LK ZLEN M Tp Fakltesini bitirdiim zaman, Hipokrat yemini ettirdiler ve elime bir diploma numaras verdiler.

O gne kadar ben renci bir gentim. imdi doktor olmutum ve toplum iinde bir yer edinmem, evremle olumlu yaklamlar iinde bulunmam gerekiyordu. Yalnz mesleki bilgiler yetmeyecekti. Dorusu u ki, nasl davranacam bilmiyordum. Aklma Deontoloji hocamz Prof. Dr. Sheyl nvere gitmek geldi ve yanna gittim. Elini ptm ve derdimi anlattm. Hocam ! Bu gn yemin ettim ve diploma numaram aldm. Toplum iinde nasl hareket edeceimi bilmiyorum. Biraz endieliyim. Bu yalnz senin deil, btn hayata yeni atlan genlerin problemi. Ama senin gibi gelen ok az. Ne yapmam gerekiyor? Diye merakla sordum. Bana bir sr kitap verdi. Bunlar oku ve zetle! Bir hafta sonra kitaplarm isterim. Aradklarn bunlarn iinde. Senin aradn ey, lk zlenim dedi. Kitaplarn bir ksm da Arap harfleriyle yazlmt. O yllarda Eski yaz dediimiz yazl kitaplar oktu. Bu yzden Eski yazy renmitim. Bir hafta sonra, kardm zetle birlikte kendisine gittim ve verdim. te o zeti biraz gncelletirerek size de veriyorum. lk izlenim nedir?. lk izlenimi nasl glendirirsiniz?. lk izlenim nedir?. lk izlenim, ilk karlama srecinde, insanlar zerinde yaratt-

nz etkidir. Bu snav herkes baarmak zorundadr. Otuz saniye iinde, iyi ya da kt biimde ilk izlenim oluur. Kolay deimeyen, kalc dnceler biiminde yerleir. Tekrar olanakszdr. Kt not almsanz, deitiremezsiniz ya da ok zor deitirirsiniz. Bu nedenle, ilk izlenim srecini bilinli olarak, en iyi bir biimde, kullanmak zorundasnz. lk izlenim, insanlarn birbirleri ile kurduklar, yz yze, gz gze bir iletiim srecidir. Szsz beden dili davranlarmz ve giyini biimlerimiz balangtr. Grnce kanm kaynad denir. Hemen sonra, dengeli ve gvenli duruumuz ile jestlerimiz, dokunma ve dier beden dili anlatmlarmz gelir. Szl iletiim daha sonradr. Davran ve grnmlerine gre, bireylere zellikler yklenir. En nemli lek, kiinin tutarl ve drst davranmasdr. Kabul gren, beenilen davranlarn, ayn biimde deimeden, tekrarlanmas gereklidir. nsanlar sizi, kendinizi sunu tarznza gre yarglar ve deerlendirirler. lk deerlendirmeye gre, ilikiyi srdrp srdrmeyeceklerine,o anda karar verirler. Btn insanlar grnlerine gre karlanr, konumalarna gre uurlanrlar . Grn ve tutum, iinde bulunulan her topluluu etkiler. Uygun d grnnz, giysileriniz, ilk izlenim kapsndan gemenizi salar. Ye krkm ye Nasrettin Hoca fkrasn hatrlaynz. Yerinde kibar davranlar, grg kurallar, iyi eitim, zeka ve terbiye, deerinizi ok artrr. D grn ve giyim, kiiliinizin alglanmasnda nemli bir etken olmay srdrr. lk izlenim olarak, giyim ve grnn, karar vermek iin, her zaman doru sonu verdii sylenemez. Her zaman giyime gre karar vermek doru sonu vermiyor. Kural d olarak, az da olsalar, serseri klkl dahiler, yoksul grnml zenginler grlmektedir. lk izlenimi nasl glendirirsiniz?.

lk karlaan insanlar, tepeden trnaa birbirlerini szerler ve sonra yzlerine bakarlar ve sonunda gzlerde kalrlar. evrenize pozitif enerji samak istiyorsanz, baz kurallara uymak zorundasnz. Geleneksel olarak selam verilmesi ve verilen selamn alnmas, terbiye kuraldr. Selam, Bar anlamnda,dostlua ve saygya ardr. Genelde kullanlan,Gnaydn , yi gnler , yi akamlar , Merhaba gibi szckler, hem ciddi ve hem samimi olarak alglanrlar. Eer girdiiniz topluluktaki insanlarn tmnn bir anda ilgisini ekmek istiyorsanz, herkesten farkl bir selamlama tarz kullanabilirsiniz. rnein gnaydn yerine Aydnlk gnler diyebilirsiniz. Ayrlrken de ayn yntemi uygulayabilirsiniz. rnein; Allaha smarladk yerine,salkl gnler dilerim, mutluluklar dilerim gibi bir deyim kullanabilirsiniz. Ama geleneksel ve normal yollar,yanl anlalmaya meydan vermezler ve her zaman kabul grrler. Toplumun iine girdiiniz zaman ayakta duruyorsanz , Gvenli duru biiminde kalnz. Gvenli duru, ayakta duran bir kimsenin ayaklar arasnda be parmak kadar aklk olacak biimde, ayaklarn aarak dengeli olarak durmas ve omuzlarn geriye doru germeden, byklk taslamadan, ba ve gvdesi ile dik durmasdr. Kollar ve eller yandadr. Gvenli bir duru sergileyen insanlar, dier insanlar ile salkl ilikiler kurma ynnd evrelerine gven verirler. Oturuyorsanz, sandalye ya da koltuu tam anlam ile doldurun ve dik durun. Yeni gelen birisi ya da takdim edilen bir kii iin hemen ve her zaman ayaa kalkn ve ayakta karlayn. (Kadnlar ayaa kalkmak zorunda deiller.) En byk silahnz saygdr. E duyum iinde olun ve badam iinde kaln.

Hibir kimse karsnda ezilip bzlmenize gerek yoktur. Banz dik, vakur ve saygl olun. Onlarn da size sayg gsterdiklerini greceksiniz. Birka kiilik grup oluturuyorsanz, sizin iin nemli olanlara dnk durun. Olabildiince ok kiiye ynnz ak tutun, kimseye srtnz dnmeyin. Srtnz dnmek zorunda kalrsanz, zr dileyin. Konutuunuz ya da sizin ile konuan kiiye tam olarak dnn. Siz birisi ile konuuyorsanz,hafifce ne eilin ve gzlerinin iine bakarak tam ilgi gsterin. Girdiiniz toplumun durumuna gre ve sizin toplumsal rol ve statnze gre giyinmelisiniz. Bir yemek davetine kot pantolon ile gidemezsiniz. Giderseniz ona gre karlanrsnz. Takm elbise ve kravat, boyal ayakkablar, bayanlar iin uygun bir kyafet insanlara ciddiyet telkin eder. Temiz, dzenli ve bakml olmalsnz. Herkesin gzel grnmek hem hakkdr, hem de kar gereidir. Gzellik suu bile affettirir. Ayrca, insann evresinden grecei sayg, kendisine gsterdii zen ve sayg kadardr. Yz ifadeniz scak ve dosta olmaldr. Dosta glmseyiniz ve gler yzl olunuz. Gzleriniz parlamaldr. Karlkl glmsemeler, karlkl iletiim kurmak isteyenler arasnda dolayl bir anlama anlamna gelir. Tm insanlara glmseyerek yaklan. inizden Sizin ile dost olmak istiyorum ya da Sizi seviyorum deyin. Yznz aydnlanacak ve gzleriniz parlayacaktr.

Bir insann duygu ve dnceleri yzne yansr. Dncelerinizi gzelletirirseniz, yznz de gzelleecek ve gzleriniz de parlayacaktr. nsanlarn her biri ile gz ilikisi kurun ve konuurken ya da dinlerken bu ilikiyi srdrn. Baklarnz ve ba hareketleriniz ile birlikte onunla bir ahenk iine girin. Onu dinlediinizi, onu onayladnz, ona hak verdiinizi ve sayg duyduunuzu gsterin. Onu onaylamyorsanz, onunla ayn grte deilseniz bile, ilk oturumda kesinlikle belli etmeyiniz. Belli etmek zorunda da deilsiniz. Ben bu fikirde deilimdemenin gerei ve anlam yoktur. Dilinize hakim olamazsanz, olumsuz bir hava oluturursunuz ve sonra tamir edemezsiniz. ok daha sonra, ancak zorda kalrsanz, dncenizi aklarsnz. Hareketlerinizi sk kontrol ediniz. Eller cepte tutulmaz, kollar kavuturulmaz ve parmaklar tlatlmaz. nsanlara, onlar rahatsz etmeyecek bir yaknlkta durun. Bu aralk, 40-100 cm. kadar olmaldr. Bu kiisel samimi mesafedir. Genel yerlerde, samimi aralk snrlar iinde duran insanlar rahat konuurlar. Bunlar birbirlerine yaknlk duyan kimselerdir. 0-40 cm. aral, mahrem aralktr. ok yakn kimseler iindir. Cilt temasyla krk cm. aral kapsar. li dl olunan, duygusal bakmdan ok yakn olan kimselerin girmesine izin verilebilir. Zorunlu olarak skk durumda kaldnz zamanlarda nasl rahatszlk duyduunuzu anmsayn. Grup halinde iseniz, 1-2 m. inde kalnz. Bu sosyal aralktr. lerin rahatlkla konuulduu, resmi ilerin srdrld bir aralktr. ki metreden balayarak uzanan aralk, topluma ak, tanmadmz kiiler iindir.

Her frsatta insanlarla bedensel temas kullann. El skmak, koluna, srtna hafife dokunmak biiminde olabilir. Kendiliindenlik ve doallk havas tamaldr. Kii bu temastan rahatsz olursa, geri ekilerek belli edecektir. Her zaman ll ve tutarl olmamz gerekiyor. Konumalarnz diksiyon kurallar iinde, szcklerin her harfi anlalr biimde, orta hzda, az ve z olsun. Doal ve tatl bir ses tonu ile konuun. En ok dinlediiniz kadar, hatta daha az konuun. Sz gmse skut altndr. Sizi dinlemiyorlarsa, konumay srdrmeyin, hemen susun. Dinlenmeyen konumac olmak, anlamsz bir eydir. Sesinizi kesinlikle sertletirmeyin ve ykseltmeyin. Kimsenin arkasndan konumayn ve kimse iin kt bir ey sylemeyin. En ksa zamanda, hem de abartarak ve bire bin katarak, o kiiye gtrrler. ok zor durumda kalrsnz. Ben dorusunu ve olanlar sylyorum diyorsanz, bu gybettir, dedi kodudur. Ahlak kurallarna da dinsel kurallara da aykrdr. Olmayan, yaplmayan bir ey sylerseniz, bu da iftira olur. Bunlar kesinlikle yapmamalyz. Eer, Bu kadar skntya gelemem,her zaman nasl davranyorsam yle davranrm diyorsanz, kaybeden siz olursunuz ve kendinize ihanet edersiniz. Bu kurallar evrenseldir ve bunlara uyum salamak, bizim iin ok nemlidir. Eski alkanlklarnz atn, yeni ve doru davran biimini benimseyin.

DOKTORLUA LK HEVES

1938 ylnda, Dersim isyan nedeniyle, babam Tunceline tayin ettiler. O zamanlar Kalan adyla anlan szm ona bir ile merkezi, Mamiki adl bir kyn bulunduu yerde kurulmutu. Munzur Suyu ile Plmr aynn birletii yere ok yaknd. Memur evleriyle Munzur suyu arasnda, 30-40 adm kadar olan dzlkte, her evin bir sebze bahesi vard. Herkes kendi istek ve gereksinimine gre bir eyler eker ya da ektirirdi. Tek ve uzun bir yol balants olan Elazdan sebze ve meyve gelmesi olanakszd. ki ehir arasnda alan eski, hurda kamyon, arada bir bozulur, baz gn gider geri gelmezdi. Munzur, btn su gereksinimlerimizi karlard. me suyumuzu ondan alrdk ve olduka hzl akyordu, suyu da olduka souktu. Yaz tatili sresince, ocuklar iin bir eitim olana ya da bir elence yeri de yoktu. Bir bakma, ok deerli zamanlarmz bouna geiyordu. Belki de kimsenin aklna gelmiyordu. Biz de elenmek iin, Munzurun durgun akt, durgunlat yerlerde hem balk tutuyor, hem de yzyorduk. ok miktarda sazan bal vard ve arada alabalk tuttuumuz da olurdu. Bizden baka, balklar rahatsz edecek kimse de yoktu. Sapanla ku da avlardk. Sapan yapmak iin, otomobillerin i lastiklerinden, parmak kalnlnda ve bir kar uzunlukta kesilen iki lastik, ta konacak meinden bir ksm ve aatan bir atal yetiyordu. Top oynamak istersek, topumuzu kendimiz yapmak zorundaydk. Bez paralarnn iine bir eyler doldurarak top haline dntryorduk. nk d lkelerden ithal edilen toplar bize ulaamyorlard.

Munzur suyunun kenarlarnda ve kenarlarna yakn yerlerde, uzayp giden imenlikler, hafif rzgarda yapraklar kpr kpr ldayan yabani kavak aalarnn glgeleri, bizlerin elence yerleriydi. Tepeler bodur mee aalaryla rtlyd ve aralarnda ki yabani otlarla eitli ieklerle birlikte, her trl gzellikler vard ama, insanlar yoktu. Askeri harekat blgesi olmas nedeniyle, uzaklara gitmemize izin verilmezdi. Kalanda, bir Seyyar Jandarma Alay vard. Arada bir alay harekata kar, yaral ya da ehit erlerle dnd gnler de olurdu. Babamn vurulduu gn u anda anmsamak bile istemem. Dan yamacna kurulmu kyn hemen altnda, alayn byk bir klas ve nnde olduka byk bir talim alan vard. Bir gn, Alay Tfekisinin olu, arkadam Mustafa ile balk avndan dnyorduk. Alayn talim alannda, bir ok adrlarn kurulmu olduunu grdk. Dikkatimi eken bir ey oldu. Btn konik adrlar tek tek ya da aralkl olarak kurulduklar halde, bir yerde iki konik adr bitiik kurulmutu. Merak ettik ve doru oraya gittik. Birinci adrn kaps kapalyd, ikinci adrn nnde gen bir subay sandalyede oturuyordu. nne gelince biz durduk. Bizi glmseyerek, dikkatle szd ve bize sz att. ocuklar, nereden geliyorsunuz, sakn fazla uzaklamayn. Balk tutmaya gittik, siz kumandan msnz ?, diye sordum. nce bir duraklad, sonra glmseyerek sordu. Neden byle dnyorsun delikanl?, Her subayn bir adr var, senin iki tane.

 Bakn ocuklar, ben doktorum. adrn birinde hastalar muayene ediyorum, dier adrda da istirahat ediyorum ve yatyorum, dedi. Bizi ieri davet etmesi ok houmuza gitti. Beyaz doktor gmleini giyince, daha gururlu ve daha da yakkl grnd. br adrda bekleyen bir ere seslenerek ard ve emir verdi. Ahmet ! ocuklara iki tane meyveli gazoz getir, souk olsun!. Ba stne komutanm! Masann zerinde bir sr kaln kitap duruyordu. Merakla sordum. Bunlarn hepsini okudunuz mu? Elbette okudum, okumay sevmeyen ve insanlar sevmeyen, iyi bir doktor olamaz, diye yantlad. Biz gazozlar ierken de anlatmasn srdrd. Ben Yedek Subaym, askerliimi subay olarak yapyorum. Askerlik srem bitince gideceim ve sivil olarak doktorluk yapacam. Sonra, doktorluun neminden saygn bir meslek olduundan, insanlara yardm etmenin erdeminden sz etti. Konumasndan ok etkilendim, kendimi o beyaz gmlein iinde bir an hayal ettim, iime bir coku ve kararllk doldu ve birden sordum. Ben de doktor olabilir miyim? Elbette olabilirsin, diyerek glmsedi ve Mustafa ya dnd, Sen de olmak ister misin?. Mustafa nne bakt,

 Ben general olacam. Bu sene askeri okula gideceim, dedi. Sonra doktor ayaa kalkt, Bir insan ok ister ve ok alrsa her istediini yapabilir. Sizleri ok sevdim, tekrar beklerim. Sonra, benim bam okad ve gzlerimin iine bakarak sordu, Doktor olacak msn? Ben de sz veriyormu gibi dikletim, Evet, doktor olacam, Aferin, artk seninle meslekta saylrz, seni tekrar beklerim. Sonra bizleri, byk adamlarmz gibi, adrn nne kadar gelerek uurlad. Bu ekilde bize deer verilmesi, ok houmuza gitti. O gnden sonra, ne zaman ders almaktan, okula gitmekten bksam, Sen nasl doktor olacaksn? diye kendimi azarlardm. Sonra, o adn bile bilmediim doktora verdiim, Doktor olacam szn anmsadm. Doktor olduumu hayal eder, beyaz gmlek giymi olarak, hastalarn arasnda gezerken kendimi grrdm. Bu bana g verir, tekrar derslerime drt elle sarlrdm.

KPEK SEVG S

Btn ocuklar, hangi yata olurlarsa olsunlar, btn hayvanlara kar ilgi duyarlar. Merakla kark bir sevgi ile yaklarlar. Kpekler en ok sevilenler arasndadr. ocuun bir hayvan olmas, onun bakm ve sorumluluunu stlenmesi, kiiliinin gelimesi bakmndan olumlu bir etken olduu bilinmektedir. Hayvan beslemek bakmndan ben anslydm. Annem ve babam hayvanlar seviyorlard. Her zaman da evimiz uygun olmutu. Bir kez Saka kuu, bir kez kedi ve iki kez kpek besledim. lk okulun ikinci snfndan nc snfa gemitim. Bulunduumuz ilenin Be kavak denilen semtinde her sene panayr kurulurdu. O yl yine panayr kurulmutu. Mahallemize biraz uzakt ama, arkadalarla birlikte gle oynaya gidiyorduk. Benim en ok houma giden cambazn palyaosuydu. Cambazn gsteri yapt yere gidiyor ve en n srada yere oturup seyrediyordum. Babamn verdii panayr harlnn bir ksmn palyao alyordu. Acayip boyal yz, kocaman krmz burnu, bir sr yamal pantolonu, kocaman pabular beni gldrmeye yetiyordu. Onun syledii Oy din gala arksna da baylyordum. Oy din gala din gala / Kmr de koydum mangala/ Aye de Fatma dostum var/ alkala boncuk alkala. Bir de Karagz gsterisi vard ki, onu seyrederken girdiim glme krizlerinden, zamann nasl getiini unutuyordum. Kurulan panayrn arka tarafnda byk bir bahe iinde, kocaman bir Askerlik ubesi binas vard. Askerlik ubesi Bakan Binba, ailesi ile birlikte o binada oturuyordu. Karagz gsterisinden sonra eve gitmeye hazrlanyordum ki, Askerlik ubesinin bahe-

sinde, annesiyle birlikte oynayan iki kurt kpei yavrularn grdm. Anneleri kadar olmasa bile olduka byk grnyorlard. Byle bir kpeim olmasn ok isterdim. Daha nce de kpek beslemitim. Belediye memurlar zehirledikleri zaman gnlerce alamtm. Birden ansm denemeye karar verdim. Annemin verdii kurabiyelerden birini kardm ve tel rgye yanatm. Kuu kuu gel diye seslendim ve kurabiyeyi tel rgden ieri doru uzattm. ki yavrudan birisi, erkek olan ilgilendi ve koarak yanma geldi. Uzattm elimdeki kurabiyeyi nce yava hareketlerle koklad, kk bir srk ald sonra hepsini yedi. Bu arada bende uzanabildiim kadar ile azck ban okadm. Kurabiyeyi bitirdikten sonra, daha var m der gibi yzme bakt. Anlalan tatl kurabiye ok houna gitmiti. Bir tane daha vard, onu da yedi. O srada bir er dar kt ve btn kpeklerle birlikte onu da ard. Kurt buraya gel! Yavru kpek yle bir yzme bakt ve koarak gitti. Arkasndan baktm kaldm. Ama ben bu kurdu ok sevmitim. Adn da renmitim. Okullar henz almad iin, ertesi gn daha erken gittim. Henz kpekleri dar karmamlard. Bahede aalardan birini budayan bir asker aabeye seslendim. Asker abi ! kpekler ne zaman dar kacak? kindiden sonra. Birisini istesem kumandan bana verir mi? Ne diyorsun sen delikanl, mmkn deil. Kpeklerden biri hastaland da, ta Boludan Baytar geldi. Alim Allah bizden daha kymetli her biri. Anladm ki, istemekle deil ancak karmakla elde edebilecektim. Cebime doldurduum kurabiyeleri okayarak beklemeye ba-

ladm. Daha nce durduum yerde duruyordum. Belki beni daha kolay bulur diye dndm. Tel rgnn altn da biraz eeledim ve bir byk kpein geebilecei kadar bir yer hazrladm. Kpekleri dar kardklar zaman, yere yattm ve onlar gzlemeye baladm. Askerler ieri gidince, ayaa kalktm ve beni grmesi iin beklemeye baladm. Beni grnce elimi uzatp kurabiyeyi gsterdim. Koarak geldi. Verdiim kurabiyeyi itahla yedi. Sonra eildim ve ikinci kurabiyeyi, eelediim ukurun dndan, elimi ieriye doru sokarak gsterdim. Hemen dar kt. Kurabiyeyi gstererekten yrdm. nce yle bir duraklad, geriye baheye doru bakt, sonra benimle birlikte geldi. Evimize gelinceye kadar btn kurabiyeleri yedi. Evimiz eski bir aa eviydi. Elma armut ve eftali aalar ile dolu kocaman bir bahesi, alt katnda bir ahr ve ahrn nnde de bir kpek kulbesi vard. Onun nne oturdum, kpein ban kucama aldm. Ban gdn okadm, ayakkab frasyla vcudundaki tylerini, patilerini hafife fraladm. ok keyiflendi. Biz byle seviirken annem bizi grd ve yanmza geldi. Kpein ban okadktan sonra, Bunu nereden buldun? Bu soylu bir kurt kpei. yi de bakmlar. Panayr yerinde buldum. Ararlarsa verirsin. imdilik kalabilir. Ben imdi ona et suyuna yaptm orbadan vereyim. Dedi ve benim bam da okad, baka bir ey sylemedi. Kaybolmu bir kpei bulduumu sandlar. Babam da grd ve sevdi ve annemin szlerinden sonra bir ey demedi. Kk kz kardeim ise bayld. Ay ne kadar gzel kpek! Benimle de oynar m? Tabi oynar.

 Odamza gtrelim mi abi? Kz sen deli misin? Annem kpekleri sever ama evin iine sokmaz. O gece iki defa yanna gidip oturdum. Ben yanndan ayrlnca, alarm gibi sesler karyordu. Yalnzla alk deildi. kinci gidiimde, tylerini okayarak yannda oturdum. Oturduum yerde ve onunla birlikte uyumu kalmm. Bylece Kurt bizim eve yerlemi oldu. Bir ka geceden sonra artk alamad. Ben de baz geceler bir kez kalkp yanna gidiyor ve seviyordum. Kocaman bahede, sabahtan akamlara kadar gnlerce oynadk. ki arka ayann zerine kalkp, n ayaklarn birer omzuma koyunca, boyu benden uzun olmaya balamt. Onu ok seviyordum ve onu kaybetmekten korkuyordum. Onu yanmda grrlerse alrlar ya da kendisi kaar diye, sokaa kamyordum. Birka gn sonra, bahede oynamaktan skldk, krlara doru gittik. itlembik aalarnn dibindeki yeil imenlerin zerinde onunla top oynadk. Bezden yaplm topumuzla kaleye ut ekiyordum. O da topu dileriyle sryor ve getiriyordu. Her eyi abuk reniyordu. Babamn uyars zerine, verdiim komutlar, elimle de iaret ederek glendiriyordum. Baard zaman da severek dllendiriyordum. Aradan bir aydan ok zaman gemiti. Arayan ya da soran olmamt. Evdeki herkes de ona alm ve benimsemiti. Okul balad zaman, ilk gn benimle birlikte okula kadar geldi. eri girerken ona git komutu verdim. Gideceini dndm ve ieri girdim. lk dersten sonra baheye knca beni beklemekte olduunu grdm. O kadar duygulandm ki tarif edemem. Birbirimize sarldk ve onunla gurur duydum. Hi kimsenin byle candan ve gl bir arkada yoktu. Btn ocuklar etrafmza toplandlar.

Kendisine dokunana da bana dokunana da kzyor hrlyordu. Zil ald tekrar ieri girerken ona yine git komutu verdim. Bylece okulu da rendi. Baz gnler beni almaya, okula bile geliyordu. Btn okuldaki ocuklarn ve retmenlerin sevgilisi olmutu. Ama bu sevgi, bize iyilik getirmedi. Askerlik ubesi Bakan Binbaya kadar haberi gitti. Bir akam, Binba iki er ile birlikte evimize geldi. Annem ve babamla konutuktan sonra, Kusura bakmayn! Size brakmak isterdim ama, ben ve ocuklarm da bu kpekleri ok seviyoruz. Kpeimin gzlerin balayp gtrdler. Ben ve kz kardeim ne kadar ok aladksa da para etmedi. Babam bile zntyle kark sylendi. Alamayn ocuklar, onlarn kpei ne yapabiliriz, dedi. Evdeki matem ancak iki gn srd. Okulda ilk ders sonu zil alnca, retmenimize bir ey sormak iin snfta kalmtm. nden kan ocuklar koarak geldiler, Kurt gelmi, seni bekliyor dediler. Hemen kapya doru kotum. Beni kapda grnce koarak geldi ve zerime atlad. Birbirimize sarldk, gzmden yalar boand. retmenimiz de merakla dar gelmi, arkamda duruyordu. Yzne baktm. Eve gidebilirsiniz, dedi. Kurt ile birlikte babama gittik. Babam da heyecanland ve sevindi ama yine de Binbaya telefon etti. Binbam, Kurt bize geldi. Gelen yant sevindiriciydi. Ne yapalm, Kurt sizi seti. Sizinle mutlu olsun.

SAHAFLAR ARISI

Arapa Sahhaf , eski kitap alp satan kimse anlamnda olan bu szckten, Trkeye Sahaf olarak gemi bir szck karsndayz. Lise ikinci snfnda olduum sralarda bir gn, arkadam Turann Arapa harflerle yazlm bir kitap okuduunu grnce ben de heveslenmitim. nk o yllarda ( 1944), Halk Evi Ktphanesindeki kitaplarn % 75 kadar Arapa harflerle yazlm durumdayd. Tatile de ok az bir zaman kalmt. Turana rica ettim, Bana da retir misin? Seninle uraamam, demiti. O zamana kadar Sahaflar arsndan gemitim ama, hi dikkat etmemitim. Ne kadar ok eski kitap varm meer. Rast gele bir dkkana girdim. Yal, Snneti erif zere kesilmi ak sakall bir adam, gzlklerinin zerinden bakarak, gler yzle, Buyur evlat, ne istiyorsun? Bana eski yaz bir Alfabe verebilir misiniz? Ne demek, hem de severek, dedi. Okumakta olduu kitab masasna brakt ve ayaa kalkt. Kk bir merdiveni raflardan birine dayad. Raftan iki ayr cins kitap ald ve merdivenden inerek yanma geldi, gzlklerinin zerinden bakarak, Bak evlat! Bu elif ba. Yani sana gre alfabe. Bu da okuma kitab. Bir zorlukla karlarsan bana gel. Severek sana yardm ederim.

 Ka para vereceim? Para istemiyorum, yeter ki sen ren!dedi. Gsterilen bu yaknla hem arm hem de duygulanmtm. Elini pmek istedim ama, elini vermedi. Her gn okuldan sonra bu Sahaf Dedeye uradm. Arap alfabesinde olup da Trke alfabede olmayan, ayn, t, z gibi harflerden skntlarm oldu. Birlikte altk ve evde de annem, babam yardm ederiz dediler. Bylece bir haftada okuma kitabn okumaya baladm. Birden dnyam deiti sanki, bir dil renmi gibi, yeni bir dnya kefetmi gibi oldum. Kendime gvenim artt. Okuma hevesinden okuma alkanlna getim. Halk Evi Ktphanesindeki kitaplardan istediklerimi, rnein; Yazar Kerime Nadir Hanmefendinin btn ak romanlarn okudum. O gnlerden hatra, bir Franszca lgatim var. 1322 Hicri, 1905 Miladi tarihli, emsettin Sami Bey tarafndan yazlm, 2238 sayfa. Bu gn de, vakit bulduka Sahaflar arsna gidiyorum. Ama ne o eski kitaplar kalm ne de o sahaflar ars.

OTOPS IRAKLII

Tp fakltesi rencilerinden pek ou, nc snfa getikleri yaz tatilinde, bazen daha nce, bulunduklar yerin Devlet Hastahanelerine devam ederek bir eyler renmeye alrlard. Gerekten de istekli ve merakl olanlar ok ey renirlerdi. Doktor aabeyler de ho karlarlar, mahede almak gibi benzer iler gsterirler, yatan hastalarn vizitlerinde de, nemli grdkleri hastalar hakknda bilgi verirlerdi. Bu bir tbbi gelenek olarak srp gidiyordu. Hemire Hanmlar da bize ok iyi davranrlard. le yemeklerinden sonra iilen kahveler, edilen sohbetler, harikayd. Onlardan, ine yapmak dahil, ok ey rendiimizi syleyebilirim. yi bir hemirenin, bir doktor iin ve bir hastahane iin ne kadar nemli olduunu, bu yaknlamalardan sonra, daha iyi anladm ve hi unutmadm. Devlet Hastanesinin Ba Hekimi, Dahiliye Mtehasss bir aabeydi. Birlikte hasta banda bulunduumuz bir gn,Hkmet Tabibi smet Bey sizi grmek istiyor dediler. Gelsindemesi zerine,otuz yalarnda, gen bir adam yanmza geldi. El sktlar, sonra hemire hanm ile beni takdim ettiler. Karlkl hatr sormalardan sonra, Hkmet Tabibi, - zninizle, hastanenizin morgunda otopsi yapacam. Yardmcm yok, sizde de yardm edecek uygun bir kimse bulamadlar, yardmnz rica ediyorum, dedi. Ba Hekim doktor aabey bir an dnd ve sonra bana bakt. Anladm, -Ba stne, ben giderim, dedim. En azndan bir eyler reneceimi dndm. Gerekten de ok ey rendim.

Doktor smet aabeyle birlikte morga indik. Morgun kapsnda, ba ipek bir earpla yar rtl, bacaklarnda ipek oraplarla k giyimli, ama biraz fazla boyal, gen bir kadn bekliyordu. Alamaktan gzleri kzarmt. lenin yaknlarndan biri her haldediye dndm. eri girdik, beton masada bir ceset vard. Sarl olduu araf atk, 60 yalarnda, plak bir erkekti. Salar ve by krlam, gzleri kapal, derisi bal mumu gibi sararm durumdayd. Sarl olduu araf, yerli dokuma ve etraf bir kar uzunlukta, yerli yapm, dantel gibi bir rgyle evriliydi. Dorusu hepimiz, arafn danteline hayran kaldk. Harika bir sanat eseri grnmndeydi. Cumhuriyet savcl Ba Katibi ile birlikte, elinde daktilo makinesi olan bir Zabt Katibi de geldi. Bir kenara bir masa ile iki sandalye koydular. Hazrlklarn tamamladlar. C.Ba Katibi tarafndan hem ifade alnacak ve hem de doktorun otopsi raporu yazlacakm. Otopsi yaplrken, Savc ve hakimlerden birinin bulunmas gerekiyorsa da, baka vazifeleri olduu zaman, Savclk Ba Katibini gndermeleri olanaklym. Otopsi aletlerinin bulunduu, otopsi antasn temin etmek de adliyenin vazifesiymi. Otopsi antasn atk, bir ift ameliyat eldivenini doktor aabey giydi ve yedek olarak bulunan bir iftini de bana giydirdi. Biz otopsi hazrl yaparken, kadn ieri aldlar ve Ba Katibin sorduu sorular dorultusunda, kadnn ifadesini, Zabt Katibi daktiloda yazd. Kadn yle anlatt. Ben umumhanede sermaye olarak alyorum. Bu adam gecelik kalmak zere geldi. Kendisi baka bir vilayetten kendir almak iin gelmi. Dn akam, getirdii yiyecekleri, erezleri yedik, kk bir ie de rak itik. Tansiyonum yksek ama, bu gnlerde ok iyiyim dedi. Ho sohbet kibar bir adamd. Sonra, soyunarak yattk. Cinsel ilikiye girdi, biraz hareket etti ve birden yan tarafa ykld. Gzleri ak, hareketsiz kald. ok korktum, btn gcmle haykrarak herkesi ayaa kaldrdm. Btn ev halk, patron dahil, odaya doldular. Hibir ey-

ine el srmeden polislere haber verdik. Zaten ben lden ok korkarm, bir de adam stmde ld. Aklma geldike ldracak gibi oluyorum. Allahm nedir bu bama gelenler, dedi ve alamaya balad. Ba Katip, Alama hanm, senin bir kabahatin yok, darda bekle, u gzel arafn da al kirlenmesin. Kadn, araf dnen kim Baefendi, ben canmn derdindeyim, dedi. O zamana kadar biz de hazrlanmtk. Ben, doktor smet aabeyin istedii, bisturi, testere, eki gibi aletleri vermek zere hazr bekliyordum. O bir taraftan muayene ediyor, bir taraftan kesiyor ve bir taraftan da zabt Katibine yazdryordu. Ben de dikkatle yaplanlar izliyor, renmeye alyordum. Yazdrma ilemi, kafa tas, gs boluu, karn boluunun almas ve grlenlerin yazdrlmasyla srd. Sonu olarak, Dr. smet Aabey yle yazdrd; Cumhuriyet Savclnn isteiyle,otopsi yaplan kiinin, kalpten kan byk atar damarnda (Aort damar) bulunan bir anevrizmann, fazla heyecan ve yksek tansiyon nedeniyle patlamas sonucunda, ani olarak vefat ettii kanaatn, bildirir rapordur. Bu rastlant benim iin tam bir Adli Otopsi dersi oldu. Tp Fakltesindeki hocalarmzn syledii gibi hekimliin bir Usta-rak ii olduuna inandm. Daha sonra, her ne zaman otopsi yapmak zorunda kalsam, Dr. smet aabeyin yaptklar gzmde canland, syledikleri kulaklarmda yankland. En kolay renmenin, yaparak ve yaayarak renmek olduuna bir kez daha inandm. O zavall sermaye kadnn halini de hi unutmadm.

MEZARLIK SOYGUNU Tp fakltelerinin ikinci snfnda, Anatomi dersinin bir blmnde, Osteoloji (Kemik bilgisi) adyla bir ders vardr. nsann vcudundaki btn kemikler, Latince (Ya da ngilizce)adlaryla birlikte, btn yzeylerinin Latince adlar, hangi kemiklerle eklem yapt bir bir retilir. nsan zerinde nasl durum aldn, nerede ve nasl durduunu da belirtmek zorundasnz. Bunu renmeniz iin de en kolay yol, kemii elinize almanz, elinizde evire evire her ynne bakmanz gerekir. Resimler ok zaman yeterli olamaz. En azndan bir kafa tas zerinde almanz yararl olacaktr. Kafa tas zerinde, bir ok damar ve sinirin girip kt, bir ok delik vardr. Her bir delie tel sokarak, gittii yeri grmenizde yarar vardr. Daha byk snflardan satn almak olanaklyd ama, kemik piyasas olduka yksekti ve bize ailemizden gnderilen bir aylk harlmzdan daha ok para istiyorlard. oumuz dar gelirli ailelerin ocuklarydk. Bir doktor aabeyimizden rendiimize gre, baz toplum kesimleri llerini, kendi aile mezarlklarnda tabutlar iinde brakyorlarm. Bunu renince, o mezarlklardan herhangi birinden kemik hrszl yapmaya karar verdik. arkada, kemikleri koymak zere, amar torbalarmz yanmza alarak yola koyulduk. Bir yere kadar tramvayla gittik, sonra biraz yrdk. Gittiimiz ve grdmz baz mezarlklarda, bekiler gz atrmyorlard. Sonunda Yasak Askeri Blge iinde bir mezarlk bulduk. Bitiiinde bir cephanelik vard ve banda silahl bir asker nbet bekliyordu. Mezarlkta beki gibi bir kimse de grnmyordu.

Arkadamz Blent, giriken, kibar bir Erzurumluydu. Askere yaklat ve onunla konutu. Hemerim, ben Erzurumluyum, burada doktorluk mektebinde bu arkadalarla birlikte okuyorum. mze de insan kemii ok lazm. Kr k baka trl renemeyiz. zin verirsen mezarla girip insan kemii alacaz. Polisten, bekiden korkuyor. Asker glmseyerek karlk verdi, Ben de Erzurumluyum hemerim, hemen girin ve aln. Bekiden de korkmayn. Ben sizi beklerim, dedi. Sevindik silahl bir de bekimiz vard ve demir parmaklktan atlayarak ieri girdik. Hemen oradaki bir mezarnn beton kapan atk. eride tabut yoktu, birka tane kafa tas, duvarlardaki raflara dizilmiti. Bizim gereksinimlerimizi karlamyordu, beenmedik. Ayrca bize, uzun zaman nce lm, yalnz kemikleri kalm olanlar gerekiyordu. Dier bir mezarn beton kapan atk. eride st ste ylm tabutlar vard. Aradmz bulmu gibiydik ama, bakalm tabutlarn ii ne durumdayd. Bir insan boyundan daha yksek olan mezara kim inecekti. Kura olarak krk p ektik, bana kt. O anki heyecanla duvara tutunup sarkarak aaya indim. En stteki tabutun kapan atm, tek bir lastik eldivenimiz vard, onu sa elime giydim. zerindeki kuma paralarna baklrsa bir kadna aitti. Tam istediimiz gibi, kemikler dizilmi duruyorlard. Kemikleri, Blentin amar torbasna doldurdum ve Al sana bir hanmefendi! diye yukar verdim. kinci tabutun iini de dier arkadam Tacettinin torbasna doldurup,

 Al sana bir beyefendi! Diye yukar gnderdim. nc tabut bir erkekti ve onu da kendi torbama doldurduktan sonra yukar kmam biraz zor oldu. Bo tabutlar st ste, bin bir glkle koydum ve ancak arkadalarn da yardmyla kabildim. Askere teekkr ederek ayrldk. Yurda geldikten sonra akam, Nbeti doktor aabeye durumu anlattk. Bize ne yapacamz yle anlatt. Her birinizin kemiklerini ayr olarak, bir teneke iinde, kire kaymayla, en az yirmi dakika fokur fokur kaynatn. kardktan sonra iyice durulayp kurutun. Her kafa tasnn iine, azna kadar nohutla doldurup stne su dkn ve sabaha kadar bekleyin. Nohutlar ierken, kafa kemiklerini yavaa birbirinden ayrrlar. Baka trl ayramazsnz, krlrlar. Mezarlk konusunda yaptklarnz da kimseye sylemeyin, hem sutur hem de adnz mezar soyguncusuna kar, dedi. Dediklerini yaptk, mz birer kemik takm sahibi olduk. Kemiklerin gerek sahipleri, vefat etmi olan o insanlara dua ediyorum. Allah taksiratlarn affetsin, Allah kendilerinden raz olsun! Bize byk bir iyilikte bulundular ve bence byk sevap kazandlar. Yalnz bu olayda,Tacettinin enesi durmam olacak ki, mezara inerek kemikleri alan ben olduum halde, onun ad Mezarc Tacettin kald.

PROFESR AHMET AA

Tp Fakltesinde okuduumuz yllarda Patoloji Profesrmz, Schwarts adnda saygdeer bir hocayd. 1933 de Adolf Hitler Almanya Babakan olunca,Yahudilere ve baz bilim adamlarna kar olumsuz tavr taknm ve bunun zerine Almanya da bulunan bir ksm bilim adam gidecek lke aramlar. 1932 ylnda da Trkiyede, Medrese durumundaki yksek retimden, Avrupa dzeyinde bir niversite retimine gei iin, almalar yaplyormu. Atatrkn nderliinde, btn Almanya da ki bilim adamlar, stanbul niversitesi iin davet edilmiler. niversitenin btn Ana Bilim dallar,Yahudi kkenli ya da g eden, Alman profesrlerle doldurulmu. Bunlar harika hocalar ve deerli insanlard. Aklmda kalanlardan Dahiliye Profesr Frank, mthi bir klinisyendi. Hastalklar rneklerle anlatrd. Fen Fakltesine gelenlerden, Botaniki Heilbron, Fiziki Zuber, Biyokimyac Hawrovich ve en enteresan da Curt Kosswig idi. Kosswig 1937 de Zooloji krss bakanlna geldikten sonra, Ku cenneti ve Milli Parklar kurulmasnda byk hizmetler etmi ve Trkiyeye yerlemiti. Bir seyahati srasnda, Hamburgda vefat etmi olmasna karn, vasiyeti zerine Trkiyeye getirilmi ve Aiyan mezarlna gmlmtr. Allah ondan raz olsun. Schwarts, Alman terbiyesinde yetimi, disiplinli, alkan bir hocayd. Karsnda, Hazr ol vaziyetinde duran, alkan, saygl renciler isterdi. Askeri Tbbiyeli rencilere kar ayr bir ilgisi ve sevgisi vard. Onlarn az da olsa dalga gemelerine gz yummaz

hemen, Sayn general bu konuda ki fikriniz nedirdiye uyarrd. Dalga geen dier rencileri de uyarrd. Kendisi en ok sevilen hocalardan biriydi. Patoloji dersi de en ar derslerden biriydi. Ne yazk ki bir kitab yoktu. Derme atma notlarla bu ii yrtmek ve derslere giderek not tutmak zorunda kalyorduk. nce yazl snav oluyordu. Ayrca,Patoloji laboratuarnda kavanozlar iindeki organlar ve onlarn mikroskobik preparatlarn, snavlarda tanmak zorundaydnz. Patoloji Laboratuarnn patronu, Ahmet Aa adnda bir hademe idi. Kyden gelmi ve patolojiye hademe olmu, okula gitmemi ve ancak biraz okur yazard. Kavanozlar iindeki btn preparatlar tand gibi, mikroskobik preparatlar da tanrd. O konuda hangi profesr, ne zaman ve ne demise, hepsini bilir ve sylerdi. Olaan st bir bellei olduu sylenebilirdi. Preparatlar renmek iin, akamlar patoloji laboratuarna gider, Ahmet Aadan ders alrdk. Ge vakitlere kadar bizi bekler ve bilemediimiz, tanyamadmz eyleri anlatrd. Giri bir lirayd ve o bir liray da veremeyen arkadalarmz olurdu. Durumunu anlatanlara bir defa iin, sesini karmazd. Onun belleindeki inanlmaz g hepimizi artrd. Bir keresinde, arkadamz Tacettin sordu, Bu kadar eyi yazmadan, nasl aklnda tutuyorsun. Ahmet Aa bir an duralad ve sonra, Siz galiba renmesini bilmiyorsunuz. nce renmek isteiyle yanp tutuacaksnz. Aklnz baktnz preparatta ya da okuduunuz kitapta olacak. Kzlar dnmeyi baka zamana braka -

caksnz, buraya i olsun diye gelmeyeceksiniz. Eer Mekkeye her giden hac olsayd, develer de hac olurdu. Dikkat edeceksiniz, baktnz her eyin, gznzle resmini ekeceksiniz ve o resim kafanzn iinde kalacak. Grdnz ya da okuduunuz eyleri birka kez, kafanzda canlandracaksnz, evirip evireceksiniz. Ben bir ey dinlerken, kendi kendime yle derim,Olum Ahmet, kulan a, iyi dinle, bir daha unutma. Sonra, o dinlediim ve sylenen szler kafamn iinde, bozuk bir gramofon pla gibi tekrar tekrar dnerek alar ve sonra plak rafa kaldrlr. Siz ya da hoca o konuyu sorunca, plak raftan iner, gramofona konur ve sahibinin sesiyle dnmeye balar, dedi. Bylece renmenin pf noktasn da bellemitik ama, bilmek baka, renmek baka. Bir gn Ahmet Aa, bir kalp krizi sonu vefat etti. Merasim iin cenazesi, Patoloji Enstitsne getirildi. Dershanelerden, ktphanelerden duyarak gelenler o kadar ok oldu ki, yars salonun dnda kaldlar. oumuzda adamn hakk vard. Hepimiz ok zlmtk ve hocamz Schwarts da ok zlmt. Tabutun ba tarafna geerek yapt konuma ok hznlyd ve alamakl bir sesle unlar syledi, Ahmet Aa, alkan efendi bir adamd. Kendisine ben bir ey anlatmadm ve retmedim. Derslerimizi ve o konuda sylenenleri ok dikkatle dinler ve hemen renirdi. Eer okuyabilseydi, byk bir ilim adam, Profesr Ahmet Aa olurdu. Bu konuda

ans olmamt. Biz kendisini ok seviyor ve takdir ediyorduk. Siz de seviyor muydunuz?. Hep birden bardk, Seviyorduk!. Ne mutlu ona,dedi ve ekledi, Allah gnahlarn affetsin. Sonra bu hocamz Trkiyeden ayrld. ABD de, bir eyalet niversitesine,Patolog olarak gittiini duyduk. Niin gitti?diye sorduunuzu duyar gibiyim. nk Trkiyeyi o zaman idare edenler, on be sene kadar alm olmasna karn, emeklilik hakk tanmadlar. ABD yneticileri btn dnyadaki ilim adamlarna st dzey hayat saladklar gibi, ona da ak ek verdiler. st dzey emeklilik, hayat sigortas ve dolgun bir maa nerdiler. Amerika bu gn ki dnya liderliini, ite o zamanki idarecilerinin bu davranlarna borludur. Hocamz veda konumasnda, Ben Trkiyede sizlerle mutluydum. ok bir ey istememitim ama vermediler. lmin vatan yoktur ve ilim btn insanlk iindir. Kader byleymi, sizleri ok zleyeceim, diyerek gitti. Gerekten de bizden kopmad. Mektup yazanlara cevap verdi, birka doktor arkadamza orada i buldu, uzmanlk olana salad. Allah ondan raz olsun.

LDEN KORKMADIM DA

Tp Fakltesinde yaplan eitimde, kadavra zerinde almak kadar, otopsi yapmasn renmek de ok nemlidir. Hangi nedenle olursa olsun, lm nedenini byk bir olaslkla saptamak, otopsi yaplarak anlalabilir. Adli Tabip olmayan yerlerde Hkmet Tabipleri, pheli lmlerde, otopsi yaparak lm nedenini savcya ya da yargca bildirmek zorundadr. Savclk isterse, serbest alan bir doktordan da bunu isteyebilir. Doktor olarak, Bilmiyorum diyemezsiniz. Hele bir deyin, bakn banza neler geliyor?. nce, Adli vazifeyi ihmalden sizi mahkemeye verirler ve mahkum olursunuz. Sonra da, Salk Bakanl ile Tabip Odalar banza ecektirler. Yalnz operatrlere bu grev verilemez. Kanun, onlar bilmediimiz bir nedenle korumutur. stanbul niversitesi Tp Fakltesinde ki Otopsi salonu, o zamanlar, Patoloji Enstitsnn alt katndayd. Bilimsel otopsi yaplmas retiliyordu ama, Adli otopsi de buna benzer yaplyordu. Bilimsel otopsi iin kullanlan cesetler, formol solsyonlar iinde saklanyordu. Formol kokusu alk olmayan insann genzini yakard. Otopsiye balamadan nce, grevli kiiye, beyaz gmleinin stne, bir de muamba nlk taklrd. Masa zerinde plak yatan cesede saygl davranlmas da kesinlikle uygulanrd. Grevli asistan aabey, baz yerleri kendisi keserek gsterir, baz yerleri de bizim keserek anlatmamz isterdi. Gerekten ok ey renirdik. Ders bittikten sonra, tuvalete gitmek isterseniz, uzun karanlk bir yolu gemek zorunda kalrdanz. Formoll byk bir havuzun ke-

narlarnda, st rtl, sedyeler zerine yatrlm cesetler arasndan ve on mumluk bir ampuln szde aydnlatt, yar karanlk, uzun bir yoldan geerek, tuvalete ulardnz. O gn otopsi dersinden sonra, tuvalete gitmek gereksinimi duydum. Cesetlerin arasndan geerken korkmak aklmn ucundan bile gemedi. Mantksal olarak lden korkmak sama bir eydir ama, korkmayan da yok gibidir. Bana sorarsanz, en emin en tehlikesiz yer mezarlktr. Saklanmak zorunda kalrsanz oraya gidin. Onlarn size hibir zarar olmaz ve sizi ihbar da etmezler. Tuvalete yaklatm zaman, tuvaletin yanmyordu. Her halde, n sndrmler diye dndm. Tam kapdan girerken, benden daha uzun, beyaz bir rtye sarnm bir hortlak ile burun buruna geldim. Korkmak ne demek,dm patlad desem daha uygun olur. Aman Allah deyebildim. Gzlerim karard, dizlerimin ba zld. Karmdaki beyaz hortlak da Aman diye inledi ve kapnn birer tarafna yaslandk. Dp baylmadmza hala aarm. Birbirimizin sesinden arkada olduumuzu tandk ve anladk ama, olan olmutu. Meer tuvaletin elektrii bozulmu, yanmyormu. kimiz de cesetlerin arasndan geerek tuvalete kadar korkmadan gelmitik. llerden korkmamtk ama canl olarak birbirimizden korkmutuk. Hortlak Hikayelerinin bilinaltmza ne kadar yerletiini, o zaman daha iyi anladm.

RNTGEN VE CERRAH

Bizim zamanmzda Rntgen Dersleri, Tp Fakltesinin 3nc snfndan sonra balard. Derslere devam zorunluluu vard ve her ders yoklama yaplrd ama, snavlar yoktu. kez Yok yazlan vize alamazd. Bu nedenle ders balamadan nce, btn amfi dolard. Uzun zamandr grmediiniz arkadalarnz grebilirdiniz. Asistan aabeylerden biri gelir, yoklama defterinden 3 kiinin ismini okurdu. Bulunanlar yant verir, bulunmayanlar yok yazlr ve sonra Hoca gelirdi. Hoca geldikten sonra konu ne ise, szl anlatmlarla ders balar, filmler anlatlmaya balaynca da elektrikler sndrlrd. Hafif de olsa bir grlt olur, amfinin yars boalrd. rencilerin ou, rntgen dersinin nemini kavramamlard. Bir gn rntgen dersi balamak zereyken, yeni doktor olan ve ayn zamanda hemerim, bir aabey, amfide yanma oturdu ve sordum, Hayrdr inallah aabey, dersleri mi zledin? Hayr! Bu dersin nemini anladm, dedi. Benim hayretle ak kalm azma bakarak anlatt. Bu dersi bir daha hibir zaman bulmak olanakl deil. zenle devam etmediim iin ok piman oldum. Bunun doru drst kitab da yok. Salk Bakanl tarafndan tayin edilinceye kadar derslere devam edeceim. Akln varsa sen de devam edeceksin! Tamam m? dedi. Bylece rntgen derslerine devam etmek benim iin nemli oldu ve bana pek ok kolaylklar salad. ncelikle Cerrahi snavndan, rntgen filmini doru okumann sayesinde getim. ki aylk klinik stajlarnn sonunda snav yaplrd. Cerrahi snavlar da genelde, hasta banda yaplr ve ok kez orada balar ve orada biterdi. Snav gn, iki arkadala birlikte beni, bir hasta kar-

yolasnn bana gtrdler. Prof. Dr. inasi hocamz da bizi bekliyordu. Hocamz, ok yakkl gzel bir adamd. Karsna numara srasyla dizildik. nmdeki arkadaa, kemik iltihaplarn sordu. Benim de en zayf tarafmd. Arkada ok gzel anlatmaya balad ve o anlattka ben seviniyordum. Hoca da durumdan memnun grnyordu. Bu arada hoca, hastann dosyasndan bir film kard ve arkadaa sordu, Bu filmde ne gryor sun? Arkada filmi nce ters tuttu. Evindi evirdi, bakt kald. Bir ey syleyemedi. Hoca sinirlendi ama belli etmemeye alarak, onun elinden filmi ekerek ald ve bana uzatt. Serte bir ses tonu ile, Sen bak bakalm! Dedi. Ben, arkada filmi evirip evirirken hemen yanndaydm ve olay grmtm. Rntgen derslerine devam etmenin yararn greceimi, ilk olumlu puan alacam da anlamtm. Birden moralim ykseldi ve kendime gvenim geldi. Hocann elinden filmi alnca, hafif a doru tuttum ve normal durumuna getirmek iin evirdim. Yan gzle de hocaya bakyordum. Hocann yznn aydnlandn fark ettim. Film bacak kemiklerinden, kaval ( Tibia) ve kam ( Fibula) kemiklerini gsteriyordu. Kaval kemiinin alt ucunda, bir apse grnts vard. Parmam ile gstererek, Rntgen hocasnn derste anlatrken dedii gibi, Abces de Brodie (Brodi apsesi), dedim. Hoca ok keyiflendi, Aferin sana! Sonra, asistan aabeye dnd, Bu ocua bir pekiyi yaz gitsin, baka soru sormaya gerek yok, diye emir verdi. Ben de Cerrahi snavm, rntgen dersinin bilgisi ile kazanm oldum.

YZ F EK

1950 yllarna kadar Salk Bakanl, 4 sene zorunlu hizmet karlnda, Tp Fakltesinde renci okuturdu. O zaman ki adyla, Leyli Tp Talebe Yurdu denirdi. Her sene, 100 tane renci, faklte imtihann kazanma srasna gre, seilerek alnrd. Sonra, bu Leyli Tp Talebe Yurtlar kapatld. Her ay 100 lira burs verildi. Yurda girmeyi baarmak, hem renci iin, hem de bir aile iin, mutluluk kayna bir olanakt.Tarada olan bir aile iin, stanbulda bir ocuk okutmak o kadar kolay deildi. Bakanln yurtlar gayet bakml ve disiplinliydi. Yurtlar Mdr Dr. Enver Bey, arkadalar arasnda, Sar Enver diye anlrd. Kurtulu Savan doktor olarak yaam, yararlklar gstermi, muhterem bir zatt. renciler iin her eyin en iyisini dnrd. Yurtlarda sk bir disiplin uygulanrd. Akam yemekten sonra, Mtalaa adyla, nbeti bir hekim, bir doktor aabeyin gzetimi altnda ders allrd ve sabah 6.30 da kalk zili ile kalklrd. Eer, saat 19 dan sonra, izinsiz olarak yurda gelirseniz, sokakta kalrdnz. O gece iin alsalar bile bir hafta yurttan atlrdnz. Bir gece olsa bile sokakta kalmak, felaket bir eydi. Otele gitseniz, dnyann parasn isterler. Parkta yatsanz, bekiler polis karakoluna gtrrler ve nezarete atarlar. Ya bir hafta yurttan atlrsanz, halinizi bir dnn. renciler ok kez, birlikte derse ya da staja giderlerdi. O zamanlar stanbul da bir tek niversite ve Trkiyede bir tek Tp Fakltesi vard. Bevliye Klinii (roloji Klinii), Cerrahpaa Hastanesindeydi. Aksaraya kadar tramvayla, sonra tabanvayla gidilirdi.

roloji Kliniinde rencilerle megul olan, Ba asistan Dr. Necati aabey, (Sonra ayn klinie Profesr oldu) hem bilgili, hem de esprili ve gerekten bir aabeydi. Bir eyler retmek iin, elinden geleni yapard. O staj dnemindeki Bevliye stajnda, tanesi yurtlu olmak zere, yedi renci vard. O gn anlatlan konu, erkeklerde empotans idi. (Cinsel yetersizlik/Ademi iktidar). Rastlant olarak da o gn poliklinie, bir empotansl hasta gelmiti. Gelen hastalara nce, bir idrar ve kan muayenesi yaptrlr, sonra gerek muayene iin sraya girerdi. Derse kacak hastalar iin, biraz hazrlkl davranlr, nce bir asistan aabey tarafndan, rolojik muayenesi yaplr ve ayrntl mahedesi alnrd. z gemii ve soy gemii incelenerek hazrlanrd. Seilen hastann banda, mahedesi okunarak bilgi verilirdi. Dr.Necati aabey, bu bilgilerin sonunda sordu, inizden kim dahiliye staj yapt. Bir arkada ne kt ve ona, Dahili muayenesini yap ve anlat! Dedi. Muayenesi yapld ve normal olduu anlald.. Sonra Necati aabey, bir taraftan rolojik muayenesini yaparken, bir taraftan da hastann hastaln, hastann durumunu ve tedavisini anlatmaya balad. rolojik muayeneden nce kesinlikle bir idrar tetkiki yaplmaldr. drarda eker bulunmas, eker hastalnn balca belirtisidir ve bu hastalk balca cinsel yetmezlik nedenlerinden biridir. Prostat muayenesini de ihmal etmeyin, diye tembih ettikten sonra, Albmin bulunmas(Protein), bbrek hastalklarnn ve dier albmin kartan hastalklarn varln gsterir. Kan hcrelerinin

okluu (Krmz ve beyaz kan krecikleri), bbrek ve idrar yollar hastalklarnn belirtisidir. Sonra devam etti, imdi hastamza gelelim. rolojik muayenesi normal, idrar ve prostat normal, psikolojik muayene iin, asabiye kliniine gndermek olanakl ama, hastann mahedesinde kaydedilen byle bir sorun yok. Yine mahedesine gre,Cinsel yorgunluk diyebileceimiz bir durum, hastamz iin daha geerli grnyor. nk, hastamz 50 yanda, uzun sre gurbette alm, normalin stnde Elle oynamaolgusu var. Sonra memleketine dnm ve evlenmi. Birka sene ocuu olmaynca, ailesi tarafndan ikinci bir kadnla daha evlendirilmi. ocuk olacak diye de biraz hesapsz gittiini dnyorum. Sonunda, grdnz gibi iflas etmi. Buna benzer tarihten bir rnek verebilirim, belki daha iyi aklnzda kalr. Osmanl Padiahlarndan,Deli lakapl, Padiah Sultan brahim, bir harem dolusu cariyelerle urarken, buna benzer bir duruma dm. Yalnz o hastaland zaman, yirmi be yalarnda kadarm, bizimki 50 yanda. Padiah ve saray halk paniklemi, hemen Saray Ba Hekimini armlar ve durumu anlatmlar. Bir sylentiye gre, Saray Ba Hekimi Cinci Hocanamyla anlan, cin gibi zeki birisiymi. Padiah muayene etmek, hele orasna burasna bakmak mmkn deil. Ancak ila tavsiye edilebilir. Bir de kzgn zamanna rastlarsan, Allah korusun, kellen de gider. Cinci hocann saray erkanna tavsiyesi u; Bir hafta sreyle haremden ve cariyelerden uzak kalacak: s-

tirahat edecek ve gezecek, gnde 3 kez Padiah macunu verilecek, gnde 3 kez bir orba kasesi stle kaynatlm kuru incir ve her n iki kak havyar yiyecek. Elencelik olarak da, kuru zm + ceviz ve fndk karm alacak. Padiah macununun psikolojik etkisinin, daha baskn olacan dnebiliriz ve iindeki baharatn, genital sistemde kanlanma yapt da dnlmelidir. br yiyecekler de kesinlikle yararl olmutur. Padiah bu tedavi ile bir hafta dolmadan iyileerek hareme dalm. Bizim hastamzn daha yal olmas nedeniyle, daha uzun sre, rnein en az 3-4 hafta evden uzak tutulmas gerekir. Benzer yiyeceklerle birlikte, vitaminler ve toniklerle desteklenmelidir. Bunun psikolojik yan da unutulmamaldr. dedi. O sralarda, btn Yatl Tp renci yurtlarnda, d lkelere sat amacyla hazrlanm ama, herhangi bir nedenle ihra edilememi olan, kuru zmle fndk, kartrlarak ve her gn tatl olarak bize veriliyordu. Yatl arkadalardan biri, Demek ki azmamzn nedeni, kuru zm ve fndk yemekmi, diye fsldad ama, Necati aabey duydu ve arkadaa dnerek, Bak delikanl, azmasan iyi edersin. yle dn, annen sen doarken 100 tane fiek verdi. Sen bunlar iyi kullanmadn, gereksiz eylere, kargaya, sereye attn. Bir gn, gzel bir tavanla karlatn zaman, fieinin bitmi olduunu grrsn. Bu olasl sakn unutma! dedi.

NEREDE O BIYIKLI Tp Fakltesinde yaplan rencilik, dier faklteler de yaplan rencilie gre, deiik zellikler tar. Deiik laboratuar ve klinik almalarnda oluan birliktelikler, yakn arkadalklara neden olurlar. ok sevdiim arkadalarmdan biri, snfmzdan bir kz arkadamzla birlikte gezmeye balamt. Her yere birlikte gidiyorlard. Sonradan da evlendiler. O gne kadar kzcaz hep yalnz gezerdi. Hi kimseye sempatik gelmemiti. Bir gn sabredemedim, nedenini sordum. Ak olsun nereden buldun bu yaban gln?. Gld, Nereden olacak, Kadn-Doum nbetinden. Ama ok iyi kt ve ok mutluyum, demiti. Stajlarn ayr bir tad olurdu. Kulak Boaz Burun Hocamz, uzun boylu, yakkl, ak ve ac szl bir hocayd. Staja baladmz gnlerde ekseriya Asistan Doktor Aabeyler gelerek bir eyler retirler, dev verirler ve bir eyler gsterirlerdi. O zamanlar Kulak Boaz Burun muayenelerinde aln aynas kullanlyordu. Onu a gre ayarlayp, kulan ya da burunun iini grmek, olduka nemli bir sorun oluyordu. imdi pilli aletlerle ok kalayca grmek olana var. Bir gn Poliklinie Hocamz geldi. Hem sevindik ve hem de korktuk. nk sa solu belli olmaz. nsan rezil ediverirdi. Nitekim yle de yapt. On kii kadardk. nce hepimizi dizdi, Bakalm neler renmisiniz, imdi greceiz, diyerek zerimizde bir gz gezdirdi. Hepimiz titreyerek bekledik. Bir arkadaa parman dikti, Sen ! Ekya bykl, gel bakalm!. Arkadamz, bir hastann bana gtrd. nce hastay kendi-

si muayene etti. Sonra arkadaa muayene aleti olan aln aynasn uzatt, Bak bakalm bu hastann kulana, ieride ne gryorsun, bize anlat!. Arkadamzn nce eli aya birbirine dolat ve sonra, ald aleti acemice hareketlerle alnna takt. Hastaya ve hastann arkasndaki a gre kendisini ve aleti ayarlamaya alt. Bir trl hastann kulana denk getiremedi. Arkadalarn bir ksm glmeye baladlar. Sonunda kulak deliine denk getirerek bakmay baard. Ama korkudan yznde renk kalmamt. Bir ey gremedim efendim, dedi. Hocamz tekrar hastann kulana bakt ve bize dnd. Kulak zar ne diyor biliyor musunuz? Hepimiz hayretle ve korkuyla, kulak zarnn ne dediini renmek zere hocann yzne ve azna baktk. Bu doktor olmaya niyetlenen adam, syledii szden utanp kzarmyor, bari ben kzaraym dedim ve kzardm, diyor. Meer hastann kulak zar, kulak iltihab nedeniyle kzarm. Sonra asistan aabeye dnd, Bu rencinin numarasn al, u ekya byklarn kesmezse, yarn staja alma!. Derin bir sessizlik olutu. Bu sessizlik iinde hocamz da kp gitmeye niyet etti. Biz de arkadaa ksk sesle takldk, Hadi hocann sayesinde bu ekya byklarndan kurtulacaksn. O srada koridorun sonunda bir kadn grnd. Orta yal modern giyimli, gzel bir kadn. Bizim dmz koparan hocamz, yanna gitti. Ban nne edi. Kuzu gibi olmutu. Gzel kadn ne dediyse, Olur anlamnda ban ne doru sallad. Kadn giderken b-

yk bir saygyla yannda yryerek uurlad. Biz de, Senin de hakkndan gelen varm dercesine, byk bir keyifle glmsedik. Bize doru geldi ve nmzde durdu. Yznde hafif bir glmseme vard. Ne glyorsunuz, siz benden korkuyorsunuz, ben de ondan korkuyorum, ne var bunda?. deyince bir kahkaha patlamas oldu. Hep birden keyifle gldk. Sonra da ders bir elenceye dnt. Hepimiz rahatladk. Ertesi gn, asistan aabeylerden biri ders anlatrken, hocamz tekrar geldi. Olduka neeli grnyordu. yle bir etrafna bakt ve glerek, Nerede o bykl, dedi. Arkadamz byklarn kestii iin, en nde olmasna ramen tanyamamt. Arkadamz bir adm ne kt, Buradaym Efendim!. Hocamz, arkadamzn yanna gidip elini omzuna koydu. Yzn dikkatlice inceledi. Sonra yle yukardan aa ve aadan yukar hayretle szd. Yzne ciddiyet ile alayclk aras bir ekil verdi. Pencereden uzaklara doru bakarak konutu. Bak olum, sen yine byk brak. Byle, hi bir eye benzememisin! Artk kimse kendini tutamad. Glmek ne kelime, hepimizin gzlerimizden yalar geldi. imdi snf gnlerinde onu rahmetle ve sevgiyle anyoruz.

ADL TIP HOCASI Adli Tp Hocas, o zamanlar, Prof. Dr. Hikmet Bey idi. Kendisi, ince narin yapl, beli tabancal, bu gnk sylemle "Delikanl "tipi emelinde bir kiilie sahip, yakkl,sayg deer bir insand. Alak gnll ve ho grlyd ve bazen, terbiye kurallarn zorlayan esprileri vard. Hepimiz onu ok severdik. rencilerin ou, ona yakn olmak, onunla sohbet etmek iin can atarlard. Allah ondan raz olsun. O zamanlar, Sultan Ahmet Camiinin kar tarafnda, Dikili Ta'a bakan, sala denilebilecek bir kahve vard. "Asm'n Kahvesi" dendi mi mehurdu. Akam saat sekizden sonra, Dama, Satran ve Prafa oyuncular gelirdi. Alimlik Ba avu'u damada yenemezseniz, sonunda iiteceiniz sz,"Seni de karma kim s.d" olurdu ve buna katlanmak zorunda kalrdnz. Hikmet Hoca da baz akamlar gelir oda dama oynar, karsna kim karsa yenerdi. Arkadamz Fahrettin bir keresinde, nasl olduysa, hocay yenmi ve "Aferin olum" demek kibarln gstermiti ama, ok bozulmu ve mosmor olmutu. nk yenilmeye alk deildi. Adli Tp kitab, incecik kk bir kitapt. Sk allrsa ya da be gnde renilirdi. mtihanlarsa hi de sk olmaz, herkes aktrmadan, birbirine bakabilirdi. Geemeyen ok nadir olurdu. Ama asl renilmesi gereken eyler ve elenceli bilgiler, derslerde ve Adli Tp laboratuarnda vard. Bir gn Hikmet Hoca, fl-i livata'y anlatyordu. (Homoseksellik, erkekler arasnda cinsel sapklk, kadnlara uygulanan ters ili-

ki, lutilik, kulamparalk). Osmanlca bir deyimdi ama Trk Ceza Kanununda bu biimde sz ediliyordu ve byle renilmesi gerekiyordu. Anlatmasna yle balayp srdrd. "Homoseksellik, doal yaama aylm, toplumumuzda ho karlanmayan, ok yadrganan ve ayplanan bir durumdur. Avrupa'nn baz lkelerinde, aktif de pasif de ayn saylrsa da, dou lkelerinde ve bizim memleketimizde ayn saylmazlar. Hele pasif homosekseller, toplum tarafndan aalanan, erkek saylmayan, szne gvenilmeyen kiiler olarak bilinirler. Buna isteyerek alan bir kimse olmas kukuludur. Anadolu'da ok kez, biraz t krldm, af edersiniz tabir byle "Kar klkl" erkekler, Birka haylaz tarafndan zorla gtrlp rzna geilir. O da utancndan ikyet edemez ve kimseye syleyemez. "Nasl olduysa bir kez oldu, ikayette etmiyor" dncesiyle,birka kez gtrp yaparlar ve o da msaitse alr. Ondan sonra aranmaya balar" deyince, rencilerden bazlar."Senin bandan m geti de biliyorsun" der gibi gldler. Hemen anlad. nce bir durdu, kzard, sonra da biraz fkeli bir sesle,"Bunu ben sylemiyorum lan, kitap sylyor" deyince, btn snf kahkahay bast. Sonra kendisi de epey glmt. Bir baka gn, Adli Tp laboratuarndayz, grubumuz on be kii kadard. Derslerde yoklama olmazd ama laboratuara kez gelmezsen, imtihana giremezdin. O nedenle btn renciler buna dikkat ederlerdi. O gn, l spermlerin amar zerindeki g-

rntsnden bahsediliyor ve her mikroskopta, amar paras zerinde spermler grnyordu. Bir kz arkadamz, ge kald ve yok saylaca endiesiyle, telala ieri girdi ve ilk mikroskobun bana geip gzn dayad ama daha ne olduunu anlamamt. Hoca bir asistan aabeyle konutuu iin biraz ge farkna vard ve kz arkadamza sordu "Mikroskopta ne var kzm". Arka taraftan muzip bir arkadamz, gya kopya veriyormu gibi fsldad ''Tkrk efendim". Kzcaz da aynen tekrarlad 'Tkrk efendim". Hoca hayret etti ve belki yanllk olmutur endiesiyle,"Senin tkrn m" diye sordu. Arkada ki muzip hemen kopyay verdi" Evet efendim". Kz arkada da "Evet efendim" diye tekrarlaynca,hoca gelip mikroskoba bakt. Spermleri grd ve birazda kzarak "Hanm kzm, buraya tkrmeden nce, asn alkalamalydn" deyince, btn snf kahkahay bast. Ac bir akayd ama, rencilikte oluyor ite.

SARHO MUAYENES

Doktorlar en ok uratran ve skntya sokan uralardan biri de Sarho muayeneleri dir. Kk yerlerde ya da ilelerde alan bir Hkmet tabibi iseniz, gecenin ge bir vaktinde evinizin kapsna, polisler tarafndan bir sarho getirilerek muayenesi istenir. Adam kr ktk sarho olduu her halinden belli olduu halde, sizin rapor yazmanz kanun gereidir. Konumas peltekleen, ayakta durmakta glk eken birine Sarhodemek kolaydr. Ama kendine hakim olabilecek derecede alkoll birine rapor yazmak o kadar kolay deildir. Yapacanz muayene iin elinizde olan muayene yntemleri, azn koklamak, bir dz izgi zerinde yrtmek, konuturmak, davran bozukluu aramak, saldrganlk aramak gibi yntemler olacaktr. Bunlardan birkan bulduunuz zaman Sarho olduunu dnebilirsiniz. Ayrca sarholuun dereceleri de vardr. Eer,Rezalet karacak derecede sarho diye yazarsanz, onu savcnn elinden kimse kurtaramaz. Tp Fakltesinde renciliim srasnda okuduumuz bir Deontoloji ( Hekim ahlak)dersimiz vard. Deontoloji derslerinden birinde, Dr. Tevfik Salam Paa bir dersimize gelmiti. O derste yle bir neride bulunmutu. evrenize ve insanlara kar saygl olun. Hakszlk yapmayn. Karar verirken ve rapor verirken dikkatli olmalsnz. Kibarlk en byk silahtr. Toplumun kurallarna ve ahlaki kurallara kesinlikle uyun. Neleri yapmanz gerektiini ve neleri yapmamanz gerektiini bilerek hareket edin. Bu nerileri hi

unutmadm ve her zaman o dorultuda davrandm. Ama deneyim eksikliim yine de bama iler at. Her ey kitaptan ya da retmenden renilmiyor. Askerliimi Dr. Yedek Subay olarak yaptm dnemde, askerliin btn kurallarna uyarak almam bana byk kolaylk ve rahatlk salad. Ama bu arada ok enteresan bir olay da bama geldi. Dr. stemen doktor aabeyle birlikte altmz sralarda, yeni gelen erlerden birinin, sarho olarak doktor aabeye saldrdn ve hakaret ettiini zlerek rendim. Hemen sonra da kumandan tarafndan yazl bir emirle, erin muayene edilerek rapor tanzim edilmesi ile grevlendirildim. Saldrgan er, Askeri Birliin hapishanesinde daha dorusu, Gz alt odasndayd. Doktor aabeyle yaknlmz nedeniyle etki altnda kalarak, hakszlk yapmamak istiyordum. Yanma destek olarak nbeti subayn da alarak hapishaneye gittim. Hapishane gibi kullanlan yer, iinde lavabosu tuvaleti olan temiz bir oda idi. Kapsnn zerinde, mahkumlar gzetlemek iin, kitap byklnde bir delik de vard ama delik ieriden kapatlmt. Mthi bir rak kokusu ortala yaylm durumdayd. Muayene etmek iin kapy amak istedim ama aamadm. Asker kapy a, ben doktorum seni muayene edeceimdiye ieriye seslendim. Ama ieriden, -Senin gibi doktorun....diye balayan bir kfr salvosu ile kar-

latm. Bararak geldi ve kapya bir tekme de att. Hi byle bir ey beklemiyordum ve bama da gelmemiti. Nbeti subaya soru dolu gzlerle baktm. Omuzlarn silkerek, Ne bekliyordun doktor bey ?, gibi bir yant aldm. Nbeti subayn da srarna ramen kapy atramaynca, rak kokusunu, barp kfr etmesini ve kapy tekmelemesini gz nne alarak bir Sarho Raporudzenledim. Eri Tugay Mahkemesine gnderdiler ve biz de olay unuttuk. Bir ay sonra Tugay mahkemesinden kumandanlmza bir yaz geldi. Grmeden ve muayene etmeden sarho raporu tanzim eden,sahte rapor tanziminden sank Dr. Astemen filancann u tarihte mahkememizde bulundurulmas.. diye gelen yazy okuyunca hem ardm hem de korkudan panie kapldm. Sahte rapor tanziminden sank yazsn bir trl iime sindiremedim. lk aklma gelen ilenin Cumhuriyet Savcsna gitmek oldu. Bu nedenle tanm olacamz da dndm. u yazy ltfen okuyunuz! Grdnz m bama geleni, diye dert yandm ve derdimi anlattm. Sahte rapor tanziminden sank olarak Tugay Mahkemelerinde rezil olacam. C. Savcs da bizim yamzda efendi bir adamd. Sakin olun! Her eyin bir kolay vardr. nce Tugay Mahkemesine bir dileke yaznz. Askeri birliimizde ki devim nedeniyle mahkemenize gelmem sakncal olabileceinden, ifademin C. Savclnca alnmasna emirlerinizi arz ederim diye yazn ve

gnderin. Sonra yine grrz. Hemen dilekeyi yazp gnderdim. On be gn kadar sonra,C. Savclna ifademin alnmas ynnde talimat ile birlikte yazdm raporun bir kopyas geldi. Er mahkemede, Doktor beni grmedi ve muayene etmedi, diye iddia etmi ve iddias da doruydu. kimiz de birbirimizi grmemitik. Sarho muayenesi yalnz grlerek ve dokunularak olmuyordu. Raporda da ayrntl olarak niin grlemedii yazlmam olduu iin Askeri Hakim hakl olarak beni sulamaktayd. Savc bey, olay btn ayrntlaryla yazarak Tugay Mahkemesine gnderdi ve problem hal oldu. Bu olayda kabahatin tamamen kendimde olduunu, Raporlarn ayrntl bir biimde yazlmas gerektiini rendim ve bir daha ayn hataya dmedim.

D FTER VE TAVUK Hekimlik, meleklerin sanatdr. Meleklerin nasl erkei diisi olmazsa, hekimlerin de diisi erkei olmaz. Prof. Dr. Akil Muhtar. Gler yzl ve merhametli olmak, herkesten ok hekimlere yakr. Kadn ya da erkek olmas ne akla gelmeli, ne de olay deitirmeli. Doktorun saygnl, drstl ile birlikte, bilgili olmas ile de artar. nsanlar hekimlerin ok ey bildiklerine, hatta her eyi bildiklerine inanmak isterler. Bir hekimin, mesleinin gerei, bilimsel ilerlemelere ayak uydurmas ve her yenilikten haberi olmas gerekiyor. Ancak o zaman, gerektii gibi evresine yararl olur. Genel kltre de gereksinimi olduunu bilmelidir. Bazen basit bir genel kltr bilgisi, byk bir saygnla neden olabilir. Dnya ve lke olaylarndan, politikadan da haberi olmaldr. Yalnz bir partiyi tutarsa, dier taraf kaybeder. Bana sorarsanz, tuttuu futbol kulbn bile aklamamaldr. Seneler nce, eimin retmen olmas nedeniyle, bir Yatl Kz retmen Okulunda bulunuyordum. Tp Fakltesinden yeni mezun olmutum ve askere gidinceye kadar orada kalmam gerekiyordu. Bu okul ilk nce, Ky Enstits olarak kurulmu, senelerce o grevi yaptktan sonra Yatl Kz retmen Okuluna evrilmiti. Bir kasabann yan tarafnda ve deniz kenarna kurulmutu. Lojmanlar modern, yollar iek bahesi gibi harika bir yerdi. Okula bal bir letme memuru, Okul Doktoru, Salk Memuru, veterinerlik grevini de stlenmi bir Ziraat Teknisyeni gibi yardmc persone

li de vard. Eskiden Balklk letmesi de varm. Okul mdr, efendi ve cana yakn bir insand. Ei de kendisi gibi saygdeer bir hanmd. lk geldiimiz gnlerde bizlere ok yaknlk gsterdiler, yardm ettiler ve evlerinde misafir dahi ettiler. Okul Doktoru Dr. Mehmet Bey, romatizma sonucu oluan kalp kapa hastalna yakalanm durumdayd. Srekli almakta glk ektiini sylyordu. retmenler de candan insanlard. Eime ayrlan lojman temizlenip hazrlannca, oraya getik. Mdr beyleri ve Doktor aabeyleri, bir akam yemeine davet etmeyi ok istiyorduk. Mdr beyin, tavuklu yemekleri sevdiini rendiimiz iin, besili bir tavuk ya da hindi bulmaya alyorduk. O zamanlar, besili tavuk ya da hindi bulmak pek kolay bir ey deildi. imdiki gibi tavuk ve hindi iftlikleri yoktu. Bir gn, nahiyede al veri yaptktan sonra lojmanlardaki evimize doru giderken, Ziraat Teknisyeni beye rastladm. Kucanda, kocaman, knal-krmz bir tavuk vard. Hayrdr inallah, bu tavuk nereye gidiyor? Tavuk difterisine tutulmu, dedi ve ekledi. ok tehlikeli bir hastalkm, keseceiz ve iki metre derinlikte topra kazarak gmeceiz. zerine de kire dkmemiz gerekiyormu. Tavuk gerekten hrltl bir biimde nefes alyordu. Boazna bakmak zere davrandm. kimiz bir olup, tavuun gagasn glkle atk ve boazna baktm. Boaz kpkrmz renkte ve neredeyse kapanacak durumda imiti. Nefes alacak kk bir delik kalmt. Ama tavuk besili, neredeyse kk bir hindi kadar gr-

nyordu. Kafamn iinde, insan difterisi ile tavuk difterisi konularndaki bilgiler ve aralarndaki farklar yle bir dolat. Bunu bana satn, ka paraysa vereyim, dedim. yle bir yzme bakt, aka m ciddi mi anlamaya alt, sonra, ciddi bir yz grnts ile, letmenin fiyatlar bellidir, yz elli kuru. O zamanlar yz elli kuru epey parayd ve pazarda da o fiyatta tavuk satlyordu. Blfle kark bir yant verdim. Yetmi be kuru veririm, hem sizi mezar kazmaktan kurtaracam, hem de yz elli kuru vereceim, olmaz yle ey. inize gelirse? Gerekte yz elli kuru vermeye de razydm. Ziraat teknisyeni bir an dnd, Tamam, dedi. Birlikte broya gittik. Yetmi be kurutan makbuz yazd ve iilere tavuu da kestirdi. Tylerini yoldurarak gmlmek zere bir torbaya doldurttu ve bana yolunmu olarak tavuu teslim etti. ok memnun oldum ve teekkr ederek ayrldm. Eve geldiim zaman, eim tavuu grnce ok sevindi. Tam istediim gibi, diyerek gsteri yapt. Ama , hikayesini duyunca neesi balon gibi snverdi. Difteri deyince, herkes gibi bizim hanmn da akl kt. Gzlerinde fkeli bir k yand. Azn ap fkesini samadan, Kzma! nce bir dinle! dedim ve durumu anlattm.

Tavuk difterisi, Difteri bakterileri ile deil, baka nedenlerle olutuu sanlan, tavuklara zel bir hastalkt. Kesinlikle insanlara gemesi ve insanlarda hastalk yapmas sz konusu deildi ve yenmesinde bir saknca yoktu. Mdr bey ve doktor aabeyi davet etmeye karar verdik. Zaten biraz ilerimizde, bitiik iki lojmanda oturuyorlard. Kendim giderek, ertesi akam bize yemee buyurmalarn rica ettim. Mdr bey, tavuk kzartma, i pilav, un helvas ve limonatadan oluan mny duyunca ok beendi. Doktor aabey ise hastalanm yorgan dek yatyordu, zr diledi. Biraz konutuktan sonra ayrldm. Gerekte tavuun durumunu anlatmalydm ve bunu benden duymalar kukusuz daha iyi olurdu. Kk yerlerde, dedi-kodunun en gncel olay olduunu, her eyin abuk duyulup yayldn unutmam hata idi. Benden sonra Ziraat Teknisyeni uram ve o srada her iki hanm da bir arada bulunuyormu. Tavuun difterili olduunu, iki metre derinlikte topraa gmmek zorunda olduklarn, ama doktora sattn, biraz da nerek anlatm. Doktor Mehmet beyin ei, Bizimki hasta, biz kurtulduk, diye sevin gsterisinde bulunmu. Mdr Beyin ei de davete kar km. Hastalkl tavuu bize yedirecekler, gitmeyelim. Mdr kararllk gstermi ve son sz sylemi. Doktor benim arkadam, doktorun yedii her eyi ben de yerim, demi.

Geldikleri zaman hanmefendi biraz skntl ve keyifsiz duruyordu. Mdrn de belki endieleri vard ama o belli etmiyordu. Birilerinin tavuun bana gelenleri anlatt, hem de abartarak anlatt anlalyordu. Kendilerine durumu hemen anlatmam gerekiyordu. Cecil adl Franszcadan tercme edilmi tp kitabn getirdim ve aarak okudum. Rahatladlar ve ok keyifli bir hava olutu. Mdr, espri bile yapt. Ziraat Teknisyeni durumu renince hasta olacak. Yemek boyunca bilgi ve bilginin yararlar zerine ve dier gncel konularda konutuk ve gltk. ok iyi vakit geirdik. Ertesi gn Ziraat Teknisyeni olanlar renmi, beni zel olarak grmeye geldi. akayla kark sitemde bulundu ve kahrland. Tavuk difterisinin insana gemediini bilmiyordum, beni aldattn! Ben de, kendisini teselli ettim. zlme ! Herkes her eyi bilemiyor. Tavuu kestirip yoldurman byk incelikti. Bir dahaki sefere de sen yersin, dedim.

ZORUNLU H ZMETL Y TAY N Salk Bakanlna bal Zorunlu Hizmet ile ykml olanlar, bakanlk yetkililerinin, istedikleri gibi tayin ettikleri konusunda, gerek deliller vard. Kura nasl ve ne zaman ekiliyor, bilen yoktu. Eimin ortaokul retmeni olmas nedeniyle, askerlik grevinden dnnce,Ortaokulu olan bir yere tayinimin yaplmasn istedim ve bu konuda bir dileke vermitim. Onlar yine de kafalarna gre bir yere tayin etmiler. leri Bakanlna gidip aratrdm, orada ortaokul yoktu. Salk Bakanl Personel ubesi Genel Mdrlne gittim ve Mdr Yardmcs iki doktor aabeye durumu anlattm. Kendilerinde olan listeye de baktlar, Gerekten yokmudediler ve beni oturttular. Benim yanmda,Trkiye haritasnn karsna getiler, bana yer aramaya baladlar. Doktor olmayan yerleri aryorlar, szde. Birisi, haritada Rusya snrna parman basarak, Posof dedi, br,. Ortaokul yok. Of lesi ? , Oraya zorunlu hizmeti olmayan birini tayin ederiz. Baka bir yer bul!. Ben sanki bu beylerin can dmanydm. Kara kse ?. Orada iki doktor daha var. Ahlat ?, Tamam, oraya tayin edelim. Bana da dndler,

Van glnn kenarnda ahane manzaral, harika bir yer. Talihin varm, dediler. Gittim, grdm ve gerekten ahane manzaral bir yerdi. Szde, Doktor olmayan bir yere tayin edeceklerdi, benden baka iki doktor daha vard. ahane manzarasna karlk olarak; elektrik yok, su yok, manav yok, kiralk ev yok, yok, yok. stelik gnde be hastadan baka hasta da yok. O zamanlar ite byle bir Salk Bakanl vard. Dnmesi bile korkun. Bir bakanlk ki; nerede ne kadar memuru var onu bilmiyor, gerisini siz hesap edin.

KASAP OYUNU Salk Bakanlna kar mecburi hizmetim nedeniyle, tayin edilerek geldiim ile, Trkiyenin en byk bir glnn, Van glnn kenarnda kurulmu kk bir kasabayd. Sene 1954. Kat zerinde nfusu o zamanlar 5.000 kadard ama, her mahallesi birer kilometre arayla 5 kilometrelik bir alana yaylm durumdayd. le merkezinde Belediye Bakanl, Salk merkezi, Jandarma Kumandanl,ilk ve orta okul gibi kurulularla on kadar dkkan vard. Hkmet binas en az bir kilometre kadar uzaktayd. Trkiyenin bir ok ilesinde doktor bulunmamasna karn, buraya nc doktor olarak tayin edilmitim. Gnde 3-5 hastaya sra ile bakyorduk. Hastalarn ounluu da,Trahom denen kr edici bir gz hastalyd. Anlattklarna gre, nadiren grlen trafik kazas dnda, gnde on hasta geldii hi olmam. Bakanlk tarafndan yaplan bir tutarszlk olduu kesindi ama bizim yapacamz bir ey yoktu. ledeki btn memurlarn, benim gibi, ilk memuriyet yerleriydi. Pek ok konuda hepimiz birer acemi aylaktk. Benden nce gelmi olan iki doktor aabeyden biri Ba Hekimlik, dieri de Salk Merkezi Tabiplii stlenmilerdi. Bana da Belediye Tabipliini stlenmek dt. Birka gn Salk Merkezinin bir odasnda ailece misafir kaldk. Lojmanlar vard ama hepsi doluydu. Sonra 35 liraya yi dedikleri bir ev bularak kiraladk. Evin iyi saylmasnn nedeni, evin iinde tuvalet olmasyd. Yoksa evin dam toprak, zemini toprak, iki oda ile bir antreden oluuyordu. Gece olunca ortalkta gezen akrepler de ev sahibinden bahi. O zamanlar 35 lira ok parayd. Zaten 235 lira maa alyordum. Elektrik olmad

iin, gaz ya ile alan, lks lambas denen bir lambayla aydnlanyorduk.Yemekler de gaz ocanda, antrede piiyordu. Her iki alet de tam anlamyla birer ikence aleti ve birer ba belasyd. rnein lks lambas, okuduunuz kitabn en nemli yerinde, Puf..diye sner. Eyvah ne yapacaz imdi? diye dnmeye balarsnz. Sonra, bir de bakarsnz ki lks lambasnn ya gmlei dmtr ya memesi tkanmtr ya da gaz bitmitir. Radyo ise, her kes de bulunmayan lks bir aletti. Henz transistor icat edilmemi olduundan, bir Anot ve bir Katot denen iki pil ile alyordu. kisi bir ev kiras kadar 35 lira, hem de dviz sknts nedeniyle, devlet tahsisi olarak ileye ikier tane ancak geliyordu. Bakkal efendi de onlar istediklerine veriyormu. Bakalm bize decek mi?. Kasap daha ayr bir havada. Sen gidip istediin yerden istediin kadar et alamyorsun. O istedii yerden, istedii kadar ve istedii fiyata eve gnderiyor. Bu gn kilosu 2.5 Lira deil, 3 Liradr diyebiliyor ve kimse de bir ey syleyemiyor. Sebze satan bir manav dkkan da yok. Sebzeler ancak l merkezinden temin edilebiliyormu. Konserveler buralara kadar gelemiyormu. Klk sebze gereksinimi iin, her evin hanmlar, yaz gnlerinde kurutabildikleri sebzeleri saklyorlarm. Belediye Tabibi olmam nedeniyle nce, Belediye Tabiplii devleri ni yeniden okudum ve sonra Belediye Bakann ziyarete gittim. Bakan benim yamda, gen, yakkl ve ho sohbet bir adamd. Hal hatr sorup ay kahve fasln bitirdikten sonra, belediye hizmetlerinden olup da yaplmas gereken ama yaplamayan eyleri konutuk. rnein, lenler muayene edilmeden gmlyor ve sonra Defin Ruhsat dzenle-

niyordu. Belediye Bakanlnn bir vastas yoktu. Doktorun her gn, bazen gnde iki kez, be kilometre yryerek l evlerine giderek muayene yapmasna olanak yoktu. Esnaf kontrolleri yaplamyordu. Mezbaha vard ama suyu yoktu. Veteriner Salk Memuru da yoktu. Etleri de ben muayene edecektim. Evlenme defterinde pek az ift vard. rendiime gre, dini nikah yeterli grlyormu ve resmi Belediye Nikahna gerek duyulmuyormu. Belediye bakannn resmi nikahl kars olduunu ve alt senedir evli olduunu defterden rendikten sonra, Ka ocuunuz var Sayn Bakan? Yant, On bir tane, alts erkek, oldu. Kz ocuklar zaten saylmyordu ama, alt senelik evlilie on bir ocuun smas da kafam kartrd. Af edersiniz Bakan, alt senedir evlisiniz, einiz her sene ikiz mi dourdu? deyince gld. Yok canm, bir de mam nikahl karm var dedi. Ben hayretle yzne bakarken, bir kahkaha atarak ekledi, Her sene birer douruyorlar. Belediye Bakan byle yapnca halkn ne yapacan tahmin etmek zor olmasa gerek. Bakana veda ederek Zabta Memurlarndan birini yanma aldm ve birlikte esnaf kontrole ktk. Hem de her bir esnafla tanm olacaktm. lede, aa yukar, her esnaftan bir tane vard. Bir bakkal, bir kahve, bir otel ve bir kasap gibi. nce bakkala uradk. Btn yiyecekler uvallar iinde ve uvallarn azlar ak. uvallar arasnda ve her tarafta fare pislikleri

aka grlyordu. Neler yapmas gerektiini anlatarak oradan ayrldk. Kahvede her yer toz iinde, iki masa drt sandalye ve bir ok alak iskemle vard. Fincanlarn yars atlak, bir ksmnn kenarlar krk. Kirli ay bardaklar bir kova iine daldrlp karlarak ykanyordu. Gereken uyarlar yaptm. Otelde, karyolalarn ou tahtadan, araflar ok kirli. Belki birka mteri yattktan sonra ykanyor. Duvarlarda ezilmi Tahta Kurusu denen bitlerin ldrlm kan izleri grlyordu. Kasap dkkan hepsinden daha berbat durumdayd. nce bir kara sinek ordusu bizi karlad. Maara gibi karanlk bir dkkand. Etler engellere aslm olarak ve akta duruyorlard. zerleri kara sinekler ve sar yaban arlaryla kaplyd. Hi olmazsa bir tel dolaba etler konabilirdi. Buz dolab denen alet ancak ve yalnz Salk Merkezinde alar korumak iin bulunuyordu. Elektrik olmad iin de gaz ya ile alyordu. Kesilecek hayvan kasap dkkannda ya da mahalle arasnda kesiliyor ve hayvann derisi, kellesi ve ikembesi dkkann bir kesinde duruyordu. Artk dayanamadm, Efendi bu ne hal, derhal bir tel dolap alacaksn, etler onun iinde duracak, hayvan mezbahada keseceksin. Satlmadan nce etleri ben grp muayene edeceim. Hayvann i organlarn ve derisini byle ortalkta brakmayacaksn. Dkkann zeminini de beton yaptracaksn, her gn ykayacaksn. dedim. nce adam yzme hibir ey anlamam gibi bakt ve sonra diklendi, Doktor bey, doktor bey, sen yeni geldin de bir eyden haberin yok. Ben Belediye Bakannn kayn biraderiyim. Burada ba-

ka kasap ve kasaplk yapacak kimse de yoktur. Byle yaparsan dkkan kapatrm ve bir daha et yiyemezsin!. Tepemden aa kaynar sular dkld, sinir kp oldum, elim ayam titredi. Hemen zabta memuruna bir tutanak yazdrdm ve kasaptan yana dnerek, u andan balayarak dkkann kapatyorum. Ne zaman dediklerimi yaparsan gel, dkkann o zaman aarz. Zabt tutturarak, zabta memuruna dkkan mhrlettim. Mezbaha dahil dier yerleri de gezdikten sonra salk merkezine geldim. Haberler benden nce gittii iin, Kaymakam ve doktor aabeyler bir araya gelmiler, beni bekliyorlarm ve beni bir sz bombardmanna tuttular ki o kadar olur. Sonunda Kaymakam, Doktor sen ne yaptn?. Bizi etsiz braktn! imdi ne yapacaz? Zaten sinirlerim tepemdeydi ama kendimi topladm, Merak etmeyin ve ltfen birka gn izin verin. Sizlere temiz ve ucuz et yediremezsem o zaman tenkitlerinizi edersiniz. Dedim. Aklma gelen planm u idi. Jandarma kumandan Yzbadan yardm istemek. nk tahminime gre onun en az 10-15 eri vard ve onlara da et yedirmesi gerekirdi. Yeni terhis olduum iin baz askeri kurallar iyi biliyordum. Eer onu inandrabilirsem hayvan aldrr, bir jandarma erine ya da bizim hademelerden birine, mezbahada kestirerek, etleri taksim ettirir hazrlatrdk. Hemen doru jandarma kumandanna gittim. Yzba da bizim yamzda, enerjik, kibar bir subayd. Durumu anlattm. Meer o da ikayetiymi de bir frsatn bekliyormu. Kasap, istedikleri zaman et ver-

medii iin, mecburen kavurma yaptrp, tenekelere doldurtarak erlere yediriyormu. Hatta kendi evine kasabn gnderdii etlerden eksik tartda olanlarda olmu. Yirmi be tane jandarma eri varm. Yedi tanesini polis grevi grmek zere ayrm. nk o zamanlar ilelerde polis tekilat kurulmamt. Ben bunu severek hallederim, benim blgemde, ok iyi tandm hayvan sahipleri var. Bize kredili olarak hayvan da verirler. Memur arkadalarn ve bizim ihtiyacmza gre, aralkl olarak hayvan aldrrm. Bizim erlerin iinde bir kasap var. Ona kestirir taksim ettiririm. Terazi dahil her trl donanmmz var. Bunlar duyunca iyice rahatladm. Gerekten yzbann dedii gibi, et yemee baladk. Hem de kasaptan daha ucuz, kilosu 2 Liradan. ki hafta sonra kasap efendi karma geldi. Elleri gbeinin zerinde bal, ba ne eik, Doktor bey, dkkan istediiniz gibi yaptrdm. Belediye bakan dkkann almas iin sizin izin vereceinizi syledi. zin verirseniz btn et isteyenlere, istedikleri yerden ve istedikleri kadar et vereceim. Yalnz izin verin de 2.5 Liradan sataym. Benim de oluk ocuum var, bahtnza dtm. Dedi. Kasabn oyunu da bylece bozulmu oldu.

DAMDA YATMAK Doktorlarn bir grevi de Adli Tabip olmayan yerlerde, Adli Tabip grevini yerine getirmektir. Sarholuk, kavga ve yaralama olaylar ve onlarn muayeneleri en ok yaplan ilemlerdir. Irza geme, bekaret bozulmas muayeneleri ve cinayet sonucu yaplmas gereken otopsiler ve onlar iin dzenlenen raporlar yazmak hi de ho eyler deildirler. Savclk, operatrler dnda, btn hekimleri gerekli grd zaman otopsi iin arabilir. Askeri doktorlar da arabilir. Askerliim srasnda, Cumhuriyet Savcs kumandandan izin alarak beni bir otopsiye gtrmt. lelerde bu i hkmet tabiplerinin zerinde kalr. lede Hkmet Tabibi, Belediye Tabibi,serbest ya da asker herhangi bir tabip yoksa, savclk l merkezinden bir doktor gnderilmesini ister. Kanunlarmza gre otopsi, bir savc ya da bir hakim gzetiminde, bir doktor tarafndan yaplr. lm nedeni doktor tarafndan zabt katibine yazdrlr. Hakim ve savclar gerek grrlerse, Ba Katiplerini kendi yerlerine gnderebilirler. Doktorun gnderecei kimsesi yoktur. nk o ii doktordan bakas yapamaz. Da tepe demeden mecburen kendisi gidecektir. Bir yaz gn, bir ilemizin uzak bir beldesinde, ilenen cinayet nedeniyle, otopsi yapmak zere grevlendirildim. l Ba Savcl ileye gidecek ara bulamyordu ve stelik gideceimiz ileden sonra gideceimiz yere, araba yolu bile yoktu. Gideceimiz beldeye yapacamz seyahatimiz, zorunlu olarak at srtnda olacakt. Vakit ge olmas nedeniyle, ertesi gn erkenden yola kmak zere karar verildi. Baka ara bulunmadna gre aresiz, Salk Mdrlnn cipini hazrlattm ve yola koyulduk. O zamanlar

btn yollar toprak ya da stabilize denilen bir biimde yaplmt. Cipin iinde hoplayp zplayarak ileye vardk. Savc ile le Jandarma Kumandan Yzba beni bekliyorlard. at hazrlamlard. Birisi benimdi, dierleri Ba Katip ya da Savc iin ve ncs Zabt Katibi iindi. kram edilen ay ierken Savc Beyin ilk savclk grevi ve ilk otopsi olay olduunu renince, birlikte gitmeyi teklif ettim. Hemen kabul etti. Gideceimiz yerin, at ile 4 saat kadar olduunu renince, hemen yola kmay nerdim. Bir an nce beldeye varmay ve gndz gz ile otopsi yapmay dnyordum. atl ve iki tane silahl yayan Jandarma Eri, nmzde olmak zere yola ktk. Zabt katibinin kucanda savclk tarafndan bulundurulmas gereken otopsi antas ve daktilo makinesi, benim kucamda kendime ait Muayene ve acil ila antas vard. Zabt katibinin sylediine gre, 2 saat sonra bir kye, Dutlu kyne varacakmz. Biraz sonra Austos sca kendini gsterdi. leye doru gne btn gcyle tepemize dikilince, yalnz ceketlerimiz deil, pantolonlarmz bile ok gelmeye balad. Ter damlalarnn ensemden kuyruk sokumuma doru akarak indiini hissediyordum. Jandarmalar da yaka paa fora edip, mendilleriyle terlerini silmeye baladlar. Savc Beyle at srtnda tatl sohbetlerimiz oldu. Bir ara, yola ktna piman olmu gibi, terini silerken kendi kendine konutuu anlar da olmutu. Sohbet srasnda, nasl getiini anlamadmz iki saate yakn bir sre sonra, bir tepenin stne vardk. Yukardan baklnca aada irin bir ky grnyordu. Zabt katibi, te Dutluca ky dedi. Kyn etraf, Gilgil diye adlandrdklar Ak dar tarlalar ve dut aalaryla evriliydi. Sanki, yeil bir hal zerine serpilmi oyun-

cak evcikler vard. Evlerin hepsinin zerleri toprak damd. Aalar arasnda grnen kk minare nedeniyle, toprak daml evin cami olduunu anladk. Kyn iine varnca doru caminin avlusuna sndk. Kk adrvanda elimizi yzmz ykayarak serinlemeye altk. Hava scak ve sakindi. Avlunun glgeliklerine snan sereler azlarn amlar, grtlaklarn oynatarak nefes almaya alyorlard. Dutlarn meyveleri ve yapraklar kmldamadan sessiz ve sakin, ylece duruyorlard. Olgunlaarak dklen dutlar yerlere serilmilerdi. Kk adrvanda akan suyun rlts dnda, derin bir sessizlik vard. Bizler bile sessizlii bozmamak iin, korkarak ve zenle yryorduk. Fslt ile konumaya balamtk. Sanki sessizlik dnyamz zapt etmiti. Zabt katibi ilenin yerli halkndan olduu iin btn kyleri ve kylleri tanyordu. O muhtar bulmaya giderken ben de ceketimi karp kollarm svadm ve ky iinde dolamaya ktm. Btn ky de derin bir sessizlie brnmt ve yollar bombotu. Ortalkta kimseler grnmyordu. Bir kap aralnda, kucandaki ocuu sallayarak uyutmaya alan bir kadn grdm. Yanna yaklatm ve biraz renmi olduum onun diliyle, ocuk hasta m? Hasta, ok ishali var. Dn geceden beri de hi uyumad. Hemen ila antam alp geldim. eri girdik ve ocuu muayene ettim. Henz vcudu su kaybetmedii iin abuk iyi olabilirdi. antamda getirdiim, Salk mdrlne ait cretsiz ilalardan iki gnlk verdim. lk iirilmesi gereken ilacn, kakla ve yudum yudum iirerek gsterdim. Benim gibi yapmalarn syledim. ebildii kadar bol su ve yasz ayran ile anne st iirmelerini tavsiye ettim. Ne kadar su iireceklerini de gsterdim. Sonraki gn-

ler iin de mecburen reete yazdm. O srada ocuun uyuduunu gren kadncaz ok sevindi. Meer onlar su iirmekten korkuyorlarm. Su iirirlerse, ishalinin de su gibi olacan sanyorlarm. Hemen evin kapsna kt. Kar evde oturan komusu bir kadna, kendi diliyle seslendi. Doktor geldi. abuk gelin! Bir anda evin ii, hasta byk insanlar ve ocuklarla doldu. Bir saat kadar onlarla tercman araclyla, bazen de tercmansz konuarak megul oldum. ok sevindikleri her hallerinden belli oluyordu. Dnte urayacam syleyince daha ok sevindiler. Kaderlerine terkedilmilikten bir kez iin de olsa, kurtulmu olduklarn sandlar. Bu kyn insan olsanz ve bir hastanz olsa ne yaparsnz ?. bir dnn. Kyden ileye ancak yaya ya da at srtnda iki saatte gideceksiniz. lede doktor olmadna gre, oradan da gnde bir kez giden ve bazen de hi gitmeyen bir arala, ildeki doktora gideceksiniz. En az bir gece otelde ya da handa yatacaksnz. Sonra ayn eziyetleri ekerek dneceksiniz. Ya hastanz iyi olmaz da tekrar doktoru grmeniz gerekirse?. ok zor koullar iinde olduklar akt. Devletin elinin buraya uzanmas iin zaman ve para gerekiyordu. Kyn muhtar, aydn fikirli gen bir adamd. Orta okulu Diyarbakrda bir akrabasnn yannda okumu ve oradan hafzlk berat ald iin buradaki camiye imam olarak tayin etmiler. imdi hem muhtarlk yapyormu hem de imamlk. Biraz da merak ettiim iin sordum. Hastanz olunca ne yapyorsunuz?. Geen sene terhis olmu bir Shhiye avuu var. Kyler arasnda gezer. arrz o yardm eder. la verir ine yapar. Gerisi

Koca kar ilalar ile tedavi. frklk eskisi kadar deil, ok azald. Jandarma erlerinden biri beni armaya gelince birlikte camiye gittik. Avluda, adrvann yannda sofra kurulmu, yemekler hazrlanm ve atlarmz yemlenmiti. Tandr ekmei, kavurma, yourt, baldan oluan yemek hazrlamlard. Grdm kadar ile onlarn aresizlikleri, a olmama ramen boazm dmledi. Herkesi skntya sokmamak iin neeli grnmeye bir eyler yemeye altm. Muhtarlk yapan mamn refakatinde kyn dna kadar uurlandk. Savc Bey, Egenin irin bir ilesinde doup bym ve iyi terbiye grm, idealist fikirli, bekar bir gen adamd. At srtnda kavrularak birlikte giderken bir taraftan da konuuyor, dertleiyorduk. Zihinsel elektrik dalgalarmz uyuunca, birbirimize ok yaknlk duyduk. Daldmz sohbet, btn ikayetlerimizi unutturdu. Zamann nasl getiini anlayamadk. ki saat kadar sonra da, otopsi yapacamz beldeye vardk ve doru Jandarma karakoluna gittik. Telefonla haber verdikleri iin bizi bekliyorlard. Karakolun askerleriyle bizimle gelen erler sarma dola oldular. Jandarma Ba avuu gen ve yakkl bir askerdi. Birer ay itikten sonra, cinayet ilenen ve lnn yatmakta olduu yere gittik. len gen bir delikanlyd. Atlan kurun, sol meme zerinden girmi, kalbinden kan byk atar damar ( Aort ) paralayarak derhal lmne neden olmutu. Vurulduktan sonra konumas da olanakszd. Konuma konusu baz durumlarda ok nemli olabiliyordu. rnein; orada bulunanlardan biri, kastl olarak derse ki, Kii lmeden nce, beni filanca vurdu dedi , diye yalan ifade verdii zaman, o kiinin ba derde girerdi. Raporumu yazdrdktan sonra Savc Beyin sorduu dier sorularn da yantlarn yazdrdm.

zin alarak belde iinde dolamaya ktm. Akam olmak zereydi. Gne dalarn ardna sarkm, kar tepelerde aydnlatt yerler grnyordu. Karda minareyi grnce camiye doru yrdm. Ezann okunmasna biraz daha zaman vard. Caminin avlusunda karlkl yerletirilmi iki bankta, drt kii oturmular konuuyorlard. lk nce sarkl ve hafif sakall olan gen bir adam beni grd ve ayaa kalkt. Caminin hocas olduu belliydi. Selam aleykm efendiler, ben doktorum, diyerek onlar selamladm. Oturmam iin yer gsterdiler. nce cinayetten ve daha sonra da hastalklardan konutuk. Burada da ayn sorunlar vard. Hatta buras Dutlu kynden ileye iki saat daha uzakt. Hoca ezan okumaya gidince oradan ayrldm, Ba avuun evine gittim. Kap akt ve kapnn zerinde bir gece feneri vard. Sofada da bir be numara gaz lambas etraf aydnlatyordu. Hanm gen ve gzel bir kadnd. tane kadn hasta ve iki tane yal erkek hasta beni bekliyorlard. Ky odasna koyduum antam da getirmilerdi. nce erkek hastalar muayene ederek gnderdim. Kadnlar muayene ederken Ba avuun hanm Aliye Hanm, hemirelik grevi stlenerek bana yardm etti. Kadnlar karken ben de kapya yneldim. Kap nnde biraz konutuk. sene nce evlenmiler, istedikleri halde henz ocuklar olmam. Biraz endieli grnyordu. Tatile gittikleri zaman, bir Kadn Doum Uzmanna muayene olmasn, onun yardmyla sorunun zleceini anlattm ve ayrldm. Ky odasna gidince herkesin toplanm olduunu grdm. Sofra da kurulmutu. Yemek yenip ayranlar iildikten sonra, biraz sohbet edildi. Muhtarn derdi o kadar oktu ki, anlatmakla bitiremiyordu. Ben ve Savc Bey esnemeye balaynca, Ba avu bize dnerek,

Yataklarnz dama serdirdim. Geceleri hava ok scak oluyor. Bu gece ben de sizinle birlikte damda yatacam, dedi. Bu sz zerine ben glmseyerek Savc beye dndm, Ben daha nce hi damda yatmadm. Ya Savc Bey siz? Ben de yatmadm, dedi. Bir bahe merdiveni ile dama ktk. Ba avu el feneri ile yataklarmz ve kendi yatan gsterdi, Yataklar ve araflar Aliye Hanm gnderdi, dedi. Elbiselerimizi karp kilimin zerine koyduktan sonra yataklarmza girdik. Yataklar bir adm aralkla yaplmlard. Savc Bey ile biraz politikadan, biraz da hakimlik ve hekimlikten konutuktan sonra, yorgunluk ar bast. Araya bir sessizlik girdi. Yan yatmaktan vazgeip srt st dndm. araflar mis gibi sabun kokuyordu. Annemin sabun kokan oyal yazmas aklma geldi. Evim,eim ve ocuklarm bir an gzmn nnden getiler. Acaba onlar imdi ne yapyorlard? . Yastm boynumun altna yerletirdim, yataa da srt st srtnerek yerletim. Kendi iime ve kendi bedenime zihinsel olarak dndm. Bacaklarm, kalalarm hatta btn vcudum rahat bir nefes aldlar. Gkyznde bir tek bulut krnts bile yoktu. Mavi atlastan bir kubbede yldzlar, serpilmi prlantalar gibi her biri, bir yanp bir snyordu. Bize retilen Byk ay ve Kk Ay yldz topluluklar hangileriydi acaba ? diye dnrken, sanki uzaklardan birilerinin Allah rahatlk versin dediini duyar gibi oldum. im huzurla doldu. Gzlerim kendiliinden kapand. Hava scakt ama, yine de yzme serin bir esintinin dokunarak gemesi houma gitti. Damda yatmak ne kadar rahat, ne kadar huzurluymu ya rabbi !. Sonra derin bir sessizlik benimle birlikte kaybolup gitti.

DOKTORLUK VE KPEK Askerlik, Vatan hizmetidir dediler. Bu hizmeti hepimiz yapyoruz. Bir bak asna gre, bir hakszla neden olduu sylenebilirse de dier bir bak asna gre de yararlar olduu da sylenebilir. Bir erkek olarak bir ie girmek isterseniz, karlaacanz ilk soru, Askerliini yaptn m?olur. Kadnlara elbette byle bir soru sorulmaz. Siz askerlikten sonra ihtisasa baladnz zaman, beraber mezun olduunuz kz arkadanz sizin kdemliniz, sonrada sizin Baasistannz olur. Onun emrine girersiniz. Askere gitmeden uzmanlk snavn kazanr ve asistanlna balarsanz, paay biraz kurtardnz demektir. Dier bir bak asndan, asker ocann ok yararl taraflar da vardr. Eer onu benimserseniz, onun kurallaryla yaarsanz, grrsnz ki,Trk Silahl Kuvvetleri bir okuldur. Hem de bulunmaz bir okul. Hibir yerde renemeyeceiniz, hibir kitapta okuyamayacanz, ok nemli, yaamsal bilgiler ve meslek deneyimleri kazanrsnz. Ben ahsen, ok nemli deneyimler ve bilgiler kazandm. Yedek Subaylk dnemimde, bir Veteriner yedek subay arkadala, Veteriner Hasan Beyle birlikte, benim muayenehanemde kalyorduk. Astemen olmamza ramen, kumandann hogrsyle, birer emir eri de verdiler. Birliimiz Koulu Top Taburu olmas nedeniyle atlara binerek tabura gider ya da evlerimize gelirdik. O zamanlar imdilerde olduu gibi, bol vasta yoktu. Koca taburda bir jip ve birde klstr kamyonet vard. Her bir subaya bir seyis, bir seyis hayvan ve bir de binek hayvan verilirdi. Geceleri ok kez, taburda hastalanan erler iin, beni almaya gelirlerdi. Hayvanlardan gece hastalananlar ok az olurdu.

Binek hayvan ile seyis hayvan, kaldrmlarda yanklanan nal sesleriyle kapnn nne gelirlerdi. Veteriner Hasan bey, Nasl olsa senin iin gelmilerdir, iyi ki doktor deilim, diye poz yapard. Akam yemeimizi Askeri Gazinoda yedikten sonra muayene haneye gelir kitaplarmz okurduk. Okuduumuz meslek kitaplar, baz konularda, biri birlerine yaknlk gsterirdi. Memeli hayvanlarn pek ou ile insan yaps biri birine ok yaknd. rnein, oban kpekleri iriliindeki kpeklerin tedavi ilalaryla tedavi dozlar, insan tedavi dozlaryla biri birlerine olduka benziyorlard. Bu bilginin bir gn bana gerekeceini o zamanlar hi dnmemitim. Terhis olduktan sonra bir daha Hasan Bey ile grmek ksmet olmad. Aradan seneler geti. Hkmet tabibi olarak altm yerlerde, veteriner arkadalara, Ne olmu yani, zaten siz, hep sr ve davarlarla, atlarla urayorsunuz, ben de kpekleri tedavi ederim, diye poz yapar, taklrdm. Gerekte veterinerlik kolay deil ve zevkli taraflar da olan ok geni bir konu. Seneler sonra bir gn, Hkmet Tabipliinde gnlk ilerle urarken telefon ald, ahizeyi elime aldm, kulama gtrdm, Alo dediim anda, telefondaki ses, . Ben Veteriner Mdr Nahit. Doktor abuk gel! nemli bir problemimiz var. Bir ey sylememe frsat vermeden atdiye telefonu yzme kapatt. Her gn grtmz, akalatmz bir arkadamz, bu kadar acele ne olabilirdi?. Hademe Esat efendiye, Ben Veteriner Mdrlne gidiyorum, soran olursa beni oradan arasnlar. Acele ile paltomu giydim ve yola ktm. Hem yryor hem

de dnyordum. nemli problem neydi acaba?. Daha ok gnlk problemler aklma geliyordu. Veteriner Mdrl, eczanenin stnde, iki buuk odadan ibaret, st dam alt toprak bir yerdi. O zamanlar dou illerinin bir ounda durum byleydi. Veteriner Mdr Nahit beyin odasna girdiim zaman, nce Nahit beyle el sktm, sonra Veteriner Salk Memuru ile ve daha sonra orada bulunan Vali Beyin koruma polisi ile el sktm. Polis memurunun yannda ve yerde oturmu, temiz ve gzel bir av kpei duruyordu. Kahverengi zerine beyaz alacal derisi, parlak bir kadifeyi andryordu. Kocaman sarkk kulaklaryla ve prldayan kara gzleriyle ok sevimli grnyordu. aka olarak ona da elimi uzattm, Naslsn bakalm, dedim. O da sa n ayan bana doru uzatnca, biraz ardm ama onunla da tokalatm. Sonra hep beraber gldk. Veteriner Nahit Bey; te problem bu Leydi, diyerek dii kpei gsterdi. Polis memurunun valinin koruma polisi olduunu bildiim iin, vali ile ilikisini tahmin ettim. Valimiz, alak gnll, alkan ve sportmen bir insand. Kurtulu Sava kahramanlarndan mehur bir paann da yeeniydi. Spor olarak ava ok meraklyd. Blgemizde genellikle keklik, rdek ve tavan av yaplyordu. O sralar keklik av zamanyd. Btn avlarda olduu gibi, keklik av iin de kpek, vaz geilmez byk bir yardmc idi. Polis memurunun anlattna gre Leydi, ok iyi terbiye edilmi, en az otuz kadar komutu yerine getiren bir av kpeiymi. Yalnz imdi, cinsel kzgnlk dnemine girmi, ehrin btn erkek kpekleri de Vali Konann etrafna dolumu. Anlatlanlara gre; Leydi ieriden uluyor, erkek kpekler darda hrlayorlar, biri birleriyle dalayorlar, velhasl bir grlt ve bir rezalet ki ekilecek gibi deilmi. Btn mahallenin uyku-

su kam, Vali Bey ile ei hanmefendi de ziyadesiyle rahatsz olmular. Nahit Bey, nezaket gerei hal hatr sorduktan ve aylar smarladktan sonra, kurnazca gld ve bombasn patlatt. Kpekleri ben de muayene ve tedavi ederim diyordun, ite sana bir kpek. Syleminde ve duruunda kinayeli bir intikam karm vard. Blbln ektii dili belasdr derler ya,Bende kendi dilimin belasn ekeceim diye panikledim. Bu beladan nasl kurtulurum dncesiyle bir an durakladm. Kpek dahil hepsi gzlerini dikmiler bana bakyorlard. Nahit Beyin yznde alayc bir glmseme, gzlerinde prldayan bir intikam atei vard sanki. Hadi olum kafan altr diye kendi kendime sylenirken, birden Yedek Subay arkadam, Veteriner Hasan Beyin szleri aklma geldi. Kafam almaya balad ve problemi zdm. Aferin sanadiyerek kendimi dllendirdim. Veterinerler iin biraz ayp olacakt, hatta biraz utanacaklard ama, bunu biraz da kendileri istemilerdi. Fizyoloji kitaplarnda bu konuda bilgiler vard ve onlarn da bu konuyu bilmeleri gerekirdi. Bence biliyorlard da o srada akllarna gelmedi her halde diye dndm. Kpekler kzgnlk dneminde, d reme yollarndan bir salg salyorlard ve bu salgnn kokusunu abartsz, bir kilometre apndaki uzaklkta olan btn erkek kpekler duyuyorlard. Sonra da, hepsi birden dii kpei aramaya balyorlard. Kpek hamile kalnca da bu salg duruyordu. imdi, dalga gemek sras bana gelmiti. Evet Nahit Bey, bu kpek hamile kalrsa, bu rezalet biter mi? diye horozlandm. Biraz endieli ve biraz da akn bir durumda yantlad. Evet ! yleyse bu i tamamdr, bir ampul gebelik hormonu yapa-

lm, her ey hal olur. Bana bir reete kad verin,ltfen! Ampul Progesterone 25 mg iki adet yazdm ve imzaladm. Nahit Bey, Th, ben bunu nasl akl edemedim! Dedi. Ama, artk i iten gemiti. Derin bir sessizlik oldu. Hani derler ya,Sinek usa sesi duyulurdu diye bir sz vardr, ite yle bir durum ortaya kt. aka ile kark intikam alacan dnrken,Kendi kazd kuyuya dmt. Gelen aylar iinceye kadar, alttaki eczaneden ilalar hemen getirdiler. Bir tanesini de hemen Leydinin kalasndan yaptlar. Terbiyeli hayvan, kk bir inilti dnda hibir zorluk karmad. Rezalet bitmezse, brn de yarn yaparsnz,dedim. Biraz da horozlanarak ayrldm ve iimin bana dndm. Dorusu keyiften de tam anlamyla, Drt ke olmutum. Kimseye bu konuda bir ey sylemedim ve de sormadm ama, sonucu da merak ediyordum. Ertesi gn akam vaktine kadar hi bir ses kmad. Her an bir haber bekliyordum. Akam karanlk basmak zere iken, muayenehanede hasta muayene ediyordum, bir telefon geldi. Yardmcm Reat efendi bana seslendi. Vali Bey seni aryor. Beklediim haber bu olsa gerek diye hemen kotum, Buyurun Beyefendi, dedim. Vali Bey neeli bir sesle, ok teekkr ederim doktor, rezalet sona erdi, mahalle de mahallenin namusu da kurtuldu, dedi ve kahkahayla gld. ok keyiflendiimi syleyebilirim, kendimle gurur duydum. Ama, sanki kabahat bendeymi gibi Veteriner Mdr Nahit Bey, bir aya kadar benimle konumad.

EVLAT VE DEVLET Doktor, oturduu sandalyenin zerinde skntyla kmldad. Tam karsndaki duvar saatine bakt. Sonra, masann zerinde dizili, yar boalm iki ielerini, yar bo tabaklar gzden geirdi. Herkes kendi alemine dalm gibiydi. kili ya da l gruplar oluturmular, yksek sesle konuup glyorlard. Konuulacak ciddi konular bitmi, sra ak-sak fkralara gelmiti. Doktor, sandalyesini yavaa geri ekerek, yksek sesle, Bana izin verin, dn akamdan da uykusuzum. eitli itiraz seslerine, sandalyelerin grltleri kart. Bu saatte de gidilir mi gibi bir takm sylenmelerden sonra, istemeyerek ayaa kalktlar. Doktor bir an, masann banda dikildi. Her zamanki gibi, herkesin yzlerine ve gzlerine bir bir bakt. Onlar da dikkatle ona bakyorlard ve ne diyeceini merak ediyorlard. On be sene sonra, geici grevle de olsa, aranzda bulunmaktan mutluyum. Eski gnleri, tatl ve ac anlar, genliimizi yeniden yaadk. Hepinize teekkr ederim, dedi. Hepsiyle bir bir vedalat. Bir garson, paltosunu giydirdi ve eline verilen ftr apkasn giyerek, kapdan kt. Kar, daha da yaarak yollar ve izleri kapatm, her taraf dmdz etmiti. nce pirin taneleri halinde, yamaya devam ediyordu. Yzne vuran kar taneciklerinin szs yetmiyormu gibi, rzgarla savrulan kar bulutu, apkasn da alp gtrmek istiyordu. Bir eliyle apkasn tuttu, dier eliyle paltosunun yakalarn kaldrarak, paltosunun iinde bzld. Her adm atnda, kara gmlen ayaklarnn kard gcrtl sesi dinledi. Sonra , o gcrty tempo edinerek, olabildiince hzl admlarla yrmeye koyuldu. ehir Kulb ile Hastanenin aras uzak deildi ama, ona bir hayli uzak geldi.

Hastanenin kapsndan ieri girince, scak bir hava yzne vurdu. stndeki ve ayaklarndaki karlardan kurtulmak iin, tepinerek silkelendi. Bu havada yolda, dada kalanlara Allah yardm etsin diye iinden geirdi. Ban kaldrnca, nbeti hemireyi karsnda buldu. Hemire hanm, Ar bir hastamz var, dedi. apkasn, paltosunu karp hemire hanma verdi, muayene odasna yneldi. Kendisini sulayan bir sesle, hemire hanma sordu. ok beklediler mi?. On dakika kadar ancak oldu. ok mler, ancak sndlar. Bu yant alnca, ii biraz rahatlad. Muayene odasnda bir adam, srtn kalorifere dayam, hemire hanmn her zaman oturduu sandalyesinde oturuyordu. Kucanda, iki eliyle smsk sarld, bir ocuk vard. ocuk yerli dokuma bir kilime sarlmt. Adam sallanarak ayaa kalkt, asker gibi esas durua geti. Sonra, endieli yava bir sesle sordu, Doktor bey acaba kurtulur mu? Bir an nce, iyi bir haber almak isteyen, mitsiz bir kii grnts veriyordu. Sakallar uzam, gzleri ieri km, yorgun ve bitkin bir hali vard. Bal ynden rlm, hrkas kei klndan dokunmutu. Ayaklarnda lastik ayakkablar ve kaln yn oraplar vard. Doktor glmseyerek, mit ve gven dolu bir sesle sordu, Babas msn? Adam, Evet anlamnda ban sallaynca, doktor konumasn srdrd. Merak etme, nce bir bakalm, gereken her eyimiz var ve iyi

olmas iin her eyi yaparz. Ama, nce bir muayene etmeliyim. nallah iyi olacak. Adam, ellerini ge doru at ve dua etti, Allahm sen bize yardm et! Doktor, Hemire hanmn poliklinik defterine yazdklarna bakt. zzet olu sa, 5 yanda, arl 16 kilo, boyu 103 cm., Ate 39.1, nabz 140, Solunum 35/dak., ayaklarda dem. Masann bandan kalkt, babann nnden geerken yzne bakt ve teselli dolu bir sesle konutu, Gayret bizden, yardm Allahtandr, boyuna ve kilosuna baklrsa, ok bakml bir ocuk! ocuu muayene masasna yatrdlar. Babas ile hemire hanm birlik olup, ocuun zerinde ne varsa kardlar. Sra klotuna gelince, i biraz deiti. ocuk nce babasna, sonra hemire hanma bakt ve kalarn atarak bard, Hayr! Doktor glmsedi ve hemire hanma dnd, Kalsn hemire hanm, dedi. Yumuak ve yava hareketlerle, ocua yaklat. Ban okayp yanan hafife skt. ocuk endieyle gerildi. nce doktora, sonra babasna bakt ve geveyerek gzlerini kapatt. u ocuklar ne kadar tatl oluyorlar ve sevildiklerini de nasl biliyorlardiye iinden geirdi. Muayene bitince, masann bana geip, sandalyeye oturdu. Hasta Yat Kadn imzalad ve hemen yaplmas gereken ilalar yazd. Yannda bekleyen hemire hanma, lalar yapldktan sonra, tetkiklerini de yaptrn ve bana ltfen haber verin, tekrar birlikte grelim, dedi.

ocuk, lober pnmoni olmu ve ona bal olarak kalp yetmezlii gelimiti. Kesinlikle hastane tedavisi gerektiriyordu. Kendiliinden iyi olmas, olanaksz gibiydi. Bir saat kadar sonra, hemire hanm ile birlikte, hastann odasna gittiler. ocuk, karyolada srt st yatyor ve serum takl kolunu, bir sandalyeye oturmu olan babas tutuyordu. Babasnn ba, ocuun yastna dm, yorgunluktan szm kalmt. Doktor, babasn uyandrmadan, ocuu tekrar muayene etmeye alt. Hafife terlemi olan alnn, salaryla birlikte okayarak sildi. Kalbini dinledi , nabzn sayd. Atei de biraz dmt. Doktor ve hemire hanm, sevinerek birbirlerine baktlar. Sabaha kar ikinci kez, antibiyotik yaplma zamannda, tekrar birlikte gittiler. Hemire hanmn yzne bakt. Btn uykusuzluuna, yorgunluuna ramen, temiz ve bakml grnyordu. devini yapm bir kz ocuu gibi canl ve hareketliydi. Hemire hanmlara eskiden beri ok deer verir ve sayg duyard. z verileri akl alacak gibi deildi. Bunu herkesten ok hekimler bilirdi. Bu kzlara atlan iftiralar hep Hasta Bakc kadnlaryzndendi. Onlara nerede sorulursa sorulsun, Hemireyim diye yant verirlerdi. Hasta odasna girdikleri anda, ocuun babas zzet efendi, srayarak uyand. sa da uyanm onlara bakyordu. Doktor tekrar muayene etti ve zzet efendinin omzuna dosta vurarak, mjde dolu bir sesle konutu, sa iyi olacak, getirdiiniz ok iyi oldu. zzet efendi, nce bir ey anlamam gibi durdu. Sonra, yerinden frlayarak doktorun elini pt, Sa olun! Allah devlete zeval vermesin! Dedi. Ellerini gbeinin zerinde, saygyla balad. Ba nnde, mutlu ve minnet dar, ylece kald.

Doktor, ertesi sabah uyand zaman, hemen saatna bakt ve karyoladan inerek, perdeyi kaldrd. Kar, olanca hzyla yayor, yaprak gibi kar taneleri, havada dans ederek uuuyorlard. O kadar ki, ortalk alaca karanlk olmutu. Uzun seneler var ki, byle bir manzara grmemiti. nce,Ne gzeldedi. Hemen sonra, dada ve tipide kalanlar aklna geldi. Bu kez,Ne fenadedi ve kendi kendine gld. Sonra,Glecek halin mi var efendidiye kendini azarlad. Evinden uzak, hastane kelerinde diye sylendi. Sonra,Ne yapsn yani devlet, buralar bsbtn doktorsuz mu braksn? dedi. Kendisiyle daha ok konuup kavga edemedi. inde sevinen, uan bir yer, bir mutluluk dalgas vard. Lavaboya doru gitti. Aynaya bakarak, san ban dzeltti. Gzleriyle kendi hayalini okad. Akan scak suyun keyfini kararak, arkl-trkl sakal tra oldu ve hazrland. Kendi kendine Keyfe bakdedi. Birden aklna geldi, sa dedi. Evet sa. Bu mutluluk, bu nee, biraz da onun iyi olmasndan kaynaklanyordu. Doktorluun en byk keyfi buydu. Hemire hanmla birlikte sabah vizitine ktlar. sann odasna girdikleri anda, zzet efendiyi, elektrik dmesini evirirken yakaladlar. zzet efendi utanarak, nne bakt ve doulu ivesiyle, Bala doktor bey, saya elektrii gsteriyordum, dedi. sann sevinci de yznde dondu ve zntye dnt. Babasnn halinden, kt bir ey yaptklar kansna vararak korktu ve telaland. Elini babasna doru uzatarak doktorun duyamad bir eyler syledi. Babas da yanna giderek elini tuttu. zzet efendi, sulu gibi nne bakt, Trkeyi okulda reniyorlar, dedi. Doktorun iinden utanmayla kark bir sknt dalgas geti. Herkesin kendi ana diliyle konumasna bir ey denemezdi. Zaten

kimsenin de bir ey dedii yoktu. Devlet olarak bu kylere doktoru, elektrii, yolu, telefonu ve dier gereksinimleri gtremediimiz iin kendimize kzmalydk. Kukusuz, devletin olanaklarnn kstl olduunu da dnmemiz gerekiyordu. Glmseyerek zzet efendiye dnd. sa artk iyi oluyor, nasl hastaland, kyden nasl geldiniz, bu kta kyamette, onu anlat bakalm,dedi. zzet efendi yutkundu, sanki olanlar anmsamak istemiyormu gibi irkildi ve zorland. Sonra, gzlerini pencerelerden uzaklara dikerek anlatmaya balad. Biz Przdk kynde oturuyoruz. Yirmi be otuz kadar evi olan kk bir ky. Buraya yirmi kilometre kadar uzaklkta. Kar yanca, yaknlar da uzak oluyor. Be gn nce, say stma tuttu. Belki bir saat aralkl olarak titredi. Stma ortadan kalkt demilerdi. Hi kimsede de stma grlmediine gre, Souk algnldr dedik. Shhiye Rza avuu ardm. Bir ine yapt, birka tane aspirin brakt, Gnde kez yarmar adet, stle iirin, ben tekrar urarm! dedi ve gitti. Ertesi gn, atei azald ve iyileir gibi olunca, sevindik. ki gn sonra, tekrar stma tuttu ve ksrmeye balad, yediini kusuyordu. Ayaklar da iince ok telalandk. Hemen shhiye Rza avua kotum. Baka kye gtrmler, kar ve tipi yznden geri dnememi. Dnmemekte de gerekten haklyd. Bu seneki gibi, byle kar yadn hi grmemitik. Bizim oralarda tipiye yakalanan insan, donarak lmese bile, kurtlar tarafndan yenip yutulur. Hatta yle olur ki; bir kk kemiinin paras bile bulunamaz. Nam, nianesi bu dnyadan silinir, kaybolur gider. Kyde herkes bilir ki tipide yola kmak, lme gitmek demektir. O gn kar gbeimi

ze kadar ykseldi ve gece kurtlar kye indiler. Kar kan btn kpekleri yiyip gittiler. sann hastal da gittike artyordu. Sabahlara kadar ban bekliyorduk. Kadnlar alayorlar, bizler de dua edip duruyorduk. Her inleyiinde yreimiz paralanyor, bir eyler yapmak iin rpnyorduk, aresiz kalmtk. Gtrmeye kalksak, tipi devam ediyordu, beraberce lebilirdik. Kalsak, bu kez ocuk lecekti. Ama, yine de yapacak bir eyler olmalyd. Evlat bu, gzmzn nnde tkenmesini bekleyemezdik. Sabah namazna kalktm zaman, byk karm da benimle beraber kalkt. Byk karm, ufak tefek, hem gzel hem de ok akll bir kadndr. Uzun siyah salarn topuz yapt iin ve ok da kibar tavrlar olduu iin, Sarayl diye arrlar. Asl adn, benden baka bilen yoktur. ocuu olmad iin, kk karm o buldu ve bana getirdi. Hatrn ok sayarm ve kendisini de ok severim. Muhabbetimiz de iyidir. O da beni ok sever. Onlarn kynde onu ilk grdm zaman, cin arpm gibi olmutum. Ama o beni grmemiti. Onunla konumak ve derdimi anlatmak iin, iki gn iki gece emenin karsndaki aata kalmtm. lk konumamzda beni ok fena azarlad, elindeki su testisini kafama geirecekti. Peini brakmadm. Sonra anlatk, o da beni sevdi, birka kez gizlice gilgil (Dar)tarlalarnda buluarak konutuk. Babas, baka kyden olduum iin vermek istemedi. Benim ailem de kar kt. Ama onun sevgi dolu baklarn, scack candan sarlmalarn hi unutamadm. Birlikte kamaya karar vermitik ki, raz oldular. Balk Paras da dert olmad. Birikmi paramz vard, hemen verdim. Onu hala ok seviyorum. Ne yazk ki ocuumuz olmad. say da z annesi kadar ok sever. O bizim tek erkek evladmzdr. Admz, ocamz o srdrecek. Ben de ailenin tek erkek evladydm.

Sabah namazndan sonra, byk karm Sarayl, yanma geldi. Gzlerimin iine bakarak konumaya balad. Dadan mee yapra ektiiniz kza hazrlattm. Misafir olarak bizde kalan, asker kardeim Haydar da seninle gelecek. Erkek olsaydm ben de gelirdim. Bilirsin seni ok severim, senden vaz geemem, deyip alad. Sonra kendini toplad ve heyecanla konumasn srdrd. ehire gideceksiniz, gerekirse Diyarbekire gideceksiniz. Devletimiz var, devletimizin doktoru var, hastanesi var, o bize gelmezse biz ona gideriz, eli bo dnmeyin! Birden kafamn iindeki karklk sona erdi. Yaplmas gereken buydu. Hemen giyindim, say kaptm gibi kapya indim. Gk simsiyah bir tavan gibi, bamn zerine inmiti. Rzgar dinmi ama kar yayordu. imdiden, kzan zeri bembeyaz olmutu. Kilimi atm, iki av tfei, bir torba fiek, bir torba yiyecek ve iki ie st duruyordu. say perek yatrdm. Gzlerini at, zoraki bir glmsemeyle bakt. Kayn biraderim Haydar ile gz gze geldik. Haydarn gzlerinde sevgi dolu bir k yanyordu. Ben de onu ok severdim. Askerden izinli olarak gelince, kendi kylerinden sonra, ablasn ve beni grmek iin bize uramt. Geleli bir hafta kadar olmutu. zerinde asker kaputu, banda asker apkas ve yn atksyla, kzan arkasnda durmu iaret bekliyordu. Btn ev halk gibi ky halk ve akrabalar da kapnn nnde toplanmlard. Hava souktu ve herkesin azndan dumanlar kyordu. Drt kz kardeim vard ve en byk tek erkek karde bendim. Hepsi de gelmi, sessizce alyorlard. Enitelerimin hepsi hazrlanm, silahlanm olarak geldiler ve her biri gzmn iine bakyordu. Haydi desem hepsi gelirdi, biliyorum ama, diyemezdim. Bunu iste-

mek o kadar kolay deil. Bir an, kz kardelerimin erkek olduklarn dndm. Be erkek karde olarak o zaman, Haydi gidiyoruz demek, ne kadar kolay olurdu ve bizi kim durdurabilirdi. Bizim retmene sorarsanz, kzla erkek ocuk arasnda fark yoktur. Belki ehirde yledir ama kyde yle deil. Bu duruma da kr diyerek iimi ektim. Hazr bulunanlarn hepsiyle helallemek istedim ama, bir ocuk gibi alayp rezil olmaktan korktum. Birden kzan ipini kaptm ve tam frlayacam srada, byk karm Sarayl nme geti. Elleriyle iki pazlarmdan tutarak biraz geri durdu ve gzlerimin iine bakt. Gzleri sevgi doluydu ve o gzel gzleri korkuyla da bulutlanmt. Alamamak iin byk bir aba harcadn gryordum. Boynundaki altnlarn zincirini kopard, hepsini avucuma koydu, Parasz kalmayasn, dedi. Sonra, utanmay treyi bir yana brakp, boynuma sarld ve alamaya balad. Titreyen bir sesle, -Allah selamet versin! diye ekledi. Kolay deil, kocas, kardei ve olu, lme kar gidiyorlard. lm, herkesin iinde, herkesin yreinde, sanki reklenmiti. Son anda bile, her taraf karla rtlm ve beyaz bir kefen hazrlanm olarak, bizleri bekliyordu. Tek aremiz vard. O are, bu kefeni yrtarak, say doktora ulatrmak. Bu dnceden geri dn yoktu. Tehlike bykt ama, yine de bir mit vard. Eer, tipi olmazsa kurtlardan kurtulabilirdik. kisini birden yenmemiz ise olanaksz grnyordu ama Allahtan mit kesilmezdi. Bunu hi kimse cesaret edip sylemese dahi, herkes yrekten biliyordu. Haydara baktm, gz gze geldik ve lm yolculuundaki bera-

berliimizde kenetlendik. Haydar, gz yalar akmasn diye, ban ve gzlerini havaya dikti. Bu srada kk karm, gelip elimi pt, sonra say pt ve koarak eve kat. Ana yrei daha fazla sabredemedi. Daha dursak ben de alayacaktm. Haydarla birlikte, kurulmu yay gibi, ayn anda frladk. Gbeimize kadar kar iinde, batp karak, gitmeye baladk. Haydar bilmem ama ben, geriye dnp bakamadm. Kyn tarlalarn geip, yaylann dzne varnca, kurtlar da birden ortaya ktlar. Halbuki biz onlar, daha sonra, yaylann dzlnde bekliyorduk. Demek ki alktan sabrlar tkenmiti. Uluyarak haberletiler ve gittike oaldlar. Balangta olduka uzak duruyorlard. Sonra, yanmzda ve ardmzda, bizimle birlikte komaya baladlar. Biz durup soluklandka, onlar da biraz uzakta duruyorlard. Bir zaman sonra, daha da yaklamaya baladlar. Arada bir, kendi aralarnda hrlaarak, sabrszlk iaretleri gsteriyorlard. Artk, soluk sesleri duyuluyor, azlarndan kan dumanlar grlyordu. Kar ve rzgar, btn ukurlar doldurarak her yan dmdz etmiti. Kzan ipini ekerek, nden gittiim iin, yolumuzun zerindeki, kar ile doldurulmu grnmeyen ukurlara nce ben batyordum. Bir ara battm ukurda, yorgunluktan ykldm, soluk solua kalp, tkendim. lme raz oldum. Enitelerimi niye getirmedim sanki diye aklmdan geti. Haydar, kzaktan tfei ekip, iki el ard arda ate etti. Canlanr gibi oldum. Byk karm, kk karm, enitelerim ve btn ev halk, gzmn nne geldi. Hepsi bir azdan, Kalk diye bardlar sanki. Haydar, kzan nne gelerek ipinden tuttu ve beni kaldrd. Bu kez kzan arkasna ben getim ve ye-

niden yola koyulduk. Tekrar tipi ve rzgar karmzdan esmeye balad. Etraf gremediim iin, nerede olduumuzu da kestiremiyordum. Halbuki buralar, avucumun ii gibi bilirdim. Can kurtaran evine varabilirsek, belki kurtulabilirdik. Bu blgede, tipi ve kardan donma olaylarnn ok olmas nedeniyle l zel daresi tarafndan Can Kurtaran evi yaptrlmt. Bir sre sonra kurtlar, tekrar yaklatlar. Bu kez, daha azimli ve daha yrekli grnyorlard. Arkamdakinin soluunu duyuyordum. Yanmda gidenin dili bir kar darda, ban bana evirmi, sanki itahla bakyormu gibi geldi bana. Bir ara Haydar da kara batt ve kar iinde kayboldu. Olanca gcmle Haydardiye bardm. Haydar, can telayla frlad. Tekrar yola koyulduk ama, ne kurtlarn sabr kalmt, ne de bizim daha uzaa gidecek gcmz kalmt. Kollarm ve bacaklarm, birer sopaydlar sanki. lm korkusunun verdii gle koup duruyorduk. mitsizlik iinde, bam ge kaldrp Allaha sndm. Birden, tipinin oluturduu duman arasnda,Can kurtaran evi ni grr gibi oldum. nce inanamadm. lmden hayata dnmenin sevinciyle, Geldik diye bardm. Haydar da grd. Son bir abayla canlandk ve hzlandk. Son gcmzle, Can kurtaran evine vardk. Kapy aarak ieri girdik ve hemen kapy kapattk. Haydar, srt st yatt, kollarn ve bacaklarn ap, soluk solua yere serildi kald. Ben ondan daha kt durumdaydm. Soluum yetmiyor, cierlerim gs kafesime smyordu. Daha ok genilemek isteyerek, paralanacakm gibi ac veriyordu ama, vazifem bitmemiti. sann kzan ocan yanna ektim. Ocakta odunlar atlm durumda, gazya iesi, kibrit yanda duruyordu.

Yakmak iin yekindim, diz st dtm. Yeniden bir abayla, odunlarn zerine gaz dkp , oca yaktm. Yanan atein trts, bir mutluluk gibi iime doldu ve ben de serildim kaldm. Ne kadar yattmz bilmiyorum. sann sesi ile uyandm su istiyordu. Nefesim olduka dzelmi ve olduka toparlanmtm. Haydar sakin uyuyordu, ocaktaki odunlar yanp tkenmi, ate snmek zereydi. Tekrar odun attm ve saya kzaktaki ieden st iirdim. ki yudum da ben itim. Sonra, st ielerini ocan yanna koydum. Darda rzgar, arada bir uulduyordu. Kapy aralayarak darya baktm. Kapnn gcrtsyla kurtlar, oturduklar yerde kprdandlar. zerlerine yaan kardan hepsi bembeyaz olmutu. Beyaz kpek heykelleri gibi dizilmiler, tipiye ramen bizi bekliyorlard. Sevinle ulumaya baladlar. Haydar da yatt yerden dorulup oturdu ve soran gzlerle bana bakt. Konuacak halim yoktu. Omzumu silkelemekle yetindim ve yeniden srt st yattm. imdi yorgunlua bir de mitsizlik eklenmiti. Bizler Can kurtaran evine snnca, kurtlarn brakp gideceklerini mit etmitim. Onlarn ise, avlarn brakp gitmeye hi de niyetleri yokmu. Dar karsak, kurtlar yiyecek, ieride kalsak sa lecek. Son bir gayretle Allaha yalvardm. Allahm sen bize yardm et! imiz gerekten Allaha kalmt. Bir beklenti srecine girmitik ama, neyi ve kimi beklediimiz belli deildi. im gemi, yeniden uyumuum. Birden kapnn nnde kprtya benzer, insan sesiyle kpek homurtusu arasnda sesler iittim. Yine kurtlar, Allahm sen yardm et! diye bu kez daha yk-

sek sesle dua ettim. Sonra, kurtlarn uluma sesleri artarak gklere doru ykseldi ve kaybolup gitti. Bir sessizlik oldu. Allahm rya m gryorum, yoksa donuyor muyum?diye dndm. Bu havada kimse yola kmaz, ksa da buraya gelemez. imden Kelime-i ahadet getirdim. Ocakta yanan odunlardan ses gelmiyordu, yoksa ben mi duymuyordum. Biz lrsek, sa da lr. ime bir ate dt. Bu srada Haydar, hrltya benzer bir ses kard, yan st dnd. Ben dorulup oturdum ve darya kulak kabarttm. Sessizlik sryordu. Dary grmyordum ama, kurtlarn gittiini syleyebilirdim. ime bir mit ve tarifsiz bir sevin doldu. Sonra birden kap ald. Bembeyaz iri bir adam, kapda grnd. Tfeini aprazlama asm, elinde kar sopalar, karma dikildi. Gemi olsu garda! nce, gzlerime inanamadm, sonra frlayp boynuna sarldm. O da bana sarld. Asker, seni Allah gnderdi, dedim. Haydar da gelip bize sarld, bir sre yle kaldk. Hayata yeniden dnm gibiydik. sa, stndeki kilimi aarak ban kaldrd. Baba kim o?. Asker olum, devletimizin askeri, dedim, tekrar yatt. Asker, odann iine yle bir gz gezdirdi. nce sann yatt kzaa, sonra Haydara ve srtndaki asker kaputuna bakt. Asker misin?. Haydar esas durua geti, zinliyim, yantn verdi. Sonra asker,bana dnerek, ok kt bir gnde yola kmsnz, biz kayakl devriyeyiz.

- Ben Piyade Taburundan, avu Ramazan. Bacadan duman ktn grnce uradk. Anladm kadaryla ve Allahn izniyle, bacadan kan duman bizi kurtarmt. Ramazan avu bana dnd, Haydi sizi de gtrelim ama,abuk olalm. Bizim iin ok deil ama sizin iin, hele bu karda kta, ok yolumuz var. Drt kiiydiler. Hepsi tfeklerini aprazlama asmlar, ellerinde kar sopalar ve beyaz elbiseleriyle, kayaklarn zerinde heykel gibi dikilmi duruyorlard. Ramazan avu, belli bilirsiz bir iaret yapt. Posta antas tayan ile yannda duran dieri, askerce selam verdiler ve kayaklarn zerinde yay gibi gerildiler, sonra uup kayboldular. Ramazan avu ile arkasnda duran asker, sann kzana iki taraftan ip taktlar ve sonra ekmeye baladlar. Biraz sonra, yle hzlandlar ki, yetiemiyor ve ok zaman gzden kaybediyorduk. Ka kez byle oldu. Hep onlar bizi beklerken buluyorduk. Biz kar iinde de kalka yol almaya alrken onlar, uan halya binmiler gibi, kar zerinde sanki uup gidiyorlard. Bizi beklerken bulduumuz zamanlardan birinde, avuum, siz say hastaneye gtrn, biz geliriz, dedim. Soluk solua, ter iinde kalmtk. Yorgunluktan sesim titriyor, azmdan szckler kesik kesik ve dumanla birlikte kyordu. Oturun, dedi ve sonra ekledi, O nasl sz, sizi hi brakr myz. Arkadalar postay gtrdler, grev tamamlanyor. Seni anlyorum. Benim de kyde bir Salihim var, drt yanda, deyip iini ekti ve uzaklara bakp dald. Salihi kucaklam gibi glmsedi ve yle bir sre kald. Sonra,

uzaklara dalan gzlerini, yavaa zerimize doru getirdi ve ciddileti. Evlat ite, evlat, diye i geirdi. Salihin hayalinden kurtulmak istercesine, eliyle bir hareket yapt, sonra ekledi, Hepimizin nce Allaha sonra devlete bir can borcumuz var! Sz uzatmasndan, bizi dinlendirmek istediini anladm. Sonra akac bir tavr taknarak gld, sa senin gibi oluncaya kadar, senden on tane sa kar. Hi byle dnmemitim. aknlkla yzne baktm, o da kolundaki saatine bakt. Ayaklarndaki eylerle birlikte srayarak dnd. Mola tamam, gidiyoruz, dedi ve yrd. ehirdeki hana geldiimiz zaman, epey ge olmutu. Haydar ile kza handa braktm. say kucaklayp hastaneye geldim. Sonrasn biliyorsunuz. Gzlerini saya evirdi, dudaklar titredi. yle bir tereddt an geirerek ekledi. Bizi kyde merak etmilerdir diye zlyordum. Sabahleyin, kayakl devriyeler, Haydara uramlar. Kumandann emriyle, bizim kye urayacaklarm. ok sevinecekler. Allah devletimizi var etsin! Tam o srada sa, eliyle doktoru gstererek bir eyler syledi. Doktor bir saya bir de zzet efendiye bakt. zzet efendi glerek, sa, ben devlet dedike, devlet szn, bir aann ad sanm. Bu, Devlet Aa, ne zengin aaym. Askeri var, hanlar var, elektrii var. Doktor da devlet aann m? diye soruyor.

HAMAMCININ AZ ZL Salk Bakanlna kar zorunlu hizmet ykmllm nedeniyle,bir Dou Anadolu ilinde, l Merkezi Hkmet Tabibi olarak alyordum. Yalnz Hkmet Tabiplii olsa neyse, Belediye Tabiplii, Stma Sava Tabiplii ve daha ne kadar tabiplik varsa, hepsinden sorumlu olarak alyordum. Koca il merkezinde yalnz iki doktor vard. En ok da Belediye Tabiplii ek grevi beni skntya sokuyordu. En ok Defin ruhsat denilen lm raporlar ve esnaf kontrolleri, hem yorucu hem de skntl ilerdi. Trkenin yannda bilmediim dier bir dille de konuuyorlard. Onlar sevdim ve onlar gibi konumak iin, bilmediim o dili de hasta muayene edecek kadar, konuulanlar az da olsa anlayacak kadar rendim. Gelenek ve grenek olarak, Bat Anadoluda alk olduklarmzdan baz farkllklar vard. En nemlisi, batda ki ekirdek Aile yerine, Ataerkil Aile (Peder-ahi Aile), babann kaytsz artsz hakim olduu bir aile tipi geerliydi. Babann birka kars da olabiliyordu. Bir ok aile, toprak daml byk evlerde, oullar, gelinler ve torunlarla babann emrinde, birlikte yayor ve birlikte alyorlard. Birlikte alp kazanyorlar ve kazanlan paralar babada toplanyordu. Her gn bir hanm mutfak nbetisi oluyor, hepsi bir kazandan yemek yiyorlard. Para biriktirme konusunda bankaya gitmek kadar,altn almaya da nem veriyorlard. Zaten bir Ziraat Bankas vard. stelik faizler de ok dkt. Hanmlarn boynuna taklan Osmanl liralar, Beibirlikler, kollarna taklan altn bilezikler hem

hanmlar memnun ediyor hem de yedek ake oluturuyordu. Ayrca gsteri arac olarak da kullanyorlard. Kadnlar iin en byk elence, gnlere gitmek ve hamama gitmekle snrlyd. Tiyatro yoktu, ar iindeki bir tek sinema vard ama ona da herkes gidemiyordu. Hamama gitmek en byk elenceydi. Eski Osmanl geleneklerinde olduu gibi, bir gn nceden yalanc dolmalar yaplr, kfteler kzartlr, turular hazrlanr, giyilecek ipek araflar, kadife elbiseler tlenir ve asklara aslrd. Ne kadar altn, Beibirlik, bilezik, gerdanlk varsa taklr ve ylece hamama gidilirdi. Bizim hanm, btn bunlardan habersiz, bir eline ocuunu, bir eline de kk valizini alarak hamama gider. Hamam kalabalk ve tam anlamyla Kadnlar Hamam grntsnde ve grltsnde, felaket bir durumdadr. Herkes ayn zamanda, hep birden konutuundan ve hi kimse dierini dinlemediinden ve hamamdaki ses yansmasnn da yardmyla, muazzam bir grlt olumaktadr. Kasada oturan hamamc kadna giderek yer gstermesini ister. Hamamc kadn nce onu yukardan aa ve aadan yukar bir szer ve Natr denen ykayc hizmetlilere gnderir. Natrlar bakarlar ki, kolunda kulanda altn yok hi aldrmazlar. Bana bir yer bulun, ltfen. dedike, Olur efendim, imdi geliyorum efendim deyip dolaverirler. Glkle kendisine bir yer bularak soyunur, kendisini ve ocuunu ykayarak sinir iinde hamamdan kar ve eve gelir. Ama bu

arada, kimin altn, ziyneti oksa ona hizmet edildiini anlamtr. Kendisinin ise yalnz bir nian-nikah yz vardr. Akam eve geldiim zaman, hanm bir hayli sinirli grdm. Olanlar anlatt ve o kadar kzmt ki, ona kalsa, Belediye Tabibi olarak hemen hamam kapatmalydm. Biraz sinirleri yattktan sonra, Bak hanm! Paramz var, yarn kuyumcuya gider,seni hanm sultan gibi donatrz. Sonra hamama giderim, hepsini bir gzel halarm, sen de hamama gider hepsini salta durdurursun, tamam m? Bylece aka ile kark hanmn gnln aldm. Gerekten de ertesi gn doru kuyumcuya gittik. Gerdanlk, bilezik, kpe her ne beendiyse hepsini alarak hanm bir gzel donattk. Sonra hamama uradm. Ben hamama varmadan nce, hamamcya kuyumcu haber gndermi. Kaplardan karladlar, yalvarma derecesinde zr dilediler. Ben de biraz kzm gibi yaptm ve anlatk. Daha sonralar hamama gitmek bizim hanm iin de bir keyif bir elence oldu. Ama, ziynet olarak altn kullanmak da alkanlk oldu.

HAMAMCI SLONUN SRVEN Genelde insanlar arasnda zihinsel yap bakmndan,nemli bir farka yoktur. ki karde arasndaki fark kadar dnebiliriz. Herkes doarken,belirli yetenekler ve belirli Gizilglerle donatlm olarak doar. nemli olan o yetenekleri kullanmak iin,onlar harekete geirmek gerekir. nsanlar,ocukluktan balanarak ailesi,yaknlar,evresi tarafndan gdlenir ya da kendi kendini, i diyalog ile (kendisiyle zihinsel olarak konuarak) gdlerler. Ne yapacana ve ne olacana karar vererek,caymadan ve sapmadan srdrrler. Baarnn temel koulu budur. Eitimsiz insanlarn bile,baz yerlere ykselmeleri,bu yzdendir ama, ne yazk ki cahillikleri baki kalr. Hamamc Slo (Sleyman) ile ilk tantmz zaman,ok etkilenmitim. Ksa boylu, ufak tefek, otuz- otuz be yalarnda kadar grnen bir adamd. nsann yzne glerek bakyor, kahve rengi gzleri sanki k sayordu. Bir yry ve bir almas vard ki, hzlandrlm sinema filmi gibiydi. ehrin bir tanecik olan Vakf Hamamn altryordu. Hamama gidip ykandm zamanlar ve Belediye Tabibi olarak yaptm habersiz kontrollerde, hamam ve havlular her zaman temiz buluyordum. Ykanmak iin hamama gittiim bir gn, Bu duruma nasl geldin Slo,unu bir anlatdedim. Karlkl oturduk, aylarmz ierken anlatmaya balad. Ben, araba yolu bile olmayan bir da kynde dodum. Okul olarak kullanlan Kyn misafir odasnda iki sene okuduktan ve biraz Trke rendikten sonra, yaz tatili geldi. Tatil sona erdikten sonra retmen gelmedi ve okul kapand. Askere gidinceye ka-

dar, uzun seneler ailemize yardm ile, ok zaman da haylazlkla, bouna geti. Askerlik amz gelince, muhtar bizi nne katt, dier arkadalarla birlikte getirip Askerlik ubesine teslim etti. Hepimizi piyade eri yaptlar ve her birimizi baka bir tarafa gnderdiler. Beni de, stanbul Ramide bir Piyade Alayna verdiler. stanbul byk bir ehirdi, sokaa kmaktan bile korkuyordum. Aylarca kladan dar kmadm. Annemin bana tembih ettii gibi, doruluktan ayrlmadm, verilen her vazifeyi canla bala, beendirecek biimde yaptm. Yaz yazmay,Trke konumay ilerlettim. Alt ay kadar sonra bir gn, Blk Komutanm, Sleyman, seni paaya emir eri versem gider misin? deyince,bir frsat ktn dndm, Emredersiniz komutanm, sizi mahcup etmem, dedim ve gittim. Paa ok sert ama baba adamd. Hanm Paa anne, ok merhametli, melek gibi bir kadnd. ocuklar olmamt. Evin gerek bir olu gibi her tarafa koar, her ii en iyi biimde yapardm. Paa vazifeli olarak gittii zamanlar evin kapsnn iinde yatardm. O zaman Paa Anne ble gndermezdi, n yemei de evde yerdim. Dier zamanlar da Paa Anne, le ve akam yemeklerini yediriyordu. Blkte verilen taynlarm da arkadalara satyordum. Paa babaya hizmet ederken karlatm insanlardan ve Paa Annenin nasihatlerinden ok eyler rendim. Paa Anne her zaman, Bak olum Sleyman, sen akll ve alkan bir ocuksun, ehirde ok ey yaparsn, kyde kalp kendine yazk etme, derdi. Teskere alp kye gelince, kyde bir ey sahibi olamayacam ksa zamanda anladm. Buraya gelerek i aradm. O srada, bu ha-

mam ileten Tahir Bey, bir Klhanc aryormu, hemen anlatk. Yemek ve yatmak hamama ait olmak zere, haftada on lira da cret alacaktm. Bir sene klhanda yattm, baz gnler tellaklk yaptm, aldm haftalklar ve bahileri biriktirdim. Gerektiinde hamamn her trl iini yaptm ve hamamcl rendim. kinci sene Tahir Bey birden hastaland, Fel oldudediler. Gittim elini ptm. Biraz iyileince, Noter Katibi Mehmet efendiyi arp beni ortak etti. Tahir beyin hanm, hamamn kadnlar gnnde mterilere bakyordu. Tahir Bey vefat edince,Vakflar daresi, yeniden hamamn kirasn ak artrmaya kard ve ben aldm. imdi yine kadnlar gnnde eskisi gibi, onun hanm bakyor, onlara yardm ediyorum dedi. Slonun yaptklarn ve dncelerini ok beenmitim. Onun da bana bir yaknlk duyduunun farkndaydm. Bir gn, o ate gibi olan, benim beendiim bu adam, sklm pklm, sngs dm durumda, muayenehaneye geldi. aknlm belli etmemeye alarak, Hayrdr inallah Slo,sana ne oldu?, Dn akam, ilk kez bama bir i geldi. Hanmla yattk ama bir i beceremedim, ben bittim galiba doktor bey! Ban ne edi, alayacak gibi oldu ve sonra somurttu kald. Yaptm organsal muayenede ve ruhsal soruturmada, nemli bir ey olmadn anladm. Daha ok bedensel bir yorgunluk ya da ruhsal kkenli bir olay vard. Onun kendine gvenini kazanmas iin, ona gstererek bir ampul erkeklik hormonunu kalasndan yaptm ve o zamanki tedavi olanaklarna gre, baz toniklerle birlikte, striknin ieren bir ila yazdm. Yazdm ilatan gnde tane ieceksin. Sakn fazla ime!

Sonra, bir hafta da hanmdan ayr yatacaksn!. Ertesi gn sabahn erken bir saatnda kap alnd. Karmda ilkokul rencisi bir olan, -Hamamc Slo ok hasta, acele sizi istedi, ben size evi gstereyim, -Olum ben evi biliyorum, dedim. antam alarak yola koyuldum. Alt toprak st dam bir evdi ve basit denmiti. Slo yatakta yatyordu, bilinci yerindeydi ama ok korkmu olduunu anladm. Anlattna gre, arada bir, btn kaslar ve eklemleri kazk gibi oluyormu ve enesi kilitleniyormu. Anladm ki, abuk iyi olaym, hanmla yataym dncesiyle, strikninli ilac ok imiti. Gerekte basit bir striknin zehirlenmesi olarak grnyordu. Muayene srasnda, kaslma nbeti de gelmediine gre, olay gerilemiti. abuk etkili, hafif bir uyku inesi yaptm ve akam ben tekrar gelinceye kadar, be su barda ak ay ve su barda erbet imesini tembih ettim. Zehirli maddelerin bir an nce vcudundan kmasn hzlandrmak istiyordum. kram edilen kahveyi bir kz ocuu getirdi. On drt ya da on be yalarnda, tarifi imkansz derecede gzel, gerek bir esmer gzeli, harika bir kzd. Evde baka kimse de, baka bir kadn da yoktu. Slo ya dndm ve sordum. Bu kimin kz Slo? Sonra anlatrm doktor bey, dedi. Akam zeri uradm zaman, korkusu gemi keyfi yerine gelmiti. Yer yatanda oturuyordu. Ben de yanndaki mindere oturdum. imdi anlat bakalm!

Bu benim karm, ya kk olduu iin nikah yapamadk, kimsenin duymasn da istemiyoruz. O zaman Slonun, neden bu duruma dtn anladm. Aradan epey bir zaman geti. Bir gn leden sonra, hkmet tabipliinde gnlk ilerle urarken Adliyeden bir Mbair geldi ve kapmn aralndan ban uzatt ve gzmn iine bakarak, Mahkemeden sizi hakim bey istiyor, dedi. ok kez Bilirkiiolarak arrlard. Tabii olarak, Bilir kii creti veremezlerdi. Ne hikmetse, para toplayan maliye ile, adalet datan adliye, hep para sknts ekerdi. Yine benzer bir durum olduunu dndm. st katta Adliye, alt katta da Hkmet Tabiplii ve Salk Mdrl olarak ayn binada alyorduk. Hemen koarak gittim ve salona girince beni beklemekte olduklarn grdm. ahitlik yerine aldlar. Sulu yerinde de Hamamc Sloyu grnce ardm. Skntl bir grnts vard. Sanki yardm ister gibi yzme bakt. Ortada dnen nemli bir olay olduunu sezdim ama, ne olduunu henz anlam deildim. Hakim bey, anann ad-babann ad diye balayarak, kiilik saptamas yaptktan sonra, ahit olarak doru syleyeceime yemin ettirdi ve sordu. Hamamc Sleymann sana borcu var m? Evet efendim, dedim. Ama,Slonun bana olan borcunun kiminle, ayrca adliye ile ne ilgisi olabilirdi?. Kesin bir say bilmiyordum ama epey vard. Kyden gelen akrabalarna bakar, daha sonra parasn Slodan alrdm. Hakim bey, Ne kadar alacanz var, yz lira kadar var m? Bu szleri duyunca, Slonun bann belada olduunu hissettim.

Belki de daha fazla, diye abarttm ve ekledim, Kyden gelen btn akrabalarna ben bakarm, ama defterim yanmda olmad iin kesin bir ey syleyemem, dedim. Hakim Bey, Peki, bu kadar yeter, buyurun doktor bey gidebilirsiniz, dedi ve mahkeme salonundan ktm. Yarm saat sonra Slo Hkmet Tabipliine geldi ve elime sarld, Allah raz olsun doktor bey, beni kurtardn, dedi. Ben de farkndaydm ama nasl kurtarmtm onu bilmiyordum. Anlat yleyse, dedim ve derin bir nefes alarak anlatmaya balad. Bir hafta nce hamama Belediye avular geldi. kiiydiler,ykandlar ve ykayclara kendilerini ykattlar, keselenip temizlendiler ve para vermeden gitmeye niyetlendiler. Ben de onlar uyardm. Hamam paras benden olsun ama, ykayclarn parasn verin! Dedim. Bana dndler, azlarna geleni sylediler ve yle hakaret ettiler ki dayanamadm. Sopay kaptm gibi bunlar kovaladm. Arkalarna bakmadan katlar ama, sanki ben onlara hakaret etmiim gibi beni dava etmiler. Memura vazife banda hakaret etmiim. Ben de korktum, dnp duruyordum ki, esnaftan birisi, szde bana akl verdi, ben de kanm bulundum, cahillik ite. Bir tepsi baklava yaptr, ortasna tane Reat Altn yerletirsinler, hakim beyin evine gnder, hamamc Slo gnderdi, diye sylesin. Dedii gibi yaptrdm, bir hamaln eline vererek hakim beyin evine gnderdim. Aksilik bu ya, o gn de hakim beyin

hanmnn kabul gnym. Kadnlar baklavay grnce birden dalmlar, birisinin diine Reat altn gelince ortalk karm. Hemen hanm, hakim beye telefon etmi, o da Emniyet Mdrne, derken kyamet kopmu ve hamal yakalamlar. Bana haber gelince, Dava Vekili Kr Niyaziye gittim ve anlattm. Hemen ortadan kaybol, yarn gel. Bu gn seni bulurlarsa Crm mehut yaparlar ve belki hapse atarlar, dedi. Hapse girmekten ok korkuyordum. Btn ilerim de alt st olacak, hatta ortada kalacakt. Ertesi gn, Kr Niyazinin yaz hanesine korkarak gittim. Senin doktorla aran nasl, doktora borcun var m?, Epey var, dedim. yleyse nce doktora git, durumu anlat, sana yardm eder, sonra doru karakola git,Benim doktora borcum vard, ona aka yapmak istedim, hamala da hekimin evine gtr dedim ama o yanl anlam, hakim beyin evine gtrm,hekim ile hakimi kartrm dersin, bir ey yapamazlar, korkmadedi. Ama,sana nasl diyeceimi bilemiyordum. O srada polisler gelip beni yakaladlar, sana haber verecek vaktim olmad. Kr Niyazinin dediklerini aynen Hakim Beye syledim. Hepsi birden gldler ve seni dinledikten sonra beni braktlar, dedi. Sloya Aptaldenemez ama, cahilliin, eitimsizliin aptallk yaptrd da kesin. Akll geinen Slo bile, hi bir hakimin tanebe tane Reat altnna tenezzl etmesinin mmkn olmadn dnemedi ite.

HATIR N Bakan, daha nce Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)Bakanym. Ho sohbet, zeki bir politikacyd. DP nin gl olduunu ve seimi kazandn grnce, bir gecede, l dare Kurulu yeleriyle birlikte, DP ye gemiler. Orada da l dare Kurulu oluturmular. Ben iki taraf ile de iyi geiniyor ve renk vermiyordum. Zaten belli bir rengim de yoktu. Politikaya ilgi duymuyor ve ilgi duymak da istemiyordum. Ailemde de eitlilik vard. Babam CHP yi savunur, annem ise arada bir kar kar, baz konularda DP yi hakl bulurdu. lk kez 1950 ylnda, fakltede renci iken oy kullanmtm. O zaman daha demokratik bir seim sistemi vard. imdiki gibi parti listelerine oy vermiyorduk. Millet vekillerini seme hakkmz vard. Her iki partiden beendiiniz adaylar bir kada yazarak sanda atabilirdiniz. imdi biz, parti genel bakanlarnn setii adaylara oy veriyoruz. Millet vekillerini biz semiyoruz, onlar seiyorlar. renci yurdunda altm renciydik ve bunlardan ancak iki tanesi CHP yi savunuyordu. O da, smet Paann hatr iin. Ama gerekte smet Paay sevmeyen bir kii bile yoktu. Seimden nce bir akam nbeti doktor aabeyimiz okuma salonuna geldi, Doktorun partisi olmaz. Oy vermek iin sandk bana gittiiniz zaman parti dnrsnz. Bir taraf tutarsanz, br taraf kaybedersiniz. Bu sz hi unutmadm. Ben bunun gerek olduunu sonradan da grdm. Muayenehaneye sabah erken geliyordum. Yresel koullar y-

le gerektiriyordu. Mesai saatinde vazifeye gider, sonra tekrar saat 17 de gelirdim. DP bakan ok kez taklrd, Doktor, senin rengini bir trl renemedik. Yardmcm ve sekreterim Reat efendi, Aman doktor bey, sakn bunlarn hi birine uyma, derdi. DP ye komu olmak, benim de iime geliyordu. Kyden kentten oka gelen giden oluyor ve bu arada bize de mteri kyordu. Bir k gn, sabahleyin erken Bakan geldi ve karmdaki koltua oturdu ama, her zamanki gibi deildi. Halinden, nemli bir ey olduu ya da nemli bir ey isteyecei anlalyordu. Reat efendi, acele bir Trk kahvesi yaparak ikram etti. Bakan, bana birka iltifat szcnden sonra, isteini aklad. Norin kyne yakn bir yayla kynde, hastalanm olan bir aay, giderek muayene etmemi istiyordu. Aa uzaktan akrabas oluyormu. Habere gre atei varm, sayklyormu ve kan tkryormu. Ne istersen veririm, bana byk bir iyilik yaparsn, dedi. Kn ortas, her yerde kar var, gidilmesi gereken ky, Norin denilen kyden iki saat yukarda, Allahn danda, tipiye tutulursam, kesinlikle doru cennete giderim. Can pazarnda, parann deeri mi olur. Bir hafta kadar nce de, o civarda, iki jandarma eri, donarak ehit olmulard. Dnrken Reat efendiye baktm, kalarn kaldrarak Gitme iareti yapt. Ben de, Sayn Bakan, bu havada benim oraya gitmem ok tehlikeli olur. Onlar alknlar, buraya kzakla getirsinler. Ben gidinceye kadar onlar buraya oktan gelirler. Gerekiyorsa hastahaneye yatrrz, dedim. ok bozuldu, buruk olarak ayrld. On dakika gememiti ki Vali telefon etti.

Doktor Bey! Benim hatrm iin, bakann hastasna gitmeni rica ediyorum. Seni kyn yaknna kadar benim makam arabamla gtrecekler, oradan da atla gideceksin ve akam da sen dnnceye kadar arabam bekleyecek, dedi. Artk benim iin yapacak bir ey kalmamt. Bu st kapal bir emirdi. Hemen hazrlandm. Evime ve dairedeki memurlara haber verdim. Muayenehanenin nne makam arabas gelince, komu DP bakanlna uradm. Kye gnderecekleri bir ey olup olmadn sordum. Bakan ok keyiflendi ve tekrar tekrar teekkr etti. Makam arabasna binerek Norin kyne vardk ve hemen bir at getirdiler. Gerekten hazrlanmlard, binerek yola koyulduk. Uzun bir dzlkten sonra, dan eteine vardk. Her yer bembeyaz, diz boyu karla kapl, buz gibi bir hava, rzgar insann yzn sryor, arada bir kar attryor. Gelen gidenin oluturduu, kar iindeki darack patikadan, bindiim at ilerlemeye alyor. Kucamda bavul kadar ikin bir anta, nmde ise elinde bir denek ile bir ky korucusu vard. Yarm saatte ancak dan eteine varabildik. Uzun bir daa trmantan sonra da, uzun bir inie getik. Bana sorarsanz, at zerinde ini daha zordu. le vaktinden biraz nce, hastann evine vardk. Hastann yaknlar ve oullar ok scak, hatta sevinle karladlar. Anlalan btn mitlerini bana balamlard. Bu da doktor olarak her zaman beni korkutmutur. Onlarn sandnn tersine ben, her derde are bulamyor, her hastaya ifa veremiyordum. Hasta orta yal, atletik salam yapl, yakkl bir adamd ve kyn de aasyd. Atei 39 derecenin ze-

rindeydi ve bize Ho geldiniz dedikten sonra dalp gitmiti. Sa akcierde zatrree vard ve henz kalbi salamd. Durumu iyi grnyordu. abuk etkilemesi iin, hemen bir kalasna 800 bin nite prokain penisilin ile bir 500 bin nitelik kristal penisilin kartrarak yaptm. br kalasna da, bir ate drc ve ar kesici ine yaptm. Odadan herkesi kardm ve oday havalandrdm. Alnna slak ve souk bez koydurdum, ellerini kollarn slak bezle sildim. Onlarn nerdikleri sirkeyle vcudunu silmeyi kullanmak istemedim. Glmseyerek bakt, yi olacaksn Abdlhamit aa, imdilik tehlikeyi atlattn, korkulacak durumun kalmad. Allah raz olsun, diyerek yz aydnland. Sevindii ve iyi olacana inand, her haliyle belliydi. Bence, doktorluun en gzel ve en mutluluk verici an, iti o andr. Bu keyif hibir olanakla llemez. Bitiik odaya geerek yemee oturduk. Bir taraftan da dnyordum. Hastann tedavisini nasl srdrecektim, ine yaplmas kesinlikle gerekliydi, inelerini kim yapacakt, akl banda birisine ine yapmasn retsem nasl olurdu?. Aksi halde, en azndan birka gece burada kalmak zorundaydm. Devaml bana yardm eden, benimle birlikte olan bir gen adam vard. Konumas, giyinmesi deiikti, ona kim olduunu sordum, Ben kyn vekil retmeniyim, ortaokul mezunuyum, askerliimi Shhiye avuu olarak yaptm, dedi. Konumalarndan bo olmadn, bir salk memuru kadar olma-

sa bile, bir hasta bakcdan daha ok bilgiye sahip olduunu anladm ve ok rahatladm. Tedaviye devam edecek bir kii bulmutum. Yemee aann oullaryla birlikte oturduk. Onlara babalarnn durumunu anlattm ve bir hafta iinde tamamen iyi olacan syledim. Yemekten sonra, aann iki hanmn, kk ocuklarn muayene ettim ve retmenin istei zerine okula gittik. Milli Eitim Bakanl tarafndan verilen plan zerine yaplm, irin bir okuldu. Yirmi kadar rencinin hepsi bir snfta oturuyorlard. lerinden salksz grnen birka renciyi muayene ettikten sonra, hepsini uza grme muayenesine tabi tuttum. Miyop olduklarndan kukulandm iki tanesini en n sraya oturttum ve durumu retmene anlattm. Bizi bekleyen birka tane erkek ve iki kadn hastaya baktktan sonra, ay itik, okulun ve kyn acil gereksinimleri zerine konutuk. Tekrar hastamzn yanna gelerek muayene ettim. Aradan geen 2 saat iinde, atei dm , iyi olacana kendisi de kanaat getirmi ve olduka rahatlamt. Yanmda olan ilalar braktm. nelerini retmenin yapacan, beraber yaptmz tedavi plann uygulayacan syledim. Eksik olanlar tamamlamak zere ve DP bakanna vermek zere bir reete de yazdm. K gn olduu iin hava erkenden kararmaya balad. Herkesle vedalaarak, antam kucamda ata bindim. Ky kahyas elinde bir sopa ile nme dt. Geldiimiz yoldan dne baladk. Norin dzne inen yokuu inerken, hava iyice karard. Kar btn hzyla yamaya balad, sonra sisli ve dumanl gibi yar karanlk bir hava olutu. Dzle inince, uzaktan parldayan klar grdm. nce kyn klar sandm. Iklar hem pek oktu ve hem de

ift ift ve birbirlerine yakndlar. Kyde bu kadar k olur mu diye dndm. Sonra o klar ok yaknmza kadar geldiler. ime bir korku dt. Kahya efendi, bu klar nedir? diye seslerdim. Yant benim iin ok rktcyd. Onlar kurt efendim, bir ey etmezler. Hey Allahm u yanta bak!.Kurt olur da bir ey etmez mi?. Kahya silahsz, ben silahsz, ne yapacaz imdi?. Vali beyin ve Bakann hatr iin, kurtlara yem olacaz. O anda bir tabanca edinmeye kesinlikle karar verdim. Can korkusu iinde, dokuz douraraktan, beni bekleyen Valilik makam arabasna ulatm. Gecenin bir hayli ge vaktinde eve gelince,Vali beye ve DP bakanna telefon ederek durumu anlattm, teekkr ettiler, ite o kadar. Benim ektiim eziyeti, benim ektiim korkuyu, akllarna bile getirmediklerinden eminim. Ne olacak,bir hasta muayene etti geldi ,demilerdir. Hatr iin ektiim skntlar ve korkular ise bana kar kald. Teselli mkafat olarak ka para aldn diye mi soruyorsunuz?. Estafurullah, yle bir ey sz konusu olmad. Bakan, nasl olsa aa verir diye dnm, aa da bakan verir diye dnm herhalde. Ben, her iki tarafa da bir ey syleyemedim. Zaten sylemek de bana yakmazd. Hatr iin, btn ektiklerim yanma kar kald gibi, eczaneden paramla aldm ve hastaya braktm ilalar da cabadan gitti. Hizmetim, kul indinde makbule geti, Allah indinde de makbule gemitir inallah.

HAYVANLARLA B RL KTE Ak, gneli bir Pazar gn. Tam oluk ocuk hazrlanp, krlara klacak, piknik yaplacak bir ilkbahar gn. Bu gn inallah hasta gelmez diye hep birlikte, dua ederek kahvalt yaptk. Pek fazla gidilecek yer yok ama, en azndan Bir parka ya da hastanenin bahesine gidebiliriz diye dnyordum. ocuklarda bir heves, Piknie gidiyoruz sevinci. Nereye gidelim, yiyecek ne gtrelim diye dnrken, kap ald. Kapda iki adam, kaln yn hrkalar giymiler, birinin omzunda bir av tfei, yzme bakyorlard. Hayrdr inallah, dedim. Efendim, ok ar bir hastamz var, Dhann hemen stndeki yaylada, jip tuttuk, at hazrladk ve size geldik, dediler. Belli ki ok nemli bir durum var, her eyi hazrlamlar. Ne gibi rahatszl var, diye sordum. Ona gre ila ve alet hazrlayp gtrmek istedim. Birbirlerinin yzne baktlar. Birisi, Bilmiyorum, karn imi galiba, diye yantlad. Artk yapacak bir ey yoktu. Tahminime gre bir eyler hazrlamam gerekiyordu. Bekleyin dedim ve ieri girdim. O anda dnebildiim olaslklara kar antam hazrladm. ine bir sr ila,alet edavat doldurup, adamlardan birinin eline tututurdum. Daha ok enfeksiyon, kalp yetmezlii gibi ok rastlanlan durumlar ve karnda sv toplanmasna neden olan dier hastalklar dnyordum. Evdeki herkes durumu anlam, zn-

tyle ve merakla yzme bakyordu. Kk kzm alamakl bir sesle, Ne olur gitme baba, diye ayaklarma sarld. Ne kadar zld her haliyle belliydi. Ben de zlmtm ama, tek hekim bendim. O hastaya gitmemek, byk hakszlk olurdu. Ayrca, insanlk bakmndan, hekimlik vicdan bakmndan gitmek zorunda olduumu onun anlamas, olanakszd. Salarn okadm, yanaklarndan ptm, Nasl gitmem canm, bunu byynce anlayacaksn, dedim ve giyinmeye baladm. Hanma da, ocuklar sen gtr, dedim. O da bozulmutu, aylar var ki, ailesiyle topluca bir yere gitmemiti. Ama, yapacak bir ey olmadn biliyordu. Doktor ei olmak da kolay deildi.Tam kapdan karken, adamlardan biri, Sk giyin doktor bey, yayla souk olur, deyiverdi. eri girip, iime kazak, stme de palto giyerek yola koyulduk. Yn eldivenlerimi almadma sonradan piman oldum. Jipte giderken, benimle konuan adama, hastann hastaln tekrar sordum. Hi olmazsa meraktan kurtulmak istiyordum. Ben Dhanda oturuyorum, hasta olan aabeyimdir. Yaylada hayvanlarn banda kalyorlar. Ben onlarn ar Pazar ilerini, bazen alm satm ilerini grrm. Kendisini grp konumadm. Yengem, Acele doktor getirsin, aabeyinin karn iti diye haber gndermi, ben de acele size geldim, baka bir ey bilmiyorum, dedi. Allahm sen yardm etdiye iimden geirdim. ok zaman

olduu gibi, yine bir belirsizlik iindeydim. Buyurun aalar, ab destsiz cenaze namaznaderler ya, tam yle bir durum. Ne yapalm, gidince greceiz. Dhanda, jipten inip ata bindim. Buras yksek dalarla evrili bir yer. Yayla, bu yksek dan arkasnda olsa gerektir. Akam zeri, gne batarken, yaylaya vardk. Olduka geni bir otlak iinde, tek katl, st toprak daml, geni bir ev vard. Baka bir ev ya da baka bir ahr grnmyordu. eri girince grdm, kocaman bir ahrd. Ortasndan, bir metre kadar ykseklikte, bir tahta blme ile ikiye ayrmlar, bir tarafta insanlar, dier tarafta hayvanlar yatyordu. Kk bir kapal oda gibi bir blme de kadnlar iin ayrlmt. Biz hayvanlarla birlikte kalacak ve yatacaktk. Ya rabbi ! bu da m bama gelecekti ? diye hayflandm. Hastay grnce de her eyi unuttum. Adamcaz yer yatanda, ierek kocaman olmu karn nedeniyle srt st yatyordu. Altm yalarnda kadar grnyordu, stnde ne varsa hepsini karmlar, zerinde bir paal donla kalm,onun da ukurunu zmler skmasn diye. Zorlukla ve inleyerek nefes alyordu ve konuamyordu. ok ackl ve ok zavall bir grnts vard. Gzlerindeki lm korkusuyla ve yalvaran gzlerle bana bakyordu. Byk bir znt ve korku iimi doldurdu. Acaba bu adamcaza yardm edebilecek miydim, ya edemezsem? diye korkuya kapldm. Ba rtl, az burnu kapal, yalnz gzleri grnen bir hanm yanma geldi. Hastann ei olduunu anladm ve ona sorularm sordum. ki gnden beri idrara kamyormu, byk ab deste de be gnden beri kmam. Problemi ksmen de olsa anlamtm. Elimi karnna doru uzattm, inleyerek kar kt ama hafif bir perksyon

yaparak, idrar tkankl olduunu anladm. Tp da Globe vesicale dedikleri, ok kez, idrar yolunu skarak tkayan, byk bir prostat nedeniyle, idrar torbasnn tamamen dolarak tehlike yaratt bir durumdu. drar torbasnn her an patlama tehlikesi vard. ncelikle, idrar torbasn biraz boaltmak gerekiyordu. Bunlar iin kullanlan zel sondalar var ama, onlardan birini getirmek hi aklma gelmemiti. Eer bana geldikleri zaman, iki gnden beri idrarn yapamadn ve karnnn itiini syleselerdi, zel sondasn getirirdim ve iimiz ok kolay olurdu. imdi ne yapmak gerekiyor sen ona bak! diye, iimden gelen bir ses beni azarlad. Acil olan, bu gibi durumlarda kullanlan bir yntem vard. Onu uygulamam gerekiyordu. Hemen antamdan,bir numara kaln bir ine kardm, leen kemiinin st kenarndan ve tam gbek izgisinin oluturduu orta yerden ieri soktum. Hastann nndeki kovaya idrar, fkrarak akmaya balad. Hasta, idrarn aktn grr grmez derin bir Oohhh ekti ve rahatlad. Yz aydnland ve lm korkusu gitti. evrede bir rahatlama sevinci dalgaland. Onunla birlikte biz de rahatladk ve bizim de korkumuz gitti. drarn hepsini boaltmann sakncal olacan dnerek, bir litreye yakn boalnca, ineyi kardm. Kabzl iin de hastaya, o zamanlar mevcut mshil ilac olan, Alin adndaki ilatan, abuk etkilemesi iin, bir tane suda ezerek iirdim. Olduka rahatlamt ve onunla birlikte herkesin yz de glmt. Yarn hastahaneye gitmesi gerektiini, prostatnn, idrar yollarnn muayene edilmesi ve bir ok tetkikler yaplmas gerektiini anlattm, kabul etti. Bizimle birlikte sofraya oturttuk. nce bir tas yayk ayran iti. drar olur korkusuy-

la, hi su iememi, onun acsn karyordu. Kavurma, bulgur pilav, tandr ekmei ve orti denen lahana turusundan oluan yemeimizi yedik. Biz yemek yerken hayvanlar getirdiler. Bir sr kei ve birka inek, byk bir grlt ve brtyle ieri girdiler, blmenin br tarafna yerletiler. Tavan bask, iki metre kadar ykseklii ancak var. Tepede bir uydurma aydnlk yeri gibi bir delik ve yan tarafta kk bir pencere var. Hayvanlarn gelmesiyle hava iyice arlat. Onlarn homurtular ve grltl nefes sesleri, barmalar sinirimi bozdu. Hayvanlar salmaya balaynca, kendimi kapdan dar attm. Dar knca temiz havayla, cierlerim bayram etti. Hava ak, yldzlarla dolu bir gk vard. Yldzlar, sanki bir minare boyu kadar yakndaym gibi grnyorlard ama, iir yazacak durumda deildim. Binann yan tarafnda, kk bir baraka gibi duran tuvalete baktm. Gece kalkmamak iin tuvaleti kullandktan sonra, bama gelenleri dndm. Hayvanlarla bir yerde yatmak dnemediim bir eydi. Ama u anda ne geriye dnecek olanam, ne de kaacak bir yerim vard. Tam anlamyla tutsak dm durumdaydm. Birden dm hissettim, hava olduka serinlemi durumdayd. Kadere raz olarak ieri girdim. Hayvanlar ieriyi olduka stmlard. Dardaki souu grnce, bu duruma da raz oldum. Hastann yannda bana da bir yer yata yapmlard. Hasta, iki gndr ektii ilenin yorgunluuyla uyumutu. Ben de ceketimi kararak yataa uzandm. Her tarafm yorgunluktan dklyordu sanki. Ar gbre ve hayvan kokusu da genzimi yakyordu. Hayvanlarn ngrak ve nefes seslerini, hastann horultusunu dinlerken uyumu kalmm.

Sabaha kar, hastann seslenmesiyle uyandm. Olduka dinlenmitim. Hastamz, Alin ilacnn etkisiyle, byk ab deste km ve bu arada idrarn da yaparak rahatlamt. ime byk bir sevin ve mutluluk doldu. te,doktorlar bir ok kt koullara katlandran etken diye iimden geti. Bylece benim grevim de bitmiti. Yeniden uyumaya almak anlamsz geldi. Gerinip esneyerek, ceketimi paltomu giydim ve dar ktm. Hava olduka serindi. Ufukta, batmak zere, kk bir ay vard ve az da olsa bir aydnlk veriyordu. Derin derin nefesler alarak, binann evresinde, epey bir zaman dolatm. eri girdiim zaman, sabah namaz klyorlard. Kahvaltda, ba ile az burnu rtl hanm, orba ve yufka ekmei getirdi. Sonra, tere ya, kaymak ve bal getirdiler. Karnmz doyurduktan sonra, hastaya dndm, Bu gn Pazartesi, vazife var, erken hareket edip, leden nce iimize yetimeliyiz. Hasta, Allah senden raz olsun doktor bey, ben iyi oldum, hastaneye gitmeyeceim, deyiverdi. Ne kadar anlattmsa da dinletemedim. Belki sonra, dedi. Bylece benim iin dn balad. Hayvanlarla birlikte yatarak, bir hastaya acil tedavi uygulama dl, 150 Lirayd. Yalnz para iin yaplsa, bu skntya deer mi, demez mi, bir insaf sahibi kp sylesin. Varsa byle bir hizmete, bu parayla talip olan, buyursun, gelsin.

KASIM PAA CAM VAKFI

Hkmet tabipliinin sakin ve tenha olduu bir zamanda, bir posta datcs ieri girdi. Elinde iki tane zarf tutuyordu. Karma geldi, gzlerimin iine bakarak, Doktor bey, sizinle konumak istiyordum, bu gn nasip oldu. Sait efendiye pek ok mektup geliyor. Hepsinin ii de para dolu. Kendisi bu gn izinliymi. Biliyorsunuz mektup ile para gndermek yasak ve idare mektubun kaybndan sorumlu deil. Biz bu gne kadar, Vakf paras Allahn parasdr diye, bir tanesine bile ziyan getirmedik. Mdrmzden de sakladk. Bu szleri duyunca akna dndm. in asln muhakkak renmeliydim. Ter iinde, karmda bekleyen adama baktm. Efendi ter iinde kalmsn biraz otur da nefeslen dedim. Yant vermesine frsat vermeden hadememiz ltf efendiye seslendim. Ltf efendi! Bize iki ekerli kahve, bir de kendine syle! Adamcaz karmdaki sandalyenin ucuna mecburen iliti. Getirdii zarflarn bir tanesini onun yannda atm. Bozuk paralar dahil kat paralarla birlikte, 45 lira 50 kuru kt. Bir de ksa bir mektup vard. Mektupta, Daha ok para gnderemediimiz szleriyle zr diliyorlard. Dier zarf, Sait efendinin gnderdii bir memleketten, Sahibi bulunamad iin iade edilen bir mektup idi. Atm ve okudum. Gayet etkili ve acndrc bir biimde yazlm, ileri derecede dini duygu smrs ieriyordu. inden kan makbuzlarda ne say, ne mhr ne imza, hibir inandrc bir ey yoktu. Bana kalrsa tam dolandrclk rneiydi. Hemen Vali Muavini Mazhar beye telefon ederek anlattm ve sordum.

 Sizden izin alnd m? Bizim haberimiz olmad. Bir de Emniyet Mdrne sor! Dedi. Emniyetin de, Maliyenin de hibir resmi dairenin haberi yoktu. Bu arada kahvelerimizi imitik. Posta datcs ayaa kalkt, Doktor bey rica ederim, beni bu ilere kartrmayn. Zaten vicdan azab ekiyorum. Sait efendi camiyi yaptrmadan ev yaptrmaya balad. Bu arada ben de ekmeimden olmayaym. Dedi. Onu rahatlandrmak iin, Merak etme! Seni hi kartrmam. Benim iim Sait efendi ile olacak. Sen rahat ol! Biraz sonra Emniyet Mdrlnden bir memur geldi. Sait efendinin masas kilitli olduu iin aamadlar ve amadlar. zinden geldikten sonra da masasnda bir ey bulamadlar. Karar defterinde gsterilen para kadar, masraf yapld ortaya knca, adam Stten km ak kak olmak zere idi. Nerede ise ben sulu olacaktm. Esas vakfn bakan olduu iddia edilen partili zengin i adamnn da hibir eyden haberi olmad anlalnca, onu kurtarmak iin, Sait efendiyi baka bir yere tayin ettiler. O adamcaz kurtuldu, biz de kurtulduk. Ya gittii yerdeki insanlarn hali ne olacak? Allah yardmclar olsun! Sait efendinin btn ald ceza bu oldu. imdi dnyorum da kim bilir Salk Mdrlne, ne kadar zararlar vermitir.

K TAPLA KRTAJ Dou Anadolu illerinden birinde Hkmet Tabibi olarak alyordum. Salk Mdr Vekili olan snf arkadam askere gittii iin Salk Mdr Vekili olarak da grevli idim. Ayrca Devlet Hastanesi ba Tabibi olarak da alyordum. Dahiliye Mtehasss bir Doktor Yz ba aabeyimiz, ek grev olarak sabah saatlerinde hastaneye geliyordu. leye kadar gelen hastalara bakyor ve yatan hastalara da baktktan sonra temel grevi olan Askeri hastaneye gidiyordu. Dier zamanlarda yaplacak btn iler bana kalyordu. Acil hastalara ben bakyordum. Ba Hemire Hanmn ok deneyimli olmas zor iimi olduka kolaylatryordu. Hastane olarak kullandmz bina eski bir Aa eviydi. st toprak dam, odalarn ii toprak zeminliydi. Sonradan baz yerleri betonla, baz odalarn zeminini muamba ile kaplatarak dzeltmeye, toz ve topraktan korunmaya altk. Tavanlara da adr bezi kaplatarak, toprak dklmesini az da olsa nledik. Bir akam ge bir vakitte ve uykunun en derin ve tatl yerinde telefon ald. Bu duruma oktan almtk. En kolay alnan kap doktorun kapsdr diye kendimizi teselli ediyorduk. Yar uykulu, telefonu kulama gtrdm. Hemire hanm, ok acele olarak hastaneye ulamam istiyordu. Yar giyinik durumda ve koarak hastaneye vardm zaman, durumun gerekten ok nemli olduunu anladm. 1820 yalarnda bir gen kadn, dk yapm ama kanamas devam ediyordu. Rengi ok soluk, nabz alnamayacak kadar zayf, tansiyonu ok dkt. ok kan kaybetmi olduundan, ban kaldrdmz zaman, gzleri kayarak baygnlk geiriyordu. Hemire hanm bir serum takm ve o zamanlar kul-

lanlan ilalardan birka ineyi de yapmt. Ama gerek are olarak krtaj yaplmas gerekiyordu. Rahim iinde kalan, ocuk ei denilen Plasenta paras karlmadktan sonra kanama durmazd. Ben Pratisyen Hekimdim ve bunu yapmaya yetkim yoktu. Daha nce birka kez grmtm ama, hi elimle yapmamtm. Asl yetkili olan KadnDoum mtehasssmz yoktu. 80 Km kadar uzaklkta olan, en yakn ilimizdeki hekimin izinli olduunu da telefon ederek rendik. 150 Km uzaklkta olan dier ilimize ise, iki saatten nce ulamas da olanakszd. Ambulans olmad iin bir vasta bulmalarn syledikten sonra, dnmeye baladm. Kanama bu biimde srerse, kadncaz lecekti. Zaten yaam izgisinin sonunda duruyor gibiydi. Krtaj yaparken ya da krtajdan sonra lrse, beni kimse hapisten kurtaramazd. ok zor bir durumda kalmtm. Krtaj yaplmazsa, kadn lecekti ve kt bir sonu karsa, ben okkann altna gidecektim. Olay kanunlarn tesine gemi, insan hayat gibi, vicdan muhasebesi gibi kutsal sorunlara gidip dayanmt. Hastaya baktm, iim szlad. Bir insann gz gre gre lmesine raz olamazdm. Ne olursa olsun deyip krtaj yapmaya karar verdim. Hemire hanma, Ameliyat odasna gtrn, krtaj aletlerini hazrlayn, dedim.Hemen ktphaneye geerek kitaplar kartrdm. Ne kadar tehlikeli olduunu da tekrar rendim. amur kvamn alm olan bir rahim her an delinebilirdi. Hastay zel doum masasna yatrdktan sonra kanamann sznt halinde devam etmekte olduunu gryordum. Rahimin az olduka ak durumdayd. Elimle muayene etmek iin hastann karnndan bastrnca, byk bir ocuk ei paras, rahmin azndan karak geldi ve kanama kesildi. Hemire Hanm da ben de derin birer oh ektik. Byk bir znt ve

skntdan kurtulmutuk. Biraz daha bekledikten sonra gerekten kann kesildiini grerek iyice rahatladk. Kan Bankamz olmadna gre, serumlara devam etmekle yetinmek durumundaydk. Kan yapc ine ve ilalarla ve iyi besleyerek sonu almaya alacaktk. Gerisi Allaha kalmt. O gnler ok kt gnlerdi. aresizlik iinde kalmann ne kadar ac verici olduunu en iyi hekimler bilir. Sabaha kar ancak eve dnebilmitim. Ertesi gn, yar uykulu sersem bir kafayla doru hastaneye gittim. Gen kadn kefeni yrtm grnyordu. Tansiyonu dk ama normale yaknd ve olduka canlanm grnyordu. Hemire Hanmn gayretiyle, bir de gzel kahvalt yapmt. Beni grnce kalkmaya alt. Gzlerinin ii glyordu ve her haliyle teekkr ettii gibi diliyle de teekkr etti. Doktor bey ellerinden perem! O an duyduum mutluluk her eye deerdi. Kendimi ku gibi hafif ve dnyay kaldracak kadar gl hissediyordum. Hkmet Tabipliine gelerek ie baladm. Sanki her i bana kolay geliyordu. Bir sre sonra telefon ald. Vali Beyin sesini duyarak ardm. Doktor, ok teekkr ederim, Parti Bakannn gelini ocuk drm, onu krtaj yaparak kurtarmsn. Gerekte hasta lmden kurtulmutu, bende azaptan. Teekkre gelince, beni mutlu eden gerek teekkr, Vali Beyden nce, gerek sahibinden almtm.

KERHANEC BELED YE BAKANI

Her ilde, kanun ve talimatname gerei, bir Fuhula Mcadele Komisyonu vardr. Bu komisyon,Vali ya da Vali Muavini bakanlnda, Belediye Bakan, Emniyet Mdr, Salk Mdr, Hkmet Tabibi ve Belediye Tabibinden oluur. zel Kalem Mdr de komisyon katipliini stlenir. Genelde, zellikle kk yerlerde, pek yaplacak bir ey yoktur ama, bazen zel bir gndemle toplandklar olur. Gnlerden bir gn, vilayet merkezinde karlan, yerel gazetelerden birinde kan bir haberle birlikte, byk bir dedi-kodu ve rezalet yaand. Gazetenin haberine gre, bir delikanl bir dii kei ile, uygunsuz bir vaziyette yakalanmt. Trk Ceza Kanununun, Hayvanlara kt muamelede bulunmak maddesi gereince, adliyeye sevk edilmi ve mahkum olmu. Bu haber sonunda, Kei ile aran nasl? gibi sylemlerle, birbirine taklan akaclar bile tredi. Konunun nedenleri zerine bir ok fikirler ortaya atld. Bir ok nlemler sayld, sylendi ama, konunun zerine gitmesi gereken makamlar sessiz kald. Bu olaylardan bir sre sonra bir gn, valilik makamnn istei zerine, Fuhula Mcadele Komisyonu, zel bir gndemle topland. Toplant, valinin bakanlnda oldu. Ben Hkmet tabibiydim ama,Belediye tabibi olarak da grev yapmaktaydm. Vali ve Belediye bakan konuyu biliyorlarm ama, ben dahil dier yelerin, hibir eyden haberleri yoktu. Vali toplanty at. Arkadalar!. Komu vilayetten gelen bir Umumhane Patronu hanm,Vilayet Makamna bir dileke vererek, vilayet merkezimizde, umumhane amak istemektedir. Uygun grrsek, Belediye ve

emniyet yetkililerinden uygun bir yer gstermelerini de istiyor. Kanunun yakndan grevlendirmesi nedeniyle nce Emniyet Mdrne soracam. Zeki bey, bu konuda ne dersiniz?. Zeki bey, gerekten zeki bir genti. O zaman henz bekard. lk grevi olmas nedeniyle ok dikkatli ve zenli alyordu. Bize gre bir sakncas yoktur, gereken nlemleri alrz ve belediyenin gsterecei yer konusunda da yardmc oluruz. Vali, Hkmet ve Belediye tabibi olmam nedeniyle bana dnp, Doktor sen ne dersin?. Her hafta sermayeleri muayene edecek olan sensin. Efendim, bence gereklidir. Kei hikayelerini herkes biliyor. Ykmz artacak biliyorum ama, stesinden geliriz. Yanl bir ey sylemiim gibi, herkesin yznde bir glmseme belirdi. Belediye Bakan Abdullah Bey, kulama eildi glerek takld, Zeki Bey bekar anladk, ama sana ne oluyor?. Sonra Salk Mdr Vekili Dr. Halil Beye sz verdi. Halil bey, be vakit namaz klan, drst, gerek inanl ama biraz tutucu bir kiiydi. Henz yeni evlenmiti. Ei hanm efendi de be vakit namaznda bir hanmd. Efendim ben karym, bu dinimizce zinadr. slamda harama ukur zmek yoktur. Sra Belediye bakan Abdullah beye geldi. Vali Bey!. Ben ahsen buna izin veremem. Beni semi olan halkma bunu anlatamam. Siz emrederseniz, bir ey de diyemem. Biliyorsunuz, bir vilayette buna benzer bir olay olmu ve gazeteler

yazmt. Kerhaneci Belediye Bakan diye alay konusu edilmiti, bunu kendime dedirtemem dedi. Hepimiz gldk. O srada kahveler geldi. Bir taraftan kahvelerimizi iiyor, bir taraftan da vali beyin ne syleyeceini merak ediyorduk. Vali Bey, Ben de kendime, Kerhaneci Vali dedirtmem dedi. Sonra zil alarak, kapnn dnda bekleyen koruma polisini ard. Patron hanm ar! diye emir verdi. Patron hanm ieri girdi ve bize yaklat. 40-45 yalarnda, gzel yzl ve gzel endaml, kibar ve k giyimli bir kadnd. Mini etekli d piyesi iinde daha da gzel grnyordu. Kuyumcu dkkan kadar zerinde malzeme tayordu. Boynunda geni bir altn kolye, kulaklarnda elmas kpeler, bileklerinde altn bilezikler ve parmaklarnda elmas yzkler vard. Kolunda ki krk mantonun da bir hayli pahal olduunu syleyebilirim. Cesur ve gvenli admlarla nmze kadar geldi ve durdu. Vali Bey, biraz da zntl bir sesle. Hanm, biz imdilik, ilimiz merkezinde umumhane almasn uygun grmyoruz, ama belki daha sonra olabilir,dedi. Patron kadn hi armadan ve acele etmeden, hepimizin yzne ve gzlerimizin iine ayr ayr bakt. Ban dikletirdi ve bizleri alaya alan bir tavr taknarak, Keilerle kar-koca hayat yaayanlara da bu yakr,dedi. Arkasn dnd, izmelerini gcrdatarak kp gitti. Hepimiz bu cesur ve hakl davran karsnda ok olduk. Bilinen bir sylem vardr, Namuslu kadnlarn namusunu, hayat kadnlar korur derler. Bu balamda kadn haklyd ama ne denir.

Akam eve gelince, ikinci bir ok daha yaadm. Kapy atm, beni karlamaya gelen filan yoktu. Evde, frtna ncesinde grlen bir sessizlik hkm sryordu. antam holdeki masann stne brakp, apkam paltomu kardm ve oturma odasna girdim. Hanm, ban atklam, kede oturmu pencereden bakyordu. Dnp bakmad bile. Allahallah, ne oldu acaba bu kadna, hi byle bir ey yapmazd diye dndm. Sonra, olayn arlk derecesini anlamak iin, ortaya bir laf attm. Hanm ok karnm ackt, bu akam ne yiyeceiz?. Sert bir yant geldi. Ne bulursan onu yersin, seninle uraamam!. Anladm ki ortada, olaan st bir durum vard ama, nedenini anlam deildim. Yanna gittim, sarlarak ptm, Allah akna, seni zen nedir, ltfen syler misin?. Biraz yumuad, Ltfendiye yineledim ve anlatt. . Bu gn, Salk Mdr Dr. Halil beyin hanm Zeynep hanmn kabul gnyd. Ben de gittim. Memur hanmlarnn ou oradayd, yerlilerden de bir ok hanm gelmiti. aylar, kahveler iildi, sohbetler edildi. Posta mdrnn hanmna,Altnc ocuu ne zaman douracaksndiye takldlar. Toplant gayet neeli ve elenceli bir biimde sryordu. Cinsel konular zerine konumalar ve glmeler oldu. Sonra Zeynep hanm, Hanmlar, biliyor musunuz?. Burada umumhane amak iin bir patron kadn gelmi, Halil le yemeine gelince syledi. Btn kadnlar aknlk ve ilgiyle kark olarak, Yaa,yle mi?dediler ve sonra Zeynep Hanm devam etti.

Vali beyimiz ile Belediye bakanmz olmaz, kendimize kerhaneci dedirtmeyiz demiler ama, hkmet tabibi doktor bey, deyip sustu. Vali beyin hanm ile belediye bakannn hanm gayet memnun bir tavrla, birbirlerine baktlar. Sonra btn kadnlar bana dnd ve soran gzlerle baktlar. Benim ise hibir eyden haberim yoktu, arp kaldm. Sonra Zeynep hanm, biraz da alayc bir sesle bana bakt, Doktor bey, neden bilmiyorum ama Umumhane almasn ok istemi. Bir glme ve bir fsldama oldu. Utandm, kadnlk gururum krld, yerin dibine girdim, hemen oradan kamak istedim. Dndm ki, hemen gidersem, daha kt olacak, arkamdan bir sr laf retecekler. akac bir tavr takndm, Anlalan benim doktoruma bir kadn az geliyor, diyerek konuyu alaya aldm. Hep birden gltler. Sonra, birden aklma geldi ve ekledim, Kei meselesini de unutmayalm!. Bir sessizlik oldu. Kimse daha fazla zerime gelemedi. Herkes bir sz ortaya att ve baka konulara geildi. Bense orada alamamak iin kendimi zor tuttum ama eve gelince btn sinirlerim boand. Syle bakalm, sen benim yerimde olsaydn ne yapardn?. Yeniden alamaya balad. Yerden ge kadar haklyd. Evet, ben olsaydm acaba ne yapardm?.

SE M KOMED S Seim zaman gelince vatandan deerinin arttn, zellikle partilerin gznde arttn hepimiz biliriz. Dou illerinde daha ok olmakla birlikte, bir ok ilimizde, aa ve eyhlerin emirleri dorultusunda oy kullanldn da hepiniz duymusunuzdur. Benim bulunduum ilde de bu durum ok belirgin olarak vard. ok partili dneme gemeden nce, hibir zorluk yoktu. Zaten bir liste vard, herkes onu zarfa koyup sanda atyordu. 1950 seimlerinden nce yaplan kanunu gre, Karma Liste yapmak isteyenler, istedikleri kiileri, hangi partiden olurlarsa olsunlar bir kada yazabiliyor ve sanda atabiliyorlard. Bunu da ancak yazmasn bilen, eitimli kimseler yapabiliyordu.
ok partili dnemin daha sonraki yllarnda, seim kanunlarn deitirdiler. Biz artk kiileri seemiyorduk. Parti bakanlarnn setikleri adamlar seiyorduk. Hem smet nnn, hem de Celal Bayar seemezdiniz. Ancak bir partiye oy verebilirdiniz. Bu hala bylece devam ediyor. zellikle okumas yazmas olmayan vatandalarn bir yanllk yapmamalar iin, oy verecekleri partiyi belletmek gerekiyordu. Halk Partisinin adamlar, alt oku anlatmak iin, Alt parmak anlamnda, e Tiliye atacaksnz diye kiilere skca tembih ediyorlard. 1950 ylnda, Demokrat Parti iktidara gelince, o eski Halk Partililerin bir ksm, baz yerlerde, bir gecede, Demokrat partiye getiler ve Demokrat partili oldular. 1954 seimlerinde, Halk Partisinden dnme bu yeni Demokrat Partililer, mecburen, e Tiliye atmayacaksnz demeye balamlard.

1954 seimleri yapld, eyhin emrettii, e Tiliye atmayacaksnz sz ok etkili oldu. yle etkili oldu ki, sandklarn oundan, birka tane Halk Partisine oy kt nadiren grld. eyhin kynde de bir tane Halk Partisine oy kmt. Bu eyhin adamlar iin namus meselesi oldu. nk, sandk memurlar bile eyhin adamlaryd. Aradlar taradlar ama, bu bir tane oyu kimin attn bulamadlar. eyh ve adamlar kendilerini, ihanet iinde hissettiler ve aramaktan da vaz gemediler. Aradan on be gn kadar bir zaman gemiti. eme banda dinlenen mritlerden biri, yal bir kadnn, kk bir bo kova tadn, zorlanarak emeye doru geldiini grm. Laf olsun diye de sormu. Hanm yenge, sen oyunu nereye verdin? Elbette e tiliye verdim, deyince, ortalk karm ve kzlca kyamet kopmu. Bir sr adam kadncazn bana ylm. Kadna demedik laf brakmamlar ve kollarndan tuttuklar gibi eyhin huzuruna gtrp, ayaklarnn dibine atmlar. Bereket versin eyh Efendi, benim grdm ve bildiim kadar ile ok zeki ve hogrl bir adamd. Brakn kadn, zerine varmayn, demi ve kadncaz kurtulmu. Ama, demokrasi davamz hala sryor ve bir trl kurtulamad.

KONSLTASYON Konsltasyon szc, Franszca ( Consultation ) szcnden gelen ve danma ya da fikir sorma anlamnda bir szcktr. Doktorlarn bir hastaya bakmak ve danmak iin bir araya gelmeleri anlamna da gelmektedir. Doktorlar genellikle, bir meslektan konsultasyana armakta zorlanrlar. Belki de bir bilgisizlik ya da bir onur meselesi kabul ederler. Ben okuldan ktm ilk zamanlarda, her hastal iyi edeceimi sanarak, byle bir eyi dnmemi, hatta lzumsuz grmtm. Hastay hastaln uzmanna gnderdiim oluyordu ama, konsltasyon dnmyordum. Ne kadar gerekli olduunu sonradan anladm ve uyguladm. Bir il merkezinde Hkmet Tabibi olarak altm sralarda, bir de yzba rtbesinde, Dahiliye Uzman aabeyimiz vard. Baka doktor yoktu. Bir gece yars kapmz alnd. Kapya gelen kii ehrin tannm kiilerinden biriydi. Kendisiyle daha nce tanm ve grmtk. Ho geldiniz, buyurun ieri gelin! Yok ieri gelmeyeyim. Bir hastamz var. Dahiliye Uzman Yzba Doktor bey de imdi bizim evimizde. Hastamz bir kez de sizin grmenizi ve muayene etmenizi istiyor. Birlikte hemen gitmek durumunda olduumuzu anlamtm. Buyurun ieride biraz oturun, giyinip geleyim, dedim. Adamcazn ok zgn bir grnts vard. ekinerek ieri girdi ve misafir odasna gtrp oturttum. Sonra giyindim antam hazrladm, birlikte yola koyulduk. Gideceimiz yer uzak deildi. Yrrken bir taraftan da dnyordum. Acaba doktor aabey beni niye ard. Hkmet Tabibi ve hastane Ba Tabibi de ben olduuma gre, onlarla ilgili bir ey mi vard?. Nihayet eve vardk. Be-

ni bir byk odaya aldlar. Bir gen kz, paltomu ve apkam alp gtrd. Ba rtl bir gen kadn hastann banda alyordu. Bir gen adam da ellerini gbeinin zerinde balam, boynunu bkm, bekliyordu. Yer yatanda da yatan bir hasta vard ve hastann banda Doktor Aabey ayakta duruyordu. Beni glmseyerek karlad. Seni bu saatte konsltasyon iin rahatsz ettim, kusura bakma! Bir de senin muayene etmeni istedim dedi. antam atm ve dinleme aletimi aldm. Hastay dikkatlice muayene ettim. Annesine baz sorularm oldu. Yedi yanda esmer gzeli bir kz ocuuydu. Omuzlarna dklen siyah salar, uzun kvrk kirpikleriyle harika bir eydi. Ama Ezrail bana dikilmi duruyordu. O zamanlar tberkloz menenjitin iyi olma ans yok gibi bir eydi. Hasta komaya girmek zereydi ve komaya girmek zere olan bu hastann tehisinde bilinmeyecek ya da kuku duyulacak bir taraf yoktu. Kendimi imtihana ekilmi gibi hissediyordum. Biraz da aknlkla doktor Aabeyin yzne baktm. O ciddi bir yz grntsyle gzlerimin iine bakt, u odaya gidelim de ikimiz yalnz konualm, dedi. Gsterilen odaya gittik. Ben hala kukulu bir durumdaydm. Aabey beni niye ardn. Bu aka belli bir tberkloz menenjit. Hem de komaya girmek zere. Ben de onun iin seni konsltasyona ardm. ocuun durumunu birlikte anlatalm. Fazla mide kaplmasnlar. Bu sorumluluu birlikte paylaalm. Oraya buraya gtrmeye kalkarak skntya girmesinler istedim. Bu olaydan sonra, ben de doktor arkadalarm konsltasyona armaktan ekinmedim ve gerektiinde onlardan g aldm. Ama her defasnda o kk kz iim yanarak anmsadm.

BABADAN EBE Trkiye Cumhuriyeti, byk potansiyeli olan bir lke olmasna karn, bunu yeterince kullanmak ansna hibir zaman ulaamamt. Ksr parti ekimeleri, sa-sol kavgalar, gerekli gereksiz askeri darbeler, hi bamzdan eksik olmad. Arada bir ortaya kan ekonomik bunalmlar da trl skntlara neden oldu. Biz savaa girmediimiz halde, girenlerden daha geride kaldk. kinci Dnya Sava ile yanan yklan lkelerin yaptklar atlmlar imrenerek seyrettik. Btn bunlara ramen gelinen bu gnk duruma yine de kretmek gerekir. Doktor olarak hayata atldm 1952 ylndan balayarak, Trkiyemizin iinde bulunduu Yokluk yllarn, ocuklarmza ve torunlarmza anlatmakta zorluk ekmekteyiz. Hkmet Tabibi olarak tayin edildiim il merkezinde, bir Devlet hastanesi vard. yle bir hastane ki, ats toprak dam, odalarnn zemini toprakt. Bir tane bile Mtehasss hekimi yoktu. ki tane pratisyen doktor olarak, ben ve Salk Mdrl yapan snf arkadam, her ie yetimeye alyorduk. Genel Cerrah bir mtehasss hekimin bulunmamas bizi en ok skntya sokan durumlardan biriydi. Ameliyatlk hastalara yardm edemiyorduk. Onlarn ackl hallerini bilerek ve aresizlik iinde hibir ey yapamamak, bizi kahrediyordu. Gnn birinde, tayin edilen bir operatrn ilimize gelmesi bizi sevindirmiti. Bakanlk onay ile Hastane Ba Tabiplii vazifesini ben yapyordum. Bir Hastane Mdr, bir Hemire, iki gece bekisi ve drt Hasta Bakc ile, almamz srdryorduk. Yeni gelen Operatr ailesini getirmedii iin, hastanede yatmasn zellikle istedim ve kendisine gzel bir oda hazrlattm. Rahat etmesini ve verimli almasn istiyordum. Zaten gelmesine en ok sevinen de ben olmutum. nk eim

hamileydi ve doum da yknd. Cerrahi bir giriim gerektii takdirde yardm greceimizi de umuyordum. nk o yllarda, Cerrahi htisas yapan asistanlara, Kadn Doum ameliyatlar da gsteriliyor ve retiliyordu. Doumlar genellikle ve % 90 orannda normal olurdu. Fakat, ncelikle ilk doumlarda bazen problemler kabiliyor ve cerrahi giriime gereksinim duyuluyordu. kinci ve daha sonraki doumlar genellikle daha kolay olurlard. Hastanede o gn iin kullanlmas gereken her trl ara ve gere vard. Bizimki ikinci doumdu ve birinci doumda hibir problem yaanmam olmas bize cesaret veriyordu. Drt ileli kocaman il merkezinde bir Kadn doum Mtehasssnn bulunmamas ve Devlet Hastanesinde bir ebenin bile bulunmamas ok zcyd ama gerekti. Hastanede olsun, evlerde olsun doumlara bizi arrlard. Bir de ebe olarak, Diyarbakr devlet hastanesinin kadn doum blmnde hademelik yapm ve emekli olmu bir kadncaz vard. Olduka temiz ve duyarl alyordu. Evlerde yaplan doumlarda ya tek bana ya da bize yardmc olarak geliyor,Ebelik yapyordu. Bir gecenin ge vaktinde, bizim hanmn doum arlar balaynca, yardm edecek kimsemiz olmad iin, devlet hastanesine gittik. Doum arlar normal olarak sryordu. Birinci doumda problem yaanmad iin, herhangi bir kuku ve telamz yoktu. Ben muayene ederken eim ok sklyor ve utanyordu ama baka aremiz de yoktu. Bir sre sonra cerrah arkada davetli olduu yerden geldi. Kendisine durumu anlattm. Doum normal olarak devam ediyor. Rahim az ak, ocuk ba ile geliyor,dedim. lgilenir gibi yapt ve eimin yzne kar, aka ile kark konutu,

 nallah normal olur, zira ben doumdan hi anlamam, isterseniz Sezaryen ameliyat yaparm. Bu sz zerine eimin morali ok bozuldu. Ter iinde kalan salarn okarken, gzlerindeki korku ve kukuyu grdm. Korku ve kuku dalgas benim de iimi sard. lk kez onu kaybetmek korkusu ile kar karya gelmitim. Koarak Ba Tabiplik odasna gittim ve bam ellerimin arasna aldm. imdeki kaybetmek korkusunu, aresizlie kar isyanm yenmeye altm. En yakn il merkezlerinden biri 80 kilometre. Dieri il ise 150 kilometre ve yollar toprak, ambulans yok. Ancak ciple gitmek zorundayz. O kt yollarda ciple gtrlen hastalarn ektikleri azab dndm. Bizimki doum vakasyd ve doumla ilgili baz olaylar aklma geliyorlard. Bir kez, kan ile bir doum getirmilerdi. Kadnn yannda kocas ile kyde ebe geinen yal bir kadn vard. Hastaneye gelirken yolda, nur topu gibi sevimli bir kz bebek dnyaya gelmiti. Yal kadn, Bizim kyde bir kadnn balayan doumu zorlat m, hamile kadn kanya bindirip dere tepe dolatrrlar ve hemencecik ocuk dnyaya gelir, demiti. Belki de dorudur. nk, kan iinde hoplayp zpladka, hamilenin karn kaslarn skmas ve knmas oalacaktr. Biraz sakinletikten sonra yeniden dnmeye baladm. Telefonlar manyetolu, ehir iinde konumak bile bir problem. Uzun mesafelerle konumak ise imkansza yakn zorluk gsteriyordu. Bir sre nce, acil bir genel salk sorunu gelimiti. Salk Bakanlndan talimat almamz gerekiyordu. O zaman, valilik telsizi yoluyla ancak iletiim kurabilmitik. Ama imdi her yolu denemem gerekiyordu. Hemen postaneyi ardm ve tandm

memurlar seferber ettim. Bir saat iinde btn uramamza karn ancak bir il ile grebildik. Oradaki Kadn doum Mtehasssnn izinli olduunu sylediler. Dier illerle gremedik ve Kadn Doum mtehasss olup olmadn renemedik. Hayatmn en skntl ve zor anlarn yayordum. Operatr olduunu bildiim, evremizdeki illerden birine gitmeye karar verdim. Salk Mdrlnn cipini hazrlattm. aresizliin azab iinde ter iinde kalmtm. Tam hareket edeceimiz zamanda eim yzme bakt. Gz gze geldik. Gzlerinde beni korumak isteyen ve bana yardm etmek isteyen bir anlam vard. Ben olduka iyiyim, ocuk normal olarak geliyor sanyorum. Sen de Operatr beye, ocuk normal geliyor dedin. nce evimize gidelim, bakalm Allah ne gsterir. Bir aknlk an geirdim ama abuk toparlandm. Belki de yaplmas gereken en doru ey, bu davrant. Cipe bindik evimize vardk. Hanmn arlar da sklat ve glendi. Hemen gerekli hazrla baladm. Gaz ocann stne, snmak zere su koydum, bebek iin hazrlanan eyalar atm, ila antam atm ve enjektrleri hazrladm. Sonra ebelik yapan hanm evinden almak zere ofr gnderdim. Eimi tekrar muayene ettim. Doum normal olarak sryor, ocuun ba ka doru ilerliyordu. Sonunda ocuk, kk bir giriimle elime geldi. Hemen bebei bacaklarndan tutup sallandrdm ve poposuna kk bir aplak indirdim. Olanca gcyle barmaya balad. Sevinle, hanma mjde verdim. Hanm ! tatl bir kzmz oldu. Bir olumuz vard, bir de kzmz olmutu. Tam bu srada cipin ofr, Ebe Hanm getirdi. ocuun temizliini bakmn o yapt. Bylece ben de, ocuumun hem babas ve hem de ebesi oldum.

TAY NLER Bir yerden dier bir yere tayin olmak bazen benimki gibi maceral olabiliyordu. Salk Bakanlna olan Zorunlu Hizmetim bitmiti. Bulunduum dou ilinde, her sene alt ay kar inemekten de bkmtm. Batda bir yere tayin edilmek istiyordum. Eim ise istemiyordu. Eim Lisede retmen olarak alyordu ve lisenin karsnda, yeni kiraladmz evimiz olduka iyiydi. retmenlii yannda annelii nedeniyle, ders aralarnda eve urayarak, ocuklar ve bakc kadn kontrol edebiliyordu. Bo zamanlar iin de ok samimi bir konken guruplar vard. Bu koullarda hayatndan ok memnundu ve kendine gre haklyd. Ama ben de bat Anadoluda, iyi bir yere tayin edilmeyi hak ettiimi dnyordum. Hanm inandrmak kolay olmad ama, sonunda baardm. unu ok iyi renmitim. Bulunduunuz yerden dileke vererek, iyi bir yere tayin edilmeyi umuyorsanz, yandnz demektir. Bir kazaya uramamak iin, Ankaraya kendim giderek, gerekeni yapmaya karar verdim. Sene 1959, Aralk aynn souk ve buzlu gnleri. Kurtalandan trene bindim ve iki gnlk bir yolculuktan sonra Ankaraya gelebildim. Ertesi gn kendime ve klk kyafetime eki dzen verip, ftr apkam kafama takarak Salk Bakanlna gittim. O zamanlar, imdi ki gibi sk koruma sistemi yoktu. Her doktor, isterse Bakan Bey ile dahi, kolayca grebiliyordu. Zat leri Umum Mdr Hicran Beyin odasna gittim. lk tayinimde olduu gibi, kaderine raz, aylak bir doktor deildim. Hkmet tabiplii, Salk Mdrl, Devlet Hastanesi Ba Tabiplii dahil olmak zere, her trl salk hizmetinde bulunmutum. Bu sre iinde, Millet Vekilleriyle Bri oynadm, Valilerle sohbet ettim. Yurt gezisine kan Salk Bakan Sayn Dr. Ltf Krdar ile Tatvann letme otelinde bir

gece birlikte kaldk ve memleket sorunlarn konutum. Meslekte olduka pimitim. Hicran Bey beni ok samimi karlad. stediim koullar gz nne alarak, iki aydan beri bo olan, bir ileye gitmemi tavsiye etti. O ilenin doktorluundan ayrlan arkadam da bir rastlant sonucu Dr. Refik Saydam Enstitsnde buldum ve konutum. Sonra da, tayinimi yaptrdm. Sra hanm tayin ettirmeye gelmiti. E durumundan, tayin yaplabilmesi iin, kendi tayin emrimin bir suretini aldm. Hanmn nfus kad suretini, evlilik czdan suretini de alarak, Milli Eitim Bakanlna gittim. Bakanln ii dardan daha souktu. Meer kalorifer arzas varm. Zat leri ( Personel ) brosuna ktm. Hanmn adna yazdm ve imzaladm dilekeyi vermek iin Mstear Beyle grmek istedim. Yoksa hanmn tayinini aylarca beklemek zorunda kalrdk. Bir sekreter hanm beni karlad. Gler yzl gzel bir hanmd. Derdimi anlattm. Mmkn deil, gremezsiniz, Bakanlmzda byle bir usul yoktur. Dilekenizi bana verin, ben gerekeni yaptrrm, dedi. Durumum, hanmn tayininin acilen yaplmasn gerektiriyordu. Onu ocuklarla birlikte oralarda, yalnz bana ve aylarca brakamazdm. Meru ya da Gayr meru bir are bulmam gerekti. Sakin dnmek, kafam toplamak iin bakanln alt katndaki ay ocana indim. Birka kii toplanm ay iip sohbet ediyorlard. Bir ayakkab boyacs da ayakkab sandnn banda oturmu onlar seyrediyordu. Ayakkablarmn boyal olmasna ramen, ayam boyac sandnn zerine koydum. Cilala !. Ka para vereceim?. Boyac yle bir yzme bakt. Elli kuru, dedi.

Maksadm, bir konuma ortam yaratmakt. Cila ii bitince, sandn stne bir lira koydum. stn vermek iin davrand. st kalsn, dedim. Sonra sordum, Efendi, acaba mstear beyle konumann bir yolunu biliyor musun?. ayc Rza ile konu, o halleder sanrm, dedi. aycya dnp baktm. Beni grd ve yanma geldi. Cebimden bir lira karp verdim. Daha ok isteseydi yine de verecektim. Mstear Beyle acele grmem lazm. Nasl yapabilirim?. nc katta, orumlu bizim Kel Memet odacdr. Onu bul, ne gnlnden koparsa ver, o hal eder, dedi. nc kata ktm. Bir yn insan, geliyor gidiyor. Ayakta durmu, dikkatle gelen geenlere bakyorum ve Bizim orumlu kel Memet nerede onu aryorum. Birisinin bana doru geldiini grdm. Kafasnn salar dklm, ayna gibi parlyordu. imden, aradm orumlu Kel Memet bu olsa gerek diye dndm. Gerekten de o imi. Adam gelip nmde durdu ve yzme bakt. orumlu Mehmet Efendi sen misin?. Beni ayc Rza gnderdi. Evet Beyim. Bir emrin mi var? Cebimden bir lira karp uzattm ve eline verdim. Mstear beyle acele konumam lazm. ok mhim. Saat 5 de gel, seni grtrrm, dedi. K gn, hava ok souk, paltomun iinde bzlerek titriyorum. Bulutlar evlerin zerine kadar inmi, ehir yar karanlk olmu. Sokaklar boalm, her taraf buz pateni gibi kaygan. Dolaan tek tk insanlar da dmemek iin kollarn amlar, kendilerini terazileyerek yryorlar. Bir polis memurunun yardmyla, bir lkale girerek sndm. Zamann gemesini bekledim.

Saat tam 5 de, Bakanla giderek nc kata ktm. Lo ve souk koridorun banda bekledim. Biraz sonra, orumlu Mehmet efendi yanma geldi, nme dt. Birlikte hem yrdk ve hem de durumu anlatt. Sekreter hanm gitti. Grdnz gibi bakanln kaloriferleri arzaland, yanmyor. Baz odalarda soba yakyoruz. Mstear beyin ii bandan akn. Ziyaretilerden almaya frsat bulamyor. Gtrebildii kadar dosyalar eve gtrr ve ertesi gn saat 5 de, herkes gittikten sonra gelir. En az iki saat kadar da burada alr, yine de iini bitiremiyor, dedi. Sekreter hanmn odasnn iinden geerek Mstear beyin odasna girdik. lk grdm, byke ve yar karanlk bir oda. Geni bir masa ve zeri tepeleme dosyalarla dolu. Odann tam ortasnda, kocaman bir demir soba, homurdanarak yanyor ve alevlerinin n tarafn aydnlatyordu. Mstear bey, yeni gelmi, sobann bana gemi, ellerini stmakla meguld. Beni grnce hayretle yzme bakt. Anlalan, kimseyi beklemiyordu. Glmseyerek kendimi takdim ettim. Birden deiti ve yaknlk gsterdi. Ho geldiniz doktor bey, nasl yardm edebilirim?, dedi. Elimdeki evraklar kendisine verip durumumuzu anlattm. lgiyle dinledi ve evraklar inceledi. Sonra, hanmn dilekesinin stne, Derhal tayini yaplsn diye yazd. Bana dnd elimi skt. Sekreter hanmn masasnn stne koyun. Ben de takip edeceim, merak etmeyin. Ama, yirmi gnden nce kacan sanmyorum. Einizi birlikte gtrmenin baka bir yolunu bulun, dedi. Hanma rapor alarak, yeni tayin olduum yere gidebildik. Gerekten de 20 gn sonra hanmn tayin emri geldi. te baz tayinler byle oluyordu.

DOKTORUN MT HANI Hkmet Tabibi olarak ileye tayinim knca, kendimden nce ilede doktorluk yapanlardan bilgi almak istedim. Bir bakma ev devimi yapm olarak gitmek istiyordum. lenin benden nceki doktoru Dr. Hikmet Bey, yumuak huylu temiz karakterli, olduka yakkl ve candan bir arkadat. Ankarada, Hfz Shha Enstitsnde, ei doktor hanmla birlikte altklarn rendim ve ev adreslerini bularak gittim. Yatl Tp Talebe Yurdunda senelerce birlikte kalmtk. Arkada gruplarmz ayryd ama, senelerce bir at altnda ve birlikte rencilik yapmtk. Tp fakltesinden mezun olunca, drt senelik mecburi hizmet nedeniyle, her birimiz, Anadolunun bir yerine dalmtk. Doal olarak, iini bilenlerle torpili olanlar, Frat nehrinden beriye, garibanlar ise,Van Glnden teye tayin edilmilerdi. ini bilenlerin bir ksm, hemen uzman olma yoluna girmiler, garibanlar ise, ancak drt sene sonra bu dzeye erimilerdi. Ben de bu garibanlardan biriydim. Dr. Hikmet bey ve ei, gideceim ile ve iledeki kiiler konusunda, ok geni bilgiler verdiler. Bu gerekten benim iin byk bir avantajd. Kimin gvenilir, kimin gvenilmez olduunu bilerek gidecektim. Salk Merkezi memur ve hizmetlilerinin karakterlerini bilmek ok daha nemliydi. ledeki memurlarn durumlarn, amirim olan Kaymakamn karakterini, Adli Hekim olarak emrinde alacam Savc ve Hakim Beylerin zelliklerini bilerek gidiyordum. Kiminle dans edeceini bilmek, her zaman nemlidir. Nfus Memuru Bitlisli Mustafa beyden,Tuzakl Muhtar Mustafa efendiye kadar, esnaftan ise Kasap Abdullah efendiden, memurlarn tra olduklar Berber Dayya kadar herkesi renmitim. En salam,gvenilir adam da mam Nazmi Hocayd.

Ylbandan iki gn sonra, kara kn ortasnda, oluk ocuk ileye geldik. Kar altnda eyalar Salk Merkezinin ambarna yerletirdik ve kendimiz de hemire hanmn odasna imdilikkaydyla sndk. Salk merkezi botu ve bir nbeti hastabakcdan baka kimse grnmyordu. Ertesi sabah, btn Salk Merkezi personeli ile bir toplant yaptm. Kadro olduka yeterliydi. Hepsiyle tantm ve hepsiyle ayr ayr ilgilendim. Kendilerine bir aabey gibi davranacam, maddi ve manevi her trl yardm yapacan vaat ettim. nk onlarnda beni merak ettiklerini, sknt ve merak iinde olduklarn biliyordum. Yalnz, vazifelerinde drst olmalarn ve hastalara kar da sevecen davranmalarn istedim. Ambar memuru ve hemire hanmla, her taraf gezdik. Nelerimiz var,nelerimiz yok, neler yapabiliriz?. Bunu bilmemiz gerekiyor dedim. Alt kattaki Salk Merkezinin Eczahanesine indik. Raflar ila kavanozlaryla, ielerle doluydu. Hepsi, toz biiminde ya da bitkisel yaprak halinde ya da sv halde ilalard. Bir zamanlar, uyku ilac olarak kullanlan eroinden 50 gram bile vard ama, bir ie serum yoktu. Sonra ambara girdik, btn eksik olan ilalar, malzemeleri ve erzaklar smarlanmak zere saptadk. Gnlk alma plan, nbet cetveli dzenledik ve Salk Merkezi almaya balad. Her konuda olduu gibi, asl nemli olan, bilgili insan gcdr. Personelin ounun bilgili ve olduka deneyimli olmalar benim iin byk anst. Hemire hanm ve hasta bakclar, l Devlet Hastanesinde senelerce almlar, kendi memleketleri olmas nedeniyle ileye gelmilerdi. Salk Memuru Necmi Bey, emeklilii yaklam deneyimli ve terbiyeli bir memurdu. Hkmet Tabibinin yetki ve grevlerini benden daha iyi biliyordu. Tm gerekli defterleri muntazam tutmu ve hazrlamt.

Bir doktorun, yeni geldii yerdeki ilk gnlerinin ve ilk izlenimlerinin ok nemli olduunu biliyordum. Eer geldiim ilk gnlerde, kendimi kantlayamazsam, ne salk merkezini, ne de muayenehanemi altrabilirdim. Ayrca, ile iki aydan beri hekimsiz olduundan, ile ve kylerdeki btn hastalar dalmlar, komu il ve ilelere gitmeye almlard. Yaplmas gereken ok i vard. leden sonra, bata Kaymakam olmak zere, Savclk ve Hakimler, Belediye Bakanl ve Askerlik ube Bakanl,Tapu Dairesine kadar hepsini ziyaret ettim ve tantm. Onlarn beni ziyaretlerini beklemedim. Sonra arya kp al veri yaptm ve bir ksm esnafla tantm. Akam yemekten sonra da, memurlarn tra olduklar Berber Dayya, tra olmaya gittim. En yeni haberlerin berberlerde olduunu dnyordum ve umduum gibi de oldu. ok eyler rendim. Ertesi gn, saat 8.30 da poliklinie baladm. Bir gn nce tekrar yaan kar, her taraf beyaz bir rtye brm, ilenin zerine kaln bir sessizlik olarak kmt. Hava souk, kar inceden tek tk attryordu ve henz gelen kimse de yoktu. Birinin kp gelmesi de kukuluydu. Kmr sobasndan kan ve trtlarla yaylan lk hava hepimizi keyiflendirmiti. ki erkek hasta bakc ve hemire hanmla oturup konutuk. Gelen hastalarn poliklinik defterine kaytlar srasnda, ikayetlerini yazdklar gibi, eer biliyorlarsa, eski durumlar konusunda da, bana bilgi vermelerini istedim. Akcier tberklozu, en byk dert olmakta devam ediyordu. Hkmet tabipliinin defterinde kaytl bir ok Frengi hastas ve tane de Czzaml vard ve onlarn tekrar muayene edilerek, takip ve tedavi edilmeleri gerekiyordu. Btn bunlar konuarak, durum deerlendirmesi yaptmz srada, Salk merkezinin nnden bir

nal sesi duyduk. Hepimiz merakla pencereye kotuk. Ba ve yz sarl bir adam attan indi, at kendi haline ba bo brakt. Yorgun ve halsiz bir halde, sallanarak merdivenlere doru yrd, ilk basamakta tkezleyip iki elinin stne indi, yuvarlanmaktan zor kurtuldu. Hasta bakclar koutular, hastann koltuklarna girerek, adeta uurdular ve hemen poliklinie aldlar. Olayda bir tuhaflk vard, hasta atla gelmiti. Sandalyeye oturttular, sandalyede de zor duruyor gibiydi. Yz solgun, sakal uzam, enesinde ve aznn evresinde kan vard. Hemire hanm, Adn ne?diyecek yerde, merak ve tela nedeniyle, Hastaln ne?, deyince, adam azn at. Adam azn anca, dilinin ortaya yakn ksmndan, yarya yakn, enine olarak kesilmi olduunu ve aznn dna sarktn hep birlikte grdk. Hastann konumasnn zor ve arl olaca belliydi ve hem de dilin daha ok ayrlmasna neden olabilirdi. Ben, hemen sordum, Sana ne oldu? Konuma, tarifle anlat! Tarifle anlattna gre, iki saatlik yoldan geliyordu, odun keserken frlayan odun enesine vurmu, az ak ve dili darda olduu iin, dileri dilini kesmi. Gerekten de, enesinin alt taraf yaralyd. Benim ve dierlerinin bu ie pek aklmz yatmamt ama, nemli olan, bu sorunun nasl zlecei idi. Yaralar dikerken, acy azaltmak iin kullanacamz uyuturucu bir ilacmz yoktu. Hava souktu, akam yaan kar yollar kapatmt. Devlet hastanesine gndermek olanakszd. Hastaya dndm ve anlatmaya altm. Yorgun ve periansn, sana yardm etmek istiyoruz. Bunu gzelce dikeriz ve iyi olur nallah. Ama uyuturucumuz yok, acsna dayanacaksn, sabredeceksin, raz msn? dedim. Adam ban sallayarak raz olduunu anlatt. Zaten yorgun ve

bitkin bir haldeydi, st ba perian, yalvaran gzlerle bana ve etrafna baknyordu. Dili dikmek iin gereken malzemeyi hazrladk. Dikerken, inenin acsyla azn kapatmamas iin, azna bir alet taktk ve iki hasta bakc kollarn, hemire hanm ban skca tuttular. lkel bir yntemdi ama, baka are yoktu. Hasta, diline her bir ine girip ktka inliyor ve gzlerinden yalar geliyordu. Doktor olarak ben ve dier yardm edenlerden de hi birimiz rahat deildik. Hepimiz, znt ve skntdan, kendimizi skmaktan ter iinde kalmtk. lem bitince, derin bir nefes aldk. Nasl olduuna baktk ve aynada hastaya da gsterdik. imdi konuma, sonra ok konuacaksn, diyerek akalatm. Hastann yz aydnland, sevindii her halinden belliydi. Ben ise, o kadar rahat deildim, hatta endieliydim ama belli etmiyordum. ltihap olur ya da dier nedenlerle, dikiler tutmayabilirdi. Sonra, hemire hanma dndm, Bir 800 bin penisilin ile bir ampul Novaljin yapn, tek odaya yatrn. Atn da garajn bir kenarna koysunlar, hava souk, atn zerine de bir battaniye rtsnler, dedim. Hastaya bir bardak st tozundan yaplm souk st, bir de sakinletirici ila iirdik ve rivanol solsyonu ile azn alkalatarak temizlettik. Hastay odasna gtrdkleri srada, ine yaptrmak iin, salk merkezine dardan gelen birka kii, adamcaz ter iinde, bitkin ve perian halde grdler. Durumu hemire hanmdan renince, hastaya hayret ve dehetle baktklarn grdm. Ertesi sabah, hemire hanmla birlikte hastaya tekrar baktmzda, dikilen parann canlandn grerek sevindik. Birka gn iinde tamamen iyi olaca kansna vardk. Atna bakmay da ihmal etmedik. Sonradan rendiime gre; bu olay ilede, byk bir heyecan yaratm. Dedi kodu makinesi olabildiince hzl olarak, benden yana ilemi. Kahvelerde ve evlerde abartlarak anlatlmaya

balam. Gya, bir adamn dili ortasndan kesilmi, kesilen dilinin parasn eline alarak, salk merkezine gelmi ve yeni gelen doktor tarafndan dikilerek iyilemi. Doktorun bilgisi ve yetenekleri konusunda, bahse girenler bile olmu. retmenler lokalinde bunlar renince, ilk imtihan getiimi anladm. Poliklinik de, muayenehane de, ilemeye balamt. Salk merkezi personeli yeni durumdan memnundu. Nbet tutuyorlard ama, yemek de yiyebiliyorlard. nk yatan hasta olmaynca -Talimatname gerei- mutfak almyordu. Evlere gidip ine de yapabiliyorlard. Bu arada , bir ok kronik hastalar da geliyorlar yardm istiyorlard. Onlara, elimden geldii kadar yardm etmeye alyor, hastalklarn anlatyordum ve nereye gitmeleri gerektiini sylyordum. Baz hastalara, gidecekleri hastaneye resmi yaz bile yazyorduk. Bir gn, poliklinik almalar srasnda, 60 yalarnda sevimli, gler yzl ve akac tavrl bir adam nme geldi. Poliklinik defterinde ad Yusuf olarak yazlm, ikayeti blmnde hemire hanm,Siz bilecekmisinizdiye yazmt. Biraz ardm,Galiba yeni bir imtihana gireceimdiye dndm. Sonra , hastaya dnerek sordum, ikayetiniz nedir Yusuf efendi? Hasta glerek, Te be, doktor deil misin, onu sen bileceksin be yahu, dedi ve gzlerini bana dikti. Ne diyebilirdim?. Hasta bakclara ve hemire hanma baktm. Onlarn yaptklar iaretlerden, bir ey bilmediklerini anladm. Demek ki, hibir ip ucuna sahip deildim. attk belaya diye iimden geirdim. Sonra hastaya dnerek, Peki Yusuf efendi, elbisenin st tarafn kart,dedim. Muayene masasna yatrdm. Btn doktorluk bilgilerimi seferber ederek, muayene etmeye baladm. Kalbini, tansiyonunu, akcierlerini, karnn dikkatle inceledim. Burnunun iine, kulaklarna kadar her yerine baktm. yi grp grmediini de kontrol ettim, gz dibine bile baktm ama, hibir ey bulamadm. Bunlar yaparken bir taraf-

tan da dnyordum. Yoksa bu adam, hasta deil miydi?, hibir ikayeti yok da beni snamak iin mi gelmiti?. Zaten yznde akac bir glmseme vard. Cinsel gcnde bir sorun varsa ya da idrar yollarnda bir sorun varsa, nasl bilebilirdim. Kan saym ile idrar muayenelerini yapmaya karar verdim. Laboratuarmz ve laborantmz olmad iin, bakaca labaratuvar muayeneleri yapamyorduk. Muhakkak baarl olmalydm. Tutunacak bir dal, bir ipucu aryordum. Sonra birden aklma geldi, yal olmas nedeniyle Prostat ikayetleri olmasn? diye iimden geirdim. Efendi ! idrarna bakmamz ve prostat muayenesi de yapmamz gerekiyor, dedim. drar muayenesi yaplmak zere kavanoz hazrladlar. Ben de bir ameliyat eldiveni giydim, iaret parmam vazelin ile yaladm. Hastann poposundan prostat muayenesi yapmak zere hazrlandm. Hastann pantolon ve klotunu hemire hanm syrd. Hasta eilince, hastalk da grnd. Meer hastal ve ikayeti hemoroit iltihabndanm. Biri iltihapl, meme grnyordu. Hi renk vermeden, sanki olaan bir muayene imi gibi, iltihapl olan boalttm, dierleriyle birlikte merhemleyip ksmen ieri soktum. Bu arada, prostatn da muayene etmeyi ihmal etmedim. Gemi olsun Yusuf Efendi,dedim. Sanki hibir ey olmam gibi yerime oturdum. Reete yazmaya koyuldum. Bu kk baarmdan dolay o kadar ok keyiflenmitim ki anlatamam. Yusuf efendi, zenle giyindi, tam karma geti, akac bir tavrla ve glerek, Doktor, imtihan sen kazandn ama, kahvede tututuumuz bahsi de ben kazandm. Dedikleri kadar varmsn, be yahu, dedi.

AATA DEL VAR

Hkmet doktorluu yapyorsanz yalnzca akll hastalarla uraacanz sanmayn. Zr delilerle uratnz gibi, akll delilerle de uramak zorunda kalrsnz. Belki Yedi Kocal Hrmz saylmazsnz ama, gene de belal kocanz var demektir. Salk Bakanl, maanz veren, ekmeini yediiniz kocanzdr. Kakla yedirir, bazen sapyla gznz karr. Adalet Bakanl, kle gibi kullanan, arada bir tehdit eden, dverim ha! der gibi, Mahkemeye veririm ha! diyen bir kocadr. Daa taa gtrp otopsi yaptrrlar, gece yarlar yatanzdan kaldrp sarholuk muayenesi, yaralama, rza geme ve daha aklnza ne gibi sular, rezillikler gelirse, onlara baktrp rapor yazdrrlar. Yaptrdklar iin yannda, nadiren verdikleri paradan dolay kendileri de sknt duyarlar. Dier koca da halktr. Halk, hem doktorlar sever, sayg gsterir, hem de en olumsuz gldr fkralaryla hiciv eder. Ama, en iyi koca da yine halktr. Hi olmazsa yaplan iyilii bilir. leye ilk geldiim gnlerde, srekli vldn iittiim bir kymz olan Akky grmek, kyllerle tanmak istedim. lenin tek nahiyesine bal olmasna ramen kyller, ancak devlet dairesine ileri dt zaman ileye uruyorlard. Dier zamanlar, rnlerini kyn otobsne yklerler, ilenin ok yaknndan geen stabilize yol ile, byk illere, byk pazarlara giderlerdi. rnleri eitli, gelirleri ok iyiydi. Bu kt alkanlklar yznden, hem kendileri, hem de ile halk zarar gryordu. Oysa ben onlarn hem ileye, hem de salk merkezine almalarn ok istiyordum. Kyllerle tankl olan Salk memuru Necmi beyi ve hasta bakc Ahmet efendiyi de yanma alarak, salk merkezimizin jipi ile yola koyulduk. Akkyde grevli Ebe Hanmn istedii mal-

zemeyi de yanmzda gtryorduk. Nahiyeyi getikten sonra, nehir kenarn takip eden, saa sola keskin dnemelerle kvrlan, stabilize yolda ilerleyerek, bir kpr bana gelince, ky grnd. Ky, bir dan gney-dou ynndeki bir yamata kurulmutu. Gnein, douundan batna kadar, kyn zerinden gitmemesi ve eksilmemesi istenmiti. ok eski alarda, Bizans dneminde kurulan kylerden biriydi . Nehir ile yama arasnda, eitli rnlerin ekildii tarlalar ve meyve baheleri vard. Baheler su arklaryla blnm gibiydi. Yolun iki yanndaki hendeklerden sular grl grl akyordu. Kyn alt banda, byk bir amlk vard. Uzaktan baklnca ky evleri, sanki Noel amlarnn stne konmu oyuncak evcikler gibi grnyordu. Evlerin ou beyaz badanal ve hepsi kiremitliydi. Dzln sonunda, gene beyaz badanal bir ev, ahr ve samanlyla birlikte karmza kt. ofr, Sat kadnn evi, dedi ve sonra ekledi, Kocas geimsiz bir adamd. Kimseyle geinemedii iin evini kyn iinde deil, kendi tarlas zerine burada yaptrd. Vefat edince Sat kadn, buradan ayrlmad. Evlenmek isteyenleri kabul etmedi. imdi tek bana korkmadan, burada yayor, dedi. amlktan geerken dikkatle baktm, Acaba trbe mi var, ya da mezarlk m? diye dndm. nk Anadolunun ok yerinde ormanlar kaybolduundan, byle amlklar ancak trbeler etrafnda kalmt. Oysa burada, ne mezarlk vard ne de trbe. Demek ki kyde, orman koruma bilinci vard. Kyn hemen alt bandaki byk bina, kyn amarhanesiydi. eride kol kalnlnda bir su fkrarak akyordu. Kyl kadnlar, yanan ocaklar zerindeki kazanlarda, amar kaynatyorlard. Arabadan indik. amar ykayan kadnlar bizi grnce toparland-

lar, kendilerine eki dzen verdiler. Kadnlardan ba rtl, imanca bir hanm bize doru geldi. Ben ileri karak, konutum. Ben doktorum, Ebe Mnevver hanm ziyarete geldik, Ebe Mnevver hanm dn akam doumdayd, evinde istirahat ediyor sanrm, diye yantlad. Tekrar arabaya binerek ky meydanna geldik. Meydann tam karsnda, nndeki masa ve sandalyelerden, ky kahvesi olduu anlalan, bir yap vard. Yapnn st katnda, Ak ky Muhtarl levhas aslyd. Bitiiindeki iki katl ve nnde byk bir dut aac olan ev iin, Ebe hanmn evi buras dediler. Jipin geliiyle sanki ky uykudan uyanarak canland. Her taraftan insanlar gelmeye baladlar. lk olarak Muhtar Yusuf avu gelerek elimizi skt. Daha nce ziyaretime geldii iin kendisini tanyordum. Yusuf avu, orta boylu, krmz yzl, iman, kocaman gbekli, en akrak bir adamd. Kyn deimeyen muhtar olmakla vnyordu. Bize ky ve kyn geim durumu konusunda aklamalarda bulundu. Ben de ona ve orada bulunanlara, Salk Merkezimizin yeni durumunu ve almalarmz anlattm. Ky otobsnn nce ileye uramasnn ve zellikle hastalarn nce salk merkezine gelmelerinin yararlarn akladm. Hastalarn bazlarna yardmc olamazsak, resmi kanallarla, daha ileri hastanelere gndereceimizi, kendileri iin ok daha yararl olacan, anlattm. kram edilen ikinci aylarmz iiyorduk ki, Ebe Mnevver Hanm da geldi. k, mavi bir tayyr etek giymiti. Bann yarsn rten beyaz ipek earb ile gerek bir devlet memuru ciddiyeti ve gzel bir kadn grnts veriyordu. Bekard ve tek bana yayordu. Giyiniine baklrsa, maddi durumu iyi grnyordu. Btn kyller ayaa kalktlar. Kahvecinin hali grlmeye deerdi. He-

men benim yanma bir sandalye getirerek ikram etti ve el pene divan durdu derler ya, o biimde kald. Biz de herkes gibi ayakta karladk ebe hanm. ok sevildii ve sayld aka grlyordu. Sonra retmen Turul beyle, mam Mehmet Efendi ile tantk. Turul bey, bize ok yaknlk gsterdi. mam efendi, bize, kiliseden bozma, tarihi ok eskilere dayanan, Osmanlnn kurulu dneminde, Osman Gazinin arkada, Harmanlaya Tekfuru Kse Mihalin yaptrd camiyi gstermek istedi. Ama biz uygun bir zamanda tekrar geleceimizi syleyerek, ayrldk. Ebe hanmn evinin alt katndaki muayene odasna getik. Kendisi iin getirdiimiz tbbi malzemeleri teslim ederken, biraz da az aramak amacyla, sordum, Ebe hanm, retmen Turul bey de bekar m?. Ne demek istediimi anlamt. Glmseyerek, yantlad. Evet, Sen de bekarsn?, Ksmet, diye glmsedi. Bana sorarsanz, iler yolundayd. Birbirlerine baklarndan hissetmitim. Ben sevgi ile destekli mantk evliliine taraftarm. Ayn yerde vazifeli Ebe hanmlar ile retmenlerin evlenmeleri ok kez, hem manta uygun, hem de sevgi ile oluyordu. Aradan bir hayli zaman geti. Sonra bir sabah Ebe Mnevver hanm, erkenden ve telala muayenehaneye geldi. Gzleri alamaktan kzarm, perian bir durumdayd. Yer gsterdim ve biraz da hayretle sordu. Hayrdr inallah, Ebe hanm? Alamakl bir sesle, Bama gelenleri bir bilseniz, inanlacak gibi deil. Birden h-

krklara bouldu. Biraz bekledim, azck boalmasn ve rahatlamasn istedim. Sonra, Anlat bakalm ebe hanm, neler oluyor?. Bizim kyde, biraz akldan noksan, Halil isminde kimsesiz bir adam var. evrede Deli Halil diye herkes tanr. Gnlerdir peimde dolat, nce aldrmadm. nme geip Sen benim nianlmsn deyince korkmaya baladm. Douma gittiim her evin nnde saklanyor, iimi bitirip kncaya kadar beni bekliyordu. Ben eve geldikten sonra da, evin nndeki dut aacna karak beni gzetlediini yeni rendim. Yemeden imeden orada durup beni bekliyormu. yice kafay bana takt. Biz retmen Turul beyle aramzda sz kestik. zin verirseniz tatil aylarnda evlenmek istiyoruz. Dn sabah Turul bey, kahvalt etmek iin bizim eve geldi. Dut aacnda beni gzetleyen Deli Halil balad barmaya, Yetiin komular, nianlm eve zampara alyor. Orospu kar, Allah belan versin! Diye barmaya balad. Btn ky ayaa kalkt. Ben kyde saygnl olan bir kzm. Herkesten utanr oldum. Bir gece evime de girer diye de ok korkuyorum. Gl kuvvetli bir adam. Onunla hibir kadn ba edemez. Birka gn nce Sat Kadnn evine gitmi ve zorla kadnn evinde bir gece kalm. Sat kadn bana geldi ve konutuk, Acaba hamile kaldm m Ebe Hanm? Bir bakar msn, aman kimseler duymasn! Yoksa rezil olurum, diye szland. Hemen belli olmaz, daha sonra bakalm,dedim. Sonra merak ederek evine nasl girdiini sordum, yle anlatt. Sat kadn, Deli Halili evinin yaknlarnda grd zamanlar arr, Kimsesizdir, yardmm olsun diyerek yemek verirmi. Bu

kez bir akam zeri, zel olarak gelmi, karsna dikilmi ve emir akm, Bana yemek piir!. Sat kadn durumdan kukulanm, eve sokmak istememi, bandan savmay denemi, Bu gn yemeim yok Halil efendi, ekmekle yourt vereyim. Halil birden diklenmi, kadn iterek ieri girmi. Sen benim karmsn, hemen imdi yemek piireceksin! Demi. Sat kadnn piirdii yumurtay, kard yourdu ve ekmei yedikten sonra, Haydi yatalm, demi ve kadn kucana ald gibi doru yataa gtrm. Sat kadn, Sabaha kadar beni uyutmad, tepemden inmedi, ama ikayeti de deilim. Kimsenin duymasn da istemiyorum. Bana ok iyi davrand ve canm da actmad. Sanki evin erkeiymi gibi hareket ediyordu. Sabahleyin ykand ve ab dest ald, hayvanlar yemledi, odunlarm krd. Daha sonra ne yapacan anlamak iin sordum, Halil efendi, leyin sana ne piireyim? Kye gitmem gerek, kyde iki yz karm daha var. Yantn vermi ve gitmi. Ebe hanm yeniden konuya dnd, Ben imdi Deli Halili kandrarak getirdim. Sana maa balayacaklar, dedim. Beni nianls olarak bildii iin, szm dinliyor. narn altndaki kahvede oturttum, ay smarladm, orada beni bekliyor. Artk gerisini siz bilirsiniz. Sonra, soran gzlerle yzme bakt. Ben de, o anada dndklerimi syledim.

 Anladma gre, tam Akl Hastanesine gidecek hasta gibi grnyor. nce muayene edip rapor dzenleyelim. Gerekiyorsa iki jandarma gzetiminde, Bakrky Akl Hastanesine gnderebiliriz. Sen merak etme, yol parasn da belediyeden alabiliriz. Aman, yol parasn ben veririm. Yeter ki bamdan gitsin. Yerinden kalkt, biraz rahatlam olarak Halil efendiyi almaya gitti. Biraz sonra, Halil efendi nde, Ebe hanm arkada geldiler. Ayakta karlayarak sayg gsterdim ve elini sktm. Gler yzle oturacak yer gsterdim. Ho geldin Halil efendi! Koltua kaslarak ve biraz da kibirlenerek oturdu. Kk dalar ben yarattm der gibi bir hali vard. Gzel yzl yakkl bir adamd. Sakal bile yakmt. Bir seksen kadar boyu vard. Ebe hanmn dedii gibi, adaleli vcutlu, gerekten pehlivan tipli bir adamd. imden,Sat kadnn neden ikayet etmedii belli diye dndm. Karmda bekleyen ebe hanma, Mnevver hanm, ltfen git Ahmet efendiye syle, Halil efendiye okkal bir ekerli kahve getirsinler. Sonra Halil Efendiye dndm,, Halil efendi, kyde neler yapyorsun, sklyor musun?. yle bir kuruldu ve anlatt. Kyde benim bir skntm olamaz, ok rahatm. ki yz tane karm var, bana ok iyi bakarlar. Gnde iki yz ekmek piirirler yerim. Allah bana Halilim demi. Kuran da, Halil r rahman olarak adm geiyor. Bir skntm olduu zaman, kyn alt bandaki amla gider, Allah ile konuurum. O bunlar anlatrken, stanbul Bakrky Akl Hastanesi Bahekimliine bir yaz rnei hazrladm. Sonra,

 Halil efendi, yine de Akkyde sana yazk oluyor. Seni stanbula mft tayin ettirelim, herkes senin bilginden yararlansn. Hem de maan alrsn. Ben bunlar sylediim anda, Cumhuriyet Savcs Hikmet bey ieriye girdi. yle bir bana ve bir de Halil efendiye bakt, stanbula mft tayin ettirmek o kadar kolay m doktor, dedi. Ben hemen toparlandm, Halil efendinin Kuranda ad geiyor. Cenab Hak ona, Halil r rahman diyor. Ltfen emir verin u kad yazsnlar, iki de jandarma muhafz versinler. Halil efendi ok kymetli bir adamdr, onu korusunlar. Yazdm kad uzatnca, Savc durumu anlad. Kad ald ve gitti. Btn resmi ilemler hzla yapld, ksa srede bitti. Bir ara dar kp jandarmalarla konutum. Aman olum, bu deli kendisini peygamber sanyor, ok hrmet edin. Sakn kendisini kzdrmayn, ok gl kuvvetlidir, sonra ikinizi de haklar, haberiniz olsun. Bir miktar yol paras da ben verdim. Salk Merkezinin jipini, tren istasyonuna kadar gtrmek zere hazrlattm. Halil efendiyi byk bir sayg gsterisiyle n tarafa, jandarmalar arka tarafta oturtarak yolcu ettik. Bylece, aataki deliyi gnderdik. Ebe hanm, elime sarlarak teekkr etti ve yanmza gelen retmen Turul beyle birlikte yryp gittiler. Allah mutlu etsin.

AK VE PATLICA

Kk bir ilede herkesin birbirini tanmas normaldir. Yerli halk ok zaman ya akrabadr ya da komuluk ilikileriyle biri birlerine yaknlk duyarlar. Fabrika ya da atlye gibi i yerleri yoksa, halkn bir ksm esnaf, bir ksm da iftidir. Yabanclar ve memurlarla birlikte, geni bir aile grnts verirler. ok zaman da doktorlar, bu ailenin bir yesidirler. Doktor kiilik olarak, ne kadar drst ve ne kadar gvenilir ise, o kadar deerli ve o kadar yararl olacaktr. Bir gn, Cumhuriyet Savcl tarafndan kolu mhrlenmi, Vesile adnda bir gen kz poliklinie getirdiler. Mahkemeden yann tayini istenmekte idi. Nfus kadnda on drt yanda grnmesi nedeniyle, kanunlarmza gre, evlenmesi olanaksz olduundan, gerek yann tayini ya da tahmini isteniyordu. Babasnn iddiasna gre, kendisinden byk kardeiyle aralarnda iki ya fark vard ama, nfus kadnda drt ya fark grnyordu. Gerekten de gen kz, on drt yandan daha byk grnmekte idi. Doktor olarak ben, 18 yandan erken bir yata evlenmelere karydm. Ama, bir insann daha erken bir yata, evlenmesini gerektirecek bir durum varsa, yardm etmek de isterdim. Karmda ayakta duran bu kzcaz, biraz skntl ve iine kapank grnyordu. Hemire hanm yanmda kalsn, dierleri ltfen dar ksnlar, dedim. Karmdaki sandalyeye oturttum ve sordum. Kzm Vesile, evlenmek istiyor musun, yoksa seni zorla evlendirmek mi istiyorlar?. Gerei syle biz kimseye sylemeyiz ve sana yardm ederiz. Vesile, yle bir sandalyede kmldad, bana bakt gz gze geldik ve bir an dnd,

Hayr, ben kendim istedim, Ama kzm daha kksn, yoksa nianln ok mu seviyorsun?. Bu aka ile kark gler yzle sylediim szlerime karlk, birden diklendi. nce kapya dnd, baka birisi olup olmadna bakt. Sonra bana ve hemire hanma dnerek, biraz da fkeli bir biimde, Siz neler sylyorsunuz, diye bard. Sonra ekledi, Sevmek filan yok. Bizim evden ne kadar abuk kurtulursam, benim iin o kadar iyi olacak. Benim ektiimi bir Allah bilir, dedi. Bizim aknlmza aldrmadan, kendi kendine konuur gibi alak sesle, konumasn srdrd. Evin btn hizmeti bende. Annem, sabahtan akama kadar, o sokak senin bu sakak benim geziyor, kk kardelerim sabaha kadar yataklarna iiyorlar, babam ise neden yemek piirmedin diye dvyor, bktm artk! diyerek birden alamaya balad. imdi, hem zlm hem de mahcup olmutuk. Peki kzm Vesile, sana nasl yardm edebilirim? Bana yardm etmek istiyorsanz, yam bytn, artk dayanamyorum. Benim neler ektiimi kimse anlamyor. Kendimi kle gibi hissediyorum. Ortaokula gitmeyi o kadar ok istedim, gndermediler ve iten kayorsun dediler. imdi bu evlilik, benim iin bir frsat oldu. Kaynana yok, bir tek kayn baba var, kocam olacak Zhd, halim selim bir adam, daha ne isterim?. Szn balayp nne bakt. Bizler ise hayretle ve biraz da zlerek gen kza bakyorduk. Bu szlerinin zerine, nmdeki kada yazdm.

Asliye Hukuk Mahkemesi tarafndan, ya tashihi iin gnderilen Vesile Temizin yaplan muayenesinde, teekkl at bedeniye sine, nasiyei haline gre, 16 ya da 17 yalarnda olduu kanaatn bildirir rapordur. Aradan gnler geti. Bir k gn Vesileyi kayn babas salk merkezine getirdi. Ateler iinde, dalgn bir durumdayd ve kayn babas azndan kanl balgam geldiini sylyordu. Sa akcierde oluan zatrree nedeniyle yatrdk. Gen vcut kendisini abuk toplad ve iki gn iinde ayaa kalkt. Henz iyi olmadn sylememize karn, herkese yardm etmeye alyordu. Yatan hastalara, salk merkezi personeline yardm iin koturuyordu. alkanl ve drstlyle, herkese kendisini sevdirdi. O kadar sevdik ki, bo kadromuz olunca, hasta bakc olarak almay bile dndk. Bu arada, kocasnn asker olarak Koreye gittiini ve bir sene kadar orada kalacan, kayn babasyla birlikte oturduklarn da rendik. Aradan bir ay kadar bir zaman geti. Bir gn hemire hanm, Doktor bey, anmsarsnz, bir Vesile vard, zatrreeden bizde yatmt?. Anmsadnz m?. O bu gn geldi. ok kt bir durumda, karn aryormu, rahminden kan geliyormu, ama bana gstermedi, 38 derece de atei var. Hemire hanmla birlikte doum odasna gtrp, kadn muayene masasna yatrdk ve kadnlarn muayeneleri iin gerekli olan, zel bir duruma getirdik. Her ne kadar ok utanyorum diye yalvard, rpnd ise de aldrmadk. Muayene srasnda, doum yolundan kanl ve pis kokulu iltihap aktn grdm. eride bir yabanc cisim vard, pens ile tutup kardm. Sap ieriye, dl yatann azna dnk kk bir patlcan, u ksmndan krlp

kopmu bir durumda. yle anlalyordu ki, patlcan soktuktan sonra karmak istemi, kopunca da ierde kalm ve karamam. Rahim az da yaralanmt. Temizleyip ilaladm ve bu arada her ihtimale kar, hamile olup olmadn da muayene ettim. Sonra, Ba Tabip odasna giderek mz oturduk. Kzm bunu neden yaptn, bize anlatrsan sana yardm ederiz, dedim. nce sevinir gibi oldu ve sonra, ok utanyorum, memlekete rezil olacam, gebe kalacam hi aklma gelmedi, lsem daha iyi. Dedi ve alamaya balad. Sakinlemesini bekledik. Biraz daha alad ve sonra zntl bir sesle, burnunu ekerek anlatmaya balad. Ben talihsiz bir kadnm. Yamurdan kaarken doluya tutuldum. Yam siz bytnce nikah yapld, hemen dn dernek kuruldu ve Perembe gecesi gerdee girdik. Zhd benden bykt ama hem mahalleden, hem de ilkokuldan arkadamd. Okula beraber gittiimiz gnler olurdu, yanan top oynarken beni hep kendi takmna alrd. Karyolann kenarna yan yana, iki sulu gibi oturduk. O da ben de biri birimizden utanyorduk. Onun konumasn, bir eyler sylemesini bekledim ama yle olmad. Kalkt elektrii sndrd. Kapnn aralndan gelen kla ve sokak lambalarnn etkisiyle lo bir aydnlk olutu. Sonra Zhd, bir telala soyundu ve beni de rlplak soydu. Bir alt st olduk, hafif bir yanma gibi bir ac duydum, neler olduunu anlamadm. Kendi kendime, Bu iler byle oluyor herhalde dedim. Sonra Zhd kalkt, kanl araf odann kapsndan dar att, ben geceliimi giydim o da pijamalarn giydi ve hi konumadan

yattk. O bir gzel uyudu ama ben uyuyamadm. Evden kaarak gelin olduuma piman olmadm ama, memnun da kalmadm. Bir tatl sz bile iitememitim. Okula birlikte gittiimiz zamanlar, ok konuur ve glerdik. imdi evlendiimize gre, ok daha yakn olmamz gerekmez miydi. Asl skntlar ondan sonra ki gnlerde ve gecelerde ortaya kt. Zhd, kayn babamla birlikte sabah kalkp ie gidiyorlar, akam yorgun olarak geliyorlard. Hazrladm yemei yiyip, birer bardak ay iinceye kadar oturuyorlard. Baz akamlar da, ay imeden kahveye giderlerdi. Kayn babam baz akam eve gelince, Naslsn kzm, iyi mi sin?.diye hatr sorar biraz konuurdu. Ama Zhd, kayn babamn yannda hi azn amazd. Yatakta da ya srtn dner uyur ya da stme kar ve ben ne olduunu anlamadan iini bitirir uyurdu. Beni sevmediini ve istemediini de dnmeye balamtm. Yalnzlktan bunalyordum ve evliliin ne olduunu da anlam deildim. Zhdy askere aldklarnda hi zlmedim. Zaten benim iin deiecek bir eyler yoktu. Sonra Koreye gittiini rendim. Koreden gnderdii mektuplar kayn babama gelirdi. Harp yoktu ama, yine de kayn babam srekli gnleri sayard. Bazen bana da mektuptan bir selam kard. Kayn babamla ben her akam, akam ezanndan hemen sonra yemeimizi yerdik. Her akam yemekten sonra kahveye gider ve yats ezanyla eve gelir, ertesi gn yemek olarak, her ne piecekse onu kararlatrrdk. Sonra da her kes odasna ekilir yatard. Yalnz Perembe gnn akamlar kahveye gitmezdi. Birlikte oturur, ay ierdik. Eski ya da yeni gnlerden konuurduk. Her hafta Cuma gn, sabah ezanyla kalkar, namazn klar, kahvalt yapmadan-

hamama giderdi. Gnler hep byle geip gidiyordu. Bir Perembe akam, yemekten sonra aylarmz itik, bulaklar ykadm. Bulak suyunu byk tencerede sttm iin, ok miktarda scak su artmt. Scak suyu bulunca dayanamadm. Ziyan olmasn diye ykandm, giyinmeden havlu zerimde misafir odasna getim. Aynal komedinin karsnda kendimi seyrettim. Havluyla salarm kurularken yzm inceledim. Olduka gzel bir kadnm, mahallede benden gzel bir kadn yok, diye glmsedim. Gslerimi avulayarak biraz dikletirdim, vcudumu, kalalarm okadm. Sonra birden kayn babamla karlatm, plak olarak yakalanmtm. Meer o da beni seyrediyormu. Kz sen beni delirtmek mi istiyorsun, ben evdeyken beni delirtmek iin mi ykandn, diyerek, bana sarlp kucaklad ve boynumdan pt. Aman baba ne yapyorsun, yle ey olur mu? dedimse de inanmad. Kucana ald gibi yrd. Anlalan sen erkek zlemisin, bu akam benimle yatacaksn!. Yapma baba!.Sonra sana nasl baba derim? diye kar knca da, Yarn babann evine gnderirim, babana baba, anana ana dersin, dedi. Korkudan ta kesildim. Eve gitmek, benim iin felaketti. Zaten oradan kap gelmitim. Beni kucanda odasna gtrd. Ben zaten rlplaktm, kendisi de soyundu, yattk. Babas olundan daha iyi kt diyebilirim. Ben pek az bir ey anladm ama, o ok mut-

lu oldu. Bana gzel szler syledi, vgler yadrd. En azndan olu gibi srtn dnp uyumad. Ertesi sabah hamama giderken, Akama ne istersin gzel kzm?, diye ilk kez byle bir soru sordu ve bu beni ok sevindirdi. Akam kahveye giderken de, ne istediimi sordu. Sonra da kimseye bu durumu belli etmemeye karar verdik ve yle de srdrdk. Komu kadnlardan yar aka taklanlar oluyordu. Kz, kayn baban nasl, kocann yerini tutuyor mu? Hamile kalrsan hap yutarsn ha ! gibi szlere, ok sert yant veriyordum Ak olsun, o nasl sz, sen olsan yapar mydn? diyordum. Ama yine de onlar, ev gezmesine geldikleri vakit, havlularn slaklk ve kuruluuna kadar pek ok eyi kontrol ediyorlar, trl bahanelerle evin her tarafn gezip, bir delil aryorlard. Bir ey bulamaynca kendi aralarnda, Galiba doru sylyor, gibi szlerle fsldayorlard. Hamile kalmaksa, aklmn ucundan bile gemiyordu. Aylarca bu dzen devam etti. Her Perembe gecesi ben ykanyordum ve kayn babamla yatyordum. O her seferinde ok memnun kaldn belirtip, bana iltifat ediyor ve sabahleyin erkenden de hamama gidiyordu. Baka kimselerin yannda, baba-kz gibi oluyorduk ama, yalnz olduumuz zamanlarda, iki sevgili gibi oluyorduk. lk kez evlilikten memnun olmaya balamtm. Bana bol para brakyordu. Yeni elbiseler diktirmemi, gndzleri istediim gibi gezmemi, komu kadnlarn hi birinden geri kalmamam istiyordu. Hayatmdan son derecede memnundum. Zhdy de oktan unutmutum. Bir akam kahveden biraz keyifsiz geldi. Hasta msn baba? Yok kzm, Zhdlerin devresini bir ay erken terhis edecek-

lermi, benim hesabma gre, sekiz aya kalmaz gelir, dedi. Belli ki zlmt, ben de baya ok zldm. Bir dzendir tutturmutuk, mutluluk iinde dzenimizi srdryorduk. Zhdnn gelmesiyle iler karacakt. Sanki pek lazmm gibi, bir ay da evvel terhis olup geliyordu. Bu son gelen mektuptan birka gn sonra, kayn babam telala eve geldi ve bana sordu. Evin st katn kiraya vereceim, ne dersin?. Sen bilirsin, dedim. Bana sormas bile gereksizdi ama, sanrm gnlm almak istemiti. Zaten oray kullanmyorduk. Ustalar geldi, st katn kap ve merdiveninde baz deiiklikler yapp gittiler. Birka gn sonra, bir kirac geldi. Hesap Uzmanym, ad Sreyya imi, evliymi ve bir kz ocuu varm. Gerekirse onlar da getirecekmi. Kayn babam, gzn krparak, Bekar olsayd vermezdim, dedi. Kiracmz Sreyya bey, Zhdnden daha uzun boylu, ince bykl ve gler yzl gen bir adamd. Her gn tra oluyor ve her gn ykanyordu. le tatilinde, her zaman deil ama bazen eve gelirdi. Karlatmz zamanlar, gler yzle hatrm sorar ve birka gzel sz sylerdi. Gzel bir hanma rastlamak ne kadar ho. Bu gibi szleri beni sevindiriyordu. Baz gnler urar, badem ekeri, sakz gibi benim sevdiim eyler getirirdi. Ben de ona karlk, kahve piirir ya da tarhana orbas gtrrdm. Onunla konumaktan ok holanyordum ama belli etmek de istemiyordum. Bir perembe gn akam, kayn babam bir i iin acele kahve-

ye ardlar. O gidince, her Perembe akam yaptm gibi ykandm, havluya sarndm ve pencerenin nnde ayakta durdum, soka seyrederek dnyordum. Koca dediin, Sreyya bey gibi gler yzl, tatl dilli olmalyd. Kayn babam da iyiydi, keke onunla evli olsaydm. Ama yalarmz arasnda ok fark vard. Byle dnceler iinde ayakta dururken, arkamda bir kprt oldu. ok sevdiim kedimiz Sar kzdr dedim ve dnp bakmadm. Birden arkamdan kuvvetli iki el, gslerimi avularnn iine alarak smsk sarld. nce ardm ama, Sreyya bey olduunu da anladm. Dudaklarn ensemde hissettim. Direnmeme frsat kalmadan, stmden havlumu ald. rlplak kaldm anda, az ile azm kapatarak pt ve yere yuvarlandk. O gne kadar duymadm duygular iine girdim, direnmek de iimden gelmedi. O gittikten sonra dndm. u ie bak, hep ykandm akamlar bu iler bama geliyor, diye kendi kendime konuarak gldm. Ertesi akam, kayn babam kahveye gidince Sreyya bey yine geldi. Gzel szler syleyip salarm, vcudumu okad. Gzlerimin iine bakarak, Seni ok seviyorum ve senden ok holanyorum, dedi. lk kez byle gzel szler duyuyordum. Sevitikten sonra, tekrar gzel szler syleyip gitti. O geceden sonra, benim iin gnler hep Sreyya beyi beklemekle geiyordu. Baka bir ey dnemiyordum. imden hep ark trk sylemek geliyordu. Mutluluktan uuyordum. Komu kadnlar da, Kocan ok mu zledin kz, eteklerin zil alyor, diyorlard. Ben ise Perembe akamlar kayn babamla, dier akamlar Sreyya beyle seviiyor, ok iyi vakit geiriyordum. Kendi kendime,

 Oh be dnya varm, diyordum. Hayatmn hep byle gemesini isterdim. Bu srada, ok kt bir ey oldu. Adet grmem gereken zamanda adet grmedim. Bir hafta kadar bekledim ve yine adet grmeyince, hamile olduumu anladm. Kimseye belli etmemeye alyordum, hatta belli de etmiyordum. Ama, o gzel dnyam yklmt ve olanca keyfim de kamt. Herkesin iinde glyordum ama, yalnz kaldm zamanlar da alyordum. Kendi kendime, imdi ne yapacaksn Vesile? Diye syleniyordum. Sreyya beye sylesem ne faydas vard ve ne deiirdi?. Zaten adam evliydi. Kayn babama sylesem, acaba ne derdi ve ne yapabilirdi?. Daha kts, komular duyarsa, rezillik diz boyu olurdu. O zaman kesinlikle lmeliydim. stelik herkes hamileliimi kayn babamdan bilecekti. Yalnz onunla yatyormuum gibi, tek bana adamcaz sulamak da hakszlk olurdu. Zaten kimden olduunu ben de bilmiyordum. Ona bu ktl yapamazdm. Belli etmemeye ve yaadm gzel gnlerin tadn karmaya alyordum. Bir akam Sreyya bey, sevimemizden hemen sonra, yzm iki eliyle, avularnn iine ald. Gzlerimin iine bakarak, Vesile, sevgilim, ok zgnm, ama sana bir ey sylemek zorundaym, dedi. Endie ile ve biraz da korkuyla yzne baktm. Biraz da zgn bir ekilde konumasn srdrd, Vergi kontrol iimiz bitti. Yarn gitmek zorundaym. ok zlmtm ama ne diyebilirdim. Son gecemiz olduunu bilerek, tekrar sevitik ve sonra biraz da aladm. Sreyya bey, beni teselli etmeye alyordu. Belki de yalnz kendisiyle yattm ve sevitiimi dnyordu. Hayatmn en gzel gnlerini birlikte ge-

irmitik. Onu bo yere zmek istemedim ve bir ey sylemeden yolcu ettim. Birka gn dndkten sonra kararm verdim. Komu kadnlardan biri, patlcanla nasl ocuk drdn ballandrarak anlatmt. Ben de onun dedii gibi, sap ieriye dnk olmak zere, kk bir patlcan ieriye soktum. Canm yannca karmak istedim. st ksm kopuverdi. karmak istedike de daha derine kat. Birka gn bekledim. Sonra arlardan ve kandan korktum size geldim, dedi. Hamileliinden dolay olduka skntl ve endieli grnyordu. Hemire hanm da ok zlmt. Ne olacak bu kzn hali? Diyerek zntyle yzme bakt. Onlar daha uzun sre znt iinde brakmak istemedim. Glerek her ikisinin yzne baktm ve sonra tekrar Vesilenin yzne bakarak, zlme! Hamile deilsin. Genlerde byle adet gecikmeleri olabilir. Ama, Zhd askerden gelince, evde kacak karkln iinden nasl kacaksn onu bilemiyorum, dedim. Vesile sevin gz yalar iinde, ellerime sarld, Allahm sana bin kere krler olsun! Diye yksek sesle sylendi. Dua eder gibi, kollarn yukarya doru kaldrd. Avu ilerini de ge doru evirdi ve ylece kald. Biz kendimize den grevi yapmtk. Bundan sonras iin, Allah Vesileye kolaylk versin diyebilirim.

BABAYA FKE

Kk yerlerde alan doktorlar bir bakma aile doktoru olurlar. Kadn-erkek ve ocuklarn her trl skntlaryla karlar ve onlara are aramak zorunda kalrlar. Bence bu, bir doktor iin ruhsal doyum salayan bir uratr. Kocalarna syleyemedikleri dertlerini gelir anlatrlar ve yardm isterler. Bizden sr kmayacana emin olduklar zaman, baz mahrem konular da anlatrlar. Doum yaptklar zaman utanmalarna ramen, ebe hanmla birlikte bizim de bulunmamz ister ve rica ederler. Anadoluda ebelik, doktorluk kadar sayg deer ve kutsaldr. Ebe hanmlar doktorlar kadar da sayg grrler ve saygyla elleri plr. Bulunduum ilenin salk merkezinde senelerdir, tek doktor olarak alyordum. Ebe hanm, hastabakclar ve dier salk personeli ile birlikte, huzur iindeydik. Ebe hanm ayn zamanda hemirelik grevini de yapyordu. leye ilk geldiim zamanlarda, daha ok memur hanmlar salk merkezinde doum yapyorlard. cretsiz olmasna ve gayet iyi baklmalarna ramen, yerli halk pek itibar etmiyordu. Gerekte kadnlarn ou, bana gebelik muayenesi olmaktan utanyorlard. Grdler ki; salk merkezinde doum yapanlar hasta olmuyorlar, bebekleri kucaklarnda, tertemiz ve salkl olarak evlerine dnyorlar, onlar da altlar. Bir 23 Nisan ocuk Bayram gnyd. O sralarda Kaymakam Vekiliydim. Kaymakam olarak trende, Belediye Bakan, Garnizon Kumandan olarak Jandarma yzbas ile birlikte, her okulun nnd durup, Naslsnz ocuklar diye onlar selamlyordum. Onlar da hep bir azdan, Sa ol diye yantlyorlard. Tam trene kmak zereyken, bir ocuk gelip elimi pt. Buna alk olmama ramen, yine de ararak,

Adn ne gzel ocuk, diye sordum. Yere bakan yzn yukarya doru kaldrd ve prl prl parlayan kara gzleriyle bana bakt, Yaar dedi. Kulaklarn rten kvrck siyah salaryla harika bir eydi. Allah biliyor ya ocuu hi anmsamadm. htiyarlyorum galiba diye bir dnce aklmdan geti. Sonra kendi kendime, Ya bu ocuk bu ileye yeni geldi, ya da birka senedir hastalanmad dedim ve sordum, Annen baban nerede ?. Eliyle gsterdii yerde, Nfus Memurluunda Katip Eftal efendi ile hanmn grdm. kisi de glerek bana bakyorlard. Hanmn adn anmsamadm ama tandm. Seneler nce, ilk hamilelii nedeniyle doumdan ok korkuyordu. Gebelik muayenesinden ok utanmasna karn, korkusunun etkisiyle birka kez muayene olmak zere geldiini anmsadm. Yaar ka yandasn? Yant, Be, Sen beni tanyor musun?, Evet, siz benim doktor ebemsiniz, diyerek dnp gitti. Ben, Doktor ebelikolarak, yeni bir unvan kazandm dnmeye balamtm ki, Belediye Bakan, Bak doktor bey, hala tanmadn vatandalar var, diye yar aka takld. Daha sonralar kk Yaarla birka kez karlatm. Her karlamamzda, Doktor amca diyerek koar gelir elimi perdi. Ben de onunla ayn hizaya gelinceye kadar eilir, iki elimle ban kavrar, gzlerinin iine bakarak, alnndan perdim.

Yaramazlk yapt zaman annesi azarlaynca, aramzdaki bu yaknla gvenerek, Ben doktor amcaya gidiyorum, o beni seviyor demeye balam. Bir akam zeri, muayene haneden kmaya hazrlanyordum, bir hasta bakc koarak geldi, Nfusunun kk olu Yaar havale geirmi getirdiler, ok atei var, dedi ve gitti. Hemen koarak salk merkezine gittim. Muayene masasna yatrmlar, hemire hanm soymu, bana buz torbas koymu, vcudunu slak havlu ile siliyordu. Annesi buz torbasn tutuyor hem de burnunu ekerek alyordu. Babas, ellerini birbirine birletirmi endieyle bana bakyordu. nce ortal yattrmam gerekiyordu, Merak etmeyin, imdi aresine bakarz, diyerek annesine dndm ve sordum. Neler oldu, anlat bakalm!. Yemek yemedi, yorum diyerek bzld, sonra yz kzard, atei olduunu fark ettik, birden gzleri kayd baylr gibi oldu, babas kucaklad ve buraya getirdik. Muayene etmeye baladm. Kprdanyordu ama gzlerini tam amyordu. Nabz hzlyd, sa akcier alt lobunda zatrree bulgular vard. Penisilin yapmamz gerekiyordu. O zamanlar imdi olduu gibi, hazr steril enjektrler yoktu. Cam enjektrleri ve ineleri kaynatarak mikroplardan arndrmaya alyorduk. Tabi, kaynatma ile lmeyen viriuslar biliyorduk ama, A DS gibi, Deli

Dana gibi hastalklardan btn dnya gibi bizim de haberimiz yoktu. Drt yz binlik prokain ve be yz binlik kristal penisilin hazrlayn, diye hasta bakclara syledim. Beklerken bir angrtdr koptu ve temiz enjektr krld ve ineler, kutusuyla birlikte yerlere saldlar. Yedek enjektr kaynatn, Bu yedekti efendim, dediler. Annesi, Eyvah ne olacak imdi ? diye bard. Herkes panie kapld,babas telala irkilip dikildi. Hasta bakclar ve hemire hanm endieyle yzme baktlar, donup kaldlar. Byle durumlarda barp ararak ortal kartrmak hibir ie yaramaz, daha kt olur. Herkesin eli aya biri birine dolar ve daha akla gelmedik sakarlklar ortaya kar. Ben hemen souk kanllkla konutum, Tela etmeyin, on dakika sonra olmasnda bir saknca yok, Ahmet efendi git ambardan iki tane al da gel!. Herkes derin bir nefes ald ve rahatlad. Sonra, ocuun bakml bir ocuk olduunu, ilalarla abuk iyi olacan syleyerek onlar teselli etmeye ve zaman kazanmaya altm. Vcudu olduka souduu iin havluyla kurulayp, elbiselerinin st tarafn giydirmelerini syledim. Biraz rahatlayan Yaar da gzlerini aarak bana bakt ve glmser gibi yapt. Salarn okayarak yanandan bir makas aldm. Ban kaldrarak annesine ve babasna bakt. Etrafnda hemire hanm ve hasta bakclar grnce telalanr gibi oldu.

Naslsn Yaar, diye sorunca, bana yant vermedi. Annesine dnd, Su ver, dedi. Ben bir taraftan da nasl ine yapacamz dnyordum. Gnln krmadan onu nasl raz edebilirdim?. Beni krmayacan az da olsa umuyordum. Her zaman karlatmz zaman yaptm gibi alnndan ptm, Bak Yaar ok hasta olmusun, ltfen izin ver, hemire hanm actmadan kk bir ine yapsn. yle ters ters yzme bakt, Olmaz, dedi. abuk karar vermem gerekiyordu. Ne yapabilirim ? diye kendi kendime dndkten sonra, duygu smrs yapmaya karar verdim. yleyse ben de annene ine yaparm, dedim. Kalarn atarak hemen yantlad. Olmaz, anneme yapma babama yap!. Hepimiz, byle bir yant beklemediimiz iin ardk ve herkes birbirinin yzne bakt. Ben biraz da ciddileerek, serte sordum. Gelen yant daha da artcyd. Niye babana yapacakmm?: Dn akam yatakta annemin stne kt.

BEDAVA OCUK Bakkal Ahmet efendi, kendi halinde, sakin, ufak tefek bir adamd. Yaants, babadan kalma evi ile dkkan arasnda geiyordu. Genelde akamlar sokaa kmazd. Nadiren retmenler lkaline gelir tavla oynard. Benden ve dier salk personelinden de uzak durduunu hissediyor ve gryordum. Evi, Salk Merkezinin bahe duvarna bitiik olmas nedeniyle sklkla karlayorduk. Karlatmz zaman,Merhaba Ahmet efendi diye, yaklamak istediim anlarda,Merhaba, iyi gnler doktor bey diyerek yrmesini srdrr, durmaz ya da dursa bile, bir yolunu bulur hemen uzaklard. Bir akam vakti, muayene haneye, ilkokul alarnda bir ocuk koarak geldi. Bakkal Ahmet efendi ok hasta olmu, hanm sizi aryor dedi. antam aldm, koarak evlerine gittim. Uzun zamandr komu olmamza karn, ilk kez hanmla tanyordum. Nazife hanm, Ahmet efendinin aksine uzun boylu, sarn, mavi gzl ve olduka gzel bir kadnd. Srp kkenli ya da skandinav kkenli insanlarn havasn tayordu. Evin ii basit ama zevkle denmiti. Oturma odas olduunu tahmin ettiim bir odaya birlikte gittik. Ahmet efendi, halnn stnde ve yerde, srt st, elbiseleriyle birlikte yatyordu. Azndan kk kabarcklar biiminde tkrkler karrken, aralkl olarak da hrltl bir sesle ve derin nefesler alyordu. Hemen yz koyun evirdim ve sa kolunu bann altna yastk yaparak, yz koyun evirdim. Bylece, tkrklerinin darya, yere doru akmasn saladm. Ceketini karp, pantolon kemerini

gevettim. Ahmet efendinin bu durumu, geirmekte olduu bir sara nbetinin son anlaryd. Hanma daha nce byle nbetler gelip gelmediini, her gn ila alp almadn sordum. Hem korkmutu, hem de aresizlik iinde grnyordu. Korkmayn, imdi ila gerekmez. Benim yaptm gibi, yat durumunu dzeltmek, elbiselerini gevetmek yeterli olur, dedim. Yznn o korkulu ve endieli durumu kayboldu. Olduka rahatlad. Size bir stl kahve yapaym, dedi ve mutfaa doru yrd. Sanki sorularmdan kamak istiyormu gibi bir tavr vard. Ben de arkasndan giderek, mutfaktaki yemek masasnn ba tarafna oturdum. Kafamn iinde pek ok soru vard. nce u grdm duruma gre, Ahmet efendi bu kadn hak etmiyordu ve bu durumda zemediim bir gariplik vard. Gerekleri renmem, onlarn mutluluuna yardm etmemi kolaylatracakt ve nitekim de yle oldu. Kahvemi ierken, olaylara aklk getirmek istedim. Ahmet efendinin uyanp kendine gelmesi bir saat kadar srer. Uyand zaman, benim geldiimi ve kendi grdklerinizi sylemeyin. Sorarsa,uyuduunu syleyin. Kendisinin bize almasn bekleyelim. Kulland ilalar grmek isterim. Nazife hanm, Olur!. dedi ve sonra, Ahmet efendinin kulland ilalar getirip masann zerine koydu. Hepsini bir bir ve dikkatle gzden geirdim. Karma oturdu ve merakla beni izlediini hissediyordum. Sara hastal iin kulland ilalarn ou, cinsel gc olumsuz etkileyen ilalard. Sonra bam kaldrarak gzlerinin iine baktm ve, Ltfen her eyi, evlendiiniz gnden balayarak anlatn. Size yardmc olabilmem iin bu gerekli. ararak yzme bakt, Bu da neden icabetti acaba? der gibi duraklad ve sonra derin bir nefes alarak anlatmaya balad.

 Biz Yugoslavyadan gmen olarak be sene nce geldik. niversiteye gitmek iin hazrlandm srada annem ile babam, bir trafik kazasnda vefat ettiler. Benimle ilgilenecek, beni okutacak hibir yaknm yoktu. Ortada kalm bir gen kzdm. Ailemin eski tandklar araclyla, Ahmet efendi ile evlendim. Evlendiimiz gnden beri srekli ila kullanrd. Niin kullandn sorduum zaman da, Bo ver ekerim der geitirir ve sylemezdi. Bir gece oturma odasnda, buna benzer bir durumda, baylm olarak onu bulmutum ama, o zaman sanki uyuyor gibiydi. imdi gzmn nnde, korkun titremelerle ve kaslmalarla baylnca, ok korktum ve sizi arttm. Cinsel ilikiniz nasl ? diye sordum ve dikkatle yzne baktm. Evli olduklar halde, drt seneye yakn bir zaman iinde, ocuklar olmamt. Baz gerekleri renmek istiyordum. nce gzlerini benden kararak yere indirdi, oturduu sandalyede skntyla kvrand, ok seyrek, yok gibi bir ey. Ama, benim iin bu bir sorun deil. Kendisinden ben ok memnunum, bana ok iyi davranr, yalnz biraz kskantr. Yanl bir ey sylemi gibi ban yere edi ve ylece kald. Kskan olduuna gelince, bunu herkes biliyor, biz de gryorduk. Neden kskan olduunu da imdi daha iyi anlyordum . Olay olduka zmtm. Teselli niteliinde birka szck syledikten sonra vedalaarak ayrldm. Bir ay kadar sonra, Ahmet efendilerin evinin bitiiindeki iki katl eve, iki ilkokul retmeni tand. kisi de genti ve bekard. Alt katta oturan retmen akir bey, dikkatleri ekecek derecede, deiik bir grne sahipti. Knal kzl sal, uzun boylu, atletik yapda ve

olduka da yakklyd. Daha ok kzl sal olmas dikkati ekiyordu. Dier retmen arkada ile birlikte, okul sonras, retmenler lkaline gelirler oyun oynarlard. Bir akam onlar, Bakkal Ahmet efendi ile tavla oynarken grmtm. Ktahya kaplcalarnn ifal olduunu, ocuu olmayanlara bile iyi geldiini, onlardan duyan Ahmet efendi, kars ile birlikte bir haftalna kaplcaya gittiler. ok memnun kalarak geldiklerini ve ksa bir sre sonra da Nazife hanmn hamile olduunu, hemire hanmdan rendim. lk kez olarak da Bakkal Ahmet efendi bana geldi ve hanmna nasl davranmas gerektiini, neler yedirmesi ve ne gibi ilalar iirmesinin yararl olacan sordu. ok sevinli ve mutlu grnyordu. Bu hamilelik bana biraz tuhaf geldi ama, zerinde durmadm. Kendi kendime,Acaba bu hamilelik kaplcaya gitmeden nce mi, yoksa sonra m? diye dndm de oldu. Baba aday hayatndan ok memnun grnyordu ve nemli olan da buydu. Aylar sonra bir gece beni, salk merkezine douma ardlar. Doum masasnda Nazife hanm yatyordu. lk doum olmasna karn, kolay bir doum oldu ama, doan bebek, knal- kzl sal, salkl bir oland. O gne kadar ilede hi kimse, kzl sal bir bebek grmemiti. Hemire hanm soran gzlerle yzme bakt. Ben Nazife hanmn da duyaca bir sesle, Nazife hanmn ailesinde ok kzl sal kiiler var, soya eker, dedim. Kendisiyle byle bir ey daha nce konumamtk. Bu sylemim Nazife hanma bir mesajd. Dzeltilmesi gereken bir durum varsa, hem syleyerek kendisini kurtarrd, hem de kocas Ahmet efendiyi kukudan kurtaracakt. Nazife hanmn mesaj aldn ksa bir sre sonra rendim. Btn konutuu kimselere, bebek grmeye gelenlere, annesinin babas olan dedesinin ve amca

snn kzl sal olduunu sylemeye balamt. Bu suretle ben, iin i yzn, kesin olarak anlamtm ama, benim asl grevim insanlarn mutluluuydu. Doktor olarak maymun rneini oynamak zorundaydm. le halk da dedi kodu yapmakta haklyd. Drt seneden beri ocuklar olmayan evli bir iftin bitiikteki evlerine, komu olarak, kzl sal yakkl bir adam geliyor ve sonra o evli iftin, kzl sal bir ocuklar oluyor. Bu nedenle, sulayc biimde, kzl sal ocuklarn nasl olduunu soranlara da, soya ekimin nemli olduunu syleyerek,Nazife hanm destekleyici yantlar veriyordum. Ama, bu kadar rastlanty kimsenin kafas kabul etmiyordu. Kk yerlerde insanlar daha ok birbirleriyle ilgilenip, daha ok dedi kodu yaparlar. Bu kanlmaz bir sonutur. Baz insanlar da akllarna geleni sylerler. Bir akam, tavla oyununda Ahmet efendiye yenilen birisi, aka ile kark kzgnlkla, Sen ok anslsn, zahmetsizce, bedava ocuk sahibi bile oldun, deyivermi. Sinirlenen Ahmet efendiye de sara nbeti gelmi. Hemen bir arabaya atarak salk merkezine getirmiler ve bana haber verdiler. Gittiim zaman kars banda alyordu. Gzlerimin iine bakarak, Size nasl teekkr edeceimi bilemiyorum, dedi. Bu olay sonunda herkes, Ahmet efendinin bir sr olarak saklamasna karn, Sara hastas olduunu rendi. Ama, benim sylemlerim nedeniyle de kzl sal ocuk iin yaplan dedi kodu azald. En azndan kukular trplendi. Ahmet efendiye gelince, ocuun kendinden olduuna ikna oldu ya da ikna olmu gibi grnmek iine geldi, orasn bilemeyiz. Ama, kzl sal olunu gururla bytyordu.

B R AK DENEMES

Muzaffer Bey, Gnabat kynde bekr bir retmendi. Aile mutluluundan uzak, tek bana okulun lojmannda kalyordu. Lojman iki kiilik bir aileye yetecek byklkte ve kullanlyd ama yalnzlk zordu. Bir retmenin sahip olmas gereken btn erdemlere sahipti. Drstt, alkand, insanlara ve ocuklara kar sevgi doluydu. Olduka da yakklyd. Ama kendi erdemlerinden habersiz, tevazu iinde, iine kapank yaayp gidiyordu. Kyn btn kzlarnn kendisine ak olduundan da haberi yoktu. Bir gn, Mahmut Aann biricik kz Aylann da ak olduunu anlayan kyn dier kzlar, onunla yaramayacaklarn anlayarak, brlerine ta bastlar ve geri ekildiler. Dedi kodu ile kendilerini avutmaya, kskanlklarn tatmine yneldiler. Mahmut Aa, kyn en zengin kiisi ve ayrca da kyn muhtaryd. Yalnz bana yaayan retmenle yakndan ilgilenmesi gerekiyordu. Arada bir yemee davet ettii zaman, evdeki tela hissediyordu ama pek anlam veremiyordu. Konuk arlama teladr deyip geiyordu. Kadnlarn bu konuda daha duyarl olduklar kukusuz sylenebilir. Aylann annesi Hafize Hanm da kznn durumunu oktan hissetmiti ama, tutkunun derecesini kavrayamamt. Bunlarn sevdas saanak yamuru gibidir, hzla gelir hzla gider diye dnyor ve kendi kendine syleniyordu. Aylann evlenme a gelmiti. Bunu kocasyla birka kez konumulard. Baka ocuklar olmadna gre, onlara yle bir damat gerekiyordu ki, kyde kalacak, mala mlke sahip kacak ve bir erkek evlat gibi olacak. retmen Muzaffer Beyi o da beeniyordu. Gerekten onlara gre bir oul, bir damat aday idi. Yalnz, bir tehlike vard. Evlendikleri gnden ksa bir sre sonra, baka bir yere tayininin karak gitme-

si ve Aylay da birlikte gtrmesi olasl, onu dndryordu. Aylann ise, bu gibi eyler umurunda deildi. Akl fikri Muzaffer Beydeydi. Onu grmek, ona yakn olmak ve hatta hayatnn her ann onunla birlikte yaamak istiyordu. Eskiden evden kmaz, yat olan kz arkadalarn toplar, elenceler dzenlerdi. Aann evi bu, davetli kzlar koarak gelirler, bazen davetsizler de bir yolunu bularak gelirlerdi. Yemek imek bol, elence istediin kadar, byle bir yere gidilmez mi?. Btn bunlar birden kesildi. Ayla evde duramaz oldu. Trl bahanelerle dar kyor, ok kez tek bana,ba nde dnceli dolayor, bazen de kendi tarlalarnda ki iilerin yanna gidiyordu. Muzaffer retmene rastlamak midiyle, evden gidi yolu ya da eve dn yolu, hep okulun nnden geiyordu. Sslenmeyi de ihmal etmiyordu. nceleri babas, Ben ehre gidiyorum kzm,bir istediin var m? diye sorduu zaman,en ok eker, ikolata ya da oje isterken imdi, kendisi de ehre gitmek, ehirdeki kzlar gibi giyinip sslenmek istiyordu ve de ssleniyordu. Kyde ise, nce kzlar arasnda balayan dedi kodu, btn kye yayld ve ald yrd. Kskanlk da stne eklenince, dedi kodular, abartlarak st dzeye karld. Muzaffer retmenin gece yars muhtarn samanlnda, Aylayla bulutuunu syleyenler olduu gibi, sarlp ptklerini grenler olduu bile syleniyordu. Btn bunlardan Mahmut Aa dnda herkesin haberi oldu. Muzaffer Beyin de ge bile olsa durumdan haberi olmutu. Aylann kendisine ak olduunu duyunca, hem gururland hem de ilgilenmeye balad. O gne kadar kydeki hibir kadnla ve kzla ilgilenmeyi retmenlik ve drstlkle badatramam ve kyden bir kzla evlenmeyi de dnmemiti. O daha ok, bir retmen arkadayla evlenmeyi aklna koymutu.

Bir gn, okulun nnden Aylay geerken grd ve seslendi, Ayla Hanm, buyurun size bir ay ikram edeyim. Bu Aylann gnlerdir bekledii davetti. El skrken oluan elektriklenme, her ikisini de heyecanlandrd. Aylann gzlerinde kvlcmlanan ate, Muzafferin kalbini de ateledi ve o ate dndrmeye balad. Dnce hzyla aklndan unlar geti. Ayla ilk okulu bitirmi gzel bir kyl kzyd. Ailesi de iyi insanlard. Aralarnda az bir ya fark vard. Boyu da boyuna uygundu. Omuzlarna dklen siyah salar, ince vcut izgileri onu daha da gzelletiriyordu. Gld vakit yznde iekler ayordu ve yznden tatl bir glmseme hi eksik olmazd. Onu somurturken hi grmemiti. imdi de evine bir nee, bir scaklk getirmiti. Bir retmenle evlenmesi art deildi ya. Hep askerlikten sonra evlenmeyi planlamt. Ayla ile evlenirse, rahata brakp askere de gidebilirdi. Bekarlktan da, yalnzlktan da bkm usanmt. Gaz ocanda kaynayan su ve demlenen ay, sohbetlerini hzlandrd. Birbirlerinin gz bebeklerinde kendi resimlerini grerek, dnyann dnda, baka alemlerde yaadlar. Sohbet o kadar uzad ki, zamann nasl getiini anlayamadlar. Akam ezann okuyan mezzinin sesiyle irkildiler. Neredeyse karanlk basyordu, istemeyerek ayaa kalktlar. El skma bahanesiyle birbirlerinin elini tuttular ama bir trl brakamadlar. Kapya doru giderken, Muzafferin eli Aylann srtna dokununca, Aylann btn vcudu titredi ve birden dnerek Muzafferin gzlerine bakt. Bir sevgiyi paylatklarna o anda inand ve ii mutlulukla doldu. Eve doru hzla yrd. Eve geldii zaman annesi dikkatle kzna bakt, Kz nerede kaldn, beni merakta braktn! Dnden mi geliyorsun eteklerin zil alyor.

Ayla en keyifli zamanlarnda yapt gibi,annesine skca sarld ve pt, Gelirken okulun nnden geiyordum, Muzaffer Bey ard, birlikte ay itik. Coku doluydu, olanlar herkese anlatmak istiyordu. Hafize hanm zaten bu neenin bir nedeni olduunu anlamt ama, kznn okula urayaca aklna gelmemiti. Demek ki bu neenin ve bu cokunun nedeni retmendi. Anlalan iler baya ciddi duruma doru geliiyordu. Kzm dikkatli ol!. Ky yerinde byle eyler iyi karlanmaz, sonra hem kendini hem de bizi zersin. Annenin bu szlerine gelen yant, Bo ver anne, bir ey olmaz, kendini zme. Ben ne yaptm bilirim. Bir trk mrldanarak odasna gitti. Hafize Hanm kznn arkasndan bakarak glmsedi ve kafasn iki tarafa sallayarak, kendi genlik gnlerini anmsad. Hey gidi genlik hey! Dedi. Akam yemeini hazrlamaya koyuldu. Ertesi gnn akam Mahmut Aa, tam akam ezan okunurken kapdan ieri girdi. Ayakkablarn karp terliklerini giydi ve oturma odasna doru yrd. Kendisini karlamaya gelen karsna da yle bir bakt ve hi bir ey sylemedi. Biraz dnceli ve hatta biraz kaygl grnyordu. Hafize Hanm, ksk bir sesle sylendi. Hayrdr inallah, bu adama ne oldu byle! Kocasnn arkasndan giderek karsna oturdu.

 Aam, bir kusurumuz mu oldu?. Gz gze geldiler, Aann yant, Sen deil, bizim kz., deyip sustu. Bu sz zerine Hafize Hanm, ne olduunu hemen anlamt ama anlamazdan geldi, Merakta koyma beni, ne olduysa anlat. Aa oturduu sedirde yle bir topland, bir ayan altna ald,elindeki kehribar tespihe bakarak anlatt. Biraz nce bizim Deli Galip muhtarla geldi. Bilirsin senelerdir bizim ilerimizi grr, hem ok drsttr ve hem de en iyi dostumuzdur. Kars da senin en iyi arkadandr. Anlattna gre, btn kyn kzlar retmen Muzaffere sevdalanmlar, en hzls da bizim kzm. Dn akam zeri, okul daldktan sonra, Aylay okuldan karken grmler. Btn ky aylardr alkalanyormu da benim haberim olmam. stelik sen de bir ey sylemedin. Ben bu rezillii kaldramam, bunu bilesin. imdi ne yapacaz syle bakalm. Karanlk sokaa doru ban evirdi, derin bir nefes ald ve burnundan soludu. ok kzd zamanlar hep byle yapard. Hafize Hanm, yle bir yerinden kmldad, syleyeceklerini kafasnn iinde sraya dizdi ve en tatl sesiyle, lahi Aam, zldn eye bak, ne var bunda?. Her eyin bir aresi vardr. Zamannda ben de sana sevdalanmtm, fena m oldu. Bizim kzmz drsttr ve salam terbiye almtr. Bir konumada kendini teslim edecek kzlardan deildir. Kza da syleyip yz gz olma. Yarn akam Muzaffer Beyi yemee davet et,ben her eyi hal ederim.

Sonra, hibir ey olmam gibi, umursamaz bir tutum iinde, Aylaya seslendi ve akam yemeine oturdular. Aa her zaman taknd neeli tutumun aksine hi konumuyor, kimsenin yzne bakmyor, hep nne bakarak yemeini yiyordu. Ayla, annesine kalar ve gzleriyle iaret ederek, neler olduunu sordu. Annesi de kalarn att, gzlerini belertti ve kafasn iki yana hafife sallayarak babasn iaret etti ve ok kzgn olduunu belirtti. Sofradan kalkmak zereyken, Ayla hemen mutfaa gitti ve sabunlu el bezi getirerek babasna verdi. Aa ellerini ve azn sildikten sonra, Sa ol kzm, dedi ve Ayla da, Canm babacm sen bir tanesin, diye smsk sarld ve pt. Aann fkesi sabun kp gibi snd, uup gitti ve yz bir glmseme ile aydnland. Zaten kzn ok severdi, bir de byle bir iltifat gelince rahatlad. Bol ekerli kahvesi de kz tarafndan eline verilince keyfi iyice yerine geldi. Sanki her eyi unutuverdi. Ertesi sabah kahvalt her zamanki gibi geti ve Aa da tarlaya iilerin bana gitti. Akam, Muzaffer Beyle Mahmut Aa birlikte geldiler. Yemekler Muzaffer Beyin en ok sevdiklerinden oluuyordu. Kavurma, kark turu, ehriyeli pirin pilav, kuru fasulye ve gazi helvas. Yemekten sonra kahveler iildi, ky ve okulla ilgili sohbetler edildi. Bir ara, Hafize Hanm, Mahmut Aaya ve Ayla ya gz ve kalaryla gitmelerini iaret etti. Muzaffer Beyle yalnz kalmak istiyordu. kisi de birer bahane bularak ktktan sonra, bir sessizlik oldu. Muzaffer nemli bir ey olduunu hatta ne ile ilgili olduunu da tahmin ederek endieli bir bekleyie girdi. kisi yalnz kalnca Hafize Hanm,

 Bak, Muzaffer Bey olum, buras ky yeri. Btn ky seni sever biz de severiz. imdi beni iyi dinle, btn ky seni ve Aylay konuuyor. Bunu temizlemek erkek olarak sana dyor. Ya dnr gnder Aylay istet, ya da kyden tayinini baka yere karttr. Kz muhakkak sana vereceimizi de sanma. Kendi aramzda, aile iinde dnerek bir karar veririz. Bu konutuumuzu da kimse bilmesin,dedi. Muzaffer ok skntl ve ezik durumda hissetti kendini. Ayla ile evlenmeye kesin olarak karar vermiti ve bunu ok istiyordu. Hatta onu sevdiini anlad. Hafize hanm,Kz muhakkak sana vereceimizi de sanma demiti. Ya vermezlerse, olmaz derlerse ne yaparm? diye dnd ve ii yand. Bir kt davranta bulunmamt ama, bu durumun olumasndan yine de kendini sulu hissediyordu. Ban kaldrd, btn itenliiyle Hafize Hanma bakarak, Biliyorsunuz benim ailem uzakta ve gelmeleri olanaksz. Yarn ileye gider ok sevdiim Doktor Aabeye ve babamn asker arkada Kasap Abdullah Efendiye sylerim. Bir uygun gnde gelirler ve isterler. zin verirseniz elinizi peyim. Gerekte onlar da doktoru ok iyi tanyorlard. Ayla ilk okuldayken, ksa aralklarla bademcikleri ier hastalanrd. Ayrca kendisinin ve Mahmut Aann hastalklarnda da yardm etmi, aile hekimi gibi olmutu. Kasap Abdullah Efendi, Muzafferin babasnn asker arkadayd ve Mahmut Aann da ok samimi dostuydu. Daha sonra Muzaffer Bey herkesle vedalaarak ayrld. Ayla bir eyler dndn hissetti ve Acaba olumlu mu,olumsuz mu diye aklndan geti ama bir ey de sorup renemedi. Mahmut Aa yatak odasnda, konuulan her eyi karsndan renerek biraz rahatlad. retmen Muzaffer, Ayla ile evlenmeden kyden gider-

se, kz biraz zlr ama sonra unutur. Ya evlendikten sonra kz alr gidersediye dnyor ve ite bunu iine sindiremiyordu. Bir de Doktor Beyle Abdullah Efendiye Hayr diyemezdi, o da ayr bir skntyd. Btn geceyi kabuslar iinde, blk prk ryalarla geirdi. Hafize Hanm da ayn durumdayd. Sabaha kadar ikisi de yatan iinde dnp durdular. Sabahleyin Mahmut Aa, ie gitmeden nce, Hafize Hanmn nne dikildi, Kz verirsek, retmen de kyden uzaklara giderse ne yaparz? Hafize Hanm, Sen zlme Aam, ileye tayini karsa nemli deil. Uzaa tayini karsa, retmenlikten ayrlmasn art koarz, gerisini kendisi dnsn. imdi ikisi de rahatlam eski neelerine kavumulard. Aylay da ardlar ve nee iinde kahvaltlarn yaptlar. Kahvaltda Aann sevdii kymal tarhana orbas vard ve sonra iilen tavan kan ay da keyifleri yerine getirdi. O gn leden sonra Muzaffer Bey, Mahmut Aann evine urad. Kapy aan Ayla hem ard hem de ii cokuyla doldu. El skrken, gzleriyle birbirlerine sarldlar sanki. Bir an yle ayakta karlkl kaldlar. Kapnn alndn ve aldn ieriden duyan Hafize Hanm, elini havluya kurulayaraktan geldi. O zaman aklar toparlandlar. Muzaffer Bey, Hafize Hanmn elini pt, Pazar gn leyin Doktor Aabeyle Abdullah Efendi gelecekler, dedi ve ayrld. Ayla da durumun kesinletiini bylece renmi oldu. Pazar gn leden nce, Doktor Beyle Kasap Abdullah Efendi, bir jip ile geldiler ve doru Mahmut Aann evine indiler. Doktor Bey bir tepsi baklava ve bir kutu ikolata, Abdullah Efendi yzp hazrlanm bir kuzu hediye getirmilerdi. Mahmut Aa, glerek aka yollu takld,

 Bizde kuzu yok mu yani, bu ne demek oluyor?. Abdullah Efendi, Baklavay yiyelim tatl tatl konualm, kuzuyu da sen ye, kuzu gibi ol, anladn m? Sznn arkasndan bir kahkaha att ve ekledi, ikolata Hafize hanmndr, byle gzel bir kz dourduu iin. Nee iinde oturup sohbet ettiler. Kyden ileden, politikadan uzun sre konutular. Bir ara Abdullah Efendi doktora bakt, onun da bir ba gz iareti ile onayn aldktan sonra Mahmut Aaya dnd ve sze balad. Allahn emri, peygamberin kavli ile kznz Ayla Hanm olumuz Muzaffer Beye e olarak istiyoruz. Mahmut Aa, imdi bu yaptnz i mi yani? Ne gzel oturmu konuuyorduk, pimi aa su kattnz, deyip gld. Doktor Bey de, Biz senin endieni rendik. Sen istemedikten sonra Muzafferi baka yere tayin ettirmem, o kadar hatrmz var. Yeter ki sen bir He de. Mahmut Aa, Yalnz benim He dememle olmaz. Annesiyle ve kzmzla da konumam gerek, diye nazland. Kapnn arkasndan konumalar dinleyen Hafize Hanm keyiflenmiti ve glerek ieri girdi, Kalkn bakalm! Doru sofraya, ok konutunuz, kuzu kzard siz hala konuuyorsunuz. Glerek akalaarak yemek masasna oturdular. Doktor, Hafize Hanma gzleriyle ve kalaryla iaret ederek Aylay sordu. Ayla biraz sonra gelecek, yantn ald.

Yemek nee iinde geti. Oturma odasna getikten biraz sonra, Ayla gle bir yzle kahveleri getirdi. Daha nceden bildii iin, Abdullah Efendinin kahvesini sade, doktorun kahvesini ekerli yapmt. Doktor, Ooo, maallah Mahmut Aa, bu kz ben grmeyeli ne kadar gzellemi. Sonra, doktor Aylaya dnd, Kzm naslsn?. Bak byynce bademciklerin artk imiyor deil mi? Bu szlerinden sonra, etrafna baknd, herkesin odada bulunduunu grerek, Kararnz abuk bildirin! Bizi sevindirirseniz haftaya nian takmaya geliriz, dedi. Bir sre daha kendi aralarnda, eitli konularda konutuktan sonra kalktlar.Vedalarken Abdullah Efendi, Mahmut aann kulana eildi, Bana kalrsa, nian ve nikah ayn zamanda yapalm, sonra dn yaparsnz, nasl?. yi olur, ben sana haber uururum, yantn ald. gn sonra olumlu yant geldi. Erkek taraf olarak nian yzklerini hazrladlar. lk retim Mdr Mehmet retmeni de davet ederek, Pazar gn kye vardlar. Nian ve nikah treni iin okulun en byk snf, tren salonu olarak hazrland. Btn ky davet edilmiti. Kyn ileri gelenleri ve Aylann arkadalar gen kzlar salonu doldurdular. Kyn delikanllar, Aylay kardklar iin, ileri yanarak dizildiler. Bir ksm davetliler darda kaldlarsa da, kaplar ve pencereler alarak, trenden haber almalar salanmaya alld. nce doktor tarafndan, Ayla Hanma ve retmen Muzaffer Beye, ksa bir nutuktan sonra, nian yzkleri takld. Nian ikram

olarak meyveli gazoz ikram edildi. Sonra, Ky htiyar Heyetinden, Aann yakn arkada Deli Garip tarafndan nikah defterine yazldlar. gn sonra aramba gn akam kna gecesi, Perembe gn sabah gelin hamam, akam ziyafet ve elence ve gerdek olarak, dn program duyuruldu ve herkes dne davet edildi. Nikahtan sonra davetlilere, nikah ekeri de ikram edildi. Pazartesi gn, yeni nikahllar ve kaynpeder Mahmut Aa ile kaynvalide Hafize Hanm al veri iin ileye indiler. Alnacak pek bir ey yoktu. Muzaffer, gerekli olan pek ok eyi satn alp okulun lojmanna koymutu. Dn hediyesi olarak Abdullah Efendi merdaneli bir amar makinesi, Doktor da, alt kiilik bir porselen yemek takm almlard. Kaynpedere yatak takm ile birka sandalye masa almak kalmt. Muzaffer Beyin retmen arkadalar ve esnaftan yakn arkada Kundurac Rfat, o gece ehirde kalmasn ve bir Bekarla veda partisi yapmay ok istediler. Ayla ile Hafize Hanm kar ktlarsa da,Mahmut Aa olumlu karlad ve izin verdi. Muzaffer onlar kye uurladktan sonra, kendisi gibi bekar olan Kundurac Rfatn evinde, retmen arkadalar ile birlikte toplandlar. Masalar kuruldu, rak ieleri birbiri ardnca boald. Cmb Adilin ald kvrak oyun havalar eliinde oyunlar oynand, kadehler hep Muzafferin erefine diye kaldrld ve iildi. Herkes kafay buldu ve gece yarsna doru evlerine daldlar. Rfat ortal biraz topladktan sonra, Bu akam sen benim odamda ve karyolamda yatacaksn, sana bir de srprizim var, dedi. Muzaffer, nallah iyi bir srprizdirdiye dnerek soyundu

tam yataca srada, kap ald ve bir kadn ieri girdi. Muzaffer ararak, Sen de kimsin, ne iin var burada? deyince, kadn hemen soyunmaya balad. Rfat Beyin syledii srpriz benim, dedi. Muzaffer , Ltfen dar k, gn sonra evleneceim, imdiye kadar hibir kadnla ilikim olmad, byle kalsn istiyorum. Kadn, Daha iyi ya ite, deneme yapm olursun. stndeki amarlar karp muzaffere sarld. Ondan sonra olanlar oldu. Sabah Muzaffer uyand zaman kadn oktan gitmiti. Sabah kahvaltda Rfat, Srprizi beendin mi? diyerek gzn krpt. Muzaffer, glerek yantlad, Teekkr ederim, srpriz ok iyiydi de Ayla duyarsa mahv olurum. Akam kye vararak doru lojmana gidip yatt. Sabah ky kahyas gelerek, Mahmut Aann kahvaltya beklediini syledi. Kahvalt masasnda Aylann yanna oturttular. Ayla, yaramaz bir ocuk gibi hi rahat durmuyor, dizleri ve ayaklaryla srekli kendine dokunuyordu. Birka kez yzne bakarak, yapmamasn kalaryla anlatmak istedi ama, hi etkisi olmad. Gerekte bundan ikayeti deildi ama, anne ve babasnn yannda olmasndan sklyordu. Nee iinde glerek kahvaltdan kalktlar. Mahmut Aa, Olum senin yapacan bir i yok, adamlarmz var, biz her eyi hazrlarz, sen iine bak, diyerek izin verdi.

Ayla da Muzaffer ile birlikte gitmek istedi ise de, annesi engel oldu ve yarn sabah da yine kahvaltya gelmesini istedi. ki gn sonra Muzaffer idrarn yaparken, bir yanma hissetti. Daha sonra da, klotuna doru bir aknt olduunu grerek panie kapld. Kye gelen Ziraat Teknisyeninin jipine binerek, Doktor Aabey dedii le Hkmet Tabibine gitti. Doktor, olanlar dinleyince, nce basit bir ey olduunu dnd. Dn ncesi bir halt kartracan aklna getirmek istemedi. nce, aknty lam zerinde boyad ve mikroskopta muayene etti. Sonra, biraz da fkeli bir sesle, Ak olsun Muzaffer, tam evlenecek srada bu Belsoukluunu da nereden buldun? Olacak ey deil, ne halt ettinse anlat bakalm. Muzafferin dili tutuldu, ey..ey demeye balad ve Rfatn srprizini anlatt. kisini de bir dncedir ald. Dn ertelemek olanakszd, hangi bahaneyi bulacaklard. Muzaffer, Doktor Aabey, bulursan sen bir are bulursun.! Alamakl bir sesle, pencereye doru gitti, neredeyse alayacakt. Rfata da srprizine de iinden svp sayyordu. Doktor onun daha ok zlmesine dayanamad, bulduu areyi anlatt. Bir halt ettin, imdi beni iyi dinle! Bunun tedavisi en az bir hafta kadar srer, imdi sana ilk ineyi yapalm. Yarn akam gerdee gireceine gre, bunu erteleyemezsin. Bir Balay yapma hikayesi uyduralm, kyde kalrsan her gn ine olmaya gelemezsin. Balay yapma fikrini Ayla da ok beenecektir. Turistik otelde

gzel bir oda ayrt. Malak Muzafferin zel arabasn da tutarz. Yats namazndan sonra, gerdee gireceiniz zaman zel arabaya biner otele gelirsiniz. Muzaffer endieyle sordu. Sonra ne yapacam? Doktor onun ne demek istediini anlad. Otelde gerdee girince, prezervatif takarsn. Bir hafta kullanacan da unutma. Ayla sorarsa, lk gnden hamile kalman istemedim dersin, gnln alrsn. Ertesi gn doktor, Kundurac Rfat artt ve durumu anlatt. Azn sk tutmasn da syledi. Kadn da buldurup, Salk Merkezinde tedaviye aldrd. Olaylar doktorun planlad biimde geliti. Balay hikayesine, en ok sevinen de gerekten Ayla oldu. Daha sonra bir gn, Mahmut Aa muayenehaneye geldi. Olan bitenden haberi olmad iin gayet keyifliydi. aka ile kark, Ak olsun doktor, bu balay lafn da nereden kardn, eski kye yeni adet getirdin, diye sitem etti. Doktor ise, eski kye yeni adetin Muzafferin ak denemesi yznden geldiini elbette syleyemedi.

B R AK H KAYES ay kyl Abdullah efendinin iki olu da, kendi anlatmna gre, Haylaz kmlard. Kydeki maln mlkn banda durmamlar, Her biri bir cehenneme gitti diye babalarnn dert yanmasna neden olmulard. Kk olu Ahmet, Belikadan izinli olarak kye geldikten birka gn sonra, bir yandaki olu Kaan hastalannca, Belikal hanmyla birlikte bana geldiler. Belikal hanm, sarn, ince uzun boylu, cana yakn, kibar davranl gzelce bir kzd. rendii birka kelime Trke ile herkesin kalbini kazand gibi benim de kalbimi kazand. Bir teekkr edi hali vard ki, insan mest ediyordu. Onlarn lkesinde doktora verilen deerin ve saygnn yceliini her haliyle anlatyordu. ocuun muayenesinde, nemli bir ey yoktu, basit bir ishal gibi grnyordu. Bizim memleketin mikroplarna alncaya kadar bu olacakt. Reetesini yazdktan sonra, ocua iirmeleri gereken svlar ve miktarlarn ve yemesi gereken yiyecekleri Franszca olarak yazdm. Dinlenmeleri iin, hastanedeki benim odama, yardmcm hanmla birlikte gnderdim. Ahmete de sordum, Bu gzel kz nereden buldun? Sorma doktor bey, alncaya kadar neler ektim, anamdan emdiim st burnumdan geldi, diyerek gld. Ben ise, bu kadar varl ve zenginlii brakarak neden yaban ellere, almaya gittiini merak ediyordum. Bu kadar mal mlk brakp neden oralara gittiniz, unlar batan anlat bakalm, dedim. Babam, sizin de bildiiniz gibi, iine ve eine bal, gzel ah-

laka merakl bir adamdr. Be vakit namazn klar, Kuran ile ve Peygamberin snneti ile yaar. Kk bir yalanmza bile, byk cezalar verirdi. Bizleri de, kendi dnceleri ve inanlar dorultusunda bytt. Kendisi okuyamad iin, bizleri okutmaya ok alt. Ortaokula aabeyimle birlikte baladmz zaman, okul dnemi annemle birlikte bizi ileye gnderir, kendisi kyde zor koullar iinde yalnz kalrd. Ortaokuldan sonra aabeyim okumak istemedi ve okumad. Ben de ayn eyi yaptm. Kyde kalp, kays bahelerinde alacamza gre, daha ok okumann bence de bir anlam yoktu. O civarn en iyi kayslarn, biz retirdik, hala da bir sr ii ile birlikte yine babam retiyor. Kays baheleri bakm ister, emek ister ama, ok da para getirir. Konserve fabrikalar mahsuln tamamn, her sene satn alrlar. Bizim retmenin on senelik maa kadar paray bir kerede avans olarak derler. Babam, Mehmet aabeyimle ikimize her ay dolgun bir cret verirdi. Ne isterseniz yapn derdi. Bir ksmn harcar bir ksmn da biriktirirdik. ok iyi alyorduk, ok iyi de para kazanyorduk ama, mutlu deildik. Babamn yerli yersiz emirlerinden, bize bask uygulamasndan, kiiliimize saygsz davranmasndan bunalmtk. Bize, insanca davranmasn, deer vermesini istiyorduk. Annem araclyla ka kez syledik olmad, Mehmet aabeyim yalvararak yzne kar syledi, Baba ne olur, bize insanca davran! Bu yalvara kar davran, birka gnden uzun srmedi. Bizi ok sevdiini biliyorduk ama, bu bize yetmedi. Bize gre her eyimiz vard ama, sanki onurumuz yoktu. Kendimizi kafeste bir ku gibi tutsak hissediyorduk. kimiz de kyden ayrlmaya karar ver-

dik. Uzaklara, hem de ok uzaklara gitmek istiyorduk. nce Almanyaya gitmeyi dndk. Askerliimizi tamamlamadan gitmemizin, olanaksz olduunu rendik. Askere gitmeden nce, aabeyimi evlendirmek iin ok uratlar ama raz edemediler. Hele bir retmen hanm vard ki, Allah zenerek yaratmt sanki. eitli bahanelerle evimize gelir, anneme yardm eder, babama kahve piirirdi. Annemi ve babam iten fethetmiti ama, ne yaptysa yaranamad, aabeyimi kandramad. Sonra kst, kyden tayinini kartarak gitti. Aabeyim bana da akl verdi. Bak Ahmet! Gzn a! Evlenirsen kyde kalrsn!. Annem bu konumamz duymu ve ok zlmt. Hem bizi azarlad, hem de sylenerek alad. Bizden sonra, btn bu mal mlk sizin, anlamyor musunuz? Aabeyim askerden gelince, annemin alamalarn, babamn tehditlerini dinlemedi. Yar dargn bir durumda, tatsz bir biimde kyden ayrld. Kanadaya ii olarak gitti. Bana da giderken, Sen askerliini bitirinceye kadar, ben de i bulur yerleirim ve seni de yanma alrm, demiti. Ben de askere gidinceye kadar hi renk vermeden, ok sk altm. Benim kalacam sandlar, ok mitlendiler. Onlar zmemek iin bir ey sylemedim. Onlar ok seviyordum, annemin alamasna dayanamyordum ve babamn yalnz kalmasna iim el vermiyordu. Ama, gitmem gerektiine de inanmtm. Askerden gelince, onlara belli etmeden btn hazrlklarm yaptm, birikmi param da vard. Turgut adnda bir okul arkadam Belikaya ii olarak gitmiti ve orada alyordu. Onunla mek-

tuplaarak bu konularda bilgi alyordum. Belika da birka gn beraber kalmak zere beni davet te etmiti. Vatan hasretinden baka ikayeti olmadn yazyordu. Onun tavsiyelerine gre hazrlk yaptm. Her ey hazr olunca, nce anneme ve sonra babama syledim. Sanki kyamet koptu. Annemin alamalarna, babamn barmalarna dayanamadm ve onlara, -zlmeyin, belki ksa zamanda dner gelirim, dedim. Biraz rahatladlar. THY ile Brksele kadar rahata gittim. Kaptan Pilotun ve bir hostes hanmn yardmyla, otobse bindim. Turgutun alt Mons ehrine vardm ve Turgutu buldum. Bir konfeksiyon atlyesinde alyordu. Ben de askerliim srasnda, Dikim Evinde altm iin ok houma gitti. Evi de gzeldi, kazand para da bana gre ok iyiydi. ki gn sonra Turgut bana i teklif etti. Ahmet sana iyi bir i buldum, bizim atlyede. Paras da balang olarak ok iyi. Bana kalrsa bir ay kadar al. Kanada kamyor ya, beenmezsen gidersin. Turgut ile birlikte, onun evinde kalyordum ve ikimiz birlikte ok eleniyorduk. Birlikte olmak, memleket hasretini unutturuyordu. Kendimize hr ve mutlu bir dnya yaratmtk. Tek derdim, iyi dil bilmemekti. Bir ay sonra iime de alnca Kanadaya gitmekten vaz getim. Bildiim Franszca yetersiz olduu iin bir dil kursuna yazldm. Her akam iten knca, bir saat dil kursuna gidiyordum. Akamlar kursta rendiklerimi tekrarlyor ve ok kez de Turgut ile birlikte sinemaya ya da bir elence yerine gidiyorduk. Hayatmdan ok memnundum. Bazen kendi kendime, te hayat bu, iyi ki gelmiim diyordum.

Franszca kursu gayet iyi giderken, retmenimiz hastaland. Onun yerine, Matmazel Mari Debel adnda, sarn bir hanm kz gelmeye balad. Hepimiz ona hayrandk, hatta ak olduk. Ben, eski retmenimize altm iin, nce yadrgadm ama sonra, kzn gzellii, drstl ve ciddiyeti beni ok etkiledi. Allah sanki zenmi de yaratm. Omuzlarna dklen altn rengi salar, tatl mavi gzleri, bembeyaz teni, iir gibi ahenkli sesi ve hareketleri, o gne kadar hi grmediim eylerdendi. Ben de onu etkilemek iin ve ona yaklamak iin ok urayordum. Sper bir renci olmutum. Her sorusuna, herkesten nce ben cevap veriyordum. Her gn muntazam tra oluyor, yeni elbiseler iinde, erkek modasna uygun olarak, bir Beyefendi gibi giyiniyordum. O da benim ne yapmak istediimi hissediyor ve anlyordu ama, ciddiyetini bozmuyor, hi birimize yz vermiyordu. Birka kez evine kadar izleyerek, peinden gittim. zel hayatn anlamak iin, bir sevgilisi olup olmadn anlamak iin, uratm. Babas Msy Debelin bir konfeksiyon dkkan vard, her Pazar hep beraber, Katolik Kilisesine gidiyorlard. Kzn bir sevgilisi yoktu. Bu beni hem sevindirdi ve hem de cesaretlendirdi. Sabahleyin erkenden, hevesle ve keyifle kalkp iime gidiyor, dikkatle ve zenle alyordum. Bir an nce akamn olmasn, kurs Saatini gelmesini, iple ekiyordum. Usta ba da benden ok memnundu. Onlarn istedii miktarn zerinde, hem de st dzeyde i karyordum. Sonra da kurs saatinin gelmesini sabrszlkla bekliyordum. Bir gn derste, dnyadaki eitli dinlerden konu ald. Herkesin, dier dinler konusunda, bilgisi olmasnn yararl olduunu,

kendisinin de merak ettiini syledi. Bundan cesaret alarak, dersten sonra yanna gittim ve bir neride bulundum. sterseniz, sizi bizim camiye gtrebilirim, dedim. Kabul etti. Ben pek sofu saylmam ama,Cuma gnleri muhakkak, Cuma Namazna giderim. Bana gre namaz, Allaha kar, onun emirleri dorultusunda hesap verme, kendi vicdannla Allah huzurunda bir eit yzlemedir. Babamn bizlere tledii slam ahlakn yaamaya alyordum ve yayordum. Bir apartmann altndaki kk camimizin imam Hoca Eref Efendi, bizim yamzda bir genti ve ok iyi Franszca biliyordu. Hoca Eref efendiye durumu anlattm. Sonra, Mari ile anlatmz gibi, Cuma Namaz sonunda , caminin nnde bulutuk ve birlikte camiye girdik. Ban rtt, ayakkablarn kard, hayret ve merakla etrafna baknyordu. Sonra bizi bekleyen hoca ile tantrdm, gsterdii sayg grlmeye deerdi. Hoca Eref efendi, cami iindeki Arap harfleriyle yazlm tablolar, Hazreti Muhammedin ksaca hayatn, tablolarda yazl Drt Halifeyi ve mslmanln iindeki yasaklar ve yasak olmayanlar, zetledi. Camiden knca, bir kafede oturmay teklif ettim. Birlikte gittik, kahvelerimizi ierken biraz sohbet ettik. Bu arada ben Trkiyeyi ve Trkiyede ki evimizi, annemi ve babam anlattm. Mari de kendinden ve ailesinden biraz bahis etti. Hatta, din konusunda espri de yapt, Hristiyanlk ile Mslmanlk arasndaki fark, arap imek ile domuz eti yemek kadar, sanrm? dedi ve gldk. Daha sonraki gnlerde, birlikte kahveye, sinemaya gitmeye baladk. Ona tam bir arkada gibi davranyordum ve elini bile tutmuyordum. Gerekte, yzne bakarken iim eriyor, tatl gk ma-

visi gzlerine bakmaya da doyamyordum. O da benim her eyimle ilgileniyor, bana bakt zaman, gzlerindeki lty gryordum. Konumalarmz arasnda, Franszca da yaptm yanllar da dzeltiyor, glyorduk. Turgut ta bana taklmadan edemiyordu. Bu sar kz kal benim pabucum dama atld. Bir sar kz da ben bulmalym, gibi laflar ediyordu. Bir ay kadar bu ekilde bulutuktan sonra, bir gn, birlikte yemee kmamz rica ettim. Yal bir mzisyenin igan mzii ald, kk bir Macar lokanta vard, oraya gittik. Garsonun yardmyla ona en gzel Fransz arab, kendime de bir meyve suyu smarladm. Mslman kimliimin dna kmamaya her zaman olduu gibi, onunla birlikte iken de zen gsteriyordum. Onun smarlad yemeklerden sonra kendime, domuz eti olmasn diye, tavuk i smarladm. Domuz meselesi galiba, diye glmsedi. Yemek boyunca, sevgi ve ak dahil, evliliklerden ve her eyden konutuk. Trkiyedeki kymz, annemi babam, baz nemli adetlerimizi olduu gibi anlattm. Aramzda, sze dklmemi bir sevgi, her konuda meydana kan bir anlay birlii vard. Mziin yaratt romantik havann cokusu ve yardmyla, ikimiz de tam kvama gelmitik ki, dndm syledim. Benimle evlenir misin? nce arr gibi yapt, gzlerimin iine bakt, Babama ve anneme de sormam gerekir.

Bu szleri syleyince, kendisi tarafndan evlenmeyi kabul ettiini anladm. Artk sras gelmiti, ellerini tutarak gzlerinin iine baktm, ok mutlu olacaz, piman olmayacaksn, dedim. Pazar gn, kilise knda bulutuumuzda sessiz ve biraz da dnceli grnyordu. Bir terslik olduu kesindi ve kt bir olasl aklma getirmek istemiyordum ama, biraz da bekliyordum. Babasnn koyu Katolik olmas beni ok dndryor hatta korkutuyordu. Kahvelerimizi ierken anlatt. Babas, Ben mslmana kz veremem, Katolik olursa, dnrm. O Trkle bir daha grmeyeceksin, demi. Mari, alamakl bir sesle kendi fikrini anlatt. ok zldm ama ne yapabilirim, bir ay grmeyelim, bakalm ne olacak? Dnya sanki bama ykld. Ne yapacam bilemiyordum, aresizdim. Franszca kursunda grmekle yetinecektim. Ksa bir sre sonra, oda bitti. Bir akam eski kurs retmenimiz Srpriz diyerek geliverdi. Sanki srprizin tam srasyd. Srprizden iki gn geince, tam anlamyla ak sarhou oldum. Gece gndz Mariyi dnmeden yapamyordum. Bir hafta kadar sonra, bir gece ryamda, onu bakasyla evlenirken grdm. Deli gibi oldum, evlerine gitmeye karar verdim. Arkadam Turgut uyard, Sen iyice sapttn, nce bir telefon et, olmazsa sonra yine gidersin! Doru sze ne denir?. Telefona, Madam Debel kt. Kendimi tanttm ve Mari ile grmek istediimi syledim. Mari de yanndaym hemen verdi. Mari sevgilim, sensiz yapamyorum, babana syle, kendimi

ldreceim, btn gnahlarm babann stne olsun, dedim. Gerekten de szlerimde samimiydim. Mariyi grmeden yaamak bana anlamsz gelmeye balamt. Mari benim ne kadar drst olduumu bildii iin telaland, yanndaki annesine fsldad, Kendisini ldrecekmi?. Annesi, Duydum, syle bir delilik yapmasn, ben babanla konuurum, dedi. Bu konumalar ben de duydum. Mari, hznl bir sesle konutu. Sen deli misin Ahmet, birka gn sabret, ltfen! Anlalan o da benim gibi aresizdi. Akam eve gelince, Msy Debele anlatmlar ve Msy Debel, Byle sama ey olmaz, ne kadar byk ak olursa olsun, gerek bir erkek, bir kadn iin kendini ldrmez. Bana kalrsa, o, benimle evlenmezsen seni ldrrm demitir. Zaten Franszcay da iyi bilmiyor, demi. Annesiyle Mari srar etmiler ve Btn gnahm babann stne olsun szn tekrarlamlar. Dinsel inanc sonucu, Btn gnahm babann stne olsun szne fena taklm ve biraz da telalanm. Blf deilse byk bir ak, diye sylenmi. Bir hayli dndkten sonra, arn u deli Trk, bir de ben greyim, demi. Mari eve telefon etti, Pazar gn akam, saat 7.30 da yemee bekliyoruz. Sanki dnyalar benim oldu. Sesi de ok tatl ve neeliydi. Arkadam Turgut da beni yreklendirdi. Bu iyi iaret, Allah sonunu hayrl etsin!

Sevinten uuyordum. Bir gn nceden onlarn beeneceklerini umduum en gzel ve en pahal hediyeleri hazrladm. Vaktinden be dakika nce eve gittim. Msy Debele, ok gzel, orijinal yal boya bir Meryem Ana tablosu, Madam Debele, metre ipekli kuma, Mariye de orkidelerden kocaman bir buket iek verdim. ok memnun oldular, hatta bu kadarn beklemiyorlard herhalde, ok oldular diyebilirim. Yemekte btn gzler zerimdeydi, bunu hissediyordum. Hepsi bardaklarna arap koydular, ben zr diledim ve bardama su koymalarn rica ettim. Onun zerine Madam Debel, espri yapt, Yahni koyun etidir, korkmadan yiyebilirsin. Yemekten sonra, kahvelerimizi ierken msy Debel bana dnd, Msy Ahmet, ka gndr seninle urayorum. Patronun Msy zaka sordum, usta bana sordum. Hepsi senin iin ok iyi eyler sylediler. Dinine bal ve temiz ahlakl olman da ayrca houma gitti. Biricik kzm ak uruna tehlikeye atamazdm. Evlenmenizi kabul ediyorum yalnz nikah, kilisede kylacak ve kzmn dinine karmayacaksn, anlatk m? Anlatk efendim! zin verirseniz, Mslman nikahn da evimizde yaptrrz, dedim. Ona da gld. Dinine bal olman beni yreklendiriyor, dedi. Konuulduu gibi nikahlandk. Dn hediyesi olarak, dn masraflarn stlendiler ve oturmamz iin bana, bir daire hediye ettiler. Babama btn bu olanlar, mektuplar yazarak anlattm.

 Trkiyede kz kalmad m, elin gavurunu bamza getiriyor, demi. Ama, Mariyi grnce bayld, annem de mutluluktan utu. Btn ky kadnlar, geldiler gittiler, en az bir hafta evi doldurdular. Mari, ky evlerinin Belikada ki evlere gre ilkel olmasna ve ok deiik adetlerimiz olmasna ramen, hi yadrgamad. Annemle birlikte alvar giydi, sofra kurdu, bize kahve piirdi. Kadnlar ile iaretlerle konutu, evlere gitti, bizim kays bahelerimizi ve dier baheleri gezdi. Yalnz, ocuumuz Kaan yanndan ayrmad ve kimsenin kucana vermedi. ocua hastalk bulamasndan korkuyordu. Bana,Daha nce niye gelmediniz ? diyorlar. Daha nce gelmek istiyorduk ama, Mari hamile iken doktorlar izin vermediler ve patronum Msy zak da, Uygun bir zamanda git, imdi ilerimiz ok youn, herkese ihtiyacm var, demiti. Babam da mektubunda, ocuk doduktan sonra gelin, bekliyoruz, diye yazd ve bu gne kaldk. Bu ak hikayesi bana ok gzel eyler anlatt ve retti. nsan, babasndan da gelse, zgrlnn kstlanmasna, onurunun krlmasna katlanamyor ve dayanamyordu. kincisi, uygar bir insan, byk bir ak iin de olsa, kendini ldrmeyi anlayamyor ve kabul edemiyordu. ncs, iyi eitim gren bir insan, hele bir de ak olursa, daha kolay uyum salyordu.

C C DAMAT

Muayene hanenin nnde bir jip durdu ve kslm sesiyle alayan bir ocuk sesi duydum. Akamn bu saatinde dorusu, g bir hastayla karlamak istemiyordum. stelik yardmcm da yeni gndermitim. Tabi her ey sizin istediiniz gibi olmuyor. Elimdeki yeni gelen Tp Mecmuasn masann zerine braktm anda gen bir adam, kucanda 45 yalarnda bir olan ocuu ile ieri girdi. Tela iinde ve nefes nefese karmda durdu. znt ve korkuyla kark yzme bakt. Arkasnda 4045 yalarnda gzel bir kadn ve onun da arkasnda gen bir kadn olmak zere ieri doldular. Hepsi yorgun, zgn ve bitkin grnyordu. Hepsi birden yzme baktlar ve ocuk bir an alamay kesti, gzleri kapal uykuya dalar gibi oldu. Ho geldiniz, oturun bakalm! Telalanmayn, her eyin bir aresi vardr, dedim. Onlar sakinletirmeye ve rahatlandrmaya alyordum. Diken stnde oturur gibi, bir beklenti iinde, sandalye ve koltuklarn kenarna ilitiler. nce gen adama dndm, Anlat bakalm efendi, nedir bu telanz? Birden boalrcasna konutu. Ben NATO petrol boru deme yapmnda alan bir teknisyenim, adm Mazlum. Bu hanm kaynvalidem Akile Hanm, bu da eim Nazik hanm. Sonra ocuu muayene masasna gtrd, yavaa brakt, ocuk gzlerini aarak tekrar alamaya balad ve bir yandan da iki eliyle pipisini tutuyordu. Bir anlamda ocuk derdinin ne olduunu

ve nerede olduunu bana gsteriyordu. zerinde bir gecelik entari vard ve klotu yoktu, altna bez koymulard. Mazlum efendi bana dnd, Bu olum Mustafa, gnden beri karnn gstererek alyordu. Dn akamdan beri de pipisini gstererek alyor ve pipisinden srekli idrar akyor. Ne kendi uyudu ne de bizi uyuttu. Sonra, Kaynvalidem dedii Akile hanm kalkt, ocuun yanna geldi ve ban okayarak, Canm Mustafam, alama doktor amca seni iyi edecek, dedi. ocuun annesi olduunu dndm Nazik hanm yerinden kmldamad, sessiz ve dalgn baklarla etrafna bakyordu. Sanki olanlarla ilgilenmiyor gibiydi. Acaba akl hastas m ?diye aklmdan geti. Yerimden kalktm, ocua glmseyerek yaklatm, salarn okadm, Mustafa korkma, ben seni imdi iyi ederim. Ama nce pipine bakmam lazm. Bir an alamay kesti, korkuyla kark yzme bakt, pipisini iki elimle tutunca irkilir gibi oldu, snnet derisini syrarak baktm. Pipisinin az olabildiince alm durumdayd ve idrar damlyordu. drar yolunun azna yakn ksmnda, idrar yolunu tkayan bir sertlik vard. Anladm kadaryla, idrar yollarndan bir yerde oluan bir ta vcut atmak istemi, tam orada taklp kalmt. Geriye dndm, hepsi merak ve kayg ile azma baktlar, Merak etmeyin, idrar yolu tala tkanm, karnca iyi olur. imdi hemen hastaneye gtrn ben de geliyorum. Mazlum efendi ocuu perek kucaklad ve sevinerek yrd.

Anneannesi Akile hanm da hemen onu takip etti. Yrrken arkasndan yle bir baktm. Banda oyal bir yazma, omuzlarnda atk ve ayaklarnda mor kadifeden alvarla yorgun ama gvenli, hatta edal bir yry vard. Sa ayakkabsnn topuu zerinde, taze bir kan lekesi gibi bir leke parldayarak duruyordu. Kan lekesi mi, yoksa herhangi bir eyin lekesi mi? diye bir an dndm. Ama ne olursa olsun gzel kadnd. ocuun annesi, sanki onunla ilgili bir ey yokmu gibi ilgisiz, oturduu yerden istemeyerek kalkt ve nne bakarak, onlarn arkasndan yryp gitti. Salk Merkezine varnca, doru odama gittim. Giyinirken bir taraftan da dnyordum. ocuu iyi etmek iin ne yapacam biliyordum, ama byklerin durumlarn anlam deildim. Baba normal olarak telal, anneanne olaan st ilgili, anne ilgisiz uyur gezer gibi, belki de akl hastas. Poliklinik odasna gittiim zaman, ocuk muayene masasnda uykuya dalmt. Babas dahil hepsinin gzleri mahmur, hemen uyuyacak gibiydiler. ocuu skca tutmasn babasna tembih ettikten sonra, giriime baladm. Ta, ocuun pipisinin azna yakn ksmnda enlemesine taklp kalmt. ocuun uyanp bararak alamasna aldrmadan, nce ta evirmeye altm, olmad. Sonra zel bir pensle girerek ta krdm ve kardm. Biraz kan geldi ama, nemli deildi. Gereken ilalar ve nlemleri hemire hanma syledikten sonra, bir gece hastanede kalmasn, yannda birisinin de refakati kalmasn istedim. Anneannesi Akile hanm hemen, Ben kalrm, dedi.

Anneden yine bir ses kmad ve sonra babayla birlikte gittiler. Ben de odama gittim ve koltua oturarak bacaklarm uzattm, gzlerimi kapattm, dinlenmeye alyordum. Biraz sonra hemire hanm, telala odama geldi. Anneanne ocuk dryor galiba, kanamas var, bir baksanz? Hoppala ! Bu da nereden kt imdi, diye sylendim. Demek ki, topuunun stnde parlayan kan lekesinin ta kendisiymi. Kadnn genel durumundan benimle ak konuamayaca kukusuna kapldm. Belki hemire hanmla, kadn kadna daha rahat konuabilirler diye dndm. Ayrca hemire hanm, benim dinlediimi bilmedii ve yalnz olduklarn dnd zaman, daha serbest konuabilirdi. Hemire hanm, kadn buraya getir ve olup biteni iyice ren, sonra bana anlatrsn, muayene aletlerini de hazrlat, dedim ve odadan ktm. Onlar benim odama girince, buzlu caml olan pencerenin arkasndan, onlar dinlemeye baladm. Hemire hanm, Kz syle bakalm, kocan nerede?. Kocam on alt yl nce kamyon altnda kald, ld. ok iyi bir adamcazd. Allah rahmet eylesin, dedi. Hemire hanm, Kz karnndaki yoksa damattan m?. Ksa bir sessizlikten sonra ekledi, Allah cann almasn, Mustafa da senin inallah. Kadn, Mustafa da benim ocuum, diyerek alamaya balad. Hemire hanm,

 Ta bandan olan biteni bana anlat! Doktor beye rica ederim, karnndakinden seni kurtarrm, tamam m? Dedi. Kadn derin bir nefes alarak anlatmaya balad. Damadm Mazlum, ok iyi huylu, terbiyeli bir adamdr. Alt sene nce, kzm Naziki grnce beenmi. Kimsesi olmad iin, i yerindeki mhendis beyle birlikte gelerek istediler. Alt ay kadar nianl kaldktan sonra evlendiler. Gerdee girdikleri ilk gece, komu hanmla kaplarnda kanl araf bekliyoruz. Biraz sonra, gelin gveyi ieride kavga etmeye baladlar. Benim kz, Ay ok bykm, ok da actt, karnm bile acd, bir daha yaptrmam, diyordu. Sonra damat kanl araf kap aralndan dar att ve gidip uyuduk. Ertesi akam daha byk bir kavga kardlar ve benim kz odadan dar kaarak, benim odama geldi. Kz ne oluyor?. Burada ne iin var?. Anne ok byk, acs karnma vuruyor, dayanamyorum, yapmasn da istemiyorum, diye alad. Ben de sylendim, Kz akln bana topla, bu adam senin kocan. kiniz bir olun ve bir are bulun. Onu da ben mi reteceim?. Birka gn sesleri kmad ve ben de anlatklarn dnerek sevinmitim. Bir hafta kadar sonra, karanlk bir geceydi. Yine bunlarn barmalar zerine, yatamdan kalktm. Odamn kapsndan kyordum. Damat da benim odama geliyormu, karanlkta arptk, kucak kucaa geldik. Damadn eyi elime dokundu ve aramzda bir elektriklenme oldu. Birden bana sarlarak pt. Sonra benim yataa girerek sevitik. Aralkl birka kez geceleri yan-

ma geldi. Her geliinin arkasndan onu daha ok zlemeye baladm. Her gece yollarn bekliyordum. Ak olmutum. Ne dnya, ne kzm, hatta hi kimse umurumda deildi. Krmz gmlek ya yeninden kar, ya yakasndan kar derler ya, aynen yle oldu. Benim kza bir ey olmad da ben hamile kaldm. Kz zaten bizim sevitiimizi biliyordu, damad da gzden karmt. Beni teselli etti, Anne zlme, istersen biz boanalm sen evlen. O srada damadn tayini baka yere kt, ocuu da dourmam ok istedi. Bende zaten ocuu aldrmaktan korkuyordum. El aleme rezil olmadan, yeni gittiimiz yerde Mustafay dourdum. Mustafa doduktan sonra damat bana daha da ok alt. Sanki gerek kars benmiim gibi, artk her gece geliyordu. Hem ocuunu seviyor hem de seviiyorduk. Ben halimden ok memnundum ama Nazik gittike bozuldu. Olanlar iine sindiremedi, iine kapand. Dnyadan zevk almaz oldu. te grdnz gibi ayakta uyur hale geldi. Bunu biz de gryor ve zlyorduk ama, ikimiz de bir trl vaz geemedik. gn damat gelmese zlyordum. Sonra yine hamile kaldm. Onu dourmam olanakszd. Daha nce bir kadndan duyduum gibi, tavuun kanat teleklerinden birini sokarak ocuu drdm. Bu kez de yle olacak sandm. Kanla kark bir eyler geldi ama gndr kanama kesilmedi. Allah beni cezalandryor galiba, dedi ve tekrar alamaya balad ve yksek sesle bard, Hey Allahm !. Gnahkar biziz, Mustafann ne suu var?, Hemire hanm,

 Ben doktor beye anlatrm, inallah kurtulursun. imdi doru ocuun yanna git, dedi. Hemen oradan ayrlarak poliklinik odasna gittim. Biraz sonra Hemire hanm yanma geldi. Kadnn btn sylediklerini olduu gibi anlatt ve kadn doum odasna gtrp hazrladn da haber verdi. Birlikte doum odasna giderek muayene ettik. Rahim az olduka akt ve hafif bir kan sznts vard. eri kret denen aletten sokarak rahmin i yzn kazmak gerekiyordu ama tehlikeliydi. Buna ancak bir Kadn-Doum uzman salahiyetliydi. Rahmi iki elimin arasna alarak sktrmay dndm. Bir elimle karnnn zerinden bastrdm ve dier elimle ieriden sktrp braktm. Birka kez yaptktan sonra, ieride kalan ein paras gelmeyince, kret ile rahim n yzn hafife, bastrmadan taradm. Bir kk, avu ii kadar bir para geldi ve kan da kesildi. ok sevinmitim. Bu kez Allah, Akile hanma yardm etti, o da kurtuldu ben de. Bizim grevimiz burada bitiyordu ve biz yapmamz gerekenleri fazlasyla yapmtk. Ama, onlarn yapmas gereken ok zor ileri vard.

DEVLET N EL

le kaymakam izinli gidecei zaman, kaymakamn teklifiyle, ile iindeki yksek tahsilli memurlardan biri, kaymakam vekili olarak, Valilik Makam tarafndan grevlendirilirdi. Ksa sreli, bir iki gnlk ayrlmalarda, kaymakamlk zel kalem memuru bu grevi yerine getirebilir. Kaymakam Vekillii grevi de ok zaman bana veriliyordu. Bu onurlu bir grevdi. O koltukta devletin gc vard. Kaymakam vekili olarak grev yaptm gnlerden biri, Cumhuriyet Bayram kutlamalarna rastlamt. Merasimler yapldktan sonra, kaymakamlk makamnda, halkn ve memurlarn kutlamalarn, Cumhur Bakan adna kabul etmek gerekiyordu. zel kalem memuru Mehmet Bey, gerekli hazrlklar yapard. Memurlar, le Mfts Mehmet Esat Efendi nde olmak zere geldiler. Mft Efendi, o sene Ha grevini de yapm ve Ya Snrlamas kanunu gerei emekli olmak zere idi. Beyaz sakall, nur yzl, aydn fikirli bir din adamyd. Konusu ile ilgili kitaplar vard. Btn ile halknn sevdii ve hrmet ettii bir kiiydi. Benim kendisini makamnda ziyaretlerim ve onun da beni ziyarete geldikleri olurdu. Kurtulu sava anlar, beni ok ilgilendirir ve duygulandrrd. Ziyaretlerimde, elini per, hayr duasn alrdm. Bu duygular iinde, memurlarn nnde onu grnce, yine elini ptm ve dier memurlarla tokalatm. Yer gsterip oturttum ve Mft efendiden balayarak hal-hatr sordum, ay, kahve, gazoz ikram ettim. O zamanlarda, henz kolalar yoktu. lenin o gnk nemli konularn-

dan yarm saat kadar konutuk. Belediye Bakan ile belediye memurlar ve esnaftan baz kiilerin gelmesi zerine, memurlar vedalap gittiler. Yalnz Mft efendi yerinden kalkmamt. Benimle zel olarak konumak istediini dndm. Ayn biimde onlarla da megul olduktan sonra, onlar da vedalaarak gittiler. Sonra, Mft Efendi, zel kalem memuru Mehmet Beye, Olum, bizi biraz yalnz brakabilir misin?. Doktor beye syleyecek bir maruzatm var, dedi. Mehmet Bey ktktan sonra, Doktor bey, seninle ok zel bir ilikimiz olduunu biliyorum. Bu nedenle, seninle konumak istedim. Beni ok sevdiini ve hrmet ettiini biliyor ve gryorum. Buraya biz Cumhuriyeti ve devletimizi kutlamaya geldik. Sen burada devleti temsil ediyorsun. Sen burada devletsin. Sen benim elimi ptn, teekkr ederim. Ama gerekte benim senin elini pmem gerekirdi. Her zaman devletin eli plr. Allah devletimize zeval vermesin, diyerek dua etti ve gitti.

D L N N BELASI Yaar avu,Belediye Zabta Memuruydu. Esnafa ve herkese eit ve adaletli davranrd. Bu nedenle saygnlk kazanmt ve sevilen bir kimseydi. Onun yazd ceza bile kimseyi incitmezdi. Kars Mecbure hanm, ufak tefek, etine dolgun, gzel bin kadnd. Manken gibi yrr, getii yollarda gzel kokular brakrd. Ama, yle kt bir huyu da vard ki, onu gren yolunu deitirirdi. En son syleyeceini en nce syler, herkese bir kusur, bir ayp bulurdu. stelik laf tar, insanlar birbirine drrd. Hakl olarak Dedi-koducu diye ad kmt. Evlerin kaplarn bile dinledii syleniyordu. Herkes,Yaar avuun hatr iin sesini karmyor, sineye ekiyordu. Yaar avu bir trafik kazasnda lnce Mecbure hanm yalnz kald ve bunalma girdi. Kz da evlenip byk ehre gidince, daha da beter oldu. Bir gn Mecbure hanm,poliklinie muayene olmak iin geldi ama ne geliti?. Bir grmeliydiniz. nce, kapda bir grlt bir carlt koptu. Hasta bakc Ahmet efendi kt, ama o da barmaya balad. Sonra hemire hanm kt, o da al al, moru mor geri dnd. imizi braktk merakla bekliyoruz,Ne oluyor acabadiye. Neler oluyor hemire hanm? Mecbure hanm gelmi,herkesin nne geip sizi grmek istedi, biz de izin vermedik, Aman hemen ieri aln, bu kadar iimizin arasnda bir de kavga grltyle uramayalm. Mecbure hanm pancar gibi bir yzle ve fkeli bir tavrla ieri girdi,

Doktor bey, bunlar dar ksn, sizinle konuacam, dedi. Ben de elimle kmalarn iaret ettim ve onlar da ktlar. Sonra glmsedim ve oturmas iin yer gsterdim. Hayrdr inallah Mecbure hanm, biraz merasim ile geldin? Benim sakin halim onu da etkiledi. Derin bir nefes ald ve o da glmseyerek oturdu. Biraz rahatlayarak yzme bakt. Sonra kalarn atarak konumaya balad. u Ahmet de kim olduunu sanyor, bir de benim akrabam olacak, bcr herif diye soludu ve sonra ekledi. Hemire olacak hizmeti klkl kar da kendini bir ey sanyor, deyince araya girdim ve glerek, Bana da bir kulp takacak msn?, O da glerek imdilik sana bir ey yok, doktor bey, dedi ve ikimiz birden gldk. Sonra ben ii akaya getirerek, Kz, dilini eek ars soksun, herkesi krp geiriyorsun. Biraz yumuak ol, sen saygdeer gzel bir kadnsn. Bu iltifata ok keyiflendi, Ama onlar da hak ediyorlar. Ben bir ey soracam, muayene olmayacam dedim beni dinlemediler. Ben yine glmseyerek, Sor bakalm, dedim. Anlattna gre, vcudunu bir scak basyor ve biraz sonra da bir me geliyormu, her eye kzyormu, sinirleniyormu. Birka gecedir uyku da uyuyamaz olmu, iki aydr adet de grmyormu. Her olasla karn, basit bir muayeneden geirdim, tansiyonunu ltm, biraz yksekti ama, dier her ey normal grnyor-

du. Bunlarn adetten kesilme rahatszlklar olduunu, yazacam ilalarla birka gn sonra rahatlayacan, ama tamamen gemeyeceini, rahim durumunun da muayene edilmesi gerektiini, bir gn leden sonra gelmesini syledim ve reetesini verdim. Reeteyi de antasna koymasn ve darda bekleyenlerin grmemesinin iyi olacan da ekledim. Teekkr etti ve gitti. Ona sorarsanz muayene olmam, bir ey sormaya gelmiti. Bir akam, yats ezan okunurken, acele Salk Merkezine ardlar ve gittim. Mecbure hanm, muayene masasnda yatyordu ve iki gz iki eme alyordu ama konuamyordu. Dili azna smayacak kadar imi durumdayd. Tarifle anlattna gre, dut yerken dilini ar sokmu. Muayene ettikten sonra, acil bir alerjik reaksiyon olarak damardan ve kaladan inelerini yaptk, serum taktk. Yatralm, bu akam burada kalsn, kontrol edelim, eer burnu da tkanrsa felaket olur. nemli bir durum olursa hemen bana haber verin, burnuna da burun ac bir burun damlas damlatn ve ilalarn sabah altda tekrarlayn, yannda da bir hastabakc hanm yatsn, dedim. Boynunda, kollarnda ve baldrlarnda rkler vard ama sormadm. Gece bir aralk aklma geldi. Kalktm giyinerek Salk Merkezine gittim. Hemire hanmla birlikte uyuyorlard. Hastamz az ak olarak uyuyordu. Hafiften horladna gre, dili de klm demektir. Ertesi gn sabah vizitinde, konumaya baladn grdm. Benimle yalnz konumak istediini syledi,ben de, Olur vizitten sonra odama gel dedim. Odama hemire hanmla birlikte geldiler. Tam karmdaki kol-

tua oturttum ve hemire hanma kmasn gzlerimle iaret ettim. Ama, byle durumlar iin, daha nceden kararlatmz gibi, hemire hanmn, kapnn nnde bekleyeceini de biliyordum. Doktorun hasta ile yakn ilikisi nedeniyle, her zaman iftiraya urama olasl vardr. Anlat bakalm, diyerek gzlerine baktm. Ah benim bama gelenler, diyerek iki eliyle dizlerine vurmaya balad. Bir taraftan da gzlerinden yalar boanyordu. Sonra birden ciddileti. Doktor bey, bu benim bama gelenler hep sizin yznzden. Ben akn ve biraz da fkeli olarak yzne baknca, konumasn srdrd. Bana dilini eek ars soksun diye bet dua ettiniz, ite soktu. Mecbure hanm, onu aka olsun diye sylemitim. Ben hibir kimsenin ktln istemem ve de isteyemem. aka syledim. Neyse, olanlar oldu. Ah bu benim bama gelenler, diyerek tekrar ellerini dizlerine vurmaya ve bir taraftan da alamaya balad. Biraz aladktan sonra sakinleir gibi oldu ve anlatmaya devam etti. Dn akam zeri komularla, bizim evin bahesinde oturduk. Dut aacnn dutlar tam olgunlamt. Bir daln araflara silkeledik. Topladmz dutlar bir taraftan yiyor, bir taraftan da konuuyorduk. Konumaya dalmm ve azma attm dutun zerinde olan ary grmedim. Birden dilimde bir ac duydum ve tkrdm. Dutla birlikte yere sar bir yaban ars dt. nce pek aldrmadm.

Komular gittikten sonra dilim imeye ve zonklamaya balad. Korktum ve hasta haneye gitmek zere kapdan karken, evimizin karsndaki inaatta alan iki delikanl geldiler, Mecbure abla, ayp deil mi, sen bizim iin rz dmanlar, evimi bahemi gzetliyorlar demisin, diye karma dikildiler. O anda, dilimin tamamen itiini ve konuamaz durumda olduumu anladm. Ancak homurtuya benzer sesler karyordum. aretle konuamadm anlatmaya altm. Uzun boylu olan delikanl, Ula garda, bu nasl olsa bize rz dman dedi, baramyor da, hem dersini verelim hem de elenelim, diyerek beni ieri ittiler. Alt kattaki oturma odasna gtrdler. ok kar koymaya altm ama dinlemediler. Kolumu bacam skp, birka tokatta attlar. Sonra beni rl plak soydular. ki saat tepemden inmediler, evire evire beni oyuncak ettiler ve gittiler. Sonra da ben hasta haneye geldim. Tekrar alamaya balad. Mecbure hanm, dedim, yzme bakt, ikayeti olursanz Savc bey onlar hapse attrr. Elini kaldrarak itiraz etti. Aman istemem, ektiim znt ve ac bana yeter, bir de memlekete rezil olmak istemem. Sonra biraz dnd, drar yaparken ve otururken canm yanyor, bir de oram muayene etseniz, dedi. Gerekte btn ektii dilinin belas idi.

D LS Z N LES

Dilsiz olarak nitelenen kimselerin bizim kadar zeki olduklarn ve hatta bizden daha anlayl olduklarn bilmezden geliriz. Kulaklar iitmedii iin, dier duyu organlarn, zellikle gzlerini daha ok ve daha dikkatli kullanmak zorunda kalrlar. Srekli etraflarn gzlerler. itmedikleri iin de dil renemez ve bu yzden konuamazlar. Anadolunun baz yrelerinde bunlara Ahras derler ki byk hakszlktr. Ahras, Arapa bir szck olup, hayvan gibi dilsiz, azsz anlamndadr. Elleriyle ve mimikleriyle, beden dilleriyle anlatmaya alrlar. Bylece, Konuma zrller iin kurulmu olan, zel okullarda retilen, ayr bir dil ortaya kmtr. Siz ona bir ey sylemek isterseniz, dilsiz sinema oyunu gibi, olay tarif ederseniz, anlarsnz. Bu dili herkesin renmesi olanakl deildir ama, bir dilsizin baz yaamsal ve gnlk gereksinimlerini, herkesin anlamas gerektii inancndaym. zellikle doktorlarn daha duyarl ve daha anlayl olmalar gerekir. Asl ad Fatma olduu halde, onun adn kimse bilmez, kendisinden hep Dilsizdiye sz edilirdi. Esmer siyah sal, gzel deil ama sevimli, ince narin yapl, alkan bir kadnd. alt fabrikann patronu ve ustabas kendisinden ok memnundular. nne bakar, iini yapar diyorlard. Evlenme zaman geldiinde, Askerlik ubesinde askerlik yapan elimsiz ingene Abdi ile evlendirmiler. Dilsiz ne kadar sevimli gler yzlyse, kocas Abdi de o kadar kara suratl, karanlk ve ask yzl, dman bakl bir adamd. Abdinin aabeyi Zekeriya, Abdinin elimsizliine karn, daha baka yapda iri yar, aptal suratl, tam ingene tipi esmerdi. lin sebze halinde hamallk yapyordu. O sralar bekard ve Almanya ya ii olarak gitmek zere srasnn gelmesini bekliyordu. Dil-

siz Fatmann biricik kz Canan, ok kez annesiyle birlikte gezer, ona tercmanlk yapard. nk, dilsizin sylemek istediklerini, ok kimseler anlamyordu. Bir k gn, annesinin hastalanmas nedeniyle birlikte hastaneye geldiler. Ben, ilk kez bir dilsiz ile konumak durumunda kaldm iin olduka tedirgindim. Onun sylemek istediklerini, dikkatle ve e duyum iinde, kendimi onun yerine koyarak izledim. Canann da yardmyla anlamakta ve anlatmakta pek glk ekmedim. Benim onu anlamam ve anlamaya almam ok houna gitmiti. Daha sonralar hep yalnz geldi ve her zaman anlatk. Bana duyduu yaknl her haliyle anlatyordu. Elimi pyor, gzlerimin iine bakyordu. O zamanlar Canan, ilkokulun beinci snfnda kk bir kzd. Aradan bir sene kadar bir zaman geti. Bir gn Canan, dilsiz annesiyle birlikte poliklinie geldiler. Acaba, hangisi hasta diye dnrken, dilsiz kzn muayene masasna oturttu. Salarn okayp pt. Sonra da tela iinde, kznn sabahleyin fenalap dtn ve iki kez de kustuunu, tarif ederek anlatt. Canan hi konumuyordu. Daha nceleri annesine tercmanlk yapan, gler yzl Canan sanki gitmi, onun yerine, somurtan, dilini yutmu bir kz gelmiti. nce apandisitten kukulandm ama deildi. Biraz tansiyonu dkt. Mide rahatszl dnerek ila yazdm ve gittiler. Bir gn sonra tekrar geldiler. Dilsiz daha da tela iindeydi. Bir eylerden korkuyor gibiydi. Hemire hanm, Gebe olmasn diye bir sz ortaya att. Gsleri yeni kmaya balam bir kzn gebe olaca kimin aklna gelirdi ki?. Annesini bekleme odasnda brakarak kz muayene etmek iin, doum odasna gtrdk. Biraz utand ve muayene olmak istemedi, direndi ve alad ama dinlemedik. Muayene sonunda hayretler iinde kaldm. Kzlk zar di-

ye bir ey kalmam ok yerden silinmiti . Bu, pek ok kez cinsel ilikide bulunduunu gsteriyordu. Ayrca, iki aylk belki de daha fazla, belki de aylk gebe idi. Gsleri bile yeni kmaya balayan kk bir kzn bu durumda olmas beni akna evirdi. Biraz da kzgn bir sesle,Bunu kim yapt, anlat bakalm dedim. Korkarak yzme bakt ve alamaya balad. Giyinmesini sabrszlk iinde bekledim. Tekrar, Anlat diye otoriter bir sesle steleyince, anlatmaya balad. Kn amcam, Almanya ya gitmek iin ve gerekli katlar hazrlamak iin geldi. O akam babamla birlikte iki itiler, sarho oldular ve arklar sylediler. Evimizde iki oda var. Birinde ben yatyorum, dierinde annemle babam yatyorlar. Benim odama, amcam iin de bir yatak yaptlar ve yattk. Daha sonra amcam, ok dm Canan diye yatama geldi ve bana sarld. Bende ona sarldm ama o, klotumu kard. eyini benimkine srtmeye balad. Biraz korktum ama houma da gitti, kar koymadm. Ertesi akam, yine srtmeye balad ve sonra, azck biraz ucundan koydu. Yanar gibi bir ac duydum ama ok deildi. Gidinceye kadar birka gn daha yaptk, sonra da gitti. Kimseye bir ey sylemedim, diyerek sustu. Bir amcann byle bir ey yapmas akl alacak gibi bir ey deildi. ingenelikle ilgisinin ne derece olduunu bilmiyorum ama, insanlkla hi ilgisi yoktu. Hemire hanmla ikimiz birbirimizin yzne, Ne olacak imdi der gibi baktk. Daha sonra kiminle yaptn diye ktm. nce ey diyerek arr gibi oldu ve Nereden biliyorsunder gibi yzme bakt. Bu kadarla geitirmek istediini ya da birisini korumaya altn dndm. Sonra, yzmdeki ciddi durumu grnce, anlatmaya balad. Yaz tatili balaynca evde hep yalnz kalyordum. Annem babam ie gidiyorlard. Komumuz bakkaln olu Ziya bir gn beni, kapnn arkasnda sktrd, sarlarak dudaklarmdan pt. nce

kar koymak istedim ama sonra vaz getim. Bizim eve ktk, benim odama geerek, birlikte soyunarak yattk. Daha sonra, bazen her gn, bazen aralkl olarak geliyor ve birlikte yatyorduk. Bana her geliinde kendi dkkanlarndan ikolata ve akide ekeri getirmesi de ok houma gidiyordu. Yapmadan nce her defasnda, kendisininkine bir klf takyor ve Gebe kalman nlerdiyordu. Bu uralar srasnda birka kez, takt o klfn yrtld da oldu. En son, askere gitmeden nce de yaptmzda, yrtldn grdk. Her halde o zaman gebe kaldm, dedi ve somurtarak nne bakt. Hemire hanmla ikimiz, birbirimize bakarak dikildik kaldk. Kz en az iki aylk gebe ve daha okul ocuu. Sulularn birisi Almanyada, dieri askerde. Savcla haber vermemin gerekli olup olmadn, o zamanlar bilmiyordum. En iyisi nce ailesine haber vereyim ve bir Kadn-Doum Mtehasssna mektup yazaym, gerisini onlar hal etsinler diye dndm. O zamanlar Trkiyede krtaj yasakt. Ba Tabip odasna birlikte getik ve annesi dilsizi arttm. Telala geldi, hepimizin yzne merakla bir bir bakt. Ben elimle kzn gsterdim ve elimle karnnn bym olduunu, parmaklarmla ay iareti gstererek, iki elimle de cinsel iliki iareti yaptm. arr gibi bir an duralad, nce gzleri kayd, sonra srt st dp bayld. Daha fazla dayanamayp, onlar hemire hanma brakarak katm.

DOKTORDAN KORKU nsanlar, doktora gitmekten niin korkarlar?. Bunun mantkl bir aklamas yoktur. Ama, her kiinin kendine gre ayr bir bahanesi, bir ekincesi vardr. Bahane aratrmas yaparsak ok eitli bahaneler ortaya kar. En ok rastlanlan bahane,Bir hastalk bulurlar, iin yoksa ura dur trndendir. Buna verilecek ok mantkl ve yararl bir yant vardr. yi ya ite,bir ey bulurlarsa ona gre gereken nlemleri alrsn. Gerekiyorsa ila alrsn, perhiz yaparsn ya da ameliyat olursun ve bylece salkl yaarsn. Fakat genelde, kiinin henz bilmedii, dnmedii, bir hastaln bulursanz,Kt kii olmak olaslnz da vardr. Ben buna, bilind bir Hastalk korkusu diyorum. Seneler nce bir ilede, Salk Merkezi Ba Tabibi olarak grev yapyordum. Salk merkezinin iindeki baz tamir ve deiiklikler iin l Salk Mdrlne, bir yaz yazmtk. O nedenle,Vali Paann ileyi ziyareti srasnda, l Bayndrlk Mdr ile birlikte Salk Merkezine gelmilerdi. Bir yaz gnyd ve hava olduka scakt. Onlar Salk Merkezinin bahesinde kk ama sevimli bir kameriyede misafir ettik. amlarn altnda, kk bir havuzun evresinde oturmak ok holarna gitti. Havuzda yzen birka balkla da ilgilendiler. Bayndrlk Mdr Oktay Bey ile ayn yalarda idik ve daha nceden tanyorduk. Bir dou ilinde, benim zorunlu hizmet yaptm yerde, o da Bayndrlk Mdr olarak grev yapyordu. Eski bir dostu grmenin mutluluu ile kucaklatk. Vali Paamz, bir emekli Tmgeneral idi. Bize gre epey yalyd ama, olduka dinti. alkand, yurtseverdi. Atatrk ve nklaplarna gnlden

balyd. Vatan iin her eyin en iyisini ve en dorusunu dnr ve hibir ey gznden kamazd. Kendisini itenlikle seviyorduk. Her ilede olduu gibi, ilemizin eitli problemleri vard. Bunlarn arasndan, kylerin yol derdi, ime suyu derdi yannda bir de kylerin Elektrik dalmna katlma pay kmt. Kylerine elektrik gelmesi iin para vermek, kyllere zor geliyordu. Halk ve memurlarla yakn ilikide bulunmam nedeniyle, ilenin tm problemlerini, kylerin ve kentin btn skntlarn ok iyi biliyordum. O srada kaymakammz l Genel dareler konusunda aratrma yapmak zere, iki sene iin ngiltereye gitmiti. Vali Paa birden bana dnd, Doktor seni kaymakam yapalm, ister misin?. Emredersiniz Paam, dedim. Bunun zerine, yleyse kahveler aylar senden!. Daha sonradan, paann geli nedenlerinden birinin de bu konu olduunu rendim. Oktay Bey, bu konumalarn srd sralarda, srekli bir eyler iiyordu. Hastabakclar, bizim Salk Merkezimizin, gaz ya ile alan, klstr buz dolabndan, su ve gazoz tayorlard. Bir ara yanna oturdum, a olup olmadn sordum. Bir saat kadar nce,Vali Paa ile birlikte, kebap ve baklava yediklerini syledi. O srada azndan aseton kokusu geldiini fark ettim ve eker hastas olmasndan kukulandm. Bu durum genelde, a kalan kk ocuklarda ve eker hastalarnda ok grlrd. Hibir ey belli etmedim. Vali Paaya kahvesini getirdiklerini grnce harekete ge-

tim. Salk Merkezini gezmek ve yapacamz tamir ve deiiklikleri gstermek bahanesiyle, ieri gtrdm. Oktay bey, birlikte getirdii teknisyene gereken yerleri ltrd, baz notlar ald ve hesaplar yapt. Poliklinikte biraz oturduk ve yapacamz deiiklikleri konuurken tuvalete gitmek istedi. Ben de, Sana bir idrar muayenesi yapalm, ikrammz olsun, diyerek aka yollu doldurua getirdim ve kar kmasna zaman brakmadan, idrar kavanozunu eline verdim. Amacm idrarda eker aramakt. Tuvaletten kt zaman ki durumu, elinde idrar kavanozu ile rkek ve akn baklaryla, olduka komik grnyordu. Deney tpne idrar koyduk ve zerine ayra koyarak ispirto ocanda kaynattk. O da merakla bakyor, ne yapmak istediimi anlamaya alyordu. Dorusu ben de merak iindeydim. Ne yazk ki deney, idrarda ok miktarda eker olduunu gsteriyordu. imdi bunu uygun bir sylemle anlatmak sorumluluu da bana dmt. Skntl bir durumda olduumu anlad, merak ve biraz da korkuyla kark, bana yneldi, Arkada, neler oluyor bana da syler misiniz? dedi. nce bir yutkundum, boazmdan Gurk diye bir ses kt. Benim iin sylemesi zor olduu kadar, onun iinde kabullenmesi zor bir durumdu. Arkada, azndan aseton kokusu geliyordu, onun iin idrar muayenesi yapmak gereini duydum. Senden izin almadm iin zr dilerim. zgnm ama, yaptmz idrar muayenesi sonucu, byk bir olaslkla, senin bir eker hastas olduunu gsteriyor. Yarn Devlet Hastanesine giderek tetkikler yaptrman gerekiyor, dedim.

ok bozuldu, oturduu sandalyeden sallanarak ayaa kalkt, ne yapacan arm bir durumda gezindi. Belli ki, hi beklemedii bir durumla karlamt. Sonra hibir ey sylemeden hzla odadan kp Vali Paann yanna gitti. Ben de arkas sra kotum, yetierek birka sz sylemek istiyordum ama, yetiemedim. Vali Paa, Mdr Bey, iiniz bittiyse, artk gidelim, diyerek ayaa kalkt. Dikkatle Oktay beye bakmay srdrd ve ekledi, Ama sen ok tuhaf ve solgun grnyorsun Oktay, Oktayn yant benim iin ok acyd. Gidelim paam, salam geldik, arkadamz doktorun sayesinde hasta olarak gidiyoruz. Yzme bile bakmadan, paann ard sra yryp gitti. Bana darld belliydi ama gerekte, bana teekkr borlu olduunu bir gn renecekti. Oktay bir daha hi grmedim. Kendini ailesinin yanna tayin ettirmi ve gitmi. Kaymakam vekili olmam nedeniyle Vali Paa ile ok sk karlayorduk. Paa her karlamamzda, Aman doktor biraz uzak dur, yeterince iim var, bama bir de hastalk karma, diye taklyordu. Ne yapalm, doktorun kaderi bu. Yaptmz iyilikler, nadiren de olsa, kt alglanabiliyor. Amma atalarmz, Balk bilmezse halik bilir demiler.

DOKTORUN EV HAL ocuu olan doktorlarn, evde muayenehane amalarn ve evde hayvan beslemelerini sakncal grmmdr. Bu ikisini de yapmadm halde, yine bama iler almt. altm ile ve il merkezlerinde, pratisyen ya da uzman olarak, daima hastalarm hastanede ya da muayenehanede kabul etmiimdir. ocuklara bulaan ocuk hastalklar, yine ou zaman ocuklardan gemektedir. Sizin ya da einizin bulunmad bir zamanda gelen bulac hastalkl bir ocuk, bir ocuunuza hastaln bulatrrsa, sonra hepsi de o hastala yakalanacaktr. Evdeki bir ocuu dier ocuklardan tecrit etmek olanakszdr. Ayrca, byklerin yakalanmas, ocuklarn yakalanmasndan daha tehlikeli olan hastalklar da vardr. Kabakulak ve Suiei gibi. Einin ya da byk ocuunun bu hastalklara yakalanmasn kimse istemez sanrm. Benim Hkmet Tabiplii yaptm zamanlarda, imdiki kadar eitli alar yoktu. O zamanlar, Bomaca-Difteri- Tetanos, Kuduz ve iek hastal alar vard. Salk Bakanlnn yapt BCG kampanyas da ileye uram, verem as yapmt. iek hastal dnyadan kalkt kanaati belirdii iin artk iek as uygulanmyordu. Kuduz as, srlma olayndan hemen sonra yaplyor. nemli bir nokta ise, o zamanlar salam ve etkili bir a, her zaman ele gemiyordu. Bunun acsn da tm aile olarak ektik. Hkmet Tabibi olarak altm gnlerde bir akam zeri, bir hasta ziyaretinden geliyordum. Evimizin nnden geerken, misafir odasnn klarnn yanmakta olduunu grdm. Merak ederek eve uradm. lk nce karma byk kzm kt. Kzm annen evde mi?

 Hayr! Bu gn retmenler toplants varm, ge gelecek. Fatma hanm nerede? Misafir odasnn klar niin yanyor? Biz gelince Fatma teyzeyi evine gnderdik. Misafir odasnda bir teyze var, ocuu hastaym, seni grmek istiyor. Hemen elimdeki antay attm, deli gibi odaya daldm. Grdm manzara, hibir zaman istemediim, olacandan her zaman korktuum bir manzarayd. Ba yazmal ve atkl bir kadn, ky giysileri iinde ve nnde 5-6 yalarnda bir olan ocuu, benim ayn yataki kk kzmla oturmu oynuyorlard. Olan da bizim ufakln suratna doru ksrp duruyordu. Hem de bomaca ksryle. aknlm abucak zerimden attm, bizim ufakl kaparak kucama aldm. Sonra dndm ki, kadncazn bir kabahati olamazd. O kendi ocuuna bir are aryordu. Kadna dndm, Hanm, sen doru Salk Merkezine git. imdi ben de oraya gidiyorum, dedim. ocuklara da, Evde hasta bakmadm bilmiyor musunuz? Diye sylendim ama, olan olmutu. Nihayet onlar da birer ocuktu. Btn kylerdeki ve iledeki ocuklara bomaca as yapmtk ama, ann da bir dereceye kadar nleme gc vard. A salam olsa bile, ocuklar hafif bir biimde tutulabiliyorlard. O zamanlar tedavi iin yalnz iki antibiyotik vard. Chloramphenicol ve Tetracyclin. kisinin de etkisi kukulu idi. Bir ay bazen iki ay ocuklar ksre mahkum oluyorlard. ocuu salk merkezinde muayene ettim. Tam anlamyla tipik bir bomaca vakasyd. Baka bir ileden gelmilerdi. O zaman bulunan ve bilinen ilalarn yazdm, gerekenleri syledim ve gnderdim.

Bir hafta sonra bizim ufaklk ksrmeye balad. Bazen yle ksryordu ki, kustuu gibi kk iini bile karyordu. Sonra br ocuklar ve nihayet bizim hanm, srayla bomacaya tutuldular. Aylarca skntlarn ektik. Bana gelince, ben hastalanmadm. nk, Tp Fakltesinde, ocuk dersinden snava girdiim srada, bana verilen hasta ocuk Bomacal idi. Beni imtihan eden, Dr. Cihat Grson hocamz, o zamanlar doentti. Snavdan sonra ben de bomacaya tutularak hastalanmtm. O nedenle baklm varm ki, tekrar hastala yakalanmadm. Bir ben salam kaldm. ocuk olan evde hayvan beslenmesi de ayr bir tehlikedir. Ben kklmde, orta okul ama kadar olan dnemde, ku da besledim kedi ve kpek de. Ama daha sonra grdklerim beni ok kukucu ve korumac yapt. Ku beslemek deyince aklma, ku zatrree sine tutulan Kanaryac Hasan efendi gelir. yi oluncaya kadar gnlerce srnmt. Ku alerjisi sonucu, astm krizleri yznden lmekten zor kurtulan, retmen Halim beyi de anmsyorum. Kpekleri ok seven Tp rencisinin kara cierinden, ameliyatla 4 adet kist hidatik karmlard. Evlenip oluk ocua kartktan sonra, evimizde hibir evcil hayvan beslenmedii iin, bu konuda bir derdimiz olmad. Evcil hayvanlar besleyip bakmann, ocuk psikolojisi zerinde yapt olumlu etkileri herkes kabul ediyor. Yararn ben de kabul ediyorum. Ama, sakncasn da unutmamak gerektii kansndaym.

ERKE N ERKEKL

Cinsellik konularnda olan tabular ve bilgisizlikler nedeniyle, halk arasnda pek ok yanl anlamalar ve mutsuzluklar yaanmakta olduu bilinmektedir. ocuklar ve genler arasndaki bilgisizlikler, gereksiz korkulara ve hatta psikolojik bozukluklara neden olmaktadr. Terbiye snrlar iinde, onlarn anlayacaklar biimde bilgilendirmenin, olanakl olduu kukusuzdur. Erikinler arasnda oluan baz durumlarn, boanmalara kadar giden mutsuzluklara yol at da grlmtr. Doktor olarak ya da aile doktoru olarak bize ulald zaman olay kolayca zlmekte ama, aksi durumlarda bilgisizliin cezas ne yazk ki ekilmektedir. Annesinin karnnn bydn gren bir ocua, leylekler tarafndan bir kardeinin getirileceini sylemek, elbette inandrc olamaz. Gelecek kardeinin, annesinin karnnda bymekte olduunu, sonra kp geleceini sylemek, elbette daha makul ve daha inandrc olacaktr. Hkmet Tabiplii yaptm yerlerde, tek doktor olarak bulunduum zamanlar ok oldu. Kadn erkek ilikilerinde birok sorunlara da tank oldum. leri labaratuvar olanaklarndan yoksun olduumuz yllarda, sistemli ve dikkatli bir muayene ile hastann anlattklar ve sezgilerimizden baka dayanamz yoktu. Bulunduum ilenin ileri gelenlerinden Kahveci Tahsin Efendinin ei Hayriye Hanm, arada bir hastaneye ya da muayenehaneye gelirdi. Mide ikayetleri daha ok olmakla birlikte adetten kesilme ikayetleri de vard. Gerekli grdmz ilalarn yazar

gnderirdik. imanca, 55 yalarnda kibar bir hanmd. Bir gece iddetli bir karn ars nedeniyle evlerine ardlar. ikayet ettii arlar mide blgesinde idi ama, safra kesesi blgesinde ar duyarllk vard ve arlar sa srt blgesine ve sa omzuna doru yansyordu. Bu tipik bir safra kesesi ars idi. Arlarn dindirmek ve rahatlatmak iin gereken inesini yapp ilalarn verdim. Safra kesesi filminin ekilmesi gerektiini anlattm. limiz hastanesinde grevli, bir doktor aabeyimize de mektup yazarak durumu bildirdim. Aradan epey bir zaman geti ve Hayriye hanm bir gn muayene haneye geldi. Safra kesesinden ameliyat olduunu, bir sr ta kardklarn ve artk o konuda hibir ikayetinin kalmadn anlatt ve teekkr etti. Sonra dnceli bir tavrla nne bakt kald. Bir ey sylemek istedii ama skld anlalyordu. Hayriye Hanm! Her ne konuursak aramzda kalacan biliyorsunuz. Konu ne ise rahata anlatabilirsiniz. Yzme bakt, biraz tedirgin bir biimde, Tahsin artk beni sevmiyor galiba. Eskiden yattmz zaman konuurduk, bana sarlr perdi. imdi arkasn dnp yatyor, acaba baka bir kadn m var?. ok zlyorum, bize yardm edin, dedi. Dndm; Tahsin efendi ikinci baharn dahi oktan geirmi, bir adamd. Baka bir kadnla iliki kuracak yan geirmiti. Erkekler biraz ilgisiz olunca, btn kadnlar ne hikmetse, baka bir kadn dnyorlar. Olay birden kafamda aydnland. Gzlerimin iine

bakarak benden yant beklemekte olan Hayriye hanma glmseyerek, lahi Hayriye hanm, dndn eye bak. Sen adetten kesileli ka sene oldu?. Drt be sene oldu. Peki,Tahsin efendi ka yanda, Altm beten fazla. Bak Hayriye Hanm ! Nasl kadn kadnlndan kesiliyorsa, erkek de erkekliinden kesilir. Bunu bir dn!. Hayretle yzme bakt, Erkekler erkeklikten kesilir mi? Bunu bilmiyordum. Hi kesilmezler sanyordum. imdi beni dinle ! Bu akam, yattnz zaman, ona de ki; artk ben eskisi gibi sevimek istemiyorum. Konualm ve sarlp yatalm. Greceksin her ey dzelecek. Olmazsa yine grrz. Dedim ve basit bir sakinletirici reete yazdm. Sevinerek yerinden kalkt ve sonra gle bir yzle teekkr etti ve gitti. Ertesi gn sabahleyin, tam muayene haneden kp hastaneye gideceim srada, Kahveci Tahsin efendi, elinde kocaman bir fincan scak kahve ile slk alarak geldi. Yznde gller ayordu. Doktor Bey! Verdiin ila bizim hanma ok iyi geldi. Hi siniri filan kalmad. Dn akam sarlp yattk,dedi.

EVC L K OYUNU

ocuklarn ne kadar merakl olduklarn ve bizleri taklit ederek hayat rendiklerini, herkes bilir. Buna karn, baz hareketlerimizin onlar tarafndan grlmemesi, bilinmemesi gerektiini de biliriz. Her an, bizleri gzetleyip dinlediklerini unuturuz. Baz gizli kalmas gereken davranlarmz, cinsel yaamla ilgili hareketlerimizi, dalgnlk ve umursamazla dmeden, onlardan saklamasn da bilmeliyiz. Hkmet Tabibi olarak altm senelerde bir gn muayene haneye, iki gen kadn geldi. kisini de ilk kez gryordum. Belki de ileye konuk olarak gelmilerdi. Giyimleri ve kuamlar da olduka tahsil ve terbiye grdklerini gsteriyordu. kisi de esmer, siyah ksa sal, yalnz birinin sa yananda siyah bir ben vard. Karma geldikleri zaman, biraz tedirginlik iindeydiler, mini eteklerini ekitirip dzelterek oturdular. Ben glmseyerek hal hatr sordum. Hanginiz hasta, dedim. Benli hanm arkadana, Azck dar kar msn, doktor beyle yalnz konumak istiyorum. O dar ktktan sonra, Ben komu illerden birinde, lise edebiyat retmeniyim. Bir toplantda, snf arkadanz bir doktor, sizi ok vd, ok etkilendim. Buraya kan bir daveti frsat bilerek, sizin iin geldim, dedi ve sustu. Benim iin onur verici bir durumdu. Ben keyiflenip rahatladm ama o, hi de rahat grnmyordu. ki dizi arasna koyduu antasyla oynamaya balad. Parmak hareketleri kararsz ve sinirliydi.

Yerinde kmldad, yz kzard ve yutkundu, mini eteini ekitirdi. Sylemekte glk ektii belliydi. Cesaret vermek iin, Bak hoca hanm, benimle her eyi konuabilirsiniz. Konutuumuz her ey burada kalr ve yapabileceim her yardm da yaparm. imdi ekinmeden syle bakalm. Skntl bir durumda yzme bakt ve bir rpda syledi. Kzlk muayenesi yapmanz istiyorum. Sonra derin bir nefes ald. Muayenehanede bu tr bir muayeneyi yapmam olanakszd. Onunla ilgili muayene masas, k dzeni, alet ve edevat yoktu. Ayrca bu muayeneyi yaparken, yanmda bir kii daha olmalyd. Ortam biraz yattrmak iin, muayenehane poliklinik defterimi atm, Adnz ve adresinizi alabilir miyim?. Yine skntl bir duruma girdi, sylemek istemediini anladm. Benli hanm, 22 yanda, diye yazyorum, tamam m?. O da bayla onaylaynca, konumam srdrdm. Bak hoca hanm, buras o muayene iin uygun deil. Sonra, yanmzda bir kiinin daha bulunmas hem senin ve hem de benim emniyetim bakmndan gerekiyor. Yarn leden sonra saat drtte salk merkezine gel, hemire hanmla birlikte muayene ederiz ve istersen rapor da yazarm. Birden deiti, rahatlad ve glmseyerek ayaa kalkt. ok teekkr ederim, yarn muhakkak geleceim, bu son frsatm. diyerek gitti. Niin son frsat idi, bilemezdim ama, kararl tavr kesinlikle geleceini gsteriyordu. Ertesi gn, dediim sa-

atte geldi ve doum odasna gtrdk. Hemire hanm yatrp hazrlarken, ben de eldivenleri taktm ve muayene ettim. Kzlk zar tamamen salam ve iine bir parmak girmesine bile izin vermeyecek nitelikteydi. Tamam giyinebilirsin! Niin muayene olmak istediinizi renmek isterim, ok merak ettim. Oluryantn verdi ve sustu. Eldivenlerimi karp, elimi ykayncaya kadar abucak giyindi, ba tabip odasna getik ve oturduk. lesiye merak ettiinden emindim ama, evresine kar o kadar kukulu davranyordu ki, hemire hanm yanmzdan ayrldktan sonra ancak, sorabildi. Nasl ? Hi merak etme,sapasalam, imdi anlat bakalm. ok kr ! dedi. Sonra, derin bir nefes ald, yz sevinle aydnland. Artk yz-gz olmutuk sklmyordu. Mini eteini filan da ekitirmiyordu. Oturduu koltukta ne doru hafife eildi ve anlatmaya balad. Gen bir doktorla tantm ve birlikte kmaya baladk. Benimle evlenmek istiyor. Ben de istiyorum ama, zrl olduumu sandm iin, ne yapacam bilmez haldeydim ve bir trl yant veremedim. En sonunda siz aklma geldiniz, imdi rahatlkla Evet diyebilirim diyerek glmsedi. Sonra tekrar kendini toplayarak derin bir nefes ald ve anlatmay srdrd. Annem ve babam retmendi. Seneler nce, ben ilkokul drdnc snfnda iken, aile dostumuz bir kar koca retmenler vard. Oturduumuz kiralk daireler bitiikti. Onlarn da ortaokul nc s-

nfnda bir oullar vard. Ben ona;Hayri aabey diyordum. Cumartesi ya da Pazar akamlar ok kez, ailelerimiz bir araya gelirler, iki iip yemek yerler ve kafalar tamam olunca, salonda oturup kat oyunlar oynarlard. Hele bir Papaz kat oyunlar vard ki, dnyay unuturlar, glmeleri ve haykrmalar sokaktan duyulurdu. Biz de bitiik oturma odasnda devlerimizi yapar ders alrdk. Hayri aabey benim btn derslerime ve devlerime yardmc olurdu. Onlarn evinde olduumuz bir akam, dev defterimi unuttuumu grdm. Giderek anneme syledim. Annem de anahtarlar verdi ve Gidin alndedi. Birlikte bizim eve gittik ve defteri aldk. Tam dneceimiz srada Hayri aabey,Gel evcilik oynayalm dedi. Zaten sklmtm,Olurdiye yantladm. Tam oyuncaklarm karacam srada bana sarld ve dudaklarmdan pt ve Klotunu kar dedi. Ben, Olmaz! dedimse de Evliler yatarken karrlar, hi korkma ok eleneceiz deyince, Dorudiye dndm. Gerekten annemin yatarken kardn birka kez grmtm. Onun zerine biraz ekinerek klotumu kardm. Bu srtnmeli ve pmeli evlilik oyunu ok houma gitti ve ok elendim. Sonra hemen onlarn evine, ailelerimizin yanna dndk. Acaba ge kaldmz anladlar m? diye biraz endie ettik ama, oyuna yle dalmlard ki, dnyadan haberleri yoktu. Yaptmzn yanl ve ok da ayp olduunu, ailelerimizin kzacaklarn biliyorduk. Ama bu evcilik oyunu da ikimizin ok houna gitmiti, vaz geemiyorduk. Her frsatta bu oyunu tekrarlamaya baladk. Bu elenceler bizi birbirimize de ok balad. Birlikte geziyor, birlikte ders alyor, hatta her an birlikte olmak istiyorduk. Birlikte ders almamzdan, Hayri aabeyin beni koruyup kollamasndan ai-

lelerimiz hi kukulanmyor, hatta memnun grnyorlard. Bazen bizi tevik bile ediyorlard. Halk arasnda, bizi karde sananlar da oluyordu. Yine bir gn evcilik oynuyorduk, tam heyecanlandmz bir anda, benim eyimde bir ac duydum ve Ay, ok acddiye bardm. kimiz de korktuk ve hemen oyunu braktk. Birka gn sonra dayanamayp, nmze kan ilk frsatta, evcilik oyunumuzu srdrdk. Yaz tatilinden sonra, onlarn baka bir ileye tayinleri kt ve en ok zlen de Hayri aabey ile ben oldum. Hem elencem hem de koruyucum gidiyordu. Ben daha sonra yatl liseye ve daha sonra faklteye gittim. Evcilik oyununun elencesini her zaman anmsadm ama, neden ac duyduumu da uzun zaman dnmedim. imdi evlenmem sz konusu olunca, zntl gnler yaadm. zntden uykularm kat. Derdimi hi kimseyle paylaamadm. Kzlk zarm salamsa, o acy niye duydum, bana syler misiniz? Tabi anlatrm Hoca Hanm. Kzlk zar blgesi ok duyarl bir blgedir. Oraya yaplan sert bir drt ac oluturur. Kzlk zar yrtlsayd az da olsa kan gelmesi ok kez grlrd. Tamam m? Kukulu ve skntl durumu tamamen kayboldu, gzleri parlad. Bu kadar zamandr bo yere zlmm. Keke size daha nce gelebilseydim. Bu iyiliinizi hi unutmayacam. Elimi skt ve ayrld. Ben de arkasndan yksek sesle, Mutluluklar dilerim, diye yantladm. Neyse ki bu evcilik oyunu, kt bir biimde sonulanmamt.

EVL B R BAK RE VE ADA

Salk memuru Hsn bey, askerliini yaptktan sonra, ilk devlet hizmeti olarak, Salk Merkezimize gelmiti. Kendisi yerli halktand ve ailesi ile birlikte ileye ok yakn Kepen kynde kalyordu. Her sabah yryerek kyden gelir ve mesai saatinde iinin banda olurdu. Akam da yryerek kye dnerdi. Zayf ve elimsiz olmas bizi endielendiriyordu ama yaplacak bir ey yoktu. Bilmediklerini itenlikle soruyor, ilerine ok dikkat ediyordu. Be vakit namazn klmas yannda, islami kurallara da tam anlamyla inanarak uymas, bize gven veriyordu. Kendisinden hepimiz ok memnunduk. Bekard ve hi arkada yoktu. Sakin, iine kapank, kendine gvensiz ve tek dze bir yaam iinde olmas, beni dndryordu. Bir gn, kendisine takldm. Hsn bey, askerliini yaptn, iin de var, artk seni evlendirelim. Haklsnz efendim, szlm bir kz var, uygun bir zaman bekliyoruz. Ya! yle mi?. Ben tanyor muyum?, Elbette tanrsnz. Ziraat bankasnda memure Ayten hanm. Ayten hanmn kendisini ve ailesini ok iyi tanyordum. Esmer kara kuru, ama sevimli bir kzcazd. Canl, hareketli, neeli tavrlaryla kendini sevdirmeye alyordu. Bazen bana urar, zayflndan ikayet eder ve itah ac ilalar isterdi. Ben de her ikayet ediinde, Durumun ok iyi Ayten Hanm, manken gibi esmer gzeli bir kzsn, diye iltifat ederdim.

Babas Muhlis efendi, Devlet Demir Yollarndan emekliydi ve felli olmas nedeniyle yatalak durumdayd. Kars Drye hanm gl kuvvetli, melek gibi sakin bir kadnd. Kocasna olaan st iyi bakyordu ve doktorlarn syledikleri her eyi tam anlam ile uyguluyordu. Bir gn onlarn evinin yaknndaki evde olan bir hastaya bakmak iin gitmitim. Aklma esti, evlerine uradm. Hastann eli yz, amarlar ve araflar tertemizdi. Aferin Driye hanm, Muhlis efendiye ok iyi bakyorsunuz?. Nasl bakmam, doktor bey? O benim efendim. Hala onun ekmeini yiyorum, demiti. Bir gn, Salk Memuru Hsn bey, evlenmek iin izin istedi. Davullu zurnal bir dnle ve Ayten Hanm ile evlendirdik. Muhlis efendinin iki katl, kocaman baheli, iki katl evine i gveyisi gibi yerleti. Mutlu ve dzenli bir hayatlar vard. Ksa bir sre sonra Muhlis efendi vefat edince zntl gnler yaadlar. Ayten hanm, babasn ok severdi. Babas vefat ettikten sonra, evi de ileyi de iine sindiremedi. Bir an nce buralardan gitmek istiyorum dediini sylediler. Belki de hem byk ehir hayat yaamak, hem de kocasnn, kalabalk kyl ailesinden kurtulmak istiyordu. Hsn bey ise, yaad hayattan ok memnundu. Bana sorarsanz, mrnn sonuna kadar burada yaamay, ocuklarn burada bytmeyi ve burada emekli olmay dlyordu, sanrm. Karsnn srar ve yalvarmalarna dayanamad ve bir gn bana gelip sordu, Ankaraya tayinimi nasl yaptrabilirim? Sevdiim bir insan ve almasndan memnun olduum bir memurdu.

Biraz zor! Salk Bakanlnn Gevher Nesibe Yksek Okuluna girebilirsen, hemen tayinini yaparlar, bize gre bir sakncas yok. Dier salk memurumuz ileri yrtr, dedim. Sonunda her ikisinin de tayinleri Ankaraya kt. Evlerini kiraya verdiler, Drye hanm da yanlarna alp gittiler. ki sene sonra yaz tatili iin ileye geldiklerinde bana uradlar. yle bir baktm,Eski hamam, eski tas. Kara-kuru bir Ayten hanm, sklm-pklm bir Hsn bey. Hal hatr sorduktan sonra, doktorluk damarm kabard, ocua bakacak annen de var, niin ocuk yapmyorsunuz?. Bu soru zerine ortalk kart. kisi de kararp kaldlar. Hsn bey, zninizle, deyip yerinden frlad ve dar kt. Ayten hanm alamaya balad. Neler oluyor kzm size? Bu sorum zerine de anlatmaya balad. Ben Hsnm seviyorum, o da beni seviyor. Birlikte ok mutluyuz ve ok iyi anlayoruz ve eleniyoruz. Ama aramzda cinsel iliki yok, ben hala bakireyim, dedi. armadm desem yalan olur. nk Hsn beyin sklm-pklm, kendine gvensiz hali, eskisine gre daha da kt durumdayd. Sonra anlatmay srdrd, Cinsel ilikiye hazrlandmz anda, Hsn normal duruma geliyor, tam balarken geviyor ve sonra her ey bitiyor. O nedenle ben bir eksiklii olduunu sanmyorum. nce geer diye bir sre bekledim ama, deien bir ey yoktu. Beklemenin yararsz olduu kansna vardm. nk bir sre sonra, artk bana yaklamak-

tan, bana dokunmaktan da korkmaya balad. Bir are aramak zamannn geldiini dnerek, onu ikna etmeye altm. Her defasnda, Ben iyiyim niye doktora gidecekmiim, diye syleniyor ve bana ksyordu. Yaz gelince, buralara gelmeyi ve ailesini grmeyi ok istiyordu. Size durumu anlatmak ve muayene olmak kouluyla, kendisinden sz alarak birlikte geldim, dedi. Dorusu iki sene bu duruma bir kadnn sabretmesi, bence byk bir sevgi gstergesidir. Sen zlme kzm, durum pek kt grnmyor. Byk bir olaslkla psikolojik kaynakl, sanyorum. ar gelsin, ikinizle birlikte konualm,diyerek mit verdim. Dar kt ve bir ocuk getirir gibi, Hsny elinden tutarak getirdi. Glerek karladm. Hsn bey ocuk gibisin vallahi, Allah akna u hal sana yakyor mu?. Her eyin bir aresi var. Senin durumun psikolojik. Bu utanlacak bir ey de deil. Yalnz kimseye bir ey sylemeyin, ben bunun aresini biliyorum, dedim. kisinin de gzleri parlad, yzleri aydnland. Sanki bir ila verip hemen her eyin dzeleceini sanm gibiydiler. Birbirlerinin ellerini tuttular, birbirlerine sevinerek baktlar ve sonra bana dndler. Bildiimi sylediim areyi, gzlerimin iine bakarak, gzleriyle sordular. Bakn, nce benim syleyeceklerimi yapacanza sz verin, her ikisi birden,Szdediler. imdi beni dinleyin, tatilinizi mutluca geirin, her gnn tadn karn. Gideceiniz gnden bir gn

nce bana gelin. Benim Ankara da bu hastalklarla uraan ok yakn bir arkadam var. Size bir mektup vereceim ve doru ona gideceksiniz. Hi merak etmeyin, gerekirse bir Mutluluk ubuu takar, durum dzelir. Seneye doacak ocuunuzla birlikte bekliyorum, dedim. Szlerimin baz yerinde hayal krklna uradlar yzleri asld, baz yerinde sevindiler ve sonunda el ele tutuarak sevin iinde gittiler. Durumlar aka belli ediyordu ki bunlar, gerekten birbirlerini seviyorlard. Zaman gelince mektuplarn verdim, teekkr ederek ayrldlar. Bir sene sonra, kucaklarnda bir erkek bebek ile geldiler ve bebeklerini gururla kucama verdiler. Her ikisinin de gzleri parlyordu. Sihirli bir denek dokunmu gibi, sevgileri glenmi, eksik olan sevdalar ve aklar tamamlanmt. Ayten hanmn kara kuru durumu, aka paka bir hanma dnm, k giyimi ve makyaj ile gzel bir kadn olmutu. Hsn beyin o snepe ve iine kapal hali kaybolmu, ense kulak yerinde, etrafna gvenle bakan bir erkek, gururlu bir baba durumuna dnmt. Bu duruma gelmelerinde benim de paym olmas nedeniyle ok sevindim. Sonra glerek, laf olsun gibisinden, Bebein adn ne koydunuz? diye sordum. Verilen yant benim iin harikayd. Sizin adnz koyduk, adanz oldu doktor bey! Dediler.

GVEN DUYGUSU

Gven duygusu iin, Bin gnde kurulur, bir anda yklr derler. Bu duyguyu evrenizde yaratabilmeniz ve kazanabilmeniz iin, gnlerce ya da aylarca, bu duyguyu insanlara vermeniz ve onlar inandrmanz gerekir. Kaymakam Vekili olarak da altm bir yaz gnyd. zel kalem Memuru, yanma geldi, Aka su kprs, yol yapm almalarndan bir mhendis geldi, sizinle acele grmek istiyor efendim, dedi. Gelsin bakalm. Ne istiyormu anlayalm. eriye spor kyafetli, ceketsiz, st ba toz toprak iinde gen bir adam girdi. Tela ve heyecan iinde olduu grnyordu. nce sakinlemesi gerektiini dndm. Ho geldin mhendis bey! nce yle bir otur, nefeslen. Masamn nndeki koltukta yer gsterdim. Koltuun kenarna ilierek oturdu. Sonra heyecanla yzme bakt, Kaymakam Bey! Oturacak kadar bile vaktimiz yok. Btn i makinalar, iiler ve teknisyenler kprnn banda bekliyorlar. Adamn biri eline bir tfek alm, nmze geti. Kim bu tarlaya girerse vururum diye bizi tehdit ediyor. Bu yolun yapmnda i makinalar iin, ancak gn ayrabildik. Program bozulursa, bir seneden nce tekrar gelemeyiz. Canm sklmt. Gerekte bu konunun, daha nceden dzenlenmesi gerekirdi. Ama bizim hibir eyden haberimiz olmamt. imdi ise are bulmak bize dyordu. Senelerdir altm bu ilede herkes beni tanrd. Eer beceremezsem Vali Paaya da dert anlatamazdm. Gergin havay yumuatmak iin, gven dolu sakin bir sesle, gen mhendisin gznn iine bakarak,

 Merak etme ben seninle gider hal ederim, dedim. Mhendis bey bu szlerime kar,Amma da kendine gveniyor der gibi yzme bakt. zel kalem memuru Mehmet Beye dndm, Haber ver, hemen jipi hazrlasnlar. Biraz sonra, mhendis ile birlikte jipe bindik ve yola ktk. nce, Aka su Muhtarna uradk, silahl adam konusunda bilgi almam gerekiyordu. Muhtarn anlattna gre, tarla sahibi Harbi Ahmet adnda fakir bir adamm. Kendisine Harbi denmesinden de ok holanrm. Tarlann da 9 ya da 10 bin lira kadar edebileceini de rendim. Yaplacak yol, tarlay tam ortadan bld iin, kalan her iki tarafn da ekilmesi zor olacakm. Tarladaki ceviz aac zarar grmeden kalyormu. Bunlar rendikten sonra doru kprnn bana gittim. Manzara olduka ilginti. Btn i makinalar, damperli kamyonlar, tek sra saf tutup dizilmiler, iiler ve ofrler, gruplar halinde arabalarn glgelerine oturmular, muhabbet ediyorlard. Karlarndaki tarlann ortasnda byk bir ceviz aac vard. Ceviz aacnn glgesine, elinde bir tfek ile bir adam oturmu, gzlerini i makinalarna dikmi bakyordu. Tek bama adama doru yrdm. Beni grnce hemen ayaa kalkt. Yaklanca yzne baktm, yz yabanc gelmedi ama anmsayamadm. Adam kalarn atm olduka kzgn ve kaygl grnyordu. Yumuak ve ahbapa seslendim, Beni tandn m Harbi Ahmet Efendi! Tanmaz olur muyum Doktor bey! Buyur, ho geldin. Pek ho geldik saylmaz. Adamlarn karsna silahla km, dlerini patlatmsn. Bu yaptn krk gn kylerde sylenir artk. an oldun memlekete, dedim.

nce ban yere doru edi, sonra tekrar kaldrd ve yzme bakarak keyifle gld. Kollarn iki yana doru aarak efelendi. Amma da dlek heriflermi. Halbuki ben onlara tarlann parasn vermezseniz adm attrmam dedim. Syle yleyse, bu tarlaya ka para istiyorsun? Geen sene 9 bin lira verdiler vermedim. Peki yleyse. Sana 10 bin lira vereceim. Ceviz senin, yolun iki yanndaki kalan ksm da ekersin. Yalnz paran bir ay sonra devletten alp vereceim. Eer devlet vermezse, ben vereceim. Bir ay sonra gel, paran al. Tamam m? Verdim gitti. Sen kefil olduktan sonra hibir derdim olmaz,dedi. Problemi zmtm. Mhendis bey, makinalarn nnde dikilmi bizi izliyordu. Kolumu havaya doru kaldrarak Yryn iareti yaptm. Bir grltdr koptu. Btn motorlar birden almaya baladlar ve alma balad. gn iinde yol yapld. Giderken de Mhendis Bey urad ve teekkr etti. Bir ay sonra, Harbi Ahmet Efendi, Poliklinikte alrken karma geldi. Doktor Bey, ben geldim, dedi. Mehur Ata sz vardr, Devlet alacana ahin, vereceine kargadr derler. Tapu muamelesi dahil, btn hazrlklar tamamlattm halde, devletten tarlann parasn bir ayda karamamtk. Ama verdiim sz unutmamtm. Harbi Ahmetin gn saydn biliyordum. Zamannda geleceini kesinlikle bildiim iin, paray bankadaki hesabmdan alarak kasaya koymutum. Hazrlattm vekaletnameye imzasn attrdm ve parasn verdim. Elimi skarken gzlerimin iine bakt, Sana gvendim Doktor Bey! Sen arada olmasaydn, katiyen raz olmazdm, dedi.

HALKACI KADIN

Doktor, nndeki kitabn sayfalarn kartrp duruyordu. Kap ald ve yavaa kapand. Gzlklerinin zerinden hastabakcya, endieli ve soran gzlerle bakt. Gz gze geldiler. Hasta bakc yantlad ve olduu yerde kald. Hastalarmz bitti. Sanki yorgunluktan srtn kapya dayamak istiyormu gibi bir hali vard. ehresi solgun ama sevinli grnyordu. Doktor derin bir nefes ald. Bir rahatlk dalgas vcudundan geti. Bir hasta daha olsa sanki, bakamayacakm gibi bir duygu, bir bkknlk, iinden gelip geti. i kr doldu. ki elini beline bastrarak ve yzn biraz ekiterek doruldu. Bu gn de geti Zemine hanm! dedi. Zemine kadn bu Hanm hitabna, her zamanki gibi yine ard. Nedense buna bir trl alamamt. Halbuki, bu hitap ekli, doktorun eskiden beri adetiydi. Hi kimseye yaln adyla hitap etmezdi. nsanlara deer verdiinin bir belirtisi ve karsndaki kiiye bunu hissettirmenin en gzel yolunun, bu olduunu sylerdi. Doktor, gri renkli ftr apkasn giyerek kapdan kt. Uzaklardan gelen uultuya benzer grlty duyunca irkildi. Caddelerin olaan st kalabaln fark edince, birden anmsad. Kasabada panayr balamt. Kendisi iin bir deiiklik olacan dnerek, panayrn kurulduu tarafa doru yneldi. Panayr gnlerinde salk merkezi ve muayenehane o kadar youn oluyordu ki, yorgunluktan kp gezmek bile ksmet olmuyordu. Bu panayr ilk ziyareti olacakt. Nedense tenha yollardan gitmek istiyordu. Tand fakat, adn anmsamad birka kii ile selamlaarak yrd. Ke-

yi dnnce, youn bir uultu ile anlamsz bir grltnn iine dt. Anlamsz barmalar ve mteri aran sesler, bir uultu halinde ge ykseliyordu. Kede bir drtgen adr ile ona bitiik bir konik adr grd. Merak etti ve o tarafa yneldi. Halkaclar diye birden tand. Tezgahn nnde kii yan yana duruyordu. Drdnc olarak da kendisi sraya girdi. Drtgen adrn iinde, yan yana birletirilmi masalar ve masalarn zerlerinde, belirli aralklarla dizilmi sigara paketleri vard. Birinci mterinin karsnda, gen sarn bir kadn duruyordu ve elinde tahta halkalardan birka tanesini tutuyordu. Kadnn gsnden aas tezgahn arkasnda kalyor ve grnmyordu. Bir gariplik, olaan d bir bakalk vard bu kadnda. Yapt ile, makyajnn ustaln da badatramad. Sar salar, zenilerek taranm ve omuzlarna doru dklmt. Mavi gzleri masum bir ltyla parlyordu. yi bir eitim grdn ya da iyi bir terbiye grdn dnd. Yz hafif illi, omuzlar ve kollar olduka yuvarlak, balk etinde ve yirmi yalarnda kadar grnyordu. Karsndaki mterilerin gzlerinin iine bakarak, en iten ve mit veren, glcklerle konuuyordu. Sonra tekrar oynamasn rica ediyor, ikna edemezse bir an somurtuyor ve bir sonraki mteriye dnerek ayn pozlar tekrarlyordu. Son mterinin att iki halka, sigaralardan hi birinin zerine oturmad. nc halka ise, ember gibi yuvarlanarak yere dt. Kadn onu almak iin yrd ve o zaman kadndaki garipliliin ne olduunu anlad. Kadn hamile idi. Hem de doum yakn grnyordu. Birden kar karya geldiler ve yapayalnz kalverdiler. Doktor bir ey yapm olmak iin, apkasn alnndan geriye doru itti. Kadn, elindeki halkalar birbirine vurarak glmsedi. Gz gze geldiler. Doktor, gzlerinin ii glerek, sevgi ve efkatle, bi-

raz da acyarak bakt. Kadn hep ehvet ve arzu dolu baklara alkt. ard, gzlerini indirdi, halkalar uzatt, -Oynamak ister misiniz? Doktor, birden soruverdi, -Bebek ka aylk? Kadn bsbtn ard. nce Sana ne? ya da Seni neden ilgilendiriyor? der gibilerden, soran gzlerle bakt. Sonra, yzndeki tebessm yava yava kayboldu ve nihayet kzararak somurttu. O zaman doktorun akl bana geldi. yle ya, bu kadncaz, bu Allahn garibi, onun doktor olduunu nereden bilecekti. Ben doktorum, deyiverdi ve ekledi. Burada salk merkezimiz var, ebemiz de var. O srada bir erkek, kadnn yanna geliverdi. Uzunca boylu, sarn, mavi gzl, ince bykl ve olduka yakkl grnyordu. Yznde sevimli bir aydnlk vard. Soran gzlerle kadna bakt. Kadn scak bir sesle, Doktor bey bebei sordu, dedi. Sonra doktora dnd ve sanki bir ayptan bir gnahtan kurtulmak istermi gibi, Yusufla yeni evlendik, dedi. Doktorla Yusuf, hafife balarn eerek birbirlerini selamladlar. Doktor, Yeni evlendik szyle bebein bykln aklnda lt. Kafasna bir sr sorular yld. Fakat, yeni bir soru sormann anlamsz olacan dnerek, onlara iyi anslar diledi ve ayrld. Gece yars kapnn ziliyle uyand. Zil kez ard ardna almt. Demek ki, hastahaneden onu armaya, en azndan bir ey sormaya gelmilerdi. Belki bir ey sorarlar da kurtulurum midiyle balkona yneldi ve aaya bakt. Ev iki katl, tm kendisine ait,

tipik Anadolu evlerinden biriydi. Bahesi ,bahesindeki meyve aalaryla, ahryla tam anlamyla bir aa eviydi. Ne o Ahmet efendi? Yar uykulu bir sesten, tek kelimelik bir yant geldi., Doum. Demek ki midi bouna kmt, gitmesi gerekiyordu. Zaten buna alkt. Her gece bir ya da birka kez gittii olurdu. Doktorluk zveri meslei szn anmsad ve glmsedi. Sonra birden aklna geldi. Panayrlarda, her trl olayla birlikte daha ok, kavga-dv-sarholukyaralama gibi olaylar olurdu. Bu doum da nereden kt diye aklndan geirdi. Salk merkezine geldii zaman, zile kez bast. Bu geldiini personele bildiren bir Parola idi. Kap alnca, Ahmet efendi ile selamlat, odasna giderek soyundu. Beyaz gmlek ve pantolonunu giydi ve doum odasna doru yrd. Her zaman ki gibi Ebe hanm hazr onu bekliyordu. Glmseyerek selamlatlar. Hemen ellerini sabunlayp ve fralayarak ykad ve eldivenleri giydi. Bu arada ebe hanm durumu anlatmt. Doum normaldi, ate yok, tansiyonnabz normal, ilk doum, yalnz arlar gszd. Doktor muayenesini yapt, Vakit tamam, dedi. Gerekli ilalar syledi ve ilalar derhal yapld. Biraz sonra, arlar sklamaya balad ve bir sre sonra da, bir bebek doktorun avularnda idi. Ebe hanmla ikisi aknlkla birbirlerine bakp kaldlar. Ummadklar bir olayla karlamlard. aknlk ve panik iinde birbirlerine bakyor, bir trl inanmak istemiyorlard. Ebe hanm kendisini abuk toparlad, sondayla ocuun azn burnunu temizlemeye balad ve ayaklarndan tutup sallandrarak, poposuna kk bir aplak indirdi. Nihayet Ufaklk olanca gc ile barmaya balad. Sonra nefesleri sklaarak sus-

tu. Bu bir zenci erkek bebekti, koyu morumtrak bir grn vard. O gne kadar hi, zenci bir bebek dnyaya getirmemilerdi. Kadna bakt, ikinci bir aknla urad. Evet bu kadn, panayrda grd Halkac kadnd. Gzleri kapal, alnnda ter damlalar birikmi olarak yatyordu. Rahatlam ve gevemi bir hali vard. Yznde aydnlk, mutluluk ve tebessm, hepsi bir arada, sanki biri birine karmt. Fsltl bir sesle, Bebeimi grebilir miyim? dedi. Doktorla ebe hanm tekrar birbirlerine endieyle baktlar. Bebek hazrlanm, beyaz temiz bir havluya sarlm durumda idi. Ebe hanm, alk haliyle, iki elinin avular iinde tuttuu bebei, kutsal bir emanet gibi, anneye uzatrken, Buyurun, olunuzu gle gle bytn, dedi. Odann havasnda bir sessizlik, bir gerilim olutu. Hep birlikte, kopacak kyameti bekliyor gibiydiler. Anne gzlerini yavaa at ve bebee bakt. nce arr gibi oldu. Sonra, yz aydnland ve sevin doldu. Ah canm, dedi. Sonra doktora dnerek, Babalk, o kr olas zenciye nasip olmu, diye ekledi. Kutsal bir ey tutarcasna, elleriyle bebeine sarld ve gsne bastrd. Yllarca bekledii sevgilisine kavumu gibi mutlu, gzlerini smsk kapatarak sarlp kald. Demek ki annelik byle oluyordu. Bebein meruluu ya da gayri meruluu, beyazl ya da siyahl onu etkilemiyordu. Bebek onun bebeiydi ya ite o kadar. Kopmas beklenen kyametin Mutlu son ile noktalanmas bizlere derin bir nefes aldrd. Aldrd ama, zihinlerimizi de karma kark etti. Sarn anne, sarn baba, zenci bebek ve O kr olas zenci baba .

NEC N N SIRRI Btn kylerimizde bir salk kuruluu olmasn hepimiz isteriz ama, bu gn iin olanaksz olduunu da hepimiz biliyoruz. O zamanlar, bulunduum ilenin yirmi be kyne karn, yalnz iki ebe bir salk memuru ve iki Eitmen vard. Gerekte her kyde, ine yapacak bir kiiye ihtiyacmz da oluyordu. lkokul retmenleri yardm etmeye alyorlard ama, biz onlarn amiri deildik ve salk bilgileri de, deneyimleri de yetersizdi. Her kyde, hastalara ine yapan bir kii, bir ineci olduunu rendim. Kanuna gre, Salk Memurlar, hemireler bile, ancak doktor nezaretinde ine yapabilirlerdi. Ama yaantmzn gerei yle deildi. Onlar biraz eiterek, daha yararl duruma getirmeyi dndm. Salk merkezindeki hasta bakclar, btn kylerdeki inecileri tanyorlard. Onlarn yardmyla birer ikier arttm. Biraz kukulu olarak da olsa geldiler. Yadrgamakta haklydlar nk, kanunu biliyorlard. Ayrca benden nceki hibir hkmet tabibi arkadalar byle bir ey yapmamt. Onlara Eski kye yeni adet gibi geldi. Onlarn nerede ne rendiklerini, ne kadar ve ne bildiklerini, her biriyle tek tek konuarak rendim ve unutmamak iin de defterime yazdm. ki tane retmen dnda dierleri, askerliklerini shhiye eri ya da shhiye avuu olarak yapmlard. Her birine yapmas ve dikkat etmesi gerekenleri, bize haber vermesi gerekenleri, salk konusundaki kanun ve kurallar anlattm. lerinde o gne kadar salk merkezine hi gelmemi olanlar bile vard. Onlarla yakndan ilgilenmi olmam ve tanmam, aramzda bir dostluk ba kurulmasna ve bir gven ortam olumasna neden oldu. Yalnz hastalaryla deil, zel durumlaryla ve zel skntlaryla da ilgileniyordum. Bir gn alt kynden ineci Hamdi, ei Zeynep hanm getir-

di. Zeynep hanm gzel bir kadnd. Hafif makyaj, beyaz ipekli ba rts, krmz mantosu, ipek oraplar ve krmz yksek topuklu ayakkablaryla k bir ehirli hanmn andryordu. Ben Hamdi efendiye, Hanmn ikayeti nedir Hamdi efendi, deyince, Zeynep hanm, Hamdi bey, diye dzeltti. armadm desem yalan olur ama hi renk vermeden sorumu dzelttim. ikayeti nedir Hamdi bey?. nce bir bocalad, karsndan byle bir dzeltme beklemiyordu her halde. Ama ben ok ey sezinledim. ncelikle bu hanmn iddial bir tutumu vard. Belki de, bulunduu yeri ve sosyal katmann beenmiyordu. Belki de psikolojik bir sorunu vard. Gsterie de olduka merakl olduu kansna vardm. Hamdi bey bir an duralad ve sonra, Bizim hanm, srekli kabzlk ekiyor, karnnda arlar oluyor, bazen byk tuvaleti ncesinde arlar geliyor. Adetleri aryor, ocuumuz olacak diye seviniyoruz ve sonra ok arl olarak adet grnce zlyoruz. Yaptm uzun muayeneler sonunda,Spastik kolon olma olaslna karar verdim. Anladma gre Zeynep hanm, senedir evli olmalarna karn, ocuunun olmamasndan kendini sulu hissediyor ve o da byk bir stres oluturuyordu. Gerekirse daha sonra, bir uzman doktora gndermeyi dndm. Gereken ilalar yazdm, perhizleri anlattm. Bu hastaln zntyle ve ruhsal gerginlikle ok ilgisi olduunu, ocuklar olmas iin daha vakit olduu gibi szler syledikten sonra,

Hamdi bey, bana bir ara ura, sana bir iim dt, dedim ve onlar gnderdim. Bir hafta kadar sonra Hamdi bey geldi. Buyur doktor bey, elimden ne gelirse yaparm. Oturttum ve yle bir baktm, gerekten bana yardma gelmiti. Gzleri parlyor ve emir bekler gibi bir durumu vard. Memnun oldum ve glmseyerek yzne baktm. Bak Hamdi bey! O gn Zeynep hanmn yannda sylemedim. ocuunuzun neden olmadn renmemiz iin, nce senin muayene olman gerekir. Bu szm onun duymas hi de iyi olmazd. Bu sz onu ok artt ve yz kart, Ama benim bir kusurum yok, dedi. Onun zerine ben, Bana gven, size yardm etmek istiyorum. Tarlaya rk tohum ekersen, ekin olur mu?. Yzme ararak bakt ve ben glmseyerek devam ettim, Bir tekerleme, bir bilmece vardr bilir misin? Erkek ii kadn ii / Bunu yapan iki kii / Biri erkek bir dii. Bu bilmenin cevab, ocuktur. Birisinde kk bir kusur olmas ii bozar. imdi sana bir mektup yazp vereceim. Bu gibi hastalarla uraan bir doktor arkadam var ona gtreceksin. O seni muayene edip raporunu yazp bana gnderecek. O zaman grrz. Sakn ha ! hi kimsenin, senin doktora gittiinden haberi olmasn, Zeynep hanma da sakn syleme. Gitti ve gn sonra geldi. Kapal zarf iindeki raporu bana verdi. Kendisine bir ey sylemedikleri iin merak iindeydi. Zarf atm ve okudum. zet olarak raporda, dl hcrelerinin (Spermlerin)

yzde doksan kadarnn hareketsiz olduunu , bu durumda yaplacak bir tedaviden yararlanamayaca ve ocuunun olma olasl dnlmedii, yazlyd. Benim iin bunlar sylemek ok zordu ama sylemek zorundaydm. Hamdi bey, zlerek sylemeliyim ki, senin ocuun olmaz. nk, dl hcrelerinin yz de doksan lym. Byk bir ok geirdi. Ayaa kalkt, pencereye doru gitti gzlerinden yalar dklyor ve ayn eyleri tekrarlayp duruyordu. Ben imdi ne yapacam, ben imdi ne yapacam? Bir sre sonra yerine oturdu ve yzme bakt. Omuzlar km, gzlerinin bulanmt. Ben, tatl sert bir k yaptm. Hamdi bey, kendine gel, her eyin bir aresi vardr. imdi ne yapacamz konualm. Biraz mitlenir gibi oldu ve biraz da rahatlad. Ben konumam srdrd. Bunlar, ikimizin arasnda bir sr olarak kalsn, sakn ha hi kimseye bir ey syleme. Zeynep hanm duyarsa byk bir ihtimal, ban rter, Ben dlsz adamla oturmam diyerek eker gider. Ama kusurun kendisinde olduunu sanrsa, evliliiniz bozulmaz. Zeynep hanma ok yakn ol, el ele tutuarak gezin. Kendisini ok sevdiini, ocuk filan dnmediini, olursa olur, olmazsa nemli saymadn syle. ylece mutlu olarak yaayn, herkes sizi kskansn, dedim. Hamdi bey, gz yalarn sildi, kendisini toparlayarak gitti. O gnden sonra, ne zaman onlar grsem, el ele liseli aklar gibiydiler. Btn kyn kadnn, erkeini atlattlar. Zeynep hanmn hastal da hemen geip gitti.

HANET Hakim Hamdi Bey, bir tkrt sesiyle uyand. Tkrtnn nereden geldiini anlamak iin dikkatle dinledi ama tkrt kayboldu. Dnd, Bu gn Pazar, tatil gn, kapc olamaz, komunun yaramaz olu da olamaz, bu gn okul yok, gazeteci ocuktur herhalde diye iinden geirdi. Yatakta srt st dnd, tam karsndaki duvarda asl saat 7.25 i gsteriyordu. Her zaman ki kalkma saati dedi. Bu duvar saatini dnlerinde, Savc Kamil Bey hediye etmiti. u Kamil Bey de ne tatl adamdr. Gerekte savclk deil hakimlik ona daha ok yakr. Onu tandktan sonra hayran olmamak mmkn deildir. Yapt akalar m?. Bazen biraz ar kayor ya, neyse diyerek glmsedi. Sana bir akam var Hakim bey dedii zamanlar aklna geldi. O nedenle, bu saati hediye ettii zaman,Sakn iinde bomba olmasn diye taklmt. Zaman denilen ey, ne kadar hzl geip gidiyordu?. Evleneli daha iki sene kadar bir ey olmutu, sanki daha dn gibi. Yannda yatan karsna bakt. Kumral salar yzne dklm, dzenli nefes alarak uyuyordu. Ne tatl candan bir kadn diye iini ekti. Ne kadar da ok seviyordu. Onu grnceye kadar, bir insann bu kadar hzla ve bu kadar gl bir biimde ak olacan hi dnmemiti. O gne kadar ak olmay da dnmemiti. Onu grnce sanki akl bandan gitmiti. Ne yapacan arm, sama sapan oluvermiti. imdi olduu gibi, her zaman yznde tatl bir glmseme bir k vard. lk karlatklar gn anmsad ve gzleri dald. Gerekte her zamanki gibi bir gnd. Adliye koridorlar, her gnk gibi sigara ve nefes kokuyordu. Anlamsz bir uultu, kouturan bir ka-

labalk, daktilolarn muntazam trtlarla sren seslerinin yannda, arada bir duraklayan ve bazen susan, baka daktilo sesleri. Sonra, duruma srasnda olanlar anmsad. Mbair brahim Efendi, Balayalm m Hakim Bey? dedii zaman, sa tarafta oturan Savc Kamil Beye bakmt. O da, kr dm salarn sol eliyle dzelterek, ban Evet anlamnda ne emiti. Katibe Hanm, krsnn nnd bekliyordu. Sonra Tamam demi ve nndeki dosyay incelemeye koyulmutu. Dosyalar dosyalar, insanlar insanlar izledi, ka davaya baktn anmsamyordu. Dosyann birinin durumasnda, ahit makamna bir kadn gelmiti. Her zamanki gibi kimlik tespiti balad. Adnz ve Soy adnz? Perran Nardan efendim. Bu titreyen heyecanl seste, kendisini eken bir giz hissetti. Dikkatini toplayarak bakmt. Ne olduysa o anda oldu, akn ve kararsz ylece kalakalmt. Sonra, tuhaf bir sessizlik oldu ve sanki zaman durdu. Katibe Hanmn sesiyle derin bir uykudan uyanr gibi uyand, Hakim Bey, ok yoruldunuz herhalde, isterseniz ara verelim? Olur. Dedi. Onaylamt ama neler olduunu pek anlayamamt. Kahve molasnda da dalgn durumu devam etmi olacak ki, Savc Kamil Bey, o akac tebessmyle, dalga gemeye balamt. Hakim Bey, senin evlenme zamann oktan gelmi de haberimiz olmam. Gzel bir kz grnce tebdilin ayor, dut yemi

blble dnyorsun. stersen seni Perran Hanmla tantralm, bizim olann ngilizce hocasdr. aknlkla, Allah raz olsun, deyivermiti. Tekrar uyuyan eine bakt. i sevgi ve mutlulukla doldu. Onu uyandrmamak iin yavaa ve zenle yataktan kalkt, ocaa ay suyunu koydu ve balkona kt. Hava gneliydi, tatl bir serinlik iine doldu. Birka kez derin derin nefes ald. Evin nndeki geni parka bakt,Bu evi iyi ki almm diye dnd. Bu sene bahar erken geliverdi diyenler hakl galiba. Sonra ban dikletirerek gkyzne bakt ve derin bir nefes ald. Kendini ok gl ve mutlu hissediyordu. Gzel bir ev, harika bir e, Allaha bin kere krler olsun, ocuklara da sra gelecek elbette dedi ve sonra dnerek ay demledi. Bu ilkbahar sabahnda, balkonda ay imenin keyfini hayal ederken, kapdan gazeteyi almak aklna geldi. Hem ayn demlenmesini beklerim hem de okurum diye dnd. Kapy at, paspasn zerinde gazete ve onun zerinde pullu bir mektup duruyordu. Hayrdr inallahdedi. nk, hi kimseden mektup beklemiyordu. Mektup yazacak kimsesi de yoktu. ster misin, mahkum etmi olduu mahpuslardan biri, bir kfr name demi olsun. Merakland, keyfinin kama olasln gze alarak mektubu at. Mektup dz beyaz kat zerine daktilo ile yazlmt. Kadn st kesinde, zel Dedektiflik Brosu bal vard. Tarih, ehir ve imla, tam kurallara uygundu. Sayn Hakim Hamdi Bey diye balyordu. Biz sizin iyiliklerinizi grm bir kuruluuz, deerli kiiliinizi yakndan tanyoruz. kr, kt bir ey deilmi diye iin-

den geirdi ve okumay srdrd. zlerek sylemek durumundayz ki, einiz size ihanet ediyor. Birden ba dnd, dnya karard, sanki gk kubbe zerine ykld. Olamaz ! diye grtlandan bouk bir ses kt, her taraf titriyordu. Mektubu masann zerine koydu, elleriyle dzeltti ve tekrar okumaya balad. Einiz, bazen her gn, bazen bir iki gn arayla,Yldz Sper Markete uramakta ve market sahibinin zel odasnda bir ila bir buuk saat kadar kalmaktadr. Her zaman hizmetinizdeyiz, sayglarmzla. mza, zel Dedektifler. Mracaat; her gn saat 08-21, adres ve telefon . Hemen ieri giderek karsn uyandrmay ve mektubu gstermeyi dnd, sonra bu fikirden vazgeti. Tahkik etmeliydi. ftira ise, mahcup olmak istemiyordu. Ama, iftira olmasn da btn kalbiyle diliyordu. Kalkt giyindi. imdi daha iyi dnyordu. Kendine bir bardak ay koydu, Belki beni rahatlatr diye iinden geirdi. Ama, yudumlar boazndan aa giderken, her boumda taklyordu. Yatak odasna gitti, kars hala uyuyordu. Ne kadar da masum grnyor, tpk bir melek gibi. Sonra mektup aklna geldi,Zebaniler de bir melektir diye aklndan geirdi. Tekrar eli aya titremeye balad. Neredeyse baylacakt, sonra kendisini toplad ve hzla kapdan karak kendini, evin nndeki parka att. Bir kanepeye oturdu ve tekrar dnmeye balad. Vergi iadesi listelerini yazarken, bir sr Yldz Sper Market fii yazdn anmsad. Evdeki tm poetler, Yldz Sper Market ad tayordu. Sonra bu market, caddenin kar tarafnda ve okulun yolu zerindeydi. Oh ne aladedi. Karsndan hi phe etmedii iin kendisine kzd. Ama phe etmesi iin, imdiye kadar bir neden yoktu ki. i ezilir gibi, midesi bulanr gibi oldu. Geen simiti ocuk-

tan bir simit ald. Sonra, oturduu banktan kalkt, hem yryor hem de simidi aznda iniyordu. Bir ezan sesiyle irkildi, demek ki le olmutu. Tekrar yrmeye balad ve birden kendisini Yldz Sper Marketin nnde buldu. eri girdi, tatil gn olmasna karn ak olmasna hem memnun oldu hem de ard. Kasada bir gen kz oturuyordu ve bir ii de raflar dzeltiyordu. Birka da mteri vard. Kasiyer kzn yanna gitti ve sordu, Hanm Kz!. Patron burada m? Hayr efendim, tatil gnleri ak oluruz ama kendisi gelmez. Niye gelsin ki, nasl olsa tatil gn sevgilisi gelemez diye fkeyle aklndan geti. Sonra zel odaya doru bakt, ieride k yoktu. Tekrar sordu, Patron bekar m ? Hayr efendim, biri askerde, dieri lisede iki olu var. Kafasn kad, kapya doru yrd ve Adam sonradan azm anlald, iyi de, bizim hanma ne oldu?. Bu srada telefon ald. Belki patronla konuur dncesiyle yavalad ve geriye dnerek dinledi. Kasiyer kz telefonun ahizesini ald, konuurken birden ciddileti, Beni zmeye ne hakknz var! Dedi. Sonra fkeyle telefonun ahizesini vurarak kapatt. Patronla deil arkadalaryla konumutu. Demek ki istedii olmamt. Sonra kskn, akn bir halde, ayaklarn sryerek caddeye kt. Doktor arkadann muayene hanesine gitmeyi dnd. En yakn arkada ve en yakn dostuydu. Maddi ve manevi her trl sknt-

sn onunla paylard. Uzakta da deil, hemen yolunun zerindeydi. Sonra, Pazar gn muayenehanede ne ii var diye dnd. Skntyla ban iki tarafa sallad ve eve gitmeye karar verdi. Eve gidecek, mektubu karsnn suratna atacakt. inden karsn bir gzel pataklamak da geiyordu. Yumruklarn skarak, Ben bunu hazmedemem, tezden boanmam gerekir, hatta bu memleketten de gitmeliyim diyordu. Hayat, mutluluu bir anda yklmt. Ayrca btn memlekete rezil olmakta cabas. Ayaklar bir trl eve gitmek istemiyorlard. Apartmann kapsna gelince, yle bir duraklad ve sonra merdivenleri ar ar kt. Kapy anca, karsyla holde karlat. Hanmefendi giyinmi, kuanm, makyajn yapm, dar kmaya hazrlanm durumdayd. Birden btn sinirleri tepesine kt. Bu kadar da fazlayd artk. imdiye kadar tatil gnleri dar kmayan kadn, tatil gn de sevgilisine gitmeye hazrlanmt. Bunlar, meydan bo bulmular, iyice kudurmular. Ey Allahm ! benim ne taksiratm var ki bu kt gnleri bana gsterdin. Ben ne yapaym imdi, acaba takip edip yakalasam nasl olur? diye dnrken, birden fkeyle gzlerini karsna dikti ve sert bir biimde bard. Nereye gidiyorsun? Kars nce ard, gzlerini kocaman kocaman aarak bakt kald. Sonra ciddi ama kandrc bir sesle, Bak ekerim, fazla vaktim yok, zaten ge kaldm, ben Yldz Markete gidiyorum. Hakim Hamdi Bey Yldz Market szn duyunca bsbtn ldracak gibi oldu.

 Allahm sen bana sabr ver, elimden bir kaza kmasn! Kars yumuak bir sesle, Kzma ekerim, ocuk yarn ngilizce snavna girecek. Hakim Bey, u ie bak! bulumalarna klf da bulmular diye aklndan geirdi. Btn fkesiyle karsna dnd, frlam gzleriyle karsna bakt. Kadncaz kocasn hi byle bir durumda grmemiti. Neden bu kadar kzgn olduunu bir trl anlamad ama, konumasn da srdrd, Unutmadan sylemeliyim, Savc Kamil Bey telefon etti, sana mektupla, 1 Nisan akas yapm, Beni balasndedi. Hamdi Bey arp kald. Sabahtan beri ektiini bir Allah biliyordu. Sonra Buyurun bakalm imdi, gler misin alar msn, yoksa azna geleni syler misin? diye iinden geirdi. Birden fkeyle ban tavana dikti, Ey Kamil Bey alacan olsun! Bu kadar da ok fazla geldi! diye bard. Sonra her ey deiti. ine bir rahatlk, bir ferahlk doldu. Sanki btn dnyalar onun olmutu. Glmseyerek karsna bakt ve ona doru yrd. Sevinle karsna sarld ve Allaha kr etti. Allahm sana bin kere krler olsun! Kulunu mahrum etmedin!

NSAN VE LM Her ilede, bir Devlet Hastahanesi bulunmasnn, hem yararl hem de gerekli olduunu, herkes kabul eder. Bundan krk sene nce, en azndan bir Salk Merkezi bulunmasn istiyor ve buna raz oluyorduk. Benim bulunduu ilenin Salk Merkezi, 15 yatakl ve olduka iyi durumdayd. Senelerdir bu ilede huzur iinde alyordum ve herkesi tanyordum. Hatta herkesin ailesini, geirdikleri hastalklar bilirdim. le ve kylerde, hastalk geirenleri ve veremlileri kaydettiim bir defterim bile vard. le insan, hastaland zaman, nce Salk Merkezine uramaya almt. Yaplan doum izleme ve yaptrlan doum oran da olduka yksekti. Salk Bakanl da senelik raporlarmza bakarak, gereksinimlerimizi eksiksiz gideriyordu. Askerlik ubesi Bakan Albay, bri merakls deerli bir asker, harika bir insand. Kaymakam, Savc, Belediye Bakan ve beni, bir araya getirmek iin, btn askerlerini seferber ettii gnler olurdu. Jandarma Komutan Yzba da bazen gelirdi. lede bu saylanlardan baka bri bilen yoktu. Yine albayn mutlu gnlerinden biriydi. ehir kulbnde bri grubunu bir araya getirmiti. Tam oyunun en heyecanl yerinde, hasta bakc Salahattin efendi, karma dikildi. Hayrdr inallah, Selahattin efendi? Pek hayr deil efendim. Hanc Erturulu hastaneye getirdiler, baygn bir durumda, hemire hanm serum takt, atei yokmu ama nabz alnmyormu ve nefesi de iyi deilmi,efendim. zr dileyerek kalktm, Albay fena halde bozuldu ama yapacak bir ey yoktu.

 Bir insann can, en deerli varldr. zr dilerim albaym! Dedim. Salk merkezine doru hzla yrdm. Hastay tanyordum, hipertansiyon nedeniyle srekli ila alyor ve perhiz yapyordu ama, sigaradan bir trl vaz geememiti. Poliklinikte bekleme salonu, bir ana baba gnne dnmt. Alayan, baran tm yaknlar, gelinleri, damatlar ve akrabalar toplanmt. Ben gelince sustular ve bana baktlar. Ltfen susun, grlt yapmayn, ieride hastalar yatyor, nce hastaya bir bakaym. Size de durumu anlatrm, dedim. Hasta tipik bir Enfarkts oku idi. Kalp zedelenmi, tansiyon birden dm ve hasta bilincini kaybetmiti. Bir bakma hasta, lmn eiindeydi. Bir Elektro cihazmz, bir de oksijen verme olanamz olsayd diye iimden sylendim. Sonra, ofre haber verin, arabay hazrlasn, diye emir verdim. lk tedavisi yapldktan sonra, hastann byk bir hastahaneye gitmesi gerekiyordu. Hemire hanm, durumu deerlendirerek, onu dnmt. ofr, arabay tamir iin urayor, her tarafn skm. Ziraat Memurluunun arabas da kylere gitmi efendim, dedi. lede baka araba yoktu ama, yine de bir vasta bulmaya almalar gerekiyordu. Hemire hanma dnerek, Hastay tecrit odasna yatralm, yanna kimseyi sokmayalm, kimseye de vasta bulamadk demeyin, panik olmasn, dedim ve salona ktm. Toplanm olan hasta yaknlarna baktm hepsi sustular. Merak etmeyin, Erturul efendiyi yatracaz, ben banda bekleyeceim, ne gerekirse yaparm. nallah iyi olacak. imdi evlerinize gidin, dedim.

Enfarkts hastalarna kullanlan ilalarn tm yaptk. Bir de oksijen verebilseydik diye dndm. Bu dnceyle, hastann odasnn pencerelerini atrp havalandrdm ve zerini de skca rttrdm. Hemire hanm hastann banda brakarak, salk merkezinin eczahanesine indim. Kitaplar kartrdm, ilalara baktm ve bir tedavi program hazrladm. Bir saat kadar sonra, tekrar hastaya baktm. Nabz da, nefes de olduka normale dnmt. Erturul efendi, gzlerini amak iin zorlad. Gzlerini gz kapaklarnn iinde oynatt ama aamad. Hastann elini okayarak tuttum, Erturul efendi, tehlikeyi atlattn, yarna kadar demir gibi olursun, imdi uyumaya al ve uyu. Dinlen ki, vcudun kendini tamir etsin. Hasta glmser gibi oldu, elimin iinde parmaklar oynad. Demek ki mesaj almt. Gerekte, tehlikeyi atlatm saylmazd. lm Melei Ezrail banda dikiliyordu ama, benim szlerimin ona g verecei kesindi. nsann i glerini canlandrmak ve inandrmak, ilalar kadar etkili olabiliyordu. Her trl hastann buna ihtiyac vardr. im biraz rahatlamt ama, yine de arabalardan haber bekliyordum. zc bir sonu karsa, ok zleceim muhakkakt. Btn sorumluluk benimdi ve onun iin her trl nlemi almak zorundaydm. Bu acil salk merkezine geliten yararlanarak, yatmakta olan dier hastalar da kontrol ettim. Her birine hatr sorarak, kendilerine verilen ilalar gzden geirdim. Tekrar Erturul efendiye uradktan sonra evime gittim. Gece de uyku tutmad, ayakta kaldm. ki kez kontrol iin Salk Merkezine geldim ve her geliimde daha iyi grerek rahatladm.

Ertesi sabah hastann durumu olduka dzelmi, bilinci yerine gelmiti. Konuturmayn ve kaldrmayn! Yanna da kimseyi sokmayn! Diye kesin emir verdim. Vilayet Devlet Hastanesi Dahiliye mtehasss ile yaptm telefon grmesi sonunda, hastaneye gnderilmesi ilemi, ksa bir sre, ertelendi. ki gn sonra, olduka gcn toplayan hastaya, taklmadan edemedim. Anlat bakalm Erturul efendi! Tahtal Kyde ne var, ne yok ?. Erturul efendi, derin bir nefes ald ve sonra, anlatt. Nasl olduunu pek anlayamadm. Siz dahil, hangi doktora gitsem, tansiyonun yksek, sigaray da brak deyip, bir sr ila veriyorsunuz ve bir sr de perhiz tavsiye ediyordunuz. Bunu ben de hissediyordum. Arada bir, kafamn iine bir uultu geliyor, bam atlayacak gibi aryordu. Aspirin tiryakisi olmutum. Son hastalandm gn bir sr olay oldu. Aile olarak, hepimizin sinirleri iyice gerilmiti. Skntdan, sigara stn sigara iiyordum. Oullarm ve damatlarm da ok kt bir gn geirmilerdi. Atmz ok zor bir doum yapm, gelinler kavga etmiler ve daha bir sr tatsz olay olmutu. Han katibi olacak serseri, biraz tutarsz bir adamd. Ne halt ettiyse polisler onu alp gtrdler. ok canm sklmt. Katibin yerine oturdum ve gerekli ilere bakmaya alyordum. O gnn hesaplarn yaparken, bama bir ar sapland. Sanki bir el, kaburgalarm krarak gsmn iine girdi. Bir ter dalgas srtmdan aa indi ve elektrikler snm gibi dnya karard. Bir teleferie binmi gibiydim. Grnmeyen bir tel zerinde,

karanlk azl bir kuyuya doru, hzla ilerliyordum. Kuyuya girdiim anda, nmdeki telin zerinde bir k yand ve snd. lyorum galiba dedim. Sonra, karanlklar iinde kaybolup gittim. Ne kadar zaman getiini bilmiyorum. Uzaklardan hzla yaklaan, bir takm sesler duymaya baladm. Sesler uarak hzla yanma geldiler. Tandk sesler vard ama kimler?. O kadar yorgundum ki, gzm amaya altm ama baaramadm. Pili tkenmek diye buna diyorlar herhalde. Yoksa lyor muydum?. Yok canm, niye leyim ki? dedim. Sonra, sizin sesinizi tandm ve Tehlikeyi atlattn dediinizi duyunca rahatladm. Yoksa doktor beni teselli mi etti, diye aklmdan geti. Sonra, karanlk kuyuya inen teleferik aklma geldi. Demek ki kuyudan kmtm. ime yaam sevinci doldu. Gzlerimi amak iin zorladm ama aamadm. Sonra , tekrar uyumuum. imdilik tehlikeyi atlattn ama, byk bir hastaneye gidip baz tetkikler yaptrmak gerekiyordedim ve sonra ekledim,Peki, ilk hastalandnda, lecein aklna gelmedi mi? diye sordum. Gelmez olur mu?, her aklma gelite, kafamdan silmeye altm. Nasl olsa beni hastahaneye gtrrler, iyi olurum diye dndm dedi. Hastann bu gveni, houma gitti ama Hayret edilecek bir ey diye dndm. nsan, leceini bilse bile, yine de lmeyi aklna getirmek istemiyor.

JET BAKAN Salk Bakanmz o zaman Dr. Vedat Ali adnda muhterem bir doktordu. Doktor olmas nedeniyle olaylar doru dnebiliyor ve salk kurulularnn skntlarn anlayabiliyordu. mr vefa etseydi, belki bir ok sorunlar zmesi mmkn olacakt. evresindeki yaclar dinlemiyor, Cumartesi-Pazar demiyor geziyordu. O yzden ad Jet Bakana kmt. Gittii yerlerde hastanelerin durumlarn ve doktorlarn durumlarn inceliyor, buz dolaplarna kadar her keyi aratryordu. yi alanlara dokunmuyor ama, yanl yolda olanlarn canna okuyordu. Benim bu konuda endielenecek bir durumum da zaten yoktu. Bizim ilemizde yresel Pazar, Cumartesi gn kuruluyordu ve o nedenle youn bir gn yayorduk. Sabahleyin saat yedide muayenehaneye ve saat sekizde salk merkezine giderek, saat drde kadar yemeden ve imeden, hatta nefes almadan, btn personelle birlikte alyorduk. Sonra saat drt buukta da kalkan son otobs, bizi eimle birlikte alyor, elenmek ve dinlenmek olana bulacamz en yakn il merkezine gtryordu. Zaten bu tempodaki alma baka trl ekilmezdi. O gn Jet Bakann Bursada olduunu, ertesi gn Ankaraya doru sola kacan radyodan rendiim zaman,Yol zerinde olduumuza gre, bize de urar m acaba ? diye bir dnce aklmdan gemiti. Ama sonra, Pazar gn ii yokta bize mi urayacak dedim. l merkezindeki Ordu Evinde, misafir ye olarak, o gece yemek yedik, dans ettik, elendik. Ordu Evine misafir kaydmz rahmetlik ehit Pilot engiz Topel yapmt. Ertesi gn l Devlet Hastanesinin nnden geerken, Salk Bakanlnn krmz plakal, resmi arabasn grdm. Arabann banda duran ofre sormadan edemedim. ofrden rendiime gre, bizin ileye de urayp bir saat kadar kalmlar. nce bir panikledim. Sonra, eimle birlikte gzel bir

kahvalt yaparak durum deerlendirmesi yaptm. Kaplca da gzel bir banyo ve Klolu Sinemasnda, eimle ba baa gzel bir film seyrettikten sonra, daha mantkl dnmeye baladm. Kendimi topladktan sonra da etraflca dndm. Korkacak hibir eyim olmadna karar verdim ve biraz rahatladm. Akam zeri ileye dnnce doru salk merkezine gittim. Kapnn ziline kez bastm. Zilin kez alnmas, bizim aramzdaki bir parola idi ve benim geldiimi belirtiyordu. Kapy Hasta Bakc Ahmet Efendi at ve heyecanla sordum. Bakan urad m Ahmet Efendi?. Sormayn doktor bey, korkudan mrmn yars gitti. Ama iyi adamm Allah iin. Bu szleri iitince olduka rahatlamtm. Poliklinik odasna giderek karma oturttum ve olanlar anlatmasn istedim. Anlat bakalm Ahmet efendi, neler oldu? Bu sabah Salk merkezinin nnde araba grltleri duyarak pencereye kotum. Bir polis arabas ve arkasnda krmz plakal resmi bir araba ve onun da arkasnda iinde gazetecilerin bulunduu arabalar duruyordu. nemli bir kiinin gelmi olduunu anladm, hemen koarak gittim ve kapy atm. Polisler kapya kadar geldiler ama ieri girmediler. Bakan yanndakilerle birlikte geldi, ieri girdi ve gazetecileri de ieriye almad. Bana dnerek sordu, Doktorunuz nerede?. Ben sizin gittiinizi bildiim iin, biraz da korkunun verdii aknlk ile, Hamama gitti, eer isterseniz araym, dedim. Yok rahatsz etmeyelim, biz iimize bakalm, dedi. nce Ba Tabiplik odasna bakt, sonra birinci hasta kouuna girdi. Bir hastann tabelasna bakt ve hastay muayene etti ve bir ey demeden ikinci koua girdi. Orada da hasta tabelalarna bakt,

hastalara hastalklarn sordu. Karyolalarn boyalarnn dkk, kapkara demiri km yerlerine ve tavanlarn kirli kararm yerlerine bakarak bana dnd, kalarn atarak sylendi. Bu karyolalarn boyalar dklm, tavanlar kararm, doktor bey bunlar grmyor mu, hastanenin bu perian hali ne? Yanndaki adamlardan biri, benim bir ey sylememe frsat brakmad, sze kart. Efendim, buras kadar bakmsz bir hastane zor bulunur. Bakan bey bana dnerek bakt. Ben de, Efendim, karyolalar boyatmak iin tahsisat olmadndan doktor bey kendi parasyla boya aldrd, nmzdeki gnlerde doktor bey kendisi boyayacakt, ba tabip odasnda boyalar duruyorlar. Zaten siz de geerken grdnz. Badana yaptrmak iin de bakanla yaz yazdlar, henz para gelmedi. Bakan hibir ey sylemeden, poliklinik odasna doru yrd. Dier odalara da yle bir baktktan sonra poliklinik odasna girdi. Sizin her zaman oturduunuz yere oturdu ve poliklinik defterini at. Cumartesi gn baktnz hastalar sayd. Deftere bir eyler yazd. Yannda gezen sizi ve hastaneyi ktleyen adama dnd, Derhal buraya badana ve boya paras gnderin. Bu doktora bir teekkr borcumuz var. Ortalama olarak gnde otuz hastaya bakm, ieride yatan on be hastas da gayet muntazam tedavi edilmi. Bu adama daha ne demeye hakkmz var. Haydi gidiyoruz! Sonra ayaa kalkt ve bana dnd, glmsedi, Efendi, doktor beye selam syle! dedi ve gittiler. Ahmet efendiye, gsterdii cesaret ve uyanklktan dolay, teekkr ettim. Sonra, derin bir nefes aldm. Allah biliyor ya, ben bu bakan ok sevdim.

KANSIZ ARAF

Biz doktorlar, devlet memuru olarak alsak bile, bir tarafmz zel sektr olarak kalabiliyor. Anadolunun bir ok ilelerinde kyller, erkenden ileye geldikleri iin, biz de erkenden, hatta karga kahvalt etmeden, dkkanda bulunmak zorunda kalmaktaydk. Toplumun ve kiilerin sal kadar mutluluklarn da dnmek zorunda kalyorduk. Bazen toplumun ve kiilerin mutluluunu salamaya alrken, kanunlara kar gelmek durumunda kaldmz da oluyordu. Bu konularda yaptmz iyi niyetli sular, Salk Bakanl Yksek Salk uras yardmyla ya da savc arkadalarn yardmyla atlatyorduk. Bir sabah erkenden, muayenehaneyi aarak ieri girdim. Henz beyaz gmleimi giymitim ki, kapnn nne bir sr ayak sesleriyle birlikte fkeli konumalar ylp geldi. Oda kapsn atm, karmda Sandkl ky eitmeni (Ky Enstits mezunu retmen) Hamdi bey, arkasnda iki kadn ve iki erkek, hepsi birden sustular ve bana baktlar. Ne o Hamdi hoca, hayrdr inallah?, Hayr diyelim de hayr olsun. Himmet aann olu Salih ile kriye hanm kzmz dn akam evlendirdik, kz kmad diye iddia ediyorlar. Arkadan ba rtl iman bir kadn, Ne iddias hoca, gerekten de kz kmad, kanl araf grmedik. Zaten ben istemedim ama, bu salak olumu da vaz geiremedim. Himmet aa biraz fkeli bir sesle, Sen sus Memnune, doktora geldik, ortal kartrma! .

Arka tarafta bir kzcaz, beyaz bir mendil ile burnunu silerek alyor, yannda bir delikanl akn, mahzun ve skntl bir durumda, bir bana bir yere bakarak ylece duruyordu. Mesele ortadayd, kanl araf grmemilerdi. Onlarn inancna gre, gelin hanmn bakire olmad anlaldndan, olan taraf skntya girmiti. Anlalan olay temize karmak ya da berbat etmek bana kalyordu. Hepsine birden dnerek konutum, Hamdi hoca ve gelin hanm kalsnlar, Himmet efendi sen hanmn ve olunu salk merkezine gtr. Biraz sonra biz de geliyoruz. Onlar gnderdikten sonra, mz odaya girip oturduk. Gelin hanm kriye, srekli yere bakyor ve srekli alyordu. Hamdi hoca, bir hayli skntl olarak yzme bakt, Doktor bey, ok kt bir durumdayz. kriyenin aabeyleri ok belal kiilerdir. K yeni hapisten kt, by ise ky haraca kesmi durumda. Kan davas kacak diye korkuyorum. Ben, gergin olan ortam sakinletirmek iin, nce bir muayene edelim, durumu anlayalm, bouna meraklanma, belki de bouna zlyorlar, sen muhtarla devam ediyorsun deil mi? Evet diye yantlad. Gelin kza dndm ve yzne dikkatlice baktm. Esmer, siyah uzun sal, kara gzl gzelce bir kyl kz. Gzleri ve gz evresi ile burnu, alamaktan kpkrmz olmu durumdayd. Laf olsun diye sordum, kriye kzm, seni dvdler mi?. Baka ne diyebilirdim, olayn i yzn renmeye alyor-

dum. kriye, yalvaran gzlerle, Beni kurtar der gibi yzme bakt ve yksek sesle hkra hkra alamaya balad. Beni kurtaraka sylenmi kadar akt. Anladm ama, dayaktan m kurtaracam yoksa kzlk muayenesi srasnda m kurtaracam, oras karkt. Hamdi hoca, Dvmek ne kelime, meydan daya atmlar. nce damat iki tokat atm, sonra kapnn nnde araf bekleyen yengeler tokatlamlar. Grmcesi olacak kadn, salarndan tutup srklemi. Grltye gelen kaynvalide Memnune hanm tekme tokat girimi, bir taraftan da Orospu, bamza bunu da m getirecektin diye kyameti koparm. Himmet aa yetiip kurtarmasaym daha da dveceklermi. Sonra Himmet aa bizim eve geldi, nikah hemen sileceksin diyerek beni tehdit bile etti. Ben de, Her eyin bir yolu yordam var, yarn doktora gidelim, sonra ne gerekiyorsa yaparz dedim. Bizim hanm gnderip kz bizim eve getirttim. Sabahleyin de ite size geldik, dedi. Salk merkezine geldiimiz zaman, hemire hanm bizi bekler durumda buldum. Hemire hanm, bu hanm kz gtr, birlikte muayene edelim. Sonra, odama geerek ceketimi kardm, beyaz gmleimi giydim ve doum odasna gittim. Kzcazn her taraf yara bere iindeydi. Klotunu giymesine bile izin vermeden dayak atmaya balamlar, Hamdi hocalara gidince de Klotum yokdiyememi. Gerekten ok akn, kimsesiz ve zavall bir durumdayd. Kendi anne babas da bu duruma karmak istememiler, kzcaz bsbtn ortada kalm. Kzlk muayenesi iin doum masasna yatrdk, ayarlayarak baktm, saat be hizasnda, eski ve derin, tek bir tane yrtk olduunu grdm. Kzlk zar yrtlmt ama, belki bir

defalk bir olay geirmiti. Btn dinlediklerimi, grdklerimi kafamn iinde canlandrdm. Bir an iin grdklerimi olan tarafna doru olarak sylediimi dndm. Her iki aile birbirine girecek, belki de, yle kan akacak ki, arafa akmas istenen kan devede kulak kalacak. Ya bu kzcazn durumu?. O da ayr bir felaket. Belki de bir defalk, ocukluk ya da genlik hatas yznden btn hayat mahv olacak. Kalk otur kzm!. Kalkt oturdu ve tekrar yalvaran gzlerle yzme bakt. imin yandn hissettim. Btn olanaklarm kullanarak bu kza yardm etmeye karar verdim ve glmseyerek yzne baktm. Hemire hanmn bile renmesini istemediim iin, bir gzm krparak anladm belirttim, Kzm sen salamsn, bouna seni dvm rezil etmiler. Bu byk hakszlk. imdi ben ne sylersem onu yapacaksn tamam m?. Birden canland ve ne yapmak istediimi anlad, sevin ve teekkrle yzme bakt, Tamam! dedi. Sonra kolundaki bir bilezii kararak, bilezii elime tututurdu. Ltfen bunu aln, ne olur!. Minnettar kaldn ve bana bir eyler vermek istediini anlatmaya alyordu. Bu bilezii bana verdin deil mi? diye sorunca, evet anlamnda ban edi, gzlerinde kararllk ve itenlik vard. Bilezii onun kard koluna taktm. Dn armaan olarak sana veriyorum, dedim ve hep birlikte gldk.

Kzn bakire ktn sylemi olmama hemire hanm da sevindi, ok kr,diye fsldad. Birlikte bekleme odasna gittik, hepsi birden ayaa kalktlar ve merakl gzlerle bana baktlar. Ben hepsine birden gz gezdirdikten sonra, Himmet aaya yneldim, Bak efendi bu kz, kzolan kz, yani bakire. Baz kzlarn kzlk zarlar erit biiminde olur ve ancak doumda yrtlr, kanar. Bouna telalanp kzcaz dvmsnz. Dvdnz iin savcla haber vermeyeceim. Bu bir aile meselesi olarak aranzda kalsn. Eer rapor yazmam isterseniz, rapor da yazarm. Savcla haber vermeyeceim sz hepsini korkuttu. Bir de mahkemelerde mi srneceiz,diye dnerek nlerine baktlar. Sonra, aralarnda bir fsldama oldu, ben tekrar Hamdi hocaya dndm. Rapor yazma konusunu biraz zora komak istedim. Rapor yazmam isterlerse, savclktan bir kat al gel. lerinde bir phe kalrsa, vilayetteki devlet hastanesinin Kadn-Doum Mtehasss Dr.Yasef beye gtr. Hamdi hoca, yle ey mi olur doktor bey, bu ocuk oyunca m, byle ilerde sahtecilik ve phe olmaz. Biz sana inanyoruz. sterlerse gtr, bence sakncas yok ve darlmam, dedim. Kesin bir tavrla, blf yaptm. Sonra gelin kza dnerek konutum, nce Himmet Efendiden balayarak, kocan dahil herkesin, ellerini p, olanlar unutun!. Birbirinizi severek ve sayarak mutluca yaayn. Soranlara da, bir yanl anlama olmu diye anlatrsnz, hadi kzm bala! dedim. Kz sevinle kaynpederinin eline sarld ve srayla hepsinin el-

lerini pt. Kaynvalide Memnune hanm tam anlamyla aknlk iindeydi. Bir trl inanamyor, az ak etrafna baknyordu. Belki de sylediklerini, yaptklarn dnerek nasl dzelteceini dnyordu. Dierleri neelendiler, hepsinin yz gld. zellikle damat Salih, herkesten ok sevindi ve elini pen karsna sarld. Sonra bana teekkr ederek ayrldlar ve ben de doru telefon bana kotum. Dr.Yasef beyi arayp buldum ve durumu anlattm. Yardm etmeye alrm ama rapor isterlerse sana gnderirim, dedi. Bu kadar benim iin yeterliydi. Sonra Cumhuriyet Savcs arkadama gittim ve durumu anlattm. O da, bana arka kt. Bana gelirlerse ben onlar ikna ederim, zlme. ok iyi yapmsn. dedi. Olay bylece kapand ve gnlk yaant iinde unutuldu. Gnn birinde muayenehaneye gen bir kadn geldi ve ben ne olduunu anlamaya vakit bulamadan, elimi pt, babasnn yeri gibi rahata karma geip oturdu. Gler bir yzle gzlerimin iine bakt. Ben Himmet aann geliniyim, kriye, beni tandnz m?. Beni muayene ederek hayatm kurtarmtnz. Size nasl teekkr edeceimi bilemiyorum? Siz yardm etmeseydiniz, bir ocukluk hatas yznden hayatm mahv olacakt. Kendimi asacaktm, baka ansm yoktu. Dn hediyesi olarak verdiiniz bilezii kolumdan hi kartmyorum. Her zaman sizin iin dua ediyorum. Yalnz hayatm deil erefimi, mutluluumu her eyimi size borluyum, dedi. Bunlar duymak olaan st sevindirici eylerdi. Ben, merakla sordum,

Benden sonra vilayete gittiniz mi?. Hayr, hepsi size inandlar. Hamdi hoca bizi doru pastaneye gtrd. Kahvaltmz yapalm, olanlar unutalm, dedi. Lavaboya giderek yzm ykadm ve sam bam dzelterek kendime eki dzen verdim. Tehlikeyi atlatmtm ama, ciddi grnmem, hakszla uram roln oynamam gerektiini dndm. Beni grdkleri anda konumalarn kestiler. Oturduklar masaya gelince, bana Salihin yannda yer ayrdklarn grdm. Hibir ey olmam gibi davrandlar. Himmet aa srtm okad, Benim gzel gelinim, dedi. Salih elimi tutup zr dilercesine gzlerime bakt. Kaynvalidem, yzm silerek, Artk alama! Hanm kzm. dedi. O gnden sonra bana hep iyi davrandlar, sayenizde ok mutluyum. Size bizim koyunlarn ynnden bir yelek rdm, ltfen kabul edin. Ben, bir sre ne yapacam bilemeden ylece kaldm. O gn ve olanlar dndm. Gerekten tehlikeli bir i yapmtm ama, sonu mkemmeldi. Doktor arkadam da, Savc arkadam da benim gibi dnmlerdi. yi bir ey yaptma hala inanyorum. Sanrm pek ok kii de bana katlacaktr.

KEKL K KAVURMASI

Okullar tatile gireli epey oldu. Neredeyse yazn ortasna geldik. ocuklar sabrszlk gstermeye baladlar ve her gn bana soruyorlar, Ne zaman tatile gideceiz?. Ben de istiyordum ama, Askerlik muayenelerinde, Hkmet tabibi olarak bulunmak zorundaydm. Salk Merkezindeki hastalar taburcu etmeden de gidemezdim. nk benden baka doktor yoktu. En az bir hafta ya da on gn daha kalmam gerekecekti. Onlarn da kalmalarna gnlm raz olmad. Hanm ve ocuklar gndermeye karar verdim. Ankaraya, Kaynbiraderimin yanna gnderdim. Hanm ve ocuklar olmaynca ev ne kadar sessiz ve sevimsiz oluyor. Senelerdir onlardan hi ayr kalmamtm. Eve gitmek bir trl iimden gelmiyordu. Eve gitmektense, muayenehanede oturup kitap okumak daha iyi geliyordu. Bir gn, erkezky okulu retmeniyle, kyn muhtar geldiler. retmen, okulun atsnn rdnden ve damnn aktndan ikayet etti. Yakn kylerden birinde kan bir difteri hastas nedeniyle, kydeki ocuklara Difteri as yaplmasn istedi. Gerekte bu ciddi bir durumdu ve kesinlikle kye gitmemizi gerektiriyordu. Muhtar ise, karsnn bir haftadr hasta yattndan ve aresiz kaldndan sz etti. Ky, bizim ilemize balyd ama, olduka uzak ve yolu da ok ktyd. Ky halknn ou Kafkas kkenli ok iyi temiz insanlard. Dndm ve bir are aklma geldi. Muhtar! dedim, yzme bakt. Kye gelir hanmna ve dier hastalara bakarm, ocuklara alarn da yaparm ama bir artm var. Siz de, okulun atsn tamir edip, damn aktaracaksnz.

Sonra akac bir tavr taknarak ve onlarn mehur tatlsn anmsatmak iin, Peynir tatls da isterim. Kabul, dedi. Ancak Pazar gn gelebileceimi syledim. Zaten canm sklyordu. Hem bir grevimi yerine getirecek hem de elenecektim. Hatta bir tala iki ku vurmu gibi olacaktm. Pazar gn Salk Merkezinin jipini ve Difteri alarn hazrlattm. Hasta Bakc Selahattin efendiyi Salk Merkezinde nbeti brakarak, Hasta bakc Ahmet efendiyi de yanma alarak erkezkye vardk. Okulun bir dersliini a odas, retmen odasn da muayene odas yaptk. Kylye, Ky Kahyas ile haber salarken, muhtarn hanmn da muayene ettik. Frontal sinzit olmu, gerekten ac ekiyordu. lk tedavisini yaptk ve hastay rahatlandrdktan sonra okula gittik ve gelen birka hastaya da baktm. le yemeini okulun bahesinde, ak havada yemeyi uygun grdm. Yemek yerken gkten bir ku kakas pat diye masamza dt. O ana kadar farkna varmadmz bir eyi grdk. atya gvercinler yuva yapmlar, sryle giriyorlar ve sryle kyorlard. retmen, Bu sene de yavrular yeni uurdular, iyice de oaldlardedi. Ahmet efendiyle ofr Aabey efendiye baktm. (Asl ad Aabeydi). kisi de itahla ve azlar sulanarak nce gvercinlere ve sonra da bana baktlar. Ne yapmak istediklerini hemen anladm. Muhtara ve retmene sordum, Siz, gvercin eti yer misiniz?. retmen, Hayr dercesine ban sallad, muhtar da,

 Bizim kyde hi kimse yemez, gnahtr derler, hem de lezzetsiz olurmu, dedi. Lezzetini biliyordum, daha nce de yemitim. Gnah olmasna da aklm ermedi. Bu da nihayet bir av hayvan, yenilebilir bir kutu. Bize izin verir misiniz, birka tane tutalm? Ne kadar isterseniz, yantn verdiler. Bizimkilere baktm, ikisinin de gzleri parlad. Onlara teklifimi syledim. Tuttuunuzun yars benim, yars sizin, Akam karanln bekleyelim, ieri girip tnesinler,dediler. Muayene olmak iin gelen birka kadn ve erkek hastaya baktm. lerimizi bitirdikten sonra, onlar tavana kmaya hazrlandlar, ben de retmen ve muhtarla birlikte kyn kahvesine gittim. Btn ky erkekleri toplanm bizi bekliyorlard. aylarmz ierken tere yanda kzartlm gzlemeleri de yedik. Kyn problemlerinden, hastalklardan konutuk. Baz konular Kaymakam beye anlatmak iin, defterimi karp not aldm. Yallardan, Birinci nn muharebelerinde ve kurtulu Savanda ekilen aclarn anlarn dinledik. nk ky Birinci nn Muharebesinin tam ortasnda kalmt. oluk ocuk yakn kylere kamlar, eli silah tutanlar ise silaha sarlmlard. Anlarn bazlarna ok zldk ama, yal mam efendinin anlattklar da bir hayli ilginti. mam efendi, Ben o zamanlar gentim ve henz askere gitmemitim, dedi ve sanki o gnleri yeniden yayormu gibi diklenerek anlatt. Senede bir iki kez, tarla ve baheleri talan eden domuzlar avlamak iin Domuz avna giderdik. Vurduumuz domuzlar kye

getirir Rum komulara ikram ederdik. Biz yemezdik ama onlar ok sevinirlerdi. Babamn 93 muharebesinden kalma bir mavzeri vard. Aklma geldike onu yerinden karr temizlerdim ve kendi kendime nian talimleri yapardm. Sonradan iyi atc oldum. Komular beni almadan domuz avlamaya gitmezlerdi. Bir gn Yunan bizim zmire km diye bir sz ortaya kt. zmir neresidir bilmiyordum ama, herkes Bizim dediine gre, herkes ile birlikte ben de zldm. Bir ara, kyn Rum genlerinden bir ounun kaybolduunun farkna vardk ama, nce pek aldrmadk. Yunan Ordusuna rehberlik yapyorlarm laf ortaya knca, hepimiz sinirlendik. Bir gn,Yunana kar, St Taburu kuruluyor haberini duyunca, arkadalarla birlikte Ste giderek yazldk. Herkes kendi silahn ve mermisini kendisi getirmiti. Pek ok eitli silahlar vard. Bir silahn mermisi bir dierine uymuyordu. anakkale Muharebelerinde, Galiyada, Osmanl Ordusunda savam iki eski asker, bir sre bize ders verip talim ettirdi. Yatrp kaldrd ve nian aldrd. Kimsenin gznn yana da bakmyorlard. Yanl yapana tokad patlatyorlard. Nihayet atma gn geldi. Benim gibi askerlik yapmam ama talim grm acemileri, Gndzbey tepelerinin aasnda bir geitte, beer adm aralkla siperlere yerletirdiler. Pala bykl, tanmadm iri yapl bir avu geldi. Gzlerini zerimize dikip kaln sesiyle, Greyim sizi yiitlerim ! Geleni vuracaksnz, leceksiniz ama bir adm bile geri gitmeyeceksiniz! Tamam m?.Grsnler bakalm Trk m yaman, Rum mu yaman? dedi.

Biz de Tamamdedik. Bu Yunana da ne oldu anlamadm. Kydeki Rum komularn halleri, son zamanlarda biraz deimiti ama, yine de tatlca geinip gidiyorduk. A deillerdi ak deillerdi. Doktor, Eczac onlardand, esnafn ou onlardand ve ou da zengindi. Ba bahe ile uraanlar azd. Kzlar kadnlar ak sak gezerlerdi ve hi birine gzmz kaldrp bakmazdk. Kzlardan birine ak olup istesek de bize vermezlerdi ama, kavga da kmazd. Onlarn ocuklaryla birlikte topa evirir, elik omak oynardk. Kahvede birlikte oturup dama oynardk. Ramazan aynda biz oru tutarken, onlar da sanki oru tutuyormu gibi yaparlar, bize grnmeden gizlice yerler ve ierlerdi. Bizim bayrammz onlar kutlular, biz de onlarn yortularnda bayram ederdik. kram edilen krmz yumurtalar, mis kokulu rekleri severek yerdik. Ne anamdan ve ne babamdan ve de ne Hoca Efendiden, onlar hakknda en kk bir kt sz iitmemitim. u yaptklarn bir trl anlamyordum. Yattm siperin n akt. Gzlerimi ovuturup aarak beklemeye baladm. Sabahn alaca karanlnda, top sesleri ve mitralyz sesleriyle bir kyamet koptu. Benim de dm koptu. Yukar taraftan, avulardan birisi bararak, bize seslendi, Geliyorlar, greyim sizi aslanlarm! Elim ayam titremeye balad. O gne kadar av hayvanlarna, domuza ate etmitim ama, insana hi ate etmemitim. Tam karmdan eli silahl ve silahn bana dorultmu, eteklik giymi bir kadnn koarak bana doru geldiini grdm. Kendi kendime, Vay kafir, kadnlarn bile askere alm zerimize geliyor, diye a-

knlk ve korku iinde dnrken, on adm kadar nme geldi. Hzla koarak bana doru geliyordu, gsne nian aldm ve Bismillah deyip tetie dokundum. Haykrarak bir adm nme, yzkoyun dt. Kaytan bykl, gen bir erkekti. Meer bunlar kadn deilmi, yunann Efsun askeriymi. Benim yamda gen bir adamd, zlmedim desem yalan olur, diyerek hznlendi ve eski gnlere dald. Biraz sonra jip kahvenin nne geldi ve orada bulunanlarn hepsi ile bir bir vedalaarak ayrldk. leye gelince Ahmet efendiye, A Nazmiye hanma syle, gvercinleri yolsunlar ve kavursunlar, bir tenekeye bassnlar. Ne kadar ya gerekiyorsa sen al, ben sana sonra veririm, dedim. Birka gn sonra, Ankaraya gitmek zere, otobse binerken, benim bavulla birlikte, kocaman bir gaz tenekesini de birlikte getirdiler ve Kavurmanz efendim dediler. Gerekten ben onu oktan unutmutum ve unuttuum iin de beklemiyordum. Ama, yle bir an dnnce de memnun oldum, eli bo gitmemi olacaktm. Akam hava kararmadan Ankaraya vardk ve doru Kaynbiraderin evine gittim. Ho geldin merasiminden sonra, ocuklar tenekede ne olduunu merakla sordular. Dndm, muhtarla retmenin syledikleri aklma geldi. Gvercin kavurmasdesem belki beenmezler, -Keklik kavurmas, dedim. Sevin lklar arasnda, merak ve sabrszlk iinde teneke

ald. Akam yemeinde stp nmze getirdiler. Keklik kavurmas diyerek kaptlar. Gayette lezzetliydi. Herkes ok beenmiti. Yemekten nce, itahlar alsn diye, ocuklara iirdiimiz, krmz pancar turusunun sarmsakl suyuna da lzum kalmamt. Aferin A Nazmiye hanma, gerekten ok gzel yapm. Birka gn sonra, Kaynbiraderim sordu, Kavurma bitti mi? - ki keklik kald, dediler. Ben de dalgnlkla, -Getirin o iki gvercini, demi bulundum. Ne halt ettim de azmdan kardm. Kayn valideden bir feryat koptu, Neee , gvercin miii ? Gelin hanm azn eliyle kapatarak lavobaya kotu. Bizim hanmn rengi att, skntl bir yz ve beden ifadesiyle ayaa kalkt. Ortalk tam anlamyla kart. O gne kadar, itahla yediklerini unuttular. Baran m istersin, ren mi istersin, herkes ayr bir havaya girdi. Kaynbiraderle ikimiz arp kaldk. u ie bak, keklik kavurmas diyerek itahla, severek yedikleri ey, bir anda, sanki iren bir ey olmutu. Dalgnlm btn o gzellikleri alp gtrmt. Blbln ektii dili belasdr diye bo yere dememiler.

MZEKKER

Yaps gerei Medya, haber verme bakmndan, ok gzel iler yapt gibi, zararl olaylara da neden olmaktadr. Bunu kabul etmek olanakldr ama, medyadan vaz gemek olanakszdr. Bir zamanlar, Kolera diye manet attlar, Avrupadan sebze ve meyve almak iin gelen trlar, yklerini boaltp katlar. Gerekte o vakalar kolera deil, Para kolera ad verilen daha hafif bir hastalkt. Aratrsalar o kadar insan zarar grmeyecekti. Poliklinikte bir gn, bir hastay karmdaki sandalyeye getirip oturttular. Uzun boylu, temiz giyimli, yakkl ve melankolik grnmde bir adam. Arkasnda ayakta duran ve bir elini adamn sol omzuna koyarak sahiplenmi gzel bir kadn. Poliklinik defterine bakyorum, ad Mzekker. Mzekkerin Arapa erkek anlamna geldiini, gramer almalarnda masculin= mzekker, feminen= mennes olarak kullanldn grmtm. O gne kadar insana byle bir isim verildiini duymamtm. Defterin dnceler stununda hemire hanmn bir notu var. Bunalm geiriyormu . Bunalm tedavisi beni ayor ama, tek doktor olarak elimden geldii kadar yardm etmek de benim grevim. nce iletiim kurmak istedim. Adn ne Efendi! Adam yzme anlamsz bir biimde bo gzlerle bakt. Arkasnda duran gzel kadndan, gzel bir stanbul ivesiyle yant geldi. Ad Mzekker efendim, ben onun eiyim.

Mzekker efendi ne zamandan beri byle durgun, nasl balad, anlatr msnz? Bamza gelen bir olay nedeniyle, kendisini teskin ve teselli edemedik. nce ldrd sandk. Bard ard, kendini oradan oraya att. Sonra da byle suskunlat, konumaz oldu. Olay bize anlatr msnz?. Efendim, biz ileye bal Kre kynde oturuyoruz, iki tane zm bamz var. Bu iki ban zm bizi bir sene idare ediyor. Baka bir gelirimiz yok. Ban birinden siyah, dierinden beyaz olmak zere toplanan zmleri Almanyada bir Trk kabzmala satarz. Her sene olduu gibi bu sene de bir Tr kamyonu ile evvelki gn geldiler. Tuttuumuz iilerle birlikte 102 kasa zm ykledik. Akam da ilede Mft olan babamn yanna gittik. Sabah kye geldiimiz zaman grdk ki, tr gitmi ve zmleri de boaltmlar,da gibi kapnn nne ymlar. Bir de mektup brakmlar. Kusura bakmayn gazetelerde Trkiyede Kolera kt, diye yazlar grdk. Almanyaya telefon ettik. Yk boaltarak hemen Almanyaya dnmemiz emredildi. Selamlar. Bu yazy Mzekker okuyunca, Ben bu kadar zm ne yapacam. Mahvoldum diye ldrd. Sonunda ite byle oldu. Dedi ve sustu. imdi bunalm sras bana gelmiti. Mzekker efendinin sorunu, ticari sorundan sonra oluan tbbi bir sorundu. Ben ne yapabilirdim. Dndm, eer zme bir yol bulabilirsem ya da adamn moralini ykseltebilirsem, bunalm zebilirim. Bir yol da bulmutum. Mzekker efendiye dndm.

 Szme dikkat et efendi! Ben bir are buldum. Hem de ok kolay. Mzekker efendinin gzleri parlad. Birden canland ve ayaa kalkt. Otur! Bak beni dinle. Dedim ve ekledim, Dediklerimi yapacak msn? Yine ayaa kalkt ama ilk kez konuarak yantlad. Emrin olur doktor bey! Ne dersen yapacam. imdi senin zmleri satmaya balyoruz. Az ak kukuyla yzme bakmaya balad. Ben szm srdrdm, imdi, iki kasa zm ben alyorum. Hemen parasn vereceim. Bir kasas siyah bir kasas da beyaz olsun. Bizim eve brakn. Drt kasa da hastaneye alyorum. Katip Mehmet efendi zmleri getirince hemen parasn versin. Tamam m? Tamam dedi. Hemen ofr Deli Yaar bulacaksn. Onun kk bir kamyonu var. Satabilecein kadar kasa zm onun kamyonuna ykleyip pazarlara gideceksiniz. Satamadklarnz btn zmleri de iledeki buzhaneye koyacak ve istediin gibi ve istediin zamanda,hem de daha pahal satacaksn. Tamam m? Sa ol doktor bey beni ihya ettin, deyerek ellerime sarld ve karsnn elinden tutarak gittiler. Hepimiz derin bir nefes aldk. imdilik problem zlm gibiydi. Zaten yaplmas gereken de buydu.

Akam eve geldiim zaman zmleri grdm. O kadar gzel ve lezzetliydiler ki, Almanyaya neden gtrldklerini o zaman anladm. zmler geldiine gre, Mzekkerin ilerinin yolunda gittiine inanarak rahatladm. Yatma zamanna yakn kap alnd. Balkondan seslendim. Kim o?. Yant geldi. Mzekker ok imi, hastaneye getirdiler. Hemire hanm serum glikoze taksn. Alkol komasnda kullandmz ilalar yapsn. Ben de giyinip geliyorum, dedim. Anlalan Mzekker efendi, efkar datrken birazda kendini datm diye dnerek gldm. Yarm saat kadar sonra hastaneye gidebildim. Merdivenlere vardm zaman baktm poliklinik tarafnn btn klar yanyor ve gece kulb gibi ieriden glmeler ve kahkaha sesleri geliyor, yavaa merdivenleri ktm. Neler olduunu anlamak iin, polikliniin aralk kapsndan ieri baktm. Mzekker efendi muayene masasnn zerinde oturmu, kolunda serum, sarho az ile dili dolayor ve glyordu. Allahtan korkun! Bu yaptnz insafszlk. Ben o kadar para verdim de sarho oldum. Beni ayltmaya ne hakknz var? Diyordu.

NCE ALLAHTAN KORKARIM

Kk ilelerde yaayan insanlar, istemeseler de, biri birlerinin aile srlarna tank olabiliyorlar. lede tek doktor olmam nedeniyle, btn gzler bizim zerimizdeydi. Eime ve ocuklarma kar gsterdiim yakn ilgi nedeniyle de bana taklyorlard. rnein; Savc Hikmet Bey, Hakim arkadaa taklyordu, Doktor kadar klbk olma, kaldramazsn. Ben bunlara aldrmyor, glp geiyordum. Akam, mesai saatndan sonra, genel olarak, retmenler Lokalinde buluup, Bri oynardk. Kareyi kuramazsak, Maa Kz bilen biri bulunurdu. ok kez de Yzba Aslan Beyi arrdk. Bir gn, Maa kz oynarken, bir Jandarma eri gelerek Yzba Aslan beyin nnde selam durdu. Aslan bey, Ne var ?. Ablam telefon etti sizi istiyor. Sobay da yakamam. Tamam, imdi geliyorum, dedi. Ama, herkes de byk altndan gld. Yzba Aslan Bey, ayaa kalknca oyun da bozuldu. Sonra bize dnerek, Kusura bakmayn arkadalar, gitmem gerekiyor, dedi ve gitti. Aradan aylar geti. Yl Ba gecesi btn memurlar Askeri Gazinoda toplandk. Herkesin yeri, askeri bir intizamla, ayrlm ve hazrlanmt. Kk bir Caz ekibi bile kurulmutu. Yemekler yen-

di, ikiler iildi. Herkes kafay buldu. Danslar edildi, arklar sylendi. Horon, Kazaska gibi oyunlarda marifeti olanlar, marifetlerini gsterdiler. Ben tek doktor olduum iin, iki iemiyordum. Her an Salk Merkezine arlabilirdim. O zamanlar imdilerde olduu gibi eitli kolalar yoktu. Abdullah Efendinin meyveli gazozu ile yetinmek zorundaydk. Yeni ylda ekilmek zere, zel hazrlanm piyango biletleri de satlmt. Saat 24 olunca, bir an elektrikleri sndrdler ve sonra atlar. Kumandan, iyi dileklerini bildirmek zere mikrofon bana geti. Yeni yla ho geldiniz. Yeni ylda hepinize iyi anslar dilerim, dedi ve masasna giderek oturdu. Piyango ekiliini de Yzba Aslan beye brakt. Aslan beyin elinde iki torba vard. Birinden bilet numaras ekiliyor, dierinden de ikramiyesi ekiliyor ve herkese gsterilerek kazanan kiiye veriliyordu. Birka ekiliten sonra benim numaram torbadan kt. Nasl becerdiler de o ikramiyeyi bana kardlar, orasn bilemiyorum. Bana kan ikramiye, emzii zerinde bir biberondu. Aslan bey bunu glerek ve gstererek ilan etti. Doktora kan ikramiye, tam isabetle, emzikli bir biberondur. Biz ona bir de Klbklk Diplomas ekledik, deyince salon glmekten nlad. Artk buna yant vermek, benim iin Farz olmutu. Ayaa kalktm ve mikrofonun nne gittim. Mikrofonu boyuma gre dzenledim. Sevgili dostlar !. Hepinizin yeni yln kutlarm. Yzba Aslan

bey tevecch gstermiler. kramiyeme bir de Klbklk Diplomas eklemiler, kendisine teekkrler ediyorum. Benim bildiim odur ki herkes, az da olsa hanmdan korkar. En azndan darlacak, incinecek diye korkar. Aslan bey de benim gibi, hanm incinecek, darlacak diye korkuyor. Bana gre bu normal bir davran. Yalnz aramzda bir fark var, deyince salonda derin bir sessizlik oldu. Sanki herkes gz ve kulak kesildi. Dikkatlerini bana verdiler, gzlerini bana diktiler. Merakla syleyeceim szleri bekliyorlard. Btn salonu ve tek tek masalar izleyerek, her biriyle gz temas kurarak, taradktan sonra, Ben nce Allahtan, sonra hanmdan korkarm, diyerek bir an durakladm. Herkes yeniden dikkat kesilmiti, azmn iine bakyorlard. Salonda dikkat ve sessizlikten oluan gerilim sryor, en son ne syleyeceimi merak ediyorlard. Szlerimi yle srdrdm, Aslan bey ise, nce hanmdan sonra Allahtan korkar, deyince yle bir kahkaha tufan koptu ki grlmeye deerdi.

RDEK 1960l seneler de, bu gnlere gre, pek ok ey bulunmuyordu. Bu gn, krmz etten bile ucuz olan tavuk etini o gnlerde ardan ya da pazardan satn alabilmek ok zordu. Bu gn btn marketlerde ve hatta bakkallarda bulmak mmkn. Yl banda hindi yemek adetini de henz bilmiyorduk. Kaz ve rdek eti ancak kylerden temin edilebiliyordu. Nadiren, pazardan bulabildiimiz canl tavuklar kestirmek, yolmak gibi zorunluluklar da ev hanmlarna sknt oluyordu. Elinde canl tavuk ile ke balarnda bekleyen, geen erkeklerden tavuun kesilmesini rica eden kadnlar ok gryorduk. Bulunduum ilenin bir mahallesinin ortasndan kk bir dere geiyordu. Dere boyunda olan evlerin her birinin bir sr rdei vard. Kk tahta kprnn zerinden geerken bir an durur, onlarn birbirlerini kovalamalarn, vakvakl lklar atarak uumalarn zevkle seyrederdim. Bir gn durup dururken aklma geldi. Besili bir rdek kzartmas, hem hanm ve hem de ocuklar ok sevindirecekti. Hasta bakc Ahmet efendiye, Ahmet Efendi !. Kar mahalledeki rdeklerden bir tane satn alabilir misin?. Elbette efendim. Kestir, tylerini yoldur ve bizim eve gnder. ocuklar canly-

ken grmesinler. Sonra kestiremezsiniz. Ben de kesilirken grmek istemem. Ahmet efendinin eline 5 Lira verdim. O zamanlar bir tavuun fiyat 150250 kuru kadard. rdek biraz daha byk olduu iin, daha ok eder diye dndm. Akam yemeinde rdeimiz, kzarm olarak, masaya geldi. Hem de suyuna piirilmi bir tencere pilav ile birlikte ve ocuklarn alklar eliinde. tahla ve neeyle yemeklerimizi yedik. Bu manzara karsnda, olay tekrarlamay dndm. Birka gn sonra, ayn biimde, Ahmet efendiyi tekrar rdek almaya gnderdim. Ama Ahmet efendi bo geldi. Ne oldu? Adam, satmak istemedi efendim. Doktor yediyse ben de yerim dedi. Bu olay nedeniyle renmi olduk ki, bu yrede rdek etini yemezlermi. rdei yalnz yumurtas iin beslerlermi.

EH T CENG Z TOPEL

Bir cumartesi gnnn akam olmak zeriydi. Hanmla el ele tutuarak Ordu Evinin kapsna geldik. imiz coku doluydu. Misafir olarak bizi kabul edeceklerini mit ediyorduk. Kapda ki nbeti asker, Yasak efendim! ye olmayan giremez. Asker olum! Ben Hkmet tabibiyim. Eim de retmendir. Dedim. Tam o srada, merdivenlerden aaya doru gen bir subayn indiini grdm ve sordum. Bu subay bize yardm edebilir mi?. Askerin yant vermesine gerek kalmadan, subay bizi grd ve yanmza geldi. Bize yle bir gz attktan sonra askere sordu, Sorun nedir? Asker esas durua geerek selam verdi ve sonra, eri girmek istiyorlar komutanm. Dedi. Subay bana doru dnnce, ftr apkam karp selamladm. Kendimi ve de hanm m takdim ettim. Subay da kendini tantt ve elini uzatarak hanmla ikimizin ellerini skt. Ben Pilot Yzba Cengiz Topel. Ordu Evine konuk olarak girebilmeniz iin, dare heyetinden bir tandnzn tavsiyesi gereklidir. Dedi. Ben de hemen cevap verdim, Sizinle tantmza gre, bize yardm edebilirsiniz. Gld ve Tamam, buyurun beraber yukar kalm. Birlikte salona ktk. Bizi kayt etti ve misafir kart verdi. O gnden sonra btn subaylar ve personel bizi, Yzba Cengiz Top-

elin arkada olarak kabul ettiler. Biz de aa yukar her Cumartesi akam, ordu evine gittik ve her seferinde masamz hazr bulduk. Nezih bir ortamda, kaliteli insanlar arasnda bulunmak bizi mutlu ediyordu. Her defasnda da Cengiz Beyle sohbet ettik. Kendisini ok seviyorduk. Ender bulunan bir insan, yksek vasfl bir Trk subayyd. Sene 1963 yl. Kbrsda, Makariyos ve adamlarnn Trklere saldrdklar bir dnem. Gelen haberler, insan dehete dren cinsten. Subaylar gergin, halk endieli. O kt gnlerin birinde, hanmla birlikte, Ordu evinde akam yemeindeyiz. Yzba Cengiz Bey kapdan girince bizi grd ve yanmza geldi. nce eimin elini skt ve sonra benim elimi sktktan sonra, eime hatr sordu. Ho geldiniz, naslsnz Hoca Hanm? Eim ciddi ve zgn bir sesle yantlad. Ho bulduk ama, iyi deiliz. Kbrsda Trkleri ldrrlerken nasl iyi olabiliriz ve siz nasl iyi olabiliyorsunuz? O da ciddi bir tavr taknarak yantlad. Biz de sizler gibi znt iindeyiz. Ama, biz her an emre hazr bekliyoruz. u an emir gelsin, on dakika sonra oradayz. Dedi. Aradan ok zaman gemedi. Bir gn len haberlerinde, radyodan duyduumuz anons ile ykldk. Bu gn, Trk Hava kuvvetlerinden Pilot Yzba Cengiz Topel, Kbrs zerinde uarken, isabet alan uandan parat ile atlam ve aa inerken ate altnda kalarak ehit olmutur. Kbrs konusunda, ilk Hava kuvvetleri ehidimiz olmas nedeniyle, btn Trkiyede byk bir heyecan yaratt. Yollara, okullara ad verildi. Bir ok ehrimizde, Cengiz Topel lk okulu ya da Cengiz Topel Caddesi levhalarn grebilirsiniz. Biz ise hala onun ansyla birlikte yayoruz ve bir daha da Ordu Evine gidemedik.

TEMEL N DERD Dou Karadenizden gmen olarak bu kye geldikten sonra, Emin Aann babas ve amcas denizde kayboldular. O zaman, daha kk bir ocuktu. Denizden hem yld, hem de korktu. Bu korkuyla ksmetini toprakta aramaya balad. Kars Azime hanmla birlikte, gece gndz demeden ok altlar ve paralarn deerlendirdiler. Talih de yardm edince, seneler sonunda, kyn aas, kyn en zengin kiisi ve muhtar oldu. Emin Aa dedin mi, akan sular dururdu. Herkesin yardmna itenlikle koar ve herkesin derdine are bulurdu. Getii yollarda btn ocuklar selama durur, girdii kahvede herkes ayaa kalkar el balard. ocuklar ok sever ve ok ocuu olmasn istiyordu ama, olu Temel dnyaya geldii zaman, Azime hanm hastalanm ve bir daha da ocuklar olmamt. Olu Temel, ufak tefek, zayf yapl bir ocuktu. Kavga dv bilmezdi. Byd, delikanl oldu, askere gitti geldi, hep ayn kald. Emin Aa onun gl kuvvetli ve hatta kabaday olmasn isterdi. Ha bu uaktan ne ky olur, ne kasaba diye karsna dert yanyordu ama, evlendirme zaman da gelmiti. Sonunda evlendirmeye de karar verdi. Bir gn, Kiz Azime, ha bu uan evlenme vakti gelmi dur, bir mnasip kiz var mi dur? Olmaz olur mi, Takac Recebin bir kizi vardr ki, btn kyn uaklarnn akllar ondadr, hepisinin gzleri zerindedir. Bizim uak da ona yanmitur ama sesi kmayi. Kemeneci Tursunun da o kiza olan sevdasn yedi dvel duymitur. Takac Recep, alkan, drst, terbiyeli bir adamd ve uzaktan

da akrabalar olurdu. Bala ktklar gece kan frtnada takas batm, cann zor kurtarmt. imdi kk kay ile yine balklk yapyor ama, ancak idare ediyorlard. Kz Fadime, kyn en gzel ve gsterili kzyd. Boylu boslu, gl kuvvetli, hem akll hem de marifetliydi. Uzun sar salar, koyu mavi gzleri vard ve yrd zaman kvrlan, kmldayan vcut hatlar ile, kemenelerde alnr sylenir olmutu. Oy Fadime Fadime/ktn yola ne diye/ Kemenemi krmm/ Dnmm bir deliye. Takac Recebe de ta atyorlard. Takacnn takas/Var bir cier paresi/Ona yandm tututum/Var m bunun aresi. Birka gn sonra, Takac Recep efendiye haber saldlar, Akam oturmaya gelmek istiyoruz, diye. Recep efendi karsna, Hayrdr inallah, ha bu da nereden kmi dur? Kars, kadnlk sezgileriyle anlamt. Elbette hayrdr, kizunu istemeye gelirler, dedi. Recep efendinin ii yand. Kzn ok severdi. Bu da m bama gelecekti? diye szlannca, kars yantlad. Hamsi deildir ki tuzlama yapasn oni. Emin aadan daha iyi, daha zengin kapy nereden bulacaksun?. Bu konumalar, kap arkasndan dinleyen Fadime de duymutu. Gerekte Temele deil ama, Emin Aann zengin evine gelin gitmeyi o da istiyordu. Gerek istediini sorarsanz, iri yar, gsterili ve tatl dilli Kemeneci Dursunu isterdi. Nihayet, Emin Aa ile Azime hanm geldiler. Ho geldiniz merasiminden sonra, Azime hanm, Recep efendiye bir kehribar tespih, Nazmiye hanma bir elbiselik kuma verdi ve Fadimeye de bir bei birlik karp zinciriyle boynuna takt. Onlar bu evlenmenin

kesinlikle olacan dndkleri iin, hibir masraftan kamamlard. Fadime bu kadarn beklemedii iin, ziyadesiyle sevindi. Koarak kahve piirmeye gitti. Bu srada, Emin Aa, nce bir yutkundu, sonra, Allahn emri peygamberin kavliyle, Fadime kizmz, uaumuz Temele e olarak isteyruz, dedi. Nazmiye hanm kocas Recep efendiye bakt. Onun sknt iinde ve aknlk iinde olduunu anlayarak, Ksmetse olur, sizinle hsm olmak bizi sevindirir, dedi. Azime hanm steledi, Fazla uzatmayalm, dn abuk yapalm. Sonra baka konulara getiler. Kahveler iildi, eski gnlerden ve yeni gnlerden konuarak ayrldlar. Nazmiye hanm laf olsun diye Fadime ye sordu. Seni Temele istemeye geldiler,ne diyeceksin?, Fadime de, Siz bilirsiniz diyerek glmseyince, kzn da gnl olduu anlald. On be gn iinde, hazrlk yapld, nikah kyld, dn dernek kuruldu. Aann erefine layk, koyunlar kesildi, masalar kuruldu, etler, pilavlar ve tatllar yendi, raklar ve araplar su gibi akt. Sarho olmayan bir imam efendi kald. Atlan silahlardan ok kr ki kimse lmedi. Kna gecesi yaklan knalardan btn kzlarn elleri kpkrmz oldu. Gelinden baka hepsi, Temel ile evlenmeyi kardklar iin aladlar. Adet olduu zere Perembe gn akam da gerdek tamamland. Ertesi gn, sabah orbasnda Emin Aa, Kizum yeni evine ho geldin, sizden gzel torunlar bekleyrum. Her bir torun iin sana bir Beibirlik vereceum. Ha bunu bile sun! dedi. Fadime bu Beibirlik szn, kafasna iyice yerletir-

di. Onu kazanmak iin neler yapacan ok iyi biliyordu ve yapt da. Bir hafta gemeden, Temelde bir halsizlik, bir tuhaflk hissettiler. Kyn en gzel kzn almt, daha ne istiyordu. Her gn daha keyifli daha diri olacana, daha halsiz ve daha keyifsiz duruyordu. Aa karsna seslendi, Beni duyay mi sun, ha bu kiz, bizim uaa ar gelmitir sanayrum, dedi. Kars da ona, Sen de bana ar gelmi idun, dedi ve gltler. Fakat, uras aka grnyordu ki, gelin ne kadar hareketli canl ise,Temel de o kadar yava ve halsizdi. Azime hanm, Ha bu kz bizim uaa hi rahat vermeyi her hal, diye, bir laf da etti. Bir sabah Emin Aa heyecanla uykudan kalkt, ge kalmt. Deirmene gidecek iki uval msr vard. Evin iinde dolat, hizmeti kadnlardan kimseyi bulamad. Hayvanlara bakan uaklardan da bir kii gremedi. Ha bu uaklar nereye gitmi dur? diye sylenerek Temelin odasna gitti. Temel tek bana, yer yatanda serilmi yatyordu. Sinekler her tarafna mler, sanki onlar kovacak hali yokmu gibi, hareketsiz duruyordu. Ha bu uaa ne olmidur diye sylenerekten yanna gitti ve eliyle omzuna dokundu. Temel yle bir kmldad, yzn ekitti, -Uy gene mi yapacauk?, diye szland. O zaman Temelin hastalnn nedenini anlad. Demek ki gelin, ocuk dnyaya getirmek, her seferinde bir bei birlik kazanmann tela iinde, geceleri Temele rahatlk vermiyordu. Sonra Temele dnd, Deirmene gidecek tun ama, vaz getum. Dori doktora gidecek sun, dedi.

TERE YATIRMAK Yamur sonu karanlk bir gn ve ardndan, karanlk ve serin bir akam. Yamurun getirdii rutubet ve serinlik, insann iini titretiyor. Caddelerde ve sokaklarda btn insanlar kouarak, bir an nce evlerine ulamaya alyorlar. Ara sokaklar, amur deryas. Ancak, potin ya da izme ile paanz kurtarabilirsiniz. Ben de hzlanyorum, soyunup, pijamalarm giymenin ve ayaklarm uzatarak divana uzanmann hayali iindeyim. Bir bardak da ay verirlerse,Gel keyfim gel. Eve varp, kapdan ieri girince, scak bir hava yzme vurdu ve iime sanki mutluluk doldu. Hanmla ve ocuklarla kucaklamak ise, ayr bir mutluluktu. Hayal ettiim gibi, soyunup divana uzandm. ocuklarn her biriyle ayr muhabbetimiz oldu. Hanmla mahallenin dedi kodusunu yaptk. ikayetler, glmeler arasnda hoa bir vakit geirdik. Yemek masasna oturduum zaman grdm ki hanm yine harikalar yaratm, ama keyfimiz uzun srmedi. orbam yeni bitirmi, dier yemee hazrlanyordum ki kap ald. Zaten en rahat alnan kap doktorun kapsdr, bunu herkes bilir. Kapy atm, elinde bir fenerle, bir delikanl, Doktor bey, dedem ok hasta, babam hemen gelmenizi rica etti, dedi. Siz doktor olsanz, bu delikanlya, Hemen gelemem, hanmn zenle yapt etli yaprak sarmas ile ehriyeli pirin pilavn yemeden bir yere gidemem. Diyebilir misiniz?. Elbette diyemezsiniz.

Delikanly ieri alp kapy kapattm. Hevesle giydiim pijamalarm, hznle kardm. Bir ey daha syleyeyim. Yava giyinirseniz, byk bir kabahat ilemi olursunuz, onu da bilmeniz gerek. Bekleyene dakikalar, saat gibi gelir. Bazen kendi kendime, Acaba, elbiselerimle oturup, elbiselerimle mi yatsam diyorum. Hemen, hzla giyindim, paltomu apkam giyip, izmelerimi ektim ve antam alarak yola koyulduk. amur ve su birikintileri arasndan, bata ka, hoplaya zplaya, epey yrdkten sonra, bir ta binann nne geldik. Be alt basamak ta merdivenden sonra, binaya girdik. erde, ayakkablarla dolu bir kapnn nnde, izmelerimi bir kenarda kardm ve ieri girdim. Kocaman bir oda, salon desem daha doru olur. Normal iki oda, hatta oda byklnde var. Ortada bir soba, yanmakta devam ediyor, sobann yannda bir yer yata, iinde birisi yatyor ama, st ve yz rtl. Ba ucundaki mindere oturdum. Beni getiren delikanlya, fsltl bir sesle, stn niye rttnz?. Bir bardak hlamurla bir aspirin iirdik ve tere yatrdk, dedi. Etrafma baktm, odann kar tarafnda bir sr kadn. Bazlarnn ap aralarnda ocuklar. Yan tarafta birka erkek, hepsi gzlerini dikmi bana bakyorlard. Oturduum yerden, elimi yavaa yorgann altndan uzatarak hastann elini tuttum. Yn yorgan da olduka ard. Hastann eli buz gibiydi ve nabz da alnmyordu. Her ihtimale kar usulca dizlerimin stnde doruldum, hastann yzn yavaa atm. 65-70 yalarnda bir adam. Snneti erif

gereince tral, krl sakall ve bykl. Byklar sigaradan sararm, az ak, enesi sarkm durumdayd. Kk el fenerimle gzlerine baktm. Pupilla refleksi kaybolmu, gzn saydam ksm hafife bulanmaya balamt. Adamcaz oktan cennetin yolunu tutmu ama kimsenin haberi yoktu. Usulca yerimden kalktm, antam aldm, kapya yneldim. Hastanz lmdesem, kyamet kopacak, belki de kapy bulamayacam. Parmam dudaklarma gtrerek Susiareti yaptm. Neler olduunu, ne yapmak istediimi pek anlayamadlar. Belki de tuvalete gideceimi sandlar. Kapya kp, izmelerimi ve apkam giydim. Beni getiren delikanl ile birlikte birka kii daha dar geldiler. Bana ve birbirlerine merakla bakyorlard. Hazrlannca, onlara doru dndm, Banz sa olsun! dedim ve kapya yrdm. nce bir, Ne ?,ne dedi ? gibi szler iittim. Sonra beklediim kyamet koptu. Ben de kendimi dar attm. Allah akna, birisi kp sylesin, bu eziyetli vazife, hangi meslekte var?.

Z NA

Hkmet Tabipleri, Adli Tabip grevi de stlendikleri iin,Cumhuriyet Savcl lzum grd her anda ararak hizmet isteyebilmektedir. Bir gn, C.Savclndan kolu mhrl bir kadn gndermilerdi. Kadnn zina suu iledii ve muayenesinin yaplmas, acilen raporunun gnderilmesi isteniyordu. Nasl bir muayene istedikleri aka belirtilmemiti. Savcla telefon edip sormakta yarar vard. Savc Bey! Gndermi olduunuz kadnn nesini muayene edeceim, nasl bir rapor istiyorsunuz? Bak doktor! Bu kadn, iki ocuunu evde brakp kye gelen seyyar satc ile kam. Bir hafta dalarda, kylerde gezmiler. imdi Jandarmalar yakalam, getirdiler. Kocasnn ikayetleri var. Byk bir olaslkla, kat adamla birlikte zina suundan tutuklanacaklar. Altn stn muayene et! Raporunu yaz. Sonra grrz. Dedi ve telefonu kapatt. Hemire Hanma, kadn muayene odasna gtrmesini, birlikte muayene etmemiz gerektiini syledim. Muayene odasna gittiim zaman, nce kadna sordum, Hanm, bir yerinde rahatszln var m? Hayr efendim! Hibir rahatszlm ya da hastalm yok. Rapor yazacam iin, tam bir dahili muayeneden geirdim. Olduka iman, hemire hanmn tanmlamasyla, Gbekli, kursakl bir kadnd , ama salkl bir kadnd. Herhalde Savcnn istedii stnn muayenesi buydu. Sonra Hemire hanma dndm, Elbiselerini ve klotunu karn, doum masasna yatrn! dedim ve dediklerimi yaptlar. Sra, savcnn dedii alt tarafnn muayenesine gelmiti. Grdm manzara gerekten hayret vericiydi. Vcudunun pek ok yan, rklerle doluydu. Boynunun sa tarafnda, sol boyun blgesinde, her iki memeler zerinde ekimozlar grmtm.

Her iki uyluk blgelerinde, el ile sklmasndan, olumas olas, parmak izleri gibi, ok sayda, eitli ekimozlar vard.Yaptm cinsel blge muayenesinde, cinsel organ yolunda yabanc cisim ya da meni yoktu. Cinsel organn az ksmnda hafif ekimozlar vard. Rahim kkt. Hamilelik olmad kanaatna da varmtm. Ayrca kadnn sanki bir cinsel saldrya ya da tecavze uram gibi hrpalandn dnmtm. Ama kadnn hi de zntl bir hali yoktu. Bana kalrsa hayatndan gayet de memnun grnyordu. Hepsini ayrntl olarak yazp gnderdim. Akam zeri gittiim retmenler lokalinde, Savc ile karlatm ve sormadan edemedim. Ne idi senin telefondaki telan arkada? Ne tela doktor! ldrmak zereydim. Zina suu nedeniyle muayene ettiin kadn biliyorsun. Kocas olacak pis herif nce ikayet etti. Jandarmalarla da ta karsn aratt ve yakalatt. Kadn ve Seyyar satcy hakim tutuklamak zere idi ki, adam davasndan vaz geti. Zina suunda, taraflardan biri ikayeti olmaynca dava kendiliinden ortadan kalkyor. Senin raporunu kocasna okudum. Bak efendi! Senin karn ile adam gnlerce, hayvanlar gibi sevimiler. Sana bu kadndan fayda yok! Adam derhal yantlad, Bir cahillik etmi, ben karm af ediyorum, dedi ve karsn ald gitti. Biraz sonra da kyn muhtar geldi. Karsn alp giden adam iin, Ben bu namussuz heriften davacym, savc bey! Dedi. Neden davacsn muhtar? Adam boynuzlar kabul etti, karsn afetti ve ald gitti. Bildiiniz gibi deil savc bey! Adam, nce karsn karan seyyar satcdan, kendi karsn af etmesi iin para ald ve sonra da karsn af etti. Bylece kadn kurtulunca, seyyar satc da kurtuldu. Sonra tekrar para ald, ocuklaryla birlikte karsn seyyar satcya satt. Bu akl almaz ahlakszlktan kahrolduk. Btn ky halk ldrmak zereyiz, dedi.

MEMUR YET N DEVAMI

Tp Fakltesinden kan her doktorun idealinde, uzmanlk yapmak vardr. Bu uzmanlk dal, sevdii ya da heves ettii bir dal olabilir. Ben daha ok ocuk Hastalklar dalnda uzmanlk istiyordum. Uzmanlk tzne gre, ba vurma sresi, 35 ya sonuna kadard. Sonra bu sreyi kaldrdlar. Bundan yararlanarak, ge balamak olana buldum. Bulunduum ilede mutlu olarak yayorduk. ocuklarm, tam anlamyla ocukluklarn yayorlard. Herkes onlar tand iin, yanl bir ey yapmalar olanakszd. Bu da bizi sevindiriyordu. Ben ve eim, i yerlerimizde rahattk. ocuklarmzn kendilerini kurtaracak yalara gelmeleri, bizim iin ok nemliydi. Lise ve niversite dzeyine gelen ocuklarmz olunca, byk yerlere gitmek zorunluluu duyduk. Ankara Eitim Hastanesinde, ocuk kliniinde, bir snf arkadam ef Yardmcs olarak bulunuyordu. Onun yannda olmak benim iin yararl olacakt. Snavlar kazandktan sonra, tayinimi yaptlar. Gerekten de o arkadamdan ok ey rendim. lk gn sabahleyin saat 8 de, o arkadam ile ikimiz birlikte, Hastane Ba Tabibinin yanna gittik. Kapsnda duran Hademe Kamil Efendi ieri girerek geldiimizi haber verdi ve ieri girdik. Ba Tabiplik odas, normal byklkten biraz daha byk bir odayd. Tek ve geni penceresine ramen elektrikleri yanyordu. Olduka geni ve zeri caml bir masas vard. Masann bir tarafnda kitaplar, dier tarafnda st ste ylm evrak dosyalar, lacivert deri kapl smenin stnde, okunmakta olduu anlalan katlar duruyordu. Ba tabip, ciddi yzl, olduka yakkl bir adamd. Ayaa kalkarak bizi karlad. Doktor arkadam beni takdim etti. Yzme ve gzlerimin iine bakarak Memnun oldum dedi. Sonra nn-

deki dosyadan bir evrak kararak nne koydu. Sanrm bu benim tayin kararnamemdi. Masann zerinde duran gzlklerini alarak takt. Gzden geirdikten sonra, bana dnd, Ne iersiniz, kahvemiz de var, aymz da var dedi. Ben arkadamn yzne baktm,o da Ba Tabibe dnd, Siz bilirsiniz efendim dedi. Ba tabip, Ben biliyorsam, Kamil Efendi gzel Trk Kahvesi yapar. Kamil efendi, arkas kapya dnk, elleri nnde bal emir bekliyordu. Ba Tabip, ban Kamil efendiye evirerek, Bize tane ekerli kahve yap dedi. Kamil efendi, Ba stne efendim, diyerek kapya yneldi. Arkadam yerinde kprdad ve sonra, Efendim,diyerek bir giri yapt. Ba tabip ona dnd, gzlklerinin zerinden bakt ve sonra, gzlklerini kararak evraklarn zerine koydu ve dinleme durumuna geti. Arkadam, Doktor bey benim snf arkadamdr. Leyli Tp Talebe Yurdunda, senelerce birlikte kaldk. Mecburi hizmet nedeniyle her birimiz bir tarafa savrulduk. Bu hizmetin bitiminde, kimimiz Salk bakanl uzmanlk snavlarna girerek ya da niversitelerde uzmanlk iin yer aradk. Kimimiz evlendik ilelerde ocuk byttk, dedi. Ba tabip bu ocuk sznden etkilenmi olmal ki, bana dnd. Biraz da merak ediyormu gibi, gzlerini bana dikerek, hafife kalarn att, Doktor bey, ka ocuunuz var, dedi. Ben de, Drt tane efendim, bir olan kz. Ellerinizden perler. De-

dim. Benden yana hafife ban eerek, fsltya yakn bir sesle sordu, Drt ocuk ok deil mi?. Arkadam araya girerek, le gibi kk yerlerde baka elenceleri yokmu efendim, dedi ve glmsedi. Ba Hekimle birlikte gldler. Belki daha da gleceklerdi. Tam bu srada Kamil efendi kahveleri getirdi. nce ba tabibin masasnn zerine koydu. Sonra ikimizin oturduumuz koltuklarn arasnda duran sehpann zerine kahvelerimizi koydu. Ba tabip glmsemesini srdrerek, kahvesinden bir yudum iti ve ocuklar iin mi ge kaldn, dedi. Sonra , biraz endieli bir sesle ekledi, Bu yzden klinikte ilerlemen biraz zor olacak. ef yardmcs olman deil ama ef olman zorlaacak, dedi. Benim yantm hazrd. Efendim, bendeniz memuriyetimi devam ettirmek iin asistanla geldim. ocuklar iin ge kaldm ve klinikte ilerlemeyi dnmyorum. Ama iyi bir doktor olmaya gayret edeceimden kukunuz olmasn. Olum bu sene niversiteye gidecek. Kzlarmn biri lisede, dieri orta okulda. En kk kzm da ilk okula balyor. Ein alyor mu?. Evet efendim. Eim de alyor. lahiyat Fakltesi mezunudur ve ortaokul Din Bilgisi retmenlii yapmaktadr. Burada ev hizmetleri iin bir yardmc bulmann gln dndk.ocuklar biraz bysnler istedik. Szm bitirince, hayretle yzme bakt,

 Memuriyete devam etmek iin, asistanla balayan birisini ilk kez duyuyorum. Bunu hi unutmayacam. Peki, burada gece nbetleri sana zor gelmeyecek mi?. Hayr efendim, zor gelmez. Ben ilenin tek doktoruydum. Her gece Salk merkezine 1-2 kez gittiim olurdu. Haftada 1-2 nbetle burada daha rahat edeceimi sanyorum. yleyse baarlar dilerim, diyerek ayaa kalkt ve elini uzatt. Elimi skarken, Demek, memuriyetin devam iin geldin? Bu szden ok etkilendii anlalyordu. Arkadamla birlikte odadan ktk. Kamil efendiye, kahve iin teekkr ederek ayrldk. Aradan yllar geti. Ben Ba asistan oldum, ef yardmcs oldum. Olum doktor oldu. O Ba tabip aabeyimiz de ya snrlamasndan emekli oldu. O yllarda dnyada ve Trkiyede baz konularda bir bilgi eksiklii vard. Klinik almalardan ve deneyimlerden yararlanarak, doktor olumun da katklaryla, ocuk ve Tedavi adyla bir kitap yazdk. Emekli olan eski Ba tabip aabeyi evinde ziyaret ederek bir kitabmz armaan ettim. Kitab yle bir kartrd ve glmseyerek, Hani sen Memuriyetinin devam iin asistanla gelmitin, dedi.

PE G TM

Tp Fakltesine giren her renci, doktor olduktan sonra, uzman doktor olmak da isteyecektir. Hangi uzmanlk daln seeceini balangta dnse bile, faklte hayat iinde ya da pratisyen doktorluk yapt sralarda, bu dncesi deiebilir. Ben ocuklar ok sevdiim iin, ncelikle ocuk Doktoru olmak istiyordum. kincil olarak istediim ise Genel Cerrah olmakt. Stajlarda grdm kadar ile genel cerrahlarn yaptklar ilemleri, rnein ameliyatlar, dier doktorlar yapamyorlard. Bu nedenle cerrahi stajna ok nem vermitim. Asistan aabeyler ile birlikte hastalara bakyor ve aabeylere yardm ediyordum. Elime bak vermiyorlard ama, her eyi grerek renmeye alyordum. Bu kadarck abamn bile sonradan ok yararn grdm. Pratisyen doktorluk, daha ok, Koruyucu Hekimlik ve Tedavi edici Hekimlik ile ilgili almalar yapyordu. Hastaln, patolojisini ve fizyo-patolojisini aratrmadan, tehis ve tedavisine ynelmekte idi. Bilimsel almalar, neden ve niinleri de yantlamay gerektiriyordu. Bu nedenlerle klinik almalarda, fizik muayene ile birlikte, tahlil ve tetkiklerin yaplmas gerekiyordu. Ben ise, yirmi seneye yakn bir zaman, pratisyen doktorluk yapmtm. Bu zaman sresi iinde birok hastaln neden ve niinleri deimi bulunuyordu. Bilimsel almalar her gn biraz daha ileri gidiyordu. Birok eyleri yeniden okuyup renmem gerekmekteydi. Uzmanlk snavn kazanarak, uzmanlk iin asistanla baladm sralarda durum byleydi. htisasa baladm ocuk Kliniinde, drt erkek ve drt hanm asistan olarak alyorduk. ki ef yardmcsndan biri, benim snf

arkadam, Dr. Abdulkadir idi. Gerekten ei bulunmaz bir insan bir dost idi. Gerektii zaman ondan yardm alacam umuyordum ve gerekten de gereken yardm da aldm. Klinie ilk gelen asistana, kural olarak, bir ay sre ile hasta vermiyorlard. Bu sre iinde, bir program yapmalydm ve neler yapabileceim konusunda kararlar almalydm. Asistanlarn en yals bendim. nce, klinikteki arkadalarla ilikilerimi dzeltmem ve kliniin ileyi dzenini renmeliydim. Bir haftada bu konuyu hal ettim. Sonra, mahcup bir duruma dmemek ve yararl olmak iin, bilgilerimi yenilemem ve artrmam gerekiyordu. Bu ise, Tp Fakltesini yeniden okumak gibi bir eydi. Ayn zamanda bu ii hastanede yapmak zorundaydm. Evde almak istediim zaman, ocuklar ve zellikle de hanm ok bozuluyordu. Buna da bir are bulmalydm. Bir aylk serbest kaldm zaman sonunda, asistan arkadalardan, Dr. Selahattin Beyin koullar dorultusunda anlatk. Koullar ikimizi de memnun edecek nitelikteydi. Ben her gn sabahleyin, hep birlikte yaplan hasta vizitinden nce bir saat, hasta vizitinden sonra iki saat, ktphaneye giderek kitap okuyacaktm. Okuduum ve rendiim bilgileri, le yemeinden sonra ya da mesai saati sonunda ona anlatacaktm. Okuduklarmdan not alyor ve ona anlatyordum. Bu benim rendiklerimi pekitirmeme de yardmc oluyordu. O da benim yokluum srasnda, bana kaydedilen hastalarma bakyor ve gereini yapyordu. Genellikle ktphaneye kendi kitaplarm gtryordum. Bende olmayan kitaplar da oradan alp okuyordum. Sabahtan leye kadar olan dnemde, klinik almalar ok youn olduu iin, ktphanede az insan oluyordu. Genelde her sabah ktphanede, kii oluyorduk. ki doktor hanm ve birde ben. mz de ok

sk alyorduk. Baz gnler, Ba Tabip Dr. Abidin Beyin gelip bizlere baktn gryordum. Bir gn kitabma dalm okurken, Ba Tabibi karmda buldum. Biraz aknlk ve biraz da telala ayaa kalktm. Doktor hanmlar da ayaa kalkmlar, biraz tedirgin ve biraz da akn baklarla bize bakyorlard. Buyurun efendim, bir emriniz mi var?. nce benim yzme, sonra da doktor hanmlara baktktan sonra, gzlerimin iine bakarak sordu, Doktor Bey!. Sen geleli ne kadar oldu?. Bu soru karsnda, biraz da ararak yant verdim. Bir aydan biraz fazla efendim. Ba Tabip, eliyle doktor hanmlar gstererek, u kede oturan Doktor Sunay hanm, Uzmanlk Bitirme snavna hazrlanyor. Bu Doktor Nevin hanm da Doentlik snavna hazrlanyor. Peki, sana ne oluyor?. Bunlardan bile erken geliyorsun?. Efendim!. Tp Fakltesini yeniden okuyorum. Benim yirmi be sene nce okuduum teorik bilgiler pe gitmi. Ba Tabip gzlerini aarak hayretle tekrarlad, pe gitmi ha! Dedi ve hep birlikte gldler.

YILBAI NBET Salk Bakanlnn, salkla ilgili bir ok konularn ynetiminde kullanlan bir kanunu vardr. Tababet ve uabatnn tarz icrasna dair kanun. Tamam Arapa kelimelerden olumu bu cmleyi anlamak kolay deildir. (Doktorluk ve onunla ilgili meslek blmlerinin yrrlk biimi ile ilgili kanun). Bu kanun 1930 yllarnda, Atatrk zamannda karldktan sonra olduu gibi braklm. Ne dilinin gncelletirilmesi ynnde, ne de geerlilii kalmam ynlerinin dzeltilmesi ynnde, bir aba harcanmamt. Bu kanuna dayanlarak karlan htisas Talimatnamesine (Uzmanlk Ynergesi) gre, uzman olmak iin asistanla balama sresi, 35 ya ile snrlandrlmt. Sonradan bu ya snr kaldrlnca, ben de bundan yararlanarak, ocuklarn biraz bymelerini bekledim. lelerde herkes birbirini ve birbirinin ocuunu tanr ve onlara sahip kard. ocuklar, istedikleri gibi oynamak ve ocukluklarn yaamak olana buluyorlard. Yanl bir ey yapmalar da olanakszd. lk rastlayan kii, Sen doktorun ocuu deil misin?. Bu yaptn sana yakyor mu, gidip babana syleyeyim mi? diye uyarrd. Bir defasnda olum, arkadalaryla birlikte karpuz almaya gitmi, kendisi gelmeden haberi gelmiti. Asistanlk sresinde herkesin yaknd konulardan biri, nbetlerdir. Benim byle bir skntm olmad. Geldiim yerde tek doktor olarak alyordum ve bir bakma her gece nbetiydim. Her gece, bir ya da iki kez ya hastaneye ya da zel hastaya gittiim olurdu. Asistanla baladm gn, nce Ba Hekime uradm. Kendisi ok Muhterem stat bir aabeyimizdi. Benim yama, aarmaya balayan salarma bakarak ilk nce,

 Nbetler sana ar gelmeyecek mi? diye sormutu. Ben de, Ar geleceini sanmyorum. Gelmez inallah, demitim. u anda gerek durumu sylemek gerekirse ben rahat bile etmitim. nk haftada bir ya da iki nbet bana hi dokunmamt. Cumartesi, Pazar nbetlerini yadrgamamtm. Ama Ylba nbeti biraz ayr bir konu gibi grnyordu ve hi kimse bunu istemiyordu. Kura ekilmesine ve kura ekiliinde herkesin hazr bulunmasna karar verdik. Kura ekilecei gn rastlant sonucu poliklinikte hasta bakyordum. Telefonla, Senin yerine biz kura eksek olur mu? dediler. Ben de hibir kuku duymadanOlur dedim. Birbirleriyle anlatklarn ve Ylba nbetini bana kardklarn sonradan rendim. Hepsi de sulu olduu iin, devlet srr gibi skca sakladlarsa da, sonunda ok mahcup oldular ve zldler. O ylba nbeti bizim iin en gzel ve en unutulmaz Ylba Gecelerinden biri oldu. Eim ve ocuklar, bir kzarm hindi, bir tencere pilav, iki kocaman kola iesi ve bir file dolusu meyve ile geldiler. Nbeti doktor odasna sofray kurduk, gle oynaya yemeklerimizi yedik. Radyomuzu dinledik. Hemire Hanm hasta geldike beni ard ve hastalara da baktm. ocuklarn uykusu gelince de bir taksiye binerek gittiler. Olaan st bir hatra olarak her ylba gecesi o geceyi anyoruz.

ESKORTLU GZEL Hastane almalarnda insann sabrn zorlayanlardan en nemlisi, hastane acilinde beklenen Acil Gece Nbetleri dir. Asistanlk dneminde, klinikte tutulan gece nbetleri ok kez retici olmasna karn, hastane acilinde tutulan gece nbetleri hem ok youn ve hem de ok mr trpleyici olurlar. Her trl hastalk ve her trl ilenmi sula karlamak olanakldr. Yatrlmas gerekenler ya da nemli grlenler, kliniklere gnderilerek gerei yaplr. Yalnz hastalarn deil, terbiyeli, terbiyesiz her trl insann gelebileceini dnrseniz, banza ok ey geleceini de dnmelisiniz. Polis karakolundan grevlendirilen bir Bekinin her gece gelmesine ramen, bu nlem yeterli olmam, doktor hanmlardan birinin dayak yemesine ramak kalmt. Bir gece asistan olarak, acilde nbetiydim. Birlikte alacam Nbeti Hemire hanm, hepimizin sevdii, deneyimli ve marifetli bir kzd. Byle bir hemire ile alacam iin sevinmitim. Genelde saat 10a kadar, basit hastalklarla gelenler olur. Daha sonra, sarholar, alkolden komaya girenler, yaralanmalar ve akla gelebilecek her trl rezillik gelebilir. O gece de, saat on ikiye doru hasta arabasnda bir kadn ieri getirdiler. Arabay bizim hadememiz Kamil efendi sryordu ama, arabann banda iki tane de pala bykl adam duruyordu. eri girince ftr apkalar nce balarndayd, sonra karp ellerine aldlar. Adamlarn her ikisi de koyu renk takm elbise giymilerdi. Temiz beyaz gmlekli, kravatl ve ayaklarnda akal ayakkabs denen tipte, yksek topuklu ayakkablar vard. Birinin parmanda altn valye yzk parlyordu. brnn bileinde kaln bir altn knye vard. Bu adamlarn durumu, grdm kadaryla, gelen hastaya ok nem verildiinin gstergesiydi. nce hasta arabas zerinde hareketsiz yatan kadn muayene etmem gerekiyordu. Youn bir rak kokusu gelen arabann yanna gittim. Kadn yirmi yalarnda, olduka gzel, bakml bir kadnd. Sar iekli, ak mavi bluzunun yakas olaan st aklktayd. Neredeyse gslerinin ular grnecekti. Boynunda kaln bir zincir ucuna taklm, kalp eklinde prlantal bir kolye, bir kolunda kaln bir telkari bilezik, dier kolunda prlantal bir kadn kol saati vard. Lacivert renkli pilili eteklii temiz ve yeniydi. Yksek topuklu lacivert ayakka-

blarn karmlar, orapsz ayaklarnn yanna koymulard. Ayak parmaklar pedikrl ve elleri manikrlyd. Beyaz el ve ayaklarna krmz oje ok yakmt. Sorularmza yant veremeyecek kadar dalgn ve refleksleri de zayflamt. Hibir uyarmza yant vermiyordu. Hemire hanma dndm, Laboratuara alalm ve midesini ykayalm. Hemire hanm arabay laboratuara doru srerken, her iki adam da onunla birlikte laboratuara gitmek istediler. Kadn brakmak istemedikleri anlalyordu. Kamil efendi, kadn deftere kaydet ve sonra bu beyleri dar gtr, darda beklesinler, dedim. Adamlar bir an tereddt ettiler ve yzme baktlar. Sonra birbirleriyle iaretletiler, poliklinik defteri bulunan masann bana gittiler. Laboratuarda kadn muayene masasna aldk. Serum tak-

tk, gerekli ilalarn yaptk, oksijen tpn hazrladk. Midesini ykamak iin kadn uygun bir duruma getirdikten sonra, azn atm ve hortumu boazna soktum. Hortumun ucunun midesinde olduunu kontrol ettikten sonra su gnderdim. Biraz sonra, Hemire hanmn tuttuu kvete kusmaya balad. Rak kokusu btn oday doldurdu diyebilirim. Yeterince kustuktan sonra, bir an gzlerini at. Ter iinde kalmt. Peltekleen diliyle ve zor anlalr bir sarho konumasyla, Ben neredeyim, siz neler yapyorsunuz?. Diye mrldand ve tekrar dald. Genel salk durumu ok iyi grnyordu. Alkol komasna girmekten kurtulmutu. Hemire hanm gazl bezlerle, kadnn azn burnunu ve stn silerken bir taraftan da, mrldanyordu, Canm, pek de gzelsin, hi mi kendine acmyor sun?, Ben arkam dndm, tam karken hemire hanm, Doktor bey, Aaa bunun klotu yok, diye hayretle seslendi. Ben hi armadm, glerek, Hemire hanm, bo ver! Onun klota ihtiyac yok. Banda dur, oksijen vermeye devam edelim. Nabzna ve solunumuna dikkat et. Gzn anca ve biraz akl bana gelince ieri getir, ben gelen hastalarla ilgilenirim. eri giderek masama oturdum. Yeni gelen hastalar hem deftere yazyor hem de muayene edip ila yazyordum. Arada bir gidip bakyor ve muayene ediyordum. Grnd kadaryla komaya girmemiti ve iyileiyordu. Bir ya da bir buuk saat kadar son-

ra, hemire hanm kadn ieri getirdi. Masamn n tarafndaki sandalyeye oturttu. Kadnn yle bir yzne baktm. Yz ykannca boyalar gitmi olmasna ramen yine de gzel bir kadnd. Bir an iin kzm olduunu dndm. im yand. Ama yapacam hibir ey yoktu. Yzne baktm, gz gze geldik. Sonra gzlerini yere indirdi. Dt bu durumdan utandn ya da skldn dnmtm. Bak hanm !. diye ben sze balarken, birden hrnlat ve dikleti. Yar peltek sarho diliyle ve gzel bir stanbul ivesiyle, Asl siz bana bakn doktor bey!. Bu saatten sonra vaaz dinlemeye hi niyetim yok. Sekreterlik yaparken aldm maa imdi bir gecede kazanyorum, dedi. Hemire hanm da ve ben de arp kaldk. Belki de kendini savunma gereini duymutu. Gerekte benim ona nasihat etmeye hi niyetim yoktu. Zaten nasihat etsem de bir yarar olmayacan biliyordum. Teekkr de beklemiyorduk. kiyi fazla karmamasn, kendisine dikkat etmesini tavsiye edecektim. Sinirlenmedim desem yalan sylemi olurum. Ama renk vermemeye alarak hemire hanma dndm, Hemire hanm, ar bu hanmn eskort magandalarn, sermayelerini alp gtrsnler, dedim.

EF NC HANIM

Bir akam asistan olarak, klinik nbeti tutmaktaydm. Nbeti efimiz ise Patoloji servisi efi Dr. nci Hanmd. Tp Fakltesinden kar kmaz ihtisas yapmak zere asistanla girmi ve ihtisas yaptktan sonra da ilk kez, hastanede ef Nbeti tutuyordu. Byk ehrin ortasnda, bir retim hastanesinde nbet tutarken, birok eyleri bilmek gerekir. Tp bilgisine bir ey denemezdi ama, Memuriyet deneyimi gerektii kadar yoktu. Ben ise, yirmi sene memur olarak altktan sonra, asistanla gelmitim. Salk Bakanlnn, bakanlk dndaki alt kademe hizmetlerinin hepsinde bulunmutum. Hkmet Tabiplii ve btn tabiplik kademeleri dahil, Hastane Ba Tabiplii, Salk Mdrl yaptktan sonra ihtisasa gelmitim. Nbeti efi odasnda Dr. nci Hanm ziyaret ettim. Kendisini asistanlk dneminden beri tanyordum. Hocas Dr. Fahrettin benim snf arkadamd. Pek ok konuda konutuktan sonra, yapmas gereken eyleri birlikte gzden geirdik. lk nbeti olmas nedeniyle biraz heyecanl ve endieliydi. Yanndan ayrlrken, Bir problem karsa bana haber verin, size yardm edebilirim, dedim. O da, nallah olmaz! Olursa sizi rahatsz ederim, gibi szler syledi. ocuk Kliniine dnerek olaan ilerimize baladm. Nbeti Hemire Hanm ile birlikte hastalar dolatk. Saat 23 civarnda bir hademe koarak geldi ve nefes nefese konutu, Dr. nci Hanm Acil Poliklinikte, sizi aryor efendim!

Koarak gittim. Bir erkek, avaz kt kadar yksek sesle baryordu. Bu ne biim hastane, bu ne biim hizmet! Siz benim kim olduumu biliyor mu su nuz?. Hepinizi srdreceim! Adamn sesi hastanenin iinde nlyordu. Beni grr grmez duralad. Gzlerimizle birbirimizi tarttk. Benim geliimden memnun kalmadn hatta rahatsz olduunu syleyebilirim. Orta yalarda, iyi giyimli, kravatl, ftr apkal bir adam. Her iki elini de arkasna balam, ayaklarn da am, dnyaya meydan okuyor gibiydi. Bizimkileri karsnda sraya dizmi, bata Dr. nci Hanm,onun yannda Nbeti Asistan Doktor Bey, onunda yannda Nbeti Hemire hanm olmak zere, dikilmi duruyorlard. Doruca Dr. nci Hanma gidip sordum, Problem nedir, Dr. nci Hanm? Bu zat niye barp aryor?. nci Hanmn rengi atm, eli aya birbirine dolam bir durumdayd. Sinirden titreyen bir sesle konutu. Bu beyin ba aryormu ve hastaneye yatmak istiyormu. Doktor Bey muayene edelim, tetkiklerinizi yapalm, gerekirse yatrrz, demi. Ama, bu Bey ncelikle yatmak, sonra tetkiklerinin yaplmasn istiyormu. Derhal adama doru dndm. Aramzda bir metre aralk kalncaya kadar yaklatm. Tam karsnda durdum. Onun gibi ayaklarm aarak, ellerimi arkamda birletirdim. Yzme ciddi bir grnt vererek, tam iki kann arasndan, gzlerinin derinliklerine baktm. Biraz arr gibi oldu. Kararllm srdrerek sordum,

Beyefendi, Kimlik Belgenizi grebilir miyim? Bu soru zerine aknl bsbtn artt. Ne mnasebet efendim! dedi. Beyefendi, siz yatmak istemiyor musunuz? Adn sann bilmediimiz bir adam nasl yatracaz? Sonra, byle barp aran bir beyin kim olduunu bilmek hakkmz deil mi?. Benim bu szlerim karsnda fiyakas biraz bozuldu. Arkasna balanm olan elleri zld, yanna geldi. Hazr ol vaziyetine yakn bir duruma geti. Ama, kimliini gstermekte tereddt ediyordu. Biraz serte sordum. Kimliinizi gsterecek misiniz, yoksa polis araym m? lerin sarpa sardna akl kesti. Elini i cebine soktu. Bir Kimlik Belgesini kard, verdi. Belgeyi okuyunca hayretler iinde kaldm. Adam, Veteriner Mdrlnde bir Hayvan Salk Memuruydu. Bizimkileri biraz yumuak bulunca, hastaneyi keyfince kullanmak istemi sanrm. Barmak sras bana gelmiti ama, ciddiyetimi bozmadan normal bir ses tonu ile konutum. Bak Efendi! Bir de devlet memuru olacaksn. imdi polis arp, Memura Vazife Banda Hakaretten zabt tutturup, karakola m gidersin? Yoksa kuyruunu toplayp edebinle mi gidersin? Dedim. Adam birden toparland. Msaadenizle efendim! Dedi . Biz daha ne yapacan anlamadan, son sratle kapdan kp kayplara kart. stelik Kimlik Belgesi bile bende kalmt.

DOKTOR HANIM VE AKASI Di Tabibi arkadalar, kendi aralarnda bir Antalya gezisi dzenlemiler. Daha dorusu bir Alanya gezisi dzenlemiler. Gezi programlarnn temelinde, Side ve Alanya kalesi varm. Sidede, gzel bir turistik otelde, iki gece iin yer ayarlamlar. Byk bir ksm snf arkadalar ve dier ksm da tandk arkadalar olmak zere bir otobs doldurmular. ok yakn Di Tabibi arkadam Varol Bey bizi de davet etti. ok memnun olduk ve ok sevindik ama, hazrlanmak iin zaman kalmamt. Cuma akam haber verdi, hemen ertesi gn, cumartesi sabah Sere sokakta buluarak, saat 7.30 da hareket etmek kouluyla olunca, gerekli yerlere haber vermek bir hayli zor oldu. En nemlisi, hanmn ziynetlerini bankadaki kasaya koyamayacaktk. Evde brakmak tehlikeliydi. Bir ay kadar nce karmzdaki daireye hrsz girmi, ykte hafif pahada ar ne varsa hepsini alp gtrmt. Hem de hi birimizin haberi olmadan. Daire sahibi Sedat Bey, bizim evde yaplan apartman toplantsnda, sitem dolu ve biraz da azarlayc bir sesle, hepimize kt. Ey komular, bizim seyahate gittiimizi hepiniz biliyordunuz, hi mi grlt olmad, hi mi bir ey duymadnz, Allah akna?, demiti. Gerekten hibir ey duymadk, adam ok usta hrszm. Bunlar sylediimiz zaman da daha ok sinirlenmiti. Nasl duymazsnz, adam evin iinde istedii gibi gezmi, ne kadar elektronik alet varsa toplam, hanmn btn ziynetlerini,

gya saklad dolap altlarndan ve deep freezeden karm. Mutfakta sucuklu yumurta piirmi, yarm ie Kulp raks ile kendisine bir gzel ziyafet ekmi ve sizler duymamsnz, diyerek burnundan solumutu. Bunlar dndk ve bizim evde de hi kimse olmayacana gre, btn ziynetleri yanmza almaya karar verdik. Hanm takabildii kadarn takt, kuyumcu dkkan gibi donand. Takamadklarn da antasna koydu. Kollarna takt on iki adet ray bileziin grnts ve angrts ho deildi ama baka aremiz de yoktu. Sabah erkenden buluarak otobsmze bindik. Herkes biri birini tanyordu, yalnz biz yabancydk. akalamalar,glmeler, fakltede taklan isimlerle konumalar eliinde yolculuu srdryorduk. Sesi gzel olanlara ark sylettiler, fkra anlatmasna merakl olanlara fkra anlattrdlar. lk arky syleyen Di Tabibi Nalan hanm, gzel ve haval bir kadnd. Herkesle ilgileniyor, her olayda ne kyordu. Sanki bir eyleri unutmak istiyormu gibi, saa sola kouyordu. Grubun iinden birisi, Kz kocan nasl boadn, unu bir anlat, Allah akna, dedi. Bence bu iyi bir fikir deildi. Byle zel bir konunun, byle kalabalk bir toplulukta ortaya dklmesi hi de uygun olmazd. Birka kar kma mrlts oldu ama, ounlukta olan merakllara kar yapacak bir ey yoktu. O da mikrofona geerek anlatmaya balad. Kocam Kemali hepiniz tanrsnz. ok zeki ve yetenekliydi. Biri birimizi severek evlenmitik ama, biraz apknlk huyu olduu-

nu sylemilerdi. Kendime gvendiim iin hi zerinde durmadm. Birlikte Almanyaya gittik. Bir Trk Di Tabibinin yannda ben sekreter olarak, Kemal de teknisyen gibi bir sre altk. Akamlar dil kurslarna gittik, sonra alma izni almak iin Bilim Snavna girdik. Muayenehane amak iin, hi olmazsa birimizin kazanmas yeterli olacakt. Snav yalnz Kemal kazand ve muayenehane aarak almaya baladk. ok mutluyduk, ileriye dnk programlar yapyor, hayaller kuruyorduk. nceleri ben, hem sekreterlik yapyor hem de hanm hastalarla ilgileniyordum. Sonra ilerimiz ok ilerleyince bir Alman sekreter tuttuk. Sarn mavi gzl olduka yetenekli, kocaman burunlu bir eydi. Kskanmak aklmdan bile gemedi. Gnlerden bir gn, eytan drtt, aniden muayenehaneye gittim. Grdm manzara beni ldrtt. Bizim sekreter hanm, yar plak durumda, Kemalin kucanda, dudak dudaa ve nefes nefese, ileri geri sallanp duruyorlar. Avazm kt kadar bararak frlayp ktm. Almanya gzmden silinmi, btn hayallerim yklmt. Bende olmayp da bu sekreterde olan ne var acaba ?, diye dndke, ldracak gibi oluyordum. Kemalin btn yalvarmalarna aldrmadm, gururum krlmt, hibir eyi dnecek halde deildim. Belki zamana ihtiyacm vard. Byk bir ok, kontrolsz bir panik yayordum. Beni teskin edecek, bana yardm edecek souk kanl bir dostumuz da yoktu. Trkiyeye dndm ve boandm. Birisi, Ee sonra, diye oradan birisi bir laf att,

 Sonras o sekreter ile evlendi, imdi onu her gn kucana alyor. Bazen kendime, bu kadar kzacak ne vard diyorum. Aferin sana iyi yapmsn, diye amata ettiler ama, Nalan hanmn piman olduu her haliyle belliydi. Derin bir sessizlik iine girdik ve merakllar da dahil herkes zlmt. Bu havay bozmak gerekiyordu. O arada, hanmlar arasnda, ka gz iaretleri ile bizim hanm gstererek fsldamalarn farkna vardm. Grgszlmze hkm vermelerini istemiyordum. Ayrca, herkesin stne ken zntl olumsuz havay da datmak istedim. Yerimden kalktm, koltuklarn arasndan, saa sola yalpalayarak ve tutunarak, ofr mahallindeki mikrofona ulatm. Herkes gzlerini bana dikmi merakla bakyorlard. Kendimi ve hanm tanttm, Varol Beyle olan arkadalmzn balangcn ve devamn anlattm. Sonra da, neden hanm kuyumcu dkkanna evirdiimizin hikayesini anlattm. Nalan hanmn onurlu davrann hepimizin takdir ettiini, kendisine byk sayg duyduumuzu, bundan sonraki yaantsnda iyi anslar ve mutluluklar dilediimizi de ekledim. zellikle hanmlardan byk alk aldm ve Yaa, varolsesleri arasnda yerime oturdum. Bu konuma, Nalan hanm bize ok yaklatrd. Her frsatta bizim yanmza geldi, hanmla ve benimle sohbet etti. le yemei iin, Antalyay tepeden gren bir da lokantasnda durduk. Harika bir manzara vard. Deniz, usuz bucaksz mavi bir araf gibiydi. Antalyann ok az bir ksm, sisler arkasnda bir hayal ehir gibi grnyordu. amlarn altnda, amlarn ve krlarn kokusunu iimize sindirerek yemeklerimizi yedik. Piknik

havasnda, akalamalar ve glmeler arasnda, harika bir ortama girmitik. Herkes, fakltedeki genlik gnlerine dnm gibiydi. ofr uyarmasa, kimsenin kalkmaya niyeti yoktu. Sonra, Antalyada bir ehir ii turu yaptk ve otobsten inmeden Sidede kalacamz otele vardk. Dinlenmek iin, her bir aileye ayrlan odalarmza yerletik. Otelin n kumsald, emsiyeler ve plastik ezlonglar mterileri bekliyordu. Deniz kk kprtlarla karay pyormu gibiydi. Mevsimin ilk bahar olmasna ve havann da olduka serin olmasna ramen, birka ateli delikanl dayanamayp denize atlad. Yan tarafta ise, Side harabelerinden baz ksmlar grnyordu. Harabeler beni her zaman ok etkilemitir. u kck evlerde, kim bilir ne aklar, ne mutluluklar ve ne skntlar yaanmtr. u grkemli konak ve saray ykntlarnda, kim bilir daha neler yaanmtr. Yalan dnya diye i geirip dncelere daldm. Sonra akam yemei iin, yemek salonunda toplandk. Yemek, byk bir samimiyet ve nee iinde, kahkahalar arasnda geti. Teypte alnan yemek mzii ve ardndan alnan dans mzii ve oyun havalar, herkesi ayaa kaldrd. ilen ikilerin verdii coku ile danslar edildi. Mehur oyun havamz ifte telli ile baz hanmlar marifetlerini sergilediler. Sonunda, dilimiz azmzn iinde dnemez oldu, peltekleti ve ayaklarmz biri birlerine dolanarak, g bela odalarmza ekildik. Gzel bir uykudan sonra sabah kahvalts ila gibi geldi. Saat 10 da yola ktk. nce Alanya kalesine uradk. Kalenin tarihini ve efsanelerini Varol Beyden, o gnleri yaarcasna dinledik. Manzara ise esiz gzellikteydi. Ne tarafa dnseniz, ayr gzellikte bir kartpostal grnts vard. Damla Ta

Maaras ziyareti, gayet ilgi ekiciydi. Maara havasnn, astm ve benzeri hastalklara iyi geldii syleniyordu. 250 milyon yl nce oluan sarkt ve dikitlerin grntleri, 40-50 metre kadar uzunlukta ki bu gizemli ve temiz haval yer alt salonu hepimizi etkiledi. Nereye gitsek, turistik turlarn ya nnde ya arkasnda oluyorduk. Almanlar ounluktaydlar ve bizleri merakl baklarla szyorlard. Nalan Hanm da Almanca bildii iin, arada bir onlarn yanna gidip onlarla sohbet ediyordu. Oradan knca hepimiz ackm olduumuzu hissettik. Sonra, le yemeini, yine bir kr lokantasnda yedik ve hanmlarn istei zerine, Alanya arsnda al verie ktk. Herkes gruplara ayrld, Di Tabibi Nalan Hanmla bizim hanm birlikte gezmeye karar verdiler. Ben hanmlarla al verie kmay kesinlikle sevmem ve istemem. Eimin ricas ve srarl davran sonunda birlikte bir konfeksiyon maazasna girdik. eride bir Alman kar koca vard ve maaza sahibiyle bir trl anlaamyorlard. Nalan Hanmn tercmanl sayesinde iler dzeldi ama, Almanlar srekli bizim hanmn taklarna ve bilhassa angrdayan bileziklerine bakyorlard. Alman hanm, beendii ve almak niyetinde olduu giysileri kabinde prova ederken, kocasyla da Nalan Hanm sohbet ettiler. Ne olduysa bundan sonra oldu ve Alman efendi bana musallat oldu. Ben nereye gidersem adam ardm sra gelip bir eyler sylyor. Adama soruyorum, Franszca biliyor musun yok, ngilizce biliyor musun yok, ben de Almanca bilmediime gre, halimiz ne olacak dncesiyle skldm. Tam isyan etmek durumuna gelmitim ki, geriye dndm ve bu ii Nalan Hanm zer diye dndm. Bizim hanmla ikisi, byk altn-

dan glp duruyorlar. Meer konuyu bizim hanm da biliyormu. Yanlarna gittim ve Nalan Hanmn nnde dikildim. Allah akna Nalan Hanm, bu adam benden ne istiyor,ltfen aramz bul, dedim. Tekrar glmeye baladlar ama, bizim hanm benim skntl halime dayanamad, Nalan Hanm ltfen, bu kadar aka yeter, dedi. Nalan Hanm, Almana bir eyler syledi, adamcaz kafasn sallayarak ve glerek karsnn yanna gitti. Ben ise sabrszlkla bekliyordum. Sonunda bana dnerek anlatt. Bu Alman kar koca, senin hanmn kolundaki bileziklere ve dier taklarna kafay taktlar. Ben de aka olsun diye, adamcaz gaza getirdim. Bu doktor zengin bir adamdr, drt tane kars var, bu grdnz ilk eidir. Yeni bir kadn ald zaman bu eine, 4 tane bilezik hediye ederek gnln alr, dedim. Onun zerine Alman, Bu adam, drt tane kadn nasl idare ediyor? Ne yer, ne ier, hayret dorusu? deyince, ben de, Kendisine sor, demi bulundum. Onun zerine adam sizin peinizde dolamaya balad, diye szn bitirdi. Doktor Hanmn bu akasna ben pek glemedim ama, bir otobs dolusu insan kahkahalarla gld.

N CEDE MEVLANA Sene 1973, bizim hanmn retmen arkadalar, bir Avrupa gezisi dzenlemiler. Geziyi dzenleyenler ve geziye gidenlerin tm retmen ve eleriydi. Olduka samimi bir topluluk oluturuyorduk. oumuzun ilk Avrupaya k gezisi olacakt. Her birimizin merak ettii yerler ve merak ettii eyler vard. Bu arada al veri merakls olan hanmlar da vard. Ben en ok hastaneleri merak ediyordum. Bizden ne gibi stnlkleri olduunu grmek istiyordum. ngilizce ve Franszca tp kitaplar da almak istiyordum. O zamanlar Trkiyede baz eyler bulunmuyordu. Elektronik aletler, krkler, en ok zlenen ve istenen eylerdi. Bu nedenlerle, bir ok ey smarlayanlar oluyordu. Darya karken, yz dolardan fazla karmak yasakt. Ama, btn hanmlarn Pamuk Bank ( Sdyen ii ) dolar doluydu. Benim iin en nemli siparilerden biri, kayn biraderin kk kznn istedii, bir Alayan bebek idi. Gezi program dzenlenirken, sra ile geeceimiz devletler ve kalacamz ehirler saptanmt. Bulgaristan ( Sofya ) Yogoslavya ( Zagrep ) - talya ( Venedik - Roma ) Fransa ( Nice ) spanya ( Barselona ) Fransa ( Paris ) ngiltere ( Londra ) Belika ( Amsterdam ) Almanya ( Mnih ) Avusturya ( Viyana ) Macaristan ( Buda Pete ) Yogaslavya ( Ni ) Bulgaristan - Trkiye olarak dzenlenmiti. Gittiimiz yerlerden bazlarnda bir gece, bazlarnda gn kaldmz oluyordu. Bir gece ya da iki gece otelde, bir gece otobste

geirmek zere paradan ekonomi yaplyordu. O zaman demir perde lkelerinden olan, Bulgaristan ve Yogoslavya izlenimlerimiz, halimize kretmemize vesile oldu. Venedik enteresan bir ehir. Denizin zerine kurulmu adacklardan olumu, evler arasnda kanallar ve o kanallarda lam kokusu ile gezilen bir ehirdi. Ama, tarihsel ve sanatsal adan nem tayan yzlerce saray ve ev bulunan bir ehir. Yzlerce kanaldan en by Canale Grande, gondollarla gezen turistlerin gzdesiydi. San Marko Meydan, dnyann en nl meydanlarndand. Dou tarafnda, San Marko bazilikas ve 67 m. Yksekliinde bir an kulesi vard ki grlmeye deerdi. Roma ve Papalk, insan aknlklar iinde brakan muazzam ehirler. Bir gecelik yolculuktan sonra Fransaya girdik ve sabahn kr vaktinde Nice ehrine vardk. Otele yerletikten sonra, hanmla birlikte el ele tutuarak gezmeye ktk. Yanmdan geen gen bir adama, oyuncak dkkan sordum. Benim krk dkk Franszcam ie yaramaya balamt. Adamcazn gsterdii yerde geni vitrinli bir oyuncak dkkan vard. Vitrinler her trl oyuncaklarla doluydu. eri girdik. Bir bankn arkasnda iki hanm tezgahtar bizi karladlar. Her ikisi de krk yandan fazla grnyorlard. Birisi yanmza geldi ve sordu, Nasl yardm edebilirim? Bir alayan bebek istiyoruz. Kadn benim Franszca kelimeleri inememden, yabanc oldu-

umuzu anlad. Kadnlar birbirlerine baktlar ve sonra bizleri tepeden trnaa gzden geirdiler. nmzde duran kadn, nce eime dikkatlice bakt ve tezgahtaki kadna dnerek, fsltl bir sesle, Gzel kadn deil mi? Dedi ve sonra benim ftr apkama ve byklarma bakt ve sordu. Hangi millettensiniz, Bulgar msnz? Eimle ikimiz birbirimize hayretle baktk. Neden Bulgar gibi grndmz de anlayamadk. Ben hemen dzelttim, Hayr ! biz Trkz. Her iki kadnn yzlerinde hayretle kark bir sevin aydnl belirdi. Trkiyenin hangi ehrinden geliyorsunuz? Ankaradan. Kadn o kadar sevindi ki tarif edemem. nce hanmn elini skt sonra benimkini ve ne kadar alayan bebek varsa hepsini nmze ydlar. Sonra anlatmaya baladlar. Biz ikimiz geen sene tatilimiz srasnda, Trkiyeye gittik. Konyada Mevlanay ziyaret ettik ve ok etkilendik. Dnte Ankara yaknndaki Gordiyonu da grdk. Gerekten harika yerlerdi. Bu sene tekrar gitmek istiyoruz. Birden ban kaldrarak bana sordu. Siz de Mevlanaya gittiniz mi, Gordiyonu grdnz m? Kendimizden utanmadk desem yalan olur. Biz ne Mevlanay gr-

mtk ne de Gordiyonu. kisini de grmemitik. Adamlar ta Fransadan kalkp gelmiler, Mevlanay ziyaret edip, Gordiyonu gezmiler, biz Ankaradan kalkp yanmzdaki bu yerleri grmemitik. Artk yalan sylemek farz olmutu. Tabi grdk. Mevlana harika bir insan. Peygamber gibi. Gordiyon da grlmeye deer. Sonra beendiimiz bebein fiyatn sordum. Elini dudaklarna gtrerek Sus iareti yapt ve telefona gitti. Bir numara evirdikten sonra konutu. Ne kadar skonto yapalm dediini anladm. Bize gereken indirimi de yaptlar. Parasn dedik, kapya kadar bizi uurladlar. Bizim hanm ok duyguland. Bana dnd. Syle u hanmlara, Trkiyeye gelirlerse, onlar Ankarada misafir edelim. Hemen tercme ettim. Buna da ok sevindiler ve teekkr ettiler. Ben nihayet kapdan karken, Adieu ! ( Elveda ) deyince, ikisi de itiraz ettiler. Hayr, hayr Msy! Aurevoir ! (Tekrar grelim) dediler. Ama bir daha gremedik.

FAHR YE ABLA

Fahriye Abla adn verdiimiz Hemire Hanmn, nemli bir korkusu vard. Bana sorarsanz, herkesin bir korkusu vardr. Abartlmad srece ok kez yararl da olabilir. Abartlan ve bilinaltna tanan korkularn pek ou, genelde eski bir kt deneyime dayanmaktadr. Bazlarnn kayna da ocukluk gnlerine kadar uzanmaktadr. Karanlktan korkmak, kapal yerden, asansrden, ykseklikten, denizden, soukta, Pislikten, mikroptan, kpekten korkmak gibi ve daha pek ok eyden kaynaklanan korkular saylabilir. Hastanemizin Asabiye klinii ile ayn katta alyorduk. Hemirelerimiz, gndz almalarnda ve gece nbetlerinde, birbirlerine yardm ederler, iki kliniin doktorlar da ayn dinlenme odasn paylarlard. Bir gn, Asabiye kliniine bir hemire tayin edilerek geldi, ad Fahriye idi. Fahriye Hemire hanm, ufak tefek, gler yzl ve hareketli bir hanmd. Yapt ii hem abuk, hem de en iyi biimde yapyordu. Bence bu, taktir edilecek en nemli bir zelliktir. Arkadalarna ve doktorlara kar ok samimi, candan ama, olduka mesafeli idi. Kocasnn ok kskan olduunu rendiimiz zaman, durumu anladk. Candan ve iten davranlar nedeniyle, mehur Fahriye Abla iirini anmsatt iin,Fahriye Abla diye taklmaya baladk. nce, arp yadrgamasna karn, zamanla o da alt ve benimsedi. Bylece ad Fahriye Abla kald. Bir sabah, hastanenin en alt katnda ve hastane eczanesinin yanndaki hasta asansrnn nnde, Fahriye Abla ile karlatm. Ben de hastanede yaptmz, gece nbetinden yenice kmtm ve olduka yorgundum. Asansrn gelmesini yalnz ikimiz bekli-

yorduk. Baka kimse yoktu. Elindeki ila sepeti, azna kadar ilalarla doluydu. Ben glmseyerek sordum, Yardm ister misin, Fahriye Abla? Rica ederim, gerei yok efendim, diye yantlad. Asansr geldii zaman, biraz ekingen bir tavrla, kendisini zorlayarak ieri girdiini sezdim. Ben kocasnn kskanln anmsad iin bu tavr takndn dnmtm. kimiz de ieri girdik. Asansr yukar doru hareket ettirdim ve srtm dayayarak gzlerimi kapadm. Bir gece nceki nbetin uykusuzluunu ve yorgunluunu atmaya alyordum. Nbet ok youn ve hareketli gemiti. Akama kadar da almak zorundaydm. Asansrn hareketinin verdii duygu ve kard sesle birlikte, katlar arasndan geerken, iitilen insan sesleri ve sabah kouturmalarn dinliyordum. Birden asansr znk diye durdu. Gzlerimi atm, ortalk zifiri karanlkt. Ah ! diye bir feryatla, hemire hanmn yere derken kard sesle irkildim. la sepetinin yere derken kard sesi ve ila kutularnn yere dalmasyla kan sesleri duydum. Asansrn tabanndan, hemire hanmn iniltisi geliyordu. nce ne olduunu anlayamadm. Gzlerim karanla almaya balaynca, asansrn kapsn atm, st taraftan hafif bir k geliyordu. Elektriklerin kesildiini ve ikinci kat ile nc kat arasnda kaldmz anladm. Yere baktm zaman, hemire hanmn yerde yattn alaca karanlkta, hayal meyal grdm. Bir iki ila kutusuna basarak yaklatm ve seslendim. Hemire hanm! Elime rastlayan kolundan tuttum. nleyen bir sesle konutu. Allahm sen yardm et ! Hemire hanm naslsnz, bir yeriniz acyor mu?

Bilmiyorum, bacaklarma bakn, ltfen Doktor bey, krk var m?. ki elimle dizlerini ve ayaklarn, ayak bileklerine kadar, kabaca muayene ettim, krk yoktu. Krk yok hemire hanm. ok kr, diye yantlad. Hemire hanmn bu durumunu bir trl anlayamyordum. Acaba kk bir sara nbeti mi geirdi diye dnrken sordum, Bir eyiniz yok, size ne oldu, Hemire hanm?, imdi biraz daha iyiyim, yantn verdi. Dorultup oturttum ve bu kez alamaya balad. te bir bu eksikti diye iimden hayflandm. Biraz gayret etmesini syleyerek, hastalarn oturmas iin konulmu olan bankn zerine oturmasna yardm ettim. Asansrn kapsna gittim ve yukar kat dinledim, ses yoktu. Aa katta, Kadn-Doum kliniinin ameliyat hanesi nnden sesler geliyordu. Kapya hzlca ve st ste vurarak, aa kata doru bardm. mdat ! asansrde kaldk!. Aadan bir kadn sesiyle, yant geldi. Sanrm hemire hanmlardan biri seslendi. Genel elektrik arzas. Hastanenin acil durum jeneratr vard ama, ancak ameliyat haneleri aydnlatabilecek gteydi. Beklemekten baka aremiz yoktu. Sonra, hemire hanmn neden bu duruma dtn tekrar dnmeye ve merak etmeye baladm. Asansrn birden durmas, insan yere drecek kadar, denge bozukluu yaratacak gte deildi. Bir sre sonra elektrikler yand ve asansr hareket edip nc katta durdu. Yeniden hareket etmemesi iin, asansrn kapsn hemen atm. Servise doru seslendim.

Hemire Hanmlar! Hemire hanmlardan iki tanesi koarak geldiler ve ila kutularn sepete koydular. Birisi Fahriye hemire hanmn koluna girdi. Ama o, bir taraftan burnunu ekerek ve bir taraftan da iini ekerek alamasn srdryor, dier taraftan da kendine eki dzen vermeye alyordu. Salar dalm, st ba toz iinde, sanki bir mcadeleden, bir bouma ve bir kar koymadan km gibiydi. Hemire hanmlar beni sulayan baklarla, sanki Bunu sizden ummazdk der gibi kukuyla bana baktlar. Bu hi aklma gelmemiti ve imdi alamak sras bana gelmiti. Kendi kendime,imdi de sen ala olum !diye aklmdan geti. Hemire hanmlardan biri, Kz sana ne oldu Fahriye, bu ne perianlk?, Sorma karde, ben asansrden ok korkarm. Hemire okulundayken, bindiimiz asansr yere akld, arkadan bacaklar krld, bana bir ey olmad ama, korkusu kald, dedi. Sonra, sinirle kark glmsedi ve burnunu ekerek ekledi, Doktor bey sa olsun, yardm etti. Yalnz olsaydm daha ok korkardm. Hemire hanmlarn baklar derhal deiti. atk kalar dzeldi, baklar deiti ve bana glmseyerek baktlar. Berat etmitim, derin bir nefes aldm ve doktor odasna girdim. Ne oldu diye sordular, ne diyebilirdim. Fahriye ablayla birlikte bir skntdr atlattk, verilmi sadakamz varm, dedim. Gerekten de verilmi sadakam varm diyebilirim. Fahriye hemire hanm eer, ters bir ey syleseydi, am ras gibi yanmtm. Bizim hanma bir trl gerei anlatamazdm.

EF YARDIMCISI SINAVI

Baasistanlk sresi olan sene bitince, Ankaraya ok uzak olmayan bir ilin Devlet Hastanesine, ocuk Sal ve ocuk Hastalklar Uzman olarak, beni tayin ettiler. Evde herkes, eim, ciddi ve kararl bir tavrla karma dikildi. Senin Ankarada kalman gerekiyor. Senin tek bana oraya gitmene de raz deilim. ocuklar da burada tek balarna brakamayz. Sa-sol davasndan ortalk kark, her gn insanlar lyor. Bunlar sen de biliyorsun. Ankarada kalmaya yle koullanm ki, bir felaketle karlamlar gibi, eve bir matem havas kt. Belki biraz da hakllar. ocuklarn tanesi niversitede, bir tanesi de lisede renci. Eim de, retmenlik yapt okuldan memnundu. O akam Beni de bir dncedir ald. Eim, bir anne ve bir e olarak, doru dnyor ve doru sylyordu. Ankarada kalmak iin ya istifa etmeliyim ya da ef Yardmcs olmak iin snava girip kazanmalym. Bu iki biim de kolay deil. Ne yaparsan yap! Burada kalmamz gerektiini sen de gryorsun herhalde. nce,Salk Bakanlna gittim. Geici olarak bir sre, Ankarada kalmak iin bir forml bulduk. Birka gn sonra da, bizim iin

iyi bir rastlant olarak, ef Yardmcl snav aldn rendim. Mecburen snava girecektim. Snav kazanmak iin koulda kazanmak gerekiyordu. 1-Bilimsel bir yayn yapm olmak, 2-Tercme edebilecek kadar bilim dillerinden birini bilmek ( ngilizce, Franszca, talyanca,Almanca,Rusa gibi), 3- Bilimsel snav kazanmak. Bilimsel bir yayn olarak, ocuk ve Tedavi diye yazdm ve yaynlanm bir kitabm vard. Bilim dili olarak da Fransz Kltrden aldm sertifikam da hazrd. Geriye bilimsel snav kazanmak ve onun iin almak kalyordu. Bu durumda benim snav kazanmak olaslm olduka yksekti. Snava girince, Jri yeleri nce, yabanc dil snav yapyorlard. Ama, ngilizce Tp kitaplarnn okluu nedeniyle, ben de zorunlu olarak, biraz ngilizce renmitim. Tp kitaplarn okuyup tercme edebiliyordum ama, telaffuzum felaketti. Bilimsel Snava hazrlanmak iin, ocuklar kayn biradere teslim ederek, Gnen Kaplcalarna gittik. Yirmi gnlk alma kamp ok iyi geti ve ok iyi hazrlandm. Rakibim olan doktoru da ok iyi tanyordum. Snav gn nce rakibim olan doktoru snava aldlar. O ktktan sonra ben girdim. Snav yapan Jri yelerinin hepsi benim yamda doktorlard. lerinden biri de benim snf arkadamd. nce kiisel ve ailem konusunda sorular sordular. Son-

ra, yazdm kitap konusunda sorular geldi. Bana sorarsanz ok olumlu bir hava esiyordu. Sonra, ngilizce bir tp kitabn nme koydular, Oku ve tercme et,dediler. ki satr okumutum ki, jri yelerinden biri isyan etti. Byle ngilizce mi olur, Allah akna! Diye yksek sesle bard. O zamana kadar hi sesi kmayan arkadam ayaa kalkt, Beyler, Doktor Bey benim snf arkadamdr. Leyli Tp Talebe Yurdunda alt sene beraber okuduk. Ben kendisini ok iyi tanrm. Onun Franszcas daha iyidir. Dosyasnda Fransz Kltrn sertifikas da var. Biraz Krte ve biraz Farsa da bilir. O ngilizceyi Franszca gibi okur, ngilizce olarak anlar ve Trke olarak tercme eder, deyince bir kahkaha koptu. Sorulan eitli sorularla snav, bir sohbete dnt. Bylece ef Yardmcs oldum.

AKILLI DOKTOR

Pek ok doktor, muayenehane amay hayal eder. Muayenehanenin kendisine zg ok keyifli taraflar vardr ama, sorumluluklar da vardr. rnein; bir sene, yaz tatilinden mecburen bir gn ge gelmitim. Kapya astm kadn zerine bir hastamn sahibi, yle yazmt. Doktor bey, sznde durmadn . ocuk doktorlar, ocuun hem hastalklarndan, hem de salkl yaamasndan ve beslenmesinden sorumlu olduklar iin, deiik bir alma tarz uygularlar. ocuklar yeterince sevmeyen, baarl bir ocuk doktoru olamaz.. Titiz bir anneye derseniz, vay halinize! Saatte bir telefon bandasnz. Annelik duygusu nedeniyle, ila ocuun boazndan geer gemez, neden hemen iyi olmadn sorar. Size gelen her hasta, sizi geceleyin evine de arma hakkna sahip demektir. Bunu da unutmayalm. Hastalarn kaytlarn gerektii kadar iyi tutmazsanz ok sknt ekersiniz. Onlar izlemekte zorlanrsnz. Eskiden ekilen kayt skntlar imdi, bilgisayar sayesinde, kolayca hal edildi. Her ocuk iin, soy ad yerine, kendi kk adna bilgisayarda bir sayfa aarak, kayt yapmak bana daha kolay geldi. Bu arada ilgin olaylar da bama geldi. Bir gn enteresan bir telefon aldm. Doktor bey! Ben Haymanadan telefon ediyorum. Bundan iki ay nce benim torunum Ahmeti muayene etmitiniz. Dediiniz gibi ilalarn iki tertip kullandk. imdilik ok iyi. Yine kullanacak myz? Bana syler misiniz.

Hemen bilgisayar atm ve Ahmet adndaki haymanal ocuu buldum. Dedesi Halim efendi getirmi. ocuk 7 yanda tipik bir asthm bronchiale hastas. lalarn srekli kullanmak ve tavsiyelere uymak zorunda. Beden Eitimi dersine girmesinde saknca olabileceini dnerek rapor da yazmm. Tamam Halim efendi! Ahmetin ilalarn srekli kullanacaksnz. Bunu sana syledim ama unutmusun. Bu hastalk Nefes darl ad ile de anlr. ok kez tamamen gemez. Bazlarnda akl bali olunca getii oluyor. Okulda retmenine syle. Beden Eitimi dersinde ocuu skmasnlar. Rapor yazdm ya! Ona gre hareket etsinler. Ahmetin babas nasl? Nefes darl devam ediyor mu? imdilik iyi. Dedi ama, sesinde bir tedirginlik bir aknlk belirtisi vard. Konumay bitirmek iin sordum. Baka soracan bir ey daha var m, Halim efendi? Valla ne diyeyim doktor bey! ardm kaldm. Sen ne kadar akll bir doktorsun. Bu kadar eyi nasl aklnda tutuyor sun? Bir trl anlayamadm. Dedi.

AK VE ZEL SEKTR Salk Bakanlnn emri zerine, bir aylk geici grevle, dou illerinden birinin Devlet Hastanesinde grevlendirilmitim. On be sene nce orada senelerce almtm. Benim iin hi de yabanc bir yer deildi. Gerekte o hastanenin yapmnda ben, Salk Mdr Vekili olarak byk skntlar ekmitim. Tayinim kp ayrlacam zaman, yar aka yar ciddi, u hastanenin o kadar kahrn ektim de bir gece yatmak nasip olmad diye hayflanmtm. Allahn hikmeti, keke baka bir dua da bulunsaydm. Sen misin ya kulum bunu isteyen, al imdi bir ay yat bakalm diyen bir ses duyar gibiyim. Yaz olsayd kukusuz daha iyi olacakt. evreyi gezer eski gnleri anar, eski dostlar tekrar grrdm. Kn ortasnda imdi, hapis hayat yaayacaktm. Benim gibi geici grevle zmirden gelen operatr arkadala pencereden bakyor, manzaray seyrediyorduk. Ne kar yahu! diye syleniyordu. Gerekten de grlmeye deer bir manzarayd. Ortalk youn yaan kar yznden, hafife kararm, alaca karanlk olmutu. Her bir kar tanesi, aatan den bir yaprak gibi, sa sola sallanarak, adeta dans eder gibi yere doru dyordu. Ben de ona taklyordum. Ne olacak zmirli muhallebi ocuu. zmir de ne kadar kar grlr ki. Dua et Salk Bakanlna, sana bu manzaray gsterdi. Biraz ekimi bir yzle ve kinayeli bir ekilde,

Allah raz olsun, demekle yetindi. Akam yemeinde kuru fasulye, pilav ve zm hoaf vard. Kn ortas. Nasl bir yemek listesi yaplabilir ki. Yemeklerimizi itahla yerken, fasulyenin fazilet ve kabahatlerinden bahsederek gltk. Yemekten sonra hasta bakc hanmn getirdii demli aylar itik. Ama, aylar pek fayda etmedi, yine de bizim Operatr uyuklamaya, ekerleme yapmaya balad. Ben, onu biraz da zerek uyarmak istedim. imdi bir mide perforasyonu (Mide delinmesi) gelirse grrsn gnn. Hemen kzgnlkla karlk verdi. Sana da inallah bir menenjitli gelir de sabaha kadar urarsn. Aradan ok zaman gemeden Hemire Hanm ieri girdi ve doru bana geldi. Uzak bir ileden bir eker Komas getirdiler. Doktor Zeki Bey ile birlikte Hemire Leyla Hanm da gelmi. Ne hikmetse, btn belal hastalar gece gelir, doacak ocuklar sabaha kadar annenin karnnda beklerler, sonra sabah ezan okunurken doarlar. Operatr arkadaa dndm ve ac bir glmseme ile, Bet duan tuttu, artk knalar yakarsn, ha menenjit, ha eker komas ne fark eder?. O da, iki elini yumruk yapp st ste vurarak, btn itenliiyle birka Oh ekti. Hastann bulunduu acil hasta kabul odasna girdiim zaman,

eker hastalarna zel, koyu bir Aseton kokusuyla karlatm. Doktor Zeki Bey ve Hemire Leyla Hanmla ve de Ambulans ofr ile selamlatm ve hal hatr sordum. Sonra, getirdikleri hasta konusunda bilgiler aldm ve onlar gnderdim. Hemire Hanmla birlikte muayene ettik. Hastann koluna Zeki Beyin taktrm olduu serumu tazeledik. Parmak ucundan ve kolundan tetkikler iin kan aldk ve kilosuna gre Enslin hesaplayp yaptk. Dier hastalar rahatsz etmemek iin tek kiilik bir odaya yatrdk. Hemire Hanm hastann banda braktm, Serum bitince ltfen beni ar, diyerek doktor odasna dndm. Doktor Zeki Bey ve Hemire Leyla Hanm yemeklerini yemiler ve masann etrafna oturmular aylarn iiyorlard. Operatr arkadala koyu bir sohbete dalmlard. Masann bir kenarna da ben oturarak dinlemeye baladm. Doktor Zeki Bey, Rusyadaki Sosyalizmden, Marksizmin neminden, Stalinin idare ve dehasndan az sulanarak sz ediyor, Leyla Hanm da ayn hararetle arada bir sze karyordu. Rusya da ki devletiliin, halkln ve demokrasinin (Nasl demokrasi ise?) faydalarn sralarken, halkn yararna almalardan sz ediyor ve Trkiye de ki zel Sektr giriimlerini yerden yere vuruyordu. Btn zel alanlar halk dman, hrsz sayyordu. Dndm ki bunlar, btn komnistler gibi, Komnizmin adn Sosyalizm olarak yumuatmaya alyorlard. Anladma gre de, yedi aydr birlikte ve ayn yerde almal-

arna karn, hastalar tercman aracl ile muayene ediyorlard. kisinin arada bir gz gze gelerek akla baktklarnn da farkna vardm. Onlarn szlerinin bittii yerde bir sessizlik oldu ve ben de tam o srada araya girdim. in tatl tarafndan balamak iin, pattadanak sordum. Gryorum ki birbirinizi seviyorsunuz, ak beklemeye gelmez, ne zaman evleniyorsunuz?. nce, arm gibi durakladlar. Birbirlerine dnp glmseyerek baktlar ve iki si ayn anda, Biz evlenmek gibi bir formaliteye nem vermiyoruz, dediler. Bu da Sosyalizmin bir gerei her halde dedim, kendi kendime. Ayrca, memuriyetle badamayacan bilmeleri gerektiini de anlattm. Sonra Zeki Beye dndm, Bak Doktor Bey!. Ben bu ilde, on be sene nce, drt buuk yl Hkmet tabiplii ve Salk Mdrl yaptm, muayenehanem de vard. Bir bakma zel sektrlk yaptm. Halkla yz yze anlamak, hem onlara hem de kendime yararl olabilmek iin, bir ay iinde, hasta muayene edecek ve anlaacak kadar Krte rendim. Hem onlara yararl oldum, hem de kendime. Sen ise yedi aydr tercmanla konuuyorsun. Acaba hangimiz daha halkyz?. te zel Sektrn bir fark da bu ! dedim.

ATATRK' ALDILAR Trkiye, 1970 senesinden balayarak, git gide artan bir kargaann iine dmt. 1980 Askeri Hareketi oluncaya kadar politik kavgalar yannda, sokak kavgalar da srd. Politikaclarn, " Bir damla kan, bir damla gz ya dklmedi "dedii gnlerde, her gn insanlar birbirlerini ldryordu. Baz gnlerde 15-20 kiinin ld oluyor ve lenler de kim vurdu ya gidiyordu. Herkes uyank olmak zorundayd. Nbeti efi olarak, nbette kaldm o gnlerde, hastanenin selameti iin baz nlemleri ncelikle alrdm. Akam yemei verildikten sonra btn hastaneyi dolar, btn nbeti doktor ve hemirelerle konuurdum. Bir skntlar olursa, bana rahata gelmelerini syler, gvence verirdim. Alt kat Pencereleri kapattrrdm. Hastanenin iki kaps vard. Erzak gelen kapy kilitletirdim. n giri kapsn da emniyete alrdm. Ba tabibimiz, Atatrk'n Koca Tepe de ekilmi mehur fotorafn, bir reklam panosu biiminde yaptrmt. Etrafn elektrik ampulleri ile ssleyip klandrnca, gayet gzel bir heykel gibi olmutu. Kurtulu Savanda ve son taarruz ncesinde ekilmi resim olmas, olumlu armlara neden oluyordu. Hastanenin kapsndan giren herkes nce Atatrk ile karlayordu. Atatrk'n panosunun yeni geldii gnlerden birinde, ben Nbeti efi olmutum. Nbeti olduum zamanlar yaptm her eyi o akam da yaptm. Hastanenin gvenlii iin btn nlemleri

aldrdm. Gece yarsna yakn bir zamanda, hastane nbeti memuru Hilmi efendi, koarak ve telala odama geldi. Bir feryat ile koltua yld. Atatrk aldlar doktor bey, Mahvolduk! ok korktuu belliydi. Anlalan kendisini sorumlu tutuyor ve korkuyordu. Ben de armtm ama, bir problemi zmek iin nce sakin olarak dnmek gerektiini de renmitim. Panie kaplmamak gerekti. Yanna gittim. Sakin ol Hilmi efendi! Beraberce gidip bakalm. Bir are dnrz elbette. Dedim. Yzme bakt. Benim sakin halimi grnce o da rahatlad. Birlikte olay yerine vardk. Atatrk panosu fiinden karlm ve gtrlmt. Kapda duran bekiye sordum, Atatrk panosunu gtrmler, haberin var m? Hayr efendim! Ama buradan gemedi. Dnyordum; pano, adam boyuna yakn byklkte. Pencereden karamazlar. Kliniklere de gtremezler. Bir tane kap olduuna gre, hastanenin iinde bir yerlerde olmas gerekir. Hemen ikinci kap olan erzak kapsna yrdm. Kilitli olduuna gre, oradan da kamazlard. Gerekten de pano erzak kapsnn i tarafnda duruyordu. karp gtrmenin olanaksz olduunu anlaynca, oraya brakp gitmilerdi. Bunu rapor defterine yazmadan nce Ba Tabibe haber vermeliydim. Belki yazlmasn istemezdi. Hemen telefona sarlarak haber verdim. Alo, iyi akamlar efendim. Yar uykulu, endieli bir sesle yant geldi. yi akamlar! Hayrdr inallah!

 Efendim, densizin biri, Atatrk panosunu skm, gtrmek istemi. Erzak kapsnn orada brakmak zorunda kalm. Polise haber verdiniz mi? Diye heyecanla sordu. Hayr efendim. nce sizi haber veriyorum. ok iyi! imdi geliyorum. Beni bekleyin. ok ksa bir sre sonra da telala geldi. Durumu yerinde grdkten sonra rahatlad ve oturup konutuk. Durum deerlendirmesi yaptk. Gtrlen basit bir pano deildi. Bir Atatrk panosuydu. Panoyu gtrmek isteyenin bir amac olmalyd. Belki Ba Tabibi kt duruma drmek isteyenlerden biriydi. Belki de kargaa karmak isteyenlerden biriydi. Medyann da diline dtk m, yandk demekti. Ba Tabibi teselli etmek istedim, zlmeyin efendim, Atatrk sa salim elimizde. Ucuz kurtulduk! Yoksa, Atatrkn bir panosuna bile sahip kamadlar diye etmediklerini brakmazlard. Dedi.

BA MFETT

Salk Bakanlnn yapsnda, Tefti Kurulu Bakanl ad ile bir kurulu vardr. Doktorlardan isteyen ve durumu uygun olan kiileri, bir sre eittikten sonra, tekilat denetlemek ve ikayetleri tetkik etmek gibi grevlerde kullanrlard. Doktorlardan bu grevi isteyenler azalnca, zorunlu olarak, baka faklte mezunlarndan, snavla, mfetti aday almaya baladlar. Gerekte her meslein kendine mahsus zellikleri ve uygulamalar olduunu hepimiz biliriz. Doktorluun ise, dier mesleklere, dier memuriyetlere hi benzemediini, ok daha deiik zellikleri olduunu, bu tr mfettilere anlatmak mmkn olmad. ktisadi ve Ticari limler akademisi, ktisat Fakltesi ya da Hukuk Fakltesi gibi fakltelerden mezun olanlar, doktoru teftie gndermek, tavuk altna rdek yumurtasn kulukaya yatrmak gibi bir ey oldu. Ne rdek yavrular memnun kald ne de kuluka tavuk. Bu mfettilerden biri, beni teftie geldi. Benim yamda, uyumlu grnte, kibar bir zatt. Geliinden hi tedirgin olmadm. nk ok deneyimli bir salk memurum vard. Ben de olduka deneyimli bir doktor olmutum. Ba Tabiplik odasn ona hazrladk. stedii evraklar getiriyorlar ve istedii aklamay kendisine yapyorlard. Mfetti beyin geldii ilk gece, beni iki kez acil vaka iin, Salk Merkezine ardlar. Zaten her gece bir-iki kez arrlard. armadklar gece ok azdr. Sabahn erken bir saatnda da, tekrar geldim. eride yatan hastalara da baktm. Sonra muayenehaneye bir hastam iin gittim ve ancak saat 9.30 da me-

saiye gelebildim. Henz bir hastay muayene etmitim ve reete yazyordum ki, hasta bakclardan biri yanma geldi, Mfetti bey sizi aryor, dedi. Hasta ile biraz megul olduktan sonra yanna gittim. Biraz sinirli bir sesle, Nerede kaldnz, sizi bekliyordum. Bir hastay muayene ediyordum, ancak gelebildim. Bu szm zerine daha da sinirlendi ve sesini ykseltti. Mesaiye her gn, saat 9.30 da m geliyorsunuz? dedi. Bu sorunun bence yant kolayd. Tek doktor iin her an mesai vard. Gece iki kez ve sabahleyin de bir kez, hastalara bakmak iin salk merkezine geldim. Ama siz o saatlerde uyuyordunuz, haberiniz olmad, dedim. O daha ok sinirlendi. Bundan sonra saat 8.30 da mesaiye balayacaksnz!. Bu emir bana fazla geldi. Zaten uykusuz ve yorgundum. Daha nce hi yapmadm eyi yaptm. Atm azm yumdum gzm. Kabahat sizde deil, sizi mfetti yapanlarda. ktisadi limler Mektebinden mezun olan, doktorun halinden mesaisinden ne anlar. Bence sizin gibiler ancak Ayniyat mfettii olabilirsiniz, dedim ve odadan ktm, iimin bana dndm. Biraz sonra hademelerden biri yanma geldi,

 Mfetti bey gidiyormu, istasyona kadar gidebilmesi iin salk merkezinin jipini vermenizi rica ediyor. Bu szler beni hem artt, hem de sylediklerime piman ettirdi. Daha sonra, bu szlerim yznden bana disiplin cezas olarak bir htar cezas verdiler. Aradan seneler geti. Salk Bakanlnn bir retim hastanesinde, retim yesi Uzman doktor ve ef Yardmcs olarak grev yapyordum. Bir gn bir problemimizin zm iin, Tefti Kurulu Bakanlna efimiz ile birlikte gitmemiz gerekti. efimiz muhterem bir hanm efendi idi. Ben kendisine, Profesr Hoca Hanm diye seslenirdim. Bilgisi, dostluu ve arkadalyla hepimizin gnln fethetmiti. Tefti Kurulu Bakanlna telefon ederek randevu aldk ve gittik. Sekreter hanm, nce telefonla ieriye haber verdi. Sonra ayaa kalkarak nmze dt ve Bakann kapsn at, bizleri ieri ald. Bakanla karlatm zaman, Ben bu adam bir yerden tanyorum ama nereden? diye aklmdan geti. Onun da salar, akaklarndan balayarak aarmaya balamt. O da bana dikkatle bakyor, sanrm ayn soruyu o da kendine soruyordu. Sonra biz problemimizi anlattk. Biraz dalgn ve dnceli olarak bizi dinledi. Birden uykudan uyanr gibi hafife ban silkeledi, Bir haftada hallederim, merak etmeyin, dedi. Sanrm ayn zamanda jetonlarmz dt. Hemen ayaa kalkt, bann zerindeki raftan bir dosya kard ve yzme bakarak masann zerine koydu. Dosyann zerinde benim adm yazlyd. O

anda dndm ki, benim Ayniyat Mfettii olabilirsiniz szlerim onu ok etkilemi ve incitmiti. ime tarif edilmez bir sknt, bir znt kt. Bir insan zm olmay kendime yaktramadm. Yoksa bana kimse bir ey yapamazd. Ayaa kalktm ve sayg ifadesi olarak nm ilikledim, gzlerinin iine baktm ve glmsedim. Sonra elimi uzattm ve en hazin sesimle konutum, zr dilerim, o zamanlar ikimiz de ok gentik. O da glmseyerek elimi skt ve yz aydnland. Bir skntdan kurtulmu gibiydi. Evet haklsn! kimiz de ok gentik. imdi kahvelerimizi ielim. Dedi. efimiz Profesr Hoca Hanm arm bir durumda bizlere bakp kalmt. Sonra dayanamad, ortaya bir soru att. Siz birbirinizi tanyorsunuz her halde, Ba Mfetti Bey hemen yantlad, Hem de nasl.

NT KAM Hemire Yldz hanm, kliniin en alkan ve en drst hemirelerinden biriydi. Mesul hemire olarak grevlendirdikten sonra, bir ok konuda rahat etmitik. Laborant Salih beyle birlikte kmaya baladlardiye bir dedi kodu knca, ben memnun oldum. Sonra evlenmeleri de hepimizi ok sevindirdi. Salih bey, Salk Koleji mezunu, iinde dikkatli ve zenliydi. Acil serviste alyordu ve bazen bizim iimiz ok olduu zamanlar yardma da gelirdi. Ben her grdmde, Salih bey, tohuma kaacaksn, bu kadar gzel kz iinden bir tanesini beenemedin mi? O da yant olarak, Ksmetimi bekliyorum, der glerdi. Evlenmelerinin ikinci haftasnda aralarnn bozulduunu sylediler. Sekreter Nuri efendi, zntl bir biimde, Biliyor musunuz hocam,Yldz hemire hanm, kocasndan ayrlp hemire lojmanna tanm. Hoppala, bu da nereden kt imdi. Bana Salih beyi bul ve hemen gnder dedim. O gn Yldz hemire hanm izinliydi ve ondan bir ey renemezdim. le yemeinden sonra, Salih bey odama geldi. Pek sklm pklm bir hali vard. Sululuk duygusu iinde ezilmi gibiydi ve bu da yznden okunuyordu. Onu ve kendimi rahatlandrmak iin, Otur, ho geldin, birer Neskafe ielim,dedim. Kahveleri hazrlamaya baladm. Sonra karlkl oturduk, bir ta-

raftan kahvelerimizi iiyor bir taraftan da dnyorduk. Bam kaldrdm, Salih Beyin gzlerinin iine baktm, Anlat bakalm, on be gnde Yldz gibi bir kz evden nasl kardn? Huzursuzlap yerinde kprdad, yzme Sen de mi? der gibi bakt, Hibir kabahatim yok hocam, beni dinlemedi, benimle konumad. yle bir yzme bakt ve koarak gitti. Ben de size gelip yardm isteyecektim. Bir an dndm. Olay etraflca bilirsem ancak yardm edebilirdim. Madem kabahatim yok diyorsun, olay batan sona bir anlat ki kabahatin kimde olduunu bileyim ve sana yardm edeyim, dedim. Yutkundu, kafasn kaldrp nce yzme bakt, sonra pencereden uzaklara doru bakt anlatmaya balad. Memlekette evimize bitiik komumuzun Sabahat isminde bir kz vard. O ortaokulun nc snfndayken ben Salk Kolejinin son snfndaydm. nce bana kendi derslerinden bir eyler sormak bahanesiyle geldi. Geldi ama akl hep baka yerdeydi. Benim de aklm baka yerlere gitti ama, ekindim ve uslu durdum. kinci geliinde, bana iyice sokuldu, dizlerini dizlerime dayad, ban omzuma dayar gibi yapt. Terinin kokusu bam dndrd ve dayanamadm sarlp ptm. O da bana istekle sarld ve bylece sevimeyi baladk. Bizim evde kimse olmazsa, o bize geliyordu. Onlarn evinde kimse olmazsa ben onlara gidiyordum. Gzlerin-

deki prlt ruhumu aydnlatyordu, nefesi iimi styordu. yle candan sarlmalar ve yle bir kendini sunu tarz vard ki, hala unutamyorum. Ksa bir sre sonra, okul bitince evlenmeye karar verdik. Bir gn anneme sordum, Sabahati nasl buluyorsun anne ? Sert bir tepki gsterdi. Kararl bir biimde kestirip att. Mektup yazmadk olan brakmad, byle llk gelin istemem!. Ben ise ondan vaz geemeyecek durumda, derin duygular iindeydim. Biraz nazlanarak srar ettim. Ne olursun anneciim, bir kez daha dn!. Madem ok istiyorsun, annesiyle bir konuaym, dedi. Birka gn sonra yant geldi. Annesi, Kz isterse, ben memnun olurum,demi ama babas, Ben memura kz vermem, iki gn sonra ekip gidecek, kuru maaa da kzm talim ettirecek, demi. Sonra, kz daysnn yanna gndererek bulumamz engellediler. Daha sonra okul zaman geldi ve iletiimimiz koptu. Bir sre Sabahatin etkisinden kurtulamadm ve o yzden bakasyla evlenmeyi dnmedim. Yldz hemireyi ok beeniyordum. Baz halleri bana Sabahati hatrlatyordu. Geen ay annemden mektup geldi. Sabahati babas, zengin bir tccarla evlendirmi. Sabahatten on be ya bykm ve ikinci evliliiymi. Onun zerine ben de hemen Yldz hemireyi takibe aldm. zel hayatn inceledim ve bir gn, kma teklif ettim ve daha sonra da evlenme teklif ettim.

O da bunu bekliyormu, kabul etti ve bildiiniz gibi evlendik. Birlikte hayatmzn en mutlu gnlerini yayorduk. dedi. Sonra, derin bir nefes ald, Nasl sylesem der gibi yzme bakt ve tekrar anlatmay srdrd. Evvelki gn Yldz ile hastanenin karsndaki pasta hanede buluarak, al verie kacaktk. Ben pasta haneye gidince, birden Sabahati kar masalardan birinde tek bana otururken grdm, yreim hoplad ve yanna gittim. Beni grnce ok ard. Gezmek iin gelmi ve bir arkada ile buluacakm. Karlkl oturarak eski gnlerden konutuk ve eski gnlerin hayaline daldk. Bir sre sonra birden deiti, Beni bir dul herifle evlenmeye mecbur ettin, hem de benden on be ya byk, diyerek sitem etti. Ben olanlar, annesinin ve babasnn sylediklerini anlattmsa da tatmin olmad. Biraz aladktan sonra, Ben gidiyorum, son bir kez sana sarlabilir miyim?dedi. Birbirimize sarldk ve o yanaklarmdan pt ve gitti. Be dakika sonra Yldz glerek geldi. yi ki biraz nce gelmedidiye iimden geirmitim ki,Yldz nce yzme bakt ve birden glen yz fkeye dnt. Rengi deiti ve fkeyle yzme bard. Yeni sevgilin mbarek olsun, Allah senin cezan versin! Dedi ve gitti. Ben aknlkla dikilip kaldm. Ne olup bittiini anlam deildim. Sonra garson, elinde bir ayna ile bana doru geldi ve aynay elime verdi. Alay eden bir sesle ve biraz da acyarak fsldad,

Yzne bak, bana geleni anlarsn, iki kadn birden idare etmek o kadar kolay deil. Aynaya baknca bsbtn ardm. Yzmn sa yananda, dudakla mhrlenmi bir ruj izi vard. Hemen eve gittim ama Yldz evden ayrlmt. Haber gnderdim, Gzme grnmesin, demi. Yemin ederim ki byle oldu, dedi. Gerekten ilgin bir intikam alma biimiydi. Eski sevgili Sabahat hanm, ok etkili bir biimde intikamn almt. Bak Salih bey! Grnte Yldz hakl ama, gerekte de sen haklsn. Ben Yldz hemire hanm, seninle konumaya ikna ederim. Sen de olay olduu gibi anlat. Ama sakn ha, sevitiklerinizi filan anlatma ! dedim. Karlkl olarak gltk. Birden canland ve keyiflendi. Elime sarlp teekkr etti ve gitti. Ertesi gn sabahleyin Yldz hemire hanm odama geldi, neeliydi ve elinde bir fincan Trk kahvesi vard ve glerek, Hocam! Kadn intikamn nasl ald ama? dedi.

DENEY M N DEER Tp Fakltesinde klinie baladmz ilk gn, hocamzn syledii u sz hibir zaman unutmadm. Hekimlik bir usta rak meselesidir demiti. Bu szler deneyimin deerini anlatyordu. Kitaplar her eyi syleyemiyor ve anlatamyorlard. Nasl yapldn kesinlikle grmeniz ve dahas, sizin de yapmanz gerekiyordu. Yalnz kitaplar okumak ve onlar renmekle doktor olamayacamz vurgulamak istemiti. Aradan seneler geti. Faklte bitti, pratisyenlik dnemi bitti, asistanlk dnemi de bitti ve Hocalk Dnemi balad. Ben yeni gelen asistanlara ncelikle unu sylerdim. Siz yeni snavlardan karak geldiniz. Teorik olarak ok eyler biliyorsunuz. Eer bunlar bilmek yeterli olsayd, burada drt sene almanza, tez hazrlayp snava girmenize gerek yoktu. Hekimlikte bilgi kadar deneyim de nemlidir. te siz bunu renmek iin buraya geldiniz. Benden bunu reneceksiniz. Bir gn ocuk Klinii asistanlarmzdan Dr. Glin hanm odama geldi ve kendisine verilen yeni hastay muayene edemediini syledi. Daha nce byle bir ey hi olmamt. Baasistanmz da izinli olduu iin, Kdemli asistanla birlikte muayene edin, diyerek kitabm okumaya devam ettim. Biraz sonra kdemli asistanla birlikte geldiler ve hasta ocuu muayene edemediklerini sylediler. Hayretle sordum. Bu ocuk ka yanda?. Birbirlerinin yzne baktktan sonra, Alt yanda efendim.

Yerimden kalktm, biraz da sinirlenmitim. Olacak ey deil diye dnyordum. Bu nasl ey ?. Allah Allah !. Gidelim de grelim. Birlikte yrdk. Anlattklarna gre, yanna yaklaan tekmeliyor ve srmak istiyormu. Nihayet hastann yatrld lks odaya vardk. Odaya girince grdm manzara olduka ilginti. Alt yalarnda kadar gzel bir erkek ocuk, karyolann zerinde ayakta durmu, elleri kalalarnda, iki kulplu bir testisi gibi duruyor, etrafa meydan okuyan bir yz ifadesiyle, gzlerini kzgnlkla am bakyordu. Avukat olduunu rendiimiz anne ve babas ile birlikte, anneannesi ve byk babas da yanndayd. Bizim btn asistanlarmz da durmular hayretle ocua bakyorlard. nce hasta yaknlarna gler yzle yaklatm, Ho geldiniz, siz hi merak etmeyin, ben bu ii tatllkla hal ederim. Yalnz sizlerin dar kmanz gerekiyor,dedim. Asistanlar dnda herkesi dar kardm. Ufaklk bu ie biraz ard ama fiyakasn da bozmad. Karyolann ayak ucuna yaklatm, Senin adn ne arkada?. fkeyle bakmakta devam ederek hibir yant vermedi. Bizim asistanlara doru dndm, bir gzm krparak, Gryorsunuz bu ocuun dili yok, konuamyor, ok yazk. ocuk yle bir etrafna bakt, biraz tereddt ettikten sonra bana bakarak dilini kard. Ben sanki ok armm gibi bir tavr taknarak, Aaa! Dili varm, ama demek ki adn bilmiyor, diyerek alay eder gibi gldm.

Kalarn atarak kzgnlk belirtileri gsterdi. nne bakt, sonra etrafna bakt ve gzlerini bana dikerek, Muzaffer, dedi. letiim kurduumuza gre iin zor ksmn baarmtm. Glmsedim, Aferin sana! Hem gzel hem de ok akll bir ocukmu. Asistanlara dnerek, Muzaffer ad hem kzlara hem de olanlara veriliyor, yle deil mi?. Sonra ocua dnerek, Syle bakalm, sen kz msn, olan msn ? Bu kez hi nazlanmad diklenerek hemen yantlad, Olanm. nanmam, kza benziyorsun, bakabilir miyim?, dedim. Gzlerimle klotunu iaret ettim. Kalasn ve pipisini ileri kard, ban biraz edi ve klotuna doru bakt, Bak ! dedi. Ben de hi vakit kaybetmeden hemen yanna gittim, klotunu indirerek pipisini elimle tuttum, arm gibi yaparak, Gerekten olanm, deyince hep birlikte gldk. Artk yz gz olmutuk. Bir de koltuk altn gdkladm. Keyifle kvranarak gld ve ondan sonra ne sorduysam yantlad. Muayene olmay ikili bir oyuna evirdikten sonra muayene etmek ok kolay oldu. Sonra da asistanlara doru dndm. Grdnz gibi, ocua ocuk gibi yaklamak gerekir. Hekimlik bir usta-rak iidir. Kitaplarn yazamad ok eyler vardr. te benden bunlar reneceksiniz, dedim.

K N N ADABI

Alkoln zararl olduunu savunanlarla yararl olduunu savununlar arasnda, orta bir yol bulmak gerektii kansndaym. ok iildii zaman kiinin hem bedenine, hem de saygnlna zarar verdiini hepimiz biliriz. ki, kiinin, kiilik gstergesinin mihenk tadr diyenlere de hak vermek gerekir. Az ve kararnda iildii zaman da sofraya muhabbet ve kiilere kaynama salad da bir gerektir. Ankara da yaayanlarn ou eski Krfez lokantasn bilirler. Genellikle entel takmnn takld bir yerdi. Devaml mterisi oktu. Fiyatlar uygun, yemekler nefisti. Garsonlar halden anlar, hizmette kusur etmezlerdi. leticisi, hem i bilir ve hem de hatrinas bir kimseydi. Ba Asistanlk dnemimde bir gn, servisteki erkek asistanlar, birlikte bir akam yemei yemek konusunda ok srar ettiler. Hatta onlar gidilecek yeri bile ayarlamlar. Krfez lokantasna gidelim, sekiz kiilik yer ayrttk, dediler. Onlarn birbirleriyle ve benimle kaynamalarna yardmc olacan dndm. Bu lokantann adn duymutum ama o zamana tadar hi gitmemitim. Bir artm var. Hesab ben vereceim. Herkes istediini yiyip iecek. kileri ben ayarlayacam. Kimse benim nerdiimden ok imeyecek. Tamam m? Efendim, hesab siz verdikten sonra, bu koullara nasl hayr diyebiliriz ki, diyerek gltler. Cumartesi gn akam saat 7.30 da lokantada bulumak zere anlatk. Lokantaya gittiim zaman, hepsi gelmiti ve masada beni bekliyorlard.Bana ayrlan masann bandaki yere oturdum. Bize hizmet edecek garsonu ardm. Bak efendi, patron benim. u paray al, iyi hizmet grrsem, bu kadar daha bahi vereceim. ( Bu ok etkili bir yntemdir,her-

kese tavsiye ederim.) Hesab da ben vereceim. Herkese istedii yiyecekleri getireceksin. Yalnz, rak ienlere yarm ie kk rak, arap isteyenlere bir ie Buzba arab, bira isteyenlere ikier ie Tekel biras vereceksin. Daha fazla yok. Sonra asistanlara dndm, Bakn ocuklar! ki imenin bir yntemi, bir adab olduunu hepiniz bilirsiniz. Bunun az karar, ou zarardr. Yararldr demiyorum. Bir topluma ya da bir toplantya gittiiniz zaman, bir kadeh iki ya da meyve suyu elinize alarak dolan. Sarho olursanz, eski saygnlnza dnemezsiniz. Yannzda kz arkadanz varken sakn sarho olmayn. Konferans verecekseniz, biliniz ki alkol, hafzay bloke eder. Alkol utanma duygularnz kaldrr. stediinizi syleyemezsiniz. Bazen de sylemek istemediiniz eyleri sylersiniz. Sz azdan ktktan sonra da onu geri alamazsnz. Yemekler ve ikiler gelince, kadehler erefe temennisiyle kalkt. Bir muhabbet meclisi olutu. ten konumalar yapld. Hastane almalarndan kiisel atmalara kadar her konuda konuuldu ve fikir al veriinde bulunuldu. Herkes akr keyif oldu ve birbirine sarld. stediim kaynama olmutu. Ben de onlarn hocas olmak deil, aabeyi olmak istiyordum. Zaten onlarn her birinden 5-10 ya byktm. Hibir arlk olmadan masadan birlikte kalktk. Yalnz Dr. Mehmet Bey ok sarho oldu. Herkes ayn miktar itiine gre, nasl olduunu hi birimiz anlamadk. Ertesi gn, leye doru Dr. Mehmet Bey olumuz odama geldi ve izin istedi. ok bam aryor, midem bulanyor hocam, ayakta duracak halim yok, izninizi rica edeceim. Mehmet bey olum, herkes ayn miktar iki iti. Sen niye ok sarho olup rahatszlandn? Alkole allerjin mi var? Efendim btn kabahat bende. Tuvalete gittiim zaman, mutfakta iki kadeh fazladan itim. O bana ok geldi sanrm. Byk sz tutmamann cezasn ekiyorum. Ama bundan sonra, iki imenin yntemine ve adabna dikkat edeceim, dedi.

MANDA ST

Hastane poliklinikleri, sabahtan leye kadar olan saatlerde, her zaman kalabalk olur. leden sonra azalr, bazen sabah gelenlerin tetkiklerini incelemek, leden sonraya kalr. Bir gn, leden sonra, asistanlardan biri odama bir hasta getirdi. Efendim, biz bu kiiyle anlaamyoruz. Peki, ben bakarm, dedim. Uzun boylu iri bir adam, kucanda iskelet haline dnm, alarken bile sesi kmayan, alarken yalnz azn ap kapatan, bir bebek. Bebei muayene masasna yatrdk ve sordum, Bunun annesi nerede, annesi yok mu?. nk, annesi olmayan bir ocuk ancak bu duruma debilirdi. Adam yzme arm gibi bakt, yzn ekitti. Sonra kendisini toparlad, Annesi dardadr. Gentir, onun akl bir eye ermez, ben dedesiyim, bana syleyin. Olmaz, annesiyle konumak isterim, dedim. Kapy at, birisine eli ile Gel iareti yapt ve ieriye gen bir kadn girdi. On sekiz yanda ancak vard. Siyah salar, oyal yazmasnn dna tamt. Osmanl lirasndan yaplm kpeleri akta sallanyordu. nmde durdu ve yan gzle, muayene masasnda yatmakta olan bebeini zntyle szd. Sonra bana soran ve yalvaran gzlerle bakt. Hanm kzm, bu bebek ka aylk?. Senin stn olmad m?, Efendim, bebeim bir buuk aylk. Bebek dnyaya gelince hastalandm, stm birka gn kadar ancak oldu. Sonra kesildi. Biraz sulandrp hayvan st verelim dedim. Kydeki yal kadnlar,

 Hayvan stleri bebee dokunur, ishal yapar, dediler. Hayvan st verdirmediler. Niasta ve pirin unu ile mama yapp yedirdik. Birka kez, ocuuna meme veren kadnlara yalvardm ve birka kez onlardan st emdirttim. Daha sonra onlar, St kardei olurlar, meme veremem. Dediler ve meme vermek istemediler ve de vermediler. Doktora gtrmek istedim ama, evdeki bykler, Krk gnn dolmadan hastaneye gidemezsin, dediler. Ancak gelebildik. imdi de doktorlar hastaneye yatralm diyorlar, Aa Babam da olmaz diyor. Artk siz bilirsiniz, diyerek sustu. Alamamak iin kendini zor tutuyordu. Grdm kadaryla, ok kez karlatmz, bilinsiz bir beslenme sorunu nme gelmiti. ocuu dikkatle muayene ettim. Henz beslenme sorunundan baka bir hastal olmayan bir erkek bebekti. Dncemi yle syledim. Eer, benim dediklerimi yaparsanz ve tekrar kontrole getirirseniz, yatrmadan da iyi olabilir. Yan tarafmda ayakta duran ve beni dikkatle izleyen, dedeye baktm. Dede, biraz da fkeli bir sesle konutu. br doktorlar gibi nek st vereceksiniz dersen, olmaz!!. Benim ahrmda iki tane salr camz ( Manda) varken, komulardan inek st isteyemem. nek stne benzer mamalar ise hi alamam. Ancak manda st iirebilirim, dedi. Anneyi ve dedeyi birer koltua oturttum ve dnmeye baladm. Bizim, Anne stne benzetme programmz, inek st esas alnarak yaplyordu. Kei st iin de bir program yapabilirdim ama, manda stnn ya-protein-karbonhidrat yapsn bilmiyordum. Byle bir ey de bama gelmemiti. Hastane kitaplnda

bulacam mit ederek, hemire hanm ardm. Bebee, yapay anne st mamalarndan hazrlayp yeterli miktarda, biberonla vermesini ve yazdm vitamin ve dier ineleri yapmasn rica ettim ve kitapla kotum. Yarm saate yakn bir aratrma sonunda, ABD de yaynlanan The Pediatric Clinics of North America dergisi April 1985 Nutrition yaynnda buldum. Manda st dahil, at, eek, inek ve btn evcil hayvanlarn anne st yaplar vard. Ortalama manda st, % 4 protein, % 5.3 ya ieriyordu. Bir buuk aylk bir st ocuu iin gerekli ve manda st ile yaplmas zorunlu bir program hazrlayp yazdm. Bu programa gre, 30-90 gn arasnda ki st ocuklarnda, 2/3 manda st, 3-4 saat aralkl olarak, gnde 5 kez, verilebiliyordu. Anneye dnerek, Kzm sen okula gittin mi?. lkokulu bitirdim doktor bey. Tamam yleyse. Burada yazdklarm dikkatlice okuyup aynen yapacaksn. shal ve kusma olursa hemen bana getireceksiniz. Her ey normal olsa bile, bir hafta ya da on gn sonra kontrol iin tekrar getireceksiniz. Baka ilalar yazacam. nallah bebein iyi olacak, dedim. On be gn sonra getirdiler. Hayret edilecek bir ey. ocuk midimin stnde kendini toplamt. Bu durum bana hem mutluluk ve hem cesaret verdi. Benzer koullar iinde aresiz kalan anneleri dndm. Ertesi gnden balayarak almaya baladm. Doktor olumun da yardmyla ocuk ve Beslenme diye bir kitap yazdk. Ksa srede satld. Btn annelere sayglar sunarm.

MESA SAAT B TM 1970 li yllarn sonlarna doru Trkiye dzensiz ve belirsiz bir ortamn iine girmiti. Sanki herkes ne yaptn bilmez bir durumda, bir dnce karmaas iine itilmiti. Bir ortann solu ve solculuk sz ortalkta dolayordu ama, gerek anlamyla bilgilenen ve ilgilenen yoktu. Herkes iine geldii gibi kullanmak istiyordu. Onlarn karsna da sac denenler kt ve i rndan kt. Trkiyenin i dengeleri yerlerinden km, politikaclar her ne bahasna olursa olsun, iktidar kazanma derdine dmlerdi. Parti ve dernek yararlar,vatan ve millet yararlarnn nne gemiti. Btn kurumlar iki cepheye blnmler, gizlice atyorlarsa da, aka ve silahla atmalar an meselesiydi. 1960 Ana Yasasndan yararlanan bozguncular ve baz sendikalar yle bir ii- memur ayrm oluturdular ki, iinin Belediye Bakanndan ve ofrn mdrnden daha ok maa ald yerler yarattlar. ahlak askya alnm, btn kurulularda olduu gibi, hastanede alan ii statsndeki hademelere sz geiremez olmutuk. Memurlar ii olmaya zenmeye balamlard.Kimsenin de bu durumu dzeltmeye gc yetmiyordu. Ba asistan olarak altm gnlerden biriydi. Akam vizitinde hastalar dolatktan sonra, hastaneden kmaya hazrlanyordum. Kararlatmz gibi kzlarmdan biri beni almaya gelmiti. Birlikte gidip al veri yapacaktk. O srada bir hasta ocuk getirdiler. Annesi banda alyordu. Hemire hanmla birlikte muaye-

ne masasna gtrdk. ocukta btn menenjit bulgular aka grlmekteydi. Hemire hanm, ponksiyon yapalm, dedim. (Omur ilikten sv alma). Annesini dar kardk. Hemire hanm ponksiyon takmn ve steril tpleri getirdi, ocuu uygun duruma getirdi ve skca tuttu. Ponksiyon inesini gerekli omur kemikleri arasndan soktum, akan svdan 3 cm kadar bir tpe aldm. Bu Bakteri laboratuarna ve biyokimya laboratuarna gidecekti. 1cm kadar da dier bir tpe aldm. Bunun ile de mikroskop altnda, iltihap hcrelerini arayacaktm. inde 3 cm sv olan tp, vcut scaklnda kalarak ve soumadan bakteriyoloji laboratuarna gitmesi gerekiyordu. Soursa, iinde bulunmas olas mikroplar lebilirler ve onlar reyemedikleri iin de ne olduklarn bilemezdik. Tam o srada hademelerden biri, tesadf olarak odaya girince, sevindim. Salih Efendi, seni Allah gnderdi. u tp soumadan Bakteri laboratuarna hemen gtr, dedim. Yant, Gtremem efendim. Benim mesaim bitti. Salih Efendi, bu nemli bir durum, bunda mesai dnlmez. Yani ben mi gtreyim? Kim gtrrse gtrsn, Odadan kp gitti. Tepemden kaynar sular indi ama o anda yapacak baka bir ey yoktu. Hemire hanmn ocukla ilgilenmesi gerekiyordu ve yapaca baka nemli ileri vard, onu gnderemezdim. Elimde tple odadan dar ktm. Darda da kimsecik-

ler yoktu. Biz hastayla urarken, gerekten mesai bitmi, herkes gitmi ve yalnz bizler kalmtk. Elimdeki tp koarak laboratuara gtrdm. Tekrar yukar ktm. ocuun gereken ilk tedavilerini yaptrp, tedavi programn yazdm. Sonra kzmla birlikte al veri yapmak zere yola koyulduk. Ertesi gn hasta almt ve annesi sevinerek glmsyordu. Bir gn nce olanlar, efimize syledim. Ba Tabip Aabeyimiz ltfettiler de iinin ancak yerini deitirdiler. Belki onun da yapacak baka bir eyi yoktu. Hlbuki biz, gece yarlar, bir telefonla yataklarmzdan kalkp hastaneye kadar geliyor ve saatlerce hastalarn banda kalyorduk. Bir gn de hibir Doktor, Benim mesaim bitti demiyordu. Onlar biliyorlard ki, insan hayat sz konusu olunca, hibir mazeret, hele mesai sresi gibi bir konu dnlemezdi. Ne acdr ki, o gnlerde, emrimizde alan iiler memurlardan ve hademeler doktorlardan daha deerli duruma gelmilerdi. Allah o gnleri bir daha gstermesin.

TOKAT ROTASYONU Birok hastalklar iin, uzman bir doktora gereksim duyulmayabilir. Ama baz konularda, uzman bir doktorun kesinlikle gerekli olduunu bu seyahatimde tekrar grdm. Salk Bakanlnn emriyle bir ay sreli olarak, Tokat Devlet Hastanesinde almak kaydyla grevlendirildim. ocuk Sal ve Hastalklar Uzman olarak alacaktm. nceki rotasyonda olduu gibi yalnz deil, eimle birlikte gitmek ve oralar birlikte grmek istiyordum. ocuklar kendi balarna kalabilecek durumdaydlar. Ayrca, ayn apartmanda oturan kayn biraderim de yardmc olacakt. Hanm ikna etmek o kadar zor olmad. Bir bavul bir anta ile otobse bindik. El ele tutuarak birbirimize yaslandk ve 400 km. gitmek zere yola ktk. Amasyay tarihten, Tokat Turhal eker Fabrikasndan tanyorduk. Baka bir bilgimiz yoktu. Grlmeye deer yerler olduklarn, iinde yaayarak rendik. Hastaneye varnca doru Ba Tabibin yanna gittik. Grevli olduumu bildiren Salk Bakanlnn yazs benden nce gelmi olduu iin, hastanede kalacam yerim hazrlanmt. Bizim planmz, eimle birlikte iyi bir otele yerlemekti. Bu konuyu dile getirdim. Bize iyi bir otel tavsiye etseniz daha ok memnun olurum. Bu kez Ba Tabip kar kt. yle ey mi olur? Siz bizim konuumuz oluyorsunuz. Hastaneler Talimatnamesi msaittir, birlikte kalabilirsiniz. Sizin iin Yazlk Nbeti Doktor odasn ayrmtk.

Bize ayrlan oda, kaloriferli ve banyolu lks odalardan biriydi. K mevsiminde bu blmn kullanlmasna gerek duyulmuyordu. Bavulumuzu ap yerletik. Hanm dinlenmeye soyundu, bende almak zere klinie ktm. Bir il merkezinde, serbest alan ya da hastanede alan bir ocuk doktorunun bulunmamas gerekten zc bir durumdu. Beni gren doktor arkadalar ok sevindiler. Gerekten hastanenin bana ihtiyac vard. eitli kliniklerde yatmakta olan ocuk hastalarn sorumluluundan kurtulacaklard. lk gn Hemire Hanm, bir banka mdrnn benimle grmek istediini syledi. Hemire Hanmn sylediine gre, 6 yandaki kzna Lsemi tehisi konulmu, Ankaraya gtrmek iin genel merkezinden izin almaya alyormu. Ankaradan bir ocuk doktoru hoca geldi demiler. ocuu benim de muayene etmemi istemi. Yanmza geldii zaman olduka zgn ve telal grnyordu. Ayaa kalkarak karladm. Yer gsterdim, Ho geldiniz! Size nasl yardm edebilirim? Hemire Hanm anlatmtr, acaba kzm bir de siz muayene eder misiniz? ocuu annesiyle ve yaplm olan btn tetkikleriyle birlikte getirin hemen muayene edelim. Annesi de ocuk da dardalar. Hemen getiriyorum, dedi ve ieri getirdi. Anlattna gre, ocuk Hastalklar Uzman olmad iin, Dahiliye Uzman bir doktor arkada muayene etmi ve tetkiklerini yaptrm. Lsemi olabilecei endiesi ile bir de Ankaraya gtr-

mesini nermi. Annesinin elinden tutarak, biraz da bana korkuyla bakan ocuun yanna gittim. Salarn okayarak yanaklarndan ptm. Sonra koltuklarndan tutarak muayene masasna oturttum. Aman ne gzel kz bu byle. Ne kadar da tatlym. Ben ona imdi bir urup yazarm, hemen iyi olur, dedim. ocuk bu szlerimden sonra olduka rahatlad. Annesine ve babasna doru glmseyerek bakt. nce tetkiklerini gzden geirdim, sonra ocuu dikkatle muayene ettim. Dahiliye Uzman Doktor korkmakta haklyd. Byk insanlara gre, ocuklarda daha sk grlen bir hastalkt. Hayati tehlikesi, ocuklar iin yok denecek kadar azd. Anne ve babasna doru dndm, Korkmayn, tehlikeli bir durum yok. Dahiliyeci arkada ok gzel dnm ve gerekli tetkikleri yaptrm. Bu hastalk bizim, Enfeksiyz Mononkleoz dediimiz bir hastalktr. Acele etmeye gerek yok. Bir hafta daha kalmanzda bir saknca da grmyorum. Zaten hastaln sonuna gelmisiniz. Bir ila yazacam ve bir hafta sonra tekrar muayene edeceim. Greceksiniz hibir eyi kalmayacak. O kadar ok sevindiler ki, annesinin gzlerinden sevin gz yalar geldi. ocuklarn kucakladlar ve gittiler. Bu olaydan sonra, hastaneye bir ocuk doktorunun gelmi olduu hzla yaylp duyuldu. kinci gn ve ondan sonra ki gnler, polikliniin hasta says altma kadar ykseldi. Yatan hasta ocuk says da oald. Sabah saat 8.30 da, yatan hastalara baktktan sonra, poliklinie geiyor ve saat 16.00 ya kadar alyordum. Bu arada hanm kitap okuyor

ya da Gz Hastalklar Uzman arkadan hanmnn yanna gidiyordu. Her akamki programmz belliydi. Hava souk olmasna ramen, yemek vaktine kadar ehirde geziyorduk. Harika tarihi eserler vard. Sultan ikinci Abdulhamidin yaptrm olduu saat kulesi, ilk gze arpanlardand. O kadar ok cami, medrese, hamam vard ki gezmekle bitecek gibi deildi. Gk Medresede alm olan mze de grlmeye deerdi. Yemek vakti gelince, ehrin mehur lokantas Cimcim Lokantasna gidiyorduk. Cimcim lokantas ikili ve bir geni salondan ibaretti. Aileler iin ayrlm bir balkonu da vard. Ama gelen hibir aile yoktu. Yemekler ve mezeler hem ok eitli hem de ok lezzetliydiler. Her akam yemeklerimizi orada yiyorduk. lk gnde, bizim hanmdan baka kadn grmemitik. Drdnc gn, iki hanml bir topluluun gelmi olduunu grdk. Bizi de selamladlar. Ertesi akam daha ok kadnl erkekli gruplar grmeye baladk. Beinci akam, smarladmz yemekleri yerken, lokantann patronu, elinde bir tabak yemekle yanmza geldi. Karmzda durdu. Benim yzme bakarak, Doktor Bey! Msaade ederseniz, Hanmefendiye teekkrlerimi sunmak istiyorum. Onun sayesinde lokantamza hanm mteriler de gelmeye baladlar. zel yemeimiz olan bu Pastrmal Kuru Fasulyeyi, ikrammzdr, ltfen kabul edin. Dedi. Biz de kendisine teekkr ettik ve yararl olduumuzdan dolay memnun da olduk. nsanlarmzn itenliiyle, memleketimizin gzellikleriyle, ata yadigar geleneklerimizle, ne kadar onur duysak azdr.

 EKMEK PARASI

Sara,oturduu arkalksz iskemlede, yle bir geriye kayklarak belini dzeltti. Oldum olas, iskemlede oturmaktan holanmazd ama, ne are. Yn eirirken, ayakta olmak ya da imdi olduu gibi, en azndan iskemlede oturmak, iini kolaylatryordu. Tam nnde, eirilen ynn ucundaki kirmana bakt. Bu kirman onun sihirli aynasyd. Hani byclerin Kristal kresi var ya, olaylar ya da gelecei gsteren. te onun gibi bir eydi. Yalnz Sarann kirman gelecei deil, gemii gsteriyordu. Gzlerini dnen kirmana diker, yemek bile yemeden, kendi aleminde yaar, sanki gemi gnlerin filmini seyrederdi. Bu arada kirmanlar dolar, boalr. Ynler biter, yeni ynler gelir ama, o kesintisiz olarak hlyasn ve ryasn srdrrd. Bir gn kocas iin,Rstemi vurdulardiye haber verdiler. O zaman sanki, Rstemin srtna bir sumsuk vurmular da, biraz sonra kalkp gelecekmi gibi geldi ona. Neredeyse aldrmayacakt. Ama kk kz Hacer gelipte Babam ldrdler deyince, kafas karmakark oldu. Eli brnde aknlktan dikilip kalmt. Nice sonra felaketi anlar gibi olmutu. om azl sska kpek, azndan hayrl bir laf kmaz ki diye Hacere kzd ve sralayp sylendi. Oldum olas bu kza sinir oluyordu. Ba belas diye sylendi. Bu Hacere hamile kald duyulunca, herkes Bu kez olan demilerdi. Divitli Hoca da Bu kez olandemiti. Ama, her ihtimale kar yine de, muska yazdrp trbeleri dolamt. Nedense byk kz Glsm doduu zaman, kz olmas bu kadar sknt yaratmamt. Rstem, olan olmasn istemiti ama, zerine varmamt. Hatta, teselli bile etmiti.

 zlme glm, senin elinde deil,demiti. imdi anlyordu, neden erkek evlat istediini. Eer Glsm erkek olsayd, ifte ubua yapr, en azndan askere gidinceye kadar, babasnn yokluunu aratmazd. Tarlalar srer, hayvanlara bakard. Bunlar erkek iiydi. Her ne kadar kayn pederi ve kayn biraderleri, tarlalar ekip biiyorlarsa da, hayvanlara yetiemediler. Hayvanlar da satla satla tkendiler. Yalnz elinde iki dii kei kald. Onun biri de bu sene dourmad. Erkeksiz ev diye i geirdi. Yaam gvensiz, evler neesiz, yataklar souk, Allah kahretsin bu kan davasn. Rstemimden baka slalede erkek yok mu? Geldiler de onu ldrdler. Onun kimseyle kavgas da, davas da yoktu ki, kan davas da nereden kt? diye fkelendi ve gzlerinden yalar boand. Bir an, ac iinde o gnleri yaad. Sonra ,fkeyle gzlerini etrafa gezdirdi. imdi herkese kzyordu. Btn akrabalara, kocas olan btn kadnlara, yetikin olu olan tm insanlara kzyordu ite. u byk kz Glsm, keke erkek olsayd diye sylendi. Ama deil ite , diye kalarn att. Piirdii tarhana orbas bile tatsz tuzsuz. Varsa yavuklusu, yoksa yavuklusu. Evin iinde geziniyor ama, gel de bana sor. Uyuyor mu, uyank m belli deil. Kafas hep baka yerlerde. Mektup bekliyor, yavuklusunun askerden dnmesini bekliyor, velhasl bir beklenti iinde. Kocaya varnca sanki, ba ge erecek. Ne olacak kz ksm baba ocanda misafir oluyor,diye iinden sylendi. Keke misafir olsalard ?diye ekledi. Hibir misafir, konuk olduu evden bir eyler gtrmez. Hal bu ki Glsm, daha imdiden gtrecei yatak ve yorganlar, kilimleri, hatta bakr kaplar sayp dkyordu. Hacer de yle olacakt, belki de daha beter. Sonra yeniden Hacere hamile olduu gnlere dnd. Kocas Rstemin, usulca karnn ok-

ayarak, Olan deyiini, sevgiyle parlayan gzlerini, scack sarlmalarn unutamyordu. Sonra ne oldu?, ne olacak, bu Hacer olacak sska kpek herkesi yalanc kard. Btn dleri krd att. Olan olsayd ne olurdu sanki diye aklndan geirdi. Byk olan douruncaya kadar, seneler boyu ne zntler, ne skntlar ekmiti. Hatta Rstemin kardeleri, olan douramyor diye, stne kuma getirmeyi bile dnmlerdi. Neyse ki, byk olan dodu da ortalk duruldu. Bu sene okula bile gidecek diye iini ekti. Karda kta nasl gidecek? diye bir soru geti aklndan, ii szlad. Okul epey uzakt.Hasta olmaz inallah dedi. Sonra,Neden olacakm? diye kendi kendine yantlad. u eirdiim ynden kaln oraplar rerim, bir de yn alvar rdm m tamamdr. Ya kk olan?, ona da rerim derken birden aklna geldi. Ya Hacer diye sordu kendi kendine. nsaf artk, hepsine birden remem ya. Hem o byd, bu sene okulu da bitirdi dedi. Ona kalrsa, zaten Hacerin bir ie yarad yoktu. Halbuki bu olanlar, evinin direiydiler. Babalarnn kann arayacaklar, intikamn alacaklard. Onlar nasl Rstemi ldrmlerse, onlardan biri de lmeliydi. inde bir yangn, bir intikam atei, her an btn hzyla, hi snmeden yanyordu. Kan davasndan vaz ge deyenleri de iddetle azarlyordu. Ben yandm onlarda yansn diyordu. Hacere kzmakta kendini hakl gryordu. Kendisini de Rstemi de yalanc karmt, erkek deildi. Sanki bir marifetmi gibi, bir okul bellemi, srdryordu. Allah biliyor ya, okumasna da yazmasna da kzyordu. Okumasn evde otursun, kendisine yardm etsin istiyordu. Ama, yle olmad. retmen-imam-muhtar bir olup, kz okula gtrdler. nat etti, kalem defter almad, onlar aldlar. nlk anta almad, onlar buldular, buluturdular ald-

lar. Sonunda, Gaz alamam, lamba yakamam dedi. Bir teneke gaz ya gnderdiler. Ne yapaym btn ky bu kzdan yana dedi. Kyllere de ierliyordu ya neyse. Okumasn nasl beceriyor bilmiyordu ama, evde hizmet etmesini kesinlikle bilmiyordu. O mutfaa girdi mi, bir tangrtdr kopard ve btn kap kacak birbirine girerdi. Sonra fkeyle, Ben ona bir hizmet etmesini retirim ki, grr gnn dedi. Birden aklna parlak bir fikir geldi, Haceri hizmetilie vermek. Hem be kuru alrm, hem de boazndan kurtulurum diye dnd ve kararn da verdi. lkokulu bitirdi, okutmadn diyemezler. Eer retmen okulunun snavn kazanamazsa tamamdr dedi.Ya kazanrsa ?, aman o zaman da def olur gider. Sonra, o kadar ocuun iinden bu smsk m kazanacak? diye kendini teselli etti. Yaz gnleri olduka skntsz ve hzl geiyordu. Byk kaynnn olu Caferin izinli geldiini duymutu. Acaba Haceri hizmetilie vermekte yardm edebilir miydi. En iyisi bir kez grmekte yarar vard. Caferi ok iyi tanrd. Snf arkadayd. Bir gn birbirlerini grmeseler duramazlard. Birden eski anlar gzlerinde canland. El ele tutuarak okula gittikleri gnleri, saklandklar samanlklarda birbirlerine sarldklar o tatl anlar, ev devlerini Caferin nasl severek yaptn anmsad. retmen olduktan sonra Cafer kye gelince, babas onu evlendirmiti. Hatta Cafer in kna gecesine giderken, byk kz Glsm kucandayd. Birka sene sonra boandklarn duymutu ama, o da bir ka sene kye gelmedi ve evlendii de duyulmad. Acaba evlenmek iin mi kye geldi? diye dnd. inden mitle kark bir tedirginlik geti. Evlense de artk kyden almaz diye karar verdi. Haceri hizmetilie vermek kararn verince, ii rahatlar gibi

oldu. Byk olanla Cafere haber vermeyi dnd. SonraAcelesi ne?.Hacer gelsin, kendisi arsn, onun ii dedi. Hazrlk yapmaya koyuldu. Evin nn zenle sprd. Kilimleri silkeledi, minderleri hazrlad, kapnn sa yanna serdi. Ayn, kocas rahmetlik Rstemin istedii gibi. Rahmetli burada oturmasn ok severdi diyerek i geirdi. Gerekten de, buradan grnen manzara harikayd. Bu srada iki sere, cilveleerek ve havada alt-st olarak geldiler ve st perdeden tatl cvltlar kararak hzla, bann stnden getiler. Havada zikzaklar izerek uzaklatlar. Arkalarndan yle bir bakt. Dnya,sevda zerine kurulmu diyerek iini ekti. Yeniden baka biri ile evlenmesi olanakszd. Ne o Rstemi unutabilir, ne de kaynlar raz olurlard. Tam o srada Hacer kp geldi. Srtndaki odunlar grltyle yere brakt. Omuzlarn ovalad, belini dzeltti. Anacm ok acktm, dedi. Sara, olanca fkesiyle, Zkkmn kk, diye sylendi ve ekledi. Fazla laf etme!. abuk git Cafer aabeyini ar,gelsin!. Hacer nce, ne yapacan ard. Direnmeyi dnd, hi olmazsa bir lokma ekmek yeseydi. Annesinin fkeli haline barkt, hibir mit yoktu. Ekmek derken dayak da yiyebilirdi. Ban ne edi, yorgun ve krgn admlarla, ayaklarn sryerek yola koyuldu. Cafer aabeyi ilk kez grecekti. Bir merak dalgas sard iini, yantn arayan bir ok sorular yld kald. En ok renmek istedii soru, acaba annesinin syledii gibi, gerekten babasna beziyor muydu. Birden ii yand, bir eziklik dt yreine. inden alamak gibi bir duygu geti. Babasnn hayalini anmsamaya alt. Kendisine sarlp pt anlar, gznn nnde canland. Ah ! imdi

sa olsayd Allahm ne olurdu, annem bu kadar sinirli olmazd belki?diye dnrken birden, bir grup erkek kt karsna. yle bir gz gezdirdi, yalnz birisi dnda hepsini tanyordu. Tanmad kiiye bir gz att. Beyaz gmlek zerine kravat takmt. Kalar ve byklaryla tpk babasnn hayaline benziyordu. Babas nne inivermi gibi bir duyguya kapld, ard ve yolun ortasnda dikildi kald. Hepsi soran gzlerle kendisine bakyorlard. akn ve titrek bir sesle, Cafer aabeyi anam ard. Sonra yere bakt ve kendini toparlamaya alt. Tekrar ban kaldrp, Cafer aabeyin yzne bakt. Onun da tatl bir glmsemeyle kendisine baktn grd. Cafer arkadalarna dnd, Sara yengeyi bekletmeyelim,biliyorsunuz ok yamandr,sonra grrz. Hacere dnerek, Haydi gidelim! dedi. Toprak yolda yan yana yrmeye baladlar. kisinin de bozmaktan korktuklar bir sessizlik iine girdiler. Sessizlii ikindi ezann okuyan mezzinin sesi bozdu. Cr cr bceklerinin fon mziinde, uzaktan gelen kpek havlamalar, keilerin boynundaki anlarn pes perdeden sesleri gibi ky sesleri iinde yrdler. Aralarndaki suskunluu bozmadan, evin nne vardlar. Sara ayakta onlar bekliyordu. Hey Rabbim, u Cafer ne kadar da Rsteme benziyordiye iinden geirdi. Acaba,Cafere benzedii iin mi Rstem ile evlenmeye raz olmutu?. Hafife silkinerek, Samalama Sara, imdi bunlar dnmenin sras deil? diyerek kendini azarlad. Ciddi bir tavr taknarak, Ho geldin Cafer! deyiverdi. Cafer bir adm ne karak,

 Ho buldukdedi ve dikildi kald. Sara, oturmas iin eliyle yer minderini gsterdi. Cafer, ayakkablarn kilimin nnde kardktan sonra, pantolonunu dizlerinin zerinden yukar ekerek, bada kurup oturdu ve bekledi. Sara, olduu yerden Hacere dnd,biraz sert bir sesle, Git, aabeyine ayran getir, kendi karnn da doyur. Yeniden Cafere dnerek, Bizim halimiz herkese malum, sen neler yaptn ve neler yapyorsun, anlat bakalm, deyip gzlerini Cafere dikti. Cafer yle bir kmldand. ocukluk gnlerinin kara sevdas olan bu kadnn karsnda duyduu eziklii zerinden atmak istiyordu. Onunla karlamaktan, onunla gz gze gelmekten ekiniyordu ve hatta korkuyordu. Onunla karlamamak iin, kyden usulca kamay bile planlamt. Evet aradan ok uzun zaman gemiti. kisi de evlenmiler sonra ikisi de dul kalmlard. Hibir ey eskisi gibi olamazd. Bunu, onun da bilmesi gerekirdi. Ama niin kendisini artarak u skntl durumu yaratmt?. Sonra her eyi oluruna brakmaya karar verdi ve anlatmaya balad. Karm bir trl ehir hayatna uyum salayamad. Kylerde retmenlik yaptm srece, pek sorun kmad. Ama, ehre tayin edilince, karm kabuuna ekildi. Aalk duygusu iinde, btn hanm retmenleri, hatta kz rencileri bile kskanmaya balad. Her gn yeni bir kskanlk kavgas icat etti. Biraz da bu yzden, Lise bitirme snavn verdim ve retmenlikten ayrlarak bankaya memur oldum. Daha az yoruluyor, daha ok kazanyordum. Bu kez bankadaki kadnlar kskanmaya balad. Gezmekten elenmekten zevk almaz oldu. Her akam evde kavga hazrd. Son zamanlarda , dargnlk ve sinirlilik bahanesiyle, yemek bile piirmi-

yordu. Doktora gtrmek istedim, kar kt ve Ben deli miyim diye balayan hakaret dolu szler syledikten sonra, her zamanki alama nbetlerinden birinin sonunda da, Ben senin gibi bir adamla edemeyeceim, beni babama gtr. dedi. Boanal seneler geti. Ama imdilik evlenmeyi dnmyorum. diyerek yaantsn zetledi. Sara,zlm gibi ban sallad. Gerekte, zld falan yoktu. Hatta, nedenini bilmiyordu ama, yrek dolusu kzgnl vard. Senden bir dileim var, diyerek Caferin aknlk dolu yzne bakt ve onun bir ey sylemesine vakit brakmadan konutu., Haceri hizmetilie vermek istiyorum, bana yardm et! Cafer derin bir nefes alarak biraz rahatlad. Sonra Sara konumasn srdrd, Rstemin ldnden beri, ok aclar ektim, ok skntlar ektim. Hayvanlar sattk yedik. Tarlalar baban ve kardelerin ekiveriyordu ama yetmiyordu. Bir dilim ekmee muhta olduum gnler oldu. Belki bu kzn kazanaca ekmek parasyla yetimleri bytrm. Gnde ekmek parasna razym, diye szn balad. Cafer byk bir ykten kurtulmu kadar rahatlamt. Gzlerini oturduu kilimin geometrik ekillerinde gezdirerek, ne diyeceini ve ne yapacan arm bir halde, dnceye dald. Szde kye dinlenmeye geldim, bama gelen u ie bak diye dertlendi. Kars gidince, koskoca evde yapayalnz kalvermiti. Gndzler abuk geiyordu ama ya geceler?. Kahveye gitmeye almamt. ki, sigara sevmezdi. Ald gazeteler abuk bitiveriyordu. Sonra yine yalnzlk. Evlenmeyi dnmyordu nk, az fena halde yanmt. Yanna bir pansiyoner ya da bir ortak almay da iine sin-

dirememiti. ki sene ngilizce kurs almalar onu epey oyalamt. Sonra, devam zorunluluu olmad iin Akademiye kaydolmutu. imdi o da bitmi ve yine yalnzlk gnleri balamt. Evi vard, paras vard ama, yalnzd ve mutsuzdu. O srada Hacer, elinde ayran kupasyla kapda grnd. Kendisi iin verilecek karardan habersiz, rkek admlarla Caferin nne geldi, eilerek kupay sundu. Gz gze geldiler. Bu masum yz, bu sevgi dolu siyah gzler, btn retmenlik duygularn, tm kavuamad babalk duygularn ve yalnzln, bir araya getirerek dmleyiverdi. Aradm buldum galibadiye bir dnce iinden geti. Sonra Hacere dnd, Benimle gelir misin? Okullar alncaya kadar tatil yapm olursun. Hacer nce bir ard. Bu bir akamyd?, yoksa sz gelii mi sylenmiti?. Annesine bakt, annesinin glmseyerek Olur dercesine ban salladn grnce, sevin iinde koarak annesine sarld. Sara, hemen kalarn atarak ciddileti. ki eliyle kzn hoyratasna iterek, marma! dedi. Hacer sendeledi ve sonra dengesini buldu. Yzndeki sevin, hzn ve krgnla dnverdi. Mahcup bir halde, boynu bkk ylece kald. Cafer grdklerini ve iittiklerini bir anda zihninde yarglad. yle anlalyordu ki, Hacer bu evde fazlalk grlyordu. Belki de btn kabahati erkek olmamasndan ileri geliyordu. Annesinin onu gzden kardna karar verdi. Kim bilir, belki de olanlar kurtarmak iin bir kzn feda ediyordu. Yazk diye iinden geirdi. Dnyaya gelirken yanl adrese gelmi Hacer, bizim eve gelseydi ya, diye dnd. Sonra kalkarak Hacere doru yrd. Ayakta duran Hacerle bir hizaya gelinceye kadar meldi ve alnndan perek biraz geri durdu. Gz gze gel-

diler ve ok eyi birbirlerine sanki sylediler. Hacer ocuksu bir igdyle Caferin boynuna sarld. Cafer de onu skca kucaklad ve birlikte ayaa kalktlar. Hacer,Caferin kucanda, ba bana dayal, srt annesine dnk olarak duruyordu. Cafer kulana eildi ve ikisinin ancak duyabilecei bir sesle, Artk benim kzmsn,tamam m?diye fsldad. Hacer, Tamam, diye yantlad. Bu konumayla anlam oldular. Haceri yere brakrken, Yarn sabah erkenden gideceim, hazr ol !dedi ve Saray bayla selamlayarak ayrld. Gerekte, birka gn daha izini vard, kalabilirdi ama, bu olaydan sonra artk kalmak istemiyordu. Keyi dnnceye kadar, ana- kz, arkasndan baktlar. Sonra, kilimleri ve minderleri ieri aldlar. Hacer sofrada ok az bir eyler yiyebildi. Lokmalar boaznda dizilip kalyordu. Fakat kimse ona,Neden yemiyorsun ? diye sormad. Her zamanki gibi kk kardeiyle birlikte yattlar. Bir trl uyuyamyordu. inde mutluluk ile mutsuzluk kavga edip duruyordu. Mutluydu, yeni yerler grecek, belki yeni arkadalar edinecekti. Mutsuzdu, annesinden, kardelerinden, evinden ayrlmak ona korku veriyordu. Korkacak ne var,Cafer aabeyle gidiyorum,diye kendini teselli etti. Annesinin kendisini sevdiini pek sanmyordu ama, srekli kt davranmasn da bir trl anlayamyordu. Ne sylerse yapyor, hi kar gelmiyor hatta evin erkei gibi her yere kouyordu. br kardelerinin hi birine, hele olan kardelerine, hi de kendisine davrand gibi kt, davranmyordu. Belki ayr kalnca beni zler,diye mitlendi. Ne olurdu, erkek kardeleri kadar onu da sevse. Sonra,Keke ben de erkek olsaydmdedi. Uyumak istiyordu ama,bir trl gzne uyku girmiyordu. Dizleri

ve ayaklar ne kadar da aryordu. Kk kardeinin uykusu olduka ard. Arada bir tekme att oluyordu. Dzenli soluk alp veriini dinledi. Kardelerini de annesini de ok seviyordu ve onlardan ayrlmak istemiyordu. Uzaktan bir baykuun sesini iitti, Uyumalym, diye dnrken uykuya dald. Sabah ezanyla uyand ve hemen kalkt. Cafer aabeyi bekletmek istemiyordu. Kk bohasn akamdan hazrlamt. Caferin tembihi nedeniyle nfus kad ile ilkokul diplomasn da hazrlamt. Elini yzn ykad ve tam o srada kap ald. Koarak gelip kapy at srada, annesi de peinden geldi. Cafer bir elinde bavul ile kapda duruyordu. Glmseyerek, Gnaydn Hacer, dedi. Dorusunu sylemek gerekirse, Sara ile konumak ve hatta yzne bakmak bile iinden gelmiyordu. Bavulu at, Hacerin kk bohasn bavulun bir kenarna zorla sktrd. Hacer annesinin elini pt ve annesinin de kendisini pmesini bekledi. Annesi, Cafer aabeyinin sznden kma! demekle yetindi. Bir an bir sessizlik oldu. Herkesin kafasndan deiik yorumlar, deiik beklentiler gelip geti. Cafer el yordamyla, yannda dikilen Hacerin elini ararken, avucunun iinde buluverdi. Hafife skarak tuttu. Bu tututa, teselli vard, gven vard, sevgi vard. Bir kucaklama, bir scack sarlma vard. Sarann yzne bakmadan, adet yerini bulsun kabilinden, bouk bir sesle, Allaha smarladkdedi. Sonra geriye dnerek, otobs yoluna doru yrdler ve yol kenarnda otobs beklemeye baladlar. Hi konumuyorlard. Bir sre bekledikten sonra, ilk gelen otobs durmadan geti, ikinci gelen otobs durdu ve onlar ald. En arkada bo olan iki koltua,

yan yana oturdular. Otobs sallanarak ve sarslarak gidiyordu. eride de bir hayli sigara duman vard ama ,hi olmazsa beklemekten kurtulmulard. Grnte ikisi de pencereden darya bakyorlard ama, gerekte hibir ey grmyorlard. Kendi i dnyalarna ekilmilerdi ve orada kendi dnyalarnda yayorlard. Arada bir uyanr gibi oluyorlar ve tekrar dalyorlard. Hacer bir ara iinin ezildiini hissetti ve ackt aklna geldi. Caferin yzne bakt,Cafer gle bir yzle, Acktn m?, diye sordu. O da evet dercesine, ban ne eip kaldrd. Evde olsa, kimsenin byle bir ey sormak aklna bile gelmezdi. Cafer aabey nasl da bildidiye iinden geerken, iine bir sevin, bir mutluluk gibi bir eylerin dolduunu hissetti. Bir sre sonra otobs sarslarak bir yerde durdu. ofrn yannda ayakta duran birisi, Yarm saat ihtiya molas! diye seslendi. Hacer, dnd, htiya da ne ki? Cafer kalkt Hacerin elinden tuttu, beraberce otobsten indiler. Baka otobsler de vard. Geldikleri yerin nnd, sra sra dizilmi masalardan birine, karlkl olarak oturdular. Garsonlardan biri hemen, birer bardak ay getirerek nlerine koydu. Cafer de iki simit alarak geldi. Hacer, simidin birini iki eliyle birer tarafndan tuttu. Parmaklarnn ucunda, lk bir sevin duydu ve simidi skt. Simidin susamlar, tatl bir trtyla, masann zerine katlar. Hafif bir sesle ve ocuka kkrdad ve Cafere bakt, o da glyordu. Sanki tlsm bozulmutu, bu kez daha yksek sesle gltler. imdi ikisi de konumak bir eyler sylemek istiyorlard. Neeyle aylarn

iip, simitlerini yediler. Baka otobsler de gelmiti. lerinden Hacer ile yat kzlar indiler. Hi birisinde o biimde alvar yoktu. Ban eerek alvarna bakt. Cafer, ehirde bu biimde alvar giymezler, dedi ve gltler. Tekrar otobse bindiler. Epey bir sre yine kendi i dnyalarna ekildiler. Daha sonra, gelen giden otobsler ve taksiler oald. Otobs, be alt katl evlerin nnden geerek bir ok otobslerin arasna girdi ve sarslarak durdu. ndiler ve biraz yrdkten sonra, bir dkkana girdiler. Dkkan sahibi, Ho geldin Cafer Bey, emret! dedi ve Hacere bakt. Cafer, Kk kz kardeim Hacer, burada ortaokula gidecek, elbise ve amar alacaz diye yantlad. Kk kz kardeim szne Hacer, hem ok ard hem de ok sevindi. amarlar ve oraplar, abuk seilip paket yapldlar. Sra ile asklara dizilmi elbiseler nnde Hacer, bakt kald. Ne kadar da ok elbise vard. nce, elbiselerden bazlarn giydirdiler, zerine uyup uymadna baktlar ve zerine uyanlar ayrdlar. Sonunda,krmz renkli ve beyaz kemerli bir elbise giydirdiler. Aynada kendisine bakt. Sanki onun iin dikilmi gibiydi. Kollar ksa ve beyaz frfrl,etekleri de beyaz frfrlyd. yle bir kendi etrafnda hzla dnd. Savrularak alan eteklerine bakt. Kollarn kavuturdu, stndeki elbiseyi kucaklyor gibi durdu ve Cafere bakt. ok sevdiini ve ok beendiini her haliyle anlatyordu. Cafer, Bunu da sarn dedi. Elbise ve amar paketleri Hacerin elinde, bavul da Caferin elinde olarak dkkandan ktlar. ki sokak sonra, yksek bir evin

nnde durdular ve ieri girdiler. Bir kat merdiven ktlar ve Cafer bir kapnn nnde durdu. Anahtarla kapy at ve ieri girdiler. Cafer, ayakkablarn kard, terliklerini giydi, Hacere de, boand hanmndan kalan, bir ift topuklu terlik verdi. Sonra ,btn odalar birlikte dolatlar. Ev, bir bekar iin olduka byk saylrd. Kapdan girince kk bir hol, tam kapnn karsnda bir mutfak, sol kolda iki oda byklnde bir salon, mutfan yannda oturma odas, sonra bir yatak odas ve bir alma odas vard. Yatak odasna bitiik alma odasnda, bir masa, zerinde bir masa lambas, kalemlik ve kitaplarla, raflara dizilmi bir yn kitap grlyordu. Cafer, her eyin yerli yerinde olup olmadna bakt. Evdeki rutubet kokusunu gidermek iin, baz pencereleri at ve salona gelerek bir koltua kt. Derin ve dolu- dolu bir Oh ekti. Hacer, eski hanmn topuklu terlikleri zerinde, ayakta duruyordu. Yar akn, yar endieli, bu evdeki yerini anlamaya alyordu. Bu evde misafir mi olacakt, hizmetilik mi yapacakt, yoksa gerekten evin kz gibi ortaokula m gidecekti?. Tedirginliini zerinden atmak istiyordu ama bir trl kurtulamyordu. Cafer, eliyle bir koltuu gstererek, Otur, evimize ho geldin dedi. Hacer, nce anlayamad. Sonra, dalgnlndan silkinerek, sevinle koltua iliti. Ban kaldrd, gzlerini Caferin glmseyen yznde gezdirdi ve gzleri onunkilerle birleince, btn kalbiyle, Evimiz dedi ve gltler. Sonra Cafer, ciddi ve inandrc bir sesle Bak Hacer!, sen bu evin kzsn, yalnz birka gn iin, konuk gibi davranman istiyorum. Evin iinde benim yaptklarm grecek ve reneceksin. u oturma odas, bundan sonra senin odan ola-

cak. Bir masa koyarz, ders alrsn, divanda da yatarsn. Televizyonu salona alrz. imdi nce ykanmalsn ve yeni bir hayata balayacaksn, dedi. ofbeni yaktlar. Hacer, Salarm tarayp rebilirim ama iyice ykayamyorum, dedi. Banyoya girdiler. Hacer, entarisini ve bir hayli kirlenmi gmleini kard. Sonra, skntl bir yz ifadesiyle ve yanaklar kzararak, alvarn iki eliyle ukurundan tuttu. Yzn Cafere doru kaldrd ve soran gzlerle bakt. Cafer glmseyerek, O kalsn, karken yeni amar ve elbiselerini giyersin, dedi. Hacerin ban sabunlamaya balad. Bir yandan da dnyordu. Zavall, ne kadar zayf ve bakmsz, kollar ve bacaklar p gibi, btn kemikleri saylyor, bir deri bir kemik kalm, bu kza on iki yaanda demek, hi de inandrc deil. Bir de banka mdrnn kz Nesrine bak, o da on iki yanda ve o da ilkokulu bu sene bitirdi. En ksa zamanda Doktor smail aabeye gidip muayene ettirmeliyim. ki gn sonra doktora gittiler. Cafer tedirgindi. Aabeyim dedii doktora syleyeceklerini, kafasnda sralamaya urayordu. Hacer ise, korkuyordu. Bu korkunun nedenini bilmiyordu ama, korkuyordu ite. Doktor, Aman kimler gelmi,Caferim gelmi, diyerek iki kolunu at ve candan bir davranla, btn itenliiyle kucaklayp pt. Sonra, arkasnda duran Hacere bakt ve ayn anda gzlerini Caferin gzlerine dikti. Gzleri sorularla doluydu. Cafer, nne bakarak; Amcamn kz ama, biz Hacerle karar verdik, biz herkese kardeiz diyoruz, soy adlarmzda ayn, dedi. Aralarnda byle bir konuma gememiti. Hacer hemen bu

tatl yalan benimsedi, sevin ve mutlulukla dolu olarak dikleti. Gzleri ldayarak doktora bakt. Bu salar krlam adama kan kaynad, iinden boynuna sarlmak geldi. Muayene sonunda ilalar yazld, aylar iildi. Ayrlrken Doktor, Caferim, kz kardeinin sal yerinde, derken gzn de krpt, hepsi birden gldler ve sonra ekledi, Yalnz, biraz beslenme bozukluu var, konutuumuz gibi yedirip iireceksin. Seneler boyunca Cafer, her ay ba geldiinde, maan alr almaz, ekmek parasnn bir aylk tutar kadar paray, Saraya gndermeyi srdrd. Allah biliyor ya, iki satrlk mektup yazmak iinden gelmiyordu. Kendi z kz Hacere kar tutumunu balayamyordu. Eskisi kadar sayg da duymuyordu. Hele kendi erkek ocuklarn, kan davasnda kullanmak istemesine de kar km ve ok kzmt. Bir kin uruna ocuklar da mahv edecekti. Gnlk yaantlar iinde, aradan on sene kadar bir zaman gemiti. Cafer, byk kente banka mdr oldu ve kente tandlar. Hacer, byd geliti, harika bir esmer gzeli ve akll bir gen kz oldu. Ekonomi Fakltesini bitirdi, Caferin bankasnda Stajyer memur olarak almaya balad. Gerek iki karde gibi mutlu olarak yayorlard. Birlikte geziyor, birlikte arkada gruplar iinde eleniyorlard. Sanki ky, anmsanmayacak kadar ok uzaklarda kalmt. Bir gn, hademelerden biri Caferin odasna gelerek, Yal bir kadn sizi grmek istiyor, dedi. Buna benzer olaylar

her zaman olurdu. Gelsindemesi zerine, kadn getirdiler. Bu Sara idi. Gerekten yal bir kadna benziyordu. Salar aarm, gz ukurlar derinlemi, adeta gm bir durumdayd. O otoriter, her kese kafa tutan kadn gitmi, yerine sklm pklm, yal bir kadn gelmiti. Cafer yerinden isteksizce doruldu, Ho geldin Sara yenge, buyur, yle otur diye yer gsterdi. Hademeye dnd, Konuumuza bir ekerli kahve getir! emrini verdi. O srada, Hacer de annesini tanm ve koarak gelmiti. Kapdan girince, annesi yle bir bakt ama tanmamt. Ne zaman ki Hacer elini pt, Ah kuzum diyerek sarlmak istedi ama, Hacer izin vermedi, geri ekildi, karsndaki bir sandalyeye oturdu. O anda Caferin hayalinde, Hacer ile ilgili, eski gnlerden baz sahneler canland. Haceri tand gn, annesinin ona kar nasl kt davrandn, kk kzn o andaki zavall durumunu, bir bir anmsad. Sonra, btn ciddiyetini taknarak, Hayrdr inallah Sara yenge, bu kadar sene sonra seni buraya getiren nedir? diyerek gzlerini dikti. Pek hayr saylmaz Cafer!. Kk olan iin, ya kk olmas nedeniyle, az ceza greceini sylediler. O da babasnn kann ald,onlardan birini ldrd. Onlar da gelip byk olumu ldrdler. imdi, ocuklarmdan biri damda, dieri mezarda, ben ne yapacam, bana yardm edin, diyerek alad. Belki de onlarn yannda kalmak istiyordu ya da maddi destek

bekliyordu. Cafer, Hacere bakt, gz gze geldiler. Hacer ne derse onu yapacakt. Onun iin her trl fedakarla hazrd. nk onu z kardei kadar ok seviyordu. Sarann yanlarnda kalmas, olanaksz bir eydi. Bu kadna bir an bile katlanamazd. inden gelmiyordu ama, maddi destek olabilirdi. Hacer, annesini dinledikten sonra, yerinden kalkt, biraz da sinirli bir tavrla, Ben karmam, diyerek hzla kp gitti. Demek ki o da iine sindiremiyordu. Cafer, arad yant bulmu, istedii onay almt. Ceketinin cebinden czdann kard, iinden bir miktar paray bir zarfa koydu. Bak Sara yenge, imdi u paray al!. Yol paras yaparsn. Doru kyne git. Her ay, ekmek parasnn bir aylk tutarn, bu kzn hatr iin, yine gndereceim. Sen hi kimseyi dinlemedin. Kendi kafana gittin. Hem ocuklar yaktn, hem de kendini yktn. Bizi de bir daha rahatsz etme, Keskin sirke kpne zarar derler ya, ite bu odur. diyerek szn bitirdi. Sara, Haklsn Cafer!. Kendi kafama gittim ve btn ocuklarm, her eyimi kaybettim. Yavaa yerinden kalkt, isteksiz ve yorgun admlarla kapya yneldi ve gitti.