^ '^*^ K

Çv-lW;'^ ^ A'^.M'

J
i ^^(r V «-
^\?v
'
"N^^
^.l ^ ^: V
Mj|l -m

f *v ^^

f _
- < '%'
^s
^. :fH
-^Ov

\yi'^

rt^-

^'

~>'^^»*È%,

v^^' *.#'
'Vt-

-v^^
 iO
«* \ii^
s
^

4'

AMSTELAEDAM.

Î.V %^ —
 LIBRARY !

14©
 TIIEOLOGIiE
CURSl s COMPLETUS,
i

EX rnACTATIDUS O.MMLM PEKFECTISSIMIS UBIQUE HABITIS, ET A MAGNA

FAUTE EPlSCOPOUUiM NECNON THEOLOGOllUM
EUROP.C CATHOLICjE,
UNIVERSnr AD HOC INTERIIOGATOIIUM, DESIGNATIS,

UNICÈ CONFLATUS,

Plurimis annotantihiis preshjteris

ad docendos levilas pascendosve populos allé posilis.

ANNOTAVIT VERO SIMUL ET EDIDIT

J. P. M *
.

EDITIO NOYISSIMA.

TOMUS VIHESIBaUS-SEPTIMUS.

DE HISTORIA SS. IMAGINUM ET PICTURARUM ET DE AGNIS DEI. ANTIFEBRONIUS —

VTNDICATCS, SEU SUPREMA ROMANI PONTIFiCIS POTESTAS, ADVERSUS
JUSTINUM FEBRONIUM E JUSQUE APOSTOLOS VINDICATA.

PARISIIS,
APUD EDrrORE.M,
iiV MA DICTA ; D'AMCOISE , PRÈS LA BARRIÈRE D'EiNFER,
OD PETIT-MO.NTROCGE.

1843.
 Digitized by the Internet Archive
in 2010 with fùnding from
University of Ottawa

littp://www.arcliive.org/details/tlieologiaecursus27mign
 ELENCIIUS

ACCTOMM ET OPEMIf QVi IN nOCCE VOLVUINK ComlIKENTVR.

_®o.

JOANNES MOLANUS.

Imaginum et Picturarum pro vero earum

De Historia SS.
col ï>

usu contra abusus ^^^

Oratio de Agnis Dei

ZACCARIA.

Suprema Potestate romani

Antifebronius vindicatus, sen de
vind.cemTheo-
pontificis advcrsus Febronium, ejusque
k6i
dorum aPalude

MOSTROUGE.
IMPRIMERIE DE MIGNE, A
 MUMTU.M.

mm

MONITUM.

renés nos iniulom est qiioil laiiloperc cxnptaba- bronii fl) docirinis, qnasi ex impnro fonte, magistra-
iniis ; noc jam pinliibeinur quin leciidaimis ad iiilc- tns, niinistros, regcsque biformes,est rem religio- iil

gi'iim , iia latncii ut in uno volumiiiiim nosironim sam siintd ac politicam soi jnris lacienies,
ernpisse ;
coiiliiieantur.diio c^xquisila opéra, quoriiiii excellcnlia ibi intinxissc calamum scriploros oratoresqne qnibus
non ex eo taiitnm clucct qiiod vix et qnain pliirimo cordi fuit siibjici sacerdotem eausidiro,
,
episeopnm
veiieant, scd ciiam ex eo qiiod apprime sartiaiit lacu- pra.'feclo, ponti/icem régi, Ecclesiam regno,
spiritua-
nam qii;e, nobis iiivilis IViislraiiuc lum illa ipsa opéra lia temporalibus ; ibidem arma snmpsisse cum cx-
qiiihiis jam explenda est iiivcsiigaiitiliiis, in nostro pnlsores jesnitarnrn membraquc Parlamenlorum id-
lheologi;e eursii usqiie nimc insanabilis exstiiit. Illo- ira-gallicana, lum etiam eos qui sive constiiuiionem
nim porro diionim opernm posierius , quaiiior com- civilem,s\\c(irticuloscoucordalusorgamcosre(\e§cn]nn
pactnin voliiniiiiibiis in-S", aiictorem hubet jesiiitani Qucm fugil Febronii illiusve asseclarum
connncn-
doclissimuin nominc Zaccariani, liluliiniqne : Aniifc- tatorumque principia movere Uelveiicos ut
spolient
lironius vhidii-cUiis (I); priori aiilcni, qiiod inscribinir aut etiam abrogent inonasteria; Barnssos, iit princi-
Ilisloria imaginuin(i), qiiod(;ue uiiicoscd iiiaximo vo- pes Ecclesix' non secns ac ecclcsiaslico*
apparilores
liiniinc ln-4°comprcbenditiir, faniam ingenlcm coiici- de suo n?nncre demoveani liispanos, Lnsiianos, nec-
;

liavit vol ipsum aucloris iiomen scibcel Molani, viri non et Brasilienses
,
, nt in clerujn oniiii vinntioniim
prxclari inlcr onines llicologos qui lacultalcni anli- génère s.cvianl, bona ipsius rapienies, libcrtatem
qiiain Lovanieoscm dociiiiia illusirarnnt. Uirmnquc adimcntes , aut scliisma niolienles tnrpissimum
;
vero opns ,
quanivis ad lempora jam non viciniora Russi;u impcratorem, ut nationcs intégras per
fas et
nosiris pertineat , diversaque in materia verseiur, nefas cogai ad aposiasiam ?
utnuiiqnc, inquimiis, pra-ier inirinsecam cxcellcn- Nobis ergo videninr rem niaxiini momenii lectoris-
liam, nwxime commendat mira ad siatnni pr;esentem que benevolenlia dignissimam pcracluri
, si duo ida
iclalio, sivc, ut aiuiit, aclualilas. Ecqnis cnini calho- opéra Molani sciiicet
, et Zaccarine , nova edilione
licus non optinie secum agi duceret, si exiguo lanium donaverimus : siquidem prius Proieslanlcs Iconocla-
acre impenso , ha-c duo armameiitaria sibi palerenl? siasqne omnium sa'culnrum mirum i^i modimi con-
Niinc pr.tseriim teniporis, cum rrolesiatilismns fntei, eriuliie catliolicœ iradiiionis evolvciido seriem
principio liberi exaniiiiis, quasi vi inclnciabiii, ad sni de imaginibus, operibus picloriis sculpiilibns.pie,
et
ipsius cxcidium rapienle, poslqiiani dogmala, disci- eœleris culini nostro inservientibus ; iu posteriori
plinam, moraliaque praicepia in propriis laie niembris vero peremptoriis argumenlis rcsoivainr quidqidd
laciniavit, tandem ex omni parle niidns, fliiclibiisque callide sublililerque objici solct ab iis qui al)ripionle
quos ipse concitavil jamjam opprimendns, ad singu- ciipiditateEcclesiam oppriniendi, ipsnm oliui aggressi
las eaibolicismi formas piaclicasque exleriorcs tré- sunt aut eliani nunc aggrediuninr, diversi
quideiii no-
pide confiigit, qnasi vestimenluni nuditali tabulamque minibus, odioautem unanimes. Qna; cum lia sint, vix
nanfragio qiixrens; cunique ex altéra parte, ille ipse aliud invenire est volunien, quod tautorum bonorum
l'rotcsiantismus , Jansenismus necnon et Pliilosophi- quantorum islud iu se foniem liabeai.
smus, plerisqnc Europx, qnibusdam auteni Amcricoc Atvero banc etiam dccasionem alacrilcr nccupa-
regnis, eo vires conieiidnnt ni Ecclesiam cnm mini- , mus ab errore gravissimn quideui , minime autem
stris, discipiilis, ciduiqiie ipso, in indignissiiiiani ser- voluntario, prajcedeulem lomum pnrgandi. Ibi enim
vitulem rcdigant. Cui cnira non compertuni est, ex Fe- catalogns reperilnr a Wilassio, Dnpinio, Dinouarlo-
que, ilieologis sciiicet vel ultra-gallicanismo vel
,

jansenismo addiclis , conlextns ; in quo , inler opeia

(I) Si quis interrogaverit qnam ob causam ^«Ui/e/iro-
ulilitcr consulenda, quaulam imprudcnler niianUir,
nhim Ipsum prclo fraudcmns hoc responsuin habebit , :

nos scilieel, in liac re, lum celerilati, lum iootoris crumcna', qnibus noiam inussit probibiioriam Index roma-
sine ipsius curiosilatis el inslruelimiis injuria, cousuluisso.
nus, inler vero auclores catliolicos nonnulli acccn-
Cuni ciiim oiius illud ilalico scriplnm sit idioiiialo, atque in
Aniiicbronio viiidiculo peue liUeraliler redivivuni, iuio el sentur Ecclosix advcrsarii, V. G., Musson, Frapaolo,
novis aUiUini :ir.^unienlis ex ipsa dcrensionc cmcrKonlibus;
liluc facile inlolligitur lucrum ex nova Anlilebronii edilione
oiluiruin, non di^'Buni cssf cujus causa lougas Iraductio-
(I) Notandum est sub pmenlito Febronii noniine lalere
nis nieras cl ambages suslinuerimus novunique cursui no-
Hoiillifini .loannein Nu'olaum de), cpisropum Myrioplii-
(
8lro supcraddiderinius volunien.
lensoni in pnrlibus, aucloicniquo opi'ris cui Ululns Jusliiii :

[i] Eximiam recudimus edilionem <|uam lypis Academi- Febronii Uc slaltt prœnmti lieclesia' liber iiiigularis. X reviris
cis l.ovauii uiamlavil Joaiuus Nalalis Paipiol, auiio 1771. nalus auno 1701 vila cussil anuo 17110.
;tt MONITUM. IV

Alinanus, Vigor , Richcrius aliique ejusdem farinx. cpiscopos, quorum est dijudicare doctrinam, instanter

Porro ut lalem calalogum lypis mandarcmus nos roganius ut de locis opernm noslrorum quibus Tel
iiupulerant consilia quorumdam sacerdoluin non aliiiuaniulum olTendereiur dogma, moralis, vel disci-

minus digniiate quam piclalc insignium, quos de plina Ecclesia; caiholicae, nos conimonefaciant, ita

doclriua non nisi venerari licebal; movit vero prce- cdiiiones nulli criminationi obnoxias excudcndi cupi-
serlim opus a jesuila lum scieniia luni pielatc com- des ul , siatini ac per nionitiones bujusmodi aliquid
niendando Yesuntione editum anno 1820. viiii nobis innolueril, singnli leclores cbarlam medi-
Quidquid autera sil de causa erroris, cliarlam ad- cabilera , ipsa iranslaiione omni impcnsa immuni
jitiliam suppeditabinius, qua nefanda illa retracicn- rcccpturi sint. Ei|uidem in lot ac tantis operibu»
lur indicia : eidem vis insislenles quara sumus oliin explorandis edendisque ,
prxserlim cum in nialeria
seculi, cum locis quibusdam mcndosis circa transilum diflicili et maxime absirusa \erseniur, non est quo-
maris rubri, eversionera muroruni Jéricho, monacbos modo ignoranlia infirmiiasqtie hominis nulla ex parle
/iicndicos discaiceaiosque , divorlium, Jonam, etc., se prodaiit : quod ipsimet experli , quidquid meiido-
remedium essel afferendum , suniusque in posierum rum nobis exciderit bumiliter agnuscemus, sedulu
seculuri, quelles aliqua aderii nécessitas. Quod utinam corrigeraus, lectorem roganies ut sibi Monitum illud

deinceps ne semcl quidem accidat ! Cœierum quid-

,
in memoriam reducal quod torao vigesimoquinlo liini

quid est in orbe catholico eodcm ac nos sacerdoiali Cursus Scripturœ lum Cursus Tlieologiœ adscribi cu-
characlere donaiorum, maxime vero reverendissimos ra\ iuius. M.
 J. NiVTALIS PAQUOT
îtcctoit Wncbolo.

Inler viras Htuslriores , quos lulil aduUo jam seculo laeuin, mdlxx, cuin graila et privilegio regiat» majeâU
X \'l floioitissiim Loi'auicnsium acadcmia, magnum uu- Siibsig. Itrœciic. In aversa pagella leg-tur : Roi'fon-
tnen adiptus csl Juaimes .'/y/miiis ,
pulie balavo , mutre sioiiis (iiiodlibcliex quxsiio I. Ulruin sacrarur» iraa-

lovimiensi , natus insulis Flaiidrorum ; apud Diesiam giiiuni usus Icgilimiis sii el reiinendus. II. An liceat

Drabmilia' pU yicotai Hscliii cura educalus ; in Athenœo orarc pro iis ipii mine martyres moriijninr. lîi. \a
dcinde nustro ,
quod sibi patiium rcpuUibat , (id alliores daniiialo adiiiorlein liceat riegare cucli.aisliani. Con-
eveclHS discipliiins , ac suprcma snenc tlieologiœ iaurca linet hœc cditio, (dcmplo indice rerum el sententiiiruni

donatus ; quum clium hic in regio pastorum seminario libri de Piituris sticris , ad culcem opposito) geminala
dûcuit ; ab ejus condilorc Philippo secundo subinde ad {oliola 185, sive paginas 5(J6', ejus formœ quam vulgo
tihroium exmnen députants , aposlolici ac regii ceiisoris in ù2 appeilaiit. Idemopus, ex scliedis aucloris'meliori
tilulo. Uœc vero mttncra , et postrcmo juncCum canoiiià online disposilum , cl mutta accessione locupletaium , ab
olliciuni , pie diligcnlerque Molanus exercuil iisque ad ejus morte rtirsumprodiit opéra HenriciCuyckii primum
,

nonum anni mdlxxxv meusem,qui extremus iili fuit, S. theoloyiœ ductoris lovaniensis, deinde sccundi Rurœ-
vix ingrcsso vitœ annum tcrlium supra quinquatjesimum. mnndensium episcopi, sic mulato tilulo : do Hi^loria SS.
Grave viris doclis ac bonis accidil mortis ejus nunlium ,
Iniagiiuini, pro vern caniin iisu contra abiisns, libri IV.

despcrantibus ei parent in ccclesinsticœpatriœquehistoria! Auclore Jeanne Molano , regio tlieologo, et cive lo-
notitia cilo nasciturumin Betgio. vaniensi. Lovanii apud Joanneni Bogardum , typogra-
Quare cum , fato fnnclttni iituudiisset illuslrissimus car- phumjuratuni, anno UDxciv m l'î., mediocri chara-
dinalis Bnronius, sollicilumscse ostendit, ut quœ Mola- clere, foliolis ,202, aive paginis 404, citra epistolam
nus ad llsuardi Martyrologium iterttm addenda reli- nuncupatoriam , capitum elenchum, aliiqne pauca, 16.
qucral , eu continua vulgarentur. tEquidem , aiebal (1), payelUs comprehensa. Jlecusus est iteriim liber hac in-
( lanti mi , de Ecclesia Dei et verilaCe catholica oplime scripiione : D. Joannis Molani, S. llieolngice Lovanii
i meriti,necbreveinscltedulant deperire œquanimiler pa- prufessoris ,
|ioniilicii et regii librorum censoris , de
I lior ; cui , dicam ingénue, isiliœc omnia hac ex parte lliàluria SS. iniaginuin el pictur;iruni, pro veniearuui
< accepta (ero ,
quod in densissimam silvam primus ipse usu contra abiisus , Idjri IV. Duaci , apud Gerarduni
I ingressus , tniiti atiisque adilttm patefecit. Quo eliam Pinchon , sub sigiio Colonise , anno 1017, pagellis in
< nomiite cum ego tum , ervditi omhes ,
pliirimum ei de- 12 456 , duodecim in prolegnmenu udhibitis (1). Mliil

I bere, tubenter agnoscimus et eonfiteinitr. tHœcidbneus habct hœc cditio supra sectindam , mox iiidicatum : iino

in priniis rerum earuni arbiler. minus aliquid , videlicet Hcnrici Cuijcliii nuncuputoriam
El vero quam improbo labore, quant perspicaci ingé- epistolam quœ prœfalionis vicem supplebat. llaque ulte-
nia ,
quant singulari inodestia ,
quam exqtdsito judicio ram illatn sequcndam duxi nulla parte a me niuti- ,

versatus in utraqueilla palœslru fuerit Molanus , clamant landam aique cidem adjicienda putavi quœ c primu
:
,

jam appellutœ ad Usuardi Martijrotogium annoialiones, ( reclc ait sccus ?) exsectn fuerunt , sed le, teclor ubi-
,

clamatopusinsigne de NatuUbus sanctorttmBelgii, clamai cunque ea occurrent ,

palain adinonito.
erudila de Canonicis lucubratio , alque, ut cœtera prœ- Operam aulem non scgnein posui ul, queinadmodunt
termiltam , istud ,
quod orbi littcrario reddimus opu- integer, ita purus omnis mendi redirel in publkum au-
sculum , ipsa argumenli natura , et r-erum ubertale , ac clor celeberrintus. Quiire, collalis inter se prioribus
varielate , amœnum : mulluquc complectens , ad sacrurum eililionibus, quœcunque offendi orthographiœ, iijpagra-
titterarum cxplicationem, Itœrelicortim confulationem, pliiœque, vitia susluli : nihil immtilari , nihd detruhi
ac prœseriim ecclesiasticariim aiitiquiiulum intelligcn- passas sum : nihil in lexlum, ut vacant, intuli , prœtcr
titim ittilissima. voculas aliquot, uncinis [ ]
inclusiis , euique Vil eineii-
Id primum in lucem exiit hoc tilulo : de Picluris et dundi, ici explicandi ,
gratta insertus. htcm feci in
Imaginibus sacris , liber uiius : Iracians de vitandis librorum citatioiiibus, margini appasitis; quœ frcquen-
circa cas abusibus , et de earuin significationibtis. tiores quant prius occurrent, multis eo jam ex ipsa au-
Auclore JoaniieMolano, Lovaniensi , sacrae iheologiae ctoris oralione a me rcjectis, liim ul lectoris coinmodo
liceiiliaio , et Lovaiiii ordinario professore. Ejiisdein consulam, tum ul hodiernœ comnetudbii tibrmnaccam-
responsio qiiodlibeiica ad 1res quausliones ,
qiiic versa modem ; qua etiani de causa , in capilum liiulis , pras-
pagina iiidicanlur. Lovaiiii , apud Hieroiiymum Vel-
(1)In liuc liujus cdilionis legitur « Duaci ex lypogra- :

Prologn secunds editionis anoolalionutt. adEcclesi»

(I) plilaPétri Avrov, tYpograplii jurati sub pelicaiio auieo,
romanae MarCyrologiuiu, cap. 9. auuo 1017.
TH. XXVII. {Vne.j
 NOVI EDITORIS EPISTOLA. 8

fixas argumentis voces capul I., caput II. , ego posipo- Pictore chrisliano ,
qtiem eodem anno prodiissc accc-

sui. htlerpungendi ralionem, et quœcumque ad lypo- peram, et miti's in cœlum audiebam laudibus effcrri.

tlietarum artem atlinent, ipsc ubiqne direxi, ac emendavi. Sed librum nactus (i) ,
pro thesauro ,
quod aiuiil

Cœtera omiiia reliqui inlacla, ac ne arliciilorum quidem carbones inveni; nilnl enim aliud ab auctore prœslitum

sérient usquam iuvertere valut, quanquam eos inierdum erat quam quod Molani libellum plurimis qua scho-

ordine commodiori disponi poluisse cemeam. lasticis ,

qua concionatoriis meditationibus auctum , ac

Porro quum anintadverlercm , lesws (aclorum haud pingui oralioiie conveslilum, llispanis suis exhibuisset :

infrequenler a Molano profcrri, vel iiiccrlos , vel (abulis critui vero eiaminis , aul sacrœ , ac antiquariœ , et

respersos, vd denique nimium récentes, sed ,

vcterum ecclesiasticœ erudiiionis, quam in primis quœrebam
nomiiie, ejus œvo yulgatos , ega tectores, sive juniores nec vola ttec vestigiuni apparebal, si modo ea demeres
ihe in pairum lectione mhius exercitatos, ca de re quœ ille ex auctore nostro in codicem suum translulil.
commoneiidosexistimabam. Alque liœc milii prima causa Ex eodem Molano quoddum, ut ita dicam, ossilegium

fuit aimotalioiium opcri parundarum. Accessit altéra, fecit R. D. Josephus Mcrij de la Canorgue, aplensisin
quod acctirutum cœleroqui scriptorem in paucis aliquot provinciâ gallica diœceseos presbyter, quum , ante àn-

tocis hatliicinalum esse, in atiis pliiribus hœsisse am- nos qmuque tel sex, Picloriain sm«mî Tbeologiam (2)

bigmtin, ac judicinm suspendisse deprelienderem,quando ederet. Nam in eam de penu suo nihil uttnlil : sed Mo-

non décrut veritatis eiiquandœ modus. Demum res tanum omni disquisitione hislorica spoliavit : ac velut

quasdam, eliam non levis momenti, Molanus inierdum ex eleganli corpore abstractis carnibus , et fusa humore,

mifi alterove lestimonio probabut ,

quum plura ,
caque jejicmim, exsuccum, et cute gallica intectum sceleton

graviora nonnunquam suppetea;nt, quœ pulabam uliliter orbi Iradidil.

tri adjunclum. Alia non pauca tneditanli succurrerunt, Spc quoque mea frustratus suin ,
posiqnam incidi in

qttibus aulumavi fieri posse, ut et prœclaro operi cla- Hisloriain uiiiversalcni , Pictura; Sciiliilurseque ac-

rilalis uliquid adderem , et juvenltili ecclesiasticarum coniniodalain, alque a U. Michaele Francisco Daiidré

hisloriarum ac rituum studiosœ gralificarer. Bardon (5) ituperrime vulgaiam. Pervolutis enim to-

Hœc ut prœsiare tolerabili saliem ratione possem jiiis tribus, quibus autiqui Fxederis historium auctor

parum juvabat theologorim eorum libres evolvere qui complexus est, id unu>n illi propositum comperi, ut pi-

saaarum maginuni usum ac vencralionem ub hetero- ctores ac sculptores ex propriis artis illorum principiis

doxorum argumentis et cavillis vindicarunt ; non enim adjuvaret : cœterum ca quai ad antiquariam doctrinam

id prœcipue agilur in opi're Moimi, qui eo (ère specta- pertinent, aut insuper liubuit , aut perfunctorie tantum

lil, ut recepi.as in Ecclesia calhoiica speciatium imagi- attigit.

nuiu (urmas tuerelur ; abusus ,

qui in quasdam irrepse- Hœc igilur oracula [ruslra scitatus, alio mihi confu-

riM cxstirparet ; minus nolarum originem panderet ;

,
giendum intetlcxi, ac nullo plerumque duce investigan-

ac dimum quidquid in Imjus illiusve aut mijslerii atit , dum, unde Molani dicta velillustrarem,vel emendarem,
sancii, consueta pictura obscurum vîdebalur, ex hïslo- Loudon, priiited for F. Fayram.... and J. Leake 1750. in-
12.-pagg. -202.
ricis monumentis illuslrarel.
(1) l'iflor ebristianus sive de errorilius qui
cruditus ;

Ergo quarendi mihi fuere qui proposilum argumen- pasbim admittuiitur circa plngendas alque effingendas
Ac primum occurrerc Fmde- sacras imagines, lil)ri octo cuni appendice. Opus sacra;
fum ea ratione tractassent.
Scrij.lur,i; alque ecclesiasticœ bisloria; studiusis non inu-
riei liorromœi, cardinulis, S. Carolo cugnati, ejusdem- tile. Auctore R. P. M. Fr. Juanne Inleiian de Ayala, sacri,

ilo l'iclura regii, ac uiiblaris ordiuis bealœ llariœ de mercede redeiu-

que in pontificatu mediolaneiisi succcssoris,
ptiunis caplivoruiu, Sahnanticeusis acadenii;e doctore thco-
sacra libri dii", brevibus sclioliis nb Antonio Francisco iogo, aique ibidem sancla; tlieologiie cum sacrarum lin-
16 illushuti; quo in opusculo guaruui inlerj rclalione prolessure jampridem emerilo.
Gorio, annis abliinc
Sladriti, ex lypogiapliia conveiilus pra'fali ordinis, 1730.
cum nonnuUa reperirem ad insliiulum meum facicnlia. in iol. 1)0:1 niagiio, cbaracteribus grajidioribus excusus,
adscripto aticloris pagiiiis uuiyersim 413 , qua; siuguUe in duas columnas di-
ea continuo excerpsi, suisque locis ,

visa;.
nomiue, coUocavi. (2) La Tbéologie des peiiUres, sculpteurs, graveurs et
mihi deinde M. Philippi Rolir lullterani dessin :iteurs,'oii l'on explique les |.rincipes et les vérita-
Vii,us ,

bles règles piiur représenter les mystères de Notre-Sei-

Picior errans in liisloria sacra sed pauca, et vulgo
gnenr ; ceux deia sainte Vic-rge; les samtsen pariiculier;
:

nota compiexiis, ut parum aut nihil ex eo milii d^liban- les diûérenls traits de leur vie, et les autres sujets de
dévotion, avec l'indication des meilleurs tableaux et des
dum arbitrarer. morceaux de .sculpture les plus estimés eu ce goure, qu'on
JS'iliilo plus allulit subsidii scriptus anglice , ac vul- voit d.ms les ^lises de Paris et daus lesxabiuets des par-
ticuliers;, par M. l'abbé SIéri D. k. C-, pré'lrc, et licencié
gatus 011)10 MDCCxxx. Libellas, auctore unglicana; re- A
Paris, cbez H. C. de Han.sy, le jeune, li-
en théologie.
ligionis presbytère Carolo Lumotte , cui ille tilttlum braire, rue Saint- Jacques, près les Maihurins, a sainte
TJiércse lîtiS, iu-12, grandi charactere, pagg. 267.
De Poesi et l'ictura Coiialus ad sacrain ac
(ôj Uisloire universeire, traitée relaiiveinent aux ans
fecit : , ,

profanani hisioriam aiiiuens ; iina cura Appendice de peindre et de sculpter ; ou tableaux de l'bistoire, cn-
ricbis île conuaissauces analogues à ces talents ; par M.
de obscœniiaie in pingendo ac scribendo (1).
Dandré Bardon , l'un dos prolesseurs de l'académie royaltf
Magna mihi potlicebar ab Joannis Inlcrian de Ayala de peinture et de sculpuire, professeur des élèves proté-
gés p;u' le roi pour l'bisloire , la fable et la géographie ,

(l) An Essay upon Poetry and Painting, with relation membre de l'académie des bclles-leltres de Marseille ,

to tlie sacredand profane hislory ; willi au appeudix con- associé aux académies de Toulouse et de Kouen, ef di-
ceruiug obsceiiiiy in wriliug and paiiiUng. By Qiarlcs La- recteur perpétuel de celle di- peinture et de sculpture éta-
motle, D. l>. F. R. S., nieinber of lUe Society cf auliqua- blie eu la susdite ville de Marseille Paris, Merlin, 17fi9.
ri«s, and cbaplaiu to bis grâce ibe duke ot Moolague. m-l"2. pp. Uî, 516, et 518.
 Vl\\\i£ KDITIOMS EPISTOLA NIINCIPATOIUA.
10
l't'i tupplerein. Ad primigenios fontes, patres, miiiuin, guMissimmum, eclypa leciori potsem exliibere. Ac pro-
il cviu-iliii, (t piiaio» caUsiusIiciii liistoiiiv sciiplores, feelo couseriptuin de sacrii hnayiuibus librum l,oe on.w
Irtqufnin euiidum erut. hi, et tclwliis nieis ptmim mémo destitui iwn lullfsem si jelieia S'uleleriorum II.J-
iiuueni. Stuliebiiii hac rutimic louijiorem me fvve iii- larioruin,
,
yorsienuuiinorum tempoia l'iiwremuti. Al m
giuluiH eliam illis qui tribun lerbii ouiiiiu iviuiil expe- iiuiic eil in Cutholico Lelgio clialcogrupUiœ condiiio, rt
luV
diri ; st'ti coiitulltim iis l'olebiiin quihus udditcti u me in eo duos tresve unis ejus periius, Loumiii ne umtm qui^
letut ttd mamim iioa mut : et sciebam liuitd aliter smm dem reperire sit qumn lumen
; exi)ediat in Iwc u.goliu
tOHSinre dtceiidis /idem. Deiiii/uc iiiiiiiiiie milii putubam piœstutemartilicem haberc.cujus maiium dirigas, nequa
imilaiidus Voliarios, aitl iimiles histviiœ penea, (juibus patte discedut ub accuraiione scu historieu <iii« Uieoto- ,
placuit a tesliiHoiiiis iibitinere qito sibi consuctam tue-
, gica, in Iwminibus inis liuud ila frequculi, nedieum ad-
reHtnr qmdiibel audendi /iiigendique liceutiam.
modum rarn.
£»', quùdliuic opcri déesse notleiu; niinirum adjcclas
Prœ'.erhunc (milii non impulanditm) defcctum, alias,
possiiii liqunts, iii quihus imaijiiiuiii sacriiruiii iiiiiliuida , non dubito, viri oculaii depreliendeni, quos vel incogi-
el atiquol eiium deiueeps uoti piiigeiidarum exempta videre tantioi , vel msciliœ meœ jure nieritoque Iribuanl. Quan-
liceret : opiabam p.i.iier m pracipuarum icouuin , aive docunque, leclor, in liujusmodi loca incurreris, Iwmi-
tx atiiiquiiaie supersUtum sive ex noslra atale eU-
(1), nes esse me teque cvgiia, dtmdœ veniœ dcbitores, el

M] lis si-nitaiulis ulil. m ae laiululiiiom operam imvanint petetidœ obnoxios. Sicvbi vero quippiaiti in rem luam
Hall uoiimilli. Lliiiaiu iilem l'iiret iii aliis regioiiibu-s
i.i;e-
suiuui Muiir, ac ^.rui e iuJigiioi-, a iOO t'oiiiiijaiiiplius an-
inveuerisf eo non ingraïus ulere, el vole. Lovanii, prid.
!

uis, m
Giicoia prolaiias iuscripHonos, ol aiiliquitalfs, lanla kal. februaiins, mdcclxxi.
seduluaic-, sacras vcro tantu ncgligemia luissc coiiquisi-
tâS*

EPISTOLA IXUNCUPATORIA,
PRIM.i: EDITIONI PR.EFIXA.

REVERENDISSmO IN CUlilSTO PaTRI, AC DOMINO,

D. CUNERO PETRI A BROUWERSHAVEN,

SACR^ THEOLOGIi! PROFESSORI, ET LEWARDIENSIS I^' FRISIA ECCLESI^ PRIMO EPISCOPO, S. P.

-S>-&-

Inier varia pr.csemis teinporis niala, revcrendis- sallem amicorum aliquos maxima rerum angustia
siine domine, qiia; me aliqiiaiulo cogilabiiiidmn, aut prei);i [lion] sentit. Quare, nisi aliunde seboke pro-
eiiain precanieiii cuuuislaiil, non iilliiiiu loco consii- spiciauir, metuciidum esi-ne aliquando liiultum in-
tuo, «iiind videam per vosiram, alioriimijuc «elcber- clineiur, maxiino belgicarum palriarum incommodo.
rinioniiii prnfessoruni, ad iiuv.is dioeceses evocatio- Quam lidelcs eiiiin sint, (|ui ex bac scbola exeuiit, in
iiein, srliid.L' ilieidngica; L'ivaiiii iioii parurii in- messein Domini operarii, non soliim tesialurpasloralis
coiniiiodi ac damiii iiiiinjn"rc. il.cc Oiiin plus satis eorum dJligeniia, cum pieiaïc baud vnigari conjuncta:
damni se iiicurrisse deplurabai quaiido ex ea ud aliam sed eliam fréquentes eoriim à muliis annis gemilus,
vilain evocaliatur, anl doininiis tancellarius Ruardus eo quod vidèrent h;ereseos màlum, velut cancrum,
Tapper, aul regius proLs-ur Joannes Hesstlius, aut laie et laieiiter st-rperc. Ideoqut; etiam abbinc annis
janipridoni, posi R. V discessuni revoreiiJns conser- vigiiiii et ampliiis, quidam eorum ausi fuerunt opiare
vaior Judocus Ravesleyn. ^Jiiare duruni est, Deo ce- aportani ptr Ikerciicos rebellioiicra, ut quo cilius, eo
leberrimos profossores post inniios labores ad merce- et meliiis, et facilius, ulerque magistratus, aliis dis-
dcni vocanle, non pauciores, aul minus gialos, et tentus, urgeretur ad hujus peslis exsiirpationem.
utiles audilnrio, exiiide a regia niijesiale cvocari. Anno vero sexagesinio sexto, cum bujusmodi rebellio
Siiiit quideni iioiiniilli, t'tale lanicii eisiudio jineues, tanto furore plerisque locis erumperet, quod ipseSaUt-
qui videniur nnii iiiuiiliier nliquando succcssuri vubis nas solutus vidcietur (Àpoc. XX , 7) , non scio vel
in dispu alioiiibus et prailcctionibns : scd cum novi ùnuMi ex bac scbola a catbolica lide defecisse, vel in en
e|iiscopatus mulios requiraiil doclus subsidiarius, vi- nulassc, aut etiam eam dissimulasse sed perniulti in
:

deniur luihi iidein m.igis alio prupendcrc : et, relicla niediis lumullibus barbarorum bominum, velut clara
universitaiis sclinla (qu.e leinies et tardos haiiet pro- luniinaria, fulgeiiies, suis sacris concionibus, et aliis
venlus, et in qua qui scieiitiani addii, addil etiara pastoralibus l'icuclionibus, veros pastores se esse de-
dolurem [Eccle. 1, 18] ), malle Deo eiEcclesia; alio in claraverunl. Quid vero de iis qui ecclesiis prxeranl
loci) servire, ubi per lociiplctiores provenius niagis ha.'resi non inleciis ? quales crant Lovanienses et cir^
possuiii succiurcre suis et su^riun iiecessiialibus. Vix cumvkin;c omnes etiam per Artesiani, per comila-
:

euùii uUus esl tioc lenipore ilieologus qui, si non se, tuni Namurcensem, ei per tuiam fero ilannonix re-
11 miUM EDlTIOiMS EPISTOLA NUNCUPATORIA. 12

gionem, aliseque permultae. lis in locis pasior et non est hoc tuum, qui judicas omnem terram. Et nun-
subditi pro afflictis caibolicis preces ad Deiim funde- quara aliud in animum induxi quam quod Pater nii-
bant : et a se iconoclastaruin rabiem , el omncm sericordiarum et Deus totius consolalionis (II Cor. I,

hseresim deprecabantur. Unde, ciim baireticorum fu- 5, -i), qui non dcspicit gemitus contrilorum, el apud
ror el clanior insaniret contra Lovanmni, sliidiorum quem melior est unus eum timens quam mille impii,
piam lualrem, non solum [non] Lovaniuni, sed nec aliquando post tenebras dalurus esset lucem {Ec-
ullara circunicirca adjaceniein Ecclesiani, altigit vio- cle. XVI, 3; J06XVII, 12), et consolalurus nos in

lenta illa et satanica iconomadiorura rabies. Tune omni tribulatione noslra. llaque in mediis illis angu-
eliam singularem tuuin pro lide calliolica zeluni ad- sliis, ex sanctorura liistoriis consolationem quœrens,
jutorium Altissimi protcxil : qui le, ex doctore nosirae non)iiliil ad corum gloriam et Ecclesia; œdificalio-

scholae, et ex pastore nosira; Ecclesi*, evocare volubat ucm laborabam circa llsnardi Martyrologium ( Mar-
ad episcopatum Lewardicnseni. Quare, sepositu com- tyrologium iinprcssuni Lovanii anno [15] 08), varias

muni nnstro ob R, V. discessuiu ddlorc, congraiulor, ei apponens ex diversis mariyrologiis additiones : ad-

et mullos annos opio eidem, iji novo islo, vil non abs jiciens prœlerea brèves annotaliones, quibus copiose

re appellas, onere. Scioque eamdeni ob soUiciUidi- indicatur qui probaii auctores de santlorum vila et

nem, quse in le-est omnium ecclesiarum (Il Cor. XI, certaminibus scripserint. In bac occupaiione, si quid

28), Lovanii sui semper mcmorcm, fore, ut ex co occurrebal de picluris sacris annoiaiione dignum ,

Dominus mittat, sive (ut signilicaiiiius IjalieiUaniiqiia lioc observabain : et poslmodum plura qucerens ei

seripla exeinplaria qiu-c et cum grxca diciione

,
animadverieni, prioribus non panca adjeci : ((uie su-

ixeiXr, conveniunt) (Matlli. IX, 38'; Luc X, 2) ut pcrioribus mensibus in ununi redeiji librum, cui in-

ejiciat multos operarios in multam Frisiae raessem scripiionem feci de picluris sacris. Libenier enim in

(quse perpaucosdicilnr liabere operarios), el in le- hoc negotio versabar, tum propler varias sacrarum
liquas Belgii dliioues.Exiniia iusuper misericordia erga imaginum utililales, luui propler aucloiilaiem san-

pauperes et alfliclos, (|uam imiliis iiis aiiiiis in R. V. cli£ synodi Tridentina; ( Sess. 25 ) , (juai mandat
admiraii sunt subdiii lui, eo quod eaui niuluiin vcrbis omnibus episcopis, et CLCleris docendi nmnus corani-

in sacris concionibus et esbonaiiunibus, plus tamen que susiinenlibus, ul de legiiimo imaginum usu fidè-

rébus, usque ad lui fréquentera depauiierationeni, les diligenler inslruant : el vebemenler cupit, abusus
exhibueris, oninino déclarai et pntsi-nilicat, quod in omnes, si qui irrepserint, prorsus aboleri.

le competet lectio Ecclesiœ de pontifice (Ecc/i. XLIV, Cùm aulem nonnullis urgenlibus, ne libri edilio

16, 17, et XLV, 3) : Ecce sMerdos magims, qui in (lie- nem differrem, acquievcrim, fuit raibi deligendus ejus

bus suis ptacuit Deo, el iiivenlus est justus : et in tem- palronus. Sed de alio cogilare nolui quam de reve-

pore irncnndiœ faclus esl reconcilialio. Magnificavil euin rendissimo domino nieo ;
quem a pucro familiariler

i/i conspeclu regum. novi, cum primum, annis ab bine viginii duobus Lo-

Sed, ir.inseundo ad ca qux'de piclinis sacris scri- vaniuni veniens, iniraret familiam nobis tune vicinam

psi, cum in mediis apud Bolgas scctariorum contra D. Heliae Scbori , Miccenaiis sui , opiimx nieniori»
calliolicos luniuliibus versab.iniur, niliil niiiji un(|uani secrelarii regii ;
quem prœlerea ad annos aliquoi
aliud, cliani conlia nicipsuni aliquando disputanli, non solum paslorem bftbui , sed et pr.-csidem nieum
in nienlcni venii, quani Doiniaum Ueuin non dereli- in studii tbeologici promolione. Qnare, sicut parentes
cturum picbem suam belgieam imo necantuerpien- : nieos, et me, vestnc erudiiionis discipulum, bactenus
scni ,
qnaniuMicunique eo pcrdilissinii bomines ad multo favore proseciilus es : sic eliam librum liune
clirislianiL' religiouis cxliiitlionen) cpnlluereiit. Seie- nuper a digiiiiale vestra approbatum ,
quem eidem
bani enini, pariini ex visu, panim ex rclalu pasto- dicare volui, ut gralitudinem aliquam animi in le
runi, iiiibi eliam multam piclalcai esse in sacerdoli- niei leslarer, tua auloriiale defendenduui suscipe.
bus, in monacbis, in sanctiaioniaiibus, denique in Dominus Deus piamtuam de Ecdesiasolliciludincm
innumeris plebeiis. Quare, rccordabar aliquando ver- sua graiia adjuvet, atque confirmet ; diuque te Frisiai

borum paiiis nusiri Abrali;n (Gc/i. XVill, 25, 2i, Inie, et nobis, ac toii Ecclesia;, et rcipublica;, servet

25) Numquid perdes jiislum cum impio ? Si fueiint

: incolumcni. Lovanii ex aedibus parcniuni, leria quai la

quinquagiulajusli in cieilale (Sodoma), peribunl simul? sancl» ac niajoris bebdomada;, anno [u. d.] lxx.
et non parées loco illi propler quinquaginla juslos, si
T. R. P. addietissimus
fuerinl in eo? Absil a le ut rem liane facias , et occi-

das justum cum impio : fiatque justus sicut impius; JOANNES MOLANUS.
 15 SECUND/E EDITIONIS EPISTOL.\ NUNCUPATORIA. 14

EPISTOLA NUNCUPATORIA,
SECUND.E EDITIONI PH.EFIXA.
REVERENDOIN CIIRISTO PATIU AC DOMINO,
D. JACOBO DE MARQUAIS,
11. M.VnTIM TORNACI HELIGIOSISSIMO DIGNISSIMOQUE ABDATI.

Sacrarum Imag'mum venmi et IcijiiimHm usum, levc- genibus provoluiœ, ac palmas suppliciter lendenti? Nam
renile qinm hoc opusculo iiiwd proferimus
domiiu-, , Chrislus ipse slaluam hune illuslri miraculo ila célè-

eximius misdd' liiijiis olim ncademiœ theologus, do- brent rcddidit , ni sub cjits basi succresccnlem hcrbam,

miims Joannes MoUimis ckiinnter copiosequc compro- mox ubi l'iinbriunt œrei illius indumenli alligisscl , ad
bavit ; et quo niltit prius, niliil liabet anliquiiis catholica inorboriim omnium curalionem reddideril efficacem.
Christi Ecclesia ,
grari primum imperatores, tertius et Q'.cid referont </, Virginis Deipara: à D. Luca depiclis,
quartu.i Leoncs, et quintus Coiislanlimis in controveniam et hactenns religiose assrrvalis , imaginibus ? Quid de
,

vocaverunt : quando, apud Epliesuiii coucla sijnodo, divorum Pétri el Piiuli picluris , quas commémorant
prœside Pliolio hœreiico, iiefarios adverstis vcnerandus Euscbius el Augusiiitus (Euseb. Lib. IV. Ilislor.cap.
imagines ab episcopis illius teinporis cdl canones jusse- 14 Aug. de Consensu evnnyel. I, cap.
; lib. 10 ; JEneai
rimt. Quant ittorum execraiidam impii'Iulem D. Joanues Sylvins in llislor. Dohcmornm) ? Ipsi hœrelici, qui bel-
Damascemis, in secundo adversus iconomnsligas libro, ttim slaliiis mulis , et imnginibus indixcrunt , Ltilheri
inseclaliis est , in liœc verba scribens : « In doiimnlibus sut Vi'iclefii', Catvini et Guscœ Bohemorum
, , ducis ,

et dispositionibits ecclesiaslicis, non est impemlonim ut qui , ut itomen sihi compararei , e corio suo iijtttpanum
teges ponant, scd accipiani i pastoribiis vero^ et docto- fieri prœccpit , effigies in prelio habenl , et cum sumnta
ribus mandaluni est , tU ecclesiasticœ rei ordinem , non veneralione asservanl. Eas igiiur imagines, quœ Chrisli
ad imperalonim aibilrium , sed ad rectœ fidci normam bénéficia cxprimunt ,
quœ honestam ninoris erga divo-
pra:scribant. Idcii'co iniperatores illi ,
qui pasloralem , rum memorias habent lestificaiionem, el quorum aspectu
alque adeo apostolicam ,
fmictionem invascrant , Ëccle- alque usu ad illorum proi'oramnr imitnlioncm quoi
sim callwlicœ judicio lanquam prœdones et latrones veluli heroes el principes riros suspicimtis quidni libro-
,

condemnati (uerunt. t El Léo qiiidem a lerlio Gregorio runi loco habeanl et relineant cltristiani ? E quibus
ponliftce imperio, el communione ftdelium, piivalus est: ciijusmodi a nobis vilam exigal Deiis, qnos mores, quant
Constanlinus aulem , divino judicio , fœdo elephanliœ ardentem zelnm, quant veracem cl vivam, fidem , ntullo
correptus niorbo, periit. Illis e medio sublalis, cumico- effuncius , mnltoque expedilius docelur, quant edilis ac
v.oniacliicum illud bellum paulisper deferbuisset , epi- scriplis libris. Testem profero Nissenum Gregorium
seopi plerique pœnilenles, qui nefando concilio inlerfue- virum clarissintum qui in oratione pnihelica , de pi-
,

rant , errorem illum suum in posterions nicenœ synodi dura, quœ. Isaaci immolalionem exprimebat, ila scripsit : .

actione prima abjurasse describuntur. Sed lios cinercs Vidi sœpius inscriptionis imaginent , et sine lacrymis
dudum sepulti erroris noslrœ œlalis sectarii denuo cxci- Iransire non polui ; cum cant efficaciter rem geslam ob
iavermU ; qiti in Gallias primum, tttm in hoc nostrum ociitos ponerel. Hic igilur verus imaginum apud calho-
infelix et atlrilum Bclginm , iconomachiam nuper in- licos est ustis : et hue pertinuit Molani noslri indefessus
vexerunt, innumera alia damna ac veluli lernani quani- labor ; quem in conscribendis primum , ac non multo
dam malorum secum trahenlem ; quia nihil sceleslius aille inortem suam in recognoscendis quatuor hisce de
nihil a divinarum Scripturarum auctoritate , nihil ab picluris et imaginibus libcUis, manu propria scribendo
Omni veluslate , nihil a sanœ reclœque ralionis judicio exanllavit ; ut de unaquaque piclura quid tetit quid
,

magif alienum potuit proferri. Qnidni enim illorum denolet ,

quem usum habeat , diserte exponat. Hos
liabeamus imagines quorum nobis est el esse semper ego , a priori cditione nsque adeo discrepnnies , ut pe-
débet suavis et perjucunda memorin ? Tiberium Cœsa- nitus alii ac multo locnpleiiores ab ils qui olim edili
rc'm scribit in Apologclico TcrluUianus in larario suo siinl, videri debcani, jam tandem praio subjici curavi.
Christum habuisse, in tabula ad vivuin cxpressum ; quœ Quos eliam luœ reverendœ palernitati inscribere niihi
illum effigies mirifice semper afficiebat. Uabuit el Aba- visum fuit , non tanlum ut necessitudinis illius , quœ a.
garus , Edessœ rex , ab ipso Christo cnm epislola sibi paucis rétro annis lecunt mihi intercessit, hoc veluli
transmissam imnginem ? qua accepta {sicut Yolalerra- sijmbolum depromam : sed ut Molanum, quem coluisli
nus re(erl) corporis alque animi incolumitnlem moxre- viventem , in hoc poslliumo fœtu suo agnoscas : et tuœ
cuperavil. El mnlieris illius hœmorrhoissœ a Chrislo prœtereu erudilionis alque auclorilalis palrocinio ttiea-

in Cœsarea Philippi curatœ ( Euseb. libro VU llisl. ris. Quod superest, reverendam paiernitatcm tuant opta
cap. 14 )
quis non probct illam piclalem qua , ob rc- in Chrislo bene semper valere. Lovanio , idibus marliis
, ,

ceplam divinilus snnilalem , ex œre fusant Chrisli sta- anno ISM

luam pro foribus suis figi curavil , habiltc viri , slola
I jiverenda: P. T. Studiosissimus
compte cirrumdali, et porrigénlis dexlram mulieri, veluli IIENRICIS CUYCKIUS.
 ~r I

SACRARUM IMAGINUM
UTILITATES.

ÎJTILIS EST SACRARUM IMAGLAUM USUS,

1. DOCTRiNiE \
l CAUSA.
2. MEMORLE )

3. CONFESSIONIS FIDEI.
k. QTIIA SIGNA SUNT CHARITATIS ERGA CHRISTUM.
5. IMITATIONIS .

)
6. INVOCATIONIS \ CAUSA.

7. HONORIS DEI /

8. OB H7ERESES IPSO FACTO REPRIMENDAS.

9. OR FIDELIUM, DUM IN TEMPLIS SUNT, EXERCITxVTIONEM.
10. OR FUTUR.E VITiE REPR.ESENTATIONEM.

7 H AS DECEM UTILITATES EXPLIGAT DOMINUS SANDERUS

LIBRO I DE HONORARÏA ÏMAGINrai ADORATIONE CAP, , VUI.

EPIPHANIUS IN AGTIS
SECUND.E SYNODI NICEN.EI
NON SOLUM PÀSSIONES MARTYRUM NOS INSTITUUNT
SED ET CONTEXTUS,
ET SCRIPTUM DE ILLORUM PASSIONIBUS ,

PICTURAQUE IDEM INDICANS ;

SIMILI MODO ET ANNUA ILLORUM MEMORIA.

SEP 27 19.61
17 DE IIISTORIA SS. IMACINUM. LinRR I. CAP. !, It. IS

DE IIISTORIA
SACRARUM IMAGINUM
ET PICTURARUin.
^QO'SX

LIBER PRIMirS,
QUI EST ORATIO CONTRA ICONOMACHOS HABITA IN SCHOLIS ARTIUM LOVANU, ,

ANNO M. D LXVIII (1).

-«»-

CAPUT PRIMUM. lem haberi voluit sacrosancla synodus tridentinîi

{sessione Ti). Undo, cnm procmisisset décréta
PR.EFATIO. da
imaginuni débita veneraiione contra
oppugnatores
Qiiod olîm, m Ii'Civ.ï'iis rcferl ( apuil F.nseb. lih. V,
siibjecit In has sanctas et saluiares obscrvationes,
:
si
cap. 19, [st'K cap.] 20 [wrsioHi's] Rtiflini), diceic solchal
qui nbusus irrepserint, eos prorsiis abolcri
snncla syno-
S. martyr Polycnrpus : Deus bone, in qua: me tenipora dus vchcmentcr atpit, iia ut nullœ falsi dogmath ima-
reservnsli ! id , aiulilnres Iiiimanissinii parilerqiie gines
,
et rudibus periculosi eYroris occasionem
,
prœben-
dociissinii, mulio jiisiiusiios ad iiosira tempora rofe- tes, sliitiiantur.
rnmiis. Nunc cnim niulionim oliariias rel'rigescit :
Ciun itaque contra iconoclastas sacrarum
imagi-
bononim moruni corrupiela viget et in dies magis
,
num usum ninlii doctissimi viri absolntissimis suis
magisquc vires accipit ; fulei integrilas perfidia pro-
lucrubrationibiis defenderini : de abusibus vero, nul-
fanaliir inio conira omiiia pœiie leligionis cl (idei
:
liiis, qnod sciam , exsiei aut liber, aut jnstus tracta-
noslra; niysloria qii nlumeiiiique nianilesta, a dis-
,
lus, nialiiissem ,
pro posterioris partis dilucidalione,
fnclis eiiam inler sese sectariis beliiini indiciiur. At-
tractare : an imagines , qure suis prototypis non re-
qui nonne pr.rdicla niarlyris verba juslissinie a noliis
spondent, lollefid;e sint , aut mutandae? Sed quia li-
repeterentur, etiainsi vel sola nos conirislarel r:iliida
beniius ,
et furtassis ulilius , ea audimiiur qu« prœ-
noslraï aîlatis icononiaclioruin barbaries ? Neque senti tompori magis sunt accommodata pulavi mo
,
cnim audlnins (aninm quid iji adjaceniibiis regnis,
omnium vestrnm exspectaiioni non factumm salis,
popnlosissiniisqne diiionibus egerint : sed eorubidem
si conira pr;e>eniium
tempoium iconomachiam nihil
foribundam rabieni nos etiani Belgse siib caliiolico
,
in medimn adrerrem. Cuni igitur ulriusque partis
poicniissinwqiie principe, in paiiiis locis ferre co-
Iraclaiionem una oratio non adiniliat , nos poslerio-
Scii sinnns et intueri, non in sacras laniuni pitluras,
rem seponentes, ut tcmpori serviamus , de priori
venerandasqnc imagines : sed in Dei qiiouno altaria
qn.Tdam, concise tanien et succincte, dicturi sumus.
ei monasteria , in sanoiorum reli(iuias et pignora,
El piimum qnidcm : (piam in Orienie apertam habue-
»ii|;ie in augustissiinuni et tromendum nostrai reli-
ritoriginem, quemque progrossum sacfarum ima- ,
gionis sacramenluni.
ginum devasiatin, qnam grœco sed u^ilato, voca- ,
Quod auleni atiinct ad quifstioneni pr^rsenlem,
bulo iconnniadiinm dicinuis. Deinde, qua diligentia
utrum sacrarum iniaginnni usiis legiliinus sil relinen-
a romana Ecclesia eadem sit refuiata, ac tandem in
diis, niulia in ejiis dccisionem adterenda forent, &i
Oriente exsiincUi. Tertio vero ac postremo, ex iis
pro amplituiiine sua aljsohenda esset ; conipieclilnr
qua; dicta aut indicaia erunt, colligam (|uam mnlta
enini diias t)arli;s, (inarinii nentra , si qiiie dicenda
sint qu.TC nos in sacrarimi imagini isu Icgitimo,
forent adferrcnlur, nnius orationis spalio absolvere-
haclenus ab Ecclesia calholica usurpa'o, cnniinere
liir. Una est, contra icononiacliornm perlidiain , de
debcant.
legitinio sacranini iiiuiginuin osn rctinendo. Alieia
vero est, cuntra calholifornni i|iiornnidaai imperi-
CAPUT II.
tiani aiii negligeniiani , de vitando aimsu, sivc illegi-
linio usu , earmnde'm. Ulriusqtie enini curam dilige.n- Qttam in Oriente apertam originem habuerit, quemqu»
progressum , sacrarum imaginum devasiatio.
(1) Editioprima addel)at « A Joanne Molano, sacrs :

lh6ol.hcenlhto:pr.Tsidequa'siionum (nnodlibclicanim)e\
Fweensi [«rd^igoyio D. Nicolao a Meiden, Buscodueensi Iconomachia originem suam liabet ab amplissimo
ejusdem sacrae iheologiK liceniiaio. •
et florcnlissimo Oriehtis imperio. Id enim , cum od
 19 DE IllSTORIA SS. I.\IAGINUM. 20

supretmim digniiatis fasligium devenissct ,

non diu 10, H cl 12 ) , ci Beda Angli-Sasn, libro de Tempo-
permnnsit ia co qiicm liabebal fiilgorc sed sensim : ribus.

inclinauini csl diulunia illa ambilione qua se con- At non diu duravit resiilula religio. Octavo cnim

tra roiii;in;im Ecclcsi:\m aliaruni omnium malrem

, ,
post niensc, itnpeiiuin cositnr abdi.arc : el Léo tcr-

crexit. Vciliiil cnim patriarcliam suum Consiantino- lius, qui palriam liabuil Isaniiani, dignilaiem impe-
p:ilis(qiia! ttiiic nova qiioqnc Roina diccbaliir )
nni- rii , ail Zonaras, prxlcr diyiiilalern conseqnitur (1).

voisalis palriarcbjn liiiilo iiisigniii : voluil nova; Romx Cum Dco enim pngnai, et conlra vciicrandas imagi-

lialiiarcbam cjiisdcm on)nino polestalis esse cum vc- nes insanil. Terribili rugitu venerandas imagines in-

tcris Romu! poniiircc niaximo. Quam ob rem cum vadil (2) , gravissimamqiie perseculionem excitât

nionerelur, cl docerelur a Leone 1er saiicio , Grego- multos detestandœ sua; voluniali adverses punU, et,

rio magno, aliisque pliiiimis clarissimis urbis Romae martyres facit.

lionlificibiH, nec manileslissiina; vei ilali cKCum suum Paulus quoque diaconus {lit. VI liisloriœ lango-

superbumque juilicium, alquc lyphum subinilleret bardkœ, cnp. 14) dicit, Lconem omncs Consiantino-
ex perliiiacissim;i! ambitionis malo nalus est error poli babilantes_ compnlisse , nt imagines Salvatoris

monuihelilarum, quem sexia syiiodus œcunieiiica re- nostri , saiicUï gcirilricis , el omnium sanctorimi , ubi-

futavit. Atque ex hisce iniliis mox prodiil icoiiocla- cunque babcrentur , dcponerent , casqiîe , in medio
sianini furor in sacras imagines. Qui non soUmi (i- urbis, incendio concrcniandas adfcrreni. Et quia ple-

dem imperii, sed (

quod filii bujiis secnli majus rique laie scelus lieri pra'pedicbanl , aliquol ex eis

judicani) ipsnm quoque lam vasuini imperinm , am- capite truncaios , alins alia parle cnrpnris muliaios

bilione inclinaiiun et fraclum , non modo perdidil esse. Nec minora de cjns sa>viiie scriliil Joaniies

non modo exstinxit : sed etiam ex Christi regno quoii- Hicrosolymilanus pairiarclia (in Vila Joannis Dama-
dam cbrislianissimo, regnnm fecit Aniicbrisli, re- sceni , toino 11. Aloysii [Lipomani] ) ; Virille, inqnit,

gnum Saraceiiorum el'Tnrcnrum qui in feritaie ,

sua ut sic dicam, manu fines orbis compleclens , adversus
adversus Cbrisli nomen confidunt, et pro capiie ha- imagines el orlhodoxœ Ecclisiai inullitudincm , teonem
bent capiialeni et jnraium omnium noslrum bostem. acjebal rapienlem el rucjienlem. El imagines quidem fit-

Quomodo aulem iconomacbia Orieniem invaserit, ribnndus exurebat : ipsarum vero cutlorcs , parlim ra-
breviler dicamus. piens el perdens , lyrannicœ impielalis dentibus miserai
Scribit in Clironicis Sigeberlns , Philippicum anno bitiler dilacerubal , vere lam animo qtiam corpore teo :

712, jugulasse Justinianum iniperalorem (1) , et ini- parlim in diversa suo rugilu (ugabat ; alque adeo see-

perium ipsius occupasse. Occupato antem iniperio viebal, ul fideimm pleriqiie in subterraneis speluucis

cum nionotbelita esset, noUiii sexiani synodum reei- sese occulerenl ; nonnulli eliam melu exterriti usque in

pere : sed, ut Iiabet Paiilus diaconus, ad Consianti- exlremos orbis inminos procurrcbanl. Add.iniiis bis
num papam p'ravi dogmaiis litieras direxit. llac quo- testimonium Niccpbnri ,
qui , anle annos 700 sub Ca-
que occasione picturam sanctarum sex synodorum rolo Magnq , fuit caibolicus rcgise urbis patriarclia.
universalium ,
qure in iirbe regia babebatur, jussit Is enim , in Annalibus conslanlinopnlitanis (sive re-
deieri , et sanctorum statuas et imagines ex omnibus rum romanarum libro XXI. Adjungunlur [lii annales]
templis eradi (2). Cyrum , catbolicum patriarcham ,
Eulropio), paucis quidem verbis. sed quorum quod-
ex urbc cjicit, surrogaïque ei Joannem, monotbeli- que sumn pondus babet , eamdem perseculionem ca-
tam et iconomacbum. Videtis ut error errorem tliolicoru:n cxpriniil. Adeo, innuit, ul mulli eorum
trahat. pro verilate punirentur menibrorum detruncaiionibus, et

Philippicum , cum biennio imperium gessisset flagris , el exsiliis , et rcrum jacluris ; mnxinieque illi

Anastasius, faulor catbolicoe (idei , et sancii sexti qui nobililale ac verbo clari esse vidcbanlur : ila ut
concilii prœdicaior, regno expulit , oculisque priva- eliam erudiliorum schotas , el piam erudilionem , a
vit (3). Hic vero, cum primo imperii sui evoluto sanctm memoriœ Constanlino Magno hue usqne serva-
anno , classem in Alexandriam contra Saracenos di- tam , exstinguercl.
rigeret , niedio itinere ab cxereilu deponilur, et ab Nec relicendum est id qnod inier alia scribit Ivo,
eodem Theodosius in impcrio coactus successor con- carnoiensis episcopus : Perillud, ail, lempiis, Lipsa-
I

firmaiur. Mox vero, utregnura accepit, picturam sex nus Thracensiiim prœlor, sicubi in loin subdila sibi
'
synodorum a Pbilippico dejcctam prislinum in lo- ,

cum ercxit. Refcrt ista Panlus Warncfridus, diaconus

(\) Anno 717, 8 Ual. april, >
_
aquileiensis (
qucm Caroli Magni rotale floruisse no- (i) Ad id sctlcris indncins
dnobns Judneis, origine a
Pliœnieilms, qui jnveni, ac lonneni mcrcaUnn agenli, im-
luni est) libro sexto de Gesiis Langobardorum (capp.
peratoriam digniialein divinando pnlliciti fiierant {Cedrc-
mis, conslanliiius Jlanaases, /onnrns, i Iwophanes, alii).
Idem iniperalor anno 7-27, suadonlibns Constanlino , Na-
(1) Hiijus nominis sccundum. Ejns necem alii recliiis coliœ apnd Plirvgas antislile, et Eczcre qnodani, a cbfii
assiç;naiil anno 711. stianonnn sacris ad Mahumeicm Ir'ansgrcsso, palani in
(i) Delelani a Phillppico lîardane sex sj-nodorum, seu saci'as iniayini's eas faceronl aut
invcclns est : et, (pii .

vérins sexta; synodi, adversus ninnollielitas 'indicta;, pictu- colerent, idololalria; incusavil. Pos(, anno 730, die 7 ja-
ram constat ex Agaihonis epilngo (Imn. VI. cnncilior.edit. nuarii, easdem, coaclo scnatu pulilicoqno dccreto, jnssit
ixiifbcmuv p. tiO.")). Al eumdem Baidaaem Sauctoruni ima- imperio loto deleri. (Tlico[plianos an. 7 cl 10., ull. edil.
ginibus inlensuni Inisse non comperi. pp. 336-310; S. Nieeptioms, p-. 37; VilaS. Siepliani juaio»
(.5) Pndie Peniecosies, an. 714. Dis, capiie 1; ui Aaaleelis grœcis, lomo I, p. il5. )
 21 LlBEll 1. CAl'. H. 22
prorineia aliquid sanclanm eomperil reliquinntm , iijiii monacboriim, quorum mansioncs parlini incendil,
(Oinbuisil. Veuuindeilil elitim oiwu's samlos libros , et pariim destruxit, partim profanavit, Sed et divis
oiiinia sacra vasa , t'( tioiMiii prclia impcraloii Iraiismi- inarlyribus, aliisque Deo gratis, insultare non dcsti-

til. itullos i/i'iii(/iii; vwnaclwrtim inicrfecit, et quorum- tit, quos nibil posse a.sserebat, eorunnpie inierces-
dam orlliodcrorum ociilos ermi , el quoiuindam barl'us siones liculnum pr.csiditim appellabai. N;irralionis
oleo et cera peruntjens , nd ostt'nlalioitein succendil iiujus aiiclores sunt Joannoi Zimaras {tomo III),
quotdam auieiii exsitio relegavit. Quod cum imperator et Niccpliorus patriarclia {Itcrum romanarum lib.

didhiaset , saipsit ci : liivcni te liium secundum cor XXII) (I).

mcum. H;vo:iiui(l Tlioiiiaui Walileiiseni (in Dociriiwli l'ost Consiaiiiinum (2) impcrio poiiius est filius

tacraïuciitalium , lit, \1X, cap. Io0)reforl Ivo Car- ejus Léo quariiis , eodem impieiaiis inorbo labo-
iiolciisis il) Clironicoi'uiii libi'o; qui, quod sciaiii, rans (3) qiio paier, el aviis. Qui, teste Zonara, cum
iioniluni cxciisiis est ,
qiianivis a ceiiturionibus ma- proccrcsquosdam aulicosdivinas imagines adorantes
gilcliiirgcnsilms froi|iieiili'r cilcliir. deprebendisscl, eos crudelissime cxcruciatos, igno-
Ailverlilis ex allaiis lesiiiucmiis, cliristiani nudilo- miniosoqiio spectaeulo per lorum circumductos , cum
rcs ,
quorum palnim iconocl\sl:c iiostri incnsuras priiis pilis nudassel, in pra'loriiim inclusit, ubi corum
ndiinploanl ; et inagis quoque adimpicroiil , nisi ta- quidam animas suas in manu Domini deposucrunt.
tliolicoruin ad Duminiiin geniilus cos iinpediret. Ilujus quociiic borrendumsacrilegiuiii apud bisioiicos
Ab isto Lenne, liliiis Conslaiiliiuis Coprouyimis célèbre esi ; Byzaiiiii enim e Soplii.Tc lemplo abslulit
qiiia patern;B impicialis ociniihis eral, inipeiii rollega gcnimis omistam coronam , a Mauiiiio pi iiicipe olim
assumitur (1) : et ciiin paire iiuperat aiinis viginli et Deo dicatam : cavillo usus, Chrisium, ciijus templuin
uno : post palrcm vero annis irigiiita quiiiqnc. Ilo- illud esset ,
paupeiicm, iiun gemmas, probasse.
riim crrori Gerniaiius patriarclia imn CDiisetitiens, a Si ciiipiam ista de baclenus nominalis iconomacbis
propria sede dopiiUus est : et in cjiis locnm Anasla- non sufliriaiit, audial qnid de eisdem habeat synodl
sins icononuicluis intriisns ,
qui lotidcm annis sedit nicen;c secimd.TC aciio sexta : Continuam crudeliiatem
patriarclia ,
quoi Léo imperator, lioc est , annis vi- et ipsi principes, duces, et faisi episcopi , exercuerunt.
ginli quatuor. Proplcr peccala enhn populi ,
(diu) re- Sed quœnam ruujua ccdainitulem islam polerit cxpri-
giime facit Dotniims Ittjpocritas super terrain {Job, mere? Nani quvt terrores, perseeuliones per onines civi-
XXXIV, 30). Quis vero sub bujusmodi capiiibus fucrit tates, cusiodiœ , mouucliorum flagellaliones , carceres,
picbis status, facile colligiiur ex eo (|uod sapiens ait mullis his annis exslilere ! Tuceo pedicas calenis , ligalos

( Ecclesiastici, \,'î) : Secundum judkem populi , sic pedes , sacrorum vasorum ublalionem , librorum exU'
et miuisiri cjus. Et qualis reclor civilatis, laies et inlia- slioneni , sanclorum templorum profanationes , sancto-
bitanles in ea. Rex insipiens perdel popiilum suum. rum nwnasterioruin in mundana liospitia et habitacula
Moriente Leone (2), romanuni impcriun) una cum translationes ,
quod scilicet in iis pietalis et religionis
palerna impietaie ignominiosus ejus filius Consianti- studiosi viri habilarenl. Post raptum substanliœ et bo-
mis suscepit ;
qui Copronymus dictiis est quia, cinn norum, transmigraiiones in barburas nationes, cxisliman-
in sacrosancta aqua morgereliir, excrevit, Ilic patiis tium se posse apostolicé mcliorem vilam inter génies,
improbiiaietn longo inlervalJo snperarc sludnil. De- quam apud suos , duccre. El quod omnium gravissi-
,

Icctatus est enim magicis maleficiis, et luxuriis, muni est , in hune usque dicm profanalio istu minisle-
cruenlisque sacrificiis, et daemonum invocalioni- riorum apud quosdam adliitc manet. El pro sacris liij-

bus, simiiibusque sceleribus. Nec imagines taiitum

igni tradidit , sed sanctorum quoque reliquias : et (1) Junge Theophanem, el vilam S. Stepbaui Jii-
nioris.
sancli litulum , neqne deiparœ , nequu ulli eorura qui (2) Conslantinns Copronymus in navigio poslrjd. iJ. se-
Deo placuere, tribui jussii; sed dici voluit : Aposto- ptenibris e xita e.'icessit an. 773, ciim ab inclioaia in Bul-
gares expedilinne Couslantinopolim repeleret. Alorli proxi-
lus Petrus , martyr Tbeodorus, el sic in céleris. mus, exclamavit « Vivens adliuc i^ni sum ine.\stinguiliili
:

Anno 15 impcrii sui (3), conlra sanctas acvencrabi- tradilus sanclamque Vii-ginem el Dei Geiiiliicem lauil^iri
:

poposcit, eum sine fœdere ejus t'uisset inimicus. » lia

les imagine^ concilium iniqnum coiigregavit (I), mul- TlieopUanes. Ccdrenus aliquaiiio claniis « Navigio iisqne :

tis episcopis (5) sibi snffraganiibus convocatis : el per

ad caslellum Slrongjlum veclus, ll)i aniniae el corporis
niortem obiit, vocilerans alque dicens se inexsllnguibili
ftos quicq\iid libuit. decrevit , neniine vel e.x veleri igni (ladiumi propter Maiiani, jiibeiiscani exiiidehoiiorari,
Boma , vel ex aliis patriarcbis , aut ex cailiolicis sc- ac celebrari vere Doiparain. Moricns, suamque uliiinani
volimlalem lestaum fjciens, bocc prununli;ivit Iiioolinne :

dibus pra;senle. Eumque concursum profanorum ho- estn magnum lemiilum , divina Sopliia : iuc(<luinis eslo
iniimni , synodum œcumenicam appellare non dubi- sedes sancUssim» Deiiara» lu HIacbernis : incoUiniis eslo
Ecclesia ejusdeni in Chalcoprateiis iiicolumi-s eslo œdcs :

tavil. Susliilit mulla orlhodoxoium millia, prxserlini SS. apostolorum [quas neinpe sacras a.'des |!ra.'ei|iuas vio-
laral], incolumis eslo urbs el senaui^ mcouiinis eslo, DU :

mi imperaior, alque lu eliam, o Theoplianes, cul magnum

'
(1) Anno 720., ipso die sancli Pasclialis, priil. kal. meum arcanuin credidi. » SepulUis est in diula a;de sanclo-
a|iril.
rum aposloiurum conslaulin(i|iulilana, e qua (jssa ejus (elsi
(2J
Obiit Léo Isaurus, bydrope ae dysenleria oppressus, pie fortassis defuncti) Micliaele el l'Iieodota im|ieranubus,
an. /II. U
kal. quiiililes. C0bssa, palamquo in ejusdeiu urbis foro cremala suiit.
(ô) ClirisU 7;)4.
(ô) Quanquam ipso |irineipaUis inilio « pins a|iparerel,
(i) In palalio Hierise [rans lîospliorum , inchoaUim die sanct.'eque Dei GenitrK is, el inonactioruni amicus ; unde
10 IcLiruarii , alisolulum 8 augusii. el monailios, niolropolilaiins episcopos crcans, in summis
(5) Adfuere Irecenli iriginta oclo. scdibus collocavit» {Titeopitanes, lib. xxiii, init.).
S5 DE HISTORIA SS. IJfAGINUM. 21
mni» et voce tietitiœ, in tabernaculis juslormn caniica dum romanam (I). Lilteraseniin, diacoiio leste
( libro
mereiricin, et sntanicœ melodiœ audinnlur ; pro et geni- VI Hisl. laiigobard., cap. Il ) falsi dogmalis a
, Pliilip.
culalionibus siillnlioncs ihealrales celehraulur. His ndjice picn dircctas, .ipostolic e sedis judicio respuil.
PiclU-
pêiicula, Wrbutiûnes, vexationes , verbera ,
pœnas, ocu- ram quoqiie sex synodonim, quam Philippicus jus-
lonim cxlriliones , narium amputaliones , Ihigunrmn ab- serai deicH, ipse Roinm in ponicu Sancii Pétri jussit
scissioiies, iuhoiiestas fuijns, et exsiUa piorum ,
qui per fieri. Vctuit po.siroino , roroano populo asseniienie,
omncm terrain dispersi swit : saiiclanim fncicntm adu- iijcrciici imperaioris nomen m publicis missx myste-
stiones , barbœ vellicatioiies udiislioiiesque, virijimim, riis reciiari , et in publica moneta éxcudi , effigiem-
poslquani Christo dedicalœ fuerunt , impias et violentas qucejns de more in Eccicsiam introduci.
nuplias, et, quod vchemcntisximum est malonim, cœdes. Constanlino pontifiei successerunt Grcgoriiis se-
Hi sunt fruclus liorum homiiinm qui contra veriintem cundus junior, et Gregoriu» lertius
(2), qui non mi-
,

insurgunt. li.icieniis syiiniliis. nora pro sacris iniaginibus ausi snnt. Mac enim de
Leone quarto post f|tiailriciiiiiuni morieiite (1), ca- causa ut Adrianus papa Constanlino Auguslo scribit
,

iLolici nuni]iliil respirai'niit sub viilua ejus Irène, {in VII synodo, aciione 2) , utcrqne Gregorius, roma-
miiliere pieniissima , ei filio ejiis Coiislanlino. Quo- ni poniifices per ea tempora sanctissimi, in mngnatn iri-
rum imperii anno iiono (2), Niceae celebrala est sepli bulationcm conjecii snnt. Sx'pius etiani, addit proa-
ma syiiodus. Posl lins, id quod de iiiiperio in Oriente ridîi vestrœ serenitatis ( Leonem videticel admoniieruni,
)
reliquum fuit, ex ordine rexcranl, pauris orlhodoxis ne sineret venerandas imagines de stalit suo dejici.
intervenicntibus, Nicepliorus, Slauralius, Léo quin- Verum illius saliitiferœ preces nequidquam fusœ sunt,
tus, Michael Balbus, et Tlieopliiliis (5), omnes icono- animumque iltius haud quidquam comnwverunt. Idem
maciii ,
porlema pntius qnam principes (4). qiioqne Adrianus (in scripto de Imaginibus) dicit
doniiniim Gregorium secundum, in concilio 79 epi-
CAPUT III.
scoporum prii sedisse , ante confessionem B. Pétri :

Qna diligenlia a romanœ EcclesicB ponlilicibus icono-

et in eorum concilio , multorum sancloium patruni
machia sit refutala ac tandem in oriente exstincta. teslimoniisallatis, sancitura esse, venerandas et ado-
,

raiidas esse sacras imagines. Anaslasius vcro biblio-

Sed nunc ex orienic, in occidenlem redeiintes, Ihecarius scribit in Pontificali, Gregorium hune, cum
paululum intiienniur, quoniodo contra isiorJim bar- Léo profinas suas jussiones in Italiam dirigerel, scri-
baricm roniiinx Ecdesiie fuma et soiida petra fra-
, psisse nbiquc chrisiianis , ul exoriam impietatem et
tres suos confirmaverit. l'hillppico, primo iconoma- haTcsini caverent. Prœlerea ut Niceplionis lestaïur
,

cho, imperante , ronianx Ecclcsiaj procfuit Constnn- (Rcrum romanar. lib. XXI),
scripsit ad Leonem,
tinus ,
qui pro iniaginibus pritnani celebravit syno- dogniaiica epistola, non oporlere imperaioremde fide
vei bnni facere , et ncnitate violare antiqua dogmata
(1) Die 8septenibris 780, œtatis 31. Ecclcsire catbtdicœ, qune a sanctis patribus sunt Ira-
(2) Iiuo oclavo vix inchoalo.
dita. Addit deinde sanciissimum hune el apngiolicum
(3) Migravit e vivis Theo|ibiliis 20 jan. 842, rclicta
uxore Tlieodora, saiictissima nmlirre, niLie ii'nnoclasiiium virum , verbo et actu corusrum , removisse Romam
Ail Orieiiie exstinxit, obiili|iii^ iuiniiile ai:iio 8li7. Loge e|ii-

stolam XIV. Nicdlai I, ad Tlieodoram Augiislani, clatara idi-

et Italiam ah obedieniia Leonis, et iniperu snb ipso
biis iiovcmb. 866. qna pra'claras njns dnies iliguis laiulihiis consiituli (5). Nec lamen facilis fuit pontifexad istam
exlollit. Eo scculo in ocriileiuali lù'f li'sia icouumaciiiani
fovit Folicis IV^clilani discipnhis
exemplinnein. Rcferl enim Zonaras, Gregorium, ante-
Cl.iiidius, i>|,isc<!piis ,

tauriiii'iisis, naliono Hispinuis, Arii et Neslorii errorihus quam imperaiorem cum seqtiacibus synodico anatlie-
inibuuis, qiiem sircniie con'.iilavil .lonas, Anreliœ anlisles,
epislola ad Carolum Calvimi, KiMiiforinn regem.
mate obstringerei , el vecligalia , qii* ad id usque
(4) Profligalani nliique iconnniaclionim hœresim excita- tenipns imperio pendebaniur , inliiberet , prius snepe
nuit, ineunle spculo XU, iraulicianornm, atiiuc- adeo maiii-
cha»ornm soholi'S, nalioiie Hulgira Bogoiiiili , ila dicii a
,
dédisse (iperam , ul Leonem per litleras ab odio Dei
,

Sclavonica procalionc» jwq miloui , grapce Riirie eUison. revocarel. Sed id, ait Zonaras, plane erat jEihiopem
Horum duces Basiliiim aliosqiic pxiremo sii|ipIlcio da-
, ,
lavare.
mtiavit Alexius GiîPcnnim imneralor.ln Gallia l'elrus Bru-
sius, el. ipse manicli!ei!S , allarinni a-diumque saciariim De Gregorio terlio, quo fidei ardore permoius syiio-
contemplor, sancl;e cniois iniagirieni' née adoiandani ncc ,

colendain aftirmavit, sed iicdilinsconculcaiidam et igiii ii'a-

denîlam. Oiinqiie aliquamio è confractis crncibns struem (!) Non Tuit li«c synodus pro imaginibus celebrafa , sed
ingenlpin erexissel, in ca jam acccnsa, carnes loireri jiis- adveisus monotbolilarum haeresim, sou ea iufectam Pbi-
sit, quihns ipso Parasci;ves die paralis corani oninihus ejiU- llppici profussioneni Odci.
latus est. ïaiitani impietalem delustati cives op] idi a , (2) lile anno 715, hic anno 731 poniifices electi.
S. yEgidio in Oi( iianla nuiicnii.-vti , nefarinni hominen» (5) Eidem de S. Gregorii secundi a gra;ciimperatorls
Daniinis devoverunt. Icon(imarlii;r poslidati siinl aliqiiando obscq'.iio Tccessu nicmnrant Tbcophançs ad an. XIII ,
Waldensps, de qiiilius adi PiliilidorHium cap. 33 ijosIii- : Leonis Isaiiri, etCcdrenus, qiios seculi Carobis Sigonius,
latus elUieronjinns Pragonsis, nulle, quantum arliilmr, de Rcgno itaiiœ lib. m, p. lOi, Baronius ad an. 750, Cœ-
idoaeo teste deniquc el jnannes Widef, sod quein constat
: l«slimis Slondraliis naltiœ vinilicalœ dissert. Il, § 2, n. 2,
ea in parte calhtilicœ Eoclosue cnnsensisse perinde ut , p. ô9f); Anlunius Sandinus, disput. XVIl de S. Greq. II.
Hieronymi Prageiisis inagislrnm Joanneni Hus. Seculo de- Sed Tlieoi'haiie anliquior Anaslasius bibliothecariiis in
cimo sexto sacris imaginilius, ipso Lulbcro relVagante,
, Greg. 11, edil. 1619, p. 701, narrai piuni buiic pontillcem
belliim tndixil Andréas Carlostadius archidiaconns wit- , Komanis suis aiicloreni ac lionatorem fuisse ne désistèrent
lenb'ergensis conjugatoruni sacerdotum antesignanus ;
, ab amore, vel fide romani imperii. Anastasio, negleclis Grse-
hune porro secuti sunt, ul nolum est, zuingliani, calvi- cis,adhœrent Plalina, Natabs Alexander, sec. viii,dtss. I,
niste, sociniani, aliique »vo noslro superstites icono- Oaudins Fleury, nist. Eccl., XLII, 6, Honoratus Toumely,
macbl. lom. u de Bccksia, art. 4.
 Î5 LIDER 1, CAP. m. 25
dico conslitulo ilecrevcrit, e\ Lconi ac Ctmstaiiiino Piam illis vilam , Domine, tribuc. Idem Adrianns ,

Aiipiistis sa'piiis coinniinatoi'ia siripin iniscrit pro cri- cuni banc iiicenam .synoduin obscuri qnidani lioinî-
goiulis iiiiaginilins, lialiol in PomifuMli Aiiasiasiiis nes cabunniis poiius qnani veris o!)ji'ctii.nibiis
liiblioiliovaiiiis. Brcvitalls causa iiiliil addo de iclo oppugnarcnt , iis ad singida rcspondcndo librum
piT oiiin ciiiii Francis fœdore. Siicccssoi'cs liabiiit conscripsil, cui lindns est : Scriptnni di; Iniaginibus
ulcii|ue GiCi;oriiis*Zacliaiiani, Slopliaiiuiii , l'^uliiin, ad Carobnn Magnum; qui al) Ivone, carnoicnsi
cl alicnini Sicpiiariuiu : (pii , ut proxiiiuis conim episcopo, frequciitissimc citatnr parle quarta decreli
succcssor Adi'iamis Conslaiilino scribit , aviiin pa- {Cap. LXXXIIl, CXXVI, CXXVII, CXXMII,
Ircmqiie scvciiilaiis ipsiiis pro reslilulionc sanclanim CXLI et CCXXIX), ei anno sn|ieriori lypis cxcusus
imaglniiin sa>pe inlcrpcllarimi , ot , m in scripio de est concilioruni tonio icnin (I). Ciinni porro ex scri-
iniagiiiihus asscrii, pro sacnvruiii iinagiiinniorcclione pli bujus anlcpermliinio fidio rcticeiiduni non est.
In spiriui ferventes, rccla; lidei zeliim liabucrnnl. Inlerrogant ilti : Ubi in six sijnodalibits conciliis jubea-
Porro Siopbanus posirenms (1), cnm cpiscnpis mur imagines facere, rel fadas adorare? Respondet
parilnm l'"ranci;in et llali:c , vencrabile conciliuin Adrianus : lUi nobis dicere debebant , in quali deipsis
pranleeessoris , sancioruni patriim icsiimoniis adluc- sex sijnodalibus coneiliis repreltensœ sint sacrœ imagi-
rendo , confirmavil. nes. Enimvero in primo sancio cuncilio sœpius ostensum
l*osl lios Adrianiis pvimus, qui in lempora novi est quia sanclns Sylresler papa, et Constantinus
Constantin! et novx Ildcna; incidil , scrip^ii binas chrisliunissivius imperalor , venerati sitnt sacras imagi-
lillcras pro sanciis imaqinibiis , iinas Atignsiis nes ,
et palain coram omnibus cas osl'enderunt. Et a
altéras palrurcliai Tarasio. Ad qiiannii leclionem a lune usqite liaclenus sanctorum ponlifirum , Sijlveslri
septimatoiasynodo acclamaluniesi {aciione septinxi) : Marci et Julii, mirœ magniludinis sanciœ ecclesiœ
Vniversa sancta stjiwdns sic crédit et sic docet. Sanclis- apud nos sunl dcpiclœ tam in miisivo (2) quam in ,
,

simi piipœ veleris Romœ litleras sequimur, recipimus ,

cœteris liisloriis, ciim sacris inmqinibus. Tlcfert deinde,
npprobamiis. Ejusdoin aucloritale apuj Niceam quas ecclesias qnibns picturis ornaverint Pamasus,
BitiiyniiC nrbem, celcbrata csl sccuiula iiiceiia syn- Cœlesiinus , Léo et Vigilius ,
quorum aucloritale
odus ,
qn.-e fuit anno 789 (2) scpiiina œcunienica confirmata sunt generalia concilia , secunduin , ler-
in qua caihoiicum dognia roboraiùni est multis tinni ,
qnarluni et quintum. Addit deinde ex sexto
patrum Icslinioniis, cl oniiiiHm qua; objiciebantnr concilio lesiimonium pro iiiingiiiil)Hs. Anne lioc
dissolutione , atque sdiiberrinia plenarii conciiii saiiclissimi ponlificis claro leslinionlo doccnuir, non
aucloritale. Conciiii ipsins definitio et conclusio est lanlum septimal œcunienicx synodo, sod et (minibus
in bcptinia actione : Falemur utuimniiter nos ecctesia- eani anicccdentibus, placuisse catliolicum de sacris
slicas Iradilioites , sive scripio , sive consueludine va- iniaginibus dogma ? .

lettles et decieins , icliiicre velle, quantm de numéro Iloc poniifico moricnlo , sedem ejus excepil Léo
est imaginum tffigvralio. Kl inferius : l\e(jia via ince- tertius, qin , ut doniinus Onnphrius piae nieuiorire,
,
dentes et satictorum ac diviiiorum patrum doctrinal
,
«nnoiavit (in Clironico ecclesiasiico) , anno 800, cum
insisttnles , et callwlicœ Ecclesiœ, in qua Spirilns san- iniperii romani n'.ajeslas, barbaris sibi oiiinia vin-
ctus inhabitiit , tradilionem olnervantes defmimns oinni
Irène, Cun-
,
dieaiilibiis, oijsolesceret , nec in fcniina
dilifjentia et cura venerandus et sanclus imagines in siaiilinopoli rerum poiienlc, qiunnvi$ alla; iodolis
templis sanciis tJei collocandas lucbendusque etc.
, , nudluni prasidii incise vidcretur , Carolum Frauco-
Huic iidei confcssioni subscripsorunt vicarii rom.ini rimi et Langnbardornin regeni ob cgrcgia in chri-
,

pontiiicis, et episcopi trcceiiii qiiinquagiiiia (|ui ex Slianum nonien

,
ci ronianaiii sedem mei ila, romaiio-
Gr.necia, orieiitisiiuc Iractn congregali adorant. Post rnni ini|)eraioreni prinius ajipellavii , iiiunctunique
subsignatiiiiicMi auluni sancla synodus inier rclKjua Angustum consecravil. Subsecuiaque inox fuit S. P.
exclamavit : Omnes sic credimtis, vmnes idem sapui-
fi. R. acclamalio : Carolo Mngno iinperaiori cœsari
mus , omnes approbanles subscripsimus, Uœc est ftdes

patrum, licec est fuies orlhodoxorum , lime fides orbem (I) Esl iil scriplimi cpislola prolisa
quain exhibent , '

Inrarmn confirmuvit. Qui venerundas imagines idula

Lal)b;tii3, Concitior. tmn.M\, 913,
vero Ivm. IV, lt:r(liiiiiiis
773._Ea reriiianliir vocant oo quod
lliiii (jiKis Cirornios
appellant, analliema. Qui dicunt qv.od imagines chri- Caroli nicigiii jnssii roiis.Tlpii iiierint adversus nialc iiilel-
leclam syiiodi niceiise 11, tto sicnivum iina{;iii\iin adorai
sliani ut deos adorent, analliema. Rugienli conciliabulo
liiMie seiilenliaMi. Pruilicre priniuin an, toi!), ab Joanne
contra venerandas imagines, analliema. Si quis lias di! Tillet, Mfldensiimi eiùsiopn, sub Kli l'Iidi nomme ile-

non salutaverit in nomine Domini et sancioruni ejus

litosociilc, editi twc tllnio : Caruli mugiii , nulu net, wgis
Fruncormn, opiis contra nijiioriiim, iiuœ in mirtilnis i.rœike
analliema. Si quis tradilioiies Ecclesiœ , sive scripio, pro aduramlis iniaginibus ^tuliUe, sitv.nrroganier, ije I icst
t'oiitincL Uio iili'T pagellas (iiO, l'or i.a qnjm vocani in 10.
sive consueludine valentes , non curaverit , analliema.
Quidani Carolo supposiluin oxisliinaruiu. De en disseniere
Eju^nlodi anatliciiiula in icononiaclios liabet quoipic Beilarniiiais, lib. II de Comitiis ç. 8, et lib. Il de iiiuigi- ,

nibit.t, c. l.'i; Jacobus Greizcrns, OptTîiiii ttll.cdit. Uini. III,

finis qniniic actidnis ;
qudjus ibidem subjungitnr :

p. 77, cl \ i , ô(i2, el X , -Itii. l'eiavins Tlieologicormn dog-

Extirpaiores ntiperœ opinionis. Domine , conserva. niatiim lib. xv, c. 12, §i-8; Caroliis Witissf, de incarnât.,
qiiœst. ult. , edit. rmetai, 1738, pp. 311-5^0, ubi rem ao-
(1) Siva terlius, qui sedem aposiolicam rcxil ab an. curate perlraclat.
768 «d 772. [i] tiallicc mosuique, opère tessellato e Iragaiioibus vi-
(i) Imo 787, uli superius adnotatuni. treis, colore nunquain Uesniente piclis.
27 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 23
augusto ,
ptissimo et padftco , a Deo crealo , vila et miianus, Damasccni Vila (1), Lconem isaurium
in
Victoria I imperalorem, quia a;gre fereljat impieiatem suam
Post tôt autem tanlorum pontincum laborcs qui traduei per scripta Joannis, invenia epistola,
,
quam
eos sccuii sunt non puiavcruiit a se prœdccessonim Joannes manu sua scripserat, quscsivisse notariés,
diligenlia: aliqiiid addendiim esse : scd ipsi quoquc qui scripiura; cbancicreni tam verbis quam senten-
pro sacris imaj^iiiibus sircnue dccerlarunt. Nam ut tiis imitarentur, ac effinxisse litteras quasi a Jeanne
inlermedios oinillain, Nicolaiis primus, qui nono loco niissas, de Damasco sibi per eum prodenda, casque
Leoni successit, liane ob rem laudalur a Leone nono, ad Saraccnorum principcm cui Dnniascus subcrat, ,

in epistola adversus prsesuniptiones Micliaëlis (cap. transmisisse. Rcceplis lilteris, iraïus Ijarbarus rex
XXII). Iconomacliis ml quamvis restileril Roma-
^ , , née ullam ferens Daniasceni responsionem, dexieram
norum auclorilas prœ cunclis tamen saiictissimi papœ
, manum ei abscindi jnbct. Itaque absecatur dcxiera ,

Nicoiai ubms laudanda libellas, qui per Icgatos suos qure inler orthodoxos scripiione sua lanlas virtules
tam pro sacris imaginibus ,
quam pro depositioiie beali est operala : et pro airanienlo, cui prius iniingeliaïur
atilistilis Ignalii , el substiliilioiie Pliolii ncophgti scribcndo libros de adorandis Iniaginibus, nunc pro-
eccksiain liagice Sopkiœ cliiusit, donec sedis aposlolicm prio sanguine lingilur. Ilicc vero eadem nianus poslea
acquiescèrent decrelis. Nicolao in cathedra romana divinitus ei est resiituta, maxinio Saracenorum stu-
successit Adrianus sccundus ,
qui in oclava generali pore eum anle imaginoni gonilricis Dei c profundo
,

synodo (I) pro sacris iniaginibus canones eniisil, peclore oraret , et inler reliqua dicerel : Domina et
teriium cl scpiiniuni. Porro lanium in liae synodo sanctissima maier," amputai» est dexlcra mea ob
pro sacris imagiiiibus laboraium esi, ut ab ejus lem- sanclas et divinas imagines.
pore nullus ex consianliiiopolitanis principibus ima- Zelum quoque suum pro imaginibus declaravit
gines oppugnasse tradaiur. Exstant vero Pholii, ilalus populus : Oninis, inquit Diaconus (Lit. VI,
Pselli , Metapliraslœ, Zonarrc, Dalsamonis , Euiby- cap. li), ravennensis exercitns el Veneliaruni , Leo-
mii , Niceti , Pachymeri , Nicepbori , alioruniqiie nis jussis uno animo restitere : et nisi eos pnntifex
Grœcorum scripia : e quibus quid illi ,
quidijue reli- probibuisset , imperalorem super se consliliiere ag-
qui Grx'ci , a tcmporibus octavaî synodi de imagini- gressi fuissent. Nuuqunm, ait Anasta^ius, se pontifias
bus senserint, facile a,'slimahiiur. His adde qund in neci condcscendere dictbant , sed quod pro cjus dcfcn-
floreniina synodo (sess. Ê.),Gracis ipsisconsenlien- sione virilitcr decerlnrent. Et pauln po-t : Lognita ergo
libus, ilerum approbaia et confirniata sit sepiinia imperatoris nequilia, oninis Italia consilium iiiiit ut sibi
synodus. eligerent imperalorem , el ducerent Constnnlinopolim :

Porro ad prxdicta haec œcumenica concilia re- sed compescuit taie consilium ponlifcx:, sperans couver-
spexerunt tridentini patres, dum decrctiim sunm de sionem principis.
iniaginibus, conciliorum, proesertim vero secunda;
De Gallorum piclaie pro sacris iniaginibus, videre
nicenx synodi , decretis , contra imaginum oppugna- Walafridum Slral)onem, de Rébus ecclesiasticis
licet
tores, sancilum esse asserunt. Et hœc Iiacieniis, qua {cap. octavo) (2).
poiuimiis brevilale, persirinxinius de romanis pon- Longuni vero esset, si prxdictis adderem eos qui
tiûcibus, et coneiiiis per eosdem convocatis. sub toi iconnmacbis, tyrannis potins quam principi-

CAPUT IV. bus, fortissinii martyres exslilerunl , aut mulla per-

peliendo clarissinii confessores. Quorum si quis ce-
Quam multos habuerit romana el calliolica Ecctesia
lebriores ex vetiisiis scriplorilms simul colleclos
filios qui zelum suuni pro catlwtico dogmale po-
,
videre velil , légat quinium doniini Alani Copi dialo-
steritati plurimum commendavsrunt.
gum, capite 25. Nos eis llild^ebertum, gandavensem
abbalem, apponimns, patrium nosirnm marlyrein. Is
Habuit vero eadem romana catholica Ecclesia
cnim , ul in Coninieiitariis rornm Flandrinc scribit
multos Clios qui zelum suum pro calholico dogmale
Jacobus Majerus, Baliolamis , Gandavi civili motu
plurimum posierilaii commendaverunt. Inler quos
excilalo propler sanclorum imagines, quas nonnulli
fuit Joannes Marizur Damascenus, qui tenipore Leonis
ceu idololatri» inslrumenla execrabanlur, inierfectus
terlii contra eum et aJios qui in Grseeia sanctas
est, quia contra faulorcs C;x'saris, decrriis poniificum
imagines traducebanl et criminabantur, très scripsit
de babendis statuis adb;rsii. Eanique ob rem inler
libros, in Ara!)ia babitans, intcr Saracenos et barba-
res bomines. Quos Godefridiis Tilmannus anno 1555 Arabice scripta anno , ul Papebrocliio videlur, 969,
(1)
in ialiiiam translulit jingunm. Propler bos auteqa id est, posl annos 200 a mono S. joannis Damasceni. Mi-
ractili hic à Molano paucis perstritli narialioncm integrara
bbrns in pseudosynodo contra eum clamaium fuit :
all'ert Baronius, ad an. 7^8, nn. 5, 10. Non désuni qui eam

Manzuri ignominioso Saracenico, anatltema f;il)ulisaccenseanl.

et : icono-
(2) Cui junge supra laudaluni Jonam
Aurclianensem,
lairœ et falsigraplio Manzuri , anatltema : doclori im- ejusque in confulando Claudio Taurinensi comitem Dur."
pietalis et pervcrso inlerpreli divinœ Scripturœ Manzuri, galum , uti'umque tom. IV nibliolhccœ PP. vit. edit. in-
sertum uim el Hincmarum remensem arclilepiscopnm,
: .

anathema. Addit vero Joannes, patriarcba hierosoly- qui , flagilaiilibus aliis Galliaium Ojiiscopis , libro speriali
oslendil" quaiiler imagines salvatoris nostii, vel sanctoritm
(1] Inchoaia anno 869, 3. nonas oclobreas, absolula ipsorum renerandœ (.ilit ul narrai Flodoardus, decimi se-
,

anao subséquente prid. kal. manias. culi scriplor, lib. Ht Histbriœ remenés, cap. 29.
^ UMEli I. CAP. V. SO
Leatos marlyrcs rclaliis cssc diiilur. Coimneiidiiim- iclleclilid illa et (œUstiu , vertim en quw in lemiilo erttut

autciii IliKIi'borii iiiarlyriiiiii, (|iio(l iiiciilorit iit aiiiiiiiii coltoctitu, obiiinbrunlia propitiatoriitni, e (/iioikiu metlio

lt)-î, niio iioiuliiiiî sacr.e imagines œciimoiiica syiioilo Deus loguebatur. Qiia; verba cum e (lyrillo Icgeienlnr

COiiUruiatu) craiit. in septiina syiiodo (fol. 127) ,

|ialnarilia dixil :

Aiiinuulveitdinus (jHinnodo accuselur Nubuclwdunvsor,

CAPUT V.
quod clientbim subverlerit, quantumque ob emn fem
Quant viuha suit quœ nos in sacrarum imag'mum
iiicrepulus sit, et passus fucrit. Saiicia vero synodus
Ugiiimo usu, hactenm ab Ecclesiii cuiltolica tisuipalo,
respondit : Magnum sune ciisuni et condeninatiuni'in.
nwrilo conlinennl.
Quod si (pii aut illo secubi , aul noslro, iiati l»ci vin-

Sed mine lemptis urgel iil ad ierii;Mn sive posire- dictanon percellantnr, non ob bue sibi blandianlur;
inam orationis iioslra; pnrtem iranseunies , summa- ad eos enim periinci quod llieroiiyMius Castrulio
tim, ex ils (|iki! liaclernis diilu siiiil, indicciniis qiiaiu SCiipsit (Ub. I, i'pist. ZS) : Maguii ira est, quuiido
niulla nos in sacinnnu iinayiniun legilinio usu peccaiilibus non iruacilur Deus. Item et illiid Uoniiiii

hactcnus ab Ecclesia calliolica iisurpalo , coiilincro apud L/.eeliielem, cap. XVI, 42, 43 : Itcqniescet iudi-

debeant. gnaiio meu in te , et auj'erelur zclus meus a te, et quie-

Priimiin qnidon» , (piod canmi impngnalores fuc- scam nec irascar amplius, eo quod non fueris recordata

rinl, secliisa cliaiii ha'iesi, coiriiplissini;i; vila; lioiiiii dierum adolcseentiœ luœ, et pecittsli i}i omnibus liis.

nés , et liuniani goneris pesies , ut iiiii uin sit tain Tertio, l'ro sacris iniagiiàbus sunt aiieiiissiuia sa-
deroi'inalx viix luiiniiies , agnosci poluisse religioiiis crœ Scriptiirœ lesiimoiiia , de ciieinbim propiliato-
clirislianx' rcfoiiiiatores. Isiud aulcin a posteiioiibiis riuin obumlirantibus, Exod. , XXV, Numer., VII,
scriptoribns ex aiUi(piitalis iiuiiiuiuoiuis non abs l'c Ezecli., LXI, et ad Hebr.-, !X. Qua; loca lecia sunt
diligenter est aiiiioialiiin , quod , diini Saivator docct in actiono quarla seplimœ synodi. Uiide Adrianus
nos (Mattli. VU, Ij), altenilendiiiii esse a falsls pro- pontiCex in liueiis ab eadem synodo approbatis :

plietis , subjecil : A fntclibiis eorum cogiwscetis eos. Quemadmodum, ait, sacra Scriptura imagines in me-
Ilanc saiie ralioiicm attendit (pioqnc septiina syno- moriam venerulionis habet : sic et nos eus liabcamus
dus. Nam et sexla acliuiie vaille liqironda iconoelaslis servantes perpétua fidci nostrœ puritatem. Et infra : Ad
ailribnunlur, neiiipe nionathorum flngcUaiiones , sa- erranlium castigationem adjiciendum est, non frustra
ci'orum vasoi'um ablalio, librorum exuslio, inonaste- quemadmodum in libro Numerorum
Mûijsi famuto suo,
riorum in mundana hospiiia Iranslationes, raptns legilur (Num., XXI, 8), propter pestem in populum
subslaïui;»; et bonorum pro ,
saciis iiymnis caiitica grassanlem Dominum prœccpisse : Fac serpentent et ,

nierelricia ,
pro geniculatioiiibiis sultationes liieaira- pone illum in signum : et qui tactils fueril illnmque in-
les. His addit oculoruni exiiiiiones, nariura ainpiiia- spexerit, vivet. insaniam infremcntium adversus cul-
tiones , linguaruni abscissiones , exsilia piornni , fa- tum sacrum christianoriim ! si israeliticuni populum
cierum' et barb;c adusiiones , virgimiin Cbrislo per inspectionem œnei serpentis a sua pcsle credinms
dediealaruin violentas niipiias, et siinilia. Quibiis servalum, Cliristi Dei Salvaloris nostri
et , omniumque
recensitis merito pio epiphoncinale subjicitur : Ht sanciorum figuras contemplantes et vénérantes, ditbita-
sunt fructus liorum hominum qui contra veiitalem mus nos servari? Salomon (III Reg., YI etiam in eo
)

insurgimt. lemplo quod Domino œdificavit cherubim

, , in yloriam
Secundo. Omnes principes, qui vel clam vcl palam Dei l'ccit, et dieersis coloribiis illiid adornavit.
sacras imagines afllixerunt, diram borrendanique Quarto. Multum nos etiam in sacrarum imaginum
mortem oppetierunt, ac divina uliione correpii sunt; usu confirmât tradiiio ecclesiastica et aposlolica.
Ne-
quod certum signnm fuit iconomachiam Deo displi- que enim nos recedimus ab ca senteniia Apostoli
cere. Non enim iraseitnr Deus , iiisi in eos qui ipsius (IF Thess., II, 14) : Fratres , state et tenete Iradiliones
majestaiem offeuduni. Quali autem ulliono Doininus quas didicistis, sive per sermonem, sive per epistolam
vindicaverit iconomacbiam in Jubano aposiaia in , nostram. Neque ab eo quod in euindem locum
dixit
Pbilippico, Leone, Conslantino, allcro Leone, et Joannes Cbrysostomus Traditio est, nihil quœras :

oninibus pêne aiiis principibus qui iconoclasiis fave- amplius. Esse vero Iraditionem et Ecclesiœ
et apo-
runl, longuni foret recensere. Qui volet, bac de le stolorum, et omnium dottorum et saiictoruni, non
consulat vicesimuni capul bbri de iinaginum Usu solum in suis aiiatbcmatismis condusit nicennm con-
quein superiori anno emisii Fredericiis Schenckius cilium : sed idem quoque clarissime probavit
et con-
ulirajeciensis ecclesi;e arcbiepiscopus. Et cui ea firmavit per mnlias prolixissimas aetioncs.
si
E quibus
non sufficiant, addat quœ in eamdem rem habet se- nonnulla bic cssent referenda, quœdam
etiam eis
ptima synodns actionibus 4 et 5 [oL 137 lertii lomi addenda, nisi temporis ratio aliud postularet.
(

Concil.). His addo mullo vetustius exemplum régis Quinto. Pro imagiuibus non parum faciunt
roma-
Nabuchodonosor ; Cyrillus enim, jerosolyniitanus norum poiitificum décréta. Nos enim qui caihedrœ
episcopus {in secunda catecliesi), iiiter prœcipna pec- Pétri coniniuiiione sociamur, prxrogativam ejus
cata ob quœ Nabucbodonosor rcgno ejectus est, et
, agnosciinus ,
quod fides ejus non possit sentire defe-
septem annis instar bovis in desertis licrbas voravit, ctum (1). Unde nec miramur œcumenica concilia
enuinerat quod cherubim rapuerit, non, inquit, in-
(1) S. Bcrnardus epist. c.\c, ad iwmeniium U ; « Oiw-
 51 DE HISTORIA SS. IMAGINUM, LIBER I, CAP. V.

hujus seiiis décréta religiosissime susciperc et vene- de sacris imaginibus tenuisso ,

quod ubique , quod
rari. semper, quod non lanlum ab ouinlbu» calliolicls ,$cd

Qiiid sexlo de conciliis addam? Oitiiiibiis cailio- et ab bx'relic'is, inlrgiis DCC ai;iiis anle konoma-
iicis cerlissiimmi csl plonarii coiitilii scnU'.nliam, lo- cborum teuipora, crediium esl. Qn ire, quail ol

lius Ectiesiie coiiseiisioncm esse, iiiio ipsius Spirilus Vinccnlius Lirineusis sepliinu capite libelli sui iracia-

saiicii ipsissimam es.>e sciiiciui:im. Aupii non unius vit, id ex eo re|ielimns : i Toi videlieel confessorura

tantuni niceni œcimieiiici coiicilii salubcn-iiiia auclo- • et niarlyrurn lidem nos denegare non posbe, quo
runi victorias pnedicainns, el a quibus non parlis,
, ritale sacrum de iinaginibus dogma roboraluiu esl : (

gcricralibus syiiodis est I scd universaiis, suscepta est defensio.» « Quoinodo,

scd idem quoque ab uliis

confiriiiaium ; cuin tanu-n uii'uH uiceiii concibi au- inquil Ambosius ( Ub. III ad Urutianum , cap. V ),

almude suflicoïc dcbcrol; rcligiosissi- { lidem corura possuuius denegare, quoi uni viclurias
cioritas iiobis
Marliniani aususlorum ( prxdicamusV > Quic ambrosiaua senteulia, qniaval-
ma esl enim Valenliniaiii et

senleniia aciione III cciicilii chalcedon.,fol. ISi) :

de acritcr pungit omncs fidei noslrx adversanos,
(

conira eosdem afferlnra Vmceiiii» Lirinis presbytère,

( Vere imiiiusesl au|uc sacrilcgus, qui posi toi sacer-
op'mioni siuv traclaiidum alicjuid et ab Adriauo urbis Iloin.'i: poniilicc.
doluin senicniiam ,

deuiemis nudio Ociavo. .Accédai tandem ditti-» iniracnlonim ful-

relinquii. Extieiiiae quippe esl, in et
gor, quorum paiica lanluin in iiiceiia syuodo reccn-
perspicuo die conimcnliiiiim lumen iuquirere. Nam
senlur (1). Uinnia euim qu.c vel ad sulani cruccni
iiijuriani facil judicio rebgiosissiniae synodi, si quis
aul ad B. Virgiiiis imagines coiiligerunl, inlegris vo-
semel judlcaia ac recte disposiia revolveré et publiée
luniinibus con)|)rciicndi non pussent. Sicut igilur
dispuiare conlendat . »

Cbrislus Juda;is di.vil {Joun., X, 38) : Si nùlii non

Seplimo. Aposiolicam de imaginibus tradilioiicm
vuUis credere, operibui crédite : sic nos iconoina-
confirmant eliam m;irlyria et coiifcssioncs innume-
chis dicimus : Si iiobis non vullis credere, qui sacras
rabiliuiii saiicuinim, quorum permultos, ob solam
imagini.'s honorandas defendiuius, miraculis crédite,
imasinuin defeiisioniMii , constat mariyiii el cosd'es-
quu:circaeasdiviiiiiuâexliiben[ur : Sijna cniin (Marc,,
sionis coronas foriiier suscepissc (1) : omiies vero id
XVI, 17) eos qui credideriul seqnunlur, boc est, vero-
tel ad veslrum referri aposlolalum pericula quœqne, et rum niiraculurum mulliiudo et fuigor erit m congre-
scamiala, emergeiiiia in rogno Dei, ca pFSsertlin qiire de
galione et eccidsia eorum qui credidcrint : apud eos
Ciie coiuinguul ; digaura nanique arbiuor ibi olissimuni i

rcsarcïri damna U ubi iion possit Giles senlire deiecluin ;

loi, vero qui non crcdunt, paucitas est, et non fulgor, in
haec qui|'|ie hujiis liiacrogaiiva sedis. » Lniversilas loia
exilibendis miraculis, non veris, sed meiidacibus
faiisiciis.s an. HbT [apud du hoiilaij, Hhl. t. iv,p.'627; :
« Firiiiissiiue lenemus, cl uullalenus dubilaiiins, quod sau- inier qu,c , besiia régnante (i), maximuiu erit, quod
cla sedos apostolica est illa ralbeora Pelri supra quani....
faciel ignera descendereiii terrain [Apocal., XIII, 15).
Hieronymo teste, fui'.Jala esl Ecclesia... De cpia sedc, ia
persoua Pctri iu i^a sederitis, diclmn est Petie, royavi : Mulia igilur esse adveriitis, audiiores bumanissimi,
pro le, m
non deliciat Gdes lua. » Universitas tola lova-
qu* nos in catbolico doginaie et Ecdesi* .gieinio
niensis in 4.ïiomalis XXX», ab ownWus siiieere de cullio-
licn Me
icnlienlibiis finniler aedeiidii , tmctoiilale cmoli jublissime çoiilineaiil. Inio pulo me prima oralioiiis
y imp. ùmio \jii edilis, popidoque exponi iwiiidalis, ad parle lam claie iconomacliorum kcresim aperuisse,
bœiescon exlirpaliunem, a.xiom. 25 : <; L'uus esl Ecdesiie
summus j.astor, oui oniues obedire teneulur, ud cujiis jiidi- ut in eam luerilo compelai quod dici solel : biicresim
cium coilroversiœ, qu;e super et religione exislunt,
liJe
aperuisse, est eam réfutasse.
sunt lefiTi on'la;.>i lilaxiom. :2o: «Certa tide Icnenda sunt...
-qna; deOnila sunl super lidei et niorurn neyoliis per cathe- Nunc reliquuin forei pr.ediclis addere, in quo con-
drain Pelri, vel per concilia geueralia légitime congre- sistai sacraruin imagiiium legilimus nsus. ile>pondeii -

gala. » L'iiiversitas tola duaceusis, an. 1685, lilteris ad

regem utdoricum xn
« In bis partibus, non seciis ac cr-
: duin quoque e^set eorum objectionibui, quibus catbo-
ibre.s, seniper Inerunl perslrictœ opinioncs illa? quseabso-
luluui suniuii ponliiicis primalum ac iuluUiiiilitalem con-
,

Lœcunienicus, iniperalorise bibliotheca; pneîectus, et ahi

vellunt, quam tania hnc usque veueralione suspexerunt,
12 bouarnm lilleraruui iruiessorcs, ejusdeiu maiidato
ut scliisni.iUcis sese annunierandos credidissenl, si de su-
exusli ; mo\ :dii niulli, qua clorici <el lujnaibi, quaJaici,
prenia iiisliinli a Jcsu Christo \uarii auelorilate ad deli-
variis niodis lurti, mulilaii, eccisi, vel in exibum acti. In-
nieuduni qu* sans ac vera, qu:e falsa sil et niala ducltiua,
ier eos vero, qui sub Coprouymo passi sunl, emineol S.
uUatenus duliilasseul. » Llerus -allioanns, CfliU. ad inno-
Slepliauus juuiur ; Anna \ unn et luuaacha ; nubiles au-
cenniim a. 16bl, iu comiliis episcopuruui 8a « M;iio- :

lici Me,,baiiu aniici, e quibus iruiicaii capite CoiislaïUimis

res causas ad sedeni aposiolicam relerre, ^Iciunis Eccle-
cl. Straiegius Iratres, ambo (.airicii , cxtcri vero oculis
six mos est, queiu lides Pelri nump-.aindeliciens prrpeluo
muliali el exilio dauinati ; abbaies Paulus el Jnanues ;
retincri pio jure suo postulai. » Ideiu au. lOàip, in comiliis
inonaclii 38 pri.pe Ephesum vivi sepulli Pelrus la
50, episcoporuni, episl. ad eiimd. pond/it^'W ; Non soluni , ;

iSlacliornis reclusus , lautiaii nervis enecius ; Pelrus

exChnsti Uouiini nos.ri poUicitaiioiic Peiro lacla, sedeliam
Stylil;! ; abi CPoli in mare demcrsi r,Uiunpluriuà ni Asia
exaciib prii.rumpoiitili.uni,elexanalUen)alismis advorsus
:

ApiiUinariuin et Mact douiuni, iiouduni ab uUa synodo a-cu-

meni(» djuinalos, a Dau.aso paulo auiea jadis, judicia pro>
sanciendu régula Udci, a sunnnis poiitilicilius lata super
min ae et Tbracia, jussu prafectoruui Michjebs Melisseni
el Micbaelis Lacluuudracoiitis, ac Munis Buccllarianoruni
duels, interlecli. Sub Leone Armeoci passus, ne lougiur
,

sini, oniitto.
episcoporuin oousuUatione (sive suam in aclis relalioiiis
senlenliam ponaul, sive omiilaul, pronl itiis collibueril) (1) MuUa, eaque opiima fide narrata , leges in aclis
S. .Siepba.il Juuioris, toiiiu l nuleelOT. urajcor. Alia nuii-
divi.ia 3tque ac bunima |reruniversaui£c lesiain auelorilate
nulbi recilat iMulaiiu» sei/i.e/ilis li li eu;!. 14.
Diluntur, oui curisiiani omucs, ex ofUcio, ipsius q oque
(ij Aiilicbn;>uiiii inleili^ii Mulanus, veleres secutus.
me.ilis obsequium prxslaro leneanUir. Ea nos qn(K|ue
seuteutia ac lide iuibuU, etc. » l.ege episuilas ejusdeui Al rcceu.iurt-s liussuelus, Lu'tluMcus Duplu, JojcUanuï
ïrotli de- la Cliéiarda-, i aluKUS, hoc A| ocaly, sis luco de-
derii.i comiliis annurnm 1656 et 1661 ad Alexaudruni VU,
ulruque auno 40 episcopcruni. Signatuui ) ula.it JuliuDUiu.iuguslum, cu^iKnuiiic Aposl.v
lain, vil uni uiagicis arliuus slulide addicluui, et cln'uliauai
(I) In bis eeiisenUi S. fternianus patriarcha ; oclo viri
el duse uiuliercs a Lcoue Isauro, necaii y aûgusli 750 ; TeJigtuuis, sub Ueuieulix lai'va, boaieui airoci;>siuium.
K SS. IMAGI.NUM SL'ITLEMENTIM. Si
lli'Oi vrriiis falipani qinm opptigiiaiit. SoJ (|ui;i nius ciim Tol)i;i (Tvb. Il, 18) onm viiam qnam iluiu-

i.|a|uuui ii.'iiipiiâ oiatiuiiis linoiii postulat , lixc ex riis est Iteus liis (|iii utUMpiani liJeiii suaiii tiiuiaiit.

:iliiiruiii (lociissiiiiK operilms pcianiiir. Nos, iiii inlix- Qiiam iiobis oiniiibiis concédât qui est in sccula bc-
ruudo i\uiv a cailioliia fc:c(-li:!^ia diiliciiinis, oxpccta- ncdii'Uis. Amen.

UOAOCLAS>II CmiOOLOGIA,
IN SUPPLIiMENTUM HACïENUS DICTORUM A MOLANO.

3WW®
lltijus /ift'j'csfips aiiclvrci ciiumi'iiil S. Tarasiiis, con- mante; nmlti imperaloris jussu necanlur, maxime title-

liwlhwttuliliiiius ptitriaKlhi , acruiiiû l Cl 5 seClindlC rati. Jugum ejtts Iiati excutere parant. S. Joannes
synodi nicoiir : iipiietliUiiiie eilmicos , judceos, snina- Danianciius imayinum cultum tribus libris tuelur.

rituiios, Murcioiiiias , iiuiiikimvs, satMceiws ,

pliunla- 7Ô1. — .HorilurS. Greyorius 11 Rumœ, 13 februa-
siiisliis sive llu'ûi'ascliilns , speciatUer vcro eos qui rii. Succedit 18 martii S. Grajorius 111, nalim'ie Sy-
uirniiiiiiie Cliiisli mituram covfiindebmtt. Ht Pclrus Gna- rus ,
qui duabus epislolis impietalem LeonisT Isauri

p/ii'i/s, Xtimius, et Severus, dux Aceplialofum. Horum confulal.

médius, 752. — Idem pontifex, Itabilo îionm 95 episcopo-

ANXO CHRiSTi 485 — A'i'iinifls , Giœcis Pliiloxeuus, rum cuncilio, uonomuchos (erit anathcmate. hnperator
niilione Persa , secta maniclitvus , comlilione servus, et ira percitus antiquissima romanœ Ecctesite apud Sicu-
qiiiLin ftigitivt's, neidum knittisimtc iiiiiinliis , a Petro tos et Catabros patrimonia redigit in publicum : peigit

Cniiphco, seu h'ullone, eu!iji:Uuniorum Ihcoposchilurum que orientales calliolicos vcxare.

aniesiguano , Itieiupnlilunus ei'hcopus créants est. Do- 741. Léo Isaurus moriiur 18 jwiii , succedente
luil ille nondecere ut aiigeti, qui corporis experles filio Constanlino ,
qui Gopronymus et Laballinus dictus
suni, liumuna sive corporea 'effigie reprœsenteiUur ; ne- est. Moritur eodem ahhoSS novembris S. Gregorius III,

iltivil picluru, arle Iwiniuuin etuborala, esse exliibendnm cujus locum biduo posl accipit S. Zacliarias,. natione
(.lirisio houorem, (/ni solu tidondione in spiriiu et veri- Crœcus.
tale dcleclelur ; puérile faclum esse uddebul, si Spirilus 7ol. — Mors Anastasii , pscudopalriarchœ con-
KDictus lu columbii' idolo liugerelur. Alque ul doctrinal stanlinopolitani. Gopronymus prospéra arworum suo-
praxiin udjimcjerel, c sivpe wigekrum inuiginesa/fereiis, rum in Arnienos successu tumidus , iconomacliiam in-
jecil : imugiiies niittm Clirislum reprœsenumtes , oinnes staurai.
in uHum loaiin collocavit. » (Juamics Uiacronoinius 752. — Morienlem Zacliariam, prid. idus martii exci-
\ecluâ acllone socund:c nicaiiue syiiudi, Theodurus pit Stepkanus II, creatus 7 kal. apriles.
leclor, Tlieopliuiies anno XVI Zeiioiiis, etc. ) 734. — Ineunte hoc anno, Gopronymus, adversus
7i3. — Ciezid, seu Yeiid , Saracenorum princeps, a imayinum cultum , conciliabnlum coyit , cui prœjiiere
Judd'o Suranlupechy delusus, qui illi 40 «)i)ioi«m int- Gregorius Xeocasareœ, TlicodosiusEpliesi., et Sisinnius
perium spondebc.t , sucras imagines e templis omnibus Pergcs in Pampliyliu episcopi. Secuta passim in oriente
extmbarijubet, et eodem anno moriiur { synod. nie. Il, sacrarum imaginum devastatio : et in calliolicos exilio,

acl. 5). ferro, (lamma, e.xquisiiisquc suppliciis sœviltim. Anasta-

727. — Léo haurus in sacras imagines publica ora- sio in pulriarcliatu conslanlinopolilano sufiiiilur Coh-
lione insurgil, piaudenle Constanliuo Nuculiœ episcopo, itantinus, Sylœi episcopus.

quem coujutut S. Ccrmunus, palriarclta, scriptis ad 737. — Sleplianus II, dumnalo iconoclaslarum con-
eum ,' et Joannem, Syn)iados arcliiepiscopum lilteris. , ciliabulo , vitam claudit 8 bil. maii ; cm succedit
Idem Germanus Tliomam claudiopolitamtm episco- , ejusfrater S. Pautusl, consecralus i kat. junii.
pum , rel'ellit , ac de tota re S. Grcgorium 11 , roma- 7C0. — Conslanlinus paUiarclia die 50 auyusli peUi-
niim ponlificem , cerliorem facit ,
qui pium Germuni tur. Die 16 novembris ei sitbrogatur Mcetas etinuchus,
itudium laudat, eique per omnia assenlitur. In Leonem génie Sclavus.
pro veieri fide rebellant Grœci aliquot , Agalliano él 767. Obiit S. Paulas papa I exeunte junio. Con-
Slephano ducibus , et ab exercitu imperiali profligantur stantinus palriarclia 13 octobris capite truncalur, post-
die 18 aprilis. quam iconoclaslarum concilium , spe l'ilœ servandœ,
729. — S. Germanus Leonem l&aurum frustra re- frustra laudasscl. S. Sleplianus , cognomenlo Junior ,

preliendil. abbas mantis S. Auxentii , insignis SS. imaginum de-

750. — Die T januarii promulgalur Isquri decrelum fensor ,
post crebra et diuliirna lorifienia, mnrlyrio co-
advenus sacras imagines, lluic subscAbere renuens ronnlur die 28 novembris ,
prîdem vilœ uuslcrilate, et
S. Gcrmnnus, Conslantinopoli peUitur, et in ijus locum miracnlis clarus. \

die 22 ejusdeni mensis intruditur Anasinsius ieonoma- 708. Posl Constantinum, pseudopapam, legiiiiHui
(hus , nuper sancti patriarchce syncellus. Imagines in ponlifex Romœ creatur Sleplianus lerlius nonis aiigusli,
Utba regiu coniringunlur plèbe nequidquam récla- qui subséquente iinno,
,
5S AD LIBRUM 1 .IllSTO.RIiE 36i

769. _ accitis- ex Galtia alque Italia ephcopis non cum libris carolinis, eadem menle consarcinalis , missa

wbe célébrai, (luo damnatity pscudo- sunt ad Adrianum papam qui francis episcopis epi-
paucis.concUium in ,

liubila, et cnltus ilola prolixa et solida respondiï.

tynodus CPoUtana, adversus imagines
earum asserilur.
793. — Moriiur hic papa 23 /anuaiii, succedente

772. — Jl/ors Stephani terlii kal. februariis. Succedit {die 26) S. Leone hujus nominis
— Conslantinus
tertio.

Adiiamts I Romanus, nona ejitsdem mensis.

797. imp. e vivis abil 13 kal. se-

775.— Die a septembris moritur i>np. Conslantinus ptembris, oculis anlea, jussu matris suœ, perfossis.

Copronyinus, succedente filio Leone, cognomento Clta- 800. — Die naiali Domini Léo 111. poniifex Caro-

qui primum favcre calholicis vidctiir : al eos lum Magnum coronal liomanorum imperalorem.
iaro ,

deinde, palris exemplo ,

pcrsequilur , et iconomacMam 802. — Nicephorus, patricius, et generalis logolhe-
les , seu œrarii prœjeclus, prid. kal. novemb. imperii
rénovât.
780. — Nicelas, patriarcha CPolilanus, exstingnilnr
coronam usurpai
—9
Cl'oli, relcgula Irène, quœ

7 idiis [ebruarii; cui post dies U sullicitur Paii- 803. augusli, animi mœrore connecta, dieni obil

Octava die seplembris

supremum.
vir doctus cl plus.
Ins leclor,

morluum Leonem IV imp. excipil Conslantinus filius,

80G. — S. Tarasius patriarcha '2,5 febr. moriiur,
eique subrogatur S. Nicephorus, inauyuralus die Pa-
nondum decennis. Imperium régit hujus maler Irène
schœ 12. aprilis. tuerai hic superivribusimperatoribus
sacrarum iwnginum vindex.
784. — Panlus leclor palriarchalem dignitatcm nb-
a secrelis. Interea Nicephorus imp. palum fuvel pau •

licianis seu manichœis per Plirygiam et Lycaoniam

dictit prid. kal. seplembris , et vilam monaslieam am- , ,

spursis.
imperalrici aiictor est ut œcumenicum conci-
plcxus
liuin
,

adversus iconomachos celebrandum ciirel. Paulo 811. — Nicephorus imp. infcUci adversus Bulgaros
prœlio caplus, inleremptusque die 2') julii, siiccessorem
subrogatur S. Turasius, imperatori a secrelis ,
ipsa die
habet jiUum, nomine Slauracium ,
jam ex vulnere se-
nulali Domini.
787. — Concilium générale seplimum, HPoli inclioa-
mianimem : lum, bimeslri elapso, generum suum Mi-
chaelem, cognomento Curopalalam probe cailwlicum,
tum kal. augusli, ob suborlos tumidlus, A'iVœnm Billnj- ,

qui imperalor salulalur 2. oclobris.

sessio prima habita 24 seplembris
nia; Iransferlur

VI œde S. Sopliiœ
, iibi

; seplima, eaquc ullima 15 oclobris,

812. — Slauratius , assumpto monachi habilu , mo-
riiur undecima januarii.
in qua definilum i venerabiles et sanclas imagines pro-
813. Curopalala imperium dimillente , ac vilam
ponendas... in sacris Dei ecclesiis , et sacris vasis cl
nionasticain ingrcdiente , Léo Armenus coronatur 5
vestibus , et in parietibus , ac lubulis, domibus, et viis ;

idus julii.
lam videlicelimaginem Domini, Dei et Salvatoris nostri
JesuClirisli, quam inlemeratœ Domina: nostrœ samlœ
814. — Morienlem 28 'januarii Carolum Magnum
omnium excipil filius ejus Ludovicus. Mense decembri Léo Ar-
Dei Genilricis, IwnorabiUumque ungeiorum, cl
menus-in iconomachorum sentenliam tolus concedit,
tanclorum , simul et almorum virorum... ad primitivo-
obnilenlc S. Nicrphoro, quo propterea
desiderium, ad oscidum, et
rum eorum mt:noriam,
ad lionorariam liis
cl

adoralionem tribucndam
et

: non lamcn
815. — (H monaslerium amandalo , die sequenli lo-

cum ejus invadit TUeodolus , Cassiteras diclus , impe-

ad latriam ,
quœ secundum fidem est ,
quœque solam
ralcris spallmrius , iconomachus homo rtidis levis,
, ,
naluram divinam decel ,
imperiiendam ; ila ut islis ,
impudicus, et adolescenlium ludibrium. Hoc eodem an-
$icul. pgnrœ pretiosœ ac vivifuœ cnicis , et sanctis
no Léo Armenus iconoclaslurum syuodum post Pascha
EvangtUis, et rdiquis sacris monumenlis, incensorum
célébrât : niox imagines sanclorum dejici jubet, et variis
et luminum oblalio, ad liitrum lionorem conficiendum ,
modis afjligil calliolicos, quorum clariores tum fuere S.
exliibealnr ;
quemadmodum et unliquœ piœ consueludi-
Micliael et S. Theophylaclus, e monachis episcopi , hic
nis erai.
nicomediensis Me synnaden^s ; ilem S /Emilianus
— , .

790. Circiler hune annum franci episcopi ,

per-
Cyzicenus et S. Georgitis Milylenus ex archimundri-
;

peram nccepla Crœcorum senlcnlin, ac sensum sibi inui'

tarum ordine S. Theodorus Sludila, S. Nicelas Medi-
giniiti longe alium quam qui nicenoriim palrum fuerat, cionis, S. Thcophanes Agrii , S. Macarius Peleciri, S.
Caroli Magni jucsu qnem exncerbarat Irenes impera-
, Joannes Calharorum abbales ; e laicis , S. Niceta, pa-
Iricis in alto ncgoiio inconstantia , carolinos libres ad-
tricius.
versus Nicenam sgnodum conscribunl.
816. — S. Léo 111 papa migrai e vivis 11 die ju-
79-1. — Ineunlc œslule , trecenli circiler episcopi ex
nii : in ejus locum die 22 ejusdem mensis ordinatur
llalia, Germauia, Gallia, Britanniaquc, Francofurlum Slephanus IV, citi,

conveniunt , adversus errores Elipandi , arcliiepiscopi 817. — die 22 januarii defunclo, succedit post Iri-
tùlelani , et Felicis , urgeliiani episcopi. Anlisliles itli, duum Paschalis primus; hic pro fuiei et oricnlalium
caii. 2, damnant docirinam secundœ nicenœ synodi, in calholicorum dcfensione non pauca prœslitit.
qua, si illos audias, i scriptum liabebalur ul qui imagi- 820. — Léo Armenus in palalio siio die 23 decembris
nibussanclorum, ila utdeiftcœTrinilali, servitium[id est occidilura conjuralis, quorum dux Michael, cognomento
latriam] aul adoralionem non impenderent , analhema Balbus, confeslim se jubet imperalorem coronari, ac pri-
udicarentur. i Quod nicena synodus nec decreverat mum favere videlur calholicis : verum paulo post eoi-
neque dixerul, Acla convenius (rancofurtensis , una 4em, monachos prwseriim. uccrbius iitseclalur.
 w LIBER II C.M'. I,
sa
8il. — MorUnli Theodolo Casiilera: snbstiluiliir .\u- yiiiihiis iiifeiisus, cœlerum ouimo perversus, ne sacrile'
toniiis Byruiilepsus , id esi coriiirius uut ccrdu, koiw- yus omnis reliijiuuis derisvr. Al muter cjus Jlieodora,
ctiisles, Syla'i seu Perqet, melropolila. vitcv sunctissima: femiiia, hoc eodum anno sacmrum
an. — Pdschatis I , Tomiinus ponlifex, iiwrilur i imagimim culium uhique lesliluit , cunilo in tiauc rem
idiis l'tbniarii, aeu 5 idus innii, cui succedil Einjciiius II. coticilio, eujus uiicloritdle S. Meihodiui, cgi egim CJiri-
tel 14 kid. luurtiiit, vel nonis junii, sti conl'essor, in Lonslunlinopotitanum patriarcituiii eli-

8i7. — lliiic post Irifiiiiiuin defuitcto 27 augusli, gitur, ex aitctorato Lecauomantc.

siibrogaluT Yalentinus papa kal. sepleiubris. Uoc (eie 8-iG. — S. ilethodius, M junii mnriens. successoretn
lempore Ctiiudiux , lauriitensis autistes , imaijiiics tola Imbet S. Ignalimu, Micliaitis CurojuiliUœ fiiiutn.

stut diœcesi disjicil, eariimque cultum scriptii inipiigïiat. 857. — Die Clirii^ii naluli, S iynulio in carccrem
8i8.— Die 2 junii morilur in exilio suo S. palriar- dctruso , l'Iioiius cuuuclius, homo laicus, niirœ quidem
cha yicephorus, doctrina, libris et viriuiibits clanis. crudiiiviiis, sed auinii vifirrimi, fuclioue liurdœ Pa-
Pro imagiiiuui sucraruiii dt feiisiunc scribuiit Joniis ,
Irieii pulriarclKitem sedcm itsurpiil, auclor deinde schi-
episcopus auretiaiiensis et Duitgalus woiiachus, luitioiie sinalis Crweorum.
Scoliis. id est Uibernus, sed in Gallia commoruns. SOU. — Die 20. mnii Micituel impcrii coltegum sibi

829. — Kal. octûbris ad plures abit Michael Balbus, udsciscit liasilium, gente Macedonein.
iniperator , liomo impius pariler et iiiscius. Siiccedit ei 807. — Micliaet imp. 21 seplembris ebrius, ut illi

filius, Theophilus nomine, qui palris exemplo (uutor inos erat. Bitsilii jussu perimilur.
primum fidei eathoticœ, deinde iconuclaslarum uiuicum, 869. — Basilio, ejusque filio Couslanlino imperanlt-
et piorum persecutorem se exliibet. bus , Pétri callwdram régente lladriano II , iiidiciiur
Soi. — Antonio Byrsodipsœ sulficitur 21 april. oclavumconcilium geuerule, Constanlinopoli celcbralum
Joannes Lecanomantes, Thcopinli Augusti quondam a die 5 octohris ad ulliimim febriiarii sequeuiis aiiiii. In
padagogus, iconoclastes et prœsiigiator. eo dumtiatus est Pliolius, et sessioue ocluvu, 5 uorcmbrii
844. — Tkeophitus vitam ponit junuarii die 20, cu- habita, diclum analhema in icouo'uachos , eoruutijue
jus imperio succedit lilius Michael, non ille quidem inm- duces et pseudo-synodmii.

LIBER SECUNDirS,
CAPUT PRIMUM. deatur, deliberando dicam cl scribam. Neque cupio
deliberaiioiieiii iiieam niajoris fieri, quam sint ipsa
PRiFATIO.
argumenta qua; alïero, aut qiiœ afferri possent, brevi-

De sacris iniaginibus atque piciuris duo pulissiuuim laiis auiem causa omissa suni. Spero tamen me nilii]
tracianda esse primo libre pnefaii siiinus. Eaiiim dictunnn (|uod non doetorum et magnoruni virorura
e«iini legilinius usus contra icoiiomaclioruiii, sive ico- siiffrai-'io ot calculo bit approbàiiduni. Si qui auteni
iioclaslarum perfuliam defeiidendui est ci reiiiiendus. dilTusius, aut ctiani abier, eadem ista tractare veliiit,
Eariirndem quoque usus iilegitiuius sive abiisus, con- «on eis résiste. Imo meliora, quantumvis diversa
tra catliolicorum quorumdam negligeiitiam vel igiio- vel adversa, affereniibus, maximas agam gralias.
ranliam corrigendus est et vilandus. Ulriusque cnim Non suiii ciiim coniradictionis iinpaiieiis, nec in
curani diiigenlera liaberi voluit sacrosancla syiiodus me agiiosco comicum illiid [Tereiit. in Andria, de quo
Iridenliiia {Sess. XXVj. Quare cuni contra iCdnocla- August. epist. XIX ) vcrilas odium parit : neque
po-
stas sacrarum iniaginuin nsum, qnem primo libro at- siremo alioserrare volo, ut error meus lai.eat. Spiri-
ligi, muiti doctissimi viri {Nkolaus Sanderus et Ala- lum lameii lei'ilaiis et tbaritaiis lani in meis , quam
nus Copus, Angli, Lovanii et alii alibi) absolutissimis in alioriim coiiiradicti<inibiis, phiiimuin opto. Quare,
suis lucubratioiiibus defenderiut : de abusibus voro omnibus scripiis meis, sic et in hoc libro,
sicut in
nullius, quod sciam, exstet aut bber, aiit justus tra- non solum |)ium leciurem, sed eiiam liberiim corre-
clalus, priore parle brcviier unico libro expiicaia, ctorein desidero (Aug. lib. III, de Trinil. cap. I, t. III).
conabor, assistente inlirmitali nieœ divinse graliie Verumiainen sicut lecioreni meum noio n)ihi esse
adjulorio, pro posierioris dilucidalione duos deinceps deditiMu, iia corn^ctorem iiolo sibi. Nolo meas litte-
libellos conscribere. Quaecumque vero diciurnssum, ras ex cjus opinione vel i onicntiono , sed ex divina
lubens subjicio judicio ac correctioni episcoporum ac leciioiie , vel iiiconcussa raiinne, corrigi. Si quid in
omnium, quorum est errantes in viara verilalis redu- eis veri coniprelienderil , exisiendo non est meum :

cere, iniprimis vero censurîe et judicio S. sedis apo- at intelligendo et amando, ojiis sit et meum. Si quid
slolicx. Judicium milii non arrogo, quod juxia con- autem l'aUi convicerit errando ftierit meum , : sed
cilii tridetitini vigesiraam quinlam scssioiicm ab jam câvcndo, nec ejussit, nec meum {Idem lib.
,
I, de
cpiscopis, ac potissimum a saiictissimo romano pon- Triuit. cap. 3).
lifice, requirendura esse asinosco. Sed quid mi\n vi- Qui vero lixc legens dicit ; Intelligo quidem quid
TH. XXVII. (Deux.)
 39 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 40
dictiim sit, sed non vere dictum est ; asserat si placet tati dixcrunt (Régula VU ) : Libri qui res lascivat , sen
senlentiam suam, et rcdarguat mcam si potest. Quod obscœnas ex professo tractant, narrant, aut docenl (cum
si ciim cliariiale et veritale fccerii , inilii eliani , si non solum ftdei, sed et morum, qui hujusmodi librorum

iii liac vila roaiico , cognoscendum facere curaverit, lectione facile corrumpi soient , ratio habenda sit ) om-
uberriiiiuin frucium liujus iaboris moi cepero. Quod nino prohibcntuT ; et, qui eos liabuerinl, severe ab épis-

si iiiilii non poiiicrit, quibus id potuerit, me volciite copis puniantur.

ac liboiile, prœsiilerit : ego tanien niedilationes mcas, Hoc pra.ierca adjicio, non mlhl videri niraium fore
ne oblivioiie fngiant, stylo aliigo, spenms de miseri- disciplinée ecclesiasilca; rlgorcm , si eliam effigies

cordia Dei ,
qnod in omnibus vci'is ,
qua? cerla raihi ha;resiarcharum, ul Lulbcrl , Melancblhonis, ac simi-
sunl, perseverantem me faciet ( Philip. IH, 15) : si llum, h;ibcrl prolilbeantiir. Sic enim proxime acce-

quid ainem aliter sapio , id quoque uiilii ipse reve- derclur at id, quod depulalio Trldciitbue synodi ba-
lal)it, sive per occultas inspiraliones alqwe admoni- bct (Régula II) : Ilœresiarçharum libri, lam eorum, qui
tioiies , sive per fralcnias sermocinaiiones. Uiinam post annum DominiM. D. XV. Hwresesint'enerunt,vel

aulein de omnibus nobis dici possil quod Hierony- suscilarunt, quuni qui licerclicorum capita aut ducessunl
,

inus Augusiino scripsit ( Episi. XI, l. II. Auijustim ) : vel fuerunt, cujuscumque nominis, tiluli aut argumenli

i Te(|uiique Ipsum orare non dubilo, ul inier nos existant, omnino prohibrntur El ad . id, quodDomInus
conienilentes voriias vincal ; non enim luam quxiis niandaverat in VetetlTeslamelito (Z)«i(«. VI1,2S,20):
glorlam, sed Chiisll. Cumque lu viccris, et ego vln- Sculptilia eorum igné combures : non concupisces ar-
cain, si meum eiToreui inlellesero : et e contrario, gentum et aurum , de quibus. facta sunl^: neque assumes

me vincente, tu superas. > ex eis tibi quidquam, ne offendus ; propterea quia abo-
minaiio est Domini Dei tui. Nec infères quidpiam ex
CAPUT II. idolo in domum tuam , ne fias anathema, sicut et illud

Qnod in libris proinbetur, prohibendum eliam esse in est. Quasi spurciliam detestaberis , et velut inquinamen-
picluris, quœ sunt idiolarum Ubti. tum ac sordes , ubomiiiniioni habMs ,
quia anathema
est.
In bas sancias igitur et salutares observationes si

qui abusus irrepserint, eos prorsus aboleri saiicla CAPUT III.

synodus trldenlina ( sess. XXV , in inilio ) vekemen- De[enduntur et explicantur imagines sacrosanctœ ac
ter cupil , ita ut nullœ falsi doymaiis Imaijines , et ru- superbenediciœ Trinilatis.
dibus pericutosi enoris occasionem prœbenles, slatuan-
Priusquam vero de sanciorum sancils imaginibus
tur. Non est auieni mirandum ,
quod sanctum conci-
dicere aggrediar, ad bonorem sacrosanclx Trinilaiis,
lium dicat se veliemenler cupere abusus Istos imagi-
quod de ejus imaginibus dicendum est , absolvam :

num prorsus aboleri, proeserlim si atlendiums, quanta

scquens liae In re magisirani ducem
synodum vide- ,
dlligenlla maier noslra Ecclesia omnes malos libres
lleet iridenljnam, qu;e sic habel (Sess. XXV) Quod :

e Cliorum suoruni nianibus eripere conctur. Quid est

si aliquando historias et narrationes sacrée Scriptural
aliud piciuia quam picta
,
scriplura ,
quam picla
cum id indoclo! plebi expediet , exprimi et figurari cou'
bisioria ? Unde eliam Gr;cce Çuyfxfla , boc esi , viva
ligerit, doceatur populus non propterea Divinitatem
scriplura, vocalur, sicut annotai Beda ( Capite XIX ,
fi-

gurari, quasi corporeis oculis conspici, vel coloribus aut

tome VIII ) in libre de lemplo Salomonis.
figuris exprimi possit, elc.
Picturic dicuiitur laicoruin ei idiolarum librl. Quod
E quibus synodi verbis in prlmis colligilur, Divi-
doctis sunl libri, boc légère non valeniibus suiit pi-
nliatcm non posse figura aiiqua, aut Imagine exprimi,
clatK. Quod Icgenlibns sctijitura , hoc idiolis prœstat
juxla illud Domini apud Isaiam ( tsaice XL, 18 ) C«i :

pictura ceriientibus ,
quia in ipsa eliam ignorantes vi-
similem fecistis Deum, aut quam imaginent ponetis ei?
dent, quod sequi dcbeaiH, in ipsa legunt qui litieras

Greyoïius lib. IX, capite 9. regesti Quod Et rursus istud Paul! apud Lucani (Act. XVU, 29) :
nesciimt ( , ).

quoque est pro-

Non debemus existimare aura , aul argento , aut lapidi
igitur In libris probibi^ur, lu picluris
sculplurœ ariis et cogitalionis hominis, Divinum este
liibendinn : cum ca qua; pmguiilur , s.xpe non minus ,

simile (1).
e'.iam docios alïiciaiii, quam ea qux legiintûr. Neque
quod Secundo, subinsinuant haec synodi verba inler
ad sacras lm;iglnes exlenderidum est ,
genlilis
calbolicos doctures disputari, an rudi populo expédiât
poeia dixit (Horat. iuitio Artis poeticœ) :

Dei Palris imaginem eo modo figurare, quo aliquando

Picloribus, alque poetis.
Quidlibct audendi semjier fûil a^qua polestas. apparuii? Daniell (Daniel. Vil, 9) enim ei Joanni
(Apoc. IV, 2, 5, 9) in specle humana apparuit anli-
Imo, ne In profanis quidem picluris quidiibet au-
quus dierum. Hujus quœsiionls aflirmailvara parlera
deiidun^ est a pIcloribuS Quis enim uescjal obscœnas
tueiur Tliouias Waldensis In volumlne tertio , quod
imagines jure nalinu' perinde probibitas esse , alque
est de Sacramentalibus, tilulo XIX (Cap. 155) nbi
libres, sive ha?reticos , sive oliscœnos ? Quare ejus-
inler caetera ait : Quod scriplura facit verbis, curariifex
cemodi imagines et sculpiurai, venum proposlla', re-
• ciissinie per siecularem inaglslraium oumes auforun-
(1) Vijerunl hoc EtUnicorum prudenliort'S ; Statius ;

tur et abolentur, dignae quai cum libiis obscœnis L

Aimo aulem effigies, nulli commissa métallo
pereaut, de quibus patres a synodo trldenlina dei Forma Dei : mentes habitare et vcclora gaudet%
 41 LIBEU 11. CAP. III. 4a
nu» (aciei tigni* ? An magis peceatum eirca liane rem cobiiaruni lixrescs rcccnscmiis (I). Neque vero niul-

liiiiirri» ptiiiiiWiis, (tuum ficniui! Iiiukjo, qiiiim lilleru? linn in causa religionis ISicepIjoi-o est Irihuenduni ,

Aliis viTo, (|iioruiil (|iiiilaiu {Duramlusiii I II . sèment. (piein constat, cinn in prud'alione, Inin alilii, maie de
diitiiicl. IX) ab eu recciisciiUii' , (|uid»ni vero ( Père- capite catholicu; Ecclesix, et de aliis religionis arli.

tiui , tib. II. (te Tradilionibiis. iVniisca, lib. IV. C'h(<!- cnlis scniirc , lami'tsi tilulnni liacicnus verc cailiolici
chiniii, elalii) piisl ciiiii vixeruiil, pioliabllior visa scripioris a lypograpbis acceperit.

csl seuicniia ilivcisa et Cdiilraria (si iikkIo sil coii- Porro ter sancix Trinilaiis imagineni , .sive cfll-
Iraria ilicenda) coiiciliiiiii ciiiiii Tiiilciili celebiamm giem erndili>sinic luetur eçdein loco 'Flloma^
;
, Wal-
sic ailler duas liasseiiteiuias niediam iiigrcdiuirviain, densis , duni snbdil : Ut item fiindnmento mclûiiitUis
ut uiram(|iic senleiili.mi , si iioii ex lulo , sallem ex non cuieanl qui speciehns tiiiim liominum Tiinilalem
,

magna parle aiiiplocialui'. Non cnini ahsiilnle, sud siib cjfigiant (i). Deus enim Tiinitutis visas credilur Abntliœ
condillunu ait Si, ciim iinloeiœ plebi e.rpeUiet ex-
: iit , in simililudincni Iviam Viro/um (Cènes. WWl, 2).
piimi et figiiran cuiitigent liislorias sacrœ Sciiplimv. Unde tibro H de Trinilate, cap. l-i (In impressis,
Deinde cnm liisloriani apparitionis Dei Taliis lignrari cap. 2, tom. III ) Ainjusiinus. Si unns vir appuruisset
coniingil, ut rudlias oniiiis auferaïur, sulidii : Docea- Abraliœ idemque bel Filins credereiur. Cum vero 1res
,

lur popiilus non pioplerea Divhiilaiem liijurari. Non visi sunt, nec quisquain in eis, vel forma, vel œlate
iiaque expcdii riidi pupulo proponcre lalcm iniajji-
major cœteris dicius est , cui' non hic uccipiamus visi-
iicni : scd expedit populutn rudciii erudiru, ut liac i'i)
biliwr iminunt.im per crealurnm visibitem
, , Trinihilis
pai'te rndis esse de^inaI. Quaiupiain racilliisciidide- (cqualiiiiicm , auiue in tribus personis unam eumdemque
rini iieniinera lam rudcm esse , ut Uili imagine Divi- subslanliam ?
uilateui credat exprinii. iNeino igiinr ( Caicchisiiius ud
Mysticani vero sigMificalioncm nicmbrorum Dei
Paroclios) cunlra religioncm Deiquu legom quiilquaia
alioiuuiipie, qn;e ad bnmanani fonnani perlincntia
corannili piitet, cum sanciissinue Triiiilaiis alipia
Dco in Scripiuris sacris Iribunnlur , liabet apud Au-
persuna quibusdam signis expriinitur qiue lain ia
,
gnsiinnm [Toin. IV. in Appendice) libellus de e.ssentia
Yeieri quam in Novo Tesianienli» apparuciuiii. Sod
Trinilaiis, qui non est Augustini : sed duo prima ca-
illis dcelaiari doeeat pasior proprielaies aliqiias , aut
pita libri, quem S. Euclieiins, Liigdnnensis Episco-
actiones, qua:Deo tribuuiitur ; veluii, cuni ex Daniclc
pus, scripsit de fornndis spiriiuaiis inietligenii;c , ut
(Daniel. Ml. 9) pingilur antiquus dieriim in tluoiio
annolavii Domiims Conradus Brunus (De Jmaginibus,
sedere, aine qunM libri apeiti snnt , Dei ielcrniias et
capite 4). Scripsit erudite de Imagine sanciissinue
inbiiita sapienlia signiCcaïui', qua omncs lioniiiuun et
Trinilaiis Dominus Nicolaus Sanderus (In lib. I. de
cogitationes et actiones, ut de lis judiciuin l'erat , in-
honoruria imaginum adorulione, capile i). Con^ulaUir
luctur(l).
etiam S. Tliomœ commenialor ïboinas Cajclanns
Scio Nicepliorum Callstuin, gra-cnni scriploieni
(In lertiœ partis qucestionem XXV. scribens).
inter jacubiiarum hoereses nuiiieiare (Lib. XVIII,
quod imagines Patris et Spiiiius sancii
Verum ut concinsionein ex velusiale aliquam suh-
cap. 55 ) ,
jiciani, liabuit Nolensis Ecclesia, ante annos 1000 et
cffigient : idque perquam absurdum esse asserit ;

Imagines enim corporuiu eoruni stinl, ait, quai vidcriet

circumscribi possunt. Quibus verbis, si lanlum damiiet protirie dicU), quœ stantem eum ac soUiin exhiljcat, nec
csseniiain Patris et Spiriius sancii elligiaii , oiinies ageiileni quid| iam sc<l suis lauluni, ul vocaiit, allribuUs
:

disljuctuin ; cnjusmodi slaliKe, tum Cliiisto scrvatori, lum

convenimus : sed si non admitiai Palrcm ant Spiii- sanctis poiii cousuevernnl. Saiie Ucus paler, ulncunique
tuni sancliim aliquibus ïignis cxprimi , in eo vuiie- seu |iicaiii], sive siu4/inai, son ;«i lignuve iiicisum vidi,
aut agit ali(iuid su;i majestate diguum, aut solio insideiis a
rceuter aberrat : id non modo dumus, sed inicr ja-
bealis uieniilms aduralur.
Notal)ile porro luiherauis, sallem qnibiisdïim (ex.
g.
M. Pbilipiio H.ihr in ricture errante, tomo il. rliexcmri l'hi-
(I) Non videmr Dei palris imago sub hiiiiiana spocio lot. pay. 862), approbari Dei airis imagineni, cum Daniel |

anle X sa!culiini recepta fuisse, c|uo idololiili-ia in ociiilt'nte sub torma senis apparons pingilur. Negat ille qnidoin tas
abolila lïiit, iloniplis parlibiis ail Boi'faui siioolaiiuims. Iin- esso Deuin iioc modo
pingore, dum aiilerlor abqiia liislo-
proliarum eain iinagiiuMii sa'culo Xill. Liio^isTiKlonsis, ria ocutis suiijlciiur sml inanis csl ea excepiio; nain ;
lib.
II. cviilia .ibigciues, cap. 'J.et-20. Heiiriî^us GaïKlaveiisis quidui Dcuni, Adaino, Vel M.rsi, ignola iiobis fuiim, cou*
Quodiibelo X. cup. 6. Uuraiidas in m. sentcntiar., (ti.4. i):
spocinni, lueat illa expriuiere, qua ijjse se speclanJuin
sx'ctilo .W.Toslaïus, )i|.i>c. Abiilcinsis, ad Ihnil. Ii',qtiœst. alias ohiulil?
5 : sa'Ciilo X\ l. Jodncus Clicliloveus eummcnUir. ud s. Juan. Sensuni uirbal liœc plirasis asloriscis inclusa ; credo
•
(1)
Damusc , J«aiiiies Hesselius in Expiic. pii)ni l-iœcepti, c. liiiic lollendam, vel reponuiidam loco supeiiorum vcrbo»
63. yiiapi'opler Bellarmiiius rond w. lib. II. de Imuijini- runi ; amnes eunreui.nas.
biis .ss. cap. 8. «Non est lam cei'lum, iiiquil, In Ecclesia an (:i)Hn;nsiiiiidi rlli.;iemccrnerc est adliuc iu vaiiis locis,
sint raoienii.e imagines Dei , sive Triiiiialis, quam Clirisli, V. g., apud .\nnnuii;:|as viigiaes NaiiCLii. Vidi l'ain in Bre-
et sanuloruni. Hoc euiui conliunlur onaies laiiiolici, et ad viario i.aiiouicoruin regiilariuui oïdiiiis S. .Vugusliiii, Luie-
fideni perlniel : illud est in opinione. » Cailei'uni a scj leni li;e Paris, edilo ai'ud liieron. de Marn(^r, an^ KiS;-), parlii
jam sa'culis pjssim Deus paler augusli senis toinia |iingi (Ts'/riife, /of. 111 : r;c;erea in liroviario roniano inipera!
solel iu lucis sacris, m
lilirispiis, alilii, lancis o ilioo^yo- eililioiiis l'I.iuliniaiia;
I

in quarto, ut vocani, e\priss;c, ad

rum grege reclanuMililius. Nec aniplius buie imagini li'cet oniiium S. SedeaiM minime pidbalmiit qnicuni-
l'iinilalis.
obsUepeie, posiquam Alexandri Vlll. riecrelo conlixus cjt que cum lienediclo XIV, |.oni. niiix., iioleni S|iriumi saii-
an. 1690. liic aiuculus, ordiue vieesiHius quintus « Dei : ciuui al;a ([Uam coluii<b:e , aul igneariim lir.guarnm li^iua
Palris simulacruni aclas est chrisliauo in leiuplo oollo- depingi. IC\ argumenlo a WalJeusi prolalo uou alindVia-
Care. » cies ipiani licere biinianani s, ecieiii Uibiieie angelis .Vbia«
> Non cxistimo aulein hujus decreli raeiit,em csso, aul nio- lianio viais, cosque valut symboUim Oiviiix 'Irniilatis Uait
rem Jicclesi» babere, ut Deo pairi siaïua pouaiur, sic bere.
 DE IIISTORIA. SS. LMAGINUM. **
4S
amplius, sancl» Trinilaiis imaginem, cum adscriplis Decatugum cap. 66) : ante utmmque vero sanctus
Anioniiis, flureutinus nrcbiepiscopns , in summa
a S. Paulino versibus (i) :

{Anlonin. Parle III. lit. VIII. cvp. 4. § 2) : ubi liujus-

Plcno cornscat Triiiitatis mjsterio.
Sut Chrislus aiimo, vox Puins ccelo tonat, niodi imaginem vocal monsfrum in rerumnaiura {\),
lîl per columbuni Spiritus saiiclus fluil.
Addo picUnam banc (igmentum esse diabolicum.

CAPUT IV. Sic eniin scribit Robeitus, Abbas Montis, qui Cbro-

sacrosanctœ Triniiatis. nicon Sigeberii gemblaceusis suppli;vii : Anna 1221.

Rejiciuntur quœdam Imagines
in Prœmonstralensi Ecctesia cuidam fratri , ullius de
Inveiiiuniur vero cl du» alla: TiinUaiis imagines, Maniti-
ineffabiH Trinitule, quœ Deus est, cogilanli , in
cinrissiiiiis viris improbal» siiiil, iiiiia
iiec
sed qua; a nis Dœmon astilit : et ei Iria capita gestans apparnil ,

Scripima desumpta:, nec saiulis palrtbus

ex sacra Trinitalem se esse contestons, et ob fidei meritum, Tri-
nostris noix fuciiint. Uiide earuin imam inii'iol)ut
nilaiis visione cum dignum esse affirmons. Sed frattr,

Joannes Gersoii , in sermone, queni Puisiis liabiiit

inimici doluni agnoscens , conviciando ei , recedere a se
Domini Tom. IV. fol. 47. d. Cuveii-
de nalivitaie ( ) :
compulit. Haec Koberlus : eademi|ue habel fusius viia
dwn ne aliqua jalsa pingatur Msloria. Hoc Hurii). Legilnr qiioqucapud
est, ait, Norberii (Cap. 3,(om. III.

propter qmimdam imuginein, quce est in

dico, partim D.iniianiini a Goes , de .^Etbiopum moribus scriben-
earmelilis, et similes, quœ in ventribus eantin miam ha-
dicimus Patrcnt
lem, orator jEibiopicC refcrrc : I\'os
tola Trinitas in virgine Maria
bent Trinitalem, velidi si
et filium, et Spiritum sancium , esse très vullus (I) in

carnem assumpsiasei Immanam. Mea senlentiu ,

uulla
una similiiudine el divinitate. Porru bxreiici el eihnici
putcliiiludo nec devulio : et. possunt esse causa
est eis liabuerunt alias qiiasdain Dei picluras, sed qnas
erroris, et indcvolionis : ll;ec Gerson. Vidi Inijusinodi quas ea est de
Ecclcsia nunquani agnovit : inler ,

imaginem in C;.rlbusi;i Dislensi <iuce (juanlum me-

, ,
qua Riiperlus Tuiliensis ( In XXll. Exodi ) : i Cui
mini, co allala dicebalur ex Francia icmpore
bell»-
simileui, inquii proplicla, fecisiis Dcuui, auiquam
iniaginis inspeciio
rum. Quod ideo moneo.quia luijiis
iLnagineiM ponelis ei ? Hoc adversus ( anthropomor-
umlium juvit me, aliosipie juvarc poieril ad pleiie
,
pliilas ) humanilormios valet, qui Deuni liuinanis pu-
inlelligendnni Gersunis citata verba. lanl esse compactum niembris. Nimiruni lioc paclo
Allera veto iin-iginis ralio p:iulo nolior est. Nam grande sibi (inguiit simulacrum quod in cœlo
(2),
lypographi quidam, in bacrameniariis, sive, ut nunc docenle ipso
sedeat, el lerram pedibus conlingai ;

usilallus loqiiimiir, in Missilibus libris eani prapo-

,
(Isai. LXVI, 1) : Cœlum mihi sedes est, terra aulein

suerunl oflicio de sancla Trinaate pingenles vidcli-

scabellum pcdum meorum.
:
>

cel Trinitalem, ac si esset mms honio , sed tribus

Nunquam item Ecclesia approbavil iEgypiiornm
capiiibus, aul saliem tribus faciebus. Qiiani pingendi
iiioreni, qui proDcopingebanloculum in sceptre (5):
ralionem in suis libris reluiarunt célèbres ilieologi de quo Cyrillus (Libro IX. contra Jutianum, Respons,
lovanienses, pientissimae menioria; Doniinus Jacubus Il ) sic ait : « Aiiini fuisse inler ^Egypiios ,
quosdani
Latiimus, cambronensis {Lalomus, de cidlu imagi- a;nigmalum arlificos, qui idolis serviebanl : cl ad
Juannes Hessdius, lovaniensis llesset. in
mm), el (
hoc magnJiuduslria, cl graviiatc praeditos, quos ilii

nominare sulent llieroglyphos : qui voleules signili-

(l) Insertis ejusiJem epistol»
XU ad Severuni. Claruit
S. Pauliuus aiino 4-20.
care Deum , hoc est , summam el ,
qnsc super omnia
vidi hic legunt aijno,
Stut Chrislus amiie : Alii qnoiquot est, naiiiram, pingebant oculuni, cui baculum subsli-
nec vai'ianlis leclionis nieminil accuruln edilio parisina
1683. SigiiiliL-alur Cbiistiiiii agiii specie a Paiilino figii- lucbanl, ut per lioc inlelligaliir quod omnia videai ,
aniii
ralum, qui inos ici licclcsla aIlliqui^biulus. el sil ei rcgia digniias ; nain sceptrum l'ère scnqier
roi falris cœlo tonal. Joscpbus Scaliger numnuim Con-
exisliniavit régis iiilelligilur symbolum quamvis ciiam per
stanlini ( de quo niox ) ilUistrau'Jum a^ressus
:
,

DeumPalrcin in Taulini piclura desigiiatuin esse i)er lia.'c

suinicm baculum, quod nuUo modo divina naïuia
verba e rutila nube eruiiippulia HiC EST [TI.ILS
.MEIJS Dl- :

labefaciari possil sed quasi scmper siare el quo-

LECrus. Non equideui credideriui luimaua loruia expres-
, ,

tempora lerebaul. Vensimilliiiiuni

sum quain necdum ea danimodo susiinere, el fundare omnia, discalur. >
quod Rosweydus autumat scliolio ad dictatn epist., Deum
Patrem adunibralum fuisse per mauum qiire e sublinu iiubo CAPUT V.
i.rotliret et Filium exteiilo
digilo iudicaiet. 'Vide Baro-
ad an. 337, ti. 18, ubi nunimum alTerl recei li lu cœ- Picturœ quas nobis veneranda antiquitas commendat
niuni
los Consiantini typum lali ornaluui manu. Similis nianus
omni honore sunl suscipiendœ.
cum corona supra caput Eudoxia; el Placida; apud lirtlze-
rum decruce, lib. 1, c. 10. Et in Cruteri ihesaiiro mxii-
S, saucli marlyres G(T\Msius ei Prn-
Nunc vero , ul desanciorum imaginibus cerlo con-
plionum, p. UoH, n.
lasius arai vel lemplo adslanl.u! calo purrigitur
i luaiius e
revolaliouis reliq larura quœ D Ambrosio (1) Quam proiude mérite damnavil UrbanusVIIJ, P. M.
index l'orlasse
terlio id. augusli lij28.
Mcmorat eliain Roswoydus uianuni cuui curona .su-
obligit.
(2) lira^ce Tf^i Hfocur.a, quod aeque Ires penonas, ac très
per crucem et cruciQxum Uoniinuin, in abside roman» F.c- vidUi!,reddere pi)ssi.s. yiiare ex ils vocibus nihil elicies
Clemenlis a Nicolao 1, ut ereilitur, ornala. Inspice
clesia; S.
adversiib lidem /EiUiopuni.
quoque velusiam S. propbeUe Ezecbielis imaginem, pra-C-
1.5) His verbibiiou slgnibi-atur laleuj Dei imaginem apud
xam commentario Cornclii A Lapidr ad ejus valiciuia. anllnopouiorphitas aut piclani,aulscul|]taui fuisse, sedlan-
Et percolumbani spiritus sanctus finit.
Putai Ruswcydus
nui tum meule conceplam.
Spirituni sancium culumba; S|.ecie cruci iiiredisse :

ejusmodi colunibaui cruci suprrvilauleni ( i) Sed neciue ejusmodi syuibola reprobav it Eoclesia,
sane antique, n.mi
modo ne licto uuiiiiui tribuanuir. .VUine est symbolum quo
exhibel JacobusBrsius, ddcriiff lrîHmp/ii/;,(L', / M, c. U,
quoque oculus m trigoLO posilus Dei rovidenliam dcii^jint: usi-
in abside \etcris Êcclesiae laieraneusis. Siuiileni
|

latior eadem ligura iriquetra, adscripio uomine telr«gram-

Joli, jacobus CliiUletius in veiusue ars lapide, yeswitioiiis
m, pag. 208 mato nvi'.
45 LinF.R II. CAP. VI. M
venientiquo online disscratiir , primo diccndutn est sti Domini noslri, qu.-c inicgram ChHsli proporllo-
oiiini lionorK siiscipiciulas ossc cas iiiia};int!S , i|iias nein exprimebal , quamque a Nicodemo qui noclo ,

vciioriiul.i aiiliquiias cnniiiiciul il. Ad ciijiis expllca ad Jesuiii vi'iiiebai , propriis manibus coiupositam
tioïK'iii lion est iioci'sse niiilia, prrler cxciiipli , al- esse asscrc'bil (I). In bac iniagine ilcrnm Uoniinns
feriv. N;u« ciiin pioliira in scpliina synodo sa'piiis- iiostcr a JudaMs coiispnitnr , colapliis in facicin caedi-
cille dicanliii- Imc essi;, ipioii ScripliiiM! ,
p;ir l'st ni liir, tlavis ferreis criici(it;ilnr, acelo cl felle polatur ,

de piciuris sacris ,
quns majores iiostri stalucrnnt ac tandem laiicea laïuscjns aperitur. Ex quo cmanarc
approbanint , et lioiiorarnnl , hoc sciilianuis , hoc cœpciiini livnli aqn.v. etsaiiguinis , cpii niiraciilis cla-
ii'iioaimis , qiiod de t'oinin scriptis sciiiiimis et lo- rissimi in ampiillis vitreis distribuli sunt per Asiam,
iiiiMinis. Qiioin^idniiHlnin ila(pie ob veniTandain aiui- Afiiianicl lùiri)|iain.

tpiilalcin uuilliiin iribuiiur cl dderlur lllnis, lioniiliis , Eadein actione, ex Aiilipalro, Bostroriim episeopo,
cl in univcrsnm qnibuscnniqnc scripli&sancloruni pa- cl Ensebio Pamphili {Euseb. tib. VII, cap. U. Me-
triini qui prioi'ibiis s;uculis ad ;i;di(icatioiicn! Ecclc- miiiit et Tlicopliijlaclus in caput 9. Matlli.)
,
, dicitur
sia- ilaii sniil : sic parcin ipioquc aiiciDiitaiciii agiio- imilier, qiue, sanguin!.* fluoré laborans tacta fimbria
,

scimiis cl revcrcinur in eoniindi'ni leiiipuruin (iicliiris

Salvatoi'is sanata est , Christo slatuam erexisse ex
et iniaginibns (|nas iidciii paires a|ipi(ibaiuni. Di- fnsam
,
a^re ,
qu;c ipsins effigiem reprocsenlarct : el ex
grediainur iiaque nnnnihil ad coniciuplandas prio- advcrso ex eadeni materia slatuam mnlieris genit)us
runi sa'cnlornm voiicrandas el illustres imagines ,
provo!ul:B , palmasque suppliciter lendenlis : snb pe-
qnas paucas lanlnm alleijare posseniiis , nisi loones dibns aiiiem statuai domiiiicaî herbam excrescere,
nliquol, el eoruin seii mavis caliili, Joan. pa-
filii , ( qn^c omnium morbornm curaliones cxbibel. Hanc
Iriarclm in vila Dainasc. , Zonaras , el alii ) lerribiii
Juiianus aposiaia deturbavit , suamque in ejus loco
nigilii vcnerandas imaginas invasissent, grav issiniani- posuil. Quo facto ignis violcnlus , de cœlo delapsus,
qiie persccutionein excitassent lani advcrsus cas slatuam illam Jnliani,
,
circiier pectus, pcrsecuit. Pa-
qiiani advcrsus oriliodoxœ Ecclesix nniititudinem. gaiii vcni id leinporis statnam Cbrisli a Jnliano de-
Nain imagines quideni fiiribundi exurebani : earum jectam coiifringebant. Al chrisliani postea ejus frag-
vero cnltores ,
parlim tyiaunic» inipielaiis denlibus iiiciiia cuni Cdllogisseiil , in Ecclesia posuerunl , ubi
niiserabiliier dilacLMabaiit , el martyres faciebant ,
etiam adhiic liodie cusiodilnr,.aii Sozomenus (Lib. V.
verc tain aninio quam nomine leones : parlim in di-
hist. Ecci., cap. 20, V. Hist. Triparl., eap. 41).
versa suo rugilu fugabanl ; adeo ni fideliiim pleriqne
Chrysostomus in lilurgia, quam Erasmus lalinam
in subterraneis speluncis sese occnlerenl nonnulli
:
fecii , meininit im.iginis Clirisii ad quam conversus
,

etiam , metu cxlerriti , nsqiie in extrcmos orbis ter-

sacerdos caput intleciil, pnrtans Evangeliura, praece-
miiios procurrerent. Sed , dum ita insanitiir , inlen-
dcnte niinistro ciim lucerna (2).
diint illiquidem sacras omncs imagines ad unam us- Sophronius , episcopus Hiernsolymornm , incom-
que in perpetiium delere verum divina provideiiiia :
meniario de sanctis Cyro et Joanne {Miraculo 506.
non |icriniltil per ullam ha;resiin ullum fidei caiho-
Tomo 111. Concilior., 107 Ecce imagincm maxi-
{. }: <

licx dngma obscurari. Qiiiii putius , ui ferruin , dum mum el mirificam vidimus, reprœseîitnnlem in medio
acuitur novum accipit fulgorem
, ; ita Ecclesia per
quidem picluram Domini noslri Jesu Chrisli, Chrisli au-
Singulas haereses novo fnigore illustratur. Qnare ad lem malrem el dominant noslram Deipnram semper
singulareni Dei providenliain référendum est , qnod Mariant a sinistris a dexiris vero Baplistam
virgineni ,

in iiicena secunda synodo, aliisque contra iconoma- Salvnloris Jioslri prœcursoreni : prœlerea prophetarum
clios scripiis, lani miilia iiobis supcrsint pro sanctis ntarlyrum cœlui, qui
et aposlolorum choros aliquot , cl
iniaginibns palnim fragmenta, quœ procul diibio(si-
anle imagittem collocali, genibus fîexis , el capilibus in-
cul libri unde desnmpia snnt ) intercidissent , nisi
clinatis, in solitnt anle Dontinum procidebant. »

ichonomachornm barbaries caiholicoruni diligonliaiii

Imago Chrisli Abagaro ( ut [ Damascen. Lib. IV,
conira se excitasset. Ninic vero quod ad fiilgnrem IV. cap. -IG] ferlur) a Christo
(
c. 17. Evagrius, lib.
Ecclesia; perlinet ) ea non modo rescrvata sunt : sed
miraculum quod narraiura
missa (3), ingeiis edidil ,

picnarii qnoque et œcnmenici seplinii cnncilii salu-

berrima aucloritale coniprobala. Igitur vetustas non- Al bic sermo magni Alhanasii non est , neque narra-
(I)
nullas imagines ob ocnlos ponamns , ordinem liia- tio ipsa SUS] icione caret, quaniiuam romano iiiarlyroloj;io
iiiserla quintu idiis novenibris. LfL'o Baronium ad dictam
niarum Ecclesiae sequentes : El priniuin quidein dii-m, annolulione idl., et in -imiaHbiis ad an. 787, n. 30,
Christi. liim qua; hahenl ulliini eilitores Alhanasii [l.utet. Paris.,
1698, loino m, p. ôiô). Noiiquidqulii in conciliis etiam œcu-
CAPUT VI. nieiiicis referuir aul conliiicUir ad fiilem catholicam perli-
nere, iiovil vulgus tlieolo^tdnim. Miiior eliain aucloritas
Recensentur exempla Veltislatis de iiiiacjiuWus Cliiisli. Marlyrologioruiii el Breviariorum, quae tamen haud Icmero
soliicilaiiiia.
Refertur actione qnarta seplim;c synodi, imo ejns- Veniiii iii forle assumptum est recentiore manu ad-
l"!]
jectum. 01)iler olisi'rva nuilaiiiS. Joaiml Clirysostomo litur-
dem congregaiioiiis compuiiciione ac lacryniis com- giuin a(Jscr.|ilam fuisse, nisi icsl amios ab ejus obitu pêne
probatiir sermo Albanasii alexandrini ( Ailianns. CCC.IJua tie re videsis Pelrum le Jirmi, Explic . des cérémo-
nies de la messe, tom. Il, p 580 et seq.
Tom. IV), qiio coiilinetiir, cbrislianiiin lioiniiieni Dc-
linagiiiis inemlnil Evagrius sdiola-
(3| Priiiius bujiis
ryii habuisse ex adverse lectuli imaginemJesuCliii- slicus, qui sxculo vi ad fiaein vergenie scriftebat. De ea
47 DE HISTOKIA. SS. IMAGINUM. 10
Procopio et Evagrio , et ex Evagrio, in qiiinla actione CAPUT VII.
synodi nicenx toiilra iconorlasias ; ac ab lladriano
Imaijinum S. Crucis exempta,
papa I. in scriplo de imaginibus ad Carolum Magiiura
''''.
(/•(./. 205.) Ca:terum, sieut Christ! Salvatoris, sic et crucis cj'us
Ilabuernnt liacrelici carpocrila; (1) , et Marcellina ,
signuni atqne lropa;iim seniper in Eccicsia célébra
soclrc iblius socia qua; Ronia; dcgens peinicii'm
, ,
Ibit. Quod Alexaudri;e , ui babct Riiflimis [Lib. XI ,

docirin» ipsiiis Carpocrae cvom'ebat , imagines Jesu

c. 29) , unusquisqiie in posiibus , in ingressibus , in
et Failli {Aug. dellœres., c. 7; Epipimn., Hœresi 27):
fenesiris, in parielibiis, Ciiliiuinisqno depingebat.
qiiamvis gravissinie eis abusi siiit , collocaiido cum Sozome.Mis addit (Lib. man-
I, c. 8.), f.onsianlini
Iniaiîiiiibusiiliilosnphnrum, Pylbagora!, Plaioiiis, Ari-
daio crucis liguiaui nunimis irapresbain esse (\).
siotelis, cl relilluormii : geiiliuin qiioque mores et
Ilicrouyiiius ad L;etam : i Ye.xilla, inqnil, mitilum,
inysleria circa eas perficiendo. Ilabebanl aiiieni inicr cntcis insignia snnt : regum purpuras , atqne ardentes
isias Jesu imagines, quasdam coluribusdepicias, quas- diademalum coronas, palibuU Salvatoris pictura conde~
'

dam eliam ex argerilo et aiiro , ac reliqua malcria :

corat. t

casque tau) anliqiias , ut dicerciit sub PoiUio Pilalo Crucis signuni ex lucis fnlgore fignralum oranli
fadas esse, quando cum liominibus vcrsabatur. Conslanlino apparuit , cum insciiptione i.n noc vin-
Salvatoris in sella sedenlis duas imagines ex ar- Unde ad efligiem vcxilluni suuni, quod
ces (2). illiiis

geiiio purissimo posuisse Conslanlinum in eccicsia Romani Lab;irnm appcllant, fabricari ciiravit; qiia de
laieianensi , lestis est Damasus papa (In Yiia Stjl-
re Euseblus in vila; Couslaiilini libro I. (c»p. 22 et
vestri). Lad., lib. 1. Instit.,- cap. 11. Hieron., de ViVis
serf.
Tempore Tcrtulliani, in sacris calicibns pingebalur illustr., cap. G8 [3] ).
Chiisius ut paslor, ad se vocans peccaiores tanquam Apiid Minniium Felicem in eo libro seu dialogo,
,

oveserraiicas, ut ipse testaïur in llbro de Pudiciiia qui Octavius inscribiliir apud veleres ac proiiide
(
{Mnllo aii'.c médium) (2). falso est in cdilis libris oclavus Arnobii contra gén-
Zacharias papa ( Ex libro Ponlificali ) fecit veslem ies) in eo inqiiam dialogo , calholicis objicitur, quod
super altarc beali Pelri apostoli.ex auro lextam, lia-
ad signum crucis babeant pendenlem honiinem (A).
bentem nativilalera Doniini Dei et Salvatoris nosiri < Nam et si^'na ipsa, et cantabra (5), et vexilla ca-
Jesu Cliristi.
slrorum, qnid aliiid quam inauralie cruces snnt, et
INicoiaus primus apostolorum principi, poiique ja- ornatse? Tropœa vestra yictricia, non laniuin simpli-
nitori, obtulit mirae pulchriludiiiis vesteni, aiireo in-

lextau) opeie, decoreque fulgentem, alninm anniinlia-

(1) Snporsnnt liodiednm aerea, argenlea, aurea Conslan-
tinnis luibentem liisloriam : cl Ilypapaiiten (7rf est, tini numisinala, in ipiiljus expressa ChrisU crnx. Lege
Baroniimi ud 206.
(.)). 52.ï, n.
Occursnm. Sic Grœci vacant Pnrijicalionis Feslum) :
Èv tojio vU». Visam Conslanlino
.

(2) Pressins i ince. :

qualilerque ipse uuigeniins Filins Dei , templum in- crnoeni in G.dlia mullis adslruit Tillçinonlius,Wis(. des em-
pereurs t. 1\ iii-4", p. 652, nol. 29 siir (onslantin.
,

gressus, in doclorum medio residebat.

Icge Tillomoiilii commenlarios ad Hist. cccles., edit. nrtt-
a-('(/., m-\-2, t. 1, part. Ml, p.9il, et 1H6 et Claudium Fleii-
ry, (0)1). \il, lib. Lv, n. 30.
(1) Reclins c,ir|:ocralila; vel carpocratiani, « dicli a Car-
pocrale.qui docebat oniiiem Uirpcm operalioiiem.omnem-
qu'! .ndiiiveiitioiiem pcccali. » Aususiinus
((Secla^ ipsiii.sl'iiisse Iradilur quVpdam Mai'CfUina, qna> role-
bat imagina Jesu, cl Pa\ili, et Hdnierl.cl Pyiliasora- ado-
ranilo iiK-ensiiiiK|Utv ponendo. » PInra lialml Epi]>liaiiiiis, p.
iOS editioiiis l'elavimta!,n nyraque vetnsiior [reiiseus, lili. i
actv. Ii(prescs, cap. 2i {edit. .J. E. a-abc 1702, p/). 101,
102), n Marcellina, qiirc Romain sub Anicelo venit.cnni
esset linjns ilnclrin'A-, nmltus externiinavit f sedii.xit ) gno-
(3) De Laiiaro Conslanlini fuse docteciuc Baroniusod
an. 312 n. 23 et seqq.
(4) Errai lioc loco Molanus ; elhnicos enira verbis islis
urget Miuiilins, ni prœcedenlia legenli palebil. Minulio
consnnal Jnsliiius martyr, .^poluq. II (edit. (olon. sen lip-
Sî>)).sw, 1081), p. 90): « Oonsiderale nismqne vobiscum res
in orbe cnnclas, an al)sque forma isla [crucis nenipe] ad-
ministran' qnidqnam, aut commerciuni aliqnod liabere
(pii et siilxlit : liomines queant. Mare certe quideni nn» scindilur, nisi
tropœnm lioc, quod anlcnna sive vélum vocatur, in uavi
intesTuni maiieat. Terra absqne hoc non aratnr. Fossores
aulein opiis non. laeiunl, neque ilidem nianuarii arliflces,
nisi (ignram liane haheiilibus uislrunienlis... (Juin elsisjoa
vesira (it;ur:e hnjns vim praefernul el decl.iranl ; vexillo-
rum signa diro, aliorumqne insignium et tropaeorum, per
qnœ rogiessns a voliis in ublicnni quov;s loeorum liunt
i |

Slicns se autcm vocaiit. Eliam imagines qnasdam qnidem imperii el polestalis indicia in hisce ostendentibns : licet
depiiias, qnasdam aiilein el de reliipia niatpria faljric.il.ns boc non intelligentes ^polngetici
facialis. » 'l'erlullianns,
halieni, dicenles formani Clirisli t'aclain a Pdalo, illo iii leni- cap. 16. « Viclorias adoralis, in Iropaîis cruces inte- mm
pnre quo fnil Jesns cum hominihus. Et bascororianl ei prn- slina sint iMiiœoruni. Oinnes illi iniaginum snggeslus in
ptinnnl eascnni imasinilms niundi pbiluso|iliorniii,\idelicot sigiiis, niiiuilia crucium snnt. Sy| ara [al. Sipliaru. id est
en il i;i:as^ne Pylliai^ora?, el Flatonis, et Ai'Islolelis, ci rc- vesti's] vexilioruni, el canlaliroinin, sloUe crucium snnt.
licpioiinii, et reliqnam observalionem circa eas simililer ut Laiido diligenliam noluistisincnll.is cruces consecrare. d
:

génies laciinàl. » S. Maxmius, episc. Taurinensis, liomit. XI, de Cruce :

(2) Vcrba Tertiilliani jam monlanista' el ealholicos su-
gillanlis lia'c snnt, cap. VII : « Procédant i|SiE piclnia;
ttilicimi veslrornm, » Et cap. X ^.Si l'mte palrocinaliitiir
paslor qnem in calice depingilis, prosliliiloreni el ipsnm
Christian! sarramenli. » Paslorem aulcm illnm fliiislum
fuisse inlicanl \itec ipso.c. ': « Ovis pnprie cUrislj;.nns, et
grex Doniiai Ecclesi;e popnlus, el aslni- |)onus Ciirislns.»
,Eusel)ins vero, /it. III de vitu ronstimtim, c. 49: «Vide-
ires, ait, m
fonlibus qui snnt in medio foro (bizantino)
iboni pastoi'is imagines , divluorum oraculorum peritis no-
'tissioias.»
« Grande est crucis sacramentum... Cum a nantis scindi-
lur mare, piins arbor [malus'] erigilur, vélum distendilur,
ul, crnce Domiiii lacta, aqnarnni lluenta runipaiilur SeJ
el bonus agrieol.i, cum parât terra' solum venere, non nisi
per siguniiÉ crucis id facere cnnalur ; dum enim aratro
uenlale snhjicit. alDgil aures, stivam inscrit, ligurani cru-
| cis imitalnr. Co lum quoqnc ipsnm hujus signi ligura dispo-
siluiii evl, Ole.
(.i) C species eranl vexdlornm, quae et colore
intalira
milililius erantpru signo, cl carminé vel nomine aliquo
inscrqita Ixiuui aliquid ac jucundum illis canUibant, sei|
,

sigaiUcabaut.
49 LIBER II. CAP. IX. 50

cis cruels facicni, verum et affixi homiiiis iiiiil;in- ciant. Qnarc, ordiiic |itaniarum, a Christo ad Spiri-

iiir. I
itim sanctuin tran^eaituis.

Ejusileni saiiclx crucis sigmim airanicnlo in fioii- CAPUT VIIJ.

libiis Turconim picUiiii, eos (iiiianuiinvis iiilidcles) a
Exempta anliquitaiis imaginwn Spiritus sancli.
pcslis coiiUigio pr.cservHvit, ul osl a|iiKl Niccpliorum
XVllI, cap. 20).
Columbns aureas et argenteas in forniam Spiritus
Calli>lniii (Lib. llisl.,
sancli super divina l.iv:icra et al'ariu app''ns;is Scve-
Alcuimis ( In libro de divinis Officiis, [ol. 58 ) tlicil

Parasccvcs in omnibus ccclesiis pra'parari rus lix'resiarcba sibi ap(ii(ipriarc prirsiiiiipsil. Qumkle-
in ilie ,

adoraiam deosciilaii pontili- rici ei monacbi Aniiocbia; scribuni ad Vsynoilum cim-

iTuceni aille altarc , cl
staniinopolitanam, et indc re|ieiiinr in VII syiiodo
ceni, de imie lu'eslyteros ei diaconos, csclerosque per
coiilr:i icononiadiDS ( Tom, II concil. ,(oL à'^lj).
ordineu), indc pnpiiUim.
In ojusmodi ciiliniiba ('uclKuisliaiu asscrvavit Basi
Ciiiysoslonius ( Homil. 58 iii Maitli.) lioilatur ul et
feneslris, et in lius niagnns, teste Ampliiloiliio ( In vila S. B'isilii ).
iu pcnelralibns, cl in jiarieiibus, ei in
fronte quoque ac mente niagno studio ciucem insera- Meminit ejusdem piclura; scmel ac iierum S. Paulinus.
(In carmin, duodecim. èpiit.)
lUUS.
Domino supplicabant, Oeda teste (Lib. 1 hisl., c. 25) CAPUT IX.
Augusiinus et socii, more suo erneen» pro vcxillo l'e- Imagines deiparœ Virginis.
renles argenieam , et iniaginem Doniini Salvatoris in Triniiali proxinia est deipara Virgo Maria, super
tabula depiclam, iilaniasquc canentes, pro sua sinuil onines angelos exalt;ila, ciijus iiiiaginom a Liica depi-
et eorura propter quos et ad quos vénérant salulc clam esse, non a Nicepburp aut Simcone Meiaplirasle
xterna. nainm, sed anie mille annos liane icnaginem a Liica
Crucifixi imaginem in mcdio templi poni solere in- effeclani esse iradidil Tlieodorus Lcclor (1), dum ait

dicanl Lactantio adscripla (I) carmina de passione in initie Collocianeoriim : PuUhcnx liudocia imagi-

Domini : nem maliis Cliristi quam Lucas apostoiits piiixerat, Ilie'

Ouisquis ades, mediique subis in limina templi,

rosohjmis misil.
Siste parum : iiisoiiienique tuo i^ro crimijie passum Habel Pniaificale, Gre;,'oriinn lerlimn in imagine
Respice me, me c.oade animo, me in peclore serva.
sanctu! Dei gciii-tricis dladenia aiircuin el cuUare au-
Qno eliam spécial quod condionains est Ambrosius reuiii de genimis fecisso, el in oratorio s:inclo, (luod
( SVnii. 5o ) , veluli maluni in navi, crucem creclam ad pnesepe diciiin- fecisse imugineni aiiream
, Dei
esse in Ecclesia, qua inier sxculi naufragia servaiur gcnitricis amplecteiiteni Sulvaiorcai Dtiminuni no-
incolumis. slrum.
Solet eliam in aitari poni. Unde ejus in altari posi- Scribil GormanHS, episcopusCpnsianlinopolis(ï'om.
tne adoralione Probianum a podagra; doloribus libe- imaginem
III concil.), Viigiiiis mairis inlemeraia; iit
ratum esse, reiert Sozomenus ( Lib. II, c. 2, in I lib. Zosopoli Pisidi«civilale ex picta maimsua nnguents-
Tripariitm hist., c. 29).
rum scaluriginem efiundere.
Constat item ex Terluliiano primos fidèles non so-
Narrai Tlieodorus yEliutcs {Action. V, synod. VU/
luni IVoniem signaculo crucis trivisse, ut habel in induso cuidaiii dixisse docmonem : Imaginem istam,
libro de Corona militis, recensens hoc inter tradiiio- si noies me fecutn luctari, cave (^mplius adores. Habuit
ncs non scripias sed eliam ut in Apologeiico refert
;
autem imago figurant doniin;c nostra; deiparx virginis
cbrislianos dum urarent manibus expansis, utique ad
Mariœ geslaïuis Jcsnm Clnistuni.
simililudincm crucifixi, in cœUnn suspexisse, ipsum-
secundus vel
Gregoriiis ( lerlius [2j ) Germano ;
que babilum oranlis ad supplicium omne paratum
larminiis iv controvcrsia gcnerali, lili. il, c. 29., nempe
fuisse.
S^Cv|iilaiii.S. Corneli papa; upud litik'l/. ri. 35, Origeiiis,
Riirsuni Chrysostomus ( In homil. , Quod Christus SS. Alliaiiasii. Nisseiii, Basilii. Anibrosil, Hiorouj'ini, Au-
gustlni, EpipbanH, E|ilireuii, Marlini, cto.
sil Deus, tom. V) : Crucem ubique cclcbrari videre licel
(1) Cum Èvagrio aliisque edilusa ValesioLiiteliii.' Paris.
in domibus, in foro. Et post pauca : In muronim piclu~ 1673. Locus isibjc- pagina 531. Veriiiii an ilie, s;eculo \l
scrlbens, rci aille 90 annos gesla; iddueiis testislialieiidus
ris, in corporibus bnUis maie affeclis , t« corporibus a
Sit, alil viderint. Eamdeiii iiiiaL;iiiein Veiietiis mciglslialiis
dœmoniis obsessin. Tu igilur, ut habel Cyrillus hieroso- diiilum pusl a palrlarolia trolilaiio \i alislulit. Su|)(MSIilio-
nis aliqiiiJ in lilius ciiltum suo lenipoio irrepsissc tesiis est
bjmiianus ( Catechesi IV), manifeste signa te cruce in
Imioceiilius III, lib. IS, eplst. CC.XI.I « Licel nos, ail poii-
:

fronte , ut dœmones signum régis videntes , trenienles lil'ex, opinii nom illain, quii quidain GraîCi existimant qiiod
spirilus be.aUe Virginis iu |.rœtlicla imagine reqnlescat
procul fiigiant. Hue pertinent et illa Prudentii, in
(propter qurtd ipsaiit Corle plus debllo veneiatenlui) lan-
hymno anie soninum ( Catemerinon. hymno sexto). qnam supersliliosam minime approbemus. » Uaïul (jiiliimn
quin niaiiaverll ab etlmicis li;ec opliiio, quam libro singu-
Fac, cum vocante somno lari confutavit l'Liloponus ajmd vhotium oui. 2l.j. De ea-
Cisuim pelis cubile, dem aguiil Eiisehiiis l'rœparal. EvangeUca; lib. \ ni, o. 0,
Fronlem locumqiie rordis ChrjsosUimus HOHii/m VA', in 1 Hri < ori/i//i. Augiisliniis ,
Cruels figura signet (2). de ciHttile nei, VIII, 23, 21; X, tO, et alibi. Geimimus, \in<.
Crux pelill omue crime», etc. Iriarcba Crolllanus, .ictione li\ seplimœ synodi. Nolnm est
inler ritiissiiienses, qiuis lolerari noliiil Clemens .\l, et
Sed hxc de crucis imagine ex niuliis pauca suffi-
hune fuisse, quod majoruni suoruni imagiiiibus adscribe-
ronl iia'c seaes aniiiuf .v.
:

jl) Sed ul inler crilicos hodie convenil.

falso,
(2) Oninlno secundus. Hanc cjus epistolàm récitai Baru-
(3) Alla de signo crucis, veterum testiiuoiiia refert Bel- niiis (irf «H. 720, lin. 13..20.
«I DE HISTORIA SS, IMAGINUM. 52
Sanela omnium domincc casiœ Dei malris imago, cnjus Consianlinus Augusius, leste Oamaso {in Sylvestro)

faciem diviles populi adorant, sine dubio magna reiribuil. funlem sanctnm cons.iruxit , in quo et bapiizalus

CAPUT X. est(l): in labio autem l'ontis agmim ex auro purissiino

fundcnlem aquani , appendenlem Iibras iriginia : ad
Imagines angeloritm ex veluslate observatœ.
dcxtrain agni , salvalnri-m ex argenio pnris^inio : in
Sed posi deiparam dicamus de angelis. Marlyriiim Leva agni, B. Joinncm Bapli^lani ex :irgenlo, ad-
Procopii liabet( fol. 115, action. l\,scpiima; ayiiod* scri|)lo lioc lilnlo : Ecce aijnus Dei : Eccc qui tolli,

ei in metaphriiste in siinimiiale alaruin Micliaelis et

) peccata miindi : ^n\cm Iibras cenluin.
Gabrielis scriplimi fuisse : Micliacl ei Gabriel. Canon o! tdgrsinius seenndus syniKli in Trullo :

Joannes vero Gabalon episcopus, in viiam et pnli- Intcr notinHlla.<, vrncrabihum imnginum picturas, agnus,
tiam Sevcri hacrosiarchoe {Action. V, fol. 155) : Keque qui digilo prœcursoris nioiistralur, dcpingitur.
etiam sanctorum, ait, angelorum lioiiorem illœsum esse Tliarasius in coHlessione fidei su» {Actione III Sy-
scivit. Fréquenter enim sermonem in gradibus stans hue nodi VII) : Sextœ synodi omnia , lum recle et divine
de re habebat, populitmque sa'pe persuadere conabatur, décréta édita , trnditnsque canones , recipio : prœàpue
etiam in ipso templo sanclissimi Micliaelis non decere quo assignalur quibusdam picturis ngnum,
tamen, in in
angelos purpureas vestes, sedalbas, non ignorons sanclis digilo prœcursoris demonstratum . féliciter cffiginri.
po'estatibus non esse cnrœ quo vestitu ulanlur.
Hadrianus papa Tbarasio {Actione II ejusd. synodi ):
Hue adde illud Chrysostonii ( Ex oral, quod Veter.
Invenimus in synodica vesira epistola etiam clare ex-
et Nov. Testam. imus sit legislator) : Ego ex cent fusi-
pressum quod in sextœ synodi divine et leguliter prœ-
,

lem picturam pictate plenam amavi.Yidienim angelum, veneranda

dicatis canonibus recipitur piclura illa , in
in imagine barbarontm niibes pro piilsanlem; vidi bar-
qua agnns , digito prœcursoris demonstratus , grapMce
barorum cohortes conculcalas et Dnvidem vere dicentem
insculpius,quivenwi nobis agnum, nempe Chrisium
est
(Psal. LXXII, 20 ) : Domine, in civitate tun imaginem Deuni indical,
,

e»rum ad nihitum rédiges. Quse verbii cum Mce» in

CAPUT XII.
seplinia synodo reciiarentur, dixit (/«;'( (/«a«. nc(.)

Joannes locum lenens orienlaliuni diœcesiuni : Qttis Antiqùœ picturœ pairiarcharum et prophelarum.
ttutetn est isle angélus, nisi de quo scriptum est ( IV Reg.
Depinxerunt et majores nostri sanctos patriarchas,
XIX, 35; Isaiœ, XXXVII, 56) : Quia angélus Domini
et proplictas. Adam et Ev a tempore Augusiini {Lib. V
ccnlum octoginta quinque milim Assyriorum in una no-
contra Julianum, cap. 2 )
pingebaiiiur. Julianus cnim
cle percussit, qui anle Jérusalem castra metati [ueranl.
objicit ei, quod a picioribns didicerit Adam et Evain
Consianlinus Magnus, uti Damasiis leslaUir, in ba-
pudenda contexisse (iculneorum tegminu foliornm.
silica constantiniani (
qua; hodie laieraneiisis dicitur)
Iladrianus papa in I actione septimx synodi , aut
posuil cura aliis inniginibus angebiS quatuor ex ;irgenlo
potins B. Steplianus, Bostrorum episcopus, ab eo ci-
quinis pedibus, qui appendebant singuli iibras CV,
latus {Actione IV Synodi Vil) : Nos vero in memo-
cum gemniis alabandenis (1).
Quorum ais?
riam sanctorum, imagines facimus.
In lege aulem qnis nescit Deuoi Ipsum jussisse
Abraliie, Mosis.Eli*, Isaia>,Zacliaria',reiii|uorum(iiie
{Exod. XXV, 18, 22) sanctorum angelorum imagines
proplieiarum, aposlolorum et sanctorum mariyruni.
et fieri, et in ipso lenipli sacrario asservari ? Duos,
Testalur Aiigustinus ( Lib. XXII contra Faustum
inquit, Cherubim aureos et productiles faciès ex utraijue
cap. 73 ) lot iocis pictam fuisse immolationem Isaac,
parle oraculi... respiciantque se niuluo versis vullihus in
ttt oculos dissimulantes ferirct. L'bi, \uqwl Nicolaus
propiliatorium ac de medio diiorum Cherubim qui
Saitderus, aliquanlo plus tribuit imaginibus ,
quam lit-
erunl super arcam lestinionii, cuncla mandabo per te
teris : eo quod litterœ noimisi doclorum oculos eis le-
flliis Israël. Sed et Salonion postea fecil in orncnio
gendis deditos feriunt , cum imagines intérim loin ru-
duos cherubim de lignis oliiarum... posuiique cherubim
dium ,
qxtain doclorum , oculos , etiam dissimulantes,
inmedio templi interioris... texitque eos auro III Reg.
{
ferlant , hoc est ,
quasi vi quadam excitent occurrentem
M, 23, 28).
considerationem, etiumsi alioqui non magni eam
ad rei
CAPUT XI. (Bslimarel. De hac imagine dicit quoque Gregorius,
Veteres picturœ Joannis Baptislœ. Nissa; episcopus [In oratione de Déitate Filii et Spiri-

lus) : Yidi sœpius inscriplionis imaginem , et sine la-

Angelis subjiingendus est Joannes, prsecursor Do-
mini qui agiiuni Dei lollentem peccala nostra digilo cryirUs transire non potui, cum tam efjicaciter piclura
,

monstravii. Quod ob oculos ponerel hisioriam. Laudat vero Cyrillus

et vetustas in suis piciuris e\pres-
alexandrinus In epist. ad Acacium , episcopum ,
ea-
sit. Epipbaiiius , in septima synodo {In fine actio- (

nis VI refert delicaiis et niollibns dem aclione IV Synodi VII ) eaindem hisioriam per
) vesiiraeiitis in-
partes pulclierrime depictam , sic ut non fuerit alins
duto, ostendi solere imaginem Joannis, pilis camelo-
rum induti, edentis sylvestre niel,et digito monstrantis
(I) Utrnm Romaî a S. Silvestro papa, an Nicomedise ah
Chrisium qui suffert peccala raundi.
,
Euseliio, loci episcopo .iriann, bapiizalus sil Consianlinus,
lis est inter enidilos, de qua coiisnlî possuiil Baromus,
(1) Dictis, opinor, ab Alabanda , seu Alabandis, urbe ScheIsLralius, Tilleiiionlius Hist. des empereurs, l. IV, in
Cariae, haiid procul a Maandro fluminc 4». p. (^9, uol. 65, sur consianlin, alii.
 53 LIBER 11. CAP. XIV. 6<

siquc alius Abraham : sed piciiira scppe visa, pic(oris propter eunidom passionis diem, celcbrius et soicm-

ariilieio, eanidom rcprxsfiiiaviTil facii raiioni'iii. niler Itiima coiiuiicnd il.

Pra-liTca s;iiicliis l'aiiliniis episcopiis (Siib iniiium Plalina sciiliil (ex piintificali, ul opinor lladiianiini

Nalitintlecimi) iiicniliiit iinagimim SS. Jiili viiliicri- primuiii allare saiicti Pclii p:illi(i cvoriiassc , in ipio

biis loiuall , et Tobia; Itiiuiiie mbaii , ox uik\ paiie : dcpicta bisturia inerat, (|ueinadmodum aiigelus U. Pu-

e\ altéra vcro , iniagiiiU iiiclyliv Judiili iruin c vinciilis libeiavil (Aclor. XII, 1—10).
llamasconiis vcro {In tcrlio cuvira intufiinitin oppit-
Qua simul cl regiiia polciis dcpingilur Estber.
(;iirt(oivs) dicil : Joaiini ((.brysusloriio) fuisse in ima-

Eiiscbiiis dicit ('il t'i((i ConilaïUini, lib. III , cap. 48) gine criigicin ,
qua; ipsiim Paulum apo'^iidiim spiraii-
vidrri CoiistaïUiiiopoli , apud l'oiiics in iiiodio fori leui (.Iffor. IX , 1) cxprimebit. Mciapliiaslcs addil
Datiielciii cuin leoiiibus ex a;re iiicisiiin , auriquo la- (ï'oiii. 1 Surii , p. 655), quod Pauli imago perpétua
iiiiiiis splendesceiiiem. stab.il aille JiMiineui , et quod eam solcat pcrpetuo
intueri.
CAPUT XIII.
Gregorius vero sic scribit Secundino , servo Dci
Exempta aniiquilatis de apostolorum picturis.
incluso {Libro VII, epist. 53) : i Direximiis tibi ^ur-
Nec minus célèbres fueriinl apiid veteres apostolo- tarias (l)du.ns, imaglMcm Dei salvaioiis, et saiict.i;
rum pictura;. Daiiiasiis scribil (In Sylvesiro) Cods- Dci geiiilricis .Mari*, bcaloiiimque nposloldniiii Pelri
laiiiiiiuni posuissc in basilica constaiitiniaiia ,
cuiii cl Pauli continentes, et uiiani cruceui : Claveiii eii.iui,
salvatore sedeule in sella, duodecim aposlolos, quo pro benedictioue , a saiictissimo corporc Pétri apos-
riini singiili qiiinos pedes longi, };ravesqiie libras no- tolorum principis, ul jier ipsum a maligiio sis delen-

naginin , cum coronis ex argeiito piirissimo. Idem ,

sus, per Ciijus sigiium nmnitum le esse creilis. >

Eiisebio référante (Lié. IV Vi/a' Coiisdiiid'iii, cfl;).CO), Gregorius icriius dédit , ,ad saticium Petrum , ima-
in urbe ei {Coiislaïuiiiopoli) cogriomine, apostolorum gineui , auream in genimis, sancli .^iidre;c aposioli

lempluin , sive inanyrium, ;edificavit : ei in eo coii- {Ponlificalc).

ditorium suiim, (juod ulriinque seiii claiidebaiit apos- Hadiianus prinius fecit imagineni Maiiac, et a dex-
loli , ul defunciiis quoquc precationum ,
qaiv ibidem Iris ejus .^nilre;e : a siuisiris vero , evangelistx (2).

esscnt ad apostolorum gloriam offerendae , pariicops

CAPUT XIV.
efficeretur.

Gregoiius secundus ( Pontificale, tomo III Coiuitio- Mariyrum vetustœ aliquol imagines commendanlur.
rum) oratoriuin in pairiarchio.'in noiiiiiie beati Pétri
Hacieiius de apostolis, nunc de Chri>ii mariyribus
apostoli , diversis ornaium metallis , a novo lecii :
dicaiiius. Saiicli Sle|diaiii ,
|)iiiiii mitrlyris, imaginis,
et circiimquaque altaris parieies dcargentavit , ac
diviiiilus allai*, pidclierrime meminit Evodius (lUa-
deplnxil duodecim aposlolos quorum pondus erat
,
lensis episcopus, qui claruit teuipore .\ugusliiii) librn
libraniin centum octoginta.
secundo de niiraciilis sancii Stepliani ( Tomo X .lii-
De Sergio Prima scribit platina, quod statuas apo- guslini [Editionis Lovaiiiensium] in appendice) i Cum
stolorum veiustate exoleias renovaveril.
eniin immensa; nvignitiidiiiis diaco, in die nuiidina-
Bcda in libro de Locis sanctis {Cap. 5 meminit
)
rum, Llzali e nubibus pr^peiideret (3) , relieia omni
eliam lintei, eui inerai pictura vetnslissima duodecim
(I) frularia rfKolegivuIl Cangius Glossarii, t. vi, p. 900,
apostolorum et ipsius Domini.
edit. 17Ô6, idpimpie t-sse, ac sciila in quibus imagine!
Paidiniis , int'er picluras basilicx ad Dominedium ,
pingi soient. Malini ego silarcias ducis, Unn quod ita le-
:

vier liai in vofilius mulalio, luni maxime qnod sequatur

poiiit {Epigram. X, episl. 12) quod crux Christi fue-
vox conlincnles ; necinini appiclas iniagmes scuta proprio
rit cincia comna apostolorum. continent. Snnl autem silaniiu per* seu spurtelke qu;e- ,

dani, recomlendis pra'serlini alinicnlis. Lege Isidorum

Peirus et Paulus , apostolorum principes , sxpius
elyuiul. lil). \.\, c. 9, et 1 Reg. IX, 7.
apparucruiit in ea specic ,
qua pingi soient ; ut patet ('2) Vide locnm Hieronymi in cap. i. Jonœ, infra alle-
ex Coiisiaiitirio, in edicto Tomo 1 (Ainciliontm) do- ganduMi, lih. H. c. 4.5.
(
(3j Ne cui id fabulosum videalur, voUicrium sen pennn-
natiuiiis snx (1), etAmbrosio, de iiiventione Gcrvasii lorum anguinni nieniiuere Moses, Dent. Vlll, 13 , Isaias
et Protasii. XIV, :2!i, et XXX, 6. Herodolus, lib. I, c. 7.ï, 7(i, et m, I!I7.
198. Tullius, lib. 1 de niitura ncor. n. 3H. Kl. Joseplnis
Gernianus pairiarcba , in septima synodo, actiono '

Àntiq. Vil, 5. Lncano liiarsal. M, siib. fin. meinorainr

quarta : In spplimo , fli( , HiJoriœ ecclcùasticœ libro
Arabum volucer serpens. » Idem lib. IX, post nied.
,

{cap. M) scripsit Eusebius, se apostolorum Pelriel Paiiti, vos guoqiie, qui cunctix. innoxia numina, terris
serfritis, anrnlo nilirli fiilgore dracones,
ilcm ipsius Domini nosiri Jcsu Chrisli , ex coloribtis l'estiferos ardcii^i (iicit jjricd ducitis idtnm
;

depiclas imagines vidisse. Asserit autem ea specie qua Acra cum pciinis, armcntu ne loin .-c uli,
,
Rumpilu ingénies unmlexi verb re tnuro.'i :
pulantw [uisse. sec tutus spalio ai elepluis ; ctntis oninia leto.
Augusiiiius (Lib. I de Consensu evangelistar., cap. 10)
Solinns, cap. 32. « Ai'al>ii:e palndes pennalornm ansnium
dicil Petrum et Paulum pluribus lucis simiil cum iniuunt exandna, (nuirnni lani ciluni virus est, ni niiirsuin
anlo mors, <iu:im dolor nisei|nauir. » .Vnniiiaims Mareelli-
Clirisio piclos esse quia meriti Pétri et Pauli etiim
; ,
lins.liii. Wll. « Occurrnnl [In ^^gyplo] Ihides peu.ialis
rigniinilins .Tiisuinin, qni ex Aralii* eniergunt p:dndihns ,

(I) Sed I^jEC donalio pro comnientitia habetui ab omni- eic. » Hu'ruiiyinns in cap. lô Ifaiir liclira'a voce H'^H ait
bus, piuieuiilti ductisïimo Sarouio. poiissii§c desiijaari « Urucoues uia^uus, qui cornuti suni
ItS DE IlISTPUIA 8S. IMAGINUM. 56
lerrena negotialione, erat magnus multiiudinis con- quod sanatus sit per miraculis illustres sanctos Co-
cursus ad gremium Ecclesiac niairis. Ad ipsam ainici sman el Daraianum, qui taies se illi oblulerunt, qua-
Dei sacratam niemoriaiii in facie prosiiaia jacebai les piclura exprimcbat. Gui simile est, quod acilone
divcrsa ;vias, dispar qnoquc sexiis : douce, Slepliani IV, Nicenx (Fol. 108, tomo III concilior.) leglt Tlieo-

prece fusa, clemeniia Dei diacoiieiii illum siiblrahe- dosiu»ex libro miraculorum Cosina! el Damiani, de
rei. Sequenli die negnliutor niini|tiaiTi cogniuis , aut uxore Couslantiiii l.iodiceusis, quae vidit ireniendos
veriiis angchis, Serinodo , iizaleiisis ccclesix siibilia- et magnos niedicns Cosniam et Dainlanum, ca qiia

cotio, alliilii vuliim variis piciiiiii colorihiis, iii qiio pinguutiir figura, leclo suî> assislenles : ac rursus, de
ingrat picuira iia!C : In dexira vcli parle, ipsc snnclus alla muliere, qna:lorniinibus agiiaia, omnibus xdium
Slepliinns viilebatiir astare , et gloriosain crucem suarimi pariellbus imagines Cosma; et Damiani de-
proiniis l'oposilain bumcris bajulare : cruels cuspide pinxlt : el llcrum, de viro adinodnm mansuelo , qui
pDi'tani civiiatis vidcbauir puisnro, ex qiia profngiens (isiula in junclura coxse labnraveral qulndeclm annis.
draco iclcriinius ccrnelialiir cxiro , aniico Dei velut Hic, in poriicu icmpli sancionim Cosmce et Damiani,
adveniaiitc. Verum ille serpeus noxius , nec in Aiga videns imaginem Servaioris nostri , cui appicta erat
quidem ipsa tuius , sub triumphall pede mariyris Dcipara , beatiqne Cosmas et Damianus, el quidam
Clii'isti conlriliis aspiciebaïur el prcssus. Talis ilaqiie ex niagnatlbus qui labulam suspenderal, amare illa-

piciuia veli a subdiacoiio suspeiisa est aiite niemo- crymans , rogat sanctos ul voli fiai compos. Digres-
liaiu lanli patroni : et omnis xlas umnisque sexus sus antem doniuni, vidit nociu sanctos Dei viros ad
inlueri cœpit , et mirari lanqnain grande speclacu- se venienles ,'
in medio aulem Virgiiiera mairem di-

bim ,
quo scibcet auciorc ,
qnove liberatore, draco centem ad illos : En hic est, suppetias illi quampiiinuin
ille exiincins est , bostisque devicius. Nani rêvera fer te.

Dei fuit ad bornines qu;edani allocutio, in vélo lacile Item ex miraculis marlyris Anastasii {Ibid. fol.

diceniis : miseri moriales! quale bcsterna die dra- 96) : Arête mutier, emimis conspicata , in sancli Anu'
conis evaseritis iiicendiuni, vel cujus pro vobis ad- stasii lemplo, sancli imugiuem, ciim lacrymis cœpit
vocali fiierit acccpiuni suffragiuui , isiius veli liguia- exctimiare : Ilic est qui in somno vcre a me visus , ««-

lione iiilelligiie , aique gaiidete. Ecce dracoueni de slriixit me de matis quœ me habenl. Deinde se ipsa in

vestra civitate cernitis fugatum el exputuni. Ecce soltim prosternens, sanclumque oralioiiibus flebilibus

contereniem caput ejus prinitim niartyrem ineuni. martyrem plaçons, sana firmaque surrexit, quai paulo

Ecce cruels lro|)lia;uni, per quod vicistls inimicuin.) anle alwnis pcdibiis incedcbal , exlremaque paliebatur.
Grcgcirlus Nyssenus , laudes TbeodorI niartyris Be.UusNiIns in epislola ad lleliodorum Sllentiarium
explicans, optinie déclarât {Si^b iniiium [oralionisj) {Ibid. fol. 100) refert, ad honorem Plaionis, pairli

"quoniodo teinpla passim ornari soient apud Gr.ccos ,'

sui marlyris, quod Galaia quidam senex , el filius

per fabros, latoraos, et pictorcs : cl de Theodoro ejus captivi ,

per praîcognllam Imaginem marlyris ,

sul)jungit : « luduxil etiam picior flores arlis in Ima- ipsnni adeo martyrem praisentem cognoverint , cum
gine depictos , fortia facta niartyris , repiignaulias ,
Ilberarenliir.

crucialus, efferatas et imnianes lyrannorum formas, Eodem modo Georgius, sicut piclus cernebatur,

impeius violenlos, nanimeam illam fornacem , bea- apparuil Elpidix, adolescens valde formosus , splea-

lissiniam con^ummallonem albleta; cerlanilnuni , didis vesilinenils ornatus, aureaque fulgens coma,

prœsidis Cbrisii bnmana; form;e el'ligiein. Oninla ian- prout in Tlieodorl lilslorla (22 aprilis) disclpidus

quani in libro quodam ,

qui linguaruni iuicrprelaiio- ejus, Georgius presbyier, scripluin reliquii.

iies contincat, coloribus arliliciose depingens, cerla- Magnus vero Basillus , in oralione de Barlaatn

mina aique labores marlyris iiobis expressil : ac (fol. III tomi III Concilior. , et Basilius , Homilia

tanquam pi'atuni amœnuui et noridiim, teni|)hini XXYlll) : claii , ait, allilclicorum recte factorum

exoriiavit. Solet enim eiiani iiiciuia tacensiii pariete piciores, c.tsurgiie ! Obsciirius a me corona dignum vi-

loqui , raaximeque prodesse : lapillorum iieni con- rum descriptum , coloribus artis vestrœ, lucidum et

cinnalor, per opus quod In pavlnicnto pedibus calca- splendenlem facite. In ostendendis prœclaris facinori-

tur, idem elTecil. » bus marlyris victrix abeal picliira ! Gaudeo in hoc cer-

Fuit et Tlieodorus , arcliiinamlrila Siccorum , de taminis génère me vobis esse inferiorem. Videam ma-

quo Georgius ejus discipulus refert (Die 22 iijmlis), misexactissimum optts, quo ccrlainen pingilur ! Videani

clariorem pictum in veslra imagine pugilem ! Lugeant

el volantes. » Memiiiil Augnslinus in Psal. CXLViil. draro-
num qui « ferniiliir lu aeia. » Su] i-a npidulum Badonviller dœmoncs, claris marlyris facinoribns pernos ostensis
iii Vosago nioiiW non semel volavil insjens anguis leniia- altonili ! Inscribalur eliam tubulœ qui cerinminibiis
,
lus, loti civilali conspicuiis, aniio 1745 iride Merciiniim
Fninnriim nU mem- deccmbr. ejus oimi. ]. Plnra qui vo- prœsidct Cliristus, cui gloria in sœcula sœculorum.
let, adeat e reociUiorilms Cardaniim de rarielale rcr. lib. Apud Daniaseenum Lib. III de Imaginibus) dicit
(
Vil. c. 29, Scaligeruui Kxercit. \S^. in cmdmutm,Ve-
Iruni Belonium, accuraluin inqirimis scriplorein, lilj. de Helladius, Basilll successor el discipulus , Baslliuni
seri eMibm, Al Irovanduiu de scrpenlihus et nrticon., c. 6, fixius se obliilisse per.spiclenda; imagini Doniini no-
pp. il(). et spqq., VinçiMilium le Ulaiic ivegiii. c. iO.,
Bucliarlum ilienixoici, lib. Itl. c. li elcompiTiol Iruslra :
stri, el Mercurii marlyris.
esse incrciluluin illum de Maillet i|ui el TcUlamed («d- ,
Cassiani vero et Ilyppolyli dcpicla mariyrla, et
script. de L'icqijple. /t'H. 9 ) , cuni videri sibi ail <yusinodi
Ongues , in iÈgyplo, a nemine unquam conspecioST'uisse. pulcbre et libenter in suam poesim retulil Aurelius
B7 LIRER II. CAP. XVI. 6«
Priulontius (Péri Siephanon hymnh IX , XI). Nce iiii- monaclius , dexira lan-aquc bcati Gregorii , effigieg
ruin ; simile eiiiii) giiiidct simili ; qu^iiKibrcm piclii- sailclonmi aposlolorinn ,
qiiemadmodiiui videntur ,

ria deleciatus est pocta , ciini picltimii pocsiin cssc depinxit ; ut scribit Joannus diaconus ( Libro quiiito
tacciiloin ilixtM'iiil Cr:i:ci ; (|iiciii:idiiuKliiin scribit vi((V S. Gregorii , cap. 85 ).

Gregoriiis junior romaiio patiiarcliui ( In Vil sijiwilo,

CAPUT XVI.
actione IV ).
CAPUT XV De arlificiosissimn piclurn F.nphemiœ.
confessorum picluris.
Sed descendamus ad virgines. Gregoriii^ t''rtiiis
Propicr lanlam piclunc et poesis affiiiilalem , ob Vontificnlis liber tomo II Conciliorum sicuti in
( , )

qiiam h:cc (|ui(loiu a Siinoiiiile (1) ilirla est piciiira

Ecclesia beati Peiri apnsicili ab uno laiere posuil effi-
IO(|iiens , illa vcro poesis taceiis ; sancdis ille Paiili-
gies Salvaloris et apnstolorum, ab
ita alio laiere ex-
niis, Nolaniis episcopus, non fuit conienitis sua sacra prrssit effigies' Doi GiMiilricis, et sanrtarum virginum.
poesi : sed pra^lcrca sacris iniagiiiibus niuliiKn est Asieiius vero , Amasi:r episcopus , coiilemplatus
delt'Ciauis. l'nde ciim Severns iiovam ecclesiani ima-
imaginem passionis Eupbemi* marlyris , liisce en-
gine sancli Martini ( ut ad confossorcs transeanius ) coniiisusus esl(/« VII sijnodo , Aciione VI, fol. 104) :

aliisque picturis exornassct, pctcrctque de lis pur

Piclor qu'jqnc secnndum vires per artem pius est. qui
suinn Vicloreni versus quosdam a Paulini) (lipist. Xli),
omncm hisloriam in sindone pinxit. Ilabet se nutem ad
libenier eos iransnusit : iiuo urgente Viciore, niisit
linnc modum suaviins arlis : In altolhrono hidex sedet,
,

prx'terea picUiras et versus, (juibus ipsc duas basiiicas

amare et honibiUier in Virqinem lidens ( ira-^itur enim
fixornarat, Noianam videiicel suam , et Fundanam.
eliam in ipsis innnimalis rébus, cum vult , Ars) : Sa-
Tlieodorus , Myrorum episcopus , refert ( Tom. 111
tellites vero imperii , el mutli milites , [et] commenta-
Coiicit. [ol. 100 ) diacono suo apparuisse Nicolaum
rienses , tabulas et slylos manibus geslantes . adstanl
facie rubiciinda capiie cano eodeni plane modo
, , ,
quorum «mis , mnnum a cern auferens , diliqenler ad
quo imago ejus circnnifertur passim expressa. condemnalnm aspicit ,
quasi jubcat clarius Ympnem
Discipuli Epiphanii ;edificaverunt teniplum, quod
loqni , ne in scribcndo a se erro'- cnmmillatiir. Stat nu-
ejus noniine appellaverunt ; in quo , cuni nndiis aliis
tem Virgo in pullu lunicu , et pallio pliilusopliinm si-
picluris, illius quoque iinagineni collocarnni; ut ba-
gnificanle, uli pictori visnm fuit : vullu vero salis ur-
Let actio sexia niceiia ( Tom. 111), et Juannes Da- bano, meo auteni judicio , animo linilulibus omnibus
niascenus ( Dainasc. lih. de Imug. ).
efrigi-: spkndenle. Ducunl auUin eam nit priiicipeit
Cbrysosionius iiiEnconiio magni Melelii {Clirijsost.
milites duo , quorum aller hursum .aller illorsum Vir-
tpud M etaphrnsten , et VU , sijiwduin ) : In aniiulis,
ginent trahunt : vullus autem Virginis pudore el con-
in poculis , in pliialis, in llmliimi parietibus , el ubique,
stantia mixtus est ; amiuit enim in terrant , veluti viro-
sanclam illam Meletii imaginem mulii pinxerunl
( ) , lU
mm erubescnt (ispcetum. Slnt antem imperlerrila. nihili
non lantum sanctam illam appel lationem audirent : sed
omnino faciens mi.'ierum certamen. Quemndmodum au-
el ubique corporis fornmm inspicieulei, duplicem ha-
tem aliquando alios piclores swn in pictu-
contemplntus
berenl peregrimitionis cunsoiationem.
ra muliertulœ Colcbidosi Medrœ ), quomodosit affecta
Qnod aulciu ad aunuluin altinei , hoc propler antl-
in jugululione prolium, dum gladium illis iiitinlat (mi-
quitjtcm interjicio (
quamvis TiKfîf/us )
quod B. Aii-
serieordia enim et furore vultum habel dirisum ; quia
gusiiuus Viciorino episcopo episiolani ( Episi. 15,
aller oculorum iram c.rliibct , aller rcro mnterniim affe-
in fine si'ciindi Tomi ) niiseril signatani Aiuiulo qui
,
cium, liorrens, et parrenli similis ). lia quoque hic mi-
exprimebat faciein hominisaiiendeniis iu latus.
lii conligil ; nam admimlionem menm ab illa cogilalione
Sabbalius Constanlinus , cum vocem amisisset ma- ad linnc picluram iransluli. Valde anlem miror piclo-
gni palris Grogorii tlieologi slaïuam coiilinenter ac-
rrvi , qui alj'eclus natura; pugnautes ,
pudorcm scilicet
cedens , loqueiidi facultiiiom recipit ; scribit Zona-
el virilitaleni, comni scuerit. Imiliilione autem artis pro-
ras ( In viln MictiaeHs Batbi ).
cedenle ad hisloriam , ecce adsunt duo vulgares honii-
Tbeodoretus, episcopus Cyri , in vita Sinieoni- ( In
nes in tunicuHs nudi ,
quorum aller caput Virginis ar-
Historia sancia cap. 26, ante med., et aciione IV,
ripiens, cl in cum fleclcns , ad pœniim alleri conmwde
Sjnodi septima; ) adbuc vivontis : Aiitnt, inquit , Si-
exliibere videliir : ille vcro adslans dentés Virginis excu-
meonem in liomn, maxima scilicet illn,lnm fuisse fama
til. Instrumenta autem pœnœ , maliens el terebra sunt.
nobitem , ul in omnibus eliam officinmnm veslibulis ,
Hic lacrymas amplius coniinere nequeo . dulorque
ixiguas ejus imagines collocarinl, cuslodiam quamdum,
sermonem aufert. Nam ita manifeste et eridenler san-
et securilalem rébus suis illinc proniillenles.
guinis gutlas pielor decoli raiil , ut jurnteris a tabiis
Rursus , Theodosii Abke adhuc vivenlis imago cum
efjluere : et fletu discedere coguris. [fetiinc carccr :
iiluslri miracido Apameae clarnit, quod rcferlur in
el ilerum, in puttis tislitu) , deecntei Viigo ad cœlutn
quiuta aciione seplittiSe synodi.
vianus elevnns, Deiim in malis auxiliatorem invocal,
Teinpore pnrterea Pétri arcliidiaconi Salurninus
,
Hac vero sic precanle, appurel a capiie signum illud,
(1) Celebcrrimp poêla Grreco, Paiisani;p .pqiiali fi nnii- quod consueludo est Chrislianis adorare el depingere ;
co. Obiit syraciisis antio anle Clirislmn KiO, ala!is 8'). Sii-
eersunl ejus carniinum fragmenta aliquot, a Fulvio ursiuo tymbolum autem arbitrer passionis ,
quant illa suscepit.
édita. Statim autem piclor alibi igneni hue illucque te tpar-
59 DE mSTORIA SS. IMAGINUM. 60
genlemrubro colore depinxii , et hic quoqiie novaarle 6-1 S) imaginent proponil, qui adullerium execralur, et
fimnmam fucicns coijwream. Slal nulcin ipan in illo temperanlia vieil, .\tque hoc ipsum (adum, in imagine
iiiedUi mamis ad cœlum coiii]>licans : dolviein
, aulcin reprxsenlatum, amalores liujus virlulis mullutn confir-
nullum vullH prœfert , »ed nuKjis gandcnli similh est, mât. Hursus alibi beaiam Susannum (Uiin. XIII [loto
quod ad vilain incorporeuin el bcatam iler faciçil. JIuc capile] ) cominenlia exornnlam exhibel , ex'.ensis mani-
iisque pictor maïutiii suaiu cxlciidil , el eyo Oiulioiteni. bus (luxilium ex alto invocantem : Danielemque prœsi
ïcinpus aulcm est , ut et lu pictiiram pei/icias , ne ni- dcnlem judicem, eruentem eam e munibus impiorum se-
mium extra iiarrationem veniantus. Iliictenus Aslciius. 7iiorum. Jpsa autem pictuva ad recordationem icmpe-
On eiinui subjicieiidiim est ,
quod Coiislaiiliiiiis ,
rantis et conlinentis vilœ fucit. Luxurioso quoque, mol
Tin-- ppiscopiis, referl, diiiii iiiv('iiliiineiivrelif|iiiariini libusque vestimenlis indulo, cl non eroganli in pauperes
Eiiplieinia; iiairat {Apud Meluplirnsteii rt Suriiim, [die quœ possel ab istis prcliosis vestibus sumere, et a sua
11 Juin]) : ipsius vidclicel saciani iinnginein uliiiiiic diiicfila vita, exhibel Joannem pilis camelorum indulum
liabere charlaiii iii manu, eo quod deireluii) clial- (Matlh. III, i; Marci I, C) eum, qui su/ferl peccala
cedniiL'Usis synodi, diim adversarii quidam reliquiis mundi indicanlem. His adjungil Basilium magnum, el
Eupliemia; adiiuivere vcllenl, ul al) ea dijiiditaretur, cum co solilariorum, jejunanliumque corponbus , in

ipsa, magrifi n)iracnIo, mniluam mauum e.\ti;iidil : et terrant slratis, muliiludinem. Sed salis sil lioiuni pm-
receptam cliarlam, in lidei corroboraiioiiem, miiiislris coriim nientionem lecisse : rcliqua audiloribus. invc-
recta; fidei reddidil. stigauda reliiiquo.

CAPUT XVII. CAPUT XVIII.

Jnlcr antiquas picturas , eas polissimnm observandas Eas imagines amplectcndas esse quœ solidw innilmilur
esse, quœ nos ad peccalorum detestationem ipso visu historiœ.
movent.
Conscquenier dicendum est, eas quoque picluras
Hoc insiiper ex veneranda antiquiiateadjicio, lune et imagines qu* solidis Iiisimiis iunitmilur, reve-
temporis frequenies fuisse eas imagines, qn;B sui iu- renier ab omnibus agiiostendas esse. Ouod multa
spectinne noslras afT^ciiones a peccatis alistralumi :
probalione non egul. Siquidem , ut Basilius niaguus
imo Ecclesiam solere eas indicire laliorantibus ava- liabet (Sermone iniO martyres, in Vil synodo, nciivne
rilia, lurpi aniore , fasin, aut alla poccaii specie, ut V, el homil. 20 ) : Ea quœ historia orntioue exprimit

ex eaïuin jugi conteniplaiinne se a pi'ccatis suis ab- hœc làcens picluru per iniiiaiionem oslendil. Quare
siraherenl. Qnnd et nuuc facii^ndmn esl, dicenle paro- sicutsanclorum omnium niailyrum agones, et vitas
chorum caiechismi» : Sanclorum quoque imagines in palrum solide scripias, onini devutione Ecclesia ve-
templis demonslrabit {
paroclius ) ut et colantur : et neratur : sic, paii pielate, eadem ipsa pictuiis ex-
exemplo moniti, ad eoruni vilam et mores nos ipsos con- piessa omni veneraiione snsci|iii.

(ormemus. Sunt enim picturœ vivœ scriplurœ ,

quomodo Inler qu:c primo luco recenseiiliir hislori.i; sacrx
Grœci nominant : et non tantum laicorum et idiotarum Scriplunp, lam Novi quam Veleris Testamenii ,
quas
libri, sed doclissinwrmn quoque el srinclissimorinn viro- cliam vemsias acciraiissinie depinxil. Scribii cuiui
rum, qui earum inspeclionem falenlur (Beda. de Tcm- B. Nilus ad Olympiodorum proconsulem : « Novi el
plo Salomon., cap. 18) sibi mngnam ulililalem, imo Vctiris Testamenli Iiistoriis bine inde pariclcs lem
et lacrymas peperisse. Uac sane de causa sancla Ecclc- pli rcpleri , doctissimi picioris opora, vclim ; quo sci
sia sotet antiquitus sanctarum liiijusmodi imaginum in- licel hi ,
qui litleras non norunt, neqiie sacraui Scri-
speclionem eis commendare, qui aut in peccala quœdam pturani Icgerc quennt , coniem|i!alione pictin* in
inciderant, aut ab eis impugnabanlur. mcmoriam rcdiicant ,
quinam gcrniaiie vero illi f)eo
Qiiiid pulcbie liabet septima synodiis sub finem per foriia Aida servierunt. i Quilius verbis Nice.e in
sexia; aciionis his fere vcrbis : Sancia et Dei cailio- quarla aclione lectis , subjecerunt vicarii Adriani
lica Ecclesia ad pœnitentiam, et cogniiionem observa- papiB : • Taie etiam, qui nunc In Deo qniescit Joau-
tionis mandatorum Dei, omnes noslros scnsus trahit : el nes, olim fecit. Nam cum leniplum Riim;c Salvatoris
ad .-'oriniii Dei agnoscendam sludet nos deducere ; non oxlruerel , in ulroque paricte lempli bistoriam Yctc-
modo per audilum, sed el morum correclie-
per visum, jis et Novi Tesianienli inscrip>it: liincquidriu Ada^ i

nem moitri cupiens. Quare, cum ex avarilia el hubendi excmiieni paradisum, illinc vem lalronein paradi^nni
studio aiiquis rapitur, Malthœum ex Telone aposlolmn iugredieniem, et reliqua. »

{Mulih. IX, 9) illi indical, qui relicta avarilia: insnnia Paulinus (pinque, in nalali nono sancii Fclicii, iu-

Chrislum seculus est. Kodem modoZachœum [Luc. XIX, canit :

2-8) nscendentem in sycomorum arborent et Christitnt

,
Nunc volo picluras fuoalis agmiiie longo
desideranteni videre, et comparantem sese ut dimidieta- Porlicibus videas, paulunique supiiia latiges
Colla, reclinaio dum perlegis omnia vnllu ;
lem bonorum suorum det pauperibus, el {ii quem defrau- OiHuia uainque tuuel série pictura fideli,
daril) ut rcddal illi qnadruplnm. lia imaginum piclU' yuae senior scripsil iierquinque volumiaa Moses :

rum jugis conlempliilio continua nienioriam exercet, ne

yuœ gessit, Uomini sigaalus nomine, Jésus.
ilaiim rccurrnlur ad proprium vomitum. Si quis anlem ( Josne. )

amore mereiriciodetinelur, caiU Joseph (Cènes. XXXIX, Et rursus , natali decinio :

 6i LlUEIl II. CAP. XIX. 6»
SaiiiMasqiiL- fi'iMiiuir in .iiil.is . bcatissima Vii^îo, cnm arcbangelus Gabriel intraret,
Mironiur(|ui' »;i('i'us. vcit'iiiiii iiuiiiuiiiciiUi, lli^ums :

m S|)atiisiiiiu ivsiaïuuiiu luganiU!» (t). eam saintans : sleleritMC, au sedei il : an vero flcxis
Kl u-lbus ,

gcnibus, meditationibiis fueiit intenta. Qui.i vero ali-

Ad liiijtMiiodi picluras pcrliiiet, (|iiod Salvaior no- ipiid boruui, duiii liisli)ii:i pin^iliu', neiessario est
sler |)iiii;;Uiii' mami U'iu'iis orliein U'iiaiiitii, supci'-
superaddiiiilnm, communi qnodain piotornni consi! i-
|iositi> cMicis sl^iio. Ip^i eiilin roiiipoiit (piod Isaias su, cl alioruni a|)piobatione , receptuin est id, ipiud
ail ( Itui. XL, Vî) : Quis meiisiis est piujilb tiquas, et maxiniam liabet probabililatem. Probabile veto est,
cœlos piilmo poiideinvil ? Quis appcmlil tribus diijilis
quod, llexis gcnibus, siiperbciiodicta Virgo eo lem-
wotem terra-? El illud P;iiili {Colo.ss. I, 19, 20) : Per pore se occtq)averit in redempli(uiis noslr;e niedila-
eum complucuit reco)iciluuc omiiiu m ipsuin, pueilivaiis tione. Si euini née Daiiicli , viro desiileriorniu , lem-
per saiiguinem crucis ejus, sive qucuin terris, sive quœ in pus nalalis Cliristi nunlialur a Gabriele {Daniel. IX,
civtis. El alibi (1 ï'iiii. Il, 3, Ô) : Siilvator iioster oniues 22-27), nec Zacbari* sacerdoti {Luc. I, 8-17), pne-
homiiies vult satvos ficri , et ad agnitionem veriliilis ve- cursor Messia; nisi iutcnlivsime oraniibus
, amie :

itire. Inus euiin Deus, uiius mediaior Dci et hominum, exisliniaiulum est Galirielem ad banc Virginem vc
homo Chrislus Jésus, qui dedil redemptionem seinet- nisse, Deo non iiileiilam?
ipsum pro omnibus. liursuni, in fugu Cliristi (J(/ /fijfi/p/iim d.-pin;,'Orida,
Hue perlinel Dcipaiœ Virgiiiis et domiiuic iioslraî quod Evaiigi'lista tacnit (Miitl/i. Il,
14), picKir ex
piclura ,
qiia expriiiiiiur Dialiohim liabens suli [)iHli-
probablli conjectura snppicro debuit. Probabile vero
biis (2). Qua siynilicaliir beaiissiiiiaiu Virgiiii'iii iiia-
est quod lenera Virgo, piienim Jesuin bajulans, va-
xiiiia gltiria Diabolimi vicisse. Oniiicin eiiiiii viiniii
slum iliud ilineris spaiiuni ambulando non poincrit
suain, spécial! Dei privilégie, diixil iminuiiem al) oiiini
absolvere. Itaque [liclores daiit ei junicnlmii , ipio
peccaio, non modo moi tali , sed eliam veiiiali ; id
pauperiores soient quocbpie nec se
iili :
, iiec sesso-
Huod Ecclesiam seiiiiie déclarai saciosancla synodus
rein suum, aut salt.uido, aul festin.indo, faiigara so-
trideniina (Sessione VI, cim. 23). Josepbum aulem, qui ex maiulato
let. angeli dux erat
Angeles piiulerea in coluniiiis allariiiin libentor
itineris, et laborilins fabiilibus assuelns, ideo pcde-
staïuit Ecclesia, ad signiûeaiiduin quod ireinendis il-
slrein piiigunt, quia magna ilia Dei parcntum pauper-
lis missai saciificiis angelici spiriliis coram ei pr.e-
las qaii> nobis in lustoriis Naliviiatis et Praîsentatio-
senles assistant (3), juxla illiul Ambrosii {lu Lucœ
nis Domini decl.iratur, non vidotur admillere potuisse
cap. I) : Non enim dubites assislere angelum qunndo
,
duorura junienlorum suuiptus.
Cliristus ussistit, Chrislus immolantr. Sed lia!C pos-l-
Tcnlulor dixit Salv.itori iiostro {Mallh. IV, 5) : Si
iQodum (Lib. Ill, cap. 40) cunnnodius prusequeniiir.
fiUus Dci es, die ut lapides isli paues fuinl. Nescinnts'

CAPLT XIX. autein an demonstravcrit lapides hunii jacenies : an

vero, ut pictunc fere exprimant, lapides qnos in ma-
Non est reprehetidendum , si quid convenienter piclura
nibus liabebal. Posterius videlnr pri bnluliiiv ; veiisi-
exprimalur, quod in historica narrutione deesl.
mile eniii) est, quod Domino iiostro lapides niutandos
Et isla quidem bacienus de iinaginibiis, destnnptis porrcxerit.

ex historiis, aul ralionibiis solidis. Quia vero nuliis Uier /«do/iii»! a dextris Cliristi bierit criicilixus,

inceriis, ac proinde nec l'alsis, Ecclesia delecialur, nullns evaiigelislarum (Matih. XXVII, 58; Lucœ
nemo arbilrelur piciores in eo repieliendeiidos esse, XXIII, Ô5) expressii : in picturis lamen bonus, seu
quod qnxdam iii picluris exprimant, qux in hlsluriis poenitens, lalro dexiero loco coilucatur.

non habentur. Hoc enim non solum probabiliicr et Suulus adiiiie spirans minarum, cum appropiuqua
convenienter, sed et necessario qnandoque Luiiint : ret Damasco,.cadit in terrani; liabet Lucas (.ici. IX,
et communi qnodani loiius Ecclesix sensu alque con- 1-4). Piciores addimt ei eqiinm. Non enim vcrisiniile

sensu approbainr. est peditein Inissc Saulnni (1), quaiidu commisbione

Exempli gratia : In historia /ncanmiioNis dominicx, accepta a priiicipibus sacerdotuni, in Damascum ilcr

Evangelia (
Lucœ I, 28 ) non expiimunt quid egerit faciebat, ut si qnos ibi invcniiet cliristiana; vi;c viros
ac mnlieres, eos vinilos perdncerel in Jérusalem.

(1) Is mos eliamnum

obtinel in variis monasleriis, ubi Quid igitur ad li;ec et similia iiiulia diceinus? Quod
in ambilu claustil videre est picla in lenoslris pluraque Ecclesia mulla liabcat incerta iii suis piclnrls? .\bsil.
Cliristi Doniiiii gesla, adjectis ulrin(|ue liguris e Veleri
'i'eslaruL'nlo, iius geslis illis resi'Oudcnt. Qiiautumvis enim admiUeretnr incertum ç'sse , an
(2) SnmpLa ex Gènes. 111, 15, ubi Ueus ad serpenleni Maria genibns llcxis uicdilatiombus iiktenta rnorit,
antiquum « Ipsa conterpl caput tuuni. » (juod bcalisbini;e
:

Mariie solet a|.lari, quanqnaui liehraa exeniplaria consu- cum angélus ei incamalionis my-tcrium amiuntiarct:
lonli, non tle niuliere, sed de seniine niubori^, id est Clni- au asiiium babneril l'ugiens in yEgyptiim : an Di.ibolus
sto Domino, diclum appareat. Ca;lcruiu non aliter, quam
in filio suo, seu accepta al) eo virtuli-. Maria Salanain pcdi- Cliristum lenlans mousiravent lapides, qnos in manu'
l)us calcasse a catliolicis dicilur ncc plus est in ca iocu- :
liabcbat : an a dextru Cliristi latere bonus lalro sit
tiouL' periculi, quam in bis Aposloli verbis « Deusaulem :

pacis conterai Salanam sub pedibus vestris velociler

n»n., XM, 20.» (I) Aliis id verisiinilius videuir, quod alioqni sine novo
(3) (juare uierito scnipuntur angeli flcxo po|ilito Cliri- niiraculo vilare ux lap^u corpi.ris Ix'Sionein vix potni->s.t :

stum vénérantes in ara, ubi sacra lioslia servari et adu- quodqno jaiii lapsiini comités ad manustraxeriul. Sed res
rauda prupoui cousuevit. eo iucerlior est, quod couiiles iiisi deciUeriul.
€5 DE HISTORIA SS. IMAGJNUM. 64
crucifixus : posiremo an e caballo in terrara ceciderit mariyrum faciès exprimunt, et slatiiram, et vestitum,
Paiiliis ; ex liis lanien non coiiseqtiorelur incerias esse rarissime, imo nunquam (nisi boc ex liisloria aut
Euperius liijicalas picturas. Ex ciiim non signilicant traditione balieant) significare velint liujusmodi fuisse
lixc ccria esse, sed taulnm signilicaul , cti.im picto» niartyris effigiem, staturani, aul vesiitimi : sed imago
ruin jiidicio , lionc probiibililer dici. Non igtliir pictu- ipsa maityrcm repra'sentat; reiiqua jiixla exigcn-
ree liitf in parle inccrliiin aliqiiid signilicant, sed qiiod liani arlis débite el coiivenienier appinguntur, neque
ccriiim est. CortiiHi cs^ enini lia^c sii;ini prol):ibiliia- sunl anxio conalu per singuia iiivesliganda.
leu) babere : atqiic, ui dixi, iiibil aiiiplliis sigiiilicant. Hieronyumm piclores pingunl babilu cardinaliliOî
De situ tamen el signilicaiione lalronun» paiilo ple- quo nunc uiuniur illuslrissimi DominI (1) cardinales,
nius poslea (libro iV, cap. 9) dicendum crit (1). non ad significandnm quod eodeni habitu usus ipse
CAPUT XX. fuerit (galeruiii enioi rubrum dédit eis Innocenlius
quartus anno 1244 (2), relicpia ejus ordinis insignia
Skul in parabolis , sic neque in picturh, omnium quœ-
posleriores ponlifices excogilarunt, ut liabel D. Onu-
rcndum esse significalionem.
plirius {in Plaiinam). Quare ha-c piclura non plus
Imo vero non est iiiquirenda sigiiificatio omnium signilicat, qiiam Hieronymnm prcsbytcruni fuisse car-
eorum qux ex piclura colligi pcissenl ; inde eiiim dinalem romande Ecclesi;e. I)e quo noniiiUil post-
niulia sequercntur absurda. Qii:u eniin siinililudinum nioduni dicturi sumus (3).
el parabolaruin , eadem et pictiiniruiii ,
qiire sunt
piciaî similitudines , est raiio. Quare sicnt Joan-
CAPUT XXI.

iies Cbrysoslomus {Homilin iS in Malih.) de para- In imaginibiis, lamelsi sinl idiotarum libri, multa tamen
bolis sa'pius dixil, non ad verbiini cas exponendas mctaphorice et allegorice recie dcpingi.
esse , ne mulia sequanlur absurda : ilidem el nos de
Ut aulem de picturarum nieiaphoris el figuris non-
picturis dicanius , non per siugpla eas exponendas
niliil subjungamus, si quis arbilraretur in imaginibus
esse, ne multa sequanlur absurda. El quod idem
nullas nieiaphoras aul ligiiras admitleiidas esse, eo
doctor alibi prx'clare scripsit de parabolis , boc ad
quod rudes, propler quos praîcipue imagines ponun-
picturas quoque referanius. In parabolis , ail (Homi-
tur, non période eas inlelligani, atque eruditi is :

Ha 65 in ilaltli.) , non oporlel nimia in sinrjutis verbis

cnm quid per parubûlain inteiidalur

niiiii veneraïubr vetustalis imagines nonquam obser-
cura perangi : sed
vasse videalur. Ea sane taies adiiibuit fréquenter, ut
didicerimus , inde ttlililuie collecta , nihil ullerius anxio
Spiritus sancii , sub specie coUnnbx : Aiigelorum,
est conalu investigandiim. Sicutergo in parabolis qux-
cum corporibiis et alis : item et eas quas iu Basili-
dam adjiciuntur non ad significalionem , sed tanium ,

cis Nids el fiindis posiias , suis carniinibus célébrât

ad ornaium el perfeciioiieui ipsius parabola; : sic in
1 aulinus ( l'aulinus , Episi. 12) , aliasque pennulias.
picturis multa rectissiine apponuuiur, non signilican-
Nec veiuilarum lanlnm imaginbm ignoraniia labo-
di quidem causa, sed ad complementum el debiluni
rat : sed el a communi sensu aique judicio alienissi-
ornatum ipsius imaginis.
mus, nimium procul dubio in proprio sensu abundat.
Quis cnim nescial quod piclores, dum certa forma
Neque enim tant rudis esi populos, ut nullas in pictu-

(I) Ouae hoc capile dissent Molaiius, bac una oliserva-

ris nieiaphoras el Iranslationes assequatur :imo vero
tioiieûruiantiir, quod in omni piclura, atqiie ilciii iu aiia- mullas ctiain asscquilur, quarum lanien signilicalio-
{jlyplis operilius, qua; Gallis bus-rein fi auOiunt, noc.esse sit
an'te oninia parari cainpiim, seu l'uiiaum ligiiris aiijiciendis
conynium, qui in liisliiriis picruuique aul siletiir, aut ver- (1) Ilanuuciipari solebant œvo Molani. Eminentissimo-
be laulum iudicaUir. Sed quaedani Ijac in ro icloriliusca- i rwn lilulo auxil eos Lrbanus VIII, auuo 1650 simid ve- :

vfiicla priniuiii ue hurrenJa priueipilia, urhrs, Uuniina,

: luit ne se aliter appellari,iusi a regilius, el seualn Verieto,
liorios ex longinquo, sive propinquo, voluciesiiue, et uhju- peiinilterenl. Kodem lilnlo donavil arrhicpiscopos 1res,
slra, el equos, el canes, absque causa ralioaeqne ulla ellin- eleclores i»jperaloiis,mogunlinuiu videlicel, celouiensem,
ganl. puiyenilie Uisloria; accessiones illubtriori
Deiude ne el irevircnsem, item equiluui nielileusiumpriucipem,seu
lîico ponant : el pegolii capnl aut In angu-
rem veroipsani magnuLU luagisLrum.
iuui relrudaut, aul aliis rcbus peruiixluni iuvolvanl. Sic (i) Mcolaus de Cnrbio, qui a;qnalis fuit luuocentioIV,
nonnulli B- Joannum Bapliblaiu iu creiuo pinguul, huiuili m ejux l ila, c. 2\, louio m. scriplonini rcr. Itiitic. p. 59â.
obscuroque loco delilesccnteui oanijuni veio ipsuin ma- : <( Ponlifex, ait, posl conoilinni [lugdunense primum] amio

gna arborum, slirpium, auinianlium varielale, pralerea secundo [Clirisii 1:247) CInniacuui ivil, cum rege Franciie
scopuloi'um, antruruuique, ios| eclu di-
mii'ifico ruiiiuui, | el ipsius IValiibus luculurus; ubi Douiini cardinales primo
slinguunl. Sic aUi, Dcqiarae Virginis exoruim pingenJo, capelliis rulieos receperuut, sicut iu i| so c ncilio lucrat
rem quidem eam divinani rapliui ac ueg'igenlta- iiiium- ordinalum. » l'aulus vero II, ipii sedeni a|i(islolicam teuuit
branl domeslicaiu veio l'auiili;e e',us supellcclilcm oslcu-
: ab an. lidl, ad 1171, « carduialilnis, qui sacris induti ve-
laut ai'le sumiua, si lauien arle vera prœdilos arljilrumur bti'uis [cum galeri nullus usus esl] a prielatis iid'erioruni
bumines, qui, quod dilBcilliuiuni erat, ouiillunl, el conalu ordimun, prielerquam loco, mm
no.-cebaniur, usuoi niitrse
sunimo levia élaborant ad inipeiiti vulgi adnnialiununi. i'.ie- seiic.e Dauiascem operis, rul.>raque capilia induisit, quilius
terum nil peccant piclores, si levia illa, iu iiua parle laliel- suli auîisliti's romani aulea utebautur. Sidjselha quoque,
l;e, ornameuti graiia reponiut aiuutque grailler oliui re- : lam ail seuatus, quam ad sacriliciofum cunsussum, aUius

prehensum inlicelum insciunicpie e S. Cardli Borroui<ei elevavit » ; ut liabel Jacobus Piccolnriiineus, cardinalis pa-
familia liouiiuein. iiui picluni a 'l'iliaiio ùiagna vcnuslate pieusis, Conimenliiriur. libru 11, p 550. lîuljri bireli usum
caiellum in E| ipbania: dc.uilnio:e tabula deleri jusseral, Gregorius XIV, anno 1591, eMeiidii ad cardinales ex ordi-
ali|ue ila miraculuui arlis suslult-ral. Al giavissiuiuni est uibus régulai. uni, qui ad id lemi us birelis vesti suie con-
fliigitiuui eoi'um, qui labnlasloco sacru desLiuatas lO'dant, coloiiiius iisi l'ueranl. Lege co» lidd/oni'm ejus HoHu/h in
appicla, V. g., in illustriore parie las( iva aliqua luuliercula, bnlinno. Denique Alexamier VII, iiigri ac lugubris co-
Cui |iluriuiuui allaliurant, piieler (;nirieni Ijisioria; ueccsii- loris, pitei consaiiguiiieocum obiluiu, usu cardiualibus ia-
laleni. Hjec lore ex Frcdci ici JJorroBia.i lib.u prii.u de pi- leidi\ii.
clura sacra, cap. 9. (D) infra lib. Ill, cap. 42.
Cg LIBER II. CAP. XXIII 9Ù
*
iiem a nullo tloclore acccpcrit. Qund si qiia; sini, CAPUT xxin.
(jii.is non asscqiiilnr, iioc alio ctiiuii doceiilc com- iV'oM esse staluendnt imuçtines , quœ periculosi erroris
iiiude assi'ijui pussel, du lis siatuciKliiin luic l'st, (|iiud
occiisioneni rudibus prœbent.
de libris. Libi'i quidam scriliiintiir pro nidiuriluis,
quidam piu ducliorilms in uiio quuquo utcudum libio,
Rrdeanins nunc ad verba concilii tridcntini, non-
i|u:i'dam tai'tuiii duciiuriliiK et capiiciuribus subser- niliil ea observantes. In lias, ail {Sess. XXV )
, sancla»

viunl, i|u;i'dam veio cl pU'bi. Sic ei iiiiai;im's ploniquc cl sululures observaliones si qui obusus irrepserini , eos

staïuuniur , ul (|i)od In cis princi|ialitt:i' slguificalur, piorsus (ibuUri sancta stjnodus vchementer cupit : ita ut

facile uidis populusaul a>soi|uaiui', aut assequi pussit, nutlœ fulsi dognmtis imagines , cl rudibus pericutosi

iia lamcn ul inulia magis inupier doiios ci capacio- errons occusionem prœbenies staïuaniur. Quibus verbis

rcs , addantur , (juam piuptec ludiuics. Sunl cllain certum cH proliiberi cas imagines, qux rudibus prx-
iina};inu$, sed peipaucx, i|iiarnm princiiialls signi- bcnt occasioncm errandi, contra delinilioncm Eccle-

(icalio et repra;seiiialio a solis docils inlolligiUir. sia; , in allipio dogmaïc lidei aut inoruin. Talcs enim

Inler quas sunl rcvelatlones a beato Joannc in Apu- pi(lur;e cli am nalurali Icgc vctantur.

calypsi descriplx. Ex ils cuim leclis paium intcillgll Sed quxsiio est. .\ii bujusniodi piclnroe in Ecclesia

siinplex picbecula, ac proindu inuliu luimis c\ ils iiabcaniur? Puto oninino ne unam iiaberi , lametsi

depictis (1). qu;cdain tules çise videanlur, aut saltem videri pos-
sent.
CAPUT XXII.
Pingilur enim quibusdani locis, in iiistoria Ânnun-
Dœnwnum mclaplioiua piclura explicalur.
Incarnationis dnniirnca; Corpusculum
lialionis cl ,

Ciarum est cjus rei in picluris diabulorum exeni- (pioddani liumaniim, inier radios, (pios Spirilus san-

plum ; facile cullibet est e depiclo cogudsccrc dia- cius dilïiindil, descendens ad uleium bcaiissim:!? Vir-

bolum, lamclsi pauci consideienl quid sibi veliiil ap- giiiis ; qnx piclura videlur pnvbere occasionera erra-

posita cornua , cauda; , uiigula; et similla. ris non solum periculosi, sed eliam haereilci. Valen-
Docliores veio per Conma sciuni, pinasi sacra; tinus enim ab antii|uo hoerelicus est Iiabilus ab Ec-

Sciiplur;e , signillcari pulestaicm rcgiam ac poien- clesia, quia doeuil Chrisluni corpus de cœlo ailulisse,
tiam ; non ignorant cornuium enni pingi, quia non est et per .Mariam lantum tanqnam per fisiulam traiis-
super terrain poteslus quœ compuretur et qui [iictus ,
est iissc. Unde sanclus .\nlonimis liane picluram acriter

ul ntdlum timeret : quique omne sublime videl et , est repreliendit ( III parte , 'lit. VIII cap. 4 § II ). t Re-
rex super universos [iliûs supcrbiœ (Job XLI, 'ii, 23). prebensibiles , inquit, sunl eliam piclores, cuni pin-

(.aiaiaiu auiem significare fraudem sciuni, qui in- gunl ea quic siml conlra fidem : tum faciimt Trini-

telligunt illud Job {Job XL, 10, \ij: Ecce Bcltemotli tatis imagiiiem, imam persimam ein)i tribus capilibns;
striiiijil caudam suam ,
quasi cedrum : et illa Apuca- (luod monstiuni est in rerum naluia : vel, in Annun-
lypsis verba {Apoc. IX, 10) : Uubebuut caudus siniilcs lialiouL- Virgiiiis, parvulimi pnerum lormatum , scili-

scorpiouum, et acutei erant in cuudis carum. El paulo cet Jesuui, mitii in nierum Virginis, quasi non esset

posl {Apoc. Wl, 3, 4) Cauda dracoiiis 'mayni rufi de subslanlia Virginis corpus ejus assinnplum : tel

trahebat terliam parlem siellarum cœli. Ac fioslrenio parvulum Jcsum cum tabula litierarum, cum non di-

illud magni concilii laicrauensis (Cn;)j(d III) Con- diceril ab liomine {Joun. VIII, 58,40). »

dentnanles universos, quibuscuiitque nominibus censcnn- lU'in extremo judicio aliqni ap}.(MunU D. Virginem
tur, (acies quidem liubenles diversus : sed caudas nd in- et Baplislam niantes ;
qnoe pingendi ratio videlnr sa-
viccm colligalds, quia de vanilale conicniunt in idipsum. pere damiialum ab .\Mgusiino (XXI , de Vivit. Dei,
l/ngw/as rapacilalem signilicare, uicunique noluniesl. cap. 18 et 2i dogma de dainuandorum
) salv.ilione per

Ignis, quem ejicil, de>uuiptus esi ex XLI c.ipUe Job pièces el iiiieicesf-io;iein sancioriim : el directe re-

(Yersibus 9-l"2), ubi sic ail Doniinusad Job : Stcr- piignaie illi, qu id el llieroiiynio cilare se dicil Gra-
nutaiio ejus splendor icjnis , et oculi ejus ut palpebrœ liaiins {Causa XIII ,
quœst. 2, ex Hier. lib. lil. in cap,
diluculi. De ore ejus lampades procedunl , sicut lœdœ 6. ad Galat. ) : In prœsenii sœculo scimus oraiionibui
itjnis uccensœ. De nuribus ejus procedil fuiiius , sicut inricem nos passe juvari : cum aulem atile tribunal

ollœ succensœ alque fertemis. Uulitus ejus prunas urdere Chris'.i venerimus, uec Job, nec Daniel, nec J\'oe(t'.zeclt.

(acit, et (lainma de ore ejus cijrediiur. Uacc alque liisce XIV, 20 ) rogure passe pro quoquwn, sed unumquemque
simitia, qui volet, diligeniim [.crscruleiur (2). porture anus suitm.

phiis Maria Soarcsius, Vasionensis in Gallia; provincia epi-

(1) Ad argumentum Molaiii pro nietaplioricisimagiiiibus, bcopus; is'i.pi.sWiii.rtii ircuciscum yeilium card.^et ar-
adde non pauia Ic/i lu oacia liLsloria, i|u;u alla rauoiiu do- clii''i!isi:opuin l'Iorenlinum , scriliil cxsiaro in satra a-'iie
piiigi vlx possuiit, veluli ilata' Peli'O clavcs royni Cdlo- valicana , supra porlaui rtgiani, piclis c Icssolis, iiavlm
ruui : iJein jussus ovus Clinsii pascere, ul i)ua,' siniilia. Polri, (ii; ijua Mallli. \n , 52 il seqq., cum liac iiiscii] lio-
[ûj yu'a.' tiuc allei'uiiliH- ex Jolio , el ra, ne 9 A; ocal., iie : [nclur.c exenq.lar, qnod aille aiinos ÔDO, a
« llujus
allegoiice laiiUim ail (liatiuiimi ()eniii«!nl. (jui lilUrulem Jiillo l'iorcutinu, c<jlel)ri iclore, oporc musivo, elaliora- |

st'iibuui iiivesli^aruiU, Bcnciiiolb elci liuiiieiii, Lcvi.ahan tUMi esl, L'rbanns VIII, l'ont. Ma\. cv ;irea vaiicana lia- m
bahtMiaiu nilcriirelanlur; qujbiisdam ra' iiala.-iia lai'ol cro- | | sllicaai princi. is a Oilolnnnn iraiisluiit > [a. ,110 lùill]. Ibi
toUilus, me.i bciili'Miia, uii.riib [iioualiililLT. Locnii A|toca- syaii.olice dolun^a'.us viiiea.s cu'i d;eiiiniias, vciilormn S|>c»
l}l MM, cap. IX. KirltuerJci cuniiuudu aOapUl i'arlins ro-
il.-) Cie velii'iju-alri' lia. lies , al^uc !.. rlcsiaiu coiicnlien-
niaiiuii: iniiienum iLiiislaiililjiis. tus, <|iL^ Ctiiisii uavis ml, ab uoque ad purluiu saluiis de<
Siuiiulaiein poiro diabulorum picluram suggerit Jose- ductlur.
 67 DE IIISTORIA SS. IMAGINUM. 68

Riirsiis Micliaelem arclinngcluni pinguiii nonnulli Ac posiremo, quod Carolus Marletlus, ma;;niis ille

cum libra, poDileraniem iii uiia staicra aniiiuun, in Brahantix' dux Caroli inagni , impcraloris avns, pin-

altéra vero ejiis virlutes. Ad slatcrani in qua est ani- gulur a sanclo /Egidio niamis iniposiiioneiii , sivc

ma, appiiigunl Diaboluiii, qui cam coiiatur ilepriinere, absolutioiicm, accipiens : aut , ni alia babel piclura,

qiiaiiiiiiii polesi : iii altéra vero stalera, Michael signo quod angélus nuntictCarûlo remissioneni peccati sui,

siio trucis impedii coiiatuni Diaboli, ci ex

nierilo pas- adjeclo carminé :

crucis Chrisli videtur aliqiiid illi stalera; su-

sionis et
yEgidii nierilo, Caroli peccala diiiiilto.
peraddere. Ex h:ic auiem piclura facile nonnulli colli-
qtiod coiisequantiir vilam a-iernain, in Islud videtur respnndere bistoria; sancii iEgidii
"Cieni, il

in qua liabelur quod , angelo revelame , ad preces

quibus bona opéra pneponderaiU nialis illi vero dia- : ,

S iEgidii dimissum sit régi Franeorum ( qui qui-

bolo relinquanmr , in quibus mala bonis pra;ponde-
,

deni non erai rex Francix, sed proieciur laniimi et

ranl. Quide qnid babere videtur, apud
'
Aiigiislinum ,
sermo qui est prinius tutor filins autem ejus Pipinus regium nomen est
receniioris cujusdani liominis
:
,

babel (Ctip. XVI, sub consecutus) facinus magnum, quod nulji ausus fuerit
in vigilia Penlecosles. Sic eiiim
Erit ibi sine dubio coinpensaiio bonoruni conUteri , si l^men deiiiccps ab illo desisteret. Ad-
fiiwm) « :

malorunique, cl vclul in siateia posila utiaque pars : junctumqne fuisse in fine ,

quod ,
quisquis sanciuni

sibicoruni, quo ftonientuni ver- iEgidiiMii pro quolibet commisso invocarel, si ab illa
qua; demerserit, illa

malonun rauilitudo perpetratione cessarel, dimissum sibi procul dubio a

gilur, operariuiii vindicabii. Si ergo

superaverit , operarinni sunm pcrlrabii ad gehen- Domino crederel. Sed cum bistoria bac in parle ad-
majora fuerinl opéra bonoruni, suin- tersctur Scripiuroe sacrse, et traditioni Ectiesia;, quae-
narn : si vero
obsisienl et icpugnabuni malis, alqae oper.ilo- exigniit sacramentalem absolulioiiem, videtur eliam
ma vi

suum ad regioneni vivoruin, ex ipso eliam imago, pra;dictani bistoriae narrationeni cxprimens,
reni
referenda inter eas, qua; periculosi erroris occasio*
gebemiae conflnio, convoeabunt (1). »

Pra;lerea pingunt aliqui Joannem evangelislara nem rudibus pra;beni (1).

sponsuni in Cana GaUlsa: (/on/i. 11, I) , cum lanicn, CAPUT XXIV.

ut Calharinus babet (Lifr. V. Aniwt.in
Cajelunum),
/il corrigendis imaginum abusibus nihUprivala auclori-
minime putandura quod Joannes sponsiis fuerit in
sit
ttite atlentandum : sed zelm diicretione est condien-
sic enim Do-
eis nupliis, ad quas vocatus est Jésus ;

dus.
minus solvissel nuplias, quas tameii venil honoralum
et comprobaium, ut sancii expositores recte docent. Si quis autem parochus, haec atlendendo, piduras
Si aulem solvisset, reprobalionis nupliaruni poiius et imagines prxdictas in sua Eedesia aholere Vellet,
argumentuni dedissel hxrelicis. exemplo Ezecbi;c régis, qui serpeniem a'ueum, qiiem
Iliic eliam referri poiest ,
quod mater Zebcda;orum Moses fecerat, confregit (IV Reg. XVIII, i) is ze- :

Salomc , cum filiis suis Jacobo et Joanne aposiolis luni quidam liaberet sed non secunduni scienl'am ,

(ilallli. XX, 20; Marc. X, 53), accedens ad Cliri- ( Hom. X, 2). H;rc enim privala auciorilaie et illé-

stum, sic pingaïur, ac si filios suos velut puemlos ad gitime et periculose fièrent. Nara inquisiiores ûdei

Cbrislum ducerel. Ex bac eniin piclura videtur boua mêlas suas transiliunl, invadendo apnslolicx sedis
desumi argunienialio Ecce Christus pueros elegit in : fines, cum ptilant sibi licere de qnœstionibus dubiis
apo-toios ; bi eiiiui eranl duo aposioli, contia quos et obscuris judicium ferre, et pronuntiare quod altéra
decem indiguabanlur. Quare ergo pueris non liccret pars ad fidei regnlam pertineat ; solius enim aposto-
dare beneiicia? licae sedis est anibigua definire, et minus aperta
absimilia referl Alanus a Rupe de quodam Ilalo, declarare, et loti Ecclesi;c pra;scribere sic ui nullus,
(1) Non ;

nuem oniues pro iisurario liabebaiil. Is intiT oiiiiiia vitia <i

lia-'ibiiciis, aut de ba^resi suspectus, pronunliari de-
oua eam solam liabebal virlulem, quod siugulis diel.us re-
tuerai edoclus a beat nisi ob dogma prius clare definiium, non ab
cilari-l rosai'iuni D. Virgiiiis Mariic, prout
,

S. Uominicn. Tandem, cuwessiamorli i.roximus, visionein iiiqnisitoribus, aut doctis scriploribus, aut celebri-
hàliuil, per quam vidil S. Mk-liaelem
areliangeluni.ponen-
bus uiiiversitalibus nisi forsitan sedi apostolicae
lem uua parle Liilancisomuia l)ona, qu» is bomo aliquando
,

fccfral et ex alia parle videbal d;euioucs, impi.neiiles

: cooperaiilibus, sed al> ipsa sede apostolica. Qnaiiio
ouuiia ejus vitia, qii;e inli.jile grasiora eraiit, et bilaucem
cl atlo- ilaque magis piivatus bomo alienos limites invaderei,
in diversuui Iraheljaiil. Qui ex ea re cogitaljUQdus
. nitus, niox conspexil et divam Virgiueiu adveuire, quae si bnju inodi quid circa imagines atientarel? Prneser
propiaquans laiici, seu lebcti, in qua ejus omnia bene Uicla
cum tani clare scripinni reliqueril synudus iri-
-eraul iu alluui in aère sublcvala, illi imposait rosanum
'
tiiii

unuin et sul)ilu taux iuoepil ondere suo api aiere, et gn-

: i dentina (Sess. XXV) : c Quod si aliquis dubins aul
'vilate sua depriuiere alleiaui laiicem ex adverse
posilaui.
diflicilis abusns exslirpandus sit, vel oninino ali
Lnde miser is homo e .^om.io excilaïus, cmavil oniues buas
usuras coufiteri, et alilala resliluere : et deiude calliobce ([ua de iis rébus gravior qiia;stio incidal, cpiscopii-,
fuit niorlnus. » E;i Ai;lO[iii d'Averoidl liliro
Exempluntm,
antequam controversiam diriniat, nictropolilani ci
tmacieditb IB05, fuli: l()l, récitât Micliael Naveiis < /iro-
nico ipparitiomwi et (leswnjin s. Mie aelis, pp. '2H'J, iSQ. comprovincialiiim episcoporum in concilio provin-
Ego non alio intuilu rélVro, quam ui illustrelur origo ima-
lide autem Alauo ciali senlentiam expeciel ita taraen ul nibil ii>-
eiuis, de qua Mulaiiiis Uic lonuitur De : , ,

haliei'ida consulat,qui volet, biblioihecain irdiuis pnedica- consulio sanctissimo romane pontifice, novum aut
toruiD, a doctis viris Ecliard et (Juétii couscriplam, t. I, p.
819 et seqq., item BoUandisias, commentario prœvio ad
(Bffa S. Dominki, irAug. (1) Videinfralib. UI, cap.Sa.
 i;9
LIDER H. CAP. XXVI. 70
in Ecclesia haclcnus inusilatum , dcccruatur. • crroris imaginem , quia apud lijûreticos notura est
Diligeiiter cliam aiiiniiilverieiida esi Grt'gorii ad- raullas haberi imagines lia.>relicas, nt eas, quaj duo
nioiiiiio, iiuain seriiisit Soiono, cpiscopo inussiliensi aut tria lanium complecluniur sacrameiita : blasphé-
{lib. IX, episl. 9) « Pcilaliim, ait, ad nos l'uerat
: mas cliani in caibolicos, ut ubi monachos pingunt in-
qnod inconsidcralo zcio snccensus, sancloruni ima- trantfs in ovilc, non per osllum : et ubi , romanura
gines, siil> liac (luasi cxcnsaiione ne adorari debuis- ponlilicem, orbis chrlsliani capui, picturi, faclnnt
soni, conlVo^iMis. El (|uidoni quia eas adorari vetuis- merelricem babylonicam , ant Aniicbrisium (I). Pa-
ses, oiunino laudavimus : l'rcgisse vcro rcprohcndi- gani etiam ans! fucrunt Deum nostrinn pingcrc auri-
mus. Die, fralcr, a quo factum saccrdolc aliquando bus asininis, altère pedo ungulaium , librum gestan-
audimm est, qnod feeisii? Si non aiiud, vcl illud te tcm, et logaium, cum subscriplione : Deus c/iiisJio-
deluil revocaie, ne , despcclis aliis fialiilius , soluni norum onongcliiiis (2) , ut refert Terluljianns ( In
le sanciuni et esse credcies sapiciiioni. Magnopere a Apologfiico, capite XVI). Sed luïc extra Ecclesiam.
te, qui inier genios habitas, attend! debuerat , ne Intérim si qu* perlculosi erroris imago in Ecclesia
recto zelo incante suceensus ferocibus animis scan- alieubi liaberetur, ad eam perlinerct quod i)rœccdll :

daluni gencrares. Si zelum discrciione condivisses, In lias sancltts el satutares observationes, si qui abusus
sincdubio eica qiix intondebas salubriter oblinerc, et irrcpserint , eos prorsus aboleri sancta sgnodus vehe-
collcctuin gregeni non dispevgere, sed polius disper- tnenler cupii.
suni poteras congregare : ut pastoris in le merilum
CAPUT XXVI.
nomen excelieret , non culpa dispersons incuinberei.
De imagine duodecim signorum quœ ante epliemerides
Ilincaulcn), dum in hoc aninii tui motus iueauie ni- ,

perbiberis, ponilnr.
mis exsequei'is, ila luos scandalisasse lilios

ut maxima eorum pars a tua se communione suspen- Pêne exciderat mibi ea imago, quam medici noslri
derit. > ponere consueverunt ante ephemerides suas, quae
Quod si igitur pra:dieloe pictura; in provinciali synodo vnigo arabica voce Almanach dicuntur, nisi eam ad
examinarenlur, pulo quod nulla earum, quanlumvis memorlam revocasset generalls illa negaiio, qu-ie est
slnt rarxet incelebres, abolenda judicarclur : lamct- in verbis concilii : Ita ut millœ falii dogmatiset peri-
si in poncndis fortassis aiiquid casiigareiur. Omnibus culosi erroris Quare cum B. Augustinus
slatuantur.
enim modis caveiidum est scandalum pusillorum et banc supersliiionis argucre videaiur, llbcnlcr de Ipsa
infirmoruni , quorum inflrmiias facile bac abolilione aiiquid dlcam, ob lionorem quem medlcis {Ecclesia-
tnrbarelur et iœderciur, prxserlim si accederet ma- siici XXXVIII,
1) debeo, quamvis non sit de numéro
lediccnlla bairelicorum, qui cum Juda vigilant. Hi sacrarum imaginum. Verba itaqne B. Augusiini sunt
e»ii1», ni Judas iiabet ( Juclœ Epist., ^ . 8), non Isca- hxc { In tibro de Ilœresibus ad Quodvultdeum, hœresi
rioth, dominalioncm spernunt , majestalem et quœcmn- 70) : « Adsiruunt ellam prisclllianisige) falalibus
(
que ignorant, blasplicmant : In sunt inurmuratores, que- stellis homincs coUigatos, ipsumque corpus nostrum

rulosi el uovissimi (em'poris illiisores. secundum duodecim signa cœli esse composiium ; sic-
CAPUT XXV. ut hi ,
qui malliemaiici vulgo appellantur, consli-
tuenles in caplle arleiem, laurum in cervice, gemlnos
Nullam perkulosi crroris imaginem haberi in Ecclesia,
in bumeris, cancrum in peclore, et cselera nomina-
Atquc, ut ad rem proplus venlam, arbitrer nullam tim signa percurrenies, ad plantas usque perveniunt,
pra:diciarum {capite XVI, [imo XXIII]) imaginum quas pisclbus tribuunt quod ullimum signum ab
,

rudibus perlculosi errorls occasionem prsebere; Inio

(1) Sœculi XVI habreticos, ut in aliis, sic in liac parle
ne unum quldem ex rudi populo ex pra:diciis Imagi- a;rnulali leniporis noslri novatores, pavoncm, suporbia;
ly.
nibus occasionem crroris In (Ide aut moribus accepls- puni, pinxerunl, appeusls ejus colle Pétri clavibus : mere-
lricem apocalyplieam , romano capilolio insideiitem alB-
sc. El, ulquam maxime accepisset, nondum conse- cla Francisco Parisio miraeula, aliuque perniulta sui in
:

qucretur imaginem eam prœbuisse sed errorem

, : Cbristi vicarios odii nionumenla.
(2) Quasi usinas ungidatus. Hanc calumniani Tertnliia-
eum saluiari docirina castigandum esse. Ca;ierutn nus imputai Corn. Tacilo, qui de Juda>is ^Egypto profectis,
parliculaiim niolas exemplorum dlfficullates in sc- Ilist. ('. 3, 4 « lier iiicipium
: sed nihil Kque, quam ino- :

piaaqiia; faligabat jamque, Uaud procul cxiiio, lotis cam-

:
qucntibus llbris convenleniiori , ut arbllror, ordine pis procubuerant, cum grex asiiioruni agreslium e paslu in
dllueidabimiis. Alque ex llsanlmadverli polerlt, quam riipein nemoreopacaniconcessit; seculus Moses, conjectu-
ra heibidi soli, largas aquarum venas aperit.... Efligieni
aliéna slt Ecclesia a perlculosi errorls imaginibns.
animalis.quonionslranle errorem silimque depul'erant, pe-
Hoc igllur Inculco, quod putem nullam imaginem pe- ncirali sacraverc. » Anle Taciluni, Apion alexandriims
grainmalicus, apud Fl. Joseplimn, cdit. ccnev. iCiù.%
riculosi crroris in Ecclesia liaberi : alque ob Id concl- p.
10(5.5,linxeral Judœos in suo « sacrario... asiin caput collo-
lium irldcnllnum nullam menlionem de imaginlbus casse..., et id colère, ac dignuni latere lama rcligiuuc :et
hoc... lïiisse dciialalum {vutgalum), dum Antloclius Epiplia-
qux jam habeniur, fecisse, ubl de slaluendls dicit :
nes et expoliasset lemplunii, et illud caput iuveiiissel ex
lia ul nuUœ fatsi dogmalis imagines, et rudibus péri- auro coniposiuun, mollis pecuniis dignum. » « Alquç ita,
inquit Tcrlullianus, lococit., inde opinor pr;esuniplum nos
culosi crroris occasionem prœbentes, staluanlur. Alio-
qnoque, nt judaica; rcligionis propniqnos, eidem sinuda-
qui facile adjecisset : Qu» auiem slaïuiœ sunl, abo- cro inilian. » Plnra loge apud Gerardui».)oan. Vossium rfe
Tlh'Olo(fm aentiti, lib. m, cap. 75, cdit. I6i2, pp. 1135,
leaniur.
1150, et Joaimem Seldenum, de Dits syris, syntagmatc il,
Dico auiem ( in Ecclesia ) nullam liabcri perlculosi cap. 17, cdit. ;Vrasleloil. 1080, pp. 291-:293.

TH. XXVII ITrgU.)

 DE njSTORIA SS. IMAGINUM. 72
71

aslrôlogis nuncnpaliir. llsec et alia f;ibulosa, vana, cto ostendiiur quasi puerpcra, quœ passa dolores, ci

sacrik'ga, qua; persequi longum est, liairesis ista con- ipso parlu Invalida et imbicillis reddiia, corpus suum
scribil susiinere non queat. Al bec est injuria in Cbrisuim
lexil. De eodeni piiscilliaiiisiarura erroie
»

Ilispa- et Matrcm quanquam adversus banc calbolicam per-

Léo Magnus ad S. Turibium, asloricensem in ;

et synodus suasionem Erasmus quaepiam effuliverit {De sanclO'

nia cpiscopuin (epist. XCIll, cap. 14 ) ,

bracharensis prima ( canone 9 eHO ). rum Gloria, libro secundo), do quibus alibi scripsi-

noiandum est, quod raus. » Henricus vero Luitenius, Mechliniensis, ho-

Scd in islorum palrura verbis
slcllis bo- milia ia Naliviiatem Domini, ad illud : El reci.navit
agant contra malhemalicos, qni faialibus
asserunt. Fatum damnant, non au-
eum in prœsepio. i Hoc, ait, Mater, non Josepli prsE-
mines colligaios
aut illud Manilii lib. Il As- siitit, utposieris virginem peperisse cerlum sil. Qua-
teni sobriarû raaihesim , (

propter ridendi sunt qui Mariam virginem , dum

tronomkùn, cap. i) :

variant animalia corpus (1).

ipsius puerperium depingunl, aut scuipunt, lecto
Ad lunœ molum
paires peccaverunt contra
decurabeniem effingunt, quasi more apgrotanliucn
Nihil ilaquc praedicii
Fal)iusPi- puerperarum, quae eum dolore pariunl, obste'rice,
cam senlentiam, qua, Quinctiliano leste,
ceniuria VI, lecio, culcilris, fomentls, et plurimis subsidiis indi-
cior ait (apud Erasmum, Adagior.

Fdices (uluras arles, si soli artifices de iis guerit. Nam eo quid stullius? quid delirum magis? »
cap. 16) :

dubiio, Fabii Pictoris senlen-

Vcrum ndmodum probaiidx sunt illae pictura: Chri-
jadicarenl. Omnes, non
sti Naliviiatem repra:sentanies, in qnibus ipsa beaia
tiam mnltum approbaverint : sed aliud est judicare de
aliud vero de iis quae virgo Maria, complicaiis manibus çt flexis genibus,
aile niaihematica, autpictoria :

De enim, de anle parvuluni suum Filium, jam in lucem edi-

quasi
alinnde ad bas arles adjungnnlur. falo
non lum, deiiingiliir. Ipsum enim qucm genuil, ut Eccle-
superstiiione, de liccresi, et scandale moruni, est
sia caiiit ( in die Purificationis), adoravit. Inler Grsecos
proprium judiciura pênes malbemaiicos, aui pictores :

quoque Tbeodorus Balsamon, dum exponit octogesi-

sed tbeologorum est, bujusmodi abusibus aut impie-
arlem muni secundum canonem sextae in Trullo synodi :
talibus, aliundc in bonam alioqui acccrsitis,

Si quis auiem,
Eos, inquit, mule facerc arbitrer, qui arcanam et snlu'
resistere, ac de eis judicium ferre.
tarem Domini et Servatoris nostri Jesu Chrisli gênera-
nunquam in maibesi aut pingcndi arle versaïus, de
bis ariibus propria sunt et
lionem tlioro stratam exprimutit. Eadcm vero soxta
iis judicare vellet quae
synodus, parlum Yirginis absque uUo dolore con-
peculiaria, ei merilo objiceretur quod celeberrimus
Oiens acri correclioni subjicit canone 79 eos
A pelles sutori Ne ultra crepidam sutorjiidica-
, ( )
piclor :

qui posimodum reperirentur in nataliilis Chrisli co-

rct. Quod ab eo in proverbium venisse, scribil Pli-
XXXIX, quenles siniilam, ei se bac nnituo donanles, prso-
nius Secuudus (in Naturali Historia, libro
lexiu scilicet honoris sccundinarum impollutx Yirgi-
c. 10).
nis Malris. Nec docii tanlum hanc puerperii imagi-
CAPUT XXVII.
nera improbant : sed nmllis quoque plebeiis ea
Puerperitm beatce Yirginis decnmbentis, et œgrolontis,
displicet; quos, non une, sed pluribus locisappro-
non esse pingendttm.
bare scio, quod paslores sui, puerperio islo siiblato,
Sed dum transire cupio ad eas imagines quœ erro- aliam imaginera pro ea in allaribus coUocarinl.
rcni quidem continent, sed non periculosum, inipe- Et quid dicam de mullis illis pulviuaribus quae, in
dior nonnibil per picturam bealissimoe Deiparoe in celebris cujusdam civiiaiis annua supplicaiioiie, ca-
. puerperio decumbentis. Dum enim eara exactius in- pili supponunlur beatissirose Yirginis, in puerperio
Uieor, parum dislare videtur a periculosi erroris ima-
decumbeuiis ? nisi quod rude illud et imperiium spe-
ginibus.PalhjtedoloribusVirgo, sori.itiunculam puer-
claculura, quod mullis caiholicis risum exciiat, haî-
perœ parant obsietrices. Ad quid ista ? Cuni deipara reiicis vero ad blasphemandura ora aperil, auclori-
virgo Maria sicut sine dolore benedicium suuin Fi-
,
late episcopi, eo loco nunc residentis, iia eiuendan-
linm peperit, iia nulles ex parlu dolores reservave-
dum sperem, ut posieris nullum relinquatur ejiis

ril. El quod ad obsietrices atlinet, quœ ex apocrypb*

imperitiae vesligium.
libro, de Infantia Salvaloris, desumptas sunt: iSulla,
Quod igilur ad puerperium istud attinet, uhi con-
ail llioronynuis (coHda Helvidhwi) , obstetrix, mdla
sueludo peruiiuit, inlra nalalem Domini et purifica-
muliercularum sedulitas intercessit; îpsa et mater et
tionem B. Mariae, sabbaioesnmearnium {l),diligenler-
obstetrix (uit. Pannis ( inquit evangelisia [ Lucas cap.
Il, 7 , involvil infaniem, et collocavit eum in (1) An légitima, disquiril Augiistinns
ea consuctudo sit
] )
Wicbmans, longerloensis abbas, cap. Ib sabbatismi Ma-
prsesepio. Quare decii eliam viri vehemenler banc rimii, amio 1628, editi, ubi hœc leguntur : « Intellexi :

improbanl picturam ; inler quos Anibrosius Calbari- nonnnllos Belgaruni, superioril)Us annis Rom» agentes, et
huic suse consuetudini, quam domi didiceranl, inhsrcutes,
nus, cl Henricus Luilenius. Caiharinus ccrte sic ait ceu lullieranos,'sacne inquisilioui delaios, in vincula et
inwginum) t Yidi ego in nonnul- ronianos carceres conjeclos fuisse. Verum deprehensi
( in libro de Cultu
:

quod cilra dolum mabim procerwissent, a'gre licol, manu-

lis locii picturam B. Virgiuis, qua procumbens in Ic-
missi suut, et iiisontcsiloclaïaii. Iiiieritn dum lile penden-
(1) veleres ilU physici lunœ influxibus nimium
Tamen te negotium Uinc inde discuaiur, et pr»dicla coasuetudo,
Iribaci'unl. Csererutn vaiiis aaiiiiiaUB asuologiic placilis l'a- taiiquaui licila (salloni sul) boc belgico cliinate , que ipsi
vere aUliuc plura e vulgaribus kalendaiiis, planuin esl. nati ) a nnslris dcfeuditur,
utpotc scientibus, nec inbi-
Seil bac prohiberi non soient, eo quod ab omnibus con- bcnlibus superioribus Ecclcsiœ ; ecce, ioter decreia et
lemnanlur. archiva poniiflcia, reperla bulia quaedam Adriani Yi, rom.
1Z LIBER H. CAP. XXVIII. 74
ilocondam est illud pcrmitti ob Itciiliani de nato tamen periculosl non sunt , nec negarc possum , noc
SalvaJorc, non auieni ob pailiun Viryiiiis, quasi ca etiam luiror. Cum eniin diabolus inielligal , quanium
instar nliarmn ex parlii languens ddicalioribus indi- ipse perdat per sacraruni imaginum utilissiuiani iu-

gueril cibis(//esse/ius, in teitium prœceptum, cap. 15, spectionem etvcneraiioneni, non mlruni esieuni om-
sijHod. irid., sess. 25). Queniadmodum ciiam, si nibus niodis iisdein insidiari. Unde per negligenliani,

quando liis(orias et iiavralioiies sacr;c Sciiplnrx fi- quae mater est , seu potins novcrca in'>perilia; et igno-
guiari coiiligLM-il, docendus csl populus non propterca raniia; , facile quaîdam irrepseruui;
divinitatcm ligurari : sic ubi puerpcriinn islud dc- Appingunlur in rccentioribus aliquot pictuiis Sal-

cumbentls Virginis adliuc rclinqnitur , insinialur duo c/arali, qui

valori nostro crucembnjulanii, assercs

populus, quod iiaic imago non slgniRcei B. Virgiiiem pedes ejus ante et relro inter procedendum oflendunt
ex pailu doloros aliqiios puerpcraruni habuisse, aul et vulnerant. Quod velut recens figmentura, a doctis

réservasse, oui eoiilrariuin doreal Evangoliinn sancii omnibus ignoratur (t).

Lucx {Lhcw II, 7), IsaisD proplielia (Isaiœ XXXV, 2, Latrones cum Cbrislo crucifixos , clavis afftxos

et LXVI, 7) (I), et plerxque alix picturse : spd quod fuisse patibulis ejusdem omnino forrasc cura Salvalo-

signilicet tanlam beatum Virgincm, quasi cuni aliis ris paiibulo , ex Ruflino notnm est, et aliis qui de san-
mulierlbus ei essel in boc opère ràlio similis, diebiis clai crucis invenlioue sciibunt. Piciores lamen funi-
designalis domi se conlinuissc (2). Quod pulchre ex- bus cos in divers* formce patibulis liganl ; sed hoc
prcssum est apud marlyrem Cyprianum in sermone paruni est.
de Naiiviiale Domini ( capite 2, tomo lil, [edit. Pa- Majus vero quod quidam pingant Christum aperto
melii] ) : « Sacra Virgo genitrix est, inquit, et obsie- sepulcro resurrexisse, cum eo clause et obserato re-
trix, et devotani dilectoe soboli exbibet clienlelam : surrexerit , sicui aniea clause raatris utero in hune
atircctat, ampleclitur, jungit oscula, porrigit mam- mundum venerat (2).
mam. Toluni negotium plénum gaudio, nuUus dolor, Item quod quidam pingant sanctam Deiparam Ma-
nnlla naiuro» conturaelia in puerperio. Pedissequas riam inter eas quœ ibant ad ungendum Christum.
subslaniia faniiliaris non paiitur : mancipiorum ob- Erronea item pictura esi, etquidem nimis crasse,
sequia sumplus icnuis, et inops mensa excludit.... quse exprimit Salvaiorem coram Paire suo orantem ,

Nec jocus ibi erat lavacris, quœ soient puerperis genibus flexis super patibulum cnicis. Contra quam
prïparari ;
qitippe nec aliqua naiurse injuria Malrem Gregorins Nazianzenus ail ( libro IV de Tlieologia,
Domini hfserat quoniani ;
sine tormento peperit, quse iillra médium ) : Paruclelus Jésus non, supplicanlium
io conceplionc caruit voluptate : et tameu, consueiu- servorum more , anle pedes Patris promis votvilur, ejus*
dinem sequens, ut legi saiisfaceret, quasi cum aliis que genibus accidit : apage hanc vere servilem , et spi-
muiieribus esset ei in boc opère ratio similis, diebus rilu indignant çogitationem ! Neque enim hoc deposcere
designalis recubuit : et deposili oneris lassitudinem
(i) Quibus nec placent arniati longis clavis calcei, qaos
professa, oblalœ quieti paruit : et in diebus sepata- quidam Simoiii Cyi'enaco dederunt, ul videre esl Lovanii
in vestibule Viclorinarum virginum , quas vulgo dominas
tionis non se a tboro Josepb, qui eam nunquam teli-
albas appellanl.
git, sedabingressu tenipli, et cselerisquse lex probi- ("2) Hac ralione prodiisse Christum n Virginis utero do-

bebat, conlinuit (3). >

cenl passim scbolaslici post Gregorium Hlagiumi : nec dé-
suni, qui id neocssariuni fuisse exisliiiient, ut salva esset
CAPUT XXVIII. matris iutegritas. Sed hoc alii ducibus Augu-
perni'gaiil,
sliao el Thoma Aquiiiaie, illo lih. de ririt. nci, c. 26,
xi\
Circa imagines et piciuras quœ errorem continent non el de Peccato originis, c. Sa : hoc vero in 1 q. 98, art. 2,
ubi tradunl, in |iiimo homiiiis statu, si is perdur.issel, mu-
pericutosum , quid tolerandum cavendumque sit. lierem absque virginilalis delrimeiilo pavittn-am fuisse ; non
doloris gemitu, sed malurilalis inipuJsu materna viscera re-
Errores porro nonnullos esse in imaginibus ,
qui laxante. Ex quo consequeiisesl, inquit Eslius in 11, Sent,
dist. 20, § 2, bealain virginem Deiparam, eliainsi, quod
pont., L'itr.ijecto in hoc Belgio oriuadi,qua approbat prsp- quidam opinati sunt, non peperissel utero clanso... adluic
diclam Belyarum consuetudinem, el, laiiqiiam licilani, lamen in parlu virginem" pemiaiisniam tinsse. « Sicantera
ralum hahenJam decernil sicut el illam Bouifacii VIII : opinalus esl Ralramnus, sseculi iioiii scri|ilor catliolicus,
iiullam conlirmal apfirobatque, qua olim Germaiiis, lam in- opusculo de yarlu yirginis, quod Lucas Daclieri\is cdidit
ferioribiis, quam superioribus, concess» iiidulgentia!, post Spicitcgii 1. 1, p. 218 : sic et â. Tsidoms Pclnsiota, quinto
mensalem graliaium aclionem bibentibus.... Llramque SiBCulo, Chrysostonii discipnlorumdoctissimus; scribit enira
praediclam poiiUficiam bullam se Roms viilisse el legisse episl. secunda libri I : « Quod in sacr.t Scriplura diclum
testalur Joannes Heniclarius, ad diva; Virginis Antuerpia; esl, omne primogeniuun, adaperiens vulvam, saiictum es-
canonicus, proul ex ore ejus nuper niihi retulil aiuieus no- se Domino, id non de onini |irimogeuilo diciliir ; ucm Jioc
ster Cl. vir Franciscus Sweenius. » Addii WicUmaniius arbilienlur imperili sed de uno illo qui, cinn paicielur,
:

eam consuoludinem iii diœcesi Sylvreducerisi ab episcopo vulvam aperuil. Siipiideni [aliam] onineni vulvam viri con-
Masio prohibilam fuisse : conlra, ftlauhiam Hoviuni, arclii- sortium et concubilus aperit al vero eam, qna> Dominuin
:

episcoputn mechliniensem, ut perplexis bac in re scrupu- noslrum Jesum Chiistum peperit, ipsemei, absque semine
lum eximèret, sabbalis, de quibus agilur, carnes in sua conceplus, aperuil prediens, el rui'siis obsignalam reli-
fàmilia coqui el apponi mandasse. quil. Idem alii patres tHxere, modum iialivitalis Christi a
1)

(1) Quanquam iudicata Isaïae loca aliter exponi possint, cseteris eo discernenles, quod cousuelas [luerperii vias ia
ac forte dcbeanl. aliis pandat matris coaatu» cum dolorc coujunctus in siu- ;

(2) Al cum putida ista imago jam pridera exoleverit, gulari vero Marire parlu divinus inlans, cilia ullam mater-
sicubi supersit , merito a conspectu cbrislianx plebis amo- norum viscerum convulsionem, aut eonoussioncn), exilum
vebifur. ipse sibi paleleceril. Alque hanc opi/i/oHcuiqui scquunUu-,
(3) Cattiarinus ad calcem libri de imaginihm meriio in- nullum nec in Ambrosio, nec fort;issis in Oiigene ac Ter-
dignaluv Erasmo , qui comnicntans ad Luca; II , 23, tnlliano, errorem B. Maria; parienlis >irgiuilali infensura-,
dubiiavii an Virgo raater puerperii dolores experla aon admittere, neque ad novum penctralionis miraculum con-
fuerit. liigere cogunliir.
75 DE HISTORIA SS. JMAGINUSI. 76

Palris est, neque FUH in se admittere. Oral quidem Cliri- mini , qui titulum Anselml habet ,
quxdam leguntur

stus Palrem (llesselius, de Invoc. sanctorum, cap. 15 ) : vulgo nota ,

quse diflicultcr ex probatis auctoribus

sed netiue Immiliando se, neque supplkando. \crum in- confirmari possent. Qualia sunt : Jacobus simillimus sibi

troivil in cœtum lanquam pontifcx in sancin sanctorum, ( Christo ) eral. Deosculabalur Maria brachium cum de-

per proprium sanguinem , ul apparent vullni fJei pro poneretur. Exanimis fada fuit. Crux hubuil quindecim
nobis. Ibi sni corporis oslensione flagilat , intercedil ,
pedes in longiludine. Petrus currens abscondil se in la-

interpellai , sive postulat pro nobis. pide ,

qui vocatur Gallicanlus.

Très amici Job , Elipliaz , Baldad, el Sopliar, fue- Quid igit\u- de bujusniodi picturis est dicendum ?

runt rcges, ut est Tobnc seciimlu , non aiiiein sciirrœ, An posibac non sunt staluendœ, quia erronex; sunt ?

aut viles aliqui iioinines ,

qui, ul dolorem leniient Dixit enim concilium tridentinum nullas falsi dogma-
instrumenlis niusicis corani ipso psallel)ant , lit ab- lis imagines slatuendas : vcrum duni non siniplicitcr

surde pictorespinguiit(l). Fiierutil viri sapientissimi, dixit falsi dogmatis , sed adjecit , et periculosi erro-

ut ex eoriitn dispulaiione constat. ris, salis clare indicavit quid per falsum dogma in-

Pictor etiam ille insulse cgit qui cnm sedentem in telligat : et quod iis verbis niiiil agat de imaginibus,

slerquilinio , tdceribusquc plénum , et manantem sanie erroneis quidem , sed non periculosc erroneis. De
J obum fecissel , adjecit uxorem ejus, habilu tanquam quibus tamen nunc aliquid dicendum est. Milii itaque

msereretur. Non cnim miscricordia uUa teligit ejus mu- videlur ( subjicio tamen senlentiam meam aliorum
lieris pectus, cb tantnm mariti cladem: sed polius delu-
correctioni )
quod hujusmodi picturas non expédiât
tit hominem , uUroque irrisit. IIxc Fed. Borromscus, toilereaut mutare, si quorumdam infirmitasinde lur-

lib. II, cap. 10. Addo ego, quemadmodum recle Mola- baretur ,
quandiu auctoritaie provincialis synodi in

nusarguit piclorcs qui Jobi amicos scurrasfaciebant, parliculari aliud non statuiiur. Propter înfirmos miae-

jla reprcbendendos eos qui uxori ejus , viri utique dam tolcremus el permittamus , sicut mater nostra
polentis, magni inier onines orienlales, ac denique veri Ecclesia qua;dam tolérai et permittil. In libris edilis

rcgis , aflinguni vesieni , et os , et gestum mulierculœ quam multas opiniones tolérai Ecclesia ? Tolérât viias
de irivio ac plebe infima. Qua; illa in virum protulil, patrum, quas olira cum concilie Gelnsius (cfisiiiicttone
tristiliœ polius, el graviori rationis lurbalioni, 15, [decreti Gratiani \) reprobavit. Tolérai legendam
Job. H, 9,
eliam partim a diabolo excitalœ ,
quani conlumaciœ auream Jacobi de Voragine (I), quam alii (L. V'i7/a-
adscribenda pulabat R. P. Wibelinus Smits (2); Pro-
vincentio , de Studiis ilteologicis )
plumbeam vocanl.
Hanc enim, ait Melcliior Canus (lib. XI de Locis [tlieol.]
leg. in lib. Job. p. SG.
cap. 6, sub ftnem homo scripsil ferrei cris plum-
Rursum aliqu» picturœ vidcnlur originem suani ) , ,

liaberc ex apocrypho libro de Infantia Salvatoris, qiii

bei cordis , animi cette parum severi et prudenlis. Qux
sancii Jacobi inscribitur, et inci-
verba sumpsit ex Ludovico Vive ( lib. I de corruptis
ProtcvaDgeliuni
Disciplinis).
pit ; In historiis duodecim Iribiium Israël , eral Joa-
Deo munera dupla. Multa tolérai in diversis historiis jam édita, qux
chim dives valde , offerebalque Ila-
sunt incerla , fabulosa, apocryplia , el nuliam veri si-
bel cnim islud figmentum , Ruljer» dixisse ad Joacbim;:

munus luum quia semen in Israël railitudinem habentia : cavens tamen neea in ecclesiis
Non licct itbi offerte ,

cum legantur. Damnaveral romanaeluniversalis inquisitio,

tion [ecisli. El ccee Joachim venil gregibus suis ,

Anna porta viditque Joachim venientem anno 1559 sub Paulo III [IV], quidquid erat Erasmi
et stabul in :

cum gregibus suis: cl accurrens, nppensa est collo ejus,

Rotcrodami : librum item inscriptum : Abdiam , de

Nunc cognosco quod Dominus Deus benedixit Viiis duodecim apostolorum : opus imperfectum in
diccns:
miliiveliemenler, quia quœ eram slerilis, in utero hnbebo. D. Maithaei evangelium, D. Chrysostomo falso altri-

De beat» quoque virginc Maria liabet qiiod triennis butum : Nicolai de Tudisco , abbaiis panormiiani
,

templum Dei quo accepta purpura iraclatum pro concilie basileensi : Jacobi Almaïn li-
abducta sii in , in

et cocco ncvit quod dixerit ; Depone me ab asina brum contra Tboinam a Vio, et siraiiia quxdam. Hxc
; ,

q\iia quod in me est , urgel ut progrediatur. Ad Jo-

tamen omnia , exceplis quibusdam libris Erasmi , per-

Joseph objecta securi mittit Index a deputatis synodi trideniinsc confectus

sepSi vero pertinent isla ; exiil. ,

Et contradixil Joseph : Filios habeo, el sum senex: ipsa et a Pio IV comprobaïus , ubi zelus prier ecclesia-

Perquirebai stica discretione condilur.

autem est juvencula. Ilein : obstetriceni

Similia legunlur in traciatu de Nativitate B. Mariae

Quare quod Ecclesia tolérai in libris, hoc etiam

apud Hieronymum. Rursus in dialogo de Passionc Do-

cum ea toleremus in picturis, quac merilo a palribus
dictae sunt simplicium scripturae. Intérim doceanlur
simplices quid ex hujusmodi imaginibus sit discen-
(1) Hoc de ;etaie Molani; nam mine exolevit.
intellige
Bes, raentem venerat pictoribus ex consue-
nisi fallor, in dum, quid non discendum. Doceanlur pictores et
ludine speclandi circumforaneos musicos et histriones, quos sculpiores, ut saltem notabilioreset majoris momenii
tune Franci menesîrefs, Germarii hansivurslen iulpickel-
hœringen vocabanl. Horuna enim habilum referunt amici errores in (2) staluendis évitent. Quod ulcumque
Jobi ia veluslis quibusdam iconibus.
(2) Franciscanus Uecolleclus, suis in sacra Biblia com- (1) De' qua nonnulla dixi in gallicis Commentariis ad
inemariis ac nova eorunidem versione belgica prope ad Historiam litterariam Belgii, quos, si lubel, console arti-
médium perducla celebris Antuerpiœ , paucis antequam ; culo : B. Jacobus Lacopius, t. X, p. 335, in-8». in-fol. t. :

liasc scriberem diebus, vitj functus ipsis kalend. decemb. II, n. i2S.
1770. (2) Forte hic inserendum : Imaginibus posthac.
 77 SUPPLEM. AD CAP XXVlll . LIB. II. 78
l'aiilo faclii csl, ciim nolabiliores errorcsvix siiil, iiisi les histoires du Nouveau Testament, des Juifs comme
in iiiiagiiiibus uicmiKiiie raris. Docti vcro el cccle- ceux de leurs pays. Cependant, comme la plupart des
eiastici cas picluras non cxtendant, quas ipsi inaliis figures de l'histoire tainle sont copiées sur ces sortes

reprehcmlunl, aul tolérant. d'originaux, nous en avons pris les impressions dès

SUPPLEiMEN TUM l'enfance : et nous sommes accoutumés ii nous repré-

senter les patriarches avec des turbans , et des barbes
AD CAPUT XXVlll LIB. H.
jusques à la ceinture : el les phaiisiens de l'Fvangile
Inler imagines lolerandas, al non iinitandas, neque avec des chaperons et des gibecières. Il n'y a pas gfanil

cxiendendas, ccnscri possunt eaj in quibus vidcmus mal à se tromper en tout cela : mais il vaut encore mieux

Kvpc iioslrœ fidei mijsteriis admUccii varias sanclormn ne s'y point tromper, s'il est possible.

elfigies ; quod ncicio, inquil Fcdcr. liononixus, an In efdngendis Hebr^eoruni vesiibus alla plura pec-

Tixle et décote ftat. Piiixil a/ii/uis, pergit Idem, eliam cant ignari pictores, vcluti quuin eos, eorumvc fa-

IN l'R.ESEiMOdivum Franciscum, qui, flexis una cum niulos, iiiduunt fcnioralibus : quum illorum capita,
Deipnra vinjine genibus, natum liifantem adorarcl. prœserlini iter agentium , inlegiint galeris : quum
Polcrut id quidem ad cximlam diviiii putiis pietalem connu tunicas adstringuiit globulis per fissuras im-
ii'/Vni, qui exemplo suo cœleros sic erudiret : sed san- niissis. Peccant ilcin, scribarum naso specularia vitra
ctissima )iostru fides adeo est arnica veritaii, tantaque apponenies, ac judaicas ledes lectis acuminatis ope-
cura fugiendum est quidquid arripere litujuœ oblrecla- rientes, cum ea , Dui jiissu, plana fuerint. Prœlerea,
torum possunl, ut ego taudarem cas qui pingerent res ubi convivas exliibent assidcntes mensœ, non accum-
sanclas, sicuti (uere, niltit ad eus addoido t:t commini' benles : sebaceas candelas pro lycbnis candelabro
sccndo. Quo loco recens Borronuiei edilor Antonius impositis : vitrcas feneslras pro canceliis linea lela
Fuiiic. Gorius observai in bnnc crrorem passlin pi- obductis : caminos, nostris siniiles, in coquina spira-
Ctores impingcre non sua, scd ejus [illorum] quieorum culis instructos : cadavera in sepulcriscistarum instar
operam ad pingenduni comlucuut, culpa, qui iiwrdinalo excavatis, non, ut moris fuit, in excisaruni caverna-
in qnosdam sanclos affeclu, ubi mdlum eorum imagines runi nidulis reposita : insculpia domesticoe siipel-
locum liabcnt, ibi maxime pictores compellunt eas lectili, puta sedilibus, aut citharaîdavidicae, bominuin
apponcre. Hoc nulto modo [erendum cssct, siibdil Go- vel ferarum capita : el scxcenta bujusmodi, quibus
rius, ni dicas (orlasse in liac tabula, de qua loquitur parem mcdeiam necdum afferre potuit antiquaria et
noster auctor, depiclum fuisse S. Franciscuni, Nativi- critica scientia, qux tamen bistoriam lot sordibus
taiis Domini mijsterium conlcmplanlem: Ejusdeni com- purgavit.
iiwiisest, Lovanii,piclura Doniinum e criice penden- Ob\ia; sunt ubique tolerabiliores icônes, sed tamen
teni exbibens, speciante D. Augiisiino, cmn maire ab antiquitalis usu seiuotae, in quibus prisci romani
Monica.ad aram priniariam oralorii virginuni an- poniifices, cardinales, episcopi, sacerdotes, œgyptii
glarum. Sibujus quoque pictor voluerit bos saiicios anacborcla;, morem bodiernum in vcstibus referunt.
in mcdilanda Giirisli nioitc occupatos cxpriniere, sa- Ut ad spéciales imagines descendàm, innumera
lius fuerat illos collocare anle piciam ejus niyslerii monstra peperit pictorum insciiia, quai vel seniido-
tabellam. ciis risum moveant. Tria memorabo, qua; exslant
Frequeiiiior.est pictorura lapsus ex priscorum aut Lovaiiii. 1. In blblioilieca academica, ad exemplar
peregrinorum rituum ac inorum ignorantia. De ea ras. Rationalis Durandi , virguiicula Maria teniplo
sic Glaudius Fleury ( libro ijailico de 3Ioribus Israeli- oblaia, babitu liodiernaruni beguinarum : S. Joaclii-
taïuvi, art. X) La plupart [des peintures modernes] ne
: niiis babitu Alexianornm : poniifex bebrajus ad aram
servent quà nous donner de fausses idées. Je ne parle iioslris altaribus simillimamtluis oflerciis, casula no-
pas seulement de ces peintures gothiques, oit Ions les s4rorum sacerdotum induius. 2. In xdicula ad portam
personnages, de quelque temps et de quelque pays qu'ils Tbenensem, li. Maria; sepullura, corpore latente sub
soient, sont habillés comme ceux que le peintre avait paimo caeruleo caiidida cruce distincto : S. Pctrus
accoutumé de voir, c'est-à-dire, comme les Français ou planeta openus : alius apostolus inslructus mariano
les Allemands étaient il y a deux ou trois cents ans :je rosario : clioralespueri cereos déférentes, etc. 3. Apud
parle des ouvraqes des plus grands peintres, excepté nie, velus piciura niorienlis ejusdem sanctis.sim;e
liapliaêl. Poussin et quelque peu d'autres ,
qui ont Virginis ; adstat hortalor praisul bene trabcalus, sa-
bien étudié l'antique et les mœurs de chaque temps ou, crum cereum tradens juxta loctum, vas aqu:i;
i!li :

comme ils disent, la coutume (1). luilricx cum a^pergillo tum paler carnieliia, flL'\is :

Tout le reste des peintres n'y ont -point d'autre genibus, et junctis manibus orans nolara puisai fra- :

finesse que de peindre des levantins tels qu'ils les tcr ejusdem ordinis, precatoria spbœrularum décade
voient à Venise, et aux autres ports d'Italie : et pour numiuis : Joannes Tlieologus, oculis lleiu luigidis ,

(1) Magis ex usii nunc a

Gallis ipsis ilalica voce dicitur assidet caniino plane llandrieo, Caioli Magni statua
il costume. E bclgis pictocibiis bac (larte clarueiuiit oliui
dccorato. Cxterum quisquis pictorum nostroruni rudi-
Hubertus Gollzius, Ollio \;C'uius, Peli'us Paulus Uiilifiiiiis,
ei natusp^ Albenus nuper eliam Olivcrius PiroUo, Leo-
: talem voluerit corrigere, is profecto otium desperaverit
dii, et Agidius Joseph Smeyers, Hacliliiiiïe. lioUic cuiu cognitio-
omnino ; adeo ineruditi sunt plerique : adeo
antiquiiatis notîlia jacent aimd nos piciura ipsa el thalco-
giaphia. nein umneni antiquiiatis lurpiter abjecermU, Verba hxn
19 DE HISTORIA SS IMAGINUH. 80

Joh. Michaelis Dilherri pbilosophise iheologiocque Ergo Joseph reputasse senem fecere seniles ,
,
In se viruues vel neu carnalis liaberel
:

professoris apiid Norimbergenses , Dispult. Plàlolo- Suspicio de te quicquain carnale , Maria. »

gico-theologkar, 1. 1, p. 723.
Non igitur quxcumque picturas ex apocryphis li-

CAPUT XXIX. bris suam habeut originem manifeste erroneac sunt , .

In piclurk corrigendas aliquando esse non pkluras censendx. Nam quarumdam significatio alio referri
quidem ipsas, ted emum significationes. potest, ut jam diclura est. Niliil autem niirum est
Gersoneui senium Josephi, quem constat anie mor-
Inlcrim diligenter caveani [ docli ei ccclesiastici ]
tem Salvatoris nostri, aut paulo post (l)obiisse, non
ne, ex privaio sensu aut judicio, aliquid erroris ar-
ad annos referre , sed ad mores detorquere, cum in
guant, quod non esi manifeste erroneum.
Natali hujus confcssoris ab Ecclcsia legalur ( Sap.
Exemplum est in Josepho. Is quod cum securi
IV, 8 ) : Senectus venerabitis est non diulurna , 7ieque
pingatur, facile crediderim sumptum esse ex libro de
annormn numéro computala. Cani aulem sunt sensut
Infanlia Salvaioris ; soient enini concionatorcs , ut
liominis (2), et œtas seneclutis vila immaculata.
sanctus Vincentius et alil, eum in suis sacris concio-
hoc admirationem habel,
Neque vero et significa-
nibus citare. Sed habeai sane originem suam ex apo- tionem piciur.Trum niutari, cum vocum inter-
etiam
crypbo scriplo, quod hoc potins fabrile insirunien-
preiatio aliquando castigetur. Unde cum doniinicum
tuni elegerint quam aliud, ad significandum Josepbum
àlcm (Creg. Twonensis, lib. III Hisl. cap. 15) bar-
fuisse fabrum ; non tamen inde sequitur piciuiam
baries solis dieni vocitare consueverat , christiani
hanc manifeste erroneam esse, aut eiiam apocry- imperatores non omnino refugerunt hanc loculionem.
pham. Securis eliam meminit Ambrosius { inùio lertii Tbeodosius enini et Arcadius inter ferias nominanl
libri in Lucam), dum explical, Joseph fabrum, fuisse
(Codice de Feriis) solis dies, quos majores domiuicos
typum Patris cœlesiis, qui ctiam faber est et quod :

rite dixere sed solis diem dicendo respexerunt ad

: ,

non plus hic significeiur quara Joseph fuisse fa- solem jusiitiae (3). Monuerat enim Constantinus Ma-
brum juxla Evangelium (JI/a((/i.,XlIl,i5; Marc, VI, gnus, sicut est apud Eusebium {De taudibus Conslan-
3; Luc, IV, 22), et fabrum quidem lignarium juxta
tini) , ut diera dominicam precibus convenientem, et
communiorem senlentiam (1).
nomen
maxime salutarera , ab eo duxisse existima-
Aliquando vero in picturis corrigenda; sunt non immorlalitatis et omnis
rent qui est lucis , vitse , ,

earum siguiBcaiio. Sic, quod idem

ipssE picturae, sed
boni auclor. Rursus non est necesse sempcr sigui-
S. Josephus pingaïur quandoque cum virente rama- nam quûQdam ex apocryphis
flcaiionem inutare ; ,

stulo in manu, sumpseruut pictores ex iraolatu de

sumpta, aliunde habent probabilitatem.
Naiivitate B. Marias, qui est in operibus Hieronyrai,
ex quo et alia quxdara habent. Sed cum docti sciant CAPUT XXX.
fabulosum esse hune tractatura, et Hieronyino indi- Mulla in picturis et imaginibus esse toleranda, quœ
gnum, prout scriptorcs quidam (Metcli. Canus, libro
probabilia sunt apud dodos quosdam, aut vulgum.
XI, cap. 6 ; reg. 1, Sixlus, lib. 11 Bibliotliecte sancCœ )
Quod si errorés quidam minus periculosi, et mi-
erudiiissime annotarunt , et res ipsa loquitur r dici
noris momenii, recle tolerentur in imaginibus , salis
potest per hune ramusculum non esse intelllgendum
ex eo constare potest non facile conlradicendum esse
id quod pictores ex pradicta fabula inienderunt:
sed référendum eum esse, ut significet virginitatem
iis picluris qucc communi quodam consensu receploc

sunt, aut ex populari et simplici devotione pinguntur,

Joseph ; nam, ut ex virginali conjugio virgo Filius
etianisi probabillter tanluni a doctis quibusdam defen-
nasceretur, eiiara ipsuni Joseph seniper virginem
danlur, aut a simplici populo plausibiliter acceptais
De quo bealiSsimus Hicronynius
fuisse verisimile est.
contra Helvidium. Nequeego unquara aliter iniellexi sunt [sint].

huncramum, ju.vta illud quod de sancta Brigida Nimioenim et plane erronée impelu , scripsit
(2)
scribit Beda In Mariyrologio, kalendis februarii) :
Erasmus ( De Modo orandi ) Nunc in lemplis tide- :

Cum Ugnum aliaris in testimonium virginiiatis teiigis-

mus lot fabulas ac nœnias depictas , ut septem lapsus ,

Domini Jesu septem gladios virginis , aut ejusdem

let, viride faclum est. Postea tamen animadverti ex ,

tractalu allegato, quod pictores aliud intenderint.

(1) Omnino ante videtur obilsse : alioquin illi potius
Gerson cancellarius, elsi faleatur ( serm. de Nati- quam Joanni raoriens Christus iiialrem suam commendas-
viiate Marice) setmin Josephi desumptum esse ex sel. Et uoiine ad nuplias Cause vocatus fuissel, si tum
egissel in vivis?
apocryphe libro de Infantia Salvaioris, idque mul- (2) Prudenlia hominis , eliam junioris , illi pro canilie
tum improbet : alibi tamen hanc picturam bénigne est.
(ô) , dies solis,
Voces etbnicas dieslunse, et qux «e-
interpreiando, alio refert, dum z\l {in Joseph., di- quuntur ofilabal Auguslinus a chrislianis abjici : «Ina
,

sabbali, ps. XCUI

inquil prœf.
in , circa med. , dies
stinct. 5 :
.doniiiiicus est : secunda sabbati , secunda feria , quem
seculares diem Inns vocant .... Quana ergo sabbatorum ,
(1) Qua de re pluribus agelur, hb. lii, cap. 12. qiiarla feria, qui Mercurii dies dicilur a pagauis, et a
(2) Virgine et abbalissa scota,id est. Hiberna, et Hiber- nmllis cliiisliauis sed nolmBus ut dicant; auiue utinam
:

Darum quidem virgiiium sanclisadscriplarum celebeiTima. corrigautur , ut non dicant » Rocte illc sed iuvaluil mo3 ! :

Ab ea condilutn est Kildarierise monasterium , Dubliûio contrarias , in i|»sa synodo iridentina, sessione prima, veriis
dlssiliun M. P. vigiati. f roilinic ohiisse an. 1025. extremis , usurpatus.
81 LIREU II. CAP. XXXI. 82

iru valu, aliaque id genus inania eommentn. Ubi im- cent bajularo, antu ferons caudam crucis : ncc ctian
pilor a seipsodissciiiii. Alibi oiiiiu (/-'/i/s/o/miim libro cas, quai nuiic frequeniiorcs suut, ubi Cliristus in- •

X\Y ) ayeiis do pictiuis, cl caniiii cicbiitato, sciibit verso modo crucem foi l , caudani crucis portanle
Jacobo Sailoleto , episcopo caipciUoraclciisi quod Simone Cyrenco. Uursusqnod adclavos aiiinct, pas-

prudoiilL'i- ab eo adiiioiiilus sil, ne nimis m-iiur obsi- sim babentur nndlu: vcicres imagines Cliristi crucillxj

stcrel populiiribus ititiliis in his ijtuv, lied non siiit quatuor clavis; quales eliam Lovanii extani in ccclo-

absoliUa; pklatU , Icmien non sunl cum impielntc con- sia Micliaelis (cur basilicn S. flicliaelis ubiquo (ère in

junaa. Scd qiiod dixiiiiiis, cxeiuplis deciareiiius. ulto consliluatur , liabct Kctclh, cap. 154 liutionalis) ,

Allai», priiiKis oiiiiiiiiiii paiviis, quniciii riaXTiiu supra portant (qnanjMicliaelium velusio more dicero
LUM coiiK'deiil , non est ccrliiii). Isidonis Pelusiola possumus), cl alibi, in fenestris , ac super aliaria.
ditil in epistula : A majoiibiis nosiris nobis truditum Singulare esl ,
quod liabcl Lipsius in fragmenta tra-
est arburem transgrasionii Adumi ficum fuisse. Idciii- ctalus de crucis Supplicia apud Romanos uaitato, editi

qiitf pulanl Gcnnadins cl Tlicodorelus , ab Aloysio cum Antiquitalibus romanis Jiippingii, Lngduni liala-

(
|Li;;i)miiiioJ in Culena super Gvntsin) cilali. Vciuni vorum an. 1715, pag. 027. i Forma crucis, utdicilur,

cnni alii islam tradilioneni igiioront , nialiinl ,

non salis nota esl (f) i lignuui vero illud iransvorsuui

iiiiiiort probaliililaie ,
pulclirani [pulclirmn] nialnra (
— ) diccbanl proprie paiibulum ,
quod reus ipse co-

appingere arboii scienliai boni et niali : non quod gebatur portarc ex urbe ud locuni destinalum, ubi in

assciere vclint bujusinodi fuisse IVuctuni, de quo co- lerra lignum illud oblongum ( |
) cral lixum ,
qui

inedil ;Wlam : scd, quia a;quc incerluni esl an licnni [quod] proprie t)!(.i; diccbaiur. Ergo pictores, ignari

coniedcrit , ideo malunt appingcre IVuciuni et dele- prorsus anliquilalis, perperamCbristum, iiguum illud
ciabiliorem , el comniuniorcni , ne in génère niagis, iransversum conjunctum oblongo, id esl, paiibulum
quam in specie ul niliil aliud signilicare velint : cruci conjunctum , ferre pingunl. » Plaulus : « Paii-

quam quod Adam coraedeiil de fructu ligni, qui, sc- bulum l'erant per urbein , el cruci afûganiur. » llinc

cundum probabilioiem nobis conjecluiain, fuil pul- sutis illa perspicua.

dirum cl deieclabile poraum, vel maluni (1). ' CAPUT XXXI.

Et , ul a primo Adam ad secunduni iransearaus ,

liabel doniinica; passioiiis historia {Lticœ XXUI, 26) :

De eodem argumenta.
IniposucruMi Simoni cuidam Cyrenensi crucem l'oa-
Sed quod nosiri est instiluii , pluribus ejtemplis
,

TAUE posT Jesim. Non esl aulcni omnino cerium, an prosequamur. Imago Chrisli super pelram sedentis ,

liic significelur Simonem cuni Cliristo tulisse crucem qu3B utcumque frequens est in cccicsiis non habet ,

reiro eundo : an vcro signilicelur, posi Jesum faiiga- lestimonium in Scriptura sacra : non dubilo lamen
tum, ablaiani ab humeris ejus crucem portasse. Po-
quin alicunde {Vide Uenric. Uerpium, sermone 52) cl
sieriorcm banc senlenliam aniplexi sunl Ilieronjmus pie, el probabiliter sit desumpta (I).
( in caput XXVll Maitliœi ) , Léo ( scrnwne 8J de Cbrislus in quibusdam anliquis picturis pendet in
Passione) cl Tlieopbylaclus {in Evangelistas). Prio-
,
cruce languidus; languidi sunl enim morientes; in
reni vcro exposilionem videtur Ambrosius habere ( in
posterioribus tamen iniaginibus non minori probabi-
caput XXUI Lucœ) : el quibusdam recenlioribus nia-
litaie expansus pingilur , dicenie Psalmista (
psal.
gis arridet. Undc inter eos Franciscus Polygraïuis
XXI, 18) : Dinumeraveruni omnia ossa mea (2).
ait : Ne ergo deficerel , hune liominem adegerunt ferre
Imago Deiparai ostendenlis Filio suo ubera , de-
crucem post ipsum ; non quod omnino cxonerarint sumpta est ex verbis S. Bernardl qu>e ex serraoni-
,

ipsum : sed quia facilius duo portant ,

quod uni fuerat
Neuliquam cerle persuasum babeo Chrisluni (1) Desumi potuit ex Matlh. V , 1 2 , ubi Dominus le-
grave. ,

hanc crucem cui iioslra adjunxerat crimina vel un- gitur ascendisse in montem , ibique sedeiis discipulos suos
,
docuisse ; lajjis enim iste, uionlis, seu rupis, caeunieii
quam deposuisse. Cum crgo ncuira senlenlia sil re- referre polest. Romœ in S. Zephyrini cœnieterio picta
prehcndenda ulraquc vero probabilis, aut vcro non ccrnitur imago CUristi sub pastoris figura , qui sedens in
,
saxo , manu tenel fislulam , et circuuislantes oviculas
absiniilis, consequiiur nec aniiquas eas picturas rc- alloqui videtur { Roma sotlerranea, iiU. edil. t. il, tab.
prebendcndas esse, in quibus Chrisius pingilur cru- 77). In eodem opère delinoaiilur alise imagines Pasio-
ris Boni lomo 1, tab. 20, epomidera gestat, qua passim
:

utuulur peuegriuantes : atqne altéra manu baculum mx-

fert , allora ovem permulcet. Tomo il , tab. 58 et
Ci) Inter varias conjecturas, cum nihil aliud liic proferri. 76 maslruca seu peiiula pastoruli , indiitus , circum-
, ,

possit , si et nieam adducere liceat , malum arineniacuin fiisis ovibus qu;u iolenlis oculis oum placide acsuavitir
,

liunc l'riiclum fuisse suspicalwr. Cerie id Iwiium est ad inluenlur. Tomo , m

lab. 1(33 , ter idem exbibetur , pri-
vosceridum , el pulclirum oculis, aspecluquo (loleclahile ; nium baculo innixus, ad custodiam grcgis excubaus: se-
c\ux de fruciu vetilo dicuiitur Gen. G. Deiiide si Kva m , cundo , stans , elato in humeros agnello tertio , oviculam :

pObKpiani do fruclu illo coiiicdit de oodciii , ox pai'te , trahensadmulctram; quœ trina imago sunipta esl ex clo-
comeslo Adamo dedorit , ul proiiuni est locnni Gonoseos
, ganli sculplura in cœmetorio ostriano reperla. Miram
aci'ipere , proiumi quoqiie est , malum ariiicniacum iiilol- CUristi figurain pra;fêrunt secundo tomo tabula; 63 et
ligore, qui, fructuum omnium lacillimo.sola m:inu iiiduas 71 , sub Orphci forma stanlis inter foras ; quoil forte
partes dividiUir. Accodit paradisum ;mt iu Armcnia fuisse, arreptum ex Clcmenlc Alexaiidrino cui Cliristus dicitur ,

quod Calnieto , Relando aliisque videtur vel rerle non , ; solus onmium dillicillimas feras , liominos iiempo, uiansuc-
procul admodum ab Armenia a qua velutl palria sua, , , fecisse ( .idnwnit. ad Grwcos , éd. coton, seu i.ipsiensis,
pûmiim.illud nomen accepit , el iu qua proiiide lolirius, 1688 , pag. 3).
quam alibi , crescere , ac suavius ad cdendum esse merito (2) Tailla vi corpus meuiu dislendcruul , ut
omnia ossq
ceuseas. mea apporeant.
 83 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. Si

bus ejus fréquenter ciiari soient : < liomo, secu- nem hominis morienlis , alicubi diabolûs appingitur

rum liabes accessum ad Deuni, ubi Mater aiite Filium, liabens iram magnam, sciens quod modicuni lenipus
Filius ante l'atrem. Mater ostendit Filio pectus et habet {Apoc. XII, 12 ) : Nam eisi adeersarius noslcr

ubera ; Filius ostendit Patri latus et vulncra. Ibi non occasiones per omnem vitam quœrat et caplet, ut devo-

pylest esse ulla repuisa, ubi toi sunt cbaritatis insi- rare animas nostras quoquo modo possil : nuttum tumen

gnia. Verum, sicut ligurate intelligo verba Bernardi, tempus est quo veliementius ille omnes suœ versuiicc

ex eis verbis desumplam, inicUigen- nervos xnlendal ad perdendos nos peniius et a fiducia
sic iraagiiiem , ,

dam arbitrer, i etiam, si possit, divinœ misericordiœ deturbandos, quam

Rursus de bcala virgine Deipara, omni laude ve- cum impendere nobis exitum vitœ prospicil ( concil. [tri-
^
"

neranda, qusedam niagis ex populari et siniplici devo- dent, sess. li de Vnclione). Hinc Gregorius (/<()•

lione pinguiiiur ,
quam ex soiidis vel Scripturaî vel mil. 39 in Evang) -.Ait Christus {Joan. XIV, 30):
palrum testimoniis : ul, quod ceciderit sub cruce : ( Venit enim princeps Itujus mundi, et in me non habet

quod Cbristum conspiciens bajulanieni crucem deli- quicquam. Unde curandum tiobis est, et magnisquotidie
>

quium passa sit quod cum de cruce deposilum in si-

:
flelibus cogitandum, quam rabidus, quam tcrribitis, sua

iiura et bracbia susceperit : quod sepulturam ejus di- in nobis opéra requirens, in die nostri e.titus, princeps

ligenter observaverit : denique quod Christus ei pri- hujus mundi veniat : si etiam ad Deum carne morien-

mo apparuerit. Sic eiiam ex siniplici cl populari de- tem venit, et in illo aliquid quœsivit, in quo suum inve-

votione pinguntur septem dolores, et sepiem gaudia nire niliil potuit.

Mariae virgiiiis. Severus quoquc Sulpicius refert de S. Martine, quod

Item vulnera Cbristi per (iguras pedum , nianuum moriens diabolo dixerit, quera videbat prope assisie-
etcordis abscissorum (1), non quidcm contra Scri- re : Quid hic astas, cruenta bestia? Nihil in me, funeste,

pturam Os non comrainuetis in eo(Joan., XIX, 56;

:
reperies : Abrahm me sinus recipiet. Ex quo inferebal

Exod. Xll, 46) ( nam pictura hœc non significal Chri- S. Severinus coloniensis civitaiis episcopus : Quid
stoos esse conmiinulum, aul abscissuni ) sed popu- : ergo de nobis peccaloribus eril, si tantum sacerdotem
Laris, et Deo non ingrata simplicitas, iia sibi proponit volu'ii ? Lege de his Dernardi ser-
pars iniqua nocere

singularem niedUationem erga quinque benedicia moneni psalmum 90 et Joannis Clirysostomi

7 in ,

Cliristi vulnera (2). homiliam 25 in Malthxum (1).

CAPUT XXXII. CAPUT XXXIII.

)

'
De eadem ve. Superstitionem omnem totlendam esse in sacrarum ima-
ginum circumgeslatione.
Sunt prxterca eialia; picturae de beala Maria, de
Josepb, dcAnnaetJoacbim, quae desunipt* sunt ex Porro superstitionem, ut omni in re, sic et in sa-
libro ::ii(crypho, de Ortu Marioe, aul de Infantia Sal- crarum imagiiium usu vitandani esse, neino negare
vatoris : et tamen,ui.Dionysius Carthusianus annota- potest. Est enim superslilio periculosus error : et
\\\. [De Maria lib.l , tract. 8 e( 12 , tomi primi) Clara sunt verba synodi iridenlinae : Omnis superslilio

iiiulia sunt in illo libello quaî probabiliter vera cen- in sanctorum invocatione, reliquiarum vcneralione et

seniur, quia a virissanctiset eruditis, ulEpiphaiiio et imaginum sacra usu, toUalur. Unde liquet {'dominus
aliis, recitantur, et vera ferunlur. Lyndanus , Apologelici tomo III , cap. 8 ) catbolicam
Sunt item et bisiorix quoDdamsanciorum.quse potius Christi Ecclesiani legiiimura duntaxat imaginum usum
recenseri debenl inter cas quae probables sunt, aut probare : impiiim abusum improbare non unam su- :

vero non absimiles, qiiam iiiler eas qux certam, irre- persliiionem , aut immodicum cuitum laudare, sed
fragabilem, aut gravem liabent auclorilalem : et ta-
corrigere : alque, cum D. Augustino (/id. deReligio-
nicn, cum ex qua:dam cum vencralione in Eccle-
eis ne), malos incautosque iiiios, hae in parte vel levissi-

sia ubique leganlur , salis supetque manifestum est me peccanles, repreliendere et castigare.
cadem etiam in picluris et imaginibus venerabiliter Quemadmodum pra;claro exeniplo reverendissimi
relinquenda (isse {'>). domini et illustres principes, Maximilianus a Bergis,
Ac postremo, quidem non improbabiliter ad imagi- cameracensis, et Gerardus a Groe-
archiepiscopus

(I) Seu potius, velul abslractione metapbjsica, seorsim sbeeck, episcopus leodiensis, tlieologorum lovanien-
cxhibilorum. sium consilio, peregrinationem illam (et processio-
IngeniosDm, piam pt Alexandre VII, (Ont. max. ,
(2| ,

probatam coromim, seu Rosariiim sacidlissiiiwrvm Jesu nem) D. Virginisart Waufriam (2) inslaurarunl , su-
Clirisli vutncntm excogilavit, et Irujinla quinque consiclera- perstiiiosisque reseciis, legilimo suo usui jam duduni
tionibus ex S. scriptura sfmcfis patribus liistoria cccle-
, , ,

siaslica potissimum desumptis illusiravit Guillelinus de ,

vindicarunt.
,

Wael a Vioiieslcyn soc. Jesu presbyler, aune 1639, vita

,
Sic ante multa secula collyridianas molicres dam-
deluiictui. Libelluui ejus quarlum ediJIl l'ruxella; Franc.
Foppensan. IU57. Conipendium exUibet "Wilb. Nakateuus navit Ecclesia, quae currum, sive sellam quadratam,
in eoetesti l'alnielo.
Observa lamen expuncta post Molanum fuisse (1) Quœde diabolo iconibus
appicto, Molanus hoc et
(3) ,

qua'iiani e Breviario loinano, qux ejus aitale legel)antur , superiorc arliculo adducit , videntur mil'iî jure oiilimo
V. g., 'historia daninali carionici iii aclis s, BruDonis : ex locum suuni tueri in piis imaginibus , non tolcrandis tan-
îiliis vcro Breviarlis , ut cUuiiaccnsi , parisicnsi , roloma- tum , sed propagandis , ac defèndendis.
gciisi , niullx) plura erasa esse ,
quce lolcrare potius exp«- (-2) Sive ^^ aviiam , oppidulum Brabanli*
wallonicae , m
tlit , quam Ycuerari. liuibus diœcesis namurcensis.
 8K LIBER II. CAP. XXXIH 8G
ornantes, eipanso super ipsum linteo, in illustri'dic nensis, qui in Oceano juris et alibi extat. Cujus ope-
(|iiatl;ini anni, panem propoiiebaiit, cl olVerebanl Ma- ris doctor Navarrus cum laudc ineminii ( De Oraiione
t\x cunini ejiis imagine. Contra (|iioit siniulaci'ilicii
ou des processions matutinali'S. Les paroisses d'Auxerre
stmlitnn scripsit Epiplianius , constanticiisis episuo- oii ladévotion est plus grande, ne les ont pas encore diseon-
pus, in libri secundi lonio ll'conlra lixrescs ( lurrc- tinnées, et elles en fout régulièrement (lepuis Pa(|ues jns-
qn'au\ lliigalions. Dans les villages, on fait lever les curés
51 71» ).
encore |>lns matin.
Igllnr aliulenilti;: est abnsns ilio tur cxsecranJiis, Les païens romains avaient la procession des rubiijaitles,
vers le -Xi d'avril c'était pour la préservation de leurs
tanietsi nondnm luels t|iiibusdain abolilus, ut scilicct
:

héritages, mais elle ne dur:iit (pi'un jour, et il semble qn'rl

l>. Pauli ac sancti Urbani imagines in prollnentcni n'était (piestion chez eux i\ui: des terres a blé et no[i des ,

vignes. l):ms les p;iys de vignobles, ou est bii^n pins sou-

l'Onjii'ianinr, si l'ursan eoruin dics festivi incidoriiit
vent dans la crainte. (Jn sait combien il y a de jours dans
in pluviuin caduin, aiit fffîdani tenipestatein, maxime le calendrier populaire (pii sont marqués comme critiques.
Nos ancêtres les nommaient
ces diminutils Ceonjet,
p.ir
si in die conversionis Pauli hoc accidat ( D. Fred. :

Marquet', Jacquet , croisct , Culinet , vereqrinet, lirbinel.

Slienckius, arcliiepisiopus ullraj., de Inutg. cap. 3). Rabelais a osé dire que de DaiiUeviUe.évêque d'Auxerrej
avait eu la pensée de transférer tous ces sjuus gélil's dans
Scripsit, in regno Navarr*, libruni de Superstitio-
le tempsde la canicule, etde mettre en place la mi-août
au
nibus, Mai'linus de Arles (I), arciiidiaconus pampilo- mois d'avril, etc.
mauvaise plaisanterie pouvait être pernnse à un
Cette
honmie tel que Itabelais. Mais ce qu'on a souvent pratiqué
(I) Extrait iluVoMnin/(;ff/('s/(;s//(/»(',!iiubil)liothî'(iue raison-
en certains lieux de la France est très-criminel. Les habi-
née ilos sciences'pcclésiasiiiiiu's, |Kir M. l'alibé Dinouart,
tants de IVilleneuve-Saiul-Georges, proche Paris, eurent
lomi' .\xxiv,|part. 3, mars ITli'J, i)ag. 271 et suiv.
la hardiesse de jeter, le 25 avril, l'image de leur saint
pa-
DISSEUTATION tron dans une petite rivière voisine de la Seine, parce que
ce jour là leurs vignes avaient gelé. A Verrière, paroisse
mr .
le mol Pnisio. du diocèse de Chùlons, près S. Ménéhould , on ht autrefois
la même chose et pour la même raison, de l'image de saint
Voici un article des statuts de l'ÔKlise de Nevcrs, impri- Didier, patron du lieu. La tradition porte que ceux de la
més dans le l' tome des mecdoles de D. Marlemic, eol. RocheGuyon-sur-Seine diocèse de Rouen, jetèrent dans
,

107U : stih eiidcin pœiin (il s'agit d'excom-

inhibcmiis etiam
muiiicalioii ne prkioncs caiwnicoriiiii, ckriconim seu scr-
) pluie ne cessait point, quoiqu'ils l'eussent portée en pro-
vienlimn ipsorum, qims iiiter rasclia et Pentecosten aliqui
vestriiiii iisH delesiabili (jtumdoijue faciuiu, de cœlero non
(a) faeitUis. Los auteurs de rûditioii du Glossaire croient
qu'il s'agit là d'une capture que l'on faisait des ecclésiasti-
ques qui paraissaient eu public, et que ceux qui arrêtaient
ainsi les chanoines ou clercs essayaient en cela d'imiter
les Juifs qui couraient sur les apôtres après la passion de
Notrc-Seigneur, quand ils les rencontraient; mais comme
les apôtres évitaient par la fuite le malheur d'être pris,
les ecclésiastiques de Nevers rachetaient par une certaine
somme ,1a vexation injuste, iwc divinando, disent ces au-
teurs, avec leur modestie ordinaire. Ces statuts sjnodaux
de Nevers sont do l'an 124G. Il est donc question d'un mau-
vais usage du Xlll" siècle. J e crois pouvoir en donner l'ex-
plication par un canon d'un concile de Nantes, postérieurde
près de deux cents ans, car ce qui cessaitdans un lieu con-
tinuait souvent dans un autre. Les abus n'étaient réprimés
que selon l'étendue du zèle de ceux qui s'y opposaient.
Voici ce (jue dit ce canon, ainsi qu'on le trouve dans les
conciles de la provincede Tours crastino Pascliœ cte-: m in urticis spinis quce siipponunt, verberant, dilaniunt, pcr-
rUi ccctesiarumei alii ud doinos adjacentes et alias accédant,
caméras inlrant, jacentes in tecto capiimt, et nudos ducunl
per vicos et pUileas, et ad ipsus ecctesias non sine tnayno
clamore, et super altarc et alibi aqnam super
ciunt, ex quibtis sequitnr (tiwti offrcii
tesio et membronmt qimndoqne mulilatio insitper quidam
alii, tam cterici qnam luici, prima die maii, de mane ad
domos aliorum accédant, et capiunt, et cogunt per caplionem
vestinmseu aliorum bonorum, et se redimereoporlet. Cecon-
ciledeNantes est de l'an 1131. Un autre tenu a Angers l'an
14i8 (b) rapporte les mêmes folies, et môme en parlant de
ceux qu'oif prenait dans leur lit, les fêles dePiiques, il dit
à l'église, tout nus, nudos penitus.
Il parait que les prises qu'on faisait à Nevers du temps
l'eau la relique de S. Sanison, leur patron, U cause que la
cession pour ce sujet. On raconte la môme chose de quel-
ques paroisses où S. Serenie, dit Selerin, est célébré le
7 du mois de mai. on faisait encore pis dans certaines pro-
vinces méridionales. On peut consulter le volume de Dom
Martène que j'ai cité, et ou y verra, p. 753, parmi les .addi-
tions aux statuts synodaux des églises de Cahors eide Rodez,
du XIII» siècle (o), qu'on ymenace des sentences de l'olh-
cialité ceux qui profanent, pour les raisons que je viens de
dire les images des saints. On y lit que dans ces pays, si
,
la saison était contraire, s'il s'élevait des ouragans,
si le
tonnerre faisait du dégîit, on tr.aînail par les rues, on fai-
sait passer à tr.ivers les haies et les éiùnes, on battait
à
coups de verges, on jetait dans l'eau les croix, ou mettait
en pièces les statues de la sainte Vierge et des autres
saints, .^busum detestabilem liorrendœ indevotionis iliorum
quicriiccs, B. Mariœ aliorumque sunctorum imagines seu
statuas irrcverenti ausu tractantes {equts, cum cessent a di-
vinis in aligna ccclcsia, vet ) {b) , cum est intempéries aeris
vel tempestatis , vel fulgura cadunt , in terra vrotraliunl, et
cutiunt et submergunt, penitus reprobantes etc. Tout cela ,
prouve que la craiule des malheurs temporels portait à
commettre beaucoupd'impiétés. On était ennemi des ecclé-
ipsos proji- siastiques dormeurs par raison d'intérêt; on leur déclarait
turbatio, corporum la guerre, on s'en prenait à eux lorsque, ne continuant
pas
; après Pâques de venir h matines, de l'aire des processions,
les vignes gelaient; et, afin que pas un n'y manquât,
ou
jtilii,anno Dominiim, edit J. Harduini, tomo X, coll.
«545 et 1344, arl.ii, de l.udis prohibitis. «Cum vero
:
sit asserendum esse noxios ludos, quorum experien-
illos
tia perniciosa occasio'vertitur in Ecclesi;e opprobrium, et
animarum inducitur periculum et in quibusdam ecclesiis
,

de S. Louis devaient être des prises de même nature. On eu locis provinci» turonensis audiverimus fuisse hactenus
entrait de grand matin chez les ecclésiastiques qui restaient corruptis siquidem et non honestis moribus. observatum
au lit, et on leur faisait faire apparemment quelqu'une des quod in crastino Pasch-ie clerici ecclesiaruni et alii ad do-
cérémonies ci-dessus marquées, que le statut traite d'u-
et mos adjacentes accédant et alias caméras iutrent, jacen-
sage détestable. Ainsi ces prises ne se faisaient pas dans tes in lectis et nudos penitus durant per vicos et plateas
les rues, comme on le pensé, mais dans les maisons mêmes ad ipsas ccclesias et non siue magno clamore, et alibi
et dans les lits. aquam super ipsosprojiciant, ex quibus Sii(|iiitur divini ser-
Mais par quelle raison en usait-on ainsi , et cela entre vitiiperturbatio, corpurum hcsio et meinlirorum quando-
Pâques et la Pentecôte? La mysticité serait déplacée pour que mulilalio; insuper quidam tam clerlei quani laici iii
expliquer l'origine de cet usage; ne viendrait-il pas de la prima die maii de mane ad domos aliorum accedunt, et
frayeur continuelle oi> étaient les séculiers que les vignes ipsos capiuni, et cogunt per caplionem veslium et alioruui
et les arbres ne fussent endommagés parlesgeléesqui peu- bonorum suuiumse rediinere; hujus igiiur sancti concilii
vent arriver les matinées d'après Pâques ? Les laïques appriiliaiilrs iiisiiiulionem,
staluimns ut omnes de ca;tero
obligeaient les prêtres de se lever et de faire des prières a Quod si contra fecerint, eosilem per
laliliu.s aljsliiieant.
ad ([uos spectant animadversione débita puniri prseci-
illos
pimus. »
(«) Tollenda est luee particula uegans quam nec liabet (fl) Imo du XIV, nimirnm auno 1593.
Ldnnindus Marlène. (c) L'ncinis inclusa sn|iplevi ex iuspectioae loei aile-
(b) stattua concilii provinciulin andeqavçniis , die 17 gati.
87 DE I1I5T0RIA SS. IMAGINUM. S8
et Horis, cap. 6 ), contra cos qui, tempore sicciialis, eivitati appropinquanles, more suc cum cnicesancia
imagitiem saiicii Peiri, aut corpus sanciœ Feliciœ (si- et imaginemagni régis Domini nostri Jesu Chrisii, lita -
ve Felician* ) Labiani ad oram fluriiinis, processio- niam consona voce modulalos esse. Apparet etiam ex
naliter dutunt, et subniergiint vel submcrgeie aiien- CbrySostomo, dum meminil la;li>siniœ apud Antio-
taiti , inde speranles soniN suum speralum effeclum chenos processionis, quod^ aliqua martyi'is inciisoii!»

jntra vigiiHi quauior horas. circumferebalur ,

quam onincs in processione scane
El, ne quis pro his objicial hisloriam Evagrii ( lib. bantur, sive ea imago fnerit, sive reliquia? cjns. Dicit

IV, cap. 26), iniaginem quideni Cliristi aqua asper- enim ( homil. 19 ad Aniioch., in initio): In omnem
serunl Edesseni, sed'ex magna fuie, procul ab onini pariem civitutis hoc lionesio dua vos circwncgcnle, >!0«

supersliliniic. Eani enini aquaiii, coiiiactu sanclifica- invitas infirmilas domi manere coi;A'e!.

tam, projiciebanl in stiucm lignorum ab lioslibus His accédai quod in circi'rii;,v-!alionc area; Dei
posiiani, speranles ila divinilus liberaii. Quod et fa- ( ad cujus porlaiioncm mirabiila operatus est Domi-

cinni est, Deo lune in slrueni illam ignem inimiueiile. nus [Jos. m, YI, 1 lieg. IV, V, VI, 11
; Reg. VI, ;

Simili pieiale patres monasierii in scopulo, cum pu- 2, 5 ] ) circumferebanturcliam imagines angelorinn :

teum in magnam dliiiudinem effodissent, nec aqnam Siirrexit cniin David et abiil , et universus poputus qni

invcnirent, imaginem abbniis Theodosii in puleum erant cum eo de viris Juda, nt addiicerenl arcam Dei
demiserunl, nt per ipsum Deus aquam darel : et mox super quam invocatum est nomen Domini exercituum,
aqua diniidium pulei implevit. Tosiis est Joannes sedentis in chcrubim super eam.... David auicm cl om-
Eviralns [sive Moschus] in Pralo spirituali, cap. 48). nis Israël ludebanl coram Domino in omnibus liguis
(

Est et alicubi mos (Freder.[Sehenckius], ibidem, fabrefaclis, et cillmris, et lyris, et tympanis, et sislris,

[ iibi noi. 29] ) , ut agricolse staiis dicbus divorum et crjmbalis.

imagines, inconditis clamoribus , ruslicoque strepitu, Quare desinant bseretici nobis objieere ex Barnch

peragros, arva, sala, praUiquc, baJMlantcs et circuni- (cap. VI, 25) : Sine pedibus in liiimeris portnnlur, cum
ferentes, bine magnum sibi spondeanl pro\enlum : id de idolis, sive falsis diis , ab co dictum sit.

cre"danlque solum illnd malignius responsurum, quod De modo agendi proçessiones scripsit opusculum
liiijusraodi non excepeiit divorum gesialionem. Dionysius (^artliusianus ( loni. 1 ) (1).

Quos igiuir imagines circumferre juval, uiantur

CAPUT XXXY.
moiieslia et religione chrisliana , cilra supersiiiionis

et insolenlia: nolani. Noscnim non dubilamus quin De superslitionibu^ cavendis ulterius disserilur.

Deus, inicr sancios suos, habeat peculiares pro pluvia

Cxterum, ail Gregorius decinius ( in sexio [Decre-
impelranda palronos. Qualis est Brnndusii S. Tbeo-
lalium] de Offic. ordinarii, c. 2), deteslabilem abusum
dorus martyr, cujus aduslum corpus, ul scribit Ro-
liorr-endœ indevoliotiis illorum qui crucis, bealœ Murim
berlus de Licio, episcopus aquinas ( De Laudib. san-
virgiiiis, aliorumque sanctorum imagines seu statuas
clorum, sermone 40 ) , cum proccssionibus et lilaniis
irreverenii ausu tractantes, eus in aggravationem ces-
lionoratur : cl s;cpe eodem die pluvia decœlo desccH-
sationis-a divinis, prosternunl in terram, et urticis spi-
dii. Sed si quid admisceaiur falsse religionis, in epi-
nisque supponunt (i), penitus reprobantes : aliquid laie
scopi auctoriiale corrigendum est.

CAPCT XXXIV. (1) Idem argumentum tractarunt Nicolaus Serariiis , et

Jacobus Gretzerus , ambo e socielate Jesu. Item Cbrislia-
nus Lupus , Auguslinianus , doctor lovaniensis , qui et
Imaginum in supplicalione circumgeslalio a superslitiotie qua;stioneni , suc tempère animosius agitalain , discussil :
coiUra hœrelicos defendiiur. num videlicel sanctorum im.igiiies iii supplicalione puljlica,
cum veiierabili sacramentn corporis Douiini circumferre
liceat. Sed el Jacobus Eveillon , canonicus andcgaveusis,
Quod auleni majores nosiriinsupplicationibus suis scripsit De proccssionibus ecclcsiusticis librum ; in qiio
omni pielate plenissiniis, sacras imagines circumge- canim institutio , signijicatio ordo cl ritns ex sacris
,

Scriptwis , concitiis, et lariérum auctonmi scriplis, expli-

slaverinl, palet ex Beda , in Historia gentis su;c, qui
cantur. Paiis. apud Matthœmn Guillemot , 1641, in 8°, pag.
( in lib. 1, c. 25 ) scribit Augustinum et socios ejus, 519.
(2) Id factum est Leodii anno 1213 et sequenli , post-
viros ( ul ferlur ) ferme quadraginla, venisse ad Edil- quam eam urbem ceperai, diri^merat el catliedralcm ,

bertum regcm Canliorum ( sive Cantuariorum), non li. LanilKTti basilicam lOlliieral Henricus Brabanti.-e dux,
ejus nominis |)rimus, ob coiilroversiam cum Hugijne l'etra-
dsemoniaca, sed divina virtule pr.i,ditos, cruccni pro pontio , antistite leodicensi qui illi sacris iiHortlixit
,

vexillo lerenies argenleam, et
vatoris in tabula dcpiclam
sua siniul et eonmi propier quos et ad quos vénérant,
salute alerna. Ptursus scribit eos dorovernensi (1)
prenait ceux qu'on trouvait dans leurs lits et on s'en sai-
sissait.Telles étaient, si je ne me trompe, les prises de
imaginem Domini Sal- « convocalo Hoii concilio omnium pr»latorum su;e diœce-
sis .... Decretumque est in ipso concilio, ul imago crucis,
, litaniasquc canenlès pro
cl sanctorum reliquise spinis circumdalce in omni prosler-
nanuir ecclesia , lotins diQ:^esis organa suspendaniur
fcstivisque diebus liai proclamatio pro diclo scelere ....
Primo igitur in majori ecclesia imago Christi est ileposita,
el sanctorum 'f heodardi el Maklabmtœ virginis reliquia; ....
ad ejus doxteram suul posit;e : ad sinislram vero l'etri el
Andoleli i el sancti l'Ioriberti eiiscopi el conl'es.soris . . .

ceux de Nevei-s que les statuts réprouvent. Sed neque .... per annum et ilimidium, minus diebus 11
(1) Canliorum niciropoli , diclce deiiide Canluariae in majori ecclesia solenuiis divinorum lacta fuit celeliratio.
Ançlis Canterbury. Acta .sitnl li;rc anno 597. Nil babet Sed, dictis horis reyularibus, intrabat convenlus bcati
ecciesiactica historia pulclirius isto virorum aposlolicorum m jEgidii basilicam , expletoque lllic divino misse ofticio, et
Ângliam appuisu. data benediciione , iûduius ad ha:c sucris , com[Aosisque
 81) LIBER II. CAP. XXXVI 90

fieri (te artero dislrkiiiis prohibemus : stalueitles til in CAPCT XXXVI.

eos tjui coiilra (eceriiil , ullrix jiioct'dal dura scnlejUia, Ctira superstilionem unam tancii imaginem prœ alia

quie delinquenUs sic puniat graviter quod alios a $imi- ejusdem celebriorem esse, neque hic audiendos esse

lium pra'sitmplione contpescat. liœrelicon.

Scd oiiuiiiiiii scolciaiissimc peccant malcfici, vcnc- Vcruin quod mcmoria sanclorum qnibusdam lo-
ftci cl sag;i\ ad iiicanialioncs, vcneficia cl alla id gc- tis in sulemniori babealur boiiorc quam alibi, non

iius lioircnda sacris imaginibus abuiciilcs (

Preder. dcbuit a scctariis qnibusdam trabi in argumcnlum
Schenkius, de Imag., e. 15) ; scd qux Icgalibus cano- idulolatrix cl superstilionis, sed potius divinaî be-

î niciS(iuo pa'iiis l'iieriiil cxpianda. ncficenti.1!, qu;c { sicut cxperienlia abundc lesiaiur)

Neqiie minus peccavil qui iniagincm (quainvis non niagis une ioco niiral)ilem se osieiidil in sanctis quam
sacraui ) carbone in legula piciaui baplizavil sul) no- alio. Cujus si rationem qu;eras , dico vcibis Augu;
niinc pnellic ,
quam in su! amorem illicere volebai. stini (epiit. 157) : « Lbiiiue quidcin Dcus est, et
Conlra quem scripsil ad officialem lornacenscm JE^i- nullo coniinetur vel includitur ioco, qui condidit om-
Oins Carlerius (I), decanus canieraccnsis ( In Sporia nia, et cum a veris adoiaioribus in spiritu et veriiale

fragment.). oporiet adorari ( Joan., IV, 2i ), ut in occuito cxau-

Poslrenio', sicut synodus canieraccnsis, sub Ma- diens, in occuilo ctiam justilicet et coronet. Verum-
ximiiiano (2) arcbiepiscopo primo celebrala (5), lamen ad ista qux bominibus visil>ilitcr nota sunl,
abominandam dicit ( De sanciis, c. 6 esse vaniiaicra ) quis polesl ejus consilium perscnilari quare in aliis

cl supcrsiitioncm corum qui ctrlo pollicentur non ex locis bacc nnracula fiant, in aliis non fiant? > Et post-
liac viia migraluros sine pœniienlia cl sacramcniis, ea : I Non in omnibus mcmoriis sanclorum ista fieri

qui bimc illumve ex divis coluerinl ; sic eiiam vanis- voluit ille qui dividit propria (I Cor., XII, 11 ) uni-
sima; superstilionis arguendimi est, si quid laie sacris cuique proul vull. » Refcrl islud Augusiinus ad in-
imaginibus alicubi subscriplum babealur (i). Valcant scruiabiie Dei judicium, qui sicut non omnibus sanctis
igitur de Christophoro carmina :
déditeamdem graliam ila non in omnibus locis per ,

Cliristophorc sanclc , virtutes sunl libi tanta; : eumdem sanctum pariformiler operari decrevit. Sicut
Qui le niane vident , nocturno lenipore rident. cum in terris videretur in Caplianiaum multa mira- ,

Et, •
cula fecit ( Luc. IV, 25 ) qux in Nazareth ope-
Christophori sancii speciem quicumque luetur, rari noluit ipse ,
qui non propter locum gentem
Ista nempe die non morte mata morietur.
sed propier gentem locum ( il Macliab., V, 19 )

Item, elegit. Igilnr loca locis prœponuntur, « ul ex ipsorum

locorum admonilione major ;\ffccius exurgal ad acuen-
Oirisloplioruin videas : postea tutus eas.
dam cbariialem {Aug., [tib.] XX, cont. Faust., c. 21),

manibus, eçrediebatur presbyter, clerique conventu cir- et inillosquosimitari poscimus, et in illumquo adju-
cumdalus , ibat sic ad tempii médium et omiies corim :
vante possumus » (1). Ut raerito synodus gangrensis
prœdiclis procumbentes reliquiis, cum mullis lacrjmosis
suspiriis banc aute facicra Dei cura.precibus queritnoiiiam ( can. 20 ) dixerit : « Si quis superbia; usus affectu
deponebant « Aspice, Domine, de sede saucta tua, et co-
:
convenlus abominatur, qui ad confessiones raarlyrum
gita de nobis» aliaque ex psalmis LXXIX l,xxx\ , et ,

Hierem. XI, XVll, XXll. etc. Sic auctor vit* s. Odibœ celebrantur, et ministeria qua; in eis fiunl simul cum
lip. III , cap. S, cl scq. , et ex eo ^Egidius , abbas Aureœ
eonim niemoriis execraïur, anaibema sil. » Plura
ValHs-, ac Reaerus, Leodii monachus, ipsi quoque rei
gests aequales, Jomo 11 cliapeavitli pp. 211, 212. Porro contra impietatem bujus et similinm assertionura af-
relala ducis cbde, seu Hugonis Victoria, quant leodicusis ferenda essent, sed dixi in inilio libri secundi me de
Eccicsia die 15 oeloliris, lilulo liimnphi s. Lumbcrli quo- ,

lanuis, ut miraculo parlam célébrât, subdit jEgidius, ibid., imaginibus non scriplurum contra bœreticos ( lege
pag. 2Ô2. <i Dux , llaudrensi comité compelïente , veiiil Apologet, Lindani et siinilia). Ubi tameii, quod necisia
Leodiuni (anno 1214] |ira;sulique, et majorum domus pro-
nus vesligiis, tandem absolutus est , onmes manu propria prorsus intacia reliquerinl, pariicularia quœdain ab
pr;efalas relevans reliquias de pulvere |)avimenli.» Eum- eis notala, in quibus catbolici simpliciores facile de-
dem morem iu Francia et Lolhariiigia obtinuisse docet
Ednnmdus Martine, de anliquis Eccledœ Ritibus libro III , ci'pii laberenlur, non pr;eieribo ,
quod liœc specialim
pp. 429. 450. ad noslrum inslitutum pertineanl. Cseterum blasplic-
(I) Vixii ille medio seculo XV adfuilque concilio basi-
leensi. mias corum pontra omnes sacras imagines earumque
f2) Cognomeuto de Bergis. multiplicem honorera pr;eiereo, quod a inultis prx-
(31 Anno loCo.
scntis Ecclesixdocioribus, ut aniiqniorcsprxiercam,
(4) Et in superslitionum classem referenda mibi vide'lur
recepia olim , ad arcendain epilepsiam , consuetudo defe- sint rcfutatœ.'quodque jam ante piaefalus sim me de
rendi scliedam , in qua exarati hi versus :
abusibus et ,significationibus,non ad ba!reticos,sed ru-
caspar fcrl nuirrlmm, llius Melchior , Ballliasar aurum. des calholicos scriplurum. Alioquin quis Cuis lorci,
Hœc tria quia ecum porlubil nomina regiim ,
Solvilur a tnorbo , christi pielate , caduco. Idem , serm. 286, (i/. 39, de Diversis , in nata-
(1)
li ss. Gervasii et rrulusii , n. 5 : « Non cessai Deus si-
Hos refert Fernelius , agens de occultis morborum tesiari et novil quoniodo ipsa miracula sua debeat com-
:

causis: addens audilos a se theologos, qui rem inrioxlam nieudare. Novit ogere , ut uiagiiilicenlur : novit agere, ne
censerenl. An omiie supeislilionis pehculum absit a per- vilescant. Non omnibus dunat per martyres sanitatein :
vulgalis etiamnum schedulis , quibus appinguntur irium sed omnibus marlyrum immorlalita-
prouiiuil iiiiitatoribus
,
ut vocanl, regum capila, et eas gestanlibus incolumitas tcm. Quod non omnibus det , non quarat , cui non dat:
a variis- inorbis ac fascinis promiltitur , examinari cuperem neo nmrniuretadversus cum, quia non dat , ut det quod
ab Ei'desiae proceribus. in Une promisll. »
91 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 92

si nobis contra impura hxrcticorum ora clamandum gentes irrisit Cleniens Âlcxandrinus ( oral, ad gent.) :

furet pro legiiimo iinaginum usu ? Deinde nimis longa i Praxitcles, iiiquit, ut déclarât Posidippus in libro
foret isla iraclaiio. Nam in permuliis nos circa earura de Cnidio, Veneris Ciiidiae consiruens imaginem, fe-
usum supersillionis et idololalrix accusare non ve- cii eam forma similem Cratince quani amabat, ut ad-

renlur, imo vero eo malilia quorumdam processit, ut orarent miseri amicam Praxiielis. Cum floreret aulem
cliam rideaiit circiimgesiaijonem sacrosancix eucha- Phryne,mereirix lbespiaca,pictores omnes imitabanlur
risliœ, et hoiioreni queni caliiolici tremeiido sacra- Veneris imaginem ad Phrynes pulchritudinem. Sicut
mento impendimus, dum circumferlur. Sic non solum rursus lapicidaequoque Mercurios efflngebant Alhenis
imiiantur Micliol, quae Davidem deridebat saltanlein ad Alcibiadem. Restai nunc luuin adbiberi judicium
aille arcam Dei ( Il lieg., VI, 20 ; I Par., XV, 29 ),
si velis eiiara adorare merciriccs? » Arnobius Afer,
sed inipietale niiiltuni superant. Ipsa enim Davidem qui anno 500 vixit ( scribit enim libro 1 : i Treccnli
lino indutum et arcam deducentem cum jubilo etsaitu sunt anni ferme, minus ,,vel plusaliquid, ex quo cœ-
despexit in corde suc, iii vero eiiam sannis et menda- pimus esse chrisiiaiii et terrarum in orbe censeri »),

ciis impetuiU in supplicatione honorâmes Dominum is non minori eleganlia idem annotât : « Qaid ego,
Deura suum. Sed qui jam nolunt fleciere genua eu- inquit ( lib. YI advers. gent.), diis datas falces et

charisiia;, vel inviti ea flectenl in die judicii, juxta fuscinas rideo ? quid cornua, malleos et galeros? cum
Aposlolum ( Rom. XIV, 10 ) : Omnes stabimus anle simulacra quaedam sciani cerloruni esse hominum
tribunal Cliristi; scriptum est enim ( Isa. XLV, 24 ): formas et infamium lineamenia nierelricum.» Deiiidc
Vivo ego, dicil Domimts, quoniam mihi fleclelur omne idem prosequiiur iisdem fcre exemplis quibus Cle-
genu. Ex his nonnulli, ob vigesimum copul Exodi, niens presbyter.
damnant omnem usum iraaginum ( I lieg., XIX, 13), Dédit autem non iramerito olim lasciviiB sux pœ-
at Michol ne in veleri quidem lege eas damnavit, nas pictor quidam, quod Salvatoremadsimiliiudinem
sed slatuam cum piliscaprarum ad caput pro Davide Jovis impingere proesumpsisset : arefacia est enim
in leclo posuit, ut eum a Saule salvaret. nianus ejus. Quem tamen postea peccatuni suum con-
CAPUT XXXVII. l'essura sanavil Geniiadius patriarcha, ul refert Nice-
phorus (1) {Hist. eccL, lib. unie, mm. 465), et Tiieo-
Lusciviam omnem vitandam esse in sacris imaginibus.
dorus Lect., (lib. I ).
Quod ad lasciviam atlinetpiclurarum, sicdeeasla-
Summa ilaque diligenlia adlaborandum est ab iis
tuit nostri lemporis œcumenica synodus {sess. XXV):
qui populo prœsunl, ne oa figura, liabilu alque ornalu
I Oniiiis denique lascivia vitetur, ita ut procaci ve-
imagines oculis ingerantur, ut non ad pielatem bouli-
niislate imagines non pingantur nec ornenlur. Tanla
nes informent, sed polius ad libidinem, superbiam,
circa liœc diligenlia cl cura adliibeatur ut nibil inor-
curiositalem aliaque vitia provocenl ; sicque ca-
dinalum aut prœposiere et tumuliuarie acconmioda-
lumniaî et blaspbemi;e locus relinqualur hœreticis,
tiitii, nibil profanum nibilque inbonestum appareat
qui undequaque quïcrunt calumniic elblaspheiniaioc-
cum domum Dei deceat sancliludo {
Psal. 92 ,
casiones. Pulchre sane scribit Ad can. 20 syn. gaH-
(

5 ). Ul crgo sacris divorum imaginibus honor et ve-

grens.) Quinctinus Heduus (2) : i Infâmes et volu-
ncralio major impendalur ( Frcder. Schenckius, de
piuosx' picturse nullo debent in cbristianorum loco
Imng., capp. 12, 13),oporlet eas sic depiiigi ,
nuncprincipuni privatoruinque
videri; qiialibusiamen
scuipi et el'ligiari, ut quosdam veiiit igniculos in ho-
pulant bortos et aides oriiari , ne lemplis quidem no-
minuni pccioribus succeiulanl ; omni levilaiis alqne
slris ab hac lurpitudine liberis. Quodque detestabilius
lascivire quod coniuentium oculos offendere queat divorum imaginibus lascivirc
est, in figurandis ipsis
offendicnlo sublato.
non verentur pictores, ut in sacerriina eeoTixu virgine
Visa; quandoque sunt in locis ubi non decuit divo-
pingenda, in lugeiitc pœnitcnte Magdalena sanclis-
rum imagines viventium adhuc hominum ora vultiis-
que caiteris mulicribus aut virginibus efforraandis.Et,
qiie referre, ui hoc umbraiico velamento illorum quos
amabant eHigie pascerenl oculos. llic fucus eliminari Porro nuUum piaculum sit , si periti pictores, more apud
eos recepto , enigiem sui posleris relinquant in Ogura
proliiberiquc débet, vclut pesiiferum iliecebrosx co- aliqna , qua; iiai's (non prascipiia) sit imaginis sacrse. Nam
i(j fertiiduni non est in prœcipuis figuris iœaginum , vires
gilaiionis iirilamenium. Nam ad bunc modum imagi-
sanctos exUibenlium, quales in basilica principe neapoli-
nibus abiiti nef;iriuni est (I). Hac sane de causa eliaui lana S))ectanlur , a lieorgio Vasario depicloe, genlemque
fitrnesiam représentantes. Lege Pompeii S.irnelli , vigi-
(1) Himc abtisum
contrario facto scite anleverlil |iius edit. renet. 1716.
liensis episcopi, Lettere Ecclesiasliclie,
quidam Ariar.i iii regno iieapolilano «piscopus cujus ,

t. 111, p. 17.
ofjora struelum est B. Mariae virginis sacelluni, pars lenipli
(1) Non illescliismalicus, et paruni accuratus XIV se-
divi Nazarii in Mi'igcUina Jaoobi Sannazarii carminilius
sed \ir sanclus, et patriarcha CPoUlanus,
,
cnli scrip'or :
aliqiiolios celebrata. Visilur illic LeoiiarJi de Pisloia , co-
de quo supra , pag. 27.
Icbcrrimi pictoris , opus, archangelus Micbaël cacodaînio-
(2) Joannes Quinlin, Auguslodunl in Burgundia iiatus
ncniiranstigens faciès aulem cacodxmonis, ita jubente
jan. 1500, juris canoniei professer Luleliœ Parisiorum
:

2f) :
meniorato aiuistitc, (!X|iriniil l'acieni nobilis, at nefariï
matronae , quae impuro aniore in priKsuleni arseral ; naui 153G, obiiia aRrilis 1361, ibidem sepullus ad S. Joannem
laleranensem. Est inter varia ejus de jure ecclesiasiico
ille facinus detestatus, iinaginem ita contici voluil , ut
opéra , smodiis gtmgrensis , evungelicœ promiUgationis
diabolo sil
anno circUer 500 congregata, jam toi abiere seeaia, si'cM
'
prinui liominis fucies , cl pulchro pectore virgo : prwscnlis errures , muliasqtie tnultonim superstiliones el
Puslrenm iintiumi curpore prislis. immrlates condemntins ; explicata commentariolis. Edidit
{Mneid. m.) Weclielius, Lulctiie l'aris. liOO, la 4».
03 SUPPLEM. AD C\P. XXXVII LIB. II.
91
quoil omnibus csl cxccrnliilius hlasplioiniis, inelîabilo natiiralis pudor geniibus omnibus , iiicumque poiilis,
cœn:i' cloiniiiicx niysterinni griipliiile plcnmi'nic sic pcrsuasit.

roilililnr, ui ab azotorimi (\) syuiposiodislarc non vi- III. Atquc liis finibus arctatur pcrmissa in virili cor-

dcadir. > Eailcni est adnioniiio Fianeisci Ilorantii pore nudilas : ncque salis oastx sunl ironcs quas
{in Loc. caillot, cont. Ciilvin. scripl.Jib. Il, cap. 27): impuboruni partes naturaies ostendunl : uii nec illa;

I Imagines, ait, Clirisli mcniincrimus compicuc bo- qua; partes casdem , velut ex qnadam necessilaie ,

ncsialis ac rcligionis, non periiiti luxns excmplaiia monstrant in viro adulto ,

pula in palriarclia Noo
esse. Qtiarc omni piuloie el vciecimdia adspersas esse casu inebrialo. Veruni bas icônes non ausim propric
niagnopcre convenil. Qniil connnunc Virgini sanctis- lascivas dicere , ncque itidem illas quibus angcii ,

sima', puiliciti.x numcris omnibus pcrfcctx alqne puerili forma , imdi anlrorsuin exbibenlur. Tamen
cxploi;e cuni ornalu illo pcnc dixerim mcrelricio ? omnes , lioc articule notalao , non carcnt pericuie ,

Qiiid sanctis n)artyribusCtiristii]ue confcssoribus ctim quod pii quique in poslcrum tolli vehementer exo-
plusquam profane apparatu [i)"! piani.

I IV. In banc , non iascivarum , sed pcriculosarum

SUPPLEMENTUM imaginum classent referendai videntur illaî qua; pu-
AD CAPUT XXXVII LIB. II. dendani quidem nuditatem continent , sed forma ad-
niodum exiguaaciniperfecta, ut minus oculos ferianl.
Arccndam esse a sacris et aiils qiiibuscunique
Mis junge grandiores imagines ac picturas estera
imaginibus omnem lasciviam probatu racillinium csl :
, ,

non perinde nudas , in quibus inlioiiesta niembra vel modica

al facile iheoriam bic figere, seu cri- ,

fronde obducuntur vel simili aliquo artiCcio dissi-

térium statuere quo dignoscatur qua; imagines pro ,

niiilanlur. In bis certe nonnulla verecundise ratio

lascivis , aut non iasciris, liabendx sinl. Ego sequen-
liabiia est non lamen oflendicidum omne snblatum
tia mcditatus sum ,
quse dociiorum censurx plane :
;

subjicio. vix tollendum aliter quam adjecto latiore panne , ut

l'aclum in opère LipsiideCruce.
I. Piclurae la&civia sita est pôiissimum in flguris
humanorum corporum nec enim adeo menlem coni- V. Aut ebscœnae nuditatis genus est, aut quiddam
;

niovent ese quibus exprimuntur aniniantia bruia :

illa pejus, dum ea ,
qux serio velanda fuerant , pel-

11* vcro nndequaque honestaî erunt, lucida lela vestiuntur qualeni aliquando latini ven-
si nec appareant ,

mcmbra Uira tcxlilem appellaruni (1).

sobolis procreaiioni depuiata , nec animalia
ipsa quidquam agerc videanlur quod ad gignendi VI. Major est in leminaruni ,
quam virorum, ima.
actum periineai. Conlra lubrica; censendœ suni illoe
ginibiis occasio ruinae ; lum ob celorcm , molliliem ,

qux vel coilum besliarum, vel partes ei deservientes, ac denique pulcliritudinem inferiori sexui propriam :

prxsertim turpiler commoias, dediia opéra , speclan- lum qued boneslas jubeat in illis, non obscœna solum
das exbibenl. Exdem brulorum parles, cilra affe-
mcmbra, sed ubera quoque, saltem ordinarie,

ctaiionem alque ad solani figurœ integritalem velari.

, , ex-
pressx, imaginem, ni quidem opiner, lascivam non Vil. Cxierum nemo reprelicndat , si pingalur vel

facient : nialira eas lamen ,

quantum fieri potest',
beaia Virgo Filium , vel niulicr illa damnatuni famé
ôculis snbduci. patrem in carcere lactans .-
modo utrebiquo dcco<

H. Nudilas, in corporis humani figuris , nec oronis rum servetur, el sufficicns adliibeatur cautela.

lasciva est, nec sola. Non omnis quidem nam prê- VIII. Indulgi'ndum aliquid iis qui figuras anale-
;

ter faciem cl manus plcraque mcmbra non indecore micas delineant ,

pingunt, scuipunt, aut quacumque
,

visui possunl ofTerri : alioquin onines fere crucifixi ralione effingunt : perinde ut aspectus , lactusque ,

Doraini imagines e conspectu lidelium essent auferen- alioquin impudici , chirurgis interdum permiiluntur.

daî. Pleraque dixi niembra , non autem ea , aut eo- At biset illis ncfas est ultra necessilatemprogredi.

rum adniodum vicina, quse primi parentes nostri post !^ IX. Mulia hislorici pudice narrant ,
qua; pictoribiis

magnum illud peccatum abdiderunt , cl abdenda esse turpe sil arte sua repra'sentare ; ac primum quidem
scelera emnia cum castiiate pugnantia : dcinde et li-

(I) Reclius, asolornm, id est, prodigornm, luxurioso- citas inler conjiiges blanditias ,
qua;, ut notât Au-
nini, helluomiDi. gustinus erubescunt videri , tametsi non crubescant
,
(i) De laxu vitando in sanctonim iconibus scrmo rccur-
ret inferius capite 40 de Uidicro iis non admisceado, cap.
:
sciri. Alque idem esio de naturalibus quibusdani ne-
42. Hic monere visum est, abslincndum quoque a puerili- cessitatibus judicium.
biis, et ignobiUbiis figmentis, qiiibus res sacras dehoneslarl
necessc est : veluli si, Hebrœis marc ruinum iraiiseunli- X. Non sola nuditate lascivia picturis inducilur
,

bus , pucllus matri lectas e siccalo fundo conchas oderat : sed lurpibus etiamgcsticulationibiis , inimodesie cor-
si Jésus puer Joannis lagnellum permulceal aut huic in- :

sideat , spalharium agento Joanne et fœnuni agno porri-

porum situ ,
procaci vultii , demuin iis omnibus qii.-n
,

gente si Domino cum Maria loqucnle , et Martha soro-

: ,
prurientis ad libidinem , seu viri , seu feniin;c , spe-
ris ministerium exposcenle, fells, occasione usas, admo-
lam igni carnem assandam subripial. Quanquara enim ciem animis ingerunt.
nujusraodi piclura; in privatis œdilius tolerari possint XI. DelcstandaimprimisartilicumilIorum nequitia
minime tamen eas dec.et in lemplis collocari , ubi nil débet
obtulibus UdeUum patere'quod pictatem non spirel, nibil
quod sanctsE nostra) rebgionis gravitatem ac majestatem (1) Sic indiila; raulieres Seneca; , coiUrov. 13, dicuntur
inuniauat. (I paulo obsca'nius ,
quam posita vesle, uuds. »
 95 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 96

qui , imagine , etiam in speciem lioncsta , turpia cogi- satyra I ). i Dicite , ait ilie , potitificeS , in sancto quid

tandi ansam de indiislria subministrant , operam dan- aurum?» Ego auiem dico Dicite, paupcres (non
facit :

les ut picia labella plura sigiiificet quam conlincat. enim attendu versum sedscnsum ) dicite inquam , , ,

XII. De nudis , seu veierum, seu receniioruni arli- pauperes , si tamen pauperes , insancloquid facit au-
ncuiii staluis , ils maxime ,
qu.-e artis miracula pulan- rum ? El quidem alia cau.sa est cpiscoporum , alla mo-
liir , qiiid dicaiii ? Mulilaii illas , aul confringi , nun- nacborura. Scinuis namque quod illi , sapieniibus et
qnam sivcriiucarum possessores , in quibus fuere viri insipienlibus debilorcscumsinl (/iom. 1 , 14 [et Pon-
pietaie insignes, ex. g., Cosmas Medicaeus , Etruriae tificale in consecralionc episcopi ] ) , carnaiis populi

dux , ejus nominis teriius. Aiunt easdem liodicrnis devotionem ,

quia spirilualibus non possunl , corpora-
siaiiiariis , ad jusiam arluum proporiionem assequen- libus excitant ornamenlis. Nos vero ,
qui jam de po-
dani, prope iiecessarias esse. Cupio saliem , cl cu- pulo exiviraus, qui mundi quseque preliosa ac specio-
pienlalii mecum,oblegi inaliisqu:ienec inspicereopus, sa pro Chrislo reliquimus ,
qui omnia pulchre lucen-
iifc fas est iniilaii. Neqne diibilo ,
qiiin piis omnibus tia , canore raulccntia , suave oleniia , dulce sapien-
probelur factum Liidovici Magni ,
qui ad bonam frugem tia , tactu placeniia , cuncta dcnique obleciamenia
serio convcrsus , iiujusniodi simulacris , olim suo jussu corporea arbilrali sumus ut slercora , ul Cliristum lu-

elaboraiis , et in regia versaliensi collocalis , marmo- crifaciamus ,

quorum ,
quaeso , in bis devotionem ex-
reas zonas , vitem simulâmes , circumdari prœcepil. cilare inlendimus? Quem , inquam , ex bis fruclum
requirimus , siultorum admiraiionem an siniplicium
CAPUT XXXVIII. ,

oblectationem? Ponuntur debinc in ecclesia gemmaiie,

Profana non esse saçris imaginibus admiscenda , nec
non coronae , sed rolDe , circumseptœ lampadibus , sed
in temptis , ticc in munasleriis.
non minus fulgentes inserlis iapidibus. Cernimus et
Jamvero et boc nolatu dignum est , quod trideniina pio candelabris arbores quasdam ereclas , mullo aeris
synodus subjungil : t Nihil profanum , niliilque in- pondère , miro artilicis opère fabrefaclas , nec magis
hunesliim appareat , cura domum Dei deceai sancti- coruscanles superposilis lucernis , quam suis gemmis.
tudo 1
( psal. CXII, 5. ) ; contra ces qui in ecclesiis Quid pillas in bis omnibus quscriiur pœnitentiura
,

profana sacris admiscent. Quorum etiam temerarios coinpunctio an inluenlium admiratio? vanitas vani-
aiisus relundit sepiima synodus {aclione, 4), ci-
talum sed non vanior quam insanior ! Fulgel Ec-
,

lans beaii patris Nili ad Olympiodorum proconsulem clesia in parietibus, et in pauperibusegel. Suos lapides
epistolam, in qua sicscribitur ; «Scribisnum décorum induit auro cl suos filios nudos deseril. Desumpii-
,

putem , cum in aninio habeas t'ani œdincationcm in bus egenorum servilur oculis divilum. Inveniunl cu-
honorem sanctorum martyrum, ejusque qui par eo- riosi quo delecleiUur et non inveniunl miseri quo
,

rum testata certamina , labores et sudores prœdica- susienicniur. Denique quid hœc ad pauperes, ad mo-
lus est Cbristus ut imagines in sacro loco oninige-
,
nacbos , ad spiriluales viros ? Nisi forte ei hic adver-
narum animanlium per parietes undique fieri cures ;
sus rnemoraium poeta; versiculum prophelicus ille
bas quidem a dextra parte , illas vero a sinistris ; quo respondeatur psat. 25 8 : Domine dilexi de-
( , ) ,

speciatores per terram casses , apud eosque lepores corem domus tiix, ellocum habilalionisgloriaelux.
et capreas, circumcursantcs venalores fugieniia ani-
Asseniio. Patiamur et hsDC lieri in ecclesia ;
quia eisi
malia velociier cum canibus insequentes videant : in
noxia sinl vanis et avaris non tamen simplicibus et
,

mari vero emissa relia , omneque genus pisciura ca-

devoiis. Ca>teriim in clausiris, coram Jugentibus fra-
ptura , in terramque piscatorum nianibus educium :
tribus ,
quid facit illa ridiculosa monstruositas , mira
prxierca , ex gypso omne id ,
quod oculos pascere quœdamdeforrais formosilas , ac formosa deformilas?
poiest , effectum , idque in domo Dei conlemplentur. Quid ibi immundaî simix? Quid feri leones ? Quid
Nequaquara , sed in vulgari domo raille cruces figi monslro^i cenlauri ? Quid semiliomines ? Quid macu-
quam historins avium jumenlorum et serpeniium ,
losoe ligrides ? Quid milites pugnantes ? Quid venalo-
germinumque malim. Ego vero ad scripta sic respon- res libicinaiiies ? Yideas sub uno capile corpora mul-
deo puérile plane esse et slultum, ejuscemodi rébus
uno corpore capila multa. Cernilur
,
ta : et rursus in
oculos fidelium fascinarc velle i.
bine in quadrupède cauda serpentis , illinc in pisce
Beaiissinnis auiem Bernardus vehemens est in re- praîferlequum capram
capul quadrupedis. Ibi btslia ,

prebendendo in monasleriis eliara simiptuosas et cu-

irahens rétro dimidiam : equum
bic cornuluni animal
riosas depicliones. Sic enim liabei apologia cjus ad Tammulia denique, lamque mira
gesiai poslerius(l).
Guillelmum abbatem S. Theodorici ( sub ftncm ) :
divei'sarum formarum ubique varietas apparei «t ,

€ Omitto oraioriorum immensas altitudines, immo-

magis légère libeat in marmoribus quam in codjci- ,

de ratas longitudines , supervacuas latitudines sum-

,
bus ; toiumque diera occupare , singula isla miraudo,
piuosas depolitiones curiosas depicliones quse dura
, : ,
quam m Icge Dei meditando. Pro Deum! sinonpudet
orantium in se rétorquent aspeclum ,• impediunt et
affeclum : et mibi quodani modo reprœseniant anii- (1) Talibus monstris adhuc referlœ sunl veUistœ sellse
chor.iles iii variis monasleriis , et canonicornm colleglis
quum riium Judxorum. Sed esio , fiant hsec ad ho- veluli Lovanii in liasilica primaria S. Pétri : et jiixia Lova-
norem Dei : illud auicm inlerrogo , monachus mona- nium in xde cœlestinoruni Hevcileaî. Ut paulalin) aLiient
hv. migs plus valuil arlis incrcmenlum
, et gustus arli-
chos , quod in gentilibus gentilis arguebat (Persius ficum quam omaes piorum querimonise.
,
(»7 LIBER II. CAP XXXXI. go

iiiopiiarnm , ciir vcl non pigel cxpensaruin? » Hacle- Nenio aulem arhilreliir profanamesse pieiurani, si
Ifniis Itcniardiis ,
quîs se honeste et linniiliicr preoaiiiein appingi on-
Cni coiisonliuiii in st^liilis suis patres carlhnsinni : piat in ea iniagine , (|iiain in sni ineinciriain ecclisi*
I Tapoila , iiKiiiliiiit ( iiovonim Slatiilonim parle 11, relinquil (1). Meininienim nio , euni velnslaiis ima-
top. 2), univcrsa, ei cussini ( hoc est pulvinaria) pi- gines aliquot recenserem ( supra , capp. VI rt XIV ),
cltirali, vel alias ciiriosi, in iisii non liaboaiilur : soi! duas ellani ainiolasse, qn;e banc ohservaiionem velut
cl pictnre cnriosaî , iibi sine seandalo fieri poierit aniiqnissiniain pluriinuni conuneiidant.

de noslris eccK'siis et doinibns oiadanle.r : cl novx CAPUT XXXIX.

de cx'tero fieri non periuittanltir. » El riirsns in sla-
Sanclorum imaginibus religicse altaria ornari.
lulis leiiiie compilalionis {
cap. lerlio) « Pielnras et
imagines ciiriosas, jnxia alias ordinaia , in eccicsiis Profana postremo fuit imago, si non h;iereiica,

cl doniibus ordinis, sive in libulis, lapidibus, paiicli- quam Paidus cl Macarins (2) dicebanlur in aliario
bns, et locis aliis , tan(|uani dcrogantcs et conirarias pnsilnri icmpore sacrilicii. Uoc cnim cum acciperent
snnpiicilali , rusiicilali , cl Immililali iiosiri nrrcpli amcs (
calholiconim ), perculsœ sunt , et animi, et /m-
proposili, rcprehendinuis : et ne de ca}lero liant, gua iiniuscujiisque commota, ni seribil Optalus (ni fine
inliibemns. Jani fadas vero, si commode et sine Icriii libri de Srliismolc donalisiarum). Suspicaïur au-
seandalo lieri possit, lolii et amoveri volumns. Ad- > lem Franciscus Balduinns ( in tertium Optuti) fuisse
verie auiem ad ea Slalnlorum verba : Si commode et laurealam sive prolanam imaginem imperaloris a
sine seandalo fieri possit. quo niissus erat Macarins (3).

Sie eliam ex Bernardi verbis hoc inter alia retinen- Nemo autem suspicetur imaginem hanc forlassis
dum est, quod episcopi et sapieniibns et insipicniibus sacram alicnjus sancli , quam calliolici in aliario ha-
debitores sinl, ideoqiie propler infirmos lolerarc bere nolucrint tenipore sacrificii , eo quod hoc soli
eiiam debcant externuni aliqueni ornatum , servata Deo offeralur. Taie uibil cogitandurn est ; nam velu-
lamcn honesfaie; cuni externus Iiujusmodi ornatus graviorem abusnm perstringit idem Borromœus libre
H. ,

fuerit in ponlificali indumento Aaronis (Eiorf. XX Y), cap. 8. «Cogiiuur, ait, artifices castigare eos qui
perdilœ
lan)»; quosdam eligunt, ut eorum ora et vultus
et in tabernaculo (Exod. XXXVI), ac postremo in sanctorum
iniaguiibus eommnclenl idque tam belle faciunt
:
nt illico" ,

lemplo, ac donio Dci, quam Salomon in parictibus et deprehendantur. (juam arlilicum insaniam in dissiraili gé-
nère nolansPliiiius ( lib. xxxv, cap. 10) narrai piclorem
labulalis per tircuitum sculpsit variis cœlaiuris et laisse unum qui feminaruni suaruni corpora sub dearum
,

torno, facicndo in eis cherubim, et palnias, leones cl nomimbus pingeret. Ncc deerunt lortasse qui dolores,
irasque suas occasione sacraruni reium ultiini eant.
Loves, mala granala, aliasqne varias piciuras. Qnan- Nota
magni artdicis nequitia qui cum prodilorem Judani pinge-
,

quam , si exactius disculiaiur , verisimilius sit in hoc ret eum lecit mimico suo similem. Kt alius quidam
,
fecit
daenionem vultu et ore, quali nomiemo sihi molestus erat
loco sacro nihil laisse profanum : sed et boves, et »
Observât Gorius notari extremis verbis insignem illuni
palnias , inio et lapides , cerlani ulileniqne hahuisse piclorem Michaëleni Angelum Buonarolam, qui
significalioneni ; de quo Sanderus in posteriori libro
m eius nia Geoigio Vasari pag. 747 ) Blasium referenla
Cceseua-
,
(

tem cœremomaruiu magislrum in iiiferno Minois

,
forma ,

de Adoratione iniaginum lionoraria (en;). 5). Non pinxit ad ultionein scoriiniatis ab illo in extremi
,
judicii
sunt ilaque profanœ historise in ecclesiis pingendae picluram impacti. Visitur b»c in sacello sumnii ponlificis •

;
eique niserta esl cymba Cbaronlis, qua misera;
umbraj
qui mos ethnicorum fuit , a chrisiianis repudiandus, lra.|iciuntur quod, e poetse Dantis îH/irno hauslum,
;
a cor-
non imitandus. Cujusniodi fere est, quod Virgllius
datis et piis omnibus iiuprobalur.
(1) Mos luit »vo Mûbmi.atque eliam aliquandiu po«t
( lib. I jEneidos ) ^ncam , in lemplo Cartbaginis a illuni, ut passim iu lemplorum leneslri.s, e latere
[liclarum
Didone condito tolam irojanam historiam depictam tabnlaruni, in iiidulis ad parietes excavatis, alibi,
, reprœ-
senlareniur pii homincs, viri, seu l'eminae, Oexo
popliie
spectasse narrât (1). orautes, appiclis rétro, staniibusque sanctis, quorum
ii no-
mma gerebant.
(1) Verum hanc historiam elhnici pro sacra liabucrunt, ('!) Viri clarissimi, à Constante imp, in .\fricam le-ati
in qiia plerorumque deonini ministeria credel)ant inler- an. 548, aul subséquente, primum ad sublevandas
eleemo-
veiiissC. « Csterum uostris teniporibus maxime daniaanda syius ecclesias , deiude ad borlandos donalislas,
ut in «re-
est inqtiit Fredericus Borromœus, { de Piclura sacra , tibro niiuin tcclesiae redirent.
primo , cap. 5) eorum sive vanitas, sive superbia , qui (ô) Sed, quidquid niendax fama prsdixerit, nulla im-
ul)i rcligiose pieque aliquid facieuduiu locavere
, primuni peraloris imago m
altari posita esl nec quidquam ejus- :

cninium insignia et steuimata sua conspici, et suspendi modi slatuere cUrisliani inipp. soletant. S. Jo.mnes ChVy-
iiUexiquc voluiil iieque in angulo , laciniave aliqua , sed
:
sostomus nec ad lalus lem|ili passas est Eudoxis Augusiaj
in 'parte maxime couspicua et illustri et lortasse plus auri :
siainam coUocari ; lego Sozomeiium, lib. mii. cap. 20.
argentique quam jn reliquum omue opus parti huie in- «Si
, , sacros vultus inhiantibus forte populis inferimus,
inquiebat
sumunt. Stomachantur ante oninia pii honiines a^pectu GriUiaiius lege umca publ. lœtiliœ, cod. libro Xll,
lioc sine
Irubeie , sive planulie allcujus , in cujus extrema ora iro-
.
luiraodico pretio nuntiari excipique sancimus
phajis , coronisquc stenuua iuvolutum fulget ; qualia nun-
actum ju- :

benius ess<! castissimum indigentibus, non muuerariis

:

quam velerum tornices arcusve ornamenta , et cmblemata, esseprajbendum.» Et Tbeodosius, teqe imica de imaginibiis
praiferebant. Moremque liuuc receniem ideo fonasse non tmp. cod. rheodos. « Si quando nostra; statua;, vel ima-
:

admisere paires nostri , quia niorem olim fuisse gentilium gines erigiiutur, seu diebus (ul assolel) festis sive com-
videbaut. Nam eliam apud Uemoslhenem extal repreliensa munibus, adsit judcx sine adorationis ambiliosu fastigio. ..
,

vanitas uuius qui, sacra toga Irabealus, aureas prseferebal Lxcedens cultura liominiim digniiateni superno Numini ,
litlerarum notas , cuni illius nomine qui vestem cani , reservetur.» Consiantinus vero, narrante Eusebio,
dicaiat. Ac diulurno eliam auhe usu excullus quidam, cum de lita
ejKs, lib. IV, cap. 10, « in ipsis regiis...
i:>. erecto statu
insignia ista aruiorum passim l'ulgeutia per sacras œdes vi- pingcbalur, sui'sum iu cmlmn coniemplans,
et precanlis
dcret, dixerat honiincm so esse luilis ingcnii, née libeutor
forma mauiis sursum tollens. Hoc modu cum in labellis se
ingredi iHuc, ubi tanlum armorum clypeorumqnc essel. » Deo suppluantcni repricsenlassel, lego cavil ne ipsius
lit scimus a bonis sacerdotibus rejeclas esse casulas
, alia- effigies III idalorum iciuplis poiicrelur ne ipsa
; labella, vel
que sacra ornaraeiila , suœ ecclesia' usibus oblata quod , minima liiieamenlorum parle , propler vclitorum idolorum
hisce van» gloria: Iropseis ornata essoiit. Alium longe erroreni, labera aliiiuani conlraherel. »
 99 DE HISTORIA SS, IMAGINUM. !00

siatem, sanctorum îmaginibus , altaria exornasse, sancla, non illa manufacta , sed in ipsuni cœlura, ut
inler alia probari potest ex Tarasii patriarchœ ver- appareat nuncvultui Dei pronobis. Non potest aulem
bis ( in septima synodo) : Si velus, inquit , Scriplura fieri ut christianorum teinpla minus exprimant figu-

liabuit cherubim , obumbrantia proiiitiatoriwn : et nos ram cœlestium rerum quam illud Salomonis expres-
iiHoque imagines Jcsu Chrisli, et sanctœ Dei (lenitricis, serat. Sed in lemplo Salomonis erant imagines, nimi-
sanctorumque, Imbebimus obumbrantes aliaria (1). Qiiod rum cherubim gloritc obumbrantia propitiatorium :

ciiam indicatil tabulx , vesles sacrata; , cl preiiosa erant eliam rcliquix {Uebr. IX, i, 5) , lioc est manna
reposiloria, in quibus incruenla sacrificia christiani et virga Aaron qua; fronduerat, et tabulx Testamenti :

peragebant lempore perseculionis ;

qua; ad nostra us- multo igitur niagis in christianorum templis oportet

qiie tciiipora oslendunlur , inqiiit Epiplianius ( actione tum imagines , tum reliquias rerum sanctarum con-
6, septimœ synodi, lomoX), durabunlque pcv sccula, servari ;
prxsertim cum in ipso cœlo constet non
quantumvis amarilitdine el bile liœreticorum lingiiœ modo Chrislum ad Patris dexteram sedere verum ,

contra Ecclesiam et sex sijnodos universales flayrent. eliam apostolos el martyres adesse ; quam rem adum -
brare, et quibus modis possumus, exprimerc in tem-
CÂPUT XL. plis nosiris debemus. Unde nemo , dura mysteria
Imagines sanctorum rectissme aura el argenté tegi , et
celebrantur, intrare permillitur {Dionysius, eccles,
coronis, vel pretiosis vestibus , ornari. Hierarchiœ cap. 3) qui saiictus non sil , quive ullum

Sed citala paulo ante sancti Bernardi verba sugge- taie crimen sciatur admisisse ob quod , ab co qui

runlnobisoccasionem respondendi, lam Judae.quidice- prxest, excommunicatus fuerii. Ilinc apparet, non
bal {Matth. XXVI, 8) : Ut quidperditio hœc ? poluitenim sine gravissima causa Ecclesiam adductam esse , ut
istiid vcnundari mullo, et dari pauperibns .<jiiam pau- nounullas imagines sanciorum auro el argento tege-
peribus, qui aliquando in corde suo cogitant : In ret, coronis et preliosis vestibus ornarct. Partim
lemplo quid [acit aurum ? enim imagines sanctorum reprxsentani id quod olim
•
Respondeo itaque , verbis eruditissirais Nicolai a sanclis in hac viia gestum est : atque illa quidem
Sanderi, Angli (libro \,de Iwnorariaimaginum Adora- raiione sufficeret rem ipsam nude , et velut omni
lione, cap. 8) : « Templun» Dei figura quaedani est veste deiracta ,
proponi : partim vero ratio habe-
et imago cœloruni. Unde quse sunt in templis cbrislia- tur eorum qux jam in cœlis geruntur. Cum igi-

noruwi, debent ils respondere qua; sunt in cœlis. tur nemo ignorel sanctos, jam in cœlo agentes, ira-

Namet Pauhis aposioius sancla sanciorum, in temple mensa quadam gloria frui : quidquid auri, argcnli,

Salonionis, cœlestiiim babitaculorum figuram gessisse gemmarum, cereorum, veslium, coronarum adhibue-

declaravit (Hefrr. IX, 7, 11,12,24), cum diceret ris, nec niinimam partem ejus glorix descripseris

solum poniificem serael in anno intrasse in sancta quamDeus iisdem sanclis jam invita œlerna largi-
sanctorum cum sanguine ,
quem pro sua el populi tur. Cogiiet ergo chrisiianus, quando in
templum
ignoranlia offcrrel : sic eliam Chrislum , poniificem ingreditur cœlum quoddam terrestre ingredi,
, se in

verum, per proprium sanguinem introiisse semcl in ubi Deus impleat lolam domum, ita ut appareat
gloria Domini omni mullitudini {Levit. IX, 23) :

i (1) Nihil moli seculi nosU'i novalores bac doclrina san- et ubi sancti assistant, participes glorix divinx per
cUssinii patriarcliae, atque ipsius œrumenica; synodi, quœ
gratiam effecti ; et nihil sane reprehendet eorum
Tcrliis illius applausit, altaria nostra omni sacro ornatii
s'poliarc aggressi sunl. Nicolaus Pelit-Pied, Parisinus, Sor- quœ in sacris imaginibus deferri vidcbit. Non est hic
bonx doclor ac professer, sed calliedra sua deluibauis igitur perditio quod assumebai fur ille Judas Isca-
wi 1705, ex reversus anno 1718, in
Hollantlia Luteliam ,

vico .litières, urbi proximo, novam iustituit lilurgiam, no- rioth : sed magnum salulis adjumentum.
vuiJique allare lumuli forma erexit , extra nnssae olBcinm
plane nncJalum, ul mes apud nos uUimis diebus majoris
Ex liis manifestum est cur maculari debeat Joa-
hebdoniaflis ad missam, simplici oj.ertum mappa
: al(iue, : chimj Vadiani Commeniarius in tertium librnm Melx,
ipso sacrificii lempore, neque cereis, neque cruce inslru-
ubi reprehendit quod Chrislum auratum pingamus,
clum. Legc illuslrissimi D. Joanuis Francisci Laliteau Hi-
sloriam qallicnm constiliitionis rnigcnilus libro quinlo, edil. qui nunquam auratus incessit : quodque puellx lor-
uod. lorno m, p. IbO. el seqq. Post, anno 1756, Jacobus quibus onereniur, qux regnum roundi et omnem ejus
Benigniis Bossuel, magni Bossueli ex fralre nepos, ac
Trceensium in Campania episcopus„vulgavit recens missnle ornaium contempseruni (1). Quasi contra nos torqueri
sanclœ ccelesiœ trccensis, typis Peiri Michelin edilum, in debeat illud Persil :

que tiecerniliir ut ex allaribus faces, candelabra, sancio-

rum imagines ac rcliquia; , crux ipsa, cL sacrum laberna- Diciie, ponlificcs, in sacro [sanclo] qnid facil aurum?
culum, denique el piclura grandior,quam Galli retable ap- I^empe boc, quod veneri donalse a virgine pupps.
pellant, cum suis ornaraenlis amoveaiilur nudaque el sini- :

plex mappa relinqualur. In liane reformationeni , qua; At pauperibus respondeo, quod pastores et qui
aram sacrificii noslri mensis ealvinianse cœnœ deputalis ecclcsiis prxsunt, si id exigat nécessitas, mcmores
tanlum non a^quasset, strenue pariler cl modeste insur-
rexit piissimus ac illustrissinius arcliiepiscopus senonen- crunt ejus quod Ambrosius fecit ( libro II Officio-
sis, Joanncs Joseplius Languet, edilo pasiorali eximioque
rum, cap. 28) qui confregit vasa mystica, ul captives
;
mandate die 20 aprilis, seu sabbalo sanclo, an. 1757.
De imaginibus in allari posilis quidam interpreiantur
obscuTum svnodi JI turonensis canonem 3 , jubeniem (1) Inepium Torei ejusmodi ornaium sanctis virgiaibus
ut corpus Domini in allari, non in imaginario ordine, sed adhibere in labulis bislortris, ubi illœ reprîesenUntur
sub crncis lilulo componatur. » At Mabillonius exponil : agenlesin bac vila moriaii sed aliud est, dam velut in coflum
:

Non in parielibus, aul sacrisliis, ubi erant piclseaul cœlatse recppla; pinguniur, dumque illis ponunlur slaluœ proprie
imagines, sed sub cruce allari appcndenle insuprema parte dictfe, quac plerumque metaphoricum aliquid habent, et ad
ciborli (qallice de la coupole). sanciorum in gloria cœlesli conditiouem referuntur.
 foi LinCR II. CAP. \U. 102

rcdimcrci : cl cjns quoJ fecit Augusiinus ,

qui ,
pio- Sic ante Gcrmanum cum Vigilanlins ridcndo ob-
,

l>iiT i';i|>livos, el i|iiaiii |iliiiimos imligeiiles, el ilo vasis jicercl catholicis ,

quod plena luce cereos aceendc-
ilomiiiicis {|ii;i'ilaiii IVaii^îi et toiillari jiiliebat, iH iiidi- reul ad inarlynnn lueniorias, pic adinoilinn respoudit

gL'iilibiis ilis|)i'iisaii , ul stiiliil iii Viia t'jiis ((Àtpitc divus llieionymus (lu libro itdversus cumdi'm scriplu),

XXIV) Possiilius, Calaïua; episcopus. Mcniores po- quod sicut Clu'islus non indigcbat ungnonto, quo
sli'cmo oriiiil ailnioiiiiionis ,
qiiam ex Boinardo prx- perfusus est a Maria Magdalena (Joaii., XII, 5) : ila

ccdeiili capiie cilaviiiuis : l'roplcr muler'mtc tempttim, nec niarlyrcs indigent iniuine cercorum ; tamcn apo-
non permitteiu inierire viva lempla^{l). SUili causantes ne periret unguentum , Doniini voce
corrcpli sunt , mulierisque devotio rccipitiir : ita ,
CAPUT XLI.
inqiiit ,
quicumque cereos accenditnt , secundur)i /idem

Quwdam , per se vilia , fûtes ejfidi preliosa : inter quœ suam luibcbuiil mencdem. Qua D. Hieronymi <loctriMa

est Inmiiinrium usus. salis rcdarguiliir lin-relicorum nosiri teinporis su-

perba prssumplio, qui, cum sint viriillnsores(II l'elr.,
^fcquc vero ea laniuni preliosa diccnd» siiiii ,
qiia;
III, 5), qiios in novissmiis istis lemporibus venturos
aurea suiit vel argeniea, piilclira aiii prciii aliciijiis
pra^dixit Paulus (I Tiniotli., IV, I), ita sensu carnis
apiid quascuiiique génies. Pidclicniiiie eniin dictiim
inllaii sont (Co/oss., Il , 18), ut simpliciiaiem ,
quœ
e$l a D. Leone (Serin. 6, de Quadrngesima) : Quœ
est in Clirislo Jesu (U Cor., XI, 3), hoc est, ea qu.TC,
per se suni vilia, fidcs efficit preliosa.
secundum niajorum iradilionein, ex humili flde fiunt
Qiiare Cl luniinariuni usus (ut de co aliquid sub-
in Clirisli Eccicsia , rideantct contemnant : cnmiiue
ju«gam)ante imagines sanciorum, preliosus est in
sint lilii tenebrarum ,
pro viribus obscurare nitunlur
conspcciu Doniini, cujus oculi , ul Jereniias ait {Je-
lucem sanciorum, eoruni vidclicel fideni cl conversa-
rem. V, 5), (idem rcspiciunl : fit enim istud ex lide
lioncm sanciam ;
quibus adbuc hudie omnibus qui
lunnili cl devota qua credimus et protestamur san-
,
in domo Ecclesioc sunt, luceni (1). Sciuntenim opéra
cios illos, anie quorum imagines cereos acccndimus,
eorum ab hacluce argiii (Jean., III, 20). Unde etiam
hixissc dum viverent in medio natiouis perversœ
luminaria omnia qu;iî in airiis Doniini acccndunlur,
(Phitipp. , II, 15), velul luminaria in hoc mundo nunc :

in illius lucis memoriam, quant ipsi oderunt, ciipiunt

vero ex isto loeo caligiiioso eosdem pervenisse ad
esse cxsliiicla.
locnm clariiaiis œterna; , ubi Agnus ,
qui in medio
Objiciuntusumliujusmodi luininarium ad genlilium
throni est, cos illuminât (Apoc.XXI, 23). Unde
rilnm pertinere, dicenlc Baruch {Capiie VI, 18) :

Gernianus ,
paiFfarcha consiantinopoiilanus , in eru-
Litcernas accendunt iliis , el quidein mullas. , e.v quibus
ditissima iila cpislola ,
qucc cilaïur quarta aclionc
nullam videre possunt. Quibus paucis respondeo, quod
secundi concilii nicxni : « Nemineni, iiiquit, offendat,
sicul gcnlilis , dum per cœlnnr jurât , cuitor est dœ-
quod ante sauctorum imagines lumina et suave olen-
monis : Moses anlem per idem jiirans, cullor est
lia tbymiamata acccndunlur. Symbolieos enim ista
Dei ; ita idololatra , suis sculplilibus hicernas accen-
fiori in honorem iliorum opinandum est, quorum
dens, detcslandus est : chrisiianus auiem, in honorera
cum Clirislo requies, quorum lionor ad ipsum recur-
sanciorum , ante imagines eorum cereos acccndens
ril; lioc ipsum testante sapienie Basilic ,
quoJ erga
mullum est laudandus. Discrepat enim frncins ope-
conserves bonos bonor, erga ipsum Dominum com-
runi similiiini, ubi iJcm non est atl'eclus operanlium.
mune benevolentia; signum exiiibet, Sensibilia enim
Phira hic alîerri possent ex sexto cap. Lfcviiici, ex
lumina synibolum sunt immaterialis illius , et a Deo
XXV et XXVII Exodi , ex diversis conciliis ac pairi-
dali , luminis : aromatum autem incensio sinceru*»
bus. Sed hacc fusius traclarc non est pr;csenlis
et lolum sancli Spiritus aftlalum et replelionem
insliluli.
signilicat (2). i
Superadjicio tamen quod candelabra , in lemplis

(1) Preliosa quœque adornandis

sanctoruni iniagiiiibus per moduin coronarum posiia , aut peiideniia , non
pie, recteque impendl, Molanus boc capite diligenter as-
seruit. Cslerum hac in re judicio utenduni esse, iiemo sa- sint nnpera, sed veluslissimi usus, dicente Paulino
piens iiificiabilur. El quauciuam laudanUa sit eoruni pietas, {Nalali tertio) :

qui argeniea corda, genimca rosaria, alla cjusmodi Dei

mairis imagiiiibus ofleriinl l'aleiidum est decori rationem
: Clara coronantur densis altaria lyehais...
in simdibus froqnenier negligi. Fallor, aiil viris cordai is N'octe dieque micant.
non mulluni probatur consueUido sancUssiin;e virgiuis sta-
tuas aulerius oblegendi triiiuelro indumenlo, e quo, velul diDusis crypta porlicibus. Cullu peracto vigiliarum, quas
perloraniina, nianus prodeaul divino puero, ad matris : allernante mulcediiie monachi clericique iisalniicines con-
siiiislram, cadem ratione cooperlo. Magis prôfecto decel celebraverant, quisquc in diversa secessinius ; non procul
tanieii, utpole ad leiliaiii pra-slo fuluri, cum sacerdolibus
'

inoniata, sed a perilo artifice elaborala slaUia ; cui si pre-

liosa ornamenla adjungaiitur, nielius iiifra supraquo sla- resdivinal'acienda esset de loci sane luibarumque com- :

tiiam, quani in iiisa colloceiitur. Sed baec nimirum ignarai pressu , deque mtmerosis luminibus illalis uiiiiis anholi :

plebis arbilrio relinquunlur, dum sacerdoles, qui rem cu- siiiuil et KSlati nox adUuc proxiiiia tacite clausos va|jore
rare debuerant, sine deleclu donaria quseiibet admitlunl, torriieral, etsi jam primo frigoie tamen autumnaUs au-
ipsi sa"pe baïuni reruni iinperiti. ror;p detepescebat. »
(2) ApoUInaris Sidonius lugdunensis, anlisles claro-
, (I) In eo génère pra>cellit liodiornuni eorum, qui se
raonlanus, an. 480. del'uncUis, Krlpliio amico scribebat inimaiii ealaeïiresi pliilosoplws appellani, OracuUim, l'ran-
epist. 17. libri\ {tomow. bibtiotli. i'i>. edil. i.ngd. 1077. ciscus Maria Arouel de Voltaire ; nain qnisciuis islius poêlai
pag. 1104) « Conveneranius ad sancli JusU [lugdunensis
: bistoriam generaluni, aniiiio nullis pra'judiciis occupalo,
episcfipi] sejinlcrum... Processio fueral anlelucana, so- perlegoril, fatebilur id ilii ante oninia proposilnni luisse,
lemnitas annivorsaria, populus ingens, sexu e\ iilroque, ut, uulla veritatis baliila ralione, virosquosqiie [lios et saii-
queni capacissiina basilica non caperet, et quaiulibet cincla clos iulainct : el sceleratos quusiibel, maxime cbristiauai

TH. XXVII. [Quatre.]

103 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 104

Et alibi {Natali nono) :

Prohibcl depulalio (ridcniinx synodl {Régula \ll)

Tccloquc superne
omnes iibros qui tes lasciias seu obscœnas ex profcno

Pendentes lycbni, spiris relineiilur alicnis : tractant, narrant, uut docent ; cum non solum fidei, sed
El medio in vacuo Iaxis \aga luiiiiua nulanl
et nwrum , qui ejusmodi lihrorum leelione facile cor-
FuDibus.
rumpi soient , ratio habeiida sit : quaiito crgo niagis
Fuisse aulem lune temporis usum aureorum can- pri)bibciid:c sunl hujusniodi piciurx , non taiiluni in
delabrorum iiidicanl Prœfecii veiba aj niarlyrciii
sacris iiiiaginibus , sed eliain in profanis (1)? Nam ,
Laurcnliuui {Prutlenlius , ne^i Etî^"'"' >
hyinnu W.
ul rcclo dixii geniilis pnela {lloraiius in Arte Poetica):
Vide Sacraient, tib. Vi Ilisi., cap. 8).
Segnius irritant auiuios deniissa per aures,
Hune
esse vcstris orgiis yuani (|ii;i:' siiiil oculis subjccla (idflibus, et qua;
Morcmeiue et arlem prodiluni est, I|>se silji IracJii spectalor.
Hanc discipbnam foticris,
Libenl ut auro anlisliles. lliic lacil et illud Erasmi , quod ex instilutione
Argenleis scypbis ferunt niairimonii cbrisiiani (Eras. tomo Y), quia ea a pa-
Fumare sacrum sanguinem :

Auroque uocturnis sacris Iribus tridcniinis non abs re dauinala csl, citationc
Astajre fixos ccreos-. raea conservarc cupio, co quod apud niultos inlirmos

Et uiide Iia;c liabuit Ecclcsia ? Erasmi aucloritas et judiciuni mullum valeal :

I Qucmadmodum, inquil, non decet in ïamilia audiri

Tune suninia cura csl fralrlbus,
L't sermo U'slauir loquax, sermoncm lascivum , ila nec tabulas liaberi convenit
OOerre, fuiiiJis vciidilis, impudicus. Loquax enim rcs est pictiira tacila, et
Seslorliorum niillia.
scnsim irrepit in animes bominuni. Turpitudinisde-
CAPLT XLII. liciis quidam ornant sua conclavia , quasi juvcntuli

In piciwis cavcndum esse quidquid ad libidinem pro- desint irritanienta neiiuitia;. Menibra ,
quac vcrecun-
vocat. dix gralia celasi ne videanlur, car in labula nudas, et

laseivia viiari debcat,

nunqnara ea paleris abesse a conspectu liberorum? i
Porro si in picluris oninis
Nec minus clcganler idem in iusiitutionc cbrisiiani
quanlo inagis nuidquid ad libidinem provocal? Ul
hominis Arisioleles, ait, adeo pul.it (Lib. Vil Po-
nierito hic exclamet AnibrosinsCaibarinus (Cathar.,
: i

deCullu imaginum) : Quod vero omnium est teterri- liticorum, cap. 17) picluras slatuasque lascivas ad

mum, hac lempestale , in excehis templis sacellisqne niorum corrnpielam facere , ul hoc velit per magi-
offendas picturas lantœ lasciviœ , tU ,
quidquid nalura stratus pulilicis legibus caveri, ne quid imaginum sit

occuluil turpenoslrum , ibi liceal contetnplari , ad ex- in civilalc ,

quod admoneat lurpiuidinis. Lingua lo-

ciiandam non devoiionem, sed cujusvis demortuœ carnis quitur auribus, piciura loquitur oculis : muitoque
libidinem. Quasi, inquil Olaus, historiens seplcnlrio- loquacior est- pictura quam oralio , et fréquenter

nalis , înlerior caro non sufficeret sibi in dejicicndo altius descendit in peetus bominis. Quid memorem
homme, in mille lentaliones fragilitale tandem sua quanta sit in signis ac pictnris liceniia? Pingitiir et

cotlupsnro, nisi et exteynœ augercnlur provocationes. oculis rcprx'sentaïur qui d vol noniinare sit turpissi-

Notum est pictores siEpe infaniem Jesum nudum roum. IIxc argumenta prosiaiu publiciius, in laber-

sculpcrc aut pingere : sed ob hoc maie audiunt a nis, ae foro, et volenlium nolenliumquc oculis in-

muliis non exiguœ piclalis et prudenlia; \iris. Quid gcrunlur, quibus

enim in bac nudiiaieesse poiesl sedificaiionis? Aiijuc inccndi jam frisidus sevo
parvulis Uesiruclio, Laomcdonliades, et Nostoris beriiia possit.
nlinam nulla bine orirctur in
Icguin et magisIr.Unum oscilanliam
in pusiliis"scandalum. Videriiit crgo pictores,
!
iiuUum
« Erravit {Erasmus ibidem) aulem graviler Pbilo-
ne suo nwlo discant quid sit , quod Dominus ait
sophus, dum imaginum obscœnitiiem undiqiie pro-
(Mn/(ft.,XVlIl, 6, 7) Qui scandtdizuverit unum de :

lligans , excipit dens, quibus leges allribuunl turpi-

pusillis istis, qui in me credunt, expedit ei ut suspenda-
ludinem. (Senti;, opiner, de Vencre , et Cupidiiiibus
tur mota asinaria in colla ejus , et deniergatur in pro-
MoscovitP.s, |paiel ex bis , qua? mpmoral Joannes Dorigny,
fundum maris... Vœ Iwmini illi per quem scandalum
in vila Anlonii Possevini , e socielale Jesu, gallice coii-
venit. Ccrle si anliquas picluras consnlere velinl scripta, ediiaquc Lulcli.i; Parisiorum an. I7li. Nam cum

puerum Jesum décerner et Possiivinus a Gregorio XIII, l'ontilice, nuuiius ad Joauncm

facile adverient in eis
Basiliuni, Russoruiu imperatorcni, anuo lo8l. Romaniissus
honeste depiciuro esse , ac sese mullum a majorum essi;t, cum variis doiiii |)rinci|.i isli oH'orendis, iiiter alla
atlulil picUini imagiiiem buauo Maria; virginis, lilium suum
simi.licitate dégénérasse.
ulnis compleclenlis u Co labloau, aithisloricus, pag. 283.
:

His adde ,
quod Guillelmus Durandus , Mimalensis 284, était enchâssé dans lui cadre d'éliépe rehaussé de
fleurs d'or mais parce que le pitii .lésn's élail ou, aussi
episcopus, scribit de quibusdam grœcanicis ecdesiis
:

bieu qu'un S. Jeau-Captisle, qui adorait ce divin enlant,

în Raiionali divinorum officiorum {Lib. I, cap. 3) :
Possovin n'osa le faire parailre, pour ne point scandaliser

Vrœci, ait, utuntur imaginibus, pingentes illas, ut dici- ces peuples, dont la pudeur n'est point à l'épreuve de ces
Ludilés.
tur, solum ab umbilico supra, et non inferius, ul omnis (I) QuaproptPr iii instructione... démentis rill. aucto-
ntulio! cogitalianis occasio tollatur (1). rilate r}qi<Us indicis adjecta, lilulo de correclione librorum,
§ 2. in fmc , sic slaluilur : « Et si quae obscicnï imagines,
praedictis libris expurgandis impress», auldepictse extent,
religionis advcrsarios, absolvat, ac, si possit, borum memo- etiam iii lilteris grandiusculis, quas initio lihrorum, vel ca<
riam veuturis sseculis consecret. piuim imprimi mw'is est | Galli lettres grises appclUat];
(l; Cum Qr%cis bac ia parte sali$ convcaireKuasos, sive bujus gcaeris omuia peaitus oblitereulur. >
405 IIUI'K II. CAI Xl.ll. IIIG

Salyris et l'Imllis Tubulani ipiniiiilauipii'lain,ubl inorat iiiirluraba'c, Jdnhui

mitlis , do Custoilo lioilorum , île ,
Qwo paiiii Oanue uiisissc uiuiil tiiiuiidaui iu (jrciiiiuiii
in i|iioniin foslis sdlcmiiilcr liiipia
agilabaii- iuibrt'ui auruuiu
ISai'ilii ,
:

()ii(iv:im |iliil(iMiiilii loliniimi-m! In iliis |iciiliiltit

|.<i) alque ub liai: liiiila auctoiitatc adhibel piUrociiiium turpi-
iiIm iiia\iini> loiivi-niolial alit'ssu liiriii-
iiiiliiiii.linoni, ludiiiiittir, cum iu ca jiuiat te imilnri Deum.
ii.iliiii-iii. Oiiani|ii:mi Ari>lolfk's al) liujusniiuli sacris
Al Dcuin ? qui luiiipla ca'li sumina SDuilii ('(iiicnlll.
qui'ui
\ult airi'i'i liMvram a;talcin. Ego lioniuiaio non latortm? ego veroillud t'eii ac lubens.
< Agaiiiiis )!i'ali»s Dio , (jikuI imslra religio niliil
Merilo ilaque in Collre^si(lMi|plls I Confas.
( l.ib.
iialu'l non c.islniM ol |in(licniu. Al laiilo yravins pec-
cap. IG. De eadem piclura Aiiy. cpisi. 202, ut Ub.
laiil , i|ni rt'lxis nalnia rasiis iiivoiinnl iniiuKlicilinni. XVIll de Civil. Dei, cap, lu) idem doclor excla-
Qiiiil esl necosso in tcni|ilii ilepingorc David conieni- mât contra eos qui rjijsuio<li juvcntuii pia'legeniio
,

planluni e fencstia Itellisalieani, et ad slupruni evo- inslillanl O pumen tarliireum ! jacliiiitur

: in te filii lio-

l'anli-ni (U /{.<;. XI, 'i, 3, l) : anl aniploclonloni ad minuni cum nu-rcedibus, ul liivc discanl.
so di'lalam Snnannlini (III lietj. I, 4) lljiodiadis
:
Auscultcmus igilur ad cautinem ccntesimum scxla;
llliani salianlem (.«n(//i., XIV. 0) ? Aii;innonia siinipia in Trullo syiiodi : < Oculi lui recta aspiciant, et onini

siint e divinis lilnis , scd in expi iniendis loniinis

custodiu serv.i cor Uunn jubel Sapicntia Prov. l V,
, (

quaniuni adiiii>ct'ni arliHccs neqiiiliu; ! »

25 Coiporis cnini sensus sua facile
23J, ). in ani-
El iicrnin , e\ clnisiiaiii niauiiiuinii insiilnlione :
mani cflinidunl. Picluras crgo, qua; oculos pcr-
« Arliliecs ipiidani, cuni piiiyunl aliipiid ex cvaiigelica stringniil, et menleui corrumpunl, et ad lurpiuni vo-
liisloria , al'liiignni inipias incpiias. Vcinli, cum ex- luplaium niovent incendia , nuUo modo deiiiceps
prinunil Poininnni aptid Martliaiu ac Mariant cxcc- iinpriiiii jubeinus : si qnis autem hoc facere aggres-
puim convi\io, duni Doniiniis IcKpiilnr cnni Maria sus fueril, dcponatur > ( 1 ).

{Luc, X,39), liiigiint Joanneni adolcsciMilcm clam in

El rursum auscultcmus ad verba Clemcntis
( ) ,

angulo labuliiiiem cum Marilia, Teimm cssiccanlem presbyteri {Clemens oratioue contra génies. Alexandria;
canilianim. Rursuni , in convivio , Marlham a lergo
cdil. lipsiens. lbS8, pp. 40, 41), qui post acreni rc-
assisicntein Joanni , allera manu injecta humeris ;
prelicMsionem paganorum, eo quod, in cubili decum-
aliera vcliii iriidonie Clirislum , ipii nihil iioriini
beules, Venereni nudam respiciant iniabellis depiciis:
senlial. Ilem Peiiiim jain vino ruhiciindiMn, cyallumi liabeani quoque paniseos(2j et niidas puellas, et ebrios
admovci'C labris. El lisec cum blasplicnia sint et saiyros, et menibrorum ercciiones quoc picturis nu-
,

impia , lamen faccta videnlur ( Erusmus „ de amabili danUir, tandem concludit : Jhruni non solum usus,
Eccteutce Coucorriia, tomo V). sed elium aspcctus et tiuditus, deponenduin esse mémo-
» De rébus sacris qualis débet esse sernio , laleni riam vobis anuuntiamus. Scortulœ snnt aurcs vestrœ,
decel esse picluram. El qucmadmodum blaspliemix fornicati sunl ecuti. Et, quod est magis novum , ante
genus est sacras lillcras ad ineplos cl profanos jocos complexuni veslri adullerium admiserunl aspectus (5).
delorqucre (Si/Jiorf. tridenl., sessione IV), ila gravi
(I) Mulla; alia; synodi liane nionini perniiiem exlermi-
pre:ia digni sunt, qui cum piiigunt cauonicaruin nare sUidueroul; duas allVrani : Mediolauensis lerlia, sub
S. Carolo, aniio lo7ô. n. 10, sic hal)el: «la hortis, «.'dibus,
Saipliiraruin argumenia , de suo capite niiscenl
aliisve eoclesi;uum aul ecclesiasllcorum hoiuinum locis, si
ridicula qua^dam et sanciis indigna (1). t sigua, imagines, aut pklura; sunl, quie procaces, vel ullo
alio modo alupiani obseœuilalis, lui-piludiuisve spBCiem prae
Quid vero mirum, si obscœna; piclurae tanlum
so feruul; ita reconcinneiUur, ut oHensiouein oculis ne
niovcanl, cum nonnullos eliam ad iibidincm provoca- pra;l)ere possint aut lolbuUur, deleanlurvc ex onini loco
:

uliiciiiiKiue cxslanl ; iiociue iu jioslcruiu t'jnsmodi aliquo

veril piclurae artificium absque manifesta obscœiii- niodu ellingautur autpiiigaiilm'. El, quonianiclirisliauoi'iim
taie? Liide apud Ezecbieiem ( Cap. XXIII, 14, 15, bouiiimni uieiUes facile coi'iuui|iuntur, pcctaudi bl)idine
luflammala' ab rcruin liirpium aliiue oi)scœnarum imagine,
16) Olioliba (2), cum vidisset vires (chuldœos) depiclos
ideo iilas ellingi velilum esl conslanlinopolilanai synodi
in pariele..,, accinctos bidleis renés, el Haras tiiiclus canone. Itaque cui-it episcopus, ut quicumque laici bouli-
nes id generis imagines liabclit, vel làbulis, vel pai-iétibus
in cap'nibus eorum..., (ormam dttcum omnium, jnsanivil
exprcssas, pro pielatis chrislianae, oui addicli esse debent,
super eos concupisccnlia oculorum suorum, et misit studio, eas abjiciaut, vel plane deleanl, vel ad lioaestalem
reconcinneul. »
ntintios ad eos in Clialdœam. Similiaquc legas apud
Et Mechliniensis prima, amio l.'iTO, prœside, loco archie-
\'alerium Maximum, Faciorum ac diciorum memora- piscopi C.raïuV^llani, Ryihovio Ypreusi episcopo, rit. de
muiginibiis cap. 1. slalueral «ut eitemiiiis, et locis sacris
biliiuii libro ociavo (In fine enpilis undecimi).
tollaulm- imagines, sculplura', aulsea, qiiœ genlililalem,
Libidinosis vero piciuris merilo adjicilur et ca aulr niendaces etbiiicgrum fabulas, satyroriim, launorum,
syreuarum, terminoium, el iiympbarum, ac id genus alia
sacrilega simul ac fabulosa, de qua sanclus Augusli- repr;escnUint. Similitcr quœcuuique ligura; Iasiiva>, pro-
jius scribit libro secundo , de Civilale Dei ( Capile caces, cl, ob pudcndam nuditalem, vel alias; oliscteua), et
supersliliosiv, qua' lîdrlium meules a rcligioi»' et devo-
septimo). Apud Terentium (In Eunucho Act. III,
lioue distrabuni, et s;epius gravilei- oflondunl. Nequc
scena. V ) ,
inquit , flagitiosus adolescens spcctat posUiac ulla iu)ago aul statua in eccb siaui vel locimi sa-
crum recqiialur, nisi ab episcopo adniissa fueril. Proinde
episcopi iu visilnlionibus curabunl imagines supra dictas
(I) Ul est, prœter addurla ab Erasmo cxompla, jactala reliirmari, aut prorsus Lolli, prout judicavcrùil expcdiie. »
saepius imago sacriûcii Abrali», ubi sanctiis patriarcba sclo- Vide Not. /), in fine.
peto iiosirale pectus Isaaci petit Angélus vero iclum co- :
(2) Sylvanos, fauuos, quasi exigqûs Pauas.
Liliet, niiiigeus in eam sclopeli parteni, iu qua nilralus
(5) Eliaiu «omanorum piclura atlus inslilucrat velarl
pulvis jaui erat ignem conoe|)tiirus. « cor|)ora ; tanquam abominala llriecorum moivui, tpiibus
("2) iTipTSoVjiû^ designans Saniariara, seu decem tribus iu nudilas |ilacuil. Aurelio saue piclori magnopece vilio da*
iduloiatnam rueutes. lum est, ipioU uudos Cl luidas pingcrol lied (iuuuiaiu
407 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 108

pcrlineat Nec prifitereundus est sanciissinius Paulinus

; Nescio autem an ad hujusmodi lascivias
ille

quod a Joannc Tritilicmio, tum alibi, lum prxcipue qui llieronyini sseculo idem fecerat ; sic enim scribit

libro de Claris scripioribus Germauix noialum decimo

est, Nalali :
in
Joannem de Ilildesliem carmeliiam , leciorem et , Ceniite culminibus goniina Felicis in aula
Qua; fiioiint vêlera, et nova nvmc oxslarc videnlur,
priorem cassclleiisem, beairi Pelii, Thomai palriar- l)cpositoquesitu reducem sumpsere juvcntam;
clise conslanlinopolilaiii , anlea gciieralis magislri N.inique el in bis duplex speclandi gralia fulgct,
OuaTenovala novis ;ctiuali luniine cerlant
in Avenione audilorcm, scripsisse in quenidani lurpia
Culmina culminibus teclorum dissidet œtas.:

pingeniem librum unum, claruisse anno 1370. Concordai species velerum maniis alque recentum
:

Convenit in l'acie simili décor unusulrumque

:

Ornai opus coeunt olim fcmdala nijvellis.

CAPUT XLIII. :

Nec disciimen adest oculis; nitcl una velustas :

Fronle juventutis legitnr l'ucata senectus :
Imagines a nimia vetustate, silu ac sordibus con- In pueram faciem velerala relloruil œlas.
Hœc eadem species velercm deponere formam,
servandas esse.
El gestare novam monet, et relroacla abolere (I).

Adamus porro aliqtiid de anliqualis(i) imaginibus.

Ad idem Caciendum instiget nos eliam paganorum
Nam Ambrosius Cailiarinus annolavit inlcr abu-
et diligenlia. Uefert enim Plinius {Libre XXXV, eaji. 10),
qua
sus imaginum, quod non ea cuslodia serveiitur, M. Junium prœtorem sub diera apollinarium icrgen-
debent, a carie, silu et aliis noxiis. Hœc igitur vi-
dam mandasse labulam , in qua Arisiides , celeLerri-
tanda snnt, ut niliil iiibonestum in sacris picluris ap-
mus pictor dcpinxi rai
, tragoeduni et pucrum Apolli-
pareat. Quod si per quorumdam negligenliam silus et
nis. Addit autem (quod caveri oportet) ejus tabulx
squalor quibusdam locis eas invaserit, audiant quod
gratiain pictoris inscitia interiisse.
Aihanasius scripsit (Aciione II synodi scpiiivœ) de eo
li vero ,
quorum est Ecclesiam et imagines a sor-
quod Dominus carncni bunianani assurapsit : « quan-
dibus et squalore conscrvare, proponant sibi Nepo-
doquidein, ait, ea qua: in labulis picla sunt, cura
tianum in cujus laudem Hieronymus commémorai
figura pcr sordes et situm delela fucrit, neeessariura
{Epist. III, ad Heliodorum) eum sollicilura fuisse
est ut denuo pingaluretreficiatur niodoialissit.uiad-
« si niteret allare, si parieles absquc fuligine, si pa-
huc renovari in eademnialeria et tabulis possit. ( l'erfen-
vimenla tersa, si janilor creber in porta, vêla semper
ilum (lierai : Nccessarium est lU idem [pictor] résumât
in osliis, si sacrarium mundum, si vasa luculenla. Et
modo lalis sit [figura] etc.) Nani per eam.
et renovet, ,
non
in omnes ca;remonias pia sollicitudo disposiia ,

dnm formam eimatcriam, in quâ depingilur, non de-

minus, non majus negligebal officium. Ubicumque
struitur;verumpotius ineo, quod ante fuit, consentit. »
eum qusereres, in Ecclesia invenires. Basilicas Eccle-
Hiijus rei illustre exenipluni observavi in ecclesia
siae et marlyruni conciliabula diversis floribus et ar-
Beghiuagii disiensis, quod aliis iniilandiim propono.
borum coniis , viliumque panipinis adumbravit : ut
Cum enim cjus loci vcnerabili paslori Nicnlao Escliio,
quidquid placebat in Ecclesia, tara dispositione quam
sub annura œtatis niex undeciniuni, coliabitareni (qui
visu, piesbyleri laborem et studium testaretur. >
non solum sorores meas cjusdcm loci alumnas , sed
Circa imagines aulcm quaî magnam liabent cum
et me lune in studio pielaiis formabat ), sa^pe aspcxi
libris cognationem, utililer eliam quxdam observa-
anliqunm et venerandam Cbrisli crucifixi depiciam
rentur, qualia fera de libris sacris, et ecclesiarum
inwginem, plenam pielaiis et arlificii. Quamidem pas-
lignis, vcstil)us ac vasis, décréta legunlur. Décréta
lor sic renovari et illusirari deinde curaril, ut non
porro, de quibus loquor , sunt canon LXVIII sextaî
videretur aliter differre ab antiqua , quam sicut ipsa
constantinopolitanoe synodi : i Nulli omnino licerc
anliqua imago diCferebat a se ipsa, cnni primum
\eleris et Novi Testamenti librum , nec sanctorum
depicla fucrat : nisi quod anno dcpicloc imaginis, qui
nostrorum prxconum ac dociorum , corrumpere vcl
inter illustrandum deprelicndcbalur 1305 , annuni
rcnovala; adjici curavit. Magna liae in re complurium hujus, et superioris, ac
(1)
XVI ss'culi ponlilicuni romanorum diligenlia fuil.
eliam
ExempUuu ex ianunieris unum alferam Bencdicli XIV,
placuit tanlopere nudilas isia nonnullis [rccenlioribns], qui Tricliuium laleranense, decessoris sui lempore diru-
cmn scilicét ronianarum slatuai'uiii puldieiTinias, nudas uti- tum, sacrasque imagines, qua; in co conspiciebaulur, in-
que fuisse recordareiilur, ut ejtisiuotli tegmina corporibus stauravil, et damna anliqui'tatis miro reparavil arliHcio.
adliiberenl, quœ u\idura osleiiderenl simul lil sunl adnio- : Cujus lacli memoria ul ad posteros transiret, hac inscrip-
nendi, ne imitatioui profniiaruni imaginum ila velinl esse tione cauluni est :

inlenli, ulchrislianœ piolalis obliviscanlur. Abiit ouini œlas Renediclo XIV. p. m, sacranim antiqidlalum vindici pro-
illa, eum Mars, cl Junn, et A'enus loco Numinum haberen- videiUissimo. Quod oratorio divi sicolai prope Triclimiim, •

tur. Ac, si viveret boilicApolIes, noii faccret liodiesanclos a siimmis poiuificibtis cnlli.ito II el mastasio IV. cxlruclo,
et sanctas haliilu, quo deos illos inanes l'acerê soliUis fuil : ac rcparato : atqiie a'dibus fratrum franciscanœ familiœ,
sed ralionem baberct dignilali, et decori Cdiiditionique fidcliiim cxomoloycsi dcsiiinulonmi, qiiarum amhilu ora-
eliam temporum. Nosti-onim autL'm anilicum alicui minime toritim ipsum coiicUulcbaliir, nd spatia areœ taxanda, se-
piidori erit, virginem alitjMam iuduisse vesle'stricla adeo, denle clémente XII. p. il/., solo aquatis, succllum, el ve-
ut siiigulos arlus exprimat, peiinde ac sivelamiiie simplici teres in eo picturas, tum cliatcograpliorum inilustria, tum
tegerelur. Ad repi-obeudeniUim borum im|iudenliam, opé- aiHiqnariorimi lahore plurics deliiieatas, ac priu^quam dis-
ra; praaium est subjici hic verba concilii [proviiicialis mo- jiceroilur cûloribus elcijanlcr crprcssai; ad priscmn cxem-
gunlini, cap. 41] Procaces vero imagines, et nimio artis
: ptar renovari jusscrit, el veluslissima cuttus decessoribus
lenocinio ad mundanœ polius vanilalis speciem, quam ad suisjamdiu exliibiti monimenta religiose senari curaverit
pieiatis commonitionem efligiatas, in templis pioponi om- anito 1746.
nmo vetamus. » Ex Frederici Borrom^i libro primo cap. 6. Lege opus ejus de serrorum Dei Beatiftcalione , etc.,
(1) Sic prima edilio ; secunda vitiose ; antiquilalis. roman, edit. 1747, 1. 1, p. 401,402.
',09 LIDER II. CAP. XLIV. 110

conscimlcrc : vd librorum cauponaioiibus, \cl iis CAPUT XLIV.

qui Jiciintur iiDgueniarii. vel alicui alii ex
omiiibiis
7/1 imaginibus collocgndis Itnbendam essê ralionem
ad eiiui delemlimi iiailerc, nisi ab aqua, vel a lincis,
loci (1).
vel aliquo alio modo, leddiliis fiieiil iiuililis. Qui

aiiiem taie qiiid lacère deiiiceps deprebciisus fueril Iloneslas auiem cxigit ut el loci ratio in collo-

aiino iiiio segregetiir. Siiiiililcr et qui libios émit, si candis imaginibus babcatur. Quare ncc in pavimenio

eos quideiu ipse non ad suain ulililaiem retiiieat :

sunt liis(ofi;e sauctonun sculpcnd:e, quainvis istnd
nec alleri ad ojus beuelitiuui , et ui ii perniancaut videaUir quaiidoque usiiaium fuisse iii nionasteriis
vendat : sed qui eos coiruuipere aggressus fueril, se- quibusdani, juxla iibnl fiernardi (In fine Apologiœ) :

gregelur (l). » < Ut quid sallein sancioruui imagines non revercuiur,

Uecrelum eliam est Hlgini (2) papœ apud Gialia- quibus Ipsum ullqiie, quod pedibus conculcatur, sca-
num (De Conscaaiione , disl. 1, et apud Ivonem, par- Ict pavimenluni? S.'cpe spuitur in ore angeli, sa'pc
le III) : Ligna Ecctesiœ dedicala non debenl ad aliud alicujus sanctoruiu faeics calcibus tuiidilur transeua-

opus jungi, nisi ad aliam ecclesiam : vel igni siint com- tiuu). Et si non sacris imaginibus, cur vel non parci-
bnrenda , vel ad profectum in monasteiio fratribus. In Cur décoras quod mox fœdan-
tur puleliris coloribus ?

taicorum vero opéra non debent admiili. Apud eumdeiu, dumesi? cur depingis quod necesse est concuicari?
Clemenlisdecreluu)(tVis/o/(i II): « Allai ispalla,caii- quid ibi valeMt,venu5l;c form;e, ubi pulvcre maculan-
thara(3), calbedia, candclabrum etvoliun, si lucrint lur assiduo? • Uinc libro primo codieis ( Tù., XI)
vcuisiale coiisumpla, inceiulio denlur; quia iiou licet tilulus est : I Nemini licerc signum Salvatoris Christi
ea, qu;e in sacrario fuerint, niale iractari : sed incendio buini , vel in silice, vel in mamiore , aul iiisculpere
universa iradanlur. Cineres qiioiiue corum in bapii- aut piuger(i. » Et subjicilur lex unica Tbeodosii et Va-
Slerio iûferanlur, ubi nulius Iransiluni liabcat : aui in leuliniani Augustorum : i Cum sit nobis cura diligens
parielc, aul in fossis paviineuloruni jaclenlur, ne in- per omnia superi nuniinis religionem tueri , signum
troeuntiuni pedibus coinquineulur » {VideD. Pekiitni, Salvatoris Cbrisii nemini licere , vel in solo , vel in
de Ecclesiis rcficiendis, cap. 31 Ex bis
). sanc ca- silice , vel in niarmoribus bumi po-itis , iiisculpere ,

nonibus, sive decreiis, colligi potesi, quam reveren- vel pingere : sed qnodcumque reperiiur, loUi, gravis-
ler iractandx sint sacra: imagines, quantumvis anii- sima pœna mulctaiido eos qui conirariuni statulis
quatae. noslris tentaverint, specialiicr iniperamus. » Similia-
Moscoviloe quoque non aliunde quam a chrislianis que legas canone LXXIII synodi in Trullo Constanti-

el caiholicis, liabeut sequenlem canonem ( Apud Si- nopolis, qua; sexla dicilur.
gismundum baronem de Herbestegn) : Imagines antiquœ, Niraium aulem rigidi sunt, qui ex bac Augustorum
et labulœ, super quibns consccraliones fiunt, non corn- lege inferuut, conlra recepiam cousueiudinem, non
buranlur : sed in liorlis aul alio honorifico loco, ne in- licere in scpuUuris bumi positis signum crucis im-
juria afficianlur aut dedecore sepelianlur (4). primere. Nain in consecralione ecclesiaj ,
quando
episcopus benedicit primariuiii lapidem in fundameii-
(1) Indignalus est vir pius et doctus, Petrus Collet, Sor- to ponendum, accepte cullro, sculpit in co sigmim
bonœ doctor et vincentiauœ missionis presbyter, quod
sacer missae canon, cuiu gallica versione lypis vuigatus, crucis, dicens : lit nomine Patris, et Filii, et Spirilus
atqu^e libris usu corruplis reliquus, hamlsecus acalioruni Sancli Pontificale, (ol. 107). Unde ha;c lex eos po-
(
libroruiu qnisquiliœ ad vilia quœque minisleria ailhibea-
lur. Indigner el ego quoUes anle veteramentarii alicujiis lissinuim notai, qui iuiaginem, sive signum Salvato-
sartoris ofBcinam ibrle obambidans, casulas aliave orna-
ris Clirisli il) cruce pendenlis bumi sculpunt vel
menta divinis niysteriis ecclesiaslico rilu consecrala, inter
delriias braccas venalia proslare video , atque hune abu- pingunt.
suiu a revoreudissiniis episeopis nostris serio loili in postc- Non sunt etiam imagines sacrse eo loci ponendoc
ruin exopto.
(2) Hodie nemo ncscit e genuiuis ronianorum pontificiim ubi clavi sunt figendi. Hoc enim docet nos sepiima:
decretalibus, quae quideni ad nos perveuerint, anliquissi-
niam esse epistolam Siricii ad Himerium, episcopuin lar-
raconensem , anno 583 aut sequenli consci'iptam. yn;e f {[) Il Quod ad sedem ipsam locumque imaginum attinet,
anteriorum supra LX ponlilicum nomine cTrcunif'crimlur, ait S. Chrysoslomus
, ;?0Hi(7. in dictiiin .4postûli,lCor.\\: 1
etsi mulla bon;e frugis plena conlineant, lamen illorum oporlel liœreses esse, et in comment, cjusdcm loci, primis ;
'
ponlilicum non esse, a viris eruOilis ostens\ini est. Ex pri- Ecclesia; temporiluis sohlos cpulari Ijdeles apud ipsa loin-
nium al) Isidoro Meicalore culleclae sïculo vill, el a Ricnl- pla, ibique btraHs ordine mensis aciubuisse. Quœ cum
pbo, Mogunlinoruni arcbiepiscoi o, in Franciam ex Hispa- ila sini, scinius eliam templi parieles liiuc inde imaginibus
nia allalœ sunl circiter annuni 800. ornalos fuisse, laudalque nioruMii enm epislola Nili ad
151 Uisci quibus inligunlnr cerei. Olympiodornm proconsuloin ( sept, synod. uct. IV ), ob uli-
[i] Inter abusus hue speciautcs niea quidem opinione,
, lem ad indoclos qiioqne disciplinam. Probabilis igilur coii-
relerri potesl quod in teuiplis proponantur imagines quit- jcclui'a est in na\i lempli média sacras liislorias fuisse
dam, Clirisli pr;cseilim in cruce pendenlis, ac sanclissimaî depictas, ut qui vetnslo more lemplo cibum suniebani, m
ejus parcnlis, lusca prorsus ac prope nigra l'acic, qiias eliam inlcreadumreù'cerenlur, defigereilluc oculos posscnt. Sed
rudis plebecula , neraine meliora docenle, coloreni cjiis- ali;e quoque fnore scdes imaginum sacrarum, in ipso sinui-
modi ( Cln islo el maire ita vulenlibus sponle assumpsisse ) dcni xilium adiui collocabaulur prout Anaslasius bililio- ,

nudlis in locis arbilralur, ac edilis quoque prodigiis obsU- thecarius in vita serqii papœ tradil ailquc Eusrbius, //('. :

tisse quomiaus decenliores colores allinereulur. VII, ctip. 14, slaluam niulieris quam sanguiiiis proûuvio
libera\il Saivalor, in ipsius jauua posilam fuisse, ul mi-
raculi monumenlnm csset. jam inlcr ipsa Iccla in carce- ,

ribus eliam el in sumniis na\iuin parlibus collocabanliir:

siculi Joaiinos Moscus in l'rulo spiritiinli, et Kvagrius, //&.
'
V liist. cap. 18, et l'aulus diaconus tradunt. » Hsec ex Frcd.
Borroma'i lib. secundo, cap. 12.
 DE niSTORlA SS. IMAGINUM. «2
,H
Alius quidam que maximara esse dcam existiniantes ponebant
synodi aclio quarts ,
quai sic Inbel : t ,

lamcii slerquilinio. Cujusmodi secessum addil

iaciviiatcquxdiciiurCiiium(l), die décima quinla
in

feslum Virginis celcbr;.lur in- fuisse dignura dex lemplum.

men<.is A.ignsli, cum ,

omaxci illud, claviun in pa- In navigiis vero non soiam crucem viderc licebat,
grcssus leniplt"". "i ^el's
D. Peiri sed et sanctorum imagines. Niccphorus enini Câl-
rielem malieo adigendo, fronicm iinaginis
Funiculo ilaque vclo listus, de navi agcns alexandrina ,
cui erat insigne
in pariete dcpiciae iransfodil.
fronlemqnc intolera- casiorum(i), (Acior. XXVIII. 2) tcsialur. utquondam
alli-aio, confeslim iUius capui
cruciams ii.vasil, qui cons.lauler per duos
gentilium naves certoium quorumdam deorum insi-
l)ilis doloris
permansit. Episcopus auiem Ci- gnia liAbebant , ita christianorum qiioque naves ,
pa-
fesiiviialis illius dies
bomiiiem increpavir, jussilque ut tronorum suorum imagines pnefcrre consuevisse.
lii,rc cogniia,
imagine que Quemadmodum, ail, christiumm pietatem cotenles na-
abîens clavum ilcrum cximeict ex
:

Inlerrogelur, si vium gubematores, nbves suas sanciis quibusdam dedi-

faclo coulinuo dolor niiiigaïus osl.
cunt, inscripiioneque id testmtUir: itidem olim pro eo
libet, episcopus; adest euim in liac congregMione.
jurejurando af- alque tolebanl fatso credilis diis piclurh cas inscri-
Inlerrogatus aulèm episcopus Cilii ,
, ,

se babcrc, in medio synodi. i bebant. Unde apud Paulum diaconum legilur (inilio
firmavil ita

QuodamcmSeverusimpeiatorinsuoLararioinier /iiiiXVlll, in hhtoria miscellanea) : Anno 602 II.

Abraham IleracUus in Africa imperator appellaïus venil cum

falsos deos posueiit statuas Ciirisii et
,

Svariianus) lioc geniiliter mvibus casleUatis, liabeniibiis inira se arculas et ima-

{Lampridius in Severo, cl ,

correxisscl. relicto pagani- 9>nes Dei mairis, quemadmodum pijxides (2).

fecil : et sine dubio si,

Porro anliquitus sicut in viispublicis et navigiis,

smo, dirisliana: religionis mys'tcriis fuissct illumi- ,

'
; ,a\ ita et in libris erant imagines. Unde in sepiinia sy-
nalus (i). ° ' '„
.....
.

VI V "O"** (Aclione qmnla) di\it Demetrius , Armani

CAPU I aLV. .

custos.sc m ecclesia
,

consianimopolitana invemsse

De sacris imatfmibus in viis publicis, navibus, poculis, duosbbros relictos , per imagines deargentatos. In-
ei iibris. venit idem , et synodo obiuiit , Consianlini C.barto-
.... .
„.„ pbvlacis librum , in que folia quae de vencrandis
m ,
,

Rectiss me autem vus pnljlicis enguniur crucis f^

^
V . ,
. '. , ? ^ .
. ., ,
imaginibus tractabant, excisa erant.
. . r>
De i
lioc
i-i
libro
signa , Cl sanctorum imagmes, j.ma de nnt.onem se- .^.^^^^ ^ ^^^^^^.^ ^,.^^
.
j^^^_^^.^^ ^ ^^^ ^^
cund* Dicenoi synodi (aclione VU). Nam s. pagani ^._
.^_ ^^^^ ^.^_.^ ^ ^^^^^.^^^^ ^^, ^^^^^^ _ ^^^

Mcrcurium,
"^"' ut est apud Clementcm (oral, ad gen- '
, u i i l , . r „. , .
' "^ , ^^ ^ deiis, argenteas tabulas habel , el undiqiie snnclorum
les),
' '
vi;c vicinixiue pr.Tfecmm slnlucbanl;
'
quanlo
.

.
. .... i
jmaqinibiis accoralus exisiu. Jpsi vero
, .-.
rem r
retiiiqnenles,
masià nobisconveniisaiicioriim unaginesmvusponi, " . ^
''

' „ T.. , . Iwc est, imagines, ea quœ de vnaqtinbus mttis scripta

ubi eormnpatniciniumrequirnnus? llinc m loroerigi
. • .

,
'
j .• , •
'
/>, . . . sunt, exciderunl : qiiod sane exlremœ dementiai (aci-
iussil Coiisianlinns crucis signum; qirod , ni thryso-
. , , /.i 1 , -. fi nus est (o).
slomiis baliel ( oralwne .quod Uiristus ut Ueiis, . ,, ...
,
...
, ,. , •
f „„ :„
luforo.in
Addatur autem prœdiciis,
^^
,
non nnnusvetusto more,'
iomo\), nbinue celrbran viderclicet,
,.
solitudine,
,.
m
.

vus,
.. .

ni
,^.,K„c
montions, :., „ ir,u,.c ;„ val-
in collihus, in v.ii m vascl'lis et poculis, sanctorum expnmi imagines,
^ „. ,, ;,,
.... , .

„ .„. Quo
v periiiiet lud D. ilieio;iyini (/ii 1\ capui Jonœ,
libus m , man
.

, m
.
navigiis
_
,
„, !,, „i;,
el iiisulis.
ii.wM.n
liaquc /-iiv
crnx k I
i-
j \
<

in via posita ad omnes clam il illud Jeremi* (r/ir«i.

„, „ .„ii n
^ . .. . , (1)
, .
Casions cl PoUucis, qiios prora navium Al<>xaii-
.

m
I, 12) : ros omnes qm Iransitis per vinm ! alten- drini, um a dcxlra quainatiiiislra parle |iiiit;pre soU ba.it,
dite, et vidcle si at dolor, sicut dolor mens (5). Uidcl oljsprvaiile S. Cyrillo Alexamlrino, in ca;>. XI liuiœ, 14,
^ . . r> . liabucre el gemiles in uppilius sacrarium uuouilaiii, ni i

aulem Clcmens, m ciljila oratione, Romaiios , (jui rcs

q^j, deoscoUocabanl, Maro, Mnculo.,, X, 171.
maxime el prxclare geslas forlun.-c iribiicbant : eani- Aurato fulgeliai Apulliiie puppis.
Persius, salira vi. 29, 30 :

: '1 ^'^ '" "^^ "°»

(1) iasdla Cvpro.
Eslmie i:i
Z»'^';' 'if!"'"*''
luscnies ae nppe
(2U'r;elcrilla(ina,-(JeSS. iniagiiuimsiU. nnlavilMolanus, „ i
(iii.

m «o™'"^. ''''• '^«™- •^"•' ^^ "=>"'"- «.public, roman,

ut J.-c«rm'i servelur, curandum eliaiu lis tacis e.vpo- '-
,

naiilur iil.i (M.lium asi.eclui coi.imode paleaiil, iiupie cou- W"»» • . ,j

""'^'''^' nmea,
vpniculi ordioe iiilcrse co ocenlur. Va, si ui sericin quain- ir „ .

f<0" '"> 'l""»' 'l"""» I"^""^*» ^«"^^ '"^'°-

dam (i"po..a,Uur, expedil aliquam esse Ir.lcr cas anniogiam.
Piili Inuiii sane ei utile (Sl s;'iicloruiii ejustloin |iroi(ssionis Tulelam vero deorum nauta» vocabanl nsp43T.;i.!v tX'.Wj {j.a-

ima.^ines bene coanexas, vel varia ejtisdcm saucti gebla signe uavigii J de quo Turnebus Adversarior., lib. XIX,
vei prxcipua lidei uosir:e mysleria ad teni|ioris ralionem cap. 2.
dlgesla, conliiiuis labellis exprossa conspicere. Cavcnduin (2)Nostri solenlB.Mcolauminvocare, HispaniS.Pelrum
quoquc ne divers» alliludinis siiit, qiKe ita coulinuo durtu Goiizaleni, vulgo Telmum, dominirani ordiiiis liiinen, quos
loc;iiiliir. Deuique iiulla admiU"iiJa qiue ab iui) eriio arli- videlicetauxilionavigaiilibuss»pe fuisse crcdiinl. El qiiidim
lice elaboiaia sil, naiii laïcs dcsp .cluui polius quam vene- de posleric ris iiouiiuegaliice his|i3niceque vocalur Isjiiis illc
ralionem rebvissaDctis conciliant. allius, posl leinpeslalem iuierduni coiispicuus, iiisidciisiue

(5) Quod imaginibus Domiiii cniclfixi ntm semel inscri- naviiini ariuauienlis iiec quidquam a^iureuS, queiu etliiiici
pluiu vidi. Convenu iis praiscrliiii quîi' In via publica pro signe gi'uiinoruniliabnere.
salutaiid;e propOiinuUir. Lauilal.iles ••.dinoduni suul ejus- (3) .'^ingulare esl quod imago libri missalis inilio posila,
modi piie iuscripliones ; mullis placel lian; Saiilolii Viuto- Hlajeslns aliquaiido vocala sil. Eu sensu in orrim- quodam
rini : ad celebrandiini misiam,e iiis. codicebeccensismonaslerii.
En celsa sedes qua docnii Deiis, ab Edmundo Marlene edilo, /. I de anliquis LCi Icsiœ ruibus,
Vilalis in quo nos peperil Kiriis, part. 1, pag. 631, pau'o posl conlessionein et absolulionem
Cuvrus triuuipliaulis, Iriljuaal missa; priiicipio recilari sobtas (.onilur ba;c rubrica : « Hic
Judicis, alque litaniis ara. libri majestalein deosculelur ( sacerdos ).
 113 LIBER 11. CAP. XLVII 4U
Opirum, ttmi V) : In ipsis cucuibilis vasculoimn slaiiiendis cum oiidixem obscrvet, qiicm Ipsc sua
qms vulgo sdiiromarins vocanl , soient apostotorum iiiiaginalionc conoipit cssc iii cœlo. Mniia anxieias
imiiijinesiiilumbiari. Non lulniiii est aiiloii) luiiic ino- est liac In rc viianda : el aliqnando acridii per jiiKiani

reiil tiiiie iiitiT l'Iii'ihliaims l'iiisso iisilutiiiii , (|iii liln'ii- occasionein , ipiod dignicnis imago a sinislr.is collo-
Icr profana in sacra convertcre solenl; constat cciiir. Quale ipiid accidisso credo in ea crncifixi
eiiini ex eodeni llleronyiiio, paganos liomincs iilnla in imagine, de qna capite soxlo linjns libri ex iitn-o

laniiliiis sculpta et ex'laia liabiiisse; mule est illuil iniracnlorum Cyri cl Joannis, ubi pr;ï;cursor Domini
ejns ad Marcellani (Kpisl. 102) : Numqiiid in luncibus a dexlris, deipara auleni a sinislris repncsentalur.
iilold caldin clescripsi ( 1 ) ? Sicul eigo non est conlendcndum an Joannes Baplisla
major sit in cœlo, an Joannes Evangelista utrum
CAPUt XLVI. :

Barbara prxcedai in gioria cœlesti Caibarinam , an

Non iwxie Inburnndum esse, quo ordine sanclonim coiUra, ac do siniilibns, jiixia ilhul (piod Anrca Lc-
imiujhu-s cvlloceiilur et aiwd Paiiliis rccle ponnlur
:
genda alFcrt (Legenda LXXX), Bene concordes stimus
a d.xtris sancii Pelri. in ccelis, de nobis non dispuletis in terris : sic eliain in

Quia vero ioci ralioncm liabendam esse dixinuis picturis non est, istorum occasione , iinns alieri
conientiose praferendus. Scripsit liae de re Tiionias
Dcnio propterea mullum anxius sit , ut in picturis
de Kenipis crudiiissiniuni caput, libro tertio dcJmi-
tatione Cliristi, caput videlicet sexagesimum tertium,
(I) MiriimnonsuccurrisseMoIanoutvcrbo saltemdiceret
do sacris iiiiayiiiihiis in privatis a;illbiis el cuhioulis collocan- in qno iiiter c;etera sic ail : i Noli etiani inqnirere
dis, niKul apiid pios el cicricos el laicos ( de nioiiacliis rcli-
vcl dispnlare denierilis sanctornni, qnis alio sanctior,
gioni sliicliiis adiliclis rcs iiola esl ) in miivorsa Kcrlesia
oblinel. Nec patienter feriMidiini obsolcsccre piiiiii nioceni aut quis major fucrit in regiio cœlornni (1). Talia
in Belgii) el Oènnaiiia IVequentem , sancl;c Pei genitriois
générant sœpe lites, el conicntiones inutiles : nulriunt
iconein aliamve in pariele expositan), accensis luiiiiiiibns
,

liuiiorandi ; qui nios ante anuos pIus1,5U0 in I^cclesia ubli- quoque superbiam et vanain gloriain; unde oriuntur
nnil. « N:im, m
observai saepius laudalusKred. Horronœiis,
invidi;e et dissensiones, dnni iste iiluni sanctnm, et
lib: 11, cap. 12, Sopinonius ait acconsani lampadem contra
iiiiagiiu'in, iii solitarii uiilus cella depiclam , et Fortunatiis alius alinm conalnr superbe- pr.elerre. ïalia aiitein
poeta, in vila s. Miiriini, lib. IV, pro|>^ fitiem, meniinit inia-
velle scire el invesiigare , nullnm frncium afferunt :
ginis nnins ( scd lorlc in oratorio publico erectœ) qnaî ,

aceensa lampade iHuniinabalur. » Ju\al hune audire ; loco seij magis saiiclis displiceni: quia non est Dens dis-
indicalo de urbe Haveuna agit, et iliic posita imagine S.
sensionis, sed pacis ( I Cor. XIV, 53); qua) pax
Martini, qiiam sibi salubrem lucral expertus :

magis in luiniilitate vera ,

qnam in propria exalta-
Esl ubi basibca; culmen Panll atque JoaUnis,
Hic paries reliiiet sancii sub iniayiuc Ibimam, lioiie, consistit. »

Aiupleclenda ipso dulci piclura colure : Quod auleni atiinet ad sigiilum pontificis, nemo
Sub petlibus jusli paries habet arle ( forte ante ) fc-
uestram, illud imperitiie , ant indecenti.ie arguai , qnia in eo ,

Lichnns adest, ciijus vilrea natal ignis in urna. sicul et in quibusdani p.içiuris , sanetns Panlus a dex-
Hue ego duiii propero vabdo lorqucntedclore,
teris Cliristi ponitnr, Pelriis vero a sinistris. Inversa
Diirnfjienle geniens oruloriiiii Uice leneslris, ^

Quo procnl, «l leligi benodiotu lumen olivo, enini ist.i et priepostera , ut apparet, locaiio non est
Igneus ille vapor niarcenli Ironie recesslt.
Et prœsens medicus 1 laiido fugal unguine morlios. receiis , sed eani qneqne aniiqnitas nobis variis de
Nonoblita niihi niea hunina niunera sanctli, causis coininenJat. Quod poslea ruseexplicabilur(2).
Nani redit anle oculos oculoruni cura lidelis.
Et niemor illud ero, dum luce el corpore consto.

Est vero in priniis « laudabilis eorum consueludo, qui

CAPUT XLVII.
juxta lectos in quibus dorniiunt, aut servaloris de cruce
suspensi imagineni aut cereos agnos ponlificia benedictio-
Novitas onmis ditigenter est in picturis examinanda
ne consecralos appeiidunl, cum vasculo aqna; luslralis et
aliis liujusniodi chrisliano bomiuedignis synilwlis et muni- aniequam approbelitr.
nienlis, quibus mullonieUus inslrannt contra nocturnes ter-
rores el inimici assullus slraluni suum quani Saloinon , c'u- Seqnitnr in coiicilio iridenlinn : Ilœc ut fidelius
jus leciuliim ut lialiemns in Ciintico cuiilicorum , )ll, 7,
,

sexaginla forlesaiiibiebiint ex l'orlissimis Israël, onines te- observenlur , stalnil sancla synodus neniini liccrc vUo
nentes gladios et ad ht-lla doctissinii , quorum enses erant in loco, vel ccclesiu, eliam quonwdnlibcl exempta,
super feinur eorum. Qui eliaui si languor abquis corporis
aut aninii;rgritndo incideriUquaî procès l'undere suaserit, ullam insotitam ponere , vel ponendum curare imagi-
conversi ad lecluli capui, ut oliin Jaioli ceiics., XLVll, 31) ( neni , nisi ab episcopo approbata fuerit. Istud autem
se diviuo uuniini siil)niiltere, el iniayinuni ope animuni
erigere ad Deum possinl unde iUis veiiit auxilium. Quoil syiiodicnin decrelnni vidoinr niilii valdt! pcropportn-
si olirn snperstilione dncti Hebraji baptisiriata quœdam le- num esse, ad relra'nandain eornni liceutiam ,
qui
clorum ( ivarc.. Vil, 4 ) induxeranl, (|nilius légales quasdam
labes abstergereni, quas tanuîu lalso ipsi sibi liagebant;
aliqnando suas opiniones proponunt, quasi essent
nuanto a'qnius eril el corpora sacro luslrdis .aqnaî perir- clarissiinx dcmonstraliones : cnni ciedem , si in dis-
ruanlerio et ipsos eliani IccUis as;'ergefe? » TIaec Joannes
Steph. MenoGchius inM. œcoimmicœ ex trictnm examen vocarentur , aliquoiies lanipiam mi-
ss. lilteris ite-
proinptif, iH, ». 2.
lib. I, Clip, nus pritbabili fundanienlo innix» , non reciperenuir :

Perlinel ail boc ca| ul locus notabijis ex Lcontii, Neapo-

leosin Cypro episcopi, l,il>ro V contra Jud.-eos « Xjwriï «d :
(1) Uli facluni raeniini a coucionatore cxtera non indo-
Ta XpiffToy TîàÛTj iv èxx<i)(ji«'.î, xal o'xotç, xal âY&poiî, xal tv t'xosi, xntt iv clo, cui couiniisaiini eral S. Anilreœ Ldogiiun Nain lu lioc
ocv^^vi. xbI iv tafAEio'.^, x«i iv -av-ti totîw txT'jrw xat Siaypàipw.
CliristUni aposlolo depriciiicalnrus anioreni ciauis. B. Petrum ab ea
et riu'isli lormenta in ecclesiis, in domibus, in foro, in ta- semper ahhorrnisse tain luuliis eonlendebal, ul videri pos
bellis, in linieo, in cellis «l omni loco repr;csenio acde- m sel lion magis Aiidreain laudare quani Petruni viluperara
pingo. » Relegc pronuntiatum septimse synodi generalis, voluisse.
supra col. '2S. m,
(2) liitVa, lib, cap. xxtv.
MS DE IllSTOP.lA SS. IMAGÎNLM. 116

Exempli gralia , si quis ciipiat Marcura Evangc- positum opère unguenlarli : et ungues ex eo laber-
listani absquc dcxlro pollice piiigcrc ,
picliirani liaiic naculum icsiimonii, el arcam teslamcnti, mensamque
forlassis episcopalis aucloiilns rcjiciel. Quia non cum vasis suis, candclabrum et utensilia ejus, allaria

lanlum primo caiione iiic^tni coiiciiii proliihiiiiin est ibymiamatis cl liolocausii, cl universam supcllecli-

seipsuni muiilare, sed eliam sacra Sciiplurai aucio- lem, quœ ad cultum eorum peritnet : sanctilicabisque

riiale {ExodiWin quinio prœceplo). Marcum aulcm omnia et crunt sancia sanclorum : qui letigeril ea,
divina auciorilale sibi poUiceiii pr;ccidisse, non lam sanciificabilur. i

evidenier probari potesl ,

quani a nonnullis \il venim Habet pontificale buncdictioncm novjc crucis, sive

asserilur. Nam Isidonis id non asseril, sed tanlum tabulae in qua crucifixus est depictus. Bencdiclionem
dixil :Wic, ne ud sacerdolium promoveretur , absci- quo(|ue imaginisbcatx Marix , et benedictionem
disse sibi pollicem ferlur {Isidonis, de partibits lesla- imaginum aliorum sanclorum. Quae etiam ex eo ha-
menti, cap. S'>}. Quod desumpsii, credo, ex prxfa- bcnlur in sacerdoiali {parle l\,cap. 7 e( 8 ).

tione, non Hicronynii, sed Grxci cujusdani in Mar- Intérim imagines, etiam absquc omni benediclione,

cum , qiia; sic habcl Amputasse autcm sibi post fidem

: aut unctione, sacr.c sunl cl sandre, quia res sacras
pollicem Marcus dicitur , ul sacerdolio reprobus habe- significanl ; ul laie conira centurioncs magdeburgen-
retur. Apud aliuni qucmpiani velerenj scriplorem , ses déclarai Nicolaus Sandcrus, libro II, de honora-
non facile id repcrias (1). Qiianquam sint inler ria imaginum adoralione {cap. primo ).

reccnliores auciorcs ,
qui facluni illud ad revclaiio- Ad sacras basée picluras rcfcro synodorum scx
nein divinam referunt. Excusaudum enim puiarunt, universalium picluram, quam Consianlinus P. P. Ro-
quod in cilaia praelaiione, vcl ab Hieronynio, vcl ab nia; lieri jussil in porticu S. Pelri quamque : Pliilip-

Auguslino , scriptura esse prœsupponebani (2). picus, eo quod monollielita essel, in regia urbe jus-
seral deleri, ul habet Paubis Diaconus ( /i6ro Yl, lii-
CAPUT XLVIll.
sioriœ longobardicœ, capite XI ). Tbeodosius vero im-
Quam tate sese exiendat sacrarum imaginum appellaiio. perator, ut referunt Beda ( lib. de sex yElaiibus), el
Adoviennensis {in Chronico), mox ut regnum susce-
Qua;ritur auleni quam laie sese cxtendai sacrarum
pit, picluram jam dictam resiauravit.
imaginum Neque enim lune demum sacrse
appellaiio.

ccnsendœ sunl imagines, quando mysiica sacerdolis CAPUT XLIX.

benediclione sanciificantur, aut sacre chrismale un-
Habendam esse rationcm eorum, quœ ad sacras imagi*
guiilur : sed, ul verbis dicani Eiiipbanii ( aciione W,
nés reducimlur.
tomo lY [ Concilionim ] ),
quibus ipse in sepiima sy-
node iconomachis respondit i Mulla quae inler nos :
Sunl rursus et alia, quae etiam obscrvanda sunl, ne
sacrala sunl, sacram precaiioiiem non accipiunt; maie pinganiur ;
qua;, si non inter sacras imagines
cum a se ipso el noniine suo, plena sini sanclifica-" coUocenlur, saltem negari non polcst, quin médium
tione et gralia. Quapropier et veneranda et sancia . locum obtiiieant inler sacras et profanas. Taies
honorainus et amplectimur. Ipse itaque lypus saluli- sunt enim imagines diaboli, mohtis, inferni, ac simi-
ferae crucis, sine sacrala precatione, sive dedicalione, lium(1).
apud nos bonoral)ilis exislit. Salisfacil enim nobis fi-
Hoc autcm occasione jiortis' obitcr adjicio ,
qund
gura, qiuc lum significaiionem accipil, cum a nobis ad efligiem mortis reclius adscriberelur ex Ecclesias-
fuerii adorala. Nam sive in froiile eam lanquam sigil- tici cap. XXXVIII : ilihi Iteri, et l'tbi hodie : quam ,
lum impriinimus, sive pcr vacuum aéra crucis si- Hodie mihi, cras libi. Corvinuni enim illud cras nemo
gnnm facimus, speramus et conlidimus doemoncs cum die cl hora moriis nilnl sil
sibi polliceri polcsl,
crucc posse fugare. >
inceriius.
Nibiloniinus Adrianus primus scribit ad Carolum qux
IIuc etiam periinent signa quxdara, sanciis
Magnum {tomo III Concilioiiim, fol. 209) : c Fideliler
proplcr significaiionem rei sacra; appinguntur. Qua-
et ver^icitcr dicimus el probamus, quia usus sancliC quod cruci Chrisli apponilur, ad
lia sunt, vexillim,
nosinc caiholicai et aposlolica; ronianœ Ecclesi.tfuil, ilcm auréola, qux
significandam victoriam ejus :

cl est, quando sacra; imagines vol liistoria; piiiguii-

apponilur falm^: in mauibus
sanclorum capitibiis :

lur, ul prius sacro ciirismaie unganlnr cl lune a fi- qu-T; cpi-

mitra, ac baculus pastoralis,
;
sanclorum :

dclibus vencranlur instar facienles, ul loculus est

ac similia, quae quarto libro fusius
:
scopis danlur,
Dominus ad Moseni, dicens {Exoiti XXX, 25-29) :

explicabunliir.
Faciesque unctionis oleum sanclum unguenlum, corn-
CAPUT L.

(1) Nec apud viros doctos id hodie Gdem invenirel. Donaria, et imagines brachiorim, pedum, et simitium,
(2) Insolitas imagines prudentissiine sancia synodus opi-
memoriam restiiutœ sanilatis, pervettisto more in
scoporum judicio submisit, non daninans eas nèque appro- in
bans. Ul enim teiiciondaîcssenlillœqiiœ tlieologict aul bi-
ecclesiis suspendi.
sioriœ vcritali adversarenliir, sio ediverso laudanda; alqiie
aniplC'Clanda; forent, quae verilatem a picloribiis ad banc mcmorias san-
Hue perlinel quod in ecclesiis ad
diem sive ignoralam, sive ntgleetam aile exprimèrent.
Uarum excnipla afferam cum agelur de peccalrice a Chrislo
quas
absoluia, de Peiro ia carcere deieato et aliis quibusdam. (1) In sacris imaginibus possnnt omnino censeri
117 LIDEU 11. CAP. Ll.
lia
clorum appcndaïuur BnAcnu, pedks, aul siinilia, ex CAPUT LI.

aul argento, aiil aliu iiiatoria. Ciim ciiim

li.cc De sliitutt iixniis Lotit , obsidione Jérusalem ub Ezc-
cera,
aiipeiulaiilur iii niciiioriaiu resliuil;c tliviiiiliis saiii- chielc depicla, et peccati mmj'me ,
qmm Zuchmhi
talis, meriio mimeraiiliir iiilor imagines, qiuu iiiediiim vidit.

lociuii obtiiieiil iiiler sacras el profanas. Sed dum de imaginibus sacris , cl qua; ad cas rc-
Illustre aiileni pro liis donariis lesliinoniiim liabc- fcrripossunl, agilur, non opoiici silentio pr;cleriro

mus apud Theodorclum, libro VIII, de curaiionc statuam uxoris Loth aul obsidionem Jérusalem , ab
,

gracaium alTeclionun). Cum eiiiin praniisissct quod Ezcciiiclc in latcrc descripiam , aul dciiique pcccaii
sepiiicra Xerxis, Darii, Alexaiidri, Augusli, Vespa- imagincm , a Zacbaria visant. Paululum igitur isla
siaiii, cl siniilium, aut oiuniiio ignoieiilur, aul ob- considercnms.
scura sint, subjungit : i Mailyiuui vero leuipla coii- Uxor Lolli , respicicns posl se ad Sodomam cl
spicua ceiiuiiUur, Hjagiiitudiucque prxslaiiiia, omiii Gomorriiam, versa est in slatnam salis [Gènes. XIX).
pra'liToa onialus gonorc variala, splondoiouifiue Statua dici sulet imago fabricata ex ligno, lapide,

quodainiuodo pultliriliidinis su;c laïc fundciilia. Qul- eburc, métallo, aut simili maleria. Doniinus igilnr,

cumque honiincs prospéra suiil valcludiiic, coiiscr- m mcmores esscmus pœnae uxoris Lotliretrospicicn-
vari cam sibi a njarlyribuspelunl qui vero : a;grilu« fis (
Luc, XVII ), Iccit ex ea statuam salis , ex duris-
diiicm aliquam paiiuuUir, sanilalcin cxposcunt. In- sima malcria , ut non facile dcicri possctcjus memo-
super viri et mulieres dari lilios .sibi pclunt : qui ria. Meminit autcm Plinius (Ub. XXXI, eap. 7) salis,
vero parentes snnt, intégra sil)i el prospéra cusiodiri, qui, lapiculinarum modo, vix cliam fcrro CDcdi-
quaî conseculi sunt dona. Item qui pcrcgra aliquo lur(l).
proliciscuntur, petuiil martyres sibi comités esse in bus inconsultis accurcnlur a mulierculis aul non sapienlio-
via, vcl polius iliiieris duces : qui vero jam snspilcs ribus viris.
Taie sal nietallicum ac spetularium lapiduni more
(1) ,

redierunt, gratias agnnt, acceptum bencficium eon- c;eduum e monlibus <iull)usdani Cala1auni;c, Uussla;, Hun-
filciilcs. Non qui se ad deos acccderc arbitrcntur, gariae, Poloui;e et e tota insula Onnusia eObdilur. Ejus,
pra'ter Plinluni, AuUis Gellius, .Vorliiim itlicar., Ub. II,
sed qui orent Dei martyres, tanquam divinos liomi- cap. 22. Soliiius, cap. 30. Isidorus , Ub. XVI, cap. II, et re-
ncS, intcrcessorcsquc sibi cos apud Deum advoccnl centlores inuumeri meminere. vox liebraica n'5'3 accipilnr
ctiam pro nitro, sulphuro ac biluniiue, quorum ingens erat
ac precentur. Pic vero fulelitcrque prccatos ea
in universaPenlapolico|iia,uiide adjacciis lacusAsphallites
maxime consequi quK desideranl, lesiantur illa, quaî seu mare Morluuni, ab Hebra;is mare Salis appellatur. Cf.
locum Deul. XXIX, -là.
votorum' rei dona persolvunt, manifesta niniirum
Observalum est varia sllrpium gênera, ipsaque anima-
adeptx sanitatis indicia. Nam alii quidcm oculorum, liuni corpora iu Arabia; nilrosis areuis sensini lapidescere,
alquc bac ralioue dnrata asservant in cimoliis suis hysici.
alii vero peduui, alii purro manuuiu sinnilacra sus- i

Talequid uxori LotUi suiMto miraculo accidil.

pcndunt, ex argento. aurovc coiifccta. Gralissime Nec euiin audieudus est Joanncs Clericus, qui Disscrla-
tione v, coiiimmtnriis In Cciicsim mbjecta , nulluni in hac
namque accipiteorum Doniinus, qiialiacumquc sunt,
raetamorphosi uiiraculuni agnoscit. Prieiveral A'alablus
dona : nec exigua, nec vilia, dedigiiatur; (|ul|)pe qui cujus hsec cxposilio « ElTecta est statua salis , vel in cu-
:

ea pro fercnlis faculialc metitur. Mac itaque omnium niulum salis , boc est in slatuani ineurruplibilem, pernian-
suram iu sempitcrnum , q, d. mutata est iu statuam quœ
spectaculo cxporrecta lesiantur morburum depulsio- essel perpetuum incrcdulilatis exempUmi , Sap. X, 7. Ad
iiem, cujus ipsa certissima signa sunt, a sanilalem bunc niodum dicilur ( sumeror. XXXVlll 19 ), pactum salis,
id csl iuccirrupliliile et iiumorlale.» Addebat quidcm aliam
Conseeutis oblala. Ihcc sepullorum ibi niartjTum quœ expnsaioiioui Yalablus « Aul ad salom nielallieum alludit
;

sit virtus, oslendunt. j Haclenus Tlieudorctus. el ellobSitiuni qui nullo iiubre liquescil, imo ad aedilicau-
das douios est idoneus.» Sed priorem arripuit Clericus, cui
Alii dépiciam tabellam, tcstem miraculi, relin- solenine luit omuia sacrœ hisiorice prodigia everlcre et ré-
quunl, ni habct vila Tbcodori Sicei niiud Mclapliras- bus i|isis iu quibus maxime apijarebal Dei digitus causas
(
libjsicas commiuisci. Niliil cum juvat adduclus e Numero-
tem , 22 aprilis). Alii vulentcs descripiam suam runi libre locus, nam prailerquam quod absurdum csl me-
gratiarum aciicnem, ex argento illius (iguram af- taphorica raraque vocula; alicujus acceptione delinire , qui
sit aliis iu locis accipienda, luce mcridiaua clarius est pa-
(inxerunl adscriplo nominc ; ut Iiabel vita Danielis ctum salis nullo nisi iropico sensu dici poluissc e sale au- :

Stylila» (1) {apud eumdem, undeciina dccembris). lem utique solido et fossili statuam conslare posse , ncmo,
nisi scienliœ naturalis inipcriUisnegaverit.
Ubiuam vero l'ueriliuonunieutuui de quoagimus haud satis
quatuor novissima exprimunt, cl iu locis sacris alisque iiUa liquere videlur. Andricliomius el recenlioruni lurba inter
liaesitatione collocari. Cavendnm tanien ne , ut aliqiiando Engaddi el mare Morluum id locant. Réclamai Calmelus
factum est, iiifi'rni exlremique jndUii picluris adiniscean- cui cerluni est posilum fuisse ab oriente maris istius inter
tur aul salyrica quKdaiii, aut lubrica, aut deuiciue ex geii- Sodonia el Segor. Certe boc poslrcnium in.oppidis Moabi-
liUhus poetis hausta. larum ceuseliir Isaia; XV, 5, clJeremiic LXVlll, .ît Arabia; ;

(I) Piani cunsueludinem templis oETercndi ac reliuqucndi tiibuilur ab Josepbo LcUi Juduici Ub. IV, cap. il.
resliluta; valeludinis signa oplime mnrc s-uo Mûlauusevin- Minus eliaui scilur quaudiu extileril fannisum islud si-
cil.De abusibus in eam irrepenlilius silct. Haud lamon mulacrum. Durabal a.>lale qua vixil auctor libri Sapienliœ :

probanda pulo quaiounique bac in re lieri videmus veluli ,

« In testimonium, in(iMil, cap. X, 7, ncquilia; incolarum (

quod insuper liahilis Ecclesiae decrelis, alisquu ullo episco- Peniapulls ) funiigabunda constat (pcrslal) descria terra...
poruni aut paroclioriim examine, non raro cxponantur la- et incredibilis (iiicreduhejaniuKe mcmoria slans ligmenlum
bell» quibus a'gri miraculo sanali signilicautur, poslquani salis.» De
suo icmpore idem teslatur Josephus, .4utiq. I, 12
eos constat niedicoruni opom adinbuibse; quod ccrca; niani- (n), qui el sibi visum ait, intcrprclc Calniclo (liccl intcl-
marum liguriE non absquc multorum olifcndiculo proslenl
ad iniagiHes sanclorum , a;!,'riludinis lenipore (inlerdum (fl) U 5t AÙTOU fwri, napà T^v à.'jayùçtiaiv, il; t^v noXiv (Pjvt/fii àva-
haud ila aldnienlem Ecdesiœ ) invocaioruni, quodsub pri- crpeyoïicvï], xai noXuiîpaYlJLovovao Ta ntpi ayï^v, ttitïiYOptwxoxo^ xaû tltoû
mum niorbi accessumjani ejusniodi doiiaria sanctis olîcran- toOto Kaulw. tlî fftvi^Yiv à^wv (AttiSo^tv. i«t6pT)Ka S" aÛTTjv {
id CSt, eaUi
tur, qu» infirmis alla ratioue curatis, aut lovtcjaui extinctis autem pcrlustravi, vel, de ea aulciu dixi )' «i ià( m\ vovî».
in templis relinquunlur; verbo, quod isla pleraque paslori-
119 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. I2fl

Ezecliieli proplielœ, Ht hierosolymiianis non so- Zaciiarias vero prophela vidil(Zflc/i. V, 5, 10) im-

Iiim verl)is, sed et facln, dcclaraiet iiiimiiiciilia piclalem sive peccaluni sub specie inulieris, el an-

in:ila , niandaïuin nsl ul in imagine describeiet obsi- gelnni miitcnicm niassam plunibeam in os ejtis.

dioncni jcrnsalein (I). « H:ic dicil t>i)minus Deus : Quem locnm tractans Niceias, tomnieniaior Grcgorii

El lu, lili lioiniiiis, snriie libi laicrcm (2) , el pimes Nazianzcni (in Oral, de Plaga grandinis), annotât

eujn corain le : ci describes in co civiiiiiem Jérusa- peccatnm sub mulicris forma vidisse Zacliarian.
lem. Et ordinabis (5) adversus eara obsidionem , et quia e voluplatc maxima vilia ex parle nascuniur :

a;dincabis munitiones, el comporiabis aggercni , et plumbum ori iniquilalis insedisse, quia peccaluni

dabis coiilr.i eam castra, et poncs aricies (4) in gyro aggravai instar gravissinii plumbi : et quia scriptuiii

( Ilieron. in lY et XII [ capp. ] Ezechklis.) > en {Psal, CVI, 42): Omnis iniquilas oppilabil os
suum (1).

ligi possil aiulitu tantuni Cam rem percepisse), Clemons Tractât eiiam Cbrysostomus ( Homii. in I Cor. III)
quoque roniiiiius, F.pist. ait (orintltios, memoral « Cclu-
:
nonnibll de pcccati pictura : « Quod .si quis, inquit,
ninafn salis usque ad hane diempcrseveranlein.Quiii cliani
aiinis abliiiic n. palam siieilalain nanat Quaresniius in peccaluni effingcrel , noji sane mihi vidcretiir errare,
Eliicidatiune Terra: sunctœ, fulora liac parle sibi derogaijs,
si in liunc niodum id pingerel : feininani quamdam
cura liodifrni plerique l'alX'Slinonun iliiieruiu scri|ilorcs ,

de illo Mionumeiito frustra qua;sierint, ca;teri de eodein in ferac similitudinein , barbaram , igiiem afflantem ,
aluini silcant. horrendam nigram
, , quales cxlerni poetic Scylias
Porro cum hebraioum 3'U3 Gra;ci a-!{>.r,-,, et Targum hie-
efUngunt. Innumeris cnira inanibus nostris insidia-
rosolvniitanum ITOV, id est columiiam vcricrint, dubitari
potesl num hi existimaverint muberi servalaoi a intta- tur cogitationibus , elinopinantes aggrediiur : omnia
niorphosi forinara prisliiiam, uli factum esse Jauseiilus,epi-
senpus yprensis, Jacohus Hoiilrerius aliique contendunt.
dilacerat more canum clanculum mordeiitium. i

Pro hac senleiilia cilanlur a Calmeto sedulius el claudius

Victor, IWro III, m
cenes. il, quorum verba recito in ima CAPUT LU.
pagina ('i).
MiiUiitidinem sacrarum imaginum non référendum eue
Rem satis ex se miram duplici miraculo auxere S. Ire- ,

n^us, lib. IV, cap. 51, et Terlullianus vel quisquis auctor in abusus.
est carmuiis soiloma: : allerum est ita permanere staluae
materiam, ul si qua parlicula deiiialur, ea spoiite reuasea- Miror vero nonnullos (2) multitudinem imaginum
tur ; alterum eamdem adliuc menstruo fluxiii esse ob-
referre inier abusus quasi majores nosiri paucas
noxiam. Sic enim illi : « Cum bœc fièrent, inquit Ireuœus, ,

uxor remansil ia Sodoniis, jam non caro corru|itibilis , sed tantum babuissent sacras imagines. Faieor quidem
statua salis semper nianens, et per naturalia ea quœ sunt
(Sanderus de Honoraria imaginum adoralione, lib. II
consutludinis hominis, ostendens quoniam el Ecclesia quK ,

est sal terrse, subrelicla est in conliiiio terrœ , italiens qu:o cap. i) quod imagines parcius ab initio ficbant, et
sunt humaua, et dum saepe aufcrunUir ab ea memt)ra inté-
rare in ccclesiis ponebanlur, lum qnod fidèles qiioti-
gra, persévérai slalua s;iUs (piod o.-,l firniumeiiluni liJei,
lirmans el pnemittens iilios ad l'atreni ipsorum. » In alle- dianis pcrseciitionibus afllicii , de ornanienlis et ac-
galo vero carminé leguntur bi versus :
cessionibus rltuiim sacrornm non niagnopere sollieili
Namque cornes coiijnx, lieu me ! maletiim quoque legis
Femiiiu non piiticiix, dhiiia ad murmura cœti esseni : sed in niagno Incro ponebant, si vel neces-
audaces ocnlos nc(]\ncqnam wia reliinil, saria retigionis cbrisiianx sacranienia reiinere pos-
me quod viderit. cl simul illic ^
liabituru loqai
sent; lum eiiam ne Judxus ac infirmos caiecliumc-
m frngilem mulula salem, sIclU ipsa sepidcrum,
ipsaqiic imaqo sibi. formum sine corpore serrans. nos offenderent , si qnanivis Iiominuni Deo caris-
Durai adliuc clcnim nudu slalioiic sab œlliram.
nec pliiviis dilapia situ, nec dinua vcnlis ;
simorum , lamen liominum , imagines adorandas
Qiiin etiiim quis mulilaivril advenu fornuim,
si proponerent. Pcriculuni enini erat, ne (quod ma-
Protinus ex sese sMjgeslu (b) vvlucra complet.
Dicilur cl rirens aii'o jc.m corpo:e scxus
nicbxos fecisse legimus [ apud Auguslinum contra
launificos iûlilo dispungerc (c) sanguine menses. Faustum , libro XX , cap. 21 ] )
cbristianos non nisi
Sed liœc e populari falnda hausta esse crodimus. convertisse idola dicereiit, dum pro vcleribus diis
(1) Eam qua; inchoala est nnno nono Sedeci'.e, absolula
aposlolos et martyres colère piilareniur. Ob quas
•anno ejusdem undecinio, qiio \irlis iiiNabucliodouosorispo-
teslalem trmcessit, iV i:eg. X\\, 1,
"2.
causas mirandum non est, si concilium clibcrrinum
(2) Tegulam lalara cl àuiplam.
(5) Creta descrilics, aul cu-lo aliove inslrumenlo inscul- exponunt de Cbalda;orum iniquilate
(1) Coniniodius alii
pes tegnia' Oguram ohsidionis, munimentorum, etc. Orœcis repressa.
el iusulentia snbiude a Persis et
(ij HninsnioJI mailiinarnm queis urbium niuri quatie- (i!) bi Joannes Gerson, qui in
liis l'orie minieraiidus

banUir aille Ezefhiflem iiuUiis mcniiiiit;videntur in obsi- declarulione compcndiosa defeituitm rirormn ecclrsiastico-
dioiie illa jerosoljniilaua primuni adbibiu-e. rum {nviHvedil. Dupinii,l. il, col. 817) «Judicale, inquil, :

si lama imagmum el piclurarum in ecclesiis variclas ex-

(«) Sedidius carminimi libro l , sub inilium : pédiai, élan plnres sinîplices iionnunquam ad idolulalriam
Lolli ^oriomœ fuqientc cliaos. dum respicil u.ror, perverlanl. » Sed is ad alla respieere poluil, nec menlena
mslaluatn mnllilii salis stupefacla renumsit, suam salis explical. ynamvis aniem Molanus bue cayiile
Jd pœnamconver.ia suani, t/ida nemo rel orsum bene oslendal non re|ir<lieiidLndam esse grueraiim sacra-
(•voaia conlempti vituns discrimina mimrii) rum imaginum niu!liMidin>-ni , Mullus lainen dubilo qnin
He.pi:-irn.-,.'^dV(indiis erii, Hc. eam in rem iucurranl aliqna incoinmoua. Primum ipind si
Claudius Mùriiis Vicier, seu Viclorinus, rbelor massilien- nimius iUarum numtrus ia uno loinplo oujlur, obnitus |

sis, Thi-ulosio régnante deiuucius, lib. lit in Gènes., ipsa copi.i spectanlis animus ad singulas minus altendal,
paulo unie limm : alquc inlerdum ad eas equibus j,lurjnmni alioqui IVuLluni
Sudomam inspectans se sponle ( Icgerem pane )
fuerat perceplunis, deinde qucjj ubi magna csl imagi lum
rucniem, niulliludo, lieri vix possil qidn aliqu;c rospeclui non salis i

confcstini pocnas riohità iege subiril paleanl, ac roinde parum uules liaul. Quo in génère ba-
|

m stuluum conrersa salis, spùliuliique lace. bcnd« parvx illa; icônes quas, nisi admolis proiiius oculis,
digunscere nequeas. Talibus ornari
Sic animum infeli.v cum corpore pcrdidil umni. aul ailliibilo lelescopio
Il nitllum e.rturel, forma rémanente, caduver. quondam solebat lions ambgnuni seu odeorum qu» navim
16) Maleria de se suggesta, sive suD'ecta. ecclesia; a choro disterminani, ut adhuc videre est Lovanit
{c) Absolvere, perferre. in basilica principis aixistolorum.
 Ml LIDF.R II. CAP. LII.
123
( Elibeni didtur nunc ctte Cranala )
(I) , reluis chri- Poslipiain vcio pcnitus ccssavii infidelium
tyran,
giKuils nonddiii iii pacc et iniiii|iiillluilu (oiisiiiiiiis, lioiilin perseeiitio , iiuix in ccelesiis posit* sunt non
accoiniiioilalu ;ul illoniiii li'iii|iuriiiii et lneoriiiii ra- exigno nunicio iinaj-incs el statuai sacra;. Nani , ut
liiMios , decrcvil ( Canone XXXVI ) : Piciiinis in Ec- in synodica sua cpistola ( iii seiilinia synodo , aciione
eli'sia esse non debere , ne , quod cotiltir mit udoriiUtr secimdd ) referl Adrianus priinns : Conutuniimu Ma-
( llarduinus , d/iii/Hi' legmil : « Et ndoruliir i
)
, in pa- ijnus non immemor ucccpii benelnii ecilesins
, , Dei
riflibiis pingereliir. Eleiiiiii ( lit née illiul iiileriiii la- cxwdificare cœpit : columnas eaium pansim Mcri's iiiirt-

Ci-aiiir ) si |iiciiii'.e, saeram liisiuriaiii cxpriiiientes , (jinibiis, in niemoriam incarnationis Domini noslri Jefu
in paiictiLius eeclesiaruni passiin posita; fuissent Lhristi, oniniiiiiiiiue siimtotum revercnliaiii exoinavit.
,

etiin ili.is iinmiiienk' peiseeutinnc eiiiisiiani aiiicnc Qiiiii eiiaiii cilat verba divi ex epislnla
Basilii ,
, qua
sei'iim, aut oirnltaïc, non piitiiissent : paitiiii saci\c in Julianuindesiitoreininveiiitur : « CunliteorFilii iii-

pielnnc fuissent Uulibrio p;iganis et Jiida'is ubstliia- cariialani œconoiniain : deiilde sanclani Mariam quae ,

lis, paiiiin nnendissenl iinbecilliorcs coiuiii aniinos, sceiindum carneiii illiini pepcrit, liane deiparain vo-
qui priiis eranl ad ill:iin adocatioiioiii , (\<tx spiiitii cl cans. Snspieiii etiaiii sanclos apostolos, proplietas et
nii'iile fil (Juiiii. IV, 21 ), inviiandi , (|ii;mm m no-'liuin martyres ,
qui pro me apiid Deuin supplicant : quo
ciiliuiii prueipue in rébus e\lernis veisaii snspica- per illoruni niediaiiunein propiiius niilii sit Dcns
renlur (2). nosler benigiius, cl reinissioneiii peccalorum milil

(I) Sou Eliberitanum, non Granata;, ut Molauo visiim

glatis largiatnr. Qiiain ob causam cl liislorias iinagi-
csl, s"il iii opi idoikuibusiiide leucisilissito, acpi'iileiii ili- iium illoinin Iioiioro, et paiam adoro. Hoc enim,
rulo, colebraLuiu.
nobis iradituin a sanctis apeslolis, non esl proliibeii-
(2 (Jui Jaui e nostris negaiil hune caiioiiem ad sanctorum
1

imagines perliinTe aiiuilque solniimiodo vetitas imagines. dum : sed in omnibus ccelesiis nostris corum liisto-
Dei , leniporibus dlis minime congruas. l'ifjent ilb potis-
rias erigiinus. »
sinie vcrlia isla : Quod coittiir et udoratiir. Alii urgent vo-
ecs : m
panelibus : exislimanlque synodum uoliiisse in iis Nec pigent audire responsionem ejiisdem \driani
dèpingi sanctorum imagines, iiuse, dojecto gypso defor-
mal,-p, contoni(itui polius, quam veneralioni ser\ireni. Mihi
priini in scriplo de Imaginibus {tomo III Concitio-
venil in nientem ha'c explioulio, cx'tei'is forte non dele- rum, fol. 222, et M. S. Gemblaci, cliaractere veitistis-
rior Placet sacros convenais in anlis inornatis liaberi, ne,
:

simo ) , ad inteirogationein : Ubi in sex synndallbus

si fiant in loco picturatis larielilms vel appensis aul;eis, ,

insigiii, ocenrral ibi depiclns snn iinpeiator, seu aliusqni- conciliis jnbeaiur imagines facere , aut factas ado-
cnuKiue eoruEU quos Geiitiles ut deos veneranlur. Observa
,

canone bnius synodi vicesiino ([Uiiiio meiuinnem eornin rare? J Illi, inquit, nobis dicere debebant, in quali
ficri , qui lilleras a confessoribus alTcrebanl. Hine constat de ipsis sex synodalibus conciliis reprehensic sint
indictam celobralafhqne vigenle perseculione , quando
christiauis nonduni liiobal exslruor.' lempla, vixqne re|ie-
sacnc imagines. Enimvero in primo sancto concilio
riebantiir ali;e piclura', quam qna.' fideblius essoiit offen- ssppins oslensuni est, quia sam tus Sylve^ter papa,
dieulo. Verum elsi demns Kliijeritanos paires oinni iniagi-
et Ciinstanlinns clirislianis-iuius imperator, venerali
nuin usu lidelil)us inlerdixisse , alqne ab iis necussario
abslinendum statuisse; qnoJ a calviiiianis liiiic in nos vi- •
sunt sacras imagines , et cum nominc ciiristianitatis
bralnr tclum , facile excipiemus hae prx>clara Steyartii
(ideliier atqiie niirabililer eas oslendernnt : et a lune
aniniadversione : « Halluciuari euni oporlere in saiiolis
palribus, tolaqnc antiquiiaie, qui nescifiril, plura illic poni HSipie haclenus sanctorum pontificum , videlicel
laiiquam necessaria, s-d juxta disci^iliuam illius teriqinris;
Sylveslri, Marci et Jtilii , inir;e niagiiitudinis sanclai
sic lanien ut , si vefba iusi)icias, putes neccssaria esse ai)-
siilnle et ex Dei vel njluras iiistiliito. Videlici-t , ni pergit eorum eeclesi:e apud nossnnl depict;c, tam in mu-
insigiiis ille Iboologus , sancii islorum tein|iorum ad,ista
speculaliva paruni aulnihil atlenùerunl ; esseulne qn;e di-
sivo , quani in cxleris bistoriis , cum sacris imagini-
cereut , a Doniiuo inviol ibililorordinala, anveroaliEc- bus ornatis. Ilem in sancto secundo eoncilio, sanctus
clesia pro ralionc Itmporis insliUila. Diccbanl quid ser-
Vaiidum foret quo jure , nec adii.odnm cural)ant , nec
Damasus , eiegantissimus papa ,
propiiam siiani fecit
:

omniuo Quid quod et aposloli ipsi bac mé-

disqniri-baut.
thode ulerenlur? Noluin esl quid in aelis suis orduiaverint posset. Sic igitiir Léo I, de ordine pœnilentiae, [nenipe de
de immolai is, banguiiio et suffocalis el deuiqne (quod , , praislanda imte absubitionem] sic Augustinus
s:itisl'actione :

mirere ) lornicalione. Onmia isla eeciesi;e aulioeben» ac de simiilacro Dei patris sedentis locuuis ceuseaUir. Locu-
vieillis paiiler iuterJicla voluernul. Putares eodorn jure lus est pro illius temporis. disciplina AiigiisUiius sed non :

velari oinnia; cum tamen

priora nonnisi jure ecelesiaslico ideo reele pro suis leniporibus nostt^r IlcsseUus. Non ergo
ad tampns posterins, eliam divino et nalurali , adeoque
: huiic culpauuis cilautem Augiislinum : sed quod dicla ab
perpeliio el inunulabili , essel probiljiUim. Eodem ergo Anguslin'o , pro leniporilius c|uoiiue suis servanda inculcet
Piicto SS. Patres hic, v. g., nuplias sine sacerdolis bene- longe laleque, ut e locis ejus cilatis [uimiruni ex capp. 63
diclioue, cai'leiisque qus lune servabanliir, scorlalioues et 66 cuti'cidmni in DccaluçjHin ] videii polesl. Icônes eerle
voraul ibi pueruruni commuiiioiieni ad salutem ueocssa-
: et staluœ loùge Hessclio ànliquiores iudicanl, etijm axiale
riam acerrime. prœdic ni bine leclioue scripluraruui nul- : ista, bue esl, Iridemiiii viguisse, in facie Ecelesia; catho- ,

lam liilem , nnliam salutem admittuiit : attpio, ut |iicpius licœ, simiilaria liuiftana Dei palris.
ad rein veiiianius, ordîneiii lotanique acUoiiem poenitenlise «jVtqiiid i^iiur? dicel qu;S nullane in pnsteriini ex :

(
per plurimos eliam anaos sic ad remissitinem peccaio- ,
anliquilale habebilur firmilas, ad probandiim aliquid, tel
runi neeessariam allinuari viden ur, ut nullasil sine omni- iiiipiobanclum, quod aptid eam l'iobauim aul inipiobaluni
bus islis cuiu Deo reeonciliatio. P;nKa uieo e niullis. Ac- legimus? Oiiiiiino sed cum respeeiu ad sen^uin Ei'clesi e,
:
,

cédât taiiici uiium Circa imaginuin culluni sic priinis ;
teinporibus liKinujitur aliqui , ul-uetas sil absolûtes cas ha-
bere ae colère ; luin ni ..irum, cum sallem ecelesia- variie,
ob idolol.iU'iie erioubim iis uletidiiiii non piitareul. ila
quod de S. Èpiphaiiio n.inalur, ilem quoi iii syiicjdo elihc-
eujus est per pia'sideiuein sini Si'irilirn juJ cure , quo
sensu, quo jure, veieres aliquid jiissiiin aul veiiiiim dixe-
riiil. Sf bola alioijùi cousululur aiiliquitas, sprela Kcele>ia
, hodieni 1 oaiiiia sur.sum deorsUMi verii o- urlet
, ilieolo- m
gia. Miilla apu veteres dicia non inlelb^imliir : multa,
I

ritana dieilur, inlelli^îeudum ego exisUino. liodem modo, etiam le.ic inlellecla, jaiii apud nos recle dici non os- |

Sed e converso, in celebri b'ouoclaslaruin qu.estione, sic sent. Scili pKiiiide In ab enoiihus niagnis semper inaiise-
loculi sunt saueli circa synudum il iiica-iuMii, ul sine ima- ruul el iiiaciebunt iiiiniunes , qui Ecelesia; sui temporis
ginuin culiu nulla esset aut esse posscl rcjigio. (Jui.s non indivulsc adlueseï iul ipi.T , tam hculie quam heri, est co-
;

videat ita locutos omues , ut modo dixi? Quid lierel , el luuina el Unnainenluin veritatis , et erit in ssecula ; eniqun
modo faciendum foret, aspexenmt non quid absolute lieri : ideo rursus nos nostraquc sine exccptione subjicin us. >
J2S DE mSTORIA SS.
, IM.\GINUM. 124

Ecdesiam , ciijus sanclus Grcgorius meminit in dia- non et vénérantes, apostolice audemus dicere ( Ileb.

qux ex nomiiie condiioris Damasi vocalur. XI, 52 ), deficiet nos tempus enumerandi , alque eo-
logis,
Eam similiier a tune usque haclenus liisloriis sacris runi a;dificia cum sacris imaginibus et hisioriis ex-

elimaginibuspictam liabcmus. Ilerum dcsancioljerlio planandi. > Haclenus Iladrianus, pontifex romanus.

concilio sanctiis Coclesiiiius papa proprium suuin

;
Igilur nolum satisesl, a Constanlini tempère, frc-

cœmeteriuni picluris decoravii. Magis auiem succes- qucntem fuisse in omnibus ecclesiis sacrum iniagi-

sor cjus bcalus Sixlus papa fecil basilicain sancia; nuni usum : cumdem quoque fuisse, clsirariorem (1),

Dei geniiricis Marix , cognomenio niajorcni quœ et

,
in mediis tyrannornm persecutionibus. Frequenlis-

ad praescpe dicitur. Simili modo et ipse lam in me- siinus enim tune erat liujus signi crucis, quo inter alia

tallis aureis quant in diversis bisloiiis , sacris deeo- froniem terebani. Habebant quoque imagines Clirisli,
,

ravil imaginibus. Sed et ejiis rogatu Yalenlinianus

Deiparte, et sanctoruni martyrum, non quidem in pa-

Auguslus fecit iinaginem aureani , cum duodecim rieiibus ecclesiarum, sed, ut habet Epiplianius in

poriis Apoc, XXI, 12 et Salvalorc gemmis pre- scptima synodo [Aclione sexla, in fine lomi I), in ta-
( ), ,

qnam volo graiiae, super confessio- bulis, in vesiibus sacralis, et in preiiosis repositoriis,
tiosis ornatani ,
,

el a tuiic iisqwe liaclc- in quibus ineruenia saerificia peragobant. Et sane,

ncm beaii Pelri apobtoli posnit :

subdit idem Epiplianius, liœc ad nosira usque lempora

nus apud nos ab omnibus (idelibus venerantur. Item-
oslcndunlur, durabunlque per sœcula, quanlumvis ama-
que de santto quarto concilio; cgregius aique niirilicus
et ipse fecil ccclesias,
ritudine el bile hœrelicorum tingu<e, contra Eccleiiam
prrcdicator sanclus Lco papa
scu imagini; el sex synodos iiniversales, flagrcni.
quas opère musivo et diversis hisioriis,

bus pingens decoravii. Magis enim in basilica beali CAPIT LUI.

,

Pauli apostoli arcum ibidem majorcm faciens, et in

,
Nomina utililer adscribi in sanclorum imaginibus mi-
nus notis.
musivo depiugens Salvaiorem Dominum noslrum
Jesum Cliristum,seu viginti quatuor seniores {Apoc, Propter mulliludinem autem imaginum, non inu-

V, 8 , nomine suo , versibus decoravii : et a tune (I) Variae istius imaginum rarltalis causae fuere; pri-
)

usque haclenus fidelitcr a nobis venerantur. El de niuQi euim, earuui usus mcessarius non est, cum res, es
omnium calliolicorum senlunlia, ad disciplinam ecclesiasli-
sanelo quinto concilio ; sanclissimus Yigilius papa ,
eam fierlineal, quœ pro diversa lem|]orum conditione di-
in lateranensi patriarcbio basilicam faciens, pul- versa esse polest; aiqui rimes religionis noslr» praecones
|

salis nccupabat necessaria' doctrimc Iradilio, ul possent

clierrinie eam decoravit picluris , lam in hisioriis,
alia iirailerire , seu iis relinquere, qui in labores illorum

quam in sacris imaginibus. Mulio aniplius vero ejus erant successuri. Deinde tanla eral plerorumque tidelium
sub eUinica |ierseculioiie lauperlas, ut diliorum ex illis
sanclissimi successoresdominus Pelagius, alque do- opes, aleodis iuopibus vix sufiicereut, -alque adcodedlvini
minus Joannes, mira; magniuidinis ecdesiam apo- cultus oruatu ac s|ilendore cogitanduni non essel. Prœ-
lerea oporlebal Ecdesiam unam ex Jjidicis el genlibus
slolorum a solo Kdificanles liistorias diversas lam ,
coalescere : illi necjlum salis Mosein dedocli , ab imagini-
in musivo, quam in variis coluribus, cum sacris pin- bus abliorrebanl : hi loli simulacris suis erant immersi :
exspeclandùni ergo eral, donecaliis persuasum esset nulla
genles imaginibus : el a lune usque haclenus a nobis lege naturali icônes esse velitas , sed iis salubriler uti li-
vcueranlur. Sed et sanclus Gregorius papa in rao- cere alii vero intelligerenl, quantum inter iÊianium deo-
:

runi simulacra. et sanclonmi cum Cliristo regnanlium ima-

nastcrio suo pulehruni fecit oratoriuni , el ipsum di- gines , ac ulrorumque cullum inlcrsil. Quo quandiu non
versis hisioriis pingi fecit , aique sacras ibidem erexit pervenerant récentes chrisiiani , res erat periculi plena.
IJ quod adeo manileslum esl , ut probalione non egeat.
imagines (lib. iciiio Dialogor., cap. 53). L'bi el, cum Probalum voluit , posl alios quosdam , Cbnidius Fleury,
beaio Eleutherio, pro xgriludine sloniaclii sui, in- Hisl. Ecoles. , tniu. XUI, lib. L\Xl n. Si, ubi narrai capta ,

sub aunum 1568, a Valdemaro Danorum rege Arcoiia, rugiae

gressus, in oi-alione pariler exaudiii sunt. El iile vir
insula; urbe praecipua Iraditum ei idulum Swantovilum
,

sanclus Elculherius quem dicunt et niortuum susci- qui ab aliis sicantovicus , vel 11 iciilaus nuncupalur hoc :
,
porro idolum cui et animalia, et honiines (sed clirisliani
,

tasse, anle ipsas imagines sacras se proslernens, di- tanlum) a barbaris immolabaniur, non aliud primum fuisse,
vinam exorare clemcnliam cum sanelo Gregorio non quam cffigiem S. Vili, cujus memoriam tolil Ecclesia 17
kal. julii. Nimirura, addil ille , qui chrisliaua sacra Rugiis
dubiiavil : sed fidem feronles pcrfeclam pariler
,
intidere, Corbeîenses monachi fuerunt, ad qnos S. marljris
exaudiii sunt : et usque haclenus apud nos veneran- exuviœ fueraut delala?. Hi cum Rngiorum aliquos , impe-
ranle Ludovico Gerraanico, ad lidem Chrisli pcrduxissent,
tur. Sed et de ecclesia Arianoruui , eujus ipse san-
œdem siruxere, B. Vili nomiue Dco dicatam. Al Rugii in
clus Gregorius in dialogis suis {tib. III Dialogor., idolnlalriam reversi, verumque Deum obliti, hujus loco,
marljris imaginem adorarunt , eainmie in idolum conver-
cap. 50 ) meminit ,
placuil eidem sanelo Gregorio , sam sdo idiomalc Swanloiituni appellavere. Sed banc esse
ut in fide catliolica, inlrodueiis illuc beali Seba- simulacri isliusoriginem pernegat Joannes Georgius Slre-
dowski , parochus paulovicensis. ([ui Sacrant moruviœ ni-
siinni el sanclae Agatlix marlyruni reliquiis , dcdi-
,
storiam edidit Solisbaci, an. 1710. (iu-t" pag. 628). Docct
cari dcbuisseï ;
quod et faclum est. El posl miracji- enim SU'(mtovici cullum longe vclusliorem esse , quam
sancli Vili, utpole a Czeelio in Bohemià jam anno IG41, in-
lum quod in eadcm ecclesia faclum est , diversis
, slituluni. Subdit idolum lioc ab imaginiiius S. Vili loto
hisioriis ipse beatus Gregorius pingi fecit eam , lam cœlo diversum fuisse quod ipse Cl. l'ieury l'atctur. Nam
,

Swantovicus gigantem exprimebal, quatuor habeniem vul-

in musivo quam in coloribus : et venerandas miagi-
tus, barba comaque carenles dexlra ingens cornu prœfe- :

nes ibidem erexit, qua; a lune usque haclenus ve- rebat sinisiram arcus armabal juxta ipsum gladius, tela,
: :

frœnum , sella equestris el equus caudidus ac Ibrmosus ,

,

nerantur. Si enim voluerinius cnarrarc per ordinem, quem Gcti iliius numinis sacerdotcs diligenler et pccle-
nostri praedecessores pontiliees quanlas ccclesias fe- bant cl alebant. Sacerdolum vero primus ejus cornu sin-
,

gulis annis vino opplebal , quod si decursu anni decrescc-

corunt usque nunc mirifice in eis sacras imagines
,
rei id anno sequenti slerilitaiem portendere videbalur.
,

crigentes, atque diversas hislorias pingentes , nec Quid haec ad S. Vitiim?

 LinEU 11. CAP LIV. 110
Hr>
auteni nihil talc Invcnircl, sod animadvcrtcrot Imagi-
tilo forel
imaginilius minus notU nomina siibsciibt>re ;

ecclcsiis amlio usilalissiimun es-

nem roferrc omuino Salvatoris noslri erucilixi(meni,
quod in gr;.'caiiicis
focil, juxl.i illu.l S. l'aulini licct anlii|uo mure, moniiil subditos suos, ut seposita
so (1). I.lom cl v.'tiistas
ignoranlia, eam imaginem postiiac Salvatoris nostri
(A'ii/<i/i X siiiuli l'i.ticis) :

esse agnosecrent ,
qui, sicul Salvator iiosier est, sic
Marlyribus niediani piciis pia noinlna signant,
non inepte leutoiiico vocabnlo ab incolis ejus loci
Cachim est in inia[;inilms Micliac-
liiio (iiviiiiius iileui dictus est Sinle llclptr, quod latine est sanctus ad-
ad sminuilaloni alarinn ul bal)et
lis Cl GabiMClis, ;
jutoi- (1). II;ucde nominmn subscriptione.
marlyrium Procopii in si-plinia synodo, actionc qiiar-
PoiTo senteiitiis pulcliris, polissinium c sacra Scri-
'

ta ( F.t ainut tleUiplinislen, SJulii). ptura desumptis, exornari ccclcsias, notum est (2) :

Et inApocalypsi {Apoc, XX, 2, 12, II) angobis

sed cui de anliqnitatc Imjusmodi [licturx non constat,
di'scen-
OStendil Joanni civilalenisaiRlatn Jonisaleni, is ex sexto capitc Ambrosii ad virginem lapsam aiii-
do cœlo, el babenteni poilas duodccini, et ia
dcnlom madverlat, cl Ambrosii ajlate talem picliiram in
porlis angelos duodecini : et nomina subsciipta, quir.
Ecclcsiis usitatam fuisse.
tribuiun liliorum Israël h.v
snni nomina duodixini :

boniem eiiam miwimi cmn liiinlameniis diiodecim, et CAPUT LIV.

in ipsis nomina duodecim aposluloium

agni.
Retutuntur (juœdam ab Erusmo rolerodamo sctipta de
Juvat aiitcm nomina ailscribere quia Michael,
,
sacris imagimbiis.

Slorsimrçensis cpiseopns, intcr abusus ponit ( In Ca-

At vero sistendum bic est nonnibil propler ca, qn-i;
lecltismo), quod divorum ignolorum collooanlur ima-

gines : Cujus cnimleudmoncbil, inquil, iinayo, si i(jno- D esiderius Erasmus, rolerodamus, siiiistro judicio,

ut uno vcrbo dicani de sacris imaginibus scripta

,
res quem significet ?
reliquit. Quorum quidem non ideo ineniionerc facio,
Quanquam aliqnando nomcn non snfficiat. Ilinc
quod aniinus mihi gestiat ut nxvos ejus delegam,
memini me anto annos aliquot auclivissc aquibusdam
Erasmique nomen oderim. Nibil taie. Sed vanitas
Amstclrcd;inicnsibus, lum tlieologi;vj sludiosis, nunc
fuerant illorum rcdarguenda est, qui quibusvis Erasmi verbis,
antcm paslorihus, qui Wormaiise in llollandia
etiani leviuscule dictis, perinde lere ac divinis oracu-
diseipnli Martini Duncani, in praedicto page esse ima-
lis, addicii videnlur. Nibil contra eum ago. Regina
ginem Crucifixi perantiquam el celebrem, quaî inaji-
Veritas omnibus pruiponenda est. Atqui Erasmi ipsius
nna supplicaiioiie lircinufcrlur. De ca \Y()rniarieiise3
eam Wormariam ap- noniini libenter parcerem : verum videor niibi, loca
dicebanl Duiicano pastori sue,
imaginem ipsius reticendo, obscurior foie in refutando. Publiea
pulisse contra fluxnin aquarum , et esse

martyr fueril quoque, eaque ecclesiaslica , censura lam graviter

«nu sinlc Hciper. Qualis auteni siiiie

quod dicercnt euni crucifixum opéra ejus ac libres reprehendit, ut non sit opus me
Helper nesciebaiit, nisi
anxium esse in nomine ipsius supprimendo (3). Scri-
fuisse, quod imago exprimcbal. Hae de causa dodus

ac d'digcns paslor mullum qiiiesivit in sanctorum ca- nomen Jdjtitoris gesse-

(1) Colunlur plures sancli, qui
lalogis et martyrologiis marlyrcm crucifixum ,
qui runi. Horum unus Roma; marlyrium passus est die secunda
Cum junii: sed quo supplicio sii peremplus, ignoratur. Vide
Ilelperus, aut simili fere vocabulo, diccrelur.
ACta SS. ad liklam (tient, pag. 209.
(2] Ulinam minus notum essel easdera tani sœpe fœdari
Imo(1) Graeci nullam prorsus uUiiis sancli aul sanctoe prolaiiis el inani gloria lurgidis epilaphiis , aliisque inscri-
imaginem colunt , nisi noniinc adscriplo , quod leslalur ptioiiilius et liguris in enmdem
vanilalis scopum tendenli-
Poiiipcius SanielliLs letleie Eccles-, toui. VI, icll. XlII. bus ! Meliorem flnem proponuut,qui soleiunibus diebus
sibi
Idoni olim ;i|piij lalinus lier! coiisuevisse pi'olmiit iinuinio- oratoria privala, sacrasque basilicas ornant versibns ac
rablles musivi operis imagines, (|ua! liodieduiii in vcluslio- sententiis, piis quidem, sed fréquenter ineplis, ul in Bel-
rilius Ilali;i' (emplis sui>L'rsuiit. Ëurndeiii niorein , a Gr;ccis gio cl viciua Germania sunt illa, quai yoc-jul, clirojiiea
accepUwii , Hiillieni seu Moscovil;c, relineul, cl ojus ne-
,
lironum opus, expers picrumque cl clegantiaî eljudicii.
gleclum ialiuis calliolicis cxproliraiil, ut liquot ex respoiiso, Nnlla in lempbs inscriplio admittenda, quœ domus Dei
quod Aiuoiiius l'ossevinus niagno diici Joanni Basilio co- decori, et legenlium utiiilali non subservial. Memini Ibri-
ram declil , i» consessu proccrain , Moscutu , die 3 martii bus baiitisterli, in quo me Clirislo renasci, divino beneDcio,
V68'i. « Quod autoni. ait iile, Rmlicui tui mirentui' nos piis conligil, insculplum olim ibtud Ezecbielis X.\.\V1. 2j. « Et-
iniagiuibus nomina eorura sanctorum quos représentant fundam super vos aquam mundani, et muiidabimini ab om-
non seniper (ut ipsi laciunl) adscrilicre scito, si nominuni ; nibus inquinamenlis vcstvis. » Hujns gcncris inscriplioncs
illorum adscriptio iiieo necessaria est ut quos sanctos rc- ,
prsefero universis poetarum inventis. Laudaiida; lauien
prœsenleiit , ex ea sancli illi agnoseanlur, j:im oam liaud ali;e, (luœeumque apta-, el pi;e, el ex uiouimeiilis ecele-
necessariam esse iis, qui illas agmscunt calUoiicis aulem :
siaslieisdepromptie sunt. Ncc alinnde ductas aspernarer ,
primo aspectn innolescere Christum crucilixum beatissi- , ingeniosa; modo forent, el ad cxeilandam pietateni idone:e.
mam Virgii\em'ot plerasque alias sanctorum imagines, quis Taiis b;cc, etsi fere ab etlmico scripiore [.Eucid. \ili,
duliilct? Pra;tcrea si nominis adscriptio necessaria sit, ô()2-ô03] muUiata :
quid illa (acict idiolis Icgcre nescienlibus, quales plerique
In picluram prœsepis netlileliemiiici.
omiies sunt Uuttieni, cuni potius ipsaîmet imagines, loco
llœc limina quonduni
litterarum el scripli , idiolis adliibeantur? Qucd si dixeris
liex cœli luvc illum refjia cepi(.
siibiit :
(ut ndlii lui dixere) in ipsa nonjinis adscriplione virliilem
Aude, Itospes, conlemnere opes : ei le quoque dignum
aliquani consislere lu sapiens es, qui intelligas, in uoiis
ejusniodi nullam
:

in sensu, ac viva liile , silam esse vim

:
Finije Deu, rebusque veni mm
asper eqeiiis.
alque virtuleui. Ac lanien non iniprubamus eorum consue- (ô) Erasnmm, clsi in calholiea conunuiMiine morlnuni
ludinem cpii pielale, non superstilione adducli nomen
, , , in partes Lullieri vcliemenler imlinasse, j.im l'ridein de-^
imaginibus adscribunl, ut alii cura quod ignorant intelli-
, monslralum est. Ex iimuineris operum cjns locis, palam
genl ca cliani rationc pias a prol'aiiis imjginibus di-
, luere.si fucnlil.Mis, salis eril unum addiieere. lulcr <<i//o.
guojcaiil; quod sane crebro laliui quoquu calliolici la- quiii, quis diulius quam ulli suo seripto insudavit, mmm
ciunl. n {ivsseimi Moscovia, et uliaopera, colunUe, i587. est Uiulo j'cregtimUiu religionis erqo : Ibi Mr^nem Dei
:

jn-fol., pag. 42). l)areuiem sic loqueaieiu l'acit « Maria, mater JeSUj Glau-
:
m DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 123

bil Erasmus(Li('ro XXV Epislolarum) Jacobo Sa- bus scnsum inesse; et proinde falso assuniilur, quod
ilolelo, cpiscopo carpeiUoiaciensi : Quid mine de itlis Ciiin irnaginibiis loquanlur, quasi eis scnsns iiiesset.

hquar ,
qui per'mde cum imaginibiis fabulanliir,'qvaii Conspccia imago niovcl eos ul loquanlur : sed cum
senmm lutheaiU ? Ucspdndeo , laïcs fuisse elhiiicos, sanclis, non cum imaginilius.
conira quosScriplura dkil ( Sap. XIII, 17) : Non eru- Rursus ( Libro XXII Epistotarum) ioAtiM episcupo.
bescil loqtii cum illo qui iine aniim est (i). Quibus Docendus erut populus imiiqines nihil esse, nisi signa,

(In Apologetico caput Xll) objicil Terlulliamis, eos idiolurum animis dula.h\c\nii aul plcniiis alibi ( Cale-

oblusiorcs esse niilvis, el inuribus, cl araiicis. Ab cltesi VI. (oijio V [ Operuin edil. Biisileensis J ) idem
istis eiiini inleUigiiiir nullain slatiiis iiiesse vitam. dixit : Non iiiscite dictum est pictiiram id esse illittera-

Quod et Scripliiia babet : Supin corpus eorum, inquil lis, quod erudiiis sunt tibri{i). Imo doctus cliain iiiler-

Bariicb ( Cap. VI, 21 ), eisupra caput eorum volant dum plus videt in labulis qiiaiii in lilleris , ac vche-

noctuœ, ei Itiruudiues , cl uves etium, similitur et cat- nieniiiis aifuiiur: vcluii magismo\eiemur, si con*pi-

tœ (i). Quod aulcm ad cbrlslianos atliiiel, iiulliis in- cercimis Clirislum iii cruce pendcnlcm , quain si

ler eos laiii esl oblusus, ul pulct sialuis el imagini- legercmiis illum cruciDxuiii.
Subdil ciiala cpisiola : Perfectius esse lollere sur
copluto. Quoil, Lulberum secutus, slrcnue suades su|icr- ad Clirislum
siim aninios sine imayiiiibus corporeis,
vacaiieuni osse invocaie divus, a inc quiilein jslo iioiuiiie
bonaiii mayuaimiue iiiisli graliain, scilo. .Kam anlehac quam pcr imagines. .Sic in exposilionc concionali psal-
laiilum non enecabar improLis niwlalium opploratioiiibus; iiii LXXXV : Mira est, iiii|uit, in liomine christiano
ab uiia |iosliilabaiiliiv oimiia, quasi liliiis meus sempcr in-
fans essel, (iiiia lalis lingilur, piiigiuinpie in sinu raeo, ul cmssitudo, non passe contemplari Deuin, nisi per iina-
ex nulu iiiaUis ailliuc |:enJeal, ncipic quidiiuam velit ne- ginem : si tamen Dei postent ulta [ingi imago. Al vcro
gare peU-nli; videlicel influons ne, si qnjd nt'gcl niganli,
ego vicissim ipsi nenein niaimnain silieuLi. » Si quis obji- conira dir.ciidum fuissel iiullani essp in eis crassilu-
cial Erasnnim adveisus LulUerunisi-ripsisse pro libero ar-
ineUi diiieni, sed nnillum perleclionis inesse, dum ex sa-
bitrio, sciai euinclein Erasmnni leslari se HoniaiK«-uin
fecisse, ne anniii stipendii jaclura niiikian^lui- el, imligua : crariim imaginuin uliliiale ranlliplices concipinnlur
assC'.lalione, facluni suuni excusasse apud Uillieraiioi iiin
iilililales. l'erteclius ciiiin addiscilur ( Sanderus de
proceies Camerarium l'I Melauclilliuncni.
(1) Taies ipsis ellinicoruin
prudeulioribns ludibrinin Imaginib. lib. I. cap. 8 ), quod sinnil per uirumque
debuere. oQui.adres aniinie experles accedebanl quasi seiisnni, quam quod per allernm snlum inibibilur :
ad deos, paria [iudice Heraililol faciebanl, ac si domos
alloquereiilur. » l)e iisdeni Lncilius : et ex rrequciiii imagiuum iniuilu velicmenler coiirir-

ri piieri infantes crcdimt signii omnia aliéna maïur meninria in iis rébus, qiias crebro picias aut
yjverc, et esse homines : et sic isli uimiin ficta
insculjilas vidi mus. Nec paruni ejusmodi inonumcnia
fera putunt ; credunt siçinis cor esse in alieiiis.
«Al laie non csl, ail Crolius, loti pro Ptire,p. lOo, conducuiil ad bonus mores, dum per sanclorunrima-
cdil. 10i2, flexu aliqiio corporis...., aul alio aliqno signe gines ad sanclorum imiialionem accendimur : el pic-
oslenJere, apud se in honore esse eain, enjus ea esl
rumque similcs cornin esse cupimus, quorum niemo-
imago. Nam ebrisliaiios vcleresoinnes, apud imagines iin-
peralorum rocubuisse, ul inipeialoribus bouoreni exhibe-
| liam non sine admiraiioiic spectamus. Pra'ierea ipsx
renl 'nrcpn' ab eo more abslilisse , nisi cum Juliauus t;d-
:

imagines nos admoncnt ni sanctus, quorum e:c sunt

sornin deonim imagines apud imperaloruni imagines collo-
cassel, ..bbi ex Naziunzencj evjcimus. Neque vcro ego imagines, in prxsidium (vclui cum Cbrisio régnantes,
detrectareui, pergit Grolius, apud régis iinaginem siguuni
et ideo graiiam opitulaudi adeplos invoccmus. Re-
aliquod honoris exhibere, si is inos liis locisac leniporibus )

recepins essel. Coulra, qui im|ieraloium imagines iireve- iraliuiit nos quo(|ue a vaiiis cogiiationibns. Ob lias
renttr iraclaveranl, quanlopere crediti sinl deliqnisse ,
aliasque uiililaies sacra concilia, sancliqne paires sa-
videri pole4 ex diseilissiinis Chrjsoslimii serinonilius ,
uni a sialuis noiuen liabcnl. Neque aliud- voluil sjiiodus crarum iinagiiiiim inspeciionem nobis miiluim eom-
iiicœua secuiula, quani hcile aposlolis honoris aliquod ex-
leriium signuin exhil)cri apnd ipsorum imagines. Nam
mendaiit. Valeal ilaque Lrasmus, dum null^ adbibiia

omnia laiia signa rf.,«.v.v,,..-, dicere. nios est C.rœcis. Quod probaiioiie, quam nec verisimilem nllani aflerr.e
Lalinos non iulellexisse [ncnipe Francos sul) Carolo Ma-
potuissel, lam audacier asserit docendum esse popu-
guo], alienln eliam seiisum sdji imagiiialos longe alium ,
uuani is, qui Ora;cornm Vuerat, ila a|ieruim lecinins, ex lum, perfeciius esse lollere sorsum animes ad lliri-'
niPiidosa versione eorum , qiue ilixeral in illa synoil./Con-
slum sine imaginibus corporels, qnain periinagiiies:
slaiiliuus, ConslanliK Cypri episcopus. ni ne in spcciein
qnidom tonlradici quidquam possil. Id. quod hac de re quasi vero iinperleclionem nobis aliquam Ecclesia
Fraiii uïurli aul Parisiis consliuiere Germani el Galli, non
pracscribal, dum preces liorarias vocaliler legi exigil :
imprnbo sed doleo niale ab illis aeceplara Gr;ccorum S' u-
,.,..„,..
:

icniiani. » et quasi docendi sinl senesquod perlcciius sil absquc

(i) Seu Felcs, ciijus aniniabs, forlassis m Palseslina nii-
unica menlioesiin sacris lilleris. Cum pcrspiciUo viderc, quam jier ocularia.
inis frecpieniis, hœi-
aulem Baruuhi Uber hebraice non exslel, siiri non polesl, Sed ad aliud Iranscamus : idem Erasmus, Calccbesi
quomodo sil ea lingua Felis nuncupandus. Alque bine pa-
let impia Vollarii lemerilas, qui Salomonis tanticum inler-
relanduin aggressus, affirmai spoftsum a sponsa, ceu (1) illustre exemphim subminislrat viia san-
Rei hujus
I

bl.inda voce, conipellari solerc noniiue a Felis nomine di- clissinii presbjleri D. le Noblets, secundo vulgala, gallico
,;nnulo, (piasi gallice dicerel : .lion Chaton. Nolum est iis, idiomale, Lulelia; 1668. in-S». Nam, cum vir ille aposioli-
(ini prima lingu;e sancU'C elemeiila didicere, spousara uli riis, niissiouarii lilulo, remolissima qnaque minoris Kri-

consuevisse vocabulo qmid Grsci el Laliiii, et cœleri

,
laïuiia; loca sacris conciouiiius oliirel, in varios populos

iiileipreles nilecle mi, vel iiiior meus, accuralissinie el incurril, lam nostraî religions ignares, tamquc hebeli
cerlissimc reddiderunl, nznK iiempe ab SHN , quod est piaîdilos ingenio, ul praecipua fidei niyslcria, vilaque
claislianœ docuinenui, eorum annnis iusiillare nou polue-
niare. el uihil aliud. Al nelarius ille icligionisoinnis osur,
ril, nisi sjinbolicis quiliusdam picimis adliibilis. Quas ille
elsi nec légère noril liebraia, noxuni hebiaico vocabulo
diiiide irailidit veiierabili palri .Inliano Maunoir, qui n^o-
siguilicaluin alfingit, nihili duccns erudilorum judicia, dum-
modo sacrum codiccin incredulorum, ac prncacium prx- ricnli adluil 5. uiaii 16^2. digniss'.mus al) eo successor m
evaiigelico luunere desigualus, allerque .\remoricoruiu
seriiiu ignarorumque juveuuro turb* deridoudum propi-
apustulus, vit» t'uuclus auuo iOS5, die âti jauuarii.
Oel
«29 UBER II. CAP. LIV. 130

gcxla : L'sque ad (Ttatem llieromjim i'rani probiiiiv re- versus imaginum corporearum uliliinlem diclerium ,

tigiotiii viri qui in teiiiptis iiitlliim f.ribiml imag'mem ,

qtio eliam cœremonias quatcunque ab Kccktin piobalat
,

«t'c fiiclam , iii'i" scutptum , ttcc /«m/iiiii , uf ne Cliristi impugnnre visas est , lu/licere puterat aciurala el sotidu

quidein , ii( ojiiiior ,

;ii();i(<t .\nllifopoitwri>hil(n. Ues- Molani responsio : sed ,
quoninni rcs ipsa magni esl nio-

poiuloo raisniii cssc quod assuiniiur. UcpiTiUir laïc nienli , visuuicst liuc adducere locum insignem c libella

qiiiil siili lineii) cpisinlv Epipliaiiii (1) ,

qiKUii lllero- Claudii Ftcnnj de Moribus ehristiunorum , art. 20.

nynuis nansiiilii , ooiine croilliliTiiii l'r.isiiiiiiil respc- < Quoiipic la religion clirétietinc suit tout inlùiicurc

xisse : sfil pcnmilli doili iiniioianiiil iianalionom cl loulc spiriluelliî , les cliréiiens sont des Iionimcs
lllam cl cciismam de iiiiagiiiiliiis , ad (iiioin cpislolai qui ressentent comme les autres les impressions des
Epi|ilKinii , ab iconoinachii quodam assiilain fuisse, sens el de l'imaginailon. On peut dire môme que la

iil siib Epiplianii nomine major luïresi coiiciliareliir plupart n'agisscnl cl ne vivent que par là : car com-
aiiclurilas ; iiUlm' ipuis Doiiiiiiiw Saiidiriis , iii poslfi- bien pcuyena-t-il qui s'appliquent aux opcralions

riori liliro de lioiioiaria iinai^iiuiin adoralioiie (

(.'«- purement intellectuelles, el ceux-l;\ mêmes, condiicn
pile IV ) , iibi lot clarissiniis raiioiiibus {i) coniprobal en sont-ils déiourncs ? 11 faut donc aider la piélç par
falsum esse , atipie falso Epiplianio iinpnni , ut prx- les choses sensibles. Si nous étions des anges , nous
fraclus sit oporli-t , ac midlum durx cervicis , (pii pourrions prier également en lous lieux : au milieu
liac iii parte ci aciiuieseeie noiit. d'un niai'cbé , ou d'une rue fort passante , dans un
Seqiiilur inoadoin Caiecliesi : Paulaiiinaulemima- corps do garde dans im cabaret ,
plein de luniullc
ginum abusiis inepsit in leinpla. Nec forçasse foret in- el de débauche , dans le cloaque le plus infcci.

decorum , »i in liis locis, in quitus sotcniuiler Deus ado- Pourquoi fuyons- nous tous ces lieux ofi nous nous
ramr , mtllœ ponnenUtr imagines ,
prtcter imaginent trouvons dissipés et incommodés , sinon pour aider
Crucifixi. Vonim longe aliter magiuis Gregoiiiis ( LiO. la faiblesse de nos sens el de notre iniaginaiion ?

IX liegislri, cap. 9 ) : /)i locis , inquif , venerabilibus, Ce n'est pas Dieu qui a besoin de lemples et d'ora-
tanctorum depingi hislurias non sine ralionc veluslas ad- ratoires , c'est nous. Il est également piésent en lous
misil. Facileque foret lani exdiversis patribus, quaiii lieux , et toujours prêt à nous écouter : mais nous ne
ex œeuiiienieis tonciliis , declarare Erasnium hic sommes pas toujours en éiatdcIl est donc lui parler.
aberrare , alquc eis disseniire. inutile de consacrer des lieux particuliers à son ser-
si on ne les met en état de nous inspirer
SUPPLKMENTUM vice , la

piéié. N'éprortvons-nous pas lous les jours la dilïi-

AD CAPUT LIV. LIB. H.
cullé qu'il y a de prier dans une église si mal située,
Ad confuiandum Erasmi supra col. 12G. 127. ad- que l'on y entend le bruit d'une rue ou d'une place
publique : si sale que l'on ne sait où se placer , ni
(1) Ad Joaniieii) jerosolymilanum ; latinam fecit Hiero- où se meltre à genoux : où l'on est continuellement
nyniiis, csique iiiier bujus oiiislolas sexagcsinia. lu ea sic
Kpiphanius « Invpni ibi [Aiiablallue] vélum pciuleiis in
:
pou^sé et foulé aux pieds par les passants : et conti-
forihus e usvleni eeclesia;, lineluni, atque depiclum, et lia- nuelleinent interrompu par des enfants qui crient,
hens iiiianiuerii quasi Uu'isti, vel saiicti cujusdaui ; non
eiiiui salis meinini, cujiis imago fueiit. Cum crt>o hoc vi- des quêieuses, des aveugles et d'autres mendiants de
dissem in ecolesia Chiisii, contra audoritaieni "Scripluia- toutes sortes. Ajoutez que les yeux ne sont frappés
runi, hominis |iomlei-o ini:iginem,seidi iilurf, et niagis dedi
Consiliuni custodibus ejusdeni locl, ut paupercni niortuum que d'une aichitcciiire gothique el de mauvais or-
eo obvulverent, et ell'erreiil.... Precor ut jubeas presbyte- neiuenls de tableaux eid'umésel pondieux
:
, on pla-
ros ejusdein loci....deince|.s prsecipere, in ecclesia Chrisli
isliusniodi vêla, (\ux eontra religioueni nosliam veuiunt cés h contre jour : de statues mal faiies ou mniilécs :

non ai'pendi. Decel euini honestalem tnam liane magis de tapisseries d'histoires profanes quelquefois scan-
,
habcre soliicilndinom, ut srru| iddsitateni lollal, qua; indi-
gna est ecclosia Clu'isii, et populis 'qui lil>i crediti sunt » daleuses , tendues de sorie qu'elles rompent tonle la
Afferuntur cl alia duo loca Lpi| li.inii clione àexla concHii syniélrie du bàtiminl supposez encore
: (|ue pendant
septinii, quilms m'galjat imagines in eeclesiis ;ie conmQleriis
esse toieraudas: sed ca verlia callmlici plerique exislimant l'oKiee public on dise plusieurs messes basses de dif-
S. episcopo ab iconoelaslis aflii-la. lit sano jam ea lanqnain léienls côtés, que les uns chantent, les autres prient
adullerina expldsit K| iplisnii defensoi- in il a ipsa actione
synodi septinia'. Tautuuidem de epislola ad .loanueni Jero- eu particulier , les autres causent , quelques-uns
solyniilaiiuni dixcrat S.Joanues ùamascenus. Lege do liis dorment. Au contraire, si trouve nue église éloi-
l'on
BaroniuEU ad an. Chrisli ôi)i. un. 48. ud fin. Bellarniinum :

des. imuginib. sanclor., cap, 9:Caiolum Wiiasse, île ineur- gnée du bruit , tian(|uille et bien arrangée , bien bâ-
nut. Ouaési. 11. art. 5. sect. 4. (edit. Veneta; 1738.
pp. tie , bien propre , où un clergé bien réglé fasse l'of-
489.) ubi liic Ihcologus oslendit, etsi demus légitima
.1.88.

esse loca omnia indicala, nibilliinc prœsidii liabituros ré- fice avec grande modestie , on sera porté à entendre
centes iuiagiuum opi-ugnalores. cet office avec attention et à prier du cœur en même
(2) Quarnm sunnnam ville ariid lîellarniiuni!! loco in
superiori annoialioue designato. Tamen Witassius, aliiipie, temps que de la langue.
lolani e]iislolaui recipiunt et tat<Milur imagiuuni usuin ab Les saints évêipies
:
des premiers siècles avaient
Kpiphanio iuiprobalum, parliui ob idololalri:e noudum anui-
luni pericnlum, parlim ex veterjs discipliuie shidio; (piod observe tout cela. Ces saints étaient des Grecs et
utrumqne noslro tempore locuni non liabct. ciuocpie M des Rotnains, souvent grands philosophes , et tou-
Barouius monuerat, ubi snp. n. 60. « Nam, inipiii, ex ((uo
demouslralum est cei'tis exeujplis, luni in Occidenie, tuni jours bien instruits de toute sorte de bienséance.
etiamin Orienle, el ipsis llierosulyuiis, sive in vclis,.sive it Ils savaient que l'ordre, la grandeiu', et la neilclé
pariele elligiari cueisucvissc; venerandas imagines tiaud :

poinil.vel debuii uuus liiiiplianius adversus usuni calliolica; des objets extérieurs , cxcile nalnrellcmenl des pen-
fca-lcsisc reclamare, » etc. sées nobles pures el bien réglées , et que les affec-
,
131
DE HISTORIA SS. IMAGINUM. Ï52

lions suivent les pensées : mais qu'il est difficile que luth ,
quasi mullipliciter sacris imaginibus abutalur,

l'âme s'applique aux bonnes choses , tandis que le nec ahusus suos corrigerc velit : cum rêvera , ul alias

corps souffre, el que l'imagination est blessée. Us

dicemus, pauci taniiun sint, et rariorihus locis , cir-

croyaient la pieté une chose assez imporianie

pour ca imagines abu^us : omnes quoque ,
qui se chrislia-

l'aider en toutes manières. Ils voulaient donc que nos et catholicos esse gaudeni , libenler , cum omni-
l'office public p.irliculièremcnt le saint sacriQce ,
bus deeretis concilii tridentiui , recipiant et illtui
,

fût célébré avec toute la majesté possible , et que le quod de imaginum ahusibusdecrevil. Needubito quin,

peuple y assistât avec toute sorte de commodité : etiam anle synodum tridenlinam, majores nostri li-

gardât un profond benter obtemperasseMl.siecclésiarum prxpositi ali-

qu'il aimât les lieux d'oraison, et y

respect. Mais ils savaient bien en bannir le faste sé- quem abusum corrigi eupivissent. Quare non débet
luxe efféminé et tout ce qui peut amollir tara odiose simplex christianus populus tniduci po-
culier , le ,

dangereusemeut les sens ils ne voulaient lissinmm al) 00, qui inter abusus nonnulla refert
et frapper ;

pas les flatter , mais s'en aider, i qux ad sacrarum im:iginum usum legitinmm reiinen-

Noiari merelur quod ad calvinislam quemdam scri- duni pertinent.

,

bebat Richardus Simomus nimo 168.j (Lettres choisies, Rursus Erasmus in mqdo orandi : Ladeni, inquit

uli. ediiionis T. 1. png. 247). i Vous autres puritains, ratione loleratw sunt imagines ,
qua releres ecclesia

en peine de ce qui regarde pruceres aljquol veliementer detcslati sunt odio vide-
vous vous mettez peu ,

l'onice ecclésiastique. Cependant permettez-moi de licel idololatriœ. Gaudebant igilur populum hue profe-
vous dire que vos gens ont si fort rafliné pour épurer cisse , ut pro deorum simulacris venerarenlur imagi-
la religion chrétienne, qu'ils en ont fait un squelette. nés Jcsu ac aliorum divorum. .Respondeo : Saepe
Et c'est ce que t'éaiDign;iit autrefois Saumaise à la invetiies sacrarum imaginum usum el inspectioiiem

Peyrèrc , auteur des Préadamites. Celui-ci , comme a veleribus palribus multum commendari: nusquam
je l'ai appris de lui-même, ayant marqué à Saumaise, vero apud eos legas imagines ab Ecclesia tolerari ;

que dans le livre ,

qu'il (Salmasius) avait composé multo vero minus quisquam eor'um eas deteslains est.

touchant la transsubstantiation contre Grotius, il avait Deiestanlur aliquoties simulacra , hoc est , idola et

trouvé bien des choses qui établissaient l'antiquité ethuicas imagines : at clirislianas , sive sacras ima-

des cérémonies de l'église romaine, ou plutôt de gines , nullum eorum detestatum esse ex eo salis

toutes les églises du monde : Nostri , répondit Sau- constat, quod tempore iconomacliiœ undequaque ico-
maise , resecuerunt religionem usque ad vivitm. » nomachi conquisierint ex patribus, qui; pro se appa-
renter afferrent : et lamen quascumque patrum sen-
CAPUT LV. tenlias atlulerunt , quibus propriam justitiam cona-
bantur asserere, omnes perverse intellexerunt, aut
Contra eumdem.
mendaciter eis imposuerunt : ut palet ex loraoquinto

Sed ullerius : Nam ul imagines sinl in lemplis , nul- sext* actionis in secunda nicena synodo (I).

la liumaiia prœcipit Constitutio. Et , nt (acitius est , ita Et ilerum Erasmus, de amabili Ecclesix concordia :

tutius quoque est omnes imagines e lemplis submoveie ,

« In templis, quemadmodum in africano concilio de-
quam impeirare , ut necmodus prœtereatur, nec admis- creluni fuit , ne quid reeitarelur pr.eier Scripturas
canonicas : ita conveniret nullam picturam esse , ni-
cealur snperstitio.
ïu hic, Erasme, quas ecclesiasticas dieere debuis- si cujus argumenlum in canonicis scriplnris repecire-

luo loquendi mcre humanas appellare maluisti lur. In peristilils porticibus , et anibulacris posscnt
ses ,
,

constitutiones : et sic loqneris quasi nunquam or- ,

etalia pingi ex humanis hisloriis desnnipla, modo fa-

bis christianus secundo Nicea; convenisset ad reti- ccrent ad boiios mores, t Respondeo , conciliuni afri-

nendum sacrarum imaginum legiiimuni in templis canuin,lioe est, tertiuni carihagincnse, non absolu-

usum ( Actione prima ). Ubi ex divo Isidoro Pelusiote te decrevisse ne qnid prœter Scripturas canonicas in

venerabiliter lecture est : Templi nulta ratio ,

quod ecclesia Icgatur : sed adjecit : sub nomine divinarum

non ornaïur imagine : Ipsa quoque concilii definilio Scriplurarum. Eteodem capite ( Capiie XLYII ) sub-

aperte liabet : lîegiam viam incedentes , et sanciorum junxit ; Liccal etiam legi passiones martyrum, cumanni-
ac dmnorum pairum docirinœ insistenlcs , et cailwUcœ versarii dies eorum celebranlur. Quod etiam repelitur
Ecclesia, in qua Spiritus sanctus inhabitat, Iradilionem in africano cnnfilia, cap. XUI. Pemiiserunt rniui
observantes, definimus, cum omni diiigentia et cura africana concilia , et alia legi in ecclesia , ut videra

veneraudas et sanclas imagines in templis sanctis Dei licet in milevitani concilii canone XIII , etteriii car-

collocandas , habendasque , elc. Huie fidei eonfessioni thaginensis capite XXUI. Inferendum iiaque fuisset

subscripserunt viearii romani poniificis , et episco- ex eo concilio ,

pritter sacram Scripturam, passiones

pi CCCL. qui ex Graxia Orientisque Iractu con- quoque mar;yruni in ecclesiisde|iingend:is esse.
, ,

gregaii adorant. Magnani deinde notam , et falso ,

Et haetenus non propter Erasmum , sed propler

înuritErasmus christiano populo , dum dieit, lutins catholicos quosdani nimium erasmianos : quibus com-

esse omnes imagines e lemplis submoverc, quam im-

(I) El supra vidimus, etsi detur nonnnllos (latres sancio»
petrare ut nec modus praelereatur, nec admiscea-
,
rum imaginibus non favisse, id tactum ab iis pro lemporuin

lur superstitio. Sic enim Iraducit cbristianum popu- condilioue, qux jami-ridem mutuUi.
 135 LlREn II. CAP. LVI. 131

liiciulo illiidVincentiilyrinensis (rapide 23): i llleost phorus ex Epiphanio, ecclesiasticjc llisior. 111). primo
venu et gemiamis cailuiliius , i|ui vcriialcm Doi, qui cap. iO : Fuit Ddiiiinus noster Josus Chrisius egregio

Eccicsiaiii , iiiii Chrisii corpus Mi'^a : (jiii divina; rc- vividoquo vnllu : slalura corporis ad palmos sfplein.
ligiuiii , i|ui catli()lic;c iUlei nilill (ini-ponit : non lio^ Cxsariem habuit siifnavam , ac non admuduin dcn-
iniiiis l'ujiispiaiu aucioiitalem , non aniorcni , iioti iii- sam , liniicr (|U(i(lariiniu(lo ad crispos di'clinaiitem :

guiiiuni , non eliii]nciiuani , non pliilosophiani : i;od supcrcilia iiigia , non |icrinde inllexa. Ex oculis suf-
luvc ciincia dospicicns, et in fidc fixiis ac stabilis per- flave.sccutibus mira promincbal gralia : acres ii cranl :

nianons ,
qiiiil([iiid univcrsaliler antiqnims Kcclesiain cl nasus loiigior. Harb.c capillus llavus , nec adiiio-
railiolicain lenuisse cognoverit , id soluni sibi lonon- duin douiissus : capiiis capillos tulil prolixiores. Col-

dnni eredcnduniqiicdccernil. Qni(l(|uid veto ah alli|no liim fuit scnsiin déclive. Nec roiundani ant aculain
deinceps uno, pr;eier oiunes vcl conira onines s:incios, habuii laciem , sed longiorem ac niodice rubicundam ;

novuin et inaudiluni subintrodiici sonscrit, id non graviialemaïqueprudeniiamcumlenilaleconjunciam,

ad rcligionem , scd ad lenlalionein polius inlelligat phicabiliialcmquc iracundix expcrlcm pr» se fereii-

pcriinero. > tem. l'crsiinilis dcnii|ue pcr oinnia fuit divina) et iin-

niaculaue Oenilrici.
CAPUT LYI.
De Ddpara vero virgine sic scribit Niccpliorus Cal-
VeleresCliristwn, Deipuram , acatios nonnultos sanclos
lislus ( lib. II Ilisl. écoles, cap. 45 ) : « Mores auleni,
depinxisse in ea e^gic ,
quitm vivetUcs Imbuenmt.
forum'cpiG et slalura; cjiis inodus talis , ut inijuit Epi-
Porroin formandis immanisimaginibus iliud (<bser- plianius, luii : Erai in rébus omnibus honesia cl gravis,
vandiini est , nt imago ipsa stauiram , et lineanieii- pauca aduKidum eaipio necessaria loquens, ad au-
turumcolorumquc proporiionem iioniinis, cujusim;igo dienduni lacilis et perquam affabilis , honoreni suum
est ,
qnanlum fieri polest , referai. Quse res non vi- et veneraiionem omnibus cxhibens; staiura mediocri,
derelur lanli facienda esse , nisi conslarel velercs hac quamvis sint ,
qui eani ali(|uanlulum mcdiocrcm lon-
in parle sollicitos fuisse : imo et ipsos sanclos in ea gitudinem excessisse dicant. Deceiili dict-ndi libcrtaie
spccie apparere voluisse , qua passijn pingi soient. adversus homines usa est, sine risu , sine perturba-'
Cerie magnus ille Allianasius dicit ( De immjine Pas- lione , et sine iracundia maxime. Colore luii frunicn-
sionis Clirisii) imaginem Doniini noslri Jesu Cinisii in lum relcrenie, capillo flavo , oculis acribus, subllavas
Berylo sane venerandani fuisse, quod inlegram Cliii- et lanquam olea^ colore pupillas iii cis habeus : supcr-
Sli Doniini proporiionem exprimebat (1). cilia ci eraiit indexa dccenler, nigra;: nasus loiigior:
Itaquc jucundum est videra, quod in piciura Chrisli, laliia lliirida , et verboriimsuavitate pleiia faciès non
:

Deipara; , et principum aposlolorum , ea forma cl ef- rolunJa et acuta , sed aliquanto longior : manus simul
figiaiio observelur ,
qua; observala fuit .nniiis mille el digili lungiores. Eral denique faslu^ oinnis cxpers,
qiiingenlis , sequentibus hac in re picioribus majorum, simpicx, miiiimequc vullum fingens : niliil inolliliei
quam ex piciuris didicerunt , traditioneni. Quod si secum irahcns, sed humiliiaicm priecellenlem colens ;

quae ex piciuris non salis commode percipi possint veslinientis qua; ipsa geslavit coloris nativi , con-
j^
potcrunt eadem paulo plenius coniprebendi , adhibilis tenta fuit id quod eliamiitnn saiicium
:
capiiis ejus
quorumdam scriplis (2). velanien oslendii. Et, ul paucisdicam, in rébus ejus
Qualis enira fuerit Chrisli forma et slalura , non so- omnibus niulia divinilus inerat gralia > (1).
lum docent picturae quœdam , scd idem liabul eiiislola
P. Leniulo proconsuli adscripia ad senaium P. Q. R. (1) Qua; de bealissima; Virgiiiis gravilate , modeslla ,
allisqiie virluUbus, in facie, gestu, loioi|ue corporis lialjitu
{in Hortuto animœ) et Niccpliorus Callislus, lib. I ,
S|ilendeiilil)us, liiliopaa sua Njci-phorns complexus est,
Ilisioria; cap. ult. Alius quoque Niccpliorus aiiibalms uliiis ampleclor ac venoror, non ejus auctoiitale
, (3).
duotus, (piam ipsi'. Molaiius eversuiii il sequeiUI parayra-
Callislo niulio vetusiior , ail ( Hisloriœ ecclesiasticœ pho, do l'aulo a|.oslulo aclurus sed sacraruin lltieiaruiii , :

libro unico ) : t Scquenli anno ( anno 408 cum pi-

ac univoi-s.T Ecck'si;e, veteris ac hodieina;, Cdiiscnsu, quem
) ,

S. Amlirosius egrogie rej rœseulavil iiiilio libii aeiimcli de

ctor quidam pingere Salvalorem secundmn siniililu- rirginibiis, uiide excerpla, qu.-e solennii feslo Conccplionis
diiiem Jovis prœsumpsisseï, arefacta est manus cjiis legiuius in rornauo Ureviaricj, ad lineni secunda; arlis olli- |
:
cil iiocUn-ni. At oiniila, qM;B de coriorea ojuadem yloilo-
quem peccatum suum confessum , sanavit Gcnnadius sissiin* Di'i Geiiilrii.is iornia congcril Nicephorus, nihil
(episcopusConsianlinopolis).Aiunlenim quidam liiiiio- probant aliiid, (piaiu quid de ea Gra-ei illius a-latis senti-
rent, et iii quilms, eonini opinioue, sila essel extel'na pul-
ricorum, quod crispis et rariscapiUis, schéma in Sal- clii'iliido. .\ijipKiiiliun aliter eani pinxerat Georgius Cedre-

vatore magis vcrnaculum sit. > nus seculi XI srri(,toi', et ipse Gracus u Erat, inqnit,
, :

[Maria] slalura meclioiii, suhl'iisca. lulvo crine, oculis

Incidit nuper in manus meas ncri incisa imago Chri- lulvi.s ac medioeribiis, maj;no supercilio.iiaso mediocri, m.i-
sli , nomine chalcographi non inscripio , sed , ui ap- nibus ac digitis lon^is vesles amplexabaUir iiullo rolore :

liiiolas. » UiuB oumia siiblesUc suiit lidei. UuIVrt tanieu ista

paret , anle annos 100 confecta ex descripiione Nlce- Georyius Odiveneriiis, (piondain in ae.adeinia duacensi S.
phori Callisti, qua; his verbis iconi subjicilur ; « Nicc- Th. di/clor ac profe^sor, iiiimeusie loctionis, et vast;e eru-
diliohis, sed non eniide sul)acli judieii vir, tomo 1 Aalen-
|

darii nMii^ini. fui. 171) : oKiue ibidem eonsenlire oiiines

(1) Al jam supra coH6. sclwlio i, dlxinius vaiillare alBioiat, U. Virgiiieiii exiiuia liiisso Ibnna, « qualis fuit et
ridem hiijub nari-atioiiis, nec eaui niaauo Alhanasio adsuiibi Chrisliis Diimmus, de ipio l'iophela regius, l'sal. ,\UV :
(xjsse. Spceiusiis lonna |irie liliis hoiiiiimrii. S<ili'iit eiiini (aildit
)
{-2) Sed de his nihil superest a vetcrilnissiri|iUini. lilii parenliiin efligicni, etiaiii in lineameniis. referre. Inde

(3j Cuiilicla est ha>c eiilslola : nec ea Niccpliori Calllsli iii revclilionibus [adsciiplisj S. BrigiUa', lib. 1, cap. tJI,
auclorilas, cui lulo credi posslt. Christus ad malrem sic ioquilur Meiubia mea couloroiiu :

TH. XXVii. iCinq.)

 138 DÉ rilStOtilA SS. IMAGiMUM. 136

Idem Callisliis principum apostolorum Pelri el Pauli esl Andream fuisse colore nigro , barba protixa , ac $ta-

sialiiram el l'ormam describil libro secundo , capiie tura mediocrt. Hoc ideo a nobis dictum sit , ul scialur

vigesimo sepiiiiio. Quaniiiiam ego longe plus irihuam qtialis in ecclesia pingi debeat (1).

Iradiiis iiobis piciuris-, quani verbis Nicepliori. Quala Joannes auleni diaconus in vita Gregorii {lib. Vf,
enim csl(ul rcliqua omiliam), et quaiUum passim cap. 96 ) scribil eum agiiitum esse ex pictura: siinill-

ab aposioli Pauli piclura dissidet , quod referai euin ludine a Clerico , cui apparens dicebat : $urge, et die

fuisse corporc pirvo , conlracio , el quasi iiicurvo : comiti , w ab hoc meo monasterio , in quo diversorium
et capiii: iiiod co (1)? fieri omnino non licet, antequam me ad iracundiam pro-
Capite quadragesiiTio tertio habet Marcuni siaiurx vocet , salvus recédât (2).

et aîiaiis slaise fuisse , aique semicanum. Pluraque de De Bariholomxo habet Pseudo-Abdias verba dae-

liujus clfigie liabct hisioria ipsius apudSimeoneni Me- nionis : Capilli ejus nigri el crispi , caro candida, oculi

lapiirasltn. grandes, narescoœqualeseldirectœ, barba prolixa, habent

Do S. Andréa seripsit ante annos 400 Joannes Be- paucos canos , stalura œqiialis : collobio{'5) aibo elevalo,

lelhuî {Raliomlis capiieWt): Cognoscere operœ preiium el purpura vestitur : induilur atbo pallio ,
quod per sin-

gulos angulos habet gemmas purpureas. Sed rectius fa-

fiicvuni membris luis in forma elfacie ... Neque mlrandum
cit, qui in pingendo b»c niendacis dxmonis verba
esl Colveiierins) eani fuisse lam exiniiœ pulchri-
(|i'M.!^il

luJi:iis, cum liabiKMll corpus virgineum al) oinni morbu, el non aiicndit. T.ilis est enim ejus auctoriias, quod,
pi'ci,':ili macula alieimni, viiluiiii sereiium, el in superna
eiiauisi vera dicat fides tamen ei non sit aiiiiibeuda.
s?ini or intoiiUmi- » Cui asbenlior de inunnnilale a ew ,

p..'f<^l^', cl lis qux' seqnu.ilur. Unde auleni acceiiei'it Intérim salis apcrie hic mentitur, dum dicil Bartho-
iî M:iri:ini omni nitirlio caruissc, nesoio. Quod subdit, ex lomseum apostoluni pujpura vesiiri, et gemmis : et
i;.il;ilim et Cri'SjiClii scntPnlia, ininmneni earac|oni fuisse
a mi'nslnioiuni lluKii sibi vero cl Alnilensi contrarium
: dum immédiate subdit : Yiginli sex anni suni , ex quo
vérins \i<ieri nialleni id lolnni ubvolnluni silciilio. Aliud
;
vestes et sandalia ejus nec veierascunt , nec sordidnnlur.
argMHienlnm pro Deii ar;e pulcbriuidun' dncil Colveiierius
ex amt. 1 el V capilibns, ubi « pulcberrinia mulieruin » Centies flexis genibus per diem oral , el centies per no-
vocatnr. Sed non cugilavit ille, ex ejusoiodi inler] relatione ctem angeti cum eo ambulant qui nunquam eum
:
, fati-
conseqnens furc, modeslissiiuam Virgineni, dnm viverel
prriiosis veslilms usani fuisse, cum ei bue de sponsa Cua- gari nec esurire permiltunt.
liciirnui non uno loco piiEUicelur. Démuni in rem suam Denique ut exemplis finem imponam Cornelii
, ,
laudal Cdlveiiorins i.ilamus H. /'., aucloreS. BonavenUira:
Philippi, alibalis bonœ spei, libri 11 in Cuitt. capnl 1 ; Na- centurionis teniplum , ul Meiaplirasles refert, totum
zianzoïii [vérins .ipollinaris hiTelici] Jrngaidiuin de cliristo depingi voluit Philostorgius episcopiis : el Cornelii
palietiK Kicliardi a S. Laurenlio tolnni libinni y, de Lau-
:

dibiis P.. Mariœ, <iui k agit de ejus pulrbriludine peromnia effigiem in eo diligenter expriuii. Ncmpe , ul is etiam
menilira » Raininndi Lnlli ereniilie lïbrini (le iMUtlibus
:
senex pingereiur , et illi ipsi omnino similis. Pictor
bealissima; riviiinis : Alexaiulri Anglici Dednieturiiim vi-
tiorum, eonscripiuni sub annnna li30 : Coionam niysticam Eucralius, quia sanctum non viderai, rogabat ut ei
11. Muria; in primo lapide : Bernardini de Busto MdHule

et epislolam ad si.rtmn IV : Alberli Magni naiiale, cap. (1)

(
Nuga;.
4U": S. Anlonini suiiimam : Dionysii Carlbusiani l'iœco- (2)
(• Formamporro Gregorii sic idem sanclus diaconus
viitm, s/'ii laudes ,i;«i iic : Silveslri Hrieraiis awiam liOsain: exprimil, cap. 8i, i In absidicula [gallicc alcôve ] Cre-
:

Phibppi Boskliieri irain cœli : )}lasii Viegas ommentarium :

gorius.... in rota gypsea piclus oslendiiur, slalnra jusia el
in .ipocnlijvdtn : Heurici Lanceloli fiticulmn mariunum : bene formata lacie de palenue faciei longiiudine el ma-
:

Ki<ol3i Cànisii !i:ic:'iis sieriitiiti nés. Quibus onmihus etsi lerns rolundilate ita iiiedie lempe;aia, ut cum rotundilate
Irocenlos adjnngeret rereirtiores, in liac qna'stion'B lacli, quadam dece.Uissime videalur esse deducla : barba pa-
ne iniius quidem viri, arlis criticœ perili, suffragium obli- lerno more subfulva el inodica : ila calvasler, ul in média
nerei. Ironie gemellos rincinnos rariuscnlos liabeal, et dextror-
Aliquanto solidius apparet, quod Colvenerins ibid., foliis smn d'eiîexos corona roliinda et spaliosa : eapillo subni-
:

177, 178, subjungil ex Canli|iralani -/pift/is, lih. Il, cap, i9,
n. o. Mari;u pnlcUriliidine neinineni ad liliidincm provoca-
tum fuisse; nam el Ambrosins dixeral, /; de imlitiilione
viiginis, cap. 8. laiilam ejus fuisse graliani, « ul non so-
biiii in se vii'ginilalis graliam reseivarel, sed eliamhis,
qnos visoret, imegiilalis insigne Cduferrel. » Cui gemina
gro, et dccenter iulorto, sub auricula médium [lendeiile:
Ironie spceiosa : elatis et longis, sed exilihus snpei-eiliis :
.
oculis pu| illas furvis, non quidem magni», sed latnlis:
subocul.iribus plenis : naso a radiée vergentium supercilio-
rum subtiliter directo, cirea médium latiorc, deinile paulo
recurvo, el in extremo lalubs naribus priBmiiienle ore :

silii>la> Inniina, BIJ. Tbonias Acpiiuas el Bonavenlura, ad- rnbro crassis et sulidividuis labiis : genis composais :
:

siipulanlur, illo in \\\ Sent., di>,t. 5. q. I,ad t, hic ead. menloa coufiuiomaxillarnm deeibililer prominemc'. Colore
an. lum el Joaimes Gerson, aquiliiio et vivido, nondMe.i, sicul p(.slea ei conlipil, car-
di.fl., pari. 1, 2, q. 3, id forp.;
alii pie niagno numéro. diaco. Vultu niilib, manibns pulcbris, lerelibus uigiiis et
Cœlernin, quando de ferma diviiKt Malris baud salis babilibus ad scribendnm. Pr;eleroa planeta snper dalma-
constal, exigil ei débita veneralio, ul ne turpis ei, vel licam castanea, Evangeliiim in sinislra, modiis crncis in
coulemptibilis, oris el corporis species atlingatur (quod dexlra pallio medioeri, a dexUo videlicel liumero sub
:

i.deni in igiiolœ forma; sanctis exprimendis est observan-
dum) : 3C jure inveclus est, lib. Il, cap. 9, Lucas, liiden-
.sis episoDpus , iii albigenSes baîreticus,- qui n imagines
B. Virginis, el sanclonim, déformes el moiislrosas depiij-
gebant, ut B. Virgi!iem, moiiooulam lu n in derisum el
il opprobrium, Imn etiam in erroris sui palrociniuin, quo di-
Celjaut, quod C.brislus iu lantnm se b'uiniliaverit, ul pro
sainte generis bmiirni inrpissimam feminam prseelegeril :
rêvera auteni, ul mentes siiuplicium bac ratione posseut a
devotione ejusdem gloriosa; Virginis avocare. i>
(!) Pluscubim forte veriuiis habel, elhnicus licet im-
piusque, simJ velus, ac Panio forsan œiiualis, scriplor di.i-
logi cui lilulus : l'iiilopalris. Exslat ille intor opéra Luciaui
edil. ruiit.-ejms lOl'.i, lomo iv, pag. -iiJS. Veibi a.Iscribo:
Hv;xa 5i 1*01 T'xi.v.fiX;^ iiiTix^'/, âvaça).avT;a^,
pectore super stomatbum ciicnlalim dedncio, deindesur-
sum per sinistrum hnniorum post lergnm deposito ; cujus
pars altéra super eumdem huinerum venieus, prupria rc-
ctilndine non per médium corporis, sed ex lalere pendel:
:
circa verticem vero, laiiulae siniiliiiiilineQ), quod vivcutis
insigne est, piaferens, non coronara. »
(3) Rectius colobio : Erat autem lunica, nullis, aul bre-
vibusmauicis insirncla, dicta a voce xoio*»;, qua- mntilum
siguificat. Hoc veslis génère usi sunl prisci apud ./Eg)( tins
anachoretu!, de qui'.us Cas>iaiius, libro I, cap. 5 : «Cotb-
biis quoqiie lineis iudati , quae vix ad cubilorum ima per-
liiiguni, nudasde relique eiicumferunt niauns. » Hnjusmudi
Innicas etiao ge.starnnl veleres aliepiot mnnarlii benedi-
cliui ordinis, ut liquel ex libro .viyachhrum S. i.eniui I
,
i-iàî;v5;, i; te'.tov où^nvàv cap. 2. ex t'iui ,-'. Uiln'beitœ, u. 10. : el .S. '.ullûci. n.
:

olijoCiiTt>(.;, «. x. l!o;: Oiin auiem a'd nieadiit GabUeus

esl : « 2ii, apitd Mabillunium Hculo 3. ncnecUcl. Lege tdmimdi
ille, recalvasler, juslo naso prœdilns, qui ia tertium
usuue Harieae commenlatium in regulmn " S. £ened., pag.
*
cceliuD per aerem iugressus esl, etc. > 701.
 ; 157
'
LIBER
i.iucn II,
II. CAP. LVII.
M.an, rovclarc. spcciom
a Cm p,M(;e.e., qualen. vidit
: l,i„cquo fiiclum esl ul
cm p.cu,raso.s.a.uasrevocaregauden..Q.,„sCa,,,a,in,.s
133
: ipsam plane veiiialem
nitosuaex|irimeiis(l). "« 'edargua (m «6. de Jnwgù.ibus
) : . I.,,.c.u, .

CAPUT niaKiia "um

LVII. ..a.iiiige„.iaido,ageuû.;;e;;.I^:;--
dilurciiiia nii „ , : .

Q'wd eihnicœ picturœ mtuœ ^""'-•'«-""-•ion.aldas .de;

el non debeant christianis
c :;;':;';
I ei n.e,nor.c
sic:
placere. a.aiquorun. graiia.
et os.cn.andi
'"'
artiliciiiii per t ain. Ferlur heu,,.; r
NilMll,ac.enusdixideiis,q„isicntlil,eMierclh. urb.s sta.nas ji.ss.sse
coulViugi . eo .,uod pere.'iini
".celoquumur(a).siceliam c.hnicas et pavanas Cl qu. Las.lieas
sancioium visitare véniel, .^^
;;;-" ^Pecacda. a pia i„a
o^i^rir
.•i.a!i m';,'aM i:i"i^ ^:r^:Tr """"""''''«'• ='"'^'"-

Doininus etiam
p:!li-ia Israeîitis niandavii
• imo
l'ii|)pi«,:.sis
I;i8i iiiortiii, i,i ',?,« ss
,

K.iiw'ii" maniV'''r , (Dent. VU, S,

''"^"'''"'^«""•'di'e, ctsculptilia
n'": con.bu,i.e

>.iMlli .OHiuaMulavii
rtMii'el, et in sua i r
dente
o co ^nr.,
m ni '" ',''"" ""'
iorelli vklerel,
'«""'is
nt .- neque as.innes libi ex eis quieqnau". „o offS
i
""^'""^
•l'ceret' ..jus n^sl,m
lue "un ,, m,-^^^
="'"'«

voluil a.cJr8i,o.w p c o e hu
Pingas nuemdaiu
:

Tnrellum e k
c
I'
H''
n
vr'''''"'!''^^?'?
*"'"•
,
' l.'""" ""Ili
Ifcil reJeunili in '''•' ''"' ""'" ^'•"'''""
slalùnnënmii
meule Iiis.orian. ? H n ilis ;„'"'' "="'«'»
1 ^^^L'-
"•"
bene. Mille 'P"', '^*' "'""'^
erg,., iZiu.cor * '

liohilis, causa niillemii npo ,,,' ,t „

'"'^'^ '.°''^"'' ''"was

l'ictori Torellus in vislone .np 17 ."l"^' •'l'P-"-"'t

P-'"nam sint cunsceui
pi'o tOLMuiu,^ aulem capUis Inbeh^" ''"^"'>'''e 'eetus :
crû/^ lY ri-i .,. ( So-
p,
ca
•

lusnioiîifrancs «erum • Hn ."

lendruu,, quod hu-
„ .

i.Uerbra,-h,a vero viX

,ku aLïn''"'',-''"'^''.«^'«^''••«"S :

put aulei» erat in

h w c u , /w '-,?''T' '"P""' = ""

Msseï deos. ununi

tau.en versus os '\^irc" ^""^""^'"^ laniuuimodo relinuit
/«''S s"niï,s'',!'''^ rsin.i .
•""
d^'ulesalbi, niimui ei
do s 'Imn ^ '
"''^ curtis : « 'acr.n ), jubens ,d publiée ^ p-op^^? '
aliqnibus cirris ii e
,V n i^u , ,'""*
:
'^' ''"''^- t"m
, ,
i^
2--po..opaga.„ega..:ii,erL^a;:;i::
et color vulius iuler '"^""n">
«rnnsus, uoe "imis une
alb'di
'
m elfi'
""''^ "'">'*
= '-iilis

•
o,iueh wn''"''!
siliem ei exiliiaiem
, ui r'is ' laa n . \f \"-' '"^'•''" ë^s-
ad grossitndinem d^Œ,'?, ^ 3^^,'!''
''.''='l'>">,
«IJ-am
fum pedibus quinnue nedé^ m, ^f r ™''P"s 'on-
X
• '

te «-.lis el pnlna; ""'•'^:

,^Be l'q^ ^J','/,'"
'•'-•l'ee.n
placidum;els'ando AlpesSIC seri|siss-l
et graliosus
nTei
u;Sèï%n;7r"'T"'-'^^^^^ , profeiTo^",
'",''!'"'" >""!"*« tr.us
,nanus lnn',1? dii?i ','" ^'"'-"y^'
Ma..avit tanien ea " '" ''"''^
:
ex 'lèf '"'."'"^ conlagio
,^,s ""iu"e. »
longa, qu,id, tnianJo '""eo "'•nennndeiuerot;;dl «""s eis, Al.-cs
slil.àt i-èen S .,1Ù ;
un, r ' "'"M •

gebai lille cun, n.a^ub

^Jac
'">•
!„, p™ t..eod;en,„ne vol tbnJ ,''""'a"> non Belg.e .' nu ,

K
'um'*'"'^''"'',' i
,

api a,-,;ns hic fralei-rul

,s ad ni,-!, -e, f
""" "'' ''•"^''"
f '''
'.nous /?:„„„,,,
/":i v r '' '"'S^'''^ i/^'""»-,
,res pro
n'i';
m"il : Kd, uu, daret ^'c^r t" ,l™fr 7"' "' ?^"= .
(«. |Ho pa„e eicLris/ico i tëf.r'''''^*''*''
""^'"''s "'X-
fonna ,n qna nie nnnc v,dos
mine. l'oiiunfr.iciuiixiLMtà
? l' ic !? rcsnô
an 'asS r,?',!
1 v
'" '" '!""^

\^T"'
'*"" '
Manavit coulagio ad
Jomibus i.omen "su
aecrnisset n
,

ffc
™'
.'
''""'"''•'" '''^'«'•-•'
1"" """ '» Saeris
•

qina e nsuiodi ego s.un •""""'' ' "l'iio:

loun'î h i-
dHMis;slaliuu.va'nuiU>l.,ô°;, ,;',!:' ' i ^' -=i^"t- l^l Lis S'^ribeuiu.us j,,rfo,-„., '''"'','."
mox douiinun, Ksla.iun, ;/"«(,;«
, vTjorforl^ '"'''^'^''''''''ej
vocari
enairavil
adivi, 'r
',
'n^l ;';r/
.""'.'l""-'
""f^^
"nsoiuins viderai, accedcrel
inalnii ul ad veié .«'V''^''"'' '"« «6
: arpleiuraui m, ,
: (|nen.ad,nnduu. aî.l se iro f
^"",""' ""P'""
Cas| ar,' vel (iaspard..
Ç"l'
(^) HicmoJ^liiterm;/'
XVI . renalis bonis
uSu^'',,r''r''^':'^-^^'-
»
'"'' """'' ''C-
r, .•
aju,.
'

,„, r^ ^- '""P ''"""'' - l*0

M l. Hs m , '

niNïO Leone ^''«l-'-'^ sul.uiagua-

lulil •
sed n .éi-nf
qn MU a i.eo datus """"'' ""'Ove'
| areuiinus v'^eri.' '
Çiceroue scri, luui aut ''
•'•
.lictii, fn. P A'"^'" , ',
Ben,bus , ( c.rdiualis
vén l' 1,''? ( i^!^"'"^ )
r^ *™''^''' is"^;:^!;^$s!:^';i, -;;'-' muM serpenies et
/
.
,
scnplor). Iiaque, un Hislona; {.f oves, pisees
versa r p !,: ftles, ' "* ''•'"'f!*. l'oves
fonua.a ad ^.vu'n, ^,-,r^h,!F' '

pr,scnm :^e^^ rn^,':K.^""''"'S'l^ ^t f/o«. «rf ' ««m^ ':,«V,«tïï.?i^ ;, •

'•'"''•• ^« '^^^-
quasi de potenli il ''" ^'«^'"^la "',Tf
e romain hI^"- ;,
v"
, . los, aliasquepluicsbesias • "^"'los. et wftcodi-
onmia, ex illoru,» °- ^"""-"« ^«^''jâ
lâ.n
nuM-,™,T ra.'t. ?H sires el voluces, '''''''"''''*
ea non suni
neseio
qiu lu innf-,
asseqiudcbeamus,liv,lndJi H ô
est damuo
,
','',,"°'',™' ^ ^'' '"^i

.puden. ™
,

"' >" '"ea

"" '^"^""'
•
'5'""^
aris fanis, .c ten,|!l
nceusumwô
'
s esT""'r sS • 'l"an. lerre-
''''"';'"' '|u-'n<fa

^ -
m dmn.s nbus u,ens
'
,
q„„i , ....
sibi pernuliit ?
El ûdes sir, ,^ l,;tc
excnmnnuiicalio. aZ,f; "^;,^ .. ounis, ,;er,«,„,,to illi e.l :
Ide». ",S^ i,,' ^"' ''"l"'^''"
<ie«ni occidenl.
turc iHuiliere, rfm ,. l'»J"-"'«Ji'
"'""-
««Div?'"..'''''^''''"'V' P'"''^'»'»
'"' [m : « .i:^v;-lusZL,
„,'•'"'''"'''''"'"• ''»> " , cap. U
"" '"'"»'-
/«fe.s ;
Î.UC. (
id,,ue in
,u«a o„ .m.,^:;!^ll -
ier is ma ,ue senil.nl'li''"'
-
'"""'
.^.;s : alque H.il-<me n>en,orant i, si e luici f^? /°'""' ''"'''''
139 DE HlSTOllIA SS. IMAGINUM. no
Libenter qnidem nonnulli pingunt Musas , el alias pacem persequuntur : nec Pocula iis, qui sunt modé-
deas ac dcos : sed B. Aiigiislinns relractat ( lib. I, rât! ac tempérantes > (l).

cnp. 5), qiiiid in libro de Ordifie Musas, «iiiasi aliquas Intérim sicnt in loquendo allquid tolcralur, sic

di.as, quamvis jocando, comniemoravit. Si loniirua eiiam in pictnris nonniliil istiusniodi est toleranduiii.

pinganl, addiiiil Jovem : si bellum, appingnnl alvcubi Nani {Prov.XXX, 53) < qui nimium emungit, elicit
îlariem ;
qua iii re procul recedunla pielaie çbri- sanguinem.)Mi'mores lanien s-inms divinorum verbo-
siiana (1) ; ciiin B. Augusiinus in toniiiuis sic scri- rum, quai sunt apud Zacbariam (XUI, 5) < Et crit :

bal ( in Psat. IX) : < Si vos Filins liberaveril : Non in die illa, dicit Ltominus cxercituum, disperdam
dixil Filins Dci , sed lanlum diccndo Filins, dai in- nomina idolorum de terra, et non meniorabuntur
(elliji ciijns sil filins. Quani loculionem non recipit ultra » (2).

nisi excelienlia ejus, de quo ila loqnimur, ut , eiiam

CAPUT LVIII.
si non eiim noniiMcnius ,
possil imelligi. lia enim di-

tinuis : Pliiil, serenal, lonat, cl si qua suni alia : nec Hœreticonun effigies non esse comervandat.
addimus quis id faeiat, omnium menlibussponie
quia
Porro ex B. Chrysoslonio adjicienda est eorum
scse offert excelienlia facieniis. » Quantum vcro ad
reprebensio, qui Alexandri Magni effigieni ad pileum
Martem, Mercurinni , elc, rursus idifni ( in Psal.
gerebant. t Quid vero, inquil ( homilia il ad popu-
XCIII : I Una sabbaii dies dominicus est : secunda
)
tum anlioch. ), diceret aliquis de circumliganlibus
sabbati, secunda feria , (luain secubires dicm lunae
aurea Alexandri Macedonis nuniismata capiii vel pe-
Tocant ;
quaria ergo sabbaiomm ,
qn.iria feria , qui
dibus? Dicmilii, ha-cciiiesunt exspectaiionesnostr.ie,
Mercurii dies dicilur a pa^-anis, el mullis cbrislianis :
ul pusl crucem et morlem dondnicam in genlilis
, ,

sed iiolumiis ut dicanl. Aiqne ulinani corrigantur, ut régis imagine spem salutis ponannis? Ignoras quanta
non dicerent. Melius de ore chrisliano riius loqnendi crux perfocil ? Morlem dissolvii peccalum exlinxit ,

ecclcsiaslicus procedit. >

orcum inanem reddidit , diaboli solvit poienliam : et
Velieniens est auleni bac in re Clenieiis Alexandri- ad cnrporis sanitalcm prxsiandam non esl Dde digna?
nus ( lib. m, cap. \ 1 ), nolens vel respici semel in fa- totum orbem exsi;scitavit: el lu in Ipsa non confidis? >

ciem picli idoli. Cum enim in suo Pœdagi'go docuis- Ha;c Cbry^-ostomus.
set, quoniodoannulns a viro sil ferendus, etquoniodo Quid autem diciurus fuisseï contra eos, qui nos
ab uxore : quodque plures annuli non sini ferendi :
idiil(dairas dicunt ob imaginum legiiinium usum,
subjicit de sigillo annuli : t Sint anlem nobis Signa- cum liabcani alii|uando
ip.ii pensilem , in pileo aut
cula, Columba, vcl Piscis, vel Navis qua; celeii cuisu alibi, imagiiioni Lutbcri Menimnis, Joannis a Lasco,
,

a venlo ferlur, vel Lyra inusica qua nstis est Polycra- vel similis, aut Erasmi, aut denique arnica: suae (3) ?
tes , Tel Ancbora naniica quaminsculpeliai Scleucus. lllnd vcro ul melius intelligas quod dicit, quosdam
Si sil piscaijs aliqiiis, meniincril Aposioli, eipuerorum
in genlilis régis Alexandri imagine spem salutis
qui ex aqua exlrabunlur. Neque enim idolorum suiit
imprimendae faciès ,
qnibus vel soluni ailendere pro- mulla; , quas in suam anliquitatis Explkationem ïDduxit
Bernardus de Monlfaucon , elsi cautela quadam usus, sed
hibilum est (2). Sed nec Ensis, vel Aicus, iis qui
minime sutBciente.
(1 Quid ceubes , leclor , dicluruln Tuisso Clemenleni, si
^'ureju^ando habel yEftyplus;» veiba Plinii, lib. XIX, cap. 6. j

clirislianorum, nou digilos, sed lempla ul nuuc lit in variis

solissimi versus Juvenalls, salijrœ l'a inilio :
locis, iUi uiideqiiaque iiiililiae profanae siguis, ei iiobililalis
Quis tiescH rotimi Bitliijnice , qiialia démens
,
geulililiic sculis , uniala vidissel , ul genealogicis alriis ,
jEgyptus poilmUi colal ! crucodilon udond quani diviiio cullui dicalis œdibus appareanl siniiliora?
Pars hœc : itla pavel suliitain serpcntihiis ibim : {-2) Sed bis lauuim signiGcalur idololalriae abrogaiio.

Effigiea Mcri niut aiireu cercnpillirà, (simiti: caudalœ) (5)lia quuque jaiisenismi seclalores heroum suorum

Dtmidio nuigicœ résonant ubi ?iemiione cliordœ , (sic eos vocâlianl) imagines solliciie sibi conipararunt.
jitqiie velus Tlwbœ centum jucet ubrula partis, Lege causant quesnelliimam, edil. 1705, in 8° pp.i60, 261,
lllic cœruleos , hic piscem fliimims illic , Quid autem ejectis Christi el sancioruin imaginibus ,
,

Oppida Iota cancm venerunlw, nemo inanam. hodie in lemplis Anglia; speplelur, docel nos anglicanae
Porrum, et cèpe, fus liolure ac frangerc morsu. m religionis secta'tor d. Town, libro cui litulus The Connais :

O satictas genteis quibus lioec nascimtur in horlis seiir, tomo III, e quo lirec excerpla iii Ephemeridibus Irivot-
" ,

Nunàna ! tiuiiis, iiiuio même 1760, pp. liji, 1255. k Pour se distin-

Rem absurdiorem de jEgypliis refert S. Hierony-

eli.iin
nius m
isaue cap. xi.vi, ^. 1. nPlerac|iip, ait, oppida
eoruni ex besliis el junieiuis hjbt'iit iiumiiia ul l.iceaiii de
forniidoloso cèpe el crepilu vciilris iiiflali
, quiu pehi-
sia'ca religio esl. 1 Deum ci't'pilnm , pueri ;oi'ma , expri-
nebànl , ul videre est in Beriiardi (le Monllaucon, Antigin-
taie expjicata , t. il, parte l pag. 327.
(1) Èa pane peccavil clnribsinms Rubenius , ciini, riln
catholico aUciiinistraluin Henrico IV el Mariic MediceiE
mairimonii sacramentum in rcgio fonlis Rellaquci palalio
guer du vuli;aire , les grands [d' nglelerre] n'ont plus que
le privilé^'e d'èlre inliumésdaus le"s églises. Leurs cendres
; y ^epo^elll sous des mausolées superbes, qu'on. charge
,
d'emblèmes el de symboles appropiiés a leur mérite, ^à
leurs emplois et à leurs services. L'abus dte ces décora-
tions symboliques esl poussé si loin , que .... si Socrale ou
,
queKiue autre ancien philosophe entrait dans l'abbaye de
Webtiuinsler ( nimc regiiim esl palalium ) , il s'imaginerait
entrer dans uu panlliéou. Dans l'image des vertus chré-
liemies qu'on y représente il ne recounallrail que des
,

depingens, ticlum numen Hymenœuiii, voliil aciionis pra;- trails em| rumès de la lable. Les monumeols qui ornent
sidem a'ddidit. Idem aiilii cœaae dominiez miraculum otu- ce temple ne lui rappelleraient que les objets du culte
lis subjecturus, Cererem el Bacchuin a sacra mensa aulu- idohMrique. Mircure , Pallas , Hercule , Neptune , Mars ,
gienles «xpressil indigna lanio arlilice cogilaiione., Vénus avec ses indécents aiiributs, y (igurent encore , à
la honte du christianisme el y prêlent les honneurs de
(2) Poslquara apud
nos exolevit idulolalria, leviiis peri- ,

iulûm iniaiinel a falsoruin uuminum siinnlacris; quin ea l'apothéose aux héros cl aux héroïnes anglaises. On a
ai lûaslrandaru sacratn aoliquilaum «lililer a viris doctis ci'nburé dans le poème de Mlllon ces fréquentes allusions,
adliiberi videmus. Sedulo tanicii arci^ndus impur»' libi Jinis où la théoioçie jiaïenne semble se confondre avec nos
fomes . obvius in dcorum iotiouoslis , aut non sat caslis dogmes sacres. Est-il donc permis d'introduire dans le
«QlgielMis qual«s viris piis ac erudiUs videutar Mrum
: temple du vrai Dieu les fausses divinités du pat;anisme ? >
 m Lium II. CAl'. MX. 14J
poncro, scribil Trebcllius Pollio ( de Quiiiclo , XIII, ipsa iiaiura cdocii, cuin aliorum imagines veiieren-
ii/riiiiiiu ), Maoriniix- faiiiili;o \iros in auro ol ar- (ur, lanien da inonciii, si depictinn videani, vel qnein
getiio, inulicies in loiiciilis, i-t (ieMnuliLM'iis (I), alinni nnvere nligioiiis clirislianie ininiicnni ( cujus-
cl in aniiiilis, et in imini (iitianieiitornin (^cni'ii^ ni"di snntqni Cliris(nn) sanclosvc cjus inlcrenieriinl)
Aicxtiailrinn Ma^nnni MaCL-Junciii oxpressuni lialjci'o. Vcl expunguni, vel coiispnimi, vel sordibns oblitc-
Quod udinovosul, ail Trebcllius, quia dicuiilur jitvari rani.

in vmiii iiciii siio, (/ni Alcxtmdium exprcssum vct uuio Kl Petius Gylsins libro II Topograpliia Coiislait
(

galiliDil, i'i7 arijciuo (-2). liiiopolis, cap. ^7>) iiieminit, pinm Tliendosimn
C;«ierniii si, ut CIcmcns testaiiir, idoloruni non Coiisianiiiinp(di iiiarmoieas slaluasArii, Macedonii
siiiil iniprinicnd;c faciès, ail (|uas vcl ailcnileie so- Saliellii , Kiinnniii scuipi curasse, desidonlcs hiinii
,

Inni iiroliihiuun sil : ninilo niagis iia'rcticortini L-rii- ad nolanduin eoruni perli<liani , ul a prirlcrennlibns
gics siiul lopruliMinla', ol a iiiillo rliiisliaiio lunninc sieiiorc et Inlo.ac execralionc coiitauiinarenlur
(1).
coiisi'ivaiuix (5). Cnm oiiini inijnsniodi cojjscivalio
nos lixrcticonni) ima-
CAPUT LIX.
sil hoiiorilica, niagis convcnit

gines desinicre ,
qnain conservare. Diclat ciiim De fahurum deorum et philosoplwrum picluris qui
nauiia, ut coruni iniaginil^us igtioniiniani inl'uranins, scripscrint.

(liius suiiiniopcre deiestamur. Unde piiL-ri , veiiil ab

Quia vero imagines , tain falsorum deorura-, quam
Drai'bii ornamenlls aiii'eis annnli forma.
lalioris innndi istiiis pliilo.snplioruM), ac siniiliuni, qui apiid
(1) ,

ForuiU M;i\iiiiinurii iiii|). lam aiiiplos lialiuisso pulllcos, ul cllinicos statuas lialiniîniiil, parum ant iiiliil ulililalis
iloMioolicrio uxiiris, |iro ainiuly, nU'i'i'liir.
allorre possiint clirisliaiiis homiiiiiius, sed plus salis
(i) Ad queni locuni CasaulKiims «Alexandiniin niiiili :

Gra-coiuni, non secus ac Jouni , sunt vciierall. Kial aiUcni ciiriosilalis cl simnl prolixitaiis , si persiiigula discu-
niciiis, sinmlacnini alicnjus nuiniiiis , a ipiu jnvari se |iii-
lai'iMil , clrcumlerre. Sic nairal Animiaiiiis, lilini XXII, lianlur(Uoina'eiiini lantain legiinns[C'œ/i«s, /iii.XXlX,
Asi li'|iiaileni philosoijluim qui toiiipuriliiis illis vivi'liat , , cnp. 24 ] fiMSse copiani staluariini , ul aller adesso
d ;e cœleslis argciilciini hievo li;;iiici]liini, (|uui'iim(iin!
ibal secuui solilimi alllTri'. Taie aliquid fuisse, jlkid \j(le-
,
popnlns lapidens dicerelur), ideo in cis describendis
lui' quoil A|iuleius lialniil sudario liulco iuvoIuUun ; de
, iiuUam opnrani daho. Inscribilur enim hic liber non
quii juulla ipse iu •puioflia. »
Vix exslinclo Alexaiidio « Macedones divinos honores de picturis, sed de sacris pictiiris. Pussent lamen ,

nc;:;asse ei pœnitebal impiosque pL ini^ratos fuisse se :

faleor, ex cis nonnulla uliliier observari el erui a
ooufiU-bantur , quod aures ejus deliila inio iinpia cl ab- (

surda appellaùone I
frandasseiil » iiiquil Cuillus, lib. X,
quiliusdam. Qiiare loca aliquol. qu;e modo occurrunt,
(a|i. 8, legeudus eliaiu lib. Mil , cap. \i. « Uelubrurn , ubi ejuscemodi iractanlur, paucis iiidicabo.
cum MiagniUidine , lum slrueluni niajestale, et gleria ,

Alexandri diguum idi ( Plolonueus Aiexandriua iu urbe Sidonius Apollinaris, e|iiscopus Arvernoruni , in
)
l'eeil ia quo exsequiaruui juslis
: el saLiificiis liei'oicis , , episiola ad Fauslinuin papam, qnse noua esl libro
liiilisquo niaguiliceulissiiiiis, sepullumlioiioi'avil», ulhabet
Diii'ioiusSieulus, libro x\lll. Siinulacnini oi posiluin luit IX, scribil quod Aristolele.-» exserlo brachin piuge-
"
ia Gadilaua urbe Hispania- , visuiii aliquando Julio Ca'sari. baïur in gyinnasiis areopagicis el Prylarneo, Speusip-
Auguslus cuni Alexandri Corpus e peneirali prolalum
,

sulijeeissel oculis , corona aurea iuipusila , ac lloribus

pus cervice curva , Aratus panda, Zenon fronie
aspersis veneratus est cousulli.sque uuin et Ploloniieum: coniiacia, Epiciirus cuie disieiita, Diogenes barba
iiiS|iioere vellei? Regeni ail se voluisse videre non nior- ,

tuos , perinde quasi viveret adluic Alexander , et solus

coniaiile, Socraies coma candenie, Xenocraies criire
reyio nouiiue dignusesset. (Ex Suctonii mgusto, c.\\>. 18.) collocto , Hcracliius fleiu oculis clausis , Deinocrilus
Ideni imperalor in- diplumalibus , libellis , cl eiislobs
signandis usus est imagine Alexandri Hagni. (liulideiit,
,
risu labris aperiis , Clirysippiis digiiis propier nume-
cap. ol) Coriulhii, leste Seueca, lib. l de ucncficm, luillos roriim indicia conslrictis , Enclides propter mensii-
iuvenerunt iuter movtales , quibuscum Alexandrnm cou-
raruin spatia laxatis Cleanilies propier ulruiniinc
teuderenl ; itaque uni parem , vel niajorcm Hercule cen- ,

suei-uiit. Bealus Chrysoslomus lioniilia :2t> in H. cv. iiii corrosis.

coriiuliios , illum a senatu roinauo iuter divos relatum
alllmiat, et tertium' deciniuui dictuni inter cousenles
De iinaginibus vero falsorum deorum mulia le-
Unruaiiorulu prœcipuos deos. « Antouius Caracalla ei-ga gunliir sparsim in palrumopusculis ecrum, qui contra
Alexalidruni ita eral affeclus, ul arniis, poculisque , siiudi-
bus ils , quibus ille usus fueral, uterelur eique coniplures :
Genliles scripserunl. De iisdein Floriginiu grascum :

statuas iu castris attpie adeoin Urbe collocavil .... quibus

, Planciades Fnlgenliiis, in lUijllwluyitinnn libro : Al-
rébus minium conleulus , sese .ilexiiiidruili oriciiud.m
JiiguMiiiii appellavil scripsilque aliquando ad senaluiu,
:
bi'icus, de Iiniiginibus di'oruin : Gregorius Gyraldus,
auuuuu» .\lexaudri in corpus Augusli iulroisse, ut, qiioiiiain de Diis geiilium : Alexander ab Alexandri), Geni(diu»t
illi" lueral vila brevis, iu lioc viveret diutius. » Veilia siuit
Dierum libro IV, aipile 1"2 : Ludoviciis Cœlius, libro
Xipliiliui lUi consoua nienioral Spartianus. Kl de aniin;e
,

Alexandri Irausuiigratione ex pytliagor;eorum disciplina, , XXVIII, Anliquurum Lectionum ciipile I"2, et lib. XXV,
eliaui iiupius Jnliauus credi voluit Alexaudruui in se Irans-
cap. 17 Angélus Dccembrius, parle 68 : el Angélus
niigrasse. ( Kx Pauli diaconi miiCiil. bbro .\1 ) Deiil-
ilisl.
:

que Alexander Severus Macedoueui inter divos, el opli- Polilianus, Ceiituriœ primœ capite 65 (2J.
nios, iu larario majore consecravit ul referl Laïupridius : ,

addens, et «Alexandri Magni babitunnuios luriuios (ign- |

ras.se, etquideni electreos, sed pluruuos tainen aureos. » (1) Mes esl etiam hîeresiarchas Ecclesise pedibus caloa-
(ô) Forlassis »quo sevenoreni lue se pr:eiiet Molanus. tos exprimere.
Non désuni certe , qui lia'rebin! exsecranles, li;eresiarcba- {'2) Non dillicile essct taies alios libres qnarnplurinics

runi elligies, sic tanquam liistorira monimenla, relinenl. adilucere, si id bic ageretur. Mulios couipleclilur Granii
Adjei'ta ab auctore ralio , quod ejusniodi coiiservalio sil de auti(|uil:ilibus yracis et
cl lirouovii geuiiuuni sj'ulagnia
horiiinlira, paruin est ellicax. Nani nuilli Neroiiis et Dio- roniauis inuumeri seorsiui (irodiere
: veluli Fraucisci ,

t'Ii'Uani nninisuiata adservaul , eurunupie nuMiioriaui alio- Sweerlii dco' lun dearunupic iiipili : Fraucisci l'oincj
minaulur. Aliud foret si iia.'relicoriun inia^ines urnareul, lanlliion Mtjtlàcnm : le iinagiid de' nei degli ^nliilii
aul iu locn conspicuo boiiori.^ causa collocarenl , quod ali- (/uM. CaitaVi , m l.iuiie , liiSl , iu l'2», lig. ; ws iiiwgcj
quando vidi fieri , non absciue indignalioue. des dieux , cvntenanl leurs pouriraits ; ensemble les cousin.
143 DE HISTORIA SS. IMÂGINUM. U4
De simulacro Jovîs arietina facie, Pnnos, iîîsiatis 22.). El non meminerunt , cum biberunl , amicitiam

cl Hycmis, Mincrvae el Darii, Ilerodoliis Ilalicanias- nec friilernitntem : sed nonmullum posl sumuni gladios.

ssciis. De Hippocralis iiiKigine , cl Nicoiiis sialiia, Secundo pingebalur Bacciuis facie nuiliebri ; (piia

Suiilas. De iniMRine Epliœbi Criniliis, libro XXIll, , venier meru xstuans cito despumat in libidincm

cap. 15. De Musis, yEliaiuis in Variis, lib. XIV, (Piov. XX, 1). Luxnriosu eiiim res est vinum, el

cap. 37, [el libro XII, cap. 2. Do Vcjove Agelliiis] ,

conlumcliqsa ehrielas. Ilinc el aposlolica persoiiat

(vel si mavis A. Gifllius) , l\bro V Noclium, cap. 12. tuba : Nolile inebriari vino, in que est luxuria (Ephcs.,

De Saliirno cl Jano, Macrobius libro 1 Sainriwtium, V, 18). Depingitur cliam facie mulicbri ,
quia uirtuin

cap. S. Scd b:cc cl similia, ut dixi , exlra noslrum et mulicres apoatalare faciunt sapieiiles.

siml proposiliini. Teriio depingitur peciore nudus ,

quia , ut B.

Brcviier tanicii de inullis pauca aiïeramexMinulii Augusiinus dicit : « Ebriosus , niodesiia; fra;nis

Felicis Ociavio {circa médium : est impressus ciim aiuissis, el insana ebrieiale prostratus, cordis sui

Aniobio) , ul hiijnsmodi slaliiariim rideiula vanilas arcana dénudai, el aniicorum sibi commissorum
claiiiis inlelligaliir. < Oiiid , inqiiil, furiiix ipsiu et sécréta in mcdium profcri. > c Quemadmodum enira

habims? Nomic argiiiinl hidibria el dedecora dcoriim dolia , ut ait Seneca ,

plus quani opurlel vino plena,

vcslronim ? Yulcanus , claudus deus et debilis : ^'unipuntur : etonme, quod in iino jacel, vis caloris

Apollo loi œtaiibiis levis : ^Escnlapius bene barba- éjectai; sic, vino xsluanie ,
quidquid in imo cordis
tus , ctbi sempcr adulescenlis Apollinis filins : Neplu- jacct, efferlur : et suum alienunKpie pari 1er effun-

nus, glaiicis oculis : Minerva coesiis : bubidis, .luiio (1 ):

dunl onerati vino. i Est eiiam Bncclius peciore

pcdibus Mercurius alalis : Pan , ungulatis : Satur- puilus ,

quia paupcrcs et nudos cultures suos facit.

nus , compediiis : Janus vero fronies duas gestal Nam, ut est in sacris liileris (Ecctesiasiici XIX, 1) :

quasi el avcrsiis incedat : Diana intérim est aile suc- Nudus quoque
Operarius ebriosus non locùpletabitur.

cincla venairix, cl Ephesia mamniis miiliis el veru- pingitur; quia lurpitcdinem propriam nonnunquam

bus cxlriicia , el Trivia Irinis capiiibiis , et muliis dénudai, ut Noc conligisse Scriplura conmiemorat
nianibiis borrifica. Qiiid ipse Jiipiler vesler? modo {Geni's. IX, 20 et seqq.).

imberbis slaiiiiiiir, modo barbatus localur : et cum Quario cornutus depingitur; per cornua enim
,

Ilamnion diciinr , habcl cornua : cl cnni Capiiolirius, inlelligitur poteslas : ebrius vero potentiorem omni-

tiinc gerit fulmina : et cum Latiaris, crnore pcr- bus scse e.visiiniat. Ilinc illud Ovidii :

fuiulilur : et cum Ferelrius, non audilur. Et ne lon- Tune veniuut risus, lune pauper cornua sumil.
gius nudiiis Joves obcani, int sunt Jovis monstra quot Quinto depingitur sedere in tigride quod mini-
;

nomina. » Hactenns ex Minutio. ma de causa liies exsusciiel. Tigris enim niiric vir-
Ul anleni inlelligaïur , ex deorum falsorum piclu- tulis et vebiciiaiis animal est, ex cujus nomine
ris f|nibiisdam , nlililer crni qu:cdani posse , alien- Tigris rnpldis^imus fluvius est appellalus. Talis est
damns (juani pulcbre circa poeiicam ficiionem Bacciii ebrius; abs()ue deliberaiione irascilur, et, s: poiest
Cornélius Snccanus, ordinis pr.Tdicatorum iheolo- Vinum
mox vindicat , et nonn^iipiam inlerficit.
gns ,
pl)iloso|ihelur. Scribil ille ( sermoiie secundo de mutium polalum irrilalioneni et iram el ruinas mul-
, ,

ebrieiale ), poêlas Bicciium publiée sic desciipisso, XXXI, 38).

las facit [lùclesiuslici
Ul lacilo CDgnoscereiur qnani in'lcciirum esset ebrie- Concludii Snecanus : Ecce qualiter po'etœ riserunt
talem seciaii. Pingebanl nanr]ue eum monsirosum ,
deum polulorum ! Ex quo perpendi potest potntorei
aetaie puerum , facie muliebrem peciore nudum ,
tune ab omnibus fuisse sprclos et derisos, et non ila
capiie coinnlnm, equilanleni super ligrideni. modo cum dicant mane servi et an-
honoratos siculi :

.^lale puer fingebalnr; quia sicui fumus aerem quant lœlus fuit Iteri vesperi dominus noster !
cittœ :

obscural, ila evaporaiiones ebrii inlelleclum obnu- cxspatiari in Cupidinis ima-

Posseni eodem modo
bilant, ut omni scicniia et prudenlia privelur. Unde confictam quam eleganiissindsaliquot
ginem a pneiis :

est apiid Psabiiislam Turbati sunt et moli sunt sicul

: ,
versibus explicavit , non yEneas de duobus amanli-
ebrius, et omnis sapienda eortim devorata est. Est sed Pins secundus, juvenilem librum
bus scribens ,

eiiani cbriosus, puerorum more, de nullo scdliciius.

rejicien*. Petrus vero Hicduus iiiiegrum fere librum
Inde Ovidius :
Cupidinis imagine et docte et pie
in explicanda ,

Cura fugit , multo diluilurque mcro. consunipsil. Qnanquam censeï abjiciendam potius

Denique puerorum more semper loquilur , nun- esse ,

quod rudes bujus poelici figmenii raiionem

quam lacet : Tumultuosa res, viuum (Piov. XX, 1 ). neque sciant , neque suipiceniur : sôd niagis tali

Et omnia per talenta loqui facit ( 111 Esrfrœ 111, 21, aspeciu ad malum inflammenlur. Verum ad alla

nobis est trdnseundum.

mes el cérémonies de païens, Lyon, 162i. la religion ries
in li». Satis, et plus salis, tiabel ea de re antiquité ex- CAPUT LX.
plicala lîeiiiardi de MoiiUaucoii.
(!) llomero sa'pius : B-x.T.:i z6iin<i a^, c vaccinls oculis Imagines ethicas, quas pagani habuerunt, utitiler a
inslruila, veneraiida Juno. » Piiiis epithelon défendit
Nicolaus Boileau, réflexion 9. sur lonijin , tanquam Juiio- nobis conservari.
nis uiajeslalem beue pingat at illud nou solus, neque :

primus aut ullimus , risit Carolus Perrault. Propius enim ad nostrum institutum accedunt ex
 !i5 LIDEft II. CAP. I.\.
M»
|>iclur:P, qu.t! tamclsi ab ciliniiis accepta), inores commune cnin s.'ditiosis fuisse probassel.
Tum Pio-
laiiuMi roriiiant, alque ail virliiloni iiistitsanl. Ile riiiiii biinanis, cidlcilo animi», scnlenliam
mulavil, et Apel-
eiliic;u diei iiieiYnHir , el im-iliiini locum occiipuiil lein donavii ceniiim taleniis.
addiio in servituleni
iiiior profanas cl sacras. Quare cjiisccnioili obscr- Atiiipbilo c;du iatore. Veiuni Apcllcs cabum,iata
varo non fiicrU imilile. illaiu sola inia[.'iiic piiniri vojuii, ii, ,|„;, Cdiiiuiiia,
Quo iiioilo viili'lkcl Jusiitia ilepingi soient , de qiio eximie iDuipia, nianus ad supenis tendons,
(i.leuî
Luilovicus Ca'lilis Lcciioniim nii/i(/iinrnm tibro XXIX, iimnorlaliuni (dilcsiatur : et adit qneinpiain auribus
capllc 2G, el Agcllius iVocfiiim aukarim libro XIY pra;loiigis insigneni, qni manus porri-al piocid iicci;-

eapili' l., deiiti Caluniniic. Ilabel Ipsa coinilcs muliorrulas,

Qu;i! soleat esse Discordia- imago ,
qnain cleganlis- Ignoranliam , Suspicioncin , Insidias, ac rallaiiaiii.
siiiiis vcr.'iibus ilescrlhii relronius Arbitcr : qii;« Con- Aiileit cani Livor, vir pallidiis, acie oculoMini mini-

cordiœ, quai Amoris ,

qiia; Invidiœ (I), ac siiiillium ; me bebeti; ceicruni plane ils similis, qui sontico
quaî eliam vclcrcs obscrvarnnt Ci). Undc l'clrus Cliry- aliquo morbo contabuerunt. A tergo subseqnitur Poe-
sologiis scrmone -19 ) : « Freiiuenler fieri vidiiuus, nitentia, qua;
, capite in icrgum d<ncxo, cum liciy-
(

ulii icgiiin vci fralriim tabiihr pingiiniur, ut iii iilris- mis pudore procul vcnieulcm cxcipit Vcrilatt-m.
el

qiie iiiianiiniiatis declarcntur iiisignia. Artifex picior, El bxc apud Lucianum legunlur , boniinem alioqui
feminco liabitu ,
post tergiim uiriiis(|tie, Concordiam barbarum. Utinam aulem christiani quidam ad ca-
slaliiil, braclilis suis iilriimqnc coniplccleiilcm ; iiidî- luranias excipiendas, aut struendas nimis proni,
sal-
Cansquod bi, qui corporibus viileutur separati, scn- tem per banc imagiiiem erudircntur I

leniiis et volunlate couvciiiant. » Itaque sicut ethniconnn dicta et facta meniorabilia

Utills rursuin cliani et etbica significatio crui po- quœdam, si legauiur, muliuin afficiuni cbiistianns :
tesl ex depicta colluctatione arane.ne cum musca, apis sic eadem depicia non inutiliier oculis objiciuntur
Ciim fuco, formica; cum grauo iriticeo , ac similium. cbristianorum , et urgent ne paiiamnr nos a paganis
Quare ejuscemodi suo loco aliquando non nialc de- superari. lli vcro quanium miliiaiis ex imaginum
pinguntiir. inspectione ceperint, scribii Crispus Sallustius ini-
Addam aliquid de Calumnia, el credendi faciliiaie. lio belli jugnrlbini. « Nam s:cpe , inquil, audivi ego
Gravissima est Bernard! abbaiis senlenlia {de Con- Q. Maximum, P. Scipionem, praHcrea civitaiis nosirœ
tideraiione lib. cap. 14) facilitatein creduliiaiis
Il , : pr;i;claros viros, sulilos ita diceie : Cum niajoruni
esse callidissiniani vulpeculam, cujus niagnorum ne- imagines inluercnlur, vebcnienlissime animuni sibi
luincm salis conipertnm sii cavisse versulias. Unde ad virlutera accendi ; scilicel non ceram illam, neque
de nihilo ira; niulla;, unde innocentium frequens ad- (Iguram , lautam vim in se baberc ; sed niemoria
diclio , unde prsejudicia in absentes. reruni gesiarum eara flamniam cgregiis viris iu pe-
Didicit id Apeiles, Ephesiorum celeberrimus pictor, ctore crescere, nei|ue prius sedari, quam virtus eorum
per artis suae semuluni , apud Plolomaium rogem, faniam atque gloriam adxquaveril i (1).
conjurationis in Tyro factae accusatiis. Mox enira per- Sunt et aliae piciura; ,
quœ , lamctsi non morales,
fidum eum rex clan^avit, ingraïuni, reum violaise niultum tanien utiles suni. Quales
suiit descriptioncs
inajestalis, insidiatorem , conjuraium : et slalim Ty- urbiuni et r^gionum, quibus eliam veteres usi sunt.
rioruni malorum pœnam capite mulclatus solvissel, Nam, ut alla relinqiiam exempla, scribit Plaiina (m
nisi quidam e conjuralionis sociis captus , nibil ei Leone III, fx Eginhurlo, sub finem), Caroluni Magnum
très habuisse meiisas argcnieas ; (iiiarum unam ( in
(1) Vividam prorsus Invidise imaginera si cnpis, accipe qua urbs Coiistantinopolitana insculpla erat), basilicae
e selectis carmiiiibus Jonnnis Baptisla; Rousseau , quem
GallijePindaruni recte di.veris :
beaii Peiri, aliani ( ubi imago urbis Ruma; cerneba-
La muin du lemps'creusa les voû(es smibres lur,) Ecclesix ravennati donc dédit lerliam fdiis ,

D'un antre noir séjour des triâtes ombres :

,
reliquil ubi inerai orbis terrarum descriptio. Sic et
,
Oii l'OEil du monde est sans cesse éclipsé
Et que tes renis n'ont Jamais caressé. Zacbarias papa in turri laleraneiisis patriarcbii, oibis
Là , de serpents nourrie et dévorée terrarum descriptioneui dcpinxit
Veille l'unie, honteuse el retirée : ; ut babet Ponlifi-
Monstre ennemi des mortels et du jour calis liber ( tomo conciliorum). Neqiic vcro hi
tertio
Qui de soi-même est l'éternel vautour : primi orbem descripserunt : (Sap. XVIII, 24) In veste
Et qui traînant une vie abattue ,
A'e s'entretient que du fiel qid la tue. enim poderis (2) ,
quam habebai { lionio sine querela
Ses lieux cuvés, troubles, et rlifiuotants
Joe feux obscurs sont chargés eit tant temps.
AU lieu de sang , dans ses veines circule
(1) Aciione iv seplima; synodi , post tlinturnam de inia-
Un froid pohdn, qui les gèle et les brûle. ginum u.su diS|'Utalionem , allatiim est liregorii tlieolo"-!
Et qui de là porté dans tout son corps leslimoniiim de iuhonesia nndiero, quam pnitervus ado-
Eii fait mouvoir les liorribles ressorts.
lescens ad se acciverat; illa dcslinaluni flagilio ruhku'lnm
(2) Non qu;eril Molaiius uirum haustas e paganorum ingressa, proiinus oculos dflixit in iniagincm l'olemonis,
libris imaginiis elliicas in teiinilis no.slris proponere liceat. ibi l'orli.', depirlam in c.ua cniii pliilos(i| lii i-ilu, morts
:
et
Credo ego licere, si modo niliil cxi rimant, ipiod iiliilila- gravitalem niiillice coloribns cxprcssani iiiluoreiui' , oo
triam, aliamve siipeKsliliniicm, aut lasrjviaiii sapial. Mc- aspccln sic permota, quasi vencrandinn illnni casiisMmum-
mioi videre aliquaudo piclam in xdo Ictilicnsi .S. Joaiuiis que liiiiiiiiieni a.ite oculos haiierot , aniniiiin rcvoravii a
Bapllsltt; ( ulii sodaliliuni est misericoi dia; in carceio de- cinfcpla lipidiiie, retroqiie, unde vener.il, graduni con-
teulos) iRiUssimain e Valerio Maxiiiio, lu). V, cap. 4, § 13, vertit.
effigiem Blia; , patrein senem el custodiaa tradilum , vebit (2) Seu tunica superbnmeralis, ut vocaturExodi X.WdlJ
rofauiem puclori suo admotum , alentis. SI , »d pedes usque perlingcns.
 147 DE mSTORIA SS IMAGINUM. 148

Aaron, proferens pro popnlis servitulis suoe sculum, patieniiam commendat , ejus imaginera ingeniose der

or;itionem ; el pcr incensum deprecalioueni allegans) pingil : Clirysoslomus, amicitiam, liomilia29 in Ma(-

tutus erat orbis lenarum {\) : et parenlum magnolia (i) thaeum. Neque oninino inluliciler Uohcrlus Holcot,
in quatuor ordiiiibus lapidum crant sculpta. in libro niorali , lalium virlulum el vitiorum picluras

Porro apud clirisliaiios imillo pluies reperiimlur tractai (J).

'eiliicx et morales imagines, (iiiaiii apud paganos, Hue periineni eliam emblemala recenliorum islo-

eliam sepnsilis omnibus sacris saiictoruiii picluris. rum ( legerem : Ilecenûorum scriplorum ), inler quos
Il) virtulibus enim et viliis, corumquc pugiiis depin- Andréas Alcialus , Adrianus Jnnius, Joanites Sam-
eeiidis pins jiidicii est el Inmiiiis apud tliiislianos, Lucus, lioroica Symbola Claudii Paradini (2), el ejus
qnani unquam fneril apud ullos genliles. Ilaque apud generis plurima (ô).
Pi ndeniiuni cl aliiis pliira solidiora , el uiilioia licet
, ,
CAPUT LXI.
observarc (3). Tcriullianus in oraiione, qua piis I

Ecclesiam non convertisse schemata virtutum in fictitiot ,

e quo contexta erat.Terram signiûcanle :

sanctos.
(1) I.ino,
colore hyaciiilhino gallice bleu-céU'sle Aereiii, sou coc-
lumrcucco, Igni-iii
(

urpura deuique , Mare, e cujus

:
]
Gravissima est auteni et intoleranda quorumdam
i

conchis illa expriiiiilnr. caltimiiia, qnod in cailiolica Ecclesia schemata non-

{2) Illuslria dundccim palriarcliarum Domina.
nidla vinriTUM conversa asserant in ficiilios sanclos.
(3) Fred. Bûironiaus, libre H, cap. 7. « Interdiim etiain
pii noilri , et aiuiqiii paires, pro li„'uris liiiiriauis , sacra In qua accusaiionc priinos pulo fiiissu Judacos quos-
eniblemaia atlbiliucre , qnibus stnileiili:im, corpusve ali-
quûd signitirabani cjusque ariiiqui iiisiiuui mm ugicnda,
: «In lem|ilonini eliam ingressu ligurae r^onum coUocan-
sed relmcnda polius, H IrcqiiiîiitanJa imilalio eril. Sciiiius tur ni sacra luca cum liorrore veneranda esse mortales
,

evangelislas desi^'isari aninuilium figuris et quatuor aui- :

intclliganl. Looniuos dentés lerroris habere signiCcatio-
maha ab Ezecliiolc visa quatuor esse Evangelislas gra-
, , nem, scripsil Orns .\pollo bestiamque eani ad leniplorum :

Tisbimi p,itruiu censuere (a). valvas (a) ideo collocui, lanquam custodiœ causa,
cum esa
« Sanclissimae Virginis ctiani nijsteria, el aliqua nomi- besliie vigiles ailiiiodiini suit neque coimiveanl unquam. ,

num pjiis , corporalis figuris signilicata rcperiuiiUir. In clypey eliam Aganiemnonis iiicisuni fuisse leoaem Pau-
«In cryplis aulcni areiiariis Roini; Culn uba expressa sani:is ait , nt lerrori bnslilms ossel ir;eque leonnm Vir- :

cernilur , ad significaiidam priinorum fideliuni simplicita- gilii et Ovidii carniiulbus colebraulnr el pars ejns besliae :

teni (b). Ea nunuluni ore unuui conliivbat , curn mysterio prior jnxla /Egyplios, sicnl apud Macrobium, el Orum
interpretalioneque bac , fore aliquaiido , ul lyrannorum in Apollineiu est, summi
roboris nota babelalur. Sacrae Insu-
Ecclesiam .sjpviliamilesceri'l. Figuraque illa in cœmtlcrio per noniine designavere Salvatorein, cujus
litlerie leoiiis
praïsertim osiriano , via Salaria , cernilur. figura el rcgiuui auguriiim, et robur non solum corporis,
«Piligebant qnoque parunem (c), scilicel ul animalis sed magiiitndo cliain aninii siguilicabatur ; ideoque ad solis
ejus exemple monili niorlales, discerenl respiccre ultiinam curiuni jnnxit leones labulosa eliam anliqnitas, ob simili-
sui partem cum gemitu el suspirio; qus quidem .ligura tudiueirj cum culsissimo sidère qnamdam.
pavonis iu eodem cœmeterio osiriano speclalur. iiEmblcmatum sacrorum origo repiTilur in sacris lilte-
Ibidenique JoHaiii vidinius , ex ore celi prod.-untpni ;
<
ris, jubi'iiie scilicel Deo (lenipli )valvis incidi palmas, et
symbolinn baud dubie calamilaluui ejus seculi. (juodque mala punica , el seraphinos ;
quibus rébus magna mysleria
ad Jon;e ipsius figuiam allinel , aniinaJvertinius nos cum , iueranl. »
primum non sub hedera
Roniae cometeria aperirentur , , (1) Quod eleganler quoque, pro Hispanorum caplu
sed siib cuciu-bita fuisse enim sculpta, Jonam i| Suni ;
passini prœslilil Joannes de Palalox , episcopus osmensis, in
el depicla cucurbila eral, qux propbelum tegerel. POitore suo nalalitiœ nnctis, subinde varias in linguas con-
« ighem eliam (û\ pro vila aelerna, vel procharilate, vel verso. L'iditer eliam legi possunt brbani Chevreau Scliola
pro anima imuiorlali piijgel)anl. viri sapienlis , Joaanis de la Bruyère cliaracleres , seu
« Snvicnla specieb Ecclesia; eral ^e) eaque navicula , monis prœsentis mvi, ut alios multos omillam, gallico prae-
pingebilur, inler procellas ad indicandas Cbrisli fidelium , seriiui idiumale conscriptos.
calamilales, qu* lum mnllœ magnicque erant. » (2| Item Jacobi Typotii , Didaci Saavedrae , etc. Nulla
« Vasculum quoque scmpervivo ( f ) consitum , cura, elegantior borum coHectio , qnam quse conlinetur libro
fecissenl (g) spem ;fcteriiaui rerum, prsecipueque resur- gallico nhlmre de ?,o»i,s- Xl\ , par médailles.
:

rectionis, conHrmare volebant. (ô) VeluliGuil. Hesii £mfr(emo(a, Saulpli l.usus alUqorici,
« Eliam yoennim in arca nudutnque inler leones Da- , pia Desidcria Hennauni Hugonis. Oandrus Frariciscus
nielein proponendo (li) , signilicananl jacenles inler feras Sleneslrier , LugJunensis jesuiia, mortuus Luleliae Pafi-
clirislianos calamilaluinque proluvionem.
, siorum anno 1703, librum scripsil, cui Utulus : la phito-
« ObedienliX' , Udeique symbola eranl Abraliamus el sopjiie des images émqmatiqucs ; oit il est traité des énigmes
babvionici juveries in camino accenso el Moses a| criens , hiéroqlyfiqms oracles , prophéties , sorts , divinations , lo-
\

in sbliludin'e aquarum venus (i) qnse lignr;e , per cieme- ; teries , taliwvms songes , centuries de yoslradamus
, sive [

leria depiclœ, spera oinnein in Deocollocandam monebaut. Joannis de Nosire-Dame , et de la baquette (divinaloire). ]

Symbola porro et mysteria , sive eniblemata hajc, si Lyon , 1694, in 12».

prudenter el pie piclores adbibuerinl, vennstalem eliam Revolvamus allala superius ex Fred. Borromaeo , obser-
opsri iuo conciliabuut ob varielaleui, quae iiide oritur. vemusque sacra eiiiblenialii Deo ipsi probata fuisse , cum
leonis et agni nomine Filium suum designarei : cum che-
rubiuos in arca : seraphinos, el palmas, in lemplo ellingi :
(a) Hieronymns, in Ezecli. cap. 1 ; Auguslinus, lib. I de tintinnabula, et mala punica vesti summi sacerdotis adjicl,
Consensu evangrlistar. cap. G. Gregorius, hon'tiiiisô cl 4 el sneuni serpentera erigi in eremo juberel denlque lot :

in Etecliieléin ; Beda in Aiwcat. C(i\nla IV el vi. alla suis institnerel legibus, et sacris vatibus vel oslende-
(b) De {.olumbmwn siçimjicaiwne , vtdesis animadver- rel , vel praciperel , quae el nioribus emendandis servi-
sionesad komœ subterraiièœ picluras el sculpluras, lom. I, rent et symbola futurorum bonorum essent ei populo, cui
,

pagg. 61, 117, 118, el lom. Il, pagg. ii, 109, 122. omnia volèljat in lypi.m o tingere. In ipsa lege nova em-
Gorlus bic. blemalis accenseripossimt plerseque Chrisli parabola; , et
[cl fide dictas ammadv., lom. H, p. 2o, 30 el 121. Iota fere Joannis Apocalypsis. IJuam usit ila porro veléri-
(d) ride ossenalioni soprai Jelri, etc. Senaloris cona- bus christianis hujusraodi symbola fuerinl clamai liber ,

roiœ, lab. 6, n. l-. Hermre, sivcPasloris : clamant innumerabiles figurse my-

(e) l^ge comtitutiones apostolicas, lib. Il , cap. 57.
slica , quae Romae speclantur hodiednm in cryptis 11114 are-
(f) Sive aizoo; sic vocanlur herba? , hieme et œstate
nariis, ubi martyrum el fideliuni corpora sepeliri solebant.
Wides , qualis esl jovis-barba gMts joubarbe. ,
De bis adi librum, cui lilulus : noma sotterranea . oiero
(g) ride F.omum subterr. . lab.
6i>.
osservazioni sopra le pitlnre e sculture deqli anti'chi chni-
(h) ride pasiim dicti o,\ms labid is, et parergon lomi il,
teri , Rom;e, 1737, duobus voluminibus èdiium.
p. 26 , atqite omnitio aniinudversioues ad tabulus ijusdem
tond, pp. 154, 161 el 163.
(i) Fide ibid. tabulas primi , secundi et tertii tomi. |a) ride ciampini uonimenta imiiqua , lomo i.
 449 LiiiEn II. CAI". LXI.
,50
ilam raliliiiios ,
qui singiil.iro illiul oteniplnr palieii- liianiis el ccclesiaslicis lectionibus, ignorare non po-
iiA> , Jiil) , iiuiii|iini)i oxsliiissc voluiit , soi! iiarrari luissent, quod ad kal. augusli annûtatuni est, Honiaj

laiiliiiii llctlliuin aliquod rjiis virtiltis sclicma (I). sanctas virgines Fidem. Spern el Charitatcm, el nia-
(Juoriiiii alisiirililaloiii faiialKi i|iii(Inii) aiialiaplistic tieni eariiin Sapientiain, snb Hadriaiio principe, niar-
siiiil soi'iiti, mii ai'iîiiiiieiUum liliii hib coiniiiim iissc- lyrii coronaju adepias esse. Quarum spccialior est
ruiii , iM juita scoïKi- Icgcs coiilkiiiin. (Amira qiios inenioria in ainbrosiana ecclesia , quod eas agnoscat
iiiiihn lial>4( Sixtiis Si'iiotisis, (il). VIII Uibliollicca: natione Mediolanenscs. Gesia eliani alque niartyria
sancia;. E« qiio paiica visum fuit liiic alTcrre. « Hi- liaruni virginuui et niairis, ignorata non fueruni, nec
storiain libii Job, ait, ooiilictain esse, ipsiiniqnc Job a I.atinis, nce a Grieiis. Extiiii (piippe in oflicio nie-

iiiiiiqiiaiii tu btiniaiiis TiiiS'^t;, lixresis est anabaplisia- diolanensis ccclesiie , loino secundo legenda; aurca;,

niiii nostr) tcmpuris, qui lil)nun liunc ridciites, ap- qui Coloni;c et Loi^nii excusus est in infanlia typn-

pellaiit eiini iragico-comœiliam llol)ra'ornni, hoc est, grapbia;, cl apud Gra'cos in niensibu> Siineonis Me-
fabiilaiii pailiin seciiiuliiiii coiiianIi;p ,
parlim sociin- lapliraslis. Et , ni a luniieiibu'. (|uo(|ne teslimoniuni

duiii tiagcrdia' lo^es cdilaiu : quia priiicipio ipsius desuinani, Rosuida, sanclinu)oialis Gandershenieiisis,

liisiDi'ia!, e:i'des filiorum ac (iliarum Jub, quod iii virgo nobiiis in Saxonia , eleganli cai uiine , liaruni

tiagu'diis usu veiiii, refcraniur ; In fine vcro, quod virginuin marlyrimn deseripsit , teinporibiis Olho-
coiiiœdijK propriuni est , t'clices JoU eventus ponan- nis 1. vel II. Qiiare fiTendi non sunt, (pii h;ec saucla-

tur. Atque hune inipiuin erroreni retiucti anabaplisla! ruu) niartyrnin noniina , vel inalitiose , vel inipru-
accopcruiit a reciitiiis Jiid;ris ex Baba Balia, hoc est, denier, e liianiis expinigi vidunt , contra nioreni Ec-
terlia parle quarli ordinis libroiniu Thaliiiudicorum. clesi:e a innltis sx'culis usi:alnm. F^egunlur ea in

Sed diviuac Sciiptura' omuino coiiiradicuiit, qua; non lilania, qn.iî fuit teinporibns Ludovici Pii, quam Fran-
soluui Job fuisse leslaniiir, veruni inier viros saiicii- cofurli reperlam G'orgius Wicelius in exercitanieiilis

taie pra'cipuos enuiiieranl. Nam in Eiochiele inquit ver;e pietitis divulgavii. De vetusiaie auteni liiaoi:e
Deus (Ezech. XIV, 14) : Si sleierint in medio Nobe ,
illius anibigi non potest, in qiia tam clare Icgiiiir < Ut :

Daniel et Job , ipsi in jusiilia sua liberabunt animas Ludovicum inip., Ronianornm regem, perpétua pro-
suas : et Jaeobus , iji sua caibnijca {Jac. V, 1 1), ad- speritaie coii'jervare digneris. Ut ei viiani et saiiita-

niirabileni Job p:jiientiam in adversis iiuiiandau) pio- teni alque vicloriani dîmes. Ul Enimam regiiiam con-
ponens : Suffereuiiani, inquit, Jobaudisiis, et linem servare digueris. Ut nobilissimain ecu'um prolem in
Doniiui vidi^tis. i saUitem populi cbristiani conservaie digneris (1). >
Eadeni est calvinisia; cujusdan) senlenlia de sa- Quid auleni iniruni, si in regeneralioiie mater cum
PiENTiA, ejusque prolibus fide, sru el chauitate. Cum prolibus virtuliim noniina aceeperit, cum eliani noue
enim ille bistoriaui inartyruni apud iiulliini vetoiuni inicr cbrisiianos Fortun.'B , et nescio (pi;e siniiliuin

Icgisset ( ut est hominum illnd geiius nd caluuiiiian- nominum monsira, bapiizandis obirudanlur (2). Illud

duni Ecclesiani Dei propensissimum )

, niox inlulit
(1) Chronicon orientale, ab Abraliamo ecoliellensi ver-
virtuies conversas esse in sanclos, qui iMuiquaiu fue- suui, ertilnnique Luleli;e Paris, aniio lt).ïl, liabel pag. lU,
runt. Quam cjus nionilioneni crlebreni quenulniu sub liumene, episeopo alexandrino, (|ui se.lein eani rexit
ab an. 135. ad l.'iô, bealani Sopbiani Jsive sapieiuiani] cum
iheoioguni lajiti Tecissc scio, ut, in liianiis quibusdam tribus liliabtis suis uiarlyrio coronatam fuisse, lîaronius ad
ecclesia; nosinc iovoniensis, nouiina bni'inn mariy- Mnrtipol. I.om. die I. -mj, awiot. C. « De liis (ail) ileni
liac die L'suardus. Melapluasies baruni acia e\ anliipiinri-
runi deleverii. Taui periculosa est, eliani dociis viiis, bus mouunienlis descripsit xv. kalend.is oeiobris, ipui die
lectio hureticonini. Quod si isii veisaii fuisseui in eliam Gra:ei de iisilem aguut in inenologio. Eadem laline
reddila liabei Lijiomanus lomo IV, Monhrilius, lonio 11, et
ecclesiaruni , aul veteruni scriploruni niariyrolugiis, Pelrus [de iiatalibus] in calulogo lib. VU. cap. 7. » Lege
euiiideni, anwit. iitl. ad 30. septenibris. S\c vero de iis an-
(I) AUegatur e Thalmiittis parle lyMOrto quorumdam rab- luei pieuses liagloi;r3plii (omol, ^uqiuili die 1, pag. iO. « In
binorum senlentia de Jobo « Pi'onhela neuliiiuam fiiil, :
eo numéro suol bse saiicla , quanlumvis illuslres, ul pra'ter
neque iinquani creains seJ parabola est. » Fueril Jobus. :
niarlyriuiu, receplissimum(|ue adeo in Ecclesia culium, de
an non fueril, anihigit Maiioonides, aucis dnbiumlium parte ipsis uilid qiiidquarn bi lani variis earum legondis IradiUim
tertia, cap. 22, cujiis vestlgiis iiisislil rabbi ScUem Tobli. quod allenluni erudiLuiiiquc Iccloreni niiii reniorelur :
sil.
Jobi nusqiiani memiiiil aut Philo jiidaus lu geiiiiiiiis scii- nomini, qu^-e rarissime, miliiquesiUem non uolo
eliani ipsa
ptis, ;iut Flavius Jnse|ilius. Junilius, Africanus Cj isropus, exemple, apud lilinos laliae, apud giK'COS gr;ece, enun-
visus est Jobnm repudiart! lib. I. de l'arli'us (tivinœ leqis : liantur, ul anpelhiliva polius quam prupriadieenda videan-
sed una etiam Estlram el Paralipomeiia, ((ua in re luilliini lur An llonia ca [marlyni pala,'slraj fuerit an Ni-
hahot sequacem. Thoodorus Mopsucstenus, eisi vixissL' Jo- coinedia, iion esl adeo ludubilalum. Nec magis i;xplorata
bum, et jira'clara virliilum exciii|.la Jeilissc faleretur, cjus sunl genus ipsarum el palrUi ; nam (piidquid earum en-
tamen hislorlam traduxit, ut iuani doclrin;e osleiilalione coniiasta: Joannes [iresliyier mediolaueusis, Meiaphrasles,
lurgidam, et Iragœdi* more compositam.Euiudem fere er- el alii lam eoulideiiler designariiit, non videmus adjuucla
rorem Bellamiiuus, di'J crbo Dei, tib. I. cap. H. circaincd., b;ec solidius comprobari , (juani citilera ad eas specian-
elicit ex Lulhcrl scnvûiiibiis coiiiii.'alibns, quein sui ur- | lia. »
gare liituntur. llecieCastalio: « Quihaiic Jolji iiarralionein
(2) Hoc vanilalis genus, apud nohiles qnosdam usu re.
el dispulalioueni ficlani esse pulanl, id luilii nulla ralione cepluui, salseridel eb'ganssrriplor, Joannes de la llruyèie,
facere vidéiilur. Niliil enim potest esse in vera bisloria, sic loquenles eos induceiis, ( «nict. de ce siècle, eitil. l.u:i'-
quod non sit in liac; ut qui liane negel, onmes negare pos- diiit. 1707, t. M, p. 2 ; c 'est déjà trop d'avoir avec le pcniile
sit. Quod si pulaut tiiic alisurduin sse, quod in iioc, liijro c
iitie même relifiion, et an même nien. ijncl moacn encore de
Deus cum boniine lolloquiiur, cngileiit el ciun niuilis aliis n'appeler Pierre, Jean, Jarques, eoiiiii.i' .V»wir/w/'(/, on le
olini colloculurn, cum Noa , Abrahamo el ca'teiis. » Kl latioareiir ? t-.rilons d'avoir rien de conaniai avrc la laalti-
Grolius : « Ues vere gesta esl... sed poetioe Iraclala. Ne- luUe : alfecluns an conl aire tontes les di-.tmctions qui nous
aue ol)slal bisloriaeceililuilini, quod humano more re;iMlur en séb'o-cid. (^ni'clle s'approprie les domc apôtres, tenrs dis-
eSalacia, inquil Codurcus ; id ipsuraenim I. IWg. Xill. et ciples, les premiers mai tijrs ; telles gens, tels patrons.
Zac/i, II. usurpatur. » Qu'elle voie avec plaisir revenir totdes les années ce jour
 DE HISTORIA SS. IMAGINUM, Ki
151
Grcgorius, dum adliuc viveret, suam
anliqiùtus f.dei, spei ei chari- 84), quod
lanien agnosco, eliam
nnnnul- simililndincm dcpingi.salubriier voluit in quo posset
(uissc. Mulmm eiiim a
lalis viriulcs depicias
rcligioncni celcbiaïur a suis monacliis , non pro elationis gloria , sed pro
lis obantiquiialem, aricm et ,

cngnita; disti iciionis cauiela , fre(|uenlius inlueri. »

cl prei.os.s
tabula aliaris , ex fulvo auro coii.p-.icia ,

Qui ctipit scire expressnm, et vultuni , et vestitum

quam Tlicodoiieus 11, Hollan-
Japidibus resplei.dcns, prxdictis picturis
Gregorii Gordiani , ac Silviie in
Egmonde^si n.onancrio, Deo. sanclo-
,

di=e cornes, in
crux visimr, cnm dia- inveniet ea diligentissime annotala in citalis ex viia
quc Adalberio cbiulii; i.i qm
Gregiirii capitibns (1).
cn.cis doxlro bracluo
demale et efCgie Salvaioiis. In
fides Diligenter porro noiandum est, quod Joannes Dia-
iiiscribilur diarilas : in sinislro, spcs : pc.li , ;

conus dicat Gregorium in ea pictura non liabiiisso

Sed bsc iioslru xtaie
cuin condeceniibus iniagiBihus.
loio nionaslerio delevil. coronam, sed insigne viveniis. Ilinc enim discinius,
geusica rabies cuin
qu .; coi.lra niona- quam velusto more Ecclcsia; sanctis ad vertieem , ,

Refnianda bic essent iiuoqno ,

Mclaii- capitis appingaïur scuinm roiundum sive corona :

, ,

chos de Cbristoi-hmo exslani apu*Pbi!ipi)i>ni

quod viventilms hujusmodi sculum sive corona
scqueiUi iracianda cl ,

chihonem. Sedea ex professo libro alterius forma; insigne.

vit.T, non soleat appingi, sed
reservanius.
Quod cujusccmndi fuerit indicat Guillelmus Duran-
CAPLT LXII.
dus, dum {In Raiionali, lib. 1, cap. 111) scribit: t Cum
saiictus vivens pingitur,
majorum, vd ciiam suas vero aliquis pnelatus aut
De iis qui parenlum et
foimam scmti rotundi sed quadraii corona
imagines, exprimi cupiunt.
non in , ,

ipsa depingilur ut (piatuor cardinalibus virtutibus

,

improbandus corum affeclus qui

Non est aiitem ,
vigere monstretur prout in icgenda bcati Gregorii
,

qui veris viriulil)us

parcnlum suonim et miijorum ,
babetur. Sic Severus in loco refeciionis ( hoc est,
»

conservare cu- cnm

ciaruciunl, inenioriam per imagines in baplisierio) a se exsiructo, depingi curaverat,
cxemplum liabennis quoque
piunt. Cujus rei illustre S. Mai tino ,
sanctissimum illum Paulinum , nolanum
roman» sedis pontilice Gregorio nummos fundentem. Quod Paulinus in-
in sanclissimo illo episcopum ,

artificiose depii.gi jussii duas Icônes quamvis pio animo factum

Magno. Is enim telligens , œgre tulit (2),

Grcgoriani in Saxonia (1) duo epigrammataSevero Irans-

vetustissimas, qua; in aliio esse" non dubilaret : et
bacienus visuniur inquii Joannes quorum alterum in baptisterio
moiiasterii nsque ,
misit ( Episiota 12 ),
IV, cap. 85 In qua- utroque su» piclurae signiQca-
Diaconus ( VHœ Gregorii , lib. ).
poni petebat ; nam in

alteia bealus apostolus Peirus

sedens sianiem alio retorquebat.
rnm tionem
patrem G.e-
Go.diunum, regionarium (î), videlicet
vero Salvator noster putetur quibusdam sut
Cum
snscipit.
gnrii, manu dextra perdextrara nihilominus imaginem divinitus absque manu pictam
reliquisse

Gregorii scirens depicta est, de quo alibi (Capp. 5 et

In altéra vero mater (ut Abagaro et Veronic;e ,

crucis se munire sequenlibus

dnobus dexter:e digitis signaculo 74 , nenipe in prima edilione : in

cum subscriptione :
Gregorils et Gregorius magnus bic le-
velle prailendens, lib'. IV , cap. 1 et 2) :

ibidem, ejnsdom
SiLVir. MATui. Imo vero Gregorius gatur suis monacliis scipsum in efligie reliquisse

aurificis magislerio
depiclns in rota gypsea ostendi- constat manifeste non in universum (5)
bumano af-

lur (5),
Evangelium in smisira modum cru-
habens ,

i\\ Gresorio retuli supra pag. 67, scliotw D.

De
circa veriicem vero,
tabub^ swnil.-
cis in dexlera : ep. 8. ad sercrHm : « Quid tibi de ilia
h] Idem Paulinus
est , pra-ferens, non
noslrani pingi, lil.ique
vivcnlis insigne relTlioue resiioiideam, qua iniagiuem
ludinem, qu;t> le per viscera chariialis qua
declaralur, ail nitU iussisli? Ohsecro ilaque
Ex quo manifeslissime forinis petis ? Qualem cupis,
coronam. . anioris veri sclalia de inanilius
an cœleslis?»
Joam.em septimiim {CapHe m mitta.mis iiiiaKinem lilii, lerreni hominis,
Joannes Diac.nus ad ocoasione cum prolubssel ma-
On-eviri sautti verba simili
veleris, hommis
rour nous cnùs Bellanninns, addidii lerreni, seu
«m-iinilier nue chacun célèbre conme sa fêle,
ima''inemdi£rorn.iorcniesse, quam ul i.ingi
niererelur
:

^!,l'e:'"'ayons recç..s au. »«- P;-^'- ,^^^. sed'nec Din'a-ndam iniagineni uovi,
quod a |ierreclioiie ni-
niodeslia coramendarunt
raium a.Ihuc dislarel. Pari sese
Gretserus, et Lu-
^,si"nes viri Franciscus Siiarez, Jacobus
impelrari nulla rat.one po-
dovfcus Bourdaloue, a quilms
luit, ut se de|..ngi
perinilleienl. Pnm, ïullu.n in Içclo de-
pictor express.l. Aller,
cuu benlis ac lelbo proximi, lalens
docirinœ suœ fama Geruianiam el Luropain uuiversam
cum
implessel, « asinum se r.T>'lal'at.
lalemque dicebal in pu-
siiisMarckdorfrensibusdato;
hlico ciuodain responsocivilms
cxpressam pe-
mancipatum fuisse vult "am corn isli efligiem P. Orelseri penicillo
regulce S. Benedicti [ejus] ea de causa vehemenler
^TlTouod ?erenl atque apud ordinem
su;ecuriaad perpeliiutn
ecçlesiasU«. nslaVcnl, affixuri illam in civilalis
^°^?;?R~-i«s diaconus ob indumenta Son.mienluin : P. Jacb.is, ubi rescivil,
jussil rcmmliari.

V;. n „r ilirms fuisse.

]t^%^, 'i^rXeiJdocb.is.pr.er^t
pupillorum nuiUbln. Sic
laboranlium, et
Hi dUironi singularum
Irbis regio-

»
^ "K
lia^io^rai.u
Tum labiluros verara Greiseri efT. -iem, si
crarenl de,,ini;i. >< Eo sub
?Senains populusque niarokdor«ensis...
nuo\nuu iscr pseral ea tonipeslalc
asinuni tabella
inilium anni 1623 morluo,
omnia... volunnna,
édita, senco involucro
reposu.t
m

Sacïa, cum quadatn ejus icône et inscnpuone

hperibus prœlixa.^ B.udalu»
faces ad re-
in c„ri .V [rila med.lanUs
claus.s ocubs.
censdefuncli cadaver expressa
habilu, ap!;0^ita est fronti
concionum ejus prima edi. m
cor^meotarioiuseruil.in opéra S.
Gregoruiyp.s Molanus iU plerum.
Cca12o ^°(i) ^[sont^umenum] Quo indicat

ediu subiade translata».

155 LIBER 11. CAP. LXIH 154
l'eclu cos latorare , qui se !n imaginibus cxpriini cu- nbducta pcr spccicm opcHs, cum qui anto tempus
,

pliiiit. tancpiani humo houoralus fuerat , nunc Denrn xmU

Veriiin qui isiiul ciipiiiiit .-lueiiiiiici'int illiiis, (piod niaverunt Kl Im'c iiumana; decepiio: quo-
l'uii vil:«

Aiiimiuiiiis Miirvelliiiiis liiibci {Libro \IV [uliqiiimto ni.ini, anl alliului, aut regibus deservienles bomines,

|)0!>l iiiiliiiiii|) : < Quidam, iiiquit, :i;U'initali su cuni- incdiuuniiiicabile nen lapidihu-. cl ligiiis imposuc-
nieiulare ptissc por slaluas u'sliuiaiilcs, cas ardenlor runl. VA uiin suH'.ccrat errasse eus circa Dciscicnliani,

aiïociaiit , (luasi plus piM'inii ex (iginciilis aTcis sed in nia-no viventes inscieniiu» belle , tut et lani
sciisibus cai'ciilibus adepturi , (piam ex cuuscieutia magna mala paccm appellant (I).
boiicste lecieipie ratioiuiii : eas<|ue aiiro curant im-
CAl'LT LXIII.
bracteari.... Quaiu aulcui sil pulchruu), cxigua bxc
eperuculuni et niinima, ad ascou^us ver.i; gloriiu len- De inscripiionc nummorum:
dere lougos ci arduus, iit memorai Astni'us ( id est
Absit vern ut ipiis repreliendat velustissimnm illuni
Hesiodus , Lidro (/t; Oper. et dicb.), consoiius Calo
principum morem que , ini igines, sive efligies suas ,
niOMSlravit , (pii iiilcrrogaiiis quaiuobreni iiiier iiiid-
numinis inscribunt. Salvaior cnini nosier salis ap-
tos iiobiles siauiau) non balicict : Malo , in(|uil, aui-
probavit btijusmudi inscriplioneui quando ex ca
,
l)igeru bonus ,
quanicibreu) id non uiei iicriin , quani
ininlil (
Maiih. XXII , 21), reddenda esse Ca;sari quœ
quod est gravius, cur inipctiaverim niussitarc (1). i
sunt Cu'saris.
Certe Alexander ille Maccdo, ut sclcmitaii suani
Caiieruni ex primorum principum cbristianorum
ef.1giem commcndarct , noiuit se pingi , aiit scuipi
ceiisiiuilione , signum crucis iiummis insculpiiur.
nisi a maxiinis artilicibus, Apelle et Lysippo. Juxia
Ponunlur ctiam in uumuiis efligies patronerum, non
illud Hoiaiii {Lib., 1[ , cpisl. ad Oclmiamim) :

lanium geneialium , sed et spccialinui. Oe quibus

Edido ne quis se prseter Apellem
cavit
Pingerel ant alius Lysippo duceret a;ra,
:
niulia cxcnipla nuper annntavi , pcrcurrens libellum
Forlis Alexaudi'i vuliuia siuiulaulia... moneiarum, a Planlino editum anno 1S75.

Imo (CUmens |aduiouilioiic] nd Génies. Avnobius, Hic animadverli imagines ."Alliani mariyris caput

libro Vl), ut viderelur filins Jovis Ainitwitis, voluit cor- snum poitaiilis Aldcgumlis abb:llis^;!R Malbodiensis
,
,

nuiiis elfiiigi n siaïutiriis : sed, quamvis sibi viderelur Ambrosd Mediulanensis cinu (lagello, Anlonini, Bc-
pr«clare agcrc, lamcn quod intendebal, non est nigni marlyris divionensis , Bernard! niariyris in .

consecutus, inipedicnle hoc Dei gubernatione : cujus speeie militis, Benilacii apostcdi Germanorum, Caroli
vullus (Psat. XXXIU , 17) super (ucientes mala , ut Magni , Couradi episcopi Censiaiiii* , Consianiii mi-
perdat de terra tuenwriam eorum. litis, Krici rogis Snecia', Evasii episcopi , Geuiiniani
Quidam autcni niiuium all'eciibns suis indulgentes, eiiiscdpi Mutimic, Henrici imperatoris, lluberli ve-
hujusmodi picturis gravissiiue abusi sunt. Nam b:rc naniis, Kiliaiii marlyris episcopi (2), Ladislai régis,
fuit viiaj bumanœ decepiio (Sap. XIV, 15-22). Magni confessons , Marci facie leonis in nummis
I Acerbe enim luctu dolens pater, cilo sibi rapti filii Veiietis, Maxiiniliaui , Oswaldi rogis, Pancraiii mar-
fecit imaginem et illuni , qui lune quasi bomu mor-
: lyris, Pelronii episcopi Bononia;, Possidonii eiiiscopi,

luus luerat , nunc tanquam Deum colère cœpit et , Prosperi IV episcopi regiensis, Qniriaci episcopi,
consiituit inler serves suos sacra et sacriHcia. Deinde Quirini palroni Nussi;c, R.iihodi episcopi, Ueniddi
iiiterveiiieule tcnipore, convalescente iniqua consue- p.ilroni Tremoiii^e , Rnperli episcopi Salisburgi , Sa-
ludine, hic errer lanqiiara lex cusioditus est : el ly- cundi aslCMsis , Tlieodidi episcopi Seduiionsis palris
rannorum imperio colebanlur liginenla. I£t lies, quos patri* , Theodori custodis iii immmo Monùsferrati
in palam l;oniines honorare non poterant, propter Tlieonesti marlyris in nummo Alsaiise el Pedeinonlii,

hoc quod longe essent , e longinquo figura eorum Thoni.'e aposioli in nummo_ Porlugaleusi , cum in-

allata , evidenlem imaginem régis , quem honorare scripliune, Indu tibi cessit, Vicloris marlyris, Viti

volebant , leccrunt , ut illum qui aberat , tanquam pueri, Ursi Solodoreusis, Ulrici episcopi augustonsis ,

procseniem , celèrent sua sollicitudiiie. Provexit au- Wenceslai ducis Iîolicmi:c, Willoliadi episcopi Bre-
lem ad borum cultnrani et lies, qui ignorabant, arti- niensis, Wolphangi episcopi (Raiisbonensis), Zenonis
ficis exiniia diligenlia. Ille enim volens placere illi episcopi prolecioris Veron;c. Facile qui volet plura
qui se assunipsit, elaboravii arle sua, ut siniilitudi- hisce similia observabil (3).
nem in nielius figuraret. ^Multitude autem boniinuni
(I) idolorum origine, pubbco fereconsensu receplum
De
que conlingere, snperbia scilicet huic rei se inimisccnte, esl, iii libroSapieutiiE habelur
quod primos scilicet cxU- ;

qiiamellinici quiiquesapientos nolaruiU. Pulchrc Agesilaiis, tisso eorum auclor.'S, qui liuuc liuiiorein delulerunt iiior-
ejus iiomiiiis secundus, S|i:ii'taiiornin l'ex, cuiii ci Gi'it'Ci Inis, ul i|)Soi'Uui niemoriam supiT.>liliose colerent... Non
siaUias larai'enl.resuripsil.K Mcîinullasil iniaynijequepicta, laiiien coucedo huuc luis^e piiinum niali loulem. » lia Cal-
neque Ocla... Si quod praiclaruin faciniis gossi, hoc erit vimis IiisUl. libro 1. cap. II. n. 8, sacrum liliriiin oblique
nioiihiieiduni uiei. » vellicans, cum aïKlucia in oo exrm|ila non cvincaut auclori
(Ij Ciaiissiinus fere quisqueconlempsitsemperhonorcm proposiUim fuisse, ul primum idololalri;e foniem aperirct.
bujiisiiioili, quem poiiu^ luiiiiili's et oliscui'i ap|u'ti\ei'e. ut lit cpiaucpiam id voluissel, haiid salis nota esl hujus mal;
niiiiii um iiiiayii cenierolur. Ideo XeiKiplum [vriit.
sua l'icla origo, ul liiiicSapieiiliie .scrip'or eri'oris argui ossit. |

de ..gesilao rege] laudem illi tpuiquo iriliuit liane, quod ct- (i) l'raiK iiimm aposioli, passi au. liS9, 8 julii in urbo
fingi sese nolutiril ailmio lani tuisse ipsius reeusare, uc
: IleihiiMili, vulgo Wirlzliurg , cujus laïuen episcoiius aon
id lierel, quam arlilicis laboiare, ut lieret. Ex Fredcr. IJor- fuil, sed regiouarius lauluui, pro luoro illius a!vi.
roinxi de Pktura sacra, libro U, cap. 8. (3) INec procul accesseuda ; notuiu enim,
iu dieecesi Lco..
155 DE UISTORIA SS. IMAGliNUM 156

SUPPLEMENTDM CAPUT Lxrv.

AD CAPUT LXIII. LIB. Il, De slatuh principum ,
potinimum Conslantini Magni.

De sacris numismatibcs Magni autem principes olim faciebant suas statuas,

'

Sacris iniaginibus , accenscri posstinl sacra niimis- quibus civiles honores impendebanlur. Unde in codice

nuila , aliai|ui; synibola , locis iis ciidi , aut disiriljui Jusiiniani (Lib. .1 , lit. 25) litulus est : De Statuis et

solila, ad qux' fidèles religionis ergo pcregriiiari coii- iniaginibus : et apud Ambrosium {In Ps. XI. Conc. 10)
siicveiuiil. Ea etiam vel appeiisa collo , vel pileo leginuis : i Qui coronat imaginem imperatoris , inique

pailio, aut siibiiculx ad poclus aflixa gestantiir ;

quan- illum honorât , cujus imaginem coronavit.

quam lii mores, refrigescentc iii dies pieiaie, fere ad Ilinc Joannes Chrysoslomus ferre noluit (Sacrâtes
paupeiiores sensim liodie coarcleiilur. Talia e Colle libro "Vi , cap. 16) Auguslae Eudoxi;B argenlcani sta-

aspero ad Denierain , e monasierio S. Huberll in ar- luain , chiamyde circumamictam

, super columnam
dueiina sylva cl aliunde reporlari soient : lalia ex ex porpbyrite faciam, prope ecclesiam, quae Sapicntia
,

Hallis Hannoniae, ubi rcs initium habuil anno M. D. (usitaiius Sophia) dicebalur : Populares enini ludi cl
acclaniaiienes turbabant ecclesiam.
ixvi , iiovorinn iconoclastarum sceleribus famoso, ut
Omnium Millcbant eiiam imperatores suas statuas sive
légère est apnd Famianum Slradani. cele- ,

numismata sacrae œdis lauretanœ. Qui imagines, in provincias , in quas ipsi alioquin non
bratissima
temporibus Iiinocenlii III. rom. pontilieis ad limina proficiscebanlur : eaeque imagines a populis de more
prope religiose excipicbantur {Franc. Balduinus, in
aposiolorum adibaiit, corum iconem plumbeani , vel

argumenlum propriae devoiionis et lertium Opiati). Sic imperator Tbeodosius Si sacras,

sianneam « in ,
:

tesiimonium itineris consummaii i ex urbe refere- inquit , mltus inhiantibus forte populis inferimus, hos

summa sine immodico pretio excipi prœcipimus. Imagines illas

bant; ex earuin vero fusione ingens pecunise
vulgo vocabant laurala. Unde in aclis seeundae ni-
cblligebalur, quam diciiis poiitifex S. Peiri caiionicis

535, Et cena; syuodi , ubi de sacris iniaginibus agebatur,

concessit, ut habet ejns episiola libri I.

nientio, ad sacras legimus {Actione I , interprète [Christophoro Longo-

quando peregrinalionum incidit

modo perliuet quod Francis- lio, mecbliniensi] ) : Laurata, et iconas, quœ mittuntur
eiiam imagines aliquo ,

ad civitales vel regiones, obvii adeunt populi cum cereis

cani aliiqiie , ex ilinere jerosolymiiano reduces , in
et incensis, non cerà perfusam labulam, sed imperato-
lesiinioniiini aditx Palseslinœ, bracliio sic impressa,
rem honorantes.
nitrate pulvere, referuni insignia sanclce civitalis
à Sed in hujnsmodi iniaginibus et statuis suis quan-
ul ea facile deleri non possinl. Plusieurs pèlerins

Jérusalem se font marquer les bras des enseignes ordi- tum rcligi(W(eni suani declarariiCoiistaniinus .Magnus,

Ceux qui marques indicaiit libri de ejus viia ab Eusebio, Csesare* epi-
nairfs de celle ville. font ces s'y

prennent ainsi : Us ont des moules de toutes les figures

scopo, conscripti {Euseb., libro I. Yitœ, cap. 25). Ad
Labarum, quod instar crucis fabricaverat , appende-
que Ton peut souhaiter; ils couvrent ces moules avec
bat velamen regalis et niagnificae texturae, cui inerant,
de la poudre de charbon de bois et ils les impriment sur
sub ipsuni crucis insigne, pii imperatoris et libcroruni
votre bras; ensuite, ils prennent deux aiguilles très-
ejus effigies, ad pectus usque concinne descriptae.
fines attachées ensemble ; ils les trempent à diverses fois
dans une encre composée de poudre à canon et de fiel
Posi niulias victorias in urbem Romam intioiens
(Ibidem, cap, 35), slaluam suani in loco Uemae cele-
de bœuf ,
puis ils vous font avec ces aiguilles de petites
bri collocari noluit , nisi cum baslili ad formam cru-
piqûres le long des lignes que les moules ont laissées
cis in manu propri;c imaginis, ei cum inscriplione :
sur le bras , et ils lavent ensuite la partie avec du vin.
Hoc satulari signo , vero fortitudinis indicio, civilalem
Us font cela avec tant de promptitude et d'adresse, qu'à
veslram tyrannidis jugo liberavi...
peine le sent-on. Ex libro cui liuilus : Voyage d'Atep
Qui etiam in tabula depicla (Lib. II [irao IIIJ, cap. 3),
à Jérusalem , à Pâques, en l'année 1697, par Henri
quam in sublinii onte palalii vi'siibula suspeiiderat
Maundrell... traduit de l'anglais, édite Trajecli ;ad
se omnium oculis conlemplandum proposuit saluta- :
Rlien., 1703, iii-12, pag. 2.j|.
reque passionls insigne, supra caput ipsius localum,
Pôrro I s;:craruiii ex œre iniaginiim pium usum
in pictura cxprimendum. Inimicani autem illain et
S. Plus , ex pioedicaloruni ordine ponlilex , liiijus
liosiileui belluam ,
qu* Ecclesiam Dei iinpinrum ty-
nnniinis qiiintus , vel induxii , vel cerlc pluriniuin
raiinide oppugiiasseï , draconis specie ei figura de-
excitavit, I ni concepiis verbis in ejus vita iiiemoral
scribcndam curavit (1)... niedio ventre transtixam, et
Gahnlius, lib. VI , cap. 2. E;e vulgaribus linguis Me-
in prolundos maris iluctus prxcipilalam , subtili et
daliœ benediclœ ûkunlur.
arlificiosa pictura.... lia imperator vnces propheiicas
diensi, quolies vocal sedes episcopalis, seneos nummulos, adumbrationc quadam est imiiatus. In oureis.nummis
(îalhedralis.capiluli ducrelo cudi, B. LamberU elligie sl-
{Libre l\ , cap. i'o) imaginem iia insculpi curavii,
gnalos.
Nom inutile erit liic observare ex nummis, chrislianorum
priiici|ium, ac poLilificum jussu vulgalis, pleraque reliKionis (t) NoLindus est hic Eusebii bcus; ex quo palet apoca-
nosli':edogii]aia, uiagiiainqiie recepla;iii Ecclesiadisci|ilinK lypiicam illam belluam, non aliam, ex communi cbrislia-
partem, suliile proliari possc. Quare laiKlal)ilem operam niirnm, ano Conslaulini, mente, fuisse, quam iuiperium
assumeret \ ir crudilus, qui numismata liiic fatieutia colli- rumanum, idululalrix faveas , el sauCtos seu Ctiristi disci-
geret, eaque coogruis auaotaliooibus explicaret. pulos, persequens.
J57 LHiEU 11. CAP. LXVI. |5g

m pansis manibus, instar prccaniis, cœlnm contiiLii ciebritaie beilorum coaciiis novuni quoddam et an-
vitliTcUir. lu labellis, qiuo siiiniiiiii vestibulonim par- tea iuaudiinm , exaclluiiin y«ou3 uivitaiibuB inipusuii,
iibds aflix.i- oiaiil, ei'fClii sialii |iinget)nliir : siirsiiiii Oila Cil ejus ocea.siono ««diliu lu prima Uriculis ci-

iii coilos conloiii|ilaiis, et piocaiiiis fniiiia inafius siir- vilale, Anliotliia: vidcliccl, qn;e ob piolaloin dicta est
siiin lOik'iis. Ul vero iiiipi'iMl'ir vila fiiiK lus esl {Eu- Cliaiu Tbcopulis. Sic ca civitale, ipia nibil ural vciie-

seb., libroW , viuv, cuii. 09-73), seiiaïus pO|iiliiS(|iie rabilius , niliil facluni est niiserabilius : dum in ea a

roinaniis.... non voce laiiluiii bcatiiin inipcratuiciii niulliiudiuc s,xviliim est in slaluam iinperatoris cl

Dcoaecepuiiii, cl verc impeiio digmim, pr.tdioabal : in slaluam defunctx' l'Iacillx, religiosissima: inipeia-

vcrum eliain re ipsa Jeclarahal. i Nam iii iiiiiniiils, tricis. Acla siuil el alia qu:c niidliuido iuiperila,

tanqiiaiii in cwliiin asccndeiuem , sculp>oriiiit , et occasionem sediliouis uacia , pairare solet. Tune
cum cœli elJiijiemin labctla propriis coluiibus expressis- Flavianus, paier, lioc est episcopus, pro salute oviuni
teiU , depiiigunl eum super cœlestes orbes in wlhereo proleclus est ad castra iniperaioris {Clirijstost. Iio-

ctl'di requiescentem. Kl lia'(' di; Coiislaiiliiio. milia 3). Nec cuin a proleclioiie relardare poiuit
Poiro aliis eliaiii iniaiii primipilius, solei'c slaliias a;tas ad ultiniam seuecluiem pruvecla , aul corporis
erigi , iiidical ciialiis ex codicc Tilu!iis, de slaïuis et imbecillilas, aut anni icnipus liicuiale, aut pasclialis

iniagiiiibus : tum illud apiid Augusliiiiim {Libro VIII. celebiiiaiis nécessitas, aut dcniqiie soror uriiia in
Coiifess., cap. 2), qiiod Viclorimis (1), doctissimus exiremo spiiilu consiituia. Quanlo auleui verborum
seiiex, et omnium liberaliuin itoclrinurum pcrilisshnns, acraiionum pondère pro Aiitiucliensibusintercesserii,
doctor lot nobilium senatùruni , ob insigne prœclari et se flagellis, et justa; indignalioui principis, velui
mayislerii , slaluam in romano foro merueril et acce- muruui opposuerit; quanta iietn demeniia religlosus
perit (i). imperator se permiserit a Flavianu siiperari, omnem-
que indignaiioucm deposuerit : légal isla qui volet
C.\PUT LXV. ,

apud Joanneni Chrysosioiniim in boiuiliis, qu.as ad

DecUmentia piorum imperatorum in eos ,

qui statuas populum aiiliochenum liabuit post siatuarum subver-
eorum cverlerunl aul lœseru>it. slonem potissiinuin lamen homilia 20 (Ëx terlia).
:

Cum niissi a rege , ad commissoruni iuquisilionein

Addaraaliquidde clenienlia,qiiani religiosi inipera- ,

Antiochiam inlrasseni , qua aniiiii fiducia pro reis

lorcs exiiibuerunt in eversorcs aul violaiores suaruin
iniercesseriiilnionachi, velutaii-eli decœlo profecli,
siaïuarum. iConsiaiiliiiiis niagnus, imagine sua quati-
eisacerdoles auiiocbeui : quoinodo eiiam mi>si judi-
doque lapidaia , non soluin ab omiii uliioiie alienus
ces se frangi permiserinl, et sese pro Anliocliensibus
fuil : sed aliis insiigaïuibus ul pœnas exigorci, uiaiiu
inlercessuros spopondei inl, rcferlur ab eodom Chry-
facicm palpans, leniler lidendo dixii :«Nullum vuliius
suslomo, bomilia XVII ad euuideni populum.
iu fronie facluni video, sed sauum quidoni caput:
Sic, nosira spiaie. Pins quartus , poniifieatus initie
sanavcroel faciès lola.i Hoc auiem verbuni usquc in
{Onuphrius, in Pio IV), quo reipsa prasiaret, quae Pii
prïsenlem diem caniuir: et posieri niisiii, et illoium
nomiiiis appellaiione pollicilus fuerat, clementiam
posieri, omnes idipsum audieiit, el benediciione pro-
dico et liumanitatem, omnium pêne cardinalium, sed
sequenlur. > Hacleims Flavianus , episcopus anlio-
praîcipue Carafarum, qui alioqui l.esi videbantur, pre-
clieiius, in oraiionesua, quara ad Tlieodosium habuit
cibus, populo romano, omnium eorum veniam con-
pro Anliocliensibus, qui statuas Tbeodosii eveiierant.
donavii, qua.» in Pauli IV (1) marmoreum siniula-
Keferlur vero a Joaniie anlioclieno, oui Chrysosionii
crum, insigniaque, el sancta; inquisilionis coniume-
cognumen esl, in bomilia vigesinia ad euindem po-
liani, ac dedecus , vacante sede, commiserat ; damna
pulum.
modo ac detrimenla iilaia, quoad possel, ipse , sum-
QuandoiniperatorTbeodosius(r/i«odorc(«j, libro V,
plibus suis, sanctse inquisilionis ofiicio sarciret.
Hist. ecclesiusiiccB , cap. 19 , vel 20 in veteri vcrsione),

(1) « Viclorinus, natione Afer Ronise sub Constaulio ,

CAPUT LXVI.
principe , rhetoricam docuit et in exiroiiia seiieclule, :

Cllrisu setradensfideiscripsiLadversiisAriuiii [sou ariaiios] Piclura coronationis Lolharii Ul maie inleltecta.

libres, more dialeelico, vajJe olisciiros, qui nisi al) erutljlis
non intelligiMitur el coiiimeiilarios in aposloluin. » Hieron.
:
Cseierum ul in liis cummendatida est principum
de viris iitustr., cap. 101 « litiain s>lafiiain in loro Trajani
:

[Roimc] meruit, » IJem in clironico ad an. 5m, qui et clemenlia : sic nonnulli, qua; sincero aninio depicia
prœf. in Lp. ad Cndj/iis-, «C.Mariuni Viclorinntn» appellat. fuere, malo slomacbo acceperunt. Cujus rei nieuio-
De eodeni Augnstinus (onf. lil). \m. cap. 2. et S Edites
habemus in bibliothecis pi: quatuor ejus liliros in candi- rabileexeniplum est de coronaiioue Lotliarii terlii (2)
duni Arianum et commeuiuiios i;i rtielorica Ciceronis,
:
{Sigonius, de regno.ltaliœ, libro \let XII). Cum eniin
inler rhetores a Pithœo vulgalos Libros ejns coutra Ju- :

stinum Maniilia-urn, et, de i.riiicipio dici , publicos l'ecit ab Innoccntio (3) diadeina iuiperaloriuni accepissci
Jac. SirniouJus, a i|uo disciujus eju^deni couimentarios in Laferano, séries
in faeii ibidem in pariele depicia fuit
Epp. ad Galatas et l'iiilippenses Mss.delilescerc iu Oallia;
Biouasierio hcrevalleubi. cuin carminibns (4) :

(2) M
boiiuiis l'iiani postrenia secula nonniillis viris do-
Clf ina Claris exiiilmere. At nescio an coruni i iiiquam in
Delgio, ijr;i'terqii3m Erasino, decretinn fiient. Aliis dicata; (1) Olilaral ille 18 aninstl IK».
euiil I
icia; tabellie. ceiinlai bia, c(iiia,,hiu,diniidiar;eslal*Èe (2) Itiiiminnnrm ragls, aul oUis.sEPiinfllRi
(vulgo husta), ocre» enigios,aliaque '51 Ejus nnniiuls seouuJo, die I\'. jnnii an.
: Sed leie privatorum 1155,
bxrcdoiu studio, nec maifu» delcciu. 4| Imo aarmlue, s«u votijàibas.
159 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 160

Rex Tenit ante fores, jurans prius Ut-bis honores : depicias conimdfim imagines, difficnller, et non nisi
l'osl honio lit papae, sumil quo danle corouani.
conjeclnram faciendo, dicere possom. Si atiiein con-
Qnœ periiide a noimiillis inlerpreiala siinl, ac si jnciuram aiidire iioii graveris , eamqiic tanluin ut

Lolliarius impeiiiiiii ;i niniaiio poniifice iii bcneficium coniecUiram iccipere velis, siispicor Romam rnriores

accepissel, seu fciuliim. Crcvil au.iein coniroveisia adiiiisisse saiicioi'iim statuas , piopier muliiiudinem

cum Iladriamis (l>, 'iiliil laie cngiiaiis, ad Ficdcri- profanarum staiiiaruni , (|uas eliaiii in ecclesiis ad
cuni {i) sciipsit : Neque aiiiii, credo, oblilus es quan- meinorias defuiicloruni haliei plurimas. Quare inter
tum tibi honorem tiibuerimus : ei quanta sludio impe- tôt statuas dilficulter aliqunndo sanctorum statuai: a
rialis coronœ libi insigne contulerimus ; cujus nos ftuti di'funcloruin sliiluis disiingiien'ntur: nec magnum vi-

non pœnilel. Uac ciiiiii verba qiiam Ctgro deiur, sai.clis lionorem slaluarum defcne qui lam
teneficii ,

aniiiio acieiierii Frcderictis , rcsponsum declnral : niullis ibi comniunis csi; maxime ubi liabenlur ipsi

Otini, iiiquil, impeiiuni Ecclesicnn exiulit ; nunc Eccle- cineres et corpora sanctorum (1).

sia impeiium deprimil. Cwplum est a pictura, iiide ven- Audio etiam, Anluerpix, et alibi ,-
ubi fracta per

tum est ad scriplnram. Non patiur. Imo ante coronum sectarios aliaria, iiorum, Deo iiobi- propilio, erecla

deponam, quant de impcrii uuCoritute delrahi ulta ra- suni, nirioics in allaiibus poni stiiiuas sanctorum :

tione pennillant. Pictura deleatur, scriptura revocetur, ci'cbiiorcs vero depicias laljul:i, ; idijuc non aliam ob
ne inter regnum et sacerdotiuni œterna simullatiini mo- causam, quam quod plus artilicli dicatur esse in illia

tyimentasupersint. Veiuni poiili(V:x, liis accoplis , be- pitturis, quam in statuis (2J.

nigiiissima rcspoiisione ;iiiiiiuiiii iiiiperalmis miliga- Si quis autem diceie velit rariores esse Romse san-
>it ^ûJ. Cuiu cniin èuiuiiia cura debeal esse uiiiciii- ctiirum statuas, quia sculptilia sont, qua; sacra Scri-

que, ne iiiagistiaïuiii aul piiiicipcm Udal : siiigulariier ptura fic()ucntlssime detesiaïur, is tola via , imo et

taïuen istud exigiiur a clero. cœlo, aberrare couvinciiur. Primum quideni quod ,

sic romana ecclesia non admiiteret rariores sancto-

CAPUT LXMI. rum statuas, sed omnino nullas (3).

liomce rariores esse sanctorum statuas ,

quœ apud
quodque hœc non (1) nunc in Urbe sunt sanctorum slaluae.
Creberriniaa
Belgas sttnl crebriores : diversitas
Nec causa est diversilalis , quï <evo Molani fuit,
alia loi le
sil reprehendcnda. Quain sculplorum m
Italia paucilas ante tempora Sixti-
Quiiili.
Non est autem necesse quidquam praterea de fa- {ilVerius, quod rari lum essent in Belgio periti sla-
tuarii quales aliquanlo post exoiiri cœpere ; veluii Fran-
mosis, Injuiiis, alque impiis, picturis adjiccie : cum ;

ciscus de Quesaoy, Bruxellensis Joanpes Warin, Leo- :

quisque facile intclligat, minime eas esse liciias. (lius :niagno numéro.
alli

(/)) Quidam olim picluras planas solidis, sive statnis prœ-

Transeanius iiaqne ad variëiatem illani : Quod
tulere, lias olfeudiculo esse simplicitjiis posse arbitral! :
Roma, at(|ue lialia tola rariores liabet statuas, quas Ado Viennensis, ( hronico ad an. 1767 : i Facta est tune
teiiiporis synoJus (iiiceni seconda) anno incarnalionis Do-
Belgium babel creberrimas. Lbi iiolandum est, qutid
niiiii 7B7 cl quieslio ventilala est inter Gr;ecos et Ro-
:

romana ecclesia non copiât suas consueiudiiies salas manes... de saiicloruni imaginiljus uLrumne fin,L;endïe , :

an ingpnd;e cssenl iji ecclesia. » At genuina leclio ba-

in aliis ecclesiis obscrvari ; sicnti puklire imlitat I

bel « IJlruni ijjne cremaiid», an ponèiida; essent in ec-

:

responsio Gregorii papa; ad icrtiam interiogationem clesiis. » Gr;ecus quidam scriplor, a Cnisio Turco-Grœcice
lib. A II. adducluS, sacr,is slaUias ex eo imîTob-îbal, quod
Augiistini, Anglorum episcopi {Apud Bcdani, l. primo
in sacris liUeris veteuiur scnlplilia (quod argunienlnm sn-pe
Bist. ecclesias. c«/!). 27, et [libro] Xll Regesti [Grego- jani coiilulaunn est). Addobai banc ob causam Gneous al)-
slincre a smlplis iinaginibus. Quorum consueUidini favere
riani] ) His cnim verbis ei respondet : « Novit fiater-
vidcinr S. palriarcliaGernianns ictioncW. fepiima- sqinodi.
nitas tua romana; ecclesiLU consuetndinem, in qiia se Scribens enim ad Tliornam Claudiopolilanmii, cum ex Eu-
seliio nieininissel »ncx' statua", Cbristo ab iKemonhoissa
meminil iiulritam. Sed niibi placet,,ut sive in lonia-
saiiata |i(;silœ, cnnlinno sunjungit. « Non boc dicinius nos,
na, sive in Gailiarum, seu in qnalibet ecclesia, aliquid ut slaluas a.neas lacère sludeamns sed ut insinuemus, :

quoiiiani el illud, secuiidum genlil um coiisueuidinem fa-

invenisli, quod plus omnipiilcnti Dec possil placerc,
clnm, non reiinenie, sed vuleule, Domino : ul in i| so de-
sollicite eligas : et in Aiigloinm ecclesia ,
qu;c iidhnc moiislreluc per plurimuui lenipus ipsius bonilalis luiracu-
lum, quui.1 apud nos \ enerabilius esl , qualiter oblinens
in fide nova est, institulione pr;itipua, qna; île nniltis
nus doceat [d cet, el] comiuenioraiionis sernio. » Glossa
ecclesiis colligere potuisti , iiifimdas. Non enim pio margiui altexla, in romana seplima; synodi edilione, ner
gat:diud innuere voluisse S. paulareliam, quam iumgines
locis res, sed pro bonis rébus loia aniauda i-unt. Ex
piclas esse cpportuniores slaluis ad oi eriêndum aliare, ro i

singulis ergo quibusque ecclesiis, qn;u pia, qu;e roli- usn apud Grxcos vigcnte. « Ilevera lumen, ail fhi-upbilus
llaynaudus llcleroctitor. siiiiitiKdiiim parie U. tnm. XVI.
giosa, qu;B recta sunt, clige et b;cc, qu:isi in fasci-
OfCinm, iwg, ô."j5 , S. Gercnanus aliud vidctur vi;llc. Nam
:

culum collecta, apud Anglorum mentes in consuelu- ab.solule ci sinq)liiiler uegal se buadrre confici statuas :
pr.X'niiseratqne, ujiracula, ail slatuani CInisti l'aueade ere-
dincra depone. »
ctani, édita, l)ona>. lidei niulieris, enm slatuam in Cliristi
Cur autem romana ecclesia non liabcat lot sancto- graiijni niaibiuata', adscribeuda esse; elianisi erectio ipsa
slatux' iiiiuiis fueril cimseutanea, si simpliciter spcctelur.
rum statuas, quot alise multae regiones, sed solas fcrc
lUi'iue, adiiœrcules S. G-Tma.ào, biwiieroi Gneci statuas
sanas non probant, ul reterl l'rancisciis liicbardiis, tibro
de Expedilione snaa ad insulam s. irencs, cap. 12, addens
(1) QuarlHS, die 3. deceoib. tlS4. pleclus. hac «X caiita Mosvcovitas , auno l6o6. Lilbnanioe urbe
U) Cogaomîne ;Eiiiibail)iim, aniio 1157. potitos , slatuam ligneam Cliristi de Cruce peudentis,
(3) Amio llo8. Haud ila lamcn est princeps
niiligaliis qii;e iii magna teui| lo ciUegii so-
vtnoraiioiie erai in
superl)us el iraiiinrlus ,
qtiin alia mulli deiiK'e|.s in Iniuc cit'L^lisJ.su, inipaciis piagno nisu seeuriiius, in frusta
et sequeiues poulilices, AlexauUruiu el Urbanum tertios, seiuisso sunt enim Mos>i, laineisl a Grjjcis iu nûo-
:

piacUiiiatus sit. nullis capitibus abhorienies, quoad alia tam$a ferment

 161 LIBER 11. CAP. LXVIll 162
CAPUT LXVIll. jd quod vcrum est, sed non reclo loquor. Cura cnim
statua ca plus sil quant lapis, mciilo loprelieudor, «i
QuoU tacrœ staluoe nec tculpiitia appellaïulœ tint, ncc

timulacra. eam deuKuislrans sic loquur : Vide illunt pulclirum

lapidom. Sic, si siatuain , quia sculpta est, asserere
Dcinde, quod hujusmodi siaïux sculptilia non sint Vflis sculptilc , nialiin id libi coiicedere ,
quani iiiul-
appclluiiila*. lino nec slatua; principum, aiil iiinjonini,
tuin c(uitradicei'e. Sed cum Aposiolus dical ( liom.
Cl cclebrium viroruni, sculptilia reclc nomlnautui'. Ll
XIII, 7) : Cui Iwunrcm, houorem, linnorilice de iuiagi-
quidcin non dispolo an litijiisniodi slaliix sint seul-
nibus loipiendum est pioptcr eus quos rcpraseiiiant
ptilia : scd sivc talia sint, sivc nun sint , laiiicji mm et abstinciidum est a gcncralioribus vocibus,
:

quiein
sunl appellaiid^Ë sculptilia. Statua principis inui, si sii
ipsa locutione conleniptuni aliqucra pr« se l'crunl,
lapidea, et ob id eam lapidcm voceni, luquor quidcm
aut ferre videiilur. ,

cxieros Est et altéra ratio, [ob quain liiijusmodi stalnae

taii Gra'corum erroribiis : ao prailer islo de
sacris siatuis uoii ailiiiitlcrulis, eo quod sint idohi , cl sculptilia lion suiit appellaiid;e quod nusquain ita
;
si'ul|illlia ri'iiriiba. liasdeiii sliitu.ts scctaril voliiiit esse
noinincnlur vel in sacia Scriptura vel apud eccle-
Ihoraphim bebrsorum liquel soriluissc vitio, iioc
, i|ii;t'
, ,

fuisse Ueo accepta. » Paria teic habel Carulus Witasso de siaslicos scriptores, quantum (|uidem ego ineuiinc-
ImariKit. q. XI, secl. (V, Mscrt. IX , ulii et iiulat posil<iiii a
rim sed in utriu>que Testamenii sacris libiis sola;
Slephano, Bosirorum episcopo, ,tctione II, syiwili vu, :

discrlmcu inler statuas et iiungiues. « Ue sauctis iu)a(,'ini- falsoruin dcorum fiel* et fais»! siatu;c , sive idola ,
bus, aiebat ille, cotllilemur, quod omne opus, iu uoiniiie
nsitatissime et frequeniissime sculptilia nuiicupentur,
Del factuui, boiiuin e^L et sanclucn : aliud porro est imayo,
aliud statua. » Tum recit;itis S. Germaui veil)is, monet, e.x eo quod non plus sint quam stulpiili.i ; quamvis cas
Judœoruiu doclorum sententia flguras cxlautes ac proini- ,
qui iii.magno vivebant inscieiiti:c belle {Sap. XIV, 22),
nenles niosaica lege potisiinium esse |iroliibilas, quod
vciba liebr,iica salis sonaut , de quo Moses Mainiouicies deos suos esse pulabaut. Ilinc eiiam lapides, el simi-
lib. m, de Idololalria. L'rget deinde Augustiuum pluribus ,

in locis doceutem , quauta vis essel staluaruiu In iuclinan-

libus umltis vocabulis nominanlur , ad niajorcni dete-
dis ad idololatriani animis, sicque aperientem foules niiuo- stalionem vanissiraai idololatrijc.
ris dirislianoiauu iu statuas propensiouis. scrtii. Il, in
Est poslremo et tertia ratio, ob quani statuas,
ps. CXV : nQuodam modo exlorquet figura illa uiembro-
rum, ul auiuius , vivens in seusibus corpuris, ujagis ar- potissinium sacras, sciilpiilia nolim appellari : quod
bitrelur sentire corpus , quod silii siuiilliuiuni videt
iniaginum sacrarum osores , liaTetici nostraj tempe-
qiiaui Solem Contra liunc atrecluiu, quo hninana et
carualis inlirniilas facile capi polesl, canuit Scripinra stalis, hanc loqueiidi phrasim ament, et intioducant,
'Simulacra genlium argeutuni el auruin , et opéra maiiuum
^^ gjg fygjijus simnlliciorcs suo veneno inliciant (1).
honiinum; hoc enini veneraulur, quod ipsi ex auro argeu-
toque feceruut. Sed el nos pler.ique iustrumenia et vasa Dum enim usituto et recepto loqucndi modo sacr*
ex ejnsniodi materia vel métallo lialieiuus iu usus tele- statua; sculptilia dicuntur, facilius iucaulis persuade-
brandorum sacramenlorum Kl sunl profecto eliani isla
luslnimenta, vel vasa, quid aliud, quani opéra nianunni lio- tur Uxc esse sculptilia , toiles in sacra Scriptura
minum? Verumlamen nuinquid es habeut, el non loqnen- reprehensa. Nec aliam ob causam seclarii libentius
tnr? Illa causa est maxima impietatis insaïue quod ,

plus valet in affectibus niiserorum siiiidis viveiidi [foi te, utuntur siniulacri vocabulo neinpe , quam iinaginis :

vivenli] forma, quse sibi ellicit supplicari, quam ipuid eaui

ut, bac loculione inlroducta, niajoriappareiitia, nobis
manil'eslum est non esse viventeni, ut debeal a vivente
Contemni. Plus enim valent simulacra ad curvandain iufe- objieiantillnd dilocii apostoli (IJoan. V,21): Fitio(i,
liceui animam, quod os habeut, oculos liabeut quam :
cxislodite vos a simulacris el siniilcs e
non loquenlur, non videliunl, etc. n
: sacra Scriptura
ad corrigendam , quod

Et Epiit. Cil, ad neo gralias, quœst. lit « Ipsa similitudiuo : locos pluriinos.
membrorum atque sensuum quamvis insensata et exa- ,
Quare non solum docti inlerprelis judicium, sed et
ninia afliciunt inOruios animos, ut vivere ae spirare vi-
,

deaniur. » Dcmuin observai Wilassius sjnodnm nicenam Cdem boni viri in Xylandio (2) desideral Sanderus
[secundain] in defimlione, actimie vu, fusius pictur;e [quam (Lib. de Imaginib. cap. X)
I,
;
quod, Cedreni corn-
sculpture] meminisse. Sed nihil ex his omnibus elici po-
test adversus pra-sentem uostram disci|ilinam. Vitiiniiis et peiidiiim e gr.cco vertens, in Copronymi vita scribat,
Cliristo ei apuslolis, a Constantino , plaudeiile licclesia ,
,
illum exegisse jurainentuui ab omnibus sim imperio
positas fuisse statuas. Non obscure probavil eas seeunda
synodus uicena. Ad nudiores poli.ssiuium atienUil Augusti- subjeclis , (jno conlirmarent nulli se simulacro sup-
nus, qiia; ejus aetale fréquentes eraut apud elliiiieos. la- A plicaturos. Ita enim laiine vertit Cedreiii verba tan-
libus cUristiana pietas seuiper abliorruit. Si qua fidelibus
occasiouem ueccaudi prïbere possit, banc procul a leuiplis quam aliud non sit Etxùv, quam simulacrum : aut
eliminàri vuit licclesia calUolica.
aliud non sit îip«ixuv^oKe, quam supplieare. Ac ( po-
Porro de Gra.'cis poslquani se ab Ecclesia prœciderunt,
,

et Jte Ruilienis eoruin scliisina seculis, iia Posseviuus ad

Joannem Basilium, magnum Moscovi* ducem, inconsessu
(1) Inter scliolia, quibus liisloriam s-icram Sulpiiii Se-
procerum , an. 1382 :« Errant , cuin |uiaal non licere
veri iUuslrandam aggressus est Georgius Horuius, legiiur
Chrisli Domini iiiiaginem scuipi : non intelligeiues sculpti-
isiud. e Frid. S] auneniio, Leydensi llieologo, excerplnni,
lia a 0eo fuisse probibita , ul prouos ad idololairiam On-
Edil. 1647, pag. «8 : Discrimeu inler iinagmem et idniiim
da;orum auinios ab eadeui averteret. Verba enim hsc ;
nullmn esl. Lnde vocubula EUiv, E'ài^X'.v, imago, idolum ,
« Nou faciès libi sciilptile » ad eos portiuebaut, (jui idola
simulicruni , pi'oiniseuo signilicalu acci| iunlur. Sic Gli s-
Beelzebulb, Dagon, et aliorum d:embnioi um , sic adora-
sariuni imago, tUùv. dSuXov et Hesyeliiiis tiui-.-,, ônoiu^a,
: : :
bant, ut illis etiarn immolarcnt. ac lliiis offerreiil. Al vero,
exorieute Cbrislo, sic idclolalria depulsa esl, ut jaiu liceat .W.. Sic voces : HJTSn, bcs, ITiIin, r"CT, cbi" Ilinc.
veri Dei et hoiniuis f.bristi Jesn, sauclorunique servoruui fatecjr, efiiiies, eainde'.u omnil'us isU-> vocdiulis olnii t.igui-
ejus memoriam omnibus piis modis excuare , et ad iicalionem fuisse. Sed
uiide proliabis eanulem ermaii.Nisse? |

inentcui revocare. Quin vero, si illis verbis srulptas sau- Aut, si perlendus voealniloruni seiibUiir nuiiquani niutirl,
ctoruui imagines exisliiiiant proliilieri, cur ilein picinrus conséquent est, ut elianmuiu re^os oplinjcis, l jiii,ni'ios
islomni, quales perniullas Itnlbeui vi'Ueranlnr, nou pulaiit milites a'ipn.-.sinios, ndoiie^ : pliiloso, lios qiios'cuuiquc,
proluberiscimculibus verbis « iNeciue onm/ui siniiliUKli- : Soiililslus appellaie lilii lieeal.
ncm, qua; vel in cttlo desupur, et qu,e in tel ra deoi auni 'l r> [~il Ciuillel.MUS Augiisl;e Vindelicorum natus
Xjl.nidrr,
Cur iloiu IJ. Nieolai sculplam alicubi liabenl imagincw, au. graicas litteias HeidcUierisa; ptolessus est, ibi«
l.'iji,

eictft ii«i lua ia Ku»ia bis ocutis vidimus? » que pauper obiit au. loK,
mtn^^v.^ \>** . -i
!C5 DE HISTORIA SS, IMAGINUM. idi

Bircmo oniiS'ïO, qiiia pra^sonlflin Iractaiionem non adbibita disiinciione, conira pr.fsenles Inrrescs, do

concernii) non salis pi'obo, siibdil Saiideriis ,

qiiod ecclesiaslic;c iisurpationis resiriclione.Qnilius in pr.e

siuiiilacrum dixit , ubi nos iniaginem potins dicere scniiui'um objicio Nicemnii concilium {Nicenmn se-

Boloiiuis. cumlum , aciione VII) : Qui venerandas imagines idola

Quaiiqiiam cnim non inc laleat, «juosdam (cl in iis appellant, anatliema.

Lacianliuin, De Origine crroris , tilno II) a simili.ludine CAPUT LXIX.

sinnilacrum dcrivare : alquc in eo sensu id nonien Qui de arte picloria scripserint.

non maie coli;iRrpat cnm re ,

qua de agilur ;
lamen Prrpsenli autem libre niliil ago de artilicio arlis

scio aliis eliam vidcri polinsa sininlalioiie appcllaluni, piciorioR , ant reliquarum ariium ,
qnae jiictnram co-

m siniulaerum sil, non qu;cvis imago , verum ficla el raitantur : quales sunl, statuaria, et plaslica, fusoria,

falsa : utpoie illa qii;u rcni nioiluam qnasi vivenlem et glypiica. Staluaria, ex lapide, ligno, eborc (1),
i-eprii'SiMilare coualur ; siciit apnd Cleinenieni (Lib. rerum imagines fabrical : caderaque ex glcba (2) fin-

II liccogitiHonum) Simon niagus de seipsoail : Sta- git plastes : ars autem fusoria Iiscc in proplasle ex

tuas nninialasreddum, itautpulenlttr ab iis, qui vident, sere aliisf|ue melallis exprimit (3). Glypiica, vero,

Iwmines esse (I). Alqne in eam senlenliam nsns , ,

lapidibus et gemmis insculpit (i). Scripsit de isiis ex
qui magisler est dicendi, nomen id poiissinmm ac- reccnlioribus Pomponius Gauricus. Léo Baplisia de

coniiiioilavit. Imago aiilcm , sive ab imilando ,

qnasi Albcrtis, Floreniinus, scripsit de pictura libres 1res.

imitago, seu aliiuule nominala est, cerle quidem non Alberlus Durerus edidit iiislitulion^m geometricarum

lam sape in nial.ini partem snmilur, qnam sinuila- libros quatuor, pro pictoribus, lapidicis , etc. Inter

quodex Hieronynii mente, mbil iiisi vanum veteres, de piclura, et claris pictoribus, et plastice
crnni, I).

et falsum culuini soml. Et rex , inquil {In cnp. VII scripsit Plinius libruin XXXV naiuralis liisloriai.

Oseœ), et populiis operati stmt mendacium, id est, ido- Ego vero, ut dixi, de arlificio ncc tractare volo, ncc

liim. Siciil enim contrarittm est sinndacrum Deo, ita judicare ; non enim babeo oculos arlis {/Eliamis

mendacium verilali. Ubi simulacnnn, niend:icinm et lib. XIV, cap. XIV, varice liistoriœ) peritos, ut discer-

quod seplua- nerc possini quae piclura cui sit prxferenda. Arisio-
idolnm pro iisdcm posuil. Qnin imo ,

T« cïÔM/a tû« Ecclesia sic ver- lelcs (Prob/., sect. XXIII, quœsl. VI) in picturis et
ginia dixerunt : è8-jCn,

Simulacra cjenlinm lanquam id laline sit animadvcriit, el landavil, quod mare pingaïur caru-
sum babei :
:

leum flumen, pallldnm lacus vero candidus sed

simnlacrum, qiiod grxce idolum, id est, vana et si-
: : ;

in hujusniodi oculi mei caligant Quare ignoran-

nuriaia specics ; cum intérim imago sa;pius veram
(5).

speeicm ,
qnam vanam significel. (3).
(1) Ex
métallo, non fuso.
cigo veieres diligenlissime caverunt obscu-
Siciil (2) Ex
argiUa, gvpso, vel simili aliqua maleria.
(3) Haec Mulanus exsciipsit ex Hem ici Cornelii Agrinps
ras cl novitias loc\iiionnm formulas qiiibus ariani ,
Jibro de r'anitatc scientiarum. cap. 23. Fusorise, seu Chy-

anl alii luBrelici deleclabanlur sic el nfis loqucndo : mices, opus ita exhibet recens poeta :

qnam maxime ab ba:relicorimi phrasibus recedere Scrobs tandem grandis, aperta

Deteqilur tellure, locus sedesque typorum.
coiicmur : el eo magis quod bujusmodi locuiiones
,
rnlerea rigidum vasta fonuice meinllum
aliqnando ignorantes imbibamns. Qaale quiil aecedi-se Excoqnitur : crnfsos éructât ad wthera fumos.
Nam per inadver- Dum loquor, impatiens vinclis et carcere solvi,
sciii qiiibusdam miilinm caiholicis.
Qua data porta, ruit. Aon sic, fracto ohjice, lorrens
lentiam aul imprudeniiam. plirasi caibolicis eo
loci prœcipitat. Fluit œs rivis, formamque tgiorum
,

Âccipil impressam : crescunt humerique manusque :

anlea inusiiaia, sed lixreiicis, qui ejusaucioreseraiit, Aurea luxuriant graciles per colla capilti :
mullum grala, Cbrisli in crncc pcndentis imaginem, Target inane capui : digilorum nnscitur ordo :
Dei iUius faciès Crura tumcnt : surgit cervix : protuberal alvus :
Deum appellare cœperunl, dicendo :
^'atus liomo est : média spiral redivivus in urbe
arlifieiosissime sculpta est : Dien Godt iss- ivet gfie- Henricus : spirnt rigido Lodoicus in <ere,
Qtmlis eral , densos médius cum tmner in hosles
macct (5), et similia. Iret, etimpavido prosterneret agmina vullu.
Iniolerabile vero est, quod nonnulli idolum, simu- Doissin, Carm. de Sculptura.

lacrum, et imaginem, ul synonyma noient, nulla (1) X'ide cœla'uram (gallice la gravure), quje cavas
imagines format in ligno, lapide, aul métallo : Encansticcn,
qiiae ceris pingll, ac picluram inuril Arlem operum mué' :

(1) Exigna estauclorilas iUornni

necogniliowim, quxve\ vonim, e l'ragminibus vilri aul marmoris, etc. Porro piclura
CleiiRMilis non suiil, vel ila iiiu-ip l;il i', ni , quid ejiis sit, olim exercebaUir in ligno, *re, marmore, aliisque rébus :
aimilius dignosci nequeat. Legn Tillemonlinm , lom. Il, A seculo XV, posl reperlum olei usum ab Joanne van
cdil. Bruxell. in-l"2 arle pas- 294 el seqq. Ca:lerum
. , | 1 , Eyck , Leodiensi, vulgo Brugensi diclo, frequenlior esl in
iiihil incri'dibile proferl lioc 1"C0 Molanus, ciim aliunde lèla Qua; in vilro, nunc obsolescil ; in charla, sen papyro
:

consl'l SimOfH'm , ac Siinoniaiios, inagicis exerciliis im- vnlgari lil variis niodis , alramenlo siinpllci , et Clii-
,

pense drdilos fiiis.sc. nensi, etc. omnium commodissime , slylo, subacla rarn
:

("2) ^ihH est idolum in mnndo, ail S. Paulus, I. cor. VIII, coloris massa inslruclo, vulgo au pastel.
4. yiiare Eusialhius ud l.ibrum XI odussea' idilum expn- (ri] Videlur id ila explicaii posse : aqua nullius e.5t co-
nil, inaiiem imaginem : ul quaa ceniiliir iji uiibra hOiiii- loris, nisi ab admixiis aul vicinis corporibus accepti. Mare,
nis : ul phanlasinaia, qu;c meus sibi fabrical deniqiie ut : cnm lalissinia sit ejus faciès, maxima ex parte per aerem
speclra, cl iiinrliiorum iimbras, qu is el Lucianus itîuXn vo- prospicilur, qui ca;rulei coloris est ; quam ob causatu et
cal in nialogis morluoriim : Virgilius vero /Endd. VI , montes eniinus cxrulei apparent. Flumina, pra;ser-
visi ,

termes sine corpon: vitas , cuva sub imagine furmœ vulilan- tini majora, colorera referont, partim aeris, partira alvei
tes. Lege Bfllaruiinum de liclîijiiiis et imagiiiibus suncto- sui qui plerumqne subfiavus est , ut et areaœ quas vc-
,

rmn. lili. Il, cap. ij, ubi, iwer alia, reele observai imaginis hunl; liinc duniinibus c<ilor glaucos, Sûu inixtns ex albo,
noiiicn in pacris liueris nusquam tribui , nisi reruiu vera- flavo, ei cseruleo. Lacus, quorum aqna placidior, vix
rum siuiiliuidini. aliiiade colorautur, quara es sthero incnabente ac tub-
(3) Gallice ad verbum : Ce Dieu est bien fait. cnnle.
tes SUPPLEMICNTUM AD LIDUI II CAPLT LXIX.
tGO
liœ me» conscius , Iiic sisto. Nolo enim inilii ohjiii tomice, decolaptice, dedans >culptortbu,,t,ie.; impres^
vul^almn proverbium Ca'cus de coluribus : aui illiiil
: ; siim Norimbeigm, apud Joannem Petreium
i'{i<->

A'oii ienlis te ullra nmlleum loqtti : aiil poslrtiiiu illiicl 1)1-4 .

Apellis : AVsiKur ullia cieiiiiliiiu (I). No aiilein fxi- 4. Livre artilicieux cl irès-prouffiiable
pour pein-
sliinos arliliiiiiiu in picimis sacris Ueo iiiiims gialuiii tres, tailleurs des images cl antiquités, el plusieurs
esse, niemiiicris Beseleel (L.vodi XX.XI,2, 5; XXXVI, autres gens ingénieuses. En Anvers, 1510; iu-r,llg.
1, 2) implcliiii) esse « spirim Moi, sapieiilia, ciintelli- 5. Ori Apollinis, de saciis nolis et sculpluris. Paris,
gcniia, et scioiiiia m oiiiiii opère, ad uxcogilaiidiim apud Juc. Kcrvcr, iS'ii, i/i-12, fig. It. Gallice : Les
qui(li|iiii.l l'abrcliori poiesl ex auro, cl argenlo, el litc, peintures ou gravures sacrées deOrus Apollo. Ibid.,
iDarmorc , ci goimnis, cl diversiiale lignoium : ut idem, 1533, in-12, fig.

scirel fabre operari, qiuu in iisiis sanciuarii nccessa- 6. Traliaii dell' arte e la pittura, di Giov. P. Lo-
ria cianl , cl qux pra'ceperal Doiuinus. i Posiiit mazzo ; ne' quali si coiiiiene lutta la leoria e la
eliam Doiniiius sapionliaiii iii corde Ooliab, el oin- prallica d' essa pitiura. In Milano,
1581, in-4°.
ois crudili, qui sponle se obtuleranl ad faciendum 7. De' veri precetti délia pittura, di
M. Giov. Bat-
opus. tista Armenini da Faenza ne' quali, con belP ord'ine ;

d" niili e buoni avvertinienti pcr clii

SUPPLEMENTUM dcsidera in essa
farsi con prestezza eccellente, si diniosirano i raodi
AD LIBKI II CAP13T LXIX. principal! del disignare, e del dipingere
e di fare le
pilture, che si convengono aile condizioni
SEC VARIOBUM DE PICTURA, ET COGNATIS de' luoghi,
e délie persone. In Ravenna, 1587, in-4°.
ARTIBUS, LIBRORUM 8. Ragionamenti di Giorgio Vasari sopra le inven-
zioni da lui dipinte in Firenze, nel palazzo
INDICULUS. di loro Al-
lezze Serenissinie. In Firenze, i Giunti,
1588, in 4°.
1. Alberlus Durerus, de sijmmelria pariium , in re- 9. Instruction et fondements de bien >
pourtraire,
dis (orinis Immanontm coiporum. Norimbergœ in œdi- par Pbilippe Galle. Anvers , 1389, in-fol , fig*.
bus dureiianis 153-2, infot. fuj. Item quatre livres de
,
10. Het leven der onde aniycke doorlucbiighe
la proporlion des parties et pouriraicis des corps iiu- Sehilders, sooAvel Egyptenaren, Grieken, als Romey.
mains ; traduits de latin par Loys Meigret, Paris, lien, uyt versciieyden scliryvers byeen gebraclit, en
Charles Perier, 1557, in-fol.
in druck uylgegheven, lot diensi, nul, en vcrmaeck
Ejusdem, de varielate figitrarum et flexuris partium,
der Scliilders en allelionst-beniinders
door Karel
, ;

ac gestibits imaginum et de sijmmetria, libri, Norimb.,

van Mander. Alckmaer, Jacob de Mecster, 1603, in-
1334, in- fol, fig. 4*. II. Amsterdam voor Cornelis Lodewycksz Vander-
2. Léon Bapiisla Albcrti, délia pittura, e délie sta-
Fiasse, 1617, in-i", IT. 25.
tue, etc., libri tre. 1540, infnl. (ig. i
Het Leven der moderne, oft deesiylsche doorluch.
3. Poniponii Gaurici , de sculplura el stattiaria. An- liglie Italiaensche Scbildeis ; bcginnende aen de
liierpiœ, aptid Joannem Crapliœtim, 15'28 in-1'2. Item
gliene, die d'edel Schilderskonsl indese leste ceuwen
de sculptura, de symwelriis, de lineamentis, de plitjsio-
weder als van der doot verwect , ofl herbaerl , en lot
gnomia, de perspectivu de chymice, de eciijposi , de
,
desenonsen lydt in Italien liebben golioeffnet, en lot
cœlatura, ejnsque speciebus, de cœteris speciebus statua-
meer en meer Volconienlieyi gebracht toi groot nul ,

riœ, de plastice, de proplastice, de payadigmalice, de en vermaeckder Scbilders, en Schilderskonsl bemin-

ders. HetLeven der doorluchiiglie Nedcriandtsche en
Id est, ne quis de iis judicare couetur, quœ sint ab
(1) «
(psius arte professioneque aliéna. Qudd quidem adagiurn
Hooghduylsche Scbilders. Door de Selve. Adhœrel su~
nalum est al) A|ielle, iioliilissimo piclore, de quo Pliiiius, perioriin seciinda editione, foins 215.
lit). XXXV, cap. 10, scrihil in buiic luodiim Idem perfecla :

0|,era proponebal in pergula tTanseunlihus ; atque , ost i

Den grondi der edel vry Schilderskonsl; waer in
Ipsaui tabulaiu latens, vitia quse nolareutur auscidtauat, baer gbestall aerdt, ende wcsen.de leer-lustiglie
,

vuli;nni, diligenliorem judicera, quanise, pneCerens. Fe-

runlque a sulore esse reprebensum , qiioj in crepidis
Jeuglit , in verscheyden deelen in Rym-dicbt , wort
[iiuiilam legimt : Crepidarum] una inlus panciores fecisset voor-gedraglien. Door de Selve. llaerleni, 1601, in-i",
ansas. lïodom , poslero die, superbo enicudalioue prislinse
admonilionis, cavillaiile circa crus, indignalum prosjiexisse, 7/t'Hi Amsterdam, Jacob Pielersz Wacliter, 1618,
denuntianleni ne supra crepidaiu sntor judioaret; quod et in-4°, II. 2-2. Item, solutaoratione, hoc tiiulo : Den Leer-
ipsuni in proverliium venil. Hatlenus Plinius. Huic siniil-
lliuuni, quod rel'crt Atbeu;eus; Slratonicus cilharœdns inecsler der Scbilderskonsl, in rym, gesielt doorKarel
laliro seciiin de imisiea conlendenti Non sentis, inquit, : van Mander; weder aen 'l ligi gegeven, en unlryml
le ultra nialleuni loqui? Eudem pertiiiel, quod bujusnepos
m i:pis!olis scripsit De anilicio non recle judicare quum-
:
doorW. de Geest. Leeuwaardcn, 1702, in-12.
qnam , ni.si et ipsum arlilicem. Quodque iirimo Morutitim Uytieggingh op den Metaniorpbosis Piib. Ovidii
libro dixiC Aristoteles ; Earnui rerum unuinquenique judi-
Nasonis : ailes strcekcnde lot voordcring des vroo»
ceni esse idoneum , quarun» sit eruditus. lit quod idem
scripsil lihio seiiimlo yatuialium C:ecnni dispulare de co- : men en eerlyrken borglicrlycken wandels. Secr dien»
loribus. yua; verba jam inlcr nostii tenjporis scholasticos
in proverbium abierunl, quotics qui^pi3In de rubus ignotis sticli den Scbilders, Dicliters, en Konst-beminders :

disputai. Ad eauidem senlentiaui référendum quod ait Fa- oock yegbclyi.k lot leeringli by een gliebracht en gc-
bius Piclor apud Quintilianuui Felices liiluras arles, si :

foli artiliccs de iis judicareul. » (Erasnius, .idagiorum raernt door K. van Mander. Una cunt prœcedcnle,
clii'
limle I, ccntm. vi, n. 10). cdil.i6\8,ff. 109.
TH. XXVII. (Six.)
1C7 DE mSTORIA SS. IMAGLNUM. 168

Uylheeldinghe der Fignereii ; wacr in le bien is; mer en taille-douce, par Abraham Bosse. Paris, 1^45,
item 1745, in-12,
hoed'Hcydeiicn liun Godeiiuylslutbceldl, en onder- (ig,

sclicyden hebbeti : hoe d'Egypische yet lieieyekeiiden Représentation de diverses figures bumaincs, avec

met diercn oft anders, en eonighc' mccninglicn le leurs mesures prises sur des antiques à Rome ,
par

kcniien gaven.mel nocli nieer omslandiclicden. Ailes le même. Paris, in-4°, fig.

Scliildcrs, en oock Dich- Perspective, pratique, par te même. Paris. 1643,

seer nul den veriiufiiglien
yericuiinghen, ofl anders in-12, fig.
lers.liun personnagicn in
glicraenu door Sentiments sur la distinction et diverses manières
loe te maecken. By een ghebraclii en
de peintures, dcsâins même. Ibid.
K. van Mander. Ad calcent superioris, (f. 109-122. et gravures, par le

De grooie Sclioubuig der Nedcrlandscho Konsl- 1052, in-12, fig.

ScbildersenScliildercssen; doorK. vanManderc» Ar- Le peintre converti aux précises et universelles rè-
gles de son art, par le même. Paris 1667, in 8°,
notd Houbrakcn. Amslerdam, 1719, iii-8°, 3 vol., fig. , fig.

Pomp. Gaurici opus, et Ludovici Demonjosii, de 23. Insigniores statuarum urbis Roma; icunes. Ro-
11.
veierum Sculplura , Cœlatura ,
gemmarumque sculp- mœ, Joannes Jacobus de Rubeis, 1645, in-i°.

tura et pictura. Antuerpiœ, 1609, m4°. Imagines Veieris ac Novi Teslamenli, a Raphaële

12. JuliusCœsnr Buirmjents, e societ. Jesu, de Pi-

Sanctio, urbinate , in vaticani palalii xijstis expressœ,

ctura, Plaslice, Slatuaria. Lngdiini, 1027, m-12. Joannis Jacobi de Rubeis cura delineatœ et incisœ.

15. Sanieiispieeckinglie, betrcffende de Arcbiie- Romœ, in-fol., oblongo.

Clure, ende Scliildertkonsl. Gouda, 1628, iii-4°. Ejusdem Joannis Jac. de Rnbcis, admiranda Ra-
14. Frederici cardinalis Borromœi, arcliiep. Medio- phaelis Urbinalis Monumenia. Ibid., in-i°, oblongo.
lani , de pictura sacra Hbri duo. Mediotani , 1654, Galeriœ farnesiauie icônes , llomœ in œdibus sere-
in-i" tnajori. cum schoUis Ant. Franc.
It. Gorii, in nissimi ducis parmensis, ab Annibate Caraccio, ad veie-

tymbolis tilterariis , Romœ, sumptibus Nie. et Marci rum œmulationem, posterorumque admiraiionem, colo-
Palearini 1754, in-8° , edilis , decadis H ,
vol. Vil, cum ipsarum monocromalibui et orna-
ribus expressœ,

pp. 96. mentis , a Peiro Agulla delineaiis , incisœ. Romœ,

15. Livre de pouriraiclure, par maîlre Jean Cou- Joannes Jac. de Rubeis, in-fol. Charla ailantica.

sin. Paris, 1655, in-4° oblong, fig. 24. Hel Teeckenboek van Abraham Bloemqrl, be-
16. Francisa junii. Francisa filii , de pictura ve- staende in seven deelen ; waar acbier hel aardigc
terum libri Ires. Anistelodami, 1657, in-i°. 11. Ilagœ Kinderspel , en andere uytgebeeld door Cornélius
Comitwn, 1169 , in-fol. Item lot in tocis emendali , et Holsteyn. Amsterdam, Nicol. Visscher, in-fol,

lam muliis accessionibus aucti, ut plané novi possint Eerste Beginselen der Teeckenkonst , bestaende in
vidai. Accediicaialogus, adliuc inediius, arcliitecto- seven deelen, en bonderd en viertigli plaaien, gelee-
rum , mechanicorum , sed prwcipue pictorum, statua- ckentdoor Abraham Bloemart. Amst., in-fol.

riorum, cœlatorum, lornalorum, aliorumque arlipcum: 25. Heydenscbe Afgoden, Bcelden, Tcmpels, enz.,

et operum quœ fecerunl ; sceundum serieni litlerurum voor Schilders,. etc. liaarlem , 1646, in-12.
digesius. ibidem, Regnerus Leers, 1694, in-f., pp. 296 26. Le maraviglie dell' arte, overo le Vile de gli

et 256. Item betgice : F. junii Schilderboeck, behel- illustri pitlori veneli, e dello Stato; ove sono rac-
seiide de Schilderskonsl der Oude ; begrepen in dry colle le opère insigni, j costumi , ed i Ritraiii loro.

boecken. Middelburgli , 1641 , iii-4°. iiem Nu wede- Da C. lUdol/i. In Yenetia, 1648 , due vol. in 4°, fig.

rora met een bequaem Register vermeerdert. Ibidem, 27. Délie Vite de' più eccellentl pitlori , scultori

Zacharias Roniara, 1659, in-4% pp. 382. It. Ibidem, et arcbitelli, di Giorgio Yasari, piliore ed archilctto
1675, in-4°. aretino. In questa nuova edizione diligeniimonte re-
17. Galèria giustiniana del marchese Vincenzo visle, ricorrette, accrescinte d'alcuni Rilra;ii, ed ar-

Giusimiani. Ronia;, 1640, 2 vol. infol. riccbile di postille nel margine. In Bologna, parle I

18. Tableau des passions bnuKiines, de leurs cau- e II, 1648. Parte terza, in due vol., 1662, 1665, in-4*,

ses et de leurs effets, Lyon, 1642, in-12. fig. It. anglice : Choise observations upon the art of
19. Trattaio délia pittura; da F. Bisagno. In Ve- painting; togetlier wilb Vasari's Lives of ihe niost

neiia, 1642, in-12. eminent painlers , from Cimabue to tbe lime of Ra-
20. Délia luce del dipingcre e dissegnare; me?sa in phaël and Micbael Angelo. London, 1719, in-4°. Obiit
luce da Crispino del Passa. Amsi., 1643, iiifol., fig. -
Vasarius an. 1574, œt. 65.
Ibidem editum (rancice, germanice, ac betgice. 28. Meiamorpliosis , ofle wonderbaare Varande-
21. Paraphrase sur le tableau de Micbel-Ange , du ring, ende Leven van den vermaerden Meester Quin-
dernier jugement ,
par le sieur Breuché de la Croix, ten Matsys, constig Grofsmii ende Scliilder binnen ,

protonolaire du saint-siége apostolique, conservateur Antwerpen met verscheyde Gbedicbien van Thomas
;

des privilèges de l'ordre de Malte, pasteur des deux Morus, ende andere gheleerde Mannen. Antwerpen,
Flémals, etc., 1644, in-4°, pp. 146. 1048, in-4°.
22. De la manière de graver à l'eau forte et au 29. Image de divers hommes d'esprit sublime, qui

burin, et de la gravure en manière noire, avec la fa- par leur art ei science devraient vivre éteinelleiiient,
çon de consiruire les presses modernes et d'impri- desquels la louange ei renommée font estomior le
169 SUPrLEMENTUSI At> LIDRI II CAPLT LXIX. nO
monde; mise on lumiiiro par Ji;«/i Meystcns, peiiiirc 1696, iii-i", deux vol./^ Amsterdam 1706 in
, , 12,
cl vemleiirilo l'ail, Ji Anvers, au cuiiiiueràtrael, lOlO, six vol. Item aulre édition à laipielle csl jointe la de-
iu-.i", fig. num. 65, qiice et inseriœ tibro, iiifia, n. 55, scription de riiôiel royal des Invalides. Trévoux,
imticaudo, st'J joima deleriore. 1724, in-12, six vol.
30. Trailalo ilella piUina , di Leonardo da Vinci; 42. Caroli Alplionsi du Fresnoij , de arte graphica,
ilali) in liiec, cou la \ita ilcIT islcsso aulore ila /{. du Carmen. Lutctiœ Paris., 1668, el poU aliquolies. 11.
i'iciiie. In l'alibi, IG5I, in-loi. Item E. Léon Uiiilisia L'art de la peinture, par Climies-Alphonse du Franoij,

Mbciii, (Iclla pillura, c délia slalua; iu Parigi od in traduit en français par Koger de Piles, .-ivec des
re-
Napoli, 1750-1751, iii loi-, fig- It. guUice : T\A\lé marques. Paris, Langlois, 16(i8 et IGSI, in-12. II.
de la peinliue, de Léonard de Vinci, Iraduil en fran- t<;/y/cf Scliilderskonsi door C. A. du Fresnoij
:
, Ain-

çais par M. do fréart el S. de Cliambraij. Paris, Lan- sterdam, 1722, iii-12. It. anglice, sotuta oratione :
glois, 1051, iii-fol., fig. 11., ibid.. Cillait, 171fi, in-12. Fresnoy's Art of painting, by John Drydcn, London,
Obiil Viiicms in CdUiii, anno 1518, œialislij. 1716, in-12.
51. Traitalo délia |iiUina c. sciillura, use ed abuso 45. Plaiiloyé pour Girard van Opstal , de l'acadé-
loro. In Fiiuenza, Uonaidi, 165iJ, in-i". mie royale de la peinture et de la scuipiure. Paris,
5-. Ile» Bioedeiscliap der Scliilderskunst, inge- Cramoisy, 1668 , in-4°.
wydidoorSclulders, beeldhouwers, enz.Anisierdam, 44. Joannes Sclie/ferits, de arte pingendi. Norim-'
1051, in-fol. bergœ, 1669, iii 12.
53. Gerardi Joannis Vossii , de graphice , sive arte 43. Iconologia di Cesari Ripa... ne quali
i si espri-
pingendi, Tracliilus cxiat in ejus libro de quatuor Ariibus mono varie imagini di virtù, vitii, passioni hunianc,
popidiiribus , Amsielodaini édita ab Jnannc Dhieii, alîetli, atli, discipline, buniori elemeiiti
, , corpi ce-
16G0, in-V, pp. Gl-94, et in operum ejus colle- lesli, proviiicie d'Italia, (iumi , ed allie imileiie inli-
ctione. nile, etc. In Venelia, 1669, in-4°, fig. Item Iconolo-
34. Traiié de l'origine de la peinture, par André gie ou explication de plusieurs images, emblcines
Féiibien. Paris, IGGO. Vide infru, n. 42. ei autres figures hiéroglyfiques ; tirée de César Ripa,
Des principes derarcliitccliire, de la sculpture, de par Jean Baudoin , avec figures gravées par Jacques
la peinture et des autres arts qui en dépendent, avec deBie. Paris, Billaine , 1677, in-4". II. belgice : Uyl-
un dictionnaire des termes propres à chacun de ces beeldinge des Verstandls ; door Cœsar Ripa. ..Amster-
arts, par le même. Paris , Coignard , 1676, in-4°, fig. dam, in-12, met 200 koopere plaaieii.
35. lletgulden Cabinet van deedele vrye Scliilders- 46. Trailato délia pittura, da F. Lana. In Brescia,
konst ; waer in begrepen is den lof, en bet Leven vaa 1670, in-12, manuscr.
de.vermjierdsteSchilders, Archiiecien, BeldtliDUwers, 47. Viaggio pilioresco , da (;. Bam". In Venelia,
ende Plaetsnyders van dese eeuw door Cornet, de ; 1671, in-12.
Bie, Notaris lot Lier. Aiilwerpen, Jan Meyssens, 48. Le Vile de' pillori, scullon et architetii mo-
Konslvercooper, 1661, in-4°, fig. derni, daPit;(roBe«orJ.InRonia,Mascardi, 1672, in-4°.
36. Idée de la perfection de la peinture , démon- 49. Siudio di pillura, scoltura ed arcliilettin-a ,

trée par les principes de l'art et par des exemples nelle chiesa di Roma , del F. Titi. in Roina, 1675,
conformes, sur les plus célèbres tableaux des pein- in-12.
tres anciens et modernes, Léonard de Vinci, Raphaël, 50. Conversations sur la connaissance de la pein-
Jules Romain et le Poussin, par Roland Fréart , nu ture elsur le jugement qu'on doit laire des tableaux,
Mans, 1662, in-4°. où par occasionil est parlé de la vie de Rubeiis et de

37. Ernesti Venii. Tractatus physiologicus de pul- quelques-uns de ses plus beaux ouvrages, par Roger
chritudine. Bruxellis, 1662, in-16, fig. de Piles. Paris, Langlois, 1677, in-12.
58. llabili antichi ; overo raccolta di figure deli- Dissertation sur les ouvrages des plus fameux pein-
neate dal gran Tiiiano, eda CesareVeccellio, suo fra- tres, avec la description du cabinet de M. le duc de
lello. In Venelia, i Corabi, 1664, in-8°. Richelieu, et la vie de Rubens, par le même. Paris ,

39. Le Minere délia pittura, di M. Boschini. In Ve- 1681, in-12-

nezia, 1664, in-12. Les premiers éléments de la peinture pratique, en-
40. Vile de' piitori antichi, scritte ed illustrate da richis de figures de proportions, mesurées sur l'anti-
Carlo Dati. In Firenze, 1667, in-4°. que, dessinées et gravées par Jean-Baptiste Corneille,
41. Enlreiiens sur la vie et les ouvrages dés plus peintre de l'académie royale, par le même; Paris,
excellents peintres anciens et modernes; nouvelle 1684 , in-12. 11. ««(^//ce.-Principles of painting, by
édition, corrigée et augmentée des conférences de R. de Piles. London, 1745, in-12.
l'académie royale de peinture el de sculpture, par Cours de peinture par principes, par te même.
André Félibien. {Q»x coWMiones primum prodierant Paris, Estiennc, 1708, in-12. h., ibid., Jombert,
Lntetia! Paris., lypis Fredcrici Léon.ird, 16C7, in-4°). 1741, 2 vol. in-4°.
Do l'idée du poiiiire parf.iii el des traiiés des dessins, Abrégé de la Vie des Peintres, avec des réflexions
des estampes, de la connaissance des tableaux et du sur leurs ouvrages : et un traité du peintre parfait,
goût des nations, par Jcan-Fraiifois Fêlibien. Paris, de la connaissance des dessins et de l'uiiliié des es-
 DE mSTORlA SS. IMAGINUM. 172
171

lampes. Seconde édition, revue et corrigée par Tau- Lezione di f. Baldinucci nelP academia délia Cru-
icur avec un abrégé de sa vie, et plusieurs autres sca... In Firenze, 1692, in-*".
;

addiùoiis. Par le iiiême. Paris, Estieniie, 1715, inl2, 56. Ac.idémie des 'sciences et des arts, contenant

11. llet Leeven der vermaardsie Scliildcrs, en Aan-

les vies et les éloges historiques des hommes illustres

nicrkiiigen over liaarc Wcrken. Door R. de Piie$.

qui ont excellé en ces professions, depuis environ

Amsterdam, 1725, in-I2. quatre siècles, parmi diverses nations de l'Europe ;

Recueil de divers ouvrages de Roger de Piles sur avec leurs portraits tirés sur des originaux au natu-

la peinture cl le coloris. Paris, 1755, iH-12.

rel, et plusieurs inscriptions funèbres, exactement
51. Inlcydiug tôt de liooge Sclioole der Scliilders- recueillies de leurs tombeaux. Par Isaac Btdlarl, che-
kohst; andcrsdeziclitbacreWer.elt, verdeeltinnegen valier de l'ordre de St. -Michel. Amsterdam, héritiers
Leerwinkels, yder bcstiert door eene der Zanggodin- de Daniel Elzevier ( Brux., Franc. Foppens) 1 082
iien. Door Samuel van Hoogstraelen. Rolterdani, in-fol. 2 vol., pp. 421 et 501. , • .

1078, in- 4°, fig. i.7. Les Proportions du corps humain, mesurées sur
52. La Felsina pittrice, vite de' pittori bolognesi. les plus belles figures de l'antiquité ; par G. Audran.
Dal cavalière Malvusia. In Bologna, 1678, in-4°, (Ig., Paris, 1083, in-fol.

quatro vol. 58. Le piliure di Bologna. In Bologna, 1686, in-12.

55. Osservazioni sopra il libre délia Felsina pit- II. 1752, in-12.

trice, per difesa di Uapbaclc da Urbino, dei Caracci, 59. Ammacslramenlo utile c curioso di pitiura,

e délia loro scuola. Da V. Vitioria. In Roma, in-12. Ecultura ed architeltura. lu Roma, 1686, in-12. >
,

54. Joachimi Sandrarl Admirunda statuariœ. No- 60. L'art de laver, ou la nouvelle manière de pein-

.rimbergœ, 1680, in-foL, fig. dre sur le papier ;

par M. Gautier. Lyon, 1687, in-12.

Ejusdem Academiaartispicloriœ. //)id.,1685, in-fol., h., Bruxelles, 1708, in-12.

61 Explication des tableaux de la galerie de Ver-
fig-
Romm antiquœ et novm tliealrum ; sive Urbis, juxta sailles et de ses deux salons. Paris, 1687, in-4".

varias ejusdem slulus, dcli)ieaiio lopogràphica : cu- 62. Recueil des descriptions de peintures, et au-

rante Joachimo Sandrarl. Ibid. 168i, iii-foL, fig. tres ouvrages faits pour le roi ( Louis XIV). Paris,
Prœciimorum aliquol Romœ teinplorum, quœ Roma 1689, in-12.
exliibet, Ichnograplna ; auctore J.J. de Sandrarl. Ibid. 65. Tabellse seleclae ac explicatx a Carola Catha-

1684, in-fol., fig. Quœomnia eliam germanico sermone rina Patina, Parisina. Patavii, 1691, in-fol.

prodiere. 64. Le Cabinet des beaux-arts, ou recueil des

55. F. Buldinucci Vocabolario Toscane dell' arte plus belles estampes; avec l'explication par M. Per-
dcl diseguo, nel quale si explicano i propri lerniini e rault. Paris, 1695, iu-fol.
voci, non solo délia pitiura, scullura, ed arcliiiet- 65. David Kloeker, die vernebmsie Schilderyen,
lura, ma ancora di allre arii a quelle subordinate, c wclcbe in denen Pallaslen des Konigrelches Schwe-
cbc abbiano per fundamenlo il disegno ; con la iio- dcn zu sehen sind. Stockholm, 1694, in-fol.

lizia de' nomi e qualitaii délie gioie, nielalli, piètre 66. Ludolphi Smids pictura loquens : sive heroi-

dure, niarmi, piètre tenere, sassi, legnami, colori, carum tabularum Adriani Sclioonebeek enarratio et

slrnnienli, ed ogn' altra maleria cbe servir possa explicatio. Amstelœdami, 1695, î/i-12, fig.

laiito alla coslruzione di edilicj e loroornato, quanlo 67. Sentiments des plus habiles peintres sur la

alla stessa pitiura e scullura. In Firenze, 1081, iu-4°. pratique de la peinture el de la sculpture ; par Henri
Notizie de' professori del disegno, da Ciujabue ;
Testelin. Paris, Cramoisy, 1696^ in fol., fig.

per le quali si dimostra come e perché le bell' arti 68. Verlichterie',Kunde; door W.Goeree. Amster-
di pitiura , scultura, ed architeltura, lasciata la roz- dam, 1697, in-12.

zezza dclle manière greca e gottica, si siano in que- Inleiding lot de praiyck der algemeenc Schllders
sii secoli ridoile ail' antica loro perfezione. Dal me- konsi; door de Selve. Ibid., in.l2.
desimo. In Firenze, 1681, in-4° Secolo H dall' Natuurlyk en Schilderskunsiig Ontwerp der Menscli-
anno 1500 al. 14Ô0 , distinto in decennali. Ibid., kunde; door de Selve. Amsterdam, 1704, in-12.
1686, in-4°. Secolo quarto, che coniiene tre Teykenj- Verlichicrie - en Schilderskonst ; door de
decennali dair anno 1550, al 1580. Ibid., 1088, in-4°. Selve. Amsterdam, 1703, in-12. ,

Vila del cavalière Giov. Lorenzo Bernino, scul- 69. Histoire des arts qui ont rapport au dessin

lore, architeito e piilore, dal medesimo. In Firenze, divisée en trois livres ;

par P. Monier, peintre du
lfi82, in-4°. roi, etc. Paris, 1698, in-12. Item, anglice : History of

Comminciamento e progresse dell' arte dell' inla- painling, etc.,by P.Monier.London, 1699, in-12, fig.

gliare in rame; colle vile di molli de' più eccellenii 70. Cabinet des singularités d'architecture, pein-

iTiaestri délia siessa professione. Dal medesimo. In ture, sculpture et gravure ; ou introduction à la con-
Firenze, 1686, in-4°. naissance des plus beaux ans, figurés sous les ta-

Leiiera, ncUa quale F. Batdinncci risponde ad al- bleaux, les statues et les estampes ; par Florent Le

cuni qucsiii in maierie di pitiura. In Roma ed in Comte. Paris, Picari, 1699, in-12, 3 vol. /(., Bruxelles,

Firenio, 1687. in-4°. 1702, in-12, 3 vol., (ig. Item, bcigicc rcddiium : llet
 175 SIIPPLF.MENTUM AD LIBIU 11 CAP. I.XIX. .
174
Konsl-Cabinct ticr Itouw-SoliiMcr-Boelillioiiw-cn Gra- son. London, 1719, in-12. II. Richardson on iho sta-
veoikiindc. Mel l'hialoii. Ulrcilil, 1715, in 12, Iwec tues, bas-reliefs, drawings and picturos, in Italy,
dcelciu l'ranee, etc. Lotubm, I7jI, in-12. lieiu, opus utrum-
71. GroïKlIopging van de Teek^iikonsl. Door Ce- quetjaltice: Traiié de la peinture et de la sculpture,
Tard (le Lairesse. Ainsicrdani, 1701, in-i", lig. Jiem, contenant un Essai sur la théorie, l'art de critiquer,
gallice : Les Principes dn dessin, et Mélliodo courlc la description de divers lahleauv, dessins, statues,
et facile pour apprendre cet an en peu de leinps ; bustes , bas-reliefs (pii
se trouvent on Italie. Par
par Gérard </i' Lairessc. Anislerdani, 1710, in-lbl., lig. MM. Amsterdam, 1728, iu-8°, 5 vol.
Uichardsoii.
Ilet grooi voikoonien Scliilderboek. Uoor Cérard de 82. Les régies du dessin et du lavis, par M. JJou-
Lairessc. Amsterdam, 171 i, in-4°, 2 vol., qutv opiima chette. Paris, 1721, in-S*, (ig.

operis edilio. 83. Die Disciirse der Mablern. Zurich, 1721-1723,

72. Polygrapiiice, or tlie ans of drawing , cn- in-12, i Theilcn.
graving, elcliing, limning , painting, etc. By IV. 84. De voornaemsle Gronden der Teekenkonst;
Snlmon. London, 1701, in-12, Iwo vol. voorgesteit door den konsiricken Schilder G. Iloel.
75. M. Pliil. Rohr. Victor crrans in Ilistoriu sacra. Leyden, 1723, in-fol., fig. It.,gullice : L'Art dn des-
Exslat in Thesauri Philologico-Tlieotogici, Amstetoda- sin, pour l'usage des curieux, par G. Iloct ; dans le-
im". 1702, in-fol. edili, tomo 11, pp. 8(j0-871. quel sont représentés plus d'une centaine d'exemples
71. Méthode pour apprendre à dessiner les pas- naturels de diverses sortes d'attitudes et de gestes,
sions; par M. Le Brun. Amsterdam, 1702, in-12, de tètes et de visages, de mains et de pieds, etc.,
(ig. Iiem, anglice : Expressions o( tiie passions. Em- gravés par P. Bodard. Ibid., 1723, in fol.
graved at London by John Tinneij, in-ful., fig. 85. Histoire de la peinture ancienne, extraite de
73. Der wohlerfahrne Scheidkunstler. Nùrenberg, l'Histoire Naturelle de Pline ; avec le texte latin
1708, in-12, (ig. éclairci par des remarques nouvelles. Par M. (David)
76. Traité de la peinture en miniature, pour ap- Durand, (ministre à Londres). Londres, 1723, in-fol.
prendre aisément à peindre sans maître ; ouvrage Histoire de la sculpture , extraite de Pline par ;

corrigé et augmenté ( sur le plan de l'ancien ) de di- le même. Londres, 1725, in fol.
verses instructions préliminaires sur la peinture en 80. Per la prima solenne fonzione del premio aile
général, et de préceptes sur le dessin, pour en facili- trc arii, piliura, scullura archilettura
, , nell' aca-
ter l'élude et la pratique ; auquel on a ajouié un petit detnia clementiiia del discgno. In Bologna 172",
,

Traité de la peinture au pastel, avec la méthode de in-r.

composer aux pastels ; la manière de laver propre- 87. Cabinet de l'art de sculpture, par Y an Bos-
l'nent toutes sortes de plans; le secret de faire les suyi. Amsterdam, 1727, in-4", (ig.
jàus belles couleurs, l'or bruni, l'or en coquille, et le
88. Description des tableaux du Palais-Boyal (de
vernis de la Chine; avec une explication, par ordre France) avec
; la Vie des peintres à la tète de leurs
alphabétique, de tous les termes propres au dessin et ouvrages. Par M. Du Bois de Si. -Gelais. Paris, 1727,
à la peinture. La Haye, Louis et Henri van Dole, in-12.
1708, iii-12, p. 269. 89. Dell' Arti rappresentative, capiioli sei di Luigi
77. Andreœ Putei opus rie Perspecliva piclorum, Uiccoboni. Londra, 1728, in-12.
nique arcliiiectorum ;
quo fucillima ac expeditissima 90. Piclor christiamts ei'uditus
, , etc., auctore
mellwdus omne id, quod ad arcliitecturam altinel, op- Joanne Interian de Ayala Madriii, 1730, in-fol.
tica ratione detineandi, ctliibctur. Augustœ Vindelico- De quo relege dicta in prologo.
rum, 1708-1711, 2 vol. in fol., fig.
91. The perfect painter ; or a complet History of
78. Der curioso Schieiher und curiose Mahler. the original, progress and improvement of painting.
Dresden, 1712, in-12. London, 1730, in-12.
79. Ontsloole Deure der Teekenkonst ; ^voorin, 92. An Essay upon poetry and painting; wiih re-
door natuurlyke voorbeeUlen, veelerlei stant en ge- lation 10 the sacred and profane History. With an
baar van lloofilen en Tronien, als meede de bewe- Appendix conccrning ohscenity in wriiing and paint-
gingen van liandcn en voeten, en volkoome beelden ing. By Charles Lamotle. London, 1730, inl2. De quo
van Maunen en Vrouwen vertoontworden in lxxxui in Prologo.
fraye plaalcn. Door G. lloet. Leeuwarden, 1713, in- 93. La Vie de Léonard de Vinci ; avec le Recueil
fol. Vide infra, n. 84.
de tètes de caractères el'de charges. Par M. ( Pierre-
80. Description
de l'académie royale des ans do Jean) Mariette. Paris, 1730, in-4*.
peiniure et de sculpture, par liuérin. Paris, 1715,
Description sommaire des dessins des grands mai-
in-12, (ig. Instiluit hanc academiam Ludovicus XIV, Ircs d'Italie, des Pays-Bas et de France , et des pierres
anno 1048.
gravées du cabinet de M. Crozai ;
par le même. Paris,
81. Two Discourses : 1. An Essay on iho whole 1741, in-8».
on of criiicism , as it relates lo painting. 2. Dis- ..Description des tableaux du cabinet de M. Boyer
course on ihe dignitv, cenainty, pleasnre and ad-
d'Egûilles, d'Aixeii Provence. Paris, 1745, in-fol,, 3
vaniag« of lUe science of a connaisseur. By Richard- même.
vol. Par le
l7o DE mSTORIA SS. LMAGLNU.M. 176
Tiàiié hisiorique (les pierres gravées ; avec l'Iiis- au salon du Louvre. Paris, IISZ, in-12. Pur le

loii'c des graveurs et nue bibliothèque historique et même.

ci'iiigue des ouvrages sur les pierres gravées. Par le 105. Auslegung der Monogrammalum der Nahmen
même. 1750, in-fol. 2 vol. von der Malilcrn, Kupfcrsiecliers , etc. D«rc/i J. F.
Description sommaire des statues, ligures, bustes, Chrislen. Leipsick. 1747, in-12. fig. Item gatiice :

vases et autres morceaux de sculpture, provenant du Dictionnaire des monogrammes , chiffres , leiires
cabinet de M. Crozat. Par le même. 1750, ln-8°. initiales, logogryphcs, rébus, etc., sous lesquels les
94. Riiraiii di aicuni celebri pittori del scculo xvii, plus célèbres peintres ,
graveurs et dessinateurs ont
disegnati ed iniagliaii in rame d;il cavalière Ollavio déguisé leurs noms ; M. Cliri-
traduit de l'Allemand de
Lioni; con le Vile de' medesimi, traite di varj aulori, sten , et augmcnié de plusieurs supplémenis par
accresciule d'annotazioni. Si c aggiunla la Vila di M. Sellius, de Danizick, de l'académie impériale et
Carlo Maratti, scriita da Ciov. Pielro Beltori sin air de la société royale de Londres. Paris, 1751 et 1762,
anno 168!); con discorso del raedesimo sopra un in-8°.

quadro délia 'Dafne dello stesso Maratti, dipinlo per 106. Réflexions sur quelques circonstances pré-

il re cliristianissimo , etc. luRoma, 1731, in-4°, pp. sentes; contenant deux lettres sur l'exposition des
47^2, Og. tableaux au Louvre celle année 1784 , ele. , par
95. Réflexions criiiques sur la Poésie et la Pein- M. Baitlel de S. Julien. Paris, 1784, in-12.
ture, par M. l'abbé Dubos. Vltechi, 1752, in-12, Lettres du même , sur la peinture , à un amateur.
trois vol. Paris, 1750, in-12.

96. Pictura , carmen ; atictore Francisco-Maria de Lettre du même , sur les caractères en peinture.
Marsy. Luietim Paris., 1736, in-12. Paris, 1753, in-12.

97. Catalogue raisonné du cabinet de M. de la La Peinture, ode de Mylord Telli-ib [Anagr. Bail-
Koque contenant une collection considérable de let.] Ibid., 1753, in-12. Oratione soluta scripia.
tableaux, dessins, estampes, etc. ,
par JE. F. Ger- La Peinture, poème. Paris, 1753, in-8°. Eodem
saint. Paris, 1757, in-12. auctore.

Catalogue raisonné des tableaux , etc., du cabinet 107. Voyage pittoresque de Paris , ou Indication
de M. Godefroy ,
par le même. Paris, 1748, in-12. de tout ce qu'il y a de plus beau dans celle grande
Catalogue d'une collection coniplèle des estampes ville en peinture, sculpture et architecture, par M. D.
de Rembrandt, avec toutes leurs variations; conte- [Antoine-Nicolas Dezallier d'Argenville.] Paris , 1749,
nant 655 estampes, por M. Amade de Burgij. La in-12. h. Seconde édition, revue, corrigée et aug-

Haye, 1755, in-12. mentée des cabinets de tableaux des particuliers.

Catalogue and Description of Rembrandt's Et- Paris de Bure l'aîné 1752 , in-12 d'environ 500
, , ,

cliings. London, 1752, in-12. pages.

98. Le' Arti di Bologna, disegnate da Aimibale Ca- Voyage pittoresque des environs de Paris, par le

racci. In Roma, 1740, in-fol. lig. même. Ibid., 1735, in-12.

99. Las Vidas de los pinlores , y
esiaïuarios emi- 108. Traité de perspective pratique 5 l'usage des
iientes espanolos ,
que con sus heroycas Obras ban artistes, par M. Jeaural, ingénieur-géographe du roi
illusirado la Nacioji ,
por A. P. Yelasco. Londres , [r. C] 1750, in-4°.
1742, in-12. 11., anglice : Accouiit of llie spanish 109. Catalogue raisonné de toutes les pièces qui
painters, by A. P. Velasco. London, 1739, in-12. composent l'œuvre de Rembrandt, par SI. Gersaint.

100. Abrégé de la Vie des plus fameu.\ peintres Mis au jour avec des augmentations, et la Vie de
avec leurs portraits gravés en taille-douce , les indi- Rembrandt, par SI. Belle. Paris, 1731, in-12.
cations de leurs principaux ouvrages ,
quelques ré- HO. Essai sur la pointure, la sculpture et l'archi-
flexions sur leurs caractères et la manière de con- tecture, par SI. [Louis- Petit] de Bachaumont. Paris,
naître les dessins des plus grands maiires. Paris, de 1751, in 12. Item. Seconde édition , revue et aug-
Bure l'aillé, 1745-1752, iu-4° fig. 3 vol., dont le der- mentée. Ibid., 1752, in-12, pages 230.
nier tient 522 pages. m. Vies des cinq premiers peintres du roi [T.C]
101. Réflexions sur la peinture, et les causes de ,
depuis M. le Brun jusqu'à présent. Paris, 1751-1752,
son état présent en France, par SI. de la Font de in-12, 2 vol., par SI. le comlede Caylus, SI. Desportes,
S. Yenne. Paris, 1740, in-12. SI. Watelet, etc.

102. Dictionnaire abrégé de peinture et d'archi- 112. Observations sur l'Histoire naturelle, sur la

tecture [rédigé par le même.] Paris, 1746, 2 vol. physique, et sur la peinture, par SI. [Jacques] Gau-
in-12. tier, de l'académie de Dijon , 1752 et suiv., 4 vol.
103. Lettre de l'auteur des Réflexions sur la pein- in-4°, item 6 vol. in-12.
ture. Ibid. 1747, in-12. Observations sur la peinture et sur les tableaux
104. Lettre de M. l'abbé le Blanc, sur les tableaux anciens et modernes, par te même. 1753 , in-12.
exposés au Louvre en 1747. Paris, 1747, in-4°. 113. Réflexions critiques sur les différentes écolcg
Observations sur les ouvrages de MM. de l'acadé- de peinture. Paris, 1752, in-12.
mie de peinture et de sculpture ( de Paris ) exposés 1 14. Vita di Jacobo Sansovino . Fiorentino . scuN
177
LIUEU II. C AP L\X. 178

da T. lemimta. lu Nouveaux Sujets de peinturo el de sculplure pur

lorc l'd «rcliilflio cliiarissimo , ,

le même. Paris, 1755, inl2.

Viiu'ïi;i, tlui.iii-*'.
auclore Lndovito Doitsin, lâG. Dialogue sur les arts , entre un artiste améri •

1 15. Sciilfilurn , carinen ;

caiu et un amateur français. Paris, 175.,, in-12.

Soi: Jmh. Lutititv Pnris., Tliiboust, 175i, iii-l"2 (/iV<i-

luièiue Imin 127. L'Art u'iuipriiner les tableaux, par J. C.

lum GalUx detiiliino. It.lix Gravure, ,

de B/())(. Paris, 1756, iu-8\ (ig.

avec la liailuclion eu prose , dédiée à raeiidéiiiie
Paris, le Moicici-, 1753 128. Le moyen de devenir peintre en trois heures-
peinturo ei de sculplure.
Paris, 1750, in-12.
in-12, p:ig. IbG.
120. Dictionnaire iconologique, ou Introduction t
lit). Leiiiesurrcxposiiioiides tableaux au Louvre.
la comiaissance des peintures, sculptures, nié/^dUcg^
Paris, 1733, iiil2, pur U. lluquier, (ils.

estampes, etc. Paris, 1730, iu-12. II., Goiha, 1758,

117. L"Ecolc d'Uranic, ou l'An de peindre, par rf«
in-12.
Fresnoy, truluciiou de De Piles, revue el corrigée par
150. Uccueil de quelques pièces concernant les
l'édilour [ Anne Vabricl )leiiinier de Kerlon. ] Et la
arts, la peinture el la sculpture. Paris, 1757, in-12.
P.'iniurc de Tablié de Marsy , traduite par l'éditeur ;

151. Tableaux tirés de l'Iliade, de l'Odyssée d'Ho-

ci's deux poèmes prcfédés d'une dissertation sur la
mère, et de l'Enéide de Virgile. Avec des observa-
peinture et la poésie. 1753, in-12.
tions générales sur le costume ,
par M. te comte de
118. Vie des peintres flamands, allemands et
Caijtus. Paris, 1737, in 8°.
hollandais, par M. Desaimpsdel'.Xcademie deUouen,
152. Dictionnaire portatif de peinture, sculpture
et professeur de l'ac.idémlc de dessin de la même ,

el gravure, avec un traité pratique des différentes

ville. Bouen, 1753, 2 vol. in-8°.
manières de peindre ,
par Dom Antoine-Joseph Per-
Sentiments sur quelques ouvrages de peinture, netig , religieux bénédictin de la congrégation de
sculpture, etc. Lodcm aitclore. Paris, 17o5 , in -8°.
S. Maur. Paris, 1757, in 8°.
H9. Dictionnaire portatif des beaux -arts; ou 133. Pocraetlo al Signor Giov. Batista Tiepolo ,

Abrégé de ce qui concerne l'iircliiiecture, la sculptiîi'e,

pittore illustre, sopra la pitiura. 1758.
la peinture , la gravure , la poésie , et la musique ; 134. L'Art de peindre, poème, avec des réflexions
avec la définition de ces arts, l'explication des termes sur les diflërenles parties de la peinture, par SI. Wa-
et des choses qui leur apparlieiinenl : ensemble les
telei associé libre de l'Académie de peinture el de
,

noms, la date de la naissance et de la mort, les

sculplure. Paris, Guérin, el de la Tour, 1760, grand
circonstances les plus remaniuables de la vie , et le
in-4°, pag. 160.
genre particulier de lalonl des personnes qui se sont 155. Algarolti on painling. London, 1764, in-12.
distinguées dans ces dilférenls aris parmi les anciens 136. La théologie des peintres, sculpteurs, gra-
et les modernes, en France et dans les pays étrangers, veurs et dessinateurs..., par SI. l'abbé Slérij D. L. C.
par M. L'", avocat. Paris, veuve Estienne et fds , et Paris, 1763 in-12. De hoc dixi
, libella in prœfa-
Jean Thomas Hérissant, 17.S2, in-8°. II., par Mr. La tione.
Combe. Nouvelle é(\il\oii[nbauciore emeiidataet auctu.] 157. Recherches sur les beautés de la peinture, et
Ibid., J. Th. Hérissant, et frères Estienne, 1735, in-
sur le mérile des plus célèbres peintres anciens et
12, pag. 7C0. modernes, par SI. Daniel Webb. Ouvrage traduit de
120. Memorie degli intagliatori modem! in piètre l'anglais par M. B*'*. Paris, 1765, in-8°.
dure, cammei , e gioie , dal secolo xv sino al secolo 138. Histoire de l'art chez les anciens ,
par SI. J.
xvMi. Dai A, P. Guiglianelli. In Livorno , 1753 ,
Wincketmann. Ouvrage traduit de l'Allemand. Paris,
in- 4°. 1766, 2 vol. in-8°.
121. Lettre d'un amateur au marquis de*" sur 139. Essay on prinis, containing remarks on pictu-
l'exposition des tableaux. Paris, 1754, in-12. resque beauty. London, d768, in-12.
122. The Art of drawing and painling in water 140. Voyage pittoresque de la Flandre et da Bra-
colours. London, 1735, in-12. bant. Paris. 1769, in-8°, fig., pag. 328.
123. L'Art de la peinture en fromage, ou en rame-
CAPUT LXX.
quin, par SI. Rouquet, de l'académie de sculpture et
de peinture [de Paris.] Paris, 1733, in-12. Contra blasphémas hmreticorum picluras.

124. Traité de la méthode antique de graver en Restât nuDC hujus libri conclusio, qu» bipartita
pierres fines, comparée avec la méthode moderne et erit. Prima ad eosquîEcclesiani exiverunl. Poslerior
expliquée en trente-sept très-belles ptanclies, gravées ad piciores. Quod ad prières aitinet, nihil perinde
par Laurent Natter, graveur en pierres fines. A Lon- gratum est lis, qui sese e sanct.ne caiholica; Ecclesiae
dres, chez l'auteur, 1755, in-fol. gremio ejeeemnt, et ad pariem Lutlieri, Calvini, ant
125. Mémoire sur la peinture à l'encaustique , el alterius sectarii Iransieruni, quam quod nanciscantur
sur la peinture à la cire ,
par M. le coude de Cmjlus. occasioneni quamdam calumniandi et invehendi in
Paris, 1735, in-12, lig. C'fii operi allaboravit Michaet- abusus caiholicorum.
Joseplms Majault , Duacenus , Facultalis parisiensis, Alque uilnani illi perinde onines abusus délesta-
doclor medicut. rcnlur, quemadmodum eos detesiatur et damnât
 DE mSTORU SS. IMAGINUH. iSO
179
Vidil iEneas Silvius epistola 130 in porta civi-
sancia Ecclesia, dolens plurimum cns in quibusdara ( )

Taborcnsis, inter Boliemos, duo scuta. In aliero

suis filiis vigerc. Sed fanalica ilia contra caiholicos
laiis

piclura eraiangelicalicem tenentis, quasi communio-

Llasplicmia indicat eos esse fralres Cliam, qui paliis
nem sub specie vini suaderel populo in aliero Zisca
sui verenda ntidaia esse fraltibus nunliavii (Gènes.
:

IX, 22 ). Inio propicr toi mendacia qu:c adjungunt, depictus eratjiomo senex, et utroque orbalus lumine,

pejorcs suntipsoCliam procui a spirilu Constantini, quein cscum secuii sunl ducem. Et quamvis picturis
;

9'
Si piopriis coulis vidissem Christi ei sanclorum deleani, bujus tamcii imaginem
qui dicebat ( disl. ) : «

sacerdolcm Dei , aut aliquem coruni ,

qui moirachali religiose colunl : et bonorem, quem Chrislo iiegaiil,

peceantem clilaniydem oi)tendunl Zisca:.

îiubhu circumamicti sunl ,
:

Vidit cliam antisies Lindanus libro II Dubilanlii)

nieam exspoliarem et cooperirem eum ne ab aliquo (

procui eiiam ab admoniiione Nicolai Lulheri imaginem, titulo divi Martini prxnola-
viderclur : »

primi « Si do Doniini
:
saccrdolibus (qui jure patres tam (1).

animarum dicuntur) aliquid contigerit vos audire Vidit et Dominas Stapbylusper Germaniam icono-
mcntibus ingérât non in- claslas, pro Christi et sanclorum iniaginibus, h;ercli-
quod confusionem piis :

Irnnilum, sed pudoratos filio:; Noe imitantes, pater- corura effigies rcposulssc, et uxorum suarum, elegaii-
ter et amatorie depictas. Vidimus ail ad Borbonium
de rcliquo vcrecundiam contegatis, ui affluenti
,
iiani

benediclione repleri modé- Feuardeniius (praefaiione ad Irena;um), Melanchtlw-

(queniadmodum et illi) ,

nis, Culvini, Beszœ, et aliorum apostatarum iconas, a

rante Domino, mercamini. »

in parle recesseril Lulberus scctatoi ibus inubkiose circtimferri, et ingenli prelio com-
Quantum autem bac
annoiUS non solum inter alia parari : Crucifixi vero, li, Mariœ, et upostolontm, île-
( Surius in Uktoria, ),

quod edidit, elinscri-

lesiaiur scriplum ejus fici, confringi, et flammis voracibus tradi. Vidimus
mulla ,

Contra pontiftcatum romanum, a Satana consli- ipsi lalroniim, qui circum Christi imaginem dcpingi
psil :

qua romanum soient, intégras et salvas effigies crucifixi vero Jcsu

tutwn : sed et prxfixa ibidem piclura ,
;

auribus asininis super sucm sedentem, Christi liguram pugionibus, gladiolis, et punclionibus,
ponlificcm , ,

aliisque incptiis , lradu\it , non tam in pontificis, deformatara, confossam, et effraclam. Êam cliam

quam suum et suoruni dedecus (1). qure divum archangelum Micliaelem rcferebat, lace-

rain : cacoda:nionis intégra salvaque mancnle.

(1) Sleidamis, historicus e
protestanllura grege, Lutlieri Quare istos dracones et blaspiiemia; ejaculatorcs
tcniporiliusœqualis, rem narrai etap|irob3l,lib. XVi de sinlu
reliqioiiisel l'eip., edit. œgmlinens, upiidJocm. siiban. loib. precor, ut attendant ad' ea B. Augustin! vcrba, qu.-c
jciheiium, loGl, p|i. 277, 278. « His fere diebus (inquil) pro- scripsit ( (ifcro 1 de Moribus Ecclesiœ,cap.^i, lomul)
OmI lil)er, [iOpulari lingnasrripuis.cni lituluscst idvcrsus :

^)onlificalumromiiwim,aSalwmconsl!t'Mum Libre pictii- de picturis agens : IVu/ictos illudadmoneo, utaliiiuan-

jam prœlixit, quaîstatiiii indicat argiimenlisuuiiiiain. Sedet
in sul)linii cathedra ponlifex, junclis et prolensis manibus, rales. Vous eussiez dit qu'il lisait dans les décrets éter-
ornaui solcmni; sed aures habcl asininas : circa vero sunl nels. On le voyait parler si certainement de la ruine pro-
pbirinii cacod;cmones, quorum alii supcriniponunl ejus ca^ chaine de la papauté, que les siens n'en doutaient pins.
pili liiadenia Iriplox , oleto fasligialum : aUi lunibiis eum Snr sa parole, on tenait pour assuré dans le parti, qu'il y
derailtunt in médium infeniuni, liorrilnli specie siilyectum : avait deux antecUrists clairement marqués dans les Ecri-
aliilitiones et ligna comportant alii, lanquam ofliciosi, : tures le paie et le Inrc. Le turc allait tomber et les ef-
: ,

pedes ci sublevant, ut recta niolliterque dcsccndat forts qu'il faisait alors dans la Hongrie étaient le dernier
Alleram quoque tune enii^it. ridiculam quideni, sed l'uturi actc de la tragédie. Pour la papauté, c'en était fait el it ;

prsenunliam picturam. Sui ponlilex insidet ornalus, aniplae peine lui donnait-il deux ans à vivre; mais surtout qu'on
et njanimosa;, quam calcaribus fodit dextra; digilis duo- : se gardât bien d'employer les armes dans ce grand ou-
bus, poilici proximis, de more protensis, bene precalur iis, vrage. C'est ainsi qu'il parla , tant qu'il fut faible et il :

qui forte occurrunt sinistra tenet oletum recens atque

: défendait dans la cause de son Evangile tout autre glaive
fumans ad ejus nidoreni porca suspicit, et rictii naribus-
: que celui de la parole. Le règne papal devait tomber tout
que pr;tdam captât ille vero, par ludibrium et acerbe : à coup par le souille de J. C, c'élait-a-dire par la prédica-
Jjestiam increpans L't me sessorem, inquit, liabeas, et
: tion de Luther. Daniel y était exprès saint Paul ne per- :

calcaria mea pc-rferas oporlct, quantumvis id invita facias : mettait pas d'en douter et Luther, leur interprète, l'assu-:

de concilio mihi satis jam diu molestiam exhibes, ((uo me rait ainsi. On en revient encore a ces prophéties ; le mau-

tradncas, el libère criminari possis : en illud quod lanlo- ,

pere petis. concilium. Per porcani désignât Germaniam;
Hïc iliius ludiera plerique taxabant, ut parum ipso digna,
neque satis verecunda. Sed suas ipse raliones Habebat,
^uamobrem ila faceret el longius prospicere credebatur:
21 exstantalioqiiin in illins libris passim vaticinia mulla de
vais succès de celles de Luther n'empêche pas les minisires
d'en hasarder de semblables. On connaît le génie des peu-
ples; et il les faut toujours fasciner par les mômes voies.
Ces prophéties de Luther se voient encore dans ses écrits,
: en témoignage éternel contre ceux qui les ont crues si
légèrement. SIeidan son historien , les rapporte d'un air
,

rébus gravissimis, quorum nonnulla jam comprobavit even- sérieux il emploie toute l'élégance de son sljle, el tome
:

tus, reliqua sunt adbuc in manu Dei posila. » De stercoreo la pureté de son langage poU à nous représenter une
illo proplieta, ejusqne encomiasle Sleidano, juvat audire peinture dont Luther avait rempli toute l'Allemagne, la
clariss. autislitemBossuetum, Hisl. des Variât., liv. I, |ilus sale, la plus basse cl la plus honteuse qui fut jamais.
D. 5l:«Lulher le prenait d'un ton de prophète contre ceux Cependant, si nous en croyons SIeidan, « c'était une image
qui s'opposaient à sa doctrine. Après les avoir avertis de prophétique au reste, on voyait déjà l'accomplissement
:

s'y soumettre, à la fin il les menaçait de prier contre eux.
« Mes prières, disait-il \episl. ad Georq. duc. sai., t. u.
fol. 419], no seront pas un (oudre rie Salmonéc, ni un vain
murmure dans On n'arrête pas ainsi la voix de Lu-
l'air.
ther et je souhaite
: que V. A ne l'éprouve pash.son dam.»
C'est ainsi qu'il écrivait a un prince de la maison de Saxe.
« Ma prière, poursuivait-il, est un rempart invincible, plus
puissant que le diable même. Sans elle il y a longtemps
qu'on ne parlerait plus de Luther. Et on ne s'étonnera pas
d'unsi grand miracle! » Lorsqu'il menaçait quelqu'un des
de beaucoup de prophéties de Luther, el les autres étaient
encore entre les mains de Dieu. »
(I) Etiam bodic luthorani scriptores magistrum suum
nominare soient H. l.utlwrmn, ut beatum significent, sive
cœlitibus additum ; quanquam, ut ludens Kichardus Simo-
nius notavit, praîhxum illud B. aptius bcstiam interpreta-
renlur. Altérais generis imaginem, qua propriis escriptis,
, atque adeo genuinis coloribus, depingitur Lutherus, uedit
illustrissimus Bossuetus libro primo Historiœ yariaiiomim,
prïsertim a. n. 18. adSi. non absimilem vulgavit claris- :

jugements de Dieu, il ne voulait pas qu'on crût qu'il le fît simus Pelrus Collet, Sorbonae doaor, inilio gallici Com<
comme un homme qui en avait seulement des \ues géné- mentarii de indulgeniiiii.
18( SUPPLF.MENTUM AI) LimU II CAP. LLT. ,,2
i/o t'.ccUsia calholicœ maledicere itesinalis, viliipernuilo SLPPLEMENTUM
iiiuies liominum, et quos ifisu coiulcmiiat, et quos quoli-

die laiiqiiiiin iiialos filioa corrigiTe sliiilcl. Obleslor pi'iu- AD CAPLT ULTI.MU.M LIIIIU 11.

lei'oa ne pr.i'sciiti iioslro llbro abiiliinlur. Si cniin

velinl, facile aiiiiiiailver-

EX FREUEItlCO I10KU0MJ:0, DE PICTURA SACRA
ciim siiicoro iiciilo pt'rlo};cie
LlUKI PUIMI CAPITE XI.
loiit, ol rai'os ot paiicus vssc, qiiibiisiiaiii laiiuiiii locis,

i'iiv:i iinagiilCÂ aliusus : eusquc etiaiii a calliuliex Pietalempiclori iii prhnis esse necessarium.
Kecicsix niiiiisli'is rcprelicndi et eiDciidari , dicciito Colores sunl verborum Instar, qui pcrcepli ocii-
I

concilio ti'ideiiltno (Sessione 2o). In luis sanctas et lonnii sensu non niimis dcscenduui in animuni ,
,

Milutares obsen'alioncs si qui abusus irrepserint , cos qiiani ips;e pirceptx auribus voccs
ipsa(iue rcruiii :

prorsus uùoleri sancta sijiwdus velieiiiiiiter ciipil, ila lU piiigcndarinn prima delornialio locuni obtincl ferii
iiullœ (iiisi doijmalis imiiijiiics , cl rudibus periciilosi senlenliaruin et argunicntorum. Inde lit, ut bunc
erroris occasionem pra'bentes slaluaiitur. Diceiulu : pictur;»! scrHoiicni et al!oi|iiium vulgiis ctiani , cl
Si qui sint, iiidicat paiicilaleiii ; addendo : eos prorsus niulliiudo inpcrila iutelligat : nihilo leviore lanicii
uboteii saiicld si/iioi/iis tvliauenUr cupit , signilicat ob id ipsumauciorilaie apud prudentes, ut rccte
aliusus iiiiagimim a cailiolicx Ecclcsioe minislris rc- dixerit Gregcrius Nysseniis [Oral, in martyrem Thés-
prelicndi cl cmeiidari. doriim] pictiiiam loqui lacentcm , et ejus bcnelicio
CAPUT LXXI. sacras œdes Jraia florida lieri. Ac sicuti ad oratoris
Admonitio ad pingeiiles. inunus pluriiii referl , ca ,
qiia: dicuntiir, enuntiàri
cum alTcctu «t vigore, qui inovcre aniinos possint ila
Kx co prxicrea, (fiiod sœpe in hoc lil>ro diximus :

quodque
magnum pic;urœ opiis erii, si colores, et lineamenta
piclnras esse scripluras cl libres : piiignre

non aliiid vidcatur esse, iiuam scriberc, et iincamenia

eriint ejusnndi , m insérant aniino |)ios sensus
nietumquecidolorcm, (pioiiescunique res postulabil.
ducere; nullus pictorum lemcrario ansii altentct dies
sacros pingendo profanare : quasi ei in die feslo
Atque,ut ad;;imi!itiidinem camdem ciincta dirigaiilur,
dici polestpliam sludiuiii illud, solertiamque picio-
ut scribere, sic et piiigcic liceat (I). Audio enini
quosdam eo lemerilalis venisse. Sed quia pcccatiini,
nim qua cipiunt imagines suas in bono collocari
luminc, qio l'acilius praestanlia ariis inlelligalur
duMi ncgiigitur, sno pondère ad aliud trahit, scio illos ,

similc quidlam esse ei oratoruin arlilicio, quo lum

cosdeni paulo post catholicic fidei naufragium pei'-

pcssos esse (2) , ac ad eos pcrtransiisse qui , ut

voce , tum gestu , lum actione , motuque corporis
,

0|ilatus loquilur (Libro lY, sub fiiiem), sliulio crimi-

omni , diciitincm suam ornare, et admovere sensibus
naiidi, ad conviciuni catliolicorum ciincta coiiiponuni. audieiiliun: conaniur. Quin etiani sicuti vanus est ,

Coiisueludo (quai , nt habet Innocemius tertius (De oraioris ctnaïus ad permovendos alioriim aniinos,
coiisiieludiiie, cap. Dileclus.), est opiima Icguni inler-
nisisuiim p^e animum moverit prius : ita pictoribus

prcs) hanc liceniiam pictoribus non admitlit: ut islis

cunclis e\enirc arbilror, ul , nisi ipsi prius pium
novaloribus nierito objici possit, quod est apud Es- aliquem mimi siii motuni excitare conali fucrint
drani Il Esd. XIII, 17, 18) ; Qiiœ est liœc tes mala nequeant posiea operibus dare suis id quod sibi
(

quant vos facilis , et profanulis diem sabbati ? Numquid deest, pieateni nempe, et laudabiles animi sensus {!).

non hœc fecerunt patres nosiri ? Et adduxit super nos Atque veleribus iilis ,
quorum lanla laus in affoctu

ouiiies malum hoc , et super civilatem hanc. Et vos fuit , plaie evenisse arbilror idipsnm quod profanis

additis iracundiam violando sabbatuin (3).

poetis accidisse pro ccrto habenuis, ut niiiiirum op-
tima quntqiie carmiiia eorum, non solum ab arlificio,
(I) Picturam diebus festivis excrceiidara non esse, salis
déclarât mcldense conciliiim, a Irium |irovinciaruni, seno-
sed ctiani a motibus animi manaverini; qui nempe
nt'isis, remensis, ac biluricensis, episcopis habilum anno molus cicuere sensus ces-, quos nunquani diutnrna
813. die junii dt'cima seplima. Sic cnim liabet caiione
l,\X\ Il « Dies qiioquc octo sacrosanctse pascUalis soiom-
:
nieditaiic studiumve atlulisset, Ilinc scilicet nobilis
nilalis oninilms clirislianis l'eriatos esse deceriiimus ab onini querela juius exposUilantis, in pr.Tcipili ;clale non
opore rurali, fabrili, carpentario, gypsaceo, ca;inenlario
piclorio, veiiatorio, forcnsi, niercatorio, audieniiali, et sa- filière s,bi versus eos, quos fundere solilus essel,
craiiieiilis [id esl , solcninilius juramenlis] exigendis. » cura saiiguine meliori turgerent ven.TC. Poeiisque illis
(i) Sentit, 0(iinor, de Huberlo Gollzio, picloro vénlo-
iionsi, Brugis anno 1583. 24. niartii. delimcto, qui venera- mos fu«rat, excitandi alTecius causa, peragrare nc-
biK'in P. Cornelium Adriani, Franciscani ordinis conciona- mora, dvallcs, et montes, et liltora, duiii isios auiini
Inrem, afliilis ei ineplarum oralionum lac-iniis et abonii-
iiaiida nuiliorum corruplela , intlignissinie calumnialus
,
impetns quscrunt ac venanlur. Ad antra profecto
ebl. ipsa, S|)ccusque obscuros, ob eam rem ibanl; siciit
(3|Monendi quoque piclores imagiuura sacrarura.ne
illolis, quod aiunl, manibus, liuic rei sese ingérant de tragco Euripide proditum est [Geltius Lib. XV,
sed :

duin sanclos pingunt, meniinerint eos a se piiigi, qui judi- cap. qui cèlera domicilia nimium sibi la;la exi-
2(fl,
ces olim ipsoruni suul fuluri. Monendi pariler, qui picto-
rum operain adliibenl, ne casta lascivis, aut sanola com- stimarK, abdidit se in spcliincam, ut niœsiiiiani ibi

millant inipiis. Orle artis illorum caput est, alTocCns ac timoresque varies, el sollicitudinum formas, et casus
mores apte repra'sentare ; quamobrem illa a Callislralo
•!«!.CTièî tijT., dicitiir, id esl, mores cIBngens. Ac diulurno
expenniento comprobalum est, ut opliniciB sancioruni Vit» pingebat imagi-
(1) Savo-ferralus dictus non nisi sacras
a pus scrqjtoribus, sic optimas eorum efligies a piis
quoque nes ac prius quam ad cas piugcndas .iggrederelur, diviiva
:
picloribus exspeclaudas esse. Sed rem accipe
pleuius alla se synaxi rclieifbat, animuniquc ad pielatcm coniponebat
uiauu deductam.
suuui ( int. franc. Gorius hic).
!85 fifi mSTOIUA is. imagilNUM. iH
atroces coUigeret. Àl dëlebferHmi scul|)lorum parcis- cooperli vitiis , et inquinaii sordibus , nullo niodo

simo viclu, iiicdiaqiie diulurna prœparabanl animiim posse viderenlur imaginibus iliis adjungere pieiaiem,
suiim, quo niagis alTeciihiis istis iniplciciitur. Ncqiic et religionem ,
qnam ipsi non liaberenl. 'f ulii vero
iluljiicin ego aflinnare 1res illos ariillces, qui celcbra- civiias noslra [Medlolanensis] artiliccui ununi , tum
luiH illiini laiilopcrcLaocoonia fccere, ejusque dolorcs arlissu.TiCïCcllenlia, luni pieiale etiam, niodcsliaqne

expresserc, nullo alio quain liipiiioriiiii cibatii, siculi animi clanim , cl magnopere laudaiiim. Annilial is

Iragœdianira amlores, esse stislenlaios qiiam duram fuit Fontana, noius lionio nobis, taeilurmis, el soli-

alimoniam inlor inagnoriiin openim iiislrumciila larius quidem , et mansueii moris, valdcque arti
adliibitam fuisse Plinius [Lib. XXXlll , cap. 10 ] re- dcdiius , et inlenius : liberalilaie, el munificentia

ferl. Nimirum iiilelligebanl , abflinentiaii, cl jejunia quadain sudc ariis non erga principes bominesve alios
finilima esse lacryniis et doioribus , siculi largœ pra;ditus , sicui inlerduni aliriui , scd erga Deum
epul;e socirc risus essenl. In oclava eiiaii œcumcuica ipsum uti is solitus fuit; oflercndi» scilicci ci, velul

synodo [Aciione X, cun. 7J locus est urus, quo loco arlifici suoiino , bonorumque omnium auclori , iri-

sialuitur, alque decernilur, ne damnaii Ecclesiae auc- buia ,

quibus Ipsum adorarct. Nain j ubi siainam
toiilate liomines ,
proliibilique coniuiurione sacro- aliquam absolverat ,
jiisiam operis sui mercédem
rum , ad pingciulas imagines sacras uijiibeanlur. exigebai, ul silii simul, cl arti, el l.ibori bonus csseï:
Idque decreiuni cuin faccrenl paires , ikiplici causa inde pcr aliquoi dics honeste dclectalus folicilale
et ratione fuisse adducios, credibilc cîi : vel quia sua, pra;mioque laboris, cl ingenii , bonam aliquam
conlaminati honiines non dcbcrent coiilrectare res ejus prciii parlem , laciius occuUusquc ,
portabat ad
divinas, indigniqua minislerio lali esseil : vel quia arani eamdeni, unde totuni accopissel.>

LIBER TEllTIUS,
«>3MO»«S'»>

PH^FATIO. oslendere popido, et rilum illum dirailtere. Quod, ul

filius obedienii;n, humililcr implevil (1). >
Mulla secundo libro generatim de sacriS'maginibus
Vcruni aileiidas Marliuum in bis verbis nihil dam-
sunl dicta. Nunc ad specialia inagis desiendamus .:

narc, prxicr noviiateni privaiini intrndnctani , cum

Mqiie pcr duodccim anni menscs lrans;urrendo ;
,
pericido supersiilioiiis et scandali. Quœ tria ni:ila
circa fesia nique sanclorum natales, prou Domiuus
nunc cessant; siquidem Clemens sepiimus anno 1330,
dabit ,
qu.Tcdam annoiando.
peteniibus minoribus, insiiluil in loto eorlim ordino,
el sororura sancise Clarœ , festuin duplex niajus el
JANUARIUS. solenine, de sacratissimo nomine Jesu. Itleniquc fcs-
lum pcrniullas ecclcsias (2) célèbre csl, eiiani apud
CAPUT PRIMUM. plobcin ;
quai facile intelligil fostuni nominis Jesu non
esse aliud , qiiani foslum Jesu ; eo loculionis génère,
Nomen Jestt rccte in radiis solaribus phgi.
quod in sacra Scriplura est usitalissimum, quo nonien

Exordiuni igilur suniendum est a suavissimo no-

(I) De liac re iterum infra, cap. 18.
mine Jesu ,
quod salvatori iiosiro kalcndis jaiuiariis
Id ab InnoceiUio XIII, 20 decembrrs 1721 flagi-
(-2) ,

imposiluni est.' Atque is ipse servi sui cabnum diri- lanie Carolo VI iiiip., iiijuiioluiu est omnibus roniano hrc-
\iario uleniibns, ailrra posl Epiplianiani domliiica cele-
gere dignetur. braiidimi. Jam oliin illud celebravunl ecclesia leodiensis
Videri ilaque possel inconvenienler nunen Jesu ultima j;!iiu.iiii caiii»racensis, die oclava
: aUrbalcnsis :

el bnigcnsis, ciini jiisidorisibus eaaouiois (et his quiJcm

pingi in radiis solaribus ; sanclus enim Aitoninus
ab anno loôG) , décima quinla (a) ; Sarisliuriensis dii^ 7.
dicit ( Parle III. Hhioriœ, iii. XXIV, cap. 5, § 2), augiisli :Ca|itiiluni duacpiiseS Peiri, allerumqueS. Aniali,
dominica prima post o.lavara Epipliania;; sic el.sogiiia-
Marlinuni [quinlwni] ponlificem buju^niodi jiicturam
cense in H;uiminia. Ex uionaslicis ordinilnis, pr.ttcr Vran-
probibuisse. Yeiba ejus bxc sunt : « Cum e.xpia de- ciscanos, carmflita;, el au;,'usliiiiaiii Uuii eremitx, lum
eanonici. In Bulla Clomenlis VII, data anno 1530, ollicium
voiionc (sanclus Bemardinus) labnlam pa-vulam,
ss. nomiiiis Jesu diciuu- a Bcniardino de Buslis couiposi-
in qua scripuim eral nonien ,Iesu lilieris auRis, cir- lum, cl a Sixlo IV approbaluin. Missa de e dem, cujiis
imroilus « lu noaiine Jesu omac geuu floctatur. » exlal
:
cuuidaluni quasi radiis solarilnis, scd aiiro cepiciis,
in Missdi romaiio, Luletia^ tvpis Jacobi Kervcr excuso au.
populo in pra-dicaiione oslcndcret, ni ventrarelur l.'iGrj. Allora, Ôinnis terra adorcl le, » quie
ini'ii iens : «

apud CulonicusiS, cl Treviios lu usu est, aul saltciii siii-e-

illud , ad inipriniendum nonien illud niellifl nm, et
riore sa;cu!o li\il, diiilur aj probata ab Innocenlm III. Lcije
non miniw significaïuin cjiis, in cordibus audiEiiliuin : Cciveuerii kalendaii'im niarianum, tonio l. p. 20 el spqq.,
veriius ne ex ea iioviiale aliqoid
ex quo hausi pleraque , ad hoc cauul alliaeuiia.
Marlinus poniifex ,

supersliliosum , aul scandniosum , in Ecclesia susci-

(a) Quauqu.ini in breviario brugensi, Luietise r.-.i;sio-
laretur, de maluro consilio sapientinni , viro Dei ininore forma edilo ollicium proprium SS
nmisn. lo-'O, ,

ad se vocato, manJavit lalcm labubm deinceps non noiiiiiiif. JiSU iis^ij^netur ni.-.is^ auguslo.
 185 SUPPLEMENTDM Al) Liiiui III (:\p. I. ise

pro noinlnalo ponitiir (1). Sicnl «liam Moses iiilor- luieni Mosirain el redempiioncm csl opcralns : qui
prt'lalur in lilii'u Utiiituiuitoinii (Ueut. \KVIII , aS , liberavit nos ali uiiomn perdiiionc , el giaiiani pro-
59. Apvc. XI , 15. Occisa smit ... iioiiu'iia liomimim mcriiit perveniendi ad vitani iclcrnam. Di; il(o ergo
tepteiit mitlia.), tluin ail : iViji f risfoi/imV <:/ (eenii bcncflciu, (|uod longo maximum est inler omnia, qux
omnia verba Ifgh ftii/iis , ifua; uiipla suni in hoc vol".' Deus nobis pra;sliiii , ngimns k>'=>>>:is Pco ,
quando
tttiiie : eî limueris nomen ejus gtoriosiim ei lenibik, honnranuis Nomen Jesu quin illud nomen claru ub
;

hoc est, Dominum Deum luum ; augebii Doininus playni ocidos ponil llbid beneliciimi: cum Jésus non sit aliud

luas, Dt ptagas scminis lui. Iiilolllgil ilai|iic popiilus quant S.ilvaiur , ui angélus uil ( .1/(il(/i. I, 21 ). Lnde
qui il) qiioiidiaiia oraiione polil saiiciilicaiiunem no- eliam l'salmisia islud nomen frequenlissime in ore
minis Dei : pcr nomen Jesu, dum scribilur, pinijiiur, liabuil ( Psalm. LXXXIV. 5 ) dicendo , ul vertil llie-

el dicilur, non aliud sigiiificari ,

quani ipsiim Jestim. rnnynuis (in appendice lomi oclavi) : Couverte nut,
Quod vero supersliiionis periculum plcbeii iiicurrcre Deus, Jésus noster , el similia. Annotalur eliam in
possint ex luijus noiaiiiis picliiia , non video. Sciunt Coinmenlario psalmi XCVll , apud eumdem Hierony-
enim ex sacris concionibus, el aliundo , in liiicris inum (1) ,
pro co qnod babcmus : ISoium [ecit Donii-

vocis Jésus, non conlineii aliciuod mysleriiun (2), nus sululaïc suum, in iiein'aico Icgi : Nutum fecit Do'
sancliiaieni , aul virlulem : eas non esso majoris vir« miuus Jesuin suum : Cl, ubicumque Salvalur dicilur ,

lulis ,
qiiam luum, aul nicuin nomen. Sciiinl , duni in bebraico Jésus poui.
agimrdc noniine Jesu colendo et ainandc), agi de rc- Non esl igitur improbanda pra;dicia picturœ ratio :

deniptore nosiro Jesu Ciiristo ,

qui iiobis per-nomen sed, si qui e rudiori plebecuia, qux litierarum ignnra
suum innoiescit, sicul unumqucnupic per suuni no- esl , ha;c non salis asscquanlur cum piclurae libri ,

men novimus qui eiiam aiiquando pi'r nomen suum

:
"sint idiotarum ,
paroebi erii eos instruere , aut , si

niiiabllia operatur. Cuni euiin Anliochia leiT;c nioii- ita videbitur , non adinillere picturani noniiiiiS Jesu
Lus concutcrelur { Kiceplwrus , lib. XVII Uislorice, inler radios solares , sed ipsius Jesu-, qui in sole po-
cap. 1), uinisquisque civiura Glirisli nomen pro) lori- suit tabcinaculum suum ( Psalm. XVUI , 6 ).

bus insoribens, eo modo lerrse motum dispulil , cinn

Deus religioso cuidam honiini. bsec verba oraculo
SUPPLEMENTUM
inscribere prœcepisset : Cliristus nobiscum : state.
AD LIBRI m CAPUT I.

Sed cur inler toi Domina Salvaioris nostri isiud prœ

reliquis ita in bonore est , non solum in piclura et DE CinCCMCISIQNE DOMINI.
fesli inslilulione , sed et dum nominalur ? Dum cnim Die januarii qnac annum incboal ( et in Bclgio
I ,

nominalur Jésus , externum revcrenlia; signum exlii- mysterium

quidem ab annn i.S76) pnccipue colitur
bcmus, flectendo genua, aut ctiput apcricndo (5) : dum circumeisionis Christi : idque minimum a sexto saî-
vero Deus nominalur, nihil taie fli. Hujus ratio est XVII secunJse
culo usu recepium esse probat canon
quod Jcsits sit proprium nomen Clirisii (4) qui sa- quando
,
.-yiiodi iuronensis,,anno 5G7 celebrala; ,

(1) Hoc modo accipiendum qnod legilur Psal. CXII, 1, dicm banc ILcciesia nondum ut Isctam et festivani
2. « Lauilate nomen Domliii SU nomen Domiul : bcnpili- in mœiore
habebat : sed , indictis jejuniis et lil'aniis ,
cîimi. V Et istud Lucaa F, 49. « Fecil inugna qui po-
iiiilil

tens est, et sanclum uomen ejus, » intelligo : Qui i^oiea- iransigcbat , ut bac ratione bmgins recedoret a more
lissinnis est el sanclissimus. choreis et
gentiliura ,
qui principium anni couviviis , ,

(2) Vel improbavit Molanus, vel. Ht mihi verlsimUius,

non legil quod sorii lum esl a venerabili Boda, in cap. il.
nn:inus-decimus in ClirisU gcnealogia, Lucœ m. 20 Josue :

J.ucœ : « Hujus sacrosancti vomiiiis Jesu, non laiiluiii cly-

sive Jésus, filins Josedoe, I. Esdrœ Ul. 2 et Jésus, films :

inologia, seil et ipse, quem lilleris oomprebondit, nuuirrus,

Siracb, Eccli. 1. XXIX. tTCSsit et sub nova loge Jésus, co-
porpeluae nostrœ salutis nijstcria redolcl. Sex quippe
guomenlo Justus, rolnss iv. 11. Nemun di-iUi-eps id nomen
lilleris apud Grœcos scribitur ihïoyï, videlicot i el h et î
iuiposilum esse putalur.queniadinodnui uecciuisquamroma-
el el Y et s. quaruru uumeri suai deceui, et oclo, el du-
ceiua, et seiluaginla, et qiiaclringenla , et ducenla qui norum ponlilicum poslPelrnm, PeU*us:ipiieUatus est; quod
fiiuil siniul88S. Qui profectonumerus figure rcsurrcdiouis
;
utrunique reverentise causa scrvalum vuletur.
adgaudet, etc. » Yiuetur id ex Mnnet |iorro Colvenerius nomen lesu «. non esse pm-
flctis Sibjllarum oratubs,
lih. 1, depromplum. ,
^ geudum parlim grKcis. larlirn lalinis lilions: sed nnimlius
gra^cis. Alioqui (pcrgit) pnlatur in nvilio esse litlera
son
(ô) « Urbauus IV quibuscumque nomen (,/«(/) iii Une cniii
SaUilalionis angelicœ (a) addonlibus, àspiratio h, cum sit , ex quo indocii coiiçionalores, ;
pro qualil<el vie? oo signi-
iriginla dies iudulgentiarum concessit,
,
in nomine Jésus non sit hxc lilleia, speculantnr
quos Joannes .\'\I[, mc igitur m-
lieari, quod conceptus sil de Spiriiu sando. |

successor ejus, coufirnians, abos 30 dies supcracldidii; ut

gendum m:. » Sed p;a;\aluit apud Lalinos usus conlranus.
palet in Bulla authenlica quœ halielur in ecclesia ave- ,

nioneusl, ubi praefatus Joannes XXII niullis annis slclit. » solelque média' litlevie crux impoiii. .

In feneslra quada.n OrphaïuilrO) liii

Lovanieusis , q'.iod
Michael Fraucisci, de iusuJis, Qnodiib. de nosario. cap. 3.
Mirum, qiio refert Jacobus Greiscrus nertim varimum, olim jesui:;iruni fuit douiiciliuni, pii-li suiit, inler e\:re-
mas lilieras I el S, lUi. Ignatms f t Xavenus. versis ni se
I

lib.m.cai). 10, ilecretum àb Anglis calviiiislis in synodo jun

I.ondonensi auuo 1603, cap. IS. « Soiiten Jesu veiierandum nuituo l'acicbus, dexlram sic ambo proleudeiiles ac
génies, ul liil.Taui II mediain exiifiuianl, el uuic
m!i\am
esse : et nuuquam sine débita reverentia audienJum,
quando prouunliitur. » cruceni sustenliMil. ,

Servatopis uoslri cognomen cltmlus_^ca xpirroî. liisce

(i) Adi S. Bcrnardum, sermone i'à in Canlka, et cate-
chisnium ad paroclios artic. 2 siimboli aposlolici. iXouien
quidem Jesu sub anliqua loge gosseranl .lusiie, seu Josus,
fijius Nave, num. 15. 6 Jésus EUezeris lilius, a Davide : ,
monogramnialis anllqui pinxere

rc
nel,
legeiuhm V.
I :i!i 1.1 <i>iiiiis
C. Dominici Georgii
liuri'uma:! isclioUasles, .Aailonius
P "liissorlalioneui
;

Fran-
mo-
qna

(a) Observa clausulam hodieniam : « Sanet;i Maria, ma- Cisi'M'i '

ter Dei, etc. 5 primuin adjcclani fuisse a

S. Vin'inlio Tor- 1 1 ; ifari'îs ilU'TTii-mnynii non est, elsi ple-
rerio, nec ubivis receplani, uisi adulto jam s.eculo
10. l'UUi.i'' .
'
 187 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 188
niuliiplici siiperstilione (1) fœdiibant. Porro piclores nienlo probatum , Domini noslri prsepulium , ad se
iioslri circunicisioncm Clirisii représentant , vclul a transmissnm esse ab Henrico Noese, Godefridi Bul-
suninio sacerdote peraclani in lemplo lerosolymitano. lonii Uierosolynioruni régis capellano ,
qui debinc
De loco favel iis S. Uilarius , cujus lioec verba in eorumdem lliernsolyniiianorum faclus episcopus, etc. »
psalmum CXVHI, § 5 : i Haec ... in circnmcisione Hoc poslremo dictum palam faisum est de re prx- :

Domini raiic servata est : et. . . cum ipse circumci- cipua qux conquisitio fada sil aul iieri potueril, non ,

sione non egeret , oblatiis in lemplo est , ut in cor- habeo unde divinem.
pore ejus hnman^ cariiis recideretur iiifirniilas. » Scd
E|)ipliaiiio Hœresi XX edil. pelavianœ
CAPUT II.
,
, § 1 , t. /,

;). il , Christus dicitur « Betlileerai in lucem cdilus, De pictura S. Genovefœ.

aiqiie in specu circumcisus ». Quod niultis apparet
Tertio die januarii natalis est S. Genovefx, virgi-
siniilius vero. Sane demi , non apud arani aiiquam ,
nis parisiensis, Galliaruni proleclricis. Qua; candelam
circumeisi snnt Abrabanii liberi ac vcrn;e ( Gènes.
liabel in' manu: et ad pedes dxraonera ligaium, eo
XVII, 23) : Sephonc qiioqiie (ilius in diversorio {Exodi
quod duo ccrei in manu cjus sine succensiftne acccnsi
IV, 25) ; et Joannes Prodronius, présente maire, cui
suni: et aliquol obsessos a dacmonio, oraiione el si-
necdum egredi donio licebai ( Lucœ I, 5!), (iO). Addc
gnaculo crucis emundavii (1); ut liabel originalis
iiec usitalum , neque conimodum fuisse , ut infantes
ejus bistoria , cujus slylum nonnihil dominus Surius
ex univcrsa Palœstina , anle quadragesimum ab ortu
immutavit (2).
diem in lemplum deferrenlur.
•
Oflicium circumeidendi parentes ipsos defungi con- PENDICDLA
siievisse oslendunt loca mox allegata ex veteri iege ,

qtiibiis jnngc Gènes. XXI i, 11 Macliab. Vi 20,

, , ,
DE S. PHARAILDE VIRGINE.
et Aci. VII, 8. Hinc probabile fit Redemptorem no- Quœ apud Brabantos rcgio nata sleinniaie , soror
sirimi, aiit a Maria parente, quod visum est auclori fuit BB. Reinaldis et Gudiia; atque cogiiata S. Ger-
;

Lamenlationis B. M. V. inter opéra Beniardi, aul po- trudis ,

quam babuit virtulis niagistram. Guidoni co-
lius a S. Jùseplio circumcisiim fuisse ;
quod eliani mili pra}ter volunlaiem siiaiii nuplui iradiia a Deo
,

sensit U. Ephrem, oia/iojie de Transfujurat'wne Domini :

obliiiuit, ut is ipsam cogeretur virgincm rellnqucrc.
« Si non erat caro , inquit ille , Josepli quem circum-
cidil ? f
(1) Solet eadem
sancta virgo ruslicana veste pingi, co-
Cliristi prïcpulium in lerris asservari multis per- lum ac ovium custos; qua de re vir Cl.
l'usuni iracians, et
Adrianus Valcsius « De toutes les vies manuscrites de
:

stKisum fuit ab undecimo sceculo. Id sibi vindiciiruut celle sainte, inquil, je n'eu ai trouvé que deux qui pussent
Romae, S. Mariae Aquisgrani passer pour.plus fidèles que les antres encore y aurail-il :
eccicsia;, laterancnsis
eu bien des choses à reuancher. Mais eiiGn ces deux ne
S. Salvaloris Carosii in piclonibus , aniciensis seu de fout pas sottement, comme les autres, sainte Geneviève
Podio in Velaunis, ac deniiiie anluerpiensis B. Ma- paysanne et gardeuse de moulons. Elles ne p.irlent poinl
,
des qualités de ses père et mère ; mais elles disent seule-
rine. Pro liac nihil velustius proferlur, quam epislola ment qu'elle naquit à Nanlerre. Or je liens qu'elle étail
capituli istius ecclesi.i', data 10 junii 1410, in qua inconteslablemenl fille du seigneur de ce lieu, ou du moins
de quelque Parisien de dislin.clion, qui .avait là une mai-
canonici aiuiit < conquisitura anle et bufficienli docu- sonde campagne. Ce que saint Germain, évéque d'Auxerre,
lui dit en la consacrant a Dieu, prouve assez qu'elle
(I) Quarto saeculo moschrislianisquilmsdam in Hispania n'était nullement villageoise. Ce grand homme lui recom-
etiOallia fuit seso lialemlis jaiiuariis in cenorum, aliârum- manda de renoncer à la braverie, et de ne plus porter b
vp'tcrarum liLibitum commulare. Quod illi cerviitiim, seu l'avenir aucuns joyaux. C'est donc une marque qu'elle était
cervolmn (uccre vocabant unde Grœcoiuin rccenliorum ; d'une naissance à eu porter, si elle eût voulu autrement :

vox K[f5oi»r/«;, et Francoriim rlinrivwi. Exslitil olini S. ce serait faire tort à saint Germain, et le fiire passer pbur
Paciaui, barcinouciisls episcopi, liber, lilulo cerviis, iu un homme qui ne songerait pas b ce qu'il dit. Car ne se-
lias, ut puliitur, ineiilias conscriptus. Memiiiit luijus libri rait-ce pas une chose tout a fait ridicule, d'ordomier à une
S. Hieronyuius, ne viiis illnx[ribiis, cap. 106. Ipse Paciaiius pauvre paysanne de ne jamais porter sur elle de bijoux
sub initinm l'arœnelici : « Hoc enim, pulo, proxime Cer- d'or, d'argent, ni de pierreries puisque quand même elle
:

vulus ille profecit, ut eo diligeulior lierei, que impressius aurait eu la volonté de le faire, elle n'en aurait pas eu lo
iioiabalur el lola illa repreliensio dedecoris expressi, ac
. moyen? Les peintres, fondés sur cette sottise, nous repré-
sx'[ic repclili, non compressissc \idealur, sed ciudiisse sentent celle sainte en bergère, avec un bavolel, et une
luxuriam. Me misci-iim ! Quoil ego facinoris admisi ? Puto , quenouille à la main, gardant un troupeau de brebis; au
uescieranl r.ervulum facere, nisi illls rcprehendeudo moii- lieu de la peindre en ôime, comme elle était. » (valesiu-
sLrassein.» S. Augusliiius seiuione 21o de Tempnre: « Si ad- nor. pag. 43. 44 ). Kon désuni bodie ruslicaux- puellse ,
liiic agiioscaiis aliquos illam sordidissimam lurpitudinem de qneis liceat pretiosa nionilia gestare : al Genovefa sa;eulo v
'

liiniiula vel ecrvula exercere : iia durissime casligale, ut
oos pa-uileat rem sacrilegam commisisse. » S. Maxinuis
bomÙ,. in Circiimcis. nomini : « Nuniquid non universa ibi
falsa suut et insana, cum se a Dec furraati liomines, aut in
pccudes, aut in foras, aul in porleula inmsformant ? » Fau-
siiiius cpiscopus, f:ermone in /,«/. jmuarii ; « Qnis enim
sipicns credere poteril invcniri aliquos sanœ mentis, qui
cc'ivulimi facientes, in fcranmi se velinl habilus eomniu-
ts.i ? Alii vesliuntnr pellibus peciidum alii assumunl eapila
bcsliarum, etc. » Coiicilium anlisiodorense, om. 1 : « Non
licet kalendis januarii veluia aul cervolo facere, vel slre-
nas diubolicas obscrvare. » S. .Vudnenus vila: s. Elifjii, lil).
II. cap. l.j: « NulUis in kalendis januarii ncfinda et ridlcu-
losa , vetulas , aut cervulos , aul jnUicos facial. » Plura
5elGvixil sub Francis, quilius subdili populi servi oninDS
et pauperes erant; libertate, prœler clericos et monachns,
solis militibus, el judicibus, sivecomitibus, aulicisque con-
cessa.
Genovcfam alteram, eamque Palatinam, ac [nescio cujus]
Brabantiae ducis liliam célébrât Molinus in salilibu^ son-
clorum iselyii ad diem 2. a[irilis, e comnientario Maiiljj.'e
Enimich, earinelit;e convenlus boppardiensis, an. 147i.
: conscripto : sed fabulx, quam historiae longe Similiori.
(2) Pic, sed imprudeuti , consilio. Praeiextns fiiii, m
sanctorum vila; coioptiores in lucem prodirenl. .Sed lioe -
ipso Surius auctoritatem delraxit primigeniis aetis. At
bi'iie factum, quod ea deindc intégra lide, nulla parle
niutala, iiusquam aut mulUata aul intprpolata , antuer-
,

pete ex Jacobi Sirnwndi inlirrheiico secundo, cap. !2, et pieuses hagiographi, quantum in ipsis tuii, edere ca'pfr»
Canyii G/ownriis, (irf iwes Corvub, ei KtfS'.ixo'o,. rini, ingenti Ecclesiœ, el reip. lillerariee commodo,
Igt) AfPliNDICULA DE S. PllAKAlLI lE VIIIGINE. I.IBER III. GAP. III. iOO

Ko ilefiincto, in casla viiluiialo persevciavit ad aiiiuim Deinde quidam pinguiit unum magorum nigriim ,

Agilliidiis , leo- aut potius subnigrum, et fuscuni quales suiit albio-

\iia! siiic'JO, Chrisli ciiciler \\0.
,

(IkMisiiini opiscopiis , cuin iilem esscl S. Ifavoiiis ablias rcs Maiirilani. Quod inibi vaidi^ recens videiur. Nam
7 oc- in |)icluris vetnslioribus SLcpius onines 1res candides
Gaiidavi, virgiiiis cxiivias in liane iiibcin ailiilii,

770, aul iino c pioxinic sequonlibus. Is

pingi observavi. Idenique non iiirroipientcr reveieu-
lobris, aniio
dissimus Lindanus lUiremuml^c et alibi obscrvavil.
qHOiiuc de sancli- Pliaraiidis noniiiie lumcupavit cc-
,

clfsiani quaiu Candavi , cuni colU'gio taiumicornm Undc fin (/Knrfo /t6ro 8iia' /'ariop/io.') piilchrc de liao
,

Qiianiinani id Ual- pictiira ail : i Porro quod de magis illis vulgo creditur
iMTxissO a (inlbnsdani dniUir. alii

diiiiioFcrreo, Fiandiia'comili, ciica annum 878, vlla imuin fuisbc xtbiopem , eodcm , videlicet ad tradliiO'

Balduiiio cognoniiiic Calvo nés niedii geiieris de ipiilius pridein respondit Hic-
funcio : alii hujus (ilio , ,
(

iribunnt : Saiidenis adsciibit Arnulplio, qui Calvum

ronymus [ in cap. XXIII Muiihœi ] : eadem facililaïc

cxcepil an. 919. Quidquid cs( , ceiluin vidclur id col- Ikuc contemni ,
qna dicuntur ) référendum putarim.
Hestat probanduin (|uod rcctc reges piiigantur. Lin'
legiuin exlilisse an. 959, ([no piolïigi a clado norniaii-
nica bavoniani nionacbi Laiidinio Gandani repuliuie.
daims ibidem : t Verum eos fuisse rcgcs, baud ejns-

Nec alia est in Flandria ( si lornaccnsem excipias )

dem opiner gcncris. Teslaniur enim vctusiissimi

vcliislior xdes canonicoruni. lli, ab iniiio, coniiluni scriptores fuisse reges ( l'nidenlius in Injmno Epi-
ab dole locu- phan. cl Apolkeosi) (1). Gbrysostomus reges persicos
Flandii;i; cnpellani (ucre , iiscpic insiyni

plclaii. Quorum patroiiœ appingi ad pedom , aiit in appcllat , Naziaiizcniis (]uoque in carminé quod de

niann solet anscrculus, quein a nioito ad vilani resli- virginitaie ceciiiit , eos dicit reges, donorum porli-

luisie leriiir. Ilunc epbcbus, flexo poplile , B. Plia- lores. > Melcblor vero Canus , canariensis episco-

raildi o(T(îit II) sigillo aiini 1502, cnjiis forniani cxiiibet pus ( libro XI de Locis theologicis , cap. 3 , objectio

J. U. L\idov. de Caslillion parte i sacrœ UelijU Cliroiio- guarta j : i Magos , ait ,

qui Giiristum adoraturi ex

logiœ post piig. 88. Anser porro inler indigenas Flan- Oriente venerunt, reges fuisse , nediim pbilosopbos,

di'i;u volucres censeri poiesl. Piinins, Uist. Naturalis tradunt Cyprianus , in sernione de baptismo Gbristi

lib. X, c. 2'2 : i Mlrum in iiae alile, a Morinis usquc et manifestatione Trinitatis (2) : Âthaiiasius , quacs-

Honiani podibus venire . . . E Gcimania... candidi... lione II ad regem Antiochuni (3) : Hieronymus , in

vecuni minores ( afferunliir qui ) Ganz;B vocanlur ,

psalmiim LXXI (4) : Gbrysostomus, Iiomelia 6 in

(bodiequc Gmizeii). i Colilur S. Pharaitdis quarla die Mattha;um : Tertullianus, contra Judseos (5) : do-
jaiiuarii. ctor quidam antiquus, Clirisliainis nomine, in caput
l\latth%i secuiidum : Isidurus iu praefatioiie niissse ,
GAPUT III.

Ballbasar noniino ; per mjTrbam filium bominis morilurum

De pkturis trium magorum in Epiphania Domini. professus est. » Cceterum liiiic manii'este orla est vulgaris
ratio pingendœ adoralionis magorum.
Sequilur deinde solemnitas EpipbanioD , seu Epipiia- (1) Verba Prudeulii :

niorum Domini. Circaquam, si Latbcrus audien- £71 Pcrsiciex orbis sinu,

(1)
sol unde suniil jaiiuuin,
dus foret , niuliipbciler errant pictores. Nam niagos Cernwit pcrili iiilcrprclcs
rcges fuisse negat , et numerura eorani incertum facit. Régale vexillum magi.

Nos igiiur qnid veriias babeat expendamus. Bursum :

Estne Deus. cujus cunas veneratus Emis

Quod ad magos attinet : Feriur, ait Petrus de Nala-
r.ancibus atiralis legiiliii (ercida supplex,
libus (Cahdoyi sanctontm lib. Il cap. !i%),cmn ad Cltii- Virgiiiis ad gremiiim, paniiis piicnlibus offert ?
Quis lam peimalus, rapidoque >,iinillimus uiistro
slum venerunt, Gaspar fuisse annorum sexaginta Balla-
Miiitiiis, aworœ popitlos
:
«((/»e iilliina baclra ,

zar, quadntyinia : el Mclchior , viginW: et ita commu- Attigil : illtuisse dicm, taclantibus Itoris,
Quu tencr iimupto peiuicret ab nbcre cUrislus.
niler pingilur. Sed noia in liis vcrbis, quod dicat fer-
lidimns liuiw, uiiml, iiienim per sidéra ferri.
tur. Qiia voee salis subiiisinuat islud apud nulluni Et super untiqnos siynoram ardesccre tractas ;
Virigiiit ircpidaiis (liuldcuo in vertice pernox
gravem auctorem legi; quamvis , iiescio nnde , non-
Aslroiogns, ccssisse angticm, [agisse leoncm, etc.
imUis e vulgo ita pcrsuasuni sit. Non igitur a quoi|uani
(2) Vel quisquis Ihijus sermonis auctor est ; ejus vcrba :

Eccicsi* pra;fecto maie audiet, qui banc a;taium con- « Apparuit slelia rcgibus. »
sidcrationem in magorum dclineaiione iicgligct (2). (5) Oui liber est Albaiiasio suppositus.
(4) Nec is conuneiitarius est llieronjmi, licot ex ejus
scriptis niagnam partcin compilalus. QuoJ ex eo proferlur,
(I) Id est, manifestationis, seu manifeslalionuni. parum ad rem lacil, uli el locus sequeuse Chrysoslouio.
(ij Negligi eliani possuiil uomina (Mspar, Mclcliior, cl Çj) Capite nono, ubi de Chrislo « Ueges : .4rabuin el
nnitliuiar, qua; nullus, pulo, iiiagis U'ibuit aille l'olium Saba iloiia alffrcnl illi ; iiam cl magos reges fere lialjuil
'^onieslorem, aucloreni «Mto'ife 5f/i«te(iC(f, au. IITJ, Lu- Orious. » (Juiid iisilem propc verliis repetit, adr.
lib. lll,
lelia; defuncluin. Hic ea nouilna, ceu laliiia, rclerl, cap. Marcioncm, cap. lô. Je n'c.iandnc iwiiil, inquil Calmetus ,

8 Historiœ i\'. 3'.,a(ldenscosdeni magos yr;ece diclos laisse loiiio vil commentarior. in ss. Liblia, edit. 17iti. pag. 50,
jaagaliU,€ntgalal, saiacin liebraice veio ipeUium, imertmi, ce giCil dit ('rcrlullien), gne tes rois d'orient étaient muges
cl hanuiicum. yux', uisi ab impeiilo liaruiii liii;;uaniiii ho- puar la pluiiurt. Ce seiitimcnl est assurément lrès-conles!Ùblc
minc, prolicisci non poluerunl. Non ilcluii qui magos ap- cl très-douteux, pour ne rien dire de plus. Sed bac saliem
pellaret tlor, satoi\cl Paiatordiii. Ficta omiiia, iiu'iilaque. ralione defendi potest Tertullianus, quod roguiii lilios ,

Nec meliora legas in colkctaneis, qu;e ncdœ tril)uimiiir , maxime priinogenitos, disciplinis magicis diligeuler insti-
sed veneraUili illo presbytei'o iiuiigiia. Sio iiji « Dicilur : lulos fuisse constct. Lege f'ialoiiis Ucibiadcni sub mit.
fuisse Mclclilor senrx et canus, barlia prolixa, el caplllis; Non minus constat niagos apud l'ersas sumuio in boiiore
aurum oblulil Uegi Domino. Secuiulus, numine Gaspar fuisse, eorunique cousilio geri consuevisse omnia, privala,
juvpnis, imberbis, lubicumJus ; lluue, quusl Dco oblaliono pulilicn, civilia, et sacra. Adi lîrissouiuiu de llegno lersin.
digiia, Ueuni liouorabat. Terllus fuscus, intègre liarbalus. lil). Il, edit. mut), pag. 178 et seqq.
!91 DE mSTORIA SS. IMAGINUM. 192

qux vulgo dicitur Mozarave (!) : D. Tlionias, in Mal- venissenl ad adorandum Christum. Thcopbylacius
ihxi capiil sccundiini , el iii Joaniiis undecimuin ca- tanicn semel hos magos vocal persicos reges. Opor-

pul : aliiqiie ex jimioribus ('2). i Et rursus^'m re- tebat , inquit (i), gauderc potins ,
quod rex suus a

spomioiie ad quariam objeclionem, capile 5, libii XI) : persicis regibus adorareiur. Videlur aulem recepla
c Mlunlur aiiclorcs isli , non liisloi iic aucioiiiale , lurc opinio de magis isiis primum obiinuisse ex bis,

quam luillaiii i)n)balam Iiabiicic : sed proljabilibns qu£e die Epiplianiorum in ecdesiaslico officie canun-

conjccluiis , ([uas pnrro habuere nonnullas ;

qualis lur. Tune enim ex psalmis decaiilalur ilbid Heges :

ol qiiod in niagis implclum vidcUir illnd ( Fsalm. Tliarsis.pi insube munera offerent Reges Arabum, :
,

LXXl 10 j , : icges Thaisis cl insida; mimera o£fcienl|: et Saba dona adducent : cl ex haia in e|)islola : Ani-
roges Aiabum el Saba doiiaaddiiceiU. Iicin (Isniœ LX, bulabunl gentes in lumine lue , el reges in splendoro

3 , i)i epislola (esii) : anibulabunl . . . reges in splen- orius lui : Omnes de Saba venienl, aurum el thus
dore orius tu! , etc. Qux in Epiphania Oomini non -déférentes. Vcrum haec non proprie dicla esse de bis
hoiiiernnm vulgiis, sed antiquusscnipcr Ecclesise ciio- magis , ex eomanifestum est, quod non venerint ex
nis intonuit. Acccdil quod, ul Terlullianus ait, ma- Saba , aul Arabia ; cum bxc loca respeclu Jérusalem

ges fere reges babuit Oriens. Accedtt quod in reges plane siiit in meridie (2), non in oriente. Canit vero

illud maxime quadrat , Aperiis iliesaum suis. Exiat lixc Ecclesia in die ilio fcslo ,
quod bis pncdicia sit

eiiam Claudiani epigramma (3) , ubi mages appèllat Gcniium vocaiio, quarum hi magi primilix fucrunt.
ciialdacos reges. Qued si Cl^nidiani noifest, cerie ele- Rectû lamen magi isli reges dicuniur, quoniam sci-
ganiissimi poeLe est. liane opiuioneiu , ul qn;e plau- licel poienies eranl : el quoniam propler snam sa-
sibiiissitac pepulaiis.Clirisli liddes jam olini lilienler pieniiam solcbant semper regibus Persarum asiare ;

induerunl. Sine ergo plebeni probabilissimam opinio- sine quorum consilio nibil in regno gerebalur , nec
nem ,
pra-seniui qua; peniius insedil , atquc invete- siauiebaïur : imo ex quorum numéro semper es-,et

cum suis niajeribus leiinere. >

ravil, Per.-aruin rex. Siipiidcm prius ex Cicérone ( L\b. I

Âdamus perro Sasboul liomUia in Fcslo Irium re- ( de Divinaiione ) dixinius neminem Persarum regem
,

gum ) i Neque vero sapienles dunlaxat fuere ( viri

: esse poiuissc ,
qui non magicam scieniiam percepe-
lii) , sed eipoienies, imo reges ; sic enim habel ira- rit (5) : El, ni diclimi esl ex Plinio( Plin. libro XXX,
dilio : quam proiiabilem l'acit, quod apud Persas ne- cap. 1 ), Mî'gia in oriente imperabai regibiis : el, in

1110 rex esse poieiat ,

qui non ante magorum disci-
libro Estlicr , sepleni illi sapienles more re- ,
qui ex
plinam scieniiamque pcrcepisseï , quemadmodum li- gio semper adcrani régi Persarum Assuero ( quorum
bre primo de Divinaiione ( Sub finem ) refert Ci- concilie cuncta fccisse dicilur ) scienles leges ac ju-
cero » (4). ra nKijorum, duces Persarum el Medorum vocanlur :

Cornélius denique Jansenius , aiUe annes aliquet quos el ipses Magos fuisse cerlum esl. El Plinius
priecepior meus in scbela lovaniensi , nunc vero re- ( Libre \I, cap. 2G ) magos Passargadas caslellum
verendissimus episcepus Gandensis(no)io capiteCom- elEçbaianani oppidum obiinuiste lesiaiur. Amiuianus
mentariormn in concordiam evangelicam ) : i Magos quoque ( Li6ro XXIII), posi miranda qu^cdam de
islos evangciista reges non veeat, vocaturus, ut ai)- magis enarraia , sic scribil Ex boc magorum
: senii-
paret , si taies fuissent ; cum id ad gloriam Christi ne , seplem ,
posl morleui Cambysis regnum , iniisse

lion parum pertinuisset. Sed née veierum interpre- Persidos , aniiqui meinoranl libri : décentes eos Darii
tum quisquam bos magos reges vocal. Nam Chrysos- faciiene oi'pressos. Ob bas ilaque raiioiies el Tbeo-
lonius nieminil quideni iiaium regem , Persarum ad phylactus videlur eos vecare persicos reges. Sic enim
se regem suo orlu iriuiupbanie traxisse. Veruni ap- Cl in libre Tubi;e ( Capile II ), el ab Ambrosio {Lib.
paret Cbrysosiomum ob id asserere Persarum regem I Officionm, cap. 12 ), Ires ainici Job reges vo-
tracium ad Cbristuni, quod illiiis conseiisu, auteiiam canlur, qui et ipsi magi vidcri possunt , si corum in

jussu, magi ,
qui apud Persarum reges niaxinii eranl, dispulando scieniiam quis adverlat. » Ha;c Janse-
nius.
(1) Quausisub Maurorum jugo
sunt Hispani cbristiani.
Adjicio propler antiquitatem quod Gemblacum
,
Hos Mauri Mozurabas, seu Musl-Arabcs vucaliant, quasi
iiiMUtios Arabas, uequeab Ismaclc oriundos. Lt'ge coiiiilis ex collaiioiie S. Uernardi casulam habeal , de veteri
d'î MOiidcxar librum, cui lilulus ; La prcdicucion de Sun
Jago in Esçxia, cab. 2i.
(2) Quilius aUjimgi, -^.ossunt S. Maxiaius, qui Sermone I:
« Kei;iis, inquit, muueniuiâ Cbrislus hoiioralur. » Drulh- (i) Incaput U. MaUhœi.
iiiarus, qui ad Multli- m
« Fuerunl isli 1res reges de tri- : Imo ad Eurouolum, seu inter orientera etraeridieni.
{i)
bus reguis de leira Evilalb, ubi ellodiiur aurum el viciai : El quod ab orieaie veneriiil magi, id non lam situm ro-
Piirsis » S. Pascliasius
: Badbeit'.is in MuUli. U. Hanio : gioiiis respeclu Jerosoljmorum quam nonieii ei iudiliim
Uuperlus, libro Ul. de divims cljkiis, cap. 24 S. Ausel- : signiQcare videlur. Arabia aulem et Mesopotamia orieiilis
nius in caiml il. ?iauliœi : Slrabus, seu auclor glossce ordi- noiiiine non semel iudicatilur, veluli Gones. XXIX, 1, Kuiii.
uari» l'unoceiiii^is IIl, qui , Sermon* de Epiphania :
: XXr.i, 7; m Hcg., IV, 30, Job. 1, 3. Sic .îgypUmi et asiati-
« Magi reges fuinunl : » et atclor sernionum ad paires in cam Turcarum ditiouem Itali vocanl il levante, Galli le le-
iimiio, ;"f,»i. XUil : « Audislis reges sanclissiuios IJouii- vant, cadcm voce usuri cum siguilicare velli'ul bas rcgirnes
iiuiii qua îiivisjC. » Sed scri^jlor illu uou videuu" auliquior ab lis atlilas, cpioruw ri-spcclu aiislrol-s PtimiI.
sœcuio 11. (o) Eliaùi Pliilo deniaiiiabcribil, /iAio d: sp.'iiidiu-. l'j- i

(5j ckaldaii p}-œnunlia munera renés :

nunt libi gibiii : « Kon solum eam plebeii secUîilur, se eliam rejj-es, i

inirrlimn, Homo : Rex, aurum : iuscipe llmra, Deus. ngum loaxiiiii , prœsertira persioi lam curiosi barum ar- ,

(4) Non poloai quisquam rex esse Peisariun, qui non lium ut regnare non lieeat oisi cum magis versalo familia
ante magorum distiplinain pi;rce)icnt. viter. »
\n APPENDlCllLA DE S. CUDULA VIRGINE. LIBER III. CAP. IV. m
nioiv iiiulif|iic ilopoiideiileiii (I) ; el slolaiii tum in;>- (S.Tiii. [I. m. V. i'( Vl| de Eplphania [ I lem epiil.

iiiptili) , in i|inliii» suiil iiiiaijiiii's piilcliie por l'Iiiy- XVI. eap. Il I,

aliisque anetoribus (I), très fuisse nic-

gituiein acupicliu (3). Iiiier cas aniiiiadvcili lies Ma- inorarcntur Ci).

gos doua olïcrenies , non solum caiididos dcpiclos,

,
API'ENDICULA
sed et l'i'tjcs cnm coionis.
Ex pra;diciis igiliir salis constat Ecolosiam eosnon DE S. VIRGINE GUDDLA.
noniiiiare pi oprii iioniinis rcgcs : quia tanien royia
Sive Giidiln,]qua! nialcrleiani habiiitS. GciMiulcin,
eis conipelebal aueloiilas , ideo non improbat eos
et ejiis opéra Nivcllis ediicata est. La moriua llu-
regcs vocari , et idem piolmisexpriini.
miinircdiit, vicnniBrnïcIlxsiibjecinni, gru;ciam ver-
Nosiio vt'io an ad istos eliam lospcxcril Isidoiiis
sus. Solebat indc singniis nociilms se confuiie ad
Etymoiogiaium seripior , dnin (Lib. XIX. cnp. 13 )
oratoriuin S. Salvaioris in pago Morscla. Cujus rcli-
apud (piosdani Sarabara iiuncupaii ait (piieilain ca-
gioni inlensus Cacod;emoii , aiii(iiaMdo lumen ab aii-
piuini logiimenla, qualia videuiiis incapilibus niago- ciila prxlalum exliiixisse dieitur , (|uod ci precanii
nini depicta(5). i})QX cœlitiis reparalum Juii. Iline mes appingendi S.
Ca:icrinn piobabilo essct ,
qiiod Lulbenis asseiit
Virgini liiceniam, (piam admolo folle diaboliis exiln-
inceiiuin esse numeriini niagonini , nisi ecclesia co-
gni(. Oljiil ilami Giulula ciiciler annum 712. Cor-
lonicnsis Iriuni inagonini corpora icligiosccoiisciva- pus priiuuui delaluni Morselani : liinc, Normaniio-
ret [i) : et a gravissimo docloie , Leone luagiio
runi n.etu, Capiimoiiilum, oppidum diuccesisLeodicn-
sis : pqst Bruxeliis in a;de S. Gaugcrici collocatmii :
(I) Eanique lH)uit)ycinam et colore flavo , ut ipse oculis
usurpavi. deniiim, anuo 10i7, in DasilicaS. Micbaclls, augusiius
{'}) (Jux imagines etiain lioiie coiiiparenl. A|imn forte
reiiovala et recenti canonieoruni collegio (ôj aucia,
veltistioreui exliibct Job. Ibmluinus ml Hhittli., li, piiij. 15,
,

«bi 1res majii pib'ali ac pleheio aiiiieUi iiidnli. Vide et si- qiix nnnc ab ipsa nominaïur, ut communi urbis cnm
niiloni «oiiid' subUir., tum. l, ;>;). 2Pd et 327. ÎHiruui ijucd
archangelo palroiia. Cieierum sacroc ejus reliqiiix,
ni'C regiani dignilalt'in niagis adscribaiit iirotevangolium
Jaeobi el Kvaugelium liifanlia; cod. t'abrkiuni, pp. 115-117 sa;culo XVI, a calvinistis dissipaix fueiunt : sed bo-
ei (75.
ita e^rum pars deinde recupeiala.
1,5) En lociis inleger « Quibiisdam auteni nalionibus
:

su:i cniqno iiropria veslis est, ut Parlhis saral)arai. Saraba-

ra; suut lliixa ac siimosa voslinienla, de quilnis legilur ia
CAPUT IV.
Daiiiole : EC sàrcibwiv eoriim non tiiiit imtmUiUœ. El Pu- Debuxea veste Pauli, primi eremitœ.
blius : Il quid erqo iii ventre tiio narthi sarabara suspeii-
rifciifK ? Apud quobd.im auloui sarabara uuucupaiitur capi- întra octavas Epiplianise occurril, die décima mou-
tula qnadaiH legmiiia, (jualia vidomus in capilc iiiagoruin
pioia. Bi-issoiiius, de iîcf/KO rersarum , ed'.l. lu9o, paq. i'i, sis, natalis Pauli, quem priiiuim vocanl eremiiam(4).
ait in bujus v«rbi explicalioue nugari Isidûnini. Cerie alii
plerique sarabara , sive sarabalta braccas interprelanlur.
(1) S.Mâximo, seriH. 5: «L'noiliucre îr^sinud adoralur-i
Dioticlis Ul, 21, de ipso el diiobiis sociis : « Conleslim viri
veniuut magi.» .S Ca'sarioarclal. ncim. 45,qui editus a be-
illi viacli cuni braccis suis » Rursum , eod. cap., v. 94:
nediclinis maurina; congregationis in appendice lomiv ope-
a Elsarabala eoruni non luissenl iramulaïa. Utrobiquo ia i>

rumS. Augustini. S.Hilarioarelaieiisl.i/c Epiplmûa-: « Jn

beliraico, seu polius clialdaico exeniplariipniîilD, snifca- eo quud a magis tria ofleruiitur irinitas îiilefligiLur,ia eo
lèliôii. Ad prioreni lociini Hieroiiynius ; « Pro l)raccis, qnas vero quod 1res uni, et siuguli singula off.runi, "in Iriailate
Synmiacluis iiiu>.rprelauis est ivaçjpiSin (hoc Obt braccas ), uiiitas dedaralur. » Deaiquc vener. Bed:;, uujus ba;c vcrha
Aquila cl l'hcodolio .saraballadlxeruiit, cl nuu, ul corruple sunl: « Alyslice (rcs magi très parles iiniudi sigailicaiil
legilur, sarabara, sicul est ia Iransialionc Theodoreti. Lii!- Asi;m), Africam, Euro|)aui sive liuaianiuii gcnus quod a
,

gua aiitcMi Cliakla-uruiii sarabala crura liominuni vocanlur tribus liliis Noe sennuariunr suuipsit. » Ailde Eusebii ICuii-
el tibi», codt'uiqiie vucabulo in'accae quibiis crura Icgiialur seni, seu ejus noniiae vulgaluui Lulelia; Và\l,sermonem l\,
el tibia;, quasi crurales et libiales appcllaUc suai. » Sclio- pag. 8.
lion in roniaaa edilioae tûv i ad Danielis 111, 21 . Tivs? (r«piô«. (2) Snnt qui
slellaai Dei uali iiidiceni ducemque niago-
p« ilpT/.affi' -à (itv ïECLpà "lÂtv ~oV/.wv Xtfô;ieva [iilixia ICgC ^fàx'.aj r.aoâ ( .
ruiu eliuiicis innoiuisse voluul.hue tralienies istudPliiui. /.
Si Tois ÊUn^iv dvK'jpiSi; îif'.sctYoftji^i'.va Id csl Sarabara quidam ; : Il, cnp. XXV : « Fil el candidus comeles , argeuleo criue,

dixere quœ a plerisque ))racca;, a Grœcis vero anaxirides lia rclulgens ul vix coniueri liceal, specieque liuiuana ilei
VdCaillUr. Suidas t SaçiSafoc, toOr,; -nifoixii ëvuit ii ll-imai Spàz'.ot.
: efiigiem iu se ostendcns. » Vérum pranorciuani quoii ex-
Saral)ara veslis pprsica, quaiu quidam braccas dieunl.» He- trcina b;ec verba uonnulli Plinio su,.posila exisliniant, nia-
SycliiuS':«Safàoapa, Ta Tcspl xà; xvT,;j.i5*î (sCU OiaVlS xyifixa;) i'Ay^ata. nil'esium esl agcre liunc scriiloreui non de eo quod seaiel
Sarabara sunl cruruni induuienla.» Poilus, Oimmciitici libro facluui sil, sed de eo qiiod fier! solcal. Meliori jure allega-
Ml : « Kai nipiJÙv (»iv iSia xivSu;, xal dvaE'jpi;. Et PeCSiS quidCm lur iu eajiidcni reui celcbris inler plalonicos pbilosopjius
|iri)prise sunl caadys ( niaaicalum aniiculuin ex bunieris Cbalcidius, qui lerlio post Cbrisluni .saculo vixisse credi-
suspeiisuu) el Auaxiris. » Anaxiridas porro Hesycliius et
) tiir. Is commentario in liiinuiini li.Uunis, falio 36, al. 19 :

Suidas *iinivàXia x»:. ppixia, tciujualia el braccas » Interpre-

: (i « Est iaquit , alia sanclior et venerabilior liisloria quœ
,

lanlur. Euslalliiub eliani in irinmni lliados :« ivovjpU to -apà perhii)el ortu stella; cujnsdani , uon uiiiriius niorlesiiue de-
Fuiiaioiî Spdxic» S/-,).oi, liocesl Auaxiris apud Romauos braccas UuntiaLis, sed dcsceasam Dei-venerabilis ad huuianie con-
siguilical. Pluribus b;cc prosequilurBrissonius.qui et notât 'versaliouis ( forte cunscrvationis ) rerunique inonaliiun
l'ersas onincs braccatos fuisse , ac jani anle Herodoti a;la- graliam. Quaiu stellaui cuui noclurno itincre suspexissenl
leuj braccaliis in acieui procedere solilos. Cbaldaoruui profecto .sa|)ieales viri , et consideratioue ro-
(4) Ab aiMio lltl2 quo ca|ilun), die 1 marlii, eversumque ruai ccelesliuin satis exercilali , quœsisse dicunlur recen-
a Frederico ^tnobarbo imp. Mc<Uolanuni. Eral in ea urbe tcjii orluui Dei , reperlaque illa niajeslale puerili, vcnera-
teniplum S. Eustorgii episcopi , in quo regum niagoi'um los esse , el vota t)eo laulo couvcnieiitia uuncupasse. »
corpora inventa fuisse palam ainrmaluin esl. Ea Frideticus yua; evaugelicie bisluria; mire consonaut. Atque liijic
ardiiepibcopo colouienM Kcinoldo, cancellario suo, tradidil tbrtasse conligil ut Cli;Jeidius a qadnisdam christiaiius
qu;e is uua cum reliquiis SS. Nui)oris el Felicis riiarlyrum exislimarctur, cuai eibnicum fuisse longe iil verisiuii-
ad eeclesiaui suani liaiisuiisit, ubi liœc deporUUio celebra- lius.
tur die S5 julii. Ect|uaudoveroaulqua r.iiioue magoruni cor- (5) Qui fundatorem agnoscuiit I.amberluni, cognomenlo
pora llcdiolanuui allala sinl nemo prodidil, nec uUa eorum Baldricum, primuin comilem lovaniciiseni in pralio flori- ,

nieiiliuaule anuuui superius indicatuni. Lege Dacli^rii Xpi- nensi misère interemptuui, aiui. lOliJ , pridie idus se-
lib (jiimi. loino v, ))(»/. aj8; uircliardiepislolam in eothrlio- plembris.
m l-relieri, pag. 250; ^class., toim 1 iiwii, i.i pioleqonien. (4) Ad monlium déserta confugil, cum Decii cl Valcrianl
png. 8. pcrsecuiio plerasque /J'-gvpii ac Tlicbaidbs ecclesias po.
 SS. IJIAGI.NUM. 196
Î35 DE HISTOUIA
officium romana Magne pater, fuivum dcfendas furlior hostem,
Hune tamen ,
propter Epiphaniae ,
Sisque melusduiis iguibus igiie tuo.

diem decimam quintam iransponit. Ubi

ccclesia in
buxea veste iii- Quibus adjicio secundam , et forlassis primariam
exaniinandum cstciir sancius cremiia
llieronynio auclore, in ejiis causam quod niulios libcrei ab igné pesiis. Quo
diilus pingaïur, cum ,
,

vestimeiUiiin ci palma speclat CoUecla muliarnm ecclcsiarum ,

qux liabcl
cpilaphio, Icgauir : Ciftwm cl
Tanti temporis spalio contexlis pal-
quod Deus concédai, obteniu beaii A ntonii confesso-
prœbebat : eliiifra :

ns sui morbidum ignem cxtingui (1).

,

marum (oliis vesliebatur.

isiud piclorcs iiostrates l'aciunt

quia in fe- Eamdem oli causam multis lucis in ostio donius
•\cruin ,

pro palma el quia in appingilur, ut obtinere dignetur a Deo, ne pestis

sio Palmarum buxo iiUinlur ,

buxus vocaïur pal- muUis locis eam domum invadat.

vernacula lingua (1)
diligenter adver- Itidcm PoRcus appingilur ut plebeii doccantur
ma. Si autein iioscercnl palniam, et
,

abHieronynio descripiam, animalia sua ejus intereessione a malo praeservari.

tcrenl ad Pauli bisioriam,
exprlraere conaren- Nani , in bujus benelicii implorationem ac protesta-
niagis, puio, in picuira hisloriam
in Ecciesiaste notatum tionem porcus plerisque locis alitur a comniunitaie,
'tiir. Kectc enim ab Erasmo
,

piclores pro palma pin- quem nominant sancti Anionii porcum. Ficri eiiam
est crrore (ieri quud noslri
, ,

veste e buxeis poiest, quod majores nos tri, dum primum porcum
gant buxum ac Paulum eremilam ,

cum ex buxo nihil possit ei potius quam aliud animal , expinxerunt , non
ramis contexiaproducant : ,

palmx ramis aculeaiis corbes contexi hue respexerint , sed ad dxmonum insuUus ,
quos
conlexi : e
sed et pungebatur. perpessus est. Dœmones enim per porcos convcnien-
possint. Tegebatnr corpus ,

crudelitate Sébastian! scele- ler signilicantur (2). tlinc quando arianorum ccclc-
Memorat Aihanasius ,

raiissimi ducis
quod arianam reli-
,
Alexandrix ,
(1) Morbidus ignis undecimo duodecimoque ssecnio ad-
noUent viros qiiadraginta nova ra- modum t'requeiis fuit.ls ab aliis ignis sacer,ab aJiis herpès
gionem confiieri ,

enim palmeis aculeos aul ignis lartareus, alque ignis^ S. Anionii diclus est.
lione laceratos esse. Virgis ,
Loge Lucrelium, 660. Eo lacta pars corporis in-
tib. vi, v.

suos relinenlibus adhuc , ita , terga eorum cecidit ut

teiduni puUescebat ac decidebat, frequemius vero vel-
aculeos, uti si ambusla foret, arescebat et nigrum referebat colo-
aliisaepiusa medicis.ob tenacius inhxrentes
reni. Juvandis eo morbo afllictis instilulus est, Urbano II
alii , curaliouem non ferentes,
niortem
frustra curali : ponlifice, ordo S. Anionii, queniFrauci vocant l'ordre de
S. Mloine de S. l'ieniwis. Hujus ;edes primaria esl abballa,
oppeliverint.
seu liospilium, aul nosocomium oppidi, quod olini Desiderii
contexla erat Pauli veslis.
i
Ex hujusmodi palma Molha vnigo Didier de lu Hotlie , nunc aulem burguni S.
,

Hieronymus, alia dies illuxit, ne Anionii dicilur in Delplùnalu et diœcesi viennensi.Monasierii

« Postquam....,ait
islius condendi li:e cans» fuere : acceplum ab imp. Con-
qnid plus hacres (Anlonius) ex intcsiali bonis non slanlino Monuiuacbo B. Anionii corpus Joscelinus Delphi-
vindicavit quam in nas, vir nobilis ac locuples, ConslanlinopoU delulit in pa-
possidcrct , lunicam ejus sibi , ,
triam anno 1030, deposuilque in œdicula dicli oppidi, B.
sporiarum modum , de palmse foliis ipse sibi coiiie- virgini sacra. Posl annos XL, conligit igné sacro vexari
nobilis allerius in eadem regione viri nomine Gaslonis, li-
xuerat Diebusque solemnibus Pasch» et Penieco-
lium Gnaiinum. Ad S. Anionii palrocinium ambo conlugerc
slcs , semper Pauli lunica vestitus est.... Obsecro , spe valctudinis huic resliluendae, adjecloque volo,si id ob-
ut Hie- tinerenl, se sua(iue impendendi curationi laboranlium eo-
concludit Hieronymus, quicumque liiEC legis,
deni morbo el advenlantes peregrinos hospilio excipiendi.
ronymi peccatoris memineris ; cui si Dominus oplio-
Voli conipoles, ad bnrguin S. Anionii se conforiml, ac
muUo magiseligeret lunicam Pauli cum juxta incboalum a Joscelino lemplum , educlo Nosbcomio,
nem darct, ,

die 28 junii 1093, patef cum lilio monasticam inibi veslem

meriiis ejus quam regum purpuram , cum pœnis assumunl. Non ila mullo posl,
,

suis > (2). Gaslonis voto sociatis fratribus oclo

ordo esl hic cœptus ad pietatis opus.
CAPUT V. { Hsec ex P. Helïoi.)

De picUira D. Antoiiii. Nosocomium ipsum a Bouifacio A'III , P. M. Abbaliae ti-

Ordo subinde
Sed ad sanclissimum, Pauli collegam magnum An-
tulo insignilum est : iliffusus in varias Fran-
cise, Italis, ac Germaniie parles. Ejus unum esl in Belgio
lonium, transeamus (3) cujus piclura; ubique loco- :
hospilium, Trajecli ad Mosam in dioecesi leodiensi.
(I) Multis solemne esl ad cjusmodi- raliones mySlicas
sum celeberrimae , majori indigent observalione. confugere, dum hisloricas ignorant. De synibolis, seu (ut
Et in priniis sancto confessori ignis appingilur, piclores loqunntur) nUributis S. Anionii, niulti scripbprant,
patrocinari ad ignem infernalem. omnia fere ad moralem sensum detorquentes ; cum Theo-
quia dalum est illi
pbilus Raynaudus e\lidit suain in symbolicnm s. Anlnnii
Hanc enim cansam assignat Thomas Aquinas (
In nuKpn imaifinem commcnlnliuncm; ciijiis cdilio posl roiici-
tluarium[Senleiiliarmn\ dklinct. XL1\ ). Eumque se- nain «/(cru, el correclior piodi.l Cundavi ex typoiir. i,em ,

Kerclwi'ii, 1659. in-4", p. 7S, una cum cliionouixi ,mto-

culus scaliger , scriplura reliquit :
tiiunu , a pag. 63. Nihilo is felicior fuit Keteris. Rem ali-
qualenus percepisse videlur Pompeius Sarnellus, Vigi-
pularelur. Vixit illic annos XC, obiitque anno 34i , œiatis liensis episcopus , cum siripsit in more fuisse monadiis
îli. anloniaiiis, ni numcrosos porcorum grèges alerent , quo-

(1) Flandrorum scilicet palmenboom, cum palmam a da- rum laridi frequens usus fuil in alendis infirmis, igné sacro
ctvlis quob proien appellent dadelboom. laboranlibus , eorumque curse commissis. Hisce grcgibiis
nomen babent raonachi quibus concessum fuil ia variis locis privilegium ulendi pusciiis
(2) A B. Paulo eremila
regulam seu leges aliqiias scripsit, an. 1263, Paulus vespri- comnumibiis : populari pielate caulum, ut porci urbem aut
nieiisis, apud Hungaros cpiscopus. Eorum
inslilulum Joan- pagum obambulanles , iiermillerenlur ad obvia stabula di-
ncs XXU coiifinuavil. Publicum ordinis sigillum expressam vertere , tl cibari cum inclnsis ejusdem generis animanti-
habët S. Pauli elfigiem, adjeclo hoc lemniate Ecce elon- : bus in magno scelere habebalur, si quis antoniani gregis
:

qavi fuqiens, et maiisi in soliludine. porcum lœsissel , aul rapuisset ; hinc ilalicum adagium de
CV, die 17 januani eo , cul inopinaia acciderat calamilas Ha forsc riibato un
(5) Qui decessit e vivis annos natus
:

55G. porco di San Antonio. Qua;dam horum attingit Félix Mal-

 197 LIBER 111. CAP. V. fgs

sia RoniOD calholica cnnsccralionc iletlicnbaiiir ,

por- Appingnnt eliam Tau signum crucis {Aug. in prœ-

rus ex ea exiit , iiivisihilis (iniiU'iii , soJ qui oiiinos faliunc de Doclriim christiaim); nam co fortiler resli-

in ailiiiir;iiioiiein coiniiiovcbat. tit da'inomiin insultibus; Allianasius enini rererieuni

pcr qiios iraiisiil
d:ein(inibus dlxivse Ciii' {nislra nilimini? Siymtm
Qiiod irfciiciM ailGrcgoiiiis {libro lerlio Diulogoium
:

oMmIil ul cunctis patesceret eniin crueis el ftdes ad Dominum , iiiexpiignubilis

cap. 30.). div'mi piclas ,
,

quia de Idco cod<»i iminundus liubitalor exircl.

iwbis munis est (I). Lcgitiir quuquc apud eunulcm
Porro siciit majores iioslri , iiitMiiorias sanciorimi Alliaiiasiuin pulcbcrrinms ejus de cruce seinio ad

invisentes, libcmer pro se confciebanl parvam saiicii pbilos(q)lios ,

quibus eliam praesentibns, vilaii signu

iniagiiieni : sic eliam piô pccaribus suis, collo alli- ciucis dx'niones cxpulil. Et , llieronymo leste (
in

gamlam nolani, ex ineinoiia saiicii Anloiiii , coiifo- Vita Pauli) , vidcns liomincm equo mixium (id est

rebaiit protesiantes hac raiione, (piod merilis samli. liippocentanruni ), saintaris impressione signi arma-
;

confessoris pclebiiil , el conlidebanl aniinalia sua bal rroniein (2). Sunt eliam ip.Mus Anlonii verba

procservatum iii a pesic. Qiiod indicant carmina cium , diclala tamen discipulis reliquit. Sic eniin Hierony-

Romanis obscivaii. Agiiis nius, de l'iris illustr. cap. 88 « Antonius inon;K.lius, cujus
Aiiibrosii Noviilii eliam a :

viiani Alli na^ius , Ale-xandiinie urliis episcoj ns, insigui

(Niim 'le porco giuiinlcnie, qui Antonio appingiuir, vtluniiiie proseculus esl , niisil a;gyplisce, ad diversa mo-
nasleria, aposlolici seiisus serinonisque epistolas septeni
subJil {tibro primo de Faslis) :

quLe in gr;eeam linguam translaUe suul : quaruai prœcijjua

Collo mea coiiculit a?ra,
Nosccrc quo possis, iiec iiocealiii', ait,
^que nieuiu goslat, baculo quod ternis In isto,
(juodque rogaiis a;gei', coUaquc niulta gcrunt.
Proptcr lanta auteni niagni Anlonii benclicia
dira grassarolur Geiisiornni imagines
tempeslas , non solnm in
est ad Ar-^enoitas. » Ua^denj, e graico latme reddilœ a Va-
lerio Sarasio, exslaul in Lililiotia'cis J'atrum : el liugua
œgypliaca , sive coplica, superesse in mouasteriis Tliebai-
dos, ox Abulbircatu, rei'en Eusehius Renaudol prœfat. ad
titurgias orientales, pag. 119. Circunifertur etiani Aulonii
, cum nomine brovis régula ad NaealoniUis monacbos, arliculis
oppugnantiimi XL\ UL di^tincia , qu.runi exlremi .\11 aberaui ab exeni-
plari caaeros cuniplexo. Falelur Calmelus, commeiiturii
ignem dejecla fuit atirala gullici ad reg. S. hcnedicli, t. il, ;). iTO, id scripunn .4a-

dominus Lindanus tonio non esse indiyuum, sed brevi, en^rgico, ac senten-
ejus apnd Silvam Dueis statua ( ,
tioso slylo adornatum prope lamen est ul ueget illius
:
'

Apotog. ad Gennanos , tonw 11, capit. uiidecimo) : sed esse ; primuui quod eaui Antonio non Iribuanl llierony-
Dius, nec Eusebius deinde quod Allianasius doceal, riia;
lam abominaiulis blaspliemiis impelita, quod Dei ;

S. -intoidi lo, rogaluin a disci(.ulis S. ai.baleni, ut

cap.
opt. manus vindex ca de causa duos ex illis blas- eis Vivendi kges Iraderet , respondisse sacras lilleras ad

pbemis Getisiis e vestigio pcrcusserit peste subitanea,

omne \ iia; genus sufiicere. Al minus accurale refert ista
Calmelus; nam h;cc est Allianasii nairalio ; ji'.» jo™ r,;^;,:
quani divi Anlonii jam olini appellant clnisiiani rpcE).5ùv , xai -âvrov Tûv ^ova^^ùv èXûôvtuv -fi; àvTov, ôç.ojvtcjv te c«q'

quod illi depellendse , sint ejus apud Deum persa;pe aÙTCû àxoûoai Xôpu , ëXe^cv àutoTç tij a'.]fjTïT;ajt^
T^'^iî Taîra '
t«^ jaev
,
r^xçà; Ixavà; Eivai -005 S;5a<jxaXtav •
lità; ^6 xaXov ~af«xaX£Ïv àîObfAc'j-
patrocininm experli. iy Tfl -.5-E'., xa--nU W^o!; «. X. Id CSt : « CuUl igiluc
àU:z'.:-i iv ,

Liber in nianibus ( nam bunc nonnuUi appingunl) quodam die f rogrijssus esset , ac univers! niouachi ad eum
vcnissent, rogarenlque, ut aliciuam ejus oralionem audire
significat, quodsanctus et perfectus vir , a>gyplius licerct, li;ec iis linijua Kgyiiliaoa dixil Scripluias qiiidem ;

monncbus, sine uUa scientia lilterarum, scriptiiras ad dpclrinam suilicere pulcbrum [ seu bonum ] lamen
;

esse , ut nos nniluo horlemur in lide , et eserceamus ser-

divinas, et mcmoriler audiendo tenuisse , et pru- mone, » etc.

denier cogilando inteliexisse prœdicetur (I)Qua' hactenus scripsit Molanus, fere pertinent ad
(1).
modum , quo a slaluarjis repraîsentalur niagnus Antonius.
Al piekires el cbalcogia) hi libenlius esi rimunl nmliinli-
leolus, seu Hemmcrleiii , Tigurinus, et tigurinœ ecclesise cem, quam a diabolis expertus est, teiitutioiieiii , de qua
canlor, qui inedio seculo W,
claruit, truclatu de Exor-
pluribus locis iu jus Vila 1>. Albanasius. Apj aruil sauclo
cisniis , liiisiteœ , an. 1 497, eUito e quo sequeatia récitât ,
juveni spirilus immundus noctu sub lorma muirebri ( iJ
Niccroii , Mémoires pour servir à i'lii),loire des lioiiinies il- ^ quod iiilerdum baud salis caste pingilur) : semel , specie
luilres. lom. XWlll, p. 34L' « Vicleuius per singulos dies,
:
nigri puelli. Viceral lias aliasque da.'monum arles slrenuus
quoil illi qui equos, aul asinos, aut porcos caslraul, ia anai boreta , cum qipdam nocle stre[iitus ab i s excilaïus«.

nomine Domiiii invocaiil m;igiium S. Aiuoniuni , ut suo
pra;=iJio praestet illis aniinalilius sanilalis auxilia. Itéra
s»pe Niiletur conipertuin , quod illi qui offeutluiU porcos,
S. Antonio donaùoue liJeii |ialentor applicatos, Ibre puni-
tos. Item videmus liujusniodi porcos, campanella signales,
in dumos priores nuiiquaiu revertentes , aul reversuros
proul faciuiit alii porci , qui lui.'rant sui coiisodalos. » Fe-
runuir horuin auimaliuni qua.'dam adeo laniiliaria luisse,
ut canum instar, ;intonianos fraircs, suo ftosp(7(.(i slipeni
enieiidicaulcs , couiilarcnlur. Jam linge tilii aiitoiiiauum
quwsiorem, innixem baculo , suis vcsliims iiidulum, cruce
sua disliuciuni , |iorco soquaci , nolain pulsanteni .ad elee-
niosyiiam jgue sacro laliorantibus im;ielrandaui el liabe-
bis gpiiuinuin exeniplar, e qiio dorivalie suul magni An-
lonii imagines; rcceiaa prideiu coa^ueludine ordiiium re-
ligiosurum fuudaloros, aul qui taU's pulanlur, eo liabilu
pingondi, quem gcrunl corum inslilulum professi, vel ex.
eoruui nomine suum soniii.
(1) Quaiicpiam lilleras non nosset , nec lis selate proce-
dens erudiri Voluisset (a) puerorum aversalus conimer-
esl lanlus, ul lolus 111 e loius [in quo doimiebat] quassari :
et quatuor celluhe ruijlis parietibus, per islos inlrare dœ-
nioues, in beslias ac sirpentes mutati, viderenlur : esset-
que idem locus subito referlus speclris leouum, ursorum ,
leopardorum, laurorum, serpentiuni, aspidum, scurpjonuni,
huorum. Horuin unumquodque forma sibi propria moveba-
tur. Léo Iriudebat iiivasurus, taurus cornu petere videba-
lur, serpeusreptabat, lupus cum impelu iriuebal : omnium
deuique simul a[ii arentiuai sibilus tianiidabilis, ira velie-
nieiis Auiium œlalis 55 Innc agebat » [Antonius]. Ad
eiinideui jejuiianlem aliquando venit C3cod:emon a habita
moiiaetù : oblalaque imiiis forma : .luctur sitm, iiupiit ut ,
:
ediis, lumquc graviter luboriire desiiias, etc.i Xon raio pla-
gas Visus eliam
illi iiiDixil. specie giganlis rursnm :
foniia tiiiiiiuna ad jlmora iisqiie, crtira U pedes athms.
Hxc et plura S. Atliaiuisius, in quibus exprimendis mirum
in modum lusil imayiuaiidi l'acullas, qua pollere soient
exiniii piclores. Dies me deficial , si'monslra omnia , liac
occasione, sub eoruiu penicillo nala, vclini enumerare. Lu-
dicra niulla coiumeiili sunt Biugelius senior, el David
Teniers nomiulla quoque peritus c»lator Kaphael Sade-
:

(a) Cum illi ali(|uando pliilosoplii quidam occurrissenl, lerius sed longe
: Uira Jacobus Callot, artis cbalcogra-
j

enmipte Indos facoro. seiiom cogilasseni, lUpote rudcni lil- pliieœ sua œlalc princeps.
terarinu « lilrum vobis prius videlur.ait Antonius nieris,
: : {'2) «Cum jani Uô annosB. P.aulus vitam cnleslem âge'
an liltera;; et ulra allerius causa , mens liuerarum, an ha; ret in terris , cl nonagenarius in alla SdliUidlne .iulomm
illins?» Quitus res[iondeiUibus prioreni esse inenlem, ac niorarelur, ul ipse asserere solebat, li;ee in menteni eju?
lilterarum Invenlricem. o Cui ergo mens sana, regerit An- cogilalio iuci'lil nullum ullra se perleeluni monacliuni ii<
:

lonius, ei litlerae noh suni necessarite. » eremo conseUisse, At illi pcr uoclem quiesccnli revelaUiii;
TH. XXVII. {Sept.)
 199 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 200

apud AlhanasUim Ctim viderilh dœmonum fallacias,

: CAPUT VI.

tam vos quant domos vestras crucis armale signa- ,

,
Ue piclura Sebasliani , Fabiani et Agnelii.
culo : et confcstim solveiitur in niltitum ;
quia mciuunt

illud Iropœum , in quo Sulvalor , uereas exspolians Ilactenus de niagno Antonio. Qux aulcm ex liisloriis

polestalts , ens (ccit ostcnlui. omnibus obvia sunt, ea inculcare non est ncccsse.

Sed restiU quirsliiinciila : Ciim aliis tandis delur Qu.Tliu sunt ,

picUiroc Sebasliani tclis confossi , et

cnix qiiadraiigiila, ciir Antonio delnrTiUi Iriangidarc. Fabiani cum coliind)a. Qiianqnam et circa brec quse-

Qiiod adeo fiequeiis est, ut non solum id manu dam rariora licealobservarc {serm. de S. Sebastiuno).

gerat , sed penulam quoqiie eo insignitam liabeal. Quis enim cogiiat, quod a Joanne Rauiino (1) est

IJiide cl Tau vidgo peciiliari nomiiie diciUir crnx S. nolatum , lelis perfossum depingi , ut dcclarclur

Anlonii (1). Puto vc.io aul lotam , a\it proccipuam iniercedere pro nobis ostendendo singida sagiilarum

ccrlc, liujus rei causam cssc, (inod Anloniiis l'iicrii vulnera ? Sicut enim ulcéra omiiia infinnl niiscri-

jCgyplius, apud qiios constat cnicem forniani lia- cordiam et çompassionem ad transeiintcs clamant :

l)ulàse liilcr.-c Tau, sive triangularam (2). Verum sic mullitudo vulnerum el sagiilarum Sebasliani

liac de re niliil légi : sed quod probabile vidclur ,

clamai ad Dciim pro nobis miscricordiam (2). Cnr
profcro (5). aiitcm inler pcculiares paironos conlra pesleni, cugi
Anlonio et liocbo dcpingalur, ex langobardica bi-
est, esse aliUm ultoiiiis se mclioreni, ad qiiem vi-
niiiltn sloria a Paulo diacono conscripla libr. VI, cap. S
( )
sencluni debcrel proficisii. Illii-o, erniiipcnle lucc, venei-a-
bilis seiiex, inlirmos anus bacido rcgi'iile susiciitaiis, cœ-
nolum est (3).
pil ire vellc , quo nosciobal. Kl jain mi'dia dies, coquenle
desiiper sole, fervebai ncc lamcn a cœiao iliocre abJu-
:

ceb:Uur, dicons : Credo in Douiu nnum, qnod oUm coii- slergens, neqne pedes abluens prorsus Quin neque
scrvuni, qiieiii milii proiiiisil, osloiidet. Neo pliira bis; exulum quis vidil Antoniimi, nequé corpus ipsius nudum,
conspicit, bomiiioin cquii iiiixliim , cui opinio poelarum nisi cum inorlnus Uimulo niandarelur. » Scapnlare indu-
bippucenlauvo vocobulum inditlil; qno viso, s;diil;iris im- menlum (
), quod aliquaiido laveril, eidem ciluta
tnvSjTrv
prcssiono sigiii annalfi-oiilotu ol Heus lu (inqnil) qua- : ,
paq. tribuil Allian.asius;
qui el ejus quasi leslamenlum ila
. nain in parle liic srrvus Ofi lialiiUil?Al illo, liarbaruin recilat, p. 505. «Veslcs meas sic dislribuile Melolen :

neseio quid infrin Jens, el Irangens pntiiis \ yrl)a, quaiu pro- [pellem oviuam] unam date Aihanasio episcopo cum ,

loqiicns, iiiler iiorrcnlia ora, salis l)laiidHm qu.isiv4 allo- stragula qiiani ab ipso recenlcm accepi
,
nunc delrilam ,

quiuili. El, doxlera^ prolensioui! nioiins, cupiumi iudicat rcddo Serapioni episcopo alleram date melolen vobis
: :

lier cl sic, piàloiiles caiiipos volurri iransiiiiueas fuga, ex

:
cilieium servale.» Non taies porro vestes iiulnniil, neque
ocubs luirainis cvaruiit. Verum b.ic ulnmi dialiolus ad adscriplam S. .\ntonio regulani sequunlur nionachi, qui se
terrendum e\im sirnnlaveril, an, ni solct eremiis monslro- anloiiianos dicunl seu grœci , sen lalini. His uigra est
,

sorum aniiualiuin forax, iMam quoque gignal besliam iu- veslis, cum crnce ejus quam dixinuis ligune coloris
,
, :

cerlum babemus. » Hï'C Hicronyiiiiis; cujus IVuslra, iiiquil vero cuM'ulei quam cncaustœ opéra lornialani geslaot,
;

Baroniiis, ad an. ôiô, a. "2 et 5, el iniuria quiileiu exiyiliir priscorum (M)uiUim riln.
fides, qui de bis ilubitaiis nuidiiaiu lueril, numsiecuiim, (1)S. iheologiœ doclore'ac professore sorbonico, deinde
an niouslrum libérasse voluit (idem suam. Cieleruni nec
,
dnniaccnsi monaclio. Vixil aniicus Joanni Standouck; obiit
insulsa , \el inanis l'uil ipsiiis dubilalio Nam sic Pliniiis anno Uill, a-latis 72.
[tib. Ml, cnp. 3] Claudiiis Csesar scril)it bippocenlaiirum,
: (2) Jluic suppliciosuiiersles fuit Sebastianus, ac demum,
in Tbessalia naliim , codcni (lie iiUeriisse el nos, priiici- : jnl)Unte Diocletiano,fuslibus coutusus , animani cxlialavit,
'

palu ejus, ;illaiuiii illi ex .ICsyplo in nielle vidimns. » anno, \il vidclur, ôOi.
(1) O'ucem banc, quam
niale <i iftiigii/orcm vocal Mola- (ô) En vcrba Panli « Subsecufa est gravissima peslis
:

nus, comiiiissHm vocal I.ipsins, lih. 1 de cnicc, cap. 8, cnm triliusmensibns, lioc estjulio.augusto et seplembrio,lanla-
ligno ereclo brevius alicrum suiienie , et in i| so ca[iiie que l'iiil innlliliulomorieiilinm ul etiani parentes cum filiis
eoinmiuilur, sic ul niliil exslet. Galloriini HeraMi vocant alque IVatres cum sororibiis, bini per pberetra positi, apud
vne croix potencce, a siniiliUuiinc cuin scipionilius, quels urliem liomam ad sepulcra dedncerenlnr. Pari etiani mo-
œgrorum el clandoruni bracliia , sou axillœ hilciuiiUir et : do lia>c peslilenlia Ticinum (seu Papiam, gallice Vuvie)
hos scipiones Belga? cruckcn , (piasi cntccs appcUant. Lu- depopulalacït,ilaut, cuncliscivibus per juga monlnim sou
cianus de lillera T ail,bujus specieni irailalos tyrannos, li- per diversa loca fugienlibns, in foro el per plaleas civilalis
gna fabricasse el boniines in lis lixissc. TerlnUianus, lib.
,
herbae el ïruteta nascerenlur. Tune per revelatioucm cui-
111, nrfi'er.s((s .i;arf!0»t>»i, cap. 10: /()>« enim lillera qrœco- dani dielnni est quod peslis ipsa non prius quiescerel quam
nim Tau. noûra aulcm r, spccics crucis. Quod et veleruiu in basilica B. Pelri, qn:e ad Vmcula dicitur, Sebasliani
aiii noiarunl. niarlvris allarium poneretur. Factumqne est. et delalis ab
/Egypliis , « quibus jam urbe" Uoina B. Sebasliani marlyris reliquiis, inox ut iii
(2) IJpsius ctiam dérivât ab
olim nolum el inier sacra lioc signuni. Certc , pergil ille , jam dicta basilica allarium cousliûilum est.pcstisipsa (juic-
in obeliscis, qui inde Kinnam vccli, .sculplum sic vidimus vit.»

cum annulii lamen , vcl annula supcrne nec salis solide ; « Egreginm sancii marlyris'monunicntum veneranda
scio ad quam rem aul usnm.» Referl deindc ex Suida, Ruf- ejus imago opère mnsivo ex|ressa, aique bacleniis inté-
lino, bb. II , cap. 21), el Pozomeno, lih. VU, cap. lo, cum gra exsial (liomrc ) in litnlo Eudoxi;e ad Viiicula S Pelri,
l'anagentium , imperanlc ïbeodosip magiio , diruerciiUir, seuili aspectu et barba.» SicBaronins, ad Marlqrol. roman.

inventas in Serapidis lemi lo bieroglypbicas liltcras, crucis 20 jannur. amiol. C. Idem leslaUir Trcîd. Borroiiiœns, de l'i-
ctiira sacra, lit). 1, cap. 8, et a/t cian .inlon. Gurins, paq.
lormam habenles; quas earuni reruni perili aiebant sym-
biaum osse riiœ vcnlurœ. Al ego x'gre adducor, ul cre- 21, addenles musivum boc opus aniiquum esse et rude :

dam anlonianam cruiein ab elbnicis proficisci. Exislimem grand;evum aulem osleiuli Sc-basliannm, tum canilie, lum
poilus ab aiilonianornm veste ad imagines S. Anlonii Ir.ins- promissa barba. Maie proinde juvenem recenliores pingere
lâtam prlmosque ex illis nionacliis arbitrales banc l'uisse soient. Alque nlinam non euni lam eleganti corpore, tani-
verum scbema crucis Domiid. Qax aliis quoque sedit quc procaii vnlln inlerdum ellinganl ul non sanclum niar-
opinio. tyrem , sed Adonidem quemd,:m exbiberc videanlur. on
„ , Essaisw féducation
Soient jam clim apud Kalos apponi S. Antonio ponli- fui obliqc. 3il scriplorlibri cui litulus :
.(3)
ficalia ornamenta, posl aiinuni dnnlaxal Cbvisli nnlleslmnm de lu noblesse { Paris. 174», /. il, paq. 96), d'ôler de lé-
abbalibus concedi cœp.ia. [sariwlli. l.cUere cccles., loni. l, (jtisede s.Marc de liorcncc un tableau de S. Sébusiieii,
tettr. lit , vag. 9, et wqq.]. Sed bunc morem ,
ab anliqni- parce que Us religi<'u.i recoimuriiit qu'il g avait quelques
•
talc abludeiàem , piclorcs ac scnlpKires noslri non inime- femmes que la beauté de celle image avait touchées d'une
rilo negbiiunt. Lt aulcm bi norinl qua veste B. ,4nloninni nuire pasmn que celle qu'un martyr doit inspirer. Hano
inducre debeanl, ba;c leganl ex Aihanasio, J iltC p. +79, iniaginem pinverat F. Barlholoni.'cus ex ordinc piocdica- ,

edit. nperiim cvlonicnsis , .<;<;« liDsiends , tom. II. « V este Idrum, anno ItinFlorentia; morluus; exstal nunc in cime-
amicicbalur, iiileriore, cilicio : exleiiore, peUicea; quam bis régis Francia», empta a Ludovico XII, ul idem scriplor
ad Biiem usque (vilae) teliuuit, neque corporis sordes ab- ex Fcïibisno récital.
 201 SUPPLEMENTUM. AD Lin. III CAP. M. 202
Faliiani pnrro picliira al) Eiiseldo originem li:iliel bravit, (pi.iin cobmicnsis rhcmcnsis,
,
rolomagcn-
qui l'iiiii scrlbil (libio VI, aip. 22) iliviiiittis pcr sis, el aii.c conipluics, summoium poiililicum asscii>ti
coluinliaii) in roiiiniiuiii poiilinccni (Icsigiiatiiiu cssc. scculic suiii. Admodiim verisimilc csi cum Jiiplli;e

Ex lioc piiiiii iiulirii», ciim nciiio (le 00 lOfiiinssi't liaiid pidcul al) mbc Icodicnsi, naluni : cl ipian-
veliiii ;i Siiii'iiii sain to oloctiis, iiiux ad poniiliinleni quain ,
rcgiiiiiii adepliis, pcrpcliiis ilinci'ibus nniic
sedftii alii'Cpliis osi (I). Addil de Siio ad F.iisuliiiiiii Germaniani, nuiic Caijiam, nniic llaliam lusti-avcrit
Itiiriiiilis aipilc 21, tib. VI qiiod atii sH/icr liiijits, polissima larnen ejns scdes Aqiiisgraimm
(
) i'iiil , nbi
alii suiwr Ziiilitjrini nomiiie gesliim truilunt. Non est nubile illiid iiioiiaslerium S. Maria; coiididit, quod
iiiilciii iinpi'oliiilille iiii'iiiii(|iiL- ra via '\d pniiiifiii'luni cliani capclla dicliiin est (uiide ipsi civilali galiiçnm
asceiidisse. Naiii el Uavi'iiiia de imillis su;u sedis nomcii M.r-ta-('Jiapclk) : esUpie jam ab ociingenlis
cpiscopis , hoc modo assiiinptis ,
gloriattir. Qiiud e( fcre aniiis sccularium canoniconim oclo et viginli
liistori;»' el piitiira! liMimininr. collcginm , dcscria sub S. Nolgero, anlislilc Ico-
Sod ii:insoaiinis ad A^nelein \irgiiii(iil:iin ot iiiar- dicnsi , viia rcgiilari ,
qiiain piioics canonici snsce-
tjreui (2), ciijiis viia oniniiiiii geiuiiimJiiloris aiiiiic perani. In ca liasilica qniescit corpus sancli impera-

liiigiiis, ul Uieroiiymiis ad Deniciriadi'iii (5) loriuiUii', toris, cnjiis anima in coclura iiiigravit anno 8i-î, die
il) ccclesiis laudala est, die polissimnm vigcsinia 28 j.aiinarii , cum vixisset annos nnuni et scptuaginia.
prima jamiaiii. Ha'C cnni ngiio piiigiliir, cl vosle Ejus lionori dicata est eiegans ecclesia arcis caiolo-
aiiru iiUexla quia, ul li.ibcl Amiiiosiiis ( scrm. 90 ), iHonlan.ie ad Mosam , a synonyme Carolo imp.,
;
ejus
dimi pareilles beatissimx Agneiis a^sidiiis pernocia- iiomiiiis qninlo.conslriicia. De imagine porro Caroii
tioiiilms vigilarciil ad timiiiliim ejus , vidcbaiil, in Magni h;ïc accipo c Frederici Rornimœi tihro II,
medio nnciis silciuio, exerciiuni viigimim ,
qua; de piclura sacra, cap. 9, pp. 77, 78 f Romx...
: in
oiiincs , aurii iiiiexlis cycladilms indiil;B,cnm ingeiili palatio laleyanensi , in vesiigiis ( m arbilror) aiiho
Ininiiie pr.Tloriliaïu. liUcr qiias videii.iiit bealissimam Iconina;, quani Léo leriiiis exlruxerat, vidimiis
Âgneiii simili vesie fulgonlein , et ad doxteram ejus Caroii Magni imaginom Effigies ea simillimaest.
ngnnm iiivc canJidioreiii (l). Hic aulcm agiiiis sine sigillouni, quod diplomaii forlasse alicni Cicsaris
duiiiosignilicabal Agneni sive Agnelem, non lanliini ejus anncxum cssc debuil : iicmque fticiei qiiam in
,

noniiiie, sed el l'c, agnam , hoc est caslam fuisse. velustissimo bibliorum codico expressam vidimus,
Canit ciiain Ecck'sia die 2t janunrii : Sliins a dexlris indeque cum versiculis aliquot duciam bibliolheca
ejus agnus, nive candidior, Cliristtis sibi sponsam et mar- ambrosiana habet : ipsnmque bibliorum codicera
lijrem consecruvit. benediclini homines Roma; in S. Pauli nionaslerio
religiosissime conservant Princeps apostolorum
SUPPLEMENTUM Leoni dexlra manu
111 pallinm porrigit, altéra Carolo
DE S. CAROLO MAGNO, IMPERATOllE ET REGE Magno vexiUum , rubicanlilius notis alicubi disiin-
FRANCIS. ciuni. Id vcio fit, quia Carolum ipsiim, in Leonis III
poiilificaiu, senalus popnhisque romanus impcrato-
Ciijus nalalem aquisgranensis ecclesia prima cele-
rem appellavii : niagna(iue poniifici luiic cum impe-
(I) Die 16 ianuaril 238, Roma;, sub Docio, marlyriiim per- ralore illo necessiiiido fuissel.... Fuit alia Cœsaris
Inlil, anno 2o3, Xill kalead. fcbruarii. Crediliir 'ba|.tiza.sse
PljiUppuin quoni Hleronjniiis de f iii^ iltitslr., cap. Si, ejusdem germana huic imago in S. Snsanna; œde....
« priimini de riigibus rouianis chrislianum » appellat. Qna ciijiig sane im.iginis forma plane congrnit cum de-
lie re lamen lege Sandlifi dispuiationem VI ad l'itns pomif.
roman. scri|itione ,
qurc apud Egiiiliarlum est : magnumque
Ci) Eodem quo Sebaslianus obiil anno circiter ôOi caput, et rotunda frons, et oculi grandes , et nasus
(3) Seu quiiquisest ejus epislolse aiiclor.
(4) Hinc mos Uoniï , die S. Agnetis, duos agnellos eos-
aliquanlo major quam cœleris esse soleat. Atque
quc candidissiinos aiiliquo ritu consecrandi, e quorum dein- imagines isia;, lum liabilu , lum facle ipsa , refeiunt
delanalexuulur pallia seu oniophoria, crucibns disliucla,
casdein, qna; in pal lia relia tu lalcranensi in aula
quihus et loniauus pontifex, el uietropolilae, el demiim
efiiscopi quidam amiciuntur duni sacrisoperantur. Res per- leonina mancnt. Imago aiilcm ,
qii.e in S. Susann;c
agilur hoc modo subdiaconi seu miuisiri ccelesiaslici
:

suuiini pcintifieis quinqiie numéro , binos aguos [irocurant

ad Quirinalcs erai , fuit hiijusmodi : ad dexteram
,

21 januarii , biuis cislellis equo del'erendos in basilicam Léo 111 manu teniplum lenct , simulacrum scilice't
S. Agnetis siicro virgiriis corpore insigiiitam. Hisbenetlicit
icdis ipsius S. Snsanna; ab , (piani ipse insiaurarat
poiitifex f feuoslra Vaticaui palatu duiii illao transit cqui ;

diiclor. Agnos deiude tradit canonicis reguiaribus oon-

liic allerfi Caroins Magnns dcxlcram explicat, lanquam
eregatiofiis.S. Salvatopis, qui eos in niissa solemni offerunt
saceriloli, dum canilur a clioro igniis nci ; ac postea Ira-
cxponens poniiliccni eum opéra sua caiuinnias effu-
diint duobus canonicis basilica; lalcraucnsis, a qnibus agno- gisse, qua; ipsi objiciebanlur.j Allera Cscsaris
.
imago
î
runi cura diclis quinque subdiaconis credilur. C'ui eos
exslat in Iriclinio leoniano, e\ opcre mnsivo, ut
aliquaudiu dcliuent in pascuis spccialibus ; liim dclou-
sorum lanani in fila ducendam comniillunt sacrisvirgiiiibns nolal Gnrins. De eodem imperatore Eginharlus (cap.
qua; et aliam adjuugunt e qua suliùide texia pallia cnnli-
ciunlur, benodicenda ad araui inleriorcm S. l'i'lri, liujus
7 ) : « Corpore luit amplo aiqiic mbusto sialura :

a"po'sloli luiiinlo roxiniam. Uelinqunnliir oadcni luia noctc

I
eminenli ,
qua; lamen jiistum non excederet modum ;
super aram luuiulo impositam, dein arcula inclusa impouun-
tur calliedra; S. Pétri, in cpia prirnum Rom;e sedisse fertur,
nam seplcm suormn pedum proceritalem ejus coit«
nideque sumuntur utenda aut miltenda. Non lit autein li.-cc stat babnisse mensiiram : a|iice capitis rotundo,
consecralio singulis auuis, sed quolies exigit niillendorum
ociilis pi;cgrandibiis ac vegelis , naso paululuin me-
palliorum nécessitas. Laie lii'C Iraciat Nicolaus de Bra-
liun, prcsbjtcr Oraiorii, dissertalione spcciali (liocriiaicm cxfcdcnle caniiie pulchra, facie Ixia
de vallio. :
 DE niSTORlA SS. IMAGINUM. 204
205
unde formœ aucloritas ac digniias tam hoc nominc Jésus CImstus littcris aureis inveniunt.
cl liilari :

sedeiiti plurinia acquirebalur. Quanquam Unde ex boc plurimi crediderunt. Meminerunt ejus-
Sianli quam
projeclior viderc- dera sequcniia de nomine Jesu et sanctus Thomas,
cervix obcsa et brevior, vcntcrque
:

mcnibroruin celabat sequa- licet paulo aliter, super orationis dominica) pri-
tur,lamcn ha;c cxieroium
inccssu firmo , lolaquc corpoiis habiludine mam petitionem : et Viuceiilius Belvacensis libre X
lilas :

boc est francico, ulcbalur: cap. 157.

\irili.... Vcslilu paliio ,

feniiiialibiis liiicis Ego ramen putarim banc sententiam non esse so-
ad corpus camisiam lineam , cl

deiiide tunicam, qua: linibo serico am- lidam. Quod sic coUigo Veteres qui diligenlissime :
induebatur :

Cl libialia tum fasciolis crura , el pedes citarunt Ignatii verbum Frumentum Cliristi sum, :
biebatur , :

et ex pcllibus lutrinis besliarum dentibus molar non relicuisseiil ad nnum ,

calceamenlis conslringebal :
,

ac peclu? bienie muniebal onines, lam niemorabile facium quod pra;dicli de

thorace confecto humeros
: ,

el gladio semper acciiiclus nomine ejus Iradunt, si id eis cogniium fuisset : cum
sago veneto araictus ,

aut argenleus vero eis incognilum fueril, verisimilius est, ([«od per
cujus capulus ac balleiis aui auieus,
ulebalur ; quod obscurum aliquem sit suppositum. Videturantem mihi
eiat aliqiiolies et gciiimalo ciise
:

vel si crroris causam pra;buisse cognomen cjus. Nam tituli

lamen nonnisi in pra'cipnis fesiivit:ilibiis, ,

faciebat. cpisldlarum cjus bahent Ignnlius, rjui et Theopho-

quando exteraruni gentium logali vcnisseni,
:

pulchemma El Sinicon Metaphrastes dicil Trajanum dixisse

Peregrina \ero indumenia, qiiamvis , rtts. :

eis indui paiicbaliir; excepto Tune es qui diceiis Deifer ? Et quid sibi vuU illud
respuebat, nccun(|uam ,

peleiiie, et Deifer ? martyr Qui Christtim , inquit , cireunifert

quod Uoma; semcl, Adriano ponlituc
Ctti :

successorc cjus supplicante longa lu- in anima. Impcralor aulem : Tu ergo, inqttit, Christum
iterum Leone ,

et calceis romano more in le ipso circumfers ? Cerle, inquit. Scriptum est enim
Bica cl,
chlamyde aniiclus ,

auro Cor. \"1, 16. Vide etiam Lcv. XXYI, 12 liabilubo

induebatur. In solemnitatibus veste
(Il ) ;
formaiis
genimatis et fibula aufea in eis , et inambuiabo. Intelligo autem eum Tlienplio-
texta, et calceamenlis ,

adstiingenic diadcniaie quoque ex auro et runi dici,non proprio vocabulo, sed appellaiivo.
sagum ,

bis auieni diebus ornalus Unde idem [epistola («(in) sanclumTiinolheum vocat
genimis ornalus incedebai
-.

communi ac plebeio abliorrebat. s Cbristopborum, sive Cliristifernm Timolheum. Simi-

ejus parum a
liter Cyrillus bierosolymitanns ( catechesi penultima) :

Sic Clirisloplwri erimus , hoc est , Christum ferentes,

FEBRUARIUS.
cum ejus corpus et sanguinem in membra nostra acce-
pcrimus : atque ita, ut beatus Petrus'dicit (11 Pet. I, i)
CAPUT VII.
divinœ naturœ consortes efjîcimur.

Ignatii Verum dum forlassis nimis exagito dictam senlen-

De imagine
;

tiam, nolo damnare piclnram Ign.atii habentis in corde

episco
Kalendis februarii, subsequilur gloriosus nomen Jesu , cum sciam banc in lemplis , ut Mechli-
pus martyr Ignalius, qui cum leonibus pingiUir,
et nia; apud carmelitas, haberi : et ex verbis Ignatii ad
quia pro mariyrio Cliristi ad
bujusmodi bestias dam- tam mihi
Trajanum (1) , ut nihil aliud sit arguraenii,
natus est (I), de quii)us paulo anle ad
Romanos
videatur cum corde bujusmodi pingi posse quam ,

Frumcniim Clirisli sum den-

epist. 12) :
scripserat (
:
pingitur cum vubieralo corde Augustinus forlassis ,

besliantm nwlur, ta panis mwtdus inveniar. Q^uam

tibus quia in confessionibus alicubi ( lib. IX cap. 2) dicil

ejus senlentiam citant Irenxns ( lib. V cap. idt.), Eu-

Cbristo : Yulnerasti cor meum charitate tua.
sebius ( lib. 111 //is!or., cap. 50 [apud Uuffmum 56J )
Hieronymus{de Wris iUuslribus , cap. 16), et Beda APPENDIGULA
(t)i XYUI cap. Apocahjpsis).
DE S. MATTHIA APOSTOLO.
Alicubi eliam in manu cjus cor vidi , cui lilteris

aureis inscriptinn erat I H S. Qm:c piciura originem Cujus naialem Laiini célébrant hujus mensis die

sumpsit ex recenliorum scriplis (2). Nam

Aurea Le- vicesima quaria, aut ( si bissexlilisannus luei'it) vice-

tegenda 50 Legilttr quod bea- sima quiiila : Gricci vero, nona augusti. Soient ci
genda sic habet ( ) :

yenera niinr',uam ab sculplores securim apponere, quasi êecuri percussus

tus Jgnutius, inter toi tormciilorum
Quera cum inierieril; quod nullo velerum lesiimonio firmari po-
invocutione nominis Jcsu Cliriiti cessabat.
adhuc id autem legiuir in Aclis, qua; a nescio
tortores inqnirerent, cur hoc nomen loties leplicaret,
luil ;

et ideo quo bcbraiceconscripta, latine abs se reddila aucta-

ail : Hoc nomen cordi meo inscripltm liabeo
,
,

invocaiione cessare non vuleo. Post mortem que, piotitctiir anonymus aller, qui 12 seculo vixii,
ab ejtts

qui audicrant volentes curiosius ex- Cœnobii S. Matibia; monacbus apud Treviros. Ilunc
igilur ejus, iiii ,

cl illud secuti sunt Claudius de Rota equilinus episcopus :

periri , cor ejus ab cjns corpore avellunt :

Franciscus Quignonius cardinalis in Breviario suo :

scindentes per médium , tolum cor ejus inscriplura ,

alii compiures e recenlioribus. Sed Acla isia trevi-

«Passus annodecimo Trajanis Hieron.), seu

(1)
Cbiisli cenlesimo seutimo.
(2) An id forte elici possil
ex ejus scito : « o iiio? Sf^s
UxaOfUT»!. amor meus crucilixus
tici.
est (
rensia pro suspcctis habet Bollandus : Floreniin'ius
(1) Paulo ante ex Metaphraste relalis qulbus quae
fides
est , » dispicianl cri-
adbibenda sitjani omnes noveiunt.
205 LICEU III. CAPl'T IX.
206
cunulcin illls locum assign.tt ciim Pscndo-Alidiic ooiiu sicut et consccraiionuin et cantilcnse disciplinam
(l).i
incnlis : non nicliorcin Coinljclisiiis ac Tilloiiioiitius. Est et altéra ratio, ad qiiain solam rcspexisse credi-
derim pictores, duni eum pingnnl celebrantem coram

M.VRTIUS. imagine passionis Domini (luic pietas (-2) dici solet.

,

Ilortnius enim anim;o in multis cdiiionibus liabet,

anle orationcs coram imagine pietaiis , ipsam beato
CAPUÏ VIII. Gregorio celebranti apparuisse : cl Romx, ut audio,

Be piclura Thomcc Aquinalis. appariiio ista eiiam vulgo notissima est. Undc magna
pielate fréquentât banc imaginem ; in qua ctiam pur-
Mcnsc mariio primus occtiiiit aiigelicus Joctoi- Tho- gatorius ignis ad laïus allaris ibidem appingitur. Quod
mas Aqliiiias. Is caliceiu in iiuiiiu liubel, et cuipus
doniiiiic:iini ; oo (iimd coiiiposueiit olliciuiii, (nio in Deo propilio exapostolica traditione suscepiinus. » iiiquie-
bat Vigilius papa, scribcus .'id Eutherium.scul'rofulurum,
fcsio curporis Cliristi utiuir iLCcIcsia. episcii|nuu iu llispaiiia. l'olissiuia ars quani antomwi vo-
|

Cur aiitcm in qnibiisdnni iiiiaj^iiiibus subscribaïur :

camu'i, paulo anle mcdiuiu secub V, priiiiuiu, vull P. le m
lîruu, scripUi lueral luaudala. S. Léo, tpii scdem aposloli-
Bcne scripsisii do me, Tlionia nilio obvia est ex :
caiu cousceudit au. 4 RI, bas ei vooes addidit : sanctum sa-
lectionc romani bicviarii, (juia Neapuli, cuni ad inia- crijicium, immuculatam liosliam. .S. Gregorius istas: uies-
qtie noslros greije nitmerwi. Veriio aberat a prisco
gincni irncifixi velicnienlius oraict , liane vocem a«- canoue Iota i ratio iinnc i(iilitr,dfM\\ lis ipsis bis duabus
divit : Beiie scripsisli de me, Thomu (1) : quam ergo vocuiis. Idem Gregorius Oi'alioneui domiuicam qua; aulca
posl divinam bostiaui cancbatur, canoiii coujunxit. lu c;ete.-
mercedem recipics? Ciii ille : Non aimm Domine, , nisi ris liturgia; partibus qu^ eœdem quotidie recilaulur, seu ut
teipsum. Legilur cliani , in iisdem leclionibiis, iiun- loquunUir, inOrdinc wïordinario missœ, uilul iiunuilasse
legitur. Xl iu iis qua; speclaul ad ferias, olim anni circu-
quam se Icclioni aut scriplioni dédisse, nisi post ora-
(loii dictas, et du'S douiiuicos, et ualalilia saucloruui plura
lionem : in difficullaiibns loeoruni sacrse Scriplurai sibi pcnuisit; umllas oratioues e gelasiano Sacrameutario
abstulit, nouiudlas adjecit, et novam operi Ibrmani indidil.
ad oralionein jejnniuni adiiibuisse : qnin eiiani sodali
Sic eniiu in ejiis fitu Joaunes diaconus, libro II, cap. 17 :
suo frairi Uegiiialdo dicore solore, qiiidquid scirel, « Gelasianutu coJiceni de uiissaruui solemniis niulla subtra-
hens, pauca convcrleus, nonnulla vero adiici'Mis, pro expo-
non tam studio autIal)orc suo peiicrisse, quam divi- neudis evangelicis lecliouibus in uuius librl voUuuiuâ
nims tradiluni accepissc. Quare mirum non est eum coarctavit. » Grcgoriauuin Sacramenlarimn | rimus edidit
JacobusPamclius, Brugensis, Colonie, anno 1571. Liturqi-
cerniin piclurisradialuni, cuni inspiratrice columba.
coruni suormn libro il. Alias editiones accurarunt Angélus
Rocca. Rom;c, anno 1397, et Hugo Menardus, Luietia;, an.
CAPUT IX. 16i2. Has duas, prima niale omissa.prœlo reddidere bene-
dictini lUonachi.quiuniversaS. Gregorii opéra vulgaruut an.
Explicaiio picturavum Gregorii pontifias. 167y. le Missel romain, ail Petrus le Brun, ( l xpticut. des
cérémonies de la tnesse, t. il, p. ICO ) lel qu'il est aiijour-
Thoniam sequilur niagnns illc Angloruni apostolns, d'Iini, est plus grégorien qu'aiicini autre Sacramcnlairc im-
primé ou manuscrit, que j'aie vu, et l'on peut même dire
Gregorii's, romanus ponlifex (2) , qui non inepte sa- que te missel ronmin est le pur SacrameiUaire grégorien,
erilicans plngitur. Ipseenira (InnoceniiiisXW, sermone si on en ôte les messes nouvelles quiij ont été insérées depuis
S. Grégoire.
de S. Qregorio, et Viia Gregorii) sicut univcrsalis tenet
(I) « Scbolam quoque cjuilorum quœ baclenus cisden
Ecciesia , normani et regtilam officiorum , tam super iusUlulionibus in sancla rouiaua ecciesia niodulalur con-
struit » Joanues di.ac, lilœ Grer.orii lib. M, cap. G).
(
sacrificio, quani super ea;lcris niysteriis prudenler
Nec piguit seduluui el uiodeslum pouiiliceni, leclo decum-
instiiuit. Hoc est, ut idem ciarioribus vcrbis Wala- beuleui, preeirepuerisiisque canenlibus advigilare.a Usque
hodie, inquit diaconus codem cap., lectum ejus in quo re-
fridi repclam ( cap. 12 de Ordine missœ , t cum,
) cubaus niodulabalur, et flagellum ejus quo pueris minaba-
crcsccnte religionis culiu, cresceret oralionuin et tur, veneralioue congrua, cum auibentico anliphouario
resenalur. >)

ofliciorum Ecclesiœ composiiio , multis ex suninia

(2j Hic Molauus, observante G. Colvenerio, calendarii
scieniia, et ex mediocri, et ex niiuima, qu:cdani ad- nmriani, t. l,ful. 200 « Imaginem passionem Domini ex-
:

primenlem vocare vidcuir pictatem, quia ejusdem erganos

denlibus, Gregorius, ralionabilia quaique coadunans,
misericordiam et benignilalein déclarât, a Sed Colvcnorius
seclusis nimiis, vel inconcinnis, couiposuit librum gallicismum subcjlct iu voce lietas, uec immerito uaui l'e- ;

slum dolornm seu conipassionis B. Mariœ virginis, cliam

sacramentorum , sive ordiiialioncm missarum (3) festum noitrœ Dominœ de pietate dici solet. Hoc posteriori
modo vocal Locrius, libro M
^lariœ Jiiqustœ, in Calenda-
(l)[n ejus vita, quamscripsitGuillolmusdeTboco, etro- rio, die 17 bujus lucnsis ( marlii ). Sic éliaiu appellaUir in
pr*senlaul sanctorum,loiu l, martii, p. 67o, referlur Itl
-icta Missali roniano, Lugduui edilo 11307 et loll, ubi iuter mis-
aiJqua?slione[uscolaslicam «dcdiiiiensiouiljus corporis Josu sas volivas B. Mariœ luibclur vnssa noMœ
Vominœ de pie-
Clii'isli et de accideiilibus- existeutibus sine subjecto in sa- tiite. Simililer iu missali Pauli III, iuler Tuissas volivas
cramenlo ipsiiis corporis el sanguiiiis,» coiiiproiuissi loriiia, parliculares de B. llaria lue suut /;. Hlariw piclalis
:
,
per
beato Tbom* proposilaui a niagislris parisiensibus, poUici- SiMum papam IV cdila ; de compnssione B. i irgiuii, cele-
lis se ojtis senleiUiae adbœhURis. Additur saiiclus doelor brunda, iuipiit, rfîi; subbali post domiuicam Quasimodo ; de
qiialerniim in quo iiieiitem suani scriplo consignarat corain iMientutiune il. maria; tirgmis.... Excusum esl Uoc Missa-
imagine Doniini crucifixi , Cum oralione obtulisse ; additur le Parisiis, per Jacobuui Kerver, 1503. .\lil latiuius appel-
et Cbrislus super quaterno staiis ei dixisse « Bene de hoc : lanl compassioiiis u. mariœ, ut Colonieascs; couummiler
mei corporis sauramento scripsisli, et de quœstionelibipro autcm iu Bcl^io septem dolortmi II. Mariœ uoTuiuatur. .\d
posila bcne et vcraciter delcrniluasli, sicut ab honiiue in nomou quod allind, barbare videlur vocari fcsiiim uo-
via polest inlelligi ethumanilus dotiiiiri.» Hiuo lacilecul- strœ l)omin<c pielatis, ex gallico idiomale , Xolrc-inmie de
ligas qua ratione piiigeuda' sit hxc visio. pitié, est
id commiscrationis , seu compassiouis , ul ego
(2) EIcttus 3 scplenibris 590, ilci'unctus 12 marlii COI, quidcui exislimo. Cerle ila vocal in Culendario gallico Fc.
B. Augusiiuuni monachum , additis coinitibus , iu Angliam IJiouysius lie Oilomp , canonicus regularis S. Victoris apud
miserai aniio b'JO. Parisios, edilo Parisiis an. iCOl. Expnueus euim illani ap-
(ô) Cave inlollig.as auclorem lalina? liturgiœ esse Crego- pellalioueui, dicil Eccicsiam bac l'csiivilalc commcuiorare
rlum. Ujuslormam Iraditioue a S. l'clro accepta didiccrunl compassioueui, doiores cl auguMi.isquas bubuit,Vir^o cer-
ac servaruHl primurum soculoriuu puutiliccsroiiiaiii.u Ipsius neus diloclissimum lilium Muun lot tormentis et mjuiii^
canonicœ précis lexlum direximus suljicr adjecium quum allici. » (, Idem Colvencrius, foliis iOi et 'ÀO'à.)
 '

207 DE HISTORI\ SS. IMAGINUM. -208

convenu cum narraiione Gregorii.dc Juslo Ciijus causam Iradit Legendse (oinus secundus, jam
pulclire
Coionix et Lovanii excusus. eoim babet
monaclio, queni, ob occiilialos très aureos, non so-
oiiin Sic :

NolaiiJum quod circa imaginem sancia; Gerlrudis

lum Grogorius puiiivit, (uin morienicni , proliibemlo
«

frainim ad cuni accessum luiu niuiUium , daiido ci :

soient mures et glires depingi. Hoc nihil aliud signi

cum pradiciis aurcis scpullurain ; sed et diviiia ul- licat, iiisi quod saiicta virgo diabtduni ,
qui per laies

donoc, inan- beslias, tenebras diligentes, dcsignatur, superaverit :

tione in igiie purgalioiiis criicialus csi ,

danle Gregoiio, pro ejus absolulioiie , dicbus triginla et quod alios, quoscuinquc poiuit, de tenebris ad cla-

conlinuis , lioslia salularis est oblala. rilaieni a;terna; lucis ,

per suam sanctam viiam et

Aniniadverli pncicrca in imagiiiibiis ex url)e alla- doctrinain , revoeare laboravif. » In quibus verbis

lis, ibidem Gre-oriuni dcpiiigi cum

cotumba in bu- paruni probo, quod iji muribus Gerlrudis tantum

meris. Cum cnim libios suos diciarel, lesialur Pelrus

myslicam admillal signilicaiionem ;
quam ego qui-

diaçonus, se Spirilnni sanctiim columbac specie in dem , ul secundariam , ampleclor et veneror. Pulo

ejus capite âa;pe vidissc ; ni hiibcl leclio sexia romani tamen priinariam ess(^ aiiani ralioneni, quam a rano-
breviarii quod ex decrelu coiicilii ti idciiliiii Ii;ibe- nicis nivellensibus accepi ; illi enim, cum ab eis pelè-
,

rent causam usilaiac pictuiie responderunt se a se-

nuis. Idem habei Jo.mnes diaeoiius lib. [IV] Vilaj ,

quod aiiliipiiialeni piclur» nioribus confrairibns audivisse, ex puleo, qui est in

Grcgorii cap. 69. In.o ,

comnicndat, adiiil se(|ueiili tnpile, iiinc consuctudi- crypia Ecclesiie , miijores solere aquam efFerre ,
qua

naliierSpiiitum saiicium depingi, in specie colunib», cum aspergèrent domos suas et agros, liberabantjr

super caput scribeniis Grogm ii. a muribus. Sed nuuc, addcbai unus eorum, refrige-
scenle midlorum cbariiate, sicul alibi, sic el in noslra
CAPUT X.
ecclesia , cessant miracula.

Palritius cw phigulur serpentes couculcans. S;c\'iis5e autem sa;pius in agris pesteni murium
omnia corrodeutiura , cliani ex miraculis divi Ursma-
Sed a Gregorio ,
quem Angli sux genlis apostolum
ri , a Foiquino descriplis , et alinnde (i) cognosci
vocant, ad vicinorumîiibernurunï aposloluin iransea-
polesl. Meminitet Pliuius {libro, \. Historia;,cap.6'6)
•
mus. Ejus naialis est die decinui sciiiima niarlii. Est
e Troade fugaios incolas raurium agrestium copia (2).
auiem S. Palritius (l)qui cum seriienlilius ad pedes
no, ut plcrisque placet , 6C4, ut aliis 63o, aelalis sux 33.
depingilur, co quod piinnts in bibcrnia Cbiislum
Vilam el culUiin ejos latibsime dcduxit Josepbus Gcldol-
evangelizaveril, in qua iiisula niillum reptile videri so- phus a Ryckel, Lovaiiii ad S. Gertrudem abbas, ibidem se-
cundo edilamanno 1637.
let (Beda Hislorice libro I, cap. I), mdhis serpens viverc
(1) Ex. gr., ex lii)pllo de tnventione et translatione corpo-
ratel. Nain sœpe Mo dô Uritamiia iilUili serpentes, mox ris s. L dalrici, inler opéra iiiarci rclseri, yorinibirgu', unno
1087 cditii, pag- lJ:2ij. <^ Concessum (conccssa) est... liuic
iU proxinianle terris iwvigio, odore aeris illius attacti bisloricus, el alia quam niaxima a Dec
, S. i'onlitici, ait
fiierint , interierunt : qtdn potius onmia pêne ,
quoi de prœrogativa contra oHensivos glii iuin iucursiis. In tolo nam-
que terrilorio quod iuler Viudara et Lycuni fluvios situm est
eadem insida sunt, contra vencniim valent (2). Ilibéiiii
nullum unquam vivum permanere losse nianifeslissinie
prœieica caiiiulici nou nisi nierilis aposioli sui ad- comprobaUiin est; quoil merilis gloriosi ponlificis iiii[)elra-
tum esse uuUisilduliium. Sœpiusenim a nonnullis curiosis
scribunt, quod Ooininus Deus mulioruui veiienaiis
sancti i^olius leulalorihus expericntia invculum est, ut
nioribus provocalus, necduni permitiat in eorum in- qiiaui ci:o ultra iiilra ) pra'falus deportali l'uerc fluvios,
(

illico l'uissb niorlnos ; el hoc in loto coinnniui U'frilorio.

Mula vencuala vivcre; qu;e lanien co sa'pe :;ffi:runiur lîst veroelaliaqua>i miraculosa contra prœdiclos subven-
es Anglia, ab lis, qui li;erosis vcneno leilirditor infccli tib glires, in loin pêne orbe i miiiulgata. Terra nanique
qu;e S. Udalrici dici consuevit, in qua sanclum ejus cor-
sunt, et banc piani opiiiioiieni bibernorura aniniis pus meilianliunssafiris vostibus qii;e oinnes iiicoiiS'unplse (

lil)enler eximerenl. Lcgaiitur Joceiiiius , cap. 70 onmiipie sine litsione cum eo iiivents luerunl ) hiimalum
luil, si cui ti(3eliuni donalaab eoque digne,otsanctorum Dei
N'iix Patriiii (3) et Giraldus Cambrensis (i) de
rebciuias deci-t, venerata luerit , mox omnes ac si pesteni
: ,

Mirabilibus Hibernix. fugienlcs liabilaliuneni rcliiuiuunt, el eidem nequaquara

delnceps apprupinquare audent. Hiee loties nbique terra-
CAPUT XI. runi vcra esse inventa sunt ut uumerum excedere videan-
tur. Nonnunquam eliam complures prnpriasrelinquere vo-
Gerlrudis ciir citm muribus pingatur.
luermil habilationes seu igni rremare , propler raaximam
prsed clorum inlestaiionem animalium, qui, rœnoniinata |

Eodem die concmrii natalis Gerlrudis, belgica;

âcquisila terra, dévote eam vénérantes, auxiiiuUi Dei om-
\irginis ccleberrimx (5). Ei mures appinguniur. nipoiemis, per merilum sui confe-ssoris iniiielraluui sen-
.sere, adeo ul eorum deincpps nulbis approximare audere
Vila functns amio 160.
(1) visus sil doniibus. Noc non aliquando tanla eorum mnllilu-
(2) Setl Beila hoc non ad^cribit merilis S. Patriiii, pri- do morlua esl inventa, ul te leclorem, si in lipc veritalein
mus id ausus est mox noinin;infiiis Jocelinus lurnesioni in prolprre conarer, increduluni reddere timerein. »
Lancaslriacii'nohii, ,inno 1 US
eomlili. iiiouachuscistercien- (i) Et lib. \M cap. 57, ex insula Gyaro |iulsos a muri-
,

sib ordinis. Duduiii iuUe orluni Patriiii scii|iserat Soliuus bus incolas ex Tbeopbraslo referl. Maeedjui;e rex, " Cas-
rohilmiods cnp. xxxv : « Hibeniia ila p:il)iilosa, ut saiider .lustino test", lib. X\ ,-cap. i ) ab Aj.ollonia red-
I

p;tcuaria uisi iulerdum œstale a pasliiyusarçeanlui-, iii pe- ieus, incidit iu Abderilas ^ui proplsr ranarum mununique
ricuiuni agit saiias. llbc milliis anguis. «vis rara, etc. » niuiliiudiii!-m, relicto patria; solo, scdes qua-rebant. » Ru-
(3) Scripla; circa luidiiiu 1180. Pr;fi,liirujii iJ
opos f'oivl, lilins Ruiu^Numatianus, dciutolis Cos;e quse nunc Orfcî-
inqiiiunl bollandisia!, t .^i niajori cum dvleclu prudoiiliaiioe tello, in tirnria :

collecium fuiss;:l. » l'rodiit priiuuni Antuerpia;, anao loU, uiciaitur cives quondam migrare coacli
typis Adriaiii Berghoiisis. Muribus infe.los (iMmisse lares.
(j) Pranouiiiip Sylvcslcr, in pcmbrocbiana provincia Gemiua reperias apud Heredotum, Pansaniam, yElianum,
natr.s circa médium seculi xn. Puii Heniico II a secretis, Orosium. Ulne libi isia incredil.ilia vidoaniur, lege quid
et Joamiis ejus tilii prceceptor , demum episcopus meuc- oppido repii Ncapolitani Ceretlo, sub nntuun prœsenlis
veDsis. seculi, coniigerit, apud Misson, loguge d'Italie, toine lu.
(o) Obiitin monasterio ni\ialensi, liodie nivellensi , an- pn'j. 500.
 200 LIDEn III. CAPUT XII.
210
Dioiluruj r|iiO(]iie ( lib. III , rn/j, 5 ) in Iialia niiiiiuiii (
libro I eccle,.,cap. 7 ), et in carminibns
llist.
suis
iilvc»lrJuiii a lena pruLloiiiiliiuii iniiliiiudiiiuiii
,
pliircs Sannazarins, Scaligcr, Novidiiis, alii.iuo
sciipiores
«ulum palriuiu lilu|u^fe cocgissc (I). rcccnliorcs.
Oiiil>iis Joaniies Gerson
CAPUT XII. inler alia opponit inani-
feslani sciiplnrani(i) llubitabit juvenis cum
:
Viiginc
De picluris Joseph. et guudebit sponsus super sponsam.
Dnniinus auleiu Joannes Ilcsselius praccplor
• Post b'uluum ocourrit naiale Joseplii sponsi Dci- ,

pnrsR virginis : (|iiein picluresqiiidaiiipeSbiiiiupiii!;iinl

mens, pr:elegens vicesiinaiu octavani distinclionem
liflinuMciuncm qui vix qiiiiiquc qnarli bbri Scnleniiaruni Magistri sic eos rcfulavit
taii(|iiam siiiipliccm ,
, :

niinicrare possit(^2). Pcr qiioniin iiiscitiam ciiam in « Epipbanius ( In hœresi Anlidico Marianiiarwn ,
hœresi 78 narrât fabulani quod JosepI» Mariani
vnigi proveibiinn aijiit ,
qiiotl IldiiiIiiomi paium corJa- ) ,

tuni , aiit iiuiiisti'iuiii in ageiulis , Jusopimni ai^nonii- dnxcril ,

cuni jam annum sua; vidiiilalis (2) agcrel for-

ncnt. Quasi vero lalis pra3 omnibus aliisa Duoassuni-

lassis octogesinnim , et aniplius(3). Verunuiuilo mo-
custos beutissima: Virginis
do convenisset vijum ccnlenariuni, cl imbecillem se-
ptus Inissct , ut esset et

beneiilcii ojus Filii.

neni .adbibcri Marix cuslodem , cui fugicnduin essct

A (juibusdam cliam pingitin-, in liistoria nativilalis

in yEgyptuni cnm puero et matre ejn», et indcrede'uii-

Doniini.giand.fiviis senex , baculo prx scnio iiinilens.

dum. Nec (Teccbat euni aliornm (iliorum amore esse
Qiiani scntcntiam amplcclunlur I^icephorns Callislus
dislracluni , qui curam tanlae virginis et prolis èsset
gesinrus, Conlinnavit fabulam piciorum carnaliias,
(1) E;inidem appiclorum S. Cfcrlriidi muriinn ralionem
qui ex sua libidine de Jo.çeph judicantes putant non
profeil abba-; a Uyclu'l, exhibcupie ( llisloriœ suœ p. unie ,

a29 ) rt. Gorlrudis imaginrm, ulii viilcas ylires abos arite aliter euni se continere poluisse a Virgine nisi senex ,
eam discurrcutcs, abos |iedo l'jiis irrepentes, juxta caco-
dsenioiioni, ol ab altoro huore Ibntoiu e quo licrogi'iiii
et perx'talein proveciam iinpoiens ad cnniniixtionem
aquaui bauihint. Adsci'iiili bi versus : fuisset : plurimum derogantes gialiœ Dei , qux lam
Sub petlibus divœ qnid fiirvii animnUa noctis efficax esse potest in adolesccnlulis ipsis , atque in
Tota qiiibtis donitilur liiems discurrere cernis ? alius ataiis liominibus. Credo igitia- conforniius esse
Pesti-s wfri est, qim diva sua prece ciUla repurgal.
Deindc quidliœc orcifœxcl furialis Eninnis? evangelicis lilteris, si Joseph credaïur fuisse jnvem's,
Obsessœ futidc renegmen et excremeiitùm est. fortis et valcns, qui potuerit induslria et labore .ïtatis
Lenique (uns medicus insiçjiie est virginis liujus.
Virgineni defendere ( forte leg'enduin : Qui potuerit in-
(2) Vidi sic piclumM. Joseph in sedibiis expertissimi D.
Fcnson, bruxellensis medici., Kon profui al iit al> inscio- duslria et labore , tenerai œlalis Virgineni defendere),
riiui pictorum mente Ricbaidiis Simoiiiiis, lUiid JUallInci, I, et urgente periculo inox pncrum in ^gypiuni déferre
19 « Jostipli autem \ii' eiUS, cuni csset jnslus » ila expo-
:

ncns l.'évimgcliite a voulu mnrr/;»')- pur là que Joseph éL.il

:
et rcdnccre , ae suis laboribus nutrire. Cerie incon-
un bon mari et commode. lu qiiam iiilcrprelàtioneiii jure i>
tineniiic snspicione non carnisset Maria, si virum cen-
nidii^naUis est magiuis Fossiiouis, 1 /«sdKCÏ. shj' le .\.t.
de iréfoux, l'aris 1702, pnq. I4i et S(,>(/q. Appellalus a Si- lenariuni liabuisset. Et vanus est carnalium limer.
monio Chrysoslonins niinimi' favel aiidaci criiico ; sic. enim F.icibus conlinet (se)^ Deuni limens jnvenis virgo
,
sanctus doclor. Uomil. IV in Mullhœum, edit. Ji. de niont-
qnani impotens et libidini assnetns senex. Qu.nio
faUCOn^ t. Mlj g. 02 Alxaio; s^v ùv, TO'jiéffT-. /pr.ffTÔ^ xal irr-.cu^i;,...
:

ô îuiTfif oy [livov T9 [xelÇov ixtïvo, àXXà xal lô sî.aTTOv ffu^e^wfïiffev tT^v, al- magis aniem iiic Joseph , qui mullo excellentior fuit
vyyvriv. OO -jàf
[lôvsv oy xoWirai, at.V cJ5i TTafaSsiyjtaTlffai Èffoy^tTo. L'.Sii;

çiXôoo^ov iv5pa, xal itàOo'Jî ï^' tvpotvv.xuTàTou

Joseph fdio Jacob ? >
liîv.X^aY!^^^^"' •
Iffrî yôp r|Xt.

tum essct, id est benlf^iis ao

«oy ÇïiXoTu-ia, x.x.d Justiis Bi'go Non pauciores raiiones liabet Tristandus de Les-
nioderatus Joseph non nindo ei rci qiiae ni:'jor, sed
caigne, presbyier, qui in libcliis, quos de M.iria con-j
eliani ei quoe minor eral consulult, nempe pudori ; non so-
bini enim mm
punire, sed nofjiie iraduccre volebat. AiJi- scriplos dedicavit Ludovico Borjjonio, cardinali, ar-
stin' philosophum vinini et albclu omnium maxime lyran-
chiepiscopo senonensi, tracialnai habet, in quo ex-
nico superioi-em ? Kostis enim qualis affectus bit zeloty-
pia, etc. » plicat onines fere pictores delirare, qnod
Josepbum
El jusli litubnn quem Joscpho Iribnit Maltliseus a Chry-
senem decrepitum
sostomo sic accepium esse ut \ inmi Dei mandata servantcin
pingant. Urget enim divinaprovi-
signilicel, maniiéstum est ex liis verliis homiliœ secundœ, dcntia datuni esse virum Maria;, ut nulriiius esset
ibldenly pug. -0 ci Y«f 5^ [lôvav à-» ç-j^î ©Ox ê;-riv ÎTÉpoî , ttW où-
'.

oi àiri naTfià; ÉTtpa^, touxiffrt o^YT^^^'-^î' Y*l^'** wfftE ttv tt tfj napOivu
TÔ « 13 otxoy xKt T;a-ptâî AayiiS " âp[AÔO(i>;xtv, ^ffnjxt
Tt'» iw- to eipïi[x£vov- «îv te
(1) Locus estlsaiae LXIl , S, ubi propheta loquitur de
mîy, 9t' ixtixou xai TûyTo xaTafTxeyàÇetal. El Yop li o'xoy Aoul xal «atpia^ prosperilale Judx-orum al) exibo bahyloiiieo reversorum
^v i Iwo^ç, oyx ftv âXXoOîv i\aGi 'Tyi Y*Jvaïx«,-^ SOev xal ayto? ^v, Tl &yv tl et uuplias celcbranlmai. Quod de Mafia> et Josepbi conju-
«oçip») tàv vO|jiov, ÇTlfft ; Sii ^àp TOyto TtptiXaSwv 6;«i^ypïiT£v , oTi Ssxaioç ijv gio ba>c Gerson interprctelur, accommoda iido facit ex :
o iwffi^ç, îva |A.^ Toyro XéyTiî *
àUà jJiaOùv aÙToy t^v àçttl^y, x^-xtivo tW^q, ejnsmodi autem interpretatiouibus historica non simt
ôti six j; ïtapiôj tov vsji.ov. « Nûu moilo enim non licebat ex eruenda.
Mia tribu uxorehidurere, sed ntcpie ex alia l'aniilia, id est
(2) Irao suae a;tatis, ul patebit ex annolatione proxi-
ex aba cognatione. Itaque si illud, Ex domo et fiimilia Da- '^
ma.
w'rf,Virgini aplemusdietuin illud conslabil, si Jnsepbo, iihui (.1) Edilionis petavianœ t. 1, pp. lOôt), 1010, ubi Joseph
ipsum couseipiitur. Si euini ex domo et faïuilia David erat dicnnr C.leO|ih;e ir,-iter et tilius Jaool)!, cognomento l'an-
Joseph, non abuude accepit uxorcm quam ex cognatlone theris. ac pnmum e liihu Jud;e coiijugem lialiuisse
sua. QuiJ vero, inqines, si legeni transgressus siiySed ij-
e , qua
ses libères snsceperit, quorum primes Jacolnis, cognomen-
circo p.rsoccn|iaiis testilicatus est Joscidi luisse justuni, ut to Oblias, Irater Oomiin et primus episcôpus
ne hoc dlceres, sed ibius virtutein edoctus, nosses legtni ( Hferosoly-
morum ). Ihmc Josepbiis gcnuerit amios nains (>liis minus
au ipso non fuisse violatam. » XL, deindo senex et octogenario major B. Viiuinem in con-
Cteterum in medii œvi tttneliris invahnt apnd |ilebem jugcm acci périt. Jiœresi aniem l.l, qua; estalogorum, ha;c
sinislra illa de B. Josepbi sinqjUcilatc opinio. LegilUr enim
habet liiJiphanius (dietœ edit.vaq. 132) « Josephns :
in Addilamentis Motani adrsnardum, \li idusapriiis : Item dhus Mari;e ) vlr aiiptdlatus est, quod eam senex duxisset
(
>n Eiflia, monasterio Sieinl'eit ( ordinis pra'monstracensis) anno aplatis pUis minus r.XXX, cum jam Uberos
s.'iucla; niemoha; Ucrnianni, qui
sex e priori
et Joseph propler simvU- Gonjiigo suslubsset. » liste videuiur
»- 1 libris anoervPbis
cttMem dictus est. » < ^-
bausla. ' "
 VE niSTORIA SS. IMAGINUM. ai2
211

puori, et ul malri esset solatio. Ad utrumque autem suam obedientiam; ul habet Basilius in Constitulio-

ofliciiim dccrcpiuis fuisset inidoiieiis. Urget et alias nibus monasiicis ( cap. V ). llinc apud Marcum
a veieiibiis assignalas ne Marc. YI faber vocatur. Erubescant crgo ad banc
rniioiies dc-pimsaiionis, : { )

picturam inobcdientes, qui vitrico nec obediunt,

gravida apparens iiifamareUir; no lan(|uam adultéra a filii

Jud;Tis lapiilareliir : ut Chrisli de Yirgine nalivilas nec eum patrem vocare dignaniur. Erubescani etiam

di:d)olo(icciiliaieiur. Celle nec iiifaniia cessasset, nec qui de vana nobilitate glorianlur. Christus enim et

diiibolus suspicione caruisset^ si fuissel dccrepito, vel faber , et fabii filius esse voluii, ut omnera, inquit

seiii in conjugeni tradita. Urget, c\ Chrysostomo, Auguslinus ( de catecliizandis Rmlibus, cap. 22) ty-

despoiisatain fuisse fabro, ut laboribus suis nuptœ phum carnalis nobilitatis exlingueret.
et (Ilio victum suppedilare posset ;
quod senex facere Quanquam enim nounuUi, aut dubitent, aul ineer-

neijuivisset. tum esse dicant, qualis faber fuerit : lignarium

Pnlclicrrime vero puer Jésus Joseplioappingitur ad tamen fuisse, omnis pêne schol.isiicorum conses-
maninii. Hoc cnim signifient, qnod Clirislus fuerit sub- sus asserit. Neque ab Inc opinione discrepat, ait

ditus Josepbo palri suo. Patrem enira eum Lucas (Luc. Sixtus Senensis (lib. VI [Bibliothecce Sanctœ], an-

Il , 33) rociissime appeilat, propler vinculum conju- not. 63), velustissima ecclcsiasiicce piclurx consuc-

gii (1), ut aniiotatuni est abcato Augiistiiio { lib. II de ludo (I).

Conticnsu Evaiigclislmtm, ca]nle% et contra Fauslum li-

fcroXXIlI, ca!>. 8, et lib. I de Nuptih,cop. M, et lib. V (1) De arte , quam cxercuil S. Josephus , ba;c antiqni :

•
Justinus Martyr , Dialoçjo cum Triipltone , «dit. 1086 ,
[lag.
contra Jiirumum, cap. 9). Perlinuit Clirislus jure conju-
gii ad Josepli (2) inulto inagis qiiair; filius viducc pertiiiet ÇuYà. Id est: Nam, cnm inter honiines esset [Jésus],
fabrilia h»c opéra confieiebal , ai'alra et juga. » Tlieophi-
ad secmuluin uiariiuni. Quividiiam accipit, non con lus Anliochenus , libi'O conmuntwioriini , sive uUeijaia- I

trahit cum ea, ut proies ejus educct, sed ul proies ex rumin iv. Evancjdia, tomo il bihioth. l>l'., edit. 1077,
parte II, pag. [&J. P. « Filiuni Fabri vel ab oblreclalo- : ,

ea sibi acquirat. Josephi autem coiijirgium a Dec or- ribus, se Jesiis voluit appellari quia ipse coiulitor mundi ,

dinaluui fnil iit virgo Maria commode ex sese sola Deus in principio l'ecit cirlum et lerrani. Et , quia terrena
nos docenl qiue snnt ca-lestia, quasi bonus aniinaî faber,
gignciel Ciirisluin et per ulriimque eduearelur. spirilualia vilia noslra circunid-ilat : cito etiam securim
lloc conjiiginni Auguslinus, contra Julianum scri- admovens arlinribus infoecundis secare doctus exigua, :

sublimia servare culniinibns , rigida raentium spiriliis igné

bens ( lib. V, cap. 9) appeilat conjugium, secundum raollire , et in varios usns, omne Imiiiannm genus diversa
Evangeliiiin. Nos etiam appellare possumus, cum miuisteriorum qualitalo furmare. » Ainbrosins, libro lii in
Liicuni y n. 2, edit. i:encdictin. torao l,columnis l.ï)5,
Hieronjmo.conjiigiuni virginale, sive virginuin ;
quia l.îli : «Hoc enim lypo patrem sibi esse demoiislrat
ut ex viiginali conjugio Fdiiis virgo nascereliir, [Cluistiis], qid, t'abricator oiimium, condidit iiiuiidum ....
Nam, eisi liumana non sunt comparanda divinis, lypus
etiam ipsum Joseph semper virgiiiem fuisse, contra lainen inleger est, qnod Pater CUrisli igné operatur et
llelvidiiiiii, docet. Quod etiam signilicari existimo spiritu et , tanquani bonus anima; l'aber, » ac reliqua, nt
:

mox addnctus 'flicopliiUis. Hilarius , capite XIV. .Jiuttli., m

virente ramusculo, quem in manibus gestare depin- edit. Taris. 1695. col. 678: d Plane Clirislus l'abri erat
gilur : lanioisi longe aliam i*tius pieiura; rationein filins , lerrum ignc viucentis , omnem seculi virtutemjn-
dicio decoqnentis niassamque formaiilis in omne opus
,

apoeryphîe qu;cdam historiœ afferaiil (3). uUlitalis humante, etc. » Ubi de Dec Pâtre loipiilnr, non
Significat eiiani pnernlus Jésus, quem Josepluis de Josepho sed ad hnjus artem l'alirileni alludens. Pe-
:

trns Clirysologns, sermoHC 48, mbliotli. l'P. edit. 1077,

manu ducit, quod is taiili Filii paier fuerit. Quic res tomoMl, p. h8ô : « Christus erat fabii filius, sed illiu^,
non parvrc digniiaiis est; quia ex hoc unica; prolis qui nnnidi iabricam l'ecit, malleo, sed prœcepto .... : mm
cjui niassam secnli auclorilate, non carbone, coiillavil :
buno luulto in;igis fuit exallatus, qiiam si ex Maria - qui solem , non terreno igné , sed snperno calore sncceii-
genuisset centnm sanctissimos roges. dil. » Anetor operis imperfecti in Matlliseum, ad cap. ,
1

f. 18 inter opéra Chrijsostomi edit. Paris. 1G30, t. Il

(
Porro Jésus, qiiando parentibus, ut divinœ litlerae «Maria desponsala erat fabro lignario. » Tluodû-
p. 15) :

pra^dicanl, erat subjfctus. sine dnbio, in perferendis retu.s, mst. cccles. lib. m, cap. 23 (non 18, ut citât Cahne-
tas) edit. valesianœ p. lii, memurat aiUiochenuni virnni
eiiain iinacuin ipsis laboribus, morigeram deelarabat quemdam egreginm , rogatum esse a Libanio (Juliani in
cbrisliauos minas rcvolveule , et vincendos propediem ab
eo Per.sas sperante quidnam ageret fabri filius? «Ille,
) ,
(l) Sîinl qui velint Jospphnrn non conjugeni, sed spon- divina rcplelns graiia , id , quod brevi inluruin oral, pr;e-
sum fuisse Ahirke, cum liane ille occulte diniiltere parabLit. dixlt Loculum enim inquit , fabricatnr liujus miiviMsi
: ,

Ouid(|uid est , conjui;ale l'œdus inier eos initum Ijil aute- conditor, quem tu tabri Ulium per ludibiinm appellas.
qnaui Clirislus nasuereuir. Alioquin eum palrem Jesu,nec Kec inuhis post dielms , nunlius de. illius [Juliani ] morte
B. Vir^o nec Lucas apiicllassent. allàlus est et ipse in luculo jacensadvectus. Ac minarnni
:

(5) 'i'anquani liuclus in ejns lundo nains. quideni inanis apparuit jactantia Deus autem glorificalus :

(5) Neinpo |
rolevanyilliii» Jacobl, )»).7,8 et 9, et evan- est.» Idem omnino.relert Sozomenns, lib. vi, cap. ±\ Beda
fplinui de nalivitalo Mari;p, im. 7 et 8, i» Joh ilberli ra- ad iiliirci cap. M," edit. coloniensis 16l'2 , teiiio V, | ag.
codice apocrijptio .\ov. rc&tam., pp. 29-3! et 83-89.
ricii
lôO, repetitis ferc, qiue ex Anibrosio allnli « De i|'So, :

In narraUu- Doiiiiiii sacerdotes. cum B. Marice digiium

liis
pergit, tanquam de labri filio praecursor suus ail Ipsa :

sponsuni (pia-n-renl, Hueras aul nuuiios niisisse ad univer- vos baptizabit in Spirilu sanctoeligne. Qui iu doino iii.igna
sos e Iribu JuJio juvene.-; ac vidiios, qnibus siiiguli ad tem- hiijus imnidi diversi generis vasafabriiat iiuo vasa ira' ;

plnai convocabanlur, maun virgam pral'ereiites ,'UI, ciijus
virgaflorerct et ciijnsvir^œ Spiriiussanctiis columli;e spe-
cie iucmnbf rot, is Maria; sponsnsdarelnr. Cum igilur om-
nescoiiv('nissoni,floruilvirgaJoseplii;nicixSpirilussanclns
sui spiritus igné niolliendo in niisericoi'ili:c vasa eoniniu-
,
tal. » i'rotevangelion Jacobi , opusapocrypbum , sed Ter-
tuUiano ( m M |ùet ex hnjus Scorpiaci cap. Mil ) veluslius,
§ 9 in codice apocrypho .V T. rab.iciano, p. 87
, « Jos:'pli :

illius virg;e,doinde capili inscdit. (jno njiraculo patuilJose- anlem, abjecla seciiri,» etc. 'fum nag. 89 «Etdixit :

plium in conjugeni Mariée cœlilus esse dcslinalum.Qnitdam Joseph Mariœ Ecce accepi le de lenq lo Domini et iiunc
: :

haiid absimilia narrant, pra-lcr laudaluin superius Epiplia- derelinquo lo in domo mea ; abeo enim ul a:'dificem a.-di-
niuni, Gregerius Nyssenus, oratione in nntintatenl Cimsti, ficiamea,!) ele. Evangelinaiiufantia;, itidemapocry|ihuia
et Eustalliius Aiilioclienus, seu ejus noiiiine vulgalus ab et veluslum , S 38, ibid. pag. 200 « Josepbus aulein, por :

Allatio sci'ipior in ucxacmcron. tniaiu urUeni circuiuieos, Douiiuum Jesum liecum ducebat;
 \
215 LIDF.K III. CAl'. XIV
2U
Ilactciuis (le Josoplio : quibiis adjiingniUur ea quLC ojiis assuinptum. In quem
, cirorein impegit otiain
de ipso iiolavimus libro II, cap. 30 (1). Origi-nes, liaclans illud Joannis
( cap. VIII) ; Non vm
a mcipso; iniiuit eiiiin unimani Christi
CAPUT XIII. priiis fiiisse in
cœlo bealain, deinde a l'aire inissain in uterum Vir-
Observaiio circa liistoriain Aiimmliationis dominica'.
ginis (I).
Nunc ncl liistoriain Aiiniiiilialiuiiis Duiiiini traiiscn- Geterum a pictoribus nosiris, per corpuscuhiin il-
imis. In qiia lilitim sa'pc appingiliir : ndii qtioil illo lud, in hisloria incarnationis Domiiii, non plus signi-
aiiiii teniporo lilia liaberoiitur, aut qiioil beala Viigo licalur, qiiani anima Christi, qn.x' non |)ulesl cum-
apiui se liiiiii)) liabuorit, aiitacu picliiiii, nul ex ccia modo aliter lii^urari ; nnde sic ligiirari soient anima;
cniifecluiu sed ad si^iiilicaïuiiiiii pmilaiciii cl pcr-
:
latronum, qui cum Christo suiit (2) : et anima La-
poiiiani saiicLo ac Deipara; Maii;i; viigiiiiiateiii, qiix zari in sinu Ahralise. Signilicai igitnr lioec piclura
rnlioiic virgiiiitalis, cl puri&siinx viuc sux, fuit veiut Chrislnm Dominuin ab initio conceplionis suic ani>
liliiiiii inler spiiias. Qiio pcriinel rylhimis ille, qiio iii.uuin Cuisse, anima non ipiidcm e cœlo ilelapsa, sed
iiisigiiis Clitisti martyr Tiioiiias Caiituariciiïis dclc- a Deo infusa. Vcl, si non placil aiiimain intelligere,
ctatus fertur :
sigiiilicarc polesl corpiisculum illud, ipsum Deum,
Gaiulo quia Deo pleiia , qui de cœlo descendit in nicruni Virginis.
Pt'pi'risU sine | œiia
Cuni [iiuluiis liliu.
,
Quanquam longe malim oniilii, cum cliam noslro
seculo multi seciarii, ac potissimum anabapiisl;c ne-
Apiid nosirales autcm iiiiiiin istud usitalius in po-
farie sentianl Christi Domini corpus humamiin, non
ciilo depiiigitiir : apud Itaios frcqucnlius sceptri loco
ex Maria virgine nalum, sed ex Patris subsiantia cœ-
Gabriel! in inanus tlalur.
litus aliatiim esse. Contra qiios Pelrus Caiiisius per
De lioc auiem arcliangelo Clirysostomus nionet
aliquot capita disseril , lib. III de Deipara virgine
( Iwntil. 5 de iiicoininutablli Dei naliira) volitanlein
Maria {cap. 14, et seqfj.).
illnin expriini, non quod Dcus pennatus angelos coii-

diderit, sed ul enin ex supremo domicilie, et cœlesti

APRILIS.
collcgio, ad terrain et genus huinanum devenisse iii-

lelligas.
CAPUT XIV.
Est et aliud in piclura Aniuintiationis, diligentiu*
De armatura etiaeslri sancii Gcorgii.
cscutieiiduin, quoi! ad iKcresiiu vergere videaiur. De
Meuse sequenii, ciii ab Aporiendo nomeii est, na-
qiio cuin difOcultaiem moverimus libro secundo ("2),
talein habet Ambrosius medioianensis cpiscopus die
mm lamon dissolverimus, non inuliie fuerii hic eam
,

quarto. Sed quia Ecclesia tune récolil aul passionem,

iisdcm pone vcrbis repctere, cl repeiilam discuiere
aul resurrcclîonem Domini s.ilvaloris, Uomaiii natalein
aiqne cxaniinare. Diflicullas liœc est : pingitnr qui-
Iransferunt ad diem ,
quo ordinalus est cpiscopus ,
busdain locis, in hisloria Annunliationis et Incarna-
qui septimus est inense decembii. Quos bac in parle
lionis Doiiiini noitriJesu Clirisii, corpuscuhiin quod-
sequcmur.
dam liunianum, inler radios, qiios Spiiiuis saiiclus
Sequitur iiaque miles (3) elmarlyr Georgius(4).
diffiindit, deseendens ad uterum beaiissinuc Virginis.
De cnjus piclura cum ajiqiia ex anlîquilaiis moiui-
Qn;c piclura videlur pra;bere occasioiiem, non peri-
nienlis sint Iii)ro sociimlo (cap- 14) allata , nomiuPa
ciilosi soiuin, sed eliani hrereiici erroris. Valentiiuis
lameii hic addenda sunl, quse ad explicationem ar-
eiiiui jaui oliiu lucrelicus est Iiabiuis ab Ecclesia, quia
matura; ejus eqiieslris perlineanl. Ilanc enim picluraiii
diicuit Chrisiuin corpus de cccUi aitidisse, et per Ma-
riai!', tanquam per lubuin et fisliilain iraiisiisse. Quo (1) Hanc oiiinioneni , [irldcm (utexpedicbal) sopidlam,
susdlavil sevo noslro Pelrus Uoques, cidviniana; Frauco-
respicieiis sancius Antoninus ( liliilo 8 , leiiiœ par- rum ecclesiiC in urbe IVisilea niinistcr , auuo 1718,
lis Summœ Itistorialis), hanc picturam gravi ceiiiiira '
di'l'uuclus , cdito libcllo , oui lilulus : liisH'rti.tioii lliéolo-
giqne et critique , dans laquelle on tmiie de pruaver que
daniiiavit. « Reprebeiisibiies, ail, suiil eli:iin piclo-
l'àme de Jésus-cltrist était dans le ciel une inlelliijence pure,
res, cuin pingunl ea qua; sunt contra lidem : cum et giorieme , avant que d'être unie à un corps huniimi.'
Adversarlos ille nactus est Anuandum de la Cluipelle,
faciunl Triniialis imaginem unain persona'ni, cuin
Walloiiuni calviuianorum ecclesiasien Hag;c iu Balavis,
tribus capilibus ;
quod nioiisirum csi in rerum iialura : cujus opuseulum prodiil touio XXlv librl excusi , tilulj :
La bibliolliènne raisonnée el N- des Roches, touio secundo
:

vcl in Aniiunlialioiic be.iUe Virginis, parvuiuin pue- operis iuscri, li We/tffisi! du clirislianisine, tilv. Errorem
:

-runi fnnnaluln, scilicet Jcsuin, niilli in uterum Vir- suutu Pelrus Roques lueri conalus est responsione inserla
gallico diai'io geiievensi au. 17 iO.
ginis, <[uasi non csset de substanUa Virginis corpus
(2) lii liico piiirum aujinabus, sub legeveleri, desUnalo,
quem vulgo l.mbum alrum ai [)oll.inl.
|

cum proplor arliDcium ejus honiiues illum accerscrcnl, ut (5) Moueudus es lector, luiliteui a Molano hoc c.ipilo
,

. jiorUis i|isis :iul iiiuliU'alia

, aiil criljra aut arcas couli^'i'-
. , iulelligi, quem viruin ordiuis equestris latmius dicerel :
rel eraUiue cum i|iso Doniiniis Jésus quocumque |.ruli-
:
,
gallice un clievalier , non vero un soldat.
cisceretur. Quoliescuni \uo ergoJosi'i lioaliquid operis sui, (4) Ue S. Deorgii luartyrioc^l cullueoiislalcum ahunde,
Iiiiigius aul brevius, lutius sivcauguslius, laciimdum essi-i, lum ex epùitvla iJH Gregorii, liliio iv, indiclione iv, ubi le-
Doiniuus Jcbus manum suam versus illul cxLenilolial ac : gilur saiicUis pontilex ecelesjam ejus , veluslale labe-
slaliin , prout vellfl Juseplius , rcs succcdebal ; ila ul opus faclalam , resllluisse. Cœleruin nulla S. niarlyris acta
non ess(>l ipsi quitlquam m, mu sua pcrflcere, quia nec supersunl, lide digua seJ plura couimenlitia
: cpiœdam ,

aduiodum peritus erat aiUs lalirilis. » eliam olim a (".elasioreprobala decrelo de libris iipocrypliis,
(I) Imo caijite 29, supra col. 79. apudcralianum, disl. XV, cap. Suncla rontana. KerUir Cap-
(-2) Cap. 25, col. 66. padox tuissc , et sub DioclcUoiio uassus aiiuo 290.
818 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 216
tn ecclesiis suis non tantum Lafmi, sed et Grxci, sidialur virgini Ecclesiae , ejusque sponso Cbrislo,
Crelcnses, Corcyrxi, cl Veiieii tclcbiant, uiad jioelas agno innnaculaio. Bona quidcm est isia doclrina:
ecclesiasiicos aniioiatum esi a liiieralo f)uidc,m, sed Sed ad ejus signilicaiiuneni confictam esse a sanctis

corruptc. leligionis scriplore, Genrgio Fabricio (1). palribus Georgii pirluram, nullns cailiolicorum, nisi

Qui ibidem adjungit in armalura eqiieslri, el puelia vebementcr imprudeiis, dixerit. Et lia;c contra An-
defeiisa, ei diacoiie libyco inierfccio, alleguriain ve- dreani Hyperiuni (1) dicta sunt: fortassis eliam conira

nusiain iiiessc, qii;c cxplicala suavissimis veisibus sit carmina jfimilii et Siigolii, a Fabricio laudata. Neque
a Georgio iEiiiilio (2) el Joaniie Sligelio (5). Sed enim ea legl, sed non lecia merllo suspecta babeo,
nos pi iiis de picuiraj hisloria aganius, quae allegoriae eo quod eorum auctores propler lia:rcsini sunt a
esl aiitepoiieiida. censoribus irideniinis in prima classe notaii (2),
Cur cum diacone pingalur, dequoiriumphuiiiducit,
CAPUT XV.
explicari polesl ex cncoiniis niarlyris, qn:c in Meiio-
logioSiiiieunisMetapbraslis exsiaïu. In qiiibus legilur, Marcus quare cum leone pingalur.
Georgiiiui plnrinios ex dracoiiis faiicibus exiiaxisse',
Sed a milite Georgio ad evangclistas transearaus,
qui parem cum co cursum Iraiisigcnlcs, propiium
Marcum , cujus naialis est die 25 aprilis : et Mat-
sanguiiiem Deo libartiut. E slalua quoque Apullinis,

crucissigno, dœnionemejecissc, quoejectoAlexandra (1) Andréas Gerardi, Hyperius, seu Iprensis, e catho»
lico calvinianus, el oalvinianse liicnlogia; Marpiirgi proles-
impcratrix fidem suscepit, el pro ea gladii seiiienliam
sor, anclor esl dicli opiisculi rfe Mlinne sliidii ttn^oloqict,
luiit. El liœc ex liisloiia depronipla sunt. l'iclorcs quod rej nrgalnin edidilLiiurenlius a Villa Vicenlio, Ôispa-
lainen minus pcrili, Georgio adolcscenli videniur po- nus, tlieologiœ doclor lovaniensis, ex ordiue augustiiiiano-
rum eremilarum.
tins leneram virgunculam, quamreginaraconjugatani, {2) «Jiue fuerii origo pervuIgaUe imaginisS. Georgii, sic
appingere. aperil Joaunes Gerardus Kerkhcrderc, ca;sareo - regius
Lisloriograjlius, Lovanii vila funcUis die 17 marlii 1758,
Mystice vero et allegorice per liane picturam doce- pag. IGô liliri, cui tilulum lecil Monarcina nomce paganm:
:

mur , ab omnibus cbrisiiani noniinis mililibus lal)o- « Narrât Eusebius Cmistaniinum se jussisse pingi , ac labu-
lani cxponi qui draconem iiunaredejiceret.
aille lalaliuni,
randum esse, ut alios ad (idem irabaiit, et ut omnes Et iiaue ipsani picturam, eqidtcm qui draconem dejicU,
fidei obedienies adversiis hairelicorum et caelerorum geril ejus equester ordo pro insigni .... Ea scilicet imago
esl quam in expeditione cruciala majores noslri visam in
barbaroium injurias tueanlur. Defendenda est iin-
,

ecciesia S. Georgii in Palœslina , pro imagine hujus niar-

primis Ecciesia ,
quac et regina, el virgo et sponsa lyris acceperunl, cum essel imago Couslanllni, qui eccle-
siam illani fmidaverat, et apud Gr;ccos el Orientales inter
est, cum sponso suoimmaculalo Agno, adversusdia- sancios ccliuir. De illa ecciesia vide Tillenionlmm, nota
bolura, qui immaiiis et crudclis est draco. H;ec cura lerlia ad S. Georgium.» Locum Eusebii , lib. III, de rita
ConaUiulini , cap. 5, supra aJduxil Molamis, lib. Il, cap. 64,
miiiiiîGeoigii fuit; eamdemqiie esse oporlel omnium
pag. 1'J8. Tillemoiilius loto cilalo (cdil. Paris, tomo V ,
qui inscripii sunt in mililarem , sive equeslrem 660) ha;c liabel 1» ex .ictis grœcis s. Georgii, el mcnœis,
:

jussisse sancUim marlyrem corpus siinin iu ralrcslinani

ordinem. Nani el regulae sn.e slaltilis, et oris sui
jurejurando, consiringnnlur pro fide calholica corpus
audaclcr cxponere : sanclami|ue Ecclesi.un
niinislros, a qiiibuscunKiue grassaioribus lihcrarc.
deferri ; 2" ex diclii iiienœis , i(li(piias ejus asscrvaias
fuisse , sf-ii asservari créditas iu leiiiplo adniudum celebri
cjusque a r.onslaïuiuo , ut perhibcbaUir, condito, eoque translatas,
,
die 5 iiovembris , qua liaec deporlalio soleinui rilu cele-
braUir alque hoc templiim aiil Lyddte fuisse , aiit Ramsa,
:

quod de Ra- scii Ranmife, qu:e et Georgio] olisdiola, anl doniquo inter
Qiiaie placcre non potesl ,
in lib. III
ambas urbes 5" fuisse aliqiiod eius lemplum seculo XVH:
;

tioiie slii.lii theologici (cupitc scptimo ) legilur, Geor- ac Lyddœ olim reposilum allirniari sacrum c;put niarlyris.
gii cnnliciam hisloriain , atque picturam , a sanctis Aulè Kerklierderum scripserat Frcdericus Horromaus, lib.
H de l'iclura sacra , cil «De S... Georgio forlia l'acta
:

pairibus proprie in hune usum excogitalam esse , ut illa in draconem neqiiaquam omiiia idoneis tcsiimoniis fir-

doceat quoraodo niagistralus civilis gercre sese debeai manlur ; liecl gralum et accepluni laisse Ueo sancuim
cum miiiliue negeimis. » El anlc Eonomœimi Baronius
in juvanda tsieiidaquc Ecciesia , advcrsus draconem yid Marlijrol. rom. 23, uj>ril. , aniiot. i : « l'iclura illa S.

diabolum, qui sine iniermissione, el mille inodis, in-
(1) Saxonp Cliemniciensi
ab anno 1333 aO 1571 quo dccossit e vivis 5 idus julii,
,
nalus ann. 5o. Poeliia lacullale valiiit ac mulla cum
Georgii , qua çllingiuir eqiies ariualus , qui baslœ cuspide
diacoiieni inleificil, juxta queni eliain virgo posila, nianus
supplices lendens, imploret auxilium , syniboli pr.tius
,
gyinnasii niisnensis redore quam liisioriœ alicujus oi'innr expressam esse imagincm.
In nuUis enim , quK recensuinuis , S. Georgii- Aclis auli-
: , quis , quicquam cjuamodi legilur sed a Jacobo de Vora- :

propria, Inni aliéna, in lucein prouilit ; iu liis pot'fai'Km gine absque aliqua niaioruin auclorilate ea ad hisloiiani
velen.m ccclesiusticonim opern christiimn , et opentm icti- rcferuuUir, qua; poliUs in virgiue illa lypnm exprimunt
qnifis ac fragincnlu , rccemila , et iwlis iUiintrutn. nasilcœ ( lijoro majorum pioviucia> , vel civilalis alicujiis
)
qua; ,

lS6i. in 4". Ipse a Muxiinlliaiio II iiiip. poelica laiirea, et adversus diabuli vires lanli niarlyris imploret auxilium.
nobililalis iiibiynllnis aiictus est. OmiiiiMU l'orle primus a Symbolicas cjusmodi picluras pingi a cbrisliauis olini con-
renalis lltcris, eani curam in carminibus suis adliiliuit, ut suevisse salis docel Ensebius in l'ila comlmuini imn. libro
al>slinerel ab omnibus vocalnilis ac pUrasil)us, idololairiam III , cap. 3 ,-ubi agit de piclura Conslanlini, deque dracone
recloIenUbus. ab eo medio ventre Iraiisfixo , et in mare jTojeclo Non
(i) Mansfeldensi , anno 1569, defiineto. Scrlpsit ille inius inficiai S. Georgium , ut equcslris imlilix' mililcm ,
la capul IsjiîP UM. Evaiigolicam hisloriam digessit car- cqueslri imagine referri cousuevissc ; nam et de equo
miné Uerf'ico alia'.ini; curnilura poeiiiaia in lucein eniisit,
: picio , S. Gcorgiimi gestanle , hiniiilumque edenlc mira ,

inlcr ()uœ imaginum in .pocnlijini Joannis ileicripiio, cum liabes, descripla a Nicephoro Gregora, Hiiloriœ lib. vill,
etwrraliune , quœ vuiesl eme vice commeiitarii, elcriiiico pai;. 51 el 52. » sed iiiler falnilas reponeiida-
carminé conctita. Fruncof. , apnd Chriuitm. Egenuiplmm ,
Est a| ud eumdem Barouium ad an. 32.5, n. 206, num-
1S40. in 4». nius hacinscripliene, inautica CONSTANTINfS M.\X. AVC: :

(5) Hic Golha; Saxonutn n:itus an. 1515, décima lerlia in piislica Si'ES PVBI.ICA ubi scrpens , sive draco, labari
: ,

maù , denatns est undecima februaiii 1502. LiUeras lui- cuspide iransftxus. Ibidem aller nunimus Dn. JVLIVS :

maniores XV'iUeQbergDe , artom oraloriam Jeuae profcssiis, MAIORIÀNVS H. F. AVG. , in cujus poslica imperator ille
poelica lauro donalus a Carolo V; reliquit oraliones, car' cruce innixus, sinistra Vicloriam gesial , dextro pede
mina et coBuneniarios iu Georgica Yirgtlii. draoonis capst perealcat. Inscriptum nie Victoria uogg. ;
117 LIDLU m. CAP. XVII.
219
lb;cum ,
qui ciiam Lovi dicitiir. Quorum piior cum incipii, dicens : Vox clamantit in deicrio : Parole viam
leoiio pingilur : posiciior cu.n liouiine. Kjus rei causa Domiiii.

est iiiquironda. El \oro, cum bc.ilo Angu^lill() (lib. I Signiticantnrelian» evangelistœ per quatuor (luniina.

de Coiiseiiiu evuntjdisunim , cap. 0) , vidoiilur iiioba- Quod pictuia nolanic ecciesix ex|irinu-bai , de qua
bilins alii|uiil udeiulisbC, qui Icoiicin in Matiliacu, F'aulinus scribit (l'pisl. 1:2 [ctj epigram. 10 Cj//)ri«nuj
iKuiiiiicuiiii Maivu.Miiiliiiii iiiLuca.aquclain inJuiniuc, ad Jubaianum ) :

iiitclIeNei'unl: (iiiaiu iili qui lioiiiiiiciii, Matlliieo: Aqui-

l'etrani supcrsiat ipsa Pcira Ecclosiae :

lani, Uarco: bovem, Luc;»; : leoiieiii, Joanni tribuermil De qua sonore (|ualiiiir toutes nieant
Evaiigolislx- , viva Cliiisli Buniiua (1).
(quid fuiii Iroiœiis lib. III, cap. 2). De principiis

enim libioium quauui.un conji'ciiuam capeie voluc- VenctiMarci iniagincni, nrbis palioni (2), in vcxilla

non de evangclisitaruiH iiUeiilioiie, qux rctuiere.'Ut scribit Platina in Gregorio (|uarto (3).
runt , Uiia

luagis fuerat pcrscrutanda (I).

Dico igitur in cxplicandis quatuor animalibus, MAIUS.
de quihus Ezecliiol ( I [oi] X )
(-2) ei Joariiies (.Ipoc.

lY iu satiis lliieris iiieuiiMeriiiii Kicuin lialioie,

)
,
CAPUT XVI.
quod Augusliiius E^icliio scribil ( episi. 80) : « In

diviuorum cloquioruni auclorihus, quibus nosiias Jacobum non pingendum esse facie Clirislo timillimum.

ind'lligonllas excrtcie Dec placult, non soUim alius

Kalendis maii occurrit npostolus Jacobus Alpbxi,
alio nioveuu- acuiius, eornni qui scri|iluras sanc- qucui pictores pingunt siniilliniinn
l'acie Ciiristo.
las non inipiohabililer Iraclant, sed cliam quiiibet Quod, cum apud nuUuni gravcm el fidu diguuni aucto-
iinus eorum, aliquando minus, aliijuando niclius inlel-
reni legatur, non videtur in piciura , salteni a clero
ligit.i Quarc quamvis bealuni Augustlnuni bac in re
virisipie doctis, scquendum. Habet tanien probabilita-
Beda (Bvda, in Liicain et Apocalijiniin) ac alli tjuidam,
lem aliquam, et origiueni suam,ex episiola (epist. 2)
piclorcs lanien non niinuri pioliabilitaie sequunlur qua) Ignaiioadscribitur, in quaiegiturad Joanncmse-
IKeronynii (in l [ capiil Ezecliielis , et prologo in
J iiiorem (4):i Similiior el illum venerabilein Jacobum,
ilatthwum) et Gregorii ( homit. 4 in Ezecliielem ) ex-
qui cogiioniiiialur jusius, queni refcrujit ClirisioJesu
posiiionem.
siniilniiiMn facie, el viia, et modo conversationis , ac
Neque absurdum est iniiia (antum atiendere, cum ejusdem
si tileri fraler esset gemellus.Qucm, dicunt,
indc niuUi sacri iibri nôniina sua babcanl : ut Genesis,
si videro, video ipsum Jesnra secundum omnia cor-
Exodus, Numeii. Ordo eiiaro ronianus isla bunc in
poris sin liiieanienla.»
mnduni explicata babet (iVi denuntialione scriitinii ad Crassius vero errant qui lalcm in borto cans
electos, fol. 57). Veiba suni isla « Filii cbarissimi, :
Ciiristo pingunt Jacobum Zebcda:i.
exponeuins vobi? quaiu ralioncni , el quam liguiani

uuusquisque in se tencat, et quareMallbanus inseligu- CAPUT XVII.

ram boniinis liabcat. Qui in iniliosuoniliil aliud agit,

De forma crucis dominicœ.
iiiài naliviialeni S;ilv:il(iris plcno ordine geiicraiionis
enairat. Siceninicuepii:Lil)fj;g(;nciniioiiisJesiiClirisli Tcrtius dics ob invenlioneni sancta» crncis sacer

libi David. Vldeiis quia non inuneiiio bulc bouiinis est (5). Iiaqiie de forma crncis nonniliil boc ioco

assignat» est persona.quando ab iioniinis nali\ ilaie ini- (1) Iiidicatus a Molano Cypriani locus , hic est, inédit.
tium coniprebendit.» Deinde lecio per diaeonum initie Parisiemi I6S0 ,
paç. 121 : «Ecclesia , paradisi instar ( Id
est , formam ) exnrinieus , arbores fiuclit'oras iiitra inuros
sancii Evangelii secundiiiii Marcum.sulidil piesbytor: silos Inlus ex qiiilms quœ non facil fru' tum
incluait;
ilarcus evangelista, Iconis gerens figurant , « soliiudine . bonnm excidilur el in Ignem mitlilur Has arbores
, ,

rigal quatuor fli^niinibns id est , cvanç;eliis quainor . qui-

,

bus baplismi graliam salutaris cœlesti imindalioue lar-

gitur. B
[[) Bossuetus ad -ipocal. i'. 6 n Par ces quatre
IV :
Cujus corpus , Alexandricc furtini sublatum , anno
(2)
anwimtx mystérieux on peut entendre les quatre évangé-
,
circilerSl-') , in urbeni suani detulere , quckl eliamunm in
listes .... Diins les quatre éeangélisles , commue dans les spleuilida ducis Venetoruni a.>(licula qnie.scere creditur.
priiicifiaux écrivains ilu souvenu Testament , sont compris Hnjusce trauslationis meinoriam illi recolunt prid. kal.
tons les apôtres et les saints docteurs , qui cnt éi luire l'eliruarii. De Evangelio , ip.sa B. Marci ma im couse ri pi o,
l'f.fltise par leurs éerits. » Idem ad y.l «On voit ausd :
quod ialem allîiinarunt apud se asservari legeniluni Ber- ,

auhs les quatre aninuiux quatre princip'.des qntiiilés des nr.rdi de Molli ;aucon nimium italicimi , ;'«i ;«. 1702 pp. ,

suints : dans le lion le courage el la force . dans le veau alliicinatus est vir dodus quod codi-
,
S6-&1 : in eo tanien ,
lui porte te joug , la docilité de la patience : dans l'homme, pliilyra , seu papyro sgyi.tiaca , conl'eclum pnlave-
ceni e
la sagesse ; et dans l'aigle, le. ntblimité des pensées et des rit, cuMi bombyciuian esse, post snlulam ejus ius|iectio-
désirs. neni , paluerit él. vint Scipiofli Sîaffeo.
(2) Obscurissima sunt , qu:e de quatuor animalibus le- (5) .Moneud\pirlores:!CSrulptort;s, ne SS. evangelislas,
giuiliir apud Ezecliielem. lia clioviibinos i'S-;e liqiiet ex aliosve Novi ao Vcteris Te.st menti auciores , t-xldbeaol
Capili* 1 pnescrliin ^. 20. "Nomen
roi]ifar:ilione cmn 10 ,
iu libro iiuadiaio, nosUis simili , scrib.;nles sed in volu- :

cberubiui iriliuit S. proplieta rcg,\ Tyrinruin cap. 28 li. , . mine, seu libro convolmo, et aliqua parte explcaio.
Et Malduua!ii3 ( ;|uo n-mo midi vidcluv isuid ari^nmciiinm Ouod bene scrvavil D. .EtîiJius Jos 'pii Smeyers cum ,

doctiils aptiusqUL- tractasse lioc ;t-ui{,'iiintc sisniGcari ;uUu- ) quatuor evangelislas iu loi idem -tabulis exprnio rel , or-
inat , l'ore nt post lemjieslalem Ju(l*is imiiiinentein n inilo sacello , di^ l'or.ijneula dieto , pone aram inajorem
quatuor regoa qiiœ diu illis infesta fueranl, uenipe Clial- temiili recollectorum mechlinicnsimn.
drcorum , Assyrloruiii , .îigyptioruni , et 'i'yriurura , htic (i) Sed liauc e|.islolam coiiiinenliliani esse sola ejus le-
illiic convortautur , iiKpio alins iraiisferaiilur iloniinos. ctio doeeliil ouiues, uouprorsiis ineccltsiasticaanliquitaia
Lege , si lubet
ejus commcntarios in prophetas IV
, , etc. hospites.
Moiurili» stiitfls an. 1611 . a pas. ôôD ad 540. ('6\ Lt miuiuium a seculo vi. cum ca festivitas iudicetur
 219 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 220
disseramuâ. Cujus enim figura; forniocve crux domi- «Quidam opinanlur, divo Hieronymo nitentes, eara
nica fuerit, a quibusdam conlrovertilur. esse figurani veiam qiu-c palo relro siiper(i-it slipiiem,
ad inslar grœcl Tau. Alii vcro rectum palum tians-
in Sacramenlario gregoriano. s Invciitionis quoque sanclae
crucis doniiiiic;e ïeslum » tolidoni vocibus iiiptiioratur ia verso supra médium illius iraduclo, sic ut fasiigiuin
legibus Erwigi régis, inler loges Visigolhonini.L. XII, cap.
rccti pâli superius cmiiieal, quasique lilulum Christi
a. Hœc iiivenlio referlur ail aniiuui Hid. FacU vorilatem
omnium prinii iinpugnarunl cenluiialores niagdeljiirgici compleclaïur, veram Domliii crucem repr.-csenlare
cenliiria li\ cap. 11. SecuUis eos claudius Saliuasitis, cal-
pulant, aucioreJuslinomariyre(flrfi'crs«sTri/p/ioHem).
viiiibta, 1res cpislolas de criicc el Injssopo deiiil ad Tliomain
Banliolinum, aano 16iC, Lngduiii in Balavis éditas, ubi lo- Cui venu illud mysiicum, quo typieus agnus pasch.dis
tam inveulie crucis historiaiii piirara pulam l'abulani esse
in loge vcieri assabaïur,
congruit et aspirât, verum
perlendit, parerga niulta lecloii-oblruUens, et variis ca-
viliis usus, qui lani;e cjus Uaud parum detrimenti auule- illum pasclialem Agniim in cruce lorrendum adura-
runt. lis reldlondis non liibel iininorari. Utilius cril loea
brans. Iluic Cgurre suffragalur veliislissimus usus,
'velei'um adducere, quœ rein poiuinl exira roiitroversiam.
CirMusH'iQTosohmUaaus.KinslolaaricoHslanliwnimperal.: orbe tolo pingenda; , fingeiid.cque crucis passim vi-
« Teniporc Deo ilileclissimi beala-qne nieraoria! pairis lui
gens, acccdcniibus ubique fere locorum anliquissimis
Conslanlini, salulare crucis liguu:ii Hierosoljiviis iiivenlum
est; divina gratia ei... eliaiu occullonim saiictomm loco- imnginibus, liulc formae adstipiilaniibus (1). Profeclo
rum inventionem annuenie. » Ambrosius, oralione in fit- apud ^gyptios , ac veteros , aiue naiiviialem Christi,
ncre rlieodosii : « Venit ergo Heloiia cobj it revisere loca :

sancla : infudit ei Spiritus, ut lignum crucis requireret. crux cral quadrangula, quam in suis illis iinaginibus
Accessit ad Golgotbam, el ail Écce locus pugnse, ubi est
:
ad captandum cœli inniixum, ut opinabanîur, cffica-
Victoria? Qnœru vexillum salulls, et non inveuio. Ego, in-
quit, in regnis, cl crux Domini in pulvere !... Aperit ita- cissimam iiiveniebant valut quatuor cœli cardines
:

que hunium :docnlit puherem iria patibula co::fusa re-

:
.
respicienteiiv, scilicet,.ortum, occasum, meridieai, et
péril... Incerla ha;rel, ut millier sed certain indagiucm :

Spiritus sancUis ins| irai, eo cpiod duo lalroiies cuni Do- sepler.lrioiiem , ut tradil plaloiiiciis ille philosophus,
mino cruciBxi fuerint. Qua-rit crgn médium lignum... lie- Ficinius, in libro de Yita cœlilus comparanda (cap.
diit ad Evangelii leclioaem ; invenitqnia in niedio patibiilo
praclatiis tiUilus eral Jésus Aatirenus rex Juilieornin.
: 18) ubi et inler cœlera sic ail Ego vcro, qiiod de
:

Hinc collecta est séries verilalis lilulo crux atuit salu- : |

crucis excelleiitia fuit apud ^Egyptios ante Cbrisîum,
taris. » Ruflinus Hisloriœ eccles. lib. i cap. 8 «.\ccidil in :

eadem urbe [jerosolymitana] primariain quamdam loci illius non tam muneris stellarum fuisse arbitror, quam
feminam, gravi legriludine conieclam, seminecem jacere.
Macarius per iileiii leminis Ecclesiœ illius episcopus erat.
virlulis pra;sagiuni, quam a Christo fuerat acceptura.
Is, ubi cuiiclanlem reginam, alque onines pariler qui ade-
rant, videi : Afferte, inquit, hue lolas qu* reperlœ sunt
gcntibus, in sedificationc fani terrara sine dubio ad ipsam
fibricain cgereulibus, revelata est. Nonne divina manu
cruces : et qu* sit, qus porlaveril Doniinura, nunc uobis
aperiet Deus. Et ingressus, cnm regina pariler et po, ulis, latnil, ut nunc inveniretur, cum religiose qu;ererelur ? lia,

ad cani qiis deciimhcbat, delixis genibiis, hujuscemodi ad ul crucem C.liristi decuil, experinienio resurrectionis in-
Deum precem proludit : l'u, Domine, qui adspii'.isli in venta, el probata crux Clirisli est dignoque mox ambitu :

corde ancilke tuœ perqnirere lignum beatuni, in qiio salus consecralur, condita in passionis loco basilioa , quœ auralis
nostra pependit, oslenrie evidenler ex liis tribus, qna; criix corusca laquearibus, el aureis dives allaribus, arcano po-
fuerit ad dominicam gloriam, vel quic extiterit ad servile sitam sacrario crucem serval quam episcopii% urbis cjiis ;

snpplicium ; ul lirec millier, quœ semi\ivadecnmbil, staiiin
ut eam lignum salulare conligeril, a niortis januis revo-
celur ad Vitam. Et cnm hsec dixisset, adliibuit primo unam
ex tribus, et niliil prolecit adhibuit secuudam, et ne sic
:
quidem aliqnid acbim est ul vero admovit tertiam, re-
:
pente adapertis oculis mulier coasniTCxit et, stabililate
virium recepla, alacrior multo, qiiam cnm sana l'uerat, lola
quolannis, cum pascba Domini agilur, adorandam populo,
princeps ipse veneranlium, promit. »^Sulpitins Severus
hhtoria: siicrœ lib. il, edit. l.ngduno-rMav. 16i7, pag. 390
59i :« Helcna, primum de loco passionis certior facîa, ad-
niola militari manu, alque omnium provincialium mullilu-
:
dine, in studia reginse certanlium, eflijdi lerram, el con-
ti^'ua qu;eque ac vaslissima ruinarum purgari jubet mox :

domo discurrere, el magnilicare Dei potenliam cœpit. .Sic Êrelium fidei el lalioris. Ires pariter cruces, sicut olini
evidenti indicio regina voti compos cffecta, templum miri- lomiiio ac latronibus duobus fixa» fueranl, reperiuntur.
ficum eo in loco, in quo crucem repérerai, regiaambilione Hic vero maior dignoscendi palibuli in quo Domimis pe-
conslruxit.» Hicc eadem j-eferunl 'l'heodoretus lib. I, cap. penderal, difficuUas omnium animos menlesque turbavc-
18; .Socrales, bb. J, cap. 15 el Sozoniemis, Iib. Il, cap. 1 ; rat ; ne errore morlalium forsilan, pro cruce Domini, la-
;

tronis patibulum consecr.irenl. Caj innt deinde consilium ,

addil tamen bic « Aiuat el viruni morluum eodern modo
:

revocatum ad vitam. » Paulinus, episloli .XI ad sevenim : ul aliquem recens morluum crucibns admoverent. Nec
« In historia crucis accipile magnum el vere divinura mi- mora ;
quasi Dei nutu, funeris [lege fmius, id est, cadaver]
exlincli solemnibus ex equiis deterebalur concursuqne
raculum. Résina illa venerabilis, ulvenil Hierosulymam
:

crucem Domini sludi.isissime perquirere adorsa est omnmm teretro corpus eripitur. Dual>us prms frustra cru-
cibus admolis, ubi Christi palibulo allactum est, dictn mi-
Ilaque non solum de chnstiams docinna el sanclitate pie-
nos viros, sed et de Jud.-eis perilissimos, ut proprue, qua rabile trei idantibns cunctis, fnnus excussum, et inter
!

miseri et glorianlur, impielalis indices exquisivit, et ac- speclalores suos aslilit. Crux reperla, dignoque ambitu
citos in HierosolvuKim congrcgavil. Tum omnium una de
consecrala. » Pliira qui cupiunl , adeani antuerpienses
loco teslificatioiïe conlirnwta , jussit illico, urgente sine
hagiographos ad diem 3 maii, p|). 561-506, item ad 18
augusii, p. 562-366.
dubio conceplœ revelationis instinclu, in ipsum Iccuin opc-
ram fossionis accingi... Alla egeslioue rescralis terrte si- (1) Certe quadrilateram crucem, inquit Lipsius, de Cruce
*
cap. 10, « Conbtauliuus imp. in Labaro suo expre
nibus, arcana crucis patuerunl. Sed cum 1res panier cru-
lib. I,

Domino et latronibus sleteranl, re- sit : et Deus ipse in aère ei deformarat. In colunmis ejus-
ces, ut quondam fixa;
reperlarum cœpit anxia dubila- deni princi[iis, quse nunc in cognomine urbe [Constantino-
perde fuissent, £;ralulalio
tione confundi ;'iuslo piorummelu, ne forsilan. aut pro pnli,...] crux ejusmodi iin sculpta visitur, el utrimque
cruce Domini patibulum latroni. eligerent, anl salulare li-
pro slipite laironis abjiciendo vinlarent. liespexit
ab alatis geniis [angelis] sustentatur. Qmd, quod in Numis
enum
plurifariani sic apparel, quorum alibi (lib. III, cap. 16), da-
pias lideliler œsliianlium curas DomiOus el ipsi polissi- :

nium, quaf tam pite solliciluilinis rincei s eral, bujus con-

mus l>[ios. Nec, ineo sensu, ambigi profeclo potest lu tain
veteri" christianorum sensu. » Sensum eum comnmnem
|

silii lumen infudit, ul aliquem recens

morluum inquiri et
illatum fuisse ostendit Lipsius primum ex loco Juslini, de quo ple-
inferri julier .t. Nec mora, verbum faclum, cadaver
sed nius alibi dicendum deinde ex obvia apud patres crucis
deponitur jacenti una de crucibns admovelur
:
:
est
comi aratione cum varii» rébus, qu» lalem formam sua-
: :

earum ligna mors sprevit. Posiremo dominicam crucem

denl veluli cum quatuor mundi cardinibus cnm ave
el ad salntaris ligni laclutn, morte
jiro- :
:

prodit resurfectio :

tremela- pennis exiassis volante : cum homine natalité, vel ex-

fuga, fnnus excussum, et corpus creclum est :

cum navis malo sua anlenna in-

ri funebribus, ut La- tensis l)rachiis oranle :

ctis'iue vivenlibus, stetit niortnus :

structo, el aliis pluribus. Tertio profert nomiulla veterum

zanis quondam, vinculis expeditus, illico inler exspecla- adjungemus ad Molani lib. IV cap.
operta loca, quibus alla nos
tores suos redivivus iucessil. Ergo crux Domini, lot
aeque quialum. Ea hic omiilioius, ne bis idem dicere cogamur.
œiaiibus. el Judieis iu temporepaissioais abscondila,
2-21 l-IItl'U III. CAP. XIX, 222
l'roliabile igilur est , ut pra'sagio consoiict cveiiius, CAl'UT XIX.
(l'iioeiii quoquc Oomini non (rinngulam instar grxci
Uibanus ponlifex quare cum vile pingatur.
T.iii, st-il qiia(lr;uii;tilani fuisse, (iiiia elcvalns a tcna
iminia ad se liaeliiius isscl (llirisliis ; slipililnis vido- Intcrmediis non multis diebus, occurrit naialis
licet ciiicis in (niaiiioi' icriic eoeii(|ue angiilos porroc- Urbani ponlilicis (1). Qui cur a vinitoribus colatur, et
lis. Sed cnjusvunique tandem lii^nnv ci'ux don)iuica quare cum vile et uvis pingatur, sacpius a me qua^si-
fiierii, absit nobis, ut ait Aposlolus (G'a/. VI, 14), tum est. Et pro clara rcsoluliunc nibil est apud Da-
gloi'iari , nisi in eiiice Doniini nostri Jesn Cin-isti.i nia>uin, aut in geais Urbani, vel Ca;cili;c mariyris
ll.ee de crute U. ariliii'piscopiis Fiedeiicus a Taulen- liistoria : sed iiiter bisloiias quas manu sua scripsit
bufg (in libro de Imaijiiiibus, capite 5). religiosns pater Rubex Vallis, Antonius Glieens,
Ad llierunymi aiileni verba quai objiciunlnr, faci- Bruxellensis, iuveni, quarto nouas aprilis , hisloriam
lis est responsio : Tan similitudineni qiiidcni esse li- sancti Urbani, episcopi lingonensis, qui quicscit in
gi\i crncis , ut ex Seii|iluia cciiislal : sed iieipie ex divioncMsi monaslerio in argcuiea eapsa. Ea aulem
lllcionynio, aut aliundc, liqiieie, ipsum liabeie ple- bistoria liabet vaiia miracula sancti Urbani Lingonen-
nain siniiiitudiiicm ciucis, cunialiudbaclcnus sitcxpli- sis, partini pro retenlionc, partim pro ercptione , vel
caluui. recupcratione vincarum. Ex quo suspiror ,
pererro-
rem xqnivoci nominis vinitorcs, pro Urbano, lingn-
CAPUT XVIII. ,

nensi episcopo, colère Urbanum papam, quem in

Ueniardinus ctir in manu solem gcstet, ciiin nominc kalendariis inveuerunt indoque etiam error
; is pictu-
Jesit.
ram invaserit (2). Simili enini errore niolilores no-
Transcamtis ad Bcrnardinum, confessoVeni, ctijns slri lovaiiienses in ecclesia S. Qu.enlini celebrarunt
naialis apud mineres die vigesinia niaii celebiis festuni S. Yicioris , vclut paironisui, decimo die oc-
est (1). Is passim depingilur gerens la nuuui nonien lobris, quo die Xantbis passus est S. Victor cum
Jesii, intcr radios solarcs. Quod ineonvenientcr fieii sociis : sed admoniii a paslore suo, colunt nunc
videlui-, propieiea , f\ux primo capite liujiis lil)ri ex Victorem n.ias.'^ilienseni, qid mola contrilus est. Ejus
divo Antenino atlulinuis (i). Sed, ut ea seponamus ,
naialis est 21 julii ; quo eliain die eum célébrant
exslat et alia piclura; iliius cxplicaiio, quam ex toino Victorini, lum Parisiis, lum aliis in locis.

tertio Surii subjungam : « Erant igniti serniones Carte Ambrosius Novidiiis Fraccus, Ferentinas, in
ejus, et viia virlulibus illustris. In cnjus argumeiHum sacris faslis, ad Paulum (eriium , in quibus ferlas
solem in manu geslaiis pingi solel. Quod lamen opificum diligenler recensel, ne meminit quidem
eliam alia talione conligisse videlur. Cum eiiim in fesii sancli Urbani : sed vinalia, velus feslum, habet
quadam anipla civiiate (3) tanlo cum fervorc ad po- in festo sancli JLiriini : et ferias vindeniialorum lato
pulum concionaretur , ut homines conipnncti tabulas annotât in die sancli Mallhxi aposioli , ubi inter ce-
lusoriiis et lesseras confiingeient , et llariimis absu- tera aposiolum ila -alloquiiur ( lib. IX, Criix in vasca
meient : indignalus l;djer, qui eas tabulas coiiftceie (ita lacum vacant ) mik's depimjUur dimidialis ) :

solebal, ad beatum virura accessit, conquesiusque

Ne sis ingratus, Martinum et te inde vocabit :
est apud illum se jam ad inopiam devenisse. Scisci- Pinget et in mollis nouiina vesira loeis.
tanfe Bernardino num aliud calleret ailificium illo-
Diniidiisque auinis, ni.nroq'ie alLocpie, iiotabit
, ,
Siyjia Dei : inque aileris cura secuuda dape.
que negante, Beruardiuus circino circuliim expressit,
in eoque solem pinxit , et in inedlo solis sacrosan- Neque arbitrer pictores nostros accepisse banc Ur-
Clum nomen Jesu, cujus, ut par erat ,
prascipuus fuit bani picturam a Romanis. Quia , quantum diligeniia

vencrator et cultor. Inio , ut quidam affirmant, llomœ quorumdamcog;ioscorepotui,Romœnnllacxsialejus-

tain sublimiter de illodulcissimo nomiiie coiicioiialus
crenialuin anno circilcr li'jl, consarcinaiumqne ex erro-
est, ut quidam ejus verba non capientes, bajrcsini ei
ribus abbalis Joiichliiii. quos damnaral générale coiiciliuiii
impingere voluerint : at postera die illo concionante, lalerauense anno 1:213, et specialius conlixjt arclalensis
provincia; s.viiodus, auuo I2G0, aul proxime sequenli, oe-
ut superioris concionis veritas miraculo iudicare- lebrata. Dncueral Ille dlviiue TriniUilis persoiias sola col-
lur, nomen Jesu in ejusniodi forma, qualcm euni leclioiie Dcuni unuui esbe, ve.luli pluiinii cives suut uuus
poi ulus. Uocuerat pnelerea priiuam legeni, seu niusaicani,
piiixisse diximus , supra illum apparuit. liane igilur
fuisse Paliis successisse legem Filii, seu Cbrisli, anno
:

elligiem jussitillimi fabrum deiuceps sua ;irte iniitari. 1260, imenluram terliam vero, niniirum Spiiiuis sancli,
:

seu Evaiigeliuni a'iernuni, longe pert'cçiloreni lore e;e-

Fccii ille, et dives eûecius est. »
teris, el ad liiiem usque miiiidi duraluraui. C;ïl(TU]n el pie
Exstat auiem sancti Bernardini sermo quadragesi- vixcral Joacldnius, et pie ubierat die 3 inarlii 1202, selalis
72, niouaclius prinium cislereiensls et ejus ordinis ablias,
mus nonus de duodecim radiis nominis Jesu, in
in Calabria dciiule priiiius abbas l'ioreiisis nioiiaslerii,
:

opère de Evangelio xierno (i). idemque auclor iusliUili floreusis à Cœlesliiio III pro-
bali.
(1) Fuit l'ibanus I Ponliani fliius, intriaque Ronianus :

(1) Uua vir sanctus obiit, anno Cbrisli iUi, a-talis ae sedeni aposlolicam rexit a 21 oclobris 226, ad 2;i inaii
su;e 63. 233, qua ilie lU'opter Christi conl'essioaem capite oblriui-
{i) Supra col. Ht. calus est.
(3) Bouoniensi, ul li.ibet Carolus Slgoiiius, lib. iv de (2] Uecla sane conjectura ; nec jam opus erat ul vinito-
Episcoi)is ejus oppidi. Loge WaUdingi imtmlcs mbwrum, ad rum coiisueludiiii qusereretur cxcusatio. Quod eniin in-
an. liA3. eonimoduui, si l'aleanuii' cjusinodi lioniiues in re kistorii'^
{4i Probrosum W opus est.parisiensisuuiversitalisjussu errasse 't
223 DE IIISTORIA SS. IMAGINUM. 234
cemodi Urbani imago, quanqiiam nec ulla fore olia. pcialur vinearum conservaiio, qucra aliqiiando per
Nam iii a-de sancta; C;ccilix capul laiiliim depicdim vincas saluiem obtinuissc corporalem , constans est
est : iii ailla vero poiitilicia, qiuc Coiisl^nHiiii di<'iiiir, opiiiio(l)?
<)!> iiiipiTaloris liistoriani ibidem in paiielilms depi- Est et alla ratio. Germani provino duos dicsexn-
clain, csl imago ejiis, veniin iiullu ferc disciimiiic ab plant screnos, vigcsimnm quiiitum janiiarii ,
qui est
uliis aliquol pnntilicibus. convcrsionis sancii Pauli : et primum diem xstaiis ,

C;cici'tiiii diiiiiba'cnpuddoclosdiscutio, eterucnda: qui Urbaiio sacerest. Iliiic alicubi laHitiie signa exbi-
vcrilaiis causa exagiio, nolo cuiqiMm ansam prxliere, beiit, si dies illi obtingant sereni : Iristiiia; vero , si

ut, ea imprudenter effulieiido, vinitoruiii mentes tiir- ingrali. At vero majores nostri, tune invocare soient
bet, atijuc oITendal. Nam si commcndandus sit eis Pauliim et Urbanum. Unde Urbano in asiate dalus
paironus, dici poierii duos eis esse cjusdem nominis est palmes virens, quem in bieine Paulo darè non
paironos, uniim Urbanum episcopuin, in Francia potueriinl. Id postea in pictiirain transiit. Niine
noiiorem , (pii circa viiieas varia pra'Stitit miracula : picTias ni.njorum mullum refrixit , ut non sii niiruni
allerum vero Uibaiiuni, "piopter ponliticaluin urbis viiieas multis iiijuriis obnoxias (ieri. Imo pietas avila
Uom.c, et célèbre iiiariyriiiin, per lotuin orbcm cliri- apud quosdarn in tiirpissiinum abiisum degeneravii :

slianumnolissimiim. Qtiumsibi ulriusquc Aiemannix, f Nondum, inqiiit Scbenckins {de Inwgiiiibiis, cap.
foi'tassis et aliarum aliquot pruviiiciarum, vinitorus iii 13 ), locis quibusdam abolitum est, ni, scilicel,diTi

paironiim et defensorem clegeiuiit (1). Pauli ac sancii Urbani imagines in prollucntem pro-
Sed (juid eos niovit? Suggcssimus paulo supcrius jiciantur, si forsan eorum dies lesiivi inciderint in
foriassis per errorein utrumquc Urbanum commi- cœium pluvium , aut foedani lempe>laieni. » Eodetn
sceri. Sed id iiondum resolvimus , neque apud ple- pertinet, qnod Joannes Bohemus Aubanns scripsit In
beios resolvi expedit. Qnare videamus ,
quid afferii libro de moribus gentium ( lib. III, ciip. 15 ) agnns ,

possil ad defensioiiem invelcratae consuetndinis. Pri- de Franconia : t In die, inqiiit , sancii Urbani, vini-
inuin scribil Boiiavciilura ( m fineeapitis 5 ) bealuin lores in fnro, aut alio piiblicu loco , mcnsani locant :

Franciscum in eremo Urbani , cum naiiinc sua; de- mappis , fronde , et plurimis redolcnlil)US berbis in-

fcclum sentiret, et vinuni dcessel, aquani in vinum struunl : desuper statuain beali ponlilici^slaluenles:.
optinmin coiivcrlissc. Qnod in illa crem'i, propter quam, si dies serennsest, largo vino enrouant, el
lionorem et merilum Urbani, unde nomcn liabel, fa- omni bonore prosequnniur si vero pliivius, id non :

cium esse praesumilur. Deinde cum in primitiva Ec- solum non faciunt, sed lutnni in eam prujiciniil, et
clesia r.gii vendéientiir, et preliuin ad pedes aposlo- aqua iinmodica perfundunt. >

lorum poiieretur, Urbanus decreialem (2) liillt , de Lcgitur vero inicr aniiqiias prœfaiiones benedictio
fundis EcclesiDC olTcrendis ;
qiiod ex his, quam ex uv.'c (2) in die Sixti p:i|ia; cl niailyris, hune in mo-
pretio, plus utililaiis Ecclesia; proveniat. llaque non duni : f luira quorum nos coiisiirliu:n non a'Siimalnr
dubitn, tuni temporis aniplissima vineta ab iis, qui nierili, sed venix ,
qua;sumus , largttor admitle, per

niarlyrium quotidic cxspectabanl , Ecclesloe oblala Clirisluni Doniinum nosirtini. Benedic , Domine , et

esse, ad peragenda divina mysteria, et ad cieri pau- lios frucnis novos iiv;c, (iiios lu, Domine, per roroni
pcriinique inlertciilioncra. cœli , et imindantiam pl'iviaruni , el lemporum serc-
Sed lisec fortassis longe peiila videbunlur. llaque nilaiem , ad malnrilaiem pordnecre es dignatus : et

addaniiis ctiam populares raiiones. Viiiitores consiaii- dL'dislieos ad ususnosirosciim gratiarnm actione per-

ler assenin!, et a nvijoribus suis accepissc se dicimt, cipi, in nnniine Doniini noslri Jesn Clirisli. Per quem
Urbanum inter viiieas latilasse in rabie porsecuiionis. lia'C omnia seniper bona créas i (3). Dxc aiilem
Quod etsi in gestis Caicilia;, aiit alibi non logerim,
( I ) ^'ous ne disotis rien des actions de ce pape ( S. Ur-
fortassis lamen ingesiis ipsins Urbani, i.-cr Metaplira- bain ), pnrce que nous n'en trouvons rien d'assuré, iiiqnit
stem scripiis, sed iKmdum ediiis laiei, aut ex iis 'J'illemoiilius in ( ommenlwiis ad llist. ecclesiusi., t. 111
edit. iii-i", p. 239. Idem pag. (iSti-GSO, varias ejnsdeni poii-
Itali:e locis, in qiiibus laluit, cognnsci polest. Kam liliiis Vilas t'xpendil , ostendiUiuo nullius esse nionieiiti.
nec ercnium Urbani agiioscercmus , nisi ejus Bona- (2) Kaindcm
lieiit'diclimiem, iisdem fere veibis expres-
saiii, videas in Missali Ingduiicnsi, die S. Sixli, quse sexla
ventura meminissei. Quid igitur niirum csl, si ab illo
Augunli : et in giegoriano libre Sacramenloruni quom ,

cdidil Ilngo Menardus

pricliTea in aiiii(|iiis Ckniiasen- :

siuni sUilulis, lib. ( Joniu v siiiciliiiii Ductieria-

I, lap. 53..
Reclius eloRisscnl S. Anl.n.'num, nono scculo ab- ni]. Eamdeni , el eodim dit;, (ir;cci adliiboni , ul videre
(1)
balem Surreati quiC urhs est ne.i| olllaui regni iu terra licet in eornni Encbologio, a (^'an^ edito, p. (>9S. [E\
,

Laboris, Torquali Tassi natjliliiis clara. Is piiini , ut li:il)et card. Bnna, operuni pp. oTt el 575, edit. ntuerp. iii-i". ]
ejus Vi'ta salis aiiliqua in ictis SS. die lcbr.,p.lHO, M (.1) l'ostrenia lucc verba sic expunil Pcirus le Brun
« plantavil in terra iiiculla vineain, qiise capilc ad atrium ( crvlic. des
prières cl des céréni. de lu nicfse, l. I, p. oô8,
« Toutes ces prières onl été exijli(|iiées eii détail au
sûte b:fsilic8e juiicto, oxtreniilatcm in ipso marina; rip;e 359) :

pri^eipilio icrminat. H:ec vmuiu, virlule et saiore miraliiie, neuvième siècle par Amalaire, Flore el Hénii d'Auxerie.
eniiltit, quod suo invi'nlori Aiiloniiio eliaiiinuiii iii ro|irio | C'est par Jésus-Clirisl, disent-ils, que Dieu le l'ère a créé
noiiiiue moiiimenuun serval... Ex lioc, quia celeberrime lonles ces cb.ibos, b' pain et le vin devenus le cnris et le
praedicaliir, prindiiibus el magnatibus pro munere dalo sang de Jé'ius-Cbrisl, non sinlenienl en les créant au coni-
misceri solcl. Dlcas ipsum Auloiiinum, inelîabili beiiigni- menccmcnl du monde, mais en les renouvelant coiitinuel-
talè largum , boc suis civibus iii hudem et utibtaïeia lenienl, cl faisant produire tous les ans à la terre de nou-
conlulisse , et in jugein sui luemoriam quasi piguus reb- veaux i/rains el de nouveaux raisins ; ce qui lait dire à
quis.s\;. » jésns-t'.lirist, ajoute Flore mon i ère jufqtùvijmird'liui ne :

(âjSed notum est hanc , et'cxteras usque ad Siricium cesse point d'opérer, et j'oyère "Kssi continiietlcnent. C'est
Ib erudilis non admitli ut gen'uinas. eu Jésus-Christ que ces dons 1
offerts à l'autel deviennent
1K3 LIBnU IH. CAP. XX as
|ir.< lniio non luit commod!» frigiilis rcgionibiis, in Jeamu's vettilus pUis cameli. Ulcbatur orgo Joan-
qiiiliiw uv.L- l;ii'Ji(is niatiirosi'uiit. Ill:c vcro nn aiiani nes vesic contexia ex pilis raïueloruin : (\\\x vj-
li.iliiit'i'iiii beiicillclioiieni, a se in die t'r|^:iiiinsitauun, lis oral , el l'aeile parabilis ( abundai enini ea regio
non l'^l iui|iroLKibilu ; fisi l'uiiassis iil ditlicuilcr, cnniclis). Deindo eiiain ausieritaii pauiilcniiic, qnaui
|ii'i>|)U'rrarlinu>in scribeniiuin, doceri possit. prxdicabal, valdc conveniebat (1). Ne(|iie pulandum
est divinn Hieronynuiiii pjus cs^o senleulia; ,
qua:
JUNIUS. modo iniprobala ftst , duin La'laî scriliii , Joaniicni
in typiiin paînilcntix' prx'dlcandu!, lorluosissimi ani-

CAl'UT XX. nialis vesliri exuviis. Hoc onim de conlexlis exuviis

intelligendiis csi dixisse , ut neque a Seripinra sacra,
Jpttimis HafUislœ picl>irn' , cum exuviis et aguo. ncque a seipso dissential. (iouiiueiilaiis euiin in ler-

eliam de Joaimis Bapli- liuni capulMattbcL'i.diligenicr incnicat abEvaiigelista

Obscrvanda sniit nonnull,'»

ttcv pr.TÎoinsiiris Itoniini ,

piciurls. Et |irimiini qiii- scripiuni esse, vesiimentum ejus fuisse de pilis (.1).
,

dcm nnod eiun oxnyiis depingaliir , dcpondcnic Quod aulc;n nonnulli depingant Bapiislani cuni ca-
,

eiiani exiiviaiiini capile, sivu peliis caiiicli , sacr.TC pile ab exuviis depcudeiile, boc plus t|uain iniperitc

evangeliornni hisioria! non salis consoniiin vide- fil. El (ortassis corniiilela hxc. ortnm siiuin liabel ab
Non Evangeli.! babent ipsum vesti- allera piclura quac vetiislali placuit iiec mibi minus
lur(l). ciiini , :

(iini fuisse pelle : sed .MaulKvnis scribit ( Mallli. placorc poliiii . cum aniniadverti. Piclura talis est :

m, i) : Ipse aulem babcbal vcsliiiieultim {cl, Joannes digito nionslral Agnuni Oei : pedibns aulein

II* yrœca liabcnl , sitiim veslinwUiim ) de pilis m- Hcrodein, quiMn luoriendo dcvicii, eoncnlcai. IIu-

melorum (i). Marcus vero (ilurci , l , G) : El ernl jusceinodi imago exsiat Dnigis in clauslrô canonicO'
rnni divi Donaliaiii : qua nullam pulat csso dominus

les dons sacrés, séparés do l'usa;!© commun Sancliticas. :

Panielius in tola nrbe velusiiorein. Siinileni ob-er-
C'est par Jésiis-Clu'iS , que Dieu les vivilie en les clian- vavi eliani Gandavi , duni calbedralis ccclesia^ reli-
geanl au corps el au sang pré' ieux, qui liiut la vraie iiour-
/jri/iVii.s. C'est pir .lé.sus-ClirisI sa-.ictifiant
quias., cl sacra iui|\osiloria pnrlusliaicni. Ilaijneasse-
rilure île vie :

etvivilUinl, que Dn'U li' l'ère répaucl sm- le pain de vie veraie nolini piciojcs caput Herodis in caput c inicli
les liéuéJirlions télestcs el qu'a|.rès l'avoir aiuM liéui :

il nous le pour être eu nous notre vériialjle vie

ijouiie :
aut ncscio ciijns bi sti;e , convertisse. Urgeo lameii
reiu'ilkis el prif^Ua-^ nobh. Tuni sequeiilia notai Nous :
eos, m, quod en'onciini est, conigaiil ; qi.od loelins
suivcns oriiinairenient les explications des lus anciens |

auteurs el en cet endroit

: suiioiil il. était uécessaired'crn- est, aniplcclantur.
)iruTiler leur langage, parce que des auteurs récents ont
cru que ces paroles, ier qiiein Itœc. omniii, n'uni élé mises quos vnlgo camelotlos vocamus at ii mine ex laua partim :

dans le canon que pour bénir de nouveaux Units,. on un ovinm, parlini orienlalium caprarum, vel ex bac el boui-
ayneau à Pâques. Ces auteurs se troinijenl. Ils doivent byce coidiciunUir.
dîi'i' suiqil.'ijieul qu'autrefois en certaines é^iliscs ou crul (I) Grulius ad iVallli. m, 4 « Habiius (Joannis haud :
)

devoir liénir les nouveaux fruits ava;it la lin des prières dubie severior, viclos p irtimoaiie cimgruens qualem .

de la consévraliou du corps de .lésus-Christ <iui attire la Catoiii suo Lucanus adscrii)il... Apnd Heiir;cos, in luctu
,

béuétliction sur toutes choses, comme l'on bénit encore en pilis vesliri uios eral, ut ex Juseplio, libio \\\. -tnliquila-

cet endreit les saintes Iniiles le jeudi saint. Mais cette bé- tum discimus. Plane hiles eranl Hebra-ornni naz.u-a;i, sive
nédiction ne se luisait pas par ces paroles l'cr qiiuin liœc : Nam et comam barbamqne pro-
le]up(if;n'ii, si\e iii'rpct:.i.

omniu : elle consistait dans une prière particulière, qui millebanl, et hirla loga iudneeanlnr, cui log;e iiomen eral
finissait comme toutes les autres lur Jésits-Cliiisl .\olre- : miN, ul nos doeenl Hebraorum magislri. Fuji aulem
Seigneur ; ce q^ui les liait ainsi aux paroles suivantes i er : Joannes nazar;eus perpelutis, ut nos ducet Lucas 1, a. Cum
qtiein hcvc omma-, etc. qu'on disait Icnijours, quoiipi'il n'y eflt vero el Elias descrihauir uobis coma rnmissa, Il (IV) r.e.g. |

point de nouveaux fruits à liénir. Nous parlerons- plus am- I, 8, et loga ipsius illo ipso iiomine ilTlN voeelnr I (m)
plement ailleurs de celle nouvelle explication el l'on : ncg. XlX, 19, sequilur'aul hune (pioipie fuisso iS'ariraîuni,
peut remarquer par .avance qu'il serait assez étrange, que Dut (tumdem tuisse h^tiilum propheKe el Naziira-i. (Jnod eo
l'Eglise eût toujours laissé dans le canon des paroles qui, magis . qma Zaïiiarias, Klll
Cl ediiiile. esi 4, habiliun |.ro- ,

selon cette nouvelle pensée, n'auraienl rapport ipi'a cer- phelae vocal "TïÙ togani liirsnlam miS cl scriptor ad :

taines choses ([u'im ne liéuit pins qu'en certains ejidroits. Hebrteos, forie el de nliis, si'd de proplielis riecipu;^ |

EX qui hic nolanln-, scriptoribus t'nU ,\ico-

reiCiitioribiis, agens, eos nobis describil i, f-t^xmax^, i-, av-iioi^ îspfia,T..v [ovil-
Ititis JeUlpi: ci, cujim l'iiain ««perms, pag. llô. ,iu aunot. liset ca|,rinis i.idulos pelhbus j. Clemens aulem Kouianus,
fucla inniiio ; sic cnim de ejus riiiuqm iltuslrissimiis epi- seriploreni ad Hebr;eos in niullis imitatus, ui vetercs nos
scopiis siileroninsis, Hisl. de laConslit. Unigenilus, ïowo lil, docent in Epi^loln ad toriitlliio.-;, de proplielis, ijuos inler
,

pp. 133, loi Xa pii/cr on voyait une secoiide élévation de

:
et Joannem Baptislam nominal ila loquilur É. Sifna«iv , :

l'boslie cons.icrée. De temps h ;iutre, les.f.énédiclio.is qu'il

est (irdonné de
sur le sacré corps el le .sang adorable
taire
[caprinis el ovillis pellibiis, texiisque e camelinis i ilis
de Notre-Seigneur, se fais^iient sur les fruits de la .-aison , veslibus incesserunt induti], Illtid obsorvatii non iiidi-
qu'on avait placés .a côté du calice. J'ai vu moi-ménie , gaium, faciumdivin.i roviilenlia, ul qui veuiebal in spiritu
i
trois ans Si rès [aiiito \~r2i ), dans la mênre église prati-
Eli;v, eUm |.ro| lerea a prophe'lis nominatns, eti.am habitu
quer la même chose sur lui hassin il'as(ierges. extiTiori Eliam refrrrcl. » Hicc uli veritati cousouanl, et
(I) liane tamen imperitiain pictonnn, quod mirere, non
palrum ac recenlinm cathulieorum sensui lia plnrimum :

obscinc l'ovel acer caiieroqui Criticus, Ludovicns de Dieu, discrepanl a v.iriornai et lulh ranorum et calvinistanim
Calvini Batavus associa & Nun eniUi, ail, pili multornui
:
figmentis, qui , pre sui) in moiiaslicam ansterilateni dio, <

camelorum mlelligunlur, qui ab eorum velleribus revulsi, Joannis erenuim in rus bcne cnltiim, aut o] liidula Jordaiii
deiiide lexli fuerinl sed nnius cameli pilosa peliis iiitel-
:
adsila vestem hispidam in molleni, quam cainrloltiim vo-
:

ligiiur, quani corpuri suo circumjecit (Joannes liaplista)

camus lociisias, in marines caiicros cemmulariii'il. Vide
:

et iielliceo cingulo lirmavit. »

commodes illes moriiin reforniatores a Maldouato in Muttli.
(i] «Nondixit, delaLia cameli, sed, de pilis cameli... Qiio-
caput sirenue depexos.
III,
niam auteiii.non de laua cameliua, sed de pilis cameli habe-
(ô) Cnin Hieronymo Cl Molano sensil Paulinus, cujus hi
bal veslimentuni, ipscDiimiuus manii'esUiidiceusdeJuanne
versus :
(W«((/i. ,\l, 8) ()uid existis in deserlo videre? Uomiuem
:

niollibus vesliiuni?» lia observai auclor operis impcrfccli, eral ciirvi selis conWxla cameli ,
t'eslis
El cette ex laua, SQUteimioribusacniollioribus pilis camelo- Coulra Uixwicm molles diirarel ul wlus,
tUDi, addila plerunique lana ovilla, lexebanlur oliiu pauni, Arccrelquc graves, eumpunclo corpore, sonmoi
227 DE IIISTORU SS. IMAGINLM. 228

Nec in piclura negligenda esl Zona , de qua Mar- SUPPLEMENTUM.

dis Et zona pellkea circa lumbos ejus sivc suos.
:

mcniio qiiod gciilibiis

,

^D LIBRl m CAPUT XX.

llujus cnim spccialim fil ,
illis

in more eral, ut cl nunc plerisqiie esl, preliosas DE BÀPTISMO DOMIM ET DECOLLATIONE

gcslare zonas : uiid'e Proverb. uUirao ( f . 2i ) scri- S. JOàNMS.
hhw , Sindoneih fect et vendidil , et cingulum iia-
Nullus in dui.ùum revocare potesl quin Cbrislum
didii Caimnœo , id est nicrcalori : dcinde quo vel sic ,

Dominum ita baptizavcrit Joanncs, ul cum in Jordan

Osleiidereiur Joannem Eliic fuisse simileni, qui (IV

describiiur pilosus, et zona pellicea circa

neni immerserit. Nam bcic signilicat ipsa vox bapiizare;
Reg. I, 8 )
quapropier Maltb. III, IG, legiiur Jésus, • poslqnam
Iiuiibos çjus (1).
bapiizalus fuit, ascendisse de aqua.. > Nec alia de
Pingiiur etiam cum agno, sicut diclum esl libro II,
causa baplizabat Joannes in iEnnon juxia Salim
cap. il. Qui ul clarius dislingualur a brulo agno,
,

coronam
nisi i quia aquœ muUae illic crani. > Plane Iiospes
appingunt nonnulli ad caput aureolani , sive
est in aniiquitalc ecclcsiaslica quisquis ignorât im-
saiictorum : cl in liumeris, vexillum crùcis. ,

dum mer.sione , el trina quidein , olim id sacramenlum

Quud eiiam in roinana ccclesia observalur,
adininisirari solitum in ulrarjue Ecclesia , orieniali
agnis Dei benedieil. Inler alia benediciionis vcrba
sic loquilur
et occideniali. Is ritus apudLaiinos, ciiam adulto
( Cccrimoniaiiim romanar. lib. I sccl. 7 )

suppliciier deprecaniur, ut
scculo xiii, vigebai, cum B. Thomas Aquinas, qui
sunimiis ponlifex : < Te
anno 1274 vila funclus cs,l, parle U\ Summœ, q. 66,
nnslr;c vftcis exoralus offloio, bas cereas formas im-
benetdicere, arl. 8, seripseril graviter pcccare miiiistruni, qui
niaculalissimi Agiii im.igine (iguraïas,
nomiiiis sanciilicare
aliter qiiam immcrgendo baptizat, quia rituni Eccle-
et per invonaiiuiieni lui s;incli

visum fidèles invi-

sia; non observai. Quemadmodum taiiien clinicis
digneris; ul per ejus lacUim et ,

procella lui bi- aui aliis de vita periclitaniibus baplisma privatini

tenlur ad laudes : fragor grandiiium ,
,

lenipesiatum, veniorum rabics, in- vel aspersione, vel infusione semper collaïuin fuerat :
iiuni, impelus
temperentur fugiant, alque tremiscant ita riius isii facilioies in solenme ipsum bnpiisma
festa lonilrua :

nialigui spiritus anle sanctae crucis vexillum quod seculo illo XIII cœperunt inlroduci. De muliis G.il-
,

liarum ccclc^iis hoc tcstaïur S. Bonavenliira in Quar-

in illis exsculplum est. i

llorum agnorum nieuiinerunt etiam Alcuinus et lum Sentent., disi. III , q. 1. Et ipsc'S. Thomas in-

peranliqui scripto- nuil, ubi sup., arl. 7, docens lulius esse bapiizare
Anialaiius, de divinis ofûciis
c per niodum immeisionis ,
quia hoc Iiabel usus
res (2).
Apud GrsDCOS lamen cum agno non depingitur, communier; > aique adco non ubique observatus. A
iruUen- seculo XIV obsolevit apud Laiinos immersio : sed
propier oclogesinium secundum .canonem
suggillare voluisse eam Giœci relinuere, quanqnam inicrdum etiam
sem, quo nonnulli arbitrantur, eo.s
infundcndo liaptizenl, ul vidcre esl, in Jacobi Goaris
romance ecclesia; consueiudinem. Uude liac de re
annoiaiioiiibus ad Eucbologion Gra;corum editum
consultus a me dominus joanncs Cornuius, Yalence-
,

Liiiciiœ Paris. IGi?, pp. 505, 506. Qu;c cum ita se

nensis, qui anuis aliquol Nicosiaî (5) grœco archi-
habeant, mirari subit unde tanta picioruni conscnsio
episcopo Cypro cohabitavit, per litieras ila respon-
in

manibus loco agni habeat apud Grxcos fueril in baplismate Domini sic exprimeiido , ut
dit : « Quid pra;
et in quibusdam a me Joannes aquain in ejus caput vel concha , vel nuda
divus Joaniies et niemini , :

variis in locis annotatis scriplum inveni manibus , ,

manu infundat. A prisco more longius abiit noniiiia-

qua gra:co idiomale scripia sunt liisinius ille Raphaël, cum Cbrislum pinxit, utroque
chartulam tcnere, in

in deserto parale poplilc llcxo, baplisma suscipieniem.

liœc verba : Ego vox clamaniis :

Est aliud , quod

in illo baptismale conligisse non-
viam Domini , rectas facile semiias ejus. i

nulli veierum existimarunl. Justinus martyr, Diulogo

cum Tryphonc, edil. coioniensis, seu lipi-iensis, 1686,
GroUus, ubi supra : n ziv^v «tf^xîniv [zonam pelli- Kxi
(1) p. 515 : f TOT£ £/.6ivTS; raû I>;îOÛ éiii -zoi \cfZi./r,-i

ccam]. Seripseril Matlliœus TO "TTÎN, quod de Elia diciUir

x«T«/OivTes tcû Uiicv
professio- ïtiTa/Mv, ëvfla ô Iwàvvvis lêàitTiÇs
II. [l\] Beg. I, 8. Eliam hoc ail severioris vILœ
,

iieni pertiimil, cum Judffii cœleri c-inclum baberenl de èrd zi &3ue, zKi ;iûp àir.fOfth tw lojsôà/ï) '
/.«l ài'jZ'jiono;
nialciio exquisilicire, euinque diliores eliam auro et mo-
aÙToD â-ô TsO ûSkto;, û; Tisf wrefKv t» â-/<oii n»;û/ia èin-
nilibus \ariarent.i> Observai Maldoiialus siguate diei ab
evaiigelislis, veslem Juaunis ex pilis caniclorum, zonam
aulciii liclliceam luissi; ; quia veslis pellicea uon erat.
Acium cum venisscl Jésus ad Jordanein
inilur cum ex cruda iillosaque pelle liieril, qualem XfiîTo'u f.jULûv.
« Zona
fui;^e vi-'ilcm ciedendum est, nisi burriduni aculeaUimque amuem , ubi Joannes baplizabat , et desccndisset Jé-
cilicium '' (luem habiUim s,-miier œiiilenlia; Uiisse scimus i

sus in a(|uam ignii in Jnrdaiie accensus c-l : et

[111 /i<Y/., XX, 31 el XXI, 27 ; IV neg., \1, 50 ; I Parai.,
,

XXI, 16 Judith IV, 9 ;

;
l'sal. xxxiv, 15 ; Jerem. iv, 8, cl
reverlenle ipso ex aqua , Spiritum sanclum , velul
VI, 26., et XLVUl, 57., el xux,5] poslea in Ecclesia,
tanquam arma ( ul ail Hieronymus )
poLnitenlia; usurpa- columbam, devolasse super eum scripst-runl apo-
tUUl. 11
sioli bujus ipsius Chrisii nostri. j \isus est Dodwello
(-2) De agnis Dei agelur in traclatu spécial!, huic operi
S. martyr bunc fulgorem Jordanis ex
iraditione di-
adjuiigendo.
13) Vulgo Famagosla ; urbs est iosulse primaria. dicisse. Qui aulcm Juslinura edidil Luletiae Paris,

anno 1742, Maurini sodalitii raonachus, exislimat

 it9 LiDin m CAP. XXI. tn
Ueri posse, ut S. doclor id liaiiscrit ex llbris :i|ii)('i'y- l(i El eci'e aperti snnt ri eœli
: : et vidil Spirilnm Dei
liliis. Subdil kaiie uiTCiisi i^iiis Ijislori^ini cilliii Ictiaiii dcscendintvm siiul cvlunibiim, et venieitltin mper te.
riiisii)' il) LvïiiKclio ,
qiio iitcbiiiiliir EltioiiiCc , iliMii- Phrasi Mtiiillima Livins (non lib. X\.\ll, ut citai Gru-
i|ti(i iii liliro, qui iiiscnbobalur l'ituli PiwUicatio. tius m liimc lucum : neiiuc XXI, ut Cellarius, Notitia
Exsiiit uiiquo parle 3 operiim S. Cypriuni , edit. Orbis imtiqiii, pag. 400, edit. batiiv., sed lib. XXII,
)

0x0». I(i8i, irariatus igiuiii scd illi a'ciualis aiicto- cap. I, narrât Fuleriis cœliint findi visum
, :
, velul ma-
lis, n Itigallid in nolinui Cijyrianum |iiiiiuiiii oditiis, gno hialu : qnaipie patuerit , iiujcns lumen c/j'uUisse.
iibi ha;c legi> pag. 2(i. i Qui origiitcin jaiii cxiiide Uuare lumen illud a piclorilms niiniine ncgligeiidum
iralmiit a Siiiiune Mago..., (ciilaïu... iraclarc, se rcor, (|uod, apte evprcssuni, haiid parvam imagini,
solos iiiiegrtiin aiquc perfccluni , non siculi nos iiui- de (pia loquimur, graiiam ac dignitatem conciliabit.
tilaluni t'I dociii'taliiin , baplisiiia liadeie; quod lali- Quod autem calvinista- quidam, et lios sccutus So-
Icr dioaiitiii' [ (/ii'iiiKtii] assigiiaro , ut (|uaiii iiiux in ciaiius ille clerictis , nogeiit Spiriium S. columbae
aqiiain descoiidcruiit, slailin supir a(|uaiji ignis appa- specic apparuisse : iiec aiiiid velint allatis verbis si-
real. Qnod si aliquo lusu perpelraii piilesl... sive gnilicari ,
quam quod cœlusiis ignis vel columi)ina
iialurale quid est quo pacto pussii hoc coiiiiiigeic celeritate Christo sil illapsus vel, colmnbam
, : :
ruditer
sive illi pulaiil hoc se cmispiceie : sivc iiuiligiii cquis adnmbrans, cjns capiii incubnerit , ha:c noviiiorum
et ciiagicuiii virus igiiem polcsl in a(|ua expiiiiioii;; liominum ligmenta suni, cum aperiis evangelistarura
illi laineii laleiii l'allaciam et sti'opham prxdicaiil dictis pugnanlia,nec minus ah antiquorum omnium
perrectuin bapiisma esse... Lsl aulein adulteniii iiu- sensu discrela.
jus, iiiio iiileriiecini, baplismalis, si quis alius aiicior, Necem S. Joannis Bapiistaj ( profanare videnlar
luin eiiam quidam ab eisdein ip»is hicrelicis propier pictores ineptia quadam sua ; nani qnidquid fcre artis
huiic euinde I. errorem conlicius liber, qui iiisciibi- liabeiit, consumunl iji pingenda maire, seu adole-
tur Pauli Prœdicaiio ; iii quo libro... invenies , Cliri- sientula scelerata qu*... venerabile caput Joannis
,

stuiii... cum baplizaretur, ignem super aquam esse poposcii Ca-iera carnifices simt, et satellites, et se-
visuni ;
quod in Evangelio nullo est scripîuui. < Gro- minuda lœminaruin corpora. Atqui non deerat lione-
tius ud Maltlt. III , 16 : « In ebioiiaioruni Evangelio ,
slior ani sancliorque locus, si artifices isli ostendere
quod idem eral nazanj-orum ,
praiier si «jua Ebiim voluissent vel leiruin horridumque carcerem, in quo
ùniidiieuç xK^iu [in gialiam suib opinioiiis] interpula- sanctus ille jacuit : vel deimntiatani ei necem : for-
vit, i(a legebatur [Apud Epiphaniuni hœresi 30, maini|ue decollaiionis : vel discipulorum curam circa
n 15 j : Kat EÙÔùç Tre^:É>ajUji£ toj tôttov fd; ixi-jx. [Et cadaver, sepnlturainque cjus. t ( Fred. Borrontceus,
conlestini lux magna lociim circuuilulsitj. El idem lib. Il cap. 10).
reperitur in liturgia Syrorum in hujus iiistoila; nar- CAPUT XXI.
rattone circa baptismum
[Apud Seveium Àlexan- >
Picturœ qiiœdam principuin aposlolorum , Pétri et
driuum deriùbus bapihmi]. Quid quud idem exstet in
Puuli.
veteri codice pansiensis monasierii S. Germaiii de
Praxis, npud Martiunœum, nov. edii. Evarig. secuiidum Seipiitnr bifestus dies priiicipum aposlolorum Pétri

Maii/t. ? < Et cum baplizaretur Jésus, lumen magnum et Pauli. Quos pinguni pictores ad vivum , ut facile
fulgebat de aqua, iia ut limèrent omnes, qui coiigre- ex sola facie cognosci possiiit. In qua re vetustatera
gati erant, » etc. Siniihler in sacrosdncto Evangelio- iniiiantur. Sic eiiim scribit S. Germanus, pairiarcha
rum codice, Eusebii magni , episcopi et marlyris, ]nanu constaniinopolitauus synodo In septimo , in septiraa :

exarato qui ex uutographo biniHcœ verceilensis ud un- Hisloriw ecclesinslicœ libro {capite 14, apud Christo-

guem exliibilus... in lucem prodiil Mediulani aimo 1748 phorsonum [ Eusebii lailnum inierpretem ) Eusebius
]

opéra et studio Joonnis Andreœ Irici, tridinensis collegii scripsil se aposlolorum Pétri et Pauli imagines vidisse.

ambrosiani docioris. Sic ciiim ibi Matilt. III , col. 2'2: Asserit autem ea specie , qua pulaninr , fuisse. Item
( 'L'une diinisil eum et cum baplizaretur lumen ingens AniLrosius de Gervasio et Prolasio ad fratrcs per
{

circunilulsit de aqua, iia ut limèrent onmes qui Iialium, 19 jxtnii) : i Teriia vero nocie, defecto jeju-

vénérant, et bapiizaio Jesu confestim ascendit de iiiis cnrpore, non dormienii , sed slupenti ( Gervasius
aqua. » etc. Id quoque Calmelus, Diss. sur le baptême, et Proiasius ) cum quadam inihi tertia apparuere per-
tomo VU ; Commentariorum edit. ult. pag. 292 , eiicit sona ,
qu» similis esset beato Paulu, cujus vulium me
ex Jnvenco, qui ita de Cliristo , edit. Lugd. 1588, piclura docueral. > Ac rursus , Constantiims in ediclo

vag. 21 :
donationis su* (in lomo I conciliorum) (1) : i Inierro-

Hajc meiiiorans, vilreas peiielrabat Duminis undas :

gare cœpimus eumdem
beatis>imum papam (Sylve-
Surgenli niaiiilesla Dei prœseiitia claret ; sirum) ntrum istorum aposlolorum imagines expres-
Sciiulilui' auricolor cœli sepleniplicis iutlira :
sas haberet, ui ex ipsa pictura disceremiis hos esse,
Corporeamque gerens speciem, doscendil ab alto
Spirilus, aereaui siiuulaus ex iiube columbaui. quos revelatio docueral. Tune idem venerabilis pater

Ego certum habeo, imagines eorumdem apostolonim per diacoimm suuin

sin minus ignis, saltem iumi-
nis copiam in Jordane circa corpus Domini luisisse
exbiberi prajcepit : quas dum aspicerem , et eorum
cum quos in surano videram, flguratos in ipsis imagintbus
baplizaretur : aut cerle, cum baptizatus ex aiiua
Dsceiideret. Id enim existimo consequi ex Maitha;i 111, (1) Sed commenlitio.
TH. XXVU. (Huit.)
 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 232
231
omnibus Paulus barbaiu ba|)ens prolix^m ut est apud eum-
cognovissem vullus, ingenli clamore, coram
,

saiiapis meis coiifessus suni eos esse ,

quos in sonmo dein, libro quarto, capiie H (D-
priiiius in synodo
videiam. > Idem refcrt Adrianiis CAPUT xxn.
secunda aclionc secimda. Ambrosii vero ci-
niceiia ,

de imaginibus (t). Annotaiio in crucifixionem Pelri, principis aposiolorum.

lala vcrl)a uUeg.u in scriplo

De calviiic anicni, quam Pclro appingi.nt, liabcmus

Quod aulem attinet ad crncifixionem Pelri ,
princi-
Ckmenlis tomo 111 concHior., fol.'iiS).
lesiimonimii (
pis aposiolorum, noniiulli eum pinguiil funibiis cruci
Ilioronyiiins enini in Kpislolam ad GalaWs (l, 18),
alligalum, moii fortassis verbis Cbrisii niale inlclle-
Veni llkrosoUjmmn videre Pelrum, i Non
in illiid :
Clis {Joannis ullinio, y .iS): Cum $enueiis, cxlendc»
octdos ail gênas, vuUumque ejus aspiceret, et
tu , .
mnntis tuas, et alius te cinget et dnçel quo non t'(«.
an, «I Clemens in Perio-
itlrum (ronlem veslirel coma, Quod dixit, significans (\ua morle clarificalurus esset
calviiiem haberet incapile.t Est el apud
dis ejus referl, Deum. Nos laineii longe prseferiinus clavos. Nam
magistrum equi-
Claudiaiiuni carmeii (iii Jacobum, apud Mêla-
Cbrysosloinus {in Encomio Pelri tt Pauli,
um), quiid hiijus nieminil :
phraslem ) exclamai ad beaium Pelrum : Bcali clavi,

Per cinercs Pauli, per cani (2) limina Pétri. qui membra tua penelraruul. Et infra : Sit milii ensit

Pauli pro corona, el clari Pelri pro lijcltniiibus gem-

clavibus re-
Cuf auiem beatus Peirus cum dnabus
mis infixis in orbcm diademalis. Qu;e saiicli docloris
gni cœlorum pingatnr, nolum est
ex sacrosanctis ,

verba annue legiintur iu ociava aposiolorum lectio-

Evaugcliis. Sed a quibusdam forte
observalum non (

ne 5, 6) abs roniana ecclesia (2). Rursus, divus

uiia clavis aurea pingatur, altéra
argentea.
est.qnod
Excmpla niiilia ex.staiit in ecclesiis romanis, in poriis Constat nihilominus velusluin admodum esse lonsurœ usum.
Impins scriptor dialogi, qui l'IiilopiUris ioscribitur, aposio-
aliqiioi civiiaiura Itiliae, el Romce , et in insigniis
lorum, ut credilur, leuiporibus ;cqualis, editusqne iuler
poiUiOcnm. Per anream clavem , intelligo poiestatem opéra Luciaui (odil. baàleensis 161'J. tomo iv, p. 477j :

ahsoliuioiiis ; per argenteam , excommunicationis

:
Iv Tô Otâipu i-ia-(f[ia'^^i/ov ôvo.^a Ua!iy"'.u;fjt'/iç -jfpânijiafftv. Id CSl,
[itiv,

dignior (3)- « Exiiiiiuil niihi niale veslilus quidam (clericus) e nionlibus

lia;c cnim infcrior est, illa

eam venions (ad ectli'siam) coma dctonsa, uoinen qnoddani

Recie etiam coroiia in veriice pingitur, cura hieroRlypbicis litteris scriptum, » etc. Ammianus Marcelli-
memoriam passionis dominiez ni est nus, libro Xll, memoral, imperante Jujiano, mulclalum
gestaverit in ;

extremo supplicio Tlieodorum quemd.im, adificand» Ec-

apnd Bedani, quinio libro bisloriaî Anglorinn {capite clesia; pr^feclum, eo quod «cirros pueroruiii liuentius de-

22. Yide eiiam Tlieorlam [rernm ecclesiaslicaruni] louderel, » c.lericalu vidclicet initiaudos. Oueritur Gre^o-
et rius Kazi.uiîenus, orat. in Maximum, uoninillos aliud niljil
S. Cermani, cap. 14, non longe ab initio) (4); ad ei iscopaleni di^'nilatem contulisse, quam quod coiuani
puerulo ciiidam beulissimi aposiolorum principes
di- raserinl. Imperante Theodosio seniore, S. Eulliyniinni,
prius baptizaium, totondit Otreius, merileusis anlislcs, et
gnali sont apparere Peirus delonsns ut clericus
, , ;
m b'clorum ordineui transcripsil, ut est apud Cyiilluui in
riln Eulliij 'ii. ("oncilinm cartnaginense IV, eau. il « Clft- :^

(\) Milita de antiqiiis S. Pétri aposloli

imaginibus videri riciij ut;c coniani nulrial ncc barbam radat. » Et aaa-
,

« Clerici, qui coiiiam nuliiunl, ab arclii-

possiiiit a|iml Fogsiiiiiim, e.Terci(o(;o«e 20. de
roinano d. tliense, can. 20 :

pétri idncre , cl episcopatu, etc. diacono, etiamsi noluerint, inviti delondeautur. ï Tonsuia,
(-2) An Molanus amiliem el calviuem |jro eodcm lia- sive corona, nunc et olim in usn apu monachos. Nam I

Augusliuiis de Opère monucliorwn, cap. 33, eorum ali(iuos

buit?
sumnu poiiliîi.'is
...
spintualom acnliT iiicepat, qui, missa lo.isura , comam alebaiit El ,
(5) Qoid si clivis aurea
amioriialem desiguet argenlea yero temi>orariani in
: Siizomeno leste, llislorio' libro lit, cp. 1, Julianiis apo-
subjeclas ei diliOHes, quas S. Pelri palrunouium, vel slalus Slata h /pwTl XEipiiitvOî tiv Tûv tiovn^^ûiv v-Exptvt-0 ^wv, id est ,

ecclemsticos, ai^iiellant? « abrasa cuti;, vitam monasticam simulabat. » Synodus

(4) In epislola Ciolfridi
abbalis ad N.-iilannm, Pjctorum, quarts toletajia (.m. I.ï3ô), canone 40 « Ouines clerici, :

sive Scoloruni, regeni, fdit, l.orun I."i66, folio iiôO, mtso, vel It'Ciores, sicul levitse cl sanerdotes, del'inso superins
Hwc ojiis vtrba » Neque vero ub id lanlnni in coronam
: capite lolo, inforius silani circull coronam relinquanl non :

atlondenuir, quia Petius il a alloasus est s.^d quia Petrns
in niemiiriani douiiuicie passionis ita allonsus est, idcirco
et nos, qui per eauidem pasisionem salvari desiduramus,
ipsius passionis si^iium cum illo in vpiiicp , sumnia vi.lrli-
CPl corporis nosln parle, gestanvis. Sicut euim omnis Ec-
clcsia.... siguuni sancts crucis ejus iu frome porlare con-
suevit..., ila eliani oi ortrt eos, qui vel nionacUi volum,
vel gradum clericalus hobenles, arcliuribus s'' nrce.sse
habenl.... contincnlie fr;f tiIs adslringore, forniani (|iio(|ne
corouse, quam ij se in passione sua Sj iueam portavit in ca-
: sicut liucusqne in Gallicl c panibus tacere Icclores videu-
tur, qui prnlixis, ul laici, comis. in solo capilis a| ice mo-
dicum ciiciilum londenl. Rilus enim i«te in Hispaiiiis huc-
us-iue liicreiicoruni fuit. » Habes Lie priscie clcricoruni
tousnra; torniaui, a qiia non latin! soluni pluiimi di'Sri\ere:
sed onniium longissime yrsci , tani episc )pi, quam nion.i-
ctii ; hi en m
lalam roluudaïuque tonsuram in medio capite
gestaiit, snblns VLM'O pra loiigos, ;.c leie niuliebres capil-
ios. De lonsura fuse dlsserunt Joannes Morinus Commen-
inrio de suerif, licclesia' onliniiliombus ceiiiiit. Ib, cdil. .

pite...., siio qnonimiP iu capite per lonsurani praeferre
etc. Germauus CPolitamis insliluiain ail clericaleni lonsu-
ram, « ul imasineui referrel venerandi aiostoli Pétri ;
qui cum niissus essel ad pr;tdicalionem Doniini el mngi-
slri, ei loiisa est cotna ab eis, qui ejus sermoni non crede-
banl , ul ilUideielur ah ipsis. Elque CUristns masisier
benedixil : cl infamiam in honorem,
169.), pp. iO.Î-aiô. el Mabillonius in prœfaùoiiilnis iid cta
SS. ora s. Denedicti, siniul cditis Rotoinagi 1752, p|). 106-
111 el5.)6.
(1) « Primus omnium pontificum (romanonim Julius II.
anno lb05, elertus), contra niajorum consueludinem bar-
bam pnilixani alnil. ul niaj'rem intucntibus revercmi: m
illusioneiu in gloiian^ JMculerel idqno reliipii posi cum romani poalilices pro-
:

cnnvcriil : )! .illlicluius, seu Aldhelinns. abiias, epislola ba«e usu videutur. » (\erlia Ciacouii in l'itii .iuliiW.)
inler bunifacianas li , narrai « diversas ob causas Pctruui Duravit hic ui'os usque ad P.iuluiu V et ejus forte succes-
apostoluni liunc rilum rimum sumpsisse pri ailiis, ul fur-
i
.•jiironi Oregoriuiu .VV. Uibinus VIII cl soquenles exi-
Biaui.... ClirisliiM capite frosiarei, dum.... crucis paiiliulnm puarn t inlum harb;e particulam in nn-nlo, et su| ra iabia
siibilurus.... spinaiiim acnleis cvudilîter oronarclnr. » Kt i servariiut lanl(rm barbam plane diiiiisi lunl umaes a
:

aule lies tîre'^orius Tiironeusis, de aloria mariynm, cap. morle Clemeulis XI.
3 « Peirus aposlcliis, ad bumililalem dncendam ca[iut (2) Sic tiodie legimus : « Beali elavi, qui saiicta illa
dcsuper lo.idi inssitnil. » Al cum ille non dudum aiile meinlira penelraruul ... Sit mihi gladius UW- (Paiili) pro
seculum M scripserit, nec antiquoruuc ullus diî isio Pétri coroiia el clavi Pelri, pro gemmis iulixis iu diadouate. »
:

facto loquatur, id ab bodiernis cnlicis vocalur in dubiuni. Cseterum non sapil oratio illa Cbrysoslomum. Habel eao)
ESS LIBER III. CAP. XXIII. '254

Aiisiistinii'î ( ternwne liO , d. tempore) -.Cruci- cloris, cl snucli Pciri trcrensis canoiiici. In cpio au
fi.im itl l'etrus : eiiicrius est cliii'oi : experlus est ait- ct(ir ille non lanluin anctorilale historiariMu et san-

tiiittis. l'tilliyiniiis |ii':i'ler(^:i ail nlliimiiii ('n|)iit Joan- ctorum pairum picUui's prcniit, sed cliam pcr reli-

lils : Atius le cIm'h (uliliiiigtt lie ditcel ad morUm. qnias Ligei cniui cl.ivuin divi l'ciri CInisli iideldius

Qiiiliiis ciinseiitit Sinieoii Mclapliia'itcs ii) Coiiinicn- osicndi loniovicis, in ba^ilica divi Martialls : se cliam

laiio (It! Vila IVlii cl l'aiili. Atceilit liuc vciii-imilc allcrum divi Pclri clavuni vidissc in Mortaiiig, ccc-

l'ssR Itoinaiiis non niiiiiii l'iiissu cnicili^oiidi inoiliiiii nid)io nionialinm urdinis cisterciensiiini, iu dicecusi

i|iiaiii Jiicl.i'is a (iiiiliiis Cliristiis iiiiii lalrimilins (lavis abrincensi.

l'Sl ciuiidxus. Teslis Aiignstiiins sniliciis (rni((«(i( Ui'niqne accedunt scnlplura: cl picluroi. Ronix> ad

56 in Jounnem) : Pendentes in thjiio fiiui/ia:i, ctavis (jUiiliior clavos in cruce peiidc^ in tabernacnlu lapidco

ad liiimon jiedibiis iiuinibusque confixi, proditcla morte alltiris soi, nlii cum coaposiolo Paulo (juiescil» Eam-
nccabaiitur. llieroiiyimij pra'Ieica siK'iiliiaiilci" ilicil dcin sculplnrani , all'abre elaboralam, balient valvaj
rolrmii cnici esse alTixiiiii; (;uoil in clavos cciniiioUTe a;iie;u cjn^dcm ccclesi;e , lilieralilate Engenii IV ère-
viileiiir. Qiin cliam respexfsse aibilror iiitor llispaiios, ct;c. Similis pictura , sed anliqnior, visilur in icde

rnuloiitium sciibeiiiem de coronis ( liymno 12 ) :

div:c Maria! qux est in Çapilolio, ad osliuin secuiida-
riuni. Qiiare diinus Pelrum secundnin hisluriam coii-
Figilur crgo manus sul)ler.
vcnicnlius dcpingi clavis al'lixnm : ob id lamcn non
Sied Hegesippiis ( in liisloria excidii jerosoltjinilani, reprelieiidainus ejus in cruce ad fîmes pcndenlis ima-
lib. il, cap. 'i) : A pasecutoribus, ail, cruci (idjtuUca- giiicni. ISam iiudiose quidam videnlur observasse,
tus, poposcil i(( inversis vestigiis cruci affitjerelur quod tum honoris, tum etiam niajoris discriminis
quod indignua esset ,
qui simili modo cruci liijcreliir , ut causa, solum Salvatorem nosiruin dcpinxerinl clavis
pasuiis est Dei Filius (I). Ubi iioiaïKliiiii impriniis affixum ; de aliis vero, ut de Petto et lalronibus, salis
vcrbiini (alfigerelnr). Alliitari eiiim non est affi^i cis fuit cxpriniere, quod in crnce sint passi : malue-
nisi improprie, ut in hi.-,ioria sancti Anilrea;, \iiio runique eis clavos adimere, ne eorum imagines cum
foriassis inlerprelis. Qiiomodo vice versa improprie figura Salvaloris noslri in cruce pendeiuis a sinipli-

scripsil GrCÇorius (/ 6. XVUl iWoro/iiim , cap. 23 ) : cieribiis imperile coiifundcrenttir (1). C'Tle majores
7m cruce clavi manus pedesque latronis liyaverunt. nosiros noluisse liic exaçtos esse, salis indicat lairo-.
Adverte deinde quod inversas voluerit cruci afflgi, num crucilixio qua; passim a maiiifesia historia di-

ne simili modo crucifigerelur, quo Dei Filius (2). screpat : luin etiam anliqux qurdani piclur.e, lain
Sane si non fuisset clavis allixus, l'uisset salis magna I\oni;e qnaiii alibi , in (jnibiis bealus Peli us fuiiibus
dissimililudo a cniciiixione Clirisii. Et tamen Ter- cruci appeiidei. Talcs Romai esse iniellc.xi in a'de
tuHianus (ii( Hb.de Prœscriplioitibus liœret.) scribit Maii;c Tr:insp<iniina , in saucio saiictoi-um ccelesiiE
Itomx Pelrum passioni dominicoe adxi|ualuin esse : laleranensis et in sacello capiiolino.
ad illud, ni fallor, respiciens, quod ad instar Christi CAPur xxiii.
Salvaloris, clavis sit ad crucem aflixus.
Annolatio in decoltationem Pauli, docloris genliutn.
Edidit contra piciores bac de re Judociis Badins,
anno 1518, libellum Pétri Riciiardi, parisieiisis do- Similis pêne difficiiltas moveri polesi de decolla-
tione Pauli apostoli ; an videlicet dcpingi debeat es
Savilius edilionis suse lomo VI, p. 267 , inter faiso aJscri- ejus guttiire fliixus sanguinis an lactis. Apparet de
plas S. doctori.
sanguine, quia apiid Mciaplirasleni exslanl Cliry-
(1) Non magnum est niomenlum in isto s.Tiptore, quem
vuli;:irnnt Lanrenlius Berrensis cl Corni'liiis Guallherus. sostomi verba : Quisnum locus ttium excepit saiiguinem
Aixil is cxeiinte srculo x, aul etiam serins nain, lib. lll, ;
qui cruenlavit quidem cxlcriorem lunicum bnrburi qui
cap. 5, nitMninil AnUochiaî, Sarucrnis a NU eplioro Phoca ,

erepUf qnoil Coilifiins re.fert ad an.iutn 908. Alius Hege-

; te palo iiffixil ; alram aulem ejus animœ veslem , dcidba-
sipi us longe aiiiiqui(]r Uiil, qui « onincs, a passioiie Do-
mini usque ail suani ictalem eii lesiaslicomm aclnnin le- vil modo inrxplicubdi ? Qiio cliam spécial, quod llie-
xens hislorias, mullaqne ad ulililaleni legentiuni erli- |
ronymns Castruccio scribit : Pauliim aposioluni Ne-
ncnlia bine inde congregans, qninque libros conipijsuit »
(Hieroii. (/f riiî.sî7/îi>(r. cap. 22). Sed liujus operis pauca ronis gladium cruentasse.
Mipcrs'.inl IVaginenla, collecla a Petro Halloix , lonio U In conirarium lamen est, apiid .Augnstinnm, scrmo
Scriplorum orienl(d. pp.,70ô-Tlo.,et J.ianneErnusloGrabe,
SpicU<(iii l. i;, pp. 'âOo-aiô.
de sanciis vicesiinus quinUis, apud Ainbrosium sexa-
(2) .Amhrusiiis, in Ts. cxvill, octonnrio 21 : « Non fuit gesimus soxins; qui eisi foi tasse neiiirius eorum
opprolirio Pelro crnx Chiisti, qua' lanlum ci giuriae deJit,
m invcrsis CInistum lionorarel vestiyiis : niLlni-ns ne, si
sii (2), est taiiien veiusii scriploris. Idem liabct Cre-
ca sjioc'ie esset, qna Uoniinns , aO'i'classe Do-
cnicifixiis goriusTuionensis, Magni Gregorii aajualis, in libio
inini gloriani viilorelur. » Ulein de Inlerpellaliune Joli, lib.
1, cap. De Petro quid loquar, qui crnccin suain fulura
I : (1
de Gloria martyrum (capile XXVII). Sed foriassis
remuiieralione arbilralus, inverso snspendi poposcil vesli- urgebis Grcgorium Turonenseni boniim quidem esse
gio,ul aliquirt passioni sua; adderet, cujus acerbare ipse
sibi supplii-ia nnn limcrel? »
(1) At profecto salius est res, ut actœ siinl, piclura re-
Anilinisio jniigendus Origenes, qui, tomo III E.riJOiilio- pra;senlare : nec desunt modi, quibus discernanlur Cliristj
nmn in Cenesim, itlit. iMl, lomo 1, pag. 2i- né-ifo;.-.. i^\ ,iui : el Pelri crucilixio.
(2) Exslal in appendice tomi v opcnnn S. Auguslinl,
« Pclrus ad exlrc muni Koniam veiiicns. cruci sullisus
eiî«.
ex bencdiclinoruiu ediiione, pag. oâi. NiUil liabet sernio
est cipile dem ssn ; sic enini ni iii crnce collocareUir, ma- ille anibrosiana niajeslate ac feivore digiium. Epilogns, ait
verai. Le„'^ Knsei.iinn, liht. liccles. lio. lu cap. ubi his MM-bis jucipieiis, « Ideo lialres, » non co)ia;rot supe.
, 1 ,

locuin illuni Origeuis adducit. rioribus.

235 DE IIISTUIVIA SS. i.\l.\GlNUM. 236
cl sancluin liistoriciim, qui (amen non salis compcr- benignuni et cruditnm responsum acoepi : in codice

(n quxdnin de aposlolis coiiscripseril. Iii qiiibus lu- vaiicano oninjno ila inveniri, ui Geniianus Herveius

cuin habeal qiiod lliklninns in Arcopagilicis Gale- in toniis Aioysii iranslulerat, nnlla lariis facta men-
iii (1) scripsii ( i» prafatioiie de VUa Dionysii) : « Par- tione : non aliter in gracco, quaui in latino legi, apud
cendum esse simplicilail viri icligiosi, Gregorii lu- Simeoneni Metaplirastem qui juxta nomen suum
,

ronensis episcopi : qui miilia ( sive poiiiis quacdam ) qua;dain de suo sajpius intemiiscuit : veruni autem
[aliter], qiiam se veriins habeal, xslimans, non cal- et purum Cbrynosiomi sermonem exsiare in perve-
lidiialis xslu, sed l)enignilaiis ac sitnpliciialis voio, luslo Cddice variorum sermonum ejus, apud iilustris-

lilleris commendavil i (2). simum icardinalein Sirlelum, virum non minus afTabiii
Dicam igilur breviier ,
qu;c sil romanoe eeclesiae huniauilalc, quam erudilione, clarum. In eo aulem
hac in re oonsueludo. In oclava apo>loloruni liabel libro sernio allegaïus eodem modo legitur, ul in
,

lectio sexla, ex serrnone Joannis Clirysoslonii : cQuis- roniano Rreviario, nisi quod librarioruni errore scri-
nam locus luuni sangiiinein excepil, laclis specie, in pluin videalur, super modum, pro super met. Gr.Tca
ejus qui le percussil (5) lunica appariMileni : qui ani- enim sic liabent : IIîiïoî «ttc; to aou èSi^an aT/iOi, tJ
mau) illius barbari supra nioduin duiciurem reddens, yaXa/T&iîSe^ hp-xôl-j iv tw -/nû-n tow ce «v«ffx5/07rÎ7avro^ ,

fidelem elTecit, cuni sociis? » ÔTz^p rit'' j3cApêctpc\j àuToO ^vyrt-i ÛTièp /xé>t y/u/.«tvav îïtVto*

Occurrit autem niox difticultas. Sermoiieni isium 7tecp»îffX£Ùa7Tat '/sv^adat //.erà TÛv ffuvcTatp&jy. Animadver
romani Breviarii , esse Joantiis Cbrysoslonii apud sum est ab eodeni Gravio , lac profluere in decnlia-

M'^laphraslem , apud quem contrariuni legitiir, ul in tione, qu:c cisiat Uoiu;c in fionli-picio porlicus divi
inilio capilis cilaluni est , interprète Geniiano Her- Pelri.
veio. Locus sane perplexus , in quo discuiiendo pri- Quod igilur a bcaio llicriniyino scriptuni est, Paii-

mum fluctuare cœpi, et mecum dispuiare, iiumalter- lum Nerunis gladium crueniasse , hoc de aibo cruore
utra leclio sil illcgilima : an vero Romani sub finem accipi polest : vcl (|iiod cl cruor et lac ex collo ejus

sexix leclionis, relictis Chrysostoiui vcrbis, ponen- profluxeriut (1). Nam in mariyrio Pauli, quud Lino
dain judicarint senteniiam apud sese rect-piissiiiiain ponlifici Cl niaiiyri inscripluni est (2), IcRiiur, de
Cl indubitatam , et fortassis ctiam picturis aliciibi curpore aposioli undam laclis in vestuiienia miliils

expressam. Sed periculosae sunt conjecturne (.i). Ita- exsiluisse, ei po.-iea sangiiineni defluxisse (3).

que nodum retuli ad Joannem Gravium , Lovanien-

CAPUT XXIV.
sein, presbylerum socielatis Jesu, Ronise tune agen-
lein , ut is desuper (5) Romanos consuleret , quos Paulus quitus de cmtsis sœpe a dextris Pelri piugatur.
nihil teniere hic fecisse non dubitabara. Ab eo autcni
Restât nuiic quxsiio, dudum agitata , an Panli
aposioli imago recie a dexiris pelri collocëinr. Hoc
(1) Id est, in historia sua (fabulosa) S. Dionysii Areopa-
gilJB, a Matlhoeo Galeiio primuni édita Culonic an. 13(j3. enim a prisca veluslate ad ha!c usque tcmpora ob-
(2) De illo Hilduiiii judicio sic Joauiies Moriiius, upere
de sacris Ordnalioni us edit. amsielod. 1693, jMg. 33 , :
(I) Ex diclis et mox dicendis patPt Hieronymum de ru-
« Non possum hic non niirari HilJuini fronlem, qui simpll-
bro, seu nativi coloris sanguine intelligeudum.
cilalis eislolldilalis Greyoriuni Tnrononsem arguii, vinim
|2) Insulsnm, labulosum, et S. Lino mdignnm est hocce
lola Euriipa celeljrpui cum \iverel. Galli;;urmri epi-
: qui, marlijiiiim ; quare nec Baronius eo uli voluit ad an. 69.
sioporum lumen, modo pielale, sed elijm doclrina ,
niHi
un. 11 et 12, ubi lauien favel opiniouj de lacté e collo
lial)itus est : quique eo noniine in episiopomm couciliis et Pauli profluo.
conventibus primas semper lulit. Quem Fortuiiaïus, ab (3) l'auium apostolum in cruce vitam posuisse, narrât
llilduino maximi factus,et diclusschol slicis^imus, hoc est, S. Gre;;oriiis Nyssenus, oral. 8 , rfc emiludinibiis : « Cru-
doctissimus, maximis laudibus in ctelum usque evehii. : cem, ait ille, Paulus cxcipit, gladium Jacobus, lapides Sle-
cujus matrem ob illnm unum parlnm febriiale a qnat Jla- phanns.capiledeorsum verso aucilixionem bealusPelrus.»
chaba>a', s>^pleni ûliorum, et omnium maitynnn, genili-ici. Sed gladio obtruncalum inisse docent Polrus Alexandri-
Hildninus, inquani, liUerarum plane rndisï ingenio iucul- nusapHd nevereqiiimin Pamleclis cimonnm, lomoll, parte 1,
tissimus, sernione infanlissinius, historia; prolanreet eccle- pag. li; Tertullianus de prœscripliovib. /la'rc/icor., cap.pè.
siasticcE imperilissimus: enjusopusareopagiticnm perpétua « quani felix ecclesia, inquii , cui lolani doclriuam
Ista
est barbarismoruni, solœcismorum , iul'anlix, inij erilise, et apostoli cum sanguine suo prof'nderunl ubi Pelrus pas- :

ivwTOfr,o;«î textura crêpai equidem unum auialicrnin hi-

:
sioni dominiccB adieqnalur \ilii Paulus .loannis (Baptislœ)
:

storicura graîcum , quasi de rébus nostri^, cimira coniiiinani exilu coronatur. » Pra-lercaEnsebins, Ilist. lib. Il, cap. 24,
niajorum Iradilioneni, et eorum illuslria monumcnla, légi- ex interprelalione Chrislophorsoui « Pauluni proinde :

times testes. Verum si leslimonium e<iruni per|ieiuias, iiiliil Roma? eo ( Nerone) rognante securi percussum, et Pe-
,

dicto absurdms si lesles, aut suppositilii suni, anl ipsis

:
Irum cliam suffisuni cruci, hisioriarum monimentis prodi-
imponitur. Vix dicas in eo Hilduini opère quid pr^valeat lum est. » C.hrysobtomus, lioiinlia HKinrp. ll.nd Tiiolh.,
au sermonis incondila, et ridicula barbaries an hisloria- :
sub iriit. oNeroni jam adsl itérât (Paulus), cl ill;esus effu-
:

rnm omnis generis ca'ca et brûla ignorantia. Si vero auclo- gerat ubi vero pinccrnam ejus insliluit, ac Qdoi saera-
:

rcra compares, non dicam cum anliquis, sed cuiu a;qu:ili- nieulis insiruxil, lune jaui ipsnra e ipite truncavil {tiit «jtJv
lius, Carolo Magno, Eginharlo, Nilhardo, Hincmaro, ahisque Hieroinmus, de scriplorib. occlesiaslicit, , cap. V :
i-.i-.,)ii;) .

ejusdem seculi sciiptnribus, merilo judicabis eum scripto- « Hic (Paulus) ergt) decimo qnarlo Neronis anno, eodem
rnm sui seculi barbari relrimenluni. » die quo Polrus, Koni;e pro Cljrislo capiie Iruucatus, sepul-
(3) Grsce Toî m iva^xoioiiravTîî, id asl, ejus qui te ip cru- tusque est in via osiiensi , amio posi passionem Domini
cem adegit ; quod neque veritali consenlaneum psl, nec 57 ; » quod lotidem verliis graece, libro ejusdem tituli,
opinioni Chrysostomi, ullimo ad hoc caput scholio profe- dixerat Eusebins. Prudenlius péri tlephamsn , hymno ii :
rends.
Eroii'il ininquimn l'milo ?iero
(4) Facile se extricasset Molanus, si scivisset Iianc nra-
tionem Clirysoslomi non esse (|uod nuiic in conl'esso est fervidum fur or cm
;

apud erudiios. Vide Tillenionlium note 1, sur S. Paul, edit. Acc 7uor(i ; prolruhitiir, pœnœ
diilur. inunolntur ensc.
Brux. in-12, t. I, part. 1, pag. 787.
(3) Lhliae dixisset, ea de re. lu voro monere visum fst, sane vix aliicr Paulus
F.t interfici poluit,qui ciTltïtlS
quia muiti e Bcigis scriploribus idem hodieque peccaut. romana; jure gaudebat.
 M7 LIBER ni. CAP. XXIV.
SS8
srrvalum est in aposlolicariim littcrariim sigillis (I), rernni ordo deposoat. ut Petrus, qui senatus
aposto-
et in ponlilicio >>:u-i'llii. Alilii eliaiii in picluris, ut lici princcps est, dextrnni Domini
latus : Paulus vero
nianiiiiribiis, iij s.i-piiis obscrv;ire lii'i't. qui luinor est, sinistruin jure possideat. Sed duruni
Vl igiliir luinc <|ii;i>$tiOMi>ni , (|ii:i piissiiii hrevitnlo, est >aldeut opinenmr, quia tani cgrtginpi , lamque
cip('ili;im , cmisLit iiiipi'iiiiis l'einini rocie l'aiilo fainosuni apostoliea- disposilionis ordiiiein , incon-
pnvpnni. Hoc eiflm a diversis poiililicibiis obsi-rva- snlte aique inconsideraie devola Deo ac
, religiosa
liini l'iiil el l'iiaiiiiiiiin lioilii' obsoiv:ilm' roinana vetustas admiserit.
iii
Neque eniin credendum est, ni
iiioiieia. Idniiipif per>piciiiiiii (il ex aiiliiiuissiina la- Constantiniis iiiip., iino papa Silvester , totque po.-t
biila, Coiistaïuini , ni aiiint, tcniporc depicla, (|uam eos principes et sacerdoics, in ecclesia>-tic;e discipli
ipsiiis ilivi IVtii basilic»; canonici diligentcr cuslo- na; cura pcrvigi les , alque soieries, Imnc ordinem
diiint. KMaiiiipie pro bac pictura divcrsa> raliones taiitorum prineipum ncgligemluni duccrent, si anre-
qiianini noniiiillas iffcil Miicaiilius : pliircs vcro, palione aiii|iia dignuni cxi^tiinarent.
Pans Crassiis.ulim pisaiirieiisis episcopns, el ca'riiiio- « Uaiio II. Quia Benjamin latine snnal liliuin dex-

niariim pra-lociiis, deeiino Leoni scribens. Quod vero trse. Constat aiitem Pauli.m no» tanlum de tribu
c conira Paiilus Pelro, qui dignior est , aliquotics Benjamin fuisse : scd et ipsnm B'.njamin, posiremnm
pra>p(iiiaiur, pci(piaiii absuidmn viderelur, iiisiincjus inter (ilios Jacob, Pauli lypum gessissi'. Iia(iuc rei to
dcrensioiieiii piili licnlma occiiiTercnt argimietila: quaî Paulus, filius dextene , a dextera coilocaiiir, coi
scpiein icfiR'iiiiis ex eruditissimo Iraclatu, quein de Deus dexter;e sua; virtutem, plus quodanimodo (piani
iniaginibus Pétri et Pauli , ad Gregoriiim XIII, scri- aliis, est impartitus : qiiique contra gentes per for-
psil Franciscus Mucantius, roniauus J. C. , et cairi- teni dexteram diinicavlt.
iiioiiiariim niagisier. Neque tainen pulandum foret I Ratio lll. Quia dextera significat viiam cœle-
priscis illis pairibiis raiiimein defuisse, etiani si iila siem ; sinisira autem , temporaleni. Unde non imme-
a nobis ignorarciur. Nain et in rébus majoris nio- rilo dexter locus Paulo tribuitur, qui vivens adhuc
menti, nt in ecclesiasticis traditionibus, désuni nobis ad cœlestia raptusest, ubi «rcana audivit, qux non
ali(|uando liqnidx raliones : in quibns lociiin babet, licet boniinibus loqui : et ad apostolatum vocatus est,
quod snb finein ecclesiasiica: Hieiarcbi;e scribit san-
Den jam glorificalo.
ctns Dionysius (2) : < Non noslra scienlia divina
< Ratio IV. Quia Petrtis polissimum fuit aposlo-
omnia circuuiscribi : mullaque eoruni ,
qua: a nobis
lus circumcisionis , Paulus autem gentium , quse re-
ignoranlur, causas habere Dec dignissimas, qnas nos
licia synagoga ad dexteram Dei ponendae sunt.
quidein ignoremus , cognitas autem babeanl niil)is
I Ratio V. Per Pctruni pra-sens activa viia fîgura-
supcriores ordines. »
tur ; ideoque ei rompetit sinistruin latus, quo actua-
Scd ad raliones veniamns, quaruni prima ab anli-
lis vita exprimitur. lias quinque raliones tradit
quiiate suniilur. liane primo loco urg<t Peirns Da-
Mneantius, ex episiola Pétri Uamiani, ad Desideriuin
mianus, cardinalis, episcopus osiiensis, qui anie an-
abbatem. Mediam auleni, sive teniam, tradunt etiam
nos 500 scripsit Desiderio abbaii ( m episiola ms., el
Innoceniius tertius ( sermone de Evangelisiis) Thomas
opttd ilucanlimn) : < Occurril inihi ,
qund ipse a me
(in I [cupiu Episiotœ] ud Calaïas), Guillelmus Du-
qn;csiione proposila saepenumero requi>îsti , cur vi-
raiidus ( libro sepiimo Raiionatis, cap. 44 ), et alii.
delicct in imaginibus picturarum , per universas Ro-
Sequentes vero duas superaddit Mucantius.
mne adjacentes provincias, Peirus, qui primus est, ad
€ Ratio VI. Petrus a sinisiris collocatur, ut Inde
sinistram : coapostolus auleni ejus Paulus consti-
docuinenium suniamus, summum poniilicem humili-
tuatur ad dextrain ; cuin juxta vulgareni sensum hoc
tate decoratiim esse oportere, sicut ipse Petrus fuit.

(1) Non omnibus; nam anmiius piscator Js solarn prœfert Unde istud arbitror observari in altari sacelli pon-
imagineni D. Pciri, habilu piscantis e navicula. De hoc
ego legi antiquius, inquit Mabillonius, de Ee lificii.
annule « niliil
diplomatica uiidecimo, quam quod rc-
lib. Il, cap. 14, §
ferl Massonus in Clémente IV, qui anno l:26i, ponlifex
t Ratio Vil. Dum Paulus Petro prapponitnr, signi-
renunlialus, epistolam ad ^"Egidiiim Grossum, consangiii- ficari poiest apost'los es^e leipialcs meriiis : quod-
neuni suum, ila concUidit Aoh scribiimis tibi, iiec coiisim- ;

que nihil debeauiiis de ipsis senlire diversum , quos

guineis noslris sub bulla, sed sub pisaUoris siqillo, quo
romani voiuifices in suis secreti'i uliinliir. Nondum tpiipim el eleciio pares, et labor similes, et linis fecit xqua-
in brevinus usitatum erat istud sigilluni std in liileris pri-
Tatis, in quibus modo ponliGces symbolis genlilitjls ulun-
:

les. Nam et Scripiuia a^quaiitaieni inter Filium et

tur. Cerle quotquot vidimus anle id temj.us miiuitas iiou- Patreni significat, dnni Filium asseril ad dexteram
liBcum lilteras, quanlumvis brèves et exiles, sigillum
plumbeum habebanl appensum. Brevibus appositus est Palris sedere. Igitur :

annulns piscaloris, saltem seculo XV, qualia sunl brevia

Callibli lll, et Pauli II, bub annulo piscaloris. Annulus hic Bissenos inter proceres duo luniina, per quos
cera; imprimitur, non plumbo, ul alla sigilla ponlilicum. » Ronia potens iiiagid snstinet orbis onus :

ExpendiL eddem loco Mabillonius, qua; bit verisimilioropi- Scn doxlra, hevaciue sedenl ; ar gloria utrique. |

nio de origine sigilli plumbei, quod iniprinii ad ponlilicum Par licnior el lans est stal bene quisque loco. :

j.epistclas ca^pisse sub fiiiem seculi Mil, iradit Pulydorus

'
Vergilius sub Gregorio I, Thomas StuWnns
: sub Sil- :
mmdi partes,
Addii Calana'us ( lib. de Gloria ,
vesiro I, Dominicus Riiynalilus cuslos Vatican* liiblio- ,

thecœ. Quidqnid est ponlificum romanornm sigilla plum-

, consid. 2 ) , ex .Vntonio Nel)rissensi ( cap. 3 Locor.
bea nnnc bunl capita D. Pétri et Pauli sic imprebsa, ut sinislro
Scriptimi:) grammallco , l'olrum in col-
Peirus tevani, Paulus dexlram tcneal.
(2) Reclius pseudo Dionysius, qninti seculi scriptnr. loc:iri,quia la;va pars pro digniori apud antiques
Êô9 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 240
est habita. Quod assuroptum Mncantius non tantum
negat, scd eiiam docte réfutai (1). JULrcs.
Qiiod vero centuriones magdeburgenses asserunt,
Paulujn aliqiiando a dcxira depicinm esse a veleri- CAPUT XXV.
bns, ut significarcnt Petruin caîleris apostolis non esse
suporiorem , scd parem ; hoc coniinentum esse, et Maria ilagdalena absque veslium pompa pingalur.
novitiiim , et hrereticuni , nullus calholicorum dubi-
Sequilur julins niensis, sive quiniilis , et in eo
tare poiest, apiid quos apostolicaî sedis primaiiis, a nalalis Mariae Magdalen.T. Ilanc auieui pieniiuissc
Pétri aposloli tcmporibiis , b:iciiMius rcfulsit, cl ful-
non expriniunt evangpjiste
vestitii : sed non est du-
gere non desinct. Qiio spécial eliam quod noniiuUi biuin, quin laia perfcctn» pœniieutia: exeinplar, eiiam
haTClici omnibus aposlolis in picluris iribuant claves
habiliim induerit, qui pœuiicnlem dccebai. Meoque
regni cœlorum ,
quas Ecclesia pecuiiariler Pelro
indeccnier a pictoribus pingilurcum pompa vestium,
tribuit (2).
pœuilenliam agens, aut crucem provoliilis genibiis

(I) O'ioil Pl'am conatus est Jacobus Bnsins, librn vi de

amplceieus. Canit enim de ipsa Ecclesia ( rei^pomorio
triumplumti Ciiice, cap. 12. Atlamcn ciiiu Oilaiia;o, scii po- oclnvo ) : Regnum mundi , et omnem ornatum secnli
ilus Cli.issaiia'O, siiislt Uarouliis ad ^n. ô£j, n. .iT, ubi
posiqiiam rrliileral priiimm dL'xter:r panis locuni Diosioro, conitmpsi ,
propler amorem Domini mei Jesit Clirisli.

anlislili ali'xai)iliiiio, ba;riseos irilainato , Iribut'ini lulsse Neqne iiupiulice pingeiula est, ul pcccairix , scd pii-
iii sviindo fhalic(li)iieiisi , iil ila (iis|viiituni juilicavU «ex
anuqiio el lisilaio rerum noni|io quiid lacluoi pi-
crdiiio, dice. Quod a mollis , conlra insolenliam pictorum,
Iri'S sci>sciit in nicu'iio concilio, coiisiaiilinnpolilaiio pari- est notaium. Piilchre Pelrus Bacherius ( m homiliis) :

tev, vl tplu'sino » Imn ii. st'qiwiUi pluriluis aiulcndil si-

;

nislram jarlcni dexlcradigniorem esse exlstlmalain. Lege

< Malim, ail, Susannam pingi ac delincari ingemis-
ejiisdpm annales :id an. 215. nn. S, 6 el 7. Ciii non saiista- cenleui , ac lacrymis infusain , ad cœlum altollcniem
cienlEaronii cl Mucanlii expositlone.s, is coningiet forlas-
sis ad iianc obscrvalioneui Anlonii Caraccioli , quœ est
ccuios ,
qnam seniinudara ad lavacri aquas se styg-
a|iud Leononi Allalium, lib. 1 de Ecdesiœ orienUdh el occi- hiate perungenlera. Majores enim tum faces ac scin-
diulcdis roiiscnsw»», cap. 6, § ô. « Sculplores, ail ille, el
scal, lis a se fur- m tillas subdei ad imiiandnm. Quod cl de cjc;eris diva-
ca-lalores. ex balliirlnalione vltioqne,
niis,sigillisqnc, l'etruai do«lra, Paulnni sinistra cx'larujil: rnm imaginibus iiilclligi vclim. Qiiis enim non videt,
qimd sano conlra l'ccisse oporluil, ul suiim qnisque locum
uliliorcm esse labnlam, qiia; Magdaienam nobis rcfert
exprcssns in |ibimbo liaburel. Ea enim nauira est cala-
liMic, ni qnx" In Ivpo forniaque di'xira siinl, ivadant ad Domini Jcsu pedes effuse lacrymaïUcm ,
quaui
cxprcssa sinislra, el"e contrario l'iinms, qni e'usiiiodi
"la-vi el lertnrbali ordlnis meniinerit, luit Pelnis D.imiani,
eam quse illam exhibet, qnalis crat, dum sepiein
qui posl millesimuin vlxlt. » Addo ego mnlla lalia for- dxmoniorum esset dedilissima famula > (1) ?
liiltiim initium liabuisse. px aiMlraiia seul; Uirum, ac
plFloi-nm volunlalo. quani Iiali Gallique caprkiitm «(.pel-
îaiit. Sic viri docli exislimanl lilia, qua^ clirislianissinio fontem qurris islius doclrin.e. hune lihi pandel opus de
ri'gi pro insignibus sunl, non aliunde profccla, qnam ex Itepnblica chrisliima. auelorc Marco Anionio de Donùnis,
floVjhns iipsciô quibus in regia cblamyde, absque eerlo con- olini jpsnila, deiu arcUiei iscopo spalalensi , lum aptslala
»cu dcpiclis.
silio, arlilj-.ls in .Angliain rolugo, denique Uom;e posl relapsum in car-
|

(-2) lllos imiiaUis osl Martinus de Barcos, lîaïonensis, cere dpfunclo.

Joannis du Vertier de Uauranne , abbalis Sancirani. sou (I] Magdalena sparsis comis, flexisque genibus, ante

S. Cvgirani, e sorore nc))' s, et in ea dl^inilale sucressor,
anno 1678 vila l'nnrlus. Isle Anlonii Arnaldi dr (requcnti
commuuiune libro roefadoneni adnioduni loiig;;m |'ia'B\it,
|
in qna obiler cl pi-cr,sus exira rem aflir:nabat SS. Pcircnu
el Paidiim ossc tfnos Ecclesi;p verlic^'S unicum conslilnen-
les. Id ab eo laflum narravil Arnaldus Slevarlio, « ul Icu-
tai'clur qno l'aclu ublkum eam roni accipeiet, ulque
|
cmcem in collicnlo posilaiu, sculi ilur in insignibus ordinis
eipicslris, cui ab illa nomcn est indiunn. Hnnc ordinem
anno 1614. inslilnil Ludovicus XIII, Francornm rex,
hnrlam nobilis liriionis, Joannis Cbosnel , Topareha^ de
la Cil ippronaye , ul est apnd Andream Fa\7n, Théâtre
d'howieur et de chevalerie, raris, 1620, lonio I, pji. 871-
87.'3.

ociMsio forci scriplis prolixiorlbus
Cuniqne recenli-c mmento slrmue conlradlccrelui-, It.ir-
cossiiiS anno llilo, duos in ejus defensionem libros vulga-
\ii , alieium : De CaiitoiUé de S. l'krre el de s. J'aul, qui
réside d in.t le jwpe, sncce^seiir de ces deux npôdes : alic-
runi vero. lilulo lie la grandeur de l'rglise rimuiine, éta-
: opus ieslinialnr : ulraqnP deiiide œri incisa esl. Aliani vi-
blie xiir raiiloi Vé de S. Pierre et de s. rind, el pisliiiée par
la doel ine des fiiipes ; ulruu'.que Lulcti;o Parisiorum. abs-
que ioci, anctoris, ac lypograi hi n. nune ediluni. Secnu-e
snnl laiinffi aliqnol l'jiisJeni argumenli epistohc, lypis
excusœ, lurinsis allducils alqiiiî congeslis SS. palrnni
|
suuimorinii pdiilifiLum, sacroruni conciiioruni, cl doclorum
loiis. E:i', cnin pradiclis libris, die "21 janiiarii IGi7, ab
Innocpntio X, P. M. danmala; snnl, qui simnl punnlialio-
npiii il!am de Ecclesia bicl; il'e , « ita oxplkalain , ni pnnat
eamdpm slabilieiidi. » Mnîlje sunl Luletiaî Parisiorum Magdalena» imagines a
drpicuv : dua; a Carolo le Brun, apud
priuiariis arlilicibus
teri'sianas suburbaui Jacoba'i . altéra conversioncm ejus
exhibet in domo phariswi : allora riinversionis inilia , cuiu
sibi preliosas veslps dclrahil ; liscpra'stanlissinium Bruni
dere lieél apnd cœrub'as Virgines vici Antoniani. ab ignola
manu. Visilur apnd cartlinsianos ejusdem oppidi Magilalena
Cbrislum rcdivivinn ailtirans, ab Enstacliio le Sueur. In
cinieliarcbio ducis aureli^mensis, quod incsl palalio ré-
gie, quatuor sunl imagines .Magdalen;e, prima Corregii,se-
cuuda Tillani, terlia Àlbani, ipiarla Gniili.
Non hnjns loci esl dis piirere num dislinguenda sil La-
zari soror Maria a Magilileiia, et muliere illa ppccalrice
LUC. Ml, Ô7. .Monebo lanlum errari passim in pecealri' is ,

oniniinmlaui a'qnalllalem Inler S. PcLnina, el S. Paulnni, bistoria dcpiugenda. Nain iulimuni in niPiisa locuni Clirislo
siae suborrtinaiinne el subjoclione S. Pauli ad S. Polruiu. tribuunt , ul mulierem pedes ejns rigantem tergCnlein , ,

in lOleslale snprpnia el regiminc unlversalis Ecclesi;e, uiigenlem, collocenl in anteriori mensa» parte: priElerea
htcreli am (.ensuit cl d.claravll. » Cui damnalioni plausil jl'oslralam illam, aut sallem in gpnua proYolulam exhi- ,

clorus gallicanus in uoniiliis 83 e| iscopornin, Luletise habi-
tis anno 1630. Paschasiu.-, Qucsnellns, ni parvi lacieliat
ai oslolica decrpla suornm. crroril.us inl'ensa, librnni in-
gpiUini apparavil, cui limlnin feceral les dininies, lu dis-
cifliiie et la morale de l'Kglhe inlcr ejus cliaius reper-
,
tuin an. 170i. ubi perU-n'tel.at « S. Panluiu capul e|.ibCO-
pnin, ac doclorem fuisse Lrliis, qua; mniidi capul esi pri-
uiatnin P.'b'i cl l'auli unmii .-ssi- p nriniirli^ ci- lpsi:islic;e
diMMpliua; arliculls nomims Sauli in Pauli niiilalioncin a
: lerie.i labell.e parti Chrblunniue exhibere, dexiroculiilo
bent, qoo cmnniodins ad pedes Uoinini pertiiigjl. Al viv
dubilari polesl, quin Clirislus. a Simone ul |,ropbela habi-
tus, prinunu in convivio locuin occupaveril. El pro eerlo
: babemliini, accubuisse mensie pro more illorum lenipo-
rum. Ex ipso Lucœ Evangelio vu, 38, patpl stetitse post
euni mulierem, peiles ejus lacrymis rigauiem. L'i ergo
: conimiide aplcque a;l bisloriam, i.sla expriiiiprenlnr. s,ilius
fniHoi me capul seu parieiii su; remani. admovere an-
sic
:

saniiis palribils babilaui fuisse, ul singnlare Panli privilc- iniiixmn, el oliversospeeUiiitibus dorso, vultuiu relorquen-
giuni, ac argiimehtum ejus cum Pelro sequalitaiis. » Si lem ad mulierem, qux buDoridcum iUi obsequium praestabat
Ml LinEK III. CAP. XXVII «12
CAPUT XXVI, modo do David ,
qui morluus est scnex , cl pb>nu«
dicrun), in Kvangelio (Luc. I CO) Icgitur /.( erexit
De piclitra Jacobi Zebedœi aimoiatiuiieula. , :

cornu (tttiilis nCbis in donw Onvid pueii tiii (i).

Qiiod vero ad sancium Jacobum ComposioUanum
CAI'UT XXVII.
ailiiiel , cuiii bacnlo et coiiclia ,
qua; saiicti Jacobi
Chrislopliori pictura muliipUciter discutilur.
(Hci solcl, ciiiii nb i(l piiigi arbiiror, quia ad lllspaiiias
usi|iiv anibulavit (I), ut ilil apostolica Irgalioiic l'uti-
Pliira diccnda sunt de Cliristnplioro martyre , eu-
gertUiir : ol Cniiiposlolia" ooipoialller palroiuis qiiii'- jus nalalis in ennideiu dicin iiicJdlt (i). l'.t iuiprinns
si'it {'ij, uiide peregiinaiites euiichas liiijiisiDodi ic- soient cum passim pingcru in aulis :c(iiuni , et in
renuit. lemplis , ut l'aclb' conspici possil. Inmaudio in Ale-
Aliciibi cum gladio pingitiir; qiio; pirtora , ctsi iiianiiia mnliis locis dcpictinn esse extra leuiplum ,

rarior sii, priori laiiieii est prxlcrenda, quud ex sacra circa ingressum , aut in exteriorc Icjiipli paricte.
Scriptiira (Acior. XII, ï) desunipla sil, cl marlyrium lliijus aulem cansani indicaui (juibusdam locis sub'
ejiis cjtplicel. scripta carmiiia, qualia sunt :

Errant auleni pictores iioniiulli, qui dutn fesli liu-

Cbrislopliori sancti .specieni quicurnque tuetur,
jus evangclicam icctioiicm depinguiit , niatrem cx- Ista neuipc die non niorie mala moiielur.

primunt, (iliossuos, veliiti puerulos, niuiu diicciitein: Veriim, cinn alias ( tib. Il, cap. 35, piuj. 100),
quasi Ciirisliis eos in lenera ;elale vocasset ad apo- dixerinius istiid vanum esse, nierilo reciius facere
siolatus digniialem cum ilia a;las ex décrète concilii
, censentur, qui alio deceiiti loco ejus imaginem sta-
tridentiiii { sess. 23, cap. 6) ad nullum bencfi- tunnt, ut ex loco non possil Inijus vaui erroris occa-
ciiUM silidonea. Nos qnidcmnou negamus Jacobum et sio desumi (3).
Joanneni hune pucros fuisse phrasi sacrae Scripiurae,
(I) Cauerum non prnprielue significatur David puer
sed purilaie et simpliciiaie , non auiem œtale. Quo- fuisse punlaie et simi sed puer pro uiiiiislro acci-
liciiate :

pilui-, isv C!'L'(i a 1T<? M'dd, quod esl si^rvire. Quo sensu

passim ca vox iu Psalinis, ac alilM (pioque oceurril latinls

Btaas inique, nec diODcile attingcns accumbeiitis pedes, e
:

purioribus eadom moule usnrpala. Horalius, lib. 1, ode '38 :

lecto aJ monsam posilo émergentes , cl forUsse plus uliiœ
l'crsicos odi. puer, apparulus.
tputio a suiu seinolus.
Etiam giaecis : Anacrcou, ode 38 :
Rude quidilam babere soient imagines Douiini a morUiis
È;^'ji xi,^i'o.4v, ù car..... ç6p^oov, id cst Affcr, piior, calicera.
rcdivivi, et Mari* apparenlis in Ijorto. Vulgo enim instar
:

{'2) Celebeninuis hic martyr colilur a latinis i'i ju-

Il
horlulani piiigilur, lato galero lectus , ot luanu ligonem
lii; cujus quam facile est probare cultum, et gigauleae
gesians, nempe, quia, primo aspeclu. Maria existimavit
iniatîinis nijsleria oxplicare, lam difficile erit ex'lai,ulosa
etmi liorlulaiium esse ( Jomi. XX, la). Sed, ut illa sicopina-
ejus legcnda aliquid cerl;e vurilaiis elicere. » (Tapebro-
retur, suûiciebat prob;il)ililer ei viUeri, ah liorli colorio po-
cbius ad ei bemerides grx'couioscas in .-iclis sanclor.
tiusquani ab alio, snblaluni esseCliristi corpus, quod nemo , ,

tomo midi, piolequiiielwn p. 26). « Sanctiini quoque

I,
liberloreui illuc babereladiluui.
Chrislopborum, ob vaslam ipsius procerilalem, ad leriqlo-
(1) Hispanic'uni iter D. Jacobi magno
studio defendunt
rnm valvas pingcre non debérciit ( i iciores )._ .4c de eo
Hispani ; in bis Joatincs Mariana, el Gaspar Sanclins, anibo
inania pleraque el Valsa refermitur. Pbidiam utique vele-
e socielalc Jcsu ille truclatu l e scplem ( oloniœ 10U9
:

rem illum graviter fuisse objurgaluui rofert Strabo, quia

edilis, pp. 1-31 : bic dupiUalwne de pvœdicalione s. Ja-
Jovem olyii;pium ex maruiore lauta corporis mole fccisset
cobi III Hispanin, siibji'cta ejus coiiinu'iiuirio in ricins
in tenqJo aliquo, ut excipere sese in pedcs nequircl, le-
uposlolonim , l.ugduni, 1016 Joseplius Saeuz d'Aguirre,
:

beucdiciinus. S." R. E. cardinalis, cmcilior. Ilisl. toino I,

diss. 9, excursu 2 , § 13, p. 137 : etiain anluerpienses ha-
giograi bi «rf clicm io ptlii , toaio M, pp. 69-1 U. Naia
credilnr hsec opinio seculo vin cœpil invalescere se-
mere id ab aniûce iilo fuisse faclum anliquilas exislima-
vit. Sed ille foilasse respexil numinis rnagnitndinem, cujus
nutu, et (.siculi Homerns cecinit) niotu superciliorum régi
cuncla arbilrareulur, ut quod in aliaforlasse slaliiarepre-
:

quenli Gra>cos ve ères el récentes latiiil eam aniio 1213, :

beudendum missel , arle non carrret in illius slaliia queni
deoruni patrem el bomînum appellarcnt, et cujus pleua
in laleranensi 483 episco[iorum svuodo tueri voluil an- ,

ouHiia dieebautur. » (Fred. Borromaîus, de ricliini lacia,

listes Compostellae, cui se opposuiï Rodericus Ximenlius,
lib. Il, cap. 11 I, qui tanieu ballucinalnr de Pliidia olijur-
arcbiepiscopus Tolelanorum k Ego tanmm legi , in- :

galo , cum niliil simile legaUir apnd Slrabom-m : quem

quiens, dalam ei ( S. Jacolio ) polestalem praîdicandi in
cousule, si Inbel. octavo libre pagg. 542-î)f3 , cdllionis
Hispania , sed inierim, duin per Jndïani et Samariam di- (

vinam legem Herode, Hierosolyniis, uun-

prœtlicaret, sub
amdelœdamemis 1707, scu casaubonumœ parhiensis 1620.
p.ig. 331).
cato caille, exhalavii animani (Juomodo ergo pnedica-
|5| « Non videnius aiunt anluerpienses hagiographi,
\it, qui noudum ingressus est ? » Subjunxit Rodericus
,
se ,

tonio W.jidii pag. 13o, cur, sicul ista piclura, ita PX]:o-
de Jacobi advenlu qniddam pueruni inaudiisse «fr aliqidbus ,

sita, occasioneui dare poiest superslilioso \ulgi errori lia

moimlibtis, et rcligiosis vidiiis- Non lave; Hispanorum opi- ,

alio modo adliiberi non possil, ut mancal usus ac UiUalur

nioni, quod scribclùt Innocentius I ad Decenlium Eugubi-
nuni, toino \l coiiciliormn edil. t.ubbeanœ |). liiS « Mani- :
abusas. » Serarii'S l.ilaiwutici libro 11, qua^sl. 20 ( lomo m.
opcriimliieolog.), ea sighilicare pulal , « ut Cliiistum Do-
fe.stum esse inouine[U Italiam, Gallias, Ibspanias... nullum
insliluisse erclesias, uisi eos quos veiierabilis aposlolus
niinum feramns ipsi, aedVs ingredienduni sacras ibi Irans- :

Pelrus, aul ejus successores, cousliluerini sac(?rdoles. Aut missis Umlisporqne seposilis Imjns niundi aquis, ;;dvocan-
legant, pergil ponlitex, si iu bis provinciis alins aposlnlo- dum, et In humcros, vcl animes polius, imponendnm Cliri'.
rum invenilur, aul legilur, docuisse. Quod si non Icgunt, slum DoNiinum per sauclas niniirum procès, persacrameU'
;

quia nusquam inveniunt, » etc; Non favcL quod anno lonmisusceplioucm.i ordivini verl)iaudUiouem. Hue etiam
Cbrisli 58, dudum nece S. Jacobi, scribeDat ajjoslolus
a
vulgare illud aspicitDislichou :

[Hum. XV, 20-:2S), se brevi profeclurum in Hispaniam, pr;c- cliristoplwre simcte, virtutex i;imt libi tanlœ ;
lalus raoriMn silii osse prœdicare non ubi uoiiiinaliis est Qui le inane videt, nocturno lenipure ridet.
(^hristus, ue super alienum fundamenlum, a'diliearet,sed ut
Cll^i.^ln^:^ inh'lligerenl, qui de eo niliil audieraul. « Jncundus enim et fclix ejus diei vespcr, cujus a Dea

(2) Ferlur imposilum navigio divi Jacobi corpus Iriani matulina; borse inclioata', uli genliliuin etiam exenq lia
Flaviaui delalum, inde Compostellam postea, saiviente : docel apiid cetlium, lib. xi\ caii 1, Varro; Li\iiis librd ,

pcrsecuiione sub bumo occultatum anno 816 deteclum , XXVI D. Auguslinus

; de Cirilale liei, c;>p. 21. »
libre 111,
fuisse ( Baronius ad an. 816. n. b"2). Sed lisec nullo idnneo Cur juxia IcmjJiirum fores iuingo S. Cbrislnpliori poûe»
leste narrautur. Venanlius Forlunatus exislimabat, :etale reUir, exislimo lluxisse ex opiuione de roccra ejus sia- |

Bua, id est, medio seculo vi S. apostoli exuvias in Pala;s-

, tura , qu;e eum euiinus conspicnuin fai'<'rct. Snnl qui opi-
tina servari. Lege carniinum ejus lib. vui. carm. i , edit. neiilur buuc moreni iu Cariuthia uatum a sodalitlo, quod
Mogmiiiue, pag. 190. in B. marijris honorcm îllic instiiuit pielale celebris be-
345 DE HISTORIÂ SS. I.MAGINUM. 24«

Riirsiis, pictores pingentes in liumeris Clirisioplio- Ilieronyino Vida, cremonensi poeta. Is enim non
ri Cltrisdwn, el alla (lurcdam ei appingcnies, respexe- inclegantem scripsit hymnum Christopboro marlyri,

runl ad iJ (iiiod Icgeiida amea liabet , ( legenda 95) hune in modum:

eremilam qnemdaiu ei dixisse : Cm» procerœ staiurœ
Christophore, infîxum quod eum usqiie in orde gereliasi
tis (\)et fortis viribus, sijuxlu /ZHiiimi eum rcsidercs ,
el Pictores Clirislum danl tibi ferre humeris :
Quem gest;ms qiioniam niulla es perpessus amara,
cunclos iraduceres régi Chrislo cui servire desideras
, , ,
Te pedibus laciunt ire per alla luari.
pliiriinum gralum esset , et spero quod ibidem se tibi Id quia non poteras, nisi vasli eorporis usu,
Daiil niemlira immanis quanta gigantis eranl,
mauifeslaret. Deinde mulla plaiisibiliter addil, quod
Ut le non caplanl, quamvis ingcnlia, leinpla,
puerum ChrisUim in Iminuris poriaverit , el iniratus Cogeris ei rigidas sub Jove fen-e hiemes
Iransgressus
Omnla quod vicier superasti dura, vireutem
sit cjus (lOiidiis, dixeritque, fliiviiiin :
dut niaiiitius palmam, qua régis altus iter.
t In magno pcriculo, puer, me pusuisli : ei adeo pon- Quod nequeat cum (ingère vera;
jolis, ars tibi dat,
Accipe cuncla bouo tu bonus isla aaimo.
derasii, quod si toium miindura super me liabuissein,

vix majora pondéra piTsensisbcni. • Ad quem piior :

Qnod si assumas h:ec longe pctiia esse, non inD-
< Ne mireris, Cluisiopliorc ;
quia non solujn super cior. Sed ineniineris ailler iraciandam esse obsciiram
mundum liabuisli sed et ilium, qui creavil
le lolum :
et rarain picturani, aliter iniaginem ubiquc noiissi-
mundum, luis hunieris bajulasli.» sed an h;BC sinl mam : et , ut non facile hujusmodi daninaiida est,
certa nescio. Hoc quod aureœ legend» aucior
scio, sic poiius bénigne eam inlcrprelandam esse, quamvis
prsemillat : Vl in quibusdam geslis suis legitur : el quod non nisi longe peiiia exposilione id licri possil (l).Sed
niliil taie liabeal hisloria ejua nianuscripia, cujus pars bxc hacieiius.
in ecclesiis legitur. Âbsil aulem ut hinc suspicemur Christophori pi-
Ilaque piclura, hsc exprimens, et si numeranda cturam lanlum esse liominis cliri-siiani iniaginem, seu
sit inter eas quae probabiles sunl simplici populo schéma : nulluin aulem fuisse eo nomine niarlyrem.
apud docios lamen aut parum, aut nihil prubabiliia- In quem errorein pra;ceps ruil Philippiis Melaiichihon,
tis habet ac proiude ab istis non est extendenda.
; cujus ( in Aiwlogid confessionis augnslunw) \\xc sunt
Principale tamen , videlicel imago Clirisiophori cum verba : « Chrislophurum pinxii aliquisvir prndens, ut
Christo inhunieris, videlur milii a doctis exiendi significaret per allegiriam, magnum oponere animi
posse, alio lamen referendo signilicationeni ; ul di- robur esse in bis qui ferrent Christum, hoc est, qui
caïur Clirislum in humeris portarc, ad significandum doccrent Lvangelimn, aul cunfitereniur; quia neoesse
quod nomine sic et re fuerit veru> Clirisio-
, sicut , ,
sitsubire maxima poritula. Deinde siolidi monachi
phorus, sive Clirisiiferus. Sicut enim Agnes, quia apud populum docuerunt invncare Chri^lophorum,
secundum nonien suum agna, id est, casta, eral, cum quasi talis Polyphcmus aliquaudo exlitissel > (2).
agno apparuit , ideoque eiiara cura agno iiingitur :

modum Christopliorus non solum in suo nec eremitam nec senem fuisse prœterea alio lempore
eum in [lec- , :

passuni, vidclicet aniio 503 aut subsequeiili.

lore Christum portavit : sed, ut Martyrologia habcnf. (I| Serarius , ubi supra : « Circumferlur, inqult, sancli

(cakndas augusû) : Nicela el Aquilina ejus prœdicalioue bujus imago quaîdarn, Augusta; Viudelicurum pulchre salis
el elegaiiter incisa cui ha;c a novatore ciuodani Sligelio (a),
;

ad Christum sunt converses. Imo , si recie ciietur in Lutheiuiu suuni in sermone de S. ( lirialoplioro { apud au-
,

{legenda 9a), Ambrosii in prse- rifabrum in sympodacis cap. 33, pa^. 303), iniilato , ad-
aurea legenda, ,

scripla carmina , qu:e laudavit in liaqwlogio suo Wicelius,

falione verba sunt Clirisiophoro lantœ virtuiis cumu-
:
exscripsit in ononiastico Chylrseus : »
lum et doctrinœ graliam Domine , conlulisli, ut 48
qiiis es ? ingénue Cliriilum profilentis imago ;
,
Tu
tniUia hominmn de gentililatis errore ad christiani dog Cui nomen puer hic, quem fero, dnlce dédit.
Quis puer hic ! (hrlstu.s. Quœ moles lanla gigantis
matis cultum, coruscantibus miracidis, revocaverit. Quid
E.xigui pueri cum levé ponet onus ?
igiiur mirum est ab eo in picluris portari Christum , onmibus in speciem parais pner isie videlur;
secundum nomen suum Chrisium raultis modis Quo tamen est tolo majus vt orbe nihil.
qui
Hinc opus est animis, ut sint et corpore fortes,
portavit î Qui christum populi ferre ver ora volunt.
translaiione porro per mare, aliis,quœ appin- Cur tamen , ingrediens tmnidi per marnwra ponti,
De et
.^rborea inf slns mole repctiis uquas
'!

guntur, scribil Wicelius, ( in Hagiologio ), nullam syl- rer nuire quod calco, perversum inlellige mundum;
llle imimis prœba .sfcra pi-ricla piis.
labam legi (2) .Et lamen jam pridem ea excusala sunt ab
Arbore nil ulii'd, nisi ,s«hc(»iii inlellige verbum ,
Hebus in iidversis quod pia corda régit.
ros, Sigismundus Dietrichslainius, aiino1bl7. Nani inter Hoc ctenim instrucii, rnimus per saxa , per ignés.
sodaliliileges uiia est, qua jubentur sodales, exposilam
Qui chrisli meritum grande docemus opus.
ubivis locorum S. Clirisiophori iniaginem conluiti, oralio- Quid pcndeus nKmiica tergo :
Die lummi hoc elimi ':

iiem douiii\icam recilare n^gleclum auleni huj us -cratio- :

Quid sibi, cum liquidu piscc, placenta relit '.'

nis luere cerla stipe in paui;tres eioganda. Ltjge Hiero-

,
cerla piis nunguam désuni alimenta minislris :
nymi Megiseri citionicon cminlhiœ. Quique f>eo fidunt, serval utitgue "eus.
(1) Etiani in brcviario slcswicensi , annol512,
edito,
Porro quis \iistqms cerna procui tlle senectn
dicitur Christophorus slalura; fuisse procerissima;'. Ber-
pra'vius iiccensa qui face tnûn:.lrat iter?
nardus quoque Bredeubacbius, parti; 1, hierosolymitnnœ Fax prœmissa rcfeit venturi oracula (lirisli :
peregrinalionis , cap. de Keliquiii venelis , os quoddam ii
signiftcal l'ale-s, qui ceclnere, senes.
magnum » S. ChrislopUori uieuiorat.
Huc udes, hospes : tuque, o puer optime, chnste,
(2) Serario observante « Addunt quidam interdum picto-
.vecum habita ; tecum vivere sola s«//«.
res eremitam , qui Gueulâtes nomiialur. Sed is non ere-
mila , verum verus martyr est, in Dioclotiaui perseculiunc (2) Ejusdem generis convicia repetunt Rayiioldus, lib. 1

m^irijTio laurealus. Cujus quia anuiveraaria memoria in de Homan. ii'iinilius, pa-te

/(/o/.; L.randnis m conciln

fesiu'm S. Cbrislophori diem incidit, error et fictoribus, el Irid. , aliique e grege |.rolcstauliuui.
Dictoribus ai-reptus. » Cerle salis constat B. Cucufaiem, (a) De quo supra, Ub. Ul, cap. U, iDBOli».
 l'IOER CAP. XXVIII.
115 lir.
U9
M;ijori cum moJfstia, etsi pari fero crrore , soripiiim fortitcr et constanler Clirislum in
lormeniis confessu»
iYlii|ui'ruiii centuiiaiores : « Clirblupliorus , l'iiim- est ,
vorani iniagincni ; eiii laiiicn per aMeg(niam
,

clius. ab erumila qiiuJain jiissiis csl inigraro ad llii- quant Vida! canninibnscxplicninins, non iiaucasinitad-
\iiiiii : ac por oiiiii, «niia iiiyeiiii csset slatura, iicrcgri- inixta. Inoadoinexplicandanoiiinelegans
est l/iurrn-
uaiilcs iraiispiirtare, etc. ILuc iiarialio porvtilgala os(, tius Xcresanns (I), m lil)iis (pios ii'slilnii de lalionc
si'il (juaiii liistoriain nos esse non airn'm:iniiis : cogi- studii Ibcologici , quanqnaui pcr iniprndenliam ((|usc
laiioaein laineii pii aljctijiis esse huniinis puianiusilo facile obrcpit in buTelicoriiin scriptis pnrgandis, dnm
Eccicsia I (cenluria 4, cap. M). illi Icnociniis vciboruin sua inolliler et plaii>ibiliicr
Qux oinnia niugnam liabcrent probabililatcm , nisi dicinit) siriptnin reli(ineiil, conficlam Clirslopbori
aliundc eiroris siii conviiicurenliir. Naui nt gcsla ea piilnr.un adunihiarc Evaiigelii pnecimeni.
,
Nuque
unuttanius ,
qiia; passiiu in anlicpiis cxslant ueclesia- enini Imc veiba caibolici siint scripioris, sed hxTc-
runi brcviariis : cl, ut pi';eicreanius Mccpliori Calllsii quibus latens veneinnn a tlieologo opns rcco-
tici, in

tcstimoniun) {lib. V, cai). 27), qui eum sub Decio niar- gnoscenie non est aniinadversuni. Vcrba apnd eum
tyreni factiiin prédit, nonne Francia, tenipore Kenii- hacc sunl {tib. l\\ , cap 7) : « In declamationibus ex-
gii sni apostoli, babuit ccclcsiani sancti Cbrisiopbori ponelur quid si!» velint pictura-, cl conlictx qna'dam
inartyris? Ilabuit. Testis est eniin ejus roi Uiciiiiles bi>tori:e, vcluii pictnra Cbristopbori, qu;e aduinluat

Ilincniarus, episcopiis rlieniensis (I). Et in Gorinauia Evangelii preconeni ,

qui dnm Chrisium extnllit et
laudatur a Roiligero (2) (ociobris die H), Brnno , co- circumfert viscnduni , cognosci'ndnnnpio onuiibiis,
loiiiensis arcbiepiscopus , Otlonis iniperatoris frater ,
peritliiaiur in proccllis cl lliictibus bujns niundi :

quod Cbrisiopbiiri preiiosas reliquias , ad su;i; eccle- atqiie a malisbominibus, tanquain nionstris ac lielluis
six sedem , unico ambitii aitraxerit. Quid qnod inier inarinis undique infeslainr sed tamen indefesse re- :

cosdem Germanos, nonien ejus a niultis secnlis in spectans ad lucernam verbi Oei, qnarn sancti paires,
lilaniis fuerit lectuni? Reperilur eniai in lilania Fran- prophelœ et aposioli de Ecciesia prodeunies , aecen-
cofurti reperla (3), ipiaui in usu ecclesiaruni tompore sani osteniant ac proirudimt : nixns prfclerea spe
Ludovic! Pii fuisse, qui eam perlegel, ambigere non jucundissiiuorum fnictuuin in posierum, vel posi liane
poterit (Wicelius in Exerciiai. pietaiis [an. 1555 edi- vitam recipiendorum quos baculus snperne virens
(

tis]). Ilabuit et Italia nnno 743 basilicam beaii et (loreiis prornitlit), et contenius tenui sorte, victu
Cbristophori ad quini|uagesin)um a Ravenna lapidcni, niniirum et veslitu (lestanlur id in pera panis et
de (|ua Sigonius, libru tertio de Regno lialiœ , nicn- piseicuiiis, vili larabiles, item vestis cnria, et minime
tionem ingerit : et jani antea moMasIeriiini sancti laciiiiiisa), tandem ad litliis et stalioiiem conlendit,
Christopbori (i), cujus Grcgorius primus nieminit ubi quiele etgloria aeterna cum Cliiisio, queni gesta-

(/ifcro Vlll [in edit. Bénédictin. 10] epist. 33). In Grœ- vit, fnielur. i H;ec apud Xeiesanuni !(>guntnr : et ad
cia porro fuisse oratoiium et monisteriiini Cbrisio- explicandas allegoricas Cbii>tnphori picuiras mulium
pbori mariyris, cognosciiur ex liistnria Tlieodori condncunt. Sed, i|U3b jani inculcala suiit, pertinent ad
Siceorum archiniandrita: , a Georgio ejus discipulo mariyrem Clirislophoruin nec tolcrandum arbitror, :

descripla, Qux exstat in tomis, secundo liisioriaruiri, qudd ab hsereticis irabanliir ad adumbramlum Evan-
et tertio coiiciliorum. apudSuriuin. His vero tesiinio- gelii pr.-econem, quasi tola bisuiria martyri-. Cbristo-
niis, quae, ex quatuor distiiictis et celeberriniis orbis pbori, velul fabula et ligmenluni , sit rejicienda.
cbrisiiani provinciis , a nobis non longa observatione Viderit eiiam Joannes Hnnanis, cum in eumdem
suni annotais , non dubilo quin, inajori diiigcntia lapidem, sibi per sus geniis spurios seriptoies posi-
adliibita, plura superaddi poterunl (5). tum, iucaulus offenderit, qui allegoriam de sancio
Iiaque concliidinius Cbristopbori picturam non esse Cbristopboi'o, cbrisiiaiio et catbolico quideni spirilu,
cogiiationeni pii alicujus bominis de Ecciesia, aut ly- conscripsit : durius tamen eam tractât, et nimis in
puMi docenlis vei eoiifîtentis Evangeliuni, ut ab ad- adversari(uum parles propendere videtur, dum inler
versariis est annoiatum : sed esse veri martyris ,
qui alia scribit :

Hsec sub Cbristopbori monstravit imagine, quisquis

Vetusta est ecciesia et monaslerium S. Chrislophori
(Il
Figuieuti exslilerit |iriuiUs niorlalibus auctor :
ad Bœiim in conspeclu Corduliensis urbis in Hispaiiia. Cuuique uilid lidei coulia pia tabula dicat,
Aliud monastf riuni SS. Vincentii et Christophori in Castella Sub quovis saue lolerari judice quibit
iiiiMiiorat M.iblllonius, .inmilium beiied. toin. Il , pag. 524.
S. Tlieodorus Siceola , qui anno 613 obht , Elpidia; aviœ CAPUT XXVIII.
MX auctor luit «ul in saucli uiarlyris Cbristophuri moua-
^lp^io (Siceoni in Galalia propinquo) mauerel, » quemad-
De familia scmciœ Annœ depicla.
iiioduui in Vila Tbeodori legilur ab hujus discipulo Eleusio
lonscripta.
[i] Sive Riiggero, Fuldensi , e quo suam epltomen hau- Sequenli die multis in lociscelebris est divœ .\nn.TB ,

sil Georgiiis Wicelius in Hagioloijiu. avise Salvaloris nosiri , memoria. Cujus pictnra cum
(3) Exstat adbuc ibidem i[i labulario ecclesiae S. Bar-
IboloiiKei.
tribus Mariis, et tribus niaritis, et filiaruni prolibu^,
(4) «Quod vestra diœcesi est conslilutum , » ait,
in desumpla est ex bisloria, (pi:i' vnigo probabdis e^l.
scribens Secuiidino , episcoio lauromenitano , apud Sicu-
lus, ep. 33 lib. X, tom. III, col. 10G3. Très enim Marias, el tolidem inarllos, defeudiiut

.(ï) V. g., Bedae , Adonis, et Usiiardi, in stvs MarHjrolo-

gm, fld 25, j'ii/ii. Mcnologii l'ii-a'Cdfum ad diem 7 , iilus , (1) Sive Laurenlius à Villa Yicentio, de qao supra,
waias. etc. Leye mIu smctorum, ad diem 2ojulii. lib. Ul, cap. 14, ia uotis.
217 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 24((

Petnis Sutor, Carlhusianus (m tibro de triplici connu- CAPUT XXIX.

blo Annœ), et Natftiis ftéila {contra [iacobum] fabrum
Marllm cum atpergitto cur sculpatur,
[SlapiiliMisein] ). Scd qui lionc liisloriain iiiter recen-

tiorcs collegenuit, iiitlicaiil se in:igis seciitos esse pro- Eodern mense (1) coUint Romani nalalem Martliaî;

bahilem iinaindairi, ipsoriini judicio, e sacia Sciipiura qua; pingilur cum aspergillo et aqna benedicla Ciijus

el scriploiibus conjecluram, qu;mi solidam a riuijori- Causant iradil Cliclilovcus : c Cum, ait ( liomiliu de

bus .'icceplain iradilioiicin. Siarlha], in Aquensi adliuc lerrilorio diversareinr,

ex tanqnain manifeste erat super Hbodaniini flnvinni , inter Arelateni et
Docli vcro (pj:pdani cis,

erronei aiit Inceria rejitiuiii, ul qnod ici lins tiiarilus Aveiiionem , diaco iiiimonsa; niolis , inlerdum sub
dicliis sil Salome, et (ilia cjus Maria Salonie : cl ne- aquis latilans, cl alii|iiando fiiper terrain gradiens :

qui et navibns naufragium plei unique

pntesejus acconsobrini Doniini, .lacobuseï Joaiincs; inl\ilit elvialo-

cuin ex Evangelio clare cnri-lel Salome nonicii essè ribus exitinm. Rngata aiitem beaia Mariha, crucis
et Jacobiis Alpb;ei dicliis sit signo illi ostensQ, et aqua benedicla in illum iespersa,
mairis Zebedo-oruin :

fraier Uomini, id est, cogiiMliis, ad di-iiiiclioiiem Ja- niaiisiieluin et innoxium reddidii. ynod cernens po-

cubi Zebedici. Rursus, Mariain inatrein Jacobi, Sinio- draconem pet-einii.

pnlus, lanccis cl lapidibus inox

nis et Jiida;, aposlidorum, maluiil quidam dictam esse Hoc autem miraculum repra'sentalur per effigialio-
sororcm inalris Domiiii (~icui Joseph dicius est paier heni iniaginis sanctoc Martbic lieri solitam i (2).

Domiiii, et sicul fralruiii iixores dici soient sorores ),

(1) Die 29. Al L'su.irdns, aliiquc, fesuim ejus, el Lazari
quia fuit uxor Cleoph^e, quem fralrem fnibse Juseplii fralris, alliganl diei 17 deccnibris. Graeci sororuui Marllia)
el Maria; memoriani célébrant qiiarta junii.
lial)et ex Ilegcsippu Etisebius (libro 111 Eisionœ ecclc-
(2) Id ila rclerUir in oûjcio Avenionensi , ad Romani

siaslicœ\, cnpitc 11, sed 10 [veisioiiis] Riilpni). briiviarii norinani ullininiii cmeiid.ao, lectione i, iitlinue
didocluiai: oMirabilia opéra, qiiibus B. Martine el vi-
Senteniiaiii ilaqiie de tiiiica Aiin* fiiia, lanqunm tam el niorleni illiislrare Deus vofuil, pia pereiinique nie-
probabiliorem , amplecliiimir Eulliyraiiis 2igaboiius, nioria Tarasconensis erxlesia olini coluil, et leslalissima
Iradilione ad liane Ktalcm propagavil. lllud inter reliqiia
gra}cus vetiisms auclor {'m decimum nonum Joannis), nobile immanis drai'o, Urrarum aquarumque iurnicies,
:

Cornélius Jansenius {cap. 145 in Concordiam evange- tenebricnsuin neiiius ad liliddaui ripam obséderai, lllinç
quasi ex insidiis, aul in agyoïe pulilicnm lier agenlihus
Ikam), Pclrus Caiiisius ( lib. de Maria, cap. i ), Mel- repentiniis in^ruens, aul in Qurnen ua\igiis iiii|iru\lsus su-
cbior Canus {libro XI de Locis Iheologicis, capile è), biens, eaciiiesubvcneus, liumanas praedas agebil. l'eceiat
nionslro veneralipiiem liiiior, el religio oral langere, quod
Judocus ClicblDveus , Jacobus Faber siapiilensis {in bonor eial audiio, Sed ut illuc Marilia advenil , diviiii se-
libris de tribus Annis et una), et alii noniiulli ;
qnibiis, cura pra'iidii , nioiistrnni adorla esl, ipsiimnue , sacra por-
speisnm aqna, lia edomiiil, ut, muliebri vincluni zona, au-
ex dainnaiis aucloiibus, qui a lide naufiagaverunt, diPiili jani pojulo, ei illiideuduni Iradideril , cl n.actan-

accedit lleiiricus Cornélius Agrippa, in libro quom duni. » Eo respicil iiyinuus ad laudes in eodeui oQicio, ubi
legilur :

conscripsil, quamvis niniis liccnter, de beatissima;

TU monslra iwstris exiges
Ann;e raonnganiia ac unico puerperio. Qiiare non est
Terris.
apud doclos ccrlum et eviilens oninino, an B. Anna
Exstat ibidem eleganshynmus ad primas vesperas, quem
duos maritos liabuerit : minus vero ceriuni, an 1res rclcrrc non jjigeliil :

hûbuerit coiijuges, et ex eis 1res filias. Cnin ergo non

Quidquid supcrna civitas
expédiai, ni docli in piciura ceriis aperte inceria Cuvo rccondil nmbiui,
noc, Murllia, ctaiidi^ œdibus,
inisccant, sufliciat eis , si placei, pingere beatam
Cmn Jésus Mue advenit.
Annam cuni lilia et Salvalnre, ei, si velini, cuni Joa- ncalii 1er cœnacula,
Dlensœ, cibi, iediliii,
chim el Joscpli. Heliqiia vero in iraaginibns pdsilis,
çuœ corpus illud alligit

et in poncndis a plèbe, ipsi tolèrent ,

quandiu légitima Quod cunctn taclu consecrat.
neutior sed ho.<pita ,
poiestas ea non iniprobat (1). çuœ pascis a qiio pnsceris :
meulenique rcples honpile,
Dwn mènera curas liospUis.
(l) Boatissiinœ virgiiiis Marise parentes fuisse Joachim, Quani te juviil lurbatio,
cl Annam iHSlanlur velusli aliqnot scriplorcs, a|iocryphi Cui talis inmiinet quies !
illl quiJpm, sed qucrum oninino iuleieral in his uoniimbuS çuum recréent ncgutii',
non menln'i. Quare mirandinn non esl, si sequaces hahne- Quœ lunla prœb.nl oliii !
rinl, e gra.'ixlicclesi8e patribus, Epiplianiuni, editionispe- Da, :\inrtlia, da fidelibus
lurianœ pag. 106^ EuslMlhnmi Anliocbenum , seu aliinn
:
Sic membra pascere,
( hrisli
in llexaemeron, pag. 70, 7o Joaiuiom Damascenum, alios.:
Ll pectus iinple.iM neo,
Joaibiini nicniinil Fauslus Manicbsens, ab Aiigustino pro- lliindi nec n'stus senliant.
ducins libro in euin scripio xxiil, cap. i. Lege eiiaui Hie- lac, dulcis liospes mentium,
ronyniuin advenus ileUidiiim , cap. 7. A'os. Iiospilœ suffrugio,
/Ëdeni sairam, B. Annae litulo, Omslanlinopoli conslruxit cœli qiàelo civimn
JustuiMS I , sul) médium spxli seculi : alleram in cadeni Gaudere conlubernio.
urbe Jnsiiinanussecnndus, snb iuitium oclavi. Joarliimi et
Annae liisloriain Léo III papa Oeuingi jussit in ornanicnto Nililur anle relalum niir.iculuni opinione vulgari de ap-
qnodani ecclcsiœ romaiiœ S. l'auli. Haec Tillemonliiis, an- pnlsu l.azarl ac sorornm ad porliini m.nssiliensem ; cui ad-
nal. -2, ad vitam H. M. r., edil. Brux. iu-12, loin. I, parle I, jiHla alleia de S. Marlba; exuviis 'l'arascooe in gallica
p. 2li3-ai7. Ca'lerum de sanclorum iilorum conjuguni vita provincia rcperlis anno 1 187. Scd liaec oinnia incerta sunt,
nihil ad nos iransmissum est, quod pro aulhenlico h.iberi nec idonens eornm aUerlnr Lege Tillemoiilium
leslis
queal. . loin. II, pane I, p. t)7, 59, edii.Bruxell.Vide eliim Hagi(>-
grapbos anluerpieiiSPS, lom. I, maii, |). 54, el lom. v; julil,
p. 215, 216, ubi Galloproviuclalium Iradilionem probant
ab Anglis receptam luis,se seculo XI : sed uibil aSeruDt
quod eam ostendai pcimis seculis Umotuisse.
 M9 Linru III. CAP. XXXII. 250
lem ore faccm ardenlem {iniiium Viiœ pcr Juan.
in
Al'GUSTUS. Gartonem) : ex (pio intcllcxil qiialis Diuniiiicus po-
Etua l'uturus csscl, orbis vidullcel lolius lumen.
c.vruT x\x.
CAPUT XXXI.
h aurenlii imago qiiam convenieiiter niimmis imprima-
lur. Piclura Clara: cum eucharistla.

Siinl aiilom , m ail an^'iistuin iiieiiscm Imiisea- Forlassis porro ollondet qiiusdain, (|uod Clara pin-

imis, (|iia'(lam iiirluix t'\ liisUiiiis salis iiip|:u (1).

gaitir ciiiii eiicliarisiia in manu. Causa palel ex ejus
yualis esl Doiiiiiiiei, palriarclue praulicaloniui, ciiiii
liisliiri.i, qii.'ini , jubeiilu .Mexaiulni (|U.ii'lo, (pii eaiii

(') •Lauronlii ar- saiicloruiii ealaliigii lll.^l'ripsil, aiioiiynius aiietor < uii-
i'aiiiiO(|ui laciil.iiii artieiitom gi'iil

chiiliacoiii, ciiii) craticiila {'i). Scii (luxdam siiiil, (|iku

scrlpsii. Caplle eiiini [A, ait : < Clara, cum Saracciii
alimule cgcanl observaiione, ac illiisiraiioiie. Excin- qui saiiguiiieiii sitiiiiit cbristfaiium , cl omnc ueTas

quoi! Koina, iiii|)ink'ntiusaiidpnl, Assisliiin irriiisscnl.cliiilra claii-

pli giatia, paiicis iioiuni csl ,
aiili(|uj|iis

Roiioiiia ,elVilcrl)iiiii, Laiireniiiiinagiihim solotil ino-

struin virginiiiii coulliierenl, juliel se iiilinuaiii dnci ad

net.v impiimcre, ut lialiol Dcsulcrius, Langolianioriim liiisle.^, piarcodciiie eain cap^a argentea intia ebur

re\, il) siio cdicio, i|iiik1 Vitorhiiiis iiilii, et a Joatuie iiirlusa , iii qua sacrusancliiin eoriius dcvotiiuic (1)

Aiiiiiii Vlloi'lieii.si aniiolatinniliiis est illiistraliiiii. Qiiale sorvabatiir : cl prece fusa liberatidiiciii impetravlt el

Leaiiiler reluit Italia sua. Hoc aiitoin cœnoliii, et riviiaiis. i llcin cap. 18 : « In gravi in-
ali(|ui(J cliaiii iii

majores fecisse puio, ut tanli viri cxeniplo disceie- (iiiiiilate lilabal dulicalissinios pannus, de (|uilius ul-

inus pecunias dispergcre, et dare paiipeiibus. tra qiiinquaginla paria corporaliuui l'aciens, et ea

SPricis, vcl purpuieis tliecis incindcns, per plana et

() Prima edilio sic liabcbat : Domiiiico appingitur
montana Assisii variis ccclesiis destinavit. i E\ lils
catiiUis cuin facula ardente : quia mater, euin cum
salis apparel, (piaiilam animi devoiioncin Clara erga
coiitiiieiet alvo, visa est se conlliiere catuliun fercn-
sacranieiiuini cncliaristia! exlnbiicrit.
(!) Qiialis iiiipi'imis pst imaso S. PPiri , in viniMlis do- Sic etiain bcaïus Cheiiviiinus, Spoletinns, ordlnls
tonti. llaiic liclenlioiiom lecoiit cccli:sia roiiunia calcndis
augnsli. Ko dio facUnii in Ui'l)e porliiliiMit deilicatiuiiiiu niiiiorum, As^i^ii sepullns, cum hostia et calici- pin-
^a^ili(;e S. l'clri ad vincnla (|iiain conslruxisse diciUir
; giuii (2), quia erga venerabile sacrumenluDi fuit de-
Eiidoxia, Valenliiiiaiii III, coujiix , in paipie reijosuisse al-
terani e dualnis Pclri caleiiis, a niati'e Kudoxia, Tlit'odosii votissimus.
juiiioris uxore, Conslanliimiiolim allatam Hierosnlyniis an.
43ï>. llïc Baronius iirf diclum (iitiinm iiudtis ad^lnuTe co- CAPUT XXXIl.
naliir, scd priscis nionumeulis destiuilus. E\ vaiiis Jusli-
niani, ostea imp., el Honiiisd:c ac S. Grogorii poiiiiliciini
i Assumptio bealœ Mariœ, quomodo pingenda.
epistolis , palel in magiio lionoïc fnisbC Pi'lri calcuas, de
qnibus eodem seculo vi , sic Aralor diaconus line libri Ad médium mensis occurrit celebritas Assumptionis
piimi :
sanctissintœ Dciparœ Virginis.ln qua, quod ei , duin
Roma, cnlenls
lîis est tibi,
Perpelimta salin : liuriim cirriiiiulula ne.rit nioriiur, item diiui sepeliuir, apostoli onines, prœter
Libéra st mper cris ; quid eniin nuit vincnla pra'stent Tliomam adesse pingantur, rererendum vitleiur iiiter
,
Quœ leligil, qui cnnrla potesl uhsohvre cujiis '.'

liœc invicla manu vcl rcltiqiosa Iriumpho cas picturas, quœ populari pietate universaliter re-
Slœnia non ullo penilus qiiaticnlur iib liosle. non absipie testimouio multornin
ceptx sunl (") :

Ctaultit iter bcllis, qui portain punciil in astris.

Gr.i'Coruiii , et aliqiiot Latiiiorum (3). Cui picturae
Est hic Lovanii Pelri \inculis dicatum sacellum collegii
a Petro Vandale fundali. absit, ut rcfiagari velini, cum sciam vulgaiam haiic
Ut aulem noveiiut pictores, qua ratione clausum in car- liistoriam, Joannis Deinasccni vcrbis , aniiue legi (4)
cereprincipeniapostolorunipingeredebeanl, observent euui
niililaiicuslodi;ccomnnssumliiisse,quasolebalcaplivnsdex- iu restiiuto roiiianaî Ecclesiae Breviario.
tera manu alligari nianui sinislr* niiliUs cnslodis : interdum ('•) Prima edilio sic pergcbat : Magis qiiam ex soli-
etiani sic una manu uni, altéra altcri niilili colligari, ut fu-
gam airipere nisi cuin inilitibus illis, non posscl. Sic in- da sacrœ Scriptura;,aut solidi docloris aucioriiaie. Nota
,

tcllexit Clirysostonius , homil. 9, in cap. Il , lUallhœi, edit. quidem fuit liaiC liistoria Gr;rcis quibusdam pusterio-
ullinia;, toni. VU, pag. 151, ubi de Petro : tûv 8uf»v dM«E-
ribus, ut Niceplioro Cailisto lib. II, cap. 21, 22 el25,
Jd Pst, Januis clausis , et caienis
»a\ .fàp ^5Œ^ aJTûû (rvvSi5En£voi.
cuslodientium manibus colligalis; eranl eniin |lii) cnni illo
vincti » Sencca, episl. 5, edil. Genev. , 164ii, tom. Il, (I) « devotissime ; » cœtera eliam
BuUandislJC legnnt :

pag. 529 « ynemadinoduni eadem calona el custi^diani

:
paiiluni aliler, sed eadem sftnlenlia.
et niilitem copulal, sic isla, » etc. Et ad eunidein morem ,
{'2] De ipio Arlurus du Monslier in Marlyrotoqio frun-
vcspiciens, libro de Tranquill. animi, toni. 1, pag. oû2 : ciscnno, ad dient 4 augusli, taiilum non ei Irilmens sanelo-
<.Omnes cum foitnna copnlaU snnnis. Aliorum aurea ca- runi li..nores, quos anuierpieuses hagiorirapbi non audent
(ena est , el laxa jlioruni, arda el sordida. Sed quid ro-
:
ei adscrilicro.
ferl?oadeni cnslodia universos circuindedit alligalique :
(5) Sed uioiis recentium, quam ut eis tuto credi pos-
sinil eliam qui alligaverunt. » Vide Josppliuni, ^nliii- lib.
sil.
IXMil, cap. 8 Cogila eiiain Paido Romani abducto periuis- (i) Die 18 augusti , lectione qiiarta malulini ollîcii.
Siiin fuisse (Ml. XXMII, IG ) « inanere siliiniet (id est, ubi
Verum, obs.'rvanîe Tidenionlio le Icnips aii il a v^tu
:

liberct ) , cuni cusludienle se niilile. » .\cl banc consnetii- Jean de Damas), sa facdité à recevoir tonies sortes
cl
(S.
diiiem alludcns Augustinus in / .mi/iiihih .•.XXVIll « Ligan- : d'hi-^toires. font q>i'it n'a pas qrunde autorité, neinne oum
tiir, ail, duo, el imiuinlur ad Judicem
latro el culligalns : de rébus liisloiicis agilur ; iiain aliiid esl de llicologicis.
illescelerauis, iste innncens una ('alena liganlur, et longi»
:
CcElerum nianil'esliis est lapsus ejusdpni Tilltnioiitii im-
suul a sese. » Adi Lipsiuni, commentario ad luciii .imutiim sciiii'Mlis f.'église-liiline en taisant la de la
nol. I i : , fètc
lib. III, edil. l'aris. IbOO, pag. 75. mort de /' ssomplion de la l'ieiqe, na
cl loiUti iiicier duiis
(i) la qua ustus esl 10 augusti 2o8. son uifice aucune circonstance historique. ,
851 DE IIISTORIA SS. IMAGINUM. S52
Simeoni Metaphrabtne , et (apiid cimiileui ) Joaniii ttiis, circumamirla varielale, scilicet donorum cœle-
presljylero Daniascciio, iUmh Micliacii syncclln, in stiuni (1). Liicuni bunc Apocalypsis de B. Maria e»
vila Dioiiysii : el iiilcr laliims Cregoiin Turoiicnsi plicant Angusiinus (inilio qnarli traclalus de Synh
in libro de gloria manyium , cap. 4. Sed hsec viden- bûlo ad calecliumenos) , Bernardus intcgro sermone
liir el piiiaiilur oiii;in('m suaiii lialieie rx opocrypho (post sermones de Assnmptione). Et quainvis alii de
s('ii|ilo, de ([111) apiul llieronyiiiurn legiuir {
sermoiie Ecclesia inlcrpreieninr (2), recie tamen citatis locis,

(te Assmiiplione, qucm tribituiil Soplirûiiio, loino l\ ) : ei in ecclesiariim picluris, per cniinentiarn, Deiparae

Si venerit in viaiius vestras illud npocrijphum de Iraiisilu applicatur, qua; cliam ipsa figuram in se sanclae Ec-
Mariœ , dub'ia pro certis non recipiaiis (1). Quod clesia; demonstravit.
niidli pielalis amoie, et studio legendi, charius ara- Nec incongrue angeli pinguniur circa effigiem su-
pleciiiiuiir. perbenedicuc Virginis , nbi ad cœlum assumitur,
quasi adiuirabunde dicenii's {Cunt. 6) Quœ
Opiiiaiiir aulem Joaniies Eckius Mariam obdormieii- III, : est
isla quœ nscendit ptr descrium, siciit virgttla fumi, ex
tein, seu e vila migraniem, non esse pingendam ha-
Ve- aromatibus myrrhœ, et tlimis, et universi pulveris pi'
biui nioiientis. Loqiiens eiiiin de collecta diei : «

Domine, Imjiis diei festivitas opem gmentarii? Non cnim putauduni est angelorum occur-
neraiida noliis ,

Dei genitrix sus, cl niinisleria defuisse, quaudo mater Domini ad

conférât sempitcrnani, in qua sancta
coelos assunipia est, super omnes clioros angelorum
moitein snbiit lempualem, nec tamen mortis nexi-
sic scribit Colleclani aiunt exallanda. Inio crcdideriin, cuni Ansebno ( de Excel-
lius deinimi |ioiuit : i : «

el, seciindum banc, sine doloie leiitia Virginis, cap 8 , onmes illius pairiae cives
fecisBC Giegoiiiun :
)

débet luibilu et facie adl'iiihse in advenui Matris Domini sui.

mortua esl; non igitur pingi illa

vero Cliclilhoveus, In libro

Rom* vero , ubi hocc piclura iu diversis ecclesiis
a'ijunlaEilis > (2). Jndociis
visitur observavil , niibiquc conimunicavit, Joannes
de A^snml)lione Maiioe, panlo nllerius prngredilur.
,

Gravius , adjungi Cli'-islum, qui gloriosissiniain Vir-

Sic cniin habel (cap. sexto): i Tarn fuit a dolure car-
giueni tnatrem suam manibus defert in cœlum eam
ias e.\tranea, iiuain a corruplione fueral aliéna. Cre-
:

more segrotaniium, qnoqne picluraui per .\lenianniam frequentari. Ad

dSdiTiiiieam non decubnlsse lecU),
cnni venia qua} cliani a nonnnlMs adaptatur illud Abacuiii Sive
el qui Miorbi) pressi claudunt hanc viiam (
(

neque inlinniiale
Uabacuc , cap. III ,19): Super excelsa tnea deducet
picloruin et sculplormn ); cuni
me Victor , in psalmis canentem. Christus enim viclor
vexala credi polins debeal, neque debililale pioslra-
cœ- est diaboli , mortis et inTerni. Rursus quod in libris
ta ; sed, flexis reverenter genibus, et sublaii.-, in

lum nianibus, inter orandum , accepiissimuin Dec

Regnm legilur (III, Reg. Il, 18, 19 ) : Surrexil rexin

queniadinoduin Pauluin occursum matris udoravitqne eam : el $edil super

spirilnni commenda-se
,
;
pri-
thronnm suum : posilusqiie esl thromts matri régis, quœ
muni ercniilani obiisse iradil Ilicrnnynins i (3).
sedit ad dexWrnm ejus. Et apud Hieronymum ( in Ap-
Al posiquain Maria a^sunipia esl in cœluni , regina
pendice operiim) legitur in iractaiu de Assumplione
cœloruni facla {Fred. [Scliencliius] de Imaginibus,
cap. 7 quoqne reginaleni siatiiam erigendam
beala; Maria; (3) : Creditur quod Salvalor omnium ,
) , ci
ipse, quantum datur intelligi per se lotus festinus oc-
esse puiavil Ecclesia, in niodiim de quo scribiiur ,

ctirrit , et cum gaudio eam secum in throno coUocavit.

iii .Apiicalypsi ( Xll , I
) , ubi divus Joanries vidit
Alias aulem quomodo implevisse creditur , quod in lege
reginani banc aniiclani sole.el lunarn snb pedibus
ipse prœcepit : Honora palrem tuiini et malrem tuam ?
cjus, in capile gesianlem curonani slcllaruni duude-
Addit Conradus Bruiius ( in libro de Imaginibus,) :
cini. Esl enim eoronala Maria novem cbororuin an-
Eadem quoque mater Domini , assumpta in cœlum , re-
geliciirum privilégie : simul et irium ordinum praî-
cte ita pingctur, ut a superbenedicta Trinitate, tanquam
rogaliva diilala , scilicel virginuni, niarlyriim, et
regina cœlorum , corondur.
conlessorum. lla-c quoqne esl illa rogina , de qua
David ail (Psa/. XLIV, 10) : Astitil regina a dexiris CAPUT XXXIII.

(I) Id scriplum oslendil Baronius ad an. 48, n. 15, nec Cur Mariœ sub pedibus serpens pingatur.
Hieionymi esse, neque Soj lironii sed egregii imposloris , :

qui, ad promercndani lidem, Hieronjnii, Paula', el Eu-

Huceliam perlinet Deiparse , Virginis, ot DominiP
sloiiiii nimiiua eo est oi.ere nundiualus. »
[t] In Missali gnlliico, quod unie ann'is 900, scriplum nosinc, |>icUira , runi diabolo, ant dracone sub pe-
aflirmabat caidinalis 15i m, de B. Virgint- dicilur « Tennit :

puriialem morihus, ipiaiu perreperii, ai.'geli beuedi-

lu
dibus. Ips.n est enim, qn;i; Ev:e nialedictionem abstn
clione, viscerilnis nec, per Assunq.tioneiu , de morte
:
lit , et niaxima gloria diabolnm vieil. De quo occurrii
seiisii inluvieni, ipire vilae porlavit audoreni... Dominuui
imploremns, ut. cjiis luilulgeiaia, illue de uiicti libereulur
a larlaro, quo 15. M;iri;e U'anslalmn corpus est de sepul- (IT Cerluni videlur et psalmum illum, et Canlicorum
cro » ( pud MabHloiiium, liluqiœ qallicanœ pag. 212.) libruni,de ecclesia tam juilaica, quam chrisliana (nam
(3) Ha; sunl piuiiun uicdii^nioiiesde morte gloriobis- CbrisUH lecil ulraque uuum) iiiielligendos esse sic ta- ;

siniie Dei pareiilis, sed ad rei gesUT bUioriam non Irans- men ut lie Salomonis quoqne cou;ugii) utrobi(iue ugalur ,
feriMida;. Lege nolalioiiem Tillemonlii di; B. Virgine, U velnli Dei cum syna^'Oga, el Chrisii cum Ecclesia, conjun:
cui lilulum ti'cil Qu'on ne suit aucune particularité de la
; cUoucm adunibranle.
mort de la l'icrge. NolalioEie pneci-deiUi siiadet malrem (-2) Bcctissime sane ; el de ea quidam scia agitur sensu
Domini clansisse vilaui EpliCM, ubi orlebro lemplum exli- lillerali.
tit, pjus nominc insjguilum, in quo Uabila syuodusgeue- (3) Quem Hieronymi doq esse , cntici demonstra-
ralis chalcedouensis. rum.
S55 SUPPLF.MENTUM DE S. Bi:UN AllDO. MRF.IU Ml. CAP. XXXIV. 2,'i4

XXVll. i In ilie ilta visiiiibil />«- soeielalis Jesii tbeologns , in llbro quinlo, de Maria
illuil Isaiie ( ) :

miiint 1(1 {itndiu suo diiio. et yiiimli, fl (oili, sii;'fi' L- {ciipile nvlio).

ttrptiilein vccleri et siiptT L,'ii(illi<m «fi-

vialhan , , , ,
CAPl T XXXIV.
penlein lorttioium. Piiigiliir aulcin itigro cdloie , lur-
Piitiira siinctiO llelenw.
pis , el loMi'brosiis , situl ilecet ;miai(uem iiii|)iluili-

i)is , cl priiii'ii)Ciii tmiclirartHii lii^inaii. Hum vcro Dccim.i oriava (lie naialeni habcl Helena , mnlia-
euiii a Deipaia virgiiic conleii vUlco, iii nieiilein ii;-
nun ecclesiarinn l'uudairix. Qua- plbgenda cslmulier
voco,quo(l in iiiilio Feiilalciiclii liahi-'liir (.i;i. 111
(
giandiuva (t),ala(Tis, forlis , niagnauinra ,
(irocera,
15 Inimidtias ponam inter te cl mulierem et seincn
) : ,
cruccm p(n'lans inlra ulnas.
tuum et semeii ittiiis : ipsii coiiterct cuput Itium (I). Injiniam illi faciunt i|ui pingunt eam cum corona
Scribil piMleiea Uieliaidus a WassL'Ijoiircli, arclii- regali ; fuit eniiii augusia (ï2).

diacoiius viiiluiieiisis (lib. II. Àiiiuiuit. lulcjhdiuiii),

Porro quod Cunsiantiui -magni , marili ejus (5),
et ex co Aiiloiiius Ucinocliares ( de sdcii/hiu inissœ) statua mann globum cum
, altéra infixa crucc
Pulclirouliiiii episcopiuu veidunciiseiii saiicli Lupi
, ,
contineat , synib(dum est orbem lerrarum ei per
,

discipuluiii inlci fuisse toiicilio tliali eddiiciisi scx-

,
crucem snbjectnm esse. Quod Nicepboriis Callislus,
ci'iKoruiii el irigiiiia episc(i|)oiiiin , iii (|uo (ndlualuiii
ad Androiiicuni Palaioiognni , seniorcm , seribil ia
est, in ecclesiis caiitaii debeie liuc eulogiuiii : Oaude,
initie ecclesiasiicse Histori.'».
Utria Virgo , cunctas hœieses solu iiuereinisti(-l). Ad-
ditcum ccclesiam saiicto! Maria: construxissc, in qua SUPPLEMENTUM
iiHaginem bealx Mario; appusuit in qua surpcns sub DE
,
S. BERNARDO, ABB.\TE CLAR^VALLENSI.
pedibus ejus piiigitur , signilicans li;cruiicus , cl ad-
Qui, rébus niaxiinis pro Dei Ecclesia gcstis, el nii-
versurios ejus , cundenniaiosin cimcllio cli:ilceduiicn-
si oui inierfucrat. Pulclire Bcrnardus in liomilia
racnlis quampluriniis editis , in Domino obdoiniivit
, (
anno anaiis (î4 Cbrisii 1153. Is juslissinio lilulo,
de diwdecim Slellis) : i Totius, ail, slulliliiV princups, , ,

mellifluus docior vuigo nuncupaïur, ne repugum-

qui vcrc niulatus ul luna, sapienliani (icrdidit in dc-
tibus qnideni betcrodoxis. Certe Calviiiuj Iii-
curc suo , sub Marix pedibus cunculcaïus cl contri-
stiliilioman lib. IV, cap. 10,». 17, « piuin et sanctiim
tus , niiseram paiitur serviiuiem. JNiminnn ipsa est
scriptorem > eumappellai. El Daniel Heinsius, qui
quondani a Deo proniissn niulier, ser|icniis aniiqui
scrib» paries egil in synode dorderacena : i Quis
capul virtulis pede conlrilura ; cujus plane caicanco ,

ait oratione tertia , snavius Bernard» scribil ? Cujus

>n inullis versnlils iiisidiutus est , sod sine causa. So-
ego medilationes rivmii paradisi, ainbrosiam anima-
la enini cunlrivit universam ha;relicain pravitateui.
rum , pabuluin angelicum, meduilam pietatis vocare
Alius non de suhslantia carnis su^e Clirisluni edidisse
soleo. »
dogmaiizabai : alius parvuluni non peperisse , sed
Qiiod ad ejus imagines pertinet, non rare pingitur
lepeiisse , sibiiabal : alius Dei niali'eni aucliic non
instrumenta dominicae passionis uliiis cemplectens
susiincns , magnum illud iiomen Tlieoiocos inipiissi- ,

tum quod frequens fuerit in medilaiidis Cbristi liir-

uiesuggillabat : sed coniriii suntinsidialores, concul-
nientis , tum quia jtigi sui corporis afilictaiione adira-
cati siipplantatores , confutali derogaiores, et bea-
plevii ea qme deerant passiununi Cliristi.
tani eam dicunl onines generationes. Deniquc el con-
,

Solet etiam, ob tejierrimam in Virginem Del pa-

liiiuo per Herodera draco insidiatus est parieiili , nt
reiilem pieiatem , ejus ubere, insiar carissimi filii
nasceniem excipiens filium devoraret, quod iuinii-
,

pastnsexprimi ; non inepla sane allegoria quid(piid

ciiiai essent inter semen mulieris et seinon dra- ,

anl imperili , aut profani boniines in conlraiioni

conis. >
garriant. Non lamendiflileur bac inredecori ralloneni
Quomodo autera ipsa Deipara virgo Maria , ex san-
a veiustioribus vel sculpioribus, vel pieioribus in-
ctorum veierumqne scripioruni senlenlia , non tan- ,

terduni baud salis esse observaiam.

inni serpeniem , sed et semen ejus universam liae- ,

Est alius exhibeiidi Bernardi niodus, sed milii nus-

reiicaui pra\itaiem , contriveril , tlocle et déganter
qnam in Belgio visns, cujus mcniinit Fredericus Bur-
conira seclarioruni calumnias asseriiPetius Canisius,
r(iiMa:us,rfe Piclurn sacra lib.U, cap. H. i S. Ber-
(Ij Relege, nardus, inqnil ,
piiigiiur dcemonem, in quo
ligans
si placet , annolationem 2., supra, col.
61, h'2. f.illuntur pielores, cinn Bernardum bunc elarievallen-
Ouis sii liujus eulogil sensus, inqulrii Sylvius, oratione
[i]
15 mlcr éditas Diiaci, 16-21. Milii videlur signiflcari Ma-
sem esse abbatem puteiil. Fuii
eiiim aller nominis
ab omnibus ( id est, It-ve omnibus ) hitrelicis
ria' fc'lon.im, cjnsdem sancliis, ex canoniconim regulariiim ordine
nnjiu-iial.un. a nullo expugnataui luisse. Oerle ijcrpctuani
qui solilariam prope vilam cgit, nmntemqiie inc(duit
adorsi snm ceriullii3ni,eunonia'i, apnl-
c'jus vii-giiiitaiem
liiiarislie,
aiitidico-mariauita; ri Hel\idius cum suis. Dei illum magiinm ,
qui nomiue ipsius appellatnr , et in-
gonllriceni fuisse diversis raliouibus negarunt valcntinlani,
aiiaiii, iicsloriani
clyium ibi monasleriuni habuil. De anacliureta hoc
anahapljsla! , nmlli,(iie alii. Inleclos
,

iilololaiiia, alque adeo ingralos illi honores exhibuere

coMyridiaiii. Iniaginibiis ejusdem belluiii indixeruiiL inoiio- (Il \i\\l iiniin.s 80, (lefnncla anno .'28, anl circiler.
ilasl». Ludicras icônes illi posupriml Alhigensrs. I.egili- [î] L'Ipolc iixnr Cnnslnnlii Oliloii, es qnideni légitima
culium denegarunt cukiniani, lulberani,i»teriquo
iiMiin ei
(tanieisi r.pda f uni aliis (piiljusdani disseuliâl) : humili la"
exorli si;culo xv( hceretici. Aliquu sui
parle cumdem ini- mon, ul vicKior, geiiere nala.
"uinuere quidam e receniiorj aoTalofum
agmiuc. (ô) Iino liiii, et quauUim apparci, uniei.
a|5Ç DE IIISTORIA SS. I.MAGINUM. 256

Beroardo memorant, qiiod increpuerilipsedicmonum Paulns papa quartus inter scripla a se damnala reje-
aiidaLuim, qui ir.iciiis illos furore suo iiifesiarent cil (SixtusSenensis, -lib. Il Mblioiliecœsanctœ).

iiidci|iie lociis oplniuiii dutus est, doiiiioiias ab ipso Niinium vero crasse et lascive depingilur alicubi
fuisse ligiilos. > Bariliolomceus lotus excoriatus, velut monstrum

Qiiis poiTO viilius Bernardi nosiri , quis corporis quoddam , et vir sylvcsiris gerens in baculo cutem ,

hnhitiis fuerit, cdisserit Yitœ ejiis scriplor Caufridus, suam , quasi sic, ut quidam ineptissinie nugantur ,
lib. m, cap. 1 : « Corpus omne lenuissiniuin, et sine Romani cncurrisset.
caruibus erat : ipsa quoqiie sulililissiina cutis , in ge- Mec multum ab liac pictura distat , quod Michael
iiis niodicc rubans Ca'Saries ex flavo colorabatur, Angélus Roma; in secretiori sacello poiiiincio quod ,

et canJido. Barba siibrufa , circalinem viiae ejus re- Xisii quarti dicitur , Bartliolumxum in extrenio judi-

spersa canis. Slaliira, nicdioerilalis honesta;, longi- cio pinxerii , cutem suam manu gcsianlem (1).

tudiiii lamen vicinior appareiiat. >

CAPUT XXXVI,
Ejnsdem ef(igieni in a'S incisam , ac viri sancli os
apte cxpriuienlem proferunt bollandiani socii, to- De picluris sancti Auguslini.
,

nw l\,attgusti, pag. 224. Circa Angustinùm eliam , prœcipuum Ecclesix

dociorem (2) calamus nonnihil est exserendus, quod
CAPUT XXXV.
picinras qiiasdam liabeal controvcrsas.
De imnginibus sancli Barllwlomcei. Primum qnibrunl nonnulli cur pingatur cor suum ,

Siml et (iu:pdani de sanc[(5 aposlolo lîarliiolomaeo manu gestmis. Dicam quod observavi. Cuin alios ex-
liortatus sit ad cor Deo oflerendum non diibinm
observanda. Hune ciiini quidam velul iiobilcni de- , esl,

Quod disum- quin opiimus ccclesiastes verbo et opère docere vo-

pingunt in cœna doniinica.et alibi. ,

ptuni est ex verbis diumonis, apud psfudo-\l)diani, lens , cor suum Deo obtulerit. i Audi , inquit ( de
Diversis sermone 2 quid libi d.catex ore sapieniiaî
ubi et plura de Barlliolduiai) nienlitur : (|Uod iingeli , ),

qnoilqne cliariias (Prou. XXlll, 26 Da mihi, (ili, cor liinm.

non perniiltanl euin esuriie, aut faligari :
) :

Da mibi inquit. Quid ? Fili cor luum Maie

purpura et geniniis vestialnr. Qiiiscredat ;ipo>Uiluin, , , (3).

post accepluni Spirilum sanclum ap^siulica eial, quando a le erat per nugas enim et amores
duni ,
,
;

noluisse purpuream vestem ob lascivos, perniciososque traliebaris. Da mihi, inquit

legatione fungebalur ,

quod pioptcrea cor luum. Sit mihi et non périt libi. > Recentiores
liobilitaleni su;\m dcponere : et ( ut ,

propria auleni non solum cuni corde pingunt, sed cuni corde
quidam niajori teuieritale addunl ) delinc'ril
jaculis iransfixo. Cui pictunic occasionem videliir dé-
sua pelle excoriari? Chrislus- dicit ( Luc. X, 21 ) :

Coupleur libi paler. Domine cœli et tenœ, quod nbs-

disse , quod idem ait libro IX Coidessionum ( ca-
,

condisti hcec a sapientibiis et prudenlibus , et revela-

pite 2 ) : Sagiituvera$ lu cor noslrum cliarilale lua , et
gfislabamus verba tua transfixa visceribus.
sti ea parvulis { 1 Cor. 1, 25, 2U, 27). Et Petrws ,

aposiolornni prinius , noniine omnium ( Matih. XIX, puerum , qui e mari

Alicnbi ad pedes ejns invenias

nos reliquinms omnia,

inparvum pmeimi conetur omiiem aquam colligere.
27) : Ecce et seculi stunus
quid crgo erit nobis ? Aiqui al>surdum est
Quod desumptuni videiur exepistola décima septima,
te :

oninino quod doclor huiniliiatis etcontenipliis, ve-

qusc , in appendice ad secundum tomum divi Augu-
,

slini, inscribilur : Diii Auguslini ad Cyriltum Itiero-

stilu conirarium docere videreiur. Quare Valeat ob- ,

solijmiltmumepiscopmUyde admirandis Jlieronymi prœ-

scurum lîgmenium de vestilu purpureo Barihulonij;i,
tempore apostolaïus ejus.
coniis. H ibel enim ea , Uieronymum in die et hora
exiius sui apparuisse Augustino lIippone,in cellula
Valeant eliam libri derera de aposlolici certaminis
historia, qui ex Germania sua avide cogiianti, (|ualis inesset animabus beatorum,
nupirr prodicre, tiiulo Ab-
dix , Oporini typis exciisi (1) : quos, ut fide indignes
qui cum Cbrislo gandent ,
gloriie et Iseiitiarum quan-
litas : alquc bac occasione Angusiino dixis^e : t Au-
(1) Anno recnsi dcindp. Lutetia; Paris,
IbSl, in-fol. : gusline, Augusiine, quidqua-ris ? puiasne brevi im-
anno 1566. et Coloiii;i' Agripp. 1 (>'), i]liohk|UC iii-8° post :
mittcrc vasculo mare tolnm ? Potius lutum mare in
eliam iiiserti iHblioiher.i' pulniici. rrimiis illos udidil Wolt-
gaiigus L;izius, Virimeusis, Auslrius F. rdinunili I mcili- .

cus et liisliiriograpluis, e coiiire ossiaceiisis in Cariiitbia quiori libro descripsisse, quaîcunique de gestis D. Thomae
nioiiasleril, aUnroque cœiiol>ii S. 1 rullibi-rli in HtTcjnia memorat. Casiniirus Oudin exislimat im|ioslurem, de quo
silva : ac tanli tes l'ccit, ut dubitarc se aflirnioi, an ea, in aginius, sœculo X vixi.->se, muliaque ex Usuardo et Adone
qiiibus cuMi Luoa (•(iiisentit, liauseril Abdins px e;iis livan- in oj.us siuiin iraiislulisse.
g.bo, an poiius Lucas ex Al):lia. Sed b;nic nuTuni inipo- (1) Non
video quid hac in re peccaverit iusignis ille
siori^n fuibse, rcs est soU: nii'ri'liano clarior. Si'riiiil libro ariifex Cerle niàrlyres aplissime, pingnnlur rum instru-
V, se fuisse unnni e "ii dis(i|)iilis Doniidi, deiiido .Simnnls menljs obiti iiro Cbri->lo supi lirii. Cullruni orgo gestet
el Judœ in l'oraideni al)enntiiini assi.'cl^in, .i (piiiins laclus Barlbolonia;us et, cum eo non salis debignelur ejus niar-
:

sit epiacoiiis Baliyl.pniœ intérim Hegesippunt bisloricum : tyrii genus, addalur delracla c'ulis, eaqiie super braeliium
la:ulat, queni, Jiisli^K) et Aihenaj;ora! leqnal-m , constat dexlerum exi ansa. l'aleor iuoerlis monumenlis nili, qua;
Qvinisse sub M. Aiiloniuo Vero et L. Aureiio Cuniniodo. de revuîsa pelle narraulur at non boc esl, quod repre- :

Milita pseudo Aliili;e commenta re eliit JoannesH'^ssebiis, heudil Molaiius. Nisi vero pervulgatam opinionem sequan-
caji. \0 < eiisHiœ. ad calcemLsuanb.aMula.in vulj;at;c. Ce- lur piclnres el sculptores, nescio quœ supersll bujus apo-
r,u<lus Jo. Vossius aulumal iiinomissi' Anj;nsiirio, qui. lib. sloli dtii>îiigendl ratio.
contra jdtininlum, cap. 17, ail a inanioli;eis ie^i « srripln- (i) Vita l'uacluin a^Utis anno 77, Christi 450, die 28
rasiipocrypbas.... nlii scripunn est aiHislnlnni Tlioii.ani iria- augusii.
ledixisse boniini » ikju nnllo post a leone dil.uiialo ; (piani (5) Vidgaia edilio : « Prjche, fjli mi, cor tuum mibi ; >
fabulam et Abdias refert libre IX, sed iassus se ex auti- id est, Uiclis meis attende, el pare
 257 LIDER III. CAP. XXXVI 258

arciissimo elauderolur vasculo, qiiam g;iiiilioium el

niagisplausibilia suiil riuli populo, quam vcrilaii in-

glorix' quiUus lioatoruiii jiiiiiiu; siiiu liiic puiiuiilur, ni.xa. Uiide hiijusmndi pietiiram ,
quui non est cole-
,

iiiiiiuruui inlclliyercs iwriiiiiluiii , nisi , ul f^o , cx- biis inEccIcsia, lulrraiidaiii (piidem pulo a clere, ubi

jierlciilia duccieris ? > Dciiidu subtiil autlor: < l'iu- posila est : nulle auleiii modo cxloiidcudam ( I ).

ribus iiaqiic boris ilhi gtoribsissima anima ibidem Lst eliaiii agitata aliipiando controversia de iiigra

iiiecum iiiuDCiis Trinilatis sandissiiiix uniU\tom divi Auguslini euculla. l'ie ipia AnibrosiusChi>rio-
, ,

et uiiilalis 'riiiiitak'iii , lilii a paliu (joiieralidiieiii ,

laiiiis , Komaims ,
gencralis augusiiiiciisium , in co-

SpiriUis sancli a palio el l'iliu piuccssioiieiii : aiii^cli- niiiid<'iu deleiisoiio ad Sixtuin IV ( cap. secundo ,

cas liieiai'cliias et uidiiies el eoruiiidem spiiiluum iiueluiilule 1 1, cup. H) : < In prima, ait, eeclesi.i cliri-
,

inyslcria : bealuium cliaiii animarum gaudia , et alia siianoriim , seilicci S. Joannis Laii'rani : in capella

utilia, et gravia (I) buuiaiiis iiilelleclibiis , quam p. papx in suo palalio : in ecclesia saiieti Pétri de

subtilitcr ,
quam evideniei', quam iiiirabiliior , et Renia : in ecclesia D. Maii:c majoris de Iloina : in

delectabiliier milii palcfeeeiil avido , si omiiiiiiu bo- ecclesia saiRl.e Sopliia; Constaniiiiopulis : in episco-

luiutim liiiguis loquerer , non expliearem seriiioiie. » palu lucane, pisano , lloientiiie, seneiisi, atqiie

il.ec plausibilia quidem sunt , sed quorum primus papiensi, iuiagincs saiicti Auguslini cum cnculla ni-

auiior est barbai us imposlor, qui de laudibus Ilie- gia, alquu scapularc aperte videnlur , » elc. Addit

rouYiiii Hueras coulinxit Auguslini ad Cyiillum , et camdeiii imagiiiem ante aiiiios iOO crectam esse

Cyrilli ad S. Âugusiiiium ; in quibus non soluni inul- Mediolani suiier porlain Cunianani, cum sancliis Gal-

la manirestissime de llieronymo meniilur : sed etiam dinus civitatis nmios instaui.iri fecit : cl aniio ab-

lix'resiarcham vocal Sabianum quemdam ,

quia in Iiiiic 393 Veneliis ad S. Marcum. Iluec ille. Simi-

Christo duas asserebal voliinlaies : et llieroiiynium liaque ferlur anlea congessisse Paulus Bergo-
dieil cpislolam super bujus crroris deslrucii(uic pau- nieiisis.

lo ante suum obiluni edidisse. Que quid iiicptius, Sed utorqiic adversariuni liabuit Eusebiiim Conra-

quidquti a caibolico doctore magis alienum ? Qiiis au- duni, Medielanensem , ex aucloritalc capiiuli sui

tem crcdat, quod hinnilis doclor Augusiinus haîc dis- lateraiiensis, qui multa congessit, ul évinçai Au-
simulasse! ? qui ( libro XXII de Civilatc Dei ) docet gusiinum non fuisse ordinis ereniilici : nec gesiasse ,

miracula cerla non fisse celanda : qiiique libres, qnos ulcreinilani aiigustinenses , cucullam nigraiii. Pittii-

de Trinilate conscripsii quindecim , iia concludit : ris aulcm ,

quas ipsi posuerunl, opponil alias piclu-

Domine Deus unus , Deus Trinilas ,

qiiœcumque dixi ras , Rom* cl Mediolani conspicuas. Similiicr Jaco-

in liis tibris de tuo , agnoscanl el lui : si ijuœ de meo, bns WiinpIiL'liiigus (De Intcgrilale, cap. ôi) ex :.d-

el lu ignosce , el lui. Amen. Neque liac do re sileret verso Hrgel, niultis iii lecis, ul Roin;e in saneiic Ma-
Possidius , Calania; civilalis episcopus , in eo libro,
proœniium^idjecit, in (pio Iijpc n:>rrat. « Anclor isliiis llliri
quo prjeceploris sui Auguslini vilam gravissime cou- vocahalur Alainis, de iiuo Icgilur quod, cum iiu^idam die
scripsil : quique ai) eo didtcit miracula cerla celanda studoi'el Parisins, scieus se|ileiii arlcs libérales, nec non
leges auine dccrcta, snani scienliani pni|iosnit evponcro,
non esse. et in aluinoni IVuctinn redigoi'e, sou ex|)licare. lit cum in
Alii quidam recenliores, sicut falsilas facile variât, cra.slininn de Iota Trinilale pra-dicaro vellel scienliani, ac
Dolitiani verani de illa cuiiclis andientihus exhihere. Ipso
paulo aliter narrant : Pnerum videlicei Jesum ei ap- pergpiite ad si.alium |iropo (piamdani rii^ariani, coglunis
paraisse , duiu raedilarelur libres de Trinilale : et qualiiei' opns proposiliini coni|ilcre lossel, (inenidam pne-
rum reperil, ipii leniMis uuuni codear in manu, leccial
quod puer e mari omnem aquani colligere conabatur uiKini parvain Ibveain niodicnm [irocul ab acina cl lian- :

in parvum puleum. Addil Jaccibus Philippus Bergo- riens aipiain cum sno cocleaii, porlalial ail l'uvcam, rpiani
lececal cl inslaulcc, tient pncr apposncral aipiani m l'n-
:

nieiisis ,
quod haie dicanlur coiitigisse ad Libunium, vcain acpia in lerram inirabat quia locns oral areno.sus.
,

porlum Pisanerum (2). Sed , mut lioec referanlur. (Jnod vidcns Al.njus. dixit jUcro puer, (piid liic agis? ;

et puer respondens dixil Tolani istain ripaiiaui In Ibvcam •

niearn poucre propoiui nec ccssalio, ipinus()nc proposi-

:

inveiiienda
(1) Arilua, dilTicile belgice germaniceque : luin mcuni adimplevero. l'an Al-nuis (Jnando pnlas lecisse :

Swœren; uiule conjcias iiiip.isluris patriani. opns tuiMn? Licet pnciilc, tanicn est inipc^ssîlidi! libi. Cui
(2) Fignieiilum isluJ, aiiLi(iius i;^iiotuni, lialiciU Pelrus puer Hoc cilins fecero.qnam tu priiposilmn luuni ad-
:

de Natalibiis, l utalogi siimtoriiDi lihro Ml, fj\<. 128 ; Am- inipleveris. Et Alauus respondens dixit (,)nid ciiim :

brosius Slalbaiio , cap. 8 leinpli aitçiiisliiiiinn , ex cumplu- proposui lacère? Et puer dixit Tu pro, oslli^ti dc- :

ribus iiielii îevi scrinlorilnis Liuloviciis 'l'iirilliis iii ftvcri- : clarare cras tolam Trinitateni per tiiani scicntiaui In pra'di-
tis uiignstiniaHis italice, ud an ôS8, ii. 12 et 15 , alàiiue catione (piod est inagis impossii.ile libi. (,>nod audrcus
;

e roctiiilioribus, cjui voliml rem conligisse in lillore |iro- Alauus, miiltum lerriuis rcversus est deaium cl, dicla :

xirno CenUiiiicellis, qu;e uuno civilUi l'eeiiiia : relerlque pucri in se ineniorans, nnillinn dolcns et tnslis, .suani pr.c-
Torellus iii qiiad.im eolesia iiiscripluiii Sivi: vi.vroii ES, : 8nm| tionem sive arroganliain recognovit. .\d\cnii-nte vcro
'
sivK l^nLlU^us, eremitahum venerap.e uoml'm, \ene- die crastina, el liora praidicationi.s, ubi ninliilndo inngna
HARE SACEI.EUM, UBI rEliFULG.DL'M ILLLiU ECCLESI.E CHRI- popiili lueral rongregala, Alauus _asceiKleus callicdram,
sn LUMEN AlGUSriNLiS FX.liir.lL'M •iniMTAns OPUS IN- dixit loco thematis Sniliciat vibisvidisse Alauuin. (Jiiihus
:

cuoAviT, nuoD MmiFico ctiKilsris plei\i, juxia uertaldi
LirrUS Al'PAIlEMIS OliACL'LO IN lEIWlISSUM , IN AFIUCA
, populns. non niodicum stupelactiis fuit. Hoc facto, Alauus
tandem ,IAM SENKX AliSOLVlT. (Jus iuscriiitio, ul slyhis
indical, Uaud iiiulloaiiliqnlor sœculo XVI, salis innuit reie-
plam apud augusiiniaiios upinioneni lix Joainie Soleiio
lit iclis SS. itigusti, loino \l, pp. 5")7, ôj8).
J5uui vero dicUe Ojiiiiiouis l'onleni invesligo, occurril
allcra vel faliiila, vel hisluiia, <hi;l' pridri forliissis origi-
ncni |:}rwbuit. Agit illa de Aljiio, iiisnlensi, e parisicnsi
doctore moiiaclid Cislercii, vila Uefuncloannu Domiiii 1294.
Is rarabotarum librum couscripsii, cui anonymus iaterpres
vcrbis diclis, descendit de cathedi'a, el abiit. (Jnod vilciis
vereeuiKlia pi'rfn>ns, peige.re noiens Parisins, traiisi\ii
Hurgundiam, et in qnadain abbatia, Cislertinm iiomine ,
( paslor ovioin liiil, deinde conversus ;|sins abbilia' ad loo--
duin lai<-i « ( !]ma Bii:etmum,i:idU)-rianil>itv,n' 54), 3ii).
(1) Ext'Mjsa lauien est, el poat Molani olMinm alihi
sculpta, alibi depicta ; vebil in c;ilhi'dra concionatoria
l'P. angusliuiannpiim Lovanii , el juxia aram priniariaoi
augusiinianai'um virgiuuiu iu Bauco , vulgo 1er Banck ,
prope Lovanium,
S59 DE HISTORIA SS, IMAGINUM. 260
rix MaJDi'is liasilica dignissima , imagines sancii Au- Quod si Xisms omnibus dispntationem et ciuiicu

giisiliii viticri siib canoiiici specie. HIs accedlt ,

qiiod lioncm inbibnisset , non incidisset Wimplielinuns i><

Joaiincs M.imbunius , Unixclleiisie , in libro ,

qucm eam difficuliaiem , de qua ad Malibxnm llerbonun.
Mii ordinls Vprr.iloiiiim iiisciipsit , iniilUirn |
reniai ecribit Joanncs Triihemius ( lib. Il , episi. 42 [duKi
augiisliiioiisi'S crcir.it.'iiios liscc defendenics. Quibiis nnno 1505 ] : < Jacobus Wimpliclingns , ail, Argen
pr.i'lLTdicliini Kiisebiiini.sanclnni qiiomie Aiitoninuni tinx est , gravem a fralribus ereiniiis divi Angnstini

parle 2, de spirilti superbice ) , et alicis objicit susiinens persecuiioiiem, propierea quod. in qundani
(

ihonidgds , ei jiiriscimsiilios : iino el raliones opère suo , de Inicgritate prseiiolato ( capuém 32

t'x P'>ssi(lio et Aiigiislino petilas. Sed bis puto nunc el 53 ), scripsit ipsum Angusiinuin non extilisse
non rriragiiii dodos augiislinenscs. monacbuin , sive cucullaium. Compaiior hum. ni
Neino lanieii diiMt ( quod idiqnando factiim est ) :
peue ultra vires molesliamferenti , cujus nubile in-
lirgo niendax , deleslabilis , et execraiida est dicta genium jara senescentis ad jurgia cdmpcllilur jurista-

pictiira. Aiiud eiiini est mendaceni esse piclurani ,

runi. Nam in propria persona illurn cilari ad sedem
aliiid riidem. Namsi Aiignslinus pingalur cuni babilii, aposiolicam curarunl. Cujns apologiam, cenlninver-

non iiueni gessil, sed i|IM) euin aiigiisiinenses veslire siculis ediiam , cum lilleris meis ad le misi i (1).

cupiuiit ,
quia p.iironum eum babent , liic rudiias ,

cl simpliciliis adniitii poiesi ,

quani ego lolerare ma- SEPTEMBER.
lini ,
quam lurbare ; sed niendaciiini non agnosco.
Vernin alios qui putaruiil serraones ad fralres in CAPUT XXXVII.
cremo , Augustiiii esse, asseres cucullam ei nigram
JEgidii pictura examinatur.
dédisse in picluris , ut significarent euni sic vesliium

fuisse. Piilarunt boc illi , ideoqiie pictura; suie sigui- In seplembri , ipsis kalendis occurrit .iflgidius
iicalionem erioneani habueruiil. Sed levis hic fuit er- Aihenieiisis (2). Qui cur cnm cerva pingalur, noium
loi- , ut non debeat vocari delestabile el execrandum est ex hisioria , et lenia leciione romani Breviarii.
raendacium. Pingilur eliain , Carolo Marlello nianus impositio-
Nosira autemsenlenlia ex superioribusintelligiiur; neni , sive absobiiionem Iribuens : aut , ut alix ha^

rudem esse eam piclurani , el nobis minus placere :

beui piclurie , angélus nuntiat Carolo reraissionem
si lainen commode lolli non possit , nos corrigere peccaioruni , adjecto eliam carminé :

nxille signiiicaiionem , inio eliam dissimulare, quam iEgidii merilo , Caroli peccaia dimillo (3).

inflriniores Ixdere. Quod quidam boc modo explicant : Angeln révé-

Et hicc sic a nobis dicia accipianlur, ut neque ver- lante, ad preces yEgidii diinissum tsse régi Franco-
bis ipsi conlendere velinius, neque ulli eausam con- rum facinus magnum, quod nulii ausus fueril cunfiiei I,

Icndendi prx'liere. Nam in ciironicis ordinis sancii si lanien deinceps ab illo desisieret. Sed hxcexpo-
Augushiii ,
qu;c Ouuphrius iiiclioavii , et siguinus siiio irapia est , sacra; Scripinrae et ecclesiasticaj
cpiscopus perfecit Josepbus Panipliilus , aniioialum Iradiiioui cuniraria , qux sacramenlalem exiguni
est , anno 1484, Xisiuni (|uarium prxcepisse , sub absoluiionem (4).
poena cxconununicaiionis laue senlenlia;, ne fiai con-
lenliu el dispulalio inliT auguslinianos , el canoni-
le Large , alii Iribuunl genovefano canooico , nomine
cos rcgulares , de ii:il)ilu sanrli Anguslini , el sub Cbapoiiel.
(1) Idem Triihemius Wimphelingo, an. 1507 : «Tribu-
qua figura debeal det>ingi. Bullani addit exiaie in lationiiius,quas paleris, ex corde lidelissimo compaiior.
caméra apuslolica , libro sexcentesiino nonagcsimo L'num hoc solum le nioneo , promplidus ne fies iuanlea
neyoïiis el rébus le occiipare clauslralium quia quod
secundo , l'olio 307 (1).
,

exlra le ac condilioneui stalus lui, udiil ad le. yuid euira

ad le Augusli.ius cucullatus lueril , au logalus ?»
,

(1) Eam vide in tclis ss., lomo iiltimo iiuiiisli, pp. 2i8, Obiil circa anuuiii 581.
2i9. Ni/lanl illic liagiograpbl , posleriores puiililioes ore- ôj Jam boc
rclulii Molaniis, libro H , supra.
milis augustiuianis, uli cl canonicis regularUius, Hceuliam 4)
iâ) En ipsa
acl'irum S. iEgidii verba , quae Joanues
dédisse defeciiieudi opiuioneni suai»; quaui liceutiaiu Abra- SliUingius , prievio ad illa cumiiienlario , licei ulcuniqiie
baums Bîcnius(iH iwat. iid tiii. 1484, n. o) el Gabriel anliqiia uec sciipla
, ul ei videtur , posl sa.'culum ix, ,

Penuollus ( p- ivfal. in Hhl. tiii)ailitam cunonicor. requla- aJ,'no^cil imcn fabulis esse resj.ersa « Inler estera loiu- :

rii/m ) pulaul ad oiuues exleusain esse. Hiiic fanuiu, ut salulis colloqiiia ro^avit euui ^gidium rex , Carolus ( ) (

lomrovcruia , qua; sopiia l'ufral recrudesccel , parle , MarlcUus) supplicuer, ut pro se diguarelur orare. Fece-
ulraque firinissiinis arj,'uuii-nl-s uixani sese couleiidenle. rat iianupie quoddam lurpe laciuus , quod nemiui untiuaro,
Hri) eremuis acnUT scripsil Cbrisiianus Lupus , S. Tb. Lo- nec ipsi saiiclo liiciat ausu^ coulileri. Proxima .... die
,

vaaii ik/ctor pro caunnicis , Peirus a S. Trudone , prior

: doiuiuica dum vir s imius , uiissam lie more celebraus ,
,

cauouicorum régulai ium ad S. Mari iuutn in codeiri oppido; projaiii diclo rcgi' Donimiinj in canone deprecareiur , ap-
luinr anleccsseiat Pelius Hobgerius : seculi vero Kico- paruil ei angélus Domiui, super allare scUeduIam lonens,
!au^ Di sucis in suo ci noiiico seciiluri et recjutari , el K, le in qua descripUuu eral ordiiie el ipsuui régis pecealum ,
Large in Disqiiii,ilionihiis de ciowiiicormn uiilii e , (pi;e ta- el .-Egidii irecibus ei esse dimissuni si pœniiens lanlum .

cilo auctoris noniine pruiluruiil. Pro ereiuilanuui causa al) illo desiblerel. Adjuncluiu quoque ceruere eral iu (iiie,
rursum cerlariiul, ex eoriiin sodalilio, Uenricus Nonsiiis , quod quisquis saneluiu /Egidjum pro quulibel iuvncaret
S. R. E. cardinalls , Jacobus Hoiumey , el Douiiuiciis commisso , si tauluui ab illlus peiiielralione cessarel , re-
Anlonivis Gandolfue. Idem aigumenium iraclaïuul exlerni niissum esse sii.i a Uumiuo |irotul duUio crederel. (}uani
'fdiemunliiis , Baluïius , Tbonussiiius , Nalalis AJexander, vidcns laniulus Dei , gialcs Uomiu reddidil : et , ollicio i

el bcnedictini edilores operum S. Auguslini. Anuipr- peraclo , régi logeudaui Iradidil. lif'cogiioscens igitur rex
pienses autem hagiographi huicce disceplalioiii , niiiiio scebis , quod feceral , ad pedes illi\i3 procedif , dagUanj
aliquaiido caloïc veulilai» , niiscere se noluerunl. ul apud Doiiiinuui suis precibus palrocinarelur. Quem vir
Qucm librum ibi, boUaudislas secutus, adscripsi N, Domiai orauombus Dec coiumeudavil : cl, ne iUud com->
S61 uher III. CAP. XXXIX. 2(0
Aliiiliintiir et Ii.f rolioi qiii(I;im liac picttira , (|ui ex pondérant. Qnale quid liaberc videlur incerii
scripto-
eu asstM'uiil falso dici Caiuliiiii Mariclluii) apiiil itil'c- lis seruio in appendice lonii X Augusliui r-
,
(J) ( if
ros pœiias sacrilegii (Icpoiuloie , (|tiia c\ opilius mune 59). Uxc enim «bsurdissimc diccreulur, tuin
Ifiiiploi'iiiii ciiiuiuilitdiiiliiis iiiercctioni lalxiriiiii daijai. niliil coinipiinatuiii inlruiro possil in regiiinn cœlo-
Nos ilai)iic iliciriuis pcr iliilaiii divi i'Egidii picliiiaiii, rum ; et qui olleudcrit in uiio, facius sit omnium
non plus rudi populo ingcii ,
quani (|ii(id MariulUis reus.
nierilo S. J'^gidii accopcilt proiiosiltuii lii'niinn coii- Sed significaïur bac pielura, quod debcamus depo-
lilcndi peciMliiin siinni, a (|iio anlc ahlioneliat, panini suisse omne pondus
circumsians nos peccaluni, ut et
nieiuor dicli Sapientis ( tVc/t'sms/ici IV, 'il)) : Ksi siguifer sanctus Micbael repra'seiilet nos in luccm
confuaio ndiliiccns peccaluin , et al cotijusio aitdiicens sanctam , qux olim Abralix et seniini ejus promissa
gloriiim ei griiliam : aul qiiod Marlello suflecurit est. Signidcatur quod iu acquilaie eril judiciurn do
ahsoliiiidiioni poceati sui poioïc Vtvo nioiilo saiicii nobis; sa^pins enim in Scriptura inculcatur,
, ,
quod
yl'lj^idii , l'oiiiiiicnic ei graveiii |ia'iiileiuiani, qiiaiu Deus judicabit orbem in yquiiaie. Sed et slateraî
alioqiii persolverc dubuissut. bujus mentio fit in Scriptura sacra Danielis quinto
,

[^ 27] Appensus es in statera, el inuenlus es minus

CAPUT XXXVIU. . :

habens. Job capile XXXI , [ ^ . C] : Appendai me in

Imagines divi Adriani. slatera jiisla el sciai Deus
, siniplicilaleni meam. Qua
plirasi etiam paires ulunliir. Dionysius [vulgo] Areo-
Ciim nal vilale Bcatx Maiiic concunit niemoria
pagita (capile 4 ecclesiaslicœ Hierarchiœ) diviius
Adriiiiii niariyris. Qui cum iiicude piiigitur , (|uia lan-
cibus vitam suam subjicit. Bealus Augusiinus
iiianus ci super iiiciuiom absfissa est ; siniililer et (in
sernwne de lempore barbarico) Inlcrrogel se unaqiue-
pedes incisi. Uxorque sancta Nalalia ,
qune cum for- :

que anima, el videat si injusle patilur

lissimc ad marlyrium aniniabal , non solum prxsens : proferalur
Slatera jusliliw.
esse volebal lempore supiilicii, sed et nianuin et
Appingnni etiam nonnulli ad lancem, in qua est
pedes sancii niaiiii super iiicudeni poncbal et tciubat.
anima, diabolum eani dcprimentem. Quo significaïur,
Cur Ico ei adjungatur, nusquain legi : ncc niona-
quod ipse sit calumnialor (-2) et accusalor fralrum,
sterium sancti Adriani in Geraidimonle liabet ralio-
iicni. Quare ad mysiicam rationem confugio, quod et rigidus exaetor omnium corum quse maie egimns.

scilicet leonino aniiiio perscculionem superarit donec

Celeijrior est aulem Micbadis contra diabolum
;

pugnantis piciura {Apoc. XII, 7-10) Facium est enim

alia raiio suppetat (1). :

prœiium magnum in cœlo Michael el angeli : ejus prœ-

CAPUT XXXIX. liabantur cum dracone el draco pugnabal , , el angeli
Imagines sancii Micliadis archangeli. ejus : et non valuerunt , neque locus invenlus est eorum
amplius in cœlo ; El projeclus est draco ille magnus ,
Micbael aichangelus cum libra pingilur, ut simpli-
serpeiis anliqnas ,
qui vocatur diabolus el Salanas, qui
ces, inquit Etkius (Iwmiliu 18),inlelligani eum
seducil universum orbem : et projeclus est in terram, et
poieslalem bominum suscipiendi,
habere animas
angeli ejus cum illo missi sunt. El audivi vocem magnant
eorumque meiila ponderare. Quod quidein non ila
in cœlo dicenlem : Kunc facla est salus , el virtus , et
inlelligenduin est, quasi ii consequanlur vilain xler-
regnum Dei noslri, et poteslas Christi ejus; quia proje-
nam , in quibus bona opéra prépondérant nialis ; illi
clus est accusalor fralrum noslrorum ,
qui accusabat
vero diabolo rclinquantur, in quibus mala bonis prx- anle conspeclum
illos Dei noslri die ac nocle (5). Iste
est cœlestis miliiiae princeps, qui olim pugnavit conlr.i
missum amplius , interminan'lo bénigne commo-
ileraret
nuil.» Moiaiii iii llieologicis niagister Joaiines Hesselius, principem regni Persarum, pro populo Dei (4). Nunc
in censura de quibuf.dain siincloium lùMriis , cap. 9, mox
allegala verlja pronunliarat esse «contraria liiJui calho-
licœ » al lauclalusSlilliiigius catholiccexpoiii posse pulat,
: (1] De bac re jam dixit Molanus libre ii, cap. 23, supra,
ea fere ralioue , quani infra aute verlia Ecclosiasiici , col. 66.
Molanus propouit ; quo sensu cliam iniriligendus vidriur (2) Hoc vox ipsa diabolus , à-^h toû SmpiUv.i id
signiflcat ,

auclor anonymus Coinpilationis clironolofiiric a Pistorio est ,calumniari. Glossa in cap. I , lit. I libri i Decreta-
editje, lomo I, scn'prordiiî rer. qeriniiiiiciiniDi , pag. 7:27. liwn «Dicilur (diabolus) criniinator
: et est grsecum :

Sic ille «S. /Egidio Deus revelavit octiiltuiii quoddam

: vocabulum. » Bene hactciius at ridiculuin quod continue :
,

peecatum, quod Carohis» ( Magnum is iiilelligit, yEgidii subjicit « Derivalur autorn a diu
: quod est duo, et bolus ,

niortum cousigiiaiis anno 815, cum ilia dudum ante conli- quod est morsellus quia duos bolos tantuni de corpore et ;

geril ) « erubuil ennfileri quo silti mauilcstalo , mox

: anima (luœrit faccre. »
Carolus'confessus poeniluit digne de illo enoruii excessu. » (3) Bossuitus , aliique lioc praelium , et secutam vlcto-
(1) Vera ratio est , quod 8. Adriaimm ciijus reliquise , riam réfèrent ad Coustautiui tempera, qui, debellalis im-
ad Gerardi nionlanos anno 1081 translata; siint, accepe- perii romaui compelitoribus etbuicis, cbristianam relif(io-
riut illi pro alio synouymo , qui (iCaisareiu in Palostina ... nem annis 300 impugnatam, palani a Deo adjutus, idolo
in perseculione Diocleliaui ,
jussu Firmiliani prajsiilis ... lalria; victricein eOecit.
leoni pbjectus deinde gladiu jugulalus est, » ut babet
, Ut legilur non. X 13 , 20, 21. Regem illum Pers*.
{i) ,

Martyrologium romauum lijrlio non. martii. Sic nodum mm Origenes Chiysostomus Isidorus Pulusiota Hiero.
, , ,

solvil Eencdictus Huteau Dionysianus in Hannouia nio-

, nymus, et alii angcdum inlerpretanlur cui commissa a ,

nacUus, Vie el marlyre de S. Adrien 1637, in-12» pagg. , ,

Dco Persidis custodia. Cassianus ac Tlieodoretus, ange- ,

175, 177. lum reprobum, qui babylonici exilii tincm , quaiiluni pos-
Puigi^ur etiam Adrianus ille Gerardi-montanus, utroque set rcMiorarclnr. Sunt quiCyrum inielliguut
, cvertendae ,

p«de el manu altéra truncus altéra vero super incuiiem , Cliaiila'orum potcstali destinalum qunU'in a Deo , sed ad
prolensa, Oexo popUie vol luimi jaccns , et dexterain
: periculosaui arduamque illaui cxpeditionem ;egre seaccin-
super incude teneuLe Walalia. genteni.

TH. XXVII. (Seuf.)

263 DE HISTORIA âS. IMAGINDM. 264

atiteni Ecclcsia; Dei proteclor liabelur (1). t'iido et magis perccpiibilis est ,
juvenes , aspeciu fulgenli
arcliangelns diciiur, non quod s'il de ordine arclian- vesiiin candido induti, discalceaii, zonis circa pecius

gcloriini (2) , sed quia omnium augelorum capui ei el lumbos pra^ciiicli , lapidibus preliosis ornaii, et

dus esl. duabus ails peiinali cl siilTulli, nubibus circumdali :

Cur auicm proceres Francise liane iinagineni ge- instrumenta Dei, vcl irx', ut gladium ; vcl niisericor-

sieiil ad auieuin collare, explical Claudiiis Païadiims ù\x , ul cruccm , cl alia passioiiis doniinicic insignia

(îit Sijrnbolît ïteroici») : • Mcihorabilis, ail, belli even- in nianibus gestaiiies, lioininum conspeclui exhiben-

tus gallicaiiis llcrftibus decus conciliavit : cl ci, quem tur. I Quorum 'oimiium niysiicam signiflcationem

saiicli Micllaelis oïdincm riuncupant, auclore Ludo- traclat diclus Bruniis capp. ii, 7, 8 el 9 libri de Ima-
\ico uiidccimo Galîiarum rege , dignilalem peperll, ginibus.

anno 1469. Ad atireum collare depeiidel aurcJ imago Humana specles cis affingiiur, ul intclligant fidèles
snncii 5!icliaelis pecius insigniens. Sumptuni ià
,
quam propensi sinl in humanum genus et quam pa- ,

adeoque deinccps s:>nciiiim in singulos regos, ab illu- rati ad minisleria Domini {Calechismus purochorum)
Firi , ul aiuiil, iniraculo, seu viso-divi Michaelis , In cxsequenda. Omncs cniin administralorii spiritus

pr.Tlio ad pi'nlcm aiirelianse civitalis , uriiem a dira sunt ,

proptcr eos qui hxrediiaiem capiânt salulis

oppugiialione Anglorum liberanlis > (Historia virgiitis (Hebr. I, Ii).

mrelianemis). AIx eamdcm promptitudinem ministcrii significant,

CAPUT XL. quam non solum exliibcnt Deo suo et nosiro sed et ,

nobis, quaniumcumque njiseris bomuncionibus, po-

De pitlitva angelorum , et cur statuœ eorum ad alluria
tissimum tamen Demn limentibus. De his eiiim pe-
ponantur.
culiariier dictum {Psal. XC, 11) Augelis suis nion- :

Caeterum festum Micbaelis non est unius Micliaelis, davit de te , ut custodiant te in omnibus viis luis. Ilem
sed siiiiiil omnium angelornni. Quare de angi-lDrum {Psal, XXXIil, 8) : Immiitel (sive, ut licbraica lia-

piclura aliquanlo plura sunl consideranda. Pulchre de bent , castra melabitur ) angélus Domini in circuitu

eis Conradus Brunus (m tibro de imaginibus , capile timeniium eum.

6) I Jam
: igiiur quales olim ab liominibus \\sx Thuribula eorum significant quod oraiiones nostras
sunt imagines cœlesiiura spiriiuum, taies ei hactenus Domino olTerant el récitent , ut est apud Toi iain

sancta mater Ecclesia ad erudiiionem simplicium non (III, 24,25, et Xll, 12). Cni consonat illud Apo-
quidem lemere , et novo , aui ab hominibus miper calypsis ( VIII, 3, 4 ) : E( alius angélus venii, et stetit

ficio, sed velusiisslmo, el a simplici illa ac niultiformi unie tdlare , liabens Ihuribulum aureum ,
quod est

sapieiilia Dei, per Splriium sanclum tradiio e.Kemplo, unie Ihronum Dei. Et ascendit (umus incensoruin de
depingere consuevit. Quod infiuiia per ambiium lo- oraiionibus sanctorum omnium , de manu angeli coram

tiiis orbis Cbrisli [chrisliani] imaginum sancloriim Dca. In thuribuio autem, noslris oraiionibus, ut ex
angelorum exempla deinonsirani; qiiibus nimirum graliores sinl , adjungit procul dubio eorum cliarilas

angèli in forma humana , ut quse intèr oniiies homini et suas-; sicul nos edoccl priraura capul Zacliariae.
Observandum esl eliam cur Ecclesia liben'.er in

(1) B. Michaëlem , ul olim judaîcae , sic modo chrislianie columnis aliarium (I) angelos slaluat, nempe nt si-
Ecclcsia; lutorcm esse , nou recens est opinio : sed aposto-
licoriim lemiiOrtm dbciriua. Nam in terlio libre Pasloris gnificet treniendis illis mysleriis angelicos fpiiilus
seu Hermie (cjus, ni aedilur , quem salutari juljebal coram et prxsentes assistere. Non enim dubîies, ait
apcslolus [r.om. x\ l, 14]), siclegilur, oclava simililudine post
mil. : « A'rhoT bxc magna , tiuoe canipos tegil ac moules
Ambrosius in prinnim capul Lucœ), assislere nngeliini,
(

lolamque lerrani , lex est Dei , in lotum orbem terrarum quando Cliristus ussislil , Christus immolalur. Similia
dala.Hac aulcm lege l'iliusDei pra;dicatus esl in omnibus
finibus orbis lerrae. Pojuli vero siaittes sub umbra, ii sunt
babeni Grtgorius Magnus ( libro IV Dialogorum, cap.
qui audicnint iira^dicatioaes fjus el creilicJerunt. Nuu- .
58), Bernardus (sermone de viiio ingratitudinis), el
liiis (oiigeUis) auteiii illc , magiiiBcus, el bonus, Micliaël
liabel i-oteslatem , cl gnbornal eos. »
liinoccniius teriius ( /i6ro secundo de sncro altaris rfiy-
esl , q>ii populi bujus
(2) Id esl, e peiiullima
liealoium spirifium classe, uli sterio , cap. 24). Chrysosiomi vcro os aureum Irc-
seiiserunt aliqiii , quos coiilulat Esiiiis in tibri li senlen-
tmiim ilist.iiy^iO d
6. Ligcutlni idem in rfisf. 9, ubi
qucDlcr admodum bxc iiiculcavit ; cujus loca dili-

novem angelicoriim ordinum liieiarchiaiu , a pseudo Dio- geniis.~iinc citavit Claudius Espencseus , libro I de
nysio areopagila primum cxcogitalaiii , pro viriU sua tue-
Adurationc eucbaristix, cap. 4. Citai enim homiliam
liir. Milii iier|:lacel Augusliui moJesUa de angelis scri- ,

lieiitis Enchiridii cap. S8 : « Qiiomodo .... se Uabeal bsatis- primam in Isaiam , vigesimam priniam in Acla
sima nia el supenia socielas qu» ibi sinl differenliie :
Encx'niis homiliam
sermoneni de Eucliarisiia in ,
personaïuin , ul cum omnes, tanciuam generali uomine ,
angcii nunciipaïuur .... sinl tamen cl illic archangeli : et vigesimam sexlam ad Corinthios et irigesimam sex
ulrum iidem archangeli nominutiiurvirlules: elquid ialer
tara, sexagesimam primam ad populum antiocbenuin,
se disienl quatuor vocabula quibus uiiiversam i()sam
illa ,

cœlestcm soclclalem videuir Aposlolus esse com[ilcxus, decimam quariam ad Ephesios, quadrag's
terliam et
dicendo Sive Secles vulq. edilto : TUroni ) , sive domina-
simam qninlam in Joanneiu, decimam quiniam ad
: (

liones , sive principatus , sive polestales dicanl , qui :

possunl , si tamen possunl probare quod dicunl : ego me Hcbroeos tertiam contra anomœos , et librum sex-
,

islaignorareconfiiebor.» Ilerum cap. 11 iibriad Orosium,

ccrdrn vriscilliuiiktas cl oriçienhtas : «Ait Aposlolus: Sive
secles sive dominalioiics, sive principatus, sive polestales,
in coîlestibus aiparalibus. firmissiine credo : et diffene (1) Et in ipsis aliaribus ad utrumque
cornu, ul in ara
iolei' se aiiquid, induliitaia ûde leneo. Sed, quo con- me primaria basilic* marianae. quœ calhedralis esl parisina :

temnas, quem magnum

pulas esse doclorem ,
quseuam ista item, ul nobis solemne , ab uiroque laiere saai labcrna-
s'mi, et quid inicp se différant, nescio.i culi.
 2C5 LiBi:u m. l Al'. M.l. SGG

cxcellere scilicct inlelligcndi, cujus argumcnluiu

do Sacordolio. Àssisluiit aulom, ul ox piilnim , vi
(uni

voibis colligiiur, iiobiscum oi pro nobis oranles. caput est , et promptiludine quam cclcrrimc divina

lia(|iio cxdiiiaimis a iiobis omiioiii irrevercntiam ot mandata exseqiieiidi, quod quidam in alis obser-

dum in iiiiayinibiis loniemplaimir, (|uaiita vant.

lepoiom ,

angoUca! polcslalos iii allaiibus cons|iccini c Sed etalarum levilas nioiiysio{(/e cwlestl Iliernr-
ii'vcreiilia

divin* inajosialis assislaul , et siniui apud caindom cliiii, cap. 5) signilicat, quod, lerreni corporis sarcina

pro iiobis inlcrcudaiit. liberi, loii absque admixtioiie vel pondère ad cœlc-
stia leraiilur, et iii divinarum rcrum contcmplaiionc
CAPUT XLI.
jugiler occupciitur.

Sanctorum angetorum picturœ pienius explicantur. < Fnigentem aspeclum obbcrvaium esse in ipsis

apparilionibus, irepidatio illorum, i|uil)us se exlii-

VeiHMi), Hl pleniiis aliquanlo de picluiis angclorum
bucre , dcmonslrat, sed el ratio cumdcm postulare
agam, adsi-riba») qna;, Polio Tliyneo pnesidc , do
videlur; siquidem in illorum societalcm assumcndi
iisdcm Mogiiniiie in collegio sociclalis Jesu dispiilata,
fulgebunl siciii spicndur (irmanienii. El bcaïus Angii-
ac anno 1582 ibidem eiciisa sniit, in (iiic dispnliitio-
stinus non alio, qiiain rulgcnli aspeclii , Gabiielcm
iiis de Apparilionibus siiiiitiinin : « lu bonorum an-
ad Viiginem saluiandam iiigressum esse , apcrte
gelonini iiiiaginibiis, ei cxtorior loriiia , et corporis
falelur {scrmone 14, de Nul. Vomini).
liabitus, et cum eis conjnncia, adveitenda sunl. For-
« Juvenilis a;tatii plurima argiinieiila praibci Scri-
ma diij)lex est, qiioniain aiii integro peifectoque cor-
piura, qux juvencs vocat. Sed vl olliciorum ratio, et
pore depinguiiiur; aut solo et quidem alalo capile
vil;c condilio hanc posiulaie videbantur. Vitio quidem
iiguraiitnr; uirobiqiie vcro specieiu hiinianani refc-
conditio, lie lempoie pulares senesceie, el u't.ite coii-
runl, fulgeiilique aspeciu, et libeiali , aliine adole-
snmi : olïiciorum vero rutio, ne, si inlaniis aul senis
sceiitis forma, animos inluenlium ad se rapinnl.
personani referrenl, ad iminia sua exscquendum ju-
I Habiius corporis qnandoqne omiiiiio nullus esl,
dicarenlur inepli.
ut cnm sine vcstibns nudi exliibentur; qtiandoque
f Nudiias in hominibus verecundiam parit : ia
ipsis dignus. Et liic nuiic militaris est, et ad ptignan-
angelis virtulis arguiiientum e^t; sanctilalis, inquam,
dum accomniodaliis : iiunc qui pacis sit argtimen-
casiilatis, immorlalilaiis , aique innoceniiue. Qiiibus
tum ; ut cum veslilu candido induti, zoiiis circa pe-
ctiam primi illi parentes vcslili , iiec ipsa nudiiatc
ctus et lumbos prxcinctl , lapidibus pretiosis ornaii
coiifniidebaiitur, cum non es^et in corpoie cul vere-
duabus alis pennali , et nubibus circumdali , sed
cundiadeberetur : nec quidijuam pniàbant velandum,
tamen discaiccali , conspiciniiiur. Conjnncia cum his
quia nibil seniiebant refia;nandum (i).
sunt gladius versalilis, crux, llagella, eltbara, aliaque
< In babitu miliiari angelum propoiiit hisloria
cum domiiiicx passionis, lum mnsica instrumenta ;

virga ilejii regia , bilibris , tliuribula , et bis similia.

condidisse crealuram , spiritualem et corporaleni , angeli-
Omnibus bis occasioneni dédit parlim Scripiura, qiiae caui videlicet el mundaiiam. » Grotius nd psalmc.ill ^. i :
ipsos hoc fore modo apparnisse demonstiat : parlim «Siiiit, ait, angeloruiu alii aerei alii iguei qui , tain ,
':

boni , tiuaiii niali , diciiutui' scraiibim. » ( Hoc non lidcntei"

tolius anliqniialis consensus : parlim ratio , quai vel aliii'inauiiii, sed solide pi'obatiun oporiebai. ) « Esse ange-

ornatuin in bis quxrit, vel meiitem instiluit et coa- lis corpora

sed sublilissiuia , non Pytliagor» tauuim et
,

l'ijtoiiis seliolasensit , sed et Juda.-! veteres et veleres

(irmot. ibrisliaiii. » Pytliagorani et Platonoin non moraniiu' : de
(

« Perfecise ipsorum formse auctoritaiem ideniidem veteribus judœis et chrisliauis sic grnpiatim dictum , fal-
.siiin est; iiaiu juJxoraiii dorlissiimis Pliilo, liOiv de cain
dant sacra; lilleraï, qua; quoliescumque spiriius illos
cl .bel ;.« Angeli , iuipiit, niililia sunl Dei, corporis ex-
oculis noslris objiciuni, sub bumana, et quidiim per- pertes , etauiiiœ bcJiUcld,i,^^n, xjA tiSai^ovtî 'i~/.!>i]. » Idem
senseruul Esseni , teste Josi'plio (le isello .liid. lib. il
. fecia, apparnisse niultis argumentis insinuant : sed et i'i , et lib. vu , cap. 2b. É palribiis aiigclos corpore
cap.
perfectam habuisse speciem vidciitur, quos in ipso carore pronuiitiaiil Uiegorii ipialu.ir, Tbauinalurgus,
Nyssenns, Nazianzeniis, Magiius pralerea TiUis Bostrea-
templi sacrario asservari voliiil Deus (Exodi XXV, sis Cbrysosiomus , 'f heodorclus D.imasceuus aliiquo a
,
:

, ,

18) ; et quos ex lignis olivaruni fabrefaclos, atque uoslris adducli quibus jungoiidi Knstbius, DemoiuHut.
,

cvimg. lib. iv, ca|p. 1, et Laniaiiiiiis, ;».,(./.

lib. Mi, cap. 21.)
auro lectos, in medio inlerioris templi conslituit
Pergil Grotius ab oniiii niateria secre-
: a Inlelligentiarujn
Salomon {III Reg, VI, 25, 27, 28). tarum quein niniis rfounû; in rébus
l'aber est ArisLoteles ,

theologicis multi sequujiUir. » ( Sed Ailsloloiem parvi le-

« Imperfecta forma ex sola videlur ratione pon-
cerniil allegali niox veleres, et sontonliie su;u fuiidamen-
dère. Docel non membra in angelis esse quœrenda, ne Uiiii liabucre Scripturam obvio sensu iiilelleclain, ul
liabeut
ipsos corpora suspicaremur (1)
etiainiiiini iniuinieri theologi , uequaquam addicti scliolaj
: sed duplici virlute
peripalelica:. )
cautela blc opus esl; nec leviter a picloribus
(1) .ilipii
(1) Angelis corpora iribuerunl veteresnonnulll, quoriiiii iiilerduin peccauir in exprimeudis, prajsprtiiu grandiori
verba pioTert Dioiiysius Petavius, llh. l de Muielh, cap. IS. t'ortna , sive angi'lis , sive priniis noslris parcniibus. « l'iii-
Rem pi'o inccrui liiilniil Auç;iislinus , el post'cuni Bernar- guiil cnini in paradiso nuda penltus corpora ; in cpio Mii baiîl
dus.EliuiudubilanterecenlioribiisSixUisSt>nensis,fii(i(iw(/i. etiaiu Angélus (
cognoiiieiilo Bnonaroti ) manifeste l.t\>^us,
srt)ic/rt;;lil)rov, atinol. 8, et Bartlmlomœiis Carranzii, sclwlio dédit pa'uas alieuo euira penicillo tegi niiditaleni <'inn
;

adsynodi vil aclioiiemS. Qua^sllunem liane ab Ecclesia o|iortuil , nua cum arlificis illiiis crrore. Necpie excusilin
ilufinilam esse negniil Uomliiicus Bannes, inl parleni, m. 5, adiniltenda est dicenliiim Evam cl Adamuni , innoeenli»
art. 1 ; et Guilk-lums Estius, in II. <;enlcm. d'^st. 8 §1 : sua; téiiipore , mulos fuisse pariquo nudilate piiigenda :
,
ambo laiiien temerilatis (;os argiiuiit cpii , post nia^Miùm , esse corpniM paradisi, (piia nullus il)i riibori sil îocus.
lateraiieiise conciliuiu , angelos inoorpovcos esse dilliton- Nain (pli corpora ea iulueiaur , non sunt ipsi iiuric in eo
liir. Docet enirn synodus isia, cap.
1, « Deum, onmipoUnili innoceiitrc sialu possnutque et erubescere , et cogilare
:

sua virtule, simul, ab iniiio lemporis , utvanique de nilUlo ffiulla.» Fred. Borrom., de Pictura sacra , 1. u, cap. 11.
 IMAGINUM. 268
267 DE niSTORIA SS,

Mac, cap. XI, 8), Apparuit, -inquit, coUegio ad terram nostra causa devenisse gratis ani-
Machabœonim (II
repnlemus.
praeccdeiis eps cques in veSie caiidida, armis
àureis, niis

aiite aniios Nubibus plerumque circumdantur vel quia ia

hasiam vibraiis. Simili modo jaiii olini < ,

possmmis cœlls corum propria est sedes vel quod Dei in nu-
oclingcnios et eo aiiiplius de|iictura fuisic
:

qui Assyriurum cenlum ocuiagiiUa bibus aliquando personam sustinuerunt : vel qnia
animadveneie ,

(octogiiua) qiiiii(|ue inillia uiia nocie irucidavit ;

sicut solis splendor ad humanum aspeclum pcr

picimam, pieiate piciiam, inierposiias nubes transferiur, ita lux divina; vc-
quain, ex ceia l'usileni,

te^lall)r, cl amasse, beauis Clirysoslomus. rilatis ,

quam illi reverentur suscipiuut , in moriales,
se vidisse
Vesliluscandidus et innoceniiDe el gaudii signum pro cujusque captu, secunda derivalione iranslun-
I

vita; sua; inlegriiuiem dilur.

est ;
quocirca et angeli lioc ipso
t.eslantur : alque item g.mdium, quod tuin ipsi lia- I Discalceati (iguraniur. Nam sic palriarchis olim

bomines concipcrc oportebat, si quando apparuisse credi potesi. Sed et Dei minislros hoc modo
buerunt, tum
Neque lamen ita candi- milli familiare est quemadmodum docent cxcmpla
in hoc babitu conspecti sunt.
,

Moysis, aposioloruni. Accedil, quod sanclos

dura eis habitum Iribuimiis, ui quemcumque alium Isaiae,

ha;resiarchani arguit viros, quorum sludium est in lerris angelicam viiam

damnemus. Severuni queimlam
vivere, calceis abstinuisse legamus(JosMe, V, 13-16;
Joannes, Gabalon episcopus, quod pulaverit non de-
vestes. Ignorât, Exodi 111, 5; Maltli. X, 9, 10). Denique hoc signi-
cere angelos purpureas , sed albas ,

non esse curx , quo ve- ficatur, eos qui commune cum angelis officiuni ha-
inquit, sanctis poieslalibiis

bcni soluios esse debere a pravis aileciibus, ut fa-

sliluvesiianlur. Et candido quidem habitu non quo- ,

pinguntur quia seilicet cilius spiriluale iier aggredianlur.

curaque, sed sacerdoiali ;

muuus subcunt, quando el pro no- « Instrumenta quoqne sanctis spirilibus ars piclo-
sacerdotura quasi
iioslram causani apud Deuni rum affinxil. Illa vero parlim Dei vel iram, vel niise-
bis preces fundunt , et
ricordiara vel justitiam ad menlem nobis revocant
agunt, et boniinum salutem variis raiiouibus et modis
:
,

parlim angelorum teslantur àuciorilatem , officium el

proniovent.
homiiiibus apparent expe- vilae condilionem. Passionis insignia testes sunl di-
< Zona, qiia prœcincli ,

vinœ misericordi* gladius versatilis, irae justilix,

dilos et aplos ad niiiiisieria exsequenda déclarât ; ;

XX VIII Moralhnu cap. 8) sed libra, cum qua sanctus Micliael pingitur. Ipsorum vero
{Gregorius, tibro :

est argunienluni potestaiem déclarant virga regia ; offlcium, tuba

et continentiaî aique castiiatis ;
;

verum eliam mentis, condilionem instrumenta musica. Omnibus liis auclo-

qux quia non corporis solum,
ut circa pectus et circa lum-
ritaiem sacra; lillerœ dare videntnr. Videbimus si-
invenitur in angelis, fit

gnum Filii bominis, in illo "die, ulique angelorum

bos prsecincli (1) conspiciantur.
preiiosarum gemmarum ornatus, minislerio, deferri. Poslquam ejectus paradiso fuit
c Lapidum et
primus parens, conslitulus est cherub, qui gladio
parlim ex ipsa antiquiiate, sed lamen ex ralione prae-
flammeo alque versalili adilum ad ipsum prohibc-
cipue videtur esse profectus. Et ha; quidem gemnix
ret. Appensus in stalera Baltbasar dicitur, et inven-
non parum faciebanl ad onialum sed lamen varia- :

tus miims habere. Virga usus est angélus qui Gc

rum quoque virlutum splendorem lesiabanlur non ;
,

quatuor ordinibus distin- deoni auctor fuit belli contra Madian suscipiendi.
secus alquft duodecim illx,
Tuba canet qui a quatuor mundi panibus moriales
cts (Exodi XXYIII.I") sacerdoiem summum sui ofiicii ,

commonefaciebani. Wempe ni pauca de pluribus as- ,

ad sludiorum suorum frucins percipiendos, evocabit.
Instrumenta musica insignem voluptatem, qua perpe-
signcmus, sapphirus Cicrnlci coloris, ipsorum castiia-
{In Hexameron IwmitiaM) tuo pcrfunduntur , significant (1). Et ihuribula illis
tis argumenlum est ,
:

cum aereconten- tribuuntur, ut inielligamus nostras Deo preces of-

crystallus, quae, ut babel Basilius,
ferre.
dit , et ei similis in perspicuiiate videtur, purissimae
< Et in columnis altarium constituunlur ut signi
subsiaiiiia;. Hyacinibiis rubi>ns, cœleslis conversaiio-
,

viridissimus, vireniis semper et nun- ficetur iremendis missa; sacrificiis prsesenlcs assi-
nis : smaragdus
siere quemadmodum egrcgie déclarant Ambrosius
quara deficieniis naturse. , ,

c Alarum jam olim raeminit Cbrysostomus : mo- Chrysosiomus , el Innocentius terlius i (2). ..

noïque Gabrielem volilantem a pictoribus delineari,

(1) Rarius isla pictores recenliores angelis appingunt.
nobisque reprcrsentari ; non quod Deu* illum penna- Si facianl, aplius exhibebunt ea, quibus olim usi leviUE
(cilbaram, nabluni, liibam, organum pneumalicum, ci-
tuni condiderii sed ob sublimes et excelsas iiaturse
nyrani), quani hodierna violina, quœ canlum ecclcsiasti-
;

vires : alque ui illum e supremo domicilio et cœlesli cum honeslant interdum ac juvant, saepius eliam coiitur-
bant.
(2) Revolve dicta libro superiore ad finem capitis xvui,
(1) Hic alludiliir ad vcrba Domini Lucœ XII. 33 ; o Sint pag. 63, et lege Sophronii Iralum spirituale, cap. 4, ubi
liimbi veslri priecincli, » etc., ([lia? S. Gregorius de casti- ogregio exemple suadelur imicuique altari consecrato an-
tatis sludio inlellexit « Lumbos enim praecingimus, oit
: gelum allquem adesse. Siniul observa laudabili consuetu-
homil. 12 in Evangelia, cum carnis luxuriani per conti- diue, uli SS. hominum, ita SS. angelorum, maxime divi
uenliam ooarclamus. » Quod nerape lumbi pro sede iibi- llichaelis et Angeli cuslodls, imagines in sacris proces-
dinis babeanlur. Sed eu loci Chrislus ad solam vigilantiam siouibus deferri. An et id expédiât in illis, quibus sanctis-
respexit allegoria ducla a iTiore, eliamuum apud Orien-
: simum Doniiui corpus adjungilur, acriler aliquando discep-
tales vigente, qui longa veste induli, eam ad lumbos us- lalum est, prœsertim vero aunot674, poslquam Alphonsus
que reducunt, et zonce alligant, ul ad soliia opéra sint ex- de Bergis, mechlinieusis archiepiscopus, veluisset, in an-
peditiores. Hioc etiam latina pUrasIs Operi accingi. : nua ac solenini supplicalione, nuaî Bruxella; fieri sol«t
100 LIBER m, CAP. XLU. 270
CAPUT XLII. ui , ut ipsc miiii tcslis csi Doininiis, po^t mullas la-
cryinas ,
post cœlo iniix'ieiites oculos , nonnunquatn
De picluris sancti Hieronymi.
videbar niibi inlcrcssc agininibus angeloruni. Si au-
Claudii seplinuim mensein llieroiiyinus preshyttir. tem hoc sustinenl ilii, qui cxeso corpore solis cogita-
Ciijiis |>œiiitoiiiis pictuin siiinpla est ex epislola ipsius tionibus oppugnantur, (piid patitur puclla qux deliciis

;i(J liiisloiliimu (Uieroii. Eiislocido (k custodia vinjim- fruitur T »

lalk) , in (|ua iic ail : « Oi|iiollos ego ipse in ereiuo l'Iciores aulein de suo adjiciunt lapidcin, quo
coiisiiiutus, ut in illa vasta soliiuJiiio, (|u;u cxusia pcctus tundit.
solis ariloribus horridum inonachis praibebat habita- Ëideui inter studia vcrsanti libenlcr applngunt
culuin, piitabaiu inu roiuanis iiiteressu dciiciis ! Sc- eandclain ,
quia ad Incernulani , l'urtivis noctiuui
dobaiii soins, t|iiia amaiiiudiiie repleliis craiii. llorre- boris ,
qiixdani dieiavit, etiani in scnectule sua.
baiit saccu ineinbra dci'uriiiia : et squalida cutis Undc eidem Eustoeliio seribit (prœfatione libri

siluni /litbiopicie carnis obduxerat. Quotidieiacrym», scplimi in Ezechielcm) : Acceait ad diclandi difficuUa-
quotidie gc.Tjitus : et si quaiido repugnantcui somnus lem, quod, caligantibus oculis senectute, el aliquid
iiiiiiiineiis opprossisset, luida bumo vix ossa baeieii- sustinentibus bcati Isaac , ad nocturnuni lumen nequa-
lia conidcbaiii. llle igiiur ego ,
qui ob gebcnu;i; ine- quam vulcamus U ebrœorum volumina relegere; qui,
tuiii , lali inc carccre ipse damnaveiaai, scorpionuni etiain ad solis dieique futgorem , litlerarum nobis par-
tanlum socius et leraruni , scepc choris intereram vitale cœcantur.
pueilarum. Pallebant ora jejuiiiis, et mens desideiiis Appingunt eliam iinaginem cruels et Calvariam
xsliiabat iii frigido corpore : et, anle bomiiieiii suuin sive inortui liominiscaput ,
quia l'requeiis fuit in me-
jain carne prajniortua , sola iibidinum incendia bul- ditalione crucis , et niortis, atqiie judicii (1).
licbaïu. Ilaque omni auxllio destiluius, ad Jesu jace- Quod anleni ad locum et situm ejus attinet inler
bain pcdes, rogabani lacrymis, criiic leigebam, et quatuor doctores (2) parum refert an in li- : sicut ,

rcpugnaiiteni carncni bebdoinadarum inedia subjuga- taniis, juxta recentiorum quorumdain (Statuta Car-
bani. Non depudeseo infideiitalis nie;e : quin po- thusianorum) observaiioiiein ,
prseponatur Ainbrosto
tins plango nie non esse ,
quod fueriin. Memini me et Augusiino : an vero, juxla veiiisiioreni observa-
clanianteni dicm crebro junxisse cum uocle, nec lioneni ,
postponatur : sic ctiam parum inleresl.an
prius a pccloris cessasse verberibus, quam redirei, inter doctores quatuor Ecclesi;e, secundo loco piri-

Domino increpanle, tranquillilas. Ipsain quoque cel- gatur , an^juarto; cum posicrius vetustati magis
lularn nieani ,
quasi cogiiaiionuni niearuin consciam, sil consonum , ut nolum est ex Hieronymo ( ad
perlimescebani : et , mihimet iralus et rigidus , solus Evagrium, etepisl.là, apud Augustinum) et Augusiino
déserta peneirabam. Sicubi concava vallium, aspera { lib. Il contra Jutianum , cap. ult. ) : prius ver»
monliuni, rupium pra:rupta ceriiebam, ibi niea; ora- magis convenil cum consuetudine nostri teniporis,
tionis locus : ibi illud niiserrinicc carnis ergastulum :
quo cardin;des presbyieri et diaconi anta episcopos
locum ublinent.
festa die S. Michaelis, urbis palroni, una cum venerabili
sacramento beali arcliangeli eûigiem, prisée ritu, circum-
Hicjam quKras, cur ut cardinalis, et cum leone
ferri. Eu nianiiato ila commola est uuiversa civitas, ul et ^ingaïur, cum Marianus Viciorius nullara facial ejus
civium ordines, et mitgisiralus ipsi in dicta supplicatione
rei mcationem qui lamen Vilain , ex ejus scriplis
coniparere nolueriiit, dunec integrareuir antiqua coiisue- ,

ludo. Ipse Belgii prorex arehiepiscopo resUlit , populi fideliter collectam ,

priraus edidit? Respondeo : Si
perlurbalioiiem verilus, et régime malris resoriplo muni-
sinl ricillia , aut fabulosa, aut minus certa (quod,
tus. (Juaiiiobrem ad illum directa prodiit gallica prœsulis
apoiogia, ciijus auclor numeris 18 et 19, ila loqiiitur. « au luinc non disculio) ad quoe pictores, dum ita pingunt,
reste, rnouseicjiieur, onlre huiles ces raisons, qui sont géné-
rales pour exclure les imcges des processions, oii est le ré- (1) Ob quod eliam illi appingilur aiigelica luba, index
nérable, il y en a encore Se paniculièrcs pour s. Michel, lremend<e diei.
qui n'étunl qu'un esprit, et n'timint jamais eu de corps, ne (i) QuaiulonamBB. Ambrosius, Hieronymus, Auguslinus,
peut Olre représeiUé. .lussi la suinte Enlise, parlant des et Gregorius dici cœperint quali.or Kcclesiœ doctores,
tmages, dit : Imagiues Cliribli, beaUe Maria; virginis, et nondum comperi : hoc scio, Bonifacium VIII, diilomale
sancKirum jamais, angeloruni moins encore, Dei. » Te-
: : dalo Anagiiiœ 12 kal. oclobris 1203 {ipud Haynaldum,
merarii scriploris calamum coliiliere (lel)ueral anliqua Ec- tom. XIV, p;ig. 487), praecepisse, ut qualuor jllor'um festi-
clesia; bac iii parle disciplina, superius a Molano liliro 11, vilales « siib oflicio duplici per nniversas orbis ecclesiai»
cap. 10, fol. liHJus edilionis 48, asserla ipsaque impriinis ; solemnilcr )^ cclcbrarenlur. Habenliir aulem Illi, nec im-
œcimieiii^';e sjnocli septinœ senlentia, quam recilavi in merllo, voUili qualuor prœcipui doctores Ecclesiae latins,
supi>le.)ento lib. l, ad an. 787. Relege, si piacet, dicta sup. Totldcm ex Eiclesia graîca colunlur officio romane, vlde-
p. 1)8. vofflt. y. llcel S'S. Allianasius, Basillus, Gregorius Nazlanzeiuis, ec
AiiiL'qiiain sanctos àiigelos diinlllam, hoc adjicio, milllus Joaniies Anliochenus, cognomeiUo Chrysoslomus. Aliis m
eoriiin .singularciu, sive solitariain,' efligiem niihi visam, eoi'em ollkio docloris lilulus adscribilur, sed latinis tan-
praneripiaiii B. Micliaelis. ViJi lameii a;ri iiicisam iniagi- lum Hilario, Isidore, Leoiii Anselme: inler declores
: ,

iicm, qiia tros aiia^eli , in sacris lilleris uominali, slanles seholaslicos is honor delaliis esl Thomse Aquinali, el Bo-
exhibebanlur Micliael, ul solel, cacoda;monem calcans :
: naveulura!. Poterat alils lum palribus, lum soUolaslicis
Gabriel, iiislar logali, sceplro, seu virga régla, inslruclus : Iheelogis indici ; neque enim ii soli doctores furre, qui
Rai hael, piscem pr.ci'erens, ex'ïobla; cap. VI. declores ibi dicuiilur sed quieumque Ecclesiae fidejii ac :

Angeli ciislodis imagine, non singularem augeluu), sed, quibns Insignem liauj
disci|illiiam scriplis iUuslraruut, in
logicoruni more, angeluin hoininum lulelarem »! qenere dubie locum oblinet saucuis abbas Hcrnardus. Ouam vulgo
ropraesenlainus. Cornes huic semiier ailjuugilur ephcbus, dicuiit (lureolum doctorum, ea (pioquc dabiuir plis omni-
io cu^luiii iluceniliis. Insignem eju.s, e veuisio lapide, elTi- bus, cpii slvc calechlsne, aut paniclii sive concionatoris, ,

Kiem cernero esl Leoilii in a;du iaora PP. sociclalis aut uiissioiiarli, seu demum ecclesiasllci scriploris tijuncre
Jesu, cuiu liac insciiplioue ; DABAM PALAllMS liLE- rite funcii fueriul verbo, (jui ad jusiitiani erudieriiil niul-
:

CrOR. los, ul esl Duuielis \U, 5.

271 DE HISTORIA S3. IMAGINUM. 272

rcspexerunt, corrigatiir significaiio. SigiiKicel cnrdi- OCTOBER.

nalilius veslitus beilum ilieroiiymum id officii lia-
CAFLT XLIIl.
buisse apùd Damasum ponlificem, quod nunc liabent
De sancli Francisci stigmatibus.
iîluslrissirai DD. cardinales. Sic enim de seipso
Franciscus ,
patriarcha et fundaior ordinis mino-
scril)it in episiola (H) ad Agerucliiam : Ante
Cbristi veslcm suscijiens, presbyler quoqiie cardinalis ibi-
annos plurimos , cum in chariis ecclesiastich juvarem dem est ordiuatus. » Alius sci iiilpr, qui seculo , Ibrle Xll
orknlis alque sut Mil, novam Hieronymi Vilani conscriiisil, eodem lomo,
Damasum, romanœ urbh episcopnm : et
col. vndeciina cililam, idem aûirnjal liis verbis « Her con- :

occidmlis syuodkis consulliUionibus responderem {\). grues ecclesiaslicos gradus, ad cardiualalus dignilatem
consccndil. »
Nec diibilo qiiin hue respexcrit ( cap. 21 ) aucior
Supra niiminalus Sebaslianus etiam auctor est fabulse de
MicrologI (2), qnando Hipronymura vocat presbyie- leone, lomo v, diciœ edilionis lol. 513, ol6, enarrat»,
runi cardiiialem sancise roinana; ecclesix, qui sub quain ullcrius propa;,'avil mox adduclus anonyums scriiilor.
OrigiuiHi ea traxisse vidolur ex conlusis Hieronymi Ge-
beato Damaso coclesiastiçis insiiiutis diligemissi[ne rasimiq\ie noniinilius ; uam Joannes Moscbus , cap. 107
invigilavit. Et eodem refcrenda esi docia dispulaiio prali spirilnidis aliquid nun al)simile prrbil>el oijtigisse S.
Gerasinio, cœuobii cujusdam liand procul a JOrdane abbali,"
de Hicronynii cardinalalu ,
qiiani Cornélius Scullin- qui falo limclus dicilur au i'b, 3 non. niarlii. Sic aulem
gus, ilieoiogus colonieiisis , conscripsil. aille diclam fabulam roferl Joannes de Voragiue /egrtida m
aurea, edii. Lugduu. 1521, folio 111 Quadam vci-o die : ci

Significet leo quod secesserii in vasiani Syrise advesperasccnt(!, cum Hieninymus cum fraliil)us ad sa-
solitudinem ; iibi quadriciininni in leciionc divinorum cram l.'clionem audicnduin soderet, subilo leo quidam
claiulicans inonaslerium ingressus est. Quo viso, cum cae-
librorum, cœlesiisqne beaiiiudinis conlcmplatioiie, teri fralres fugerenl, Hifronynius ci quasi lios|iili obviavit.
consumpsit , assidua se absiincnlia , vi lacrymarum Leo igilur dum pedcm sibi hcsiiiu osluuderel, vocalis Ira-
tribus, pedcs sibi (illi) pwcepit ablui, et diligeiUer ejus
et corpiiris affliciioiie discriicians. Leouera enim plagam inquiri. (Juod cum facluui fuissel, invenerunt leo-
beatus llicronynius Marco iiibuil, qui Evangelium nis planlama senlibusvulneralam. Adhibila igilur diligenli
cura, leo convaluit : et omni ferilale deposila, iiiler eos,
suum a soliludiiie incipit. Cui eliani congruit , quod quasi domesliium animal, habila>jl. Tune Hieronymus vi-
Ordo romanus liabet in scrulinio ad electos {pag. 37) : dens quod non lam pro saniiale sui prdis, quani pro eo-
ruin ulililate, Domiiius leonem misissel, de fralrum con-
ilarcus ei'ungcUsta, leonis gerens figurant , a solilu-
silio, eidem hoc injnnxil nfficium, ut asinum, quein habe-

dine inciph diccns : Vox clamantis in deserlo. Snne de bant, qui ligna de neinore dclerebal, ipse leo ad pascua
duceret, et ducumi iliidcm cuslodiret. Quod facluiu esl.
Macario scribit Ruffinus , libro undocinio (cnp. 4.). Nam iujunela leoni asiui cura , more pasloris induslrii,
quod leainse speluncam habucrit apad suam eellulam. eundo ad paslum, socius incessanter ilineris rure pascendo,
undecumqup defensoV lutissimus erat. Yerumtamen, ut se
El ipse Hieronymus teslis est , moriuo Paulo The- cibaret, et asinus solilum perliceret opus, consuelis sem-
baeo principe eremilicx; vilie , duos leones , ex per lioris cum eo dorauiu rediiial. Quadam igilur vice pa-
scenle asino, el leone graviter soporaio, uiercalores cum
,

interioris eremi parle currenles , ei hunii pedibus camt'lis inde Irauscunlcs asinum solum videruut, el eum
locum sepulcri scalpsisse (3). quam cilius rapiicrunt. ExpergefacUis ilaque leo, cum so-
cium non inveiiiret, rugiemlo hue illucque ibat. Quem tan-
dem non invcniens, ad portas monast^^^rii Irislis , adiluni
(1) At non inde consequilur Hieronymum fuisse cardi- intus, ut solilus eral, pr;e verecuudia ingredi non prï-
nalem, « cum de S. Prospero, auiloie GenDadit {de liris suni) sit : et videules fralres quod lardius more solilo, et
ULuslr. cap. 84), cerluinniiuislerio usui
sit, iu eodem sine asino, venisset, i.ulaverunl quod fanie\ompulsus asi-
fuisse S. Leoni ponlilici, nec lanien cartlinaleni extilisse.» num comedissel : el, noientes ci annouam triijuere con-
Sic Baroiiitis ad au; 582, n. 2b, ubi siniul eos retellit, qui suiUani, dicebant : Vade, et reliquam parlera asiiii, quœ
cardinaliliam Hiei-onymo digiiilalem ideo adsrribebaut, tibi remansil, mande : el uiam ingluvicm reple. Hiesiian-
quod ipse, epist. 99 , "se dixerii, oiniiium pêne judicio, di- tes lamen ulrum hoc malum peipeirassel, exierunlad pas-
gnum aliquando summa sacerdolio liabiluin : vel quod ad cua, si torle aliquort uioriis indifium invi'iiirenl. Et nibil
eum, epiat. 91, inter iiiemnfimianas B. Augusiiuus scripse- invenienlcs, boc Hieronymo retuloruut. Tune, monilis ejus,
rit « Quanquam secuudurà honoiiim vocabula qua- jain
: , olBcium asini leoni injùngunt, et ligna ca-dentes Lroni
Ecciesiœ usus olniuuit , eiiiscopalus presliylerio major impunuut. Quod cum leo palienler t'erret, quadam die,
sil : tanien iu muUis rébus Augusiiuus Hieronj-mo miner ex| lelo opère, a.iiruiu exiil, bac illacque discurrit, scire
desiderans quid de suo fuissel socio faclum. El ecce vidit
(2) Hune jam constat
esse S. Ivonem, episcopum caruo- iu longe negotialores , cum onuslis camelis prKcedeiile
tenseni. Iguotum lia perstrinxil Baronius, ubi sup. u. 26 : asino venientcs. Mos enim illi regioni esl, ul, quaiido cum
Quantum calluerit (Microlotrus) res ejusduni Hicronynii, camelis longius gradiunlur, canieli, ul direclins vadant,
ex eu inu-liiyts, dum ail ipsuin perveuisse usque ad Six- prsecedenteni et cnllo lunicubmi gestantom asiunin «ulise-
tum ponlificem, quem ciuslal dieni obiisse sut) Bouilacio, qnaulur. Ueeognito igilur leo asino , cum iiigonli rugiiu
cousulibus 'l'Iicodosio uclavum aique Constautio. » Inibi super eos irruil, el omnes homines in tugain converlil. El
casligal ecclesiaslicorum annalium parens , et imposlorem leo lerribililcr rugiens perculiebal cauda furlitiT terrara :
dici vult, auclorcm sernionum ad frnires de cremo, yui sic f)errteritosque canielos, sicul cranl onusli, ante se ad cel-
Au<;uslinum iuducil loquontcm serm. 21 k Lof;imus : am ire coCj^il. Quod cum fralres vidisseni, el Hioronymo
enim, fialres cbarissinii, saiiclum patrem Hieronymum car- nunliassenC :Hospilibus nosiris, fralres carissiini,
ille ail

dinaiem fuisse in Ecclesia sancli Launmlii marlyris, » etc. {)edes abluile, escas prabete el super hoc volunlaiem
:

Et certe récentem se prodii aucior ille Tel una voce te- )oniini expeclate. Tune leo per monasterium rœiiil, ut
gimus. solebat, laaus disciurere singulorum l'ralrum vesligiis se
:

(3) Yulgaribus B. Hieronymi picturis inilium dedil Joan- proslernens, et quasi de perj elrala, qaam non feccral,
nes Andreae, celeliris *vo suo jurisconsullus bcmiiiiicnsis. culpa, cauda alludeus, veniam posmlabal. Hieronymus au-
Is jam mulla pro cjus cu'.lu praslilerat, cum auno Iôi6, lem, fulurorum pra'scius, ail fialril)us Ile, fralres, et ve- :

aut circiler, scripsit nicromjnnanum suum, id est Vilam
sancti biijus docloris, prolixam illam, et multls erroribus
aspersaui ; in nua sic loquilur « Dii lavi forniam, qua uiiiic
in caUieilra senons pingilm- (S. Hieronymus) cum capello,
qvio nunc cardinales utunlur, deposito : et leone man-
sueto ; sic iu locis diversis ipsius uiultiplicando picluras. «
Fabulam de cardinalalu primus invexerat Sebasliaims, be-
nodiclidi inslituli nionachus, seculo seplimo non anterior,
forte posterior ociavo ; cujus est fabulosa Vila Hierouynoi,
hujus (jpenan lomo v, a Jlanianœo vul.sala. Ibi de S. do-
Clore, col. 560. legitur : «Roinaaam
niènlibus hospilibus uecessaria prœparale. Adhuc eo lo-
quenle, nunlius ad eum venii, annuulians ante fores ho-
: spiles adcsse, qui abbalem vellcut videre. Ad quos cum
ille ivissel, proiiniis illi ejus pedibus provolvunlur, pro
culpa veniam poslulanles. Quos ille bénigne elevans. prae-
cepit ul sua reciperenl, ei aliéna non usurparenl. Roga-
bant igilnr illi bealum Hierouyuiuni, ul niedielatem oïei
pro bcnediflione acoipiat. puibus vis assentiens, tandem
coactus susoipi jubet. Promiserunt aulem se annualim eaa»!
dem olei nieiisuram fralribus iiisis daturos, el a suis dari
adiii urbem, in qua... haeredibusprsecepturos. v
273 LIBF.n III. CAP. XUII. 274
riim, noiissinia ilo caiisn pingitiir ciim biigiuaiilms. nx b'gi ,
nbl maxime oporlebai privilegii illius incii-

lOniii ciiiiH 01 lloiiaveiiliira li.iliot cap 13 Vit;c S. liuneui (leri (t).

Kraiicisoi, iiMillii|iic ociilali (esles, iiitor (jikis et ro-

(Oiiiinua ad nos
APPENDIX
mani poniiliccs (I), et (l'adltio

ti'.insiuiscrunt. DE S. BRUNONE, CAUTUSIANI ORDINIS

ApuJ eunuloui vero lîoiiavi'iiluiain ( in miruntlo iNsnTUTORri;.
Urtio post iiwrtcm ) liabotiir iliiplox niiraciiliun ciica
Is ex S. Cunibcrli in pairia urbc Culonia Agrippina
iniagineni sancti fianciscJ. (L'um eiiiuunationu (|ii:f-
canonico , remensis ccclesix- stbolis pr;erecins , sive
dain dulercl in dcpiclu , ()naai liabobat , imagine
Ibeologalis canonicus cral ,
quando ip.so praisenie
Franqisci , sacra illa siigmatum signa dccssc , die
contigil « excmplum illud culobre, a que cœpisse
qiiadam apparuerunt ^igna illa niirilica in {liclnra
dicitiir ordo cartusianoruin. Morluus est quidam
sicnl in aliis i^isiiis saiicti imaginilius pingi isolent.
magnaR reputaiionis magister (2) apud scbolasticos :
Suliintravit postniodnm cor niuliciis dubitatin nu.via,
paraulur exequi;c in lemplo : vcnil vox : Justo Dei
ne sic l'nissel imago a principio consignala. Al Dci
judicio acaisaïus siiin. Dilata esi sepuluna in diem
virtus , ne prinnnn conicmnerct niii'aculinn , nddidit

etsccundum. lionliimo namqiio, dispaienlibus sigiiis, (Ij Pro ( vnlgaribus) n. aal'urinœ sciwmis imaqinibus
nudata piivilegio Imago remansit ut per sequcns ,
prfidiit AulucrpUe ex (iiricina planliiiiiiia, IGll, in-b", dis-
pittuiio H. /'. ]: Jiisii,ii(im nitiilii, i iHcntini, ordim prœ-
signuni fioret |irobaiio pnccedetitis. (liailorum, s. llieolotfiœ profcs^vris, Mii'batdi Bmiello, Alc-
Cîctcrnm ni lulgorem novi et sanclissimi ordinis xaiidrino S. R. E. caiduKdl episcot-o alliaiio e S. Dnininlci
lauiilia assumpto, dicala an. 1o'J7, editaque studio Joaniiis
invidi quorumdam (2) ocnli ferre non poluerunt : sic Boucquelii , ilidem douiinicaui , ad calciMU libroruui Joaii-
etlani sacra stigmata Fraïuisci, cl calunmiam et gra- uis Mider, de lleformiUione reliqiosorum pp. ôOS-iiio. In ,

ea dhpulatione relerunlur poslerior(îs liuerie Sixii IV,

vissiniam perlulerc injin'i;ira. t'uernnl cnim in rcgnis
Jalx ôoclobris U78, pœuas abs se lalas revoeanlis. Ibi-
Castella; et Legionis rciigiosi et sccularcs ,
qui in demquc pm/f/ 153, 434 émanasse narmtur Iiuiocenlii VllI
deerc^luni Ojulii 1490, quo, sub excomuiunicatiouis pœua,
imaginibns sligmala hax passim dcleverunt , injun- proliibelur ex 15. Catbariiue itnaginibiis ad euui usquc an-
gendo picioribus ne dcinceps ea dcpingerent, quo- num tam aille quam posl inlei'diclioucm sixtinam depi-
clis,vulncruru notas oxpiingi veldeleri; liasonim luuoceu-
rum insaniam Alexander IV conipescuil lilteris daiis lius scrvari volebai qui auliMU cas in poslerum depiiige-
;

ad omnes uiriusque regni episcopos {exsianl in Fir- renl,donec id per Ipsum licerel, niiuabaïur a pioruiu
communione repellendos. Secul* suul liilera; Clenieulis
nwnenlo ordinis minortim ).
VIII, 27 novembris Ib99, velaniis ne ft-anriscaiii aliive
Posiea, cum mullornm etiani offendiculo, nonnnlli qnidquam innovent circa stigiuatum S. Calbarinœ nego-
lium, donec ea conlroversia in congregationo saororura
Paulum aposlolum doclorem gentium , , et Caiiiari-
rituum decisa fueril. Lili (iacm impoauil Uibanus A'III,
nam Sencnscm sororem ordinis sancli Dominici,
,
dum romano Breviavio haîc iiiseiuil ad diem 30 upriiis :
« Hanc gratiani amanlissiraus Doiiiinus nova gratia cuam-
cum impressione sligniamm .depinxeruni. Et de lavil ut senliret doloreui illapsa vi vulneruni, et cruenta
Paulo occasionem sunipscrunt, quia scribil {Galat. signa non apparereut. Ouod ita cuuligisse cum Dei famula
coiit'essaiio suo Kaymuado relulisset, ul oculis etiaui roprje-
VI, 17) se porlare stigmata Domini Jesu in corpore senlaretur, radios in imaginibus B. Catharinai ad dicta
sno. Sed is error facile repressus est. quinque loca pertingentes, pia fideliuai cura pictis colori-
bus expressif.
Circa Calbarinam auteni mulli periinaces fuerunt
Sauctum palrem Franciscum pro cei'lo habemus fiiisse
«
contra aposlolica scripta excusallonem aliquain prœ- cum aculo cucuUo, talenique Cymmabos(a) Florentiae fecit
auno 1240, ad eainqne Ibrniain imago diviui palris traiis
lexcnies. Unde Sixlus IV pluribus lilleris [inFirma- Tiberim Romje ceruiUir el ea tbrtasse est quara Paula
,

mciiio) , ei sub pœiia excorannmicalionis, prohibuii, matrona faciendam imagiuem curavit. Nec differt alia quam
Giollus Assisiis l'ecil, talisque, si recte memini, in Sanclae
ne , prx'teriiuam Francisci , nllius sancii aut saiicue,
Maria; Majoris opère musivo est. » {Fred. Jiorromœus, de
beaii aui beata; (his enini vocibus ulilur) imago cum l'ichira sacra, lib. ,1, c. 11.) De veste eju:;dem S. Francisci
ha;c habet B. Angélus a Clareno, Une clironicoriim de se-
siigmaiibus babeatur, absque speciali consensu sedis
pleni tribulationibus ordinis sid, apud Waddingum, in mna-
aposlolica:. Urgei auiem Sixius, nec inproccssu, Hb'us minm-nmad an. 1208, n. 8, lomo I, p. 38 « Quoad :

matcriam, docuit S. Franciscus quod esset de paniio vili

nec in çanonizalionis liitera
Gregorius IX, anno 1237, apiid ifaddinqurn, ad cum
(1)
annum, imlio, clAlexander IV, apitd natjnaldnm, iiû unmmi
123;i,p. 27. Rein eaiiideiii an. 1279 firmavil Nicolaus III.
Anuo vero lôOi, B.Boiit'i.liclu5 papa, ejus nominis XI, bo-
rudi sUgniatum fcslum ctlebrari, deumra Paulus V eliam
O'nicium recilari concesserunl.
(2) Inipiiniis Guillùlmi de S. Amore, Sequani, Sorhoiiae
dooloris ac bollovaccnsisecclesiaicanonici, qui o vivisabiit
an. 1272, idibus septembris. Scripsii illo lilinmi de l'cricidis
noi'issîiiionim/c»ipor((i)i,ri(;lierist:irumopi;ra Ciinsta.ui;e,ut
prafeil tinilus, rci|jsa Lutelii» P^irisioium tdiluni , aiino
ÎC32, iiuo iiegabalias cssc cuiquainomniabona sua sponlo
rclinqucre , allirinabal monacli'os stipein eniendicaïUes, non
cloemusjna dignos esse, sed pœna , atque caiioaem omnis
utrtitsque seœiis ah ils violaii qui pcccala cimlitontur cœ-
iinbilis, eliaiu ab episcupo vol roiiiaiio [ii/iililicc a|iprobalis.
Librum ejus soleiuni dccrclo coufixil Ale.xamler IV, dedi-
la opéra conlularuul BB. ïlioiuas Aquinas et Bouaveniura.
, de sligmatibus Cathari-
et coloris ci^iericii vel |ialliJi, corporis Cbrisli morliBcatio-
nem reprœseutaïuis; etiani lalis grossUiei, quod corpus fo-
veret el pnsset Iratri sano uiia lunica sulBcere, intus et
foris repeciala, tantœ lougiludinis quod succincta, absque
omni eoUeclione supra cingulum lerram non tan.^eret
;
loiigitudo nianicarum usque ad extremitalcs dig'ilorum
perveniret, ita quod niauus operiret, el longiludinem m.a-
• nuuninou cxcederet; latiludo nianicarum esseltaida quod
manus libère exire posscut el inlrare ; capucium quadrum
et lanlïe lougiludinis quod faciem operiret.» lis his prailer
alia liqueiS. Franciscum non alra, non fusca son nigrican-
te, sed leucopluci, vulgo orjsej coloris veste indulum fuisse,
atque ita pictuiu a leriia iiiaim videre est Lovanii , lu aula
nrîmaria presbyteroruni oialorii.
(2) Rayiiiuudnm Diocrem vocatum fuisse, recentiores
quidam alliiuiaul.
(a) « Exlat acHiuc ba\: S. Francise! imago advivuni, dum
in vivis dc^'erel exj rcs.sa, et in ecclesia S. Cruels colitiir,»
inquil \. F. Coiius, ud ::orromœniii, pag. 87. Id si verura
esl, erraul qui pictorem Cymniahon, seù Ciniabue, narrant
obiisse sepluugenarium anuo 1300.
Î75 I>Ii lllSTORIA SS, IMAGINUM. 276

alierum; tune audiia est vos : Jusio Deijudicio judi- qui pingilur capiit suum manibus portans. « Nam
catus sum : terlia die, in qiiam dilalio sepultur» iie-
ad dcclaranda martyris, et Galliarum primi (1) sa-

vox Dci judicio cerdolis, mérita gloriosa ijcalissimi Dionysii se

rum fada exiiiil, insoniiit : Jitsto ,

condemnalus sum. » Verba suni Joaiinis Gcrsonis m cadaver erexit, sanciaque manu caput, a corpore

traciatu de Simptificatioiie cordis ,

notuta 22. Idem dolabra lictoris truncatum , angelico duciu gressum
iS, cap. régente, et luce cœlesti circiMululgenie, pendulis
narrai S. Aiuoniiius, parte 2 i/isronœ, lit. .

cœpit'brachiis veciiiare. Et facta est cornes mulii

22. Scculi receiiliores benemulii. Et rcs in romaiium
scJ cxpuncla, eum tudo cœlestis exercilus exanimi cjus corpori , caput
Brcviarium olim inseila fuit :

illud Urbani Vlll jussu corrigerelur. Atqiie iiaïc propriuni ab ipso monte , ubi fuerat decoilatus ,
per

occasioiicm prsbuii Joannis Launoii, duo fere millia deportanli , usque ad locum , in quo
emeiidaiio
De vera Causa nune, Dei dispositione, requiescit bumalum. > Hac-
parisiensis iheologi libelio.cui liiuius :

seu defensa rom. Bre- tenus Hilduinus, abbas S. Dionysii qui martyrium
secessus S. Brunonh ineremum :
,

ejus annis abbinc plus minus octingeniis ad Lu-

viarii correctio circa hisloiiam S. Brunonis. Qiia; dis- , ,

homine gerinaiio Georgio dovicum imperatorem graviter coiiscripsit, et ex ve-

serlalio ; curante iisreiico ,

tustissitnis auctoribus lideliter collegit (2) : potis-

Serpilio , ad editionem parisieneem leniam A. 1062
auctiorem et correctiorein , récusa est Francofurii apud
thiorum episcopi testimonio, apud Eusebium, lib. lit, cap. 4 :
Jo. Zach. Seidet an 1720, in 4° pp. 92, prolegonie-
, Labuilquc successorcs BB. Publiuiii et Quadralum. Vilam
in quibus pro Clii'islo profudisse aQjrmaiit S. Sopùronius , epht. iid
nis 52 pagellas implenlibus , aucia ;
,
nomrimn papam , et in Martyrologiis suis Usiiardus et
epistola;qusedam Launoii ad Jo. Albertum Poriiier, Ado. Iiiipciaule Doniiiiano passtim esse admodum verisi-
qui igné cremalum Iradidere.
niile. Suiil
luiheranuni urbis ratisbonensis senatorem. Tolo
,
Dionysius aller, annis prope ducoiuis (losterior, « ppisco-
opère pngiiat Launoius adversus enarraiara mos ap- pus a ponliBce romaiio ad Gallias direclus, ul praedicalio-
nis operam populis a tide Clirisli alienis exhilierel, tandem
paritioneni. Cum eo crilici non pauci senliuni, iiificiali
Parisiorum civiuteni deveiiit. Ibi por aliquol aunos san-
fere arguniento nixi, quod neino bnjus niiraculi uie- clum opiis lideliter et ardeuler execulus, a prael'eclo Fe-
scenniiioSisinnio comprebensus, et cum eo sanclus presby-
iiiinerit ante Gersonem, anno circiier 1420 scriben-
ler Kleutlierius et Kuslicus diaconus , gladio animadversi
lem, cum Bruno decesserit anno MOI. Praslerea marlyriuni comploverunt. lia S. Adonis niarlyrologium .(rf
diein' 7 idus octobri.'i. » Probabile est hune Dionysium sub
quod aliani brunoniani secessus causam , seriam
ValiTiano pa>sum. Deeo S. Greg'irius Turoneusis. flî'sto-
nempc vanarum bujiis niundi diviliarum ac delecia- riœ eccles. lyanconiin lib. I c. 50 C'Iil, paris. 1610, pp.
, ,

19, i(); ruinariumœ itidein parisiensîs c. 28, coi. 23 «Sub :

tionum, verorumque œlerna; vila? gaudiiji'um consi-
Decio vero imperalore nniUa bella adversum nonien chri-
deralioni'm , aniea protulissent Guibertus, abbas sliaimm exoriunliir Hujus tempore seplcm viri, episcopi
ordiiiati, ad prœdicandum in Galbas missisunl, sicut Uisto-
novigeniinus et Pelrus cognomenlo Venerabilis,
,
riapassionissancU marlyrisSaluiMiiiii denarral- Ait enim Sub :

abbas cluniacensis, aique ipse impriniis bealus Decio et Gratocousulibùs, sicut fideli recordatiooe retinelur,
pi'iinuni ac suminuni lolosaua civilas sanclura SaUirninum
Bruno epistola ad Radulphum Viridem , remensem
iiabere cœpcrat sacerdoteni.Hi ergo niissi sunl: Turonicis
prœpositum. Denuim quod a se niutuo discrepent Gralianus [al. Galianus) episcopus, Arelaleiisibus Tropliiniiis
episeopus, Narbona» Paulus episcopus, Toloss Salurninus
aniedicli prodigii narratores. Milii non videntur ista
episcopus, Parisiacis Dionysius episcopus, ArveruisSlreinn-
perempioria : neque salis constat rem, de qua agitiir, nius episcopus, Leniovicinis Marlialisestdestinalus episco-
pus. De bis vero B. Dionysius, Parisiorum episcopus, diversis
a Gersone primum esse litteris mandatani. Etenim
pro Clirisli u^ miueaffeclus pa-nis, pr:csenlem vilam gladio
Cxsariiis , heisterbacensis in colonieiisi diœcesi imminente liiiivil.»Passionem S. Salurnini bicindicalam vi-
de.sis lu /iclis sinceris martyrmn a Tlieodorico liuioartio
inoiiacbus , ac pêne suppar Brunoni , libro XI de
vulgatis, edit. amstelodum. 1723, pp. 129-133. Ibi jk/^.
Morieiitibus , cap. 49 : • Fuit, ait, in regno Francice 130 « Ante annos iiO, sicul actis publicis , id est Decio et
:

clericus ([uidam, nobilis et dives, ... qui cum mor- Gralo consulibus, sicul lideli recordalione reliuelur, pri-
mum ei summum Chrisli Tolosîe civilas sanclum Salurni-
inusesseï, et in feretro positus, niuUitudine populi num liabere caperal sacerdolem » (a). Adverlendus quoque
animus ad liœc verba S. Sulpilii Severi, Hisl. sacrœ lib. Il,
circumsedenle , tam ex clericis, quam ex laicis ,
edit. leijdcnsis 1647, pp. 382, 583 « Posl Adiianum, An- :

ipse se erexit, cunctis audienlibus, in h.Tec verba louinoP'io iraperaule, pax ccclesiis fuit. Sub Aurelio dein-
priirumpens : Justus judex judkavil judicalum con- de Antonini Dlio, perseculio quinla agilala, ac tum primum
,
inira Galbas marlyria visa, serins traus Alpes Dei religio-
ddinnavH, condemiialum Irudidit in mnnus impiorum. ne suscepla. »

Quibus dictis, sereclinans, iterum non obdormivit :

(1) Nempe
primas seu primarise urbis episcopi, quo litulo
se primates franciiB dicunt archiepiscopi parisienses.seno-
sed de requie transivit ad laborem , de deliciis ad nenscs vero quod Parisiorum civitalem sibi subjeciam lia-
miseriam. > Hxc narratio cum Gersoiiis et Antonini
buerinlanteereclumLuleiiïearcUiepiscopatum Remeuses, :

quod primum tranciœ regem cbrislianum S. Uemigins ad

dictis ila congruit, ut
patres cartusiani in possessione pingendae iraaginis
hoc miraculurn reprœsentantis.
CAPUT XLIV.
Cur Diomjsius Areopag'ua capul manu
nequaqiiam ttirbandi videantur religionem nostram adduxerit ; Lugdunenses , quod eorum
sil velnslissimus in Calliis cpiscopatus; Arelatenses, quod
,
archiepisco] atus.
(2) Aliter plane de illo Hilduini opère censenl bodierni
Morini judicium .sjipru dedimus col. 231, 23S. Huic
crilici.
adslipulalur Adriauus Valesius , f'alesianorum pp. 160-
gestet. 176; firaîlerea Claudius Fleury , et Sebaslianus Tillemon-
lius. Rem prope conleclam vide in synlagmale, cui lilulus :

Paucis intercurrentibus diebits, occurrit natalis « Joannis Launoii, Conslanliensis, ibeologi parisiensis, va«
Dionysii Areopagitx, Parisiorum primi episcopi (1)

(1) Plane distinguendum esse Dinnysium Aroopagilam (a) Idem Ruinarlius, Schotio ad Crcgorium Turonn., col.
a GOgnomine paiisionsi, inUTeruditosliQ'lie pio-
anlislili! 23 /), latelur abs se uiniis ineaule Salurnini passionem re-
pe emnos convenit. Areoiiayila." niL'moriam Gneci ï^aliiii- lalam ad annum 243, quo circiter ille in Galbas adveneral
que univers! olim celebrariiiil oiloliris die leitia. Fuit ille cum nonnisi Decio et Gralo coss., id est auuo 251,Tolosse
Il

prinjus Albenaruu) episcoims, ul constat ex Uiouysii Corin- iuslilulus sil episcopus. »

 577 LIKEH III. CAP. XLV.
178
sitiuin) taincn ex conscriptionc Yisbii , oui Tiiii oriila- Ecec eapiia noslra in manibus noslris sunl (I) : ne-
liis iiKiilyrii loslis (I). i;i ii.ic geslulio capilis laui que eapillns capilis périt et siniilia. i :
llactcnus
ccicbrilur nota fuit in Eccicsiu , ut gixci auclui'cs OKcolanipadius, tradens secundarias aliquot rationcs,
ejusquoqiie nieiniiieriiii, veluli Sinicon Melaplirasti'S, cur Dionysius pingatur geslans eaput suum errans :

et aliiis vetusltis scriptoi-, n Tcrioiiio cuiii opcribus tanien, ut dixi, gravissime, ipiod primariam ralio-
Diunysii translatiis. neni \clul anilem l'.ibulam rejiciat. Quo etiam spécial
Qiiare non ilfl)iiil Juannes Œcolaiiipndius liane ge- niarginalis noiatio ad abbaiem urspergensem (2) :

sialioncin, vcliit anilcni rabuiani, doridcrc. Vurba Nota animas in manibus liabere. lime piclUTœ itivorum
ejns adscribaui, ipiia ex ejus, aul poiins ex CIn yso- alii/uol, quibus iiec vila cliara [uit amore Clirisli.

slonii verliis, nnn iiiipiTiie desnnii poiesl seeujid.iiia

ralii) hiijus pielnrx S. Dioiiysii : Cilal inipiiniis veiba
APPENDICULA
Clirysosluiiii ( liomilia in Juvciiliimin et Muxinmm) a UE S. LLCA, EVANGELII SCRIPTORE.
se iraiislala : i Elcnin) sicul milites vidncra, qux in
Hic, noia de causa, pingiiur ac scuipitur,
prxiiis iiiQicla régi nionslranles , lidontes loipuin- adjim-
eto viiulo, seu juvenco, alis insiruclo et evangell-
liir : ilael ilii in inanibiis ahsecla capila ge^lanles, et :

cam liistoriam conseribens, sive in qiiadraia

tabella,
in médium adferenles, (jua'que vi)liieiiiil apud regem
sive(qiiod alaiis illius mori conformius in libro
eœlurum impctrarc possuiil. » Deinde in lia;c verba )

convolulo, atque ciliiidri furniam referente.

Cbrysosionii sic commenlatur : c Hicc pro sinipiicio-
Pingi possel babilu'medici ; nam enin esse, quem
riim eaptu crassius dicta siinl. Siciil et de Maire
Paulus ait Coloss., IV l.i, medicum charissiraum ap-
Clirisii dieimus, quod ubera moiislret (ilio : et de
peilal , Eusebius llieronymus, ac velerum cœleri
Cliristo, quod vulnera Palri ostcnlet. Neque enim ,

docent. Quare non ineple pictores quidam in ejus

lani crassa spectaeula sunl in cœlo. liane cansam
scribentis cubiculo dispununt oïdine vascula, recon-
snspieor, quare apud Luleiiam D. Dionysius, el apud
dendis pliaiuiacis depuiaïa. Recle quoque eum sibi
Magmiliacum Albanus niarlyr, depicli, videanliir ca-
patronum adsciverc niedici.
pilagosiarc in inanibus. Neque enim facile niilii per-
Al non pari jure glorianiureopairono piciores, qui
suaserit quispiam anilem fabulam ,
quod dccoliali
Lucam inltrdum exbibent piiigendo B. Mariae vultui
lanluni iiineris eonfecerinl. Sancii capila geslanies
intenlum. Nemo enim vetustiorum id factum ab ilio
ferme in liuuo moduui lacile loqui niibi vidonliir : Vi-
prodidil, primusque sexlo seculo aflirniavit Tbeodo-
delc capila noslra : chariias veslra nos coegit ut
rus, cognoniiiie Leclor, Uisioruv libro I, pag. 551 edi-
b;ee desecari voluerimus (Jiirf. XU, 5 ; Job. XIII, 14; ,

lionis vulesianœ , seu parisiensis, an. 1673.

Ps. CXVllI, 109).

ria dediiobus Dionysiis,Aiheniensi elParisiensi.opuscula; CAPUT XLV.

quorum fronii Jacobi Sinnoiuli (Ji-.serialio de eadem mate-
ria prsefigilur; ul)i,«x occasione, mulla ad gallitauae eccle-
si» origiiiem speclaulia traciauUir. Accessit de veterilms
De piclura Quintini, et Wotfgangi.
basilicis parisiensibus disquisiijo. Parisiis, apudEdmoudum
Marliuuni, lUGO, iii-12. pp. 188 et .571. Octobrem clandunt natales Quintini marlyris (3),
Suporest adliuc ea conscriptio Visbii, a Morino vul-
(I)
gala, pagg. 5-2, 55, operis de sacris ordinationibtis, edit. et AVoIfgangi episeopi. Prior in qnibusdam noslraii-
1695. lu ea sic legilur « Ego Visbius, Lisbii filius, (credo)
:
bus ecclesiis , et in pluribiis Francis depingiiur dia-
Clirisluui Jesum, qucni nobis pitedicavil Dionysius loiiicus,
(lui aiipcllaïur Macanus, Douin esse, de S[iirilu sauclo, e.x conus (). Quod obiter note, quia dum pictores ex
digiia Maria, quae luuiquam l'uil .nliler ulsi virgo, cunce-

I
tuin el hooiioem sine tilla macula nalum
: et passum ac : () Prima ediiio sic : S. Qninlinns niarlyr Li-
niorUium pro boniinum sil>a»ienlo.... Dono ilii, el lilii ,
neaci (4) in parochia S. Quinlini pingitur ut diaco-
bonus miuisler Masso presbyiero, siopos omnc josllimi-
niuin nieum, cum illo quod esl in urbatiio Ituius. Illl rcsimo, nus. Et D. pastor loci , cum boc annotarem, dicebat
quod Diouysius Macarius a paire luco couiparavil ad do^
muui baplismalem faciendani, quia diccbal Ueuiu Jesuin
niihi siniiiiler eum pingi in vicinis ecclesiis.
iu localo ualum, et de ojus preiio caplivoruni sepulluram
couiparalam el reniausil nilhi de maire mea Larcia, quœ
:
(1) Locis omnibus cilaiis, non caput, sed anima di-
urodidit palreni nieuni, a Macario Diouysio cbrislianuin cilur in manibus portari, id esl. prupiiiqui:; objici pericu-
rescennlno Sisinnio. Sed posl nimias lorluras, calaslalas lis.Simile islud Gregorii , liomil. 11 in^Evanqeli'l : « De-
el calenas, et mililuin lerniones, el beslias mausuelas, et praedari ergo desideral, qui lliesaurum publiée f.orlaj
clibaua exlincla, viderel, iu carcere Glauciui, iMacarium in via. »
Diouysium doniinicas celebranlem, lumen, ipiod laie non (2) Id est, ad cbroiiicon, cujus auclor CoEiradus de Li-
yidll liomo, super onines qui per illuui credideruut, cum chlenaw, urspergensis, iu auguslana diœcesi, abbas, circa
iu fiangen'do pane Jcsum Dominum mulliludiuein albalo- aunom li40 deluuclus.
rum ilii dédisse, et audisse dicenlem Accipe bue, chare, :
(3) In calendario, quod pralisuni est novo Breviario
niunus, quod mox complebo libi una cum Paire meo.... Et rotouiageiisi.poniturôloctobris: «CommemoralioS. (Juiu-
sic cum , ca;sa cervice , vidisset capul suum illum cum tini, apud Augustam Veromanduoruni episcupi, el marly-
grandi luce portare, clamavit se esse clirisliauaui, oc- m ris anuo ±9,1. » De ejus episcopalu sileiit Marlvrologium
cisa esl. Ego uamque Romam duclus, Douiitiano ejus Pilalo, romauuui, Barouius, Tillemonlius, tomo iv commenlarior.
per très Ca;sares militavi. Nnnc. quia niihi prouiillis, jusla ad Hist. ecck's. cdit. iiiris. n'. 70.3, el liaillelus, uiuio lit
desero el Jesu Deo miliio cum Diouysio Macari", el ju-
: yitaram ss., edit iu-;ol. cul. 14o-4o0. Molaudmu ex Ma-
,

siilicaiis Rusiico et Eleulherio, et paire, et maire, el om- billonii), prœf. in ni sœciUum benedicliimm, n. 37, ipiosdara
nibus, qui diligeulcs Jesum morlui suut. » Habes, leclor, olim ob muuus evangelicx' priedicalionis episcopos diclos
ociiltilKin aliicumque Dionysiaui marlyrii lestem babes : esse, cum i.'imen e[^iiscopi non esseut.
liuipiduin l'oiiiciu, e quo proclieriuil clegantissima illa areo-
(4j Qui lîrabantia! vicus est, vulgo Lennich diclus, mé-
pagiiica. yuid uasi, quid cordis babuil Hilduinus, cum lali dius fere inler Bruxellam et Gerardi-monlium Flaudria:.
nugarum suarum auctore se jacUu-el adversus D. Grego- t,\ eo decir|,l,i esl anno 1513. altéra parocbia, qua; dieilur
riuiu'l'uroucascm? Liueacuui S. .Murliui.
Î79 DE IIISTORIA SS. IMAGINUM. 2S0

imaginibus, ut Basilius loqiiiliir {homil. 19), ima- nidiam repcrimns. Primus id cscogitasse annn 998

gines dcpingiinl, (rndiint, aliquando postfîritati, quod vnigo creditur sanctus Odilo, cluniacensis abbas , et

bistorix scriplor onii-it (1). sui sccnli oniaineiiliim ; ita cnlm refi rt ad cuin. an-

De episcopo vero Wolfgaiigo exstant hi versus in nuni Sigebcrlus. Ucains vero PeirusDamianiis : i Ve»
libru (2) de Monasleriis Germanise :
nerabilis, inqnit, patcr Odilo pcr omnia nionaslcria

Wolfganguni quotios divimi vencranda vetuslas

sua coDStiiuil générale decretuni, ut, sicut primo die
Pihxit, ita hiinc pinxil, geslarol ul ipse socurim mensis novembris, juxia universalis Ecciesia; regn-
Dexlia, sed liova ciim luire tiecoruin.
tciiiiliiiii
vclustas
[liçlura ei|uidoiii voluii nihil ipsa
Fam, omnium sanclorum solemnitas agitur : iia se-
Hac
SigiiifiL'àre aliud, qiium qiioil iiastoris honestf, qiient! die in psalmis, et elcemosynis, et prrcipue
Poiuiljcisqiu" pii, summum est snpof omiiia uiuous.
Is seniper lempliiEii dcLu^l j,'cslare (3), sihiipie
inissarum solemniis, omnium in Clirislo quiesceiitiinii
Coiiunissum populuiii doclriua pascere sana, inemoria celebrelnr. i Non désuni lamen, qui liane
Nec curas alias aniino gcstarc priores ; instilniionem tribuant vel Bonil'acin IV papx", qui c
Deinde securj eli mu sordcs resecare pudendas (•4) :
Ouitlipiid et arljiiribus tenoris, pbiilisciue, nocére vivis excessit an. 615, vel Joanni XVI, Odilonis pre-
lu vila posset, sUidio delebil eodum.
cilms excitnto. Loge Cajetani Maria; Merat! addila-
mciila ad Gavantuin, tomo II, parle 1, pag. 517 : sed
NOVEMBEH. et pondéra b;cc Amalai'i! verba, qui auiio 810 florc-
bat: « Post oflicium sanctorum, ait de ord. Amiphon.

SUPPLEMENTUM cap. 63, inseriii nfficinm pro mortnis ; mnlii cinm

transiernni de pr.Tscni! scculo, qui non illico sanciis
DE PnKGATORlO, ET ANNUA COMMEMORATIONE conjungunlur, pro quibus solilo more officium agitiir. >

FIDELIUM DEFUNCTOliUlI. Niiiinr ânteni, ul palet, ista commeiiioraiio fide

Ecclos!;»', nunc, ut olim, ex verbo De! scriplo tradi-
Oraliones et sacrificia pro fiJelibus in pace Eccle-
loque docenlis i purgatorinm esse : > Animasqiie !bi
sioe niorluis ab ipso cbrislian:e r.eligioiiis exor-
detenlas, fidelium suffragiis, polissimum verojcce-
dio oblata fuisse ,
palet ex Augiisiini sermone .î2 de
piabili altaris sacrificio juvari. » ( Syn. Trident,
terbis npostoli : i Hoc, inquil, a patribus tradilum
sess. 25 ).
imiversa observai Eccicsia, ni pro eis, qui in corporis
Veruni « qnis sil, et ubi locus ille : quodve pœna-
Cl sanguinis Cbrisii comninnioue defuneli sunt, cum riim genus anima! susiinennt
illic ; an laiitnm trisiilia;
ad ipsum sacriliciiim loco suo cominemoranlur, ore-
cujusdam et doloris, ob dilatam beatiludinem : an
tiir : ac pro illis qiioijue id oITorri conmiemorelur. >
quod obscuro quodani et caliginoso carcere recludan-
Tradil alibi S. Doctor non esse prsetermiilendas
lur : vel igné corporeo torqiieantur, quo cxcoquilur
f Supplicaliones pro spiriiibiis morluorum, quas fa-
ac puigalur quidquid in ipsis sordium superesse po-
ciendas pro oinriibns in chrisliaiia et catliolica socie-
lest ;
pa?iler quaî sit meiisuia, quis modus, qux du-
laie defunciis, eiiam lacills nominibus (piorunicum-
ralio, quis niiiiister bnjiis pœnae, Eçclésia silenie nec
que, sub général! commeraoralionesuscepilEcclesia ;
defmienie, cerlo aiïinuare nec possumus, nec debe-
ut, quibus ad ista désuni parentes, aut ûlii, aut qui-
mus; > Ul recie observât Honoraliis Tournely 'fracl.
cumque cognaii, vel aniici, ab una eis exhibeanlur
de Deo, etc., quœsl. 12, ari, 2, sub iiiil. El ipsi tri-
pia maire çonimuni.> Sic ille libro, de Cura pro môr-
denliii! patres ubi sup. < incerta (de purgatorio) evul-
tuis, cap. i.
gari ac Iractari t vêtant.
Sed diem specialcm, buicce général! commémora-
Ca.'ierum, Tournelio non dissimulante, eo propen-
tion! depiitatam , in anliquis Ecclcsiai moninienlis
det commiinior opinio tlieologornm, ut existimel vero

(I) Id api'licare licet B. Joannœ, uxnri Chusje procura- igné animas illas torqueri. Addo ego ita rcccplam
loris Herojis, atque fini earuin nuilicrum, quse Ciiristo esse apud plebem in universa Ecciesia lalina, ut mi-
magislro iiiiiiislrabaul de faoïillalilnis suis, ul est apud
I.ucam, versie. ôcapilis Vllt. Sulel oiiini saucla lia;e l'eniina nime ferendus csset piclor, qui purgalorium octilis

pingi, lasuiiculam forens iii canisiro ; unde colligas vini exbibens, piacnlares ab illo llamraas excludcret. Quid
curain babuisse iii iniiiisterio Utimini.
{-Ij Auclore Gaspare liruscliio, Eirrano, poêla laureato,
prrolerea observai! bac in re expédiai, his vcibis
et coniile Palalino, qui el versicnlus Uosce couiposuil. edocet auctor a ine fréquenter adductus : « Imago
Exsianl pag. 1(10, ediiionis reiiovaue an. l(iS2, m4°, cai
tiliiliis « Cliroiiologia monasterioruni Gerniaiiiœ pra^ci-
purgatorii ita fieri debebit, utdolor simul cl suavitas
:

puoruin, ac maxime illusuiuni ; iii (pia origines, annales, quam maxime exprimantur, animarum scilicet, qwx
ac celi'brlora cujiisiiuc niouu.iifnla Iruiia llde rcceliscnlur. »
Bruscliiiis vilain dausil an. lo'iO, ;etalis l'i, ab inl'ensis
crucianiur ihi, etsese cvasuras sciiint. Affccius isti di-
sibi nobililiiis in adilu biUx cujusdani inlercmplus. vers!, pgregie expressi, cernunliir ei cera inter noslra;
(3) Ouod sinbtra tein luin ge^lol , co l'oi'le designalur
bililioilieca; (ambrosianae) signa, et tabulas quariiiu
condituui ab co iuslilnUiinque sacrarum virginuni cœuo- ;

biiiio, quibus se aggregavit Ipsa diicis Bavari;e lilia, no- una totidera capiiibus desperationem Infcrorum, pur-
mme Bi'igida. ODiilS. Woigangus aano994, die 31 oclo- lucium
galorii , et paradisi gandia ostendil. l'oierunl
bris.
,i) Securi illa fone slgnificenlur abusus ejus opéra re- etiam piirgalori! pœnis inseri figura; allqn» angolo-
secli. pr;cserllni in reforaialione monaslerii S. Emmerani,
cui dignissimuiii abbalem pi:efecil Romualduni, cum
rum, qui vel consolenlur animas, vel ad supplicia
lî.
janipridem id ab cpiscopis Raiisboneusibns admlnistrari ipsas dediicant, vel inde eximant. Sed salins erii,
ac possideri solcrcl, non absque gravi monaslicse disci-
plinse detrimciito. Al siniplicius vidclur, eara securim re-
juxla meliorcm seutentiam, removere a purgatorio
lerre ad siructuram vel cœnobii, vel templi. figuram o»inem dnemonum ; cum salis ibi supplicii sit ;
281 LIBER m. CAP. XLVII 989
cliam absqtio lioruin s.vvitia <H l'œdil.Kc. > ( t'ied. (pie sibi tulclarem, aille aiinof |ibis 700, venaiorc»
Borronwut, de Piciura taera, lib. \\,eiip. \.) arducnnaies elogoruiii , jani iiim soliii suiicio ponii-
(ici quoiannis et venationis primitifs , cl decimaui
SUPPLEMENTU.M ALTERUM pr;cda! partcni offerrc. Alibi, dicata ejus cullui ijie,
suinmo iiianc, sacra peragi laudanda C0USUCUldln«,
DE S. HLDKUTO, Kl'ISCOPO LEODIENSI. curant, (|uibus anie venaUnn intersunt.

CAPUT XLVI.
CnjHs niemoiin celeliialiir Icrlia illc novcmbris.
Kjiis lii'<t(ii'iniii oinniiiiii ad liniic dieiii acctiratibsiiuo De iDimero et putura coronalorum martijrum.

trai'lavil Joauncs Roberlns, sive Uobevli, c soc. Jesu Coronalorum porro quatuor festum incidit in ocia-
docior ibeologtis; es; ciijiis calcidis lliiborlus aimo vas omnium sanclorum siniul cliain quinquc mar- :

65G naliis, aimo G83, iiiter vcnaiidum, coiispocla lyjuni Claudii, Nicoslrati, Syniplioiiani
, , Caslorii
Cliiisli oriicilixi, iiifia cervi coriiua, iiiiagiiio, ad Do- at(pie Siinplicii (I).

mimiii\ coiivei'tUiir. .Aiino 685 gigiiil S. Kloiihi'iiutii, Sod circa lios sanclos duplex est sculpiorum et
qiiem pnstea siiGccssorcin habiiil, et iixurc orbadir. cxmentariormn quornmdam error. Uniis quod suos
Tungicnsiiim spii iiiavis Trajt'Clensiiim, cpiscopiis palronus voconl quatuor coronatos,
,
cum sinl qniuque
cioaliir an. G')7. B. Lambeili, doci'saoris sui, cm'piiS pradicti, a quaiiior coronalis (^2) divers!, ut ex gcsiis
iinaiino sedom episcopaleiii Loodiiim liansIV'i t, aiiiio
el Breviariis constat. Quare si moleslius plebciis foret
70!). Denium in villa sua Furx Diiciim, viilgo ter quinque marlyrum nomina exprinicre, voccnt patro-
Dueren, in Bracbbanto morilur an. 727. lios suos, aut cononaios, aut quinque coronalos :

Gosla ab \\\a in episcopatii lilleris maitdavit ano- non aulcm faiso, quatuor coronalos.
nynins quidam ci synoiiionns, a Siirio priniuni edi- Aller error ex dictis dcpendel. Pingunl cnim qua-
tiis : caetera seriptores leceniioies, quorum unus, tuor coronatos cum instrumcntis sculptorum et c;u-
capilc primo e tribus ab Joaniie 14ol>erii vulgaiis nicntarinrum, cum ea forent i|i!inqiic pr.ediciis mar-
pag. 7, sic habci : < Fertur auleni quod quadam die tyribus applic^iiida. Ua(|ue, qui in orrore versanuir,
solemnl, quaiido alii cliristiaiii, sou vicini ejus, per- cunulom , ut nimis maiiifcsluni , agnoscant et corri-
gebaiU ad ecclesiam , ipse, vanitalibiis niundi dedi- gant.
lus, pergebat ad venalionem. El ecce apparuit ei qui-
CAPUT XLVII.
dam cervus, qui infra cornua sua gestabat siginim
S. crucis. Audivit iusuper quanidam vocem dicenleni Piclura Martini veslem scindentis.
sibi : Nisi converlaris ad Dominum per sanct.'C vitae
A coronalis ad Marlinum, sanciissimum episco-
proposituni, descendes vclocius ad infcrnum. Quo pum (3) i transeamus, cujns cblaniydeiii dividentis
audito, descendit illieo de equo suo, adorans Domi-
piclura, non solum Andtianis, nbi eani :iivisil, celebris
num qui sibi apparuerat, et promptum se exliibens
est, sed per lolum orbem cbrisiianmn.. Factum aulem
ad facieiidum quod monuerat. > Memorat inde scri-
illud describii sanctus Severus Suîpicius {iiiilio Yiice,
pior ille, ut, Ebroini lyrannidem fiigiens Hubertus ,
[cap. i2] : « Qnodam leinpoie, cum jam nihil prê-
lelicta Francia Scqiianorum, ad niiiiorem principem
ter arma ei simpliceîn militi:i; vestem baberet, média
Pipinum in Atistrasiam venerit. Edilor vcro Robertus,
bieme qu;c soliio aspcrior inhorruerat, adeo ul ple-
qitœstioiie teriia liuberiiim , visos ail sibi veieres et
rosque vis algoris exiingueret, obvium babuil in
optimx (idei codices mss., idem cervi miraculum re-
porta anibianensis civitaiis pauperem nuduin qui ;
ferenles, quod el diuiurna Iradilione et sculplis ac
cum pra;ioreiintes, ul sui misererentur, oraret, om-
pictis iconibus, el dcniquc principum regumque do-
nesque miserum prxlcrirent, iniellexil vir Deo pie-
nariis, poni extra dnbiialionis aleam arbitraiur.
nus, sibi illum, aliis misericordiam non pricslaniibus
Optandum tamen foret Id arguineniis cfficacioribus
reservari. Quid tamen agerel? Niliil prœler clilumy
adsirui. Robertinos enim illos codices, iraditionem,
dem (4), qua indutus eral, babebal. Jam enim reliqua
icônes, donaria , undecinio seculo vetusliora esse,
uiide probabis? Si iibri iMi mclloris notoe fuissent, Passi sunt sub Dioclctiano, aniio 305 (Rwoti.
(1) aa
quani e quo miracuhun exscripsi liuiic nn. 11. 113).
is , eos baud dubie
(-2) Hi hieuiiio posl eoriim nomina Severus,
iiitorrecll :

praî islo Robertus edidisset. Atqiii populari duntaxat Sevei'ianus, Caqiopliorus, et Viclorinus. naroiiiiis, ibid.
rumore nixum euni qui ediins est qui et oliservat arlem slaUuiiiam iUu iciiipore collapsaiiî
, aucior ipse indi-
esse, quod ejns facullalis oiiilicos, propeiiiii.luiii oiniies ad
cat vocula fertur narrationi sua) praîlixa. El erratum cbrisliaiiain lidein
neque doiis.neiiuc diis sa-
coiivcrsi,
ab eo, cum ait cervum in Sequanis conspectum, per- cranda velicnt cxsoul|jere. Uiide lacliiiu , ut (lurecuuique
lloiua: visunliir,iiiiperanleDlodeliaiiOlaclasimulucra,
rude
tendil ipse P>obcrius, quod conslet lluberlimi in Au- quiJdaiii el iiitbrine leleraul.
Sirasia educatuni fuisse, Nam inqiilt pag. (5) Do aiirio mortis ejus gravis est conlroversla verlsi
i , 348, :

mile obiisse circa 397.

pr.xler quara quod mss. codices id passim iradunl, (J) Noient piclores cam albl coloris fuisse.
Venauliiis
reciius eiiam cum eo cobaerel quod ad S. Lamber- Forum. lus, lili. I (le liCa S. Martini (nilniutli. pp. edit.
,
I(j77, Uuiio X, |). 5i)S) :
tum instruendus niiltilur, qui ulique apud Ausirasios fUic se ivite tamen
tcctimi obliUii ipae rrentor :
ageijai, procul a Sequanis. »
mtrtinujue clilamii.s le.iit vclwiiine (Inistiim.
Kutlu niqm.tonm ,wntU Ittmc veslis Iwuorem :
Uluiesl.B.Hubertusvenanlisliabilu piiigiiur, eum- Militis aibu clilamtjs plm cit quuni purpura
régis.
285 DE HISTORIA SS. I.MAGINUM. 984
in opus simile consumpserat. Arrepto it»quc l'crro naiimiaie), Beda (in Lwam), Bernardus (homilia 4
quo accinctus erat, niediam dividil, partenique ejiis super ; Missus est : et m sermone , super : Signum
pauperi tribuit : reliqiia rursiis induiiur. Inicrea de magnum apparuii in cœlo ), et Hugo de sanclo.Viclo-
circumslaiitibus ridere noniiulli ,
quia deformis esset re (1) (cap. 1 de perpétua virginilate Mariœ).
et truncatus liabilu vidcrelur. Midti lanicn, quibus Conanlur eiiam nonnulli exprimere ex libello de
erat mens sanior, altius genierc, quod niliil simile orlu beata; Maria; , qui est apud Ilieronymum ,
quod
fccissenl, cum, uliquc plus habcnies, vesiire paupe- iriennis absqne ductu ascendcril per quindecim gradus

rem sine sua nudilaïc poluissent. Nocte igitur inse- lempli (2). Verum qu;c dicuntur de quindecim gradi-
cula cum se sopoii dedisset, vidit Cbrislum clilamy- bus lempli , plane incerta esse annolavit reverendis-
dis sua;, ([ua pauperem texeral parle vestiluni. t'ii- ,
simus D. Jansenius in psalmum CXIX.
lueri diligeniissinie Dominum veslemque quam dede- Nequeoniiiino ccriuni est au triennis fueril praesen-
rat jubeiur aj^noscere. Mox ad angelorum circum- lata ; quamvis hoc paulo plus probabilitaiis habeai
siantium niuUitudincm audivit Jesum clara voce ex graecis aliquol scriploribusapud melaphrasiem. ,

dicenieni : Martinus, adliuc caiccliunienus, hac me Quibus adde Niccphoruui libro primo, cap. septi-
veste coniexit. Vere memor Dominus diciorum suo- ino (5).

rum, (qui ante praedixerat, (Malili., XXV, 40):

mibi fe-
SUPPLEMENTUM
Quatndiu fecistis bœc uni ex minimis istis ,

cislis) , se in paupere professus est vestitum fuisse : AD LIBRI m CAPUT XLIX.

et ad hoc confirmandum lam boni operis testimo-
DE S. C^CIUA, VIRGINE ET MARTYRE.
nium , in eodem se habitu quera pauper acceperat

dignatus est osiendere » Hace una est ex quatuor

illis quarum nomen anti- ,

Succinctius idem narrai sanctus Fortunatus {

lib. X canonem insertum. De ejus viia nibil
quitus in missoe

Carmimim variorum) : exploralum habemus praeter b*c excerpta ex libro

,

Ambianis tremiilum cernens Martinus egenum,

Sacramentorum S. Grogorii papœ, prœfal. ad missam
Dimidia; cblamjdis mox ope membra tegit. S.Cœciliœ, lomo\l\operum, edil. Paris. 1703, col. 441:
Sed coram angelicis lurniis se baiic, nocle sdente,
Pauperis iû siiecie, Cbrislus habere refert. « Cujus [Dei] munere beata Coecilia in virginitatis

proposilo, et in fidei conlessione sic roborala est , ut

CAPUT XLVIII.
nec setàtis lubrico ab inlentione mutaretur, nec blan-
Pictura Elisabeth cum tribus corouis. dimenlis carnalibus demulceretur, nec tormentorum
immanitaie vinceretur : sed , servando corporis ac
Die décima nona natalem habet Elisabelb, régis mentis iniegritaiem, cum virginitatis et marlyrii pal-
Hungarorum filia (1), xenodochiorum et pauperum
ma a;ternam mereretur adipisci beatitudinera. i Nam
amanlissima. Hocc pingiinr cum tribus coronis, ut
Acta beatae Caeciiia;, a Surio edila, tametsi Bedae su-
significetur viiam sanciissinie traiisegisse in statu
perent œtaleni, parum tamen habere veritatis et veri-
virginal!, marilali et viduali (2); quomodo hanc pi-
similitudinis censeni Tiilemoniius (4) et Joanncs Gai*'
ciuram explical Jodocns Clicliilioveus iiitcgro sernjo-

ne quem unicuni cdidit de naiali hujus sanctissimaî (I) « Tous les pères et les interprèles catholiques éta-
blissent par ce passage [lue. Il, 34) , conlre Calvin et les
viduac in quo pro themate assumil illud Ecclcsiaslici
autres, un propos, une volonté déterminée, un vœu même
;

( cap. XLV, 14) : Corona aurea super caput ejus (3). selon quelques pères, de garder sa virginilé. » Bossuet,
seconde imtiuct. pastorale sur le iV. T. de Jrévoux, edit.
CAPUT XLIX. Paris. 1705, p. 54.
[-2) Habet h;cc Evangelimn de nalivitale Mariœ, a. 6,
Coilice apocryplio s. t. ab Joh. Alb. Fabricio vulgalo, pp.
In picluram Prœsentaiionis beaiœ Mariœ.
26-:28. Et Protefungelium Jucobi, num. 7, ibidem, pagiuis
85-8b.
In Praesentationis aulem bealx Mariae imagine
(3) Et libro secundo, capile 5, ubi locum allegat, velul
cerium est quod principaliler per eam signilicaïur : ex S. Evodio, ei'iscopo aulincheiio, loU anliquilali igno-
lum, atque ideo a liaronio, aliisque rejectum. Eadem prope
videliccl, bealissimam Virginem vovisse virginitatcm ;
lial)ct homilia citiila Nyssenus qui et apocrypham quam- ,

sicut ex ejus verbis (Lucœ II, o't) : Qu-omodo fiel dam hisloriam proiert. Uem Tragœéiu chrisli patientis ,

muUi annotave- cum Kaziaiizenu edi solila. C;eloruiii salis antiquam esse
islud, qiioiiam virum uoit coguosco?
apud GrœcosPrœseiil.ilionis mariansesolemnitalem, osten-
runt, ut Augustinus {
in libro de sancta Virginitnte ,
duiit Emiiianuidis Comni'ni imp. constitulio apud Balsamo-
iwni, in yomocnnoncm l'Iiolii, til. 7, cap. 1, et sermones
cap. i), Gregorius Nyssenus {in Iwniilia de CInisti
)!. Germani, palriarcbiË CPolilani ac Ceorgii, episcopi ,

Kicomediensis, quos laline reddilos exhibet Surius, tomo

Hic enim babilus fuit eorum apud Ronianos militiira VI novembris, et grœce nianuscriplos vidit Baronius, le
quos slauirae prooerilas et forma commendabat qui in : eondus ad llurtrfvol. romun. 21 novemb., annot. Dictus .-/.

pugna imperalorem circiiibanl ac defeodebant, caiidida Germanus .lil B.' Virginem in sanclis saniloruni habitasse:
vesle cotispicui. Hinc dioli candidaU apud Ammiaii. Mar- B Ebi non sa>pe, sed semel solurn in anno, sacerdos iugre-
culliiium, lib. XV, cap. H. el alilii. Docet Vi-gclius « can- diens peragebal cullus nij'slicos : illuc virgo, ut ibi per-
didatos mililL'S diclos, (n'iiicipalcs, quique privilegiis niu- peiuo manerel, a suis addmitur parcnlibus. » Ouod ila
niuiitur. » Inscriplio Homaein hasilica S. l'etri ad viiicula: forte inlelligi;re possis, ut lî. Maria, non in ipso loco san-
llii:. l'osiTUS. tssr. an iiociio.s. (:A^rJlDATUs. primiœr. clissinio, sed in iiro\iina ce lia habitaveril. Alioqui Germa-
(Ev Caiigii Glossario mediœ et injimce latinitutis.] num aegre concilies cum Paulo scriijonte, llebr. IX, 7, « iil
(I) Morluaan. lAïl, a;talis 2.5. secundo (labernaculo, seu iu sancla sanclorum) semel in
[i] OuocJ idem |ra>slilil alia Elisabeth, regina Porlugal- anno soluni [loiiliticem inlroisse. »
lia;, defuiicta 4 julii 1356. (l) Mém. pour servir àl'Hist. eccles., edit. Paris, t. lUi
15) libi lamen iegilur : « Super miirara ejus. » p. t)89.
S88 I-ini.R III. CAP. L. 386
ncriiis : iilom seniiiint .muripii'nscs ImgiogMphi, imisicis incubuil : S. AIdricus, ex pricccntorc mctcnsi

m liK'ilc eiilligitiir ox iis , ipi.i' j.im scripsciiiiil, ageii- Cenomanoruin episcopus liic, admoduni juvenis, ;

lesnrf It n;)ri7is lie SS. ValiMiaiio ac Tiburlio , Uim Icantum roinanuin, alquc grainniaiicam, sivo divina:
ail 25 rimii de S. Urbaiio ponlKicc. Scriptura) scricm , liiimiliter disccre meruit quibus
,

In Ai'lis atitom illis li.i c legiinlur : i Vcnit dics, in pleniter alcpic doctissinie instructiis esl;» iia enim
(|ii(> llialaimis collocatiis i>sl. Kl, faiilaiililms orgiiiis, Vll;fi illiuslscriptor, lomo tertio Miscetlaneorumliuluzii
illa I
Ci'c'ilia ] in corde suo soii Domino docanlalial, Longaiu aliorum scricin adjungere posscin : sed, ut
diccns : Fiai cor nieuni cl corpus meiim iininacula- brcviiati consulain , unicum subjicioS. Dunstanum,
Umi, ut non confundar : cl, bidiianis ac liiduanis je- cantuaricnsem arcbiepiscopum, de qiio Osbernus in

jnniis, oians coniMicndalial domino, quod tiniebal. cjus Vita, Actissancl. insorla, lomolX, inaii , pp. 3G1
Invilabai angeios piecil>us , lacryinis inieipellabal 3GiJ : < Siciit Kavid ... vasa cantici [id est niusica in-
apostolos, ei sanoia oninia Cbristo lainulanlia exora- striiineniaj babuil ,
quia usum iliorum non nisi in
bat , ul suis eani deprecalionibus adjtjvareni , snam divinis laudibus expendil. > El ibidem : i Quamvis
nomidO pudiciiiani coniiiiendanieni. » Nemo dubila- omnibus bis [philosopliici.s] artibus niagnifice polleret

vcril iiinc excerpias esse romani Rrcviarii anlipiio- [Dunstanus,] ejus tanicn ninliiiiidinis ,
quoc musicam
nas, quarum prima : « Canlaniil)us organis, Ca'cilia inslruit,cam videiicel, qiix inslrumeniis agiiatur,
Domino decaniabat , diccns : Fiat cor meuui imma- speciali, quadam alleclione, scieniiam vcndicabal :

culaium , ul non confundar. i sicut David, psalierium sumens, citiiaram percuiiens,

Porro ex bis prave intelleclis (luxit consucludo niodificans organa , cynibala langens. » Uursum :

piclorum, Cœciiiam, organa pneumaticadigilis erran- « Cuni viderel doininum regem secularibus curis
libus pnlsaiilcm , exiiibenlium : fluxil consucludo fatigatum, psallebal in lympano, sive in cithara, sive
musicorum, eam^ ut palronam suam , invocanlium. qlio quolibet niusici generis instrumenlo ;quo facto
Errarinii bi cl illi. Nam , ul omiltam incerlam fidem lani régis ,
quam omnium corda principum exbila- ,

Actorum ante reciiatoruni , et vagam significalionem rabat. >

vocis organa ,
quidibel inslrumenla coniplectenlis, Ul autem ingénue faiear, per queni profecerim,
Dusquam onmino legilur B. Cxcilia musicam seu maieriam hiijus supplenienti magna ex parte sugges-
calluissc, seu tractasse. Nec aliud ex cjus Aclis elicies, sil auclor libri, cui titulus : Variétés historiques, pliy
quam quod ea die, qua parabanlur illi carnales nu- signes, et littéraires : Paris, 1752, (oui. III, part i, pp.
piix', pnlsala sinl excitand» Isctitia; organa, a quibus 242-270.
oaslissima virgo, perinde ul a nupiiis ipsis, abborruit.
CAPUT L.
Superesl , ut ne pictores in poslerum organa mu-
sica Cœcilia; apponant , nisi forte pedibns ejus cal- De beatœ Catlmrinœ imagine.

canda : item ut aliud sibi patrocinium advocent e

De sanclissima porro Dei martyre Catiiarina, no-
cœlo mubici quale non difficile reperient quando-
; ,
tum est, quod pingatur palrem pedibus suis conte-
quidem e cœlitibus niulti operani eonim arti nava-
rens, quia de eo per mariyrium triumpbavit. Sed
runt : imprimis , rex idem et propbela , David, qui
vulgo persuasum esl eum esse Maxenlium, Rogiano-
i siare fccit canlores contra aliare, et in sono eorum
rum iniperalorem : cuni ducti viri asseranl Maxen-
dulces fecil nii)dos , » ut loquiiur Siracides (Eccti.
lium imperaiorem nunquam Alexandri.x; lyrannidem
XLVII, 11) . Deinde Gregorius Magnus, qui scbolam
exercuisse. Ideo romanum Bieviarium patrem quidem
canloruni in ecdesia romana instiiuil ac rexit (I) :
Maxenlium vocal (1), sed nulla liluii dignilate addita.
S. Germanus episcopus qui paria fecil in ecclesia ,

parisiensi (2). S. Odo, e turonensis ecclesi;c cantore

(I)In hodierno Breviaiio nulla Maxentii mentio esl :
cinniacensis abbas, qui ad vitoc usque fineni operibus nulla palris Calliai'in;e, queni alii Cosluui vocant, el Alex-
andrie regem lacium. Octerum Aclis ejus nullam deberi
tidem, una vox est omnium crudilorum. Hesselius in ren-
(i) Vide supra, col. 275. notât. 1. surn l'assionulis sanctorum, (olio \o post nhv. « Vita S. :

(2) Obiil sanctus antisles , prope octogenarius , anno Catharin», qu* incipil.... 'l'radunt ,\nnales, suspecta est
576. De
illo Venanlius Foriunatus, libro II, poemate 11 : raiUi, elsi niarlyreni veneror. Dicit enim, cap. 12, Platonem
cetsa Pariaiuci cleri revereiilia ,
pollens de Christ! niajesLate dixisse, (piod signum ejus est circum-
Ecclesiw geniiis, gloria, mimus, Itonor : rotundalum et decussalum quasi ipse noverit Clirislum ;

carminé Dmidko dïima poemala pangens, crucifigendum. Et cap. 13, » etr. Molanus ad f iuardnin ,
Cursibiis assidiiis dulcc revotvit opiis. edil. Lovan. 1S68. ce. 111. verso « Passio beatae Callia- :

Inde sacerdotes, kvUicus Itinc micni ordo.... rina", quœ passini liabelur ïradunt annales, etc. exstat :

llUjam senio, sed et là henc veslibus albenl, impressa nomine Rabbani abbatis. In ea lamen, siciil et
. it placeal summo picla coronu Deo. in Simeonis metaphrasi de ^îcaterma, magnis viris non-
m mcdio Germanus adest .mlisles honore nulla displicenl ; ul bic locum habeal Gelasii admonitio :

Qui rcgit liinc juvenes, siibrigit inde senes. Nos tanien, cum sancta Romana Ecclesia, oinnes marl\ res,
lj:vittc prœeunl : sequitur graiû ordo canenlmn ; et eorum gloriosos agones, qui Dco niagis quam lionjinibiis
Hos grudiendo movel, lioi moderundo trahit : noti sunt, omni devolione veneremur. » Baronius nrf ,vnr-
Ipse lamen sensirn incedil, velnl ulter laron ; tgrol. rom. 23 nov., annol. .-t. « In Actis cjus (Calharina;)
Non de veste nitens, sed piclnlc placeurs.... liabcri aliqua, qua; corriganlur nullus, qui iliorum lein-
Pervigiles noctcs ad prima crcpustuld Jimgens, porum res gestas noverit, inlicias ieril ; ulinter aliailludde
Conslrttit aiigelicos ttirba vermila choros. Maxenlio, cujus loco Maximinus rcstilutus est. » Anluer-
Pontijicis monitis clerus, plebs psallU, et infans ; pienses hagiographi, in Ephemeridibus grœco-moscis, 'omo
vnde, labore br^vi, fruge replendus erit. primo maiiprœlixis, p. 51 «Hi^oathcr'inam Gneci, Laiini :

Stib duce Germano (elix exercitiis hic est Catbarinam anpellant. Acta apud utrosque quantum ha-
; ,
iloses, tende manus, et tua castra juva. benl admirabilitalis, tanto ctiani plus diûicultalis paliuntur
287 I>E mSTORLV SS. IMAGINUM
Qiiare ego polius laudarim patrem non depingi ut CAPUT U.
imperalorem quam, ex vulgi opiuioûe , romani
,
De cruce sancti Andreœ.
imperii auguslum.
Mense novembri poslremus est sanctus Andréas,
vocalione imer aposiolos priiuns cujus cnix reli- :

ad oblinenclam CJem. Nihilo lovior obiirilnr moîcslia

ciroa
giosissime asîcrvatur ad sanctuni VIcioreni. Ex qua
sacii corimris art nionleni Siiiai Iranslilioneiii, luilubitalji-

lem illaiii iiiiidem icd, quuad aucloies

quoad subslaotiain ; constat nuiinibil in ejus pietura abcrrare domuni biir-
porquam obscuraui. ^iém.
» Tillemoiilius,
ejus ac leiiiinis,
gundicam quod laincn cum bona ejus veiiia dicluiii
wiiir servir à t'HiKt. cccles. edit. Paris, l.
v. p. il", de ;

oadoni ageiis : « Nous soiimies contraints d'avouer que sil. Ftobertus enim Ca:iialis, episcopiis arboricensis (1),
nous n'avons pas un seul i oint de son histoire, que uous (iu libris de Re gw/Zica ) ob banc discrepaniiain ali-
puissions dire être assuré. » Joamies Baptista Ladvocat,
Sorbon;i' doclor, Diction. Iiittorique porlatif. l'aris 17G0. t. quoties nutat Burguiidix principes insigne suuni cru-
I, iip 2ii0 2lil On n'a rien de certain louclianl sainte
: (S.
els falso appellarc divi Andréa; (2), ubi interseclio fit
Catherine' vierge et martyre et l'on n'en larlc qu'au
:

comme nteraeiit du iX'sièclo.trouvée sans corruiition duns ad angulos partiui obliquos, partim acutos :cum crux
la montagne de Sinaî en Arabie. Les clirétiens de ce pays Andréas ad sanctum .Yictorem Masslliae eamdeni cum
prirent ce Corps poiu- celui d'ime sainte martyre, qu'ils
cruce Clirisil figuiani liabcai'(3) lignum enim ligno
nonmièrent callicrine, c'esl-a-dire, pure et sans tache, cl ;

lui rendirent un culte religieux, qui passa aux

grecs et
aflixum est ad angulos rectos (4).
aux latins. » Ultra lias raclas iro^'ressus erat Joanncs Lau-
noius, vir, ul iiotum est, immodica; crisi doditus, de quo
refertnr ab Adriano Valesio (a) M. de Launoj;, docteur
: <i
DECEMBER.
en théologie, avait rave de son calendrier sainte Catherine,
vierge et martyre. U" liisait que sa vie était uuc iable et :

pour montrer qu'il n'y ajoutait aucune foi, tous les ans, au
jour de la tête de cette sainte, il disait une messe de Re- CAPUT LU.
quiem. C'est de lui-même que je liens cette parlicularité. »
Quod B. Catharina; meniiuisse Bedani et Adonem aûinuct De tnalteo sàncli Eligii , et calice sanctœ Barbara;.
Barcnius, ubi siip., vanum est, cumadscriiium Beds Mar-
lyrolagiura illo longe recentins sit, et Cathariuae mentio Mense decembri, qui Alemannis dieilnr mcnsisCbri-
nulla exstel in geuuino Adone, sed tauluni in additamentis
sli, ipsis kalendis occurrit Eligius episcopus ('), (|ui
ci obtnisiS. .. , . ^
Cieterum, legitur iu Grœcorum Menologio: (ttommemoratio cum malleo pingilur, quia fuit aurilabcr anie episco-
sanct* maguse.tcatharina;.» Et beatain inarlyrein singulari
patum (3) et, inter c«îleia bonorum insignia, nmlta
veneratioue prosequebatur S. Paulus anachorètes e slllita-
:

rum (seu in columuis degentiura) classe, anno 9o6vitalun- sanclorum, auro , argentoque, cl gcmniis, fabricavit
ctus.Sic enim fidelis ejus vitœ scriptor apud Baronium ad
diclmn an.,n. 6: nAliorum (luidem sanct'rum memori;e hi- (') Prima ediiio : Eligius, noviomensis episco-
larilalis ansam Paulo dabanl, martyris verovEeaterina.' non
solum voluptate sauclum replebat, sed propemodum csul- pus (6) , et Fiandriac (7) aposiolus.
tatioue et tri| udio. Elenim celebrabal ilbm non corpo-
ris taiitum sensu, sed a>!mixta sinud spirituali lielilia, Imo abrincensis in inferiore Normannia. Obiit iu a-
(1) |

aut potiusprœcipuum id erat quod spiritui dabat. » Idem tria urbe Lutelia Paiisionim an. loGO. ,

(2) Nempe decn.ssalam cruoem; nam ut

Baronius ad wi. 507, n- 51, Calbarinam non expresso no- Hieronymus ad
mine designari putal ab Eusebio, nisl. ec.cl. lib. \ itl, cap. Jcreni'.œ capitl XWi: « Decussare est per médium secare;
27 verba récital ex versione Christophorsoni (e),
(b), eujus veluli si du» regul;e concurraut ad speciem lilter»X, quse
Aetus enarrala Maximiui tyranni avarilia, te-
ille scrip'.or figura est cnicis. Q"o sch.'niaie patriarcha Jacob n impo-
>i

mulentia ac projecla libidine, immanem ejusiu cbrislianos suilelinterniutalis mauibus (Joseplio)lienedixit, et quidem
sœviliam deping'it, quam qui viii crant « l'erré maluerunt ila transversiin obliqualis inter se, ut Cliristum (crucifixuni)
quam Dci cultum cum idolorum veneratioue commutare. » déformantes, jam luneporlenderent benedictionem in Chri-
Mox subjicil «Alque ex midicribus non minus ipsis viris
: stum fuluram. » ( TertuUianus , de miplismo , cap. 8. )
adoctrina diviui verbi animalis rohoralisque, pars, eadein Frequens est forma Imjus crucis in symbolis gentililiis, et
cum viris certamina subeuutes , œqiia virimis pramia re- Gallis dieitur sauluir.
porlarunt, ars ad corruptelaiu et obscenam libidinis tur-
| (3) Constat sallem Andra;am
crucifixum fuisse, primum,
piludinem invitœ attracts, vilam citins inlernecioni qiiam ex .Sophronii udditamculis ad Hieron. de scriplor. , cap. 2,'
corpus dedecfiri tradere iiistituerunl ; sola namque mulier dein ex Fausto manichœo apud nigusUn, l. xiv in aim
quaidani cliristiana inter alias a tyrauuo adulterd labe tnr- scripto, cap. 1 pr;etcrea ex Pétri Chrysologi , sermone
;

liiBcatas ex alexandrinis nmlieribus nobilissima splendidls-
simaque, Maximiui auimuni libidiae fureutem et lasci-
vientem iuiemperaulia, inagniludine quam altissimi animi
devicil, qu;e quanquam aliis rébus, ul opibus gencns, splen-
dore et exquisita doclrina tamen isla omuia
iiisignis tuit,
prae pudieltia poslputavit. Islamquidem Maximums, licet
obsequerelur, eaque de-
sjepeorassel uti i; sius cupiditati
negasset, seque mori paratam oslenderet tamcn interB-
cere non poluit (quippe libido potius quam iraemidia men-
tissua' tenebat imi.erium ), sed ilhun liiga mule tatam om-
nibus facuitalibusspoliavit. » Faiendum sane plura hic esse
quse in Calbarinam apte quadranl , pauca qua; minus con-
gruunl. I
!Haec juste forte longioraclaudobrevi observaiione de san-
imaginibus.Rota cur illi apponatur,eaque gladils
cue virginis
armata notissimuiu est; al cum in romano Breviario securi
percussa dicalur, miror ensem in ejus dextera collocari, vel
etiam gladiodemendumillicapul exprimi.ut factumin ele-
ganii pietura quam videre est Leodii in ecclesia ejus no-
miiie insignita.
Valesiana, pag. 36.
In editione Henrici Valesii, c. 14, p. 233.
Edit. colon. 1^10, pp. 208, 209.
135, edil l.othamaçf. llilO, p. i66;deuique ex veleri
Iwmno Damasii nom'iiie edito, r.ibliolh. l'i'. edil. Parisien.
iBU, lom. Mil, p. 841. Fixum ad arborem olivx rectam
(i-i aoia; ifSioî ) narrai pseudo Hippolytus, lucluario 11 ad
biblioth. l'IK, Paiii. I6i8, p. 832. Eliam in crucem actiiui
et biduum in ea pepeiidissc scribunt (iresbyteri et diatoni
ecclesiarnm, Achaiœ fil epht.ad iinivcrsas ccr/csjas, édita
, tmiioI ni loriarmn Hoiii.ii lipomani, et in coUectione Surii,
50 novemi)., edit. Culoii. IGIS, p. 033 et seqq. Sed Imic
epistoke mulla lidem detrabuiil, ul videre est apud Tille-
montlum, nole2.<.ur S. .mdré,edU. lirux. t. l, part.Z,
pp. 10,'38-I065, ubi rem .iccumle discutit.
(i) Hic se hospilem in geometria Molauus ostendil, cum
crucis deeussalae tam recli possint esse anguli quam vid-
garis seu immissx.
(3) Deinde et regi.-e monetae prraeeclus.Exstant
eliam-
num aurei niimmi Lutetia; sub Dagoberto et Clodovwo eusi
nomen Eligii profèrent -s. Adi le Blauc, Bist. des mon-
naies de m
tue, pp. bOetai.
(b") lina cum s. Audeeno consecralusanno 610,
„ ,„ T^
Domi-
niez ante litanias, seu Rogaliones, hoc est die 21 maii.
(7) QuK lum.subjecta diocesl
noviomensi eum 'lorna-
censi eonjmict.-e ab annis [lus 100, neiupe ab obitu S. Me-
dardi. Porro Evangelium nnnliuvil Eligius Flandrensibus,
seu Brugensibus, ilein Ando\ erpeu.'-ibus, Friaoiiibus (nunc
fœderali Bolgii irans Mosam incolis), Siievis Corturiaco
viciiiis ac plerisque maritim% Belgarum orœ accolis. obiit
 989 LIUEII m. CAP. LU. 2gQ
sopulira : gux recense» S. Audociius, libro i>iimo possinl. Nam et très fliias... conservavit. Très quoquo
(capiw Si) ViWBOJus ("). milili;n priDcipes... erlpnii a pernieioso jiigidam.
Scribilur pra'terea niirabile quid de imagine S. Ni-
(") Prima eiiuio (Mebul : Ciijus lilin iiamiscri-
colai, qiiam in clirislic(d;e donm lepererat barbarus
pliiin (i) cm» iiiinc ad inanum non luibcaiu , adsiii-
Telonariiis. ^inid, quia prolixius csl, légat qui vdiet
biini veilia Meii'i'i ( i»i ÀiiiiuHbiis Ftandriiv , an. CG3)
apud Aloy.-.ium (in Vila Mcotai scholio 17).
(|iii -sic cos rcicnsel : D. Eligiiim , loiiiacensoiii i'|)i-
pro saillis carnibus reposuisso : eosquc denuim a
scopmu, lego sancloruni DioMysii.Uiisiiei, Eleiiilierii,
NicOlao resuscliaios esse. En quatuor
leriiaria. Sed
Mariiiii , Biixii, Germani , Severini, Pialonis, Quin-
ad quod eorum pictores respexerini, nondinu expri-
liiii , Liiciaiil, Genovefie , Colunibu;, Jiiliaiii , Cliry-
nicre valeo (I). In prosa de sanclo Nicolao legitur :
solii , Cri$[iiiii , ac Crispiniaiii , septilcra auro et
\'as in niaii niersum palri
gi'iiuuis, Dagobeni régis impcnsis, (eral cnim aurifex)
lioJdilur cum liliu.

cxornussc.
El bue cos respexisse non dnbito, ad sigiiiflcandum
Pridie auiern ûonas apud niulios celebris est Bar-
quod sanctns Nicolaus sit paironus nautarum et nau-
bara. Qiue piiigiuir aliquando tiim calice, et corpnic
fraganiiiim, qui ejus adhuc vivetilis et absentis
Iloniini in uiaiiu. Coiislat eiiiiu eani nuillis succunisbc, auxi-

110 ab5(|iic viatico, sivo saeramenlo.corporis doniiiiici,

(1| Hautl diibium quin pleriquead quarlum
lernarlum
discuderciit. respexernU. Krat is ni est adliuc in ore vulgi
, soleljalqno
leslivis ilramatibns exliil)iM-i, quorum ummi,
Usitaiins cum lurri piiigilur, et iriLus fenestris;
descriplum e codice
lector, acnne
Xlll seculi ad fioriacense .S Bene-
notissiina de causa. Nec inepte nonnulli, ni utrnin- dicli cuinol)iiim pertinente. Debeo
illud auclori libri lioc
tuuloediti: l'uriété'i liistoriquestpliiisùinesel
qiie cxpi'iuiant, ad osliiini turris caliceni cuni corpoie lilléruiies ' etc .
mns, 173-2, tuiiw ni, pan.i, pp. 181-188.
Domini pingiinl {'2).
l'ninus ctericiis.
Quid aulem bic sil vitandum, potissimnm lis qui
Nos quos causa discendi liHeras
scélérate vivunt, dictuni est libro secundo, ex decrelis A)jud génies Irausmisit exleras,
synodi cameracensis (cap, XXX VI [imo XXXV, col. Dmn sol adliuo extendil radium,
Perquiramiis nobis hospilium.
hiijus cdii. 89 J ).
Secundus cïericus.

CAPUT LUI. Jam solequos lenel in liltore,

Quos ad pièces nierget sub aiquore-
De picturis sancli Nicolai. Nec usl nota nobis lisec palria i
Ergo qurcri debciil bospitia.
intra iriduum sequitur fcstum Nicolai (3).jQui pin- Terliits clerkus.

gilur cura tribus pueris, sed lam obscure, ut vix sciaiii, Seucm queiiidani uiatui um moribus
Hic babeiiius roram luniinibus,
qtionani ref'erenda sit ea pictura. Tresjuvenes milites P'orsan noslris coiiipulsus precibus,
naufragium passes a senleniia judicis liberavit, qui Erit iiospes nobis lios|jiUbUs.

cos ob rurtum injuste ad necem damnaverat , tune Simid omnes ad seiiem dicuiil :

Hospes tare, quierendo studia.

enim Icmporis leges furiuni non puniebant neee. Très Hue relicta venimus alria |
;
lilias prosiilucndas sua clanculnria niunificentia in Nobis enjo priesles hospilium,
Duili durabll hoc noclis spalium.
pudicilia conservavit. Très militi* principes, apud
Senex.
Constaniiiium falso accusaios, eripuit a pernieioso ,

HospiteUir vos Factor oiiiniem,

jugulalu ('*), Fertur eliahi a plebeiis, niullerem Nam non dalfo vobis hospilium,
quamdara vesperi 1res pueros occidisse, et in vase Nam nec inea in hoc utililas
Nec est ad hoc uec (a) opporluinlas.
(*) Prima editio Clericiad vetidtmi.
: Passim ctiam Nicolao appiiigun-
Per te, cara, sit impelrabile
lur très illi jnvones naufragium passi ,
quos Nicolaus Quod rogamus, eisi non utile;
a senleniia judicis liberavit.... Leges furluni non pu- Eorsan proptur hoc Ijeneticiuui
Vobis Deus donabil puerum.
niebant morte. Miratus vero ssepe sum, cur isti tam
Mulier ad sciiem.
obscure Nicol lo appingantur, ni vix animadverli pos-
Nos bis dare, coujux, hospilium,
sit, quales sint ; sed putariin majores nosiro» id siu- Qui SIC vagant qiia'rondo sUidinni
dio fecisse, ut et alla per banc picturam inlelligi Sola saJlem compell.il caritas ;
Nec csl daninum, nec esl utililas.

so|iiii:igenario major, kalendis decenibris, anno ut credi- senex.

(
tiir ) 6oi. Acquiescam luo consilio
(1) Is editus est opei-a Surfi ad 1 decembrU, niKxim Et dignabor islos hospilio.
3 Luca Daclicrio, spkilegii tomo v, (primœcdit.) p. 147 et
senex ad clericos.
seqn.
(2) De B.Barbara hagiograpbi antuerpiouses, (omo
sic Accedalis, scholares, igitur :

i,miiii,m'f)rolcgiiinink,pag.^i:« S.incla lioeo mariyp, Quod rogaslis vobis concedilur.

quaiii apnd Graicos Laliiiosque Kvi sequioris est cetebiis, Senex ad uxoreni clericis doruiiei/libus.
( )

tam fiiil ignola aiiliquiorilms rrque ,ic S. Calliariiia, qiiicum

lioc eiiam comniniie linljcl quod Aola vaMo iuccrue siiU
Noime vides quanta marsupia ?
Ksi in iUis argent! eof)ia;
fidei. Sed minime iiicerUi obsouraque snnl miracula in fa-
vorem moribunrlonnii ad ejus invocalionem patrala. Adi lla;c a nobis absqno infaniia
l'osiideri posset pecuuia.
Tillenioriiuim, hist. des empereurs, mic i sur la persécu-
tiun de JU(.iimm,tom. ni,edU. in-i", p. 690.
(5) De cujus imagine jam diclum aliquid supra, libb. Il,
cap- XV. [a] Forte MMHC.
291 DE HISTORIÂ SS. IMAGINUM. 292

lium invocavenint. Sed cur très pinguntur in vase filiarum, quas prostituere deliberaverat ,
qualenus

cum unius laiiium filii raenlio fiât ? inde sibi victum acquirerent. i

Longe iiaque prxfero alleram Nicolai picluram Fuit et icrtia Nicolai pictura absque mitra, apud

qiix Romae est, cl per Ilaliam alibi, llabel in iina halos. Sic enim scribil (in sunctorum Catalogo) Pe-

manu pediini , in aliera libruni, et super eum 1res trus Equilinus (") : « Fertur bealum Nicolaum jani

massas auri, qiiibus liliarum trium pudicitiam conser- sencm concilio nicseno inlerfuisse : et se quemdam
vavii. Qiiani etiam pictiirani videra licet in nummis arianum , (ideli zelo, in niaxillam percussisse : ob

fiuibusilain exprcssam. Eanidenique;nonnulli observa- idque (1) a concilio mitra et pallio privatum exsii-
lisse. Propler quod ut plurimum sine mitra pingilur.
riinl usitalani esse in insula Corfu (1), quae Nicolaum

snmma cum venerationecolil. Agnoscit eamdem Ger- Sed dum aliquando missam beat;e Virginis, cujus erat
dévolus, in pontificalibus celebrarei privalionem
mania. Joanues enim keisersbergensis sermones suos , et

de viia monastica, quos, ad sorores sanctv Nicolai in milrœ ae pallii delleret ,

quasi zelo nimio fidei abla-

Undis, Argenlinse habuit anno 1496, bunc in modum lam, ecce, cunctis videniibuS: duo angeli eidemasii-

cxorsus est : « Sanclus Ninolaus ( cujus liodie dies terunt ,

quorum unus milram, alius pallium, sibi di-

feslus agilur per tolam chrislianiiatem ,

prcBcipue au- vinilus restituerunt. > Verum niliil laie babel liistoria

tem in hoc, et in aliislocis, ubi patronus esi) depingi a Joanns diacono scripta : nec Petrus Equilinus af-

solet cum tribus poniis aureis : et hoc ob notissimam firmât , sed ferri dicii. Qunre non irnmerilo posierio-
cleeniosynam, quam fecit in paupereni patrem trium ribus Italis ea piclura displicuit (2). ('").
(") Prima ediiio : Nicolaus pingilur quibusdam
retula.
locis absque mitra ; de quo sic habet Petrus de Nala-
Pauperialis onus siisuilimus,
Mi niarite, qiiandiu vivinius, libus ( itb 1 Catalogi , cap. 53) : Fertur, etc.
Hos morte donare volumiis,
si
('") Prima ediiio : Verum istud non videlur valde
Paupertalem vilare possumus
Evagiiies ergo jam gladiiiin ;
certum ; nibil enim taie habet hisloria S. Nicolai, a
Nanuiue potes morte jacenlium Jeanne diacono conscripla : nec inler concilii nica-ni
Essedivesqiiandiu vixeris;
Atque sciel nemo quod feceris. patres Nicolaus recensclur (3) : et petrus Equilinus
Nicolaus. non Simeo tamen Metaphra-
aflirmat, sed dicit ferri.
Peregrinus, l'essus itinere sles, et ex co Breviarium romanum, Pii Qiiinii jussu
Ultra modo non possum lendere ;

Hujus ergo per noclis spatium edilum, babent Nicolaum cpiscopum niceno concilio
Mihi prsestes, precor, liospitium. inlerfuisse ibique, cum trecentis illis deccm et ocio
:

senex ad mulierem. patribus , ariaiiam hseresim condemnasse. Verum ,

An dignabor istum hospitio,

sive ei concilio inlerfuerit , maxillam ariani percu-
Cara conjux, tuo consilio ?
retula.
tiens : sive (quod potius crediderim ) hoc modo non
Hune persona conimendalnimiura; inlerfueril, videtur mihi Nicolaus, cujus solius festum
Et est dignus uides liospitium. celebramus ex orientalis Ecclesiai episcopis (4), rc-
senex.
ciissiuie pingi absque mitra, ad significanduni populo,
Peregrine, accède propius;
Vir-videris nimis cgregius;
quod onines fere orientales Ecclesioc ab obedienlia
Si vis, dalio libi coiiiedere :
romanae sedis, ac a fiJei integriiate defecerinl ; pro-
Quidquid voles tenlabo quxrere.
pler quod nunc preniuiiiur dominio et inipcrio Turca-
mcolaiis. ad mensain.
runi. Illud enim diligenter inculcandum est, in locis
Nibil bis possum comedere
ex :

Carnem vellem recentem edere.

senex. (1) Veluli violaiorem paulini praecepti, quo vetatur epi-
scop'jm esse « pcrcussorem. »
Dabo libi carnem quam liabeo;
Namque carne récente careo. (2) Extra dubiuni est cullus B. Nicolao exbibitus etiam
pluribus bdculis antcquam sacrum ejus corpus Bariuni in
Nicolaus. Apnlia iransferrelur, quo pervenisse constat 9 niaii an.
Nunc dixisli plane mendacium : lOS". De miraculls eo apud Deum intercedenle palralis
Carnen habes recemcni nimium, liaud minus liquel. Sed de gi-stis ab iUu dum in vivis age-
El liane babes magna iiequilia, ret nibil cerli ad nos pervenit, nisi quod nijrencis in Ljeia
Quam mactari fecit pecunia. episcopus scu meiropolila luerit. De a'taie qua vixil lioc
unum scimus, obiissc anle Jusliriianum imp., qui uomiiie
senex et midier.
ejus insignivit a?dem sacram abs se juxla Conslantiiiopolim
Miserere noslri le petimus; in Blacliernis exlrucLam. l'roliabile est B. Nicolaum anno
Nam le sanctum Dei cogiioscimus : 523 nica^na; synodo inlerfuisse.
Noslrum scelus abominabile (3) Scriplor libri cui tilulus Histoire des conciles géné- :

Non est tamen incondonabile. raux..., avec des noies d'éclaircissement elde ciiiique, eic,
Nicolaus. edili Littet. Paris. 1C92, îh-4», de nicœna synodo agens, p.
39, ail Nous avons perdu, avec les gicles de cette fa-
:

Mortuorum afferle corpora,

meuse assemblée la lif,le même des noms des saints évéques
Et contrita sinl veslra pectora ;

qui la composaient, l'our réparer en quelque manière celte

Hi résurgent per Dei graliam ;
perte, il a lullu avoir recours aux historiens ecclésiastiques
Et vos flendo quœratis veniam. du IV' et du V' siècle qui nous ont conservé la mémoire des
orationes Nicolai. pères de ce concile les plu dislinqués par leur mérite et par>

Pie Deus, cujus sunt omnia, leur sainteté. El t'est dans leurs oia>i-aqes que nous avons pris
Cœlum, tellus, aer et maria, ce que nous allons dire là dessus en peu de mois, 'f um pag. 45
lit resurgant isti prsecipias, inler eos antistiles recenset S. Nicolaum, tesiem in mar-
Et hos ad te clamantes audias. gine prolèrens jtlelhodium in .4ctis s. Nicolai.
f.t post omnis chorus dicat : Te Deum laudamus. (4) Crassus bic error est quem in secunda editione jure
(I) Seu Coi^cyra, Venelis subdita. Molanus expungi voluit.
«5 SUPPLEMENTUM AD LIBRI III CAP. LV. 294
poiissinnim li.trpsi infociis, ut ;\liorum cxoniplo do- veuienlem cum gregibus tuis
npppnm ctt : et accurrens
coaiitiir, qiiniiio sno iikiId a (ido iiaulVa^iMit : tleiiulu a cotto ijus Nunc cvgnosco quod Dumimis
, dicens :

m rogeimis Doiniiiiiiii licniii, ul laiuloiii aliiiiiiiiidu Dius bi-iifdixit inilii vcbcineiiler, quia quœ era:n sUrilis
Eci'lusias orit'iilali's , iMiluilic;u Eiclosia; ercplas a in utero luibebo. Lbi ipsi videnur inilii, pro (babcbo)

Turcis. qui in sua fiMiialc coulidnnl ( otuiio Eccli-siœ legissc (liabeo). Hoc aut simlle quid cns rcspc-xissc
fOH/i'd rmvns ), callioiicis lesiiluerc iligiieiur. Nain piilariin. Undo S. Epiplianius ( hœred 80, contra
cl propli'r lioi' cauipan:c in nioridii' si^'iiinn daiil (ido- collyridimios) : t ï.inictsi cnini bisloria Mari*, cl
lil)us. l'ndc l'ialiiia, ilo C'.allUli) III 1iii|ui'ms : Munilii- tradilioncs liabont , (|U(id dictuin est patri ipsius
vit prœieren, ut assiduo rogutti Deus fleclereiur, in Joacbim in deserto : Uxor lua concepil; lamen non
nwidic campaiiis sif/Hiim rfuri fidelibus omuibiis, ut- quod sine eonjugio bue faciuui, neque siiic seinine
oralioiiibits juviirenl ,
qui coutra Turcas diiiiiciibnnl. viri : scd fiilui uni angclus inissus pricvaticlnalus est,
Quod ipsuni ciiani clarius paiei ex Cillisii Miper Iioc ut ne qiia liicsiiatio ficiet, propier id quod jain ex Deo
edila bulla,i|Uic uKiniisciiplacxslalLovanii in coUogio ordinalum est, cl a Dco promissiini. t

pontificio Adriani scxli. Porro sicul Canticorum liber recie applicalur bealae

CAPUT LIV. Virgiiii : sic ciiani suavis adinvcntionis est en Virgiuis

imago, in qua ei appingmitur, sol, Stella, luiia, porta

Cur Ambiosius cum flagello piiujatur.
cœli , liliiMU inler spiiias, spéculum sine macula,
Prnximcapud Uonianosscquinir l'esinni Ambrosii{l).
liorlus conclusus, fous signaïus, civiias Dci. et simi-
Quem beatiis Vincenlius, piaîdicatnr, notai in Loin-
lia, adsciiplis ciiam verbis : Tota putchra es, arnica
Iiardia cum flagello piiigi, propier iugenuam loqnondi
mca, et macula non est in le : eleclu ul Sut : puiclira
liiici'lalein , qua iicc Tlieodosio impeiaioii pcpeicit,
ut Luna : Stella maris : Porta cœli : sicut Lilium inter
Qu;e narratio nota est ex histoi'iis ecclcsiasticis Tiieo-
spinas, elc (I).
doreii , et alioi'uni.

Addi polest secunda ratio quia quod doctorem

, ,
SUPPLEMENTUM
fidei decuil, arianam pcrlidiani expulit ex llalia.

Est cl lerlia raiio, caque, ul appnret ,

primaria, AD LIBRI III CAPUT LV.
quod Mcdiolaiienscs , ipso invocato , ad Parajjiagum
DE s. LCCIA, VIRGINE ET MARTYRE.
victoriam sint adepii, anno Doniini 1338. Ex que
tempore religiosa. civiias, liaud immemor accepti l)e- < Sancla Lucia pingitur cum aliquo cjusmodi in-
nelicii , divuui Anibiosiiim cum nagclio depictum, in .signi, ex quo intelligaïur ,
professe ipsain valeiudiiii
selernam ejus ici niciuoriam, habcie voluit : ul babet oculorum. Recte id sane , quod virgiuis liujiis openi
leciio tcriia anibi'osiana; ccclesix, in fcsto S. Am- advcrsusoculorumniorbosinvocamusOslenderitenim
brosii pro Victoria, quod est 21 die l'el)i'uarii mensis. ipsa lorlassc res, cl nniliis reddita salus, quod vir-
Apiaiium, sive alvearium, nonnulli ad pedes appin- giuis cjus auxilium prxsio sit laboraniibus. Scd po-
gunt, propier miraculuni examinis apuni ,
quod Pau- luit flirtasse eli;\ni mos isie indc orlus esse quod a
,

iinus refert inilio Vita; cjus. supersiitiono Gciiliuni abduci cbristianos oporteret.
CAPUT LV. Cum cnini salutarc oculis nunien esse Lucinam deam
antiquilas exisiimaret , subdilum niarlyris Lucia;
De pictura conceptionis bealce ilarice.
nouicn ci vano nuniini fuit : et abrngaia priore ajqicl-
Octave die scquitur celebritas Conceplionis bcalx laiionc, retcnla viigo isla ei martyr, s lia Frcdcricus
Mariac. Quam ex osculo conccptani esse, fabulosum Borronueus, de Piclura sacra libro \\,cap. 11.

est et obscurum quorunidam figmentum. Unde me- Al milii vcrisimile non csi nalani golliicis scculis
mirii me legissc apud Rolierlum de Licio, episcopuin pnpulareni pielalem , a velcrc myibologia, picbi lum
aquinatem {serm. i de Laudibus sanclorum) ,
(") prorsus iguoia, origineni duccrc. Qiiapiopter acccdo
acrem reprcbensioueni iuiagiiiis, in qua Anna cl Joa-
cliini sub aiirea porta se niuluo osculantur, cum sub- more œvi sui, apocrypha cl ludicra ccrlis cl soi-iis non pauca
niiscuil.
scripla rubrica : TiUiler concepla en beata Maria. Yi-
(I) Uauc lypis ligneis exprcssani vidi in Ironlo libii cu-
dentnr milii bujus crroris occasioiiem desuinpsissc juwluni ab Jodoco Cbcliloveu scri|ill, éditique l.iiiL'li;c l'a-
risioriiiii, an. Itilô. (Jiuci'il Frod. IfuiToiiueiis, de l'iclura
ex apocrypbo libro, (jui inscribilur Prolevaiigeliinn
sucra, lib. Il, C((p. .'i, (|iia ralioiic sit piiigeuda (.OMoeplio It.
D. J.icobi, in quo sic liabel iniprcssum in Germania Mari;L',ros|icindei(iiie: » Nu.>CL'i]hi.-niusllci'i posbc ailtilcsocii-
exeniplar : El slabat Anna in parla , vidilque Joacliiin lulaiii unaiir, tcclaiii aiinclii niagiio alii|uu splcndore SMO, lu
scdentoni , eiqiic s|ilciidoii ciri-univolilamcsaiiycld-, majo-
res et uiiiKires. Kigui-amque I] sarn cl angclos ioviler laii-
(") Prima cdiiio : Memini nie in Olivcrii Mailar-
luinmudo adiiinlir,.tus l'acciciiius, ila ni .su])ervenii'me tiL'-
di (2) sermoiiibus legisse acrem repreheiisioneni. etc. lilus lidgore ilkimiiiari'nlur, alque inln- culcslus cosdeni
spliMiduiTS apparcifnl 1res iioisuiue (Ji\in;c ij sa» (iuoi|no ,

(1) Ac etiam in variis eoclesiis proprio Brcviario uleuti- aduiidirala' Ifvilcr. » Milii |ii';i.> ca'lcris pnjbaïur nivcnla
bus, ex. gr., rolonnigensi. Hac aulein die ( 7 dcceuib. )
in pictaqui' ab Aiiloiiiu Onypel, ab aliisviTu Sicpui.-, ;i'i-i inscul-
in p|iiso,opum oriliiialusesl annuST-i. Obiil verodie i aprjl. pla imago, cujus parlem iinmains diacoinlimaiii (.ictnpat
397, œlalis Îi8. orlii iusidi'HS, acsub.slr.aus Maiia» pcilibus, (piam cvsorto
(2) Oliveriiis Maillard arcmoricus fuit, ex minore coii- ort! moriliM'i' aul et vorare liuslra l.di>>ral. Siiporiio Deus
YPiiliiali obsurvauUiiiis obiiUiiRt die l.")jiMi)i l.'jOi, Brugis
, Paier, mdn' liuida veclus, di'vliani loloiidil imponiiqou |

ali(iii:iiidiii cfiiniiHiraïus, ul fsl a|,iid Saudciuui in (Ii'SltI- Mai'i;e vcrliii, qu:e docus.salis ma.jdius et iiicliÉialo capite,
pliouo Bruganim. Claruii suis conciuiiiljus, in quibus, pro diviiiiie (jratiiie inlluxum acciperu ac pirolpere viUulur.

TH. xxvn. {Du.)

 DE HISTORIA SS. IMÂGINLM. 29G
293
sentenliœ Theophili Raynaudi, rem sic cxplicaiiiis, Cbrisli. Circa quam mulla notanda cssenl, nisi praî-

opusculo de Titutis cuUus saiiclorum specialis, puncto cipua qua;que jam antca. explicassemus. De pueipcrio

S. Lucia Syra- enim Marise exslal libro secundo capui (I).

6, opcrum lomo \l\\,p(ig. 514 « :

Senium Joscpb atiiginnis libro eodem, capile 50 (2):

cusana quia ejus iioincn a Lucc polilum csl , coli
,

prolixius decodeni, libro leriio, cap. 12 (3).

solet ad lucis usurani sanaiione xgrorum cxoiandam.

Errant vero piclons, et cnorem suum plcbeculœ Nudilatem lascivam circa infanlcm Jesum vilandam
sanciam Lueiam evulsis esse cxplicuimus subsequenli cap. 31 (4) libri
iinpixiuiit, piugeiilos liane
,

oculis fiiioâ iili in disco cxliil)eiit, quasi eam oculo- secundi. Quœ, quod dicta sint, non rcpclemus, sed
;

luu) clïossioiieui a lyranno subiveril ; et idtirco ad- cis pauca subjiciemus.

vcisus oculonim rcgiitudines piivilegio divino gau-

Et in primis notai Petrus Richardus ( in libro de

oculorum cvulsio non cadat Passione Pelri aposioli piclores quosdani, contra
deat; cum lamcii ca in )

S. Luciani Syracusanam, sed in aliam multis scculis hisloricam verilatem , obstclricera , diva; \irginis

subseculani quu ut procuni deliiuni a se averterel,

;
amissis manibus pingere, cum noii liabueril obsic-

aiidiio (|uod is maxime caperelur oculorum ejus pul-

triccm.

chiiludine uUro evulsos sibi manu sua oculos ad

,
De bove autem et asino circa prœsepe Domini,
aiuasium Iransniisit. Qiiod insigne faclum, relatum a Erasmus ( ad liymnum Prudentii in iSatalem Domini) :

Spinello !» iracltiiioiie de Viigiiiibus [nuin. C], ex i A priscis usque scculis inquit mana\ il ad nos , ,

(Ijelvacensi) elcgaiili piclura, qua; Jesu pra'sepi addit bovcm et asinuni.

Jacobo de Viiiiacoci ViiicCMiio
carniiiio desiripsil lîadcrus [cap. 5, §2, partis II Quod lanien in sacris llttciis non est apcrlc prodi-
yn-idarii Sanctoruin] agens de cx'eis sanclis. i Fuit tum sed occasio sumpla vidclur ex Isaia; ( I, 5 )
:

liSDC Lucia virgo dominicani insiiluli. Syracusana propbeiia , qu« dicil « Cognovit bos possesso- :

sub Diocleliano niorieni passa e^l anno Cbrisli 504. rem, et asinus priBsepe Domini. > Hx'c Erasmus.
AUegari etiam solet ex llabacuc ( capile III, 2), juxla
C.\I>UT LVI.
sepluaginla duos iiiterpreles : In média duorum aui-
De silii siincli TItomœ inler duodecim aposlolos.
malium cognosceris. Sed b;cc nonniilli laiilum myslice
Nalaliiia fesla quinto die anlecedil Tlionias, apo- inlelligunl. Quare ad aperlam scripluram refcro, quod
slolus Jcsu Cbrisli. Quein piclores quidam in ordine Bonavenlura scribit ( in secundum [capul] Lucm) :

apostolorum iiitor uliimos ponunt cum Marci III, :

De bove et asino circa priesepe Domini, non iiaberi

poiiaïur oclavo loco : Malili. X, Lue. VI, seplimo :

auctorilalem, nisi aniiquitalcm piclura;, qux voca-
in Aclis vcro, sexlo : et simililer in canoire iiiissa; lur scriplura laicorum (.5).

ubi legilur : Pclri, Puuli, Andrew, Jacobi, Joannis,

(1) Ordine vicesimuoi seplimum. Vide etiam pp. 70
TliomcB.
et 71.
Non facerem auiem hujus silus mentioneni , nisi
(2) Imo capile 29.
minorcm (ô) snpra, col. 209.
puiarem piclores ex pravo quodam judicio
(4) Imo
capile 42.
exislimaiionem babere de sanclo Tbonia, quia de re- (3) Bovem
et asiuum in pri-scpi Domini fuisse, negant
XX, (I). Isaacus Casaubonus, Sobasliaiius Tilleiiioiilius, et hiinc, ut
surrcclioue Clirisli duljilavil {Joan. 25)
in ejusmodi assolel, scculus Augustiuus Calniel. Vcrumta-
Lnde eiiam noiinulli salis contemplibiliter cl irreve- meu el res suaple natura i robabilis est , ci de ca patres
renier dicere soient : Tu es de pmienie sancii TItomœ, uon alleyorice laiiluiii , sed cli(.m Iule hUlorica, loculos
esse peitendil calvinista Basnasiiis, mnul. polilico-cccles.
quando aliqiiom nolare vohint laidiialis in ercdendo: ad an. anle Dom. 5, §21. Cerle Cregoiius N;iziaii/.(>uus,
oral. 58, edit. Paris. 1650, t. I, p. 625: « lictlileeui
cum in omni lionore habendi sinl aposioli, lamiuam
lioaora... et pra?sepe adora Cogiiosce, ut bos, posscs-
patres coUmuia: el fundamcnla orbis lerraium et,
,
:
sorem (Isaias le adnionet) cl, ni asinus, prasepe Uouiiui
cccidisse legimus, cogi- lui.» S. Hieroiiyiiuis episl. 27, ad EuMcliinm, i:3\\. i:
dum priïcipuos aposlolos ,

«Inde Celhleeiu ingressa (i'aula), in specUm iiitioiens, \i-

landuni sit id propicr iiosiriim inslruciioricm Domi- dlt... slabuluni, in possessurom suiun, el
(|iio 3gno\il Ijos

imni permibisse. IJude Grogorius ait ( /lomi/. , 26 asinus prx'seiie Domini sui ut illud implereUir, quod in ,

ectdcni propUela scri|ilum est lîealus qui séminal super :

Evang.) l'ius iwbis Tlwnuv hifidelilas ad fidcm,

iii :
oniiies iiqiias, ubi bos et osimis ealcaiit. » S. l'elrus Clirj'-
quam fuies credeunuin discipidonm, profuit. sologus sermone 139, Libl'wlh. ri', edil. lt!77, lom. vil,
p. 915(3 B Rcgeni Ou'isLum, apposiuini anle duo piopliclica
:

Est el aliud, (piod sancius Anlouimis sic reprelien- illajuiuenla , duorum videlicet opiiloruni lypum liguraui- |

dit (i/i parle 5, th. 8, cap. 4, § Il : Nec cliam que geslantia, inluculup, .admiiauUir, agnoscunl (magi).»
S. Gaudenlius, brixicusis episiopus, sermone 10, bri.tien-
tuudaudi suiU piclores, cum apucryplm piiigtnu ,
vt
sis edilionis 1758, pag. 293 ciTamiuamsi diccrcl (Isaias) : :

obstclriccs in parlu Virgiiiis: cl Thomœ aposlolo ciii- Quoniam cognoveruut olim brûla aniuialia genliliuiu popu-
loruui regnalorem cœli , suumque possessorem ac Domi-
gultim smm a virgiiie Maria, in Assumplioue sua, pro- num, humauornm pcccaminum panuis involuUim, el in aii-
ptcr dubitalionem, dimissum : el hujusmodi. giisto Judaeœ prœsepio coUocatimii (a). Frudenlius t"fl//i<;-

CAPLT LVII.
(a) Ad qucm locum sic iiolal darissimus edilor Augelus
De piclura nalivilaiis Clirisli. Maria Ouiriuus « Cousenlit non paucis ex anliquis palri-
:

bus, qui ad iulerpretandum istud Isaix leslimonium alle-

Sequitur soleniniias Nalivilaiis DomiDÏ noslri Jesu goria usi siinl. Cum aulem animadvcrlerel hune Caudentii
locum Joaiines Autonius Vulpius, Bcrgom.is vir inulli- ,

InûJelcra fuisse negavil S. Gaudenlius, brixiensis

(l)
plici litlerariim , lum gra^carum , luni laliiiaruiu geuere

Cpiscopus, Truclalu 17 ( edil. brixiens. 1758, p. 557 ) ,

: insiruclus, dum amice i'ala\ii coUo(iueremur, apposile du-
fied [laucos vel' iiullos liabuiL asseulicutcs , ipaa Joauuis bitavil uum ex eo aliquod silji ra;sidiura petere [losseii-
, |

lUstoriu, c:ip. iO-ii, iO, aperle re&'agauie. recuulorcs il , qui |;rseeuniU>us Casaubouo ei ï iikmou<
,
£(j7 LIBEn III, C \P. LVlll. 208

Ilabiiit deniquc nalivitas Dniuiiii iioslri aiiromn (1) soleaiit. Siciuidcm pieioies ipsi in bac parle poiius

de qiio Clirysostoiiiiis landandi suiit quippe qui dcpinganl prndenlur, ajile,

prascpiiini (".onsirtniinopoli ;
;

homiliii i in Liifuiii ) : < si milii liceiel v'uleio ut ucconiniodatc, Joanneinjuvenemci iinberbem, par-
(

ilhul iMM'M'iu', in quo Doiiùmis jatnil ! Niliic nos liiii propler ;ctaleni, qnia adolcscens cral leinpnre

pro hmiore liiUimis liiieuin, ol |io- cceiia; : pariiiii proiilcr iierpcinain virginiiaiem : par-
chrisliani, tiiia>i

siiimus aigeiilenm : seil mihi pieliosiiis ilUul esl tim dciii(|iic ad prupnneiidnin juveiiibns cxeiiipliini ,

(|ii(i(l alitalmii esl. Non Cdiidoiiino eos, qui lionoiib ut instar Joannis floreiii juvenlulis Cliiisio consc-

Noqiio eiiiiii illos coiideimio, qui in crare, el divinisobseqiiiis seipsos dedcrc slndeani. »
causa reieiiiiil.

lcm|ilu fccerunl vasa aurca : scd adiuiioi- Doininnui. C'aliceiii in manu iialiet parlini propler verbuni
,

Qui Croaior est mundi, non inier auruni cl aigcu- Clirisli : (.'((/irtiii meum bibclis ( Matlli. XX, 23):
parlim eiiam, qnia, ut sanciiis Isiduriis scribit (I)
tnm, scd in hito nasciinr {%). >

{in tibro de parlibas iVui'i Teslamenti, cap. 74):

CAPLT LVllI.
Bibcns letifcrum liuustum, non solum evasit periculum,

De picliira Joannis Evangelistœ. sed eodem proslralos poculo in vilœ rcparavit slatuni.

Quo cliam perlinci, quod in Soliloquiis apud Augu-

Penullinio loco diccnduui esl de Joanno Evangc-
sliiiiim ( capile 22 ) Icgilur : Pro tua dulcedine gu-
lisiaquem cliam Uomani inibcrbem piiigunl apud
:
:

slanda, veneni poculum intrepidus Joannes polavil (2);

quos lainen, eorum more, cum barbis ccrnuuiur
quodque Alberlus Caslcllanus, in Sacerdoiali roiiia-
Auguslinus, Ilieronynuis, Auibrosius, Fianciscus et
no, habeat bcuediclionem vini, conlia vcnenum, iii
alii saacii. Ilnjus igiiur piclura; dandcc suiil ralio-
feslosancii Joannis Evangclista; usitalani.
iies. Ncque onini iiiiam , scd pluies collegil Pelrus
Quod auleui non debeal puer pingi apud mairein
Sulor, cailliusiauus parisiensis ( in tibio de liiplici
suani, a Cliristo polenlcin (|Uod nesciebal, ad !Sala-
Vonnubio divœ Amicv, cap. 5] : i Diciuius, iiiquit, ad-
lem sancii Jacobi, fialris ejus, nolavinius {lib. 111,
vcrsariuni inaniier pidores vellicare, quod Juauncni
cap. 2G).
juvenein , iuibcibcni, cl ineleganiem (3) depingerc
Quidam eliam pingunt cum sponsum in nupliis lia-
vteria-, hyumo 11, versibus 77-84 : bilis in Cana oppido GaliUieae. Quod quam paruin
,

o saitcta prcesepis lui nobis probelur, quarlo libro {capite 20) dicemus.
Sterne rt'.v, cunabulu :

Poptisiiue per secliim sciera,

Mlilis cl ip^is crédita ! Verius pseudo-Isidorus, ut iufra pseudo-Aiigustinus.
(1)
Adorul hœc brulum pecus, Idem habel conuiienlilius Alxlias, lih. V, art. 10, ad
(i)
InUocta tnrba sciticel : queiu observai Joannes Alberlus Fabricius Cudiee apocr.
Adorai excors nalio, ' N. T., pag. o7li:aRom;e unie porlam Latinam adhuc ostea-
Vis cttjus in poilu sita esl. ditur cahx, ex quo venenuui a| oslolo propiuatuin lerunt.»
Sed horuni omuimu lam levis est auctoritas, ut ueque Ea-
Breviariiim roni. O admirabile sacramenlmn , m rouins, neque Tilleinonlius istud miraouluni vel uno ver-
aniinalia vidèrent Doniinitin mitum, jaeenlem in prœsepio. bulo (iignali luerint. C.etéruni cum lia'c fabula origo sil
Ergo allogoiica pjlruiii interiiretalio in'ItiMria iiitilnr, ut vulganuiu iinaginum S. Joannis, non ))igebil eam pro-
obsirvat supra laudatus Basiiagius , oui lamea ha^ certain lixius recilare ex legenda aurea, edit. Itujdun. ia-21 , fo-
Uileiu non possunt lacère. tioio 10, verso, et sequente : « Cum aulcui bealus Joannes
(1) Verius argeuteum, ex loco Chrysostomi niox alTe- per lolam Asiiim pra-dicasset . cultures idoloruai , seditio-
rendo. uem in populo conciuuites , Joanuem ad lemplum Dianse
(2) Neque naseeiis in purpurani cxcipiuir, ut grajci im- Iralieliam, cogentcs oum sacrilicium ofl'erre. (Juibus Joan-
poralores, eaui ob causam dicti vorplnjroiienclce. nes banc disjuuclii nein proposuil, ut aut ipsi ad invoratio-
(5) ^'ullanl causaui aftVrl Sulor, cur iueU'gaus ;evo suo nem Uiame Ecck'siani Cbrisli evcrter.'nt, et ipse idolis sa-
( naui iil niuie exolevit ) pingeretur Joaiines EvLUigelista. criticaret aut ipse ad invocaliuuem Christi leinplum Diause
:

l'uto factum ut crt-diliilius lierel sanctum apostulum vir-

, everteret et ipsi in Chrisluin crederent. Huic ergo seu-
,

giuem permansisse ; nain, ut canit poêla : lenti;e cum major pars populi consensisset , exeunlibus
cunctis de lemplo, oravil aposlolus et luudilus lemplum
lis est cum forma magna pudicitiœ. :

corruil, et Diana; imago jienilus comininuta est. AristoJe-

Sed eam litem divina gratia facile componit. nius autom, pontifex idolorum, in populo seditionem niaxi-
mani cnncilavit, ita ul una p.irs contra aliaiu ad pra'liuin
l'ararelur. Cui aposlolus: (Juid tibivis faciam, ut placeris?
lio, ex consensu aeliquorum in explicandis mystice illis Ou ille Si vis ut credam in Dcum luum, dabo tibi vene-
:

Isaia; verhis Cognovit hos possessoreui suum, el asinus

: nuin bibero : et si nullam in le hosionem iululorit, verus
pricsopc Douiiui sui, putaveiual couCci posse , nuUo motlo Deus Domiuus tous apparebil. Cui aposlolus Fac ut lo- :

verba historiée de bove et asino, ad praesepe

li;cc |;iropheta.> culus es. El ille Vdlo ul alies iiide morienles videas, ut
:

Uoniini adslanlibus, esse accipienda ac proiude lotani il-
larn narraliouem , tujus auctoritate bruta Uasc animanlia
cunis Domini proxiina appinguutur, fabellani esse maie
cousulani. Nihil lamen , ubi cetera paria essent , obstare
opinabatur, qiiin proplieta; verba historiée etiam intelligi
posseiit, quaravis a patribus fuerinl salis unanimi consensu
mystice explieala. (Juid enim Irecpieutius apud antiques,
; sic aini'lius pertimescas. Pergens igiiur Arislodeuius ad
[iroi tuibulem , duos viros decapitandos peliit , et eis coram
omnibus veneaum dedil; qui inox , ul venenum bibcrunt
spirilum exhalai uni. l'uuG aposlolus, calicem accipiens, ci
signo crucis se muniens , totum venennin bibit, et nullam
lœsionein incurrit; quapropler Deumomnes laudare ciepe-
ruut. Arislodeuius aulom dixil Adhuc inihi inest dul)ie- :

tl prsetipue apud Caudenlium noslruin , quam ul liislorica tas sed si vciieno uiorluos suscilaveris
: absque dubio ,

Oiristi gesta , ipsasque evangelicas narraliones, ad alle- vere credam. Aposlolus ei lunicain suain tribuit. Cui ille :
gorise ssnsum Iralianl? Subdebat ( etiani salis ingeniose Cur mihi tuiiicam luam dedisli ? Cui aposlolus Ul , sic :
,
ni lallor) non propterea pictoribus succensendum ; etiiuusi confusns, a lua infidelitate discedas. tui ille Numquid :

facli tides, toi secnlorum credulitate fulla, nullo modo con- lunica tua credere me larict ? El aposlolus Vade, elmilte •

slarel. Polucrunl enini hujusmodi brûla aniiuautia tauciuani eam super cor[ ora deiuuctorum, dicens; Aposlolus Chrisli
figura; ac syuijBola judaici genlilisve populi, ex unaainii Ec- me mi-.lt ad vos.ut in Christi noiniiieexsurgatis; quollcum
clcsiie placilo, cuiiis Domini nascenlis apponi, ut monstrare- fecissel illico snrrexeriiiit. Timc aposlolus poutifictm et
,

lur, lsai;e vaticiiiiuni, nato Chrislo, sub hoc signe fuisse im- procon.suliMii, credenles, ciim oniiii parenlelasna, in Christi
pletuni. Placuil viri docli opiuio, earaque ideo huic loco iioniine bapiizavil ; qui iu buiiurein boali Jouunis ecclesiitm
ccusui subscnbeudauj. » couslruxcrunt. s
Sd9 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 300

CAPUT LIX. clam vidisset, niox cuni juramenlo affirmavit, talem

De pklura Sabini (1) , episcopi spolelini (2). omnino eum virum, a quo in bello prolegebalur, for.'

Die Irigcsinia ullimi mcnsis, natalis est, Spolcli mam, habitumque liabuisse (1).
sancii Sabini episcopi. De quo meninrahile esl quod Ad luijusinodi triunipbum respexit mediolanensis
referaiti ex Paulo Diacono , Langobanliinmi liisto- ccclesia ,
quando ob victoriam Parabiagi oblentara

rico {tibro IV, cap. 1). Ariiilpims, dux Spoleii gen- merito Ambro^ii patroni sui, eum in perpetuam rei

liiis, iii bello canicrino conira Roinanos, vidittiuem- nier..oriam eum flagello deinceps depinxil.
daiii slremie pugiianieni, et clypco suo adversœ par- Efideni pertinet,(iuodMecblinicnses Lambertuni{2),

lis ictus a se averienleni. Peraclo pradio , rogavit leodiensem episcopum (3) , et martyrem suum (4),

suos, quis prsc aliis forlius bellasset. Respoiidciimt vero apostolum (5), pcculiariter depingant, eum mi-
se iliicmdlum fortins bellaiilcm, quam ipsum diicem, litari babitu sub episcopali, el gladio in manu quia, ,

vidissc. Illc ait : « Cerle mullo per oninia me me- ejus mcrilo, Danos a sese fugatos aguoseunl (G).

liorem ibi aliimi vidi. Cumqnc dux advenisseï propc

tain anipla (I) raiildiacre 'nous apprend (lib. iv, cap. 17, Hist.
basilicam Sabini, inleriog;ibal, cnjus ilia
Lonib.) que les soldais chrélicns avaient coulume d'invo-
domus csset. Responsumqne est ci a viris (Ideiibus , quer s. ^^ubin lorsqu'ils atUw'nt à ta guerre. Mais il noua
queni chrisliani faut une autre autorité que la sienne , pour nous persuader
Sabinuni ibi niailyrem qniesccrc,
(le ce (fu'il du de l'ussi.'^tance qu' iriulfe , duc de ipoliie
quoiies in bello coniia bosles iront, prxsidiiun iiabe- tout puicn ifu'il était, reçut de lui à camerin, oit il faisait la
guerre contre les l'.omains. SicBaillet, lies des saints, edit.
renl : ac eum proplerea in auxilium vocant. Ariul-
parisiensis 1701, iii-ful., tom. lll,mensisdecemb., col. 415.
phus, adhuc gentilis, rcspondil : Et poicst fieri , ut (i) Veleribus Landeberlum , Laudiberlum aut Landt- ,

aliquod viveniibus auxilium prœsiet bertum.

homo mortuus ?
(3; Rectius tungrensem , vel trajeclensem consecra- ,

Qui cnni lioc dixisseï, equo desiliens, basilicam con- tum anno circiler 670 ;elalis ut minimum 32, ut suni-, ,

picturas nnini 57 sul) Ebroino lyranno pulsum anno cire. 674 a

specturus intravit : aliisque orantibus, ipst; , : :

Pi|)ino Hcrislidlo reslilutiim amio 681, vel seqnenle.

inirari cœpit : curaque figurara martyris Sabini depi- (4) Anno
70S), ni videlur aiiluerpiensibus hagingraplils.
(.3) aposlolilu illo non conslal , maxime (juod lune
De
aul nundurn condila essel Moclillnia ( sive Malina ), am
(1) Sive, Savini. ignobilis dnniaxai virus foret. Fieri lamen polesl, incum-
(2) Ejus acla deilil Slepbamis Baliizius,
MiscelUmeorum bculem lO.iverlendisToxandris (liodiernjc Campania; inco-
lom. Il , p. 47-53, et ad ea sic (iru'faUir lu aniiouilioiiibus , lis) Lamberlum, pnedicaliunem exlendisse ad ea loca, ubi
p. 463, 464: «Acla isla , qiiormn Iragmeiiluni cilidit illu- liunc exslat iiiclyUi civilas, niox appellala. De sniicli epi-
slriSbimus cariiiiiabs Euroiiiiis in Annalilius eccIcsi.iMicIs, scopi geslis ad lloflsladinm el Mnsenam, vicinos Mecldini.-o
nos invenimus intégra in veluslissimo coclice Ms. biljlio- pagos , pia ipuvdam Iradilio superest , quam optarem ve-
Ihecœ collierlinT. Suut aulem siciccrissima el optinia , iit tusiis monimenlis adsirni.
nionuil idem Baronius, el digna qu:e veiiianl in niauus lio- (6) Vulgaria Mecliliniensinm chronica, antc annos diui-
niini.m crudilorum. Cuiusnam porro civilalis episcopus taxal 200 aul 500 cuiiscripla , lioc adscribuiil nierilis B.
luerit Savinus , variae siml inler scriplores ilalus senlen- Lamlierli ^ivenlis. XI mdl Danorinn, son ISoriniaiinorum,
i

liae ; quibusdam eum assisiualeni episcopum Inisse ceiisen-
tibus aliis spolelinum
: nonnullis eliam , clusinimi , et
:
favenlimim. Baronius eum vocavil episcopum spuleliuuin ,
non aliani
, ut opinor, ob causani , qunm quod niarljrium
consununaveril in civilale Spolelma. Et lîarouium (|iudeni
proplerea reprehendit Pliilippus Ferrarius Culalofjo
sanctorum lUdiœ , pag. 761, quod, contra lideni Aclonim,
scripseril eum spoleliuœ Ecdcsi;e promisse. Scd Kerdi-
nandus L'ghellus (a) in caUilogo cpiscopormn spulclinorum,
pag. 170, ail Ferrarium liallucinatum fuisse : et Savinum
in Belgium impressio luit aule IX scculuni. t'.;elerum alla!
raliones liujiismudi piciurie (a) possnnl allerri , prinnim
quud eo liàliiui lî. Lamberuis a Eeodiensllms aliquando
exliiberelur ol) vicloriam sleppensoin, (piam supra leligi
brevilcr. Deinde quod lorlassc Mcclillnienses alitpiando
m exislniiarint, majores snos non spirilnali lanlnm , scd lem-
porario (pioque jure S. l.amberio oliiioxius fuisse, quem-
admoduni successoribus ejus fuernnl ab anno 913, qno
niechliniensc donilnium episcopo Slepliuno f.arolus Sim-
plex iiidulsil (b). Kolnm enim esl episcopis qui iidem ,

coniendil sedis illius calhedram vere teuuisse sed eum- :

principes sunl , gladii , sinml el milr;e usuni ac sjmbola ,

dem tanien assisiualibus, clusinis, lavenlinis, aliisque \\- compclere.

cinis ecclesiis vel prLetuisse, vol Evangelium pr;cdicasse;
quod eliam rcpelit in calaloqo episcoporitm aamicnsimn.
Milii, qui parliuni suidio non ducor, ea verior videuir esse
(a) Qnalem babelbasilica rumoldina in sacello, gladia-
senlenlia, iiuani Acla confirmant ; nimiruni iUnm fuisse as-
sisinatem episcopum, sed Spoleii occisuin noraiue Clirisli.» lorum pielaii credilo.
\\i) lliiic Mccbliniensis oppidi slatulis anno 1304, iuserta
(Anno a»rae vulgaris 303, christianos perseqneule Maxi-
miano Auguslo.) jurandi fornuda , qna civilale douandi poUicebanlm se do-
mino sancto l.amberio, domina: sanciœ Mariœ [ leodiensis
ccclesiie palrouis], régi, cl nrbi jiClcles fore. Loge .^cla SS.
l. (a) Monachus cisterciensis ordinis , anclor italiœ sacrœ. tom. V, se[ilenib. pp. bob, 356.

LIBER QUARTUS,
CAPUT PRIMUM. bit, ut ipsam speciosam facial. Nam visu graiiosis-
simus fuisse traditur Cbrislus, ut Joannes Clirysosio-
De vultti Christi.
mus lesta tur : (I) {lionùlia 28 in Maltliœum) : et,

Posiquam absolvimus diiodecim aiini menses, restai

(I)Chjus liœcvcrba «N'eque enim soluni erat in eden-
:

ut postremo libro qu;ïdam notcmus ad fcsia mobi-

dis prodigiisadmirabilis, sed et omnino mulla gralia abun-
lia, el communia sanctorum. Qua in re auspicabimur dabal ad aspeclum idque ipse proplieta signiUcans, multo
:

ante clamaveral Speciosus pulcliriludine suier filios homi-

;

ab ipso Salvatore nostro.

num. Quod autem dicil Isa'ias Pion habebat speciem, :

^ In formanda igiiur facie Clirisli, pictor operam da- ueque pulctiriiudiaem , aulquoniam ad deiiaiis ejus ineOa-<
 SOI I^'B':!^ 'V. CAP. II. 50Î
sicut llieronymiis ( in {cap.] IX Maitli. ) sciibii : tientein.apHd Gregoriimi (1) :

Fiiltjor ipse, et mnjesun divinildlis occulUv.... etiiim in lepidissiinuui aspeciuui,

o desi<lcratam
reliicebm (l). Mciiiiiiili'jiisilcmsplemloris Veuuslateni_ iuellabilein, quu; excellit l(jlum gcau»
huniana (iicie
biiiiiiuinn !

( Damascemis , lib. IV du Fiile, cap. 17 (2). Imago, non picta, non picti item cxeinplaris.
Loiigo auiein osi pnlilierrinia ipsiiis l'nrma mine iii Ut mine tetro es aspcetu Necpieo ferre, Uum coa-
!

leniplor te.
cœlis, m in (im^n aiii^oli cliain prospiccrc ilesiilcrant

( I Pt'i. 1, 1-2 ). Ac lalis cliaiii post resnnccliont'n» Idem prailcrca mim indiccl Ronia; vencrabilis

fnil in terris. Nani si jiisii ('iili;cbinil , sicul sol, in rc- vnitus Domini, scire velim ab iis, qui cum attcntius

gno Palris sui Miillh. XIII , -43 ) : qnanlo major aut propinquiiis aspexcrniit. De qno Calharinns ( de
(

clarilas Clirisii fuit, innn resnrroxil ? seil iin;c ab Imafjinibus) ail : Et nos Ilomœ vullum saiictum quem ,

alisconiliia liiisse polins quam Veronicam vacant, in lemplo beali l'clri udoramus, el
ocnlis (lisi:ipiilonini ,

de tpio legalnr apiul Cypria- veucramtir (2).

(ternisse crcilcnda est ;

num scnno de rcsnrrcclione Domini. Vide eliam CAPUT II.

Clirysoslommn honiilia 80 in Joaiincm ad

, ,
De vultu Clirisli sanclo, qui Itomœ asservatur,
illnd : Manifcslnvit se ilcruin discipiitis.
Sed quia devultus Clirisli picluradissero, menlioque
Al in passioiic sua non liabnil spocicni neqtie deco-
iiicidiliiiiagiiiis, (pue Roinx porcelehris est, cujnsqiie
rem(3) {Isaiœ LUI, 2). UiideDeiparaadthrislnmpa-
excniplar passim liabelur, paulo amplius de eo dicere
coneiiiur.
bilem gloriani, aiil quia passionis cruentam deformationem,
et liviilos UiiLioi'os resiioxil, iil lia ilixil vcl eliani, quia :
Si igitur quairas, iinde iiuaginem liane Ronia Iiabeai,
tenu! ouin ot vicUi cl vosliln iisuiuui siguilicaro voliiit. v putariui exnova RoniasiveConstantinopoli allatam es-
(1) Icloui iu (';ip. XXI iViiltiitvi : n 1^'iiuuiu quidd.im alqiic
sidorcuHi raili:il)at ex ocnilis cjus el Uiviiiilalis niajesUis : se. Fuit enim imago Clirisli in luantili iiiipressa, prinuim
lucebat in facie. » Kuisiuu t';ii.s(. lul l'iiiicipiam : « Nisi
Edessae, deinde Constaïuiuopoli, valde celebris. Nam
habuissel cl iu vuHu quiilciaiu, ooulis(|ui!, siilcnnuu, nun-
quani eimi slaliin sciull fuissent aj.osloli ut'c cpii ad :
festumliujus imaginis sic annoialur in graccorum Me-
coniproUeuik'uilum euui veuor;uit , conuissent. » (Juk nrcis, mense anguslo , die décima sexta : Deporlatio,
sumpsisse viilclur ex Trucliilu 53 Origenis m
Hlat-
lliœiim. Deuique in ca| ut l.lil Isaiœ : « Uiiic erit niajus ab uibc Edcssa , non manufaclai imaçiinis Domini
niiniculum quoil iui;loi'ius erit inter bouiiues aspcttus Neque qnemqiiain lurbel,
,
nosiri Jésus Clmsii (5).
ejus ; non i\uo toiui* si^'uiCcet fœiiitatem seil quo in Uu- :

uiilitate vouoi'it el auperlate.» | ne.» Et mox audivimus Hieronymuni, eodcm fere sensu
(2) Ul)i nairal , niissuui a rege Abgaro piclorem, ut exfjlicanlein quod seripluiu esl Isaia; 1.11, It: « Inglorius
Christum iiigoi-ct, siilunilore ex vuUu ejus emieaute, sic
] erit iuler viros aspectus ejus. » Simditer expouit 'l'beodo-
esse perculsuui, m
coaclus lueril a pro; osilo discctiere : rclus.
tum vero Clirisluui," ut pio inincipi gralilîcarelur, arrL';,ta (1) In Traqœdia de chrislo patiente, quse Gregorii (Na-
picloris tela suam in ca facioin impressisse. Itli'ui relort
, zianzeni) noil est, sed (ut credilur) Apollinaris, episcopi
Nicepliorus CaUi5.lu$, llisl. Eccics. lib. M , cap 7. Sed neu- laodiceui, ducis apoUiuarislarum.
Icr fideiu iuveiiil apud iiodieruos ci'iticos. (i) Al ejusuiodi iuiagiiiuui exigua est in rébus historicis
El coriioris pulclii'iludiuem Cliiisto Domino al)judicavit aucluriias. « Aiiquas reipsa imagines Chrisli depiclas
unus e 72 ejus discipulis, l'iiaddœus, meuiorans « exi- excisas aliquas statuas fuisse, uegari non pulest sed qualis :

guitatem, vililatem, cl aiijeitioneiu, qua; ineral exteriori vultu ac s|iecie Cbrislus lueril, inde cerlo rescire jaiu non
ejus humauilaii, apud Euscbiiim, llisl. Licl. lib. I, cap 13. possumus.iiail Honoratus 'J'ouruely de incarnai., quiest. 10,
J'ilem corporis formam nkWm iribiiit Clemens Alexandri- art. i, adililque « De imaginibus aulcm Cbrisli, qu;e Ab-
:

nus, lib M
SlruiiialKin : rœdaqoqi vcru lib. III, cap. 1, af- gari et Veronicœ fuisse meu:oraulur, sileo, quod a uiullis
firmai facie dcfornii iiatum. Tèitulliauus, lil>ro ds idolola- non sine causa revocanlur in dubium. » Auguslinus Caluiet,
tria, Cbristniu vocal vultu et aspectu iiigloriuin : libre dissert, sur la Beauté de JésUs-clirist , lsai;e prx'Qxa, edit.
adversus Jiidœos , cap. li ,ve aspcclit quidcin lionesliim : nilima ejus Coniuieularior., t. V, p. .598 <i Je ne parle pas :

et libi'O de Ciinie clirisli, cap. 'J Mlea. iiiqiiil, nec liu-
niaiiœ liûncstalis corpns fuit [chrislo] itediiin cœtcstis cla-
ritnlis. Cyrillus Alexaudrinus, lib. 1 Giiiplnjronim in Exo-
dum : Neiiio dubilaveril quin pulcbriludo ( Clirisli )
c<
intelligalur de ea qua; est :in gloria, et uatiira deilalis
omuia superanlis; quandoquidem carnis glorialiones nemo
adscripscrit Clirislo, neque iu gloriam ipsius ceusuerit.
Absit boc. Totum eiiim niysterium lucarnationis ipsius est
exinanitio et lumiiliatio, sicut scripsil de ipso proplieta
; ici des tableaux qu'on nous vante, ni des suaires où l'on
, voit la face du Sauveur représenlée.... Ces sortes de mo-
numeuls seul fort suspects aux savants, et l'anliquité n'en
esl nullement avouée. Les suaires ue peuvent passer pour
des |>orlraits, dont on puisse tirer des iuduclioiis ni pour
ni contre la beauté de Jésus-Cbrisl. On n'y remarque que
des traits peu marqués et fort superQcicls ; quand il serait
vrai que ces reliques fussent d'une aussi grandi! antiiiuilô
qu'on le prétend. » Et inira « Les descriptions de Nicé-
:

Isaias. « Geniiua liabeut Isidorus l'elusiola, lib. jll, episl.
130, et Augusliniis in Psalmos xi.iv, cxvill et cxx\ il.
Fluctuavit Oiigencs, qui liliro conlra Celsiim, eilil.
ultinia; tonm I, p. 689, objicienli pliilosopho, coli a cliri-
sliauls liomineni pnsilluiu ac deforuieni respondit « Fa-
tciiiur quideui scriptuin de Jesu corpore despicabili quani-
vis non babealur aperte aiiscriptuni, parvuni fuisse ac vile.
Est auteiii locus apud Isaiaru , priediceulem , venturuni
euin, lion supra modem décora specie, nec eximia pulcliri-
tuduie. »
Quidquid est, nihil pro elegantia fornise corporex' Do-
plioro (lib. 11, c. iO) et d'autres semblables ne sont d'au-
cune autorité. Les peintures, les suaires, les luéJailles
M mêmes ne décident point en faveur de sa beauté {de Jé-
sus-chrisl) ni de sa dilfurmité. On n'a aucune peinluro
, : bien aiicienue, aucune description authentique, aucun mo-
: nument certain, qui nous aient ci nservé la ligure et la
taille du coi'isde Jésus-C.lirisl. La slaïue érigée par l'bé-
rnorrlioïsse cl celle qu'Alexandre, lils de Maïuinée, con-
servait dans sa cliqielle domestique , le polirait envoyé au
roi .\l)gare par Jésus-Christ inéuie , celui que Marcelliue
la carpocraticnue montrait et faisait adorer tout cela est ;

mini erui potesl ex Psaluio Xl.iv, 5, ubi « speciosus Ibrma à noire égard conune n'élaut point, puisque nous n'en
dicitur pra3 Uliis bomiuuiu. » Nam locum illum de Christi avons plus rieii et qu'aucun écrivain ne. nous eu a laissé
virtutlbus ac superuis dolibus iutelliguul Cbrysoslouuis, la description. » De bis revolve dicta siipra pp. i\ et
,' M
Tlieodoretus, Basilius, Auguslinus, ac Hieronymus. Et, si Cl lege elegautem Francisci Vavassoris disserlationem de
corporis pulchriludineui signifirare pisalmograplius voluerit, rorma cliiisti, openim ejus .imsleUcdami 1700 edilorum
boc ad Salouioneui, ut Cluisti typuEU, refereuduui est. pagg. ô!7-3i.I.
(3) Sic inter|)relalur Cbrysostouius in PSidiniim XLIV, (.")) Aiiiio Domini 944. Bollandisia; Epliemeridibiis m
loino V edil. ccra. de ftonlj'uiiciin, p. 163: (c Diffusa est Grœco-voiiis t. mail pr^fixis p. 30 « Meinoria imagi-
1 ,
:

gratia iu labiis luis. Quoiuodu ergo dicit alius proplieta : nis Chiisii uuii manurarlic. lia interpres belgieus {dicta-
i
vidiiiius ipsuui, et non babuil spcciem ucc iiulcbriludinem? rum Epliemenduni). l'ossevino dielaluni esl nomen bealm
,Noa dicit de dclormiiitte ; absii ; scd de ejus conlemptiO' rerQiucœ, Sed quse eo noiniae appelialur imago , scrva-
303 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. SM
f]UO(l Graeci fcre dicnnl imngincni hanc Al)gaio quin sit vulius Christi, ab ipso Cliristo linteo impres*

Toparclirc missam cssc a Chrislo : Ripniani vero sus. Qiicni eliani coiitestalis claniisse iniraculis, qni

asscrant eam linleo Ycronicae impressam esse, volet, anlinadveriet ex iis qii» Je bac divina ima-

cuiii cruccm suam bajularcl (I). Faietur namqiie gine scripia legiminr, larn in septima synodo , et

Constanliiuis iiiip. , cognomeni» Porpliyrogciiilus, ccclesiastica Ilistoria Evagrii(l), quam apud Mcia-
in Icmporc et circuiiislaiiiiis luijiis mm niamifac-
,
pbrasteiii, in oraiione Consianiini Porpbyrogeniti.

t» imaginis, aliqnani esse sciilentiaiiini diversi- Pulthre sane arcliidiaconus Painclius ( in caput

talem : scd in co qiiod prsecipiumi csl ,

«mues 13 Apologelici Terlutliani ) : Effujies Clirisli quam
conseiilire. In en, ah (ad dicm id augiisii), quod Veivnicwin Sudario dédisse Iraditio est {%), etiamnum
prœciputtm est in liae re, omnes conscnliunl : et coii/i- exslat, lanta in veneralione, m de illa dnbilare r.ostnac,

tenUir , ex facie dominien admiinbUiter in linleo fuisse non modo miracula non permillant, sed nec aspecun
formam expressam : in )ioiuiulla anlcm rà nrcamslan- ipse (3). Cnjns intérim fil mcnlio o'.iin apud Aiberi-
tia, seti in tempore, diffenml. Qitod quidem nihil lœdit cum in suo Diclionario, aille annos subbinc fere irC'

verilalent, seii prius faclum sil, seii poslerius. Isla ila- ccnlos, aniio Domini 155G. Et exslat in biWioibeca
quevarietasGiœcoium a Laliiiis non hcdil prxcipuam valicana cjus imaginis, Homani sub Tiberio advectn^
Teritalfim imaginis (2). Nunqnamenini dubilalum est bisloria, graviter conscripla, et aiiiiqnissiniis cliar.a-

cteribiis ; qiiani loiam se perlegisse mihi reiulii cha-

torque Rom» , ut impressa sudario , a sancta islius nomi- rissimiis tbeologiis Tbomas Slapletonus, anglus.
nis muliere ( de qiia nos multis 4 febnmrii [a] )
Chrislo
crucem porlaiili olilato , divorsa est. Hic de oa agilur, SUPPLEMENTUM
quain , sua ilem expressam e ficie , Aligaro Edessae regi
ipsum ad se invitanti , misisse Cliristus crodiliir. Quornodo AD LIBIU iV CAPUT H.
ea Constanliuopolim translata sit , lialienuis a Basilio nnpe-
ralore descriplum. Ipsa nuiic crediUir extra niuros Ge-
nuenses sMvari in ecdesia . qme olim arnienoruni
DE JESC DCODENNI, INTER DOCTORES INVERTO.
monacborum luil , ad ojus cuslotliam adilu tonini. De
(î/f.fo-o..r;ioi; vero islius modi inwqinihiis
insigiiem tractatuni Notissima est hisinria ex cap. Il Lnc.e 40 49.
scripsit noster Grelzerus. » lidem Boliandista; ad IG ait-
Facii nienioriam celebraruiU ecclesif quailani apri-
«lî/s/i , pa;^. 2G2 : '^Imaginis, sine manu fiicKc ,
Doniini et
Dei ac scîtvntoris noslri J. c. ex Edessn deportclio ad nrljcm lls die 15, ali.TC die i maii cl 29 aiignsii. Proprinni
Coiislantiiiopolitanani , ^toi toO ii^n iiavSA-.o», id esl (inquiunl) huic mysierio officiiim proreri Cornélius ScuUingius
sivesmiclimanlilis, vel sindonis : memoria exslal in Iqpico,
quod vocalur S. sabbœ ; de qua eliam agunt Meii;ca m;îgna ecclesiaslicœ Bibliolliecœ lomo Icnio, parle sccunda, cnm
excusa ac Menologium Sirleli. » OlKin-vanl porro tialln-
, niissa incipienle ab illo Cani. III, 2 : < Snigam et cir-
cinari eos, qui poslrema verl)a ialellexere de viro sancto,
cui nomen luerit .ilnndiiins. lia eiiiin acceperaiit Molauus cnibo civilalem : per vicos et plateas quacram qiicm
nosler in .tddit. iid rauardnni , edil. loTô , 16 avg. et :
diligit anima inea.i
Caslellanus in indice nnininiira s nicloruTn ad sunm lia, tq-
rologimn nnirerstde ac Ferr.iriHS in Cuialoqo sunclorum ,
:
Curcgo meminerim.in causa est inscitia pidorum,
qui non sunt in Martyrologio roœauo. Moiient deindo plura qui divinum pucrum in subliniicailicdra sianiom, son
petenda ex Baronio ad an. 31, n. 61 Conibcfisio in , M
scrivlo subjccio diainbœ Leonis .dlalii de simeonum scriptis, e pulpiio diccniem, ac doctorum coiona cinctum,
P- 75 , ele. exbibent, Nam quod i in medio doclorum i sedisse
(1) Theodoricus Ririnart scholto B ad Gregorn lurn-
nensis de Gloria mwtiirum libri l cap. ii, cui titulus :

ne Jndœo, qui iccnicam cliiisti fitrnit et t-ciinfodu , docet Onare summam ipsam narralionissnsperlnm babent Tille-
in ipso capile legi ai) aliis ico::i:.m, son icMum , a B.des- nionlius , ille, Mémoires pour scrv r à
et Claiidiiis Fleiiry :

dens iconem : sed relinendmi esse vocem iconicam, quam l'ilisl. eccles., t. l, parte 3 , edil. lînix. p. 9Di , ulii bre-
vetnslinres cdilioncs et scri|lores exhibent. «Sicenim, \iter :ce n'est pas ici le lieu d'examiner celte pièce, il
addit , llli auclores scriliebanl ad designaudam imagineni snflit d'y remarquer l'amour des nournaux Crées pour les
ut supra cnpilis tilido, clin riiia pafnm (eodom Gre-
m fables , et qu'ils n'avaient rien de bien assuré pour l'origine
gorio auclore), cip. 13. Hinc manavil con^ueliido sacram de cette imarie. Hic voro, iiist. ecclés. , lomo Xil, liv. i.v ,
Clirisli imagineni i eronicam, quasi veram iconicam appel- n. 30 ubi Consianiini Por|ibyrogcnela; narraliouem com-
,

landi , ut ex couiplurihus auclorilins probal nosler Mabil- pendio refèrt : nec alla recipil , quam qu;B ille sua X'tale
lonius llineri.^ ilidici pag. SS et 80 ; ipiani tamen voceni gesia commenioravil.
nnnnulli, nudieris esse nomon poslea exislimantes, \ ero- (1) Qui prinius banc hisloriam conscriisit exeunle se-
nicam finxenuit |àain feniinani , qua; Cliristo ad Calvarirs culo sexlo.
monteni ascondeiui obviam occurrens , cjus sacrœ facici (2) Qu.ani ab anno salieni 1101 recoptam fuisse palel
qnam exierseral eO.igiem in sudariolo impressam recefic-
, ex Mariani Scoli libro secundo ( hronicornm , ad annum
rit. Unde nomen sanclœ Veronicœ in aliquol Marlyrologla clirisii 39. Afferl illo pro bac causa MellKidium, celebrem
invecinui est sed ne in romaauni adaiiuerclur obslilil
: , illum ( ul videtur ) 'fyrionnn anlislileni et marlyrem : scd,
Caronius eum aliis viiis erudilis. Hinc inirari siiliit , Bol- judicibus Henschenio, 'fillcmoniio , Jacobo Hyaciniho
landianis crimiui datimi i'uisse a carmclilis quod de Vcro- , Scrry , aliisque , prorsus indigna Umto viro sunt , (ju;e
nica muliere quasi diibil-inler loculi tiierint. El quidem cjus nomine ehronogi'apbus allcgavil. Pcirro Veronicam
Kicolaus, aliiiiue complurcs ponlilices romani, ipsani aiunl Komse cbiisse , et corpus cjus iliidem elianmuin
Qirisli Domini imagineni vulgo rtfvnictim appellari leslati jacerc. Inler sanclas aliqui censeni. cjnsque fcslnm alii :

sunt. Vide Papeljîodni rcs'i onsionem ad exbil)iUonem qiiartae feoruarii, alii aliis diebiis alligint. Nonnulli can-dem
crrnrum Seliasliani a S. l'aulo. liulant cum S. Venisa, qiuc in dia-cesi Uotomageiisi colitnr.
(2) Negligi possct isla varietas , si in rebus
le\iusculis Neutra reperilur in MarljTologioroniano. Suniqul |.rn Ve-
vcrsarelur. Al bic primaria hislnri» capita sic a sese dis- ronica Bcrcnicen dixere, vocabnio a| ud Judseos magis nsi-
crepant, ut nullum cerise veriiatis supersit crilcrium. taio. Mulli hodie nunquam exslitisse leronicam aulum.inl :

elid nomen usurpalum prb rera icone Clirisli. Sic fere

Tillemoîilius, noie 53. sin- J. c, edit. Bnix. in-12,
(a) Ediiionîs noslrse col. 5.5o-3i1 , ubi Henschenius t. 1, parle!, pp. 2i2, 243.

(3) Quid ejnsmodi a:peelus in re

quaniplurima undique de Veronica Hierosolymilana cor-
rasit, scd seciim inviceni l'Ugnaniia , nec al) ullo OEdipo
concilianda. Ali.-e duœ snnl Veronicœ , allera martyr aii-
tiochona , allera in Mesopoiamia cujus nicmoria lo
aprills.
hislorica momenli
habeal, alii viderinl. Miracnlis divina bunilas poluil, ac
(ut credimus) voluil, fidelium pietalcm remnncrari poliiis
,
qnam vnlgarem nanalioncni teslalam facerc ; id quod in
aliis mullis lociim habere viri docli existiroant.
305 SUPPI.KMENTIM AD LIB. IV CAP. III.
«M
logiiur , idem esi ne si Iorm onir « iitter îlot tores. » nebr:vorum idioiismo, signifiearc iram Dcl, cl siin-

Hohraisniiis hic osi , ut Giii. XXIll, 10, iilii Cpliion plicium pro peccaiii nosiris, ac proindc; ail cxicran-
dicidir liabilasse i "^"Tia iii modio filioniin Util» : » duni Anliclirisii sncrincium, ui impurus ille loi|iiiiiir

et Jonn. I, 20, iibi de f.lirisio prvcursor i-jiis : «Mé- non perlincre. Gui paucis verbis respondeo, nullum
dius auuMU veslrum stelit, quem vos iiescilis. » Et tam rudem esse inler piclores ,
qui putei Chrislum
Lucac XVII, 27 , iibi Chrisliis ipsc : < Ego niitcni in locuium esse de calice sacro, quo in sacrificio missa;

nicdio vcsirnm sum, sicui qui miiiisint.ii Nec cnim, utinuir. Scd quia Gliristus Domiuus, ligunta locu-
ul opiiiior, siguillcalur iii loco doclorum consedissc, lione, pctiit calicem, sive passioiiissurc pocnlum a se

ut quidam inielliguiit. Naui ncc cvangclisia, tanqnam transire, idem piclores, figuram in piclura servantes,

doctorem, scd laiiqnam discipulum sedissc irullcat ; exprimunl. Malucrunt aulem illain formain calicis vel
cum audissc laiilum cl inlorrogasse dicil; qux disci- poculi assumerc, qux postea ad solus usus sacrificii
pidi sunt parles. Nec id lama illa scribarum cl plia- transiit, co ([uod Clirislus non vulgare poculum bi-
rlsaeoniui snperbia, quos evangelisla doelores vocal, beril, sed sacrosanclum. Sacrosancia cnim fuit ejus
profecto lulissol. Seij in mcilio doeloriini scdisse di- passio, in qna seipsum pio iiobis Deo Palri hosliam
ciliir ; quia credibilc csl doelores iii oibeiii, juxia obiulii. L'nde cl inierpres vidclur pra'tulisse nomen
pariclcs , ediiioie sedisse loco : auditores vcro in calicis, quod lioec vox augustius et sacratius quid si-

medio, bumilioribus subselliis; ul multis cliam lo- gnifieei, ex usurpatione clirislianorum, quatiquam
cis fieri videnius. > Sic Joannes MaldonaUis. Siniili- çx grammatica signilicalionc synonynia sil cunt po-
ler Franciscus Lucas , Brugensis : < Non sedil ciim culo. A majoribus aulem accepimus, ut ex picluris
doctoribus, occupans loeum docloiis, lanqiiam umis constat aniiquioribiis, aiigclum calicem in manu sua
doclorum : sed inier, seii apiid, doctores, in subsel- geslasse (1). Quo signilicatur, quod peteiiti ut calix

lio, aul poiius bnmi in paviniento naiia slralo ( nam transiret, angélus apparuerii, conforlans eum.
ut discipuluni se gerebat ) cum doelores sederenl in Sunt aulem, (lui impcriiissimc depingunt Jàcobum,
cailiedris. > f Quia parvulus erat, inquii Orlgenes in horto cum Christo existentem ipsi Ghrisio similli-
homil. 19 in Luc, vit. edit. lom. III, p. 953, inve- mum. Cujus crroris fontem ir.tctavimus lib. IH , cap.
niiur in medio, non eos docens, sed intcrrogans ; et 16.
hoc pro a^iaiis officio , ul nos doceret, quid pueris,
quamvis sapientes et erudiii sint, convenirct ; ul au-
SUPPLEMENTmi
diant poiius magistros, quam docere desiderent : et AD LIBRI IV CAPUT lU.
se vana ostenlalione non jaclcnt. n Gregorius de Cura
pasiorali, parte 3, admotiit. 26 : « Vigilanli conside-
DE TRANSITD CHP.ISTl PER TORRENTEM CEDROX
ralione pensandum est, quod, cum Jésus annorum EJCSQUE FLAGELLATIONE."
duodecim diciiur in medio doclorum sedens, non do- Ilierosolymis egressus a suprema cœna Dominus,
cens, sed inierrogans inveniiur. Quoexemplo scilicet
abiit cumdi^cipulis, Irans lorrentem Ccdron, in mon-
oslenditur, ne infirmus docere qiiis audcal, si ille
ubi prodiius a Juila, captusque a prse-
lem Oliveii ,

puer doceri inlerrogando voluil qui per divinilalis

quos
,
toria Romanoruni mililum cohorte, et minislris,
poteniiam verbum scientise ipsis suis docioribus
pharisa;is im-
perfidus discipulus a poniificibus et
ministravit. > Eadem babel ille homil. 2 in Eze-
petrarat, eunidem lorrentem, ducendus ad Annam,
chielem.
rursuni transiit. Fluit isie inler montem dictum, et

CAPUT ll'l. urbem, per vallem allam ac obscurara ; inde haud

dubie diclus ]"mp, id est obscurus, seu tenebricosus.
Annotatio ad historiam Chrisli in horto exîstenhs.
Sur le bord de ce mystérieux torrent , inquit Joannes

Circa passionera auiem Doniini Salvaloris, dum non

pauca noianda occurrunt, exordiar ab hisloria cjus adliibeanl piclores? NIsi forte religiosius existimet Beza
si lalls angelo appingatur, qualis usurpaUir in popiriis.
oranlis in horto. Quidam enim bœresiarcha (Beza in
(l) Non uiia est solaioreiu angelum iii£>eiidi ratio. i

cnput XXVI Matth.) graviter traducit piclores no- Pleriimquc calicem gestat manu , qucni Cliiislo niœrenli
veltradit, vel monslrat bic iilabens e eo'lo, Islhio jam
eo quod adducli
:
siros, vehit profanos, illis verbis :

illapsus, elDomiiium iioprius alioquens. Sont qui calicem

Transeat u me calixisle, calicem depingant ejus lornise, in luce supeina coUocanl , uccduin appareuto aiigelo
velul a Deo Paire i roposiuim nec desuut , qui angelos
quo in sacrificio missse ulimur. Vuli enim auT-npio-j eo
:

coniplures exhibent, alia lorquendi Chrisli iusU'uuienia

loci non calicem, sed poculura iransferri (1) : et, es prœferentes :

nie cltivos , alius spinns , hic pocult Icthi

(1) et caVix idem sunt, vasculum nempe, e
Poculum porriyit. lieu rerum sic vitani nccumbere morti .'

quoconvivoe in orbem aller post alterum bibebanl. Si quis inlercii , lanio nuiiian^ cerlamine sudor
,

bibere noUel, isUid iisdem, quels Chrisliis veihis, in sangniiteia stillat (luttis twmiiiemqut' futelur
:

alium iranscribebat. Calices, quibus ad mensam uteban- Iste pmw , I irlusiiue neum; dum corporc
ccdil,
tur Hobrsei , eucliaiislico noslro calici fuisse simillimos mens superal ,
juncloque liauril de numiiie vires.
suadetit, aut et persuadent gui sciilfilisupersunl in uum-
vcrsiculos egregia" cuiiiaui iconi adscriptos
,

mis Assnmonseonim. Melaphorii o calicis noininc lornienla Hos enim

nec id a olim ici. Forte non insciluui fuerit ,
ncc abludens ab
sibi iiiraiinenlia Chrislum deprecatum falcmur :

ailis eenio , si pingalur augelus ,

sanguiiieimi Domun su-
Beza didicimus. In eoruuideiii lornientoriini nieuioriam
dorem reverenter abstergens. Ad conjecturas enim eun-
cucliarisUcum calicem Clirisli jussu , bibunt sacordoles
,

duin csl , quando prœstiii solalii moJum

evangolisu siluit.
caïUolicI , qaoïieg ad aram faciviDl. Ouidni similem hnic
 DE HISTORIA SS. IMAGINU.M. 308
307
Boucher encore à présent quatre vcsiiijes plicalio, ob vociilas, in via : deinde quod nusquam in
(1), se voient
C), miraculeusement imprimes sacris lilieris lonens, àny&; posilus cruorem signi-
de sespieds (deN. S. J. ,

dans le roe, afin d'accomplir la prophétie et la figure ficet. Mullo probabiliiis Hugo Grolius : « De torrenle in

que David via bibel descripiio esl i)ellaloris alacris, qui dura
de David tout ensemble; car l'Ecriture dit ; [ ]

tout de hosles persequilur, non qua;rit divcrsoria aul caupo-

passa ce torrent a pied mi. Et Jésus en a fait

marques de ses pieds im- nas, ut vino se relovcat : sed aqua conlenlus est,
même ; ce qui se voit par les

primés sur la pierre, qui sont marques d'un pied nu, quam obiier sumil ex quovis, quem reperit, non flu-

et non diauisé. El puis il a [ait cela pour accomplir la vio lanluni, sed et lorrcnle. Sic Chrisius nuUum tem-
prophétie du même David, qui, parlant du Mccsie ,
dit : pus omisii, quo opéra diaboli destruere posset.> Ea-

Justilia aille ciiiu aiiibulabit, et piinol in via gressiis dcm meule Moses Ainyraldus : < l!t niliil desit ad
de justice chemineront Victoria; plenitudinem, nullusque bosliuni fuga saiu-
suos. Les ministres et officiers

devant lui. le conduisant à ta mort , et il imprimera ses tem consequatur , cosomnes persequetur celeritale
pus dans la voie. Idem rcleiiiiU, qui soribunt de sta- incredibili, nec iliis momeuluin ulluin tcmporis dabit
tionibus itrbis sanctœ ; nain slalio (ni;Bdani ficii solet ad respirandum ; adeo ut vix ipse sibi hoc.indulgeat,

apiid nuix indicala vcsiigia; quorum etB.uoiiius me- ul in eorum perseculione, levala aliiiuanlisper galea,

Diiiiil Amitd.tomo 1, ad ann. 34, «. 66. « Accepimus, aquam e torrenle liausiam properamissime bibal. »

ab his qui bœc videiunt, eliaiii in iiiio vallis, Veleres oniiies lorrenlis noinine, vel rigidam ac la-
iiiquil,

lorrens Cedion praileifluit, in lapidibus ipsis, boriosani Christi viiam iiitclliguul, vcl doiores ac
quam
ejiisdem Cliiisti D. N. vesiigia pedum impressa re- tormenia, qua; illi subennda fucre, ul intraret in glo-

mansisse, haelenusque servala esse. »

riam suam. Sic Juda;i, ab exilio babylonico reverien-

Al veri) qui impiessa illa vesiigia viderunt, iinpri- les, psainio CXXIII,4: Torrentem, inquiunt, pertrans-

non videiuni ncc uUiim e piimis secnlis accer- ivit anima nostra, etc. Et noium, quid passim aquœ
iiii :

lesieni. Tradilione se iiixos ob- désignent in libro Psalniorum.

suni bujus iiiiraculi

icndent : sed nullain nos Iradilionem admiilimus, Ha;c, ul quidem arl ilror, sullicieul improbandae
exposilioni primo locoallalx, indcque orla; narralio-
qux voterum lesiimoiiin careat. El aliunde novinuis,
nnilla de sacris l'aleslina; anliqiiilalibus, haiid tcniere
ni, quaCliristuma niiliiibus captum vinctumque,e
circumleni quod allegatus ponliculo dejeclum feruat in subjecium lorreuiem
credenda , ; (|uaIo esl ,

S. BoHciiel-, pag. 415, narrât de ecclesia S. Crucis Cedron. Quam narraiiuuculam libeliis precatoriis

:ib llelena condita M. passibus ab literosolymis, co,

non ila paucis inserlam legi. Ex ea vero nata est ima-
go, loleranda quidem, at, iitvidclur, non exlendeiida,
iiiquii, V^co, nUi nata olea, c cujns ligno crux Doinini
qu;e ulcunque frequens est, etLovanii ciim alibi vi-
labiefacla est. Qnani aiilcm alTert vir ille, cd:lcra
silur, tum in oratorio FF. minorum, quos a longiori
diiclus , ir.U'rpielalionem ulliini conimatis e psaliiio

LXXXIV, rcfuiaiione dignani non exisiiino.

capitis iiilegumenlo capucinos appellant. Jam perga-
Paiiloverisimilius aiunl, qui in eamdeiii rem aliegaiit
mus ad allerum hujusce supplenionii menibruni.
Dimisso Barablja. « Pilalus volens populo saiisfacc-
ulliiimin vcrsicnhnn psabiii noni supra cenlesimum.
Esl in liis Francibcns Lucas, Brugcnsis, qui ad Joan.,
re, ut legilurMarci XV, 15, iradidii illis Jesum fla-

XVIII, I < lliijus liirrcniis (ailjincminil evangelisia,

gellis caesum, ul cruciiigeretur. > < Sciendum esl enim,
:

inquil, Illeronymus in cnpul XXVll Mallhœi, l'ilalum

non soUnii ob liisi(iri:e ccrliiudinem, verum eiiam ob
romanis legibus minisirasse, quibiis sancilum crat,
mysieriiim; ut ineinincris lunifignrie, quae prxcesse-
ut qui crucifigerelur prius flagellis verberaretur. t
rat in Davide, qui in perseculione fiiii siii Absalom, ,

Sic, teste Josepbo de Bello judaico lib. II cup. 14,

egrcssus civitaie Jerusolyiiorum, mœslus iransgres- , ,

Florus nobiles quosdam Judieos, cives roaiauos ver-

sus est cimi comiiibus suis lorrenlcm Cedron, quod ,

scribilur II Rfg. XY, 25 : lum propbeliœ, qusc iegi-

beribus caesos in crucem suslulii : et libro VI , cap.

lur, psal. CIX, 7 -.

De lorreuie in via bibel.) Sed pau- 12, capii a Tiio post pugnam àlii Juda'i priinum vcr-

Muusienis (quem sc- Leribus caesi, deinde acii sunl in crucem. El apud Li-
cis probaïur li.i'C inlerpreiaiio.

sunl Isudorus Clarius, Vaiablus, cl Casialio vium libro \I décade terlia : i Prodiicli Camp.ini om-
culi )

ail illu^ iiinui, < laniuni ellundendum sangulnis, in

nes virgisquc ca;si, ac sccuri percussi sunl. »
.

boslibus Chrisii, ut liinc, vcluii ex lorrente.Chrislus

Erai hscc servilispœna; nam, docciile Macro J. C,
ipse luberepossct : signillcari aulein per bibere Iwsii-
L. in servorum 10 n. de Pœnis : i lu quibus causis

lem sanguineni, pcrleclani coiisequi vicioriani juxta liber, fustibus coedilur, in iiis servus flagellis cœdi, et
;

illud : Sanguinem occisoruiii bibet, Nuni. XXIII, 24. >

domino reddi ,
jubeiur. > B. Vincenlius Ferrerius,

Favet buic exposiliuni Janscnius, gandavensis anti- scrm. de Clirisli passione , ait Clirisluni primo flagel-

sles, bac maxime ralione ducius, quod prophela liic

iatum fuisse spinis et vepribus acuiissimis : secundo,
persiel in meiapliora, qua cœpit Clirisii vicloriam flagellis aculeaiis : tertio , calenis hauiaiis : t Unde,
dcscril)ere, sub simiiiludine Victoria;, quam vicior inquil , Eusebius et Clirysosloinus per illa verba

rex de inimicis suis reporiel. Mibi displicet hxc ex- 'l

Isaia;, LUI, 5] : H/sd/j/iîio pacis nostrœ super eum,
dicunt quod isla disciplina fuit triplex ; dura, quia
virgis et spinis : durior quia flagellis nodalis : du-
(1) Bouquet sacré, ou Voyage de la Terre Sainte, edit.
,

Rotomag. , 1743, pp. 325 , 32i. rissima ,

quia calenis ferreis Chrisius fuit cxaus,. i
501) l'inrR IV. CAP. IV. 510

Ili'C fruslra qu.rras apud Eiiscliiiim aul Clirysosio- loiigiori alligalnm fuisse exislimanl. Sed, ul bine et

iniiin : l'iiiidaiiieiiliiMi laiiioii :ilu|nii(l lialiiMit in velc- indecifderclur, s<ilvidfbuit,el ileruni alligari, prxscr-

ruiu nioiibiis; llagcll.i oniin iiili'iilmii iiisilis (niis, lini si rrassior culunina fuoril , ut qu:i: ccelesiii^ porii-

aul ossk'ulis, exaspei-ab:iiii, iil ex AilieiKuo, l'iiitai'- cum postoa sustinnoril. Probabilius est brcviorem

cbo, Eiislalliio, el ApnU'io prohat l.ipsius, itbro II de. fuisse rolun\uani, aul certe minus crassam, utfacilius

Cruce, cap. 3, ubi siimil oslfiiilil, iidii viigi^, ijiix' li- bine et iiide Cbrisius verberari posset; qno modo
viiini craiil, seil loris, Doininiim ï.uI ji'(>tiim fuisse. verlx'raluni fuisse signant sindonis vesligia. i Vcruin
Exopinioiio S. Vinceiiiii origiiicni liabuisse vidciilur ex Calmeto (l) jani vidinius, paruin, aulniliil, bislo-
piclur:c quxilam, naijcil.iliim Doinimiiii cxiiibentes. ric.ne vcritalis ex iUis sindonibus clici posse.
Nciiio ponoi'xisiimil.r.bristiiiii, ciim id siipplitii In geinbbtcensi benedictinoruni ca'uobio , quod
pateieliir, liiiini posiraimii fuisse, llic nios oral Jii- Bral)anti:c vetusiissiiiiuni est (2), eoliiur imago flagtd-

dicorimi, qui, quem di?;iMmi vidoiaiil plagis, pioslcr- laii Doniini , e ligne adfabrc sculpta, cl cxcitand.i:
ncbaiit, et oorani fefaciebanl vtnbci:\ri, ex le(;c Deul. S|icctantiinn pietati cimiprimis idonea. Claruit illa

XXV, 2. Si'il Rimianoriini alia fuil eonsiieliido : ne- variis niiracuiis, quorum ali(|ua Joannes VVachlcn-
que dubilandtMn,(iiiiu Cliristus ad toluuinani veibcia- donckius, naniurcensis episcopus, légitime probavit
lus fueril, lieol evaugelislaî do ea sileaiil. rrudeutius aiuiis 16G0, ItiUl, etc.
iii Ëiictiiridio Yel. ùc Novi Testamenli :

CAPUT IV. '

EpUapIdo l^aulœ /)( picluram crucifixionis Clirisli.

Hieronymus in : « Oslendebaliir

illi coliiiniia , ecclesisc poriicum susiincns, iiilccla Descendamus autem ad Salvaioris nostri crucilixio-
ct'iiore Doniini, ad ((uani viuctiis dicilui-, el flagella- ncni. Circa quani piinuiin noieiur omnino inceriuni
liis. ) Huiic lociim explicaris Maiiauus, docet ejus esse, an sit cruci al'IiMis ar.tc.an posi erectionem (3)
coluniiia; parleni Ronia: osieiidi iu leuiplo S. Praxc- non referre nlro modo istud exprimaiiir,
idt'0<(ue
dis. Pseudo Beda.i/d Locis saiictis, cap. 3 :< In supeiio- cuui iii bujuscemodi locuin babeal illud poeix :

ri nioniisSion planiiio, monacborum cellul:e ficquen-

Picloribus alque poelis
tes ccclesiani niagnam ciicunidanl, iilic, ut perbi- Quidlibet audeniJi semper fuil œqua poleslas.

bcnl, ab apostolis fundaiam ; eo quod ibi Spiiiliiin

(1) Supra, col.302.
sanclum acceperinl, ibique sancla SlLiria obieril (1); ("2) I. S. Gniberto comité, ac dein abbale , condilum
annn 922.
in qua eiiam locus cœna; Domini oslendilur. Sed et sed poslcrior frequen-
(ô) Uterquo modiisolim oblinuil :

cobinina mai moiea iii medio slat eeclesia; , cui ad- tlor. S. niarlyr Pionius « ultro se veslimeutis spoliavit
et .... super ligiio seipsum oxlentlil : niililique Ir.atliilit,
liaerens Doiiiinus flageliatus est. i De eadem Prudeii- ul clavisconligprcl ; cuiuque jam coufixusessel .... eum....
lius, ubi supra :
ligMO suflixum erexeruut.» Sic halieultjus acla posteriora
apud notlanilum die 1 februarii, pag. 4(j, ex Melaphraste
Perstal adbuc , lempluraque gerit veneranda columna. prius edila a l.ipomano ot Surio. Acla priera, apud cnm-
dem /Jollundiini,\ag. 42 «Postbœc Pionium, el Mclro- :

« Ad banc colinnnam ninlii, fide pleni, accedcnlcs, ilorum pvcsljvtcros, cuni eis, in quibns lixi cranl, slipiti-
,

cnrrigias lexlilos canique biis , crexcruiil. » El sane lacilius luit homineui suplauin
faciiiiit, circnnuiaiit ; quas
aOigere , quani ia ereciam crucein tollere , penduluui,
rursns pro benediciione recipiunt, diversis infiiiniia- lahenlem ac forle rcluclaulem. Frcqueulius tanteii, ut
,

til)usprofutiiras. «Yeiba sunt B. Grogoiii Turoiicn-is, dixi, fuil cruccm anle crocliun sufligerp. I Esdrœ VI,
, in
II, Cyrus rr\ n\ me posiluni est deoretum ut onmis
: :

libro l de Gloria marlyrum, cap. 2. Joaiines Boncbcr, banc jussioneni , lollalur ligiium de
bomo , qui uiutaveril
ubi Slip., p. 210, ioqiiens de aitaribus sacclli Laiino- doiiio ipsius, cl erigalur cl couDgatur in eo. » Cicero, ,

lil). v in l'errem : «Quid atlinuil , cum Manionini , more

runi in ecclesia bierosolyniitana S. sopulcri Le se-
:
aUpie InsliUito suo cruccm lixissent posl urbeiu in via
,

cond, ail, qui est à mniii droile, est crue de la colonne Poaipcia le jtilierc ligerc iu via qua; Rhegium spécial?»
,

El oralione pro cnio Eabirio , anle ined. « lu caïupo :

à laquelle le Sauveur du monde fui indiijnemenl lié et Marlio .... crucpui :id ci\lum su| pbcium deOgi el conslilui
cruellement flagellé. Et paulo piisl : Elance tes yeux, juljcs. » (àiidam inclaiiuaitiseciveui roniauuui cssc. Galba
« niullo Ticier cirlcras alliorcui cl dcalbièlaui crucem
à mon àme, sur... la partie de celle colonne précieuse,
I

slauii jiissit , » ul narrai in liiijus rila, cap. 9, Suetonius.

dont l'autre moitié est à Rome en l'étjUse de sainte Al nd josepluiui. de Lcllo lil). VH, cap. 25, cdit. ICôj,
p. !'82 , « H, issus cruccm figi iussil , lauquaui iu ca suspcu-
Praxède. Répugnai bis Einumlus Meiillus, J. C.,notis surus niûx l^lcasaruni. » In liis ornnilius, ul paUH, e'rcctio
philologicis in passioncm Clirisli, p. 595 edilionis i'.re- fixioncm aulecossil; hiuc hrascs ,'geie, ferre, tollere ,
|
:

dure excuriere , ascenderc , salire in cnia m. Clirysalus

.

nii (i) : t Alii, iiiqiiit, Cbristum cohimiia; alligaluin apiiU l'Uuilum, nacchidum actu 11, sccna ni, v. 128 :
fuisse exisliniant, facie ad eoluninani versa, ut lergo
Facietgue e.xtcmplo crucisalum me ex clirysalo.
coedereiur; idque Prudeniius... iiinucrc voluit... Sed
lisdc.m pbrasibus usi quoqiie patres, de Chrislo loqucn-
vesligia cruiiris, qua; sunt in siudciiie sacra , ut ex- les Cbrysosioinus, liomil. 5. in
; ad rorinlli. « Dci iu 1 :

prcssa sunl a Pbiliberio Pingonio, ie.>tantur Cliri- crucem asccusus. irucl. .ï tu .ioannem :
» .-\ugusliinis ,
,
(iFlliiis Dci se I crnusil iu crucem Icvari. » Rursuui t.er-
stum non taiiium a lergo, aut non lantuin aversuni, mone 2 ad ciiteduttn nos : « Asccndal spcmsus uoslcr iha-
sed el adversum, verbcralinn fuisse : quod sigiunn lamuin soi ligui. » Vide el Crcgoriiuu Maguuiii «(/ ;7/«d
Caiit.VU «Asccniiam in palniam,
: » elc.
inique coujecluris pra;valei. Alii Clirisiuui coluuniaj Nounus in paruphusi :

( I
) l'erisimilius obiisse Epliesi.
Qui lioc opusculum insérait Fasciculo
(2) F suo lerlio, Ro- « In siipiiem quadraiiim , exceisum supraque terram
,

terodami , 1693. lecium exleuderunt. d Uxc fereex Lipsio.

 DE HISTORIE SS. lM.\GIi\UM. SI 4
3,1
Volgalior tamen est sententia Francisci Fabricii
scribentes, diligenter annotanint (<). Htnc, non so-
lum in grxcis ecclcsiis Cliristuni in cnice pendere
ruremiindani, medici aquisgranensis, qui Gregorium
Tlieologtim (in Cliristo palieute, [«|u;e iragœdia Gre-
cum vesiibiis, sed ciiam apud nosiraies in mnltis an:
liqnis iniaginibus, simpliciores quidam multinn Evan-
gorii non est, ul sacpe monui, sed forle ApoUiiiaris
gelio contrarium miranlur. Nani a doctis in Ilanno-
Laodicensis] ) hoc modo.lranstulil :

nia viris intellexi, multos islhic esse, qui rideanlLo-

Feri illico (ni canes vonalici),
AppariKires insilire, steriiere, vanienses, apud quos in primaria ecclesia, clin ipso
Loiis'qi"' siimmo sU| itis Histigio pasloralis officii altari, vcneranda imago cr"cif\xi
Coriiis supinum, vostibus riimum omnibus,
Inipoiiore : ac clavis podos irulialilms Chrisii, qux in publicis prncessionibus, arduas ob
Afl^giTi^ : liinc jier allfruni, orlhogonicos causasindictis, exaviloclrcligiosoniore, a duobus'sa-
Connewim ei li^num. irahenlus brachia,
UlMoique palniani \ili'anique clavo ferreo. ccrdotibus circuinferlur,vestila cerniiur (2) : mirariqno
Firniaie, siiblimenique in œlbera loUere. vehemeiiler iUud non corrigi in taiu cclebri stndio-
Noianicr anlcni dico liane scnieniianj esse Fran- runi, sivc(ul e-t Judicum I
[ ^ . Il Jllitterarnmcivi-

cise! Fabricii (1) ,

qui paulo liberior fuit in iransfe- tatc (ô). Sed ii non legeriml qnod ffregorius Turo-
rendo. Nain ipse Grcgorius, ejusipie iragœdi;»! alii nensis scribil (in libre de Gloria niarlijrum, c. 22, edit.

interprcics, Clandius videlicet Roilleius, Gabriel Tar- Ruinartii, c. 25, col. 715, 7SG) esse apud Narbonenscm
raconensis, et Sel)asiianns Tigtiriiius, manifeste ba- urbem in ecclesia seniore (4), qure Gcncsii martyris rc-

bent Cbrislum cruci affixiini esse posl erectionem.

(1) Ex anf'qiiis ita sensisse vidcntnr Cjprianus, episl-
NcMiie etiani grxce habetur, pedes clavis, aul clavis 63, ad ca'ciliinn iriorii, scu rot sieiisis
[edit. l'Iiilippi
16j(i, pag. 101): «Invenimus, inqiii!,... drc.i 'acranientum,
tr:ibnlil)HS aflixos esse; sed lantum :

in Noe hoc idem pra?currisse , et fi^'iiraiu dominicse pas-

sionis illic <^xlitis5e; quod viinnn bibil : quod imbriatus
esl : quod in domo sua nudauis est quod fuil recundicns :

Poslmodum aulem mominit ipse Nazianzenus Jo- nudis cl paleatibus feniorihns : quod nndilas illa palris a
nicdio lilio denolata esl, et foras nuntiala a dnobus vero, :

seplii, deponeiiiis Cbristnm ex ligne -rpi'srj.a, lioc est,

nijjore et minore contecla , » etc. Atbanasius ( aul si quis
ex ligno cum tribus clavis. abiis), sern:onc de Pass. el cruce, edit. idt. l. m, p. 90, 97:
E.vuit vestimentii ; decebyl cnini eum cum liominem intro- ,

Crucifixus est autera ( ac proinde pingi débet )

duceret in pnradisum, tuiiicas exucre. quas iiccepit idani,
dorso versus Hierusalem et Orieniem, facie respi- cum e.v puradiso ex/iiidn/e^ir. Cyrilbis JerosoKmilanus,
rece:is baplizatosalloquens culeclièsi m]lstagoijiiu secmida
ciens ad Occidenieni, dextera ad Aquiloneni, sinisira siib inilium : lia exnli , cralis nudi , imilanies et in lioc
<;

ad Méridien! , ut docet Seilulius ( hbio IV ) et eum , qui in cruce nudalus l'nerat, Chrismm.... rem ad-
mirandam nudi fuislis in conspcelu onniiuin , et non vos
!

Beda in Lucain { cap. XCllI , lomo icriio ) scri-

pudebal; rêvera enim in boc proloplasli Adam l'erobaiis
bens , et Damascenus , lilj. IV , cap. 13. Quali posi- cxeniplum, qui nudiis in paradiso fnil , cl tnmen nutio afli-
ciebauir pudore. » Ambrosius, libre X, in Lucam, ediiionis
tione ctiani asccndit , ocuios sucs ad Occidentem bcncdictorum S. mmiri, § 110, pag. 1327 « Referl consi- :

verlens, cl super ronianani ecclesiam, in Oecidcnle derare qualis ascendit [in crucem]. Nudnm video. El talis
aseendil, (piales nos, auctore Deo, naliira loimavit. Talis
posiiam ; ad quam Peirum et Paulum, praîcipuos in paradiso ri nus homo babilavil talis ad par.idisum :
i

apostolos erat missiirus : et ubi paciuni, cum Petro liomo secundns inlravil. » Idem in psalmum Xl.lll , § 69,
pag. 9IS QUOI aiUem confosio rliristi, nisi cnix ; quod pe-
:

inilum, erat cusioditurus. Quod Joanncs Hessclius,

pcmlit in en ? Auguslinns, lib. xvi rie civitcUe r>ei, cap. 2,
et Peirus Monlanus, doniinicsc passionis interprètes, f)bs( init. «?son solum ,ui sunl apcrlissimc sc|iarali , ve-
:

runi eliam omucs, qui clirisliano vocabulo glorianlur, et

inculcant (3). perdile vivunl, non absurde possnnt videri medio Noe filio
Nudum eliam cruciHxum esse Cbrislum, quales . iignrali; passionem quippe Cbrisli ,
qu* illiiis bominis nu-
dilalo signjficala est, et annuniianl prolilendo, el maie
nascimur, iideni, et multi alii in passionem Domini ageiido exhouorant Sem vero et Japhel, lanquam
Juda;i el Gr.eci , sed vocaii el juslilleaii cognila quoquo ,

(l) De Fabricio illo, et Roillelo, dixi in opère, oui titn- modo nudilate palris, qua significabalur passio Redemplo-
lus : mémoires pour servir à t'Iiisloire littériiire des 17 ris,sumenlcs veslinienuim poauerunl supra dorsa sua, et ,

provinces des raiis-nas, etc., lom. xiv (ediiionis in-8"), iniraverunl aversi, etoperueruut nudilalem pialrissui, nec
pag., 179, et seqq. viderunl quod reverendo lexerunt. d Idem in lib. xi cenlra
fâ) Latine : redes aulem afpxerunt impacto ligno. En Fauslum, cap. 25: «lUud, quod de vinea..'. inebrialus,
locum tragccdiae : Noe nudalus esl in domo sua cui non ajipareat Christns ,

passiis in génie sua? l'une enim nudaU esl morlalilas car-

• nis cjus, Juda'is scandalum, Genlibus aulem sMillilia....
Proinde in duobus liliis, raaxiino et minimo, duo populi
figurali, unani vcslem a lergo porlanlos.... nudilalem (la-
Iris volant neque iuluenlur, quia in Cbrisli necem non
,

E-f.vov, UcTf.vav, ijJVuoav /ifoç , consenliunl, » elc.

(2) Exslat adbuc ea imago, et consueto more colllur.
Quorum versuuin b»c Bracliium dexlcruni a cruce revulsum, ac rolensum esl ;
sontenlia : <. Duclum ft subdueUim |

in allam cniceui, ad oslromiim fjns finem : rcrlnm ita sla-

quod miracnlo conligisse l'eruul abaque a pbebe narran» :

Inlinn : Uim ad traiisvirsariiiin ligdnm nianus fixas, deui-

tur, de quibus idonea uslimonia cupereni proferri.
qiic et pedes aU sliiiilcm d(;tixuni. » (Lipsius.) UoilleUis (3) Sic vocala est urbs iHibir , eliam dicta carialh-
Semia, cl Cariitth-SC]Jicr Poslremum nonien civitatem lit»
.
ita rcddil :

terarum, vel llbii, vel compiims signilical; « ex quo pro'

stntim caterva molis ingenlis crucem, babiliter cotli^^i polest, iiiquil Conlrerius, eam fuisse Cha-
Cœlo miiianlem, eqcrc smsmn perdile :
nanaririini aeadeiiiiani, in qua liilcrse el bonté artes doce-
Egere sursiim, et siislnlere ultimum. reoinr. » Non minjspiobaiiiliterciuijicias «rbe/ji fuisse, in
M aie clarum reclus os in œllura qua iriiiuia penderenlur, aul in qua asservarenlur libri pu-
Est (ictus : nno item uitcro ramo arboris bliramm ralionum.
Dexlrum et sinislram exlenstis, et fixus (i) Ecclesia senior hic appellatur, qujc aliis major, item
manus
Clavis aculis, parteque inftma pedes. calhedralis, vel malrix. Quibus vocibus ulitur PanUis,
emeriiensis diacoiius, libre de fila et Miracidis emerilen-
(3) Sed debilibus argumentis nixi. sium patrum.
315 LIBER IV, CAP. IV. 5(4
liqiiiisi)lauili«,piclur.im,<qu3cDonrMuimnosirum quasi vcro, quia nonnnlli putanl ClirisUim in c.ruco iintoo

prxciiuHim liiilpo iiulitai »-niiili\mi). 0» > l>ii'l<"i'a. tcclnm fuisse. Quoil tanien niagis opinanlur, quam
ocriicivlur a |)()|iiilis, a|ipaniil ciiidam scinnt : et divcrsimude ciiain narrant. Rrigilla cinin
dtini assidue

Itasilou prcsl) loio (ler visiiin |>ei>oii.i li'riil)ilis,dicens

: libro IV Kcvelationnin ( capitc Hi) : Mox , iùl, jus-

esiis vai iiidiiiuL'iilis, cl me jii- sus vestes poiiil, purvunigue tinleuni verendis prw-
Omiics vos nbU'ili iis

giter nudimi aspicitis. Vade qiiamooius, coopeii me le.ri( (1). Dialogus vcvo quidam ,
qui inscribiiut

l'i prosbyicr, non imellifc'eiis visio- Maria?, cl Anselmi, de Passionc Doniini, et soleinni-
vesliiiu'iiii) , > [

dio ni<(iiiui|iiam ex ca ro memoraliis est. ler inlerinisceri soict in-^edicaiioni doniinica; passio-
ncm, dala
sed cl illnd parvipondil. nis (i). Ht annotai Dionysius a Ricliel, ("arihusianus,
Unrsuintpie apparuit ci :

l'osl leriiin» aiitem dieu» scciind;c visionis, giaviliiis

sic liahcl, loqueoie Maria : Panniculum capitis mei

Noniic dixciam tibi circitmligavi tumbis ejus.

cxcniciato eo \oilii'iil>iis, ait :

ne eeincrer nudus cl Franciscus poslrcniO Pidygranus ( de Passione Do-

ut .'opcriros inc vesliiiiento,
;

nihil ex hoc a te aelum est? Vade, inqnii |

et Icge mini, art.M\, (ni rcliquas opinioncs oniittain):

picluram illam, in qiia ciucilixus nppareo (1). « Nudus wucifixns est CInistus : quanquam pium opi-
linleo

Siïdt crgo veslis Chiisto icsurgeiiii, aiii ad jiulicium ner crcdere, obscipiio aliciijns, velaia pudeuda : tum
venicnii, appingilur : et sicul linleainina babonl.qui qnod nalura ciiam horreai iioc facinus (3), lum quod
ibiden» ex sepiilcris suis resuigenies pingnniur; sic Clirislus ipso, in cujus erat volunlaie qnod patere-

eliani Salvator nosier in ci'ucc peiidens, propter no- lur, coram caslissiuia maire, aliisque sanclis mulie-

siram in pncsenti vita miseriam, qui in Adam innocen- ribus non credendus est invelatus voluisse apparere :

tiani perdidinnis.non pingilin'oninino nudus, siciilcruci lum dennim quod eral in cruce summus pnntifex

abiis, quos Psalniista {Psal. XXI, 17) canes vocal, est (K.Torf.XXVil 1, i'ï)[ubi juhenlnrconfici (eminalia linea,

affixus : sed pingiiur ani veslilus, aul cinclus linleo. quibus Aaron et filii ejus operiunt carnem turpitudinis
Postrcmnni est nunc ficrpieniius, partini (juia Im- suœ], el hostia {i).

juscemodi imago magis videtur excilare devoiionein (l) De similibns sanctarum mnlierum révélai ionibus
Papebrocbins agens, liesp. ad arlic. "10 a P. sebastinno
nienlis, quam allcra Christi in cruce vesiili : parlim
objeclum, n. 1, censet « in talibus nihil esse pra'sidii ad
,

qii;estioHcs pure historicas, seu sacrœ illa;, seu irofanae

(I) «Ne tibi velox superveniat iiiteritus. At ille coni- sini, prudpnler_dirimeiidas roindo nihil ipsis sanclis de-
; |
niouis, cl vaille niellions, naviavil ea episcojo; qui [iro- Irabi, cum taliu'm .veritas, cilra uUuin ad illas respoctnm,
linus jussit desuper voluni expau'li. Et sic obletla niino voeatnr in conlroversiam, aliunde probanda vel infii'man-
pictura siispioiuir. iNaiii elsi paruniper detfgalur ad con-
da. » Ludovicus Anlonins Muralori, lib. 1 de Inqenioruni
lemplanduni, mox deniisso vélo cmilcgilui', ne détecta moderatione, cap. 17 « Etsi rovelationes quarunidam san-
:

cernaiur. » Hactemis S. Gre.KOiius Tuiononsis, quem de ctarum nmlieruni, Brigilia?, Catharin:e Bononiensis, et (".a-
lignea et uuda prorsus iniagine criicilixi loculuin exislimo, tharin:;e Senensis, AngcUc Fulginatis, Hildegardis, Ger-
sed [iriimim exis,'iio liiio volala. MoJaiius ilaque solide pro- Iriidis, cl alianim, anl laudaveril, anl loleraverit Ecclesia :

havil, anlr\uit5lis oxeiii] lo non dosliliii iTuceni lovauien- nenio tanien, ibeologiœ niclioris conscius, hucusqne l'nil,
scm il iimis isiud robalnm iibefius. Dubilo taiiien ulrum
; |
qui cerlilndinein lidci ealliolicaî ipsis ad iitani fuisse autu-
Hannonibus suis satisiecerit. Non oiiiin (piilo) volebanl illi uiarit .inio non aOimiaril, concilia el Ecclesiani univer-
:

plane nndas exscidpi Ci'ueifixi imagines. Sed iiec cas, qna;
toga veslitnm exhibent, aut picloribus ac sculploribns fa-
cile prrsuadebitur, élégantes esse : aut criticis, elegauti
sccido iiatas.
Cailerinn ad ea,. ({ax ex Gregorio Turonensi retuliraus,
observai Uuinannis hinc foi'le mariasse consueluiiinein
<t «t Chi'islus DoniinMs, in eruee pcndens, veslilus dcpin-
geretur. Oerte (pergil) nie koii semel vidisse niemini cru-
ciBxum Dominmn, veste talaii indutimi, apiid Rcnios in
ecclesia coUegiata sanct;c Balsamiic seu, nt voca::l, S. Nu-
tricis (h;ec eniin bealuni Rcniginni enulrivisse dicitnr).
Alias ejusmodi iniayincs se vidisse tcslaUir Maliillonius,
Prœfatioiw ad .ÊCtuss. ont. bcneil. sec. iv, piirte 1, tnim.
il, et niii. itaiici pag. iôô. » Auctoi- lilici cid litulus
Toiinges liturgiiiiws de Fiance, agens de Lutetia Parisio-
ruiii, pag. 260, ail : Dans Céqlise du sépidcre on voit tout
an fond, et même au-delà de l'aile droite, un crucifix qui
est tout liabillé de mènH: que dioh l'église de s. cosme et
:
S. nnniien à FMne, oii il eU revêtu d'une robe longue jus-
qu'aux tuions : et on le voit à demi concert d'une espèce de
tablier dans les églises de sentis et de casai, entre le cliœur
et In nef. Vestitam etiain crucilixi effigieni videro est in
uno e sacellis luoaasterii S. Dionysii in Francis : aliamqne
sam auctorilale carere siniilia decernendi, lanquani indu-
bilata et ccrtissinia dogmaia, cliristi;ino populo credenda...
Qii.-e vero visiones ac revelationes de Christi ac Deiparœ
geslis, dum in vivis esscnt, circuinfemnlur, ideo tolerataî,
qiio.l nihil sacris Scripturis, ac Iraditioni antiquissimœ con-
trariuni per eas afferebatur. C;cteruni ab iis, in sacram do-
clrinam invebendis atqué adliibemlis , perpétue abslinuere
sapiontissiici ponlilices, ac sancti p.".lres, alqno scrinlores
exiniii ; qui etiam revelationes veras a l'alsis dillicile dis-
lingiii posse ainnl, et linge ab ea opinione luerunl, ut id
genus t'acta sine dubitatione accipienda croderent. Eam in
rem omnium prrecipue legendus magnus universilatis pa-
risiensis cancellarius .Toaniies Gerson. » I.egend;c qnoquo
: de rcvclatioiiibus , rjsionibus, et apparilionibui privatis, re-
gulœ lulœ , ex Scriptura, conduis, .'^s. patribus, aliisque
auctoribus collectœ, explicula', et exemplis illustratœ a R.
. D. Eusfbio iniort, amonico rcgulari luterancnsi l'oliingœ,
eminentissimi cardinalis i.ercari theologo, .lugustw itndèlic,
ilii, i^-!^ 2 vol, p. -285 et 587.
(2) Dialoiîus isie, liibnlis respcrsus, jam neque plebi in-
culcatur, nec a quoqnam legilur.
(5) Aliter omidno philosophalur Lipsins, lib. Il de Cruce,
cap. 7: « Receplum hoc, inquit, in lerisque snppliciis, vel- |

ajnid Hngncnses iu Ponlivo, Picârdia; pago, quani illi a ul nalnive siiasu , quîc undos induxil in vilam, et ediicit. »
Christi discipulo, Nicodcmo, confeclani putanl. Tnni profeil locum .\rtcmidori, oncirocriticon lib. Il, cap.
A
protolyi-o suc vocanUu- \w imagines sanctus rultus de 58 « Crucillgi bonum est p:iupcri ; iiani siiblimis est, qui
:

Luca, gallice le saint rouit dei.ucgues, et plel)cio serraone crticiGxus est noxium vero divili, quia nudi erucilignntiir
:

sailli raudelu, scil. ab icône

togata crueifixi Liic;e con- (piivo; -ràf TTiupoûvToii) » Non tanins fini apiid veteres, etiani
.

spicna, in lenipio calliodraliS. Crucis; quam iconeni cliam clirisli.inos, qnanUis apud nos, mulitalis horror. Tlieodo-
wlunt opus esse Nicodenii. Meminere Lucas Tiideusis relus quiiilo seinio scvibebat, qv.a'slione 28, (,(';«;- m
lib. Il contra il <ddenses, cap, 11, aliique a (".;in;?io memo-
sin : « Naula\ nudi navigantes et qui lavanlnr dum se : ,

rali lom. vi clossarii , odit. 1756 col. 1753. "liadmc-rns nndos niiiliio coiisiicium, hoc pudore ibi non diiruntiir. »
sœpius narrât Willolnmm Anglia,' rcgein « per sanctuui Grelseriis, lib. I de Cruce, cap. 22 « Ex fuie digiiis, in- :

vultiim de l.nca » jurare consiievrssc. I.ege Jacubiim Mal- quil, inlellcvi, .IngnslK Vindcliioruin oxstarc iinaginem
braiick de nionnis lib. Ml, cil, et lib. Mi:,c. 10, Haronium
crncltixi, iiudam penitus absque ullo vélo. Similem spe-
ad an. 1099. n. M, el Curtium de ctum dominicis, edit. clari aiuiit Laiidisbulœ in Bavaria infeiiore. » Qnod nwjo-
Anlnerp. 165.1, p. S8.67, et 90, 91 ; (|uil»is lamen de re- ruin simplicitate forlassis exciisari poluit sed ultra l'crcn- :

nioia harum imaginum antiuuilate crilici a>grft

assen- diiinnon est.
lientur. (t) Aquisgranenses Maiianse basilic» canoniei , inlcr
31g DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 315
gniim adaptalur : el utrinique , ut cornua , uni cornu
SUPPLEMENTUM adjunciac summilates apparent : et id ,
quod in niedio
fixuin est , ul cornu, el ipsum eininet , in que vehun-
AD LIBRl IV CAPUT IV.
tur insidenlque crucilixi : el focraam cornu prx se
fert istud ipsuni quoque , cum aliis cornibus confor-
NOM CHKISTCS, IN CRUCEM SUBLATUS,
matuiu , cl compaclum [ lignuin ]. > Ircnacus , tib. II
EQUCLEO INSEDERIT. adv. Iiœreses , cap. 42, edit. oxoiiiensis 1702 pag.
166 : t El ipse habitus crucis , fines et summilates
Pendet lixc qnsDslio a légitima inlelligcnlia loco-
liabei quinque : duos in longiludine : et duos in lati-
rum ,
quoc cmuiiienier alfero ex Jusiino, IreriKO,
tudine : el unum in niedio, in quo requiescit qui
Terlulliano. Priiniis Dialogo eum Trypiione , edil. co-
clavis alfigiiur. > Terluliianns, Ub. I ad (1) Nationes
loniensis, seu lipsiensis , 168G, pag. 318 , expoiieiis
edil. Paris, 1675 pag. 49 : < Pars crucis, et quidem,
illud Deul. XXXllI , 17 : Conuin rhinocerolis, cornua
majus , est omiie robur, quod de recta slaiione deli-
itlius : MovoxipwTOs yàp xtparK (inquit) cùSsm; kIJou
gitur. Sed nobis iota cru.x imputatur, cum anleinna,
T!fxy/iKTOi ri cyrip.«TOi ïy^ct â/ ti; ElTieîv /.ai «noSet^Ki ,
scilicetsua, et cum illo sediiis excessu. » Idem, libro
ei /J-ii TOÛriizov, ô; rà'j iTaufov Se^x-jutiv. OpOioJ v«P tô év
adversus Judœos, cap. 10 : t Benedicilur in La;c verba
«ÏTt|Ù>OV, àj)' CÎIITITO KVtdTaTOV /iîfS; II; Z€f«; îdîpiîf/xé-
Joseph... Cornua ejus... Ciiristus in illo significa-
vffy , oray râ ài/o f û>oy Tipow-p/iCnOri y.v.i é/.v.zéptû6Ev wj
xé^ara
balur... cujus cornua esscnt crucis extima. Nam et
tô> Évi itéfart iixpeÇeir/iJiim rà cUpce f«br,rmC zk!
in aniemna navis, quœ crucis pars est, extremilalcs
ti) £v tû //ésiji m;yvi;//£vov, ii; xipxs, xul aura î^oyo'i hrh,
hnjns cornua vocantur : imicornis aulem e niedio
èf W ÈKOXCd-JTKt ci CTt/.vpOÙ/JLZ'JCl , y.vA ^/STTETat U5 v.ipu^ y
,

stipitis palus. > Qua: totidem prope verbis repelit

X5ct auTÔ C7ÙV TOï, à/).ot; /.ipiy.^i ^vf=7yr,ij.y.7ic/j.ho'jf y.v.l -£•
libro III adversus Marcioncm, cap. 18.
7t»iV/iévsv. I Uiiicornis eiiim coinua non allerius cujus-
piam rei , aul figurse, aliquis dicere et demonsirare H;cc oninia (demplo, quem non vidorunl, loco ter-

queat similia esse, quani noix ejiis, qu;e cnicem dé- tio) ad suppedaneum referunt Jacobus Gretseriis de

signât. Diicclum nanique est iiniim ligniini , umle Cru ce , Ub 1 , cnp. 24, et Cornélius Curiius, libro

sinnma pars in cornu susiolliiur , cuni aliud ei li-

de Cltivis dominicis , edil. .Antuerp. 1634 png. 203 et

scqq. Fluctuât Lipsius lib. Il de Cruce, cap. 10 : « Fa-

saera cinielia, quse palam exponunt singulis septenniis ve- teor, inqnit, [ Irenaei] verba liuc ire : nec lemere
nerauda. qux'que non nmnia îpqualibns nitimliir veriLilis contenderim de aliéna mente. > Mox , recitalis Justini
niomeiilis, osleiitiuiil linleum, qiio Doiiiiiuini in crur.e
pœcineluin feriinl. Et le.i.'\]ntiir apiul eus picli, sou scul|Jli,
verbis , de ligno, quod in medio fixum est i Cornu :

ni versus, olini a Seliasiiano lîranl, jurisconsuilo conipo- id appellat, ait, et noiare vult : quomodo apte in
siti , éditique inier ejus cariiiiua iiiulo Pro reliqiiiis , :

jquisgrani conseivatis plana bac labeila i [sive piano suppedaneo?] i viden-

:

dum ,
pergit Lipsius , ne ulerqne ille scriptor aliud
Àdvena, sisle pedem. Locus hic libi {mira relal.,
Clirisliferœ oaU'ntiil virginis indnsium :
intelligat a jam diclo sensu. Dividunt cruceni iit

Stibligarcm et paiiiiiiin, q'uo nostrcv inembra snliitis quinque fines ( apices Terluliianns scite appellat )
lu criire caniiacii tccta fiieie Dei :
Pimniruti cl, qmlms est puer ad prœsepe vohtlus,
quatuor illos ,
qui noti sunt et incurrunt : quintum
Fuctusimmidiis frigoris omnipotens :
et quem in média cruce collocant, ubi lignum iransver-
Adde etiain paiiiiwn, haptistœ morte sacrtdiim.
septemd spatiu luvr ccriiere qiiisqiie potcst. sum scindil iransiique siipitem defixom. Hac consi-
Karoliis a Crwcis iioitram luvc advej^il ad iirhcm, deratione, quinque sunt fines: el unus ille stipes
HOC postiitqiie loco. Luiis tibi, mmme Deiis.
( sed scctus) lacil lernos. > Isia sic accipio, ul quin-
Unum est, quod liic addam, de crueiOxi imaginibus es tum finein Lipsius inveiieril in frusto ligni , cui bori-
Adriano Valesio « De tous les excolleiils peintres anciens
zontaliter (ul vulgo dicimus) iuipositae fiierint plantae
:

et modernes il n'y en a pas un jiibiiu'à présent qui ait

réussi à représeulc'r coumie il i'aul Kolre-Sei^neur en peduin Domini ; sic enim frustum istud , crucis irun-
cruix. Ils ont cru faire merveille de lui donner iin coloris nemo
cum secaus , scre exprinienduni cuvavit. Al
de chair nionraiile, sans aucune pi de, qne celle du côté,
des pieds et' des mains; en qnoi ils se sont grandement non videai, aptius illum , a veteribus indicatum , fi-

trompés. Car quand Notre-Seignenr lut allaché en croix,

nem quintum exbibcri equuleo de medio trunco
,
il venait d'élre flagellé cruellement par tout le cor|,s, et
l'avait par conséquent tout décliiré de coups et tout en promincnie. Et evidens est , lijisiana labeila, crucem
sang. Car le temps qu'il lut à porter sa croix du lieu oii il
perlranscunle, adeoque anie et rétro exsilienlc, non
avait été flagellé .jusipi'au Calvaire n'étant pas sufllsant
pour lermer des plaies si récentes, il est incouttslable ternes duntaxat , veruni etiam qualernos fines in solo
que (piand les Juils l'atlaclièrenl eu croix son corps était
trunco conslitui.
encore tout couvert de plaies et de sang dejuis les pieds
jusqu'à la léle. 11 est donc ridicule de représenter Jésus-
Recitata Lipsii verba sic forte inlelligas,- ut, slipi-
Clirist mourant eu croix avec une chair pâle et jaunùlre,
connue pourrait être celle d'une personne qui meurt dans tem arrectariuui a sunimo deorsuni inluendo ,
fincni
son lit. l'uisque son corps était déchiré et que le .sang ubi crucis bracbia slipes
coulait de tous les côtés, pourquoi le représenter saus
ejus unum statuai eo loco ,

blessures? 11 est vrai que cela paraîtrait nouveau à bien

des gens et lerait même horreur ; mais cependant voila
la seule manière dont il faudrait le peindre. » Hactenus
ut maie- cilat CaU
ille, y<Uesianorum p. 131, izi. Sed me latet, und^' acce-
(1) non secundo adversus nationes,
[lerit Christuiu loto corpore flagellatuin fuisse
; cum ulii- mi'tus. ni libri absimt nb cditionc pnmetii, alàsque, P"'»'"»
Iba-,
que nios halmeril, habealque, dorsuni, non pectus, aut editi a Jacobo GodoIreUo, qui decesiii e lii'is an.
alla corporis loca ûagris caedere. (Etat. 63.
 317 LIRRU IV, CAP. IV. 318
auingit , // : altcrum , in quo sccari hunç lingii exi eiiam priscis vcsiigium labclla; liujus exstarc audio
;

non ergo temcre spreveriin : non ceric a Ciiristi

C cruce : de aliis, audaciu<. Quod eniin vcsiigium in
scripl(uii)us anti(piis? ) Ad iia'C sua verba ucsd'giiiiii

hujui idbellw exslure audio , sic dcinde notai : < Imo

video : ac niisit ad me Dionysiiis Villerius... cclypou
nmnini Grajcanici veleris , qui aureus asscrvaiur in
nionasicrio la'tiensi in llaïuionla... Missus is nuin-

nnis cum variis donarlis est ab ilciirico , imperalorc

lune Conslantinopoli, anno Cinisti CCVIII. i El sub-
jicit oculis nummi foimam ,
quani et vidcas licel

apud Corn. Curtiurn, léi su;;., ;). 118.

Hic, repudiata Lipsii senlcniia de fine slipitis ar-
rcctarii , a trausversario secii, aliani , de cquiilco,
sic exponit , et ,
quantum pôle, refeiiit : « Scaliger,
ul aliquid novi affcrat, et indicluin ore alio, in aiiiiii-
F
E ^\ ttdvasioiiibu! iid

medio defixum Ucjnum apud Juslinum esse

Euscbiuin , asserit ac deleiulit

iliud ,
in

quod
Japoues in crucis su;i! medio iiifiguni, veluli veliicu-

lum, cui crucilixi quasi iuequitanl. Çum eodcin sen-

tit Bosius, de Cruce Iriumpliauli tib. I , cap. G. Con-
sentit etiani clarissnuus vir Erycius Puicanus. A
quorum seulenlia ego noilem dissenlire, si alicujus
veiusli scriptoris auctorilas idem dicerei , aut doce-
D
rci anlii|u:c iiuMginis nuinmive vesiigium. At vero
labellam suppedanoam osicuduut piclurœ et nummi :

scribunl auclores : latio non adversalur. > Sic illo.

giio ligno, pedes cnicifixi siistcnlante,'G ; terlium, in Cui rcponi potest ab equulei dcfensoribus , hoc
leira :ul niiam p;irlem slipitis, D. Sed liane iiilorprc- tornieuli genus , nili inpiiniis auclorilate SS. Ju-
lalioiii'in non adniiUunt Jiistinus cl Irejianis , qui slini et lrena;i, ac deindc Terlniliani, taiito hac in re

Unes ciucis crnci non comiiiiimnl : sed iia compai anl niajori, ((uod vixorint eo tcmpore, quo vigebat cru-
cuni extrcniilalilius coinnnni , ut, ex eoriim mente, cis suppliciuin a Conslantino denmni sub iniperii
unns iti teiiani , H : cx-teri in aerem prosiiiantA Ti exlrema sublaium. Nam , si loca ex iribus liis scri-
C E ; cl qniiilus qiiidcin FE de niedio iriinco pro- pioribus allcgaia sedulo perpendas , videbis neque
iiiincal iid insiar cornu rlÉJiioccrotis. Suni ergo, se- cum scclione Lipsii, nequc tuni aliorinn suppedaneo
cuiidum illos , fuies isti : 1. inia pars crucis , liumi sine violenlia posse componi : cum e diverso facil-
defixa , Z) ; 2. veilex ejns supreinns, C ; 3 et 4. ex- linie intclliganlur , si ei|uuleuni aduiiseris. Hune
trenia Ijraciiia, AB : 5. cquulei , mediae cruci infixi Ctiam nullo negotio cnnipones cum volo illo Meca;-
suinniilas, non ea qua; iruncum ailingil F , sed op- natis, apud Sciiccain , cpisl. 101, c quo et debililalcm
posila E. [id est, mulilatinnem] non rccnsat, et defnrMiitalem,
Audiauius porro Lipsium : < Quod-anleni aiunt et novissimc aculam cruicm, dummodo inler baec
[ Jusiinus cl Ircna^us ] mveki et rcquiescere , verum mala spirilus prorogeuir :

est. Corpus acclinalnrci , et quasi iiinilitur a leigo.

Delillom facito manu,
Augustinus lioc schsu scripsil (;» i'sû//iii</ii ClII , W Di'ljili'ui |it'di', coxa;
Tiilicr adbtruc gil)l)crum ;
alibi ) longitudiiicm crucis a lenu suigeiilein , eut cor-
I.ulirloos quaU' dénies,
pus (rat iiifixum. An toium corpus? imo pedes lan- Vila diiiii su|ieresl, b^'ut; est,
Haiic niilii, vi'l acula
luni, quod li(|uet. Sed affixuin innixuuique inlelloxit :
Si sedeam cruce, suslinc.
nec scio an inmxum scripsit. » At quis, qua:so, recte
Locum bunc Lipsius, de Cruce lib. I , cap. , pri-
dixerit lioniinis stanlis corpus invehi ac rcquiescere

in ligno pone ercclo, nec ullaui in parleui inclinalo?

mum conjccit accipi posse de palo , scu siipiie, per
ûnuni adacto , cl per os aui colluin émergente (1). At
Recte dixit Augustinus corpus innxum longiludini
idem poslmodnin , Aimol. ad Iwc suum cnput , con-
crucis , cisi solis pedibus ad trnncum lerebratis ; et
nos liominem, adacto per vcnlreni gladio, translossum
(1) Cnjus tormcnli meminit Senera, consolai, ad .var-
esse, quotidiano sermone dicinius, ne cogitantes qui-
ciam cap. '2.0 « Video islic crui-cs non nnins (luiduni
, :

dem id a quo(iuain acceplum iri de singulorum incni- goneris, s :d alilor ah aliij l'Mlii'ii'alas ; alii rn|.ili' cou-
vcrsos lu lorrani siispondcre alii |iit llll^.lo•lla slijiilL'iii ,
broruni transfossione. Jnnixum nusquani scripsit Au-
fgorunl, alii hracliia paiiliuki cxplicui-nml. » Enal lyilur
gustinus , liac do re agens, si quideni fldamus cditis Frauciscus licdleiigcr in libro cul litidus : lissais de trili-
quesur les écrits de il. RoUin, tmst., 1740, pag. 8i (/ eeqq.,
libris eliani cuni variis iectionibus. Sed iei;annis
,
cum iiinuil lioc supplicii genus a Turcis excogiuiun»
extrema Lipsii : i Tanicn in picturis scuipturisquc fuisse.
319 DE IHSTOIllA SS. l.MAGINUM. 320

jeciiirara islam reiraclasso videlur ac réfutasse : equitant ,

quam in aliis , qux a communi et.Chrisii

< Ambiguë profcro, iiiquit, quia.elsi Mccaenaiis vciba fixione discedunt? >

nobis faciuiii, vix laincii Senccœ, qui vclul iiiier- Prcmaiit isla Scaligerum , nul si quis alius urgeat

pielans siibdit : Su/figus licet , et acutam sessuro Japonum coiisueludinem : mibi sufliciiwii loca ex ve-
criicem subdns : csl lanii , vuliius smim preincre, et pa- leribus adducia, nec abnuo suj>|iedaia'um ,
quod cum
tibulo pendere distrklum. Alqui pendere, el paiibulo equuleo facile conciliem ac conjungam.
quiili'in, vix csl ul convenial in iioslrani lœntam. Curtius : I Ncque movcl me vci buni gnccuni «îio-

Nisi si laiiieii palibuluiii ciiam de uno ligiio, in quo /oûKa.1, quod imclmrdnr siguilicat; nemo eiiim igno-

quod baud rai in triunipho roniano vctios fuisse

bomo quomoducuiique expansus ;
iiiinis :

velira spcrni. Si displicci, alia iiilcrpreialio qua;- Slantes in curribus ;£iailianos.

reiida sit cruels liic acuice. An ideo lalis ,

quia cum Sed aliud esl curru vehi stantem : aliud conm pro-
doloie acri necal, ul morbi quidam acuii niedicis? miiienli invelii , rcqtiiescere, sedere, etc.

Lcnle piobem : cl mavelim ojiiiiari gciius ali(|uod Curlius : < Minus qiioquc iiibilu iiirbat mc, nostrum
crucium irislo, raj-um , iu quo slipes , oui lionio ac- liunc crucifigcndi niodum niniis nccurratum atque
clinalur, sliinulis clavisquc aculis sil pruilixiis : ul, dcliiatum vidcri crilicurum corypbxo ( Lipsio, in

cum acquiescerc vellel ( sessmi vox in Seneca )

pun- lib. II de Cruce, c. 10) .Nain die, aniabo te, serio : an-
gerelur ac scinderctur in corporc avers». Niliil super non mollius mcliusque fulciri liiji vidciitur, qui ligneo

hoc Icgi , faieor ; commenluin esl merum , iiibi si buie vebiculo insidenl , el quasi inei|uiiaiit, quam qui

(juid juval illa Reguli machina, qua; sic armaia, el in in labcUam elavatis pcdibus innituniur? Certe ila

eam ipsc inclusus. Quae elsi nosira crux non fuit senliet, quisquis sensu commun! non caruerit. »

( armarium polius qiioddain , et arca ) lamcn el cru~ Gravis baud dubie dolur esl sic innixorum in la-

ccin Seneca appellavil ephlola 98 , itcinquc libro bellam : gravis eliam (si quid communis sensus niihi
de Provideniia , cap. 3. Cciie quideni aculœ voccni ,
superesl) insidentiu|ii equuleo, supcrne scilicel acu-

in Mecxnaiis versibns , non sic Icviier et in vcniuni lo , seu , ul gallice loquar, laillé en vive arête : sic po-

addilam , ipse indicat Seneca, qui eam altiJlit ac re- silis dolorcm auget feniorura divaricationi adjuncta
pelil ( tu vide, )
quasi in ea seiitcnlia; monicnlum. > coiiio pedum disicnlorum, atque in ipso trunco, aut

En , ut se torsil Lip-ius, sensum quiereiis islis vcrsi- in subjccia labella , fixorum.

culis, quos ipse Seneca sic explicai cphiolu illa 101 : Equuleum' noslrum , seu médium sedile, admiitil

ilrivciiitur, qui vclit , adatlus ad illud iufeiix ligimni, Jacobus Hyacinthus Serry, Exercitat. 53 de Cliristo ,

jam debilis, jam pravus, el in lœdum sca]iularum ac ejusque Yirgine maire , n. (i. Nec respuii Prosper
pecloris lubcr clisus , cui muila; moriendi cauSiC Lambertinus , de Feslis parle 1 , h. 277; ballucinatus

eliam cilra crucem fuerant , irabere aniniam toi lor- tanicn , cura scriberel : t Laniy, disseri. de Cruce,

mcnta traciuram? i Expciide, Icctor, et tonfer cum S. Jusiini usas aueioiiiate, § 5, sedile quideni pro-
adacio per corpus siipiie, el aliis Lipsii divinatio- bat, suppedaneum rcjicit. i Lege , si placel, bujus

iiibus.
Commentarium in llarmoiiium , cdil. 1699, p. 578,
579.
Jam universa in unum collige : lignum in niedio

fixum , et lit cornu emiiiens, quo invciiuniur cruci- CAPUT V.

fixi summilas seu finis in medio quinlus, iii quo

: ,
De forma crucis Cliri$ti.
requiescil, qui clavis afiigilur : ille sedilis excessus :

Varice sunt aulem crucis species. t Est cnini

il.'e e medio siipiiis palus : acuia crux , in qua sedel
(D. Lindanus , Pauopliœ lib. IV, cap. 97) quae lit-
adaclus ad iiifelix lignum; cul rei convcniunliipiius
tcra Tau effigialur : est, quœ slipite caput attoilit,
isiliaic oninia, quani equuleo, de niedio crucis irunco
Cbristi quasi tilulum complexa : est ,
qiix decussata
promineiiii , cui velut inequUel crucilixus? Sic pulo
crucem exprimit ,
quam vulgo burguiidicaui , sive
satisfaclum Coruelio Curlio , veierum auclorllatem
D. Andrerc , appcllanl. Esl praeterea ,
qiicc jerosoly-
cxigcnti.
mitana:est, qua: hispuniea dicitur « (1). Vcrtim,
Quod ille postulat aiaiquœ imagiiiis, nitmmhe vesti-
inter lam varias, nisi una vere esl Christi crux : aique
tjium, pra^slarc nec pnssum, nec debeo. Ncni|ie cbri- una lantum estCbrijli Domini insigne atque tropaîum,
sliana: pielali , cum Doniini crucifixi luidilatem
de qiiainprscscns quierilur. Sunt (
\in liis] D. Thomas,
cquulcuni, ut [latebil consideianli simul
obli'xit , ,
de Lruditione principum, lib, I , cap. 53) qui eam pu-
obiegere necessc fuit.
tcnt veram dominica; crucis figurain ,
qua; palo réel»

Vidcamus quid porro Curlius adversus equuleum Iransversum non infigit , sed superfigit, stipileni (2) ;

excipiat. « Argumeninm, inquil, usilatiC apud Japo- (1) Sunt aliîE variis rogionibus appellatœ,
compinres a
vcliili sabaudica, lolharingita.giwca. Alise nomea sorliuu-
nes crucifixionis niliili duco. Nam lego quoquo eos- lur al) ii'sa sua foroia vel aLi oruamenlis addilis, ul qiice
dem lignum suppedaneura dare crucifixis : et solis Francis dicuuUir croix pauce, ancrée, giiirréi-, fvurchelée,
pommelée , brélessée, dédiée, péronée loztmgée, freliée, ,

funibus aut manicis ferreis reos astringere , non uléiéc , tréfilée, êchiquetée, potencéi-, fleurdelisée, écotlée,
clavis figere : pedes ligne suppedaneo allignre : ve- recercetée, et cxierade quibus consulendi, qui arlefn scuti
geiililitii traclarunt.
crucem Cur antiquilatis rcliquias (i) Opinioni beali Thoma; favere videntur adducti a me
slitos in tollere, etc.

agnoscara polius in illo vebiculo, cui crucifixi in- Luciauus uc Xeriullianus. Ad locuni e posiremo ciU'
 5il LIBER IV, CAP. V. 3^2
quoil gia-ciim Tau ad viviim , sicul cl samaiitammi Alii vero aibilraiilur in liliera Tau non plenain esse
aiiii<|iiiiiiii|iie liobiaiciiin T, ex|ii'iiiiil. Qiiotl li(iiieio siiniiiliKliiieni crucis Cliristi, scil eaiii (|ua(ii-angularein

arliiiraiiliir ox llicioiiyiui vorbis (m Ezi'chietU cui>.

xlbio|iiii et sauiaiilici lliau,quo(.l verlicem geiil.Ouamolirnu
\\) : In OH/iV/MM Uebrœorum tilleris ,
quibus usque lio-
et Salelidei niiiiuu.ul aiiml , lioe est Oei crueil'urnie. là utem
(/iV iiliiiilur Saniiiriliim, imiii'i/iii Tliau lilUru criuiilKiOtt riliui sali'b app. Haut. Krgo Copti Uau suuiii liabucpe a
Maeedouilius Alexaudi-iiiis, al Uei liliera videlur e.ise a'gy-
tiiiiililuilhiciii, f/Uii' in cliriit'iinorum froiilibiti pinijitur, pliai-a' origiuis. Sed et .l-;;;yplii a veluslislemporibus cruel
.

Ht freqiiend maniis imcriptione signaïur (I). Uedciuul locuiii iiiler hieroglypliica sua, iu quibus Isis alii-
que dii truceui manu leneiites exbibeiitur. Ltcuuquo est,
ex liacdissorlalioue eolligimiis, siiigula^ lias génies apud
luin N'icolaus Rigalliiis : «Hoc i|>suni, inqiiil, iiiiiluli ipias pra'eipue(;hrlsti doeuiua propa^ala est, iu litlerissuis
viiUiiuir i>;ilros niislii (liiin iii Missalibus aiiliquis iiiilio repeiiie uude vatieiiiium tzecbiebs Cliristi cruceui pra;-
laiumis iuUiicra'l', iilii li'giuir: le i(iiliii\ilenivnlisiiinc l'ii- luintiare eomprohelur.
ter, soU'iit (licljim oxliibiue iiucem Cliriali, iii cujiis liuilio Seio plerosque V\ Exeeliielis non Tli.iu lilteram, sed si-
loi'uiii succo.ssil i; sa ci-ucis imago iiagiiia (iiosiiiii; |ira'cc- qnuin iulerpretari. Sic Se|.luagiuta et Joualliau, sic syriis
doiili. »0<'oJ cliaiii observât, suil alio liuc, Molauus, infia, el arabs, sic Aquila et Synimacbus juxla llieiouyuii lesli-
Oll!. M. moniuui. Sic Cypriaiius (a) ipud l':icc/ii. leiii, iuipiii, dicit
:

(t) lix|iliL-a( islbic lIuTouymus vcxalissimiiin Kzecliiclis Ih'us : .\otabii siqnuni super (runlea riiunnn. Uursuui :
liioimi e oaii. IX, vois. -1, 5, (>, do qw> juvabit aiidii'c doilis- omncin imteni super queni tiquant soripluni al. Alaulix-us
siiimui aiilisl.lom Mueùmu , Diiiioiu\lr(Uiunis nHiuiielicœ quoque Ezecliielem lespexisse vidclur cum diceret (|j) ;
proposa, y, t"(///. ;)iin-. luyO piiijfi- ^i\i,^i\'^^ «Ciucis El twic pirebil siqnuin lilii huniinia in cœlo. Aperlissiiaé
Cbi'isli iioii luUom aluiiiaiii ol oiwuraiu iii.ui'niaUoneiii, vero Joauiics in Ai*iealy|isi (c) Ktpnvceiium est ilVu ne
:

sed oxi'rossaiii oUyium dedil Kzei'liiid (a), sou |ioUus p|iud lœderent (œnum tcrrœ , aeqae umne viriUe , neque omncm
Ezi'cliioli'in I>ousi|Socuiniiioi'Uiiilioiiiiiiiiiii lioiUos siyiiari (irburcm , nisi luntuni lioniines qui uun habeut iiynwn Dci
jussil liuera Xbau ; iiiloiUci vmo cos qui oa iiolaU iiou es- in Irvnlibus suis. Veruiii aliter Theodotion, <pu liuerani
sonl. Illo Icmpoi'e iniscis elomciilis sr.inariUcis IK'bra hebraieam Thau expressil, teste Hierouymo (d) , quod et
uU'baulur ; Sa;iiaril.-« voio liueras siuyulas niuUiilici for- ab Aquila lacuiui docet Origeucs, cujus verba représentât
iiui depUigebaut. liri'Uauiiiiidow, ijucf poslrema cial, piw- roinaiia edilio Scriptur* sacrce. Teriulliiiius quoque Tliay
lor alias tonnas, crucis siiecieni oblinebat, non cjusdiiiila- reddidit, vel, quod polius reor in veteri inierprelalioue
,

xal iu qua liyuuni tiansveisUHi susliiiel sliposarroctarius,
si'd alloi'ius \'Uam qux jtis.if,; [siinlis littenc X) est, sive
docussala. Itianique orucis \oriiiain haliet littera Tliau in
vetuslis llcbia'oiiua siclis qui sei-vaiuur iu eruditoruni lo-
ciilis et in illoiuiu lijjns [liuguniur. Ludo a Seaiiguii (Ij)
auimadvei'sionc defoudiuir Oii;^eues , qui hoc lizechielis
leslimonium exponens, acreiiisso se seribit ab Heljrœo
quodani Chi'isli doclrinaui aniplexu , in anliquis elciueutis
Ilebra'oiuu) 'l'Iiau loiiuaai cruiislial;ere. Aiiliqua elcuieula
appellat àf/ùJL sTO'./iia.saDiarilicas Utleras ; quasab hebraieis
laliuasicreddilum exscripsil; al samarilic;e liiigu* inipe-
rilus Tliau grœcum el T latiuum ab Ezccliiete prœsiguari
censuit (e). Ipsa est enim, iuquit, Huera Grivcurum iluin,
tiostra nuleni T, species crucis, (juam pjrtcndcbul fuiuram
in fronlibus nosiris apud verain el calholicum Jérusalem.
Atqui velus illa laiina inlcrprelalio unde li;ec sumpsit Ter-
tuUianiis excusa oral ad edilionem sepluagiula senum.
Çluaniobremlacileducor ad suspicaudum, pro eo quod apud
illos vul-o leyilur
É^i Si ità»T«; i,' cS; i^, xi ,tv];;ieï,v
:.

^d cos omnes super quos est signuni ne uccedatis, legendum

iïïi<rT,,i. n
recenliorilj'us, soii polius babjlouicis quilius post babylo- tsse ETtt Sï -ttvTo^, i'^" ùû; ë^Ti TO'j ffï;iActiv. Jd COS omues sw-
:

uicamcapUvilaleui uli cœpcruul Juda;i, accurale disli/igiiil ver quos est Tliuu siqnum ne uccedatis. Proiudequc el pau-
bis vai'bis ([uœ e veteri Cateiia in l'saliuos excerpsiruus : lo superius emendandum eril k<.i 5i; TaU »,;jitiov u\ ,« ^i^^.
:

7:a xûv àv^fôiv xwv xaxaaTsva'Côv-rwv. Et da jltUU SiqUUnl SUpcc fcoil'

i:toi, iVA' oi/i tv-î v\iv. «ItiTt
Y»? T^v ÉffSpav tTcpoiî xpr^ffaffOat [itTà i^v tesyiroruni qcmenliam. (judd ad Matllianiui cl Joamiem
Et in uccHratiolibils exemplaribui acripluni est
oi^n»),<ooi»v. alliuet,propositum nou habuoruut ipsa Lzecliiclis verba
vclUilUillerishebruicis, noji hodkniis. Narrant eniin is- repeudere, sed ad sentenliaiu lanluin alluserunt. »
drwn jwstcapiivitutein aliis esse wsiim.Hierouyiiius (c) Tbau { Be eademre sic loiiuitur alius vir erudiius iu Libliolhcca
Ezechiebs perfeclan: in virij gemenllbus et dulenlibusscien- crilica quam Bichardus Simonius, adscilo uoniiue domiui
tii<ni demonstrure suspicatur , c mjectura ducla a voce 311, de bauijore, vulgavil an. 1708, louio II, pp. -il.>417 ivanl ;

qu;c iieri'eclwn soual ; vel iiotari obsrrvaiionuiu leyis ([uœ que de finir ma dissertation faiouierui deux mois sur
l'an-
rmn dicimr, quam exjiositiouem Hebiœis adaci'ibit. Tum cien Tiiuu des Hébreux, lequel u la
figure d'une croix au
subiiiil: Et ut ad noilra lenimntis, anliqmi, llebrœornm lillei is moins de ce qu'on appelle croix de s. .rndré. Hcaliqer
qui ,

quibus usque hodie utiawir samurilum,exlremii liiau liliera enjuqcait par l'alpitabet sanuiritain tel qu'il a été imprimé
cruds luibet siniUitiidineni quœ in ctn'iilianorum fronlibus par audlaiime i osiel , et qui se trouve dans les libres des
pini/ilur, cl frequeiilt iitamis inscriptione siijmdur. At euiu Sanmt imim tels que nous tes avons présentement,
se récrie
Origeni et Hierouymo lidem detralieie uiUnu- Scaliger Contre ûrigène cl contre saint Jérôme comme
s'ils avaient
audacter facit et iuconsulte; audaeiuseliaui lum ad siclos avance uue l'ausselé manifeste. Niliil falsiiis dici potest
dit
provoeit qui pracipiiem ipsius leniuiitalcui arguuut et ce cnîigue (t] (luaui Thau habuisse crucis liguram.
, s'il avait
Origeni ac Hieionynio laciuul lideui. Probaliile quideui est consulte l'alpliubcl samaritain que n. .izurius
a fait impri-
Iiosl Clu'iSti uiorteui Samarilas sui);lolam geuteui , uL cbri-
mer au cliup. 5li de son luiic bina
(g), ,/ u'aurait pus été si
slianoruni eausaui hocEzecbiebs lesLiaiouio nudai'ent.litlei-aî (tccisif car du aurait vu deux figures de cette
lettre, et une
ï'hau figurain «TauposiSî {crucis siniilein rai'i^isiuie usurpas- de ces deux figures a la forme d'une croix de
] suint .rndré
se; alias vero liuera; ejusdeiu lovuias iu bln'is suis adlii- A. Jérôme ..leaijder entoija au l: florin deux
siclcs oii le
buisse. liaque in gramuialicis blirisSamai'itaruiii quos cousu- limu avait lit ligure de croix, te savant clierclianl
la rai-
luerat Scabger, uuica fuitlbrmalillei'X 'J'bau a ci'ucis signo son pourquoi elle n'avait point celte
figure dans les livres
divei'sa. Veruui qui vel K. Azariaiu vel Augelum e Koceba des samnrilani.s, il juge que ce cliaiigement vient
de ce que
adivui'it et iu cousiliuui adliiliuerit, Scaligeri eirorein de- tes samaritains, pour écrire plus
vite, ont formé celle lellre
prclieudol. Hue adde tabimdicos luagisU'os assevorare sa- d un seul irait de plume, ce qui panât ustez vraisemblable
cerdotui» suoi'um,eu(n uugei'enlur, tVonlibus Ibruiaiu ,y,..^ I otct les propres termes d'
ileander dons une de tes lettres
( simite'n titterœ X ) sacro clu'isuiale fuisse illilaui. Porro
au V. Morin : Perspicies iu ulraque iiumiui lacie
lilteram
non apud Sauiarilas sJuin et veteres Hel)r:TOS, seil ipsos lliau m
similitudiucm crucis cUiclaui. lit niiruiu sane videri
etiaiu Fœuos prouideque et Tyi'ios, apuJ .Etliioiiesquoque; potest qund cum antiquilus hftc modo si ribcrelur
\, puslc-
necnon et apud Graecos et Latiuos. Tliau caret illo veriice rioriOus temporibus iu euiu N dcgeneravil.
Verum scri-
siipra liguuni lrausvf>rsum einiueiile, lu quo «,;« lïendi celeritaleiu ia causa luisse exisliiuo.
causa) ( 1 1 cnuii unioo
sive tilulus uoxii scribebalur; qucnj verliceui Tliau aliaruni ductu calami eJBoiuiarelur, ita videlur exarari
ciepla iN
gcnliuni retiuel, quauquaui et iu velcribus Gra'corum li-
biis et inscriptiombusnouiiullis, Tliau cuiii apiee uonnun-
quam visitur. Apud CoplosDau siiuilo est Tau gr^oi siue
«IDce, scdpenultima littera quœ est Dei, prorsus similis est (a) Cypr., bb. Il, Test. adv. Judœos, c. 22.
Mallh. XXIV, 50.
c)Apoc. Ml, i,
(a) Thau .samariiicum d| Hierou in tzocli.
ib) IX,
ï,au»oiiîiî, Ezecbieli memoralum, -i.

crucis l.lirisli symliulum. e) Tenu!, adv. Marc, I. m, c. 22.

(tilScalig. iù Eusebii chriin. 1) Sc.dig. in Luseb.
lij Hiero.i. iu Ezccb. vu, 4. (g- nSU nON verki iulellifroutise.
 325 DE HISTORIA SS, 1.MAGINUM. ZU
fuisse. Pro qua senlenlia diximus nonnulla capiie SUPPLEMENTUM
17, pixcedeiiiis. Qnibus mine addo eamdem
lib.
AD LIBRI IV CAPUT V.
esse seiilciiliam Irensei ei Augusiinl. IreiKOus euim

( lib. III , cap. 42 ) : Ipse habitus crucis , inquil, fines DE TITULO CRUCIS DOMINI.
el summitales liubet quinque ; duos in longhudine ,
et
Joannis XIX, 19, 20 : i Scripsii autem el tiluiura
duos in liuiiudine , el uuum in medio , ubi requiescit
[Pi/a(Ms,] et posuit super cruccm. Eral aulem scri-
quictavisalfigitur. Bcalusveio Auguiliiius non soliiin
plum :

meminil quatuor ; id,

fiiiium crucis Clirisli quod ab
( JESUS NAZARENUS KEX JL'D;E0RUM.
ipso Innsverso ligne sursum versus eminet, laliludi-
pem vocando , scd eliam niyslerium islarum quatuor f Huncergo tiluliim niulli Judœoriim legcriml], quia
parliuni cxplioai. Citatis eniui Aposioli verbis [Eplies. prope civitaicm eral locus , ubi criicilixus est Jésus :

III, 18 : (/I vossiiis compreliendere citm omnibus san- et eral scriptum bcbraice , graice , cl latine. > Latine
)

clis quœ sit loncjitudo , et Itililudo , el sublimilas , el jam legimus : bcbraice fuisscl :

profuudum : subdil , ad Pauliiiam scribens ( episl. i 12,

cap. 13 : « Ego iia;c verba apostoli Pauli sic iiitcl-

)
Quod paulum inimuiatum fuerit ul corrupisc syrismo
ligcre soleo ; in laiitudine , bona opéra cbarilalis : in
lingure adapiaretur. Graccc Joanucs iia repr;cscnlat:
longiludine perseveraniiam in bonis usque in finem :
,
lUSOÏS o NAZQPAIOS CASIAEYI TQN lOÏAAIûN.
in altiludiiie, spcm cœlesliuni pramiorum : in pro-
Tilulus bic oslcndcbat imputaliim Domino crimen ,

fuiido inscnilabiiia judicia Dei, unde ista gratia Dei

,
seu , ul S. Maltha;us loquitur, causam ipsius scriptam.
in boniincs venii;el bunc intcUeetum coaplare etiam
Causam enim tiluii uominc Romani dcslgnabanl, ma-
sacranienlo crucis. » Similia babet epistola centesinia
xime jnriscoiisulii qua mente Ovidius dixil ;
:

dccinia nona , capiie decimo quarto : in psalmum cen-

Et poteris lilulum nionis liabere nicœ.
tesimum nonum , coiicione prima ; de sanctis , ser-
Apud Dionem libro LIV servus quidam per forum
. nione decimo nono; libro bccundo de Trinitate, cap. ,

CrUCiligenduS agitur />.t7« ypayiJ.y.zaJ Tr,' y.Ui'Ai zfii bam-

42 (1).
rwc£u; ô>î/«ùvTuv, id esl, cuni inscripiione, morlis
causam aperiente. Suelonius, de Caliguia cap. 28 : < Ro-
quemadmodum nos litteram romanam X consimiliter scri- ob deiraciam ar-
ma;, publico epiilo servum leclis
bentes, sicpingeie solemus x. Ex (ino posK^ ona recemior
, ,

iic.» est cliaracte- genleani laniinam, cainifici confeslim tiadidit, ut

illa saiiiariUna \. Quidquid sil , uiiniin
ruoi liguras iraclu tcinporis varijri. (/ ii'élaii point néces- aique pendenlibus pcdibus prx-
Tliau smna- mauibus abscissis , ,
saire qiC Mander supposai que pour former le
riluin, lel qu'il est préscnlenienl dans leur
alpUabel, il y fût cedenie lilulo ,
qui causam pœnoc indicarel, pcr cœlus
arrivé deux chunqemenls; car de la manière qu'il est au-
epulaniium circumduceretur. » Idem , in Nerone cap.
jourd'liui, il s'écrit facilement d'im seul trait de plume et
sans lever lu main. 45 : « Collo el ascopera deligata , simulque lilulus :

Grcgorius Nyssenus, oralione 1 in Résurrection. Do-

(1) Ego quid potui ? sed lu culleum meruisli : > Denique in
mini : «Parles illius (crucis) singulas propriis noiuirii-
bus appelUvil (Aposlolus). Eam euim qua; a niedio tleor- Domiiiano : t l'atiem familias, ijuod Tliraccm, Myrmil-
sum vergil, profuudum vocal ; qua; aulem sursum, alliludi- loni parem , niuncrario iiiiparem dixerat , detractum
nem ; laliludmem vero el longiludiuem,illas qua.- ulriaiue
Iransversie proleudunlur, ut quse hiuc a medio producilur, e speclaculis in arenam , canibus objecit , hoc lilulo :

laliludo ; qua? aulem illinc, lo.igiludo nomiuelur.» Augu- Impie loculus Parmularius. i Apud Eusebium, Hist.
sliuus piaîler allegala a Molauo ha'C babel , Tract. 18 in
Joannem, § S « Lala ( crux ) est in Iransverso ligno quo
: Eccles.lib.y, cap. 1 : Martyr c pcr ampliillicatrum cir-

exlendunlur peudeulis m3uus;longaest a Irausverso bgno cumaclus , labella ipsum prœeunle , iii qua latine
usque ad lerram , ul)i dorsum pedesque figunlur : alla est
in cacumine quo iransversum lignuni bursum versus exce- scriptum : Hic est Atlalus christianus. >

« Eral laliludu in qua [ orreclas

dilur. El in psal. Clll
11 :
Nam in labella scribi solebat titulus ; et ila cum
sunl nianus, lou^iludo a Icna surgeus in qua tral corpus
inDxnm, alliludo ab illo divexo ligno sursum quod eminet, Cbristo aclum. Uirum autem ea super crucem ejus ,

profunduu) ul)i lixa cral crux, el ibi omnjs spes vils uo- an in supremo ipso ligno fixa fuerit , incertum esl, et
strse. » Sedulius, lib. lll ;

pictores uiraque ralione reproesentnnt. Priorem iunuit

Kere quis iqnoret specicm crucis esse colendam, Anibrosius, libro X in Lncani : i Mcriio, inquil, supra
Qua; Dommmn portuvit, ovam: ratione potenli, ,

Quatuor inde plagas quadruti colliqit orbis ; crucem lilulus ,

quia licel in cruce eral Douiinus Jé-
Splendidus auclorii de vcrlice fulyet Eous, sus , supra crucem inmen régis majesiaïc radiabai. •

Occiduo sacrœ lambunliir sidère plantœ

Posteriori modo lavet auclor sermoiiis de Sinn et Sion,
Arclon dextra tenel médium tœva erigit axem. :

cum Cypriani operibus edili : « Pilatus,ailille,accepit

Isidorus bisi.alensis in cap. V Judicum, edit. Paris. 1380, ca-
(Gedco- labulam el lilulum scripsii tribus linguis, et iii
tom. Il , fol. 42 , verso : « Isle irecenlorum
,

uismililuui numerus in T lillera coulinelur, qu» crucis

1 piie lignis clavis tribus labulam , cum iiomiue régis
speciem lenel, eni si super transversam liueani id quod
sjiccies, sed Juda;ormn confixii. >
in cruce emiuet addelur, non jam crucis
,

ipsa crm cssel. » Joanucs Damasceuus de fidc o Ihodoia, Tolum bec argunicntum prolixe deductum est opus-
lib. IV, cap. Il, (dit. Nich. le Quien, tom. I, p.
264 Ti Ti»- :

culo, primo suban. 1647 ediio, ciijus ba;c épigraphe :

« Quatuor exlremae crucis partes pcr médium cenlrum m- Tilulus saiiclœ crucis , seu Uisloria et mijslerium liluli
immissa; el
ter se coliaîrenl cl conslriugunlur. » Crucis Libri duo
sanciœ crucis Domini noslri Jesu Chrisli.
quaternis clavis instriicia! tormam dira in Galliarum et
;

Hispaniarum ecclesiis usitatissimam fuisse deuionslrant ea auciore Honorato Nicqueto e sociel aie Jesu. Quod re-
quï LucasTudensisadversus Albigenses, bac in re minime Petrum van der Aa 1093,
cusum Z-ugd. Batav. apud ,
Sibi constantes, disserit lib. U, cap. 9.
 3SS SUPPLEMENTUM. AD LIB. IV. CAP. V,
5jg
lfi-1C, p. 22t. Libri I lirevem luialysim lociori non nianos V suum ita solilos cfferre , ut Grtcci Biiura
ingralam fore loiifulo. Cap. 1. Varia aceciitio rôtis or ellerunl. Cnpp. 17, 18. Tiiulus nec in pr.iorio
titulits : iiuric limiiem bignillcal imiic momiiiientiirii scriptus neqiie cuin crucc bajulatus a Cbristo
; ,
, sed
otilimiiiaiii v[ al'liiiia imiie vcxillmii, aiit in ipso Calvaria' moule clavis afiixus est.
sepiiloriini , , : , Hinc po-
insigne, sivo rogiiini , sive privaluin : intcrdimi, i:<- tuere Uit clavi criicis (lciniinic:c variis in urbibus os-
clcbiain : provins »(J remiiosiram.criineii scucniisuiii leiidi, cum et alii, pr;eier cos qui , mauns pedesque
morlis. lion liliro accipiliir pro insoriplionc posila lerobrarunt , adbibiii fnerint iiuuiittcnd;e Cruel , fi-

super capuU'.lirisli. (.'«p.i. C.oiialiir aiiclor pcrsiiadcro, geudo suppedaneo { vel et cqunleo, etc.). Cnp. 19.
Imnc oractilis |iiuplielannii pra)nuiUia(iiii) cl Afiixus est tiiulus posl Cliristi couscensiun in
lidiliiiii , cruccni
tiginis pnesigiialutn fuisse quain iii rem nddiicil et aiiie divisas ejus vesics. Cap. 20. Tilulos etiani
;

psalinonmi LYl, LVII, LVIII, elc. inscripiioiies, ctim liabucre crnces duoruni laironum , elsi boc diserte
Aiigtisiiiii exposiiionc : tiiiii iliiid lsaix> XIX, 19: < In iiegcut Cbrysostomus ( Iwmil. Si m Joamicm ) , et
die illa eril aliaie Doniiiii in niedio lerra; ^ilgypii, et hune sc(|uuii , do more , Kuibyiuius ac Tbcophy-
liliiliis Ooniini jiixia lerniinuni cjus(l). i Figm'as criiit laclus. Cnp. 21. Cur a l'ilato , tiluli vcrba mulari pe-
lierinl Jud;ei, causa; lucre
ex liîctli. XXXIX , 15 , uLi de sepullura Gog ; cl I[ : 1, odiuni corum iu Cbri-
Reg. XYlll, 18,iibi de lilnlo qnem sibi Absalon stuni ,
quem regem noiuinari videbant; 2, invidia in
cri'xoral in valle régis (2). Cap. 5. Siiadet c qucrcu cuuidem ; 3, existimatio se delusos a pra-side
,
,
; 4,
arboïc Jiidxa fre(pieiui Domini et ciuccni stimulus ignominie sic cis ab impacta;
in , fuisse , illo ( ex Au-
et litulum. Ca)). i. Pilalns scnientiani quam lulit in
gusliuo in psabn. LVI niiruni liic non
,
) : [ allegari
Clirisluni , dictavii : et liluluni non scripsil ipsc , sed a Nicqueto Pilaii dicinni liegem veslrum cniifigam?] :

scril)i niandavit. Cnj). 5. Non est aulcin in cliarla

Cap. 22. Quidquid aliqin répugnent potuit Pikitus
, ,

scriplns (ut Liranus cxisliuiavil) sed cxseulplus ex- per leges romanas, nintare tiluli verba. Nuluit,
: quia,
cavaiusqiic in ligno, eoque, Cap. 6 dealbalo. Teslis lesle Pbilone bouio erat iracumius, rigidus,
, , per-
Snzomenus qui tilulum ait fuisse h -ri^st Aeuxù//.utoj.
vicax adde quod Juda;is infensissimus, et quod ei
:
,

Cap. 7. SinguKx ejus litterx miniaia; , seu purpureo persuasum rcvcra Jcsum esse regeu) Jud:ieorum {Aug.
colore exaraiii; fuerunt. Ciip. 8. Non aliis verbis con- tract. 15 in Joan. ), elsi non eo modo quo C;osarem.
ccplus est quam quse supra indicavimws. Cop. 9. Ilis Capp. 20 et 24, agiiur de tiiulo iu uibe reperlo Cap.
, ;

dcsignabaiiiur Clirisli nomen , palria , et causa raoriis. 25, de ejus particulis , alibi, ut fcrlur, asservatis.
Cnp. 10. Tribus linguis expressus est , ut ab'onuiibiis Cap. 26. In arcu tam edilo, alqùe adeo in suprême

Icgi posset. Solebaiit Romani rcs majoris niomcnli basilicse vertice , reposilus fuisse videtur , ut barba-
latine et grxce scribere ; sic C. Jnlius Ca)sar décréta res laterct , qui loties Romani vastarunt, et siisdequo

ad llircanum ponlilicem spcctanlia {Jos. Aniki. XIV, verterunt. Accipe jam paucis invenli tiluli hisioriam
17 : sic Marcus Antonius edictiun ad Tyrios niis- ac descripiionem :
)

sum. Cnp. 11. In lilulo locum supremum obtinuit b'n- € Auno . . . 1492, ultima dominica menais januarii,
gua lieliraica , médium gra^ca, latina infimum. Cap. 12. dum Pcirus [ Gondisalvius de Mendoza , primas lo-
Tolus tiiulus hebr.-corun) more scriptus est qui ma- lelanus ] , tituli sancla; crucis in llierusalem cardi-
,

nuni ducunt a dexlera ad 1,-cvani , elsi singuias litleras nalis , . . . eamdem ecclesiam [ Roma; J
digno ornatu
scribanl a la:va ad dexleram. Lalinoe lilieroe accurate reparari l'aceret , in alliori parle tcsiudiiiis diclie cc-
express» sunt ab bominc, utvidelnr, romano clesiai reperlois fuit ] tiiulus, bebraicis gr.^eis
, : gr;c- [ , et
C3e pessime conformai;, foriassis ab honiinc Ijcbr.TO lalinis ( lilleris conscripuis qui supra caput D. N.
: ) ,

Cup. 15, bebraïse, seu belira!0-syriac:i!, characicribus Jesu Clirisli , dum in liguo cjusdem sanclx crucis pen-
syriacis fixar.itae fuerunt : et iis quideni, Cnp. li, qui debat ,
apposiuis cxliiil : et ipse tiiulus iiuiic iu cadcm
respondeut cbaldaicis VW. Cap. 15. Non No;ieri ecclesia débita cum veueralioue ( observatur , et cu-
(11TU) scriplum fuit (qua; vox ««t'êtu/iov sancUtm, aut slodilur ). j Sic Alexander sexlus in bulla dala Rom;u
se(jri'gntum , nul inlaclum signilicat ) : sed Nolsni anno 149G IV cal. augusli , relata abeodem Nicqueto
( iTJia )
quasi floridus , vol cuslodkns , vel (jcrminans. pp. 15G-151I. Quo eliain leste, pagg. 7, 1C4 et 165 ,

Sequenli CapHe 16, Nicquetus litulum Romx adser- tempnrclmiocenlii VIII legcbanturoiiiiics tiluli liiierGC

vatum ,
qnoad vocem NAZAPENOïC , défendit ralio- tribus linguis. Pars aliqua anno 1561 erat abrasa :

nibus jam a Greisero prolalis ,

quibns osiendilur oc- anno vero ,
quo ipse vidit , 1617 , supererant, pra^lor
currenlem liic litlerarum per'mulationeni non semcl imos litlerarum hebraicarum apices , liœ duniaxat
ab auliquis usurpalam esse : subdil , vocem eam sic grxcce :

ab bomine forte hcbroco scriplam, qui se latina; pro- NAZAPENOTC B

nuniialioni accommodaverii ; nam aliunde constat Ro-
laiinx autem :

NAZARENVS RE
(1) Sed mystica lantuni est allesala Augusiini cxposilio:
et istud Isaiae vaticiniuni sine duliio relprendum est .id
lenipla, Leomopoli, Bubasiae, ac alibi liji-|,ass,is, in /Kgyplo Qui eclypon tiluli circa initium XVII sa-culi jam
a Judsis cousli'ucla, de quilnis Joseplius, Anliq. Xll 13 edeudunicurarai Marcus Velseriis, auguslaiius diium-
cl XMl, G.
Verum liœc itcrum mystica vir, observavil ex eodeui fragmcuio « coiistare li-
(-2) , nec admodum scite ac-
,

coiuuiodata. tulum fuisse ligncum , l'crro sculpiuin non calaina

,

TH. XXVII. i
[Onze]
327 DE lllSTORIA SS. IMAGINUM. 328

visum est Salvatorem nostrura quatuor clavis criici-

cxaratum , charactcribus rudibus ut in re subiia ,
:

el ex fixuni esse (1). Quibus eiiam accedit quod S. Bona-

hebraicariim lilicranim reliquias exiguas visi : ,

vocabuluni Nazarenus, cinn venlura scribal Franciscum capite 13 in manibui

graccis laliiiisqiic unicum
( )

scquemis diciionis. A dexiera et pedibus liabuisse signa davorum , capitibus rotundis

nna vel alicia liuera
grxca; voces a;qiie ac bebrai- et nigris in inleriori parle manuum et supcriori pedum
ad sinistram laiinaj et ,

qui sciiljcndi modus in bis dua- apparentibus : et acuminibus ex adverse. Hue perlincnt
cae ,
forniaix sunt ;

lia Grelsenis lib. 1 de S. Cruce eliam reverendissimi U. Wilbelmi Lindani verba. Is

bus' liiigiiis ranis. > ,

Pless:i'um refollit qui repcrlum enim {ciiato Panopliœ cap. 97) sic liabet : i Cbris-
c. 29 , iibi eiiam ,

habcbat eo quod in lum Dominum una noslri causa cruciflxum, non

Ronia; lilulum pio conimcntillo
,
,

scriplum sit. tribus fuisse clavis fixum , uti bodie vulgo babent ima-
illo NAZA.PENOÏC barbare
gines , sed qualuor , verius crediderim , non ex ve-
CAPUT VI.
tustissimis tantum Lovanii , Parisiis , et per Germa-
niam iiuaginibns sed labellis eliam anliqui:simis in
De numéro davorum Climii. , ,

Gixcia pi idem fabrefaciis ; quod inscripliones domi-

passiin babenlur mullx
Porro quoad clavos .iiiinel ,
nici liuili , el e^Qzixov, el iwàwsu esoio/ou , aliaque ar-
cnicifixi qualuor davh (l),
vetercs imagines Cbribli ,
gucbanl; uli nostruni musxura, Ibtiusmodi nonuuUis
quaies eiiani Lovanii , cl passim alibi ,
non paucas
eniblemaiibus instruclum , demonsirat ( vide Favori-
Jacobus Pamelius
exslare frequenicrobservavi.Sed el num ). Hue quoque facial et ille in psabnos connnen-
ad Cregorii mugni Sdcramenlonm librum in tilurgicis
( larius, qui D. Ilieronymi nomine circumferlur. t Ha;c
vcrba , Te
tomo 2 ) annotavit ad ea canonis missa: ,
Lindanus. Audio eliam , Uoma; et. Jerosolymis , in
Pû(er plerique codices ba-
igilw; dmenlissimc : siciil
primaria caivaria; ecclesia , cruces esse cum quatuor
domiiiicsc: ilaeliam
benl banc liileram T, lococrucis clavis. Eas quoque videre licet in Grxcorum borolo-
Sal-
quosdam babere , pro boc ipso signe T, efOgiem giis. Non sunt igitur veieres illae imagines repreben-
vaioiis ,
qualuor clavis affixam. dendae.
•Meminerunt davorum. Ha-
et alii noniuiUi qnaliior
Sed nec reprebendo quod Cliristus nunc constan-
de Passionc Domini apud Cyprianum,
bet enim scrnio ter tribus clavis cruci afligaïur (2) : cum enim, ut Ga-
pedes Cbrisii lerebraios luisse (2). Gre-
clavis sacros briel Biel { in passionem ) annotavit, incerlum sit,
gorius quoque luronensis ( de Gloria mariyrumcap.tj,):
ulrum duobus clavis , an uno ,
pedes Cbrisli sinl af-
Uniim ex quatuor davh (lletena) deponijubél in pelayo.
fixi ,
paruni relert uiro modo pingaiiir. Unde eliam
Et Innocenlius terlius ( sennone de nno Marlijre )
:

velustissimspiclurseulrumque niodumexprimunt (5).

Gabriel
Qualuor davi sunl quaUwr prindpales virtules.
Nec dubilo qniri senlenlia de tribus clavis suam eliam
sennone de exaltatione Crucis ) : Quatuor davi
Biel (
babeat probabililatem ; quodque non lemerc in posle-
qualuor sunt cardinales virtules quibus debemus nos
,
rioribus omnibus picluris quarlus relinqualur. lu quam
cum Chrislo crud a(fujere. Hiigilla ( lib. IV Hevelatio-
senieniiam paulo anie Gregorii tbeologi (4) lesiimo-
qualuor davi. Et
mm , cap. 70 ) : El ecce malleus ,
et
nium allulimus.
exlravaganlibus licvelalione Si ) : Pedes deorsum
( il! ,
De clavis boc addo ,
quod olira in bonore fuerint
tracti duebus clavis perfoisi , non liabebant aliud
, el
sicul salis supenjuc expressil D. Ambrosius (qui)ora-
susleniaciilum nisi clavos (5). Seculi sunt auiem isti
,
lionem de obilu Tbeodosii habens (sub fmcm), Ju-
sed conjccluram qu;e eis videbalur
non iiisloriam , ,
da;os Cbrisli xmulos induxit loquenles Eccç cl davus :

picturai , nt
magis probabilis quamque eiiam lune ,
in honore est : el quem ad mortem impressimus , remc'
cxprimebanl. Cum enim duo pedes non pos-
credo ,
dium saluiis est : atque invisibili quadam poteslate dœ-
commode ligno afligi uno clavo probabilius eis
sint ,
menes torquet. Clavum crucis ejus diademati sua prœ-

deilil Cornélius Curlius, libro de (erunt imperatores (5). Quare mirari non oporlet , si
(Il Aliquarum eclypa
Anluerpiœ edilo.
Clavis dominicis , mouacUii et
mPamelius ad bunc locum « Fuil igitur auctor ea : m iJoun. XlX,
(1) Couiecluram Craial quaternio niilitum
senlenlia, quod non uuico, sed
duobub clavis pedes Cbi isli
ipsuni velusUssiuiis 23), quorum iinusquisquc clavos sucs videtur adegisse, ut
lerebi-aU fuciinl. Celle coulirmalur id in simili nogolio Seneca loquilur (de beaUi ritii, cap. \'J).
Accedit, Cbrisli pedibus uuico clavo perfossis, lieri vix
^"(5l"HiT'i'ungendVRuniHiis ecdes. Histor. libro IV, ubi de potuisse, quiu os coimiiiuuerelur ex eo; atque adeo falsi
Domniicum lue-
Helena : «Clavos (uioque , quil.us corpus argucrctui' lypicum valiriuium, ab Jeanne menioralum ,
c.r timbus i le frenos com-
rat affixuni i«i'lavil ad Uliuin ;
, cap. 19, V. 5Û.
el rx tiliis galeam,-ni-
pobuil, quibus ulercUir ad biiUum : [-1] Hodie minime sunl imagines Cbrisli , qualuor
rar;e
ai ii.asse. » Qu;e de
Liloniiims belli usibus a|iUmi, lerlur clavis conBxi. Bolgis iruiicici crucijixi dicunlur ; haud du-
tribus Uiiuum clavis aple dici non possuul.
INomius capul m biuin, quia vuigares apud Gallos. Eliam apud Italos talcs
19 Joannis, de Clirislo :
jampridem fuisse coiiiicio ex sculu genlililio gentis uu-
cUiavellicas ubi cxrulea crux iu carupn argenleo, el ad
quadrijui;i vinculo. » Au- qualuor crucis angulos lolidem davi concolores.
Id est, <i Mortis iu ligno cxlcnsiis sallem iudicandum quiS
vulgalarum; cap. (ô) Prol'erendiE ilte luoraul, aul
clor lUedilulionmn, sut) mquilini iiuninic
6 : « luimaculata Clirisli vcbligia dii is coiifixa clavis.» tuam
menioret. , ,. .

quod sxpe monui, ApoUinans laodiceosis, aut

quatuor clavos admisil Rabanus 'Mauriis, exabbate
Firl- (4j Inio,
aimo 856 deluuclus. saltem riidis el indccti poeiaî.
densi, Mogunlinus aicliieiiiscopus ,
anao 1335, lanceJC el clavo.
(5) Iniioceulius papa sextus
Quod paleliil liispicienli Opcriini ejus tmiiani piimum, ex
runi Domiui lestivilaiem instituit, quam dciiide ratam
lia-
edilione Coloiiicusi, my. IU27, pag. 28"2, ubi expres&a est « Bcgis Ca.
eaijue bujl Mariiuus V; piioris diploraa hicc habel :

arliticiûsa crucifix i Doiiiiui imago, pcdibus sejunctis ;

roli IV supplicatiouibus iudinati aiostolica aucliTitalti ,

urorsus ad nienlem aucloris, ul csteiidunl liller* inedio

Btalueadum duxiuius, alque eiiain ordinauduin quod, ad
inler pedes spaiip legeûdae.
 529 .
LIBEU. IV. CAP. Vil.
320
biHiplioium pictas erga Domini chivos pccnliaii devo- derc spinis (I) paulo anic coronaïus,
,
vcrus rex Ju-
lione ;iriicialili-. d;eonnn , id est , uosier. AJii euini
diauu ne Jud<vo$
Porri) sHS(f)i<(icii/i illiiis, (iiioil , iii veliisiissiniis irna- esse, et non sunl, sed simt sijnagoga salaiiœ, iii(|ujt
giiiiliiis (i), Clirisd poilibiis siipponitur , incininissc Joanncs (Apoc. Il Quod
, 9). ciiaui , quantum ad
viiieiiii- iiiaiiyi- Iiciia>us lib. Il cap. 21 iuio 42 regnuniaitinel, titulus siguilicak^
( ( ) ; in quo propterea
(Juin iii^Miiiiiil (|irnu|iic liiiiiiiii cnu'is Cliriitti , diioniiu Ecclesia glorialnr poneiis euni cuni cruce in lem-
,

iii loiigiuiiliiie : duui'Uiii iii latitudiiio : et iiiiiiis iii plis

;
nam inlelligit niysteriuni.cur pctentibus Judaiis
mcdio ubi requiescil qui clavis alligitiir. Clariiis vero tituluiu mulari, rcsponsun»
,
sil : Quod scripsi, scripsi
cju^^dciu mciiiiiiit Giegorius iiironciisis ( m Hbio de (De quo \u(jusliuus' in Joanncm tracuuu CXVII).
LIoriii marlijriim cap. G : « clavi doiiiiiiici iiiquil Signilicarc cilani potcst spjuea
) , ,
corona iu capitc
duo allixi ciaui iii palinis , ol duo iu plaiilis. Sed (|u;iu- Cliristi ad crureui aflixi quod eam in patibulo
, pen-
rilur , cur plaulx allixte sint ,
qux in Oiucc saticla dons habuerit. Hoc enini , licct oninino ccrlum non
dapeudeie visx sunl poiius quaiii slarc? Sed iu slipite sit, lamcn inuliuia probabile
est, cuui id habcant
creclo foiauien faciuiu nianifcslum est. Tes quoquc Cbristus palicns Gregorii, cognouieiilo tbcologi
(2)
parvuLc labuku iu lioc fuiauiine iuscrius est : super et oratio Gregorio Magno adscripta
{Oiat. de 1, Pas'-
liauc vero tabu'aui , lauquani slaïUis hominis ,
sacrœ sione Domini) : Domine Jesu Christe, adoro te in
al'lixx sunl pliiilx- (2). cruce pendciitcni, cl coronam spineam in capile geslan-
tem. Terinllianus quoqne videtur
eo rcspexisse, dum
CAPUT VII.
(In libro contra Judœos) scriblt Inliœrens cornibus :

De corona Clirhti in ctuce pendentis. crucis corona spinea, in cupite ejus

circumdata (3).
Al vero de alia corona ioquitur S. Paulinus in epi-
Corouam porro spineam in capile liabet imago
gramniatibus quie picturis adscripsil basilicx
Ciirisii in cruce pendentis, ut significetur iu ea pen-
,
No-
lanœ, ubi ait (Episiola Xil) :

ipsius Salvatoris lauiiem et gloriam, rit' pracmissis Imicea et

Cerue coroualam Domiui, super alria Clirisli,
stare cruceui
cttwis, et siib coruiu vocabulo inoiiiiiiin lestuin, cuni spe-
CiaU oQicio, per aliquos pricclaios catboiioos, et alios divinœ Sequeniibus lamen verbis seipsuni expiicai;
addil
pa.nina; pentos, ques ijeui rex ad lioc eligeiidos ducet
enini :
oniiiiamlo, sexla feria [lOst octavas rcsurreclioiiis Domini
amiis siiigulis a CUiisli lidelibus, in eisileiii Aleinaniiiaî et ... . . ... . duro spondenlem celsa labori
Uobeniue parlibus pevpetiio soloninitei- celebiHUur. » Id ITsemia, toile crucem, qm vis auferre curonam.
solemiie est ptifsci'lim apud eiiuiU's oruiiiis Teutouici.
Ifelgicaj quœdam ecclesioe, cuni gerniaiiicis plerisquc, cé- Fuisse aulem bujusniodi coronam ex Iloribus
coa-
lébrant. lexlara, indical aliud ibidem epigramma
(I) Uaamex Lipsio niemoravi, aliquot abhinc columnls,
:

apud Lœl lenses asservatam in Hanuoiiia. Cii'cuiii leyilur hïG Ardua aoriferœ crux ciugiiur orbe corona",
iuscriplio Kocjior to avtpon aima tov i-,ï (eiWi) Aorov,
. El Domini l'use lincla cruore ruhet.
i<l fsl, Muiidi redeiiipli preiiiMi, saiigiiis divini lerbi. Quœtjue super signuin résident cœlesle
columba;
Cornélius Cunius de cltim dominicU, jiag. 85, edit, ahiv. bimplicibus produul régna paiere Dei.
1054, aliam crucilixi iniagiiiem proferl, iii ipso vur;e crucis
Ubi, prœter haiic coronam florigeram,
liguB incisaui, et iu aposiolico sacrario Kouue repositam, nota etiam,
iusiruclani ili'dem suppedaneo. Quod eliani auinjadvertas Paulini œiate, depiciam fuisse crucem
Cbrisii, ru-
pag. istiiib opusciib âOl, iu eciypo velusli crucilixi, quein
benlem fuso cruore Domini. Veleres autem quaidam
ta celta sua babebat Curlius et, paj;. 112, iu allcro ar-
:

genté» iniagiuis, quam olini Carolus Mayuus dédit basi- imagines non babent in capile Cbrisli coronam.
Ali-
lic* S. Pciri.
qu* habeut regalem coronam qualem peraniiquam
(•î2) Wl-iu voluisse videtur Innoccnlius 111, senmiie ;

firiiim de une MarV^re : «Fueruut, ait, lu cruce dominica et grandem Njvellœ vidi .ad sanclam Gerlrudem
igna qH.^luor slipes crectus, et lignum Iransversum ,
:

truncus suppositus, et tituliis supei posilus. » Non eiiim (1) Quibus e spinis conlexta fuerit illa Cbrisli corona si
Iilacet iulerpretatio Lipsil, qui « truncuui supposituin » in- qua;raiil piclores, credo ex rliamno, qui gallis
s\erprun vel
telliyil, velobliquunisusteutaculuiii, lùlcicndie criici in iiuo Bouc-épine. Adducor bis verbis l'elri lieloiiii
libro cui li- ,

aii|)usituni vel truncum sub cruce in tcrrarn iuipactum , liilus -.Les Observations de plusieurs
. siiujularités, etc. cap
oui reclus slipes iniiuissiis luerit, ul lirmior slarel. Addit 88, edilionis planliniaiuc 15ilo, pp. 2iiO; 2ll0 « Cberchaiit :

fortasse non in média scmper nianus vola clavos cruciariis les plantes en tournoyant les murs de
Jérusalem, avons
lixos, sed snperius paulo , qua cum brachio coit. Sed lioc veu d une espèce d'byoscvame, qui ne croisi point
en Eu-
iu Chrislo locuni liabuisse non facile crediderim ; uam illi rope et eu les exauiiuanl diligemment, pour ce
:
que dé-
lixœ manns, non bracbia, l'ueruut ex Joan. XX, 2r), 27. sirions sçavoir quelles espiues trouverions,
pour enlendre
Cicteruui idecn Lipsiiis merito arbJtratur, lixas nianus toli (le quelque espèce esloil celle dont l'ut
laite la couronne
corporis nioli fereud» pares luisse ; « duras quippe, et de INolrc-Seigueur et n'y ajanls trouvé rien d'espiueux
:

uervosas parles, ac lenlas frangi. » Ualionibus ex analouiia plus Irequcul que le Rbamuus dont nous a semblé
que si ;

lieliiis idem lirmat Nicolaus Foiitauus nesponso ad Jo. Suc. couronne fusi d'un tel arbre. Car nous n'y avons veu
crol-
Oliiflletimn (a). Certe clavus, mediam trajicieiis niauum slre nulles ronces, ou aulro cbose espineusc- il
y a bici-
incidil aliqiuiulo supra médium ligamsulum voUe, ([uod eo quelques câpriers espineux. Parquoy voyants que les
ila-
loco digitorum lendines firuiat ullra ocrurril unus lendi- liens appelleul vulgaireiiient le JUiamiuis,
:
suihû Snnm (cl
nuu) quatuor, quibus flectilur leniuui digili uiedii inler- princiiialemeul emour Maceiala , et h l'ezaro, auquel lieu
nudium occurril et roUuidus tendo ad priiuuui os cjusdeni
:
avons trouvé les baies u'estre laictes d'autres arbres
dfgiii decurreus, iisque Hrmalus vicinia duonuu e quaUior coninie aussi en Jérusalem), |';iv(«is liieu voulu mettre eil
inusçulis ImuLiricalibus qua; parles, ut ndiqua oiiiiuani
;
ce passage joimt, que les anciens Arali.'s nomment l'ar-
;
,
ainbiemis culis ope sic sil« muluo coba;rcul, ul inlum cor- bre, duquel lui faite la couronne, illurnsegi, que les inter-
poris ouus subteutare sobe possiul nuillo eliaui lacilius, :
prètes lourueul eu laliu par, lûroua spineu. »
duui in poudus Uxura peduin magna ex parle dimiiiutuui (2) Seu potius Apolliuaris, episcopi laodiceui, uli
jam
est. aUquolies diclum.
(ô) Juiigeongenem, qui Tractutu ôb, in Matlh.: «De
clilamvde scri.|aum est, quouiam denuo spubavcrunl cum
(a) Edito LugduniBatav.i6a5,cumBanUoliui//iyf)0Hme- clilaiiiyde cocciuca de curoiia aulem spinea aiiliil laid
:

nwlù de cruce cliris(i. evaugelisla; scripseiuni, eo quod et Uos (juairtire voluerunl

SRI DE HISTORLV SS, IMAGINUM. 532

refectam et renovatam anno 1428 (1). Ilac auieni laiionum sanct% Brigillse {Libro iV, cap, LXXj :

picliira paulo clarius exprimere volucriint, quod Sal- Tune ego exinanila corrui in terrain (1).

valor nnsler non sit lantuin niei.iph(iiica aiii. pliilo- Sed plerique alli iniprobanl hanc picturam , cum
sophica locutione rex : sed verus Rcx, ei Rcx rcgiini, Joannes dicai {Joan. XIX, 25) : i Siabat juxta cru«

Dominiis Dominanliiim { Apoc. XIX, IG) , cujiis cem Jesiinialer ejus. Stabal, inquil pater Gnanlianus

regni non eril finis {Luc. i, 33). Pelrus Monlanus , corpore , qu» siabat corde per

Urgent auiem nonnulli, errare pictores, dum coro- Cdem (

qiix non vacillavit in ea, sicut in apostolis )

nam spineam pinguiit, craniuin pencirasse cl cere- et per virilern constaniiam (irniato : stabat, niliil ini-

bnim Chrisli, eo quod Scripliira halieat : Os non polentis animi prs se ferens, nec in terram labens,

comminuelis exeo (Joan. XIX 56 j. Sed forlassis pro- nec capillos laccrans, neque pecius lundens : siabat

plielia liscc eo non est exiendenda. Nam a Tertul- etiam pro salule bumani generis, ait Ambrosius {In
liaiio, qui apostoloruni tcmporibus vicinus fuit, in- Lucœ cap. XXIII), niori parata. i Et Judocus
scriptum csl (De Corona militis, siib fiiiem), spinis Clicblhoveus ( In homilia de Statione Virginis juxta

coronoe tempora Domini et /œdata esse, et lanci- crucem) : i Verum siabas , opiima mater ,
juxla cru-

nata. cem fdii tui , non soium corpore , sed et mentis con-
stanlia : neque ulluni imniodestioc signuni vullu pro-
CAPUT VIII.
debas. Dolor plane tous , animo conteciiis , exlerius
De lapsu deiparœ Yirginis sub cruce. Item de pklura non innotnit gestibus , aul molu, nisi palicntls vultus
Ecclesiœ et stjnngogce sub eadem cruce. trisiitia , et uberrimis lacrymis. t Loge, contra isiud
deliquium, si placet, Iractatum Thomx Cajelani , de
De Simone Cyreiieo ,
portante crucem post Jesuni,
Spasmo bcalae Mariac Tirgiuis, qui est inier opnscula
dixinius libro II , cap. XXX (2). Ubi et alia qua;dam
ejus postrcmus, tomo II (iJ). His accédant Mattlisei
liuc pertinentia retulimus. Quarc transeamus ad Sal-
Galeni vcrba {Catecliesi XVII) : Quis ferat, inquil,
Vatoris nostri bcncdictam nialiem.
pictorum, vel quorumdam maleferiaiorum liominum,
Eam quidam sub cruce pingunt deliquiuni patien-
tera , aut in terrani corruentem (5), juxta illud reve- (1) Ad quem locuni existimat Consalvus Durantus, i«
scholio, seuliri pnsse, Virginem malrem spasmum passam
exitura rel de corona spinea, semel imposila, et nunquani et in terrain corruisse.
deiracta. » (2) Scriptus ab eo Roms an. supra dicto 1.506, ubi quœ-
(1) Regalem etiam coronam gestat effigies crueifixi ce- ril, au id, ([und de siiasmoB. Marjœ dicitur, sit canonicum:
drina, quai Siroli prope Anconam visilui", opus ut lllic i^u- respondetque non canonicum esse, sed iudecens et impro-
lant, S. Lucse. Imagini quoque Lucensi, tle qiia supra, babile. Cuui illo sonliuni, pricter indicalus a Molano, tlieo-
« Corona ex puro putoque auro est, tanlo rege digna. logi bene mulli, q\iorum aliquot emimerat Georglus Col-
Supra ipsam clemenla lise grœca, a et a. Imo et calceatns venerlus, t. I, calendarii mai'iani, p. 218, et .seqq. In bis
liicpendet Christus calcei autem argentei sont, aureis
: Simeon Metapbrastes, rccte docens apud Surium 15 aug.
larainis iiicrustati, et crucis signe iusignili. » Curlius de Cla- cap. 53 Virgiuem malrem « ab inilio usque ad finem se
:

vis nom. edii. Antv. p. 61 forliler el censtanter gessisse honesle quidem, et non :

(2) Indicalus istic Hicronynii locus ita liabel : « Intelli- indecore ulenlem molu animi faclis tamen oslendenlem :

gencluni est, quod egrcdiens de prsetorio Jésus ipse porta se esse malrem, sed omnino malrem illius, qui amico mor-
v.erit crucem suam poslea obvinm liabuerll Siinoneni,
: tuo (Lazaro, ni fallor), el oslendiiamorem, et uiotum animi
cui pnriandam crucem im|iosucrum. cerlis linibus conlinuit.» Guiardus, sœculo 13, cameracen-
(5) Obvias eliamnum hujusnioili picturae. Unam videas sis episcopus.sernione 2, npiid Cnivenerium ms. de l'assione
Lovanii in sacello B. Mari;e virginis, prcine portani Tbe- Domini : « Has moerori^ anguslias, masta quidem, sed
nensem, ad arani |irimariani. Abam vidi, e fissili lapide non salva sui honestale (Maria) snslinuit , nec cvinos dilanians,
ineleganter sculptam, in aîdibus amici collegre K. D. vau nec rictibus lacrymosis ora dcformans illssam in onmibus :

Molle, S. T. Lie, cantoris et eanonici ad S. Pelrum. Vir- patienliani coiiscrvavil. » Scienduiu csl, ail Joannes Gcr-
gini parenli deliquiuni Iribuere, liliovel bajulante crucoin, son, parle 11 fa/isionis in expUcatione le.xlns i, « B. Vir-
,

vel ex ea pendente, vel denique deposilo, Pseudo-Ber- ginem lune nullos fecisse plaucius, aul inJccenles geslus,
narduii, opiiscuto de Lummtntione J'irginis : S. Bonaven- quœ non convenireul ejus dignilali, cl studiosae boiiitali. »
tura, capp. 77, et 78, de rilii chrisli, ubi lamen nuUa mentio Pelrus Cauisius, de neipara, lib. iv, cap. 28 « Quis sa- :

lapsus S. Laurentius Juslinianns, de Iriumpludi clirisli

: piens ineptns, aut eliaui slolidos, concionatores defcndat
ngone : Dionysius carthusianus, ad Joan. eaput 19 Ludol- : ac probel? Sicul nec illns quidem excusamus, qui vel pin-
plius Saxo, eliam carthusianus, ' ilœ Cltiisti, parte 11, capp. gunl, vel docent, malrem Domini juxla crucem fuis.se
64 et 78. Anclor rialogi de Passione nomiiii. quem An- collapsam,syucopistupefactani, dolore prorsus exaniinaiam,
selnio abjudicat Tboopliilus Raynaudns iu edit. Operum illaruniqne imiUercularum similein, qnœ, fracise doloribus,
hugdunensi an. 1630, et merilo,"ut l'abulis conspersum, et palam ejnlanl, pectuspugnisconluudnnt, cajillos lacérant,
vel in re, de qua aginius, Anselnio coutrarinni. Pelrus gênas nnguilms decerpuni, seque denuim clamilant inl'e-
Dore, anrelrinpnsis, inslituto dominioanus, libro, gnllice lices?H;ec enim aliaque id genus, qua; boneslas eliam
non semel excuso, cui titulus L'image de f'eitii, démon-
; nialronas dedecoranl, el prudentes offendunt, ad gravissi-
trant In perfection et sninte vie de la n. vierge ilnrie, etc. Quod mos malcrni cordis angores exprimendos el explicandos ,
amplius est, ordo Maiianus, ab Annunlialione dictus, pro- non decet elliugere, ubi de Maria, juxla lllii crucem do-
prium Ojficium babuit, postridie cjus dominiez, qure pas- lenle, agilur ; ut qn» affecluni Immanum spirilus robore
sionis vocalur, canenduni, quo colebalur l'estwn spasmi , coercnil, nibil taie designans, quod cum sancta modeslia
sen marigrii n. Murke virginis : et alterum qnarla post die, et débita gravilale pugnarel. Barlbolomaens a Mcdina, in
,

septem nolorum ejusdeni. Sed in ofliciis luijus ordinis, terliam partent s. //lomir, q. 27, art. 4, raultis negat B.
Antverpi;e 1626, recusis, prius illud appellatur Festtou Maria; spasmum » ailque « temerarium, scandalosum, et
:

martgrii, sive inlimi doloris n. m. K., cstqne duplex se-
cund;e classis. In ea porro cmeudalione resperium est ad
Bullam Julli II, sexlu idus jaii. I rifle, largas indulgeutias
concedenlis iis, qui « aliiiuam ecclcsiam domorum rcgulse
B. Mari* visilaveriut , durante feslo pia; recordationis in-
limi doloris B. Marise tenipurc passionis Christi. » Qui de
Stalionibus Hierosolymilauis scrii'Sere, quinlam liœdolo-
rosœ, sacello, a S. Helena, ut volunt, cxslruclo, decorataui,
italice nuncupari aiunt : Il spasmo dclla Uadonm, id est
Pomioae nostra deliquium.
periculosum esse, » hujusmodi moins inordinatos ei Iri-
buere, sive in aniissione Clii duodeunis, sive in ejus pas-
sione, aut morte. Quiu allirniat concionatores, Virgini
spasmum aut lapsgm affingentes, jussu sacrse inquisitionis,
ad palinodiam iu Hispauiis cngi, veluli deroganles magna-
nimitali et fortiludini mariauLe. El Joannes de Cai'thagcna,
lib. XII, bomil. 17, tosialnr, ip\ urbe, se présente, mandalo
magislri sacri palalii, expu'ictas amolasqug nicluras, qnjB
B. Virginem, ob mortem liiiij piae doloris vo&èmenlia col-
lapsam, exbibel)aut.
533 LIBER. IV, CAP. IX. S54
penc dixoriin impicinleni, qui viilsissc comas, capiii Kl (plia in meiiiionem picliirarum Ecclesi;c incidi-
ilil'a'Jassc, peclus coiiltulissc , collapsaiii , spasimiin nius, placiit ea adjicerc, ()u;e bue speclanlia a Gcor-

passain, et lanlum non exaniniaian» , alicnisciiie ful- gio Wicelio ( In Exercil. pielaiis ) sunt observaia.
laiii biailiiis , vit iiuamlibel e viilgo inaireni ,
propo- Vidit is \Vormali;e, ad lenq)!i piimarii fores , typunt
nujil ? Quanlo gravius esl Aiiilirosii lalihus vcrbis rar.T anlicpiiiaiis , reginam veliiti iriinn|ibanleni, et

prolalum tcstiniuniiiin ( Exemplo LXXXll, in fine) : juinenlo quadricipiii beiam insidenlcni, ad terrurem
I Maria, ncciiiiiior quaui Clirisli nialrcni ilccebal, fu- partis adversariu! vivaciler cfrigiatam. Ilanc auteni

giciiiibiis a|)Oslolis , aiitc criicem slabal : et piis spc- reginam Ecclesiani cssc catlmlicam dubilari non
Clabat ociibs libi siii viilnora, quia cxpeciabal ( Pro potest ;
quia (piatuor illa capita , et coirespondentes
tpcclabal j'rfqui'iis .\ugusliiio) nonpigiKirls nioilein, sod pcdes , exprimebant (notissimo pcr orbem lypo, et
mundi salulem. i Lcgeeuiiulem Aiubiosiiiin de In^li- jam oliin ab Ezechiele descripio )
quatuor evange-
lulionc Virgiiiis, ni[>. \ll. Piiltlirc deiiiqiic S. Anscl- listas.

mus : I Inlcr lot pressuras Filii sui, coiislaiiier ipsa Addit deinde 'Wicclius, sanctam abbatissam Hilde-
sola stabat, in fide (irnia : et pulchre siabui, utdocct gardini, ad quam cpislolarum immensa vis scripta
pudiciliani virginaleni : non se laniabal iii tanta ania- est , et ad quam audiendam ac videndam S. Bernar-
ritudine, non maledicebat , non nnirmurabat, nec dus ex Galliis iter fecit , dictasse in Apocalypsim
vindiciam bosliuni a Deo pelebat sed siabat disei- : ingens volnnien , adjuntlis niiris iniaginibus, iiitcr
plinala, verccuuda, Virgo patienlissima , lacrymis quas Ecclesia , forma régime pictuiaia , liberali

plena, doloribus inimersa. i persiat vultu, cum inscriptionc : ile oportet concipere

Quod auteni de situ Maria; sub cruce in Mariati et parère.

aiinotavit Bernardinus Bussius , id magis inleropinio- ':

Vidit et Fuldae, in veliistissimo aul;r;o , inter pro-

nés référendum est, quam soiido nitaliir (undamento. piietas et apostolos eam cunsistenteni , tanquam re-
Refert parle tertia {Scrm. VI, parle III R.) l)ealam ginam in vestiui deaiiraio geninieoque pectorali
Mariam juxla crueem depingi del)ere ad sinistrani insigniier exornaïain, habenlem in scbeda scriptum :

Chrisli ; stabat enim ad aquilonem, orans pro pecca- Eyo ditecto vieo, et ditectus meus iiiilii.

toribus, non autem ad dexierani, ut pulat : citaiido Meminitdeniquese Wirecbtirgi, mollis antea annis,
Alexandruni de Haies in psalmos, et illud psainii vidisse sculpluram lam Eccle^i« quam synagogse,
(Psal. CXLl , 5) : Considernbam ad dexleram, et vidc- ligneani, in ecclesia Teulunislarum. De qua alibi
bam, et non erat qui cognosceret me. menlionem (ecerit.

Est et aliud, a niuliis non animadversuni, diligenlcr

CAPUT IX.
laraen a bealo Tboma noiatum (In opusc. LVIII de
Latronem bonum a dexlris Cliristi ponendum.
Sncramentû allaris , cap. XXXI). Scribit enim « in

locis quibusdani, a dexleriscrueiûxi, depingi puellam, Prorsus vero ad opiniones (1) refero, quod Adria-
hilari vuliu, puchra facie et coronalaui, qu;e Eccle- nus Junius, Horneiisis, velit bonum lalronem a sini-
siani désignât, et sanguinem Domini reverenter in ca- stris Chrisli pepciidisse. Sic enim scribit {.^d Domiimm
lice suscipit. Quia fidelis anima, cor niundum vuine- prcesidem Viglium, in Anaslaurosi, sive Passione Ser-

ribus Clirisliapplicans , sanguinem cjus spiriluaiiter, vatoris) :

cum omni devolione , sumit. Unde lumen , et cordis illuminât. » Barnnius ad nnn. Chrisli 73
spirilalis « Hoc :

auno Titus, cuui mrmubiis Judaiorum, ex .Egypte Romam

gaudium, et seternse gloriae coronam, acquirit. A si-
Tenions, de parla gloriosa Victoria nobilissiiimm Irium-
nisiris autem pingitur synagoga, oeulis panno ligalis, pbimi egit, qui a .losppUo [de liello Jud. lib. VU, c. 2-}),
describilur Ducli sunl iu triuuiplmiu Joaunes et Si-
iristi facie, inclinans caput, et corona deciiienle;
mon, illarum facliuiium, ([Uaium causa tolmala suât obcrta
quoD ipsum sanguinem fundit, et fusum coulemnit. et eonsumuiala , pra^cipai duces: et cum liis alii insu; cr
sepliugeuli viri, elccti rubore, et lorma prx'Slanles, ad lioc
Jn quo ligurdtur ,
quod bœc et omnis morlaliier pec-
delecii, atque servati. Hiuc videre est, iu autiquis com-
cans tria boua perdit, lumen gratiae, gaudium con- pluribus numisuialibus (a), Tili imp. lroph;eum. cum duo-
scienlise, et coronam gloriiC. Hinc diciuir Threnorum bus captivis assidenlibus , ofligiatum siuiilitor et trium- :

phaleni quadriyaiii, quam duo ilidem captivi prœcedereut

quinlo ( V'erss. IG, 17, nbi verba pauLum aliter habenl) : Sunt cl alia, Vi'spasiaui signo uulala, uuuiisiuala, quorum
aliis inest mulieliris fii^ura, sedeus bumi ad Uoplîaium :
I Vce nobis quia pcccavinius ; idco obtenebrali sunt
aliis, cadem mulicris elligies, mœst* sedeulis sub palraa
oculi nostri : mœslum factura esl cor noslruni,cecidit (quie [| aimai eralJudica' prnvinci:e hioro};lvpbicuui j ; bac
corona capiiis nostri iuscriplione signaiis JUIXEA CAPTA S. C. (b)... Quis...
:
(1). >
ista vidons, cousidei-ansque Juda-a; sub mœroro coulecUie ,

de servilute babjionicadixerat Jcreniias, apta-

(I) Quse
vit angelicus doctor exilio
forma nmlieris, im iginem repra.'seulari, non coutinuo illuj
quod ob alijecluiH occisuin-
JeremiK lanicnlatiouis iu niejuoriani ri'vocct de Hieroso-
, ,

que Chrisuim ducem, patilur, et ad exUemuiu usijue pa- lyma ab lioslibus capta (T'Iu'on. I). Quomodo sedet suta ci-
vilHs plena populo : fucta est quasi ridua domina gen-
liotur abjecta vicissim ;ib eo syuaguga. « Porro ini;ii,'iui Uic -
dcscripla; congnuint isla Anibrosii, lib. VU commcmar. iii lium, » elc?
J.ucam, ad cap. 11 Lucerua illa, quam malulinis, vosper-:
(1) Polerat in liallucinationibus ceuseri , quod absona
nililur allegoria. Oeleruui nulla esl auctoritas Atliiaui
tiuisque lemporibus, ritu velcri Ju(l:poi'uiii priucoiis sa- ,
Junii, viri quidcm in mediciua non rudis, iu lilUTis versa-
cerdolum solebat acceudere, velul sut) inudio siUi legls,
evaiiuit. El civitas illa Jérusalem, qn.fi iu terris esl, (jua)
lissimi, sed ibcologiie prorsus imporili, e catliulico calvi-
occidit propbetas, quasi in couvalle Hetus posita iliMilescii. nisUe, aut (quod mullo pcjus) Polilici.
Illa autem JerUbal.'ui, quœ in eo'lo pst, iu qua militât lidrs " - '
'
1

noslra , iu illo allissimo omnium locala monte , lioc, ost, Côllegit et edidil Adolpbus Occo, libro de
(a) nom. imp^
Christo , non potest lenebris et ruiriis hujus uuuuli ab- nutiiism.
scondi sed, fiùgens caadore solis slerui, lucc nos graliae
:
[h] Eciypa subjicil Baronius, apud cum videada.
 DE.HISTORiA SS. IMACliNU.M. 536
535
Dextcr latro conviciis, futuris ad dexieram. » Léo quoque 1er sanctus (Serm.
Dirisfiufi ClifisUim lancinât :
i, de Passione Domini : « Jésus Chrislus, ait , fiHus
)
l'aceni sinister exiietit,
Alquc iiivenit facillime. Dei , cruci ,
quam eiiam ipse geslarat , affixiis est

Palinis ilecussalis Jacob duobus lalronibus, uno ad dexlram ipsius, alio ad

Uereilii sic jus (ledit
sinislram, simililcr crucifixis : ut eiiam in ipsa pati-
E liberis la:\o ,^,„„ ,_ ,,,
(«H«.XT.Vm,13, U). buli specic monsiraretur illa ,
quK in judicio ipsius

Ilabent quidcm Hicronymus {In [caput]

XXXI omnium hominum est facicnda discrelio, cum et sal-

Jeremuc, lomo V opcriim ) et Damasccntis (Lifcro IV, vandorum figuram fidcs credentis lalronis exprime-
de orlhodoxa fuie, cap. 12), quod Jacob, bcnediceiido rei, cl damnandorum formam blaspbemantis impietas

Joseph iiianibus cancellaiis , signuni cruels prxnoiarct. »

filiis ,

expresscrit : sod diim ulcrqiie dicit eum filiis benc-, Sed cl alii Vclerum laironem bonum a dexiris

dixisse, aperle indicanl lilios islos non fuisse lypum^ (icpendis-c agnoscunt : intcr quos niibi impraesentîa-

lalronum, ciim aller laiitum lalroiium a Chrislo bene- riini occurniiil Caîlcslinus poniifex (Ejjisf. II), Iliero-

dieiioueni acccperil.Quorum vcro lypns uterque

fueril, nymus {In Mutthœum), Rabanus {Libro 11, de Inslitw

apcrie iiidicant llieronymi verba (hi cap. XXXI Jerc tione ctericorum , cap. 50) , et sanctus Hilarius ,
qui

miœ) : « Epliraiin, ail, in lypo esse polissimum popnli {l'itimo canone in Matihœum) in dexlro lalrone omnes

de geniibus con;;resali, Seriplura leslauir; fuil enim fidèles inlelligil : in sinisiro vero, onincs infidèles.
Ma- Denique Uadulplius eiiam Ardemius qui {Sermone
poslerior lllius Joseph et subripuit priniogeniia ,
,

nasse, quinalurapriniiiivuseral.Sed in my>lerio

cru- delnveniione cnicis), dum tractai Milii absil gloriari,

crnce Domini Est ait criix sinisiri latronh,

cis decussalismanibtis, qui stabat ad sinislram Jacob,' nisi in : , ,

dextrne manus ejus suscepil bcnediclionem : et qui qui pro peccalis suis invilus patilur, nec emendattir ;

qnn non unde glorietur. Est crux dexlri latro-

stelerat ad dexlram, sinislra benediclus, in sccundiim in est et

quomodo Jacob Esau sic nis, cie. Nec dissimililcr Anselmus (In sermone de
redactus est gradum : et ,

passione Domini), pcr dexlruni latronem inlelligil

Ephraim Manasse rapuit primogenita. i

figurari eos, qui ob jusiiliam paliunlur et per sinî-

Quod si de lalronum situ ex Veluslale aliquid sit :

observandum non solum Nicodenii apocryphum.;

,
sirum ,
pseudo-marlyres, qui absque charilate patiun-
bonuin Latronem, qui ibi Dismas tur. llaqiie hi et qui plures obscrvari polerunt
Evangelium habel ,

dicilur (1) lametsi legalur alibi : conslanier prœsupponunt bonum latronem a dexiris
pcpendisse (I).
Dismas daituiatur , Cistas ad astra levatur (2)
CAPUT X.
a dexiris pependissc : sed gravissimi auclores, Au-
cum De clavis lalronum.
guslinus et Léo, annolarunt Chriélum , lalroni-

buô pendonieni , figurant expressisse judicii exiremi, Dictos autcm latrones, clavis fuisse crucibus affixos,
in qno Chrislus Judcx bonos constiluet a dexiris, non lanliim assorunt Augusiimis {Tractatu XXXVll ,
malos a sinistris. Auguslinus ( In sepiimum caput in Joannem), Chrysoslomus {llomiiia de cruce el la-
Joan. Traclatii 31 , lomo IX ) : « Ipsa Crus , si
trone), Gregorius ( XVUI Moralium libro, cap. 25),
altendas, tribunal fuit ; in medio enim Judrcc consii- Alcimus Avilus {In fine tibri tcrtii) aliique nonniilli.
luto, unus latro, qui credidit, libcralur : aller, qui

insullavit , damnalus csi. Jam significabat quod fac-

(I) Sancli meraoriara cohinl Grœci die 23
lalronis
turus est de vivis et morluis , alios posiiurus ad raicrlii : diebus. Tacilo noinine , enni roniana
alii , aliis
cctlcsianiarlyroli'giosuo iiiscruilad diem 2rj dicli niensis,
dexlram , alios ad sinislram. Nihil ergo médium erit.
([ua nenipe cnicilixum el mGrtiuim esse Dominiim mullis
Similis ille latro futuris ad sinisiran;, similis aller ssculis Gxistimaluw est. Ofliciiim proprium célébrai-, pra;- f
1er alias, ccelesia ?rleclilinien5is el bœc quideni rilu ;

dnpiici , doBiinica a Pascbate quarta , fuiid.iluni a Disma

(1) Seu Dimas , ul legil Joan. Alberuis Fabricius codice deliriamont, S. Th. Lie. , Rumoldin» basilic;c canonico
apocnipho .V. rcst. pag. 21JS: aller ibidum Gcslas voca-
, gr-ndualo,, ac pœnilonliaiio , qui veUiSliori ejusdem uri.is
tur. ïn (isciido emmidio infunlùv quod ^orvcUislnm est, , Basilics" Mai ianœ canonicorum collegium addidil, ac primiis
n. 23, pag. 1S6 cjusclcin codicis, lairoiios appellamur ejus prasposilus luit , ibidem in sacêllo , noniiue S. Disma;
Tilus, cl Dumacb-js in Floribus, venerahili Bedae aJ- : boni lalronis a>ro siio, sub an. llioô, conslruclo , sepulins.
scriptis , Malha et Joca. Niliil horum fide digoum est.
, In Suidap lexico , voce çifoî cruces amboruin lalronum , ,

(2) Andréas Favjh , Parislensis causidicus , lomo I , obiiiabHelcua reperla;, leguntur « infra i'oruni (Conslau-
pag. 1571 libri oui liluli'.s Théà'.rc d'Iiomieur et de clie-
, : tiiiianum ) defossa; unaque vasculinn iiiignenti , qno
:

vaierie cdili Lulfli;e an. UilO , hreo habel

, Le pins haut : uncUis esl Cbrisius ; el alla mulla , sigiiis prœnoiala
et dernier des treize hermitaqcs ,
qui sont sur la montagne (»>)ij.!'.oçopixo) posila
,
quidcni a Coiislanlino rnagno , iniinila
,'
de Montferrat en cutuloçjne est celui du bsu larron, ap- vcro et lirmata ( à-rja).u7Bi«ci ) sub niagno Theodosio (a).»
pelé saint D.ismas' l'autre éluitnonnné Geslzi. Les anciens Lcge Grelsernm de cruce operum 1. 1, pp. 171, 172, ubi ,

( iniellige mcdii œvi liomines ) croyaient que ces trois vers el bœc invenies « Crux boni lalronis adliiic exslat fa
:

rimes : Cypro, in icinplo quudani monlano, non procul ab urbe

Nicosia, ul teslalur ( m
suo iliuefarie) Félix Fabri, qui
imparibus (jestis pendent tria corporn ramis : , illani ciini mullis aliis vidil <> : sed qusedam de ea narrai,
Kiimas, et'ceMs : medio sedct inia pelcstas : aegre Cdem ab erudilis impetralura.
Geslas dmnnatur : Dis.nas ad astra levatur ,

écrits sur im morceau de parchemin raclé : et la raclure

mise et détrempée dans le tin , ou eau-de-vie , baillée en (a) Eu ejus vcrba ex edit. cantabrigiensi , 1703 : Kàiwtn
breuvafje aux (endamués à la gêne ( à la lorlure ) , les
rendait insensibles aux tourments, et leur servait de charme
de silence.
 037 LIBER IV. CAP. XI.
338
Sed el idem iiolum csl e\ Rnffinn {lib. \,.cap. 7), Aibanasiiis (I), Ambrosius (2), Cbrysosiomus (3),
et l'xioris {Ambrusius tic obilu Tlieudosii ; Pauliiiiis, Theophylaclus , Euibyinius. et Augustiuus
(1). Ilis
episi.M,), qui de iiivetiliuiiu saiict;c crucis scri- addc Basilium in cap. V Isaia;(5), cl aptid Meia-
liuiit (I). 0>i> tMiain assi'i'iiiit p.itibiiln hooc cjiisdcm phraslcm, viiani Tlicodosii (Jawmrii) {C>).
omiiiiio rui'iiKV fuisse cuiii paiihulo Salvftluris iioslrl. Ilieronymus quidem in capul XXVII. Mallhœi
(7),
Cuin qiiibus llali;»; pleluras eonvcnire in(elligii. Pic-
Ex Catena ms. grajca eadem
lores nostrales fcre cos fuiiibus in divcrsaj formx breviu."; récitât editor , qum
SIC laliiii; sonanl De
Calvarix- loso pcrvcnit ad nos
; «
paiibulis llguiit. Quod inajoribus placuissc videlur, ir.ulilio Ilclira^druiii corpus Adam esse ilii sopulluin , ut
,

ul laironuni plctm\e cl stalux cuiii ClirisLo crucillto

sicut m Ailani ouims moiinutur , rursus in Cliristo
onines
vivilicentur. »
non racilo cunruiiilaulur c2). (I) Ailiauasius , aiit alius qiiispiam , sermone de Passione
Doinmi, mter Mlimmsii opéra, edit. iienediclin.
t. il, p 9a-

CAPUT XI. .1^ou alio loco cruri alligilur (Christns) quaiu in Calvaria;
,
loco, qucm Hebnorum magistri aiuul fuisse Adami si'riiil-
criira; ibi nanupn^ illum
C'iir nonnutli sub crtice p'mgiiiil Atlœ calvariaw. maledicliouem seiiulium pi)st
uisse assfverant. Ouod si ita se res tiabut
, miror eins
loci iroprielaleni. Oporlebal
eiiimChrislum cum priinum
Ilabol Ycro probabUit.uem ,
quod iioiiinilli piiigant dilamuin reiiovare vellet , iu eo pâli loco,
,

ut, eius abolito

snb cniic Chrisii calvariam , sive craniuin quod peccalo, umverso illiid honiiiium gcnori aufcrr.
, t a
'"''""''" *" ''''• iienedictinor.
Ada; esse nolavit Alberlus Magiius ( Ad XXIil capnt ^
COIr.m-,',"'"'"'.''"*
Kl, (I
' t. If,
: anima evangelica .... qnam suscepit
« H.-ec est
Lufir). Adam eiiiiii sub crucc scpiillum esse, rece- m l.olgolba Chiisuis. Ibi Ad:e sepulcrum
; ut illum mor-
luum sua cruce resusciiaret. Ubi ergo
ptissima luii ;ipud veieres sentetitia. Quam Paula eiEu- in Adam mors
onimum, ilii m Clinslo omnium resurrcclio.» Uam'
libro X
siochium,inepislolaadMarceilam(Epi$t.XY[intcrllic- J'iLucam, II col. 15-28
'..
«Ipse autem cruels locus, veî
, :

ronyniianas velt. edilioruiin), narrant lanquara habi-

in mcdio orbis
( ,) m coiisiicuus omnibus, vel supra
Adre
uiHel)r;pidispulaiil,sepulluram;congruebat quippe ut ibi
lanlium ore célébra tam(3). Eanidcinh;i bel sermo de re- Mt^nostrœprimitiaî locarr-ntur, ubi fuerantmorlisexordia.»
{>) Clirysosionnis Iwmdia I.X\x\',
surrcciioneClirisii.apiidCypriaiiiun (}),etqui ibidem olim LXXXl\ , ht Joan
cdil Benedict. t. viil,
p. K04 : « Et venit in Calvariœ locum!
a Domino Pamelio ciiaii, Epipiianius (5), Origenes (6), yuiuam dicmit .4damuni ibi mortuura esse, et jaeere •

Jesum , ubi mors regnaverat ibi tropsum erexissè et

» ,

uirysostomum de more sequimtur ad eumdem

Joannis
Quod ipsum ex Ev.ingelio sat cerlo colliges ,. Maltb. locmn 1 lieopbvbctus et Eiithymius.
(1)
XXVII, 38 oTuuc cruciflxi suiil cum eo duo latrones. »
: (4] Augustiuus sermone 71 de lempore : «Antiqiio-
Kam crucifigere est clavis ligere qiiamobrem Auguslinus
rum relaiionerel'eruir, quod Adam, prinius bomo.in
; ipso
loco , ubi Iixa est crux luerit aliquando
de Cbrislo , in jmlmiim lAVlU « iN'isi clavis Qxus esset : , sepulius : et ideo
crucifixus non fuisset. » Lalvariœ locum dictum esse quia caput bumani generis
,
ibi diciiuresse sepulium.» Idem
(2) Non piacel hœc ratio. Quid enim necesse fidem libro xvi de ciiilate nei
cap. o2 : « Hieroriymus preshyler
historicam violare , cuin et situ ( nempe mcdio loco ) , et scripsit , secretissime a'
et corona spinea aliisque rébus facilliuiinn sit senionbus Judxorum coguovisse quod ibi
litulo , , , immolalus sit
crucem Uoniini a reliquis disliuguere ? Non solet enim isaae, et .Adam se|.uUus, ubi postea
Cbristus est crucifi-
xus. »
S. lalro scorsini pingi.
(5) In epislola aulem ad pmdnm et Etistocliium et Mar- (.0) Edit. Paris. I61S, tomo I, p. 937 : «Obtinuit fama
celiam , qiiœ iiUer llieroiiymiwms olim 17 , legllur ; qiucdam, m
tcclesia per opinionem non scrii tam servata
,
oHac urbe, inio in boc C.alvariae loco , et habitasse dici- qu;c tahs est Quod prima utique Judsa incolam babuerit
:

tur et niortuus esse Adam, linde et locus, ubi crucilisus Doiiiinem ; Adamum post ejeclionem
, , a paradiso , in ea
estiDominus noster , Calvaria appellatur ; scilicet quod ibi coiiocatum ,id mitigandum jacmram eorum
, quibus fuerat
sit anliqui bomiuis calvaria condita, ut secuudusAdam ....
exutus. Prima igiiur etiam hominem
mortuum excepit
prin'i Adam peccâla dUueret. » Adamo islhic explenlesuse damnationissententiam.
Noviiul
Edilionis' Parisiensis iGG6,
pag. 340. «Ita nos ad iiaque videbatur illius œtatis Jiominibus
(4) spectacnlum Cal-
Cbrislum pef tincuies ; cujus sanguine conspersa credilur variam,defluente carne,, nudam. Alibi recondentes
Caî-
AdajB calvaria , qui sub loco qun crux Doinini flxa est vanam milloloco, Calvaria; locum appellarunl.
, Probabili
huniatus traaitnr ab aiuiquis , » eic. quoque rauone potuit Noe non ignorasse sepulcrum
prin-
Tatifmwn liœvesi 46, edit. pe- cipis hujus et mortalium omnium primigenii
(.5) Epipiianius contra ; siquidem bac

taviaiiœ, t. I, p. 594. «Est piofecto quod iutelligenti de re lama a diluvio mox per orbem propagaia est
ab ipso
niirura videalur, id quod e librorum nionimentis diclicinins; et dimanavit ; eoque Dominus, excussa origine
lumianie
Dominum nostrum Jesum Cbiisluui in GolgoMia esse cru- mortis, m
loco , qui dicitur Calvariœ locus, passus
est , ut
ciBxum, nimiruin in eo polissimum loco in quo Adami quo 111 loco corrupiio, sive mors liominum, iniliura
, acce-
pil, Illic vila regni siuim sumerel
corpus jaceret. Hic enim e paradiso digredicns , diu ex exordium : et, quem-
adverso illius habitavit. Deiude longo postea lempore ia admodum mors iiivaluit in .4dam , ita et ia Clirisli morte
illum , quem dixi, Hierosolymorum locum secessit: ubi et inedicax redderetur et péssumirel. »
vita tuuctns, in Golgotha seiiuUus est. Qua ex re merito (ti) Ac. etiam pseudo-Tertulliani
carmen adversus Marcio-
locus ipse nomen accepil ut Calvariee interpretando dice-
,

retur. Cujus appellationis uuUa in co loco similitudo cer- GoUjotha locns est capilis, Calvaria quondam ....
nitur. Nain nec in clivo aliipio silus est , ut propteroa Hic hominem primrm susccpimus «.se sepidlum.
r,alvari*vocabulo uominetur; cujusnioiii capilis in bumano
lu scholiis ad Sidpiiiimi sevcriim a Géorgie Hornio
corpore sedes est : neque liguram habet édita; cujuspiam col-
leclis, edit. Leiidcn^i l(U7, ba'c logo pag. 193 : «
speculœ; ac ne catoris quideni circumjicenlibns locis Vauis-
simiim est, el exsibilari débet, qnud rabbi tlieser iti
allius consurgit. Quippe ex adverso est Oliveli mous edi- ca-
pitidis SKIS, ex coiiimuni Jncl.TOium opiiiione,
lior , sed imprimis arduus est Galbaonis nions oclavo inde prodidii
lapide distans. Postremo clivus eliam ille qui in Sione
monlom , m
quo :edfs jerosolyiuiiana slelit , bunc ipsun!
quondam extilit sed exeistis hodie est, fuit GoIgotb:e illo
,
,
esse , m quo prnu:,., bominum parens Adamus sacra fecit
alque ibidem inox Aliclum Câuumquo muncra
loco sublimior. Undenam igilur Calvari.'O nomen obliiiuil ? sua Nuininï
obtulisse. Rursus vero cl Noacbum illic altare
Quod nimiium prinii honiinis illic calvaria reperli sit po.suisse'
cum ex arca egrederetur : el Abrabanumi , a-cleslibus
ejusque reliquiœ delossœ, ob id Calvariae locus appcUatus
moniiis , bue prolectum fusse , uti lilium mactaret.
est. j Kjus-
(ê) Origenes Iraclatii XXXV in Malthœum, editiunis
dem generis est, quod in Eereachit liabba, in ra.fiik 1S"1
Carotide la Hue t. m, p. 920 «Locus autem Calvaria; :
et in rlirdmmlis liicrosohjmitani tractalii, qin
inscripias TU
dicitur non qualemrunique dispensationem liabere ut illic csl, cap. XXlil, legllur, Adanium ex pulvere illius
, moulis
qui pro homiaibus inoriturus.fuerat nioreretur. Venit ,
esse condiium atque recie dictum a sapiuniibiis veter=
:

enim ad me tiaoïlio qua;dam lalis, quod corpus Ad.T prinii verbo esse iniSJ Dipaa NiaJW , creationem ejiis
ibi sepultum est
m tilt
ubi.crucilixus est Clirislus, ut.sicutin
,
loco comiqisse ubi peractn
, cjiis c.tpiaiio est. »
Adamoinuesmoriimlur, sic iu Cliristo onwes vivilicentur. » EdU. ,Martian«i lomo
(7) iv , col. 137. oAudivi, inqui
 339 DE HISTORIA SS. I.MAGINUM. 5i0

rejicit hanc senienliam, quia Josue XIV [^.uli.] cit, primo loco non maie exprimilur. Ipse enim sal-

Iiabelur, Adam iiiaxiiiium silnin esse iii Heljrmi. Sed vatus est; quod mulli veteres conlra suoruni lenipo-

in quinluin ad Epliesios, ad illiid : « Siirije qui dor- rum liaereses (1) annolarunt. Sapienlia illum ,
qui

mh, > ha;c ulrum vera sint nec ne, lecioris arbiirio primus formatus esl a Deo pntcr orbis tetrarum , cum
dercliiiqnit (1); forie quia adverlil locuni ex Josue solus essel crealus , cuslodivil , el eduxic eum a deliclo

allalum iioii coiiviiiccre. De inio Melcliior Canus Lo- suo : el dédit illi virlulem conlincndi emnia {Sapienliœ,

corum ilieiildgicoruin libro undecimo (Cap. Y [Resp.] cap. X, 1. 2j. Et Cinisius desccndens ad inferr.um ,

ad octaviim [nrgumenUnn). in sanguine testamenti sui eduxit eum de lacu.

Porro non est neccssarium per calvariam depidam Coiispicilur eliam ad quasdam crucifix! Clirisli

• Adami cranium inlelligere : sed suileceiit per eam imagines, in inferiori parle, depiclus agnns, ut is

intellexisse quod evangelislœ exprimunl , Clii i?lum niediiaiionem iujiciat, Cliristuui esse agnuui Dei, qui

crucilixum esse in loco, qui liebraice diciiur Golgo- in cruce tulit peccata mundi. Quod in vcieribus cruels

tlia, qnod csl inlerpreiaium, Calvariae locus {Joan. (2) imaginibus ,

qua; a Carolo Maguo in quibusdam ca-
XIX, 17 ; Marci XV, 22). Quanquam quibusdam in Ihedralibus Francorum ecelesiis ereclae sunl , ani-

locis non Calvaiia, sed ipse Adam, sul) cnice, per madvertissc se seribli Conlius ( In notis ad Cralianum

quam salvatus est pingilur procunibens. Qua eliam dcConsecr. disl. 5).
,

ratione inter patres (3), quos Chrislus e limbo dedu- CAPUT XII.

In Clirislum de cruce depositum, observationes. El er-

quemdam exposiiisse Calvariœ locum , in que scpultus est
Adam cl idco sic apiiL'Ilalum esse
: ,
quia anliqui homi-
il)i ronea piclura Fcrenlinalum ,
qui Clirislum morluuni
nis sil condilum caput el hoc esse quod
, apostolus dicat :
esse negabant.
Surge qui dormis el exurge a niorluis , cl iliiuninabit le
,

Chrislus. Favoral)iris iulerprclalio , el mulcens aurcm Clirislum aulem de cruce deposilum aliqui pingimt
poj.uli iiec lamen vera. Exlra urbem euim , el furas por-
:

lam loca sunl, in quilms iruncanlur capila damnaloruiu :

absque omui plaga et livore : sed hoc non est solidum.
el Calvaria', iil csl, clecullalorum smnpsereiionien.Propter- Desumpluii) est vero ex libello, qui inscribiiiir apud
ea auleiu ihi cnicirixus est Doiikjius, ul ubi prius crat
area damnaloruiu, ilii origerenlur vcxillamarlyrii.... Adam Diunysiuii) (richelium el carlliusianum) Dialogus Ma-
vcro sepiilluiii jiixla Hobroii 01 Arbee Jesu Glii nave , iii
Tix el Aiiselmi ; inter opéra autem Anselnii inscribi-
volumiiie legimus. » Ubi videlur Hierouynms ad Epiphaiiii
anle cilala verba respicere. lur : Anscimiisdepassione Domini. In eo dialogodicit
(1) lîdil. ejusdem t. iv, col. 38o. « Scio me audisse Maria : Posl doposilioncm filii meia cruce, el anle sepul-
queuidam île hoc Imco (surge qui dormis, elc.) inEcclesia
liispulaiilcHi ; qui, m lliealrale miraculum, uuuqiram anle turam, glorificalus esl Filius meus, ila quod milln pla-
vibaru Ibrniaui popido exhil.-uil, ul placeret. Tesiiiiioniura ga. aut livor, in corporc ejus apparuerit, prœter quinque
hoc, iiiqiUens, ad Adam diciiur i,i loco Calvarise sepullum,
ubi crui'illxus csl IJoaiimis. Qui Calvariae idcircoappeilalus vulnerumcicalriccs. Hune libellum Doniinus Dionysius
est, quod ibi antiqui homiiiis essel condilum capul. Ilio Cariliiisianus examinât, iracians de passione Domini
ergo lempore, quo cruiifixus Domiuus super ejus pende-
bal sepulirum , Ircc propliL-lia compléta est, dicous :
{Arliculo M) : sed niodestia; causa non ferl ejus
Surge, Adam, qui dormis, cl cxnrge a morluis et ncm ut : censuram (2).
legimus i- jnioti »»! Xf;»To;. id est orieiur libi Chrislus
: :

sed, isiiaiati id csl, conlingel te ClirisUis. Quia viilelicet
tactu sauguiuis ipsius, et corporis deiiendenlis, vivificelur
atque coîisurgal el luuc lypum quoque illum veriiale
: tur, Pl jus nuptiarum legitimum abjicil, idque juris à Uèo
cimqilcri, quaudo Elisions morluus niurlunm
Hsec ulrum vera sint necue, lecioris arbilrio derelinquo ;
certe tum iii pnpnlo dicla placuerunl, el quodam plausu
de Iripiidio sunl excepta. »
(2) Calvaria.seu crauio, crucilixi Domini pedihus sub-
joclo, eliam si,uilii.alur Chrislus et sil>i, et nobis, mortem
de\icissc ; de quo soriplnni osce XIII, li :« Ero mors tua,
o mers. » Couler I Cor. 13, 20 ; Il Tim. I, 10 ; Heb. 11, U;
loplaslnm, non salvari. ^onas aulem nuulians , sicul Mar-
cion doliravil. Qui eliam gcneralionem liominum cxecra-
suscilavil. slalulum non confilelur. »
(1) T;Uiani, el, qui ab eo orli suul, encralilariim, sive
conlinenliain affeclanlium : do quibus legendus 'l'illemon-
lius, Jiéin. pour sereir à l'Iiibt. Lfclés., tom. H, parle Ul,
edil. Bruxell. p. lo, 2'J, cl crudila Ludovici du Four de
Longuerue Disserlaliu in Tattanum, Osoniaî vulgaia an.
1700, in-S" p. 27, ad C(dcem raliani el Hcnniœ. Adiri pos-
sunl eliam lliigius, de lieercsiarcins, p. 20t). cl seijq Sa- :

1. Pcl. Ul, a. Sanctissmius ille trappensis mouaslerii re- muelis Andréa;, disscrtalio de salute :daiiii : rossti llieses
formator, cum lolho proximns essel, una cumimagine cru- tlieoloqicœ, disserl. il, llicsi. il. p. 50. Eideiu errori do
cîDxi, cranium ailji'CUuii osculalus esl eo line,ulleslarelur œlerna Adn.mi danmalioue t'avel Ruporlus Abl>as comiunt-
quam lihcnli animo parerel diviuo decreto, quo slatulum tarior. in (ienesin lib. ni. cap. ôl, ulii et librum sapieuli»,
est houimibus semel mori. Cruce deinde saeerdoli cuidam pridem ab ulraque Ecclesia susceplura, audet c cauonico-
ac nionacho reddita, auimadverlil hune Ogurs Chrisli, non rum numéro l^illere. Sufficiat Illi vclerum oppouere sen-
eliam figuri' cranii, osculum porrigere. Tum elaliori (ut tenliam, qnam Ha exponil Augusiinus epift. ail Erodimn,
in lalibùs solebal) voce « Cur, inquil, cranium non deos-
: qnœ in edil. Lovanieimum est XCIX « De illo quidera :

cularis? O^culare, palcr, oscularc inlrepidus morlis ima- primo liomine, paire generis humani, quod Chrislus, cum
giiieni, qui morlcm ip.sain non debes rel'ormidare. Ea finis desceudil ad iuferos, iude cum
liberaveril, Ecclesia l'ère
csl exilii, ac emnis misoriae nosirœ per eam ilur adChri- : Iota consentit. Quod eam non inaniler credidisse credcn-
stum Jesuni. » Ex vita galtice consoipta ab Jac. de Mar- dum est, undecumquo hoc ir.idilnm sit, eliauisi cauonica-
sollier, ]i. -2'Si, 253. rum scriplurarum bine oxpressa non proferalnr ancUirilas.
(3) heuaus lib. I, adversus ilœreses, cap. 31, et lib. III, Quanquam illudj (|Uod in lib. sapieulioe cap. 10 scripluni
cap. 5i, 09, ubi de eucralilis « Conlradicuul quoque ejus
: esl lUcc illum, qui primus laclus est a Deo... cduïil a:
.

saluli, (pii primus plasnialus esl idque recens eorum com-

: deliclo suo... hoc, iuquam..., niagis pro hac senlcntia,
:

mentum esl Taliano ipiodam primo hanc iulroducenlo quam pro ullo alio inudleclu f icero videalur. » .\dami et
b'las|.hemiam.» Eusebius, ukt. cccles. lib. IV, cap. 27 : Epi- Evs foslivUalem, seu commomoralionem célébrai Ecclesia
phauius Imre&i xi.vi Augu^iiuus, de Hœresibus, n. iS
: : gra;c3 die XIX Uecembris vel domiuica aulecedcnle iia-
,

riiilasirius di: Hœresibus, edil. Quiriiiiaiue, seu Mrixiatsis tivilalcni Domini. Quaresniius Elucidationis terrœ sanctœ
1758, p. ôt), ubi lirevilir : « Posl Decu aulem persecu- lom. Il, p. 481 elseqp describit oralorium, in Calvarias
lionem fuit Talianns quidam, discipulus sancti juslini mar- moule, S. Adami nomiue insiguiluni. Minislranl Imic ora-
tyris, qui recessil a veriiale posl passiouem ipsius :do- lorio gra;ci sacerdotes, ihuri laineu parcpiiles in publicis
clrinanique lanli ae tam beali niarlyris el niagislri con- supplicalioiiibus, ne Adamum in prima cœlilum classe re-
temiisit in omnibus, diceos ytouas cjuosdam de cœlo fuisse ponere videantur.
(2) Al nunc ecclesiastica hisWria iu clariori luce posila.
isrolaios. Addens eliam hoc : Adam, palrem nostrum pro- _:;
 Ml I.inKR. lY

Populiiris auicm pictus (I) doleclatur dcposiiioiic Cliristo negai-enl animam cicalain, scd vices cjus as-
Clirisli il) siiHiiii M^iiris C^) : diMiuo non p^iica lialict H'ieiemdivinilaiein siipplevissc
nec In cruce mor- :

poesis Cregorii lliouloi,'! (Ti). \:l hue pcrlincl illiul Innm, scd vivum peiinansisseasserelwnl. Qnare.
dnm
Uernardi , ex pcrsoni» gloriosx Malris (Sennone II su- cnin in cruce piiigebanl, apcrlis oculis elligiabant,
per FA'aiigeliiim : Slabat juxln cnicem ) : .4m/)/i'c/nr ut et hodie Vllerjii in quihtisdam iiuagiiiilms Fcicn-
bracliiis, (Icfiositum de niici' osviilabur Filiiim, Dciim cl lia (I) en allalis , viilcre est. Contra (|nus, Viicrbcn-
Doiiiinum mcitm. De l'Oili-in Iraelaliiin sciipsil lloiiie- ses, (idcli zelo moii, ciim sxpius de errorc nionili
rions de Canipo , doelor llieoUijjiis Lovaiiieiisis (i), obi'diro noilcnt, gravi obsidioiic cnnlumaees cinxc-
quem inscripsil, de imagine Clirisli de cruco, doposili nini, cinctnse.\pngnaverunt, et occisionc leie dcle-
cl in sinii malris funcrali lirilco invuliili : sed ex eo veiiinl. Kl digniiaiôti ecclesiasticas ponlificis permissu
iiiliil ailego, (]iila iliuliun lanltini vidi in cataiogo ad se liaiislulerunt {'i).

opnscidonnn ejiis (r>).

Viguil aiilem ali(iuando ciror inCer Fcrcniinales CAPUT XIII.

( l.eamli'r [ Alberlus ]
in Ilalia, libro de Tuscia ), ut in Aimolatio in jiicltiras resurrectionis Chrisli.

. Ut aiitem ad Christi resrrreclioncm lransc:iniiis,

talia liccl alisiiuo, uioiloslix ilotiimiMilo rejii'orp, pt uU
circa ea inipiimis obscrvamliiin qnod Jndocus
l'nih|iip crilicis lot piorum ac (i(i<U(iruiu virorum liicu- est,
iiialioiiihus , tanquani Dei benclicio nosuis l('ni[iuiil)us Cliclilliovensnolavit (SiTOioiiepiimu in diem l'asclm:}:
ciiiicr'sso.
I Claiiso cxiil scpulcro, sicut in januis clausis intra-
Moiuiit Frcil.BoiTom:Puslib. II. cap. tO. non debercsan-
cliini illuJ Chvisli sopcliiMnli coriiis « esse absi|Me laliqiia vii ad discipulbs nequc crcdeinluin
: est picioribns,
verberiiiii uuUi, niacifiiiu', el siiu^ilore, <iuei]i lurii aecr-
allVn'e initueniul, Uiiii injuri;e no-
qui piiignrit Ôoininiini aniolo lapide exire de sepul-
l)i->siiiia' nei'is l<>niioiiui
clis, qiue iiecem iiisaiii aiilecessil. Kddeiii fiiioiiue nio- cro : sicnl et cn-lodes pinguiil donnieutes, qnos vc-
iicnlo, non laciel picloi' tle|iasilum e criice Salvalnreni in-
risimiiius est lune fuisse vigiles, alias non potuisscnt
tor aiiselornni ninas soil iiiler inaliis [loliiis, eoniiiive,
:

qvii sacrum o^aiiinip |ioiiilus deduvere ligno .lusi'|.lms- esse lestes facise resurreciionis
:
sicut fuernnl apud
(|ue, vel Nicodcimis, id leiiolaiiil. (.'uod si aiigeluiii irnnii-
Pharis;Bos. » llxc auleni ex liisloria evangelica cla-
scoro nliqueiu volent., id ila llet, ut. molu, sive ndiiislerio
noiinullo lii-ca nicmbra Salvalaiis oecuiielur, » Al luihi non riora sunt, quam ul probatione cgcaui. Qnare admo-
niiilliuu postrcmuiu istiid, quasi poetiiuin
pi-olialur lig-
nitimiem fecisse salis sit (5).
nieiUiiMi, c quo rudes facile cciUigant, angeluin visibili lor-
lua liuic rei iulerveuisse.
(1) El rcc:la quidem, sed .id nietitem Ecclesia; ila frc- (1) Reclius Ferenlino. Cave, leclor, intelligas de luijus
qucnlauda, ul pcr res sonsibilesadspirilaliainenslidrlium nomniis civitate episeopali in Lalio osila, Aiiagni;e vicina i

velnli manu duralur. el Homa quiiupie et quadragiula M. P. adjunela versus

(2) Oui vulgo soxuis dicilur inlcr scpU'in dolores boalls- EurunoUmi. De alio Fereuliuo bic agitur, coque iu Eiruria
siiurc A'iiginis" Frcqucnlia suiit in Jlel.-;io doloruui illoruin silo, eujus menduero Horalius,
lib. I, cpisl. xvil, v 8 :
sndalitia, au. 1482, iustilula liis locis a Maxiiniliauo Au- Plinius lib. m cap. n : Suelonius, iu vila
ni>;l. )i,Uir.(dis,
guslo, suasoi'e, ni fullor. cjus coufessario Micliaeie Fran- Ollwms, cap. 1 Vilruvius, lib. Il, cap. 7, qui Muuicipiiun
:

eisci ab iiisulis, ordinis Douiiuicani sacerdole, qui lil)ellum Ferenlis appellat : et Fionlinus, qui Coloidam Fereuliuon-
liao de l'P conscripsil. Alleiaiin, jussu r.ai-oli \', vul^'avit sem. Auml Imjus rumas el nonien baud procul a Flascone
Joauues de Coudenlieralie , deeainis .\bbeiibrocerisis ,
seu sionle-iiiiscone superesse, M. P. quinquagiuta qua-
Oeni-gii Colvcnei'H cura,Duaci recusuniau. 1619, elHallice lu(H' al) L'rbe Itoinu aj Caurum.
belgioeqiu' tyi'is rcddituui. .Sic autein loquuinur Conileu- (2) Ferdinandus Ugliellus lUdiœ sacrœ (2- edit.) tom. l,
berjjius et Colvenerius, quasi naUt piiuiuin apud Beiyas col. 1111-2, de cube Vilerbieusi « Seribuiit alii sub Cle- :

fiieianl ba; pi» cougregationes. Al in rouiano bieviario die nieule III episeopali décore luisse digualain, au. 1189
X.Mll augUNli Icgilur S. Pliilippus Benitius, qui e vila ini- Alii eouteudiMil, ul Plaliua, Sabellieiis, Leauder Alberlus,
gravit aniio 128j, « pcr univcrsam pein' Europani, luag- a Oeleslino III, ejusmodi diguilaleni \it.>rbiuiu ohlirmisso
namqiio .4si;c parleiu, quam cvangelicis pnciUcalioiiibus auuo qui taiiuîu luaniiesle lalli videulur, cuin VUer-
ll'Jl ;

obi\it. sddalilia septeni dolorum Dei niatris instituisse. »
(luare mirer Imjus facli ludlaiu ossc lueutioneui, U('(pie in
prolixa viri sauoli vila ab anlverpieasilius liagioi;r:]pbis
édita, necpie iii illoruin ad vilam eanidem aimuialiouiljiis.
(ô) Seu illi l'also adsfri|ila nmjœdia cliristi paticiilis.
(4) Vila l'iuiclus anno liliO, oliui iu acadeniia Coloiiionsi
pliilosopbi;c prolcssor, ^'yiuuasiarcha LaïuTiilianus, ad syno-
duin liasileeusein ablegalus , el procaucellarius. iM'ulta
scripsil. parlim pliilosopliica, artim tlieologir,!,
;
cen.Mii in opère gallico de Seriploribus iîelgii, l.
iii-S» p. lui, et sc;q(|.
bii 'l'uscanelLe |ue praîsules reperi;intur iu quibusilaui in-
striuueulis subscripli ali anno 1106, sub Pascliali
11, et
deiueeps. Oiiauiobrem dicendum videtur auelores illos iu"
iliamseiiteutiiuu ex eo prolapsus esse, quod Civlesliims
Ul ponlilex <iirulas civilales iUas.: TuscaucUani, Bleduiu,
ac Centumcelleusern {civita reccliia) gliscemi Vilerbieusi
opportinie juuxisset. »
Idem )7)i(/i'»i coll. li03,U0t : « C.eusouus, al. Oersomts,
qiia; re- episi'opus Viterliiensis (ut miidujuni septinuis, cuiu s.'x
eo
b. edit. vetustiores ibi nunn'reiilur), ab Eu-enio III, post <liulinam
vacalionein, aiuio 1 i'J , electus..." llnjus eliam episcopi
1

- (."i) sinu malris deposilione allnin

Observa, de bac in temporibiis, \ iterbieusis populus bost'ili iucuisu excidit,
esse in evangeliis sileulium ae probaliili limluin opiuiono : dirinti|ue FereuUun : ejus.jue iuaj(irem, nieliorumciue, iu-
ni!i imagines id reprœsenlaules. Idem ceiiseu.lum de uno, cnl.irum parlenicocgitdemigrare Viterbiuiu. » Et col. 1
101:
allerove alio c seplein doloiibiis. l'ietores, inquil l'rosper « Vilerbium... coulluxerc exeisi Fereulii incobe seusiin- :

Lamberliuns, seu Henediclus XIV, jHirli: Il de festis n. 51), que oppiduiu iu jusUe civilalis evasit ninguiludinem, sic ut
ut dolores b. Virginis exprimaiU, sei'le^ii (ikidiis Irajeelani iii palriiuonn puldirioribus civitatibus possil
iioc tempore
piu!,'iuii yuLcril (Franciscus Hieronymus) Saxius, Parle II, nuiuer.u'i »
de laitdibiis iiluria: pag. 168, id undu profecUuu sit ot-ad : (."j lu l'acienda sacri sepulcri im.agiue, noquaquam
septem ordinis servorum lundatores rel'eil.qui dolorum 1!. lilacel lapidem adliiberi poliluin et [ersum ; « siiiiii l'ère
Miiri.ne coiiteinplaiioui vacaïUes, eos in seplem divisere, adinbelur. Id emm Kq.UKuat liisloria' ipsius verilali et
quorum ali(pii liabeuliu- iu Evaugelio, cieleri piobidiiU ra- KvauKelio, cujus bac verljasunl (.Whî//(. XXMl, 60) lit /)o- :

lioiie el auitoritato verhimdes fiuul. Ideui Lambertiiuis
exislimsl lesluui spasmi, seu mgiiHtiœ el dolo:is B. ,«. /',
priiuutu insliluluin fuisse iu proviuciali synodo 'l'heodorici,
(Icjloineusis arcUiepistopi, babila amio Ui5. [apud l.ub-
beiiiii, amciliur t. XII, p. ôG'i) id(iue faclum « ad Hussi-
larum hierelicorum cuiuprimendam auduciani, qui sauclis-
simas Jesu Christi, et 1!. virginis dolore coi)fuss;e, imagines
sacrilcgo furore fœdabaut
suil iltnd in mounnumo suo iioeo, quod e.irideral m petra.
Abpie ila potiusantri aliruius faciem imilaudam esse ceu-
semus. Sed Un-pius eliam peecari videnuis in pLiyeiida
re.surreclioue Salvaloris. Namque redivi\um ab lunmlo
: Cbristum ila l'aeiuul, ul perculsi, allouilique re subila mi-
lites sese abjicianl bumi, et piosleruanl. Id lalsuni, men-
dosumque est. Prodiit emm ex tunudo Salvator ili , ut vi-
giles illi niliil senlirent. Postea, inlerjecto aliquo tempuris
 343 DE IIISTORIA SS. IMAGINUM. 344
Ipsum aulcm sepùlcrum, ex quo Dominus divicia ungendum : quare nec in piclura eis est adjicienda(l ).

morle rcsiirrexil ,
quomodo sit pingenduni, edocet Sicut annotattim est in librode Passione Domini apud
libclliis Adnnuinni , de locis ganclis scriptus : qui est Dernardum ( Capile secundo ), in quo legilur : « Ma-
apiid ncdani, lihro V, historiar" gentis sua; capile 17(1). ria, ([ux sola bencdicla est in mulieribus , sola per

C:i!ieniin Deipara Maria non nunieralur ab ullo illud triste sabbatum slelit in fine ; et salvata fuit

evangelistarum inter mulieres, quae ibanl ad Clirislum Ecclesia in ipsa sola ;

propler quod aplissime tota
Ecclesia, in laudcm et gloriani ejusdem Virginis, diem
sjialio, cum angolus monuineati faciem evolverel, excitali
sabbati per loiius anni circulum cclebrare consue-
stre|iilum sciis<Me, lerritique l'ueruiit. Peccaul eliam io eo
piclorcs, (liKid hiantem apericiitcmqHC sese Uimulimi fa- vit (2). Verc et singulariter bcnedictus palmes, qui a
ciant, ut iiiKleiiiili Salvalori ^ia sic iiaiitlalur. Non enim
cgent beata corpora via cxiliique lali : laiiidcmque al) an-
(l) Quanqu.im ita opinalus sit Gregorius Nyssenns ora-
gelo esse renioluni, evangelisla iradil. » Fr'ed. Borromœus, tioiie II, de Ileburrectiuiw, edit. l'aris. lUôS, loin. M, p. 403.
de Pictura sacra, lib. il, cap. i. « Alt[ue altéra quidern Maria (liane autem Deiparatn fuisse
(1) En locum Adamauni, scu Adamnani : « Iiifra lo-
credere consentaneuin est; quoniam nec a passione qui-
cum
Doniinica; crucis, excisa in petra crypta est Hujus
dern abl'uit, sed stabat juxla crucem, ut Joannes nicmori»
quoque ad occasuin licclcsi;f Aiiaslasis , hoc tsl ri'sur- ,
prodidit qnani ctiani decebat ea , im-jc ad gaudium perli-
:

reclionis dominiez roninda occlcsia , tribus cincla parieti-

nebant annunliare ) rnandatuni Uoniini [seu angeU ,
biis, duodocim columnis susteniatur... Hujus in medio nio- Hlatlli. X.\V1I1,7] excquens, discipulis oninino proposuil. »
iiunicntum Doniini rolnndum , pctra excisum est cujus ;
Sedulius idem, cujus hi versus, operis l'aschalis, lib. V :
culmen inlriiisecus slans honio manu conlingore potost :
ab oiienle babeus inlroiuun, cui lapis ille niagnus apposi- lloc liiminis orlu,
tus est, quod iiUrinsecus lerranienloruui ïestigia usiine in virgo parcns aliœque simid cum t)ninere maires
,

pra^sens ostcndil; nain cxtrinsecus, usque ad cubiiinis Mesfis aromiilicœ, noclu veuere (jcrnenles
suminitalcm, lotuni niarmmc teclum est lu liujus crgo ,id Imnidum, etc.
monuuicuti aquilcnai'i (larte sepulcrutu Duniiui iu ea-
deni petra excisum est longitndinis septem peduni :
,
Consentiunt Nicephorus Callistus , lib. III , cap. 33, et
Tlieopbylaclus in cnpiU 27 DUUlliœi. Sed lii, cujii Nysseno,
trium nicnsura palmorum , pavimenlo altius euiiuet in- :

holluciuari videnlur, dum alterius mariic noniine {ilallh.

Iroituni liabens a latere meridiiniu, ubi die noctuque duo-
dccim lampades ardent, quatuor iutra sepulcruni, octo su- X.Wll, 61 ) Dei pareutem indic.iri putanl cum siguilice- :

tur Maria Jacobi , jani appellala ^ oB. Hunt qui in graliam

pra in margiue dextro. Lapis qui ad ostium uionumcnti
positus erat , nunc fissus est ; cujus pars minor quadratum
allare, ante osliuin niliiloniinus ejusdeni monunienli stat :
major vero pars , in orieutali ejusdem ecclesis loco , qua-
dranjjulum aUud altare , sub linteaniinibus exstat. Color
autem ejusdem monumenti et sepulcri , aibo et rubicundo
permixtus videtur. » Ha;c, et qu<e sequuntur, illuslrabit
adjecta Dgura.
ejusdem sententiœ prol'erunt Grcgorii Naziaiizeni or«/io-
w«m .\LII , in qua bg;c duntaxat lego, edil. «iris. 1650,
tom. I, pag. 693. Si Maria qiiœdam sis, si alia Maria, si
Salome, si Joamia, dilucido tacrijmas profmde.
|2] Non suut isia Bcruardi , cui tanien absque haesita-
tione Iribuit Auguslnius Wiclinians Sabbalisnii Hlariani
pagg. 25 et 2i. Ejusdem coramatis sunt hœc e Sermone de
I.amenlulione v. Mariœ, itidem Bernardi noniine falso vùl-
gato « In ipsa sola , in triduo illo, Ddes Ecrlcsiae stabat :
:

el dum vinusquisque liœsiiabat , h»c , qu<e Cde concepit

Cdeni , quam a Deo soniel suscepit, nimquani pcrdidil :
Sepidcrum speque ccriissima , Domiui resurgenlis gloriam respccta-
Lapis. vit. i> Pseudo-Bernardo assentilur Dnrandus , Mlimia-
Domiui.
mi cap. 1, § 32 , Lngd. 1612, foliis 91, 92. Is, rc-
lis lil). IV,
cilato niiraculo, admoduni suspecto, vclut origine oflicii
OcaBENS sabliatini B. Mari» dicati : «Alla-etiam, inquit , ratio
Vestibulum. [hujus ofTicii] est, quia. Domino crucilixo et mortuo et dis-
.Spelunca cipulis lugieiitibus, et de resurreciione desperautibus , in
interior. Ostium ea sela tota lides in sabbato illo remansit. » S. Thomas
Opuscule quarto : « Servamus sabbatum in veneralione
Virginis glorios», in qua remansit tota lides ta'i die in
moiîe Cbrisii.» Idem !» terlii seulcntinr. distiuctioiicmS,
qutvst. I, art. 2, qua'.',l. 2, ad 1: nln temporc pa.ssionis Do-
miui , ea mansit fides Ormissima, etiain apostolis dubl-
in
1 Patet monumenlum , in rnpe excavatum , ab oriente in taïuiluis. » S. Bonavenlura iu ofjicio de compassione Mariœ,
occidentcm, pedes gallicos 16, et dimidium. Vestibulum, ad coinpleti'rinm {Oiierum, tout, vi, parle i) « Senulto :

seu spelunca prinr, liabet loiigiludinem pedum 9, et dinii- Doniiuo, dispersisque discipulis, HJes univcrsalis Ecclesiœ
dii , similiter ab orlu ad occasuin lalitudineni pedum 9, a
: soluai in matre Doniini manebal. Et Servi. I inler ser- 'i
,

septeulrione in mcridieui. Altéra spelunca, sepulcro S. pro- niones de sdnclis in communi {opermn tom. Ul): In pas- v.

pior, patet ab oriente In occidenlem pedes 6, ac totidem sione dominica, tota delicienle Ecclesia primilivorum in
in fuudo ab aquilone in auslrura sed pedes duntaxat: fide, sola Domina nostra tirnia in Dde permaiisil, ut petra.»
quincjue cuni diiuidlo, iu anteriori parte , ubi est ostium Et iu terlii sententiar. distinct. 5 , parte l , ni(. 2, q. 3, ad
olim claiisum lapide cui insedil angélus, cum sanctas mu- 2 :« Di.scipulis non craleiitibus, et diibitantibuS, ipsa fuit,

lieres alloqueretur. lluic ulUo colliges mensuram sepul- in qua lides Ecclesia,' reirianserat solida et inconciissa ; el
cri, in quo corpus Doniini posilum , càpile ad orientem ideo diem sabbali solemnizal in honorcm ejus oninis Ec-
verso. Altitudo siielunca; est ocio pedum porta; aiiterio- : clesia. » S. Gerlrudis insiiiualionum divina; pictalis lib. III,
ris, sex aul septem posterions trium, et poUicuni duorum
: c. 46. « Ad vcsperam lauda me
in lide ilia coiistaiitissima ,
ac semis. qna B. Virgo sola, tempore nmrlis meœ, reccdentïbus
Sunl autem b;ec orania in rupe incisa , scu potius rupcs apostolis, et desperautibus universis, in vera lide pcr.siitil
ipsa ad sepulcruni, et crjptain uiramque formandam, exca- inimobilis. » Adslipulaniur Jacobus de Voragiue SeriHOUC II,
vala est , ne (juis objicere posset ad tumulum magistri per in sabbuto post ciucrcs, et Joannes Herolt , sermone CLXIV,
subterraneos niealus penetratuni a discipulis fuisse, ac suf- rie lempore.S. Anloiiius parle IV, lit. XV, cap. 2i,§3 :
fos.sa Immo corpus cjus sublractum. Nam non lanium otii (iPrx'ier ollioium parvuin B. Virginis addidit quoque
\el audaciae, fuit apostolis, ut per durani siliceni tam lon- Ecclesia omuilius sabbatis, cum vacant, eani in niissis , vel
gos agere cuniculus posseut et nianilesla in excisa rupe
: oliicio loto, houorari soleiuniter quia illa die, mortuo
mansisscnt furtivi operis indicia , nulla unquam artc a filio, et fide extincta de ejus divinitate in omnibus discipu-

christianis cclauda. Turpissinie se dedit Claudins Salma- lis, et aliis, sola cognitiodivinitatis In ea [Maria], requievit

sius ^iimot. tu solinum piig. 1209, el scq., cum iu liorto, inilla die. » Lege, si Inbet, idem doceutes Alexaiulrum
,

cui inerat Boiuini moaumeutmn, rui>em fuisse nogavit ul- Alensem tertia parle qiia'st. idtima. niembro 2 artic. 2.
,
,

lam , sed subaclam bunium, et natura sua frugibus tercmlis Item eadem parte, qua'sl. ull., membro o, orl. 1; el Jean-
idoneaui. l'emeritatem hominis pro meritoostigavil, et rei neni de Turrecremata , lib. I, de licciesia; cap. 30, rt

veritalem in aperta luce collocavil illuslrissimus antistes cap. 61. Ili rem islam aiuut sigulGcari illa candela,
lib. III,
Huetius DemoïKirutionis evang. piopositione IX, edit. l'avis. quï Iridqo anle Pascba, sola accensa scrvalur in otficio
,

, 1G90, pp. 039 6i3. nocluruo. Et adeo levi ducius argumenlo 'l'urrecreaiaia.
 845 Lini'R. IV CM'. XIV. SIS

sua vilo nullo poluit timorc prxcidi. Abscissi ^uiit rfiVi Paschatis). Quan» ciiam 'paier Ignatius Loyola

viri, qui ilicuot : Nos antoin sporabanius, (|uo(l ipso cxcrcitiis suiordinis ampiccliliir (Canisius de Maria,

rodcmplurns esset Israël. Abscissii- suiit inuliercs : libro IV, cap. 9G , et lib. V, cap. \ ). Sed ex vctustlg
i\MX\ qiianivis pie prLCveniunl inortno humanilatia ser- scriptorihus alloganinr in banc seutenllam : ex la-
viiiiiiii evliiliere, laiiieii illuiii les-uirciiuiuin iiocjua- linis, Anibrosiiis (I), Sedulius (-2), Aiiselrnus (3)ex :

quam eiedebaul. Kl lorl.isse |iioplerca (

quod tauicn gr;ccis, Grogorius Nysseims (l), et Simcon Melapbra-
non asserciiilo ilico, r.e videar novas asscrlioncs iii- sics. Quare nulla ratione popularis pielas liic reprc-

troducere ) illa Maier, qua; plus habuit piciaiis, cum hendcnda, aut turbanda csl i sed polins cnm modcsiia,

aliis ad unguoiulimi non veiiil corpus Cbri»ii scpul- quac chrislianos docei, defendenda.

luni quia frustra pulabat euui uiigi, qucui rcsurre-

;
CAPur XIV.
ciurum seiubat. i

Plcriquo auiem receiuiorum (I) arbilranlur Cliri- De piclura ascensionis Christi.

Sluui Doniinuni primo apparuiiso niairi su;c ; ideoquc

Quadragesinio die sequilur Ascensio Christi Salva-
iulor appariiioiu's liane primo loco poMuiii : ciini la-
toris : Qitnm remémorai, ait Giiitlclmus, Nimatcnsis
meu clare innucre vidcaUir Scripiura, (juod in conso-
episcopus {Libro I tiilionatis, cap. 3), imago Sa/iia-
lalioncn» omnium pœniieulium se primo oslcnderit
loris in sadnrum ascensii depicta. Sed quia mctaphora
Magdaiense (-2), dieenlc Marco cvangclista {Marc.
ea ulcuinquo rudis est, cum commode significaiitius
XVi, 9 ) : Siirgens aulem mniic prima snbbati, apparuit
et elegantius Cbristi ascensio depiiigi possil eo modo,
primo iJariœ Mugduleiiœ, de qua ejccerat seplem dœ-
quo mine passim pingilur, non mirum, si ca imago
monia. Ruper(us lanien , tuilicnsis abbas, respoudens
extra nsuui sit.
liuic scriplurx', allerani opinionem probabililer lue-
Pulchre autem Cliristo in cœlum ascendenti appin-
lur (3) (In libro seplimo de divinis Ufftciis). El auclor
gunlur angeli, dcquibus David (fsal. LXVII, 18, 19) :

Thesauri novi mulio plures aiïert rationcs(/n<(;n)io>i£

turriis Dei dccem miltibus multiplex, millia lœlantium :

Dominus in eis , in Sinu, in sanclo (5) : Ascendisti in

dicere audei esse conira fidem universalis Ecclesix, as-

:
altum, cepisti captiviialem. In quera locum , cum D.
scrcre , nnn in sula B. \irg;ine iiiaiisisse liilom in dip pas-
sionis Ùoniiui (a). Mcritodispln-onl ista Bollannino, lih. 111,
Hesselius pra;legerel lertiam dislinctionem libri se-
de Ei'cksia militimle , cap. ultinio. ac liodicrnis pussiui cuudi Senlentiarum, ila ejus verba excepi : < Hic
theologis, tum quod luagai pericnli sil Ecclesiain, vcl unius
diei spalio, prope exsliuclam fingere Inm qnoil illae ve- :
Propiiela de Christi Ascensionc in cœlum agit (6). El
lusUorum scholastieoruro opiniones univers* anliquilati est sensus : Non fuit Cbrislus in cœlum ascendens
nec ullius momeiui raliono Inlcianlur. Ante
fiierinl ignoloe,
Bellarminum cas rejecerai Barlliolonisns a Médina, in 1er- inglorius, aut sine honore : sed cum magno honore,
liam purtein s. Thomœ, q. U, ttrt.l. Et anie Mudinam Al- gloria et triumpho, ascendit. liabuit currus niultos,
phonsus Toswius, episcopus abnlensis, Prohqo in Mattli.,
qtiœst. Xl\ Et ante Toslalum .Eneos Sylvins, seii Pins II,
:
multumque niagnilicos, innumerabiles scilicel angelo-

qui in commentario de f/t\slis coucilii Ijasitcensis : « Nec rum exercitus. Dominus in eis in Sinai , in sancto.
vuJgari inqnit, nonmiUoruni opinioni conspnlio, qui, tem-
,
Vult dicere (DcH(. XXXlI!,!i), quod, sicut olim Deiis,
père aoniinic» passionis, solani virgiucni aiunt iu lide per-
stitisse. l;ude audent aliqui (b) dicere, siu extenuari fidein niullis slipatus angelorum miUibus, descendit in mon-
pesse, ut ad uiiam solam aniciilani revertatur. » Quam oiji-
nioiiem ibidem insanani appellat.
(l) "Cornélius Jaiiseuius Gandaveusis episcopus , ad ,
(i) lÂbro m,
de rirginibus edit. Paris. 1686. pag. 217:
<i\idit ergo Maria resurrcclionem Domini, et prima vidit,
cap. l4o. coucordiœ eranqdicœ edic. .tnlverp. 1613, pag. ,

et credidit. Vidit et Maria Magdalena, quamvis adhuc ista

1064, qui lanieu ailversàm 0|.inioneiu non rejicit. Aller
nutaret. »
ejusdom nonriuis, episcopus Ipreusis, et Franciscus Lucas,
Libro quinlo operis Paschalis, versu 362 :
ad Murci XVI 9. Joannes Maldonatns, ad iiliutli. XXVIII,
,
(2)

1. Franciscus Toletus, in Joan. X. Franciscus Feuardeu- semper sit nomine mater,

Qiiœ cum clariftco
lius ad Jrenœi lib. \, cap. 51. Earonius, ad an. 51, niim. Semper virqo manct. Hujus se visibus adstans ,

183. Franciscus Suavez in Wrliam partMt disp. XLIX Domimis

,
secl. 1.Sebaslianus Barradas in concordiani evnnq., edit.
JlUverp. , lom. iv, p. 3b8. Benedictus papa XIV, de festin,
parte l, a. 383. AiUonius Sandiaus, Bist. Fainiliœ sacrœ
pag. 228, edilwnis l73o; alii.
[-2] Sic sensii Molani prœceptor Joannes Hesselius.
Graviter, prouioresuo, Guillelmus Eslius in d/crci XVI,
9 « (juale est, ex quibusdam ratinnibus congrueali;e velle
: filium
Lnce palom ,priiis oblidil ; ut bona mater,
,
Griindia diviilgans iniracida, quœ fuil otini
.idvenicntis iler, liœc sit redemitis cl inde.x.
(3) De exceltenlia virginis, cap. 6. Junge scriptorem
Iragccdiœ de cliristo patiente , apiid Gregorium Nazianze-
mm, edit. Paris., 1650, tom. li, pag. 289, ub'i Deipara ad
:

probare, Cbristura a morte redivivuui primo sua; inatri ap-

parnisse; cum Scripiura iam clare dicat cum apparaisse olfer parentis te videndwn aspectui.
primo Mariaî Magdaleiue, nec unquam alibi diversum insi- Cui Magdaleua :

nuel? fluod si srcundnm hnjnsmudi raliuucidas procedeu- citius vUlebis, ut puta ,

quam cœlerœ.
dum sit oportebit , ut Christus etiam niatrem suam adlii-
,

(i) Hujus teslimonium invenire non potui.

buerit ca nse novissimœ : eamque primo loco , honoris
(d) Lilterali sensu Currum Doi,id csl, arcam ( qua
:
causa , collocaverit et ei primum corpus et sanguinem :

Deus, ut impprator, seu dnx popiili sui vchebalnr) stipat ,

suum distribueril. » Budnni anle euni Petrus CIcsensis
ingens Israelitarum exercilus. lu' mcilio corum amlmlat
Epistola l. ;« Cbrislus exsurgens a morluis, non sua; matri,
Dominus iu arca sua sancta, qui Ipgcm dedil palribus eo-
virgini benedicUe , sed Mariœ , peccalrici , de qua seplem
ruui, desccndens « coram omni plobe su|)cr uiontcm Si-
ejecerat dicmouia, prius dignatus est apparere ; ut piilo. »
nai,» positis lerminiscirca monicm no propius acccdereiu.
(3) Capile ^b.
Exodi XIX, 11, 23. Quod sequilur .isccndisli in allnni, :

cepisti captiviialem, inlellige de clade PliilisUrisa Davida

illata in Baal Pliarasim, et a Oabaa ad Gezer, Il Reg. V, 23.
(a) Eliam ultima candela solebat exstingui temiiore Ru- Dicitur in ps;dnns Deus ascendere, esalliiri, rcgnure, etc.
perti ,'ineunte saîculo XII. Vide librum ejus nuuituin de quandocfinique populninsuum viclorcm liosliniu efficil.
divinis o/Jkiw, capp. 26 et 28. (6) Allegorico seusu , quem indicavil Aposlolus, Ephes.
(10 Veluti Joannes Gerson. IV, 8.
 347
tcm Sinai, populo suo legem daturus, ita eiiam ascen-
dil Clirisliis in cœlum. Appillai auiem David angclos
sxpe currus , quia Deus illis utilur ad bcilandum, et
(riunipliandiim (1); sictit rcgcs in belli$, et triuin-
phis, magiiilicis ciirribus iitcbantiir
de Elise» Icgilur ( IV Reg. VI, 17
e(}uortnn, et cuiniuin igiieorum, in circuidt Elisei. Qui
utique angeli erant. Diligenler autem divus Augusti»
nus in liiinc Psal. LXVII iiolavii,
ex decein millilius, et illam vocem
Dei decem niillibus nuiliiplex.
tium, eic: Oiiines eraiil in snninia beliiia.i
Ascendens porro Cbiislus benedixil aposiolis,
nibus suis elevaiis ( Lucœ XXIV,
logelici lomo III, cap. iG; Levil. IX, 22;
22, et 54, 55). Quod fecit, aut riiu aaronico, exlcn-
sis super ipsos palniis, uli judaici
lenierc benedicunt : aul rilu cliristiano, quo episcopi
benedicuiU (2). Posterius, taniiuara probabilius,
prJiimiit piciores.
Clirisium aulcm Doniinum sacra sua
ascensionis impressa reliqiiisse,
sanclus Paullnus, Nol* episcopus (3)
scd idem refert Beda presbyler {Lib.
siiœ, capiie ex oculaio
18) (4),
(1) Seu potius, quia adsculpU er.int arc» fœdcris duo
clicnibiui.qui ipsi currus cl soliuni Dei tlicuntur, vehui fa-
muli m-ijestalem pjus susienlaïUes. Sic regem suum Naa-
oian, IV Reg. V, 18.
(2) Episcopi el sacerdoles infcriores non alio rilu bodie
benedicunt, quam dextra ad fronlera usque ereela, deiude
diniissa, niox Iwrizoïttaliter ducla, ul crucis formain expri-
mant, converso ad p'Ofiulum mauus latere, quod digilo nii-
ninio proximuni est AHuni rilum ailhiljent romani onliO-
ces, quem in veUislioribusDeiPatris imaL'iuilms fréquenter
observavi, queniadniodum el in argeiilcis illis nianibus,
quibus ecclesise plures, v. g. leodiensis, utnnlur in proces-
sione rogalionum ad indicandam divuiam in agros benedi-
ctionem. In bis dextera crucis instar contbrmala csl, plicalis
digitis duobus infirais, sublalis indice el digito niedio, pol-
licedivaricalo, vola plel)i obversa. Fallcr, aut, primo sseculo
aposloli, c;ciei'ique episcopi nianibus expansis populo be-
nedixere, more a Jud;eis acceplo. Gènes. XLViii, li,
etc.
(3) En ejus verba : « In basilica Ascensionis , locus ille
lantum, de quo in nube susceplus ascendit (Chrislus in
cœlum).... ita sacratus divinis vestigiisdicitur, nlnunquam
tegi marmore, aul paviri, receperil, semper excusais, solo
respuenle.quse mauus, adornandi slndio, lentavil
Itaque, in loto basilicse spalio , solus in sui cespilis specie
virens pernianet et imprcssam diviiiorum peduni vene-
:
ralionem, calcali Deo pulveris, perspicua simul, el alligua
veneranlihus, arena conservai. » Oua' Paulinus accepit a
Melania, Hierosolymis Roniam redeunle , et Nolœ ad eunj
divertente.
(4) Itemque scriplor libri Bedre adscripti rfe loris soHcfe,
cap. 7 in ejus[nionlis Oliveli] suiiimo vcrtice fcoqiio nie-
:
dio, nani triceps est], ubi Bominus co'los ascendit, eci Icsia
rolunda, grandis ternas, per circuilum caineratas , ba'iel
porticus, desuper teclas. Inlerior uaïuque domus, propicr
doiiiinici corporis ine.iluni , camerari et tegi non potuit
altare ad orienleni liabens, angusto culmine protecluui, iu
cujus medioulliina Doniini vestigia, cœlo desuper patente,
ubi ascendit, visuntur. Quai, cmn quotidio a credentibus
terra toUalur, niliiloniinus manent eamdemquc adliuc spo- :
Ciem sui, vclul impnasis signala vcstigiis servant.... o In
die .iscensionis doiiiinice, per annos s'ingulos, inissa per-
acla, validi Qaminis procella desursum venire consuevit, el
omnes, qui in ecclesia fuerint, terra; proslcrnere. « Èc-
clesiam illani infidèles postea delevere supersunt tanien
pristina; niagnificcntia: signa. .îdicnla nunc est, non patula
et aperta, sed laqueari conlecta iu qua spectatur irapres-
, (a)
sura sinistri pedis vesligiuin ; doxtri euim pedis allerum
alio asportaiiuu est. Lege Quarcsmium, Eluctdatiomreirœ
DE HISTORIA SS. I.MAGINUM. 348
presbylero. Colligiltir aulem ex diclis pedum vesii-
giis,Salvatorem ad cœlum asccndisse, lergo versus
Jérusalem, facie versus occidenlem (1). Ad idem Da-
sanclœ, lomoli, lib. iv, cap. 7etsenq. Baronius ad an. ôi,
: quomodo eliam n. 254 Lapidcm illuni, ail, qui bomini contiriebat im-
:
) : Ecce mons plenus pressa vestigia, clirislianse fidei bostium invidia iiide sub-
latum, in porta orientali ejus ecclesia', al) eis dansa, posi-
luni esse, recentiores, qui eadem locasancta descripserunt,
testali sunl. » Monteni Oliveli voiatJoannes Boucher (a)
« le lieu terrestre, qui a été honoré des d.rniers attou-
niyriadem eonslare
chements visibles cl vesligis sensibles de son corps pré-
liic poni : Currus cieux fdo N. S. J. C.) ; où il y a une église qui sert
de
niosipiee aux turcs el d'oratoire aux chrétiens.
Myriades laeian- L'église est
en lornie circulaire , contenant environ UO pas en son cir-
eun, hante de iO coudées, ou environ, el bien \oûiée •
quoique l'on dise qu'elle n'ait jamais voulu soufli-ir
ma- dé
couverture.
50. Lindanus Apo- l'cirro de sacris illis Domini vesligiis veteres alii,
prœter
Paulinuni cl BeJam, cgerunl. Opiatus Milevilanus, lih. VI,
III Reg. VIII,
de scliismate nonatistunmi, cdii. JJnpiu, pag. 93, meiiiorat
sancla Chrisli vestigia apiid orientales iinpressa. Augusti-
nus Joamicm, n. 4: « Ilii sunt vestigia ejus:
Traclalii 51, in
sacerdoles bodie
modo adorantur ubi novissime stelit , unde ascendit ià
cœlnm. Sulpilios Severus, Hist. siwrœ, lib. Il, edit. ley-
»
ex- densis 1617, pp. 389, ôflO « Illnd niirum, quod locus ille,
:
in quo [loslrenium insliterantdivina vestigia, cuui in ca-lum
Domiuus nube sulilalus e.sl, continuari pavimenin ciim re-
vestigia in Inco liqua slralurum |jarlenon poluit ; siquideni quiccuinque ap-
plicabantur, insoleiis buniana suscipere , terra respueret,
non solum babet excussis in ora apponenlium s;epe marmorihiis. (Juin eliam
calcati Deo pulveris adco perenne documentinn est
( Epist. XI ) : ut ,
vi'Stigia inipressa cernanlur el ciini quolidie conlluenlinm
:
V Ilistoriœ fides certatim Domino calcata diripial, damnuni lanicn
loci lesie, Adamanno
arena non sentiat : et eadem adliuc sui spec:em, velut ini-
pressis signala vesligiis, terra cuslodil. » Doctus auctor
iibri de Locis liebraicis in tctibus npnslolorum inter 0)iera ,
Hierumjmi , edit. Francol'urteusis 168i, toino m, pp. 193
,
194 « Mons Oliveti ad orienleni Hierosolyniie, lorreute
:
Cedron iulernuenle, ubi ulliiiia vestigia Domini, humo
inipressa, hodieque monslranUir. Cun.que terra eadem
quotioie acredenliliushanrialnr, nihiloniinus tamen eadem
saneta vestigia pristinuin slatum continuo recipiunt. Deni-
que cum ecclesia, in cujus medio sunl, rolnndo scheniate,
el pulcherrinio opère conderelur, sunimnni lantum cacu-
men, ut perhibent, propler dominici corporis ineatum
| ,
nullo modo contegi et concanierari potuit sed trausitns :
ejus a terra ad cœlnm usque palet aperlum (apertus). »
Ipse Baronii adversarius Casaubonns [Exercitalione l'o
§ loi) « Miracukmi de sanctis Domini vesligiis,' pristinum
:
slatum continuo recipienlibus (qnidquid hoinines moliren-
tnr) propler consensum lot scri|-lorinn, el in his magni
Hieronymi, qui fuit oculatus testis, milii quidem videïur
fide dignissiinuni. »Helerodoxus aller Georgins Hornius
scliolioud sulpitium Sever. ubi ttiipru, relatuin ab eo niira-
culum, unam censel « ex faliulis illis, quas posterior aetas,
contra sa;culoruiu superiorum fidein, vol conlinxit, vcl
arripuil. » l}uasi vero non satis antiques ac fide diguos
testes prolulissemus. Audiamus porro Ikirnium « Eiise- :
bius, cum exaclissime slrucluram lempli in nionl^Oliveti
a| ponere. describal miUo verlio bnjus niiraculi niominit, haudqua-
,
quani çrjetermissurus rem, si fnissel vera, niemorabileni,
et confulaudis ethuicis magnum usum praebiturani. Credo
erroreni ex bis verbis, nialc inlelleclis, orluni. De Helenae
in Jnda;ara adveniu agens, dicil à-. Si toI; pi'n«oi toI; <n.Tii.;
pio-.; liv irptiojaav (b) 3 J ii(v ccnstmiUm,
i-cSiSiTo i:po™;»>;5iv.
41. Hœc gentre de Juda;a dicunlur, ubi Chrislus versa-
in
tus non de Oliveti monte, ubi ascendit. Deiiide, ubi
:
ipsani lemjili struclurain enarral, cap. ii, altuni de mira-
culo sulpitiano silenliuni est. Et qnid opus bitile commen-
tiini multis rel'utare? quod ne quidem Socrales, Tbeodo-
relus, Sozomenus. el fabularum pater Niccphorus, qui
:
tanieu de crucium inventiono lam splendide nugantur, tra-
dere ausi fnerunt. » Eadem rccoxit Hei'iiiannus Vilsius
professor trajecteus s, sacranim E.rercilmiuniini vige^ima ,
n. 13. Sed criticoruin nenio uescit qnain parmn valeant
coiijeclurœ, quaraque infirma sil iuQcialis argumenlalio
duin pratserlim nonnuUorum scriptorura sileutio aliorum
testimouia opponuntnr, qui el niajoris ponderis sunt, et
rem, in controversia |iosilam , disertis verbis alliruiaiit.
(1) Hoc poslremum notai Adrichomius, Descr. wbis Uie-
:
, Rouen 1745, p. 339.
Bouquet sacré
(b) Id estPostquani aulem Servatoris noslrj vesligiis
:
debilara adorationem exbibuit.
 519 1-IBEU. IV . CAP. XV. 350"

niasccnus (Lib. IV, en;). 13) cilat veiha aiigo- Aposloli, quibus Salv-itor convesccns
pr.Tccperai
loruiQ {Aci. I, It ) : Uic Jésus, qui assmnpius ( Actor.
I. i. 43 etseqq. Il, 1 «I seq.
) ne ab Hieroso-
est a vobis in fiWiim, sic véniel, quemmlmodum l'i- lymis discederent, sed exspectareiit Spiriluin
sanc-
dislis t'iim euutem in ta'/iim (I). Nain, ni ipsc Douii- luni non post iiniliosdies,«cuminiroii!..scnt(llierosoly-
nusdixil { .W11///1. XXIV, '27) : Quemudmodiim fulijur mam(/.»,aXXIV, 52), ) in cœnaculun. ascendernnt,

egreJilur ab urienle, et piiret usque ad otcidenteni, sic ubi inaiiebant... persévérantes inianimiicr in ora-
erit advenlus (ilii liominis, qui (Psal. LXVll, 34) : tione cum mulicribus, et Maria maire Jesn, Cl
frairibus
ascendit super cœlum cœli ad orientem (2). ejus. In dicbus illis cxsurgens l'elrus in inedio frairura,
Icre cenimn viginti, dixii
CAPUT XY. oporierc inipleri scriptu-
ram, (piam pra-dixit Spiritus sanclus
snncii festum.
per os David de
Annolaiio in Penlecoslen, seu Spirilus
Jiula(y'srt/. CVIII, 8) E|ùscopatum ejus accipiat
:

In Penlecostcs historia appiiigiml piclores (3) Co- aller. Et statucrunt duos, Joseph, et Matiiiiam.
Et
lumbam : non ni sigiiilictliir Spiridis sanclus super orantes dedrrunt sortes ois, et
cecidii sors super
aposloliis ilcsciMiilissc in tali specie : scil quia ali:is Mattliiani. Et cum complerentur
dies Penlecostcs
( Mallli. III, m ) in ojiisceniodi spccio :ipp;iruit : et (bocest,cum jam adessel dies quinquagesimus a
quia pcr coluniliani ptilclire ilesignaiilur opeiaiioiics resurreciione et Pascbaie Cbrisii
), erant in eodem
Spiritus sancli. Coluniba enim animal est, quod, prx- loco pariler (sive, ut significaniius
est gra^cc , una-
omnibus volaiilibiis cœli , liomines ainat, et conlu- nimiter) omnes.. Non addiiur, apostoli : sed, omnes ;
Lcinale est, ac niansuelum , innoceusipic et fœcuii- videbcet niinninics in oraiione : unanimes in exspe-
duni , el iloniesliciini : quod vcrsalur, quiescit, et ctaiioue Spiritus sancti, quoadusque
indnerentur vir-
habitat in doniibus nostris. Ilxc Ciirysostonuis tute ejns ex alto : unanimes,
propicrbanc exspecta-
(Iwmilia secunda, de Pentecoste ). Possenique ex sa- tionem, gaudio magiio, ,,uamvis mibes
in
Domimmi
cra Scriptura cl paliibus niulio plures colligi ratio- elevatum suscepisset ab ocidis discipulnrum
unani- :

iies, ob quas Spirilus sanclus coluniba; conveiiientcr mes poslremo insuavissimo colloquiode
leniporeprn-
assimileiur. missi Paracleti. Verisimile est aulein,
dum unanimiier
Verba autem evangelistœ (Aclorum III, 1) : Etcum orabani et mediiabaninr, Diuuinum aperuisse
eis sic
complerentur dies Pentccostes, erant omnes pariler in sensum, ut intelligerenl jam jam niiiiendum esse
eodem loco, hœresiarclia quidam ( T. B. [Tlicodoriis Spiriium sancium, die videlicet quinquagesimo a
Beza] in [caput] Il Actor. ) libenier, raliunculis alii|uol Pascluiie et resurreciione Doniini,
co quod Penteco-
adliibiiis, Iraherei ad solos apostolos. Sed cum ex iis ste Judocorum typus luerit btijus bctissiuia-, quam
non plus cnncludal ,
quani se opinaii , niane cum , exspeciabani, missionis.
aposlnli soli essent gesia esse, quLC Lucas coimue- Sequitiir El facius
, : est repente de cœlo sonus,
morat, iiiilio secundi ciipilis, iii Aciis : nos o|iinioricui taiiquam adeenientis spiritus vekemenlis , et replevit
illani et adinvcuiionem, quam majores noslri et san- totcim domum, ubi erant sedentes. Nota, repleiam
cli patres ignbraverunt, libenier ipsi relinquamns : esse tolarn domum, ubi erant sedentes et crantes.
et paululuni inlueamur, anue antecedenlia el conse- Et apparuerwit illis dispertilœ linguœ (I) tanqtiam
qucnlia concordem majorum noslrorum (4) senten-

liam nobis commandent. nisi cseteri quoquo fuissent participes. Alioipii cum illos
antea seorsira ac nominalim sil allocuuis, nunc non conjun-
xisset illos in eodem negolio, nisi fuisseï omnium comniune.»
rosol. n. 192 sed non addit Christum obverlisse tergura
: Lege eumdem, Uomil. LX\l\ m MultU., ubi docel illabeull
Hierosolymis ; quae duo inter se pugnare palebit conside- Spirilui sanclo adinisse mulieres. Hicronymi cpiil. XWil
ranli silum urliis et oliveii. ad Emtûciniim Monslralnilur locus ubi super eentuni
: a

(1) Daraascenus cod. cnplle « Christus, cum in cœlum
reciperetur, ad orumi efferebalur. » bicerUim an de situ
ascendentis loqnalur, an loci unde ascendebat.
fè] Coelo
redditnm hom nf m ac Deuiu Jesnm apud Pa-
trem mediatoris officio |>ro nohis dofniigi nemo ehristiano-
rnm ignorât.. Sed irrepsit aliquando pravus nios id ipsuni
depingeiidi. Nam anno 1187, « secunda marlii, proponenle
decano ( l'aculUlis theologicse coloniensis) abirsnni picto-
rum vel statuariorum qui Christum Doninuini pusl ascen-
: viginti credenlium animas Spirilus sanclus ilescen(lisset,ut
Joelis valicinium coniplereuir. » El cpist. ClU ad Vaulinmn
preihiitcrum : « Joël describit post eversionem prioris po-
pnli elfusuin iri Spiriium sanctum super servos Dci et an-
cdlis, id est iuier cetitnm viginli lidel nm nnniina, qui
effiniilendu^ erat in ca'naculo Siou. » .\ngnsiiiii iraclalu
XC;i in JOiinnem : «Venil aulem die Pentècosles S|)ii'iuis
sanclus in ceuluin viginti liomines congregatos, iu cpiibus
et apostoli omnes erant qui , illo adimpleli cum iinguis
, ,

sioneni ad cœlos flexisgenibus anto Palcem suuni onnilem omnium genliuin Imiuer^'ulur , etc. » l'aria legas sermune
reprsesenlaiit ; bic abusus proi'sus lollendns ci inliibendns ejus Ci.\\\l. de Tcmpore, tinctutu n in cpist. Jummis , el
judicatns fuit. » Harlzeim, p. 9 l'rodromi nistoriœ iiniversi- libro L HoniiUiir.,lioiiiil. xxtll, cap. 11. Consenlinul Grego-
latis colon., ex annalium S. facilitât, llieotog. tomo primo. rius Magnus Ub. \\\\ i>/or«/(i(m , i-«p. \ 11 Tbwidoreius :

Hanc aul non multum absiuiilem iconeni jam re| leliende- qitœsl. XI in lib.Judicum, et Ueda, in liimc lociim utorum.
rat Molanus supra tib. Il, cap. XX\ 11. Vidi tanien eliam post Solus aul pêne soins e cilliolicis ab amicpiiirum siMilcnlia
ejus tenipora depiclam el in locis sacris exposilani. discossil Barlholoniieus Pelri, duacensis rofcssnr. Is com- |

(3) Non omnes : muUis sufiîcit Spirilum sancluiu ccelesli menliirio in ictn, pp. .ïl-3ti , vanis raliunculis sese luelur,
lumine, et ignitisUnguisexprimere. quas refellere promplum quidem, sed longuni el iuulile fo-
(4) Cypriaiii si'rm. de Spirilu suncto, edit. paris. 16Gti, ret.
pag. 347 « Nec tanlum apostolis collala est bœc gralia, sed
: fl) iiauîfvîonsvoi , prsesenti tempore. Quamobrem a
mullitudiui credentiuni idem Spiritus supertusus est , inlus Francis iniLM'prelibns recle iranslalum Ils virent pariiitre :

ardentilms, extra loquentibus.» .loaimis Clijsnslonii, iiomil. coinine des Itinqitc.s de feu qui se parlagcrenr c< s'arrête'
IV in Ida : « Quid auleni ? an duodceini vt'nil tanlum (Spi- rent sur cliaciin d'eux. Cumuiodum inlelligas primum in
ritus sanclus ), non eliam in ca!leri)i? Neipiaqn.im sud : uno quasi aii'rvy fuisse conlerlicn , ul fniiides in arboi'C,
vcnit eliam in illos cenluni viginti... venil non soluni deiude ila divisas ut singula' singulorum cainlibus inse-
super Matlbiam, sed eliam super Barsabani...Cuni et apo- dcrinl. (Juod aulem in pra'lalione ioman;e missie, die sO<
Stuli esseul Utic [raeseules, baudquaquaui dixisset owiics, lunmi Penlecostcs, caailur, SiJirituiu sanctum aposloUs
SSl DE niSTORIA SS. JMAGINUM. 3S2

ignis (1.), tedilque (2) iuper singulos eorum (5), et rc- eos ,
qui cnm banc historiam p'mgunt , soIeiU Mariant

pleti sunt emna Spirilu sanclo. Non igitur coarclemus malretn Doniini in medio apostolorum coUocar*,
banc'bisloriam ad solos aposiolos (4). Nani ei Pcirus niniirum ut aposlolici cam coilegii principom faciant ;

sulijiiiigil (C'/nysost. homiliu lY in Acta) : Kon, sicut qund saiictissini.-u illi Virgini iiusquain in mer,i<;m ve-

ebiii suiU, cuin s'il hora itici tertio : nil. Cui rcspondeo «piod lia;ieiici lilienier obscurcnt
vos (vslimatis, lii

qnod diclum est per pvophetam Joël {Joet, gloriain sanctissiinip. Virgiiiis, non lam proprio, qnam
sed hoc est

Super serves meos, et super ancillas meas in serpenlis illius instiiiciu, qui ul vidit se projcclum
H. 29) :

in lerrani perseculus est niulierem (Apoc. XII, 13),

diebus illis effundam de spirilu meo. ,

Sulijuiigil pnedicuis lircresiàrclia ridicule facere quœ masculuni a que devictus est pcpcril ; ut illius

apiaruisse ila iulelligi polestulprseier

dicli verilas probaretur : Inimicilius ponam inler te et
(( imiuuieris linguisB

Ibiniimbs siiigiilunmi ta|iilibus iusiileiiliis , aliaruni copia viulierem (Gènes. III, ib ). Al vcro cailioiici libciiler
stiuuriori loco hserere visa sil, cœleslia
dona iii alios porro
cuni Damasceno dicunt Damasc. lib. 111, cnp. 12 /,
liileles dinmiJenila porleiidcns. r.arlholunwus Pelri,iii- (

spBcla sibi ail missalia manu descripla ubi iutnitmumeris le- cam vere lionoratnm supra onincni creainram : eum
giiU.iim ; ieà in variis.
noc ulla cli- Clirysostonio (Clinjs. in Liiurrjiu) pricdicaiit cam lm«
Il] •lijnis hie in casu gignendi, uni -sjpii,
veisalei:lio in eJitione Millii. Ergo velul liiujuœ içpwœ. An noraliorem Clierubim , cl incomparabililer gloriosio-
revCra ex igné elenieniari et nolo ? Negat CalnioUis, et rem Scraphim ( Aclione 4 syuodi sepiimœ ) eum
non dici
anle eum Gaspar Sanclius, obscrvans liiignas
, :

imiis scd Umtliuim ifjnis , ex (iwo

proleclo niliil ellicias, Germano episcopo eam quavis visibili cl invisibili
,

cumJoan. I, U, visa dicauir a discipulis gloria Cbristi quasi

creaiura superiorcm reputanl eum Ecclesia dcnique,
vninmiti a vnlre, \indc minime sequitur eum
non fuisse :

ljn!"enilun). l'"aleor lamen incerinm esse e

qua materia exaltalam canunt superX'horos angelorum. Ilocenim,
fui-niit eœ linguœ. Pictoribus suffieit
colore ac forma lin-
babel Bernardus ( Epislola 174 ), vùlii de illa «i»-
Kuas i^neas relulisse.
(2) yuid sedit
?.An spiritus velicmcns ? Nimium distat ab tat Ecclesia , et me eadem docuit decantare. Hac
hoc'verbo, nec venl6[prœscrlim vcbementi congruit scrfere, de causa piclores lam quam
An spiritns sanctus ? Is necdimi nominatus
, alibi ,
in liistoria Pen-
sed Uansire.
est, el ea esposiUo verbinn sedendi
non conlinuat eum
phrasi pra;cedeiile,quiidf.icienduuiesse nionetadjecta con- deni dono locupletarentur. 3° Dicilur de septem diaconis
iHiiclio. An /!H3«a''? Kepugiiat patiur
latiiia grammalica , quod erant ri.ripetç nviVatoî oyisu (n)^ eliain anlccpiam ad illud
ii'aica.sedfere'dum nonieii in numéro multiludinis positum munus eligereiilnr, caj». VI, 3 ; quod adco convonil eum eo
gener'is est ncutri liebraica et aflinium
;
idionialuiu absque quod dicilur in bac bistoria : tAi'lv'-' im-m^ nvtO]uiTO{ iyio.j
(rf) V, 4, ul nec tenipns convcnieiilius, nec locum couve-
uHa vi admillunlv Ouo facluni, ut Syrus hic Torlerel ^^T\1^ :

sederunlque.Xnignu ysicaceopit Cjprianus in m tcslimon. nienliorem excogiljverisin quibus diaconi ila repleli quam
advers Jmlœos, cnp. 101 i^Et vis.o sunt, ail, illis linguae
:
eum aposloli ila repleli ex desceusi<me Spirilus. i" Digni-
ununKjuemquc dioruni.» las et pra-rogaliva apostolorum supra reliquosdisci|iulos pa^
di'visa; quasi itcuis, qui el insodit in
runi conslilit iu douo linguarum iis appropriatn, sed in iioâ
E"0 poslremàs duas inlerireU'.liones aecipio el coujuugo ;
inler alla quod ipsi domuu islud largiri poluerunt, quod. non
nam perinde est sivo liuguas igneas, sive ignem disiierli-
disci| \dorum polueruMlalii.PÎiilippusdiaconus absque dubiû variis loculus
tuni, et liuguas referenlem dicas aslilisse
csl linguis; :isllargiriSamaritanis minime poluil, ulilli uiiam
capiîibus. Neque necesse est ad linguasseciilesaut (fulmi-
variis loquereulur, rcservalum illud Pelro el Joaiini apa-
pib inilar) mul'lilidas coni'ugere ;.« «ec eniui constat, inijuil
slolis. 5" Si Spirilus sanclusin douo linguarum illapsus îuit
Gagncius, au sccla; Cuerinl lingua; illœ at couslal disperti- :

in oBines audientes serniouem Pelii iu domoCornelii.can.

tas ac distributas iu cos fuisse qui aderant.
»
capiU; uam liic obvius est sensus X, ii, minus miruni videljilur si el in lios omnes eliam de
(5) Ergo super eorum
parliculie supra : tirmat mos anliquus et conslans ila pin- quibus nos jam loquiuuir. » Idem Liglitfoolus, Commenta-
rio in AcUi tiposlolor., libi snpra paq. 7C)3 : « Plurese{piidem
geudi/Quapropter audieudus non piilo,qui pcclon vel ori
si non univeisus isic ca-Uis qiù e cenlum cl vigiuli viris
\el humeris lingiias iuseilissc sus[i:caulur. Nec eos juvat, I

Cvrillus hierosolymitanusqui cele- cousiiluit ) Spirilu sauclo et linguarum donis ad PcBteco-

tit expendenti pàtebil,
« ul nova; coroii;c spirilualcs slen ornali eranl, el non aposloli dunlaxal. Elenim 1°
chesï XVll scripsil id l'aclùm :

cvangp!i>la numerum isluui ali iuilio suppusuil, quasi hislo-

per lin^uas igueas inipouereulur capiti ( discipuloruni ). »
riœ subslralum ; eliamsi s:iue duodecim aposiolos specia-
yuod aulem JacolinsHvaciiUhus Serry , ExcrciUtlioiie LXll,
tim niagis rcspexei'il, jiriaU iu liisluria aposlolêium, cuui
miin. 9, tara insigue miraculum eo reiJigal ut oiuues in cœ-
Pt-lro el Paulj pra.'serlim rem habel. 2" yuid, amabo, rei
Haculo pr.escules hiauli orc ebsluiiucrint , eiirum(pic lin-
coninienlum essel de qua reliqui cenlum cl oclo ( nunc Icmpoi'.s pr;c-
gua; velul igueae ac disperlilœ ai|iaruerint, id
serlim ) seorsim ab aposlolis salagerent? Diclum est eos
est bisl0ri;R sacric rcpugnaus, bauslum ex Lauroulio
Valla
ut millssime dicam singularia fuisse commoratos et percluruntes wiimimitcr eodem loco,
ïftler hujus gramniatici ( )

ca|i. 1, 15, li; quod idem eos fecisse usquedum liosliuni

linquenilum el refulaliaue rndignum.
rabie dissipai! cssenl, e lilo narraliumculaî sal constat, cxtp.
Il] Êli post Hczam lecil aller culviniala Joannes Pisca-
8. El mirum saup esset si in islo die polissimum die Pcn-
tor, comment: in .y. r, terne H, pp. 756, 757, ucscio qua
Iccosles porquam celebii die domiuico ^ sabbali ue-nipc
logica id exlrudeus e veisibus hujus capUis 14 et Ij. No-
cbrisuanis recens lacli, die quo iusigue illud Patris promis-
Kiscum senlil anglicaux religionis assecla, Joannes Lighl-
feolus Horis hebraicis in icla iiposl., tom- 11 opcrum, edit.
sum non siiiu jn>la spe et expeclalione inhiabalur : mi-
ultraj. IGOn, ptig. 693 «^^^'t; ;;...9j;^aî.., etc. (fl) ? Jam
:
W' rum, jnquam, esset si iu islo die a sociis segregareulnr, et
Huinam illi î™-,.; (b) ? (Juid obslal ipiin dicas : isti cenlum Bon bisce exoplaii.ssimis solenuiibus iuteresscnt. 3° Per-
pendauuis modo seplcm diaconos cujusmodi dolibus ornali
et Vi-inti quorunuucntio cap. 1, 15? El beue
cpiadrat con-
enuit. Ouam Spirilu sancto onusli Aclor. M, 5. Quamis
nexiu eum UiiUjria pr:pccdenti. Aderaul illi ouuics simul !

cnm propouerelur duoducimi aposluli et eum ille

elecLio ,
miraculorum virlulibus polluit Sicplianus, ipianla sajien-
lia, spiriluque quam iuviucibdi V. 8, 19. Quanla douorum
eligeretur. El cpiare vox i^^vTi; hoc etiam iu loco non' sit 1

largilione gusliil Plulipj/us ! Aclor., Vlll, G. Die iiaque, sodés,

ad eunidem numerum referenda, quis raliouem reddideril?
ubi el quaudo, el qua ratione snpjioni pcssit isliusmodi vi-
Hiec ratio, inciuies, polcsl reddi iiuod émues qui )am crant
rus donis adeu magniHcis iuibulos iuisse, nisi lam die peu-
una dolali sunt douo linguaruui. Al num cenclpiendum oni-
locobles, quamjuuclim eliam eumduodecim aposlolis? lu-
nes centum et vigiuli ila dolabs ? Gredii-us hiseeducli ra-
lionibus: 1° quod reliqui praidicuUiri erant in exlerisre- quienl forlassis nonnulli luec eos ab ipsoChrisloaecepis.se,
gionibus œque ac aposloli , opus igilur lis aîque exlcris
eum is apud vives a.ïens, discii ulos ad Evangelium pro-
linguis. 2" Idem donum iniperlieruut aposloli per iniposi-
nmlganduni dimiltcrel, Luc. X, 17. Al, eum pace eorum,
tionein manuum ils quos inslilueiuut mini'slros iu parlicu-
unde iulerim linguarum donis imbulus esset Barnabas,nisi
in illu die quo Spiritus sauclus adco uberlim ell'usus fu&>
lâribus ecclesiis. Absurdum ergo viderclur si egregii lii
virl qui fucranl de ipso sotlalitia Chrisli et aposlolorum, el
rdl?»
qui futuri erant concionalores in variis regionibus noa eo-
rçr
— -s*

ta) Erant omnes pariler, elc. c) Pleni Spirilu sanclo.

(b) Omae«. fô) Repleli luui omnes Spirilu sanclo.
 )SS LIBER. IV . CAP. XVI.
35^
ti'COSlPS, lihoiilor M;iii:iin lioiioiatiori loco depiiigiiiil : lunt (I) alque inde abonnies Zachariam
:
palriarcham
liini eliiiiii (|iiiii non iliiliit:iiit , i|iilii apusluli iiiaxiiiu) captivnni abdnxernnt, et ligna (2) dominiez crucis
in l'evei-cntiu bc:\ti^sim:llll Dci|ini'ani liubiicrinl. Qiiid asporlaruiil. Adjicinnt ctiain, qui rilualcs libros
cniiM noliilius Dci Maire? Qiiid splriulidius t>a , (|iiaiii composuernnt,Cosrocm, ni saiitii.ssiinac Triniiaii in
splfiidur l'k'ijil ( Ai(i/ii'. lib. Il, ttc Virijinibits )'i lliiic toiitnmcliani christianonim illudcrcl, domuin cœlo
Lucaii cvangulisla , ctini dixissct : Ajwsloti omnes similein in Perside construxisse atquc a
: dexlra
etdiii perscvernttles umniimiter in orutione cum mulic- parle, crnccni : a hcva, gallmn : in niedio scmelipsum
iihus: honoris gralia adjocil {Acior I. 14) : Et Maria slaluisse :acsc'palrcm esse, (pii inedinsinicr Filium et
iiti'trcJesu : periiidc lo(Hieiis, ac si Maria non cssct Spiritumsanctnmsederetdixissc lloicSigonius.
» (3).
nuilior, sed plus qiiani nmlii'r (I). Uinncs cnim Sedlania blaspbemia impuniia non reiiiansit. Leginius
nposioli cant velul mairem revcrcbanlur , memorcs enini annue.die décima (luarlaseptenibris,
cruccm,
uliinuc Ydluniails Doniini siii ,
qui uni corum dixcrat quaiuordecim annis poslquain vcnciat in potestateni
(Joaii. XIX, ±2. — AïKj. JiucKilii lO'J, in Jo(innem) : Pcrsarum, reccptain esse (4), cl Jcrosolymam solemiii
Lcce iiwdT (11(1. Qui ciiani ob id eani accepil in sitam (2): celebrilaie rclaiam <3), Cosroa per filium (G) necalo.
hue est, in aposiolicuin collcgiina , in quu ncmo Praiterea consuluit me lilleris, ex Antvcrpia scri-
aliquid suiim esse diccbat. In eo aulem collei;;io hn- plis, dodus quidam pastor, de imagine Trinilatis
mileni Vir^incni niliil sibi principalus aul rcgiminis ecclesi:e sux data, num erigenda cssct, eo
quod in
vindicassc colllgii ex Scripturis sanclus pr^esul sinu patris cxpriineret iiudum et mortuum corpus
ICpiplianius ( Iltciesi 78 et 79 ) , scribens contra Chiisli, iransversim posilum, ei brachiis palris
bine
Cullyridianos , Mari;e offerentcs (5). indesuslenialum. Cui in primis respondendum fuit,
decisionem ab ordinario peleiulam cssc , cum synodi
CAPUT XVI.
Iridenlina; decrelum sit ( Sess. 25 ) , nemini li-

De piclura Trinitalis sacrosanctai.

Oclavo die posl Pentccosteni , festivitas est sacro- (1) Non occiderunt Pei'sse, sed Judœi. quibus illi cai)ti-
vos clu-istianos vcndideraut. LegeTlicopliauem, nasg. 250.
Eanctac et glorios;c Trinitalis. De cujus picturis dno 231, 2G2, editiouis régis Parisicnsis. ' "^ '

capita scrijisinuis libio H. (A). Quibus hic pauca (2) Ti Eita. Sic loquuntur veteres omnes, qui de relata
e Perside sancta cruce egerunt ; uiide colligas eani lu plu-
ailjicienms. Occurrit enini (quod co in loco non nota- res paries divisam l'uisse.
\imiis) famosa et injuria illa piclura, qiia Cosroes (3) Cedrcnus ad an. 13, pag. 412, editiouis regiœ Paris.
lia;c lanluni « Heraclius (Persas) insequeus, Tjellatores
:

rex divinx majeslali illusil. Quani ex Caroli Sigonii inlerûcil, l'ugientcs dissipai, urbemque Gazacolen capit.
Ea
secundo libro de Regno Ilalio; afieremus i Cosrois in urbe fuit lanuin solis, thésaurus Crœsi Lydoruni régis,
: et
imposlura carbonum. Ingressus autcm in'eaui, alwminàu-
régis ductu , inquit , Persx , cum iugenti armatoruin dum oIK'ndil Cosrois simulaciuin, et elligiem ejus in globi
numéro Juda^am ingressi {ann. 615), Jerosolymis torniam, referente palatii tliolo tanquamin cœlosedentcm.
Circuni erant sol, luna, et aslra, ciuibus ille supersliliosus
captis (5) , nonaginia miliia chrisiianorum occide- tanquam diis serviebal, circumsiaulibus se aii^elis sceptri-
geris. Machinas iiorro impius paraverat, quie eo ex
loco
(1) Locum huiic recie interpretaulur Joannes Drusius guttas, pluvi» instar, eniiilerent, souitumque touiiru œmu-
et Hugo Grolius, heteroiloxi ambo, sed milioris iiigeiiii luni ederenl. H;ec oninia, ipsanuiue Igujs ;edem, tolarnque
honiiiics, et antiquif'alis ecclesiastica; reverentes. 111e : urbem combussit Hcrachus. » Non plura Theophanes, an.
(I cum muiicribus, et maria maire Jesu , locutio est, ut 1, pag. 258.
(Manixxi, 1):' incite iliscipidis ejns, et felro. Sic{iil Rog. (4) Auuo 628 , ac primum CPolim dclatam. Cusus est ea
Xi, 1) : Kex salomon aniavtt mulieres ali:mqcnas, et filium oecasione nunimus, in cujus poslica effigies iiiipuratoris
piiaraorns » (quse nenipe priinaria ejus uxoV, ut turcaruni diadeniale cincti, crucula antrorsum cniiHeute.Circuui épi-
Grolius vero
iu)|ieraloi-is Siillana). « Maria maire Jesu : : graphe DN. HKUACLlLS PPA, id est, Dominus mster Hera-
:

quie ut exiiuia, singulariler memorari merelialur. Vide

, clius perpctuus .nifiiislus, vel rater Patrice, .iiujustiis.
In
(|iergil) qua;diximUs ad Marc. XVl, 7. » auliea, crux palibulata, cui inscriptio circumponilur: VlCio-
(i) l(J quidam jn./Hs sHH.'i), alii in turamsuam iuterpre- rii.\ AL'GL'STA, et infra CONOB.
;
quod Joannes Christophorus
taulur. Ouiuino intéiligeniiuni in œilcs suas, sivp in domi- Ballellus explicabat cONSTANrmoroi.l OBâlG^A•l'A. Lege
citiitm Simm, quodcunique, ot ubicuiuque lorct. Sic euiui bujus nisscrlatioiwm liomx an. 1701, edilaui Ephemcri-
, :

illud rt; Ta a.K acci|jilur KsllR'ris V, 10, et VI, 12 atque in : des Trivollinas, menue Auguslo ejiisdem anni : uiariiim Lil-
ipso JoannisEvaugelio, caii. 10, 32. Et sic exponunt Cyril- teralurum ilalice 1713, tomo xxil Prosperum Lamberti- :

lus Alexaudfiuus,'lib. XII, in Jouit, edil. Paris. 1038, lônio num de l'eslis, parte 1, n. 003, et seqq et, qui nummura :

IV, p. 10l3o, et l'etrus Clirysulogus, Serm. 49, toiiio Ml luinc panluin aliter cxhibet, Baronium ad an. 637, n. 29.
isibtiotli. PP. edil. Lugd. 11177, [lag. 881. (5) Auuo sequciiti, G29.
(3) Kdilionis Pelaviaux- pagg. iVai, 10b5, 1018. « Ad-
, (6)Priniogenilum cui iiomen Syroes, vel Syrouye. Is
,

niirati suiiius, cuui.... audivisseuius alios ita dcsipore, ut segerrinu! ferons, quod paler M3darsem,seu Madersanem,
iii tractatioue de ipsa, seuipor sanrta, Virgine, pro Deo aul Madarzanem, e Syra dilecta conjuge uatuni, in imperii
banc inlroducere sludueriul, et adliuc sludeant, et furore societatem advocare teniassel, capumi apud Sclcuciam
quodani ac auientia ducantur. Narrant euini, quod quœdani Cosroen in vincula conjici jussit ; ubi « panis paruni et
nuiliores iii Araliia, e panibus Thraccs, haiic vanilatem aquœ tribuenles, ouni fanie nerabant. Aicbat enim Syroes
invexorunt, ut in nomeu senqier Virginis collyridem quani- filius Comedat auruni, quod iucassuin collegit, propler
:

daui (lihi geuus} sacrilicent et siuiul congregenlur et in : : quod etiam niullos famé necavit muudunuiue delovil. Porro
nonicn S. Viigiuis ultra modum (piiii leuteut aggredi, ne- niisit idem Syroes satrapas, ad eum injuriis im|ietendum ,
fario ac blasplicmo negotio et in nouien ipsius sacra ccle-
: et consiiueudum. Et diiclum Mardazanem, quem coronare
brcDt per mulieres. Quod loluni impium est duefarium , volebat, lilium ejus, aute ipsum occidit ot sic reli(iuos :

ali('[unn a prœdicatione sancti Spiritus. » Rursuln « Qu:e- : filios ejus in couspeclu iiisius pcremerunt. Eluiibil omnes,
dain chiin mulieres curruui qucmclam, sive sellaiu quadrn- qui inimici ejus essenl, ul eum injuriis aflicereut, percu-
laui, ornantes, expansé super ipsani liuteu, in quadam tèrent, alque conspuèrent. Denique per quinque dics hoc
illustri die anni, pur aliquut dies, paueni |iropouuut et : faclo, jussit Syrnrs ipsuni arcubus interlicere sicque iiau- :

olToruiit in nonieu Maria;. Omnes autcm pauera partiel latlm in nialis neqnissiinum auiujaui suain tradidit. » Haec
pant, (le. » Theophanes. lueidil nex Cliosroa; in an. 028, (.rid. kal.
l\) 'l'erlium et quartum. laartii, ut docot epistola lleradii ad Byzantines, incerta
11)1 Mensu Junio anni 61Sj. Chronico pascliali, ieu .ilexandrinQ , régi» cdit. pag. 398.
 •

555 DE HÎSTOUIA SS. I.MAGINUM. 356

cere , ullo in loco , vel ecclesia , etiam quomod'olilict removeri jussisli, laudamus, alque probamus; te
exenipia, ullara insoliUim ponere, vel poiiendam cu- liorlanles, imo eliajn auciorilale, qua fiingitnur,

rare iniaginein , nisi ab episcopo approbaia fiierit. libi mandantes, ut in suscepio" proposito flnniter

Deindo adjcci , me eam imaginem non probare , lum conslanterque perseverans, nullo pacto permittas

quia in Ecclesia Dei imisilaia esl (1) , tntn quia Chri- liujusmodi icônes ulierius mulliplicari : quascumque

slus nusciuam in specie niorlui corporis apparuisse Tci'O uUibi existere compereris, casoniiics et slngu-

legilur, elsi sciun divinilalem ejus a corpore

morluo las de medio lollas ; adliibilis iis auctorilatis siinul,

Bcparatam non fuisse. prudcnlixque tua; , remcdiis, quibus opialum finem

sine lurba, ac lunmllu , consequi posse judicaveris.
SUPPLEMENTUM I Neminem profeclo lalet, impium alque sacrile-

CAPUT gum errorem fore, divinx'que naiura; injuriosum

AD LIBRl lY V. ,

si quis se pularel Deum oplimum maximum, sicuti

EX EPISTOLA BENEDICTI XIV, AD JOSEPHBM, in se esl, coloribus exprimere pnsse. Cum enim
imago depingi, alque oculis
EPISCOPCM AUGUSTANtJM, DATA ROM^ DIE I iliius sidjjici nequeat,
nisi lanquam malerialis alicujus substantia; , cor-
OCTOBRIS, MDCCXLV (1).
porea figura cl partibus praidila;; si quis bas quali-

I Neo. ultcrius progredcretnr epislola

nosira ,
nisi tales divina; natunc tribueret, is profeclo in anlhro-

alia qiia'dam liiteiis luis nobis indicanda judicasses; pomorpliilarum errorem inciderct.

inler qu;e pracipuuni locum obtinet, quod scribis , « Repiicscntalur lamen Deus eo modo, ea(|ue

de publicalis laleqiie diffusis quibusdam imaginibus, forma ,

quibus in Scripturis sanctis legimus ipsum

Spirilum saiiclum sub speciosi juveuis forma referen- mortalibus apparere dignalum esse. Licet enim id

libus, subscriptis verbis, Veni sancle

SpirUns. De qui- ab beicrodoxis scriptoribiis impmbe reprebendaïur,
bus imaginibus , ulpoie statim undequaque sparsis inler qnos Siiiioiiem Episcopium vidimus, suarum

alque mulliplicalis , duo polissimum inquirenda sunl; Inslilulioimm Tlicototjicanim Ub. IV, sec. 2, cap. 10,

primum an sororCresceniiaeas invenerit, vulgaverit, asscreiileni, non liccre Deum pingere, ne sub ca

approbaveril : alierum, an ,
pnetermissa indagine de quidcni forma, qua se hominibus videndumexbibuil :

eanim auctore , liujusmodi iconumusus, expressio, ex noslris vero , etiam Durandus opinaïus fuerit

ei veneralio , sive intra ecclesias , sive extra iilas hujusmodi imaginum nsum ndnime expedirc : et

adniiui possit. Joaiines Messelius , catbolicus iiidem scriplor Cale-

« Nos aulem de prima quaeslione minime verba chismi siii lib. I. cap. 63, buic opinioni faverc vi-

facienius dealur, dum ail innocuas quidem fore bujusmodi

« De altéra vero quaeslione dicluri, primum omnium picluras, si a doclis tanlummodo viris couspici de-

aposlolicum fraiernitalis tua; zelum ,

quo bujusraodi bercnl ; sed, cum sapieniium cl insipienliimi oculis

imagines hue ilhic sparsas, et per cœnobium ,

per exposit'ie esse debeaiit , facile evenire posse , ul in-

ecclesiam per chorum palam exposilas , auferri el dûclis per eas maie de Deo credendi occasio prœbea-
,

tur : hihilominus communiter calbolici theologi aliter

(1) Talis Lovanii spectalur

exeuntibus per portani Die- docuere. Pelavius Theologicorum dogmatum lib. XY ;

stensern, eaque Molani oelale, ni quidem vidPlur, haud de Incurnatione, ciip. 14, ut videre esl ipsius Opcrum
recentior. Allincs cse sunl, ubi sedet Pater
aelernus super :

hUiic volilat, aut ojus huniero, vel

pectori insidel, usitata tumo Yl, licilum esse demonstral , Deum sub ea
coluiubœ forma , Spiritus sanctus Kilius peiidet e cruce ,
forma dcpingere, qua ipsum accepimus semeiipsum
:
-
vel ab angelis
cuius bracliia, vel Palris genilms iniiixa,
utrinque sustentata. SS. Triiiilalom, prfflcr alios, ita pin- conspiciendum praïbuisse : Communi catliolicorum
xil insiiïnis arlifex îtalus, Guido Rem,
gaibs diclus le Guide,
assensu inveteravil opinio , »ii»iirMin ut eatenus figurari
anno lt)i-2, xl. G8, defunctus. Ecljpon vide in Breviario
rot-hoinagensi, edil. 4735, partis /Eslivœ, p. 133. Posterio- Deus possit ,
qua sub externa aliqua specie aapectabilein
ris hujus geueris imagines constat
ante Molanum in usu dodus auclor Uisto-
se prœbiiit hotiiiiiibus. Molaïuis ,
vitro appictas in
fuisse. Duas adhuc videre esl Lovanii
riœ sacrarum imnginum Ub. cap. 5., banc ipsam
clauslris carlbusianorum, el alleram qnidem
cuni nota anni , Il,

1523 Talem ba?c scribens liabeo prœ oculis, typo ligneo seiilcnliam conlirmai : eamdemque qiixslioncm duo
imprcssam in Leqenda aurea Lugdimi édita anno 15-21, tbiio
nominis tbeologi egregie illuslrarnnt nimi-
17 ad vitamS.Pauli ercmit:c. 'lalem Bernardus de Mont- atii clari ,

faiîcon exhiliel Muntinincc Franckœ

imnmnaUorum tomo D. Tlioniœ,
rum Suarcz in III, part. loin. I, quœst.
Il pagina posl 32K, oxprcssam e lil^ro gallice scripto an.
13i2, quo conlinentur slatula equcslris ordinis, n ,\orfo 25. art. 3. Disput. 54 , sec. 2. pag. 793. et ',

scn spirilu recli desiderii nuucnpati , queni eodem anno Yalenlia tom. IV suorum operum, pag. 384. Quibus
inslitUL-riil Ludovicus Andinus, rex
Siciliaî ac Hierosolymo-

rum. y»a; pictura, ul obitcr nolem, Cbristum représentât addendi sunl duo S. U. E. cardinales: lîellarminus,
spinis coronatum, cruci, suppedanco inslructaj q\iaiuor ,
et Gotli , a nobis alias cilali in opère nostro de Cuno-
clavis aOixum, ac prscinctum luileo, fere ad genua usque
nizalione sanclorum, lib. IV, pari. 2. cap. 20. u" 2.
pendulo. ,. .

(2) Exstat in ejus Bullarii, Romse

anno sequentc editi • Imagines Deum ita reprscscnianlcs minime re-
tomo 1, pp. 562-5<J9. Hanc ciiistolam « observationibus suis
probal sacra iridentina synodus scss. 25 de hivo-
inepte vellicavit christiaiuis Knu'Stus Wuidlieirn: [sed eanil
e<Tegio propugnavit V. C. Lud. Ant. Miiratorius in jpolo- catione, veneralione , el reliquiis sanclorum , et sacris
aîu eUisdcm eptstolœ. Videnda esl etiam Disserlnlio llieolo- mandai, ul populos edo-
imaginibus cpiscopis
gica de eo quod liciliim esl circa piclimnn imagimun SS.
: &(n\

Trmitnlis, edilaTubing;e 1746, auctoreJo.PbilippoEssicb.^) ceanl.per hujusmndi picluras erudiri el confirmari

(Anl. Franc. Gorius, Jtmol. ad Fred. Borroniœi de l'iclura
gregera Chrisii in arliculis ûdei commemorandis ,
et
sacra, Ub, U. cap. Ij.
357 SUPPI.EMEMUM AD LU). IV CAP. XVI. 338
assiiliie rocolendis. Si qiiis voro privatiis hiijiisiuuiii rioiio coriiscal Trinilas niyslerlo
;

Stal ClirisiHs agiio Vox Patris ca'lo lonal :

:
iiiuigiiiuiii usiini opiiiiuiio sua rcprobarc aiisus csl El per columbani Spiritus sanclus lluii.
ucL'lesi:>stico jiidicio ihiinnulus fuit, ut iiulical propo-
inlcr daninatas rcc. prïdecessiirc
iParilcr, Clirisli anno 518, anlioclieni clcrici
siiio 15 a fel.
cl monaohi , in preeibus Joanni palriarcbac et sy-
iioslio Ali'xaiidi'o papa Mil, die 7 decoiiibris 1090, ,

nodo adversus Scveruni congrcgatie exbibilis, ha;c

qua: sic liabet : Dei Pairis siiUntis simulacrHm nejus
habeiit, apud Lubbeum, Conciliorum lomo V, p. 159:
est chrisliaiio in lempto collocnre (\).
I Et profecio cuni in sacris iiticris Icgatur, Dcum Colnmbas aurcas et argcnleas in figuram Spiriius ,

sancti, super divina lavacra et altaria appensas, una

ipsum sub bac aiil illa roriiia, lioniiiiibusse vidciuitiiii

cxbibiiissc , ciir siili cadeiii foiiiia ouiiuloni piiiijci'c

cum aliis, sibi appropriavil; dicens , non oporlero
in spcci(î culunib;e Spiritum sanctum noniiiiare.
non liccbit? Si ergo liltcrœ legeiitibus permiiluntiir ;

Damnalus etiani luit in concilio ;nit;eno secundo,

cum tamen sacrœ lilUriv in maximn vcnnniione liubcan-
liabitoanno Domini 787, Xenaias calechumenus»
tur, cur non eliani imntjini's paiiiiltentur ? Vcrl)a siiiil
cum ausus
esset .issercre, non licere Spiritum
Alphonsi de Castro lib. Mil adinstis lucreses ; <\no
sancluin sub colunib;c forma reprajsenlarc. Inler
etiani arp;umci)to strcmio «sus csl cardinalis de Ri-
estera auiem dicebai , et boc esse pucrilis animi
chelieu in suo Traclalu de facitiori raiione reduccndi
faclum , (ingère in coinmba; idolo ter adorabilem
eos qui se ab Ecclesia scgrcganmt , lib. Il[ ,
pag. 459.
Spiritum sanctum : ut videre est in colleciione
< llis posilis principiis niiiiiiiic dubiis, facile patc-
Conciliorum. regia nuncupata, Parisiis impressa anno
bit.qua ratione imago Spiiitiis sancii a picioribus
efformari debeat, et qiia;nam ipsiiis imagines appro- l{i44, lomo XVIII, pag. 458, et apud cardinaleni
Barouiuni ad annum Clirisli 485.
bari debeant , aut rcprobari. In sanciis Evangeliis a
BB. Mallhœo, Marco Lnca conscriptis, iibi iia-
« In opère quoque ilalica lingua scripio Pbilippi
et
Bonarota) , senaloris florentini, quod inscripsit Vb-
plismus enarraliir, qucin Domiinis nosler Jesiis Cbri- :

servaiiones in untiqua vitrea vasa ex urbis cœmete-

slus a Joanne accipere voliiii, legitur, apcrium fuisse ,

cœlum : et Spiriliim saiiclum corpurali specie, sicut

riis elTossa , pag. 125 ,
pliires afferuiitur imagines

columbani , super eiim descendisse. Qiiod cur faclum

Spiriius sancii sub columbœ specie in nobilibus illis

fuerit, mirifice cxplical Dionysius Alexandriniis m sacric aniiquitalis fragmcntis express.TB, Cum vero
recenliorcs seclarii, Calvinus, Lulberus Zuiiglius,
epistola adverstis Pmdum Samosatenum, qu;c exsial in ,

cotlectiene Conciliorum Labbei, tom. I, pcig. 867, ila :

mox relalum Severi errorcm reiiovarc conlenderint,

Cur vere in specie cohimbœ Spiritus sanclus descendit ?

neminem laiet , quid de illorum deliriis Ecclesia ju-

scilicet ut nos doceret, qui misit illum, quique eum dicaverii, quorum ainpia réfuta lio videri potesl apud
quem misit , accepit. Sicut ciiim Noe dimisit ex arca QniliumminTraclulu de sacris lmaginibus,cap. 9,im-

coliimbam, et ipse illam recepit; ad eam simiiiludinem presso in (omo \ VU novissimœ ediliouis ipsius opentm.

intelligenduni nobis est , ipsius Christi esse Spiriiitm I Legiiur iusupor in sacris Novi Teslamenii pagi-

sanctum coœternum , et quod erat ipsius , hoc dédisse nis, quod cum posl Cbrisli in cœlum ascensionem
nobis ; dividens , et effundens super omnem carnem corigregali essenl aposloli et discipuli, una cum Maria
credenlium quia Deus est et Dominus ,
qui divisil maire Jesu, solenini die Peiilecosies, apparuerunt
,

nobis suum snnguinem et Spiritum. illis disperlilx' liiiguœ, lanquam ignis , sediique su-
I Non iiic opus est in cani conlroversiam ingredi pra singulos eorum : ei, repleli sunt omiies Spiriiu
quse inier eruditos crilicos agitnr, super illius eolum- sancio. I « De quo mystcrio fuse egimus in prœdicto

bx nalura. De liac olim egiiiuis in nostro Traclalu rfe opère nostru de Festis Dumini noslri Jesu Christi,
Festis Domini noslii Jcsu Clirisli , ediliotiis patavinœ, § 480 et sequentibus , cdilionis palavinse ; ubi iub

§ 54, qiia ediiione absoluia, recenlioreni quanidam § 492 docuinuis, licere picioribus, ad repra^sentan-

super boc argumenio vidimus dissertalionem inler dum id ,

quod in solemniis Penlecosles ab Ecclesja

Biscursus liistoricocriticos ad illustralionem Veteiis et recolitur , aposiolos pingere , aliosque cum iis in

Nevi Testamenti lypis édites Hagœ Comilum, an. 1757, cœnaculo congregatos : et flammulas ignis in iiiigua-

pag. 148. rum liguram e cœlo deniissas, eorum omnium capi-

I Quod autem ad praesenlera quxstioneni attinet libus iinplucntes ;
quoniam in sacra apostoiicorum

cum Spiritus sanctus in columbx specie olim visi- Actuuni liisloria, cop. Il, referlurparaclelumSpiriiuni
biliier apparuerit , profecio illius imago sub eadem sanctum boc visibili signo advcnlum suum ea occa-
specie depiiigi débet. Qua in re velus Ecclesise disci- sionc hominibus maiiilesiasse. Verum si qnis extra
plina nostrorum teniporum consueiudini adslipulalur. banc occasionem eumdein Spiritum saiiclum pingere
De ea siquideni teslatur S. Pauliniis , episcopiis no- velit, non aliter ipsum, quam columb^c forma poterie
lanus ,
qui , seculo Christi quinto ineunle , m epistola repraesentare; ut etiam recie monuit eruditus auctor
ndSeverum, describens piciuras in basilica S. Pctri Ayala in Tractalu , cui titulus est : Piclor christianus,
jam lune existenles ita , cecinit : ubi, lib. Il, cap. 3, num. 7, scribit : Cum vero Spiritus

sanctus depingendut vcnit, non alia specie pingendus est,

(1) Proposilionem hinc, ex viUgatis apud nos Alexan- nisi nia qua in Jordane nimimim apparuit, quamque docet
(Irini ilccreli eilUionibus, paulum aliter e.xscrip$i in scholio
supra, col. -tl- dmnus textus liis verbis ; Et descendit Spiriius sanctus

TH. XXVII. [Douxe.)

559 DE HISTORIA SS, niAGINUM. 560
corporali specie sicul columba in ipsum. !n Catecfiimo argnmcnlnm trahi possit, ut imago Spiritus sancti,
atiifim , auclorilaie sncri concilii trideiiiini ediio de qua nnnc agimus, vitio carerc ostendalur.
super co Decalogi prxceplo : Non liabcbis deos alié- I Porro licere SS. Trinitatem coloribus pingere
nas coram me : ubi agiliir de pingendis divinis per- commnnis est tbeologoruin opinio qnam copiose pro-
sonis, liaîC liabeniiir : Columbœ vero species, et imguœ pugnant Yaldensis, Molanus , Caiharinus, Conradus
Inuquam iV/wi's, in Evangdio , cl Actis aposlolonim Bruinis, Nicolans Sandcms, Franciscus Tnrrianus ,

qnns Spirilus sancli proprklnlcs iignificent , miilto Siiarcsins, Vasquez : quos seqnilur Tlicopbilus ftay-
noliiis est , c/!(«»i «( oporlcat pturibus vetbis explkari. naudus in iibro cm litiilus : lleleroclita spiiiiualia cœ-
« Qiiod si dicaliir, minime reprobari, inio liben- lestium et infernorum pag. 23 , inter ipsius opéra
, ,

ter lulinitii iisum pingciidi Spirilimi saiictiim in co- tomo XV, iia scriben> : Ex usti Ecclesiœ et ex consen-
lnnil);e spccic : veiiim id agi , lit pra}lerea possit stib «M potiorum llteologorum , fas est pingere SS. Trinita-
spccinsi jiivenis , aul viri , forma reprasenlari ; nos tem, ubi ctiam Durandum impugnal inler scripiores
contra jure rcspondcri possc contendimus, qnod caiholicos contra opinantem. Tbuanus qnidem , lib.

cum aliter non liccal divinai personse imaginem XVIII , refert decrettim quoddarn , cujus auctorem
bumanis oculis intnendnm exliibere, quam sub ea Espencaîum fuisse asscrit : Ut sanctœ Triniiaiis effi-

ferma, snbqua iii Scripluris sanctis narratureamdeni gies, lanquam sacra: Scripturœ, concitiis et veterum
porsonam se olim lioniinibns aspeclabilcm praibnisse ;
patnim lestimoniis proliibiia, lollaiiir. .\c reprelicndil

seqtiilur inde, non modo licilum esse Spirilum san- decanimi collegii
tlieologici parisiensis Nicoiaum

ctum , vel die Pentccostes in mysiica figura lingua- Malardnm, eo quod hujusniodi decrelo obsliiissei.
ruin ignis super aposiolos desccndenlium; vcl alias, Venim bac in re Tbnani dicia refellit Gretserus in
in coliimbrc specie,' depingere ;
propiereâ'quod ulerque Tliuano pscudotlieologo , pag. 57, lom. XVII novissimœ
ejusdom pingendi modus in divini textus liisloria et editionis ralisbonensis operum ejusdem Grelseri. Cliri-
anctoritate fundatur : sed boc insuper recte colli- stianus Lupus, vir non vulgaris erudiiionis, in notis
gitur , minime licere, eumdem Spirilum sanctum sub ad canones septimœ synodi, cap. 5, adiniltcns pi;im
adolescentis , aut viri specie (igurare ; cum nullibi consueiudincm pingendi SS. Trinitatem , qnœrit que
inveniaturin divinis Scripturis, ipsum sub hujusniodi tempore cadcm iniroducta fuerii : scque id rcptrire
forma hominil)US apparuissc. non poluisse ingénue fatelur; quod idem nos quoque
c Iluic autem raiioni addenda est auctoritas sacro- pari sinceritale professi sumus Iibro IV, de Canoni-
sancla; tridenlins synodi, quce loco supetius citato xntione sanclorum, pag. 2, cap. 20 , »i. 3.
probibei, fideliuni oculis exliiberi ullas faisi dOgmatis < Ilhid tanien a ilieologis nostris communiier tra-
imagines, aut rudibus pcriculosi erroris occasioneni ditur, minime pcrniiitendum esse picioribtis , ut SS.
pra";bentes : et gcneraliter, ullam insolitam poni , nut Trinitatem qualibet forma pro ipsorum libilo rcprx-

ponendam curari imaginem, tam in ecclesiis quam in senlarc audsant : quin adversus eoruni liccntiani in-

aliis quibuscunque locis , dislricte vetat. Imago yehnnlur Vasquez, lom. I, pag. 676, et cardinalis
anlem,dc qua aginius, pr;clerquam quod insoliia Bellarminns, Controversiarmn tomo II, cap. 8, de Ima-
est , inipium cliam aiquc damnaium a pairibus erro- giiiibus sanclorum, sic ait: « Notandum , non debere
rem in animes intuentium revocare posset; eoruni ejusmodi imagines multiplicari, nec toleranduni esse,
\idclicet qjii asseruerunt divinara Spiritus sancti per- quod piclores audeant ex capiie suo coiifingeic ima-
sonam bumaiiai condilionis naturam assumpsisse ; de gines Triniiatis; ut, cum pingunt unum boniincni
quibus loqiiilur S. Cyrillus Hierosolymilanus, Cale- cum tribus faciebus, vel unum honiinem cum duobus

cltcsi 16, tomo quarto BibUoiliccm maxiinœ SS. pa- capilibus, et in niedio eorum columbam : i-,ta enini
trum, Lugduni mpressœ anno 1677, pag. 523, S. Isi- monstra qua;dani videntur, et magis offendunl deformi-
dorus Pelusiota, iihro I, epist. 243, ejmdem Bibliollie- taie sua, quam juvent simililudine. » Eadenique docet
cœ tomo \Il , prxter auctorem noiarum ad conciliuni Sylvius, tomo IV in tertiam partent D. Thomœ, quœst.
conslantinopoliianum I in Collectione conciliorum Lab- 25,0)7.3, quœst. 2, pag.' IH editionis Anluerpiœ
bei, tomo II, pag. 970. anni 1714.
« Equidem ex epislola fraternitatis tuse satis intel- « Inter reprobatas imaginés SS. Tiinitatis ea pro-

leximus, hujusce argnmenii vini ab iis quoque agni- cul dubio recensenda esi, quam pluribus insectaïur
t;im fuisse, qui de prxsenti quœsiione apud le vorl-a Joannes Gerson, lom. III ipsius operum Anluerpim
fecernnt; qui tanien eani se declinare posse pularunt, editorum anno 1700, quamque narrât se vidissc in
adductis exemplis quarumdam imaginum SS. Trini- quadani donio regularium , ubi iiiniirum repra:-
latis, quibus ea sub figura trium bominum xqualis sentabatur Deipara Trinitatem ipsam in utero ge-
et undequaqnc similis aspeclus reprœsenlaiur. Id rens ,
quasi vero tola Triniias bumaiiam carnem ex
qnod alterius disquisitionis occasionem nobis aperit; Virgine assumpsisset. Addit vero Molanus, Disiorim
ut scilicet examinemus an liceat sanclissimam Trini- SS. imaginum Iibro II, cap. i, se nunquam salis

tatcm coloribus pingere : et, quaienus id licitnm sit, inicUexisse id quod apud Gersonem legerat , donec
quainam illius imagines damnatx sint : qusenam (laud hujuscemodi sancta; Triniiatis imagines in Belgio plu-
•

omnino rcprobatse : quxnam demum approbata; et ribus loois cxpositas, conspexerii ; quas quidem se
permisse : denique an ex hujusniodi piciuris ullum quoque daninare et reprobare proliletur.
S61 SUPPLEMF.NTUM AD Lin. IV CAP. XVI. 361

I lliimani forporis nguram Irihus capillbus instru- dictus est ; cur non lile accipiamus visibililer pcr
clniit, i;iii(iu:uu iia;ininom SS. Triiiilaii loprasscnlan- croaiurain visibilcin Inxinuaiam Trinilaiis a'qualiia-

lueii i|iiO(J;uiimo(Io coiiainr Valonlia, toin, aique in tribus pcrsoiiis unani eaïudetuipie suh-
lU- a|iiniii,

lomo II it>mt optriim, pag. 389. Vcnmi siipei luijiis- stautiam? > Auguslini opinioncm ainpiexi sniit Itu-

iii«Ui imaiîinilius solcnmo jiulii iiim fol. rocoril. Urbatii perlus , libro V Commentariorum in Ccnesim , capiie

pa|Ki! VUl, pia'ilocossoris noslii, prodiisse rcfciunl 37; Suarcz, de Angetis, libro VI, cap. 20, mki».

llacii in Yoiiiluihirio ecclesiosiiio , vcibo Icoiia, et 10 et scqg. , Cornélius A Lapide et du llamcl in idem
cpiseopus Sariiellus EpUtoUmim eccli'iiiisliciirum caput XVIU Genescos, aliiquc.

lomo IV, eiùsl. 13. Qui lesianlur prxdiciuni Urba- < Sunt lamen a quibus eadcm S. Doctoris inter-
iiuni roiiilniri jussisse piciiiras (HiasJani, snnclissi- proialio non recipitur. Pr.-ctcrmissa siquidcin lle-
inaiii ïiiiiiiatciii oxliibonles siih sprcio lioniiiiis, tri- bracoruin opiniono, qui pntant très illos Abrahamo
plici facii; insiriicii : idqiie fuclmn liiisse die i I aii-
visos non quam angclos Michaelcm , Ga-
aiios fuisse
gusli, aiiiio IU28. Scd ci longe anie ipsius Uibaiii et brieleni etRaphaclem, quorum primus, Dci partes
Bcllaniiiiii supra laiidaii lempora , S. Aiilon'mns m gerens, veneril, ut inquireret in scelcra Sodomsc, et
Siimmii iheohgiai, pmie 3, lit- 8, cap. 4. § 2, ita
jnsium in merilani civitalein supplicium slatueret:
sciipluin leliquil liepreliensibiles etiam suni picio-
: ( atreliqui duojussu priorisciviiaicui ipsam everlerint,
res videlicel), ctint piiiijunt ea qucu siiiit coiiira fukm ; Lot vero liberaverint; uli narratur sequenti capiie
eum fiiciunl Tiinilalh imaginein tmam pcrsonain cum ejusdem libri Genescos XIX quam llebroioruni opi-
;

tribus capiiibtis; quod monstriim est in reriim ndura.

nionem rcferentes Toslalus aiquc Tirinus, in eamdcin
I Scqiiiliir ut vidoaimis qiiid seiiliendiiin sit de propcndere se oslendunt , ut videre est in ipsorura
imagine, sanclissimam ïrinitalem exhibcnle in Iribiis
Commenlariis in prxmissum Genesis caput XVIU;
per&onis, slaiura, .•claie, omnibiisquealiislineanicntis sanc non pauci ex SS. patribus existimarnnt , duos
omnino xqiialibus. Thomas ValdcnsissMorMtii operum, ex iribus, qui tune Abrahamo .ipparuenmt, angelos
lomo 111, til. 19, de Sacramentaiibus, cap. 151, hii- exiiiisse, tenium vero fuisse Filium Dci, sccundara
jusmodi piciiiiam approbare non dubilat. Nec dissen- niniirum sancUB Trinilaiis personam. Alque banc
lit Molanus, Hhtorice SU. imugiimm tibro 11, cap. 3.
senteniiam frequenli expositorum calculo comproba-
Verum Ayala in aliam abire vidclur senlenliam m tam, ab ipsa Ecclcsia adoptatam fuisse puiat Au-
prœcUato opère , Piclor christianus , libro H , cap. ô
gnsiinus Calmet : idque deducit ex iis verbis quae,
n. 8 de ea imagine sic loquens « Aliam alicnbi
, :
licet non habeanlur in sacro textu, in divinis lamen
conspeximus pingendjo SS. Trinilaiis ralioncm, banc olficiis legunuir, yidclicet : Très vidit et unum adora-
scilicet : Depingcbanliir in tabula ireS viri pcrqiiam Videalur ipse Calmet
vit. in prœcilaium Genesis
similibns faciebus, xquali prorsus staiura, et xqiiali- caput XVIU , nec non discursus 17 in idem caput
bns aique onmiiio similibus coloribtis vestibus ac
,
XVIU Genesis , inler discursus hisloricocrilicos theo-
Non
lineameniis. qiiidoni hoc lam absurde ; sed la- logicomorales in Velus et Kovum Teslamentum An- ,

men non omnino recle ; elsi enim bac raiione serve- tuerpio! editos anno 1736, tomo 11.
tur reprsesenialio œqualilatis cl coxternitaiis divina-
i His ilaque prœniissis, quoninni poiissimum fnn-
runi personarum, dclicit lamen characier et noiio, ut
damenium pro susiinenda imagine Spiritus saiicii,
ila loquamur, divins personœ ; pra;terquam quod in
sub humana juvenis specie in usu prœdictarnm la- ,
bis rébus qua; sunt digniiaie sua gravissinise , vilan-
bularum slaluilur , quse SS. Trinilatem exhibent in
da et fugienda est oninis ei quœcunque novitas. t
tribus personis, slaiura, vultu et lineameniis œqnali-
« Ll anlem variarum liujusniodi opinioiium fnnda-
bus harum vero tabidaruni legitimus usus desimiitur
:

nienla paulo accuraiius exploremus, jnniiiiur sen-

ex trium virorum apparilione Abrahamo fada, de
teutia Valdcnsis apparilioni Abrahœ faciae, qiiae,
qua, Genesis capitc XVlII , juvat nunc ita raliocinari:
(iencs, cap. XVIll , rcferlur bis verbis : Apparuii ei
Aut usus pingendi SS. Tnnilalem in tribus personii
Dominus in convatle Mambre sedenti in oslio tabcrna-
undequaque similibus, canonicus est, et in Ecclcsia
culi sui , in ipso (ervore dici ; siatimque subjicilur :
pacilice recepius ; sicuii etiara senieniia de indicato
Cumc/ue elevassel ocutos , apparuerunt ei très viri stan-
Trinitatis mysierio in Iribus viris, qui Abrahamo
les prope eum, quos cum vidissel, cucurrit in occursum
apparuerunt, salis tula est et solidis rationibus in-
eormn de oslio tabernacuit, et adonmt in lerram. Post
iiixa ; aut usus hiijusmodi (abidarum, ut nonnulli
qua; animadveiierc licet ,
quod Abraham unum lan-
pulant, canonicus non est, nec ali Kccicsia probatus;
tummodo alloquilur. Et dixil : Domine, si inveni yra-
cl rclaue pariier opinionis fundamcnla nutant, ut
liam in oculis luis, ne transeas servum limm. Alqiie
ali(iui superius cilali arbitranlur.
vicissim unus dunlaxat Abrahaino respondet : IMxit
auiem Dominus ad Abraham , eic. In bac ilaquc appa- < Si nec canonicus est usus memoraise Imagînis
ritione S. Angustinus, libro XI de Trinitate, cap. 20 nec opiuio de Cguraio in prœdicta apparilione Trini-
,

t'omo Vin, pag. 784

monachorum S. Mauri, ediiiotùs tatis mysterio tula est, nec solidis raiionum momen-
aguoscit sanctissimx Trinitatis imaginem, ila scri- lis suffulla; nequaquani permiiti potest, ut super de-
bens : i Cum vero très viri suut : nec quisquam in bilij^is hisce infirmisquefundamenlis l.inquam ccrtum
eis vel forma, vel seiate, vel poiesiate major cseieris stabiliatur, quod liciium sii sub viri aut juvenis
3^3 DE HISTORIA SS. IMAGINUM, 364

specic Spirilus sancli imagincm cxliibere (1). vcslimenlo amictus. Dan. VU , 9. Pingitur xternus
« Quod si iisus pingcndi SS. Triniiatcm in irilius Filius seorsira a Pâtre et Spiritu sancto ,
qnoniam is

personis œqnalibus et siinilibus, canoiiicus

esset, liomo faclus, in dicbus carnis sua; cum boroinibus

legitimiis cl ab Eccicsia probalus aiqiie ciiam tiilis- : conversatus est : aique etiam, postquam a morluis
quod apparilio iriuin an- resurrcxit, non seniel apostolis aliisque manifestus
sima forci pnefaia opiiiio ,

adorandic Trini- apparuil. Rcpraisentalur idem cruci, quam pro nobis

geloruni Abrabaino facia iiiyslcrium
aliiid ex bis iiilcrri posset, pertulit, afiixus quam quidem crucifixi effigiera, nec
lalis significavcrit ; ni! ;

Tiiiiiiaiis rcpr;C5ciUandai modiim impius Luiherus e mcdio lolli posse putavil et Eli-
nisi prxdicliim :

:equali specie et simili sabelba, Angliac rcgina nuncupata, Heiirici VIII cl

lioc esl, pirigendi 1res viros
miiiquam vero Anna; Bolena; sacris imaginibus bcllum
vullu, licimm esse çuoleraiiduin (2) ;
Ulia , licei

ex iisdem riic colligerelur , liccrc Spiritum sancium, indixerit, eum tamen in regio suc oratorio relinere

seorsim a duabiis aliis personis , bumana facie ,

et voluil; apud Bossuetum, Meidensium
ut videre est .

depicium cxliibcrc. Ncc quondam episcopum, lomo 11 ipsms operum, g(dlico au-
sub spcciosi juveiiis forma
uiiius angcli fuit, sed ctoris idiomale, Venetiis edilorum anno 1758, pag. 157
enim apparilio \brahamo faela

ncc uU.bi in sacris liileris Harralur,

Spiril.im et pag. 4G0. Pingi quoque consuevit
in forma agni ; at-
trium :

forma viri anl jiivcuis, seorsim a diiobus que liuic imagini fundamenlum praibet prophetia Isaia;,
sancium in
personas rcprx'scn- lestimonium Baptistx', evangelislarum dicta, Apocaly-
aliis qui reliquas diias Ti iiiiialis

Siiigulas vero SS. tria- psis Joannis aposioli (1), et Epistola prima beati Pé-
larenl, hominilms appariiisse.
non alio modo pingi posse, quam quo tri (2). Quapropter camdem Salvatoris iiostri imagi-
dis personas
carum qua'libet boniinum se aspeciibus exbibucrit, nem approbai Adrianus pontifex in episiola ad Ta-
nobis probaiiim esl idenique in Calc- rasium couscripla qua; lecta est in synode septima
jam supra a :
,

ciluio, bis veibis iradi- actione 2 et veiustissima occurruiu bujusmodi pi-

cliismo romano, loco superius ;

iVeiuo tamen proplerea coiilra religionem Deiqiie clurarum excmpla, in sacris cœmeieriis et in basilicis
lur :
legtm, quidquam commilli pulet,
cum SS. Triiiitalis ali- bujus nostra; Romana; urbis expressa. Pingilur de-

qm pcrsona quibusdam siijnis exprimitur, quœ tam in nique Spiritus sanctus , vel lanquam de cœlo descen-
apparuerunt.
Yeteri qumii in iSovo Testamenlo dens die Pcntecosles in figura linguarum ignis , vel

€ Dcnique imago
Spirilus sancli , de qua est qua:- alias in columba; specie, seorsim pariter ab aliis

esl et inusiiaia in Ecclesia et conse- divinis personis quia sub bis figuris faclae sunt
Slio, insoliia
;
;

qnenter nuUo modo recipiendasacrae : juxta menlem ejusdem a|)pariiiones, quarnm Scriplnra mcminit :

synodi supra relal» , et couciliorum

pro- nusquam vcrd invenire est in sacris lilteris tertiara
tridenliiKC
vincialiiim posi IridentinuMi coaciorum,
quorum dé- personam , absque aliarnm consortio , in similitudi-
Superslilione
créta collegil Tbiers in suoTr.iciatn de nera viri aut jnvenis apparuisse. Quapropter argu-

tomo I, libro 11, capile 1, paq. 214. ment! superius expositi vis immola manet; nimiruni
I Pingilur imago SS. Triniiaiis , Patris , Filii et quod, eiiamsi per 1res angelos Âbrahamo visos divina
Spirilus sancli, reprœseniando vcl Palrera juxta Trinilas reprœsentala fuerit, non ideo tamen Spirilus
Filium, vel Filium in sinu Patris simulque cum iis, :
sanctus seorsim a duabus aliis personis, iuimana
Spiritum sanelum in colunibse forma, ut ante dixi- specie, seu viri, seu juvenis, depingi potcst. »

luus. Pingitur et Pater soins, seorsim ab aliis perso-

CAPUT XVII.
nis, quoniam voccm Doniini Dci deambulaniis in pa-

radiso audivit Adam , Gcnes. cap. 111. Iiinixus mysii- In festum corporis Christi, picturarum observatio (5).

c:e sCala;, visus est Jacob , Gencs. XXVIli, 15. Moysf

(1) Cap. v, f VI, et seqq.; loto cap. 6, elc, ul)i de Agno
quoiine iniro modo conspiciendum se praibuit , Exod. libruni, fraclissigillis, aperiente. (Jua inre nnlandus piclo-
rum errer, qui librum quadrutum ila septem sigillis occlu-
XXXllI, 25. Tum eiiani Isaiœ , lanquara rcx in solio
suni exiijbeul, ut uulla ejus pars, nisi ruplis, aut solutis
sedens, haiœ, VI, 1 : cl Uanieli, veluti sencx albo omnibus sigillis legi possit : cum reprœsenlandus foret
convolutus liber, sigillis dependentibus, eorumque ligami-
(1) Aliquas
ejusmodi imagines indicavi superius, at- nibus e menibrana per discrelas squis intervallis Assuras
lauien très alias hic addam una esl in fencstra piela : sic erumpeulilms, ut, primo sigillo discerplo , pars allqua
clauslri carllmsise lovanien -is altéra in œdicula B. M. V.
: voluniiuis cxplicari ac legi possit pars ulterior, secundo :

ad [jorlani 'l'hcnensem cjusdem oppidi, eaque in suiiima difli'aclo uUiina, ruplo septimo. Obiter addo, nec s»lere ,
:

pane incliirœ, qua pjusdem liealoe Virginis luuus ropr;e- nec decere, Clu'istum leonis forma depingi ; quamvis Apoc.
senlaUir. Ttrliani desi ribuni Angélus Rocca, (ommentnrio v, 5, vofclur u Léo de iribu Juda. »
lie nvijicœ critcis liqno, cap..5, clCurnuliusCurliiis dci la- (2) Adjungi poterant Exodus, capp. XII et XIII, ubi de
mdOH.iiuns,edil.Anlderp.)ip. 80-80. H;ec Koma! asscrvalur pasitlialis agni immolatione , et Pauli dictum 1 Cor. v, 7 :

iu sacrario aposlolico, in ipso vera; crucis ligno incisa : Pasclia nostrum immolalus est Chrislus. »
« Parsicoiiis supreuia lainellam baliel ex auro obryzo sub : (3) Hic priigum arguendaoccurrit inscilia pictorum prope
ea lainella, et supra cruciBxi caput, très humana; effigies omnium, qui Chrisluin cum apostolis assidentes inensEe
sanclissimani Triuiiateiu gr;cro more repraesenlanl quod ;
non accunibenlcs, exhibent, cum de haccœna diserte scri-
ipsum per lilteras roxolanas, sive ruthenicas sutieta Troisa : ptum sit Malth. XXM, 20: « Vespere autem laclo, discum-
irf est, sancta rrinilos, insinualur. » Vetba sunt mox appel- bebat (Jésus) cum duodecina discipulis suis. » Hinc sponte
lati Curlii. fluxil incongrua positio B. Joannis, qui lum recumbebat
(2) Ne
quidem, immediata Irium Divinitalis persona-
sic « in sinu Jesu, » Joan. Xiu, 25. Is enim, non ut moris, par-
nim imago seJ earumdem imaginis imago
effiugerelur : : tim sedens, partim jacens, exprimendus est sed accum- :

Sic uhi S. Franciscus pingelur ligneam crucifixi iconem bens accumbenti Cbrislo proximus, et coriiore toto in sinl.
ampleclens, si accurate loquamur, inier ulnas beati viri sUuni lalus ita inllexo, ut occipite pectus Domini contingat.
non Christi, sed hujus imaginis imaginem a pictore Deri Etiam artilicum quoruindam ignoranliam produnt ese piclu-
dicemus. ^Kfl^ rx, in quibus Salvator noster sacram eucharistiam in os
 565 ''BER IV , CAP. XVII. ^ ggj
In cœnx porro dominio» picluTaquidam iiegliguiit lies (1) vocant, plenimfpie Clifisli crucillxi pictura ex-

piiiiîiTo panes azymos (I). priniaiiir (2), hoc lameii non nbiipie scrvaiur. Scd ali-

ynoil auleni in lonununione aposlolornin plcrum- qiiandoexpriMiitiirsoinm Maria cum proie, aiilassnm-

i|ne iiiuganlur Ircilociin IVagnicnla ,

sivc parles paiiis plio .Mari;e (3), aiil rcsurredio, vel ascensio Christi

aryini, inia vidclieel in manu Doniini el diiodccini in aut missio Spirilus saiicti (i). Quam variclaiem eiiaiu
p:\iopside Ci) : lioc lit ad siynilleandnni qnod in ulli- apiid majores nosiios l'iiisse, ex liisloria vciicrabilis

nia eiiMia Poniinns Salvatoi' corporis sui sucranientun» oncliarisiix', qiia; Amslelredaini in Ioco sacro sacra-
Hisliilnieiil , el sibi ( Chnjsost. Iiomilia 83 , m lissimam lialiet nicmoriam , agnosci pniesl : cujus
ilatlli.. etc.) ipsi cl omnibus aposmlis, etiani Jnd:c (3). compcndium nalalibus (sanciorum) Hclgii inscrui ad
De qno mulia dici posscnl ; scd liuic ioco sul'liciat dicm deciniam scxtam manil.
ijuod hac in re sequanlnr probabileni senienliam Pendet pra:lerca supra allare eucharisiia in aniiquis

ipian» inU'i- alios (//iiioiii/iiiMS, quirst. 2 , nd lledibiam, quibusdam ccclesiis (5). veiusiissimo nioro, quciu
Turr. in /ib.lll, niji. li) luelur sancliis Tlionias in eliam lîasilium observasse, in Viia ejns ( tonio I

icriia pane Suninu-e, qiKBSiione ocluagesinia (ocloge- Hist. Surii) annotai S. Ampbilochius (6). AppendcLal
sinta) prima. enim eucharistiam in columba ex auro puro.
Pingnnl ellam piclorcs sjcpe tinum apostolonim
velul nobileni Bariboionucuni videlicel ; (pioJ alibi du sacrifice. Mox Amalarium noni
victime , seculi scripto-
rem, adducit, nui pnefal.^tn librum de officiis ecctes.
(libro m, [tvip. 35, sii/iru, ;).
537J) refulavimus sic- :
de .sacerdolG Kacil eain (ol)lalaiii) transira,
sic loquiliir : <>

iiii el ( tibro II, [cap. l'I, suprn p. lii^, sub. vied.] )

,
per suaui secrctaiu oralioucin , ad iiotncn hoslia; , sive
niuneris donive , vel sacrilicii , seu oblatioids. » lu charla
,

lasciviam picloruni, qui Pelrum nialnni tanqnam po- ainil 1237 e labulario S. Maiiani Anlissiodorensis , a
,

lorem expriuiere, quani devomm cl religiosum cœnsc Caugio prolala alossarii l. III, edil. L733, col. 1213, hxe le-
guiilur « Uedi et coucessi unum sexl.iriuni Irumenti boni
:

dominiez convivam. et laudabilis, pro liostiis in dicia ecclesia l'aciendis. » ibi-

Qnia vero sacrosancla eucharisiia non tanlum est dem adducuntur stauita Nicolai Celant, eiJseopi andega-
vensis, anno 1203, prolilhcnlis | singnlis sacerdolilius pa-
corpns Doniini : scd ciiam cjusdem figura, esemplar, rocliialibus, ne ipsi parochianis suis die paschatis lostas,
aniiiypuin (4), ac proinde eliani imago {llcssclius de seu lidslias, Ioco panis benedicli ministrenl, ne ex ojus nii-
iiislralioue, seu acceptionc, erubescentiain eviiare vidcan-
eiu-hansiiœ Veriiuii% cup. 51) ; hoc pr;eleiea aiinoio, lur. »
tani aiiiii|uuni esse usuin roliindi panis, qui in corpus (1) Sic Belgœ
jrissebroodt : nec inepte varia sacramen-
vocant ; unde Gidlorum vox eublie , nanem
taria oblatiis
Doniini consecraïur, ut ejuseliam raeniiiicril sanclns quemdain teunissiminn desigiiaiis. Ab iisdcm Gallis noslise
Epiplianius in Ancoraïu. Etvidemu!:, inqiiit, quodnon non consecralœ minus congrue appollaulur pains à chanter.
(2) td nsu receptuni apud I.uiiiros ineunie seculo XIV ,
cequale esl, neque simile, tiott imagini in carne, non in- palet ex miraculo, quod S. Juliaiiic de Falcoueriis, lu ex-
visibili Deilnti, non lineamenlis incmbrorwn. Hoc esl Iromo agonc, obligisse naiTanl Vil;e ejus se ri|ilcires , et ci
iis lîreviariura romauum ad 19 juiiii. Apucl Grseeos crux
enbn rolundœ forma'. hii[ rimiiur pani , nunc rotundo nunc quadiato, iuLerdum
J ,

Quamvis auiem in iazymis panibns consecran- C£uc^ni relerenli. Supra crucis ln-ocbia lermaniur litienc
IC XC infra eadem , N K ; iiempe imorc xpiîtoc aiax
:
dis, quos imperili hosiias (S), alii missoe pa- ,
id est Jésus Chrislus vinrit (a).
,

(3) Paruin aple , ut niihi quidem videlnr.

(i) Iiiterdum eliam agnus , ciucis vexillnm pra;tcrens r
Petri immillil, qui baud dubie discumbenli iu dexlram
Iradiiiil.
vel saucUnn nonien Jesu , litleris 1 H S , cum crucc mediœ
lillerœ incumbente.
(1) lil est, albicantes, ac prope cinerei coloris : non ru-
benU's, non turgidos sec! pianos, et manu, non cultro ,
:
(3) nans l'éqlise collégiale de S. Julien (d'Angers), to

dividoudos. Nec euim Hebrœis nios l'ull (laneni scindere, saint ciboire est suspendu en haut, au-dc.<isus de l'autel,
sed frangere. sans pavillon : il g a une colombe au-dessus ; comme encore
aujourd'hui à S. :Jimr-dcs-Kosscs. proche l'aris , à s. Lu-
(2) UiiUis et jam obsoleta est liœc sacri panis divisio.
Lettres critiques snr différents perche au diocèse de Chartres , et à s. Paul de sens , et
(3) Ih lUiro cui lilulus :

points d'histoire et de doqme .... par m. le prieur de st. Edme autrefois dans l'église de Cluqng i ognqes liturgiques de (

( D. Polro Collet j , Turin, 1731, in-l^», exslaiit

il esl a France, Paris, Î718,pag. 103). Tariscolumba'lueril au.
pagluis 327-357 Pfiistola! dua;, inseriptie Lettres sur la :
i'iô in primaria llcmensium basilica cum S. Uemigius ,

communion de l'apôtre perfide ; in quarum priore clarissi- baplismalis conlirmatiouis ol cucharisiiï; sacramenla
, ,

nius auclor , velerum conipluriuni prœserlini S. Ililarii Cblodovseo minislravil eo modo, queni apte exprimit iciui-
,

auclorilale nnillisque ralionibus, conloiidil

, opinionom ,
cula libro XXX Historiœ ecclesiiisticm Claudii Flcury pr;c-
eoruiii , qui prodiloris disci|.iili coinnuniioncm eucbarisii- fixa. Alquo bine forlassis orla aiu-e de sacra ampùtla, ad ,

cam in dubium vocant ni minimum œque gravibus , ac

,
regem llluin inauguraudum e ca'io deniissa, priuius Huic-
ojiposilam senienliam , nili mouicnlis. niarus, vergeute ad finoni jeculo XI narravil. Piclan» ,

eucliai-islicum anem appelUuEasilius m sculplamve, quasi pendenlcm e lem|ili iImJo euUunljam

l'i) Sic Liturqia. ,
|

Origeiies, lomo XI in )Uaili. , seu ud Matllkti \\, U interprelams luerit Siirilum S. o cœlis ill;<psum cl rosuo :
,

emndeui vocal tiipicum el sqmbolicttm corpus. Adeo vero ejus Nllixam phiilam catechumencrum , ut vocanl, oleum
,

non (iiignanl isla cum Ecclesia; romans de eucharisiia couliiienteni , exislimavevil uugendo iu regem Chlodov.ï'O
sensu, ut e diverso plurinmm'eum juvont ; qucnndmodnm fuisse allalain. Vulgarem Francorum opinionom lueri cona-
egregie demoustrarunt illuslres viri Bossucliis ei Iluciius tiis est Lcnatus AubcrUis de \'oaot dissertntione qallica de
:

ille libclliiiiiscriplo , E.vplicution de quelques difflcultés sur sucra '.mjiulla , inserta commentariis academia^ txgiœ in-
les prières de la messe, n. 47 ; hic in (trigeniunis , et in scriptionum ne ctegauti^rum lillerarum, lomo iv rdit.
cpistola ad sum. isocltnrtum , inter qallicas dissertuliones, Mnslclod. 1719, pp. ô.jO-ôlîi). Scd isie uibil altulit , quo
vulqatas nb ubbale de Tilladet , edit. florentinœ 1738, rem cri'dibllcm l'aciat exleris crilicis.
lomo pag. 147 et seqq.
I ,
(6) Memiuil earunidem cobimbarum synmius V gênera-
(5) Tropum hic video iniperitiam non agnosco. Le paiii
:
lis, actiene .3. Meminerunl S. Panliiius, cp/s/. 32 l'er- ,

qu'on met sur la patène inquil eruditus P. le Bfun (a) ,

,
peluus, luronciisis episiopns in Teslamento, el consuela-
s'appelle hostie , c'est-à-dire , victime ; à cause qu'il esl diues cluniacenses lib. 1 , c. 9, ac bb. Il, c. 30. Hue ex
destiné à être changé au corps de J. c. qui est l'imlie et la ante cilnlo liturgicorum ilinerum auclnrc, qui et observât
,
in memurata S. jHlia,d andegavousis ecclesia, (
alque

laj lixpkcation des cérém. de la messe, lomo il ,

pag. 387 (a) Le Brun , tibi supra, tomo primo, pag. 302.
 DE niSTORIA SS. IMAGINUM. 568
367
principes, vcsirns, et elevamini porlœ œternales : et in-
Deniqiie mirari non oporlet, cur angelos fere sia-
iroibH rex gloriœ. Ac interroganle co qui in portis
tuamus circa tremendum eiichaiislioR sacraracnlum.
,

vultibus excubat Quis est tste rex gloriœ? prcsbyler rursus

Htijus ciiim typus pra;cessil in clienibim, qui
:

ad signilicaii- respondet : Dominits fortis et potens in prœlio : Do-

iotiiebaniur perpcluo propiiiaiorium ;

Clirisiuiu propitiaioicm minus virlulum ipse est rex gloriœ.

dum, angelos semper iiiiucri
semperque deside- .Similitcr quod, in die Rcsurrcelionis doniiuicae,
noslrum, lanquam Deuni siium :

nosiii perficiat. Qua de re maue post matutinas preccs, angeli in candidis vc-
rare ut propiiiaiionem
stibus, in sepulcro sedcnlcs, advcnienies niulieres ac
console Commcniariom doniini Hesselii ad illud Pé-
/h quem desideianl amjeli prospicere.
plorantes inlerroganl, dicenies : Quem quœritis, niu-
tri 12)
(1, 1, :

ex uiiaque lieres, in hoc tiimuto, plorantes? I^on est hic quem

Eranl aulem iilis imagines cberubim,
quœritis : sed euntes ciio, nuntiate diicipulis ejus : Ve-
parle oraculi, qua; scientiani Dei velalam sacerdoli-
nile et videle locum, ubi posilus erat Dominus.
. bus cl ministris efns icmpli designabanl. Addil au-
Et quod codeu) die imago Domini, vexillum victo>
teni Caiharinus (([uod opinionibus anuuniero) per
rix gcstaniis, in publica proccssionc circunifertur,
duos illos cherubira, Chrisium cl raalrein de&ignaios
cl in allari populo specianda locatur.
esse. Creditur enim, addil, traditione acccpium, illos
alterum marem Ilem, quod in die Ascensionis Domini, populo spe-
clierubim fuisse humance (orinœ : sed
sponsum ac sponsam, piiemm clanie , in medio templi imago Domini sursuui duci-
ttllerum vero femdtam :

lur, et in cœlum assumi ostendliur : intérim circa

ac puetlam (1).
imaginem ipsam Domini, imagunculis alaiis angclo-
CÂPUT XVlll.
runi, candelas ardentes in manibus gesiantibus, sur-
De ludis, qui speciem quamdam imaginum liabent, in
sum deorsum volilantibus, ac sacerdote aliquo
et
quibusdam anni soteinnilatibus.
canlanle (Joan. XX, 17) Ascendo ad Patrem meum, :

Jam cl Uidi quamdam imaginum habent,

speciem et Patrem vestrum:e\. clero succitienle Deum meum, :

et sxpe pics fidelium«n(rectus, magis quam oratio et Deum vestrum; subséquente liymno : Fcslum mine
ipsa, conniioveiit. El ad bunc sane modum, adhibitis célèbre, et respousorio : lie in orbem, etc.

imagiiiibus quarunidam evangelicarum bistoriarum, Et quod, in die Peniecostes, imago columbx ia

speciacula cerlis anni temporibus exbiberi soient. medio templi superne dimiliiiur : et mox cuni ca
Quale est quod , in die dominica Palmarum pueri, ignis decidit cum sonitu aliquo, qualis bonibardarum
inducia imagine Salvaioris asino insidentis, laudem esse solet, sacerdote canenle ; Accipitc Spiriium san-

Domino canianl, ranios arborum projiciunt et vesti- ctum , etc. : Quorum remiserilis ,
peccata , etc. : et

menta sua in viam prosleinunt. clero snccinenie : Apparuerunt apostolis dispartitœ lin-

Quod item in sabbalo Pasclix, post médium noclis, guœ, etc.

presbyter, imaginem Crucifixi ex sépulcre recipiens, Quibus nimiruni, aliisque id genus speclacidis,
lempluni circuit, et portas ejusdein clausas puisai, iisce prxsartim, quœ passioneni Domini représen-
dicens {Psal. XXlll, 7, 8, 9, 10) : AttoUiie portas, tant, nibil aliud agitur, quam ut historiae hacr.u iis,

qui ob ignoranliam lilteraruin cas légère non pos-

item in caeteris coUe^ialis ejusdem oppidl, varlisque eccle-
ad cornu sunt, exbibilis etiam speclaculis demonstreniur. Et
siis rotomagensilnis , ) excavatum esse iu parieie,
evangelii , armariimi quod sanarium vocant , asservaudo
, bxc baclenus de ludis ex Conrado Bruno , cancella-
corpori Domini ;fd usimi parœciœ. In variis Belgii diœce-
rio landesbnlensi apud Bavaros in (i6ro de Imagini-
sibus, ut niclclJiiiieiisi , soient velusliora templa , eucUa-
(

risli» asservandae .slruclam habere ad latiis arœ primanae bus, cap. 17).
turriculam , pler;imquc xncam. Id olim etiam usilalum in
sod jam exotevit. Engelberlus des llabes bujusmodi speclaculorum defensionera in
diœeesi IcoiJk'usi :

Bois, nanuirceiisis episcopus, haliita synode an. 1659, Apologetico ad Germanos Wilbelnù Lindani, reveren-
lit. 11, cap.l , jussil ut « onniia labernacula
venerabilis sacra-
reponanlur in medio siminii allaris. s dissimi rurxnmndensis ecclesix episcopi, ubi inler
menli illico
De asservandœ cucbarislice modis agit Mabillonius
variis cxlera ait (toiîio tertio cap. 5S) : « Quid enim sunt
Commeiitario in ordiiicm roiniinuni, t. U Musœi ilalici , ad
calcem , pag. Iô9.
aliud spectacula isia, quam viv;c laicoruin bislorix ?

(1) Calmelus ad Exodi XXV, 18 : «Il

nous paraît cerlam- qsibus mulio eICcacius liumanus movelnr alTeclus,
qu'il est impossible de lixer sûrement la forme qu'avident
quam si idem privatim legerei, aut ab alio leclum
les cbérubins .... Ni Josèpbe, «i Pliilon ue nous les dépei-
gnent. I.es juifs n'ont aucune tradition sm- cela. » pii'blice audiai. An enim ad seriaiu christiano homini
Et paulo superius : « Les uns ( de commenlatoribus loaui-
pœnilenliain persuadendam, et agendam, cupidequo
lur ) nous lus dépeignent comme des enfants ailés dont
les ailes , étendues en devant d'une manière contraire a la subcipiendam, aliquid valeat efiicacius, quam quod
situation ordinaire dos ailes des oiseaux . se réunissent
majores nostri aliquot locis, initio Quadragesiniaj,
par-dessus l'iu-cbe aune hauteur raisonnable, et y forment
une espèce de trône. D'autres les décrivent , sur le mo- vivam Ad» pœniteniis voluere peccaloribus , Mai
dèle de ceux d'Ezéchiel et de saint Jean dans l'Apocalypse, Fuit enim
peccaloris xmulis, imaginem exbibere ?
comme des animaux a quatre faces, qui sont celle de
l'homme , celle du lion celle de l'aigle
„,
et celle du bœuf. \ hoc moris publici non paucis in locis. Cujusclara ve-
avec des pieds de veau et de grandes ailes. D'autres i
nnsin xiaie nordunre in ecciesia
S'Ugia „ii,nini.m
cliamnum nostia -riiip ptrourare ecclesia
enBn les font comme de simples têtes, environnées de six ;

ailes , qu'ils éte.idenl de manière qu'elles se rejoignent i

halberstadiensi qux est iu Saxombus, lestatur bea-
,
par-dessus le propitiatoire, ri est certain que les chérubins Adnmnitinnp de Tertulliani do'ma-
lus ni,on..n.ic
KUenanus in in Admoiiitione ue ieituuiam aOoma
doni nous parle Moyse ne pouvaient eue de toutes ces ,

Cgiues. .Mais qui oserait rejeter toutes ces descriptions, ijj , (s„i n„cm Terlutl.) (1).
OU se déterminer à l'une des trois, a l'exclusion des -^
, j c „,,„,.„
•
.

autres?» (1) Eadem mente velum , a dommica Septuagesuna

[560 SUFTLEMKNTUM AD LID. IV. CAP. XVII!. 570
SUPPLEMENTUM rercniur, cl viiio nioruni repèrent] liumanorum , dii
ea sibi cxbiberi pelivcrunt. Quomodo ergo abjiciiur
AD LIBIll IV CAPHT XVlll.
sccnicus, per quem colilur Deus : et lbeairic;e illins

DB PUS VARUntMU OLIM GENTIDH SPECTICULIS. lurpiludinis qua fronlc noialur acior, si adorainr
exaclor? »
Nulltiâ (liibilo quin exliibita congruis inodis tira-
Pi'rgil Mariana : i Scd el aliquando a romanis lii-
niaia, liidi, spuclacula varia, sivc ab lioniiiiibns sn-
slrioncs Icinplis fuisse probibilos, quasi deorum cul-
cris, sive in locis Deo dicatis, seii alibi, cl a laicis
lui non convonienies, 'l'aciius ,libru XIV [AiiituUuiii,
qiiidein hoiniiiibiis, scd piis, cl pia rcpixsentanlibtis,
«. 21], bis vcrbis indicai : i Ac ne modica quideni
ad i};ii(iraiiiiae depnlsionem, ad moriiin enicndaiio-
sludia plebis exarserc ; quia, rcddiii quanquani sce-
iicin, doiiiiiuo ad ipsius ieUf;imiis increiiieriluni, sa'pe
n.c, pantomimi cerlaminibus sacris probibcantur. i
conlulei'iiit, ac cti.iinniiiii conrcric possinl. Sod ma-
Qua ergo frontc bislriones, de foro r.ipius, c publi-
gistra roriiin experioniia docuit iiigciiiia quoquc iii-
cis diversoriis in lemplum cbrisliani inducunt, ut per
comiiioda, cl scandala, frcquenter in liane rem in-
eos sacra fesiorum hciiiia augeatur, quos ccclesiasii-
ciiiTcro ;
quorum bistoriam, causas, clïecla, si dc-
ca; loges, dist. 33 , can. Marilum, a sacris ordinibus
scriborc veliiii, non brevi arliculo rcs absolvatur, sed
rcpellunl ?....
grandioris iiiolis voiuniinc opus fneril. Ergo [ex im-
< Scd objicis ferlasse eos, irl lemplis, non in lurpibus
iiiciisa siiva hic pauta \elul ligna colligani.
argumcniis versari , sed sacras historias referre, aut
Colonial Agrippina; prodicrunt an. iG09. Joannis
ex divinis
libris peiitas, aut ex sanclorum hominum
Marlima: e socictate Jesu Trtictatiis 7, quorum icr-
Quod ulinara verum csset, el non polius ad
bisloriis.
lius lie Spcctaculis , in 25 capiia divisus. Capili 7
movendum populi risum obscœnissima quajque acti-
tituhis est ; Comœdius divorum cuUui non conveiiire.
tarenl ! Et est acerbissinium negare non posse, quod
Visuni esl ex eo delibare sequeniia ,
pagg. 159 et
sit turpissiranni confiieri. Scimus sape sanciissimis
ieqq. : t OilTicile est pravam consneludinem convel-
lemplis, praiseriim inler fabulai aclus, cbori ad in-
lerc, longo lenipore, niagnoque assensu mulliludinis
star, adullerorum furla, aniores lurpes recilari ; ut
con(irmatan), coleberrima fesla eomœdiis actitandis
lionesiissimus quisque ea speclacula viiare debeal, si
Celebrare soliuu : ac periculuni est, ne divorum cul-
decori et pudori consultura velii. Et pulabinius la-,
tum bac dispulalione iraminuere voluisse videamur,
nien, quae a raodestis hominibus fugiunlur, ea cœle-
non sine aliqua inipielaiis suspicione. Conandum esl
stibus esse graia? Ego putarim potius, quasi sordos
tameu ; quoniaui nusquam gravius peccaïur, quam
et religionis ludibria, bos omnes ludos a sanciissimis
inepla religione suscepla. Ordiar auteni, undc faci-
templis esse exierminandos, praesertim a publicis
iius adversarios convinci posse putabam.
Dico oporlerc Deum
hisirionibus actitatos. Nani cum lurpi vila sinl, reli-
€ imraorialem,divosque onines,
gionem fœdare polius sua ipsorum ignominia vide»-
onini lœtiliic signilicalione colère, volis, sacrificiis,
lur : et, assueli lurpibus, eiiam in sanciissimis locis
canlu, floribus, fesla fronde, ramalibus, opère lopia-
odorem, quo imbuti suni, ore, oculis, et loto corpore
rio : nibilque oinnino prajlermiitere eoruni, qux' re-
exhalant : ac nescio an aliquando fabulam agant,
ligionem, etpielalem, in auimis mortalium auger.t :

quin verba turpia vel iraprudenlibus sxpe excidant.

qui, quoniam sensibus ducuntur, esterno reruni ap-
Et lios lamen conlendemus divinis celebrilatibus
paraUi, ornalu, pompa, eapiunlur maxime. Conlendo
adbibere !
lamcn hislrionesa fcslis populi chrisliani, et (emplis
« Sed fac, quod nunquam accidisse probabis, hi-
exterminari penilus debere. > Pluribus dcinde Ma-
siriones, severa aliqua lege eonslriclos, inlra mode-
riana laudal Âristidem, Su)yrnensibus olim conaïuni
siise fines conlineri posse, ac sacras tanlum historias
persuadere, deoruni comœdias non expedire
fesiis ;

et prolala a pbilosopbo illo argumenta compendio rc-

cum digniiate referre conlendo non minus eum :

cilat.
morem religionis sanclilaii fore exiiialem, neque
Tum minus dedecus reipublica; afferre. Qui enim conveniat
es Augusiiui lib. II de Civiiate Dei, cap. 13,
ab hominibus lurpibus divorum res geslas referri
hxc subjicit :.< Sed respondeatur milii, qua conson- :

tanea raiione bomines scenici ab onini honore pcllun-

eosque Francisci, Dominici, Magdalenœ, apostolo-
rum, ipsius eliam Christi personas suslinere ? Annon
tur : et ludi scenici deorum bonoribus admisecniur?
nias iheairicas artes diu virlus romana non iioverat,
id sii cœlura lerraî , aut cœno polius , sacra profanis
iniscere ? Imagines iu lemplis magna bonesiale de-
qux etsi ad obleclamentum voluptatis bumana) quae-
ping'i jubetur : cl impudicam fœminam Mariœ aut
usque ad Pasclia , iu varils Galliaium ecclesiis , el in ca-
Caiharina; probrosunrhomineni Auguslini aut An-
:

tHetlralileodiensi sancliori basilic» pani oppandilur.

, tonii personam reprxsentare patiemurl Quod Arno-
Ideo quoquu altaria per yuadragesimam ubique colore
fusco veslUmUir et sanclorum imagines obtcguiUui- ex-
:
bius cerie , libro IV contra génies extremo , ab anli-
tremis diebiis. Jani seplimo seculo mes eral splendidiora quis faciilatuui reprelieudii, ut hisirionibus deoruin
occlesiarum oriiaincita vehadi tempore Quadragesima;
voluli hiclui ac iiœiiileiitiaj dicalo. Nam in rita s. Eligii pcrsona; inq)onereulur, illis verbis : « Nec salis hxc
C3p. ."9, 40, legimus repam | uaibellce geniis est ex àiiro ) culpa; eliam ininiis cl scurrilibus ludicris sanclissi-
argcutoque confoctam , quaiu bcali aiitislilis sopulcro
rcgiiiaBalhiUiisadditlcral, solere per Quadragesiuiaiu iu- nioruni pcrson;ï inlerponuniur deorum : et, ut spe-
teg'i liuteo buuibyciois figuris decorato. ctatoiribus vacuis risus possii, alque biiarilas exciUoi,
S71 PE HISTORIA SS. IMAGINUM. 572

jocularibus feriunlur oavillationibiis numina : concla- qua; lurpitudinis memoriam excitent, ad obscœnarum
maiii cl assurgiint iheatra : caveœ omncs concrepant modos, mutuiis quamvis verbis, dccantatie quod ;

fragnribus alqiie plaiisibiis. » Idem Terlullianus ac- grave crimen est, omni supplicio vindicandum. »
cusât in Apolorjia, cnp. 15 : i QuUl, iriqiiicns, qiiod Ibid. et pag. 143. Relalis Valentiniani ac Theodosii

imago dei vestri ignominiosissimum capul et famo- legibus €od, lib. XV, lit. 5, de Spectaculis, etc.» Non
sum vcstil? Qiiod corpus impiiriiin, et ad islam ar- ccnsebant, inquil, imperatores ludis sccnicis divinum
tem effeminatioiie produciuni, Minervani alii|uamvcl numen coli compelcnler, quos dicbus fesiis (ieri veta-

Hcrculem rcpraiseiiiei? Nonne violalur majcslas, et bant. Nunc vide quanla perversilas, ratio quam pra;-

divinitasconstupraUir,laudanlil)us vobis?> Qu.tr vcrba poslera ! Iliblrioncs impures in lempla vocanius :

ad nosti'os mores tran>rei'as licct : alque in aiiliqiiis neque salis celebrcm dicm lesium fore putamus, nisi

viliis interpreleris, nosiroruni licenliam et lurpitudi- niimi veste insolenli, et rugosis sinibus, fesliva Ixli-

iiem accusari. tia augeatur. » Ilabes, Icctor , ex bispano scripiqre,

( Iiaque , si duorum optio danda esset , mallem guslum eonim, quae acia sunt in Hispaniis. Ad Gallias

ab hislrionibus profanas fabulas agi, quam sacras diverlamus.

Lislorias, quibus divorum persona; cum décore atque De usitatis olim in ea génie speclaculis sicMcolaus

lionestaie rel'erri del)eiil; quod cos facere non posse Boileau Despréaux :

persuasum habeo, lum ob eorum viliiaiem cl dede- Chez nos dévots afeux , le théâtre abhorré
cus , lum ob fœdissinios mores ,
parenique acLionum Fut longtemits dans la France un plaisir ignoré.
De pèlerins dit-on , une troupe grossière
,

levilaiem et Uirpitudinem En public a Paris y monta la première :

€ Sed quid boc loco diiilius bœsilamus? Cum lege Et, soltument zélée en sa simplicité ,

Joua les sainls, la Vierge, el Dieu par piété.

ecclesiaslica velitum sil ludos Ibeatrales in templis Le savoir a la lin dissipant l'ignorance
, ,

agere ;
qnx lexincipil : Cum deoritm, de Vila ei Hone- Fit voir de ce projet la dévote imprudence:
On chassa ces docteurs, prêchant sans mission
siate clericorum : ( Inierdum , inquit , ludi fiunt in On vit renaître Hector, Andromaque, Ilion.
;

ecclesiis ibeatrales : et non solum ad ludibrium (sic

lego) speclaculi inlroductintur in eis monslra larva- Facile esset , si id hic ageretur ,
perversum poetx
judieium casligare qui Grsecorum fabulas mavult,
rnm : veruni eliam iji aliqiiibus festiviiatibus , diaco- ,

iii presbyieri , ac subdiaconi , insaniœ sua; ludibria

quam sacras bistorias, in thealris reprœsenlari. Quid,
,

exereerc prxsunuinl. s Qnx ulraque legis condilor

quœso, Francis cbrislianis cum Ilio, lolaque (iclo-

Innocentius III deinde (ieri probibet, cujus interprètes

ruin numinuui farragine ? Anne viri cordali Joannis

tamen de profanis spectaculis inlcrpreiantnr. Racine Ailmliam céleris ejusdem Iragœdi dramatis
»

posiposuerunt? Niliil ergo peccalum cevo medio, quod

Pag. H'i: j Quoniam Innocentius larvas a tcmpIis
argumenta, in scenam inducenda, e divinis codicibus,
arceai, crediderim tripudia qua; more bispanico, ,

magno sirepilu et fragore lympani modes plausu aut ecclesiasiicis monimentis deprompla fuerinl : sed
, ,

pedum modulante, conciiantur a larvalis liominibus, quod, artis ignoralione,' rudiler , imperile, ssepe et

removenda esse. Qnid enim nisi perlurbatioiicni ridicule, fuerinl illa a scriptoribus el inlerloculoribus
,

orantibus privatim, el publiée cancnlibus, afferunl? traclaïa. Recitavi supra fabulam de B.NicoIao, aciara,

Est quideni provinciali lege cauiun), ne tenipla ingre- ul apparet, in aliquo Francise cœnobio. Absurdius

dianlur priusquam precibus et divinis laudibus finis

eliam conlexta sunt dramata, hosce lilulos prœferen-
,

lia \. Le mystère de la Résurrection de Noslre Sei-

sil imposiius. Verum id non salis servari comper- :

gneur J tiesu-Clirist composé par Maisire Jehan Mi-

tuni est,cum circum lempla, circumque chorum ubi ;

chel (1), et joué à Angiers triumphanmienl devant le

canilur, eum slrepilum edant, qui non minori impe-
roy de Cécile (2). Imprime à Paris par Antlioine Vé-
dimenio sil, quam si penitus irrumperent. i
rard (circa an. Ii90) in-[oL feuillets 153. 2. Le mys-
Ibidem : « Addam eliam modos musicos accnra- ,

tiores quos passim

tère de la passion de N. S. J. C.,joué à Paris derre-
,
in celebrioribus fèslis usurpari
nicrement cest an. 1490 imprimé par Antlioine Vérurd.
videmus , addilis omne genus inslruuienlis , contra ;

legem ecelesiasticam inveclos esse qiiœ lex Joati-

In-fol. feuillets 206, ab incerlo auclore composilum,
;

a dicio Jo. Michel recognilum , ac splendide exbibi-

nis XXII inler Exiravaganies refcrtur, de Vila et Ho-
neslale clericorum, cujus inilium est
lum Auguslorili Pictonum an. 1486 : lum codera an-
Doctn saiicio- :

no, quaiuor diebus consequeniibus Juliomagi An-

rum. Quae eo pertinent, non ul moveamus susceptam ,

pridem ab omnibus ferme consuetiidinem dium , Christi personam agenlc decano S. Martini,
sed ul ;

celebrala in ipso exbibiiionis loco missa solemni.

indicemus quanla caiitela opus sil, quaniaquc modc-
Legilur hodieque in ralionibus ejus oppidi, conscripiis
ratione usurpari debeanl, qua; a majoribus reprobala
fuisse non possumus ignorare : debercque eos ,
quo- (Ij Fuit is, ex andegavensi medico, Caroli VIII Fran-

rum inleresi, curare alque efficere, ul similia ser- coruin régis archiater , et in curia parisiensi senalor :
obiltque anno U9b, die 22 augusli. Errant Joanues Bap-
viant pielati : neque popubis, cnjus causa liœc susci- lisia Ladvocat
et quicunque horum dramalum auclorem
,

piuntur, ad lempla non secus concurrat, atque ad faciunt Joanuem Michel aiidegavenseni episcopum , vila ,

funclum an. Ui7 12 deccmbris. Lege Joannis Franc.

speclacnla, ludos, et celebritales alias profanas ; qua; Niceron mémoires pour servir à l'iiist. des honunes Ul. , tomo
niaxima corrnpicla moruni csi, et sanciissima! reli- xxxvn pag. 39d et seqq.
,

(2) Coram Renato, cognomiae Bono, Siculorum rege,

gionis labes. Neque lurpe's eaïuilcnœ audianlur, aut qui obiit an. 1480.'
 373 SUPPLEMENTUM. AD LIB. IV. CAP. XVIII
374
a procuralorc Joannc Binel : « Pro niystcrio Passio- sont les événements, qui font les sujets
ordinaires de
iiis JcsiiOlirisli, aiiiio piicsiMilis eoiiipoli [IlSG] Aiulc- ces représentations.
gavi per persomiaj;ia iiianireslalo, ilaia fuit, ex parle Ai/ii/o etequntiores agebanlur apud Gcrmanos fubu-
iiaiiuiiis , siiiiiiiia (locoM! Illii.iniiii , ail oiicia liiijiis- liV. Celles qu'on
y rcpréicntoit, inquit recens ex eu
inudi niysiL'rii siippoilaiula. » Katloin porro ilramata, jcnte scriptor (I), devenoicut égaleuienl
ridicules et
cum alias récusa fuere, mm an. 1507 hoc litulo : Le par le plan et par l'exèculion. On n'y voyoil jamais
viyslhe de tu Concepiion et Nativité de la ftlûrieuse une époque do la vie mi événement développé
,
; c'é-
vierge ilarie avec te mariai/e d'icelle : la Niilioilt^ toienl toujours dos histoires, quchiuelois
;
de plusieurs
Passion, lli'surreclion, el Ascension de nostrc Sauveur siècles : les règles du dramatique y étoienl toul-ù-
et Itédempleur Jésus-Christ. Jouée à Paris l'an de grùee l'ail inconnues, et les comédiens doniioienl une pleine
1507 : imprimé audicl lieu par Jehan Petit, Geoffroy carrière à leur imaginaiion. Une comédie , qu'on
de Marnef, et Michel le Noir. In- fol. feuillets 352, JDUoit le plus universellement éioit Adam el Eve, ou
cuin ieoiiibus ligim iiisciilpiis. la chute du piémicr homme. Elle n'est pas encore
Ab alla manu prodiere luvc : Le mystère tic la Pas- toul ù-faii proscrite , et je me souviens de l'avoir
sion lie N. S- J. C. , lequel fut joué à Angiers moult vu représenter à Strasbourg. Quelques endroits du
triumpliamment , et dernièremenl à Paris; avec le Poëuiede Miltou pouvoienl avoir fait naître l'idée de
nombre îles personnages, qui sont à la fin iluilict celle pièce. On y voyoit une grosse Eve,
donl lo
livre, et sont en nunibre cent quarante et ung edi- corps étoii couvert d'une .Mniple toile, couleur
;
de
lumLuieiiœ 1541 in-4°. Le premier volume des ca- chair, exactement collée sur l» peau, avec
une petite
tholiques oeuvres et actes des Apostres, rédigé 'en ceinlure de feuilles de figuier ; ce qui formoil
une
cscripl par saincl Luc, évangéliste, et historiographe nudité très-dégouianle. Le bon homme Adam étoit
député par le sainct l'.sprit ... Le tout veu et corrigé de même. Le Père éternel paroissoit avec une
fiigoité

bien cl deuemenl selon la vraye vérité , et joué par vieille robe de chambre affublé d'une vaste perru- ,

personnaigesàParisen l'Ilostel de Flandres l'an 1541; que, el d'une grande barbe blanche. Les diables
fai-
avec privilège du roy , etc. In-fol. Item le second soieni lesbouffons el les mauvais plaisans.
Transea-
volume du magnifique mystère des actes des Apostres, mus ad Belgas.
continuant la narration de leurs Caicts et gestes selon Henricut d'Oultreman , Hist. de Valencienncs, par-
l'Escripture saincte ; avecques plusieurs histoires en lie 2, chap. 16, post relata quœdam de profanis ludis,
jceluy insérées des gestes des Césars; veu et corri- qui in oppidis Tornacensi, Jnsulensi , ac Valencenensi
gé... ainsi que le mystère est joué à Paris cesle ttcli fuerant secnlo XIV et XV, sic pergil pag. 591 et
présente année 1541. scqq. : En l'an 1548 fui solemnisée la fesle de la prin-
Juvabit in obsoletis illis dramatis obiler notare falsa- cipauté de Plaisance à Valenciennes le dimanche
...

rmn aliquot reliquiarum aut anliquitatmn origineni. , , 13 de may ,'

à laquelle furent conviés tous les gentils-
Dans les représentations chrétiennes, iuquil Claiiditts hommes, prélats et villes voisines; si bien que le
franc. Menestrier{l), qui se faisoieni, il y a deux ou nombre des conviés arriva jusques à 562. Chascun
trois siècles, dans les processions et dans les places eut deux vaisseaux d'argent l'un pour
, le vin, et
publiques, sur des théâtres dressés aux frais du public, l'autre pour la bière. ... Le magistrat estoit si porté
ou établis par des fondations particulières de quel- à semblables jeux que l'on treuve encore dans
, les
ques personnes pieuses ... on représentoit la passion registres de la maison de ville, environ l'an 1490,
du Fils de Dieu, el les histoires du Vieux et du Nou- diverses sommes d'argent données du public à cer-
veau Testament. El parce que l'on gardoit dans des tains personnages, pour avoir esté h Douay, à la fesle
églises, ou dans des monastères, les meubles el les aux Asnes, jouer sur des chariots : à Bouchain, à la
habits, qui scrvoienl à ces représentations, on a cru fesle du Prévost des Eslourdis : à Monsieur le Prince

dans la suite des temps, qu'ils étoienl les mêmes qui de la Plume, au Capitaine de Joyeuse entente, au
avoicnt servi dans des temps plus reculés aux per- Capitaine des Hubins, à la Compagnie de la Fille Dame

sonnes dont on représentoit les actions en ces spec- oyseuse , cl autres semblables grimanderies.
tacles. Ainsi Ton voit encore sur la face extérieure Ces iiiaiseries-là , et ces folles despenses eussent
d'une ancienne église de Vienne, en Dauphiné, ces esté aucunement tolèrables, si l'honneur de Dieu n'y
paroles écrites : Icy est la pomme du sceptre de Pi- eust point esté intéressé : voyre mais le diable, dont
late : et on montre à S. Dénis la lanterne de Judas. les intentions ne visent qu'à jouer des tragédies,
C'est ainsi qu'à .Aix en Provence on a le veau d'or, honteuses à Dieu, et lamentables aux hommes, pré-
les articles du Symbole des apôtres , la harpe de tendoit par ces fadaises d'ouvrir la porte aux sacri-
David, et cenl autres choses semblables ,
qui servent lèges de Luther, el de Calvin ; lardant ces comédies,
aux représentations, qui s'y font tous les ans le jour et speclacles d'cntre-jeux el farces profanes, qui mel-
de la fêle du S. Sacrement et qu'il seroil ridicule : loienl au rabais la dignité des choses sacrées , el des
de vouloir attribuer à des temps aussi reculés que le ministres de l'Eglise. En cesle fesle de Plaisance parut

(1) La Dévise du roi justifiée,' etc. Paris,. 1679, in-4», (I) Prni;rè3 des Allemands dans les sciences,
.. etc., 1732,'
pag. 09,70. iu-li»,pa-e 191.
JTfS DE HISTORIA SS IMACINUM. 376
l'Abbé du Plat-d'argcnt du Quesnoy, accompagné de multipliés et distribués à plus de mille autres per-

ireiile-ciiiq galans, revcslus de blanc comme des soimes, nonobstant qimy il y en cul douze corbeille»

moines, inonlcz sur des chevaux d'osier ,

qu'ils allè- de reste. Le figuier maudit par nosire Seigneur pa-
renl ahbrciivcr dans l'Escaut, y enlrant jusqu'à la rust séché et les feuilles flestries en un instant. L'é-

cciiilure. L'abbé des Pau-poun'Cusd'Ath amena vingt- clipse, le terre- tremble, le brisement de' pierres, cl
ciii(| liélisires, vcsiiis pareillement, à la mnnacbale, les autres miracles advenus à
la mort de nosire Siiu-

de blanc et do noir; avec lesquels il alla bénir un veur furent représentés avec de nouveaux miracles.
puids, y emploïant mille iraicls, dignes du fagot, si La foule y fut si grande pour l'abord des cstrangers
la simplicité du temps ne les eust aucunement adou- qui y vindrenl de France, de Flandre et d'ailleurs.que

cis. Les mosmes profanations se faisoient par les rues la reeepte monta jusqu'à la somme di; quatre mille
de ceste ville le jour de S. Jacques et de S. Cbrisloflc, six cens et quatre-vingts livres , combien que les

auquel vous cussiés dit que les Méiiadcs et Satyres spectateurs ne payassent qu'un liard , ou six deniers

des poètes estoieni ressuscitez ; tant le peuple faisoit chacun. Les vers furent du dépuis imprimés à Paris

de folies, comme aussi tout le temps de Carnevalcs, sans le nom des auctcurs.
où les jeux ne pouvoienl cstre aggrëables, si les noms Solemnem Lovauiensium Nundinarum proccssio-
des saincls , et les oflices des cvesques et abbez n'y nem, qux singulis aimis agitui dominica prima sc-
apprestoient à rire. Le zèle des prédicateurs et reli- plembris, repolit Lipsius (1) ab incunabnlisoppidi, id

gieux en a raclé de nosire temps les dernières reli- est a pulsis Norlmannis , in loco , rpii dicilur Lo-
ques : mais le Dieu créateur avoit balié le plus gros ven (2), seu Lovonnium (5), aimo 88iS castra meta-
par les guerres, prises, pillnges, peste, famine, de- tis. Fudit bos Arnulpims inip. anno demum 89o (i),
scliet du trafic , et autres verges ,
qui ont affligé du et ila fudit ut ex iiimimerabili mtilt'Uudmc vix rcsulunt
dépuis le Pays Bas , et uoniinémcnt ceste ville ,
qui esscl, qui ad classent [Andoverpis, ul videlur, relklaml

a eu jusques à présent prou de peine de furnir aux nuntium reporloret. Victor eodcm in loco... Lcitanius...

Iraix nécessaires, sans se charger de debtcs par sem- celebrari prœcepit : cl ipsc cum omiii e.tercilu , luude»
blables folles et inutiles despenses. '
Deo cauciido', proccssil. Haetenus Annales luldeuses.
Je ne puis pourlant blasmcr l'estude et le travail Mihi duhium, an ab co lempore iusiituta ac répetiia
que l'on employa à représenter sur le théâtre les quoiannis fueril siipplicatio, cujus vestigium nullum
priiicipaux mystères de la vie de N. S., veu que le in aniiqnis monimentis reperio. Quai-e donec allala
subject estoit pieux, les acteurs gens de bien et d'Iion- fuerint, e quibus dedocear, dicisc supplieationis ori-

iieur, et que le tout fut veu, examiné et approuvé ginem refcram ad jus Nundinarum huic urbi conces-
par les ibéologiens et antres députez de monseigneur sum anno 1577. lUtum constat institutum anno 1490.
de Cambray. Aliqna deinde adjecta , longe plura resecta sunt , ut
Aux fcstes de Penteeosle de l'an lo47 , les patebit ea ,
qua; nune aguntur, conferen'ti cum bac
principaux bourgeois de la ville représentèrent sur descriptione,quam,dempiisannoiatiunculis,dcpi-onipsi

le théâtre, en la maison du due d'Arschot (où est à e libre flandrieo Guillelmi Boonen, Grapbiarii quon-
présent la cour de derrière de la maison de l'auc- dam Lovaniensis, in curia civium asservato, ahso-

teur)', la Vie, Mort et Passion de N. S., en vingt-cinc luloque anno, ul iri fine operis legitur , 1594 16
journées , en chascune desquelles l'on fit paroislre septembris. Procedebanl e primaria D. Pétri basilica
des choses estranges et pleines d'admiration. Les se- hoc ordine :

crets du paradis et de l'enfer esloient tout à faict Oppidi tabellarius , sive nunlius , virgam rubram
prodigieux , et capables d'estre pris par la populace dextra prxfeiens ; fabri ferrarii , murarii , lignarii,

pour enchaniemens. Car l'on voyoit la Vérité, les laniones ,

piscarii , coriarii , sutures , cerdones, mo-
Anges , et divers autres personnages descendre de litores , linCtores colore cœruleo , fabri , magimm
bien haut, tantost visiblement, autrefois comme in- ut vocant, opificium constiluentes , fullones , lexto-

visibles ,
puis paroistre tout à coup. De l'enfer Luci- res, aulxorum textures, pannorum tonsores sar- ,

fer s'eslevoil, sans qu'on vist comment, porté sur un lores longiorum braccarum sutores
, sartorcs veie- ,

dragon. La verge de Moyse, de sèche et stérile, jetoit rameutarii, aromatopolœ, muliebrium crumenarum
tout à coup des fleurs et des fruicts : les âmes de artifices , olei , aliarumque reriim pinguium veudilo-
Herodes et de Judas cstoient emportées en l'air par res , leclores tegularii , tectores sti aminé , olitorcs,

les diables : les diables chassés des corps : les hydro- barba; tonsores.
piques et autres malades guéris ; le tout d'une fiiçon Post hos juvenis aliger , S. Michaelem exhibens
admirable. Icy Jésus-Christ estoit eslevé du diable, romano sago cœruleo, ac ejusdem coloris tibialibus ,

qui rampoit le long d'Une muraille de plus de quarante seu ealigis, indutus : dextra crueem, archiepiscopali
pieds de haut ; là il se rendoit invisible ; ailleurs il similem, geslans, ruhro, et cruce candida distincto,
se transfiguroit sur montaigne de Thabor. On y la vexillo instructam : sinistra, parmam vexillo confor-

vist l'eau changée en vin , mais si mystérieusement

qu'un ne pouvoil le croire : et plus de cent personnes (1) Lovanii sui Ub. I, cap. 5.
(2) n giuo.
de l'auditoire voulurent gouster de ce vin ; les cinc
(5) iiiiiidi's fiitdenses,
p.iins et les deux poissons y furent semblablemeiit (i) Idem .''.eyinv.
 577 SUl'PLEMENTUM AD LIB. iV CAP. XVIII. 378
maiani. Anlo eum , ciquc alligatiis ,
juvcnis aliiis ,
Ab artillcibiis vilroruni spccularium, Tobias senior,
cacodx'moneiii repixsciiiaiis, viiidi ac bicoriii capitc, et Anna. Tub. X.
riibra el ailsliiela vosle : ringiilo cxriileo, c quo tin- A painiorum lonsoribus, Judith cl Joachim. Judith
liiinabiila iuMulobant : dcxlia bar|iagom.'iu foieiis ,
XIII.

iiiR'O Iriplici iiiiiKU'oin. Ab aiiilkibusmarsiipiorum, EslIierelMardocbieus.

Curnis , ul i'ere c;cleri , bijiigis : cqiiij allcro pcst Esib, IV cl V.

altcruni ligaiis : iii cuiru Adam cl Eva, paradiso cx- Ab aulaiorinn tcxlorijms. fralres Machabsei, corum-
cliisi, cberiibiHO pelloiito. que tn:ilcr, et rex Anliochus. II Maehab. VII.
Seiiiiebaiiliir illiisiiiorcs pcrsonac , ex hisloria Ve- Scqiicbiinlur (pnn(|iic currus , in quibus, V radix
Icris Tcslameiiii aiceisiut, sumplus actoribiis coiuiu- Jes.se, sivc arbnr genoalogica B. Marix viiginis ;
2°

ctis iniiiistraiile (|iialibcl opiCicuni classe : ac pritiio, pra.'Scnlalio cjiisdem ;

5° annnnliaiio ;
4" visilaiio
;

lanioniim cura, niniilia Abnibx, ex Geiics. XVI. 5° Christi naiivitas.

A lomiiuiibiis iiicrualoribus cxhibcbanUir Elicïcr, Deiiidt; reges niagi, singuli in camelo sedenles.

Rebecca, eic. Gcn. XXIV. Sci)teni cameli monslrusi , lotidem puellis insiden-
A sarloiibus, Lia, Dina , Simeon cl Levi. Gènes. libns.

XXX. Quatuor alii cunus, et in lis,!" Chrisius rcdiviviis,

mulri Virgini apparcns 2" advenlus Spirilus sancti
A suloribus, Rackel , Joseph , Benjamin. Gencs. ;
;

5° assiimpiio bcalx Mariai 4° clioii angclici, quasi in

XXXI. ;

lurre liislega composili, velienlibus equis tribus. Post

Riirsum a lanionibus, Thamar, priiiccps paslorum
bxc cœnobiiaruni ordines, nimirura.:
Jiuia>, agricoiiu aliquoi. Gen. XXXVIil.
Capticini, quibus pralala crux absque lanceis, cae-
A braccarum suloribus , Asccuez , Manasscs
tera similis Iiodiernx.
Ephraim, iCgyplia; niulieres qualuor. Gen. XLI.
Franciscani observantes, al nondiim rccollecti, ci-
A iccioribus tegularlis, Maria soror Mosis, virgines
nerei coloris habitn, laiioribus nianicis : praeit frater,
.hebrxai. Exodi XV.
crucis bajulus, indutus superpelliceo : sic alii aute
A piscariis, Therbis, Mauri et Maurx aliquot. Ex
duos ordines, qui scquunlur.
hisloria scholaslica in Exodiini.
Augiistiniani eremitic.
A barbse tonsoribus, Moyses , Sephora filiura cir-
Dominicaiii.
cunicidens, aiigelus. Exotli IV.
Gerlrudani, canonici, nigra veste, regulares : hos
A pisloribus, Raliab el cxploralores. Josuc II.
pra:cedil laicus homo pediini abbatis §cstans : reli-
A pinguium reruui propoiis, Calcb, Olhonici, Axa.
,

giosi superpelliceo tecti : abbas , ni'Cdum infulatus ,

JosueXV.
indutus dalinatica , el super dalmalicam trabea , seu
A magni opiHcii fabris, Debora , cum aliquot or- cappa, cujus orasgemini ulrimque opl;ebi,susteiitanl.
pbanis ac viduis feminis. Ex Judic. IV. Parcenses Norberlini, pcdo abbatis similiicr anle-
A ferrariis fabris, Barach, Jabe), Sisara. Indidem. lalo : abbas infulatus, C;]etera utGertrudanus,denipto
A lectoribus, Noemi. Ruth I.
colore tunicx. Prior quadialo hireto tectus : religiosi
A lectoribus slramine, Booz el Ruili. Kuih II. absque superpelliceo, birelo, capucio.
A veteranientariis sarloribus, Elcana, Anna, Phe- Vlierbacenses benediclini, etiam antecedenle laico,
nenna. I Reg. 1.
pedum gestante : abbas excepta tuiiica , ul parcen-
,

Ab alulariis, scu pellionibus, Saiil et Micliol. I.

sis. Monacbi ncque birctum gestantes , ut nunc : ne-
Reg. XIX. que pcUiceam ciiomidem ul ante annuni 1749 : ne-
,

A coriariis, Abigail. 1 Reg. XXV. que superpelliceum cum almutio in sinistriim demisso
A tinctoribus , Joab, et mulier Thecuilis. II. Reg. brachium , ut faciunt ab illo circiter anno : nqque
XIV. brevem comani alentes, ul ab anno 1708.
A cerevisiae coctoribus , Joab , inulie r de Abela ,
Clerus ecclesia; primari;c S. Pétri : anleceduMt
capul Sebx. II Reg. XX. pueri, dicti petrislœ, singuli parvum vexillum gestan-
Ab oliioribus, Adonias, Belhsabee. Ex III Reg. II. tes : hos comitantur ludimagister , el scliolarclia su-
A murariis fabris, Abisag, nunlii Davidis. IiKlidcm. perpelliceo el pileo quadralo indutus, ul canonici:
A lignariis, Jonas cum pisce , Elias, vidua sare- cruces dcinde lerunl bini chorales , exlerius amicli
ptana. III Reg. XVII, elc. superpelliceo, intcrius tunica , aller riibra, aller vi-

A victoiibus, uxor et liberi Abdiaî. IV Reg. IV. ridi. Sequuntur c(h)>pdlimi , lum canonici suis almu-
A fullonibus, Elisaeus, Giesi, mulier Sunaniilis. IV. liis ornal'i : deminu qualuor trabeali, quos intelllgo
Reg. IV. binos succcnlores, cantorem et decanum : canlor sub
Ab (Enopulis , Asiyages et ejus filia. Ex Jusiini trabea geslal ahnulinm.
Uisloriar. lib. I. Imago B. Maria) , e tabernaculo , inslar armaril
A picloribus opère phrygionico, Tobias, Sara, Strucio, coiispicua, valvis insculpta ulrimque ejusdeiu
angélus Raphaël. Tobiaî VI. sanctissinuc Virginis mysteria oslendenlibus. Posi-
A picloribus, Susauna, Scdecias, Achaz, Joachira. tam in tciisa gcslanl adulcscciiles numéro IG, prx-
Dan. Xlll,eic. cedeniibus quatuor viris faces poilaulibus, el toiideiq
 379 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 580
niusicis ,
quorum unus ulrem inflat , alius harpam, narii , cap. 30. Collecta bujus sepullurœ h.-ec crat:
alius hispanicam cilliaram (guilare), quarlus «io/i- Orernus. Deus ,
qui nos concedis alleluiatici cantiei
num digilis tangunt. deducendo solcmnia celebrare , da nobis , in aeteraa

Procercs acadciiiici , virigo regenics superiorum fa- bcatiiudirie , cum sanclis luis alléluia canlaniibus,

cullatitm uiikersilalis. Pi'xcunt acccnsi , seu bedelli pcrpetuum reliciier allcluia pusse canlare. Fer Do-
sex. Tum rcclor, ab liodicrno niliil discrepans : postca niinuni. i

doctores llieologia;, niox jiiris et medicinœ, solis col- In speclaculorum censura refercndi chori , seu sat-
laribus inier se discreii , qu» tlieologis plana , caele- tationes, qua; in sacris locis pcragunlur, olim in Cai-
ris, ut illa relate, corrugaïa. Omnes ab bodiernis lla, Italia, Hispania fréquentes, nunc mulio rariores.
diffcninl birelo plaiiiori, et eponiidis colore, qui lune Dmaniius liaiionulis tibro XVI, cap. 83, de so-
vulgaris \\o\x, liodie ruber, aul riibro proximu's. leninitalc Paschse , saeculo XIII, scribebai : i In qui-
'mnianis equus bgiieus , oui impositi quatuor filii busdani locis liac die : in alils, in Nalali, praelati cum
Aimonis ; aniecedii eum ulricularius : sequitur vir suis clericis ludunt vel in claustris, vel in domibus
Caroluni Magnum rel'erens. episcopalibus, ita ut descendant etiam ad ludutn pilse,

Giganiea Ilerculis effigies, equo nigro insidenlis. vel eliani ad clioreas et camus. » Ordo cabilonensis,

Effigies Megsra, cjus conjugis, insidenlis equo edilusabEdmundoMarlène, libre de antiqua Ecctesiœ

candide , et sinislra psiliacuni tenenlis : pone ludit Disciplina, pag. 543 : In festo Penlecostcs , i post
Simiola (1). conipletorium fit cliorus in prato. Decanus canlionem,
Armaiorum Vildœ, seu collegia, quatuor, ac primo Vcni, sancle Spirilus : cieterisuas dicant, qui volue-

bombardariorum : horum in medio , vir ingentibus e rint , latine lanicn. » Vcsunlionc Sequanorum , die

ligno cruribus insislens, ac S. Chrislopliorum reprcc- sancto Pasclise , i finilo prandio ,

posl sermonem ,

senlans , cui comcs il ereniiia Ciicufas. Sagillarii finila nona , fiunl chorcie in clauslro , vel in medio
uientes arcu leviori. Alii , arcnbus scapo inslruclis navis ecclesiae (si tempus fuerit pluviosuni), canlando
ulenies, vulgo arcu-ballislarii. Sagiilariorura, itideni aliqua carmiiia; ni in Processionariis conlinctur

arcu-ballisla ulentium, collegiuni majus. Finita cliorea , fit collaiio [cœiiula vesperlina] in ca-

Décanta, sive oclo decani pannificum , cuni sccre- pitule , cum vino rubeo el claro , el pomis vulgo no-
lario stio, cl duobiis nuntiis. minatis des Capendus. > Sic ftiiuale capituli S. Mariœ
Alii duo nuiilii : Scriplores public! ,
quos ckrkos Magdaleiue, eiliium anno 1.582. En principiura unius

regisiri vocanl : quxsiorcs quatuor : oppidi secreiarii e diclis carminibus :

sex. Fideliiun sonet vox sobria. ;

L'nus el viginli jnrati, qui oppido a consiliis. converlevc, sion, in gandia. . «i:

Sit omnium nna lœliiia,

Judices urbani , vulgo scabini, sepiem: oppidi prx- Çîit's imictt redcmit gratia.' "
,

tor , vulgo major , oliiu vitlicus , lurgidis braccis dis- convcrlere, elc.

linclus, inler duos turgi-iimyislios procedens ; ho-

Ex libro N. Bonnet, cui titulus : Histoire de la
rum a lergo publici salelliles, sive apparilores. danse doceniur in more positum esse Lemovicibus,
,

Agmen claudcbant immanis dracoiiis effigies :

ut in ecclesia cailiedrali , D. Martialis, eorum apo-
puella lî. Margarilam, juvenis S. Georgiuni exiii-
stoli, nomine insigni , qua die fesium illius agilur,'
bentes.
plebs , in ehoro congregala, sallationem orbicularem
Addidit Guillelmus Boonen prospectum iheatri, in
instituai , ac singulos officii vespertini psalmos clau-
fore erecli, ubi cxbibilum judicium Salomonis. lil.
dat, non consucta doxologia, Gloria Pairi , sed hoc
Keg. m. epiphoneraate :

Inler fcsla calbedralis ccclesiae lullensis in Lotha-

Saint Marceau, pfegas per nous
ringia, seculo XV, articulum de festo el episcopo
El nous épingaren per vous.
:

Innocetniim anlecedebat in Riluali arliculus', boc li-

Quod eorum lingua sonat : Sanete Martialis , ora
lulo inseripliis : Sepelitur alléluia. Is autem sic habe-
pro nobis : et nos sattabinms pro te.
Sabbato Sepluagesiin:i! in noua conveniant
:

bal': 1

ordinent
A nostris diœcesibus exsulanl hœ sallationes, quas' i

pueii cliori feriati in niagno vestiario, et ibi

cum divini officii dignitate componere , el ab omiii !

sepulluram alléluia. El cxpedilo iillimo benedicamus,

levitaiis specie liberare non adeo proniptum est. Longe
procédant cum crucibus, lorciis, aqua benedicla et
vcro manifesiius ecclesiasticam gravilatem offciidcbat
incenso : porlanlesque glebam ad raodum funeris,
absnrda festivitas Follorum , seu Faluorum, in qui-
Iranseant per cboruni , cl vadant ad claustrum ulu-
ab eo-
busdam olim Gallix ac Belgii civitaiibus usilata , de
lantes : ibique aspersa aqua , el dato incenso
qua alii lotis libris egeruni.
rum aliero, redeanl codcni iiincre. Sic esl ab aniiquo j

Affinis isti fuil festivitas Asini quam in nonnullis

consueiuni. • Legesis Amalarium de Ordine Antipho- ,

Galliarum ecclesiis olim eelebratam reperio. Uiram-

que in multis diœcesibus septem secula durasse
( 1 ) Ejusmodi giqanlea simuiacra hodiegue speclanda qiiol-

annis exliibentur in puMicis piocessionilnis varioruin Bra- utramque obtinuisse in plerisque Occidenlis Eccle-
bcintiœ, Ftundriœque oppidorum : item samttrci, et alibi. Non
siis, gemina sunl commenta Francisci Mariœ de VoU
feruntur m
diœcesi teodiensi, ubi supplicaliones niliil ad-
mUlmil prvfanum. laire : tcrtiuui is addil, asinum , in dicta mox fesli-
581 LIUEK IV. CAP. XX. 889
Vilaio ,
qiKulrato pilco oniaium fuisse ,
quo pseiido- Mmen diras, nsine.
Juin siilKr ex qraminc :
hiktoi'iciis isio siiaiii in liiigcndu audaciam prodii.
Amen , nnien itéra :

Coiiiin certuiii ost :

1" iiicpias istns soicmiiitalcs Aspernure Viiera.
Hez va, liez va, hez va, hez,
uiuk'ciiiio , aiii duudociino , scculo iia(as , dccimo
Hialx sire asnes, car allez:
guinlu dcsiissc; 'i" nciilraiii iii iiiajori niiinero ccclc- Belle bouche, car chaulez.
sianiin fuisse rcccplaui ne pnslerioreiii quidoin
,
CAPUT XIX.
duntaxat Augusioduiii , Bcllovaci , Uolomagi , apud
Annotalio in picturas (uqœ Chrisli in ^gijplnm.
Suiionas,ct in paucis furie aiiis oppidis; 3''ulranu|U0
adeo displiciiissc Eccicsi* , utj ipsa scmpcr iis ab- Ut Cliatii circa cvangclicas hislorias alii|uid anno-

olcndis incubucrit; quod vidcrccsl, lum es cpislolis tcnius. Quod in fuga Chrisli ad /Egypluin appingainr
Innoccnlii III , tum ex iis qux in Gallia constituit casus idoli , desuniptuni
ex illo Isai^e ( XIX, est
,

rc(rus Capuanus ,
prinix scdis apocrisiarius : deni- 1 ) : Ecce Dominus nsccndet super nnliem levem, cl in-
que iHilluni in utiivorsa Europa (|uadialuni ca a:laic gredietur A'Ujijptuni , et commovebunlur simutacra
pileum fontcciuni esse quod genus indumenti scrius yEgijpli a facie ejus. Ilunc eniin locuin ad idoloruni
;

cxcogitalum fuit. lapsum referunt Cyrillus Alexandrinus ( in Isaiam),

C;clcrum id propositum oral asiiii festivitalem in- Anselinus {in capul II Malthœi ), Sotomenus ( libro II

Elitueniibus , ut i luli populo ludiior exhiheretui' vcl Hisioriœ ,

cap. 20 ). Quem etiain scquitur Nicepho-
fuga Doniini in iîlgypUini, vcl redllus ab ilio cxsilio, rus Callislus (1).

vel denique recens nato Cliristo parata a Magis nui-

CAPUT XX.
nera. Bellovaci, ornala virgo, orriaïuni puelluni bra-
In nuptiis Canœ, nec Joannem pingendum sponsum :
cliiis complexa , asino vcbebatur in tcniplo- primario.
nec Magdalenam sponsam.'
Augusloduiii, iniposilum jumenlo epliippioni suslen-
labant canonici (iu;iluor , illo ad loeuin destinalum
In nuptiis Can» sunt qui
Mariam Magdalenam
sponsam pingunt, Joannem apostolum sponsum.
et
pergcnte. Ad valvas basilicœ senonensis prinium
Prius, cujus mentio est apud beatum Antoninum
cancbantur hi versus :

(tit.%cnp.<î\,Summœ[imo parle 5, tilulo 51,3],

LUX liodie, lux lœliliœ. Me judlce, irislis omnino rejicio, velut obseiirum figmenlum (2).
Quisquis erit, removendus erit soleiimihus istis.
procul imidiœ, pronil omiiia mœsta;
siiil liodic Posteriiis vero do Joanne a multis asseritur scho-
Lœla volunl , quicuiujue colunl asinaria festa. lasticis et recentioribiis aucloribus. Sed infirma esso

Deii),procédante asino per navim ccclesix, conci- eorum argumenta, paucis subjiciam. Allegant, vel
Qebalur a choro :
Hieronymi nomine, vel Augiistinf, id quod in incerti,
licel veiusli, scriptoris pnefationc (5) iegilur : Hic
orùnlis partibiis
Jdvenlmit asiiuts, (1) E.idem ratione hoc vaticinium quidam explicant apud
puklicr et forlissimus, Hieron. in Matth. cap. il, itemque Theodoretus, ei Proco-
Sarcinis aptissimiis. pius Gazensis, sexU seculi rbetor, in isaiœ cap. XIX prœ- :

lerea Eusebius Demonslralionis emnqeliav lit). \'i, cap. -20 •

Plebs vero succinebat ; et Chrysostonius honiitia 9 in Mnllhœum. Et

advcnientè ,

Jesu iii iEgj-ptum, universa gémis illius idola sponte pro-

Hez, sire asnes, car cliantez, lapsa In terram, Iractaque fuisse, nonnulli contenJunt
al- :

Belles bouches rechingnez ;

que in banc rem adducunt Origeneni, sou quisquis auetor
Vous aurez du foin assez, est hoinUuv tertio; in diverses : Athanasium de
incarnat,
Et de l'avoine à plantez. rerbi : auctorcmopfns imper fecti in Matthœum : Cyrillum
nie in collibus sicliem Hierosolymilanum calechesi 10. Sed veteres illi forlassis ita
Emitritus siib Riibcn, mtelligi possunt, ut potius de christianismi,
quam de Chri-
Trmisiil per Jordmiem, sli (seu pueri Jesu) in .Egyptum
advenlu luerint locuti
Saliit in BelMeliem. Uua ratione etiain explicandi videnlur, qui Messiœ adven-
Hez, sire asnes, etc. tiuii probarunt ex ethnicorum

Ecce maqnis auribus Huetuira prop. 9, c. 29

oraculorum det'ectu Lee
n. i ; Wiltasse de Incarn, eiiit.
,

subjttri(dis filius : lenetœ p. 173, etc. Qoidquid est, Hierouyimis cum

Àsinii's
Asinoruin dominus
Hez, sire asnes, etc.
saltu vincil Imnulos,
tiirba
eqreqius, recciitiorum, caput XIX Isaiœ toluni exponunt de
bellis
Assynorum, seu Clialdieorum, adversiis .Egvplios (a). Jaii-
senius, Gandensis episcopiis,!» concmdiœ evanq.
caput 11
^it. AnUierp. 1G13. p. 82 « Oua'clicuoiur .{f siiiiulacris
:

Damas, cl capreolos . .*.gypti collapsis ad corporalem ingrcssuiu Oliristi,

aliisque
Super dromedarios. mircculisaChristo ln.Egyptoedilis, fabulosa plane videnlur,
f'elux madianœos. ex loci hiijus (Isaiœ) malo intellecUi desumpta. »
Hez, sire asnes, etc. (2| Anloninus soliim ait exisliniasse iiouiiuUos sponsam
Aurum de Avabia, tinsse Mariam JLigdalenam ; qua?, pro|itcrea
quod sponso
Tims et myrrham de Saba est privala, libidiiii se manciparit. Nihilo verius
ost spon-
Tulit in Ecdesia sum luisse S. Simonem apusiolum ; hoc l'abulalur Niceplio-
yinus asinaria. Pis Callislus Hist. eccles. lib. vin, cap. 30. « Helena,
inquit,
Hez, sire asnes, etc. Consualini mater, in Cana Galilœœ, ubi Simonis Canaïuvi
Dum trahit véhicula, nupuœ celebraiœ sunt, sacrani œdem œdilicavit. »
Multa cum i^arcinula, (o) Joannis Evangelio prœlixa iu variis bibliis lalinis,
v.
lltiits mandibula g., in ils quse Joamies Benedicli, Parisiensis theologus Lu-
Dura terit pabula. teiiaecdidil an. Iblio. Parle 3 pag. 82, iiicipil verbis
a
Hez , sire asnes, etc. Molano recilalis desinit his El Deo maqistcrii doctrina
: :

Cum aristis liordeum servetur.

comedit et cardimm :
Trilicum a palea
(a) De irruptione Sennachcribi in Jurt.-eani et
Sfgregat in créa. /Egvptiim
prœter U.ibsaceo IV Rcg. XJX, U. egerunl HerOtlotus
nçï.sire asnes, etc. bb!
H, cap. 141, et Berosus apud Joseplium Autiq. X,
1, 2.
3S3 DE niSTORIA SS. IMAGINUM. 384

est Joannes evangelista quitn de nttptiis, voknlem truin, qui uxorcm habuerat ; et Joannem, quem (1-

nubere, vocavii Deus. Suspicor aulem hacc eum ha- des Clirisli virginem invenit, et qui virgo permansit.

bere ex apocrypliis scriplis hrcrelicorum ,

qui nu- Et enumerat multa privilégia, qua; Joannes pra; Pc-
plias damnaveruiil : et eorum, qui sui ipsius niuiila- iro habuil, quia virgo permansit (f). (")

lioncm liciiam esse defcndeniiil. Apiid alios enim (") Prima ediiio : In nupliisCana; (Joan. Il, 9) Joan«

liisloricos, aui veleres scriplorcs, iieuiriim facile rc- nem non pingcndum esse sponsum, superius ndmo-
aulem iSicolausZcgerus in pra;falioiie (I)
pcries. Dicit nui. Esique Pseudo-Abdiaj figmenlum ( Abdias, libro

Novi Teslamcnli (2), quod ipse casligavit, se lias prx- X, cap. 18), Clirisium eum icrlio a nnpiils rovo-
faiiones offeudissc in velusiissimis bibliis, anic an- casse. Ipse Joannes dieit; maire existente in Cana,

nos plus mille, adscriplas, cliamsi incerli siiilauclo- illnc ad miplias vocalum esse Jcsuni ot discipnlos
ris. Ueinde adduiit, Dcdam iiabere {ad veiba : Tu me ejus. Proeierca in synodo epbcsina lecla est cl ap-

sequcre ) : Tradunt lihloriœ, quod eum de nupliis, vo- probata synodica epislola concilii alexandrini .Tgy-

knlem nubere vocaverit. ILec duo babent argumenta. pliacx diœcesis ;

qiijc habet Cbrisium tune nupliis
Verum neutro loco asserilur, Joannem de nupliis benedixisse, eum in Cana Galilca: eum sanciis voca-

in Cana vocaiura esse : aut de nupliis, cuni esset lus fuit apostoiis.

spousus : sed, nubere volentem, vocatum esse de In bis nupliis pielores pro sua devotione pingunt

nupliis. Igilur islud non contigil in Cana, quia ibi Cbrisium cl Deiparam, loco lionoraiiori. Nec nialc
Clirislus nupliis et inlerfuit, cl benedixit. llaque eliam pinguntur sedentesad men.'îam, sicut et in bi-

bine synodus epliesina, aliique paires, nuptias de- storia Magdalense ungenlis Cbrisium. Quod enim
feiidunt, conlra multornm hxrelicorura coUuviem, lune paulo aliter fiebat, hoc bic more nunc vulgalo
qui niipiias damnarunt. exprimitur (2). Tune erat usiis tricliniorum , in qui-

Dicû igilur nulluni discipulorum Christi sponsum bus, mulieribus exceptis, qua; sedere soient, cuban-

fuisse in Cana : sed ipsos eum Cliristo ad illas nu- tes epulabanlur, et cœnabant. Unde nupliis in Cana

plias vocalos esse.Cum Augiisiino(de Bono conju'gali, Galilese prseerat arcbiiriclinus. Qui aulem aniiquiia-
cap. 21 ) dico, Joannem nullas expcriura esse nu- lis amans , vetuslum usum tricliniorum scire cupit,
piiiis : et eum Epipbanio ( hœresi 58 , Joannem légat annotationes Guillclmi Pliilandri Castillionii, in
)

fuisse virgincm, nec nuptias. conlraxisse. Neque as- Vitruvii de arcbiteclura sexlum librum, cap. 5, et

serere ausim Joannem unquani, nubere volentem, Pelrum Ciacconum in libello de bac re scripio (3) ('").
('•) Prima editio addebal : Quod ad bydrias sivc
vocatum esse de nupliis. Beda tanium liabet : Tra- ,

dunt hislor'm. Non ex propria senienlia loquitur : sed aquales , ailinet, Colonise ad sanciam Urstdam (islen-

referl quod legcrat, vel in jam dicta Graîci prœHilione, dilur una-, quœ puialur esse de nnincru sex istarum

vel iu apocryiibis apostolorum bisloriis, quas lilulo bydriarum : multique pielores , in depiugendis by-
Abdine excusas babemus (3). Ubi cojifingihn- Joannes driis, ejus formam exprimunt (4).

ter a nupliis rcvocalus. Quasi non fueril singularis

(1) Perpetuani S. Joaunis cvangelistae virginilalcm sna-
virgo, sed lubricus atiquando procus, oui CIn-istus
dei ScripUira, leslalur anliqiia piïfalio niissa; in ejus vc-
Virginem matrera morilurus commcndavit. Majoris neralione cclebrala;, agnoscunt paires Ambrosins, Chry-
soslonius, E|iii)haiiius, ïfieronymus, Aiigusliiius, Paulimis,
momenli videlur, quod docii nonnulli urgeant Hiero-
Cassianus, quorum loca cousuli possuci, iiî.licc Tillemontio
nymum ejusdcm esse senienli*, libro primo conlra Méin. pour servir à l'Hist. ecctes, edil. nrttx-, in-li, t. l,
parle 5, p. 912, 915. \ide eliam Baroniuiu ad an. 31, nu.
Jovinianum. Quibus respondeo, me id negare. Yerba
50 et 51.
ejus agnosco : Petrus apostolus est, et Jon>ines apo- (2) Al ego non rectepingi existimo, qnidquid mores re-
ferl a rei gesla; tcm|ifire alionos. Excijie, iiisi puiloris ob-
status : maritus et virgo. Sed sensus est : Maviliis, Pe-
slel ralio, qnocl hic locuni non habet. Alioqui beue picUun
trus : et virgo, Joannes. Comparât enim eo loci Pe- dicas Trojanani obsidionem, lornicnlariis ni;ieliinis, qualcs
apud nos adhil)eiiUir, in urbis niiu'os dircctis nec maie :

(1) Seu
polius iD epislola nuncupatoria ad Pauhini IV, exprimi romanos imp., aul lerro a capilo ad calcem armâ-
data Lovanii an. 1538. mcnse sexlili. Verbls a Molano ci- tes, aul nostralibus stapcdis el sclopetis miiiiilos.
talis aodil : « Qui, quisquis fuit borao, nec indoclus fuit, (3) Cui tlLulns Be TricUmo romano; sire ne mndo con-
:

nec indigaus ab erudila illa aulimiilale hal)ilus , cujus di-
claia Ulleris adjungerenturomniuni sacralissiuiis; ne in-
térim dicamus quod ferlasse idem fueril, qui inlcrprelem,
vel certe recogniiorem vcleris versiouis (ilalic», scu prio-
ris Vulgalae laliiue) egit. »
(2) Hoc lilulo odili sorum Jesu Clirisli Teslamenlum
: .AnligniUitum romanarnm lib. V, cap. 28 ( edii. stepli. ca-
juxla veterem Ecclesiœ ediliomm, ex prebatissimis, eis-
dcnuiue velusiissimis, t'im Scri^loribiis
suœ fiitei atqw intfgrilali restilutmn : brevibuxqnc illiistra-
tum amwl(Uiwiculis. Disjiice lector et vide rattoiies in , ,
castiqalore (a| ; el prebubis (experiere) 7iiillmn liaclenus
prodiisse coiligatius vnqnani. Lovunii, ex ofpcina Slepliani
valcrii, Typogr. jurât, aniio 1539, ia-2i, 2 vol. , t. I, pp.
dunlicalis 227 t. il, loi. : Joan. cap. Il, 6, 7 : « Ces grands vaisseaux... étaient des
(3) De his dixi supra, pag. 337. scliolio H.
(s) Liber est qucm Tacitus N'icolaus Zegerus, aruio IboS
vuigarat hac inscrijitione : Epaiwrlhotes castigationes in
Novimi TeslaMeiUum,.in quibus depruvata restiiuunttir, ad-
jeeta resecaatur et sublata repommlur.
m gularis , eum appendice Fnhii crâni. Prodiit is Konia; un.
, titm exemptiiribus,
vivaiuli apud Homanos, et conoiviorum appwatu, liber sin-
1588, iii-S». Rur.sum Amslelodami an. 1389, in-lC, eum
disserla'.ioiie nieromimi mercurialis de acciibilns in cœna
andgimiim Oriçiinc. Adin oliaui possmil Joauucs Uosiiins
moneli, Itill, p. 200-202). Julius C;csar Culcngerus, de Con-
vn'its (lom. \\\. Mliquilnlum romanarum f;iaiia),- Henricns
Kippingius .mtiqiiikUum rmnanarnm lib. iv, cap. 3 {edil.
].uqdnm-i;alav. 171.j, p. VM, .j22). El recusus cnm illo
Juki lÀpsii naclatus de isiiu couvioiorum apud itomanos ;
îôîrit'iH, pp. 607-Gll.
(i) tudovicus Isaacus le Maislre, vulgo de Saci, ad
urnes de pierre, dont les unes conlcuaient... 58 [linles ,
on euviron, mesure de Paris, cl les autres 84 pintes.
On en voit une à Paris dans l'église du monastère de Porl-
Royal, qu'on prélend avoir élé apportée de la Terre-Sainte,
et 'donnée par le roi S. Louis. )/ Conlinel urna isla irepo
52 piulas parisienses , teslo Claudio Laucellelto ia Chro-
uoiogia sacra, magnis bibliis, ab Âoionio Vitré excHsis
m LIDEU IV, CAP. XXI.
m
m
CArUT XXI. lui et iiiorum confnsionem cantat Ecclesia
quoiidiû
hiiiic psalmum nonagesinium, in quo Dcus ad
De diabolo Chritliim tentante- so
eonftigienii, promiltil angclornm cusiodiam. Quaro
Verum ox nupiiis ad Quadragesimam Iranseamus, babitanios in adjniorio Altissinii, et in
proicciiono
riijiis doiiiinicn prima, proponil Ecclesia diaboliiiu, Pci cœli, qui nos libérât a laipieo vcnantiuni, et a
verbo
Cliristuiu Doiiiintim tenlaiiloin. Is aiitoni, qiiod so li- aspcro, non inovcmur iis, qiue, pcrvertcndo sensum
t)ci)lcr traiisliguret in angelmn liicis, accessit ad Do- sacrarum Scripturarum, aut eliam piclurarnni, op-
iniiiiiin, vciisimiliicr sub spccie boni viri. Ilac do poniint membra tua menibris Cbrisli? Perfidi, fidcli-
causa, cnm llonrioiis Agrippa cmn alicnbi depicliim bus : saerilegi, rciigiosis : baïrcliei poslrenio, caibo-
vidissel cnm cnculla, vclul nionacbum aut oronii- , licis : ncquc niirannir si lui minisiii, opcrarii sub-
lam (1), in eo libro, q«icm vane conscripsit de Vani- doli, transfigurent se vclul niinisiros jusliiia;. Sed
tatc scicntiarum ( cupiie 25 ) , gavisus est plurinuim seimus, eos sacpo lam obtuses, ut, cuin se piiiant
rcperissc se in picinra, quod in sacris lilteris inve- liansfignratos esse in niinisiros jiislili;e, lune insi-
niro non potuerat, diabolnm scilicel fnissc primnm pienlia corum omnibus maniresta liât Il Tim.
( l!l, 9),
cnculLB anttorem. llniic aniem talcm argumenta- Quod si Agrippa sepositis mendaciis
,
, qiiaî con(ra
tlunculam, cnjns infinniiaicm ciiam pncri agiioscunl, seclas monaslicas ut ipse loqiulur 02
, (cn/ji/,; ), çoU
conira caibolicos jactare eum non puduii, quia spi- legit, nionasiicain vitam cxperiri voliiisset, alque in
rilnm habuit illius angcii, qui snbjacet pedibus S. Mi- ea se rcligiose exerccre, non poluisset aliiid de mo-
cliaelis : qucm Scriplura sacra vocat palroni nicn- naclijs dicere, quam quod, a sanclo Epbrcm diclum,
dacii (Joan. Vill, -ii), et caliunnialorem, eifrairum tola laudalEcclesia : t Paradisus, ail Eplirem {de
accusatorcm ( Apoc. XII, 9, 10) : qui(pie lani Icnie- Compunclione cordis, capile'i), fruciibus beiiliie ac
raric mendax est, ut etiam ipsum Dominum maje- variis (Inribus plenns, nnilliludo est inonacliorum, in
slaiis tentans, si Filius Dei esseï, ausus fnerit perver- id ipsum adornala in dileclione Dei. Quasi Ions bonus,
lerc Scripturam, de omni justo diclam. Dixit enini et aqnis exundanlibus niultiludinem arboruni irri-
( lege [ Vincenlhim ] Lirinenscm , cap. 37 , 58 ) : gans, mulliludo est monacliorum , in id ipsum psal-
Si Filius Dei es, mille te deorsttm (2) ; scriplum est nioruni canlus lacrymis irriganliinn. Sicut civilas
eiiiin : Quia angelis suis maiulavit de le : et in maiiibus murala , el niuiiitionibus circunisepia multitude est
,

tolleiit te, ne forte o /fendus ad lapidem pedem imnn. monacborum, ipsum aiierutrnm conspirantes in
in id
Oniisit vero verba inlcimedia, qiiae adverlebai pro- dileclione Dei. Diadema conlexlum lapidibus preliosis
posilo SUD omnino contraria. Nam poBl illa verba, et splendidis margarilis, mulliludo est monacliorum,
llandavil ( mamiabit [ sic Dibtia qnœdam edila, et in id ipsum in omne opus bonum ornata. Navis re-
DUS.] ) de le, scqniuir : Ut cuslodianl te in omnibus viis plela regalibus opibus , mulliludo est monacborum,
ttds. Deinde lacuii versum sequentcm, qui contra in id ipsum plena Domini charilate. Oliva speeiosa ac
eum (5) dictus est : Super aspideni et basiliscum am- ferlilis, mulliludo est monacliorum, in id ipsum con-
bulabis, et concutcabis leonem et draconem. diabole, lirmata in dileclione Dei. Imago regalis babens ad-
,

prxDxa. Viclit eam Calmetus ailquo ad Joann. mirabilcm bisloriam ex omnibus eleclis coloribus, cl
cap. l(, 6, ,

e marmore caiidido esse, alque adeo graveni, iil vix duo floruni varielale depicla, nmltiludo est monacborum,
viri vai'uam loco movcre ijossint. Aliam ex illis urnis os-
tonlat Mnlanodense beuedictiiiarum virgiaum in diœcesi in id ipsum diversis virlulibus adornata. Casira san-
parisiens! cœnobium , de qua Iluelius infer disserliitioiies ctoruni aiigelorum, mulliludo esi monacborum, babi-
,
ubbalis de rilladel opcra iidçitUas, edil. fiorcminœ lum. l,
pag. 187. Sed is urnam illain, ilidein ex alLomamiore ex- tans in id ipsum , nienlem siiam semper babenles ad
cisam, babpt pro iiicerls! setatis monuuienlo. Idem de aliis Deum. « Ilœc et alla Eplirem, ercmita syrus. Vani
du.ibus sentiendum arbitrer, uU cl de [Icrisque ejusmodi
cinieliis, e Patesliua posl, uiideàmumsecuUiin allatis.
aulem sunt omnes Iwmines {Sap. XIII, I), (et vane do
(1) Non del'ucre pii scholiaslœ qui diabolnm anacliorelse vanilale scribnnt) in quibus non subest scieniia Dei.
sjiccie Cliristo apparuisse suspicarentur. « Accessit in forma
Cuculla; usus fuil apud a'gypiios illos monacbos
ïisihili et liumaiia, inquil Dionysius Carlliusianus in'.vat-
tliœi IV, et ferle in forma honiiids religiosi , ut iimulala (Cassianus, de Jnstilulis monacliorum cap. 4) de
, ,
sanclilale circumdatus, ciliiis filleret, » etc. Aiunt liabitu
caniicliiœ dcpictum esse in atiiu (juodam Hiibeniiii mo-
quibus Isaias propbeta ( XIX , 21 )
pru:dixeral :

nnstcrii. INec veri dissimilc, voluisse prima tentatione aut Coqnoscetur Dominus ab Aigyplo, el cognosceul /Egij-
Essenum, aut Recliabitam aliquem, videri. Sod niiuis bar-
duiii se ostcndissel, ,si :urmam banc scrvassct altéra tenta-
ptii Dominum in die illa , el cotent eum in liosliis , et
tione, dum régna omnia Oiristu polliccretur. muneribus : et vota vovebnni Domino, el sotvent (1).
(2) E pinuactdo lenq li ; quod piaiiaculum inij)erite Pa-
lacius in JllatHi. IV, iiilcrprclatur laminani e levi mé-
tallo, (|Uï', teclis imposila, motu suo vcntorum flaliis iu-
(1) De f«ci(/(a fuse iraclat -iugusUnus Calmet rommcK-
dicut; Lusitauisqrjmj;», G:,\\\s(ji,-ouette. Necniinns absurde tariu ycdlico ad regnlam S. lienedicli, tom. il, p. 217 et
picinres vaiii Ciiiistuiu in ejusmodi lamina coUocarunt. Po- seqq.; e quo pauca Ua?c accipe. Cuculla i)iinoribus latinis
neudus erat in uno e quatuor angulis, quûs templi tectum vpcabatur cucxdlus, quibusdam cucultio , el bardocuctdtus.
babebat, celsum illud et planum unqido domalis, ut : m Erat capitis induraeinum, iu Galliis prœsertim cl Rom»,
Prov. XXI, y. iù^n in oricalalibus pruvindis ipsum di-
c.
usilat'uui jauperioribus, opilicibus, ac servis, maxime ruri
citur, quod apud Laiiiios leclum. lu Palïslina cuim
et et in ilinerc. Cassiaiio teste, lib. 1, cap. i, /Ègyplii mona-
^Sypto... niu liabenl in tectis culu)in3,'f.eii domala ; qnœ cbi seculo V , « cucuUis pcrparvis , usipie ad cervicis
Komx vel salaria, veî ma;niana vocant , id tst, plana tccla, humeroriimque dimissis conlinia, quibus Icntum capila con-
qua; Iransvcrsis trabibu.s sus'.cntaïUur. » liieronymus (•/«- tegum, imi.,siuen!er diebus utuntur ac uoctibus. » Piirj.u-
slolu (m ret. edil. ISo ) ad sunium et Fretelmn. Lckc rcani cucull.e crucem assuebant discipuli S. Pacliomii, ut
conL-ientatores ad Dcul. XX!l, 8, el Matlh, X, 27. est apud Palladium, Bist. Lausiacœ caji. 28. IJencdictiiii ab
(3) Allegorico sensu, non litterali. iuiiiu geslarunt « cucullani in bicme villosam in iesiale ,
 383
DE niSTORIA. SS. IMAGINUM.
387 »Tuiem alias (««-. ", [ «>• W P»""»"^
•

vendilus manu defereus.

wg-uv- quitus SaWator pingalur lapides
.
« FT
Ex argenteis triginta
areenieis .
ferre, an diabolus
scio -nqu.t
Jf^thoc po p'ioribus adjiciam),
an digito monstrans.
hodic in ecdesia D
Joan
B dl ' ro% J AS. ),
vulgod«T m- CAPUT XXII.
Laleranensis : gaUicc
«•stïennensi [
passionis Domini.
De imagine mysieriorum

::^=.::r:.:.y...^is
:;;:;:
passionis Domini. Qux unde or.g.nem "^^^^
Franctscus P.cus M r ndu «
descr,bit Joannes
,

flosculum (!)• ïit .

cornes, in »-ojco
c-m e^^
donùnns, et eoncordi.
mvsieriis dominica;
crucis. nuper
Gernian.am m
MaxinV.lianu.n Augustun,.
ad
cuis fuil. Atale
S-
«e"™,'7,s cuculls iiendebanl, . quem- lapJL (ï), quod scripsit

admodum m ejus
.)']?,.,' ("^'g^oj el Anianensis
m mona- (1) Joaunes
Nauclerus, chroniciv»lJ^f.^jf^^^^^^
nosirp l'^Ol.
1543 :« Anne salulis mbus ^m^^^^^^^ut scribit
'"''^''":„jXm
bom
Irinaudila ostendil Dous
•
.
ensis ei
^^Dl^ ^^^^ Romanorum Maxundiano leod .^
i

nuam siabulenses a.seï j^q inslruclam non régi

LlHornanus), a ''^^^'^,Pff/o'aSs!%àruil
leodiens s Pl^^_^j^
publiée
loco d'œcesis
,
.^
ab eo, q"« et reunac.l.s une vel alio
dissimili
f"enml ejumo casul»
^^f "eSwdi .

deinde ulrmque ^^^.^^^ ^^ et inopinaie , a>'q".='"'^°,,,'"„,,Vi'; ,i min. diminicae crucia •

nùbus, '^li'^'flf.ifrjS
nig "m, aul rubicundum
runt sallem ab
im»o ^' cucuUali, lalan vesli- perfeclum et f»"- .'''='Î'"'":!L '*''^e verus sangms, cum
:

Des.deru ,^''^^i,3l\s ;
abqu.bus P«'aj,'^\'"^^^^fi ^p[erumque cruces
si^uoso, man.c.s non
«''«^^^ la etiam ut in
sinates « vesUs
mémo undique 4»»^°' Ceins de Nuce sclmltis in medulla el same fff":"='-,^d';,,S,mVmas\
W™eudupl ces n
amplis; » sic f."'"'
,S%S'"^^,,r

-«
««î/m.m. Plnra de cu-
'"''"'''' ''"^""
simplices : abquando
cri domimci. APl'^f
«"V;"^^i4
i^^imun. su-
, in
earum pe- Sarum
l^XfS^^^^'^^ ' per capita mulierum,
«"l
.-"^V
?f j^^m
supremo vertice. E^. ^ ^.L
se dèsuper inquisi-
„"
,

plis ,
dolus , nec fraus in-
f
solerlen. lec.sse, lU
(O.C-P-^/--ttr.rT«rr«m lom. >.», (Lon- lioném
lervenire potueru.
bcriba quoque ^^fde^e mum_^^^^ ^^
Ùerc quadam
.^^ ^_^
anno['""
eiusdeni diœcesis , 22 crucis ma-
'
dini 1660), «'"v^^-T^''::',- ,mus est Christus] unciis ;irsenli
•

^dinon a a m-,we si„,ium

s.g
mos argentées 'l'''';"^.\'^;l!"^npe.Malibus... sive 20 lîore- quodam compétent ,
^^ ^.
IS.hocestaotuemll^^Ji^e s m.i ^^
pg„,i3t gnumelanH.lummpeplo,colons^»f^;^g„^ unara parvam
"i'
nis, quos v«c'»'','g^""'"emi perçusses ; quo ex quatuor ejus angu'ûs "°;'^^,',„""unt
arma hierosolymilani
ox a genU métallo
.
n e i^ ,pcrindeatqne
fuisse mmm.os ejusdem coloris sanguinolen-
.
1 ^^^^^ ^
métallo ei>am sid.
u.s. . a
Zacbanas, et regis inque medio ,
:
majorem «^'ce™ »
\J, i,i«d ad
reverenua P^K^
«^DD vel N-D-, q»» Pi; tara. Terrila inde
mnbe^ c"n imposud;
runt; ut vox ^^^,^. ^l a''»"^^^^^^^^
locum mundum reposmt, hommes
Synis mierpres: i'f^;j°^,t*'uuintur:'satis snperque do- niox in eodem crux S^.=>"*^,"P,^fe" ^^^^^^^ iierum et ite^
chus, Aquila, et e^^»"f «^^^^^^^ quo u m m
mulli ex admiratione œ^^^^^ ^^^
Prœterea sacres ""SSfJ"'^", '^ peculianter a ™
cent rum pepla mu avéra "
""^f quadam vice quamplu- mm
S^^
,

patet, qnod vif l'-^.^^Vt ,nem,e

Tem P-^^ cruce signala iuermt.
Insupu
f q -^ ,^i adsian-
tuera
ï)eo commenda us transegisse ; ad pr«™«s'S co.loqumentur
rimi cum ea de ,^^^.
cantur cum Juda
^e l^
^nc pecuniam retnlil.... exoi ri mj^jus nie u
moK ^^^^i^"^^;*^ les inler colloq"e"dum ^
nues idem etiaui, P'^","f .' a .„enicos
'
diserte «Taxrifa, colons c s^l «ns melte. .

Iccrdit quod Euscbu.s 1 osce

.ente .
^^.^^ ^^^^^. ludinis umus digiti., J^
a guuure in inïerius
ex adverse imer
'''V'{^",„fv mcnlum
iranscripsil libre ^v5-»;_^ ^ ^^,,„ pondère anno- , prolendobatm
dracbmos, eodcm
^webca
J^ am. ^.^^p ._, . . per bracbia vcro m^j^.
idem con'>™*„^,.''S ut V.quet ex lib. IX ; ipsius el labrum l/^'^'Î^^T '...Slmnem Icvare manum
lat.im est. El adsiauinim admom
(Jus, cum ad 0^^^^^
«on tantiun P™,^"^''^ ''^^''^Sis etradraVhmis, ut ipse diserte dextram conarelm, «M'^^'^^^^^X signa duabus ferme
eliam P™
1, sed ^'^"L-n' erco iuste et probabdiler cmn
c. <i
Sicil Aniq. lib.
'"'^^Jo-nutS^^s s-^orum
sacrorum spe-
tracta ad sinum
manu ,

Uoris perstitissent, "«"^"""'

advelierant ita dispa- Si
["msignum crucis apparuil;
,

videtur inferri istos ^'O ""'"^^^^ argen- ,evi , singulos

Q'md "'''"" dena- ruerunl. Sed posl i»»^c "«^^ f .^desùf.er nonnulli
^c^'^f^^^^^^ chaiacle-
ciem gessisse. ,,,iri erelii fuisse 10 qm^dam,
quin et veluti hasW j„ ^i,.,^io vi-
èoTnon (ut qmJ^"!'" '^

^eSm qui Roma: adhuc...., res, crupula <1"\^!«^',°™"'* '

inde acumma
riorum multo ostenditur nec qui ,
a prolul.tque
capm
ridi, lotnm comingente
: .-^ • l
."'»™^."'?,|.'Jem .. •
j„ camisiis
in lemplo S.
Cruc.s irans varum Appauerun^ e =
Joanns "aieraoeusis,
lemplo ^"f"^,^,
[S.] nun.morum ad modum spinarum. Hortalu ef ',i,,em cura^
Parisiis, in .^^^^^^_^ crucis sangumolenta. ^^ s^^venov\, ubi
mariti ,

spectandus w»c«*'W'^:,''î^
","s , Vec
liwbs n imaginibus nec pon- ,
m, cum assensa
lus suus, J»lï''*"^„';,f
siqu'I^em is nec ^._^ .^,^ ^^ , conliterelur
f,l,'"et c :

fiisse quod ^t cum illo^ ei

fuit episcopus
; '
esi^-^- ^^
(didracbraus e_u.m ij uam habel.....
dere et ad S. Servatmm ^".^'etreîimiias ducia est
in
drachme sr'''^"lmk uec n Jud;ea sed m msu a ivit,
«^""f
posl hœc ivit in chorura , ,
el F01'l« f'?' '
^^y q^od capil.
Hierosoljm s, ùèc in ^^^^^^^^^^ J»^ m
(Juin nec grœg^ ^^^^^^ ^^ Lcristiam. AUalo e. Pep o ineederet.
Klmdo cusnm emn fuisse ,^._,^y^ „ ar- pef plaleas
more pnsroiuui 'J"^^ imponeret, ne cum t^"^" ^° applicuil, mox"'Jldyca
gaput.... adver-
iti
nni-ii in qua,
.

una Assumens ipsa "O^'" ;,,,'l"^" sSnguinis lanta copia,

?um est Èabel autem P^^
f,,^"'""'ut
qu.dem Colossi Rho-
c pul..^^^^^^ m
ipsa pep ' P^"^ ?"
^lo?!
' digm
IZ et integrnn., et
™d>at'.m ^^.^^^ erupit ,„ bmbriam , ad unius
autem fio.eni.^:- ut confestim in e''lf«^"""\"",^"f,, "àuiudiuem, deDuerel;
diensis: altéra /1^^,.„„,„5, vocalur ;

el prope " " unus

lougitudiuera, u e caionicis
suul auomu 'fli ui ^"f
unde adeo conspic.entes ^^^.^^ ^.^^ ^^^
'b
prolinus caderel. ^ . «l'i- ^'^Xx ram . magna vis
peplo, ad'f^ scapman' " aique am-
in ipso recenli
S
.

« sanguims, in figuram «J^^f,' ""^^^jf à^d eu'mdem

epi-
Waserum, dic "(^'-.W:; non.inalim apud denun
'tosque pliUcans. Cum quibus ^''''«j^jjlctuore , ni in pra;-
:

'scopum ducia est, ««" multis

tdÇeam Favyu 7/.^dlrç <^^^;^^%^^.
due-
ejusmodihab ml, ^:|\n;»^t'%Sadranie. Ego al.os sentia sua, sicut
f
scribi
'^^iS^d^grio
, aUreclatus
aig
Hac scrp
adhœrerel,
episcopus
ls unura
''a'd° ^e jss's videnlibus et admiranlibus ^^^^ ^^
decim, cum uno
' i^
cœleslinos bever-
-

duobus cum dimidio.

S89 l.ini'K IV. CAP. XXIII. 300

Romanorum regem. Ubi inlor :ilia legilur (In Stuuro- saïu'loruin : qunm soliim appinRciulnm osçc dixiniiis
ils, qiios lictlfsia ^;^lullls lialiel : sivt: au locli; lina-
Hiclio) (I) :

giiii ('jus adjicialur, Suiicl,: Liizare , uni pru iwbis.

Saiipuinolciila cniiis chiii iiic'iiiiiniml;» liiuiiiplii Sepiisila oiuiii coiiljailic.liom' aul nriitaiioiio
, ((|ii.i;
Ellifjios laie S|nMaliii-; n|iiiiihiu, IIat;iM,
VisiiiUiii'; tiiiiu'a lll^ollSllllli^^ luliiiia, cla\i luiigior l'urot) verbi>i'(uii iiii'opliylai li , (|ui <le liac
CiM-imiilur nmllo mailolarli sauifuiiio ; Icluiii nairalioiie ausus luit siribiT' (lu Lucw [cipuil XVI) :
Quwl saiiain s.iao ilisiiovc'ial iiii|n'li' loslam
J'iii^iUii' ; cM'uliiUii' l'iisla spi'ctàlMlis ali's, ParuLoUi est liœc , cl non, ut iiuidam opinaii svni, hi-
Ti'ryiMiiiimiiio iiiicanl lali i|ii<i^ iinljta Clirisli
sturia (1) : respiindeo esse i|uidcui paraboluni (Feeia
Jccoial iliiHHui siirtiliis icj^iiiiiia iiiili'S.
Ndii it,'uiila caiiii : Ca-sar inoiisliavil, et ipsi W posl {(l(iiiiiij|i'aiii{ liemiiiisrere) ; mule nmllj- octic-
Viiliimis, inmimoidS iirompNit Gennania icsles six, illier ijuas cllam Idiiiiana piu'iiiiil ml linic
,
Oiia llhouus tiiiiii lidolis >'X Alpilius oisii
FumliUii-, et major supposas iulluil arvis. evangclio : In illo tempore dixit Jésus discipulis suis
puraboUnn haiic ; sed addo siiiiul esse veram liislo-
Quia auiein liac imagine Deus lioininos ad pœni- riani, secundmn Aiigiisliiimn {Lib. X)i\ de Ciiitate
tenliaiii provocare votiiii, iilco inox vaille coiivenien- Dci, cap. 10, et episl XCIX), Aiiilirosmin, Cliryso-
ter iii diebus poeiiiieiiiix est in Ecclcsia) piciuiis stuiiuim , Gregoriuiii ( Iwmitia XL. Altos , in [cap.]
populo propusila (2). XVI Lucœ ) et alios. Ab his columnis difficile

ovellor, iiiquil Deiiiaidiis epist. LXXVIl), loqiiens

CAPLIT XXIII. (

taiiuim de Anibiosio et Augiislino. His accédant

Jn liistoriam Lazmi et d'witis epulonis depklam, obser-
Aiiibr. Cailiariiii contra Cajetaniiin veiba : Jpse
vatio.
Ldiiirus , lamituim Domini voce canonizalus , ubique
Cum principe da:moniorum parlera suam in œter- tenarum ut simclus Dei celcbialur et colitur : et ejus
nuni rctiiiet ('iilclix ille ilives epnlo, qui prodigus fuit, notitine pauperes suncii Lazari dicunlur, qui ulccribus
tanictsi viilgo vocotur, le liiche avare, dives ava- fœduti sunt (-2). Sed liac de re plura lege apiid Fevar-
rus. Circa quain narralioiiem ([uairi polest an Lazaïu's deiiliuiii in amiutaliouibus ad quaituni librum Irenxi
in leprosariis recle pingatur cum scuto et corona {Capite IV).

ostensa sunt : et eorum expUcatione. Romae, 1391, in-8°, (I) De

bac qua^slione veteres perinde ut recentiores,
pagiuis 187. inter se commilluiiUir. Hislorijm esse utarunl Iieiueus |

'l'erlulliaims, Ambrosius , Gregorius Magnus, Kutbyimus,'

(I) Hic demissa recens poindis nnisleria, mirum !
ac tbrte Cbrys.istomus. Faraliolamcensuere Tbtopbilus An-
Attonili inspectant honànes, pùssiinque stupentes tiocbciius, CyriUus Alexaudriiius, Jiucbeiius, ae l'ittsertiiu
inscribunt pwo deUipsa imignia cœlo Tbenpbylactus , qui aliter opinantes àvoviTou; (f.ituos) vocat»
Sanguinulenta criicis, etc. Mcdiaui viam iuit MaldoiiaLus«d Luca' X\i, 19 «Credo ego, ;

C;eierum non desunt qui similia jiliysicis ralionibus

(2).
exulicai'i posse aulumoiit. Li ye librum oui litulus lÂsscr-
tation sur les treniblenwnls de terre et les éruptions de feu
qui firent ériiouer le projet formé par l'empereur Julien de
r'ebaiir le temple de Jérusidem, etc., tradu.te de l'anglais
de M. if'arburtonpar il. Maxêas. Paris, le Mercier, 1754,
2 vol. in-ii. Auetur uIji niiraculum istuti ab etbnicis pér-
iode ut a christiaiiis narratum, extra oinnem aleam posuit,
observât necessario coiitinyere ut peraclo niiraeulo legi-
l)us iiaturse suiieriore sequaiilur aliqua pbaenonieiia, iis-
deui legibus toiisona, ex quo ellidtur coiisoctaria niiiaculi
iuquil, iiec solaui lùsluriaui uec solani p.craliolam esse, sed
: niixtuiniiuodilamexutraque.qualisapudpoetastiagicomœdia
dicitur Kam ([uod dives ille etLazurus luerini; quodque
ille in inlenio si:pullus, liic ab anj^elis in siuuiii Abrahoe
portâtes lueril lustoiia est. ()nod antem dives ille cum
Abrabain locutus fuerit eumque rogaveril ut Lazarum ad
se luilleret, qtii gutla aqu;e buguam suam relVigeraret
parabola est histuiiie adjmicta..... uec inini qui in iuferiio
suiJl saiiclos rogare .volent. » Maldon.Uo praiverat auctor
Quœsiiouunt et responsioniiin ad orlliodu.iO!,, Justiiii numiiie
vulgatus, q'Mst. I.X, edit. lipdensis lti8."i, pug. 4i7 « (Juai :

non esse miracula. Sic ualuraliler accidisse vult tpise
S.liregoriusNazianzenus, relalo illo proiiiyio,subdilo™(.ll,
inJuliunum, edd. colon. Vo'Ù, p.b9i «Proférant iiuuc quo-
qup vestes suas qui bujus miraculi spectalores et ilisci[iuli
exsliterunt ; illas, iuquàm, orucib iioLis lime cousi,i,nalas ;
Simul euim atquc qnispiam base conini'-niorabat ( sive iio-
strœ doclrina; esset, sive a religioneiiostraahliorreret) aul
comniemoraiitesaudiebal:stalluibociiiiraculuiii velinseipso
experieliatur vel in proximo lieri pcrs| iciibat; stellalus iii-
miruiiiipse, nolisquedistiuclus; velilluui taleaiiovestiiuen-
tis intueiis oiiinemtextorii anilicijelegaiiliaiiiauibiliose(|ue
elaboratain pictuiam varieiate su|ieraiitciii. yu;eresspcclau-
lium auiiuistaulum tetrorisinjeeit ut omiiesuniiie, ([uasiex
slgiio uuoatque una voce, christianorumUeum invocareut,
euiiii|uc luuliis lauiJilius pretilmsque placare sludereiit
niulli etiam non in loiigius rem exlrabeiites, sed eoilein
ipso tempore ipio lia;c airideruiit, ad sacenloles uuslros
accurrentes, niultum(|ue obsecranics et obtcslaiites in Ec-
clesiam admiUtrentur, subli.iiiorlljusque mysleriis iinbue-
reiilur, sacro baptisuiate purifitali.ac limons beuelii io ad-
de Lazaro et divite mslituta est luirralio, neque parabola
est ueque bistoria. Nam parabola est oratio coaiiiiens si.i.i-
: litudiuem rei [irasterit.E cuiufntura ; liisioria autem oratu
coiitinens narratioiicm rei pra>lerit;e. Neque enimantere-
surrectiouein contiuyit rctributio opeium a cpiobbet in vila
pcractornm, ncqiie posl resurreeliouein \eruni est boi' :
Habenl Mogsen et ;ii op/icfc'x, uudiant eus. Est vero uarratio
de Lazaro et divite oialio doeeiis, ac velut-ooulis subjiciens
posl aiiimie disccssum a curpore non poss.^ bumiucs nlla
providenlia aul sludiu opem aliqiiQm conscqui. » Augusii-
nus caule pariter et modeste , libro \\\t de i.cne i ad titie-
rani, cap. 5 : « (Juomodo inlelli4;euda sit illa flamma iui'erl,
ille sinus Aliralue. illa bngua duilis, ille digiUis puiipcris,
illa silis lormeiili, illa slilla r.'frigerii, \ixlortasSea m:m-
: suete qiiLereulibus, a Cbnlentiose autcni cei'tantibus nnn-
quani niveiiitur. »
[i] Colelialur a Francis populari serrnone dietns saint
Lasde, mide illis /.«(< ew.s , et latine scribentibuS lazn-
IY'((«( aliis /.c;)io--«M(r ), domus r;e in quibus alelaulur
sum| tu ubiico 1 .prosi, irequeiili s admodiim iii Emopa
I

juti, utililateiiiqueconsccuti.» Coni'ertcuni aa rcWarburtu- a Siceulo Xll ad liiiei'i Wl.

Slorbus \el a Jnd;eis per Êuro-
nus (iguras crucis in pUirium Angloruni corpore tuin mi|ires- pam S| aisis exorliis, vel, ut verisimilius, e l'alasliiia ad-
sas cunr fulmine quassa esset ;cdcs calhedralis Wellcnsis, ductiis al) lis qui sacris ink'rfueraiil. yEi^iorniii addi-
lu Ilis
ut notavil ejus autistes Jdanues Siill, relereuleni :dversa- Cla s Luio biere iinsocomioinm ( si iMutUueo l'arisio ercdi-
riis suis Casauiioiio ; etquoil ex Kireliero récital Uichanlus nius ) uude-vijinii iiiillia roiidila pleruinque in suburb;.nis,
Bojle, atino IBOO, posl tlauimaium e Vesuvio eruplioneui, ac poslmodiim in abus usus conversa ; ut Leudieiise in
cruces apparaisse in liueis vestiUus, et stragulis il.dein li- otiosorum ergaslnlum, cl Lovauiense ad bancuin ) in co^- (

neis, eruptionis tempore sub dio expansis. iNimirum e snb- nobium vir^inuui aiigusliuiam Cogebantur cniiii
iiistituti.
latis in aéra vaporibus inirie'suiiiiiilatis igiiis oritur qui , leprosi,ne alios inlicereiil, seorsim liabilare, acsignisqui-
variis admixtusmateriissiupenda signa procréât inlulmine busdani disrenii ; inlerdmn etiaui liulinnabula,galli('o liini
maxime cuuspicua. Sic ille. cliquett>:s appeilaia, gestarc, qu;e a sacenlolc consocrala iis

TH. XXVII.
591 DE IIISTORIA SS. IMACINUM. 592
Addam ctiam aliqua de inferni imagine ,
quod CAPUT XXIV.
coniniunis inlerprcs cum in infcrno sepullum esse
De pictura extremi judicii.
scribat. Job infcrnum, ul habet Brnniis {Capite XIU),
describil (Jo6 X, 21, 22), ul sil terra tencbrosa et Ut autem inferni incxplicabiles pœnag, de quo jam
operta »ior/i.« calitjine ; terra miseria; et tenebrarum, egimus, evitcraus, clangat in auribus noslris luba
ubi umbra vioriis, et milliis ordo ; sed scmpilernus extremi trcmendi judicii, ubi unusquisquc recipiet
fiorror mliiibitdt (I). Pioplerea Ezcchicl laciini appel- secundtini opéra sua (1).

lat (Etecli.XXXII, 30) Portaverunt, inquil, confu-

: In bec judicio arcus, cui Dominus insidct, desum-
sioiiem sunm cum Itis c/»i descenderunt in lacum (2). plus est ex Ezecliiclis vcrbis {Iizecli. I, 20-28, et II,

Alius proplieta {hnms, V, di) os ininiensuni iribuit 1) : Et super similitudinem throni , timititudo quasi ^
'*

infenio : l'ropicrca, inqnil, dilatavil hifermis uniinam aspeclus Iwminis desupcr. El vidi quasi specicm elcctri,

suam , et aperuil os suum absque idlo lermino. Et ad velul aspectum iguis , inlrinsecus ejus per circtiilmn , a
liane formam Ecclesia depiiigcre solet inferiium, lumbis ejus el desuper^ et a lumbis ejus usqtie deorsum,
iicnipe imiuanissima; bclluit; os in ininiensum dilala- vidi quasi speciem ignis splendenlis in circuilu : veltil

tuni, el in eo ubiqiic ciinnpcnk'ui caliginosuui igneni, aspeclum arcus , cum fuerit in nube in die pluviœ. Hic
Cl flamnias ila obscnras excMiiciileni , ut tencbras et erat aspeclus splendoris per gtjrum : lia'c Visio similitu-

umbiam niagis quam luccni in his inlueri liceal (5). dinis Domini. In queni locum puicbrc Grcgorius ( hom,
VIII in Ezecliielem) : t Arcum omnipotens Deus inter
IradebaïUiir, ul est in ritiiali leodiccnsi sub Ernesto Bava- se ethomines In signo posuit, ut ultra mundum dllu-
ro. Alilii l:iyunciilas {barils] in viailolerclianl.
vio non delerel, diccns (Gènes. IX, 13) : Arcunt meum
Pori'o non ailoo goiicrali'iii luisse s;uicli islius Lazari
cuIUim orbitiMirquani cuni Calliariiiusyssevci'at, et quidem ponam in nubibiis , et eril signitm fwderis inter me el
conmiuiiifircni leprosis palronuni couslal fuisse sanclum
patriarcliam Juliurn (a), rujus iion-.ine Insignita fiiore in-
inter terrain. Cumque obduxero nubibus cœlum , appa-
uunicra alt.iria, oraloria el loca liiijnsuioili ;i,'grurum eu- rebit arcus meus in nubibus, el recordabor fœderit mti
ralioni aul viclui deimlata. Loge liaillel, ries des saints de
l'ancien reftumcnl, 10 rfi; mai.
vobiscum. Unde et in arcu eodem color aqu* et ignis

(1) Muliis vcrisiniilius est Jolium generalim agere de simul osicnditur, quia et ex parle est cseruleus, et ex
loco slaluque nalurali moiluoruni. Esl enini hic « rcorlis
parte rubicundus, ul utriusque judicii leslis sit, uiiius
cl sejjulcri poetica valde ac tragica dcscn|)tio. Caligo, um-
bra, tonelira', uoclis prol'und* ot ;clein;c cliaos, scmpiler- vidolicel faciendi, et alterius facti. t
nus liorror : (\i\x sub terra peiiilus, cui nianilatum corpus,
omnia quodammodoslabulaul,» ait m /(KHc /oczoïi Vavassor,
Appingunl vero nonnulli genua fleclentes Mariam
qui el ila mpojfiÇsi : et Uaplislam. Quod a mollis reprebendilur, inlcr quos
Erqo meum tnœrere dolorem Cliclhuveus. Sic enim scribil in seplimum fidei arti-
Me sine et in tacnjnias ( si qiiis fuvor ] ire tepcntes.
cuiuni : € Neque innc beala virgo Maria genua fleclct
Post descria volens nique irremeubilis oriv
jntra pelum, tenebrosu anl'ru cl caliijine scmper anle judicem ostondens illi ubera ad rogandum pro
,

llersa nccis; rerum vmle quies, iindc exsuUit urdo peccaioribus; neque beaius Joaniies Bapiisla tune
lAuidus, inque locum noctes œlcmaque jutu
successere, umbrœque levés ac peslifei- liorror. etiam procunibei ad genua, ut intercédât pro Iromini-
bus, quernadniodum piclores depingunt formam judi-
(2) Nequeliic de damnator\im rogo diserte agilur, sed
de sepulcro vel sede morluorura. Ingeniosa et noialu di- cii. Sed, el beala Virgo, cl beaius Joannes , lune
gna a'uimadversio Maldonali ad liujus ciipilis v. 22 « ibi
.^ssur et omnis nuiUitudo ejiis, in circuitu ittius sepulcra
:
assidebunt supremo Jiidici, ut ctiam judicenl mundum
ejus. Quasi dical : Oinne.s eodem niurtis génère, nempe tanquam assessores. Tune enim amplius niisericordisc
gladio, pcribnnt. lia loquitiir ( Ezecliiel )ul si qui eodcni
non crit locus, sicut nunc, sed solummodo justiticc. >
modo ULOriunlur, eodcni in inferno loco so[>elircntur ; ut
déclarât versu sequenli (1)) , et période alque si in inferno Possent lamen quœdam in liujus pictura; excusa-
sepulcra essenl ; sicut Cliristus dixil : iiortuus est dives. et
lionera afferri non incommodac raiiones ; nempe quod
sepullus est in inferno. »
(3) Infernus iienira hic regio est vitafunctorum ; compa- Maria el Bapiisla, et reliqui sancii tune gratias acluri
raturcum aporla voragincniortalesomnes ad se alliciente, adventu regni ejus et pro aliis in-
sint Cbristo pro ,
quemadmodumProv. XXX, 13, 16:«Triasuntinsaturabilia...
infernus, etc.» Hinc dictus hebraice biNÏJ a bHil},poscere.
numeris accepiis beneficiis.

De vocum infernus, kh,^, blXÏ? poteslate diligenter scri-

Item , quod lune sancii rogabunt pro quibusdam
psit Maninus Anionius Delrio sacrornm, uiq-
.((/ogia/iimi ul (II Tint. 1, -18) det illis Dominus invenire miseri-
duni 1612 cdilornm, pagq. 208-2o0. Lcgendus quoquc La-
mindus Prilanius , scu Ludovicus Anlonius Jluralor'i , de
Ingeniorum moderalione in retigionis ne'golio, Ub. lll, cap. (1) Qux sit utilitas imaginis ullimi judicii, censé, leetor,
IX, edit. fenetœ, 17U, pagg. :25ti*4i. ex uno exemple Bogaris, Balgarorum rex idololaira, ve-
:

uationi impense dedilus, ca « oblectare se sludibat

etiam quando otiosus esset domi idque per animalium pi- ;

clas liguras. Conslrucla novadomo, Methodium quenidam

(a) Quem eodeni aut afBni morbo laborasse plerique nionachum, arle pictorem jussit domum illani ornare. Ve- ,
exislirnant. Calmetus, Dissert, de morbo Jobi, pulat eum rum, quasi divina qoSdani providentia duclus, non (iriescri-
Tenerea lue, cacoda.'iiionis malilia, altlictum fuisso. Sod eru-
psil deflnite quœnam et qualia pingeret auinialia verum : ,
diti cbmplures raedici pcrnegant inlamem hanc spgritudi-
quaîcumque ijise vc'llet, jussit pingere ; lerribilia lauien
neni usquam genlinm esse auimadvcrsam anle extremos
essent, qu;e pingerentur, ut S| etlaiitibus lerrorem et uie-
annos ssculi a Chrislo uato decimi quinti. niliil aliud icrribilius noscens
tum incutcreul. Ille auieni,
(b) «Quorum data())os;((i)sunt sepulcra in novissimis laci, secundo Chrisli advenlu, hune il)i descripsit. Cumque jam
et facta est mullitudo collocaliis est exercilus ) ejus per ex allera
(
fioita esset illa piclura , conspicalus princeps ,
gyrum sepulcri ejus, universi inicrlecli cadcntesqxie gla-
parte juslorum cœlum
ex allera vero mipios pu-
coroiiari,
iJio, qui detlerant quondam formidinem in terra
viven- nir! cl a pictore percepla piclurie nienle, statim propriam
:

tium.» imbmusque diviuis mysterlis, iiitem-

ejurat religionem
pesla uocte sacrum percepit Baplisma. (Barooius ad an.
8iS, n. 10, ex Curopalata, Cedreuo, etc.)
m LIBER IV. CAP. XXV. 59i
ConJiam in ilia dh-ct liora oxiiftma : non antoni quasi CAPUT XXV.
daiiumii salvandi csspiil, ijikuI Urii;ciios vuliiit.
In pkluram Mosis cl Dccalogi, noialio.
Riirsiis, piitiira luofi si(;nllUari! pulcsi, qiiod nci|UC
Dnoruni aiitcni ratio liabcbitur in illo cxtrcmo ]ug
Mai-ii» , neqiio Jo.uiiips , diuiis pio dainiiatia exandiro-
dicio : Miiscricordi:e cl prxcepioruin. Taiili eiiim
lur : lie poslrOMio , limiiincs oliain lani porleclos irc-
facicl jtidcx Cliristiis opéra niisuricoidirc, quod, qu;c
mere jiisliii.ui) jiidk'is. t^ane cnni piciura de <\»a agi-
fada erunl païqjcribus niiscris, cl amictis, cliam mi-
tiir, cl ciiin siH'iiiula qiiam dedi ralione , non iiialc
nimo fratri.sibi fada cssc.coram loto nnindo atiesla-
convciiit, quod Priidcniiiis scribit, claudeiis liymiium
biiur. Ad ciijns exprcssiorcm signilicaiioncm quidam
dCCiiniMI) Ttep! ÎTSyàvoiv (1) :
eos, quibus opéra inisericorditE exbibcnlur, in specie
VcIUmu sinisler iiitor lixdonim f:rcg?S, Cbrisli depingunl (").
VI smn fuuiius, rmiiiiis ilignoscerur :

Aiiiiii', Imo jii(.M;mti', ilicc'ii'l l'ox 0|limiis : Exigetur etiam cxacia ratio prœccptorum Decalogi,
Udiiuimis (liât U;iii«iror luiiif litoliim mllii
; :

q»x Moses in dnabiis tabtilis a Dco acccpil. Unde de

Sil dcxler agiiiis : iiulualur vellcre.
Muse et ejus tabniis i|ua;dain addemus.
Elsi vcro lurc in dicUxî piclunt; dcrciisioiieni a nobis
Aloysius Lipomanus, doclissimus cpiscopus {In
prolaia siiil, longe lanirii pi'.Tfi'ro alias pictiiias, iii
Calena ait XXXIV capiit Exodi. Idem onle Aloijsium
qnibns Maria el Uapiisla non ccinniilur genubus
iwtiivit Aiigustimis Sieuchus, cpiscopus cltisamcnsis, ad
provolnlis.
eumdein locum) : t Non liabelur, inquit , in contexlu
Quod auiem ad vesurgcntes atlincl, cxandncnt pi-
liebraico, faciein Jlosis ftiisse cornulam, sed radian-
clnraium ecclcsiaslicaruni stndiosi , anne expediret
lem , etc. Ex hoc ergo poiest eniendari prava vulgi
nulles in infanlili et pnerili, aut senili a;lalc depingi,
consuetudo ,
qui duobus comibns pingunt Mosem.
Sèd iti jnvenili el peifecla (2). Modcstus csl liac in
(") P/ii»a edilio : In opcribus misericordi:c quidam
parle, ex suo nioie, divns Augusiinus : i Resnrgent,
(Libro XXII de Chit. Dà cap. IC), onines lam pingunl Chrislum , cui exbibelur niisericordia ad
ail ,
,

magni corpore, quani vel erant, vel fiiluri eraiil iu clarius piciuia exprimendum ,
quod Cliristus verbis
]uvchili auaic. Quanivis niliil obcrit cliani , si erit el dixit, et dicei {Mntili. XXV, 55) : Esurivi, et dedislis

infaniilis vel senilis corporis forma , iibi nec mentis milii mnnducare, etc. (I).

Dec ipsius corporis uila remanebil inlirniiias. Unde num. 18, edit. Paris. 1628, pag. 820 : Xfimi t*? toî; î,r,5,„Î5
T^v S^i^v oûffiav el; iïOj lUxaÇôX^ELV, ot'.v tl; ar.if^a' xai 7:a)i\v ix toutou
cliam si quis in illo corporis modo , in qiio dcfunclus oÙTiiv âtroTtXttffôai tt^v Siaxàs^ir^aKv, oïa ti -poTcpov ^v. &a\ toûto zh Si-^^ia

est, resurrecturmn unumquenique contendlt, non est Twv â-à Tiîç alçË<7eci); ol irpûTOi xol -pEffSJTaTui npoffTi'xav , 2^'vtuv tî , jeai

K).£4ï»Ti;, xai Placct eiiim stoicis universam sub-

xpiiimioç. n
cum illo laboriosa contradiclionc pugnandura (5). > stantiam in ignem converti, velut in senien, e quo rursum,
quaiis aute fuerat, perieetus illins exsislat ornatus. Quod
(1) Ubi de S. Romano, martyre. quiJem dogma vetustissinn secl;o hnjus jirincipes approba-
(2) De hac et aliiiiilius (luœslionibus , adi Oilinetnin runt, Zenoneni dico, et Cleantbeni, et Chrjsippum. » Se-
BKserlatione de liesurr. iiiorluormn, prwftxa cjits comiiien- neca libro m
Quivslioiium lujturalium, cap. 23, edit. Gciiev.
lario in epist. ad aalatan, tdt. edu. galliae, tom. Mil, pp. Il3i6; tom. I, pag. 7i20 «Berosus , qui Belum interpruta-
:

380, cl soqq. En rectc nionente » Jt'siis-CUiist , ilaiis :

lus est arsura lerrena coutendit , qnauiki oninia si-
l'ETangile, nous dii que les corps des bienlii;iireux seront déra, qnx nunc diverses agunt cursus , in cancruni conve-
comme les auges de IJieu : et S. Paul nous ;is.sure que nos nerint. » Idem, ronso/w/. iid Marciam, cap. 20, lom. I, pag.
eor()S seront iniiunnels et incorruptibles. Les pèros nous 622 nCuni leinpus adveuerit, quo se rcnovalurus mundus
:

enseignent que les curps ressuscites seront revêtus de exstingual, viribus ista se suis caîdenl, et sidéra sideribus
gloire, -trausparents, légers, luuiiiR'ux. C'est à peu près incurreut et , omni llagranle niateria, uno igné, quidquid
:

tout ce que 1 ou peut dire de certaiu sur cela , ot ;i quoi nunc ex disposito bicel, ardebit. »
l'on peut s'en tenir. » Caelerum pirtoribiis suadeiiduiii, ut, Origenes, Itomilia 7 in lei'iticnm , , edit. caroli de la
probabiliorem opiuionem seculi , justos ad l)eatani vitam Rue, lora. 1, pagg. 220, 227 «Et itcrum est alius, vcl ex :

résurgentes Ilhereul à tp ibuscumque corporis vltiis :

«Nulla erit ilii difforniitas, irtipiit Aunustinus, lib. XXll , rie
Civime Bei, cap. 19, ubi et qu;e piava sunt, corrigeiitur :
et quod inuius est quam decet, unde crealor nnvii
supplebitur et quod plus est quam decet , malcriœ ser-
:
Tata inlegrilaie, delralietur. Expedit.cliani ut resurgen-
<>
lium corpora tani hnjus, quam dlius sexus, oxpriinant, sed
accurate sorvata pudoris ratioue. Denique.ul universos
pingant iu ;ctate perlecta « Credibilius, ail idem Augusii-
:
nus , plenas axiales rcsurrecturas , ut reddatnr raunere
quod aecessnruui erat teni| ore. » Non ex elbnicoruin fabu-
lis , seii e christiaua Ibeologia bausit Fenelonius, quaa de
heroùra , in cauipis elysiis ageutium , corporibus adoo vi-
vide ac disette scripsit in suo Telcimiclio^ suli initiuni lit).
Xtx. Quare vel bine licebit picloribus gloriusoruin corpo-
rum forniam eUcere.
(5) Antequam hoc argumentum diniltamus, jnvat ob-
servare, et orbis couUagrationem, et extremum juiliciuin
cl generalein resurreciioneni etlinicis innotuisse [haiiddu-
bie ex primitiva ac universali trad.lione] , atque ab eoruin
sapientibus nou paucis ad posterilaleui fuisse Iransuiissa.
bis, qui extra religionem nostram sUnt, vel ex his, qui no-
biscum sunt, qui dividunt quidem ungulas, et ita incedunt
in viis suis, ut actus siios ad liiturum'sa'culum praïparent.
inde ,
il/!i/(î enim ita el ex p/(;(o.so;)/iis sapiunt, cl pniiniin esse
judicium credunl. Inimorialem nanique aniuiam sentiunt,
et remunerationem bonis cinibusque positam conliteiitur.
Hoc et ha?relicorum nomiulli l'ueiuut, el quantum expetit
[/iJrte expedit], timorem iulurl judicii gerunt, et actus
suos, lanquani in divino examine rcquirenilos, cautius
tempérant, Sed horum iiterquc non ruminât, nec revocat
ruminaiionem ; non enim ea, qu:e in loge Dei scripta suul
audiens, mediiatur sed , sialini ut audierit aliquid , aut
contemnit, aut despicit, nec requirit qui in vilioribus ver-
bis pretiosus lateat scnsus. »
Seneca, cpi'sj. XXXVl , tom. 11, p. 589 : «Mors inler-
miltit vitam , non eripit. Vcniet itcrum, qui nos in lucem
reponal dies. » Hinc lux affulgjct Artor. capiti 17, v. 32 :
« Cum audissent [.\thenienses] rcsurreclionein mortuo-
rum [a Paulo pricdioari]
quidam quidem irridebant [vide- ,
licet epicurei quidam vero Intiquestoici, dicentem non
],
spreverunl, sed] dixcrunl Audienius te de hoc ileruin. :

©vjdins Metamorpltoseon, lib. 1, v. 250 et soqci. : Vitam a.ternam , probis feliconi iinprobis miserrimara ,

F-sse qmqne
in fatis reminiscilur, adfore lempm
deslinari tam ai erie docncrunt elhuici
, ut nec a ptiCris ,

^}lto nuire, quo telliis, correplaque rcyia- cœli

poeticam disceutibus ignoretur. Purgatorii doctrinam
id

'trdeat, el mundi motes operosa labdret. diserlissiine tiadit Virgilius .Eueidos bb. vi, vcrsu 73S,
el seiiq.
Nnmenius , Apameeusis Syrus , altero pnsl Christimi sê- (1) llarior est hodie pictn-a bonmi operum. Lnam \id|
CUlo clarus, Pylhagorœ ac l'iatonis lonciliator, libn primo recenii albario ( à frctqiii' ) fieiiiciam in refetlorio mona«
de Hono, apm mneHum prapamm, emmeliaç libro xv, cborum Uoiiueusium oroiuis S. l]eaedii;lii
895 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 590

Non enim cornua e fronle egrediebaniur : scd et ministraiio inorlis, lilterh deformala in lapidibui , fuit

non possent inlendere Israël in

frons, et nasus, et os, et nicntum, radiabniit. Rident in gloria , ila ut filii

ilaqiie nos, et exccrantiir Jiidaîi ,

quolies Mdsein iii [aciem Moysi propler ijloriam vulius ejus. Sic babent

noslris tcinplis coiiuila f;icie dcpicium aspicinnt, vcrba éJMS : < Aposlolus argiimcntatur ex hoc, quod

qii:isi iKis eiiiii diibolnm (iiienuimi , nt i|isi sliilie habelur, Exndi XXXIV,nbi liUcra noslra babel, quod

iiilerirclanlur, cssc piilcmiis (I). > De codcm sniieius Moses liabebat facicni cornulani , lia (|Uod non pos-
Cor. Quod scnl, etc. Alia lillera babel facicni splendidain (|Uod
Tlumi.is , ad illiid aposloli ( Il 111 , 7) : si ;

melius dieilur. Non enim inlelligenduin est enm lia-

XXXIV, 29, Cuinque de-
H] Locus Exodi
sic IiabiH «
:
buisse cornua ad lillerani, sicul quidam euni pingnnt :

scendercH Miijses lie moule Siiini , teiiebal diias labulas

tesiiiiioiiii el ijîiiii'abal c|U0(l coriuUa esset faciès sua ex
:
sed dicilnr cornuia propler radios ,
qui videbantur
coiisorlio si'i'iiioiiis Ddiiiini. » Ue qiio sic disserit Jaoobus esse quasi cornua (1).
Bonlreiius, pa^. 57 i (ominenlmU in Exod. : igiinrabat ii

2:i')it CDiniiUi l•s^t'I faàe.i. Eu^^iibiiuis seu Aug. Steiiclins (

)
Quod ad tabulas ejus allinet , reciissime pielores
hic parlim verecmidi' noslrum interpreleni repn'lierulil, sentenliam sequentes , quae in Ecclesia (Calecliismus
eiqiie crroreiii iii viTSioue im|iii)gil , quotl vcrtorit cornu-
liic vi-isu sequcnle , el iiifra paroclwrum) celcbris esl, in priori tabula ponuiit tria
laiii fuisse facii'in Moysis ,
versu iilliiiio eiqiie eniiri occa.Moiiem iledissi' { crédit )
:
pra;ccpla Denni concernentia : in altéra, reliqua se-
vocem aml)igiiaiN iii bc'bi"eo qiue , diversis piiiiclis ,

lecta, diversa significel; nain heren cornu signilicat. ; pieni. De quo Augusiinus quseslione 71 super E\o-
pp
}^p Kwan , radiare ; quouiodo in hebra;o
legilur , el se- dum , et concione prima in psalmum XXII (2). Soie
pluagiiila liand dubic logernnt,'=(|ui verternnt, Glorificulus
fuit aspecliis fciciei ejns : el hiiic eliam
nalum crrurem mentis conspersos {relevés ou retroussés en pointes... et
piclorurn, qui Moyseù cornnlnni [jingnul. Sed solus, dum semcs de pondre rf'or). E variis, qnaî fulciendie huic ex-
niniium sapere vull, sohis lalliuir Engulnnus; non euiin posilioni prol'ert, arginnenlis, nnllnui alicujus ponderis ap-
inlerpres nosler legil pp Keren , sed ]lp Karwi , ni salis parel lioc «no cxceplo
, Jo.i'ephc dit en termes exprès :

que ceux de sa nation portaient les cheveux longs, et

indical, quia per pra:lerilum legit, coninla essel : si auleni
avaient grand soin tons les jours de les semer de poudre
legisset jlp Kercii , verleiulum ilU fuisset : içinonibat quod In margiiie cilalur
d'or, dont l'éclat ébluuisuit les i;e".i;.

cornu faciès sua. Deindc Engnbiniis, ad reprehendendum Joseph, intiq. Jud lib. Mil :l'ôi^a Si xf"»'»" ««*' iii»if«v «4i6»
pronior non aniinadverlil 'jlp Keren et pp Kanm siguili-
, Intari'iw Ta;? xoiiaiç , <i; ffxaSt'.v o-j-cûv ta; xEça^à?, -r,i aùy^ç Tûy xpufftow

rpi; xi» Locuni qua'sivi , qui i^sl dicti libri

^).i',v i»Ttiv«>;).u[itvr,;.
calione convenire ut enini ]"1p Keren cornu significat
;
octari cap. M, edihonis gnievcnsis 1633
latine \, Grevée
"Tlp Karans'igaifical radios quasi cornua emilteie, utiipsemel pag. 271, ac, depreheudi non agere islUic Josepliuni gene-
raiim de Jud;eis [de ceux de sa nation], sed de flore ju-
tabbi Salomon, radios lios cornua nuigniftcentiœ appellans,
veiilulis, eipnlalum Salomonis consliluente procera sla-
Pagniuus, Forsterus, Cajclanus, Lipomaiins, Lyrauus, Abu-
,

tura, proHiissisque capillis cons] icuo, ac tunicis e sarrana

lensis, liebraice periti vel liebraice peritis nsi , ex|licanl.
pui'i ura induio. Absurdum porro videlur id ad universam
Addo vero, siculi magna radiorum elcorriuum esl alfinilas,
g.entein, ad omnes ejus aîlaies, el denique ad Mosem traus-
prout el pielores insol'e, el Sahaluris nomiue expriuiunt, ita
ferre.
verbum illud |1p Aïiran no.i lanlum significat in mo-
et , ,

(I) Hrabanus Maurusbina Mosis cornua refert ad duo

rem cornuum radiare sed eliam cornua, crassa nimirum : , Teslamenla o Serino quippe legis, 'in(|uit
;
libro IV in
illa el ossea , emillere. Sic psal. I.XVlll , vers. 52, vilubis Exudi cap. XXI, opernin t. il, p. 167, habet scieniire glo-
dieilur ripD Uakrin cornua producens. Conlra vero 11a- riam,sed secrelam habet et cornua duoruniTeslamenlo-
:

vers, i, ubi nos liiibenms, cornua in
bacuc 111,
hebraice Q''3^p AïiniHJim, ralibi
Salomon splendores iiitorprelanlur apud Pagninnm; qnos et
Pagninus seqnilur pro cornua splendores verlens. Quin
,
etlNounns in Dionvsiacis soleni vel pbœbuni xtjadçàfo, nonii-
nat; quidni a radii's? Et in leodiensi mea patria, cum sol
subito lucere desinit , dieilur cornua relralierc (a). Et vero
quid minus radii per inelaplioram ab Hebrœis cornua vo-
centur, quama Grxcisdigili dicanlur ? Liide el poSoSixxaioç
Hwâ Aurora roSeiS digiliS ônô toû cry^iiiiaTO; twv ve po? Saji-ûWv
.
inqûil inlerpres, a fiq^ru ditiiloninï luamis. Et idem Ho-
mer.us solem aniultiliiiline radinrum txaTivjrî.fov cenlintanum
vocal. Vid cur minus railii cornimm noniine ccnseaiilur,
quam sagillarum'? At conslal solis radios a Lucrelio dici tu-
ciila Ictu dici , el A] ullini oi) radiorum vim arcum cuni sa-
gillis allribui. Rursum cur minus bi radii cornua appelleu-
lur, quam pennne, siquidem et .].'(i(«c/). IV, i\ 2, pennœ
Sfilis pro ipsius radiis iin\nilur? Elut Euguliiniis intilligat
i (2)
hune non esse Hieronymi errorcm, andial quie ij'se Hiero-
nvmus habet in Amos cap. hxodo, inquit, j'hxIh He- M m
manibus ijus, rum, qnibus conlra dogmala falsilatis incedit arinata. »
linde colligas, nono saîculo, ireceplum fuisse morem illura
David, rabbi Abrabani, rabbi
sculpcmdi ïic pingendi saLicti legislatoris. Frequens fuit in
choris ecclesiaruni ejus statua geminas laliulas anie peclus
, gestanlis. Erat illa pro pulpilo, ad quod proplietiœ cani
solebanl, cum in aliis polpitis, ut (il elianinum, canereniur
epislohe el Evangelia, Superesl eadein slalua in variis ec-
clesiis ; « sed, e.x canonicorum ignorantia, aliis usibus de-
pulatur,» iuquil Lazarns Andréas Buci|udlol, Truite de la
Liturgie sacrée, pp. 78, 7!). Sic eliam aiiuila a?rea, Joannis
evangelislarum corypluei symbolum, et Evangeho canendo
de.stniala, nuuc uiatutinis leclionilius adliiberi solel. Csete-
rum exci'gitata sunl ejusmodi pulpiui, post exslruclos vse-
grandes dlos aml)ones, universam cbori faciem operienlcs,
quorum ulique incoimnodus eral ascensus, ac desceusus.
Primiscnim leniporibus, ex ambone evangelia, episiote,
pro|)lielia;. Liaipie plurima populo vel prselegebaulur, vel
praicinebanlur.
Dccalogum veteres aliter alii divisera : Josephus
yéniiq. lib. III, cap. 6: « In banc arcam reposuit Moses ta-
: bulas, decem pracepla eouliuentes in ulraque quina, et :

b'raicmn rt qvibv cditioncm Icymms : El Jijoiises nesciebal in singulis paginis duo cum dnnidio. » Vliilo, bbro de ne-
quia corn:aa erci spccies vulliis ejns. Non soins igitur Hie- caliigd, antc médium, ex versione sigismundi celenii, edit.
ronynius , sed l't Aquila sic liebraicain vocem verlil ; quos iugdimensis ISrij pagg. 652, 633 :'c< In quiua dividunlur
duos in bebraica^ lingu;e perilia neino aquus rt-slimalor Ideceu) iirxcepla] inscripta duai)us labulis. Prior quina-
non Euguliiiio pricluleril. Addit aniem el Hieronymus ita rius.... de monarcliia loquilur, qna muiidus regilur de :

haberi in bebrieo, nimirum quia et lioc, ut ostemli, vox so- genus manufaclis operibus;de
staluis, simulacrisque, el id
nel lieliraica. Non est igilur cur Eugubinus exislimel bo- non assumendo iu vannm Dci nomiue de observatione :

Vina vel arielina cornua a noslro interprète Moysi appingi, religiosa dici seplimi de bonorandis parenlibus et ambo-
;

Fed radios, qui cnrnunm .specieni relerreiH. » bus el singulis. llaque una brec tabula incipit a Deo, l'aire
Pa'icis, O|.irior approbabitur opinio Jacobi Martin, Be-
, Condilorequr rerum onniium desinit in parentes, qui ad :

rediclini c sudalilio Muurino, qui (li) cornua, Movsi ab in- illiusimilalionem gignunt parliculariler. Aller quinarius
terprète nosir») trilmla, inierprelatur ipsos sanclilegislato- ex inlerdietis constat ; velaiis adullerium , homicidium ;
ris criues sursum in cuspidem desinentes , el aureis ra-
, furUnn, lalsum lesliraoaium , concupiscenliam. » Sic et
Irena?us, libro 11 udrersus lla'res., cap. -12, edit. oxonicnsis
(a)Metapbora ducla a limace, seucochlea, quse car- 1702 pag. 167 n Unaqua-que tabula, quam accepil (Moyscs)
:

cere Voni k frenal sic enim ocii/os ejns vulgo appellanl.

; a Deo, priecepla babcbal quimpie. » Conlra Origeues, lio-
(b) Esiticalioii de plusieurs lexles difficiles de Vtcrilure, mHia\m,in Kxodi capul XX, editionis ullimœ tomo I ,
Paris, 1750, parl'ie 1, paijei 74, 73. pag. 157 : n Si eo modo dirimalur, quo el nos in superiori
597 LIBF.n IV. CAP. XXYI. 598

scclarios, qui contrailiclioiiibus gaiidcnt , iliiin iiiitii) XXXVII ad Pulcliorianv Aiignslam : i IpsiuscnUioIici

r.tMi>iiiiii Aiilripiait) iiigrcssi imiiiilliialianUir, non synilioli lircvls cl perl'ecla confcssio , (|ii;r dnodeiim
el coiilra se ihuUki, ili; aposluloriini loiideiii est signala sent<'nliis. > Qnaii-
MiUiiii i-milra c;illKilifos, seil

lianim lalml;inim iiiiliiia, aci'iter vcrliis coiitcndissc. qnaiii lia liée iiilelligi possinl, ut soluinnindo si^ni-

Verumevamionml iliuli-in eoniinco^ilalioiies. yiiaie, llceliir, qniil apostolos , lot esve ipsoruin symboli

iicc ivferemlo, iiec i-cfulaiido, eoruiu pugiianics coii- ariiculus. Ad iduiu prnbatiiluin altiilerc nonnulli ser-

tradiclioiics allingam. nwnes duos , nlini Ai;[;iisliiii iioniinc inscriplos : at

benedictini oïliiorcs ulniniqne vclut snpposililiiim in

DE SÏMBOLI APOSTOLICI IMAGINE SCHOLION.
appcndiccni suau) rejcccruut , ubi luciim occupant
« Imago SYinboli ab aposiolis cilili , in qna siuis
210 et 211. )

cuilibel aposiolo ariiculus adscribiiur, fiindainenlum

CAPUT XXVI.
allquod liabet in liis Leoiiis Magni vcrbis, epist.
De comnutni snnclorum (I) piclura.
proniinlialiono ilislinximiis, iiilogor ilocpin nianJalorum
muiioriis appart'liil. Kst ei;;" piiminu nniiilaliim i\un : Restant communes sanctonim pictiiroe. El primum
onml lilii :ilii dii l'i'aloi' nu' si'i-iiiuliini voro >'oèi lacics
; :

pingniitiir ciini corona in capile, quia perccperunt

lilii idiilimi, ni-cnieiillaiiisiniilitikliiioni, oto. » Oi'i^i^ni cou-
SflUit l'.lcincns A|j\aii'.liiinis, StlO:i:athm libio M, eJit. iniinarcescibilem cororiani glori;« et vit;c, quant rc-
li|l!^ienbiS l7(iS ag. G87,.( : 6 Si -ifi:-.ii t-r,; im: liv^j -tfi •:.-
|
pioniisit Dons diligentibus se l'ct. V, 4; Jucobi I
rtî ratpoî .al iiiitpo;. M
osl, i OiiiiiUHii aiUciii spquitiir i>rx-
( I
,

Ci'pluni (le liouoiaiulo palii' cl iii-ili'c. » taiiion anle Qm 12; jlpoc. II, 10).
nia tautuin iiracepla miuioravit, et ili-cinnnn iluiel (pag.
Lumen addiiur, et radii quidam ignci , e capilibus
688, Jt ) ossi' «de omnilins eiipiililatibiis. » Consenlit (pio-
que Anilii'osins.iu c ipul \ l etiiftvlw ad Lplicsioi : itoiii l'ro- eoriiin in niodnni circnli nndftqnaqiic eniiianles, jnxla
copiiis et Uesycliliis. aiulxi in capiil \.\ i:.rudi qui oiniics
;
illnd (Mallli.\, li) : Vos eslistu.x mumti. Piilclire Du-
quatuor ineoe, la cuUiHanl iii | l'ioie lalmla, sex iii poste-

l'ioie.Ciiinnu}dioia;ipai'et Augusliuidislribulio, (piani l..tiiii randus {Lib. I Rationalis , cap. 5) : Oinnes smcti pin-
nro| e onines approiiarunt. Eu louciiiiie séparai ehariialein
guntur corunuli. Jusli cniin accipicnt regnum decoris,
Dei,et clinrilateiii proxiiiii,in (pplius, Doiiiiiin teste JUiUli.
XXII, 3(>10, uuiversa Icx peiidet, et propliet:e » cuiii-
« ; el diddenia spcciei , de mami Domini (Sap. V, 17).
qne, oiunium consensu, imeeliia etfiiriuiii dui lius vetenliir forma
pra'ceplis, par est, ilidem diiebiis, sceleriuu «ruiii desi-
Cormia anieni bnjusniodi depingitnr in senti

deria vetari ; cpiod isla disiriliutione observaHir. Haliet rotnndi, quia sancti Dei pioiectimie divina friinntur.
eaiii Aiigusliniis locis a Mulaiio desigiialis el liliro XV, ;

Uude cantant gralulabundi (Puni. V, 15) : Domine,

contra Faiisliim inamcluviim, cap. i « Qux duo pra'cepta :

(dilecti'uis bei, et dileeliciiis proxiiiii) snnl dcceui tria : nt sculo bonce volunlalis curonnsli nos. In diclum aulem
pertinent ad Deuiii, et srpteni ad proxiininii. » Tum con-
psalnii loi'iini sie coniinenlatur saiiclus Tenmas Aipii-
fess. hl). 111, cap. 8 « Vivitur niale, adversus tria et se-
:

ptem, psalteriuin decein chordarum, decalugui'n luuni, Deus nas : Innuil Pscdmisla ,
quod voltintas Dei bona est,
altissiuie el dulcissime. » Rurhiiin Tractnlii 5 in -loaii.,
siciU sculuni, contra omnia mala; secundi Regum
aille lin. « Non accipies in vauum noinen Domiii Dei tiii,
:

et iiobis nraîcipilur quod est si'cuiiduni prœceptum. » Ei'go

•
cap. 23 : Dominus sculum cl robur meum.Yel , est liic,
isla « INcn fa('ies libi sculptile, etc. » Exodi XX, 4, 5, ti,
:
tu sciiluni profegens : in patria vero , ul scutum coro-
AngUïtinns non liabuit ro pncceplo, sed pro aceessione |

prinii pr;ei epti quod eliam observât, et ani|ilectltur Hugo

; nnns. Consiienido naiiniue fuit Rnmanis anliqnis uli
Grolius, pru vace, edit. Itiii ag. lOî, accessioiieui
l'oli |
sentis rotifndis , -et in illis babebanl speni viet Ti;e :
istaiu sic exponens : « Tu, Israelita, ne l'acito libi ullaui
vel qiiando iriumpliabail , illoniel scuto uiebanlnr
efilgiem eniinenlpm (id enim est 7CDj qnod simnlacriim ,

sil âive astri alicujus, sive auinialis, volucris, terreslris, fiut ut corona. Et inde sancti pinguntnr cum scuto l'otjiudo
aquatiei. (luod si et alius taie siniulacruin l'ecerit, tu cerle
in capile; quia, de lio-tibns adepli Iriumphuni, scu-
neque corpus tuiim corani eo Declito, neque vicliiuas, ne-
que liliuui, neque viua apud id olïerlo.... pra'cepto ( seu tum roiuiidum , ad instar Ronianorum ,
geumt in
pr;ccepli prinii auctario) sic secuuduui verba et usum e.X-
capile, pro corona.
plicalo, videt quilil)et id esse /;osi(iï')(in, el ex eoruiu gé- "

nère, qiiic Israelitas quani longissiuie a rilibus vicinaruin Verumiamen Cliiisti corona pcr crncis figuram a
geiitium arceb^mt ; quo niagis a superslilinne earum sibi
coroiiis sanciorum dislinguiuir. In Ilali.i lamen , et
cavereiu.... In Evangelio niiiil uoiiisde imagiuilius pr;eee-
pluni est: snnl ergo licila ea omnia, quœ niui natura ipsa, polisir.uim Roniaî (qnod eliam in imaginibiis inde
et recla ratio docenl esse illicita ; quale est per imagiuein
allatis observavi), Deo Pairi appingitur sculum irian-
exprimere vellc naturain Dei, qu;E est inconspicua aut :

eliam imagines alloqui. » (luod autem lullieranornui et

calviiiianornui picrique diclum auctariuui volueriiit a!le- (1) FredericusBorromaiis, de lictwa sacra lib. Il, rap.
rum esse prœceptuni, liée ideo l'actuui ab illis, ut saiiclo- 2 « Saiictornni...noniinitins, iu.scriplienibusqne corrnpiela
:

rum iinagmes cum idolis gentiuui, el imagiiium cullnm nuper.... irrepsit, uiiiiime, ni arbitrer, adinillenda. Siqni-
uiia cum idololalria proliil)ita a Deo fuisse, orln persuadè- deni, rei udiata .sunrli appellatione, liac vecc passiui iliii
rent. nuncupaul\u'. Pro siimto .'-ebuitiano, sancluvi' l.uurentio, di~
Typograplii, qnod nulUira habeant sanrlis adscripluni , viiiii liutrcntimn, divunuiuc !icbastianwn scribunt, scnl| unt-
qui arleui snani (reccnlius ii;veiilain) sit professus, palro- ve, sive i.;ciduut idqu-i faciunt, lanqnani couUiniinamhe
:

nos alios aliislbi adscivere: Erauci, Lollinreiii, Leodieuses, Iingu;e lalinie religione ac ineln. Qu;e saiie liugiia poterat
S. Joiimwm in l'orvenlis uU'i doiio ^osituin, nli oleuin, quo absqiie puerililius hisee ine|.liis exei<"eri, si iiiliil aliu I

ipsi utnutur ad concilia. idum typis uitorein .Mi'chlinii'nses, : obs:arel. Vox isla divonim, lœlenpiam quod inandais \

proilieiam iHiniclem, litteras oc; ullas lîaltliassari inter- diis et imperaloribus audi solila sit, rectius erit, in appe/-
prelalum Lovamenses, /.'. IMcam Evangeld et Actoruni
: , laliouc^ sanciorum, titnlnm cnstodire eum, quo, ceu iroprio
aposlùlicoruni scriplorem Bruxellani ,s. Ilieromjmum ,
; , et suo, seniper usa est Ecclesia , suncliinicine ^ebaliiniiini,
Gandaveuses et Auluerpiaui ,s. ,i((iiistinimi, nt insignes et sunclimi iMiinnliniii sirni licilec el iuiioxie nuncupare.»
scriptores. Convenire ouines posse'ut iu sanctuni proplie- Vera ba.'c at cos.epd pr(j.sHn(7!S ri(ro<;fl)i ellanl, d:'miiare
:

tam et K'gislaloreui j/i.'i; en, cujns conniienioraiio lit in non ansim. Naui ultinimn h c vocabuluui eliam quibusdam
Marlyrolngio lomario |.rid. non. septeinbiis. Is euini el in couciliis adliibitimi invenid : et ireipieulissinm.n est,
scriptorum omnium, qui ad nos perjieueriiit, vetnslissiums non eleganti;c alluclatoribus solum, sed vulgaribus eliam
est el iiiscriptas, seu insculiitas, Dei digito legis tabulas
: scholasticis, dirnm rhonmni scribere. Oblitus ipse siue do^
accepit ; ciuod non parvam liaiiei cum arle lypograpliica clriu;e iîorronueus, libro I, capile H, Dii'inn JouniMn; et
affiuitateni. libro II, cap. 8, Divum clcmcnlcm, uuncupat.
 DE niSTORl.V SS. IMAGINUM. 40O
399
gulare, quod significat fidem
sanctsc Triniiaiis , m > De hoc ergo capitis sanclorum tectorio, .Tosephus
Scaiiger, in Catalecta Virgilii, pag. mihi 47S appro-
inicrpreiaiiir, quinlum, anonymus Psal-
ad psalmum
,

bante Henrico Salmnlhio in noiis ad Panciroli vetcra

lerii inierpres (1).
liujusmodi co- deperdita, cap. deFibula, exislimavit, aliud non esse,
Aniin.idvcitenduin est eliam quod
appingi nisi iis quos Ecclesia
-quam r.rM^xf , sive urabeliam lunatam , capilibus
rona nemini debeai ,

quos Eccle- statuarum imposilam apnd elhnicos , ne aviiiin sier-

canoiiizavil, .siyc coroiuivil; lioccst, iis,

coribus inquinarentur.Quod damnuni sibi ab ;ilbis

sia hai)Cl pro sanclis.
propier illud Apo- corvorum slercoribus imprecabainr iloralianus Pria-
Piiigiiriiurpalm* in maiiibus
manJbus eorum et pus. Âdducii in eam rem Scaiiger locum Aristopli^nis
calvpsis (Vil, Q):P(ilmœ in :

in Avibus. ubi Scholiastes ita expressit liane vocem

Juslus ut patma
illud Psalmisuc {Psat. XCf, 15)
: ;

vicloriaui. « Ilinc tametsi (quod noiavilHenricus Siephanus in Thesauru,

(lorebit. Siiîiiificanl autem palin*
V. nouvfazîî) apud Aristotelem, Polybium, lle»ycliium,
est, ail Durandus, qui floruit anno 1286, quod qui de
manibu» ferunt in et alios , vox illa non sonet quod ex Aristophane
Jerosolymis veniunl ,
p:ilnias in ,

cum prxmisinms. Hune usum brevi umbella conlegendj

regi miliiarunt, qui Jerosolymis
,
signuni quod illi

posimodum, ibidem statuarum capila, a staluis exstanlibus, ad imagines,

palmis lionorifice reccpius esl: ei
el cœli palaiium
piclorum errore et calholicorum (scilicei) ruditale
cum diabolo pugnans, viclor cxslitil :

transiisse, pronuniianl praedicli seciarii, suggillaiiies

cum angelis iriumphans intravit,. Commode
eliam per
Ensmus enim, Ecclesiani, quae , tanquam honoris causa , approbet
palmam et alia qiuwlam inlelligunlur.
vel sinat apponi super sanctorum capila, quod a Gon-
exponens psalmum Beatus vir ( Tomo V operura ) :

quod hœc lilibus inductuni primo est ad avertendam idulurum

Palmeta , inquit , marlyribus tribumlur,
omnium sala, imposito onere
suorum inquiiiatioiiem ,
per avium stercora.
arbor perpétua vireat, et
< Negari non polest, quin aliquando patres ethni-
sursttm nilulur, et fuictum ferai longe suavissimum.
(cap.) XXIX cis exprobravcrint eam simulacrorum fœdaiionem
Snnclus Augusiinus altendil quoque ( Jii

VIII) palmaî per avium stercora. Lacianlius, Il Instit., cap. A, aves,

Job, tom. l^, et in psalmum LXI tomo ,

quodque radicem aspc- quas elhnici lerrore falcis, alteriusve Priapo adjuncli,
celsiludincm et reclitudinem :

sub cœlo. abigi exislimarent siniulaero ilii fabreracto ac

ram nabet in terra, sed comam pulchram ,

cœleris insidere, et ibi nidificare, sordesque egerere,

SUPPLEMENTDM subsannans dixit. Arnobius item lib. VI : c Non videtis
AD LIBRI IV CAPUT XXVI. sub istorum simulacrorum casis, sielliones, sorices,
mures, blattasque Incifugas nidamenia ponere, aique
DE CORONA SANCtIS APPINGI SOLITi,
habitare ? Spurciiias hue onines , alque alia usibus
Ex Anselmi Solcrii, seu Theophili Raynaudi, accoraraodala conducere, semirosi duritias panis,
Libro de Pileo, sect. XVIII {Edit. Ainstel.
famis ossa in spem ifacla pannos, lanuginem, char-
1671. p. 3o8-379). ,

tulas, nidulorum in molliiiem scilicet, el miserorura

I Quod... hic exponendum suscipimus, spécial ad
fomenta pullorura ? Non in ore aliquando sinuilacri
tegniiiia, qii;T; passim videraus appoiii capilibus sanclo-
ab araneis ordiri relia, atque insidiosos casses, qui-
rum in picturis ac staluis. Passim quippe exhibenlur
bus volatus innectere siridularum possint, impuden-
capilibus unibella radiante openis, veluti scuto ful-
tiuraque , muscarum? Non hirundines denique , inira
geiile conteclis. Esseque hoc tegmen sanclis pecuUare
ipsos aedium circumvolantes iholos, jacularier sterco-
usus docet. Nam quod AUeraannus in dissertatione de
plenas, cl modo ipsos vultus, modo huniinum
ris ora
lateranensibus Pariciinis, cap. 9, «égal eam esse san-
depingere, barbam, oculos, nasos, aliasquo omnes
ctitaiis noiam, difficile suadetiir. Et quod unum op-
partes, in quascumque se detuleril deoneraii proluvies
ponil , de imaginibus Constantini et Salomonis, quo-
podicis .'
Erubescite ergo vel sero : alque ab ani-
rum neuter est probalx inromana Ecclesia sanciiiaiis, niantibus muiis vias rationis accipite : doceanlque
facile enodatur. Nam Constanlinum Gr:eci passim, et
vos eadem nihil numinis inesse siinulacris , in quse
Lalinorum pleriquc , habcnl pro sancto. Salomonem
obscena dejicere neque vilanl; leges suas sequenlia,
quoque S. An.brosius diserte sanctum nominal , cui
et insiincia veritale naiurx. i Eo igiiur speciasse vult
pmnino mulii , ejus pciniientiam habentes ralam,
Scaiiger opcrculum illud, capiium staluis apposiium,
suul adsiipulati. Itaque ex ea senteniia poiuit orbicu-
ut arcerelur inquiijatio ab avibus ; et inde manasse ad
latuDi diadema appingi Roma; Conslaniino, iis locis,
chrislianos abusionem , similis tegminis capilibus
quos nolavit auctor operis de Sanclitale ilbjriana, cum
sanclorum , non expressis tantum, sed eliam pictis,
de Constantini rébus disserii. Et ex eodcm sensu
apponendi.
Romx in sacello S. Sylvesiri , ad œdem SS. quatuor
i

« Hoc slercoreum spurciloquium procul amandan-

coronatorum, poiuit Salomon eo orbiculalo diademale
'

dum est. Neque enim vel elhnici tegmen staluis im-

insignis exhiberi, lanquam sanctus in eorum qui sic
posuere aJ abigenda ab avibus conspurcamenta ; vel
! exbibebant senteniia.
ullus catholSïorura cogilavit unquam de hac capitis

(1| Quem hodie novimus esse Micliaelem

Aiguanum , sanclorum lulela , ad arcendas sordes ab avibus
sive Aiigrianuiu. ortu Bononieuscm, professione carmeli- prxtervolantibus aut insidentibus. De eihnicis res
lam, orilinis sui minislrum-generalem anno 1379 eleclum,
moi'tuuiQ an. 1400, die 16 ao\. est perspicua ;
quia , si id intendissenl, oportuisset
401 SUrrLEMENTUM AD Lin. IV. CAP. XXVI. lOS
vcnici icgmcn adlÉibcio < l'erarihiuni iiiano proienlus, diuquo pensil's
Qos non sunimo cltiiUaxi\t , Ito-

arcens avifulanini l'ii-ciileiillas : scd eliam loli lacici, iniuibus millibu^; nmliis lanqnam niolcudarias rotaii^

M ii)lit|uo corpoii iiicliiii'io »li(|iii(l aplum It'geiulo (ibus nictas, cavoa localnr in niedia : uiqiie splii^ra

siiiuiliii.ro ,
qiioil uiulociiiiKiiio conS|micari coiiiiiige- supcrpi>nitur ahenea, luruis lamiiiis niti'us ; (|ua cun-

biii , iil iiioilo OK Anidbio aiuliviiiuis. Ooimle, ut iiola- l'oslim vi iguis divini contacta, idiMique sublata, facis

vil S. Isiiloiiis, lib, XIX, Oriij., ciip. 31, clliiiiii iiniuimeuUnn in lig\ira a'rouin, iiidi.'m in auro imbra -

circolliiiii illiiil ilixci'o Minbtiiii. Id qiiud uliain liubcl ctcalinn, veluii atiundauli llainnia caiidentis. > Idem
Sci'viiis mi illuit tiilii A'^iuidus : tib. XXV, sub fmem : < Anlioelii:\ni veniiuus, ubi per
conliimos dies , veluti niïensi) nuininc, iiiuila visc-
El luuam in nimbo nox intcmpcsta tencbat.
banlur et dira ,
quorum cvet:lus furc InctiliMS gnari
Iilem liabet ad tibnim II cjusdem opcris, ubi de
I ,
l'Crnm prodigialium pru'cinubanl. Nam Maximiani
Palladc Ti-ilonia, qiise siminias aiccs jam iusedoral,
Statua Ca;saris, locata in vestibulo rcgiiu , auiisit re-
niinbo effulgcns, el Gorgone sxva. Siicclabant ergo, pente splia'ram xneain , formaiam in spccicm solis
iu 00 cireello adbibendo^ elhnici cxpressioncm ninibi quant geslabat. > Ad bujitsmodi curoitas, sive solares,
cITulgeulis, ut œlhciium et cœlcsle quippiani insinua-
qitibus majores nostri sanclos Oei exprcsseruitt, al-
rent : non auteni ut spurciiias a siniulacris prol(ibc- ludit ctiam Vellcius Patcrculus, liis verbis de Uctavlo
rent. Qtiomodo vero umbelia superponi potuit , aut Cxsare scribens (lib. II, h. CO, edit. Luyduno Bat.
debuii, ad avertendas sordes a capilai 9«atuoe, in illo
Gui advetilaiiti Uuitiam
1G53, pp. 195, 19i) : f iiiiiuanis
idolo, qnodS.Augustiiuis, Tract. VII, in Evamj. Joan-
amicorutn occurcit fiequeniia. El cum iniraret urbem,
nis, ait fuisse pilealum? IdoUnn quippe fuisse constat,
solis orbis super caput ejus,curvalus xqualiter, rotun-
quia babcbaC saccrdoteni et ila recte agnoscunt ad
;
dalusque, in colorem arcus, velut coronam laiili mos
eum locum Lovanienscs. Qui quod pakatum putant
,
viri capiii imponens, conspecius est. > « Et sic palet
legcndum , id est , e paleis conieclum , vel palets
causa (concludil Lazius), qitamobreiii in bodiernum
opei'lum , non consonai cuin veliislis codicibiis : ut
diem sanctorum imagines cum tali seniicireulo et
nec leciio iiigesia ab aliquibns, qui volunt logi ,
pu-
pinguntur cl sculpunlur. »

lalum, id est, cœlum, ex usu quorumdani Laiinoruin,

« Prasdictum ergo niorein elhnicorum pie xmula-
de quo D. Auguslinus,/i6. VII de Chitate Dei, cap. 8; tam esse Ecclcsiam sanctorum capiiibus radios aut
,

ila ul sensus sit, sacei'dotem palali.id est , Uei

coronas superponenlera , censet Lazius. Neque eniin
cœlesiis Afroium, seducere siniplices ; fingendo, bene
refugit Ecclesia, sicubi deprehendit inter sordes elU-
Dco suo cuui Ciuisto convenire. Qua ralione, idoUim,
nicismi aliquid bonestum et utile , cxpriniere illud
de quo D. Augustinus agebat, non fuisset pilealum. imitatione ; vel potius ab iniquis possessoribus repe-
Sed, ut dixi ea leetio dissonat omnibus anliquis co-
,
lere ea ,
quibus illi abulebantur, el in usmn pium
dicibus, qui conslanlor legunt pileutus, vel, per libra- convertere quod
; ntuliis cxemplis illustral Baronius
rii errorem ,
pilleatus. Capiii ilaque idoli pileaii non ad annum Clirisii 44 , sub finem , et Martinus a Roa
timebalur conspurcaiio per aves ; ac proiude non (lib. de die ISatali cap. 1).
,

eguisset ad eura fniem umbelia SCaligeri : sed aliquis Tegunlur ilaque sanctorum capita tectorlo refe-
«
alius erat usus operculi , statuis numinum apud cth- rente coronam glori*, qua potiunlur. Si enim redu-
nicos appositi. Liquida vero prsesertim est inanilas
cibus enavigaiionc imponebatur corona salutis, de
sealigeriani comnienii in imaginibus, non cxslanlibus qua Pascbalius, lib. II de Coron., cap. 9, sub finem;
sive eniiiienlibus , cujusmodi sunt imagines piclœ , quanlo juslius coronanlur sancli , lot perfuncii peri-
quibus ridicule apponerctur bujusmodi aliquod capitis culis in bujus viiœ mari ? Plane Iiecc est corona feli-
tegmen. Accedit quod, in icmplis rite obseraiis , non cilatis, de qua idem lib. VII, cap. 7 el coroJia glorice,
plus limendum fuisset capiiibus idolorum a siercori- ac diadema speciei apud Isaiam
, : nec non corona
bus aviuni, quara nunc timearaus operculis capitis cruci olim circutiipingi solita, ex S. Paulino epist. 12
;
nostrarum staluarum sacrarum ; qua; opercula quis ad quem locum mulla et bcite Rosvedius. Significabat
unquam questus est conspurcari ab avibus ? autem ea crucem cingens corona posieriores glorias,
I Quod ergo noiavit Lazius //*. IX Cominenlar. ad quas per crucem perlingitur. Et quia umbelia
Reipub. Rom., cap. 19, apponebant etlinici staluarum capitis sanctorum , cœlesiem coronam significat id- ,

capiiibus circulum, specie diinidiai spiu-cra;, tanquam circo ca corona appiiigitur radiaia, ut insiiiuelur glo-
coronam. Sic euiiu in hanc rem philosoplialur, des- riai splendor, quo sancli potiunlur ex Dei visione
,
cribens varias formas staluarum : i Cum ahenea et pcrventione ad opialam requiem, post labores.
spbaira statu», ut hodie simulacra sanctorum ex- Sicut enim plerisque sanctorum , jam ex hac vMa
,
primuntur, supra quorum capiia circulus semisphœ-
dum in tantis KTnebris replarcnt, faciès radiavit
ram referens nectebatur; quod et ipsuin erat corona- perspicuo argumente splendoris interni (ut variis
tiouis staluarum genus, à cbristianis poslmodum re- exeraplis déclarât Bosius. lib. XV de Signis, cap. 5,
ccpium el siniulacris quœ raartyribus et sanciis
, , eslque maiiifesium de Moyse, cujus focies eornitla,
Dei, ob meriia in rpligionem, pouebantur, iniposi- id est radians, visa est , ex consorlio et lantiliariiato
tum. I Meminii Marcellinus XVII de obelisco c
tib. , cum Deo) : ita iisdem sanciis, in plcna jam luco con-
Thebis Roinara perlato a Coiistanlino sic locutus
, : siilulis, inerilo appingilur 6a gloria; emphasis, qme
403 DE inSTORIA. SS. IMAGINUM. .404

capUibus coronaiis cl radiatis cnniinciur. Et vcro sculum deniqne reducit ad coronam , distinguitque
fuisse deilatis lessernui qiinnulain r.uliare lempora, , de sculo. Tracians enim ilbid psalmi qiiirili Domine,
et habere coioiiain radiaiam , de Eihiiiconiiii cliam ul sculo borne vvliinlatis luœ coroniisli hos, cnm praimi-
senleiilia, tradii Dausqueius ad iib. 111 SU» Jtalici, sisset bonam Dei volunlatcm esse velul scutum
ad iliiini vcisum :. contra omnia mala, addit : Vel , est hic, ul sculum
proiegens , in paliia vero ul sculum coronans. Con-
SiJerei juxla radiabant tempora nali.
suetudo namque fuit Romanis antiquitus, uli sculis
( Ul>i observât DDinitianum asseclaioretn deitalis, rotundis; et in illis babebant spem vicloria; : et
ca()ile radial!) (qund diorum insigne eral), piiigi ac quando triunipliajjant , illomcl seule ulebanlur, ut
clliiigi amasse, ul ev aiiliquis iiiiminis doccl. Ejiis- corona. El inde sancli pingunlur cum sculo rolundo
deni vaiiiuitis Persarum reges insimiilai Petrus Cliry- in capite; quia , de bostibus adcpti iriumplmm , scu-
sologus, Scrm. 20, iractans ilicliim Apostoli, Uoin. lum rotunduni, ad instar Romanorum ,
geruiit in
Xll ; Xolile coiifigiirari liuic sœctilo. Ail enim , vclari capite pro corona. Dicil ergo .scuti» lion-.e
: voluntalis
prxier ca-lera ab apuslolo : ne sinms ni l'ersurum tu;e coronasli nos; quasi die il : pro seule coroiiatio-
reges, qui, snbjecia nunc pedibiis suis sphicra , ul nis nostrœ babenms bonam volunlalem luam
,
, quae
puluin se calcare per vices meiilianlur : nunc, radiaio nos liic defondii, et ibi coronai. Subscribilnd eumden
capiie , ne sinl boniiiies , solis residenl in figura :
psalmi V, versiculiim Ayguanus et Mufanus tib. IV de
mine , imposiiis sibi cornibus, quasi viros se esse Imnginibus, cap. 20.
doleaiil, eireiniiiaiiliir in lunani : nunc varias velut Scripidr per omnia erndilus, Laurenlius Pigno-
siduruni suniunl formas, ullioniinis perdniil llgurani, rius in labulœ Isiiicœ 2â ), cxposilione {piig. milii
el non nihil superna; claritalis acquiranl. Yallaris item bodiermim diadcniatis nonien pênes sulnm Deum et
coroiia eral radiata, ut ex Livio, Iib. X ei XXX, babe- sanclos locum babere demimstrans, quorsum beatis
lur. Qiiare corona radiata perbelle quadrat in san- cœlesiibus appmgaïur, raliojiem rcddil ex usu anli-
ctos , valluiii morialilalis magno impetu ac violentia quo oriiem capiii circumscribendi , veneralionig ac
transgressos. majesiatis indicem. Observasse namque se ail, impe-
€ Ca'ierum minus aple Troihis Malvetius , Iib. de ratoribiis, quos supra iiiorialiitiein eiatos slainebant,
SS. Caiwnizalione, dub. 1 , num. 19 el 20, di>iiiigiiit provinciis item ac urbibus primariis, et deoruin ani-
intcr radios et coronam : sive (ut vocal) diudema ; malibus circumposituni hujusraodi orbem. Domitiani
affirmaiis, radius appingi be:itis, iis scilicet, quorum radialmn capui Pbnius inTrajaniPanegijrico subsan-
apierna félicitas nondum est ecclesiastica vinilicalioiie
nat. Eral auteni id Statii pro Domitiano voium sic
;

plane comperta : coronam vero iribui saticiis, id est,

enim accipit Bernanius illud ex 1 Tliebaidos :

iis, quidoiiatisuntcanonismo.Quam,miiiuscongruam,
Ijealiirunielsaiictoruin distiiieti<ineni,nnllo usii iroba- Ipse luis aile radiantem crlaibus arcum
Imprimat.
lara , cumulai idem auclor grammalicali inepiitudine,
qua cani sancloiuui coronam diudema dici siipponens, f Adulaturenim Papinius Domiliano, cui ex insano
addit nonien es^e ductum a dia , quod est duo, et veterum usu princiiaim statuis apponendi qu.n sunt
démo, quia carel perliCa rolunditate, ob dimidieia- deorum arcum radiantem id est coronam
propria, , ,

leni circnli adepiam. lias nolationis insulsa; gerras, radiantem, apprccaïur; qualis Augnsio apposiia est,
grammaiicis converlendas el evenlilandas permiito. ut nummi pierique doccnt. Snetonius iiem in Augusto
< JLiluere alii umbeilam, capilibus shnclorum su- bis verbis suffragalur. Sequenli nocte , stiitim videre

perpi>sitani , iiilerprelari scnlum sen clypeum. Q:io visus est fiinim, mortuli fpecie (Dnpliorem, cum fulmine
perliiiere polesl ,
quod (narrai) Pauliniis, describens ac sceptre, exuviisque Jovis optimi maximi, ac radiata
exlrcma S. Ainhrosii lemiiora, cum, dictante S. An- corona. Antonini et Coiislanlii numismata, qux exlii-
tistite Panlinus ipse exciperel ultimam , idenque
, bet Pignorius, lali circule circumdala capiia pra;fe-
jncompleiam, lucnbrationem ejus in psulmum XLIll : ruiil. Justiiiiani cl Theodnra' AngusUc imagines, Ra-
« Suliito, in nKjdiim senti l)revis , ignis capnt ejus vennre in xde S. Yitalis bodicuue musivo opère
cooperi;il : aiquK paidalim per o-. ipsius, lanquam in . residux , eodem circulo .imliiuntur capiia. In !\'oiiiia
duniuni bab.laior, ingressns est : el facta e^t faciès utriusque imperii, et in Tabula itinerariaper M. Yelse-
ejus velut nix : poslea vero rever-us csl vultus ad rum édita, visuntur pruvinciarum et urbiuni imagi-
specieni suam. • Symbula liœc erani sanctimonicC nes, sic diademauc. Eadem»iue specie exliibelur pavo,.
B Anibrosii, et afllatus Spirilus Saiicli. Oimissis quem yEleniilas manu gcslat, in aiilii|uo nunnno
vero caîleris, insislainus sculo, quod capiti iiominis Faustiiue Auguslie. eum orbem sumnio ca-
j'Eiiypiii

Dei visum est incubare- Neque abs re sanciorum piti simulacrurum suorum circumdabant. Ab illis id
capilibus impositus ctypeus dicilur, quia sancli Dei routualos Rouianos, et, habita decoris raiione, va-
proieciione divina fruuniur; unde canlant gratula- riasse, quoJ capiii, cui divinnm quid inesse puiabant,
biindi : Domine, ni sculo borne voluntalis tua; coro- eo situ corona aplaretur, conjectat Pignorius : addciis
nasti nos. Verba sunt Guillelmi Durandi , de bac eum urnalum, insequeniium principimi inoderaiione,
sanciorum umbella disserentis, lib. I Rationalis, cap. laciloque omnium consensu, Dco et sanciis ejQs in'
5 , mon. 20 , idemque habet S. Thomas , nisi quod lotym cessisse, relenio antique diademaiis noinine.
tos MBF.n 1\. CAP. XXVII. 408
intis viros sancios ab usu calceorum absiinuisse;
Abstint iui a stercnrois ScaliRiTi scclarii , tir sandu-
quod tli! Jacobo aposlolo Iradil Kiiipbanius (//(cresi
rui» unibvlla, cogiiaiiDiiibiii (juiiii loimissiiue.
I.XXVIIl) : et, proeiil diibio, idem etiani ex'leri apo
stoli servarnnl Cbrisli pra-ceplmii seqiieiites,
CAPUT XXYll. ,
quod
est apiiil Maillieiim ( X, 'J, 10):iVo/i(e possidere
Di communi aposlolorum pklura. aurttm, m'ijuc cirijcnlum, neque picmiiam in zuiiis

Pairhiroliaî et pro|ihct;« piiiffiiiitiir, ut noiat Guil- «t's/n's ; non pentm in via, ncijue duas limicas, neque
lit'luiiis Diiraiiilus {tib. I, cap. 5), ctiin nitiilis (I) in adceamcnin (l). Junse)iius, C.oncordiw cap. LV ). Ve-
inanihus , iiein|ic quia anlc adventuMi Cliristi liilcs nim Mardis, vi Inti pra'cavcre volcns, ne, quod Mal-
tli;eus scripsil, inalc intcliigeretur, scripsit sandalia
fignralive osieiiilcbalur, et quoail uiulla ad se iiiipli-

aposlolis conccssa; sed calceatos ait (il/nrc. VI,

ciia eiat (-2). 9)
Aposioloituii vcro oboium in teinpiis ficquciileni
sandaliis. Hecte igiliir dieiliir cum Aiignsliiio ca eal-

esse non c^l niiriun ; iiam isuid pnvll^'uraïuiu luit.

ceaniiMila , MalUi. el Ltica; X pioliijjîla liiissc , qu»
Ml, tolum pedoni legoicnt sandalia vero concessa,
Unde anclor Catenaj in Geuesiui (III Heg. :
qii.'c

plantain ipiidcin pedis delenderent ab occurreiitibus

25 , Il par. IV, 3 , i) : t Saloiiioii in mari a'iu'o

posuil diiodcciru boves. Si lime lieiiit (liiodoeim

vi;e inconimodis , verum superiorein pcdis p;utem
sineieiil niiilam. Iliijusmoili oniin calceamenti gcnns
boves sciilpere , cuni niagis esset de idololairia
vocari sandali.i el sob'as, indieat Augusliims
limcndum , cur non licebit duodeciin aposiolus piu- (1).

quorum duodeciui boves li^'uram gcr«bant?i

Qnia ergo Cbrislus et aposKdi , ut est vcrisimile, pro
gere, illi

et Beda (de teinpio Salomonis , cap. 19) : f Si licnil

miu'o illius maxime a paupèribus rcccpto,
regioiiis,

utcbanlnr sandaliis, noUiit Dominns siios, jam profe-

duodeiiui boves faccre ,
qui , marc siiperpositiun
cluros, nuilare samlalia el, (piemadmodum itinéran-
ferentcs , quatuor mundi plagas terni respiccrent :
:

tes ibi lacère solebanl, calccanienla assumere, quœ

quid probibet apostolos depiiigere, viva, ut ita dixe-
tdtiini defenderent pedcm. De Cbrislo dicit Baplfsla
rim , pr» oculis (imjiinni pictiira (3)? »

Pingiintiir aulcm aiiosloli simpliei babilu pniliali.

(Multli. III, ll;.'I/nrc. I, 7) : Fortior me esl, citjusnon
siim diynus porliire calcenmenta : Cnjtis non sum dignns
Palliuru eiiim quale fuerit, satis palet (ut post lUie-
procmnbens solvere corriifuim cidceamenloruni ejus.
nanum Pamelius anuotavit) lum ex picturis sculptu-
apostclorum Pelro dieit angélus (Aclor. XII, 8) Culcea te culiijas (2)
risque superioris vesiis Cliristi , qiiœ :

eliaiiinum exslanl, lum ex libro Terlulliaiii de Pailio;

qui, ciim chrislianns factus rcpreherulerclur, (piod,
démentis Alexandrin! (l'irdaqogi lib. Il, c. 11) comproba-
tiir, crcdibilcque est pnnliliciinL |ilcios(|ne retlnuisse so-
toga rcjecla, pailio veslirelur ,
pallii simplicilalem et !eas, id quod veluatisMcna' iniaymcs Icbtantur. Necduin
facililaiein coramendavit quod unico circumjeclu usas ille exolcvcral ad iflaleiii qiui sancli (iregorii elligies
;
picta est ; nam illius calcei rel'eiiinl ex parle
pnntilicis
corpus opcriat, iiec aitiliee sil opus, qui riigas for- communes leinporis caleeus, ex parte vero soleas
nostri
ipsas. (Juin eliam pontillcis ejus mater in S. Andrea> a?de
mel , et inde deducat in tibias : addeiis quod logie
picia juxta liliuin calCi'Os liabet, ostriuliupie id ninliolire
plus licserunt renip. quaiii loricie, et e coiiirario pailio et molle misse gebtanii'u. l'.alceanicnii aineni lornia islins
niliil aliud cura; sit qiiain ne curci. Postreino, pro velustissinia a|.ud gontiles fuisse vidi'tur csiqiie cornere ,

statuas parliin midii, artini tecto pode, pront cuique plai

|

defensione siniplicilatis cbristianorimi docet non cerel. » Fred. 13irroiiia;us, de licturu sticiu, libio II, cap.
niiidopliilosophiaiii, scdetianiarles alias pailio vesliri. XI.
(1) ribrondeCcuscnsneraniielisInrwn.ciip.jO «Mar- :

PinguiiUir qu0'|ue aposloli a nomiullis luidipedes ; cns dicendo calceari eus saudains vol sub'ls, aliquiil lioc
quod docli etiain quidam videulur proliaic. Saiiclus calceamentuni mj'stica'. significaliouis liaUere adm(inet,ut
pes neqne iecuis sit, npqne undus ad tei'ram. » Phu-a de
enim Bonaventiira liabel epistolam (Tomo 1 Opuscido- îiis Salinasins «d Tciliillifini lihrnin de /•'(dlio, l iileliw,
runi, 500 de eo quod Clirisius et aposloli et 1622, pp. 5.M, ô.ïli, cl lîcui'dii'lns L'aldninns, rft' C(dcco(in-
fol. )
liquo.Anul. IGti", cnpp. \il cl XXM.
discipiili ejus iiiccsserint discalccati. Sic Giegorius {i) Le terme caliijtv, dans sa signdicaiion lillerale,a plus

Naziaiizeniis (Oralione 1 de Pace), inler cxereilia de ra|iporl il ce que l'iui appelle sandales qu'il ce qiu' l'on
nomme ci;/t'eHs, le soulier. Mi/cf».s couvrait tiiiU le (lied,
monaihnnnn, ponit pedes nudos, apostolicisque siiiii- el m/K/iC ne le eciiivrail (pi'eu partie, ajaril ime semelle do
Ics (4). El Coiiradus Bruniis (Capite scxlo) : t Legi- bnis on de cuir à laquelle les suidais menaient oiilinairc-
nieut des cluns pai'-des;ions, et par-dessus élaientallacliées
des courroies diversement dis| osées, (pii envidopiiaieni le
(1) Seu voluminibus, libris eonvolutis ,
gallice des roii- pied et le lias de la jambe conn n le veil dans b'S an-,

leaiLv. ciennes statues cl dans les bas-reliels conservés à Rome

(i) De proplietis rcclius dixissel, quia voluiiiina sacra et ailleurs (a|. La calige était une cbauasure inHitairo,
scripsere plerique, ca'teri saUein ineditali suiit. l'alriar- d'où vient qu'on donna au jeune Ca'ius, fils de tiermanicns,
cl;is Mose veuislioiilnis, id insigne Iribueiiduni non video ; le surnom de Cujiijidd, a cause de celte chaussure qu'il
iii.si forte IJiocluini demi sens.
porlait dans le-ramp. ( idicjHUv nonicn rttsl>cnH jocotra.vit,
(3) Moiiendi primum piulores ne sancljs aposlolis cum quia inanipaturio liabitii iiih-r inilili'n cdncubaliir, dit Sué-
Cbrislo :ige,ililius scniluin lefilem triliuaiil.qiios oiniies tone (b). i'Iine parle en (pieliines endroits des clous qu'on
vi'nsnnili' est illi ;oqualesaul jiniiorfs, ;iut ccrle non niiil- nuHtajt sons les caliges (c), Cidi<iarii ctiti'i On voit di; ces
lu si'inori'i itnsse paruni alaupnii ad mniislei'inni ovjnne-
, chuis bien marqués dans queUpies b,is-reliefs L'abbé
l;cuni liiun'ds idoneos. Di inde ne torvos dlis. ni soli'iil,
de S. li(|uice portait des caliges avec des clous (d) ir : i

Oiiiliis, hisfiidain liarhain, ilnos myslacas, ac ilcaique \y.\r-

barnnni lolo Millu (|nitli.lain altin^Miil; qnoil prolcno
aliontnii fit ab eornin erga divinum Magiblitnn vencralio- (a) ruiicz V.iniigidié expliquée du n. P. de sionifaucon,
iie ac diicibtalo, ncc piilo alnnide conct'|iluni a picUirilins l. m, p. lit).

qiiam ex Ucrculis aliuiuinve prolanif anti(piit:ilis lierouiu (b) Sueliin. in Caio, ca|i. 0.
sutuis tpias illi iilerumnue imitandas sibi propoiiunt. (c) riin. I. IX, c. 18, I. .Wll, c. 2-2, et 1. XXXIV, C. 1 i.

, (4) ( Aposloli soloas geruni, quàruin uaus tcstinionio (d) Oreg. I. 1 Dialog., c. l.
401 DE niSTORIA SS. IMAGINUM. <M
tuas : ubi grscce est, sandalia. Ad Ephesios Yl [14, quod est, esse ligatum. Optimum quidem est exerci-

15 ] dicit Apnslolus : Slate calceati pedes in prœpara- tationis genus, nudis uli pedibus, et ad saniUlem, et
tlonem Evatiijetii pacis. Quare non est verisiniile, apo- ad expeditam faciliiatem , ubi non prohibcat nécessi-

stolos oninino midis pedibus incessisse ; sed midis pe- tas. Quod si iter non iiigrediamur, nec midis incedere
dibus incessisse, hoc est, usos esse sandaliis et non cal- pedibus paii possimus, soleis uiendum est : cas au-

ceis. Nani et Terttillianus ( libro dePallio ), significat iem Auici vocabant xovîTtoîas, quod pedes, quantum
calceos toinm légère pedem, ac suo tempnre chrisiianos ego conjicio ,
pulveri appropinquare facerenl. Tenuis

fere sine calceis incessisse nudis pedibus ; asserens ac simplicis calceaiurx tcsiis sufbcil Joannes, qui di-
parum virile esse calceos gesiare. > cebat non esse dignum solvere corrigiam calceo-
, se
rum Domini. Non enim curiosos aut supcrfluos is
SUPPLEMENTDM habebat calceos qui verse pbitosopbia;
, lypum He-
AD LIBRI IV CAPUT XXVIl. brœis oslendebat {Luc. lU, 1-18). Hoc autem num-
quid aliud signilicel, alibi oslendetur. >
DE PRISCORUM CHRISTUNORUM CALCEAMENTIS.
CAPUT XXVIII.
Ex S. démentis Alexandrini Pœdaqogo, Ub,
Jacobus, fraler Domini, el Jerosolymorum episcoput,
II, cap. XI. ( Edit tipsiensis 1688 p. 205,
non est pingendus extra numerum duodecim aposlo-
206.)
lorum.
I In calceamenlis superbse arrpganiesque feminœ
ostendunt mollitiem, Vere ergo tur-
Praîterea, si quis vellet Jacobum fratrem Domini
magnam quoque ,

et Jerosolynioruin episcopum qui a Judaeis de

fuii
pia sunt iila sandalia, in quibus suiit aurea veluii do- ,

templo prxcipitaïus , ejicere de numéro duodecim

naria : quin etiam circumcirca clavos soleis infigere,
aposlolorum dislingucndo ab eo Jacobum Alphsei :
sequum ceiisent. Mullœ autem eis quoque amatorios
,

is quidem magna videretur niii, non solum probabi-

imprimunt coniplexus, ut, vel per teiram numerose
litate, sed etiam cerlitudine : potissimum si omnia in
incedenles, nieretricios spiriius in incessu insculpant.
gemmeorum unum'colligerel qux pro bac opinione liabent (Bo-
Valere ergo jubendum est aureorum et
,

vins in clementinas constiiul., libro II, cap. 59; Viclo-

sandaliorum vana arlificia, cum crepidis atticis et
rius in Hieromjmi episiol. LXII, lomo II [ operum ];
sicyoniis, cothurnisque, et persicis, et elruscis.
mos Adam [Sasbout] in [caput] I ad Calatas, etc.) docto-
I Recto auiem scopo , ut veriiati noslrai est

secundum naluram, eligendura

rum quorumdam libri, qui noslra œiale conscripti
proposito, id quod est
sunt. Quare si quis, bis motus, in picluris vellet Ja-
est. Calceorum enim usus bic quidem est ad (egendos
auiem ad propulsandas offensiones,
cobum fratrem Domini consiituere quidem apostoluni,
pedes : alius et
sed extra numerum duodecim, is merito compescere-
a montanis asperitatibus planlam pedis conservans.
concedendi calcci,
tur auctoritate episcopi ,
jiixia decreium concilii iri-
Sunt ilaque mulieribus albi nisi
denlini. Est enim hte.c senlentia non solum contraria
iter ineant : lune auiem eis unciis utendura est. Cla-
receplissimae ubique sententiae et omnium eccle-
vis auiem perloratis opus habcnt soleis, quae viam
siaruni officiis, sed eliani Eusebio {lib. II, cap. 1
conficiuiit : quamvis illis ut plurimum calceis uten- ),
et Hieronymo ( contra Hetvid. , el ad (ialalas ). Ac,
dum est. Neqne enim feminam decet pedem oslen-
ut paucis dicam, arbiiror omnino banc senieniiam ex
dere : et alioqui mulieri tener est sensus, ut facile
nuUo sanctorum pairum et doctorum Ecclesiae posse
Ixdatur.
suslineri (1).
I Vire aiilem pulcbra convenit nulles habere cal-
ObjiciuntS. Clemenlem, libro 1 Recngnitionura, et
ceos pra;lerquam si miiilet. ÏTr^ScSéifet [Subligalum
in Constitutionibus aposlolicis, libro II, cap. 59, lib.
esse] enim non parvam babet aflinitalem cum hôhBai,
VI, cap. 14, et alibi. Quibus respoiideo quod allègent
Bsi clavatis Nous avons vu ci-devaut
calceatiis caligis. Clemenlem corruptum, eliani iisdem locis. Nain ibi-
la (lestriiilion que Sidoine-Apollinaire nous a donnée des
courroies de la calige. .. (a) Les (leuples d'Italie avaient
dem in Rccogniiionibus manifeslo errore dicitur :

ordinairement les jambes nues, et les pieds nus; ils se Posl quem Darnabas, qui el Maiihins. Libro sexlo vero
conlenlaient de porlirr des chaussures ouvertes, ou des
Constituiioiium {capile i-ï) annuineraïur apostolis in
caliges.... Les religieux d'Egj'irle allaient absolument nu-
pieds, et méprisaient toute diaussure , comme condamnée unum convenientibus Jacobus Zebeda;!, qui raulto
dans l'Evangile seulement lorsque la maladie, ou l'excès
:

ante decollatus erat.

du froid ou d'e la chaleur ne leur permettait pas de mar-
cher déchaussés ils prenaient des caliges: (b) Tanlmn-
il)Al muliis veterum testimoniis, aliisqne argumentis,
modo caligis suos muniunl pedes (c).
cam défendit Godefridus Henscheniiis in ictis sanclorum ,
tomo I, maii pp. 21, et seqq. Quem dala opéra confutat
(a) Carm. Il, v. 400 : Seb. Tillemonlius Mém. pour servir à l'Iiist. ccclés-, noie 1
Perpeiuo siM plunta solo : sed fascia primas sur S. Jacques le Mineur, edit. Brux. in-12. t. I, parte 3,
Sistilur ad digitos : retinacula bina cotlturnis pp. 1118-112b, ubi perlendit Jacobum .\lpha?i lilium, eum-
liittit in adversum tinclo de fomile poUex, etc. dem esse ac Jacobum Minorem, Jacobum fralrem Domini,
Et bb. VIU, epist. II : Jacobum anlistitem Hierosoljmorum. sotulione 2, suadet
midi
si vestigia fasciula, ei matrem fuisse Mariam C.leophx, sic diclam : seu quod
Per summum rtigiti, regant citatis Cleophœ filia esset : sive quod hujus uxor, sed primum Al-
Firmi gressibus, etc. phœi seu denique uaico viro nupla fueril, qui et Alphasus
:

(b) Cassian. lib. l', c. 10. et Çleophas ( codem forte diversis dialeclis nomine ) vocj-
(c) Calmet, commentaire sur (fl règle d? S. Benoit, tome reiur. .\otaiione 3, refellit eos, qui Jacobum Minorein
II, pagg. 241, 2+2. • S. Josephi lilium dixere.
409 I.IDED. IV. CAP- XXiX. 411
Si allepfls Synopsim 8. Dorolhoi ,
qnao Jacobum cum hujus fuorii opinioins, in epistolam LXU llicro-
frairoiu lloniini punit |iusl apubUilus iutur (liïci|iiil(is : nyuii scribens ; iu indice lumen sex lomoruui, prioi
rcspoiiduo libelliiin hune vcrlisso et cmisisso Wolf- rem scnteni*am rciraciavii. i Erat, inquit, quorum-
guni^uii) Mtisciiliiiii, qui , ut c:itliolicis iiotuin est, iit dam opinio, inler quos Nicephorus Calixlus est, très

vcriuiKlo fiiU paviiiu siiicoriis. Hico ciiiii apocrypliiim fuisse Jacobos ;

priuiinu, Zebedxi filium : sccmidum,
esse, ac proimie uiaiiyii Uorothco non esse liilmen- Alpbx'i ; ambos ex duiideiim apostolis : lertium
diiiii. Intel' npostolos oniui reeenset laiituin uniim dcinde, coguomcMlo Juslum, fraircm Domini diciiim,

Jacobum , fillum videlitet Zebeda;i : très poiiit inlcr extra numerum duodecim, et ila decimum leriium
eos Siinoiics, Pclriuii, nposliiliimm coryphanini : Zo- aposlolum. Quam opiniouem hic Iliorimynais relcri.

lutcni, Dietian'uc cnicilixiiin : et alluin Simoucni Ju- Alla lamen , ac vorior, Ecclesin; scriioniia esl, quaa

dani sub Trajano, :elalis l'20, criici niligaliiiu in duos lanlurn Jacobos agnoscit : Majureni, Zebed;ci

Osiraciun, civiiale ^gypii. Qiiid autein liis insulsius? fdium, cui Julii 25 diem fesium agit : Miiiorem, fra-

cum Maltba'i X capito, Marci 111 , Lutaj VI, et Aclo- trem Domini, ciijus natalem una cum l'iiilippi naiali

rum primo, ac in euiioiie missan, (am ci;iie rocen- célébrai, die primo mensis maii. De lerlio auteju nus-
scantur, in duodenario aposlolorum numéro, duo quam meminit. Qiia'Hi sunleiiiiam Hieronymus in

JacDbi non très, sed duo tantum Simones.

: et libro centra Helvidium muliis défendit, asserensduos
Seculus est aulem in bac rc apocryplium Evange- tantum fuisse Jacobos, non 1res, i

liura bebraicum seeiimlum Malllueum qnq EbioniliC , CAPLT XXIX.

usi sunt, et sic habel apud Epipiianiiun (hœiesi XXX, De eommuni episcoporum piclura.
quœ est Ebloiiilarum) : « Iiigressusquc est Jésus iii

domum Simeonis, appellali Pelri : et, apcrto ore sua, Transeamus ab apostolis ad episcopos, qui soient

prxti'i'iens siagnum TiberiaJis, dixit : Ele^i Juamiera pingi et scuipi sedentes ; per quod judiciariam eorum
et Jacolium, filios Zcbedici, et Simonom, el Andrcam, polestatem iulelligo.
et Pllilippum, cl BarlbolouKiMim, el Judain, el Tba- Piuguntur eliam manu clcvata, ut aiiparct, ad be-
dxiiiu, et Thoniam, et Simmicm Zcloleni, cl Judam nedicendum aut ad pr;vdicandum. Alque omiiino ar-
Iscarioiem : et le Mallha;um sedenlem in lelonio vo- bitrer, si non utrumque, sallem alterulrum, per liane

cavi, et secutus es me. Vos igitiir volo isse duodecim nianus elevalioneni significari.

aposlolos in lestimoniiim Israël. > Valeal igilur ob- Mitra episcopalis quid signilicet, indicantverba quse

scui'us ille auctor , qui tam aperle indical se duode- in consecralione dicunlur : « Imponimus, Domine,
nariuoi aposlolorum numeium ignorasse. capiii bujus anlisiilis el agonislœ lui ,
galeam muni-
tll aulem non mireris Clementeni bac in parle cor- tionis cl salulis; quaieims decoraia facie, el armalo
ruptuin esse, memineiis, ex eodem Epipliaiiii loco, capite, coriiibus utriusquoT<;stamenli leriibilis appa-

in Circuilionibus Pciri a Ciemcnle.scripiis , Ebionem reat adversariis verilatis : el, le ei largiente graliam,
omni nequitia rcfertum raulla corrupisse, et pquca impugnator eonini robuslus existât. > Quare milra in

vera reliquisse. Contra bujusmodi ergo opiiiaiores, capile sancli episcopi significal, quod in lioc laudabi-

quorum eiiam Hieronymus meminit {in hniai [capul] liter se vivens exercuerii (I).

XVII, (ûHio V ), retineamus : (]uod Beda scribit in

primum capul Aclorum
aposlolos, Jacobi vocabulo nuncupaios, Jacobum vi-
delicetZebedaei, et Jacobum Alplixi tcriium vero
JacubQm fraliem Domini non apnsiolum fuisse sed
episcopum Hierosolymorum. Quod nequaquam verum
est : sed juxla Evau'geliorum lidem
bum, filium AIpluTi , aposlolum, Ilierosolymis pra;-
(1) Mitra, frequens apud velcres, cum sacros, tum pro-
: « Pulant quidam duos fuisse fanas sciiptores, vofabuluni, désignai iiitegunieuluniquod-
dam capitis, nunc uuique sexui commune, nunc feminis
proprium, idque vaiiis leniporibus vaiiuni. ()uod ad mores
: ecciesiaslicos perlinet, niilras sacne virgines in AlVica
geslabant sa;culo quarto, in Hispar.iis, oclavo. Pi iinorum
, ,
s;ecul(jfum episcopi aut cœleris comniuni capitis legmine
usi suul, aut [mllo. Cum eorum indumenla reeenset quaria
synodus tulelana, anno 655 habita, cap. i8, memorat ora-
, eunidcm Jaco-
rium, bodie sldlani.amiulnm et baeuluni, seu pedum pasto-
rale de niilra nullum verbum. Knlla item hn.ius mcnlio
:

in antiqnis lilurgiis, in Sacrainenlariis Gelasii et GregOi'ii ,

fuisse scieudum est, qui fralcr Domini dictus est. t
in veteribus ordinibus romanis ; nulla in libris Amalarii
Sed baec iraclando, video me nimium cvagari : él Hrabani Mauri, aul lis, qui, Alcuini nemiuo, de diviuis Of-
/irii's edili sunt, ubi de oïdiualioue cpiscoiioram agitur,
tameu necduni omnem diflicullatem de Jacobis ab-
eorumque enumeranluroni:init.'nla. In aciis S. Tlieodardi,
solvisse. narboncnsis episcopi, qui nono sieculu floruil, episcopi
Uuicum adlmc addo Viclorium Realinum quidam n trumatis in conspeclii oiniiium, ac penilus scissis,
, (1) ;
qui
e|jiscopalibus indumenlis bucnlisque super eorum apita
: i

confraclis : necnon annulis singulmaun ab eorum digiUs .

(I) Marianus Victnrius, decimi sexli sa;culi scriplor do- dedecore cum magao, avulsis , ab ouuii online cler'icatus
Clissimus, vix biograpliislnnomit. Graece et liebraice peri- penilus deijecli sunl, ac dcposili ; » ubi vide> allum de
tus, latine eloquens : m
aiiliqiiilate ecclesiaslica mn- mm milra sileri.
diceversatiisisoriplispalrurn, in |iriniisHJeronymi,magnam Apparel lamen aliquod niilrap gcnus ab inilio iV sxculi
luceni alKiilil. Uellfpiit eliam i» scliedis elrusca carniina , in usu fuisse, (piod alii phrygium , alii conjuam, vil pi;la-
el libros quauior de llealiaa Saliiuoruin civiiale, (|u;c illi lum (a), vel donique cidainn aut lamiiiam ap[iellaicnl. ,

palria obligerai. A S. Pio papa V, upiscopus amerinus, seu Balsauione Icsle (b), B. Cyrille, palriartlia; aiexandiino.
ameliensis, in Uinbria rcnuuUaUis est a». IliTI, tlie 17 do-
ceiiibris niox ab eodem .ad realiiiaii] eceksiaiii Iraiislalus,
:

conlirmauisque a Gregorio ,\lll,2 junii l.'wri, nl)iil ejiisdom (a) « Aurea lamina iu fronte resplendeal, quod pelaliini
mensis die 29 ; a piobilale, non iiiiuus qiiaiu a dnctriua appellatui'. » Origenes, lioiiitlia !) i« lixodiim, edil. ult.
,
.fiosleris laudandos. Ex LgUelli Italia sacra, -2' cdil., 1.
. 1, i
toni. I, p. ICj. c.
p. 303 et 1214. .
(b) /)( nomocaitonem Pluilii, tUulo\\i\, c. 1.
 411 DE mSTORIA SS. I.MAGINIJM. 412
Baculus, sive pcdiim , significat ejus (ifficiiim , cl baculum pasioraliso/jicii , et sis in corrigendisviliispie

onus pastorale. Sic enim diciiur cpiscopo : Accipe sœviens : judicium sine ira lenens, in (ovendis virtuti-

Cœleslinus papa quod Baronius ad Non rara niitrso mentio esl in XI ac Xll ssecali scriptori-
Phrysinm niisit S. I , ,
bus, vi-luli Pelro Daniiaui, qui anno 1073 obiil, sertvone /,
an. 4ô0, 11. i(5, l'allium sou oniO|ilioii'iiii fuisse, pcrpc-
de .Dedicativne : Gillebcrlo, lunicensi episcopo, cttist. ad,
ram iuleipri'Ulur (a). fOiUiliciile peinlvm ticslasse diciliir epi:<:opus Iliberniœ, upud isserium : Biunone Signiensi
S. Sulpilius, cot!iiouieiilo ï'ius, patria lîilurix , el Biluri- lib. de (on.tecr. ecclesia; : Honorio, vulgo Augustodunensi
gum aiilistes ab anuo G2i ad annuin (iU (li), quo cessil e dicto, etc. Legilur S. Léo, papa I.\' ciijus mors incidil in ,

\ivis 15 kal. Icbruarias. lu vrliTfi ordine loiiiauo jubcii-

an. lô kal. iiiaias,
lO-il-, mitram induisisse Eberhardo, ïre-
lur episcopi, duiii éauiiur Evaugeliuiii , iieque corona, ue-
viroruni arcliiepiscopo, ro invesiiiura i| sins primalus. B.
qiie alio legiuine , capul operiro. In anlirpio cixiiee liliio-
|

Anseluio, Lucensi, S. Gregorius VII, iransmisit mitram ca-

nensi piclus est B. Aiiiandus irajecleiisis autistes liabilu
, ,

pitis sui , tanquam potcstatcm suum ligiindi et solrnidi; ut

poiililieali , uiilia hiiuiili et superiie clausa (cj, qualem
niemorat ex vila; ejus aiiclore Baronius ad an. 1083, piig.
alite aiinos 700 geslabaul episcopi complures.
577 edit. plantiniana: Ilidein ai ilalam décapite suo mitram
Milram, lindieiuo seusu accc; l;un, id est, biDdam, seu
.

Innoceiitius II capiti S. Malacbiœ , Armacliani prxsnlis,

bicorueiii, a line sallem ociavi s;tculi , usitalam luisse con-
,

imposuit anuo 1159, ul est in ejus rita a S. Bernardo con-

stat ex Tlieodulfi Aureliaiieusis, libro 111, caim. 111, v. 010,
scripla, cnp. 10.
ubi de episco|ali ca(ilis (nuaiueulo :

tCardinaliliiis, eliam non episcopis, mitrre usum jam-

Aurea puntifias cinqcbiit laïuiua fronlem ,
dudiim toiice^suni fuisse palet tum ex cliarta compen-
Qiia lis binus apcs iwiiieii lie: île ilu al.
dicusi anui 12! l, cui a| pendent tria si^illa cardinaliuni, io
Hoc est, qiia-, yimiuo
apice, geiuiniim pontipci jus asse-
liis Gnidoiiis, liliili S. Nicolai in ciiicere Tuiliano diacoui
rebat , S| iritualevidelicet ac leinpoiaiiuiu. N:ira aliiinde
cuiii abbi, tuni in Fraucorurii regiio,
eardiiialis cum milra: luin ex lilleris G erardi, e|.iscopi
,
iioluiu est episco|iiis,
sabinensis , el Benedicti , S. Mcolai in carcere Tuiliano
duduiu eliaiH autc Theodullùin , qui ;!niio circiter 821
dijconi cardinalis, anno 1290, ilalis, quibus, ob senten-
obiit, magiia in lebus putiluis ac civilibus auclorilate poti-
liaiu iuler arcliiopiscopnni el ca|iiiulmu lieniensis cc-
los luisse. acjusquoque ariiioruni exercuissf. (Juaniobrem
clesi;e ab se proiiuntiataiu decernuul ul suie luborum
Claudius Fleiiiy, nul. ecvlen. tib. xxxix, n. .50, ageiis, sub
, . ,

imagines argcnle;e.... liant, supra majus allare, singulis

annum67i, de S. Leodegarii ad Angusloduneiises suos solemnilms fcslivilatibus exponeudœ et andiie ipsa; ima-
reditu , B. Geiiesii Lugdiuiensis aiilistilis ope ac viribus
,

gines siiil mitrata;. » Mabillmius vrœ(. in sœc. 1\ l ened.,

procuralo on vvil ici , iuqiiil , que les plus suints évéques
:

picmiienl dès lors en France grande part aux uU'uires pu-

u. 18i. Co'ptus esl inos iste, S. Leone pontilico : de- W
siil an. 12H, cum ruber galerus cardinalibus est altribu-
bliques, el que dans les lemps d'Imlililé ils marchaient
tus De S. AlberUi, leodiensi autislile (al, yEgidiiis, al>-
avec des troupes de yens armés , comme les autres sei-
bas Aureîc vallis, cap. 01 «Couslituil eumsummus pon--
:

gneurs.
lilex S. R. E. cardinalem el imposila niitra capili ejus,
Haec de milrs bicornis origine ac siguificato. Kjus usnm : ,

inler carilinales .siimmos fecit eiim ( necduiu sacerdotem)

omnibus ac siiigulis episcopis non fuisse conimunem iiitel-
sedere. » Is pontif.-x er.it Cœleslinus III, qui el, Alberli
liginius ex |Ti\ile^io Leunis paijas IV (d) S. AuscLario,
precib s, abbaii lobbiensi niilraj usum concessit (b).
bammaburgeusi |ionliUci , cjusque suc-
concessù; quo ipsi,
Nain et ad abbates Iransierunt oriiamenla pontilicalia,
cessoribus, prœter iisuni pallii , tribuit « ornari caput ejus coiiqiierentibus e| iscoi is non [aiicis, cl abbaiibus niode-
milra , portari anle iisum crucem ; » quod argumenlo est
slioribus, inq riniis Hiigone cardinale, Pelro Blesensi, et
id lion cuivis episcopo, cilra privilegiuui, licuisse. Sic Ma-
S. Bernardo, qui, de «fficio episcop. cap. 9, exclamai «Quo
l)illouius. «Certe (pergit idem) irajeclenses .id Rbeiium
:

isla , o iiionacbi C'bi linior nieulis? Ubi rubor froniis?

!

episcopi, sallem a saculoVIll ad XII, non usi sunl milra,

Ouis unquam rilialoruni monacliorum taie aliquid aut
ut teslatur Joanues a Leidis , el post euni Joaunes de
|

verbo dociiil, aul rebijuil exem|lo?» Sed frustra fuit;

Beka. Nam relata Danoruni strage , haec ille subdil in Cislercienses en ni, ul ca;leri, mitram apictiere. Observai
Chronici isctaici lib. IV, cap. 2 « (juaproi^ter ecclesia Ira-
:

Mabillonins prœful. in VI sœculum eened., n. 52, ex spi-

jeclensis, cum sua diœe«si spoliata, tam egesluosa facta
,

cilegii Ducheriuni Jom. v, pag. 1 12 primœ edit.., anno

esl, ut contra archiepscopura colonieuseiu visilare curiam
970, Tlieodoricum Metensem episcopum , a Jeanne papa
romanam, ac prosequi non valebat pro arcliiepisco| ali
,

XIII , obtinnisse, ul ablias S. Vincentii Metensis dalmatica

benedictioue : el ipsi Trajeclenses pauperlale cunipulsi
sunl accipere simplicem benediclionem ab arcliiepiscopo
suo pro.xiiniori : el queniadiuoduni abbales, longo temiiore
missam celebraveruul sine iutula, id esl, niilra episeopali,
iisque videlicel ad tempora Eodualdi [lege codualdi (e)]
episcopi....! Quod auclor iste r.-jicit trajectensis eccle-
si* inopiain, ici ego rel'erendum pulo in autiquuni morem,
quod non omnibus, cilra privilegium, episcopis iiiilrœ usus
oliui conipeteret. Et quidem Alexander papalll, Gode-
waldo, episcopo irajecleusi, huueusum iniperlit quasi gra-
el saiidalii> ulerelur. Sandalioruni eliam usum Léo IX,
Gervino, abbaii centulensi (c) oblulil, qui id hi noris no-
luil sibi delerri. Spicileiiii, lom. IV, p. 997. Et annis exinde
circiter LXXX , lei,'itur in clironico casinensi, lib. H, c. 81,
Ricberius abbas, Roinam profeclus, a Leone I.V, privile-
m gium sibi , suisque successoribus , irapelrasse, ulendi san»
daliis, dalmalica , el cliiiolliecis ad missaruin solemnia ia
pra^cipuis icslis. Eadeni < exceptis cbirnlbecis , idem
ponliicx atlribnil Fulcoui aljbali Corbeiensi , el Wa-
,

riuo , alibali S. Arnulû Metensis IJsuiu sulem niitrse

luilo, ul apparel ex liujus lilleris ab eodem auctore relatis
abbaluni nulli datuni invenit Mabillonins, anle Egelsinum,
in tib. XVI, cap. 10 (f).»
nionasterii S. Auguslini prope Canluariam al bateni, cui
Alexander II euiu impertivii, ob ipsius sciiicel iMmauorum
alimmi, et !ng;orum aposloli, dignitatem (d). Frequeulior
(a) S. Isidoro oriqinum libro XIX, cap. 51, phrygium est is mos luil Lrbano II, pontilice, qui eodem bonore Oderi-
piteus, capul protegens. sium Casiiiensem, el Hugonem Cluniacenseni, affecil. De
(b) ct:i S.S. ora. s. renedicli, ad liunc ami. n. 37. S. Pelro, abbale cavensi, in jctis ejus ad diein 7, aprilis
(c) Vide Mabillonii innales iseiied. t. l, p. b"28. ila relertur « In synodo (benevenlana) ei , more suo ca-
:

(d) Is cousecralus esl aiino Si", lerlio idus aprileis. pile nudo residenti, sanctse uieniorise papa Urbanus (se-
(e) Alii Godebolduui, Godebaldura et Godelbuldum vo- cundiis) pontilicalem iuiulam misil ; quani ulique vir Do-
caiit. mini el, ro summi ponlificis revereutia, veiicrabililer
I

Beka sic, edit. I6«, pag. iS (cGodelboldus.... san-

(f) :
recepil, el oUiciosissime salulavil el lamen ejusdem sa- :

ctilalein sunimi ponlificis humiliter exoravil, qualenus,

pro revereutia sauctae trajectensis ecclosiœ , sibi suisque
suicessoribus iudulgerel usum pontilicalis inluiie quo ,
successoribus , concessit mitram ac infulam qua episcopi ,

piœdecessdres sui li uslrali fuerant longo tempore Alexan-
der aulem.. teriius rœ .ilecii sui Godelboldi pra?sulis de-
|
sidepatam epislolaiu gralanler accepit el, pro muuue di-
Irajecleuses, ob cl.ides passas, mullis auleainiis, usi non
sont. » Relertur cadem et seqnentt pag. Calixli decrelum, in
: ha;c verba desineiis « Priclerea , pro coniin ss;e libi ec-
:

lecl'iouis aiïeciu, supplicationem su'am clemcuter adiiiisit.» clesia- revereutia, el nosU;e diulinie ad iuviceni dilectionis

L'bi notai Buthelius « Hic (Alexander lertius), anno de-

:
affeclu episcopalem milram tibi , luisqne successvrijus,
,

nium lltiO[Emenda, ll.o.)] Poutifex R. creatus, dm post con erendani concedimus. Datum Remis, 3 kal. iiovemb.,
morleni Godelboldi. Froiude reslilueuduni Caiuxtus II, qui indicl. Xlll (id esl), auno 1120. »

60 tempore eoncilium remense. celebrabal ; in quo (a) (Jui anuo, 1 192, die. 24 novembris marlyriipalmam as-

el Godelboldo toncessuiu est geslare niilram et inlulam seculus est non longe ii Durocortoro Reniorum.
Ouod el c.'von ci maqni Iielgici auclor vidit el inutavil. » (b) Fisen, «i;>(. eccles. uod., idt. edit. t. i, p. 264.

Heda vero ejusd. edit. pag. US G.idelbuJdo Cabs-tus , ro-: (c) Sent? Uic.barii, gallici; de s «(yiiier, ia Picardia.

manus ponlil'ex , e.\ conciuo remeusi..., petenli pro se et [d; GuilieimuS Ttorinls. an. 1069.
 4IS i.rnER. IV. CAP. XXIX.
4,^
bus iiiiditorum animas dt'muld'm : in lranquillitii(e sive- Accipubaculum pasioralis offieii , quem prœfi-ras aiicr-
ritatis (ensurmn non ittscrais. Abbali vcro dicitiir : vœ libi cummissœ, ut m in corrigcndis viiiis pie
ioe-
crrdolalis milra" iisimi, cuain rouanlo papa, coiiléinpsil. vil) initram, quani poslulasli ilirexil. » Hor pnrrn
privile-
(JuikI iiiiii (ili ^iliiiil ^^oi^so cii'ililiii', lil>i (pi(ii-iirjnl:iiii m giuin sanelus poutilux conllrnial cniusexcnipld I.ncius ;
aii<if;u iliaiii liininlil;iilM.'X(!in|il() odiKloiiuiarct II
; so
i|iii iliirii HoKorir), .Sliuloruin régi, cducesslt « virgain el
liKiiMUT •MoUiiiit, iiidcliilds silii s^ni'Cr anuulunj'
i:c, Icsl^r liondros dalnialicani, et luitraui, atipie saudalia, » leste Otione
litiii iiii'liiiiiii iisiirp.iri'.'i l''ri-
«r;iiiiiiuli'sli:a(iil l.aiu<'lini, Ciise- singeusi, lib. I, ,/, f,v lis II idn ici, cA[i. iH. El
liuiocentiu't
l)ri alit.ilis, iiii l.iuiiis III, ex ohciliciilia liijuiixil, ut mi- 111 nulrani induisit i'elro II, Arragonum régi, 0WN(/
tl'aiu yi'slarol... lliiuo iisucii iioii prohal Tliuiii.is t'.aiili|ir:i-
Mi-
uiildwii, itd an. Util, n. 71.
lell^l^. qiUMii iiMiiii lum
quiliiiMlaiii Callia^
iiisi iii |iiilU'iNsiiiiis

iimn .hl.Miis, ni m
cl S|)i'iJalisMiiii.s
iiiunaslciici S Mioiij^il
Fuit auii m
epis.'dporuni, et abbaliun, luilra iiiiond,im
liaud pauici i|uani uiiiie, liuniilior; ipied iiun e\
l'I (lliiiiian'iisi, aiihiiuis li'm|ioi iliuMiiiili'\issc veteiipus
uadil {tib. I *""'" innnu'niisapparet, lum ex inilris anliiinis ctiaiu-
enp. lliMiunio l'aiiliis l.aiit;ius, c ii(i>iiis,
li).
iii.ij;iiii|.l'i-ij iinmassrnaiis. Vidi aunn 17<iS
digniaceusi <'a'nonieo- in
iiulijiiiatiif lliTiuauui). sui iii(iiia>U^ni C.iti/iMisis aliliali cjiis ruiii regnlaruini cdiioliid ad Saliini tiuiudnni lacobi
mmiliiib soiniuUi, de VI-
ar pi'i'tid, sil'i
i|iil

MDs.iuo
lia'C iiisi-,iia
siitri'Sidrilitis
a ll,),nra(i()
1\, \\n-i-è
ooiniiaiavoial ; iilii
Iriacd, cpiscdpi acoiiensis ae lusrul.nn,
ncc non
cardmabs, e ingro marniore, nune ad ausirale lalus
SUE
Siiiiiliiini alitialiiiii vaiiilalciii carpil, basi-
qui cjusiiidili iii.sigiiia lic ;e posiium cuin venerabibs viri elligie,scul| la
e\ ajii.iluduo adiuialiaul... »
:
incapile
nidia. vclni unuinibus utrinque ileeorala
l'ixuiduslraU'iisos, iii goiuTali ablialnni cniivcntn, pdu- , vix duinuue
pollices alla (a). \ idi, i,, sacro ejusdeni
tilii'alia diiiamiMUa m pci|ieluuiii a sr aliori.uKla (lunndam uicd, geiinnas, qnibus
ecclesi;u diaco-
le ulebatur, inUras,
drnx'Ni-i'i', m- f.'isiiii iimuickiiil, ex ifisi.-, siiijciciltiiin rla- liandquac.uam
i

a lores ; uliaqu,; e pelle agnina c«t,

tiiinis qiiis Uisimitil, sibi t'idf.dliir sKbliiiiis, ciiin hi< titi
iiiil
sivc perganieno ; et
all.;ra ,iuic cm pielis liguris
iiisignis, altéra vero caudido
se vîtltTit. iiHiv l'Oiilifii-ibiis cl iurjuiibiis cfclcxiiiriuii fiia--
serieo, sed penc consuniplo, inteeta.
liilis II Si'df (ipij:^li)lic,i si:iil iviiccssd. (Juiiil ik'ii-L'liuii al]
In- Koiuauis pMijtilicibns usuariuni
noiviiiio lir. wiiliriiiaiiiluin ouiaium, ut liiiucl ex fins Liii- capilis inlegumenlum
oluuluit cumcluucus, id esl,
interprète Beda lib. 111 de
slolaiiim lib. 1, la^. 118.
nibcmuculo, cap. 8 .l'iléus, in modun,
« rdSU'cuiis lii-sce U'iuporlhiis, jus fore cdinnuuic abba- parvuUe cassidist
:

extensus supra Mimnnlaleni oapitis; » mm

tlim fvasil, quod a inoilii) suTiild XI pcouliari' [irivilc^iiim diversus, opi-
nor, a i.urpnreo, quo nuiic etiam utuutur,
NouduMi pileolo. Anasta-
er.it.
cuiu
lioc pE-iviloj<luui
vt'iK'raliilis (iusviiius ad cjus lori ii'ninifu
dliiiiiuci-aiil l.aubicnsos sius m
CoihHiiilmo p„iut, !ua;;nilicuni ejns
in urbem Con-
cliTtus slaul.uo|olim (annoTIl) ingressum
est. Reslilaiiti e.\i)Osuit iiiagislci' Weiaiiibildus, pi-u'ciarus describens : « Pon-
lilex, inquil, et ejus iinniales,
eo lein, dio or.;ldr, iiliiis iiidiiasterii diiîinlaiciii, uiviiias curnscllaribusiniperialibus,
sellib ei b-enis mauraiis, sinml
notcnti.iin, virds sciculia illustres : ad.lid.tiiue et niappulis, iugressi suuî
reeloreiii cnilalem a; oslolieub poutiiex cn:u carnelaugo,
;
Idoi uiiijus cpiuleui eiiiscdi o, scd ess(' |,kis abbale ut solitus
: cnjus es Ixd.iœ proeedere. » Usilala papis
in luissaïuiu Sdleuiiiiis uniaret auiiulus uuiiéuim, sand.dia janiolmriuit oblonga
nuira, lu acumen desitiens ad instar
pede>, eoi(ius luiiica uiiueisuiii. Veiiiui luee (.idlius saccarci panis, quaFis
aîl adlmcvisiurm lapidea S. Pétri effigie ad
d. hoitauduiii, qu.im ad tonviiiceiidum viruin sauclum, portam , basi-
va- Jii-a. .s. 1 elii torbeieiisis, ab
lueie. q sius mouasterii, ul videtur,
01 igiue, id est, ab aunis |,rdpe niillç,
Celeruin, cuiii oûenderenlur episcopi. quod in erecta. Eamdeni con-
conciliis tihciie milr;e lonnaui (npnd Hiliellvm)
et syiioilis abiiate.'^, quilnis yestaudie ii,il'.-:e ' exbibet effigies
erat ab i
^
Jdanms paiœ xv, exeunle sœculo x.
episcopis non dislinyueicutur, staluit Cleiuens IV cap Accessit liuic niUrœ
COI ou,,
de l-nfiieniis, in sexto, ul « abl.ales, et alii, quilius niiir;è
li
n limbo lu eriori nude mitra ip^a nwimn dicta ;
eb Alexandrum III, qui in sedem a|oslolicam
.
usus est ab eadeiu sedo (aiosiolica) concessus, exeifipii eveclus
luitann;, Ilot), scriptor illius
qnideiii in |)roviiuialibuscoiieiliis, et cpisco] alibi'issyiiodis, ;etalis, upud Boromum, 3Û
an 1 dJ, 11. oa, ait, «Regiio deniore
niiliis lauluniniddd auriW'isiatis (id est, auieo liiiibo tral- iiisiguiium, mitra tur-
b nalasulicet eum corona. » ce Ronianus poiilifex,
llce or/Voy, oiualis), nuii lamen aureas vel argen:eas°ia- iuquit In-
nuiias aul geniuias liabiMildius, uti |.ossint iNou e.vemi.ti
o eums m, .enn.in festo S. Hlve.tri, in signuin imperii
:
UMur ic.:,uo, et m signuiii poniindi utitnr miira. »
vei-o suiij bciDus, et albis ae |,laiiis, utantur in aliis veto sponte
Ex quo
:
llu,t, non ante us.taiam eam
loeis, u\eiu|.lis, et uiai exenipiis, niiiris
lice.a illis uti
c. rouaui fuisse ,quam
'"""','" ;'","""'=* •'l'^l"as'tem|.orario
proiit tuucessa ab eadeiii sede aidulla permiiiunt. jure sibi sub-
» F''!,''""i,v
'-'"•)"'"" ^:. a'ino Iôli2 eleclun.
l'ra'Ier (;ard[iiales, episeopos, et abbales,
inferiores qui- tnum'-,,nd.-7n
uium , mor-
anno loiO, omnium primiim
dam clenci imtiani oluii et uuuc gesiaie s. lent. i\ani, re- tiarain eeslasse tri lie!
fereiite Jlatllixo l'.uisio (a), eiiDi lis iuter
episcoiiuni Lin- laie meiMbus ranclims,
colnieiiseiii. etUuberlmn, aljbatem S. Albani, de orna- cap. 13 (b) , cujus ba'c verba:
menlis abbatuni poutilicalibiis, aliiSLpie rébus ?"" coi-onainenli ex .onliliibMS rinius
vertCfetur m.J:lvd"
gcsla\it..... l
PrliamisV
|

^iclaveusis iu Galba aichkliatuiius iii yratiain abbatis tei dnpbcis vero, B m acius Ml! :

lur ^aln superioruiu ponlilicum lia; as.

dixisse «Meus \icarius in ecclesia in ve uslis iuiagiuibus
: , beali Hilarii, inci'dit
niilialus in omuibus praeeipuis aiini snleuuiitaliijus iiec 61 SugcriUb descnbit (ne liiudceatio IV ..ie loqneus
derOriat tiiilra ei-iseopali diyiutati. » /Eneas
veio Silvius 1

«ivii III eins l.brygiiimornameutum

hiitOiiœ bolieiiiiae cap. XXU, edil. culun. 1.5:24 impériale iiiblar f l,-3>'
pa" il' circulo aureo coucnm.aum
lia;e nieuiur.it « .Murtuus est er idem temj us (an ToS'j]
:
imponunl. » « l'oulilirnm maxî-
|

«;•"'"*
Juannes, iMoia\om.d ejâbcopus cujus ecel.sia,
(oliardd, 1-ijjjensi unita est. Uu;e tes illi inaioris
instante
iusu-
;
™ ïï
fJ;,.i,
nir'rif
P"'I^"=' .'^^I
'",'•
'"Mx
^- "^- ' ''""" ^"n-a lib. 1,
Icrma, qiue icgnun dicitur
lentiie Idjnentuni bm, adeo ul, piaeseiite ïï'."""'"' '•"'«'"S débet „b summam aucto:
rege (\ ral;sli.o) Ht-, en f^'
intéresse divinisniuinuedignaretui'.UbquaMieausani
Vra- sau.iddli. et In, liceni corouam
lisla'js, nidul.ue.ite Alexa/idru (.apa
111, Cdllegiuni cano- MW,m., c«/;.
testatur.Nonnulla lameu
8
11)1 tu sse Josephus tlib M
niceruin reyulariuui iu arce Piageusi erexit rpcfuià'
; ni qud dnui etam suie
tn, l,ci connia .
res aguui-diuua, non pr;eposilus tantuui, rx- ert reguum, cuiu uiicà
sed drc.nm, et Cliva pxireniam oran. (asca
,

sacerdi.b, diaciaïusque, et subUiaeoinis, ; sicutanimadverii^se

cienlis, episcopabbus or[iainentis utnutur. »

re/u diviuani 'fi- A s su lupallK, allaris Honorii p.q.e. In lateranensivide m"?
p.o "o
(Juii), qu..d li:cc laicis etiarn peruiissa
liieril? Ac iirimum populo benedicebal, vidi pontiliciaul
dutd lune BobeiLiia' dnci, ail qnciu S.
\ ratislao, mitram cm u, ica
Gre-oruis corona m extrema parte circa caput ,

scpiunn., I.epist. 38
Iib. « Longa jainten,,,dris intn eratque niiiia :
lui "'"
,,

iransacia sunl, ex quo cl nohiluas

:
^alla natiiu acula cum apjce aureo » ,
'

tua beato Peu,., ai,o- «Oniiies orientales pra;dali anuulis

styluruui piiucipi, uduuiodic;e devotionis et mitris poulificali-
auiiuuni .spopon- sudiutuntnr se, baculds paslorales
dd, etsludunn;el tibi in apoMulica sede iuter
1 :
portail in luaui-
c'. tcros
'"/'«""/"• ''^'(»""'' ^'icrJu,u,ap. cl Cn:-
priiiLipes birg., bi-ingnitas, pra.' uiultis
egregia In.t adslrieka cbarilas. Cujus rei
cliaui singularis el
lidein el i„dieiini
^m
«,y"„
id r°w"'
?'
'-i
"'""' '"'^"bum u riiimco in iii^toriœ
ex L/euevuleutia deniini aiitecessoris '"""'^' '•'^^'^''^ "' P'-i'"'^'^ C^'l'"
neslii Alexandri panjè nâ ic.T '^•
I

oreepis^e potes, qui petitiou.bus

," I
tuii i un sandalia in usuiiabeut.
uluM .f'J'^
"|u iui s ne sua et blioiuni suoruin » Posleaiameu Alexauder papa IV,
sanebe loniauie Ec-
•' «"'"''^scendit et ad signu.n
immue
b li»; e^d
dd i'','"''""; 'f'r'''-"
cctionis (quod laiea;
:

persenai t ribui uonconsue-

115 DE HISTORIA SS. IMAGINUM. 416

tiens : et cum iratus {tiens , mnencordue memorem. duni s^dariuDi, sivo orarium : sed abbatiali. Per i>oc
,

Aciione seplima ciim Plio- enim dislingnitnr ab episcopali (1). Ilcm, quod ba-
Hinc in oclava syiiodo ( ) ,

Marimis vicarius culus arcliicpiscopi non habet superins unciini , sed

tiiis baculo innixiis ihgrcderelur , ,

romanus jiissiicimi aulerrl.dicens : Bucnlus sigiium crucem : patKarchœ aiiiem, habet superiu^ du|dicem
,

piuloralh, quod lik liabere nullalcmis de- Crucera : siipremo pairiarcbae , sive romano poniifi-
est digniinlis

bel, quin titpus csi , et mn jtasior. llabet iiaiiue epi- ci, quidam dantpediira ciiin tiiplici cfuce (2), ad rcd-

scopale pcdiiiu superiiis uncum ad iraliendimi ,

et
episcopi potins ab abbatilni'î qnam bi ab illis acccpcrunt.
,

iiiferiiH aculeum adurgeiidum ;

quoniam in uiroque l'orvo.salleni a scxlfi reliosa,
sa;iulo ea , et (|uiJem |

«SOS ppiscopos c tcslunieiilo s. nemiqii (a)

f'nissp li--iuel
strcimum se débet cxliibeie. Inde versiculi facli :
iiiler cy.'lera al) ilto relicla , monioraiile « art;enteani caui-
butam litjuralain. » De oaMilmla , ut signo cpiscopalis
In baouli forma prœsul , ilalur hœc libi norma ;
, auclorilalis loquilvir JbâiinusVIII iu sjnodotrecensi, anno
Alliahc per piimiiin , medio rege , punge per imum. 878 ccli'l)i-ala (b).
Allralie peecaiiles , âge justos , puiige vagaiiles :
Baculus auloin tum demum , evnii ci cam-
paslorabs erai
Allralie j sustenta , stimula , vaga , morbida , lenta (1). buta siiperponerclnr , loiiga \ileiuiiiquc duos iresvc (Jnn-
^ , ., 1 • 1- -.11 taxai pi-iles, ut eliuniLM iila veiierabllis Jacobi de Vitiiaco,
Diclis addo, quod baculo episcopali nonsitaUden- q^^,,, ^^^^^.^ j,,,,,; y^^^^^^ ;„ ^.(i,,iobio oigaiacensi. Atque
vel liinc facile colligas et ipsini cauibiilaiu ab iiiilio bacu-
lum siinplicem fuisse supcnie roeurvuin inferue aculùm ,

palHarchse jernsolyniilano , aposlolicaj sedis legato ,1 pro- yol cuspidc arniatuui , ail solani anibulanlis comniodilatfem :
uti iiisigm-
plet honorem loconmi doniiiiicorum» induisit prelinsioreni dciiide farlam , et ciisiidi; desliUilani fuisse,
Dus liasse convei)ienlilitis in Cypri et Aniiemae reguis, ut ea instnicto liaculuaddi'felur (c) qui poslquani et ipso :

principatu Am.incliiio parlibus Syri;o , et insulis, seu

pro-
,
ul)i Ic-
prpliosns evasll , luin cambula; (puisi prirs faclus est , nec
Vinciis adlaceiililHis , et i» omiii [larle oiieiila
i
,
sempcr al) illa se|iai',iliis. Kxcngiialie subiiide lucruiit ra-
gatioms olfitium exercebat ; qnod nullus abus legalus sibi tiuncs mystifie , quales liic rèferl Mulauus , cl qualcm
trihuerit, iiisi fueril S. H. li. caidinalis, ut
Icgitur re- m
exliibet notus versiculus
a V. tl. Anlonio
:

Ristro epislolaruin [laiialiiim , ciijus copia

AVione Herovallio mitii tada est. » Mabillonius, pœ[. Vi ciirm trahit mites ,
pars pmqii uaita rebelles.
Iv sœculum iieitcd., n. 182.
(l) naculi pastondis , scu cambuiœ ,
quam nunc pedum "
Etiam baculi pasioralis nsus est et quidem admodura ,

appellare solemus, origiiiciii ab usqi'.e B. Pelro , aposto- anliquus, apud Gracos aliosque Orientales. «A runclis
lorum principe , noiimilli dérivant, sed idoncis teslimnniis tum pontilicibus lum monasierionim praefeclis, manibus
,

carentes. Priscos ejiis in poirti'ioatn successorcs constat fertnr, iiupiit Jacobus Gnar (d) illo(|ue utpote breviori, : ,

usos esse ferula. Anclarinm LUilprandi hbro M, eap. Il (a) et minus pretiosa uialeiia conspicuo raro-namque argen- (

de BeneUicto V papa ( snb. an. 9G4 « Post hsec pallnim ) : leus est sœpius autcm ebnre el ebeno solum variegalur
:
)

sibi abstulil, quod simul inm ponlilicali lerula, quam manu per viam gradienlcsse sustentant ( ttre scilicet ul Fran- ,

gestabat, domino papin vel antipap:e Lcom ( ocavo)

( ] ciscani recollecli provincial S. Joseph ) illoquo ul po-- : ,

reddidit; quaiu lerulam idem papa liegil,

et Iraclam po- teslalis in inleriores exereendap symbole, abiniperaloribus
pulo oslenilil (b). » Silvcsler secundus, quadriennis
punli- quondara donari solitos palriarclias , et alios prœcipu s
fex, an. 099 eleclus, legilnr « apostolicam liirulani » Ira- aniiiiarum priefectos scribil Codinus cap. 20 ; palriarcham
didisse sancto Bernevvardo (c). Anonjmus
vaticiuius , sen quidem bis verbis : « Palriarcha deinde , in suggi'Slum
Pandulfus Pisanns, de Pasthalis II electioue loipiens conscendens, ejnanu imperaioris pedum pastorale accipil.»
rlanlin. Xll, pag. 5 Vide Iconem pnclixam tomo XXII Hisioriœ ecdesiaslieae
Opud Baron, ad (m. 1100, edit. t. :

«Data est ei ferula in manu.» Cencins deSabellis, cogno- Claudii Fk'urv, sive secundo ejusJem conlinuaue ab
mento Can)erarius d) , in cœremomtdi (e) «Ibi vero : Jeanne Claudio Fabre oralorii berulliani presbytère.
,

venlum est ante basilicam S. Silvesln ) Llectns (m (

Exbibetur isthic Georgii Scliolarii, seu Gennadii , in pa-
pontiriceni ) sedet ad dexteram lu sede porpliyrelica ; ubi lriarcham cnnslanlinopolitanum elecli, inauguralio, a Ma-
ferulam, qua;
prier basiiicœ S. Laurenlii de Palalio, dal ei liomele II, Turcariim imperalore, peracta an. l-ibô, nar-
est signuin regiminis et correctionis et claves ipsnis ba- , rata eudeui tomo lib. CX. u. 122, edil. Bruxetl. pp. 592,
Silicae » NnHa in bis baculi pasLoralis nientio , (|uo
, etc. 593.
nec usi olim romani ponlilices lu ère , uec utnnlnr
modo, (1) Benediclus Haîftenus , Disquisitionimi monasliearutn
« tum propler bistoriam , inquit Innoeenlius-
111 ( t ) tnni , tibro M
, traclatu \ disimt. 5, ail hoc sudarium in'sjgnunt
,

propter myslicas raliones. » Ego bas praîleribo

quod ad : subjectionis appendi , qiiemadniodnm mulieri datur vela-
Innoeenlius acla S. Mar- men supra caput , subjectionis iiidicium sub viro. (Juain-
hhistoriam attinet, indicare videUir
F'

lialis lemovicensis , ab Anieliano, ejus successore, ut obrem et abbaiissae liodie baculo hnjusmodi velamen appei-
quidem ferebalur , consoripU), nnne ab erudiUs omnibus sum liabent. Sed abbales exenipli illud praetermitlunt.
Marlialeni o Signilical porro lioe sudarium , niullo
explosa. In illis narrabatur B. Petrus aposlolns Subdit Ha.-flenus :

lu Germaniani cum S. Materne inisisse

boc itmere : m labore et sudore dominicum gregeui pasci. » Non Inepte
Actipe sudario designari piam ac modeslam
defunclo «rediil coUegaad Pelrnm. El Petrus ait : forlassis addalur ,

baculum et langens eum (Maternum; die, ni in nomine

: ,
Domini surgat et prœdicet. El ivit et quadragesiino die
, :
el pritdica-
a lempore monis teligil eum. Et resurrexit
condilionem monachnrum , qui ipsi se conversos. Hontes,
poenilentes , ac Ingénies iiuncupanl ac profileiilur. Lege
S. Bernardi apoloijiam ad cuiltelmum , S. Tlieodorici abba-
,

baculiira el dedil sub-

\it. Et ila Petrus removit a se , tem.
ditis. » ,. . , . (2) Duplex olim crucis geniis romano ponlifici prselalum
Decimus quartus ordo romanus Musffi iluha (g) tomo il, fuit. Alla slaliotiolis iiuncupata, ad staliones el liianias seu
« Cambula , seu baculo i.aslorali
non nlunlur processiones eiinli alia simpliciter dicta ci'H.r , aut rcïil-
pag. 288 : , :

sumnii pontiBces, nec episcopi cardinales m romana liim iJominicœ crucis, cum per urbem incedcrel. De
curis w priore loquunlnr Anastasins, : J ita leonis III et IV, ac m
Oninlum primi cambulam gestasse videntur abbates, et Bèncdiiti III Benediclus canoiiicus, in ordine romano XI,
:

pluribus quidem si-culis ante quam ilbs insignia

ponlili- nn. 10 29 el 57
, et Baronius ad an. 8i7 , n. li. Cruces
:

calia communicarenuir. Hinc Bernardus

alnqne comniu- , , slalionales fuisse pro numéro septem ro-
spptem videntur
iiicalionera eam improbantes de cambula silcnt quam , , gionum ecclesiaslicarum urbis. Oui eas geslareul, Bajolos
appellari conjicit Caiigius , cum in vulgalo ordine romano
dicitur : « Posl episcopos presbyteri , deinde monaclii
(a) Tomo IX concilior. edil. l.abbei, col. 6u9.
(b) Sic el Regiuoiiis appeiidix ad an. 96i. ..

(c) Lege buius vilam sœcuU) vi Bened., UabMomi

(a) .ipud Tlodoardum, lib. l, cap. 18.
parle 1 ,
pag. 21b. ,.
Cœlestmo III ponlihci (b) Toino 11 capitnlurinm col. 274. ,
Ko quod a cubiculis
(d) fuerit
(c) Credo bine laclum, ul tbec», vixduos pedes longie,
anno U9l electo.
recondendis cainbulis aplarenlur, in symbola eliam genli-
(e) Apud Bar.onium, ad un. 1191 , n. 5.
ïilia reeeptse. Thecam ejusmodi, qu;e gailis Elw de crosse,
f1 m cap. imko eitrii, de sacra
Cnctione.
,
pro insignibus liaheul episcopi basileenses.
HGaylanus,
hiis
A Mabillonio vulgali. Hujus ordinis auclor est Jaco-
seu Gaiclanns, S. R. E. cardinabs sjib (d) .id euclwlogium Grœcorum , Paris, 1619, bi-ful.
iooi. pag. 51ô<
Cleiaeuie VI moriuus, adeoque iaier auûos lo42 el
^\^ LiDER IV CAJV XXIX. 418
arguolulum conim caccain et diuliirnnm aiiiMlio- ditts (t). Siciil crgo rcges ils ,
quibiis in vila dedehllit

ncm qui se conira romunam Kcclcslam , oiiiiiium aiircuiM vcllus , itcniin pusl iiiorteiii , si rcclc so ges-
.

hiairein ,
crcxpniiit , volendo iialriari'liain Constaii-
l'onlillcali (()N'usipiani lis in consecralioiu: iraditam repe-
.

llnupolis ,
qua! lune nova (|iio(iue lloiiia ilicobatiir ,
rias. Gestaru:it S. Gregorius luiiHiensis S. Willibrordus ,

uiiiversalis paiiiaicluc liliilo insigiiiri , et pjtistlciu trajeclensis , cl llotliadiis Hiicssiiiiieiisis episeopi : sed
eorniii a'tate otiain laiei Ijene inulti. !\uiic ciinumniis est
OMiniiiu pole^lalis csso ciiiii veieris lloin* poiili-
et abl>alil>us(|iiibnNeninque, el variis prioriliuseannnii'nrinn
liee. i'i>gnl:M imn ; item pra'poslils capiluliiruin s-.einlaiiuni , et
nniltis deni(|ue caiioideis , pra'sertini nnliililms. Kodeiii
Amuilisii;nilic:itii)iicni lialiciil qtioqiie conseciatio- (irnaniento Insigrdri petiernnt anlir aniins tere , vi.^inll ,

nis voiba , (liiiii (Ikiliu- : /Uv/fW (iiinulum ,

fiiUi scili- eanoiiii'i lornaei'iises ^ iMsi non iioliiles , el iiljtinuerunt ab
augiisiissinia ijrqieralriee : soli a<l liane dieni in Helfijo.
cet siyimadum quuienus sponsum Dci , sanciam vUk-
, l'Iiirilins lioe argiiuienlniu exeutll cardiiialis l!{iua, neruni
ticel Ecclcsiam, intemcrala fide ornatus illibate cnsto- Ulurq. libro 1, cap. 21, n. 10, el ad euin Uobunus Sala,
toini'i II , pagi;. 2t"i-2l!).
(I)innnhan episeopalem non ubivis reccnliiin tiono
deintle scliola , doiiuK' niililos iliaeonarli, iil est, qui sijjna sa'cnlolui>se colligliur ex silenlio Alcuiiii
. llrabnui ,

porlatil, |mst l'iis l>a,i' li |"isl cos oerosUilaiii >> ( seu , Mauri Ainalarii non Itoina' (piideni, cuiil ii do roniaui)
, :

cercoruiii ^i>l;ilcii-i's )'. Uc cruco aille iioiililkis ((luiuu ritn liiquantur. 'l'anieii anniili iiientio est in priscis .Sacra-
prafeiri ic)ii>iiila , ilinu piT mbem irot , sii- Aii.islasitis m leeulaiiis. in Vita S. Itirini , qui priinns episcopiis durce-
l£one IV : « l'ci il idciii .... Ciuceiii aiirt'am , noviler : et .striensis luit ante iiieiliiini sieciili Vil , et in (piarta synodo
ipsii ciiix , i(« mos (iiuitiitilus est , subcliacuiii iiiauibiis fcie- loletana anno 635 habita capilido 28; Lego lio((iuillot ,
,
,
Daliir aille cquiiiii pnetleoessciium iionlilkum ; (juani ... in Liturgie sacré, pag. 168-170. ('.uni anno 1627 elleirentnr
auro, fl ar^jfiilo, ac yciiuiiis niclius roiuivavit. » reliqniic S. Kbregisili iiielilrnsis episiopi eirca an. 721 , ,

CrnciMii aii'hic|iisi o(iis |ii;i'l't'rn , jani nliin concessuni. del'uncli , repertus ejus annulus genmiani exhibebat cum
naveiiiiiili MOii iikkIii iii pniviiuia sii;i, sa\ in pcuiiliari ealala efiigie S. l'auii, priini eieniitte, anle criieiliviim
eiiaai l'unuiiiiiKiiililicis priiviiicia iisque ail lertinin iirliis genullexi enrvo capiti siipcrposilo (a). Aunniis signaloriis
,

niilliai'inni quoil |irivil!'giiiin coiilii'iiiavil IloïKirius lil.

; liiuniebanlur litlera! , quas publiée dabanl episcopi quarto
aniio \±H. Trevirciiseiii r:ivciiiuui BeiieilicUis VIF ad- qiiint(i(iue sa-culo ut videre est ex epistola Angiistini ad
,

a.'qiiavil an. 975 Joaiini , Uciiiensi seu paiiiciisi episcopo, Viitoiidiim , qua; in veterilius editionitiiis esl (X.W 11, item
cjusipu^ siioei'SSdl'ilius , Imiic lioiiori-iii coiicl'iJi.mis Joaii- ex l'.lilodov;ci prx'iatione ad priniain synodnni aui eliancn-
nesYlll ;iiino 878 : « Palliuin qiioqiie siiiiiiiiei' eoneooi- seni.
nius, iulilil poiitil'ox nec non allmm
: e(|uiini cooiierlum In pontiOcalibus oniainentis nnnc ceiiseiilur cliirolliecœ,
eqnilai'e in rainis lainiaïuni, el secuada
feria pnsl pasclia. » quK goiliicis sa'culis aliipiando vvanli vocabantlir ; iinde
in vilu gtizemis ei>isco})i, Marciis, ejus diaco-
s. l'orpliiirii , Erancicum ganls. Eariini nsum ab a| cstniica Ir.aditione
nus |aj
, « Cum
lia^: fuissel n'ierl
aiilein maiie , aecoplo : fluxisse nogat cardiiialis Hona, neriim liturgie, libro l
sigiio venerand i' cruci-i qnod hos prœccdeOul , e^ressi , cap. .\X1V , n. 12, (pmd nulUiui huiiis iiidumeiiti vestigium
stiinus cuni liynmis ad anliqiuim ecclesiani. » Eideni h. An- in antiquorulu libris api areat, nec id unquani usurpaverint
tislili, ciiva annnm 402, Ciinslanliiiopuli Gazani rediici orientales. In veieribus ipiidem ordiniluis romanis , item-
cives MajiniKu vOi-ciirrcnti>l... babenlcs sigiimn vcnerundœ que in sacraiiicnlariisgregorianis mentio esl tnanicanmi, ,

crucis, el ipsi psalleiiles (b) » Anaslusius iit Jouune primo, .

quibus episcoporum diini c^nsecrareiiUlr , tegcbantur ,

§ 3: « Dnnia|ipropiniiuasset civiiali eonslanlinopolilanaj ( ) snperne maiins el brachia de chirolhecis altum siloutium. :

milliario \V ipso rex (seu inip. Jusliiius I

, el oinnis ci-
Vilas oliviam vcnil cuin ceris ei crmibm, (piasi li. l'iariis
prœseiilialiler adossisl. Memoraliile, quod narrai Guiliid-
inus neobriyeusis de i;epnb. amitorimt lib. il, cap. Iti
«Curiain ingressus est 'l'Iionias ( sanctns ille canluariensis
] Verisimile bas nFânicis , taiiquam arcendo Irigori comtuo-
diores, esse subslilulas. Sic Lazariis Andréas Boequillot,
1)
lilargiœ sacrœ pp. 16.5, 166.
:
Episcoporum arKiuiit, el oninium nunc archiepiscoporiim
iiidumeiitum est paltiuni quo noniine non clilamys, vnigo ;

arcbiepiscopus , erucein argenleani , anle se porlari soli-

) mantcllmn, intelligitur ; scd insigne quoddam cpiscopalis
lam , nropria manu bajulans : volenlibusque quibiisdam, disnilalis, lia dictuni, quod sit pallii pro| rie dicti, sive
qui atleranl , miiiisterium portanda; anle melropolilanum clilamydis, ornanieiiluin ipsi eliam cappoe , seu pinviali :

piopriuni cmcis suscipoie , abnuil nec aliuiii in illo eon- :

easula>que imposiliim ae, proportione allqua, id i|isnm in :

veiiln publico crucis bajuluni , quanlumcunique royalus, re ecclesiasiica signilicaiis, quod torques in niiliiaribus
adinisit. » aut regiis, ordinibus. Coiislat id ex fasciis, Ires circiler di-
Legaii aposlolici boc jure gavisi fuerunt a saîculo ix gilos latis, quibus scapuke circumdantur : pendent ex ils
ull siipru , de S. Anscliario , hammaburgensi arclii- fasciisdu;e laciniic, allera ante, rétro altéra, palmuni unnm
episcopo , Apparet non aliis arcliiepiscopis id
vidinius. luiigœ, qiiaruni exlrenia plunibeis lamellis, in rotundum
licuisse quani quibuscl piiilimn indullnm. Nain S. Arisel-
, diiclis,ac nigro serico opertis, nuininnlur. Easci.is ornant
mus canluariensis ad Sanuielem, Dubliiiii arebiepiscopuin, triices tiodie sex, eaque nigra' olim quatuor, ac plerum- :

scribebat lib. 111, ep. 7:2, el lib. IV, ep. 28 «Audivi quod
facis porlari crucem anle le in via. Quod si vcruni esl
mando til)i ne hoc aniplins facias ; quia non peninel iiisi .ad
archicpiscopiini a roniauo ponlifice pallie conlirinatnm.»
Crucis priEteiendje (irivilegiuui nietropolila; petendo obli-
nebanl s;eculo Xll, mox eliani absquc pelilione. El anno
1213 générale loncilium lateranense lerliuin palriareliis
eonslantiiiopolilaiio, alexandrino anliocheno , elliieioso-
lyniilano liane faculialem (ledit, excepta tanien urbeKoiiia,
et uliirunii|ue adcssel aut i-omanus ontitex , aut ejus le-
gatus inM-nil)us aposlolicx' polestatis utens.
Grugorius XI, anno 1571, palriarcUis, prinialibus et
archiepibcopis inbiliuit, ne crucem praiferrenl, pia'senti-
:
qiie rul)r;e; (pudes, n|iereiim^ivo picla', compliiresin Lirbe
siieclanliir : veluli l'ascbalis i, S. Cornelii, S. Callisli, ac
S. Leonis.
l'allium in latiim eccle.<!ia darc potest ( et solet ) unus
pontifex roni.-îiius, solis piimatiliiis ac nielropolilis, qui id
inslanler peliere. Interduiii concedilur episcopis, vel soli-
tariis, vel niia cum eonmi succcssoribus ; cujus rei exein-
, pluin suppeditaiit gesla Actardi, episcopi nannetensis, et
Theodulpbi aurelianensis.' B. Siagrio, Aiigusiodiinensium
j aniislili ejusque suecessoribus, postulante ipso et regina
Brunichilde, palliuin induisit Gregorius Magnns, ni liquet
ex ejus llcyistro, lib. Ml, epist. v, indictione 1, el epist.
CXllI, iudict. 2 et (piidein ea lege, ne extra ecdesiam, et
:

bus S. R. E. cardinalibussedisapostoliciesive legalis, sive sacrorum niysteriorum celebralionem gestarclur simul :

nuntiis. Hœc ex Dimiiniei Georgii Rbodigini opère de Lir adjecla prœcessio in cielerosejnsdem provinci;e episcopos.
lurqin romani poiUijicis , edilo nomœ 1731 , tnmo l Idem sanclus ponli.ex, lib. \ II, iiidiel. Il ep. I.lv. Joan- ,

pp. 4o-3G. nem, ravennatensem antisliteni increpaliat, quod, pr.rter

cnix qu:e grxcis Èï«oî,ticiv , inter indunienta
pei-loralis, uiiitersalem consueliidinem, aliis teinporilius aut locis
episcupis propria steculo .\lll npineruri cœiiil, ex Duraiidi pallio se ornaret. Lbilibcl eo amiciri, papa; servatum
est.
llabelur autem pallium , ceu sacrse metropolitarum ju-
(al Àpud isollmidmn , die 26. febr. , lom. m, pag. 648 risdictioMissymbdlum; (piainobrcin .se.ï(o/((>rorap/(H/nimm,
n. 20, el B3d , n. .'i8. Vide ul n. 77 , p. 6.j7. cap. 79, legilur « Ilignum esl, ni nictropolil,anus, qui est
:

.
(b) Idem ab Arelalensibus S. Gœsariu (aclum ail Donii- pallio subiimalus, hunorelur, el caeteros admoneat. » lit
nicus Gc'orgius, cilatque IMonium ad an. 519. Ego lein Hlncmarus. epist. XXVI , edit. Sirmondi lomo il, docej
frastra qua;sivi , lani in jsaionio quain in Actis SS.
,
(c| MuU mariène de antiquis Ecdcsim Hiiibiis lib. I,
cap. 4 , art. 12 , pag. t>n. (a) MabiltoDii Annales miKd, 1. 1 pag. 450.
, ,
419 DE niSTORIÂ SS 1.MAGINUM. . 420

serint, idem dant in lesiimoniiim lionae vit;c : iia Ec- nebaniur. Quod igitur Possidiiis scribit (Capi(e 24 )

cle>ia episcopos.qii'is in nuiniro saiiciorum iialict, divuin Aiigusliuuin iinnquani anuulum gestasse, ia-

iisilem ornai ornanieulis pnnlifioalibns, qnibus in terpreior , exlra divinum oflicium eum iiumiuam fuis-

liac vila ornali fiicruiil ; ad significaiulnm ([Uod laiida- se annulaluni (1).

Lililei-se gesscrinl in (imnibiis iis (|na; pcr ea orna-

,
SUPPLEMENTUM
nienta signilicanlur , el quoriiin in vila pcr ea adino-

graviler conqucslura
AD LIDRI iV CAPIJT XXIX.
Joanncm VIII, romaniim ponlificeni,
essp, quocJ noiiiiuUi Kraiic(jiuiii aiilisiites, .inle ublenluin
DE COMMUNI PRESBÏTERORUM PICTURA.
palliùm, oljire sua iiiunia amlorenl.
yuod uil primain ejus nriiiiiie ii altiiict, niillus pallii usus
In officio roniano, sancli prcsbyleri qui ponlifices
\idelur fuisse Iriiius piiiiiis Ecclcsiie sitciilis swi lum : ,

deiiiiiue assumi.Uiin, quanJo e|iiscnpi, sacordolcs, iliacniii, non fuere , coninuuii cum laicis martyi ibus , aut
vesle discreli snnl : el eccli'Siasticaruui proviuciaiuni dis-
tribulio perarla. Lpvia suiil, tjiue ilOL'lissiiuub Lupus, cap.
confessoribns , ritu coluntur. Ai noiinulbe Guliiaruin
13, (te (ifiicwiœ ecde.'<iœ roimmis .ipi)' lluliumbus, adducil, ecclesia; diverse plane oflicio celebranl nalaleni pre-
ul hoc onii'iiieiilum ad piinra iciniiora peitiucro suadeat.
luiii omijplioiii uieiilio, unlla imlilMwiU (quibus vo- sbyieri , cl naialein laici : nec ineplc profecio; cuiu
Nulla
cilius C.rifici palliuiii dl^syluu^ull) , uulla suverliimwralis. A longius disleiit sacerdoies a laicis ,
quant ab epi-
poiiHlioe, inslilutuin ail
S. Marcii, non iulegri aii.ii 330,
scopis.
libtT ponlilicalis « ul ei iscoiais oslipusis, qui cunsecrat
episcopuiii u bis, pallio ulerelur. » Quod si non recipialur, Quod ad vcsics presbyieris appingendas perliiiet,
ob minus cmlaui lil)ri isUiis auclorilaleni, non lonye sal- elsi res nota sil oninibus ecclesiastic;e consucludiiiis
lem a Marci pouulicalu palliuin in usu fuisse conslal ex
epislolâ Syuaiiaolii (a) ad Tli odoruui laureacensem anli- , ulcuinquc (icrilis, fiequeiis tanien iiac in parte piclo-
slileni. En vc-rba poulilii-is « Diebus\it;e Uue palln usuin,
:

rnni ac sculpioruin lapsus est. Observcni ergo illi

ûueui ad sacerdoudis oHiuii decorem, el ad osteudeudain
unauiniilalein, quaiu lUuiB. l'elro anoslolo uuiversus arex priinuin nidia a caiteris dislincta veste usos esse sa-
douiiiiicai'uiu oviuni, qu.e el [aobis] cûuifiiiss;e suul, cabere
cerdoies alinsve Ecclesi;e nunistros anle quartnin
dubium non esl, a,j aïKJaluliia sjde , Sicut decuit, poposci- , ,

Sli. O"ed,ulpole ab eisdcni aj.osUjlis fuudal» ecclesiœ sxtuluni ; alque adeit , cum ea repnrsenlabunt , qu;e
VKijoriim mure, libenler uidulsiiuus; ad osleudendum le
luauique sauclam laurea- ab illis in bac inoriali vila gesta fuere , salins esl ut
niajjislruni el arciiii'pisiopum :

censein ecclesiam proviucia' Pauuoidcjrum sedeni fore me- ne sacerdolalia eis iiidunienla iribuant; qua: iii solita-
trovioluanam. Idcireo pallio, quod ex aposlolicacUarilale libi
riij (amen slaluis apponi ipsis possunt ilemque in
desliuanius, qno uii det)eas secuiidiim muretn ecdesiœ Une,
,

solerler adiuonenius, parilerquo vulumus, ul iulelligas, piel\iiis , aul anaglypiis ,

qux ad illorum in cœlisglo-
quia ipse veslilus, qno ad inis^aruui s ik-nuiia oruaiib, si-
riam rtferuulur.
guuni pra'leudil irncis;per quoi sciUi le cum fraliiiius
df l)ere conipili, ac illeicbris in affeciu cru-
iiiu.idialilins A s.ecnio quarto ad decimum (|uintum, aul circiler,
cili^i, » elc. Etiaui pallii nii-ini.iil IsidoriK l'elusiola, uior-
CXXXM appiiigcnda est presbyieris casula sive [danela (2),
tuus iueunle auno tiO ; ei'islola qui, pe liliri 1
,
,

ad Heimiiium fomilfiii ( Ljbliul.iecœ i P. Lugdun. lomoVll, qu;c , iino injeclu indiita , totum corpus a collo ad
pag. 548) « Id autem aiiiwidam, inquil, quod sa'-erdos
:
pedesanibil, inanus ipsas obvulnlura nisi in cubilos
huiuens geslal, aupie ex Una, noncx Imo, coiilexluni est,
,

ovis illiiis, iiuani Doiniuus abfrrranlem quœsivil, iuveiilani- utrimqucab imu reduccrelur , aul libula cobiberetnr.
que bunieii^auis susiulil. ellem désignai. Episcopus enini,
;

Ea vero vel ex bombyce vel alla levi niaieria conlici

qui ii sius
Clu'isli lyiiuin geril,muuere lungilur alque iijso :
,

eliaui ludiim onuiibus osleudil, se boni illius ac niagni

illud solebal , nec pbrygionico opère, aliisye adscititiis or-
pasloris imilalorem esse ; qui gregis inUrmilales sibi fo-
namenlis oiierari, quo seniper esset niobilis ac ver-
readas prO|.iiSnil. » ..
„„,,,.
Ex reviniiun- hallucinalio, an mendaeium Kodol|))n
liis
.'
satilis. Siinplex isuid indumenlum, ipsasinuuin erran-
Hospiniaui, Zningliaiii qui, Hhluriœ sar-ameiUaria' libro
,
(iuni lunilitudine , longe pins decoiis ac inajeslalis
m, pagg, 191 el 200, piilld nsuni in missa ponlilitali sub
Gre^orio primo priniuni ail obiinnisse leviacilur el cras- : babcbat ,
quant qu:enunc adhibeiitur casulx, uiiim-
sii.r'inscilia, aul nialilia Gdb.Tli Bnrnoti, pseudo-episcopi
que resecl;c , decnriaiaj , riijid* , nec omnium slaïu-
salisburieusis. qui in Ijhloiiu unijikaniv refoitnalioiiis, edil.
gallic.e pag. 'M^, ausu> esl effulire « iLianem pallii liono- rae accoinodata;. B. Perpeiuus, luronensis episcopus
reni a Pascliali 11 (a) riinum excogitaluni fuisse. »
i
moriens an. 474, teslamcnlo qiind roferi Haclie-
l'allinm lanideni a, ud Uuecos el Lalmosforniam habuisse
,

videiur anle b-.eculuni 10. Pnsuani illani, e nm^ivo quodam rius Spicilegii tomo V, p. 106, reliquit t .'Vinalario...
opère, exliibel abliasIîaecUiuiiis. tonio 1 çinelli sni liuven-
nilh, pag. 308 quani ieonem piclores eonsulere oterunl,
: |
tionein kistoricam de pallio archiepiscopuli, tomo II, ejiis et
et cum ea conlcrre, qu* de Gregorii JlaL;ni pallio descri- Mabilionii postliwnorum operiim UUiliœ amlo 17.24 edilo-
psi ex Joanue diacono, supra, col. lôO. nol 2. Juva-
ruiit : Koberluni Salam in •ddilumenlis i:d caïU. iionam,
bil cliani inlueri iiriscas grsecorum pauum icônes, seu operum liujits nlt. edtl., lomo H, |.p. 275-278.
earum eclyiia operibus illorum in variis ediiionibus ijra;- Exblal apud lùisebinm, Hisl. eccles. lib. X, cap. 4, n Ora-
Dxa, V. S. Oirysoslouii, in edilione parisiens! anni
g., lio panegyi'ica, pro ecclesiaruni [josl perseculioues] ex-
m-A. aedilicalione rccilala, el Paulino lyrioiuni ejisciipo dedi-
De plura qui cupil, adeal Nicobi de Bralion, oralorii
liis cati. » Iniipil bis vcrbis in \ei'sione Chrisiopliorsoui :
pr sbyleri, i'(dlinin wcliicpiscoiiide, excusnm au. 1640, in- « Amici Dei, el sacerdoles, ijui sai rosam lo podeia iiidu-
8° : i'elri de Marca ( om-orduim siicerdûlii el imperii : Ba- meiilo, CCI sli gluri;e coruna, divina unclioui\ el sacrala
1

Inziuui lutiiisouenim lucis : ra|iembrochii /'ropiitemMiitaii. sancli Spiriius slola ciicunivesiiii, » elc. (es parûtes sem-
parle 1, a;;. -208, el louium Ml, inaii, in idiiiHpoineiih,
|
blent montre' , iuquii Claudius Fleury, llisl. ceci. 1. x, n.
pag. 1 : Caroli du Can e rAûssuiiiiiu inediœ et iiiliniœ Imi- que des lors le;. éiê(pies purt^.ier.l qKct'iucs oriwmenls. an
5,
nilans. V. ndliitm : Joannis Garuerii l'usertatioiwin, ordiiie moins dans lc!< é(jlises , d'aidunl plus qu'il est souvent piii lé
lerliuin, de iisii pcdlii ad libiwii d.imiwn lommoruin ponli- de leur cunrunne.
Ikiiiii, abs se yulgalum (d) Tbeodorid Ruiuarlii Dhquui-
:

(1) Aec quidquam cogit, ul annulalum dicamus fuisse in

ipso flfiitio.

t.ti(nn dicta olim casubula, casibula, phelone, phe-

(2)
(a) 'ïomo W Conc'Uioriim, eddionis /.aWici colunina 1311. lonioa, el penula.
Symmailius priuiam sedem couscendil anno 498 : moriens
vàcuam reli(|Uil au. bl4.
Qui ponlifex eleclus esl anno 1099. 268, novœ fcriptorum coUectionis , editœ studio Christ, co-
(b)
Cd) Reeuia esl Lipsi» 1753, ia-4% lomo H, pagiais 230- dol'redi mffmawn.
 431 LfBF.n IV, CAP. XXXll.
422
presbyiero mpsiilani ( Icgo cnstilam ) unnin commii usi sunl prcsbyteri loga cujtis oroe anleriorcs
,
ulrin-
iieiii (lo st'i'ii'O. I ('oiniuiiiifiii dicit , i|ii;k iiiiiiisiris que in inodum cilindri rednccbanlur , et ad
unins
ei'clfsi;i! , episcoim inlnKiiiliiis, insi'iviiel ; cpisco- pedis longitiulineni ulira vel supra cervicem ila emi-
|iuriiiii eniiii ra.sul.u oriiaiiiircs oraiii : et iii vclriilnis nebant, ul c suprême supcrpellicei iinibo émergèrent.
iiiDiiiiiiionlis voliit in Teslaiiiuiiio Kiciilli liclfiicii- Talis Kiga appiiigenda
, ,
socularibos presbyleris e
sis rpisnipi , npuil lliiluiium , Append. ad liegifwnem numéro BB. mariyriim gorcomiensiinn : talcni adliuc
p. liOti , f.isiil.i- opiseopalos niiiiciipanliir. Casiike gesiant doclores tlieologi lovanienses.
iloiii iii sarris olliciis atlliibita; iiu'iiiinil aiiclor ViUu
S. Ca!sai'ii Arelaionsis , ciijus Im'c veiba cap. 9 :
CAPLT XXX.
I Casulaii) , ()iia in proccssionibiis utcbaltir , et Ali)aii) De communi doclortim tl confessorum.
pasilialeiii ,
pidl'eit , ilatciuo cgono , jubi-lqne m veii-
Ddciores el confessores liabeni eiiam sua insignf.i
ilal uni ex clero. » Liptincnse ((inciliiini , in diirccsi
(|ii;e illis a sanctis palribns ex diviiiis Seripturis tri-
canieracensi celebialiun anno 713 kal. niarliis ,
liuunlnr ( /JrM»i;s, capite IG ). Quorum mulla Grc-
jiibel ul I presbyteri cl diaconl , non sagis, laico-
g(irius(m Kzecliielem liomtl. 21 e( 22 ) commémo-
ruiu more, sed casulis iilaniiir, riiu servorniii Dei. »
rai. Ego omnium maxime splend(ir6m el lucem illis
Gesiaia porro e>l vcstis ca Inin in lcn)plis , linii
conveiiire aibilror ; ac piopleroa non ineple slelliB
in usu conunuiii , a prcsbyleris el diacdiiis , eliani sc-
vel radii luniinis eortim imaginibns appinguiHir
cnlo IX : nec videtnrecclesiastico minislerio réserva-
juxia illnd propheke (Daniel. XII, 3 Qui docli fue-
ta anic secubnn x. Plura de hoc indnmento lege ) :

rint, fulgcbunt quasi splcndor fumamenti

apud Bonam, Rerum Lilurgic. lib. I," ciip. 24, ». 8, et
: et quiadju-
siiiiam eriidiunt mulios quasi slellœ in perpétuas œier'
inscholiis nd eum Roberti Sal;c. Loge ileni Lazari An- ,

nilales (I).
drese Boctinillot Liiurgiam sacrnm., pp. ïbl-\6''2, e
quo lia^c speciatim noianda : Après ce que nous avons CAPUT XXXI.
dit de l'ancienne figme de la chasuble ( nempe , (juod
De corona virginum.
rolnnda csset , et collo adsiricia , lolnmqne corpns ,

excepio capiie , operiret ), il est aisé de voir qu'on ne Virginum imaginibus coronam ex floribus con-
pouvait agir sans la retrousser. C'est apparemment celle sertam iniponimus {Brunus, capite 16), quia et
difjicullé qui a fait penser à échancrer la chasuble des vir^iiiiiaiis eil florem carpere, el ex eo favuni el mel
prêlres par les lôlés , et à donner des tuniques aux dia- conq>oiicrc, de qno dieiliir ( Cant. lY, Il Favus
) :

cres et aux sous-diacres , afin qu'ils eussent les bras dislillans labia tua , sponsa : met et lac sub lingua tua.
libres pour leurs fonctions. Cyprianiis fliani virginilalem ipsam florem appelJal,
Aniniadvcrti cliam potest , nuliuni ils , de qulbns in Tracialu ad Oemctrianum (2).
ago leniporibus, bireti ocu qnadrali pilei usiim
, , ,
CAPUT XXXII. .

fuiSiC.
Conclusio operis.
Sed alia fncre presl)yleris indnnienla , episcopis
communia , el apud liorum paucos liodie rcsidua ,
Poslrcnio , m me cnni aliis brevi admonilione ex-
campagi nempe, tibialiuni gcnus, ila diclum a grxca liorlcr, utamur imaginibus ad erudiiionem el com-
voce xtt.ij.Tcii, qua crns designalur : el sandalia , pri- piinclioneni. Non maie exclamai quidam catéchistes
niuni caligis ( de quibiis aclum cxlremo scliutio ad (
MalUi. Giilcnus , catecliesi GO ) : Obsccro ,
quis est
cap. 27 ) siniillinia : deinde aflhiia calceis ,
quibiis qui, dum inlrat templum , ac cernit efligiem divi Pétri,
ulunlur ausleriores l'ranciscani ,
quosque Uoniani cogilal cluvcs ingcrere sacramenlaliuni clavium recor-
fenestralos appcliabanl. Capilularinmlib. V, cap. 371, daiionem? Nec minus elegaïuer Joseplius ( in tibro
edictum m « presbylcri inissas eum sandallis ccle- de Macliubœis ) : i Si possil in picluram aliquam ma-
brenl. > Etianidiaconis quarunulam ecclesiarum, vc- nus luiniana describere, cuicturum omnium pœna-
Inii ronianx, ac messanensis, anntieruni olim sumnii runi genus in |iosierum ceris, ut gcsium consiilit,
pontiliccs usumcampagorum ; ul videre est ex episto- expllcare, sine lacrymisneino transirel : omnis niul-
la Gregorii niagni XXVIII, libri seplinii. Ex his id liludo conflnerel, snflragarenlnr plnrimi : el multa
lumnisuperesl, quod episciipi, iiemabbaies noiinnlli, videretiir donaNSe, qui , in gbiriani snnimi Dei, talia
duni sacris sole.ninibus operanlur, ornaiiorcs sdIIIo slraUigeni;iia d<'pinxissel. El si quis sculpendi arlifex,
calceos induanl : quodque variis in locis capueini banc fignramaspectu niiserabilem scpulcro intriverit,
,

recoliccii , alii sevcrioris vil;c coenobilae ,

pro fene- aul ocdibus illocavcrit, ab omni tcira peste esset alie-
slraiis calceis alios ad niissam assumant ,
pedibus
accnratius oblegendis.
(1) Par est oliam saiicUs doctoribus adjicerc libriim ,
Si pingendus sit sacerdos aliquis postremorum se- cum nulli UtuUiin illuoi Ecclesia decreveril, qui suis eam
scriplis non dociiciil.
culnrum , babenda erit ratio bireti quod plaiium ad- (a) Eliani vii(,'inilins a|ipiiiguntur manu geslanda lilia ,
modum fuit seculo xvi , et nuillo qnam nunc aliius
castilalis inilitcs : et Innipadcs acccnsa^, ex parabola Do-
niinl, Mallli. \XV, l-lô. Ulroque symliolo decorala est B.
abanno 1020 ad 1670, qno iniervallo qui
circiier
HiUrnilis clli^'lcs, anno 1770, t'\ Iij,mio argenioqiie l'abre-
vixcre ,
brèves quoquc myslacas, el l)arb;c particulam lacla, el sancla) illi vii'gini posita Lovaiiii in basilica prin-
ci|ie, cinn oo delirretur pars aliqna ejus rellquiaium, e
in mémo geslarnnl. Seculo xvi, cl aliquanto jiost, niouasiei'io Kcliuusi advecta,
TH. xxvn. [Quatorse.)
425 DE RISTORIA SS. IMAGINUM. 424
mis, œlernaque fclicilate indubie fruerelur > (I). virluiibus non ornantem. Mnllas cruces in xdicula
Qux lamcn posircnia vcrba commode sunl accipien- liguraie , et prseeepta Deicontemnere, iniitaiionisque
da {1). Nani mcminisiie nos oportel ,
quud ex sancto passionis illius ubiivisci , extrema demeniia est. Sine
Anipliilocliio citât Epiplianius in seplima synode : operibus enim fides morlua est. i Sic et suictiis
< Ciir.i' iio'.jis sil virluies bononini vimnini eligere ,
Epbrem ( serin, de Virtimilate) : « Vis esse Icmplnra
et openiin iilonmi meniinisse , et poiiliam illorum Dei castiim, sancUim, et imraaculalnm? fac habeas
imiiai'i. Ipsis ciiiin teiiipla fabriori , aiit imaginem illius imaginem in corde Uio jugiler. Dei vero illam
illorum in labiills ciicuinfcrri , coniemncndo intérim imaginem inidligo, qua; per bona opéra , videlicct
illorinn virilités , liaiid quaipiam lanJabile est. Nemo jejimia , cnnlineniiani , rccte facia , vigilias , oratio-
cnini lamlaverit viruni ,
qncm viilei virtmcs sancio- nesqiie pure acjngitcr pingiiiir.»
runi aver.sanicni , et <|iiiilidie illoiuni imaginom cir- « Picliis es crgo, Ambrosio leste ( libro VI Hexae-
ciiiiircrentem : aul icinpla illisxililicanlein , aiit vasa meri] , o bonio , et pictus a Domino Deo liio. Bimum
comparantum illis : sui ipsiusauleiii lemplum divinis habcs arliliccm alque picinrem. Noli bonain delerc
piciuram , non fuco , sed veritatefulgeniem : non
Non viOeiitur hvic esse Josepbi ; leguntur quidem
(1)
cera cxpressam, sed graiia.>
pafj. 1100, ejiu operuin, eiHlionis ficimeiKis lG3o, in ver-
sioiK! lutiiia iracUiius lier lilulu iiisci'i|ili : / luvii Jum'ij/ii de Hue acccdit et illud Cbrysostomi: lOpnlenii, qui
]llaccliu''n'h , s'wc tle impciio ratioiiis, liiieUus ; a Des.
Erasmo Roi. in sernwneiii lalmvm ia}i=jair':«ûi transinlus. cupiditalc pccuniarum insaniunl, assidue vestes suas,
Sed hrcc pessimi est vcrsio, oliiu a Kuliino adoni:ila, e la- ne lincis corrodantur, cxciiliunt: tu vero, cum
tino foiUfc crillegii SS. Alaclialiaeorum apud Colonieusus
al) Krasmo |
riniimi i<dila, oui gi\ccusiodex ad non niaiiuin oblivio , omnibus lineis pejor ac major pestis, animara
erat : ideoiiueis c laliuis yiaica cunjeciaiis, niulavil non- tuam devoret, non accèdes ad libros, non exculies
nulla, sed non adnioduiii mulla, lUijse [jraji'alur. lu exeni-
phii'i gni'co , (}ro viTliis a Mnlano ciialis, alia bal)eiiUir, liiieas non ordinabis aniniam tuam , non aspicies
,

quc se ai-curaliiis iiitir|)reU're « Quod si lieeret, vt-lut ;

imaginem viriutis, necmembra ejus, etcaput
coiitiirtie
in taljt.dla oailis legeiidam, pieiatem coloriîjus ac peiiicillo
depiiigiTt", nonne imiTor quidam ac sUipor eos incesseiel, considerabis? Habet enim certe caput et'mcrabra,
qui sr|<leni liherorum malrcm ad morlem usqup diversa omnimuliereformosanmllovenusliora, acpulchriora.
illata supplicia suslinere vidèrent. Merilo uliipie , et io
ipso luniu.o, in yenlis nionunienlum, islud lituli adsciibe- Qiiod igiiur caput virtuiisest? Ilumiliias certe,» et
reiur: H;.ic. E(.ka/,aris magm, ri.ii matiiis, SF.i'iEMQUE reliqua apnd Joannem Chrysostomum , bomilia 48
puF,r.oi\iM cur.viTjM Fu^us; ob tyranm vivi , hocsata-
GFSm. l:T HEBR.-IiOROM INSTITIITA LEGESOliE EVEIVrERE T in XIII Maliluei. Qui etiam , tioinilla 13. in priorem
QUI ET GEMIS VINDICES EXl'lTERE, IN UEUM AJIMCIEMF-S, ad Corinlliios Episiolam, explical Paulum, perfociam
ATQIjE au MORTEU USQUE TORMENTA SLSTINEMES. » Mllil
liic, aul in coiiseiiuenlibus, de scuipundi ariilice, niliil de Cbristi imaginem, eum imiiando, in se depinxisse.
figura :cdil)\is illoeala , de immunilate a peste, de lelernaB Deus, qui est benedicius
Quod et nobis concédât in
felitilaiis adeptione.
(2) Yel rejicienda potius , ut superstilionem olealia. secula. Amen.

PRUDENTISSIMO ET IJXTEGERRIMO
D. JOANNI STEBIPELIO,
CCMSULI GOUDANO, JOANNES MOLANUS S. P. D.

Miito tibi, obscr\'ande domine cognaie, oratirnem canonicum habet, confidome non peccare in amicum,

de agni> Dei, quœ semelmibi per adversarios publico quaedam ex co docio opère, ipso inscio, cura
eisi ei

jnccndio Gandavi periil. Quare secundo eam scripsi: meis evulgata remillam. Cbarilas enim non agit per*
et qiia; depeidiia ei aiit, ut potui, recollegi. Qua;, cujn perain ( 1 Cor. XIII, 1). Adjunxi de decimis oraliones
jaiii IV pis a'iieis piibliceiur in mille et quingenlis duas,unam de dandis, alierara de defendendis; qux
excmplaribus, non facile eamdem injuriam paii pote- non modo filiis tuis canonicis colonicnsibus, sed et

rit : sed, uii spcro,a;diticaiioni elutililatiquorumdam muliis aliis ccclesiasticis et laicis usui esse poteruni,

suliserviet. Est autcm oralio hxc parlim mea, pariim, Dominus Deus Bataviam nostram (ex qua ultra trede-

ni vidore liccl capile XI et XII, revereiidi et clari cim annos propier Cliristum cum conjiige et liberis

Ihenlogi Gcrardi Bus;ni, Neomageiisis, canonici et exulas) ad aviuc religionis et obedienlis splondorem

céleberrimi ecclesiaslis Xanlbensis , cujus fralres ciio rediiccre dignetur. Bene vale cum tola familia.

Busxos, et cognalos Canisios, in socielate Jesn, nosse Lovanii, anno 1585 , kalendis maii.

te scio. Qui eisi pra; modestia , niortuo Ulyrico , ea

cderc noluerii qua' coiiira eumvivuin mediialuserat, non ïb llelena Augusta , non a ficlo pontifice romano Qui-

tamen in ca incidcrim apudclienlem ipsiusJoan- riaoo, sou Cyriaco (ut a»vo Molani putabatur) : sed a Théo»
Giini
doio de Cellis ( pagns est prnpo, Dioiiantnui in ditionç leo>
ivem Xaiiihensem, qncm Lovanii in sacris suidiis ale- diceusi] fuudato aub annum l'21 1, ac primum in m'be Hueoiii
bat,et nuncin fundaiioiie sanclae Helenx" Augustse (1) ad mosam locato.

(1) Id est, in ordine canonicorum regularium S. crucis;

 lia ORATIO I)K AGMS DEI. CAP. II. 426

JOANNIS BIOLANI
DE AGNIS DEI
ORATIO.
CAPUT PRIMUM. sed lantum agere de agnis Dei, qui a romane poniifica
bcnedicuniur, el per catbolicani Ecclcsiam ubique
De mnkdictionis et bcnedklionis cfpcacia.
dislribuuntur.
Exsiai apud Augusliiiiim, iiliimo lihro de Civil.ilc
Dei {capite 8) , horrendiim exempliim malcdictio- CAPUT II.

Dis iiiaierna;. Moniorat enim, deccni fraires (iiiiorum De eulogiis seu panibus benediclis.
seplem crant mares, 1res leniiiKi') nialcdiclo inatris,
Prininm it;ique mcminerinnis majores nosiros, panes
qii;t>, reoenli palris oortim ohitu, desliinla, injiiiiam
pœiia divini- benedicios, qnos Gneci eulogias vocabant, in syinbo-
sibi ab eis faciam acerhissinie lulii, lali

omnes lum muluœainicilix, comniunionis, et bcnediciinnis,

lus coercilos esse, ut horribililcr quatereiitur
sibi nintno, eliam longe
tremore nienibrorum. In qiia fœdissinia specie, cnm dissilis, Iransmisissc. Cujns

ociilos suorym civium non ferrent qiiaquaversum rei occnrrunt conjnncta aliquot lesiinionia Panlini
,

episenpi in lomo secundo opernm

ciii!|ue ire visiini est , lolo pêne vagabanlnr orbe ro- beaiissimi Angu-
mano. Quo horribili cxemplo de duobns admonemur :
Stini (I). Scribit enim Anguslino Panliniis, episcopus

primum , a filiis mnltum nielueiidam esse parentls liolanus (epist.ôl): Panem umtm, qttem vnani-
milalis indicio iiiisimtts charîlnli liiœ
excerationem , eisi ea ex inipalicnlia elTuiidaïur: , rogniniis acci-
piendo bciiedicas. Et rursus ad Alipium episcnpnm
deinde, a contrario colligitur, de ecclesiasticis bene- (2)
dictionibns non nisi opiime senliendum esse. Nam si
{episl.3d) Pfinem niium smiclilali luœ , imitatis
:

privât» muiieris niaiediciio lanlam, Dei jiidicio, elfl-

gratia, mhimus, in quo eliam Trinitatis sotidilas con'i'

caciam liabuerit, quid senliendum est de benediciio- itelur. Himc panem, eulogiam esse lu faciès, diijiia-

nibiis presbyicrorum, qui, dum henedicunt, sese Dei tione sumendi. Prx'ierea in alia epislola
,
(ô6),
et ecclesia; ejiis niinistros exhibent? Veriim non ad Romanianum scripia, in qua congratulainr liippo-

coDstitui iniprxsentiarurn de benedictionibus genera- nensi ecclesia;, quod Augusiinnm iiieruerii habere

tim agere (1) , aui specieriim varieiotenî (2) iugredi :

cpiscopi collegam : «Ne vacnum, inqnil, fraierna; bn-
maniiaiis officium viderctnr, de biiccellaio dirisiianœ
(1) De quihus libres duos, et tertium de Maleilietioni- expedilionis ([Ammianus] .Marcellinus lib. XYiJI scri-
bus , eilidil J.ncot'iis Greiserus, oiientni Icmo v, tdit. la-
thhonensh |i|i. 170, 503. In iilllmo, pra::ier cxem|>lum a
,
bit bucceltatum fuisse fiumentum, nd usiis diulurmtutem
Molano adduclum aliud habet cap. 3, uemiie miilediclio-
,
excoctum.)^ in cujus procinciii quoidie ad fnigaliiaiis
nis a S. Jacoljo JSiMbeno, oreniila, aJversus imi udentps
,

qu.isilam puellas proLil», ex 'l'beodoreli rliilollieo, seu annonam mililamurî, panes, qninque libi, pariter et
Histoyia religiosa : deiii aliud ex Gregorii nia.uni uialogor. nnslro Licentin, niisimns.
filin Non enim polninius a
tibro m cap. lo, du mdeiiiclioiie â Florenlio nionàcbo
,

protata in iiualuor intereniplores ursi , quom is Inltuerat benedictione secernere qnem cupimus eadem nobis
,

oviuni suarum cusiodcm. cuinli 6 Oi elseriis insoriiil ma- gratia pcnitns anneclere. » Hue perlinet eliam quod
ledictioues, quas S. Eplirem in siio leblaiiieuto conjecit in
baîrelicos el ai ostalas a fide. Alla cou)|:lnia malediclio- Anguilinus Pauline rescripsil (ô) : Punis, qitem misi-
num exemijla et eOecia coiigoril cap. 7 et 8. lapile se-
queiili ostendit, eliam resraliuiiis expertes fuisse aliquando niinica tœtnre (a) ) palmœ , agnus pasclialis, (seu carnes,
malediclioni a viris sanelis sulijeclas (ulique non i-ropler ova, lac el niel in lesto pasobaB), vasa la ornanienta ec-
se , sed prupler liomim-s ) nucem aiburein a S. lîligio :
:
clesiasiica, campana;, zona;, seu cingula el si.idlia. Uinisit
mail s ilehi arbores, a S. Brigila, virgine biberna cor- :
autem Grelserus gladium et pileuni , a suninio ( oiililice
vuui , a S. Coeiigiiio, etc. lupile 10, punilos narrât, qui consecrari solilos , et ndui ad eos belli duces , (|iii r>'ra
nial.'dici fuerant in saiiclos. Lllinio, seu 1 1 c», ;(« ex- ,
chrislianani slreiiue proiiioverunl, aut luili sunt. Hune ri-
pendit ulrum per malediclioneni diviiiam, Gènes. III, ser- lum illuslravit Tbeo| liibis Uayuaudus, libro ciii liiulus :
penlis iialura fueril niutata respondelque cum Deirio :
NaliiU: nomini. poiililicin (jliHiii et piki initioiionc wleu.iie
qu;p serpenii a naUira competebanl, baeo eadeiii Di'um illi liicubrutio, qiui t.pUndonim nasceiilia tliiisli emblt uwlica
in pœnani et suppliciuni verlisse. Porro maledicliouoiu insignia, appoiite ad iucendendain tanli miisteiii pietuleiit ,
seu iuiprecalio.iem , aliquando licilam esse adstriixerat pettlis e.x sacra et hmwniii litleraltira >iiibsidiis, HLstraïUur :
Grelserus exemplis Dei, Ci nés. III, V, XII Deul. XXVII, ;
JExslal operum ejus, lom. x, pag. Soi et .se/iq.
XXVIII; Mim. \ : Chrisli Doiniui, .varciXl: No.^ palriar- quau
(1) Ediiionis Lovauii;iisiuin,sive planliiiiaua;, ma..
chif, cen IX Jubi, Job. III : Jeremia", Jerev. XX Da-
: :
gaa ex parle Molanus aecuravit.
vidis, PS. CVllI. His addere uolerat rilum discalceali,
(2) Tagasliuum.
f>eulei:X\y,d, 10.
(5) Episiola 54, in edilioge benediclinoruni 51.
(2) Varice euini res in Ecclesia catholica benedici , seu
cousecrari soient , de quibus siiigillaiim agit Grelserus (a) De
bac exslat iuler opéra Theopbili Rajnaudi, tnmo
operis allegaii Ubro 11 : Aqua , .sal olenm , panis , cerei , X, pp. 401, KjO i:osu mediuna, romani pûiili/iri.', bi-neili-<
:

fpraserliui lasohalos), aynus oereus, novi Irnclus, \inuin ctione conseenM; iMus sacer domincœ ipuirto' quadragc.,
(in re.sLo S. Joannis evangelistje), cineres (in capile Je'uiiii incetUiva exptendi quadrayintudialcjc^
simœ , eniicleatus :
quadragesioialis ), rosa aurea, ramusculo tonserta Un do- juniitm, iUusirula. ^
427 OIUTIO *28

t)iu8, uberior benedkiio fiel, diteclione accipknlis veslrœ Videtur autem barum eulogiarum usus ab aposto-
benignilalis (1). » licis leinporibiis dimanasse. Pio enim pontifici ,
qui

Ex ejusdem vero divi Augusliiii libro secundo de apostolorum icmporihus proximus fuit, decreluni, in

peccalorum Mcrilis et Kemissione ( capite 2(5 )

noium lomo primo Conciliorum, ei libro quinlo Decreiorum
esi, liuiic panem sacrum et benediclum caiechiimenis quo consUtulum oral, ui fidèles,
Burcliardi iribuilur,

daluni esse. Qui liodie, quod Alanus |Copus] dialogo qui comraunicare non fncrunt parati, posl missarum

quarto capiie 7) iioiavit, non conimunicanii«bus soleninia , euiogias onini die dominico, cl in diebus
(

dalur. Lindanusquoqtie in Apologetico scribil, Groecis fesiiâ accipiant, a presbyteris benedictas (I).

ÀvTiôw/:«v (2) , Gallis lingua semilacera , le pain bénil

CAPUT m.
dici, qnasi dicas pancni benediclum: qui dominico die
consecratur in illorum qui De efficacia eulogiarum.
ad missam lideliuni iisuiii,

sacrse niensœ tune non suiii participes (5); (pieniad- Idem decreluni exsial in concilio nanncleiisi (cap. 9
inoduin Parisiis per ecclesias parocbiales soleinni usu in lomo \\l Coucitiorum) , in Galliis babilo (2); ubi

observari vidil [Apologetici parle 2, cap. 4y) (4). subjungilur, ut presbyler, euiogias daturus, anlca liis

verbis eis bencdicat :(Domine sancle, Pater omnipo-

(1) Léo TV Papa homitia de Cura
pastor., circa ann\im tcns, alterne Deus , benedicere digneris hune panem
8o0, ad paroclios : « Kulo£;i;is jiost missas, in diebus leslis,
» Ex Marculti i-onmdia, libro 11, capp. H, tua sancta cl spiritiiali benediclione , ut sil omnibus
plebi ilistrilniite.
44, 45, liquut, cjiis tetalc, idest, excuiile septiiuo skcuIo, salus mentis et corporis : atqne contra omnes moibos,
solilos e|>isc(i|iosiiiiiUio sUii inillere L'ulonia^ tesùs pasclia-
et umversas inimicoruui insidias lutamenluni (3)
libus et iiataliliis. Earuni utililalem laudavilS. Geniiaiius, ;

patriarcha CPolilaiius. Eulogianmi quoqiie iiiKjiiineruiU per Domiiium nostrum Jesum Cbrislum, Filium luuni,
Balsamon, iid secwuluin ciinonein (inliochcniim JoaiiiMiS .'

panem vilx, qui de cœlo descendit, ac dal vilam et

Caulacuzeiuis bbro l, cajj. U; Nitephorii:; CPoliUnus, cap.
19; Codiniis, de olftciis uidœ c rolitmiœ :^:-ib3sûji cd i.ilur- saluiem mundu, et lecum vivit et régnât per omnia
gium. Ex quibus disdinus Gnccus, .d liiicm bluryiœ, eii
secula seculorum. i
loj^ias iiiulla cuiii veneralioiie suscipere a sacerdute, eja»
3 lie dexlram osculari. Slaiil autem eas susciineiido, et Sane per banc paiium epiriiualem benedictionem
einde eas in ipsa ecclesia comeduul, eliam qui sacrœ eii-
parlicipes fuere : ad absentes non deiprunlur b;e
saepe dxmones expulses esse, aliaque miracula con-
cbarisliae
quidem eulogiue in liturgia sacrale, sed ali;e, qu* dit-bus ligisse, ex ecclesiasticis historiis non est obscurum.
sabbali, et in pervigiUis testoruin sucrunlur vesperi. Lege
Foriunatus, episcopus Piclavorum, scribit in Vila
Jacobuni Goar ad Euclmio(jium Grœconmi, pag. loi-.
(2) Quasi dieas immm \>ni dono. Observa s'-crani eu-
: sancii Geimani ( cap. 12 et 42 ad 28 maii), epi-
charisliam in gra;cislilurgiis rrequenier appellari (/ohkih,
scopi Parisioruni (4), euin curasse cunjugeui illu-
vel doua.
(3) « Tant que dura la ferveur
des cbreliens pour la slris viri Vulfarii de Siesia, pêne exanimem, ada-
sainte conimuniiin, comme ils oITraient et communiaient
periis violenter deniibus, et eulogiis in os trans-
tous à la messe, l'on ne pensa point aux enlogies. î<îais
quand ils commencèrent a se coiilenler d'offrir et d'assister jeclis.
au sacritice sans y cummnnier, l'Eglise crut qu'au moins il
Scribit idem, in villa parisiensis ecclesiae quaj
fallait les porter à eonimuuier s| irituellemciil, et les y
,

exciter par quelque signe ou symbole extérieur, qui re- Melhe cum omnes praeier unum gravi
(3) dicilur ,

présentât la coniHiuniim sacra nentale. Rien n'était plus

licdio laborareiil. Germanum euiogias eo misisse:
propre à ce dessein, que les restes de pain et de vin, que
l'on avait offerts, mais (lui n'étaient pas consacrés. On leur et, primo eulogiarum guslu, turbam illam, cum esca
distribua donc les dilations non consacrées, ou après la '

sanitalein nianducasse.
communion du clergé et de ceux (ini s'éliiient présentés à
la sainte table, on tout h fait après la messe, m..is avant Porro illuslris matrona, Deoque dicata, Auslreberla,
qoe le diacre duiinàt le congé. Comme ces enlogies étaient |ianeni babebat a bealo Austregisilo, episcopo Biluri-
une espèce de supplément de l'eucbaristie, on les distri-
buait avec les mêmes cérémonies exiérieures. L'évèque
sub vesperani, idem sacerdos, poslquam , sedituo comité,
ou le prêtre célénrant donnait le pain, et le diacre [ré- nuiitialcm ihalamnm aqua lustrica aspersit, et preces con-
seatail la coupe. Les lidèles li^s recevaient avec respect, et vino, acmox in-
griias recitavit, rursuni pani benedicit
baisant lani?in du fiêtre qui les distribuait. Cbacun rece-
tiiiclum vino panem recens
conjugalis praebet, ut in fine
vait ce pain bénit dans sa iiiain, et on faisait sur soi le signe
missa; {ibid., pagg. 420, 421). luhibuit autem coiiciliuni
de la croix avant que de le porter à sa Ijonthe. 11 fallait
rotomageiise, anuo 1381, lalUmu, de Cuatormn et alio-
être à jeun pour en manger et ceux qui le recevaient
:

dans la main, après avoir mangé, le donnaient à cenx'qui

rum ixesbyteror. offic, eau. 34, o in dominicalibus cha-
ntaiiim atque aliarum fraternitatum , missis, aquain et
étaient à jeun auprès d'eux, pour le manger dans l'église
envoyait aux absents: et les chefs dr amilles
panem bcnedici , aut conciones haberi sed ea [voluilj :

même. On en servari parœciali missœ, a qua, iuquit, populos aver-

en eni|iorlaient à cei:> de leurs maisons, qui n'avaient |iu
tunt. »
se trouver à rassemblée. On u'en donnait point aux inU-
il) Sed nullus ante decimum seculum hujusdecretime-
dèles, ni à ceux des fidèles, qui élaieni excommuniés. Ce
minit ; quod ne iu talsaruni quidem decrelallum numéro
qu'on donnait aux catéchumènes, que S. Augustin appelle
reperilur.
eulogie, et une espèce de sacrement, était le sel bénit,
(2) Circa annum 800. Lege scholia Jacobi Sirmondi, et
qu'on leur mettait da .s la bouche. Pour ce (jui est des eu-
Baluzii prielalioneni ad Reginouem, qui concil uni hoc itt-
logies dont nous parlons, S. Augustin les a, pelle ailleurs
seruil primo suo libro de Eccies. discipUn., cap. 332.
eulogies de pain, pour les di.stiiiguer des autres choses,
(3) tt rCL'te dixer.s de pane benediclo, quod de
sale
qu'on bénissait aussi par la prière, et que pour cela on
catechumenis dislributo scribebat Augustinus libro 11, de
nommait Eulogies. » liocquillot, iMnrqie sacrée, qq. 433,
peccalorum Mei ilis et remissioiie, cap. 26 « ynod acci- :

430.
Rotomagi editur piunt, quamvis non sit corpus Cbrisli, sanclum est tamea,
(4) Idem lit in aliisGalli:iruin ecclesiis.
et samtiusquam cibi quibus aliraur; quouiam sacramen-
panL« ille, ut sacr;e commuuii.nis .supplementum et ali- :

quot ejus parlicula; in domos deferuntur ad eos, qui missaî tum est (seu, ut hodie loquimur, sacranwitale).
1)

(4) Qui decessit anno 37ti, die iS

maii , fere oclogena-
sacrilicio non polnerunt adesse. Jubet autem n.issale ac
rius.
rituale ejusdem ecclesia', disiribui euiogias a cluricis, non .

a laicis, ncdum
a feminis. (loijagcs liturgiques, pag. 4i2). (3) Antuerpienses hagiographi legunt (a) : « Quae dici-
]q eadem diœcesi statutum, ut sacerdos, peracta pro cou- tur Inethe» nec exponumubi fueril hœc villa, siveMS-
:

jngio raissa, « conjugalis convictus symiiolum, sponso et

spoRMe panem distribuai vino iniiactura » a meridic, aut : (a) 'lomo VI, maii, pag. 785, n. 2B.
 490 DK ACMr^ Ur.l, t-AI'. IV.
430
cum (I) , Lenedicitim , et silii pro eiilogiis iransmis- in manibus pestavil, ex qnihns mulla miracuia Ui po-
Etiiii. IIuiK- auti'iii sorvMlial, ul si qiiis iiialc adVchis uld dijniMisiraiitur, parieni aliqiiani
I
vobis transniit-
Viili'ielur, illi iiilCKia l'ulo siuiuMiJuiii piMlieret. Uiulo teie curabi), si tainen hanc lollere liinando pneva-r
pisioi'i siio , Leoiloluaro, iiivito in os liigcri ciiravii : luero. Quia duni frc(pienter ex catoiiis cisdcin mulii
nio\i)uc ille inaiiim omiic , (juo eniciabaliir, evoiimil. veiiienlcs benedioljcncin pelant, (piibusdani pi'tcnti-
Q\hh\ fjiis leiiipoi'is s(ri|it(ii' in Vila Aiistrogisili {.Ul biis, din (ierc:itei,as ipsas dnciiur lima, cl tamcii,ut
diem 20 inaii. ) poslorilali Iradiiiit. (';eieriiiii li;oc ali(piid cxindoexeai, non obtinetnr. i Scribit ad Cbil-
patica exempla, ne piolixior siiii siiHicianl. deborlnni, regem Francorum (1) ( libro V, epist. 6 ) :

Meiiiincriinus iiilfi-iin laiili majores noslros benc- « Clavcs sancli Pelri , in quiluis de vinculis catenariim
tliflioneiii fecisse, ut alii|ii;\n(Jo ilispiilaliiiii sit an sa- cjus incinsuin est, excellcnli.e vcsir:c dircxinius:
ceriloies piissenl bcneilieore sicnt vidoie licci in tia- qu;B collo vesiro dispensa;, a
;
inalis vos omnibus
clalu de sepieni Ordinibus, (pii in lliernnynii opeiibus tueantin'. Ad Theoctisium
» auteni, et Andream (/i-
ali(piolies esi excusiis , et in opnscnio Rernonis abba- 6ro VI, episf. 25) : « Benedictioncrn .samli Pétri apo-
lis , deOlficio niissa> (cap. 2'2). Piitabant cnim non- sioli, tiavcm a sanciissiino cjus corpore Iransmisi;
iiulli beneilicendi poteslatem pencs solos esse epi- quam quidam, quia sancli Pelri clavis esseï , despi-
scopos. Qiiorinn scntentia , ut est manifesii erroris ciens, scd pro eo quod aureani cam vidii, facere sibi
ronvicia, sic hoc «liam consianter ab omnibus re- ex illa aliqnid aliud volens . eduxil culiellum ut
liiieiur , amplioicm beuedicendi pniestatem pênes eam incideret. Qui mnx culiellum quo cam per
eus esse, qui pcrfeciius Cbrisii per^onani gernni, et parles mitlere voluit, aricpins per spirituin sibi
,

qnibus majus in Ecclcsin Dei iniiiisterinni est cuncrc- in giiiiur defixil, eadcmqiie liora defimctus cecidit.
ditum. Ipsamergo veslra; excellenii:« iraiismiltere studui
perquam onmipolens Deus stiperbienlem et perfidum
CAPUT IV.
homincm peremit; ut per eam vos qui eum timetis ,

De benediclionibus snncii l'clri. et diligitis , et pr;esenlem salutem et œternam Iia-

bere valeaiis. Rursus ad Recbaredum, regem Visi-
i
Unde summi pontificis benedieiiones seniper in
gntborum (2) {libro VU , epist. 126 ) < Clavim
Cbristi Ecrlesia pluris habitue suni, quani c;ciei'()rum par- :

vulani a sanclissimo
corpore beaii Pétri apostoli
episcoporum aut inferiornm sacerdoluin. Has aulem ,

pro cjus benediciione Iransmissurus, in qua inest

pontificias benedictiones non unius fuisse generis ex fer-
,

rum de caienis ejus inclusum, ut quod collum illius

solis Gregorii Magni episiolis aniniadverli poiest. Is
ad mariyrium ligaverai, vestrum ab omnibus pccca-
enim.cum suislitteris, pro benediciione saiicli Pétri,
tis solvat. Crucem quoque dedi latori prxseniium
inier alia, transinisil camisias (2) , oraria (5) , pallia ,
vobis offerendam (in qua lignum dominic;i: crucis in-
aquilanica (4) , cucullam , tunicani ,
paratnram (5)
est, et capilli beati Joannis Baptiste), ex qua semper
unam , caballum , nuuimos , et sxpissime clavim ad
solalinm uoslri Salvatoris, per iniercessionem pra;-
collum suspendendam.
cursoris ejus, habeatis. Prailerea. iransmisimus aliam
Nos ex mollis locis pauca tantuni seligenius, e qui
clavim a sacratissimo beaii Pelri aposioli corpore
bus clare cognoscaïur, quid de benediciioiiiljiis diclis ,

qnœ cuu) digno honore reposila, qux'ijiia} apud vos

sil scnlienduni. Scribit ad Anaslasium , pairiarchain
invenerit, benedicendo muliiplicet. i Pra^terea, Eu-
antiocbenum ( lib. 1 , episi. 25 ) : c Aniatoris vestri,
logio, palriarcluB alcvandrino ( lib. XXI, ep. !û :
Leati Pelri aposioli, vobis clavcs iransmisi; qnoc, )

« Transmisimus crucem parvulam , in qua decaieuis

super œgros positin, niuliis soient miraculis coni-
amalorum veslrorum , sanciorum Pelri et Panli apo-
scare. ï Ad Joanncm auieni cxconsulcm et iisdeni , :

slolorum, inserla est benedictio; qu« oculis veslris

verbis ad Andream de Debiria ( lib. I, epist. 30, et
assidue supponalur, quia mulla per eamdem benedi-
2) : « Sanciissiniam claveni a beaii Pelri, aposto-
ctionem miracuia (ieri ciin-ueverunt. i Denique, ne in
lorun) principis, corpore, vobis iiansniisi, qu;c super
congerendo iiimins sini, scribit quoque Liberlino, ex-
ffgros niuhissolct coruscarc miraculis. Nain etiam
praileclo ( libro I, epist. 51 ) : i Petn ne injuriosura
de catenis ejusinierius liabet. Eaidem igitur catena;,
ducatis quod viginti aimuos vestiius ;id pueros ve-
qux illa sancla colla lenuerunt , suspens^', colla ve- ,

siios per romanum defensoreni scripsiinus pra;beri;

sira sanclilicent. i Uursus ad Conslamiain Augu-
quia de beati Pelri apostoli rébus, (piamvis parva
stam {lib. III, episl. 30) : i Quia serenissimie dorainae
sinl, qua; olferuulur, pio magna seniper benediciione
religiosum desideriuin vacuuia esse non débet, de
suscipienda sunt. > Ex liis apparet, ex taiili poiililicis
catenis ,
quas ipse sanctus Paulus aposiolus in collo et
judicio, aposlolica: scdis benedictiones magni facien-
sessio ecclesia; parisiensis. Ao forte lu loco.qui nuiic ignij, das esse (ô).
Lulelia dissito circiter 12. m. p. ad Alrltuiii?
(1) Cui successit, amio 62i, B. Suliiiiius, cognonieiUo (1) Nomine tenus; iiam lola auctoritas tuni fuit pênes
Pius. Pipiiiuiii ncrisU;.iaiiii. Oblil ( InldclierUis 111, au. 711, a
(2) Inlerulas, seu indusia gallice chemises. : pia niuiiilicenlia laïuialus alleri Gregorio, Turoiium auli-
5) Siidaria, cri ler^L'iido : nunc slolas ap|ifll:irmis. slili.
(i) Sanloiiicos forte bardocucullos, nutos ex Manialo, (.2) Kiiiiiqufi religiosissiniuni, cujiis opéra gens Sotbo-
lib.XIV, epig. 138. rnu), cjui-ala iKuresi ariaiia, calliolicam lideinainplcxafue-
(3) Veslis ornamenlum e filis argenleis, vel aureis coii- ral. Data esl h;ic epistolu niio îi'J'J. .

texlum : gallice tme garniture d'or ou d'argent. (5) Observai ex Tlieo|iliilo Hayiiaudo Prospcr Lanibcrli-
 i51 ORATIO 453

Nam ipse eliam, cum graliarum actione, episcopo- Anliquilatcm commendant divinorum ofCciorum

rum bcnedictioncs recepit : a carlhagincnsi cpiscopo scriplorcs, Alcuinus abbas ( cap. de Subbato sari'

bonediclionem sancti Agilegi niar- clo Caroli Magni faniosissimus prœcepior (1), cjus-
{tibro X, episl. i ),
),

lyris ab Alcxaiidriiio ( libro XI, ephi. 47), que discij'Uius Amalarins { tib. 1, cap. 17 ), prai-
(1) :

enlogias saiicli Maici (2); quas lameii alibi ( lib. VII, sul Trevirorum (2). Scribunt cnim , sabbato san-

emsi. 29 ) inavult Peiri aposioli , quam Marci evan- clo mane, archidiaconuin funderc cerani in vase
gclisla;. Iienediclioiiein appellare, co quod Marcus mundo, et misccri in ea oleum, et fundi simiiiludi-
fueril discipulus et ab co Alexandriam mis- neni agnorum, eosque servari in ioco mundo. in
l'eiri ,

sus sit.
octavis vero pascha; dari eos agnos post communio-
nem populo, ad fumigandum in doniibus suis pro
CAPUT V.
quacumque necessitaie, seu ad ponendum in agris el

Cur summi ponlifteis benedicliones dkanlur sancti vineis propter illusioncs diabolicas, sive contra ful-
Pétri. gura et lonitrua.
Scribit praeierea Widmanstadius, cancellarius Au-
Nolanda esl vero liumilis majorum noslrorum lo-
slriae {ad Novum Tesiamentum sijriacum, Dilingce excu-
qiicnill piirasis. Episcopi suas benedicliones , non
SMiK iijpis iyriach), sacrse ceroe Illius imagines, qi>as
suas, scd pro raiione ccclesiaruni et saiicloium, quo-
agnos Dei appellant, in vaiicanse basilicx apside
rum pairociiiium vcnerabanlur , nunc Marci evaiige-
lessellati operis, arae poutiûciae imminente , ex con-
lisu'c, iiuiic Agilegi mariyris, uunc aliter eas noraina-
stantiniani operis structura exstare ;
qnas ei olim
baiit.
Marccllus II, pontifex maximus sanctissimnsque, jam
Romanus aulera ponlifex, eulogias quas mittehat,
argumentum caeremoniœ, anla
,
lum privatus , veluti
sempcr sancii Pelri benediclionein appellabal, tum
Constantini Magni iinperium usitatx, osteuderit (3).
quod ab eo dabanlur qui iu cathedra Pelri Ecclesiaî
catliolicoe prsccratttum eiiani, ac poiissimum, quia (I) Alcuinus, qui et Flaccus Albinus, eboracensis apud

adearum viriutcm ei eflicaciam multum mérita prin- Angles ccclesia; diaconus luit dein a Carolo Magno noa
:

uni .s nionaslerii abbas conslilutus, iii luroncnsi S. Mar-

cipis aposlolorum conferunt. «Siquid eniiii. inqtiit
tini («'nobio viiam clausit an. 801, die niaii 19. Opus de

maguus et 1er • sanctus Léo pontifex (sermone 2 , in (tiriiiis Olficiis, ejus noniine vulgalum, ejus nou est,, cum
in ilio nienlio liai Hilperici, qui seculo X vixit ac mulla :

suum citimi'crsarium) , rccle a nobis agiiur, recleque contiucal is liber, x\o Alcuini minime congrua.
discernitiir:si quid a misericordia Del quotidiaiiis (i) Amalarius Foilunalus , Trevirorum aulisles, obiit
anno 81i, poslquama Carolo Magno ad Michaelem Balbum,
supplicalionibus obtinetur, illius est operum al(iue
Gritonruni imperalorem, ablegalus fuisset, cum Pelro ab-
mcrilorum, cujus in sede sua vivil polestas, exccllit hale Nunanlulx. Scripsil ille librmn de sacramcnto Bapti-
smi, iiilcr .\lcuim opéra cdilum Luleli» an. 1G17. Alius ab
auctoritas. 60 est Amalarius, nielonsis ecclesite diaconus, exin ab-
CAPUT \1. bas, anno 840, supersles. Hic, Ludovic! Pii jussu, tibros
quatuor de divinis officiis coulexuit, magna, ul aelas illa
De agnorum Dei aiiliquilate, lerelial, erudilione reft;nos. De buius opère Molanus agit.
(3) Kn vei-ba Joannis Albeni AVidmanstadii, juriscon-
Intcr multipliées auiem romani pontificis, seu ma- sulli, el orienlalis Auslrise sub Fcrdinanrto I cancellarii :

mulium celebraniur « Doniinicae resurreclionis dies a Syris Magnns et ocla- :

vis, sancii Pelri benedictiones ,

vusab eo, ftoiiiis : diesque labenlis uilcr ulrumquc sepli-
agui Dei ; de quibus non possumus non prKclare lo- man;e, cmididalornm vocantur; non alla profeclo raiione,
et senUre, si eonini anliqiiilatem, si cxrenio- qnam laliiui Ecclesia sabbaium, el hune ipsnm domini-
(jui
cuni dieni, m
.Jlbis appeilat. Nam cum oliui Christian» mi-
nias, si effioaciam, si significalioiiem, denique si pium liiia; saciamenlo obligamlj, per hosce laulnm dics, el ab
iscopis lanUim, sacro tonte abluerenlur, liuieisquetuni-
inter chrisiianos bujus amuleti (3) usum considere- ei
cis candi.iis, el cucnllalis, professioneni suam leslarentur,
mus. hoc die dominico ppiscopo sese offerre, vestes candidas
ponere, ar, si qui Koni?e |.a|lizali fui.ssenl, a pontiDcibus
nus, seu Bpnerlictus papa Xiv (a), quemadmoilum niissse max. cerea sigilla, vexilliferi agni ligura exjjressa , et
fiuclus ex opère operalo, a iiuo-
Batriliciiiiii, elsi |>aiis sil aqua', clnismaiis admixlioue consecrala;, imniersa, tan-
cuiimue saccrdolc ceU'bri'Uir, laiiien ex opère operwuis quam symbola bai lismatis, amulelaque sacra, accipere
frucluosiiis est a pin, quani al) imppolio, celehialum : sic consuev'eruul : aupie adco ministros baplismi, baptiza-
nieiilo pluris a lideliinis ficri, ac niajoris passini
uiilil;ilis tosnuo, canilidatdS o.s.se debere receplum fuil.ul episcopi,
cciiSLM'i cereas agnorum forinus a pio, aut eliam s;iiiilo, qnilins Un)lSoli.^ baidizandi niunus defercbalur (ne, obve-
po,ilifice cunseci'al.is. lia pne aliis aL'sliiii:iri auOivi, qua; nionte necessitale , ollicio suc d;esse uspi:'m p sseni),
pT3ïleicl)aiil eOi^'ieiiiS. l'ii VMmioctulii Xl.ClemetilisXI; ab.sque linlea tunica candida in publicum nunquam prodi-
qudd l:imen ab.-,que alius cujusiiuaui pouliQcis uijana di- renl....Sacr:eporro cersc illius imagines, quas giios Dei
cmm volo. ,
appellant in valicanœ basilic» apside less'llati opens,
,. ,. ., . ..

(1) Seu Agilei, «in cujus &ii nalali S. Angnstinus de arae ponlilicise imminente, ex conslantiniani operis stru-

60. ad pnpnliim, Iraclatiiin (se. ««iicionem)

haliiiit »; ut ctura esstant : quas niihi olim Marcellus II, pont. niax.
rrlert Mai-iyrologium roinanum iailius oclobns,
ex Pcissi- sanclissiuiusque, jam luui privatus, veUui argumentum ce-
dii /«'/;<•«', caji. 9. Ejus vdiiiuius
Doniinicus, c.iriliaL;mien- remunia; aule Coiislauliui Magni imperiun) usitalœ osleu-
Sis episcopus, ad Grc^oriuiii Magnum submisil. Vide Uujus dil. »
X, epi^l. 1. Argumentum extremis Widmansladii verbis conlentum
/;tflis(r;/m, lli). . .

r.2) Alexandrin*, seu /Kgvpliorara ecclesne [irmii con- rejioit Theopbilus Rayn3udus(a).N3n) qind(3\\) guis Inpi-
-
dit ris;ul ex Eusi;l)io, Hioroiiymo, E;i,U.mio,
tulytliio, dds nrfceie05?C(>ufulal idem qnœcumque va lii s ri|il'rcsre-
aliisipu- consul. En se Maicus eonlulisse videlur
anno cenl ires attulerunt.nl agnorum cereorura ori^jinemad prima
il

Cliiisli i'.l, Clandii 0, quo liic Judwos oiuiies (el eodem secula referreut; quales Frauciscus Feuardeniius, ùi fom-
Huniinc noios oihuicis chrisiianos) Ronia pepulit.
Anmlinumremedium esladiersus niala (pia; lunen- (a) Capiie 13. libri, oui liuilum fecit : igmts cereus,
(ô)
tur ; t;allici; préscrviilil- DicUim, opinor, ab auioliendo. ponUiUid benrdiclione conseerauis. sgmbolmn chrisliaiii,
per biiptisimim, ex clnislo pulre tt Eccletiamutre, filii i)ci ;
(ai l.iSro IV de servor. net nealif., etc., parle 1, cap. 5, e.ïpo^iiitiu a n. P. Jlienp!dh< isnynaudo iocielalii Jeiu ; ba-

un. 13, 14, 13, edil, 1749, pp. 73-73. bes operum lom. i. pp. 2tJ7, 400.
 4S5 DK AGMS UKI, C\V, Ml. 454
l'cr militas itaquo aniiorum ccnturias romana cccle- CAPUT VII.

tia ccrcos agnos consecravit.

Quo ritu agni cerei comecrcnlur.

tHeiilariis ml irenm lib. I, cap. 8, n. AuKUSlimis Valc-

!S :
Qiio autcin ritu id fiât, cxplicaltim est in iibro c?c-
rius, caivliiiili'i, ol L'|iisco|>us vi'ioiiPn>is, ilhsfytatione de
Seiieditltiiif lyiei a(iiil, ud cnyorium XIV : Al|iluiiisiis renioiiiariiiii saiictai romana; cccicsiœ ( lib. I, iit jine
Cicari'llus tlo Mi'ii;ivi:i, triwlddi in's. de iiiii]mc, Iviiediclio-
teniporo,
teciionh VII. Neqiie ciiiin qnivis, aiii (|U()\is
tu\ coihiciiilioiit', i7 li.liilihus iiilintiuiii ln'i : Jdiiuiu's l,(i-

rlniis, ( o//iJUiv(/(inV] m )rlii (timlolor., c:i\i.\W, T>1 : -An. agiiiscorcis beiiedicit: sed ronianus pimlifcv, tempo-
Idem Il:iyii;iiulu8 iiiliil :iutiini»l VL^tusliusdi; ci'reis lllis .igiiis
re pascjiali , aniio primo siii poiuilicaliis, cl dciinle
afluTi'i |i».s.s<', i|n:iiii Ol diiicm romwimn, ul' Aiiiulariu pro-
tlilctum, ailcdiiuo ipso antimiK frni. siiigiilis svpicnis aiiuis(l). Primo, poiitirux bciicdicit
AlProspoiLaiiilieiliimsi/t' snvor. nei lle(dilicalwne,cl\
lib. IV, p:iilo -J, i;ip, -21, ji. 12 « Aiilii|iiiis est, ;(il, lioriim
:
tificium eos consr-crandi ante ortivum aut nonnm seculnra
ccrfoniiii agiiorimi iisus; aiiiiiKpiippt' l.'iii lt<iiii;u odussiis
invaluisse. Nam in dia>ccsibus Icodituisi, nanuireciisi, tul-
est tiiiimUis Maria; .Vn^'ustiv, cuiijiigis llonorii iiiiji. cl liliiu leiisi,sucssioucnsi, silvanectcnsi cl :illis quibus larii, vigct
Slilicouis {q»:u aiilc incilium scciiliiiii v ohiil) cl pnc- :
consueludo i.artcs e ccrtiis in l'uiilicaiionislesto bcucdicii*
tcr ctclora in tiinuild iiucnliis est coi-cus .ngniis Dii iia ;
decerpendl, quas in crucis Ibriuam cllictas ruris ra'sertiin |

lit iiilii'iiia oiiiiiiiM vilicutiir tipinio i'aiiviiiii, qui, i/c' tuipth-

incuhc domuru alïi'ruiil, ac pliriumpic CNterB.c caïuinornin
niale ;)(Jsi'/i«(i, la^'. IH, civilit usiiiu a;;noi'imi coiisccran-
I
ora' apilicaut, velut iu ;cdium loco maxime consjicuo ne- :

doi'uni a roinaiiis niiiililicitiiis iiuliirliiiii ad rilinciulaiii iiitv que tamen cxislnio Imi velcreui esse hune morein, quau
inoriam solciiiiiis baplisiiii, ipii priiiiis rcliyiouis clirisiiaiuK
cereorum in dicta Icsiivitalo bcnedictionem.
scculis solo Pasdœ cl Pciilci(i.-.tcs Iciiipore pcragelialui' ; Ca'icrum opinioni Mabillouii ntivisse Baronius aliqua- |

idcoque eaimicm coiisnctinlincni nmi iiivaliiissc aiitc^se- tenus vid.'lur, cum ad nnnnnniiri,liUH, n. 7(î, scriberct:
culum IX, (pio fere scculo ilcsiit solciiiiiis illc liaplismus
Hac nostra alate complura. .. constat édita esse luiracula
Cl

ccichrari. Mayis vei'i .similis est canliiialis Augiistiiii Va-

ex écris illis, (pue, ex eereo accepue i.asdiali , aliisque
qui a^'iioi'iiiii luMicdiiiioiieiii ad iiiiiiiim sc-
lerii seiilciiti;i,
puris aduiixla', cl sacro clirismale delibut;e, ac bcnedi-
culi quinti rclcri aiit alleia Molaiii, qui agiii ccici pii-
:
ctione saiiclilicata; suiit qu;e et eo quod agni, Cliristi ijr-
:

niordia ;ctati Cunslanliui Magiii liibuil, cl idco scculo Clii'i-

Bimr pr:e seferentis, liaberont impressam imaginem, ajinus
Sli quarto. »
ci dici coiisueveruut; quas recens baptizaii .susi'cnsas
Vcruiii, lit ego ab 0| inione l'anvinii cl Raj-niudi, uou
ferrent ad colluin. Nani cuui suis infantibus Genldcs bullas,
recedaiu, adducil me silculiuui oiuuiuni scri|i|oruui, qui ia- ad averlendas fascinalioncs, ul docet Varro (a), re lurpi-
tcr octingciitos a Cliristo aunos vixcrc. Miruiii protci to ,
cula consignatas, vel aliter superstilioiiibus auctas, collo
si agiioruni cercoruin usus ab :cvq Conslaulini repclcndus appendcrent ad cas abolendas (ul de niullis aliis accidit)
:

Cssct, taciuiros fuisse de illis adco luullos, qui c<iusiTipti,

piacuit, superstitione in relii;iouent nmlala, ex ejusmodi
éditique .supcrsunl, a quarto ad nonu(U seculiun, libres.
sacris ceris bullas confici, quas, agni Cbristum pra' se fe-
Kon diUitcor iinbcllos fore negaiilis bujus arguineuli vires rentis imagine insignitas, genili in Cbristo gcslareut »
adversus repcrluui iu Marix' AugusliE tuiuulu cercuni
(I) yuod vel ex eoruin inscriptionibus palet, quarum
àgnuni, si liac de re ceno coustaret. Al credo eam nili te-
aliquas niihi visas l)ic subjicio :
Slimonio uiiius Sel)astiaui Muusieri, aul et ejus exsoriplo-
I. In Antica ECLE A. DEl QUI TOL. P. MUND. Sub
:
tum. Sic vcro ille ( osinogrupliicc unkersalis pag. 118, èdit.
Aguo An. i. 1077.
:
boiileensis iba9 « lu valicano, auuo Cliristi lolt, in fe-
INNOCEN. XI. Pont. Max.
:

bruario, baud procul a Tiberi, cum ia saccUo S. Pelri lun-

lu Postica : S. ERA^c:lscus BoiiclA SociETATls I. Et sub
danienta fodercnlur, inventa est maruiorea arca, longitu-
hujus elligie : 1^.^(X:EN. XI. PONl'. MAX.
diue pedum octo el semis, lalitudiae quinque, cl scx alli-
II. ECCE A. Dei 0(^11 toi.. P. ML'SUI. Sub Agno INNO- :
tiidine ; in qua condita fuit Maria, Honorii iuip. conjux,
CEN. Xl.PONT. M. A. VII. 1083. lui aile avoisa SaN- :
qua; virgo niigravil ex hac luce, pr;cvcnta inopinala morte
Cf US DOMlNiCUS. Sub hujus effigie : IK^OCt^. XI. POKT.
ante quaui ab imperatore accepta essel. In eaarca.corpore
Max. Ann. vu.
absuuipto, aliquol tanluni dentés supereraul, capillique, ac
III. ECCE Agn. DEI qui tOL. P. MUNDl. Sub Agno Cl.E- :
tibiarum ossa duo pneterea veslis el pallium, quibus tan-
:
MEN. XI. PONl'. Max. AK. XIV. 171 i. Rctro : S. Paier
luin auri fuerat intextum, ut ex liis combusiis aiiri |iondo
Benedictus. g. p. n. Infra : Clemens XI. PONT. Ma.
36 collecta sint. Eral insuper capsula argeutca, longa pe-
AK. xiv. 1711.
dem unuiu in scmissem, latitiidine digiloruni 12, iu qua
IV. ECCE AGN. DEIQUI TOL. P. MUNDl. Inl'ra Cl.EMENS :
Vascula inuita ex crystallo, noimullaque ex achate per|)Ul-
XI. P. M. A. XIV. 1714. In postica, elligies B. Maria; V.
ctire elaborala. Item annuli aurei 40, variis gemniis ador-
nati. Eral et smaragrtus auro indusus, in eoqne scidplum
Cum puero Jesu, cœlo illabenlis, et sub ca n<^opliytnrura
turba invocans; circuui BEAT. ME. DICENT. 0\1N. GENEK.
:
caput, quod crcditum est ipsum Houorium rclerre : is 500
aureis noslralibus xslimatus est. Piaeterea inaures, moni-
Infra : UOMA.
V. EctE ACN. DEI qui T0U.IT p. MUNDl. Infra : Cl-EMENS
lia, aliaciue muliebria ornamcnta, in ((uibus bidla eartim,
XII. PoN. Ma. An. 1.1731. In àversa parte : Malei- Dei
t/uùs liodie agnos nei vacant, pcr ciijus ambilum iuscriptum
erat : Maria nosira i'i.ouiîisiissima Laminaciue ex auro, :
cum Filio, ambo rosariuni tenenles.

et m ea b;cc nomina MlCH^El., GABRIEL, RaI'HAEI,, URIEL,

:
VI. EccE Agn. Dei qui toi.ut pec. jiundi.
Braîcis lillcris.lteuiTeluli Racemus, ex sniaragdis aliisque Clemens XII. P. M.
gemmis consertus • el diserimiiiale ex longitudine 12 di- Akno i.
gilorilm, inscriptuni hinc, DfJMINO NOSTRO HON'ORIO: hinc, Rétro ALOY. Gokzag. S.
: S. I. S. STANISL. KOSTK.
DOMINA NOS IRA Maria. Ad liaec inerat sorex ex chelidonio S. I.
lapillo, cochleaque, et paiera ex crystallo item pila ex :
VU. Ecce Agn. Dei qui tol. pec. mun.
auro, lusoriie similis, scd qiue in duas partes dividi potuit. CLEiM. XII. p. M.
Innumera? pêne allai inerant gemma», quarum elsi plurimae An. i.
vetuslalo corrupla;, nonnull;e tamen recenlem adniiran- Rétro : S. Plus V. Pont. Max.
danique pulcbriiudinem retinebant. El hwc omnia Stilico VIII. ECCE Ang. {sic)Dei q toi., pec. mundi.
filio dédit pro dote. Sunt autem liodie iil vàticani horlo Beneoic. XIV.
rom. iiont.'» Ej^pendal lector, num sigailicet Munsterus ia P. M. AN. I.
irca illa repertam bullam iis siniilem, ia quibus hodie agni 1711.
cerei recondunlur : an vero Imllani , quae talem agnum In parte aversa : S. Theoijouus mart™.
contiuer.t pra;ierea num ejusmodi cerea imago mille au-
:
BENEI). XIV. PON. M.
nis, absqiie prodigio, conservari potueril.
IX. Ecce agnus dei qui tol.
pi;c.. mun.
Mabilloinus lib. Il rie Liiurqvt qullicuna, pag. 141, po.st- BRNEDlCrUS XIV.
quam ostc iidit eosl'^dli, qui ex Prudeutio colliguut, quarto P. M. ASNO....
jam seculo viguisse niorem benedicendi cerei pascbalis, Rctro S. Jui.iana Falconeria or.n. SERV. B. V.
:

eum tamen ineuuio saltem seculo sexto recepum fuisse X. Ecce agn. Dei qui tol. pec. um.
probai ex Ennodio, qui licinensis anle aunuui 'oiO episco- CLEMRNS XllI.
pusfuil. Gemiuam ille scripsit cerei paschalis benetliclio- AN. 1.
nem et in utraquc Icslalur, ex cereo beneilicto decerp-
:

las a Hdelibus fuisse particulas contra procellas. « Inde

(pergil MabiUouius) aguorum Uei cereorum origo. » Fac
«eram esse baoc opiiuoaem ; nua Uinc cQicies riimu poU' !it
I (a) Varro de mgm laiiiM, lib. vi.
435
ORATIÔ «8
innoccns tua volunlale immolatus in ara crucis,
aquœ secundo, nqure per modum
;
crucis infundit ,

tertio, mulias Jésus Cbristus, Filins, protoplaslum nostrum de dia-

balsamum cl sacrum chrisma (I) ;
,

bolica poteslale cripuil sic isii agni immaculati

prcces el beucdiciiones fundii super cereas formas
;

cjbicnlarii in virtutem illam accipianl, quoâ consecrandos ofleri-

agnorum; quario, cimi solemniiate,
nms conspcctii divinse niajestalis tua;. Tu eos
pelvibus argenleis agnos poniifici dofenmi, qmis
ipse in

decenler bcncdicore, sanciilicare, el consecrare digneris, ul,

in aquam immcrgit : aslaniesauiem prselati
tua larga benediclione saiicti(icati, eamdem virtutem
Cïlrahunt, et ut siccentiir, reponunt, usque ad sabba-
accipianl contra omnes diabolie.isversuiias,el fraudes
lum in Albis (2). Sablialo aulem bec, penicia com-
nialigni spiritus; ut illos dévoie super se fereniibus
munione, iioniilex conipelenli ritu agnos (3) dislri-
epispopis in corum niilla tempeslas prœvaleat , nulla adversiias domine-
buit, primum cardiiialibus , el
tur, nnlla aura pcsiilens, neque aeris corruplio, nul-
«lilras, dum ilii inaiium cjus, hi autein gcnu dextruin,
in nia- lusque niorbus cadncus , nulla maris procella, et
osculanlur : poslea protonotariis, el reliquis ,

tempeslas, nullum incendiuui, neque ulla iniquitas,

nus, qui ad pedis oscnlum provolvuntur (libro III.
doniinetur eis : neque praevaleat home : parlus cum
Cœriinon. seci. 'i.[cap 6 j ).
maire incolumis conserveiur ; per inierccssionem
CAPUT VIII. unigeniti Filii lui, Domini nostri, Jesu Cbristi. lia
istos agnos benediccre, sanctificare, et consecrare
De efficacta bencdklorum Agiiorum.
digneris, qnaienus eos dévote déférentes, ob reve-
Caeterum efficaciara ipsa ocnedictionis verba cxpli- reniiam et lionorcm nominis lui, liberentur ab omni
cant. Orat enim ponlifcx {ibidem, lib. I. Cwrimonia- inundaiione aciuaruin, el ab omni fluciualione diabo-
rum ) : i Deus omnium sancii(icaiionum, dominalor lica; lenipeslalis, el a morte; snbitaiiea ;
per virtutem
Doniinus, cujiis pieias sine fine seiuiiur, bas cereas passiiinis Jesu Cbristi, Filii tui bencdicli. Quacsumus,
Tormas, innocentissimi agni imagine figuratas, bene- Domine, iios agnos ,
qnos de cera virginea in luura

dicere, el per invocationenj lui sancli nominis san- lionorem formavimus, sacra et perenni unda , balsa-
cliûcare elconsecrare digneris ; ul per ejns laclnni, nioque sacri cbrismalis perfnsos, benedicere, sancti-
et visum, fidèles inviienlur ad laudes ; fragor gian- ficare, elconsecrare digneris; qualenusa te benedicti,
dinum, procella lurbinum , impetus lempesiaium, virtutem accipianl contra omniadiabulica lentamenia:
venlorum rabies, infesia tonitrua temperenlnr . fu-
et omnes portantes, tuii esse possent inter adversa
giant, alque iremiscant maligiii spiritus anie sancla; el prospéra, ut, tua consolaiione accepta, uullum
crucis vexiilum, qnod in illis exscnlplum est. Orani- periculura timeanl, millaïuqiie formidenl umbram :

potens sempiterne Dens, sicut ille agnus, de cujus nulla sœvilia diabnlica, aul versulia liumana, eis
sanguine postes el superliminariadonius linel)antnr, noceat : sed, foriiliidine tu» viriulis roboraii; tua
inimolalus, populum luuni a persecutione a;gyptiaca, consolaiione glorientur, qui vere Paracletus diceris,
média nocte, liberavil : et quemadmodum ille Agnus el in Tiiiiiiate perfecta vivis el régnas. Sic eos défé-
rentes luearfs, pruiegas et defendas ab omni periculo
Rétro S. Joannes Nf.pomucf.nus martyr.
:

incendii, fnlguris procella:, el tcnipeslatis el ab

Sunt autem omnes lii agiii cerei fomne ovalis, seJ di-
:
,

Tersx magiiiludiiiis ac relro appiciam, ul legisii, liahcnt

:
omni adversitale custodi ,
per myslerinm passionis
alicuius sancli vel saneUe figuram. Dubiimum esi aliquan-
lus el sic eos digneris ab omnibus periculis, cl in
do num illic exiiriini po-^el effigies bealificaù, non cauo-
:

nizali. Respondil Prosper I.amberliiius udiil buic rei obsta- puerperio labnrantes, siciii matrcin tuam ab omni
re (a) alque Iniiocemio Xlll exliiiuiil agjiiuu cerium, in
:
periculo liberasli, clSuzinnam de faiso crimine, et
quo expressa tuerai imago B. Pii ajja; V, cum isnecduui |

in sanclorum nuraerum essel relalus. beatam Tbcclam, virginem et niartyrem tuam, ab in-
(Jimlux;it adliibUa cerœ posladdilum
(1) Prirauni aqua
:

cendiis, et Petrum, a vinculis absoluium, ilbesum

sacrum oleiim cum balsamo. Olim eliambenedictio inale-
T'm enmmissa arcbidiarono, qui banc salibalo saiiclo per- abirefecisti : iia nos ab hoc seculo ilkesos abire facias,
agebat, et agnos cereos clislribuebal domiuica in Albis :

ut tecum sine line vivere valeamus. > Hacieiins ex

nunc ipse poiuifex benedicit.
vienneiisi Gnliiae, ab annis
(2) Dies senuens in Ordine ipsis precibus diximus eflicaciam agnorum Dei (1).
500 vulgalo dicilur daminicu in Ibis deposilis : Koiho-
magi, doininica post .ilbas : sic eliam vulgalus Alcuiuus,
(I) Eam ila exponit Ordo romaiius undecimus (a) apud
et velus Ordo romanus. Ratio atet ex anle dictis.
canenie râler san-
i
mabillotiiimi, itnisœi Italici Inmo 11, pagiuis lii, : Mo
(3) In lance oblalos a subdiacono,
:

n Sabbalo de Albis.... dum piimicerius cum scbola c.inlat

çte^isti suntiigni iwvctli. qui anmmti .verimt voliis ille-
Agnus Dei, dommis aiostolicns expcndil (pontifexdistri-
luia : modo venernnl ud fontes, repteti sunl claritaie. Me-
huil) agnos per populum bac ralione, ul, sicul Glii Israël,
Ima. Quod ad recens baptizalos manifeste perlinet. Pulchre
in /Egjiito posili, pr;ece|ilo Domini, de sanguine immacu-
fle illis Paulinus, epistola 12 :

lati agni in liminibusdomorum scripserunl lioc sigmmi T,

ixelu novos qcminis ul mater Ecdesixi partiis ne ab angelo |ierculsrentur ita el nos, de sanguine pas- :

Excipiul sinibiis, qnos tiqua proliderit sionis imniaculali Agni Cbristi, debemus hoc signum scri-
Inde parens sacra ducit de fonte sacerdos berc in liminedomorum nosirarum per lloem, ne a diabnlo
infantes, tiiveos corpore, coi de, habilu : et a viiiis jierculiamur, et [ul] a poteslale diaboli libeic-
Circunutansqiie rudes feslis idlaribus aynos, iiiur. Aliud propter infantes noviler baitizalos, in Ecclesia
Vnde salutiferis imbuil ora cibis. déponentes vcterem lunicam, qui aununtiant Alléluia, id
Bine senior sociœ conguudet tiirba catervœ : est, gloriam bealiludinis cœleslis palriaî. Tertiuni, quia
Àlleluin novis balut ovile cboris. quicumque habuit de cera prœdictorum agnorum, el ex

(a) t'ide librnm cjus qiiartum de servor. Dei Benlif. Cujus auclor Benediclus, S. Pétri in Urbe canoni-
|a)

ethealor. cunoniiatione , edit. roraanœ 1749 pag. 774, cus. IsOrao scnrnis est ad Guidonem de Caslello, qui Cq>
D. 15. lestinus papa secuiidus faaus est anoo 1143.
 437 DE ACNIS DEI, CAP. IX.
43S
Niillus aulcm ex calliolicu Eccicsius filiis ignorât, jionnnn(|uam acquivalens signnm adliibnit (1).
quiil nilmiMiduiii sil ;u|u;« per prcshyteriini beiiedi-
CAPUT IX.
ct;r. Hic vero coiiciirnicil , iioii per prosliyU'riiin, suil

pcrsniimiiiin sai'iMxIok'iii, lionoilicla .i(]ii:i, bi'iu'dirliiiii De significadone agnorum Dei.

balsauiuii), benoilii'iniii clirisiiia, beiicdicdis ngiiiis.
Qualc aulcm signnm sit, et ad ipiem nos confiigere
Niiii(|uiiin ad cjiis bencdiciioncin ,
qiiod jain anic ex
doceat cerens et bencdietns agnus , inanilesiiini csi
Lf!«MC dixiiiitis , inorita Polri deessi! rredondum est.
ex impressa Hnina , qua; agno adseulpium li.ibei
Oraiite prxteroa, et beiuulieeiilo capiie Kcelesix", lon-
vcxillum ciucis : et ex ipsa benediciionc , in (|aa
ge aliter coiiciirniiit vota eallinlicx Ecclesi;»' ,
qiiam
sa;pe incnlealiir, nos non alio conftigen", nisi ad illiim
iiiprcsbytcri benediciioiic. Quisigiliir iioiiaiiiinadver-
AgnuiM, ipii, iiniocens innnolalus in ara crueis, nos
lat inulliiin tribueiiduiii esse agnis Dei, suleiniiiter a
(II! diabolica poteslate cripuit : (|iii , ocoJsus , nos
roinano ponlilice beiiedictis ? Celebris est in sacra
redemil in sanguine suo, atque postes pccloris iio-
iheologia Uesyeliii (I) senlenlia (liho II, in IX Lc-
slri, cl Irontis noslra\ suo cruorc linivit. De qno in
vilici captu ) : Non propria virttile sacerdoies bencdi-
canticis Ecclesia; legilur (iii prosa piischidi : Agnus
)
clionem prœslant : scU, quia figurant ferunt Cliristi,
redemit oves : Cliristiis innocens l'alri reconciliavit pec-
possuni propler eum, quiiitipsis est, prœslare benedi-
caiorcs. Ad qnonietiamin lilaniis, et in jugi ac tre-
clionis pleniludiiiem. Plenius auleni (".liristi figuram
nieiido inissœ sacrificio, acclamaïur : Agnus Dei, gui
gcrunl ejus in terra vicarii, romani pontifices; et
tûllis pcccata mundi, miserere nobis.
proinde, ad eorum beiiediciionem, non dubium qiiin
Syn)bolum itaque Imc, ex virginca et eandidissima
copiosior sanctilieaiio descendal.
cera, quam punicam dicunt (2), confectum, nomen
Sicut igitur duo eirea benedielam aqiiani conside-
babet ab eo cujus est signum. Cliristiis vero mullis
rauda eadem cirea agnns Dei conside-
suiit, siiniliter
de causis Agnus Dei recte intelligiiur. Agnus enim
reniur. Aqua bcnedicla vini babet ralione consecra-
lioiiis, qnxdislinguendacstab intentione ncdevolione (1) Aquam benedielam, agnos cereos, et quae siniilla
pietalis iDslruiiienla scholaslici llieologi sarumenUdia
aspergeniis, nul ejus qui aspergitur. Secundo, qui
vocant. «SanclusTliiimas [.Vquiiris] luious dedita(i|ioia de
eam accipit, eaque aspergitur, is , veluti fado, orat bis egil, iiiqiiitSlej-ai'tlus (a), cpiia h.i.Tesi's ea rejicicnles
nondiiiii surrexerant. » Parurn aiiliuc de illis agiinl vulfta-
sese aspergi et nmndari ab co, qui est fons et largitor
res tlieologi .rimi siTi|itores, uli el do lot varils, qux' uuiic
omnis benedictionis.Eumdeni in moduniagnus, ralione in usii sioit, pxteroœ |.ielalis exerciliis; ideo forte, quod

su* benedictionis, singularem babet efflcaciani. Qui coinmodius sil actuni agere, quant non Iractata Iraclare.
Addil Sleyarlius « Kll'-ctuni suum habent... sacrameula-
:

auleni boc amuleto sese ex fide munit, is exlerno illo lia, non ex opère operulo, sicut sacranieiila sed ariim ex :
i

symbolo oral, ut ei flal secundnm lideni suam, et prtcil)usEcclesiu\ arlim exdevotioiio adhilieulis.adeoque
|

per niodum ijni.elralinnis; qno acio dum in eo, cui adlii- |

secundum cas preces, quas pontirex maximus in agni bentur, excitali sunt aliqnaudo mouis boni, sequi polest
consecratione eiïudit. Iiaque sicut plus est liabero deinde, ex opère opcraiitis, reniissio peccatoi-um, gratire au-
gmenlum, etc. Alque lioc de islis hacleuus. qu;e in Ecclesia
communionem Ecclesi;c, quant scorsim orarc : ita ({ui sunt communia post qua' tandem sequiinlur particulaiium
:

sese aqua benedicta aspergit, aut a sacerdote asper- ecclesiarum, ordinum, sodalitioruin,- niagis rivata; obser- i

vatioues, sacrainenlalibus isiis suo modo affines, dequibus

sionem accipit : et qtii secum Dei agninn gcsiat, is proinde censendom ciini pro, ortiom'.» Conveniunl illa cuni
non diclis S. Tiioma;, parte 3. Sum. llieol., q. 71, arl.ô, ad 2
est censendus seorsim orare : aut, quod flagitat, :

'i De ralione sacraraeuli est, quod pcrOcial piinci|ialem ef-

et impetrat, Oagitare et impelrare ratione et vi suai fectum, qui e>l gralia rcmiuens culpani, vel supi lensali-
orationis; sed potius per virlutem benedictionis et quem homiiiis ilefeclum. Quod (luiiiem non fit per ea qua;
agunlur in exorcismo, sed solum hujosmoi.li impedimeu'.a
communium Eeclesise precum, quibus suas preces tolluniur; ET lU.'.Onon sunl sacramenla, sed sairamentalia
dévote adjungit. quœdam. » El itid., qu;esl. G3, aru 1, objidl sibi sanclus
doclor: « Vidclur quod sinl lura sacramenla; sacrauR nia |

Instituit enim ideo Ecclesia benediclionem aquac, enim dicnntur, qua>i (inœdam sacra sLfiua. Sed mullœ ali;e
agnorum, et cnnsimilium rerum, ut clirisiiani in no- sanclilicaliones liuut in Ecclesia secundum sensiliilia si-
gna, sicut aqua bcnedicla, cmisecralio allaris, et alia bu-
Stris necessitatibus, non ad vaniiates cl supersti- jusmodi. Ergo sunl lura sacramenla quam seplem. » Ad
|

tiones, sed ad orationes Ecclesise, aut ad xquivalen- quod respondel: « Aqua bcnedicla, el aliœ cousecraliones,
nondicunlur sacramenla, quia non perducunl ad sacramenli
tia signa confugiamus. Sicut enim Cluislus ali- efleclum, qui est gralia; coLiseculio sed sunl dispositio- :

quando solo nuiu et verbo ."cgros sanavit, ali(|uando nes qn;edani ad sacramenla, vel removeiido robil)eus [ob- |

slacula loilendo] , sicut aqua bcnedicla ordiualur lonlra

auteni exiernum sigiium adliibnit : sic Ecclesia, sui insidias diemonum, el contra peccala venialia : vrl Piiaui
mitairix, (idei nonnunquam solam orationem, idoneiiatemquamdaoi lacieiido adsacramenU perfeclionem
IspoMSi et perceplioneai, sicut eonsecralur allare, el vasa, pro-
pter reverenliam eucliarisiiif. » Vcllem aperle disissct
ea in donio sua crucem habuerit, vel secum porlaverit, Angelicus Doclor au sai-rameulalilius iusii viilus |,ropria,
non loedetiir ab aliquo pbaiitaslico spiriln, et a lonitiuo. » seu, ni ^cllola luqnilur lauMliliis c.r opère operciio, quam
,

Ea totidem prupe verl)ls legunliii- in Orciinc diiudecinio, iis abnr>;al Siey ltul^, ivibuunl abi, v. g., Jacoiius Orelse-
ibid., pp. 202, 203, cujus auclor Cencius ille. De que su- rus tomi 1 de i ruce liltro IV.
ra, col. ils. (2) A Pirids, seu Carthaginiensibus quemadmodnm, ;

leste l'oioppioFcslo, l'unicnui iiliuui Kianani api cllaliaiil,

(1) Varil fuerunt Hesycliii. Qui in Levilicum scripsil,
presbyler liiero.solymilaniis fiiil, ac videtur seculo se|iiiuio quod prol)um essi'l, ac c;eleris suavius cl puniceum pa- :

claruisse nam Vulgala veislone lalina utilur, quod vete-

;
nem, pro optimo, baliel l'IauUis nicmvdmmr. aclu 5,
rum nemo fecit aiue Gregorium Magnum : et ejus menii- scena b, versu l'J.
nere seculi nonl srripiores Anialarlus ac Hrabanus Mau-
rus; prsterea probabile e.st illuni esse, cujiis liomilias
duas allegabat octavo seculo Vholivis, lUbtiotliecw codd.
(a) .-ipliorisnior. Tlieologiœ praclicœ parte -t, sud. 1,
§ i-t.
439 ORATIO 410

diciiur propler summam mansneiudinem : Jerenii» Inter quos non iiicelebrem locum in hac militante

undeciino capiie [versic. \d] : Ego quasi agnus man- Ecclesia obtincnl recenter bapiizali , renati , abluli

iuetus, qui portaturad vktimiim. Agiuis diciiur

propler et sanciificali, per lavacrum regeneralionis, et reno-

innoccniiain : undc Pciriis apostolus (I Ep. I, 19) rc- vationis Spiritus Saiicti. Ilis enim Cliristus dédit

nos scribil prclioso sanguine Clirisli, quasi patcstateni filios Dei {Joan. I, 13) el divinae natures
dcmptos ,

agiil iiiimaciilaii , cl iiicoui;imiiiatl. Agnus diciiur coiisortes (I Pel. I, 4) fieri : et sunt per baptismaiis

propler voluulariain ad niorlcm obedienliMUi Sicul : Sacrarnentiim ab omni peccatorum sorde eniunda-

agnus, Ail Isaias (cn;j. LUI, 7), coram lomleiUe se ti (1). Qna eiiam de causa, cum parentes sanclœ
ot»i!((fsce(.Ucni(iue Agnus diciuirquia inVeieri Te- Agnctis, virguncul.-e et niartyris , ad ejus lumulimi
sianicMlo pcr agnos, polissiiiiura autem per pasclia- assiduis pcrnoctationibus vigilarenl, viderunt, quod
leni agiiuin, fuil pra;figuralus. Ainbrosius scribil ( in sennone de S. Agnete), inme-
Agniis veio Dei inlelligimr. quia Agnus divinus, dio nociis silcnlio exercitum virginum , qii:c omnes
sive ipse Dens. Rursus, quia Agnus a Deo oliin pro- aiiro intcxi.is cycladibus indulab , cum ingeuii lumine

niissus. Quia Agnus, a Deo Paire iradiius in oblalio- pr.Ttcribant. Inter quas beatissima Agnes ad dexiram

nem pro peccalis nostris. Quia Agnus, Deo in ohlalio- ngnuin iiirc caiididiorcm liabebat. Et hoc auiem
ncm dcpul;ilus. Denique per agnuni Dei, llebr.Ta .synibolo inteiligitur eam et vila et castitatc candidis-

plirasi, nobilissinius agnus liilelligi polest. Qulcquid siuiam, scqui Agnum qiiocunque ierit {Apoc. XIV. 4).

enim exiinium, et pra;sians csi, id Uebra;i Uei esse Periinel etiam ad recenter baptizatos ,
quod Wid-
dicunl.Unde apud Psalniistam moules Dei, el cedri nianstadius scribat ( ad Novum Teslnmeniitm sijria-

i)«legunlur (1), (Ps«(.XXXV, 7, et LXXIX, 11). cum) Syros in seplimana candidaiorum, si qui Roma:
bapiizali fuissent a pontilicibus maxiniis cerca
CAPDT X. ,

sigilla, vexilliTeri agni figura expressa, et aqux cliri-

Agnorum Dei secundaria signilicalio.
smaiis admixtione immersa, lanquam symbola bap^
Quanquam el alia videaiur esse liorum amulelo- tismatis, amuictaque sacra, accipere consuevisse (2).

runi signilicalio. Subdiaconns enim aposlolicus, duni,

CAPUt XI.
die sabbalo in Albis, ad poniiliceni agni iu lance
deferunlur, 1er canlal : l'aier sancie, isti sunt agni Forma aliqua pietatis in usu hujus amuleti.

novelli qui annuutiaveninl vobis , alléluia. Modo

, : Si igitur scire cupias formam allquam piclàlis ,

veniunl [venerunt] ad fontes : repleii sunt claritate ;

quarn caibolici in amuleti liujus usu servent, breviler
alléluia ( Ceremoniarum rouianœ ecclesiœ, lib, III,
accipe ex Gei hardi Busœi non édita libro centra
(
tectione 2, cap. 6).
Itlyricum).
SicutigiUirChrislus estluxmuiidi, et fundamcnlum
Primo, pius quisque cogtiel Abelem in ipso mundi
Ecclesiae, eadeni lainen pariicipaiive aposiolis iribu-
exordio Deo mirum in modum placuisse, quod pri-
unlur : non .absurde Ecclesia agniscereisduplicem
sic
gregis sui, agnos videlicel, Deo consecravit
mitias
iribnit significalionem piimariam qna signiliccnt ; ,
et obtulii ( Gen. IV, 4 ) ; et hoc exemple consolelur
Cliiislnni Aguuni pro nobis iji cruce imniolauim et :

se, eiiamsi per invidiam a christianis liatribiis mulla

secundariam qna nol)is in niemoriam revocclur
,
ferre dcbeal. Adnioneatur quoque cum Abcle agnos
quod per baplisiuaiis sacranienluni sinius velul agni
spiriluales, hoc est, viiam innocuam,ariimuni palien-
novolli, super nivcm deailiaii : quodqiie a nobis solli-
lem, mores mansuetos, el conversaiionem plenam
cile agenduni sit, ni vcsiem innocenii», quain, cnni
fruclibus Spiritus, Deo consecranda elofferendaeSsc.
Lapiiz;ibamur , accepinius , usque ad dieni judicii
Innoceniia enim ,
patienlia , mansuetiidine, et muJlà
candidam reservenius (-2).
utililaie agnns aemulari, oviculis Christi convenit.
Poiuisset in cerca forma iniprimi leonis imago :
Deiiide in nientem pii cujusqne veniat ,
quod Qlii
ticit cnini leo de /»j7»h Jiida (Apec. V, 5). Sed niagis
Israël post liberationem a novem plagis :rgyptiacis,
conveniebal formani agni roteiiter bapliisalis piopo-
sanguine agni postibus illinito {Exod. XII), a décima
nere, qui adlmc candidaii, cl in aibis constiluti , eo
plaga morlis improvisa; et subitaneai liberi el inlacli
ipso protesiareniur sese per lavacrum regeneratio-
,
pernianserunl , el paulo post ab onmi lyranaida
iiis, ab omui sorde esse mundatos.
a'gyi>tiaca niirabilitiîr liberali sunl. Et in liac medi-
Itaque agnus est Chrislus : et per eumdcm Agnum
talione, adnionitus suo amuleto, attentius oretDoml-
. agni sunl eiiam, quicnnqne ci lanquam capili nieuibra
num, ut el illum , et quoiquot agni Dei amnietis , pia
toba;rent in fide, spe, dileciioiie, et vila; innoceniia.
liujusmodi cogilalione uiuntur, tum a similibus pla-
gis, luni maxime a subitanea et improvisa morte :

(1) Quoties ila usurpalur in vulgala editione mxDei,

denique a variis persccuiionibus iCgyptioruni , id
observa primum lieliraicc legi bs' nulla conjnnclione
est, riiaboli, et eoruni qui ejus castra sequuntur, po-
pra-fixa secundo, nullum huic voci aul pracedentl epi;
:

tlu'luui iisqu;;m adjimsi- Hitic ruil haTelica cxplicalio loc' manu et virga sanctiB crucis liberare et
tcnii sua ,
:

Gcn. \]\, 18 : o Melchiscdech.... prihcei;sDei, sive rel-

sissinius » ; uhi reOdenUum cum nostro idlerpreie : « Sa- per mare Rubrum , sanguinulenium et lurbulenlum
cenlos Doi altissinii. »
(2) Coreinonis ouiUps clamant hanc primarlam el origi-
nalciii (non secundariam) esse cercoruni agnorum sigaili- (I) Relege scholion 5, supra, col. 438;

ratiouem, ut siut qua^i cuUaii bapiù>mi numisaïaïa. (â) Locum dedi supra, col. 430 in uoUs.
 441 DE AGMS DEI, CAP. XI. 843
hune niunduni, sicco pede, et puiis afficiilms, in bus agnus hic extra domum illani, c qua amuletuin
terrain proniissioiiis , et vitam xiernam pcrduecre hoc proilit , proli dnlnr I frustra conieditur. Extra

velii. h;inc, D. Ilierojivino (este ( iid Diimusnm e})i:,luta

Dcniqtie, veritatcm cuni fignra conjimgftiis, expoii- 1)1), quicniupiu agnum coniedeiil ,
pri>ranns c^t ;

«Jal, quiilnam siguidcavoril, quod .Moysi pi.i'ccpium linc est, exini cuminnnioncm lidoi runiana: Ecelesia;.

fueril ajjnos iiiiniaciilains in jnge liolnoansiuni pro Qnia fermcnlum liaberc prohibenliu' . attentius orct

pi'ccaiis ullerre. l'Ixpcndal i|u<)(pio , i|ui>ln;im niyslorii , ut a l'ermeiito niaLe dncirina: et inaliliai, aniinuni
Inilieat, qnoil liliis Isiaol in ci'lnhralione nfiii past'li:i- cjus incurruptum scrvet, ut in sinocrilate viix, et

lis lani inulla ei lain varia piaccpla ilala sint. Alipic verilaie lidiu, ad Cliristi sacranicnta p<is>it semper
ex liac ineililatione acccndainr aniiuus, opicl(|uu iu accedere. Qnia renés jubentur accingere, sunimis
se spiriuialiter impleri ea, (iu;c in Velcri Teslanienlo votis exoptel , nialas ,
priesertini carnis, cupiditatC'i
curporaliler lii;li:inl , (uni in agnorinn iiniiiotatiuiic , ila resliingi, ut consensuninulluni extor(|n('ant (I).

(uni in ipsiiis agni paM'Iialis niaïuliic.uionc ;

hue est Quia calceameniii li.ibcie jnlienlur in pcdilius, aile-

ui Ycrnni Agmini, Chri»Uini Jesuni , (|ui pro n<>s(ris ctns suos a pulvcro pcccatoriun libcros servari orct,
peccatis iu eriice tanqiiam holocaustnm qiioiidam Cliristi, a|i()stolorum, martyruni, confes-iomin , et
iniinolaltis esl, snavi nieiuDria jnp;iier in sno corde reli(|n(irum sani'tornm cxiniplis, et vila. In haculis

ciretinilerat ; minqnani graiias dcsiiu'ns agerc ,

qnud quus babchaiit in iicinllius, lioc nmini sibi esse iie-

Filins Dei seiiielipauni (otnni cl inlegruni dederil pro ccssariuin ad agni inandueaiionem inielli^Ml, ut,
peccatis noslris. secnndnni pra;cepla Dei et L\'clesi;e , vilam omnem
Quod si sacerdns est, cogiiet prohibilos fuisse sa- dirigat. Deniqne, quia îestinanlcr cduiederejubeniur,
ccrdolcs al) agni imniolaiionc , ipii non crant s-ancli- sciât ad Yci'um Agnum iiMiidncandinn ivui ;idmitli

ficaii, et inuiuli ( Il Puralip. XXX, 1-5). Iiaque pio nanseanicm aut rcmisMiin : sed illnni taniuni, qui
quodain (iniore et treniore absierieaiur , ne irruat singulari zclo pietati.s accensus est.
ad sancium aitarc, iiisi sanctilicatus sil ; id est , nisi Plurane bona in nno auiuletodesideras,Illyricc(2),
conscieniiani a peccatis et vanis linjns seciili disira- quam qnrc iiiinn libi adnmbravimus? An sunimaui
Ciionibus , inaiaruin quoqne cnpidilaluni leiiuciiiiis posihac vocabis blaspliemiani, quod quis boni alii|uid

expurgaverit : et animuiu piis mediialionibns, passio- illi-agno adscribil, qui precibus et benediciioiie
nis pneserlim doniiiiicx, inslriicluni et ercclura ad suniMii ponlilicis cousccratus, omnis boni recorda-
Dcum habuerit. (ionem ingcrit? Quid igilur pridiibet , qnominiis
Quemadniodum enim filii Israël, in celebratione iisdom prope veibis, qnilms Joannes Cbrysosinmus
agni paschalis, recolere jubobaniur boneficiuin libe- de crucis si^no scripsit ( /ioiinVm 55 in Maltliœum),

ralionis ex xgyptiaca serviinte : ita noveruni pii et nos dicamus : Neniinem pudeat salmis nosirœ
quique , voruin Agnuin Dei, Christiini videlieei, in signorum, scd veluli coronam, sic la;to animo ainu-
ipso sacrainenlo nobis esse rcliciiiin , ut , quoties
(1) Rectius(nt inihi videtur) : Quia renés jubentur ac-
pflertur et snniiiur ,
grato quoqne aninio recolanuis
«rliisere, (.lerpcliKt visHot, ni proni; lus et expedilussit ad
beneiicium redemptionis a peccaio, di:ibi)lo, et morte anibulandum in viis l:)i)mhii. O'ùdsit renés accingere, dixi
sur.ra col. 2(i7. Pono dubiuui est au Judiui iinnks eileriiit
a;terMa,(!Uod, Chrisii etveriAgni iramolalioae, iiobis
agnum pasch.iloin, quod Icx E\odi XII, i, non diserta
in ara ciucis est parluin. Al ita vulgo pingunl cl prima vice sic faclum
pra;ci|/it. :

esse suadent bacidiis i niainlms, loga ad lundios reducta,

i

Qucinadinoilnni autem saccrdotes jnbenlur ad

feslina comestio. Onandiu bi ritus observai! siul, inuerluni
ipsam celebraiioncni mundi cl sancli accedcfe, et in est. Discubuisse ClirisUun, cum agnum ederel in suprenia
cœiia, cerlum videlur ; incouiniodat auteui discuinbenlibus
ipsa oblatione beneiicium hoc xtern:Ti; redemptionis
bacuins : incommodant et calcei, quos Komani anle cœuam
recolere : ila quoiinc plelieii qniqne probare seipsos ponebaut, ut noUim est auliquariis.
jubentur, nnni in lide sint, ninn csnscientian» pnrani. (2) Mallhias Flacli Fraucowilz, son Mallli. Flaccius Illy-
ricus, Albouve in Islria nains, 5 marlii 13-20, bonis lilteris
Cl tanlis niysleriis dignain habcant. Jubentur qiioque, imliutus Venetiis ab Joanue Baplisla Ignatio , ac subinde
quoties ad hoc sacranieiituin accedunt, iino quoties novam doclrinam am|.Icxus, thenlogi* suiduit iu uibe Ba>
sileasub Simone Griureo, posl WiUebergœ snl) Lnlliero ac
cclebrationi inlersunl, redemptionis , inortis , et pas- MelancUlhone. M:igdeburgi deiude cetiluiiiis ilias imlioa-
vit, qua; ab ea urbe a[)pellantur, Infiailis ineudaciis adver-
eioiiis Cliristi liaberc meniorian).
sus calbolicam Ecclesiam respersas. Auiio Itio", (ih aiisur-
His certe cogitationibus animus pii cailiolici in- daiu de peccato originaliseulenliani, lena pulsiis, Ualisbo-
flammatus, non potest non vehemcnlcr accendi in nam pi-olugit, ubi scriplilandis libris pprrexil insuilare.
Deceimio lapso, confessiouem augusiauain vpuil Auluer-
aniorem Iiujus anndiHi ,
per quod tani pra;clara Dei piensilius obli-iisum. Sed et liinc niigrare couclns, Argeu-
liiiam U'"rancolurlum ad Mœuuui, nlii (piuito
|ieliit, mox
bénéficia in nicmoriam illi revocanlur; benelitia
Idus marlii lo7j, « dicni suuin obieus, ab omnilius descr-
,

inqnain, crucisctpassionis, inqnibus totasalusnostra Ins, solum in donm mansil cadaver, qnoad vieiui, illius lœto-
reni non ferenles, a niagistratu sarlores aul ceidones alj-
consisiit. Quamobrem crucis quoquc signuin aniuleto
quol, vitinos homiiies, qni jani puirosocus corpus ad canl-
insculpluni est. nam, vel uouiuam, aul asininain sepulluram ellerrenl, ob-
tinerent » (a).
In bac cogilalione suavilcr pergens pii caiholici

animus , opiet spirilualiter halicre, quod (iliis Israël

in agni manducationc pra'cepuiin est. Qnia in una l'osliema Iia'c excerpsi e Franc. Cosleri y/poMfjin
(a)
eut'ivrs'is iMCKinOkiandritm, pag. 103 : c;eiera ex J-F-N
donio coniedere agnum jubentur , ipse cxpcndat,
ccroii .wi'/ii. }Mur seiKir à i'uist. des liommei tll., etc.
lo»
quanlo aiiiiux su% dcirimeitlo a laiu multis liouiiui- roo XXIV, pag. 1 el seq.
443 OilATiO iU
exercilu in Drabaniiam irrumpere tentarct, in agro
Iclum agni circumferamiis ? Omnia enim quae ad
Juliacensi, prope Trajeclum ad Mosam, qneqidam
salulem iiosiram comhicunt, por Agnuniquem pas-
Joanncs Hispanuin captivum liabuil quem capilis damnatum
chalis agiiiis pr;fligiiravil, el prxcursor ;

milites arbori alligaliim , sclupciis vel bombardis

nionstravit, cmsuninianliir.
noclu cl inler-
irajicerc conabiinlur. Verum frustra in illum sna
Qiiapropier libère doini forisqiic ,

emiserunt lornienla aMica. Tanlum enim abfuil ut

iliii, Agiii liiijiis siynum circiimlcrainus. Faciamns
illum sic arbori alligalum bombardis transverberare,
lioc, non siipiMSiilioue ali(|iia, quasi per se lioc quid-
ut nec crelierrimis emissionibus ipsum Ixdere po-
i)uani sine, vcro valeal Agno, qni (^iirislns esl : sed ,

tuerini. Qno viso, ipsi obsiupef.icti, cœpcrunt eum

Miagiia fide, prius menli iinslra: verum illnra Agnum
aninlelo seniper cxcile-
suis spoliare vesiibus ; arbitrâmes hominein occullis
insculpamiis, eiim(|ne lioc
quibnsilam armaluris communiinm, quas vis lormen-
nuis : oniniai]uc mystcria cl jiidaici cf veri Agni,

revolvainus. Si e\ liujnsmndi vera lorum penelrarc non potuerit. Verum niliil pr»sidii
expeiidaniiis et
ainiilelo fuorimus, Inpiis ille
al) ipsis invenluni fuit, praeter depcndens ex collo
aniini pielaie lioc usi
amuletum agni quo eidem sublato primo ictu
infernalis ab Agno illo, el a le quoque, sibi vebeinen- ; ,

cnim lioslera suuin, cnjus aiorlc bombarda: exiinctus occubuit. Hoc insigne miracu-
ler melnel. Yidebli
lum, eodem anno, die décima octobris, ex ore prin-
conlrilusest.
cipis Auraici narravit clarissimus vir dominus lien»
CAPUT XII. riens a Weze, illustrissimi principis jtiliacensis et

De miracutis faciis per amuletum agni Dei. clivensis consiliarius, et poslea cancellarius, tune
temporis ad dicium Auraicum legalus deslinaïus
Hoc amulelo, ul Uibanus V, poniifex, ad impera-
vir onini fide dignissimus {liactenus Busœus [\] ).
l(ires Grœcoruni scribens, leslalus esl : Fulgiira de
Sanc noslra tempesiale, per agnos Dei, Aniuerpiae
sursiiin fiigiiiHl : prœgnans servalur : proies sine ni
incendiura extincluni esse : in divi Audomari urbe,
gencralur ; a fluctibus undœ mulli liberanlur. Die niihi,
fréquenter in parlu laborantes, el maires, et proies
lllyiice, qiia fronle poniifex laie qnid ausus fuissel
liberaïas esse : in mari lempestaiem sedatam esse :
sci'ibere ad iinperatdres, nisi quoiidiana didicisset
aliaqne conligissu miracula per testes gravissimos
expeiienlia Ueuiii oplimum niiixiniuni pio hoc signo ,

probari potest. Sed dolendum est, bujusmodi hono-

lam adniiranda benelicia inipcndei'' ? Quennidniodiin)
rilica Dei opéra non diligenler consign:iri el publi-
eiMin per crucis signnm adinirabilia palranlur, di-
cari, ad prœsentem, el futuram, perpeluamque rei
cente Chrysoslomo {homilia 55. in Matlliœum) : Hoc
iiiemoriam (2).
signnm, el priscis, et noslris lemporibus, claiisus januas
resemvil, venenormn vires restinxil , ciculœ vim dissol-
(I) De GerardoBnsaio, ejusque fratribus Petro et Jean-
vil, morsus curavit ; et qucmadinoduni clirislianl hoc ne, boc. Jpsu presbyleris, dixi tomo l, operis gallici do
ScripUirihus Belgii.
signo adversus dxmonum insidias ulunlur , dieenle
[i] Iiloni olinidoluit Anguslinus, qui, libro XXil de Ci-
eodem Clirysosiomo {ibidem) : Si hoc vicloriœ insigne vilale l'ii, ai[>. 8, de niiraculis Clirisli lociilus : « Eliam
nunc, miracula in ejus nomine, sive per sacra-
ail, fnint
faciei luœ impresseris , nullus scelesloruni dcemonum ,
nicnia ejus, sive per oraliones, vel nieniorias saaclorum
cmn liastam vident, qua lelhule vuhnis^ accepil, congredi ejus seil non eadem clarilate iihislrantur, uttaula, qnanla
:

illa, gloria diiramenlur. Canon quippe sacranim liltera-

Iccum audebil : ila oninino credcnduni esl et cxpc-
,
rum, quem dilTamaluni esse oporlebat, illa lacil uliique re-
rieniia docet, hoc agni amulelo, in qno eliam crucis cilari, el nieniori;e cunclorum inh;erere popuiorum hsec :

auteni, uliicunque Gnnl, ibi sciunlur vix a lola ipsa civi-

signum exsculpluni est , innltus , diaboli laqncos et
,
late, vil quocuiique conimanenlium loco. Namplerumiiue
varia hujus viiie incommoda declinari [dci linare,] a eliam ibi paucissinii sciunl, ignnranlibus ca.'leris, maxime
si niagiia sil civilas: et quandu alibi aliisquenarranlur, non
pericnlis viUc liberos reUdi, sanilali prisliria; restilui.
tailla ea commendal auctoi'ilas, ul sine dilBcullale, vrl dii-
An vero hic Illyricus Dec leges pr:escribel? Apostoliis bilaliiine credanlur, quanivis chrisUanis fideiibus indicen-
«//);((.', narrala proiligiosa
lur. » iorfciii caucri iu reiigio-
Paulus Dei Evangelium, quod pra'dicaliirus eral Ro- sissima femina euraiioue , Carlbagine peracla, subdil :
manis , vocal ( />om. I, i6 ) virlittem Dei in salulem <i Cum.... vebemenlei" stomacliarer, in illa civilate alque
in persona, non uLique obscura, ftclum lam ingens mi-
illa
onini crcdenti. Verbuni quoque crucis quod per-
,
raculum sic lalere, liiiic eum el admoiieudani, el pêne ob-
cuntibus sinliitia est , veris fideiibus virius Dei est jurgandatn pulavi.... El... feci, ni.... luinm ex ordine,
queniadmodnm gesUim lueril, iiidicaret. » Adhuc eotteni
( I Cor. I, 18 ). Quid vero verbum, aul Evangelium ,
cap. « Si enim miracula sanilaluni, ul .ili.t laceam, ea lan-
:

si oxierna lanium spectes signa ,

qua; auribus perci- tummodovelim scribeie, quae ijer.... gloriosissimuni Ste-
pbanuni facta sunl iu colonia caïameiisi, et in nosUa [hip-
piunlur, alind esl, (|uam vox nuda? Si ergo illi signo,
poncnsi], plurimi oûuliciendi sunl libri ni'C tariien omnia :

quod aurib'is hauriliir, lanla virius a divo Paulo eulligi polerunl sed taulum de quibus libelli daii sunt,
:

qui recilareniur in populis. Id namque lieri voluimus, cum

iidscribiiur, quomodo alisiirdum esse potest, quod viderenius,aiiliquissiniilia,divinarum signa virlulumetiam
signo crucis , aul agni amulelo, quod oculis videlur, noslris lemporibus frequeulari el ea non debere niullo- :

rum deperire. »
nolilise
similis virtus adscribatur?
De bac re ila dissent Pelrus Nicole, epistola 45 (a) :
Qnod si adver«arius hac in parle caiholicis (idem « Faut-il.... examiner si ce eji'on dit de la sœur Séra-
[iliine, esl vrai ou non? Je parle de cet e.dèvemeulexl raor-
non iicei'nirnodet , ut sua; factionis hominibus saliem
diuatre devant toutes ses sœurs. Si ou le trouvait faux.
crcdai , biina Ode referam, quid annis superioribus Cela nuirait au monastère si on le trouvait vrai, cela ser-
:

virait à l'Eglise. Que faut-il taire dans celte espérante, el

cuidam llispano, amuletum agni in collo geslanli
coniigeril.
(a) Lettres de feu il. Mcole, Lille, 1718, in-12, loniol,
Auno 15G8 , cum princeps Auraicus numeroso pagg. 201-207.
 445 m AG.MS Di:i, CAP. XIII. 440
c.\ruT xiiî. mis quiniiis (I) ail Gr.TCorum iinperalorcm (2) niisii,
OCIO suiil, quihiis siniiniallni eflicacia uxplicalur {lib
Canitina île aijiiis Dei,
1 Cwreuwiiidniiit S. It. 7;,', scct. 7) :

Canuiiia uulâii) qux, cum tribus agiu's Dci, Ihba-

llalsamiis, ei luniida eora , cnm ilirisnialis iriila,
Coiilii'inal a .;>iiiiii ; <|iiiid nilliius do libi nia;iium :

d.ins celle craitilc? Je dis qu'il !>' l'.ml ex.iniincr. Si nu Fonte \elii nalinii (."i) ,
per iiiyslic.i saneliliealuin.
ii\'x;iiuine .uuuuu dos iliascs cxlramdiuiiii'cs t\\\K- Dieu T'ulgiira dosiii'snm de| cllil, et onine nialignu.n :

l;ul ou ce liiil suis doiilo à dossoiu qu'ollos

loui|iS, ol qu'il l'i'ccatnm frangil, nt Clin.sli sanguis, ot angil :

siiioHl ulilos, olles soûl inutos iuiililos, unu soulouienl l'ra'gnans si'rvaliir, simili ol partiis lilii ratur :

aux fjousdo liiou, uiais ;i Ui\ilos lespoisnuiios souséos ^Donaipio fort digni-, virtniom destruil ignis : :

Tiuilos oluisos extraoïdiuaiios nou oxiuuiuoos ol uou l'ortalus ninnde, de llnetibus oripil uudx*.
[iiDUvéos doviouuoiil uiulilos ol plus ollos sout ^raudos,
;

plus ollos se louruoul laoiloiuoul ou ridUulo. Il laiil dciuc

avoir uu soin oxtraoïiliuaii'o do los liiou olalilir quand nu
Ca;leriiin, (juia iii versus (qualcs ea a'ias daro so-
le poul; car tpiaud ou los uônii;;o, i'.'vn osl lail ,lo uio sou- lel) rudiores sunl, lia;c ipsa a Guilloluu) Esiio,
viens sui' co sujet, qu'a\aul lu dans la vie d'nn d'ilaiii
llieologo et caïKinico lovaiiieiisi (4), liuiic lu iiiodum
cai'Hu". dècliaiisso, uouuiié le père Douiiiii^uo, qu'U lut
élovù ou l'air devant le roi d'lisini>;no, lai'oiuo, et loule la clcgaiilius traclata, accipe :

cour, ot qu'il n'y avait qu'à snullloi' sou corps, pom- le l'e-
unuT couHuo une lioutoille de savon, je lis ce fécil clioz
uiadauu» do Lon^uoidle pour la divorlir. Diverses por.sou- niière, et remis en leur place, en sorte qu'il n'y parut au-
uo^ do l'on buu os|.rit uo innnquoronl pas de tourner mon cune cicatrice, coimiie nous- le lisions il y a peu de temps
roiit on ridicule et leur principale raison était ([Ue ce
: dans le Bréviaire? Mais, laute de l'avoir fait, ce que l'on
luiracle étant ja chose la plus éclaUnte du nuinde, ol la eu dit, ne convainc personne. Vous me direz peut-être :
plus iuiportanto our la religion, ou en aurait drossé des
|
(Jnel si grand bien peut-on espérer do la vériricatinn en-
actes autlienliquos, nu eu aurait liiil bâtir quelque inoiiu- tière et sans réplique d'un corps élevé en l'air un t;space
nii ut |.our le conserver à la postérité. Cette raison n'est notable, et que quatre per.sunnes ne ponveut rabaisser-
'
pas l'on certaine car U y ; a dans los liouuues une ué^îii- conimo on dit qu'il est arrivé ù la sœur Sérapliine'/
gouce extrême à donner à la vérité l'autorité qu'elle doit C'ist ce que les bonnes gens comme vous ne comnren-
avoir mais
: pour faire voir ipie les plus grandes
elle sullil nent pas el je ne le eoiii| ronds point du loin aussi, par
:

chosesdu monde devieuuoul non seuleinenl inutiles, mais rapport à moi car je n'ai que faire du tout de ce miracle.
;

ridicules, faute d'être poussées jusqu'à la certilude. Mais quand je considère de certaines gens dont le mondé
Ne vous imaginez pas de même, que ce soil une petile est plein, j'en juge tout HUtreuienl.
chose, que ce (pie l'on dit être arrivé à la sœur Séraphine: 11 faut donc que vous sachiez (|ue LA GHANDF,
HÉRÉSIE
d'avoir été enlevée, eu sorte que quatre personnos, la ti- DU MONDE N'Esf PI LS LE CAL\ IMSME OU LE LUFHÉIUKISIIE
rant en bas, n'en purent venir à bout. Cola ne prouve rien QUE L'ES f L'A fllÉls.ME et qu'il y a de toutes sortes d'a-
;

du loul pour elle mais la chose bien vcriliée i:rou\o

;
lliées de bonne ipi et de mauvaise foi, de déterminés, de
:

Dieu et le diable, c'esl-à-dire loulo la religion. Aussi vaillants el de tentés. C'esl être lro|i dur (|ue de
dira ,

ceux à qui ne les niéprisoiil point

l'on rapporte ces laits, qu'il ne tant point avoir égard il une si méclianle
disposi-
comme n'étant rien, mais comme
étanl faux et ils pren- : tion, 'fout lioniine vivant étant susceptible de la
grâce de
nent même la négligence, que l'on a eue à les vérilier,- Dieu, il ne faut liéseapérer du salut d'aucun, ni le priver
comme une marque de fausseté. Aussi si j'eusse on quel- des nioyen> extérieurs qui y peuvent coiiiribuer. Les rai-
que autorité au lieu, oii l'on dit que cela est arrivé, j'au- sons si éculalives peuvent peu sur l'esprit de ces gens-la
:
rais bien poussé la chose plus loin : et j'aur.iis cru rendre elles n'y lunt qu'une impression soinliro. Il n'en est
pas
service à Dieu, eu portant ce l'ail jusqu'à la dernière évi- de même d'un miracle ; ils n'en contestent d'ordi.iaire que
dence. la vérité; car ils ne sont pas assez lins, our dire qu'un |

Ilest vrai qu'il y a beaucoup de différence entre la vé- corps peut être naturellemeal élevé on i'air un quart
rilication d'une vision et celle d'un événeiiienl extérieur; d'heure ils disent netlemciit que cela n'est pas.
:

car une vision prouve peu. quoique vériliée et iii\ événe- : due gagiiera-t-on, me diroz-vous, quand on aura prouvé
nieul extérieur prouve beaucoup. C'est pourquoi, ooinine que ce lait est vrai ? Vous gagnerez tout car \ou3 les for- ;

il y a moins à gagner et plus à perdre, on y doit être p.lus
retenu. Il y a iiourlanl quelque chose i conclure de toutes
les différentes vues que M. de Leefdael a eues et
pourvu que cet examen se fit avec prudence, coinnie U est
po.ssible, il ne sérail nullement impossible d'éviter ce que
l'on craint, et de protiter de ce qu'on trouverait de certain
et d'assuré.
II n'y a rien de si facile que de se tromper en ce point :
cerez do conclure qu'il y a un ciiahle et un Dieu el
; c'esl
loul ce qu'ils ne croient pas. Ils ne s'aninsent pas a eliica-
: ner sur le reste. Cela ne conclut donc rien pour la sœur
Séraphine: mais cela conclut tout [lour l'Église contre ces
sortes de personnes. C'est pourquoi je vous assure
(pie si
j'avais eu quelque aulorité an lieu où l'on dit que cela
est
arrivé, j'aurais poussé les choses plus loin.
La plupart du momie ne songe qu'a soi, ou ceux qui :i

cl de penser que ce (jui nous est certain, le sera aussi aux les environnent ils jugent inutile loul ce qui ne li-ur
:
sert
autres: et de négliger sur cela d'en apporter les preuves. pas mais il faut éleiidre ses vues lus loin. Il faut rc"
:
ir- i

Le cardinal Jacques de Viiry, homme de poids et de mé- der le général do l'Eglise, et tonte la poslorUé el°les :

rite, fait, par exemple, dans la vie do Marie d'Ognies, le petits inconvénients particuliers paraissent peu
de cin se
récit des choses extraordinaires arrivées à une sainte lille quand on est o -c pé de ces vues plus étendues. Faute d'a-
encore vivante de son temps, que l'on appelait Christine voir ces vues générales, ou laisse perdre et dissiper
pour
l'Admirable. Il était co.ifesseur d'un nionaslère, oii l'Ile l'Eglise tout ce que Dieu y a fait toutes los marques de ,

était, et apparemment le sien :et sur cela, il s'est imaginé sa présenro dans le inonde el dans l'I^glise.
qu'on l'en croirait. Ce|iendant , de quelque poids que Mais on ne voil point, direz-vous, (|ii'on ail jamais pris
soil son autorité, ce'quil en dit, est si extraordinaire, que ces soins de vérilier tout jusqu'à la dernière exaclilu.le.
l'on s'en moque, ciiiand on le rapporte : et M: d'.Vndilli Il est vrai mais vous en vi yez l'ollét c'est que tout del
:
;

.s'est cru obligé de U

retrancher de la Vie de Marie d'O- vient incertain et inutile ;i l'ilglise, et se Imiriie ciili on i

gnies, qu'il a donnée on français. ridicule. Que savez-vous

aussi si celle négligence, cpii pa-
Si ce cardinal eàt fait autrement, et qu'au lieu de nous rait déraisonnable, n'est point uu jngemenl de Dieu sur
payer de son lémoiguage, il cill pris la peine de vérilier ceux qui niéritenl d'êtie avougî-s, que Dieu vent par lij
les fails par de bons témoins, et de bien circonstaucier les priver de lumières qui les pourr lieul redre.sser »
choses, onenjugerail tout autrement et ces histoires ne
: (1) Croates aiino lôtii quiiito liai noveinbris niorluus :

seraient pas inutiles il l'Eglise, comme elles le sonl pré- Avenione, oclavo Kal. octobris 1570.
senleinenl. (i) Jnannem
l'afenlognui, qui propter l'ornce venus! a-
Ne seriez-vniis pas bien aise, madame, que les bons tem Calo-Joannos dictns esl. Is Aiidronico, cngnomiii' Ju-
clianoiaes'de Cracovie, qui étaient du temps de S. Sta- niori, paire suo, novennis successoral an. 15H, obiiique
nislas, eussent dressé des procès-verbaux bien anlheiiti- an. l.ïyi, catholicain lidcni liomae professus d.e 18 octobris
qupsde ce mon de trois ans ri;ssusciié,(pii vint rendre lé- 13(i3.
moiguage au roi lioleslas d'une vénié de lail, sur laipielle (.î) Veliit regoneratiim ex aqua. son liaplizalum. Hanc
00 sainl était calomnié, après quoi le ninrl liil omis dans i peiitlieinimeiidem ICsIius maie oniisil in ecpiirasi, niox sub»
.son sépulcre et de cet autre fait , qui n'est as iiioins
:
| jicicnda.
étrange, que les membres de S. Stanislas, joios par mor- (i) Ksiius privbendam hic oblinuil ad S. l'elrimi die 1!J
ceaux daus les champs, l'urenl recouuus à une ccitaine lu- aprilis it>7i). buacuiu luigruvil cxuuule auuo lu82.
 ORATIO «48
447
Qiiale sit, et qui vi venerabile polleat agnl CAPUT XV.
i-Tj»o}if«. ( signiiin , caniiine disce brcvi.
I ) '

Puiiica cera sub>>sl, iiiixtimiqiic o; olialsaïuoii

unda, De \)\asj)hemia quœ contra agnos Dei legitur in Apia-
Clii ismaqii.'. : poniifi is i un'la sacrata
prcce.
rio rotnanœ ecclesiœ.
Pellilur lioc sigiio li'iiUilio d i iinmio alri ;

El l'ielas auimo lopor. siirgil, aliitquc

Sed alins quidam aliam superaddit blasphcmiam.
Hoc acoiiiu Itigat, subitaquc pcnciila mortis :

Hoc et, ab insidiis, \i idiec, luUis eiis. Scribil cnini, in locimi vituli aurei qucm Aaron ,

Fulmina ne feiianl, ne sacva tonilrua Ixdant, consccrare agnum. borrcn-

conllavit pontificcni
Ne lempeslas obrual , isuiil habe.
niala ,

Undaruiii discrimeu idem propulsai , cl igiiis ; dum, et inverecundum nicndacium ! Populus ille fu-
Ullaime ne noccal vis inimica, valet.
ribundus, congregatus adversus Aaron {Exodi XXXII,
Hoc laiilem partuui iribuente, pueipera fœlum
liicolumeui niuiido piofeicl, aupie Deo. 1-8 ), vobiit sibi fieri deos ,
qui eos prx'cederenl :

Unde, rogas, uni tam niaftua potfntia signe? cumque Aaron, corum importunitale pressus, conflas-
Ex Agui merilis, baud aliundc , fluil.
set vilulum , mox ,
qu:inlunicunque ille resistcrct,
non sufficiuitl légat pcolixiora
Quod si cui liaec ,
vitulum cunflatilcm adoraverunt : alque immolantes
in Insiimionibus socieialis
André» Frusii carmina ( ei hosiias, dixcrunt : Jsti sunt DU lui, hracl, qui le

B. ilariœ). eduxcrunl de terra JEijyfli. Quis non vidct (nisi sensu

CAPUT XIV. indigeat, aiit verbefibus) quara sit agnorum, quibus
Vefendilur (jwi de agno Dei scripsil : t Peccatum fran- pomilcx bencdicit, et quibus chrisiiana pietas ut
gil , ul Clirisli suiiguis. » anmlciis ulitur, non autem ut diis abuiilur : quani

auiem ex illis antiquis versibus, in quibus sit, inquani, dispar causa a vjtulo, qui egressus est,
Illyricus
I^ilur : Peccaliim fraïujit, tu Christi sanguis, cum se cum Aaron populi inaurcs in igncrn projccisset, qiiem
ingcssissel coram Bal- niux ut idolum, imo ut deum, populus dur.c cervi-
in disButationem (2) piivatim
tliasaie abbate liildensi ,
principe cleincntissiino cis çoluit? El lanien insanicnii populo, qui vinum
aliisqne phiriiuis viris aucloritatc et nobilitaie claris, fornicationis et impietatis.-quam calicem salutaris

afllmiare non erubuii, et per sumniaiii blasplieiniani, doc M'iiw, poiare mavult, hxc et similia obiruduntur,

quara poslea eliain in publicum ediiSit, in patres so- et pcr^uadoiiiur.

cielatis Jesu invcbere ;

qiiod doceant cerulani illani, Prodiit enim inîer Geusic.i; factionis boniines, inlec

qu» vulgo agnus Dei dicilur, ab boniiiie gcslaiatn, per- varios magna; iinpieiatis libros, liber quidam inscri-

inde nos mundare, ut nmiidal sanguis Cbrisli. Quod pliis : Apiarium romaiiœ ecclesiœ. Qui Qandrico idio-

nullus cailiolicus uuquam d'-cuit. Scinius eniin ainii- niale fréquenter, et propeuiodum per iunumera exem-
leluni agni, oninera virlulem, quani liabet, precibus et plaria, Embxd, Dordraci, el alibi, in eum usum est

benediciione suiunii ponliticis, accipere a sanguine excusus, ut hominibus insanire volentibus, quibus
Qirisli : non tameii .rqu >lein. aures adomne mainra pruriuni propinciur sentiiia ,

Quod igilur in libro Caeremoniarum legitur : Pec- omnium mcndaciorum, qua; contra caiholicam Eccle-
caluin (rangk, ut CInisli sanguis, boc ex L'rbani, aut siam evomi possuni. In eo opère, inier cœieras im-
cujuscumque aucloris, senleniia intelligendum est, pietates, id legitur quod de agno Dei dixi.

quod effeclus sanguinis Christi et Agni, eliain signe Quanquam autcni hic liber a mult;c lectionis et

ipsi Iribiiatur. Absit vcro , ul dicat perinde tribut doclrin;c viro videri possil cdilns esse, eo quod multa
siguo, queinadmodum sigiiato, hoc est, eadein ratio- in eo ciientnr : qui tauien animadveriit quam multa
ne. Noluii eniin versificator iste aguum benediciuin auctor per singulas paginas mentiaiur, et faiso ac
aequiparare cum viriute passionis et mortis Christi : irrevei enter ciiet, depravet, et detorqueal, facile

sed signilicat, sicul Cbrisii beuedicius sanguis pecca- iutelliget eum non lantum inicr catbolicos, sed etiam

tum frangii, sic etiam per nicriium et sangulnem adversiiios convinci posse, alind non esse quam
Agni Dçi, hiinclypieum ciconsecialum agnuin virtu- scurrani , et derisorem. Quod quam sit verum, no»
teni aliquain franiiendi peccaïuui babere : eisi virtiis est hic dicendi locus. Ipsam lamen inscriptionem

ea miiltis parasangis a virtule et eflicacia mortis libel exanriiiare. Dicilur liber Apiarium romande
Cbrisli dislel. Quo modo, etsi inlinita sil inieqnalilas Ecclesiœ, cura manifesta irrisione. Apesenim, summa
perfeclionis nostr* ab ea qua; Dei est ; thrisius ta-
elsi daremus baud salis accurate dictum fuisse , quod hic
nien, in prima sua concione, perlectos nos esse vo-
defundilur, quid bine oliUnereut bœrelici ? l'oela qnarli
luit , sicut ei Paier ejus coéleslis perfectus est (Mattli. decimi , nOTidum iialls lutii'Ta-
s>;culi seciirius loipieLjatnr
nis; ut in (clagi inoruni causa sciipsil .4ugU5liuus de anti-
V, 48). In hujusceinodi euim loculionibus, aliud est esl , quo c<igamnr istos vcr-
quis tbeiilogi». Kec quidqn^.m
simiiiludo, alind a:quaiitas (3). siculos prip| ugnandos bustipcrn , qnos nequc poutil'ex ad
univeisœ Ecclesiœ anlisliics diresil, nequu bi judiii suc >

Stauropborus , laline oruciforus.

(1) coniprulia^e uspiani l.gunlnr imo qui ne |.ro solins qui-:

(2) Eaiii piilo, de qua Fr.iiK-i-.usCostPnis. ^pologia cm- dcm romani ponlilicis decrcio habcri possunl sed ad sinn- .

-
tra Franc, cunurum Tolon. IdOl, pag. MM, ubi lix'c scri-
, nnim i-ro privaia trbani V senleniia. In taiibns locum
bil « lllyricum, ciMiluiialoruni caput, anno lotit), .iiiluer-
: haliel illnd Melchioiis l'.ani , adilitiissimi ca;leroquin apo-
piensibns iradiilil fiiJei su>e couffssiou.'ni : |«sU'a Fiild:!'a slolic;e siHii scripUais (a) « (Jui sumini ponliliiii oniucde
:

ouobus socieialis noslr.T sacerdolilms, cUrisl.aiio H .Iveiio, re qiiaciini|ue jniiiiiiim trmi-rc, ac sine deloctu, dolen-
el Oswaldo Kedliugio, corani mtdlis erioruiii louviotus , : îlunt, ii scdis aposlulicie anciontalem labeiactanl, uoa
el de conslaiiti viTitati' con'.cssioiiis priedicla; inliTn gains: fovenl : everlunt, non (irma.il. »
palam, cum niuUorum lutheraiiorum scandai. , fassus est se
modo ea omnia non audcre tucri , qu;c illic scrii>siTat. »
Miiro V deiocis cap. b, conclus. 5.
(3) SoÛicit hoc f esponsum ad argumenlum lUjrici. Sed, (jj tlic>^l.,
449 DE ACNIS DEI, CAP. XVI. 450.
cuiii (lilii;eiitia, et ingonio, ex florihiis soient nu'l ol npno slaliii jiinonuis. » Prnptcr liane auicni consli-
favtiiii eolligere, et in sua alvearia déferre, llie vero, tiilioMcm, apud (îrajcns, priccursor Doinini non liabet
more araiieariiii), (|ui(l(|iii>t Neiieni cuiilra rouianaii) agmnn in manu, sed ejus locu cbarlulani , in qua
ceelesiani ex lluribiis, et eardiiis, siigcrc pnliiil , id Grx'co scriptmn est : F.go vox clumanlis in dcseilo :
suxit, et iii hoe libro evoimiit. Seciinda irrisio est in Puriile vium Uomini; reclus facile semilas ejus. Ap|)arct
iitcra //. ; titulus eiiiin iibri est : Den liien-Cci( (1er proinde romanum ponlilicem in concilii gcncralis
II. Roomschc Kfrilw. Sicut aiilen» littcra S. diim canonein impingeri;, (pii cercc Iniagini liencdicit, in
ronianx ccilesiiu a latinis pra>ponitni', signirical eani qua CJiiisius sub forma agni exprimilur. ,

saiiciain esse : ita liitera // idem signilical, apud ca- Verum Ikcc dillicnlias pnusus cvanescet, si adver-
Ibolicos, in llandrico scrnionc ; dieinius ciiini die lamus qu;c sit doclorum imiiiinnin de iiliscaimnibus,
hetjlighe. Roomsclie Kerche. Scd liic dcrisor passim in Trullo liabilis, censura. Dicunt enim, et probant,
in libro sno Ecelesiani ronianam, uniiis littcra; niu- cns non esse scxl;c synodi : Grxcornm quorum-
sed
talionc , voeai die hcllujhe Roomsclie licrclte ,
qiiod dam qui multo post (1) sexiam synodum convcnc-
latine sonat infernaicin ronianant ecclesiaiii ; ut facile runt, e qnibus nonnulli scliismaiico spiritu qua;dam
advertas qiiid vcncui lateai in inscriptionc lihri, in décréta inierjecernnt, Quod nianifestum est ex iis
littera U. Neque eiiini sanctain coiifilcri potest Eccle- canonibus, in ipiibiis sunt crassi crrorcs, et romanac
siani, quani passim iiifernalem esse lam impie Jia- Ecclesi» arerba: repielicnsioiies (2). Ut facile mihi
spbeniai. Addilur auctoris nomen Per : Isaac Rabbo- persuaserim cos in romani ponlilicis suggillationem
Unu Lovaiiiensem, ticcnliatum in ponti/icalibits juribus, statuisse, ne deinceps Cliristus sub agni figura forma-
Omnia lieta. Iloliandi puiant se nomen aucloris (t) retur.

scire : sed ille erubcscens de lam turpi fœtu, stium Quidam mollins respondent, fortassis quosdan
esse negat. Itaquc irrisoriis litulis inscriplus 'est iiiterGiaecos ex bac piitur.i coneepisse, quod Cbri-
rabbino lovaniensi , iicenliaio in pontilicalibus ju- stus in specie agni aliqoando apparuerit ; ideoqne, ad

ribus, cujus proprium nomen sit Isaac. Verum boc ejus erroris abolitionem, damnaiam esse apud eos
fictitium nomen sibi auctor snbstituit ; significare picturam. Sed non video liujus conjectura; ullain pro-
volens, se non aliud in lioc opère esse, qnani irriso- Lationem et canon manifestât aliam ralioiiem. Vult
:

rcui, qui aliis risuni niovere cupiat. Qnomodo Sara, enim figuras et umbras, prœsente veritate, cessare.
noto Isaac, ad nomen ejus alludens, dixit {Gen. XXI, Hinc, ut collegit Bartboloniœus Carranza , archiepi-
6) : llisum fecit mibi Deus. Sed Deus non irrideiur scopus lolelanus ( in Siimma conciliorum proliibue-
),
(Galat. VI, 7) : neque impunilus sempercrit religio- runt , Spiritum saiicium sub columba figurari : et
nis derisor. Parata sunt derisoribus jiidicia, et mallci Cliristum, sub veteri agno. Cœlerum Gr;ccos hic nec
percutientes stultorum corporibus { Proi». XIX, 29 ). accusandos, nec defendendos suscipio (5).

CAPUT XVI. (1) Annis undecim.

(2) Prœsenim canone 13, ubi de conjugiis eorum qui
Art sexia sijnodus agnorum figuram prohibuerit, Bd diacoiiatum aut presbyloralnm aspirant et canone So :
'
nbi de jejuuio sabbalino in Quadi agesima. .Singid.are
est
Cseterum aiia diflicultas orilur ex canone 82 con-
quod can. 40, permillalur deceiinibus pueris maiiasliceiî
proliteri et quod can. (il
: soxennin caiionis, bive sex
,

ciîii sesti (2) (in tomo II Conciliorum), quod Consian- anuorum pœiiileiitiœ, siibjidaniur, qui ursas ad ludum, et
simpliciorum noxam, circumducunt.
tinopoli in trullo est liabiium. Etsi enim inibi inler
(3) Hajc Molani verb» relei t approbatque Zegerus Eern.
venerabilium imaginum picluras agnus noniinetur, van Esi.en (a) : ac pro ralione subdil « Sciebat qui|'pe :

vir eruditus posse uuo lempore, et cerlis locis,

qui digito praîcursoris monstralur, statuitur tamen pieturas
aliquasjure proliiberi ob jericulum erroris, iu qui'iii rudis
ne deinceps in fignra hiimana pingatur : Ut ergo, populus earum occasioiic prolapsurus timetur ; nu» alio
inquiunt, c qnod perfectum est, cobirum expres- lempore et alio loco, ubi populus sat iiislniclus fueiit vel
periculum erroris aliuiule cessai , periuitli et expoui pos-
sionibus, omnium oculis subjiciatur, ejus qui tollit siint ; uli de iinagiue s m, tiisiime Triniiaiis idem
Mulamss
jpeccaia mundi, Cbiisii Dei nusiri, instar bomiiiis docel, hb. U Hisl. ss. imtig. cap. 4. » H;cc vera, sed parum
ad rem tacieniia. Audiamiis porro Kspenium: «Nequaquam
characterem, etiam in imaginibus, deinceps pro veieri ergo canon coiilrariatur coiisuetiidiui romanae ecclesia;,
agiios Dei effigunintis, et pcr romanum ponlilicem
sole-
Philippus de Marnix, a dominio dictiis de sainte
Is fuit niiiiter bene.aceiilis.. . cnni liac In re varia possit
(I ) esse
Àldeqonde; origine, -Sabôudus, pairia Bruxollensis, salva ndei mtegc ilale , ecclcsiaruni disciplina. » SeJ si
qui ca-
Guiltolnii, princitiis arausicani, partes amplexiis, Batuvorum non trullanus eUingi Clirislnm agni specie prorsus i.iliibne-
reliellionem niiro stuiliofovu ac piumovil. Variis les.itioiii- ril, non capio egn, (luomodo non adversains
sit ecclesia
bus in liane rem defunetus , mullistpie politi( is ac polonii- roman* praxi, qu.v Cliristum jai,i]riilem ila repra;senlabat,
cis scriptitationilius noiior iniam cI;irior, cxireimmi ut ex Paulino, cl aliunde iiotnm Cal. Non capio pariter,
diem cur
obiil Lugduni Batavorum auiio l,ï98, die 13 decembris, niogis licuerit aliis temporibus, aul locis, liane
an- imaginein
nos natus st-xagiiita. Ejus ipiurimn 0|ms calvliiianis cer- ellonnare; cum, falciile panlo snperiiis KsrH-iiio, causa
,

donibus accommoduiii, Joaimes Coens, paroohus cortracen- fncnt , quod pitres» Irullani voluerint ces-
pruliibilionis
sis, aliique catliolici conlulariint. sare typos, pra-senle verilate. Aupii non praîsenlior fuit >i

(2) Aliis yuiiii-sexti, qujsi appendieis conciliorum ea vciiuis apudCracos quani apud latines aut septimo
ge- :

neralium tpiiiui et sexti. Adlueruul roi.cilio, île ipioa"i secnlo, quani ])ostenorilius Itaque iinnqnani et uusquam
ur
episcopl21l. Habllum luit auno 692, iu Iridh agni lorma ClnisUis exliibendus Inisset.
i I ,!;t jn
alrio lalalii iniperialis, siiperiie iu h. luis] liarii
Quai. io,.lcr aul ri-jicieudus est caiicii ille (b) , cum aliia
l'oriil:iiu
coiicameralo ; quod Galli duiis te dôme, Uali sul'o tu
ciinula
dixerim. Mulla probanda , (pimlam illaiidiliilia cdiiiiiul
(a) selwiio in can. (ruUunum 82, edit. Colon.
NuiKitiain receplum luit ab Ecclesia nmiaiia, elsi iJ 1733,
Gri'ci pa^. 433.
maguopere expçiieriut. Lej^e Baronium ad an. 6'J2, n.
-iô ' (b) « In nonnullis venerabilium imaginum picturis,agaus,
et seqq. , item aa an. 703, ni», 4 et 5.
qui digilo pr^COrsoris monstralur , depingilur, mi ad jr a,i
451 OKATIO .
452

Hoc lamen conslantcr rciineri volo, romanam Ec- CAPUT XVU

clcsiain niliil in liis foi mis invenissc , cur eas cum De fragmcnlis agnorum,
Gnccis quibusdam improbet. Ncqiie urgciidiim csl
Porro inlcr caiholicos dubiiantajiqiiando ruJiores,
periciilum erroris ; duin eiihii agrii foriii:i vcxilhmi
an a^ni confracii, vel parles agnorum, niancaiii be-
crucis in liiimeris gcrit , facile apparel vcruni illun»
ncdicii : et parcm vim atquc efncaciam iiabeant cum
Agnuin in ly|>o (i^urari, qui pcccala nien in huniuris
inlegris agnis Dei. Instilucndi proinde sunt, eos, qui
suis porlavil. lliijiis saiic lypi crobciriinani nienlio-

diligebal Jésus, in
magnos agnos iiabent, non plus liabere, qnani qui
iieiii facil discipnlus ille, qiiein
parvos liabenl el qui partes aut fragmenta liabent,
sua Apocalypsi (cap. V, cl deinccps). Cum cnim in
:

confessionem exularel, mulli-

pares esse cum reliquis; adeo ut ex cliarilalc ilceat
Palhmo posi nobilem
aliquando agni figuram dividere ul aniico aliquid
plices de Ciirislo sub specie agiii li;ibuit visiones. ,

tribualur. Qiioinudo de sacro sancto eucbari»liab

i^u.c. oiim omnibus ol)vi;c sint, nenio, nisi mente el

refraclarius esse poiesl (I).

sacranienlo a divo Tlioma Aquinate scriplum esl
judicio capius, liic
{in sequeniitt fesli) :

l'jusdem synodi non pnucis quod liccro supra osteiisum ;

Fracto demum
sacramento,
esi. : aul alius ei sciisus adscrilnindus. E^o, re alteiile ex- Ne sed mémento
vacilles :

pi'usa, cxislimo Irullanam suioiluin nun probibuisse ne , Tanlum esse sub Iragmento,
Cbrislus agni figura re, raîsèiilarelur sed taïuuni ab ea : Quantum lolo tegilur.
prii'lalam misse ejus imagineni Imniaiia spede , qua- et in Nulla rci lit scissura :

postoruiii cxpriiiii jiissa aiquo huic iliK-reto occasioiiem

; tanlum lit Iraclura
Sigcii :

pra'buisse [licunas vebil liisloricas, in qiiihus Joaimes prœ- Qua uec status, nec slatura,
cursor, naliva lorina exhiliiliis, digilo c\serlo agnuni iiio- Signal! miimilur.
saicuni osLenJubal cujusmodi elligies paruui cunyrua vi-
:

deri polerat, quandoqiiidem Juannes Chrislinii in propria Hœccnim, clsi non parva sil differenlia, agnis, et
lorma pnescnlem iinJicavi'ril, cum audiloribus dicerel (Jo. agnorum fragmentis , adaptari in sensu commode
I, 29) « Ecce Agnus Dei. » elc. Coider bue aniuiadversa
:

a Molano de velere piclura Joaiuiis, supra bb. 111, cap. XX, possunt. El, in Urbaiii pontificis carminibus, quidam
col. '2-îa, et de ejusdem imagine apud Urfecos, pag.2>J7. codices ultimo loco adduiit :

(I) Quei-cla; njnllo gravions ans.mi arripuere Grajci ex

quadam Laliiiurum con^^uelndi^e, quie judalci riuis s|iecieni Parsque minor tanlum tota valet, intégra quanlum.
aliquani relerrp ibis \îdel)atur; prascripta scdicet in
vulgalo online rommw, agni (auimalis) beiiediclio, facienda Quia laiiieii inlirn:itas biimana inlogros agnos,
die resurreclinnis. Mos isle annis mille anliquior esl, et quani fragmenta, haberc ma-ult, prcsbyleri societa-
hodie usque in locis nonnullis oblinel. Ejus meniiuil ano-
nymus scriptor Vila; S. IJdalrici, au.uslensis episcopi anno tis Jesu, in quibusdam collegiis, opportune forniu-
975 defuncli. Sic enini cap. 0, iiiler opéra }iarci reberi, laai babcnl , in qua agni conIVacti refurmeiilur.
pag. S50 « Sauclissinio pastbab die advenienle... missa...
:

dcvotissime religiosissinic decanlala... ad cibuni accessit

, CAPUT XVIll.
[Ijdalricus]... Sanclilicaio... cibo, carnes agni, el paniculas
Gregorii Xlit consliiulio ne agni Dei benedicii minio
lardi, inter missaruni solemnia benedicu, oumilius dispen-
savil et lune demum ciljuni cum eis omni gaudio sumpsil. »
: inficianlur, aut vénales proponantur.
Hcec, inquain, consueludo locum dedil triminalioni Gra;co-
runi advcrsiis Lalinos. Objiciebanl, a uobis agnuni, salihalo Est alius inlcr caibolicos quosdam scrupulus, an
sanclo, simul cum Cbiisli corpore el sanguine, super allare pictor agnos Dei possit colonbus exornare. Ad quod
pnni, el more Judaeurum oCferri (a). Walafridus Slrabo, seu
Slrabns, qui anno 8i9, e vila cessil, cunidem riluni impro- respondendum est, sedcm apostolicam id prolii-
bavil, liiiro perlendens
de Rébus ecclesinslkis, cap. 18,
buisse.
eum de jud.iicarum superslilionuni seminano naluni, quo-
rumdam similicium enore , ad sua nsque lempora persé- Sed novi inter cœlestinos, in lieverlensi, Croianx
vérasse. » (b) Walafrido suppares fueruul /Eueas, parisien
sisepiscopus, elBalramnus, corbelensis monachus, quorum
poslerior libres qiialuor edidit conlra Gra'coniin ovposila.
tia; liguram assumplus esl, veruni .\giium i^er legeni Cbri- Anibo Grœcos non aliter in bac parle confularunl, quam
slum Deum nosli uni pramousiraub. Anliquas ergo lignras factnm negando. El certe nunquam agnos Ecclesia lalina
el umbras, ui verilalis signa, el cbaracteres Ecelesire iradi- aul super altarecollocavit, aul simul cum sicra eucUarislia
los, am]>leclenles, graliam et verilalem pra-poiumus, eani oblulit, seu beuedixit. Sed agni benediclionem seorsum
ni legis iniplemenluui suscipieiiles. b'i ergo quod peife- peragebal, ul ex diclo Ordine romano inlelligimiis non ut ;

clum esl, vel colornm exprcssionibus, omnumi ocnlissub- Deo agnus ille offerrelur sed ul caruiuui esub cum Ec-
:

jicialur, ejus qui lollil peccala niundi, Ciirisli Dei noslri clesi;c benediclione resunieretur. Quamobrem aliarum
buniana forma cbaracterem etiam in iinaginilms deinceps , eliani caruium benediclio in eodeni libro habelur. llaque
pio v. leri aguo, erigi ac depingi jubemu^ ut per i| snm, : si liauc duntaxat benediclionem im|Tobasseul Grœci, rem
Dei Verbi bnmiUalionis celsitudinem uioutc comprehen- quideni veram. sed gratis, impugnassenl al, cum objicie- :

denles ad memoriani quoquc ejus in carne conversaliônis, banl super allare agnnniaLaliuis oDern, bac niera fuitca-
ejvisque passiunis, et salularis morlis deducamur, ejusque, lumuia.Vide Mabilloninni, prœf. in IV seculiim benediciinum,
qu;e ex eo facta esl, muudo redempiionis. » nn. 1(31, Ui2, cl ConwienUirio oïdinem romunwn, lomom
(n) « Nicolaus papa eidem [Hincmaro], el cœteris ar- Il Miisœi ilalici, ad calcem, pag. 99.

cbiepiscopis cl episcopis iu regno Caroli conslilnlis, non

soUim tran.sinisil, inuolesoens [mmlians] |ira?t'aLos (ir.eco-
rum imperalores, sed el orientales e;iscopos, suiciam ro-
manam ecrlesiam dainnare, inio oiiineui eeclesinn, qua; lium studio, compressus est. El sicubi adhuc perniciosum
latiua ulitur lingua quod iejunaaius in sabbalis... quod i
: i bujus peslis germen revirescere fnitcomprobalum, mucrone
Pascba, more Judieornm, sunT allare, pariler cum dnmi- sp rilali radicilus est anqiuiaïuluui. Illum dicoerroreni.qno
nico corpcre, agnnm
lieueditimus el oii'oranms ; succi'n- quidam agni carnes in Paschate, juxla vel sub allari eas
scnles etiaih nol)is, quia clenci apnd nos barbas suas ra- poncntes , benediclione propria ronsecrabanl j el in i| sa
dnnl, » elc. Ffodoardus llhl. femensis eccleàœ, Ub. lll resurreclionis die , anie ca'teros cor; orales cihos, de ipsis
cap. 17. carnibus percipiebanl. Cujus bencdictionis séries adbuc a
(/') En locum
Walafridi Slrabonis editi in Spécula nnliqiiœ ninllis babelur. Ouod quam sit supervacniim, el a .s;icra-
lievoli-nis Mogunlis, 1340, pag. 88. « Unde
dira missam . , facile pprspicit,
nienlis cliristianae pcrfectionis abliorrens
quorumdam simpliciuni error.de judaicarum superslilionuni (luiveraciler inlelligil quod Pascba noslrum inimolalus est
seminario nains, el ad noslia usque lempora quœdam ve- Clirislus el vull epulari, non iu fermenlo veleri, sod ia
:

tuslaiis exteadens vesligia, jam ex magua i^artc, sapien- azvniis sinceritaiis el verilalis. »
 4» AN ORANl). PRO MARTYRlIiUS NOSÏRI TEMPOUIS. 4S4
familiae, iiionatlerio (1), piiiin presliytcruiii, in his bus poslnioduni inimaciiialas, non aiilom auro aut
depirigondis JDilusIriuiii, qui, iiroplrr sucniiii cliri- ColorHius ullis depictas, scd in hua albi'dinis niiindilie
SiiKi, arbilrilus sil id prdlnliiiuiii ossu pictoiilius, uo sanctilicaïascongruoiuieuMi rcvercntia tenun cl ton-
qucid laicis tlirisina aliiiifore non liceai : idi'(((|uiî ad servari dcliere ; sialuinius et ordinainus, acsub pœna
saeerddles prohibilioiieni non csso cxleiidendani. exconiniiniicalionis, ijiso facio incurrciida, proliibe-
Veruni, cnni id dicerol, nnndiun ei saneiissimi do- iniis et inlcrdiciniiis, ne qnis^piani, sive vir, sive mil-
niiiii nostri Gregorii XIII conslitiilioiMndtiicr.it. Qn;c lier sciularis, aut cccli'siastiii, ciiain regiilaris ordi-
talis esi :iGrcgorius cpiscopns, scrvusservoruni Dci, iiis, ille sil, et quocunquo gradii, conditione, statu
,

ad porpetuain rei inemoriam. Oumi certe sdidio et noniine, digniiate, et honore pracellat, poslhac in
opcra a nobis procnrandiini est, ut ea tollanliir, i|ii;c porpciuinn agnos Dei, [icr roniaiimii ponlilicein pro
non conveniiint : ac nostruin, alioniiimiie liononim tcnipnie cxisiciilein bcnedictos, di'jiingcrf, inliecre,
piornniquc clirisiilideiiuni, aniinos ollondiml. It: que niinio iioiare : vul anniin aiit colorem ali(|tiern eis
provide considcranies ccrlas formas, iiiiioconlissinii iinponerc, aulqnidquain aliiid snpcrindncerc : neque
agni imagine liguralas, et per roinanos ponlifices sla- depingi aut niiiiiari facerc : ncc illos vénales propo-
lisiCMiporibus consecrari solilas, siciii agiii piiri et nere, seii lenere, quovis praîtexlu , qualibetve de
iQundia sumnio puntilice bcnedicuiitur : ita ab onini- causa audeat : verinn eus albos et niundos, Agnum
illnni purum et innocentein reprx-senlantes, qui oc-
; nam
(I) Sive cœmetorin chori ac sanctuarii iiavimon- cisiis prciio'iissimo sanguine suo nos redcmit, decen-
tum ,
lali'ra , SL'dus chorales, iimros et pailnii l'oniicls im-
ploiit illublris illius
goiilis ejiilajihia, iiisignia, luriibie iiii- 1er ac reveienter a cnnciis liaberi, deferri et cuslodirî
inliiiis prcliosa', ciMiolapliia, euliver.si },'oiions moniineiila
pr,i;cipinius : et ila ab omnibus ficii et censeri debc-
t.im limita, ut nullam a'doni sacraiii In llelgio, paucissiinas
alibi,reperias , lot bujusmodi oriiameutis , si lamen orua- re, decerniinus. >
UMoiis, rcfertas.

JOANNIS MOLANI
RESPONSIO QUCIBLIBETIGA
AD TRES QU^STIONES, QUARUM PRIMA EST : . , !

I. Vtrum sacrarum Imaginum usus legilimus sit, et retinendus (1).

II. An liceat orarepro Us qui nunc martyres moriuntur.
III. An damnato ad mortem liceat negare eucharisliam.

Dicta Lovanii in schoUs artium anno [1568], a Joanne Molano, sacrœ theolog. licentiatô .
prœside quaBslionum, ex porcensi psedagogio, D. Nicolao a Meiden, buscoducensi , ejusdem
sacrœ theologiœ licentiatô.

(1) Hanc Molani responsionem lioc loco prœlprmilUnius ;

quod ex ea deinde conflatus sit liber priraus de Hisloria
«Mraruin imaginum, quem supra tibi, lector, dediiiius. ,

JOANNIS MOLANI
RESPONSIO QU01>LIEETI€^.
AD SECUNDAM QU^ESTIONIiM Rl.SPONDE TUR
QUOD LICEAT ORARE PRO MARTYRIRUS NOSTRI TEMPORIS.

Prier qusesiiuncula est : An liceat orare pro ils Domine, ut iiilercessione beati Leonis luvc nobis prosit
qui nunc martyres moriuniur. Pro cujus discussione oblutio : cum aiiti<niiores codices liaiicaut : Anime
juvanl nos verba Innocentii tertii, libro tertio { caji. iinbis, Domine, tU aiiimœ faniuti lui Leonis liœe piosil
Cum Mariliœ) Decrelaliura, titulo : De celebraiione oblalio. Respoiidel, inlcr alia, Innocenlius, sacrai
missarum. Proponitur ei ab archicpiscopo Ingdn- Scrioturx aucioritatem dicere qund iiijuii.iiii Viciai

. nensi : Quare in sécréta beaii Leonis, in niodernis niaiiyri, qui orat pro martyre : idenupio esse, raiiona
Sacranienlariis, liabeatiir : Anme nobis quxsumus COiibimili, de aliis sanctis senliendum.
TH. XXVII. [Quinse.)
4âS AN REIS MORTE DAMNATiS 4^^$

in qiia Innocenfii responsîone, priori loco animad- niartyri, qui pro martyre oral. N'm, cuni lioc omnibus
vi l'iemliiiii «>si, quoil, ilimi celebiciii iiiam de mar- sanctis coininiino c^sc dicatur, manirosiutn est ba'c

lyribus seiuentiam vocal aiicloritalem sacrae Scri- inielligcnda tanlum esse de iis, qui judicio Ecclesix

pluru', non signidcel liane senienii;im liabcri in ca- declaraii suiii esse aut martyres, aut sancli.

iionica Sciipmra : sed significare volnil, cam liaberi Secundo, sancins Augiistiniiscitalo seroioue, valde

in scripiis s;iMcloruni paliuni. H;i'cenim

comprclien- crudité nrget fccle^iasiicani disciplinain, duni dicit

diiiiUir aliiiiiando noniiiic sacra. Stripliira; i apud injuriani e^sc pro martyre orare , cujus nos del)eMius

Poiruui Lonibarduin in Scnienliis ( 'ib. 1, dist. 26, 6 ) precihus conimcnd ri. Sed ccclesi ihiica disciplina

ei pjiis a'tiiiis alins srripiores. Habetur veio ha?c non liabet, quod nos coniniendemiis preciijus eornin

seiiienlia in scnpiis sancioniin doclorum. apnd B. marlyriim , qui judicio Eiclesia; non sunl deijarali

AHguslinuni, in sermone, qui ninic esi de Verbis Apo- martyres : imo eadcni eccle^iasiica disciplina babel,

sioli 17, Beda* amvni lempore eral ociuage^iMiiis quod pro eis oretur. llnde pro celeberriniis illis car-

icrliiis, ul nianifcsiimi est ex ejiis ciialione, in sex- tbusianisin Anglia marlyribus(l) lotus orducarlbusix,

liim ad Ronianos. Injuria rsl, iiiquil Augiislinus co per orbem chrisiianum diffusus , cnnsuelas pro de-
seniM.ne, martyre oraio, .cnjus nos debenms
pro funciis preces ad Uoniinum fndit. Ideinque aliis niul-

oralionibus commendari. Porro liane sacram scri- tis exeniplis dcclarari poiest. Igitur pro nostri lem-

pinram, sive scripiam apud D. Aiigusiinum senlen- poris mariyribus absque injuria oratur.

liani. mcriU) Innoceniius aiicloriiatem vocal; est

9 julii 1S72, jussu Guillelmi a Marca, coniilis lummaei. Ta-

enim innlio majoris ancloritaiis, qiiam ex senlenliaî, ies galli saierdoles cl nioiiaclii apnd Occitaiios et Aquita-
iios, ageiile iiraserlini Francisro >io BeaumOEit , haronedes
qna; in bis scholis raaximcevocari soient. Habotenim
Adrels crudelissii:ie necaii. Talos in Anglia sub Henrico
,

aucloritatem siiani non tanluni ab Acguslino, sed a Vllî Tliniiias Monis, et Joaiiiies Fishenis posl ibidem :

Êerniulli sul) Elis;ibelha niissionarii , inler quos eminuit

tola qiioqiie Eiclesia. Toiius enim Ecclesis consensu
dmiiiidiis Canipiaiius. Taies in Japimia BB. Paiihis Miciii,
reccptissinnim est, qiiod injuriani (aciat nx.riyri, Joannes de Gotlio , el JacolHis Cliisai , jesiiit*' , cuin sex
franciscanis, el laicis XVII. Talis ad oram KrasilircB. Igna-
qui pro martyre oral.
tius Azevedius cuiii XXXIX sociis; ni alio.s qnnnipliirnnos
Sed , ni nodus qnaîslionis solvalur , an non liceat omillam. Verissinie de suœ sneieialis hoiiiiiiilius, ante ao-
qui nunc martyres moriuniurî ûi- pos 150, cecinil elegaus poêla Jacolius Balde :
ergo orare pro iis

duabus rationibus probo.

clmislra sinanim, nrusiiœque cmmœ,
co licere. Et id
Africœ salins, rilcimmiia castra,
Primo, Innoceniius lertius dicit, id ijuod de mar- Anyliœ piiii/ues maduere noUro
sanguine campi.
tyribus diciiur, consimili raliune de aliis sanclis sen-
Slernimiis tiiti, stiperanms imi :
tiendum esse. Sed nullus pulat se injuriani aliquam Surgimns pluies, tolies cndendo :
Rubra muioiis meiimur (uiuri
facere, pro suis parenlibus, vel aniicis, vel con-
si
seminu iiu'ssis.
frairibus, quaniunirunque sanciissimis , fniidai aut (I) De bis, praîler alia, cxslat Hisloria niailyrii onlo-
petat consuetas Ecclesia6 preces inio scimus exe(|uias : decim carlusianonim Anglonini sub rege Aii-lia- Henrico .

Vlll aiino Domini 1333, 1557 et 1541, (Tudeliler inler-

,

pro eis non posse, ob i|uantamctinque sancii-

oinitli
feclorniii a revorendo paire dônjiiio Aniuldo Havensio,
;

lalis opinionem. Non ergo, orando pro noslris niar- cartu.si;e gaiidensis priore dignissinici, nunc meliori siylo
recensit;i, alqiie iu luccm prolaïa. Paginis 111, in-12. Ad-
lyribus, qui plerunique suni valde iniperfecti marty- bsrel b;ec oiella alleri, eni lilulus : Histurica relaiioduo-
res (»), impinginms in eam senienliam Injuriam : facii deciiJi niartynun carlusiaijurum qui Kur%muodx , in du-
,

calu Geldri;c, aiino 137:2 [die 23 julii] agonem smim félici-

(I) At profecto non defiierunt œvo Molani, neque se- ter complevprunl. Anclfire vener. P. D. .4rnoldo Havensio,
queiili, qui pristorniii marlymiii forliludiaeiii œniularentw SS. Iheiilogia; duclo'-e, carlusisque gandeusis priore. Ac-
cessit ojusdeui exliorlalio ad larhisiuuos de ohservanlia
in Angba, Gallia, Gi'rmania, Belgio, Iiidia, China,
J;iponia,
disciplin;e regularis, vitœque soliiariai commendaliuue.
Auierica. Taies in priinis fiiere BB. martyres, viilgo gnr-
-

comienscs dicli prope Brilam in Batavis interempli, die [Coloniœ Agripp.] 1608, in-12, pag. 77.
,

TERTIiE QUiESTIONI RESPOIVDETUR,

NEC MISERICORDLï: DEI, NEC SACRIS CANONIBUS, NEC PRINCIPUM PIORUM CON-
STITUTIONIBUS EÔS SATISFACERE QUI DAMNATIS AD MORTEM NEGANT SA- ,

CRiE EUCHARISTIE COMMUNIONEM.

Tertia quEestio eral, an damnato ad

morlem liceat Damhouderius, J. U. consullissimus dnctor, in Enchi-

negare eucbarisliara (1) ? Ad banc respondet Judocus ridio renim criminalium , hune in modum, cap. l.iO :

iHaîcquseslio, augusiissinii iniperaiorisCaroliOuinti,

(1) Singvdari traclatu hoc argumenium persecutus est de capilalibus judiciis, benigna et cbriblLana coiisii-
loriiaceiLsis, Jnannis Jacobi,
canouirus
Joannes Cliililetius,
tuliiine soluia est, arlicnlo 79: ubi reo mis'eio el
comiUis, UIuiS. Liljer
regii arcliialrnruui in aula liruxellensi
auno Ibii, pleclendo, peienti et desideranti, eucliarislia con^e
Bruxella; , lypis Mcaiima-lianis, excusus e.--t
hoc litulo : coiisi-
jn-12 grandi.iri cl.araclere, pa-eliis 80, diiur. Cap. Qucsilum, XIII, 4, 2 : de Kurlis, cap. Pu-
aUiaendis
lium 'de sacrumenlo ciicliarhtiœ, idlimosupplutu
non dencqando iis locis, in quibiis contraria ûbiinet
cuiisiic-
res ; el in C. Si quis, de Pœn., dist. 7. Quem
judo. Juvénile opiis est, non copiosa; lecliouis, uou subacli
moreu), laudabilera quidem et probandum, scquunlur
tudicii prx se terens iadicium.
4S7 NtfiANDA EUCMARISTIA. 458
lidilio ptcr;viniP romani iiiipcrii civitalos, aliiqiio pii Innoocntius : « Postquani DoiniiMW nosicr parcin Kc-

el ilt'vuti uiiiK'=>"'i*'"=>- Al<|iio li:inc cuiisiiuliidineiii clesiis suis leililidil, j;yn, de|iulsn lerroie,connuinii<>-

(irobaiiorcin (luto, cl chrisliaiiis niagisiratibiis di- neni dari abeuuiihus piacuil : cl propicr Utimini
giiioreiii. t miscricordiam, quasi viaii<'Uin proleciuris. Tiibuitiir

DoMiiniis voro llnardus ,

prïceplor meus picnlis- ci'go cum pa'inicntia cxtrcma cuniiiUMio, nt iKjniines

siiiKi^ iiiciiiori.e, liiij»^ -iIiiiK iiiiivci'suiis rniicellniiiis liujnsnn)di vcl In supremis suis, pormillciile Salvaloro

(liiiiiissiimis, lialiuil, aiinii i5 20, cxislci)> smt^v. nosiio, a peipcliiD cxilio vindiccnliir. >
[ ]

tlit'iil<igi;e profcssor, qiiaiiiliuiit'iu in liac scliola, quat Une ctiam perlinct i|lud Leonis pontiiicis ( epi'
lypis iinprossii li:\lie((ir, do ollVclibiis , i|iios coiisiio- slotn 91) : llis qui in lenipore uecessilalis, el in periculi

iikIo opeiaiiir in fDro cuiiscit'iiii.c. In qua sic l'csolvit: urijenlis inslunlia, prœiidium pœnilentiiv, el mox recon-
< Jiidex secnluris tenicr.irie cl injnsle inipctiit sacra- cilmliunis implorant, nec sntisfuctio indiccndaesl, nec rem

nuMiiun) cnchjri>tia; dari sccloratis quia qui non concilmlio dcneganda ,

quia inisericordiu; Dci nec men-
;

|iri>liilicliir acccdeie ad nieiisani Dnniini a dispensa- snrus posswnus ponere, nec tempora dcfmirc. rimes
lore diinins, sod niagis a Domino ( Clinslo ) voculnr. pai'llculariuin concilinrum canoucs lils adiii postent:
Cl a dispens^ilore donius, (|ui eiiarn indicat in niullis sedil meillo inniiumur auclorilaii praredenlium
snis canonibus euni nollc impcdiri, injuste probibctur canbimm, el poiissimuui canonis nicxni. Quare plura
01 leinerarie a conservo. Qtiia iste conservas vindi- ex aliis addiiccre non est necessc.

cat sibi oflicimn spiritualc , cl assiniilalur Ozix rcgi, Si diclis objicias : Quibusdani locis ab ccclesiaslicis
(Il Paralip. XXVI 16-20), qui nsur|i:ivit sibi pncfectis approbari cam consnetudinem, qux', ul ir-

olticiun) sacerdotale , cl proptcrca a Domino lepra revereniia viteiur, daniiiaiis ad niortcm ncgal sacram
percnssuj est. Nec judex polesl per consnetndinern communionem:
a niorlali pcccaio excnsari. Qnia, prictcr boc qnod Quod ad irrevercnliam allinci, respondeo ex D.
nsurpat sibi oKiciuni ccclesiaslicum, injusdim impe- Riiardo, non esse bic aliquam irrevercnliam : quia
dimenlnm aiTcrl , ne alii jure suo utantur in re nia- elsi danmalus ob scelera sua, abslinere possit ex

gni ponderis, el ina'Stiniabiiis comniodilalis spiriiua- humililate, dicendo cum centurione ( iVa»/i. VIII,
iJs. Qnod verc cbrisliaiius , maxime illo arliculo 8 ) : Domine, non sum dignus ut inires sub lectum
tanli xslimat, nt iiihi! niajus ; co qnnd lune singu- mcum : et cum Peiro (Lucœ V, 8 ) Exi a me. Do- :

larior pngna irnmineai ab liosle buuiani gcneris, qui mine, quia homo peccalor sum, regulariter lanien Deo
airocins el callidins calcaneo noslro insidiatur, sciens palri noslro gralius esl, quod de agno pa<cliali pro-
quod mndicum tempus babel. > ( Apoc. Xll, d2 ).
picr nos 1 cciso epulemur : nobis quoque idem uiiliiis

ilaclCMUS clarissinii domini Ruaidns cl Damboude- est el salubrius : uec dcdignaïur qui pro nobIs in
rius. patibulo suspensus est, sacramenialiier venire ad
Quia vero uierque negationem synaxis dicit esse suspcndendum, (jui jam per sacramentum poeniienii;n
conira sacros canoues ,
prior aulem ipsns non ciial lactns csl lempluui Spirilus sancti, et totius sacro-

posierior vero qudsdam lanluui cilai , ei non ex dri- sancli Trlnilaiis.

ginalibus locis ; ideo nos succincla brevi'aie quosdam Qnod vero ad consnetudinem allinet, ila respondel
canonesindicemiis. Concilii wormalit-nsis canon 80 doctissimus ille Domiuicus a Solo, Segobiensis, in
(Tomo lll Couciliorum, et [ npwrf Gra/iroiam] XIII, quarli Sentcnliariiin disl. 12 {quœsl. \, artic. 2) ; « De
quœsl. 2 ), qui csl de siispendondis in palibulo, sic lia- illa Hispinorunt consuetudlne, qui condemnaiis ad
bct : Si omnihiis, de peccalis suis pnrnm coiifessionem nioiieni eucharistiam non ministrant, alla) naiiimes

agenlibus, et digne pœnitenlibiis, comiuunio in fine se- obuiurmuranl ; quonlam nulla apparel cau.sa cur, si

cundum canonicum jiissum danda est, cur non eiiam sinl vere pœnilenles, lanlo beneiîcio privenlur :

eis qui pro suis peccalis poenam exiremnm persolvunl? pra'cipue cum , secuiidinn canonuui sanciioues , ea-
Conciliuni iriburiense, c. 51: i Fmibus el lairoiiibus, deni illiscomnninio sit danda. El rêvera lorsan salins
si exspeelalione mortis desperali piiianiur, at(|uere- esset, ni consueiudo h;ec nostra non servarttur :

conciliari se mysieriis sacrosancli» deprecaninr, com- praeserlini, cum .sa-pe per hoc sacramenium bomo liât
mnnioiiis gratiam non (inqnil )noganius iribucudani. ex aitiiio contrlius, et susciplat gratiam, quam non
In nic.Teno ( enim )niagno concilio leginius : Si quis reeepii in pœulienila. Excusare vero banc consuetu-
egredilur e corpore, idiimo el necessario vialico mi- dinein per iguorantiam non possumus ; nam salis eu-
nime priveuir. i Quaî verba synodus nica;na liabet ria llispanix canoues novit. Sed dicere délient , non
canone 13 [42], ei.vocat ea amiqux legis regulam. Ad usque adeo ejusniodi canoues obligare, quin possint
ejusdem conrirniailonem cilal iribnriense concilium per conlrariam consueludinem abrogari. i
vciba Innoceniii primi, qua; lialiei leriia cpisioia, ca- Inlelligilis ex bis, bcnevoli auditores, quid alii in soi
piic secundo. In ea sanciissimus iile, cl lolies a B. excusalioiiem afferanl , el quanta animi modeslia al)

Hieronymolaudalns, Exuperius, lolosanus episcopns, eis Dominicus Sotus recédai. Et cerleexcusaiiocoruni

qu;crii quid de bis observari oporleat, qui posl ba- non videtnr admiiieuda ; nimis enim inliumana est
plisnium omni lenipore incoiilinenlix el voluptntilius ea consueiudo, qua; morilur.o negal id quod Uei mi-
dediii , in cxlrenio vit» su;c poeniieniiam simul el sericordia ei annuii, el quo sacri canones eum privari
reconciliationem coinuiuuionis exposcunl: te>i)'ni.< ' •
'um : iino, ob inimensam, quaui secuui affcnuli-
439 AN rb;is morte damnatis neoanda euciiaristia. 4G0

nuncupanl. Quare coiidemnatis rcnuitur eucharislia, cum ils maxime condu-

lilaiem , necessarium ci vialicum cat ad spem el secnramen ccrii deccssus , et pra-scntis
isloruin consticlU(liirt opponimiis qiiod es codici' Gra- ago.iis?» Quiiniliii, ant qnam mullis in locis, lia*c mitiga-
lio reccpla sit , ignoro al constat inse(iueiilil>us seculis
liaiius ciiat, (lisliiiclione 2 : Comuetudinit tisusque :

ad aiilitpiaui disoii biiam re<litum esse. Ei lavebat Robertus

longOid non vilis uuclûrilas est : verum non usque adeo Pullus, canliiialis, ([ui vixil ;ctale S. Bernardi; contende-
aut legem l)al cnini (a) « non esse in<irte pleclendis adiuinistrandam
valUura mémento , ut aul ralionem vincat ,
eiidiarisliiiin , neque dedecorandani, aul privandani jure
Anlolia-
icriptam. Ucin et illud.qiiod ex Cypriani ad liberanUi Uanmatos. Cum i-niin (inquielial) illud jus EclIp-
lY cnmra do- siie materiali coinpelal, inulto magis debelur t'ucll;iri^lia;. »
num epislola liabei Angustimis lib.
En piicbarisiiaiiiduridocimo seculo negatam, ni viiietur, ia
Fnistra quidam quia ralione vin-
nalistas, cap. 4 : , (jaillis, iibi Pi llui stiidiiit, el iii Aligna, ubi 0T0niell^en^

consnetndo aeadiMiiiam iiisuiuravil. In iisdem Galliis Guido de Monte

cunlur, consucludinem nobis objiciunl, quasi Uucliorii Munipiduin siium <r«r«(o/!(»i aiino 1303 scriPebat,
cl ejiisdein Aiigusiini « Damnatis etiam ad murteni pro
major sil veritate. Riiisus, illiid in ipin hx'C leguutiir (b) :

crimiiiiliiis suis, iiisi de giatia speciali, non djtiir unquan:

lib. m, cap. G •
Quis dubitet veritali manifestatœ de-
cuipus (Uiristi ; sicul illis qui suspeiiduiitur, vel siibmiT-
,

bere consiieludincm cedcre? giiiitiir, vpI comliuiuntur, vol quoiiioilolilicl aliter intcrli-
ciimtiir. mis aulem, qui pro ci imiiie li;eresis comPurunlur,
Hiic cliam perlinelquod Clemens V, in viennensi
si cum devolionp, Inimilitale et revereutia pelant , débet

concilio (Clemcntinarum libro \, de Pœn. et liemif.), • eis dari corpus Chrisli

; ul habetur e.ilra de Uœresi cap. ,

slalula ca- Super eo, lib. VI.» Imo neganda" limi eucliarisliae, tuni sa-
vocel dainnabilem nbiisiim cum contra , ,
cramenlalis absolulionis, coiisueludiiieni in Galliis, ad ex-
ultimo supplicio deputandis negatur, etiam ) tremos uscpie seculi Xl\ ainios , perdurasse lestatur Joan«
nonica, (

locum ncs Morinus, libio X grandis operis de Pœnilenlia, cap.

si peiaiil ,
pœnilenlix sacramenlum. In qiieiii
1 (c). (lAc piimus, iiiquil , Imiic niorem multorum proce»
glossemata sciibenles dicunt idem dicendmn esse , runi ecclcsiaslicurum, et \irorum piinci|iuin, recibus per»
|

siiasus , alMOgavit C.arolus VI, edicto l'arisiis dato 4 non.

de eucliarislia, ob pariialem raiionis ; quamvis textus
febiuarii ann. 1596. » Sed pcrrexit eucharistie negari.
Clemenlis id wn expiesserit. Oiiam in rem Robertus Gaguinus, libro X de Cestis regum
Coiiciiium wormalicnse, cap.
Francontm, edil. pari.siV»s!.s, 1321, fo/io 273, recto, deLu«
Si secui'.do objicias :
dovico Luxemljurgo, Kranci;ccûn. s(afci(i,majestalis reo, et
probibet,
Qiisesiuim.non tantum CDmiuunionem negari capite tiiiiicaio 19 deiemb. 147.5, baie rclerl «Quatuor:

sed judex st^cularis Ibeologi , niagui nomiuis dnctores , ut constitulum fuerat,

seil el sepidluram ecclesiaslicam ;
reiim adeunl ,saliilarilius iliuin nionitis coiisolaturi. Con-
sepiiltin a
conlrarlum per consucUidinem obiinuit de :
fessioiip more cbnsiiano expleta, oral vialicum Clirisli cor-
poiis sibi luiiiistrari quod non obtinnit. Kes tamen divina,
ergo idem per consucludinem oblinere polest de cu- ;

(|uuin iiiissam apiullainus coram illo l'aela est : et panis

,

cbarislia : beiiedictiis ublatus, quein religiose maiiduca\it. » Eumdera

rigore:ii, (iuo:id eucliaristiam, etianinimi in illo regno obli-
Respondeo ex D. Rnanlo, quod « judex secularis
nere testaulur scriplores galli Bonus Merliesius (d), Joan-
poieslatem habel non niinorem in corpus niorluum nés Grancolas (e), Gaspardus Jueniii Carolus Wilasse
,

HoiioraUis TouiiKly, Pelrus t>>llet aliique.

quani babebal prius in vivuni ; et ideo suo jure cl
polesiate ulilur. Secundo dico, quod non esi iiraj-
cepluni , nec unqnam fuit : "et forlassis nec pnccipi
posseljudici seculari ne corpora sceleralorum dnli-
iieal in palibulo, non magis quam
sceleralos inlerficiendo. Solnni dicitnr
silum, quodpossunt scpeliri.
quod judex secularis per consueiudinem excusatur
detinendo corpora. Excmalur qnideni sed jure suo.
ulendn, non per consueiudinem. Si dixeris
Siiiiililer aclum iii Hispania, seoulo XVlad médium per»
ducto, demoiislrat reciialus a Molaiiu locns Dominici Soti.
Nec ab ro more discessisse Hispaiios Jueninus (1) ei Tour-
nelius (g) affirmant : dubilal Wilassius (b) : alii vero jure
diUitcnliir. Nam eucharisliam concedi reis mûrie damnatis
edixil Pbilipi'iis seeundus anno 1367, cujus edicli meminit
ut non linl jnslilia
Fraiiciscus Zypaeiis de Jwùid. ecctes. el cii'ili , cap. 52,
in caji. Qn;e- n. 15. Kern urserat apud calholicum regem S. Plus V, seu
ejiis mintius, arcbiepiscopus rossanensis : el pmiiilicis
El ideo falso assumilur,
ei iotolam relert Franci.scus Goiibau, libro II, n. 2. Lege
ojusdein sancti poutilicis conslilutionem 91, an. 1369, ,id
His| aillas pertineutem, ubi de sacrameiilo eucharislia;:
,
« Id nos minime esse denega.idum censcinus ; cum chri-
: Sopidiura stiana.' ibarilali magis convenial eos [reos nempe], ad re-

est rcs ecclesiaslica
judex secularis
jure suo ulendo. El pr.cterea, sepultura ecclesiaslica
est juris ecclesiastici
ergo de ea non poiesl dispnnerc
;
: respondeo, quod polesi indirecte,
, non quœlibet.
sistendiim tali lempore l'urlius dialiulicis tentatiuiiilius , sa-
cra comnmiiione muiiiri; ut, perituro cor|iore , saluti
aiiiiiire, quantum Geri polest, snliveuiatiir. » Deiii(|ue in
America hispanica, primuin concilium bmanum, prseside
S. Tuiibiu, celebratum an. 13S2, ac sedi apostolica; pro-
»
batuni , ita sanxit cap. "ii (i) « li , qui propler facinora
:

Ex diclis concludo damnatis ad niortem non esse ne- cummissa capilis damnati suiit, pridie quam ad paiibula a
m gistratu ducantur, couununione corporis Chrisli muiiian-
gaiidameucbarisiiam, si eam pelant : nec ens miseri- tur; quo padeutcr, et cum sainte animie, pœnas corpori
damnaio denilas l'craiit. » Teslaulur eunidcni Hisriaiiiie morem
cordi* Dei el sacris canonibus saiisfacere, (pii
Franciscus .Suarcz , ^^jdius de Co.ùnck Franciscus Sil-
,

osiendunl el osculandum porrigunt corpus Domini (

I ). vius, el inlra appellandus Henricus Lanceloltus.
De Ilali;v disci(iliiia conslat, cum aliunde, tuni ex synodo
qiiiula iiiediolaiieiisi, S. Carolo pra^side celeorala , uii
(1) est hodie catholicarum ecclesiarum bac in
Duplex tilulo sexto : « Reus capilis dainnatus, quo die pro viatico
re praxis altéra gailicana; , qu,B reis capite damnatis IjC-
;

nelicium mndeni ahsululionis iin| emlil, .sed sacrarti eucha-

risliam negat alliTa caterarimi , saltem apud lalinos,
:
pag. 1.39, n. Il), et lomo V Conciliorvm editionis Labbei
eLcIesiaruin, qu:e ulrumiiuc conceilunt.
columni 1694.
Il rein ab inilio repelam , raris^inic; puto tribus primis a (a) Al ud Prosperum Lamberiinum de Sacrif. tiiissa:
Clirisio seculls eonligisse, ut ehrisliaiius ullus extrême
,

sect. i, art. 176.

supi licio , propliT palr.iliim scelus afficerelur. Data Ec- ,
;b) Tractatu 4. cap. 9, edil. paris, apud retrum Levet,
ciesi;e pace, baud dubi;; reis, de qiiibiis ag inus, et sole-
1489, in-4, fyliu 55, verso.
niuis absolutio , el pvuboristia nesaix' fuore. Priscum il-
je) Edit. <mluer))ii:nsis, ten Iwtlandkœ, p.ag. 720.
lum rij-orem omnium piinia niiligavit, aut miligaii opla- Id) SiimnKB chri.siianœ parte 5, quœst. 17.
vit, r'eineiisis synodus, a Sonnacio arcbiepiscopo celc-
brala aiino Gio, cui adliicrunt eplscoii e Chioiarii regno
(pj mvet. Ecclcùœ saciamentario, parle 1, pag, 290.
(fj ne Eucliurhliu, disserl. 4, qt œst. 6.
suira 40. Sic vero illa itatnlo 11 (a): «Cur ad mortem
(g) ue Eucharislia, quœst. 3, arl. 5, edit. coton, pag. 409.
|h] ne EucUuriitia, paq. 467, editionis venetœ, 1738.
Esslat in appendice ad Flodoardum,
(a) ad calcen (i) Tomo IV, concilior. aispanite, edit. cardinalit de
ediltonis colvetienanœ, ùmci, IQU, in • 12 ( \ide ibi. Aguirre, pag,.238.
 461 ZACCAUM: VITA. 4V'2
Kiiicli'vsimiim Domlnl corpus wni] sil , fliristo rfileniptori comnuuiinnn laies privant, sunl rcvocali.iupaieicnpit.
(]ni
III pru illius t'ti.1111 aiiiiiui !i.iii);iiiii('iii in >ira cniris prol'ii- Super eo, de. lla'relicis in .sexto.» Ila'<; ille. Ouodoi us anno
a il , a piU juilii'ilius iii:i^i\lratil'iiM|!i>' . illo ipst !>aii;{uiii» I6H Anluerpi;e cm» iinpiinierelni' lypis Martini Uinaiti,
li'iliualiii', ul III' Cl) (li>' Mi| plicio ullicialur; m iiiiiUis Im-is ille silii id llassel.ti conli^jisse inilii "as-.eruit ; ngslriipKî
l'ij" t'I l.iiulahilis tMii^urliiiliiiis ^•^l. » Oi'aro lU'iu'tlicliis deinceps ipsins secnli vesligia. »
AlV, lit'io .M'p/imo i/i' Siithulu (liivci'simii, cap. Il, ii. S, >|.i- In 11 l;.ii dia'ceiiliiis, rcniciisi melropcli quondaui shIj-
!i<-i'|K>riim I
aiti'S csso ilucct " liaiic disiiplinaiii iii suis iliii'- ditis, iiempe caineraeensi, lornacensi, alri'baleiisi, inori-
cosiliiis iiivt'Iii'iKlain riiiaro, ut (li>liiiipi<-iiiili'is iilliiiio sii|i- neiisi, crediliile est l'iicliaristiani, se| limo, el seipientibns
J>lirio alliiioïKlis l'iK'liurisiia pia'Uoaitir : iilipu' in syiiudaii- aliqiKil secnlis, ex volii '>(uiiiaui, rcis capile <laninatis
Mis roiMlilnlioiiilius iiisorcro. » ciiiicessain l'nisse : niulla' taiiien id-iint diibilaiidi causa'
;
Apnd (iiraianos iiiillo liinpore sacrum vialicnm rcis quas liie reciiare lonî;iiiu lorel. ynidqnid est, induliililnni
daiiiiiaUs ai' pa'iiili'ntilms iieplinii t'niss" iiiiiUicinii Joiinnn videliir, neque Can li V aiiclnrilalo, neqnt!Ta| pcri, Dani-
tlnlaiMi pcrloniliMit iilqiio llipicri' consent cm addiicia ab
:
liiKidciii M.hniiqne volis, cHeiUini esse, ni reis illis sa-
syniHio uoi'inaiii'iisi , aiiiio KilS baliita
illa cul Idiiiltiu : criini viaiicnni adniiu'SIr passiin jiKtic'S pilereninr se-
i i

vcrbis (.raiverat moi^unlina anno SU, (iiiMik' '21. Virniii cnlo XM. Joaanes ilaneliinus, aicliiepiscoi us nieclilinieu-
alii il) syiiodis isiis l'xislinianl a^'i, tie coinnuihi'ne mm sis, id coacedi ius>it in l'asl' rali sno, euml pi'<idiil anno
coi'porls Doniiiii, si'd de ca, <iHa' cxcoiiiiiinnicalioni i.p o- 13SH. kaleiidis decenibris « I) r nalis (iiii|uit) ad u;ortem
:

niliir. 'l'ainon a ii'iiiiiorc ("ai'nli (Jinnli Ij.iiiniiiiM' in inipciio deliel ihi'i encliarislia sed id fi.l anii^ diein supplic.ii. »
:

liisciplina passiin dUliauit, |osl(piam vidilii'i'l iini'i'ralur Sic el l'asliirale Henrii (Inyckii, rur;iiinnndensis episcnpi,
i

ille ciiiiiiiiali edicto, lircilcr an. l"yl'.> pniinnli,'alo, de re- anno l'itS, :iliaq'ie, ex Pii V c nslilnlione, qna' in niar-
vit, art. 79, rcis poniiitleiidnni, triluisante exlreniuni snp- gUii: cilalnr. Sed necduni (ibleniperatuin a judicilms. Ilein
iilii inni dielins, ni peccaia saceidnli cxnlile niliii' inlii- :
denit|iie coiifecil .synodiis inecliliniensis anni 1007, lit. 7,
Liiitilue, ne sacra eiicliaiislia, si eani posinli'iil, a jndicilins De euchar. SncramenW, ca,!. 6, si slatueiis: « lillimo sup- r

lU'-'elur. Onapi'optec A^i nda eoloniensis (/'/. de Siifraiiioiilo plicio a:iiciendis tenipeslive de sucra encliaristia providca-
eucliiirisliu',n. 17 : « (Juin et tacinoi'osis, e>;li'enio snp- tur qiidd ni lieri juljejnl, rogenlin' siMcnissina» siue cel-
:

piicio alliciendis, adininistramluni lioc est viaiicuni . icUjue silndincs .VIberIns et ls;ibell i. » Annnere piissiini princi-
pridie ejiis diei, quo eapil ileiu sul>ilui'i sunl .senlenliani, pes, ni liquct ex eorun decri'lo prid. Icd sei'leniliris 1C08
aut luinininni qninque lioris aule snpj licii nioinenlnm. » ei.'iio (a), ciijns articnlus decimnsib) ila laline .sonal :

Koiiduni id ineunle seculo XVll, nsitaliini eral in diiecesi o,lul)erinis naiversos nnsiros, el vassallnruui no-
|iariter
(salleni Iota) leodiensi , qna; coloniensis est sulhagianoa, slriirnni, adîicnislros ae jii'lices operani dare, ni rei, capite
diiique uni ciim C.oloniensihns episcoi o paruil ; sic eiiini le- pleclendi, de .sainte .sua temiçs'ive nmneanlur iisque :

Kitur inJoannis Manlelii, augnsliniani ereiniue. Iliisselclo, saiiclnni allaris sacranieiilnin adniinislrelur ; co inininie
Lovauii 1665 eilito, pag. lôO.-KAnno 1602, noslrij{vidt licet obstanlo, ([iiod id in usu non fnc. il mque ad II iic dicm. •
augiistiiiianis Hasselcnsilnis) Henricns Lancelollus, S. Th.
D., pra-eral ; ciiînqne ex depravala consueludine damna! is
ad niorleni, eliam jussu pra'toris non daretnr sacra coin- (a) Exslat in ult. edilione synodorum inecliliniensium,
inuiiio, illud lieri ex rationc probaliss niaoblinuit.uProprio mcdio libelle, pp. 103-1 l<i.
Ciiiin molu (ut ipse scribil in Esegesi sna in versuni 8 (Il) Ibid., |a;4. 10T « Bevelen insgelycke allen onsea
:

psalnii quarti, doeunienlo 2 ), Pins V, sninmus |0nlifex Ollioiercn cudè Recliteren, endo dien \an onse Vassalen,
stricte mandavit, ut onines prorsus rei, extremo snpplicio sorge le dragon, dat de misdadi^e, diif ter dool verwesen
aflicicndi, modo pa'uiieanl, dignosque se irieboanl, t«ni- sullen zyn, in tyts van hnnne s.iliglnydt verniaenl mogea
municenl. Idem qnoque re^ia aucloritale in Hispaniis, ubi wordeii ende dat sy gcadniinislreerl vvorden van bel H.
:

depravata anle obtiDel)al cnnsuetudo, s;iBclum. (jnare nio- Sacrameut des Aulaers uiet tegenslainde dat vausulcks
;

ne'udi magislralus, ue islud impediaut. Canones aulem, toi noch toe geeu gebruyck en is gcweest.

ZACCARIiE VITA.
-»***Oe^ee*»

ZACCARIA (Francisccs A.ntonibs), in regione me- teni, 1772, 2 vol. in-8°. lliud pnrro opiis Tlieodori a
diolarensi , anno seculi pix)xime elapsi dnodecimo Palude, sive poiius aucloris liôc sibi nunien adscri-
nalus, inter jesnitas, qnibns a juvene nomen dederat, beniis, eviilgaium non est, liiiilnm vero habei : Flo-
ila eminiiil, ul enni, tune lemporis Muiinae degentem, res sparsi ad Jnsliui Febronii librmn de sUtlu Eccle-
dux liujiiscivitatis digniim habnerit qui celeberrimum siVe, adversus P. AnloniumZnccariamsocitlali^ Jesu.
Miiraiori in bibliothecarii inunus exciperet. Slanle 5" De doctis ccitlwticis viiis qui Jusiiuo Febronio, in
quidein Societaie Jesu, ipsani ab injiiriis adversario- scriplissuis relraclandis nb anno liSO, laudubili excni-
runi variis scriptis Zaccaria vindicavil; abrogaia p!o prœivernnl , liber sinrinlaris : editiis sub nnmine-
vero, duni , secularium sacerdotum vesiem indutus, supposiiilio Tlicotimi Enpi.sliiii, Roiiia, 1791, in-S*.
Sludiis nihilumiinis cnram darei , a Pio YI in profes- Ilujus sciliccl operis edendi ansa fuit quod plurimi,
sorem collegii Sapieniiaj cooptatus esl : tanli vir iii- aucioritatis ponlificalis, vel ciim maxime légitima,
gcnii.ut opéra ediderit pêne innumera, quorum nalu- demissionem anhelantes , a>gre atque indignanter
rani indolemqueex caialogo sequenii, in quo tamcn ferrent auctorem Febronii opus suum anno 1778 ré-
nomiisi partim citantur, conjicere poieris :
1" Séries tractasse; Zaccaria vero sibi visnssit c re nata aclu-
j

episcoporum cremoiiensium, 1749. 2° Edilio opentm rus si, cxcm|)lis insignibus in médium adductis, Je-
j

/'. Tamburini, 17o5 , 3 vol. in-fol. , ancla nnlis nec monsiraret nihil ilaprudentem virum decere ut erro- '

non et refnialione inra Concina; , tuni eliam Dinelli. rum quorum consciiisesl reiraclaiioneui.Cnjus tamen
'

5° Anli-Febronius opus scriptum

^
: ilalico idiomaie, operis prelo mandandi non d;vla est copia quin sit ali-
;
anno I76S, duobusqne compaclnm voluininibus in-4°, cunde rcclamalum : Paire Scliiara, sacrati palatii nia-
quo liber Honlheim refntaliir. 4° Anli-Febromtts vin- gistro, qui cxaniinaiidi provinciam susceperai.commo-
diialus, seu desuprema polestale romani ponlificis, nefacieiito per litteras cardinalein Albani.sennnnulla
adversux Febronium ejusque vindicem Tlieudornm a tomcraria, imo et falsa qu;i.dam (iflendissc: cansam
Palude , Cesen. 1771 , 4 vol. in-8% Francofurl. aii- vero obtimiil Zaccaria, /ifcerf/Mc si«()M/aris cxcusiis esi.
*68 PRiEFATIO 464
6° Difensa di Ire tommi pontefici Benedetto XIII, Be- ut sappius usurpabat Plus VI, ita muluavit Mansi, dum
nedetio XI V e Clemenie Xlll, e del concilio romniio CoUeclioni conciliorum redigeudas iucumberet. Noia-
tenuto net I7Î5, direlta al P. F. Viatore di Coccnglio, bimus eliam ZaccMfia; adscribi Coniplemenlum llislo-
perché si ravvegqa : opiis cditiiiii Raveiiiiis amio 1782, riœ ccclesiasiicœ P. Alcxandri ; Ipsum , cum Muiina;
nonicnqijc pra'fereiis siipposilitium-, Pislafilo ro- degerci, liujus civilaii- diiinia rcdcgisse; ipsum qunque
viuno. Neiiipc cuiii P. V'ialore, dociriiia qiiiJem itilcr diurnis ecctesiusiicis urbis Roinœ operani siinul cnm
capiicinos coiispiciius, bull* vero Vnigeniius accrri- Ciicaxiii et Mirqueitl deili-.se : quibus diuruis iiic in-
niU5 (ippugiiaKir, itn in opcrc quodain de illa ipsa tendeljaiur scopus ui Nuniivrum ecclesuisticorumyUi-
bulla scrip>>issel ut tics supra nieinin'ciii pontidces doliounc , Aiinatimn ecctesiasticorum Fbireutiie necnon
absque ulla reverentia haherentur, fpsos viudicaridos Cl Diurnorum liiterariorum Mediolani vis , si qua pol-
simul et Viatore conipieiiduni suscepit Zaccaiia, lerent ad auiinos in noviiaies lune tenjpuris inva-
responsumque ab adversnrio tulit. lesceules abduceiidos , quasi autidoin resolvereiur.
Et vero, ut oinillam cuiii disserlationes opuscnla- Uno verbo, paùcos iuvenire est qui majori sini iugenil
que plurinia ab iilo quasi inexbausto foule scaturicii- uberiaie lucubraiionumque studio donati ;
pauebs
tia, luin disputationes ciica theologiam litieraturainve etiam qui sedem apostoiicam ipsiusque prxrogativas
exorlns quibus inieifuit, illius doclissimum calamum acriori zelo propugnaverint. Vilacessil anno 1786.

ANTIFEBRONIUS
VINDICATUS
SEU SUPREDIA ROMAim PONTIFIC2S
POTESTAS ADVERSUS JUSTINUM FEBRONIUM EJDSQDE VINDICEM

THEODORUM A PALUDE
ITERUM ASSERTA, ET CONFIRMATA.

P^RS PRIM^.

Ij^Xîtiaûo.

Dura secunda Anlifebronii a me parabatiw editio, in vulgiis exiîsse întellexi. Tum enimvero de ea mibi
opiaverara maxime, ut quam minnulli poniilicire ma- quaniciiissimecomparanda sollicilus ad amicum scri-

jeslatis osores nisgno quidein hiatu miuaii fucrant, psi, ut illam ad me nulla interjecta niora deferendam
ejus nperis confutalio prodii«set. Salis niitiirum
ad curaret, quod el ille pro sua liumanilate diligeniis-

eam refeliendam fuisseï, loca In Febroniani libri de- sime eD'fcit. Quid dicam? Haesi prinium, qiiae in Ati'

fensione nolaia (qune pauca sane fuliira iuteiligel)am) liffbronio fuerant certissimis omnis reiro aniiquiiaiis

Mil)jeclis quibusdam animadversionibus conoborare, monumeniis faisilalis errorisque CDuvicta , ca aul

quin novo leciores voluinine fatigareiilur. Venim insigni callidilate ab adversario dissimulata animad-
fum diu proniissam respousionem frustra exspeclas- veriens, aul incredibili quadam cnnfidentia niillu

sein , lypiigraphi t^iudem desiderio satisracieiidum adbibilo responso insiaurata. Deinde cum homineni
fuit, eique libtT dimiltendus multis quideni accessio- qui cum respondere se jactai, nihil lamen respondeat,
iiibns auctus, non tanien, quam dare pliirimuni in- refuiare non tam difficile, quam ridiculum sit, illud

lerfuisset, pronipla et expedila Febroninnœ vindica- consilii cepi, ut qua; in priori illa Jucubratione fue-

rn)«i> confi! malus propulsalione. Ac duo quidom rant a me pro pontificiae potesiatis defensione iiilice
feie uwuscs ab iiiclioala illa ediiioiie elapsi fuerani, propiisila, in bac uberius dilucidiusque latiuo ser-

cura ei lilleris Moguniia dalis tebronianam apologiam mune firmarem; aliqua prxierea quse tune jusiis de
 4U5 J'il/LFATIO
m
causis prxtcniiiltcnda duxiTam, accuralo pcrpeiulc- adopiare cl novis etiam argumenlis stabiliro sibi pro-
rviii ; iiiliil ut III (ilnii|no t'ttutiiiii voluiiiiiiu sit e\ vu- pusiiis!.cl, jusle inetueliat, ne sua scripla cxlra llaliani
riliiii.' non exciis^uiii, ai(|iie ili-puUiiiii. sibilis cxcipcreniur , satins ergo credidit pro soli» suis
Cur aiilciii ciiiii ilalieo priiiinin idioiiiaïc iisiis siiii, regionarii.^ sciibere, ut hic bos saltein in ca;co ollicio
niiiic, iiiuiaio consilio, latiniiiii iisiii'in'iii, paiicis apc- curiu! conliiuM'ct. » Soilicin moi regioiinrii adeo c;eci
rio. Sed ijUie ['ebroiiiiis in siia llrspi)ii>i()iic ((). 340) sunt, aileo iiiibeiillos, adeo iliilicrati, ut qu;e scripla
de ilalka, ijua Aiilifibroiiimn sci ipsi, linj^iia pi'i'(|uain extm liuiuim sibilis exeipevenlur, suscipiaiit ipsi, atque
iiuiiiaiiissiiiic cuiijeceril, aiiiea aiidiaiiius. i Sci ipse- dcosculeiiiur aucior nperis
; idiiue Francofurii et
rai Febroiiiiis latine : hoc exigcbat nialeria, et oiije- Li;«i(C llutis cxprubrabil ne
viil(;ati ? Si'd llalici iw-
ctuin scriptionis; respundcl Zuccaria scrnidnc ilallcu. niliiis jiloiiaiii, qua' oiiii:il)iis in terris bonarum ar-
Qiia.'ri$ lair? lUcit jesiiila, se patriuni sinini idiom» tiiiiii auiue dis( ipllnai uni .studiosis cl vcVsata est seiu-
pra'tiilisse, ex quo piUiicrint gravissiina inala facile peretpoiTo habiiabii, aliaruuigentiuni injuria nlcieci
pra'vidcri, qii;e ex lectioiie Febionii in populo nasce- videar, motos componan) fliicMia, cl ipiod res est,
reniur, atqiie ca de causa, et ad illa inipedicnda, li- ncqiie ab inclyia gcnidouVd' nalionis lande scjiiiigitiir,
bruni peiuiciosuin in liiigiia popiilari rcrutandum enarrabo. Cuoi in Buvaria, luin in Amlria biere, qui
fuisse. » D(deo cqiiidein, scripsisse nie Italiee ; Fe- de meo opeie in latinaiii linguam transfereiido cogi-
broniuis enim non salis, ut video, nosiruni callet taruni ; aliis praeierea ex l'enioti'uis Gennaniœ pro-
idioina, ut meani asscqiil luentem potuerit. Non ego viuciis non seinci ad nie liliera; dat:R sunt, quibiis ad
libri iiiijuscc cunlutatioiiem pairia lingiia siisropirUt hancce siiscipicndani inlerprelatioiieni ipse incitarer.
quee ex Icctione Feliroiiii in jiopnlo nnscereittiir, inaîa CI. equcs Joseph Antonius dé Bundel Siib Advocati
sane gravissiina prxcaverein : qui lixc Icgeril, siaiim miifi noniine apud siios notissimiis. ac siiimnis ponti-
me de Febioniuno opère latine script» lociiuiin ficibus Benedichi XIV ac Ctemenii XIII apprinie carus
fuisse existiniabit vcruui ego nialis, qux' ex ilalica germanicum qiioque opcris versionen»
; liujiis a se
ejus liliri veisione luin promissa, deinde evulgala, adornaiidain in suis Epliemeridibus potlicilus est
;
aKisqiic id genus pcrniciosissiinis libris apud nos, quod au ille prsestiterit, haiid equidem scio. Id mihi
heu! vulgari sennone passiui dislraclis, obviam ire coinpertuii), a latina interpietatione uniim alterum-
ilalico iiem sennone volui et cdixi. Mea liaîcsuiit(l) :
que abstiiuiisse, quod Aniifibronium in brevius opns,
I E stata, biion tempo è, niiiiacciaia un' ilaliaiia ver- Clemeniis XIII jussii.a nie latine coniraliendum didi-
sione di Febbronio, ne dubilo, che presto la vedrenio. cissent; iibi vcn» me, tanii ponlincis obiiu pertiirba-
Or se il veleno in nostra lingna si sparge, lascieiemo tuni, alio ciigiiationes, sludiaque convertisse iiitollexe-
iioi di rivolgerla a saliitcoie antidoto? Pogniauio rnnt, cam siatiin tia;islaiionem aggressiiios fuisse,
aiicora , che qucsta volgar traduziune non fosse a nisi obstiiisseiii ego, 'atque illos ni taniisper exspe-
luce. Quanti in poco Iratto di tempo si sono a discie- ciarent niuniiissein , dum scilicet novain eainque
dito délia religione, e a rovina dcll' anime moliipli- multo correciiorein locupleiioreinqiie italici operis
cati in nostra favella libercoli, ne' quali con più brève ediiioiiem nanciscerentur. Ili sibili sunt, quibiis ne
sermone le stesse massiine di Febbronio francameiiie Anti febronius e\lra lluliam exciperetur, Febronio teste
si spacciano? E lo Spirilo di Gersone, e htnizioni gravissimo, meiui; bi qui a latina me scriptione de-
Caltotiche, e che so io. Era dunque dovere, che al terruerunt.
nostro idioma non niancasse un buon preservaiivo Niiiic eniinvero ab omni isliusmodi melii libcratus
contre la seduzione, che merce di tali libri si va di- Febronii monitis [libcns obsequar, aiqiie aliis itinm
latando, e niaggior niali niinaccia. » Quid qua'so lieic geniibus, iis ncmpe, quœ cis (Iraiis) Aljies sunt, alque
ab œquo homine reprebendendun; ? imo quid non ila omnibus natiunibus prœdicabo Ercinyelium curia;.
summopere comniendandum? Sed (pergit Febronius) Pra'Stare id nunc maxime intclligo, pgslqiiam novis
numqnid prœsiilissel aliis etiam geniibus, iis tiempe, in dies tuibis catholicam apud illas cominoveri, atque
quœ cis Alpes sunt, atque ila omnibus nationibus prœdi- affligi reiiipiiblicain novimiis. Veriiiii et aliud est,
cari Evangeliuni curi«? (Evangeliuin scilicet curise quod ad banc l.itinam hiciibrationein impellit. Versa-
Febronio aniicbrisiianum est; quidiii demuin quod tur nenipe niilii semper ob oculos Clemeniis XIII, prœ-
erudiliores noslrorum temporum protestantes elTari clarissiiiii poniificis de nicqiie optiine iiieriti, imago,
puderet, Antichristus sit ipse curia; princeps, roma- iodicabain, viventi
queniqtii', ui iiiiper promiseram ,
nus poiil\(a\'l ) Prastilisset uliqite in sensu romnno. Aniifibromnm brevioiein illimi atque laiiiium postu-
Verum nostiaj primuni gentis babeiula ratio fuit ; ad
lare jure quodain vidciiir. Faciani Igiiur satis optinii
alias quod attinet, illis in Sappellii, Trnwlivenii, Kauff- poiililicis desiderio, atq leab eo ut equidem spero, in
mansii libris aniidotuin Febroniano veneno proslabat. cociis jam consiiiulo giatiam bne open; inibo. Nain
Ât non is Febronius est, cui lucc inipune persuadeas.
nuilla, utdixi, ex Anlifcbruuio liuc in sumniani quaiii-
\ir longe acutissiinus aliam otniiino causam, cur pro
dam redacta tran-ferain, alla copiosius illusirabo,
lolis Italis scripserim excogiiavit. i Ciim, inquit
,
plura in eo pr;«terinissa adjlciain ad pontificiam di'
(p. 311), in vasio suo opère ouiiies indistincte /î(;//«i'-
giiilalcm viiiili('andani aplissiiiia. Gxleruni (|iiidquicl
mitit scnlentias, [in Gallia dainnqlas, alibi spretas, sacrum
id labiiris ciii, totius Eccicsia; piincipi Pciro

(1) indroduz. pig. 133. •sto, qui ji pietalis suai curam, ul Léo Magnu» ai««
 IG7 DISSLRTATIO 1. 408

bal (1), oinni populo Dei,sicM( eredendmn esl, ubiqne etiam delalae sibi a sempilerno rege redemptore notlro
prœlendil ,
quaitlo mayis nobis uttimnis suis ( iiiio Domino twslro Jeiu Chritio poiestatis vindicibus) opem
suam dignabilur impendere.
(I) Serm. m, pag. 2. cacciarwœ edit.

«{ "-.^
DISSERTATIO PRIMA
DE OPERE FEBRONIANO EJUSQUE NUPERRIMA DEFENSIONE.
Apparel le, cum mulla dicas, nihil inTcnisse qaod
diceres.
$. Augustinus.
L. II. Oper. Imperf. conir. Jnlunum.

CAPUT PRIMUM. nianice excuduntur; ait enim Febronium alium nOQ

esse a celeberrimo Historiœ diptomaticœ trevirentit
Bistoria operis Febromani, variaque ejus fata. scriplore, ilbisirissimum netiipe ab H...

1. Aniequam Febroniani operis defensioncm refel- II. Uiui est , uulius Febroniano liber exslitit a
lere aggrediar, qiun ad hujiis libri liistoriam, vaiiam-
niiilio lonipore fortimaiior. Nani sive quod iniquissimo

queforiuiiam perliiienl, non erit lecloiibiis iiijucnndum lioc in Ecclesiam sedcmque aposlolicam tempore
nosse, necfonassis imiiile. Pnuliit primnm liic liber visns est iioviiaiuni auctoribns longe accnnunodaiis-

Siib emeiuilo BulUonensis lypograplii iinmine Fran- simus, sive quod, ni alii non tam suspicari se aiunt,
cofirti ad Mœnum aiino 1763 pr;LMiotalus : Jusiini quani ex|.lûralnni cerlisque tabulis confirmatum ha-

Febronii Icti de statu Ecclesiœ , et legiihm poteslrile bere, occulta quadflni pactionc siicietaleque coiiHata

romani pontificis liber siiigulmis ad rcunieridus dissi- de eo vebiti raalorum qua; parabantur pra'cursore

dentes in religionc clivisliaiios coiiipositus. Q:iis snb quodam . ;uit poiius pcrfectore et magistro pra-mil-
Justini Febronii noniiiie laleat , ncnn) ex me quioral. lendo delilieratum anica fuit , niuita exenipiorum
Quid lamen aliis bac de re visuin sit, narrarc non milti^i per totam late Europam suni ceierrimc disse-

abiiuo. Proleslanles ,
qui Liiisiœ Acla eriiditorum niinala. Quare priniani illam francofurtensem edi-
prodiderunl Georgiiim Cliristopho- lUL'in proxinie scruta est veneia banc anni 1763,
edimt, auciorem ti ;

rum Neller (1), illum ipsnm qui, eum 8 kal. iiprilis altéra (rancofurtensis, priore emendaiior el mullo
aiiiii 1766 in aiidilorio majore trevirensis ac:id.'mi;c auitinr , (piain secunda veneia paulo post excepit, ac

propiignandam se pia-side banc ex jure eanoiiico toi lia [rancofurtensis anni 1770. Idi'm pr.Tlerea

lbesi:ii propnsuissft Et papum accusari poss^ etiam

:
opus e veneto Josephi Bettinellii typographio ilalice

txlra casum deviationis a fide , ducel cxemplitm Juan- reddiuuii al(|nc isagogica anonyuii cujusdani Gatli

XXII el XXIII, depositorum non obstaule can. 7, dis.-ertationeaucium accepimus quin el galtico ferlur
Dis ;

dist. 21 ; can. 6 , disi. 40 , can. U , IX , q. 3 , hiiic expressum fuisse scrnione (1). Quid ? quod in Lusita-

thesi nescio qnis jesuila antitbesiin mense nia, uli Febronius ipse sibi proplerca magnificc plau-
autem
lerlio idus sepienibres dens lestiflcalur (2), in gravi causa status, ab advocalo
inaio defendendam objecissel ;

Apologiam hisioricocanonicam pro regiopubliée allegatur ad versus romanam curiam.

ejusdem anni,

t. proi'incia romana.Joanneni \llpapamut apostatam Quod quiJem si Febronius decori sibi tribuit, alia
coram Orhone M. imp. Leonem Vlil ejusmudi laudum suarum uionumenta atque adeobo-
reprobante , et

(anonice eligenle ad [lublicnni cxerciiaiionem ibi- norificeutiora cur sibiit ? Nempe et Antonius Pereira,

deduxil (2). Conlra Jabloiishius, verba iiistianiis^acerdos ac theologus, in duobus illis quos
dem ciijiis

paulo posl reddiuiri siinins , illusirem Ecclesiœ ro- de principum atque episcoporum potestate, ad cora-

manaî prœsulem siih n» noniine dcliiescere affirmai. priincndam atque adeo lalieractandam romanœ scdis

Nequc aliier sensii Constantinius in eo bbollo (5), auotorilatein, conscripsit commenlariis, non seniel

quem inferius coniinenioral)imus. Seil qucni isli siip- illius nieminil veluti tbeoiogi ionge gravissimi : et

presso tanien nomine ind'icant , delegii scripior ultrajectini scbismalici, in nuperrinio bbro (3) quo se
Ephemeridum, qua; singubs hebdoniadis IHldesii gcr- catliolicos donalistarum more deprxdicaiil, eum sux
ipsorum àp$eôs|ia; lestem, non sine magna honoris
(1) Lor.uni infra rccitabo.
pgllmqorns pr.cfatione, producunt.
(2) Conter egregiiiiu lihplUim mscriplum :
itovus excusbus , sive di ceplutio in 'potogium hisioricoca- III. Quid porro de heierodoxis scriploribus dicam ?
nonicam, elc. , ac l.eodii an. 1767 vulgaUini in-12.
elte in- Quanlis ilhiro prxconiis efferuni Litterariarum
(.5) Pag. 5 : Qualiinqre sicno slati i ivri mutiri ,
1

dussero quel dolUp , ii;a inconsiduranle prelalo a scrivere

ÎmetC opéra. De stalu Kcclesise. l'ag. auleni "2 : Qiiesti sono. (1) Febr., t. !i, pag. 23, m riot. adjudic. acad. colon.
i che deiivuno didlit sconsiqlintu opéra di quel
l'Cii effelli ,
(-2) ll.i.I.,pag.:22.
.
, , .
"

prelalo, che pure da qitella putcstà coinvo dicui réclama, ,

témoignages en faveur des éveques et an
(ô) .\o«!C(iM.v
rieonjsce il suu grado di vescovo in partibus, elc. clerai catholique de l'Eglise d'Ulrechl,
 4G9 CAP ••
470
b|>liomeriduni ,
quas nova Aclà crudilontm lipiicmia liomtni Febroiiianx in romanum poniififcm crimina-
Villon Uiciilius , aiicloiTS andiuiiius , :ul :iiiiiiimi 1701 , lionos minime proljareninr ; inio niagnii propicrca
iiiiiii. I : Imi'jne fioisiis , hc memora'u d'u\nhihmim illuiii laudibus- exKillit. Ilono , \ui\nd (^ l), it iincero
rH, ijui'tl liic opus iinliiiimiii , non svluin ob (•(jn'ijuim aiiimo ad i/iskhi Clcnieiitt'iii scribne videlur, cuiiniuero-
u/z/iie iliffusnm doclriimm qua est rejerlum, sfd iliaiii, ijare, ut ineplos Ecclmia' ciiiiav/ue romanœ iibusus ixpcl-

uiiiiie iit priiiiis, ob (loviiiu ac laudubilu aiictoris coii- 1ère, prislinamque cailwlica' mairi putcltriludinem resii'

siliiiin. Ab ipsis sane Liiilieri leniporibus (q\\x opoclia, luerc, si possit, vclil. Addit (!| 1 i) Fcbrimium virum iibi

llcu:> iiiiiiiurlalis ! ) ucmo cxlitil, qui, in iiudio <iii(isi videri pitu ( lulliei.ina nempe pielale) et in Ecclesix
cœlus roiimui yremio, conira ubomiiiundos illius abinus, saluiecuriosnm. Tandem quisi suscepiae a se concer-
et vanum poiililiiis potalalein , tain inlctliiji:nler, cuin taiionls veniam ab eo |jelitin'us : Neqiie tnmen, inquit
tanto U'ctionit et doclrinœ apporutu, tam denique furli- (() 16) , minus nobis ip^is mayno in pretio semper crit

ler diipularil, </uiiiii hic persona'.us Fulil'Oiiius ,

quain islud opusculuin Jiislini Eebronii, quippc quud iumma
larvam eite consuliissimi U. Georgii Cliiibtopliori cum crudilionc pcrscriptnin ; rebusque et lariis , et ad
Nelleri , canonum in aeademia trevirensi profcs-
tt. discendum idoneis, referttim esse inielleximus.
Eoris, qui jam aliis libris ad rein niimariaiii incdli xvi IV. Nullus cqiiidom cailiolicoruiii, qui ad Ir.tliera-
polissiiniiin pertiiieiulbus inagiiaiii f:iiuain, ni:igiiu siio norum moMloiii cordaii mm sint, basée Fcbnniio lau-
incrilu cuiiseciilus est , coin|iciiiuiis. Hii: ciiiin vir des invideat. ilorrcnt ciiamnuin noslrorum liominmn
iiicoiiiparabilis lutus esl in eu, ut causas, origiuuni et aures, dum Launoium alipic Dupiiiiiim, lieroes Fc-
increinenta injust;e potestaiis ponliliciai déclarât, bronio laudatissiiims, a ptolcslanlibus aiidiuni tesiibus
eain arclioribus liinilibus includat, adeuquc viani veiil'tlis, luL'relieiciiimirum falsitalis, annumerari (I).
monsiret ad recoiiciliaiidDS euin sua eccfesia eus qui luvideiuia (Ircnliir in illiislrein romana: Ecclesiai
disseiiliuiit ;
quud , diniiuuia pauluiuin liae pule^tate pra!sulem , (jnen) a proiestaniibus non solum erudi-
faeiiius obtineri pusse pulai, quaiilunivis inulluni tum, sincerum, cordalmn, f;iii;)i pnedirari imverint
adhuc iribuai ponlilici, quod nenio iiu.>truni ei non sed cieteiis omnilms qui a Lutheii leniporibus in sinu
negabit , ul-ex ipsa operis deiinealiune, quant nnnc roninra: E. ctesiw innuensani iionlifiaœ sedis poleil':hiu
dabimus, nianifestum flet. > lu eauidcui i>eiiieiiliaui imp'ijnariinl, L:iuiioio sciliecl ipsi ac Dupiiim anlo-
ha:c de t'ebronii libio cUatur Joan. Erneitus Schubei' pnni? Quamubrcm nemo prudens miraliiim, iu bac
tut t>i lutherana httmesladiensi acadeniià prufessor iu lemporuni pcrvers^taïc , iutcr cailmlicus iwu lialiiu

dissertaiioue de Jurisdictione romani ponti/icis : Ejus solum, SL'd eti.im Germaniie, non defiii>sc complu: es,
(Febronii) commentatio de slutu Ecclesiœ , et legilinia qui romani ponlilicis c;msam adversus Febmijimn
polettate romani ponlificis a proieslaiilibus non minus sirenue propiignandam susciperent. Enimvero anno
celebratur, quam a doctoribus , et cordalis catlwticis. 1764 exiit invulgus Justiuiant febronh (sub quo nc-
Quinain vero apud protestâmes siul cordai} cailwlici, mine Anmrlium latere nonnulli
cl. aibiirabaniiir,
facile quisque intelliget. Suinniim quoque laudein tc- quamvisP. Sappelio tribueiida poiius videaiur, ut ex
bronio iribuit Pau/u$ Ernesius J ablonski in siiis Jnstitu- moniio ad ejusdem libruni mo\ citandum colllgerc
liombus historiœClirisiianœ (t. 111, seci. XVIII, sect. 6, est ) epislola ad cl. V. Juilinum Febronium Ictuni, de

§ i, pag. 143). i Neque pralereunda sunt , inquit tegiûma Poteslute sunwii ponli/icis, brevis illa quideni,

qux illustris Lcclesixi'oniaii£pra}su!,qui sub nouiiiic sed plenabon:cfrugis.Eju.>dematinilibellu3 est inscri-

Justini Febroiiii laierc voluit, de nniendis diversis ptus : Consilium ulriusque Hifrfici (leuiporalis et spiri-
clu'islianoruni seciis moiiere cunsulluui duxit. Facile tualis ) ad Juslinum Febronium, de statu Ecclesiw et

scilicet aniniadvertit vir perspicacissinuis , eam qua papœ œgerrime [cbricilanlem, Trajet,li ad Lac.
poteslale

poutifex romanus gaudet , autloritateni niaxiinuai Acronianum auctor D. JosipliusAnlonius de Bandel

:

semper unionis impcdimenlum futurun), igitur argu- J.V. I). ordi[iisS.Peiriequ.,com.palat. elciilleg.scien-
menlum hoc prx ca;leris sibi excuiiendum sunipsit, liaruni academi;e romana;. Luculenliores sunt , qnas
atque non soluni ipsum poniificeni horlatur, m ab non muUo po-t , idibus scilicet quiniilibus ejusdem
iuiinodica, quam sibi arrogavii, quaiuque adulatures aniii 1764 habuimus , ad Jusiini febronii Icii librum
ejus ipsi conlinuo servare et vindicare studeiit, au- tingularem de légitima Potislate ro lani punlilieis,
cioritate ipse se deniiitat , sed et principes ei episco- ad reunicndos dissidentes inreliginne cbristiano.s coni-
pos , ncc non tani iheologiie quam juris canonici positum observaliones quœdnm summaria;. Auclor illa-
doclores obtestatur, ut studia sua conférant ut pon- rum P. Joscphiis Kleiner, e soc. Jcsu beidelbergen-
tifiais romani auctoritas anliiiuis suis, iisque jusiis, sis professor, qui eas a Ludovico Kustero sereniss.
limiiibus circuniseribatur. Qii'>d qua ralione liert
(l) Ncmpe an. lG8o librum edidil
.intoniiis Iteiscrus
jdebeat, et quomodo episcopis et conciliis sua sit red- .4mMeloaunii (iraiiolalum JOiiunes l.aunoius Ic.^lis ei ccn-
:

denda auciuriias, nrullis erudite prosequitur. » Ac Ca- fessur veritdiis evuugelicoculliolicie tullieranum inielliKe {

a lutlierano siiiploie liic irulicalain in polioiibiis futci )

rolus quidem Fredericus Balirdt prinius oumiuni ediia cupilibiis •.onlrorcmis adveisus itobei tuin i.cUtinninum, elc.
Lipsiai disserlatione an. l'orEii Juannes fiicliius in pr;el;Uiu»e , i|ua liiipinii Alullio-
17G3Febrouii libruni oppu-
iluiii sludii ilieolugici a Joanne Dtarluio ili.iiiell laCiue
gnavil.Caiisamcur lipsiensis liic caiecliista Febronium redililjni iiistriixil , agens de cclelHi illius liUo iiis„il| le:

, aggresâus sil, capiie quarto explicabimus. Satis hic De la iiiiisanee eeclèiMitique et temporelle : Quam pi.be ,
exclamai , semel ilerwnque vir doclits principiis proleslan-
sit annotasse non eam certe fuisse , quod lulberano lium hoc est veritatis, accedil !
,
471 LISSiCIl ih'nos I.
— «2,
palatini electoris clerico alumno defcndendas propo- riana Collectione Decretalium HR. PP. 'ante Siricium

suit programmaie edilo, inscriploque : Unio dissi- papam. Pluris tanien propter conspirationem gravilar
denlium in religione christianorum dissertalionibiis leinque senteniiaruui ;r^sliraandiis, qiiem eodcm aiino

innuguralibus pertraclala , fada autitliesi paralUla ad ac celeberrima c(dofiien9i nniversitaie nacli sumus,
Juslini Febronii Icli librum pro reunicndis disnideiilibus libellus inscriplns : fjntversitatis coloniensis de Pro-
m religione ckrisliana. l'iruinque porro opiisciihim scriplis a SS. D. N. Clémente divina Providentia
posieareciisuniparlein priniainco[isiiiiiilO/)«sci./orii»i papa Wll actis pseudostjnodi ultrajectinœ anno llhn,
ciilicorum contra Jusiini Febronii jurisconsulù librwn die 30 amilis, et libris Justini Febronii jurisconsulti
iingiitarem de Ugilima poteslate summi pontificis, quœ ntiiio 1764, die'îl (ebruarii,jiidiciumacademicum unno
colligi aniio i7ti5 ac sub cnientilo Amsielodaini Do- 1765, idibus sepiembris, Voloniœ lypis liœredum Gereo-
mine edi cœpere. Caeienim endem illo aiuio 1765, nis Arnoldi Schauberg universitatis typographi , etc.

cuiii Fobroiiius librum suuin fiaiicofuileiisibus for- Florenlia qnociue ipso illo anno 1763 egrcgium pro
misiteriim, iitdiximus, expiiniciuluin ciinrei , mri- pnntilitia dignilate pngilein vidit , P. F. Guillelinura
qiie adversario salisfacere <'oii:ilns est : Frdbenio Alberiutn Barloli, ordinis pra-dicaloruni ,
qui duode-
qiiidem, in Appendice secundo, Jusliniani iiovi ; in cini de légitima poieslaie et spirilnali monnrcbia
ténia, Kleinero, Joannis cierici, adscilis nominibus. rpm.mi poniilicis adversus Jusiinnm Febronium ju-
lilud oppido ridicuhiin , Auliini Jord.iimm, sive Fe- risconsnlluin Ibeolcgico-dngmalicas ilieses, earnmqne
broninni (iiam novo hiiic Proieo plures Iribei perso- raliones préside P. F. Raymundo Maria Corsi in

lias suslinere, se» ni incanlis persuadeal, nescio collegio S. Marci ejiis ordinis, auspice vero clarissimo

qnas doctniuni bominuin plialaiiges sub ipsius vexil- praesideVilalianoBorromeoiuncapudaidamcacsaream

lis stipendia niereri, seu ut, si forte ipsum sibi non aposiolico niytio , iiunc S. R. F. cardinale ,
publiée
salis conslare (ibtigerit , alleri Iribucre confideniius prnpugnandas aggressus est. Eas porro thèses in

possii qiia; in ejus docirinis pugnantia coinperias) ilalicum versas sermonem Veni'tiis an. 1767 Anto-

illuJ , inqiiam , oppido ridiciiluiu , conimentiliuni nius Localellius lypographiis vulgavit hoc litnlo :

Jordanum, dum Lipsiensi Balirdlio respondere nili- Proposiiioui apologeliche délia podestà legittima, e nio-

tur , lulherani bujus calechistae laudes cum jesuiloe narchia spiritale del ponlefice ronumo contra Giustino
Kleinen exprobraiionibus non lininisse coniendere. Febbronio giureconsnlto, date in lace dal SI. R. P. F.
Ille, inquit ( t. I, app. i, pag. 87), Bdirdlius scilicet, Raimondo Maria Corsi deW ordine de' predicatori, pro-
sincerilatem scopi, pietalem, pro Ecclesiœ sainte curio- fessore primario di teologia nel collegio di S. Marco in

silateni, erudilionem Febromo recognoscit ; isle vero Fiorenza, tradnzione dal latino, 8°.
(jesuita) scopum tarvalum , impietatem , temeritatem ,
Vl.SequeniibnseniniveroannisgenusbocbeUi Anli-
Ecclesiœ periurbalionem ,
partis episcopalis unicum fcbroniani acrius confirmalum esi.Nani prseter Fran-
sludiiim, pariim eruditionis ex penu propria eidem ciscum Xaveriuni Zecli, jesuitam longe erudiiissimum,

objectai. Scilicet adeo obcaecaio animo est Jnrdanus qui, cura anno 1766 de judiciis ecclesiastiàs ad Ger-
nosier, ut illas lutberani hominis l.iudes jesuiloe ob- maniœ caiholicœ principia et usum pariein pnsteriorem
jecialionibus perniagnuin pondus alferre non videau Ingoliiadii in lucem cmillerei, lit. 13 de Schismale
Quid eiiim in lulbcranicatechisia; ore sinceritas scopi, (
pag. 191 et seqq.), nonnulla in Febronium, siip-

qnid pielas ,
quid pro Ecclesia; sainte aucio'iias, nisi presso illius norainc, animadvertit , P. An- Julius
quod romaniis calliolicus scopum larvaium, impietatem, tonius Sangallus e clarissima minorum conven-
tewerilatem, Ecclesiœ perturbaiionem appelle! ? lualium fainilia vir dodus, rauliisque editis uiilis-

V. Fcbroniana; ha; adversus Frobeniuni, et Kleine- simis libris celeberriinus jusiuni volumen Febronio
rum apologiae, conieniplus licel ac conlumeliarum \eneiiis opposuii, (|Uiid pra>nolavil : Dello stalo délia
plenac, alios ah ejusrcfellendo libro minime deterrue Ctiiesa e legittima podestà del romano pontefire dal me-
rnnt. Ac conimenioniidi primum sunt qui anno 1765 desimo sostenula conforme Cantica tradizione libro

cum Felircinio dimicaruiit, larvalus nenipe Ladislaus apologetico contro il nuovo sistema data alla luce da
Sin)nioscliovinus, et Gregorius Trauiwein. Illius est, Giusiino Febbronio J. C. per conservare neW unione i
qu£ hune tilulnm prse se ferl episiola : Epistola fedeli, e desingannare gli eretici. Ad annum 1766
Ladislui Simmoschovini, Tusci-Romai et a Sorbona spécial hic liber ; i|ueni deinde germanice reddi-
Luietiœ Par\siorum probata ; iiunc primum paiicis tum , atque Aniifebronii tilulo inscriptuni vidi. Se-
iiilititu circumitanliarum mutatis, in tucem alqiie ad quenlis anni 1767 sunt :
1° Aniifebronius meus,
cl. V. Justin'uni Febroniuni Icluni emanata, Sien;ic 4; quem hic vindicandum suscepi, typograpliio pisau-
Inijiis peraniplum npus , cni litiilus : \indiciarnm renti in lucem emissus. 2° Liber singularis (in -4°)

adversus Juslini Febronii Icti de abusu et iisurpatione ad formandum genuinum concepium de statu Ecclesiœ

suiiimœ poiestulis pontificiœ librum singularem, liber et summi pontificis potestate contra Justinum Febro-
singularis. Auctore RR. DD. Cregorio Traulwcin ,
nium , Imjus , atiorumque appendices et scripla hue
prœposilo et abbate exempli collegii canon, reg. Ulmœ iisque édita , ex S. Scripiura, patribus, conciliis, et

Sueror. eleclo. Pars prima, cui accedit nomenclator perpétua majorum traditione in lucem dalus ab V.
Fibioni.vtus. Pars secuiidii, cui accedit syltogismiis P. F Liidislao Sappel ord. S. P. Francisci Recoll.
Aniifebronianut pragmaticus sive disserlutio de IsidO' Âugusix Yindelicoruni. 5° Pro statu Ecclesice catho-
473 CAP, I. 474

legiiima potestale romani ponlificlt conira rium Trauttvein, N. Sangatlê et Laditlaum Sappel ;
licit, et
quarlmi) iiiscribilnr Flori't iporsi ad Jiitl. Fi-broaii
Juitini Febronii juriscoitsutti librum, etc., apoloijeiico-
Joaiin. KuuD'mans llul- librum librimi lc<-lis>in)is (lorilms digiiiiiM ! ) de
lliiulogkum ofius VMOiU'fridi (

coton, deeimi Statu Ecclesiœ, per Tlieodornm a Paludf, adversui

lensii S. T. l). f( iiiiHi: f.tcitll. tlicol.

vero veiiflns typii^ia- Franc. Anton. Zaciiiria S. J.; po^trennnn Jusiini

Colonix Aijrippinœ. l" Ciiiii

|>lius Ueiiiielliiis iiulicaiii l'\-lii'Oiiii iiiturprelatiujieiii Febronii de. subtractione obedienliœ rom. puntifici

a se cxciulcmlaiii (|uiuluiii dissciiiiiiaio |irtigiMiiiiiinie debitœ epislotam sisiil. Cave auieni credas, ediionin
Joaniiem a Calore Thcodornin a Palude, el Fcbi'i
niiilt'iitissiiiie oiiimlia>$i't , nmi soliiiii lioccc pi'o- ,

graïuiiia Uotii ((i)iiiraiuia nulaliiiii csl,seile(iaMi ad- liiuui, divirsos lio . ines esse. Idem anlea de primi
viduininis apiifiidciliiis niomii. l»eli'Clatiir niaxiiiie
vocalds Coiislamiiius Foriariciisis iriiicanim l'iiisto-

lartini nuctor nolissiiiius, Lirevem iii illud disscriaiio- Ffbioiiius Indien) liocie speclauuli génère, qiio nnus

iiem lilulum Di:iiiigniiiio sopra /' ogyello idcmqne bonni se penc varium el inulliformem exlii-
eiiiisil. I*Ji :

tcrillo in (ronle dtl libro iiuilol-ilo de Sl.itu Kcclesi(c, bi'l. C:!nsas suiira indicavi Illod oxploraluin, non

etc. , de/ sH/ipoj/o Giiisiino Febbronio G. C. , e sopra d 'Ctrinani modo pmam pulani Fcbroniaiiam esse ,

la fuUa iiilerprelazione di taie ogg.:lto net fronlispizio sed slyinm , loiamc|ne operis conformalioneni nnnni

delta truduiione italiana, egl' iiigannevoli preiesti del Febronium borum omnium opuscnlorum auclorcm
m:iiiifeslo sopra taie li\idttzione, in t'ciraia, 1707. piodtTc. Quamobrem in noslro opère , breviiaiis

8° Posi Ikis Febroiiiuin velieiiieiiler aggie^si siml eiiam ( an>a n.iu rdiloren), non Jo mnem a Calore, non
Itall duo, aller ex oïdiiie capuccinonmi, qucin foiuiit PaliulmuLii Tbetidorum , sed soluni Febronium ap-
Uarthuloiiuvum a Cocaleoappcllari, laliiiis quibusdain peUalio.

cpisiulis, Liigaiii evulgaiis (2): aller, viroiieiisis cleri Ylll. Ad inchoaiam hisloriam redeo. Non dilficila

oriiamenluiii, Pelnis Ualleriiiius, ciijus an. 17li8 exlie- Febronio fuit aliquid conscribere, unde sues adver-
initm lioc opus ( iiani virum dociissiniuin paido post sarios rcfuiasse po|)ido videreiur. Mulli librum arri-

magiio litlerariœ reipublicae damna mors nobis eri- piiinl, liiulos i('gnni;En, ainni, apologiam Feùromi,
puit ) ex veroiieiisi Marei Moroni lypogiapbio accepi- earnqne (
prob Dens immortalis I
)
paginarum om-
imis , de Polcstate ecctesiaitica swnmonim ponlilicum nino64G;lioc illis salis; reciene is an seens re-
et conciliorum generalium tibnim, una cum vindiciis spondeiil, nec pi-rpenduni ipsi, nec a doclioribus sci-
anctoritaiis pontijiciœ conira opus Jiistini Febronii. sciianlur. Id enitnveroarduum maxime Febronio fui!

VU. Nihil de Corsio , niliil de Confiant nio , nihil a romana libri sui damnatione, c:eterisque, qu;e illam
de capuccinio cocaleensi, uiliil demuin de B.dierinio coiisecuiip suni, proseriptionibus sese commode ex-
Febrouio iniioluit : iii cœleros qiios liacteiius percen- pedire. Nimiinm non solum sacra indicis congregallo

suimus, calamimi dislriiisil iiiterritus. Itaque tertiam cum anno I76i, luin anno 17G6, nlramqu*', qu:e cir-

operis sui ediiionem novu ausit vokimiiie. Eodem cumferebatur, /ra)ico/"iir(eHse»i Febroniani libri ediiio-

quo primus, tilulo aller bic lomus prxnolalur ; toliis nem conlixil, sed ipse sumnius poniifex Ctemcns Mil,
tamen, quantiis est, prions viiKbcatioiies esbibet. liileris ecclesiasiicos eleclores, aliosque Germanias

Loiiga priemitlitur éditons praefatio qua Febronii episcopos, lierbipolensem cum priniis, spirensem, ac
,

systema iimllis explicaïur, alque illustratur. Seqiiilur constaniienseai (1) adinonuil. ut oninL cura et vigi-

universiiaiis coloniensis qiiod aiilea lantia quant printum lulerriniuni librum a fidelium
meraoraviiniis ,

de libris Jusiini Febronii judiciiim acudemicuni,noliset oculis ac manibus submoverent. Porro non pauci ejus

observalionibus criiicis examinaium emendaluni et

naiionis prxsules ( bos inier summa cum laude no-
,

refonnalum. Sed vere ut dicam, non salis rébus suis

minandi prêter leodiensem, qui Febronii opus cum

consuluisse videlur Febronius, qui ipsuni Wluiijudi- aliiij id genus libris confixit, bambergensis, conslan-
tiensis, et frisingensis, et augusianus episcopi, arcliie-
cium leclorum nculis cxbibuil. Qui eiiim illud cuni

nolis et observalionibus criiicis comparaverit , l'acile

piscopus pragensis, alque eleclores) romani poniiHcis

perspiciel injiiriasa qiiadam nobili>sinKe académie: monilis obieniperanles illud suis quoque ipsoruni de-

conieniplioiie polius qiiam raiiunc et argumeiitorum crelis nec sine gravissimis nolis damnarunt. (Confer

pondère Febrouianani in biscausam delendi. C;elera eantdcm appendicem. )

jani hujus volumiiiis apologclica opuscula eiuimere- IX. Caibolicus auctor h«c de se a Cbrisii vicario

nius. Suni illa oninino quini|ue : priniuni quidcm Re scribi ; bœc conira se a lot prxslantissimis dominici
grcgis pastoiihus agi inielligens exborruisset, tan-
tponsum est ad epi^lolam, quant quidam subLadislai no-
mine Febronium conccplam evulgavil tamquc iabeni ipse, noxiisMiislucubralionibus, qnoad
in ; allei uin notas
sibi licercl, igné deletis, aut ceric data publiée pali-
crilieas brèves couipleclitur in ea quœ '
inyolsludiensis
professer P. Franc. Xav. nodia abjndicaiis alque rejcelis a clrisliana republica,
Zecli. S. J. adversus paci-
fieum Febronii sysiema uuper edidit; lerliuro inscribi- amovere sluduissei. Niliil minus Febronius; i|uin li-

brum snuin vindieavii, confirniavil eri'ores. Ut auiem

lurJoannis a culore Icli (Ibcolcignui nialuisseni i|uani

juriscoiisulliini) Apologia pru Jusiiiio Febronio, adver-

tam solemnis per Ecclesiain proscriplionis invidiam
sus quatuor iheoloyos Godefridum liaii(fnunis, Grego-
(1) Edicluin in appeniiice aj hocce caïul inveuies. (1) Hasce lilleras, ne longa mununienlorum recilaliong
(i) Halus ad Febronium ; Lie librj lilulus. leciores bic l'uUgcuiur , in appcuUiceu rejiciemus.
475 DISSERTATIO I. 476

a se qnoquo modo depellerci, ipsas romani poiuificrs p. 7 ), in rem prasentem : loquamur de cyxre Fe-
liiieras palini CDiitcinncrc, alqiie udeo in crinien vo- bronii relative ad materiam probibilionis ; Febronium
carc non dobiiavit. Iiaqne in appendice ill.t contra Ronia Jire confixit : hac eeii'tura nondum satiala,

/i7eiiRTHm,qu;B icrtia csl piinii voluniinis, inipuden- sollicitât aulas principum, ut banc aposiolicam pro-
tissimam qnaindani cpislolam in médium alferl Ecriptiouem sua etiara auctoritate confirment : Colo-

(p. H, 81 et seq.), qna oligcurus quidam agri mogun- ni(i, uti universitas hic ioquitnr, notait judicium sut-

tint scriptnr in rontnnum ponlificem incredibili qua- pendere ambigua libraiione. Non sic Vienna Austriee :

dani prncacilaie inveliiinr. « Diniensurare non pos- datiir ibidem Febronius in manus ordinariorum cen-
Binn, inqiiit scc"le>lus tenebrio, cœciUit, an vindkta, sorum : niliil hi in eo oflendunl, quod orihndoxse li-

ininisiroriini papa; sil niajnr : scd ubi laclus vivus, dei aut bonis moribus adversetur: proinde libro liber
ibi dolor ; nbi dolor, ibi vindicia ; ubi vindicla, ibi relinquitur* cursus. Roma , primo hoc judicio non
mox c;Kcitas : ocnh)S clauserinl nccesse est, alias vi- contenta, rénovai instantlam: dantur novi revisorcs;

dissent Dores cailiolicornm dociornm , in libris qui sed bi prioruDi judicium confirmant. Rediiur ler-
co;Bvi sunt et aniiqiiiores îibiis liajreiicorum. Quan- liuni, insialnr op(iorturie, importune ; et parum ab-
tum hic asiutia curialis ciicumvenit religionem ejus fuit, ne innoceus Fekroni\t$ snccubuisset S(dlicilaûo-

Clemeniis, quem ex primogenia urbis acclamatinne rum dexteritati et potentix; sed et ex lertia hac se-
Fcbroniiis voc;il pnpam sanclum ! Quanta impnslura verissimaque inquisilione evasit immunis : eo quod
fieri volnll tniius Cennnitiœ aixlii et epiacopis liac ex unifornii horum omnium loties mutalorum censo-
censura ! Paucissimi legunt totum libruui, plurinii rum judicio aliud libro cum veritaie objici non pos-
crednul brevi apostolieo : eruditi autem advertuul, set quam quod vitia romanœ curias denudet, quae
Febroiiiimi esse viritm desiJeriontm pro reformalione emendari loiiui Ecclesiae summopere interesset.
curice rnmanx, jiro reunione dissideniiitm, pro exlir- Quos in hac re majore prudeniia et aequitate procesj
piilione hœicsiim, viumque voluisse prœparare bona sisse putabimus, Colonieme» an Viniobonentet? t
mente. Febronius fere omnia depronipsit aperte ex Molo liicego in facii hujus verilaleia causasque
caibolicorum, et quidoni prima' nola>, libris; cur hoc morosius inquirere. Cum Febronii placitis niibi rcs
taceiur iji bre\i'' Cur, genienie venlate, in eo scri- esl. Majore igilur prudeniia atque^ sequitale Fe-
biliir, omniii ex liœretiroruin, et sanclœ sedi iiifensis- bronio niagisiro ab lis ceusoribus aciimi est, quam
timoruin liontiiiiim libiis cuiujuisila esse, imo adeo ab- a romano pontifice? cui tamen uni dictum a Christo
surdissima quœdam de suo adjecissc Febronium ? Su- fuit : Pasci ovet meus, patce agnot meo«.-An illa co-
spicor idei), m borrifica liac tuba pertiTriti Germani oplabitiiiis, quse effrons Quesnellut in Colloquiit ad-
alijiciant Febronium, ne velut in speculo vidcani Ro- vcrsus lalara in suas Obseruationes Novi Teilamenti a
nmnurum ituicubis et rugas. > Ex agro scilioet mo- Clemenie XI sentenliam ( p. 268 ) ausus esl elTutireî
gunlino nustris hisce temporibus, heu ! quDC zizania ,
Mirabilis cœcuiieniium eentorum (romanorum) temeri-
in magnum cliristiani nominis dedecus erupernnt. tas, qui tenebrat tua* anteponere prœtumpierint lumini
Eiianinum tractutiunculœ illius non sine lacrymis re- lot erudiiissimorum, qui judicium de libro lulere prorsua

coj'damur, de Fonlibus juris canonici gcrmanici, qua oppositum ! Cooptabiinus sane, si Febronium audi-
priclectiones suas acadeuiicas an. i 758. Joan«es Horix mus. NIhil enim ab bac Quesnelliana sentenlia distat
indixit. Bene tam<Mi esi. Ci'Isissimus ejus Ectiesiai Febroniana illa Clemeniis XIII cum vindobonensibui
privsul, idemque elecior an p)is.sinius exitiosum li- judicibus comparatio. Al, inqtiil Febronius ( t. Il,

beibnn ju^ta dauinaiiouc priculit (I). Ac ferlasse p. 23 ) , < Vox primi pasioris non imroerito suspecta
suspicari (|uis pos^ei, episiolaiu a Febroiiio reddiiam esse credilur, diim romanœ curie inleretse poliiicum

iiOiini-l ab illius dissertationis anctore prodiisse. Di- intercedit. Clarisstmus Bariheliui, universiiatis wir-
gna certe est Joanne Horix, digna ejus in apostoli- ceburgensis proCaiicellarius, cui nemo, nisi onmino
rani sedem jusque canouicuni ab ea pracscripluni inipudens, boni calholici el Tiri apprime docii litu-
irrevcrentia. Ai (piisquls tandem epistolae scripior lum negaveril, in appendice Fefcroniana prima, art. 7,

fuerit, que ista leuieriias est non solum romatii dixit, et vere dixit, Ex decrelatiiiarum principiis,ian'
ponlilicissententiaiucum privaii bominisepislola con- quam ex equo trojano , innumera mala tu Ecclesiam
tendere, sed illam etiaui ex liujns aucturitate, qux provenisse, illomnique primas natales, prima quoque
nnlla esse potesi, convellere, lloccifacere, irridere ? suborlarum discordiarum, el labefaclatœ iacerdolium

Qiianquam Ikl'C anii<|uiora sunt quam ut in illis inler et impcrium pacis ac concordiœ semina exlilisse.

persei|iicndisdiutius inim'irctnur. Receniiora Felxro- Cum igilur iisdem prineipiis iunili cl régi Homnni
nianm in contemnenda apiistolica sede liberlaiis seuiper pergant ,
prudeiiier in qoavis occurrcniia
cxeni])l:i perseqiiamur. Lauilaveranl Colomenses exi- discernenda erit vox pustoris et servi servorum Dei, a

miam niajornm suorum in abjiciendis libris aut pro- voce despolœ el domini dominanlinm. i Audio hic
posilionibus a snncla si'de proscriplis alacritalem. Quid ilenim scliismaticas Qitesnellii in aposiolicam scdem
ad haec niijverrime Febronius? « Eamus, inquit ( /. Il, ohlrectaliones. Ex turbido cœnosoque ejus fouie
liausta hxc sunt. Cum satutio illa (Clemeniis XI)
fç:ius solummado patsionis sit, aiebal nefarius homo,
(I) Istius daranationis decretum vide in aiipendice,
n. 15. ( Collog. p. 'iio ) coneeptui insligante «piritu domi-
 477 CAI', APPENDiX.
naiionts, nua periuamone credu,a auctoriiniii dcspo- (liiam luale de rc cailmlioa inerenliir qui, ut se sua-
lii\e tl abioluiiB, revtra chii;tirtica\ creiltrt$iie iniiiiu- (liic a iDinaiiis ruIniJuiljiis ili lomlMii, iirnliiiasiiiios
nem U fore a crviiiite, quanUo upinioiies Deo ejciliula , silii duces toii^liliiiiiil, L'\ fOiuin(|ne sciisUjus, non
tl nalat stibverUre omiiiij ac pi-rdere in Eciiesio, vbe- ex Cllt'isti or.iciilis, majuruni iradilioiic, iicipciua
Uiiiidotlubitiretf Oviiniric ovo similius, qiiaiiw/iKsiit.'/- Eccli!siu:cuiisiiciudiiio, (|ii:iiita gil suuimi puiililicis in
lionis liiscti dcliramenlis ciilllda illa iiialiii(i$a(|tie in- coufigcndis liLi'is aucluriias arguiiientanlur.
ler vocciii patiorii el wnii aervurum, ei vcicciii dcspo-
lœe\ domini duiiiinaniium ilisiinciio (t). Yerum bcu I
ann. 1!)0) et riiiiiiuudiim in Erolemntis de matis ne bouts
lihris (iiiiilil. ciultin. l'( , n. i7i, scq. ), Quiid si (|uis
1 .

(I) Niiiiinini mirilicaiii itiam vallons rt dcapolcv vuoem dixiTll prlsi'ls illi> tt'iu|iiinluis iicuiduni cxslilissp hidoiiti-'
igiiorurunl tuUiqui illi pstris qui liliros suas, anU'(|uani cde- Hi/s deiTi'lalcs , iiuilc \«nniih\ a (ler^potimiiim Uimieni liau- ,',

rriitur invult{us, ni luiiumiun |>outiUconi uii^eiaiil :<|uehiaU- scrunl ; i'|i|>unain, l'M'iiij la ab ewii'iii /'rii/ww/u/y it'tilala,.
liMXluui atl loiiifaciuin s.Miiiiitintii, liljros coiur.t iluas t>| i- S. timlmi ( llli. (/( iiii-iirmit. l'eiii, cap. I) , .Iwicl.imt al)-»
slolas petagtitnoruin; l'osscssor nfniutms a\\iQ.i>mii ad llur- lialis , ol Cu.ief^ iiii ' //(.';; iViim'.s ; (pit clsl liiTi-i'ialiliiis illis
wiisiiimi, indif t'ui suaruuiui oxiiianalionum;
/'Huli'oiiisUjlas ulii.iuc vigculiluiïi sua s(;ri|isi-iiiiil, judii'i-.-, Uinn'ii liiji'i^nun
Jouîmes (liiMuus ad Joaiuiein pai<aiD, opus suuni de vita suoiiuu Tuiiuinun lOuUlii'c's dclcf^cni.a , nihil a li^spclœ
S. Creguiii M. , ut si qav
luiuus illis proliaiida vIcUTciitur, voce sibi iiiL'UiL'iiU's , soil uiiaiii in illis puMih vocoiu re-
•ccuralissiuie eiucudari'ul. Ctmfer de lils liuroiiiiim ( ad venli.

MONUMENTORUM AD PU.ECEDENS CAPUT PERTINENTIUM.

-ES-

I. — Ronuinum edklum in Beit'melliar.nm de itulica Fe- luoglii snliti ohhligheri ngn' uno coiiie se a ciascbe-

broniani operis'versione programma. duno f •s>e slalo personalineuie iniimalo.

Dalo dal palazzo aposlolico Quirinale queslo di 28 nO'

Luigi Maria diacono di S. Agata délia S li. C. car-
vembre 1768.
dinale Torrigiani delta tanlità di iV. S. segretario
L. CAFID. TOKRIGIAM.
di Slalo.

E<sendo comparsa al pubblico una slampa, cou

II. — Clemenlis Mil Uilcrœ ad eleclorem mogunli'
num (I).
cui Giuseppe BeilineUi libraio, c siaiiipatore di Vene-

zia iuvila le persane pie e catloliclie ad assnciarsi alla Ven. fratri EmcricoJoseplio, urcliiepiscopo moguntino,
edizioiie, che egli promette di faie délia inalvagia S. II. I. priiicipi eleclori,

opéra tradotla ora in lingna ilaliana, e iisciia alla

Clcmens PP. XIII.
luce r anno 1763 in lingua laiiiia sotio il ineniilo

nome di Giusiino Febronio, non debba far Yen. fialer, saliKeni, eic. Prodiii hand ila pridera
si sa se
niaggiorsorpresa che veneficus liber de Statu Ecclesiœ et de legiiima romani
la tehierîià di detlo stanipatore,
vanta conie un' opéra capace di fare un gran bene alla ponliftcis potesiale , cujus auclor sub falso noinine
Jusiini Fcbroiiii lalere voldil in occullo omnis enim
religione e alli slali sccolari, e cbe Im uno scofio cos't ;

qui maie agii, odit lucem. El nominem (|iiideni, qui sit

pio, e santo quella, che non solo è siaia coudaiinaia
dopo il solilo iiiaturo esame da qnesla S. Congrcga- caihiilici nominis, aul saliein a calholica religione

zionedeir Indice ma che è slaia anche solerme-

non alienus esse vidori velii, puduisse oporiuil sese
;

nienle proscrilta dai vescovi più illnsui c risp(;ila-

proJeie in lucem , cum romanam caihediani , cui
taiiquani fiindanaMito jiililin' oatholiea Ecclesia, fuU-
bili délia Germania, dove il Ilbro ha avuti) il suo in-
dilus coiialni- eveilcre. Omnia ille ex bierelicorum,
felice naseimcnlo, o pure il di lui ardire di cercarc
cl luiicS. sedi inlensissimoruni huminuni
le associazioni in Bologita col mezzo dei fraielli Ta- libris con-
quisiia el depninipla nnuni congessii
ruffi, e sijn Ronia, corne pcr liillo h Sinto ccclesiiistico in ; quacdam
mezzo di ogni mercante eliain absnrdissima de sno voluit acijicere, ne cui-
col di libri. A fine peio di
prevenire ogni abuso, e ogni cattivo quani ininiicunon ejusdem aposlolicie sedis sccundus
cfirelto, che nas-
cer poiesse dal suddetio invito, esse viderolur. Nos hune librnni, que fidclibus, el
si proii)iscc por or-

dinc cspresso di N. S. a chiunqiie pra'serlim bominibus haruni reiiini parum inielli-

sia ancorcliè eccle-

siastico, secolare,
genlibiis niaxima oITerlur oITensio, iiuper proscripsi-
o regolare, in luiio lo Slalo eccle-
mns, luanique vigMantiam, ven.ïraler, modo requiri-
siasiico lanloimmediatamcMle, qnanto niediaUunenle
nins, ut non solurn caveas ne per nianus lidelium
soggelio , coraiirese ancbe le qiiaitro legazioni, e la
ciità di Benevenio, circumleratur, scd ne in ullo quidam angulo, si (leri
V associai-si, e niolio più il lico-
vcre, e procurare associazioni alla piedella edizinne poiesi, toiius lux diœcesis, illi sil Iccus. Nihil auteui

sotlo pena dalla galera per dieci anni, o allie a quclia nobis non pulliceninr de tna tusioilifuih giegis libj

corrispondenii secundo comniissi solliciuidiiie, ('jusque pruliibcndi a venciia-

il giado, e la qualiik dolle
persone in caso di conlravenzionc. Ed il presenie
tis pascuis scdulitale et cura : noMiiius enim quain
edillo pubblicato, ed affisso che gia in Roma nei fl) Eodem ex«mplo missas fuerunt eleciori coloniemi.
479 DISSERTATIO I. 480
zilo Dci Cl in ejus Ecclesinnj amorc flngwiK'ni ani- siimulos arbilramur admoverî oportere ad extin-
tibi

Miiiiii gmas. Ac f.aliTiiiUni iu:c pio ceim liiibeniiis gnendain liane flammain, qua in mullis aniea regio-
piTsiitclibsiiiiiiin essi', siiffossi) eveiSdqiic fninlaiMeiil", nibus exciiala, salva adhuc el incolunii beaiissimi

(|ii;« est c;illieilia Pclri, <nn'. eiii Etcl<'Si:mi diiiii Pclri, sede ipsi cpiscnpi, eoruniqiie dignilas, auctori-

'l>t.riere; (|ii;im pnipii'iea iiiiiiquarii paiieiiir pietas las et poieslas niiserrinic conûagrarunt. Cxlerum si

'•.'1 exiliali cl pe-lif<To liljPd lal)i-ri(l:.ri. Ilac igiliir qnaiulo innuicscai quis taiu alrox et audax adversus

,»"-k' tliœcf>ini iiiaiii, 'i turle isiliuc irre|iserii, onini romanàm scdem coorlus lalia scripscril, ejus erit
•
ma |ierpiiij;al)is cl diligciilia. M a le postulat |.ro e|iiscopi, in cujus diœcesi verselur, severe in illum

-aliile sua cl iiiciiliimitale calliolica nlig'ut, iil le aijiniadvcrlere. Tuam, ven. fraier, in re gravissiina
ipsa digiiilas eiiam ma majoiem in inod'.iii rfllagiiai. reqiiircnies vigilanliain,$edulitaiein cl fidem, eximix
NiMpie eiiiiii ignoras, qiio niiscrariiii) scnipcr <lt.>ciile- ei ga le benevoleniia; nostra; pignus iiillnio nostri cob-

riiii ill^c Eccloi r, (iiiarum episcopi sil)i snni a»sen- d.s affeciu apuslolicani tibi bencdiciiuncin peramanler
lali, deprcssa roiiiam poiililicis anclorilale |
lus silii inipcrliiiiur. Ualiim Rniiix apud S. M. Majorent sub

acccssnruui esse pi)lciili;(; cl dij;rdl:ilis, iiiivariiincine anniilii piscaipris, die 14 raanii 1704, poniiûcaïus no-
rcruiii ciipiddS episcopaluni dcniquc scrviiuii cl coiu- stri annû sexiOv
pedilms olijecisse. Tua igiiur in Ecclesiam pielale
apos olÉiacn si'dcui cnnlisi,
IV. — démentis XIII liiterœ ad episcopum herbipo-
crciaque dc\otli)iie in
lensem.
semen adeo pcsiifenim inlmira manu in vini'ani Do-

M.ini jacluni diim speramus lua diligentia exli.clum JVeit. fralri Adamo Frederico, episcopo herbipolensi,

iii, aposKilicam bineiliclionem fralornilali lua; onini Clemens PP. XIII.

noslri coidis alleclii iieiamanler im|ieilinini-. DaUuu

Ven. fraier, salulcm, elc. Quantse tibi sit ourse in--
Roimc apnd S. Mariani Majorein snb annulu |iisc:ili)-
coliiniiias liujus aposlollcae scdis, ejusque divina au-
ris, die 14 niariii 1764, pniuificaïus no^lii aiin<> (j.
cliiiiias cl poieslas, sa'pe aniea animadvertimus, ac

Jll. — ClemeiUis Xlll liitaœ ad irevirensem ekcio- pnjpieica suninium liiuni in roiiianain cathedrani
rem (1). siudiiini Cl pr.ic arain dcvdlioncm a fralcrnitate tua
rcqninnnis magna (iducia, nec dnbilanius quin egre-
Ven. fralri PItilippo, arcltiephcopo irecirensi, S. R. I,
giani in nos voluntaieni tuam nunc maxime sis ala-
piincipi elcciori.
criii'r prasiaiuius. l'rodiil nuper apnd Gernianos de

Ven. fraier, saluleni, etc. Quanlnni ex lirpreiico- poicsiaie poniiticis liber, cujus (iiulus : Justini Fe-
nini çl Imic S. sedi ininiicoium iiliris cluisliana ifli- broiiii J. C. de Slalu Ecclesiœ el légitima Polesialero-
gio cl calliolica lldes acceperii dcliinienli. non igno- maiii pontifias. Eo quidem noniine libri bnjus auctor
rai dilcciio lua. Hi enim pcrvulgali el liac iliac dis- nonien cciavii suiim, sed infensum, et maie cogilan-
sipaii etdis|iersi pcsicni affermii, qua lidelcs cuni.icii icin aiiiniuin aperiissime prodidil. Eo enim opère
a vera pielale, el ab inlt-griiaie fidei pk'ri(|ne dcsci- scriplor, sive bxreiicus, qualein ex ipso libro possu-
scuiit. Te non igi'orarc aibilraniur, ven. fraier, exi- niiis suspicari , sive calliolicus, (jualis videri vult,

lialeui lilinini c huebris, (piibus adhnc ejus aueior summum ponlificem ab c» poteslalis et digniiatis
delitescil, in Ecclesiam cv pi-sc, ciijus liliilns : Ju- fasiigin in quo a Cliristo ipso, tanquam legilimiis Pé-
Slini FebroniiJ. Ç. jle Slaiu Ecclesiœ et de légitima tri successor, lucalus est, dojicere ac desiurbare co-
romani pontificiS'Poiestale. llmic librun» ad eaindcm natur. Maluni auiein animum suum callldus fraudum
poiesiaieni.si fieri pcssetixiiii^nendam, cl bcaiissinii arlifex, ul incaulos siniplicium îiominum animos
PeUi aposuilicaiii sedeni fundiius eseriendani, ab lio- blaiidius decipial, vcio quodam ac legumenio pietalis
mine roniaua; Ecclesiae infcnsissnno scii|iiuiii prucul obducil, perinde quasi opus boc suum de minuenda
ab (iculis fiJeliuin arcenduiu decrevimus, cl ne à sive oblerenda polius summi ponliUcis auctorilate eo
quoiiuam in posierura Icgaïur veluiiiius, veriti, ne consilio- scripscril, ui bclerodoxi, qui ejus anipliiu-
veiicnalis obscmi autloris sensibiis fidelis gicx in(i-
Infensi, placati tandem rursus
dini ianlo|.ere siinl

ciaiur,ei, baiibio iiide roiiianaiscdis conicmplu, ado- romana Ecclcsia, a qua sese ea maxiraa de
ciim
niinico agro ad h:Erelirprum peslifcra pa^cua dciiii|ue causa disjunxere, conjunganlur, alque unum corpus
abduialur. Quaniubreni le, ven. fraier, oblcslainiir efficiani. Pra;clarum sane fœdiis, quo non ulique
ni Domino cl ob-ecranius, on.inern adbibcio cuiani el convcriunlur b:crclici, scd cathulici pcrvertuntur.
Mgilaiiliani, ul quanipriiiinni leierrimus libéra lidc- ven. fraier, plane vides, quara diligenter,
liaque,
liiiin (icnlis el nianiuus sumniovealcir. Supcrvacunm quam scdiilo cavendum sit ne tam pestilens liber
ex^^linlamus dileciiiinein Inani moncre, quanla ex isibuo in animarimi perniciem irrepat. El quoniani
ejnsniodi libris silcxiiinescenda pernicies, qui pi-iram nuiic teniporis irrcligiosorum bnminum animes veluti

ilbun super quam Clirisliis Doniiiius suani a'dilicavil

pcslilemi quodam sidère afflavit scriplilandi adver-
i;cclesiani , ccnaniur sulTodcre. Nec tolioriaiionis
sus romani poniifieis polestalem immane sludium el

cnpidiias prava ; luuni eril, ven. fraier, vigilare, ne

M) Eodem wccmplo misi'ae fucruiil cardinal! de niuicti, cjuMiindi libri, qui forlasse in oflicina Salana; modo
e|iscoio ipiremi, caiiiinali cousiaiuiciisi, ahi.sqi;u Ocr-
cudniitur, prodeant in lucem, aut si prodierini, illico
niaui;e episcopis.
481 CAP. 1 •APPENDIX. |gj^
oppiimantiir. Novimiis qui sis, qnantoqiio animi ar- Ineiidis S. M'dis jurilms a me in transacta di^cla ele-

(Imi'o |ii'(i s. ruiiiana suite suleas et paralus sis diiiii- ctorali Ihinrofordiensi collocalain bciiigiic fuisse sus-

cnre. Sviuius to ad a'dilicaiulain ac tueiidain Ecclc- ccpiani , eaindemque picnc persuasam existerc , niQ
tiiaii) libi roncrcdiliiM) in episcopali vcluli cuslodia te nullnni prx'leriuissuruiii esse (iccasiuncin , ubi lucu-
suiiiiiia txl'ubaro vigilaiitia. Quocirca satis liabiMiiiis leiiliora do inallcrabili ,
qua S. apusiolieani sedein
de |iei'i('ulii iiKimiisse. I)isc uiiiiii |ier te diiigeiilissimc pro6e(|uur, devoiiune s|icriniina lestala reddere po-
l>ruvidcbis , ne qua ex parle pcr diruptaiii sepein lero : cunuiuesanciilali vesirx iioji immerilosil cordi,
doinsa vulpcs soso ad deaudioiidam viiieam blaiii in- ut vcncnaïus liber qui sub ignolo Justini Febronii
»imiei. Il.i'e de le, veii. l'rater, iia uobis pulliceinur, nomine in publicuni prodiil, ab omnium oculis arcea-
ut satis i;eciii'i pusseiiius quicsccrc, si itiultos tui si- tur , ojiisdemquepcslil'era principia in sputio su» or-

liùles, tainqiie cgregic aiiiiuatus erga hanc saiiclam tu siiffoeenlur , scduia expcndani indagine ,
qua cfli-

sedom apustulicaai babcreiniis. Quocirca nos quoqiie, Ciiciori ralionc sanclilatis vestra; expectaiioni corre-
erga rraleniitatein tuain pcriiide ac obsequio islo luo spondere valcam. Me ealcniis summopere cxcitaium
digiiuin est aiïecii ac propensi, iiostraiii tibi beiic- sentie abalioaposlolico brevi 14 niariii nuperi
quod ,

diilionuni peraiiianler iinpcriiniur. Uatiini lionix domiuus arcliiepiscopus ravennatensis bisce diebus
apud S. M. Majoreni, sub annulo piscaioris, die 14 milii tradidit is, secundum cminentem quo flagrat
;

iiiarlii i7tii, pomilicatus nostri anno sexto. zelinn, inlolcrabilia summeqiie cxiliosa indigni librt

V. — Extractus
principia mibi latins exposuit , et pessimas quae
prutocolli arcliiepiscopalis vkarialus
exinde enasci possenl sequelas ad evldenliam usque
Moguntiiii, die 21 maii 17U4.
comprobavit. Uii erga eunidem peculiari observan-
Legebatur rescriptum celsitudinis sux electoralis, tiœ studio leror, eximiasque ipsius doles in summo
lenuris : ut in urbe hac et arcbidiœcesi liber scanda- seniper liabebo prciio , ita ea, qua; circa dele^abilera
losus ac periculosiis sub noniine Justini Febronii dicli libri spiriium delexit eo n.agis
njilii , animum
Jésus Clirisli de Slalu Ecclesiœ et légitima Poteslale mcum conimoveruiit , quanio cerlius me convictufti
romani poutijicis liber singularis, etc., Buiiioni, etc. ab seniio , me ipsinn pastoraiis
mei officii parlibus dèfu-
apostoiica sede jani damnatus rigorosissime, inhibea- lurum nisi ouinem impendam solliciludiiiem
,
, ne
tur.et niiiil oniiitaïur ,
quidquid ad suppressionem pessinia h;ec zizaiiia in agro d(imiiiico radiées
ligant.
dioti libelii conducere possit. Cum anleni in liriein quœvis opportuna , m^igisque
. Conclusum. In vim clemenlissimi rescripti electo- apta arripiam remédia , ac
desuper sanclitaiem ve-
ralis moguntini, inbibeatur bibliopolis , llbrariis , et slram liuniilliine insiinciain reddere haud omitiam
,
singulisquibuscuiii|ue, sub pœna coniiscationis exeni- spe induliiafreuis saiiciiiatis vestr;e piissimx volun-
plariuni , aUisque a jure slalulis ac arbilrariis ne taii plene satisfaciiiruni iri , interea sanctissimos pe-
librum periculusum lapso nniio edilum, cui noiiieii : des revcreiiicr deosculor, et cum profundisbimo sub-
Jttsiiiii Febronii Jesu Christi de Statu Ecclesiœ, eic. Bui- missionis cuitu pennaneo.
iioni, etc., ab apoi^lolica sede jaui daninatum retimant,
autlegant. Et ûat publicatio bujus inhibiliunis in Urbe
\II. — Exemplum rescripti suœ elecloralis celsiiudini»
Irevirejisis ad vicmiiiliun suum genmitem Treviiis,
Cl per totam archidiœcesim.
el ad uffiiii.laium Conflueniix', etc. Ehrenbreilsiein,
Insuper cum relaïuin fuerit buic arcbiepiscopali
die 14 julii 17GI.
vicarialui, esse qui prœdiclo libro daninaio addita-
uienta addcre , lypisque inipriniere velint , imo pa- Reverendiss. et eininentiss. clccior, etc.
riter esse ,
qui eunidein llbruni in linguam vernacu- Celsiludo sua elecloralis non aliicr quam siiigulari
lam vel ex toto, vel ex parle vertere, et versionem atlcnlione |>ercipere poiuit proposiiiones no/i solunj
imprimere velint, referatur electorali suae celsiiudini,
oflensivas, sed el iilterius perpendeudas, qu;e in li-
an non et quaienus, ad impcdiendas similes novas bro bubementito nomine Justini Febronii, da Stulu
ediliones ei versiones in toio inij eriu, ad aulani ca;- Ecclesiœ, etc. pru;teriio anno in lucem édita enia-
sareani necessaria perscribere oinnino expédiai.
n:irnni.
Denique committilur D. promoiori Fisci arcbiepi-
Posiquam ille a S. sede vi 27 feb.
decreii sub die
scopalisut modis omnibus allaboret, ut periculosus
nuper coudiinnatus luii , nunierum librnrurn
el in
liber supradicius supprimi hac in urbe et arcbidiœ- proliibiloruni redaclus , nécessitas non minus exigit ,
cesi possit. lu ûdeiu :
ut celsiludo sua elecloralis vigoie sui pasioralis olli-
Du Puis, cii suflieieniem cnrain adliiltrai , ni' prinii(ii,i iu il!o

Mog. secr.,elc. contenta, aueliiritatem et pneeiii.neuiias scdi» aposto-

VI, — Ad summum poniificem. Exemplmn responsio- iica; (q)iiiiineniiii, in suo andiiepiscopatu dilatcnliir.
Nuit ila(|UL- el pra'cipil ipba sub confisralioriis pœua,
ni« eminentissimi principis elcctoris irevirensis.
aliisqiie in jure eontcntis etiaiii severjonbiis , (piod
Etrenbreiutein, 27 maii 1704, PP.
priedlctusliber In sua aicbidiieeesi non niiroiJucalur,
Nulta sane majori nec magis sensibili poiui nec piasinnaiu); oueiMletiaiu
alïici veiidi ni'C legi eum lu
consolaiione animi quant duni ex apiihiolico brcu de fiuem subalternas archiepiscu atiis sui
,
curias , ut serin
pona iabemis inlellexi a sanctitale vesira uperani in et diligentcr invigileni curauique gérant
, , no sopro-
483 DISSEUTATIO I. 48i

Biiï! Iniic eicctoralis voluiilalis iiiieiUioni contrave- IX. — Arehiepiscopi pragensis edictiim.

iiiaiiir.
Nos Antonius Pelrns, Dei gratia arcliiipiscopus pra-
( L. S. )
gensis, sedis aposlolicx legatus, natus S. It. I. prin-
Joaimes Philippus cleclor. i

ceps, etc.
VIII. — Colooiensis archkfnscopi sentenlia in librum
i

Venerabilibus lionorabilibiis , ac religiosis omni-

Febronii. ,

bus nobis dilectis arcbidiœcesis pragensis ordinnm

.\faximilianusFredericus, arcliiepiscnpus coloniensis
rcgulariuni superioribus , decanis ,
panichis et ad-
et princcps eleclor, eic. Coloiiia; 14 julii 1764.
niinistratoi'ibus , universoque clero lam seculari

Aiiiiiiuus serpens, Ecclosi;c el humaiii generis ho- quam regulari , omiiiliusque cbristindtdibiis, salutem

stis iufcslissimus , iiullo uni|iiain tcinpore cessiil iii in Domino , et paternam nnstrain biMiedictionem.
agrum doiiiinicum per suos emissarios venenala se- Muneris nosiri pasioralis olficium postulat , ut

iniiia el virulenla zizaiiia spargere ,

quiljus vel inoriira omni cura et sollicilndine invigdemus , ne per manus
corrupteia in Ecclesiam indiicaïur, vel peslifcris maie (idelium nobisaDeo concrediloruni libri circuniferan-

fei'ialoriiin lioiiiinuiii scriptis incaiili fidele-i inescati tiir, quibus Ecclesia rumnnn, cbrislique sunimus in ter-

a verilaie in erroruiii avia seducaiiliir. Pesiileiilium ris vicarius ab infensissimis lioslibus proscinditur, reli-

bujus farinae libroruiu fariaginein, diversis locis edi- gio calholica laberaclalur, Cbrislique fidelibus pro lACle

lain el in publicam lucein projeclara, iinpcr sunimi docirinxchristianx et calliolico;, loxicum propinaiur.
pasloris Clonieniis TP. XIII visilanlia delcxil , et in Gum ilaque non pridera liber venoHcus de Siatu
S. coiigregiilione, feria 2, die 27 feb. a. c, habita da- Ecclesim et de tegiiima romani Pontificis poiestate in

niiiavit , et anathcmatis fulmine proscripsit. lucetn prodivcrit, cujus aucior sub (aiso noniine Ju-

IIos inier sanciiias sua datis ad nos die 14 marlii stini Febronii in occulto latere voluit , qiiem sanciis-
nupeii clemeiilissiniis liileris acerbe querilur, liaud simus in Cbrisio paier Dominus D. N. féliciter regnans

iia pridein prodiisse venelicuni librum de Suilu Eccle- Clemens papa, hujus nominis XIII, vigore decreii a
siœ e: Icgilima romani ^wnlificis Poleslale, cujus au- S. congregaiione emineniissiniorum S. R. E. cardi-
Ctor peiiulliiiio loco positus, sub lalso Justini Febronii nalium ad indiceni librorum pravœ doctrine , eorum-
noiiiine vcrus lencbrio latere in occulto voluil , qui demque prohibitionem et expugnalionem in universa
inciedibili audacia romnnam calliedram a Clirislo in chrisiiana rcpublica specialiter a S. sede aposlolica
Pelri liiinalam, cui lanquani fundanienlo calholica depntutorum, die 28 februarii, anno 1764, Romœ, in

nilitur Ecclesia, coiivellere coiiatur, et fundiius sub- palatio apostolico Quirinali, emanati, tanquam exilia-

lucie, idque iilcfliciat, oninia ex hx-roiicoruni , et lem et pesliferum damnavil ,

proscripsit , librumque
S. liuic sedi infcnsissimorum liominuni libris con- hune damnaium et proscripium in indicem veti-
quisita et depronipta in uimni congessit ,
quaidam torum librorum referri mandavit.ila quidetn , ut
eliam absurdissima , necniqnani inimicoruni ejusdem nemo cujuscunque gradus et conditionis pra.'di-

apostolicae sedis secuiidus esse videretur , desuave- clum librum sic damnatum et proscripium quocun-
neiiata ofiicina adjicere v&luil. que loco et quocunque idiomaie aut in posteruni cdC'
Nos iiaipic sfmeu adeo oesiiferum inimica manu in re ,aut jam ediuim légère vel retinere andeat , sed
vineam Domiiii jacium in lierba siipprimere el era- locoruni ordinariis ant h;«relic;« pravilalis inr|uisi-
dicare volentes pro ea , (|uam doniinico giegi superne toribus euindem iradcre teneaiur, sub pœnis in in-
nobis commisso debemus, paieriia ac pastorali vigi- dicclibrorunt prohibitorum indictis ;

laniia ac soUiciliidine , ut sciant fidèles ,

qui fontes Ipseque sanctissimus noslerin Christo paler, vigore
pestil'cri sini omnibus declinandi , ne salutis evidenti litierarum apostolicarum, iîomœ, sub die 17 marlii,
periculo cxpoiianlur : piu'scniium lenoie, auctoriiate anno curr. 1764, ad nos enianatarum, noslram vigi-
nosira arcliiepiscopali ordinaria el in coiiciliis œcu- lanliam requisiverit, ut non solum caveamus ne per
nienicis non modo , sed per pra'dictas sanciissimi do- nianus fidelium liber hicce damnatus circumferatur
niini nosiii Clenientis lilieras specialiter nobis com- sed ne in ullo quidcm angulo toiius nosira; archidiœ-
niissa et delegata , omnibus cliristifidclibus nobis in ceseos iUi sil locus ;

archiditecesi nosira quomodolibet subjectis dislricie Nos ilaque, pro nosira custodiendi gregis nobis
inliibenius , ne quemquani supra nominatorum libro- commissi sollicilndine ejusque prohibendi a Vene-
rum légère, venilere, dibtribuere, impriniere , aut naiispascuis seduliiate et cura pastorali, ac devotione
apud sereiinere, sub pœnis in indice librorum prohi- nosira in sedem aposiolicam , zeloque quo in Deum
biioruin expiessis, qiioquo modo présumant. Caveant et ejus Ecclesiam flagramus, lenore prssentium siri-

auleni, subgravianimadversione, bibliopola;,ne lucri ctissime aique sub pœnis in indice librorum prohibi-
spc merces illas venenaïas el damnalas cum anima- loruin indictis veiamus, proliibemus,el interdicimus,
runi pra;senlissimo periculo in civilatem vel arclii- ne quis, in univer$a nosira arcliidiœcesi pragensi, a
diœicsini noslram inférant vel disirah:int, pra'serlini, sede aposlolica danmalum el proscripium librum sub
c<iin anailiemalis sentenlia lam (|ui leguni libros hic- falso noniine Jusiini Febronii iinpressum ,
qiiem no9
reiicos, el proliibilos ,
quam (|iii servant douii , ful- ipbi proprio studio perlegimus,ac calholica religioni,
mincnlur. lu Tideiu signalant Colonix, etc. cbrislique ûdelibus perniciosum deprehendimus, cu«
48S CAP. I APPENniX. 4g(,

jusciinquc gratins cl coruliilonis quocunqiic loco et a priniatd S. Sedis apostolic.Tî qnarft ma\i[iie ali"iios
qiiocuiu|uc itlioiiiaie, »ul iii piivii'iiiiii cilfic aiil jaia iiosMMit , de li.ic pâlies ilibni e» inagniliccniiiis non
cdiiuiii Irgero aul iii iiosirain urcliiiliueccsliii iiiveliero, sciitiicnt modo, sed et loi|uerenliir, diserlls vid«ilivct

dislralierc , cniere, aul i|uiii|uo modo aiiml se reliiio- vcrbis , cl nioro in aliis conciliis ndvorsus alios erro
re pr;i suiiial , snpor quo vos il oiniies voliis subor- les coiivocatis non a-que nsiiato , su/mm semper i'i

(liiuiti pai'oi lii (lili^i'iiiiT ol sodulu invi}-ll:il)ilis , ut In vmiiibns ituiœ S. nrdis uiutûrilalein , volcnles; pric-
quoruiucuiiquc inaiiibtis libci' liio dcpicbeiKlerctur ,
ttriM (iiiod, todem ex liiio, in ipsam lidci .callmlicx
illico sequesireuir ad noslrum arcliicpiscupale coii- pri'fessionem ad mcntcin pra;laudala; syiiodi a Pi» IV
sisloriuiii cuiii spociali irialioiic :ipiid (|uem et qua suinino ponlilice conceptain , ati|ne in spixiali biilla,
ocia.siuiio deprobeiisus IraiisiuittoiuUis. (pia; incipil I njuniliim iiubis, lirasciiplam
l'iit'i il , :
, expressa
Maiid:iimis iuupie vobis , ut liujus noalnc iiiliibi- de samiu cailiolica el (iponlolica romunu Ecctes'ui vmiiiuin
lioiu> lillerjs, sevurlssiinuiiiqiie iiostruiii iiiaïuijlum EcclesKiiuiii maire et mdijislra (ignonendu , ac débita
indllalc per liactmn vobis coiicredilinii univcrso cicro romano pontifia, B. Pétri apustoloniiii principis siiccei-
tain sui'uluii qii:im regularl pro iiiviol.ibili rjusdciii soii uc^Jesu C/irisli vicaiio, vera obedientia — pidte-
observantia piibliielis , Illi^siouaI'iuol queiiicuii(|uu sialio in-erta cl iiiqxliata l'uerit; pro episcopalis
Iractus YcsU'i de lioccc noslru inaiidaio cniiiiiioiiula- inunoris nosiri débite, et ea qiiani erga altel'acWm
ciiiris. Praga: in nostra arcliicpiscopali residciuia, scdein apestelicam cunsianter profiieniur , subniis-
dieiU niaiil7(i4. sione pastorales omnes curas nestras eo pra;cipue
Ant. Petrus, archiepiscoptis. iiiteiidiiiiiis, ut a gregi! cuslodia; noslra; comniisso con-
lagiDneniooiiieiii, nosiris in pariibiis( ubi cum pro-
Ad luandatuin sux reverendiss. celsiiudiiiis pro-
teslaniibus supramemoratis priniatus apostolici ad-
priuin, ,

vcrsariis iiitermixii, deginius) lanlo periiiciosiorem

Benedictus Hober, S. I. canccllarius. ,

qualité niagis geiieralini dilTiiiideiidaiii, atqiie pi.ricu-

X. — Uambergensis episcopi decrelum. losa cbarilali et unilali catbolic;e nioliniiua, qnam
Adanius Frederieus, Dei el S. sedis aposloiica; gra- loiigissinie alienemus. Uinc est quod laudalissimis
tia episcopus bauibergeasis et wirceburgcnsis S. R. I. sanclurum patrum iridentinorum vestigiis inlia;renles,
princeps el Francia; orienlalis diix , etc., universis supradiciiim librum, nipote suninio Cliristi in terris
diœceseos noslra; wirceburgensis lidelibus, salulem in vicaiieoppido gravilorque injuriosum et comniunioni
Doinliio. corporis pasieruin cnm eodem uno suprême capita
Cum liber quidam sub emcnlilo .lusiiiii Febronii coiitineiukc iiiimiciim, solemni édicté eo inagis con-
J. nomine absque uUa censura
C. cl approbatione demnandum ac proliibenduiu esse censeamus
, quod
adeoque contra canonicas Ecclesi» el pragn):iiicas auclorilale aposloiica euiudein jam proscriptiun at-
,

impcrli consiiluliones in luecni prodilus , cui lilu- quc nos idipsum i;osiro eiiam suû'ragio soleiiinius
ul
lus : De Statu Ecclesix et legilima Poleslale romain pncstarenius, per spéciales ullra litteras sanctissinii
pontificis , ad nostras jaui prideni aures cl luaiius domiiii nosiri pap* Clenientis XIII, in forma brevis,
pervenerit ; ad reuniendos quideni dissidentes in reli- die 6 febr. currentis modoanni, affeclu vere p:itenio
gioiie cliristianos, uli faciès prx se tert , composilus, datas, desideratum fuisse noverimus proiii emndem
;

reapsc tanien ad averiendos alienandusque a suninii liisce cendemnamusac prebibemus aucioriiaie noslra
poiitilicis aucloritaïc, lanquam necessario uniiaiis ca- episcopali et ordinaria , vobis omnibus in virtiiie
ibolicai cenlro , caiboiicoruni animes, cl ad suscitan- S. obedientia: lioriando mandantes , ut prjedictiim
da una cum graviore S. sedis contcniplu gravissima librum , sic ul pia;fcrtur , a nobis condeninnium lia-
aniinarum pericula niagis apius ,
qnam ad revocan- beaiis ac teueaiis prohibiium, et nenio in iota dioe-
,

dos in vera; religionis el S. malris Eoclesiaî sinuni cesi nostra wirceburgensi, cujuscunqiie st;itus
,
gra-
disseiitienies opportunus a nobis reperius , aique ui dus et ordinis fuerit, euindem evnlgarc audeat, sub
talis, manifesiaia propedieni desuper mente noslra pœnis a sacris canonihus el deirelis apostolieis con-
etexcitaio contra eunidi-m fiscalium noslrorum oKi- tra legentes vcl reliiienles libros a S. sede roinaiia
cio, declaralus fuit. Videnlcs vero cum ingenti aninii vel ordinariis locoruiii damiiaios infliciis , quasjam
nostri dolore, una ex parte, eumdeni librum necdum prius a nobis dcclaraïas innovanius, et pro delicti
pcnitus elirainaium , sed tum sub iniqui spe lucri qualiiate ex priidenti arliilrie ciiam cxasperaiidas vo-
lum-ad prniciosuni curiosilalis novalurienlis fonien- lumus.Queiniii fineiii pr.rsentes liasce nosiras pa-
lum opinione noslra lalius divulgaUini luisse ; allera tcnlcslitlcias in omnibus tam cêclesia; noslne citlie-
ex parle, probe niemores el maluriore consilio, imo dralis, quaiii collegiat:.rum ctcleriregularis eapiiulis,

niedilaiione noslra assidua pensantes, quanta, (luam- ceilegiis el convcntihus dicasicriis, et in academico
que provilla sanclissiniis episcopis et palribus sacro- pracpue seiiain ex professoribus aiqiie ducioribus
sancla; synndi trideniinx, ad crrores iiovaloruni coacio, solciiiniier publicari, valvis deiu ecclesiarura
nosiri leu.poris nostrarunique Germania; parliinn pra;- tum calliedralis , tnin collegiat:iriini et iiarocliialium,

cipue condeninandos in Spiritu sancto légitime con- alquc noslra; uiiiversilatis afiigi jiibemus. iiatiun
gregatis, snlliciUido fuerit ni, cnni illos pr.e anliquio- Wirccburgi, in rosideniia nostra episcopali et ducaii,

ribus bâierodoxis per alias synodes Jam condeinnails die 11 mariii 1705.

TH. XXVII. [Seize.)

187 DftSERTATIO I. 4S8

XI. — Aliud episcopi bambergensh edktum. prxfatus liber lanquara indignus qui ab lioniinc
cathoiico legalur, declaralus luit, In diœccsi nostra
Adamus FrcJericus, Dei et S. sedis aposlolican gra- bambergensi ad omnium nuliliam promuigarc; sc4
R. I.
tia epiêcopus lianiLcrgcnsis elwirccljurgensis, S. el nostra insuper auctoriiate episcopali cl ordinaria
uiiiversis
princeps el Francix oiienlalis dux , etc., eumdcm librum, utpole qui contra sanctioncs lum
Odclibus, salutem iii
iliœceseos noslr* bambcrgcnsis canonicas Ccclesiu: , tum imperii publicas cLanculum
Domino. irrcpbii, tanquam pcriculosum denuo condemnate ac
Bieiiniuin curril , ex quo lucem publicnm subiil te- probiberc, pruut pricsenti cdiclopromulgaraus, con-
liber cui tilulus : Jiislini Febronii demnamus, etprobibemu.'i, in virtule S. obeiiicntix
nebi is digiiior ,

de Statu Ecclesice el tcgitima Polestate romani prœcipicnlcs ilt sxpe diciur<i librum, sicyl prxferlur,
J. C.

poiitifim, cic. opus vel inde suspecluin salis, quod

:
a nublscondeninatum ac pruliibilum oumcs babeant
is ( nisi sub munlilo icgumenlo,
quo icneaniquo et iicmo in iota diœccsi nostra bamber-
iiec iiomen aiictoi

scseocculUre soient parais spurii)nec censura et gensi, cujuscuiigue status, gradus, ordinis aut condi-

approbaiio in co aliqua apparcat ,

nibilque minus llonis i'uerit , eumdcm divulgare audcat sub pœnis a
dissidentibus in rdigione clirislianis ( ut sanctis canonJbus el dccretis aposlolicis contra le<
ac reunkndh
lanicn fucaia Ironie audacler refert )
idoneum. génies vel relinenies libres a S. sedc romana vel

Tnlit eqiiideni liber isie faluni merilo suo

dignnm , ordinariis locurum danmatos inflictis ,
qiias in pro:-
et indicis, ediio desu- sens innovamus reservato nobis jure contra inobe-
cum a S. congrcgaiione oflicii ,

probi-
per decreio aposlolico anni prioris, jusiissinie dienles ad graviores alias arbitrio nostro procedcndl.

bilus, alqiiea nobis ipsisauctoriiate

ordinaria, ut pri- Quein in finem prxsenies liasce nostras patentes
co:iip:irucrai, suppressus fuerit; nHiitoniinus litleras in omnibus tam ectlcsiu; nosira; calhedralis
nmni
qiix veneni iialura est ) lUum et occulto huas. quani collegiaiarura et cleri ruralis necnon régula?
(

laiiusque scrpere, alquc incauiis pluriuni manibus rium capitulis, collcgiiset conveniibus, in ecclesiis
esse seculi
eo pericnlosius tractari quo major solet noslris aique ac secularibus dicasieriis , senntuque
ncsiri novalnrientis curiositas , summo anirai nostri acadruiico, solemnilcr publicari, valvis dein ecclesia-

(lolore iniclligcredebemus. rum lum caibedralJs lum collcgiataruni cl parocbia-

LU concrediium nobis gregem Domini fide-

igiiur lium nique universilalis nostrx afligi jubemus. Dalum
lem pariiin a pascuis ejusniodi pesliferis pro pa- SamberguD, in resideniia nostra episcopali cl princi-

storal! nosiro munere procul averiamus omiicmque pali, die 15 martii 1765.
confJgionem ,
qux in biscc noslris parlibus solet esse

ptriculosior, tcmpestiva vigilanlia praeveniamus, et 111. — Prohibiiio libri Febroniani in conslantiensi diœ-

rapacem liipnm sub ovina pelle incedenlem alque ad cesi [ncta.

dispergendas oves venieniera longius arceamus;

Nos Franciscus Conradus, Dci gratia S. R. E.
pariim vero debilse subjcctionis et dependentia; ne-
siiprenmni paslorem Chrislique in lit. S. Marisc de Populo prcsbylcrcardinalis de Rodl,
xuin qui inlcr
etc., etc., abbalibus, i?ra;posilis commissariis epi-
vicarium, ronianum ponlincem ac reliqiios ,
terris ,

pastores, liorumque scopalibus, parocbis, .ininiarum curaioribus, tam

omnes tiilius cbristiani orbis

grèges intercedit, ununique ovile constituit, inieiitis secularibus quam regularibus, salutem cl gra-

curis omnibus conservemus, arcliusque aslringa-

tiam, cum prxsentium débita observaniia el e^ecu-
tione.
mus ; iiisislentes bac in pane tum sanctorum palrum

qui et in antiqiiioribus Non lia pridem librum sub colurato tiluio : Justini
et episcoporura vesligiis ,

tridentina sy- Febronii J. C. de Statu Ecclesiœ et légitima romani

conciliis et prœseriira in sacrosancta
sempcr unanimes poniiftcis Polestate , ex lilieris aposlolicis in lorma
node. afflanleSpiriiu sancto, in id
conspirarunt Snlvam in omnibus S. romanœ sedis
:
brcvisdcdalo Romx 14 marlii 17G4 a sanclis^inio

aucloritaiem esse opurlere, aique adeo in ipsam fidei

domino nosiro Clemenie PP. XIII ad nos daiis di- ,

vulgaium essecomperimus. Quoniamvero, uiexdem

professionem a Dio iV ad eorum nieniem concepiam
bulla qux incipit Injunctum nobis litierx sonant prxdicl'us liber, ad romani ponlincis
ac spcciali ,
: , ,

prxscriptaminseri voluerunt articulum que Samlam potestaiem, si fleri posseï, extinguendam et beaiis-

calholicam el cipostolicam romanam Ecclesiam oniniim simi Pciri apostolicam scdem fundiius evcriendam

Ecctcsiarwn mairem el mayistram agnoscendam , debi- ab incerto auclore conscriplus, procul ab oculis et

tamque romano ponlifici, D. Pelri apostohrum principis manibus fidelium arceri débet, ne venenaiis obscari
successoii ac Jesu CImsti vicario, verum obedienliam auctoris sensibus fidelis grex inliciatur, cl bauslo

esse exhibendam, lideles omnes proûierenlur; tum inde romanx sedis conteinptu , a dominico agro ad
etiam et prxcipue quoaJ roi prscsentis causa agitur, hœrelicorum poslifera pascua abducaiur.
praiclarissimis alioruni lum arcbi tum episcoporum Nos pro oflicii pasloralis , nobis incumbenlis , exi-

cxemplis pcrmoli eodemque animati spiritu nec non

, gentia , el ea, qua S. sedcm apostolicam reveremur,
aliis juitissimis de cau^is animum nostrum movcnti- submissione ,
periculosum bunc libcllum a limidbus
bus, prscvio maiuriore consilio decrevimus , non so- diœcesis nostra; arcere cupienies, omnes et singu-
iUOd suoradictum S. sedis romanx decreiam , quo los eupra rccensilos horlamur In Domino i Vmad
 m C\V. I APPENOIX 490
JirD>iler cl ilislrîetiin in viiuito S. obediciili;i' piyci- PoleUdle romuni ponlificis liber singulm is,nd reunicndos
pieiiJo inandainiis, m prxall('i;aiiiiii opus, sl'ii HIjcI- rfisM'i/i7i((S in rcligiom- clnisliaiws cuiHiioiiiMs.elc., qui

lvn\, vbI S"Io nopiino qucioris flcti suspcctiim, uhi- cuin bealissinii Pétri aposlolicani sedeni pcnilus ever-

cuii<]iie (Iciniiin 0(Tiiii'ai,ap;in'licii(lanl, siippriiiniil, tcre cl pclram illaui , super (piani Clii islus Duminus
ouiii()ij4! iiiiir liliros aiir'iii'ilale eiiaiii aposUilIca aiilillcuvil Ecelesiant biiam , luniii adliibllo ciin.iln

proliiliiiiis iiiiiiu'i'onl , siiijjiilaii iiisu pr.reaveiulu, siiir<u|ere icniei , non suluiii a S. Coiigregalioiic iiidi-

nu lypograplii, bibli(i|>ulx<, aiil ulli quiciiiiquo, cuiii- cis Irdtita die 'il l'ebruarii currenlis auni dainnalus,
dein veDalciii iicc oxpopaiil , ncc in yulj^us distra- pruscriplus, atcpic in indiccni libruruni veiilorunt
liaiit, iiivucato ctian> atl id biacliii secnlaris nnxilio. cum pluribiis aliis sui siuiilibus rcLiius fuit, veruiu
)ùi l'ci-idcnliu uusira Murispuriji, diu 18 inaii l'Ui. cliam ipseniel saiiclisbimus Clemens {'P. XIK opérée
pretiuni duxil daiis ad nos apostolids liiicris snninia
FnAKCiscus CoMiàDiJS (L.S.)
cuni iudigtiaiione in cum aidmadverlere. Contra
Cardinalis de liodt, cpiscupus conslapt.
hune igiiur cxitialem librum vos omnes cl singu!os

Xlil. — Copia di letiera di tuons, vescovo di Augitsla

in

lis
paricm bullieitudiuis cl vigilanliiu nostroc pastura-
vocainus, cl (|uaiiUMa possuinns la Duniino adltor-
alla S. di N. S. Clcmeiue FI'. XllI, scgiiuia di
lainur : aticndilu vobis, et grcgibus cnrœ vestrai
Obcidui/f, 7 ollobre lïUi.
couiniissis.nc, hansto ex eodem libto romanœ scdis
Beaiissimo padre coniempiu, a cenlro eatholicai unilatis scnsim exer-
reui , cl ab agro doniinico ad pestifera hiircticorum
Segucndo non mcno i veneralissimi inipulsi, che
pascua denique abdueanlur. Quod ul Deus T. 0. M.
la S. V. si degno col sno uniauissiuio brève darnii,
misericorditeraverlal, gratiam ejus incessanler ira-
che lo sliuiolo, ciie davami l' iniporianza doila niale-
ploranius , et vobis cum grcgibus curac veslrœ com-
ria , ho fallo proibirc iii pcrnicioso libi'o del nientiio
missis bencdictionem nostrani cpiscopalem peraman-
auture Uiusiiiio t'ebbronio, e ho fallo affljjgeic il do-
ler iraperiimur.
crelo aile porte dclla niia caltedralo di Angiuia, corn'
c costume , c a quclla dclla collegiala di Ditliijna, Frisingie, die M junii 176i.
con farlo iniiniai'â a tutti i decanaii délia vasla mia
diocesi , e in quesia non solo, ma in qualunque altra XV. — Damnatiomotjuntina libri inscripti : Tractaiiun-
occasione, per cni s'allacchiiio i preziosi invioUlbili cula de foiitibus juris canonici germaniti.
dirilti di codosia S. sede s' accerli V. B., che avra
sempre in nie un difcnsore osscquioso , e che mi faro Nos vicarius in spiritualibus generalis, provica-
gloria ad onia diquello possa inveiilar conlro di nie rius , oflicialia sigillifer , liscalis major et consiliarii
il livore, e V arlitîzio da me ben conosciulo dei ma- ecelcsiasiici , cum libellas quidam , oui tiiulus : Tra-
ligni, de' quali mi rido, per denigrare il niio nome ciatiunculadefoniibus juris canonici gerinanici, qua
presse di lei, di far conoscere la feraiczza del mio pnvleciiones suas academicas ad decim^un leriiam
zelo e la cieca mia sommissione al sujirenio capo novembris anni 1758 publice
,
indicit Joannes Horix
délia Chiesa nella persona di V. S., e dei sucoessori. J. V. D. eniinentiss. ac cc!s. principis moguni. jud.
Fratianlo con profondissima umiliazione mi proslro aul. consUiarius, in aima unlversiiate moguntina pro-
al bacio de' santissimi piedi , e imploro a me , e al fesser jur. exliaurd. judiciique corn, et civitaiis
as-
dilello mio gregge l' aposiolica benedizione. sessor Moguutiiie, nuper non Mcguntiœ, sed
Franco-
furiiabsque censura et approbatione edilus ac in
XIV. — Episcopi frisingenàs dec'relum. urbe Moguntina divulgalus fuerit et magnum
subito ,
,

fidelium scandalum pepererit ob varias,

Nos Dei porniciosasac
gralia Clemens Wenceslaus, cpiscopus
Jiter caibolicos , procseriim in hae urbe et unlversi-
frisingcnsis et raiisbonensis, regius princeps Polo- iate moguntina semper calbolica, omnino
niaruin et Liihuanix, dux Saxoniaî , etc., devotis novas do-
eirinas alque ea proplcr
nobis sincère dileciis diœcesis noslroe frisingeiisis,
, emineniissimus ac celsis-
simus arcbiepiscopus princeps elecior,
abbaiibus, pra,'positis, decanis, prioribus, guardia- dominus no-
ster clenientissiniHs, pro pasloralizelo
nis, camerariis, parochis, vicariis, curatis c;eie- suo ac vigilan-
tia, statiin ejus libclli cxemplaria,
risque clcricis, secularibus
quot |uot
haberî po-
, regularibus, saluiem in lueruut, sequosirari jusseri!, libelluin
Domino. vero ipsura
exaniijii cl censurœ conjpelenii
provide commiserii,
Dolenda sane temporum noslrorum
perversiias! constiteritque ex censoruni unilormibus
quibus, siunquam alias, tclerrimi voiis conii-
libri passini e laie- neri in eodem libelle docirinas cl
bris obscurorura proposiliones varias,
plerumque auctorum tanquam flu- prout jaccnl , crroneas , scandalosas ',

mina B.ibylonis enimpnnt, agruni dominicuin , lemerai ias

inun- bxresi faventcs, de hxTesi suspectas
dani, scmeiilcm Evangelii suffocant , aui plane hx-
, vera; pielalis reticas , ncc non summis pontificibus,
cl christianiB religioiiis scnsa episcopis, ac
extinguunl, ac fœdissï- Slatui ecclosiaslico iiijuriosas et
ma zizaniorum semina posi se relinquunt, prxjudicium iiifercn-
les;bincdc spcciali niandalo ante faix cclsiuidinis
Interhos haud ita pridera comparuii
liber, cul titn- suse arcbic|.iiCopalls el clecloralis,
lus Juilini
sollirila: ne quid
; Febronii de Suuu Ecdetiw et tegiwm jnde deiriniciiti paiiaiur cailiolic;u doctrinio
inteflri'i
491 blSSERTATIO 1. 4n
las, aut incorrupla Ecclesise disciplina et hierarchia, Aille per rerum naluram passe applicari : siquidem liœ

perliasce patentes lilleras libellum islum, pervcrsas, formœ solum cadanl in statum civilem seu polilicum ,

ut praefertur , doclrinas conlinenlem, damnaniiis ac qualis non est Ecclesia. Conferalur, quais», locus cum '

reprobamus , ipsumque legi, relineri et denuo lypis loco , illudque constabit , ad slaium civilem ea nunc
imprimiprohibemus, mandanies omnibus chrisiilide- conlrahi ,
qu* generatini de slalu dicla prius fuerant,

libus ciirac nosira; subjcctis, qui cjusmodi libellum ac porro ab e» dici debuerunt qui Pufendorfii sen-

apud seliabuerint , seu in quorum nianus pervencrii tenliam ampleclebaïur, oninem ab Ecclesia status

ulilluiu siaiiin huic arcliiepiscupali vicaiianii iioslro rationem abjudic^mlis, unamque ilii collegii formam
exliadere leneanlur et haec omuia quidem sub cen- tribuentis. Verum de hoc ilerum rcdibit sermo cap.
suris el pœnis in sanclis canonibus conlcnlis aliis(|ue 2 , diss. 2. Callide id aulem factum aicbam , ui sci-

nrbiirariis. Dalum , sub expressione arcbiepiscopalis licet non solum oleum nie operainquc perdidisse in-

vicarialus sigilli.Moguntiae , die 22 januarii 1759. dicaret ,

qui quod ille non ncgassel , capite primo
prima: labore ellicere conalus
CAPUT II. — Universinn Febronii syslema suisipsius
disseriationis
si m : Ecclesiam esse slatum
inulili

; sed etiam lecturibus suis

verbis proponilur , ac diligenter evobUur.
falso persuaderct , me idunum niuliis verbis, ut ipse

1. QuiE bactenus de adversis Febronii fatis narra- ait , sed niodico sensu in eo reprehendisse ,
quod in

tlone complexi sumus , ejusmodi sunt, ut qui illa deneganda Ecclesiaj omni recepti regiminis forma
legerit, facile scire velit ,
quid démuni Febronius de proleslantis bominissit usus auclorllaie (1) : In pri-
Ecclesiae statu, de romanoque ponlifice senserit, mis autem, inquit, el maxime carpii in Febronio, quod

unde laniam suo nomiiii invidiiun coiinaril. Expedie- ad (irmandam suam lliesim utatur auctorilale scriptoris

mus id hoc capile, in quo Febroniamim syslema iia aculholici , ulcunque celebris ; quasi vero hic ignorare

explicabimus, ut lotnra une in conspectu pervideri dehuerit , in quo différât regimen imperiorum el regno-

possit. Hinc etiam illud enascetur utililaiis, ul nec, rum a gubernatione Ecclesiœ , etiam catliolicœ (2).
«bi Febronii placila singulatim expendemus , in ejus Cxterum Ecclesiam non esse statum satis aperte hoc
pervesliganda sentcntia diulius hœrendum sit, et ipso in volumine Febronius docet, quo scilicei loco

inde univcrsa disputationis nosirae ratio sua veluti collégiale fuisse rcginicn aposlolorum affirmât (3).

sponte proficiscatur. Ilaque qiire a Febronio in utro- Quoiquot enim unius formam ac jura Eccle- collegii

que volumine dispulata sunt, dnubus summis capilibus siae tribuunt, illaiii ii cum Pufendorfio slatum non

omnia conlinenlur, quoinni alterum ad Ecclesiai sta- esse conlendunl. Unum banc in rem PfafTium appel-

tuni, alterum ad romani pontificis primalum per- lasse sufficial. Cum Ecclesia , inquit ille (4)... non sit

tinet. status civitis , sed socielas in statu , sed tollegium

II. Ac de statu quidem Ecclesia; in primo sui quodda'm ,

quod média in civilale erectum conspicilur ,

operis volumine liœc ille scripserat (1) : « Expeciabit ubi homines ex mcru arbitrii Ubertate in unum coeunt

haud dubie lector ut nunc accuraie definiamus quae et ex paclo , ex conveniwne mutua , ex confœderaiionc,

in bac Civitate Dei ( sic eam S. Augusiinus ïocat )

qua suas volunlales in iinum confiant , disciplinam

diccnda sitvigcre regiminis formula. Quisqiiisa nobis quamdam generalem figunt, densantqùe, elc. Gène
Loc interrogat , non succenseat si ei respondeamus collégiale illud reginicn apostolorum, in aposlolorum
cum viro , sacris quidem proieslanlium addicto , sed Aciibus a Febronio delecium, arisiocraticuni minime
doclo, eirerum politicarumcum priniis perilo, alque
ïom. Il Flor. sparsorum, cap. 2, § b, pag. 381.
(1)
in bac parte vera tradenle : In Ecclcsiis j'ormandis Reddo mea verba [l. I, pag. 5] Dove n/C autore
(2) :

non meltero a realo che con tanla Iode ahbia appcllnio nd.
non opus est deaelo super certa recjimims forma in-
wi protestante e lai prolesUmle quai Ui il Piifoiidorf,
, ,

troducenda; absurdceque ,adco sunt quœsliones , mo- picn di fiirore contrôla sede rom.ina... ronticost avrclcnate
tmrcliica, aristocralica, an dcmocrulka forma competal von fanno grand' onore ad nn cnuolico, che vi corra ad al'
tinqerne lé dotlrine : pure cio si dissimuli. Hoccinp est
Ecclesiœ. Hœ quippe formœ ciidunl in italum aliquem IN i'lU\ns ET MAXIME CARPEliR in Febronio. quod ad firman-

seu civitatcm : Ecclesia aulemslatus non est. lia Samuel dam suam thesin utatur auctorilale scriptoris acnlholià.
Quid ergo in lebronio reprehendi ? qund cum Pufendorfio
Pufendorf in libello de Habitu religionis chrisiianx oninem oninino slaliis rallonem Ecclcsi-T denegarit. Id
eninivero in Febronio displicuit , ac dniiiceps displicebit
adviiam civiiem, § 32, pag. 159. > Qiiibus sane verbis
quod cum Pufendorfio Ecclesiam non esse statum dixerit,
non id solum cum Pufendorlio ir^dil, nullani ex atqiie id l'ufendorfii setisu. Reciletur qui sequitur , ex
Atiti febronio Idcus. clie lu doltrina del Pufendort su questo
nolis poliiici slaïus formam Ecclesiœ lribuendani,scd
punio, in che da rebbronio è dichiaralo di verità duce, e
eliam eidem aperte asseiililur neganti Ecclesiam mœstro, sia d'crror piena, é facile di dimostrare. la so
che molli piibbliciiti /' lianno oggimai adoltala , e ancora
siaium esse. Nunc vero in alterum vindicaiioiium libro
qualche canonisia franoese come l'aulore del libro iiUilo- ,

callide dissimulai se quae slatum non esse Ecclesiam lalo : l'Esprit, ou les piincipes de droit canonique, stampnla

commonstrant approhasse nel 1760 colla data di Avignone iiel lomo seconda. Ma
; seque illud affirmasse
questo ruol dire che forse a buon senso, o men reo potrebbe
ait (2) cimi Saniuelc Pufendorfio ; Ntillam ex iribus trarsi con qualche mcltfMCa sliracchiutiirn. Tal nmuiimeno
regiminis formis arislotelicis , monarchicam, arislocra- cerlamente non è in bocca del Pufendorf adottalo dal nostro
Fehbronio. Porro ha;relinim esse Pufendwjii sensum In-
ticam et democralicum, convenire slaïui Ecclesia:, neque fici:ibitur nenio qui qnœ eo loco ex Pfaffto ex luddœo
lulberauis Pufendorfii laiidatorilius , atqiie adeo ex ipsius
Pufendorfii libro exceri sinins, probe consider,iril.
(1 ) T. I , cap. 2 , § 1-2, n. 6 ,
pag. lo6 edit. Germ. 176S, (3) T. Il , cap. 1 , p.ig. 546.
qua uiia diîinceps ulemur. - (4) origin, jur. eccl., cap. 4, art. 1, p.ng. 171 edit
t'2) T. 11 Flor. sparsorum , cap. 2 , § 3 , pas. 381 1756.
493 CAP. II..
4dt
est , cum ipsc nullain tribus rogimiiiis Turmis aii- qucsnellianorum (hos inler cmincnl llcxaplorum au-
£lutelicis , iiioiuiri'liic:im , ai islucnlicani cl ilciiio- Clores) iiicunslaiiliam ne quid gravius dicaiu Fcbro-

craiicain convoiiiie stalui Koclcsix' dispiiiet. yiio nius nosteriiniiatur. Eorum cuim excmplo (1) nunc
ergo «eiisu cdlli'giale orii , iiisi PuroïKloidi , cl (|iii

exscribere , qn.'c cl. Manuicliius [origm.

(I) I.ulict hic
Iiuuc tlucem Imliuil, IMaflli? ul Eoclesia status oiiiiiiiio
et intiqiiil. I. V , p. 2:i7] sapientcraiiiniadvi'hit.
Christian.
non !>it. EqniJciii Fcbroiiius a protestantibiis iii co « Auctores ll»\aplonini... snibunl « cMonHiinnicaudi po-
teslaleni puileiu esse poteslatis claviuni s. rctro apdslo-
dissonlit. quiul, ciiiii lii oiiiiii inipciio ac vi . ut aiuiit,
lisipic tributam alque liane potcslaleni tune fuissi; dalani
,

coaciiva dcsiilutiuii Lcolesiie collegiuiu vuiiut , iiise iinnii'cliale ac directe

lideincjnf, (JnesuelliEcclesi;e. »
senlcntiam explicinles sic statuuul eum, in libro queni
coiitrai'iuui cum calholicis asscrat. Scilicct iirnie- ,

insiTJpsil nw.s efforts dci Jésuites, éd. au. 1713, art. 10,
: /

stanies sibiuictipsis constant , nec ccrlc, iiisi IDccle- p. 152, osleudisse, «(in'on ne pouvait en coiiclnre <iue le
pouvoir des clés dUt fitre exercé par les simples lidùles. »
siain cssc %(|ualiuin cœluiii cuulinxisscnt, illain do
« J'ai dit posilivenienl le contraire , ce sont ses termes, et
status, qui iiia'qualibus coiistare ouinino del)el , di- j'ai exclus expicssénieut tout lî [ue , toul simple liilèle , I

tous ceux , en un mot, qui ne sont ni évéqucs, ni prêtres,

guiiatc deiurbasseiit , collojjii noniiiie coiiteuti ; Fe-
en di.saiil que l'Eglis;? a l'auloriié (rexconimunier pour
,

brunius vcro suis ipse advcrsaïur scnieiitiis; ueque rexercer ar les premiers pasteurs.» .\l li;ec si ila se ha-
j

beanl, ul ipse scribil, ([uid eansaî sit, cur non |T;csulibus,

tamcn uiio hoc loco ,
qucinadinoduui mox videbiinus.
sed Ecclesiie eam poleslaleni dalam sçrihat, t<itipic palrum
Ml. Euinivero potestatis ,
qiiam in Ecclcsia pro- lesliuioaia coUigat, pr(iducati|ue, (piibus Ecclesia) eam
auctoritaleui tributam fuisse passit evincere ? Abpie
testantes non agno-cunl, claves aposlolpium collegio
Quesuellus, quique ejus dciensiouem sibi suscipieudam
a Cbristo Duniino tradiias idem Fei)ronius diserte putarnnl , Uiclierium iniitari videnlur. (jui cum ca[i. 1
îibelli de eccl. et polit. lotesl. p. I, dixissct « Jurisdictio
pronunliat : discipuiurum collegio , scu universilati :

ecclcsiaslica primario ac essculi.diter Ecclesi.e, romano

inquit ille ((. II ,
ptig. 87) ; et alio in loco {ibid., pag. autem ponlilJci atipic aliis epiSL-Oi is minislerialiter lanlnin,
sicul tacnli.as videiiili oculo , conveuil » , ijque conlinnare
180) ; omnibus siuuil aposiolis, id est universx Ectle-
conatus esset hoc modo « Vid^'ire est, alipie indubilal.'B
:

siaî regenti. Quanlum ba'c Eebroiiii seiiteiiiia a llieo- fidoi axionia, Deuui et naturam rius .iiqne iminedialins ad i

totuin supposiluui , quant ad alicmam pariem supposili,

logonun gallicaiioruin placitis dissidoal, opportuiiiore
quamvis nobilissimain inlendere... scbula parisicnsis hoc ,

loco declaiabitur. Hic illud soliuumodo animadvcr- inlallibili niuiiila linnamento coni,'ru ^uler ad menlein
tcnduni , Febronium ut richerismi sibi a Kleinero omnium aniiquoruiii doclorum Ecciesi;p peri eluo con-
slanlerque docuit CInistum fundando Ecclesiam : prins , ,

aique a me ol)jecii notam declinaret, qu;e aniea de immeili;:tius. aique esseulialius claves, sive jurisdictionem
toti dédisse Ecclesise, quam letro, seu, quod eodem redit :
clavibus uuiversa; Ecclesiae, seu universilati fidelium,
claves loti conlulisse Ecclesiie , ul per unum minisleriali-
concreditis apcrte docuerat,ad iiierarciiicum orili- ter exercerentur. Qnandoq:ndeni toia juri-sdictio r\m,ivio, [

Verum primo non proprie, ac essenlialilcr, Ecclesise convenil, ro»i(/»o autem

nen subdolc Iranstulisse. iioc
pontlliei atque aliis cpiscopis inslrumentaliler niiuisle- ,

quxrimus, quid nunc Febrouius sentiat; quid sense- rialiler , el quoad execulionera laaluni , sicnl facnlias vi-

rit , in quœslionera venit. Sensisse autem eum cum dendi oculo » hisce dictis, cuui locum Pauli ex Epist. ad
;

Cor. 1 , cap. iil, v. "21, omnia vestra smtl, etc., laudasset,

Richerio lam pl'inum est, exploraiumque, quam cumque ab indrea vullio vapulassel , quasi democraticara
n\anifestum est Richerio prœbixisse iibulensem (I) esse constiluissel guiieruandaî Ecclesiaj raliouem ; tura
,
calunniia valliwn ei;isse respondit nemonstr. cap. 1, pag. 3,
cujus ipse doclrinam probavit laudaviiqiie (2). Deinde qnœ calamnia soLilcclione cnpitis secnndi Iibelli de eccl. et
quique illum secuti sunt, pol. l'otest. propulsari ossel : propterea quod sit ejusdera
fticherii , Quesnelli ac |

secnndi capitis argumenlum: aCIiristus iinuiediale ac per

se claves sive jurisdiclionem ordiui hierarchico conUilit
(1) En -4bulemis verl)a a Febronio [II, cap. 1, §6, per iuiniedialain elrealem missiouein omnium .apostolurum
p. 34] descripla ex quaesl. 49. in cap. XIII, Nuin. : Ecclcsia et dis ipuloium ; » atipie liœc codent ipso secundo in capite
suscipil dates a clirislo, et apostoti Uinquiim niiiiislri liccle- leganlur : «Cum doniinus noster, c.ip. 10 Mutlliœi , \erbo
six' ; et iiitiic Ecclcsia itlus liiibcl , cl pialuli ciinin : sed
futuri leniporis claves iiomine tolius Ecclesiœ B. Pelro siu
aliter Ectlesia quain prœlati : nain Ecclosi.i iilas luibct
despOluii^set .It eqo tibi dc.bo claves, etc., luui flemum eas
secimduin origincm et viiiulein, prœlati atilcm habcnt aclu onlini liierarcliico eonîerl Priniuni, )lullli. cap. WUI, :

secundum usum eariun. a Dicitur Euclesia babcie secun- uliiEcclesiam sibi sullicientem, el archileclonicen ila con-
diini virtuU'ui claves, quia polcsl illas conferro prx'lalo per
slituit vie Ecclesiie : SeeumS), per rcaleni inissiouem, etc.,
:

electioneni... Oninia aulem ista descouduul ex hoc quod quando igiturmissiovera et realis est collalio jurisdiciio-
Ecclesia non est aliquid iinwn per se , potens liabere nrf- nis auctnre Apostolo cap. X ad Rouian.: Quomodo prœdica-
minislratiunein claviuni , si aulcm posset per se ailmini- b:int nij niiltantur ? Cliristus autem onines a|ostolos,
,

Slrare, non comniillerot alicui prœlalo. » Nemo priidens alque disci|iulos, qui episcopalem et presbjleraU'ni ordi-
hnec de sola Ecclesia régente inteilexerit. Quis enim non nem re:eiebant, iniinediale , el individue, et collective
Tideal Ecclesiani cum pr;cla(js a Tostalo coiifeni , aliaqne misil, sicul a Paire suo, id est cum justa el spiriluali
Ecclesiie , alla prselatis , qui Ecclesiam regentem consli-
auctorilate ad Ecclesi:un gubernandam necessaria , missus
IHunt, ah eotrilmi? Ecclesia iyitur, qnœ «secundum ori- tuerai ennsurgit lotuni ordinem hierarchicuui oi'iscopali
: :

giueni et vinnltm/i.tef claves, qnœ dias polest conl'erre el sacerdolali ortiinc constantem immédiate iiroporliouate ,
pr;elato per eleclionem , quœ, si possel [eus] per se admi- lamen, el subordiuale, suam poleslaleni et jurisdiclionem,
ulsu-.are, non comniitterel alicui prœlaio» , est ipsa lidelium
hoc est lacullaleui regendi Ecclesiam, a Clirislo derivaro:
universit;is.
queuiadiiioduin in '.Adliis iul'eriores judices, ac magislratus,
[i] « Illud , inquit Felironius [cil. I., p. 32
J volebamus quanquam snbdili parlamenlis , léque tainen immédiate
et deliebaunis inlcrre l'clrum solmn non esse siUijectmn
:
auctorilaleni suam a fege chrisliaiiissiino muiuaiilur quam
innnediatwh pdiesl'ilis ecclesiasticw , sed claviuni potesla- ipsa parlamenla. « llinc anteni censtare ail : Se, quaudo
tem universh.li Ecci.siœ proprie et ila transcript.iin esse, dicil claves datas Ecclesiie , nomiiialini de sacerdolali
ut illa per eos niinislros, pro sua cujusque poriioiie, ac in- Ecclcsia anl ordine hierarcliico loipii
, cui soli Domimis ,
ter lios per suiniiinni ponlilicern , exeiceauu-. Juval liane sacerdotium suum cum l'acultatc regeiidi Ecclesiam credi-
'.seutentiam] (.likuidare , cl lirmare verbis ABLLENslS. » dit. .H silioc Richerio erat in unimo , car deniinn cnpile
«école eliaui dla fcbrimii, 1. c, n. 3, p. 37 : «(^uiu ilacnic siipevioredixerat : loti Ecclesia- prius, imniediatiii.s, essen-
Ecclesia ipsa principntitcr et rudicuiUer ( riclierianis itlis tialius, dalas l'uisbe claves, romano autem (lonliliii
priniario el essenlialiler synonimu ) oblineat (Oteslatem
alque
aliis episcopis inslrumentaliler , iiiinisU'iialiter , el quoad
cl;niinn, qnœ ab illa lu ouines ejus niinislros, tisunique
executionem tauumi , sieut datur facullas videndi oculo?
summum poalilîcem derivalur , et oingulHS (piibuscpic |iro
,
Nam ngn.ml liicc quidem,ulcst sapienlera Pela\io anini-
sua porlione conimunicaUir. » Vide alia in banc rem, inli- I

adyersum et datas esse loti Ecelesiie immedialiiis,

, :

febr. introd. cap. 4 p. 59 a quibus Febrouius uunquam

, ,
prins, esscntialius claves, instruineutaliler vero alqnn
sese extricabit.
minislerialiter episcopis ; ci solis sacerdoiibus, seu oroiui
*95 DISSERTATIO I.
40|
liiernrchico ordini seu rcgenli Ecclcsiœ , nunc cre- iuam potestatem accipit ab Ècclèsîa, qiite èjUs depbsi-

deniium univefsitaii créditas fuisse cbves in allcro laria est : non capropler pOntifcx tninisler est Kccle-
quoqiic ,
quoil confiiianius ,
voluinine disscrit. Au- s\x{quod voluit liicherius), scdChrisii. Nain si Ecclésia
dJamus illuni docloii Kaiiffmans rcs|)ondenlein (1) : {(Oia scilicet muliiiudo fidclidm, atque adéo eiiirii'

I Quœrat post hœe doclor Kaulfmans, qiiiiinni sclioln- laieornm cœlus) est sacr.e polestaiis depositaria, ul

siki doccniil , ccclcsiasticam jwteslalem ac jmisdiclia- ab illa in omnes ejus ministros ipsumque suprcmum

nem priticipaliler in Iota Ecclcsia mideret dicut , Fe- ponlificcm derivetur, et singulis quibusquc pro sua por-

broniana paradoxn esse hœc : Uiiivcrsilas crcdeiitium lione communiceiur (itVi doccnterii Fcbroiiiiira niipcr

acoepil claves proprie, principiiiier , radicaliter; audivimus) (Virfe annotationem9), loia igitiir juHs-
pia'Iaii eas al) Ecclcsia liabeni usiialiter , iisurmclua- dictio primario, proprie, ac esseniialiler (quod Riche-
liter, eic. Respondebimus, sic docere Aiidream de rius aicliai) Ecclesiœ co7ivenit , romane aulem ponti-

Escobar, megnriensem in Hispania episcopum, Mphon- fia, alquc aliis episcopis inslrumenlutiter , et qiioad

sum Tostalum, episcopum abulensem pariter liispiinum, executionem tuntttm. Neque vero Richerius ncgavit

etc.... Tiintos viros, rems Ecctesiœ in et extra concilia unquam, prxsules esse Cliiisti minisiros ; (|Ui enirtï

columnas {non displiceat nuslro doctori Vbio), longe Ecclesiaî ministri sunt , et Christ! esse délient : IlOt

prœ[erimus scholasiicis, quos ille amat, et hic deside- ait Richerius, cpiscopos cœterosque ad liierarchiciim

rat. t Adeo Febroiiio non displiccl paradoxuin illud : ordinem pertinentes esse proximc ministros EcCle-
liNrVEnsiTAS CKEDENTirM a«e/»« claves proprie, elc, Six, a qua omnis in illos poteslas trajicitur exercenda.

ul qui illuJ dociicruiit, eos EccUsim, in et extra con- Negabitne hnc Febrnnius? Atiiui lircc Abulensis sisrtt

Riclierium addat (in cap. XIII A' (()»., quœst. 43) ab ipso
cilia, columnas appcllel. Addat illis , (/. I, pnjf. 33)
Dupinium ,
Qnesnelium addat, Ilcxaploninuiue au- et ex-:crrpta,et prob.ita : Non fuerunt dalœ clavesitlis

clore». An lii quoqne Eec/esiœ in et extra concilia co- (apostolis) lanqnam delerminatis personis, sed lanqudllt

lanvm catliolico honiini audient ? Ait quideni Fe- Mi.MSTnis Ecci-rsiE. Qnid quod non solum aliéna

bronius, ut richerisnnim suiim noiinihil emolliat ista ipse suffragio suo confirmavil , sed de suo tHa

{ibid. pag. 181) : Sophislice bic incedit coloniensis pronipluario edidit, qu-'e nnper recilavimus ( !(< oé

theologus (Kauffinans) ,
per lotam Ecclesiam sumens illa [Ecclésia] in omnes ejus mi.mstros... derivetur ?

uniiiersiialem credcntium quasi ipsos quoque laicos Febronius ergo ipse Ecclesiœ ministros epi^copos
,

pro subjecio clavium statuisset Fel)roniiis. In hoc pa-

habet ac prœdicat. Si id rielierianum est, (quod

radoxum accusai, llaque resolvcndiim est sophisma :

ab eo paulo anie accepinius), se igiiur seeundum
sed siibicclum vcriiatem riclieriamim dici tandem paiiatur.
Denominatum est iota universiias ,

denoiniiians sunt soli episcopi et presbtjteri. Verum IV. Richerius qnidem Ecclesiam poliiiam ntonar-

qux nionstra sunt isilirec? chicam, regimine aristocratico (emperatam defiiilTit.

qnae ambages verbonim,
Quis unquam fando aiidivit denominatum a subjecio liane aulem definitionem cum snperiore illo decreto,

dislingiii , aut subjeclum dcnominans ? Quani pra^st:- quod indicabanuis, minime cobserere nemo non videt;

tissel, Febronium aliquid in scholasiicorum libris renne enim (icri potesl, quemadniodnm monuit Pela-
stiidii collocasse, quara in Andreie de Escob:!r, aot vins (I), ut £fcicsin po/i/ia sii monarchica, et tamen
Didicisset subjectum de- jurisdiclio iota et potestas ecclesiastica primario, pro-
Abulensis Comnicnlariis ! ,

nominatum, (ormam esse dniominnntem. Miliil cqui- prie, et essentialiter Ecclesiœ convcniat : romano tero

dicerc id.m voluit pontifici et episcopis, nonnisi instrumentaliler, ministe-

dem liorum iulelligo, nisi fcirlussis

aiqvie Dupiiiius lolam scilicet fide- fittliter, et quoad executionem taninm. Febronius, Ri-
quod Richcrius :

lium uiiiversiialem snbjecitim esse clavium medinium cberio bac in re sapienlior, monarcbiam ,
qua; snum
illnd de clavibns uuiversjc Ecclesise concessis prlnci-
ac remotum ; immediatum ac proximum , Ecclesi»
proelalos. Sed in iis qiire diserte scribii, bicrcannis. pium everlcret, qunm maxime refugit. Fassus [ui,
,

crgo inqnit in annotaiionibus ad epistolam Ladi-dai ((. I,

Denominatum , inqiiit , est tota universitas ; Iota
pag. 93), me scripsisse totam erroriim congeriem, si in
iiniversiias denominaiiir clavibus a Chrislo donaïa.
reapse hoc errent quod negem papam esse monarcham ; imo
Verene, an secus? Si vere; igiiur claves ,

antea dixerat (îbid., pag. 83) : Adjice in papn monar-

nniverso creileniium cœlui iradiima Christo fiierunt,
falso: qui ergo de- cham, et deslrues niERiRCBiAM, quœ ex inslilulione
quod Richerius contendit : sin
Chrisii NON' in uno, sed in ruiRiBus essentinli jure con-
nominatum esse poierit universiias? Ricbcrismi sn-
sisiii. Potcratne monarchici regiminis forma aodeh-
spicionem augent qua>, ul illam a se amovcat , alio
tius rejici?
loco contra me disputât : rotestas\ iiiquii (ibid., pag.
ponlipcis poleslas episcopi utraque cum suis V. Jamvero duobuspotissimum constat hicrarchia
558) ,
et ,

jvribus et naiiris appcrtinentiis , immédiate a Christo cpiscopatu , ao primatu ,

qui ab cpiscopalu diligentcr
est secerncndus. Porro contendit Febronius (c. I ,
insVitula est : uterque ,
pontifcx scilicet et episcopus
cap. 5-, § 1, pag. 157, seqq.) epitcopatum sua origine
hierarchicô lantuni eam esse potestatem datam ; et : solis et inslilulione unum esse, cujus partem singuti teneant
« sacei'doUbus fuisse, nrdine servalo tiibutam. Confer reta.
tirnn i;i)^ill. dcllierarch. ecctes-, c. Va, pag. 887 et seqq., pro indivise. Post divisionem Ecclesiartim, inquilPalu-
et rap. 16 , pag. 803 et seqq. lom. m. Theolog. dogm.
edit. mrh. »

(I) T. M, pag. «83. (I) De Hier, ecdes. llb. m , cap. 15, d. 2.

«7 CAP. !'•
m
ilnnu? meus seu Febroniiis siib Paliidani noniino {i.W, snarum respective Ecclcsiaruni, aul dicrettium, vcl pro-

pag. 381), iiulliis equhtem episcoporum altcrius Kcclc- vinciarum, quai cuique seii divinn inspirutione, seu corn-

fi'nm iiiinu'tliuli: régit; nltamenguilibi'l Icnclur atteittUrc, muni consensn obvencrat, fuerit absobila ac illiuiiiata,

ne eliain extra siiam Ecclesinin litpi invmliint ovile Cliri- ad (pioscunquc casus et occurreniias sesu exten-'
$ii. Quainobront in iiiiiversalis Ecclesi» cura tliei dens.
posiiint episcopi (l'dirf., pag. 50) cerlo modo conairrere G* Inter spccinliorn , caque incircumscripta , utque a
mm pipa, lanquant et ipsi conslituli ad regendam Ec- nemine nwrialium dependeniia jura cpiscopalia {ifr.,

tlesitim, (Act. apost., cap. XX, 28j, et sic a Doo, twn a pag. 257) priiniini oblinot locuin jus quod ex conslanti
papa, vocnli in parlcni solliciluiliuis ,
proiiide siiam in docirina celebriorum canonistarum et nieliorum theolo-
COiiMDM illo sacerdotii cuUniiic porlioiiem tciiciiles, de gorum hnbent, ex causis canonicis dispensandi in qua-
futi scribit Nicoiaus PP. I {in episiola 70) ad cpiscopos cunque Icge ecclesiastica ctiam concilii gencralis. Ccr-
Gallix. Ad salisfaciendum linic offtcio (suiit îix'C ejus- tum deiiide est, episcopos (ibid., pag. 2Gi), et particu-

dem Febronii vcrba in pirclalioiie sccuutii voluminis) lares episcoporum synodos passe , imo debcre nascentes
non defiicre samtissimi prœsiilcs ,
gui ,
pro re tiiita cl hœrescs dumnure ; pnsse eliam episcopos (ib. , p. 203)
exigenle neeessitale ,
purtium suariim esse crediderunt post summi ponlificis judicium etium pro suo jure pro-
aut manttm admovere ncgoliis ad iinivcrsalis Ecclesi'C nunliare, idque prœmisso, uti decet ,
pontifiai decreti
regimen spectanlibus, aui episcopalis muneris aclus in examine. Pr.cicrea quemadmodum (ibid. ,
pag. 206)
atiornpi eliam diœcesibus exerccre. Hoc ex sola cliari- jus et aucloritas episcoporum judicandi inlra fines sua-
latc egisse dici non possunl ; siquidem charilas non ope- rum respectice diœcesium de causis fidei , suum m jure
ratur nt validas sit actus ,
qui defectu jurisdiciionis divino hubens fundamenlum , semper in Ecclesia persti-
et potcsiatis foret inviilidiis ; talcs autem fuissent mulii lit, et in hune usque diem illibalum pcrslat, ila et eornm-
iltormn aclmtm, quos viri sancli, supplcnles aliorum de- dem jus ulios episcopos ordinandi, a romana sedc om-
fectus, peregerunt ullra fines propriarwn diœcesium, ea nino independens, et ab codent divino fonte suam tra-
de causa etiam a SS. palribus fréquenter laudati. \\x.c hens origincm, per tredecim secula firmum fuit.

de jure episcoporum cdniparaie ad ûniversara Eccle- \l!. Accedimiis jani ad primalum romani ponlifi-
Eiani. cis, qu.ileni Febronius describil. Siculi , inquil illc

VI. Quod autem ad jura spécial, quœ episcopis in (ibid., pag. 275) , Pelri cl Pauli apostoiica et epi-
Bingulis a seadminislralis diœcesibus convetiiunt, ila scopalis auctoritas ejusdem sunt ordinis, et ad eumdem
scnlit Febronius: finem spectanl; ita papalis et episcopalis in eo solum
1° Episcopi jurisdiciionem suam tenent immédiate différant, qnod papœ aucloritas lotam respiciat Eccle-

a Clirislo (ibid., pag. 2i0).... Quant poteslalem a siam, sicul illa metropoliluni lotam provincinm, maiicn-
Christo acccperunt apostoti, et in horum persona eorum- tibus semper intaclis suffruganeorum juribus.
dem successores episcopi (ibid., pag, 241). Hinc primo primalui Pelri (ibid., pag. 179) et suc-
2° Hic autem , iie in crrorem incidamus^ inquil Fe- cessorum ejus annexa est soUiciludo omnium Ecclesia-
bronius {ibid., pag. \SO),-vbservandiim csl, quodCliri- rwn ; hubcnt illi curam singularum oviuni non tantum,
slus Dominus conferens aposiolis Spiriium veriiniis, non sed et omnium pastorum ; ast hœc cura superintendens
iniendcrii singulos constiinere depositarios infallibiles est diversa a cura episcopali. Nempe episcopalis cura
illius veritatis; hoc elenim si foret, sequeretur singulos jurisdictione prœslDt : jurisdiciionem in universam
episcopos , tanquam apostolorum successores , infallibi- Febronius Ecclesiam pontifici adimit. Ail jlle quidem
les esse. sibi bxc FALSO imponi (ibid., pag. 5ÛG), alque illa
5° Quemadmodum autem (ibid., pag. 255) Christus pi'ofert ,
quK tome I di.xerat (cap. 2, § 2, n. 2,
potestates ( Matih. XXVill, 18 , et Joan. XX, 21 ) ex- pag. 147) : Quod miilliin papa jurisdiciionem l'ocan;

prcssas omnibus et singulis aposioUs iraditas , scilicet nos anttoritalum dicimus. Quis rectius loquatur, judi-
docendi, baplizandi, ligandi, nique solvendi, c( (/(«c cent pcriiiores. Forte de re convenimus, sicque inuiilis
sub his conlinenlur ,
perpétuas in Ecclesia esse volait , esset de voce concertalio. Saltem nos cum i'rideniiiio

ita et onini procul dubio easdem ad illorum, quibus eus Inquimur, qnod quoties de primariis aposlolkœ sedis in
commisit , successores transire, eorunique officio scmpcr Ecclesia juribus agit, semper auclurilaiis, nunquam
adiiœrcre mandavil. jurisiliclionis vocabulo utiiur. Quniilam bic crga
4° Ncque minus verum est, quod in lue administra- trideniinum conciiium revereniiam Febronius prœ
lione contineatur non solum potestas ordinis, sed etium se ferl ! Ulinam non illani abjiciat, uii ab co sa-pis-
jurisdiciionis : hoc est, non lantum potestas consecrandi sime facium videbimus ! Sed ille qui ab usurpando
corpus Christi, et absolvendi a peccalis, chrismandi, or- jurisdiciionis vocabulo Irideniini concilii exeniplo
dines confcrendi, rcliqua sacramenta conficiendi, benc- delerrciur , cur saltem supremœ potcsiatis nomine ,

dictiones impertiendi , sed et leges desnper , ncc non di- quod ab podem Iridenlino concilio adbiliiluni novi-
fciplinam concernentes condendi, sentenlias ac censuras mus, nsus non est? Hxc tanien niiliainiis. Aio iiaque
ferendi, instiiuendi ac destilnendi Eccksiœ niinistros, romani ponlilicis uuctoritaieni eam a Febronio ad-
puniendi, clc. {Ibid., pag. 255.) milti qiuc tandem nonuisi direclionis sil. Primalus,
,

5" Verum quoque certumque est {ibid., pag. 256), inquil illc (t. Il, pag. 272), principaliter consistil in

tjuod hœc potestas a Christo aposiolis data ad regimen minislcrio iiispectioiùs super omnes Eccicsias ,
ut i>t
49t) DESSERTATIO 500

eis quisque, prœserâm ephcopus, suo muneri ac obliga- vcriiatis;4° [acilc inlelligilur (t. II,pflg.22i) quod
tioni salisfaciiit, conformiler ad leges div'iiias , atque ca- romani ponlifici'S, utpoteuniversali Ecclésia inferiores,

tiones commutii Ecctesice consensn seu acceptalione sla- non superiores , ncquennt abrogare aut infringere jura

biliios. Neqiieqiieniqu;immovcal:i(lvprbiuni illud prin- alque cunones ab uitiversuti Ecclésia conditos aut rece-

cipaliter, qu:isi vero non liis solum finibus ponlificia ptos- Iniclligitur pariter, quod iidem ponlifices non sint

aiicioriias coniinoreiiir. Paiilo postmentein Fobronius domini. sed exccutores sacrorum coiioniim; 5° iniclli-

sn:im cbiiiiis aperil. Quam solliciludinem, inqnil((. Il, gitur eliam gradalionem et provocationem a pnpa ad
png. il 5), quam potestaiem Paulus , Jacobus, An- concilium usui et tradilioni Ecclesiœ conformem esse

dréas, elc, vivi habuerunt in omnibus iitcunque dissitis (ibid., pnj. -250).

Ecck'Siis parliciiliiribus (hartim enim mul'œ eo eliam VIII. Ilœc generatim de romani ponlificis prinialu

tempore fiindiilœ, et per singulares episcopos reclce dicla suiilo. De peculiaribus ejus juribns, qua; Fe-

suni): eamdem in omnibus per orbcm christianum Eccle- bronius doceat nunc disquiramus. Atqnc borum ali-

siis aij}wscemus svccessoribus Pelii ; illii autem omni qua cum ad causas fidci , alia ad disciplinam porii-

procul dubio ex Cliristi itnlilulo nec atia fuit, nec atia neanl, tria sunt, qu;e circa illam poteslatem (in causis
esse poluit, quam insperiionis ei directionis, in episco- fidei) 5MS(ine( Fi'bronius (iiiirf., pag. 136) : i° eam non
pos jnm pro et iii cerlis cividilibus ac dislrictibus con- esse ex se infaliibileni ;
2° non uliimatam; 5° non
aliluios. Pixcrat aiileni snpra (ibid., png.ïtO) : Papœ, pure nioiiarcliicam. Quod autem ad disciplinam spé-
qu:i priiiialis Ecclesi;E, oflicium ab episcopali plane dis- cial, romuHi pontificis est jus immediutum et univcrsule

paramn est, quippe ad directionem iiniversi pf'i- vigilantijE, ADnoRTATioNis , ïnio excommunicaiionis
nens. (i7ijrf.).'Verum lioc excommunicaiionis jus qno landem
Siîcundo dcducilur (verba Febronii siiiit ) ( ibid., recidil? Ex ipso Febroniodiscanius {ibid., pag. 2'JI) :

1° papa, cilra consensiim Eiclesiœ

pag. "221)), snmnmm ponlijicem esse quidem ciipiil, ma- , sive tacitiim , sive

gislrum et paslorem loliiis Ecclcsiœ, sed distribulive expressum, non potest terre legem novam omnes Ec-
clesins obligantem 2° legi novce papali apposita excom-
suinptaî : hoc est , respeclu singnlarum Ecclesiarum ;

particulariiim, non vero respeclu Ecctesiœ nn'wersalis municalio , nisi ab Ecctciiis susiineatiir et probelur,

co]\6cl\\(t accepta;, seu respeclu coucilii œcunicnici illam robore desliluilur. l'rœtlarum sane aucloritalis acsu-

rcprœsenlautis; inio papa (ibid., pag. 196) ex décréta preuiœ poleslalis gènus. Qui eigo Fcbronius negabil

Spiritus s'incli, in generalibus conciliis enunlialo, in ré- luium directionis \\]s a se tribui romano ponliûci?
bus fidei et niorum , subjieitur correclioni Ecclcsiœ. IX. Canones lamen et concilia ponlificibus jurisdi-

Qnainiibrciii 1°, si casus eveniat (ibid. ,

pag. 471) clionem vere talem atque alia contulerunt ,
quœ proprio

f/!io pa|ra tton possil, aut non velil ad liane indiclionem, et nativo jure non hiibcnt. Mullœ quoque reservaliones

ulcunque utitem vel necessariam , concurrere, niliil ma— originem suam et omne jus trahunt a libero conseitsu

gis nalurale est, qnam ni impcrator id faciitt solus, prai- episcoporum {ibid., pag. 513). In his puteslas judi-

via tamen relutione et communicatione cum reliquis ca- candi in causis conienliosis seu episcoporum , seu infe-

tltolicis polenlalibus. Nani oclo prima œcunieiiica con- riorum clericouim {ibid., pag. 510) , usus dispensatio-

cilia non alia quam imperalorum auctoritnte indicta num largiendaruin {ibid., pag. ."14) ; reservaliones

fuere ;
2° si qii;i'ras quid agendnm sit , si pnpa prœsi- \)ecc:\Unum {ibid. ,
pag. 107, 285, 51 i), ac maxime
diiun eo fine et intuitu declinet , ut cursum syiwdi sistat beneficiorum (ibid., pag. 31o).

aut rumpat, nos, inqiiil Fcbroniiis {ibid., pag. 472) X. Mulia enimvero, riiio erroris et subrepiionis, ro-

liuic quœstioni respondebimus verbis Bencdicli Obcr- mano poniifici ciincesscrimi episcopi reservanda

haiiser, Prailect. juris canon, lib. Il ,

pag. 148 : « Est nonnulla eiiàm \\ extorsionis (ibid., pag. 08). Quaris

vero et quod , in casu qno adessc non velit aiil non quid eorum papa episcopis abstulerit , quœ Christus il-

possil pomifex, negeiii concilium eapropler acepba- lorum ordini volait esse propriu? Respoiidebil Febro-

lumredili. Enimvero pomifex raiionem quidem primi nius (ibid., pag. 52) : Depulalionem liberam ministro-

episcopi liabol, sed non solus est episcopus in Eccle- rum Ecclesiœ (quam scilicet benéficiari;e reservaliones

sia nec defuncto episcopo romano universa Ecclésia everlunl) ;

propriam jurisdictionem in multos suoruin
;

vacare censetur. Ui ergo sublato poniifice Ecclésia diœcesanorum (qun speciant infinila illa monachdruin

non vacat , ita nec renueiiie poniifice acepbala est. privilégia), jus exclusivum liabendi tribunal sacrum ia

Est poniilex in coiicilio prsses, quo génère ofdcii si mis respeciive districlibus , absolvendi quoscunque rite

prinius dcfungi liolil, ordlne secundus , aut lerlius dispositos ab omnibus realibus ; dispeusandi in quavis
,

et sic de reliquis polietur. lia sane concilium V , cui lege ecclesiastica, iih\ mens ei anima legis relaxaiio-

iiem palitur etexigit votum decisivuui in conciliis ge-

adesse renuit Vigibus , minime sine praeside iinquam
;

acepbabnn esi proclamatum Ego quippe eodem modo neralibus, et alia plura. Addii alibi appellaiiones ab

de poniifice respeclu concilii œcunienici censco, sicut episcoporum synodorumque seutcniiis ad romanum
de melropoliia respeclu concilii provinci.dis stalui- tribunal (l'fcid., png. iilctseqq.); alibi (iiiid-, pngr. 98),

mus ; » 3' non indigent gcneralia concilia pontificis coufirnMiones, translaliones, et deposiiiones episco-
approbalione. Primatus potitificius {ibid., pag. 460) pales, .quas concilia et genuini canones dicunl esse
est IN Ecclésia, non supra Ecclesiam ; ncqne illa egere pênes solas synodos provinriatum.
poiesl confirmatione pontificis, quœ ipsa est coluniiia XI. Mulia eniravero, si Febrouiuin audimus , iu
KOI CAP. »• 8M
causa fiiere, ciir romani pniitirico<i suain auctorilalcin jus examinandi et retinendi buttas apostolicas ... S'
liiasiin:! o|)isco|i:ills onliiiis injuria :it(|iii; peniicic, ituqite episcopi invcniant ad œdilicnliunem non «se

t;iiilii|ieif aiiiplilkaiiiil. ILcc iilfiii Foliidiiiiis perci'ii- quvd papa concessil , si mcmem summi ;)on(i/ifis cum
gct {Flor. spiirs. cap. 5, pag. 580 et st'ijij.) :
1° collc- spiritu canununt combiniiri non passe deprelienderini,
ciorts caiwiium, eliniu a»liqui$simi, sunt cimsa auctœ efl'ectuni et ccecutionem butlte suo jure impediunt. Illud
poiililiciie auclorilatU ;
2° palriarchatia Occidentis jura aniciii poiissiiiiiiin iib iiculus habcaiit : quœ ab episco-

priinnlidlibus non sine gravi perturbalione ecclcsiasliccv pis pontifici libère dimissa sunt , si ille eis abulalur,

itiiiiplina-, Uuinx confundunlur ; 3° merituin sanclilalis rccipi passe et debere ( Flor. spars. cap. 3, pag. î>-H ).

et erudiiionis gloria, quai roiiiaiios ponli/iccs sœpe or- Xlll. Pnecipuiini laiiicn a priiicipibus ccclesiasiica

narunl, nucloritali S. sedis pondus dederunt et incre- liberlas pr;rsi(buiu exspecial : Videmus, inquil {ibid.,

menlum ; V iwmina quoque recloris, pasloris, et capilis pu(j. 571), paceni licclesia; turbatam, disciptinam con-
Ecclesiœ uiiiivrsœ, qua: summo poutifici Iribunntur; fraciam , iV/i/iic innlum non univenim , et quidein facto

item prœdicala cathoUcœ et aposloticœ ICcctesiœ, malris eornm ,

qui univers<di Kcclesiw jini'sidenl. Ut igitur
ne magisirœ aliarum Ecctcsiarum ,
quœ ronianam mu- mato cominuni, priucipum calluiHiorum ojficio atque
gis spectnbilem famml; 5° romani poitlipces volunl ut auctorilate, subicniulitr ,
pro ccriiore ici tam sututaris
ab omnibus judicelur sicut ipsi in similibus casibus ju- snccessu conjunclis eurumdeni cunsiliis ne viribus uten-

rfiVnriin< ; 6°Ciini primis aiitem vnlncra per Decretales dum cril. Quare ab illis :
1" convocalio concilii uni-

Isidori disciplina; ecclesiasiicœ inflicla, grntia sunt , et versalis suadenda, urgenda et apprehcndenda erit ( t. I,

in hune usque diem perdurantia. Àccciluiit abusas , o.t §3, png. 709); 2° non minus tutum {ibid.,
cap. 9,

polilicaî aries curi;« romauœ aiiri praiscrtirn sacra

,
png.TiO] et coinmudum imo promptius remedium, ,

qtia'dam cupidiias ; qua; omnia Febronius passiin iu- ad recuperanda jura sacra ,
per ignoraïUinni et siiper-

sectatur (1). siitionem deperdiiu, deprehenditur in placito regio,

. XII. Tandem Febronius oppressa! ecclesiaslicae li- cujus legitimus usas iu plerisque regnis ac provinciis

bertatis miscricordia commoius, ad cam rectiperan- viget, ita ut sine eo nulluin rescriptum, decretum, man-
dam apii:isima subsidia suggerit. Ed autcm duplicis daium, conslitulio, Inillit , brève, aul quœcunque lillerœ

generis sunt ; alia enim ab episcnpis , a principibiis roman* e.reeulioni triidi viihnnt ;
3" aliud exstat mé-
alia sunt adiiibenda. Quod ad episcopos spécial, re- dium depetlendoruni abusuuni curiœRomse, in Gallia

ducatur disciplina et reginieii Ecclesiœ jiixta voium ac quolidiaiium, cl opliiiwjure ubique usurpandnm : scilicet

desiderium tridenlinorum palium ad termiiios qunluor apiiell:;lionis laiiquain ab abusu (ibid., jKijy. 765 ) ;

primorum concitiorum et omnia salva erunt (ibid., 4° inaxiniuiu ciit pr.esidiuiu snblractio obedientix :
,

pag. 555). Faciant episcopi quod sui juris , quod sui hoc Mu operabitnr {t U, pag.b'iîi) ut aut pro (uiuro
muneris est ; et dicant cum Ivone Carnolensi : Nuntiis negel , aul suttem suspendal usiwt et exercitium cerlo-
iipostolicis de lantillo jure cedere, quod hal)enl Eccle- rum juriuin, in quorum possessinne suiunii poiilifices

si» noslra; , nec vohinius , nec debemus ( ibid. ,

png. non nisi a pnucis seculis existuiil, quaque religioni et

546). His praclerea de causis compelit (ibid., pag. 585), puriori disciplinai , si non offuiunl , sallem nibil pro-
sunl. Quare princeps , dum jusla ex causa papœ tulcm
(I) Qua in re non veretur catholicus homo tanquani il- negntionem obedienliœ denuntiat , ei niliilominus dccla-
hislre qiiodiiam )ûmai!«iHm:irtiuui moiuimeiUuin in uioiliurn
àfferi'e [P. o63], nescio quam cujusdain Ilaliit; jurisco;isiilli
rabil : quod se ab ejusdem et sancltv sedis commu\iio:te
epistolani cum aliis an. l'iio edil;iin, gallice deindu retkli- non sepnrcl ; quod in roin. pontifice successorem divi
lam, ul)ibœcinteraliaves.inusetturiosusauolor impuilontis-
« C'est ainsi qu'au giand nialluMir de l'Eglise
Pétri , cl primum Ecclesiœ episcopum reverealur ; quod
sirae scrihit :

le ministère j'oiiium, se prévalacit du nom el de l'autorité in eo nuiiqunm non observaiurus .'it primaluni quem
,
despa|iHS, qu'il emploie contre leur gré, marchant toujours
sur la m(^me ligne, confond souvent la politique et lu reli-
Dvminus Noster Jésus CUrislus l'elro conlulit ,
quique
gion, el parvient à dn.npter les couscieiiccs scrupuleuses ab hoc ad ejns siiccessores transiii ; quod dciiique ei,
et mal instruites de leurs devoirs, à perdre de repulalion
quidcunque demuin evenerit , inviiiculo chariiniis con-
les peri;onnes éclairées, qu'il t'ait passer pour des ini|ijes
et des mécréants. 11 a fréquemment réussi dans ses funes- stanter adhœsurus sit. Sic perslabit suum Petro priv:-
tes entreprises , grâce U l'ignorance des idiots et des
esprits bornés, qui s'imaginent que toul ce qui paraît sous
legiuin. ...Quod si pontifex liostilem aniinian publiée
le nom du- vicaire de Jésus-Clirist mérit(' les meures iiidncrel [uli fii'ret iu aperlo brjlo], foiscrcm ,
qno.id
égards. Oui, sans doute , à la léte d'une décision d guiali-
bac iiostililas durarel, omnia in eo slatu reposita cen-
que :ondée claireuumt sur la doclrine de l'Evangile, cet
augustenom demande la soumib.siiiu la plus liuml]le el la seri quo forent papa mortuo aul captiva. Ronia qui-
plus prolonde. Maisquand il se litàlalêted'uuebulledictéo
parla polilique au préjudice de la raison et de la vérité [iu-
dem,pnrwn tolerans (ibid., pag. 610), eiiam cUm ju
lelligit leclor, hic constitutioiieiu l nigenitiis nolarij, il ne stifsiinis uicdiis aUpie modis impeiilur, censnrarum et
nous 6ie pas le droit de nous opposer a cette ordoimance :
excoinmunicationum fulntinibits se suiique prœlensa jura
il n'exige pour elle aucune marque de respect il ne doit :

exciter en nous d'autre sentiment (lue la douleur de seu possessiones Uieri amavil. Veruiii censurée romaine
le voir profané. En effet combien de fois, dans ces der-
si non probenlur ab Ecclesia nullœ sunt ( ibid. ). Sclii-
niers siècles , la cour de Rome a-l-elle abusé du nom des
papes, qu'elle ne regarde au fond ((ue conmie une furma- snniis quoque nulla hic suspicio esse puieril. In pri-
liie nécessaire pour autoriser ses projets ? Combien de fois
mis, inquit Febronius (ibid. pag. 148) , non induce-
s'en est-elle servie pour donner atteinte, .sous le masque ,

de la religion, aux préceptes de l'Evangile '! » Horret ani- tur laie schisnia ex parle episcoporuin : Iti, sua reci-
mus plura ejusmodi ex iiefario hoc libello proferre. Lin- roniano pon/i/îci dira diflicutlalem retinqiient
pienles,
Suatur ille Fébronio suisque similibus , ([ui nibil aliud stu-
ent, quuin in luto ac tecibus volulari qua: ad primatum proprie spectunt, Scd nec ex parle
 sol! DESSERTATIO I. SJJi

principuni : qui unum hoc volunt, ne papa se immisceat [quod capdt est protesfanlici systcraatisl omnîs ih-

temporatibus rcgnorum, el ni servet canoncs ,

quorum icqualilalis a collegio chrîstianorum abdicaiionera, u(
ipsi custodes constUuli sunt. Niliil crgo lits in circum- nulla vis coactiva illi insit, nullum imperium a pon-
slanliis supercst ,
^tiam ul (quod absit) ipse papa fnce- lificc, nullum ab Ecclesi.-cprx'laiis, nullmn a conciliis

rct scliisma. Hvc sumina est Fcbroniani systeinalis. excrcendum (I). Qtiis crgo, romani iioniificis primaUi
Ipsissiina nucloris verba recilavimus , ne qiiis falsos ad fcbronianani normam redaclo, eossiaiim a csete-

a nobis illi errores iribui queratur. ris suarum pcclaruni crroribus discessnros speret ?

At inquil Febronius (2) : t Cum omnibus nolum sit

CAPUT III.
inveteralum illud odium , et fere insuperabiiis diffl-

De fine qucm Febronius opcri suo ait se prœstttutsse, denlia per praxes rom'anx curix capili Ecclesia; con-
hœreticorum scilicet cum roniatia Ecclesia concilia- citala ,
prœscriim in animis proteslanlium ; hinc
tione. Crcdibilene sit ad fincm adeo laudabilem po- spoiilc sequilnr, nimirnm quantum probal experien-
tuisse ab auctore ejusniodi librum referri ? lia , lios cum illo, qucm sibi tanquam clirisiiancc
libertalis invasorem reprseseniant ; et cujus regendi
I. Uiut qnai Febronii placila bactenus recensni-
mclliodum ipsis eiiam calholicis principibus atque
mus , opiiiionuiii porlenla videri possint, cum tamcn
episeopis in mullis , ncc immcrilo displicere vident,
finem considero , ad queni suos ille conalus reiiilit,
in nullam rcligionis communioncm venire velle :
irasci ipsi oiiiiiino non possiun. Pax Ecctesiaruin pri-
proindc nullam ab eo cjusque minisiris acceptare
mtruis finis est qucm m'ihi in hoc traclatu proposui,
irislruciionem, per quam caihulicas veritates capiare
ait illc iii piirni vnluniinis prxfaiione (s»/» ^hchi);
valcant. » Ncm negamus V^itinianum si placel, pro- ,
quin litnbis lUrlqiie tuino inscriplus salis hac de re
teslanlium in ronianuni ponlificeni odium , lantum
nos docct : ad reunicndos scilicet dissidentes in reli-
illorum odium negamus a primatu quem astruimus
gione clirisiianos fuisse libres islos ab aiicinre com-
origiuem ducere, ac foveri ; cum potius veierum
posiios. Qnid enim iioc fine sanclins ? qiiid laudabi-
Luiberi , Calvini , etc. , iraruni (5) bscredes judicem
liiis? Id uninn displicet, non satis inlelllgi qni
conlioversiaruni , ob quas a nobis sese disjunxere,
auclor,ingeniosus sane aique erudilns, sibi persuadere
in eo reforniident ; niulloquc magis negamus prima-
iinquain poliierit, liane maxime opiaiidani dissiden-
tum lot discordiarum caput esse prxcipuum. Qua in
tium in sacris cbrislianornm concilialionein ex sui
re prxier ca quœ bic indicavimus, in Aniifebronio
oiieris divulgalione prodiluram. Quamulirem suspi-
uberius pertraclala , neque ab adversario vel leviler
cali non pauci sunt, alque iios inler egomet , ficle
atiacta , experientiam ipsam appellamus. Cl. P. See-
hcec oninia et -fallacilcr esse a Febronio jaciaia , ni-
dorflius, in fronie epislolarum quibus causas expll'
liilque illnm minus cordi habuisse quani quod pr.-n se
cuit cur screnissimus princeps Duorum Ponlium
ferl , Ecclesiarum discordias sedare. Slultiim enim
est , et non dicam acuto et doeto , sed sance m.entis
vehementer dolendu3i , pro rations tempornm atqiie obti-
liomine indignum, in id sua studia conforre, quod te nenle errorum vi non chrisliana sacra, pura ac slncera ,
,

assequi oninino non posse coniperias. Qua'nam au- socl voriis Iradiliouilius, crroribus ac su|ierslitlonibus con-
quœ per |ionlilices genlibus commenda-
taniinala fuisse,
tem causse sint, cur iïicrcdibile nobis videalur, non renlur Uade nou minus acriter el omnibus viribus ab eis
perspesisse Febroniuni suscepli a se laboris vanita- pugnatum ut paiismus, quam ul cliristianismus vigerel :

quamobreni h.Tresium quas vocanl, exstirpalio h;erelico-

,
tem, ètsi in Aniifebronio satis aperui, nunc (amen runi hocesldissidentium ulcunque christiauorum persecu-
iterum explicabo diligenlius, tio perindo ipsis cordi, quam exlinclio paganismi, » etc.
Videu? ut errores, sujierstitiones, veibo pnp.'jniMs bajrelicis
II. Primo igilur slupidus plane et excors sit opor- iuromaiiopoulificeejusquesectaloribus quam maxime dispU-
tet, qui prsccipuum velit cxpetenda; conciliationis ceal? Aller vero ni ejiislola ad cmiuenlissimnm Quirinum,
n. 9, ul Pauluni III, ab emendanda Ecclesia procul abfuisse
obstacuium ,
qualem romani defendimus , summi oslenderel , « Reforniationem inquil , de qua disceplamus ,

pontificis primatum. Alia omnia in causa fuisse, cur appollare amamus Ecclesiœ vel quoad doclrinas falsas, vel
quoad aliusMS, vel denique quoad slatuni regimeuque exler-
proieslanles a nobis secesseriiit, Augusii inler ipsos num, eniendalioneni. Videiiduni nunc erit.ulrum in bac vel
SCriploris teslinionio in Aniifebronio ostendimus (1) alia parte Ecclesiani reformirit, quem dixiimis, Pauluspon-
;
tifex. Si specles doclrinas conlra Scripluram sacraui rece-
alia item omnia esse ,
qux ilios a nobis sejunctos ptasj satisfaclionem ex viribus naturalibus, justlBcalionem
eiiamnum lenent , ac porro tenèbunt , nisi gravissi- ex nierlio operum , el intercessionem saucloruni , cullum
sanclorum, reliipiiarum, imaginumque , iranssubsianliatio-
nios in Cdei dogmatibus errores dedoceanlur, doctis- neni, el alia erronea doclriniC capila, llla sub hoc Paulo III
- simorum cum inler nosiros , lum inler beterodoxos non sunt abrogala, sed incruslata. Si rilus, iti auclis sacra-
nicnlis, in conlirniatione el unclione, cl uiissa pro deiun-
,

scriptorum verbis elficiemus (2)
H) Àntif. 1. I, iiilrod. c.np. 1, n. 'S.
(ij l'bid., n. -i st-qq. Ac |iroleslaiUibus,
moniarecilavi.duos lieic addcre placut, Jonnnem Àlhcrlnni
Fabriciiun, et .lomi. nodulphmn Aieslingium. Ille igilur in
salulari Luce Evangelli [p. bH] « Eiiiscoporum inqiiit,
romimoruni, poiililicumquc maximorum a mullis seculis sin-
gulareni hanc cur;im fuisse, ul religionem suam, el cum
religione auclorilalem el poientiani longe laleque proler-
rent, alqoe etiamnum lalius propageul, facile conslare
arljiiror. Neque polest ifisis denegari laus magna sludii
idololairiam elpaganassuperslllioncsabolendi, quam mul-
lis rebas et luagais et vartis in lOcis sunl testali. Id tamen
, cum primis vero ctis, nec non adoralione hostiœ, delectu ciborum, vila
monastica, el aliis abusibus conspicuos specles, nulla re-
formalio locum habet. Si disci; linam el regimen exlernum
quorum ibi testl- specles, nibil muialum, sed nioiiarchia ecclesiaslica magis
niagisque confirraala est. » Kieslingius igilur monarobianj
quidem ecclesiaslicam non fuisse a Paulo refurnialam do-
: , lel ; polissimum tamen qu;e ab eo suscipicnda fueril, refor-
malionem ad doclrinas, ritusque sacros ex prajudicaiis
secUE suœ erroribus referl.
(1) Pfaflii, Thomasii Junioris, Hectoris Gnibofredi Masif
in hanc rem leslimonia dediraus Tu .inlifehroitio, eod. n.
4, cadem docenl Boehmerus, Moshemius aliique.
(2) T. Il, pag. 142.
(ôj Adi Bossuelium in Hisl. variai., lib. iv. n. 39.
B05 cAr. m. m
Imlicnnam lisrcsim rjuravcrit, sal longiini ac per- prolcslnnlinm omnium loqultur, cl Ralirdlio muito

ermlinim leiiiii imliccin priHi-staiiiliim slve pcncris celebrior est, Jablon^kinm, inquaui, Febronii, ul cap. 1

nobiliiaio sîtc docirinrc excellentia clarissiiiinrnin, \idinius, laudatnreni. Proteslanlesvero, Inqnii (/iisilf.

qui ;ul rninaitic Kielesi;c greiniiim, ahjcctis erroribus; Aïs/, christ, t. III ,
pag, IIG) ,
quanquam niultn Febro-
coiiYolariml. Na; illi a roiiiano pontilice ,
fjtisqito nii lanquain principiis suis conscntani'ii pnbent , in co

iniiiisiris aceepinre iitslruciionem ,

pei- qiinm calholiciis lamen rcclc exislimant illuslrcm nuclorcni vclwincnter
lerituks capline valereni , non ilelieiiaïuiit ; iicqiic errntse, quod solam pontificis niictorilatem jiistis mis
laiiieii aliiiiii ab co qiieni ipsi propiigiiamus, priina- limiiibus circumscripiam , ad prolesiaiiles Ecclesiœ ro-
Itiiii sibi cri'iUMuluiii coloiuliiiiu|iie iiitcllexcruut. manœ rcuniendos sufficcre crcdat , cmiii longe pîi'ira sint

III. Kl illiul iiei;amiis : sublalo siiinini puiilillcis qua: Ecclesia prolestanlica in romann wcrilo dcsidcral.

priinalii, i|iii ad roiiiaïuc riiri:u U'gos cllkliis sil [(luoil Yultnc alios ejusdeni rei testes ? Accii)iat Lipsicnses
lamiMi inlainliiiii csl, netiiie a calliuJko lioniiiic laiii in Novii Aciis eruditorum. ili niuiirinu februniani

facile pcMiuiliomliiin], (Icii slaliiii debcic ul prote- libri synopsin , qnam supra audivimus ab iliis ma-
Slanles lOiiiami! Eccli;>i;i: scse siibjiciaiil. Niliil iiii- gnoperc prxdicaïain liiscc verbis concliubnil. i Nos
,

iiiis. Ilcii'gal Fi'broniiis , (Hi;c ex Maitli;i!0 rra-lorio vero banc ipsam oporam , a d'iclissiino anclorc,
BIciHCla l'russb, in sua Tuba pacis ud tiiiivcrsas rfissi- cujus insigncm reruni qure forinam Ecclesise et

deiilcs in Occideiiie Ecclesias (édita Colonicu 1083 ) legcs concernunt peritiam singula% non paginœ , sed
redtliiiii P. Kleiucrus (cap. 2, § 2) : Ut amem sperari linea; prodiint, in lam arduo ncc onini pcriculo libero
posiit, iiiquit, ni; ficri compasilio partium circa res fidei ncgolio coUocatam, salis niirari qnidem et laudare
tiligantium , opiis oiiniiiio est iilhiuo jiidke supreiiw : non pnssunuis; neqiic tanien omnia prol)arc. Multa

adeoiiue agnoscendtis roiiiaui pontificis priiuciius lam enim insunt ,

qux poniiticiam superslitioneni adbnc
ordinis quam jlt.isdictiom» ac mag[sieiii tiipoie
,
; sapcrc, et ciim line qtiem vir egregie cordalus sH)i
quem primalum jiim priilem ipsi asseruisseiU SS. paires, proposuit minus convcnirc videniur, ul est tota
lunquiim succcssori 1». Pclii, o6 id romwiœ Eccles^œ cjus de priniatn doclrina ,
qna;, vorcmur , ne qnem-
catliedram passim appctlanles caliicdrani apostollcaiu, libet nnstrura a consilio aucioris persequendo dçier-
calhedrain Peiri, elc, Ronianumi'ci-o poitiificcni capiit reat; Al relicuit forlassis plura, de quibiis Iiberiusco-
Eccicsia;, capnt (ideliuin, paslorem pasiorum ,
pe- gilare quam scribcrc duxil, memor itlius : raram
Iram et crepidinein Ecclesia; calliolica; , reçue /idci esse icmpnrnm filicitatein ubi scnlirc quae ,
velis, et

fuiui:iiiiemuni , eic. En celel)reni prolcsinnlcin qui, qiioe seniias iKcere liceat. Sane prudenlis niedici est,

Ul disjidia lollanlur, illud in prlniis sumit pcriieccs- invcterali ac pcrlinacis morbi , non omnem subito

sarium ul primalus jnrisdictionis , non fcbroniaiius vim reprinierc, sed variis remedils lenitam sensii»

dircclionis, in lomano pmililice agnoscalur : adeo fal- sopire , atciue ila tandem evertere. » Qtiid ad hïC
suni est, dlssiiusiones non antea sednri possc, quain dicei Febronius? Et liunc excessum potestaiis ponlificiœ

pontilicis piiinalys intra [ines directorii et (onnœ(\) inler causas separationis eormn ab Ecclesia calholica
eonlinealur. Sed, quod ^Ta\ius est , iinmunl id ipsiim admiltere? Sed non unani, nmi prsccipnam, non cam,
[titor Klcineri vcrbis] Gollingenses, w «îia Crisi rfe qua de medio subiata, cseiera oninia nulle negoiio
Fcbioiiii tibro (2), nd tiiiionem pliira requirenles. Di- conquiescanl. Supersuni enimvero qnos protestantes
sertius Bahrdliiis (in diss. coiilr. Fcbroimim) , ac vocare fundumentales soient articuli , nec numéro
rotunde negat , evalsu etiam radicitus papce poteslale pauci , et gravitaie maximi dissidiorum causa. Ita

unionem nos inler et ipsos fieri passe ,

quod ea etiam sane, inquil Febronius ((. Il, pag. ii5) ; veriiin cédai

subliita , complures supersinl arliculi , absolule aut iiunc, ex una parte, pasiar (
ponlilcx ) et ullro concédât

liypothelicc capilalcs, et qui ad ipsam religionis in colores februnianos , ul rerera sit accplabilis ( de hoc
natiiram s/)e<:(c')i( ( § 8 )
[c quibtis priores ad 57, po- moxvidebimus) ; deponant, ex altéra parle, suas, pro-
sieriores ad 12 diducit] dissensum inier proleslaiiles fecto in pitris sclwtasticis hijpotliesibus adversus fiSem
et romano-cntliolicos constiluenies : poniiftciam poicsta- anliquam consistcnies opinioncs acalkolici cliristiani ; et

tem causant dissensiis a Ilomanensium communione erii pax chrisliaiwrum intcr se. Utinam qna bsec faci-

U'vissiniani fuisse (§0); non modo nullas Febronio litale dicunlur, ea perfici possenl ! Verum hoc opns,
grattas agit ( § eod.) , sed et rocjat, ut spem nnionis et
bic labor est. Paslorem linxit Febronius uccepta-
consilium lot hactenus cotloquiis publias , et privatis bilem ; protestantes lamen audivimus clare edicentes,
ausibus [quœ oiniiiVi §2 rcce/isel] frustra tentutum, plane dcponere se minime posse suas adversus (idem anli-
abjiciat (^ 16). Ilœc sunl proleslaiiiium de febronia- quam opinioncs.

na conciliaiione judicia. Al Febronius quœrit ((. I, IV. Video equidem Febronium, quanta in romanam
append. 3, pag. S2) : An duo sunt onwes? an non et curiam aniini durilie est, tanla proiesianlibus beni-

omnes, et lit ipsi duo, excessttm potestaiis pontiftciœ inler gniiate indulgcre. Quamobrem in appendice illa, qua
causas separationis eorum ab Ecclesia catlwlicn admit- Dabrdtio respondil, quoad licere sibi crcdidit, nostra

tuni? Belle sane. Addamus ergo lerlium, qui noniine ab iis repudiata dogmaia emoUire conatns est, ne
ullani miserrimis acalholicis diKicultaiem injicerenl.

(I) Verba Febronii sunt Vereor antcni, ut bis se probaril ; nobis certo catho.
t. r. cap. 1 § 2, n. G, pag. 19.
Subiuim. haud satisfecit. Alloua bac super re in Antife-
(i) 116, 20 sept. 1763. licis
807 DESSERTATIO I. 508

bronio nolavi ,
qus ille suis in vindicalionibus de disciplina: esse , ut tamcn ad dogmalum classem non
more dissiinnlavii. lUa quoquc qii.ie de conccdcndo per sese, sed ex prava illorum persuasione, revocari

saccrdoiibus coiijngio, deqiie coniiiiunione sub uira- debeal. Ila;c ulique in niea inlroduciione Icgil Febro-

qoe specie dixeram (Aniif. l. I, pag. 9 et seqq.), laci- nius. An contemnenda videbaniur, ac responso in-
lus pr.fieriit , ulsi dum Coloniensium cadem, super digna? Jam vero ul illnc redeam unde disputaiio
re judiciiim confuiavii , occasioneni illoruni , si po- nosira primum processil ,
qui isihacc paulo <liligen-

luissel, refellendi>rum habuii fere nccessariam. QuiJ lius perpendit , eaque tanta^ esse evidenii» perspicil,

ergo Colonicnsibus respondet ? Ilscrel illc iu heiero- suspicari uiiquam poierit, unum esse Febronium, qui

clili nota ,
qua ipsius indul^enliam contra tegem cœli- suum illud adjungendorura romanae Ecclesia; prote-
batus et legem de communione sub ulraque extra sacri- siantiura consilium plénum esse futilitatis non Intel-

ficinm interdicta condemnarunt , ac iheologis illis in- ligat ? Quod si id vir, mullo ingénie certe, pernovit,
sullansM Ergo, inquit(i/»id., pag. 75), helcroclitus fuit quid demum superest, quam ut dicamus nec serio,

Carolus V , cum legatis suis darel in niandatis ut neque ex aninio fuisse illud ab eo propositum , lan-

iiiraniqueproponerenlpalribusconciliitridenlini(apud tumque in protestantes sludium alio spcciare ?

Marlene Colleci. ampliss. lom. Vlll, pag. 1425). Ue- V. Quid vero si et illud addamus : persuasissimum
terocliius fuit Fenlinandus 1, dum uuuinquc pro ter- esse Febronio nunquaui fuluruni , ut romani ponti-
ris ausiriacis a Pio IV peleret (apud Coldastum fices primaluni suum ils finibus quos ipse conslituit

tom.;ilConsiit. imp., p. 519 seq.). HeleroclilusMaxi- coerceri paiiantur. i Ego sane non video, inquit ipse

milianus II, cum idem|pro variis suis dilionibus roga- ((. II, pag. 155), quoniodo graves et substantiales

ret, teste Thuano , lib. XXXVI exeunie ei lib. LXII, defeeius, ex concepui monarchico nali, et adhuc dum
p. 134. Heterocliti fuere plures sumnii ponliOces, pullulantes, aulcrri queant, sive via judicii, sive per

qui spc reversionis , et sœpe opialo cum successu, médium traciatuum iiieundorum cuincuria, qu:iï ad-
mullis iaicis communioncm sub iitraque iudulserunt, optatum suum syslema , ulut Scripturae et caiionibus

idque in vim et sequelam decreti ullimi sessionis adversum, sponle non dimillet, quœ in causis lidei

22 concilii Iridenlini. Coiijugium cleiicorum pro se crédit infaillbilem , in tantum

negoliis discipIin^B

reunione proposuit vindex Febroiiii non pure et sim- non impeccabilem , qiinc non admitiit disiiiictionem
pliciter, verum more Grœcorum, non schismaiicorum ,
inter sedera et sedenlem ,
quai deniijue non agnoscit

sed cailiolicontni. Et ne quidem hoc proposuit uni- judicem supra se.i Bcne est. Non bis quidem de
versaliter, pro clero eiiani callwlico, sed pro tutherano causis, quas per ludibrium Febronius recenset, sed
reuniendo, niniis forte uxoribus jam assueio. > Deleat quia qux juris divini sunl a romano poniifice abdi-

Febronius verba ilia sœpe optaio cum successu ,

quae cari nequcunl, frustra est cunalus omnis contra pri-
quam lajsa sint , docunt binx Âugustaiii cardinaiis mutum a nobis defensum. Utut est , si Febronius
tiuchsesii a me recitata; epistoi:c (Ant. 1. 1, pag. 10), hoc sentit, aclum igilur credel de protestantium ad
et liltcrœ S. Pli V, qiiibus cuiicessuin a Pio IV Caioli romana sacra accessione, qu», ipse judice, nisi pon-

auslriaci archiducis dilionibus calicis usuni revocavit ;

tifex primatu directionis contenlus sil, sperari minime
coloniense judiciiini stabit. Non principes illi, non potest. Quid ergo fruclus ex sua lucubratione se
poMtifices lieterocliii fuere ,
qui obrumaiam proie perceplurum conlidat? Niillum profeclo, qui quidem
siaiiiium pervicaciam noiiduin usu ac periclitalioiie ad fmem sibi propositum faciat. Id enim vero perridi-

perceperant : lieterocliius Febronius esl; qui, [losiquain culum est ac plane insanum, ut aliqiiem magiii mo-
cxperieniia comperlum esl, non eam esse prniestan- menli finem oblineas iis nli adminiciilis ,
qiix nihil

lium iiidoleni, qux lanta catiiolicorum principum ad illnm assequendnm profulun cognoscas. Quam-
summorumque ponlificum facilitaie flectatiir, eam- obrem aut sunima; Febronium levilaiis incusemus ne-
deni qua illos maxime abuses fuisse consial , iudul- cesse est, ((Mod de lanlo vire quis audeai? aut aliud
,

geniiam conimendat. Mullo aulem nia^is helcroclitus ipsi propositum fuisse quam quod pra: se fert , erit

est, cum non anim.idverlerit, etsi a me commoni- omuino aftirmandum (1).

lus , non de quacunque hic agi disciplina , sed de

(1) AiiUiatur eodem plane modo disputans adversus Fe-
disciplina qux, non suapie quidem natura, sed tanien
bromumcelebrls Coiislaiitiiiius, p. 9 et seq. «Duuque tult'
propier implicaios haereticoruni crrores, magnam ha- altro è slato il niotivo. clie lo ba indotlo a scrivere, luorchè
quello, elle ha poste in lioiile al .suo lil)ro. IiUaiito sia
bet cum duguiate coniiexiunem. Proicstaiiles scilicel,
qut'slo siio molivo qualiinqiie esser si voylia, ogiii uonio
uii ci. quoqiie Gerberlus sapientissinie monuit (1) ragioiievole dee riconoscere, cUc in vece dcl decanlat", e
supposto efTello Oi riunirc alla Cliiosa li dissldeiiti, egii
non disciptinœ caput , sed doama de conconiitantia due porniciosissime conspguenzo.
proiluce L'ua di armare
impetunt , atque instilulioni sacramenti communioiiem SL-nipre maggiormeiitc gli eretici coiilro i poiilellci soiiiiui-
nistramlo loro tutti gli accunuilati nionuiiienti, e cliscorsi,
sub una specie adversari conlendunt. Ideyi de ca;libalu
onde acuire con niaggior veleix) le loro ujakiiccnzc ; siecliè
dixeram. Moiiueram scilicel nec prolestanlibus con- iloro niiiiislri abbiano materla proiiia per Seiiipre piii alie-
nare li loro popoli da una Cluesa.die predicano guver-
jugio assuelis sufîeciuras ad graecae Ecclesi* consue-
nata dall' Anticristo. La seconda di scamialezzare i pUsilli
tiidinem uxores, et coiitineniiœ legem, quam veluli fra câtlolici, e li maie, o pwo ben prevenuli, che noji san-

divino de curanda humani generis mulliplicaliune no, non voglioiio far distinzionc Ira i (oinpi passati, e i

preseiiti, c Ira Tesleriore g'iveino liella Chiosa , «• la san-

praccepio contrariam proiesiantes aversanlur , ila titàdel dogtaa, e délia murale, cbe la Cliiesa medesima
insegna. Clii non è abile a tare quesla distiiizione, vcdondo
'D princio. Tlieol. sacrm., cap. i, pag. 232. su'iversi da Fcbbrooio la corte di IWma erra coll' abu^ di
too CAP. IV.
no
CAPUT IV. proponi remédia ad eiimdem in jusium ordinein rcdi-
(jendum? {T. I., pag. 31.)
llerum île fine qiiem Februniu» sibi proposuit disserl-
«Qiiid bac occasione diciura aut cogitatura fuisset
lur; euiii non aliiiin fuisse, quain romnnce tedi iini- ba'C Kiclesia' colinnna (cardinalis Lotbariiigus) k\
versi otbis ir.ciitiiiin purnre, til alia iirgiimenlu dees-
pnt'vidissel , vcl ipsos in iridcntina synndo sancitos
lent , rtilio ipm scribendi déclarai. Dislinclio sedis
caimues a romana curia tan» leviter, lam (reiiuenler
et curiœ romance, itemque sedis et sedenlis qua ad infratlum
,
iri, uli id in dispousalionibus aliisque <jUO-
<ui f.r('i(Srt»ioH('»i nbuliiiir Febronius plcna est sclii-
tidic eveniie cxiicricntia docel
,
, et opère nostro satis
snuuica; caltidilatis.
dcmonstratnin est? (Ibid., pag. 12.)

Quanta
iCupidiias a sacris caiionibus omnium malorum,
I. in snnimos poiitificcs , celcrosque qui
Sivc moris , sive doctriua; , radix esse dicilur : li*c
divinani eoruni auctui italein oinni sUuIId prupiigiiant
pra!cipue régnai apud halos , ex jciiuo glorix , domir
accoluiil, furoris inlempcraiaia inveliatur Febronius,
nalus, atque pccuni;e cupidos, ne yuid dicani de cn-
cum in Aiilirebrouio (m/iorf. cap. 2) expendcrem,
piditaïc obscena : li;cc Uomye , in sancia urbe , ad
liuniiuuni romanis prxsulihus adco inrensuin niliil
scandaluni populorum residct , a nuiltis palam ab
minus quam de prolcsiantibus cum Ecclesia romaiia ,

liypocrilis clam cxerciia : undc cl vulgo Romani di-

conjungentiis cogiiarc potuisse arguuientaiulo colle-
cuntiir boni catliolici, pcssimi citrisliani atque notunj
gcram. Quo quideni In judicio novus nie Febronii
;

illud cnjusdam docloriS : liomœ fui, et fideni servavi.

liber p)ane conlirniavil ; in eo enim ilertiin odio in-
Accédai bis mails moribus sapienlia mundi , abjecto
flanimaïus oniiie in supremos romana; Lcclcsix an-
Dei timoré, et aderit docirinaruni pessiiiia inipictas,
tisiiies ilUirutnque del'ensores cvoniit virus acerbila-
atbeismum prajcurrens. Cupidilaii Roma dum laxat
lis suai. Pauca bue Iransferamus. « Adverlile {iia
frenuui, an islud resiringit exlra Romani ? Cupiditas
Colonienses alloquilur Febronius) et ex monumeiilis
in febroniano iraclatu relatis
nutritur et coiiforlalur, dum leges ei obslanles dis-
intelligite, in quant
pensalione removentur :dum peccia indulgentur,
multis et fera infinitis casibus poniiflces, aut eoruni
illudque vcl sanatur ,
quod cupiditaie obteiiium est
curia, talia decreveriiit, prïceperint, stiiluorint, qux
contra canones, vel ul obtineri possit, concedilur.
erant in proprium eorum emolumenlum, non iii vertim
Simoniacus occupavitbenelicium :nulla buic, cum Si-
commçdum Ecclesiœ. Cum itaque expericntia coni-
mone, facienda est gratia; ast fil ei : raauet in benefi-
pertuin sil , curiam ronianani bac in parle genium
cio sinioniace oblenio, erga muletas de prxierito.
sunu) non niutare, bine observanliani aique obedien-
{Ibid., pag. US'.)
tiam praistate pontilici romane, sed ea ratione, ne
«Postquam Romani secidare imperium Urbis cl ad-
Deum , ne Cœsarem, ne Ecclesias vestras , jure sue
jacenlis lerritorii ecc/«i«5/îco junserani, non duxerunt
defraudeiis. Nolite bas in servitutem dare illis ,
qui
sese extoUentes in faciem voscsedunt, quiqiie caccani
sibi probro, sed gloria;, ul, cum in civili non posseol,
saliem in gubernaiione sacra, conarentur sequi veie-
obedientiam non aliam ob causam iia conimendant,
res Romanos, quorum ambitio non nisi subdilos vole-
quani ut sub ea larva dominationem in vos ipsos , in
bat et mancipia in universo orbe. Debuissent illi
res atque jura vestra, tanto liberius exerceant.
sibi potius pro exemplo sumere et nunquam ex animo
{T. II, pag. 3.)
dimiitere primrevum illum sanclunique.urbis romanae
« Si insuper, quod Febr., cap. 6, § 13 et 13, de-
clerum, quiscieniia aique Immiliiate Christi crucilixi
monslrat, Ronia; sancii et genuini canones extra vi-
ductus , borrori babuisset innndaiium curiw noiii(.>)i,
goreni sint , bona; consiituiiones ligent donec pe-
quo nunc illi, etiàni in ecclesiaslicis, gloriantur, ma-
cunia solvaulur , ex usu clavium teinpnralia lucra
lentes principum seculi fastuin, non exteriore solum
capteiiiur, dispensaiiones plerumque sine justa causa
apparalu, sed omnibus etiam animi lacultatibus ;emu-
concedaniur, concordala non servenlur , episcopi in
exercitio suuruni juriuni, quse a Deo obtinent, inipe-
lari, quam sequi bumilitatem et cbariiatem discipulo-

diautur, liTbs promiscue cum magno dispendio Koniam rum Chrisli.i (/éi'rf., pag. 593.) «Qids bonus romanani

iratianiur, indidgcntix cum annullatione pœniten- Ecclesiaro , verius curiam , hac in parte non deserai,

discif lina; indiscrète concedaniur

quaî sponsam Cbrisli bis dotibus quie quidem am-
lialis , et pcr ba.'C ,

aliaque siniilia misceantur sacra profanis, atque ila

plissiina; sunt, spoliare non vcrecundaïur, et eo usipie
se illi inimicam pra;bet, idqne ideo ut suis velilicelur
non solum capnt visibile Ecclesix, sed et ipsa sancta
rclii-io nostra iis, qui foris sunt, contemplibilis et
ideis atque commodis? > (Ibid., pag. S43.)

odiosa reddatur poleritnc prx'lendi

II. Audi jam quid de cardinalibus paucis studiosus
; ; sine ratione et
[undamento queri de excessu ponlificiœ poieslatis , et
hic scriplor proférai (ibid., pag. SU) : < Quanluni
deinde cardmaliiia dignilas , in slaiu in quem hodie

giiinsdizione, facilmente si persuade, che la Chiesa gover-

profecia conspicilur, prosil ad suslinendas monarchise
nala iii primo luogo dal romano pontefice, erri anchi' iregP papalis prœlensiones ulcunque exorbitaïues, conimo-
insegiianiemi del dugma, e délia morale cose, cbc Iode :

alla diviiia |ironiessa assislenza non succedono, ne succe- dius non explicabinnis ,
quam verbis cuju^dam ira-
deranun. yuesli sono II veri eUetli, che derivano dalla ctatusilalicoidiomatcaniio lC83ediii, iiiquo seqiicn-
SLori^iiîliata opéra di quel prelato, che pure da quclla po-
testa, toiitro Ji cui reciauia, ticonosce il suo grado di ve- tia Icgimus : «L'anno del Signore 1048 scMio Damaso
Ecovo invurtibus, etc. » papa comiiiciarono i re di Frnncia a soppu^iarc, cbq
su orSSERTATIO I. EI2
i vescovi dï Roma crcassero cardinal! francesi, e clie vlam. Primo remédie semper reslilitsempcrque resis-
dependessero da' papi ; il clie fu una inipnidenza tet romana curia. Sccundum nunquam praciicavii,

iroppo grande : percliè cglino sono staii la causa, clic quamvis id convenienlissimum forei ; ex quo per evo^
i papi abbiano ogiii gioniq più posio il picde sopra i caios ex illaprovinciaunde difiiculias oria est inielli-
loro regni ;
pcrclic i cardinali son obligali a prolcg- gcnies et prudentes viros facilius et scverius intclligi

gero il pa|ialo pcrjoro parlicolar iiilcrcsse, cd a poco et slalui posscl, qua ratiorjc.etinterdumqna modera-
a poco liaiirio scelle le fMiiiiglie più illustri pcr ono- tione vel niodificatione decrcli interprclatio facienda,

raro il cardinalaio in appoggio del papalo, ed assicu- el excculioprocuranda forei, attenlis proviuciiK illiiis
rarsi ogni giorno più délia sicurezza de loro Slati. I moribus populique ingeniô, quam ex solis iié.cardi-
principi sovrani lianno anclieavulo l'aninio cosi basso naiibus, aliisque prxiatis ,
qui curi* roman.-c opinio-

di porvi in lai numéro i loro proprii lialelli c (igliuoli, nibus inibuti, et sux nalionis moribus duntaxal as-
di modo clie non Ijisogna maravigliarsi, se sonogionli sueti sunt. Unde quia Romani semper ad lertiam illam,
ad un punlo di siiperbia più che insolenle, coiiie li ipsis commodiorem, arbilrariani viam convolant, hinc
vediaiiio. Hanno avuto anche la bfaccirtlagine di far meri.lo oaiiones dcclaraiionibus cardinalium sacrj
innnlzarli al minisiero siiprenio de Siali coiilro ogni concilii irid. iiiierpretum non nisi aucioriiatcm do-
ragione divina ed iiniaua, e coiilro ogni intéresse de ciriii:ilem tribuuni, (jua; per lioceoiniuor repulabilur,
principi , che si son degnali di collocarli in lali posli quiid emiiicnlissimi illi viri jura, mores et usus ex-

.... Li cardinali di Jikhclieu e Mazzaiini sono slali lerarum pcovinciarurn jderiimque paruin perspccl^
dei gran minislri di Siaio perché erano dei spirili babcant. I

iranscendenlemcnte sollevaii ; ma son sicuro , che ni. Apostolicis quoque apud exteras génies niinliis

sarebbe slato nicglio scrvito il lor padrone , se non insultai Feinonius. « Quid , inquit ((. 1 , pag. 120)
fossero slati cardinali, c parlicolarmenlc il primo, curant nunlii aposlolici in aulis, quid extra aulas?
che fu tanlo ardilo di voler indurre Luigi Xill d'andar Ibi rem auLe romanaî politicam , hic processus et

incoulro al cardinal Baiienni legalo, cheera a Scian- jurisdicliones : bis dummodo abundent sacraç nun-
tigft ; ed il re avcndo coraggiosamenie resisiilo ail' tiatur.-e , mores cleri ac populi sinl laies quales : si

islanze di questo miuislro, s'abbasso in ogni suggeratur cis remotio publicorum scandaloruni,
modo in condescendere, che il suo fralello an- trahunt humcros , seque deslitui uiandalo aposiolico
dasse ail' inconlro a qucslo legalo, il quale di lanto causantur : ad fines nempe politicos scepe opus babent
in lanlo pisjliava qualche passe innanzi al fralello del his qui publiée peccahi , bine liment eos corripere
re, bencbè ccdesse a cardinali di liichelieu^ V aliéna, cura Aposiolo ctiam privatim duniaxai , nedum pu-
corne più vecclii di lui nel cardinalato ; e coù il car- bliée.} Alio aulem locn, recilalis verbis Ivonis cuidani

dinal di lUclidieu s'inalzava sul suo padrone,. menlre romanorum poniificum legalo subirati, coniinenter

voleva obbligarlo d' andar ail' inconlro ad un uonio, bacc addil {ibid. ,
pag. 380) : «Yeriiaiem buic legalo
che a se medesinio cedeva la precedenza. Se queslo dixii Ivo ,
qux forte pluribus nuqtiis apostobcis lune

cardinale avesse sempre avulo parle al ministère di accini potuisset. Si quDcras, cur illi a sede apostolica
queslo regno , il re non si sarebbe si gloriosauicnle niiliantur, speciose respondelur a canonistis, ut evel-

disimbarazzato dalle pretenzioni di Pioma , o almeno lanl, dissipent, xdiQceut, plantent, sacram religionem,
se avesse voluio crederli , e senza dubio averessimo mores chrisiianos restaurent ; ipsi e contra loti quanti
avulo alirc bravaie da Alessandro VII e da Innocmzo occupabautur, aut sirepilu appcllaiarum ad se lilium,
XI. 1 primi minislri, de' quali il rc d' oggi si serve , aut cercmoniali aularum , negotiaiionibus politicis,

sono incapaci di far commeiiere qucstc bassezze, corne cxplorationibus et relationibus ad cu.riam facien-
fa gloriosamente , e senza cooiparazione mcglio, ch' dis , uique bomines spiritu romane imbutos conscri-
ogn' aliro de suoi predccessori col conservare la di- bant, atque sedera apostolicam adorari, quantum va-
gniià e la maeslà délia sua corona.i .\libi aulemnio- lent procurent, eos persequendo qui (uli Ivo Carno-
net Fcbronius (l. l^ pag. 550) : c Nemo opinelur, ab tensis) raiionabileilli et raiiocinans obsequiura dun-
universali bac corruptione forie cxemptos fuisse car- taxal déferrent. Quid bodie fiai , alii indaggnt.»

dinales; etiam de bis dixii in iridenlino concilio ve- IV. Quid porro de rota romana, celeberrimo illo

nerabilis archiepiscopus Jîarlliolomœus de Mariyii- apud onines génies iribunali? Aliqua in ejus defen-
bus : I llustrkiimi cardinales indigcnl, ul milti guidem sioncm dixeram {Anlif. t. 1, pag. 22). Quid ad
videiur, illmtrissima refonnaiiona Addamus non- ea Fcbronius? ((. II, img. 597) : iZaccaria, iniroduct.
nulla de eniinenlissiniis patribus ,
qui concilii Iriden- cap. 2, n. 5, boc S. roix romana; supremum tribu-
tini inlerpretationi praefeCti suni {ibid., pag. 15). nal lanquam regulam et norniam omnium per Eurd-
< Sacra synodus (iridenlina) très modes slaluil (1) de- pam judiciorum considerari volens, indignaïur, quod
finiendieideclaraiidi dubia ex dccretis tridciitini oiia: Febronius ejiisdcm decisiones per extradas ex eis
i° cclebraiioiicni alterius concilii gencralis ;
2° evocu- thèses et axiomata ridiculas rcddere leni;iverit.
tioncni virorum negolio idoneorum ex prov'mciis uiide Verum si in omnium prudenlum oculis f-ilssc, si

difiiculias orilur; 3° aliam quamcunque commodiorem absurdie, si ridicuhc sint propositiones, seu venus

principia illa curialia, non ea propler minus vere et

(I) Sess. 23, deci: de recip. el observ. dccretis cen-
Cilii. realiter conlineuiur, el fréquenter rci'.ciunlur, in
613 C4P. IV. Jili

v;ibiU illis colh'i'iioiiiliiis rohiliiim iloi:i»loiimn, qiiibiis co ii'so quod ille adversus jnguni declmiil, catlioli-

|ii'Q ri'gula serviiiiii. l|iiic l'uuiiloiii opiiDiiii jcsiiila eus jngnm pgrlabil, cl recle imposiluni e^sc oslendcl,
iiosicr, \iwii (lauca iii liis dccisiuiiibus puni ad urna- furcnduni suadcns principibus Eccicsia: cl scculi.

iiiii) cl, ut illu :iii> pi-r accidnis, cl !>i t\iui m cis repe- Qui slarct vcro lilierlas nalionis no>lr:e, si omnes
riniiiiii- iiiiiiiis exacUi , ea luli liiluiiiali impulari non csscnuis /i'SKi/(t; (ncnipe i/i/'"////ii/i!>((t' cl munurchi.>t(v,

ilcbore, sed jiuiscuiisiiliu cmialisla; illas exlcndcnii. forniani recenlioreni priniiiivu: snbsiitnenles, quo-
Heiiidu pi'upusiiioiifs illas !>eii coiiclusiuiii'^ esse gc- rum niivaloruni parles jemuv, calbedris potiii, suni-
nuraliorcs, suas pniiciUcs linillntioucs, quas, ulpotc mis viribus susliiiucruiii pi ajlfuc susiineni [et pono,
cm iaIi^>lis ,
pro (|uil)iis pulissiiiuii:) cdiinlui' , aliiiiulc si Dca oplimo maximo placuerit, mislinebuiii] ) ? {T. Il,

iiulas, siilijiiuyt'rc essot siiiicilUium. Voilia liiuc ciiiil pag. 113 et 152.) Mac cliani quadral, (juod in

cl stiblci rn;;ia , niliil signiluaiilia , viii , (pii ipseuict fcbroniano opcrc uliquuiios cl iiuu sine funda-
iiogarc non poluil in^ubsisioiiliam cl riiiiculuni roiua- niculo observaium legiiur : pruplcr luis similcsquû
naniin asserllonlim sou pra:tunsionuni. inspiciantur causas non expedirc f)ljesuiii$, ci sinulibus unain
dccisionos ipsx' , exquc inligre , el coiilei-auiiii' cum socieialem cfliiieiUibus, a pulilica romande curiu;
Faguano, card. de Luca alipie aliis ciiiia) h lis, ad non declinanlibus regularibus coinniitlatur insiilnlio

quos ilku coiijiaïuerprovocanl.cl vidcaiu c|iiidciin(|ue juvcniuiis {ibid., pag. l-2i)'). lia senijebant gra-
canonici juris perili, aMuon lia) sinl gonoinic cl uni- vissimi llieologi, anieqnani sciioias occupassent opéra
formes doeli'iua; corporis roimnontm caiwnUlurum, Rellarminj, Uoccaberli, cl similiuni, cnniquc unirca'-
qui liasseiilemiasstisiincnl cilradunle.ï jirvfesso, non sitalcs adbue csscnt libéra; a servitnte, quam eis
per accidcns, sed lanquam subsiantidles veiiiuU'^, qui- jesuiticum magisteriiun imposiiii.» {ibid., pag. 523)
bus si aliqnis particularis in Libe palani contradiccrc Ilinc laudal quidcni , et jure hnidal cgregiuu) virum
audeivt, pessinie sibi suœquc forlun» consulercl.i P. Franciscum Xaveriuni Zecb {ibid., pag. 113).
Y. Rogularibus porro iralum se maxime Febionius « Ast, inquil, jeslita est, id est, vir mi, aiil, ut rc-
ostendlt ,
quod romande scdis gloriam siiigu!ari quo- Clius loquar, sine socielalis, scnsus, i|ui ubi agilur de
dam sUulio prosequanlur. Vtl in ipsa opcris pra.'fa- absoluia romani poniificis monarcliia eccleiiastica , de
tioncillis belluni indicit. i Mendicaiiies, inquil (lie.
g), ejus infullibilitale, siipcrioriliiie supra concitium , uni-
nmllo sunt episcopis periculosioics, quani nonmcndi- versali cpiscopalu settordinariulu, cl reliquis omnibus
canles; bomincs versalissiini, et niundi, per quam bue uUramonlanorum condusionibus, qua: ab bis quavis
ilhic déambulant, plus sa'pe callenies quam aularum rationc dépendent, aut cum illis conncxa: sunt, ncque
niinisiri. Iloruni privilégia pro utroque foro suffla- aliter senlire, neque aliter scribere polcsl, quant
minanda snnt. Deberent omnes et singuli coram epi- jesuilaruni ordo lotus. > Quasi vero h;ec salis non
scoporun: commissariis jurare ,
quod ue qtiidcm pro essentsui in jesuiias odii specimina, alla ab Anionio
foro inieriio uli velinl suis privilegiis. Ilinera romana Pereira Lusitano niuluatur. Quairil ergo (iiiid.

nionacbornm mendicaniium , cum sinl episcoporura pag. 2l~) qui facium ut nonnuUae acadcmiai, cum
(et quis scit an non el principum) exploraiores ac aniea pro suprema conciliorum generalium auciori-
delatorcs, nec non mercium romanx curia; in redilu late slelisseni , snprenium deinde pontilicem œeuine-
disiraclores , ubiqnc inbiberi deberent .... Hac nicis conclliis prxlulerinl; proposilam mox quxsiio-
occasione l'aciunt circuilus niagnos , el discunt ,
qua; nem ila diriuiit : lEgo qnidem plures ejusJcni causas
adbiic forte nesciimt, nnindana. Poslin beneficialibus invenio : prinia, quam Anlonius Pereira in Tract, de
et aliis dispensalionibus , appromiilunl sibi devoiis Polesl. episcop.circa dispensai., pag. 113edii. vend.,
operam suam Ronuc , cl nudias sa'pc inlricalioncs eiiam sudc Lusitania; applicai, scilicel dereciussolidu-
faciunt occuUc. Quod sunl printipibus miliics, inquil ruin sludiorumelgenuinxeruditionis, qui uliraniunta-
alio loco [ibid., pag. 21), boc romane pontifici prxsiant nis opinionibus nonsolum facilem accessum pcrmisit,
monaclii : semper in armis sunt, vis aut nunquani cû- sed et easdem profmidas radiées agere slvii ; alieram
gilatiidc jusiiiia bclii.> Eadcm militaris apparalus idem Pereira, pag. 123, suppediiai, ubi, posiquam
meiapbora illos non niullo posl {ibid., pag. 54) exa- ex celeberrimis theologis IlispaniiC cl Lusiiania; se-
gilal : I Papa eiiam non mittel galcaios et loricalos; culi XV el seq. superiorilalem concilii prae papa pro-
Kisi qiiis lorle illos inlelligat, qui sub roman* curia; basset , sic prosequitur ; Tanlo è diversa la dotirina
vexillis immediule siipendia merentur : regulares in- de' noslri maggicri da qùella inlrodotia e slabililà in

telligo ; sed et bos in omncm cvenlura reiinendi cril Porlogallo dal magistero gesuiticot (î). Addanius et
niodus non adco dil'iicilis.i

VI. Jesuiias vero cum priniis acerrime vir oppido

(1) Ernesto Augusto Belbings, lulberance factionis fio-
bonus inseclaïur ; « Vel unum boc considcrandum niini'subirascebatur, an. l'ilO, cniinontissimiis Qiiiiiiuis in
pra;f. operis inscripli : Iniusla; secfssionis al) Ecilcsl-.e ro-
rclimpio an sil e re palria; nostra; laies religiosos
nianaj sinu, etc. [|Kig. 20], quod is in Gerinania libello ad-
,

pra;licere calbedris, qui nnnquam dcfendunl palriam verses jubilajuniafieiieiliclo XIV indictiun iiiipiideiitis.simo
scrij seiat : « iSuaquaiii jiapa ejusqiie rogniini ila pcricu-
cl cpiscopos palriie contra aniam roinanam , semper losa iiobis exslili;iiiin , ac boc tempore ; Unie enim ( se-
banc contra illos, cl lolam pauiam (ibid., pag. 74). culo X\l), (luiii tola Eiirupa ponlificuniscaiulala deploraret,
qua; laiu mililica laore ul simiilicissimis rsssnt obvi.^ ;
En spirilum jtsiiifaiiim / Qnidqnid scribit acatbolicus
lune, cum Léo .V, Adrimius VI, Cleiueiis Vil. el Paulna
coutra pnpam, ejusquc curiani, Loc refulandum c$( ; III, de e.xccfcjo solio gloria; su*, uec iiuidipiau sibi UeiraBJ
615 DESSERTATIO I. S16

hoc tragico illo Oreslc dignum ((. II , pag. 148) : nnpero Febronii libro excerpimus, uti mullo viru-
<I(1 vero audacter dico, ad opus magnum reunionis lenliora, iia et ad hune finem mullo a^oommoda-
ineptam fore operam jesuilaium ,
quia niorsiis sciiiel liora ea sont, quie auctor in Fluribus sparsis lerlio
fiios noluiU reiiijuere, neque cedcre, neciue iiidulgere capitis prinii paragraplio, el capiiis si-plinii paragra-

aut paiieiitiani liabere usque ad Spirilus S. advenlum

'

phis quiiito et sepiinio opcrose collegii, ut osiende-

cum erruiilibus, sed coiiiuiidere adversa quaeque ret monarcliicam siimmi ponlificis poteslalem, gualis

malleo. Daie jesuilis excrcilum cojitinuum cum iiervo Romg; irudilur, bellorum et publicorum tumuUuum
belli , el liabebiinus perpeluos Phinees , ac Macha- causam esse el occasioiiem {l. il, pai/. 547 ad 371) :

b:tos : qui converii iioleni, excideniur ferro , crema- unde scilicei, quod alibi coniraciius dixcrat (ibid.,

buiilur rogis ,
principes lerrœ proiesiaiiies exuenlur pag. ô\) , copiosissimus sanguis fusus est, iiicendiii,

imperio , oinnes irepidabunt , ac reuiiieulur : quo vastaliones proviiiciarum, el alia innumera mala secuta
gUiiine aulem? Hypocrisi.i sunt ; initia vero exemptionis monai:his in prœjudicium
Vil. Qua; jesuilis criiiiina Febronius objicial, in- juris episcopatis concessœ (ibid., pag. 493) ; exem-
tclleximus; nunc quania irideiitinum coucilium re- ptiones pra;lerea hujubniodi secularibus potestalibus
\ereiitia vcnereiur, accipe : i Isidoriaiiaruin, iiiquit graves esse {ibid., pag. 501). Neque id satis audi :

(ibid., p. 15), decreialium aucloriias illibala sielit qui cum romana curia agendum esse Febronius
adhuc leniporeconcilii irideniiiii, el posiillud ;
aique nosler edicat. « Âudax , inquit {ibid., pag. 614), est

ideo rniruni uon esl, si erroneum illaruiii supposilum eadem curia , et prxsunipluosa ; igiiur forliler ei

in ejusdem synodi sessionein 24, cap. 5, illapsura rcsisieiidum et conslanler. iili non cedilur, Quando
couspicialur, conira quod tamen Galli, caeieris vigi- ipsa denuim cedet, quia pleruinque bono (irmoque
lanliores, proieslaii suui. « Eanidem tiidenliuis jure desiiiuilur, quolies cum aliis Ecclcsiis aut rc-

pairibus injuriam alibi iriipiiigit : i Fuil equidem gniscouiendil. Referl Fevreius, Tr.de Abusu, lib. III,

{ibid., pag. 550) concilium trideiiliiium ( eeque ac cap. 1, n. 5, Luilis et rescriptis papulibus, quie uio-
pnccedenlia) iiidictum ad medendum malis, quitus ribus et consliiuiionibus regni prxjudicaiit, ab Ui-
christiana respublica jamdudum vexala, el propemo- spanis manu forii et via facti resisti (1). Et vere si

ditm oppressa eral, uli loquilur Paulus 111 iu bulla regnis et Ecclesiis nalionura non esseiit média ceria

indiciionis ; vel, ui aiunl legali poiiiilicii in ingressu tum adversus inipeius et injurias, (um adversus quas-
concilii , ad relevandam lapsam morum disciplinam , dam negat'.ones cuiialistarum romaiiorum , sique

et ipsam fere collapsam Ecclesiam ; sed niullum suprema secularis potcstas npn valcrct eHicaciler
abesi, ut hic synodo prxslituius Unis implelus sit es tueri pressas ab eis ailiclasque Ecclesias, aut etiani

iuiegro. Nullus illorum foalium , e quibus ha;c mala privatos subdiioâ suos, exircma illi leniarent ad fir-

dimaiiasse jam diximus, obstruclus est ; oninia isido- mandas suas prsetensionos, ulcunque exorbitantes, et
riana principia, de quorum supposilione vix lune publico, eliam ecclesiaslico, nocivas. Igiiur recto (ir-

eral suspicio, manseruiil in suo vigore; noxius ille mo(jue iraniile adversus banc curiani procedendum
alque omnino iiiJependens ponliflciaî poiesiaiis ex- est, el sollicite ab illorum Ijominum artibus caven-

cessus, ulcunque agnitus, per legaiorura ponliticio- duni, dum jadis incassum anailiemaiibus ad iracialus

rum subtiles aries sine notabili diminuiione relicius venirc cupinnt. Eninivero illorum principium est

est. I Quid rairum? « In ipsa (ib:d., pag. 157) hac sctnpcr aliquid cum obieiilu specii.surum pnclcxtuum
syiiodo non cx'culiebant patres ; sed qui in discipli- lucrari, nunquam aliquid diniitlcre nisi quod lueri
iiaribus rectius sauiusque senticbant, lioium vola ab nulla ralione valeani, et luic lune adliuc pro favcre

llaloruiu, suispiivalis commodis sludenlium, niulli- haberi vi.-i l ul gra ia, ad quani f.ciendain nnninic

obruebantur. > teneban.ur (2). i Ecquis uiw|uam prolest n iuni lam

liidiiie

Mil. Hxc qui logerii.sibine pcrsuadeal, Febronium inimico in romanàm E desiam aniino fuit? ni aut
efiienaliore liceniia graviora iili scelera expr.ibra-
lani airis coloribus pouiilicum, cardinaliuin, aposio-

licoruin nuniiorum, monachoruni, ipsiusque iridcn-

rei, aut cum ea sediliosius agerei, acerbioraquc
in eain odia cuncitarel
'!

lini coiicibi coiisiiia studiaque pinxi»se, ut facilior universarum geniium

ad coniponenda nos inter ac proiesianles dissidia

equidem ac vehemenlis- ()) Hxc
qv.oqiie ex noscio cujus auc oris, rerwn lanicn
adiius paiefierel? Falior ,
periti ac prudenlis [\\ù IVbroniusuul quicuuque rcuiianani
sinie falior, si quisquam est, qui eo conspirare oninia sedern calumuianlurj scripU) |.auln su; crins [i . oSTJiu mé-
dium altuleral o Je suis convaincu il y a loiigleni| s qu'on
ac religiosorum
:

non ïideal, ut romuni pontilices,

celle cour, si on
ménagemeut avec
ne doil garder aacuii
l;Oiiiinuin cœtiis in odium, in invidiam, in conlem- veut en avoir raisuji. Klle écrase S:uis niiséricode tous
regum, populornni, ad- ceux qui |.araissenl l'apprébeiitier au beu qu'elle vienl a ,

plioiieni epi-copalis ordinis, menace el que l'on va son

c;i|iiLuialion quand ou là
ducanlur. Quanquam bis omnibus, qua: liacienus ex train. » . .

Cum tamen lantum injuriarum et cnnnnaUonuui vi-

palerenlur, nec a Lulheio doctiinam assumere
vcllent : (2)
dngmaia Deo el Cbrislo siiuinie injuriosa tra- rus in romanani licclesam el quidquid saiiclius in ca est
Wnc. cuiii
baud eral, ponlifici sese o|.|>unere.
ilereulur,'dilUcile aul digniiale speclainbus ii'Se evnnial, r,uei-ilur Fcbioiiius,
Al t. Il, \). Vol, se EAl'RoriKU a suis
aUversmiis probiis el
Fœdissiinus t-jus aÛeclus cuuctis borrori eral.
une sua fiitiai (tacliinus oblegere cœ- miiis hcomiwlibiis iupelilMn. Oms non ainmo bic repeUt
postqtiam jesidtœ
periculu.ii , ne Ir.mde et Éia.Miium, qui iu liitoris quHiUsd.mi i^raMler ex] ostulot
pere.... , suniuuim nubis objicilur
doclissimus Luiiitriim adversus se, qui iiiodesliSaiuieLl^iasiuimudesliam
aslulia illecti thesauruin perdanms. » (Juid
cardiualis iiuuc dicfret, si eadein viderel a dunlms callio-
norunl ouiues] di-spulaveral, niagnu.ri ed,u..->se volumen
''

auiilc nemo scrtuerel in tnicam

bcae conunuiiionis theoiofis conira jesuiias jaciari ?
817 CAPUT, IV. Kl 8

IX. Expeclo tamcn, ut qiiod in appendice pi ima ail circiimsoptum oonsidcrantcs, nx illi ogrcgio fallun-
priniuin volitiiien piM'Iaitis osi , iieriiiii iioLis (u ci •
lur. Non istba'C (icridii leiclierspergeiisis pra'positi,
liât, proposiltm siiiim (7'. I, pinj. 111) a émisa et fuclo non S. ncrnardi, qui quo seciilo niri.c romana; no-
Uiclu'i'ii , ac Fr. l'auli Sarpii, iiuillocpii! iiM^is pro- mon primiim iiivc( tuni fuit (1) scripscrc, senlcnlia
tcslantiiiin tuto ea'h distaii' ; illos /iiissi' osnii s juipa- Inil.Gcroliussciliccl cisi hoc iiiiprobavil noiiicn,
idem
lH«, et inhnicos ponlificiim, qui Liitlicniiii et ('.;>lviniiiii tamcn esse curiam romanam quod rumatia Ëcclesia ,

habiiere riiiclores , ego ver», iiii|iiiel, S. liciiiaiiluiii diserte i'alettir (2). De Bernardo vero, cojns multo major
seqiii eiipio, qui imiiiio iimico et opiimo liiic, siiminis aucloritas esse dcbct ({iiain (iiTnlii, cojiis reclaiii

ponliftcihtis luullii exprolniivit, iiiCiclis goiuiiiiis |iri- lidcni in dubinin nec feulasse injuria vocatani iiovi-
inallis jiii'ibiis, quibus eliain solidiora fiindameiila sith- nuis (5), palam fac-it in causa Eboracensis simoiiiaci
Struere coiwr, quaiii piissiin faciiml qui roiiiaïKU curice episcopi ab eo perscripia cpiàiola episcnpiseï cardi-
CHin CMOssu et riitn oviilciili (laiiiiio Ixclosia; lulii- iialibus cL'iii.i; {Ep. CCXXXV). Ipsc liic lilubis ro-
lanlur. Quis Kuliniiiio ^i"ilias pro liao laiila iii lioiiia- manam Kcclesiam lioc nomine de.-ignaii salis prodil.

iiain Kcc'Iosiam sollifiliidiiK' non agoret? Hoc lanicii Quaiito aiileni nianifeslius, <|ua: se(|uuiitur : Quod si,

illi aniicc coiisilJuiii daiiiiis; ne ullra scsc l'aligui, iiKjwil sanclus Abbas, contra conscieutias suas coegerii
solidiora priinalni fiiudnmcnlii substruclurus, quant eos (liboraconscs) romana curia curvare genna anta
qiuî' poiiniitiir a luiliis. INini aliud nos priinatus fiin- lluat (nonipo sinLoniacuiii c|MSCopiimj, videal Deus et

daiiicntiim (iu:ci'iinns, ipiain Glu isii vcrba : Tu es judiict ; videat luriu illa cœlealis, iu qua nullu poleril
Peirus. Solidiusnu islo sit illiul , «piod Fchronius ainbiiioiie subverii judicinm. Vides romansc curiaa
SKbstruere eoiiaïur? P(ji'r(> F('l)i'iiiiio gralulamnr, (piod judicium non concilio, non Ecclesi;e iribunali subjici,
S.IkTnardnm sibi dnccni ac inagisliiini proposuerit. sed Dci, ac chii'ic cœ/cs/is sciilcnlia; a Beinardo rcser-
Kquidcm diini rjiis sciiliondi laliDnein coiisidorabani, vari. Cur lioc ? nisi quia non aliani ille curiam Italiuit

iicscio quid suavissiiiii niellis scnliru videbar ; cau- a romana Ëcclesia, qua>. nullum in terris Judiciro
sani ignorabani ; niinc icnuo ; c\ Bcrnardo, ciijus agnoscil? jEque inde factum, ut cum niissaies librË,
scriiio nielle dulcior Cbl , liancce saiie siiigiilarem paulo anliquiores, lum vctustiora breviaria secunduiti
liausit Febroniiis orationis dulcedincni. Scd in san- consududiiiem curiiv romann' (utique Ecclesix') in
clissiimini abbatein Bcniaidiiin injiirins sini, si in rc manu exaratis, inipressisque coilicibus inscriban-.
tatn séria jocari diiiliiis liho:ii. Miuo, quie Consianli- lur (4). Cur autem id noniinis passini seepiiore a!vo
iiius Febronio bxc jacianii considcranda saplenlis- oblinuerit, non iniprobabiliter Bartbelius coiijicii (.5).
siinc objecit (1). Hoc soUiin aio, Febroiiinm frustra Nempe postqnam in boc seculo (XII) invutuit judicium
se Bernardi cxoinplo incri , cuin in Aiuifebronio juris civilis (i^) ,
pontificts etiam tolum proiessuin fo-

ci«lcnderiimis , ac porro osiensiiri simus, abbatem reiisem in Ecctesiani inlroduxere ; Jiuncqiic circa lioa
sanciissiniuni a nobis sieiisse, euniqiie ipsuni romano lempus (7) Ëcclesia ,
qnœ antea hoc loittum iioniiiia

pontirici primaltnn, qucm nos agiioscjnius, constan- competlabatur , cœpit voçari curia romatia. Qui igitiii'

ler assernisse.
(l)Seculo XII, sub inilium. Vide annotai. 48.
X. At inquiet Febronius se par suinmam injuriam
(i)« Neque cnini, inquit in ps. LXIV, ad Eugcn. III, t.
vcluli roinanse sedis adversarium Iradiici, cum ipse V, Miscell. Baliiz., pag. 65, vul hoc ipsum carero macula
aut scdcniem, aul romanaDi curiam solumiiiodo iii- viduUir, quod nuiic dicilur curixt romana, ^{Wi: aulehac di-
cebalur Ëcclesia romana. Nam si revulvauluv aiUiqua roma-
sectelur. Enimvero lias ille sedis et curiœ rommiœ noruin ponlilicum scripla, nusquam in eis reperilur hofl
ilcniqne sedis et sedeniis distinciiones soepissiine in- nonion, quod est cnria, in dosigalione sacrosaiicuc rouianai
Ecclosia?, quie rcclius Ecclesta^ quain curia noininatur. -n

culcat, quin et necessarias appellal (T. H, pag. 329). (ô) Confor. Anlilelir. Inlrod. cap. "2, u. i, pag. 19.
( t) Èsl niihi pri^ niauibus
niissale in ineiubrauis sub fe~
Verum iiihlli est ejusmodi excusalio, iiisi novuni cri-
licissinw rcrdinando rege inclijlo yeap., iil in opcris ex-
minis, cl in romanam sedeni irreverentise genus irenia pagina noialur, inipressuni \ht Mallhiam Moravum
potius sit appcllaiida. De dislinctione sedis a sedenie enieiidalumquediligenlissime per religiosos IVaires sanota
Maria; Nove. MCCCCLXXVII. Hune auieni liluluin exhi-
mox videiiiiiRis. Quod ad sedis a roinana curia distin- bel incipil ordo missalis secundmn cunsueludinein curiœ
:

ciionem attinet Komana equidem sedes a curia

,
romanœ.
(5) In annol.ad P. Engel jus canonic. proœm,, pag. 7.
iiisiinguilur ;
quid enim romana sedes est nisi pon- Bononiae scilicel,ulail Paulus Joseph Ilit^gger,
Cum
(6)
lifex ? ([uid curia nisi cardinales, cajierique praesules, porerudilus juriseonsuUus in disserlalione de liialiaiii de-
crcto (§ U, p- 22), capul ctlollcre jus civile, majorilmsque
quodquc oliiii piesbijlerium romanœ Ecclesiœ vocaba- in dici incrcmenlii lœliiis cfflorescere cœpit. Quixl quideui
tur, scu Ëcclesia romana ?Curise enim nomine qui iilerique, ad aiinum rcfeiunl 1158. Verum Cl. Muratoiius
(Anliquil. Ilalic, diss. 14). Libelli de Bellt) et Excidio ur-
in ecclesiasiicis rébus romanam aulam intelligunt, bis Couiensis al) anliquo anonyme scripli lesliiiioiiio osten-
pontificcm lanquam ampiissinix ditionis niinistris dil aiino 1119 fuisse Bononiam juris civilis dnclrnia longe
celcberriniani, ut jurisiTudenli.-e romana' apud llonoiiienscs
(1) Pas. 12. sua opera,_a modo sun, è un imita-
« Se la epocha anno sallcm 1 108, adscribeudii sil. yuamolireni lui-
zione délie considerazioni di S. Bernardo ad Éugeiiio III rari salisnon possiim, eunidem Rioggeium, qui (.§ 15) ex
ë se la rcputa di egual merito , percliè mascherarsi ? Per hac ipsa Muralorii disserlalione alicpia exsirqisil, scrihero
allro se vole\a imitar quel gran saiito, non dovea farlo con paulo anloa (I. c.) poUiissc, de jurisprudcnlia; apud Bono-
uniibrô, die slampaio e rislampalo piii volte, corie piii in nienses anno 1138 iniUis nihil quidquani inter juris romani
figura di salira a pabolo do' malo incliiiali , ebe di sagra liistoricvs conlroi'ersiœ esse. „ . ,.
erudizione ad ediBcazione du' buoni. Dovca ricordarsi, clie (7) Quid his veibis circa hoc tempus indicare Barthelius
P..Bernan1o segui il precello evangelico ilolla cinroziouo, velil,non salis pcrspicilur niedinnine scciilum XII, an
,

scriveiido lis sue considerazioni in Icllcie l'ainigliari al sud- Cregovii IX ponlilicalum. Ail eniui « Hiuc coiilinua! sup- :

delto ponicflce. » plicationes consuUationcs ail ponlidceni fada!, et toi re-

TH. XXVH. [Dix-sept.)

 DISSERTATIO 1. S20
519
a priini- (T. II, pag. 35b et seq.) curiam ab apostolica sede
aliam liuic nomlni signiOcalioncm tribiiunl,

desciscunl. Si cui imperator disliuxil ? Imo cum Carolus affirmasset,

geiiia ejus iniroductione oiiinino
seu non pâli alios reges ita passim et taule Ecclesiarum
tamcn curiœ iiomiiie scu lorensium judicioiuin ,

non spolia et annatas ex eorum regnis ad RO.M.\NAM

poiilificia- majesialis niinisiros denotare libeat ,

iidiiioduin refragabor, modo ne cum Febronio ad CURIAM dcfcrri, staiim addit : Quod si jusia aliqua
illi

romane poniificc con- ralione vcl causa apostolica sedes careret ; ut non aliud
infirnianda perfringendaque a

' luijiismodi romanœque sedis, quod sane roinanae cnria; nomine, quam ipsam apostolicam sCi
siitiita curiae

discrimine abiilalur. Nibil cerle ea dem désignasse videretur. Desinat ergo Febronius
magnum csl,
schisraaia aqpom- Caruli V lestimonio abnii Lullieriqiie, cujns andaciam
(Jislinrtionc ad paranda fovendaque
aposlo- innnorialis ille imperator egregius cailnillcx Ecdesiaî
niodatiiis; si quis iuduclo nomiiie fiel* erga
obsisut vindcx perfregii, exemple, ac magisterio (non equidem
licam sedem reverentiœ ejus interea decretis
éma- lantum et ducem insiituloremque invidebimus) sit
pcrinde ac si ista non a sede Pelri sed a curia ,

nassent. Tesiem appello Lutberum, cnjus hœc gloriose contentus. Urget lanien Carolum de
siint ille,

(t. 1, ep. 84, p. 125) Ciim sciam illam (Ecclesiara, aut

:
Clemenle ceirqueri , multaquc illi objicere, qux con-
ihalamum CItristi, tra fas fuissent ab ipse pcrpelrata. Ergo curiam
scdem romanam) purissimum esse

maircm Ecclesiarum, dominam mandi (en Lulherum in Carolus a sede disiinxit? Qua: conseculio isilixc est?

romanam Ecclesiam Fclironio œquiorem), eic. NuHo Unum inde si quid iniellige, scquitur, Carole visum

ergo modo romana: Ecclesiœ resisiere licet. Al CLRI^ fuisse Clemenlem suœ scdis potesiate abusum. Quan-

ROMAND longe majori pieiale resislerent reges, prin- tum perreabsurdilatiset scbismatici furoris couiinct,

cipes et quicunique possuni, quant ipsis

Turcis. Neque quam Febronius tradit {Ibid., pag.âôï), régula,
vcro bœretici ipsi série liaîc jaciani ;
persuasum ipsis unde quandonam Petrus, id est Clirisii vicarius, quan-

quoqiic est ,
quam per summum ludibrium vocant donamejus curia, subinde valde profanaloqui censeatur,

curiam romanam , eam demum esse romanam Eccle- dignosci queat ! Respondco , inquil , ex Julii Pogiani
magisierium summo dcUgendo ad cardinales
siam, cujns aut obtemperare legibus, aut oralione de pontifice

audire deirectanl. Ut tamen incaulos obtenlu

reli- anno 15j9 habita, oper. tom. I, ptig. 511, papam esse

gionis decipiant , se uni curiœ adversari vaferrime vicarium divinœ bonitalis , non suœ servum cupiditatis,

sinudant. Qiia in re illud ex hebdomadario jansenia- libcrlatis cl publicœ salutis auclo/eii, non alicnœ tibidi-

norum nunliorura scriplore memini me in Anlifebro- nis et paitconim ulililatis adjulorem. Quidquid htc

nio récitasse (1), morem esse iir Itae disiinctione uta- charactere non insignilur, curiae opus est, non pontificis.

mur, «6i romana aula dignam aliqua indulgenùa atque LiiiUerus liane Fcbronianx criiices prxccptionem
urbanitate se prtbel. Non igitur isiiusmodi honiinibus libens arripiet , decimique Leonis contra sues errores
rêvera curiam petere animus est, sed ipsam rema- coiisiilulionem piocul esse pronuniiabil a Yicario

nara sedem, etsi quadara comitaiis specie non Ec- diviuœ bonitatis. ac Ubertaiis et publicœ salutis auclore;

clesiam ipsara, sed curiam conviciis inseclantur. suœ servum cupiditaiis, alienœque Ubidinis et paucorum
Quodnam vero periculosius schismalis genus islo, utilitaiis adjulorem Leoncm in illa sese exbibcre. In

quod pacis observantixque simulatione Ecclesiam eanidem senleniiani de 31 proposiiionibus ab Alexaw

pertnrljal atque dilacerat ? dro VIII conûxis Quesnellus scribebat (I) : Quandc
XI. Ergo, inquiet Febronius, schismaticis accen- judiciaromana justa sunt, quando non apparel admixta
sebis Carolum Y, qui in Epislola ad Clemenlem VII, (2) passio, quando verilali nullatenus prœjudicant , elc-,

curiam disiinxit a sede romana illique , non buic , laudamus et approbamus senlentiam , et in colloquiis

qua; in se plane immefunni querebatur a Clemenle pro suisofrseri'fltioHifcKS ,

quas quini|Ucnnio aille Con-
injuste admissa , crimini veriii ? minime vero; sed stitutionem Unigenitus Clemens XI singulari decrelo

Febroninm aut mendacii, malique doli, aut certe prescripserat, Passio violenta, inquiebat (Pnj. 210),
imprudentise arguam qui Carolo V ea iribual , qua;
, et cupiditas decrelum diclavit : item ( Pag. 281) : De-
ne somniavit quidem. Ubinam in quatuor illis, nec cretum isuid est ex omni parle evanidum et nullum,

brevibus indicatse epislolœ fragmentis ab eo redditis quia conditum est sine causa et forma canonica . . .

omni desliluitur (undamento prœterquam ficiiiia ponti-

scripta prodierunt, ut ex illis al) anno libO usque ad an- ficis auctorilale, qucmadmodumsuprema, sic et absoluta,
num 1250 sex fuerinl oompilaliones lacw, donec landem
Gregorius IX suam ediderit, et more api-robaudi Uiin con- Quid vcro si conventus populi , aut ordinum comilia
snetu ad Lniversilalem bonnnienseni ulibeliijillamque pu- ad caradem illa Febronii regulnra leges edictaque
Blice iTailogijussiTit. Circa lioc te npns, etc. » Ulmniliiiet
inlellexeril,minus accurate loculus est. Nani S. Beraaiilus principum expendanl, casque lantum sanctioncs sibi
non solum eiislolam CCXXXVI super Eugenii III uleclio. servandas proponanl ,
quas princeps lanquam FiVa-
ne, quœ ad aunum spécial 1143, dominis elpalribus reve-
cupiditaiis, Uber-
rius divinœ bonitalis, non suœ servus
rendis cardinalib is cl episcopis omnibus qui siml de curia
inscripsil, sed cliam an. ll4ô-s.criLieDs ad Cn lostiiium II taiis et publicœ salutis auctor non alienœ Ubidinis , el
Toniunœ curiœ uoa semel luepiuiit epislola f.CXXXlV, ut An piincipes a cu-
paucorum ulililatis adjulor ferai ?
necessc sii aate médium seculum XII hoc nomen fuisse
Uburpalum. pidiiaiibus immunes snn!, solique illaruin servi pon-
(1) InU'od. cap. 3, 1. pag. U,
num. Gazot. 27. mart.
At ncgabit Febronius , cuiquara morialium
176b : vn petit détour dont on use lorsque la cour de nome lilices?
SÊ rertd digne qu'on ait pour elle queUiues mciiagemenis.
(1) in Epislola Abbs\tis ad quemdam tomanae coriae prse-
(2) Anud Goldâsl., Constit. imp. t. IV, p. H, pag. 81, 92,
98, 100. latum, pag. 3.
 Sil CU'UÏ. IV. SSi
onso de principuin congliUiiioiiibns dijtidicandi facul- quibut status Ecclesiœ perturbarelur , aut insigniter de-
lioiii : (liiei-rnere mitem (T. il, pag. 3ô5) ad quant coloraretur; tuni addit , quœ omnia sic initrpretanda

classem i}UOtii)ue Rusiriptum romanitin pcrlincat , ud sunt, ut INDK AllGUl NON POSSrr DEFECTUS AUCT()mTATIÏ
l'uj ipeclat , pênes quos est jus pUtcili. Ei;rogic saiic. iu summo pontifice, sed defectus intentionis, ut lo-
At (le jure phiclii alius crit disscruiuli lucus. Niiiic quuntur nosiri. Andiat cll.iin S. Rcrn;irdiuw cujus se
jllud qiKi'i'O an jiulii'iuiii cuniin pênes quos est jus iubœrere vestigiis jatlat Lib. III, de Consid., c.
; , ( 4) :

placiii , ejiisiiiodi salicin sil, lit appclhiiiu ab illo Sic faclitando probaiisvos Inibere vlkwtvoi^km pote-
iiiterpoui pussit ? Quid ciiim si iu illiul ip^iiiu jtidi- STATis , sed justiti/E forte non ita. Fuciiis hoc quu
ciuui aliquid irrcpsisset liuinaïKC cupMlalis , aut potestis, sed utucm et debf.atis quœstio est. Quid hoc
alicnœ libidinis ? liane vcro spiiilalis polestalis, quam est, nisi faleri, et illa que minus jnsia sunt, de ple-
ab UJiitii alla doiniiialionc libcriiiiiain a Cbristo con- nllndinc poteslatis prolicisci? ut polesia-. non minus
siiditain l'uiâsu apiul cailiiiiicos oiniies italos, gallus, in ils, quai fieri a:.'quum est qnani in injiisiis eluceat.
,

gci'iiianos, bispaiios, de, confessa rcs est, saiiciioncs At alia fuit mens S. Leonis M. qui dixit Serinone III.
polilico; potcstati subjiciciuus , ut pcncs haiic sit de in Anniversario suœ ussnmpiiotiis : Manet erijo Pétri
illis non judicai'C soluin, sed jure siMiima; et ulllniie privilcgium ubi ex ipsius fcriur œqmlate judicium
; unde
oogniiionis jiidicai'c'' Actum de Ecclesia est , actum ex contrario injert Hincmarus Remensis non manere
de illius legibus , actuin de digiiitale , si Febroniana Pétri privilegium, ubi ex ipsius non fertur œquitaie ju-
isilix-c«paradoxa ublincant. dicium. « Absit itaquc ut a sanctissima Pelri sede
XII. Qu;ere( fortasse; crgonc ouinia romanorum I processisse , aut ejus privitegio ijaudcre dicelur vel
ponliQcuni tant! facis , ut niliil uiii|uani in illa villi f utlum quidem ex illis brevibus, quœ sacris canonibus,
irrepere posse exisiluies? Minime vcro. Versanlur I quorum eadem sedes custos ac vindex est, tani mani-
quanipiura in factis, aliisquc iicgotiis, quoe ex alio- t [este adversatitur. » lia quidem Febronius (1), sed
ruui sive narrationlbus, sivc suasionibus potissiraum pace HIncmari, ejus(iue adinir;Uoium Pciri de Marca,
pendent; in bis dccepilone bonjlnuni , ac fulsis slve Quesneliii ac Dnpinii, qui illum anle Febronlum ex-
runioribus sive cxposiiiunibus peccari contra xqulia- scripsere , verba illa Leonis in aliuin omnino, quam
teni posse quis inliciclur? Non impiilo domino meo, queni postulant, seiisum miserrlnie detorqucnitir.
aiebal hac super re Beniardus (Ep. CCXXX), eut Meniera niagni poniillcis assecuii plane sunl celeber-
lanquam homini subripi poliiii. Id ipsi agnovere ponli- rlml fratres Ballerlnii in egregla ejns edltlone, ubi
iices. Quare S. llilarius (£p. IV) monebai : ISiliil QuesnclHl observatlonera rcfelluiit bis vorbis (T.l,
advenum venerandos canones, nihil contra sanciie me- col. idi ). « De Juiliciis loquitur ( S. Léo circa per-
)
vioriœ decessoris niei judicium vnleal, quidquid OBnc- sonas ac prœserlira circa criniina
, , ut iiquet ex lis,
PTUM NOBis ESSE consliieiti. Vcrum hœc uti Ecdesiaï quae de nimia severitale , vel reniissionc in eodein
romanse non sunt, ita ne curiœ qiiidem pravitales sermone statim nec non ex Sermone
; subjicit, V (2),
viliu sunl bominis ; cuni enim romani ponlifices ubi, Manente, inqnil, apud nos jure ligimdi nique sot-
homines sint, nibil liumani ab iilis alienunl est. Ejus- vendi , p^r moderamcn bcalissimi Pétri et condemnalus
deni generis niulta in lerrenorinii principum sanclio- ad pœnitenliam, et reconciliatus perducatur ad veniam.
nibus occurrunt : quamobrcm a Tbeodosio et Vaien- Porro privilegium Polri iiliid est , ut ligata vel solula
liniano conslllutuni leglmus (1) : Rescripla contra jus sint in cœlis ,
quKcuniqne ille in terris solverit vel
eUcita ab omnibus judicibus refutari prœcipinms. €;e- llgaverii. In illis vero jndiciis, qua; circa criminosos
teruni cum de punlincis prinialu aginius (quod al) Ecclesiaî principlbus .feninlur, lioc piiviiegium
diligenter aniuiadvertendum est ) , non quaî latli
manereLeo tiadll, si ex œquitate ipsius Potii jndicluni
sunt, ac particniarla judicia, sed qua; juiis sunt, feralur, nlnilrum si perindo recium, et jnstiim si<,
atque ad universalcm pertinent Ecdesiai slatuni,
uti recta et justa Pétri judicia fuerunl. ^(juitas scili-
qucmadniodum dogmalum defuiitlones sunt , legum cet hoc loco pro reali jusiitia sumllur, adeo nt qui
laiio, canonuni defensio, violalorum Ecclesia; jurinm ligatur, seu condeninatur, vere sil pcccalor ; qui vero
vindicaiio, idque genus alia, in consideraiioneni ca-
absolvilur, sit pœniiens. Qui enim sunt ojnsmodi,
dunt. In bis autem dicinius iillill unqnam a sunnuis cumin terris liganlur, vel solvuniur, ligaii vi;l soluli
poniilicibus nieluenduni, quod aut caliioiicis doctrinls
sunt etiara in cœlis. Quod si errore aliquo vel Iraudo
adversetur , aut Ecclesia; tranqulllilateni perlurbet.
cujuspiam ligelur, seu coiidemneior, qui in loro ex-
Hoc Febronius si ob oculos, uti decuii, semper lia- terno reiis quidem judicalur at, vere est immcens;
,

buisset quantum inanium decluniatlonum magno

;
absolvatur aulcm qui pœniiens credilnr, at vere ficlus
laboris compendio compressissel Quanquam et in !
accedit, nec coram Deo conversus est ;
quis ligaïuni
illls ipsis, quse huinanse condilionis vitio injusta esse
aut solutum credat in cœlis, quod période in terris
posse fatemur, non slatim, quod pulat Febronius
solvilur vel ligatur? Nihil aniplius ex loio Leonis
defectus poteslatis arguendus est. Audiat Peirum de
coniextu elici poleiil. Toius judicia Ecclesi;c in terris
Marca, quo duce non semel glorialur. Docet illo {Lib.
^.^ '

111, cap. 15), non esse parendum rescripiis papœ, ^

T.
(1) It. pag. 877. Similia scripserat 1. 1, cap. § 2, n. i,
pag. 280.
(1) cod. tib. I, tit. 19, de precib. imperat. afferend., (2) Quartus hic est cum ia editioue Quesneliii, tum in
IcQ. 1. ,
romana Caceiarii.
523 DISSERTATIO I. SU
liabita respicit relate od divinum judicium in cœlis. t lerinius monuit (i), eam distinctionem inler sedem et

llx'C R;illi;rinii. Qiiid lieic de canonibus, a (|nibus prœsideniem perinde accepit, ul distinguendum inliicarit

œiluilaiein Peiri Fc))rniiiiis, ccierique anlea appellali inler légitima jura sedium et inter vitia seu démérita

derivaridam pulanl? vel indicent nobis quiiiaiii fiieriiil prœsidum, quœ legilimis sedium juribtis nihil prœjudi-

caiioncs, qiios Peiriis seculus tit, iil jiidicia ex reqiii- cant ,

quod el nos pluribus in Aniifebronio (/. c. )

latc fcnel. Nibil pr.-clerea beic de poleslalc qu:T; in cITecinius. Porro id generaiim, inquii idem Uallerinius,
cxieriore foro nulla sil , nec légitima, si cjiis judicia ,
couvenil omnibus Ecctesiœ prœsidibus in iis aciibus, in

quai ad naluralis mqnilaiis leges minime exiganiur, quibus proprio vilio, vcl de[ectu idiquo poteslate abute-

in cœlis confirmala non fueriiil; niliil de advcrsis rentur, aul errarent. Ab hoc 7iumero non sunt excipiendi

principnm, popnlornmque in lix'C minus sqna judicia summi pontifices quoad eos actus, in quibus ex obre-

de Febronianis in ponll- ptione, sive, ex subreptione, sive opinioiium prœjudicio,

cxciiandis conaiibiis ; niliil

licias sanclioncs, qiue alla omnia, qnam qua; in jiidl- aut vitio aiiquo in apostolicœ aucloritntis usu errarent,

ciis cjusmodi cirea crimiiiosos versanUir pro univers» uti multis in capilibns eos passe crrare negari non po-

Ecclesia consliuianl in curiamqne romanani declania- /«(. Quod ncgaEiius, ac constanter negamus, illud

tionibus. tixc a Leonis seopo, alqne senicutia sunt est, quod Febronius maxime contendil , ubi de mu-
prorsus aliéna, ut mirandum sil Hi'icmari, qui primus nere et jure primalus agiiur, aliud sedem esse, aliud

Leonis verbis lurpiter abusus est, lantum apud doclos sedenlem, idque ex Leone colligi posse : Nonne ipsa

viros valnissft auclorilaiem. jura sedium, ul cum eodem Ballerinio loquar (S), quœ
Xlli. Leoiiem quoque cum in iioc (Pag. 577 )
lum sedis vocabuto indicantur, prœsidenlis personœ ila sunt

in snpciiore volumiiie (Png. 729) perabsurde inier- alligata, ut mdli alii competanl ex ipso jure canonum,

prctalur Fcbronius. Hoc quideni loco iia loqniliir : nisi prœsidenti ,

qui sedem pro tempore obtinet , licet

I Ab hac prima sede apprime disiinguenda curialisla-

nec ex ejus meritis originem habeant, nec ex ejus déme-

rum cobors nnice intenta ad efl'ercndura illius splen- ntis delrimenlum patinniur ,
quandiu ipsam sedem
dorem et pontificum potenliam, ul sic et in ipsos légitime leneat 1 Id porro si verum est de cujuslibel

aliqua liujus splendoris et diviiiarium portio dedual. sedis prœside, multo magis de romuno ratione primalus

Copia csl, et seinper erit adulatorum, qui nuUum non cum primus jura non ex canonum, seu Christi institu-

movent lapideni, quo sancta primi aposiolorum humi- tione personalia sint , uii primalus ipse est personalis.

litas, eidivitiaruniconlemplns in mundanumlaslum, in Queiergopoteritquis a sedente mn injustam secessio-

damnabileni qnrestnm, et doniinatumomniscontradi- nem facere, quin a prima sede disjungaïur? Quoniodo

Ctionis et coireciionis inipatieniem mutetur. Apte in erit semper et ynanebit prima sedes centrum unitatis, nec

hanc rem scripsit S. Léo, Episi. LXXX, cap. 5 Aliitd : erii semper centrum unitatis poniifex? quo paclo

sunt sedes, aliud prœsidenies. i Ibi amem cum quinium romana Ecclesia ne Vigorio quidem, Dupinio, Natali

paragrapbum boc lilulo prxnotasset : De differenlia Alexandre , Bossueto diffiienlibus àijjotiias privilégie

iitter sedem Peiri, cl ponlificis cmiain, addit coijlinen- gaudebii, errare contra poteril in fidei definitionibus

ter : QiwdS. Léo, Jspfsf. LXXX, cap 5, scrJpsi; .-Aliud poniifex a catbedra docens ? Qux oniTiia Febronius

sunt sedes, aliud présidentes, huic toiis viribus obiii- passim tradit (5). Hocc enim cu.n jura sedis
sinl, ad

tilur Zaccaria, Introd. cap. 3, § 1. Quid amem pri- sedenlem omnia pertinent, et illaqua;rere extra perso-
muni (|neiar? Num quud me Leoni reluctaniem exbi- nani pontificum qu.-erere est primatum extra eos, quo-

Leat liilrod. cap. 3, § 1, quo loco ne Leonis quidem rum personae divina csl inslitulione alligatus. Quam-
inemini? Num quod genuinam Leonis explicalionem obrem si pairum tradilionem consulamus, nihil apud
a me alio loco ( T. Il Aiiiif., png. 448 seqq. proposi- cgregios illos sanclissimosque cbristianx vcrilaiis
)

lam dissimularit ? lllud ceite pcrridicnlum ,

quod niagistros usitaiius comperiemus, -quam apostolicam
prœsUleniium, qunsS. Léo appellat, pontificum scilicet sedem , ^omanumque pontificem pro una eademque
Domine cohorlein curialislarum , curiamve romanam re habere, eaque nomina nullo discrimine usurpare.

inielligal.Sed de ciirtrEac sedis distinclione salis ba-c- lUorum lesiimonia non pauea in Antifebronio collc-

tenus dispntavimus. Id enimvero cacteris romani gi (4), eaque Febronius si polis erat, commode expli-

pontificatus obtreclaloribtis solenineesl, ut boc S. care anlea debuerat, quam dislinctionem illam snam
Leonis lestimonio papam sedenlem ab ipsa ejus sede a sedenie lantis lesiibus convulsam rediniegrarel.

probe distinguendum inculcent; quin et ipse Febro- Heic ego unura alterumque addam gallicanorum prx-
nius salis aperte in banc senlentiam ait (T. I, pag. sulum, ut quam dislinctionem in meo opère patribus
730 ) : Sed nec hœc eo sensu dicta velim ,
quasi non adversanlem oslendi , eam a gallicana quoque Kccle-
qucerenda, mit oimii studio senandn sit comnninio etiam sia improbari demonstreni. Animadveriite, inqnit illu-

cum ipso papa sedente : est illa uiique cum hoc haben- strissimus Languetus suessionensis arcbiepiscopus (5),

da, lum scilicet , et quam diu spiritum sanctœ sedis et

De
Potest. Ecoles, summor. pontifie, pag. 283.
Ecclesiœ ejus seclaiur. Quis enim papam sedentem non 2j De
Vi ac R.ilione primalus, pag. 244.
3) T. I, p. 717, 729 el seqq. Vide eliam tom. sec.
semper sanciœ sure sedis spiritum seciari arbilrare- i\ T. I. pag. 213 seq. el t. Il, pag. 449.
tur, nisi papam sedentem esse ab ipsa sede secernen- i\) 5) Troisième avertissement à ceux qui dans son dio-
cèse se sont déclarés apiiclans, etc., pag. 23 «Remarquez,
dum sumeret ? Age igitur banc sedis el sedentis
mes cliers frères, celte dlslincllon, que l'on affecte mille
:

distinetionera expendamus, S. Léo, ul recle Cl. Bal- fois de faire entre l'évoque et rjtglise. S. Cyprien voyaii
5i5 CAP13T IV. 620
ii:iiK' (listiiiclioiicm, qux Je iiulustrin uiiUics ohliiiJi- Clip. 18 et 35) atiud, Inqnit, «uni ponlilicutcs ledet,
iiir iiiU-r opisco(iiim ei Ecclosiaiii. S. Cypriamis ail iiliiid prwsidcntes ; proiiide lionor et ilignitat uniitscu-

iiisi iinitatciii porspkicliïit. Q»m\ si i|iinii(l(i altciuiii jiisquc sedia veneriibiliter obscrvandœ stint : privsidenics
:ili alleru Jibtiiixit, non :ilia ul de causa lecil , >|tiaiii iiiiteni, si deviiiverini, per dévia sequendi non sunt ; hoc»
m ulrlusque unioncm discrtiiis cxplicarcl, episcopum eet , si contra (idem , vel contra ciitlwlicam religionem

(liciMis in Eiiiesia cssc , tÀclesiam in episcopo, de. agere ca'perint, in tulibus eos neqwiquam sequi debemns ;

KaiU'Mi de re copiosiiis disseiit asleiisis anlistes l). de liicautem in epistola ad paliats (piiut;esynodi deVigilio

Colongne (I). < .\li(Hiis, imiuii, Imiassc lioic assorero agens ait ( T. 111 , Cône. Ilnrd., cal. 187 ): < Contrarie
audeal, magnum ab dis iiovaloribus sedem aposloli- l'acius est su;c voluntalis, ca del'cndcns qu;u Nestorii

cam intcr et romanum pontificcin slalui discrimcn, et Theodori scquaces sapiunt. Proetcrea ipse semet-
eosq\ie siiam eiga augusli illins tiibuiialis decisiones ipsum alieimm calholicai Ecclesia; fecit dcfeiidens
in omnibus , i|uos disséminant libris, obscrvaiiiiam , pr^cdiciorum triiiin capitulorum Impietalem, separans
obediontiamque prxdicare ; illud falli nescium se autcm semctipsum a vcstra communionc. Ilis igitiir

aguosccre proliieiiles, dum enoiis intcrea in eo se- ab 00 l'actis alicnum clnistianis judicavimus nomcn
dcntcm coarguiint. ^e inimorcr in absiracta iiac di- ipsius sacris diptycliis recitari , ne eo modo invenia-
stiiictiune , alque ab hœreluis ad ehuleiidam suam niur Nestorii et Theodori impiclali communicantes.
ipsorwn danmalionem excoijitala, quam S. Cyprianus IJnde prius quidem sine scriptis hoc manifestuni vobis
nunquam agnovit , cuni ejus illa sint : Ecclesia in fccimus : nunc vero et in scriptis cerlum vobis (aci-

episcopo, cum nobis Eccleshi tua sH et mens juncla mus per nosiros, ul ejus nomen sacris diplychis non
quam etiam S. Petrus Damianus improbavit, roma- inl'eratur. Unitatem vero ad apostolicam sedem et
num pontificem bis alloquens verbis : Tu ipse es scdes nos scrvamus, et cerlum est, quod et vos custodietis.
aposlotica ; tu es Ecclesia romana ; ad Pétri (ubricain Nec enim Vigilii, née cujuscumque alterius ad pejora
non'recurro, sed ad illum tantummodo , in quo Iota transmutaiio paci Ecclcsiarura nocere potest.» Qiian-
residct illius Ecclesiœ aucioriius : ne, inquam in levis- lus sane Auxilius est, ut lot veteribus patribus, ac
sinia bac dislinciione immorer, eam cerlc in negolio, gallicanis pr.iesulibus anteferri debeat, qui duos prio-
quo de agimus , locum non babcre conlendimus... rcs sardicensis synodi eanones adversus episcoporuni
Elsi reliquum onine quis haberet, in(|uit S. Augusti- translaliones cura sibi objecisset, eos unius esse Osii
Dus, si a fuie romani pontificis recédât, extra catlio- respondet, illunique novatiauismi iusimulal, ac pra;-
licara est Ecclesiam , cujlis unilas in fidei unilate lerea baptismum ordinaiioucmquc adulto repuguanli
fundala est. t Alia gallicanorum praesulum lestimonia per vim coUala esse valida et rata absurdissime cen-
apud Cl. Soardium invenies in egregio opère ,
quod set? Quanquam Auxilius prœsidentes non ul prœsi-
an. 1747 Leodii prodiit inscriptum : De suprcma ro- dentes sunt, sed veluti privâtes bomines spectasse co
mani pontificis auclorilale ex Iwdierna Ecclesiœ ijalli- loco videlur, ut nec Febronio faveat, nec a nobis dis-
canK doctrina {T. I, pag. 37 scqq. ). sentiat, qui cum S. Leone sedentinm mérita, vitiaquc
XIV. Afferat nunc in médium Febronius (2) in a sediuni poteslate, ac privilegiis seceriienda esse
sux illius distinclionis conlirniationem Auxilii pre- libenter damus, ac sedenles a sede in iis solum, quaj
sbyleri, et Justîniani senlentias, quorum ille {Lib. I[, sedis simt jura minime disjungimus. De illa vero
,

tout dans l'unité ; s'il distinguait l'un de l'autre, c'était pour Justiniarii epistola, quatn Claudium Fleury magni fe-
exprimer plus vivement leur union, en disant que l'éveque cisse Febronius mouet, sic habelo, eam cerlc fuisse
est dans lEglise et l'Kglise est duns l'évéque. Il suffit de
nommer l'époux pour enlendre aussitôt l'épouse, qui ne Jusliniano supposilam. Data est enim pridie idus
fait qu'un avec lui. »
julias , ac proinde , ut a Diimesnilio scite observa-
Mandement, contenant plusieurs déclarations impor-
( I )

tantes au sujet de la constitution cnigenilus, 20 déc. 1717. tiim (I), quinquaginla diebus post seplimam quint»
« Ou osera peut-être avancer ici que ces novateurs met-
synodi sessionein ; imo jani finilu synode : quod ré-
tent une grande diCféreuce entre le saint siège et celui
qui l'occupe, qu'ils protestent dans tous les ouvrages avoir pugnât. Qiiœ ipsius epistolœ falsilas , inqnit Balieri-
uu grand respect et une grande soumission pour les déci- nius (2) vel ex eo confirmari potest quod in eadeni
,
sions de cet auguste tribunal ; qu'ils le reconnaissent in-
raillilile, tandis qu'ils condamnent d'erreur celui qui y est allegcntur diuv Vigilii epistolœ, altéra ad imperatorein ,

assis. Sans entrer dans cette distinction abslraile et in-

alleri:: ad Tlieodornm ejus conjugem quai item [alsœ
ivnlée pur k's hérétiques pour éluder leur ciindamnaliori,
disiiuclioa que S. Cyprieu n'a jamais connue, puisqu'il demoiislrantur: cuuiijue monolhelilarum errori (aveitnl,
[.rétend que chaque Eglise est dans son évf que Ecclesia :
a quopiam monolkelita, vel monotlielitarum prœcentorc
tn episcopo, cum nobis ter /t'sia mia xit et mens jimcta ; di-
stinction condamnée par S. Pierre Damieu, <|iii (lisait au- creduiilur conficla: in patrocinium ciroris : qiicin ejus
trefois au pa[ie «Vous êtes vous-même ce siège a|inst(ili-
:
disiinctionis auctorem adversarii , ut arbitrer, ingerere
(lue, vous êtes l'Eglise romaine ; ce n'est pas a celte masse
de pierre dont elle est formée, que j'ai recours, mais seu- verebuntur.
lement il celui en qui réside toute Pantorité de cette même XV. Sed eo redeundum est, uride digressi sumus.
Eglise ; » sans entrer, dis-je, dans cette question si frivole,
nous assurons qu'elle n'a pas lieu dans l'affiire dont 11 Egone miiii persuadeani, Febronium cum oniuia un-
« ynand on aurait tout le reste, dit S. An;;ustiii,
s'assit...
dccmnque corrascril, malcdicta, probra, scelcra, qu»
si l'on se détaclie de la créance du souverain ponlife, on
est hors de l'Eglise catholique, dont l'unité est fondée sur romanis pontilicibus eorumque curiai inlamiam ,

l'unité de la foi. »
{•2\ Auxilii quidem testimonio utitur t. I, cap. 9, § (I) Doctr. etdiscipl. Eccles. lib. xxviii, n. bO. Con'cr
7, pa;;. 729; hujus vdro t. 11, Apolog., art. 13, n. 7, Uallerinios t. iv, Norisian. oper.; col. 1033 seqq.
pag. 337. [i] ï)c vi ac ralionc primat., pag. 2i3,
527 DISSERTATIO I. 538

odiiinique p\iblicum constare possent, id eo tandem non possum quse de ojusmodi aucloribus dicta a me
animo fecisfe, ut liarciicis ineundce nobisciim pacis sunt Febronium fere onmino neglexissc
,
,
quum la-

viam sterneret faciliorcin? At Girgorius Nazianzeims men illos a cxterorum aceusationibus non ila for-
(Oral. 14) me iiionct, iwstras tragœdias hœielins co- tasse gravibus , nec lanio monumenturum apparatu
mœd'ias esse. Dum cnim inier nos digladiannir, nuiluis- comprobaiis nisus fuerit liberare. Pauea igiiur quoa
que nés conviciis appciimus, multoque magissi qnid- Fcbronius pro suis illis auctoribus prodidit, cum iis
,'
quid est in Ecclesia sanclius ac venerahilius, papam, confcrani, qurc adversus eos in Antifebronio adduxi
cardinales, regulares ordinos, concilia ipsa œcume- nulliusquc illa esse momenli cum ad eorum coiifir-

nica populonim jiidibriis ol)jiciiiius, rident lielorodoxi, niandam auctoritalem , lum ad arcessendum Febro-
nobis insultant, sibiquc plaudiint, quod ab bominum nianx cau-x palroci[iium deuionsirabo.
tam pcrditorura conininnione se tandem scjunxeriiit. II. Duos igitur scriptores islos Febronio longe ca-
Heu ! Frucius lii sunt, qiios Fcbronius ex suis libris rissimos (
prœier li;vreticos Marcum Antonium de
libéral iier coUigcl. Q\ùn obfirniatiore in roniaiiam Uominis , Mclanclithonem et alios qui eadem fere
,

Ecclesiam animo luluros deineeps protestantes ( uti- nobis objiciniit), in classes iribni (Amif. l. 1 Introd.
nani hUo !
)
pr.tcipio. Eicnim qui tclris adeo colo- cap. G, pag. 103) qunrum altéra Peiriim de Alliaco,
ribus pictani a Fclironio roinanani curiam intelligent, ejus ayditcriMU Joanncui Gersonem, Andream de
anne de ejns aniplcciendis sacris cogilarc unquam Escùbar magorenstm cpiscopum , ac cardinales Ni-
pnleruiu? Uilusne sedem anict, in qua sedentes ani- colaum Cus.inum , et Julianum Cxsarinium quintide-
biiioni descrviant , rapinis inbieni , subdilos oppri- cimi seculi doctores exliibcbat, altéra recentiores
mant, tunnillus et bella cieant , sanguine madeant? Jacobum Almainum Ediiiundum Uicherium Fran- , ,

Quoe tam perspieua sunt, ut ea non vidisse Fobro-

si ciscum Vargas Paulum Sarpium Simonem Vigo-, ,

nium slolidis^inius sit qui credal , quousque ab eo rium, Tbuanum, Claudium Espencœum, Franciscum
nobis illudi paticmur, alque religionis apud ba;relicos Duarenum, GuiUelmum Lindanum , Petrum de Mar-
amplilicandx obtentu Christi vicarium proculcari ca, Joannem Launoium, Ludovicum Dupinium, illu-
sacrum cardinalium senalum conviciis proscindi, strissimum Bossuetium , Naialem de Alexandre et
sanciissiuios religiosoruni cœtus omni dedeeore af- Claudium de Flcury complectebalur. His ( Ibid., png.
fici , lloreniinam alquc adeo tridentinam synodum 124 scqq. ) addidi de mnnumeniis quibusdani a Fe-
basileeusi conciliabnlo posiliaberi , ipsos quos bronio sirpe siL'pius romance cnriœ objeciis judicium :

colinius sanctos , Lconem et Gregnrium utrumque sunt illa ,

1° dccem nalionis Germanica;, ut aiunt,
magnum, Nicolaum I, Gregoriuni VII aliosque, quod gravamina; 2° ediclum a Maximiliano latum an. 1510 ;

romanse su;e sedis jura servarint, slrenueque defen- 3° ccnlum Germanica; nalionis gravamina ;
4" Paiili

derinl, insigni quadam irreveieitlia traduci? Si nobis Langii Chronicon, aliaque id genus XVI seculi scri-

privatis plura non liccnt, saltem tenebroso buic ju- pta. Quod vero ad anliquiorcs illos sperlat , eos ani-
risconsulto larvani ficiiie pietalis dcirahanius, ut liœ- madveiti , scbismaiis tenipore scripsisse , mirum
terodoxi tandem iutelligaiit, nos quideni eorum in proinde non esse, si in ea rcrum pcriurbalione ,
qua;

nostram, quauna ad imniorlalem felicilatem via patet, maximam palefaciebat fcncslram ad licenliam, aut
Ecclesiam rcdilum optare quani maxime, non lamen susc illius œtalis nequiiiam exagerarint , aut de bo-

nostroruni dogmatum damno caveantque, ; si sapiunt, rum remediis cogitantes doctrinas a verilale quidem
ne in hominis ,
qui ut causse nostrœ liberius noceat aliénas , sed lantis nialis acconimodalas propugna-
nostrarum se parlium simulât, maledicentia ac frau- rint. Ilkid autem non ferendum ,
quum liorum scripta

dibus praesidium, injusia; a nobis secessionis coUocent. ab belerodoxis non solum magni fieri , sed iteralis
CAPUT V. lypis excudi videamus , ut in illis secessionis sua»

In fontes operis Fcbroniani inquiritur, quœque de illis patrocinium quxrant , ea sumniis laudibus a catlio-
in Aniifebronio annotala sunt , ab adversis Fcbronii lico viro commendari , ac romana: curiœ ad ejus su-
animadversionibus vindicanlur. giUanda viiia perpétua quadam insuliatione objeciari.

Qui Febronium confulare aggressi sunt, in fon- Itane vero, ut Virgilianum illud usurpem :
1.
Venimus liac lapsis quœsitum oracula rebusî
tes, ex quibus sua ille potissimum hausit, inquiren-
dum sibi esse censueruiit , cum primis vero Tratwei- Nibil ad bœc Febronius reponit.

m. De Alliacensi deinde Gersone, cardinale Cu-

jiius, Kauffmans, Sappelius. Quura enim ilie nonnisi ,

sano, eorumquc erroribus non pauca dispulavi pag.

auctores romane poniilici perinfensos appellare con- (

ab scquo 109) neque illud omisi, parisicnsem cancellarium

segerrime quis sibi persuadeat
:
Bueverit , ,

animo, pacisque slu- seuteniias piincipum non digniiati modo , sed eiiam
quem tamen ipse prse se fert,
saluti maxime noxias passim proferre quod lamen
diosissimo ,
qua; operose ex bis libris coUegit ,
pro- ;

quam iracta- in seeunda mei operis editione cum aurelianensi

ficisci potuisse. Causoc prxterea ,
illi

bant, magni intererai eorum auctoritalem scriptoi inn duce ac cameracensi arcbiepiscopo pluribus démon-
,

stravi. Erat ergo Fcbronii aut me falsitatis

convin-
pcrpendere, ne luculentissimse laudos, quibus illos

Fcbronius passira cxornat, fucum lectoribus face- cere , aut nonnibil Gersonis auctoritati delrahere. At
opportunius ista negligere exislimavit; nec raalo^
rent. Idem et ipse examen instilui , neque nisi ad- ille
laterem lavare si hoc
modum fallor, indiligenier. Quamobrem mirari salis sane consilio. Nani quid sit ,
KIO CAPUT V 530
non csi (I)? Hiiiiam lamon Fohronius in omnilms adinodurn Amlrex nomini bonorillea scripsit (.1) ,

Coi'sxni inlursisseï ; uquioremceilc se in romani poii- qux si vera sinl ( cnr auieiii a veriiaie dissideaut
lifii'is digiiiwiein i-xliilmisset. Qnanqiiani non iil oin- nos edocerc Febronius debuerai), uiat-nilicinn illud,
iiiim (lissiniulnvii. ('.uni enini iloclissinnis P. Sungallo ne Ibrasonicnm dicam , Pereine elojjium Indibrio et
ex Gersonc nonnnlla de poniificis in cpiscopos anclo- despcctui objicitur. Quod ad me aitniel, faiiaikum
riiate aUnlisset a Febronianis placilis dissentanca scriptorem dixi Andreajn, ne nu," pœnilel , duin sia-
Febronius (/. II, pag. 282) ne cnni lanlo docloro bnntSappclii dicta; siabunt autem , duin Febronius
plane confligerc vidcretur, isidorianis Decreialibus sola Pereire auclorilaie pro Andréa dimicabit,
( lanta carinn lalics esi , ac viriilcniia , ni ipsnni os V. Ad Juliannm Cxsarininni
dispulatio jam devol-
eoiistuniuiiiis foitcilii infccciii ) lioc qnidtpiid in Gcr- valnr; de lioc enim n^ulia coiiira nie Febronius dis-
sone est onoris , benigiiissinie voilil. Quid aniabo seril (///;"(/., pag. iOZ seqi/.). Allalo in médium Pii II
cura his homiiiibus agas, qui quod reclissinie Cerso- teslimotiio in bulla, ut inscribitnr, reiraclniionmn
( T.
nius adsei'uit, cxcnsanduin sibi diiciuil; quod erra- IX Conc. Iiard., col. 1419 seqq. ) CœsBniiium de ba-
vil, instar oraciili osleniaiil! Sod audiannis qnid pro silecnsis concilii auelorilale scntcntiani mutasse coni.
caHoris mis sciiptoribus Felinmius coinnicnuniir. probaveram ,lum de Febronio qucstus l'neram, quod
IV. Inierfnit adversariorinn Febronii , inqiiil(/iii(?., ne indicaia quidem Cœsarinii palinodia ejus passim
png. IGl) , Ul ANPR.EAM tiPlSCOPL'M MAJOKENSEM, Ilis- tesiimoniis abusiis fucrit ad romanx- curi;B viiia exa -

pnimm qui in conciliis constnniicnsi et bnsileeiisi sedil, geranda , summique poniificis enervandam auctorita-
aiquc in illornni primo coiam palrilms seimocinains tem ;
qnoil sanc nec bona fides, neqne ;nqnitas, ne-
est, proscinderenl. > Hoc fecit D. Ivauffinans, dis- que morum lioncsias paterenlur. Pupugii juslissima
sert. 4, § fin., n. 35, dicens, illuni profunde igno- liœc objnrgatio Febronium : itaque nullum non lapi-
rantcm , et opus , quod inscripsit snbernaciduin con- dcm movit , ut CKsarinianani illam relraciationem
cilioruni lenebris poiins , qiwm Ince Jignuni esse. Ex vcl in dnbinni vocaret , vel ad ea quae spectaveram
altéra parle Anlonius Percira Ulysiponensis tbeolo- conlirnianda minus idoneam evincerel. Quod si ille

gus in crudilissimo iraelaln de Poiestalc episcopo- prxslilisset (quod nimis abesl a vero), non tamcn
ruin ,
princip. 5, § 28 el seqq. ; eum vocal celebrem nieœ vim exprobationis effugeret; hoc enim semper
llieologum ordinis S. Benedicli ,
qui irium cardiiialinni ratuni, fixumqne erit, ipsum in priore volumine de
Cajelani, Bellarmini et Orsi , conslanlieiisis concilii ea Juliani palinodia allum siluisse ,
quod ingcnuuni
décréta enervare praîlendenlium , capila conterit : Iioncslumque scriptorem maxime dedecel. Verum, ut
cnjus idem illud gnbernacnlum in amplissimis collec- dixi , Febronius Pii II de mulala Juliani viri probi et
lionibns conciliorimi locura mereaiur ; eju^ jam nie- docli sentenlia testimonium dubiœ mit sublexiœ fidei
minisse Nicolaum Anlonium in sua bibliolheca liis- fruslra redarguit. Quid enim magis ridiculnm quam
paniea antiqua , ubi ejusdem manuscriptum inter illnd? Erudili vix credunl , ^neam, virum subacti in-
valicanos codices servari memoral , alque insuper geiiii ,
qui unie ponlificalum pro supremalu concilii for-
nolal ,
gcntiliiiura illustrissimi Andreae nomen esse tiier dixeral ac scripserat post conscensam Peiri ca-
Escobar. Ilœc illeNon ego eum redarguam, quod
: « thedram privatum animum suum serio mutasse, qiiamvis
cum Pereira non semel Febronii opns commendel > id tum politice affectaverit ,
quasi vero aut ad perno •

ipsc vicissim laudalorem suum laudibus prosequaliir ;

id cnim grali aninii est par officiuni rependere. Neqne multum 6dat ; ni caveat, Benediclum Calmelum helvelum,
et Cusanum cardinalem brixieusem in Italia episcopura
illnd mirabor, Febronium ex uno Pereirae libro Me- cutn suo doclissimo Pereira inscile appellabit. Vide ejus
garensis, seu majorensis episcopi cognomen didicisse, lihrum Dotlrina delta Cliiesa, et alium Delta podestà de' ve-
scori, in epist. dedicatoria, pag. 9: ileni pat;, 8i el 120.
idque Lusitano illi magnœ spécimen eruiiitionis
velut
(1) En Sappelii verba p. 47. a Orator is fuit in concilie
laudi lribuere(2), cum lamen idem Andre:e cogno- conslanliensi, sed non in parles S. pontilicis. l'nde etiam
libruni couiposuil sub inscriplione (hibcrnacutum cotici- :

men nieo in Antifebronio légère polucrit. Hoc pciiiiis

liorum, euuidenique Juliano Ca'sariuo, ut in schismate con-
admiralioni railii est, soliiis Kauffinansii lieic niciiii- linuaretur, oiilulil. Quidqnid mail erga papani ac faujus
cui'iam sj arserunl ini| il, in su\iiu hoc opus congessit, lan-
nisse Febronium. Nam Sappelius niullo plura non luin, ut concilii neccssilalem, et IS.iSileeusis coulinualio-
neni évincent, deprimerel auloritalem papœ. Imo Ecclesl»
(1) Inicr Kclera, qiice de Gersoneannolavi.dictum illud quoque ni.ijestateni deprcssil. Audiauius verba Epislolae,
csl ex libro lie modo luiiend. cl refonn. Ecoles, in concil : quam anuo llô" ad autel:iluui Juliauuni, lune adbuc basi-
« Sicul enim universalis EcclCSia idlesl salvari in iiiinima leensis conciliai uli pr;esiileni dédit. Aon esse mirondum
vetida , quia esl salvala in beata Viigiue; sic ati silvalio- (ail) si i:ccL'sia mujûii viirte dccrcvenl, sed puti'is tiinen-

ncm universalis Ecclcsia; | ossel coiivocalio concilii flcri dnm esse quod brevi (ni-t .sKpi-i- euiii liât lefonnalit, et re-
pcr iiiiiiiiiiani yuid niagis erroneuni? Cl. abha-
\el»lain. « parulia] desoletur, cl loras mil'.alur, cl conculcetur ab bo-
lis Corgiiii leslimouio iisus lui. Si Uoc Febronius cmlem- niiuiluis. Fors iiiluilu verlioruu) Cbrisli : rorlœ inferi non
nil, auiJiat qii ilnam de lac Grrsoais scntoiitia jiKlitiiini prœeiilebunt mlversm eam. Sed demus, quod Andréas Ma-
tuleril anclor Hhii, an. 1718 Kruxcllis edili, alquiî a pix- goreusis biec el si-.nilia scrip-crit quadam r;ccipilSniii, et i

sUnlissiiiio Mecliliniensi arcbicfiscopu 'llmaia l'hilipp» do niuiia prxoccupslione : isiud miruin, quod rdironius fol.
Bossa ma^iiopere conïinciidali (iibro liliilus « llOrulatinii : 543, dical laticinalmn fnis'ie in hue sua /-pilnia m,:{jo-
:

du Méiniiiro publié en faveur de l'appel di-s tnialre évo- rensem epi-'.cojmm, et quod eieiilus verba pioburcrii. Quare
ques). Oh aurait (li*c ibi, p. ii] à reprocher a Geysou l/icn 0| er;e prelium erit perquirere, ulrnni a
dissolulione con-
d'autres clioscs (jue de faux raisminenienls, témoins les ri- cilii basiieinsis Eccbsia foras niissa Kicrit, el couculcala ah

dicules sapposllions qu'il lail el qu'il donne jour ossibles, |

biimiuibus. » At Cbrislus ail lorliv infeiiuon i:rœridc!i:nt :

adiersrs emn. lluie divinx ollieilaiieni qui crédit, un-

par exemple, que l'iïnlise serait rédiiiL' à une seule bonne i

vieille, f/wi coiiservorail la fui. quamne timere polerii quod Oreei de oletur EcclesiH el fo-
Ç2) Caveal lamen Febronius, oro, ne Pereira; eruditioni ras mitluiur, el conculcetur ab iiominibus ?
 531 DISSERTATIO 1. S32
scenduin JEnex animum (a quo scilicei omnis lixc reformavit. Contra Febroniiis (t. c. ,
pag. 464.) in
qiixslio pcndet ) eruditio sccns senlienlium niultum familiari ,
quam Pius ibi narrât inter se et Julianum
conférât , aut tnm disuria JEiicx cpisiola malignis concerlaiione ,
poiissimiim aclum fuisse contendil de
pjusinodi siispicioiiibiis possil subveiii. Nonne lias basilcensi synodo posi sessionem XXV légitime disso-
ipsas vanissinias nialevoloriim lioniinum conjccliuio- luta. f Sic enim in pra;fala bulla retraclaloria loc.
nes veluli occupavit Plus II? Dicenl fartasse utiqui cit. , col. 1454, ./Eneas : Dicebamus concilium basi-
ila HPe {L. col, 1452), cum poulificalu liane nobis leense jure persévérasse, qwimvis Eugenius prœsidentes
opinionem advcuisse cl cum dignilute mulalam esse revocnsscl ex hoc ejus factum accusabamus
, , : ille ( Eu-
seiuentiam , iiald ita f.st ; longe aliter actdm ; lum genius p;ipa ) , dissolutum seu translalmn rite conci-
lenipus caiisasque a se abdical» seiilentire , ac maxi- lium affirmabat , et basiketiitum opéra mutlis modis de-
me Cxsarinii in Eugenii IV partes transgressi adhor- testabatur, Basileœque non synodum Ecclesiœ, sed
tationem copiosc enarrat ; sul) finem tandem epi- Satanœ minislrorum et synagogam remansisse dicebat.
6tolai : Hœc , iiiqiiit ( Ibid., col. 1.468 ) twslra senlen- Scilicel taiis remansil synodus, cum Julianus pra;ses
tia est, filii, hœc credimus, et profitemur ; hœc jam et poiissima patrum turba Basilea*. discessisseï , co
senes, et in apostolattts apicc consliluti pro veritate ciiim usque erat légitima , ut ipse non diflitclur
nsserinms. Ncqnc vero est, cur de Orthuino Gralio ./Eneas, col. 1453, dicens : Accessit cl ipsius Eugeuii
nullius iioniincaiicloritalis, qui in suo Fasciculorerum consensus qui dissolutionem concilii a se faclam rcvo-
,

expelendarum ( Edil. Colon. 1353, pag. 240 ), Juliani cuvii. Quininio ( L. c, pag. 465) Febronii mens po-
et .iEiieae crraiiiium (ipiniones Eugenio IV objecit, tissinia fuit sustinere, sic concilium générale Ecclo-
sibi Febronius graiiilelur. Vcl enini ille ^nea; el Ju- six esse supra ponlificem, ut lioc declaravit concilium
liani rclr:iclalioneni ,
quod mibi veroslmiiius , igno- constaniiense , basileense , dum adliuc crat sanuni.
ravii; vel sibi cognitam nibili babuit. .Si ignoravit In retraclaloria illa privala (1) magni poliiici Pii II
quid ejus declamaliones ad elndendum hocce indu- ntillum sive bujQs, sive Juliani cardinalis dictum est,
Lix lidei monumcntura valeaiu? Si nibili babuit, per quod concilio constantiensi aut basileensi qaa-
,

aut damnandiis , si malignilatc, aut conlemnendus si tenus hoc illius decrelum assumpsit, imputaretur
inconsideraniia de re tam manifesta adeo prœpo- error ; iino vero dicta illa adversus basileense iniel-
slere judicavii. Qwx porro Febronius , posita mo- ligenda esse , salva doclrina conslanliensis concilii
lestse hujiis palinodiae veritale, ad ejus vini decli- manifestant verba Pii II finalia : Cum his et generalis
iiandam excogitavit, niliilo sunt meliora. Parum, concilii auctoriiatem et poteslatem compleclimur quein-
jnquil, heic juvabil (L. c, pag. iGi) /Eneam Syl- ndmoduni et œvo noslro conslanlia: , dum ibi fuit syno-
vium, jam papam, dicere, et se ipsum , el card. Julia- dus universalis declaratum defmitumque est. Ubi au-
num, qui dissoluta syiwdo Homam reversus Eugenio pro teni? In sessione 4 et 5. lias nec Pius, nec Julianus,
tono Ecclesiœ adhœrere el servire perrexil , senlcniiam abjurarunl , ullove crrore nolarunl. » Equidem non
mutasse ; quando nec ipse , nec Julianus , sive in hoc negavero primuni /Enea3 Sylvii cum Juliano C:rsa-
,

dialogo , sive alibi ,

quidquam solidi proferunl ,
quo rinio eontroversioe caput de basileensi concilio Fer-
gravissima argumenta destruantur, quœ pro suprema rariam translate fuisse. Sa;pe, inquit Pius II (L. c,
auctoritate concilii ipsismct Juliani verbis Febronius col. 1454 ) cum eo ( Juliano ) sermonem pro veleri con-
adduxit. Al nosirum non est, in causas, cur Julianus suetudine miscuimus; sœpe de rébus basileensibus di-
et ^neas senlentiani mutarint, inquirere; salis id sputai'imus. Tiiebamur (de se loquiiiir Pius) anti-
nobis , eos rêvera de sentenlia cessisse : si enim alia quam sententiam ; ille ( Julianus ) iiotiniii defendcbiil ;

omnia ab bis, qua; ex illoruni scripiis Febronius ex- exlollebamus generalis concilii auctoriiatem ; ille apo-
cerpsit, poslca senserunt, quacumque demum de slolicœ sedis potestatem magnopere collaudabat : dice-
causa illos ad id adducios velimus { qua; gravis ta- bamus concilium basileense jure persévérasse qnamvis
,

men esse debuit , cum ulerque vir probus et dodus Eugenius prœsidentes revocasset, et hoc ejus faclum
fuerit ) , nonnisi per summam imprudenliani ,
quaj accusabamus ; ille ( non Eugenius uti Febronium nu-
cassa ipsi et aboliia esse jusserunt, revocaniur in per audivinius salis ridicule inierpretaniem sed Ju-
,

lucem. lianus ) dissolutum seu translalmn rite concilium affir-

! -VI. Hoc enimvero , inquit Febronius, opus est mabat. Veruni arnica hœc Sylvii et C;csarinii dispu»
seire, qua; illi dicti rccanlaverini. Rccte est. Ego lalio ad universnie quoddam principium referebatur,
Iwsileense conciliuin aio, non solum posi sessioncm quanta scilicct esset generalis concilii aucloriias ;

XXV a Juliano resipiscente fuisse improbaïuni , sed quamobrem ^neas cxlollebal, ut nuper iiiielleximus ;

quidquid in eo ante iliam sessionem adversus Euge- generalis concilii auclorilalem; Julianus contra aposlo-
nium fueral alleniatum supremam quoque in ro-
, ;
licœ sedis poteslatem magnopere collaudabat. Nimirum
manos poniificcs, qui dubii non sinl generalis con- , si suprema in ipsum quoque ponlificem auctoritate
cilH auctoriiatem fuisse ab eodem retraclatam, te- prœstare concilium dicerelur, consequens erai, ut
stemque ulriusque palinodiœ luculentissimum esse
Pium II qui in sua illa consiiiutione , seu epislola Quei. q«Ksn,Febronio in nicnlem venit privalam vo-
(1)

rectori, et universitati scholœ coloniensis sic enim care cam epislolam?

nisi forte publicas lanlum eas esse ro-
(
nianorum iionliliciim lillt'ras :irl)ilramur, quae ad uoiversos
inscribilur) ad novas^Juliani senicniias et ipse suas episcoiios aut chrisliUdcles niiltanlur.
 55S CAPUT V,
a^
concilium b.isileense jure pcrsevcravcril , ncc disso- sicv caput,ac reclorem, et ducem veneranlw: Quantiwn
liitum st'u (runilaliint rili: concilium liubcroUir ; (|IUkI deiiiqiio, romano pontifia et congreijarc gcuiralia con-

jlÙH'X' viili'lialiir : seciis cr.U i\i- l'oiicilii dissolulione, cilia , cl dissolvere dalum esse. Ila'c oinnia runi in
son mll^l:lIiollo ciiui JiiliaiKi cfiisoiidiiin , si nposlo- ea consiilulione l'iiis iradal , dubiiainus , an illc

li(M' seilis aucliiriias \iiici'rei conciliaiein. Hoc usus ctlani tuni pontificeni gcnerali concilio iiiforiorent
:ii'giiinoiito Jiilianus fucrat nunis Jtinii an. 145'2 , in esse exislimarit? Qnaiiquani si Febronius bac de re
0|'isU)l:i ad r.in;oniiiin (|iii ounciliiiiu abrnMi|ioro co- dubilarc pergat recolal salleni quai cenluiu
,
, fere
gilavoial (1). iV'oiK piiiplciea ab ,Ein';i illa Jiiliaiii anle paginas (
ï'. Il pag. 3(i.i do l'io II scripscrat
, ) :

scnioiilia diccbatur, (|nod scilicot poritiliciani conci- Quamvis ^ncas Syli-itis , cum adlmc inler inferiores
liai'i , eonlra qiiani prius senscrat , pixlcrrcl auclo- essct , auciuritatcm basilecnsis concilii sirenue défendis-
riuiicin (i). Cmn vero yEneas Juliani cxuniplu siia- se! conlra ponlifices , altmncn vi.v ipse sub nomine
siiqiic in banc ipse (puique abiissct , ecce quani PU II renunlialus ponlifct , negleclis illius decrelis
coiilraria Fcbronianis dogniala piopiigiiarit. Priniiini annalas exegit a Dietlicro iircliicpiscopo mogunlino.
ilhid, dcdissc Cbrisium Ecciesi;c regimeii pncis ami- Memincril eliani , Piutn II appcllalioncs a pontificiini
ciim, id est MO.vAiiCiiif.i'M : allcriini est {In cilata bulla, romanorum scntcnliis ad générale concilium gravis
cvl. 1108 et liol ) iiimiH in Ecclosia niililanlo esse situo (Iccrelo, cujus initium Execrabilis condeinriassc,
0initium ntodcrulorcni , cl arbttnim , a quo tntiqunm lla,'ccine Pius ausus inupiani l'uisset, nisi se in gerie-
capilc gsi.MS in subjecla membra potestns , et aticlorilas ralia quoqtic concilia poiiri ancloritato pi'r.snasoni
•EitivATun ,
quœ a Cliristo Domino Deo twstro sine oninino habuissel? Cur ergo , inquies , sub epislolx
MiiDio IN n>si:M iMLi'iT. Tcriiuni ( Ibid., col. 1-455), finem Pins prolitetur, se cum his et genernlis concilii
omncs Mus virlules inancas esse ei qui summo pontilici auclorilatem, et poteslatem complecti, qucmadmodum...
obedire récusai... et romanum prœsulem in Ecclesi(e Constantice , dum ibi fuit synodus universalis , déclara-
rertice constitutum esse, a quo nullam ex ovibus Cliristi tum , dc/iniiumque est? Cur? quia id romanis pbnlili-
CXEMPTAM novinnis. Omnium igitur episcoporum unus cibus soicmne semper luit , ut generalia concilia dé-
episcopus romanus pra'sut (Ibid., col. 1-467)... Itunc bita prosequcrcniur vcneratiiMie, nequc lioruni au-
vmncs cliristianœ plèbes , omnes populi , omnesreges, clorilas cnni illa confligit, si intra pra'scripios a
omnes clerici , omnes epïscopi tanquam Jesu Cliristi Chrislo domino fines ulraque poteslas continealur.
vicarium , et beaii Peiri successorem, tiniversalis Eccle- Falsum lamen est, verbis iiiis Quemadmodum Con-
slanliœ , eic. , fuisse a Pio speclaïaui quarlam con-
(i) En Juliani Dicunt dissolulioneni concilii
verba : «
sianliensis concilii scssioneni, aut quintani quod
{qumn IMicnius malitabaltir] evidenter lendere in ever- ,

sioHLMn lidf i, et ruinani Ecclesiœ, et perturbationem populi licet daremus, niliil tamen Febronius proficeret
clirisliani Ei'(,'o tipri non posse, nec parcnduni fore, asse-
!

runi eliam pritiiiclam dissolutionem fieri non potuisse ob-

cum illis in locis synodus constaniiensis de dubiis
stante quodani decreto constantiensis concilii « Quod in : pontificibus , nnn de indubilalis locuta sit sed in
;

bis quic pertinent ad lidem et extirpationeni schismatis,

et relormationcni Ecclesiœ in capile et in membris, quili-
cxtremam sessionem inlendit animuin , tibi Marli-
bol cujuscumqueconditionis, eliani papalis, tenetur obedire nus V edixit ,
quod omnia et siiigula determinata , coi'
stalutisetordin;itionibus, et pra;ceptiscujuscumqiie concilii
gejieralis et nisi obediret, pnniatnr, » etc. Lcce possu
:
clusa , el décréta in maieriis fidei , per prœiens sacruni
s^latuere inaliciuem, posse pr;ecipere, posse punire non générale concilium constuntiensc conciliariler, tenerc et
obedientcm, signa sunt evidentia superioritatis in his, in
quitus statuit, praecipit aut punit. Teneri aulem obedire, inviulabililcr observare volebnt , et nunquam contrave-
snlyici ac parère signa sunt inlerioritalis in jirsdictis ca- nire quoquo modo , ipsaque sic conciliariler fada «p-
sibus. Ergo inpraedictis casibus, cuni papa, ut dicunt, sit
inferior concilio, quod etiam facto probatum tuit (Nam pro-
probavii. Pius ipse inenicm siiam aperil : Veneramur
pler ununi de tribus casibus concilium privavit Joannem, ci}im , inquit , conslanliense concilium, et cuncla quce
et pr.0|iter alteruni privavit Benedictum) non poteril papa
prœcesscrunl a romanis ponlijicibns nostris prœdecesso-
dissolvere concilium. Quia inferior, in eoquo est iuferior,
non potest solvere vel ligare superiorem, nec tollere le- rilius approbala ; inler quœ nullum invenimus nnquam
gem superioris. »
fuisse ralum quod slanle romano indubilato prœsule,
(2) Hsec velim lectores mei animadvertant. Nam Febro-
,

nius »i uddendis suaî responsioni vehiti quid singulari ob- absque ipsius auctorilate convenerit : quia non est cor-
servatione dignum, alque ut ipse ait niemorabile, pro[io-
pus Ecclesiœ sine cnpile, el oninis ex capile defluil in
snit nag. 622] « quod in eadeni bulla reiraclaloria allirmat
Pins II... de Juliano cardinale jani ad Engenii partes con- membra poteslas. Qua; igitur cnncilia nnnani ponlifi-
verso loquens Tuebmnur aMiqnimi scntciUiam, illc noiiim
:

ces sua ipsorum scnleutia firniarunt, qu:« slanle

defendcbat. E^ctollebmmis concili qcncr(d!s micloriUilem. :
ille aposlolicœ sedis potcstulem muqnopcre collnudiibat. Adeo romano indubitaie praside ex ipsiiis auctorilate con-
vel in ipsa bulla, in qua constanliensia decrela impetere
voile videbalur. dilliteri ausus non est Pius II. auliqnani
vi'nennit, qu» ex capile poteslatem accepcrunt, ca

esse... eam doclrinam, quœ concilium pontilici pr.tîfere- solnm Pius complcciitur ac vcneratur ; non ergo
bal.» Qna?so, quis hœc legens risum coliibeat? iniiqumn
Pius II. senientiani suam vocat non quod ex anliqnilate
cnnslanlienso concilium in iis qu;c a Marlino V pro-
bausta csset, ut somnians Febronius scribit, sed quod i|isi baia non fuorunt Pius suscepit , cohiilqne. En ilaqiie
imiiqua fueral, scilicet prima et ante alteram propugnata ;
Pii II de Juliani cardinalis palinodia tcsiinionium ab
iwpam autem quam Julianus tuebatur, id est recens ab eo
«lefens.amcumalter.mi anteatuilusfuissei. HicPii Il.sensns omnibus adversarii cavillalionibus liberatcwn.
adeo manifestus est, ut inirari salis non possim potui.sse
Febrouium lam violcnlam ac ridiculain bujus propositionis
YII. Ad recentiorum scriptorum lideni , aucloriia-

inler|iroiationem non suluni silii efllngere, sed tauquan» tem(|ue quod aliinct, iis ,
qu;e de Almaino , Espcn-
mcmorabilem addendis iuserere. Uuaiuum silji ac Vmti-jë
caeo, Lindano el Diiareno dicta a me fuere , eievaudii
£ux bonus ille cousuluissul, t>i nuniiuani du illa addenda
cogitassel? saii$ uou sunt inyidiossc illx Fubronii dcclamaiio-
635 DISSERTATIO I. 536

nés (1) : pittant te termlhm prœslare Eecksiœ, dvm ncre , el quod novatoribus illius regni adseribendum

viras de eadem egregie meritos tradticunt , ideo quod de est , eavcat ne calliolicis ac prxscrlim episcopis tri-

tnalh Ecclesia: doteant et pie querantur. Sic Cl;iudiuni bual. f Galliaruu) aniislilcs , inquil Soardjus ( L. c.,

Espencfcum dicunt indiscretum sugillaloiem elc. Qiiid ,

pag. 20 i ) ,
quorimi plus cieleris intereral vera con

pro aliis afferal andianius. Eximium passiin vocal fratris tani illuslris documeuia prodere , sarlaque et

Nalalem Alexnndrini (2) , non equidem crediderim , tecta defendere , hujnsce lamen vulgali opcris nun-

quod famosnm casiim conscieniiœ subscripseiit , ant quam meminissent , nisi porversa Quesnellianorum
quod générale cnnciliuin adversus consiilulionem Uni- Bossuelii nomine et auctorilaie abutendi cupide gra-
geniius appellavcrit ; addil dcinde ejus opéra equidfm vissimns cpiscopos ad sermonein de illo instiincndum
romanam r.uriam ( inlclligil Iiinncciilium XI ) ex ra- adegisset. Gallicani itaque prnnsules opus islud ciianl

lionibus polilicis sihi propriis proltibiiisse , sed Bene- laudanlqne in Uicis , ubi romanuc infallibiliiali favei
DlCTCM papnm XIII ( non ciiriani )
propler eoriim soli- atque in bis locis Bossuelii voccni ac sensus agnoscere
ditalcm,piclalcm et uiiliKiiem ( au tridenliiù coiicilii non abnuunt , ul novatornm ora conumdant , vcl ex

decrelis , canouihusque iiiagnificenliora a quoquam eo ipso opère ,

quod isti polissimum ad labefactaudam
elogia tribucrenlur? )
publico jiiri et usui rcstituisse. Bossuelii doctrinau) ubique urgere el objoclare non
Qiia in re non cqu'nlem illuni dicam splendidementiri ; cessant. Taies sunt , ni supra dicebnnius , illnsl. de
falli lamen gravissinie , affinnabo. Audi ergo ex ro- la Fare Laudimensis episcopus , illusi. de S. Albin
WAno Bencdicli XIV Indice librorura prohibiiorum , ' Cameracensiuni arcliipncsnl , alriquc nonnulli ; at

quoniodo Benediclus XIII Natalis opéra publico juri nullibi asserunt , nullibi probant ,
quae hujus operis
et usui resiituerit : PEnjuTTCNTUR tamen liœc eadcm loca romanœ infallibiliiali advcrsanuir; imo cum lia:c

opcrajiixin editionem hicensem cum notis et animnd- a iiovaloribus urgeniur, reponunl non buicopori pn-
VK-sionibiis Coiislanliui U(incagli;e (
qnrc sanc lanlam stliumo, sed operibusaBossueiio ipso vnlgaiis haben-
mis sotiditatem et pietalcm ,
quanlam Febronius de- dam esse rationem proslabilienda Bossuelii dociriua.
prxdicat , incsse baud oslcndanl ) ;
sublnla etiam ex- lia cardinalis de Tencin Monpessulanensium episcnpo
Cêmmnnicatione laln in prœdictis ( Innocenlii XI ) bre- praîlensam islam Bosuetii defensioncin nrgonli : C'iiin

vibus pru qimcumque cdidoiie. Non ergo soliditas ,

pie- meldensis, inquit, (1) oHm artistes ( Bossuetius) opéra

tus , utilitasque eoruin operuni , ut veiita non amplius quce paucis ab li}nc annis svb ipaius nomine prodierunt
Imberenlur , effecit , sed enidilissimi P. Roncaglia; ( hujusniodi est dcfensio dcclarationis , etc. ) obscura
ifidiisiria, qua illoruni venenum subjectis in notis manere diligenter curai'erit jure meriloque exislimamtis
alque aniniadversionilius dctcxit quamolirem qux ; hœc eadem qualia nunc proslant , ipsi visa liaud fuisse
,

hoc lucensi antidolo carent , editiones eiiamnum pro- suis tiunieris absoluta , sed talia quœ ultimam sibi ma-
hibitx sunl , nec publico juri et usui resiiiutm , sublala num imponi exigèrent . . . ea semper qua par est œqui-
sobuii poniifici reservata excommunicaiione. tate Bossuetium ipsum imitati ea ,
quœ sub ipsius oculis
\II. Bossuetius aller est Fcbronii héros , auclor vulgata sunt opéra ab aliis semper secernemus quce
, ,

inqnani, libri inscripti : De[ensio cteri galUcani. Traut- publica luce haud satis digna judicavit. Eadem est Ru-
wein ( Vindic. part. II ,
pag. 86 j paulo inofficiosius de thenenlium episcopi responsio alteri quesnellianx fa-
boc opère scripserat : Mulitiam rursus exertas , aut Clionis palrono, qui nonnulla pariier bujnsce defen-
crassam ignorantiam ; maliliam , si gnarus , ejus aucto-
sionis ab anonyme edila; loca adduxeral, ni suam
rem defensionis non (uisse Bossuetium, auctoritatem ta- senienliam Bos-^uctii nomine, et auclorilaie (irmarel.
men illius iiiterponis ; ignorantiam si ignorasti. Quai-
,
Reponit enim Rutbenensis objeclaia Bossuelii loca ab
dam ego momenta ex dociissimo Maiïeio proposui eo opcrc dcprompla esse, quod non nisi post obitum Bos-
( Aniif. T. I, Inlrod. ,
pag. 121 seq. ) ,
quae voSsias suelii vntgaluni fucril, atquenullius sit aucloritatis (2) »

suspicionem injiciunl , aut sallem efficiunt , opus sub Cum bis celeberiimis gallicanœ Ecclesiaî pnusulibus
Bossuelii nomine vulgatuni fuisse ab ediinre interpo-
ridcri non pudel.
latum. Ab bisouiniijus Febronius sesepaucis cxpedit: IX. Meliora ne expectes pro Claudio de Flenry a
Qui hoc illi opus in Gallia hodie negaret , omnium ca- Febronio proferri. Uuo inepiissinii scriptores , iiiqi::!

chinnis excipereiur. Verum cacliinnari respondere non

(1) Maiid. pastor. qiio prohibetur Icclin libelll iiiscriiti
est. Conctur Febionins nilide solidcque orgunieula a « Lellre |i:istorale diîM.de MonippjHer. oiir
gallice : |

me eo loco prodita refi^llcre ; adeat dcinde Soardii Ifur nolifier un miracle, diito die lo deccmb. 1733, pi:g. U :

L'attention, qu'a eue f.Mi M. do Moaux, île Ipnir d lUS l'ol -

cgregium opns Desuprema romani poniificis aucloriiate
scurilé bîs ouvrages q\n ont p;. ru depuis quelqiios aiin'rs
ex tiodierna Ecclesia; doctiina{T. Il, lib. IV, cap. 5, § 1, sons son nom, nous niel eu drdil de penser, qu'en VélA cil
ils éliiiont, il ne los a as rrganiés lm-ni(Sin« cominc des
1
png. 1Sâ,195), qMscque clarissimus auclorn)ult:\ et ma- ou\ra;40saelK'VCS, qu'ils élaient susceplibles d'ir c per-
gna affert inouip;ita, quil)iis osiendalnr boc opus pro 3 t- feiaioii qui leur manque.... Nous ferons lonjonrs le jiisle
discerup:iieul, qu'il a fait lui-même entre ses éi;rils, (pii
mano Bossuelii [œtu_ liabendum non esse confuict : tuni
oulélé sons ses jeux, et ceux qu'il vivait jugés
iiii|irini6s
cachinneiur cnni Gallis uli libuerlt. Dum en non solvat, n'êlre e:icore en él;it de l'èlre. » Similia ex :ilio cjus-
|-as
dcm pia\larisslnii aniislilis docuinento 3 augusli 1735,
cachinnns cachinnis , neque injuria, repeiulemus. C 0- dodi Anlil'etir., pag. 122.
terum ex codcm Soardiu discal Gallos a Gallis secer- Docuin. paslor., p. 1, pag. 37.1. HI. de Senès «M
(2)
encore M. rossuet, dans vn oinrngr qvi a été seutmenl
fl) T. Il, pag. 102. imprimé après sa nwrt el sans uulortlé, sous le ture de
(2) Ibid., pug. met 171. Defeusio declaralionis cl. gallir.
8S7 CAPUT V. S33

unus carnwUla anouymus, yni et pii liujus viri opéra adeo sununo non liabuerunt
( T. M ,
pag. 5-W ) Belgtc ,

nomme Udlduiiiiis de lloiisia ( i/iiofi in prctio , ut a catliolicoruin nianibus eripi jusscM-inl.

aller ougusiiiiiiiiiiis

Imiiliit et sequilui- Ziiauiiii , hilrviliicl. cap. (i i § 1

1 ^1
liane conseculiuiicin la'tus libensque conei-dct Fi bro-

illiislrem illuin virum , i/nodi/ niiiiimm sHmmis iwiniji- nius. Non equidein niiror. Coloniensis acadcniia m
eibtis el roiimmv ciiruv muledicendi ,
moximus litcieiiàs suo de Febronii comnieniariis jiidicio , ilein(|ue per-

comparant. Fteurgum advcrsus lias simitesgue calitm- erudilus Kaufl'inans ( Pag. i ) munuerant luleranuni
nks défendit erudiiior scriptor yallus libro iterutis iijpis Crubcnum ( Prœfat. in Inslil.jur. ccclcs. Claud. Fleu-

edito sut lilulo : Jusiilicaiioii des discours et de l'Ili- rg ) lia'C in caiionicas Flenrii Instiiuliuiies fuisse prae-
,

sloire ccclésiasliqiie de M. l'iibbé Fleiiiy. > liane cigo faliiiu : l'Ienus est ( liber ) bonœ frugis ; nam cl de pri-

anonyini defeiisinncm non ignoravcrani ; iiiio illius malu poniijicio ila loquilur , cum ut magis destruere

ineniini sed noniuilla addiderani qiix tanliiin Fc- QUAM ADSTiiiicllE videulur ; liaud dubie a nostralibui
; ,

bronii Iriiuiipluim inimiL-ic oniiiiiio delmciaiii. Car (bitberanis) i«(iT testes vcriiaiis { hdUvTMxx scilicet

non aniniadvcrtil? Hidicisset, suuni illiim reformalionis qui noslra wlale vixerc , haxi.mos refe-
illa, (|iia'so, )

Claudiuni de Fleury a proleslanlibus in suas ipsorum rendus. At Febronius impavidus rcspondel { L. c. ) ,

parles Iralii non invllnm , nequc duobus illis ineplis- in hoc protestâmes non errare ,
quod Vlaudium Fleury

simis solmn monachis , sed omnibus calbolicis ejus inler lestes verilalis reccnseanl. liiiic tamen inler cano-

liisloriam scandab» fuisse (1). Quanqnani lia-e illmn nislas gnllici regni facile princcps liabondus ; liic w«-
li'gisse non dubito ? Quid tamen ? prioribus novas sui gnus et pins vir , cujus œlerna opéra apud omnes pru-
lierois laudes accumulât , atque adeo cxaggcraiiores dentes callwlicos summo sunl in pretio , hic vir de Ec-

i'.lnniqnc nunc inlcr canonislas gnllici regni (dcile prin- clnia prœcipue nicritus. Qui Iioc ausus est dicere, quid

cipem r. Il pag. 5U ), nunc magnum el piiim viriim aliud non aiidoat ?

C ,

cujus œlerna opéra apiid omncs pnidenles callwlicos X. -Mulla etiam pro Paulo Sarpio Febronius dispu-

siimmo sunl in prciio ( Ibid.', pag. 34 ) , nunc viriim tai { L. c. ,

pag. 163 ). Fatetur cum Romanis admo-
appellat de Ecclcsia prœcipiie merilum (Ibid. pag. iiô); dum invisum ; falciur , liabuisse rêvera illud cum pro-

qwo elogio non dicani Polos , Sadololos , Fisclicros ,

testinuibus commune votum , ni minueretur cxcessiva

Truchsesios y Bellarniinos , sed ne Augusiinuni qui- auctoriias romani pontilicis , et emendarenlur abusus

dem , aut Âihanasium , aut Joanncm Clirysoslonnnn curiœ ; falelur , ul Id rêvera auferrentur papœ humi- ,

ferlasse honestaret. Neqne id salis. Uiinam, exclamât liaiionem lanqutnn médium hune iti pnem aplum , op-
{ Ibid. pag. ôi), agrippinensibiis maijislris daltini csscl, tasse. Quid tnm? boni, inquit , et magniviri est liasse

tit e callicdris suis prœlegcrcnl , cl cian grano salis so- abusus, qui in religionem irrepsere ; eos non silere dum
lidœque eruditionis inlerpreiarentur FlewiHnsiituliones tempus est , et occasio loquendi ; illis quantum in nobis

juris ecclesiastici ! doctiores in jure canonico et tlieo- est , mederi. Salis ha!C produnt Febronii animum ,

logia ex corum scliolis exirent discipuli. Al in romanuni Sarpiique insignia in Ecclesiam nieriia. Si quis de
proliibitorum libroruni indiconi relatas an. 1693 , vi- Sarpio plura déciderai , is auclores consulat a nie in
deo bas juris ecclesiastici insiiluiiones , relaiam qno- Aniifebronio indicaios (T.\, pag. 114 ), ac sele-

quean. 1723 nonam disscrlaiionem in historiam ec- cinm opus cl. P. abatis Bonafede qnod prnenotaïur
c^esiaslicam , ex illis scilicet disciirsibtis ununi qui La mcilignità istorica. Pauca polinsad<lo de Francisci
Febronio judice succum el subsUuiliam vnstissimi el in- Vargas epistolis. Scribil Febronius (T. II, pag. 161) :

comparabilis operis exprimunt ( Ibid. ). Romani ergo epislolam a Francisco Caroli V legalo e concilio triden-

censores prudentes catholici non eruni ,

qui œlerna ma- tino ad autant hispanicam exaralam a Febronio cap. 6,
§ 15 , n. 7, recensitam , aut commenliliam , aut cor-
ruplam jnclilanl, non advertenles, ram in substantialibus
(1) Anlifebr. pag. 121. <c E \ero che un anonimo, colla
data di Nancy, diede a luce, 1' anno 1756, laiagiuslificazione consonare ils quœ idem de Vargas scripsil in opère ,
,
de discorsi e delta Sloria ecclesiasiica del sig. abalc Fleury
conlro i due aocennali librelti. coa quai frulto ? Un Ma quod ejus esse, nono hactetius negnvil , scilicet in com-
giornalista protestante, quai era I' aulorc dcll.i Blbliolnca menlario. Quis ordo deceat in conciliis et quœnam
ragioiiata. clie nel 1728 iucominciô a stamparsi ad Amster-
dam, nel dare-1' estrato di quesla Apologia (Tom. xviii, ibidem sint legalornm officia cujus locum memoratm
part. I, pag. 8) ebbe a dire : Qui non si difgnde, ne si rpislolœ parallelum dedil Febronius eodem cap. 6, § 12.
ginstifica lanto l' abate. d'i rleurti, quanlo la sua dollrina.
tjucsla dollrina è senza dnbbio di consegiienza, a piuloMa Non me ferinnt islhxc ,
qui ne niemini qiiideni ejus
non si vub ncgare, che te sue conacgiœnze non porliiio un cpislolaj. Illud ego gencratim dixi , niulla exlare
terribile colpo alla ciiicsa. E conciosiacUe l' anonimo apolo-
gista rispondesse ail' autore délia Bililioteca.qnosti gli rc- ncc levia argumenta, quœ onmes Francisci de Vargas
plic6 inalto Inono (Tom. XXlll, part. 2, pag. 230) da faro epistolas anglice prinuini ,
gallice deindc ab heieio-
ancbe a Febbronio venir paura. Clie ? die' egli, crede (l'ano-
doxis cditoribus divulgalas hispnno illi apud Iriden-
nimo) di buona fede, non esicrci Ira' vert caitolici romani
tri che il jgosliniuno, «' qiiuli
P. Carmelilano, ed il /'. tinos patres Caroli quinti oratori fuisse falso supiio-
sta quesla sloria diwiaciuta ? lo son persuaso... non csscrci
sitas persuadeant aueloresque indicavi ( T, I Anlif.,

m
;
un sol callolico.-..cne non sianerimaso scandulezalo,qi:i<n-
to qnesti due religiosi. Non parla di cio, che esser dovrebbe, pag. seq. ) ,
qui id dedita opéra ostcnduni. l)e-
ma di guello che'è ; e cib cli' io dico, è si rero che pure a auclores affermit
Varigi.... ta sloria del sig. ileurg ha lanto afjlitle l' anime
buerat crgo Febronius ,
qnaï lii
,

buoiic. che solo a forza di fogli rislampali il librajo ha momenta refellere , non cacbinnis , non conviciis ,
finalmenle avula la licenza di spacciarne unn buona parte.
Legga lai cose Febbronio, se puôsenz;i confcinilcrsi d' avè- sed criticiSiralionibus. Addidi quod suam indicatx
re una siffatta opéra presa a sua guida e magniQcala. y cpistolx cum allero Francisci de Yarsas comincnia^
b39 DISSERTATIO I. 540

lio(l) comparationem everiit, utut liujus oraloris esse eorurodem successores e- immédiate liabuerunt ; er-
cjusmodi cpislolas conceclamus , id demum effici , piscopi , ea cum annexa go Cl episcopi tan(|uani il-

eum ciiiii Ifgaio Crescenlio ,

queni maxime carpit , illi cura ac solliciludine ,
lorum successores ... In

liabuisse simuliales , alque ut eral difficilis ingetiii , adimc distinclius expri- prima enim Ecclesia; in-
'

asperuîquc indolis, siispicax prœterea , ac sux tcnax niitur Ad. cap. XX , 28, slilulione et Inndatione
digniiaiis, nil mii um quod ,
ea lilleris mandavil, quae ibi : Attendile vobis et uni- Clirislus immédiate ap.o- .

apud lioiieslos viros scriploiis i(isius polius quam aiit verso gregi, in quo vos Spi- slolos conslituit ; id quod
ponlilicii legati, aut ri)maiii pnnlificis nomini officiant. ritus Sanctus posait epi- illis defunctis non ila iii

Sed quoniam Feltronium paralletis ( ular enim ejus scopos regere Ecclesiam episcopis censuit facien-
verbo) deleclari video, non anie Franciscum de Var- Dei. Et Pelri l , cap. V , dum. Nam . . . Pelro ejus-
gas dimiilanius quam cum Febronii libiis ejusdem
,
2 : P(iscile,fiui in vobis est, que successoribus curain
Francisci de cpiscnporum jurisdiciione cl ponlificis gregem Dti. Si ilaque Dcus et totius Ecclesi» reginien
max. auctorilaie lesponsum cotiferamus. Ediclum vere ille est, qui cos su[)er pleiiissime commcndavil
hoc primum fuit Romœl^6b apud PaulumManuliuiii; gregem suum conslituit quatemis a Cbristi vicario
qua etiaiii edilione beic ular. Deus eliam ipse est, a quo omiiis dignilas omnisque
FEBRDNIUS , T. II. p. 583. VARGAS P. S6 suam illi auctorilaiem re- jurisdictionis poteslas ad

« llaec autcm omnia i Sic enim Cbristus rein cipiunt . Ingens ilaque alios derivarelur. >

(quaesola de Ecclesiai statu ecclesiasticam administra- nonnullorum theologo-

ipse adfirraat, imo sola ri voluit, ut ex iis reipu- rum lemerilas est , qui

adfirmari ver posse ail ) blicœ formis, quas viri sa- omnem potestalem epi-

nequidquam babeiit corn- picntes juslas esse tradi- scopalem restringunt ad

niune , vel analogum ad derunl et naiurales ,• non solam personam Pelri ei
politica sysleraata momr- popularemillam.auteam, pap:B, a quo eam lanquam
chiœ, aristocralicc , démo- quae dicitur opiimalum... rivuni a fonte , in episco-

cratiœ. Probat deinde ssb- sed eam ,

qu.T legia dici- pos derivare prxieudiint.
pius , ut pag. 534 , Ec- tur ,
polisiiinam omnium T. I , CAP. IV, § I, p. 225. p. 75, 100.
clesix statum non esse et prxstanlissiinam imi- c De majoribus causis Confirmât lise Yargas
monarcbicum. larenlur. generatim statuimus, anie a causis majoribus perpé-

p. 251. p. 36, ET LATIDS p. 57, 03. seculum V. de earum rc- tua Ecclesiœ consuetudine

( Unanirais est patrum I Cselerisaposlolis, daia servaiione non fuisse co- ad apostolicam sedem re-
doclrina de successionee- eral poteslas tantum pcr- gilaium.Ibid., §8, p. 245. latas , in quibus etiam de
piscoporuminlocumetjii- sonalis , non successura Causse depositionis epi- accusalionibusepiscoporum
ra aposiolorum... Si ergo scilicct in alios, nisi pcr scoporiira de jure ad syno- nonnisi ab ea definiendis.

episcopi ex traditione Ec- auctorilaiem Pelri. dos provinciales periincni.

desiac ,
per Trideniinum Uieac interrcservaia sum-
confirmaia, siiit successo- mi ponlificis refeircntur,

res aposiolorum, bi aulcm p. 56, et latil's p. 64, 68. plurimse decretales con-
propriam a Chrislo juris- e que lit, ut elsi episcopi fictac sunl.

diciioneni babuerint , se- successores aposiolorum T. Il , p. 598. p .75.

quilur, quod eamdem epi- ditantur, illam tamen au- liane propositioneni ex Nempe pontifici univcr-

Ecopioblineanl:de naiura clorilalem uonsuscipianl, C. Vinceniii Petrœ coni- sus orbis territorium est

enim suc.cessionis est, ut nisi per romauum ponli- mcnlariis excerptam car- quemadmodum episcopo
successor suam babeat ficera Pétri successorcm. pit m ridiculam : est ordi- sua diœcesis , et principi

potestalem, a quo eamdem narium ordinarioruin , lia- regnum.

habuit anleccssor ; alias betque pro diœcesi iiniver-

non lam erit suceessio ,

sum orbem. p. 107.
quam nova insliiuiio. Et, p. 628 IN INDICE. Hinc ad eum in sigiium

si hoc locuni babci in Appellaliones romanœ superiorilaiis et prxcel-

successione pontilicis ,
carent [undamenlo. Vide teniiajappeilalio generalis

quare non in successione loca operis ibi adscripla. ex loto orbe devolvilur.
cpiscoponmi. p. 522. p. 120.

FEBROMLS P. 241. VARGAS, p. 70. I Faiso imperitis suis Ecclesiaslicorum hcnc-

,

f Quam polesialem bic a 1 Lndenonvaletargunien- discipulis occinnnt quod (iciorumcollatio udpnpnm

Christo acccperunl apo- taiio: apnsloli potestalem
priniiius omnia bénéficia plenario jure periiiierc os^

sloli, et in ii.irum persona jurisdictionis a Cbrislo solus papa contulerit, po- lendiiur.

siea vero banc potustatem

(1) Noiisilendum Limon hoc esse nemo opiis, quod ejiis
hucteniis ncgavil, ul ait Fclironius, a Nicolae Antonio viro sic communicasset épi-
erudilissiuio i^'iiuraluin luissc in hispanica bibliollieca
scopis, ut pênes eum re-
ubi de Francisco, ilbusque libris a^il, uii assolel, Uiligeu-
ssimo. manserit major.
su CAPUT I. Si'î

Salis h;co sinl in pricsenlia. QuiJ ad lixc Fcbronius

raul, quod sœpiiis a curiœ romance mimsiris, vcluli

i'i|iiiilom non [lorspicio. Nain ni l''ran- imposilis sacrurnm rerum vecligulibus, Cermani iivaiit-
iliiluiiis sil ,

lis.nin illiim do Vaigas , (lui a. 15G3 de ponlilicia sime pienierealiir. Et ex Spundano ad ainiuni lo23,

aucioritato lani niagnilicc sensil, ot anlilobioiiianas n. 7 : Non pauca continciti liaud rejiiienda, i/iiiii potius

in R'biis (ami iiiomcnli seiUciilias accirinic propu- audienda. Sud fatcor, liicrct niihi aqua, Uzovium
^•navit , do poiililii'ii ad liidonlinani synodnni logatis, novi, novi Spond anum, sed ulcrque in ea , qu:c mibi

do(|n(' ipso l'oinano ponlitiio ea , (piain cpislola; ejiis pr;emauLbnscsl, C(lilione<|uantnm aFebronianodistat
noMiino odila; ulpi(|iic \trx so leruiil , airoganlia , im- exemple! Hzoviiis co loco sic babct ((. XIX , colon,

pïidiMiliaquo aiilca stripsisso, niihi persiiadcam, certu edil., a. 1G50, pag. Ali} : Enimvero proposiln tune ub
non inipcliabil. Qiunl si tamcn id ila esse omiiino us (priucipibus Gcrniania:) sunt centuni postulata ,

vi'lil , lur a nobis posudabil, iil Krancisio duin poii- quw gravaniina Germani;« appetlaveruni : in quibiis

tilieeni, cjusquc legalos incredibili liconlia insectalni-, TAMETSi noniiulla suinmœ wquilalis videri polerant

crcdanuis ; ipse vcro eidem thcoi'cniata a suis adco quod sœpius a.curiœ romaiM minisiris, veluti iniposiiis

dissentanca aculc copioscque defendcnli fidem im- sacrariim reriiin vectigalibiis avarissime premcrentur ;

punc nogare se pone conicndet ? C-fiTEnUM MULTO PLUnA INIQIIA, ENORMIA ET NON FI.AGI-

XI. Ilactenus dicla a nobis in Antifcbronio de TANDA numeiubanlur, quibus et ponlificiam majcsiiitem

scriploribus, quorum Fcbronius auclui'iiali maxime et aposloUcœ sedis auctoritatcm, et cleri obedientiam,

nitiiur, accuratius reiraclavimus ac vindicavimus. et ecclesiasticum ordinent deprimere , miscere conuban-

Allqua clsi futura ci parnni bonorifica, ul de ecnlum tur. Quid vero Spondanus? Recito verba ex parisionsi
Norimbergoiisibus Germanic;u natioiiis giavaiiiiiiibus editione an. 1G47 ( t. Il, ad an. 1523, ». 9 [non 7]
addantus , vel inviti coginuir. De bis multiim inepte pag. 555) : Que etiam teinpore proposita sunt quœdain
(/issiTt'ivïrauUveinal'liniiai Febronius((.ll, pag. ICI). postulata ,
qucc gravamina Germani.i; appellarunt ,

Mibi nunc Traulweiiiani operis copia non est. Vcruni centuin capitibus constantia : auctoribus prœcipue { nt
ilie, si recie memini, id unum conlendil, ea comiliis apparet) lutheranis, quo niliil inlentalum rcHiiqueient
Norimbergensibus pcrperam a Febronio tribui ut ad conflandam iiwidiam ponlijici et ecclesiasticis.. Quip-
qux a bitberanis fnerinl fabricala , atque in vulgus pe qiiœ etiamsi non pauca contineant liaud rejicienda,
disseminata, nonnullorum gravaminum, qua; primum quin potius audienda et exaudienda; multo tame.n
Wormatia; coram Caisare exbibila, deinde Noriniber- PLCiïA su.NT, quibus et pontiftciain majestatem, et apo-
gx ilerum proposita fueranl obtenlu. Quod quidem sloUcœ sedis auctoritatcm , et ecclesiasticum ordinem
si ineple disserere est , non unus Trautweein , sed dipriinere, omneinque disciptinain Ecclesiœ, et aiiliquns

etiam Sappelius (
pag. 217 ) et ego ineptivimus. Nam reccptasque consueiudines tollerc voluisse videaiuur, etc.
idem asscruimiis, Sappelius quidem Raynaldi et Quid porienti Iioc est? Allerulrum certe liinc conse-
Maimburgi auciorilale ductus crgo prxlerea gravis- ,
qui video, aut plane infideli usum esse Febroniuni ,

simis Greiscri Surii, ac cum primis Cochloei .Tcqualis Bzovii Spondanique exemplo, cujus propterca editio-
illorum tcmporum , deque calbolica re contra lulbe- nem npssemaxime cuperemus, aut inultum inepte
ranos optime meriti teslimoniis (Antif., t. I, liitrod., l'ecisse, cum lalsitatis convinci facillime posse.t,
qui ,

p. 127 ). Sed quei ineptivisse nos, ac mulium quidem ISzovii lamen Spondanique seiitentias summopere sibi
Febronius comprobal? Jubemur scilicet ab eo audire adversantes appellare non erubuerit, niiserrimo in
Bïovium et Spondanum ( t. Il, pag. 161 ). De cenluni illis depravandis oblruncandisque arlificio confisus.
Norimbergensibus Germanicec iiaiionis gravamini- Alquc heic primaî bujus dissertalionis finis esto;
bus.... Sic habe, inquil , ex Bzovio ad annum 1522, in ipsam jani causa; nostrse arcem invadamus.
n. 55 : In illis noniiulla snmmœ a-quilatis videri pole-

BISSERTATIO SECUNDA,
DE FORMA REGIMINIS ECCLESIASTICI A CHRISTO DOMINO CONSTITDTA.

CAPUT I. madverlimus ) in priore operis sui volumine

{
Cap. 2.
Qnœ Fcbronii mens fueril in ea quœstione, num Eccle- § 12, ». 6) Puffendorfii senteniiam probaverat scri-
sia status sil? Pujfendorfius perperam ab illo expli- beiilis (I) : In ecclesiis formandis non vpus est décréta

catus, ne Lutheranis tlieologis assensisse videreiur. super certa regiminis forma introduceiida ; absnrdœque
Catliolico nefas est Ecclesiœ rationem status negarc. adeo sunt quaistiones, monaniiica, aristocratica, an
Ecclesia scilicet cœlus exlernus est, inœqnalibus cou- deiiwcralica forma 'competat Ecclesiœ. Ilœ quipve for-
stans meinbris, ac sui plane juris, Optati sentcnlia uiœ cadunt in statum aliquem, seu civilatem : Ecclesia
de Ecclesia in republica exponitur, alque ab abusibits autem status non est. Nunc vero in aliero defonsioniim
cum protestaiitium , tiim regalislaruin calholicorum suarum volumine ( Pag. 3SI ) senteniiam quidem
vindicalur.

1. Fcbronius (quod in superiore dissertationc ani- (I) Do Habitu.rcljg. christ, ad virl. civil., §32.'
 DISSERTATIO 0. 541
643
apud omnes regiminis forma Ecclesiai mit cum viro illo sacris quidem protestantimt addicto^
iiiplici recepti
sed dodo, rerum polilicaruni cum primis perito,
ileneganda a Puffendorûo muluasse non
diffitelur, et

n\c parte veb\ tradente.). Hoc, inquam,

porro silel de ralionc illa Hœ quippe fonnœ, :
atque vi
alluui
ob quam tamcn unani m prioio Puffcndorfius negat Ecclesiam esse slatum. Cum
etc., a se coopiaia ,

disseriationis capitc stalum enim Ecclesia ipso Puffendorfio auclore socieias sit
aulifebroniaiix priiuae
Ecclesiam demonsirandum susceperam. Id œqualis, atque instar collegii efformata, in quibiis
esse
reiralierc esi, et errorem obtegere imperantes non snni, sed solum docentes cl andienies,
cninivero pedcm
Quauiobrem ab ea qui collegium ex œqiio coniponiint, slalns profecto
qiiideui , sed lamen agiioscere.
absiinere. esse non potesl-, ([ui socieias iniqualis est, ex iiiipe-
iicrum refellenda senlenlia facile posseui
calbobcos rantibus et obtemperaniibns consliiuta. Uecolenda
Nihilo laracii minus cuui et abi, qui se
bxc sunt, qux in Aiitifebronio pag. i), ex
appcliant, in nuperriuiis qulbusdam apud nos disse- ( (. I,

eumdeni Pufl'eudoriii errorem Joannis Francisci Duddei Isagoge ad riieoUigiam uiii-

niiiialis libcllis (1)
sinl conlidcnlissime obtrudere pauca versam ( I. 1, png. C9o, col. \ ) recilavi. Quo pacte
verili minime ,

con.fulalionem vero, inquit lulberanus ille ilieologns, ipsajuris ecclo-

ad bujus plane lulberani dogmaiis
siastici principia emendandu sinl, prinius, ni fallor,
non inutile beic annoiare. Anlea tamen ( quod factu-
diss. siiperioribus cap. H) ali- viam monstravit Sam. Puffendorfius in libella elegan-
rum me receperam ,

atque lissimo de Itabîtu cliristianœ rdigionis 0(1 vitam civi-

quanlo accuraiius delcgenda Febrouii fraus est
,

fallacia. Dixerat, inquit ille ( /. c, nempe pag. 381),

lem ; cujus ediiio secunda , ab auctore revisa et emm-
dixeral Febronius, cap. H, § 12, n. 6, cum Samuele data Bremœ \(}^'i, lucem aspexit. Ineo namque solide

nullam ex tribus regiminis formis arislo- demonsiravil, Ecclesiam non instar reipublicœ, seu
Puffendorfio ,

monarchicain, ariswcraticam et democraticam, status independenlis, sed palius instar collegii ciijusdam
telicis ,

convenire stalui Ecdesiœ, ueque Imic per rerum nalU' esse concipiendam (1). Alterulrum ergo faleatur Fe-

ram passe applicari ; siquidem hœ [ormce sdum codant bronius uecesse est , aut se cum priinum pra'scripsit

in stalum civitem seu politicum, qualis non est Ecclesia. volumcn, Puffendorrii menleni assecutum miniitic

liane ego fraudem appelle, atque fallaciam.

Nempe fuisse, aut se cum lutherano illo scripiore Ecclesiam
instar collegii societatisque ajqualis rêvera babuisse,
ne cum luiberano illo jurisconsullo status ralionem
ut status vis ac natura prorsus denegaretiir; nunc
Ecclesia; abjudicasse viderelur, Puffendordi senten-
illi

liam emollit, ac plane aliam lingit ab ca quam se cum vero ut laiiti suspicionem crruris a se qua deniiun

illo tratiidisse vel invilus faielur. Puffcndorfius scili- possct , ratione amoveret, ea qux cum Puffcndorlio

cetomneui omnino status ralionem Eccle»i« negat, de statu generatim dijierat, ad siatuin puliticum at-

que civilem répugnante eodem Puffendorfio

non status civilis ac politici formam, atque eo ductus , licel

argumente negat quod aristolelicaî ilte regiminis

,
subdole detorsisse.
Eccle- Elut est de Febronii mente non is cerle qux-
forrax cadunt in stalum aliqueni seu civilatem ; II. ,

sia aulem status non est. Amens plane sil oportct, qui stionis inter protestâmes Puffcndorfii scciatores, ac

monarcbicum Ecclcsix regimen poluisse a Christo nos, cardo est, an Ecclesia staïus politicus liiiberi

conslitui inlicietur. Numquid propterea

status Eccle- debeat (quod iienio sanus alfirmaverit), sed universe
politicus dicerelur? Minime sane neque ulrum status Ecclesia sil. Porro statum esse Ecclesiam
siae civilis ac ;

illx regiminis formx diversa civilis tanlum ac ita efficio. Ecclesia cœius csi, 1° exiernus ac visibilis,
enim
2° supreina prœdilus poleslaie, ita ni ncc mcnibris
politici status geueia dividunt, sed status quicumque
seu sacer atque ecclesiasticus, constet œqualibns , sed alii in illu imperantes sinl
deinum sit seu civilis,

ad aliquam ejus divisioiiis alii parère omnino debeant, ac si dctractent, pœiiis

boc ipso quod status est ,

partem refeiendus est. Quare , si Christus Ecclesi;im coerccantur; nec alieri quantumvis magnx obnoxins
suom monarcbia; instar régi atque administrari vo- sit poicstati in lis qux sui juris sunt. Est igiiiir status

luisset(uti eum voluisse videbimus), illa quidem Ecclesia. Nabis scilicct mUclur , ut cum cl. Zalwein

quidem Puffendorfio status dicenda loquar ( T. IX princip. jur. eccles., pag. 8G), quod con-
ne adversanle
esset, non autem status civilis aut politicus. Hoc Puf- ceplus essentiulis reipublicœ ( seu status ) consistai in

negat (atque idipsum Febronius negare pcrfecta subordinatione imperantium et obedientium,

fendurfius
coinmuni a sociis prœfi.vo, in eicciione mediorum
qui se in banc scnlentiam respondere asse-
in fine
debuil ,

ad coiisequendmn finem aptorum, ac demum in inipe-

(1) Tu anonjmus in opère pra;nolalo di
liis
riforma mm rio, in mediis coaclivis, tam respeclu subdiiorum, quam
d' lt<dia 1707, c;ip. 1, lag. 59, ait : « I iuinci|i geiierali,
republiliche ed i loro mmi- ipsius finis proportionatis, aliisque juribus prœcipue
elle in t;ile caso i priucipj, le
slri, debbono avère cosianlemeule
preseuti uo loro aiii- (erendi leges, decidendi causas, plectendi pœnis impcrio
mi, e da' qjali hanno da lirare tulle le loroconclusioni, e ad con-
adncxis. llœc si adsini , ncscïo profecto quid
da nrciulcre iiovuiu per lo regolamento délie disposizioni,
clie su di ciô
elle in taie materia faranno, e de' coniandi, struendam civilatem ultra desiderari possit. Nain quod
dico, da
aile occasioni rilascieranno, i priQcipj generali,
scguii!.! da loro faranno quesli : ohe la Cliiesa
caliohca non aliqui ad siatum ejusmodi prxlerea imperiuni postu-
è uDo slatooe inonarcluro, ue aristocralico, e noppurcde- lant, et jus viix necisque, perridiculum est. Oicant
mocralieo e che ptrb essa non è, e non forma imo slato
:

nobis et beic utar Zalweinii verbis quare poie-

in un allro statu civile e tenijiorale. Ma che essa
scmpli- bi ( )

cemenle si e una ordiiiata socicla di nomiiii, i quali sollo

b proiezione del principe, o délia repobjjlica si uniscono (1) Vide etiam Boebmerum de Jur. parocb.,sea. l,cap.
per ailendere al culto divioo. » 2, § "20.
yi$ CAPUT i
849
Hu$ imperii iicccs.<t»i-io iiire yluilii , vil» Cl nccis de- sil : quemadmodum conscquenicr S. Paulus iimuii :

brat o>so uriiuilu 1 \iu\d si Doininub Deiis , i|ui sulus Sed diio, iiiqiiii, iioH uudkniiil? <( (luidein iii omnem
i-si auctiir vilo: et nccis , sibi suli jus gladii réservas- lerriim cxivil sonus eorum, et in fines orbis lenai vcrba
sel, de Ca^tcro auieiii inipciiiiiii aliis iiicdiis coinpiil- eonim. Qnarc licet Ecclusla iuvisibilium cliarisniaium
suriis uriiiassot, cl in iin|iuraiilos cx'tera uninia jura donis, invi^ibililmll|ne prx'uiioium spe sit consociaia,
alias niajcslali annexa Iranslulisseï, aune tlereclui)- ipsa lainen prr se visibilis, ac luce nieridiaua clarior

saiu fuie renipublicaiu diceuius ? dicanl nubis, (|uaro seniper luit. Ipsa id suadct sacrainentorum forma
&oluni;'us viiai «I tiecis poieslaiem imperii constituai? quac nos mi ununi corpus consociani , nempe sensibi-
Si dicaiil (|uud btic soluni sil luediuui ,
quo honiiues lia cum sinl illorum symbula, visibili alque cxleriore
iu suo ofliciu cuuiiucri , et ipsa rospublica coulia iu- quodain nos viiiculo plane colligaiii (1). Adde inunia,
juslos aggi'cssores cunscrvari valel cl débet : rcpli- qua; l)eus in Ecclesia sua esse vojuit : Vos aulem,
canuis ncquidcni bue ipsuni reniediuui esse suflicieus inquil Paulus ( I Cor., XII, 27, etc. ), estis meinbra de
ad bouiinuui iiialiliaui cuerceiidam. Au non danlur meiitbro ; et quosdam quidem posuit Deus in Ecctcsin
lioiiiines facinorosi, l'ures, raplores, boinicido: ,
qui priiimm aposlolos, dcinde prophelas , tertio docto-
uequideiu pœuaui niortis curant? dcin si id ad con- res , etc. Il;ec eniinvero non ad uniuscujusque membri
servandum slatuin ncccssariuni esse dicauuis, onincs singularem usum et utililalcin speclant, sed universi
prufectu rcspublica; minores ccssabunt esse rospubli- corporis a:dincationem communemquc opiiiilaiionem,
cx, (ftiia necessario debcut succuuibcre civiialibiis corporis, inquam, visibilis, qiiid enim aposlolis, quid
inaJDribus viriuui pnepoleuiia pncvaleniibus , lioc propbeiis , quid docloribus , eœierisque ab aposlolo
ipso quiid cfGcacibus rcsistendi reuicdii dcstituautur. percensis miuisiris cum irivisibili cœlu?
Suscipit ergo potestas imperii majus et minus, nec IV. Alterum de membrorum in hoc cœlu inœqua-
consi^tit iiidivisibili. Quare ergo ille non debercl ba- liiate effatum in protestantibus post PuATendorlium
bcre potestati'ui imperii, qui liabet jus feixndi loges, niullo majore oppngnatur studio ac conlentione ; imo
diclJndi pœuas, sola uiorlis pœna excepta, ejicicndi, Boebmcrus (lu suo Jure p.woch. secl. 1, cap. 2, ,

pioscribendi e comniunilale, oainibusque juribus ad § 50) in Carpzovium et Gllbertum Voeiium acerrime

cives et inenibra reipublicaj perlinentibus privan- invebiiur, quod très in clirisliano cœlu ordines agno-
di? » Igiiur de conseculione quam duximus, nulla verint, imperaniium, doceniium et audieiitium.
Verum
apud prudentes viros esse poiest disceptatio. tam mulia, lamqùe perspicua suiil, qiiui iiovatores
III. Quae duo in priore enlhymemaiis proposiiione istos gravissiuii arguunt crrnris, ut nullus ipsis
effu-
affirraaviraus, ea apud catholicos totidem lidei nostrx gii locus relinquiilur. Etenim , ut doctus
Zalweii\
sententix sunt, ut niirari salis non possim, esse ali- recle argumenlalur (T. IV, pag. 9o), i Si Chrislus

i^uos ,
qui , cuMi orlbodoxos sese appellent . alque ea Oinnes esse a;quales voluil, ad quid apo.-tolos siiuju-
propter de illorum dogmatum veriiaie dubitare abs- lari vocaiione vocavit? cur illos solos ud prœdicandum

que piaculo nequeant, staium tanien Ecclesiam esse Evaiiyelitwi misit , ipsis salis curant avilis commisit,
cuin protestantibus inûcientur. Illud certe proteslan- potestatem remillendi peccata cuinmunicavit?Cur so-
libus dandum, eos sibi mulio niagis constare , duni los episcopos, presbyieros cl diaconos singulari
ritu
statuui esse uegani eum cœium, quem ei invisibilera per imposilionem manuum ad suum ininistcrium as-
Cl ex aequalibus omnino membris instar collegii com- swni prxceiiil? quare ipsi soli primas lenueruut in
posituni. Priiicipuni pr«terea juri in sacris ipsis
conciliis {Ad. XV), soli constiluerunl per singulas
rébus subjeclura agnoscunt. Errant tamen ilii, alque ccclciias presbyieros, etc. , si dicanl, luec omnia et
a veritate prorsus desciseunt. Id paucis denionstro siiigula nonnisi potesialem direclivam, neuiiquani
;

nei|ue enini in liis qua; a prœsenlis operis instilulo legislatoriam arguere, profecto parum aul nibil di-
niniium distant, vacat diutius immorari. Ac primiun cunt : siquidem imperceptibile est quod amplissima
,

quod aiebani, cœium esse Ecclesiam externum, ati]ue illa potestas aposlolis concessa, et sine ulla contradi-

visibilem lam perspicuuni est , ut Jui iseus ipse suo Clione ab illis libeirime in usum deducia
,
consuliis
in Ecclesia: Sijsiemate {cap. XVI) coactus fuerit illud sanioribuspliilosopbixetjuiisprudontiaeregiilis, ina.\i-
faieri : i Cum enim, ut cl. Gerbertus animadveriit me si ca omnia qu;c apostoli ordinarunt et disposue-
(1),
singulis obligalio incumbat sese ad Ecclesiam aggre- rimt iu unum, veluii cunmium coiijicianiur, fuerit
g:\ndi, neque ulli extra illam sit salus, visibilis
niera polesias directiva omni impcrio desiiKiin. Ubi-
slt
oportct ac exicrnus cœius. Nainrn comparatum liabe-
nam terrarum illa societas, in qua est lanla potestas
mus, ut nisi exiernis signis ac sensibus in rerum dircclorum, ut ipsis solis, non consultis sociis jus
co-
guiiionem non veniamus. Unde S. Paulus dicil llom. fl) Vidit hoc ex ipsis
seelariis Henricus Dodwelhis :
(

X, 17 ) rides ex audiltt audinis aulem per verbum EccU'suB dona, an iu l'ara;nesi sua de niipeio scliis.
: , Ans,'!.,
n. 52, spiruiuiha omimi neiis non sectœ
Christi. Idcirco
clnhliana; sed
etiam ubique conspicua
fieri debuit corpon ejtis pulitico coniiin.vn, non scïlicel fidei cliristiano-
iniiio siatira
par Evangclii prscones, deinceps vero
rum sed socielnli ; buplizamur in unum corpus, et punis
euckartsUci fraclio parlieipalio corporis clirili est :
pur undique diffusam claritatem suam ac imo-
radios, ne mum umis pauu. unmn corpus muUi suimu, omucs qui de
aliquis justam ignoraniix excusatioiiem alîerre pos- tino pane parliapumiis, corpus autent
nomiui ecclesia est.
Sunt Item tiacrwncnta illu liujus cor^mis pulilici
iwcuta.
Illud ergo si solvatur, una etiain cliriMmitatts
benLÂcia
{l) De legU. Bccles. potest.,
omnia penre necesse est ; nullum erit iam corpus Christh
lib. i, cap. 1, pag. 2. m
cm terris uniamur.
Si? DISSERTATIO II. 548

œfiuale habenlibus, omnia et singula ordinare, dispo- in eorum successores derivanda omnino erat poie- ,

nere, staïuia condere, negotia publica privative ad- stas inquam, cum ordinis, tum jurisdictioais, bacc-
,

niiiiislrare et niagistralus consiiluere liceat ? In omni- que item duplex, ihterior scilicet et exterior, quarum
bus collegiis, cl societatibus œqualibus ex comniuni illa ad nnum forum sacramcniale perlinet, isia ad rc-

praxi, consuetudine ei observaniia frequenliores ha- gendam in exleriori foro Ecclesiam per leges ,
jiidi-

beniiir convenius, et in bis commuiii suffragio tra- cia ,

pœiias , caileraque quas ad bene constituendani

ctanlur iicgolia, decidunlur causx, condunlur sla- gubernandamque bominum rempublicam sunl neces-
luta , dispensantur officia , distribuunlur ministeria , saria. Exiraordinaria autem aposlolorum potestas
et boiio socielalis ac sociorum omni meliori modo illis certe lanquam singularibus atque extraordinariis
providctur, qui direcloribus pr;clcr jus relaiionis cuin Cliristi legaiis fuit aliribula, nec ad illoium successo-
prœrogativa voti inforniatim aliud jus compctat, ut res permanare debuil; sita aulem erat in cximia
adeo ad ipsos niliil aliud perliiicrc videalur, quara ut quadam ac pleuissima, Petro tamen veluti capiti
ad convenius référant, proponenda proponani, nego- principique subjecia, non modo scribendorum sa-

tia diriganl, décréta execulioni sinipliciter

mandent. croruni voluminuni edendorumque prodigiorum, ,

Anne taie quid facium legimus a Cbiislo et aposiolis? sed etiam condendaruin ubique ecclesiarum , consti-

nonuisi sejnel aut ad sunmium bis celebraïunl con- tuendorutu episcoporum , ferendarum per univcrsam
cilium, et ad id vel toium coetum , vel seniores con- Ecclesiam legum auctoritaie, ut qua pastores alii suis

vocarunt {Loc. cil.), estera omnia excluso cœtu singuli in diœcesibus valent cum interiore, lum maxi-
privative disposuerunt. De Paiilo vero quid opus est, me exieriorc jurisdictione, eadem ipsi per toiam laie
quœ pliira cbristianis, atijuc adeo cpiscopis ipsis prse- Ecclesiam poUerent. Cœteruin non admodum Moslie-
scripsit commcmoiare? Nonne jussil mulieres velato mio repugnabimus, si aposlolos etiam sub prima illa

capile incederc et in coiiciune lacère ( 1

Cor., XI, 6, pastorum raiione contendcrit fuisse Cbrisli legatos,
et XIV, 54 )? Nonne Tilum Ciet;e roliquit, ni ea, quœ modo addal ordinarios ; epLscopos enim quid velat el
deessejil , conigercl el fonslilueret per civilatcs presby- baberi Cbrisli legatos? Quamobrem de exiraordinaria
tefos ( Tit. ,1, 6 ) ? Nonne cos qu\ apnd Corinlliios in aposlolorum potestate , cum nuper dicerem singula- ,

eucharisiia sumenda irrepserant, abusus graviter in- res alque extraordinarios Cbrisli legatos vocavi. Haec
crepuit evellique pnccepii? noslrorum doctorum sentenlia est. Ejus nunc mo-
V. Yiin linjus argumenti Mosbemius percelebris menta dispîciamus, et Moshemii, qui temere illam
inter récentes luilier;ino3 scriplor cum pernovisset, pervertit, dicta errorum plena esse comperiemus.
Hobbesii aliorunique suorum ,
qui aposiolis alque Ac primum animadverli velim adversarii in-
VI.
adeo Cbrislo ipsi legum, cum ferendarum, tum ulci- constanliam qui cum perpeluum in Ecclesia do-
,

scendaruui polesiatem abslulerant, audaciam, quo cendi munus esse velit alterum illud eam regendi ,

erat aninii candoïc, ingcinuit, inseclatusque est in tenipnraneum statuai ac cum aposiolis desiisse ar- ,

germaiiico opère quod pra;noiavit Mgeineines Kirchen- bilretur. « Utiqne, inquit el. Zalwein (T. II, pag. 12)

reclu. Niliilu lamcn minus , ne recepium apud suos insiituit Cbristus Ecclesiam indefectibilem, perpeluo
cbristianoe socielalis œqualis systema desereret , aliud duraluram : qua arlc stabit immola religio, firma

quo illud aliqua deinum raiione susienlaret, comraen- consislet Ecclesia, si nemo sit ,
qui eam poteslate a

lum excogilavil. Duo iicm/je , inquit {Inslil. Hisl. Cbrislo data dirigat, regat, eidemque saluberrimis
christ., see. 1, p. 2, §3), munera in uposlotis suiit legibus prospiciat? Si nemo sil ,
qui polesiatem li-

distinguemta : munus tloctoris, et munus legati extraor- gandi solvendique, plectendi facinorosos , legesque
(tiiiarii snmma cum poteslate divinilus miisi. Illud ferendi babeat? Quam parum sine docioribus doctri-

quidem munus nd posteras derivalum est, non item iia sana religionis , lam parum sine legislatoribus, et

hoc. Signa scilicei illa exiraordinaria desierunt, direcloribus pas , iranquillitas el félicitas Ecclesiœ
quibus aposioli suam popnlis legaiionem luculeniissi- conservari , salva et incolumis slare polesl , ut adeo

me coir.probarunl, propheli;c, inquam, linguaruni ac uirumque munus el docendi et dirigendi cjusdem

miracuiorum pr:ecl;irissin)a dona. Hujus tainen lega- esse necessiiatis videalur. Anne forlassis loti cœlui

lionis aucioriiaic .Moibemius ea omnia, qu:e indiea- isiud munus deferunt ? Sed undenam probabil cœlus
viuiHS, aposlolos ait in Ecdesia constituisse. Sed suam missionem? ubi signa cbaracterislica legaiiouis,

enim Mosbemius beic vera falsis permiscet, seu po- ubi dona exiraordinaria miracuiorum ,
pmpbeii.'c ,

ilus qu:c a catholicis theologis de apnstulorum poie- linguaruni, etc., in plèbe? Et qiiis jus dirigendi ,

slate vere dicta novinms, in falsum omnino scnsum , prœcipue consiituendi dociores et respective legisl.i-

belerodoxumque delorquet. Fuisse enim aposlolos tores in cœlum iranstulii? num Cbristus? Sed uli-

potestate ordinaria pr.idiios, ac prrelcrca exiraordi- que ipse vocavii aposlolos vocalione singnlari : Pau-
naria quadam faculiaie a Cbristo donatos affirmant lum et Barnabam ad opus, ad quod ipsos assunipseral,

Pelavius (Lib. 1, de Eccl. Hier., cap. 5, n. 8), alii- perSpiriiimi sanctuni segregavii (i): solumMattbiam

qiie doctissimi viri. At in esplicanda ulraque aposlo- per electionem non ipsius plebis, sed per soriem eligi

lorum potestate longe alla a Mosbeniio seiiiiimt nos-

(1) segregale mihi pattlum et Barnabam in
opus, ad
tri scriptores. Primo enim ordinaria illa
poleslas non
lodassumpsi eos, dicilSpiritus S., et per illum Cliristus.
quot
doctorum tantum fuit, sed pastorum, quoe propterea Act. Xlll, v'. 2
 CAP. I.
jjio

voliiil (I). Nuiii apnstoli? sed uiii|no rauhis non ciniti illa addidil CItristus
Et ecce ego vobiscum silm ?

jili'bi , seil Tilo dcJit pciiLviali'iii coiiigenili, el c<iii- usque ad consummalionem seculi, uWi ni (|iiaiii
i||ij

sliltieiidi prcMiyUM'iis pcr tivilali's ('2) , uiiaiiuc o\- tradebat, inin esse i uni illis iulerilnrain put.sialeui

lioi'laiulj , et ai'^uciuli , et (|iikIi'iii cuiii iiiipcrio (5). inlelligereiuus , seil in coruni quoipie succes^oros
l'ji (|uoiiiO(lo lii (luclorus se ipsus fi'i'iaiu! i Ncipic nuntiuain ikui derivaiidatn? Verunt quanani fuit illa

(jiioil du uberriinis illis aiioslolunini doiiis Mubliciiiitis poteslas? Docendi, iitquiuut, proiesianicà. Doc.ic
ai('l)nt , ad rem csl. « UiKcrere eiiim liccal ciim co- scilieet ail Cbrislus, ducele omnes g,'iilcs. lia saue ;

dent Zahveiii (l), an non nposloli liisiu donis exlia- vcruni anle(piaui apostolos jus:^isset l.lni.stns doteie,
ordinariis indlj^noiint polius ad erudicndnin plebcni, suant ipsius poicsiateitt cuni Illis continunicat , nef.

pnudicandinn Lvani^elium , et doclrinas suas sigiiis qiianicunquc polcstateui , sed oiiim'm , ipix siiii data
et prudi^iis conlinnandas , <|uain ad regendam , in- fuerat in coetu et in terra. (Juare veluli laiit;i: c(jll,ilai

slrucndajn, et gtd>ernanclani Iketesiani. rraullcabant poUslalis conseculio babciidurn est, quod in illiis

apostuli Cbrlstiuii crucilixnni, (pii teste Aposlolo Ju- detulil jus diiceitdi : Data csl nùhi oinnis poteslas in
divis crat scandaliiiii, geniilibus autem sluUUi<L(\ Cor. I, cœlo el in terra. Eunles Enco docete omnes génies.
Î5) : pr;cdicabant doctiinas novas, sublimes, insoli- Porro docendi ex bac el cum bac tanla aucim iiaie
tas, dnras et asperas, omni iniellecin bmnano subli- poteslas non est luulnm qituddam pia'dicaiidi luunus,

. mioies: quis jani ajioslolis un(|uani fuleni adliibiiisset, qnalc protestâmes sibi coidiugiini, sed jurisdiciionem
nisi siian) doetiinain niiraciilis ut piodigiis confir- omnino postulai. Eniinvcro uLti ad onines génies
massent? qnapropter prudicabaul ubique Domino co- coitvolarunt apostoli, illas ex Chrisii pra'cepto dm luri,
opérante el sermonem conjirmunle seqiicnlibus signis eos utiquo populi audire , seseqne nunlialis dodere
(Murci XVI, 20). Quod si crgo munus doccndi usquc vcritaiibus tenebanlur. Quod si in nupcr coiisiiiuiis
lUMic perduravit in Ecclesia , et vcl continua succes- Ecelesiis ba;reses cnascereniur, quas illi dainnarenl,
£iO!)e, pront doccrc videliir Mosheniius, vel missione itelas (idelibus erat aposKdicx proscriptioni obln-
geiierali, ut aitlMallUis, in ministres Ecclesi;c transit, ctari. Non ea ergo fuit aposiolorum pra,dicatio , m
quauivis illa dona exiraiirdinaria ,
graii;c spéciales, omni iinpetio vique cogcnlc destiiucreiur.Quanqiiain
proditîia, et niiraeula esse desierint : quare non mu- non docere solunt jussi sunt apostoli, sed etiani ba-
nus legalionis iranseal in successores apostoiorum ? piizare, caeteraque , qua; ad novi populi sanclilatem
cuni illa dona potius ad innnns docendi , quant diri- conferrent, sacramenta adiiiiuisirare. Quaiii 'brcni in
gendi, regeitdi, et gubernandi ex dictis perlinucrinl. j siiigulis, quas iustituisseiit Ecelesiis, dehuerunl apo-
Qiiid vero si et ilhid considereinus : singularia illa stoli sacranieiiiis ittinisiios pra'ficcre, qniimiiue in
(jua; Moslicitiius raagnilicat , apostolornin dona , se- illis sive conficiendis , sive exbibendis usurparent
cundo, tertio, aiquo adeo quarto Ecclesiai serulo disciplinam prx'scribere. Quid hoc nisi lege-; ferre ?

perdurasse? Testes pcreruditus Maniacbius profert neqiic illas cerie onines inntmlabiles, sed a:i.|uas j ro
(/. 1 Urig. cl Ant. chrislhin. , p. 103, sciiq.) indubi- rcriini lettiponinique vicilms inuiationi obnoxias ; ut
latx fidei : lreita;uiit, Origeneni , Terlulliannnt , La- proinde cum aposlolis iiileriisse leguiti edencbirum
clanliutn, Eusebiuui, Prudeniiuni, aliosque. Vel ergo poieslalem insanuni sit affirmare. Sed et aliud ist
ad cxtraordinariiitn apostolorunt niutius ea signa non longe gravissimuni, quod in Clirisli verbis a .Mallbani,
perliiiebant, cuni lonse pusl illorunt obituut apud ut vidiinus, rceilalis eoiisidereittiis. Piontiseral Cbri-
clirislianos perseverarint ; vel Clirisli legaiione erant slus aposlolis (MatA. XVIII, 17) : Amen dieo vobis:
qui, ntortuis aposlolis, par plnra secula fungerentur
;
Quœcunque altiyaveritis super terrant , crunt ligata et
quod iiirunique Mosheniii senicutiant labelactat. in cœlo , el quœcunque solverilis super temim , erunt
VII. Verunt ad ontnis tcclesiastic;c potesiatis ori- soluitt cl in cœlo. Qiiibussane verbis oniiiia illa coiii-
gines pncslat aniinum converlere. Aniequant Cliristus prelienduiilur, qua; ad coiiveuiens Ecclesia; regimeti
in lœltis asccnderet. bis apostolos suos verbis al- iiccessaria vcl acconimodaia esse possunl; cuni pri-
locuius csl ( Matlli. XXVIII , 48, ««^7. ) : Dala est mis aitieiti, Ilieronyitto (in Matih. l. c.) ac Cbryso-
milii omnis poteslas in cœlo el in terra. Eunles ergo do- sl(uno (liom. t>2) >lueibus, et legiim lerendaruni , el
ccte ontnes génies, baptizantes eos in nomine Patris , el criniinuiu nieisceridoiiiiii poiesias ; ulia(|tie cnint ad
Filii , et Spiritus sancti, décentes eos servare omuia illud maxime posiulatur, ac pr;elerea inctaphura illa

quœcmujue mandavi vobis. Et ecce ego vobisciim suin verbi /(lyaiidi aptissiiiie explieauir, cuni el lex, et ec-
usque ad consummatiuneni secuti. Poiesias eniinvcro clesiastica censura vinculuiu (|uikldaiii sit, ac liga-
quœ bic dala est aposlolis, non eos soluitt spcciabat, men. Ne(|ue vero quis Clui^li piomis^idiiein iinius
sed cseteros ouines, qui usque ud consununuiioncm fori saerameiilalisconlineri (iiiibus suie maxinta ev;iit-

secuti eorum munere in Ecclesia functuri eranl. Cur geiiei lextus perversiotie asscrerel. E(iuidcm qui di-
cit : QU;EciJNQi;Eo///3«i'(;ii7is, etc., reiiiiiieiidoruiufluo-

(1) cecidil sors super Malthiam. Act. 1, v. 26. que peecatoritut pniestalent désignai. Verunt cinn Cliri
{2) Hitjus rei grulia te rctimû rrctic, ea, qtiœ dé- M stus, poslea(piaiii qua démuni ralioiie cum peicaturi-»'
suni, corrigus, el comliluasper cinlules cuiscopos. Ad 'lit.
I, V. S. Lus agenduni essct, docuisset, eunupie qui Ecclesiant
(5) nœc
loquere, el exlmiare, cl argue cum omni impe- (pra;sides scilieet) non audirct, esse nobis debere
rto. ïbiil., V. 13.
(i) L. c, pag. 13. edixissct sicutethnicum et publicanum, continculer ad-

TH. XXVII. {Dix-huit.]

551 DISSERTATIO II. S52

diderit : Amen dm vobis ,

qucecunque , elc. , non [lœ- Scilicet S. martyris aetate id faclum ait episcoporum
iiileulicc tribunal speclavit, sed pra;cipue forum ju- anibilionc ,
qui schéma potiticum in Ecclesias introjlu-
diciorura ecclesiasliconim cujiis csi iiiohcdicnlcs ab cere sensim nilebantur (1). Ergo jam média lenio
ccclesiasiica coniniunione aici're , aliisque id geiius secnlo constiiuiam a Cluislo Ecclesi» formani im-
pœiiis aflicerc. Qnare S. Augnslinus :iiebal (lib. I , iniil;ilam dicemus, nec affirniare verebiniur plus epi-
conlr. adv, kg. et propli.) : Cldvcs regiii caiorum de (le- scoporum amliiiioiiein ad diviimm Ecclesi* rcgimen
dit Ckrislui Ecclesiœ,nt non sulitm dicerei : Quie solve- everienduni, quam ad illud conservandum, nunquara
i'ilis,eic.,vcr«m cl adjungerel ;Qux ligaverilis in lerra, defeclurum ex evangelico oraculo Chrisii, ipsius pa-
erunl ligaia ei in eœlo ,
qitia bona est et vindicandi trocinimn valuisse? Scd Boebinerùs illud aniniadver-
justilia. Itiud eiiiiu qtiod ait: Si ucc Ecclesiau) audie- lere debucrat, qu^ui ipse ecclesiaslici regiiiiinis sub-
rit, sit tibi sicnl c'ibniciis el i)iiblicanus, (/ivu'iiis est versioiicm appellat , ac cypriaiiicx a;tatis episcopis
quam si gladio fmrctur, si flammis (ibsumeretur, si feris iribuit, nmllo illis anliquiorem esse, alque adeo ipsa
subrigerelur , seu ,
quod alii Icgunt, sut/icerefur (I). aposlolica lempor'a aitingcre, ut Cbristus Ecclcbiam
Alque bine el illud constat : Chrisli proniisium non suam piiino jam alieroque scculo aut descruisse aut
solis luisse apnstolis l'actum, scd illorimi quoquesuc- abjccisse, per suniniam blaspbemiam diccndus esset.
cessoi ibus. Qiiemadmodum enini exconimuiiicalio , Nam niliil apud Irenxnm , Ignatium martyrem , ac
cuJMS quoque ils veibis involviliir cxerccnda poleslas: Clemenlcm romanum, pnecipuos scilicet primi et se-

Sil tibi sictil ethiiicus et publicimus, ad omnium lem- cundi seculi scriplores, frcqiicntius quam obedicudum
:

porujn Ecclcsiam perlincre dclitl);it; ila promissio esse Ecdesiarum pr;epositis , illis nos subdiios esse
qua Cbrislus, eiiam exconimunicanlis si oportuisscl, debere, nibil sine senlentia episcopi faciunduni (2);
Ecclesioe judicium in cœlo contirmandum recepit, in qua; quidem si in Cypriani epistolis, Bochnicro a$-
omnes ciiiisliauce legis a;iaies extendebaliir. Quod senlicnlc, episcoporum imperium et juribdicl«oiiem
si (jnferaïur, quaiidonumCbrisUis promissani MatllKci de?ignant, non video cur idem in antiquiorum nionu-
XVIIl c:ipilc juiisdiclioiiis bactenus explicalx pole- mcnlis significare non debeant.
stalem aposlolis rcapse deltjerit, responsio in prom- IX. Nunc illud superest , ut quam Ecclesix vindir
piu est : iradidisse.dum vcrbis, qna; ex MallliDci cap. cavimus jurisdiclionis poleslatem eam nulli prorsus
,

XKVUI paiilo aille reddidinius, apostolos affatus est, in terris potestaii obnoxiam esse oslcudamus, qucra-
quibus illa Joannis XX , 21, afbiiia sunt : Sicut miait adniodum supra posuinitis. Qua in rc non solum
me Palet; et ego miilo vos. Nunc ergo rem colligamus. proicstanlcs babemus advcrsarios , scd e cailiolicis
Eam dedil apostolis Cinislus, MalUixi XXVIil, puie- noimullos plui xquo regix poiestaii addictos qui
,

slateni in Ecclesia perduraiurara ,

quani poUiciuis vel cum Simone Vigorio pubticam Ecclesia; discipli-
iilis fueral MaUb^ti XVIil. Pollicilus auiem fuerat nam, volcuni auctore operis prainolali : Dclla Chiesa,
XVlll geniinain poiestalcni iulerna; sci-
Maiilix'i ,
e délia republica dentro i loro limiti, disciplinam om-
exierna? jurisdiciionis iitramqiic ergo pole-
licet et ;
nem cxleriorem principum imperio legibusque subji-
slalem dédit Matih^i XXYlIl. Niliil igilur absurdius,
ciunl nnamque aul privatam aut inleriorem disciplinam
et a Clirisli inslilulione alienius ,
quam Ecclesis
de laica; poieslalis exiiuunt auclorilale. Nequcabbis
cœlui imperli polestatem seu exlernam jurisdiclionem dissenlil Febroiiius.qui, cum principes borlelur((. II,

denegare. p. 542) ut pergant projuresuo suaruni terrarumEcclesias

VllI. Usée pleniore in luce collocabunlur, si perpe- rcformare , uiique non in fidei rébus sed disciplinx,
tuam consiantemque Ecclesiie consuetudinem aninio eorum arbilrio ac potestaii ecclesiaslicam discipli-
repulaveiimus. Ac Boelimerus quidam non diflitclur, nam dimitiit. Niliii lameii facilius, quam iUos erroris
jam Cypriani œvo id raoris induclum , ut episcopi
convincere. Quo enim jure ecclesia^licam disciplinam
cœiiims imperarent. Tôt scilicet ac lani luculeiila principum imperio siibjiciunl? Num jure naturœ? Al
suni S. martyris hac super rc leslimonia ut illa se
,
prœterquam quod nulia bumana pnlcstas, pr*ler pâ-
posse cominoda aliqua inlerprelaiione perverlere triara, est Immanx nalurce abs ilute ncccssaria ac
desperaril. Pauca rccilemus. Inde, inquit S. doclor_ per sesc de juris naluralis lege (5), posila etiam jure
( cp. 53 per lemporum el successionnm vices epi-
)
(1) Obser?. sélect, ad Pétri de Marca 1. 1, c. 3,observ.
scoporum ovdinatio et Ecclcsîœ ratio decurrit, nt Ec-
S, §7.
stesia super episcopos consiilualur , et omnis aclus (2) Sic Irenjcns, lib. iv adv. ha?r., cip. 43 : Eis, inquit,

Quare
qui m presbgteris OBEDir.E opoitet, /i/s qui
Ecclesia snnt
Ecclesiœ per eosdem prœpositos guberneiur. succcs.'iioncniImbent ab apostolis. Ignatius vei'o ia epislola
alibi ( cp. 53 , al. £9 ) monel : ISeque enim aliimde ad TrallianosTiilt nos esse subjecivs cpiscopo <i; t^ i-.-nAr,,
sicut legi, aul prœceplo, quod singularem enipba'îln baliet
hœreses oborlœ sunt, aut nalu sunt sctiismala, quam inde
ad aueloiilaleui, qua pra'Ci'|iladel episi:opiis, exloUeiidam.
quod sacerdoli Dei non obtempekatur. Ncmpe ut iu Imo cum somcl sumiiiain in'.'ei osills J(l ipsi Christo exbi-
bendiini obedieiiti^im conuiiendiisset, addit : Quid enim est
conciliocaribagiiiiensi episcopos alloquebatur : Apo-
aliuit episcopus, quam is, qui omni principatn et imperio
slolis nos sncccssinms, eadem potestate Ecclesiam supcrior est ? Quin cl ad P lycari uni scribeiis euni muuet,
ut suam in omnibus luereliu' auctorilatem. niliil, inquit,
I>o)mjii GiBERNANTES. Vcrum Bnehmenis aliud exco-
sine scntcntin tua fiât. Denique S. Clemeus in eeleberrima
gilavit, ut cyprianica; aucloritatis vim declinarel. ad Coriiitliios epislola eos laudal, quod ia Dci legilinnsam-
butassent SLP.Diri prœposilis nuis.
(5) Vide P. Scbwarz, Inslit. jur. univ. p. 2, lit. 2 in-
Cnnfer. P. Bianclii.t.
(1) I operis Délia polestà indiretta ,

délia chiesa, pag. 4ô6, seq. eU'uct. 5, § 1.

S53 CAP. I. 534

gemiiim posilivo civitate ; non poic>l tivilis potesias scquerctur ,

quû nihil niagis impiuni , licct ab incrc-
imperi't, qiioil vocaiil, ccclesia- dulis nostr;c a-tatis philosophis prolalum inipudontis-
ex jure siimmi ((iifi-(i(i(i

slUMin silii snliili'i'u ilist'i|'liii:iiii Ciini oiiilii luicco jiis sime : pos>e idololaiias principes, pusse Turcaruni

unliiiis taiiiiiiii iniiiralis sii, aii|iit) nd iiiimikIi sulnm impcralores, pro eo cpio tcnenlur siue ditionis lf)ici-

civilia t>i"a'Slil">""> i
«'• subliiuinris ordiiiis discipli- laii prospicere gravissiino ol'licio , clirislianorum rc-

nam, i|ii:i' (icioiii sporial sn| erniiin , iici|iiit cxlemli. liiîioiieni sui'i e pnniuciis procul arccre, si piditicis

QiuhI si qiiis coclosiasliiMiii ilisci|>llii;\iii, non raiioiie illani rationibus minus accommodatam es.se iiilellexc-

qiiiiloiii siii, sod |iiildii'a! lanioii lianqiiilliUilis , (|iiaiii riiil (I)? Qn'ui si tamcii, irii|uics, ccclcsiastica potestas

prim-ipes sailaiii icctaiiique lucii maxime dubciil, ab aliijuid molireiur, quod in rcipublic;e pernicieni ce-

illu laiile vol cvorlciidii! vel saltem periurbaiidic derel ? Fieri id posse non ncgavcro, modo non illius

rospooiii, a siipiemis civitalum niagisiraiibus cocioori nalur:i% sed uni abiitcutium viiio tolum hoc, quidquid
possu coiiieiidi'iel, nx illc vebeim'iilor cnaicl. Milto, est mali, vcilatur. Tune autcm principes uli jure de-
COS qui priiiciptini inajcslatuiii ila c\lulUiiit m cam fcMsionis posseiit. Vcruin dcfensionis jus nnllum aut

ecclei>iaslicaï polcslali doiiiiiiari veiini, Uellariuiiio, sumit aut prx se fert sesc delcndcntis impcriuni.
Perronio, lilaiico cx-ierisqiie poniificiiC dignitalis as- Utique Guliiaruni rcx polest se suasque génies ab
SCitoribus irascl qiiaiii maxime solero, qiind indire- Uispaiiiarum rege juslo bello defendere ; ulerque
clam, seu, ut Bmiilacius Ml aiobat , rulione pcccaii tamen suis in terris snpreiuus rex est , neque illud

roinano poiitilici in principes putestatom adjudicent : defciisionis jus hispanum gallo rcgi obnoxium facit.

itl etiimvcio oppido ridiculuui est alisurditmqne Quanto minus crit in Ecclesiam potestalis se suosque
«)uam lanlo sludiodeiicges romano poiililici i/K/i/iY^o»» ab i[ijustis episcoporum , aut eliara romani primatis

in principes poteslateni , camdem principibus in Ec- molilionibus tueri? Nimirum non xquali solum, sed
clesiam asbcrcrc (I). Yeruni id, inqtiam, millo. lloc supcriori ,
qui te contra jus aggrcdiatur , fas est de-
SoliHU ab illis qui, publicai secnrilaiis specie, iiidi- i'cnsioiiis Domine obsistere, quemadmodum juriseon-
reciimi (|uoddam in Ecclesiam jus principilius incsse stdii aequo ac ihoologi magna consensioiie l'atenlur.

prxdicaiil, hoc, inquani, solmn ab iilis puto, ut dili- Qiix Sine omuîa id tandem quod aiebam niaiiifesto

geiiier videant quo islud ipsorum decrctum tandem elïiciunt ; nalurali jure ccclesiasiicam poiestatcm ci-

addurat. Niniirum cum nihil ^uod ad pulilic.c trati- viii minime subjici.

quillilalls periurbatioiieni sive liominum nialitia sive X. Nec verius est quod alii dicunt : divino jure ila

lemporum injuria trahi nequcai , seu piccscribeie utr.uiique potestalem esse copulalam, ut civilis eccle-
,

seu cxhibere iidelibus Ecclesia possit : non peccalo- protestantes, a romani pontiQcis jurisdiciione sese sub-
ruui in foro interno remissioueni, non alierius cujus- duxorunl.
(I) Lubet nonnuUa ex iiulicato odiensis episco|)i libro
libet sacramenti admiuislralionem, non sacrificium, heic describere. « Aussi, inquit cl. episcopiis, pag. 299,
non fidci syuibola ac professionem, non ipiaai Evan- quel cil est le fruit, que d'autoriser les incrédules à sou-
tenir que des princes idolâtres ou musulmans non seule-
gelii christianorumque dogmatuni annunliationcin,
ment u'excècienl. pas leur pouvoir, en s'opposaut au chri-
ciijus lanien inunus ab apostolis ad nos derivatum stianisme, uials qu'alors mémo ils en usent bien? Comme
souverains, dit-on, ils n'ont à examiner dans la reliqion
protestantes agnoscunt; liœc ipsa, quœ suapie naiura
que avantages ou les inconvénients qui peuvent en résul-
les
spiriialia ac siiperna suiil jurisque diviiii, principum ter pour le temporel de leurs Ftuts. i ce litre ils en sont

juijes, et par ce jugement ils décident quel en doit être le

k'gibus ac dominaïui subessent
cum dogmatibus apcrle pugnat (2), et protesianliuni
quoque comniodis iuslitutisquc uiiiverse
est consenianuuin (ô). Quid quod bine eu
(1) Adi ilUislrissimum Podiensuira episcopum in nuper-
rimo liliro inscriplD Défense ries actes du eterfié de France
:
conccrnuM la reliyiun, àLouvain, 1769; p. 2, cap. 8, pag.
303, soiiq.
(2)Couler podienseiu aniisiitem, 1. c, pag. 306, et cap.
10, pag. 33.'), scqn-
(5) Certc Plaliius Origia.jur. eccles. p. 195; tul.ing.
edit. 1736, hene observanilum, jubet, jura coUegii (chri-
stiaiii) ila princiiAbits a cœiu trudilu esse, non incnlibiis
hmniiiuin duniineiuur, ei uliiini quamdiim jidcm cierimo-
hiusque, nbi fidem simm deliimeiui qiiid pâli cœlus pitla-
veril, txclesuc indiœiml; sed ut, quœ ipsimet cœtui sponte
arrisura esse existiment, ila cousliluanl, ita udministrenl,
Jrt titdta hcic couclio, nisi iis saltem qui cœlmn turbaut,
alque, nbi cjus jura violunt, co lumen excedcre nulunl, tijj'e-
ra(«c. Alibi [p. 1'j7] adilit./wa colleijii timitcila alque ad
nientem cclUyii itdministrunda et ita (ulnnuistranda esse.
Ht si coltcqij adhiunire mm
umplius (juis relit, ub eiideni
cœteris pàribus recedere impune possit. Fingauius ergo,
ex jui'ibus collegii ad nieiileiu collt'gii admiiiislralis publi-
caiii iiliquocasu turhari iraiiquillilalem, |ioifi'iliio piinceps
jura illa iiilViiigure? Si no^es, aclum ciil de indifCclaprin-
ci|;uiii poloslaie si iiffiruius, vilissimaiu ergo serviluteni
:
senii't lii'cles,», suis juriljiis advci'siis suam ipsinsiiiiMUein
tïram^iicc lœsis , quaiu lauiea ul iu libortateiu viadicareut
: quod cl caiholitis
parmi leurs Or ne voient
sort sujets. ils pas d'une i art
qu'eu pernicHant que le chrislianisnie soit prêché dans
leurs Èlals, les canqwçnes doivent être mieux cultivées,
non satis
le commerce plus anime, les villes plus riches, les ouvriers
illud con- plus industrieux, les troupes plus aguerries, la populatiou
plus abondaute. Le culte idolalrique ou nialiométau rem-
plil sur tous ces objets les vues de leur politique; et s'ils
ont a les réformer ou à les perfectionner, ce n'est point
précisément par une religion (ju'on leur propose pour
qu'eux et leurs sujets parviennent au salut éternel. D'autre
part ils comprennent aisément que de la prédication du
christianisme il naîtra une diversité de seulimenLs et de
cube entre leurs sujets, ce qui est presque inséparable de
troubles et de disseusiou.s. Que doit-il donc arriver de cet
examen liorné h des considérations politiques, de cet exa-
m men que l'on prétend être tout ii la fois nécessaire et sut-
fisanl dans un prince à qui l'on annonce le christianisme
qu'il ne connaissait pas, de cet examen enfin qui h; consli-
tue juge et arbitre suj.rême de l'accueil (pie celte religioa
mérite? <Ju'en doit-il arriver, si ce n'est qu'il l'exclue de
ses Etats, ou qu'il s'elforce de l'y anéantir, si elle y a déjà
des prosélïtes? Ce ne sera point uu abus, mais nu usage
prudeutet louable de son pouvoir. Les inciédulis l'avoiient
volontiers, et c'est nieme un des arliclos de leur code plii-
losophiiiuu. Mais si l'on a une juste horreur pour celte
conséquence impie, oui ne laisse plus rien d'odieux aux
persécutions contre le christianisme que l'excès de leur
cruaiilé, il fiul renoncer au principe d'où elle coule trop
naturellement. Il faut convenir, que les princes élevés
dans une fausse religion n'olit pas droit de juger de la
vraie par des vues leinporolles soumises & l'autoriié de
Icui' sceptre. »
 b55 DISSE [ITATÎO 11. SS6

siasiicam in externa nul jurisdictione aui cliaiii disci- dccretis aberraret qui ecclesiaslicam ligandi solven-

plina omiii sibi habeai subjeciam. L'nde ciiim de dique potcilaicm (qua scilicei univers.!; disciplinae

! divino hoc jure constare dcberct iiisi ex Novi Tesla- ratio siat) priiicipuin egere consensione defenderet,

' nieiiii libris? Neqiie id eo dico, qiiod proiesiantes Dihicidior crit argumcnti vis , si allala Christi verba,

solam ijoverini Scripiuram appellaïc, scd quia id de Quœcunque alligaverilis , etc., ciim iis confcranius ,

qwi aginius cjiisinodi est, ut Cliri-liis non liadilioi;e quibns idem Doniiuus ac Servaionioster remiticndo-

soluni pcr apdsiolos illud ad nos transmiiifti-e deliiie- runi peccaioriim potestatem aposiolis credidit : Quo-
rit, sed in suis scripluris disorie coninienior.ire (I). rum, inqiiit, remiserilis peccaia, rewittcntur eis, et

Cuni enim iiihil in saciis Novi Tesianicnli libris omis- quorum relinuerilis retenta sunt (Joan. XX, 23). Viden?
sum sil qtiod ad rogiain in poliiicis rebiis majesla- nibil in bac Clirisli propositione circnmscripium est,

icm exloUendam porlineal.inio principes noljis eolen- quod ad poiestalem aitiiiet ex rei naiura et Ecclesise

dos, illis obcdienliam pr;cslandam ,

pro iis orandum praîscripto exerceiidaui. Quamobrem nemo erii, sal-

quam sa;pissinie inculcelur, nunciuam lamcn in lebus leni inter caiholicos, qui ila desipiat ut pcccatorum
ad religionem quoquo modo specianiibusaiit eos c<jn- in pœnitcntiali fera remissionem aut relenlionem

sulendiJS, aut ipsis parendiuu docci.nmr; Scriplurx politica; potestaii subesse affirmet. Veruni, quaso

in re lanli momenli silenliura argunienlo esse poie- quodnam banc inter et prioreni illani Clirisli propo-

rat, aliam polilicaruni, aliara sacrarum rernm baben- silioncm discrimcn ? Nulluni eqnidem video; ulraque

dam esse ralionem, ncque eamdera in uirisque obe- œque indnila esi. Si igllur internani in peccaiores

dienliam a nobis laicœ potestaii exliibendani. (Juare jurisdictionem dicimns a Christi iiislitutione iia com-
Chrisius, cui reguni polestascordi fiiii, ne illa suo in paralam, ul principibus nefas sil quidquam in illara

re tam gravi sileniio deprimerelur, id cerie ipsemet exercera auctontaiis, an non idem de externa in lide-

clare edixisset in sui fœderis libris (2). Novum igiim i8s cajteros jurisdictione erit omnino staluendnra?
Tcslnnienlum consulamus. Qiiidqiiinme inveniemus, Siatuenius enimvero nuilto firniius, si qualcm Chri-
qiio aliquid in Ecclesi:ini auctorilaiis priiicipibus a sius Ecclesiam siiam esse volueril accur.itc conside-

Cinislo collalum argni verosiniiiiter possil? iSiliil mi- remus. Corpus quoddain illa est per loiiim laie orbein

nus. Apostolos ille inisil sua pra;ditos poiesiaie, diffusum, ila taincn ut siculi uniini corpus est, ila

jussitque docere omnes gentes ; qnibus verbis aposlo- unus ei spirilus insit (i). Hinc Paulus : Obsecro vos,

los ad ipsas disciplina leges cdiiidas inyruclos au- fralres, per nonicn Domini Jesu Clirisli, ut id ipsum
clorilate nuper osiendinius. At quid si principes ca- dicalis omnes , et non sint in vobis scliismaHi ; silis au-

veanl ne ad populum de cbrislianis religii)nibus tem perfecii in codent sensu et in eudem sententia ( I

verba fiant? quid si apostolonim obiemperari Icgibtis Cor. I, 10 ). Qu;c quidem licet doctriiiam fideique

vêlent' Nulla bac in re a Clirisio iiriiicipuni ratio décréta poiissimum specient , negari (amen nequit

liabelur : Eunles doccle wnncs génies, baptizcnles, etc., quin ad disciplinam quocpie jure ac nierilo pertralii

docenles servare omma quœcunque mandavi vobis (

ilattli. possini. Sunt cerle qu.Tdam disciplinae capita in qni-

XXVIU). Haud aliter egit Cliristus quo loco Eccle- bus particulares Ecclcsiae, salva Ude, alque adeo carl-
siasiici jndicii formani pra;scripsit : Die lùclesia; : si taiis iinitate, inter sese dissentiunt ; verum ha;c, cum
tatlem Ecclesiam non andïeril , sil libi siciil ellinicus et numéro pauca sini, lum etiani reruni, in quibus ver-

publicanus. En de externa, de pubJica, caque jiiris- santur, lenuitale non admodum nolabili.i. C eleriim

dictionis disciplina quie lurbas in civitate excilare etiam in discijilinœ rébus, quoad fieri poiest, servari

facile possel, sernio lieic est, neque tanien exspectari expedit unam eamdemque ubique ralionem , ne sen-
jussil Christus principun) coiiscn^uni, ut aut ad Ec- tentiarnm quoque diversilas paulalim irrepat, qua; ad

clesiu; praesidos sceleslus. bouio defcnelur, aut illi in dissociandns aninios plurimum valet ; omnino aiilem
Cuni aninwdverlerent. Quid plina? Quœcunque, in- id necesse est in iis quae vel cum lidei dogmatibus
quit Cbristus, alUgavenlis super terram erunt liguta et arctissinie conjuncta sunt, vel ex Clirisli Domini or-
in cœlo quœcuuqw iolverilis super lernmi erunl
, et ,
dinaiione sunt eonstiluta, vel ab ajioitoiis aut gene-

soluia ei in cœlo. Ne licic qiiiileni villa priiicipuni inje- ralibus conciliis sanciia , aut denique cotninuni ipia-

cta mentio, quorum aucloiilatc ligtmdi solvendiijHe dani recepiaque Ecclesiarum consueludine couipro-
potestas circunisci ibaiur. Ligani apostoli ? Quod lii baïa. Fac enimvero , ex princi|ium nulu pendere
ligaiit, et in cœlo ligatur. Solvnnl aposiuli ? Quod bi ecclesiaslicam di>tiplinani ; iiihil amplius in ea fir-

solvunl, et in cœlo solvilur. Queniadmoduni ergo ri- niuni , nihil conslans ; sed pro cnjusqiie printipis ,

dendus csset qui prliicipuin poiestuli obncixiam vel- eorunique qui ipsi ernnl a consiliis arbilratu eom-
Ictcœii coulirraationcin, iianimiun) a Clirisli Domini mutabuniur omnia in dics, alque everteniur. Aller

communionem invehel sub ulraque specie ; aller fe-

(1) » 11 n'aurait eu garde, » inquil appellatns podiensis
slos dies imininuet ; bic cx'libaluin abrogabit, ille
episcopiis 262, « d'omellre u[ie si noble prérugalive,
,
|i.

si Dipu ajoutée à loulcs celles Ooiil il avait déjà

r.ivail quadragesimale jejnnium de medio loilel : erit qui
enriLhi la couronne royale. L'iiilérêt de la religion, le
proviiicialia concilia haberi vel il ; erit contra ([ui epi-
rcàtc'Ctdi^ à la vérité et ii l'ordre étalili de Dieu, dcinaii-
daieiil qu'elle lût diserleinent expriii:ée. Toute igno- scopis ne suas quidem vibitare diœcescs pcrmiliat.
rance; toute incertitude sur ce point eût été luuesie aux
fidèles. »
(2) Coufer eumdem Podiensein, jag. 253, seqq. (1) Ad Ej.hes. IV, 4 : t««iJ! corpus, unus spiritui.
 ;;57 t'AP. I
KS8.

Tiim alius abolita revooabit; alitis revocnla alioleliit. ccpil nt opernrenlur manibus suis , ut nultius aliquid

Nosiroriini iPinpdniiii iiioros i};iii>i'Cl opoiici, ipii iiio destdcrarcnl {\ Tli(iss.]\, 2). Vide:^ lieie niulu pralcr
BavTixj(«i luilibrio, non iMliDiii', isllui'c oiiiin;iri l'x^li- leges ronianas, iniilla oliam conira iiiipcraioruni

niet. An crgo cndibilc sil, Clirisliiin Ecolesia; sii:c cdieia fiii-ise ab apostolisde disciplina; capilibiiscon-
inni inalc oorisniuisse lit, cnm niio illaiii s|iirilii ;iRi stilula, ab illi- Ipsi^ inipiam, apostolis, ipii obiempc-
voliieiil, eaiii laiiien laie;i; poiesialis , a ijna laii(a raiuluin esse subliniioribus poleslalibus, alque adeo
iaini|iic pciiciiliisa inoriiiii ilissiiiiilitiulo nietuciiilu principibus discolis, (idiîlcs gravissiine nionucnmt ; ut
crai, ai'bili'io comniisciil ? Qnan(piaiii non liis «pus ncmpe sno doccreni exeuiplo, in rébus quidein civi-
esiargniiicnlis.cnni Paulns rpiul liac in rc scnticrKliini libus parendiim esse principibns ; at in lis quas Ec-
sit palani fecoiil. />i'i<s, iiiqnil illo (1 Cor. XII, 28), clesia; est sandre, iiiliJl liiimanam polostalein sibi
in Ecctisia sua posuil priiiiiiiH tiposlohs, (leiiide pro- possc aucloriiaiis viiiilicare. Idem nobis argumentum
plîelus , tain pnslores, et doclores. Ulii iieic rcgcs? It pr.ebel secunduin lertiunique scculum. Nani et duo-
tanion nominanili oianl, an primo quiiloni locn, nisi bus illis seculis, atquc adeo sidi qiiarli initia, chri-
Pauhis, cni Ciirisli mens perspecta oral , ornnoni cis siiani eneius suos, clsi iinperalorum ediclis proscri-
in Ecclesi.i; poiesiaii'ni adiinorcMoluissel. Iiiviclo lioc plos, IVe(iiiontaliant ; cl licet intcr collegia illicita

argnmenlo iilnnltn- liellarniiiiiis (/. I de rom. l'uni. ,

censcreiilur, ac propterca Julii Cjcsaris , aiquc qui
cap. 7) , Scliwarzins ( Insiil. jnr. univ. , p. i , tU. 3 eurn consecuti suni, imperalorum legibus baberc rcs
imt. 3, § 3) , ac poilicnsis aiilislos ( /. c, pag. 2G8 ) : communes, areamiiue communem pndiiberenliir ;

pra-iverat aniein illis S. Joannps Daniasccniis , ciijiis seniper lamen liccre Ecclesiis existimarunt faeultalcs,
IiiBC snnl VLM'lia {de Mng. , oral. 2) : Pcnci hnpcralo- ne irnnioliilibus quideni bonis cxcepiis, possidere ;

rcs poiestas non est ut Ecclesiis leges sanciant. Attende quod cnm nuilii editis ad id libris osteiiderint, prx-
tfuid dicat Apustotus : Qnosdani qnidetn posait Deus in seriiin vcro auctor ilaliei operis prxiiotali : Del diriilo

Eccicsia: priimini apnslolos, sccinido proplinlas, ler- liber délia Cliiesa di ncquistare e di possedere béni
lio pastorcs et doclores ad perfocliorioin Ecclesi;c ; temporuH {{) , nccesse non est longa monumentorum
non adjccit in)peratores. Yerbnm locuii non siint nobis recitaiione confirinare. Id aiitein cbrisiiani nunquam
reges, sed aposioti et proplieta: ,
pastoresque et doclo- fecis?cnl, nisi ea illis persuasio fuisset : imperatores,
res... Tibi puiebimus, o imperutor, in Itis, quœ ad liii- ciini illa in Ecclesi;c damiium jubercnl, non légitima
jus seculi ncgolia pertinent... vcrum ad rcs Eccicsiœ uli poiesiatc. Sed teriium Erclcsia; seculum aliiid
statue7idas pasiorcs Itabrmus, qui nobis verbum loqnun- sane pr:eclarissimum nobis bujusce rei suppeditat
ttir, alque ecclesiastica inslitula tradidertint. dociimenlnm : synodus scilicel africana, cujus S. Cy-
XI. Erunt forlasse qui quod nec iiatiirali nec di- prianiis mcniinit (ep. \, edit. Felli), statuit : Ne quis
viiio jure asscri principibns potesl in Ecclesiain de clericis cl Dei ministris lulorcm vel curatorem tesla-
ejijsqne disciplinara imperimn , ex ipsins Ecclesix menlo suo constilneret, itenique ne quis [rater excedens
concessione arcessant. Kl salleni mulii ex prolcslan- ad lulclam vel curam clericum nominarel ; ac si quis hoc
tibus faciunt, qui collegialia Ecclesiœ jura in princi- fecisset, non offerrelur pro eo, nec sacrificium pro dor-
pes ab ipso eiirisiianoruni cœtu uliro delata flli^se milione ejus cclebrarelnr. Vcrum enimvero, ut Fellus,
non dubitanl. Conira ego id (aciiini iiigo ; nego iiisii- apud Anglos Cypriani, edilor animadvertit (in not. ad
per fieri potuisse. Qiiid enim ? Polenilne Ecclesia , cit. ep. \), et jure roniano luteta pupillorum pro mu-
qnani ipsi Clirislus regiminis forniam pracslilisset, nere pnblico liabila, onns fuit a quo nonnisi e.v cerlis,

cam inimutare, juribtisqnedivinitns sibi non tain Ira- iisque gravissimis causis lege defmilis ( Inslit. tib. I,

dilis quani pr.vscriplis sese exspoliare, qnin non in- /(/. 25) c.rcusalio conccdebalur. Ha< porro inter causas
juriam modo, illamqiie gravissimarn, in^litiilori mo non ccnsebaiiir eiliiiicum sacerdoiium, mwlioque mi-
alque adeo sponso inCerrct , sed aliam oninino ab ea nus chrislianum, cum minime exspcclandum fuerit, ut
quam ille esse voluit se criniinose prX'SlaÈCt?Qund idem ba'relieus adiiot:.lor nionel, ut privilegio aliquo
si lanien de sanclissima Ecclesia lanlum Cacimis tmn pecitliari e.v indiilgrnlia ellinicorum imperalorum
su^picari quis posset, an non cnm Cbiisti priiUiisMO- fruercnlur sacerdutes cinislinni : .ih\cam lamen epi-copi
nibus id pugilat? Ecce ego vobiscum sum, jnquitCbri- vi caiionnm ca\eri poluisse cxislimanml, ne christia-
sins, tisque ad consummationem seculi , utique ut Ec- nus aliqnis id oneris cuiquam de clero vellet impo-
clesiiB su:c patrocinaretwr, illanique ad pnvscriplani ncrC, idqiie sub pienis (pias nuper audivinius ; non
a se normam pcrpetuo servarot incolumein. Quïcro alla ccile.de causa nisi (piiid vel ipsam publicani
jam quo démuni seculo a se desciverit Ecclesia ,
EcelesiiC diso.iplinam adeo non snbessc iinpcratnrinn
suamque laica; poleslatem subdideril? Non ccrie legibus nrmissiine senliebant, ut poiius po^sel Eccle-
primo cbrisiiana; œrai seculo; iilo cnini aposloli co- sia illis in sux disciplina; sancieudis canonibus dero-
egerunt concilia, sacros celebrarniitconvenins, a siif- garc. Secula jam iriumpliaiiiis clirisiianoe fidei reco-
focalo et sanguine, ilciiKiiie ab idoinlliytis abslinere lamus. Oecurrutit slalini seculo quarto Osius, Uilarius,
clirisiianoî: jussernnt ;
pra>scripsit insuper Paulus nt Athanasius, Gregorius Nazianzeuus, Anibrosius san-
accusaliones suscipercnlur in duobus vel tribus teali- ciissiinique Ecclesia; patres, qui ipsis iinpciatoribus
bus ; vcluit idem Paulus fidelium causas ad cllinico-
(1) Coiif'er egregium hune scriplorcni, praserlim lib 11,
riMU ii'ilinnnlia defcrri : Tliessaloniccnsibus vcro prtc-
559 DISSERTATIO II. 660

eonimque prœfoctis quanla esseï ccclesiasiicx poie- episcopos sûlere de imperatoribus cliristianis , non iin-

sialis digiiitas qiiamiiiie ab omni princi(iuin domina- peralores de episcopis judicare. Eris, Deo favente, etiam

tione solula libcraque , asseniatoruni aiilascclcbran- seneclutis maturilnle proveclior ; et tune de hoc censé-'

tiuin iiiliil \oriii jiidicia alquo ohlrecliuioncs, paUim bis ,

qtialis ille episcopus sit, qui laicis jus sacerdotale

edixenini. Osii lutc sunl ad Constamiuai scribcniis subsiernet. Digna sane scntcniia, qiiam episcopi omnes

( apiid S. Alhan. in cp. ad sotUarios) : Ne te rébus diligcnler allemlanl ! Eadcm fuil secnio quinio Ec-
misceas eccL'siasikis , tux vobls liis de rébus prœcepta clesix docirina. Millo Isidorum Peliisiolam, qui ciim

mandes, sed a nobis poiius liœc ediscns. Tibi Deus hn- saeerdolium aninia;, corpori rognnm coniparel (1)
,

perium iradidit : nobis eccles'msiica concredidit , ut saccrdoliiimregnosubdere nequaquam pouiil, nisiquis

quemadmodum qui libi imperium subripil, Deo ordinanti forle corpus aninioe imperarecontcndat. Mhifadcx-
rep'ignat ; iia mcitte, ne si ad te ecctestasiica pcrtralias, plicandumntritisqucpolesialisdiscrimenfingiillusiiius

niagni criminis reus fws. Rertdilc, scripU,m est, qiiae polesi, quam quod duo romance sodis ponlilices, iique

sunt Cxsaris, Cicsari , cl q»x sunl Dci , Dto Nique in sanclorum fasios relali, iradidcrunl, Félix II et

nobis igilur terrœ iniperare licet ; neque tu adolendi ha- Gfclasius I, ille in cpislola ad Zenoncm Auguslum, liic

ies poleslatem. Hil.rius vero lib. I, ad cmiidein Con- in liJieris ad Anasiasium iuipcralorcm, < Pulo qiiod
Slaulium aiebal : Provideat et décernai ctemeniia tua, vobis sine ulla dubilaiione sit mile, si Ecclesiatn ca-
Ul onuies el ubiquejudices, quibus proi'inciarum admi- tliolicam vestri lenipore principatus sinalis uii Icgibus

nistraiiones crédita; sunt, ad quns sola cura et sollici- suis, nec liberlaii ejns queniquam permitlalis obsi-
tudo PL'BLicor.L'M negoiiorum pcrtinere débet, a rcligiosa slere, quoc regni vubis lesliiuit poieslaicm. Cerlum
se observaniia abstineant ; neque postliac PR.nrfUJi.vNT esl enim boc rebiis vesiris esse saiiitare ul, cum de
alqne usurpent (qnaiiuim ab illa pseiidoijnliiicorum causis Dci agilur, juxia ipsius consiilulum rcgiam vo-

seiilcmia, qiia; ad sacraliura piincipiim jura id levo- lunlalem sscerdolibus subderc, non
Clirisli Sludealis

cal IKIarius abcrat ?) ni putenl se causas cognoscere pra'ferre, el sacrosancia per eorum prœsules discere
clericorum. Eadcm l'uil Aihaiiasii mens. Audianms poiius qnani docere, Ecclesia: formam scqiii, non huic
illixii in cpislola ad solilarios de codcm Consiantio litinianiuis sequcnda jura pra;fii;cre, neque cjus san?
Io;|iienleiu : Quare ditin simulai cccicsiasùcum se curare clionibus vellc duminari , cui Deus voluil clemenliani

canonem, omnia contra canonem agere moUtus est luani pix devoiionis colla subniillcre, ne dum nien-
Quis canon pnecipit ut e palalio episcopus miitatur? sura cœlcfiis disposiiionis exccdiiur, eatur in conlu-
Qids Iradidit comités inconsidcratosqne spadoties eccle- meliam disponenlis.» lia Félix : « Duo sunl, impera-

siasticis prœesse rébus?... Quandonam a scculo rcs hu- lor angusle, quibus principaliler mundus bic regilur :

jusmodi audila est? Quandonam Ecclesiœ decrelum ab aucinrilas sacra ponlilicum, cl regalis poleslas. In
imperatore accepii auciorilalem? Quid vero Nazianze- quib::s lanlo gravins esl pondus sacerdolum qiiaiilo

nus ? Non solum ille, in oralione qua imperialis prac- eliam pro ipsis rogibus in divine reddiluri sunl exa-
fecli minis pcrlenilos civiuni snoruni aninios erexit, mine rationem. Nosli enim, fili clementissime, quod,
poslquani multa pro sua auclorilale liberrinie disse- liceipra;sideas bumanogencri digniiale, reruni lamea
ruissct, Quid vero, inquiens, vos principes, et prœfe- prxsulibus divinarum dévolus colla submillis, alque
cli?... Quid igilur dicilis?... Nam vosquoque potestati ab eis causas lux salulis expclis, inque snmendis
meœ, meisque subsclliis lex Chrisii slbjecit. Imperium coelestibus sacramenlis, eisque, ut compeiil, dispo-

EMM ipsi GEKiMUS (iddo etiam pr.estaxtius nisi vero; : nendis, subdi debere le cognoscis religionis ordine

œquum esl, spiritum carni fasces submiltcre, et cœleslia poiius quam prxesse. Nosli ilaque, inler bxc, ex illo-

terrcnis cedere : prxrecluui hisce dcinde verbis alloipii rum le pendcre judicio, non illos velle ad luan) redigi
pergil : Non dubilo qnin hanc diccndi libcrtulem in voluniaiem. Si enim, quantum ad ordinem periinel
optimum parlera acceplurus sis, ulpole sacri met gregis publicx disciplinx cognoscenies imperium libi su-

ovis sacra mugnique vasioris alumnn (non doniinus porna disposilione collalnni, legibus luis ipsi parent

legumve laior) ; vcrum eliam c'uni Aerius cl Alyj)i(is, religionis anlislites..., qno, rogo, te decel affeclu eis

ne EcclesiiB legalain a maiie hxrcdiialem persolve- obedire, qui pro erogandis venerabilibus sunl altri-

rcnl , nescio quas iniporaiorum luges in médium af- bnti mysieriis. i Ilacionus Gelasius. Ex sexto et se-

fcnenl, istisin bac vcrba rescripsil ( ep. 8i)) : Extra- ptimo scculo nibil babeo quod urgeam ; anliquani

heas leges rejicienles,noslris servite. Ambrosiusdenique tamen et ab aposiolis alque adeo a Cbrislo ipso de-
ad imperatorein \alenlinianum juniorem ila perscri- rivaiam persévérasse docirinam sequeniium scculo-
psil (ep. 21 nov. edil.):Si vcl Scriplurarum seriem runi tradiiio nos doccl. Quid ociavo seculo scnserit

divinarum vet vêlera linipora retraciemus, quis est qui Damascenus, antea vidimus (2). Ante illum eadcm
abnuat, in causa fidei , in causa , inquam ,
fidei (i) conOrmanda addat, quœ supra
rilate recilavi, palara est
causnrum fidei noniine heic easdem quas luiper iiilelligi

vocavcrat causas fidei vel ccclesiintici aiicujus ordinis,

(1) Cave credas, beic Ambrosiiim eas solum causas de- causas neii.pe fidei ac disciplinx.
sigiiare, qua! ad fidei dngnuila iiciiinenl : pauloanlea dixe- (i) Lib. Ul, ep. 239 « Ex saccrdolio el regno rerum
:

ral :Augusta; niemoriœ l'ater

« unis non solnm sernione adminislratio coiillala est, quainvis enim pcrma^-na utrius-
res|)Oiidit, sed cliuin losilms suis sanxil, in eausa
fulci vol qne difl'crenlia sil (iUud enim veluli anima esl, lioc vcluti
ecclesiastici alinijus ordlnis judicare debere, quijiec eum coipus), ad unum lauieu et eumdem liuem teudunt, Uoc est
muiiere impar sit, nec jure dissiimlis. » Cuni eryo ad ha;c ad animarum salulem.
-ipsa Scriplurarum, ac chrisliajiorura monumenlorum aucto- (2) Neque lamen eo solum loco id docuit Damascenus
SCI c\p.
55-2

«liserlissime tradidil CrCRorins II lu opislnla ail Lco- ad Imppiatnrcm Oricnlis Innoccnliiis

III perscripsit ;

nt'iii Isauniiii ( cj). 2, (. IV cône. Ilurd., p. 1 i) : iVoii « Ad lirnianienlnni cœli . Iior esl, tniiver^aliii r.cc\a.

tliiil (l'ii ojii<! veili;i) iminriilorum cloginala, sed f»oii(i/î- s