LOreNC ANtONI

Simpozium n Zagreb pr 100-vjetorin e lindjes s kompozitorit

Nga Akil KOCI

Botim i KOCI CONteMPOrArY ArtS CeNter-LONDr redaktor prgjegjs: Prof. Akil Koci

ntra unkt

revist pr artin, kulturn muzikore dhe shkencn muzikologjie / Nr.1 Shtator 2010

rauf Dhomi, kompozitori Primo uomo i muziks operistike n Kosov

Me rastin e 100vjetorit t lindjes

Feim Ibrahimi, Personalitet i sigurt e i pavarur i muziks profesioniste

Tefta Tashko, e ushqyer mrekullisht me vlera kulmore muzikore

PLUS

Shqyrtime rreth sinkretizmit n kngt polifonike Kremtohet 75-vjetori i lindjes s Vinenc Gjinit

Pse nuk ekziston Shoqata e kompozitorve,Pse? N Lokalet e saj sht Vetvendosja,Si?

Po startojm me revistn e re pr kultur muzik dhe shkencn muzikologjie. E quajtm Kontrapunkt, q n kuptimin profesional ka domethnie t sakt, por n rastin konkret e kam menduar si qasje kundr piks, meq n kt aktualitetin ton kulturor e artistik, ka t till mendojn se gjrave ua kemi vn pikn... Duhet thn se n historin e gjat t popullit shqiptar, kndej dhe andej kufirit, asnjher nuk ka pasur ndonj revist me synim trajtimi t temave mbi problemet dhe bukurit e artit muzikor. Rrita dhe evoluimi i muziks m kan detyruar t angazhohem dhe ta nis botimin e ksaj reviste edhe pr krah shum profesorve, kompozitorve dhe muzikologve, sepse ajo n rrugn e vet t zhvillimit nuk mund t gjallroj pa fjaln prcjellse t muzikologve, t atyre q vzhgojn nga afr krijimtarin ton muzikore. Jan shkruar mjaft libra pr muzik, mirpo asnjher nuk sht kujtuar askush q t merr iniciativn q ta inicioj botimin e nj reviste t till. M kujtohet derisa isha kryetar i Shoqats s Kompozitorve t Kosovs, patm marr iniciativn q t organizoheshim pr nxjerrjen e nj buletini, sa pr informim t antarve t shoqats. N kt drejtim m 1971 pata shkruar nj libr t vogl , me nj parathnie, me fotografit, adresat dhe veprat e krijuara. Mirpo, tani kur jeta muzikore po merr kahe tjetr, n krahasim me fillimet e muziks, nj ndr veorit duhet t jet edhe kjo revist e cila do t prcjell krijimtarin dhe jetn muzikore n t gjitha trojet shqiptare, dhe duhet t paraqes nj lloj ditari t zhvillimit dhe t krijimtaris. Nse shohim se kush shkruan npr revista dhe gazeta t shumta, nuk duhet t na habis edhe zhvillimi me nj kahe krejt tjetr, q po merr muzika dhe krijimtaria e saj. Pra, revista duhet t jet nj lloj kritike dhe jo vetm ajo, por edhe nj stimuluarin pr krijuesit tan t rinj, dhe nj kshtu t orientoj kah vlerat e njmendta artistike. Duhet shtruar problemet haptazi dhe t jet avangard e ndijimeve t reja, jo vetm n krijimtarin muzikore, por edhe n at interpretuese, pedagogjike etj. Gjat shkrimeve n kt revist duhet pasur kujdes edhe pr gjuhn dhe stilin bazuar n ligjet estetike, sipas do material i trajtuar duhet t jet plotsisht n pajtim me gjuhn. Kritiku, prkatsisht muzikologu, duhet t jet i pajisur me aftsit pr ti shikuar gjersisht dhe thellsisht probleme dhe sukseset e krijuesve tan. Muzikologu, kritiku duhet t shtroj ide, probleme, tema dhe dilema, sepse ajo t shtyn t mendosh por t gjitha ato gjra q rrjedhin nga problemet, sepse ajo sht cilsia kryesore e krijuesve i t gjitha l mive. Kam lexuar diku se poeti anglez Kortixh dhe Viktor Ygo, duke thn: nuk mund t jet poet i madh, po nuk qe njkohsisht edhe mendimtar i dalluar. Nuk sht e rastit, prandaj, pse mu tash po del kjo revist, sepse rrethanat na detyrojn t jemi m serioz se deri tani. Karikatura q po paraqesim me legjendn se kshtu merren vesh kompozitort, sht pasqyr reale e jets dhe marrdhnieve tona, qofshi ato profesionale, por edhe kolegjiale. N qoft se nisemi nga kjo tez nuk t mohohet fakti se marrdhniet prball puns dhe krijimtaris jan t mira. N munges t nj pasqyre t qart, mendoj se kjo revist e ka pr obligim t sqaroj dhe ti v punt n binare t shndosh, sepse kritika muzikore e shkruar, deri tash nuk ka arritur t bind me seriozitet dhe profesionalizm. sht shkruar larg nivelit t dshiruar dhe pa u mbshtetur fort n kodet muzikologjie. Andaj, qllimi sht q ti qasemi kritiks s shndosh bashkkohore, e cila nuk do t kishte qllimin vetm t hetoj, por t suprimoj vlerat e veprave t krijuara. Nse bazohemi n kto parime do t vejm raporte t reja jo vetm n marrdhnie mes nesh, por edhe m gjer. sht e vrtet se kritika muzikore po zhvillohet brenda parimeve q nuk jan as afr realitetit, sepse rrallher hetohen vlerat prej t pa vlerave, edhe pse kemi disa nga veprat me nivel t lart artistik, por kur thuhet disa vepra ato nuk paraqesin trsin, shumsin e veprave. T shpresojm se angazhimi n kt veprimtari botuese, duke ia dhn formn e plot ksaj reviste, me titullin metaforik Kontrapunkt, do t ndryshoj n mnyr kualitative edhe profili i kritiks; do t avancoj n t mir t artit muzikor, sepse epoka moderne n t ciln jetojm krkon nj angazhim m t madh q t realizohen dy qllimet e saja meditimi dhe veprimi, pra para se t veprojm te mendojm dhe t meditojm pr at se si duhet dhe n far mnyre t veprojm. T shohim!

Dy fjal pr lexuesin

14

suplement pr muzikn

E hn, 27 shtator 2010

@ | www.gazeta55.al

55 + K

ntra unkt

Simpozium n Zagreb pr 100 vjetorin e lindjes s kompozitorit

Diskursi tingllor dhe krkimet empirike si procedimprcaktim i s bukurs n disa nga veprat korale t ktij autori
Akil Koci Londr Viti 2009 sht vit jubilar me rndsi t veant, sepse para 100 vjetve ka lindur kompozitori, etnomuzikologu, profesori dhe personaliteti i shquar i kulturs son t gjithmbarshme shqiptare, Lorenc Antoni. Natyrshm lind pyetja: si sht e mundur q n atmosfern paraprgatitore t ktij jubileu, n kulturn ton shqiptare n prgjithsi, t mos kemi shkrime nga m t ndryshmet prej gazetarve, muzikologve dhe studiuesve tan?! Deri m tani nuk kemi br asgj q s paku ta shnojm kt jubile dhe eveniment t rndsishm, jo vetm pr muzikn ton, por edhe pr kulturn kombtare, q ta prezantojm krijimtarin e tij nga t gjitha aspektet, pr t gjetur konventa t jaftueshme dhe t prshtatshme n funksion t artit n trsi, e vemas n muzik. sht e vrteta, aty ktu po flitet pr ca manifestime, por deri m tani asgj konkrete, pos q jam njoftuar privatisht nga Misionari Don Ndue Ballabani se me 25 dhe 26 prill do t mbahet Simpoziumi nn organizimin e Misionit Katolik Shqiptar t Kroacis, Unioni i Bashksis Shqiptare n Republikn e Kroacis si dhe Kshillit t Pakics Kombtare Shqiptare t qytetit t Zagrebit nn Patronatin e Ministris s Kulturs s Kosovs; prandaj, shtys pr t shkruar kt artikull, bhet vigjilja e 100- vjetorit t lindjes s doajenit,bardit dhe krijuesit t spikatur Lorenc Antonit, pr t hedhur drit jo vetm mbi jetn dhe veprimtarin e ktij krijuesi,por edhe mbi shum ngjarje t jets s ktij kompozitori nga nj kndvshtrim trsisht ndryshe nga ajo e etabluar, klasike, her her stereotipe, si jemi msuar ti shohim n vepra t ngjashme e t konceptuara, jo n mnyr do t thosha t veant, por siprfaqsore kushtuar figurave t njohura artistike, shkencore dhe t historis kombtare n botimet jo vetm n Kosov, por edhe n Shqipri. Un nuk do t mundohem q t deprtoj n thellsin e shpirtit t tij krijues,e aq m pak kam mundsi, kur i dgjoj veprat e tija, qofshin orkestrale apo vokale,sepse jan kompozuar para nj kohe mjaft t largt (kur kam qen vetm 14-15 vjear) dhe nuk kam mundur t jem i pranishm n fazn e entuziazmit krijues t shfaqjes; megjithat do t prpiqem q n kt shkrim modest t paraqes opusin e tij krijues nga kndvshtrimi muzikologjik, si trajt estetike bazuar n veprat e tija, t cilat shquhen te ky krijues shqiptar pr zhvillimin e mendimit muzikor me stadin e gjer t konceptit artistik, me kriter e dhe krkesa estetike, por jo si propagand e tezave t veta pr ta realizuar qllimin e shenjt q t rifunksionalizoj hedonizmin muzikor. Pra, shkrimi im duhet t ket pos karakterit autobiografik, krijues, estetik, shpirtror, gnoseologjik, aksiologjik, substancial, formal, sociologjik si form t nj trajte t prozs letrare, gj q do t krkonte njohje t madhe t unit t tij krijues,hulumtues dhe reformues,por, me q vendi n gazet nuk lejon pr shkak t hapsirs s kufizuar, do t lejohem ti shqyrtojm kto shtje me nj rast tjetr. NT/ka thon estett dhe filozoft pr mjuzikn: Muzika sht si do art tjetr e lidhur me kohn,ajo sht shprehje e denj e kohs s vet,at e kuptojn vetm bashkkohsit e saj. Cila sht domethnie e ksaj sentence? Shtrohen shum pyetje, por cila sht pika qendrore e ktij universi muzikor? Pikrisht kjo e fundit pra, krkon prgjigje jo vetm n nivelin muzikologjik, por me t bashk, edhe n at estetik dhe filozofik, sepse teoria semiologjike shtron shum probleme n kt aspekt, sidomos pr muzikn dhe arkitekturn si arte jo semantike; kshtu q, me t drejt, filozofi dhe kulturologu gjerman Vilhelm Diltaj (Wilhelm Diltaj),thot .vepra artistike nuk duhet t shpjegohet e t kuptohet si dukuri natyrore, por si krijim shpirtror e individuale1. ( S.apaliku Estetika moderne fq. 46, botimi shblu,Tiran,2006.) Dhe po tu referohemi vlersimeve muzikologjie dhe estetike, vijm prap te nj element tjetr pr artin, ku kjo domethnie ka konotacion t njjt, kur analizojm gjersisht thnien e Henri Hajnes se Muzika sht dika e uditshme. Mund t them se sht,po thuaj nj mrekulli. Pasi ajo qndron diku midis mendimit dhe dukuris,midis shpirtit dhe materies. Po mos t ishte nismtar Lorenc Antoni, a thua se sa do t kishim pritur q m n fund dikush t filloj hapat e par n reformimin e artit muzikor dhe pr kt rast kishim krkuar shum pyetje t tjera, kurse prgjigjet shtrohen vetvetiu. Po cila prgjigje kishte me qen m e sakta,m e drejta?.Pra, do t ishte kjo q m duket m e sakta Nuk sht e rastit q ai, pra Lorenc Antoni, erdhi n kt hapsir pr t ndrmarr hapat e par n krijimin e veprave t para muzikore,ansambleve dhe hapi shkolln e par muzikore q n vitin 1948, n kohn e nj destruktimi t nj realitetit t zymt q mbretronte aso kohe e q ishte nj pun sizifiane. Ai dshmoi jo vetm se ka prirje organizative, por edhe talent pr t krijuar vepra muzikore,pr t ia hapur syt nj populli q nuk dinte shum pr muzikn klasike; pra kjo ishte si obligim dhe krkes universale e tija, pavarsisht prej asaj q sot shumica e muzikologve tan si dhe paleokritikve thon pr t (ndoshta, pa shfletuar dhe pa analizuar sa duhet krijimtarin e tij) se ai ishte nj autodidakt! S pari, ata duhet ta din, ose bjn se nuk e din, q nj emrtim i till sht braktisur q moti; dhe, e dyta: krijues, kompozitor je ose nuk je, jan veprat ato q e japin kt cilsi dhe jo gradat shkollore. Po nuk pate talent, imagjinat, jan t kota studimet n lloj lloj shkollash muzikore. E, s fundi, koha e bn t qart cili sht kompozitor e cili jo: krijuesi me vepra konkrete, apo dikush me grada shkollore, apo ai krijues me grada shkolle dhe pa vepra?! Sa e sa shembuj jan tek ne, n Kosov, q kemi specialist t cilt kan kryer shkolla speciale dhe specializime, por deri tani kan ln vetm vepra t realizuara n bashkpunim me profesort gjat shkollimit e pastaj kan rn n letargji dhe nuk kan krijuar asnj vepr tjetr. Kurse Lorenc Antoni, pos q na ka ln nj opus t konsiderueshm dhe t larmishm, si do ta shohim n vazhdim, arriti t bj edhe ca aktivitete t dendura, prmes t cilave do t riformoj jo vetm shkolln muzikore, por edhe vet veprimtarit artistike muzikore. Guximi pr ndrmarr nj hap t till nuk ishte i leht n ato rrethana pas lufte, sepse populli e vrejti zhgnjimin e liris q e sollnkomunistt lirimtar,duke vrar e masakruar ajkn e popullit shqiptar; pra ishte vshtir q ai ta merrte nj hap t till si edhe e mori dhe veproi n mnyr mjaft aktive, sa q mund t krahasohet me at q pohon sentenca e gjuhs poetike si HERO I KOTSISHERO I ABSURDIT. Kt e themi, sepse ai ndrmori nj hap t guximshm q ishte pr at koh pa koh, nj absurd, kotsi, pr at koh t vshtir, por njkohsisht edhe heroizm i papar dhe i pashoq, sepse refleksionet te ai njeri vinin si guxim intelektual, si nj paradigm, vigjilim me nj prvoj jo t madhe krijuese, por me nj ndjenj t madhe shpirtrore, kombtare, jo pr ta krijuar iluzionin, po pr ta br realitet qllimin e tij si krijues dhe reformues i jets muzikore n trojet tona, edhe pse prjetoi mundimet e mdha q mund t krahasohen me at t Tantalit antik. N krkim t qllimeve t veta, shpesh ai m thoshte gjat bisedave t shumta q kisha me t jo njher, por shum her, kur bisedonim pr kto shtje se donte t qndronte pran problemeve, pran problemeve t mdha, pr t mos e humbur vullnetin, e mendonte q gjithka le t shkonte dm, por vullneti, dshira e madhe e tij, t mishruara me idealet atdhetare,pr t pasur, si thoshte ,edhe populli i yn nj edukim muzikor modern dhe evropian, t vazhdonte pr rreth t gjitha atyre sfidave q hasi prball pasionit t tij t rrall, pr t realizuar synimet veta. N kt kontekst e sidomos n kontekstin e krijimeve muzikore, kemi jo nj ndjenj, por nj realitet q i hasim n veprat e tija t cilat kan pasur pr baz gjithnj melosin e begatshm popullor, ato melodi virgjre popullore aq t bukura, t cilat i veshi me petkun artistik, ashtu si kan vepruar krijuesit e mdhenj, si jan: Bahu, Mozarti, Beethoveni, Bramsi, Smetana,Bartoku dhe shum t tjer, edhe pse disa mendojn se mu folklori muzikor dhe sidomos citimi i temave t tij prkufizon imagjinatn krijuese. Mirpo, te kompozitori Lorenc An-

LOreNC ANtONI

toni kemi nj prezantim t denj tfolklorit, pa cenuar imagjinatn e tij krijuese, pa anatemuar dhe mnjanuar shprehjen e tij muzikore q prshkohet n veprat e tija nga receptivi muzikor, sepse n strukturn kompozicionale t veprave t tija t shumta ngrthen tr nj begati t kngs s bukur shqipe, pa kthesa t pa pritura, por gjithmon me tinguj t qlluar; dhe po ta analizojm sfondin tingllor t ktyre kngve si proces n kontekstin timbrik, artikullues, ritmik dhe at t forms, do t befasohemi me freskin e mrekullueshme t saj pa hipostaza t shfrenuara, me nj optik t qart t nuancuar si vlera njerzore me prehje koherente dhe artistike. Si kemi vn n dukje n fillim t asaj sentence pr muzikn, se ajo si n artet t tjera sht bashkkohore e krijuar prej bashk kohanikve t saj, pavarsisht prej trendve q ekzistonin n at koh n botn e artit, sepse pr popullin ton ato prpunime t kngve shqipe si krijime shpirtrore individuale q ishin punuar me shum kujdes, ishin sa aktuale aq edhe t rndsishme, sa t bukura aq edhe t nevojshme, sepse paraqitej n to nj tingull,nj harmoni, nj prvijim i ri melodik, ritmik dhe harmonik. Kjo ndodhte, pavarsisht q jo larg nesh n Republikat t tjera si ishin Sllovenia, Kroacia, kompozitort me veprat e tyre aktuale kishin deprtuar, krahas shteteve dhe kulturave t tjera, n sferat e stileve muzikore jo t klasicizmit, impresionizmit dhe t stileve t tjera, por t avanguardizmit dhe t atyre t stileve t tjera tjerave aktuale t thelluara n at bot krijuese. Kto ballafaqime ti quajm kshtu ato vepra, me veprat e para t Lorencit n krahasim me kompozitort e tjer, ishin kontraste t mdha dhe t pa krahasueshme n prmasa universale,por pr milen ton artistik ishin t mdha n prmasa t krijimit e t krijimtaris son muzikore si dhe t mikrokozmosit t tij universal, sepse artisti yn na ka sjell risi,freski dhe me ndje dgjoheshin nga publiku i pakultivuar n at mas q e kishte populli yn, n at koh, sepse procedimet tradicionale t kngve t njohura t lndzuara si komplekse tradicionale merrnin nj forme dhe petk t ri, si ideal i etnikumit shqiptar, si dritsim n at terrin pesshekullor osman edhe tragjedin njshekullore serbe. (vijon)

K ntra

unkt +

55

E hn, 27 shtator 2010

@ | www.gazeta55.al

suplement pr muzikn

15

Kremtohet 75-vjetori i lindjes s kompozitorit shqiptar Vinenc Gjini

Mbi figurn dhe krijimtarin e Vinenc Gjinit

Vinenc Gjini, kompozitor, pedagog dhe figur e shquar e muziks shqiptare. Talent i muziks dhe kultivues i tradites muzikore popullore shqiptare dhe asaj kishtare. Studiues i thell i artitit muzikor dhe krijues i frytshem. Autor i nj vargu t madh veprash t gjinive dhe formave t ndryshme muzikore. Kompozitor i stilit nacional, besnik i forms klasike dhe tingllims neoromanike.
Kristina Palokaj Kur flasim pr personalitete t shquara t krijimtaris muzikore si pjes e kulturs shqiptare, duke pasur pr sfond zhvillimin e vetdijs dhe misionin e artit n jetn shoqrore dhe kulturore, gjithnj duhet t kemi parasysh faktin se ata me veprat e tyre paraqesin figurat m t shquara t universit ton muzikor. Nj ndr kto sht padyshim edhe figura e kompozitorit dhe pedagogut Vinenc Gjini. Kjo figur e njohur e muziks shqiptare u lind me 22 Janar t vitit 1935 n Ferizaj andaj viti 2010 shnon ditlindjen e tij t 75-t. Ky kompozitor i cili rrjedh nga nj familje qytetare q e kishte tradit kultivimin e muziks popullore dhe asaj kishtare andaj qysh n fmijri Gjini tregoi talentin dhe interesimin e tij t veant pr muzikn. U rrit dhe u shkollua n frymn e muziks popullore dhe asaj kishtare. Shkolln fillore e kreu n vendlindje ndrsa nga viti 1948 u vendos n Prizren ku ndoqi studimet n shkolln e mesme t muziks, atbot drejtuar nga kompozitori yn i madh Lorenc Antoni. Fal talentit dhe puns s tij si nxns i dalluar q ishte, ai shfaqi dshirn dhe vullnetin q t vazhdonte studimet e mtutjeshme pr muzik, dhe kjo dshir iu realizua. Gjini prfundoi studimet e larta muzikore n Akademin e Muziks n Beograd (Dega e Teoris s Muziks - 1958) dhe nuk u ndal me kaq. Vazhdoi m tutje edhe studimet postdiplomike (Teori dhe Kontrapunkt) duke u br kshtu magjistr i par i shkencave muzikore n Kosov. Dshira dhe vullneti i madh q kishte pr muzikn e shtyn at q t vazhdonte studimet edhe m lart. Ne vitin 1979 mbaroi edhe shkolln Superiore muzikore n Shkup ku me sukses t dalluar e kreu Degn e Kompozimit tek prof. Tome Zogravski. Me t mbaruar studimet kthehet n Kosov dhe fillon t merret me aktivitete t ndryshme n sfern e artit t muziks. Fillimisht u punsua n Radio Prishtin e m von drejtoi Katedrn muzikore pran Shkolls s Lart Pedagogjike poashtu n Prishtin ku kaloi 12 vite pune (1963-1975), t lodhshme por edhe t suksesshme. Katedra pr muzik, t ciln e drejtonte pikrisht ai, shrbeu si baz pr formimin e institucionit superior arsimor muzikor gjegjsisht pr hapjen e Akademis Muzikore, ndrr kjo q u realizua n vitin 1975. Me hapjen e Akadamis kompozitori u emrua profesor i lnds s Harmonis ku dha kontributin e tij maksimal deri n vitin 1991, kur edhe pensionohet. Prve puns edukativo-arsimore Vinenci si nj muzikant i gjithanshm dhe i palodhshm sht marr edhe me pun amatore. Ishte udhheqs i par artistik muzikor i Ansamblit folkloristik profesional Shota (1963), pastaj udhheqs invencionit t muziks popullore shqiptare t cilat ai i prdor si t tilla ose i shkrin n fuqin e tij krijuese, i bashkon me idet q burojn nga shpirti i tij dhe krijon vepra t mdha muzikore me vlera antologjike, kulturore dhe shpirtrore. Vinenc Gjini, si kompozitor i takon stilit nacional mirpo shkruan dhe krijon vepra n stilin neoromantik. Ndonse m nj rreth t gjer admiruesish, veprat e tij jan ekzekutuar nga solist dhe ansamble te ndryshme si brenda ashtu edhe jasht vendit duke filluar nga Orkestra Simfonike e Radio dhe TV Prishtins, Filharmonia e Tirans, e Kosovs, e Beogradit, e Maqedonis etj. Poashtu shum vepra jan shfaqur dhe ekzekutuar edhe npr vendet tjera botrore si: Angli, Norvegji, Gjermani, Rumani, Zvicrr, Austri Amerik etj. Nga krijimtaria e tij e gjr dhe e larmishme veohen disa vepra q Gjinin e bjn kompozitor t madh dhe t veant. N mesin e veprave m t popullarizuara sht knga korale Blegron delja, njra ndr prpunimet m t famshme t muziks popullore. Me q muzika kishtare te Gjini ishte tradit e vjetr familjare, veprat e ksaj fushe ishin pjes e veant e krijimtaris s tij n t ciln kopozitori dha kontribut mjaft t madh. Ai krijoi nj numr t konsiderueshm t kompozimeve korale mbi 500 kng t ndryshme duke pasuruar kshtu thesarin e muziks kishtare. Sukses i madh dhe i vlersuar shum sidomos nga prijsit e kishs katolike ka qen botimi i veprs kapitale t Vinenc Gjinit kushtuar muziks kishtare me titull: Eja ti kndojm Zotit pjesa I dhe II. Cikli i kngve solo Letrat botuar n vitin 1973 shkruar sipas vargjeve te poetit shqiptar Ibrahim Kadriu sht padyshim njra ndr krijimet m madhore m t famshme dhe me vlera antologjike n tr krijimtarin muzikore shqiptare. Kompozitort shqiptar nuk kan kompozur shum vepra n kt form lirike edhe pse ato gzojn nj popullaritet t madh sidomos prej kohs s Romantizmit e deri n ditt e sotme. Edhe pse n numr jo aq te madh, kngt solo si form kompozicionale i gjejm pikrisht n opusin krijues t kompozitorit Gjinit. Krijimtarin e tij e pasurojn edhe veprat e muziks vokalo-instreumentale gjini e veant muzikore n t ciln kompozitori sht treguar i frytshm dhe shum i suksesshm. Kantata si vepr kapitale, n krijimtarin e kompozitorit Gjini gjen poashtu vend t rndsishm, form kjo e cila n trevn e Kosovs ka filluar t kompozohet nga vitet e 60-ta t shek XX. respektivisht nga viti 1961 kur Rexho Mulliqi kompozoi kantatn e par me titull Poema pr ata. Prej vitit 1961 ne Kosov jan kompozuar nj varg kantatash n mesin e t cilave numrin m t madh e zn kantatat e Gjinit. Mund t prmndim ktu kantatat: Vatra e urtsis, T duam liri, Ramiz o vlla, Udhkryqet e jets etj. Vepr tjetr kapitale n krijimtarin e tij sht padyshim edhe vepra orkestrale respektivisht Simfonieta in D vepr e par e ktij lloji n Kosov e kompozuar n vitin 1977 vepr orkestrale e shkruar pr kompleks t vogl t orkestrs simfonike me prbrje orkestrale si tek orkestrat klasike t Hajdnit ku instrumente frymore jan dhna a-due. Pastaj vijn 4 Simfonit si dhe nj varg veprash t gjinive t ndryshme t cilat mbetn pa u prmenduar. Kontribut t madh Gjini ka dhn edhe n sfern e edukimit dhe arsimimit muzikor t gjeneratave t ndryshme duk shkruar dhe botuar disa libra pr nvoja t nxnsve dhe studentve. Nga e tra q u tha mund t vijm n prfundim se figura e ktij kompozitori z nj vend t rndsishm n zhvillimin e kulturs muzikore shqiptare. Megjithat, puna e tij e gjat krijuese sigurisht se nuk ka qen nj rrug aq e leht pr kompozitorin. Por dashuria ndaj muziks, arti real q buron nga thellsia e shpirtit t tij krijues dhe vlerat e larta artistike dhe intelektuale kan br q edhe sot kompozitori Gjini t jet aktiv n jetn muzikore. Gjini duhet vlersuar shum lart pr kontributin e tij t jashtzakonshm n avancimin dhe ngritjen e muziks shqiptare n nj nivel t lart duke br nj veprimtari t ngjeshur n t gjitha sferat e artit muzikor q nga rinia e tij e deri n ditt e sotme. Andaj duke e kujtuar tr kt vprimtari t ngjeshur artistike, le ti urojm kompozitorit 75 vjetorin e lindjes duke i dshiruar shndet dhe jet t gjat.

Vienc Gjini dhe Akil Koci

i Shoqris Kulturore Artistike Ramiz Sadiku t studentve t Universitetit t Prishtins (1964), si edhe antar shumvjear i korit reprezentativ nga Prishtina Collegium cantorum. Nga viti 1993, pr arsye t njohura t situats n Kosov ai u detyrua q t shprngulej nga Kosova. Nga ai vit s bashku me familjen e tij ai jeton dhe vepron n Buje Istr t Kroacis.

Krijimtaria e Gjinit

Vinenc Gjini si njri ndr krijuesit m t frytshm q e kan begatuar muzikn shqiptare sht autor i nj vargu t madh veprash t gjinive dhe formave t ndryshme muzikore. Opusi i tij krijues sht mjaft i gjer e i larmishm dhe pothuaj i prfshin t gjitha gjinit muz-

ikore. Ai krijoi nj numr t madh veprash t rndsishme n lmin e muziks vokale, instrumentale, vokalo-instrumentale e sakrale, t inspiruara shpesh her nga melodia e muziks nacionale shqiptare. Frymzimin dhe inspirimin m t madh e gjeti n gurrn dhe vatrn e muziks popullore. Motivet popullore me elemente meloritmike t folklorit ton muzikor jan mjaft prezente n veprat e tij. Elementet e muziks popullore n mnyra t ndryshme kompozitori me shum kujdes dhe prkushtim i prdor tek nj varg veprash qofshin ato vokale, vokalo-intrumentale apo instrumentale. Faktura e veprave simfonike sht e qart, duke mos i kaluar kufinjt e simetris klasike dhe harmonive neoromantike ndrsa temat e tij muzikore jan ose tema t invencionit origjinal ose tema t

Vinenc Gjini, krijues i rndsishm me vlera kombtare

Vlora Rrecaj (Muzikologe) Koht e fundit, me rastin e 75 vjetorit t lindjes s profesor Vinenc Gjinit dhe 50 vjetorit t veprimtaris s tij, jan shtuar zrat e publicitetit pr kt figur t rndsishme t muziks shqiptare n Kosov. N kt kuadr jan br paraqitje t veprave t tij n ambiente t ndryshme akademike, shkrime mediatike nga gazeta t tilla si; Koha Ditore, Bota Sot, Zri, The Albanian e shqiptarve t Anglis etj dhe diskutime nga personalitete t muziks shqiptare si; Prof.mr.sc. Akil M. Koci, Prof.Dr. Fatmir Hysi dhe Prof.ass. Roland ene. Natyrisht, nj nga iniciativat m t rndsishme t ksaj periudhe sht monografia e Prof.mr.sc. Akil Kocit mbi Vinenc Gjinin dhe veprimtarin e tij. Me shum njohje, me shume dashuri,vlersim dhe profesionalitet, autori e paraqet kt figur t shquar t muziks n Kosov, n mnyr t plot dhe t shumanshme. Duke par bibliografin e artikujve n kt libr, Vinenc Gjini sht nj figur e cituar, por jo plotsisht e studiuar nga historia e muziks. Pikrisht ktu qndron edhe rndsia e Monografis,e cila vjen si nj studim i plot i nj figure, dhe si koncept q t sjell dika t re, dika ndryshe nga ajo far kemi msuar n historin e muziks dhe q nuk sht thn m par n mnyr kaq t plot e prfshirse. Prof. Dr. Fatmir Hysi n lidhje me kt monografi thot: Kto t dhna t panjohura q sjell autori n kt monografi, veorit e jets, krijimtaria artistike studimore, na krijojn vetvetiu nj form t plot t nj personaliteti kompleks e t rndsishm si sht Vinenc Gjini dhe rolin e pazvendsueshm t tij n kulturn shqiptare t muziks e m gjr. Duke e par kt material dhe duke shtuar at se far kisha dgjuar nga krijimtaria e ksaj figure, tek un filloi t prvijohet nj portret shum m i plot e m interesant i artistit, nj portret q m inkurajoi t thellohem akoma m shum n krkimet mbi t dhe t shkruaj nj Retrospektiv me rastin e ktij prvjetori. V.Gjini u lind me 22 janar t vitit 1935, n Ferizaj n nj familje t vjetr qytetare in-

telektuale. Dshirn pr muzik e fitoi q n familje ku tradicionalisht sht kultivuar dhe knduar knga, kryesisht ajo popullore dhe kishtare. Talenti si kompozitor u zbulua qysh n fmijrin e hershme, ku provat e para krijuese datojn nga Shkolla e mesme e muziks. Ishin kngt e thjeshta t prpunuara popullore, kng masovike dhe pjest pr ansamble t vogla, t cilat prfaqsuan fillimet e krijimtaris s tij t gjr e t larmishme. Studimet e larta muzikore i kreu n Beograd (1959) ndrsa n vitin (1961) mbaron studimet postdiplomike n harmoni dhe kontrapunkt. Gjithmon n krkim t prsosmris profesionale, vazhdoi studimet n Shkolln Superiore muzikore n Shkup, ku kreu me sukses Degn e kompozicionit (1979). N monografin e prgatitur t Prof.mr.sc. A.M.Kocit Krijimtaria emblematike e V.Gjinit, n fjaln hyrse, N vend t Parathnies thot: Arti i tij krijues konsiston n krijimin e shum parametrave artistike si vizion i veant dhe kjo krijimtari shquhet, para s gjithash, me kompleksin e realitetit... vijon n faqen 23

16

suplement pr muzikn

E hn, 27 shtator 2010

@ | www.gazeta55.al

55 + K

ntra unkt

Simon Gjoni, nj emr i gdhendur n pentagramin e muziks shqiptare

Nga Flori SLAtINA
N mesin e emrave q krijuan dhe eln udhn e muziks profesioniste shqiptare sht, pa dyshim, edhe emri i kompozitorit dhe artistit t shquar Simon Gjoni. Ishte koleg e bashkkohs i artistve tan m t mir si esk Zadeja, Prenk Jakova, Tonin Harapi, Tish Daija, Pjetr Gaci, Feim Ibrahimi e shum t tjer, t cilt me artin, talentin dhe kontributin e tyre e ngritn lart muzikn profesioniste shqiptare. Ata u bn shkoll dhe udhrrfyes pr dhjetra e qindra artist t tjer q ecn me guxim n gjurmt e tyre. Simon Gjoni sht artisti q ka njhersh disa vlera, si muzikant, si kompozitor, si dirigjent, si pedagog, nj artist shumplansh, emri i t cilit lakohet edhe sot me respekt e nderim jo vetm mes artistve shqiptar, por edhe n bot, si pjes e enciklopedive dhe literaturave muzikore, ku luhet krijimtaria e tij m e mir dhe prfaqsuese. Simon Gjoni u shua n moshn 66-vjeare, n vjeshtn e vitit 1991, ather kur kishin filluar proceset demokratike dhe kur krijimtaria artistike mori frym e shpenguar. Ai fal pjekuris dhe talentit t tij, mund ti kishte dhn m shum muziks shqiptare, por fati nuk desh. U largua fizikisht por la pas emrin e tij, muzikn, kngt e bukura dhe mbi t gjitha la pas luleborn, nj himn q do ta shoqroj brez pas brezi dhe e bn at t pavdekshm. T rrall jan ata artist q e kan kt fat, q krijimtaria e tyre i prjetson n piedestalin e vlerave artistike e shpirtrore t kombit t tyre.

ALBUM Pr PIANO DHe ALBUM Me rOMANCA

Disa nga krijimet e tij m t mira u prmblodhn n dy prmbledhje Album pr piano dhe Album me romanca dhe u promovuan para disa vitesh n Tiran, n ish- ambientet e Lidhjes s Shkrimtareve dhe Artisteve. Albumi pr piano prmban 22 vepra t gjinive te ndryshme me karaktere t larmishme. Ndrsa Albumi me romanca, i cilsuar si nj nga veprat m t arrira t kompozitorit Simon Gjoni, trajton tema lirike, poetike, filozofike si dhe tema me karakter te forte dramatik. Romanca e tij e pare sht Vajza dhe liqeni(1946) dhe Shoqe kemi hann (1949), t ciln e konceptoi pr kanto, violin e piano. Aty prfshihen disa nga romancat me karakter lirik si; I fola vales, Erdhi pranvera, dueti Bjeshkzo, te krijuara ne periudhn 1961, 1968, t cilat shquhen pr melodicitetin, delikatesn dhe ngjyrat e shumllojshme. Jan botuar disa libra me partitura si Album me kng e melodi, Kng, Lulebor etj.

Hermira Gjoni, pianistja dhe pedagogia q lartson mbiemrin Gjoni n SHBA

DJALI I SHKODrS, ArtIStI I SHQIPrIS

Simon Gjoni kndonte dhe i jepte jetgjatsi asaj. Jeta e vrtetoi q pavarsisht nga vlersimi subjektiv i drejtuesve t athershm, kngt e Simon Gjonit mbijetuan dhe sot pas 60 e ca vjetve. Ato kndohen jo vetm n Shqipri, por edhe jasht saj, sidomos n SHBA e n vise t tjera ku sht i prqendruar emigracioni shqiptar. Nuk ka koncert n SHBA ku artistt shqiptar t mos kndojn Luleborn e Gjonit, ajo sht njsh me himnin ton kombtar dhe kndohet po me aq pasion e po me aq dashuri saq nuk mungon kurr, vese shton gzimin dhe dashurin e pakufishme pr vendin. N Mosk n vitin 1956 trio Mula - Athanas - Tukii korr sukses t jashtzakonshm, n Vjen m 1961 hapet Festivali i Rinis me introduksionin e Lulebors, n Franc, n Itali, etj. Lule - bor kndohet s bashku me publikun ashtu si dhe n Nju Jork ku koncertet prfundojn me humnin e kngs shqiptare Lulebor. esk Zadeja e konsideronte at: nj model t paprsritshm n lirikn ton. Studimet e larta i kryen n vitet 1952- 1958 n Akademin e Lart Muzikore t Prags, n klasn e dirigjimit simfonik me profesort V. Smetacek, R.Brook, dhe A. Klima. N vitin 1954 sht pjesmarrs si kompozitor n Festivalin Internacional t Muziks, s bashku me kolost botrore, kompozitor dhe instrumentist si Shaporin, Janson, Rihter, Shafran, Fisher, Fournet, etj. N vitin 1956 n salln Mestska Knihovna drejton Shubert Rosamunda dhe Grieg Perr Gynt. Po n kt koh drejton veprn Pygmalion t kompozitorit Jiri Benda. N vitin 1957 n salln Dum Umelcu drejton Simfonin koncertale pr violin e kontrabas t K. Dittersdorf. Suksesi i ktij koncerti pasohet nga ai i pjess simfonike t Franc Liszti -it Les Preludes. N 1958 kthehet n atdhe me dy valixhe plot me libra, por me nj kultur t gjer, me talent, me pasion e me nj disiplin e forc organizative artistike t madhe, vlera kto q i transmetoi edhe n orkestrat simfonike ku la mbresa t thella dhe horizont kulturor e artistik. Nj ndr dirigjentt e par t orkestrave tona simfonike t Teatrit t Operas dhe Baletit dhe t Radio Televizionit. N 1958 emrohet dirigjent n TOB. Shum vepra t shquara e gjetn interpretimin e par tek dirigjenti i ri, i cili i interpretoi ato duke zbuluar ngarkesn emocionale t tyre me nj ndjeshmri t lart. Prmendim baletin Lola, Laurencia, operat Don Paskuale, Berberi i Seviljes, Paliaot, Franceska da Rimini, Pranvera. Pr her t par me kujdesin dhe pasionin e tij inizoi krijimtarin e deriathershme t kompozitorve shqiptar Zadeja, Gaci, Nova, Grimci, operetn Lejlaja t Tish Dais, operetn Agimi t Kristo Konos, Koncertin Nr 1 pr violin t Zoraqit, Rapsodin pr piano t Pjetr Gacit, Rapsodin pr piano dhe orkestr t Tonin Harapit, gjithashtu edhe muzikn e disa filmave shqiptar. Ishin hapat e para t kristalizimit t nj kulture kombtare, prandaj regjistrimi n radio paraqiste mjaft vshtirsi, qoft prsa i prket ans teknike, qoft prsa i prket prgatitjes s kngtarve, korit, orkestrs, pr realizimin sa m dinjitoz e me nj nivel t lart artistik. Nga autort botror ekzekutoi pr her t par n Shqipri Beethoven Simfoni Nr 8, Mendelson Uvertur, Bethoven Eleonora, uvertur K. M. Veber Gjuetari magjik, Liszt Prelude Dvorzhak Valle simfonike. Me orkestrn e re t RTV dilnin mjaft probleme pr krijimin e nj profili t qart pr kt Simon Gjoni punoi n mjaft seriozitet e me nj disiplin t hekurt, punoi pr individualitetin e ksaj orkestre, e

Kompozitori Simon Gjoni u lind n qytetin e Shkodrs m 28 tetor 1925. U rrit dhe u edukua n nj familje t thjesht qytetare. Shkolln fillore dhe t mesme e kreu n kolegjin franeskan n qytetin e lindjes dhe atje u frymzua me ndjenjat patriotike. Q kur ishte fmij sht pjesmarrs aktiv i grupit koral t shkolls dhe m von me instrumentin e tromps sht antar i bands s fmijve s bashku me Tish Dain, Tonin Harapin, esk Zaden, etj, me drejtues kompozitorin e mirnjohur Prenk Jakova. Pasi mbaroi gjimnazin iu kushtua nj aktiviteti t dendur muzikor, duke kontribuar n formacione t ndryshme orkestrale e vokale, drejton ansamblin artistik t gjimnazit t Shkodrs, aktivizohet si drejtues orkestrave t ndryshme pran Radio Shkodrs, me grupet amatore etj. N kt periudh u shfaq edhe talenti i tij prej krijuesi t mirfillt, me nj ndjenj t fuqishme dhe origjinalitet t dukshm. Viteve 1946 - 1947 i prkasin nj seri kngsh t paharruara, t cilat shquhen pr ndjeshmrin e tyre, sa poetike e t sinqerta, aq t figurshme e fisnike si: Lule bor, Sy laryshes, Sulmuesja e tisazhit, Pash syt e tu si drita, Fyelli i obanit, Nna dhe ika, etj, kng q e uan m tej traditn qytetare t liriks shkodrane dhe u prhapn me nj shpejtsi t rrufeshme n t gjith Shqiprin. Freskia dhe prmbajtja e ktyre kngve bn q menjher t futeshin n repertorin e gjith grupeve artistike dhe t kndoheshin kudo, n radio, shkolla, n rrug, n festa familjare, n koncerte. Fakti q shum kng t tij kndoheshin nga populli dhe quheshin popullore i jepnin nj gzim t madh. Vlera e muziks dhe e kngs nuk qndronte tek juria, por tek mimi q i jepte populli, q e

Emri i koncertmaestres Hermira Gjoni filloi t lakohej n skenn shqiptare q n vitet 60-t, ndoshta edhe m par. Jo vetm si bashkshortja e kompozitorit t shquar, por edhe si artiste Hermira ishte ndr pianistet m t njohura n at koh n vendin ton. Karriera e saj u ndrpre n Shqipri n fillim t viteve 90-t, kur e la atdheun dhe udhtoi drejt SHBA. Sot sht pedagoge n Konservatorin e Nju Jorkut Gageheim Buillding, prej shum vitesh, pasi iku nga Shqipria. Un erdha n Nju Jork dhe bra prpjekje t identifikoj veten si muzikante. Ishte e vshtir, sepse sa godina t larta ka ky qytet, po aq ka edhe muzikant t shumt e t talentuar kjo qendr botrore jo vetm e biznes it dhe politiks, por edhe e artit dhe dashamirsve t muziks, thot pianistja e njohur. Por ajo ia doli mban. Vetm pak koh m par sht nderuar me nj medalje t veant pr aktivitetin e saj muzikor nga Federazione Campania USA s bashku me tenorin italoamerikan, Kristofer Makio dhe Miss Amerika 2005 Christina Zozzaro. Medalja i sht dorzuar nga Senatorja A. L. Mastella, gjat nj ceremonie t zhvilluar pas nj koncerti t dhn nga dy artistt n Colombus Day , n prezencn e mbi 400 spektatorve t pranishm n sall. Me nj aktivitet t gjr si solo pianist, me nj repertor t pasur t kompozitorve klasik, romantik dhe bashkkohor, duke filluar nga Moxart, Beethoven, Shopen, Debysi, Shostakovi, Hermira Gjoni ka debutuar n koncerte t shumta n Nju Jork, Nju Xhersi, Itali, Franc, Finland, Rumani, Hungari, Shqipri, etj. Jo rrall her sht cilsuar nga shtypi si nj pianiste me cilsi t larta interpretative, me prvoj t pasur koncertale dhe e pajisur me nj teknik t kualifikuar pianistike. E impenjuar veanrisht me muzikn e dhoms, Hermira Gjoni ka dhn nj seri koncertesh me instrumentist t ndryshm me duete, trio, kuartete, ndrmjet te cilve me instrumentist si Kurt Brigs, Brenda P. Help, Alla Sherbakov dhe kngtart Debora Watson, Juliana Yaffe, A. Rudes, F. Mamaqi, Margaret VViller, dhe kohet e fundit nj sr koncertesh me sopranon japoneze Junko Arita dhe me tenorin Kristofer Makio.
cila prbhej nga nxns t Liceut Artistik, nga student q vazhdonin konservatorin, dhe nga orkestrant me pasion e vullnet. N 1967 drejtoi vepra kombtare n Kin. Krkesa pr t transmetuar brendin emocionale t veprs muzikore, pr ta br at pjes t jets shqiptare shpirtrore, e kan udhhequr gjithmon Simon Gjonin si dirigjent e si kompozitor. Krijimtaria e tij ka kaluar pothuajse t gjitha gjinit duke filluar q nga knga, romanca, kantata, suita, poemat, veprat instrumentale e deri tek veprat e mdha orkestrale si 11 valle simfonike, poema simfonike, suita e deri tek Simfonia, vepra kto t cilat ndihet atmosfera e kohs, besimi i kompozitorit ndaj popullit t vet, prezenca e t cilit sht e pashmangshm me t tra dukurit n kto vepra. N maj t vitit 1960 kompozon oden lirike Pranvera jon, me fjal t Ismail Kadares, dhe nj suit simfonike me katr koh. Nj vit m pas kompozon Poema e rapsodit pr bas - celo - piano. Balada Lufton shqipja u kndua menjher nga basi Lluk Kaaj. Kompozon duetin Bjeshkzo, romancat lirike I fola vals, O toka nan, O bjeshk, o male kreshnike, dhe nj numur kngsh t ndryshme. N 1962 kemi vallen e par simfonike shqiptare, q u pasua gjat viteve nga 10 Valle Simfonike t tjera q paraqesin nj grshetim t mrekullueshm t muziks s kultivuar me muzikn popullore. Secila nga vallet sht nj vepr m vete krejt e veant dhe e ndryshme nga t tjerat. Simfonia trajton situatat e rnda dhe vshtira historike pr t fituar lirin dhe pavarsin e popullit ton. Nuk do lem pa prmendur aktivitetin e tij si pedagog, ku ai dha nj kontribut t muar deri na astet e fundit t jets, ku prgatiti me dhjetra student, e filloi n vitin 1958 n Liceun Artistik. M 1961 sht nj ndr pedagogt e par me themelimin e Konservatorit Shtetror t Tirans s bashku me esk Zaden, Tonin Guraziun, Ymer Sknderin, etj, ku jepte msim n lndt e Intonacionit, Polifonis, Dirigjimit, Muzikn e Dhoms. Simon Gjoni qe nj shembull i rrall nga ku brezat mund t msojn si pr krkesat sistematike, kmbnguljen e disiplinn e lart artistike, ndrgjegjen e thell. N gjith krijimtarin e tij t gjat artistike sht nderuar me mime t ndryshme si dhe me titullin e lart Artist i Merituar. U nda nga jeta shum hert, kur ishte n kulmin e pjekuris s tij dhe mund t jepte akoma edhe m shum. Mbylli syt n 31 tetor 1991. Emri i Simon Gjonit, ashtu si e ka cilsuar edhe Zadeja i madh, do t ngelet i skalitur n pentagramin e muziks shqiptare, s cils i shrbeu me dashuri dhe respekt.

K ntra

unkt +

55

E hn, 27 shtator 2010

@ | www.gazeta55.al

suplement pr muzikn

17

Pse nuk ekziston Shoqata e kompozitorve,Pse? N Lokalet e saja sht Vetvendosja,Si?

Shoqata e kompozitorve t Kosovs ka qen njra nder shoqatat m aktive n Kosov,i ka pasur edhe lokalet e veta t cilat nuk jan bler nga paret e shtetit t athershm as nga taksa paguesit, por nga paret tona -tantiemat,mirpo pas uzurpimit t lokalve tona nga regjimi serb,ajo sot nuk ekziston. sht interesant n lokalet tona ,pra t kompozitorve jan zn nga Vetvendosja si,as vet nuk e di. Menjher pas lufte kam qen n ato lokale,i kishte uzurpuar nj person privat,kur krkova t bisedoj pr t i thn se jan lokalet e Shoqats s kompozitorve ai m tha Baj b... sa se kam marr nj hu,mua ktu m ka lejuar filani.... nuk po ia prmendi emrin se ai sht antar i Shoqats son. Kur pat ardhur Albin Kurti si mysafir pr t mbajtur nj ligjrat n Londr pr Shoqatn e studentve shqiptar ku djali im Arbri ishte kryetari i asaj Shoqate ia shtrova pyetjen. Albin, a e din se ato lokale jan tonat t Shoqats s Kompozitorve t Kosovs dhe t blera jo me pare t Shoqris dhe taksa paguesve ,por nga tantiemat tona. Ky muhabet ishte para pes viteve ,ai mu prgjigj, Profesor ,po ne mund t punojm s bashku ne ato lokale? Nuk e vazhdova bisedn sepse un tash 17 vite jetoj n Londr e jo n Kroaci si thot Rexhep Munishi n librin e vet Identiteti muzikor n faqen 51 t ktij libri. Zeqirja Ballata ka br

orvatje q t tubohen, por nuk ia ka arritur qllimit fal ca kolegve t cilt nuk u pajtuan n nj tubim pr shkak t ca gjrave formale. Ndoshta do t kujtohet ndonjri prej nesh q ta formojm kt shoqat e cila ka qen mjaft aktive. Po fillojm, kemi pasur mbi 30 antar kemi organizuar aktivitete dhe koncerte si dhe kemi qen barts t dy manifestimeve shum t rndsishme pr kulturn ton n prgjithsi Skena Muzikore dhe Ditt e muziks Kosovare, kurse tash nuk ekziston Shoqata dhe natyrisht nuk kurrfar aktiviteti, sepse si po shihni n nj karikatur q po e botojm kompozitort nuk komunikojn mes veti pos n klane dhe grupe. Deri kur?!!!!!!! Kshtu merren vesh kompozitort shqiptar mes veti

Feim Ibrahimi Personalitet i sigurt e i pavarur i muziks profesioniste

Prof. Dr. Fatmir Hysi Krijimtaria e Feim Ibrahimit i prket asaj periudhe kur proceset profesioniste t muziks n Shqipri kishin arritur nj shkall t till pjekurie q kushtzonin edhe individualitete e personalitete t reja, t ngjashm, po edhe t ndryshm nga ata t hapave t para t zhvillimit. N nj kuadr t till muzika profesioniste synonte t ishte zri i kohs s vet dhe t gjith faktort sbashku, q nga veprimtaria e kompozitorve t ardhur nga shkollat e huaja t Perndimit dhe ata t ish Bashkimit Sovjetik, te hapja e Liceut Artistik, Konservatori Shtetror dhe ansamblet e para t mdha e serioze si Teatri i Opers dhe i Baletit e t tjera, krijuan nj tradit t panjohur m par n Shqipri; tradit q do t sillte si rrjedhoj frymn entuziaste t lvizjes pr nj muzik profesioniste e qytetare dhe m von, edhe krkime t hollsishme mbi strukturat e qndrueshme t Evrops Perndimore e m tej. N nj klim t till Feim Ibrahimi ishte ndr t part kompozitor shqiptar t arsimuar n vendin e vet q krkoi ta onte prpara mendimin e gjall intelektual dhe ti jepte muziks rolin q kishte pasur n koht e lulzimit t saj me prirje evropiane. Kjo nuk ishte nj pun e thjesht, sigurisht, sepse duheshin kaprcyer shum konvencione t estetiks s kufizuar e dogmatike t t ashtuquajturit realizm socialist dhe sepse duhej caktuar nj kufi i qart mes artit popullor e atij q shkruhej pr popullin dhe artit aristokratik e elitar. N kt shtje ishte vshtir t gjeje nj kompromis t pranueshm dhe shum kompozitor t tjer, bashkkohs t Feimit, mbetn n kuadrin e mbyllur t estetiks q buronte nga intonacioni, ndrkoh, ai vet i kaprceu keqkuptimet e nj estetike t till dhe solli nj muzik q mbeti e prir ndaj frymzimit dhe fantazis s lir t artistit. Duke rikujtuar veprat e Feimit, un nuk gjej dot ndonj rast q ai t jet joshur nga fasadat e argtimeve socialiste, pr t br nj muzik siprfaqsore e dekorative. Ai u mbeti besnik tematikave q sidoqofshin, nuk ishin n projektet formuese t tur dodekafonike; pr rrjedhoj, prmbajtja e tij ishte dekadente e antipopullore. Sot kto duken naivitete dhe jan vrtet kshtu, po t mendosh q muzika dodekafonike dhe serializmi prbnin nj sistem t ndrlikuar dhe q Feim Ibrahimi, pr hir t s vrtets, nuk kishte t bnte fare me ato. N at koh gjykime t tilla ishin t rrezikshme, pr m tepr q edhe vet muzika e Feimit nuk ishte aq e pafajshme, pavarsisht se n konceptin trsor t saj, por edhe n pamjen konkrete t teknikave, nuk kishte asgj nga muzika seriale. N trsin e vet ajo karakterizohej nga nj frymzim i thell, i mbshtetur n rezonancat e harmonive modale t folklorit shqiptar dhe n prgjithsi, nuk kishte aq shum pamje konkrete nga tablot e jets, sa kishte gjndje dhe situata psikike t prejardhura nga proceset e formimit etnik e kombtar t shqiptarve. Kto mund t keqkuptoheshin lehtsisht n rrethanat kur nuk kishte asnj referenc t drejtprdrejt mbi heroizmin, bukurin e jets socialiste, optimizmin popullor e masiv e t tjera si kto. Sidoqoft, n rastet e nj komportimi t mirkuptuar me publikun dhe me kritikn artistike, kto ishin shenja t qarta t nj muzike q shkruhej prtej dhe jasht kanoneve dogmatike shoqrore. Me pamjen e tij rinore; me seriozitetin e krkimit dhe intrign e rrugve t pashkelura; me dimensionin bashkkohor t nj ndjeshmrie t thell, Feim Ibrahimi i kontribuoi nj kulture t re dhe i ftoi bashkkohsit e tij t tjer, kompozitor, artist, publik, t angazhoheshin gjrsisht, edhe n prishjen dhe riformulimin e skemave t bashkbisedimit prmes muziks. Jan pikrisht kto q na kan munguar gjith kt koh (13 vjet), t ndarjes s tij nga kjo bot. Megjithat, zri i Feim Ibrahimit do t vazhdoj t dgjohet gjithmon si nj z autoritar e i sigurt i muziks s re profesioniste shqiptare dhe dimensioneve t saj bahkkohore.

(N 75 vjetorin e lindjes)

njeriut t ri, por dshmonin nj psikik t prjetshme kombtare; dika t formuar nga lidhjet e hershme e t thella ballkanike e mesdhetare t shqiptarve. Kjo nuk ishte dika e lidhur vetm me muzikn e formave t mdha instrumentale e vokale, por edhe me kng t prditshme e t thjeshta, gjra q plotsonin personalitetin e tij t pavarur, t sigurt e vizionar. N prgjithsi kishim nj lloj padurimi kur ishim t rinj, t dgjonim far kishte shkruar Feimi, megjithse klima e prgjithshme e ceremonialeve publike dhe ndrvarsia e muziks nga ato, nuk e inkurajonin dika t till. N do rast ishte e sigurt q Feim Ibrahimi do t sillte dika q n nj mnyr apo n nj tjetr, do t ishte prishje e kornizave t konformizmit; nj lloj modeli pr nevojn q ndjente gjithkush pr ndryshim. Kshtu ka ndodhur me Koncertet pr piano e orkestr nr.1 e nr.2; kshtu ka ndodhur me Koncertin pr Oboe e orkestr; me baletin Plaga e dh-

jet e Gjergj Elez Alis, por edhe me vepra q megjithse nuk ishin t barabarta me kto, mbanin brenda vetes intrign e nj kulture t re dhe sigurin e artistit shumdimensional e profesionist. N konceptet e Feim Ibrahimit kishte nj ndarje t qart mes artit t destinuar pr shtresat popullore dhe atij q krkonte detyrimisht

njohuri t gjera e t thella pr tu perceptuar e pr tu shijuar. Kjo ka br q shpesh her krijimtaria e tij t cilsohej si dika e shkputur nga populli dhe e ndikuar nga frymzime abstrakte dhe elitare, gj q nuk ishte e pavrtet, por q sidoqoft, komentohej n mnyra denigruese e jo aq t arsyetuara. Nuk mund ta harroj nj rast kur mbasi kishte shkruar t dy koncertet e tij pr piano e orkestr dhe mbasi ata kishin filluar nj jet t suksesshme publike, dikush mori prsipr t bj kritikn e tyre dhe t zbuloj rrnjt dekadente e regresive. N nj rast t till, m e shumta mund t pritej nj kritik e afishuar me terma t prgjithshm estetik dhe t tilla mund t gjndeshin pambarim. Ndrkoh, autori i kritiks kishte gjetur nj rrug m teknike dhe arsyetonte q mbivendosja e mbirenditja e kuartave n strukturn harmonike e melodike t Koncertit pr Piano dhe Orkestr nr.1 nuk ishte, as m shum e as m pak, vese nj struk-

18

suplement pr muzikn
lumtimet e mia, por pr mungesn e prkrahjes shoqrore gjegjsisht institucionale. N fillim, e m von her pas here, kam knduar arie operash t lehta dhe t vshtira t autorve klasik botror e shqiptar. Por, nevoja ime e pandalshme q ti shpreh ndjenjat e mia prmes kngs m shtyu q t bashkpunoj edhe me kompozitort e zhanreve t tjera. Sigurisht keni shum kujtime nga koncertet dhe festivalet npr bot! Do t veoj, me kt rast, nj koncert n Opati, ku aso kohe bhej zgjedhja e Kngs s Evrovizionit. Konkurronin kng nga t gjitha trevat e ish-Jugosllavis. T gjith kngtart e tjer kishin t drejt t visheshin sipas dshirs dhe nuk u bhej vrejtje n zgjedhjen e ngjyrave, prve kngtarit nga Kosova i cili nuk kishte t drejt t kombinoj dy ngjyrat, qofshin ato edhe t trendit. Un e kisha veshur nj fustan pikrisht me kombinimin e dy ngjyrave t ndaluara: kuq dhe zi! N shtypin e nesrm Jugosllav u kritikova zshm. Shpresa, ju keni kompozuar disa kng, pra jeni edhe kantautore. Ciln prej tyre keni m pr zemr? Kam qen kantautore e tet kngve, prej t cilave m kan mbetur vetm dy! M ka mbetur njra q e kam knduar n Akordet e Kosovs 88-89 dhe kjo e fundit Balad pr Drenicn. Me kt kngn e fundit desha t jap kontributin tim t vogl pr luftn, pr Kosovn. Jam e lumtur q kjo kng sht plqyer shum. Si ka mbijetuar Shpresa n kohn e okupimit? Jam produkt i institucioneve kosovare. Para lufts ato u shembn nn goditjen e regjimit serb, kshtu q u pamundsua prodhimtaria e gjithmbarshme institucionale, pra edhe prodhimi i tyre. Un nuk e mbajta hapin n zvendsimin e institucioneve me ato private ngaq, si thash, nuk pranova t konvertohem. Mbijetova me vshtirsi t mdha, por vertikalisht, prandaj ndihem integrale, e paluhatshme, e cila e ruajti integritetin personal dhe artistik. N karriern tuaj keni pasur edhe shum mime, do t veonit ndonjrin prej tyre? Shprblimet m t mdha kan qen duartrokitja dhe publiku, i cili m ka prkrahur. Ka patur shprblime, si, ai n Festivalin Gjithkombtar n Shkodr, pastaj n Akordet e Kosovs, disa shprblime tjera, qoft n akorde me Mikrofonin e Art etj. I fundit ishte

E hn, 27 shtator 2010

@ | www.gazeta55.al

55 + K

ntra unkt

Shpresa Gashi, nj ikon q lidh dy shekuj

Shpresa, keni pasur afinitet t barabart pr muzik dhe piktur. Zgjodht muzikn, pse? Po, kam pasur afinitet t barabart pr muzik dhe piktur, vendosa pr t parn ngase ishte dshir dhe realizim i prindrve, gjegjsisht, i nns, e cila kndonte shum bukur. Kshtu q ajo mosrealizimin e vet e plotsoi tek un. E kujtoni kngn e par me t ciln u dallua prirja juaj pr kndim? Knga e par ishte Kndo kitar me gjuhn time, t ciln m von, n rinin time t hershme, e kndoja s bashku me Jusuf Grvalln, n prcjellje t kitars s tij. Ata q e kan njohur Jusufin, e din se ai nuk ka qen vetm patriot i rrall, por edhe artist i vrtet i kngs dhe poezis. Si studente keni pasur nj ofert serioze pr t knduar n Universitas Zagrebiensis! Gjat studimeve t mia, n Zagreb, mora ftesn pr t knduar n Ansamblin profesional, t parin aso kohe n ish-Jugosllavi, i cili kultivonte muzikn e renesancs dhe quhej Universitas Studiorum Zagrebiensis. Pas disa muaj ushtrimi, mbajtm tre koncerte n Kroaci, Slloveni dhe Istr. Pasoi oferta pr specializim dyvjear n Amerik, por nostalgjia dhe dshira q t kontribuoi n Kosov ishte m e fort. Kshtu u ktheva s bashku me ambiciet e mia pr ta kultivuar muzikn klasike shqipe, si dhe at botrore. Institucionet prkatse kurr nuk u formuan deri m sot, kshtu, ndrra ime nuk u realizua deri n fund. Pas prfundimit t studimeve filluat punn n TVP e m pas edhe n Radio Prishtin. T flasim pak edhe pr at koh. Ah, po! Pas TV Prishtins, mora ofertn shum privilegjuese, q t jem kngtare e paguar e Radio Prishtins s athershme. Aq m shum komplementonte me at, se ai vend pune i takonte vetm legjends son, Nexhmije Pagarushs. Por m von u shtua nevoja edhe pr dy kngtar, natyrisht jo t formatit t saj unik, si ishte Nexhmija, u pranua Bashkim Pauku dhe un. M pas keni shkuar n Tiran pr nj specializim apo jo? Nga ky vend i puns rastisi q t shkoj s bashku me flautisten ton t mirnjohur, Venera Mehmetagaj, n nj specializim t shkurtr n Tiran dhe t punoja me pedagogen, tanim t ndjer, Jorgjia Truja. Ishte fat pr mua t punoja me kt profesioniste t rrall. Kam kujtime t mrekullueshme nga ajo koh. Kori Profesionist i Radio Prishtins kishte nevoj pr zrin tuaj! H, me ndjenjn e parazitit, q paguhet mir dhe nuk shfrytzohet mjaft, ngase krkesat e Radio Prishtins s athershme ishin t vogla, vendosa t kaloj n korin profesionist te RTP-s si soprano, soliste dhe tutiste, drejtuar nga Rafet Rudi, e m von edhe nga Baki Jashari. Keni knduar n t gjitha zhanret, pse kjo larmi? A mos ishte ky nj hulumtim... Ah, jo! Kjo larmi e zhanreve, n repertorin tim, nuk flet pr hu-

Pasaporta
Shpresa Gashi u lind n Pej, m 7 shtator 1950. U regjistrua n shkolln e mesme t muziks n Prizren. N vitin 1970 fillon studimet n Akademin e Muziks, n degn e Teoris s Muziks. M 1974, Shpresa mbaroi Akademin e Muziks me shum sukses. Shkoi n Zagreb dhe u b pjestare e Ansamblit Profesional, t parit dhe t vetmit n hapsirn e ish-Jugosllavis, i cili kultivonte muzikn e renesancs dhe quhej Universitas Studiorum Zagrebiensis. Punoi pr shum vjet me Radio Televizionin e dikurshm t Prishtins. Me themelimin e korit profesional t Radio Prishtins, ajo bhet soliste e ktij institucioni, ku punoi deri n vitin 1990. Ajo ka knduar n shum festivale dhe skena muzikore, n hapsirn shqiptare dhe jasht saj, n vendet ballkanike, n Evrop, SHBA dhe Australi. Shpresa sht edhe kantautore e tet kngve. N fillim, e m von her pas here, kam knduar arie operash t lehta dhe t vshtira t autorve klasik botror e shqiptar. Por, nevoja ime e pandalshme q ti shpreh ndjenjat e mia prmes kngs m shtyu q t bashkpunoj edhe me kompozitort e zhanreve t tjera mimi pr karrier, i ndar nga nj juri prestigjoze n Tiran, n nj konkurrenc t madhe. Shpresa, juve ju kan vlersuar lart kritikt e muziks! Un do doja nj vlersim nga ju pr veten tuaj! Nota, shenja dalluese e Shpresa Gashit? Jam prpjekur ta analizoj veten, prse anoj nga melankolia! Kam konstatuar se kjo not ka t bj me natyrn time, me dhembshurin e teprt q kam pr njerzit dhe ngjarjet. Nota tjetr karakteristike e zrit tim sht nostalgjia, t ciln as vet nuk e di se si zri im rrezaton me nostalgji, me mall, me kujtes dhe gjakim pr dika q sht idilike. Kur them nostalgji, un nuk mendoj vet pr ndjenj dhembjeje pr at koh t kaluar, por pr nj mall, pr idealen. Nostalgjia te un shfaqet edhe pr t sotmen, edhe pr t ardhmen. Ja kjo jam un! Do doja gjithashtu, mendimin tuaj pr muzikn q krijohet sot! Momentalisht sht nj mishmash q flet pr mungesn e standardit kombtar. Bashkjetojn n t njjtn koh kngt e melosit arab, turk, serb, italian, jevg, grek, dhe t gjitha kto t knduara n gjuhn shqipe! Pr tiu prgjigjur saktsisht ksaj pyetjeje duhen rikujtuar shkaqet q ndikuan n prhapjen e huazimeve, t jovlerave, t kuazivlerave, nga kulturat e huaja. Shkaku kryesor ishte natyrisht shkatrrimi i institucioneve. Prderisa nuk i prtrijm ato, procese devijante n muzik do t vazhdojn t gjallojn dhe t krijojn konfuzione t reja. Megjithat, ka edhe procese inkurajuese, bie fjala formimi i filarmonis son, operas, gjithashtu dhe tendenca e t rinjve q ti prcjell trendt e muziks botrore, krijimi i nj publiku q di ti konsumoj vlerat e mirfillta t muziks. Koht e fundit po emetohet n programet televizive nj spot (videoklip), t cilin e keni realizuar pr njrn ndr kngt e plqyera shum nga dgjuesit. Nuk jemi msuar q kngtart e gjenerats tuaj, ktu n Kosov t bjn spote. Si lindi kjo ide? Vendosa q me nj ambalazh t kngs sime t dal nga harresa pr adhuruesit e mi, ngaq mendimi i djalit tim ngadhnjeu duke thn se muzika sot shikohet e m pak dgjohet! Un kisha vizion t qart pr spotin, pasi tekstin e kngs e bra vet dhe autori i kngs, Valton Beqiri, me nj mjeshtri t madhe mishroi muzikn me tekstin. Por, pr ta realizuar komplet vizionin nuk kisha mjete t mjaftueshme, n munges t sponsorve. A mund t presin adhuruesit tuaj ndonj projekt t ri nga ju? Kam nj ofert pr nj projekt i cili do t punohet filmikisht, n shqip pr t parn her, e mendoj q do t plqehet nga adhuruesit e artit dhe adhuruesit e mi! Le t jet kjo nj surpriz pr to. Gjithashtu, kam edhe nj ide tjetr n kok t ciln individualisht nuk mund ta realizoj. sht pun kolektive prandaj nuk jam e sigurt pr realizimin e plot. Nuk do ta zbuloni fare se pr ka sht fjala? Fjala sht pr nj kabare muzikore n t ciln do t marrin pjes Nexhmije Pagarusha, Enver Petrovci dhe un. Autort jan t przier, nga Shqipria dhe Kosova, prandaj edhe realizimi do koh. Intervistoi Flora Dyrmishi

OPINIONe Prof. kndon shqip dheSokoli, muzikolog sopranon Shpreramadan ka timbrin shqip! Natyra e ka pajisur Shpresa
sa Gashi, me nj burim apo laring me cilsi t jashtzakonshme. Nga dridhja e tejzave t ndjeshme t ktij gurgulli, prshkuar nga fryma, prftohen tinguj t kulluar e t lmuar n tr shtrirjen e tyre. T dgjosh kngtimin e shprehjes s thekshme dhe plot kalime t shkrifta e t shklqyera, t dgjosh Shpresa Gashin kur kndon sht jo vetm ndje, por edhe knaqsi e madhe Uroj sopranon ton: T kndoft zemra, o Shpresa Gashi!

Jorgjia truja, Artiste n sy pasuria emocionale, konsekuenca e e Popullit N interpretimin e Shpresa Gashit bie

mendimit muzikal, e veshur me timbrikn vokale vibruese q e karakterizon at. N vokalin e saj sht karakteristike njfar lehtsie n prdorimin shum harmonioz t ngjyrave. Pr kt flasin qart kngt popullore si, Midis ballit ma ke nj pik, Qenke nuri i bukuris, Kroi i fshatit ton etj. Shpresa Gashi sht nj kngtare intuitive dhe me kualitete vokale t kulturuara, q e bjn komunikuese, t aft ti shpreh me aq fines e shije kngt.

K ntra

unkt +

55

E hn, 27 shtator 2010

@ | www.gazeta55.al

suplement pr muzikn

19

MBI ROLIN E KRITIKES MUZIKORE

Autor Sul Gragjevi Si dhe pse duhet ta ushqejm kritiken muzikore .Gjithmon koncertet jan dhe do t jen objekt i kritiks muzikore . do kritik nuk sht nj informacion sepse ndryshe do t thirresh informacion dhe jo kritik . do kritik sht nj konkluzion i qndrimit ,pikpamjes,mendimit dhe i impresionit t personit i cili n kt rast sht n rolin e kritikut . Kritikt punojn n mnyra e rrug t ndryshme t cilat mund t plqejn ose jo . Qllimi kryesor sht q kritika t informoj lexuesin lidhur me muzikn dhe artin muzikor n prgjithsi . Nganjher ndodh q kritikt duan t vn re n ndonj performanc koncerti instrumental apo simfonik por edhe operistik , ndonj not mangt , apo rrshqitje t memories gjat interpretimit pr t na treguar se e njohin pjesn q po luhet shum m mir nga audienca profesionale dhe n kto raste japin konkluzione a raporte pa vend , t pa prshtatshme dhe jasht tems kryesore . Mendoj se kritika ka nj vend t gjer n artin muzikor. M e mira prej t gjithave sht kur kritika sht e mir informuar sepse n kt rast ajo do t shkruaj drejt pr do gj , deri n detale e n mnyr konstruktive duke e ven pikem mbi i . Atje ku kritika sht e pa aft t gjykoj pr nj koncert , pr solistin , orkestrn apo dirigjentin dhe veprn , kjo ndodh ngaq kritiku apo kritikja nuk i njohin mir arsyet dhe shkaqet dhe se ata nuk jan n gjendje t hyjn brenda psikologjis dhe emocioneve t interpretuesve . N raste t tilla kritikt mundohen t japin shpjegime e raporte por jo detalet kryesore q kan t bjn me rezultatin prfundimtar . Un vet merrem me kritiken dhe nuk nisem nga pamja e jashtme e nj koncerti apo simfonie , apo opere , jo , n asnj mnyr. Kur u b performanca e violin koncertit t Paganinit n Re maxhor No.1 n Tiran nuk vura re asnj lloj kritike n shtyp pr nj interpretim virtuoz t violinistit Shqiptar Tedi Papavrami . Ai interpretoi me mjeshtri nj koncert virtuoz t Paganinit .Pse kritika e Tirans nuk tha asgj t veant pr Papavramin , pr orkestrn , dirigjentin dhe koncertin No. 1 , asgj rreth integritetit t tij si muzikant . Se, q t analizosh n nj mnyr kritike at performanc sht e domosdoshme pa tjetr t njohsh Paganinin , 24 kapriot e tija , repertorin e tij dhe veorit e koncert-virtuozit ton modern . Violinisti yn me nj infant prodigy tregoi vlerat e tija artistike si nj virtuoz i vrtet i violins . Po ashtu edhe Orkestra Simfonike nn drejtimin e Maestro Ermir Krantja ishte n nivelin e krkuar dhe n balanc me instrumentistin , n nj performanc virtuoze. Ndrsa , nuk m kujtohet se n ciln gazet nj kritike , n vend q t bnte nj vlersim real performancs po fliste pr mangsit e sistemit t ngrohjes n salln e koncertit , pra jasht tems qendrore, dhe jasht do koncepti e niveli profesional. Kompozitort i kan filluar shpesh violin koncertet n tonalitetin Re sepse ky lloj tonaliteti i hap mundsi t mdha instrumentistit i cili ka midis tjerash edhe nj tel Re . Por disa kompozitor kan shkruar koncertet edhe n tonalitetet e tjera e q shpesh i korrespondojn telave t tjer t violins si Sol*, La* dhe Mi* e q i gjejm n violin koncertin e Max Bruch ( n Sol ) ,t Mozartit ( n Sol ,No.3 dhe n La maxhor No.5) t Mendelssohnit ( n Mi minor ) e tjera. Kjo duhet t jet njohja e par e kritiks , pra tonalitetet , pastaj tri seksionet ekspozicioni , zhvillimi dhe rekapitullimit krahas gjith elementve muzikor t virtuozitetit dhe mjeshtris. do orkestrant i nj orkestre simfonike sht pa tjetr me shkoll t lart muzike ose konservator e me gjithat edhe orkestra dhe dirigjenti jan objekt i kritiks muzikore por jo t asaj kritike n kuptimin e mirfillt por i kritiks e cila sht n gjendje ti bj nj vlersim shkencor - muzikor nj koncerti a performance. Muzika sht i vetmi art i gjall dhe ajo flet me gjuhen e vet. sht dirigjenti ai nga i cili varet do gj n orkestr , se ai sht prgjegjs pr tempin, pr balancn instrumentale , nivelin e volumit , kolori tetin orkestral, theksin dramatik dhe klimakset. Bile muzikantt nuk jan absolutisht t pa gabueshm n sensin e tempo prandaj edhe n kt rast sht dirigjenti ai q duhet t unifikoj tempin e orkestrs. Herbert von Karajan ishte nj dirigjent gjeni jo vetm n simfonit dhe koncertet por veanrisht i njihte m mir se kushdo tjetr operat e Verdit, Puccinit, Wagnerit, Donizettit , Bellinit dhe ishte njohs i mrekullueshm i skens . Ai kish nj komand absolute mbi orkestrn megjithse orkestrantt e tij ishin t gjith virtuoz . Roli i tij si dirigjent duket n Simfonit e Beethovenit veanrisht n Simfonin No.5 dhe No. 9 Korale*si dhe n Simfonin No. 6 Pathetique* t ajkovskit. N t njjtn rrug sht edhe dirigjenti Riccardo Muti i cili po dirigjon me sukses n Njujork dhe Chicago. Pra fush pr t ushtruar kritiken muzikore sht aq e gjer sa edhe e vshtir dhe e kualifikuar sepse ka t bj me fokusimin e gjith forcs n gjykimin me cilsi t interpretimit dhe performancs ndryshe nga analiza e cila merret me studimin e lidhjeve n mes t strukturs muzikore, performancs dhe kulturs. Edhe publiku n sall gjithashtu ndodhet para kritiks muzikore . Ai duhet ta njoh koncertin , interpretimin e artistit, qoft ky instrumentist apo dirigjent apo orkestr dhe patjetr punimin muzikor dhe kompozitorin n mnyr q ta absorboj performancen. Vetm dua t jap nj shembull t freskt pr nj performanc n DeVos Hall t qytetit Grand Rapids Michigan n t ciln asistova . Nj or para se t filloj performanca e Requiem e Verdit , dirigjenti Sir David Lockington n nj auditor t madh doli para audiencs pr ta njohur me gjith pjest e Requiemit. Kishte thirrur kngtart e kuartetit dhe filloi n piano ti shoqroj n pjest Offertorio*, Agnus Dei * , Lux Aeterna* dhe Libera Me* hkurtimisht dhe krahas ksaj i bri shpjegimet lidhur me jetn e Verdit , punn dhe veprn e tij dhe veanrisht pr Requiemin q do t shfaqesh pas 30 min. , do gj e ilustruar edhe me pamjet fil more q nga shfaqja e par n San Marco t Milanos e deri n ato t La Scalas. Kt, dirigjenti e bri pr audiencen q ajo ta absorboj plotsisht performancen . Dhe kjo bhet vetm n Amerik , nj shembull dhe praktik q duhet t ndiqet edhe n vendin ton ku nivelet e edukimit muzikor mbrnda audiencave jan t ndryshme. Kritika Amerikane ka se far t shkruaj pr nj performanc t till ,fjalt m t mira, pr nj interpretim madhshtor t nj doppio kori t fuqishm , pr nj kuartet brilant , pr nj orketster t nj dimensioni t madh me 6 tromba , 7 elo , 8 viola , 4 fagote , 4 korno e 5 base e kontrabase s bashku , prve violinave , si dhe pr nj dirigjent t madh. Kjo orkestr simfonike reformoi deri sot edhe Simfonin No. 80 n Re minor t Haydnit Simfonin No. 5 t Beethovenit , Skerco nga Simfonia No. 9, violin koncertin e Beethovenit dhe piano koncertin No. 20 t Mozartit , Simfonia No. 3 Eroica, Simfonia No. 8 Dvorzhak , violin koncerti i Mozartit No. 3 , piano koncerti No. 1 i ajkovskit etj. Nga veprat e klasikve , pra si shihet deri tani kur sezoni sht n fillimin e tij ka nj ngarkes t madhe me nj program shum t ngjeshur performancash. Nj rendsi t veant ka edhe media shqiptare e cila duhet t shkruaj m tepr pr performancat , interpretuesit , e bazuar mbi kritiken muzikore. Pianistja kroate Martina Filjak e prfundoi me sukses vitin 2009 , me nj triumf n nj konkurs prestigjioz t pianistve . Recitali u mbajt n Njujork n salln e pallatit Zankel* q i ngjan atij t famshmit Carnegie Hall . Ksaj pianiste i hapet nj der e re e sukseseve sidomos mbas kritiks q i bri interpretimit t saj kritiku i New York Times , Antony Tommasini , nj prej kryesorve n kt gazet pr muzikn . Ajo interpretoi sonaten e Beethovenit Hammerklavier plot mjeshtri dhe koloritet . Sipas Tommasinit , Martina luajti plot kolor e gjallri e me nj kontroll absolut ndrsa n fund ai tha : Zonjusha Filjak sht pianistja q duhet mbajtur para sysh ( Branimir Pofuk 22.12.09 ) . E , nj konkluzion i till sigurisht sht rezultat i njohjes jo vetm t muziks por edhe i nj informimi t plot pr veprn e Beethovenit , stilin e tij t kompozimit dhe t Hammerklavier sonats, nj sonat m se e bukur , e trajtuar nga forca e konfliktit dhe e tensionit . Kjo sonat sht e para prej seris t punimeve n t ciln bjn pjes arritjet m monumentale t Beethovenit si Variacionet Diabelli , Missa Solemnis dhe Simfonia No. 9 Korale . Beethoveni e konsideroi sonatn Hammerklavier nj kompozim t madh q , op. 106, ka se far ti jap pianistve virtuoz q edhe sot luhet dhe dgjohet me admirim . Prandaj Beethoveni deklaronte pr kt sonat : sht nj nga kompozimet shum t suksesshme Me sa kam lexuar rregullisht shtypin pr kulturn dhe artin , e vetmja gazetare e aft q sht marr me kritiken muzikore ka qen znj. Dhurata Hamzai e gazets Tema , me nj nivel profesional dhe edukim kulturor t veant , artikujt , analizat dhe kritika muzikore e s cils kan qen gjithmon konstruktive , t dobishme dhe interesante pr lexuesin . Historia e muziks n radh t par sht histori e stilit muzikor dhe prandaj sht e domosdoshme q t njihen disa terma muzikor t rndsishm krahas harmonis nprmjet leximit dhe dgjimeve t shpeshta t muziks klasike n radio , me an t regjistrimeve dhe koncerteve direkt n sken . Se , pr t br nj kritik nj performance koncerti apo opere sht e domosdoshme t dallosh qart se cila performanc sht m e mira . Shum mendime dhe opinione ka sot n tekstet muzikore bile edhe t vitit 2010 pr realizimin m t mir t Operas Rigoletto t Verdit , por mendoj se performanc m t shklqyeshme se ajo e Tullio Serafinit me start* Maria Callas , Tito Gobbi nuk ka, apo Tosca e Puccinit me Maria Callas para Renata Tebaldit dhe me Tito Gobbin, ende nuk duket sot pas m shum se 30 viteve. E njejta gj n performancat e piano koncerteve t Beethovenit dhe t Mozartit . I kam par dhe dgjuar shumicn e pianistve virtuoz por si interpretimet e Vladimir Ashkenazit , Evgeny Kissin dhe Yefim Bronfman pr mendimin tim m brilante se kta nuk ka . Ashkenazi sht brilant n koncertet e Mozartit veanrisht n piano koncertet No. 20, 21 , 23 , 24 dhe 25 ndersa Kissin dhe Bronfman n t pes piano koncertet e Beethovenit , ato te {ajkovskit , Rachmaninovit ashtu si mund t thuhet pr interpretimin e 6 violin koncerteve t Paganinit prej virtuozit Salvatore Accardo. Pr gjith kto arsye q rrjedhin nga gjith kto argumente , kritika muzikore sht nj fush e gjer, e ndrlikuar q krkon profesionalizm, saktsi, mir informim, edukim artistik dhe prgjegjsi.

Gati takimet e Dom Mikelit

N datn 25 shtator n Sublln e Eprme, t qytetit t Vitis do t zhvillohet manifestimi tradicional kulturor e shkencor Takimet e Dom Mikelit, bn t ditur pr media Kshilli Organizativ. Me nj agjend t ngjeshur, aktiviteti kryesor nis n orn 10:00, me meshn pontifikale q do ta udhheq Imzot Dod Gjergji. Pas meshs, kryetari i komuns s Vitis, . Nexhmedin Arifi do t mbaj fjaln e hapjes. Ndrsa n ora 11.00 nis edhe tribuna shkencore, ku do t mbajn kumtesat e tyre autort, dr. Lush Gjergji, prof. dr. Jahja Dranolli. Ndrsa do t bhet edhe me kt rast zbulimi i memorialit t martirve, si dhe shpallja e Muzeut Kombtar t Shkolls s Par Shqipe n Kosov nga ana e Ministrit pr Kultur, z. Lutfi Haziri. M pas si sht br tradit do t zhvillohet Ora e Madhe Letrare, ndarja e mimit Agim Ramadani pr tri poezit m t mira si dhe mimi i kompozitorit Akil Koci.

20

suplement pr muzikn

E hn, 27 shtator 2010

@ | www.gazeta55.al

55 + K

ntra unkt

(Me rastin e 100-vjetorit t lindjes t kngtares s madhe Tefta Tashko Koo)

Tefta Tashko, e ushqyer mrekullisht me vlera kulmore muzikore

Ibrahim Kadriu Ishte dika e jashtzakonshme q m nxiste kureshtjen pr ti besuar rrfimit mbi portretin e sopranos Tefta Tashko; rrfim ky q m kishte ardhur rastsisht prmes faqeve t revists Ylli (1963) q pr mesin kosovar ishte raritet, por q viteve t gjashtdhjeta e kisha shfletuar n ambientin e biblioteks n Kateedrn e Albanologjis t Fakultetit Filozofik n Prishtin, ku kryeja studimet. Q m par, duke iu qasur n mnyrn kontrabande valve t Radio Tirans, zri i ksaj kngtare t mrekullueshme m tingllonte n form refreni n kujtes dhe, natyrisht, qndroja me etje t prhershme pr ta njohur sa m mir, pavarsisht se, fushn e muziks e kisha vetm si hobi. Q ather, domethn n moshn djaloshare, portreti i saj m dukej aq i veant, dhe ajo veanti kishte pesh edhe m t madhe kur e kisha parasysh kohn kur ajo kishte arritur famn, koh e nmur pr ne n Kosov, ku mezi nxirrnim kmbt nga analfabetizmi, kurse ajo kishte kaprcyer kufijt, duke u nisur nga Egjipti, ku kishte lindur, ku babai i saj Thanasi, nj patriot i njohur nga Frashri i Permetit, ishte vendosur pr nj koh, dhe pastaj kthimi i Tefts n Kor, vazhdimi i jets dhe shkollimit n Monpelje t Francs, pr t vazhduar Konservatorin Superior t Parisit, duke br edhe inizimet e para muzikore te shoqria diskografike Pathe e Parisit, duke u kthyer n atdhe n nntorin e vitit 1935. Kto shnime, q ishin pjes e rrfimit, mjaftonin q n imagjinatn time rinore t rrnjoset portreti i saj, duke m bindur se, pr opinionin kosovar, do t ishte e rndsishme t bhej ndonj shkrim m i gjat. M tutje, me entuziazmin e njeriut t pa ngopur me shnime, arrita t siguroja edhe t dhna t tjera, prmes t cilave e njoha Teftn edhe prmes arieve lirike t autorve t shquar botror si: Moxart, Belini, Puini, Donixeti, Guno, Shubert, Verdi, Pergolezi, Rosini, etj. edhe prmes sa e sa kngve popullore q prbnin nj repertor aq t gjer. E sidomos kur, duke shfletuar shkrimet e autorve q e kishin studiuar rrugn e saj t kreativitetit muzikor, t cilt bnin me dije se me emrin e Tefta Tashkos shquheshin mbi 80 kng, nga t cilat rreth 36 i kishte regjistruar n pllaka gramafoni viteve 1930, 1937 dhe 1942 n Paris dhe Milano, si ishin kngt T dua, moj goc e vogl, Qante lulja lulen, Kenke nur i bukuris, Kroi i fshatit ton, Zare trndafile e tj. mandej dhe kur kisha kuptuar se, kjo soprano e famshme, q n vitin 1945 kishte mbajtur koncert n Beograd, vendosa ta bja shkrim fejtoni pr gazetn Rilindja. N ndrkoh, dhe ajo ndrkoh zgjati me vite, me ato vite t ngufatjes nga pushteti q refuzonte afrin vllazrore shqiptaro-shqiptare, kngt ishin ato q mbanin lidhjen emotive, kngt e Tefts pr t ciln aq shum kisha dshir t bja rrfimin. Fillimi i shtatdhjetave sikur ndihmoi hapjen e disa dritareve prher t mbyllur me shikim drejt Shqipris, q ishim t prir ta quanim nn. Dhe ndodhi pranvera e 73-shes kur, n krkim t gjurmve t Tefta Tashkos, n ambientin e Tirans, takohem me Enon e ri, t birin e Tefts... dhe, duke e ditur se, n at koh, sikur ekzistonte nj lloj embargoje e takimeve t vllezrve (t Kosovs) me vllezrit (e Shqipris) nuk mund (dhe as q pritja) ti jepja vetit t drejt t qndroja gjat me Enon, por ja se m dukej e mjaftueshme q, nga Eno, t msoja vetm se a e kishte mbajtur n kujtes nnn, meq vdekja e saj kishte ndodhur m 1947, kur Eno ishte vetm pes vje. Eno i vitit 1973 ishte tridhjet vje, ishte nisur n rrugn e afirmimit n fushn e muziks duke mos tradhtuar prindrit, babin bariton, kurse nnn soprano lirike, q e mbante edhe titullin Artiste e Popullit, Eno i cili n moshn shtat vjee kishte nisur t studionte violinn n Liceun Artistik t Tirans, e q m von kishte studiuar n Leningradin (e athershm), dhe kishte diplomuar n Tiran, m 1966. T gjitha kto t dhna i kisha kur, pra, u takuam n Tiran dhe, ashtu sikur e kisha ndrmend ta pyesja, i thash: A e mbani n mend nnn? Prgjigja ishte e natyrshme: Po, - tha duke i dhn mundsi kujtess e cila do t lshohej n at periudhn kohore t fmijris s tij, e tj. Shnimet nga Tirana i kisha t sistemuara dhe, natyrisht, isha i lumtur, m n fund, se do ti shtrija n letr, por gjithsesi do t m duheshin edhe shnimet q do ti siguroja n Beograd, duke pasur parasysh koncertin e Tefts para opinionit beogradas n vitin 1945, n vitin kur ende rrugt ishin t prgjakur nga pasojat e Lufts s Dyt Botrore. N Beograd krkoj gazetat e kohs, si dshmi t sigurta vlersuese mbi sopranon. Arrij n Bibliotekn Popullore, ku do ti gjeja gazetat n nj vend, dhe i gjeta. Shfletoj gazetn Politika, ai m autoritativen, pastaj gazetn Glas ku, pos tjerash, shnohet pr Teftn: ...soprano lirike me shkoll t prsosur, timbr t qart e t shndosh, intonacion t pastr si kristali, me teknik t prsosur vokale, veprime t matura e frazim plot shije... N nj nga numrat e gazets politika, t nntorit t vitit 1945, n informatn pr mbajtjen e koncertit, lexoj edhe emrat e autoriteteve t kohs, t autoriteteve politike dhe kulturore, q kishin qen n sall dhe, n mesin e tyre, lexoj edhe emrin e Fadil Hoxhs. Ishte ky rast shum i prshtatshm t merrej prononcim nga njeriu i cili e kishte pasur fatin t ndiqte, drejtprdrejt, si do ti thoshin sot live, interpretimin e t famshmes Tefta. Arrij n objektin shtetror, t Federats s ish Jugosllavis, n Beograd, dhe krkoj takimin me Fadil Hoxhn, q kishte funksion t lart federativ, pasi q paraprakisht isha prezantuar; kisha ofruar librezn e gazetaris dhe m ishin hapur dyert e ashensorit t ngjitesha n katin e pest, me sa m kujtohet, duke vajtur pas prcjellsit i cili do t ndalej te dera e kabinetit t Fadilit. Brenda asaj dere, n nj parazyr, sekretaresha pret me buzqeshje, pastaj pasi kupton arsyen e arritjes n at zyr, futet n kabinetin e Fadil Hoxhs, duke trhequr dern prapa dhe, pas pak, fton t hyja brenda. N at hapsir aq t madhe t kabinetit, n kndin e majt t saj, Fadil Hoxha para tavolins, gjithashtu t madhe, qndronte n kmb, duke buzqeshur: Eja un, ulu ktu!, bri me dor drejt nj lloj kanapeje, pasi q me gjas hetoi se ndjehesha si i turpruar, dhe u ula. Fadil Hoxha, pastaj, krijoi afrsi, duke m pyetur pr kushtet e puns n profesionin e gazetaris, ndrkaq kur e kuptoi arsyen pse kisha trokitur n der t kabinetit t tij, duke ia br me dije se n koncertin e Tefta Tashkos n Beograd, sipas shkrimit n gazetn Politika kishte qen edhe ai i pranishm, ma ktheu shkurt: -Jo, nuk m kujtohet! m tha. N vrejtjen time se, ndoshta, ajo informat n gazet ishte gnjeshtr, reagoi shpejt: -Nuk mund t them se ishte gnjeshtr, por nuk m kujtohet. Por kjo nuk do t thot se nuk kisha dgjuar pr Tefta Tashkon. Prkundrazi, kur isha n Normalen e Elbasanit kah mesi i viteve t tridhjeta, i dgjonim me ndje kngt e Tefta Tashkos, bile edhe i kndonim. M kujtohet Kroi i fshatit ton, ajo kng aq e prkryer. Edhe sot nuk e kam harruar at kng, - tha ai dhe e ngriti zrin duke knduar. Ishte kjo befasi e kndshme. Mbase ai z kishte deprtuar edhe n zyrn e sekretares e cila, pas pak, eli dern, futi kokn brenda, kurse Fadil Hoxha fare nuk e ndryshoi zrin, as e ndali t knduarit. Sekretarja u kthye duke trhequr dern prapa. Aty, n at kabinet, domethn n bashkbisedim me Fadil Hoxhn, u kuptua se zri i Tefta Tashkos ishte i njohur edhe n Kosovn e para Lufts s Dyt Botrore, e njihnin ata q ishin shkolluar n shkollat e Shqipris, dhe i kishin prhapur kngt e tilla; apo ishin ndikuar duke br prpjekje t imitonin Teftn, ashtu sikur kishte vepruar kngtarja jon e madhe Nexhmije Pagarusha e cila rrfen se, kishte pas gjetur nj pllak t vjetr gramafoni me kngt e Tefts dhe, sado q ajo pllak kishte qen e grithur, kishte arritur q, nga ajo pllak, t msonte kngn Dashnor tu bra q e kndonte Tefta: -Ajo ishte ideali im, nj shtytse e madhe q t merresha me kngt. Ajo, me Marije Krajn, kan kultivuar muzikn popullore shqiptare, prkatsisht muzikn klasike, - shpjegon Nexhmije Pagarusha, duke e prmendur edhe entuziazmin e nj beogradasi i cili, aso kohe kur Tefta Tashko kishte knduar n Beograd, ai kishte qen n koncert. -Un, nj koh gjat shkollimit, banoja n Beograd, kurse ai beogradasi kur kuptoi se isha shqiptare, foli pr koncertin e Tefts t mbajtur n salln e Shtpis s Armats n Beograd, duke vlersuar shum lart interpretimet e Tefts, - tha Nexhmija. N pozitn e gazetarit me plot entuziazm pr t mbledhur sa m shum shnime mbi portretin e sopranos Tefta Tashko, prgjithsisht kisha formuar bindjen se kjo kngtare, me deprtimin n thellsit e vlerave profesionale muzikore, ndihmoi ngritjen e dinjitetit kombtar pikrisht ather kur intelektualizmin e kishim me drhem, kur ne m shum kishim aleancn me Mesjetn se sa me trendn e zhvillimit t bots civilizuese. N kso rrethanash Tefta Tashko vinte nga metropoli botror, Parisi, ku ishte ushqyer mrekullisht me vlera kulmore muzikore; ku kishte arritur t kultivonte zrin, sopranon, deri n masn q determinonte superioritet n botn e athershme muzikore evropiane. Prandaj, ajo, me at superioritet prej profesionisteje u gjend n skenat prestigjioze, madje edhe n skenn e Beogradit.

K ntra

unkt +

55

E hn, 27 shtator 2010

@ | www.gazeta55.al

suplement pr muzikn

21

65 vjetori i lindjes s kompozitorit Rauf Dhomi

Akademik Rauf Dhomi, kompozitori Primo uomo i muziks operistike n Kosov

Me qllim po e prdor kt sentenc t njohur se mu kjo i prshtatt krijuesit dhe eruditit shqiptar,kompozitorit Rauf Dhomit i cili me krijimtarin e tij t deritashme zn vend nderi n Panteonin e kulturs shqiptare.Ky krijues sivjet kremton 65 vjetorin e lindjes,dhe 40 vjetorin e puns s tij t madhe n krijimtari artistike q ka krijuar po thuaja n t gjitha gjinit muzikore dhe duke na dhuruar mbi 250 vepra.Pra ,duke e pas parasysh tr kt optik krijimesh s kemi se mos t bindemi se kemi t bjm me nj krijues i cili tr jetn ia kushtoi muziks qoft asaj didaktike,praktike dhe krijuese,pra me kto tri alternativa q posedon sikur na prkujton at thnie t shkrimtarin francez Allen Bosquet,intra muros,extra muros dhe contra muros,pra i ka zgjedh kto vetm e vetm q t na tregoi se krijimtaria e tij bazohet n vlerat e njmendta artistike pr t cilat ka derdh tr at mjeshtri, talent,ndjenja dhe imagjinat duke na dhuruar nj magji t vrtet t artit kombtar e krahas asaj edhe at universal. Substanca e veant e krijimtaris s tij bazohet mbi perlat e folklorit ton shqiptar duke spikatur melodit m t bukura dhe duke rikrijuar melodi t reja q paraqet nj sintagm t re n krijimtarin ton muzikore duke mos u shkputur nga tradita.Njra ndr veantit e shumta t krijimtaris s tij bazuar nga analizat teorike,estetike dhe artistike jan vepra e tija q mbajn n vete sublim-imin e vlerave nacionale dhe universale q do prat e tija mund t i shtrohen edhe analizave muzikologjike nga shum aspekte prap do t konstatojm t njjtn gj.Kto hulumtime dhe analiza q do t ua sjelli gjat shkrimit t ktij libri pr kt jubile t madh dhe t rndsishm kombtar t krijimtaris s tij nuk jan anticipimi imagjinativ, po ashtu nuk jan hipoteza, por vlersime dhe krkime jo t ndrojtura, por sipas mendimit tim subjektiv por reale q n veprat e tija e bukura buron nga imagjinata e tij e brendshme,kurse bazuar n analizat e mija muzikologjike dhe estetike dshmojn se kemi t bjm me nj krijues te i cili vrejm mjeshtrin dhe ndryshueshmrin e krijimtaris n veprat e tija, po ashtu vrejm lirin shpirtrore q nuk ka kufizime n

Nuk sht historia ajo q bn njeriun, por njeriu q krijon vetveten n rrjedhn e historis
trajtimin e materies muzikore q sht pjese e proveniencs shqiptare n prgjithsi q do t bjm fjal n vazhdim,por jo edhe t ken ambiguitetin e pa qart,jo t sigurt, por individualizmin racional I cili na prforcon argumentin se ato paraqesin nj lloje shkolle pr gjeneratat e ardhshme se si duhet t trajtohet folklori muzikor n veprat e muziks s kultivuar q paraqet art n vete,e pr ta definuar artin si trashgimi t vrtet e jo si trashgimi infantile dhe primitive si veprojn sot e gjith ditn shum krijues muzikor t ashtuquajtur me kngt e tyre q emrtohen si Folklorizmi.Prandaj,kt problem duhet ta shtrojm m gjersisht pr ta sqaruar diskursin ontologjik n veprat e tija q sublim ojn vlera muzikor brenda pr brenda sistemit kreativ artistik.

ta shohim gjat analizs s mtejme t krijimtaris s tij duke supozuar se po q se ve-

Gjuha muzikore e kompozitorit rauf Dhomi

T huajt t vlersojn pr qllime t caktuara vendi yt pr at q je
fmij e deri te forma m e madhe opera dhe baleti paraqesin nj sfid ndaj qndrimit kritik. Metaforat q i hasim n to paraqesin integrimin n qasjet bashkkohore,duke pasur vizionin e msiprm,kompozitori i njeh teknikat klasike si nga forma,risia stilistike,prandaj n shprehjet e tija muzikore na shfaqet bota e tij,karakteri interdiskursiv e polifonik ku tregon mjeshtrin e tij krijuese dhe ato pikpamje estetike q jan n shrbim t veprs q na dhuron e cila pasqyron shpirtin,karakterin dhe pasionet e tija.Pikrisht n kt raport duhet t kemi kujdes t jashtzakonshm pr formulimet kur sht n pyetje gjuha e tij muzikore. Pra, gjuha e tij muzikore e qart dhe e bukur nuk ka qen kur tem diskutimesh te ata t pakt muzikolog shqiptar,sepse ,gjithmon kan pasur mendim t veta t etabluar duke thn se i takon stilit nacional romantik e asht kshtu?. Pas analizave t mija te disa nga veprat e tija vokale instrumentale vrejm synimet e qllimta te nj shprehje m t avancuar,m konkrete,m afr neoklasicizmit shqiptar,pa zgjidhje t pa qarta ,por me zgjidhjeje n kuadrin e idiomave artistiket bazuara n vokacionet e muziks tradicionale q i lejohet kompozitorit t shpreh emocionet e veta,por jo n aspektin konvencional,por n aspektin e substancs tematike duke u zhvilluar me lehtsi n kombinacione e madhe.Pra kto kombinime ai i zgjedh, por jo n baz t doktrinave skolastike por mnyr m autonome me t ciln ravijzon rrugn e lir t shprehjes s vet.Ndoshta sipas analizave q jan br para kishim me thn se prpunimi,trajtimi i folklorit i takon tipit t Bartokut me ca anijata autoriale,prandaj kur dgjojm veprat e tija t bazuara n patosin e muziks popullore shikuar nga ky aspekt ky krijues na sjell dika t re sikur i largohet trajtimit t folklorit t kompozitorve t tjer shqiptar,sepse hasim n mimeza folklorike,disonanca i trajton n mnyr t lir dhe nuk bazohet fort n rregullat akademike. Te ai me gjith mund t bjm edhe prjashtime ,sepse te ai nuk hasim do here n kto konstatime,sepse po t analizojm veprat sipas gjinive do t bindemi se kompozitori I mirnjohur Kosovar Rauf Dhomi nuk I sht larguar ndrrimit t gjuhs muzikore pr shkak t trendve q jan aktuale n bot dhe q nuk kan jet t gjat e pr kt jem bindur sa e sa here, sepse un vet kam prdorur dhe shpesh ndrruar q nga stili po ashtu edhe nga ortografia muzikore gjat krijimit t veprave t mija duke filluar q nga kngt popullore t lehta e deri te veprat e muziks avangarde ose si thot Engjll Berisha n librin e tij Zhvillimi I stileve n veprat e kompozitorve shqiptar t Kosovs n fq.148 Prjashtim nga ky unitet stilistik bjn veprat e fazs s dyt t krijimtaris s Akil Kocit,i cili aspiron kah avangarda dhe prgjithsisht kah lvizjet bashkkohore stilistike,me gjith se ai nuk ndahet plotsisht nga motivime folklorike,pra, ky nuk ka vuajtur nga kompleksi i origjinalitetit t vrtet,por i ka ndenjur besnik asaj edhe pse me kt ortografi dhe qasje klasike ndoshta pak i ka i ka ngushtuar vetit mundsit e shprehjes m t lir se sa q ofrojn mundsit reale me mnyrn e t prdorurit t ortografis po ashtu edhe t stilit q e prdor. Pra ai nuk iu ka qasur eksperimentimit dhe modernitetit t zhvillimit t muziks Evrops Perndimore gjat shekullit XIX dhe XX q nga forma tingulli po ashtu edhe nga ortografia e saj prandaj duke karakterizuar gjuhn e tij muzikore dhe estetikn e saj ai nuk krijon drejt nj kohe tjetr por vazhdon trend e klasikve t mdhenj muzikor q ravijzon boshtin e kuptimit t tij pr muzikn dhe nuk bie n ndesh ose n kundrshtim me evoluimin e pikpamjeve t tija, por vazhdon edhe sot e gjith ditn t krijoj vepra t reja.Nse i vshtrojm ato nga aspekti i kodeve muzikologjie nuk do t vrejm n to ndaj shtime t mdha, sepse ai nuk do q t i sjellin probleme n aspektin e trajtimit muzikor,formal dhe estetik,por i qndron besnik msimeve te profesori t tij i kompozimit Miroslav Shpiler i cili ka qen nj pedagog i shklqyer dhe kompozitor i dalluar. Kshtu perceptonim i t krijuarit t ktij kompozitor sht fakt ,se nuk vuan nga trendt bashkkohore ,por jan element i rndsishme i veprave t tija, nga se ato prcaktojn t bukuren duke na sjell konkluzione t qarta dhe duke na sjell relativizmin n konceptin e s bukures,prandaj tingllima e veprave t tija na bjn t qart identitetin nacional pa prjashtime se pr ciln vepr sht fjala vokale apo instrumentale, n to ndihet tabanin i muziks shqiptare q paraqet n nj fare dore edhe parashtrimin e estetikes filozofike personale.Universi estetik n muzikn e tij sht shum i qart q paraqesin drejtimin kryesor, n to Krkimet e mija n t gjitha veprat e deritashme q i kam studiuar dhe botuar nuk kan pr qllim q t bazohen n krkimet rrepta shkencore pr shum arsye e para dhe m kryesorja sht se pr t ardhur n krkimet e mija te rreptsia shkencore duhet bazuar n ato kode t domosdoshme shkencore pr t arritur nj vlersim t domosdoshm shkencor i cili duhet t jet patjetr synimi kah e vrteta objektive. Kur sht n pyetje arti sht shum vshtir t realizohen kto ,sepse mendimet teorike dhe estetike n krijimtarin artistike dallohen nga ato shkencore. Derisa artisti krijimtarin e vet e bazon n intuit,fantazi,talent,pra n kritere q nuk e shmangin subjektivizmin, shkenctari i bazon vlersimet e veta n fakte dhe i shpjegon shkaqet objektive dhe subjektive q e vrtetojn t vrtetn shkencore,prandaj Dyreri,thotartin nuk barazohet me shkencn sado q e quante nj veprimtari t vetdijshme,madje veprimtari intelektuale... E tra mund t shpjegohet m gjersisht,por kjo nuk sht tem e ktij libri por gjuha dhe shprehja muzikore e Rauf Dhomit T flassh pr gjuhn muzikore t ktij kompozitori q ka krijuar vepra me kualitet po thuaja n t gjitha gjinit nuk sht vshtir,por sht me gjith at thn kushtimisht vshtir ta kuptosh esencn e saj,sepse ky korpus muzikor i krijuar nga ky kompozitor n t gjitha format duke filluar q nga kngt pr njohim ,pos t tjerash edhe karakterin strukturor t veprs si n planin sinkron po ashtu edhe at diakroni e kjo gjat analizave t veprave t tija aspak nuk u ka ra n sy muzikologve tan duke dhn mendime arbitrare dhe duke e radhitur kt krijues me pa drejt n vendin q nuk i takon pra ,n kuadrin e stilit thjesht nacional. N kt hulli arsyetimesh s kemi se si mos t u bjm vrejtje kritikve t cilt shkruajn sa pr t shkruar pa hy thell n studimet e veprave t tija q paraqesin krijime t bazuar n sublimin e tradits ton muzikore dhe q iu qasen marrdhnieve midis kombtares dhe universales. Mendimin tim q sa po e shpreha edhe pse mund t jet subjektiv ai paraqet knd vshtrimin tim pasi q kam dgjuar mjaft veprat t tija marr nga fonoteka e Radio Prishtins s dikurshme ku spikatt muzikaliteti dhe elegance, prurje dhe risit- flas pr kohn kur jan kompozuar-,me t ciln autori e pasuron traditn muzikore t asaj kohe e ato i hasim n temat e shumta n opera dhe veprat vokale e instrumentale.Ka t ngjar q n konceptin tim estetik dhe filozofik mund t mos t jem i sakt ndaj ktyre qndrimeve t mija, mirpo bazuar n intuitn time gjat dgjimit kam ndie nj intensitet t lart emocional e kjo paraqet at q shum filozof e thon e n veanti theksoi kuptimin Hegelian i cili thonte se krijimtaria e mirfillt artistike,poetika (muzikore k.i im) prcillet prher me patos,me entuziazm estetik. (vijon...)

22

suplement pr muzikn

E hn, 27 shtator 2010

@ | www.gazeta55.al

55 + K

ntra unkt

Shqyrtime rreth sinkretizmit n kngt polifonike shqiptare*

Prof. dr. Agron XHAGOLLI 1. Parimi i sinkretizmit Midis tipareve dhe karakteristikave themelore t krijimtaris folklorike sht prcaktuar edhe sinkretizmi, ose shkrirja harmonike, grshetimi i elementeve, formave, mjeteve, funksioneve etj. t ndryshme. Krahas tipareve m t rndsishme t folklorit edhe sinkretizmi sjell mvehtsin e tij, si nj formacion artistik specifik, q shrben pr ta dalluar n prgjithsi nga llojet e tjera sintetike t artit dhe, n veanti, pr t karakterizuar tipare e veori lokale, krahinore dhe m gjer. Kur prmendm m lart shkrirjen harmonike t elementeve t ndryshme, n nj kuptim t ngusht kishim parasysh shkrirjen e elementeve praktiko-utilitar, pra jo artistik, me elementet artistike brenda t njejtit lloj krijimi. N kt kuptim sinkretizmi ka qen karakteristik pr krijimtarin folklorike q n stade t hershme t shoqris njerzore dhe pikrisht n ato etapa kur folklori shrbente jo vetm pr plotsimin e nevojave t prditshme praktike, por edhe t krkesave artistike t shoqris. N ditt tona termin sinkretizm e prdorim n nj kuptim m t gjer dhe kjo lidhur me ndryshimin historik t vet funksioneve t folklorit. Gradualisht ai filloi t praktikohej kryesisht pr plotsimin e vlerave estetike, duke treguar, njkohsisht, edhe ecurin apo modifikimin e sinkretizmit. Nj prfundim i till pranon n thelb modifikimet apo format e shprehjes s sinkretizmit, duke nnkuptuar se ai historikisht sht shprehur dhe pasqyruar me elemente, trajta e mjete t ndryshme. Sot prgjithsisht me sinkretizm pranojm jo vetm konceptimin historik, por, njkohsisht, n nj kuptim m t gjer, shkrirjen, harmonizimin e elementeve t fushave t ndryshme prbrse t folklorit. Shprehje t sinkretizmit sot do t ishin mungesa e diferencimit t prer t llojeve t ndryshme t artit folklorik; grshetimi i poezis, muziks, koreografis dhe drams popullore; lidhja e artit folklorik me mjedisin etnografik; raportet interpretim-ekzekutim me mjedisin prreth. 2. Konceptimi i kngve polifonike Studimet pr folklorin shqiptar n prgjithsi dhe ato pr folklorin muzikor n veanti jan relativisht t vona. Por, gjithsesi, tashm, me ndihmesn e t prkushtuarve nga breza t ndryshm, shqiptar dhe t huaj, n etnomuzikologjin shqiptare jan prvijuar natyra dhe tiparet kryesore t muziks folklorike shqiptare. Po kshtu, jan realizuar edhe nj numr studimesh, nga artikuj deri n monografi, t cilat ndriojn me objektivitet fusha apo zhanre t veanta t folklorit m7uzikor shqiptar. Ndr t tjera, studiues t ndryshm, prgjithsisht etnoi domosdoshm paraprakisht nj akt parakrijues folklorik. Kjo do t thot se, mbi bazn e gjedheve tradicionale, nj individ i spikatur, i dal nga mjedisi i praktikimit t ktyre gjedheve, krijon fillimisht nj tekst t caktuar. Mund t themi se nj mnyr e till krijuese ka qen karakteristike edhe pr individ t ndryshm n Shqipri gjat periudhs s sundimit t monizmit. Krijues t talentuar, pr arsye t natyrs politike, nuk e shpallnin dot hapur krijimin e tyre poetik. Duke e shkruajtur vet apo duke ua shkruajtur t tjer, e shprndanin n fshat dhe pastaj teksti vihej n kng dhe knga kndohej n mnyr polifonike, edhe duke br ndryshime n tekste. Raste t tilla tregohen p.sh., n Labri, si n Pilur, Trba etj. Tekstet e krijuara n kt mnyr kan strukturn e tyre, theksat e ritmet e veta t brendshme. N nj moment t dyt ky tekst, me karakeristikat e veta metro-ritmike, bashkohet organikisht me nj melodi t caktuar, e mbshtetur m rigorozisht n shtratin prkats tradicional. Ky bashkim nuk sht arbitrar, pr faktin se struktura e tekstit paracakton tipin e melodis me t ciln do t bashkangjten. Por dhe vet procesi krijues i tekstit mban parasysh hapsirat reale t tipeve t melodive q mund t shfrytzohen. Nga ana tjetr, n momentin e dyt, pranvnien e tekstit melodis, zotruese bhet melodia, pasi struktura e saj detyron tekstin t lviz. Nisur nga kjo, themi se melodia kushtzon apo determinon strukturn tekstore. Edhe prbrsi i dyt i kngs folklorike, melodia, natyrisht, ka theksat e ritmet e veta, kshtuq, mbi bazn e specifikave t t dy prbrsve, duke lshuar her njeri prbrs e her tjetri, pa denatyruar bazamentet e tyre apo unitetet krijuese, realizohet a prftohet nj protokrijim, nse do t prfshihet n qarkullimin folklorik I kuptuar n nj mnyr t till akti nismor i filless folklorike, shkohet m tej n pohimin se tekstet mund t shihen si baz e par, seleksionuese, mbi t ciln przgjidhet, formsohet e zhvillohet melodia e nj knge t caktuar. Q ktej kuptohet se struktura e tekstit ndikon drejtprsdrejti edhe n strukturn muzikore t przgjedhur. Nse teksti poetik ndrtohet me refren, kur masa e vargut poetik sht e ndryshme nga masa e vargjeve t tjera, sht e qart se dhe struktura melodike do t ndryshoj, pr t pasur nj prputhje, harmonizim me vargjet e tekstit poetik. N vartsi t mass s vargut poetik ndrtohet fraza muzikore. Meqnse pothuaj e njejta melodi prdoret n shkrirje me tekste t ndryshme, sht e kuptueshme se pr ndrtime metrike t ndryshme rndsi ka parazgjedhja e melodis, q t mund t harmonizohet me tekstin dhe pastaj realizohen proceset prshtatse. (vijon)

muzikolog, kan shprehur mendimet e tyre rreth mnyrs s t knduarit ndr shqiptar. Nga t part sht albanologu i shquar E. abei, I cili, duke realizuar krahasimin e kngve t Toskris me ato t Veriut shqiptar, ve n dukje nj ndryshim themelor t tyre: kto t fundit jan solo, t Toskris jan kng polifonike, korale . Duhet thn se n vazhdimsi, lidhur me kto emrtime a prcaktime, ka pasur dhe ka kuptime apo prdorime t ndryshme. Fillimisht ndr studiuesit etnomuzikolog shqiptar ka qn t pranuar dhe t praktikuar termat q shprehnin raportet midis kngve t knduara nga nj z dhe atyreve me shume zra. Kshtu, etnomuzikologu m i shquar i deritanishm, sipas nesh, R. Sokoli, duke prcaktuar dy dialektet kryesore t muziks popullore shqiptare, thot: Muzika jon popullore nga pikpamja meloarmonike ndahet n dy dialekte kryesore: 1. Homofoni dhe 2. Polifoni . T njjtn gj m von pranon n thelb edhe B. Kruta . S. Shituni, krahas monodis, prcakton edhe polifonin . R. Munishi paraplqen praktikimin e termit kndim polifonik , kurse V. Tole dshiron t prdor termin iso-polifonia , etj. Pak a shum kt terminologji e gjejm t praktikuar edhe nga studiues t huaj, ndonse dhe m terma disi t veant. Kshtu, krahas termave monodi dhe polifoni, gjejm dhe termat monofoni dhe polifoni . Por ka dhe mendime q e ndryshojn n themel konceptimin e vet kngs, pr nga mnyra e t knduarit. Shprehjet si i njzshm i shtumzshm nuk jan m n prdorim . Pavarsisht nga mosprputhjet dhe diferencat n prcaktimin e sakt t ktyre termave apo t kuptuarit e tyre, q duhet t zgjidhen nga specialistt e mirfillt t ktyre fushave, duhet thn se realisht ka nj ndryshim n mnyrn e t knduarit te shqiptart, n vartsi

t trevs etnografike ku jetojn, edhe pr nj dgjues t zakonshm. Kshtu, prgjithsisht shqiptart q jetojn n trevat Jugore t Shqipris kndojn me shum zra (dy, tre dhe katr zra sipas B. Kruts ), ndrsa ata t trevave Veriore kndojn me nj z. Pa dashur q t vm kufinj t prer t ktyre mnyrave t t knduarit, q realisht lvizin dhe i tejkalojn prcaktimet tipike t praktikimit t njrs apo t tjetrs mnyr, me nj zgjerim shum t madh t trevave shiptare q praktikojn mnyrat polifonike t t knduarit, t dhna kto nga studiues t ndryshm , sot mnyra polifonike e t knduarit sht m tipike, m e prgjithshme dhe m e kristalizuar n trevat e Jugut t Shqipris, duke prfshir Labrin, Toskrin, amrin, Myzeqen. Natyrisht, qllimi yn n kt rast nuk sht q t merremi me detaje n dhnien n pikpamje etnomuzikologjike t polifonis. Por duke przgjedhur nj tem si kjo q kemi br object trajtimi, e pam t udhs q t thoshim thjesht dika lidhur me konceptimin e polifonis te shqiptart. Nntitulli i prcaktuar q n fillim t punimit ton, rreth konceptimit t kngve polifonike, duke e marr t mirqn konceptin m t prgjithshmdhe m prfaqsues, ka pasur pr qllim q nprmjet tij t shohim prbrjen apo formsimin e ktyre kngve. Si dihet, vet fjala kng merr n konsiderat dy prbrs t saj, tekstin dhe melodin, n bashkshkrirjen, n harmonizimin e tyre. Dhe pikrisht kt raport sinkretik t tyre, rrugn e prftimit t ksaj mnyre t knduari, n prgjithsi, gjat interpretimit dhe ekzekutimit t prbashkt t t dy prbrsve, do t prpiqemi q ta zhvillojm m tej gjat punimit ton. 3. Procesi ngjizs a plazmues folklorik Duke e konceptuar n nj mnyr

t till sinkretizmin, rezulton se studimi i s quajturs polifoni folklorike prfshin prbrs t ndryshm, n raporte t caktuara. N rastin e kngve polifonike shqiptare sht i shprehur m gjer dhe m dukshm sinkretizmi dypalsh, lnd poetike-lnd muzikore. Por krahas tij kemi dhe shprehje t sinkretizmit shumplansh. Prmendim shkrirjen e harmonizuar t lnds poetike, muzikore (vokale) me lndn koreografike; t lnds poetike, muzikore (vokale) me lnd muzikore orkestrale; pa u ndalur n t gjitha rastet e msiprme, te ndrveprimi harmonik midis vet zrave njerzor (aftsit interpretuese, ekzekutuese) dhe te roli i veant i mjedisit gjat praktikimit t kngve polifonike shqiptare. Shprehjet e msiprme t sinkretizmit rrjedhin n form prgjithsuese nga vet jeta reale e polifonis shqiptare. Realisht, n krijimet e mirfillta folklorike, prbrsit e msiprm jan n sinkretizm, ndaj dhe studimi analitik i tyre duhet shoqruar edhe me trajtesa komplekse, pr t arritur n prfundime mbi baza reale shkencore. Deri m sot, ndoshta kryesisht pr munges prgatitjeje komplekse t studiuesve, n Shqipri, por dhe m gjer, studimi i polifonis sht realizuar mbi prbrs t veant, mbi baza ndarse, veuese, dhe jo gjithprfshirse. sht analizuar m gjersisht muzika e kngve polifonike, pavarsisht nga rezultatet, dhe, deri-diku, sht thn dika pr tekstet. N mnyr t veant apo t posame nuk sht folur pr sinkretizmin tekst-melodi, edhe n raportet bashkzanuese n interpretim dhe n ekzekutim. Vetm n ndonj rast dhe jasht kontekstit t prgjithshm sinkretik sht thn ndonj mendim i prgjithshm apo jan kryer analiza krejt t veanta. Si dihet, q nj krijim t prfshihet n qarkullimin folklorik sht

K ntra

unkt +

55

E hn, 27 shtator 2010

@ | www.gazeta55.al

suplement pr muzikn

23

Nj ngjitje vertikale deri n amshim

As. prof. Nexhat A.Agolli: Vae Zela, magjia e kngs shqiptare, monografi
Akil Koci
Nj libr mjaft interesant ku narracioni paraqet nj rrfim t bukur pr Mbretreshn e kngs shqipe,kurse procedeu krijues dhe ai i kompozimit me sukses endzohet jo vetm si shumsi temash sikur q mund shihet nga lnda e librit duke filluar q nga vendlindja, fmijria e Vaes, shkollimi,rruga e madhe e artit q i hasim n kapitullin a par e deri te kapitulli i katrt ku flet me plot kompetenc pr mendimin estetik t Vaes, pa harruar pr t thn se ajo paraqet Edith Piaf i kngs shqipe. A mund t harrohet knga e saj e kompozuar nga kompozitori i shquar Feim Ibrahimi i cili nj adhurues i pa njohur i krijimtaris s Fehim Ibrahimit n Google thot Feim Ibrahimi pa dyshim sht kompozitori shikuar nga prizmi pozitivist krijuesi i cili ka qen n teh t dy forcave, atyre shtetrore q me kmbngulje insistonin n zbatimin me forc,me nj vshtrim kritik ndaj t arriturave botrore n art udhs s Realizmit socialist si art pandan krijimtaris moderne,t prparuar botrore dhe t atyre q heshtazi vepronin dhe krijon vepra me premisa t artit bashkkohor qoft si kompozitor,kritik muzikor me nj gam prursve si shprehje, si qasje pr t u inkuadruar n rrjedhat mbar botrore t artit t prparuar. Pra,ky krijues i shquar gjithnj e ka pasur mbi kok shpatn e Demokleut qoft nga pushteti, qoft nga dashamirt e s ...... Pra Vaja kngn e saj t par e kndoi t Feimit me titull Rrjedh nj kng e ligjerime teksti Gjok Beci muzika Feim Ibrahimiu si mund t harrohet melodia e bukur e Fehimi dhe teksti ku n refren prsritet moj Shqipria ime,por ne ti kthehemi librit pr Van jan interesant edhe mendimet e krijuesve t shquar pr te sepse ajo sht ndr grat m t shquara t Shqipris dhe bots.Ja se ka thot Diva e kngs kosovare shqipe Nexhmije Pagarusha pr te Nuk kam pa shklqim m t bukur q del nga shpirti i njeriut se te ti,Pavlina Nikaj mes tjerash thot Vaja kishte nj vokal t prsosur pr rrjedhoje edhe nj interpretim t veant,prfekt ,t cilin e vishte me nj bot t madhe emocionale... Etnomuzikologu As.Prof.Nexhat Agolli vrtet me kt libr na ka prezantuar si tham jo vetm me shumsi temash por edhe idesh ,aktualizim esh dhe riaktualkizime do t shquaj nj model tjetr krijues. I prmendem kto vrujime figurative-polisemantike si prirje e nj shkrimtari t talentuar duke na paraqet kt artiste t madhe n do aspekt n nj hark kohor dyzetvjear. Ky libr na del si kohezion emocional me nj gjuh t re dhe t pasur me nj struktur dhe problematik aktuale vetm e vetm pr ta prezantuar kt artiste t madhe ai thot n Dy fjal pr lexuesin un sa shpreha mendimin se ,zri i Vaes shmbllen me nj lvizje trajektore-me ngjitje vertikale deri n amshim. At q beri Virgjili me Danten,t cilin e mori pr dore pr ta gjeze ndisur npr rratht e ferrit,bra un me jetn e Vaes pr t ua njohur ju,i dashuri lexues,q nga fmijria e saj e deri sa doli n pension e m tutje.....Ai prmes shkrimeve n kt libr na paraqet relievin shpirtror t ksaj artiste t madhe dhe forcn sugjestionuese,evokuese e ambiguitive t hapsirs artistike kuptimore si pledoaje t nj tradite t madhe mitologjike.

Vinenc Gjini, krijues i rndsishm me vlera kombtare

(vijon nga faqja 15) ...duke krkuar gjithnj koncepte t reja brenda nj universi muzikor shum shtresor, si faktor i rndsishm, si prpjekje e frytshme pr t plotsuar figurn e tij njerzore nga shum aspekte krijuese: morale, estetike, artistike, pse jo edhe filozofike, dhe kshtu futemi n rrethin vicioz t tij duke vrejtur eksperiencn krijuese dhe jetsore, si rezultat t imazheve t tija muzikore brenda kufijve t realizimit metafizik. E gjeta t prshtatshme kt shprehje, sepse n njfar mnyre, i gjith ky libr, ishte nj zbulim pr mua; zbulim q fillimisht ndahej n pjes t vogla, por q me kalimin e kohs, bashkohej n nj t vetme: te portretizimi i ktij kompozitori dhe karakteristikat e krijimtaris s tij. Muzikanti arrin t mendoj prmes tingullit, ashtu si shkrimtari arrin t ndjej prmes fjals(Prof.Dr.F.Hysi- Estetik n tri pamje) N kt vshtrim m shum se sa flitet pr Vinenc Gjinin mund te flitet pr tingujt e tij, q pr vite me radh i dhuroi dhe vazhdon ti dhuroj publikut melodi q burojn nga zemra e tij. Si prfaqsues i muziks kosovare n at koh (pra vitet 70/80-t), tek V.Gjini duken m t qarta disa tipare nacionale t ksaj muzike duke ndrthurur element t folklorit shqiptar, por duke prdorur edhe tendenca t reja stilistike. N fund t fundit stili jam un dhe e prfaqson krijuesin (edhe interpretuesin, natyrisht), ndrsa vet muzika sht produkt i tij estetik. Nga kjo pikpamje, lind nj tjetr marrdhnie e pandalshme mes tyre q bhet konkrete prmes mnyrs s shprehjes, domethn, prmes gjuhs dhe pjesve t saj prbrse t patjetrsueshme (Prof.Dr.F.Hysi.Estetik fq.185) Nga ky vshtrim , edhe pse e gjith veprimtaria krijuese e V.Gjinit e ashtuquajtur e drejtimit nacional pr faktin q shumica e veprave t tij dallohen pr shqiptim t folklorit shqiptar,ato karakterizohet pr ndjeshmrin e specifikuar me mjete t veanta t shprehjes artistike. Vet Prof. Gjini n lidhje m kt thot: Identiteti (prve dijenis muzikore) sht esencial dhe i vetmi parakusht i ekzistencs shpirtrore (morale) jo vetm n kto troje por edhe me gjer (citat nga libri i Prof.mr.sc.Akil Mark Koci) N moshn 30 vjeare, si njeri q me prgjegjsin m t madhe i qaset aktit t t kompozuarit t veprave t muziks profesioniste dhe si njeri me nj seriozitet ekzemplar, krijoi vepra q paraqesin ekuilibrin e duhur artistik dhe zrin autentik t muziks s vet. Veprimtaris krijuese t tij i prkasin nj numr i madh veprash pothuaj i t t gjitha gjinive muzikore. Gjuha muzikore e Gjinit sht e qart, me simetri dhe ekuilibr klasik, me harmoni neoromantike, me prdorimin e shpesht t bazs tonik modale dhe mjaft her i prirur nga perlat e muziks popullor shqiptare, duke u mbshtetur n traditat e kulturs muzikore t Europs perndimore. Gjithmon i qndron besnik parimeve t kontrapunktit dhe harmonis dhe elementeve formale si metrika, tempi, ritmika, dinamika, melodika, orkestrimi, kolorizmi etj. N lidhje me muzikn ai thot: Muzika sht jeta ime dhe ajo m bn t lumtur dhe t knaqur. Krijoj pr dashuri ndaj popullit tim dhe veproj pa pritur shprblim. N veti i kam shenjat e temperamentit jugor, karakteristike t mendjemprehtsis kosovare, q muziks sime u japin rndsi tipareve shprehse t muziks son shqiptare. (citat nga libri i Prof.mr.sc.Akil Mark Koci) Krijoi nj numr veprash t rndsishme n lmin e muziks vokale, instrumentale, vokalo-instrumentale dhe sakrale. Ka kompozuar mbi 100 kng korale pr fmij, mbi 50 kng korale origjinale dhe t prpunuara, mbi 20 vepra orkestrale,1 simfoniet dhe 4 simfoni mbi, 20 vepra vokalo-instrumentale. N kt drejtim i jan t njohura veprat orkestrale si Sinfonieta in d, Katr simfoni (I, II, III /Coralis/, IV), Idili fshatar, Loja orkestrale, Tregimet e nns ime, Suit e vogl orkestrale, Aria pastorale, e shum t tjera; veprat vokalo-instrumentale si Vatra e urtsis (kantat), Udhkryqet e jets (kantat), Impresione (kantat), Balada n gur (kantat), Kshtu fillon knga, Yjt e liris, Kangt e pakndueme, apo cikli i solo kngve si Letrat - I, II, III dhe Ekstaza pranverore, Dy buz etj. Gjithashtu, nj vend t rndsishm kan edhe veprat instrumentale si Sonata h pr violin dhe piano, VI Variacione, pr klarinet dhe piano, Valle kosovare (pr piano), Sonatina (pr piano) etj., apo veprat korale si Hijet, Ti me sy t zinj! O fyell, kndo - Thirrja n loj, Gzoni, Lutje, Rritu, vendi im!, e shum t tjera. Si kompozitor q ka kompozuar vepra pothuajse t gjitha gjinive muzikore, nj pjes e kontributit t tij krijues i takon muziks sakrale, ku pr t pasuruar visarin e kulturs kishtare n gjuhn shqipe, Gjini krijoi nj numr t konsiderueshm kompozimesh korale mbi 500 kompozime me karakter fetar, t prshtatura pr ceremonit solemne liturgjike, ku n mesin e tyre bjn pjes 14 mesh, kng sipas ciklit vjetor kishtar, kng pr Nnn Terez etj).N kt drejtim i jan t njohura veprat sakrale: Mesha Klasike dhe oratorio Dallndyshja Mirandjellse (pr solist, kor dhe orkestr) kushtuar Nn Terezs, si dhe Eja ti kndojm Zotit I dhe Eja ti kndojm Zotit II. Krahas krijimtaris s tij t larmishme , nj kontribut shum t madh V.Gjini e dha edhe me detyrn si pedagog. Pr 28 vjet rresht ai dha msim n lndn e harmonis, duke qen njkohsisht, ndr ta part msimdhns shqiptar t asaj kohe n SHLP, q me iniciativn dhe drejtimin e tij formoi Katedrn e Muziks. N nj kuadr t till, V.Gjini sht shfaqur edhe si autor dhe bashkautor i shum shkrimeve me karakter pedagogjik dhe muzikologjik. Rasti i prurimit t 75 vjetorit t lindjes dhe 50 vjetorit t krijimtaris emblematike t Gjinit, si shprehet profesor Akil Koci, sht nj mundsi m shum pr ta par me kujdes t veant veprimtarin e tij, n tr kompleksitetin q ajo ka. Nse vshtrohet me nj ndjeshmri t till, pos mjeshtris kompozicionale, mund t gjejm shum fije t holla q e lidhin at me personalitetin e Gjinit si artist dhe me bindjet e tij estetike. Kjo, pr arsye se veprat e V.Gjinit jan nj kontribut i madh n profesionalizmin e vrtet t muziks shqiptare dhe nj nxitje e rndsishme pr prfshirjen e saj n rrjedhat e muziks europiane.

Konkursi mbar kombtar pr veprat e muziks serioze

Konkursi mbar kombtar pr veprat e muziks serioze pr t rinj deri n moshn 25 vjeare data e fundit e lindjes 1985 me rastin e 75 vjetorit t lindjes dhe 55 vjetorit t puns krijuese t kompozitorit Akil Koci. Me qllim t stimulimit t muziks klasike jep Shprblimin vjetor mimi i kompozitorit Akil Mark Koci i cili do t jet tradicional dhe do t ndahet me 1 shtator 2011,n koncertin e veant n Tiran ose Prishtin,pr kto kategori: 1.Muzik korale Shprblim i par (diploma dhe 300 euro) Shprblimi i dyt (diploma dhe 200 euro) 2. Shprblimi i tret (diploma dhe 100 euro) 1.Muzik solistike me ose pa prcjellje t pianos aty hyjn kngt solo dhe t gjitha instrumentet solistike Shprblimi i par (diploma dhe 300 euro) 2.Shprblimi i dyt (diploma dhe 200 euro) 3.Shprblimi i tret (diploma dhe 300 euro) 1.Muzik e dhoms shprblim i par(diploma dhe 500 euro) 2.Shprblimi i dyt (diploma dhe 400 euro) 3.Shprblimi i tret (diploma dhe 300 euro) 1.Muzik simfonike Shprblim i par(diploma dhe 600 euro) 2.Shprblimi i dyt (diploma dhe 500 euro) 3.Shprblimi i tret(diploma dhe 400 euro) Pjesmarrsit duhet t jen deri n moshn 25 vjeare viti i lindjes 1986,krahas veprave duhet t drgojn edhe nj CV. Kto vepra do t ua propozojm solistve tan t shquar,korit dhe Filarmonis s Kosovs dhe Teatrit dhe Opers n Tiran,nse Drejtorit e tyre i pranojn pr ekzekutim,kurse koncerti veant do t jet me 1 shtator n Prishtin ose Tiran , kur edhe do t lajmrohen kandidatt pr mes shtypit ditor dhe Revists Kontrapunkt. Partiturat duhet t dorzohen deri me 1 qershor t vitit 2011 pr Kosov n restorantin Sokoli e Mirusha n Prishtin,kurse pr Shqipri i dorzohen gazetarit t Gazeta 55,z.Flori Sllatina. KOCI CONTEPORARY ARTS CENTER-Londr

KOCI CONTEMPORARY ARTS CENTER-Londr SHPALL: