‫ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل‬

‫)رﺳﺎﻟﺖ(‬

‫ﻋﻠﻲ دﺷﺘﻲ‬

‫وﻳﺮاﻳﺶ‪ :‬دﮐﺘﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺛﻤﺮي‬

‫ﻧﺸﺮ ﻧﻴﻤﺎ‬
‫‪Nima Verlag‬‬

‫ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‪ :‬ﻋﻠﻲ دﺷﺘﻲ‬
‫وﻳﺮاﺳﺘﺎر و ﻃﺮاح ﺟﻠﺪ‪ :‬دﮐﺘﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺛﻤﺮي‬
‫ﻧﺸﺮ ﻧﻴﻤﺎ – ِاﺳِﻦ ﺁﻟﻤﺎن‬
‫ژاﻧﻮﻳﻪ ‪2003‬‬
‫‪ISBN: 3 – 935249-93-X‬‬

‫‪Nima Verlag: Lindenallee 75‬‬

‫‪45127 Essen – Germany‬‬
‫‪Tel: 0049-(0)201-20868‬‬
‫‪Fax: 0049-(0)201-20869‬‬
‫‪www.nimabook.com‬‬
‫‪nimabook@gmx.de‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ )ﺑﺮ روي ﺑﺨﺶ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮐﻠﻴﮏ ﮐﻨﻴﺪ(‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺗﻮﻟّﺪ ﻗﻬﺮﻣﺎن‬
‫آﻮدآﻲ‬
‫رﺳﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﻌﺜﺖ‬
‫ﭘﺲ از ﺑﻌﺜﺖ‬
‫دﻳﻦ اﺳﻼم‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﺳﻼم‬
‫ﻣﻌﺠﺰﻩ‬
‫ﻣﻌﺠﺰة ﻗﺮﺁن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫هﺠﺮت‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺗﺎزة ﻣﺤﻤﺪ‬
‫اﻳﺠﺎد اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺎﻟﻢ‬
‫ﺟﻬﺶ ﺑﺴﻮي ﻗﺪرت‬
‫ﻧﺒﻮت‬
‫زن در اﺳﻼم‬
‫زن و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬
‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ‬
‫ﺧﺪا در ﻗﺮﺁن‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺧﻼﻓﺖ‬
‫ﺳﻮداي ﻏﻨﻴﻤﺖ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ‬
 ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫َد و‬‫ِﺮ‬
‫ﺷﺎدروان ﻋﻠﻲ دﺷﱵ ﻳﮑﻲ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﺮﺻﺔ ﺧ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ,‬و در زﻣﺮة ﻧﺎﻣﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران‪,‬‬
‫ّﻘﺎن دوران ﻣﻌﺎﺻﺮ ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﺑﻮدﻩ‪,‬‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﳏﻘ‬
‫از وي ﺁﺛﺎر ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ و ارزﴰﻨﺪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺮﺟﺎي‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ در ﲤﺎﻣﻲ ﺁﺛﺎر وي ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪,‬‬
‫ّﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬‫اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ ﭘﺎک و ﺳﺮﺷﺎر از ﳏﺒ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻬﺮورزي ﻓﺮاوان‪ ,‬ﻣﻲ ﮐﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﮔﺮد و‬
‫ِ ﺧﺮاﻓﺎت و اوهﺎم را ﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ,‬ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻏﺒﺎر‬
‫ُداﻳﺪ‪ .‬وي در‬‫ِﺰ‬
‫ﺁراﻣﻲ و رأﻓﺖ از ﭼﻬﺮة اﻧﺴﺎﻬﻧﺎ ﺑ‬
‫ّﺒﺎت و ﺧﺮاﻓﺎت‪ ,‬ﺑﺎ ﺁراﻣﺶ و‬ ‫ﭘﻴﮑﺎر ﺧﻮد ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻌﺼ‬
‫ﻣﺘﺎﻧﱵ ﺷﮕﺮف ﮐﻪ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼﻗﻲ وي ﺑﺸﻤﺎر‬
‫ﻣﲑﻓﺖ‪ ,‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻮاهﺪ و دﻻﻳﻞ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺧﻮد را اراﺋﻪ‬
‫ﳕﻮدﻩ و در ﲤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت‪ ,‬ﳘﻮارﻩ از ﳐﺎﻟﻔﺎن‬
‫ﺑﺎ ﮐﻤﺎل اﺣﱰام ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ و هﺮﮔﺰ در ﲨﻼت او‬
‫اهﺎﻧﱵ ﺑﻪ ﻓﺮد ﻳﺎ ﮔﺮوهﻲ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﳕﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي او ﭘﲑاﻣﻮن ﺁﺛﺎر و‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺷﺎﻋﺮان ﭘﺮﺁوازة اﻳﺮان زﻣﲔ‪ ,‬در ﮐﺘﺎﲠﺎﺋﻲ‬
‫ﭼﻮن »ﻧﻘﺸﻲ از ﺣﺎﻓﻆ«‪» ,‬ﻗﻠﻤﺮو ﺳﻌﺪي«‪ ,‬و »ﺳﲑي در‬
‫دﻳﻮان ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻏﺰﻟﻴﺎت ادب ﻓﺎرﺳﻲ‪ ,‬ﴰﺲ«‬
‫ﺁراﻣﺶ و ﻋﺸﻘﻲ ﻟﺬت ﲞﺶ در ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ اﳚﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد؛‬
‫و هﻨﮕﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي او ﭘﲑاﻣﻮن ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺰرگ اﻳﺮان‪ ,‬در ﮐﺘﺎﺑﻲ ﭼﻮن »ﭘﻨﺠﺎﻩ و ﭘﻨﺞ«‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺑﺎ ﺻﺪاﻗﱵ ﻏﲑ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ و‬
‫ﮔﻮﻳﺎ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي ﮐﺘﺎب ﳘﺮاﻩ و هﻢ ﮔﺎم‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ؛ وﱄ ﻓﺮاﺗﺮ از اﻳﻦ ﮐﺘﺎﲠﺎ‪ ,‬هﻨﮕﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ‬
‫ﮐﺘﺎب »ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل«‪ ,‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺷﺎهﮑﺎر ﳘﻴﺸﻪ‬
‫ﺟﺎودان اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﺑﺰرگ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬اوج اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫و ﺑﺰرﮔﻮاري و ﺻﺪاﻗﺖ را در ﺗﮏ ﺗﮏ ﮐﻠﻤﺎت ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‬
‫دﻳﺪﻩ و ﺷﮕﻔﺖ زدﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﱘ ﮐﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﺗﻮاﳕﻨﺪ‪ ,‬در‬
‫ﻋﲔ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻨﻴﺎن و رﻳﺸﺔ ﻃﺮز ﻓﮑﺮ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ را‬
‫ُﺴﺖ‬
‫ﺑﺎ دﻻﻳﻞ ﻗﻄﻌﻲ و ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺑﻪ زﻳﺮ ﺳﺆال ﺑﺮدﻩ‪ ,‬ﺳ‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ و اوج ﻧﺎراﺳﱵ و ﻧﺎدرﺳﱵ را در ﮔﻮﺷﻪ ﮔﻮﺷﺔ‬
‫اﻳﻦ ﭘﻨﺪارهﺎ ﻧﺸﺎن دادﻩ و ﺗﺎر و ﭘﻮد ﲠﻢ ﺗﻨﻴﺪﻩ‬
‫ِ ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ را از هﻢ ﻣﻲ ﺷﮑﺎﻓﺪ‪ ,‬ﳘﻮارﻩ‬ ‫ﺷﺪة اﻳﻦ ﳕﺪ‬
‫از ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰاران ﺁن ﺑﺎ اﺣﱰام ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ و هﺮﮔﺰ‬
‫از ﳏﻮر ادب ﺧﺎرج ﳕﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫هﺪف او ﺗﻨﻬﺎ روﺷﻨﮕﺮي اﺳﺖ و ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫را ﺁﺷﮑﺎر ﳕﺎﻳﺪ‪ .‬او ﲞﻮﺑﻲ ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻀﺎوت‬
‫وﻇﻴﻔﺔ او ﻧﻴﺴﺖ و ﻟﺬا در ﳘﻪ ﺣﺎل‪ ,‬ﻗﻀﺎوت را ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ واﮔﺬاردﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﺐ و اﺳﺘﺪﻻﻻت ﻏﲑﻣﻐﺮﺿﺎﻧﺔ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب‬
‫ّﺐ ﺑﺮﺧﻮرد ﳕﻮدﻩ و ﺿﻤﻦ‬ ‫واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ و ﺑﺪون ﺗﻌﺼ‬
‫ﭘﻲ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎري واﻗﻌﻴﺎت‪ ,‬ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺑﻴﺸﱰ‬
‫ﻣﺸﺘﺎق ﺷﻮد‪ ,‬و ﻳﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﲑوي از اﺣﺴﺎﺳﺎت‬
‫ً ﻣﻨﻄﻘﻲ و‬‫ِ ﮔﺬﺷﺘﺔ ﺧﻮد‪ ,‬اﺳﺘﺪﻻﻻت ﮐﺎﻣﻼ‬ ‫و اﻋﺘﻘﺎدات‬
‫ﻋﻘﻼﻧﻲ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب را ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ‬
‫از ﺁﻬﻧﺎ روي ﮔﺮداﻧﺪﻩ‪ ,‬ﺑﻲ اﺧﺘﻴﺎر ﻋﻨﺎن ﻋﻘﻞ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫را ﺑﺪﺳﺖ اﻣﻮاج ﺳﻬﻤﮕﲔ اﻋﺘﻘﺎدات‪ ,‬اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ,‬و‬
‫ﭘﻨﺪارهﺎي ﺧﺮاﰲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﭙﺎرد‪.‬‬
‫ّﻢ اﺳﺖ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ دﻻﻳﻞ و ﺷﻮاهﺪ اراﺋﻪ‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻬ‬
‫ِ اﺳﻼم و‬‫ﺷﺪﻩ در اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﳘﮕﻲ از ﺑﻄﻦ ﺧﻮد‬
‫ﻗﺮﺁن اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ,‬ﭼﻨﺎن ﳏﮑﻢ‪ ,‬ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ و‬
‫ِ ﺣﻘﻴﻘﺖ را راهﻲ ﺟﺰ‬‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﻣﺸﺘﺎق‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﺑﺎزﻧﮕﺮي در اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎي ﮔﺬﺷﺘﺔ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﳕﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﲑي ﭘﺲ از ﺁن ﺑﺎ ﺧﻮد‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ ,‬اﻧﮑﺎر ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ و ﻓﺮوﻏﻠﻄﻴﺪن ﺑﻪ‬
‫ﭘﻨﺪارهﺎي ﻣﻮهﻮم و ﻣﻮروﺛﻲ و ﺁداب و ﺳﻨﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪,‬‬
‫و ﻳﺎ ﺁزاد ﺳﺎزي ﺳﻴﻤﺮغ ﺑﻠﻨﺪﭘﺮواز ﻋﻘﻞ از ﮐﻬﻨﻪ‬
‫ّﻪ هﺎي‬
‫ِ ﺧﺮاﻓﺎت و ﺟﻬﻞ و ﭘﺮواز دادن ﺁن ﺗﺎ ﻗﻠ‬ ‫ﻗﻔﺲ‬
‫ﺳﺮ ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﮐﺸﻴﺪة ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﺁزادي و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪ .‬در‬
‫ﳘﲔ راﺳﺘﺎ‪ ,‬ﺷﺎدروان ﻋﻠﻲ دﺷﱵ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ و ﺑﻲ ﭘﺮوا‬
‫در ﻣﻮرد ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد ﲢﺖ ﻋﻨﻮان »ﭘﻨﺠﺎﻩ و‬
‫ﭘﻨﺞ« اﻇﻬﺎر ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫»ﻏﻢ اﻳﻨﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﳎﻤﻮﻋﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻣﻄﺒﻮع‬
‫ﻃﺒﻊ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬وﱄ ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ ﺁﻬﻧﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن‬
‫ّوت اﳓﺮاﰲ ﺻﻮرت‬‫داد ﮐﻪ از راﻩ و رﺳﻢ راﺳﱵ و ﻣﺮ‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ«‬
‫ذﮐﺮ‬ ‫»روﺳﻮ«‬ ‫از‬ ‫اي‬ ‫ﲨﻠﻪ‬ ‫ﺁن‬ ‫و در دﻧﺒﺎﻟﺔ‬
‫ﻣﻲ ﳕﺎﻳﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫»ﺁزادي در هﺮﺣﺎل و هﺮ وﺿﻊ‪ ,‬ﻣﻠﮏ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻧﺴﺎن‬
‫اﺳﺖ‪,‬‬
‫ﮐﺎﻓﻴﺴﺖ ﺷﺨﺺ ﺧﻮد را ﺑﻨﺪﻩ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ و اﺳﲑ اﻓﮑﺎر‬
‫و ﻋﻘﺎﻳﺪ دﻳﮕﺮان ﻧﺸﻮد«‪.‬‬
‫ّﺪ‪ ,‬ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰار اﺳﻼم‪ ,‬و ﳘﭽﻨﲔ‬ ‫ّﺖ واﻗﻌﻲ ﳏﻤ‬‫ﺷﺨﺼﻴ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺻﺪر اﺳﻼم ﳘﻮارﻩ در هﺎﻟﻪ اي از اﲠﺎﻣﺎت‪,‬‬
‫ﺧﺮاﻓﺎت‪ ,‬داﺳﺘﺎﻧﺴﺮاﺋﻲ هﺎ و ﮔﺰاﻓﻪ ﮔﻮﺋﻲ هﺎ ﳐﻔﻲ‬
‫ﺑﻮدﻩ و اﮔﺮﭼﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺻﺪهﺎ و هﺰاران ﮐﺘﺎب در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ ,‬ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻣﻲ ﺗﻮان ﮐﺘﺎﺑﻲ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح وﻗﺎﻳﻊ و‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎت ﭘﺮداﺧﺘﻪ و از هﺠﻮم ﻃﻮﻓﺎن ﺳﻬﻤﮕﲔ‬
‫ً ﻓﺮﻳﺒﮑﺎري هﺎ و‬ ‫ﺧﺮاﻓﺎت‪ ,‬ﲢﺮﻳﻔﺎت‪ ,‬و اﺣﻴﺎﻧﺎ‬
‫ﻏﺮض ورزي هﺎ در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﳘﲔ زﻣﻴﻨﻪ‬
‫در ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﺷﺎدروان ﻋﻠﻲ دﺷﱵ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫»هﺰارهﺎ ﮐﺘﺎب درﺑﺎرﻩ زﻧﺪﮔﻲ و ﺣﻮادث ﺑﻴﺴﺖ و‬
‫ّﺪ( و ﳘﻪ ﮐﺮدارهﺎ و‬
‫ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﻇﻬﻮر و اﻓﻮل او )ﳏﻤ‬
‫ﮔﻔﺘﺎرهﺎي اﻳﻦ ﻣﺮد ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و‬
‫ً از او ﺑﻴﺶ از ﲤﺎم رﺟﺎل ﺗﺎرﳜﻲ ﻗﺒﻞ از او‬‫ﲢﻘﻴﻘﺎ‬
‫اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارک و ﻗﻮاﻧﲔ در دﺳﱰس ﳏﻘﻘﺎن و‬
‫ﭘﮋوهﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻌﺬاﻟﮏ هﻨﻮز ﮐﺘﺎب‬
‫ّﺪ( ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ‬
‫َدﭘﺴﻨﺪي درﺑﺎرة وي )ﳏﻤ‬‫ِﺮ‬
‫روﺷﻦ و ﺧ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﻤﺎي او را ﻋﺎري از ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر و‬
‫ّﺒﺎت ﻧﺸﺎن دهﺪ«‪.‬‬
‫اﻏﺮاض و ﭘﻨﺪارهﺎ و ﺗﻌﺼ‬
‫ﺳﭙﺲ ﺿﻤﻦ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ اوج ﺧﺮاﻓﻪ ﭘﺮﺳﱵ و ﻋﻘﺎﻳﺪ‬
‫ﻧﺎدرﺳﱵ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﮐﻨﻮﻧﻲ اﻳﺮان ﻣﺸﺎهﺪﻩ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ,‬و ﺑﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﲏ اﻧﻌﮑﺎﺳﻲ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ‬
‫ﮐﺘﺎب در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪,‬‬
‫ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»‪ ...‬ﻧﻪ‪ ,‬ﻣﻦ ﻧﻪ در ﺧﻮد ﭼﻨﲔ ﺷﮑﻴﺐ را ﺳﺮاغ‬
‫ّﺖ را ﮐﻪ ﺑﺎ اﻣﻮاج ﮐﻮﻩ ﭘﻴﮑﺮ و‬ ‫دارم و ﻧﻪ ﺁن ﳘ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺧﺮاﻓﺎت ﺑﻪ ﺳﺘﻴﺰﻩ ﺑﺮﺧﻴﺰم‪ ...‬راﺳﺖ‬
‫َد و ادراک‬
‫ِﺮ‬
‫و ﺻﺮﻳﺢ ﺗﺮ ﮔﻮﱘ‪ ...,‬ﲢﺖ ﺗﺄﺛﲑ ﻋﻘﻴﺪﻩ‪ ,‬ﺧ‬
‫ُﻓﺘﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ‪ ,‬ﻋﻘﺎﻳﺪي‬
‫ﺁدﻣﻲ از ﮐﺎر ﻣﻲ ا‬
‫از ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺗﻠﻘﲔ ﺷﺪﻩ و زﻣﻴﻨﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎي‬
‫او ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﲑد و ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ ﳘﺔ ﺣﻘﺎﻳﻖ را‬
‫ﺑﻪ ﺁن ﻣﻌﺘﻘﺪات ﺗﻠﻘﻴﲏ ﮐﻪ هﻴﭻ ﻣﺼﺪر ﻋﻘﻼﺋﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‬
‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺳﺎزد‪.«...‬‬
‫***‬
‫ّﺪ ﮐﻪ ﺑﻮد؟ ﭼﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻲ داﺷﺖ؟ ﭼﻪ‬ ‫ﺑﻪ راﺳﱵ ﳏﻤ‬
‫ً ﻣﻨﻔﻲ در ﺷﺨﺼﻴﺖ او ﻳﺎﻓﺖ‬‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻣﺜﺒﺖ و اﺣﻴﺎﻧﺎ‬
‫ّﻪ ﺑﺎ‬‫ﻣﻲ ﺷﺪ؟ ﺁﻳﺎ او ﳘﺎن ﻣﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﮑ‬
‫ﺁراﻣﺶ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ و ﻣﺘﺎﻧﺖ ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻣﻴﮑﺮد‪ ,‬ﻣﺮدم را‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻴﻬﺎ ﻓﺮا ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ,‬و ﺑﻪ ﭘﲑوان ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ادﻳﺎن اﺣﱰام ﻓﺮاوان ﻣﻲ ﮔﺬاﺷﺖ؛ و ﻳﺎ ﳘﺎن‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﻘﻂ در ﻳﮏ روز‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﮔﺮدن زدن و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻴﺶ از هﻔﺘﺼﺪ ﻣﺮد‬
‫ِ‬
‫ﻳﻬﻮدي ﺳﺎﮐﻦ ﺁن ﺷﻬﺮ را دادﻩ‪ ,‬اﻣﻮال و زﻧﺎن و‬
‫دﺧﱰان ﺁﻬﻧﺎ را ﺑﲔ ﺧﻮد و دﻳﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﳕﻮد؟ ﺁﻳﺎ او ﳘﺎن ﻣﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁﻏﺎز ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﺎ‬
‫زﻧﻲ ﺳﺎﳍﺎ ﻣﺴﻦ ﺗﺮ از ﺧﻮد ازدواج ﮐﺮدﻩ و ﺳﺎﻟﻴﺎن‬
‫دراز ﺑﺎ او وﻓﺎداراﻧﻪ زﻳﺴﺖ‪ ,‬و ﻳﺎ ﳘﺎن ﻣﺮدي اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﺳﺎﳍﺎي ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ‪ ,‬دهﻬﺎ زن و دﺧﱰ ﺟﻮان و‬
‫ً ﺑﻪ‬‫زﻳﺒﺎروي در ﺣﺮﻣﺴﺮاي ﺧﻮد داﺷﺘﻪ و ﻣﺮﺗﺒﺎ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺁﻧﺎن ﻣﻲ اﻓﺰود و ﺻﺪهﺎ ﺁﻳﻪ و ﺣﺪﻳﺚ در‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺁن ذﮐﺮ ﻣﻲ ﮐﺮد؟ راﺳﱵ‪ ,‬ﮐﺪاﻣﻴﮏ از رواﻳﺎﺗﻲ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻮرد او ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﺷﻨﻴﺪﻩ اﱘ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ و ﮐﺪاﻣﻴﮏ ﺧﻼف ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﳐﺎﻟﻒ ﻣﺘﻮن اﺳﻼﻣﻲ‬
‫و ﻗﺮﺁن اﺳﺖ؟ ﻣﺎ ﮐﻪ داﺳﺘﺎﻬﻧﺎ از ﻗﺪرت اﻋﺠﺎز‬
‫ّﺪ‪ ,‬از هﺮ‬‫ﻓﺮزﻧﺪان و ﻓﺮزﻧﺪزادﮔﺎن و ﻧﻮادﮔﺎن ﳏﻤ‬
‫اﻣﺎم و اﻣﺎﻣﺰادة ﳎﻬﻮل اﻟﻨﺴﺐ‪,‬و ﺣﱵ اﻗﻮام و‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﺁﻬﻧﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩ اﱘ‪ ,‬ﺁﻳﺎ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد‬
‫ِ‬
‫ِ او ﺑﻴﺶ‬
‫ً هﺮﮔﺰ ﻣﻌﺠﺰﻩ اي ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺧﻮد‬ ‫ّﺪ واﻗﻌﺎ‬
‫ﳏﻤ‬
‫از ﺑﻴﺴﺖ ﺑﺎر در ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﻴﺪ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ؟‬
‫در ﻣﻮرد ﮐﺘﺎب ﻗﺮﺁن ﭼﻪ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ؟ ﺁﻳﺎ واﻗﻌﺎ‬
‫ً‬
‫ّﺪ‪ ,‬ﻳﺎ ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪,‬‬ ‫اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺠﺰة ﳏﻤ‬
‫ً از ﻧﻈﺮ ﻓﺼﺎﺣﺖ و‬
‫ﻣﻌﺠﺰﻩ اي ﺟﺎوﻳﺪ اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ واﻗﻌﺎ‬
‫ّ و اﻧﺲ ﲨﻊ‬
‫ً اﮔﺮ ﺟﻦ‬‫ﺑﻼﻏﺖ ﺑﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ واﻗﻌﺎ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ﳔﻮاهﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﱵ ﺁﻳﻪ اي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻳﻪ هﺎي‬
‫ﺁن ﺑﻴﺎورﻧﺪ؟ از اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻨﻴﺪﻩ اﱘ‬
‫ّﻘﻘﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ‬‫و اﮐﻨﻮن ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻤﻲ هﻢ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﳏ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮﺁن از ﻧﻈﺮ ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﺷﮑﺎﻻت و اﻳﺮادات ﻓﺮاوان ﻟﻐﻮي‪,‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ‪ ,‬ﺻﺮف و ﳓﻮي‪ ,‬ﺗﺎرﳜﻲ‪ ,‬ﻋﻠﻤﻲ و‪ ...‬در ﺁن‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﻮﱘ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ﺻﺪر اﺳﻼم ﭼﻘﺪر ﺁﺷﻨﺎﺋﻲ دارﱘ؟ اﺳﻼم‬
‫در ﺁﻏﺎز ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ رﺷﺪ ﮐﺮد؟ ﭼﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﺑﲔ ﺳﺎﳍﺎي اول اﺳﻼم در ﻣﮑﻪ و ﺳﺎﳍﺎي ﺑﻌﺪ‬
‫از هﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ؟ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﻘﲑي ﮐﻪ‬
‫ﺗﺎزﻩ از ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﳕﻮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬از‬
‫ﭼﻪ راهﻲ ﳐﺎرج زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد را ﺗﺄﻣﲔ ﻣﻲ ﳕﻮدﻧﺪ؟‬
‫رﻓﺘﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻮام و ﻗﺒﻴﻠﻪ هﺎي ﺷﺒﻪ‬
‫ّﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد؟ ﺗﻔﺎوت‬‫ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در زﻣﺎن ﳏﻤ‬
‫ّﺪ‬
‫ﻋﻤﺪة ﺑﲔ ﺳﻮرﻩ هﺎي ﻣﮑﻲ و ﻣﺪﻧﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﳏﻤ‬
‫در اﻳﻦ دو زﻣﺎن ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﲥﺎﻳﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دهﺪ؟‬
‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰار اﺳﻼم را ﮐﺪام ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ‪ ,‬ﺁن ﭘﻴﻐﻤﱪ‬
‫ّﻲ ﻳﺎ ﺁن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪة ﺟﺒﺎر ﻣﺪﻧﻲ؟‬
‫رﺋﻮف ﻣﮑ‬
‫ﺷﺎدروان »ﻋﻠﻲ دﺷﱵ« در ﮐﺘﺎب »ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل«‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن و اﺣﺎدﻳﺚ و‬
‫رواﻳﺎت ﻣﺘﻮن اﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬و ﳘﭽﻨﲔ ﺑﺎ ﻧﮕﺮش ﺑﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺻﺪر اﺳﻼم ﺑﻪ ﲤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ و ﺑﺴﻴﺎري ﭘﺮﺳﺸﻬﺎي‬
‫دﻳﮕﺮ ﭘﺎﺳﺨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻣﻲ دهﺪ‪.‬‬
‫ِ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻴﻮا و‬
‫ﮐﺘﺎب »ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل« ﺑﺎ ﺑﻴﺎن‬
‫ِ ﺑﺴﻴﺎر دﻟﭙﺬﻳﺮ‪ ,‬و در ﻋﲔ ﺣﺎل‪,‬‬ ‫روان و ﺑﺎ ﺳﺎدﮔﻲ‬
‫ِ ﺑﺴﻴﺎر ﳏﮑﻢ و ﻏﲑ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﮑﺎر‪,‬‬‫ﺑﺎ اﺳﻨﺎد و ﺷﻮاهﺪ‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮﺁﻧﮑﻪ داﻧﺶ و اﺣﺎﻃﺔ ﳘﻪ ﺟﺎﻧﺒﺔ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ اش‬
‫را ﺑﻪ ﻗﺮﺁن‪ ,‬اﺳﻼم‪ ,‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ,‬ﻓﻘﻪ‪ ,‬و ﻣﺘﻮن اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪ‪ ,‬ﭘﺮدﻩ از ﺑﺴﻴﺎري ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و‬
‫واﻗﻌﻴﺘﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎري را ﺑﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻣﮑﺸﻮف و وي را‬
‫ﺷﮕﻔﺖ زدﻩ ﻣﻲ ﳕﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﺁﻳﺎت ﳐﺘﻠﻒ ﻗﺮﺁن ﺑﺎ‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ذﮐﺮ ﺷﺄن ﻧﺰول اﻳﻦ ﺁﻳﺎت‪ ,‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﲑة‬
‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰار اﺳﻼم و ﺳﺨﻨﺎن و ﻋﻤﻠﮑﺮد او در ﻣﻘﺎﻃﻊ‬
‫ﳐﺘﻠﻒ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻮﻳﮋﻩ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از هﺠﺮت از ﻣﮑﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ,‬و ﳘﭽﻨﲔ ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻗﺮﺁن و اﺣﺎدﻳﺚ‬
‫ﻧﺒﻮي ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ و ﻋﻠﻢ‪ ,‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ اي ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻋﺎﳌﺎﻧﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ,‬روﺷﻨﮕﺮ ﺑﺴﻴﺎري از ﺣﻘﺎﻳﻖ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻮﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ هﺎي زﻳﺮ از ﺷﺎدروان ﻋﻠﻲ دﺷﱵ در ﻣﻮرد‬
‫زﻣﻴﻨﻪ هﺎي ﻧﮕﺎرش اﻳﻦ ﮐﺘﺎب‪ ,‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺻﺪاﻗﺖ و‬
‫ﻟﻄﺎﻓﺖ روح‪ ,‬و در ﻋﲔ ﺣﺎل ﻋﺰم ﺟﺰم وي را در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﺮاﻓﺎت و اوهﺎم ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲ ﮐﺸﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ از ﮐﻮدﮐﻲ در ﮐﺮﺑﻼ و در ﺧﺎﻧﻮادﻩ اي ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ُﺸﮑﻲ هﺎ و ﻧﺎداﻧﻲ هﺎ و زﻳﺮ ﻓﺸﺎرهﺎ‬ ‫ّﺐ ﺑﺎ ﺧ‬‫ﻣﺘﻌﺼ‬
‫ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ ام و دﻧﻴﺎي ﻣﻨﺠﻤﺪ ﻗﺸﺮﻳﻮن را ﺑﻪ ﳘﻪ‬
‫ّﺐ ﭼﻪ ﺑﻼﺋﻲ‬‫وﺟﻮدم ﳌﺲ ﮐﺮدﻩ ام و ﻣﻲ داﱎ ﮐﻪ ﺗﻌﺼ‬
‫اﺳﺖ و وﻇﻴﻔﺔ ﺧﻮد ﻣﻲ داﱎ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ در ﺗﻮان دارم‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻼ ﲜﻨﮕﻢ‪«...‬‬
‫ّد دﻳﮕﺮي‬‫اﮔﺮﭼﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﮐﺘﺎب‪ ,‬ﮐﺘﺎﲠﺎي ﻣﺘﻌﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ در زﻣﻴﻨﺔ روﺷﻨﮕﺮي دﻳﲏ و ﺑﻴﺎن ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻧﺎﮔﻔﺘﺔ‬
‫اﺳﻼم و ﺑﺰرﮔﺎن ﺁن ﺑﻪ رﺷﺘﺔ ﲢﺮﻳﺮ درﺁﻣﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪),‬ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﻣﮑﺘﻮﺑﺎت ﻣﲑزا ﻓﺘﺤﻌﻠﻲ ﺁﺧﻮﻧﺪزادﻩ«‪,‬‬
‫»ﺳﻴﺎﺣﺘﻨﺎﻣﺔ اﺑﺮاهﻴﻢ ﺑﻴﮓ« اﺛﺮ زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﺮاﻏﻪ اي‪» ,‬روﻳﺎي ﺻﺎدﻗﻪ« اﺛﺮ ﺳﻴﺪ ﲨﺎل اﻟﺪﻳﻦ‬
‫اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ‪» ,‬ﺳﻪ ﻣﮑﺘﻮب« اﺛﺮ ﺟﺎودان ﻣﲑزا ﺁﻗﺎﺧﺎن‬
‫ً ﲤﺎم ﺁﻬﻧﺎ ﺑﺪون ﻧﺎم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ و‬ ‫ﮐﺮﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‬
‫ﻧﺎﺷﺮ و ﺑﺼﻮرت ﳐﻔﻴﺎﻧﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪﻩ و ﳘﻮارﻩ ﭼﺎپ و‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺁﻬﻧﺎ ﳑﻨﻮع ﺑﻮدﻩ(‪ ,‬وﱄ ﮐﺘﺎب »ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ‬
‫ّ ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ و‬ ‫ﺳﺎل« در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺧﺎص‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ وﻳﮋﻩ اي را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ زدن ﭘﺮدﻩ هﺎي ﺧﺮاﻓﺎت و‬
‫هﺎﻟﻪ هﺎي اﲠﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻃﻲ ﻗﺮﻬﻧﺎ‪ ,‬ﭼﻬﺮة واﻗﻌﻲ اﺳﻼم و‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن ﺁن را ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪﻩ‪ ,‬ﺑﺮ ﻓﺮﻳﺒﮑﺎراﻧﻲ ﮐﻪ در‬
‫ﻇﺎهﺮ ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن دﻳﻦ‪ ,‬و در ﺑﺎﻃﻦ دﮐﺎﻧﺪاران دﻳﻦ‬
‫ِ اﻳﻦ ﭘﺮدﻩ هﺎ‪ ,‬ﭼﻬﺮة ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﻮدﻩ و در ﭘﺲ‬
‫ﻣﻲ اﻓﺘﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮان‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر‬ ‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪,‬‬ ‫ﭘﻨﻬﺎن‬
‫ﭘﲑاﻣﻮن‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ‬ ‫هﺮﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﮐﻪ‬ ‫رﻳﺎﮐﺎراﻧﻲ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد داﺳﺘﺎﻧﺴﺮاﺋﻲ ﳕﻮدﻩ و‬
‫ﺑﺮاي اﻏﻔﺎل و ﲠﺮﻩ ﮐﺸﻲ هﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﱰ از ﻋﻮام‪,‬‬
‫ﺧﺮاﻓﻪ ﭘﺮﺳﱵ و ﮔﺰاﻓﻪ ﮔﻮﺋﻲ را ﺗﺮوﻳﺞ دادﻩ‪ ,‬ﺁﻬﻧﺎ‬
‫را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﳕﻮدﻩ و ﺧﻮد را ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮕﺎﻧﻪ‬
‫ّﻟﻴﺎن دﻳﻦ و اوﻟﻴﺎء ﻋﻮام واﳕﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻮ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻮاﺑﻖ دردﻧﺎک و ﺷﺮم ﺁوري ﮐﻪ از ﺧﺸﻮﻧﺘﻬﺎ و‬
‫دژﺧﻮﺋﻲ هﺎي دﮐﺎﻧﺪاران دﻳﻦ و ﻣﺰدوران ﺁﻬﻧﺎ در‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ روﺷﻨﮕﺮي هﺎ ﺳﺮاغ دارﱘ و‬
‫ّﻪ هﺎي ﻧﻨﮕﲔ در ﺟﺎي ﺟﺎي‬ ‫ﺻﺪهﺎ ﳕﻮﻧﻪ از ﺁن ﭼﻮن ﻟﮑ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻤﺎن دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ,‬ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺘﺎب »ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل« ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎري دﻳﮕﺮ‬
‫از ﮐﺘﺎﲠﺎي روﺷﻨﮕﺮي ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد‪ ,‬در اﺑﺘﺪا ﺑﺪون‬
‫ﻧﺎم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ و اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﺼﻮرت‬
‫ّت‬
‫ﳐﻔﻴﺎﻧﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎاﻳﻨﺤﺎل ﭘﺲ از ﻣﺪ‬
‫ﮐﻮﺗﺎهﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮔﺮوهﻬﺎي زﻳﺎدي از ﻣﺮدم‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و هﻴﺎهﻮ و ﺟﻨﺠﺎل دﻳﻦ ﻓﺮوﺷﺎن و‬
‫ﻓﺮﻳﺎد »وا اﺳﻼﻣﺎ«ي ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺁﲰﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﳕﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎز هﻢ ﺗﮑﻔﲑهﺎ و دﺷﻨﺎم هﺎ و ﲥﺪﻳﺪهﺎي اﻳﺸﺎن‬
‫ﺁﻏﺎز ﺷﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ و ﻧﺎﺷﺮ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺘﺎب‪ ,‬ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺁن ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻲ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺁﻬﻧﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻏﻢ اﻧﮕﻴﺰي‬
‫ﭼﻮن ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﺎدروان اﲪﺪ ﮐﺴﺮوي و دﻳﮕﺮان دﭼﺎر‬
‫ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺣﱵ اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﺪدي را ﻧﻴﺰ در دوران ﭘﺲ از‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة اﺣﺘﻤﺎﱄ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺎزداﺷﺖ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﱳ اﻗﺮار‪ ,‬ﲢﺖ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻓﺮﻳﺎد را ﻧﻴﺰ در ﮔﻠﻮ‬
‫ُﺸﺖ‪ ,‬وﱄ‬‫ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ,‬اﻣﺎ اﮔﺮﭼﻪ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ را ﺗﻮان ﮐ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ را هﺮﮔﺰ‪ .‬اﻧﺪﻳﺸﻪ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ داد‪ ,‬ﭘﺎﺳﺦ ﮐﻼم‪ ,‬ﮐﻼم اﺳﺖ‪ .‬هﺮﺁﻧﮑﺲ ﮐﻪ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ را ﺑﺎ دﺷﻨﺎم و دﺷﻨﻪ و ﻃﺮد و ﺗﮑﻔﲑ و‬
‫ﺳﺎﻧﺴﻮر و ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ و ﺧﻨﺠﺮ و ﻗﺪارﻩ و ﮔﻠﻮﻟﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ دهﺪ‪ ,‬ﺁﺷﮑﺎرا ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻧﺪارم‪,‬‬
‫ّﻞ ﳐﺎﻟﻔﺖ‬‫و ﺁﻧﭽﻪ دارم اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﺗﺎب ﲢﻤ‬
‫ﻧﺪارم‪ ,‬ورﺷﮑﺴﺘﻪ ام‪ ,‬ﻧﺎﺗﻮاﱎ‪ ,‬ذﻟﻴﻠﻢ‪ ,‬و‪ ...‬و از‬
‫هﺮﮔﻮﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎد ﻣﻲ هﺮاﺳﻢ و ﺑﺮﺧﻮد ﻣﻲ ﻟﺮزم‪.‬‬
‫ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ وﻳﺮاﻳﺶ ادﺑﯽ و ﻧﮕﺎرش ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﺮای‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻲ ﻧﻈﲑ واداﺷﺖ‪ ,‬اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﱵ ﺑﺲ ﺳﻨﮕﲔ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻏﻢ و درد و ﻣﺎﰎ و رﻧﺞ و ﻋﺬاب ﳘﻮﻃﻨﺎﱎ‬
‫در داﺧﻞ و ﺧﺎرج اﻳﺮان‪ ,‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﲢﻘﲑ و ﺗﮑﻔﲑي‬
‫ﮐﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن اﻣﺮوز ﺑﻪ اﻳﺮان و اﻳﺮاﻧﻲ روا‬
‫ﻣﻲ دارﻧﺪ‪ ,‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻈﻤﺖ ﮔﺬﺷﺘﺔ ﻧﺎﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ,‬ﮐﻪ‬
‫ﳘﻴﺸﻪ ﺟﺎودان اﻳﺮان ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزﻩ ﻧﺎﺁﮔﺎهﻲ‬
‫و ﺟﻬﺎﻟﺖ ﻣﺎ وارﺛﺎن اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﲔ ﮐﻬﻦ‪ ,‬ﻣﲑود ﺗﺎ‬
‫ﺧﺎﻃﺮة ﺁن را ﻧﻴﺰ از اذهﺎن ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن و ﺣﱵ ﺧﻮدﻣﺎن‬
‫ﮐﻪ‬ ‫دردﻧﺎک‬ ‫ﺑﺲ‬ ‫ﻓﺎﺟﻌﻪ اﻳﺴﺖ‬ ‫ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎک‬
‫هﻢ اﮐﻨﻮن‪ ,‬ﺳﺮزﻣﻴﲏ ﺑﺎ ﮐﻬﻦ ﺗﺮﻳﻦ و رﻳﺸﻪ دارﺗﺮﻳﻦ‬
‫ّن و ﻓﺮهﻨﮓ و‬ ‫ﻓﺮهﻨﮓ ﺟﻬﺎن‪ ,‬ﺳﺮزﻣﻴﲏ ﮐﻪ ﻣﻬﺪ ﲤﺪ‬
‫ﺁزادي ﺟﻬﺎن ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ ﺟﺮأت ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﻴﺸﱰﻳﻦ‬
‫و ﺑﺰرﮔﱰﻳﻦ ﺳﻬﻢ را در ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰاري ﲤﺪن اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺮروي ﮐﺮة زﻣﲔ داﺷﺘﻪ و ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﲪﻠﺔ اﻋﺮاب در‬
‫ﻳﮑﻬﺰار و ﺳﻴﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‪ ,‬ﳘﻮارﻩ‬
‫ﺗﻮاﳕﻨﺪﺗﺮﻳﻦ و ﻣﱰﻗﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮزﻣﲔ هﺎ ﺑﻮدﻩ‪ ,‬اﻣﺮوزﻩ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﻮر ﺟﻬﺎن ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﺁن ﺻﻐﲑ و‬
‫ﺳﻔﻴﻪ و ﳏﺘﺎج وﱄ و ﻗﻴﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ,‬ﻣﻌﺮﰲ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ‪ ,‬ﻧﻪ ﻇﻠﻢ و ﺟﻬﻞ ﺣﺎﮐﻤﺎن‬
‫و ﺳﺮدﻣﺪاران و ﻳﺎ ﺗﻮﻃﺌﺔ دﴰﻨﺎن ﺧﺎرﺟﻲ‪ ,‬ﮐﻪ ﺟﻬﻞ و‬
‫ﻧﺎﺁﮔﺎهﻲ ﺧﻮد ﻣﺎﺳﺖ‪ ,‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻮب و ﺑﺪ ﳘﻮارﻩ ﺑﻮدﻩ‬
‫و هﺴﺘﻨﺪ‪ ,‬وﱄ ﻣﺎ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪهﺎ و ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ هﺎ را‬
‫ِﺮد و‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﮐﺮدﱘ؟ ﻣﺎ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﺧ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ را ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ,‬ﺑﻪ وﻋﺪﻩ هﺎي ﭘﻮچ و‬
‫واهﻲ ﮔﺮوهﻲ ﮔﺮدن ﻣﻲ ﻬﻧﺎدﱘ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ‪ ,‬رﺳﻮاﺗﺮﻳﻦ و‬
‫ﺑﺪﻧﺎم ﺗﺮﻳﻦ ﲨﺎﻋﺖ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان زﻣﲔ ﺑﻮدﻩ و ﺣﱵ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ اﲨﺎﱄ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻴﺶ از هﺰار ﺳﺎﻟﺔ ﺁﻧﺎن‪ ,‬ﻣﻮ‬
‫ﺑﺮ اﻧﺪام هﺮ ﺧﺮدﻣﻨﺪي راﺳﺖ ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪ؟‬
‫ﺁﻧﭽﻪ ﮐﺮدﻩ اﱘ‪ ,‬درﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ,‬ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪,‬‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺟﺰ روﻳﺎ و ﺳﺮاﺑﻲ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫در زﻣﺎن ﺣﺎل زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ و ﺑﺮ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز‬
‫را درﻳﺎﺑﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎرج از هﺮﭼﺎرﭼﻮب و‬
‫ﺑﺎﻳﺪ و ﻧﺒﺎﻳﺪي‪ ,‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ هﺴﺖ‪ ,‬ﲞﺮداﻧﻪ‬
‫ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻴﻢ‪ .‬ﺳﺎﳍﺎ ﻓﺮﻳﺐ ﺻﺪهﺎ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي را‬
‫ﺧﻮردﻩ اﱘ و دﻳﮕﺮ ﺑﺲ اﺳﺖ‪ ,‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻬﺎن را‬
‫ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ »هﺴﺖ« ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ ,‬ﻧﻪ ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻲ‬
‫ﻣﻲ ﭘﻨﺪارﻧﺪ »ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬ﺧﻮب و ﺑﺪ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ هﺴﺖ‬
‫و ﲦﺮش را در ﺑﻮﺗﺔ ﺁزﻣﺎﻳﺶ دﻳﺪﻩ اﱘ‪ ,‬ﻧﻪ ﺁﻧﭽﻪ‬
‫ِ ﻣﺎ و ﻧﻴﺎﮐﺎن اﻳﺸﺎن‬ ‫ِ ﭘﺪران‬‫ﭘﺪران ﻣﺎ و ﭘﺪران‬
‫ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ اﻣﺮوﻬﻧﻲ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ دوران »اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي« هﺎ ﺳﺮﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻪ ﻳﮏ‬
‫»ﺟﻬﺎن ﺑﻴﲏ« اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪاﻧﻪ‪ ,‬واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ و ﺑﺪور‬
‫ّات ﺑﺴﺘﻪ و ﳏﺪود ﺑﻪ‬‫از هﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﻴﺸﺪاوري و ﺗﻔﮑﺮ‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب هﺎ ﻧﻴﺎز دارﱘ‪ .‬ﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز از‬
‫داﺧﻞ ﺗﻮﻧﻞ هﺮ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‪ ,‬ﺗﻨﻬﺎ ﲦﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎر‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺁورد‪ ,‬وﺿﻌﻴﱵ ﻣﺸﺎﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻗﺮون وﺳﻄﻲ در‬
‫اروﭘﺎ‪ ,‬ﺟﻮاﻣﻊ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﱵ و ﻓﺎﺷﻴﺴﱵ در ﻗﺮن ﺣﺎﺿﺮ‪,‬‬
‫ﲨﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﺮان‪ ,‬و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن در‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﭼﺎرة رﻓﻊ ﻣﺸﮑﻼت اﻣﺮوزي ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻳﺮان‪,‬‬
‫ﺗﻼش ﻣﺴﺘﻤﺮ در ﺟﻬﺖ ﮔﺴﱰش ﺧﺮداﻧﺪﻳﺸﻲ و ﭘﺮورش‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ,‬و ﺧﺎرج ﺷﺪن از ﮐﻨﱰل هﺮﻧﻮع اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‪,‬‬
‫ّﮑﺮ‪ ,‬و اﻋﺘﻘﺎدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮔﻔﺘﺔ‬ ‫ﻃﺮز ﺗﻔ‬
‫ﺷﺎدروان ﻋﻠﻲ دﺷﱵ‪ ,‬ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺼﺪر ﻋﻘﻼﺋﻲ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ,‬از ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺗﻠﻘﲔ ﺷﺪﻩ و در زﻣﻴﻨﺔ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎي وي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫دﮐﱰ ﻋﻠﲑﺿﺎ ﲦﺮي‬

‫ژاﻧﻮﻳﻪ ‪2003‬‬
‫ﻣﺤﻤـّﺪ‬
 ‫‪ -1‬ﺗﻮﻟّﺪ ﻗﻬﺮﻣﺎن‬
‫‪ -2‬آﻮدآﻲ‬
‫‪ -3‬رﺳﺎﻟﺖ‬
‫‪ -4‬ﺑﻌﺜﺖ‬
‫‪ -5‬ﭘﺲ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫ﺗﻮﻟّﺪ ﻗﻬﺮﻣﺎن‬

‫رهﻲ ﺟﺰآﻌﺒﻪ و ﺑﺘﺨﺎﻧـﻪ ﻣﻲﭘـﻮﻳـﻢ آـﻪ ﻣـﻲﺑﻴﻨـﻢ‬

‫ﮔﺮوهﻲ ﺑﺖﭘﺮﺳﺖ اﻳﻨﺠﺎ و ﻣﺸﺘﻲ ﺧﻮد ﭘﺮﺳﺖ ﺁﻧﺠﺎ‬

‫ﺳﺎل ‪ 570‬ﻣﻴﻼدي آﻮدآﻲ از ﺁﻣﻨﻪ ﺑﻨﺖ)= دﺧﺘ ﺮ( وه ﺐ در ﻣﻜ ﻪ ﭼﺸ ﻢ ﺑ ﻪ‬

‫زﻧﺪﮔﻲ ﮔﺸﻮد و او را ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧ ﻮزاد ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ﭘ ﺪر ﺧ ﻮد ﻋﺒ ﺪاﷲﺑ ﻦ‬
‫ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑ ﻪ دﻧﻴ ﺎ ﺁﻣ ﺪ و در ﭘ ﻨﺞ ﺳ ﺎﻟﮕﻲ ﻣ ﺎدر ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ داد و ﭘ ﺲ از‬
‫ﺟ ﺪ ﺗﻮاﻧ ﺎ و آ ﺮﻳﻤﺶ آ ﻪ ﻳﮕﺎﻧ ﻪ ﺣ ﺎﻣﻲ و ﻧﮕﻬﺒ ﺎن وي ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ ﺟﻬ ﺎن دﻳﮕ ﺮ‬‫اﻧ ﺪآﻲ ّ‬
‫ﺷﺘﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻃﻔﻞ آﻪ ﻋﻤﻮهﺎي ﻣﺘﻌﺪد و ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ ﻣﺘﻤﻜﻦ داﺷ ﺖ‪ ،‬ﺗﺤ ﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳ ﺘﻲ ﻳﻜ ﻲ‬
‫از ﻓﻘﻴﺮﺗ ﺮﻳﻦ‪ ،‬وﻟ ﻲ ﺟ ﻮاﻧﻤﺮدﺗﺮﻳﻦ ﺁنه ﺎ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺬﺷ ﺖ ﺣﻴﺮﺗ ﺰا و‬
‫ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰي دارد‪ ،‬آﻪ ﺷﺎﻳﺪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺮدان ﺧ ﻮد ﺳ ﺎﺧﺘﻪ و ﺣﺎدﺛ ﻪﺁﻓ ﺮﻳﻦ ﺟﻬ ﺎن‬
‫ﺑﻲﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫هﺰارهﺎ آﺘﺎب در ﺑﺎرﻩ زﻧﺪﮔﻲ و ﺣﻮادث ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻇﻬﻮر و اﻓﻮل‬
‫او و هﻤﻪ آﺮدارهﺎ و ﮔﻔﺘﺎرهﺎي اﻳﻦ ﻣﺮد ﻓﻮقاﻟﻌﺎدﻩ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﺗﺤﻘﻴﻘ ًﺎ از‬
‫او ﺑ ﻴﺶ از ﺗﻤ ﺎم رﺟ ﺎل ﺗ ﺎرﻳﺨﻲ ﻗﺒ ﻞ از او اﺳ ﻨﺎد و ﻣ ﺪارك و ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ در دﺳ ﺘﺮس‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن و ﭘﮋوهﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺬاﻟﻚ هﻨﻮز آﺘﺎب روﺷﻦ و ﺧﺮد ﭘﺴ ﻨﺪي‬
‫در ﺑﺎرﻩ وي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺳﻴﻤﺎي او را ﻋ ﺎري از ﮔ ﺮد و ﻏﺒ ﺎر اﻏ ﺮاض و‬
‫ﭘﻨﺪارهﺎ و ﺗﻌﺼﺒﺎت ﻧﺸﺎن دهﺪ و اﮔﺮ هﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻦ ﺑﺪان دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪام‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺣﻘﻴﻘﻲ روي ﻧﻴﺎوردﻩ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ آﻮﺷ ﻴﺪﻩاﻧ ﺪ از وي‬
‫ﻳﻚ وﺟﻮد ﺧﻴﺎﻟﻲ‪ ،‬وﺟﻮدي ﻣﺎﻓﻮق ﺑﺸﺮ و ﻧﻮﻋﻲ ﺧﺪا در ﻟﺒﺎس ﻳ ﻚ اﻧﺴ ﺎن ﺑﺴ ﺎزﻧﺪ و‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺧﺼﺎﻳﺺ ذات ﺑﺸﺮي او را ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و در اﻳﻦ آﺎر ﺣﺘﻲ راﺑﻄﻪ ﻋﻠﺖ و‬
‫ﻣﻌﻠﻮل را آﻪ اﺻﻞ ﺣﻴﺎت اﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﻧﺸﻤﺮدﻩ و ﺑﻪ هﻤﻪ ﺁنه ﺎ ﺻ ﻮرت ﺧَ ﺮق)=‬
‫ﺧﻼف( ﻋﺎدت دادﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﻃﻔﻞ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 610‬ﻣﻴﻼدي ﻳﻌﻨﻲ هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﻦ ﭼﻬ ﻞ ﺳ ﺎﻟﮕﻲ‬
‫رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ اﺛﺮ ﻣﻬﻤﻲ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﻴﺴ ﺖ و ﺣﺘ ﻲ در ﺳ ﻴﺮﻩ او و رواﻳ ﺎت ﺁن زﻣ ﺎن‪،‬‬
‫ﺧﺒ ﺮ ﭼﺸ ﻤﮕﻴﺮ و ﻓ ﻮقاﻟﻌ ﺎدﻩاي ﻧﻤ ﻲﺑﻴﻨ ﻴﻢ وﻟ ﻲ ”ﻣﺤﻤ ﺪﺑ ﻦ ﺟﺮﻳ ﺮ ﻃﺒ ﺮي“ آ ﻪ در‬
‫اواﺧﺮ ﻗﺮن ﺳﻮم هﺠﺮي ﺗﻔﺴﻴﺮي ﺑﺮ ﻗﺮﺁن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑ ﺪون ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ در ذﻳ ﻞ ﺁﻳ ﻪ‬
‫‪ 23‬ﺳﻮرﻩ ﺑﻘﺮﻩ‪ ،‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﻮﻟ ﺪ او ﻣﻄﻠﺒ ﻲ ﻣ ﻲﻧﻮﻳﺴ ﺪ آ ﻪ ﻧﻤ ﻮدار اﻧﺤ ﺮاف از ﺟ ﺎدﻩ‬
‫واﻗ ﻊﺑﻴﻨ ﻲ و رﻏﺒ ﺖ ﻣﻬ ﺎر ﻧﺸ ﺪﻧﻲ اﺳ ﻼف )= ﺟﻤ ﻊ ﺳ ﻠﻒ‪ ،‬ﮔﺬﺷ ﺘﮕﺎن( اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪه ﺎي ﻋﺎﻣﻴﺎﻧ ﻪ؛ و ﻧﻘ ﻞ ﺁن ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ ﺣﺘ ﻲ ﻣ ﻮرخ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرخ ﺑﻤﺎﻧﺪ و دﺳﺖ ﺧﻮش ﭘﻨﺪارهﺎ و اﺳﺎﻃﻴﺮ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺁﻳﻪ ‪ 23‬ﺳﻮرﻩ ﺑﻘﺮﻩ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻋ ﻮاْ‬
‫ﻦ ﻣِﺜْﻠ ﻪِ وادْ ُ‬
‫ﺐ ﻣّﻤﺎ َﻧ ّﺰﻟَﻨﺎ ﻋَﻠَﻲ ﻋَﺒ ِﺪﻧَﺎ ﻓَﺄﺗُﻮا ﺑِﺴﻮُر ٍة ﻣ ِ‬
‫” َو ِانِْ ُآﻨْ ُﺘﻢْ ﻓﻲ َرﻳْ ِ‬
‫ن آُﻨﺘُﻢ ﺻَﺎدِﻗﻴﻦ“‬ ‫ن ا َﻟّﻠ ِﻪ َء ا ِ‬
‫ﺷ َﻬﺪَﺁ َء آُﻢ ﻣِﻦ د ُو ِ‬
‫ْ ُ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﺁن واﺿﺢ اﺳﺖ‪ :‬اﮔﺮ در ﺑﺎب ﻗﺮﺁن آﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﺧﻮد ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩاﻳﻢ ﺷﻚ‬
‫دارﻳﺪ ﻳﻚ ﺳﻮرﻩ ﻣﺜﻞ ﺁن ﺑﻴﺎورﻳﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺣﺮﻳﺮ ﻃﺒﺮي در ذﻳﻞ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫” ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ در ﻣﻜﻪ ﺁوازﻩاي دراﻓﺘ ﺎد آ ﻪ ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮي ﻇﻬ ﻮر ﺧﻮاه ﺪ آ ﺮد‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪ آﻪ ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن او درﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪان روزﮔ ﺎر ﭼﻬ ﻞ زن‬
‫در ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﺎر داﺷ ﺘﻨﺪ و ه ﺮ ﻳ ﻚ از ﺁنه ﺎ آ ﻪ ﻣ ﻲزاﺋﻴ ﺪ اﺳ ﻢ ﭘﺴ ﺮ ﺧ ﻮد را ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ او هﻤﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻮﻋﻮد ﺑﺎﺷﺪ“‪.‬‬
‫ﺳﺨﺎﻓﺖ)= آﻢ ﻋﻘﻠﻲ و ﺳﺒﻜﻲ( اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﺁﺷﻜﺎرﺗﺮ از ﺁن اﺳﺖ آﻪ در ﺑﺎرﻩ‬
‫ﺁن ﭼﻴﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺁوازﻩاي در ﻣﻜﻪ ﺑﻮدﻩ و ﻧﻪ آﻤﺘﺮﻳﻦ اﺛ ﺮي از رﺳ ﺎﻟﺖ ﻣ ﺮدي‬
‫ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬و ﺣﺘ ﻲ اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ ه ﻢ آ ﻪ ﺣ ﺎﻣﻲ و وﻟ ﻲ او ﺑ ﻮد از اﻳ ﻦ ﺁوازﻩه ﺎ و‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪهﺎ ﺑﻲﺧﺒﺮ ﺑﻮد‪ ،‬از هﻤﻴﻦ روي اﺳﻼم ﻧﻴﺎوردﻩ از دﻧﻴﺎ رﻓﺖ‪ .‬ﺧﻮد ﺣﻀ ﺮت ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ از رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮد اﻃﻼﻋﻲ ﻧﺪاﺷﺖ)ﺁﻳﻪ ‪ 16‬ﺳﻮرﻩ ﻳﻮﻧﺲ ﺷﺎهﺪي اﺳ ﺖ‬
‫ﮔﻮﻳﺎ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ‪ :‬ﻗ ﻞ ﻟ ﻮ ﺷ ﺎء اﷲ ﻣ ﺎ ﺗﻠﻮﺗ ﻪ ﻋﻠ ﻴﻜﻢ و ﻻ ادراآ ﻢ ﺑ ﻪ ﻓﻘ ﺪ ﻟﺒﺌ ﺚ ﻓ ﻴﻜﻢ‬
‫ﻋﻤﺮاً‪ ،‬ﻣﻔ ﺎد ﺁن اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ‪ :‬ﻋﻤ ﺮي ﻣﻴ ﺎن ﺷ ﻤﺎ زﻧ ﺪﮔﻲ آ ﺮدم و ادﻋ ﺎﻳﻲ ﻧﺪاﺷ ﺘﻢ‪.‬‬
‫اآﻨ ﻮن از ﻃ ﺮف ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣ ﻦ وﺣ ﻲ رﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .(.‬آ ﺪام ﺁﻣ ﺎر در ﻣﻜ ﻪ وﺟ ﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ آﻪ ﻧﺸﺎن دهﺪ در ﺳﺎل ‪ 570‬ﻣﻴﻼدي ﻓﻘﻂ ﭼﻬ ﻞ زن و ﻧ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺁﺑﺴ ﺘﻦ‬
‫ﺑﻮدﻩ و هﻤﻪ ﺁنهﺎ هﻢ ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء ﭘﺴﺮ زاﺋﻴﺪﻩاﻧﺪ و ﻧﺎم هﻤﻪ ﺁن ﭘﺴﺮهﺎ ه ﻢ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ در دوران آ ﻮدآﻲ ﭼﻬ ﻞ ﻣﺤﻤ ﺪ ه ﻢ ﺳ ﻦ و ﺳ ﺎل داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫واﻗﺪي ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻳﮕﺮ از ﺗﻮﻟﺪ ﺁن ﺣﻀﺮت ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ‪” :‬هﻤ ﻴﻦ آ ﻪ از‬
‫ﻣ ﺎدر ﻣﺘﻮﻟ ﺪ ﺷ ﺪ ﮔﻔ ﺖ اﷲ اآﺒ ﺮ آﺒﻴ ﺮا)درآﺘ ﺎب ﻣﻌ ﺮوف ﺑﺎﺑﻴ ﺎن ﻣﻮﺳ ﻮم ﺑ ﻪ‬
‫”ﻧﻘﻄﺔاﻟﻜﺎف“ آﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن آﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﺁن را ﺟﻤﻊ آﻨﻨ ﺪ و از ﺑ ﻴﻦ ﺑﺒﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﻴ ﺮزا ﺟ ﺎﻧﻲ‬
‫آﺎﺷﺎﻧﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺁن را ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺑ ﺎب ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ﺗﻮﻟ ﺪ از‬
‫ﻣﺎدر‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺁﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﻤﻠ ﻚﷲ‪ (.‬در ﻣ ﺎﻩ اول ﻣ ﻲﺳ ﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻣ ﺎﻩ‬
‫دوم ﻣ ﻲاﻳﺴ ﺘﺎد‪ ،‬ﻣ ﺎﻩ ﺳ ﻮم راﻩ ﻣ ﻲرﻓ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﺎﻩ ﭼﻬ ﺎرم ﻣ ﻲدوﻳ ﺪ‪ ،‬و ﻣ ﺎﻩ ﻧﻬ ﻢ ﺗﻴ ﺮ‬
‫ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺖ“‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي روي دادﻩ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻤﺎم ﺳ ﺎآﻨﺎن ﺷ ﻬﺮ آﻮﭼ ﻚ‬
‫ﻣﻜﻪ از ﺁن ﻣﺴﺘﺤﻀﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ آﻪ ﺑ ﺖ ﺳ ﻨﮕﻲ ﻣ ﻲﭘﺮﺳ ﺘﻴﺪﻧﺪ در ﻗﺒ ﺎل‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻧﻴﻔﺘﺎدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬
‫اﻳﻦ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻃ ﺮز ﺗ ﺎرﻳﺦﻧﻮﻳﺴ ﻲ و اﻓﺴ ﺎﻧﻪﺳ ﺮاﻳﻲ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬از‬
‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﻏﺮاض دﻳﻨ ﻲ ﭘ ﺎرﻩاي ﺗﺮﺳ ﺎﻳﺎن )ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺎن( ﺑ ﺎﺧﺘﺮي را ﺑ ﺮ ﺁن داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ را دروﻏﮕ ﻮ‪ ،‬ﺟﺎه ﻞ‪ ،‬ﺣﺎدﺛ ﻪﺟ ﻮ‪ ،‬ﺟ ﺎﻩﻃﻠ ﺐ و ﺷ ﻬﻮتران ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ آﻪ هﻴﭻ ﻳﻚ از اﻳﻦ دو ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ وﻗﺎﻳﻊ را ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ هﺴﺖ دﻧﺒ ﺎل‬
‫آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪات‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺧﻮاﻩ دﻳﻨ ﻲ و ﻣ ﺬهﺒﻲ‪ ،‬ﻣ ﺎﻧﻊ‬
‫اﺳﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﺮد ﺧﻮد را ﺑﻪ آ ﺎر اﻧ ﺪازد و روﺷ ﻦ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸ ﺪ‪ .‬ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﭘ ﺮدﻩاي از‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﻳﺎ ﺑﺪي روي ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ آﺸﻴﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻬﺮ و آ ﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺼ ﺐ و ﻟﺠ ﺎج و‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺗﻠﻘﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺷ ﺨﺺ ﻣ ﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ را در ﺑﺨ ﺎر و ﻣ ﻪ ﺗﺨ ﻴﻼت ﻓ ﺮو ﻣ ﻲﭘﻴﭽ ﺪ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﺷﺒﻬﻪاي ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ از اﻗﺮان ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ اﺳ ﺖ و وﺟ ﻪ ﺗﻤ ﺎﻳﺰ‬
‫او هﻮش ﺣﺎد‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻋﻤﻴﻖ و روح ﺑﻴﺰار از اوهﺎم و ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﺘﺪاول زﻣﺎن اﺳ ﺖ‬
‫و از هﻤ ﻪ ﻣﻬﻤﺘ ﺮ ﻗ ﻮت ارادﻩ و ﻧﻴ ﺮوي ﺧ ﺎرقاﻟﻌ ﺎدﻩاي اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻳ ﻚ ﺗﻨ ﻪ او را ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ اهﺮﻳﻤﻦ ﻣﻲآﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ زﺑﺎﻧﻲ ﮔﺮم ﻣﺮدم را از ﻓﺴﺎد و ﺗﺒ ﺎهﻲ ﺑﺮﺣ ﺬر ﻣ ﻲدارد‪،‬‬
‫ﻓﺴﻖ و ﻓﺠ ﻮر و دروغ و ﺧ ﻮدﺧ ﻮاهﻲ را ﻧﻜ ﻮهﺶ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺟﺎﻧﺒ ﺪاري از ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫ﻣﺤﺮوم و ﻣﺴ ﺘﻤﻨﺪ ﺑﺮﻣ ﻲﺧﻴ ﺰد‪ ،‬ﻗ ﻮم ﺧ ﻮد را از اﻳ ﻦ ﺣﻤﺎﻗ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎي ﭘﺮﺳ ﺘﺶ‬
‫ﺧﺪاي ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺑﺖهﺎي ﺳﻨﮕﻲ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﻲآﻨﺪ و ﺧﺪاﻳﺎن ﺁنهﺎ را‬
‫ﻧ ﺎﺗﻮان و ﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ ﺗﺤﻘﻴ ﺮ ﻣ ﻲداﻧ ﺪ‪ .‬ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻣﺮدﻣ ﺎﻧﻲ آ ﻪ در اﺟﺘﻤ ﺎع ﺻ ﺎﺣﺐ ﺷ ﺄن و‬
‫اﻋﺘﺒﺎري هﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻘﺎم اﺳﺘﻮراي دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن وي وﻗﻌﻲ ﻧﻤﻲﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔ ﺮدن ﻧﻬ ﺎدن ﺑ ﺪﻳﻦ ﺳ ﺨﻨﺎن ﻣﺴ ﺘﻠﺰم ﻓ ﺮو رﻳﺨ ﺘﻦ ﺗﻤ ﺎم ﺁداب و رﺳ ﻮم و‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪي اﺳﺖ آﻪ ﻗﺮنهﺎ ﺑﺪان ﺧﻮي ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﺜ ﻞ ﺗﻤ ﺎم ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﻣ ﻮروﺛﻲ‪ ،‬اﻣ ﻮري‬
‫ﻣﺴﻠﻢ و رﺧﻨﻪﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫از هﻤﻪ ﺑﺪﺗﺮ آﺴ ﻲ ﻣ ﻲﺧﻮاه ﺪ ﻧﻈ ﺎم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻲ ﺁﻧ ﺎن را ﺑ ﺮهﻢ زﻧ ﺪ و ﺑﻨﻴ ﺎد‬
‫اﺟﺪادي ﺁنهﺎ را ﻓﺮو رﻳﺰد آﻪ ﺷﺄن و اﻋﺘﺒﺎري ﭼﻮن ﺧﻮد ﺁنهﺎ ﻧﺪارد‪ .‬آﻮدك ﻳﺘﻴﻤﻲ‬
‫از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺁنه ﺎ اﺳ ﺖ آ ﻪ از راﻩ ﺗ ﺮﺣﻢ در ﺧﺎﻧ ﻪ ﻋﻤ ﻮي ﺧ ﻮﻳﺶ و در ﺗﺤ ﺖ‬
‫رﻋﺎﻳ ﺖ او ﺑ ﺰرگ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و دوران آ ﻮدآﻲ را در ﭼﺮاﻧﻴ ﺪن ﺷ ﺘﺮان ﻋﻤ ﻮ و‬
‫هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﮔﺬراﻧﻴﺪﻩ و در ﺁﻏﺎز ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺎﻧﻮﻳﻲ ﻣﺎلدار درﺁﻣﺪﻩ اﺳ ﺖ و از‬
‫ﺁن رو داراي اﻋﺘﺒﺎر و ﺷﺄﻧﻲ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ آﺴﻲ آﻪ ﺗﺎ دﻳﺮوز ﻓﺮدي ﻋﺎدي از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷ ﺪﻩ و‬
‫هﻴﭻﮔﻮﻧﻪ اﻣﺘﻴﺎز و ﺗﺸﺨﺼﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳ ﺖ اآﻨ ﻮن دﻋ ﻮي ارﺷ ﺎد و رهﺒ ﺮي ﺁﻧ ﺎن را‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ و ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ رﺳ ﺎﻟﺖ از ﻃ ﺮف ﺧ ﺪاي ﺑ ﻪ وي ﺗﻔ ﻮﻳﺾ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺨﻦ وﻟﻴ ﺪﺑ ﻦ ﻣﻐﻴ ﺮﻩ آ ﻪ از رؤﺳ ﺎي ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻗ ﺮﻳﺶ اﺳ ﺖ ﻃ ﺮز ﻓﻜ ﺮ و روﺣﻴ ﻪ‬
‫ﺳﺮان ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﺧﻮب ﻣﺠﺴﻢ ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬وﻟﻴﺪﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮﻩ ﺑ ﺎ ﺧﺸ ﻢ و ﺗﻜﺒ ﺮ ﻓﺮﻳ ﺎد ﻣ ﻲزد‪”:‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﻮدن ﻣﻦ ﺑﺮ رأس ﻗﺮﻳﺶ و ﻣﺮدي ﭼﻮن ﻋﺮوةﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد در ﺻ ﺪر ﻃﺎﻳﻔ ﻪ‬
‫ﺑﻨﻲﺛﻘﻴﻒ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ دﻋﻮي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي آﻨ ﺪ؟“)ﺁﻳ ﺎت ‪ 31‬و ‪ 32‬ﺳ ﻮرﻩ‬
‫زﺧُﺮف اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ و ﺟﻮاب اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ اﺳﺖ ” َوﻗَﺎُﻟﻮُا َﻟﻮَﻻ َﻧ َّﺰ َل هﺬَا‬
‫ﻦ ﻗَﺴ ﻤَﻨﺎ َﻳ ﻨﻬُﻢ‬ ‫ﺣ َﻤ ﺖ رَﺑ ﻚ َﻧﺤْ ُ‬
‫ﻋﻈِﻴ ٍﻢ‪َ .‬ا ُه ﻢْ ﻳَﻘﺴ ﻤُﻮنَ َر َ‬
‫ﻦ َ‬
‫ﻦ اﻟﻘَﺮﻳَﺘ َﻴ ِ‬
‫ﺟ ٍﻞ ﻣ َ‬
‫ن ﻋَﻠﻲ َر ُ‬
‫اﻟﻘُﺮا ُ‬
‫ﺸ َﺘﻬُﻢ ﻓﻲ اﻟﺤﻴﻮة اّﻟ ﺪُﻧﻴﺎ…“ ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﭼ ﺮا ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﺮ ﻳﻜ ﻲ از ﻣ ﺮدان ﺑ ﺰرگ دو‬ ‫ﻣَﻌ ِﻴ َ‬
‫ﻗﺮﻳﻪ ﻧﺎزل ﻧﺸﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺁنهﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ آﻨﻨﺪﻩ ﻋﻨﺎﻳﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ هﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﻧﻌﻤﺖ اﻳﻦ‬
‫دﻧﻴﺎ را دادﻩاﻳﻢ‪(.‬‬
‫اﺑﻮﺟﻬﻞ هﻢ روزي ﺑﻪ اَﺧﻨﺲﺑﻦ ﺷﺮﻳﻖ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ ”:‬ﻣﺎ و ﺑﻨﻮﻋﺒ ﺪ ﻣﻨ ﺎف ﺑ ﺮ‬
‫ﺳﺮ ﺑﺰرﮔﻲ و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ و رﻗﺎﺑﺖ داﺷﺘﻴﻢ؛ اآﻨﻮن آﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺷ ﺪﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻳﻜ ﻲ از ﺁنه ﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺘﻪ و دﻋ ﻮي ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮي ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و ﺑ ﺪﻳﻦ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺑﻨ ﻮﻋﺒ ﺪ ﻣﻨ ﺎف‬
‫ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺗﻔﻮق ﻳﺎﺑﻨﺪ“ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺎ را از ﻧﻮع ﻓﻜﺮ و ﻃ ﺮز ﺑﺮﺧ ﻮرد‬
‫ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎ دﻋﻮت ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺁﮔﺎﻩ ﻣﻲآﻨ ﺪ و ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻲده ﺪ‬
‫آﻪ ﺑﻪ اﻣﺮ ﻧﺒﻮت ﺑﺎ دﻳﺪﻩ ﻣﺜﺒﺖ ﻧﻤﻲﻧﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﺑﺪًا ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺁنهﺎ ﺧﻄﻮر ﻧﻤﻲآﻨﺪ آﻪ‬
‫ﺧﺪاﻳﻲ هﺴﺖ و ﻳﻜﻲ از اﻓﺮاد ﺁنهﺎ را ﻣ ﺄﻣﻮر ه ﺪاﻳﺖ و ارﺷ ﺎدﺷ ﺎن ﺳ ﺎﺧﺘﻪ اﺳ ﺖ و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻜﺮر در ﻗﺮﺁن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ اﻳﺮاد ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ آﻪ اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮاﺳ ﺖ ﻣ ﺎ را‬
‫ارﺷﺎد آﻨﺪ ﭼﺮا ﻳﻚ ﻓﺮد ﻋﺎدي و ﺑﺸﺮي را ﻣ ﺄﻣﻮر اﻳ ﻦ آ ﺎر ﻣ ﻲآ ﺮد و ﻓﺮﺷ ﺘﻪاي ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﻮي ﻣﺎ ﻧﻤﻲﻓﺮﺳ ﺘﺎد… آ ﻪ ﺑ ﺎز در ﻗ ﺮﺁن ﺟ ﻮاب ﺁنه ﺎ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﮔ ﺮ در‬
‫زﻣﻴﻦ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ ﻣﺎ هﻢ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮ ﺁنهﺎ رﺳ ﻮل ﻣ ﻲﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ‬
‫و ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﻳﻦ آﻪ ﺑﻪ اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ اﺑﺪًا ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﻤ ﻲآﺮدﻧ ﺪ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪهﺎي ﻣﺤﻤﺪ و ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ او ﮔﻮش ﻧﻤﻲدادﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻨ ﺪ ﻣﻄ ﺎﻟﺒﻲ آ ﻪ او‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ درﺟﻪ ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﻣﻮارﻳﻦ ﻋﻘﻠﻲ و ﺻﻼح اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ در ه ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪاي ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺗﺒ ﺎﻩ و ﻓﺎﺳ ﺪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻋ ﺪﻩاي روﺷ ﻦﺑ ﻴﻦ و‬
‫ﻧﻴﻚاﻧﺪﻳﺶ هﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ ﺳ ﺨﻦ ﺣ ﻖ را ﻣ ﻲﭘﺴ ﻨﺪﻧﺪ و از ده ﺎن ه ﺮ آ ﺲ درﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫ﻣﻲﺳﺘﺎﻳﻨﺪ آﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﻳﻜﻲ از ﭘﻴﺶﻗ ﺪﻣﺎن اﻳ ﻦ اﻓ ﺮاد داﻧﺴ ﺖ و ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوي از‬
‫او ﭼﻨ ﺪ ﺗ ﻦ از ﻣﺘﻌﻴﻨ ﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ ﭼ ﻮن ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﻦﺑ ﻦ ﻋ ﻮف و ﻋﺜﻤ ﺎنﺑ ﻦ ﻋﻔ ﺎن و‬
‫زﺑﻴﺮﺑﻦ اﻟﻌﻮام و ﻃﻠﺤﺔﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ و ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص اﺳﻼم ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ در ه ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪاي ﻃﺒﻘ ﻪاي ﻣﻮﺟ ﻮد اﺳ ﺖ از ﻧﻌﻤ ﺎت ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫ﻣﺘﻨﻌﻢ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ و ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻗﺸﺮ ﻧﺎراﺿﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣ ﻲده ﺪ اﻳ ﻦ دو ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫ﺑﻪ وي ﻣﻲﮔﺮوﻧﺪ و در ﺳﺘﻮدن وي و اﻓﻜﺎر وي هﻢداﺳﺘﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺁن وﻗﺖ ﻃﺒﻌ ًﺎ‬
‫ﻧﺒﺮد اﻗﻠﻴﺖ و اآﺜﺮﻳﺖ روي ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫اآﺜﺮﻳﺖ ﺑ ﻪ زور ﭘ ﻮل ﺧ ﻮد ﻣ ﻲﻧ ﺎزد و اﻗﻠﻴ ﺖ ﺑ ﻪ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ روش و ﻃﺮﻳﻘ ﻪ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲﭘﺮدازد و ﺑﺮاي ﺗﺒﻠﻴ ﻎ دﻳﮕ ﺮان ﻧﺎﭼ ﺎر ﻣﺰاﻳ ﺎ و ﺧﺼﺎﻳﺼ ﻲ ﺑ ﺮاي رهﺒ ﺮ و‬
‫هﺎدي ﺧﻮد ﻗﺎﺋﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ روش در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت رهﺒﺮ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﻌﻘﻮل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ وﻟ ﻲ ﭘ ﺲ‬
‫از ﻣﺮگ وي روز ﺑﻪ روز ﻓﺰوﻧﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﻪ ﺣﺪي آ ﻪ ﺁن رهﺒ ﺮ ﭘ ﺲ از ﭼﻨ ﺪي ﺑ ﻪ‬
 ‫ﻧﻴﺮوي ﭘﻨﺪار و ﻗﻮﻩ واهﻤﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﺸﺮ ﻧﺒﻮدﻩ ﭘﺴﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﻏﺎﺋﻲ ﺁﻓ ﺮﻳﻨﺶ و ﺣﺘ ﻲ‬
‫ﻣﺪﻳﺮ و ﮔﺮداﻧﻨﺪﻩ ﺟﻬﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻳ ﻚ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ و ﺷ ﺎهﺪ روﺷ ﻦ و ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ اﻧﻜ ﺎر ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺑﺴ ﻴﺎري از ﺗﺼ ﻮرات و ﭘﻨ ﺪارهﺎ ﺟ ﺎن ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد و ﻓ ﺮع زاﻳ ﺪ ﺑ ﺮ اﺻ ﻞ‬
‫ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﻗ ﺮﺁن ﻣﺤﻜ ﻢﺗ ﺮﻳﻦ و اﺳ ﺘﻮارﺗﺮﻳﻦ ﺳ ﻨﺪ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺁﻏ ﺎز ﺳ ﻮرﻩ‬
‫اﻻﺳﺮا )ﺳﻮرﻩ اﻻﺳﺮي‪ ،‬ﺳﻮرﻩ ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ( آﻪ از ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ اﺳ ﺖ و ﻗﻀ ﻴﻪ‬
‫ﻣﻌﺮاج از ﺁن ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺁﻳﻪاي اﺳﺖ ﺳﺎدﻩ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﻌﻘﻞ‪:‬‬
‫ﺼ َﺎ‬
‫ﺠ ِﺪ ُاﻻَﻗ َ‬
‫ﺠ ِﺪ اﻟِﺤ ِﺮِام ِا َﻟ ﻲ اﻟَﻤﺴ ِ‬
‫ﻦ ُاﻟَﻤﺴ ِ‬
‫ﻼ ِﻣ َ‬
‫ي َاﺳْﺮي ﺑﻌَﺒﺪﻩ ﻟَﻴ ً‬ ‫ن َاّﻟ َﺬ ِ‬‫ﺳﺒْﺤﺎ َ‬ ‫” ُ‬
‫ﺣ ُﻮ َﻟ ُﻪ َﻟ ُﻨﺮِﻳ ُﻪ ِﻣﻦْ ﺁﻳَﺎﺗِﻨﺎَ ِاﻧّ ُﻪ َهﻮَاﻟﺴﻤﻴ ُﻊ اﻟﺒَﺼﻴٍﺮ“‪.‬‬
‫ي ﺑﺎرآﻨﺎ َ‬
‫اّﻟ ِﺬ ِ‬
‫هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺑﻬﺎﻣﻲ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺷ ﺮﻳﻔﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪ :‬ﺑ ﺰرگ و ﻣﻨ ﺰﻩ‬
‫اﺳﺖ ﺧﺪاﻳﻲ آﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﺧﻮد را ﺷﺒﺎﻧﻪ از ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﺑﻪ ﻣﺴ ﺠﺪاﻻﻗﺼ ﻲ آ ﻪ ﭘﻴﺮاﻣ ﻮن‬
‫ﺁن را ﻣﺒﺎرك ﺳﺎﺧﺘﻪاﻳﻢ ﺳﻴﺮ داد ﺗﺎ ﺁﻳﺎت ﺧﻮد را ﺑﺪو ﻧﺸﺎن دهﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ ﻳﻚ ﺳﻴﺮ ﻣﻌﻨﻮي ﺣﻤﻞ آﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳ ﻴﺮهﺎ ﺑ ﺮاي‬
‫اﺷﺨﺎﺻ ﻲ آ ﻪ در ﺧ ﻮﻳﺶ ﻓ ﺮو ﻣ ﻲروﻧ ﺪ و ﺳ ﺮﮔﺮم روﻳ ﺎي روﺣ ﻲ ﺧﻮﻳﺸ ﻨﺪ روي‬
‫ﻣﻲدهﺪ وﻟﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺳﺎدﻩ داﺳﺘﺎنهﺎي ﺣﻴﺮتاﻧﮕﻴ ﺰ ﭘﻴ ﺪا‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ ﻣﻮازﻳﻦ ﻋﻘﻠﻲ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ و در اﻳﻦ ﺟ ﺎ ﻓﻘ ﻂ ﺷ ﻜﻞ‬
‫ﺳ ﺎدﻩ و رواﻳ ﺖ ﻣﻌﻘ ﻮلﺗ ﺮ را از ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﺟﻼﻟ ﻴﻦ ﻣ ﻲﺁﻣ ﻮزﻳﻢ‪ .‬ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﺟﻼﻟ ﻴﻦ از‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻮﺟﻪﺗﺮﻳﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮهﺎي ﻗﺮﺁن اﺳﺖ زﻳﺮا ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﮔﺎن ﺁن از اﻧﺘﺴ ﺎب ﺑ ﻪ‬
‫ﻓﺮﻗﻪهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دور و آﻤﺘﺮ ﺁﻟﻮدﻩ ﺑﻪ ﺗﻌﺼﺐ و ﺟﺎﻧﺐداري از اﻳﻦ و ﺁﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺁن ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻗﺮﺁﻧﻲ و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻔﺎد ﺁن ﻗﻨﺎﻋ ﺖ آ ﺮدﻩ و‬
‫ﮔﺎهﻲ ﺷﺄن ﻧﺰول ﺑﻌﻀﻲ ﺁﻳﺎت را ﺑﻴﺎن ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ هﻤ ﻪ اﻳ ﻦه ﺎ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺁﻳ ﻪ‬
‫اول ﺳ ﻮرﻩ ”اﺳ ﺮي“ ﺑ ﻲﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ ﻣﻄ ﺎﻟﺒﻲ از ﻗ ﻮل ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﻳ ﺎ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﻋﻠﺖ ﻧﺰول اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﺑﻴﺎن و ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺒﻬﻢ ﺁن را ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﻔﺴ ﻴﺮ آﻨﻨ ﺪ و‬
‫ﻳﺎ اﺟﻤﺎﻟﻲ از رواﻳﺎت ﺷﺎﻳﻌﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ را ﺑﻴﺎورﻧﺪ؟‬
‫در هﺮ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﺒﻲ را آﻪ از ﻗﻮل ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺁوردﻩاﻧ ﺪ ﺑ ﺪون ﺳ ﻨﺪ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺣﺘﻲ اﺷﺎرﻩاي ﻧﻤﻲآﻨﻨﺪ آﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را آﺪام راوي ﮔﻔﺘﻪ ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺁن راوي ﻣﻌﺘﺒ ﺮ‬
‫و ﻗﺎﺑ ﻞ وﺛ ﻮق ﻧﺒﺎﺷ ﺪ و ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻧﺸ ﺎن دهﻨ ﺪﻩ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ دو ﻣﻔﺴ ﺮ‬
‫ﻣﺤﺘﺮم ﺑﻪ رواﻳﺘﻲ آﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﻲآﻨﻨﺪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎري ﻣﻄﻠﺒﻲ آﻪ از زﺑﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﻧﻘﻞ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺁن ﺷ ﺐ ﺟﺒﺮﺋﻴ ﻞ ﺁﻣ ﺪ و ﭼﺎرﭘ ﺎﻳﻲ هﻤ ﺮاهﺶ ﺑ ﻮد آ ﻪ از اﻻغ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮ و از‬
‫اﺳﺘﺮ آﻮﭼﻜﺘﺮ‪ ،‬ﺳ ﻔﻴﺪ رﻧ ﮓ‪ ،‬ﺳْ ﻢه ﺎﻳﺶ در آﻨ ﺎرﻩ ﭘ ﺎ و ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎرج ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺮ ﺁن‬
‫ﺳ ﻮار ﺷ ﺪم‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺖاﻟﻤﻘ ﺪس رﻓ ﺘﻢ‪ ،‬اﻓﺴ ﺎر ﺑ ﺮاق )ﻧ ﺎم ﻣﺮآ ﺐ رﺳ ﻮلاﷲ( را ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﻠﻘ ﻪاي ﺑﺴ ﺘﻢ آ ﻪ ﻣﻌﻤ ﻮ ًﻻ اﻧﺒﻴ ﺎء ﻣ ﻲﺑﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺴ ﺠﺪاﻻﻗﺼ ﻲ دو رآﻌ ﺖ ﻧﻤ ﺎز‬
‫ﺧﻮاﻧ ﺪم‪ ،‬ﭘ ﺲ از ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪن‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﻴ ﻞ دو ﻇ ﺮف ﻟﺒﺮﻳ ﺰ از ﺷ ﻴﺮ و ﺷ ﺮاب ﺑ ﺮاﻳﻢ‬
‫ﺁورد‪ .‬ﻣ ﻦ ﻇ ﺮف ﺷ ﻴﺮ را اﺧﺘﻴ ﺎر آ ﺮدم و ﺟﺒﺮﺋﻴ ﻞ ﻣ ﺮا ﺑ ﺪﻳﻦ اﺧﺘﻴ ﺎر ﺗﺤﺴ ﻴﻦ آ ﺮد‪،‬‬
‫ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮي ﺁﺳ ﻤﺎن اول ﭘ ﺮواز آ ﺮدﻳﻢ دم در ﺁﺳ ﻤﺎن ﻣﻮآ ﻞ ﭘﺮﺳ ﻴﺪ آﻴﺴ ﺖ؟‬
‫ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ اﺳﺖ ﻣﻮآﻞ ﭘﺮﺳﻴﺪ آﻪ هﻤﺮاﻩ ﺗﻮﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻮآﻞ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ او را‬
‫اﺣﻀﺎر آﺮدﻩاﻧﺪ؟ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﮔﻔ ﺖ‪ :‬ﺁري‪ .‬ﭘ ﺲ در ﺁﺳ ﻤﺎن را ﺑ ﺎز آ ﺮد‪ ،‬ﺣﻀ ﺮت ﺁدم ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻮاز ﺷﺘﺎﻓﺖ و ﺧﻴﺮ ﻣﻘﺪم ﮔﻔﺖ… )ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ هﻔﺖ ﺁﺳ ﻤﺎن را ﻣ ﻲﭘﻴﻤﺎﻳ ﺪ و‬
‫در ه ﺮ ﻳ ﻚ از ﺁﺳ ﻤﺎنه ﺎ ﻳﻜ ﻲ از اﻧﺒﻴ ﺎ ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﻘﺒﺎل وي ﻣ ﻲﺷ ﺘﺎﺑﺪ( در ﺁﺳ ﻤﺎن هﻔ ﺘﻢ‬
‫اﺑﺮاهﻴﻢ را دﻳﺪم آﻪ ﺑﻪ ”ﺑﻴ ﺖاﻟﻤﻌﻤ ﻮر“ )ﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﺧﺎﻧ ﻪايﺳ ﺖ در ﺁﺳ ﻤﺎن( آ ﻪ روزي‬
‫هﻔﺘﺎد هﺰار ﻓﺮﺷﺘﻪ وارد ﺁن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻴ ﺮون ﻧﻤ ﻲﺁﻳﻨ ﺪ ﺗﻜﻴ ﻪ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ از‬
‫ﺁن ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﺪرةاﻟﻤﻨﺘﻬﻲ )درﺧﺘﻲ اﺳﺖ در ﺁﺳﻤﺎن هﻔﺘﻢ آﻪ در ﺳﻮرﻩ ﻧﺠﻢ ﻗﺮﺁن ه ﻢ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ( ﺑ ﺮد آ ﻪ ﺑ ﺮگه ﺎﻳﺶ ﻣﺜ ﻞ ﮔ ﻮش ﻓﻴ ﻞ ﺑ ﻮد و ﺛﻤ ﺮﻩاش… ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﻪ ﻣ ﻦ‬
‫وﺣﻲ ﺷﺪ آﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻧﻤ ﺎز ﺑﺨ ﻮاﻧﻢ‪ ،‬ﺑﻌ ﺪ ﺣﻀ ﺮت ﻣﻮﺳ ﻲ در ﻣﺮاﺟﻌ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﻨﺠﺎﻩ )رآﻌﺖ( ﻧﻤﺎز زﻳﺎد اﺳﺖ‪ ،‬از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاﻩ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺑﺪهﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮي ﺧﺪا ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺗﺨﻔﻴﻒ آﺮدم‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁن را ﺑﻪ ‪ 45‬ﻧﻤﺎز ﺗﺨﻔﻴ ﻒ داد‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﻣﻮﺳﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در ﻗﻮم ﺧﻮد ﺁزﻣ ﻮدﻩام ﻣ ﺮدم ﻧﻤ ﻲﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﺷ ﺒﺎﻧﻪ‬
‫روز ‪ 45‬ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬دو ﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻢ )ﺧﻼﺻﻪ ﺁن ﻗ ﺪر ﭼﺎﻧ ﻪ زدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﺪواﻧﺪ راﺿﻲ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻓﻘﻂ ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺧﻼﺻﻪاي ﺑﻮد ار ﺁن ﭼﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻼﻟﻴﻦ در ﺑﺎب ﻣﻌﺮاج ﺁوردﻩ اﺳﺖ و‬
‫اﮔﺮ ﺁن را در ﺟﻨﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪهﺎي اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺘﻴﻖ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻃﺒﺮي ﻗ ﺮار ده ﻴﻢ‬
‫ﺑﺴﻲ ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﻮﺟﻪ ﺟﻠﻮﻩ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫رواﻳﺎت اﺳ ﻼﻣﻲ ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ اﻓﺴ ﺎﻧﻪﺁﻣﻴ ﺰي ﻗﻀ ﻴﻪ ﻣﻌ ﺮاج را ﭘ ﺮ و ﺑ ﺎل دادﻩ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻨﺎن آﻪ ﺑﻪ ﻗﺼ ﻪ اﻣﻴﺮارﺳ ﻼن ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺷ ﺒﺎهﺖ دارد و ﻣﺤﻤ ﺪ ﺣﺴ ﻴﻦ هﻴﻜ ﻞ ﺑ ﺎ‬
‫هﻤ ﻪ ادﻋ ﺎي ﻋﻘ ﻞ و روﺷ ﻨﻔﻜﺮي آ ﻪ ﻣﻨﻜ ﺮ ﻣﻌ ﺮاج ﺟﺴ ﻤﺎﻧﻲ اﺳ ﺖ از ﻗ ﻮل ”‬
‫درﻣﻨﮓهﺎﻳﻢ“ ﺷﻜﻠﻲ از اﻳﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ را ﻧﻘﻞ ﻣﻲآﻨﺪ )آﺘﺎب ﺣﻴﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻠﺪ اول(‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﻗ ﺮﺁن آ ﻪ ﺣ ﻮادث ﺑﻴﺴ ﺖ و ﺳ ﻪ ﺳ ﺎل اﻳ ﺎم رﺳ ﺎﻟﺖ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ در ﺁن ﻣ ﻨﻌﻜﺲ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮ ﻣ ﺎ ﻣ ﺪﻟﻞ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ آ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻄ ﺎﻟﺒﻲ‬
‫ﻧﻔﺮﻣ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ ﺗﺼ ﻮرات اﻓﺴ ﺎﻧﻪﺁﻣﻴ ﺰ و آﻮدآﺎﻧ ﻪ ﻣﻮﻟ ﻮد روح ﻋﺎﻣﻴﺎﻧ ﻪ‬
‫ﺳ ﺎدﻩﻟ ﻮﺣﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﺧﺪاوﻧ ﺪي را از روي ﮔ ﺮدﻩ ﺷ ﺎهﺎن و اﻣﻴ ﺮان ﺧ ﻮد‬
‫درﺳﺖ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼ ﻪ در هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﻮرﻩ )ﺳ ﻮرﻩ ‪ 17‬ﺑﻨ ﻲاﺳ ﺮاﺋﻴﻞ ﻳ ﺎ اﻻﺳ ﺮاء( آ ﻪ‬
‫ﺁﻳﻪ اول ﺁن ﺑﺎﻋﺚ ﻇﻬ ﻮر اﻳ ﻦ ﺧﻴ ﺎلﺑ ﺎﻓﻲه ﺎ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﭘ ﺲ از ﺁﻳ ﺎت ‪ 93-90‬آ ﻪ از‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺸﺮًا َرﺳُﻮ ًﻻ )ﻳﻌﻨﻲ( ﻣﻦ ﺟﺰ ﺑﺸﺮي هﺴﺘﻢ آ ﻪ‬ ‫ﺖ اِﻻ َﺑ َ‬ ‫ن رَﺑّﻲ هَﻞ آُﻨ ُ‬ ‫ﻗُﻞ ﺳُﺒﺤﺎ َ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اوﻳﻢ؟‬
‫در ﺁﻳﻪ ‪ 51‬ﺳﻮرﻩ ﺷﻮري ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ن ﻟِﺒﺸ ٍﺮ َانْ ُﻳ َﻜ ِﻠ َﻤ ُﻪ اﻟّﻠ ُﻪ اِﻻ وَﺣﻴ ًﺎ )ﻳﻌﻨﻲ( ﺑﻪ ه ﻴﭻ ﺑﺸ ﺮي اﻳ ﻦ اﻣﻜ ﺎن‬
‫َو ﻣَﺎ آﺎ َ‬
‫دادﻩ ﻧﺸﺪﻩ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ وي ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻣﮕﺮ از راﻩ وﺣﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد وﺣﻲ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺁﺳﻤﺎنهﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮﻓﺮض ﺿﺮورت‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ‬
‫وﺟﻮد ﭼﺎرﭘﺎي ﺑﺎلدار ﭼ ﺮا؟ ﻣﮕ ﺮ ﺁﺳ ﻤﺎن راه ﺶ از ﻣﺴ ﺠﺪ اﻻﻗﺼ ﻲ اﺳ ﺖ؟ )ﺟ ﺎﻣﻊ‬
‫اﻗﺼ ﻲ ﻣﺴ ﺠﺪ ﺑ ﺰرگ ﻣﻌ ﺮوف در ﺑﻴ ﺖاﻟﻤﻘ ﺪس آ ﻪ در ﺳ ﻤﺖ ﺟﻨ ﻮب ﺟ ﺎﻣﻊاﻟﻘﺒ ﻪ ﻳ ﺎ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﻋﻤﺮ و در آﻨﺎر دﻳﻮار ﻧﺪﺑﻪ ﻧﻴﺎﻳﺶﮔﺎﻩ ﻳﻬﻮدﻳﺎن واﻗ ﻊ اﺳ ﺖ( ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻏﻨ ﻲ را‬
‫ﭼﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ؟ ﻣﻮآﻼن ﺁﺳﻤﺎنهﺎ ﭼﺮا از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﺑﻲاﻃﻼع ﺑﻮدﻧﺪ؟‬
‫در ذهﻦ ﺳﺎدﻩﻟﻮﺣﺎن ﻣﺘﻌﺒﺪ راﺑﻄﻪ ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل ﺑﻪ ه ﻢ ﻧﻤ ﻲﺧ ﻮرد‪ .‬ﭼ ﻮن‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ راﻩ دور ﺑﭙﻴﻤﺎﻳﺪ ﻣﺤﺘﺎج ﻣﺮآﻮب اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﺮآ ﻮب ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﺳ ﺘﺮ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﭼ ﻮن آﺒ ﻮﺗﺮ ﺑ ﻪ ﭘ ﺮواز ﺁﻳ ﺪ ﺧ ﺪا ﻣ ﻲﺧﻮاه ﺪ ﭼﺸ ﻢ ﻣﺤﻤ ﺪ را‬
‫ﺧﻴﺮﻩ ﺟﺎﻩ و ﺟﻼل ﺧﻮد آﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ دﺳﺘﻮر ﻣﻲدهﺪ ﻋﺠﺎﺋﺐ ﺁﺳﻤﺎنهﺎ را ﺑﻪ‬
‫وي ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻮن ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻗﻬﺎري آﻪ ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﺧﻮد دﺳﺘﻮر ﻣ ﻲده ﺪ ﻣﺎﻟﻴ ﺎت‬
‫ﺑﻴﺸ ﺘﺮي ﺑ ﺮاي ﺧ ﺮجه ﺎي دوﻟ ﺖ ﺗﻬﻴ ﻪ آﻨﻴ ﺪ و وزﻳ ﺮ داراﻳ ﻲ ﺷ ﻔﺎﻋﺖ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ آ ﻪ‬
‫زﻳﺎدﻩروي ﻧﺸﻮد وﮔﺮﻧ ﻪ رﻋﺎﻳ ﺎ ﺑ ﻲﭘ ﺎ ﻣ ﻲﺷ ﻮﻧﺪ از ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﻮد ﻧﻤ ﺎز ﻣ ﻲﺧﻮاه ﺪ و‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻧﻤﺎز ﺗﻨﺰل آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪون هﻴﭻ ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ از ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮاﺑﻎ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺳﻴﺎﺳ ﻲ و ﺗﺤ ﻮﻻت‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺸﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ اوﺿ ﺎع اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳ ﻲ در ﻧﻈ ﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ه ﻴﭻ ﻳ ﻚ از‬
‫ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺗﺎرﻳﺦ و ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪﮔﺎن ﺣﻮادث ﺧﻄﻴﺮ ﺑﺎ او ﺑﺮاﺑﺮي ﻧﻤﻲآﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ اﺳ ﻜﻨﺪر و‬
‫ﺳﺰار‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن و هﻴﺘﻠﺮ‪ ،‬ﻧﻪ آ ﻮروش ﺑ ﺰرگ و ﭼﻨﮕﻴ ﺰ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺁﺗ ﻴﻼ و اﻣﻴ ﺮ ﺗﻴﻤ ﻮر‬
‫ﮔﻮرآ ﺎن‪ ،‬ه ﻴﭻ ﻳ ﻚ را ﺑ ﺎ وي ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ ﻧﺘ ﻮان آ ﺮد‪ .‬هﻤ ﻪ ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻪ ﻗ ﻮاي ﻧﻈ ﺎﻣﻲ و‬
‫ﺟﻨﮓﺟﻮﻳﺎن ﺑﺎ اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻠﺖ ﺧﻮد ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺑﺎ دﺳﺖ ﺗﻬﻲ و ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻓﺖ‬
‫)= ﺗﺮس( و ﻋﻨﺎد ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺪم ﻧﻬﺎد‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺸﻮد ﻗﻮيﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮد ﻗ ﺮن ﺑﻴﺴ ﺘﻢ ﻟﻨ ﻴﻦ را در ﺑﺮاﺑ ﺮ وي ﮔﺬاﺷ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﭘﺸﺘﻜﺎر‪ ،‬ﭼﺎرﻩاﻧﺪﻳﺸﻲ‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮي و ﻋﺪم اﻧﺤﺮاف از ﻣﺒ ﺎدي ﻋﻘﻴ ﺪﺗﻲ ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل )‪ (1924-1905‬ﻓﻜﺮ آﺮد‪ ،‬ﭼﻴﺰ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺮآﺖهﺎي اﻧﻘﻼﺑﻲ را از‬
‫دور ادارﻩ آﺮد و ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ از ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎز ﻧﺎﻳﺴﺘﺎد ﺗﺎ ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ آﻤﻮﻧﻴﺴ ﻢ را‬
‫ﺑﺮ رﻏﻢ ﻣﻮاﻧﻊ داﺧﻠ ﻲ و ﺧ ﺎرﺟﻲ ﺑ ﺮ رﻏ ﻢ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻣﺴ ﺎﻋﺪ ﻃﺒﻴﻌ ﻲ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻲ در‬
‫روﺳﻴﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎﻳ ﺪ اﻋﺘ ﺮاف آ ﺮد آ ﻪ ﻧ ﻴﻢ ﻗ ﺮن ﻧﻬﻀ ﺖ اﻧﻘﻼﺑ ﻲ ﭘﺸ ﺖ‬
‫ﺳﺮ ﺧﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺻﺪهﺎ هﺰار ﻧﺎراﺿﻲ و اﻧﻘﻼﺑﻲ از وي ﭘﺸ ﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ و ﺑ ﺎز‬
‫ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻔ ﺎوت ﻓ ﺎﺣﺶ آ ﻪ ﺳﺮاﺳ ﺮ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ وي ﺑ ﺎ ﻣﺤﺮوﻣﻴ ﺖ و زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ زاهﺪاﻧ ﻪ‬
‫ﺳﭙﺮي ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ه ﺮ ﺷ ﺨﺺ ﻣﺘﻌ ﻴﻦ اﻓﺴ ﺎﻧﻪاي در‬
‫ﺑﺎرﻩ او درﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﺟﻨﺒﻪهﺎي ﺿﻌﻒ او ﻓﺮاﻣﻮش و ﺟﻨﺒ ﻪه ﺎي‬
‫ﺧﻮب او ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺴﻲ از هﻨﺮﻣﻨﺪان و ﻣﺘﻔﻜﺮان از ﺣﻴﺚ ﻣﻮازﻳﻦ اﺧﻼﻗﻲ در‬
 ‫وﺿ ﻊ ﻧﺎﭘﺴ ﻨﺪي ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺎ ﻧﻤ ﻲداﻧ ﻴﻢ ﺧﻮاﺟ ﻪ ﻧﺼ ﻴﺮاﻟ ﺪﻳﻦ ﻃﻮﺳ ﻲ ﭼ ﻪ‬
‫ﺗﺪاﺑﻴﺮي ﺑﻪ آﺎر ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻘ ﺎم وزارت هﻼآ ﻮ رﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺗ ﺪﺑﻴﺮهﺎﻳﻲ آ ﻪ‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺎ ﺿ ﺎﺑﻄﻪه ﺎي اﺧﻼﻗ ﻲ ﺟ ﻮر ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ ﺁﺛ ﺎر ﻋﻠﻤ ﻲ او‪ ،‬او را ﻳﻜ ﻲ از‬
‫ﻣﻔﺎﺧﺮ اﻳﺮان ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ ﺗﺼﻮرات‪ ،‬ﭘﺲ از ﻓﻮت ﻗﺎﺋﺪي روﺣﺎﻧﻲ ﺑﻪ آ ﺎر اﻓﺘ ﺪ و ﺑ ﺮاي وي‬
‫ﻣﻜﺎرم و ﻓﻀﺎﻳﻞ ﺑﻲﺷﻤﺎر ﺑﺴﺎزد ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ اﺷﻜﺎل آﺎر در اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ‬
‫اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ در ﺣ ﺪود ﻣﻌﻘ ﻮل و ﻣﻮﺟ ﻪ ﺑ ﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧ ﺪﻩ و ﺷ ﻜﻠﻲ ﺑ ﺎزاري و ﻋﺎﻣﻴﺎﻧ ﻪ و‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﻟ ﺪ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﺜ ﻞ ﺗﻮﻟ ﺪ ﻣﻴﻠﻴﺎرده ﺎ ﻧ ﻮزاد دﻳﮕ ﺮ ﺻ ﻮرت ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و‬
‫آﻤﺘ ﺮﻳﻦ اﺛ ﺮي و ﺣﺎدﺛ ﻪاي روي ﻧ ﺪادﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺗ ﺐ ﻣﻌﺠ ﺰﻩﺳ ﺎزي‪ ،‬ﻣ ﺮدم را ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﺨﻴﻼت در اﻓﺴﺎﻧﻪهﺎ آﺸﺎﻧﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺗﻮﻟﺪ ﺣﻀ ﺮت ﺷ ﻜﺎﻓﻲ در اﻳ ﻮان ﻣ ﺪاﻳﻦ ﭘﺪﻳ ﺪ‬
‫ﺁﻣﺪ و ﺁﺗﺸﻜﺪﻩ ﻓﺎرس ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ اﻳﻦ اﺛﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ذاﺗﻲ ﺗﻮﻟﺪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﺳﺖ ﻳﺎ اﻣﺮي ﺧﺎرقاﻟﻌﺎدﻩ‬
‫و ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ اﺧﻄﺎرﻳﺴﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ؟‬
‫ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻋﻘﻞ و ﺑﺮه ﺎن ﺣﺴ ﻲ و رﻳﺎﺿ ﻲ ه ﻴﭻ ﻣﻌﻠ ﻮﻟﻲ ﺑ ﺪون ﻋﻠ ﺖ ﻧﻴﺴ ﺖ‬
‫ﺗﻤ ﺎم روﻳ ﺪاهﺎي ﺟﻬ ﺎن هﺴ ﺘﻲ ﺧ ﻮاﻩ ﻃﺒﻴﻌ ﻲ و ﺧ ﻮاﻩ ﺳﻴﺎﺳ ﻲ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻲ ﻣﻌﻠ ﻮل‬
‫ﻋﻠﻠﻲ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ اﻳﻦ ﻋﻠﻞ ﺁﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻓﺘﺎب ﻣﻲﺗﺎﺑﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻣﻲ و ﻧﻮر آﻪ ﺧﺎﺻ ﻴﺖ‬
‫ذاﺗﻲ اوﺳﺖ ﺣﺎﺻ ﻞ ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ ،‬ﺁﺗ ﺶ ﻣ ﻲﺳ ﻮزاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻋ ﺎﻳﻘﻲ ﻣ ﺆﺛﺮ ﻣ ﺎﻧﻊ‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ ذاﺗﻲ او ﺷﻮد‪ .‬ﺁب ﺑﻪ ﺳﺮاﺷﻴﺒﻲ ﻣﻲرود ﻣﮕﺮ ﺁن آﻪ ﻧﻴﺮوﻳ ﻲ ﺟﺒ ﺮًا و ﻗﺴ ﺮًا‬
‫)ﺟﺒﺮًا آﺴ ﻲ را ﺑ ﻪ آ ﺎري وادار آ ﺮدن( ﺁن را ﺑ ﺎﻻ ﺑ ﺮد‪ .‬ﮔ ﺎهﻲ ﻋﻠ ﻞ ﺣ ﻮادث ﺁﺷ ﻜﺎر‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪان ﭘﻲﺑﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎن آﻪ ﺑﺴﻴﺎري از روﻳﺪادهﺎ ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒ ﻮد و ﺑﺸ ﺮ‬
‫ﺑﻪ آﺸﻒ ﺁن ﭘﻲ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﻋﺪ و ﺑﺮق ﻳﺎ ﺑﺮوز اﻣﺮاض و راﻩ ﻋﻼج ﺁن‪.‬‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﺗﻮﻟ ﺪ ﻧ ﻮزادي در ﻣﻜ ﻪ و ﺧ ﺎﻣﻮش ﺷ ﺪن ﺁﺗﺸ ﻜﺪﻩاي در اﻳ ﺮان ه ﻴﭻ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ راﺑﻄﻪ ﻋﻠﻴّﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻃﺎق آﺴﺮي ﺗﺮك ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﻌﻠ ﻮل ﻧﺸﺴ ﺖ آ ﺮدن دﻳ ﻮار ﺁن‬
‫داﻧﺴ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ ﻣﺆﻣﻨ ﺎن ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﺗ ﺮاش ﺁن را ﻳ ﻚ ﻧ ﻮع اﺧﻄ ﺎري از ﺟﺎﻧ ﺐ ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺧﺪا ﻣﻲﺧﻮاهﺪ ﺑﻪ ﺳ ﺎآﻨﺎن ﺗﻴﺴ ﻔﻮن و ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑ ﻪ ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ اﻳ ﺮان‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ اﻣﺮ ﻣﻬﻤﻲ در ﺷﺮف ﻇﻬﻮر اﺳﺖ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺆﺑ ﺪان و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧ ﺎن ﺁﺗﺸ ﻜﺪﻩ ﻓ ﺎرس‬
‫ﺑﻔﻬﻤﺎﻧ ﺪ آ ﻪ ﻣ ﺮدي اﻣ ﺮوز ﭘ ﺎي ﺑ ﻪ ﻋﺮﺿ ﻪ ﺣﻴ ﺎت ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ راﻩ و رﺳ ﻢ‬
‫ﺁﺗﺶﭘﺮﺳﺘﻲ را ﺑﺮﺧﻮاهﺪ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﻳﺮان ﻳﺎ ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن زردﺗﺸﺘﻲ ﭼﻄﻮر ﻣﻤﻜﻦ اﺳ ﺖ ﺗ ﺮك ﺧ ﻮردن‬
‫ﻃ ﺎق و ﺧ ﺎﻣﻮش ﺷ ﺪن ﺁﺗ ﺶ را ﻋﻼﻣ ﺖ ﺗﻮﻟ ﺪ ﻃﻔﻠ ﻲ ﺑﺪاﻧﻨ ﺪ آ ﻪ ﭼﻬ ﻞ ﺳ ﺎل ﺑﻌ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫دﻋﻮت اﺳﻼم ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰد؟‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻜﻴﻢ و داﻧﺎ ﭼﺮا ﻣﺘﻮﻗ ﻊ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺮدم اﻳ ﺮان ﭼﻬ ﻞ ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از‬
‫ﺑﻌﺜﺖ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل از ﺑﻌﺜﺖ وي ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﻮﻧﺪ؟ ﺳﻴﺮ در اوﺿ ﺎع ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻗﺒ ﻞ از‬
‫ﺑﻌﺜﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ آﻪ ﺧﻮد ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ه ﻢ از اﻳ ﻦ آ ﻪ وي ﻣﺒﻌ ﻮث ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗ ﺎدر ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ ﺗﻮﻟ ﺪ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺣﺎدﺛ ﻪاي ﺑ ﺰرگ و‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺮﻗﺐ ﺟﻠﻮﻩ دهﺪ ﭼﺮا در ﺧﺎﻧﻪ آﻌﺒﻪ آﻪ ﻣﺤﻞ ﻇﻬ ﻮر اﺳ ﻼم اﺳ ﺖ ﺷ ﻜﺎﻓﻲ ﭘﺪﻳ ﺪ‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪ و ﺑﺘﺎن ﺑﻲﺟﺎن از ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺧﻮد ﻓﺮو ﻧﺮﻳﺨﺘﻨﺪ آﻪ ﻻاﻗﻞ ﺗﻨﺒﻬ ﻲ )= هﻮﺷ ﻴﺎري و‬
‫ﺑﻴﺪاري( ﺑﺮاي ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ و اﺧﻄ ﺎر او ﻣ ﺆﺛﺮﺗﺮ از ﺧ ﺎﻣﻮش ﺷ ﺪن ﺁﺗﺸ ﻜﺪﻩ ﺑﺸ ﻮد؟‬
‫ﭼﺮا ﻣﻘﺎرن ﺑﻌﺜﺖ ﻣﻌﺠﺰﻩاي ﻇﺎهﺮ ﻧﺸﺪ آﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﺮﻳﺶ را ﺑﻪ اﻳﻤﺎن آﺸ ﺎﻧﺪ و ﺳ ﻴﺰدﻩ‬
‫ﺳﺎل رﺳﻮل ﻣﺤﺒﻮب او ﻣﻮرد ﺁزار و ﻋﻨ ﺎد ﻗ ﺮار ﻧﮕﻴ ﺮد؟ ﭼ ﺮا در دل ﺧﺴ ﺮو ﭘﺮوﻳ ﺰ‬
‫ﻓﺮوﻏﻲ ﻧﺘﺎﺑﻴﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﺣﻀﺮت را ﭘﺎرﻩ ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬هﻢ ﺧﻮد اﻳﻤﺎن ﺁورد و هﻢ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ او‬
‫ﺑ ﺮ ﺳﺮاﺳ ﺮ اﻳ ﺮان ﻧ ﻮر اﺳ ﻼم ﺑﺘﺎﺑ ﺪ و ﺑ ﺪون ﺟﻨ ﮓ ﻗﺎدﺳ ﻴﻪ و ﻧﻬﺎوﻧ ﺪ ﺷﺎهﻨﺸ ﺎهﻲ‬
‫اﻳﺮان زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ اﺳﻼم درﺁﻳﺪ؟‬
‫ﺳﺎله ﺎ ﭘ ﻴﺶ از اﻳ ﻦ از ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ ﺑ ﺰرگ ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ ”ارﻧﺴ ﺖ رﻧ ﺎن“ آﺘ ﺎﺑﻲ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ”زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻋﻴﺴﻲ“ ﺧﻮاﻧﺪم آﻪ در ﺁن ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت ﻳﻚ ﻧﻘ ﺎش ﭼﻴ ﺮﻩ دﺳ ﺖ‬
‫ﺳ ﻴﻤﺎي روﺷ ﻦ و زﻧ ﺪﻩاي از ﺣﻀ ﺮت ﻣﺴ ﻴﺢ ﺗﺮﺳ ﻴﻢ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻨ ﺪي ﺑﻌ ﺪ آﺘ ﺎب‬
‫دﻳﮕﺮي از ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ ﻣﻮﺷ ﻜﺎف ﺁﻟﻤ ﺎﻧﻲ ”اﻣﻴ ﻞ ﻟﻮدوﻳ ﻚ“ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ”ﭘﺴ ﺮ ﺁدم“ ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺘﻢ اﻓﺘﺎد آﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧ ﻮد او ﺑ ﺎ ﻓﻘ ﺪان ﻣ ﺪارك ﺗ ﺎرﻳﺨﻲ ﻗﺎﺑ ﻞ اﻋﺘﻤ ﺎد و ﺑ ﺎ ﻧﺪاﺷ ﺘﻦ‬
‫ﺗﺼ ﻮﻳﺮي از ﻋﻴﺴ ﻲ‪ ،‬ﺷﺨﺼ ﻴﺖ وي را ﺑ ﻪ ﮔﻮﻧ ﻪاي ﻣﻮﺟ ﻪ و روﺷ ﻦ ﻧﺸ ﺎن دادﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣ ﻦ در اﻳ ﻦ ﻣﺨﺘﺼ ﺮ داﻋﻴ ﻪ ﺗﺮﺳ ﻴﻢ ‪ 23‬ﺳ ﺎل از ﻋﻤ ﺮ ‪ 63‬ﺳ ﺎﻟﻪ ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﺪارم و ﺑﺪون ﺗﻮاﺿﻊ دروﻏﻴﻦ ﻧﻪ ﻣﻮهﺒﺖ و ﻇﺮاﻓﺖ ﻓﻜﺮي ”رﻧﺎن“ را در‬
‫ﺧﻮد ﻣ ﻲﺑﻴ ﻨﻢ و ﻧ ﻪ ﺷ ﻜﻴﺒﺎﻳﻲ آ ﺎﻓﻲ و ﻧﻴ ﺮوي ﺗﺤﻘﻴ ﻖ ”اﻣﻴ ﻞ ﻟﻮدوﻳ ﻚ“ را ﺗ ﺎ ﺑﺘ ﻮاﻧﻢ‬
‫ﺷﺨﺼ ﻴﺖ ﻗ ﻮي و ﻗ ﺪرت روﺣ ﻲ ﻣ ﺮدي را ﺗﺮﺳ ﻴﻢ آ ﻨﻢ آ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻟﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺣﺎدﺛﻪﺁﻓﺮﻳﻦﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﻳﺘﺶ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮاﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻔ ﺎوت آ ﻪ ﭘﺸ ﺖ ﺳ ﺮ‬
‫ﻟﻨﻴﻦ ﺣﺰﺑﻲ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﻣﺆﺛﺮ ﻗﺮار داﺷﺖ وﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﻲ و ﻳ ﺎراﻧﻲ ﺑﺴ ﻴﺎر‬
‫ﻣﻌﺪود‪ ،‬ﭘﺎي ﺑﻪ ﺳ ﺎﺣﺖ )= ﺻ ﺤﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻴ ﺪان( ﺗ ﺎرﻳﺦ ﮔﺬاﺷ ﺖ و ﻳﮕﺎﻧ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ آ ﺎر او‬
‫ﻗﺮﺁن ﺑﻮد و ﻗﺮﺁن‪ .‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻪ در ﺧﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻜﻴﺐ را ﺳﺮاغ دارم و ﻧﻪ ﺁن هﻤﺖ را‬
‫آﻪ ﺑﺎ اﻣﻮاج آﻮﻩ ﭘﻴﻜﺮ و ﻣﻘﺎوﻣﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺧﺮاﻓﺎت ﺑﻪ ﺳﺘﻴﺰﻩ ﺑﺮﺧﻴﺰم‪ .‬ﻗﺼﺪ ﻣﻦ از اﻳﻦ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻴﺮون آﺸﻴﺪن ﺧﻄﻮﻃﻲ ﭼﻨﺪ و ﺑﻴﺮون اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺷﺒﺤﻲ اﺳﺖ آﻪ از ﺧﻮاﻧ ﺪن‬
‫ﻗﺮﺁن و ﺳﻴﺮ اﺟﻤﺎﻟﻲ ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﺳ ﻼم در ذه ﻨﻢ ﭘﺪﻳ ﺪ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬راﺳ ﺖ و ﺻ ﺮﻳﺢﺗ ﺮ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫ﻳ ﻚ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﻳ ﺎ ﻣﻼﺣﻈ ﻪ روانﺷﻨﺎﺳ ﻲ ﻣ ﺮا ﺑ ﻪ ﻧﮕﺎﺷ ﺘﻦ اﻳ ﻦ ﻳﺎدداﺷ ﺖه ﺎ‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ و ﺁن ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ آﻪ در ﺗﺤﺖ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺧ ﺮد و ادراك‬
‫ﺁدﻣﻲ از آﺎر ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن آﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻋﻘﺎﻳﺪي از ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ ﺑ ﻪ ﺷ ﺨﺺ ﺗﻠﻘ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ‬
‫و زﻣﻴﻨﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪهﺎي او ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺁن وﻗ ﺖ ﻣ ﻲﺧﻮاه ﺪ هﻤ ﻪ ﺣﻘ ﺎﻳﻖ را ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪات ﺗﻠﻘﻴﻨﻲ آﻪ هﻴﭻ ﻣﺼﺪر ﻋﻘﻼﻳﻲ ﻧ ﺪارد ﻣﻨﻄﺒ ﻖ ﺳ ﺎزد‪ .‬ﺣﺘ ﻲ داﻧﺸ ﻤﻨﺪان ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺰ ﻋﺪﻩاي اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎر ﺑﻪ اﻳﻦ درد دﭼﺎرﻧﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻗﻮﻩ ادراك ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫آﺎر اﻧﺪازﻧﺪ و اﮔﺮ هﻢ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ آﺎر اﻧﺪازﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺗﻠﻘﻴﻨ ﻲ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺸ ﺮي‬
‫آﻪ وﺟﻪ اﻣﺘﻴﺎزش ﻗﻮﻩ ادراك اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻗﻮﻩ ادراك ﻣﺴﺎﺋﻞ رﻳﺎﺿ ﻲ و ﻃﺒﻴﻌ ﻲ را ﺣ ﻞ‬
‫ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ ،‬در اﻣ ﻮر ﻋﻘﻴ ﺪﻩاي ﺧ ﻮاﻩ ﺳﻴﺎﺳ ﻲ و ﺧ ﻮاﻩ دﻳﻨ ﻲ ﭘ ﺎي روي ﻋﻘ ﻞ و ﺣﺘ ﻲ‬
‫ﻣﺸﻬﻮدات ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬

‫آﻮدآﻲ‬

‫از دوران آﻮدآﻲ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺎدي در دﺳ ﺖ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻃﻔﻠ ﻲ‬

‫ﺑﺪون وﺟﻮد ﭘﺪر و ﻣﺎدر در ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻤﻮي ﺧﻮﻳﺶ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻳﻲ ﺑﺎ رأﻓ ﺖ و‬
‫ﺷﻔﻘﺖ وﻟﻲ آﻢ ﺑﻀﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ آﻪ ﻋﺎﻃﻞ و ﺑﺎﻃ ﻞ ﻧﻤﺎﻧ ﺪﻩ و ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻲ او آﻤﻜ ﻲ‬
‫آ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ اﺷ ﺘﺮان اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ و دﻳﮕ ﺮان را ﺑ ﺮاي ﭼ ﺮا ﺑ ﻪ ﺻ ﺤﺮا ﺑ ﺮدﻩ ﺗ ﺎ هﻨﮕ ﺎم‬
‫ﻏﺮوب در ﺻﺤﺮاي ﺧﺸﻚ و ﻋﺒﻮس ﻣﻜﻪ ﺗﻚ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
‫آ ﻮدآﻲ ﺑ ﺎ ه ﻮش و ﺣﺴ ﺎس آ ﻪ ﭼﻨ ﺪ ﺳ ﺎﻟﻲ ﺑ ﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ روز را ﺑ ﻪ ﺷ ﺎم‬
‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮد و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ رﻧﺞ را ﭼ ﻮن ﺳ ﻘﺰي ﺗﻠ ﺦ ﻣ ﻲﺧﺎﻳ ﺪ )= ﺟﻮﻳ ﺪن(‪،‬‬
‫ﭼ ﺮا ﻳﺘ ﻴﻢ و ﺑ ﻲﭘ ﺪر ﺑ ﻪ دﻧﻴ ﺎ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ؟ ﭼ ﺮا ﻣ ﺎدر ﺟ ﻮان و ﻳﮕﺎﻧ ﻪ آ ﺎﻧﻮن ﻣﻬ ﺮ و‬
‫ﺟ ﺪ ﺑﺰرﮔ ﻮار و‬ ‫ﻧ ﻮازش را ﺑ ﺪﻳﻦ زودي از دﺳ ﺖ دادﻩ اﺳ ﺖ؟ ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ آ ﻮر ﭼ ﺮا ّ‬
‫ﺗﻮاﻧ ﺎﻳﺶ را ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ﻣ ﺎدر از آﻔ ﺶ رﺑ ﻮد ﺗ ﺎ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ ﻋﻤ ﻮ ﭘﻨ ﺎﻩ ﺑ ﺮد؟‬
‫ﻋﻤ ﻮي او ﺧ ﻮب و ﻧﻴ ﻚ آ ﺮدار‪ ،‬اﻣ ﺎ ﻣﻌﺒ ﻞ )ﻋﺎﻳﻠ ﻪدار‪ ،‬ﻋﻴ ﺎلوار‪ ،‬ﻋﻴﺎﻟﻤﻨ ﺪ( و ﻓﺎﻗ ﺪ‬
‫اﺳ ﺘﻄﺎﻋﺖ اﺳ ﺖ از اﻳ ﻦ رو ﻧﻤ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ او را ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺑﻨ ﻲاﻋﻤ ﺎم )ﻋﻤﻮزادﮔ ﺎن‪،‬‬
‫ﭘﺴ ﺮﻋﻤﻮهﺎ( و اﻃﻔ ﺎل ه ﻢﺷ ﺄن او ﻧﮕﺎه ﺪاري آﻨ ﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮه ﺎي دﻳﮕ ﺮ ﭼ ﻮن ﻋﺒ ﺎس و‬
‫اﺑﻮﻟﻬﺐ در ﻧﻌﻤﺖ ﻣﻲﮔﺬراﻧﻨﺪ و ﺑﻪ وي ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﺪارﻧﺪ هﻤﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺎﻣﻼﻳﻤ ﺎت در روح‬
‫آﻮدك ﺣﺴﺎس در ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺗﻠﺨﻲ و ﻣﺮارت رﻳﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺧﺎﻣﻮﺷ ﻲ و ﺗﻨﻬ ﺎﻳﻲ اﻳ ﻦ ﺻ ﺤﺮاي ﺑ ﻲﺑﺮآ ﺖ آ ﻪ ﺷ ﺘﺮان ﺗﻤ ﺎم ﻧﻴ ﺮوي‬
‫ﺧﻮد را در ﮔﺮدن ﻣﻲﮔﺬارﻧ ﺪ ﺗ ﺎ از ﻻي ﺳ ﻨﮓه ﺎ ﻣﮕ ﺮ ﺧ ﺎر و ﻋﻠﻔ ﻲ ﺑﻴﺎﺑﻨ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﺳﺎﻋﺖهﺎي ﺧ ﺎﻟﻲ و ﻣ ﻼلاﻧﮕﻴ ﺰ ﺟ ﺰ ﻓﻜ ﺮ آ ﺮدن و ﻧﺎﺧﺸ ﻨﻮدي را در ذه ﻦ ﭘ ﺮورش‬
‫دادن ﭼﻪ ﻣﻲﺗﻮان آﺮد؟‬
‫ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﺨﺺ را ﺗﻠﺨﻜﺎم و اﻋﺼﺎب را در ﭼﺸﻴﺪن رﻧﺞ‬
‫ﺣﺮﻣ ﺎن ﺣﺴ ﺎسﺗ ﺮ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ ،‬ﺧﺎﺻ ﻪ هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ ﺷ ﺨﺺ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد واﮔ ﺬار ﺷ ﻮد و‬
‫ﻣ ﻮﺟﺒﻲ ﺑ ﺮاي اﻧﺼ ﺮاف ﻓ ﺮاهﻢ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬در زﻳ ﺮ و رو آ ﺮدن ﻣﻮﺟﺒ ﺎت ﻧﺎﺳ ﺎزﮔﺎري‬
‫ﺑﺨ ﺖ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ در ﺣﺮآ ﺖ اﺳ ﺖ و ﻧﺎﭼ ﺎر ﻣﺴ ﻴﺮي ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﻲ‬
‫ﻣ ﻲﺗ ﻮان ﻓ ﺮض آ ﺮد آ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮور زﻣ ﺎن‪ ،‬ﺳ ﻴﺮ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ اﻳ ﻦ ﻃﻔ ﻞ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮي ﻧﻈ ﺎم‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮود و ﻣﻨﺸﺎء ﺑﺨﺖ ﺑﺪ را در ﺁن ﺟﺎ ﺟﺴﺘﺠﻮ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺴﺮهﺎي هﻢ ﺷﺄن و هﻢ ﺳﻦ او در رﻓ ﺎﻩ و ﺧﻮﺷ ﻲ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮ ﻣ ﻲﺑﺮﻧ ﺪ زﻳ ﺮا‬
‫ﭘﺪراﻧﺸﺎن ﻣﺒﺎﺷ ﺮ اﻣ ﻮر ﺧﺎﻧ ﻪ آﻌﺒ ﻪاﻧ ﺪ‪ .‬در ﻣﺮاﺳ ﻢ ﺣ ﺞ ﺑ ﻪ زاﺋ ﺮان آﻌﺒ ﻪ ﻧ ﺎن و ﺁب‬
‫ﻣﻲﻓﺮوﺷﻨﺪ و ﺣﻮاﻳﺞ ﺁنهﺎ را رﻓﻊ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ .‬آﺎﻻهﺎﻳﻲ آﻪ از ﺷﺎم ﺁوردﻩاﻧﺪ ﺑ ﻪ ﺑﻬ ﺎي‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲﻓﺮوﺷﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮل ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ارزاﻧﻲ ﻣﻲﺧﺮﻧﺪ و از اﻳﻦ راﻩ ﺳ ﻮد‬
‫ﻓﺮاوان ﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ از اﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴ ﺖ و داد و ﺳ ﺘﺪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻮاﻳﻒ ﺑﻲﺷﻤﺎر‪ ،‬ﭼ ﺮا ﺑ ﻪ آﻌﺒ ﻪ روي ﻣ ﻲﺁورﻧ ﺪ و ﻣﺎﻳ ﻪ ﺛ ﺮوت و ﺳ ﻴﺎدت‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟ ﺑﺮاي اﻳﻦ آﻪ ﺧﺎﻧﻪ آﻌﺒﻪ ﻣﻘﺮ ﺑﺖهﺎي ﻧﺎﻣﺪار اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ‬
‫در آﻌﺒﻪ ﺳﻨﮓ ﺳﻴﺎهﻲ ﻗﺮار دارد آﻪ در ﻧﻈﺮ اﻋﺮاب ﻣﻘﺪس اﺳﺖ و ﻃ ﻮاف ﺑ ﻪ دور‬
‫ﺁن را ﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮﺷ ﺒﺨﺘﻲ و ﻧﺠ ﺎت ﻣ ﻲداﻧﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺻ ﻔﺎ و‬
‫ﻣﺮوﻩ را هﺮوﻟﻪ )رﻓﺘﺎري ﻣﻴﺎن دوﻳﺪن و رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﭘﺎ راﻩ رﻓﺘﻦ( آﻨﺎن ﺑﭙﻴﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺮ دو ﺑﺘﻲ آﻪ ﺑﺮ ﻗﻠﻪ اﻳﻦ دو ﺗﭙ ﻪ ﻗ ﺮار دارد ﻧﻴ ﺎﻳﺶ و ﻧﻴ ﺎز ﺑﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ در‬
‫ﺣ ﻴﻦ ﻃ ﻮاف و در اﺛﻨ ﺎي دوﻳ ﺪن ﻣﻴ ﺎن ﺻ ﻔﺎ و ﻣ ﺮوﻩ ه ﺮ ﻃﺎﻳﻔ ﻪاي ﺑ ﺖ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و اﻧﺠﺎم ﺣﺎﺟﺎت ﺧﻮد را ﻣﺴﺌﻠﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ ﺁن ه ﻮش ﺗﻨ ﺪ و ﺑ ﺎ ﺁن ﺣﺴﺴﺎﺳ ﻴﺖ ﺷ ﺪﻳﺪ اﻋﺼ ﺎب و اﻧﺪﻳﺸ ﻪ روﺷ ﻦ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎزدﻩ‪ ،‬دوازدﻩ ﺳﺎﻟﻪ از ﺧﻮد ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ ”ﺁﻳﺎ در اﻳﻦ ﺳﻨﮓ ﺳﻴﺎﻩ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺁﻳﺎ از اﻳﻦ ﻣﺠﺴﻤﻪهﺎي ﺑﻲﺣﺲ و ﺣﺮآﺖ آﺎري ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟“ و ﺷ ﺎﻳﺪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺷ ﻚ و ﺑ ﺪﮔﻤﺎﻧﻲ ﺑ ﻪ ﺳ ﻨﮓ ﺳ ﻴﺎﻩ و ﺑﺘ ﺎن ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن‪ ،‬ﻧﺎﺷ ﻲ از ﺗﺠﺮﺑ ﻪ و ﺁرﻣ ﺎﻳﺶ‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ه ﻴﭻ ﺑﻌﻴ ﺪ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ ﺧ ﻮد او ﺑ ﺎ ﺷ ﻮق و اﻣﻴ ﺪ ﻳ ﻚ‬
‫ﻗﻠﺐ ﺷﻜﺴﺘﻪ و روح رﻧﺠﺪﻳ ﺪﻩ ﺑ ﺪاﻧﻬﺎ روي ﺁوردﻩ و اﺛ ﺮي ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺁﻳ ﺎ ﺁﻳ ﻪ ‪”:‬‬
‫ﺠﺮْ = از ﻣﻴﺎن ﭘﻠﻴﺪي اﺟﺘﻨﺎب آ ﻦ“آ ﻪ ﺳ ﻲ ﺳ ﺎل ﺑﻌ ﺪ از ده ﺎن ﻣﺒ ﺎرآﺶ‬ ‫واَﻟ ّﺮﺟْ َﺰ َﻓﺎهْ ُ‬
‫ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﺆﻳﺪ اﻳﻦ ﻓﺮض و ﺣﺪس ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﺷﺮﻳﻔﻪ‪:‬‬
‫ك ﺿَﺎ ًﻻ َﻓﻬَﺪي“‬
‫ﺟ َﺪ َ‬
‫” َو َو َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﮔﻤﺮاﻩ ﻳﺎﻓﺖ ﭘﺲ هﺪاﻳﺘﺖ ﻓﺮﻣﻮد“‪.‬‬
‫ﻗﺮﻳﻨﻪاي ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﺰرﮔﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ‬
‫واﺿ ﺢ و ﺑ ﺪﻳﻬﻲ را ﻧﻤ ﻲداﻧﻨ ﺪ؟ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ ﺁنه ﺎ آ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﻣﻘ ﻴﻢ اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﺎرﮔﺎهﻨ ﺪ و اﺛ ﺮي از ﺣﻴ ﺎت و ﺣﺮآ ﺖ و ﻓ ﻴﺾ و رﺣﻤ ﺖ در ﺁنه ﺎ ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪاﻧ ﺪ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫واﻗﻌﻴﺘ ﻲ را ﻧﺪاﻧﻨ ﺪ؟ ﭘ ﺲ ﺳ ﻜﻮت ﺁنه ﺎ و اﺣﺘ ﺮام ﺁنه ﺎ ﺑ ﻪ ”ﻻت“ و ”ﻣﻨ ﺎت“ و‬
‫”ﻋﺰي“ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﭼ ﻪ ﻣﺼ ﻠﺤﺘﻲ اﺳ ﺖ؟ اﺣﺘ ﺮام اﻣ ﺎمزادﻩ ﺑ ﺎ ﻣﺘ ﻮﻟﻲ اﺳ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺖ از ﺁنهﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻋﺎﻳﺪ ﺁنهﺎ ﻧﻤﻲﺷﻮد و هﻤﺎن ﺗﺠﺎرﺗﻲ آﻪ ﺑﺎ ﺷ ﺎم‬
‫دارﻧﺪ ﻧﻴﺰ از روﻧﻖ ﻣﻲاﻓﺘﺪ زﻳﺮا دﻳﮕﺮ آﺴﻲ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﻧﻤﻲﺁﻳﺪ آﻪ ﻣﺘﺎع ﺁنهﺎ را ﮔ ﺮان‬
‫ﺑﺨﺮد و ﻣﺘﺎع ﺧﻮد را ارزان ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﺎﻣﻮﺷ ﻲ ﺑ ﻲﭘﺎﻳ ﺎن ﺻ ﺤﺮا و در ﺗﻨﻬ ﺎﻳﻲ وﺣﺸ ﺘﻨﺎك اﻳ ﻦ روزه ﺎﻳﻲ آ ﻪ‬
‫ﺷ ﺘﺮان ﺳ ﺮﮔﺮم ﻗ ﻮت ﻻﻳﻤ ﻮت ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺁﻓﺘ ﺎب ﮔﺪازﻧ ﺪﻩ ﻻﻳﻨﻘﻄ ﻊ ﻣ ﻲﺗﺎﺑﻴ ﺪ در روح‬
‫ﺣﺴﺎس و روﻳﺎزاي ﻣﺤﻤﺪ هﻤﻬﻤﻪاي ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬هﻤﻬﻤﻪاي آﻪ ﺑﺎ ﻓﺮا رﺳﻴﺪن ﺷ ﺐ‬
‫ﻓ ﺮو ﻣ ﻲﻧﺸﺴ ﺖ زﻳ ﺮا ﻏ ﺮوب ﺁﻓﺘ ﺎب او را ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ واﻗﻌ ﻲ ﺑﺮﻣ ﻲﮔﺮداﻧﻴ ﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫اﺷﺘﺮان را ﮔﺮد ﺁورد و روي ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺁنهﺎ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺁنهﺎ هﻲ زﻧﺪ‪،‬‬
‫از ﭘﺮاآﻨ ﺪﮔﻲﺷ ﺎن ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮي آﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺷ ﺒﺎﻧﮕﺎﻩ ﺳ ﺎﻟﻢ و درﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺸ ﺎن‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬هﻤﻬﻤﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﻲﺷﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ آﻪ در ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺷﺐ ﺷﻜﻞ روﻳﺎ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﮔﻴﺮد‪ .‬هﻤﻬﻤﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﻲﺷﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ آﻪ ﻓﺮدا در ﺧﻠﻮت ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺻﺤﺮا ﺑﺮﮔﺮدد‬
‫و ﺧﻮش ﺧﻮش در اﻋﻤﺎق ﺿﻤﻴﺮ او ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﭘﻴﻮﻧﺪد‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻃﺒ ﺎﻳﻊ در ﺧ ﻮد ﻓ ﺮو رﻓﺘ ﻪ و ﺳ ﺮﮔﺮم ﭘﻨ ﺪار و روﻳ ﺎي دروﻧ ﻲ آ ﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺒ ﺎت زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ ﺁنه ﺎ را از ﻏﻮﻏ ﺎي ﺧ ﺎرﺟﻲ دور ﺳ ﺎﺧﺘﻪ و ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﻇ ﺎﻟﻢ از‬
‫ﺑﻬﺮﻩﻣﻨ ﺪيه ﺎي ﺣﻴ ﺎت ﻣﺤﺮوﻣﺸ ﺎن آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ در ﺧ ﻼء ﺻ ﺤﺮاي ﺧ ﺎﻣﻮش ﻧﺎﭼ ﺎر‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻓ ﺮو ﻣ ﻲروﻧ ﺪ ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﻲ آ ﻪ ﺷ ﺒﺤﻲ ﻧﺎﻣﺘﺮﻗ ﺐ ﭘﺪﻳ ﺪ ﺁﻳ ﺪ و در اﻋﻤ ﺎق‬
‫وﺟﻮد ﺧﻮﻳﺶ ﺻﺪاي اﻣﻮاﺟﻲ را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﻮاج ﻳﻚ درﻳﺎي ﻧﺎﭘﻴﺪا و ﻣﺠﻬﻮل‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ واﻗﻌﻪاي روي داد آﻪ اﺛﺮ ﺗ ﺎزﻩاي در ﺟ ﺎن‬
‫او ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﻦ ﻳﺎزدﻩ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑﺎ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﺷ ﺎم رﻓ ﺖ و ﻣﺎﻳ ﻪاي ﺑ ﺪﻳﻦ ﺣﺮآ ﺖ و‬
‫ﻏﻮﻏ ﺎي دروﻧ ﻲ رﺳ ﻴﺪ‪ ،‬دﻧﻴ ﺎﻳﻲ ﺗ ﺎزﻩ و روﺷ ﻦ آ ﻪ اﺛ ﺮي از ﺟﻬﺎﻟ ﺖ و ﺧﺮاﻓ ﺖ و‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ از زﻣﺨﺘﻲ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺳﺎآﻨﺎن ﻣﻜﻪ در ﺁن ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫در ﺁن ﺟﺎ ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ ﻣﻬﺬبﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻄ ﻲ روﺷ ﻦﺗ ﺮ ﻋ ﺎدات و ﺁداﺑ ﻲ ﺑﺮﺗ ﺮ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ آﻪ ﻣﺴﻠﻤ ًﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮي ژرف در ﺟﺎن وي ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬در ﺁن ﺟ ﺎ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ ﺑ ﺪوي‬
‫و ﺧﺸﻦ و ﺁﻟ ﻮدﻩ ﺑ ﻪ ﺧﺮاﻓ ﺎت ﻗ ﻮم ﺧ ﻮد را ﺑﻬﺘ ﺮ ﺣ ﺲ آ ﺮد و ﺷ ﺎﻳﺪ ﺁرزوي داﺷ ﺘﻦ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻣﻨﻈﻢﺗ ﺮ و ﻣﻨ ﺰﻩﺗ ﺮ از ﺧﺮاﻓ ﺎت و ﭘﻠﻴ ﺪي و ﺁراﺳ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺒ ﺎدي اﻧﺴ ﺎﻧﻲ در‬
‫وي ﺟﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘ ًﺎ ﻣﻌﻠ ﻮم ﻧﻴﺴ ﺖ در اﻳ ﻦ ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ ﺳ ﻔﺮ ﺑ ﺎ اه ﻞ دﻳﺎﻧ ﺖه ﺎي ﺗﻮﺣﻴ ﺪي‬
‫ﺗﻤﺎﺳﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﻧ ﻪ‪ ،‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﺳ ﻦ او اﻗﺘﻀ ﺎي ﭼﻨ ﻴﻦ اﻣ ﺮي ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ‬
‫ﻣﺴﻠﻤ ًﺎ در روح ﺣﺴﺎس و رﻧﺞ آﺸﻴﺪﻩ او اﺛﺮي ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳ ﺖ و ﺷ ﺎﻳﺪ هﻤ ﻴﻦ اﺛ ﺮ او‬
‫را ﺑ ﻪ ﺳ ﻔﺮي دﻳﮕ ﺮ ﺗﺸ ﻮﻳﻖ آ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺑﺮﺣﺴ ﺐ اﺧﺒ ﺎر ﻣﺘ ﻮاﺗﺮ در ﺳ ﻔﺮ ﺑﻌ ﺪي‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﻮدﻩ و ﻓﻜﺮ ﺗﺸﻨﻪ و آﻨﺠﻜﺎو او ﺑﻬﺮﻩاي واﻓﺮ از ارﺑﺎب دﻳﺎﻧﺎت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن آ ﻪ اﺷ ﺎرﻩ ﺷ ﺪ از دوران آ ﻮدآﻲ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ اﺧﺒ ﺎري در دﺳ ﺖ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺧﻴﻠ ﻲ ﻃﺒﻴﻌ ﻲ و ﻣﻌﻘ ﻮل اﺳ ﺖ‪ .‬دورﻩ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ آ ﻮدآﻲ ﻳﺘ ﻴﻢ آ ﻪ در‬
‫آﻔﺎﻟﺖ ﻋﻤﻮي ﺧ ﻮﻳﺶ روزﮔ ﺎر ﻣ ﻲﮔﺬراﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻧﻤ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣﺘﻀ ﻤﻦ ﺣ ﻮادﺛﻲ ﻣﻬ ﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﺴﻲ ﺑﻪ وي ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ از وي ﺧﺎﻃﺮﻩاي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺁن ﭼ ﻪ‬
‫ﻣﺎ اآﻨﻮن ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ از ﺣﺪود ﻓﺮض و ﺣ ﺪس ﺧ ﺎرج ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻮدآﻲ ﺗ ﻚ و ﺗﻨﻬ ﺎ ه ﺮ‬
‫روز ﺑﺎ ﺷﺘﺮان ﺑﻪ ﺻﺤﺮا ﻣﻲرود‪ ،‬در ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ اﻳﻦ روزه ﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧ ﺖ در ﺧ ﻮد ﻓ ﺮو‬
‫ﻣﻲرود و ﺳﺮﮔﺮم ﺗﺨﻴﻼت و روﻳﺎهﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁﻧ ﻲ آ ﻪ ﺳ ﻲﺳ ﺎل ﺑﻌ ﺪ از روح ﻣ ﺘﻼﻃﻢ او ﻓ ﺮو رﻳﺨﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ از اﻳﻦ ﺗﺄﻣﻼت و ﺗﺄﺛﺮ از ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻘﺖ‪.‬‬
‫ﺖ )‪َ (18‬و‬ ‫ﺴﻤَﺎء َآﻴُﻒ ُر َﻓ َﻌ َ‬
‫ﻲ ِاّﻟ َ‬
‫ﻒ ﺧُﻠﻘَﺖ)‪ (17‬وَاﻟ ِ‬ ‫ﻲ اِﻻ ِﺑ ِﻞ َآﻴ َ‬
‫ن اِﻟ ِ‬
‫ﻈﺮُو َ‬‫ﻼ ﻳَﻨ ُ‬
‫َا َﻓ َ‬
‫ﻄﺤَﺖ )‪(20‬‬ ‫ﺳِ‬‫ﻒ ُ‬‫ﺖ )‪ (19‬و اِﻟﻲ اﻟَﺎرِض َآ َﻴ َ‬ ‫ﺼ َﺒ ُ‬
‫ﻒ ُﻧ ِ‬
‫ﻲ اﻟﺠِﺒ ِﺎ ِل َآ َﻴ ِ‬
‫ا َﻟ َ‬
‫ﺗﺄﻣﻞ در ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ ﺟﺎن ﭘﺮ از روﻳﺎي آﺴﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ از‬
‫ﺗﻨﻌﻤ ﺎت )ﺟﻤ ﻊ ﺗ ﻨﻌﻢ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧ ﺎز و ﻧﻌﻤ ﺖ زﻳﺴ ﺘﻦ( زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ ﺑ ﻪ دور اﻓﺘ ﺎدﻩ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺎ‬
‫ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ و ﺑ ﺎ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﻧﺠ ﻮاﻳﻲ دارد و ﮔ ﺎهﻲ ﺧﺸ ﻢ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ ﻣﺘﻜﺒ ﺮان ﻣﻐ ﺮور و‬
‫ﺑﻲارزش ﭼﻮن ”اﺑﻮﻟﻬﺐ“ و ”اﺑﻮاﻻﺷﺪ“ ﻓﺮو ﻣﻲرﻳﺰد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪهﺎ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ دﻋﻮت ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﭘﺲ از ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﺎﻓﺘﻦ و ﺑﺎﻻ‬
‫رﻓﺘﻦ ﺷﺄن او ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮر ﺗﺨﻴﻼت ﺧﻮد ﺣﻮادﺛﻲ ﺁﻓﺮﻳﺪﻧ ﺪ آ ﻪ ﻧﻤﻮﻧ ﻪاي‬
‫از ﺁن را در ﻓﺼﻞ ﭘﻴﺶ از ﻃﺒ ﺮي و واﻗ ﺪي ﺁوردﻳ ﻢ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ اﺷ ﺎرﻩاي ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻄﻠﺐ ﺿﺮورت دارد‪:‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اوﺿﺎع ﺣﺠﺎز و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻣﻜﻪ را ﻗﺒ ﻞ از ﺑﻌﺜ ﺖ ﺗﺎرﻳ ﻚﺗ ﺮ از‬
‫ﺁن ﭼ ﻪ هﺴ ﺖ ﺗﺮﺳ ﻴﻢ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧ ﺪ اﺑ ﺪًا ﻓﺮوﺗﻨ ﻲ از ﻓﻜ ﺮ ﺳ ﻠﻴﻢ و ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺁن ﻧﺘﺎﺑﻴﺪﻩ و ﺟﺰ ﻋﺎدات ﺳﺨﻴﻒ و اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ اﺻ ﻨﺎم ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮي‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ اﺻﺮار در اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ارزش ﺑﻴﺸ ﺘﺮي ﺑ ﻪ‬
‫ﻇﻬﻮر و دﻋﻮت رﺳﻮل ﺑﺪهﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﻘﻖ ﻋﺮب ﭼﻮن ”ﻋﻠ ﻲ‬
‫ﺟﻮاد‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺳﻤﺎن‪ ،‬دآﺘﺮ ﻃﻪ ﺣﺴﻴﻦ‪) ،‬ﺣﺴﻴﻦ( هﻴﻜﻞ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋ ﺰت دروزﻩ‪ ،‬اﺳ ﺘﺎد‬
‫ﺣﺪاد و ﻏﻴﺮﻩ هﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ آﻪ ﺣﺠﺎز در ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻣ ﻴﻼدي ﺑﻬ ﺮﻩاي از ﺗﻤ ﺪن داﺷ ﺘﻪ‬
‫و ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ ﺁن ﻗﺪرهﺎ آﻪ ﺧﻴﺎل ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﻣﺠﻬﻮل ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻧﻮﺷﺘﻪهﺎي اﻳﻦ ﻣﺤﻘﻘﺎن و از ﻗﺮاﺋﻦ و رواﻳﺎت ﻋﺪﻳﺪﻩ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﺮ ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ‬
‫آ ﻪ در ﻧﻴﻤ ﻪ دوم ﻗ ﺮن ﺷﺸ ﻢ ﻣ ﻴﻼدي ﻋﻜ ﺲاﻟﻌﻤﻠ ﻲ ﺑ ﺮ ﺿ ﺪ ﺑْ ﺖ ﭘﺮﺳ ﺘﻲ در ﺣﺠ ﺎز‬
‫ﻇﺎهﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻋﻜ ﺲاﻟﻌﻤ ﻞ ﺗ ﺎ درﺟ ﻪاي ﻣﺮه ﻮن ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﻃﻮاﻳ ﻒ ﻳﻬ ﻮد آ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در‬
‫ﻳﺜﺮب ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن اﺳﺖ آﻪ از ﺷﺎم ﺑﻪ ﺣﺠ ﺎز ﻣ ﻲﺁﻣﺪﻧ ﺪ و ﺗ ﺎ درﺟ ﻪاي ﻣﻮﻟ ﻮد‬
‫ﻓﻜﺮ اﺷﺨﺎﺻﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﻨﻔﻴﺎن ﻣﺸﻬﻮرﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻴﺮﻩ اﺑﻦهﺸﺎم ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻗﺒﻞ از ﺁﻏﺎز دﻋﻮت اﺳﻼم‪:‬‬
‫روزي ﻗ ﺮﻳﺶ در ﻧﺨﻠﺴ ﺘﺎﻧﻲ ﻧﺰدﻳ ﻚ ﻃ ﺎﺋﻒ اﺟﺘﻤ ﺎع آ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺑ ﺮاي‬
‫ﻋْﺰّي آﻪ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺰرگ ﺑﻨﻲﺛﻘﻴﻒ ﺑﻮد ﻋﻴﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﭼﻬ ﺎر ﺗ ﻦ از ﺁن ﻣﻴ ﺎن ﺟ ﺪا‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﻣﺮدم راﻩ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲروﻧﺪ و دﻳﻦ ﭘﺪرﺷ ﺎن اﺑ ﺮاهﻴﻢ را از‬
‫دﺳﺖ دادﻩاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﺎﻧﮓ زدﻧﺪ‪ :‬دﻳﻨﻲ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ اﺧﺘﻴﺎر آﻨﻴ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﺮا دور‬
‫ﺳﻨﮕﻲ ﻃﻮاف ﻣﻲآﻨﻴﺪ آﻪ ﻧﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ و ﻧﻪ ﻣﻲﺷﻨﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺳﻮدي ﻣ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑﺮﺳ ﺎﻧﺪ و‬
‫ﻧ ﻪ زﻳ ﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﭼﻬ ﺎر ﺗ ﻦ ﻋﺒ ﺎرت ﺑﻮدﻧ ﺪ از ورﻗ ﺔ ﺑ ﻦ ﻧﻮﻓ ﻞ‪ ،‬ﻋﺒﻴ ﺪاﷲﺑ ﻦ ﺟﺤ ﺶ‪،‬‬
‫ﻋﺜﻤ ﺎنﺑ ﻦ ﺣ ﻮﻳﺮث‪ ،‬زﻳ ﺪﺑﻦ ﻋﻤ ﺮو‪ ،‬از ﺁن روز ﺧ ﻮد را ﺣﻨﻴ ﻒ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ دﻳ ﻦ‬
‫اﺑﺮاهﻴﻢ درﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ اﺧﻴﺮاﻟﺬّآﺮ ﻧﻤﺎزي ﻳﺎ دﻋ ﺎﻳﻲ رواﻳ ﺖ آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ ”:‬ﻟﺒّﻴﻚ ﺣﻘ ًﺎ ﺣﻘﺎً‪ ،‬ﺗﻌﺒّﺪًا ورﻗﺎ ﻋﺬت ﺑﻤﺎ ﻋﺎذﺑﻪ اﺑ ﺮاهﻴﻢ اﻧﻨ ﻲ ﻟ ﻚ راﻏ ﻢ ﻣﻬﻤ ﺎ‬
‫ﺟﺸﻤﻨﻲ ﻓﺎﻧﻲ ﺟﺎﺷﻢ“‪ .‬و ﭘﺲ از ﺁن ﺳﺠﺪﻩ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺁن آﻪ اآﺜﺮﻳﺖ ﻗﺎﻃﻊ ﺟﺰﻳﺮةاﻟﻌﺮب در ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺟﻬﻞ و ﺧﺮاﻓﺎت ﻓﺮو رﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﺮﺳﺘﺶ اﺻﻨﺎم ﺷﻴﻮﻩ ﻏﺎﻟﺐ ﺳﺎآﻨﺎن اﻳ ﻦ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﺑ ﻮد‪ ،‬در ﮔﻮﺷ ﻪ و آﻨ ﺎر‬
‫ﺁن ﺁﻳﻴﻦ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ ﺑﻪ ﭼﺸ ﻢ ﻣ ﻲﺧ ﻮرد‪ .‬در ﺧ ﻮد ﺣﺠ ﺎز ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﻳﺜ ﺮب ﺑ ﻪ ﺳ ﺒﺐ‬
‫وﺟﻮد ﻃﻮاﻳﻒ ﻣﺴﻴﺤﻲ و ﻳﻬﻮدي ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاي ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻳﻚ اﻣﺮ ﺗﺎزﻩاي ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺒﻴﺎﻳﻲ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑ ﻪ دﻋ ﻮت ﻣ ﺮدم‬
‫و ﻧﻬﻲ از ﭘﺮﺳﺘﺶ اﺻﻨﺎم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ آ ﻪ ذآ ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺗ ﻦ از ﺁنه ﺎ در ﻗ ﺮﺁن ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬هﻮد در ﻗﻮم ﻋﺎد و ﺻﺎﻟﺢ در ﻗﻮم ﺛﻤﻮد‪ ،‬و ﺷﻌﻴﺐ در ﻣﺪﻳﻦ‪.‬‬
‫رواﻳ ﺎن ﻋ ﺮب از ﺣﻨﻈﻠ ﺔﺑ ﻦ ﺻ ﻔﻮان و ﺧﺎﻟ ﺪﺑﻦ ﺳ ﻨﺎن و ﻋ ﺎﻣﺮﻳﻦ ﻇ ﺮب‬
‫ﺲﺑﻦ ﺳﺎﻋﺪﻩ اﻳﺎدي‪ ،‬آﻪ ﺧﻄﻴﺒﻲ ﺑﻮد ﺗﻮاﻧ ﺎ‬ ‫ﻋﺪواﻧﻲ و ﻋﺒﺪاﷲ ﻗﻀﺎﻋﻲ ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻗ ّ‬
‫و ﺷ ﺎﻋﺮي ﻓﺼ ﻴﺢ در آﻌﺒ ﻪ و ﺑ ﺎزار ﻋﻜ ﺎظ )ﻳﻜ ﻲ از ﺑﺎزاه ﺎي ﻣﻌ ﺮوف ﻋ ﺮب در‬
‫ﺟﺎهﻠﻴﺖ( ﺑﺎ ﺧﻄﺒﻪهﺎ و اﺷﻌﺎر ﺧﻮد ﻣﺮدم را از ﭘﺮﺳﺘﺶ اﺻﻨﺎم ﻣﻨﻊ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬
‫اﻣﻴﺔﺑﻦ اﺑﻮﺻﻠﺖ آﻪ از اهﻞ ﻃﺎﺋﻒ و ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨ ﻲﺛﻘﻴ ﻒ و ﻣﻌﺎﺻ ﺮ ﺣﻤ ﺪ ﺑ ﻮد‬
‫ﻳﻜ ﻲ از ﻣﺸ ﺎهﻴﺮ ﺣﻨﻔ ﺎء اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺮدم را ﺑ ﻪ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳ ﻲ و ﻳ ﺰدانﭘﺮﺳ ﺘﻲ دﻋ ﻮت‬
‫ﻣﻲآﺮد‪ .‬او زﻳﺎد ﺑﻪ ﺷ ﺎم ﺳ ﻔﺮ ﻣ ﻲآ ﺮد و ﺑ ﺎ راهﺒ ﺎن و ﻋﻠﻤ ﺎي ﻳﻬ ﻮد و ﻣﺴ ﻴﺤﻲ ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮد آ ﻪ ﺧﺒ ﺮ ﻇﻬ ﻮر ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺷ ﻨﻴﺪ و ﻣﻌ ﺮوف اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ ﺁن دو را ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ دﺳﺖ داد وﻟﻲ او اﺳﻼم ﻧﻴﺎورد و ﺑﻪ ﻃ ﺎﺋﻒ رﻓ ﺖ و ﺑ ﻪ ﻳ ﺎران‬
‫ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻴﺶ از ﻣﺤﻤﺪ از آﺘﺎب و اﺧﺒﺎر ﻣﻠﺖهﺎ اﻃﻼع دارم و ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫زﺑﺎن ﺁراﻣﻲ و ﻋﺒﺮاﻧﻲ ﻣﻲداﻧ ﻢ ﭘ ﺲ ﺑ ﻪ ﻧﺒ ﻮت اﺣ ﻖ )ﺑﺮازﻧ ﺪﻩ( و اوﻟ ﻲ )ﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ و‬
‫ﻻﻳﻖﺗﺮ( هﺴﺘﻢ‪ .‬در ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري ﺣﺪﻳﺜﻲ از ﺣﻀﺮت رﺳﻮل هﺴﺖ آ ﻪ ﻓﺮﻣ ﻮد‪ :‬آ ﺎد‬
‫اﻣﻴﺔ ﺑﻦ اﺑﻮاﻟﺼﻠﺖ ان ﻳﺴﻠﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد اﻣﻴﺔﺑﻦ اﺑﻮﺻﻠﺖ اﻳﻤﺎن ﺁورد‪.‬‬
‫ﺷ ﻌﺮ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ اﺷ ﻌﺎر دورﻩ ﺟ ﻮاﻧﻲ ﻣﻠ ﻞ ﺁﻳﻨ ﻪ ﻋﻮاﻃ ﻒ و ﻋ ﺎدات‬
‫ﺁنه ﺎﺳ ﺖ‪ .‬در اﺷ ﻌﺎر دورﻩ ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ ﺑ ﻪ اﺑﻴ ﺎﺗﻲ ﺑﺮﻣ ﻲﺧ ﻮرﻳﻢ آ ﻪ ﮔ ﻮﻳﻲ ﻳﻜ ﻲ از‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ دو ﺑﻴﺖ زهﻴﺮ‪:‬‬
‫ﻟﻴﺨﻔﻲ و ﻣﻬﻤﺎ ﻳﻜﺘﻢ اﷲ ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫ﻓﻼ ﺗﺘﻤﻮ اﷲ ﻣﺎ ﻓﻲ ﻧﻔﻮﺳﻜﻢ‬
‫ﻟﻴﻮم اﻟﺤﺴﺎب او ﻳﻌﺠﻞ ﻓﻴﻨﻔﻘﻢ‬ ‫ﻳﺆﺧﺮ ﻓﻴﻮﺿﻊ ﻓﻲ آﺘﺎب ﻓﻴﺪﺧﺮ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ اﺑﺮص ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﻳﺴﺌﻞ اﻟﻨﺎس ﻳﺤﺮﻣﻮﻩ‬
‫رﺳـﺎﺋـﻞاﷲ ﻻﻳـﺨﻴـﺐ‬
‫ﺑﺎﷲ ﺑﺪرك آﻞ ﺧﻴﺮ‬
‫واﻟﻘﻮل ﻓﻲ ﻳﻌﻀﻪ ﺗﻐﻠﻴﺐ‬
‫واﷲ ﻟﻴﺲ ﻟﻲ ﺷﺮﻳﻚ‬
‫ﻋﻼم ﻣﺎ اﺧﻔﺖ اﻟﻘﻠﻮب‬
 ‫و ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺎهﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻟﺒﻴﺪ اﺳﺘﺸﻬﺎد ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫اﻻ آﻞ ﺷﻲ ﻣﺎ ﺳﻮ اﷲ ﺑﺎﻃﻞ‬
‫و آﻞ ﻧﻌﻴﻢ ﻻ ﻣﺤﺎﻟﺔ زاﺋﻞ)ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ و هﺮ‬
‫ﺧﻮﺷﻲ ﻓﻨﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪(.‬‬
‫ﭼﻨﺎن آﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲآﻨﻴﺪ ﻗﺒﻞ از اﺳ ﻼم آﻠﻤ ﻪ ﺟﻼﻟ ﻪ اﷲ در ﺁﺛ ﺎر ﺑﺴ ﻴﺎري‬
‫از ﺷﻌﺮا ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺸﺮآﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ ﻧ ﺎم ﻋﺒ ﺪاﷲ داﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ آ ﻪ از ﺁن ﺟﻤﻠ ﻪ‬
‫ﻧ ﺎم ﭘ ﺪر ﺧ ﻮد ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ اﺳ ﺖ‪ ،‬و اﻳ ﻦ ﻧﺸ ﺎﻧﻪ ﺁن اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ آﻠﻤ ﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ‬
‫ﻧﺒﻮدﻩاﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﭼﻨﺎن آﻪ در ﻗﺮﺁن اﺷﺎرﻩ اﺳﺖ ﺑﺖهﺎ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻘﺮب ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜ ﻲ دﻳﮕ ﺮ از ﺷ ﻌﺮاي ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻋﻤ ﺮوﺑﻦ ﻓ ﺾ ﺻ ﺮﻳﺤ ًﺎ ﻣﺸ ﻬﻮر‬
‫اﻋﺮاب ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺗﺮآﺖ اﻻت و اﻟﻌﺰي ﺣﻤﻴﻌ ًﺎ‬
‫آﺬاﻟﻚ ﻳﻔﻊ اﻟﺠﻠﺪ اﻟﺼﺒﻮر‬
‫ﻓﻼ اﻟﻐﺮي ازور وﻻ اﺑﻨﺘﻴﻬﺎ‬
‫وﻻ ﺻﻨﻤﻲ ﺑﻨﻲ ﻋﻨﻢ ازور‬
‫ﻼ از وروآﺎن رﺑﺎ‬ ‫وﻻ هﺒ ً‬
‫ﻟﻨ ﺎﻓﻲ اﻟ ﺪهﺮاذ ﺣﻠﻤ ﻲ ﺻ ﻐﻴﺮ)ﻻت و ﻋ ﺰي را ﺗ ﺮك آ ﺮدم و‬
‫ﺷ ﺨﺺ ﺷ ﻜﻴﺒﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ آﻨ ﺪ‪ .‬دﻳﮕ ﺮ ﻧ ﻪ ﻋ ﺰي و ﻧ ﻪ دو دﺧﺘ ﺮش را زﻳ ﺎرت‬
‫ﻣﻲآﻨﻢ و ﻧﻪ دو ﺑﺖ ﺑﻨﻲ ﻏﻨﻢ و هﺒﻞ را‪(.‬‬
‫ﭘﺲ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺗﺮك ﺑﺖﭘﺮﺳ ﺘﻲ و روي ﺁوردن ﺑ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺰرگ ﻳ ﻚ اﻣ ﺮ‬
‫ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪاي ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﻲﺳﺎﺑﻖ اﺻﺮار و ﭘﺎﻓﺸﺎري در اﻳﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺠ ﺎز‬
‫ﻣﺤﻤﺪ در اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ از ﭘﺎي ﻧﻨﺸﺴﺖ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اهﺎﻧﺖهﺎ و ﺁزارهﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آ ﺮد و‬
‫از ه ﻴﭻ ﺗ ﺪﺑﻴﺮي روي ﻧﮕﺮداﻧﻴ ﺪ ﺗ ﺎ اﺳ ﻼم را ﺑ ﺮ ﺟﺰﻳ ﺮةاﻟﻌ ﺮب ﺗﺤﻤﻴ ﻞ آ ﺮد‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻋﺮاب را در ﺗﺤﺖ ﻳﻚ ﻟﻮا درﺁورد‪ ،‬اﻋﺮاﺑﻲ آﻪ از اﻣﻮر ﻣ ﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫آﻠﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪاﻧﺪ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺪوي ﺧﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺤﺴﻮﺳ ﺎت روي ﻣ ﻲﺁوردﻧ ﺪ و ﺟ ﺰ‬
‫ﺟﻠﺐ ﻧﻔﻊ ﺁﻧﻲ هﺪﻓﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺰ ﺗﻌﺪي و دﺳﺖ درازي ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ دﻳﮕﺮان آﺎري از‬
‫ﺁنهﺎ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬و ه ﺪف ﺁنه ﺎ ﺗﺴ ﻠﻂ و ﺣﻜﻮﻣ ﺖ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ اﺷ ﺎرﻩ ﺷ ﺪ‪،‬‬
‫اﺑﻮﺟﻬﻞ ﺑﻪ اﺧﻨﺲﺑﻦ ﺷﺮﻳﻖ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫” اﻳﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎزي‪ ،‬ﻧﻘﺸﻲ )ﺗﺄﺗﺮ و ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ( اﺳﺖ آﻪ ﺑﻨﻮ )ﺑﻨﻲ‪ ،‬ﭘﺴ ﺮان(‬
‫ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﻴﺎدت )رﻳﺎﺳﺖ( ﺑﺎزي ﻣﻲآﻨﻨﺪ” و هﻤ ﻴﻦ ﻓﻌ ﻞ را ﻳﺰﻳ ﺪ‬
‫اﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ در ﺳﺎل ‪ 61‬هﺠﺮي ﺗﻜﺮار ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ آﺎش ﺁنهﺎﻳﻲ آﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑ ﺪر از‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ اآﻨﻮن ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﻲهﺎﺷﻢ ﻏﻠﺒﻪ آﺮدﻩ و ﺣﺴﻴﻦ‬
‫را آﺸﺘﻪاﻳﻢ و در ﺁﺧﺮ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻟﻌﺒﺖ هﺎﺷﻢ ﺑﺎﻟﻤﻠﻚ ﻓﻼ‬
‫ﺧﺒﺮ ﺟﺎء وﻻ وﺣﻲ ﻧﺰل‬
‫در ﺁﺧ ﺮ اﻳ ﻦ ﻓﺼ ﻞ ﺑﺎﻳ ﺪ اﻓ ﺰود آ ﻪ هﻤ ﻪ ادﺑ ﺎي ﻣﺤﻘ ﻖ ﻋ ﺮب در ادﺑﻴ ﺎت‬
‫دوران ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ ﻣﺘﻔ ﻖاﻟﻜﻠﻤ ﻪ ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ و ﺑ ﻪ درﺳ ﺘﻲ و اﺻ ﺎﻟﺖ ﺑﻌﻀ ﻲ از ﺁنه ﺎ ﺷ ﻚ‬
‫دارﻧﺪ وﻟﻲ ﻣﺴﻠﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺁﺛﺎر ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ و ﻧﻔﺮت از اوهﺎم ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻲ در ﻗ ﺮن‬
‫ﺷﺸﻢ ﻣﻴﻼدي در ﺣﺠﺎز ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫رﺳﺎﻟﺖ‬

‫در اﻳﻦ اواﺧﺮ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺰرﮔﻲ از ﺑﺎﺧﺘﺮﻳﺎن )ﻏﺮﺑﻴﺎن( ﭼﻮن ﻧﻠﺪآﻪ‪ ،‬ﮔﻮﻟﺪ‬
‫زﻳﻬﺮ‪ ،‬آﺮﻳﻤﺮ‪ ،‬ﺁدم ﻣﺘﺰ‪ ،‬ﺑﻼﺷﺮ و دﻩهﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪ دﻳﮕﺮ در ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻴﺪاﻳﺶ و ﻧﺸﻮ و‬
‫ﻧﻤﺎي اﺳﻼم‪ ،‬در ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗﺮﺁن و ﺷﺄن ﻧﺰول ﺁﻳﺎت ﺁن‪ ،‬در آﻴﻔﻴﺖ ﭘﻴﺪاﻳﺶ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ و ﺗﺤﻮﻻت و ﺑﺴﻂ و ﻧﻤﻮ ﺁن ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت داﻣﻨﻪداري آﺮدﻩ و ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺻﺮﻓ ًﺎ از‬
‫ﻟﺤﺎظ )= ﻧﻈﺮ( ﻋﻠﻤﻲ زﻳﺮ ذرﻩﺑﻴﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺼﺒﻲ در ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺁوردن ﺷﺄن اﺳﻼم ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻩاﻧﺪ و در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﺗﺘﺒﻌﺎت ﺧﻮد از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺛﻖ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﺮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﺗﻌﺼﺐ دﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻨﺶ ﺁنهﺎ را ﺗﺎر آ ﺮدﻩ و ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫را ﻣ ﺎﺟﺮاﺟﻮ‪ ،‬رﻳﺎﺳ ﺖﻃﻠ ﺐ و در ادﻋ ﺎي ﻧﺒ ﻮت دروﻏﮕ ﻮ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ و ﻗ ﺮﺁن را‬
‫وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺷﺨﺼﻲ و رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ رﻳﺎﺳ ﺖ و ﻗ ﺪرت ﮔﻔﺘ ﻪاﻧ ﺪ اﮔ ﺮ‬
‫اﻳﻨﺎن هﻤﻴﻦ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ را در ﺑ ﺎرﻩ ﺣﻀ ﺮت ﻣﻮﺳ ﻲ و ﻋﻴﺴ ﻲ اﺑ ﺮاز ﻣ ﻲداﺷ ﺘﻨﺪ ﻣﻄﻠﺒ ﻲ‬
‫ﺑ ﻮد و از ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑﺤ ﺚ ﻣ ﺎ ﺧ ﺎرج وﻟ ﻲ ﺁنه ﺎ ﻣﻮﺳ ﻲ و ﻋﻴﺴ ﻲ را ﻣ ﺄﻣﻮر ﺧ ﺪا‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﭼﺮا؟ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﻘﻞﭘﺴﻨﺪي در ﮔﻔﺘﻪهﺎي ﺁﻧﺎن دﻳﺪﻩ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺎن ﺧﻮب اﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ در اﺻﻞ ﻧﺒﻮت ﮔﻔﺘﮕﻮ آ ﺮد‪ ،‬ﭼ ﺮا ﻧﺒ ﻮت را ﻳ ﻚ‬
‫اﻣﺮ ﺿﺮوري و ﻣﺴﻠﻢ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎم ﺳ ﺒﻚ ﺳ ﻨﮕﻴﻦ آ ﺮدن ﺁن ﺑﺮﺁﻳﻨ ﺪ و ﺁن ﮔ ﺎﻩ‬
‫ﻳﻜﻲ را ﺗﺼﺪﻳﻖ و دﻳﮕﺮي را اﻧﻜﺎر آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻲ از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻓﻜ ﻮر و روﺷ ﻦﺑ ﻴﻦ ﭼ ﻮن ﻣﺤﻤ ﺪﺑ ﻦ زآﺮﻳ ﺎي رازي و‬
‫اﺑﻮاﻟﻌﻼء ﻣﻌﺮّي ﻣﻨﻜﺮ اﺻﻞ ﻧﺒﻮﺗﻨﺪ و ﺁن ﭼﻪ ﻋﻠﻤﺎ آﻼم ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ و در اﺛﺒ ﺎت ﻧﺒ ﻮت‬
‫ﻋﺎﻣ ﻪ ﻣ ﻲﺁورﻧ ﺪ ﻧﺎرﺳ ﺎ و ﻧﺎﺳ ﺎزﮔﺎر ﺑ ﺎ ﻣﻨﻄ ﻖ ﻣ ﻲداﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﻋﻠﻤ ﺎي ﻋﻠ ﻢ آ ﻼم در ﺑ ﺎب‬
‫اﺛﺒﺎت ﻧﺒﻮت ﭼ ﻪ ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ آ ﻪ ﺧﻼﻳ ﻖ را از ﺷ ﺮ‪ ،‬ﺑ ﺪآﺎري دور آﻨ ﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﻃﺮﻓ ﺪاران‬
‫اﺻﺎﻟﺖ ﻋﻘﻞ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ درﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ و ﻧﻴﻜﻲ و ﻧﻈﻢ و‬
‫ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻣﺮدم ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺖ ﭼﺮا هﻤﻪ را ﺧ ﻮب ﻧﻴﺎﻓﺮﻳ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﺮا ﺷ ﺮ و ﺑ ﺪي‬
‫را در ﻧﻬﺎد ﺧﻠﻖ ﻧﻬﺎد ﺗﺎ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدن رﺳﻮل ﭘﻴﺪا ﺷﻮد؟‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮ و ﺑﺪي ﻧﻴﺎﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺧﺪا ﺧﻴ ﺮ ﻣﺤ ﺾ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﻮد ﺁدﻣﻲ اﺳﺖ آﻪ اﺳﺘﻌﺪاد ﺷﺮ و ﺧﻴﺮ هﺮ دو در ﺁن هﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ ﮔﻔ ﺖ‪ :‬اﻳ ﻦ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ را‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻃﺒﻴﻌﺘ ﻲ آ ﻪ اﻣﻜ ﺎن ﺷ ﺮ و ﺑ ﺪي و ه ﻢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﻣﻜﺎن ﺧﻴﺮ و ﻧﻴﻜﻲ در او هﺴﺖ آﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد دادﻩ اﺳﺖ؟‬
‫اﻧﺴﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﺣﻴﺎت ﻣﻲﮔ ﺬارد‪ .‬ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﭘ ﺪر و ﻣ ﺎدر و‬
‫ﺧﻮاص ﻣﺰاﺟﻲ ﺁنهﺎ در ﺑﺴﺘﻦ ﻧﻄﻔﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و ﻧ ﻮزاد ﺑ ﺎ ﺧﺼ ﺎﻳﺺ ﺟﺴ ﻤﻲ و‬
‫ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﺑﺎ ﺧﺼﺎﻳﺺ روﺣﻲ و ﻣﻌﻨﻮي آﻪ ﻻزﻣﻪ ﺗﺮآﻴﺒﺎت ﺟﺴﻤﻲ و ﻣﺎدي اوﺳﺖ ﻗ ﺪم‬
‫ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻣﻲﻧﻬﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر آ ﻪ ارادﻩ ﺁدﻣ ﻲ در رﻧ ﮓ ﭼﺸ ﻢ و ﺷ ﻜﻞ ﺑﻴﻨ ﻲ و آﻴﻔﻴ ﺖ‬
‫ﺣﺮآﺖ ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪي و آﻮﺗﺎهﻲ ﻗﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻗﻮﻩ دﻳﺪ ﻳﺎ ﺿﻌﻒ آﻠﻴﻪ او آﻤﺘﺮﻳﻦ اﺛﺮي ﻧ ﺪارد‬
‫در آﻴﻔﻴﺖ ﺗﺮآﻴﺐ ﻣﻐﺰ و اﻋﺼﺎب و ﺗﻤﺎﻳﻞ دروﻧﻲ ﺧﻮد ﻧﻴ ﺰ دﺳ ﺘﻲ ﻧ ﺪارد‪ .‬اﺷﺨﺎﺻ ﻲ‬
‫ﻓﻄﺮﺗ ًﺎ ﺁرام و ﻣﻌﺘﺪل و اﺷﺨﺎص دﻳﮕ ﺮ ذاﺗ ًﺎ ﺗﻨ ﺪ و ﺳ ﺮآﺶ و اﻓ ﺮاط آﺎرﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺮدﻣ ﺎن‬
‫ﻧﻴﻜ ﻮﻣﻨﺶ ﻣﺨ ﻞ ﺁزادي دﻳﮕ ﺮان ﻧﻤ ﻲﺷ ﻮﻧﺪ و ﺑ ﻪ ﺣ ﻖ ﺳ ﺎﻳﺮﻳﻦ ﺗﺠ ﺎوز ﻧﻤ ﻲآﻨﻨ ﺪ و‬
‫آﺴﺎن دﻳﮕﺮ از هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ زورﮔﻮﻳﻲ دﺳﺖ ﺑﺮﻧﻤﻲدارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳ ﺎ ارﺳ ﺎل رﺳ ﻞ ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻃﺒ ﺎﻳﻊ را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ده ﺪ؟ ﻣﮕ ﺮ ﺑ ﺎ‬
‫ﺷ ﺮ را ﻣﺒ ﺪل‬‫ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﻴﺎﻩﭘﻮﺳﺘﻲ را ﺳﻔﻴﺪ آﺮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﻃﺒ ﻊ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ّ‬
‫ﺑﻪ ﻃﺒﻊ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﻴ ﺮ ﺳ ﺎﺧﺖ؟ اﮔ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻮد ﭼ ﺮا ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑﺸ ﺮهﺎي ﻣﺘ ﺪﻳﻦ از ﻟ ﻮث‬
‫ﺟﺮاﺋﻢ و ﺧﺸﻮﻧﺖ و اﻋﻤﺎل ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻟﺒﺮﻳﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺲ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺑﺮﺳ ﻴﻢ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ از ﻓﺮﺳ ﺘﺎدن اﻧﺒﻴ ﺎء ﺑ ﺮ‬
‫ﻣﺮدم آﻪ هﻤﻪ ﺧﻮب ﺷﻮﻧﺪ و ﺑ ﻪ ﺧﻴ ﺮ ﮔﺮاﻳﻨ ﺪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﻄﻠ ﻮب را ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و در‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ واﻗﻊﺑﻴﻦ راﻩ ﻣﻄﻤﺌﻦ دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ه ﺪف وﺟ ﻮد‬
‫دارد و ﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻗﺎدر ﻣﺘﻌﺎل هﻤﻪ را ﺧﻮب ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺸ ﺮﻋﻴﻦ در ﺑﺮاﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻼﺣﻈ ﻪ ﺟ ﻮاﺑﻲ ﺣﺎﺿ ﺮ دارﻧ ﺪ آ ﻪ دﻧﻴ ﺎ دار‬
‫)ﺳ ﺮاي( اﻣﺘﺤ ﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﺧ ﻮب از ﺑ ﺪ ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ ﺷ ﻮد ﻟﺘﻤﻴ ﺰ اﻟﺨﺒﻴ ﺚ ﻣ ﻦ اﻟﻄﻴ ﺐ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدن اﻧﺒﻴﺎء ﻧﻮﻋﻲ اﺗﻤﺎم ﺣﺠﺖ اﺳﺖ ﺗﺎ هﺮ آﻪ از دﺳ ﺘﻮر ﺁنه ﺎ ﭘﻴ ﺮوي آ ﺮد ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﻬﺸﺖ رود و ﺁن آ ﻪ ﺳ ﺮﺑﺎز زد ﺑ ﻪ ﺳ ﺰاي آ ﺮدار ﺑ ﺪ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑﺮﺳ ﺪ‪ .‬ﻣﻨﻜ ﺮان اﺻ ﻞ‬
‫ﻧﺒﻮت ﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬اﻳ ﻦ ﺳ ﺨﻦ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻣﺘﺤ ﺎن ﺑ ﺮاي ﭼ ﻪ؟ ﺁﻳ ﺎ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻣ ﻲﺧﻮاه ﺪ‬
‫ﺑﻨ ﺪﮔﺎن را اﻣﺘﺤ ﺎن آﻨ ﺪ؟ اﻳ ﻦ ﺳ ﺨﻦ ﻏﻠ ﻂ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧ ﺪ از ﺳ ﺮاﻳﺮ و‬
‫ﻣﻜﻨﻮﻧﺎت ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺁﮔﺎﻩﺗﺮ از ﺧﻮد ﺑﻨ ﺪﮔﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬ﺁﻳ ﺎ ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮدد آﻪ ﺑﺪﻧﺪ؟ ﺁنهﺎ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺪ ﻧﻤ ﻲداﻧﻨ ﺪ و ﺑ ﺪيه ﺎ را آ ﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﺷﺮ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁنه ﺎ ﺑﺮﺣﺴ ﺐ ﻓﻄ ﺮت و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺧ ﻮد رﻓﺘ ﺎر آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺗﻤ ﺎم‬
‫اﻓﺮاد ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮد دﻟﻴﻠﻲ ﻧﺒﻮد آﻪ ﻋﺪﻩاي از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭘﻴﺮوي آﻨﻨ ﺪ و ﻋ ﺪﻩاي ﻧﻜﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﮔﺮ اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﻮﺑﻲ و ﺑﺪي و ﺧﻴ ﺮ و ﺷ ﺮ ﻣﺘﺴ ﺎوﻳ ًﺎ در ﻧﻬ ﺎد ﺁنه ﺎ ﺑ ﻮد‬
‫ﺑﻞ ﺿﺮوﻩ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ هﻤﮕﻲ ﭘﻴﺮوي آﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺘﺸﺮﻋﻴﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش آﻨﻨﺪ آﻪ دﻩهﺎ ﺁﻳﻪ در ﻗ ﺮﺁن هﺴ ﺖ‬
‫آﻪ ﮔﻤﺮاهﻲ و هﺪاﻳﺖ ﺧﻠﻖ را ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﻴﺖ ﺧﺪاوﻧﺪي ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫ﻦ ﻳَﺸﺎ ُء“‬
‫ﷲ ﻳَﻬﺪي ِﻣ َ‬
‫ﻦا َ‬
‫ﺖ َو ﻟ ِﻜ ّ‬
‫ﻚ ﻻﺗَﻬْﺪِي َﻣﻦْ اَﺣﺒَﺒ َ‬ ‫” ِا ّﻧ ِ‬
‫ﺗ ﻮ ه ﺮ آ ﻪ را ﺑﺨ ﻮاهﻲ ﻧﺘ ﻮاﻧﻲ ه ﺪاﻳﺖ آ ﺮد‪.‬وﻟ ﯽ ﺧﺪاوﻧ ﺪ هﺮﮐ ﻪ را ﮐ ﻪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ هﺪاﻳﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ )ﺳﻮرﻩ ﻗﺼﺺ ﺁﻳﻪ ‪ (56‬و در ﺁﻳﻪ ‪ 23‬ﺳﻮرﻩ زﻣﺮ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫و‬
‫ﷲ ﻓَﻤﺎ َﻟ ُﻪ ﻣِﻦ هﺎد“‬‫” َو ﻣَﻦ ﻳُﻈ ِﻠ ِﻞ ا ُ‬
‫آﺴﻲ را آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻤﺮاﻩ آﺮد هﺪاﻳﺖ آﻨﻨﺪﻩاي ﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻳﻪ ‪) 13‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ در ﺳﻮرﻩ ﺳﺠﺪﻩ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ( ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺲ ُه ﺪﻳﻬﺎ“ اﮔ ﺮ ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺘﻴﻢ ه ﺪاﻳﺖ ﻧﺼ ﻴﺐ‬ ‫ﺷ ﺌﻨﺎ ﻻﺗَﻴﻨ ﺎ ُآ ﻞّ َﻧ َﻔ ٍ‬
‫” َو َﻟ ﻮْ ِ‬
‫اﺷﺨﺎص ﻣﻲآ ﺮدﻳﻢ و ﺁﻳ ﻪه ﺎي ﻋﺪﻳ ﺪﻩ دﻳﮕ ﺮ ﻣﺸ ﻌﺮ اﺳ ﺖ آ ﻪ ه ﺪاﻳﺖ و ﮔﻤﺮاه ﻲ ﺑ ﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﺁوردن هﻤﻪ ﺁنهﺎ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﺎ را از ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮد ﺧﺎرج ﻣﻲآﻨﺪ و‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﻪ درازا ﻣﻲآﺸﺪ وﻟﻲ از هﻤﻪ ﺁنهﺎ ﻳﻚ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺴﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﺑﺪون‬
‫ﻣﺸﻴﺖ اﻟﻬﻲ هﺪاﻳﺖ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ رﻳﺸ ﻪ اﻳ ﻦ از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﻲ‬
‫آﻨﺪﻩ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻄﻠ ﻮب از ﻓﺮﺳ ﺘﺎدن اﻧﺒﻴ ﺎء ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ و ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﻣﺘﻜﻠﻤﺎن در اﺛﺒﺎت ﻧﺒﻮت ﻋﺎﻣﻪ رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺛﺒﺎت ﻧﺒﻮت ﻋﺎﻣﻪ آﻪ ﻋﻠﻤﺎء آﻼم ‪ ،‬ﺧﻮاﻩ در دﻧﻴﺎي اﺳﻼم‪ ،‬ﺧﻮاﻩ در ﺳ ﺎﻳﺮ‬
‫ادﻳﺎن ﺳﺨﺖ ﺑﺪان آﻮﺷﻴﺪﻩاﻧﺪ ﻳﻚ اﻣ ﺮ ﺷ ﻚﭘ ﺬﻳﺮ و ﺑ ﺎ ﻣ ﻮازﻳﻦ ﻋﻠﻘ ﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ اﺛﺒ ﺎت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا اﺛﺒﺎت وﺟﻮد ﭘﺮوردﮔﺎر آﻪ اﻧﺒﻴﺎء ﺧ ﻮد را ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ او ﻣ ﻲداﻧﻨ ﺪ ﻣﺘﻮﻗ ﻒ‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺟﻬﺎن را ﺣﺎدث و ﻣﺴﺒﻮق ﺑﻪ ﻋﺪم ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬اﮔ ﺮ دﻧﻴ ﺎي هﺴ ﺘﻲ ﻧﺒ ﻮدﻩ‬
‫و ﺑﻮد )ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ( اﺳﺖ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪﻩاي ﺁن را اﻳﺠ ﺎد آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ ﺧ ﻮد‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﺷ ﻜﻞ ﻗﻄﻌ ﻲ ﺑﮕ ﻮﻳﻴﻢ زﻣ ﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺟﻬﺎن ﻧﺒﻮدﻩ و ﻧﺸﺎﻧﻲ از هﺴﺘﻲ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ؟‬
‫اﻳ ﻦ ﻓ ﺮض آ ﻪ زﻣ ﺎﻧﻲ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺟﻬ ﺎن ﻧﺒ ﻮدﻩ و ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ ﻣ ﺎ و‬
‫آﺮﻩهﺎي ﺗﺎﺑﻊ ﺁن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﺪﻳﻖ اﺳﺖ اﻣﺎ اﻳﻦ آﻪ ﻣﻮاد‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دهﻨﺪﻩ ﺁن ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ و هﺴﺘﻲ ﺁنهﺎ از ﻋﺪم ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﭼﻨ ﺪان‬
‫ﻣﻌﻘﻮل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ ﻣﻌﻘ ﻮل‪ ،‬ﺧ ﻼف ﺁن اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﻲ ﻣ ﻮادي وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ آﻪ از ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺁنهﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺪون اﻳﻦ آﻪ از‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ اﻳ ﻦ ﺗﺮآﻴ ﺐ و آﻴﻔﻴ ﺖ اﻳ ﻦ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ اﻃﻼﻋ ﻲ ﻗﻄﻌ ﻲ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻓﺮض ﻣﻮﺟﻪ و ﻣﻌﻘﻮل اﺳﺖ آﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺧﻮرﺷ ﻴﺪهﺎ ﺧ ﺎﻣﻮش ﻣ ﻲﺷ ﻮﻧﺪ و‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪهﺎي دﻳﮕﺮي ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ هﺴﺘﻲ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﺣ ﺪوث ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺎهﻴﺖ و اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ اﺛﺒ ﺎت وﺟ ﻮد ﺻ ﺎﻧﻊ دﺷ ﻮار‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﻳﻦ ﻗﺼﻴﻪ دﺷﻮار و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ‪ ،‬اﮔ ﺮ ﻓ ﺮض آﻨ ﻴﻢ ﺟﻬ ﺎن‬
‫هﺴﺘﻲ ﻧﺒﻮدﻩ و ﺑﻪ ارادﻩ ﺧﺪواﻧﺪ ﻗ ﺎدر هﺴ ﺖ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﻋﻘ ﻞ در ﻋﻠ ﺖ ﻏ ﺎﻳﻲ ﺁن ﺣﻴ ﺮان‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ هﻤﻪ ﺟﻬﺪ و ﭘ ﺮش ﻓﻜ ﺮي ﻧﻤ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺣ ﻞ اﻳ ﻦ ﻏ ﺎﻣﺾ دﻳﮕ ﺮ دﺳ ﺖ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ آﻪ ﭼﺮا ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪ و ﻗﺒﻞ از ﺁن ﭼﺮا ﻋ ﺎﻟﻤﻲ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ؟ ﭼ ﻪ اﻣ ﺮي‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ؟‬
‫ﭘﺲ هﻤﻪ اﻳﻦ اﻣﻮر از ﻟﺤﺎظ اﺳﺘﺪﻻل ﻋﻘﻠﻲ ﺻ ﺮف ﻻﻳﻨﺤ ﻞ ﻣ ﻲﻣﺎﻧ ﺪ ﭼﻨ ﺎن‬
‫آﻪ اﺛﺒﺎت وﺟﻮد ﺻﺎﻧﻊ ﻳﺎ ﻧﻔﻲ ﺁن ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﺪﻻل ﻋﻘﻠ ﻲ ﺻ ﺮف دﺷ ﻮار و ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎً ﻣﻤﺘﻨ ﻊ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﮔﻴ ﺮودار ﻳ ﻚ اﻣ ﺮ ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ اﻧﻜ ﺎر ﺑ ﺎﻗﻲ ﻣ ﻲﻣﺎﻧ ﺪ ﺁن ه ﻢ ﺑ ﺮاي ﻣ ﺎ‬
‫ﺳﺎآﻨﺎن آﺮﻩ زﻣﻴﻦ و ﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺁدﻣﻴﺎن ﻧﻤﻲﺧﻮاهﻨﺪ در ردﻳﻒ ﺳ ﺎﻳﺮ ﺟ ﺎﻧﻮران‬
‫آﺮﻩ زﻣﻴﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻧﺪﻳﺸﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬از دورﺗﺮﻳﻦ زﻣﺎﻧﻲ آﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫دارد ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﻣﺆﺛﺮي در ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮدﻩ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ وﺟ ﻮدي اﻳ ﻦ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ را ﺑ ﻪ‬
‫آﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻪ و در ﺧﻴﺮ و ﺷﺮ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺒﻨﺎي اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ هﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮاﻩ اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺧ ﻮاﻩ ﻏ ﺮور و ﺧﻮدﭘﺴ ﻨﺪي‬
‫و ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺑﻮدن از ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻴﻮاﻧﺎت‪ ،‬ﺑﺸﺮ را ﺑﻪ اﻳﺠﺎد دﻳﺎﻧﺎت ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﺑﺘﺪاﻳﻲﺗﺮﻳﻦ و وﺣﺸﻲﺗﺮﻳﻦ ﻃﻮاﻳ ﻒ اﻧﺴ ﺎﻧﻲ‪ ،‬دﻳﺎﻧ ﺖ ﺑ ﻮدﻩ و هﺴ ﺖ ﺗ ﺎ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ ﻣﺘﺮﻗﻲﺗﺮﻳﻦ و ﻓﺎﺿﻞﺗ ﺮﻳﻦ اﻗ ﻮام‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳ ﺖ در اﻗ ﻮام اوﻟﻴ ﻪ ﻳ ﺎ اﻗ ﻮام وﺣﺸ ﻲ‬
‫آﻨﻮﻧﻲ اﻳﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪات ﺁﻟﻮدﻩ ﺑﻪ اوهﺎم و ﺧﺮاﻓﺎت اﺳ ﺖ و در ﻣﻠ ﻞ راﻗﻴ ﻪ در ﭘﺮﺗ ﻮ ﻓﻜ ﺮ‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﺑﺰرﮔﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ دﻳﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺧﻼﻗ ﻲ و ﻧﻈﺎﻣ ﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻲ‬
‫درﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎﻟﻤﺎل ﺁنهﺎ را از ﺣﺎل ﺗﻮﺣﺶ درﺁوردﻩ و ﺑﻪ اﻳﺠ ﺎد ﻧﻈ ﻢ و ﻋ ﺪاﻟﺖ‬
‫و ﺁﺳﺎﻳﺶ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ رهﺒﺮي آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺤﻮل و اﻳﻦ ﺳﻴﺮ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺮهﻮن ﺑﺰرﮔﺎن اﺳﺖ آﻪ ﮔ ﺎهﻲ ﺑ ﻪ‬
‫اﺳﻢ ﻓﻴﻠﺴﻮف‪ ،‬ﮔ ﺎهﻲ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻣﺼ ﻠﺢ‪ ،‬ﮔ ﺎهﻲ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻗ ﺎﻧﻮنﮔ ﺬار و ﮔ ﺎهﻲ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻇﺎهﺮ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻤ ﻮراﺑﻲ‪ ،‬آﻨﻔﻮﺳ ﻴﻮس‪ ،‬ﺑ ﻮدا‪ ،‬زردﺷ ﺖ‪ ،‬ﺳ ﻘﺮاط‪ ،‬اﻓﻼﻃ ﻮن و … در‬
‫اﻗﻮام ﺳﺎﻣﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺼﻠﺤﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ درﺁﻣﺪﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﺧ ﻮد را ﻣﺒﻌ ﻮث‬
‫از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻪ آﻮﻩ ﻃﻮر رﻓﺘﻪ اﻟﻮاح ﻧﺎزل آﺮدﻩ و ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﻲ در‬
‫اﺻﻼح ﺷﺌﻮن ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ وﺿﻊ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻴﺴﻲ‪ ،‬ﻳﻬﻮد را ﺳﺮﮔﺮم اوهﺎم و ﺧﺮاﻓﺎت ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻗﺪ ﺑﺮاﻓﺮاﺷ ﺘﻪ و ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺧﻼﻗﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺧﺪاوﻧ ﺪ را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﭘ ﺪري ﻣﺸ ﻔﻖ و ﺧﻴﺮﺧ ﻮاﻩ ﻣﻌﺮﻓ ﻲ‬
‫آﺮدﻩ ﻳﺎ ﺧﻮد ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﭘﺴﺮ ﺁن ﭘﺪر ﺁﺳ ﻤﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﻳ ﺎ ﺣﻮارﻳ ﻮن ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻋﻨﻮاﻧﻲ ﺑﻪ وي دادﻩاﻧﺪ و ﻳ ﺎ اﻧّﺠﻴ ﻞه ﺎي )ﻣﺘ ﻲ‪ ،‬ﻳﻮﺣﻨ ﺎ‪ ،‬ﻣ ﺮﻗﺲ و ﻟﻮﻗ ﺎ( ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧ ﻪ‪،‬‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺸﻮش و ﻣﺒﺴﻮﻃﻲ اﺳﺖ از ﮔﻔﺘﻪهﺎي ﻣﺠﻤﻞ او‪.‬‬
‫در ﺁﺧ ﺮ ﻗ ﺮن ﺷﺸ ﻢ ﻣ ﻴﻼدي ﻣ ﺮدي ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺣﺠ ﺎز ﻗﻴ ﺎم آ ﺮدﻩ و‬
‫ﻧ ﺪاي اﺻ ﻼح در دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼ ﻪ ﺗﻔ ﺎوﺗﻲ ﻣﻴ ﺎن او و ﻣﻮﺳ ﻲ و ﻋﻴﺴ ﻲ هﺴ ﺖ؟‬
‫ﻣﺘﺸﺮﻋﺎن ﺳﺎدﻩﻟﻮح‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﺻﺪق ﻧﺒ ﻮت را ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﻗ ﺮار ﻣ ﻲدهﻨ ﺪ و از هﻤ ﻴﻦ روي‬
‫ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴ ﺎن اﺳ ﻼم ﺻ ﺪهﺎ ﺑﻠﻜ ﻪ هﺰاره ﺎ ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﺑ ﺮاي ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﺷ ﺮح‬
‫ﻣﻲدهﻨﺪ‪ .‬ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰﺗﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻳ ﻚ داﻧﺸ ﻤﻨﺪ ﻣﺴ ﻴﺤﻲ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﺣ ﺪاد‪ ،‬آﺘ ﺎﺑﻲ ﺗ ﺄﻟﻴﻒ‬
‫آﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ” اﻟﻘﺮﺁن و اﻟﻜﺘﺎب“ آﻪ ﮔﻮاﻩ وﺳﻌﺖ داﻣﻨ ﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت و اﻃﻼﻋ ﺎت‬
‫اوﺳﺖ‪.‬‬
‫او در اﻳﻦ آﺘﺎب ﺑﺎ ﺷﻮاهﺪ ﻋﺪﻳ ﺪﻩ ﻗﺮﺁﻧ ﻲ ﻧﺸ ﺎن دادﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ از ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻌﺠ ﺰﻩاي ﻇ ﺎهﺮ ﻧﺸ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﻗ ﺮﺁن را ﻧﻴ ﺰ ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﻧﻤ ﻲداﻧ ﺪ‪ .‬ﺁن وﻗ ﺖ در‬
‫آﻤﺎل ﺳﺎدﻩﻟﻮﺣﻲ اﻋﺠﺎز را دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﻧﺒﻮت ﺁوردﻩ و اﺳﺘﺸﻬﺎد ﺑ ﻪ ﻣﻌﺠ ﺰات ﻣﻮﺳ ﻲ و‬
‫ﻋﻴﺴﻲ ﻣﻲآﻨ ﺪ درﺣ ﺎﻟﻲ آ ﻪ هﻤ ﻪ ﺁن ﻣﻌﺠ ﺰات در ﻣﻴ ﺎن اوه ﺎم و ﭘﻨ ﺪارهﺎ ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫رؤﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﮔﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﺴﻴﺢ ﻣﺮدﻩ را زﻧﺪﻩ ﻣﻲآﺮد‪ ،‬در ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﻬ ﻮد ﺁن‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﺪ آﻪ ﺑﺮ ﭘﺎي او ﻧﻴﻔﺘﺪ و ﺑﻪ او اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎورد؟‬
‫اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﻲ از ﺑﻨ ﺪﮔﺎﻧﺶ اﻳ ﻦ ﻗ ﺪرت را ﻋﻄ ﺎ ﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ آ ﻪ ﻣ ﺮدﻩ را‬
‫زﻧﺪﻩ آﻨﺪ‪ ،‬ﺁب رودﺧﺎﻧﻪ را از ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎز دارد‪ ،‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺳﻮزاﻧﺪن را از ﺁﺗ ﺶ ﺳ ﻠﺐ‬
‫آﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺑ ﻪ او اﻳﻤ ﺎن ﺑﻴﺎورﻧ ﺪ و دﺳ ﺘﻮرهﺎي ﺳ ﻮدﻣﻨﺪ او را ﺑ ﻪ آ ﺎر ﺑﻨﺪﻧ ﺪ‪ ،‬ﺁﻳ ﺎ‬
‫ﺳﺎدﻩﺗﺮ و ﻋﻘﻼﻧﻲﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻧﻴﺮوي ﺗﺼﺮف در ﻃﺒﺎﻳﻊ ﻣﺮدم را ﺑﻪ وي ﺑﺪه ﺪ و ﻳ ﺎ‬
‫ﻣﺮدم را ﺧﻮب ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ؟‬
‫ﭘﺲ ﻣﺴﺌﻠﻪ رﺳ ﺎﻟﺖ اﻧﺒﻴ ﺎء را ﺑﺎﻳ ﺪ از زاوﻳ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻧﮕﺮﻳﺴ ﺖ و ﺁن را ﻳ ﻚ‬
‫ﻧﻮع ﻣﻮهﺒﺖ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ روﺣﻲ و دﻣﺎﻏﻲ ﻓﺮدي ﻏﻴﺮ ﻋﺎدي ﺗﺼﻮر آﺮد‪.‬‬
‫ﻼ در ﺑ ﻴﻦ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳ ﺎن ﮔ ﺎهﻲ ﺑ ﻪ اﺷﺨﺎﺻ ﻲ ﭼ ﻮن آ ﻮروش‪ ،‬ﺳ ﺰار‪،‬‬ ‫ﻣﺜ ً‬
‫اﺳﻜﻨﺪر‪ ،‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن و ﻧﺎدر ﺑﺮﻣ ﻲﺧ ﻮرﻳﻢ آ ﻪ ﺑ ﺪون ﺗﻌﻠﻴﻤ ﺎت ﺧﺎﺻ ﻲ در ﺁنه ﺎ ﻣﻮهﺒ ﺖ‬
‫ﻧﻘﺸﻪآﺸﻲ و ﻓﻦ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﺣﺮﻳﻒ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﻳﺎ در ﻋ ﺎﻟﻢ داﻧ ﺶ و هﻨ ﺮ اﺷﺨﺎﺻ ﻲ‬
‫ﭼﻮن اﻧﻴﺸﺘﻦ‪ ،‬ارﺳﻄﻮ‪ ،‬ادﻳﺴ ﻮن‪ ،‬ه ﻮﻣﺮ‪ ،‬ﻣﻴﻜ ﻞﺁﻧ ﮋ‪ ،‬ﻟﺌﻮﻧ ﺎردو داوﻳﻨﭽ ﻲ‪ ،‬ﺑﺘﻬ ﻮون‪،‬‬
‫ﻓﺮدوﺳﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬اﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ‪ ،‬ﻧﺼﻴﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻃﻮﺳ ﻲ‪ ،‬ﻣ ّﻌ ﺮي و ﺻ ﺪهﺎ ﻋ ﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴ ﻮف‪،‬‬
‫هﻨﺮﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺮع و ﻣﻜﺘﺸﻒ ﻇﻬﻮر آﺮدﻩاﻧﺪ آﻪ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻧﺒﻮغ ﺧ ﻮد ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺗﻤ ﺪن‬
‫ﺑﺸ ﺮ را ﻧ ﻮر ﺑﺨﺸ ﻴﺪﻩاﻧ ﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا ﻧﺒﺎﻳ ﺪ در اﻣ ﻮر روﺣ ﻲ و ﻣﻌﻨ ﻮي ﭼﻨ ﻴﻦ اﻣﺘﻴ ﺎز و‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻲ در ﻳﻜﻲ از اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﭼ ﻪ ﻣﺤﻈ ﻮر ﻋﻘﻠ ﻲ‪ ،‬در راﻩ اﻣﻜ ﺎن ﭘﻴ ﺪا ﺷ ﺪن اﻓ ﺮادي هﺴ ﺖ آ ﻪ در آﻨ ﻪ‬
‫روح ﺧﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ هﺴ ﺘﻲ ﻣﻄﻠ ﻖ اﻧﺪﻳﺸ ﻴﺪﻩ و از ﻓ ﺮط ﺗﻔﻜ ﺮ آ ﻢآ ﻢ ﭼﻴ ﺰي ﺣ ﺲ آ ﺮدﻩ و‬
‫رﻓﺘﻪرﻓﺘ ﻪ ﻧ ﻮﻋﻲ آﺸ ﻒ‪ ،‬ﻧ ﻮﻋﻲ اﺷ ﺮاق ﺑ ﺎﻃﻨﻲ و ﻧ ﻮﻋﻲ اﻟﻬ ﺎم ﺑ ﻪ ﺁﻧ ﺎن دﺳ ﺖ دادﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺁنهﺎ را ﺑﻪ هﺪاﻳﺖ و ارﺷﺎد دﻳﮕﺮان ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰد؟‬
‫اﻳ ﻦ ﺣﺎﻟ ﺖ در ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ از دوران ﺻ ﺒﺎوت ﺑ ﻮدﻩ از اﻳ ﻦ رو در‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﺎم ﺑﻪ ﺗﺠ ﺎرت اآﺘﻔ ﺎ ﻧﻜ ﺮدﻩ ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﺎ راهﺒ ﺎن و آﺸﻴﺸ ﺎن ﻣﺴ ﻴﺤﻲ‬
‫ﺗﻤ ﺎسه ﺎي ﻣﺘﻌ ﺪد ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺣﺘ ﻲ هﻨﮕ ﺎم ﮔﺬﺷ ﺘﻦ از ﺳ ﺮزﻣﻴﻦه ﺎي ﻋ ﺎد و ﺛﻤ ﻮد و‬
‫ﻣﺪﻳﻦ ﺑﻪ اﺳﺎﻃﻴﺮ و رواﻳﺎت ﺁنهﺎ ﮔﻮش دادﻩ و در ﺧﻮد ﻣﻜﻪ ﺑﺎ اهﻞ آﺘﺎب ﺁﻣ ﺪ و ﺷ ﺪ‬
‫داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬در دآ ﺎن ﺟﺒ ﺮ)ﺟﺒ ﺮ در ﻧﺰدﻳﻜ ﻲ ﻣ ﺮوﻩ دآ ﺎﻧﻲ داﺷ ﺖ و ﻣﺤﻤ ﺪ زﻳ ﺎد ﻧ ﺰد او‬
‫ﻣﻲرﻓﺖ و ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻗﺮﻳﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن را از ﺟﺒ ﺮ ﻳ ﺎد ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺁﻳ ﻪ‬
‫‪ 103‬ﺳﻮرﻩ ﻧﺤﻞ ﺟﻮاب اﻳ ﻦ ﺷ ﺎﻳﻌﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺟﺒ ﺮ اﻋﺠﻤ ﻲ اﺳ ﺖ و ﻗ ﺮﺁن ﻋﺮﺑ ﻲ و‬
‫ﻓﺼ ﻴﺢ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟﻘ ﺪ ﺗﻌﻠ ﻢ اﻧﻬ ﻢ ﻳﻘﻮﻟ ﻮن اٍﻧﻤ ﺎ ﻳﻌﻠﻤ ﻪ ﺑﺸ ﺮ ﻟﺴ ﺎن اﻟ ﺪي ﻳﻠﺤ ﺪون اﻟﻴ ﻪ‬
‫اﻋﺠﻤﻲ و ه ﺬا ﻟﺴ ﺎن ﻋﺮﺑ ﻲ ﻣﺒ ﻴﻦ‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧ ﺎم اﺷ ﺨﺎص دﻳﮕ ﺮي ﭼ ﻮن ”ﻋ ﺎﻳﺶ‬
‫ﻋﻼم ﺣﻮﺑﻄﺐ“ در ﺳﻴﺮﻩهﺎ هﺴﺖ آ ﻪ داراي آﺘ ﺎب و ﻣﻌﻠﻮﻣ ﺎت ﺑ ﻮد و ﺣﻀ ﺮت ﻗﺒ ﻞ‬
‫از ﺑﻌﺜ ﺖ ﺑ ﺎ وي رﻓ ﺖ و ﺁﻣ ﺪ داﺷ ﺖ‪ .‬ﺳ ﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳ ﻲ‪ ،‬ﺑ ﻼل ﺣﺒﺸ ﻲ و ﺣﺘ ﻲ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﻧﻴﺰ ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﺑﺎ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺗﻔﺎهﻢ و ﻣ ﺬاآﺮات داﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ‪ (.‬ﺳ ﺎﻋﺖه ﺎ‬
‫ﻣﻲﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ورﻗﺔﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮي ﺧﺪﻳﺠﻪ آﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻧﺠﻴ ﻞ را‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻌﺎﺷﺮت داﻳﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و هﻤﻪ اﻳﻦهﺎ ﺷ ﺎﻳﺪ‬
‫ﺁن هﻤﻬﻤﻪاي را آﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در اﻧﺪرون وي ﺑﻮدﻩ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻏﻮﻏﺎﻳﻲ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن ﺑﻌﺜﺖ رواﻳﺎﺗﻲ آﻪ در ﺳﻴﺮﻩهﺎ و اﺣﺎدﻳﺚ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد و ﺷ ﺨﺺ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ ژرفﺑﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﺧﻼل ﺁنهﺎ ﭘﻲ ﺑﻪ ﺣﻘ ﺎﻳﻖ ﺑﺒ ﺮد‪ ،‬ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ از ﻗ ﺮاﻳﻦ‬
‫و اﻣ ﺎراﺗﻲ آ ﻪ ﻳ ﻚ ﺣﺮآ ﺖ و ﺟﻨ ﺐ و ﺟ ﻮش ﻏﻴ ﺮ اﺧﺘﻴ ﺎري در روح ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ و او را ﻣْﺴﺨﺮ ﻋﻘﻴﺪﻩاي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ رؤﻳﺎ ﻳﺎ اﺷﺮاق‬
‫ﻳﺎ آﺸﻒ ﺑﺎﻃﻨﻲ و ﻧﺰول ﭘﻨﺞ ﺁﻳﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﻮرﻩ ﻋﻠﻖ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻖ اﻗَ ﺮَاء ِو َر ّﺑ ﻚ اَﻻ ِآ ﺮمُ‪،‬‬
‫ﻋ َﻠ ِ‬
‫ن ﻣِﻦ َ‬
‫ﻖ اﻻِﻧﺴﺎ َ‬
‫ﺧ َﻠ َ‬
‫ﻖ‪َ .‬‬
‫ﺧ َﻠ َ‬
‫ﻚ اّﻟ ِﺬَي َ‬
‫ﺳ ِﻢ َر ّﺑ ِ‬
‫” اِﻗﺮَأ ﺑِﺎ ِ‬
‫ن ﻣﺎﻟَﻢ َﻳ ْﻌﻠَﻢ“‬‫ﻋّﻠ َﻢ ِاﻻَﻧﺴﺎ َ‬ ‫ﻋ َﻠ ّﻢ ﺑِﺎﻟ َﻘ َﻠﻢَ‪َ ،‬‬
‫َاﻟّﺬي َ‬

‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ هﻨﮕﺎم ﺑﻌﺜﺖ ﭼﻬﻞ ﺳﺎل داﺷﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻣﺖ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ رﻧ ﮓ ﭼﻬ ﺮﻩ‬
‫ﺳﺒﺰ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﺧﻲ‪ ،‬ﻣ ﻮي ﺳ ﺮ و رﻧ ﮓ ﭼﺸ ﻤﺎن ﺳ ﻴﺎﻩ‪ .‬آﻤﺘ ﺮ ﺷ ﻮﺧﻲ ﻣ ﻲآ ﺮد و‬
‫آﻤﺘﺮ ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪ دﺳﺖ ﺟﻠﻮي دهﺎن ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬هﻨﮕﺎم راﻩ رﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﮔﺎﻣﻲ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲآﺮد‬
‫و ﺧ ﺮاﻣﺶ )ﺧ ﻮش ﺧ ﺮام( در رﻓﺘ ﺎر ﻧﺪاﺷ ﺖ و ﺑ ﺪﻳﻦ ﺳ ﻮي و ﺁن ﺳ ﻮي‬
‫ﻧﻤﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺖ‪ .‬از ﻗﺮاﻳﻦ و اﻣﺎرات ﺑﻌﻴﺪ ﻧﻤﻲداﻧﻨ ﺪ آ ﻪ در ﺑﺴ ﻴﺎري از رﺳ ﻮم و ﺁداب‬
‫ﻗﻮم ﺧﻮد ﺷﺮآﺖ داﺷﺖ وﻟﻲ از هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻠﻔﻲ و ﺳﺒﻚﺳﺮي ﺟﻮاﻧﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑﺮآﻨ ﺎر‬
‫ﺑﻮد و ﺑﻪ درﺳﺘﻲ و اﻣﺎﻧﺖ و ﺻﺪق ﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻣﻴﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻣﺸ ﻬﻮر ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ازدواج ﺑﺎ ﺧﺪﻳﺠﻪ آﻪ از ﺗ ﻼش ﻣﻌ ﺎش ﺁﺳ ﻮدﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ اﻣ ﻮر روﺣ ﻲ و‬
‫ﻣﻌﻨﻮي ﻣ ﻲﭘﺮداﺧ ﺖ‪ ،‬ﭼ ﻮن اﻏﻠ ﺐ ﺣﻨﻔﻴ ﺎن‪ .‬ﺣﻀ ﺮت اﺑ ﺮاهﻴﻢ در ﻧﻈ ﺮ وي ﺳﺮﻣﺸ ﻖ‬
‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻮد و ﻃﺒﻴﻌﺘ ًﺎ از ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻲ ﻗﻮم ﺧﻮد ﺑﻴﺰار‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ دآﺘ ﺮ ﻃ ﻪ ﺣﺴ ﻴﻦ‬
‫ﻏﺎﻟ ﺐ ﺑﺰرﮔ ﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ ﺣﻘﻴﻘﺘ ًﺎ از ﺑ ﺖﭘﺮﺳ ﺘﻲ ﻋﻘﻴ ﺪﻩاي ﺑ ﻪ ﺑﺘ ﺎن آﻌﺒ ﻪ ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ وﻟ ﻲ‬
‫ﭼﻮن ﻋﻘﻴﺪﻩ راﻳﺞ اﻋﺮاب ﺑﻪ اﺻﻨﺎم وﺳﻴﻠﻪ آﺴﺐ و ﻣﺎل و ﺟﺎﻩ ﺑ ﻮد ﺳ ﻌﻲ ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ‬
‫ﺑﺪان ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺳﺨﻴﻒ اﺣﺘﺮام آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺳ ﺨﻦ ﮔﻔ ﺘﻦ ﺗﺄﻣ ﻞ و ﺁهﻨ ﮓ داﺷ ﺖ و ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﺣﺘ ﻲ از دوﺷ ﻴﺰﻩاي‬
‫ﺑﺎﺣﻴﺎﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻴ ﺮوي ﺑﻴ ﺎﻧﺶ ﻗ ﻮي وﺣﺸ ﻮ و زواﻳ ﺪ در ﮔﻔﺘ ﺎر ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬ﻣ ﻮي ﺳ ﺮ او‬
‫ﺑﻠﻨﺪ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗ ﺎ ﻧﻴﻤ ﻪاي از ﮔ ﻮش وي را ﻣ ﻲﭘﻮﺷ ﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒ ﺎً آﻼه ﻲ ﺳ ﻔﻴﺪ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺬاﺷ ﺖ و ﺑ ﺮ رﻳ ﺶ و ﻣ ﻮي ﺳ ﺮ ﻋﻄ ﺮ ﻣ ﻲزد‪ .‬ﻃﺒﻌ ﻲ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ﺗﻮاﺿ ﻊ و رأﻓ ﺖ‬
‫داﺷﺖ و هﺮ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ آﺴﻲ دﺳ ﺖ ﻣ ﻲداد در واﭘ ﺲ آﺸ ﻴﺪن دﺳ ﺖ ﭘﻴﺸ ﻲ ﻧﻤ ﻲﺟﺴ ﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺒﺎس و ﻣﻮزﻩ )ﭼﻜﻤﻪ( ﺧﻮد را ﺧﻮد وﺻﻠﻪ ﻣﻲآﺮد‪ .‬ﺑﺎ زﻳﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻌﺎﺷﺮت ﻣﻲآﺮد‪.‬‬
‫ﺑ ﺮ زﻣ ﻴﻦ ﻣ ﻲﻧﺸﺴ ﺖ و دﻋ ﻮت ﺑﻨ ﺪﻩاي را ﻧﻴ ﺰ ﻗﺒ ﻮل آ ﺮدﻩ و ﺑ ﺎ وي ﻧ ﺎن ﺟ ﻮﻳﻦ‬
‫ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬هﻨﮕﺎم ﻧﻄﻖ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ در ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻬﻲ از ﻓﺴﺎد‪ ،‬ﺻﺪاﻳﺶ ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺸ ﻤﺎﻧﺶ‬
‫ﺳﺮخ‪ ،‬و ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ ﺑﺮ ﺳﻴﻤﺎﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺠﺎع ﺑﻮد و هﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﺑﺮ آﻤﺎﻧﻲ ﺗﻜﻴ ﻪ آ ﺮدﻩ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺸﺠﻴﺢ ﻣﻲآﺮد و اﮔﺮ هﺮاﺳﻲ از دﺷﻤﻦ ﺑﺮ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن اﺳﻼم ﻣﺴ ﺘﻮﻟﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﺶﻗﺪم ﺷﺪﻩ و از هﻤﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻧﺰدﻳ ﻚﺗ ﺮ ﻣ ﻲﺷ ﺪ‪ .‬ﻣﻌ ﺬاﻟﻚ آﺴ ﻲ را‬
‫ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺧ ﻮد ﻧﻜﺸ ﺖ ﺟ ﺰ ﻳ ﻚ ﻣﺮﺗﺒ ﻪ آ ﻪ ﺷﺨﺼ ﻲ ﺑ ﻪ وي ﺣﻤﻠ ﻪ آ ﺮد و ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﭘﻴﺶدﺳﺘﻲ آﺮدﻩ و ﺑﻪ هﻼآﺘﺶ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺳﺨﻨﺎن اوﺳﺖ‪:‬‬
‫” هﺮ آﺲ ﺑﺎ ﺳﺘﻤﮕﺮي هﻤﺮاهﻲ آﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﺪ آﻪ او ﺳﺘﻤﮕﺮ اﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﻧﻴﺴﺖ“‬
‫” ﻣ ﺆﻣﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ آﺴ ﻲ آ ﻪ ﺳ ﻴﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ و در هﻤﺴ ﺎﻳﮕﻲ ﮔﺮﺳ ﻨﻪاي داﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ“‬
‫” ﺣْﺴﻦ ﺧُﻠﻖ ﻧﺼﻒ دﻳﻦ اﺳﺖ“‬
‫” ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺟﻬﺎدهﺎ آﻠﻤﻪ ﺣﻘﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮاي ﻇﺎﻟﻢ ﮔﻮﻳﻨﺪ“‬
‫” ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎ آﺴﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺮ ﺧﺸﻢ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﺷﻮد“‬

‫ﺑﻌﺜﺚ‬

‫ﺣﺮّا آﻮهﻲ اﺳﺖ ﺳﻨﮕﻲ و ﺧﺸﻚ در ﺳﻪ آﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻲ ﻣﻜﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺮﺗﻔﻌ ﺎت‬
‫ﺻﻌﺐاﻟﻌﺒﻮر ﺁن ﻏﺎرهﺎﻳﻲ هﺴﺖ آﻪ ﺣﻨﻔﻴﺎن ﻣﺘﺰهﺪ )زاهﺪ( ﺑﺪان روي ﻧﻬ ﺎدﻩ روزي‬
‫ﭼﻨﺪ در ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺧﻴﺎلاﻧﮕﻴﺰ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻌﺘﻜﻒ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺗﺄﻣﻞ و ﺗﻔﻜﺮ ﻣﻲﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣ ﺪﺗﻲ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﭼﻨ ﻴﻦ آ ﺮد‪ ،‬ﮔ ﺎهﻲ رﻏﺒ ﺖ ﺷ ﺪﻳﺪ ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﻳﻲ و‬
‫دوري از ﻏﻮﻏﺎي زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ او را ﺑﺪان ﺟﺎ ﻣﻲآﺸﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﮔ ﺎهﻲ ﺁذوﻗ ﻪ آ ﺎﻓﻲ ﻣ ﻲﺑ ﺮد و‬
‫ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺮ ﻧﻤﻲﮔﺸ ﺖ‪ .‬و ﮔ ﺎهﻲ ﺑﺎﻣ ﺪادان ﻣ ﻲرﻓ ﺖ و ﺷ ﺎﻣﮕﺎهﺎن ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ‬
‫ﻣﻲﺁﻣﺪ‪ .‬ﻳﻜ ﻲ از ﻏ ﺮوبه ﺎي ﭘ ﺎﻳﻴﺰ)‪ 610‬ﻣ ﻴﻼدي( آ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ ﺑﺮﮔ ﺮدد ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮﻧﮕﺸﺖ‪ ،‬از اﻳ ﻦ رو ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﻧﮕ ﺮان ﺷ ﺪﻩ آﺴ ﻲ ﺑ ﻪ دﻧﺒ ﺎل وي ﻓﺮﺳ ﺘﺎد وﻟ ﻲ‬
‫ﭘ ﺲ از اﻧ ﺪآﻲ ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺁﺳ ﺘﺎﻧﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ ﻇ ﺎهﺮ ﺷ ﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﭘﺮﻳ ﺪﻩ رﻧ ﮓ و ﻟ ﺮزان‪.‬‬
‫ﺑﻲدرﻧﮓ ﺑﺎﻧﮓ زد‪ :‬ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﺪ‪ .‬او را ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻣ ﺪﺗﻲ آ ﻪ ﺣ ﺎل او ﺑ ﻪ‬
‫ﺟ ﺎي ﺁﻣ ﺪ و ﺣﺎﻟ ﺖ وﺣﺸ ﺖ و ﻧﮕﺮاﻧ ﻲ ﺑﺮﻃ ﺮف ﺷ ﺪ ﭘ ﻴﺶﺁﻣ ﺪي را آ ﻪ ﻣﻮﺟ ﺐ اﻳ ﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺮاي ﺧﺪﻳﺠﻪ ﻧﻘﻞ آﺮد‪.‬‬
‫در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺧ ﻮب اﺳ ﺖ ﺣ ﺪﻳﺜﻲ از ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﻧﻘ ﻞ ﺷ ﻮد آ ﻪ ﻏﺎﻟ ﺐ ﻣﺤ ﺪﺛﺎن‬
‫ﺑﺰرگ و ﻣﻌﺘﺒﺮ ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺨ ﺎري‪ ،‬اﺑ ﻦﻋﺒ ﺪاﻟﺒﺮ‪ ،‬اﺑ ﻮ داود ﻃﻴﺎﺳ ﻲ‪ ،‬ﻧ ﻮﻳﺮي‪ ،‬اﺑ ﻦ‬
‫ﺳﻴﺪاﻟﻨﺎس و ﻓﻘﻴﻪ ﺑﻨﺎﻣﻲ ﭼﻮن اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ در ”ﻣﺴﻨﺪ“ ﺁوردﻩاﻧﺪ‪:‬‬
‫” ﺁﻏ ﺎز وﺣ ﻲ رﺳ ﻮل ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ رؤﻳ ﺎي ﺻ ﺎﻟﺤﻪ )= ﻣﻮﻧ ﺚ ﺻ ﺎﻟﺢ‪ ،‬ﻧﻴﻜ ﻮ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ( ﺑﻮي دﺳ ﺖ ﻣ ﻲداد و ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺳ ﭙﻴﺪﻩ ﺑﺎﻣ ﺪاد روﺷ ﻦ ﺑ ﻮد در ﻏ ﺮوب ﻳﻜ ﻲ از‬
‫روزه ﺎﻳﻲ آ ﻪ در ﻏ ﺎر ﺣ ﺮّا ﮔﺬراﻧﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﻣﻠﻜ ﻲ ﺑ ﺮ وي ﻇ ﺎهﺮ ﺷ ﺪ و ﮔﻔ ﺖ‪ :‬اﻗ ﺮأ=‬
‫ﺑﺨﻮان‪ .‬و ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮاب داد ﻣﺎ اﻧﺎ ﻳﻘﺎرء= ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺨﻮاﻧﻢ“‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﺮاي ﺣﻀ ﺮت ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﻧﻘ ﻞ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﺪﻳﻦ ﻗ ﺮار‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫”ﻓﺎﺧ ﺬﻧﻲ و ﻏﻄﻨ ﻲ ﺣﺘ ﻲ ﺑﻠ ﻎ ﻣﻨ ﻲ اﻟﺠﻬ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﺁن ﻓﺮﺷ ﺘﻪ ﻣ ﺮا ﭘﻮﺷ ﺎﻧﺪ‬
‫)ﻓﺮو ﭘﻴﭽﻴﺪ( ﺑﻪ ﺣﺪي آﻪ از ﺣﺎل رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺁﻣ ﺪم ﺑ ﺎز ﮔﻔ ﺖ ”اﻗ ﺮأ“ ﻳﻌﻨ ﻲ‬
‫ﺑﺨﻮان‪ ،‬ﺑﺎز ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺨﻮاﻧﻢ ﺑﺎز ﻣﺮا ﻓﺮو ﭘﻴﭽﻴﺪ ﺑﻪ ﺣﺪي آﻪ ﻧ ﺎﺗﻮان ﺷ ﺪم‪ .‬ﺁن‬
‫ﮔﺎﻩ ﻣﺮا رهﺎ آ ﺮد و ﺑ ﺮاي ﺑ ﺎر ﺳ ﻮم ﮔﻔ ﺖ آ ﻪ ﺑﺨ ﻮان ﺑ ﺎز ﮔﻔ ﺘﻢ ﻧﻤ ﻲﺗ ﻮاﻧﻢ‪ .‬ﺑ ﺎز ﻣ ﺮا‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮو ﭘﻴﭽﻴﺪ و ﺳﭙﺲ رهﺎ آﺮدﻩ ﮔﻔﺖ‪ ”:‬اﻗﺮاء ﺑﺎﺳ ﻢ رﺑ ﻚ اﻟ ﺬي ﺧﻠ ﻖ‪ ،‬ﺧﻠ ﻖ‬
‫اﻻﻧﺴﺎن ﻣﻦ ﻋﻠﻖ‪ .‬اﻗﺮاء و رﺑﻚ اﻻآﺮم‪ .‬اﻟﺬي ﻋﻠﻢ ﺑﺎﻟﻘﻠﻢ‪ .‬ﻋﻠ ﻢ اﻻﻧﺴ ﺎن ﻣ ﺎ ﻟ ﻢ ﻳﻌﻠ ﻢ“‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪ و ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﺧ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ راﻩ ﺧﺎﻧ ﻪاش را ﭘ ﻴﺶ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺧﺪﻳﺠﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﺪم ” ﺧﺸﻴﺖ‬
‫ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻲ“ اﻳﻦ ﻋﺒ ﺎرت ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل را ﺑ ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺣﻤ ﻞ آ ﺮد؟ ﭼ ﺮا ﺑ ﺮ ﺟ ﺎن‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺧﻴﺎل آﺮدﻩ اﺳﺖ در ﻣﺸﺎﻋﺮ وي اﺧﺘﻼﻟﻲ روي دادﻩ‬
‫اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﺳ ﺤﺮ و ﺟ ﺎدوﻳﻲ در آ ﺎر او آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺑﻴﻤ ﺎري ﭼ ﺎرﻩﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮي ﺑ ﺮ وي‬
‫ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟‬
‫از ﺟ ﻮاﺑﻲ آ ﻪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﺑ ﻪ وي ﻣ ﻲده ﺪ و او را ﺗﺴ ﻠﻲ ﻣ ﻲﺑﺨﺸ ﺪ و ﺁرام‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ اﺣﺘﻤﺎﻻﺗﻲ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ زﻳﺮا ﺑﻪ وي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫” هﺮﮔ ﺰ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺮ ﻣ ﺮد درﺳ ﺘﻲ ﭼ ﻮن ﺗ ﻮ آ ﻪ از ﻣﺴ ﺘﻤﻨﺪان دﺳ ﺘﮕﻴﺮي‬
‫ﻣﻲآﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎنﻧﻮاز و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎن ﻣﻬﺮﺑﺎن هﺴ ﺘﻲ و ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﻴﺐدﻳ ﺪﮔﺎن آﻤ ﻚ‬
‫ﻣﻲآﻨﻲ ﺑﻲﻋﻨﺎﻳﺖ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ“‪.‬‬
‫” ﭘ ﺲ از اﻳ ﻦ ﮔﻔﺘﮕ ﻮ و ﭘ ﺲ از ﺁن ﻣﺤﻤ ﺪ ﺁراﻣ ﺶ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎز ﻣ ﻲﻳﺎﺑ ﺪ‬
‫ﺧﺪﻳﺠﻪ ﺧﺎﻧﻪ را ﺗﺮك آﺮدﻩ ﺑﻪ ﺳﻮي ورﻗﺔﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ ﻣ ﻲﺷ ﺘﺎﺑﺪ و ﺣﺎدﺛ ﻪ را ﺑ ﺮاي وي‬
‫ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ .‬ورﻗ ﺔ آ ﻪ از ﺑ ﺖﭘﺮﺳ ﺘﺎن ﻣﻜ ﻪ ﺑﻴ ﺰار و ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺑ ﻪ ﺗ ﺄﻣﻼت‬
‫روﺣ ﺎﻧﻲ ﺧ ﻮﻳﺶ و دوري از ﻋ ﺎدات ﺳ ﺨﻴﻒ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺗﺸ ﻮﻳﻖ ﻣ ﻲآ ﺮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ‬
‫ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ‪ :‬ﺑﻌﻴ ﺪ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺣﺎدﺛ ﻪ دﻟﻴ ﻞ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪي ﺑﺎﺷ ﺪ و ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺑ ﻪ‬
‫هﺪاﻳﺖ ﻗﻮم ﺧﻮد ﻣﺄﻣﻮر ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ…“‬
‫در ﺣﺪﻳﺚ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﭼﻴﺰي آﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻣ ﻮازﻳﻦ ﻃﺒﻴﻌ ﻲ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻧﻴﺴ ﺖ و ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺁن را ﺑﺎ اﺻﻞ رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬رﻏﺒﺖ ﺷ ﺪﻳﺪ ﺑ ﻪ اﻣ ﺮي ﺁن اﻣ ﺮ‬
‫را ﺑﻪ ﺻ ﻮرت ﻇﻬ ﻮر و واﻗ ﻊ ﺷ ﺪﻩ در ﻣ ﻲﺁورد‪ ،‬ﺻ ﻮرت ﺁرزوي ﻣ ﺮدي آ ﻪ ﻗﺮﻳ ﺐ‬
‫ﺳﻲﺳﺎل ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ اهﻞ آﺘ ﺎب در ﻧﻔ ﺲ‬
‫وي راﺳ ﺦ ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﺎ رﻳﺎﺿ ﺖ و اﻋﺘﻜ ﺎف در ﻏ ﺎر ﺣ ﺮا از ﺁن ﻓﻜ ﺮ اﺷ ﺒﺎع ﺷ ﺪﻩ و‬
‫ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ رؤﻳ ﺎ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح ﻣﺘﺼ ﻮﻓﻪ اﺷ ﺮاق ﻇ ﺎهﺮ ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺟ ﺎن‬
‫ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﺻ ﻮرﺗﻲ از اﻋﻤ ﺎق ﺿ ﻤﻴﺮ ﻧﺎﺧﻮدﺁﮔ ﺎﻩ ﺑﻴ ﺮون ﺟﺴ ﺘﻪ و او را ﺑ ﻪ اﻗ ﺪام‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ وﻟﻲ هﻮل اﻗﺪام ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ او را ﻣﻲﻓﺸﺎرد ﺑﻪ ﺣﺪي آﻪ ﺗﺎب و ﺗﻮان از او‬
‫ﺳﻠﺐ ﺷﺪﻩ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻔﮕﻲ ﺑﻪ وي دﺳﺖ ﻣﻲدهﺪ ورﻧﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ دﻳﮕﺮي ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫واﻗﻌﻪ ﺗﺼﻮر آﺮد آﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ او را ﻓﺸﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ ﺑ ﻲﺗ ﺎﺑﺶ آﻨ ﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺿﻤﻴﺮ ﻧﺎﺧﻮدﺁﮔﺎﻩ ﻧﻬﻔﺘﻪ در اﻋﻤﺎق وﺟﻮد ﺧﻮد اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮ دﻳﮕﺮي در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب هﺴ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻓ ﺮض و ﺗﺤﻠﻴ ﻞ را ﻣﻮﺟ ﻪ‬
‫ﻣ ﻲﺳ ﺎزد و ﺁن اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﮔﻔ ﺖ‪ :‬ﺟ ﺎﺋﻨﻲ و اﻧ ﺎ ﻧ ﺎﺋﻢ ﺑ ﻨﻤﻂ ﻣ ﻦ‬
‫اﻟﺪﻳﺒﺎج ﻓﻴﻪ آﺘﺎب ﻓﻘﺎل‪ :‬اﻗﺮأ‪ .‬و هﺒﺖ ﻣﻦ ﻧﻮﻣﻲ ﻓﻜﺄﻧﻤﺎ آﺘ ﺐ ﻓ ﻲ ﻗﻠﺒ ﻲ آﺘﺎﺑ ًﺎ‪) .‬ﻳﻌﻨ ﻲ(‬
‫او )ﻓﺮﺷﺘﻪ( در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ ﻣﻦ ﺧﻮاب ﺑﻮدم آﺘﺎﺑﻲ را آ ﻪ در ﭘﺎرﭼ ﻪاي از دﻳﺒ ﺎ ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺁورد و ﺑﻪ ﻣ ﻦ ﮔﻔ ﺖ ﺑﺨ ﻮان از ﺧ ﻮاب ﺟﺴ ﺘﻢ و ﮔ ﻮﻳﻲ در ﻗﻠ ﺒﻢ آﺘ ﺎﺑﻲ‬
‫ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺴ ﺘﮕﻲ ﻳ ﻚ روز ﭘ ﺮ از ﺗﻔﻜ ﺮ و ﺗﺄﻣ ﻞ او را ﺑ ﻪ ﺧ ﻮاب ﺧﻠﺴ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪي‬
‫ﻣﻲاﻓﻜﻨﺪ و در اﻳﻦ ﺣﺎل ﺧﻠﺴﻪ و اﺳﺘﺮﺧﺎء )= ﺳﺴ ﺖ ﺷ ﺪن‪ ،‬ﻧ ﺮم ﮔﺸ ﺘﻦ( ﺁرزوه ﺎي‬
‫ﻧﻬﻔﺘﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﻋﻈﻤﺖ آﺎر و اﻗﺪام او را ﺑﻪ وﺣﺸﺖ ﻣﻲاﻧﺪازد‪.‬‬
‫در ﺣﺪﻳﺚ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻋﺒﺎرت ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﻓﺮﺣﻊ ﺑﻬﺎ رﺳﻮل اﷲ ﻳﺮﺟ ﻒ ﻓ ﺆادﻩ‬
‫ﻓﺪﺧﻞ ﻋﻠﻲ ﺧﺪﻳﺠﻪ ﻓﻘﺎل زﻣﻠﻮﻧﻲ‪ ،‬زﻣﻠﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺰﻣﻠ ﻮ‪ .‬ﺣﺘ ﻲ ذه ﺐ ﻋﻨ ﻪ اﻟ ﺮوح )ﻳﻌﻨ ﻲ(‬
‫ﺣﻀ ﺮت ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ ﺑﺮﮔﺸ ﺖ در ﺣ ﺎﻟﻲ آ ﻪ دﻟ ﺶ ﻣ ﻲﻃﭙﻴ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﮔﻔ ﺖ ﻣ ﺮا‬
‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ او را ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ وﺣﺸﺖ او ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ آﻪ از ﻓﺮط ه ﻮل‬
‫و ه ﺮاس ﺑ ﻪ ﻟ ﺮزﻩ اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺑ ﻮد و اﻳ ﻦ ﺣﺎﻟ ﺖ ﺑ ﺮاي اﺷﺨﺎﺻ ﻲ آ ﻪ دو ﻧﺤ ﻮ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻋﺎدي و دﻳﮕﺮي زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ در ﺁﻓ ﺎق ﻣﺠﻬ ﻮل و ﻧ ﻴﻢ ﺗﺎرﻳ ﻚ روح‬
‫ﭘﺮ از اﺷﺒﺎح ﺧﻮد‪ ،‬اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﻳﻦ واﻗﻌﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻴﺮون رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻏﺎر ﺣﺮا ﭘﻨﺎﻩ ﺑ ﺮد وﻟ ﻲ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻧﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪاي ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ و ﻧﻪ رؤﻳﺎﻳﻲ دﺳﺖ داد و ﻧﻪ هﻢ ﻧﺪاﻳﻲ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺗﻤﺎم ﺁن واﻗﻌﻪ ﺧﻮاب و ﺧﻴﺎﻟﻲ ﺑﻴﺶ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ ﭘ ﺲ ﭘﻴﺸ ﮕﻮﻳﻲ ورﻗ ﺔ‬
‫اﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ و ﻧﻮﻳﺪ رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻨﻲ واهﻲ و ﮔﺰاف ﺑﻮدﻩاﺳﺖ؟‬
‫از اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﺷﻜﻲ ﭼﻮن ﺗﻴ ﺰﺁب ﺧﻮرﻧ ﺪﻩ‪ ،‬ﺟ ﺎن او را ﻣ ﻲﺧ ﻮرد ﻳ ﺄس ﺑ ﺮ‬
‫او ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺮدﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺪي آﻪ ﻗﺼﺪ اﻧﺘﺤﺎر در وي ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ و ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﭘﺮت‬
‫آﺮدن ﺧﻮﻳﺶ از آﻮﻩ در وي ﺁﻣﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ورﻗﻪ و ﺧﺪﻳﺠﻪ او را ﺁرام آﺮدﻩ اﻣﻴﺪ‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻲﺧﺒﺮي و ﻧﺮﺳﻴﺪن ﻧﺪاي ﻏﻴﺒﻲ آﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم ﺑﻪ اﻧﻘﻄ ﺎع وﺣ ﻲ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺳﻪ روز ﻳﺎ ﺳﻪ هﻔﺘﻪ و ﻳﺎ ﺑﻪ رواﻳﺘﻲ ﺳ ﻪ ﺳ ﺎل ﻃ ﻮل آﺸ ﻴﺪ ﺗ ﺎ ﺳ ﻮرﻩ‬
‫ﻣﺪﺛﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﺳﭙﺲ دﻳﮕﺮ وﺣﻲ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻘﻄﺎع وﺣﻲ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻠﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺁن رؤﻳﺎ و ﻳﺎ ﻇﻬ ﻮر ﻳ ﺎ اﺷ ﺮاق‬
‫ﺗﺸﻨﮕﻲ روح ﮔﻢ ﺷﺪﻩ ﺣﺎﻟﺖ اﻟﺘﻬﺎب و هﻴﺠﺎن ﻓﺮوآﺶ آﺮدﻩ ﺻﻮرت ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﺁرزوي‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺳﺮدي و ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﺑﺮ ﺷﻌﻠﻪ دروﻧﻲ رﻳﺨﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﺷ ﻚ‬
‫و ﻳﺄس دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ آﺎر اﻓﺘﺪ و ﺗﺄﻣﻼت و ﺗﻔﻜﺮات‪ ،‬ﻣﺨﺰن ﺧ ﺎﻟﻲ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﺮق را ﭘ ﺮ آﻨ ﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ راﻩ ﺑﻴﻔﺘ ﺪ و ﺁن ﻣﺤﻤ ﺪي آ ﻪ در اﻋﻤ ﺎق اﻳ ﻦ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻇ ﺎهﺮي ﺧﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫ﺑﻴﺪار ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺣﺮآﺖ درﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﺎﻳﺸﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ آﻴﻔﻴﺖ ﺑﻌﺜﺖ ﻧﻘﻞ ﭼﻨﺪ ﺳ ﻄﺮي از ﺳ ﻴﺮﻩ‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﺑﺮاي ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﻜﺘﻪﻳﺎب ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﻖ در ‪ 150‬هﺠﺮي ﻣﺮدﻩ اﺳﺖ ﭘﺲ در اواﺧ ﺮ ﻗ ﺮن اول ﻳ ﺎ اواﺋ ﻞ‬
‫ﻗﺮن دوم ﺑﻪ ﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﺳﻴﺮﻩ ﻧﺒﻮي ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻗﺮﻳ ﺐ ﺻ ﺪ ﺳ ﺎل دوري از ﺣﺎدﺛ ﻪ‬
‫ﺧﻴﺎلﭘﺮدازي ﺟﺎي ﺧﻮد را در زﻣﻴﻨﻪ واﻗﻌﻴﺎت ﺑﺎز آﺮدﻩ اﺳﺖ ﺧﻴﺎلﭘﺮدزاي و ﻣﻌﺠﺰﻩ‬
‫ﺳﺎزيهﺎﻳﻲ آﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﻓﺰوﻧﺘﺮ و ﮔﺴﺘﺮدﻩﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در روزهﺎي ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ هﺮ ﮔ ﺎﻩ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺮاي ﻗﻀ ﺎي ﺣﺎﺟ ﺖ از‬
‫ﺧﺎﻧ ﻪه ﺎي ﻣﻜ ﻪ دور ﻣ ﻲﺷ ﺪ و ﺧﺎﻧ ﻪه ﺎي ﺷ ﻬﺮ در ﭘ ﻴﭻ و ﺧ ﻢ راﻩ از ﻧﻈ ﺮ ﻧﺎﭘﺪﻳ ﺪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ ﺑﺮ ﺳ ﻨﮕﻲ و درﺧﺘ ﻲ ﻧﻤ ﻲﮔﺬﺷ ﺖ آ ﻪ از ﺁنه ﺎ ﺻ ﺪاﻳﻲ ﺑﺮﻣ ﻲﺧﺎﺳ ﺖ آ ﻪ ‪:‬‬
‫اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﻚ ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺧﻮد ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲآ ﺮد آﺴ ﻲ را ﻧﻤ ﻲدﻳ ﺪ و‬
‫ﻏﻴﺮ از ﺳﻨﮓ و درﺧﺖ ﭼﻴﺰي ﭘﻴﺮاﻣﻮن او ﻧﺒﻮد…‬
‫ﺑ ﺪﻳﻬﻲ اﺳ ﺖ ﻧ ﻪ درﺧ ﺖ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ ﺳ ﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ و ﻧ ﻪ ﺳ ﻨﮓ ﺑ ﺪﻳﻦ دﻟﻴ ﻞ‬
‫ﺁﺷﻜﺎر آﻪ ﺁﻟﺖ ﺻﻮت در ﺁنهﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺴﻠﻢﺗﺮ آﻪ ذﻳﺮوح ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻓﻜﺮ و‬
‫ارادﻩ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺁن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﻔﻆ در ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ رواﻳﺖ ﺑﻪ درﺟﻪاي ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻋﻘﻞ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﺴ ﻴﺎري‬
‫از ﻓﻘﻬﺎ و ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ ﺳﻴﺮﻩهﺎ ﻧﻴﺰ ﺁن را ﻣﻨﻜﺮ ﺷﺪﻩ و ﺻﺪا را از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن داﻧﺴﺘﻪاﻧ ﺪ‬
‫و ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ذه ﻦ ه ﻴﭻ ﻳ ﻚ از ﺁنه ﺎ ﻧﺮﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺻ ﺪا‪ ،‬ﺻ ﺪاي‬
‫روح ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ ﭼﻪ ﺳﺎلهﺎ ﺗﻔﻜﺮ و اﺷﺒﺎع ﺷ ﺪن روح از ﻳ ﻚ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻠﺰم‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺁن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت واﻗﻊ درﺁﻳﺪ و ﺣﻘﻴﻘﺘ ًﺎ در ﺟ ﺎن آﺴ ﻲ آ ﻪ ﻣﺴ ﺨﺮ‬
‫اﻣﺮي و اﻧﺪﻳﺸﻪاي ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﺪاﻳﻲ ﻃﻨﻴﻦ اﻓﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭼﻮن ﺟﺮأت ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ اﺑﻦ اﺳﺤﻖ را ﻣﺠﻌﻮل و ﻣ ﺮدود ﮔﻮﻳﻨ ﺪ‬
‫ﺻ ﺪا را از ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن ﮔﻔﺘ ﻪ و ﺗﻮﺟﻴ ﻪ آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ و ﻧﺨﻮاﺳ ﺘﻪ ﻳ ﺎ ﻧﺪاﻧﺴ ﺘﻪاﻧ ﺪ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ را ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺧﻮد راﻩ ﺑﺪهﻨﺪ آﻪ اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻮد ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺳﻼم آﻨﻨﺪ در‬
‫ﺣﻀﻮر ﻣﺮدم اﻳﻦ آﺎر را ﻣﻲآﺮدﻧﺪ ﺗﺎ هﻤﮕﺎن ﺑﻪ وي اﻳﻤﺎن ﺁورﻧﺪ و ﻣﻘﺼﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫آﻪ اﺳﻼم ﺁوردن اﻋ ﺮاب اﺳ ﺖ ﺑ ﻲدردﺳ ﺮ اﻧﺠ ﺎم ﭘ ﺬﻳﺮد‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻬﻲ اﺳ ﺖ در ﺁن ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان از ﻓﻘﻴﻬ ﺎن و ﻣﻔﺴ ﺮان ﻣﺘﻮﻗ ﻊ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻗﻀ ﻴﻪ را اﮔ ﺮ راﺳ ﺖ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ آﻨﻨﺪ آﻪ ﺁن ﺻﺪا را ﺻﺪاي روح ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ اﻳ ﻦ ﻣﺸ ﻜﻞ را ﻧﻴ ﺰ ﻣﻄ ﺮح ﻧﻤ ﻲآ ﻨﻢ آ ﻪ اﮔ ﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺗ ﻚ و ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻪ و ﭼﻨﻴﻦ ﺻﺪاﻳﻲ ﺑﻪ ﮔﻮش وي رﺳﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺳ ﺎﻳﺮﻳﻦ از آﺠ ﺎ ﻣﺴﺘﺤﻀ ﺮ‬
‫ﺷﺪﻩاﻧﺪ زﻳﺮا ﺧﻮد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﻠﺒﻲ را ﺑﻪ آﺴﻲ ﻧﮕﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و ﺣ ﺪﻳﺜﻲ ﻣﺴ ﺘﻨﺪ و‬
‫ﻣﻌﺘﺒ ﺮ در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﭘ ﺲ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻣﺨﻠ ﻮق ﻗ ﻮﻩ ﻣﺨﻴﻠ ﻪ آﺴ ﺎﻧﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﺑﻲدرﻳﻎ در ﻣﻘﺎم ﺑﻴﺎن اﻋﺠﺎز و ﺟﻌﻞ ﺧﻮارق هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﻖ هﻢ دروغ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺼﺪ ﮔﻔ ﺘﻦ دروغ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺣﺘﻤﺎً از آﺴﻲ ﺷﻨﻴﺪﻩ و ﭼﻮن ﻣﻄﺎﺑﻖ ذوق و ﻃﺒﻊ ﻣﺆﻣﻦ او ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻗﺒﻮل آﺮدﻩ و‬
‫اﺑﺪًا از ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ رواﻳﺖ ﻧﭙﺮﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ و ﺧﻮد هﻢ ﻗﻀ ﻴﻪ را ﻧﺴ ﻨﺠﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ وﻗﺘ ﻲ‬
‫ﺳﻨﮓ و درﺧ ﺖ ﺳ ﻼم آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ آﺴ ﻲ ﺁن ﺟ ﺎ ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و ﺧ ﻮد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ادﻋﺎﻳﻲ ﻧﻜﺮدﻩ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻄﻠﺒﻲ آﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ هﻤﺎن ﺣﻜﺎﻳﺘﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ از ﻋﺎﻳﺸ ﻪ‬
‫ﻧﻘ ﻞ آ ﺮدﻳﻢ اﻣ ﺎ اﻧﺴ ﺎن اﺳ ﻴﺮ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﺗﻌﺒ ﺪي ﺧ ﻮﻳﺶ و ﻣﻨﻘ ﺎد )= ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺒﺮدار(‬
‫ﺧﻮاهﺶهﺎي ﺟﺴﻤﻲ و ﻧﻔﺴﻲ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺻ ﻮرت ﻗ ﻮﻩ ﺗﻌﻘ ﻞ ﺗﻴ ﺮﻩ ﺷ ﺪﻩ و‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ روﺷﻦ ﺑﺒﻴﻨﺪ و ﺣﺘﻲ هﺮ دﻟﻴﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﻲ آﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ و ﻣﺸﺘﻬﻴﺎت ﺟﺴ ﻤﻲ و‬
‫ﻣﻌﻨﻮي او ﺧﺮاﺷﻲ وارد آﻨﺪ ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد و ﺑ ﻪ ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ ﻗﺮﻳﻨ ﻪ اﺣﺘﻤ ﺎﻟﻲ ﭼﻨ ﮓ‬
‫ﻣ ﻲزﻧ ﺪ آ ﻪ ﭘﻨ ﺪارهﺎ و رﻏﺒ ﺎت )= ﭼﻴﺰه ﺎي ﭘﺴ ﻨﺪﻳﺪﻩ‪ ،‬ﺁرزوه ﺎي( ﺧ ﻮد را ﺣﻘﻴﻘ ﺖ‬
‫ﺟﻠﻮﻩ دهﺪ‪ .‬ﺳّﺮ ﺷﻴﻮع ﺧﺮاﻓﺎت و اوهﺎم ﻧﻴﺰ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﺑﻌﺜﺖ‬

‫ﺁﻏﺎز دﻋﻮت اﺳﻼم ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﭘﺲ از ‪ 5‬ﺁﻳﻪ ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ‬
‫ﺳﻮرﻩ ”ﻋﻠﻖ“ آﻪ در ﺳﻦ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﺑﻌﺜﺚ را ﻣﻘ ﺮر ﻓﺮﻣ ﻮد‬
‫ﻣ ﺪﺗﻲ وﺣ ﻲ ﻣﻨﻘﻄ ﻊ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ دﻋ ﻮت ﻣ ﺪﺗﻲ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧ ﻪ و ﻣﻴ ﺎن ﻋ ﺪﻩ‬
‫ﻣﻌﺪودي ﺻﻮرت ﻣ ﻲﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬وﻟ ﻲ از هﻤ ﺎن هﻔ ﺖ ﺗ ﺎ دﻩ ﺳ ﻮرﻩاي آ ﻪ ﺑﻌ ﺪ از ﺳ ﻮرﻩ‬
‫ﻋﻠﻖ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﺛﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و اﺳﺘﻬﺰا و اﻧﻜﺎر در ﻣ ﺮدم ﻇ ﺎهﺮ ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪ و ﺗﺰﻟﺰل در ﻣﺤﻤﺪ دﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳ ﻔﺎﻧﻪ ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﺪ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﺷ ﺪﻩ و ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺑ ﻲذوﻗ ﻲ در ﺗ ﺪوﻳﻦ ﺁن ﺑ ﻪ آ ﺎر‬
‫رﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و هﻤ ﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ آﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻗ ﺮﺁن ﻣﺘﺤﻴﺮﻧ ﺪ آ ﻪ ﭼ ﺮا ﻃﺒﻴﻌ ﻲﺗ ﺮﻳﻦ و‬
‫ﻣﻨﻄﻘ ﻲﺗ ﺮﻳﻦ روش ﺗ ﺪوﻳﻦ را در ﭘ ﻴﺶ ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪاﻧ ﺪ و ﻗ ﺮﺁن را ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ﻧﺴ ﺨﻪ‬
‫ﻋﻠ ﻲﺑ ﻦاﺑ ﻲﻃﺎﻟ ﺐ ﻳﻌﻨ ﻲ ﺑﺮﺣﺴ ﺐ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧ ﺰول‪ ،‬ﺟﻤ ﻊﺁوري و ﺗ ﺪوﻳﻦ ﻧﻜ ﺮدﻩاﻧ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻣﺮدﻣﺎن ﺁﻳﻨﺪﻩ را ه ﻢ ﺑ ﻪ آﻴﻔﻴ ﺖ ﻧﺸ ﻮ و ﻧﻤ ﺎي اﺳ ﻼم و ه ﻢ ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﺮز و روﺣﻴﺎت ﺷﺎرع ﺁن ﺁﺷﻨﺎﺗﺮ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺪوﻳﻦ ﻗﺮﺁن ﻋﻤﺮ ﺑﻮد آﻪ ﻧﺰد اﺑ ﻮﺑﻜﺮ رﻓﺘ ﻪ و اﺻ ﺮار ورزﻳ ﺪ ﻗ ﺮﺁن‬
‫ﺟﻤﻊﺁوري و ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا هﻢ اﺧﺘﻼف در ﻣﺘﻦ و ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮﺁن زﻳﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
‫هﻢ ﻋﺪﻩاي از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﺟﻨﮓ ﻳﻤﺎﻣﻪ )ﻧﺎﺣﻴ ﻪاي در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن( آﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﺮﺁنهﺎي ﺁﻧﺎن را آﻪ ﺑﺮ ﺑ ﺮگ درﺧﺘ ﺎن ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺣﻴﻮاﻧ ﺎت ﺧ ﻮردﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﻜﺮ از اﻳﻦ آﺎر اآﺮاﻩ داﺷﺖ زﻳﺮا ﻣ ﻲﮔﻔ ﺖ اﮔ ﺮ ﻻزم ﺑ ﻮد ﺧ ﻮد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ در‬
‫زﻣﺎن ﺣﻴﺎﺗﺶ ﺑﺪان ﻣﺒﺎدرت ﻣﻲورزﻳﺪ‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﭘ ﺲ از اﺻ ﺮار ﻋﻤ ﺮ زﻳ ﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﺁﺧ ﺮﻳﻦ آﺎﺗ ﺐ وﺣ ﻲ ﺑ ﻮد اﺣﻀ ﺎر و ﻣ ﺄﻣﻮر ﺟﻤ ﻊﺁوري ﻗ ﺮﺁن ﺷ ﺪ و ﭘ ﺲ از ﺁن در‬
‫ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮد ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺄﻣﻮر اﻳﻦ آﺎر ﺷﺪ و ﺑﺎ هﻤﻜﺎري ﻋﺪﻩاي ﻗﺮان را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
 ‫ﺷﻜﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ آﺮدﻧﺪ آﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﺰرﮔﻲ و آﻮﭼﻜﻲ ﺳﻮرﻩهﺎﺳﺖ و ﺑﻌﻀﻲ ﺁﻳ ﺎت ﻣﻜ ﻲ‬
‫را در ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﺪﻧﻲ و ﺁﻳﻪهﺎي ﻣﺪﻧﻲ را در ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ ﮔﻨﺠﺎﻧﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن اﺳﻼﻣﻲ و ﻓﺮﻧﮕﻲ از روي ﻗﺮاﺋﻦ و اﻣﺎرات ﺗ ﺎرﻳﺨﻲ و ﺣ ﻮادث و‬
‫وﻗﺎﻳﻊ و هﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻔ ﺎد ﺁﻳ ﺎت‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴ ﺐ و ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧ ﺰول ﺳ ﻮرﻩه ﺎ را ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺗﻘﺮﻳ ﺐ‬
‫ﻣﺴﺠﻞ آﺮدﻩاﻧﺪ )ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﻧﻠﺪآﻪ(‬
‫در ه ﺮ ﺻ ﻮرت ﺳ ﻮرﻩه ﺎي ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ ﻣﻜ ﻲ ﻗ ﺮﺁن‪ ،‬ﺗ ﺎ درﺟ ﻪاي ﻣ ﺎ را از‬
‫ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺳﺎلهﺎي اوﻟﻴﻪ اﺳﻼم ﻣﻄﻠﻊ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻼ در ﺳﻮرﻩ اﻟﻀﺤﻲ ﭘﺲ از ﻗﺴﻢهﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺜ ً‬
‫ﻚ‬
‫ﺴ ﻮف ُﻳﻌْﻄ ِﻴ َِ‬‫ﻲ َو َﻟ َ‬
‫ﻦ اِﻻوُﻟ ِ‬ ‫ﻚ رَ ﱡﺑ ﻚَ َو ﻣ ﺎ ﻗَﻠ ﻲ َو َﻟﻼَﺧ ِﺮ ُة ﺧَﻴْ ُﺮ ﻟَ ﻚَ ﻣ َ‬ ‫ﻋَ‬ ‫ﻣﺎ َو َّد َ‬
‫ﻼ َﻓﺎَﻏﻨﻲ…‬ ‫ك ﻋﺎ ِﺋ ً‬‫ﺟ َﺪ َ‬
‫ك ﺿّﺎ ًﻻ َﻓﻬَﺪي َو َو َ‬ ‫ﺠﺪْك ﻳﺘﻴﻤ ًﺎ َﻓ َﺎوي َو َوﺟَﺪ َ‬ ‫ﻚ ِﻓ َﺘ ِﺮﺿْﻲ‪َ .‬أ َﻟﻢْ َﻳ ِ‬
‫َر ﱡﺑ َ‬
‫ﭼ ﻪ اﺗﻘ ﺎق اﻓﺘ ﺎدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺗﺴ ﻠﻴﺖ ﻣ ﻲده ﺪ و ﺗﺸ ﻮﻳﻖ‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﺳ ﻮرﻩ ﭘ ﺲ از اﻧﻘﻄ ﺎع وﺣ ﻲ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﺁﻳ ﻪ ‪ 3‬ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪:‬‬
‫ﺧﺪواﻧﺪ ﺗﻮ را رهﺎ ﻧﻜﺮدﻩ و ﺑﻲﻋﻨﺎﻳﺖ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
‫اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺟﻼﻟﻴﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ آﺮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ دوم‬
‫ﺑﺎﺷﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ هﻤ ﻪ ﺗ ﺪوﻳﻦ آﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺁن را ﺳ ﻮرﻩ ﻳ ﺎزدﻩ ﻗ ﺮار دادﻩاﻧ ﺪ‪ .‬ﺷ ﺎﻳﺪ‬
‫ﺁﻳﻪهﺎ ﺑﺮاي ﺗﺸﻮﻳﻖ و رﻓﻊ ﺗﺰﻟﺰل ﺧ ﺎﻃﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ اﺳ ﺖ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﻧﻜ ﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن آ ﻪ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻋﺎﻗﺒﺖ آﺎر ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ از ﺁﻏﺎز ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁن ﻗﺪر ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ ﺑﺪه ﺪ آ ﻪ‬
‫راﺿ ﻲ ﺷ ﻮي‪ .‬ﺁﻳ ﺎ ﻳﺘ ﻴﻢ ﻧﺒ ﻮدي ﭘﻨﺎهﮕ ﺎهﻲ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ داد‪ ،‬ﮔﻤ ﺮاﻩ ﻧﺒ ﻮدي ه ﺪاﻳﺘﺖ آ ﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻲﭼﻴﺰ ﻧﺒﻮدي ﻣﺴﺘﻐﻨﻴﺖ آﺮد؟‬
‫ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ ﺳ ﻮرﻩ اﻧﺸ ﺮاح آ ﻪ ﺑﻌ ﺪ از اﻳ ﻦ ﺳ ﻮرﻩ ﻗ ﺮار دارد و ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺰول‪ ،‬ﺳﻮرﻩ دوازدهﻢ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ ”:‬أﻟﻢ ﻧﺸ ﺮح‬
‫ﻟ ﻚ ﺻ ﺪرك و وﺿ ﻌﻨﺎ ﻋﻨ ﻚ و زرك…“ ﺗ ﺎ ﺁﺧ ﺮ ﺳ ﻮرﻩ آ ﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎً هﻤ ﺎن ﻣﻀ ﺎﻣﻴﻦ‬
‫ﺳﻮرﻩ ﭘﻴﺶ اﺳﺖ و ﮔﻮﻳﻲ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﺗﺰﻟﺰل ﺧﺎﻃﺮ و ﺗﻘﻮﻳﺖ روﺣﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺑ ﺎ دﻳ ﺪﻩ واﻗ ﻊ ﺑ ﻴﻦ ﺑﻨﮕ ﺮﻳﻢ و ﻣﻄﻠ ﺐ را از ﻟﺤ ﺎظ روانﺷﻨﺎﺳ ﻲ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ آﻨﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ را ﺻﺪاي روح و ﺗﻤﻨﻴﺎت ﺟﺎن ﺧﻮد او ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ آﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ اﺳ ﻼم ﻣﺨﻔﻴﺎﻧ ﻪ و ﻣﻴ ﺎن ﻋ ﺪﻩاي اﻧﺠ ﺎم ﺷ ﺪ ﺑ ﺮ‬
‫ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺁﻳﻪ )‪ 214‬ﺳﻮرﻩ ﺷﻌﺮا(‪:‬‬
‫ﻦ ) و ﺑ ﻴﻢ دﻩ ﻋﺸ ﻴﺮﻩ و ﺧﻮﻳﺸ ﺎﻧﺖ را( ﺣﻀ ﺮت‬ ‫ﻚ اْ َﻻﻗْ ﺮَﺑﻴ َ‬
‫َوَاﻧْ ِﺬرْ ﻋَﺸ ﻴ َﺮ َﺗ َ‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ رؤﺳ ﺎي ﻗ ﺮﻳﺶ را ﺑ ﻪ ﺻ ﻔﺎ )ﺿ ﺨﺮﻩاي اﺳ ﺖ ﺑﻠﻨ ﺪ در ﻣﻜ ﻪ در داﻣﻨ ﻪ آ ﻮﻩ‬
‫اﺑﻮﻗﻴﺲ( دﻋﻮت آﺮد و هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ هﻤﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﺁنهﺎ را ﺑﻪ دﻳ ﻦ اﺳ ﻼم ﺧﻮاﻧ ﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﻟﻬﺐ از ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﻓﺮﻳﺎد زد‪:‬‬
‫ﻋ َﻮﺗِﻨ ﺎ؟“ ﻳﻌﻨ ﻲ زﻳ ﺎن و ﺁﺳ ﻴﺐ ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ ﺑ ﺎد اي‬ ‫ﻚ ﻳ ﺎْ ُﻣﺤَﻤِ ﺪ‪ .‬أﻟْﻬ ﺬَا َد َ‬ ‫” ﺗَﺒ ّﺎ َﻟ َ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻳﺎ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺎ را دﻋﻮت آﺮدي؟‬
‫ﺳﻮرﻩ ﻣﺴّﺪ ﺟﻮاب اﻳﻦ ﭘﺮﺧﺎش اﺑﻮﻟﻬﺐ اﺳﺖ و هﻤﺎن آﻠﻤ ﻪ ”ﺗ ﺐ“ را آ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﺧﺴﺮان و زﻳﺎن ﻣﻲدهﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎل آﺮدﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫ﺐ )ﻳﻌﻨﻲ( دﺳﺖهﺎي اﺑﻮﻟﻬﺐ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺑﺎد“‬ ‫” َﺗ ﱠﺒﺖْ ﻳَﺪا اَﺑﻲ َﻟﻬَﺐ َو َﺗ ﱠ‬
‫او ﺑ ﻪ ﻣ ﺎل و ﭘﺴ ﺮان ﺧ ﻮد ﻣ ﻲﻧﺎزﻳ ﺪ‪ .‬ﺧ ﺪا ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪ :‬ﻣ ﺎل و اوﻻد او‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﺷﺮارﻩ ﺁﺗﺶ در او ﺑﮕﻴﺮد ﺑ ﻪ آ ﺎرش ﻧﻴﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ زن او ام ﺟﻤﻴ ﻞ را آ ﻪ‬
‫در راﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮ او ﺧﺎر و ﺧﺎﺷﺎك ﻣﻲرﻳﺨﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻲﻧﺼﻴﺐ از ﺁﺗﺶ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳ ﺖ‬
‫زﻧﺶ هﻴﺰمآﺶ اﺳﺖ و ﺑﺮﮔﺮدن ﻃﻨﺎﺑﻲ از ﻟﻴﻒ ﺧﺮﻣﺎ دارد‪:‬‬
‫ﺐ‪ .‬ﺳَﻴﺼْ ﻠﻲ ﻧ ﺎرًا‬ ‫ﺴ َ‬‫ﻲ ﻋَﻨ ُﻪ ﻣﺎ ُﻟ ُﻪ َو ﻣ ﺎ َآ َ‬ ‫ﺐ‪ .‬ﻣﺎ اَﻏﻨ ِ‬ ‫ﺐ َو َﺗ َ‬‫” َﺗ ﱠﺒﺖْ ﻳَﺪا اَﺑﻲ َﻟ َﻬ ٍ‬
‫ﺴ ٍﺪ“‬
‫ﺣﺒْ ُﻞ ِﻣﻦْ َﻣ َ‬
‫ﺐ‪ .‬ﻓﻲ ﺟﻴﺪِهﺎ َ‬ ‫ﻄ ِ‬‫ﺤَ‬ ‫ﺣﻤﱠﺎ َﻟ َﺔ اْﻟ َ‬
‫ﺐ‪َ .‬و ِاﻣْﺮأ ُﺗ ُﻪ َ‬‫ذات َﻟ َﻬ ٍ‬
‫)ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﺎد دو دﺳﺖ اﺑ ﻲﻟﻬ ﺐ آ ﻪ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺳ ﻨﮓ ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ زﻧ ﺪ‪ ،‬رﻓ ﻊ‬
‫ﻧﻜﻨﺪ از او ﻣﺎل او و ﺁن ﭼﻪ آﺴﺐ آﺮدﻩ‪ ،‬زود ﺑﺎﺷﺪ آﻪ در ﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ زﺑﺎﻧﻪ آﺸﻴﺪﻩ‪،‬‬
‫و زن او هﻴﺰمآﺶ ﺟﻬﻨﻢ اﺳﺖ و در ﮔﺮدن او رﻳﺴﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ از ﻟﻴﻒ ﺧﺮﻣﺎ(‬
‫از ﺳﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 13‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﻌﺜﺖ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ از ﻣ ﺮور در ﺳ ﻮرﻩه ﺎي‬
‫ﻣﻜ ﻲ ﻗ ﺮﺁن‪ ،‬ﺣﻤﺎﺳ ﻪ ﻣ ﺮدي ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﻲﺷ ﻮد آ ﻪ ﻳ ﻚ ﺗﻨ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻃﺎﻳﻔ ﻪاش ﻗ ﺪ‬
‫ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ از ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ هﺮ وﺳﻴﻠﻪاي ﺣﺘﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻋﺪﻩاي ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ و اﺳﺘﻤﺪاد از‬
‫ﻧﺠﺎﺷ ﻲ ﺑ ﺮاي ﺳ ﺮآﻮﺑﻲ ﻗ ﻮم ﺧ ﻮد روي ﻧﮕﺮداﻧﻴ ﺪﻩ و از ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﻬﺰاء و ﺑ ﺪ‬
‫زﺑﺎﻧﻲ ﺁنهﺎ ﺑﺎز ﻧﻤﺎﻧﺪﻩاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮدن ﻗﺎﺳ ﻢ ﻓﺮزﻧ ﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ او را ﺳ ﺮآﻮﻓﺖ داد و‬
‫”اﺑﺘﺮ“ ﻳﺎ ”ﺑﻼﻋﻘﺐ“ ﺧﻮاﻧﺪ ﺁن ﮔﺎﻩ ﺑﻲدرﻧﮓ ﺳﻮرﻩ آﻮﺛﺮ ﻧﺎزل ﻣ ﻲﺷ ﻮد و ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫ﺑﻪ وي ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪ :‬ان ﺷ ﺎﻧﺌﻚ ه ﻮاﻻﺑﺘﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻲ آﻴﻨ ﻪﺗ ﻮز و ﺳ ﺮزﻧﺶ آﻨﻨ ﺪﻩ ﺗ ﻮ اﺑﺘ ﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﺎم ﺣﺞ آﻪ ﻃﻮاﻳﻒ ﺑﻪ آﻌﺒﻪ رو ﻣﻲﺁوردﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ رؤﺳﺎي ﺁنهﺎ ﺳﺮ‬
‫ﻣﻲزد هﻤﻪ را ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم دﻋﻮت ﻣﻲآﺮد‪ .‬ﻋﻤ ﻮي ﻣﺘﺸ ﺨﺺ او اﺑﻮﻟﻬ ﺐ هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﻣﻲرﻓﺖ و در ﺣﻀﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﻣﻲﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﺑﺮادرزادﻩ ﻣ ﻦ دﻳﻮاﻧ ﻪ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ وي اﻟﺘﻔﺎت ﻧﻜﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ ﻃﻮر )ﺁﻳﺎت ‪ 30‬ﺗﺎ ‪ (35‬آﻪ از ﻓﺼﻴﺢﺗ ﺮﻳﻦ و ﺧ ﻮشﺁهﻨ ﮓﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ اﺳﺖ ﮔﻮﺷﻪاي از اﻳﻦ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻗﻮم ﺧﻮد ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺺ‬‫ﻋ ُِﺮ َﻧ َﺘ ﺮ ﱠﺑ ُ‬‫ن ﺷﺎ ِ‬ ‫ن‪َ .‬امْ َﻳﻘُﻮُﻟ ﻮ َ‬‫ﻦ َو ِﻻ َﻣﺠْ ُﻨ ﻮ ٍ‬
‫ﺖ ِﺑ ِﻨ ُﻌﻤَﺔ رَﺑِ ﻚَ ﺑﻜ ﺎه ٍ‬ ‫َﻓﺬَآﺮْ ﻓَﻤﺎ اَﻧ َ‬
‫ن َﺗ َﻘ َﻮ َﻟ ُﻪ ) َﺑﻞْ ﻻ‬
‫ﻦ… َامْ َﻳ ُﻘﻮُﻟﻮ َ‬ ‫ﻲ َﻣ َﻌ ُﻜﻢِْ ﻣِﻦ اﻟُﻤﺘَﺮ ِﺑﺼِﻴ َ‬‫ن‪ُ .‬ﻗ ِْﻞ َﺗ َﺮ ﱠﺑﺼُﻮا ﻓَﺎﻧ ِ‬ ‫ﺐ ا َﻟﻤُﻨ ِﻮ ٍ‬
‫ﺑ َﻪ رﻳْ َِ‬
‫ﺚ ِﻣﺜِﻠ ِﻪ ِانْ آﺎﻧُﻮا ﺻﺎدِﻗﻴﻦ‪.‬‬ ‫ن( َﻓﻠَﻴﺎءﺗُﻮا ﺑِﺤﺪﻳ ٍ‬ ‫ﻳُﻮﻣ ُﻨ َﻮ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮ آ ﺎر ﺧ ﻮد را ﺑﻜ ﻦ‪ ،‬از ﻋﻨﺎﻳ ﺖ ﭘﺮوردﮔ ﺎر‪ .‬ﻧ ﻪ آ ﺎهﻨﻲ‪ ،‬ﻧ ﻪ دﻳﻮاﻧ ﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻠﻜ ﻪ ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺷﺎﻋﺮﻳﺴ ﺖ )آ ﻪ( ﭼﻴﺰه ﺎﻳﻲ ﺑ ﻪ ه ﻢ ﻣ ﻲﺑﺎﻓ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﻪ زودي در‬
‫ﺣﻮادث دهﺮ ﺑﻪ هﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻣﻲﺷ ﻮد ﺑﮕ ﻮ ﻣ ﻦ ه ﻢ ﭼ ﻮن ﺷ ﻤﺎ ﻣﺘﺮﻗ ﺐ و ﻣﻨﺘﻈ ﺮم آ ﻪ‬
‫آﺪام ﻳﻚ از ﻣﺎ از ﻣﻴﺎن ﺧﻮاهﻴﻢ رﻓﺖ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻗﺮﺁن آﻼم ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺤﻤ ﺪ ﺁن را‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁن ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺁﻳ ﻪ ه ﺎي ‪ 8 ،7 ،6 ،5 ،4‬ﺳ ﻮرﻩ ﻓﺮﻗ ﺎن ﻧ ﻮع اﺗﻬﺎﻣ ﺎﺗﻲ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫زدﻩاﻧﺪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ن‬‫ﺧ ﺮُو َ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْ ﻪ ﻗَ ﻮْ ُم َا َ‬
‫ﻚ اﻓْ َﺘﺮﻳ ُﻪ وض اَﻋﺎ َﻧ ُﻪ َ‬ ‫ﻦ َآ َﻔ ﺮُوااِن ه ﺬا اﻻاﻓْ ُ‬ ‫” وَﻗﺎ َل اّﻟﺬﻳ َ‬
‫ﻦ اآْ َﺘ َﺘﺒَﻬ ﺎ ﻓَﻬ ﻲ ُﺗﻤْﻠ ﻲ ﻋَﻠﻴْ ﻪ ُﺑﻜْ ﺮَة َو‬ ‫ﻇﻠْﻤ ًﺎ َو زُورًا‪ .‬وَﻗ ﺎُﻟﻮَا اَﺳ ﺎﻃﻴُﺮ اْ َﻻوﱠﻟ ﻴ َ‬ ‫ﺟ ﺎ ُؤ ُ‬
‫ﻓَﻘ ﺪْ ِ‬
‫ﻏ ُﻔ ﻮرًا رَﺣﻴﻤ ﺎً‪،‬‬ ‫ت َواَﻻرض ِا ﱠﻧ ُﻪ آ ﺎن َ‬ ‫ﻲ ِاﻟﱠﺴ ﻤﻮا ِ‬ ‫ﺴ ّﺮ ﻓ ِ‬ ‫ي ﻳَﻌْﻠَ ُﻢ اﻟ ّ‬ ‫ﻼ‪ُ .‬ﻗ ﻞ َاﻧْ َﺰ َﻟ ُﻪ ّا َﻟ َﺬ ِ‬‫اَﺻﻴ ً‬
‫ن‬‫ﻚ َﻓ َﻴ ُﻜ ﻮ َ‬ ‫ﻲ ا َﻻﺳْﻮاق َﻟﻮْﻻ اُﻧﺰل ِا َﻟﻴْﻪ ﻣَﻠ ُ‬ ‫ﻲﻓ ِ‬ ‫َو َﻗ َﺎﻟُﻮا ﻣﺎﻟَﻬﺬَا ا َﻟ ﱠﺮﺳُﻮ ِل ﻳَﺄ ُآ ِﻞ اّﻟﻄَﻌﺎ َم َو ﻳَﻤﺸ ِ‬
‫ن‬‫ﺟ َﻨ ُﺔ ﻳﺄ ُآ ُﻞ ﻣِﻨﻬﺎ َو َﻗ ﺎ َل اﻟﻈّ ﺎﻟِﻤُﻮنَ اِن َﺗ ﱠﺘ ِﺒ ُﻌ ﻮ َ‬ ‫ن َﻟ ُﻪ َ‬
‫ﻲ ِاﻟَﻴ ِﻪ آَﻨ َﺰ َاوْ َﺗ ُﻜ ُﻮ ُ‬‫ﻣَﻌ ُﻪ ﻧَﺬﻳِﺮًا‪َ .‬اوْ ُﻳﻠْﻘ ِ‬
‫ﻼ ﻣَﺴﺤُﻮراً “‬ ‫ﺟً‬‫اِﻻ َر ُ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻦ آﻪ آﺎﻓﺮان ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ ”:‬ﻗ ﺮﺁن ﺟﻌ ﻞ و دروغ اﺳ ﺖ و دﻳﮕ ﺮان‬
‫او را در ﭘﺮداﺧﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﺠﻌﻮﻻت ﻳﺎري آﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﻲاﻧﺼﺎف ﻣﺮدﻣﺎﻧﻨﺪ! اﻳﻦ ﻗﺮﺁن‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪهﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ آﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ و ﺑﺎﻣﺪاد ﺗﺎ ﺷ ﺎم ﺑ ﺮ او اﻣ ﻼ‬
‫و ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﮕﻮ ﺁن آ ﻪ ﺑ ﺮ اﺳ ﺮار ﺁﺳ ﻤﺎنه ﺎ و زﻣ ﻴﻦ داﻧﺎﺳ ﺖ ﺁن را ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ‬
‫اﺳﺖ“‪.‬‬
‫ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ :‬اﻳ ﻦ ﭼ ﻪ ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮيﺳ ﺖ آ ﻪ ه ﻢ ﻏ ﺬا ﻣ ﻲﺧ ﻮرد و ه ﻢ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار‬
‫ﻣﻲرود‪ ،‬اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺁﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺒ ﻮد ﻓﺮﺷ ﺘﻪاي از ﺁﺳ ﻤﺎن ﺑ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ﻣ ﻲﺁورد‬
‫آﻪ ﮔﻔﺘﻪهﺎﻳﺶ را ﺗﺼﺪﻳﻖ آﻨﺪ ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ ﮔﻨﺠﻲ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻲﺁورد ﻳﺎ ﺑﺎﻏﺴﺘﺎﻧﻲ ﻣﻲداﺷﺖ‬
‫آﻪ از ﺁن ارﺗﺰاق )رزق روزاﻧﻪ ﺧﻮد را ﭘﻴﺪا( آﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻴ ﺎزي ﺑ ﻪ رﻓ ﺘﻦ ﺑ ﺎزار ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩه ﺎي ﻣﻜ ﻲ ﺻ ﺤﻨﻪه ﺎي ﻓﺮاواﻧ ﻲ از ﻣﺠ ﺎدﻻت دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﻧ ﻮع اﺗﻬﺎﻣ ﺎت در ﺁن ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ :‬دﻳﻮاﻧ ﻪ‪ ،‬ﺟ ﺎدوﮔﺮ‪ ،‬ﺟ ﻦزدﻩ‪ ،‬واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ‪ .‬و ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ اﻇﻬﺎرات ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ دﻳﮕ ﺮان ﺑ ﻪ وي ﺁﻣﻮﺧﺘ ﻪاﻧ ﺪ‬
‫زﻳﺮا ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﻤﻲداﻧﺪ‪ .‬ﺁنهﺎﻳﻲ آﻪ ﻣﻼﻳﻢﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣ ﻲﮔﻔﺘﻨ ﺪ‪ :‬ﻣ ﺮدي اﺳ ﺖ‬
‫ﺧﻴﺎﻟﺒﺎف و اﺳﻴﺮ ﺧﻮابهﺎي ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﻳﺎ ﺷﺎﻋﺮي اﺳﺖ آ ﻪ ﺧ ﻮاب و ﭘﻨ ﺪارهﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺜﺮ ﻣﺴﺠﻊ ﻣﻲﺁورد‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ در ﺳ ﻮرﻩه ﺎي ﻣﻜ ﻲ ﮔ ﺎهﻲ ﺑ ﻪ ﺁﻳ ﺎﺗﻲ ﺑﺮﻣ ﻲﺧ ﻮرﻳﻢ آ ﻪ از ﺳ ﻴﺎق اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﺴﺘﻤﺮ دور ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺜﻞ اﻳﻦ آﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻮﻣﻴﺪي ﺑﻪ ﺣﻀﺮت دﺳﺖ دادﻩ و از‬
‫اﻳﻦ روي در ﻧﻴﺮوي ﻣﻘﺎوﻣﺖ او ﻓﺘﻮري ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﻮي ﺳﺎزش ﺑ ﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن‬
‫از ﺁن اﺳ ﺘﻨﺒﺎط ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﮔ ﻮﻳﻲ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻧﻮﻳ ﺪ دوﺳ ﺘﻲ ﻣﺸ ﺮآﺎن و ﻣ ﺪاراي ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﻣﻲﺧﻮاهﺪ ﺑ ﺎ ﺁنه ﺎ ﺑ ﻪ ﻧ ﻮﻋﻲ ﺳ ﺎزش ﺑﺮﺳ ﺪ‪ .‬ﺁﻳ ﻪه ﺎي ‪ 73‬ﺗ ﺎ ‪ 75‬ﺳ ﻮرﻩ اﺳ ﺮا اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪:‬‬
‫ﻋ َﻠﻴْﻨ ﺎ ﻏَﻴْ ﺮَ ُﻩ َو اذا‬ ‫ﻚ ﻟ َﺘﻔْ َﺘ ﺮي َ‬
‫ﻋ ﻦ اّﻟ ﺬَي َاوْ ﺣَﻴْﻨ ﺎ اﻟَﻴ َ‬ ‫ﻚ َ‬ ‫” َوِانْ آﺎدُو ا َﻟﻴَﻔﺘ ُﻨ ُﻮ َﻧ َ‬
‫ﻒ‬
‫ك ﺿ ﻌْ ِ‬ ‫ﻼ‪ .‬اِذًا ﻻذَﻗ َﻨ ﺎ َ‬
‫ﺷ ﻴْﺌ ًﺎ ﻗَﻠ ﻴ ً‬
‫ﻦ ا َﻟﻴْﻬﻢْ َ‬
‫ت َﺗﺮْ َآ ُ‬
‫ك َﻟ َﻘﺪْ َآﺪْ َ‬ ‫ﻼ‪ .‬وَﻟﻮ َانْ َﺛ ّﺒﺘْﻨﺎ َ‬ ‫ك ﺧَﻠﻴ ً‬ ‫ﺨﺬُو َ‬ ‫ﻻ ﱠﺗ َ‬
‫‪[17]1‬‬
‫ﻋ َﻠﻴْﻨﺎ َﻧﺼَﻴﺮًا “‬ ‫ﻚ َ‬ ‫ﺠ ُﺪ َﻟ َ‬
‫ت ُﺛﻢﱠ ﻻ َﺗ ِ‬ ‫ﻒ اْﻟَﻤﻤَﺎ ِ‬ ‫ﺤﻴَﻮة َو ﺿﻌْ َ‬ ‫اْ َﻟ َ‬
‫ﻣﻔﻬ ﻮم اﺟﻤ ﺎﻟﻲ ﺳ ﻪ ﺁﻳ ﻪ ﻓ ﻮق ﺷ ﺎﻳﺎن دﻗ ﺖ و ﺗﻔﻜ ﺮ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫” ﻧﺰدﻳ ﻚ ﺑ ﻮد ﺗ ﻮ را ﻓﺮﻳ ﺐ دهﻨ ﺪ و ﺟ ﺰ ﺁن ﭼ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ وﺣ ﻲ آ ﺮدﻩاﻳ ﻢ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻲ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ ﺗﻮ دوﺳ ﺖ ﻣ ﻲﺷ ﺪﻧﺪ وﻟ ﻲ ﻣ ﺎ ﺗ ﻮ را از اﻳ ﻦ ﻟﻐ ﺰش ﻧﮕ ﺎﻩ‬
‫داﺷﺘﻴﻢ ورﻧﻪ ﻋﺬاب دﻧﻴﺎ و ﺁﺧﺮت را ﺑﺮاي ﺧﻮد ذﺧﻴﺮﻩ آﺮدﻩ ﺑﻮدي“‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ راﺳﺘﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ دﺳﺖ دادﻩ اﺳﺖ آﻪ از ﻟﺠ ﺎج و ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ‬
‫ﻋﻨﻮداﻧﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﺳ ﺘﻮﻩ ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﻓﻜ ﺮ ﺳ ﺎزش ﻳ ﺎ ﻻاﻗ ﻞ ﻣﻤﺎﺷ ﺎت در‬
‫وي ﭘﺪﻳﺪار ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺷﺎﻳﺪ… از ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺁدﻣﻲ در ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ دﺷﻮرايهﺎ و ﻧﻮﻣﻴ ﺪي از ﭘﻴ ﺮوزي‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ واآﻨﺸ ﻲ ﭼﻨ ﺪان دور ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ آ ﻪ ﻗﺼ ﻪ ﻏﺮاﻧﻴ ﻖ در ﺑﺴ ﻴﺎري از‬
‫ﺳﻴﺮﻩهﺎ و رواﻳﺎت ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ ﺷ ﺄن ﻧ ﺰول اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﺎت را ﻗﻀ ﻴﻪ‬
‫ﻏﺮاﻧﻴﻖ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻗﻀﻴﻪ ﻏﺮاﻧﻴﻖ‪:‬‬

‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ روزي در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺧﺎﻧﻪ آﻌﺒﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮرﻩ اﻟ ﻨﺠﻢ را ﺑ ﺮ‬

‫ﻋ ﺪﻩاي از ﻗ ﺮﻳﺶ ﺧﻮاﻧ ﺪ‪ .‬ﺳ ﻮرﻩايﺳ ﺖ زﻳﺒ ﺎ و ﻧﻤ ﻮدار ﻧﻴ ﺮوي ﺧﻄ ﺎﺑﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و‬
‫ﺣﻤﺎﺳﻪ روﺣﺎﻧﻲ او از رﺳﺎﻟﺖ و ﺻﺪق ادﻋﺎي ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ آﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺣﺎﻣﻞ‬
‫وﺣ ﻲ ﺑ ﺮ او ﻧ ﺎزل آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ و در ﻃ ﻲ ﺑﻴ ﺎن ﺧ ﻮد اﺷ ﺎرﻩاي ﺑ ﻪ ﺑ ﺖه ﺎي ﻣﺸ ﻬﻮر‬
‫ﻋﺮب ﻣﻲآﻨﺪ‪:‬‬
‫ت واﻟ ُﻌﺰّي و ﻣَﻨﻮة اﻟﺜّﺎﻟﺜَﺔ اْﻻُﺧﺮْي )ﻣﻌﻨﻲ ﺁن ﭼﻨﻴﻦ اﺳ ﺖ‪ :‬ﭘ ﺲ‬ ‫َا َﻓﺮَأﻳْﺘُﻢ اﻟﻼ َ‬
‫ﺧﺒﺮ دهﻴﺪ از ﻻت و ﻋﺰّي و ﻣﻨﺎت آﻪ ِﺳﻴْﻤﻲ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﺁﻳﻪهﺎي ‪ 20‬و ‪ 21‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﻣﻘﺎم ﺗﺤﻘﻴ ﺮ اﻳ ﻦ ﺳ ﻪ ﺑ ﺖ اﺳ ﺖ آ ﻪ آ ﺎري از‬
‫ﺁنهﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﻳﻦ دو ﺁﻳﻪ‪ ،‬دو ﺁﻳﻪ دﻳﮕﺮ هﺴ ﺖ آ ﻪ از ﻣ ﺘﻦ اﻏﻠ ﺐ ﻗ ﺮﺁنه ﺎ ﺣ ﺬف‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺷ ﻴﻄﺎن اﻳ ﻦ دو ﺁﻳ ﻪ را ﺑ ﺮ زﺑ ﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺟ ﺎري ﺳ ﺎﺧﺖ و‬
‫ﺑﻌﺪًا ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از ﮔﻔﺘﻦ ﺁن ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪ ‪ .‬دو ﺁﻳﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻋ ُﺘ ُﻬﻦﱠ ﻟَ ُﺘﺮْﺟَﻲ )اوﺗَﺮﺗﺠﻲ(‪.‬‬ ‫ف ﺷﻔَﺎ َ‬ ‫ﻖ اﻟْﻌُﻠﻲ‪َ .‬ﻓﺴْﻮ َ‬ ‫ﻚ ﻏَﺮاَﻧﻴ ُ‬ ‫ﺗﻠْ َ‬
‫ﺁنهﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻪ ﺑﺘ ﻲ آ ﻪ ﻧ ﺎم ﺑ ﺮدﻩ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻃ ﺎﻳﺮان )ﻣﺮﻏ ﺎن( ﺑﻠﻨ ﺪ ﭘﺮوازﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ اﻣﻴﺪي ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺁنهﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺲ از ﺁن ﺑﻪ ﺳﺠﺪﻩ اﻓﺘﺎدﻩ و ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﭼﻮن دﻳﺪﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺧ ﺪاي ﺁﻧ ﺎن اﺣﺘ ﺮام آ ﺮدﻩ ﺁنه ﺎ را ﻗﺎﺑ ﻞ وﺳ ﺎﻃﺖ و‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺠﺪﻩ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺪﻩاي آﻪ اﺻ ﻞ ﻋﺼ ﻤﺖ را اﻣ ﺮي ﻣﺴ ﻠﻢ ﻣ ﻲداﻧﻨ ﺪ و وﻗ ﻮع ﭼﻨ ﻴﻦ اﻣ ﺮي‬
‫ﺧﻠﻠﻲ ﺑﺪان اﺻﻞ وارد ﻣﻲآﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ را ﻣﺠﻌﻮل ﮔﻔﺘﻪ و ﺑﻪ آﻠﻲ ﻣﻨﻜﺮ وﻗﻮع ﺁن‬
‫ﺷ ﺪﻩاﻧ ﺪ و ﺣﺘ ﻲ ﺁن دو ﺟﻤﻠ ﻪ را از ﻗ ﺮﺁن ﺣ ﺬف آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ وﻟ ﻲ رواﻳ ﺎت ﻣﺘ ﻮاﺗﺮ و‬
‫ﺗﻌﺒﻴ ﺮات ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن و ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﺑﻌﻀ ﻲ از ﻣﻔﺴ ﺮﻳﻦ وﻗ ﻮع ﺣﺎدﺛ ﻪ را ﻣﺤﺘﻤ ﻞاﻟﻮﻗ ﻮع‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻼﻟﻴﻦ آﻪ دو ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺁن از ﻣﺘﺪﻳﻨﺎن و ﻣﺘﺸﺮﻋﺎن ﺑﻲﺷﺎﺋﺒﻪاﻧﺪ ﺷﺄن‬
‫ﻧﺰول ﺁﻳﻪ ‪ 52‬ﺳﻮرﻩ ﺣﺞ را هﻤﻴﻦ اﻣﺮ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺁن را ﻳﻚ ﻧ ﻮع ﺗﺴ ﻠﻴﺖ از ﺟﺎﻧ ﺐ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ آﻪ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻧﺪاﻣﺖ ﺷ ﺪﻳﺪي آ ﻪ از ﮔﻔ ﺘﻦ اﻳ ﻦ دو ﺟﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫روي دادﻩ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺁراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ وي ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳﻪ ‪ 52‬ﺳﻮرﻩ ﺣﺞ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ن ﻓﻲ‬ ‫ﻲ اِﻻاذا َﺗ َﻤ ّﻨ ﻲ اَﻟَﻘ ﻲ ا َﻟﺸﱠ ﻴْﻄَﺎ ُ‬
‫ﻚ ِﻣﻦْ َرﺳُﻮ ٍل و َﻻﻧَﺒ ّ‬ ‫ﺳﻠْﻨﺎ ﻣِﻦ َﻗﺒْﻠ َ‬
‫” َو ﻣﺎ َارْ َ‬
‫ﷲ ﻋَﻠ ُﻴ َﻢ ﺣَﻜُﻴﻢ“‬ ‫ﷲ اَﻳﺎﺗِﻪ َو ا ُ‬‫ﺤ َﻜ ُﻢ ا َ‬
‫ن ُﺛﻢﱠ ُﻳ ِ‬
‫ﷲ ﻣﺎ ُﻳﻠْﻘﻲ اﻟﱠﺸﻴْﻄﺎ ُ‬ ‫ﺦا ُ‬ ‫ﺴُ‬ ‫اُﻣﻨَ ﱠﻴﺘَﻪ َﻓ َﻴ َﻨ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺒﻞ از ﺗ ﻮ ﻧﻴ ﺰ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺑ ﺮاي ﺳ ﺎﻳﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮان روي دادﻩ و ﺷ ﻴﻄﺎن‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﺑﺮ زﺑﺎن ﺁنهﺎ ﺟﺎري ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻳﺎت ﺧﻮد را اﺳﺘﻮار ﻣﻲآﻨﺪ‬
‫و اﻟﻘﺎﺁت ﺷﻴﻄﺎن را ﻧﺴﺦ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻧﻈﺎﻳﺮ اﻳﻦ اﻣﺮ در ﻗﺮﺁن هﺴﺖ و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﺺ ﺻﺮﻳﺢ ﻣﻨ ﺎﻓﻲ ﺑ ﺎ اﺻ ﻞ‬
‫ﻋﺼﻤﺖ اﺳﺖ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ ﺑﻌﻀ ﻲ از داﻧﺸ ﻤﻨﺪان اﺳ ﻼﻣﻲ ﻋﺼ ﻤﺖ را ﻓﻘ ﻂ در اﻣ ﺮ‬
‫اﺑﻼغ رﺳﺎﻟﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻗﻀﻴﻪ ﺁﺳﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ از ﻋﻨ ﺎد ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن ﺧﺴ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ در ﻗﻴﺎﻓ ﻪ ﺣﺎﺿ ﺮان ﺗﻤﻨ ﺎي‬
‫ﺳﺎزش و ﻣﻤﺎﺷﺎت ﺗﻔ ﺮس آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻃﺒﻴﻌ ﻲ ﻳﻜ ﻲ دو ﺟﻤﻠ ﻪ ﺑ ﺮاي رام‬
‫آﺮدن ﺁنهﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺁنهﺎ ﻧﻴﺰ ﺧﺸﻨﻮد ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺠﺪﻩ درﺁﻣ ﺪﻩاﻧ ﺪ وﻟ ﻲ‬
‫اﻧﺪآﻲ ﺑﻌﺪ آﻪ ﺁن ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪﻩ و ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺎﭘﺪﻳ ﺪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺁراﻳ ﻲ از اﻋﻤ ﺎق‬
‫روح ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪي آﻪ ﺑﻴﺶ از ﺳﻲ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ و ﺷﺮك ﻗ ﻮم ﺧ ﻮد را‬
‫ﻟﻜﻪ ﺗﺎرﻳﻜﻲ و ﭘﻠﻴﺪي داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد و او را از اﻳﻦ ﻣﻤﺎﺷﺎت ﺑﺎزﺧﻮاﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﺁن وﻗﺖ ﺁﻳﻪهﺎي ‪ 75-73‬ﺳﻮرﻩ اﺳﺮا ﭘﻲدرﭘﻲ ﻧﺎزل ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﻣﻔ ﺎد ﺁنه ﺎ‬
‫ﻼ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ‪.‬‬‫ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ ﻓﺮض آﺮدﻳﻢ آﺎﻣ ً‬
‫ﻣﮕ ﺮ ﺁن آ ﻪ ﺁنه ﺎ را ﻳ ﻚ ﻧ ﻮع ﺻ ﺤﻨﻪﺳ ﺎزي ﻓ ﺮض آﻨ ﻴﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺸ ﺮآﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﻣ ﻦ ﺑ ﺎ ﺷ ﻤﺎ از در ﻣﺴ ﺎﻟﻤﺖ و ﻣﻤﺎﺷ ﺎت‬
‫درﺁﻣﺪم و ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ دوﺳﺘﻲ ﺷﻤﺎ ﮔﺎﻣﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻢ وﻟﻲ اﻳﻨﻚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣ ﺮا از ﺁن ﻧﻬ ﻲ‬
‫آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺎ ﺻﺪاﻗﺖ و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ و اﻣﺎﻧﺘﻲ آﻪ از ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌ ﺮوف اﺳ ﺖ‬
‫ﻗﺪري ﻣﻐﺎﻳﺮت دارد‪.‬‬
‫دﻳﻦ اﺳﻼم‬
 ‫‪ -1‬ﻣﺤﻴﻂ ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﺳﻼم‬
‫‪ -2‬ﻣﻌﺠﺰﻩ‬
‫‪ -3‬ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻗﺮﺁن‬
‫‪ -4‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‬

‫ﻂ ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﺳﻼم‬
‫ﻣﺤﻴ ٍ‬

‫دﻳﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻘﻴﻘﻲ در اﻋﺮاب ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻦ رﻳﺸﻪ ﻣﺤﻜﻤﻲ ﻧﺪارد و ﺗﺎ اﻣ ﺮوز ه ﻢ‬

‫ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻮاﻟﻢ روﺣﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻓﻮقاﻟﻄﺒﻴﻌﻪ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮدﻣﻲ ﻓﻘﻴﺮ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﺸﻚ و ﺑﻲﺑﺮآﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﻨﻨﺪ و ﺟ ﺰ ﭘ ﺎرﻩاي‬
‫ﻋﺎدات و رﺳﻮم‪ ،‬ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﻧﻈ ﺎم اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻲ اﺳ ﺘﻮاري ﺑ ﺮ ﺁنه ﺎ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﻧﻤ ﻲآﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ ﺳﺮﻳﻊاﻻﻧﻔﻌﺎل‪ ،‬از ﺑﻴﺖ ﺷﻌﺮي ﺑ ﻪ وﺟ ﺪ و ﻧﺸ ﺎط ﺁﻣ ﺪﻩ و از ﺑﻴ ﺖ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﺸﻢ و آﻴﻨﻪ ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮدﺧﻮاﻩ و ﻣﻐﺮورﻧﺪ و ﺑﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺗﻔ ﺎﺧﺮ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ‬
‫ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ و ﺑ ﻪ ﺟ ﺮم و ﺧﺸ ﻮﻧﺖ و اﻋﻤ ﺎل ﻋﻨﻴ ﻒ )ﺧﺸ ﻦ( ﺧ ﻮد‪ .‬ﻣﺮدﻣ ﻲ‬
‫ﻧ ﺎدان و دﺳ ﺘﺨﻮش اوه ﺎم و اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻪ از ﭘﻨ ﺪار ﺧﺮاﻓ ﻲ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ در زاوﻳ ﻪ ه ﺮ‬
‫ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮕﻲ ﺟﻨﻲ و ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ در آﻤﻴﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﺼﻮر ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺧﺸ ﻚ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﺧ ﻮﻳﺶ از زراﻋ ﺖ آ ﻪ اﺳ ﺎس ﺗﻤ ﺪن‬
‫اﻧﺴ ﺎﻧﻲ اﺳ ﺖ ﺑﻴﺰارﻧ ﺪ و ﺧ ﻮاري را در دم ﮔ ﺎو و ﻋ ﺰت را در ﭘﻴﺸ ﺎﻧﻲ اﺳ ﺐ‬
‫ﻣﻲﺟﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺟﺰ اﻧﺠﺎم ﺣﻮاﻳﺞ ﺿﺮوري و ﺁﻧﻲ و ﺑﻬﻴﻤﻲ )ﺣﻴﻮاﻧﻲ( ﺧﻮد ه ﺪﻓﻲ ﻧﺪارﻧ ﺪ‬
‫و ﺑ ﺖه ﺎ را ﺑ ﺮاي هﻤ ﻴﻦ ﻣﻘﺼ ﻮد ﻣ ﻲﺧﻮاهﻨ ﺪ و ﻣ ﻲﭘﺮﺳ ﺘﻨﺪ و از ﺁنه ﺎ ﻳ ﺎري‬
‫ﻣﻲﺟﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ دﻳﮕﺮان اﻣﺮي اﺳﺖ ﻣﺘﺪاول و راﻳ ﺞ ﻣﮕ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺁن دﻳﮕ ﺮان‬
‫ﻣﺠﻬﺰ و ﺁﻣﺎدﻩ دﻓﺎع از ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮔﺎهﻲ ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﻏﻴﺮ و ﺑﻪ آﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ‬
‫ﻋﻨ ﻒ ﻣﺎﻳ ﻪ ﻣﺒﺎه ﺎت ﻣ ﻲﺷ ﻮد و اﺷ ﻌﺎر ﺣﻤﺎﺳ ﻲ ﺑ ﺮاي ﺁن ﻣ ﻲﺳ ﺮاﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ زن‬
‫دﻳﮕﺮي دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻦ آﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﺟﻮانﻣﺮدي ﺑﻪ آﺎر اﻧﺪاﺧﺘ ﻪ و اﺳ ﺮار او‬
‫را ﻓﺎش ﻧﺴﺎزﻧﺪ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺁن زن را رﺳﻮا ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻧﺸﺎﻧﻲه ﺎﻳﻲ از اﻧ ﺪام وي را در‬
‫ﺷﻌﺮي ﺷﺮح ﻣﻲدهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪا از ﻧﻈﺮ ﺁنهﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻗ ﺮاردادي اﺳ ﺖ‪ .‬واﻗ ﻊ و ﻧﻔ ﺲ اﻻﻣ ﺮ ﺑ ﺮاي‬
‫او ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ از اﻳ ﻦ رو در ﻣﻘ ﺎم رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺎ ﻗﺒﻴﻠ ﻪاي آ ﻪ ﺑ ﺖ ﻣﻌﺮوﻓ ﻲ دارد ﺑ ﺮاي‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﺘﻲ دﻳﮕﺮ ﻣ ﻲﺁﻓﺮﻳﻨﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ ﺁن ﻣ ﻲﭘﺮدازﻧ ﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧ ﻪ آﻌﺒ ﻪ ﺑ ﺖﺧﺎﻧ ﻪ‬
‫ﺑﺰرگ و ﻗﺒﻠﻪ ﻃﻮاﻳﻒ ﻋﺮب اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﻘ ﺪس ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر‬
‫ﺁﻳﺪ وﻟﻲ ﻋﺒﺪاﻟﺪارﺑﻦ ﺣﺪﻳﺐ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﺟﻬﻴﻨﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد آﺮد آﻪ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬
‫ﺣﻮراء )= در اﺻﻞ ﺣﻮران ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﺑﻴﻦ دﻣﺸﻖ و ﺣﺠ ﺎز‪ ،‬ﺷ ﻤﺎل ﺷ ﺮﻗﻲ ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻦ‪،‬‬
‫در ﻗﺪﻳﻢ ﺷﻬﺮي ﻣﻌﻤﻮر و ﺁﺑﺎدﻩ ﺑﻮدﻩ( ﺧﺎﻧﻪاي ﺑﺴﺎزﻳﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻌﺒﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﺎﺋﻞ ﻋ ﺮب‬
‫ﺑﺪان روي ﺁورﻧﺪ و ﭼﻮن ﻗﺒﻴﻠﻪ او اﻗﺪام ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ آﺎري را ﺧﻄﻴﺮ و ﺑﺰرگ داﻧﺴﺖ و‬
‫ﺑﺎ وي ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻜﺮد ﺁنهﺎ را هﺠﻮ آﺮد)اﻳﻦ آﺘﺎب ﻣﻌﺘﺒﺮ از هﺸﺎمﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ آﻠﺒ ﻲ در‬
‫اول ﻗﺮن ﺳﻮم ﺗﺄﻟﻴﻒ و اﺧﻴﺮًا ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻓﺎﺿﻼﻧﻪ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﺟﻼﻟﻲ ﻧﺎﺋﻴﻨﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در اﻳ ﻦ آﺘ ﺎب ﻧ ﻴﻢ رخ واﺿ ﺤﻲ از ﻧﺤ ﻮﻩ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ و آﻴﻔﻴ ﺖ ﺗ ﺪﻳﻦ اﻋ ﺮاب‬
‫رﺳﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.(.‬‬
‫در هﻤﻴﻦ آﺘﺎب )ﺗﻨﻜﻴﺲ اﻻﺻﻨﺎم( رواﻳﺘﻲ هﺴ ﺖ آ ﻪ روﺣﻴ ﻪ اﻋ ﺮاب را ﺗ ﺎ‬
‫ﺣﺪي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺮه ﻪ در ﺻ ﻨﻌﺎ آﻠﻴﺴ ﺎﻳﻲ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻗﻠ ﻴﺲ از ﺳ ﻨﮓ و ﭼ ﻮبه ﺎي ﮔﺮاﻧﺒﻬ ﺎ‬
‫ﺳ ﺎﺧﺖ و ﮔﻔ ﺖ دﺳ ﺖ از ﻋ ﺮب ﺑﺮﻧ ﺪارم ﺗ ﺎ آﻌﺒ ﻪ را ره ﺎ آ ﺮدﻩ و ﺑ ﺪﻳﻦ ﻣﻌﺒ ﺪ روي‬
‫ﺁورﻧﺪ و ﻳﻜﻲ از ﺳﺮان ﻋﺮب آﺴﺎﻧﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻗﻠﻴﺲ را ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ آﺜﺎﻓﺖ و ﻧﺠﺎﺳ ﺖ‬
‫ﻼ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮي ﺑﺘ ﻲ‬‫اﻧﺪودﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﭘﺪر آﺸﺘﻪاي ﺑﻪ ﺧﻮﻧﺨﻮاهﻲ ﭘﺪر ﺑﺮﻣ ﻲﺧﻴ ﺰد وﻟ ﻲ ﻗ ﺒ ً‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ذواﻟﺨﻠﺼﻪ روي ﻣﻲﺁورد‪ .‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ازﻻم )ﻳﻌﻨﻲ( ﺗﻴ ﺮ‪ ،‬از وي ﻣ ﻲﭘﺮﺳ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻗﺎﺗﻞ ﭘﺪر ﺑﺮود ﻳﺎ ﻧﻪ؟ اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ ﻓﺎل ﺑﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﻳﻌﻨﻲ ذواﻟﺨﻠﺼﻪ او را از رﻓ ﺘﻦ ﺑ ﻪ‬
‫دﻧﺒ ﺎل اﻳ ﻦ آ ﺎر ﻣﻨ ﻊ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ اﻣ ﺎ ﻣ ﺮد ﻋ ﺮب ﺑ ﻲدرﻧ ﮓ ﭘﺸ ﺖ ﺑ ﻪ ذواﻟﺨﻠﺼ ﻪ آ ﺮدﻩ‬
‫ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ اﮔ ﺮ ﭼ ﻮن ﻣ ﻦ ﭘ ﺪر ﺗ ﻮ را آﺸ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ هﺮﮔ ﺰ دﺳ ﺘﻮر ﻧﻤ ﻲدادي از‬
‫ﺧﻮﻧﺨﻮاهﻲ ﭘﺪر ﺑﺎز اﻳﺴﺘﻢ‪.‬‬

‫ان آﻨﺖ ﻳﺎ ذو اﻟﺨﻠﺼﻪ اﻟﻤﻮﺗﻮرا‬

‫ﻣﺜﻠﻲ و آﺎن ﺷﻴﺨﻚ اﻟﻤﻘﺒﻮرا‬
‫ﻟﻢ ﺗﻨﻪ ﻋﻦ ﻗﺘﻞ اﻟﻌﺪاة زورا‬
‫اﮔﺮ اﻗﻮام اﺑﺘﺪاﻳﻲ‪ ،‬ﺁﻓﺘﺎب و ﻣﺎﻩ و ﺳﺘﺎرﮔﺎن را ﭘﺮﺳﺘﻴﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوي‬
‫ﺷﻴﻔﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ دور ﺁن ﻃﻮاف ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺴ ﺎﻓﺮ ﺑﺎدﻳ ﻪ ﺑ ﻪ ه ﺮ ﻣﻨ ﺰل آ ﻪ‬
‫ﻣ ﻲرﺳ ﻴﺪ ﻧﺨﺴ ﺖ ﭼﻬ ﺎر ﺳ ﻨﮓ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﻲآ ﺮد‪ ،‬ﺁن آ ﻪ زﻳﺒ ﺎﺗﺮ ﺑ ﻮد ﺑ ﺮاي ﻃ ﻮاف‬
‫ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺮ ﺳﻪ ﺳﻨﮓ دﻳﮕﺮ دﻳﮓ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎر ﻣ ﻲآ ﺮد‪ .‬ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ و ﺑ ﺰ و ﺷ ﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻨﮓ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﻮد و ﺧﻮﻧﺶ ﺳﻨﮓ را رﻧﮕﻴﻦ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ رواﻳﺖ دﻳﮕﺮي از آﺘﺎب ﺗﻨﻜﻴﺲ اﻻﺻ ﻨﺎم ﺑﻴ ﺎورﻳﻢ ﭼ ﻪ ﻧﺸ ﺎن‬
‫دهﻨ ﺪﻩ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺣﺘ ﻲ در ﺑ ﺖﭘﺮﺳ ﺘﻲ ﻧﻴ ﺰ ﺟ ﺪي ﻧﺒ ﻮدﻩاﻧ ﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ در روي‬
‫ﺁوردن ﺑﻪ اﺻﻨﺎم ﺗﺎﺑﻊ اوهﺎم روح ﺿﻌﻴﻒ و ﻧﺎدان ﺧﻮﻳﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮد ﻋﺮﺑﻲ ﺷﺘﺮان ﺧﻮد را ﺑ ﻪ ﺳ ﻮي ﺑﺘ ﻲ ﻣﻮﺳ ﻮم ﺑ ﻪ ”ﺳ ﻌﺪ“ ﺑ ﺮد ﺗ ﺎ ﺗﺒ ﺮك ﺟﻮﻳ ﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺘﺮان از ﺳﻨﮕﻲ آﻪ ﺧ ﻮن ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻲه ﺎ‪ ،‬ﺁن را رﻧﮕ ﻴﻦ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ﺑ ﻮد رﻣﻴﺪﻧ ﺪ‪ .‬از ﺧﺸ ﻢ‬
‫ﺳﻨﮕﻲ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﺁن ﺑ ﺖ آﻮﻓ ﺖ و ﻓﺮﻳ ﺎد زد‪ ،‬ﺧ ﺪا ﺗ ﻮ را از ﺑﺮآ ﺖ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ ﻣ ﺮدم دور‬
‫آﻨﺎد )آﻨﺪ( و اﻳﻦ اﺑﻴﺎت ﻳﺎدﮔﺎر ﺁن ﺣﺎدﺛﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﺗﻴﻨﺎ اﻟﻲ ﺳﻌﺪ ﻟﻴﺠﻤﻊ ﺷﻤﻠﻨﺎ‬
‫ﻓﺸﺘﺘﻨﺎ ﺳﻌﺪ ﻓﻼ ﻧﺤﻦ ﻣﻦ ﺳﻌﺪ‬
‫وهﻞ ﺳﻌﺪ اﻻﺻﺨﺮة ﺑﺘﻨﻮﻓﺔ‬
 ‫ﻣﻦ اﻻرض ﻻﻳﺪﻋﻲ ﻟﻐﻲ وﻻرﺷﺪ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎ ﻧﺰد ﺳﻌﺪ ﺁﻣﺪﻳﻢ آﻪ ﻣﺎ را از ﭘﺮاآﻨﺪﮔﻲ ﻧﺠ ﺎت ده ﺪ و او ﻣ ﺎ را ﭘﺮاآﻨ ﺪﻩ آ ﺮد‪.‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﺳﻌﺪ ﺟﺰ ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﻨﮓ در ﺑﻴﺎﺑ ﺎن اﻓﺘ ﺎدﻩايﺳ ﺖ آ ﻪ ﻧ ﻪ ه ﺪاﻳﺖ ﻣ ﻲﺑﺨﺸ ﺪ و ﻧ ﻪ‬
‫ﮔﻤﺮاﻩ ﻣﻲآﻨﺪ؟‬
‫از ﺳﻴﺮ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺳ ﺎله ﺎي ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ هﺠ ﺮت اﻳ ﻦ ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺖ ﺑ ﻪ ﭼﺸ ﻢ ﻣ ﻲﺧ ﻮرد‪،‬‬
‫ﺗ ﺮس ﻳ ﺎ اﻣﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﻃﻮاﻳ ﻒ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را ﺑ ﻪ ﺳ ﻮي ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﻲﺑ ﺮد و ﺷﻜﺴ ﺖ‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﭼ ﻮن ﺷﻜﺴ ﺖ )ﺟﻨ ﮓ( اﺣ ﺪ ﺁﻧ ﺎن را دور ﻣ ﻲﺳ ﺎﺧﺖ و ﻣﻮﺟ ﺐ ﻣ ﻲﺷ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن روي ﺁورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻼ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮد از اﻳﻦ رو در ﻗﺮﺁن‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺧﻮي و روش ﺁنهﺎ آﺎﻣ ً‬
‫ﻣﻜﺮر ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺗﻲ ﺑﺮﻣﻲﺧﻮرﻳﻢ آﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ را ﻣ ﻲﭘﺮوراﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ در ﺳ ﻮرﻩ‬
‫ﺗﻮﺑﻪ آﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﻮرﻩهﺎي ﻗﺮﺁﻧﻲ و ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ وﺻ ﻴﺖ ﻧﺎﻣ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺁﻳ ﻪه ﺎي‬
‫‪ 50‬و ‪ 101‬را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ آﻪ در ﻳﻜﻲ از ﺁنهﺎ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﷲ“ ﻳﻌﻨ ﻲ‬‫ﺣﺪُو َد ﻣ ﺎ اَﻧ ﺰَْ َل ا ُ‬
‫ب اَﺷ ﱠﺪ آُﻔﺮًا َو ﻧﻔﺎﻗ ًﺎ َو َاﺟْ َﺪ ُر َا ﱠﻻ ّﻳﻌْ َﻠﻤُﻮا ُ‬
‫ﻋﺮْا ُ‬
‫” اَﻻ َ‬
‫اﻋﺮاب ﺑﻴﺶ از هﺮ ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻪ آﻔﺮ و ﻧﻔﺎق ﻣﻲﮔﺮاﻳﻨﺪ و اﺑ ﺪًا ﺷﺎﻳﺴ ﺘﮕﻲ ﺁن را ﻧﺪارﻧ ﺪ‬
‫آﻪ اﺻ ﻮل ﺧﺪاﭘﺮﺳ ﺘﻲ را ﺑ ﻪ آ ﺎر ﺑﻨﺪﻧ ﺪ و از اﻳ ﻦ رو ﺁرزو ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ آ ﺎش ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﺮ‬
‫ﻦ“‪.‬‬ ‫ﺾ اْﻻﻋْﺠَﻤﻴ َ‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ” َو َﻟﻮْ َﻧﺰﱠﻟْﻨﺎ ُﻩ ﻋَﻠﻲ َﺑﻌْ ِ‬

‫ﺑﺎري ﺳﺨﻦ از ﺷﻴﻮع اوهﺎم و ﺧﺮاﻓﺎت در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮد آﻪ ﺣﻖ ﺑﺖهﺎ را‬

‫ﻧﻴﺰ ﺑ ﺮاي اﻧﺠ ﺎم ﺣ ﻮاﻳﺞ ﺿ ﺮوري و زودﮔ ﺬر‪ ،‬روزاﻧ ﻪ ﻣ ﻲﭘﺮﺳ ﺘﻴﺪﻧﺪ اﻣ ﺎ در ﺣﺠ ﺎز‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ در دو ﺷ ﻬﺮ ﻣﻜ ﻪ و ﻣﺪﻳﻨ ﻪ اﻣ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬ﺳ ﺎآﻨﺎن اﻳ ﻦ دو ﺷ ﻬﺮ‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ در ﻳﺜ ﺮب ﺗ ﺎ ﺣ ﺪ زﻳ ﺎدي در ﺗﺤ ﺖ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﻳﻬ ﻮدان و ﺗﺮﺳ ﺎﻳﺎن ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬آﻠﻤ ﺔاﷲ ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن رواج ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺧ ﻮد را از اﻋﻘ ﺎب ﺣﻀ ﺮت‬
‫اﺑ ﺮاهﻴﻢ ﻣ ﻲداﻧﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬از اﺧﺒ ﺎر ﺑﻨ ﻲاﺳ ﺮاﺋﻴﻞ و رواﻳ ﺎت ﺗ ﻮرات آ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ اﻃ ﻼع‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺼﻪ ﺁدم و ﺷﻴﻄﺎن در ﻣﻴﺎن ﺁنهﺎ رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن ﻣﻌﺘﻘ ﺪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺻ ﻮرت دﺧﺘ ﺮ ﺗﺼ ﻮر ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ و در ﻗ ﺮان ﻣﻜ ﺮر ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﺎﻃﻞ ﺁنهﺎ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫” َا َﻟ ُﻜ ُﻢ اﻟﱠﺬ َآ ُﺮ َو َﻟ ُﻪ اْ ُﻻﻧْﺜﻲ “ ﺁﻳﺎ دﺧﺘﺮان از ﺧﺪاوﻧﺪﻧﺪ و ﭘﺴﺮان از ﺷﻤﺎ؟‪.‬‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦهﺎ ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﺎدات ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﻴﺎن ﺁنهﺎ ﻣﺘﺪاول ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‬
‫از ﻗﺒﻴﻞ ﺧﺘﻨﻪ‪ ،‬ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ‪ ،‬دوري از زﻧ ﺎن در ﺣ ﺎل ﻗﺎﻋ ﺪﮔﻲ و ﺗﻌﻄﻴ ﻞ روز ﺟﻤﻌ ﻪ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻨﺒﻪ‪.‬‬
‫ﻼ ﻧﻮﻇﻬﻮر و ﺑﻪ آﻠﻲ ﻣﺒ ﺎﻳﻦ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬دﻋﻮت اﺳﻼم در ﺣﺠﺎز ﻳﻚ اﻣﺮ آﺎﻣ ً‬
‫ﻣﺤﻴﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ وﺟﻮد اﺷﺨﺎﺻﻲ روﺷﻦ آﻪ ﺣﻨﻴﻒ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣ ﻲﺷ ﺪﻧﺪ‬
‫و از ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻲ اﺟﺘﻨﺎب داﺷﺘﻨﺪ در ذهﻦ هﻤﺎن ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن ﻓﺮوغ ﻟﺮزاﻧﻲ ﺗﺎﺑﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‬
‫و در ﻗﺮﺁن ﻧﻴﺰ ﻣﻜﺮر ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﷲ ) و اﮔ ﺮ ﺑﭙﺮﺳ ﻲ از اﻳﺸ ﺎن آ ﻪ‪ ،‬آ ﻪ‬ ‫َو َﻟﺌِﻦ ﺳَﺄ َﻟﺘْ ُﻬﻢْ ﻣَﻦ ﺧَﻠَﻘَ ُﻬ ﻢْ َﻟ َﻴ ُﻘ ﻮُﻟﻦﱠ ا ُ‬
‫ﺁﻓﺮﻳﺪ اﻳﺸﺎن را هﺮ ﺁﻳﻨﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ اﻟﺒﺘﻪ اﷲ(‪.‬‬
‫ﺶ َو اْ َﻟ َﻘ َﻤ َﺮ‬‫ﺳ ﺨﱠﺮ اﻟِﺸ ﻤْ ِ‬
‫ﺴ ﻤﻮات وَاﻻرْض َو َ‬ ‫ﻖ ِا ِﻟ ﱠ‬‫ﺧ َﻠ َ‬‫ﺳ ﺌﻠْ َﺘ ُﻬﻢْ ِﻣ ﻦْ َ‬
‫” َو َﻟ ﺌﻦ َ‬
‫ن “ ) و هﺮ ﺁﻳﻨﻪ اﮔﺮ ﺑﭙﺮﺳﻲ از اﻳﺸ ﺎن آ ﻪ آﻴﺴ ﺖ آ ﻪ ﺁﻓﺮﻳ ﺪ‬ ‫ﷲ ﻓَﺎَﻧّﻲ ﻳَﺆ َﻓﻜُﻮ َ‬ ‫ﻦا ُ‬
‫َﻟ َﻴ ُﻘ َﻮُﻟ َ‬
‫ﺁﺳ ﻤﺎنه ﺎ و زﻣ ﻴﻦ را و ﻣﺴ ﺨﺮ آ ﺮد ﺁﻓﺘ ﺎب و ﻣ ﺎﻩ را‪ ،‬ﮔﻮﻳﻨ ﺪ اﷲ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﺑ ﻪ آﺠ ﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ(‪.‬‬
‫آﻪ در هﺮ دو ﺁﻳﻪ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ آﻪ از ﺁنهﺎ ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬آﻪ دﻧﻴﺎ را ﺁﻓﺮﻳﺪ‬
‫و ﺁﻓﺘﺎب و ﻣﺎﻩ را ﺑﻪ آﺎر اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ”ﺧﺪا“ )اﷲ(‪.‬‬
‫ﻣﺸﺮآﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﺖه ﺎ را رﻣ ﺰ ﻗ ﺪرت ﻣﻌﻨ ﻮي و وﺳ ﻴﻠﻪ ﺗﻘ ﺮب ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاي‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎن آﻪ در ﺁﻳﻪ ‪ 3‬ﺳﻮرﻩ زﻣﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﷲ ُزﻟْﻔﻲ“ ﻣﺎ ﺁنهﺎ را ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻴﻢ ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ‬ ‫” ﻣﺎ َﻧﻌْ ُﺒ ُﺪ ًهﻢْ ِا ّﻻ ِﻟ ُﻴ َﻘ ِﺮﺑُﻮﻧﺎ اِﻟﻲ ا َ‬
‫آﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ“‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦه ﺎ اﺳ ﻼم در ﻣﻜ ﻪ ﻧﺸ ﻮ و ﻧﻤ ﺎ ﻧﻴﺎﻓ ﺖ و ﺳ ﻴﺰدﻩ ﺳ ﺎل دﻋ ﻮت‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ و ﻧﺰول ﺁﻳﺎت ﻣﻌﺠﺰﻩﺁﺳﺎي ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺗﻮﻓﻴ ﻖ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎر ﺁورد ﺑﻪ ﻃﻮري آﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺣ ﺪس زدﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد ﻋ ﺪﻩ اﺳ ﻼم ﺁوردﻧ ﺪﮔﺎن در ﺁن‬
‫ﺟﺎ ﺑﻴﺶ از ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺟﻬﺎد واﻗﻌﻲ و ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﺷﺒﺎﻧﻪروزي ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ در ﻃﻲ ﺳﻴﺰدﻩ ﺳ ﺎل‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﻋﻨ ﺎد و ﻟﺠ ﺎج ﻗ ﺮﻳﺶ را دره ﻢ ﺷ ﻜﻨﺪ و ﮔﺮوﻧ ﺪﮔﺎن ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم ﺟ ﺰ ﻋ ﺪﻩ‬
‫اﻧﮕﺸ ﺖ ﺷ ﻤﺎري ﭼ ﻮن‪ :‬اﺑ ﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻋﻤ ﺮ‪ ،‬ﻋﺜﻤ ﺎن‪ ،‬ﺣﻤ ﺰﻩ‪ ،‬ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﻦﺑ ﻦ ﻋ ﻮف‪،‬‬
‫ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص و ﻏﻴﺮﻩ ﻏﺎﻟﺒ ﺎً از ﻗﺸ ﺮهﺎي ﭘ ﺎﻳﻴﻦ و از ﻃﺒﻘ ﻪ ﺑ ﻲﺑﻀ ﺎﻋﺖ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫آﻪ در ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺠﺎزي ارزش و اﻋﺘﺒﺎري ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ورﻗﺔﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ آﻪ ﺧ ﻮد رﺳ ﻤ ًﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑ ﻮد وﻟ ﻲ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ را‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲآﺮد ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ آﺮدﻩ ﺑﻮد‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم دﻋ ﻮت آﻨ ﺪ و ﭼ ﻮن‬
‫ﻣﺮد ﻣﺤﺘﺮﻣﻲ اﺳﺖ اﻳﻤﺎن او ﺗ ﺄﺛﻴﺮي در روﻧ ﻖ دﻋ ﻮت اﺳ ﻼم ﺧﻮاه ﺪ داﺷ ﺖ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻃﻮر هﻢ ﺷﺪ ﻳﻌﻨ ﻲ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﺳ ﻼم او ﻋﺜﻤ ﺎنﺑ ﻦ ﻋﻔ ﺎن و ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﻦﺑ ﻦ ﻋ ﻮف و‬
‫ﻃﻠﺤﺔﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪاﷲ و ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص و زﻳﺒﺮﺑﻦ اﻟﻌﻮام ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺻ ﻔﺎت ﻣﺸ ﺨﺺ دﻋ ﻮت اﺳ ﻼم ﭘﺎﻳ ﺪاري و اﺳ ﺘﻘﺎﻣﺖ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮخ و اﺳﺘﻮاري ﻳﻚ ﻣﻘﺼﺪ اﻋﻠﻲ از ﺁن هﻮﻳﺪا اﺳﺖ‪ .‬هﻴﭻ ﻣ ﺎﻧﻌﻲ ﻣﺤﻤ ﺪ را‬
‫از دﻋﻮت ﺧﻮد ﻣﻨﺼﺮف ﻧﻜﺮد ﻧﻪ وﻋﺪﻩ و وﻋﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻤﺴ ﺨﺮ و اﺳ ﺘﻬﺰاء و ﻧ ﻪ ﺁزار‬
‫ﻳﺎران ﺿﻌﻴﻒ او‪ ،‬از اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﺎرﻩﺟﻮ اﺳ ﺖ‪ ،‬و ﺑ ﻪ ه ﺮ وﺳ ﻴﻠﻪاي ﻣﺘﻮﺳ ﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻌﺜﺖ ﻋﺪﻩاي از ﻳﺎران ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺒﺸ ﻪ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد ﺑ ﺪﻳﻦ اﻣﻴ ﺪ‬
‫آﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ ﻳﺎري وي ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺣﺒﺸ ﻪ ﺧﺪاﭘﺮﺳ ﺖ و ﻣﺴ ﻴﺤﻲ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﺣﻘ ًﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﺎري ﻣﺮدﻣﻲ آﻪ ﺑﺮﺿﺪ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻲ ﻗﻴﺎم آﺮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻗ ﺮﻳﺶ را ﻧﮕ ﺮان ﺳ ﺎﺧﺖ و ﺁﻧ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻋ ﺪﻩاي ﺑ ﺎ ه ﺪاﻳﺎ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮي‬
‫ﻧﺠﺎﺷﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺑ ﺪﻳﻦ اﻣﻴ ﺪ آ ﻪ ﻧﺠﺎﺷ ﻲ ﮔ ﻮش ﺑ ﻪ ﺳ ﺨﻨﺎن ﻣﻬ ﺎﺟﺮان ﻧﺪه ﺪ و ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﻨﺤﺮف و ﻋﺎﺻﻲ ﺑﺪانهﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ در ﺑﺪاﻳﺖ اﻣﺮ و ﺁﻏﺎز دﻋﻮت اﺳﻼم ﻗﺮﻳﺶ ﭼﻨﺪان ﺑﺪﻳﻦ ادﻋ ﺎ اهﻤﻴ ﺖ‬
‫ﻧﻤﻲداد و ﺑﻪ ﺗﻤﺴﺨﺮ و ﺑﻪ اﺳ ﺘﻬﺰاء و ﺗﺤﻘﻴ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ اآﺘﻔ ﺎ ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬او را دﻳﻮاﻧ ﻪ‬
‫ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻳﺎوﻩﺳﺮا‪ ،‬دروﻏﮕﻮ‪ ،‬آﺎهﻦ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎ اﺟﻨﻪ و ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟ ﻲ اﺻ ﺮار‬
‫ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ در دﻋ ﻮت ﺧ ﻮد و روي ﺁوردن ﻋ ﺪﻩاي از ﻣﺘﻌ ﻴﻦ و ﻣﺘﺸ ﺨﺺ‬
‫رﻓﺘﻪرﻓﺘﻪ ﺁنهﺎ را ﻧﮕﺮان ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ آ ﻪ روز ﺑ ﻪ روز ﻋﻨ ﺎد و ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﺎ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻓﺰوﻧ ﻲ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ دﻟﻴﻞ ﺁﺷﻜﺎر دارد‪ .‬رؤﺳﺎي ﻗﺮﻳﺶ ﺗﺼﻮر آﺮدﻧﺪ و در اﻳﻦ ﺗﺼﻮر ﻣﺤ ﻖ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫آﻪ اﮔﺮ آﺎر ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻻ ﮔﻴﺮد ﺑﻨﻴﺎد زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺁنهﺎ ﻓﺮو ﻣﻲرﻳﺰد‪.‬‬
‫آﻌﺒ ﻪ زﻳﺎرﺗﮕ ﺎﻩ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب اﺳ ﺖ‪ .‬ه ﺮ ﺳ ﺎل ه ﺰاران ﺗ ﻦ ﺑ ﺪان ﺟ ﺎ روي‬
‫ﻣ ﻲﺁورﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺤ ﻞ ﺗﻼﻗ ﻲ ﻓﺼ ﺤﺎ و ﺷ ﻌﺮا اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎزار ﻣﻜ ﺎرﻩ و ﻣﺤ ﻞ دادوﺳ ﺘﺪ ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﻋ ﺮب ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ زﻧ ﺪﮔﻲ ﻣ ﺮدم ﻣﻜ ﻪ و ﺷ ﺄن و‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ رؤﺳﺎي ﻗﺮﻳﺶ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺑ ﺮ ﺁﻣ ﺪ و ﺷ ﺪ اﻋ ﺮاب اﺳ ﺖ و اﻋ ﺮاب ﺑ ﺮاي زﻳ ﺎرت‬
‫ﺑﺖهﺎي ﺧﺎﻧﻪ آﻌﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ روي ﻣﻲﺁورﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ دﻳﺎﻧﺖ ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑﺘ ﺎن از آﻌﺒ ﻪ ﻓ ﺮو رﻳﺨﺘ ﻪ ﺷ ﻮد دﻳﮕ ﺮ آﺴ ﻲ ﺑ ﻪ‬
‫آﻌﺒﻪ روي ﻧﻤﻲﺁورد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺳ ﺎل ﺑﻌ ﺪ آ ﻪ اﺳ ﻼم ﻗ ﻮت ﮔﺮﻓ ﺖ و‬
‫در ﺳﺎل دﻩ هﺠ ﺮي ﻣﻜ ﻪ ﻓ ﺘﺢ ﺷ ﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻪ ﺻ ﺮﻳﺢ ﺁﻳ ﺎت ﻗﺮاﻧ ﻲ ورود در ﺧﺎﻧ ﻪ‬
‫آﻌﺒﻪ را ﺑ ﺮ ﻣﺸ ﺮآﻴﻦ ﺣ ﺮام آ ﺮد‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﺮاي اﻣ ﺮ ﻣﻌﻴﺸ ﻴﺖ ﺧ ﻮد ﻧﮕ ﺮان‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺁنهﺎ ﺁﻳﻪ ‪ 28‬ﺳﻮرﻩ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ آﻪ‪:‬‬
‫ﻀْ ﻠ َﻪ“ )ﻳﻌﻨ ﻲ( اﮔ ﺮ از ﻓﻘ ﺮ و‬
‫ﷲ ﻣ ﻦ َﻓ َ‬
‫ف ﻳُﻐﻨ ﻴ ُﻜ ُﻢ ا ُ‬
‫ﺴ ﻮْ َ‬
‫ﻋﻴْ َﻠ ًﺔ َﻓ َ‬
‫” ان ﺧﻔْ ُﺘﻢْ َ‬
‫آﺴﺎد ﺑﺎزار ﻧﮕﺮان هﺴﺘﻴﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﻳﮕﺮي ﺷﻤﺎ را ﺑﻲﻧﻴﺎز ﺧﻮاهﺪ آﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎري ﭘﺲ از اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻣ ﺄﻳﻮس ﺷ ﺪ از اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ را از دﻋ ﻮت‬

‫ﻣﻨﺼ ﺮف آﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﺧﺼ ﻮص آ ﻪ ﺧﻄ ﺮ دﻋ ﻮت ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺑﻬﺘ ﺮ اﺣﺴ ﺎس ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫رؤﺳﺎي ﻗﺮﻳﺶ روش ﺟﺪيﺗﺮي ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ آﻪ ﭘﻴﺮﻣﺮد ﻣﻮﺟﻪ‬
‫ﻗﻮم ﺑﻮد و ﺗﺼﻮر ﻣﻲآﺮدﻧﺪ ﺳﺨﻦ او در ﺑﺮادرزادﻩاش ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲآﻨﺪ روي ﺁوردﻧ ﺪ و‬
‫از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ را از اﻳﻦ آﺎر ﻣﻨﺼﺮف آﻨﺪ و ﺁنهﺎ در ﻋﻮض ﺑﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻘ ﺎم‬
‫و ﻣﻨﺼﺐ در ﺧﺎﻧﻪ آﻌﺒﻪ ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺁن آ ﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺮادرزادﻩ ﺧ ﻮد را از دﻋ ﻮت ﺑ ﺎز دارد‬
‫ﺗﻤﺎم ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻨﻲهﺎﺷﻢ را ﺗﺤﺮﻳﻢ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﻪ آﺴﻲ ﺑﺎ ﺁنهﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﻜﻨﺪ و ﻣ ﺪﺗﻲ ﺁنه ﺎ‬
‫در ﻣﻀﻴﻘﻪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﻤﻴﺖ ﻋﺮﺑ ﻲ ﺑﻌﻀ ﻲ اﻓ ﺮاد ﺑ ﻪ ﺟ ﻮش ﺁﻣ ﺪ و ﺑﻨ ﻲ هﺎﺷ ﻢ را از‬
‫اﻳ ﻦ ﻣﺨﻤﺼ ﻪ ﺑﻴ ﺮون ﺁوردﻧ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ از اﻳ ﻦ واﻗﻌ ﻪ و ﭘ ﺲ از اﻳ ﻦ آ ﻪ از رام آ ﺮدن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﭘﺲ از ﻓﻮت اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ در ﻣﻘﺎم ﭼﺎرﻩ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺮﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎ ﺣﺒﺲ ﻳﺎ ﻧﻔﻲ ﺑﻠ ﺪ ﻳ ﺎ ﻗﺘ ﻞ و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﭘ ﺲ از زﻳ ﺮ و رو آ ﺮدن اﻳ ﻦ ﺳ ﻪ‬
‫ﺷ ﻖ‪ ،‬آﺸ ﺘﻦ وي را ﻋﺎﻗﻼﻧ ﻪﺗ ﺮﻳﻦ راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﻲ دﺳ ﺖ هﻤ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻟﻮدﻩ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻨ ﻲهﺎﺷ ﻢ ﻧﺘﻮاﻧﻨ ﺪ از ﻃﺎﻳﻔ ﻪ ﺧﺎﺻ ﻲ ﺧ ﻮانﺧ ﻮاهﻲ آﻨﻨ ﺪ و اﻳ ﻦ‬
‫ﻓﻜﺮ در ﺳﺎل دوازدﻩ و ﺳﻴﺰدﻩ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣ ﺪ و ﻣﻮﺟ ﺐ ﻣﻬ ﺎﺟﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﺠﺰﻩ‬

‫ﺑ ﺮاي ﻳ ﻚ اﻳﺮاﻧ ﻲ آ ﻪ از در و دﻳ ﻮارش ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﻣ ﻲﺑ ﺎرد و ه ﺮ اﻣ ﺎمزادﻩاي‪ ،‬ﺣﺘ ﻲ‬

‫ﻣﺠﻬﻮل اﻟﻨﺴﺐ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ از ﻣ ﺮور ﺑ ﻪ ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﻪ ﺷ ﮕﻔﺖ ﻣ ﻲاﻓﺘ ﺪ آ ﻪ‬
‫اﺛﺮي از ﻣﻌﺠﺰﻩ در ﺁن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻮﺿﻊ در ﻗﺮﺁن دﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﻣﻨﻜﺮان از ﺣﻀﺮت‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و او ﻳﺎ ﺳﻜﻮت آﺮدﻩ و ﻳﺎ ﺳﺮ ﺑ ﺎز زدﻩ و ﺑ ﺪﻳﻦ اآﺘﻔ ﺎء آ ﺮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﻣ ﻦ ﺑﺸ ﺮي هﺴ ﺘﻢ ﭼ ﻮن ﺷ ﻤﺎ و ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را ﻓﻘ ﻂ ﻣ ﺄﻣﻮر اﺑ ﻼغ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ و ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ ﻣﻦ ﻣﺒﺸﺮ و ﻣﻨﺬرم‪.‬‬
‫روﺷ ﻦﺗ ﺮﻳﻦ اﻳ ﻦ ﻣ ﻮارد ﺁﻳ ﻪه ﺎي ‪ 90‬ﺗ ﺎ ‪ 93‬ﺳ ﻮرﻩ اﺳ ﺮاي )اﺳ ﺮاﺋﻴﻞ‪،‬‬
‫اﺳﺮا‪ ،‬اﻻﺳﺮي( اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟ َﻨ ُﺔ‬
‫ن ﻟَﻚ َ‬ ‫ﻦ اْﻻَرْض ﻳَﻨﺒُﻮﻋ ًﺎ‪َ .‬اوْ َﺗﻜُﻮ َ‬ ‫ﻲ َﺗ ُﻔﺠَﺮ ﻟَﻨﺎ ﻣ َ‬ ‫ﺣ ّﺘ ِ‬
‫ﻚ َ‬
‫ﻦ َﻟ َ‬
‫” وَﻗﺎﻟُﻮا َﻟﻦْ ﻧُﺆﻣ َ‬
‫ﻋ َﻠﻴْﻨ ﺎ‬
‫ﺖ َ‬
‫ﻋﻤْ َ‬ ‫ﻂ اّﻟﺴَﻤﺎَء آَﻤ ﺎ َز َ‬ ‫ﺠ َﺮ ا َﻻﻧْﻬﺎ ِر ﺧﻼﻟَﻬﺎ َﺗﻔْﺠَﻴﺮًا‪َ .‬ا َْو ُﺗﺴْ َﻘ َ‬ ‫ﺐ َﻓ ُﺘ َﻔ َ‬
‫ﻣﻦ َﻧﺨَﻴﻞ َو ﻋ َﻨ َ‬
‫ﻲ‬‫ﺧْ ﺮُف َاوْ ﺗَﺮْﻗِ ﻲ ﻓ ِ‬ ‫ﺖ َﻣ ﻦْ ُز َ‬ ‫ﻚ َﺑﻴْ ِ‬ ‫ن َﻟ َ‬ ‫ﻼ‪َ .‬اوْ َﻳ ُﻜ ﻮ ِ‬
‫ﻲ ﺑ ﺎﷲ َو اْﻟَﻤﻼﺋ َﻜ ﺔ ﻗَﺒ ﻴ ً‬ ‫ﺴ ﻔ ًﺎ َاوِْ َﺗ ﺄ ِﺗ ٍ‬
‫آ َ‬
‫ﺖ ِا ّﻻ‬‫ن رَﺑّﻲ َهﻞْ ُآﻨْ ُ‬ ‫ﺳﺒْﺤَﺎ َ‬‫ﻋﻠَﻴﻨﺎ آﺘﺎﺑﺎً َﻧﻘْﺮُؤﻩ ُﻗﻞْ ُ‬ ‫ﻲ ُﺗ َﻨﺰﱠل َ‬
‫ﺣ ّﺘ ِ‬
‫ﻚ َ‬
‫ﻦ ﻟَﺮ ُﻗ ّﻴ َ‬ ‫ّا َﻟﺴَﻤﺎء َو َﻟﻦْ ﻧُﺆﻣ َ‬
‫َﺑﺸَﺮًا َرﺳُﻮ ًﻻ“‬
‫ﻳﻌﻨﻲ )ﮔﻔﺘﻨﺪ( ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻲﺁورﻳﻢ ﻣﮕﺮ اﻳﻦ آﻪ ﭼﺸﻤﻪ ﺁﺑ ﻲ از زﻣ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺠﻮﺷﺎﻧﻲ ﻳﺎ اﻳﻦ آﻪ ﺑﺎﻏﺴﺘﺎﻧﻲ از ﻧﺨﻞ و ﺗﺎك داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ آﻪ ﺟ ﻮيه ﺎ در ﺁن روان‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻨﺎن آﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاي ﻗﻄﻌﻪاي از ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺮ ﻣﺎ ﻓﺮود ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺧ ﺪا و‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن دهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻦ آﻪ ﺧﺎﻧﻪاي از زر ﻧﺎب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ و ﻳﺎ اﻳ ﻦ‬
‫آﻪ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺮ ﺷﻮي و ﻋﺮوج ﺗ ﻮ را ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن ﻗﺒ ﻮل ﻧﻤ ﻲآﻨ ﻴﻢ ﻣﮕ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ از‬
‫ﺁﺳﻤﺎن ﻧﺎﻣ ﻪاي ﺑ ﺮ ﺻ ﺪق ﮔﻔﺘ ﺎر ﺧ ﻮد ﻓ ﺮود ﺁوري آ ﻪ ﻣ ﺎ ﺁن را ﺑﺨ ﻮاﻧﻴﻢ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ‬
‫ﺑﮕﻮ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ از ﺑﺸﺮي هﺴﺘﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪﻩ؟‬
‫ﺑﻲدرﻧﮓ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﺁﻳﻪ از ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﻨﻜﺮان ﺗﻌﺠﺐ آﺮدﻩ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﷲ‬‫” وَﻣ ﺎ َﻣ َﻨ ﻊ اّﻟﻨ ﺎسَ َانْ ﻳُﻮﻣ ُﻨ ﻮا اذْا ﺟ ﺎ َء ُه ُﻢ اْﻟ ُﻬ ﺪي اﻻ َانْ ﻗ ﺎﻟُﻮا َا َﺑ َﻌ ﺚ ِا ُ‬
‫ﻦ‬
‫ﻋ َﻠ ﻴْﻬ ِﻢ ِﻣ َ‬
‫ﻦ َﻟ َﻨ ّﺰﻟْﻨ ﺎ َ‬
‫ﻄﻤَﺌ ّﻨ ﻴ َ‬
‫ن ُﻣ َ‬‫ﺸﻮ َ‬ ‫ض ﻣَﻼ ِﺋ َﻜ ُﺔ َﻳﻤْ ُ‬‫ﻲ اْﻻرْ ِ‬ ‫نﻓ َ‬ ‫ﺳ ﻮ ًﻻ‪ُ .‬ﻗ ﻞْ َﻟﻮْآ ﺎ َ‬ ‫ﺑَﺸ ِﺮًا ر ُ‬
‫اّﻟﺴَﻤﺎ َء َﻣﻠَﻜﺄ َرﺳُﻮ ّﻻ“‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ ﭼ ﺮا ﻣ ﺮدم ﺑ ﻪ ﻣﻄﻠ ﺐ ﺣ ﻖ ﮔ ﺮدن ﻧﻨﻬ ﺎدﻩ و ﻣﺘﻮﻗﻌﻨ ﺪ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ ﺧ ﺪا‬
‫ﻣﻼﺋﻜﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را از ﺟﻨﺲ ﺧﻮد ﺁنهﺎ ﻣﻌ ﻴﻦ آ ﺮدﻩ ﻓﺮﺷ ﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ دو ﺁﻳﻪ روﺷﻦ و ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺷﺨﺼ ﻲ از ﻣﻴ ﺎن ﻗ ﻮﻣﻲ ﺑﺮﻣ ﻲﺧﻴ ﺰد‪،‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬روﺷﻦﺗ ﺮ ﻣ ﻲﺑﻴﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﻄ ﻼن ﺧﺮاﻓ ﺎت و ﺳ ﺨﺎﻓﺖ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﺁنه ﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺁنهﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ و ﻋﺎدات زﻳﺎنﺑﺨﺶ و ﺧﻼف ﺁدﻣﻴﺖ را ﻧﻬﻲ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻨﺎن درﺳﺖ و روﺷﻦ او ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﻬﺎﻧﻪﮔﻴﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ ﭼﻴﺰه ﺎﻳﻲ آ ﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺑﻬﺎﻧﻪﮔﻴﺮي اﺳﺖ ﻧﻴﺰ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدﻣ ﻲ ﺑ ﺪﻳﻦ ﻋ ﺎدات ﺳ ﺨﻴﻒ‬
‫و ﺟﺎهﻼﻧ ﻪ ﺧ ﻮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪاﻧ ﺪ از آ ﻮدآﻲ ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ اﻟﻘ ﺎء ﺷ ﺪﻩ و در ﺁنه ﺎ رﻳﺸ ﻪ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ آﻪ ﻗﺮن ﻋﻘﻞ و روﺷﻨﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﮕ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ؟‬
‫ﻣﮕﺮ ﻣﻴﻠﻴﻮنهﺎ ﺑﺸﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﻋﻘﻞ ﺧﻮد و ﻣﻨﺰﻩ از ﻋﺎدات و ﻣﻌﺘﻘﺪات ﺗﻠﻘﻴﻨﻲ هﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫در ﺁن زﻣﺎن ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ اوﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺮدم از ﭘﻴﺮوي ﻣﺮدي آﻪ ﻣﻲﺧﻮاه ﺪ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ‬
‫و ﻋﺎدات اﺟﺪادي ﺁنهﺎ را درهﻢ ﺑﺮﻳﺰد ﺳﺮﺑﺎز ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن را‬
‫از ﻃﺮف ﺧﺪا ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬از او دﻟﻴﻞ ﻣ ﻲﺧﻮاهﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﻣ ﺮد ﺑ ﺮاي‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻌﺠﺰات ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪﻩ و ﺁن ﭼﻪ را از ﺑﺎب دﻳﺎﻧ ﺎت راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ‬
‫اﻧﺒﻴﺎء ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺁنهﺎ ﺑﺎزﮔﻮ آﺮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣﺜ ﻞ ﻣﺸ ﻬﻮر‪ ،‬ﺳ ﺮود ﻳ ﺎد‬
‫ﻣﺴﺘﺎن دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ اآﻨ ﻮن آ ﻪ ﻧﻮﺑ ﺖ ﺧ ﻮد او رﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﻇ ﺎهﺮ‬
‫ﺳ ﺎزد‪ .‬ﻣ ﺮدم ﻗ ﺮﻳﺶ ﻧﻤ ﻲﺧﻮاهﻨ ﺪ زﻳ ﺮ ﺑ ﺎر ﻳﻜ ﻲ از اﻣﺜ ﺎل ﺧ ﻮد ﺑﺮوﻧ ﺪ از اﻳ ﻦ رو‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻲ ﻓﻲ اْﻻﺳْﻮاق َﻟﻮْ َﻻ اُﻧ ِﺰ َل ا َﻟﻴْﻪ‬ ‫” َو ﻗﺎﻟ ُﻮ ﻣﺎﻟﻬﺬَا اﻟ ﱠﺮﺳُﻮ ِل ﻳَﺄ ُآ ُﻞ اّﻟﻄَﻌﺎ َم َو َﻳﻤْﺸ ِ‬
‫ﻈﺎَﻟِﻤُﻮنَ‬ ‫ﺟﻨﱠ ُﺔ ﻳَﺄ ُآ ِﻞ ﻣﻨْﻬﺎ َو ﻗﺎ َل اﻟ ّ‬
‫ن َﻟ ُﻪ َ‬
‫ﻲ اَﻟﻴْﻪ َآﻨْ ُﺰ َاوْ َﺗ ُﻜ ُﻮ َ‬
‫ن َﻣ َﻌ َُﻪ ﻧَﺬﻳﺮًا‪َ .‬اوْ ُﻳﻠْﻘ ِ‬
‫ﻚ َﻓ َﻴﻜُﻮ َ‬ ‫َﻣ َﻠ ُ‬
‫ﻼ ﻣَﺴﺤُﻮراً“‬ ‫ﺟً‬ ‫ن ِا ّﻻ َر ُ‬ ‫اِن َﺗ ﱠﺘ ِﺒﻌُﻮ َ‬
‫ﻣﺜ ﻞ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺧ ﻮردن و ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزار رﻓ ﺘﻦ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﻣﻘ ﺎم ﻧﺒ ﻮت اﺳ ﺖ ﮔ ﻮﻳﻲ‬
‫ﺁنه ﺎ ﻣﻨﺘﻈ ﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﻧﺒ ﻲ ﻣﺜ ﻞ ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣﺮدﻣ ﺎن ﻧﺒﺎﺷ ﺪ و اﺣﺘﻴ ﺎﺟﻲ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮردن و‬
‫ﺁﺷﺎﻣﻴﺪن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﺑﺎ آﻤﺎل ﺳﺎدﻩﻟﻮﺣﻲ و ﻧﺎداﻧﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮد ﭼﮕﻮﻧﻪ دﻋﻮي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ هﻢ ﻃﻌ ﺎم ﻣ ﻲﺧ ﻮرد و ه ﻢ در‬
‫ﺑ ﺎزار راﻩ ﻣ ﻲرود؟ اﮔ ﺮ راﺳ ﺖ ﻣ ﻲﮔﻔ ﺖ ﻓﺮﺷ ﺘﻪاي هﻤ ﺮاﻩ ﺧ ﻮد ﻣ ﻲﺁورد آ ﻪ ﻋ ﻴﻦ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ او را ﺗﺼﺪﻳﻖ آﻨﺪ ﻳﺎ اﻳﻦ آﻪ ﻻاﻗﻞ ﮔﻨﺠﻲ از ﺁﺳﻤﺎن ﺑ ﺮاﻳﺶ ﻣ ﻲﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻧﺪ آ ﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻌﺎش ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻮن ﻓﺎﻗ ﺪ اﻳ ﻦه ﺎ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ‬
‫ﺟﻨﻲ )ﺳﺤﺮ( ﺷﺪﻩ و اهﺮﻳﻤﻨﻲ )دﻳﻮي( در وي ﺣﻠﻮل آﺮدﻩ ﻳﺎ دﻳﻮاﻧﻪ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ و ﺑﻬﺎﻧ ﻪﺟ ﻮﻳﻲ‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺟ ﻮاﻧﻲ ﻧﻤ ﻲده ﺪ و ﺗﻘﺎﺿ ﺎي‬
‫ﻣﻌﺠﺰﻩ را ﺑﺎ ﺳﻜﻮت ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲآﻨﺪ وﻟﻲ در ﭼﻨﺪ ﺁﻳﻪ ﺑﻌﺪ )ﺁﻳﻪ ‪ 30‬ﺳﻮرﻩ ﻓﺮﻗ ﺎن( ﺑ ﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ از اﻳﺮادهﺎي ﺁنهﺎ از ﻗﻮل ﺧﺪا ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲدهﺪ آﻪ ﻗﺒ ﻞ از ﺗ ﻮ ه ﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮي‬
‫را آﻪ ﻣﺄﻣﻮر هﺪاﻳﺖ ﺧﻠﻖ آﺮدﻳﻢ هﻢ ﻏﺬا ﻣﻲﺧﻮردﻧﺪ و هﻢ در ﺑﺎزارهﺎ راﻩ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫در ﺳﻮرﻩ ﺣﺠﺮ ﺑﺎز ﻗﻀﻴﻪ ﺗﻜﺮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻜﺮان ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ اي‬
‫آﺴ ﻲ آ ﻪ ﺧﻴ ﺎل ﻣ ﻲآﻨ ﻲ ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺗ ﻮ دﻳﻮاﻧ ﻪاي‪ ،‬اﮔ ﺮ راﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ ﻓﺮﺷﺘﻪاي ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻴﺎور‪:‬‬
‫ن‪َ .‬ﻟﻮْﻣﺎﺗَﺄﺗﻴﻨ ﺎ ِﺑ ْﺎﻟَﻤﻼ ِﺋ َﻜ ِﺔ‬
‫ﻚ ﻟَﻤﺠْ ُﻨ ﻮ َ‬‫ﻋ َﻠﻴْﻪ اّﻟﺬآُﺮ ِا ﱠﻧ َ‬
‫” َو ﻗﺎﻟﻮُا ﻳﺎ َا ﱠﻳﻬَﺎ ّاﻟَﺬي ُﻧﺰّل َ‬
‫ﻦ“‪.‬‬ ‫ﻦ اﻟﺼّﺎدِﻗﻴ َ‬
‫ﺖ ِﻣ َ‬ ‫ِانْ ُآﻨْ َ‬
‫در ﺁﻳﺎت اوﻟﻴﻪ ﺳﻮرﻩ اﻧﺒﻴﺎء ﺑﺎز اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﻜﺮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ن… َﺑ ﻞْ ﻗ ﺎﻟُﻮا‬ ‫ن اﻟﺴ ﺤْ َﺮ َو اَﻧ ُﺘﻢْ ُﺗﺒْﺼ ﺮ ُو َ‬ ‫ﺸ ُﺮ ﻣ ﺜُْﻠ ُﻜﻢْ َا َﻓ َﺘ ﺄﺗُﻮ َ‬
‫” َه ﻞْ ه ﺬا ِا ّﻻ ﺑّ َ‬
‫ﻋ ُﺮ ﻓَﻠﻴﺄﺗِﻨﺎ ﺑِﺂ َﻳ ٍﺔ آَﻤﺎَ ُارْﺳ َﻞ اْ ّﻻوَﻟُﻮنَ“‪.‬‬ ‫ث َاﺣْﻼم ﺑَﻞ اﻓﺘَﺮ ِﻳ ُﻪ َﺑﻞْ ُه َﻮ ﺷﺎ ِ‬ ‫َاﺿْﻐﺎ ُ‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ‪” :‬اﻳ ﻦ ﺷ ﺨﺺ ﺑﺸﺮﻳﺴ ﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﻮد ﺷ ﻤﺎ‪ ،‬ﭼ ﺮا ﻣﺠ ﺬوب ﺷ ﻌﺮ او‬
‫ﻣ ﻲﺷ ﻮﻳﺪ؟ ﺧ ﻮابه ﺎي ﭘﺮﻳﺸ ﺎن ﻳ ﺎ ﺗﺨ ﻴﻼت ﺷ ﺎﻋﺮاﻧﻪ ﺧ ﻮﻳﺶ را ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫ﺑﺮاﻳﺘ ﺎن ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ ،‬اﮔ ﺮ راﺳ ﺖ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﻧﻈﻴ ﺮ ﺁن ﭼ ﻪ اﻧﺒﻴ ﺎء ﺳ ﻠﻒ ﺁوردﻩاﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺎورد“‪.‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﺟﻮاب ﺁنهﺎ ﺑﺪﻳﻦ اآﺘﻔﺎء ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫”ﻗﺒﻞ از ﺗﻮ ﻣﺮداﻧﻲ ﺑﺮاي هﺪاﻳﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ آﻪ ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ وﺣ ﻲ ﻣ ﻲآ ﺮدﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺁنهﺎ ﻧﻴﺰ ﻏﺬا ﻣﻲﺧﻮردﻧﺪ و از زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺟﺎوﻳﺪ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨ ﺪ ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻴﺪ از داﻧﺎﻳﺎن ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎري ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ“)” و ﻣﺎ ارﺳﻠﻨﺎ ﻗﺒﻠﻚ اﻻ رﺟ ﺎل ﻳ ﻮﺣﻲ‬
‫اﻟﻴﻬﻢ ﻓﺎﺳﺌﻠﻮا اهﻞ اﻟﺬآﺮ ان آﻨﺘﻢ ﻻ ﺗﻌﻠﻤﻮن‪ ،‬و ﻣﺎ ﺟﻌﻠﻨﺎ ه ﻢ ﺟﺴ ﺪًا ﻻ ﻳ ﺄآﻠﻮن اﻃﻌ ﺎم‬
‫و ﻣﺎ آﺎﻧﻮا ﺧﺎﻟﺪﻳﻦ“‪.(.‬‬
‫روي ه ﻢ رﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از ﺑﻴﺴ ﺖ و ﭘ ﻨﺞ ﺑ ﺎر اﻳ ﻦ ﺑﻬﺎﻧ ﻪﺟ ﻮﻳﻲ و ﻣﻌﺠ ﺰﻩ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻦ در ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎهﺎ‪ ،‬ﺟ ﻮاب ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻳ ﺎ‬
‫ﺳﻜﻮت ﺑﻮد ﻳﺎ اﻳﻦ آﻪ ﺑﺎ آﻤﺎل ﺻﺮاﺣﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻩاﻧﺪ ﻣﻦ ﺑﺸ ﺮي هﺴ ﺘﻢ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﻤﺎ آ ﻪ‬
‫از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ وﺣﻲ و اﻟﻬﺎم درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲآﻨﻢ‪.‬‬
‫در ﺁﻳﻪ ‪ 20‬ﺳﻮرﻩ ﻳﻮﻧﺲ ﻋﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫”ﻳﻘﻮﻟﻮن ﻟﻮﻻ اﻧ ﺰل ﻋﻠﻴ ﻪ ﺁﻳ ﺔ ﻣ ﻦ رﺑ ﻪ‪ ،‬ﻗ ﻞ اﻧﻤ ﺎ اﻟﻐﻴ ﺐ ﷲ ﻓ ﺎﻧﺘﻈﺮوا اﻧ ﻲ‬
‫ﻣﻌﻜﻢ ﻣﻦاﻟﻤﻨﺘﻈﺮﻳﻦ“‬
‫)ﻳﻌﻨ ﻲ( ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﻣﺸ ﺮآﺎن ﭼ ﺮا ﻧﺸ ﺎﻧﻪ و ﻋﻼﻣﺘ ﻲ از ﺧ ﺪاﻳﺶ ﻇ ﺎهﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد؟ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺑﮕﻮ‪ :‬اﻣﻮر ﻣﺨﺼﻮص ذات ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ هﻢ ﭼ ﻮن‬
‫ﺷ ﻤﺎ از ﻣﻜﻨﻮﻧ ﺎت ﻏﻴﺒ ﻲ و ارادﻩ ﺣ ﻖ ﺗﻌ ﺎﻟﻲ اﻃﻼﻋ ﻲ ﻧ ﺪارم‪ ،‬ﻣ ﻦ ه ﻢ ﭼ ﻮن ﺷ ﻤﺎ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮم‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻇﻬﻮر ﻣﻌﺠﺰﻩ“‪.‬‬
‫ﺑﺎز در ﺳﻮرﻩ رﻋﺪ ﺁﻳﻪ ‪ 7‬هﻤﺎن ﻣﻌﻨﻲ ﺗﻜﺮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ وﻟﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﺁن‬
‫ﺟﺎ ﻓﻘﻂ ﺧﻮد را ﻣﺄﻣﻮر اﺑﻼغ اواﻣﺮ ﻣﻲﻧﺎﻣ ﺪ و ﺟ ﻮاﺑﻲ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﭼ ﺮا ﺁﻳ ﻪاي ﻧ ﺎزل‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻲدهﺪ‪.‬‬
‫ﻋ َﻠﻴْﻪ ﺁ َﻳ ُﺔ ﻣﻦْ َر ّﺑ ﻪ‪ .‬اﻧﱠﻤ ﺎ اَﻧْ ﺖَ ﻣُﻨ ﺬ ُر َو ِﻟ ُﻜ ّﻞ‬ ‫” َو َﻳﻘُﻮ ُل ّاﻟَﺬﻳﻦ َآ َﻔﺮُوا َﻟﻮْﻻ ُاﻧْﺰ َل َ‬
‫َﻗﻮْ َم هﺎ ٍد‬
 ‫)ﻳﻌﻨﻲ( آﺎﻓﺮان ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﭘﺲ ﭼ ﺮا ﻧﺸ ﺎﻧﻪ و ﺁﻳﺘ ﻲ ﺑ ﺮ ﺻ ﺤﺒﺖ ﮔﻔﺘ ﺎر او از‬
‫ﻃ ﺮف ﺧﺪاوﻧ ﺪش ﻇ ﺎهﺮ ﻧﻤ ﻲﺷ ﻮد؟ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﻮ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﺑﻴﻢدهﻨ ﺪﻩاي و ه ﺮ ﻗ ﻮم ﭘﻴﺸ ﻮاﻳﻲ دارد‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﺗﻜﻠﻴ ﻒ ﺗ ﻮ اﺑ ﻼغ اواﻣ ﺮ اﺳ ﺖ‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﺁوردن ﻣﻌﺠﺰﻩ آﺎر ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺖ“‪.‬‬
‫ﻋﻴﻦ اﻋﺘﺮاض ﻣﺸ ﺮآﺎن و ﺟ ﻮاب ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ آ ﻪ ﻣ ﻦ ﻓﻘ ﻂ ﻣﻨ ﺬرم و ﻧﺸ ﺎﻧﻪ و‬
‫ﺁﻳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻌﺠﺰﻩ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮص ذات ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ در ﺟ ﺎﻳﻲ دﻳﮕ ﺮ ﺗﻜ ﺮار ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺁﻳﺖ و ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺧﻮد را ﻗﺮﺁن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﷲ َو ِاﻧﱠﻤ َﺎ َا َﻧ ﺎ‬‫ت ﻋﻨْ ﺪَا ِ‬ ‫ت ﻣ ﻦْ َر ّﺑ ﻪ ُﻗ ﻞْ ِا ّﻧ َﻤ ﺎ اْﻻﻳ ﺎ ُ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْﻪ ﺁﻳﺎ ُ‬ ‫” َو ﻗﺎﻟﻮُا َﻟﻮْﻻ ُاﻧْﺰ َل َ‬
‫ﻦ“‪) .‬ﻳﻌﻨﻲ( ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﺧﺪاﻳﺶ ﺁﻳﺘﻲ ﻧﻤﻲﻓﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﺑﮕ ﻮ آ ﻪ ﺁﻳ ﺖه ﺎ‬ ‫ﻧَﺬﻳُﺮ ﻣُﺒﻴ ُ‬
‫هﻤﻪ ﻣﺨﺼﻮص ذات ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﻴﻢ دهﻨﺪﻩام“‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﭘﺲ از ﺁن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻚ َﻟ َﺮﺣْ َﻤ ًﺔ َو‬ ‫ﻲ ذ ِﻟ َ‬
‫نﻓ ِ‬ ‫ﻋ َﻠ ﻴْﻬﻢْ ِا ﱠ‬
‫ﻚ اْﻟﻜﺘ ﺎبَ ُﻳﺘْﻠ ﻲ َ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْ َ‬
‫”ا َو َﻟ ﻢْ َﻳﻜْﻔﻬ ﻢْ َا ّﻧ ﺎ َاﻧْ َﺰﻟْﻨ ﺎ َ‬
‫ن“‪.‬‬
‫ِذآْﺮي ِﻟ َﻘﻮْ ٍم ﻳُﺆ ِﻣﻨُﻮ َ‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ ”ﺁﻳ ﺎ ﻧ ﺎزل آ ﺮدن ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ‪ ،‬ﺁنه ﺎ را آﻔﺎﻳ ﺖ ﻧﻤ ﻲآﻨ ﺪ آ ﻪ در ﺁن‬
‫ﺗﺬآﺮات و رﺣﻤﺖ ﺑﺮاي اهﻞ اﻳﻤﺎن اﺳﺖ“‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ ﻣﻠﻚ ﺁﻳﻪ ‪ 25‬آﻪ ﻣﺸﺮآﺎن ﺑﻪ او ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫” ﭘ ﺲ اﻳ ﻦ روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ آ ﻪ ﺗ ﻮ از ﺁن ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻲﮔ ﻮﻳﻲ آ ﻲ ﺧﻮاه ﺪ ﺁﻣ ﺪ؟‬
‫ﺗﺼ ﺮﻳﺢ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ :‬آ ﻪ ﻋﻠ ﻢ ﺑ ﺮ ﺁن ﻣﺨﺼ ﻮص ذات ﺧﺪاوﻧ ﺪ اﺳ ﺖ و ﻣ ﻦ ﻓﻘ ﻂ ﻧ ﺬﻳﺮم‬
‫ﻦ“‪.‬‬ ‫ﷲ َو ِاﻧّﻤﺎ اَﻧ َﺎ ﻧَﺬ ُﻳ ُﺮ ﻣُﺒﻴ ُ‬ ‫ﻋﻨْﺪَا ِ‬‫)اﻧﺬار آﻨﻨﺪﻩ ﺧﺒﺮ ﺁورﻧﺪﻩ(‪ُ .‬ﻗﻞْ ِا ﱠﻧﻤ َﺎ اْﻟﻌﻠْ ُﻢ ِ‬
‫در ﺳ ﻮرﻩ ﻧﺎزﻋ ﺎت ﺁﻳ ﻪه ﺎي ‪ 45 ،44 ،43‬آ ﻪ ﺑ ﺎز ﺻ ﺤﺒﺖ از روز ﺣﺸ ﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻧﻔﻲ ﻋﻠﻢ از ﺷﺨﺺ رﺳﻮل ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺮﻳﺢﺗﺮي ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺖ ُﻣﻨْﺬِر َﻣﻦْ َﻳﺨَﺸﻴﻬﺎ‪) .‬ﺑ ﻪ‬ ‫ﻚ ُﻣﻨْﺘَﻬﻴﻬﺎ‪ِ .‬اﻧﱠﻤﺎ اَﻧ َ‬ ‫ﺖ ﻣﻦْ ذآﺮْﻳﻬﺎ‪ .‬اِﻟﻲ رَﺑ َ‬ ‫” ﻓﻴ َﻢ َاﻧْ َ‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ( ﺗﻮ از آﺠﺎ ﻣﻲداﻧﻲ ﻗﻴﺎﻣﺖ آﻲ ﻣﻲرﺳﺪ؟ ﻓﻘ ﻂ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻣ ﻲداﻧ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺗﻮ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮدم را از روز ﺟﺰا ﺑﻴﻢ دهﻲ“‪.‬‬
‫اﺻﺮار ﻣﺘﻮاﻟﻲ و ﻣﻜﺮر ﻣﺸﺮآﺎن در ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﻣﻌﺠﺰﻩ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳ ﺎد آ ﺮدن‬
‫ﺁنهﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ آﻪ اﮔﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﻋﺠﺎزي ﻇﻬ ﻮر ﺑﭙﻴﻮﻧ ﺪد اﻳﻤ ﺎن ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺁورد رﻓﺘ ﻪرﻓﺘ ﻪ‬
‫در ﻧﻔﻮس ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺣﺘﻲ در آﻨﻪ روح ﺧ ﻮد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ اﻳ ﻦ ﺁرزو را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨ ﺖ آ ﻪ‬
‫آﺎش ﺧﺪا ﺗﻔﻀﻞ ﻣ ﻲآ ﺮد و ﻳﻜ ﻲ از ﺗﻘﺎﺿ ﺎهﺎي ﻣﺸ ﺮآﺎن را در ﺑ ﺎب اﻋﺠ ﺎز و ﺗﺄﻳﻴ ﺪ‬
‫رﺳ ﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺮﺁوردﻩ ﻣ ﻲآ ﺮد ﺗ ﺎ هﻤ ﻪ ﻣﻨﻜ ﺮان ﻣ ﺎت و ﻣﺒﻬ ﻮت ﺷ ﺪﻩ اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﻣﻲﺁوردﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻪ ﺁﻳﻪ ﺳﻮرﻩ اﻧﻌﺎم را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪:‬‬
‫ت‬‫ﺟﻬْ َﺪ َاﻳْﻤﺎﻧ ُﻬﻢْ ﻟَﺌﻦْ ﺟِﺎﺋﺘْ ُﻬﻢْ ﺁ َﻳ ُﻪ َﻟﻴُﺆﻣُﻨﻦﱠ ﺑﻬ َﺎ ُﻗﻞْ اﻧﱠﻤ ﺎ ﺁ َﻻ َﻳ ﺎ ُ‬ ‫” َو َاﻗْﺴَﻤﻮُا ﺑﺎﷲ َ‬
‫ﺐ َاﻓَﺌ َﺪ َﺗ ُﻬﻢْ َو اَﺑْﺼ ﺎرَ ُه ﻢْ آَﻤ ﺎﻟَﻢْ‬ ‫ن‪َ .‬و ُﺗ َﻘﱠﻠ ُ‬ ‫ﺟ ﺄتْ ﻻﻳُﺆﻣﻨ ُﻮ َ‬ ‫ﻋﻨْﺪَاﷲ و ﻣﺎ ُﻳﺸْ َﻌ ُﺮ ُآﻢْ اَﻧﱠﻬ ﺎ اَذا ِ‬ ‫َ‬
‫ن‪َ .‬و َﻟ ﻮْ َاﻧﱠﻨﺎ َﻧ َﺰﻟْﻨ ﺎ ِا َﻟ ﻴْﻬ ُﻢ اْﻟَﻤﻼﺋ َﻜ َﺔ َو‬
‫ﻃﻐْﻴﺎﻧﻬْﻢ َﻳﻌْ َﻤﻬُﻮ َ‬ ‫ﻳُﺆﻣ ُﻨ ِﻮِا ﺑﻪ َا َو َل َﻣﺮﱠة َو َﻧ َﺬ ُر ُهﻢْ ﻓﻲ ُ‬
‫ﻦ‬‫ﷲ َو ﻟ ﱠﻜ َ‬ ‫ن ﻳَﺸ ﺎءا ُ‬ ‫ﻼ ﻣﺎ آ ﺎﻧُﻮاﻟﻴُﺆﻣﻨُﻮا َا ّﻻ َا َ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْﻬﻢْ ُآﻞّ ﺷَﻲء ُﻗ ُﺒ ً‬ ‫ﺸﺮْﻧ َﺎ َ‬‫ﺣ َ‬ ‫َآّﻠ َﻬ ُﻢ اْﻟْﻤﻮﺗﻲ َو َ‬
‫ن“‪.‬‬ ‫َاآْ َﺜ َﺮ ُهﻢْ َﻳﺠْﻬَﻠ ُﻮ َ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺁﻳﺎت ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ آﻪ‪ ”:‬ﻣﺸﺮآﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳ ﻮﮔﻨﺪ ﻳ ﺎد آﺮدﻧ ﺪ آ ﻪ اﮔ ﺮ‬
‫ﺁﻳﺘ ﻲ )ﻧﺸ ﺎﻧﻪ و ﻣﻌﺠ ﺰﻩاي ﻣﺤﻤ ﺪ( ﻇ ﺎهﺮ ﺳ ﺎزد‪ ) ،‬و ﻳ ﺎ( ﻳﻜ ﻲ از ﺗﻘﺎﺿ ﺎهﺎي ﺁنه ﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﻣﻲﺁورﻧﺪ‪ .‬اي ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺑﮕﻮ ﺁﻳﺎت ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧ ﺪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻲ‬
‫در دﺳﺖ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻲداﻧﻴﺪ اﮔﺮ ﺁﻳﺎﺗﻲ هﻢ ﻇﺎهﺮ ﺳﺎزم ﺑﺎز اﻳﻤ ﺎن ﻧﻤ ﻲﺁورﻧ ﺪ ﺁنه ﺎ‬
‫را در ﮔﻤﺮاهﻲ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ ﺑﮕﺬارﻳﻢ‪ .‬اﮔﺮ از ﺁﺳﻤﺎن ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻧﺎزل ﺷ ﻮد و اﮔ ﺮ ﻣﺮدﮔ ﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺁﻳﻨﺪ و هﻤﻪ اﻣﻮر ﺧﺎرقاﻟﻌﺎدﻩ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁنه ﺎ ﻧﻬ ﻴﻢ ﺑ ﺎز اﻳﻤ ﺎن ﻧﺨﻮاهﻨ ﺪ‬
‫ﺁورد ﻣﮕﺮ اﻳﻦ آﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاهﺪ اﻣﺎ اﻏﻠﺐ ﺁنهﺎ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ“‪.‬‬

‫اآﻨﻮن ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﺳﻪ ﺁﻳﻪ را اﺟﻤﺎ ًﻻ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺸﺮآﺎن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد آﺮدﻧ ﺪ آ ﻪ اﮔ ﺮ ﻳﻜ ﻲ از ﻣﻌﺠﺰاﺗ ﻲ آ ﻪ از ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﻇﺎهﺮ ﺳﺎزد اﻳﻤﺎن ﻣﻲﺁورﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺑﮕﻮ اﻋﺠﺎز از ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ و از ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺻ ﺤﻴﺢ اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ ﺧﺮق ﻋﺎدات در دﺳﺖ ﺁدﻣﻴﺰاد ﻧﻴﺴﺖ هﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻲ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻻﻳﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ و ﺧﻼف ﺁن ﺻ ﻮرت ﻧﻤ ﻲﮔﻴ ﺮد ﺧﺎﺻ ﻴﺖ‬
‫ﺁﺗﺶ‪ ،‬ﺳﻮزاﻧﺪن اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ اوﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﻴﺪ اﮔﺮ هﻢ ﻣﻌﺠﺰﻩاي روي ﺑﺪهﺪ ﺑﺎز هﻢ اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﻧﻤﻲﺁورﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﺟﻮاب ﻧﻘﻀ ﻲ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗﻀ ﻴﻪ داد و ﮔﻔ ﺖ از آﺠ ﺎ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم آﻪ اﮔﺮ ﻣﻌﺠﺰﻩاي روي ﻣﻲداد اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻲﺁوردﻧﺪ!‬
‫ﻇﺎهﺮ اﻣﺮ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ه ﺮ ﺧ ﺮق ﻋ ﺎدﺗﻲ ﺑﺸ ﺮ را ﺑ ﻪ ﺷ ﮕﻔﺘﻲ ﻣ ﻲاﻧ ﺪازد و ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫آﺴﻲ آﻪ ﺧﺮق ﻋﺎدت را آﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻲﻧﮕﺮد و هﻴﭻ ﺑﻌﻴﺪ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣﻔﺴ ﺮان ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﻇ ﺎهﺮ ﻧﺸ ﺪن ﻣﻌﺠ ﺰﻩ از اﻳ ﻦ روﺳ ﺖ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ آﻪ ﺁنهﺎ اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻲﺁورﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ ”:‬وﺗﻘﻠﺐ اﻓﺌﺪﺗﻬﻢ و اﺑﺼﺎرهﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﻣ ﺎ دﻳ ﺪﻩ و دل ﺁنه ﺎ‬
‫را از ﺣ ﻖ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴ ﺪﻩاﻳ ﻢ از اﻳ ﻦ رو ﺑ ﻪ ﺁﻳ ﺎﺗﻲ آ ﻪ ﺳ ﺎﺑﻘ ًﺎ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ‬
‫اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎوردﻧﺪ“‪.‬‬
‫ﺧ ﺪاﻳﺎ راﺳ ﺖ ﮔ ﻮﻳﻢ ﻓﺘﻨ ﻪ از ﺗﻮﺳ ﺖ اﮔ ﺮ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻗ ﺎدر ﻣﺘﻌ ﺎدل ﻣ ﺮدم را از‬
‫دﻳﺪن ﺣﻖ آ ﻮر آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ دﻳﮕ ﺮ ﭼ ﻪ ﺗ ﻮﻗﻌﻲ ﻣ ﻲﺗ ﻮان از ﺁنه ﺎ داﺷ ﺖ و‬
‫ﭼﺮا ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ ﺁنهﺎ ﻣﺒﻌﻮث ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ آﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺳ ﺎﺑﻘ ًﺎ ﺁﻳ ﺎﺗﻲ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺼ ﻮد از ﺳ ﺎﺑﻖ ﭼﻴﺴ ﺖ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﻘﺼﻮد اﻧﺒﻴﺎء ﺳﻠﻒ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬از اﻧﺒﻴﺎء ﺳ ﻠﻒ ﺧﺒ ﺮ‬
‫ﺻﺤﻴﺤﻲ در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺁن ﭼﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﺷ ﻬﺎدت هﻤ ﻴﻦ ﻗ ﺮﺁن ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﻣﺸ ﺮآﺎن ﺁﻳ ﺎﺗﻲ ﺧﻮاﺳ ﺘﻪاﻧ ﺪ و ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺁنهﺎ ﺟﻮاب دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑﺸ ﻴﺮ )ﺑﺸ ﺎرت و ﻣ ﮋدﻩ دهﻨ ﺪﻩ( و‬
‫ﻧﺬﻳﺮ )ﺑﻴﻢ دهﻨﺪﻩ و ﺗﺮﺳﺎﻧﻨﺪﻩ( اﺳﺖ و ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻘﺼﻮد از ﺟﻤﻠ ﻪ ﺳ ﺎﺑﻘ ًﺎ ﺁﻳ ﺎﺗﻲ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎوردﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﺁﻳﺎت ﻗﺮاﻧ ﻲ ﺑﺎﺷ ﺪ آ ﻪ اﻟﺒﺘ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟ ﻮاب‬
‫آ ﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬زﻳ ﺮا ﻣﺸ ﺮآﺎن ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺁﻳ ﺎت ﻗﺮﺁﻧ ﻲ اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﺁورﻧﺪ و اذﻋﺎن آﻨﻨﺪ آﻪ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻣﻲآﻨﻨﺪ آﻪ ﻣﺜﻞ ﻋﻴﺴﻲ و ﻣﻮﺳ ﻲ و ﺻ ﺎﻟﺢ و ﺳ ﺎﻳﺮ اﻧﺒﻴ ﺎﻳﻲ آ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﺮاي ﺁنه ﺎ ﻣﻌﺠﺰاﺗ ﻲ ﻗﺎﺋ ﻞ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻳﻜ ﻲ از ﺁن‬
‫ﻣﻌﺠﺰات را ﻇﺎهﺮ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺁﻳ ﻪ ‪) 111‬ﺳ ﻮرﻩ( اﻧﻌ ﺎم ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪ :‬اﮔ ﺮ ﻣﻼﺋﻜ ﻪ ه ﻢ ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﻮي ﺁنهﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﻢ و ﻣﺮدﮔﺎن ﻧﻴﺰ از ﻗﺒﺮ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ و ﺑﺎ ﺁنهﺎ ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﮔﻮﻳﻨ ﺪ اﻳﻤ ﺎن ﻧﻤ ﻲﺁورﻧ ﺪ‪ .‬ﺁنه ﺎ از ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮان ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ آ ﻪ ﺑ ﺮاي‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﮔﻔﺘﻪه ﺎي ﺧ ﻮد ﻓﺮﺷ ﺘﻪاي از ﺁﺳ ﻤﺎن ﺑ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ﺑﻴ ﺎورد ﻳ ﺎ ﭼ ﻮن‬
‫ﻋﻴﺴﻲ ﻣﺮدﻩاي را زﻧﺪﻩ آﻨﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ هﻢ ﺁرزو داﺷﺘﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻳﻜ ﻲ‬
‫از اﻳ ﻦ اﻣ ﻮر ﺻ ﻮرت ﮔﻴ ﺮد وﻟ ﻲ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﻪ او ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ اﮔ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫اﻣﻮر هﻢ واﻗﻊ ﺷﻮد ﺁنهﺎ اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻲﺁورﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت آﻪ ﺁنهﺎ اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻲﺁورﻧ ﺪ و در ﻋﻠ ﻢ ﺧﺪاوﻧ ﺪي آﻔ ﺮ‬
‫و ﺷ ﺮك ﺁنه ﺎ ﺛﺒ ﺖ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺁﻳ ﺎ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدن ﻣ ﺮدي ﺑ ﺮاي دﻋ ﻮت و‬
‫هﺪاﻳﺖ ﺁنهﺎ ﻳﻚ اﻣﺮ ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻜﻴﻢ و داﻧﺎ‬
‫آﻪ اﻣﺮي ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺼﻠﺤﺖ و ﺣﻜﻤﺖ از وي ﺳ ﺮ ﻧﻤ ﻲزﻧ ﺪ آ ﺎر ﻋﺒ ﺚ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ داد؟‬
‫ﻗﻄﻌ ًﺎ ﻣﺘﻌﺒﺪان )ﻋﺒﺎدت آﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺬهﺒﻴﻮن( ﻗﺸﺮي آ ﻪ ﻋﻘ ﻞ را در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪات ﺑﻪ ﻳ ﻚ ﺳ ﻮ اﻧﺪاﺧﺘ ﻪاﻧ ﺪ ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﮔﻔ ﺖ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺑ ﺮاي اﺗﻤ ﺎم ﺣﺠ ﺖ و ﺑ ﺮاي‬
‫ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﺧﻠﻖ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺮﺧﻮد ﺁنهﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد ﻣﺮدﻣﺎن ﺗﺒﻪآﺎري هﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺴ ﺘﺤﻖ‬
‫ﻋﺬاب ﺁﺧﺮت‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ ﺟ ﻮاب ﺁنه ﺎ در ﺁﺧ ﺮ هﻤ ﺎن ﺁﻳ ﻪ )‪ 111‬ﺳ ﻮرﻩ اﻧﻌ ﺎم( ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬آ ﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ” اﻻ ان ﻳﺸﺎء اﷲ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣ ﺮدم اﻳﻤ ﺎن ﻧﻤ ﻲﺁورﻧ ﺪ ﻣﮕ ﺮ ﺁن آ ﻪ ﺧ ﺪا‬
‫ﺑﺨﻮاهﺪ“‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻻزم ﻗﻀ ﻴﻪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭼ ﻮن ﺧ ﺪا ﻧﺨﻮاﺳ ﺖ ﺁنه ﺎ اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﻧﻴﺎوردﻧ ﺪ و اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ را ﺻ ﺮﻳﺤ ًﺎ در ﺁﻳ ﻪ ‪ 110‬ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ‪ :‬ﻣ ﺎ ﭼﺸ ﻢ و دل‬
‫اﻳﺸﺎن را از ﮔﺮوﻳﺪن ﺑﻪ ﺣﻖ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩاﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻗﺒ ﻞ از اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﺎت در هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﻮرﻩ اﻧﻌ ﺎم در ﺁﻳ ﻪ ‪ 107‬ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪:‬‬

‫”وﻟﻮﺷﺎءاﷲ ﻣﺎ اﺷﺮاآﻮا )ﻳﻌﻨﻲ( اﮔﺮ ﺧﺪا ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺸ ﺮك ﻧﻤ ﻲﺷ ﺪﻧﺪ“ ﭘ ﺲ ﺧ ﺪا‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺸﺮك ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪﻩ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﺎ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺧ ﺪاي ﺗﻮاﻧ ﺎ ﭼ ﻪ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫آﺮد؟ ﭘﺲ ﻣﺤﻤﺪ هﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺁنهﺎ را از ﺷﺮك و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﻨﺼﺮف آﻨﺪ ﺑ ﺮاي ﺁن‬
‫آﻪ ﺷﺮك ﺁنهﺎ ﻣﻌﻠﻮل ارادﻩ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺁنهﺎ ﻣﻌﻠ ﻮل ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﭼ ﺮا‬
‫ﺁنهﺎ را ﺑﻪ ﻋﺬاب ﺁﺧﺮت ﺑﻴﻢ ﻣﻲدهﻨﺪ؟‬
‫اﮔﺮ ﻣﺸﻴﺖ اﻟﻬﻲ ﻣﻼك اﻳﻤﺎن ﻣ ﺮدم اﺳ ﺖ ﺁﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋ ﺪاﻟﺖ و ﺣﻘﻴﻘ ﺖ و ﻋﻘ ﻞ‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﻧﺒﻮد آﻪ ﺁن ﻣﺸﻴﺖ اﻟﻬﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻲ و هﺪاﻳﺖ ﻣﺮدم ﺗﻌﻠ ﻖ ﻣ ﻲﮔﺮﻓ ﺖ ﺗ ﺎ ﻧﻴ ﺎزي‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدن اﻧﺒﻴﺎء ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا از رﺳﻮل ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻧﺨﻮاهﻨﺪ و اﻳﻦ هﻤ ﻪ ﻋ ﺬر‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻴﺎوردن ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻧﻴﺎورﻧﺪ؟‬
‫از ﺳ ﻴﺎق اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﺎت و ﺁﻳ ﺎت دﻳﮕ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑﺮﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﺗﻘﺎﺿ ﺎي ﻣﺸ ﺮآﺎن را ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣﺴ ﺎﻣﺤﻪ و ﻃﻔ ﺮﻩ ﻣ ﻲده ﺪ و اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ از ﺳ ﻮرﻩ‬
‫ﺗﻜ ﻮﻳﺮ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﻲ ﻣﺴ ﺘﻔﺎد ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﺳ ﻮرﻩ ﺗﻜ ﻮﻳﺮ از ﺑﻠﻴ ﻎﺗ ﺮﻳﻦ و ﺷ ﺎﻋﺮاﻧﻪﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ‪ ،‬ﺑﺴ ﻲ ﻣ ﻮزون ﻣﺴ ﺠﻊ و ﺧ ﻮشﺁهﻨ ﮓ اﺳ ﺖ و ﻗ ﻮﻩ دﻻﻳ ﻞ ﺧﻄ ﺎﺑﻲ‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل از ﺁن ﺳﺎﻃﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از ﺟﻮاب ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﺸﺮآﺎن ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺑ ﺎرزي اﺟﺘﻨ ﺎب ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ .‬در‬
‫ﻋﻮض ادﻋﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷ ﻜﻞ ﮔ ﺮم و ﻣ ﺆﺛﺮي ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ هﻤ ﻪ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ از‬
‫ﻃﺮف ﺧﺪا ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ‪ 18‬ﺳﻮﮔﻨﺪ در ﺁﻳﻪ ‪ 18‬ﺁﻳﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺸ ﺮآﺎن را آ ﻪ‬
‫ﻣﺪﻋﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪهﺎي ﻣﺤﻤﺪ هﺬﻳﺎن آﺎهﻨﺎن و ﻣﻮﻟﻮد دﻣﺎغ ﻋﻠﻴﻞ ﺷﺨﺺ ﻣﺼﺮوﻋﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ع ﺛّ ﻢﱢ ﺁﻣ ﻴﻦَ‪،‬‬
‫ﻋﻨْ َﺪ ذي اْ َﻟﻌْ ﺮش ﻣﻜ ﻴﻦ ﻣُﻄ ﺎ ٍ‬
‫” اﻧﱢ ُﻪ َﻟ َﻘﻮْ ُل َرﺳُﻮ ٍل آَﺮﻳ ٍﻢ‪ .‬ذي ُﻗﻮﱢة ِ‬
‫ﻦ و ﻣﺎ‬‫ﺐ ﺑِﻀ ﻨَﻴ ٍ‬ ‫ﻋ َﻠ ﻲ اْﻟﻐَﻴ ِ‬
‫ن َو َﻟ َﻘ ِﺪ راﻩ ﺑﺎْﻻﻓﻖ اْﻟُﻤﺒ ﻴﻦ َو ﻣ ﺎ ُه ﻮ َ‬
‫ﺣ ُﺒ ُﻜﻢْ ﺑ ِﻤﺠْﻨُﻮ ٍ‬
‫َو ﻣﺎ ﺻَﺎ ِ‬
‫ن رَﺟﻴ ٍﻢ“‪.‬‬
‫ﺷﻴْﻄﺎ ٍ‬ ‫ُه َﻮ ِﺑ َﻘﻮْ ِل َ‬
‫آﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺁن ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ‪ :‬ﻗ ﺮﺁن ﺳ ﺨﻦ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩاي اﺳ ﺖ‬
‫اﻣ ﻴﻦ‪) .‬ﻣﻘﺼ ﻮد ﺟﺒﺮﺋﻴ ﻞ اﺳ ﺖ( آ ﻪ در ﭘﻴﺸ ﮕﺎﻩ ﺑ ﺎري ﺗﻌ ﺎﻟﻲ ﻣﺴ ﺘﻘﺮ اﺳ ﺖ و ﻣﻄ ﺎع‬
‫اﺳﺖ و اﻣﻴﻦ‪) .‬ﺻﺎﺣﺐ( ﻣﺮد ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ دﻳﻮاﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬او را ﻳﻌﻨﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺧﺪا را‬
‫در اﺑﻼغ ﭘﻴﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻴﻞ ﻧﻴﺴﺖ و ﺁن ﭘﻴﺎم از ﺷﻴﻄﺎن رﺟﻴﻢ ﻧﻴﺴﺖ“‬
‫اﻏﻠ ﺐ آﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ از ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﺗ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﻮﻧﺪ و‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺎرﻩ ﺁنهﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫” اﮔ ﺮ ﻓﺮﺷ ﺘﻪ ﻧ ﺎزل آﻨ ﻴﻢ و ﻣﺮدﮔ ﺎن ﺑ ﺎ ﺁنه ﺎ ﺳ ﺨﻦ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﺑ ﺎز اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﺁورد“‬

‫دﻩ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ آ ﻪ ﺑ ﺮق ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ و ﻳ ﺎراﻧﺶ درﺧﺸ ﻴﺪن ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﷲ َاﻓْﻮاﺟ ًﺎ“ و‬
‫ﻦا ِ‬
‫ن ﻓ ﻲ دﻳ ِ‬
‫ﺧﻠُﻮ َ‬
‫ﺁوردﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري آﻪ ﺧﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳ ﺖ ” َﻳ ﺪْ ُ‬
‫ﺷ ﺎهﺪ ﺑ ﺎرزﺗﺮ‪ ،‬ﻗﻀ ﻴﻪ اﺳ ﻼم ﺁوردن اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن آ ﻪ از ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن‬
‫ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺑﻮد و در ﺟﻨﮓهﺎي ﻋﺪﻳﺪﻩ ﺑﺮ ﺿ ﺪ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﺷ ﺮآﺖ داﺷ ﺖ در ﺳ ﺎل ده ﻢ‬
‫هﺠﺮي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ هﺰار ﺗﻦ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ ﺁﻣ ﺪ ﻋﺒ ﺎسﺑ ﻦﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‬
‫او را ﻧﺰد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺁورد و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮ او ﺑﺎﻧﮓ زد‪:‬‬
‫واي ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ هﻨ ﻮز ﻧﻤ ﻲداﻧ ﻲ آ ﻪ ﺧ ﺪاﻳﻲ ﺟ ﺰ ﭘﺮوردﮔ ﺎر ﻋ ﺎﻟﻢ ﻧﻴﺴ ﺖ؟‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﮔﻔﺖ ﭼﺮا آﻢآﻢ دارم ﺑ ﺪﻳﻦ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﻣ ﻲﮔ ﺮاﻳﻢ‪ ،‬ﺣﻀ ﺮت ﺑ ﺎز ﻓﺮﻣ ﻮد‪ :‬هﻨ ﻮز‬
‫ﻣﻨﻜﺮي آﻪ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اوﺳﺖ؟‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺗﻤﺠﻤﺞ )=آﻠﻤ ﺎت را ﻧ ﺎ ﻣﻔﻬ ﻮم ادا( آ ﺮدﻩ ﮔﻔ ﺖ‪ ”:‬در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻢ“‪ .‬ﻋﺒﺎس ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ” اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن زودﺗﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮ وﮔﺮﻧﻪ ه ﻢ‬
‫اآﻨﻮن ﻣﺤﻤﺪ اﻣﺮ ﻣﻲآﻨﺪ ﮔﺮدﻧﺖ را ﺑﺰﻧﻨﺪ اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن ﻣﺴﺘﺄﺻ ﻞ ﻣ ﻲﺷ ﻮد و ﻧﺎﭼ ﺎر در‬
‫ﻣﻴ ﺎن اردوي ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ اﺳ ﻼم ﻣ ﻲﺁورد و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﺮاي رﺿ ﺎﻳﺖ ﺧ ﺎﻃﺮ او ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻋﺒﺎسﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺧﺎﻧﻪ او را ﭼﻮن ﺣﺮﻳﻢ آﻌﺒﻪ ﻣﺄﻣﻦ ﻗﺮار دادﻩ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫” ﻣﻦ دﺧﻞ ﺑﻴﺘﻪ آﺎن اَﻣﻨﺎ“‬
‫و ﭘﺲ از ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ه ﻮازن در هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﺎل و ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁوردن ﻏﻨ ﺎﻳﻢ‬
‫ﺑﻲﺷﻤﺎر‪ ،‬ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ و اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن را ﺑﻪ ﻋﻄﺎﻳﺎ و ﺑﺨﺸﺶهﺎي ﺷﺎهﺎﻧﻪ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ﮔﺮداﻧﻴ ﺪ ) ﻣﺨﺼ ﺺ ﮔﺮداﻧﻴ ﺪ= ﺗﺨﺼ ﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ( ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﻳﻲ آ ﻪ ﺻ ﺪاي ﻧﺎرﺿ ﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﺮان اﻧﺼﺎر را درﺁورد‪.‬‬
‫ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﻣ ﻮارد ﻓ ﻮق‪ ،‬وﺣﺸ ﻲ آ ﻪ ﺣﻤ ﺰﻩ را آﺸ ﺘﻪ و ﺟﺴ ﺪ او را ﻣﺜﻠ ﻪ‬
‫آﺮدﻩ) ‪ Mosle‬آﺴﻲ آﻪ ﮔﻮش و ﺑﻴﻨﻲ ﻳﺎ ﻋﻀ ﻮ دﻳﮕ ﺮش را ﺑﺮﻳ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﺷ ﻜﻨﺠﻪ‬
‫دادﻩاﻧﺪ( ﺑﻮد و ﻓﺮﻳ ﺎد ﺧﺸ ﻢ و ﻏﻀ ﺐ و ﻧﻔ ﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘ ﻪ ﺑ ﻮد و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد آﺮدﻩ ﺑﻮد آﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﻋﻤﻮي ﺷﺠﺎع و ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد را از او ﺑﺴ ﺘﺎﻧﺪ وﻗﺘ ﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ و اﺳﻼم ﺁورد‪ ،‬اﺳﻼم او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳ ﺖ اﺳ ﻼم ﺁنه ﺎ از ﺗ ﺮس ﺑ ﻮد وﻟ ﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ هﻤ ﻴﻦ اﺳ ﻼم ﺁوردن‬
‫دروﻏﻴﻦ ﺁﻧﺎن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ در ﺑﺎب ﺳﻪ ﺁﻳﻪ ﺳﻮرﻩ اﻧﻌﺎم ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺻﺮف ﺣﺪس و ﻓﺮض ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻗﺮاﺋﻨﻲ در ﺁﻳﺎت دﻳﮕﺮ ﻗﺮﺁﻧﻲ هﺴﺖ آﻪ اﻳﻦ ﺣﺪس و ﻓ ﺮض را ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ آﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ ﺧﻮد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از اﻳﻦ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻳﺘﻲ ﺑ ﺮاي ﺗﺼ ﺪﻳﻖ ﻧﺒ ﻮت او‬
‫ﻧﻤﻲﻓﺮﺳ ﺘﺪ در ﺑ ﺎب رﺳ ﺎﻟﺖ ﺧ ﻮد دﭼ ﺎر ﻧ ﻮﻋﻲ ﺷ ﻚ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺻ ﺮﻳﺢﺗ ﺮﻳﻦ ﺁنه ﺎ‬
‫ﺁﻳﺎت ‪ 94‬و ‪ 95‬ﺳﻮرﻩ ﻳﻮﻧﺲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻚ‬
‫ن اْﻟﻜﺘ ﺎبَ ﻣ ﻦْ َﻗﺒْﻠ َ‬ ‫ﻦ َﻳﻘْ َﺮ ُؤ َ‬
‫ﻚ ﻓَﺴْ ﺌَﻞ ّا َﻟ ﺬﻳ َ‬
‫ﻚ ﻣِﻤﺎّ َاﻧْ َﺰﻟْﻨﺎ ِا َﻟﻴْ َ‬‫ﺷّ‬‫ﺖ ﻓﻲ َ‬ ‫” ﻓَﺎنِْ ُآﻨْ َ‬
‫ﻦ َآ ﱠﺬﺑُﻮا ﺑِﺎاَﻳﺎتِ‬
‫ﻦ ّاﻟَﺬﻳ َ‬
‫ﻦ ِﻣ َ‬ ‫ﻦ‪َ .‬و ﻻ َﺗ ُﻜ ِﻮ َﻧ ﱠ‬
‫ﻦ اُْﻟﻤْﺘَﺮﻳ َ‬ ‫ﻦﻣ َ‬ ‫ﻼ َﺗﻜُﻮ ﱠﻧ َ‬
‫ﻚ َﻓ َ‬‫ﻖ ﻣﻦْ َر ّﺑ َ‬ ‫ﺤّ‬‫َﻟ َﻘﺪْ ﺟﺎءَك اَﻟ َ‬
‫ﻦ‪.‬‬
‫ﻦ اْﻟﺨﺎﺳَﺮﻳ َ‬ ‫ن ِﻣ َ‬‫ﷲ َﻓ َﺘﻜُﻮ َ‬
‫ا ِ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( اﮔﺮ ﺷ ﻚ داري در ﺁن ﭼ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ ﻧ ﺎزل آ ﺮدﻩاﻳ ﻢ از ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫ﺗﻮرات ﺑﭙﺮس ﺣﻘﻴﻘﺖ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗ ﻮ رﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ و در ﺁنه ﺎ ﺷ ﻚ ﻣﻜ ﻦ و از ﺁن‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺒﺎش آﻪ ﺁﻳﺎت ﺧﺪاوﻧ ﺪي را دروغ داﻧﺴ ﺘﻪاﻧ ﺪ ورﻧ ﻪ از زﻳﺎﻧﻜ ﺎران ﺧ ﻮاهﻲ‬
‫ﺷﺪ“‪.‬‬
‫ﺁﻳ ﺎ اﻳ ﻦ دو ﺁﻳ ﻪ را ﻧ ﻮﻋﻲ ﺻ ﺤﻨﻪﺳ ﺎزي ﺑﺎﻳ ﺪ ﻓ ﺮض آ ﺮد آ ﻪ ﺑ ﺮاي اﻗﻨ ﺎع‬
‫ﻣﺮدم ﺿﻌﻴﻒ و ﺷﻜﺎك ﻓﺮو ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ آ ﻪ ﺧ ﻮد او ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺁنهﺎ دﭼﺎر ﺷﻚ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و اﻳﻨﻚ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁن ﺷﻚ را ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
 ‫ﻳﺎ اﻳ ﻦ آ ﻪ اﻳ ﻦ دو ﺁﻳ ﻪ ﺻ ﺪاي وﺟ ﺪان ﻋﻤﻴ ﻖ و ﺿ ﻤﻴﺮ ﻧﺎﺧﻮدﺁﮔ ﺎﻩ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻣﺄﻳﻮس از ﻣﻌﺠﺰﻩ اﺳﺖ؟‬
‫ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ دو ﺁﻳ ﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ ﭼﻨ ﺎن ﻣﻔ ﺎهﻴﻤﻲ را ﻣ ﻲرﺳ ﺎﻧﺪ در ﺳ ﻮرﻩه ﺎي‬
‫ﻣﻜﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺁنه ﺎ را ﻣ ﻲﺗ ﻮان ﻳﺎﻓ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺎ را )از( اﻧﻘ ﻼب ﺑﺤ ﺮان ﮔﻮﻧ ﻪاي در روح‬
‫ﺣﻀﺮت ﺧﺒ ﺮ ﻣ ﻲده ﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ از ﺁﻳ ﻪ )‪ (14‬ﺳ ﻮرﻩ ”ه ﻮد“ ﻧ ﻮﻋﻲ ﻋﺘ ﺎب و ﻣﻼﻣ ﺖ‬
‫اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻖ ﺑ ﻪ ﺻَ ﺪْ ُركَ َانْ َﻳﻘُﻮُﻟ ﻮا َﻟ ﻮ ِﻻ‬ ‫ﻚ َو ﺿ ﺎﺋ ُ‬ ‫ﺾ ﻣ ﺎ ُﻳ ﻮﺣﻲ ِاﻟَﻴ َ‬ ‫ك َﺑﻌْ َ‬ ‫” َﻓ َﻠ َﻌﻠﱠﻚ ﺗﺎر ُ‬
‫ﺖ ﻧَﺬﻳﺮ‬ ‫ﻚ‪ِ .‬اﻧﱠﻤﺎ َاﻧْ َ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْ ِﻪ َآﻨْ ُﺰ َا َْو ﺟﺎ َء َﻣ َﻌ ُﻪ َﻣ َﻠ ُ‬
‫ُاﻧْ َﺰ َل َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻮ ﺑﻌﻀ ﻲ از ﻣﻄ ﺎﻟﺒﻲ را آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ وﺣ ﻲ‬
‫آﺮدﻩاﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻲ و ﻧﻮﻋﻲ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺧﺎﻃﺮ و ﻧﺎراﺣﺘﻲ اﺣﺴﺎس ﻣﻲآﻨﻲ آﻪ‬
‫ﺁنهﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ ﭼﺮا ﮔﻨﺠﻲ ﻇﺎهﺮ ﻧﻤﻲﺳﺎزي ﻳﺎ ﻓﺮﺷ ﺘﻪاي‬
‫ﺑﺮاي ﺻﺪق ﮔﻔﺘ ﺎر ﺧ ﻮد ﻧﻤ ﻲﺁوري؟ ﺗ ﻮ ﻓﻘ ﻂ ﻣﺒﻠ ﻎ و داﻋ ﻲ هﺴ ﺘﻲ و دﻳﮕ ﺮ ﺗﻜﻠﻴﻔ ﻲ‬
‫ﻧﺪاري آﻪ هﺮ ﭼﻪ ﺁنهﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دهﻲ“‪.‬‬
‫ﺑ ﺎز در ﺁﻳ ﻪ ‪ 35‬ﺳ ﻮرﻩ اﻧﻌ ﺎم ﺑ ﻪ ﮔﻮﻧ ﻪاي دﻳﮕ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﻮرد ﻋﺘ ﺎب ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد آﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺮض آﺮد آﻪ ﺣﻀﺮت از اﻳﻦ اﻣﺮ دﻟﮕﻴﺮ اﺳﺖ آﻪ ﭼﺮا ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫ﺑﻪ او ﻗﺪرت اﻋﺠﺎز ﻧﺪادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ض‬‫ﻲ اْﻻرْ ِ‬ ‫ﺖ َانْ َﺗﺒْ َﺘﻐَﻲ َﻧﻔَﻘ ًﺎ ﻓ ِ‬ ‫ﻄﻌْ َ‬‫ﺿ ُﻬﻢْ ﻓَﺎن اﺳْ َﺘ َ‬ ‫ﻚ اﻋْﺮا ُ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْ َ‬‫ن َآ ُﺒ َﺮ َ‬‫” َو انْ آﺎ َ‬
‫ﻦ ﻣِ ﻦَ‬
‫ﻋ َﻠ ﻲ اْﻟ ُﻬ ﺪي ﻓَ ﻼَ َﺗ ُﻜ ﻮ َﻧ ﱠ‬ ‫ﷲ َﻟﺠَﻤ َﻌ ُﻬ ﻢْ َ‬‫ﻲ اّﻟﺴَﻤﺎء َﻓﻨَﺎﺗ َﻴ ُﻬﻢْ ﺑﺄﻳﺔ َو َﻟﻮْ ﺷﺎ َء ا ُ‬ ‫ﺳﻠﱠﻤ ًﺎ ﻓ ِ‬‫َاوْ ُ‬
‫ﻦ“‪.‬‬ ‫اﻟﺠﺎهِﻠﻴ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ اﻧﻜﺎر و ﺑﻬﺎﻧﻪﮔﻴﺮي ﺁنهﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮ ﮔﺮان ﺁﻣﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻧﻘﺒ ﻲ در‬
‫زﻣﻴﻦ زن ﻳﺎ ﻧﺮدﺑﺎﻧﻲ در ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺴﺎز ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﻲ ﺁن ﭼﻪ ﻣ ﻲﺧﻮاهﻨ ﺪ )ﻣﻌﺠ ﺰﻩ( ﻓ ﺮاهﻢ‬
‫ﺳﺎزي اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ هﻤﮕﻲ هﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ وﻟﻲ ﺗﻮ ﻧﺎدان ﻣﺒﺎش‪.‬‬
‫در ﺳ ﻮرﻩ ﻧﺴ ﺎء )ﺁﻳ ﻪ ‪ (152‬اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ ﻃ ﻮري دﻳﮕ ﺮ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ‬
‫دﻓﻌ ﻪ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ اه ﻞ آﺘ ﺎب ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ آ ﻪ ﮔ ﻮﻳﻲ ﻳﻬ ﻮد ﻧﻴ ﺰ از وي ﻣﻌﺠ ﺰﻩ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﺎن اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺳﻲ‬ ‫ﺳ َﺎُﻟﻮَا ﻣُﻮ َ‬ ‫ﺴ ﻤﺎء َﻓ َﻘ ﺪْ َ‬ ‫ﻦ اّﻟ َ‬
‫ﻋ َﻠﻴْﻬﻢْ آﺘﺎﺑﺎً ﻣ َ‬ ‫ﻚ َاهْ ُﻞ اﻟْﻜﺘﺎب َانْ ُﺗ َﻨﺰّل َ‬ ‫” َﻳﺴْ َﺌُﻠ َ‬
‫ﺨ ﺬُوا اْﻟﻌﺠْ َﻞ ﻣ ﻦْ‬ ‫ﻈﻠْﻤﻬﻢْ ُﺛﻢﱠ ا ﱠﺗ َ‬‫ﺧ َﺬﺗْ ُﻬ ُﻢ اّﻟﺼَﺎﻋ َﻘ ُﺔ ِﺑ ُ‬
‫ﺟﻬْ َﺮ ًة َﻓ َﺎ َ‬‫ﷲ َ‬ ‫ﻚ ﻓَﻘَﺎﻟُﻮا اَرﻧ َﺎ ا َ‬ ‫اَآ َﺒ َﺮ ﻣﻦْ ذَﻟ َ‬
‫ﺳﻠْﻄﺎﻧ ًﺎ ﻣُﺒﻴﻨ ًﺎ“‬‫ﻚ َو ﺁ َﺗﻴْﻨﺎ ﻣُﻮﺳﻲ ُ‬ ‫ﻋﻦْ ذ ِﻟ َ‬ ‫ت َﻓ َﻌ َﻔﻮْﻧ َﺎ َ‬ ‫ﺑَﻌ َﺪ ﻣﺎ ﺟَﺎﺳﺘْ ُﻬ ُﻢ اْﻟﺒَﻴّﻨﺎ ُ‬
‫اهﻞ آﺘﺎب از ﺗﻮ ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ از ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺮاي ﺁنهﺎ آﺘ ﺎب ﺁوري‪ .‬از ﻣﻮﺳ ﻲ‬
‫ﺑ ﻴﺶ از اﻳ ﻦ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ داﺷ ﺘﻨﺪ و ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﺧ ﺪا را ﻋﻠﻨ ًﺎ ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﻧﺸ ﺎن ده ﺪ ﭘ ﺲ‬
‫ﺻﺎﻋﻘﻪ ﺟ ﻮاب ﺗﻘﺎﺿ ﺎي ﺳ ﺘﻤﻜﺎراﻧﻪ ﺁنه ﺎ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﻪ ﮔﻮﺳ ﺎﻟﻪاي روي ﺁوردﻧ ﺪ‬
‫ﭘ ﺲ از ﺁن هﻤ ﻪ دﻻﻳ ﻞ ﺧﺪاوﻧ ﺪي ﻣﻌ ﺬﻟﻚ ﺑﺨﺸ ﻴﺪﻩ ﺷ ﺪﻧﺪ و ﺑ ﻪ ﻣﻮﺳ ﻲ ﻧﻴ ﺰ ﺳ ﻴﻄﺮﻩ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺨﺸﻴﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫در ﺁﻳ ﻪ ‪ 59‬ﺳ ﻮرﻩ اﺳ ﺮي ﻋ ﺬر ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﻧﻴ ﺎوردن اﻳ ﻦ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ن َو ﺁ َﺗﻴْﻨ ﺎ َﺛ ُﻤ ﻮ َد‬
‫ب ﺑ َﻬ ﺎ اﻻ ّوُﻟ ﻮ َ‬ ‫” َو ﻣ ﺎ َﻣ َﻨﻌَﻨ ﺎ َانْ ُﻧﺮْﺳ َﻞ ﺑﺎﻻﻳ ﺎت اﻻ َانْ َآ ﱠﺬ َ‬
‫ت ا ّﻻ َﺗﺨْﻮْﻳَﻔ ًﺎ )ﻳﻌﻨﻲ( ﺳﺒﺐ ﻧﻴﺎوردن ﻣﻌﺠﺰﻩ‬ ‫ﺳ ُﻞ ﺑِﺎﻻﻳﺎ ِ‬ ‫ﻄ َﻠﻤُﻮا ﺑِﻬﺎ َو ُﻧﺮْ ِ‬ ‫اّﻟﻨﺎﻗ ُﺔ ُﻣﺒْﺼﺮ ًة َﻓ َ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ در ﻗﻮم ﺛﻤﻮد ﻧﺎﻗﻪ ﺻﺎﻟﺢ را ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ وﻟﻲ ﺑﺎز اﻳﻤ ﺎن ﻧﻴﺎوردﻧ ﺪ‪،‬‬
‫از اﻳ ﻦ رو هﻼآﺸ ﺎن آ ﺮدﻳﻢ ﭘ ﺲ اﮔ ﺮ ﺑ ﺮاي ﺗ ﻮ ﻣﻌﺠ ﺰﻩاي ﻇ ﺎهﺮ ﺳ ﺎزﻳﻢ و اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﻧﻴﺎوردﻧﺪ ﻣﺴﺘﺤﻖ هﻼك ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ آ ﻪ ﻣ ﺎ ﻣ ﻲﺧ ﻮاهﻴﻢ ﺁنه ﺎ را ﻣﻬﻠ ﺖ‬
‫دهﻴﻢ ﺗﺎ آﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد“‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻼﻟﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺁﻳﻪ ﺑﻌﺪي ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ و ﺳﺰاوار ﺗﺄﻣﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ك اِﻻ ﻓِﺘْﻨَ ﺔً‬
‫ﺟﻌَﻠﻨَﺎ اّﻟ ُﺮﻳَﺎ اّﻟَﺘَﻲ اَرﻳْﻨﺎ َ‬
‫ط ﺑﺎﻟﻨّﺎس َو ﻣﺎ َ‬ ‫ﻚ اَﺣﺎ َ‬‫ن َر ﱠﺑ َ‬‫ﻚ ِا ﱠ‬‫” َو اذْ ُﻗﻠْﻨﺎ َﻟ َ‬
‫ﻃﻐْﻴﺎﻧﺎً آَﺒﻴﺮًا“‬ ‫ﺨ ِﻮ َﻓ ُﻬﻢْ ﻓَﻤﺎ ﻳَﺰﻳ ُﺪ ُهﻢْ اِﻻ ُ‬
‫ن َو ُﻧ ّ‬‫ﻲ اْﻟﻘُﺮَا ِ‬
‫ﺠ َﺮ َة اْﻟَﻤﻠْﻌُﻮ َﻧ َﺔ ﻓ ِ‬
‫ﺸَ‬ ‫س َو اّﻟ ّ‬
‫َﻟﻠّﻨﺎ ِ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻴﻢ آﻪ ﺧ ﺪاي ﺗ ﻮ ﻣﺤ ﻴﻂ‬
‫و ﻣﺴ ﺘﻮﻟﻲ ﺑ ﺮ ﻣ ﺮدم اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﻲ ﻣﺘ ﺮس و ﺣ ﺮف ﺧ ﻮد را ﺑ ﺰن‪ .‬ﺑ ﺎز ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪:‬‬
‫رؤﻳﺎﻳﻲ آﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻇﺎهﺮ ﺳﺎﺧﺘﻴﻢ ﺑﺮاي اﻣﺘﺤﺎن ﻣﺮدم ﺑﻮد آﻪ ﻣﻘﺼﻮد داﺳﺘﺎن ﻣﻌ ﺮاج‬
‫اﺳﺖ و در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﺎم رؤﻳﺎ ﺑﺮ ﺁن ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺁن را ﺑﺮاي ﺁزﻣﻮدن ﻣ ﺮدم ﻇ ﺎهﺮ‬
‫ﺳ ﺎﺧﺘﻴﻢ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﭘ ﺲ از اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻗﺼ ﻪ ﻣﻌ ﺮاج را ﻧﻘ ﻞ آ ﺮدﻩ او را ﻣﺴ ﺨﺮﻩ آﺮدﻧ ﺪ و‬
‫ﻋﺪﻩاي از اﺳﻼم ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎز ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪ :‬ﺷ ﺠﺮﻩ ﻣﻠﻌﻮﻧ ﻪ‪ ،‬درﺧ ﺖ زﻗ ﻮم آ ﻪ در ﻗ ﺮان ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﺧﻠﻖ و ﺑﺮاي ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن اﺳﺖ آﻪ هﻤﻪ اﻳﻦهﺎ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻃﻐﻴﺎن ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫آﺸ ﺎﻧﻴﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا ﻋ ﺮبه ﺎ ﺑﻨ ﺎي ﺗﻤﺴ ﺨﺮ ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ درﺧ ﺖ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در ﺁﺗ ﺶ ﺳ ﺒﺰ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ در هﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻧﺸ ﺎن دادن‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻪ دوزخ در آ ﺎر‬
‫اﺳﺖ ﭼﻨﺎن آﻪ در هﻤﻴﻦ ﺳﻮرﻩ اﺳﺮا ﺁﻳﻪ ‪ 58‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻦ ُﻣﻬْﻠﻜُﻮه ﺎ َﻗﺒْ َﻞ َﻳ ﻮْ ِم اﻟْﻘِﻴ ِﻤ ﺔ َاوْ ُﻣ َﻌ ّﺬ ُﺑﻮَهﺎ ﻋَ ﺬاﺑﺎً‬ ‫” َو انْ ﻣ ﻦْ ﻗَﺮﻳ َﺔ ِا ّﻻ َﻧﺤْ ُ‬
‫ﺷﺪَﻳﺪًا‬
‫َ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( ﺑﺴﺎ ﺳﺎآﻨﻴﻦ ﻗﺮﻳﻪهﺎ را آﻪ ﻗﺒﻞ از روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ ﺑ ﻪ ه ﻼك رﺳ ﺎﻧﻴﺪﻳﻢ‬
‫ﻳﺎ دﭼﺎر ﻋﺬاب ﺳﺎﺧﺘﻴﻢ“‪.‬‬
‫ﻋﺠﺐ ﺧﺪاي رﺋﻮف و ﻋﺎدﻟﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺲ ُه ﺪﻳﻬﺎ )ﻳﻌﻨ ﻲ( اﮔ ﺮ ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺘﻴﻢ ﻧ ﻮر ه ﺪاﻳﺖ‬ ‫ﺷﺌْﻨﺎ َﻻ َﺗﻴْﻨﺎ ُآﻞﱠ َﻧ َﻔ ٍ‬‫” َو َﻟﻮْ ِ‬
‫در هﺮ ﻧﻔﺴﻲ ﻣﻲاﻓﻜﻨﺪﻳﻢ“‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﻣﻌﺬاﻟﻚ ﺁنهﺎ را‪ ،‬ﺁنهﺎﻳﻲ آﻪ ﺧ ﻮدش ﻧﺨﻮاﺳ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ه ﺪاﻳﺖ ﺷ ﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ هﻼآﺖ و ﻋﺬاب ﺷﺪﻳﺪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺒﻮد ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻦ ﺗﺸﺪد ﻳ ﻚ ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﻲﺷ ﺪ ﺗ ﺎ هﻤ ﻪ اﺳ ﻼم‬
‫ﻣﻲﺁوردﻧﺪ و ﺁن هﻤﻪ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺖ؟‬
‫در ﺁﻳﻪ ‪ 37‬ﺳﻮرﻩ اﻧﻌﺎم ﻋﺬر ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻧﻴﺎوردن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي دﻳﮕﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ آﻤﺘﺮ از ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﺬاب ﻧﻴﺴﺖ‪:‬‬
‫ﷲ ﻗ ﺎد ُر ﻋَﻠ ﻲ َانْ ُﻳﻨَ ّﺰلَ ﺁ َﻳ ٍﺔ‬
‫نا َ‬
‫ﻋ َﻠﻴْ ﻪ ﺁ َﻳ ُﺔ ﻣِ ﻦْ َر ّﺑ ﻪ ُﻗ ﻞْ ِا ﱠ‬
‫” َو ﻗﺎﻟُﻮا َﻟﻮْﻻ ُﻧ ّﺰ َل َ‬
‫ن“‬
‫ﻦ اَآ َﺜ َﺮ ُهﻢْ َﻻ َﻳﻌْ َﻠ ُﻤ َﻮ َ‬
‫وَﻟ ِﻜ ﱠ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﺮا ﺧﺪاي او ﺁﻳﺘﻲ )ﻣﻌﺠﺰﻩاي( ﺑﺮ ﺻ ﺪق ﮔﻔﺘ ﺎرش ﻧﻤ ﻲﻓﺮﺳ ﺘﺪ؟‬
‫ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺑﮕﻮ ﺧﺪا ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺁﻳﺘﻲ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ وﻟﻲ اآﺜﺮ ﺁنهﺎ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ“‪.‬‬
‫ﺗﻼزم )ﻻزم هﻢ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻮدن ﻋﻘ ﻞ و ﻣﻨﻄ ﻖ( ﻋﻘﻠ ﻲ و‬
‫ﻣﻨﻄﻘ ﻲ در اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ آﺠﺎﺳ ﺖ؟ ﻣﻨﻜ ﺮان ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﻣ ﻲﺧﻮاهﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﺟ ﻮاب دادﻩ‬
‫ﻣ ﻲﺷ ﻮد آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻗ ﺎدر اﺳ ﺖ ﺁﻳﺘ ﻲ ﻧ ﺎزل آﻨ ﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺧ ﺪا ﻗ ﺎدر اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻜ ﺮان‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ آﻪ ﺧﺪا ﻗﺎدر اﺳﺖ و از هﻤﻴﻦ روي ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‬
‫آ ﻪ ﻗ ﺎدر اﺳ ﺖ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﻌﺠ ﺰﻩ روي ده ﺪ وﻟ ﻲ ﻣﻌﺠ ﺰﻩاي ﻇ ﺎهﺮ ﻧﻤ ﻲﺷ ﻮد و ﺑ ﻪ ﮔﻔ ﺘﻦ‬
‫”اآﺜ ﺮهﻢ ﻻﻳﻌﻠﻤ ﻮن“ اآﺜ ﺮ ﺁنه ﺎ ﻧﻤ ﻲداﻧﻨ ﺪ اآﺘﻔ ﺎء ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺮدم ﭼ ﻪ ﻣﻄﻠﺒ ﻲ را‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ؟ اﻳﻦ آﻪ ﺧﺪا ﻗﺎدر اﺳﺖ؟ از ﻗﻀﺎ اﻳﻦ را ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺑﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ ﻣﻌﺠ ﺰﻩ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺑﺲ آ ﻪ ﺗ ﻼزم ﻋﻘﻠ ﻲ ﻣﻴ ﺎن درﺧﻮاﺳ ﺖ ﻣ ﺮدم و ﺟ ﻮاب ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻣﺤ ﻮ و‬
‫ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ اﺳﺖ آﻪ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻼﻟﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪:‬‬
‫”اآﺜﺮ اﻳﻦ درﺧﻮاﺳﺖ آﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻌﺠﺰﻩ‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ آﻪ اﮔﺮ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺑﻪ وﻗ ﻮع‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﺁنهﺎ اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﻖ هﻼآﺖ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ“‪.‬‬
‫او ًﻻ ﭼﺮا اﮔﺮ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﺁنهﺎ اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎورﻧﺪ؟‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﺳ ﺨﺎوت ﻓﻜ ﺮ و ﻋﻨ ﺎد ﺟﺎهﻼﻧ ﻪ آ ﻪ در ﺻ ﻮرت وﻗ ﻮع‬
‫ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺑﺎز اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻲﺁورﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ آﻪ هﻼك ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﭼﻬﻞ و هﺸﺖ ﻧﻔ ﺮ ﺁنه ﺎ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر آﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﻪ زﻳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن رﺳﻴﺪ؟‬

‫ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻗﺮﺁن‬

‫در ﻓﺼﻞ ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻴﻢ روش ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ در ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﻣﻌﺠﺰﻩ‪ ،‬ﺳﻠﺒﻲ )ﻣﻨﻔﻲ( اﺳﺖ‬
‫و ﺟﻮاب او ﺑﻪ ﻣﺸ ﺮآﺎن اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﻦ ﻣﺒﺸ ﺮ و ﻣﻨ ﺬرم‪ .‬وﻟ ﻲ روش او در ﺑ ﺎب‬
‫ﻗﺮﺁن ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﻣﻨﻜﺮان ﻗﺮﺁن را ﻣﺠﻌﻮل )ﺳ ﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻠﻌﻴ ﺎت( ﺧ ﻮد او‬
‫ﻳﺎ ﺗﻠﻘﻴﻨﺎت دﻳﮕﺮان ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻓﻮرًا ﺟ ﻮاب ﻣ ﻲده ﺪ‪ :‬اﮔ ﺮ راﺳ ﺖ ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻴ ﺪ دﻩ ﺳ ﻮرﻩ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁن ﺑﻴﺎورﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻋ ﻮا َﻣ ﻦ‬
‫ﺳ ﻮَر ﻣﺜُﻠ ﻪ ُﻣﻔْ َﺘﺮَﻳ ﺎت َو ادْ ُ‬
‫ن اﻓْﺘﺮﻳ ُﻪ ُﻗ ﻞْ َﻓ ﺄﺗُﻮا ِﺑﻌَﺸ ﺮ ُ‬
‫” َامْ ّﻳﻘُﻮُﻟ ﻮ َ‬
‫ﻦ“ ) ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﻗ ﺮﺁن ﺳ ﺎﺧﺘﻪ و ﻣﻔﺘﺮﻳ ﺎت‬ ‫ن اَﷲ ِانْ ُآﻨْ ُﺘﻢْ ﺻ ﺎدِﻗﻴ َ‬‫ﻄﻌْ ُﻨﻢْ ﻣ ﻦَْ َد ُو َ‬
‫اﺳْ َﺘ َ‬
‫ﺧ ﻮدش اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﺑﮕ ﻮ اﮔ ﺮ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧﻴ ﺪ دﻩ ﺳ ﻮرﻩ ﻣﺜ ﻞ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻔﺘﺮﻳ ﺎت را و‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ هﺮ آﻪ را ﻣﻲﺧﻮاهﻴﺪ ﺑﻪ ﻳﺎري ﻃﻠﺒﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ از راﺳﺘﮕﻮﻳﺎن هﺴﺘﻴﺪ(‬
‫و در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺸ ﺮآﺎن آ ﻪ ﻗ ﺮﺁن را اﺳ ﺎﻃﻴﺮ اﻻوﻟ ﻴﻦ ﻣ ﻲﺧﻮاﻧﺪﻧ ﺪ و ﻣ ﺪﻋﻲ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁن را ﻣﻲﺁورﻳﻢ‬
‫)”واذاﺗﺘﻠﻲ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺁﻳﺎﺗﻨﺎ ﻗﺎﻟﻮا ﻗﺪ ﺳﻤﻌﻨﺎ ﻟﻮ ﻧﺸﺎء ﻟﻘﻠﻨ ﺎ ﻣﺜ ﻞ ه ﺬا ان ه ﺬا اﻻ اﺳ ﺎﻃﻴﺮ‬
‫اﻻوﻟﻴﻦ“ )ﺳﻮرﻩ اﻧﻔﺎل ﺁﻳﻪ ‪ .(3‬ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺼﺮﺑﻦ ﺣﺎرث اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﺑﺪر اﺳﻴﺮ ﺷﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻣﺮ آﺮد ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﮔﺮدن او را زد‪(.‬‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻲ َانْ ﻳَﺄ ُﺗﻮا ﺑِﻤَﺜَﻞ ه ﺬَا اْﻟ ُﻘ ﺮْان ﻻﻳ ﺄﺗُﻮنَ‬
‫ﻦ ﻋَﻠ ِ‬
‫ﺲ َو اْﻟﺠّ ُ‬
‫” ُﻗﻞْ ﻟَﺌﻦ اﺟْﺘَﻤَﻌَﺖ اﻻﻧْ ُ‬
‫ﺾ ﻇَﻬﻴ ﺮاً “ ﻳﻌﻨ ﻲ اﮔ ﺮ ﺟ ﻦ و اﻧ ﺲ ﺟﻤ ﻊ ﺷ ﻮﻧﺪ‬ ‫ﺑﻤﺜﻠ ﻪ َو َﻟ ﻮ آ ﺎنَ َﺑﻌْﻀ ُﻬﻢْ ِﻟ َﺒﻌْ ٍ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁن را ﺑﻴﺎورﻧﺪ“‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻗ ﺮﺁن را ﺳ ﻨﺪ رﺳ ﺎﻟﺖ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻣ ﻲداﻧ ﺪ و ﻋﻠﻤ ﺎء‬
‫اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﻳﻦ اﻣﺮ اﺗﻔﺎق دارﻧﺪ آﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ او ﻗﺮﺁن اﺳﺖ اﻣﺎ در اﻳﻦ آ ﻪ ﻗ ﺮﺁن از‬
‫ﺣﻴﺚ ﻟﻔﻆ و ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺖ ﻣﻌﺠﺰﻩ اﺳﺖ ﻳﺎ از ﺣﻴﺚ ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺁن ﻳﺎ از هﺮ‬
‫دو ﺣﻴﺚ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻓﺮاواﻧ ﻲ در ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﻏﺎﻟﺒ ﺎً ﻋﻠﻤ ﺎي اﺳ ﻼم از ه ﺮ دو ﺣﻴ ﺚ ﻗ ﺮﺁن را‬
‫ﻣﻌﺠﺰﻩ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺪﻳﻬﻲ اﺳ ﺖ رأي ﺑ ﺪﻳﻦ ﻗ ﺎﻃﻌﻲ ﻧﺎﺷ ﻲ از ﺷ ﺪت اﻳﻤ ﺎن اﺳ ﺖ ﻧ ﻪ ﻣﺤﺼ ﻮل‬
‫ﺗﺤﻘﻴ ﻖ ﺑ ﻲﻏﺮﺿ ﺎﻧﻪ و از اﻳ ﻦ رو ﻣﺤﻘﻘ ﺎن و ادﻳﺒ ﺎن ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‪ ،‬اﻧﺘﻘ ﺎدات‬
‫ﺑ ﻲﺷ ﻤﺎري ﺑ ﺮ ﻓﺼ ﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏ ﺖ ﻗ ﺮﺁن دارﻧ ﺪ آ ﻪ در ﭘ ﺎرﻩاي از ﺁنه ﺎ داﻧﺸ ﻤﻨﺪان‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺰ هﻢ داﺳﺘﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﻳﺖ در ﻣﻘﺎم ﺗﻮﺟﻴ ﻪ و ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﺁن ﺑﺮﻣ ﻲﺁﻳﻨ ﺪ‪ .‬ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ‬
‫ﻓﺼﻠﻲ از ”اﺗﻘﺎن“ ﺳﻴﻮﻃﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻗﺮﺁن از ﺣﻴﺚ ﻟﻔﻆ‬

‫از ﻋﻠﻤﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ اﺳﻼم آﻪ هﻨﻮز ﺗﻌﺼ ﺐ و ﻣﺒﺎﻟﻐ ﻪ اوج ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ‬

‫آﺴﺎﻧﻲ ﭼﻮن اﺑ ﺮاهﻴﻢ ﻧﻈ ﺎم ﺑﺮﻣ ﻲﺧ ﻮرﻳﻢ آ ﻪ ﺻ ﺮﻳﺤ ًﺎ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﻧﻈ ﻢ ﻗ ﺮﺁن و آﻴﻔﻴ ﺖ‬
‫ﺗﺮآﻴﺐ ﺟﻤﻠﻪهﺎي ﺁن ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻧﻴﺴﺖ و ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻈﻴﺮ ﻳ ﺎ ﺑﻬﺘ ﺮ‬
‫از ﺁن ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ .‬و ﭘﺲ از ﺁن وﺟﻪ اﻋﺠﺎز ﻗ ﺮان را در اﻳ ﻦ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ آ ﻪ در ﻗ ﺮﺁن از‬
‫ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﺧﺒ ﺮ ﻣ ﻲده ﺪ ﺁن ه ﻢ ﻧ ﻪ ﺑ ﺮ وﺟ ﻪ ﻏﻴﺒﮕ ﻮﻳﻲ آﺎهﻨ ﺎن ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ اﻣ ﻮر‬
‫ﻣﺤﻘﻖاﻟﻮﻗﻮع‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺑﻐﺪادي در آﺘﺎب اﻟﻔﺮقﺑﻴﻦاﻟﻔﺮق‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را از اﺑﻦ راوﻧﺪي‬
‫ﺑﺮاي ﻃﻌﻦ و اﻋﺘ ﺮاض ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﻧﻘ ﻞ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬زﻳ ﺮا ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﺻ ﺮﻳﺢ ﺁﻳ ﻪ ﻗ ﺮﺁن‬
‫اﺳﺖ ”ﻟﻮ اﺟﺘﻤﻌ ﺖ اﻻﻧ ﺲ واﻟﺠ ﻦ ﻋﻠ ﻲ ان ﻳ ﺄﺗﻮا ﺑﻤﺜ ﻞ ه ﺬا اﻟﻘ ﺮان ﻻﻳ ﺄﺗﻮن ﺑﻤﺜﻠ ﻪ“‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( اﮔ ﺮ اﻧ ﺲ و ﺟ ﻦ ﺟﻤ ﻊ ﺷ ﻮﻧﺪ ﻧﻤ ﻲﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﻳ ﻦ ﻗ ﺮﺁن را ﺑﻴﺎورﻧ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺑﺮﺧﻼف ﻧﺺ ﻗﺮﺁن ﻋﻘﻴﺪﻩاي اﺑﺮاز آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﮔﺮدان و ﭘﻴﺮوان ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﭼﻮن اﺑﻦﺣﺰم و ﺧﻴﺎط‪ ،‬از وي دﻓﺎع ﻣﻲآﻨﻨ ﺪ‪ .‬و‬
‫ﺑﺴﻲ از ﺳ ﺮان ﻣﻌﺘﺰﻟ ﻪ ﺑ ﺎ وي ه ﻢ ﻋﻘﻴ ﺪﻩاﻧ ﺪ‪ .‬و ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﻣﻴ ﺎن ﺁن ﭼ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫اﺳ ﺖ و ﻣﻔ ﺎد ﺁﻳ ﻪ ﻗ ﺮﺁن ﻣﻨﺎﻓ ﺎﺗﻲ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬وﺟ ﻪ اﻋﺠ ﺎز ﻗ ﺮﺁن از اﻳ ﻦ راﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ را از ﻣﺮدم زﻣ ﺎن ﻧﺒ ﻮت ﺳ ﻠﺐ آ ﺮد آ ﻪ ﻧﻈﻴ ﺮ ﻗ ﺮﺁن را ﺑﻴﺎورﻧ ﺪ‬
‫ورﻧﻪ ﺁوردن ﺷﺒﻴﻪ ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁﻧﻲ ﻣﻤﻜﻦ و ﺑﻠﻜﻪ ﺳﻬﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ را ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ اﻟﻔﺼﻮل و اﻟﻐﺎﻳﺎت را اﺑﻮاﻟﻌﻼء ﻣﻌ ﺮي )‬
‫ﺷﺎﻋﺮ و ﻟﻐﺖ ﺷ ﻨﺎس ﻧﺎﺑﻴﻨ ﺎي ﻋ ﺮب ﺣ ﺪود ‪ 449-363‬هﺠ ﺮي( ﺑ ﻪ ﻗﺼ ﺪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺎ‬
‫ﻗﺮﺁن اﻧﺸﺎء آﺮدﻩ و از ﻋﻬﺪﻩ ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮآﻴﺒﺎت ﻧﺎرﺳﺎ و ﻏﻴﺮ واﻓﻲ )ﺗﻤﺎم و آﺎﻣﻞ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ و ﻣﻘﺼﻮد و ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ‪ ،‬واژﻩهﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﺄﻧﻮس ﺑﻪ زﺑ ﺎن ﻋ ﺮب اﺳ ﺘﻌﻤﺎل آﻠﻤ ﻪ در ﻣﻌﻨ ﻲ ﻏﻴ ﺮ‬
‫ﻣﺘ ﺪاول‪ ،‬ﻋ ﺪم ﻣﺮاﻋ ﺎت ﻣ ﺬآﺮ و ﻣﺆﻧ ﺚ ﻳ ﺎ ﻋ ﺪم ﺗﻄ ﺎﺑﻖ ﻓﻌ ﻞ ﺑ ﺎ ﻓﺎﻋ ﻞ ﻳ ﺎ ﺻ ﻔﺖ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﻮﺻ ﻮف و ارﺟ ﺎع ﺿ ﻤﻴﺮ ﺑ ﺮ ﺧ ﻼف ﻗﻴ ﺎس و دﺳ ﺘﻮر‪ ،‬ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ ﺳ ﺠﻊ دور‬
‫اﻓﺘﺎدن ﻣﻌﻄﻮف از ﻣﻌﻄﻮفﻋﻠﻴﻪ و ﻣﻮارد ﻋﺪﻳﺪﻩاي از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﻧﺤﺮاﻓ ﺎت در ﻗ ﺮﺁن‬
‫هﺴ ﺖ آ ﻪ ﻣﻴ ﺪاﻧﻲ ﺑ ﺮاي ﻣﻨﻜ ﺮان ﻓﺼ ﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏ ﺖ ﻗ ﺮﺁن ﮔﺸ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺘﺪﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺪان ﭘ ﻲﺑ ﺮدﻩاﻧ ﺪ و اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻣﻔﺴ ﺮان را ﺑ ﻪ ﺗﻜ ﺎﭘﻮ و ﺗﺄوﻳ ﻞ و‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ و ﺷﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ از ﻋﻠﻞ اﺧﺘﻼف در ﻗﺮأﺋﺖ ﻧﻴﺰ اﻳ ﻦ ﺑﺎﺷ ﺪ ﭼﻨ ﺎن‬
‫آﻪ ” ﻳﺎ اﻳﻬﺎ اﻟﻤﺘﺪﺛﺮ“ ﻳﺎ اﻳﻬﺎ اﻟﻤﺪﺛﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻣﻔﺴﺮ ﻣﺠﺒ ﻮر اﺳ ﺖ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ”ت“‬
‫ﺑﻪ ”د“ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ و در ”د“ ادﻏ ﺎم ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻳ ﺎ اﻳﻬ ﺎ اﻟﻤﺘﺰﻣ ﻞ آ ﻪ ﻳ ﺎ اﻳﻬ ﺎ‬
‫اﻟﻤﺰﻣﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ ﻧﺴﺎء ﺁﻳﻪ ‪ 161‬ﭼﻨﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ن… واَﻟﻤﻘﻴﻤ ﻴﻦ اَﻟﺼ ﻼ َة و‬ ‫” ﻟﻜ ﻦ اﻟﺮّاﺳ ﺨُﻮنَ ﻓ ﻲ اﻟﻌﻠ ﻢ ِﻣ ﻨْ ُﻬﻢْ َو اﻟُﻤﺆ َﻣ ُﻨ ﻮ َ‬
‫اَﻟﻤﺆﺗﻮن اﻟﺰآَﺎة…“ ) ﻟﻴﻜﻦ راﺳﺨﻴﻦ در ﻋﻠﻢ و ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ… و ﺑﺮﭘﺎ دارﻧﺪﮔﺎن ﻧﻤﺎز و‬
‫دهﻨﺪﮔﺎن زآﺎة…(‬
‫ﺟﻤﻠ ﻪ ﻣﻘﻴﻤ ﻴﻦ اﻟﺼ ﻠﻮة ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ راﺳ ﺨﻮن ﻣﺆﻣﻨ ﻮن و ﻣﺆﺗ ﻮن در ﺣ ﺎل‬
‫رﻓﻊ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻘﻴﻤﻮن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻦ اﻗْ َﺘ َﺘُﻠ ﻮا“ ) و اﮔ ﺮ‬ ‫ﻦ اُﻟ ﺆﻣِﻨﻴ َ‬
‫نﻣ َ‬ ‫در ﺳﻮرﻩ ﺣﺠ ﺮات ﺁﻳ ﻪ ‪َ ” 9‬و ِانْ ﻃﺎﺋﻔَﺘ ﺎ ِ‬
‫دو ﮔﺮوﻩ از ﻣﺆﻣﻨﺎن آﺎرزار آﻨﻨﺪ ﺑﺎ هﻢ( ‪” .‬ن“ ﻓﺎﻋﻞ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬آﻠﻤﻪ ﻃﺎﺋﻔﺘﺎن اﺳﺖ ﺑ ﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ اﺻﻞ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﻓﻌﻞ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ”اﻗﺘﺘﻠﺘﺎ“ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳ ﻪ ‪ 177‬ﺳ ﻮرﻩ ﺑﻘ ﺮﻩ آ ﻪ در ﺟ ﻮاب ﺑ ﻪ اﻋﺘ ﺮاض ﻳﻬ ﻮد اﺳ ﺖ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﺒﻠﻪ از ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﻲ ﺑﻪ آﻌﺒﻪ ﻣﻀﻤﻮن زﻳﺒﺎ و ارﺟﻤﻨﺪي دارد‪:‬‬
‫ﻦ‬
‫ﻦ َا َﻣ َ‬
‫ﻦ اْﻟ َﺒّﺮ ِﻣ َ‬
‫ب وَﻟ ِﻜ َّ‬
‫ق َو اْﻟﻤﻐَﺮ ِ‬ ‫ﺟ ُﻮ َهﻜْﻢْ ﻗﺒَﻞ اْﻟَﻤﺸْﺮ ِ‬‫ﺲ اْﻟ ﱠﺒ َﺮ َانْ ﺗُﻮّﻟﻮُا و ُ‬
‫” َﻟﻴْ َ‬
‫ﷲ َو اْ َﻟﻴَﻮ ِم اﻻﺧﺮ“‬
‫ﺑِﺎ ِ‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ ﺧ ﻮﺑﻲ در اﻳ ﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ روي ﺑ ﻪ ﻣﺸ ﺮق ﺁورﻧ ﺪ ﻳ ﺎ ﻣﻐ ﺮب‪ ،‬ﺧ ﻮب‬
‫آﺴ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳﻤ ﺎن ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا و روز ﺑﺎزﭘﺴ ﻴﻦ ﺁورد‪ .‬آ ﻪ ﻋﻄ ﻒ ﺷ ﺨﺺ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻔﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮﺑﻲ روي ﺁوردن ﺑﻪ ﻣﺸﺮق ﻳﺎ ﻣﻐﺮب ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮﺑﻲ‬
‫ﺁن اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﻳﻤﺎن ﺁرد‪.‬‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻼﻟﻴﻦ ﺟﻤﻠﻪ ”ﻟﻜﻦ اﻟﺒﺮ“ را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻲآﻨﺪ و‬
‫ﻟﻜﻦ ذاﻟﺒﺮ‪.‬‬
‫ﻣْﺒُﺮ ّد آﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎء ﻧﺤﻮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﺮس و ﻟ ﺮز ﻣ ﻲﮔﻔ ﺖ اﮔ ﺮ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻳﻜﻲ از ﻗﺮاء ﺑﻮدم اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ”ﺑﺮ“ را ﺑﺎ آﺴﺮ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﺪم‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﺎ زﻳ ﺮ‬
‫و ﻣﻔﺘﻮح ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم ﺗﺎ ”ﺑﺮ“ ﻣﺨﻔﻒ ”ﺑﺎر“ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻜﻮآ ﺎر ده ﺪ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻣﻄﻌﻮن ﺷﺪ و وي را ﺳﺴﺖ اﻳﻤﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺁﻳﻪ ‪ 63‬ﺳﻮرﻩ ﻃ ﻪ ﻗ ﻮم ﻓﺮﻋ ﻮن راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﻣﻮﺳ ﻲ و ﺑ ﺮادرش ه ﺎرون‬
‫ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ان ه ﺬان ﻟﺴ ﺎﺣﺮان‪ .‬در ﺻ ﻮرﺗﻲ آ ﻪ اﺳ ﻢ ﺑﻌ ﺪ از ﺣ ﺮف ﺁن ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺣ ﺎل‬
‫ﻧﺼ ﺐ ﺑﺎﺷ ﺪ و ه ﺬﻳﻦ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﻮد و ﻣﻌ ﺮوف اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻋﺜﻤ ﺎن و ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻗﺮاﺋ ﺖ آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻌﺼ ﺐ و ﺟﻤ ﻮد در ﻋﻘﻴ ﺪﻩ اﺷ ﺨﺎص ﭘ ﻲ ﺑﺒ ﺮﻳﻢ‬
‫ﺧﻮب اﺳﺖ رأي ﻳﻜﻲ از داﻧﺸﻤﻨﺪان اﺳﻼﻣﻲ را آﻪ در ﺟﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻩام ﻧﻘﻞ آﻨﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﻲﮔﻔﺖ اﻳﻦ اوراﻗﻲ آﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻗ ﺮﺁن در ﻣﻴ ﺎن دو ﺟﻠ ﺪ ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ اﺟﻤ ﺎع ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ آ ﻼم ﺧ ﺪا اﺳ ﺖ‪ ،‬در آ ﻼم ﺧ ﺪا اﺷ ﺘﺒﺎﻩ راﻩ ﻧﻤ ﻲﻳﺎﺑ ﺪ‬
‫ﭘ ﺲ اﻳ ﻦ رواﻳ ﺖ آ ﻪ ﻋﺜﻤ ﺎن و ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎي ه ﺬا‪ ،‬ه ﺬﻳﻦ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩاﻧ ﺪ ﻓﺎﺳ ﺪ و‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻼﻟﻴﻦ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﻼﻳﻢﺗﺮي ﺑﻪ رﻓﻊ اﺷ ﻜﺎل ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺘﻪ و ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ در‬
‫اﻳ ﻦ ﺗﺜﻨﻴ ﻪ در ه ﺮ ﺳ ﻪ ﺣﺎﻟ ﺖ ﻧﺼ ﺐ و رﻓ ﻊ و ﺟ ّﺮ ﺑ ﺎ اﻟ ﻒ ﺁوردﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد وﻟ ﻲ اﺑ ﻮ‬
‫ﻋﻤﺮو ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺜﻤﺎن و ﻋﺎﻳﺸﻪ هﺬﻳﻦ ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﻲآﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ ﻧﻮر ﺁﻳﻪاي )‪ (33‬اﺳﺖ ﺷﺮﻳﻒ و اﻧﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﻣﺎ را از وﺟ ﻮد ﻳ ﻚ‬
‫رﺳﻢ زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ در ﺁن زﻣﺎن ﺁﮔﺎﻩ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ض اْﻟﺤَﻴ ﻮة‬
‫ﻋﺮ َ‬‫ن َﺗﺤَﺼ ﻨﱡﻨ ًﺎ ﻟ َﺘ ْﺒ َﺘ ُﻐ ﻮا َ‬ ‫ﻋ َﻠ ﻲ اْﻟﺒِﻐ ﺎء ِانْ َا َردْ َ‬ ‫” ﻻ ُﺗﻜْﺮهُﻮا َﻓﺘَﻴﺎﺗ ُﻜﻢْ َ‬
‫ﺣﻴُﻢ“‬
‫ﻏﻔُﻮر َر َ‬ ‫ﻦ َ‬ ‫ن َﻣﻦْ ﺑَﻌ ِﺪ ِا َآْﺮا ِه ِﻬ ﱠ‬
‫اُﻟﺪّﻧْﻴَﺎ َو َﻣﻦْ ُﻳﻜْﺮهْ ُﻬﻦﱠ ﻓَﺎ ﱠ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( دﺧﺘﺮان ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺎل ﺑﻪ زﻧﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ .‬آﺴ ﻲ آ ﻪ‬
‫ﺁنهﺎ را ﻣﺠﺒﻮر آﻨﺪ ﭘﺲ از ﻣﺠﺒﻮر آﺮدن ﺁنهﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻣﺮزﻧﺪﻩ و رﺣﻴﻢ اﺳﺖ“‬
‫) ﻣﻌﻨﻲ دﻗﻴﻖ ﺁﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ :‬آﻨﻴﺰاﻧﺘﺎن را اﮔﺮ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻋﻔﻴﻒ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﻠﺐ ﻣﺎل دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺎآﺎري وادار ﻣﻜﻨﻴﺪ و ﭼ ﻮن وادار ﺷ ﺪﻧﺪ ﺧ ﺪا ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ اﻳﺸ ﺎن‬
‫ﺁﻣﺮزﮔﺎر و رﺣﻴﻢ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﭘﺮ واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻗﺼ ﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻧﻬ ﻲ از ﻳ ﻚ آ ﺎر زﺷ ﺖ و ﻧﺎﭘﺴ ﻨﺪ اﺳ ﺖ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ آﻨﻴﺰ و ﺑﺮدﻩ دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﻧﺘﻘﺎع و ﺑﻪ ﺟﻴﺐ زدن ﻣﺰد هﻢﺧ ﻮاﺑﮕﻲ‬
‫ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻧﺰد ﺣﺮﻳﻒ ﻧﻔﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻪ زﻧﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﺎز واﺿﺢ اﺳﺖ آ ﻪ ﻗﺼ ﺪ از ﺟﻤﻠ ﻪ ”ﻓ ﺎن اﷲ ﻣ ﻦ ﺑﻌ ﺪ اآ ﺮاهﻬﻦ ﻏﻔ ﻮر‬
‫رﺣﻴﻢ“ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آﻨﻴﺰ و ﺑﺮدﻩاي آﻪ ﺑ ﻪ اﻣ ﺮ ﻣ ﻮﻻي ﺧ ﻮد ﺗ ﻦ ﺑ ﻪ زﻧ ﺎ‬
‫دادﻩ اﺳﺖ ﻣﻲﺑﺨﺸﺎﻳﺪ‪ .‬وﻟ ﻲ ﻇ ﺎهﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺮﺗﻜﺒ ﺎن اﻳ ﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻏﻔ ﻮر و رﺣ ﻴﻢ اﺳ ﺖ ﭘ ﺲ ﻋﺒ ﺎرت ﻧﺎرﺳ ﺎ و ﺑ ﻪ ﻣﻘﺼ ﻮد ﺷ ﺮﻳﻒ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ واﻓ ﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ رأي اﺑﺮاهﻴﻢ ﻧﻈﺎم در ﺑﺎرﻩ ﻗﺮﺁن اﺷﺎرﻩ آﺮدﻳﻢ و ﺑﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ آﺮد آﻪ او در‬
‫اﻳﻦ رأي ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻲ از ﻣﻌﺘﺰﻟﻴ ﺎن دﻳﮕ ﺮ ﭼ ﻮن ﻋﺒ ﺎدﺑ ﻦ ﺳ ﻠﻴﻤﺎن و ﻓ ﻮﻃﻲ آ ﻪ‬
‫هﻤﻪ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻨﺎﻣﻨﺪ ﺑﺎ وي هﻢ رأﻳﻨﺪ و اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ را ﻣﺒ ﺎﻳﻦ اﺳ ﻼم و اﻳﻤ ﺎن ﺧ ﻮد‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺪﻳﻬﻲ اﺳ ﺖ ﻧ ﺎم ﻣﺘﻔﻜ ﺮ ﺑ ﺰرگ و روﺷ ﻨﻔﻜﺮﺗ ﺮﻳﻦ ﻣ ﺮدان ﻋ ﺮب اﺑ ﻮاﻟﻌﻼ‬
‫ﻣﻌ ﺮي را ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻧﻤ ﻲﺁورﻳ ﻢ آ ﻪ ﻣﻨﺸ ﺄت ﺧ ﻮد را اﺻ ﻴﻞﺗ ﺮ و ﺑﺮﺗ ﺮ از ﻗ ﺮﺁن‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎري ﺑﻴﺶ از ﺻﺪ ﻣﻮرد اﻧﺤﺮاف از اﺻﻮل و اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻨﺪي زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ‬
‫را از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ آﻪ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪ ﺛﺒﺖ آﺮدﻩاﻧﺪ و ﻧﻴﺎزي ﺑ ﻪ ﮔﻔ ﺘﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ ﻣﻔﺴ ﺮﻳﻦ و‬
‫ﺷ ﺎرﺣﺎن ﻗ ﺮﺁن در ﺗﻮﺟﻴ ﻪ اﻳ ﻦ اﻧﺤ ﺮافه ﺎ آﻮﺷ ﺶه ﺎ و ﺗﺄوﻳ ﻞه ﺎ آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ و از ﺁن‬
‫ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ زﻣﺨﺸﺮي آﻪ از اﺋﻤﻪ زﺑﺎن ﻋﺮب و از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻔﺴ ﺮان ﻗ ﺮﺁن آ ﺮﻳﻢ ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود و ﻳﻜﻲ از ﻧﺎﻗﺪان اﻧﺪﻟﺴ ﻲ‪) ،‬آ ﻪ( ﻧ ﺎﻣﺶ را ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﻧ ﺪارم‪ ،‬در ﺑ ﺎرﻩ‬
‫وي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﻳ ﻦ ﻣ ﺮد ﻣ ﻼﻧﻘﻄ ﻲ و ﻣﻘﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﻗﻮاﻋ ﺪ زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﻲ ﻳ ﻚ اﺷ ﺘﺒﺎﻩ ﻓ ﺎﺣﺶ‬
‫آﺮدﻩاﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩاﻳﻢ ﻗﺮاﺋﺖ را ﺑﺮ دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻋﺮﺑ ﻲ ﻣﻨﻄﺒ ﻖ ﺳ ﺎزﻳﻢ ﺗﻜﻠﻴ ﻒ ﻣ ﺎ‬
‫اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻗ ﺮان را درﺑﺴ ﺖ ﻗﺒ ﻮل آﻨ ﻴﻢ و ﻗﻮاﻋ ﺪ زﺑ ﺎن ﻋ ﺮب را ﺑ ﺮ ﺁن ﻣﻨﻄﺒ ﻖ‬
‫ﺳﺎزﻳﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺗﺎ درﺟﻪاي درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺼﺤﺎي ﺑ ﺰرگ )ه ﺮ( ﻗ ﻮﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ‬
‫دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻣﻠﺖ ﺧﻮﻳﺸﻨﺪ وﻟﻲ از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ آﻪ در اﺳﺘﻌﻤﺎل آﻠﻤﺎت و ﺗﺮآﻴ ﺐ ﺟﻤﻠ ﻪ‬
‫از اﺻﻮل ﻣﺘﺪاول و راﻳﺞ و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و ﻗﺒﻮل ﻋﺎﻣﻪ دور ﻧﻤ ﻲﺷ ﻮﻧﺪ ﻣﮕ ﺮ ﺿ ﺮورﺗﻲ‬
‫ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎن و ﺷﻌﺮ ﺧﻮب ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم در ﻣﻠ ﺖ ﻋ ﺮب‬
‫ﻧﺸ ﻮ و ﻧﻤ ﺎ آ ﺮدﻩ و ﻗﻮاﻋ ﺪ زﺑ ﺎن ﻋ ﺮب اﺳ ﺘﻮار ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻗﺮﺁن در ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺖ از ﺗﻤﺎم ﻣﻮاﻟﻴﺪ ﻗﺮﻳﺤﻪ ﻓﺼﻴﺤﺎن ﻗﺒﻞ از ﺧ ﻮد ﺑﺮﺗ ﺮ اﺳ ﺖ‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ آﻤﺘﺮ از هﻤﻪ ﺁنهﺎ از اﺻﻮل زﺑﺎن و ﺿﻮاﺑﻂ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺎﻗﺪ اﻧﺪﻟﺴﻲ از اﻳﻦ ﺣﻴﺚ هﻢ ﺧﺪﺷﻪﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ آ ﻪ ﻗﻀ ﻴﻪ را ﻣﻌﻜ ﻮس‬
‫ﻃﺮح ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻃﻮر ﻃﺮح ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻗﺮﺁن در ﺣﺪ اﻋﻼي ﻓﺼ ﺎﺣﺖ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ درﺟ ﻪاي آ ﻪ ﺑﺸ ﺮ از ﺁوردن ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺁن ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘ ﺲ آ ﻼم ﺧ ﺪا اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ ﺁن آﺴ ﻲ آ ﻪ ﺁن را ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﻧﺎﻗﺪ اﻧﺪﻟﺴﻲ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﻗ ﺮﺁن آ ﻼم ﺧ ﺪا اﺳ ﺖ ﭘ ﺲ اﺻ ﻴﻞ و ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫اﻳﺮاد اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ هﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻧﺤﺮاف از اﺻ ﻮل زﺑ ﺎن ﻋ ﺮب در ﺁن اﺻ ﻞ اﺳ ﺖ و ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ زﺑﺎن ﻋﺮب را ﺗﻐﻴﻴﺮ داد‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﻲﺧﻮاهﻨ ﺪ ﻓﺼ ﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏ ﺖ ﻗ ﺮﺁن را دﻟﻴ ﻞ ﻧﺒ ﻮت‬
‫ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻗ ﺮار دهﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﻣﻨﻜ ﺮان را ﻣﺘﻘﺎﻋ ﺪ ﺳ ﺎزﻧﺪ وﻟ ﻲ ﻧﺎﻗ ﺪ اﻧﺪﻟﺴ ﻲ ﻧﺒ ﻮت‬
‫ﺣﻀﺮت را اﻣﺮي ﻣﺴﻠﻢ ﻣﻲداﻧﺪ و ﭼ ﻮن او ﮔﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﻗ ﺮﺁن ﺳ ﺨﻦ ﺧ ﺪا اﺳ ﺖ ﭘ ﺲ‬
‫دﻳﮕﺮ د ِر هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻮد ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ درﺑﺴﺖ ﺁن را ﻗﺒﻮل آﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ هﻤﻪ اﻳﻦهﺎ ﻗﺮﺁن اﺑﺪاﻋﻲ اﺳﺖ ﺑﻲﻣﺎﻧﻨﺪ و ﺑﻲﺳ ﺎﺑﻘﻪ در ادﺑﻴ ﺎت ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ‬
‫در ﺳ ﻮرﻩه ﺎي ﻣﻜ ﻲ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺳ ﻮرﻩ ”واﻟ ﻨﺠﻢ“ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﻧ ﻮع ﺷ ﻌﺮ ﺣﺴ ﺎس و‬
‫ﺣﻤﺎﺳﻪ روﺣﺎﻧﻲ ﺑﺮﻣ ﻲﺧ ﻮرد آ ﻪ ﻧﺸ ﺎﻧﻪاي از ﻗ ﻮت ﺑﻴ ﺎن و اﺳ ﺘﺪﻻل ﺧﻄ ﺎﺑﻲ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫اﺳﺖ و ﻧﻴﺮوي اﻗﻨﺎﻋﻲ در ﺁن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺁﻳﻪ ‪ 32‬را آ ﻪ از ﺁﻳ ﺎت ﻣ ﺪﻧﻲ اﺳ ﺖ و ﺷ ﺨﺺ ﻧﻤ ﻲداﻧ ﺪ ﭼ ﺮا ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﻋﺜﻤﺎن و ﻳﺎراﻧﺶ ﺁن را در اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ )ﻣﻜﻲ( ﮔﻨﺠﺎﻧﻴﺪﻩاﻧﺪ ﺑﺮدارﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺰله ﺎي‬
‫ﺳ ﻠﻴﻤﺎن ﻟﻄﻴ ﻒ‪ ،‬ﺷ ﻴﺮﻳﻦ و ﺧﻴ ﺎلاﻧﮕﻴ ﺰ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻔ ﺎوت آ ﻪ در اﻳ ﻦ ﺳ ﻮرﻩ از‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲ دﺧﺘﺮان اورﺷ ﻠﻴﻢ و ﻣْﻐﺎزﻟ ﻪ ﺑ ﺎ دوﺷ ﻴﺰﮔﺎﻧﻲ آ ﻪ ﭘﺴﺘﺎﻧﺸ ﺎن ﭼ ﻮن ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪان‬
‫ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺮ آﻮﻩ ﺟﻠﻌﺎر )ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻠﻌﺐ آﻮهﻲ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ( ﺧﻔﺘ ﻪ ﭼﻴ ﺰي دﻳ ﺪﻩ‬
‫ﻧﻤﻲﺷ ﻮد‪ .‬رﺟﺰﺧ ﻮاﻧﻲ ﻗﻬﺮﻣ ﺎﻧﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺧ ﻮد را ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ ﺧ ﺪا ﻣ ﻲداﻧ ﺪ و آﻴﻔﻴ ﺖ‬
‫وﺣﻲ و اﺷﺮاق و رؤﻳﺎهﺎي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲآﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻋ ﻦ اْﻟ َﻬ ﻮي‪،‬‬‫ﻖ َ‬‫ﺣ ُﺒ ُﻜﻢْ َو ﻣﺎﻏَﻮي‪َ ،‬و ﻣَﺎ َﻳﻨْﻄ ُ‬‫ﺿ ﱠﻞ ﺻﺎ ِ‬ ‫” َو اﻟ ﱠﻨﺠْﻢ ِاذا هَﻮي‪ ،‬ﻣﺎ َ‬
‫ﻋﱠﻠ َﻤ ُﻪ ﺷَﺪﻳ ُﺪ اْﻟﻘُﻮي‪ ،‬ذُو ﻣ ﱠﺮ ٍة ﻓَﺎﺳْ ﺘَﻮي َو ُه ﻮَ ﺑ ﺎْﻻﻓُﻖ اْ َﻻﻋْﻠ ﻲ‪،‬‬
‫ﻲ ﻳُﻮﺣﻲِ‪َ ،‬‬ ‫ِانْ ُه َﻮاﱠﻻ َوﺣْ ُ‬
‫ﻋﺒْﺪﻩ ﻣﺎ َاوْﺣﻲ… ﻋﻨْ َﺪ ﺳ ﺪُرة‬ ‫ﻲ َ‬
‫ﺳﻴْﻦ َاوْ اَدْﻧﻲ‪َ ،‬ﻓ َﺎوْﺣﻲ اِﻟ ِ‬ ‫ب َﻗﻮْ َ‬
‫ن ﻗﺎ َ‬ ‫ﻲ ﻓَﻜﺎ َ‬
‫ُﺛﻢﱠ دَﻧَﻲ َﻓ َﺘ َﺪّﻟ ِ‬
‫ﺼ ُﺮ و ﻣﺎ ﻃَﻐﻲ‪،‬‬ ‫غ اْﻟ َﺒ َ‬‫ﺴﺪْ َر َة ﻣﺎ َﻳﻐْﺸﻲ‪ ،‬ﻣﺎ زا َ‬
‫ﻲ ا َﻟ ّ‬
‫ﺸَ‬
‫ﺟ َﱠﻨ ُﺔ اْﻟَﻤﺄوي إذْ َﻳﻐْ َ‬
‫ﻋﻨْﺪَهﺎ َ‬‫اْﻟُﻤﻨْﺘَﻬﻲ‪َ ،‬‬
‫ت َر ّﺑ ِﻪ اْﻟ ُﻜﺒْﺮي…“‪.‬‬ ‫َﻟ َﻘﺪْ رَأي ِﻣﻦْ ﺁﻳﺎ ِ‬
‫ﺑ ﺪﻳﻬﻲ اﺳ ﺖ در ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﺁﻳ ﺎت ﻣﻘ ﺪاري از زﻳﺒ ﺎﻳﻲه ﺎي ﺳ ﻮرﻩ آ ﻪ در ﺁن‬
‫روح ﮔ ﺮم ﻣﺤﻤ ﺪ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ را ﺑ ﻪ وﺟ ﺪ ﻣ ﻲﺁورد از ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﻲرود وﻟ ﻲ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻪ‬
‫اﺧﺘﺼﺎر ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲدهﺪ‪:‬‬
 ‫ﺑﻪ ﺛﺮﻳﺎ آﻪ ﻏ ﺮوب ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎر ﺷ ﻤﺎ ﻧ ﻪ ﮔﻤ ﺮاﻩ اﺳ ﺖ و ﻧ ﻪ ﺑ ﺪآﺎر‪ ،‬ﺑ ﻪ او‬
‫وﺣﻲ ﺷﺪﻩ و ﻓﺮﺷﺘﻪاي ﺗﻮاﻧﺎ در اﻓﻖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮ او ﻇ ﺎهﺮ ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﻪ او اواﻣ ﺮ اﻟﻬ ﻲ را‬
‫ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺣ ﺪ آﻤﺘ ﺮ از دو آﻤ ﺎن و ﺁن ﭼ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺪو‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ آﺸﻒ و وﺣ ﻲ دروغ ﻧﻤ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﺷ ﻤﺎ ﺑ ﺪﻳﻦ آﺸ ﻒ و اﺷ ﺮاق ﺑ ﺎ‬
‫وي ﻣﺠﺎدﻟ ﻪ ﻣ ﻲآﻨﻴ ﺪ در ﺻ ﻮرﺗﻲ آ ﻪ دﻓﻌ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ او را در ﺳ ﺪرةاﻟﻤﻨﺘﻬ ﻲ و‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻬﺸﺖ دﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬دﻳ ﺪﻩ او ﺑ ﺪو ﺧﻴﺎﻧ ﺖ ﻧﻜ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ و ﺁن ﭼ ﻪ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ دﻳ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﻋﺠﺎﻳﺐ ﺁﻳﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ ﭼﻴﺰهﺎ دﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﭘﻨﺪ و ﻣﻮﻋﻈﻪ ﺑﺎز ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻚ‬‫ﺤ َﻴ ﻮَة ُاّﻟ ﺪﻧْﻴﺎ‪ ،‬ذﻟ َ‬ ‫ﻋ ﻦْ ذآﺮْﻧ ﺎ و َﻟ ﻢْ ُﻳ ﺮدْ ا ﱠﻻ اْ َﻟ َ‬ ‫ﻦ َﺗ َﻮﻟّﻲ‪َ ،‬‬ ‫ﻋ ﻦْ َﻣ ُ‬ ‫” َﻓ َﺎﻋْﺮضْ َ‬
‫ﻦ اهﺘَﺪي“‬ ‫ﻋﻦْ ﺳَﺒﻴ ِﻠ َﻪ َو ُه َﻮ َاﻋْ َﻠ ُﻢ ِﺑ َﻤ ِ‬ ‫ﺿ ﱠﻞ َ‬
‫ﻚ ُه َﻮ َاﻋْ َﻠ ُﻢ ِﺑﻤَﻦ َ‬
‫ن َر ﱠﺑ َ‬‫ﻦ اْﻟْﻌﻠﻢ ا ﱠ‬ ‫َﻣﺒْ َﻠ ُﻐ ُﻬﻢْ ﻣ َ‬
‫)ﻳﻌﻨ ﻲ( از آﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ از ﻣ ﺎ روي ﺑﺮﺗﺎﻓﺘ ﻪاﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ ﻇ ﺎهﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﻬﺎن دل ﺧﻮش آﺮدﻩاﻧﺪ روي ﺑﺮﮔﺮدان‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ داﻧ ﺶ و ﺧ ﺮد ﻧﺪارﻧ ﺪ و‬
‫ﺧﺪاي ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ از هﺮ آﺲ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺁﻧﺎن ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫روزي زن ﻋﻤ ﻮي ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ”امﺟﻤﻴ ﻞ“ ﺑ ﻪ وي ﻣ ﻲرﺳ ﺪ و ﻃﻌﻨ ﻪزﻧ ﺎن‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ”:‬اﻣﻴﺪوارم ﺷﻴﻄﺎن رهﺎﻳﺖ آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ“ و ﺁن هﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻮد آ ﻪ وﺣ ﻲ ﻗﻄ ﻊ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺄﻳﻮس و اﻧﺪوهﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﭘﺮت آ ﺮدن ﺧ ﻮﻳﺶ از آ ﻮﻩ اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺑ ﻮد‬
‫ﺳﻮرﻩ ﻣﺘﺮﻧﻢ ”واﻟﻀﺤﻲ“ ﭘﺲ از اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﻧﺎزل ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺳ ﻮرﻩ زﻳﺒ ﺎ آ ﻪ در ﺁن ﻧ ﺎﻣﻲ از زن ﺑﻮﻟﻬ ﺐ و ﮔﻔﺘ ﺎر اﺳ ﺘﻬﺰا ﺁﻣﻴ ﺰش‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺴﻠﻴﺖﺑﺨﺶ و ﻧﻮﻳﺪاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧﻴْ ُﺮ ﻟَ ﻚَ‬
‫ﻚ َو ﻣﺎ ﻗَﻠﻲ َو ﻟَﻼﺧ َﺮ ُة َ‬ ‫ﻚ َر ﱡﺑ َ‬‫ﻋَ‬ ‫ﺳﺠِﻲ‪ ،‬ﻣﺎ َو ﱠد َ‬
‫” وَاﻟﻀﱠﺤﻲ‪ ،‬وَاّﻟ َﻠﻴْﻞ اذا َ‬
‫ك ﺿ ﺎ ًﻻ‬ ‫ﺟ َﺪ َ‬
‫ك ﻳَﺘﻴﻤ ﺎً َﻓ ﺂوي َو َو َ‬ ‫ﺠ ﺪْ َ‬‫ﻚ َﻓﺘَﺮﺿ ﻲ اَﻟَ ﻢ َﻳ َ‬‫ﻚ َر ﱡﺑ َ‬ ‫ف ﻳُﻌﻄﻴ َ‬ ‫ﺴ ﻮْ َ‬‫ﻦ اْﻻوُﻟ ﻲ و َﻟ َ‬ ‫ﻣ َ‬
‫ﻼ َﻓ َﺎﻏْﻨﻲ ﻓَﺎﻣﱠﺎ اﻟَﻴﺘﻴﻢَ ﻓَﻼ َﺗﻘْ َﻬﺮْ َو َاﻣﱠﺎ اﻟﺴّﺎﺋِﻞ ﻓَﻼ َﺗﻨْ َﻬﺮْ َو َاﻣﱠﺎ ِﺑ ِﻨﻌْﻤ َﺔ‬ ‫ك ﻋﺎﺋ َ‬ ‫ﺟ َﺪ َ‬
‫َﻓﻬَﺪي َو َو َ‬
‫ﺤ ّﺪثْ‪.‬‬
‫ﻚ َﻓ ِ‬‫َر ﱠﺑ َ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( ﺧﺪا ﺗﻮ را رهﺎ ﻧﻜﺮدﻩ و ﺑﻲﻋﻨﺎﻳﺖ ﻧﺸﺪﻩ و ﻓﺮﺟ ﺎم آ ﺎر ﺗ ﻮ ﺑﻬﺘ ﺮ از‬
‫ﺁﻏﺎز ﺁن ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁن ﻗﺪر ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪهﺪ آﻪ ﺧﺸﻨﻮد ﺷﻮي‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻳﺘﻴﻢ ﻧﺒﻮدي ﭘﻨﺎهﺖ‬
‫داد‪ .‬ﻣﮕ ﺮ ﻓﻘﻴ ﺮ ﻧﺒ ﻮدي ﺑ ﻲﻧﻴ ﺎزت ﺳ ﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﮕ ﺮ ﮔﻤ ﺮاﻩ ﻧﺒ ﻮدي ه ﺪاﻳﺘﺖ آ ﺮد‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ﻳﺘﻴﻤ ﺎن را ﺑﻨ ﻮاز و ﻣﺴ ﺘﻤﻨﺪان را از ﺧ ﻮد ﻣ ﺮان‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﻋﻨﺎﻳ ﺖ و ﻧﻌﻤ ﺖ ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﺣﻖ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش“‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺼﺎف داد ﻗﺮﺁن اﺑﺪاﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ و آﻮﭼﻚ ﺳﺮﺷ ﺎر از‬
‫ﻧﻴﺮوي ﺗﻌﺒﻴ ﺮ و ﻗ ﻮﻩ اﻗﻨ ﺎع ﺳ ﺒﻚ ﺗ ﺎزﻩاي اﺳ ﺖ در زﺑ ﺎن ﻋ ﺮب‪ .‬ﺟ ﺎري ﺷ ﺪن ﺁن از‬
‫زﺑﺎن ﻣﺮدي آﻪ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﻤ ﻲداﻧﺴ ﺘﻪ درس ﻧﺨﻮاﻧ ﺪﻩ و ﺑ ﺮاي ادب ﺗﺮﺑﻴﺘ ﻲ‬
‫ﻧﺪﻳﺪﻩ اﺳﺖ)ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﻨﻜ ﺮ ﺑ ﻲﺳ ﻮادي ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ و آﻠﻤ ﻪ اﻣ ﻲ را ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺮبه ﺎي ﻏﻴ ﺮ اه ﻞ آﺘ ﺎب ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ .‬در ﻗ ﺮﺁن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪:‬‬
‫هﻮاﻟﺬي ﺑﻌﺚ ﻣﻦاﻻﻣﺒﻴﻦ رﺳﻮ ًﻻ‪ .‬وﻟ ﻲ ﺗ ﻮاﺗﺮ و اﺟﻤ ﺎع و ﻗ ﺮاﺋﻦ ﻋﺪﻳ ﺪﻩ ﺣ ﺎآﻲ اﺳ ﺖ‬
‫آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﻧﻮﺷ ﺘﻦ ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺷ ﺎﻳﺪ اﻳ ﻦ اواﺧ ﺮ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﭘ ﺎرﻩاي‬
‫آﻠﻤ ﺎت را ﺑﺨﻮاﻧ ﺪ‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻣ ﺎرات روﺷ ﻦ و ﺧﺪﺷ ﻪﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ در ﻗ ﺮﺁن ﻧﻴ ﺰ اﺷ ﺎرﻩ‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ هﺴﺖ‪ ”:‬وﻣﺎ آﻨﺖ ﺗﺘﻠﻮا ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﻦ آﺘﺎب و ﻻ ﺗﺨﻄﻪ ﺑﻴﻤﻴﻨ ﻚ = ﻗﺒ ﻞ از‬
‫ﻧﺰول ﻗﺮﺁن ﺗ ﻮ ﻧ ﻪ آﺘ ﺎﺑﻲ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻲ ﺧﻮاﻧ ﺪ و ﻧ ﻪ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴ ﻲ ) ﺳ ﻮرﻩ‬
‫ﻋﻨﻜﺒﻮت ﺁﻳﻪ ‪ .(48‬در ﺁﻳﻪ ‪ 5‬ﺳﻮرﻩ ﻓﺮﻗﺎن اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ روﺷﻦﺗﺮ اﺳ ﺖ‪ :‬ﻗ ﺎﻟﻮا اﺳ ﺎﻃﻴﺮ‬
‫اﻻوﻟﻴﻦ اآﺘﺘﺒﻬﺎ ﻓﻬﻲ ﺗﻤﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ…= دﻳﮕﺮان ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ و ﺑ ﻪ وﯼ اﻣ ﻼ ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ‬
‫ﺗﺎ از ﺣﻔﻆ ﻗﺮﺁن را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ «..‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻴﺸﻮد ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻧ ﻪ ﻣﻴﺨﻮاﻧ ﺪ و ﻧ ﻪ ﻣ ﻲ ﻧﻮﻳﺴ ﺪ‪ (.‬ﻣ ﻮهﺒﺘﻲ اﺳ ﺖ آ ﻢﻧﻈﻴ ﺮ و اﮔ ﺮ از اﻳ ﻦ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺁن را ﻣﻌﺠﺰﻩ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺮﺧﻄﺎ ﻧﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺁن دﺳﺘﻪاي آ ﻪ ﻗ ﺮﺁن را از ﺣﻴ ﺚ‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻣﻌﺠﺰﻩﻣﻲﺧﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ دﭼ ﺎر اﺷ ﻜﺎل ﻣ ﻲﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻴ ﺰ ﺗ ﺎزﻩاي آ ﻪ‬
‫دﻳﮕﺮان ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ در ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ ﺗﻤ ﺎم دﺳ ﺘﻮرهﺎي اﺧﻼﻗ ﻲ ﻗ ﺮﺁن از اﻣ ﻮر‬
‫ﻣﺴﻠﻢ و راﻳﺞ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺼﺺ ﺁن ﻣﻘﺘﺒﺲ از اﺧﺒﺎر و رواﻳﺎت ﻳﻬ ﻮد و ﺗﺮﺳ ﺎﻳﺎن‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ در ﺿﻤﻦ ﺳﻔﺮهﺎي ﺷﺎم و ﺑﺤﺚ و ﻣﺬاآﺮﻩ ﺑﺎ اﺧﺒ ﺎر و‬
‫راهﺒﺎن و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻋﺎد و ﺛﻤﻮد ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻗﺮﺁن ﺑﻪ هﻤ ﺎن ﺷ ﻜﻞ ﻳ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫اﻧﺪك اﻧﺤﺮافهﺎﻳﻲ ﺑﺎزﮔﻮ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺼﺎف داد آﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ از ﺷﺄن ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤﻲآﺎه ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ آ ﻪ‬
‫ﻣ ﺮدي اﻣ ﻲ ﭘ ﺮورش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ در ﻣﺤﻴﻄ ﻲ ﺁﻟ ﻮدﻩ ﺑ ﺎ اوه ﺎم و ﺧﺮاﻓ ﺎت در ﻣﺤﻴﻄ ﻲ آ ﻪ‬
‫ﻓﺴ ﻖ و ﺷ ﺘﻢ راﻳ ﺞ اﺳ ﺖ و ﺿ ﺎﺑﻄﻪاي ﺟ ﺰ زور و ﻗﺴ ﺎوت وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧﺸ ﺮ‬
‫ﻣﻠﻜﺎت ﻓﺎﺿﻠﻪ ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﻣﺮدم را از ﺷﺮك و ﺗﺒﺎهﻲ ﻧﻬﻲ آﻨﺪ و ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑ ﺮاي ﺁنه ﺎ‬
‫از اﻗﻮام ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮغ ﻓﻄﺮي و ﺗﺄﻳﻴﺪات روﺣﻲ و ﺻﺪاي وﺟ ﺪان‬
‫ﭘﺎك و اﻧﺴﺎﻧﻲ اوﺳ ﺖ‪ .‬ﮔ ﻮش دهﻴ ﺪ اﻳ ﻦ ﻣ ﺮد ﺑ ﻲﺳ ﻮاد ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در ﺳ ﻮرﻩ ”ﻋ ﺒﺲ“‬
‫ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺳ ﻮرﻩ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ آ ﺎﻣﻠﻲ اﺳ ﺖ از ﻣﻮﺳ ﻴﻘﻲ روﺣ ﺎﻧﻲ و ﻧﻴ ﺮوي‬
‫روﺣﻲ‪ .‬در ﺿﻤﻦ اﻳﻦ ﺁﻳﺎت ﺧﻮش ﺁهﻨﮓ ﮔﻮﻳﻲ ﻃﭙﺶ ﻗﻠﺐ ﮔﺮم ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﻲﺷﻨﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺧ َﻠ َﻘ ُﻪ َﻓ َﻘ ﱠﺪ َرﻩُ‪ُ ،‬ﺛ ﻢﱠ‬‫ﺧ َﻠ َﻘ ُﻪ ﻣ ﻦْ ُﻧﻄْ َﻔ ﺔ َ‬
‫ﺷ ﻲ ِء َ‬‫ي َ‬ ‫ن ﻣ ﺎَاآْ َﻔ َﺮﻩُ‪ ،‬ﻣ ﻦْ َا َّ‬ ‫” ﻗُﺘ َﻞ اﻻﻧﺴْ ﺎ ُ‬
‫ﻈ َﺮ‬ ‫ﺾ ﻣ ﺎ اَﻣَ ﺮَ ُﻩ َﻓﻠْ َﻴﻨْ ُ‬
‫ﻼ ﻟَﻤ ﺎ َﻳﻘْ ِ‬ ‫ﺸ َﺮﻩُ‪ ،‬آ ً‬ ‫ﺴ َﺮﻩُ‪ُ ،‬ﺛﻢﱠ َاﻣَﺎ َﺗ ُﻪ َﻓ َﺎﻗْ َﺒ َﺮ ُﻩ ُﺛ ﻢﱠ اِذا ﺷ ﺎء َاﻧْ َ‬
‫اﻟﺴﱠﺒﻴ َﻞ َﻳ ﱠ‬
‫ﺷ ّﻘﺎً‪ ،‬ﻓَﺎَﻧْﺒَﺘْﻨ ﺎ ﻓﻴﻬ ﺎ ﺣَ ّﺒ ﺎً‬ ‫ض َ‬ ‫ﺷ َﻘﻘْ َﻨﺎ اْﻻرْ َ‬ ‫ن اﻟﻲ ﻃَﻌﺎﻣﻪ‪َ ،‬ا ّﻧ َﺎ ﺻَﺒَﺒْﻨَﺎ اْﻟﻤﺎء ﺻَ ّﺒﺎً‪ُ ،‬ﺛﻢﱠ َ‬ ‫اﻻﻧْﺴﺎ ُ‬
‫ﻏﻠْﺒ ًﺎ َو ﻓﺎآﻬ ُﺔ َو َا ّﺑ ًﺎ ﻣَﺘﺎﻋ ًﺎ َﻟ ُﻜ ﻢْ َو ﻻَﻧﻌْ ﺎ ِﻣ ُﻜﻢْ‬ ‫ﻖ ُ‬‫ﻼ َو ﺣَﺪاﺋ َ‬ ‫َو ﻋِﻨﺒ ًﺎ َو ﻗَﻀﺒْ ًﺎ َو زَﻳﺘُﻮﻧ ًﺎ َو ﻧَﺨ ً‬
‫ت اﻟﺼّﺎﺧّ ُﺔ“‬ ‫ﻓَﺎ ِذَا ﺟﺄ ِ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﺁن ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ‪:‬‬
‫ﺧﺎك ﺑﺮ ﺳﺮ اﻧﺴﺎن و آﻔﺮ او‪ ،‬از ﭼﻪ ﺧﻠﻖ ﺷﺪﻩ؟ از ﻧﻄﻔﻪاي‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺮازﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﻲﻣﻴﺮد و اﮔﺮ ﺧﺪاي ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎز زﻧﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﺧ ﻮراك‬
‫ﺧ ﻮد ﻧﮕ ﺎﻩ آﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﺁب ﺑ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ﻋﻄ ﺎ آ ﺮدﻳﻢ ﻣ ﺎ زﻣ ﻴﻦ را ﺑ ﺮاﻳﺶ ﻣﻬﻴ ﺎ آ ﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻮراكهﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﻟﺬﻳﺬ ﺑﺮاي ﺁنهﺎ روﻳﺎﻧﺪﻳﻢ ﺑﺮاي ﺧﻮدﺷﺎن و ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﺸﺎن اﻣﺎ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﺷﺪ…“‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮاﻟﻲ ﺟﻤﻼت ﺧﻮش ﺁهﻨﮓ آﻪ ﭼﻮن ﻏ ﺰل ﺣ ﺎﻓﻆ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ‬
‫از دهﺎن ﮔﺮم ﻳﻚ ﻣﺮد اﻣﻲ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ آﻪ ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺐ ﺗﺐدارش هﻢﺁهﻨﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺧﻄﺎﺑﻪهﺎي زﻳﺒﺎي ﺧﻮد ﻣﻲآﻮﺷﺪ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ را‬
‫ه ﺪاﻳﺖ آﻨ ﺪ و هﻤ ﻪ ﮔﻮﻧ ﻪ روﺣﺎﻧﻴ ﺖ از ﺁن ﻣ ﻲﺗ ﺮاود‪ ،‬ﻧﻤ ﻲﺗ ﻮان ﻗ ﺮﺁن را از ﺣﻴ ﺚ‬
‫دﺳﺘﻮرهﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻌﺠﺰﻩ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎزﮔﻮ آﻨﻨﺪﻩ اﺻﻮﻟﻲ اﺳﺖ آﻪ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ از‬
‫ﻗ ﺮنه ﺎ ﭘ ﻴﺶ ﮔﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ ﮔﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻮدا‪ ،‬آﻨﻔﻮﺳ ﻴﻮس‪ ،‬زردﺷ ﺖ‪،‬‬
‫ﺳ ﻘﺮاط‪ ،‬ﻋﻴﺴ ﻲ و ﻣﻮﺳ ﻲ هﻤ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪاﻧ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﺑ ﺎﻗﻲ ﻣ ﻲﻣﺎﻧ ﺪ اﺣﻜ ﺎم و ﺷ ﺮاﻳﻌﻲ آ ﻪ‬
‫ﺷﺎرع اﺳﻼم ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺎ از ﺣﻴﺚ اﺣﻜﺎم و ﺷﺮاﻳﻊ‬

‫ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷ ﺖ آ ﻪ ﻏﺎﻟ ﺐ ﺁنه ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ وﻗ ﺎﻳﻊ روزاﻧ ﻪ و‬

‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪان وﺿﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو هﻢ ﺗﻐﺎﻳﺮ در ﺁنهﺎ هﺴﺖ و هﻢ ﻧﺎﺳ ﺦ و ﻣﻨﺴ ﻮخ‪ ،‬و ﭘ ﺲ از ﺁن‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش آﺮد آﻪ ﻓﻘﻪ اﺳﻼم ﻣﻮﻟﻮد آﻮﺷﺶ ﻣﺴ ﺘﻤﺮ ﻋﻠﻤ ﺎء ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳ ﺖ و‬
‫در ﻃﻲ ﺳﻪ ﻗﺮن اول هﺠﺮي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺪون ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ورﻧ ﻪ ﺷ ﺮاﻳﻊ ﻗﺮﺁﻧ ﻲ ﻣ ﻮﺟﺰ و‬
‫ﻏﻴﺮ واﻓﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻧﻴﻢ ﻗﺮن و ﻳﻚ ﻗ ﺮن ﭘ ﺲ از هﺠ ﺮت ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد‬
‫ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮ از اﻳﻦ ﻧﻜﺎت اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻬﻢ و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺗﺄﻣﻞ و ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻏﻠ ﺐ‬
‫اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﻣﻘﺘﺒﺲ از ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻳﻬﻮد ﻳﺎ ﻋﺎدات و ﺁداب زﻣﺎن ﺟﺎهﻠﻴﺖ اﻋﺮاب اﺳﺖ‪.‬‬

‫روزﻩ‬

‫ﻼ روزﻩ از ﻳﻬﻮد ﺑﻪ اﺳﻼم ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ از ﻣﺠﺮاي ﻋﺎدات اﻋﺮاب‬ ‫ﻣﺜ ً‬
‫ﺟﺎهﻠﻴﺖ آﻪ روز دهﻢ ﻣﺤﺮم ”ﻋﺎﺷﻮرا“ )ﻳﻌﻨﻲ( آﺒﻮر“ را روزﻩ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬
‫هﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ آﺮد روزﻩ ﻧﻴﺰ ﺑ ﻪ اﻳ ﺎم ﻣﻌ ﺪودات ﻣﺒ ﺪل ﺷ ﺪ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ دﻩ روز اول ﻣﺤﺮم را روزﻩ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از ﺁن آ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧ ﺮج ﺧ ﻮد‬
‫ﻼ ﺟﺪا آﺮدﻧﺪ ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن ﺑﻪ روزﻩ اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫را از ﻳﻬﻮد آﺎﻣ ً‬

‫ﻧﻤﺎز‬

‫ﻧﻤﺎز در هﻤﻪ ادﻳﺎن هﺴﺖ و رآﻦ اوﻟﻴﻪ دﻳﺎﻧﺖ اﺳﺖ آﻪ روي ﺑﻪ ﺧ ﺪا ﺁرﻧ ﺪ‬
‫و او را ﺳﺘﺎﻳﺶ آﻨﻨﺪ و ﮔﻮﻳﺎ در اﺳﻼم ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺮﻳﻀﻪ اﺳﻼﻣﻲ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺪﻳﻦ ﺷ ﻜﻞ‬
‫و ﻃﺮز ﻣﺨﺼﻮص دﻳﺎﻧﺖ اﺳﻼم اﺳﺖ آ ﻪ از راﻩ ﺳ ﻨﺖ ﻣﺴ ﺘﻘﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ورﻧ ﻪ در‬
‫ﻗﺮﺁن از ﺗﻔﺼﻴﻞ و ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺁن ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻠﻪ هﻢ در ﺗﻤ ﺎم ﻣ ﺪت ﺳ ﻴﺰدﻩ ﺳ ﺎل رﺳ ﺎﻟﺖ او در ﻣﻜ ﻪ و ﻳ ﻚ ﺳ ﺎل و ﻧ ﻴﻢ‬
‫ﭘﺲ از هﺠﺮت‪ ،‬هﻤﺎن ﻗﺒﻠﻪ ﻳﻬﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﻲ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺞ‬

‫ﺣﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘ ًﺎ ﺑﺮاي ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻋﺎدات ﻗﻮﻣﻲ ﻋﺮب ﻣﻘﺮر ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻨﺎﺳ ﻚ ﺣ ﺞ و ﻋﻤ ﺮﻩ‪ ،‬اﺣ ﺮام‪ ،‬ﻟ ﺜﻢ و ﻟﻤ ﺲ ﺣﺠﺮاﻻﺳ ﻮد ﺳ ﻌﻲ ﺑ ﻴﻦ ﺻ ﻔﺎ و ﻣ ﺮوﻩ‪،‬‬
‫وﻗﻔ ﻪ در ﻋﺮﻓ ﺎت و رﻣ ﻲﺟﻤ ﺮﻩ‪ ،‬هﻤﮕ ﻲ در دورﻩ ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ ﻣﺘ ﺪاول ﺑ ﻮد و ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺗﻌﺪﻳﻼت در ﺣﺞ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دورﻩ ﺟﺎهﻠﻴﺖ روي دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻋﺮاب ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم هﻨﮕﺎم ﻃﻮاف ﻟﺒﻴﻚ ﻳﺎ ﻻت‪ ،‬ﻟﺒﻴ ﻚ ﻳ ﺎ ﻋْ ﺰي و ﻟﺒﻴ ﻚ ﻳ ﺎ‬
‫ﻣﻨﺎة ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ و ه ﺮ ﻗ ﻮﻣﻲ ﺑ ﺖ ﺧ ﻮد را ﻣ ﻲﺧﻮاﻧ ﺪ‪ .‬در اﺳ ﻼم اﻟﻠﻬ ﻢ ﺟ ﺎي ﺑ ﺖه ﺎ را‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺁن ﻋﺒﺎرت ﺑﺪﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ :‬ﻟﺒﻴﻚ اﻟﻠﻬﻢ ﻟﺒﻴﻚ‪.‬‬
‫ﻋﺮبه ﺎ ﺻ ﻴﺪ را در ﻣ ﺎﻩ ﺣ ﺞ ﺣ ﺮام ﻣ ﻲداﻧﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺣﺮﻣ ﺖ ﺻ ﻴﺪ را‬
‫ﻣﺨﺼﻮص اﻳﺎم ﺣﺞ و هﻨﮕﺎم اﺣ ﺮام ﻣﻘ ﺮر ﻓﺮﻣ ﻮد‪ .‬ﻋ ﺮبه ﺎ ﮔ ﺎهﻲ ﻟﺨ ﺖ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮاف‬
‫آﻌﺒﻪ ﻣﻲﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳ ﻼم ﺁن را ﻣﻨ ﻊ آ ﺮد و هﻤ ﺎن ﭘﻮﺷ ﻴﺪن ﻟﺒ ﺎس دوﺧﺘ ﻪ ﻧﺸ ﺪﻩ را‬
‫ﻣﻘ ﺮر آ ﺮد‪ .‬ﻋ ﺮب از ﺧ ﻮردن ﮔﻮﺷ ﺖ ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻲ اآ ﺮاﻩ داﺷ ﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺁن را ﻣﺠ ﺎز‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ آﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘ ﺲ از ﻓ ﺘﺢ ﻣﻜ ﻪ و ﺑﺮاﻧ ﺪاﺧﺘﻦ اﺻ ﻨﺎم ﻗ ﺮﻳﺶ‬
‫از ﺳﻌﻲ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوﻩ اآﺮاﻩ داﺷﺘﻨﺪ زﻳﺮا ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ دو آ ﻮﻩ دو ﺑ ﺖ‬
‫ﺳﻨﮕﻲ ﻗﺮار داﺷﺖ آﻪ ﺣﺎﺟﻴﺎن و زاﺋﺮان دورﻩ ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﺳﻌﻲ ﺑ ﻴﻦ ﺻ ﻔﺎ و ﻣ ﺮوﻩ را‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺁنهﺎ و دﺳﺖ آﺸﻴﺪن و ﺑﻮﺳﻴﺪن ﺁنه ﺎ آﺴ ﺐ ﺗﺒ ﺮك ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ‬
‫وﻟﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوﻩ را ﻣﺠﺎز آ ﺮد ﺑﻠﻜ ﻪ در ﺁﻳ ﻪ ‪ 158‬ﺳ ﻮرﻩ ﺑﻘ ﺮﻩ‬
‫ﺁن را از ﺷﻌﺎﺋﺮاﷲ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫ﺷﻬﺮﺳ ﺘﺎﻧﻲ در ﻣﻠ ﻞ و ﻧﺤ ﻞ ﻣ ﻲﻧﻮﻳﺴ ﺪ‪ :‬ﺑﺴ ﻴﺎري از ﺗﻜ ﺎﻟﻴﻒ و ﺳ ﻨﻦ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اداﻣﻪ ﻋﺎدات دورﻩ ﺟﺎهﻠﻴﺖ اﺳﺖ آﻪ اﻋﺮاب ﺁنهﺎ را از ﻳﻬﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁن زﻣﺎن ازدواج ﺑﺎ ﻣﺎدر و دﺧﺘﺮ ﺣﺮام ﺑﻮد‪ .‬ازدواج ﺑ ﺎ دو ﺧ ﻮاهﺮ ﻗﺒ ﻴﺢ و ﻧﻜ ﺎح ﺑ ﺎ‬
‫زن ﭘﺪر ﺣﺮام ﺑ ﻮد‪ .‬ﻏﺴ ﻞ ﺟﻨﺎﺑ ﺖ‪ ،‬ﻏﺴ ﻞ ﻣ ﺲ ﻣﻴ ﺖ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻀ ﻪ و اﺳﺘﻨﺸ ﺎق‪ ،‬ﻣﺴ ﺢ‬
‫ﺳ ﺮ‪ ،‬ﻣﺴ ﻮاك‪ ،‬اﺳ ﺘﻨﺠﺎء‪ ،‬ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﻧ ﺎﺧﻦ‪ ،‬آﻨ ﺪن ﻣ ﻮي ﺑﻐ ﻞ و ﺗﺮاﺷ ﻴﺪن ﻣ ﻮي زه ﺎر‪،‬‬
‫ﺧﺘﻨﻪ و ﺑﺮﻳﺪن دﺳﺖ راﺳﺖ دزد‪ ،‬هﻤﻪ ﭘﻴﺶ از ﻇﻬﻮر اﺳﻼم ﻣﺘﺪاول ﺑﻮد و ﻏﺎﻟﺒ ﺎً از‬
‫ﻳﻬﻮد ﺑﺪانهﺎ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺟﻬﺎد و زآﺎة‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻓﺮاﺋﺾ دو ﻓﺮﻳﻀﻪ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻲ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺁن دو ﺟﻬ ﺎد و زآ ﺎت اﺳ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ در ﺳ ﺎﻳﺮ ﺷ ﺮاﻳﻊ از اﻳ ﻦ دو ﻓﺮﻳﻀ ﻪ اﺛ ﺮي ﻧﻴﺴ ﺖ‬
‫ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺷ ﺎرﻋﺎن دﻳﮕ ﺮ داراي ه ﺪﻓﻲ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ داﺷ ﺖ ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ دوﻟﺘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دهﺪ و ﻃﺒﻌ ًﺎ ﭼﻨﺎن دوﻟﺘﻲ ﺑﺪون ﻟﺸﻜﺮ و ﭘﻮل ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴ ﺖ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺎد از ﺷﺮاﻳﻊ ﺧﺎص اﺳﻼم اﺳﺖ و ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪﺗﺮﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺸ ﺮ‬
‫وﺿﻊ آﺮدﻩ اﺳﺖ و ﺁن را ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﻟﻮد ﻓﺮاﺳﺖ و آﻴﺎﺳﺖ و واﻗ ﻊﺑﻴﻨ ﻲ ﻣﺤﻤ ﺪ داﻧﺴ ﺖ‬
‫آﻪ ﻳﮕﺎﻧﻪ راﻩ ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻞ را دم ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺁﻳﺎت ﺧﻮش ﺁهﻨﮓ و روﺣﺎﻧﻲ‬
‫و ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ‪.‬‬
‫داﺷ ﺘﻦ ﺳ ﭙﺎﻩ ﺣﺎﺿ ﺮ آ ﻪ ه ﺮ ﺷ ﺨﺺ ﺳ ﺎﻟﻢ و ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺁن‬
‫ﺳﻬﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎل ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻏﻨ ﺎﻳﻢ و ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁوردن ﻣ ﺎل ﻣﺤ ﺮك ﺳ ﭙﺎهﻴﺎن‬
‫اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ وﻟ ﻲ ﻋﺎﻳ ﺪي ﻣﺴ ﺘﻤﺮ و ﻣﻄﻤ ﺌﻦﺗ ﺮ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺿ ﺮورت دارد و ﺁن را‬
‫ﻗﺎﻧﻮن زآﺎت ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎدﻩ و ﻗﻤﺎر‬

‫ﻓﻜﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﺑﻨﻴﺎنﮔﺰار ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻮﺟﺒﺎت و ﻣﻘﺘﻀ ﻴﺎت ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪ‬
‫را در ﻧﻈ ﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺁن ﭼ ﻪ او را ﺑ ﻪ ه ﺪف ﻧﺰدﻳ ﻚ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ ﺑ ﻪ آ ﺎر ﻣ ﻲﺑﻨ ﺪد‪ .‬از ﺁن‬
‫ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻬﻲ از ﻣﺴﻜﺮات آﻪ ﺁن هﻢ از ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺷﺮاﻳﻊ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻟﺤﺎظ اوﺿﺎع اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻲ وﺿ ﻊ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﭼ ﻪ‬
‫اﻋﺮاب ﺧﻮن ﮔ ﺮم اﺣﺴﺎﺳ ﺎﺗﻲ و ﺑ ﻲﺑﻨ ﺪ و ﺑ ﺎر اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﻜﺮات‪ ،‬آ ﻪ آ ﺎﻣﻼً راﻳ ﺞ و‬
‫ﻣﺘﺪاول ﺑﻮد‪ ،‬روي ﺁورﻧ ﺪ ﺷ ﺮ و ﻓﺴ ﺎد از ﺁن ﻧﺎﺷ ﻲ ﻣ ﻲﺷ ﻮد و از هﻤ ﻴﻦ روي ﺳ ﻪ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺁن را ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ﺁﻳﻪ ‪ 219‬ﺳﻮرﻩ ﺑﻘﺮﻩ اﺳﺖ آﻪ‪ :‬وﻳﺴﺌﻠﻮﻧﻚ ﻋﻦ اﻟﺨﻤﺮ واﻟﻤﻴﺴﺮ ﻗﻞ‬
‫ﻓﻴﻬﺎ اﺛﻢ آﺒﻴﺮ و ﻣﻨﺎﻓﻊاﻟﻨﺎس )ﻳﻌﻨﻲ( از ﺗﻮ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﺎدﻩ و ﻗﺼ ﺎرﻩ ﭘﺮﺳ ﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮕ ﻮ ﺁن‬
‫دو ﻣﺴﺘﻠﺰم ﮔﻨﺎﻩ و ﺷﺮﻧﺪ و ﺳﻮدي هﻢ ﺑﺮاي ﻣﺮدم دارﻧﺪ“‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺁن ﺁﻳﻪاي اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧﻤﺎزﮔﺰاردن ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﺎﺟﺮان در ﺣ ﺎل‬
‫ﻣﺴﺘﻲ و ﺳﺮزدن اﺷﺘﺒﺎهﻲ از او در ﺁن ﺣﺎل ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻦ ﺁﻣﻨُﻮا ﻻ َﺗﻘْ َﺮﺑُﻮا اّﻟﺼَﻠﻮ َة َو َاﻧْ ُﺘﻢْ ﺳُﻜﺎري…“‬‫” ﻳﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ ّاﻟَﺬﻳ َ‬
‫)اي آﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ اﻳﻤ ﺎن ﺁوردﻳ ﺪ‪ ،‬در ﺣ ﻴﻦ ﻣﺴ ﺘﻲ ﻧﻤ ﺎز ﻣﮕﺬارﻳ ﺪ…( وﻟ ﻲ‬
‫ﺣﺮﻣﺖ ﺁن ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣﻄﻠ ﻖ و دﻟﻴ ﻞ اﻳ ﻦ ﺣﺮﻣ ﺖ در ﺁﻳ ﻪه ﺎي ‪ 90‬و ‪ 91‬ﺳ ﻮرﻩ ﻣﺎﺋ ﺪﻩ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺁﻳﻪ ‪ 90‬ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪاي ﻗﺎﻃﻊ و ﺁﻣﺮاﻧﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ن‬
‫ﺸ ﻴْﻄﺎ ِ‬
‫ﺲ ﻣِ ﻦْ ﻋَﻤَ ﻞِ اّﻟ َ‬
‫ب َو ا َﻻ زْﻻ ُم ِرﺟْ ّ‬
‫” ِا ﱠﻧﻤَﺎ اْﻟﺨْﻤ ُﺮ َو اْﻟﻤْﻴِﺴ ُﺮ َو اﻻَﻧْﺼ ﺎ ُ‬
‫ﻓَﺎﺟْ َﺘ ِﻨ ُﺒﻮُﻩ“ )ﻳﻌﻨ ﻲ( ﺧﻤ ﺮ و ﻗﻤ ﺎر و ﺑ ﺖ از آﺎره ﺎي ﭘﻠﻴ ﺪ ﺷ ﻴﻄﺎن اﺳ ﺖ از ﺁن دوري‬
 ‫آﻨﻴﺪ‪ .‬ﺧﻤﺮ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﻗﻤﺎر ﺁﻣ ﺪﻩ و در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ اﻧﺼ ﺎب و ازﻻم آ ﻪ ﻧ ﻮﻋﻲ ﺗﻮﺳ ﻞ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﺘﺎن و اﺳﺘﺸﺎرﻩ از ﺁنهﺎﺳﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ در ﺁﻳ ﻪ ﺑﻌ ﺪي ‪ 91‬ﺑ ﺎز ﺧﻤ ﺮ و‬
‫ﻗﻤﺎر را ﭘﻴﺶ آﺸﻴﺪﻩ و ﻋﻠﺖ ﻧﻬﻲ ﺁن را ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ اﺣﺘﻤ ﺎل ﻗ ﻮي ﺑ ﺮ‬
‫اﺛﺮ ﺣﺪوث ﺣﺎدﺛﻪاي ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻲ اﻟﺨَﻤ ﺮ َو‬
‫ن َانْ ﻳُﻮﻗ َﻊ َﺑﻴْ ﻨ ُﻜ ُﻢ اْﻟ َﻌ ﺪا َو َة َو اْﻟ َﺒﻐْﻀ ﺎء ﻓ ِ‬
‫” ِاﻧﱠﻤ ﺎ ﻳُﺮ ُﻳ ﺪ اّﻟﺸ ﻴْﻄﺎ ُ‬
‫ن“‪.‬‬‫ﻦ اّﻟﺼَﻠﻮ ِة َﻓﻬَﻞ َاﻧْ ُﺘﻢْ ُﻣﻨْ َﺘﻬُﻮ َ‬ ‫ﻋِ‬ ‫ﻋﻦْ ذِآِﺮ اﷲ َو َ‬ ‫اْﻟﻤْﻴﺴ ِﺮ َو َﻳﺼْ ﱠﺪ ُآﻢْ َ‬
‫)ﻳﻌﻨ ﻲ( ﺷ ﻴﻄﺎن از راﻩ ﻣﺸ ﺮوب و ﻗﻤ ﺎر ﻣﻴ ﺎن ﺷ ﻤﺎ آﻴﻨ ﻪ و ﺧﺼ ﻮﻣﺖ‬
‫ﺑﺮﻣﻲاﻧﮕﻴﺰد و ﺷﻤﺎ را از ﻧﻤﺎز و ﻳﺎد ﺧﺪاي ﻏﺎﻓﻞ ﻣﻲآﻨﺪ ﺁﻳﺎ ﭘﻨﺪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﺪ؟‬
‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ را در ﺳﻄﻮر ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﺷ ﻴﺪن ﻣﺴ ﻜﺮ و‬
‫ارﺗﻜﺎب ﻗﻤﺎر ﻣﻴﺎن ﺁنهﺎ ﻧﺰاع و ﺟﻨﺠﺎل راﻩ ﻣﻲاﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫اﺣﻜﺎم راﺟﻊ ﺑﻪ زﻧﺎ و ﻟﻮاط و ﻣﺴ ﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺗﻌ ﺪد زوﺟ ﺎت و ﻃ ﻼق و‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﺣﻜﺎم دﻳﮕﺮ ﺗﻌﺪﻳﻠﻲ اﺳ ﺖ از ﺷ ﺮاﻳﻊ ﻳﻬ ﻮد و اﺻ ﻼﺣﻲ اﺳ ﺖ در ﻋ ﺎدات‬
‫ﻣﺘﺪاول ﻣﻴﺎن ﻋﺮب‪.‬‬
‫ﺑﺎ هﻤﻪ اﻳﻦهﺎ ﻗﺮﺁن ﻣﻌﺠﺰﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺠﺰﻩهﺎي ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ آ ﻪ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﻪ و ﻏﺒﺎر اﻓﺴﺎﻧﻪهﺎي ﻗﺮون ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺟ ﺰ ﺳ ﺎدﻩﻟﻮﺣ ﺎن و‬
‫ﺑﻴﭽﺎرﮔﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪاﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺮﺁن ﻣﻌﺠﺰﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺠﺰﻩ زﻧﺪﻩ و ﮔﻮﻳﺎ‪.‬‬
‫ﻗ ﺮﺁن ﻣﻌﺠ ﺰﻩ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ ﻧ ﻪ از ﺣﻴ ﺚ ﻓﺼ ﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏ ﺖ و ﻧ ﻪ از ﺣﻴ ﺚ‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت اﺧﻼﻗﻲ و اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻋﻲ‪ .‬ﻗﺮﺁن از اﻳﻦ ﺣﻴﺚ ﻣﻌﺠﺰﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺁن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻚ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺗﻬﻲ و ﺑ ﺎ ﻧﺪاﺷ ﺘﻦ ﺳ ﻮاد ﺧﻮاﻧ ﺪن و ﻧﻮﺷ ﺘﻦ ﺑ ﺮ ﻗ ﻮم ﺧ ﻮد‬
‫ﭘﻴﺮوز ﺷﺪ و ﺑﻨﻴﺎدي ﺑﺮﭘﺎ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺮﺁن ﻣﻌﺠﺰﻩ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻳﻦ آﻪ ددان ﺁدﻣ ﻲ ﺻ ﻮرت را ﺑ ﻪ اﻧﻘﻴ ﺎد آﺸ ﺎﻧﻴﺪ‬
‫و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺁﻳﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ارادﻩ ﺁورﻧﺪﻩ ﺧﻮد را ﺑﺮ هﻤﻪ ﺗﺤﻤﻴﻞ آﺮد…‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن ﺑﺎﻟﻴﺪﻩ و ﺁن را ﺳﻨﺪ ﺻﺪق رﺳﺎﻟﺖ ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار دادﻩ‬
‫اﺳﺖ زﻳﺮا ﺁن وﺣﻲ ﭘﺮوردﮔﺎر و او واﺳﻄﻪ اﺑﻼغ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻠﻤﻪ ”وﺣﻲ“ ﺑﻴﺶ از ﺷﺼﺖ ﺑﺎر در ﻗﺮﺁن ﺁﻣ ﺪﻩ و ﻏﺎﻟﺒ ﺎً ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻣﻌﻨ ﻲ‬
‫ﻟﻐﻮي اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﺪﻩ آﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻟﻘﺎء ﺑﻪ ذهﻦ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺒﻲ را ﺑﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ دﻳﮕ ﺮي‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻳﺎ اﺷﺎرﻩ زودﮔ ﺬر ﻧﻬ ﺎﻧﻲ از هﻤ ﻴﻦ روي ﭘ ﺲ از ه ﺮ وﺣ ﻲ ﺣﻀ ﺮت ﺷ ﺘﺎب‬
‫داﺷﺖ آﻪ ﻳﻜﻲ از آﺎﺗﺒﺎن وﺣﻲ ﺁن را ﺛﺒﺖ آﻨ ﺪ‪ .‬در دو ﺳ ﻪ ﺟ ﺎي ﻗ ﺮﺁن اﺷ ﺎرﻩاي ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺷﺘﺎﺑﺰدﮔﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻚ“‪) .‬و ﺷ ﺘﺎب ﻣﻜ ﻦ ﺑ ﻪ ﻗ ﺮﺁن‬ ‫ن ِﻣ ﻦْ َﻗﺒْ ِﻞ َانْ ُﻳﻘْﻀ ﻲ ِا َﻟﻴْ َ‬ ‫ﺠ ﻞْ ﺑ ﺎْﻟ ُﻘﺮْﺁ ِ‬‫” وَﻻ َﺗﻌْ َ‬
‫ﭘﻴﺶ از ﺁن آﻪ وﺣﻲ ﺑﻪ ﺗﻮ دادﻩ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫ﺠ َﻞ ِﺑ ِﻪ…“‪) .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺮآﺖ ﻣﺪﻩ زﺑﺎﻧﺖ را ﺗﺎ ﺷ ﺘﺎب‬ ‫ﻚ ِﻟ َﺘﻌْ َ‬
‫ﺤ َّﺮكْ ِﺑ ِﻪ ﻟِﺴﺎ َﻧ َ‬
‫” ﻻ ُﺗ َ‬
‫آﻨ ﻲ در ﺁن(‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺷ ﺘﺎﺑﺰدﮔﻲ ﻧﻜﺘ ﻪاي دﻗﻴ ﻖ ﻧﻬﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺣﺎﻟ ﺖ وﺣ ﻲ ﺣﺎﻟ ﺖ‬
‫ﺧﺎﺻ ﻲ اﺳ ﺖ و ﻓﺮوﻏ ﻲ آ ﻪ در ﺁن ﺣ ﺎل ﺑ ﺮ ذه ﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻣ ﻲﺗﺎﺑ ﺪ ﻏﻴ ﺮ از ﻣﻄﺎﻟ ﺐ‬
‫ﻋﺎدي زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ اﺳﺖ و از اﻳﻦ رو‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺣﺪﻳﺜﻲ آ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻢ از اﺑﻮﺳ ﻌﻴﺪ ﺧ ﺪري ﻧﻘ ﻞ‬
‫آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪ ”:‬ﺟﺰ ﻗﺮﺁن از ﻣ ﻦ ﭼﻴ ﺰي ﻧﻘ ﻞ ﻧﻜﻨﻴ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ آﺴ ﻲ ﺟ ﺰ‬
‫ﻧﺺ ﻗﺮﺁن از ﻣﻦ ﭼﻴﺰي ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺤﻮ آﻨﺪ“‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﺷﻨﻴﺪﻧﻲ و ﺷﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻏﻴﺮﻋﺎدي‪ ،‬هﻨﮕﺎم وﺣ ﻲ‬
‫ﺑﺮ ﺣﻀﺮت آﺎري ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﻲ ﺟﻬﺪي ﺷﺪﻳﺪ و دروﻧﻲ روي ﻣﻲدادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎري ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﻞ از ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ‪ :‬ﺣ ﺎرث ﺑ ﻦ هﺸ ﺎم از ﺣﻀ ﺮت‬
‫رﺳ ﻮل آﻴﻔﻴ ﺖ وﺣ ﻲ را ﭘﺮﺳ ﻴﺪ و ﺣﻀ ﺮت ﻓﺮﻣﻮدﻧ ﺪ‪” :‬ﺷ ﺪﻳﺪﺗ ﺮ ﺁنه ﺎ ﭼ ﻮن ﺁواي‬
‫ﺟﺮﺳ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺧﺎﻣﻮﺷ ﻲ در ذه ﻨﻢ ﻧﻘ ﺶ ﺑﺴ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﮔ ﺎهﻲ ﻓﺮﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺮدي ﻇﺎهﺮ ﺷﺪﻩ و ﭘﺲ از درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ‪ ”:‬هﻨﮕ ﺎم وﺣ ﻲ ﺣﺘ ﻲ در روزه ﺎي ﺳ ﺮد‪ ،‬ﻋ ﺮق از‬
‫ﭘﻴﺸﺎﻧﻴﺶ ﻣﻲرﻳﺨﺖ و در ﺗﺄﻳﻴﺪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﺎﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺎري از ﺻﻔﻮان ﺑ ﻦ ﺑﻌﻠ ﻲ ﻧﻘ ﻞ‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﺑﻌﻠﻲ ﺁرزو داﺷﺖ ﺣﻀﺮت را در ﺣ ﺎل وﺣ ﻲ ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ آﻨ ﺪ‪ .‬روزي ﻣ ﺮدي‬
‫ﺑ ﺎ ﺟﺒ ﻪاي )ﺟﺎﻣ ﻪ ﮔﺸ ﺎد و ﺑﻠﻨ ﺪ آ ﻪ روي ﺟﺎﻣ ﻪه ﺎي دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﺗ ﻦ آﻨﻨ ﺪ( ﻣﻌﻄ ﺮ از‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺳﺆال آﺮد آﻪ اﺣﺮام ﺣ ﺞ ﻋﻤ ﺮﻩ را ﻣ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﺁن ﺟ ّﺒ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﺑﺪه ﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟ ﺖ‬
‫وﺣ ﻲ ﺑ ﻪ ﺣﻀ ﺮت دﺳ ﺖ داد‪ .‬ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﻪ ﺑﻌﻠ ﻲ اﺷ ﺎرﻩ آ ﺮد و او ﺑ ﻪ داﺧ ﻞ ﺁﻣ ﺪﻩ دﻳ ﺪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺜﻞ آﺴﻲ آﻪ در ﺧﻮاب اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺮﺧﺮ ﻣﻲآﻨﺪ و رﻧ ﮓ ﻣﺒ ﺎرآﺶ ﺳ ﺮخ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ از اﻧ ﺪآﻲ از ﺁن ﺣﺎﻟ ﺖ ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪﻩ ﺳ ﺆال آﻨﻨ ﺪﻩ را ﺧﻮاﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ وي‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﺒّﻪ ﺧﻮد را از ﻋﻄﺮ ﺑﺸﻮﻳﺪ و اﺣﺮام ﻋﻤ ﺮﻩ را ﻧﻴ ﺰ ﭼ ﻮن اﺣ ﺮام‬
‫ﺣِﺞ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺁورد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‬

‫اﻧﺒﻴﺎء ﻋﺎﻣﻲ ﺑﺪﻧﺪي ﮔﺮﻧﻪ از اﻟﻄﺎف ﺧﻮﻳﺶ‬

‫ﺑﺮ ﻣﺲ هﺴﺘـﻲ ﺁﻧﺎن آﻴﻤـﻴـﺎ ﻣﻲرﻳﺨﺘـﻲ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي‬

‫اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺸﺮﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ اﻣﺘﻴﺎز روﺣﻲ ﻣﻴﺎن ﺗﻤ ﺎم ﻋﻠﻤ ﺎي‬
‫ﻲ “ ) ﺑﮕﻮ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﺸ ُﺮ ِﻣﺜُْﻠ ُﻜﻢْ ﻳُﻮﺣﻲ ِا َﻟ ﱠ‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ اﺳﻼم ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺁﻳﻪ” ُﻗﻞْ ِاﻧﱠﻤﺎ َاﻧَﺎ ِﺑ َ‬
‫آﻪ ﻣﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ هﺴﺘﻢ ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺎ آﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﻦ وﺣ ﻲ آ ﺮدﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد( ﻣ ﻮرد اﺗﻔ ﺎق ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺘ ﻲ ﻋﻠﻤ ﺎي اه ﻞ ﺳ ﻨﺖ‪ ،‬ﻋﺼ ﻤﺖ و ﻋﻠ ﻢ را ﻻزﻣ ﻪ ذات ﻧﺒ ﻲ و از ﺻ ﻔﺎت او‬
‫ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺁن را ﻣﻮهﺒﺘﻲ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﮔﻔﺘ ﻪاﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫ﻓ ﻼن ﺁدﻣ ﻲ را ﺑ ﺪﻳﻦ ﺟﻬ ﺖ آ ﻪ داراي ﻋﺼ ﻤﺖ و ﻋﻠ ﻢ و ﺳ ﺎﻳﺮ ﺻ ﻔﺎت ﻓ ﻮقاﻟﻌ ﺎدﻩ‬
‫ﺑﺸ ﺮي اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ رﺳ ﺎﻟﺖ ﺑﺮﻧﮕﺰﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑﻠﻜ ﻪ ﭼ ﻮن او را ﻣ ﺄﻣﻮر ه ﺪاﻳﺖ ﺧﻠ ﻖ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﻣﻮاهﺒﻲ ﻓﻮق ﻣﻮاهﺐ ﺑﺸﺮي ﺑﻪ او اﻋﻄﺎء آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺁنه ﺎ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑﻮدﻧ ﺪ از اﻳ ﻦ ﺣﻴ ﺚ ﺑ ﻪ ﺷﺨﺼ ﻲ اﻳﻤ ﺎن ﻣ ﻲﺁورﻳ ﻢ آ ﻪ او را‬
‫ﺣﺎﻣﻞ وﺣﻲ ﻓﺮض ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﻧﻪ اﻳﻦ آﻪ ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ او را در ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮﺗﺮ از ﻋﻠ ﻢ و‬
‫اﺧ ﻼق ﻗ ﺮار دادﻩ اﺳ ﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻣ ﻲداﻧ ﻴﻢ و در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﺑ ﻪ ﺁﻳ ﺎت ﻗ ﺮﺁن اﺳ ﺘﻨﺎد‬
‫ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ب َو َﻻ‬ ‫ﺖ َﺗ ﺪْري َﻣ ﺎ اْﻟﻜَﺘ ﺎ ُ‬ ‫ﻚ روُﺣ ًﺎ ﻣ ﻦْ َاﻣْﺮِﻧ ﺎ ﻣ ﺎ ُآﻨْ َ‬ ‫ﺣﻴْﻨ ﺎ ِا َﻟﻴْ َ‬
‫ﻚ َاوْ َ‬ ‫” َو َآ ﺬ ِﻟ َ‬
‫ﺟ َﻌﻠْﻨﺎ ُﻩ ﻧُﻮرًا ﻧَﻬَْﺪي ِﺑ ِﻪ َﻣﻦْ َﻧﺴْﺎ ُء ِﻣﻦْ ﻋِﺒﺎدِﻧﺎ…‬ ‫اْﻻَﻳﻤﺎنْ َو ﻟ ِﻜﻦْ َ‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ وﺣ ﻲ رﺳ ﺎﻧﻴﺪﻳﻢ و ﻗﺒ ﻞ از ﺁن از آﺘ ﺎب و اﻳﻤ ﺎن اﻃﻼﻋ ﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻲ‪ .‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻗﺮﺁن هﺮ ﻳﻚ از ﺑﻨﺪﮔﺎن را آﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ هﺪاﻳﺖ ﻣﻲآﻨﻴﻢ“‪.‬‬
‫ﺁﻳﻪ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ هﻢ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ دارد و ﺑ ﻪ ﺧﺼ ﻮص ﺁﻳ ﻪ‬
‫‪ 50‬ﺳﻮرﻩ اﻧﻌﺎم در ﺟﻮاب آﺴﺎﻧﻲ آﻪ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ را‬
‫ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺻﺮﻳﺢ ﺑﻴﺎن ﻣﻲآﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻚ‬‫ﺐ َو ﻻ َاﻗُﻮ ُل َﻟ َُﻜﻢْ اِﻧّﻲ َﻣ َﻠ ُ‬ ‫ﻦ اﷲ َو ﻻ َاﻋْﻠ ُﻢ اْﻟ َﻐﻴْ َ‬ ‫” ُﻗﻞْ ﻻاَﻗُﻮ ُل َﻟ ُﻜﻢْ ﻋﻨْﺪي ﺧَﺰاﺋ ُ‬
‫ﻲ…“‬ ‫ن َا ﱠﺗ ِﺒ ُﻊ اِﻻ ﻣﺎ ﻳُﻮﺣﻲ ِا َﻟ ﱠ‬‫ِا َْ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( اي ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺁنه ﺎ ﺑﮕ ﻮ ﻣ ﻦ ﻧﻤ ﻲﮔ ﻮﻳﻢ ﮔ ﻨﺞه ﺎي ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻧ ﺰد ﻣ ﻦ‬
‫اﺳ ﺖ و از ﻏﻴ ﺐ ﺧﺒ ﺮي دارم ﻳ ﺎ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻣ ﻦ ﻓﺮﺷ ﺘﻪام‪ .‬ﻣ ﻦ ﺗ ﺎﺑﻊ اﻟﻬ ﺎم ﺿ ﻤﻴﺮ و‬
‫رﺳﺎﻧﻴﺪن وﺣﻲ هﺴﺘﻢ“‬
‫در ﺁﻳﻪ ‪ 188‬ﺳﻮرﻩ اﻋﺮاف ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺐ‬‫ﻋ َﻠ ُﻢ ِاْﻟ َﻐﻴْ َ‬
‫ﺖ َا ْ‬
‫ﷲ َو َﻟﻮْ ُآﻨْ ُ‬‫ﺿ ّﺮًا اِﻻ ﻣﺎ ﺷﺎ َء ا َ‬ ‫ﻚ ِﻟ َﻨﻔْﺴﻲ َﻧﻔْﻌ ًﺎ َو ﻻ َ‬ ‫” ُﻗﻞْ ﻻ َاﻣْ ِﻠ ُ‬
‫ن“‬ ‫ﻲ اﻟﺴّﻮ ُء ِانْ َاﻧَﺎ اِﻻ ﻧَﺬﻳُﺮ َو ﺑَﺸ ُﻴ َﺮ ﻟ َﻘﻮْم ﻳُﺆﻣ ُﻨ َﻮ َ‬
‫ﺨﻴْ ِﺮ َو ﻣﺎ َﻣﺴﱠﻨ َ‬ ‫ﻦ اْﻟ َ‬‫تﻣ َ‬ ‫َﻻ ﺳْ َﺘﻜْﺜَﺮ ُ‬
‫اي ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺑﮕﻮ ﻣﻦ ﺳﻮد و زﻳﺎﻧﻲ در اﻳﻦ اﻣ ﺮ ﻧ ﺪارم ﻣﮕ ﺮ ﺁن ﭼ ﻪ‬
‫ﺧﺪا ﺑﺨﻮاهﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻏﻴﺐ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ هﻢ ﺟﻠ ﺐ ﺧﻴ ﺮ ﻣ ﻲآ ﺮدم و ه ﻢ ﺑ ﺪي را از ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫دﻓﻊ ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺟﺰ داﻋﻲ ﺣﻖ ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﺟﻮاب ﻣﺸﺮآﺎن اﺳﺖ آﻪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨ ﺪ اﮔ ﺮ راﺳ ﺖ ﻣ ﻲﮔ ﻮﻳﻲ و ﺑ ﺎ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺐ ﺳﺮ و آﺎر داري ﭼﺮا در ﻣﻘﺎم ﺗﺠﺎرت و ﺳﻮد ﺑﺮدن ﻧﻴﺴﺘﻲ؟‬
‫ﺁﻳ ﺎت ﻗﺮﺁﻧ ﻲ در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب ﺻ ﺮﻳﺢ و روﺷ ﻦ اﺳ ﺖ و اﺣﺎدﻳ ﺚ و ﻣﻨ ﺪرﺟﺎت‬
‫ﺳﻴﺮﻩهﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ هﻤﻪ ﻣﺆﻳ ﺪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ داﻋﻴ ﻪ ﻋﺼ ﻤﺖ و آﺸ ﻒ ﻣﻐﻴﺒ ﺎت‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺎ آﻤﺎل ﺳﺎدﮔﻲ و ﺻﺪاﻗﺖ ﺑﻪ ﺿﻌﻒهﺎي ﺑﺸﺮي ﺧﻮﻳﺶ واﻗﻒ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻌﺘﺒﺮي از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﻲآﻨﻨﺪ آﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺳ ﺆاﻻت ﭘ ﺮت و ﭘ ﻼي‬
‫ﻣﺸﺮآﺎن آﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ وي را ﻋ ﺎﺟﺰ آﻨﻨ ﺪ ﻣ ﻲﻓﺮﻣ ﻮد‪ ”:‬اﻳ ﻦه ﺎ از ﻣ ﻦ ﭼ ﻪ ﺗﻮﻗ ﻊ‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺧﺪاﻳﻢ و ﺟﺰ ﺁن ﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻤﻲداﻧﻢ“‪.‬‬
‫ﺻ ﺪاﻗﺖ و درﺳ ﺘﻲ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺳ ﻮرﻩ ﻋ ﺒﺲ )ﺁﻳ ﻪ ‪ 2‬ﺗ ﺎ ‪ (12‬ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ‬
‫ﺳﺘﺎﻳﺶاﻧﮕﻴﺰي ﺳﺎﻃﻊ اﺳﺖ و ﻋﺘﺎب ﻣﻼﻣ ﺖﺁﻣﻴ ﺰ ﺧﺪاوﻧ ﺪي ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ از ﺁن‬
‫هﻮﻳﺪا اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ آﻤﺎل راﺳﺘﻲ ﺁن را ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻚ َﻟ َﻌﱠﻠ ُﻪ َﻳ ﱠﺰ ّآ ﻲ‪َ .‬اوْ ﻳَ ﺬﱠآﱠ ُﺮ َﻓ َﺘﻨْ َﻔ َﻌ ُﻪ‬
‫ﺲ َو َﺗ َﻮﻟّﻲ‪َ .‬انْ ﺟﺎ َء اْ َﻻﻋْﻤﻲ َو ﻣﺎ ُﻳﺪْرﻳ َ‬ ‫ﻋ َﺒ َ‬
‫” َ‬
‫ك‬‫ﻚ َا ّﻻ ﻳَﺰﱠآّ ﻲ َو اَ ّﻣ ﺎ َﻣ ﻦ ﺟ ﺎء َ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْ َ‬
‫ي َو ﻣ ﺎ َ‬ ‫ﺖ َﻟ ُﻪ ﺗَﺼ َﺪ ّ‬ ‫ا ِﻟ ّﺬآْﺮي‪ .‬اَﻣ ﺎ َﻣ ﻦ اﺳْ َﺘﻐْﻨﻲ‪ .‬ﻓَﺄﻧْ َ‬
‫ﻼ ِاﻧﱠﻬﺎ َﺗﺬْآِﺮ ُة…“‬ ‫ﻋﻨْ ُﻪ ﺗَﻠَﻬّﻲ آ ّ‬
‫ﺖ َ‬‫َﻳﺴْﻌﻲ َو ُه َﻮ َﻳﺨْﺸﻲ‪ .‬ﻓَﺄﻧْ َ‬
‫) روي ﺗﺮش آﺮد و ﭘﺸﺖ ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪ آﻪ ﭼﺮا ﺁن آﻮر ﻧﺰد وي ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﻮ ﭼ ﻪ‬
‫داﻧﻲ ﺷﺎﻳﺪ او ﭘﺎك ﺷﻮد و ﻳﺎ ﺗﺬآﺎر ﻳﺎﺑﺪ و ﺗﺬآﺎرش ﺳ ﻮد ده ﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺁن آ ﻪ ﺑ ﻲﻧﻴ ﺎزي‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﺪو اﻗﺒﺎل ﻣﻲآﻨﻲ‪ ،‬آﻪ اﮔﺮ هﻢ ﭘﺎك ﻧﺸﻮد ﮔﻨﺎهﻲ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺁن آ ﻪ‬
‫ﺷﺘﺎﺑﺎن ﻧﺰد ﺗﻮ ﺁﻣ ﺪﻩ و هﻤ ﻮ ﺗﺮﺳ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﻮ از وي ﺗﻐﺎﻓ ﻞ ﻣ ﻲآﻨ ﻲ‪ ،‬ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻜ ﻦ آ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻗﺮﺁن ﺗﺬآﺎريﺳﺖ‪ ،‬هﺮ آﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺁن را ﻳﺎد ﮔﻴﺮد(‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻳﻦ ﻣﻴﻞ ﺑﺸﺮي را داﺷﺖ آﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮدﻣ ﺎن ﻣ ﺘﻤﻜﻦ و ﻣﺘ ﻨﻌﻢ‬
‫ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم درﺁﻳﻨ ﺪ‪ .‬ﺷ ﺎﻳﺪ در اﻳ ﻦ ﻣﻴ ﻞ و رﻏﺒ ﺖ ﻣﺤ ﻖ ﺑ ﻮد‪ ،‬زﻳ ﺮا ﻣﺸ ﺮآﺎن در ﻣﻘ ﺎم‬
‫ﺗﻔﺎﺧﺮ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻦ َﻧ ِﺪ ّﻳ ًﺎ…‬‫ﺴُ‬‫ﺧﻴْ ُﺮ ﻣَﻘﺎﻣ ًﺎ َو َاﺣْ َ‬
‫ﻦ َ‬‫ي اْﻟﻔَﺮﻳ َﻘﻴْ ِ‬
‫” َا ﱡ‬
‫)ﻳﻌﻨ ﻲ( آ ﺪام ﻳ ﻚ از ﻣ ﺎ دو ﻃ ﺮف‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺸ ﺮآﺎن‪ ،‬ﺑﻴﺸ ﺘﺮ و در‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺤﺘﺮمﺗﺮﻳﻢ؟“‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻴﻞ داﺷﺖ ﻣﺘﻌﻴﻨﻴﻦ و ﻣﺤﺘﺮﻣﻴﻦ را ﮔ ﺮد ﺧ ﻮد ﺟﻤ ﻊ آﻨ ﺪ‪.‬‬
‫روزي آﻪ ﺑﺎ ﻳﻜ ﻲ از اﻓ ﺮاد اﻳ ﻦ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺻ ﺤﺒﺖ ﻣ ﻲآ ﺮد و ﻗﻄﻌ ًﺎ ﺑ ﺮاي اﻗﻨ ﺎع او ﮔ ﺮم‬
‫ﻣﺬاآﺮﻩ ﺑﻮد آﻮري ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ام ﻣﻜﺘﻮم آﻪ اﺳﻼم ﺁوردﻩ ﺑﻮد ﺑ ﻪ وي رﺳ ﻴﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ از ﺁن ﭼﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺗﻮ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳ ﺖ ﭼﻴ ﺰي ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ ﻳ ﺎد ﺑ ﺪﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻪ ﺣ ﺮف او‬
‫اﻋﺘﻨﺎﻳﻲ ﻧﻜﺮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺖ‪ .‬ﺁن وﻗﺖ اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ ﺷﺮﻳﻔﻪ ﻋﺒﺲ ﻧﺎزل ﺷﺪ آﻪ ﻟﻬﺠ ﻪ‬
‫ﻋﺘﺎب از ﺁن هﻮﻳﺪا اﺳﺖ‪:‬‬
‫” اﺧﻢ آﺮد و روي ﮔﺮداﻧﺪ هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ ﺑﻪ او رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﻲ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺗﺰآﻴﻪ ﻣﻲﺷﺪ و ﺳﺨﻨﺎن ﺗﻮ ﺑﻪ وي ﺁراﻣﺶ ﻣﻲداد‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺗ ﻮ ﺑ ﻪ ﻣﺘﺸ ﺨﺺ روي‬
‫ﺁوردي‪ ،‬از او ﭼ ﻪ زﻳ ﺎﻧﻲ ﻣ ﻲرﺳ ﺪ آ ﻪ اﻳﻤ ﺎن ﻧﻴ ﺎوردي‪ .‬اﻣ ﺎ ﺁن آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮي ﺗ ﻮ‬
‫ﺷﺘﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﮔﺮوﻳﺪﻩ و ﺗﻮ ﺑﺪو اﻟﺘﻔﺎﺗﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻲ‪ .‬ﻧﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻃﻮر ﺑﺎﺷﺪ و اﻳ ﻦ را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﺎدﺁوري ﮔﻔﺘﻴﻢ“‬
‫ﺑﻌﺪهﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ هﺮ وﻗﺖ ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ ام ﻣﻜﺘﻮم را ﻣﻲدﻳﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد ﺧﻮش ﺁﻣﺪ‬
‫آﺴﻲ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﺧﺎﻃﺮ او ﻣﺮا ﻋﺘﺎب ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ ﻏﺎﻓﺮ )ﻣﺆﻣﻦ( ﺁﻳﻪ ‪ 55‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻲ َو‬‫ﺸ ّ‬ ‫ﻚ َو ﺳَ ﺒِﺢّ ِﺑﺤَﻤْ ﺪِ رَ ﱠﺑ ﻚَ َﺑﺎْ َﻟ ِﻌ ِ‬ ‫ﻖ َو اﺳْ َﺘﻐْﻔﺮْ ِﻟ ﺬَﻧ ِﺒ َ‬‫ﺣﱡ‬‫ن َوﻋْﺪَاﷲ َ‬ ‫ﺻﺒْﺮْ ِا ﱠ‬
‫” ﻓَﺎ ِ‬
‫اِﻻﺑْﻜ َﺎ ِر“‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻜﻴﺒﺎ ﺑ ﺎش وﻋ ﺪﻩ ﺧﺪاوﻧ ﺪ اﺳ ﺘﻮار اﺳ ﺖ از ﮔﻨﺎه ﺎن ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ درﮔ ﺎﻩ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺘﻐﻔﺎر آﻦ و ﻧﻤﺎزهﺎي ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﺟﺎي ﺁور‪.‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ دادن ﮔﻨﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ و اﻣ ﺮ ﺑ ﻪ ﻃﻠ ﺐ ﺑﺨﺸ ﺎﻳﺶ از ﺁن ﮔﻨ ﺎﻩ در ﻧ ﺺ‬
‫ﻗﺮﺁن ﻣﻨﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻋﺼﻤﺖ ﻣﻄﻠﻘﻲ آﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺮاي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ اﻟﺸﺮح )اﻧﺸﺮاح( ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻳﮕﺮي اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﻜﺮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫ك“؟‬ ‫ﻇﻬْ َﺮ َ‬‫ﺾ َ‬ ‫ك‪ .‬اَﱠﻟﺬَي َاﻧْ َﻘ َ‬‫ﻚ ِوزْ َر َ‬ ‫ﻋﻨْ َ‬
‫ﺿﻌْﻨﺎ َ‬ ‫ك َو َو َ‬ ‫ﺻﺪْ َر َ‬
‫ﻚ َ‬ ‫” َا َﻟﻢْ َﻧﺸْ َﺮحْ َﻟ َ‬
‫ﺁﻳﺎ ﺳﻴﻨﻪات را ﺑﺮاي وﺣ ﻲ ﺑ ﺎز ﻧﻜ ﺮدﻳﻢ و ﺑ ﺎر ﮔﻨﺎه ﺎن )ﺧﻄﺎه ﺎ( را آ ﻪ ﺑ ﺮ‬
‫دوش ﺗﻮ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻣﻲآﺮد از ﺗﻮ ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ ﻓﺘﺢ ﺑﺎز آﻠﻤﻪ ذﻧﺐ ﻳﻌﻨﻲ ﮔﻨﺎﻩ ﺑﻪ ﺟﺎي وزر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧ َﺮ َو ُﻳ ِﺘﻢﱠ‬
‫ﻚ َو ﻣﺎ َﺗ َﺎ ﱠ‬
‫ﷲ ﻣ َﺎ َﺗ َﻘ ﱠﺪ َم ِﻣﻦْ َذﻧْﺒ َ‬
‫ﻚا ُ‬ ‫ﻚ َﻓﺘْﺤ ًﺎ ﻣُﺒﻴﻨ ًﺎ‪ .‬ﻟ َﻴﻐْﻔ َﺮ َﻟ َ‬
‫” اِﻧّﺎ َﻓ َﺘﺤْﻨﺎ َﻟ َ‬
‫ﻚ ﺻِﺮاﻃ ًﺎ ُﻣﺴْﺘَﻘﻴﻤﺎً“‬ ‫ﻚ َو َﻳﻬْ ِﺪ َﻳ َ‬
‫ﻋ َﻠﻴْ َ‬
‫ِﻧﻌْ َﻤ َﺘ ُﻪ َ‬
‫ﭘﻴﺮوزي درﺧﺸﺎﻧﻲ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ دادﻳ ﻢ ﺗ ﺎ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﮔﻨﺎه ﺎن ﮔﺬﺷ ﺘﻪ و ﺁﻳﻨ ﺪﻩات را‬
‫ﺑﺒﺨﺸﺪ و ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺗﻮ ﺗﻤﺎم آﻨﺪ و ﺑﻪ راﻩ راﺳﺖ هﺪاﻳﺘﺖ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ“‪.‬‬

‫روي هﻢ رﻓﺘﻪ از ﻧﺺهﺎي ﺻﺮﻳﺢ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺧﺪﺷ ﻪ ﺁﻳ ﺎت ﻗﺮﺁﻧ ﻲ ﭼﻨ ﻴﻦ‬

‫ﺑﺮﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ ﺧﻮد ﺣﻀﺮت دﻋﻮي ﻋﺼﻤﺖ و ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻓﻮق اﻧﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ ﺑﻌ ﺪهﺎ دﻳﮕ ﺮان‬
‫ﺑﺮاي او درﺳﺖ آﺮدﻧ ﺪ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ و ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را ﺟﺎﺋﺰاﻟﺨﻄ ﺎ ﮔﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و هﻤ ﻴﻦ اﻣ ﺮ‬
‫ﺷﺄن او را در ﻧﻈﺮ اهﻞ ﻓﻜ ﺮ و ﺗﺤﻘﻴ ﻖ ﺑ ﺎﻻ ﺑ ﺮدﻩ و ارزش ﻣﻠﻜ ﺎت و ﻧﻴ ﺮوي روﺣ ﻲ‬
‫او را ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺴ ﺎنه ﺎ ﺟ ﺰ در اﻣ ﻮر رﻳﺎﺿ ﻲ آ ﻪ ﺣﻘ ﺎﻳﻖ ﺛﺎﺑ ﺖ دارﻧ ﺪ و ﺟ ﺰ در اﻣ ﻮر‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ آﻪ ﻧﺴﺒﺘ ًﺎ از ﻣﻘﻮﻻت ﻣﺜﺒﺘﻪ و ﻋﻘﻠﻴﻪاﻧﺪ در ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺬهﺒﻲ و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻋﺎدات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺑﺪًا ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻘﻞ را ﺑﻪ آﺎر ﻧﻤﻲاﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑ ﻪ اﻣ ﺮي‬
‫ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﻣ ﻲﺷ ﻮﻧﺪ و ﺳ ﭙﺲ ﻋﻘ ﻞ و اﻧﺪﻳﺸ ﻪ را ﺑ ﺮاي اﺛﺒ ﺎت ﺁن ﺑ ﻪ ﺗﻜ ﺎﭘﻮ و ﺗ ﻼش‬
‫ﺑﺮﻣﻲاﻧﮕﻴﺰاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻤ ﺎء اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺰ از اﻳ ﻦ اﺻ ﻞ آﻠ ﻲ ﻣﻨﺤ ﺮف ﻧﮕﺸ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴ ﺖ از ﻓ ﺮط‬
‫ارادت ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪﻧﺪ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻌﺼﻮم اﺳﺖ ﭘ ﺲ از ﺁن ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ ﻣْﺼ ﺮﺣﺎت ﻗﺮﺁﻧ ﻲ‬
‫را ﺗﺄوﻳﻞ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دﺳ ﺖ و ﭘ ﺎﻳﻲ آ ﻪ ﻣﻔﺴ ﺮان در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب ﻣ ﻲزﻧﻨ ﺪ ﻗﻀ ﻴﻪ ﺳ ﻬﻞ ﺗﺴ ﺘﺮي‬
‫)ﺷﻮﺷﺘﺮي ﻣﺘﻮﻓﻲ ‪ (273‬را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣ ﻲﺁورد آ ﻪ ﻳﻜ ﻲ از ﻣﺮﻳ ﺪان ﻧ ﺰد وي ﺁﻣ ﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﺮدم ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﻮ روي ﺁب راﻩ ﻣ ﻲروي‪ .‬ﺳ ﻬﻞ ﮔﻔ ﺖ از ﻣ ﺆذن ﻣﺴ ﺠﺪ ﺑﭙ ﺮس‬
‫آﻪ ﺁدم راﺳ ﺘﮕﻮﻳﻲ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﺮﻳ ﺪ رﻓ ﺖ ﻧ ﺰد ﻣ ﺆذن و ﻗﻀ ﻴﻪ را ﭘﺮﺳ ﻴﺪ‪ .‬ﻣ ﺆذن ﮔﻔ ﺖ‪:‬‬
‫ﻧﻤ ﻲداﻧ ﻢ آ ﻪ او روي ﺁب راﻩ ﻣ ﻲرود ﻳ ﺎ ﻧ ﻪ وﻟ ﻲ اﻳ ﻦ را ﻣ ﻲداﻧ ﻢ آ ﻪ روزي ﺳ ﻬﻞ‬
‫ﺑ ﺮاي ﺗﻄﻬﻴ ﺮ ﺑ ﻪ آﻨ ﺎر ﺣ ﻮض ﺁﻣ ﺪﻩ در ﺁب اﻓﺘ ﺎد و اﮔ ﺮ ﻣ ﻦ ﻧﺒ ﻮدم و او را در‬
‫ﻧﻤ ﻲﺁوردم ﺧﻔ ﻪ ﻣ ﻲﺷ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺮي آ ﻪ ﭘﮋوهﻨ ﺪﻩ ﺑ ﻲﻃ ﺮف و ﺣﻘﻴﻘ ﺖﺟ ﻮي را ﮔﻤ ﺮاﻩ‬
‫ﻧﻤﻲآﻨﺪ آﺜﺮت ﻣﺴﺘﻨﺪات اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻟﺪ زﻳﻬﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ رواﻳﺎت و اﺣﺎدﻳ ﺚ و ﺳ ﻴﺮﻩه ﺎﻳﻲ آ ﻪ ﺻ ﻮرﺗﻲ‬
‫ﻗﻄﻌﻲ و روﺷﻦ از ﺷﺎرع اﺳﻼم ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ ،‬در هﻴﭻ ﻳﻚ از ﺗﻮارﻳﺦ دﻳﻨﻲ ﺟﻬﺎن‬
‫دﻳﺪﻩ ﻧﻤﻲﺷﻮد و هﻤﻪ ﺁنهﺎ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﻮارض ﺑﺸﺮي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
 ‫در اﻳ ﻦ ﻣﺴ ﺘﻨﺪات ﺗﻼﺷ ﻲ ﺻ ﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ وي را از ﺗﻤ ﺎﻳﻼت‬
‫ﺑﺸ ﺮي دور آﻨﻨ ﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﺎﻟﻌﻜﺲ او را ﺑ ﻪ ﻣﺆﻣﻨ ﺎن و اﻃﺮاﻓﻴ ﺎﻧﺶ ﻧﺰدﻳ ﻚ ﻣ ﻲﺳ ﺎزﻧﺪ‬
‫ﭼﻨﺎن آﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫در ﺟﻨ ﮓ ﺧﻨ ﺪق ﭼ ﻮن ﺳ ﺎﻳﺮﻳﻦ ﺑ ﻪ آﻨ ﺪن زﻣ ﻴﻦ ﻣ ﻲﭘﺮداﺧ ﺖ و در ﺑ ﺎرﻩ‬
‫ﺧﻮﺷﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻲ اَﻟﺼْﻼة )ﻳﻌﻨﻲ( از‬ ‫ﻋﻴْﻨ ِ‬
‫ﺐ ِﻣﻦْ ُدﻧْﻴﺎ ُآﻢّ ﺛَﻼثْ‪ :‬اَﻟﻄَﻴْﺐ َو اَﻟﻨِﺴﺎء و ﻗُﺮة َ‬
‫” اَﺣ ﱠ‬
‫دﻧﻴﺎي ﺷﻤﺎ ﻋﻄﺮ و زن و ﻧﻤﺎز را دوﺳﺖ دارم“‬
‫و از هﻤﻴﻦ روي اﻋﻤﺎﻟﻲ از وي رواﻳﺖ ﻣﻲآﻨﻨﺪ آﻪ ﭼﻨﺪان ﺗﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺎ زهﺪ‬
‫و ﺗﺮك دﻧﻴﺎ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻓﺮاوان ﭼﻪ در ﻗﺮﺁن ﭼﻪ در اﺣﺎدﻳﺚ و ﭼﻪ در ﺳ ﻴﺮﻩه ﺎ‬
‫و رواﻳ ﺎت ﭘ ﺲ از رﺣﻠ ﺖ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل ﺗﻤ ﺎم ﺧﺼ ﺎﺋﺺ ﺑﺸ ﺮي از وي ﺳ ﻠﺐ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮداي وﻓﺎت او ﻋﻤ ﺮ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﻳﻜ ﻲ از ﺻ ﺤﺎﺑﻪ ﺑ ﺰرگ‪ ،‬ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﺑ ﻪ آ ﻒ ﻓﺮﻳ ﺎد‬
‫ﻣﻲزﻧﺪ هﺮ آﺲ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣْﺮد ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮔﺮدن وي را ﺧﻮاهﻢ زد‪ .‬ﺧ ﺪا ﭘ ﺪر‬
‫ﺖ َو‬‫اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑﻴﺎﻣﺮزد آﻪ ﺑﺮ وي ﺑﺎﻧ ﮓ زد ﻣﮕ ﺮ ﻧ ﻪ در ﻗ ﺮﺁن ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ :‬اِ ّﻧ ﻚَ ﻣِ ّﻴ ُ‬
‫ن“ )ﺑﻪ درﺳﺘﻲ آﻪ ﺗﻮ ﻣﺮدﻧﻲ هﺴﺘﻲ و دﻳﮕﺮان هﻢ ﻣﺮدﻧﻴﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮرﻩ زﻣ ﺮ‪،‬‬ ‫اﱠﻧ ُﻬﻢْ َﻣﻴﺘُﻮ َ‬
‫ﺁﻳﻪ ‪.(30‬‬
‫ه ﺮ ﻗ ﺪر ﻓﺎﺻ ﻠﻪ زﻣ ﺎﻧﻲ و ﻣﻜ ﺎﻧﻲ از ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺳ ﺎل ﻳ ﺎزدﻩ هﺠ ﺮي ﻓﺰوﻧ ﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻗﻮﻩ ﭘﻨﺪار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ آﺎر ﻣ ﻲاﻓﺘ ﺪ و آ ﺎر اﻏ ﺮاق و ﻣﺒﺎﻟﻐ ﻪ ﭼﻨ ﺎن‬
‫ﺑﺎﻻ ﻣﻲﮔﻴﺮد آﻪ ﺑﻨﺪﻩ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺧﺪا ﻳﻌﻨﻲ دو ﺻﻔﺘﻲ آﻪ ﺧ ﻮد ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺮاي‬
‫ﺧﻮد ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮد و ﺁن دو را در ﻧﻤﺎزهﺎي ﭘﻨﺞﮔﺎﻧﻪ و در ﺁﻳ ﺎت ﻋﺪﻳ ﺪﻩ ﻗ ﺮﺁن ذآ ﺮ آ ﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ ،‬او را ﻋﻠ ﺖ ﻏ ﺎﻳﻲ ﺟﻬ ﺎن ﺁﻓ ﺮﻳﻨﺶ و ﻣﺼ ﺪاق ”ﻟ ﻮﻻك ﻟﻤ ﺎ‬
‫ﺧﻠﻘﺖ اﻻﻓﻼك“ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎﻳﻲ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺎدر و ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪﻩ ﺟﻬﺎن آ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ آﻠﻤﻪ ”آﻦ‪0‬ﺑﺎش“ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺧﻠﻘ ﺖ هﺴ ﺘﻲ ﺑ ﺮ آﺎﺋﻨ ﺎت ﺑﭙﻮﺷ ﺎﻧﺪ ﺑ ﺮاي ﻣ ﻮاد‬
‫اوﻟﻴﻪ ﺧﻠﻘﺖ ﻧﺎﭼ ﺎر ﻣ ﻲﺷ ﻮد ﻧﺨﺴ ﺖ ﻧ ﻮر ﻣﺤﻤ ﺪي را ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨ ﺪ و ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﺮ ﺁن ﻧ ﻮر‬
‫ﻧﻈﺮ اﻓﻜﻨﺪ ﺗﺎ از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺁن ﻧﻈ ﺮ ﻋ ﺮق ﺷ ﺮم ﺑ ﺮ ﻧ ﻮر ﻧﺸ ﻴﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ از ﺁن‬
‫ﻋ ﺮق روح اﻧﺒﻴ ﺎء و ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن را ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺁورد)آﺘ ﺎب ﻣﺮﺻ ﺎداﻟﻌﺒ ﺎد‪ ،‬ﺷ ﻴﺦ‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ داﻳﻪ‪.(.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪاﷲ اﻟﺴﻤﺎن در آﺘﺎب ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل ﺑﺸﺮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻮن اﻧﺒﻴﺎء دﻳﮕﺮ ﺑﺸ ﺮ ﺑ ﻮد ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺳ ﺎﻳﺮ ﺁدﻣﻴ ﺎن ﻣﺘﻮﻟ ﺪ ﺷ ﺪ زﻧ ﺪﮔﻲ‬
‫آﺮد و ﻣْﺮد‪ .‬ﺷﺌﻮن رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬او را از ﺣ ﺪود ﺑﺸ ﺮﻳﺖ ﺧ ﺎرج ﻧﻜ ﺮد و ﻣﺜ ﻞ هﻤ ﻪ ﻣ ﺮدم‬
‫ﺧﺸ ﻤﮕﻴﻦ‪ ،‬ﺧﺸ ﻨﻮد‪ ،‬راﺿ ﻲ و ﻣﻐﻤ ﻮم ﻣ ﻲﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﺳ ﻮدﺑ ﻦ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ اﺑ ﻦ اﺳ ﺪ‬
‫ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻣﻲآﺮد آﻪ ﺧﺪاﻳﺎ آﻮرش آﻦ و ﭘﺴﺮش را ﻳﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪﻋ ﺰت دروزﻩ ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻨﻲ‪ ،‬آﺘ ﺎﺑﻲ در ﺳ ﻴﺮﻩ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻣﻘﻴﺪ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺁراء و ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ ﻧﺼ ﻮص ﻗﺮﺁﻧ ﻲ ﻣﺘﻜ ﻲ ﺳ ﺎزد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن روﺷﻨﻔﻜﺮ آﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ دو ﺟﻠﺪ آﺘﺎب ﺷﺮﻳﻒ و ﺟﻠﻴﻞ ﺧ ﻮد ﺧﻠ ﻮص و‬
 ‫اﻳﻤﺎن او ﺑﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل و ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺳﺎﻃﻊ اﺳﺖ ﺑﺎ آﻤﺎل ﺗﺄﺳﻒ اﻋﺘ ﺮاف‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ”ﻏﻼة“ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﭼﻮن ﻗﺴﻄﻼﻧﻲ راﻩ آﺞ در ﭘ ﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺑ ﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐ ﺎﺗﻲ‬
‫دﺳ ﺖ زدﻩاﻧ ﺪ آ ﻪ اﺑ ﺪًا ﺑ ﺎ ﻧﺼ ﻮص ﻗ ﺮﺁن آ ﺮﻳﻢ ﺳ ﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴ ﺖ و ﺣﺘ ﻲ در اﺣﺎدﻳ ﺚ‬
‫ﻣﻌﺘﺒ ﺮ و ﻣﻮﺛ ﻖ ﺻ ﺪر اﺳ ﻼم ﻧﺸ ﺎﻧﻲ از ﺁنه ﺎ ﻧﻤ ﻲﻳ ﺎﺑﻴﻢ‪ .‬در ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﻧﺎﻣﻮﺟ ﻪ ﺁنه ﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺁدم را ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ ﺁﻓﺮﻳ ﺪ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ از ﻧﺴ ﻞ او ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺁﻳ ﺪ و ﻣﻘﺼ ﻮد از‬
‫ﺧﻠﻘ ﺖ ﻧ ﻮع اﻧﺴ ﺎﻧﻲ او ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺣﺘ ﻲ ﻟ ﻮح و ﻗﻠ ﻢ و ﻋ ﺮش و آﺮﺳ ﻲ ﺑﻠﻜ ﻪ ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﺁﺳﻤﺎنه ﺎ و زﻣ ﻴﻦ‪ ،‬ﺟ ﻦ و اﻧ ﺲ‪ ،‬ﺑﻬﺸ ﺖ و دوزخ و ﺧﻼﺻ ﻪ ﺗﻤ ﺎم آﺎﺋﻨ ﺎت در ﭘﺮﺗ ﻮ‬
‫ﻧﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﺻﺮاﺣﺖ ﺁﻳﻪ ‪ 124‬ﺳﻮرﻩ اﻧﻌﺎم را آ ﻪ ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪:‬‬
‫” اﷲ اﻋﻠ ﻢ ﺣﻴ ﺚ ﻳﺠﻌ ﻞ رﺳ ﺎﻟﺘﻪ )ﻳﻌﻨ ﻲ( ﺧ ﺪا داﻧﺎﺳ ﺖ آ ﻪ رﺳ ﺎﻟﺖ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ آ ﻪ‬
‫ﺗﻔ ﻮﻳﺾ ﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ“ ﻓﺮاﻣ ﻮش آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ و اﻳ ﻦ اﺻ ﻞ ﺑ ﺰرگ دﻳﺎﻧ ﺖ اﺳ ﻼم آ ﻪ ”ﻳﮕﺎﻧ ﻪ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ در ﻋﺎﻟﻢ وﺟﻮد ﺧﺪا اﺳﺖ“ ﭘﺲ ﮔﻮش اﻧﺪاﺧﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ روﺷ ﻨﻔﻜﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن اﺿ ﺎﻓﻪ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ آ ﻪ ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ﻧﺼ ﻮص ﻗﺮﺁﻧ ﻲ‬
‫هﻤﻪ اﻧﺒﻴﺎء ﺑﺸﺮهﺎي ﻋﺎدياﻧﺪ آﻪ ﺣ ﻖ ﺗﻌ ﺎﻟﻲ ﺁنه ﺎ را ﺑ ﺮاي ه ﺪاﻳﺖ ﻣ ﺮدم ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻚ ا ّﻻ رِﺟ ﺎ ًﻻ ُﻧ ﻮﺣﻲ ا َﻟ ﻴْﻬﻢْ َﻓﺴْ ﺌَﻠﻮُا َاهْ َﻞ اّﻟ ﺬآْﺮَانْ ُآﻨْ ُﺘﻢْ‬ ‫” َو ﻣ ﺎ اَرْﺳ ﻠْﻨﺎ َﻗﺒْ َﻠ َ‬
‫ﻦ“‬ ‫ن اّﻟﻄَﻌﺎ َم َو ﻣﺎ آﺎﻧُﻮا ﺧﺎ ِﻟﺪﻳ َ‬ ‫ﺴ َﺪًا ﻻَﻳﺄ ُآﻠُﻮ َ‬‫ﺟ َ‬‫ﺟ َﻌﻠْﻨﺎ ُهﻢْ َ‬
‫ﻻﺗﻌْ َﻠ ُﻤﻮَن َو ﻣﺎ َ‬
‫)ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدﻩاﻳﻢ ﭘﻴﺶ از ﺗﻮ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺮداﻧﻲ آﻪ ﺑﻪ ﺁنهﺎ وﺣ ﻲ ﻣ ﻲآ ﺮدﻳﻢ اﮔ ﺮ‬
‫ﺧﻮدﺗ ﺎن ﻧﻤ ﻲداﻧﻴ ﺪ از اه ﻞ آﺘ ﺎب ﺑﭙﺮﺳ ﻴﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮان را ﺟﺴ ﺪهﺎ ﻧﻜ ﺮدﻳﻢ آ ﻪ ﻏ ﺬا‬
‫ﻧﺨﻮرﻧﺪ و ﺟﺎوداﻧﻴﺸﺎن ﻧﻜﺮدﻳﻢ(‬
‫”ﭘﻴﺶ از ﺗﻮ ﻣﺮداﻧﻲ را ﺑﻪ وﺣﻲ اﺧﺘﺼﺎص دادﻳﻢ‪ ،‬ﺁنه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻲﺧﻮردﻧ ﺪ‬
‫و ﺟﺎوﻳﺪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ“‪.‬‬
‫وي ﺁﻳ ﻪه ﺎي ﻋﺪﻳ ﺪﻩاي از ﻗ ﺮﺁن ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ آ ﻪ ﻣﺸ ﻌﺮ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﺟﺰ ﻣﺰﻳ ﺖ وﺣ ﻲ و ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪﻩ ﺷ ﺪن از ﻃ ﺮف ﺣﻀ ﺮت ﺣ ﻖ ﻣﺰﻳ ﺖ دﻳﮕ ﺮي‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺖ ِا ّﻻ ّﺑﺸَﺮًا َرﺳُﻮ ًﻻ )ﻳﻌﻨﻲ( ﺑﮕﻮ ﻣﻨﺰﻩ اﺳﺖ ﺧﺪاي‬ ‫ن رَﺑّﻲ َهﻞْ ُآﻨْ ُ‬ ‫ﺳﺒْﺤﺎ َ‬‫” ُﻗﻞْ ُ‬
‫ﻣﻦ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻣﻦ ﺟﺰ ﺑﺸﺮي هﺴﺘﻢ آﻪ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺷﺪم؟“‪َ ” .‬و ﻣﺎ َﻣ َﻨ َﻊ اّﻟﻨﺎسَ َانْ‬
‫ﺳ ﻮ ًﻻ )ﻳﻌﻨ ﻲ( ﻣ ﺮدم ﺑ ﺪﻳﻦ‬ ‫ﺸ ﺮًا َر ُ‬‫ﷲ َﺑ َ‬‫ﺚا ُ‬ ‫ﻳُﺆ ِﻣﻨُﻮا اِذْا ﺟ ﺎ َء ُه ُﻢ اْﻟ ُﻬ ﺪي ِا ّﻻ َانْ ﻗ ﺎﻟُﻮا َا َﺑ َﻌ َ‬
‫ﺧﻴﺎل واهﻲ از ﭘﻴﺮوي ﺣﻖ ﺳﺮﺑﺎز زدﻧﺪ آﻪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮد را از ﻣﻴﺎن‬
‫ﺳﻠْﻨﺎ َﻗﺒْﻠَ ﻚَ ا ّﻻ رِﺟ ﺎ ًﻻ ُﻳ ﻮﺣﻲ ِا َﻟ ﻴْﻬِﻢ…)ﻳﻌﻨ ﻲ( ﻗﺒ ﻞ از‬ ‫ﺑﺸﺮ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ اﺳﺖ“‪َ ” .‬و ﻣﺎ َارْ َ‬
‫ﺳ ﻮِل ﻳَﺄ ُآ ُﻞ اّﻟﻄَﻌ ﺎ َم َو‬ ‫ﺗﻮ ﻣﺮداﻧﻲ را ﺑﺮاي وﺣﻲ اﻧﺘﺨﺎب آﺮدﻳﻢ“ ” َو ﻗﺎﻟُﻮاﻣ ﺎ ﻟِﻬ ﺬَا ّاﻟَﺮَ ُ‬
‫ق )ﻳﻌﻨﻲ( اﻳﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮيﺳﺖ آﻪ هﻢ ﻏﺬا ﻣﻲﺧﻮرد و هﻢ ﺑ ﻪ‬ ‫َﻳﻤْﺸﻲ ﻓِﻲ ا َﻻﺳْﻮا ِ‬
‫ﺑﺎزار ﻣﻲرود“‪.‬‬
‫ن َو ِانْ ُآﻨْ ﺖَ‬‫ﻚ هﺬَا اْﻟ ُﻘ ﺮْا َ‬‫ﺣﻴْﻨﺎ ِاﻟْﻴ َ‬
‫ﺺ ﺑِﻤﺎ َاوْ َ‬
‫ﺼ ِ‬ ‫ﻦ اْﻟ َﻘ َ‬‫ﺴَ‬‫ﻚ َاﺣْ َ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْ َ‬
‫ﻦ َﻧ ُﻘﺺﱠ َ‬ ‫” َﻧﺤْ ُ‬
‫ﻦ )ﻳﻌﻨ ﻲ( ﻣ ﺎ ﺑ ﺎ وﺣ ﻲ ﺧ ﻮد ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳ ﺖه ﺎ را در ﻗ ﺮﺁن‬ ‫ﻦ اْﻟﻐ ﺎﻓِﻠﻴ َ‬‫ِﻣ ﻦْ َﻗﺒْ ِﻠ ِﻪ َﻟ ِﻤ َ‬
‫ﺟ َﻌﻠْﻨ ﺎ‬‫ﺁوردﻳﻢ‪ ،‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﻗﺒﻞ از وﺣﻲ و ﻗﺒﻞ از ﻗﺮﺁن ﺗﻮ ﻧﻴﺰ از ﻏ ﺎﻓﻼن ﺑ ﻮدي“ ”وَﻣ ﺎ َ‬
 ‫ن )ﻳﻌﻨﻲ( ﺑﺮاي هﻴﭻ ﺑﺸﺮ ﻋﻤ ﺮ ﺟﺎوﻳ ﺪان‬ ‫ﺖ َﻓ ُﻬ ُﻢ اْﻟﺨﺎ ِﻟﺪُو َ‬‫ن َﻣ َ‬
‫ﻚ اُْﻟﺨﻠ َﺪ َأﻓَﺎ َ‬‫ِﻟ َﺒﺸﱠﺮ ِﻣﻦْ َﻗﺒْ ِﻠ َ‬
‫ﻣﻘﺮر ﻧﻜﺮدﻩاﻳﻢ آﻪ ﺗﻮ ﺑﻤﻴﺮي و ﺁنهﺎ ﺟﺎوﻳﺪان ﺑﺎﺷﻨﺪ؟“‪.‬‬
‫ﺳ ُﻞ…)ﻳﻌﻨ ﻲ( ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴﺴ ﺖ‬ ‫ﺧ َﻠﺖْ ِﻣ ﻦْ َﻗ ِﺒ ِﻠ ﻪ اّﻟ ُﺮ ُ‬‫ﺳ ﻮ ُل َﻗ ﺪْ َ‬
‫”وَﻣ ﺎ ُﻣﺤﱠ َﻤ ُﺪ ِا ّﻻ َر ُ‬
‫ﻣﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻜﻲ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان آﻪ ﻗﺒﻞ از وي ﺁﻣﺪﻩاﻧﺪ“‬
‫ن )ﻳﻌﻨﻲ( ﺗﻮ ﺧﻮد ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻲ آﺘ ﺎب‬ ‫ب َو َﻻ اْﻻﻳﻤﺎ ُ‬ ‫ﺖ َﺗﺪْري ﻣﺎ اْﻟِﻜﺘﺎ ُ‬ ‫” ﻣﺎ ُآﻨْ َ‬
‫ﺳ ﻞِ َو ﻣ ﺎ َادْري ﻣ ﺎ ُﻳﻔْﻌَ ُﻞ ﺑ ﻲ َو‬‫ﻦ اﻟﺮﱠ ُ‬ ‫ﺖ ِﺑﺪْﻋ ًﺎ ِﻣ َ‬ ‫ﭼﻴﺴﺖ و اﻳﻤﺎن ﭼﻴﺴﺖ“‪ُ ” .‬ﻗﻞْ ﻣﺎ ُآﻨْ ُ‬
‫ﻦ )ﻳﻌﻨﻲ( ﻣ ﻦ ﺑ ﺪﻋﺖ ﺗ ﺎزﻩاي در‬ ‫ﻲ َو ﻣﺎ اَﻧ َﺎ اِﻻ ﻧَﺬﻳُﺮ ﻣُﺒﻴ ُ‬ ‫ﻻ ِﺑ ُﻜﻢْ ِانْ َا َﺗ َﺒ ُﻊ اِﻻ ﻣﺎ ﻳُﻮﺣﻲ اِﻟ ّ‬
‫ﻣﻴﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﻧﻴﺴﺘﻢ و ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ و ﺑﻪ ﺷ ﻤﺎ ﭼ ﻪ ﻣ ﻲآ ﺮد اﮔ ﺮ ﺟ ﺰ ﺁن‬
‫ﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ وﺣﻲ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺟﺰ ﻧﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴ ﺘﻢ“‪ .‬در ﻏ ﺰوﻩ ﺑﻨ ﻲ‬
‫ﻣﻌﻮﻧﻪ آ ﻪ هﻔﺘ ﺎد ﺗ ﻦ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن آﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻧﺪ ﭼﻨ ﺪﻳﻦ روز ﻧﻤ ﺎز ﺑﺎﻣ ﺪاد را ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫ﻚ ﻋَﻠَﻲ ُﻣﻀِﺮ )ﻳﻌﻨﻲ( ﺧﺪاوﻧ ﺪا ﺑﻨ ﻲ ﻣﻀ ﺮ را‬ ‫ﺷ َﺪ َد وﻃﺄ َﺗ َ‬‫ﻋﺒﺎرت ﺁﻏﺎز ﻣﻲآﺮد ”اَﻟﻠﻬُﻢ َا ّ‬
‫درهﻢ ﺑﻜﻮب“‪.‬‬
‫ﺁﺛﺎر ﺑﺸﺮ ﺑ ﻮدن و دﭼ ﺎر ﺿ ﻌﻒه ﺎي ﺁن ﺷ ﺪن هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ در اﺣ ﻮال ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺷﻜﺴﺖ اُﺣﺪ و ﻗﺘﻞ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‪ ،‬وﺣﺸﻲ ﺣﺒﺸﻲ‪ ،‬دﻣ ﺎغ و‬
‫ﮔ ﻮش او را ﺑﺮﻳ ﺪ و هﻨ ﺪ زن اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن ﺳ ﻴﻨﻪ او را ﺷ ﻜﺎﻓﺖ و ﺟﮕ ﺮش را ﺑﻴ ﺮون‬
‫ﺁورد و ﺟﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺟﺴﺪ ﻣﺜﻠﻪ ﺷﺪﻩ ﺣﻤﺰﻩ ﭼﻨﺎن در ﺧﺸﻢ‬
‫ﺷﺪ آﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﻓﺮﻳﺎد زد ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺗﻦ از ﻗﺮﻳﺶ را ﻣﺜﻠﻪ ﺧﻮاهﻢ آﺮد‪ .‬ﺧﻮد‬
‫اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ و ﻧﻈﺎﺋﺮ ﺁن ﺧﺸﻮﻧﺖ روح و آﻴﻨﻪﺟﻮﻳﻲ اﻋﺮاب را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ آﻪ ﺣﺘﻲ‬
‫زﻧ ﻲ ﻣﺘﺸ ﺨﺺ ﺳ ﻴﻨﻪ آﺸ ﺘﻪاي را ﺷ ﻜﺎﻓﺘﻪ ﺟﮕ ﺮ او را درﺁورد و ﺑﺨ ﻮرد و ﭼ ﻮن‬
‫ﻏ ﺬاي ﺧﻮﺷ ﻤﺰﻩاي ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺑﻴ ﺮون اﻧ ﺪازد‪ .‬هﻤ ﻴﻦ هﻨ ﺪ و ﺑﻌﻀ ﻲ از زﻧ ﺎن‬
‫ﻣﺘﺸ ﺨﺺ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺮاي ﺗﺸ ﻮﻳﻖ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳ ﺎن ﻣﻴ ﺎن ﺁنه ﺎ اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺑ ﺎ ﻧﻮﻳ ﺪ ﻟﻄ ﻒ زﻧﺎﻧ ﻪ‬
‫ﺧﻮد و وﻋﺪﻩهﺎي ﻓﺮﻳﺒﻨﺪﻩ دﻳﮕﺮ ﺗﺸﺠﻴﻌﺸﺎن ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻴﺮﻩ اﻳﻦ هﺸﺎم ﺁﻣﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭼﻨ ﺪ ﻧﻔ ﺮ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑﺤﻴ ﺮﻩ زار و ﺑﻴﻤ ﺎر‬
‫ﻧ ﺰد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺁﻣ ﺪﻩ از او ﻣﺴ ﺎﻋﺪت ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁنه ﺎ را ﺑﻴ ﺮون ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧ ﺰد ﺷ ﺘﺮﺑﺎﻧﺎن‬
‫ﺧﻮد ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ از ﺷﻴﺮ ﺷﺘﺮ ﺑﻨﻮﺷﻨﺪ و ﺷﻔﺎ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺷﻴﺮ ﺷﺘﺮ و ﺁﺳﻮدﻩ ﺷﺪن از رﻧ ﺞ‪ ،‬ﺷ ﺘﺮﺑﺎﻧﺎن را آﺸ ﺘﻪ‬
‫ﺧﺎر در ﭼﺸﻤﺶ ﻓﺮو آﺮدﻧﺪ و ﺷ ﺘﺮ را ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن ﺧﺒ ﺮ ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ رﺳ ﻴﺪ‬
‫ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺁﻣﺪ آﻪ ﺑﻲدرﻧﮓ آﺮزﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺁنهﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺁن آﻪ هﻤﻪ را اﺳ ﻴﺮ آﺮدﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺣﻀ ﻮر ﻣﺤﻤ ﺪ ﺁوردﻧ ﺪ اﻣ ﺮ آ ﺮد‬
‫دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺸﺎن را ﻗﻄﻊ و ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن را آﻮر آﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري ﺣﺪﻳﺜﻲ اﺳﺖ‬
‫از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ آﻪ‪:‬‬
‫ﺐ اْ َﻟﺒَﺸّﺮ” ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ ﺑﺸﺮم ﭼﻮن ﺳ ﺎﻳﺮ‬ ‫ﻀ ُ‬
‫ﻒ آَﻤﺎ َﻳﻐْ ِ‬ ‫ﺸ ِﺮ أﻏْﻀَﺐ َو ﺁﺳْ ِ‬ ‫”ِاﻧِﺎ َﺑ ّ‬
‫ﺁدﻣﻴﺎن ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﻣﻲﺁﻳﻢ و ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﻲﺷﻮم‪.‬‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺎت و رواﻳﺎت ﺑ ﻲﺷ ﻤﺎري هﺴ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﮔﻔﺘ ﺎر را ﺗﺄﻳﻴ ﺪ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ .‬اﺑ ﻮ‬
‫ره ﻢ ﻏﻔ ﺎري ﻳﻜ ﻲ از ﺻ ﺤﺎﺑﻪ اﺳ ﺖ در ﻳﻜ ﻲ از ﻏ ﺰوات در ﺻ ﻒ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻣﺮآ ﺐ‬
‫ﻣﻲراﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺮآ ﺐ ﺁنه ﺎ ﺑﺮﺣﺴ ﺐ اﺗﻔ ﺎق ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰدﻳ ﻚ ﺷ ﺪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮري آ ﻪ آﻔ ﺶ‬
‫زﻣﺨﺖ او ﺑﻪ ﺳﺎق ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮرد و ﻣﺘﺄﻟﻤﺶ ﺳ ﺎﺧﺖ‪ .‬ﺁﺛ ﺎر ﺧﺸ ﻢ ﺑ ﺮ او ﻇ ﺎهﺮ ﺷ ﺪ و‬
‫ﺑﺎ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﭘﺎي اﺑﻮ رهﻢ زد‪ .‬ﺧﻮد اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﻧﻘﻞ ﻣﻲآﻨﺪ ﭼﻨﺎن ﻧﺎراﺣ ﺖ ﺷ ﺪم آ ﻪ‬
‫ﺗﺮﺳﻴﺪم ﺁﻳﻪاي در ﺑﺎرﻩ ﻣﻦ و آﺎر ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﻪام ﻧﺎزل ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در روزهﺎي ﺁﺧﺮ ﺣﻴﺎت اﺳﺎﻣﺔﺑ ﻦ زﻳ ﺪ را ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﻲ ﻟﺸ ﮕﺮي ﮔﻤﺎﺷ ﺖ‬
‫آﻪ ﻣ ﺄﻣﻮر هﺠ ﻮم ﺑ ﻪ ﺷ ﺎم ﺑ ﻮد‪ .‬ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻧﺎرﺿ ﺎﻳﻲه ﺎ و ﺑﮕ ﻮ ﻣﮕﻮه ﺎﻳﻲ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮاص‬
‫روي دادﻩ آﻪ ﺟﻮان ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪاي را ﭼﺮا ﺑﺮ ﻟﺸﮕﺮي آﻪ ﺻ ﺤﺎﺑﻪاي ﺑ ﺰرگ در ﺁن‬
‫ﺷﺮآﺖ داﺷﺘﻪ اﻣﻴﺮ آﺮدﻩ اﺳﺖ؟‬
‫اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﻮش ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺑﺮﺁﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪ آﻪ از ﺑﺴﺘﺮ ﻧﺎﺧﻮﺷﻲ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﺳﺎﻧﻴﺪ و ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﻧﮓ زد‪ :‬اﻳ ﻦ ﭼ ﻪ‬
‫ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲرﺳﺪ و اﻋﺘﺮاض ﻣﻲآﻨﻨﺪ آﻪ اﺳﺎﻣﻪ را اﻣﺎرت ﻟﺸ ﮕﺮ‬
‫دادﻩاي؟‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ در ﺁﺧﺮﻳﻦ روز ﺑﻴﻤﺎري آﻪ دﭼﺎر اﻏﻤﺎء ﺑﻮد ﻣﻴﻤﻮﻧ ﻪ داروﻳ ﻲ را‬
‫آ ﻪ در ﺣﺒﺸ ﻪ ﻳ ﺎد ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد ﺣﺎﺿ ﺮ آ ﺮد ﺁن دارو را در ده ﺎن ﺣﻀ ﺮت رﻳﺨﺘﻨ ﺪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﺧﻮد ﺁﻣﺪ و ﺧﺸﻤﻨﺎك ﻓﺮﻳﺎد زد ﭼﻪ آﺴﻲ اﻳﻦ آﺎر را آﺮد؟‬
‫ﮔﻔﺘﻨ ﺪ دوا را ﻣﻴﻤﻮﻧ ﻪ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ و ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻋﻤﻮﻳ ﺖ ﻋﺒ ﺎس در دهﺎﻧ ﺖ‬
‫رﻳﺨﺘﻨ ﺪ‪ .‬ﮔﻔ ﺖ ﻏﻴ ﺮ از ﻋﺒ ﺎس دوا را در ده ﺎن هﻤ ﻪ ﺣﺎﺿ ﺮﻳﻦ ﺑﺮﻳﺰﻳ ﺪ ﺣﺘ ﻲ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ آﻪ روزﻩ ﺑﻮد از ﺁن دوا ﺧﻮرد‪.‬‬
‫در ﺣ ﻮادث ‪ 23‬ﺳ ﺎل زﻧ ﺪﮔﻲ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ در اﻳ ﺎم اﻗﺎﻣ ﺖ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺷﻮاهﺪ زﻳﺎدي هﺴﺖ از اﻧﻔﻌﺎﻻت روﺣﻲ و ﺗﺄﺛﺮات ﺑﺸ ﺮي ﭼ ﻮن ﻗﻀ ﻴﻪ اﻓ ﻚ‪ ،‬ﻣﺎرﻳ ﻪ‬
‫ﻗﺒﻄﻴﻪ و ﺗﺤﺮﻳﻢ او ﺑﺮ ﺧﻮد و ﻳﺎ ﺷﺘﺎﺑﻲ آﻪ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ زﻳﻨﺐ از ﺧﻮد ﻧﺸ ﺎن داد‬
‫و ﺑﻲدرﻧﮓ ﭘﺲ از ﺳﺮ رﻓﺘﻦ اﻳﺎم ﻋﺪﻩ او ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ﺷ ﻮاهﺪ و ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد اﻳ ﻦ آ ﻪ در ﻗ ﺮﺁن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ دﻋ ﻮي‬
‫اﻋﺠﺎز ﻧﻜﺮدﻩ اﺳﺖ ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ ﺁن ﺣﻀﺮت آﺎرﺧﺎﻧ ﻪ ﻣﻌﺠ ﺰﻩﺳ ﺎزي ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻪ‬
‫آﺎر اﻓﺘﺎد و هﻲ ﺧﺮق ﻋﺎدت و اﻧﺠﺎم اﻣﻮر ﻣﺤﺎل ﺑﻪ او ﻧﺴﺒﺖ دادﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﻗﺪر ﻓﺎﺻ ﻠﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻓﺰوﻧﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﺠﻢ ﻣﻌﺠﺰات ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻧﺎﻣﻮﺟﻬﻲ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ‬
‫ﺁن ﺟ ﺎ آ ﻪ ﺑﺴ ﻴﺎري از ﻋﻠﻤ ﺎء و ﻣﺤﻘﻘ ﺎن اﺳ ﻼﻣﻲ ﺁنه ﺎ را ﻧ ﺎروا و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ ﻗﺒ ﻮل‬
‫داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺁوردن ﻳﻜﻲ دو ﺷﺎهﺪ ﻣﺎ را از ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻲﻧﻴﺎز ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣ ﺮدي ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻗﺎﺿ ﻲ ﻋﻴ ﺎض اﻧﺪﻟﺴ ﻲ آ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑ ﻴﻦ ﻗ ﺮون ‪5‬و ‪ 6‬هﺠ ﺮي‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﺮدﻩ هﻢ ﺷﺎﻋﺮ هﻢ ﻣﺤﺪث ه ﻢ ﻗﺎﺿ ﻲ و ه ﻢ ﻋ ﺎﻟﻢ ﺑ ﻪ اﻧﺴ ﺎب ﻋ ﺮب ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ آﺘﺎﺑﻲ ﺗﺄﻟﻴﻒ آﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻟﺸﻔﺎء ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﻘﻮقاﻟﻤﺼﻄﻔﻲ‪.‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻮﻗﻊ اﺳﺖ در اﻳﻦ آﺘﺎب ﺑﻪ ﺷ ﺮح ﻣﻜ ﺎرم و ﻓﻀ ﺎﻳﻞ و ﻗ ﻮﻩ ﺗ ﺪﺑﻴﺮ‬
‫و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮﺧ ﻮرد‪ .‬اﻣ ﺎ ﻣﺘﺄﺳ ﻔﺎﻧﻪ در اﻳ ﻦ آﺘ ﺎب ﻣﻄ ﺎﻟﺒﻲ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﺷﺨﺺ ﺣﻴ ﺮت ﻣ ﻲآﻨ ﺪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ ﺁدﻣ ﻲزاد آﺘ ﺎب ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ و ﺑﻬ ﺮﻩﻣﻨ ﺪ از‬
‫ﻼ ﻗ ﺪرت‬‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﻬﻢ و ﺗﺮﺑﻴ ﺖ ﻋﻠﻤ ﻲ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻄ ﺎﻟﺒﻲ را در ﺑ ﺎرﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑﻨﻮﻳﺴ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺧ ﺎرقاﻟﻌ ﺎدﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ در ﺟﻤ ﺎع را از ﻓﻀ ﺎﻳﻞ ﺁن ﺣﻀ ﺮت ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﺁوردﻩ و از‬
‫اﻧﺲﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ رواﻳﺖ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﺁن ﺣﻀﺮت در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﻪ زﻧﺎن ﻳ ﺎزدﻩﮔﺎﻧ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻲرﺳﻴﺪﻩ و ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﻣﻌﻬﻮد و ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد آﻪ در وي ﻗﻮﻩ ﺳﻲ ﻣﺮد وﺟﻮد دارد‪ .‬و‬
‫ﺑﺎز از اﻧﺲﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ رواﻳﺖ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﻣ ﺮا ﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮان ﭼﻬ ﺎر‬
‫ﻣﺰﻳﺖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫”ﺳ ﺨﺎوت‪ ،‬ﺷ ﺠﺎﻋﺖ‪ ،‬آﺜ ﺮت ﺟﻤ ﺎع و آﺸ ﺘﻦ“)در ﻋﺮﺑ ﻲ آﻠﻤ ﻪ ﺑﻄ ﺶ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﺁدمآﺸﻲ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رواﻳﺎت ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل‬
‫ﺟﺰ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺷﺮآﺖ در ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد آﺴﻲ را ﻧﻜﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.(.‬‬
‫هﺮ ﺧﺮدﻣﻨﺪي ﺣﻖ دارد در ﺻﺤﺖ اﻳﻦ رواﻳﺖ ﺁن هﻢ از اﻧﺲﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺷﻚ‬
‫آﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺧﻮدﺳﺘﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲآﺮد و از آﺮم و ﺷ ﺠﺎﻋﺖ ﺧ ﻮد در ﻗ ﺮﺁن هﺮﮔ ﺰ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ و راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ اﻧﻚ ﻟﻌﻠﻲ ﺧﻠﻖ ﻋﻈﻴﻢ اآﺘﻔ ﺎء آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‬
‫و ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ اﮔﺮ اﻳ ﻦ ﺷ ﺨﺺ ﺑ ﻪ ده ﺶ و دﻻوري ﺧ ﻮد ﺑﺒﺎﻟ ﺪ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫وﻟﻲ ﺑﺎﻟﻴ ﺪن ﺑ ﻪ آﺜ ﺮت ﺟﻤ ﺎع و ﺑ ﻲﺑ ﺎآﻲ در آﺸ ﺘﻦ دﻳﮕ ﺮان ﭼﻨ ﺪان ﻣﻮﺟ ﺐ ﻣﺒﺎه ﺎت‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و هﺮﮔﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ از دهﺎن ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﺮون ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿ ﻲ ﻋﻴ ﺎض ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﭼﻴﺰه ﺎ ﻧﻤ ﻲﻧﮕ ﺮد‪ ،‬ﻣﻜﻨ ﻮن روح و ﺧ ﻮاهﺶه ﺎي‬
‫ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮد را ﺑﻴﺮون ﻣﻲرﻳﺰد و در ﺗﺐ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑ ﺮاي ﻣﺤﻤ ﺪ ﺻ ﻔﺎت ﻏﻴ ﺮ ﺑﺸ ﺮي‬
‫ﻗﺎﺋ ﻞ ﺷ ﻮد ﺑ ﺪان درﺟ ﻪ ﻣ ﻲرﺳ ﺪ آ ﻪ از ﺑ ﻮل و ﻏ ﺎﻳﻂ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺳ ﺨﻦ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺁوردﻩ‬
‫ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻌﻀﻲ از ﻋﻠﻤﺎء ﺑﻮل و ﻏﺎﻳﻂ اﻧﺒﻴﺎء را ﭘﺎك و ﻃﺎهﺮ ﻣﻲداﻧﻨ ﺪ‪ .‬و در‬
‫ﮔﺮﻣ ﻲ ه ﺬﻳﺎن ﺧ ﻮﻳﺶ ﭼﻨ ﺎن ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﻲرود آ ﻪ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ام اﻳﻤ ﻦ‪ ،‬ﺧ ﺪﻣﺘﻜﺎر ﻣﺤﻤ ﺪ‪،‬‬
‫روزي از ﺑﻮل ﺁن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﻧﻴﺖ اﺳﺘﺸﻔﺎء ﻧﻮﺷﻴﺪ و ﺣﻀﺮت ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ زﻧ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ دﭼﺎر ﺷﻜﻢ درد ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ .‬و اﺑ ﺪًا ﺑ ﻪ ذه ﻨﺶ ﺧﻄ ﻮر ﻧﻜ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﭼﻨﻴﻦ آﺎري ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ روي دهﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻀﺤﻚﺗﺮ از هﻤﻪ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻣ ﻲﻧﻮﻳﺴ ﺪ‪ :‬هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﺮاي ﻗﻀ ﺎي‬
‫ﺣﺎﺟ ﺖ ﺑﻴ ﺮون ﻣﻜ ﻪ ﻣ ﻲرﻓ ﺖ ﺳ ﻨﮓه ﺎ و درﺧﺘ ﺎن ﺑ ﻪ ﺣﺮآ ﺖ درﺁﻣ ﺪﻩ ﭘﻴﺮاﻣ ﻮن او‬
‫ﺣﺼﺎري ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ از اﻧﻈﺎر ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﻲاﺧﺘﻴ ﺎر ﺷ ﺨﺺ در ﻣ ﻮرد اﻳ ﻦ ﻳ ﺎوﻩ ﺳ ﺮاﻳﻲه ﺎ از ﺧ ﻮد ﻣ ﻲﭘﺮﺳ ﺪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺮدي آﻪ اﺻﺮار دارد ﺻﻔﺎت و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺑﺸﺮي را از ﻣﺤﻤﺪ دور آﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺁن ﺟ ﺎ‬
‫آﻪ ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ او اﻳﻦ ﺗﻔﻀﻴﻼت را ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨ ﺪ ﺁﻳ ﺎ ﻣﻨﻄﻘ ﻲﺗ ﺮ و ﻋﻘﻼﻧ ﻲ ﻧﺒ ﻮد‬
‫آﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻏﺬا ﻧﻤﻲﺧﻮرد ﺗﺎ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ دﻓﻊ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺗﺎ ﺑ ﺮاي رﻓ ﻊ اﻳ ﻦ‬
‫ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺸﺮي درﺧﺖ و ﺳﻨﮓ از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺣﺮآﺖ آﻨﻨ ﺪ‪ ،‬واﻧﮕﻬ ﻲ ﺣﺮآ ﺖ ﺳ ﻨﮓ و‬
‫درﺧﺖ از ﺟﺎي ﺧﻮد ﭼﻴﺰي ﻧﺒﻮد آﻪ ﻣﺴﺘﻮر ﺑﻤﺎﻧ ﺪ‪ .‬هﻤ ﻪ اه ﻞ ﻣﻜ ﻪ از ﺁن ﻣﺴﺘﺤﻀ ﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻤ ﺎم ﻣﺸ ﺮآﺎن آ ﻪ اﻧﺘﻈ ﺎر ﻣﻌﺠ ﺰﻩاي داﺷ ﺘﻨﺪ ﺗ ﺎ اﻳﻤ ﺎن ﺑﻴﺎورﻧ ﺪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ هﺬﻳﺎنهﺎي ﺗﺐﺁﻟﻮدﻩ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﻋﻴﺎض ﻧ ﺪارد‪ ،‬دﻩه ﺎ ﺳ ﻴﺮﻩ‬
‫ﻧﻮﻳﺴ ﺎن ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻗﺴ ﻄﻼﻧﻲ ﺻ ﺪهﺎ از اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﺳ ﺨﻴﻒ ﻧﻘ ﻞ آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ را در ﻣﻌﺮض ﺗﺨﻔﻴﻒ و اﺳﺘﻬﺰاء ﻗﺮار ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻲ از زﺑﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ ﺧ ﺪا ﺁدم را ﺁﻓﺮﻳ ﺪ ﻣ ﺮا در‬
‫ﺻ ﻠﺐ او ﻗ ﺮار داد و ﭘ ﺲ از ﺁن در ﺻ ﻠﺐ ﻧ ﻮح ﺳ ﭙﺲ در ﺻ ﻠﺐ اﺑ ﺮاهﻴﻢ… هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻃﻮر در اﺻﻼب و رﺣﻢهﺎي ﭘﺎآﻴﺰﻩ ﺗﺎ اﻳﻦ آﻪ از ﻣﺎدرم ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪم‪.‬‬
‫ﻣﺜﻞ اﻳﻦ آﻪ ﺳ ﺎﻳﺮ اﻓ ﺮاد ﺑﺸ ﺮ ﻳ ﻚ ﻣﺮﺗﺒ ﻪ از زﻳ ﺮ ﺑﻮﺗ ﻪ درﺁﻣ ﺪﻩاﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻟﻘﻮﻩ‬
‫هﻤﻪ آﺴﻲ ﻣﻮﺟ ﻮد اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ ﺑﺎﻟﻔﻌ ﻞ ﺷ ﺨﺺ ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣ ﻲﺷ ﻮد آ ﻪ از رﺣ ﻢ‬
‫ﻣﺎدر ﺑﻴﺮون ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﻗﺎﺿﻲ ﻋﻴﺎض ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از هﺮ آﺠﺎ آﻪ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ‬
‫ﺳﻨﮓ و درﺧﺖ ﺑﻪ ﺻﺪا درﺁﻣﺪﻩ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫” اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ“ اﮔ ﺮ ﺣﻴ ﻮان ﺑ ﻪ ﮔﻔﺘ ﺎر ﺁﻳ ﺪ ﺑ ﺎز ﭼﻴ ﺰيﺳ ﺖ‪،‬‬
‫زﻳﺮا ﻻاﻗﻞ ﺣﻠﻘﻮم و ﺣﻨﺠﺮﻩ دارد و از ﺣﺮآﺖ ﺁنه ﺎ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎﻧﮕﻲ درﺁﻳ ﺪ وﻟ ﻲ‬
‫از ﺟﺴ ﻢ ﺟﺎﻣ ﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ ﺻ ﺪا درﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﺳ ﻨﮓ و ﮔﻴ ﺎﻩ روح و ﻣﻐ ﺰ و‬
‫ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﻗ ﻮﻩ درك و ارادﻩ ﻧﺪارﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﺷﺨﺼ ﻲ را ﺑ ﻪ ﻧﺒ ﻮت ﺑﺸﻨﺎﺳ ﻨﺪ و ﺑ ﺪو ﺳ ﻼم‬
‫آﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﻌﺠﺰﻩ در هﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاهﻢ ﮔﻔﺖ ﭼﺮا ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺠ ﺰﻩاي در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺸﺮآﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓ ﺖ ﺗ ﺎ هﻤ ﻪ اﻳﻤ ﺎن ﺁورﻧ ﺪ‪ .‬در ﺻ ﻮرﺗﻲ‬
‫آﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺁﻧﺎن ﺧﻴﻠﻲ آﻤﺘﺮ از اﻳﻦ ﺑﻮد و ﻣﻲﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﭼﺸ ﻤﻪ ﺁﺑ ﻲ‬
‫از ﺳ ﻨﮓ راﻩ اﻧ ﺪازد ﻳ ﺎ ﺳ ﻨﮓ را ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﻪ زر آﻨ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺳ ﻨﮓه ﺎ ﺑ ﻪ وي ﺳ ﻼم‬
‫ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ ﭼ ﺮا در ﺟﻨ ﮓ اُﺣ ﺪ‪ ،‬ﺳ ﻨﮕﻲ ﺑ ﻪ ده ﺎن ﻣﺒ ﺎرآﺶ ﺁﺳ ﻴﺐ رﺳ ﺎﻧﻴﺪ؟ ﻧﺎﭼ ﺎر‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﺁن ﺳﻨﮓ آﺎﻓﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در دﻩهﺎ آﺘﺎب ﺳﻨﻲ و ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺣﻀﺮت ﺳﺎﻳﻪ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬ه ﻢ از ﺟﻠ ﻮ‬
‫ﻣﻲدﻳﺪ هﻢ از ﻋﻘﺐ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺷﻌﺮاﻧﻲ در ”آﺸﻒاﻟﻐﻤﻪ“ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫” ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ از ﺟﻬ ﺎت ارﺑﻌ ﻪ ﻣ ﻲدﻳ ﺪ‪ .‬در ﺷ ﺐ اﺷ ﻴﺎء را ﻣﺜ ﻞ روز ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ‬
‫ﻣ ﻲآ ﺮد‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮد ﺑﻠﻨ ﺪي راﻩ ﻣ ﻲرﻓ ﺖ از او ﺑﻠﻨ ﺪﺗﺮ ﻣ ﻲﻧﻤ ﻮد و هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ‬
‫ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ دوﺷﻬﺎﻳﺶ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﺑﻮد“‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺳ ﺎدﻩﻟﻮﺣ ﺎن ﺑﻴﭽ ﺎرﻩ ﻣﻌﻴ ﺎري ﺑ ﺮاي ﺗﻔ ﻮق و ﺑﺮﺗ ﺮي ﺷﺨﺼ ﻲ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﺟ ﺰ اﻣ ﻮر ﻇ ﺎهﺮي و ﺟﺴ ﻤﻲ ﻧﺪارﻧ ﺪ و ﺁن ﻗ ﺪر آﻮﺗ ﻪ ﻧﻈﺮﻧ ﺪ آ ﻪ ﻧﻤ ﻲداﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺑﺮﺗﺮي ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوي روح و ﻗﺪرت ادراك و ﻗﻮت ﺳﺠﺎﻳﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻴﺮتاﻧﮕﻴﺰ اﻳﻦ آﻪ هﻴﭻ ﻳﻚ از اﻳ ﻦ ﻣﻌﺠ ﺰﻩﺳ ﺎزان ﺑ ﺪﻳﻦ ﺻ ﺮاﻓﺖ ﻧﻴﻔﺘ ﺎدﻩ‬
‫اﺳﺖ آ ﻪ ﭼ ﺮا ﺿ ﺮورﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﺠ ﺰات روي ﻧ ﺪادﻩ و ﺣﻀ ﺮت ﺧﻮاﻧ ﺪن و ﻧﻮﺷ ﺘﻦ ﻳ ﺎد‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﺎﻳﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻳﺎ از ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﻳﻚ ﺳﺮ و ﮔﺮدن ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺑﻮدن ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﻧﺒﻮد ﻗﺮﺁن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ ﺗﺎ ﻳﻬﻮدي را ﺑﺮاي آﺘﺎﺑ ﺖ ﻗ ﺮﺁن اﺟﻴ ﺮ‬
‫ﻧﻜﻨﻨﺪ؟‬
‫ﺑﺎز ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰ و ﺣﻴﺮتزا اﻳﻦ آﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺗﺮاﺷ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻗ ﺮﺁن‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﻨ ﺪ و ﻣﻌ ﺎﻧﻲ ﻗ ﺮﺁن را ه ﻢ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﻲ درك ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﻌ ﺬاﻟﻚ‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﻧﺼﻮص روﺷﻦ ﻗﺮﺁن دﺳﺘﺨﻮش اوهﺎم ﺷﺪﻩ اﻓﺴﺎﻧﻪهﺎي ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل را ﭼ ﻮن‬
‫ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻣﺴﻠﻢ ﻧﻘﻞ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁﻧﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎب آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻳﻚ ﻓ ﺮد ﺁدﻣ ﻲ اﺳ ﺖ و در ﺗﻤ ﺎم ﻏﺮاﻳ ﺰ‬
‫ﺟﺴﻤﻲ و ﻣﺸﺘﻬﻴﺎت روﺣﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺁدﻣﻴ ﺎن ﺷ ﺮﻳﻚ اﺳ ﺖ ﺑﺴ ﻴﺎر روﺷ ﻦ و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﺗﺄوﻳﻞ اﺳﺖ‪ .‬در ﺁﻳﻪ ‪ 131‬ﺳﻮرﻩ ﻃﻪ آﻪ از ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ اﺳﺖ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻚ اِﻟ ﻲ ﻣ ﺎ َﻣ ﱠﺘﻌْﻨ ﺎ ﺑ ﻪ َازْواﺟ ًﺎ ﻣ ﻨْ ُﻬﻢْ َزهْ َﺮ َة اﻟﺤَﻴ ﻮ َة اّﻟ ُﺪﻧْﻴﺎ‬ ‫ﻋﻴْ َﻨﻴْ َ‬
‫” َو ﻻَﺗ ُﻤ ﺪﱠنﱠ َ‬
‫ﺧﻴْ ُﺮ َو اَﺑَﻘْﻲ“‬ ‫ﻚ َ‬ ‫ق َر ﱠﺑ َ‬‫ِﻟ َﻨﻔْ ِﺘ َﻨ ُﻬﻢْ ﻓﻴ ِﻪ َو َِرزْ ُ‬
‫ﺑ ﻪ اﺷﺨﺎﺻ ﻲ آ ﻪ در رﻓ ﺎﻩ و ﺧﻮﺷ ﻲ ﻣ ﻲﮔﺬراﻧﻨ ﺪ ﺑ ﺎ ﭼﺸ ﻢ ﺣﺴ ﺮت ﻣﻨﮕ ﺮ‬
‫اﻳﻦهﺎ ﺑﺮاي ﺁزﻣﺎﻳﺶ اﺳﺖ روزي ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎوﻳﺪ اﺳﺖ“‬
‫)دﻳ ﺪﮔﺎن ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺁن ﭼﻴﺰه ﺎ آ ﻪ روﻧ ﻖ زﻧ ﺪﮔﻲ دﻧﻴﺎﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ ﺑﻌﻀ ﻲ‬
‫دﺳ ﺘﻪهﺎﻳﺸ ﺎن ﺑﻬ ﺮﻩ دادﻩاﻳ ﻢ آ ﻪ در ﺑ ﺎرﻩ ﺁن ﻋﺬاﺑﺸ ﺎن آﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﻧﮕ ﺮان ﻣﺴ ﺎز آ ﻪ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻬﺘﺮ و ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ ﻣﻜﻲ ﺣﺠﺮ ﺁﻳﻪ ‪ 88‬ﻋﻴﻦ هﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻜﺮار ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻋ َﻠ ﻴْ ِﻬﻢْ َو اﺧْ ِﻔ ﺾْ‬
‫ﻚ اِﻟﻲ ﻣﺎ َﻣ ﱠﺘﻌْﻨﺎﺑﻪ َازْواﺟ ًﺎ ﻣ ﻨْ ُﻬﻢْ َو ﻻ َﺗﺤْ ِﺰنْ َ‬ ‫ﻋﻴْ َﻨﻴْ َ‬
‫ن َ‬ ‫”ﻻ َﺗ ُﻤ ﱠﺪ ﱠِ‬
‫ﻦ“‬ ‫ﻚ ِﻟﻠْﻤُﺆﻣِﻨﻴ َ‬ ‫ﺣَ‬ ‫ﺟَﻨﺎ َ‬
‫ﺑ ﻪ ﺳ ﻮي ﻣﺮدﻣ ﺎن ﻣﺘﻤﺘ ﻊ ﭼﺸ ﻢ ﻣ ﺪوز و ﺑ ﺮ ﺁنه ﺎ اﻧ ﺪوهﮕﻴﻦ ﻣﺒ ﺎش و‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻓﺮوﺗﻨﻲ آﻦ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ از ﻣﻔﺎد دو ﺁﻳﻪ ﺳﺎﺑﻖاﻟﺬآﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﻧﻤ ﻲﺁﻳ ﺪ آ ﻪ ﻧ ﻮﻋﻲ رﺷ ﻚ در ﺟ ﺎن‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ هﻮﻳ ﺪا ﺷ ﺪﻩ و ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ هﻤﭽ ﻮن ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ از داﺷ ﺘﻦ ﻣ ﺎل و ﻓﺮزﻧ ﺪ‬
‫ذآﻮر ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اآﺜﺮﻳﺖ ﻗﺎﻃﻊ ﻣﻌﺎرﺿﺎن‪ ،‬ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ ﻣﺮﻓﻪ و ﻣﺘﻨﻌﻤﻨﺪ و ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺑﺎ هﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮي‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ و ﻣﺎﻳﻠﻨﺪ هﺮ ﺻﺪاﻳﻲ آﻪ ﺷﺎﺋﺒﻪ ﺧﻠﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪن ﺑ ﻪ وﺿ ﻊ ﻣﺴ ﺘﻘﺮ ﺁنه ﺎ در ﺁن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻃﺒﻌ ًﺎ دﺳﺘﻪ ﻧﺎراﺿﻲ و ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﮔ ﺮد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺟﻤ ﻊ‬
‫ﺷ ﺪﻩاﻧ ﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ از اﻳ ﻦ ﺑﺎﺑ ﺖ ﺁزردﻩ و ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ اﺳ ﺖ و ﺁرزو دارد ﻣﺮدﻣ ﺎن‬
‫ﻣﺘﺸﺨﺺ و ﻣﺘﻤﻜﻦ و ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻪ اﺳﻼم روي ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﺸﻢ وي ﻻاﻗﻞ از اﻳ ﻦ ﺣﻴ ﺚ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮي ﺁﻧﺎن دوﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺧﺪاوﻧﺪ وي را ﻧﻬﻲ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎت ‪ 34‬و ‪ 35‬ﺳﻮرﻩ ﺳﺒﺄ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪:‬‬
‫ن‪.‬‬
‫ﺳﻠْﻨﺎ ﻓﻲ َﻗﺮْﻳَﺔ ﻣﻦْ ﻧَﺬﻳ ٍﺮ اِﻻﻗﺎ َل ُﻣﺘْﺮَﻓُﻮهﺎ اﻧّﺎ ﺑﻤﺎ ُارْﺳﻠْ ُﺘﻢْ ﺑﻪ آﺎﻓَﺮ ُو َ‬ ‫”وَﻣﺎ َارْ َ‬
‫ﻦ“‬
‫ﻦ ُﺑ ِﻤ َﻌﺬﱠﺑﻴ َ‬
‫ﻦ َاآْ َﺜ ُﺮ َاﻣْﻮا ًﻻ َو َاوْﻻ َدًا َو ﻣ َﺎ َﻧﺤْ ُ‬ ‫وَﻗﺎﻟﻮُا َﻧﺤْ ُ‬
‫در ه ﺮ ﺷ ﻬﺮي آ ﻪ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ ﺧﺪاوﻧ ﺪ رﻓ ﺖ ﻣﺘﻨﻌﻤ ﻴﻦ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ ﻣ ﺎ ﺗ ﻮ را و‬
‫ﮔﻔﺘﻪهﺎي ﺗﻮ را ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻓﺮزﻧﺪ و اﻣﻮال ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻳﻢ و در رﻧﺞ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ“‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ اﻧﻌﺎم ﺁﻳﻪاي )ﺁﻳﻪ ‪ (52‬هﺴﺖ آﻪ ﭼﺸﻢ هﺮ ﻣﺮد ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮي را‬
‫ﺧﻴﺮﻩ ﻣﻲآﻨﺪ‪:‬‬
 ‫ﻚ‬‫ﻋ َﻠﻴْ َ‬
‫ن وَﺟْﻬَ ُﻪ ﻣ ﺎ َ‬ ‫ن َر ﱠﺑ ُﻬﻢْ ِﺑﺎْﻟﻐَﺪوة َو اْﻟَﻌﺸّﻲ ﻳُﺮ َﻳﺪُو َ‬ ‫ﻦ َﻳﺪْﻋُﻮ َ‬ ‫”وَﻻ ﺗَﻄْﺮُد ّاﻟَﺬ ِﻳ َ‬
‫ﻦ اّﻟﻈﺎﻟِﻤَﻴﻦَ“‬ ‫ن ِﻣ َ‬ ‫ﺷﻲْ َﻓ َﺘﻄْ ُﺮ َد ُهﻢْ َﻓ َﺘ ُﻜ ُﻮ َ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْﻬﻢْ ِﻣﻦْ َ‬ ‫ﻦ ﺣﺴﺎﺑَﻚ َ‬ ‫ﻣ َْ‬
‫ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ را آﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاي روي ﺁوردﻩاﻧﺪ از ﺧﻮد ﻣ ﺮان‪ ،‬آ ﺎر ﺁنه ﺎ ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﺣﺴﺎب آﺎر ﺗﻮ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺁنهﺎ را ﻃﺮد آﺮدي از ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﻲ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻟﻬﺠ ﻪ ﻋﺘ ﺎبﺁﻣﻴ ﺰ ﺧﻴﻠ ﻲ ﻣﻌﻨ ﻲ ﻣ ﻲده ﺪ و ﺣﺎﻟ ﺖ ﻃﺒﻴﻌ ﻲ و ﺑﺸ ﺮي‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل در ﺁن ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا ﻣﺸﺮآﺎن ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﺑﻲﺳﺮ و ﭘﺎ‬
‫ﻣ ﺎﻧﻊ از ﺁن اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ ﻧﺰدﻳ ﻚ ﺷ ﻮﻳﻢ‪ .‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑ ﺮاي ﺟﻠ ﺐ ﻃﺒﻘ ﻪ ﻣ ﺘﻤﻜﻦ‬
‫وﺳﻮﺳﻪاي ﻧﻴﺰ در ذهﻦ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺪﻳﺪار ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺤﻘﻴﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫اﺗﺒﺎع ﻓﻘﻴﺮ ﺧﻮد در او ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰي آﻪ اﻳﻦ ﻓﺮض و ﻧﻈﺮ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲآﻨﺪ ﺁﻳﻪ ‪ 28‬ﺳﻮرﻩ آﻬﻒ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻼﻟﻴﻦ در ﺷﺄن ﻋﻴﻴﻨﺔﺑﻦ ﺣﺼﻦ و ﻳﺎراﻧﺶ ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺁنه ﺎ‬
‫از ﻣﺤﻤ ﺪ ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر ﺷ ﺪﻧﺪ ﺑ ﻲﺳ ﺮ و ﭘﺎﻳ ﺎن را از ﮔ ﺮد ﺧ ﻮد ﺑﺮاﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ وي روي‬
‫ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻲدهﺪ‪:‬‬
‫ن وَﺟْﻬَ ُﻪ‬ ‫ﻲ ﻳُﺮ ُﻳ ﺪو َ‬ ‫ﺸ ِ‬ ‫ن رَ ّﺑ ُﻬ ﻢْ ِﺑﺎْﻟ َﻐ ﺪو َة و اْﻟَﻌ ّ‬
‫ﻦ َﻳﺪْﻋُﻮ َ‬ ‫ﻚ َﻣ َﻊ اّﻟﺬَﻳ َ‬ ‫ﺴَ‬ ‫”واَﺻ ِﺒْﺮْ َﻧﻔْ َ‬
‫ﻋﻦْ ذِآْﺮِﻧ ﺎ َو‬ ‫ﻋﻨْ ُﻬﻢْ ﺗُﺮﻳُﺪ زﻳ َﻨ َﺔ اْﻟﺤَﻴﻮ َة اّﻟ ُﺪﻧْﻴﺎ َو ﻻ ﺗُﻄﻊْ ﻣﻦْ َاﻏْ َﻔﻠُﻨﺎ َﻗﻠْ َﺒ ُﻪ َ‬ ‫ك َ‬ ‫ﻋﻴْﻨﺎ َ‬‫َو ﻻ َﺗﻌْ ُﺪ َ‬
‫ﻖ ﻣِ ﻦْ َر ﱠﺑ ُﻜ ﻢْ ﻓَﻤَ ﻦْ ﺷ ﺎ َء َﻓﻠْ ُﻴ ﺆﻣﻦْ َو ﻣَ ﻦْ ﺷ ﺎ َء‬ ‫ﺤ ُ‬ ‫ن َاﻣْ ُﺮ ُﻩ ُﻓﺮُﻃ ًﺎ َو ُﻗ ﻞِ اْﻟ ﱠ‬ ‫ّا َﺗ َﺒ َﻊ هَﻮﻳ ُﺔ َو آ ﺎ َ‬
‫ﻦ ﻧﺎرًا‪.‬‬ ‫َﻓﻠَﻴﻜْ ُﻔﺮْ اءﻧّﺎ َاﻋْ َﺘﺪْﻧﺎ ِﻟﻠّﻈﺎﻟِﻤﻴ َ‬
‫)ﻳﻌﻨ ﻲ( ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﺑ ﻲﻧﻮاﻳ ﺎن آ ﻪ ﺷ ﺐ و روز ﺟ ﺰ ﺧ ﺪا ﻧﻤ ﻲﺟﻮﻳﻨ ﺪ ﺑ ﺎش و‬
‫ﭼﺸﻢ ﻋﻨﺎﻳﺖ از ﺁﻧﺎن ﺑﺮاي زﻳﻨﺖ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ دﻳﻨﻮي دﻳﮕﺮان ﺑﺎز ﻣﺪار‪ .‬ﺑﻪ ﺳ ﺨﻦ آﺴ ﻲ‬
‫آﻪ ﻗﻠﺐ او را از ذآﺮ ﺧﻮد ﺑﺎز داﺷﺘﻪاﻳﻢ و ﺟ ﺰ ﭘﻴ ﺮوي از ه ﻮاي ﻧﻔ ﺲ آ ﺎري ﻧ ﺪارد‬
‫ﮔﻮش ﻣﻜﻦ‪ .‬ﺑﮕﻮ ﺣﻖ‪ ،‬ﻗﺮﺁن‪ ،‬از ﻃ ﺮف ﺧﺪاﺳ ﺖ ه ﺮ آ ﺲ ﺧﻮاﺳ ﺖ اﻳﻤ ﺎن ﺑﻴ ﺎورد و‬
‫هﺮ آﺲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ آﻔﺮ ﮔﺮاﻳﺪ‪ ،‬و ﺳﺰاي ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﻲ ﺁﺗﺶ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫ﺳﻪ ﺁﻳﻪ )‪ (77-76‬ﺳﻮرﻩ اﺳﺮاء و ﺷﺂن ﻧﺰوﻟﻲ آﻪ ﺑ ﺮاي ﺁن ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ‬
‫ﺑﺎ هﻤﻪ اﺧﺘﻼف رواﻳﺎت ﻳﻚ ﻣﻌﻨﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻲده ﺪ‪ .‬و ﺁن ﻣﺼ ﻮن ﻧﺒ ﻮدن‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از ﺧﻈﺎ و زﻟﻞ )ﻟﻐﺰش‪ ،‬ﺧﻄﺎ( ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺸﺮ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻨﻲاﻟﻜﻠﻤﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻏﻴْ ﺮ ُﻩ َو اِذًا‬
‫ﻋﻠْﻴﻨ ﺎ َ‬ ‫ﻚ ﻟِﺘَﻔْﺘَ ﺮيَ َ‬ ‫ﺣﻴْﻨ ﺎ ِا َﻟﻴْ َ‬
‫ﻦ ّا َﻟ ﺬي َاوْ َ‬ ‫ﻋ ِ‬‫”وَانِْ آ ﺎدُوا ﻟَﻴَﻔْﺘﻨُﻮﻧَ ﻚَ َ‬
‫ﻒ‬‫ك ﺿ ﻌْ َ‬ ‫ﻼ‪ .‬اذًا َﻻ َذﻗْﻨ ﺎ َ‬ ‫ﺷﻴْﺌ ًﺎ ﻗَﻠ ﻴ ً‬
‫ت َﺗﺮْ َآﻦْ ا َﻟﻴْﻬﻢْ َ‬ ‫ك َﻟ َﻘ َﺪ آﺪْ َ‬ ‫ﻼ‪َ .‬وﻟَﻮﻻ َانْ َﺛ ّﺒﺘْﻨﺎ َ‬ ‫ﺧﻠَﻴ ً‬
‫ك َ‬‫ﺨﺬُر َ‬ ‫ﻻ ّﺗ َ‬
‫ﻚ ﻋَﻠَﻴْﻨﺎَ ﻧَﺼﻴَﺮاً“‬ ‫ﺠ ُﺪ َﻟ َ‬
‫ت ُﺛﻢﱠ ﻻ َﺗ ِ‬ ‫ﻒ اْﻟﻤﺎ ِ‬ ‫ﺿﻌْ َ‬
‫اْﻟﺤَﻴﻮة َو َ‬
‫آﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲدهﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد از ﺟﺎدﻩ اﻣﺎﻧ ﺖ و از ﺁن ﭼ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻮ وﺣﻲ آﺮدﻳﻢ ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮي و ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﺎروا ﻧﺴﺒﺖ دهﻲ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻ ﻮرت ﻣﺸ ﺮآﺎن‬
‫ﺑﻪ دوﺳﺘﻲ ﺗﻮ ﻧﻤﻲﮔﺮاﻳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣ ﺎ ﺗ ﻮ را ﺑ ﺮ اﻳﻤ ﺎن ﺧ ﻮد اﺳ ﺘﻮار ﻧﻜ ﺮدﻩ ﺑ ﻮدﻳﻢ ﺟ ﺎ‬
‫ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲآﺮدي و اﻧﺪآﻲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺁنهﺎ ﻣ ﻲرﻓﺘ ﻲ در اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﻋﻨﺎﻳ ﺖ و‬
‫ﻟﻄﻒ ﻣﺎ را از دﺳﺖ دادﻩ و ﺑﻪ ﻋﺬاب دو ﺟﻬﺎن دﭼﺎر ﻣﻲﺷﺪي‪.‬‬
 ‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻔﺴﺮان ﺷﺄن ﻧ ﺰول اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ را واﻗﻌ ﻪ ﺧﻮاﻧ ﺪن ﺳ ﻮرﻩ ﻧﺠ ﻢ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ و ﮔﻔ ﺘﻦ دو ﺟﻤﻠ ﻪ ﺗﻠ ﻚ اﻟﻐﺮاﻧﻴ ﻖ اﻟﻌﻠ ﻲ و ﺷ ﻔﺎﻋﺘﻬﻦ ﺳ ﻮف‬
‫ﺗﺮﻧﺠﻲ و ﺑﻌﺪ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ از ﺁن‪ ،‬آﻪ ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ ذآﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑ ﻦ ﺟﺒﻴ ﺮ و ﻗﺘ ﺎدﻩ ﺷ ﺄن ﻧ ﺰول ﺁن ﺳ ﻪ ﺁﻳ ﻪ را در ﻣ ﺬاآﺮاﺗﻲ ﻣ ﻲداﻧﻨ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ و ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ روي دادﻩ و ﺁنهﺎ اﺻﺮار داﺷﺘﻨﺪ آﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺤ ﻮي ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺁنه ﺎ را ﺑﺸﻨﺎﺳ ﺪ و ﻳ ﺎ ﻻاﻗ ﻞ ﺑ ﺪانه ﺎ ﺑ ﻲاﺣﺘﺮاﻣ ﻲ ﻧﻜﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺁنه ﺎ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‪ ،‬وي را ﺁﺳ ﻮدﻩ ﮔﺬارﻧ ﺪ و ﺑ ﺎ او از در دوﺳ ﺘﻲ درﺁﻳﻨ ﺪ و ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﻘﻴ ﺮ و‬
‫ﺑﻲﭘﻨﺎﻩ و ﻋﺎﺟﺰ را آﺘﻚ ﻧﺰﻧﻨﺪ و در ﺁﻓﺘﺎب روي ﺳﻨﮓ داغ ﻧﻴﻨﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻇﺎهﺮ اﻣﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎ ﻣﺘﻘﺎﻋ ﺪ ﻳ ﺎ ﻻاﻗ ﻞ ﻧ ﺮم ﺷ ﺪﻩ روي‬
‫ﺧﻮش ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎده ﺎ ﻧﺸ ﺎن دادﻩ اﻣ ﺎ در ﻣﻘ ﺎم ﻋﻤ ﻞ از اﻳ ﻦ ﺗﻮاﻓ ﻖ ﻋ ﺪول آ ﺮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﺣ ﺎل اﻳ ﻦ ﻋ ﺪول ﻳ ﺎ ﺑﺮﺣﺴ ﺐ ﺗﻔﻜ ﺮ و ارادﻩ ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ روي دادﻩ اﺳ ﺖ )ﺁن‬
‫ﻣﺤﻤﺪي آﻪ در اﻋﻤﺎق وﺟﻮد او هﺴﺖ و ﺳﺎلهﺎ ﺑﻪ اﻣﻮر ﻣﺎﻓﻮقاﻟﻄﺒﻴﻌﻪ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ و‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﻮ ﺷﺮك و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻲ ﻗﻴﺎم آﺮدﻩ اﺳ ﺖ( ﭼ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﺎزش از ﺷ ﺄن و ﺣﻴﺜﻴ ﺖ‬
‫دﻋ ﻮت او ﻣ ﻲآﺎﺳ ﺘﻪ و ﺑ ﻪ آﻠ ﻲ رﺷ ﺘﻪه ﺎ را ﭘﻨﺒ ﻪ ﻣ ﻲآ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﺁن ﻣﺆﻣﻨ ﺎن‬
‫ﻗﻮياﻻﺧﻼق و ﻗﻮياﻟﺮوﺣﻲ ﭼﻮن ﻋﻤﺮ آﻪ ﺑﺎ هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺪارا ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻋﻠﻲ و ﺣﻤﺰﻩ آﻪ ﺑﻪ ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻣﺒﺎرزﻃﻠﺒﻲ ﻣﻤﺘ ﺎز و ﻣﺘﺼ ﻒ ﺑﻮدﻧ ﺪ اﻳ ﻦ ﺳ ﺎزش را‬
‫ﺷﻜﺴﺖ و ﺧﻼف ﻣﺼﻠﺤﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در هﺮ ﺻﻮرت ﻣﻔﺎد ﺳﻪ ﺁﻳ ﻪ ﻣﺰﺑ ﻮر ﻃﺒﻴﻌ ﺖ‬
‫و ﻓﻄﺮت ﺑﺸﺮي ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ در ﻣﻌ ﺮض اﻏ ﻮا‬
‫ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد و ﺁﻳ ﺎت دﻳﮕ ﺮ ﻗ ﺮﺁن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﮔ ﻮاهﻲ ﻣ ﻲده ﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ ﺳ ﻮرﻩ‬
‫ﻳﻮﻧﺲ ﺁﻳﺎت ‪ 95‬و ‪ 96‬و ﺁﻳﻪ ‪ 67‬ﺳﻮرﻩ ﻣﺎﺋﺪﻩ‪:‬‬
‫ﻚ َﻟﻘْ ِﺪ‬
‫ن اْﻟﻜﺘﺎبَ ﻣ ﻦْ َﻗﺒْﻠ َ‬ ‫ﻦ َﻳﻘْﺮَؤ َ‬ ‫ﻚ َﻓﺴْﺌَﻞ ّا َﻟ َﺬ َﻳ َ‬ ‫ﻚ ِﻣ ِﻤّﺎَاﻧْﺰَﻟﻨﺎِا َﻟﻴْ َ‬‫ﺷﱠ‬ ‫ﺖ ﻓﻲ َ‬ ‫”ﻓَﺎنِْ ُآﻨْ َ‬
‫ﻦ“‬‫ﻦ اْﻟﻤْﺘَﺮﻳ َ‬ ‫ﻦ ِﻣ َ‬ ‫ﻼ َﺗﻜُﻮ َﻧ ﱠ‬‫ﻚ َﻓ َ‬‫ﻖ ِﻣﻦْ َر ﱠﺑ َ‬‫ﺤﱡ‬‫ك اَﻟ َ‬
‫ﺟﺎ َء َ‬
‫اﮔﺮ در ﺁن ﭼﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩاﻳ ﻢ ﺷ ﻚ داري از ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﮔﺎن ﺗ ﻮرات ﺳ ﺆال‬
‫آﻦ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻜﺎآﺎن ﻣﺒﺎش“‪.‬‬
‫ﻦ“‬‫ﻦ اْﻟﺨ َﺎﺳِﺮﻳ َ‬ ‫ن ِﻣ َ‬ ‫ﷲ َﻓ َﺘﻜُﻮ َ‬ ‫تا ِ‬ ‫ﻦ َآ ﱠﺬﺑُﻮا ﺑِﺂﻳﺎ ِ‬ ‫ﻦ ّاﻟَﺬﻳ َ‬‫ﻦﻣ َ‬ ‫”وَﻻ َﺗﻜُﻮ َﻧ َّ‬
‫از زﻣ ﺮﻩ اﺷﺨﺎﺻ ﻲ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁﻳ ﺎت ﺧﺪاوﻧ ﺪي ﮔ ﺮدن ﻧﻤ ﻲﻧﻬﻨ ﺪ ﻣﺒ ﺎش ورﻧ ﻪ‬
‫زﻳﺎن ﺧﻮاهﻲ دﻳﺪ“‬
‫ﷲ‬‫ﻚ وَانْ َﻟﻢْ َﺗﻔْﻌَ ﻞْ ﻓَﻤ ﺎ َﺑﱠﻠﻐْ ﺖ رِﺳ ﺎ َﻟ َﺘ ُﻪ وَا ُ‬ ‫”ﻳﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎاّﻟﺮﺳُﻮ ُل َﺑﻠّﻎ ﻣﺎُاﻧْﺰ َل ﻣﻦْ َر ّﺑ َ‬
‫ﻚ ِﻣﻦْ اﻟﻨّﺎسِ“‬ ‫َﻳﻌْﺼ ُﻤ َ‬
‫اي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﺑﻼغ آﻦ ﺁن ﭼﻪ ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ ﻧ ﺎزل آ ﺮدﻩام اﮔ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﺎر را‬
‫ﻧﻜﻨﻲ رﺳﺎﻟﺖ و اﻣﺮ ﺧﺪاي را اﻧﺠﺎم ﻧﺪادﻩاي و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را از ﻣﺮدم ﺣﻔﻆ ﻣﻲآﻨﺪ“‬
‫اﮔﺮ آﺴﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﻗ ﺮﺁن را آ ﻼم‬
‫ﺸ ﺪدﺁﻣﻴ ﺰ ﺑ ﺮاي‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪاﻧﺪ اﻳﻦ ﺁﻳﺎت را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲآﻨﺪ؟ اﻳﻦ ﺗﺄآﻴ ﺪ و اﻣ ﺮ ﺗ ّ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺁﻳ ﺎ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﻣﺤﻤﻠ ﻲ ﻣ ﻲﺗ ﻮان ﺁورد آ ﻪ ﺿ ﻌﻒ و ﻓﺘ ﻮر ﺑﺸ ﺮي ﺑ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﺷﺪﻩ و ﺗﺮس از ﻣﺮدم ﭼﻨﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ‪ :‬ﻣﺘ ﺮس‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را از ﺷﺮ ﻣﺮدم ﺣﻔﻆ ﻣﻲآﻨﺪ؟‬
‫وﻟﻴﺪﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮﻩ‪ ،‬ﻋ ﺎص ﺑ ﻦ واﺋ ﻞ‪ ،‬ﻋ ﺪيﺑ ﻦ ﻗ ﻴﺲ‪ ،‬اﺳ ﻮدﺑ ﻦ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ و‬
‫اﺳﻮدﺑﻦ ﻋﺒﺪﻳﻐﻮث وي را و ﮔﻔﺘ ﻪه ﺎي وي را ﺑ ﻪ ﺑ ﺎد اﺳ ﺘﻬﺰاء ﻣ ﻲﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﺳﺨﺖ ﻣﺘﺄﺛﺮ و ﻣﺘﺄﻟﻢ ﻣﻲﺷﻮد و ﺷﺎﻳﺪ در آﻨﻪ ﺿﻤﻴﺮ او ﻧﺪاﻣﺘﻲ از اﻳﻦ دﻋ ﻮت ﻇ ﺎهﺮ‬
‫ﻣﻲﮔ ﺮدد ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ ﺧﻴ ﺎل ﻣ ﻲآﻨ ﺪ ﻗﻀ ﻴﻪ را ره ﺎ آﻨ ﺪ و ﻣ ﺮدم را ﺑ ﻪ ﺧﻮدﺷ ﺎن وا‬
‫ﮔﺬارد ورﻧﻪ ﭼﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وي ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺴ َﺘ ْﻬﺰِﺋﻴﻦ‬
‫ك اْﻟ ُﻤ ْ‬
‫ﻦ‪ِ .‬ا ّﻧ ﺎ َآ َﻔﻴْﻨ َﺎ َ‬
‫ﻦ اْﻟُﻤﺸْ ِﺮِآﻴ َ‬‫ﻋ ِ‬‫”ﻓَﺎﺻْ َﺪعْ ﺑﻤ ﺎ ُﺗ ﺆْ َﻣ ُﺮ َو َاﻋْ ﺮضْ َ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( دﺳﺘﻮر ﻣﺎ را ﺑﻪ آﺎر ﺑﻨﺪ و از ﻣﺸﺮآﺎن روي ﺑﮕﺮدان‪ .‬ﻣﺎ ﺧﻮد آ ﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن‬
‫و اﺳﺘﻬﺰاء آﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻣﻲﺳﺎزﻳﻢ“‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰي آﻪ ﻓﺮض ﻣﺎ را ﺗﺄآﻴﺪ ﻣﻲآﻨﺪ ﺁﻳﻪ ‪ 99 ،98 ، 97‬هﻤﻴﻦ ﺳﻮرﻩ اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ درﺳﺖ ﺑﻌﺪ از ﺁن دو ﺁﻳﻪ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﻣ ﻲﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ ﻣﻔﺴ ﺮ و ﻣﺒ ﻴﻦ ﺁن دو ﺁﻳ ﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻦ‬
‫ﻚ و ُآ ﻦْ ﻣ َ‬ ‫ﺢ ﺑﺤَﻤْ ﺪ رَﺑ َ‬ ‫ﺴ ّﺒ ِ‬ ‫ن‪َ .‬ﻓ َ‬‫ﻖ ﺻَ ﺪْ ُركَ ﺑﻤ ﺎ َﻳﻘُﻮُﻟ ﻮ َ‬ ‫ﻚ ﻳَﻀ ِﻴ ُ‬ ‫” َو َﻟ َﻘﺪْ َﻧﻌُْﻠ ُﻢ َا ﱠﻧ َ‬
‫ﻦ )ﻳﻌﻨﻲ( ﻣﺎ ﻣﻲداﻧﻴﻢ آ ﻪ ﺳ ﻴﻨﻪات از ﮔﻔﺘ ﺎر‬ ‫ﻚ اْﻟﻴَﻘﻴ ُ‬‫ﺣ ّﺘﻲ ﻳﺄ ِﺗ َﻴ َ‬ ‫ﻚ َ‬ ‫ﻋﺒُﺪ َر ﱠﺑ َ‬ ‫ﻦ‪َ .‬و ا ْ‬ ‫اﻟﺴّﺎﺟﺪﻳ َ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﮓ ﻣﻲﺁﻳﺪ وﻟ ﻲ ﺗ ﻮ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاي ﺧ ﻮد روي ﺁور‪ ،‬او را ﺳ ﺘﺎﻳﺶ آ ﻦ ﺗ ﺎ ﻳﻘ ﻴﻦ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد“‬
‫ﻼ ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻣﺤﻤﺪ را آﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺣ ﺪ ﺷ ﻚ‪ ،‬ﺷ ﻚ در ﺣﻘﺎﻧﻴ ﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻪ ﺁﻳﻪ آﺎﻣ ً‬
‫ﺧ ﻮد رﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻣ ﻲرﺳ ﺎﻧﺪ و ﺳ ﺘﺎﻳﺶ ﭘﺮوردﮔ ﺎر و ﺳ ﺠﺪﻩ ﺑ ﻪ درﮔ ﺎﻩ او ﻣﻮﺟ ﺐ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﻳﻌﻨﻲ اﻋﺘﻤﺎد و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻪ دﻋﻮت ﺧﻮد ﺑﺮاي او ﺣﺎﺻ ﻞ ﺁﻳ ﺪ)آﻠﻤ ﻪ‬
‫ﻳﻘ ﻴﻦ در ﺟﻤﻠ ﻪ ﺣﺘ ﻲ ﻳﺄﺗﻴ ﻚ اﻟﻴﻘ ﻴﻦ را ﺑﻌﻀ ﻲ از ﻣﻔﺴ ﺮﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ ﻣ ﺮگ ﮔﺮﻓﺘ ﻪاﻧ ﺪ و‬
‫ﺑ ﺪﻳﻬﻲ اﺳ ﺖ ﺁنه ﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧ ﺪ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺷ ﻜﻲ در ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ ﻣﻌﺼ ﻮم اﺳ ﺖ ﺣﺎﺻ ﻞ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد از اﻳﻦ رو ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺄوﻳﻞهﺎﻳﻲ ﻣﻲآﻨﻨﺪ آﻪ ﺑﻪ آﻠﻲ ﺑﺎ ﺳﻴﺎق آﻼم ﻗﺮﺁن ﻣﺘﻐﺎﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ (.‬در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﺳﻮرﻩ اﺣﺰاب ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﻣﺮ ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪ :‬آ ﻪ‬
‫از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ و از آﻔﺎر و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﭘﻴﺮوي ﻧﻜﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫ﻦ“‬ ‫ﻦ َو اْﻟُﻤﺎﻓِﻘﻴ َ‬ ‫ﻄ ِﻊ اْﻟﻜﺎﻓَﺮﻳ َ‬
‫ﷲ وَﻻ ُﺗ ِ‬ ‫ﻖا َ‬ ‫ﻲ اﱠﺗ ِ‬
‫”ﻳﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اِﻟﻨّﺒّ ُ‬
‫در ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﺟﻼﻟ ﻴﻦ در ﻣﻌﻨ ﻲ اﺗ ﻖاﷲ‪ -‬ﺑﭙﺮهﻴ ﺰ از ﺧ ﺪا ﻣ ﻲﻧﻮﻳﺴ ﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺮهﻴﺰآﺎري را اداﻣﻪ ﺑﺪﻩ‪.‬‬
‫در ﺗﻔﺴﻴﺮ دﻳﮕﺮي آﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ را ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﺧﻄﺎب ﺑ ﻪ‬
‫رﺳ ﻮل اﺳ ﺖ اﻣ ﺎ ﻣ ﺮاد اﻣ ﺖ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻔﺴ ﻴﺮهﺎ آﺎﺳ ﻪ ﮔﺮﻣﺘ ﺮ از ﺁش را ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲﺁورد ﭼﻪ در ﺁﻳﻪ دوم هﻤﻴﻦ ﺳﻮرﻩ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻚ )ﻳﻌﻨﻲ( ﭘﻴﺮوي آﻦ وﺣﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮد را“‬ ‫ﻚ ِﻣﻦْ ر ِﺑ َ‬ ‫” َو ا ﱠﺗ ِﺒﻊْ ﻣﺎﻳُﻮﺣﻲ ِا َﻟﻴْ َ‬
‫از دو ﺁﻳﻪ ﻓﻮق ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑﺮﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ آ ﻪ در ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻓﺘ ﻮري روي دادﻩ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺸﺮي ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺑ ﻪ ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺷ ﻮد و ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫او را از اﻳﻦ آﺎر ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﻬﻲ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔ ﺮ ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ ﺁن را ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻠﻲ ﻋﻠﻤ ﻲ‬
‫و ﻋﻘﻠﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻨﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮض آﻨﻴﻢ ﺣﻀﺮت ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺑﺸ ﺮي ﺧ ﻮد ﺧﺴ ﺘﻪ و‬
‫ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﻣﻲﺷﺪﻩ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺁن روح ﺗﻮاﻧﺎ آﻪ در اﻋﻤﺎق وﺟﻮد او آﺎﻣﻞ اﺳ ﺖ او را از‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺎز داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ وي اﻣﺮ آﺮدﻩ اﺳﺖ آﻪ راﻩ ﺧ ﻮد را ﺗ ﺮك ﻧﻜﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﮕ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﻧﻮﻋﻲ ﺻﺤﻨﻪﺳﺎزي ﺗﻮﺟﻴﻪ آﻨ ﻴﻢ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ‬
‫اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن ﻧﺸ ﺎن ده ﺪ آ ﻪ وي ﻧ ﺮم ﺷ ﺪﻩ و در ﻣﻘ ﺎم ﻣﻤﺎﺷ ﺎة ﺑﺮﺁﻣ ﺪﻩ و ﻣﻴ ﻞ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺁﻧﺎن روي ﺳﺎزش ﻧﺸﺎن دهﺪ وﻟﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ وي را ﻣﻨﻊ آﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫از هﻮش و دهﺎء و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ ﻓﺮض ﺑﻌﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ وﻟ ﻲ از‬
‫ﺻ ﺪاﻗﺖ و ﻳﻜﺪﻧ ﺪﮔﻲ و ﻗ ﺪرت ﺳ ﺠﺎﻳﺎي او ﻗ ﺪري دور اﺳ ﺖ زﻳ ﺮا ﻣﺴ ﻠﻤ ًﺎ ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﻪ ﺁن ﭼ ﻪ ﻣ ﻲﮔﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ اﻳﻤ ﺎن داﺷ ﺘﻪ و ﺁن را وﺣ ﻲ ﺧﺪاوﻧ ﺪي ﻣ ﻲداﻧﺴ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﺼﻞ را ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﻄﻠﺒﻲ از ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻤﺒﺮﻳﺞ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲدهﻢ آﻪ ﻃﺮز ﻓﻜ ﺮ‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗ ﺮنه ﺎي ﺑﻌ ﺪ از هﺠ ﺮت ﺗ ﺎ درﺟ ﻪاي ﺁﺷ ﻜﺎر ﻣ ﻲﺷ ﻮد و ﺑ ﻪ آﻠ ﻲ ﻣﺒ ﺎﻳﻦ‬
‫اوﺿﺎع زﻣﺎن ﻧﺰول ﻗﺮﺁن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺘﺒﺔﺑﻦ اﺑﻲﻟﻬﺐ ﭘﺲ از ﻧﺰول ﺳﻮرﻩ ﻧﺠﻢ ﺑ ﻪ ﺣﻀ ﺮت ﭘﻴﻐ ﺎم داد آ ﻪ ”ﻣ ﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺠﻮم ﻗ ﺮﺁن آ ﺎﻓﺮم“ ﺣﻀ ﺮت در ﺧﺸ ﻢ ﺷ ﺪ و او را ﻧﻔ ﺮﻳﻦ آ ﺮد آ ﻪ ”اﻟﻠﻬ ﻢ ﺳ ﻠﻂ‬
‫ﻋﻠﻴ ﻪ ﺳ ﺒﻌ ًﺎ ﻣ ﻦ ﺳ ﺒﺎﻋﻚ“ ﭼ ﻮن ﻋﺘﺒ ﻪ از ﺁن ﻣﻄﻠ ﻊ ﺷ ﺪ دﭼ ﺎر وﺣﺸ ﺖ ﺷ ﺪ و هﺮﮔ ﺰ‬
‫ﺟﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲرﻓﺖ‪ .‬در ﺁن روزﮔﺎر ﺑﺎ آﺎرواﻧﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺮان آﺎروان ﻓﺮود‬
‫ﺁﻣﺪ و ﻋﺘﺒﻪ ﻣﻴﺎن ﻳﺎران ﺑﺨﻔﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺪا ﺷﻴﺮي را ﺑﺮﮔﻤﺎﺷﺖ و او را از ﻣﻴﺎن ﻳﺎران ﺑﻴﺮون ﺑ ﺮد‪ .‬ﺁن ﮔ ﺎﻩ هﻤ ﻪ‬
‫ﺟﺎي او را ﺑﺸﻜﺴﺖ و ﭘﺎرﻩ آﺮد و ﭼﻴﺰي ﻧﺨﻮرد از ﭘﻠﻴ ﺪي و ﻣﻠﻌ ﻮﻧﻲ آ ﻪ او ﺑ ﻮد ﺗ ﺎ‬
‫هﻤﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ آﻪ ﺷﻴﺮ او را ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮردن ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد هﻤﮕﻲ ﺑﺮاي دﻋﺎي‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪.‬‬
‫اﺑﺪًا ﺑﻪ ذهﻦ ﺟﺎﻋﻼن اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺻ ﺎﺣﺐ‬
‫ﺧﻄﺎب رﺣﻤﺔ ﻟﻠﻌﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ دﻋﺎي ﺧﻴﺮي در ﺑ ﺎرﻩ ﻋﺘﺒ ﻪ آﻨ ﺪ آ ﻪ اﺳ ﻼم ﺁورد‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﻣﺪﻳﻨﻪ اﻣﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﻤﺎم اﺣﻜﺎم و ﻓﺮاﻳﻆ در دﻩ ﺳﺎﻟﻪ اﺧﻴﺮ ﺻ ﺎدر و ﻣﻘ ﺮر‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ و اﺳﻼم ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﻧﻮ در ﺁﻣﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ ﻣﻘ ﺪﻣﺎت ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻳ ﻚ دوﻟ ﺖ‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﻓﺮاهﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻗﺪام ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﻗﺒﻠﻪ از ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﻲ ﺑﻪ آﻌﺒﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ هﻢ ﺧﺮج ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﻳﻬﻮد ﺟﺪا آﺮد و ﻋﻘﺪﻩ ﺣﻘﺎرﺗﻲ را آ ﻪ‬
‫اﻋ ﺮاب ﻣﺪﻳﻨ ﻪ در ﺧ ﻮد داﺷ ﺘﻨﺪ زاﻳ ﻞ آ ﺮد و ه ﻢ ﻧ ﻮﻋﻲ ﺣﻤﻴ ﺖ ﻗ ﻮﻣﻲ را در اﻋ ﺮاب‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ ﭼﻪ هﻤﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ آﻌﺒ ﻪ اﺣﺘ ﺮام داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬آﻌﺒ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻣﺮآ ﺰ‬
‫اﺻﻨﺎم و ﺳﺘﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﻮد ﺧﺎﻧﻪ اﺑﺮاهﻴﻢ و اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑ ﻮد آ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺧ ﻮد را از ﻧﺴ ﻞ‬
‫ﺁﻧ ﺎن ﻣ ﻲداﻧﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ آﻴﻔﻴ ﺖ ﺷ ﺎرع اﺳ ﻼم ﺗﺒﻌﻴ ﺖ از ﻳﻬ ﻮد را در اﻣ ﺮ روزﻩ‬
‫ﺗﺮك آﺮد‪ ،‬و روزﻩ ﻣﻌﻤﻮل ﺁنهﺎ را آﻪ در دهﻢ ﻣﺤﺮم اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ اﻳﺎم‬
‫ﻣﻌﺪود ﻣﺒﺪل آﺮد و ﺳﭙﺲ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن را ﺑﺪان اﺧﺘﺼﺎص داد‪.‬‬
‫اﺣﻜﺎم راﺟﻊ ﺑ ﻪ ﻃ ﻼق و ﻧﻜ ﺎح‪ ،‬ﺣ ﺪود ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣﺤ ﺎرم‪ ،‬ارث‪ ،‬ﺣ ﻴﺾ‪ ،‬ﺗﻌ ﺪد‬
‫زوﺟ ﺎت‪ ،‬ﺣِ ﺪ زﻧ ﺎ و ﺳ ﺮﻗﺖ‪ ،‬ﻗﺼ ﺎص و دﻳ ﻪ و ﺳ ﺎﻳﺮ اﺣﻜ ﺎم ﺟﺰاﻳ ﻲ و ﻣ ﺪﻧﻲ و ه ﻢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺠﺎﺳﺎت و ﻣﺤﺮﻣﺎت و ﺧﺘﻨﻪ… آﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻳﺎ ﻣﻘﺘﺒﺲ از ﺷﺮاﻳﻊ ﻳﻬﻮد ﻳﺎ ﻋ ﺎدات‬
‫زﻣﺎن ﺟﺎهﻠﻲ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ ﺗﻌ ﺪﻳﻼت و ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗ ﻲ‪ ،‬در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣﻘ ﺮر ﮔﺮدﻳ ﺪ اﺣﻜ ﺎم ﻣ ﺪﻧﻲ و‬
‫اﻣﻮر ﺷﺨﺼﻴﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ از دﻳﺎﻧﺖ ﻳﻬ ﻮد و ﻋ ﺎدات دور ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ رﻧ ﮓ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎع و ﻣﺮﺗﺐ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
 ‫‪-1‬هﺠﺮت‬
‫‪-2‬ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺗﺎزﻩ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪-3‬اﻳﺠﺎد اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺎﻟﻢ‬
‫‪-4‬ﺟﻬﺶ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺪرت‬
‫‪-5‬ﻧﺒﻮت و اﻣﺎرت‬
‫‪-6‬زن در اﺳﻼم‬
‫‪-7‬زن و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬

‫هﺠﺮت‬

‫ﺗ ﺎرﻳﺦ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ورق ﻣ ﻲﺧ ﻮرد ﮔ ﺎهﻲ ﺑ ﻪ روزه ﺎﻳﻲ ﻣ ﻲرﺳ ﻴﻢ آ ﻪ ﻣﺒ ﺪأ‬

‫ﺣ ﻮادث و دﮔﺮﮔ ﻮﻧﻲه ﺎﻳﻲ ﻣ ﻲﺷ ﻮﻧﺪ و ﻣﺴ ﻴﺮ ﺗ ﺎرﻳﺦ را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ دادﻩ در ذه ﻦ اﻧﺴ ﺎن‬
‫ﺟﺎوﻳﺪ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫دوازدهﻢ رﺑﻴﻊاﻻول اآﺘﺒﺮ ﺳﺎل ‪ 662‬ﻣﻴﻼدي آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﻪ ﻳﺜ ﺮب ﺁﻣ ﺪ ﻳﻜ ﻲ‬
‫از اﻳﻦ روزهﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺎدﻩﻟﻮح اﻳﻦ زﻣﺎن از راﻩ ﺣﻤﻴﺖ‪ ،‬هﺠﺮت را ﻣﺒ ﺪأ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻗ ﺮار‬
‫دادﻧﺪ‪ .‬اﻋﺮاب ﻣﺒﺪأ ﺻﺤﻴﺤﻲ ﺟﺰ ﻋﺎماﻟﻔﻴﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻴﻼدي ﻧﻴ ﺰ ﺟ ﺰ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺗﺮﺳﺎﻳﺎن ﻣﺘﺪاول ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از راﻩ ﺑﺎﻟﻴﺪن ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ آﻪ ﺷﺠﺎﻋﺖ آﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻩاﻧ ﺪ‬
‫و دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﺰرگ ﭼ ﻮن اوس و ﺧ ﺰرج ﻣﺤﻤ ﺪ را در ﺗﺤ ﺖ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ و ﭘﻨ ﺎﻩ ﺧ ﻮد‬
‫ﮔﺮﻓﺘ ﻪاﻧ ﺪ‪ ،‬هﺠ ﺮت را ﻣﺒ ﺪأ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻗ ﺮار دادﻩاﻧ ﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺁﻏ ﺎز ﺳ ﺎل را ﺑ ﻪ ﺟ ﺎي‬
‫دوازدهﻢ رﺑﻴﻊاﻻول‪ ،‬اول ﻣﺤﺮم هﻤﺎن ﺳﺎل ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺁن روزﮔ ﺎر اﺑ ﺪًا ﺑ ﻪ ﻣﺨﻴﻠ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺧﻄ ﻮر ﻧﻤ ﻲآ ﺮد آ ﻪ روز ‪12‬‬
‫رﺑﻴﻊاﻻول ﻣﺒﺪأ ﺗﺤﻮل ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪاﻳﺴﺖ در زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺁنهﺎ و ﻣﺸﺘﻲ ﻣ ﺮدم ﺑﻴﺎﺑ ﺎن ﮔ ﺮد‪،‬‬
‫آﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺪﻧﻴﺖ ﻗﺪر و اﻋﺘﺒ ﺎري ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ و ﻃﻮاﻳ ﻒ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﺁنه ﺎ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ‬
‫دوﻟﺖ اﻳﺮان و روم ﻧﺰدﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻘﺮب ﺑﻪ درﺑﺎر آﺴﺮي و اﻣﭙﺮاﻃ ﻮر روم‬
‫را ﻣﺎﻳ ﻪ ﻣﺒﺎه ﺎت ﺧ ﻮﻳﺶ ﻣ ﻲداﻧﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮ ﻗﺴ ﻤﺖ ﺑﺰرﮔ ﻲ از ﻣﻌﻤ ﻮرﻩ ﺟﻬ ﺎن‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫آ ﻮچ آ ﺮدن ﻣﺤﻤ ﺪ و ﻳ ﺎراﻧﺶ از ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﻪ ﻳﺜ ﺮب ﺣﺎدﺛ ﻪاي ﺑ ﻮد آﻮﭼ ﻚ و‬
‫ﺑﻲاهﻤﻴﺖ و ﺷ ﺎﻣﻞ ﻋ ﺪﻩاي ﺑﺴ ﻴﺎر آ ﻢ‪ .‬ﮔﺮﻳ ﺰي ﺑ ﻮد از ﺑ ﺪرﻓﺘﺎري ﻣﺸ ﺮآﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ‪،‬‬
‫وﻟ ﻲ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻬ ﺎﺟﺮت ﻇ ﺎهﺮًا ﺑ ﻲاهﻤﻴ ﺖ ﻣﺼ ﺪر ﺗﺤ ﻮل ﺑﺰرﮔ ﻲ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﻲرود‪.‬‬
‫ﺗﺤﻮﻟﻲ آﻪ در ﻇﺮف دﻩ ﺳﺎل اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻗﻠﻴﻠﻲ آﻪ ﮔﺎهﻲ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ ﺁﺷﻜﺎر‪ ،‬ﮔ ﺎهﻲ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻓ ﺮار و‬
‫ﮔﺎهﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻴﺮ و ﺳﻴﺎﺣﺖ ﻣﻜﻪ را ﺗﺮك آﺮدﻩ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻠﺤﻖ ﺷ ﺪﻧﺪ ﭘ ﺲ از دﻩ‬
‫ﺳﺎل ﻣﻜﻪ را ﻓﺘﺢ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ زاﻧﻮ درﺁوردﻧ ﺪ‪ ،‬ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺁنه ﺎ را‬
‫درهﻢ ﺷﻜﺴﺘﻨﺪ و اﺳﺎس ﺗﻮﻟﻴﺖ آﻌﺒﻪ را آﻪ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮد و ﻣﺼﺪر ﻋﺰت و ﺗﺸ ﺨﺺ‬
‫و ﺗﻨﻌﻢ ﺳﺮان ﺁنهﺎ ﺑﻮد از ﺑﻴﺦ و ﺑﻦ آﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ آﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻣﻐﺮور و ﺳ ﺮآﺶ‬
‫و ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ اﺑﻮﻟﻬ ﺐ و اﺑﻮﺟﻬ ﻞ از ﺑ ﻴﻢ ﺟ ﺎن ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺷ ﺪ و ﺗﻤ ﺎم ﻣﻌﺎﻧ ﺪان ﻧﻴ ﺰ اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔ ﺎهﻲ ﺣ ﻮادث آﻮﭼ ﻚ ﭘﺸ ﺖ ﺳ ﺮ ه ﻢ ﻗ ﺮار ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد و ﺑ ﻪ ﺣﺎدﺛ ﻪ ﺑﺰرﮔ ﻲ‬
‫ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧ ﻪه ﺎي ﺑﺴ ﻴﺎري در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺗﺤ ﻮﻻت ﺑﺸ ﺮي از اﻳ ﻦ ﻗﺒﻴ ﻞ دﻳ ﺪﻩ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻧﻘﻼب ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﻧﻘﻼب روﺳﻴﻪ و هﺠﻮم ﻣﻐﻮﻻن ﺑﻪ اﻳﺮان‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ دﻋﻮﺗﻲ را ﺷﺮوع آﺮد و ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫در ﺑﺪو اﻣﺮ ﺗﺼﻮر ﻧﻤﻲآﺮد دﻋﻮت وي آﻪ ﺑﻨﻴﺎﻧﻲ ﺧﺮدﭘﺴﻨﺪ دارد و ﺷ ﺒﻴﻪ دو دﻳﺎﻧ ﺖ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺳﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﻟﺠﺎج و ﻋﻨﺎد روﺑﺮو ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﻜﺘ ﻪ ﻣﻬ ﻢ آ ﻪ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ دﻋ ﻮت ﻣﺴ ﺘﻠﺰم ﺧﺎﺗﻤ ﻪ ﺳ ﻴﺎدت ﻗ ﺮﻳﺶ و ﺗ ﻨﻌﻢ رؤﺳ ﺎي ﺁن‬
‫ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﻓﻜﺮ ﭼﺎرﻩاﻧﺪﻳﺶ او در ﺟﺴﺘﺠﻮي راﻩ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮﺁﻣﺪ‪ .‬ﻗﺒ ﻞ‬
‫از هﺠ ﺮت ﺑ ﻪ ﻳﺜ ﺮب دو اﻗ ﺪام از وي دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد و ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ اﻗ ﺪام هﺠ ﺮت‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮت دو ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻇﺎهﺮ اﻣﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﻮد آﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺿ ﻌﻴﻒ و ﺑ ﺪون ﺣ ﺎﻣﻲ را ﺁزار ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﺪانه ﺎ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ آﺮد ﺑﻪ ﺣﺒﺸ ﻪ روﻧ ﺪ اﻣ ﺎ از ﺗﻔﻀ ﻴﻼت هﺠ ﺮت دوم ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻪ ﺣﺒﺸ ﻪ آ ﻪ‬
‫ﻋ ﺪﻩ ﺁنه ﺎ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ و ﺷﺨﺼ ﻲ ﭼ ﻮن ﺟﻌﻔ ﺮﺑ ﻦ اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ هﻤ ﺮاﻩ ﺁنه ﺎ ﺑ ﻮد و از‬
‫دﺳﺘﻮرهﺎﻳﻲ آﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ اﻳﻦ ﻣﻬ ﺎﺟﺮت از روي ﻧﻘﺸ ﻪ و ﺳﻴﺎﺳ ﺖ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻜﺮ ﺗﻼﺷﮕﺮ ﭼﺎرﻩاﻧﺪﻳﺶ ﻣﺤﻤﺪ اﻣﻴﺪوار ﺑﻮد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﺠﺎﺷﻲ را ﺟﻠ ﺐ آﻨ ﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﺼﻮر او ﻗﻀﻴﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻧﺠﺎﺷﻲ ﻣﺴﻴﺤﻲ اﺳﺖ و ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺑﺮﺿﺪ ﺷﺮك و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻲ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﺪ ﻋﺪﻩاي‬
‫ﻣﻮﺣﺪ در ﻣﻜﻪ ﺑﺮﺿ ﺪ ﺑ ﺖﭘﺮﺳ ﺘﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺘﻪاﻧ ﺪ و ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ در زﺣﻤ ﺖ و ﺁزارﻧ ﺪ ﺑﻌﻴ ﺪ‬
‫ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑ ﻪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﺧﺪاﭘﺮﺳ ﺘﺎن ﻟﺸ ﻜﺮي ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ ﮔﺴ ﻴﻞ دارد و از اﻳ ﻦ رو ﺟﻌﻔ ﺮﺑ ﻦ‬
‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ را آﻪ از ﻣﺤﺘﺮﻣﻴﻦ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮد ﻳﻌﻨﻲ از آﺴﺎﻧﻲ ﻧﺒﻮد آﻪ ﻣﻮرد ﺁزار و اذﻳﺖ‬
‫ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد هﻤ ﺮاﻩ ﺁنه ﺎ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد‪ .‬ﻗ ﺮﻳﺶ ﻧﻴ ﺰ ﻋﻤ ﺮوﺑ ﻦ اﻟﻌ ﺎص و ﻋﺒ ﺪاﷲ اﺑ ﻦ‬
‫اﺑﻮرﺑﻴﻬﻪ را ﺑﺎ هﺪاﻳﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎﺷﻲ ﺑ ﻪ ﺣﺒﺸ ﻪ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻧﺪ ﺗ ﺎ در ﺗﺤ ﺖ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﺣ ﺮف‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ آﻤﻚ ﺁنهﺎ ﻧﺸﺘﺎﺑﺪ و اﮔﺮ هﻢ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑ ﺪانه ﺎ ﺗﺤﻮﻳ ﻞ‬
‫دهﺪ‪.‬‬
‫واﻗﻌﻪ دوم رﻓ ﺘﻦ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺷ ﻬﺮ ﻃ ﺎﺋﻒ در ‪ 620‬ﻣ ﻴﻼدي‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﭘﺲ از ﺁن روي داد آﻪ ﺣﻀﺮت دو ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﻗﻮي ﺧﻮد ﻳﻌﻨ ﻲ اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ و‬
‫ﭘ ﺲ از او ﺧﺪﻳﺠ ﻪ را از دﺳ ﺖ دادﻩ و ﺑ ﻴﺶ از ﺳ ﺎﺑﻖ و ﺑ ﻪ ﻃ ﺮز ﺁﺷ ﻜﺎرﺗﺮي در‬
 ‫ﻣﻌﺮض ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﻋﻨﺎد ﻗﺮﻳﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او اﻣﻴﺪ داﺷﺖ ﻳ ﺎري ﺑﻨ ﻲ ﺛﻘﻴ ﻒ را‬
‫آﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺎدري او ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﻠﺐ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﻲﺛﻘﻴ ﻒ در ﻃ ﺎﺋﻒ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺷ ﺄن و اﻋﺘﺒ ﺎري داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣ ﺮدم ﻃ ﺎﺋﻒ ﺑ ﺮ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻤﺘﺎز ﻣﻜﻪ و ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻗ ﺮﻳﺶ در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب رﺷ ﻚ ﻣ ﻲﺑﺮدﻧ ﺪ و ﻃﺒﻌ ًﺎ‬
‫ﺁرزو داﺷﺘﻨﺪ ﺷﻬﺮ ﺁنهﺎ ﻗﺒﻠﻪ ﻋﺮب ﮔﺮدد و در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮي ﻗﺮﻳﺶ ﮔ ﺮدن‬
‫ﻧﻨﻬﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺻﺮف ﺗﺼﻮر و ﺣﺪس ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺖ آﻪ ﭼﻨﺪ ﺗ ﻦ از‬
‫ﺑﻨﻲﺛﻘﻴﻒ ﻧﺰد وي ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻪ وي ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ اﮔ ﺮ ﺣﻀ ﺮت در دﻳﺎﻧ ﺖ ﺟﺪﻳ ﺪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻃﺎﺋﻒ را ﭼﻮن ﻣﻜﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﺮام ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﺁن ﺟﺎ را ﺷ ﻬﺮ ﻣﻘ ﺪس ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗ ﺮار‬
‫ده ﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤ ﺎل ﻗ ﻮي ﻣ ﻲرود آ ﻪ اه ﻞ ﻃ ﺎﺋﻒ ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم روي ﺁورﻧ ﺪ و دﻋ ﻮت او را‬
‫ﻗﺒﻮل آﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺁن از ﻃﺮف ﺑﻨﻲ ﻋﺎﻣﺮ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺑﻪ وي ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻳﺎري ﺁنهﺎ آﺎر ﺣﻀﺮت ﺑﺎﻻ ﮔﻴ ﺮد و دﻳﺎﻧ ﺖ ﺟﺪﻳ ﺪ اﺳ ﺘﻮار ﺷ ﻮد ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﻣﻘﺎم ﻗﺮﻳﺶ را ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ واﮔ ﺬار آﻨ ﺪ و ﺁﻧ ﺎن را اﺷ ﺮف ﻃﻮاﻳ ﻒ ﻣﻘ ﺮر ﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫رﻓ ﺘﻦ ﺑ ﻪ ﻃ ﺎﺋﻒ ﻧ ﻮﻋﻲ ﭼ ﺎرﻩاﻧﺪﻳﺸ ﻲ و دﺳ ﺖ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪاي ﻣ ﺆﺛﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫ﺑﻨﻲﺛﻘﻴﻒ ﺑﻪ ﻳﺎري وي ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ ﺧﺎﺿﻊ آﺮدن ﻗﺮﻳﺶ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد از اﻳ ﻦ‬
‫رو در اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎ زﻳﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﺁزاد آﺮدﻩ ﺧﻮد ﻣﺨﻔﻴﺎﻧ ﻪ راﻩ‬
‫ﻃ ﺎﺋﻒ را در ﭘ ﻴﺶ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺣﺴ ﺎب ﻧﻴ ﺰ ﻏﻠ ﻂ درﺁﻣ ﺪ و ﺑﻨ ﻲﺛﻘﻴ ﻒ از ﻳ ﺎري وي‬
‫ﺳﺮﺑﺎز زدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻋﺮاب ﺑﻪ اﻣﻮر ﻣﻌﻨﻮي و روﺣﺎﻧﻲ ﮔﺮاﻳﺸﻲ ﻧﺪارﻧ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ اﻣ ﺮوز ﻳﻌﻨ ﻲ ﭘ ﺲ‬
‫از ﮔﺬﺷﺘﻦ ﭼﻬﺎردﻩ ﻗﺮن از ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬دﻳﻦ در ﻧﻈﺮ ﺁنهﺎ وﺳﻴﻠﻪ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ دﻧﻴﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﻲﺛﻘﻴﻒ آﻪ دﻧﺒﺎل زﻧﺪﮔﻲ روزاﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدي و ﺁﻧﻲ ﺧﻮد ﺑ ﺮاي‬
‫وﻋﺪﻩ ﺁﺧﺮت ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃ ﺎﺋﻒ ﻳ ﻴﻼق ﻣﻜ ﻪ اﺳ ﺖ از ﺁﻣ ﺪ و ﺷ ﺪ و ﺗﺠ ﺎرت ﻣﻜﻴ ﺎن ﺑﻬ ﺮﻩﻣﻨ ﺪ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮﺿﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻣﺤﻤﺪ ﺁنه ﺎ را ﺑ ﺎ ﻗ ﺮﻳﺶ درﮔﻴ ﺮ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‬
‫ﭘﺲ ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ اوﺿ ﺎع ﺛﺎﺑ ﺖ و ﻣﺮﻓ ﻪ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ وﻋ ﺪﻩه ﺎي ﺗﺤﻘ ﻖ ﻧﺎﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ از دﺳﺖ ﺑﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺴﺎب ﺳﻮد و زﻳﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻳﺎري وي درﻳﻎ آﺮدﻧ ﺪ‬
‫ﺑﻠﻜ ﻪ رذاﻟ ﺖ را ﭘﻴﺸ ﻪ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ از ﺁزار و اهﺎﻧ ﺖ او آﻮﺗ ﺎهﻲ ﻧﻜﺮدﻧ ﺪ و ﺣﺘ ﻲ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ او را ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ آﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت را ﻓﺎش ﻧﺴﺎزﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﻪ ﮔﻮش‬
‫ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻧﺮﺳﺪ و ﺁنهﺎ را ﺟ ﺮيﺗ ﺮ ﻧﺴ ﺎزﻧﺪ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ رو ﭘ ﺲ از ﺑﺮﮔﺸ ﺘﻦ‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ ﺧﺼ ﻮﻣﺖ ﻣﺸ ﺮآﺎن ﺷ ﺪت ﻳﺎﻓ ﺖ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ در داراﻟﻨ ﺪوﻩ اﺟﺘﻤ ﺎع‬
‫آﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺳﺮﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ آﺎر وي و ﺧﺎﺗﻤﻪ دادن ﺑﺪﻳﻦ دﻋﻮﺗﻲ آﻪ ﺑﺎ هﺴ ﺘﻲ و‬
‫ﺷﺄن و ﺗﻨﻌﻢ ﺁنهﺎ ﺑﺎزي ﻣﻲآﺮد ﺑﻪ ﻣﺸﻮرت ﻧﺸﺴ ﺘﻨﺪ و از ﺳ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪاي آ ﻪ در ﺁن‬
‫ﺟﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ آﺸﺘﻦ او را ﺑﺮ ﺣﺒﺲ و ﻃﺮد ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﻜﻪ ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﻳﺜ ﺮب و ﻣﻜ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﻮد ه ﻢ از ﻟﺤ ﺎظ ﺗﺠ ﺎرت و ه ﻢ از ﺣﻴ ﺚ ﺷ ﺄن‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬در ﻣﻜﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ آﻌﺒ ﻪ واﻗ ﻊ ﺑ ﻮد و در ﺧﺎﻧ ﻪ آﻌﺒ ﻪ ﺑﺘ ﺎن ﻧﺎﻣ ﺪار ﻋ ﺮب ﺟ ﺎي‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺁن ﺷﻬﺮ ﻣﻄﺎف و ﻗﺒﻠﻪﮔﺎﻩ ﻃﻮاﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺮب ﺑ ﻮد‪ .‬ﻃﺒﻌ ًﺎ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ آﻪ ﭘﺮدﻩدار ﺣﺮم و ﻣﺘﺼﺪي ﺗﻮﻟﻴﺖ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺣﻮاﺋﺞ زاﺋﺮان آﻌﺒﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺷ ﺄن‬
‫ﺧﺎﺻﻲ داﺷﺘﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺷﺮف ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻳﺜﺮب از ﺣﻴﺚ زراﻋ ﺖ‬
‫و ﺗﺠ ﺎرت ﺑ ﺎ روﻧ ﻖﺗ ﺮ از ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﻮد و ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ ﺳ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻳﻬ ﻮدي آ ﻪ اه ﻞ آﺘ ﺎب‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑﻬ ﺮﻩ ﺑﻴﺸ ﺘﺮي از ﻓﻀ ﻞ و ﻣﻌﺮﻓ ﺖ داﺷ ﺘﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪاي‬
‫ﻣﺘﺮﻗﻲﺗﺮ داﺷﺖ وﻟﻲ ﺑﺎ هﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﺰاﻳﺎ ﺷﻬﺮ دوم ﺣﺠﺎز ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣ ﻲرﻓ ﺖ و ﻧﺴ ﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻜﻪ در ﻣﻘﺎﻣﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﻳﺜﺮب دو ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺰرگ ﻋﺮب ﺑﻪ ﻧﺎم اوس و ﺧ ﺮزج زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ‬
‫آﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﻴﺎن ﺁنه ﺎ اﺧ ﺘﻼف و ﻣﻨﺎزﻋ ﺎت ﺷ ﺪﻳﺪ روي ﻣ ﻲداد و ه ﺮ ﻳ ﻚ از ﺁنه ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻃﻮاﻳﻒ ﻳﻬﻮدﻳﺎن دوﺳﺘﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اوس و ﺧﺮزج آﻪ از ﻗﺤﻄﺎﻧﻴ ﺎن ﻳﻤ ﻦ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﻋ ﺪﻧﺎﻧﻴﺎن ﻣﻜ ﻪ ﻧﻴ ﺰ رﻗﺎﺑ ﺖ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﻨﺒﻠﻲ و ﻋﺪم ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ اﻣ ﻮر زراﻋ ﺖ و ﺗﺠ ﺎرت از زﻧ ﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﺮﻓﻬﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺪام ﻳﻬ ﻮدان درﻣ ﻲﺁﻣﺪﻧ ﺪ و از اﻳ ﻦ رو ﺑ ﺎ‬
‫هﻤﻪ ﭘﻴﻤﺎنه ﺎي دوﺳ ﺘﻲ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﻲ از ﺳ ﻪ ﻃﺎﻳﻔ ﻪ ﻳﻬ ﻮد داﺷ ﺘﻨﺪ از ﺗﻔ ﻮق ﻓﺮوﺷ ﻲ‬
‫ﺁﻧﺎن آﻪ آﺎرﻓﺮﻣﺎﻳﺎن ﺁنهﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻇﻬﻮر ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻜﻪ و دﻋﻮت ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﮔﺮوﻳﺪن ﻋ ﺪﻩاي ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ و آﺸ ﻤﻜﺶه ﺎي ﭼﻨ ﺪ ﺳ ﺎﻟﻪ در هﻤ ﻪ ﺣﺠ ﺎز ﻣﻨﺘﺸ ﺮ ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﻴﺶ از‬
‫هﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻳﺜﺮب رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁﻣﺪ و ﺷﺪ ﻳﺜﺮﺑﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﻜ ﻪ و ﻣﻼﻗ ﺎت ﭘ ﺎرﻩاي از ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﺑﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﺮان اوس و ﺧﺮزج را ﺑﺪﻳﻦ ﻓﻜ ﺮ اﻧ ﺪاﺧﺖ آ ﻪ از ﺁب ﮔ ﻞﺁﻟ ﻮد‬
‫ﻣﺎهﻲ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ ﺑﻪ ﻳﺜﺮب ﺁﻳﻨﺪ و ﺑﺎ وي هﻢﭘﻴﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻨﺪﻳﻦ دﺷﻮار‬
‫ﺁﺳﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ از ﻗﺮﻳﺸﻨﺪ ﭘ ﺲ ﺷ ﻜﺎﻓﻲ ﺑ ﻪ دﻳ ﻮار ﻣﺴ ﺘﺤﻜﻢ ﻗ ﺮﻳﺶ وارد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ه ﻢﭘﻴﻤ ﺎﻧﻲ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ و ﻳ ﺎراﻧﺶ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ ﺧ ﻮد ﺁنه ﺎ را از ﺷ ﺮ ﻧﻔ ﺎق‬
‫داﺧﻠﻲ و ﻣﻨﺎزﻋﺎﺗﻲ آﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻴﺎن ﺁنهﺎ روي ﻣﻲداد رهﺎﻳﻲ ده ﺪ‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ دﻳ ﻦ ﺟﺪﻳ ﺪي ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ و اﮔ ﺮ آ ﺎر اﻳ ﻦ دﻳ ﻦ ﺑﮕﻴ ﺮد دﻳﮕ ﺮ ﻳﻬ ﻮدان را آ ﻪ‬
‫ﻣ ﺪﻋﻲاﻧ ﺪ اه ﻞ آﺘ ﺎب و ﻗ ﻮم ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪﻩ ﺧﺪاﻳﻨ ﺪ ﺑ ﺮ ﺁنه ﺎ ﺗﻔ ﻮﻗﻲ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ ،‬از ه ﻢ‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻪ ﻃﺎﻳﻔ ﻪ ﻳﻬ ﻮد ﻳﺜ ﺮب ﻗ ﻮﻩ ﺟﺪﻳ ﺪي ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد‬
‫ﻣﻲﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺣ ﺞ ﺳ ﺎل ‪ 620‬ﺷ ﺶ ﻧﻔ ﺮ از ﻳﺜﺮﺑﻴ ﺎن ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻼﻗ ﺎت آ ﺮدﻩ و ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﺨﻨﺎن او ﮔﻮش دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺣ ﺞ ﺳ ﺎل ‪ 621‬ﻳ ﻚ ﻋ ﺪﻩ ‪ 12‬ﻧﻔ ﺮي ﺑ ﺎ وي ﻣﻼﻗ ﺎت‬
‫آﺮدﻧ ﺪ و دﻳﺪﻧ ﺪ ﺣ ﺮفه ﺎﻳﻲ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﻲزﻧ ﺪ ﺧ ﻮب اﺳ ﺖ و از ﺁنه ﺎ ﭼﻴ ﺰ زﻳ ﺎدي‬
‫ﻧﻤ ﻲﺧﻮاه ﺪ‪ .‬ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ زﻧ ﺎ ﻧﻜﻨﻴ ﺪ‪ ،‬رﺑ ﺎ ﻧﺨﻮرﻳ ﺪ‪ ،‬دروغ ﻧﮕﻮﻳﻴ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺎي ﺑ ﺖه ﺎ آ ﻪ‬
‫ﻣﺨﻠﻮق دﺳﺖ ﺑﺸﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﻲ روي ﺁورﻳﺪ آ ﻪ ﺁﻓﺮﻳ ﺪﮔﺎر ﺟﻬ ﺎن اﺳ ﺖ و ﺳ ﺎﻳﺮ اه ﻞ‬
‫آﺘﺎب ﻧﻴﺰ او را ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺁن دوازدﻩ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ وي ﺑﻴﻌﺖ آﺮدﻧﺪ و در ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﻪ ﻳﺜﺮب ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪن‬
‫ﺧﻮد و ﻓﻜﺮ ه ﻢﭘﻴﻤ ﺎﻧﻲ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺑ ﺎ آﺴ ﺎن ﺧ ﻮﻳﺶ در ﻣﻴ ﺎن ﻧﻬﺎدﻧ ﺪ و ﮔ ﻮﻳﻲ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗ ﺪﺑﻴﺮ و ﺳﻴﺎﺳ ﺖ ﻣ ﻮرد ﭘﺴ ﻨﺪ و ﻗﺒ ﻮل ﻋ ﺪﻩ ﺑﻴﺸ ﺘﺮي ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓ ﺖ و از هﻤ ﻴﻦ روي‬
‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،622 ،‬ﻳﻚ ﻋﺪﻩ هﻔﺘ ﺎد و ﭘ ﻨﺞ ﻧﻔ ﺮي )‪ 73‬ﻣ ﺮد و ‪ 2‬زن( در ﻣﻜ ﺎﻧﻲ ﺑﻴ ﺮون‬
‫از ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻘﺒﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻼﻗ ﺎت آﺮدﻧ ﺪ و ﭘﻴﻤ ﺎن ﻋﻘﺒ ﻪ دوم ﻣﻴ ﺎن ﺁنه ﺎ ﺑﺴ ﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻜﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮت‪ ،‬ﺑﺎ ذهﻦ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬و ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ در ﺁﻳﻪ ‪ 10‬ﺳﻮرﻩ زﻣﺮ اﺷﺎرﻩ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ!‬
‫ﺴ َﻨ ُﺔ َو‬
‫ﺣ َ‬
‫ﻲ ِه ِﺬ ِﻩ اُﻟ ّﺪﻧْﻴﺎ َ‬
‫ﺴﻨُﻮا َﻓ ِ‬
‫ﻦ َاﺣْ َ‬
‫ﻦ ﺁﻣﻨُﻮا ِا ﱠﺗﻘُﻮا َر ﱠﺑ ُﻜﻢْ ﻟﻠﱠﺬﻳ َ‬
‫” ُﻗﻞْ ﻳﺎ ﻋﺒﺎ ِد اّﻟﺬَﻳ َ‬
‫ﷲ واﺳَﻌ ُﺔ“‬ ‫ضا ِ‬
‫َارْ ُ‬
‫ﺑﻪ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ اﻳﻤﺎن ﺁوردﻩاﻧﺪ ﺑﮕﻮ ﭘﺮهﻴﺰآﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﻨ ﺪ ﻧﻴﻜ ﻲ ﭘ ﺎداش‬
‫ﻧﻴﻜﻲ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد و زﻣﻴﻦ ﺧﺪا ﻓﺮاخ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ در ﻣﻜﻪ ﺁزار ﻣﻲﺑﻴﻨﻨ ﺪ ﻣﻬ ﺎﺟﺮت‬
‫آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﻋﻘﺒﻪ ﺟﻮاﺑﮕﻮي ﺁرزوهﺎي ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد ﺳﻴﺰدﻩﺳﺎل دﻋﻮت در‬
‫ﻣﻜ ﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴ ﺖ درﺧﺸ ﺎﻧﻲ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎر ﻧﻴ ﺎوردﻩ ﺑ ﻮد و ﮔ ﺎهﻲ ارﺗ ﺪاد ﺑﻌﻀ ﻲ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻳﺄساﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﺎ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ اﺳ ﻼم ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﻮن ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻲ در آ ﺎر ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻧﻤﻲدﻳﺪﻧﺪ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻃﺒﻊ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﻗﻮﻣﻲ از اﺳﻼم ﺑﺮﻣﻲﮔﺸ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ‬
‫آﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﺁزار و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺁنهﺎ ﻣﻲﺷﺪ و ﻣﺸﺮآﺎن آ ﻪ اه ﻞ ﻧﻌﻤ ﺖ و ﻣﻜﻨ ﺖ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ارﺗﺪاد ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روي ﺁوردن ﺑ ﻪ ﻃ ﺎﺋﻒ و ﺟﻠ ﺐ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﺑﻨ ﻲﺛﻘﻴ ﻒ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ اﺛ ﺮي ﻧﺒﺨﺸ ﻴﺪ‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﻜﻮس ﺑﻪ ﺑﺎرﺁوردﻩ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻗﺮﻳﺶ را ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ آﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻨﻲهﺎﺷﻢ از وي ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ وﻟ ﻲ اﻳ ﻦ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﺷﺨﺺ وي را از ﺁزار ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﺼﻮن ﻣﻲآﺮد و آ ﺎر ﺑ ﺪانﺟ ﺎ آﺸ ﻴﺪﻩ ﻧﻤ ﻲﺷ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺑﻨﻲهﺎﺷﻢ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎ وي هﻢ داﺳﺘﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ هﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎ اوس و ﺟﺰرج ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﺑﻮد و ﻳﺎري ﺁﻧﺎن ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺎ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ را ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﮔﺮ در ﻣﻜﻪ اﺳﻼم ﭘ ﺎي ﻧﮕﺮﻓ ﺖ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪،‬‬
‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ رﻗﺎﺑﺖ اوس و ﺧﺰرج ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ هﻢ آﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻮاب ﻃﻼﻳ ﻲ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد و اﺳﻼم ﭘﺎي ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ آ ﻪ در ﻳﺜ ﺮب زراﻋ ﺖ و ﺗﺠ ﺎرت رواج ﺑﻴﺸ ﺘﺮي داﺷ ﺖ و‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺸﻐﻮل آﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻌﺎه ﺪﻩاي آ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ و ﺳ ﺮان اوس و ﺧ ﺰرج در ﻋﻘﺒ ﻪ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﻋﺒﺎسﺑﻦ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑ ﺎ ﺁن آ ﻪ ﻇ ﺎهﺮًا اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺎوردﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﭼ ﻮن ﺣ ﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﺮادرزادﻩاش ﺑﻮد ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و ﻃﻲ ﻧﻄﻘﻲ از ﻳﺜﺮﺑﻴﺎن ﺧﻮاﺳﺖ آﻪ ﺁن ﭼﻪ در دل‬
‫دارﻧ ﺪ و ﺑ ﺮ ﺁن ﻣﺼ ﻤﻢ هﺴ ﺘﻨﺪ ﺁﺷ ﻜﺎر ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ و ﺑ ﺪون ﭘ ﺮدﻩﭘﻮﺷ ﻲ ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﮔﻔ ﺖ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮﺿﺪ ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﺮ ﺿﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺧﻮاهﺪ ﺧﺎﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﺮداﻧﻪ ﻗﻮل ﻣﻲدهﻴﺪ آ ﻪ از‬
‫وي ﻣﺎﻧﻨﺪ زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﺣﻤﺎﻳ ﺖ آﻨﻴ ﺪ اآﻨ ﻮن ﺑﮕﻮﻳﻴ ﺪ وﮔﺮﻧ ﻪ ﺑ ﺮادرزادﻩ ﻣ ﺮا ﺑ ﻪ‬
‫وﻋﺪﻩهﺎي ﺑﻴﻬﻮدﻩ دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ ﻧﺴﺎزﻳﺪ‪” .‬ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻣﻌﺮور” ﺑﺎ ﺣﻤﺎﺳﻪ و هﻴﺠﺎن ﮔﻔﺖ‬
‫”ﻣﺎ اهﻞ ﻧﺒﺮدﻳﻢ از ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻲهﺮاﺳﻴﻢ و در ﺗﻤﺎم دﺷﻮاريهﺎ ﺑﺎ هﻢ هﻤ ﺮاﻩ‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ ﺑﻮد“‪.‬‬
‫” اﺑﻮاﻟﻬﻴﺸ ﻢ ﺗﻴﻬ ﺎن“ آ ﻪ ﻣ ﺮدي ﺑ ﻮد دوراﻧ ﺪﻳﺶ و ﺑ ﻪ ﺣ ﺰم و ﭘﺨﺘﮕ ﻲ‬
‫ﻣﻮﺻﻮف‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫”اآﻨﻮن ﻣﻴﺎن ﻣﺎ و ﻳﻬﻮدان آﻤ ﺎﺑﻴﺶ ارﺗﺒ ﺎﻃﻲ هﺴ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ از ﺑﺴ ﺘﻪ ﺷ ﺪن‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﺑﺎ ﺗﻮ و ﻳﺎراﻧﺖ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻲﮔﺴﻠﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﺎر ﺗﻮ ﺑﺎﻻ ﮔﻴﺮد و ﺑﺎ ﻃﺎﻳﻔ ﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺳﺎزش آﻨﻲ‪ .‬ﺁﻳﺎ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺎ را رهﺎ ﺧﻮاهﻲ آﺮد؟“‪.‬‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺳﻴﺮﻩ اﺑﻦ هﺸﺎم ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺒﺴﻤﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫”ﺑﻞ اﻟﺪم اﻟﺪم‪ ،‬اﻟﻬﺪم‪ ،‬اﻟﻬﺪم‪ .‬اﻧﺎ ﻣ ﻨﻜﻢ و اﻧ ﺘﻢ ﻣﻨ ﻲ‪ .‬اﺣ ﺎرب ﻣ ﻦ ﺣ ﺎرﺑﺘﻢ و‬
‫اﺳ ﻠﻢ ﻣ ﻦ ﺳ ﺎﻟﻤﺘﻢ )ﻳﻌﻨ ﻲ( ﺧ ﻮن‪ ،‬ﺧ ﻮن‪ ،‬وﻳﺮاﻧ ﻲ‪ ،‬وﻳﺮاﻧ ﻲ‪ .‬ﻣ ﻦ از ﺷ ﻤﺎﻳﻢ‪ ،‬ﺷ ﻤﺎ از‬
‫ﻣﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ هﺮ آﺲ ﺟﻨﮓ آﻨﻴﺪ ﻣﻲﺟﻨﮕﻢ و ﺑﺎ هﺮ آﺲ ﺳﺎزش آﻨﻴﺪ ﺳﺎزش ﻣﻲآﻨﻢ“‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺗﻜﺮار آﻠﻤﻪهﺎي ﺧﻮن و اﻧﻬﺪام ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺮوف ”ﻣﺎرا“ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻌﺮوف‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻤﻲﺁورد آﻪ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ‪”:‬ﻣﻦ ﺧﻮن ﻣﻲﺧﻮاهﻢ“‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ دﻳﮕﺮ در هﻤﻴﻦ ﺟﺎ و در ﺟ ﻮاب اﺑ ﻮاﻟﻬﻴﺜﻢ از وي ﻣﻌ ﺮوف اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫”ﺣﺮب اﻻﺣﻤﺮ و اﻻﺳﻮد ﻣﻦ اﻟﻨﺎس“‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ هﻤﻪ آﺲ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﻩ و ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺎ ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ“‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺟﻤﻠ ﻪ ﻧﺸ ﺎن دهﻨ ﺪﻩ آﻨ ﻪ ﺗﻤ ﺎﻳﻼت او ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﺗﻌﺒﻴ ﺮ دﻳﮕ ﺮ ﺻ ﻮرت‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪهﺎي دروﻧﻲ اوﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪه ﺎ ﻓﺮﻳ ﺎد ﺻ ﺮﻳﺢ ﻣﺤﻤﺪﻳﺴ ﺖ آ ﻪ در اﻋﻤ ﺎق اﻳ ﻦ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻇ ﺎهﺮي‬
‫ﻧﻔﻬﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺁرزوه ﺎي ﺧﻔﺘ ﻪ در روح ﻣﺤﻤ ﺪ اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﻗﺎﻟ ﺐ اﻳ ﻦ ﻋﺒ ﺎرت در‬
‫ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ .‬ﺟﻤﺎﻋﺖ اوس و ﺧﺰرﻳﺞ درﻳﭽﻪ ﻓﺮوغ ﺑﺨﺸﻲ ﺑﺮ روي او ﻣ ﻲﮔﺸ ﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﻜ ﺎن‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ دﻋﻮت اﺳﻼم را ﺑﻪ وي ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻲدهﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎﻧﺪان ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺪﻳﻦ وﺳ ﻴﻠﻪ ﻣﻨﻜ ﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و از اﻳﻦ رو ﺧﻮد ﻧﻬﻔﺘﻪاش ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻣﺤﻤﺪي آﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺟﺰﻳ ﺮة اﻟﻌ ﺮب را‬
‫ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ درﺁورد از ﮔﺮﻳﺒﺎن ﻣﺤﻤﺪي آﻪ ‪ 13‬ﺳ ﺎل ﻣﻮﻋﻈ ﻪ آ ﺮدﻩ و ﺳ ﻮدي ﺑ ﻪ ﺑ ﺎر‬
‫ﻧﻴﺎوردﻩ اﺳﺖ ﺳﺮ ﺑﻴﺮون ﻣﻲآﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺗﺎزﻩ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﻏﺎﻟﺒ ﺎً در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺣﺎدﺛ ﻪاي آﻮﭼ ﻚ ﻳ ﺎ روي دادن ﭘﻴﺸ ﺎﻣﺪهﺎﻳﻲ‬
‫ﻇﺎهﺮًا ﻧ ﺎﭼﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ .‬ﻇﻬ ﻮر و ﺳ ﻘﻮط ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن و ﭘﻴ ﺮوزي و ﺷﻜﺴ ﺖ هﻴﺘﻠ ﺮ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪايﺳﺖ از اﻳﻦ روﻳﺪادهﺎ‪.‬‬
‫هﺠﺮت ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﻪ ﻳﺜ ﺮب ﺗﺤ ﻮﻻﺗﻲ ﻋﻈﻴﻤ ﻲ آ ﻪ در ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﻗ ﻮم‬
‫ﻋ ﺮب روي داد و ﭘ ﺲ از ﺁن ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺷ ﮕﺮﻓﻲ آ ﻪ در ﺳ ﻴﺮ ﺗ ﺎرﻳﺨﻲ ﺟﻬ ﺎن ﺁن زﻣ ﺎن‬
‫ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪهﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ روﻳ ﺪاد‪ ،‬ﻇ ﺎهﺮًا ﻳ ﻚ ﺣﺎدﺛ ﻪ ﻧ ﺎﭼﻴﺰ ﻣﺤﻠ ﻲ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ ﻣﻮﺟ ﺐ ﺗ ﻮاﻟﻲ‬
‫ﺣﻮادث و اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﻲ ﺷﺪ آﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺗﺎرﻳﺦ زﻣﻴﻨﻪ ﮔﺴ ﺘﺮدﻩاي ﻓ ﺮاهﻢ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ ﺗ ﺎ‬
‫ﺣﻮادث را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ رﺑﻂ دادﻩ و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺑﺮوز ﺁن ﺣﻮادث را ﺑﻴﺎن آﻨﻨﺪ و ﺧﻼﺻﻪ‬
‫ﻋﻠﻞ آﺎﻣﻦ )=ﭘﻨﻬﺎن و ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪﻩ( در اﺟﺘﻤﺎع ﺁن ﻋﺼﺮ را هﻮﻳﺪا ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن اﻣﺮي آﻪ ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻴﺮت‬
‫اﺳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻳﻜﻲ از ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪان رﺳﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ”ﻇﻬﻮر و ﺑﺮوز ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪي“ آ ﻪ‬
‫در ژرﻓﺎي وﺟﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫هﺠ ﺮت ﻧﺒ ﻮي ﻣﺒ ﺪأ ﺗ ﺎرﻳﺦ و ﻣﺼ ﺪر ﺗﺤ ﻮﻟﻲ اﺳ ﺖ ﺑ ﺰرگ وﻟ ﻲ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ‬
‫روﻳ ﺪاد ﻣﻌﻠ ﻮل ﺗﺤ ﻮل ﺷ ﮕﺮﻓﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﺷﺨﺼ ﻴﺖ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘﺪﻳ ﺪ ﺁﻣ ﺪﻩ و‬
‫ﺳ ﺰاوار اﺳ ﺖ زﻳ ﺮ ذرﻩﺑ ﻴﻦ روانﺷﻨﺎﺳ ﺎن و داﻧﺸ ﻤﻨﺪان و ﺟﻮﻳﻨ ﺪﮔﺎن اﺳ ﺮار روح‬
‫ﺁدﻣﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺮدي زاهﺪ و وارﺳﺘﻪ از ﺁﻟﻮدﮔﻲه ﺎي زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد آ ﻪ دﻧﻴ ﺎ را در ﻣﺮاﺣ ﻞ‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺧ ﻮد ﺗﺼ ﻮر آ ﺮدﻩ و روز ﺑﺎزﺧﻮاﺳ ﺖ را ﻗﺮﻳ ﺐاﻟﻮﻗ ﻮع ﻣ ﻲداﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺮدي آ ﻪ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﺧﺮت اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ ﻗﻮم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺟﻬ ﺎن دﻋ ﻮت ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪.‬‬
‫زور و ﺳ ﺘﻢ را ﻧﻜ ﻮهﺶ و اﻓ ﺮاط در ﺧ ﻮشﮔ ﺬراﻧﻲ و ﻏﻔﻠ ﺖ از ﺣ ﺎل ﻣﺴ ﺘﻤﻨﺪان را‬
‫ﻣﻼﻣﺖ ﻣﻲآﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮدي آﻪ ﺑﻪ روش ﻣﺴﻴﺢ ﺳﺮاﭘﺎ ﺷ ﻔﻘﺖ اﺳ ﺖ ﻳ ﻚ ﺑ ﺎرﻩ ﻣﺒ ﺪل‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺳﺮﺳﺨﺖ و ﺑﻲﮔﺬﺷﺖ آﻪ ﻣ ﻲﺧﻮاه ﺪ دﻳﺎﻧ ﺖ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ زور‬
‫ﺷﻤﺸ ﻴﺮ رواج ده ﺪ ﻟ ﺬا در ﻣﻘ ﺎم ﺗﺎﺳ ﻴﺲ دوﻟﺘ ﻲ ﺑﺮﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ آ ﻪ در راﻩ ﺗﺤﻘ ﻖ ﺁن از‬
‫هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ وﺳﻴﻠﻪاي روي ﮔﺮدان ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺴﻴﺢ ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻓﻪ داود ﻇﺎهﺮ ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ ،‬ﻣ ﺮد‬
‫ﺁراﻣﻲ آﻪ ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﺑﺎ زﻧ ﻲ ﺑﻴﺴ ﺖ و ﭼﻨ ﺪ ﺳ ﺎل از ﺧ ﻮد ﻣﺴ ﻦﺗ ﺮ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻏﺮاقﺁﻣﻴﺰي ﺑﻪ زن روي ﻣﻲﺁورد‪.‬‬
‫وﻳﻠﺰ ﺗﺼﻮر ﻣﻲآﻨﺪ ﺁدﻣﻴﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﺣﺎل ﺗﺤﻮل و ﺗﻐﻴﻴﺮﻧ ﺪ و اﻳ ﻦ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫ﺑﻪ ﺁهﺴﺘﮕﻲ و ﻣﺮور اﻧﺠﺎم ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد و از هﻤ ﻴﻦ روي ﺑ ﻪ ﺁن ﺗﻮﺟ ﻪ ﻧ ﺪارﻳﻢ و ﺧﻴ ﺎل‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺷﺨﺺ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻟﻪ هﻤﺎن ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ ﭼﻴﺰي‬
‫از ﺁن ﺟﻮان ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ در او ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺗﻐﻴﻴﺮ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻓ ﺮض از اﻳ ﻦ ﻟﺤ ﺎظ ﺻ ﺤﻴﺢ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻗ ﻮاي ﺣﻴ ﺎﺗﻲ رو ﺑ ﻪ ﺿ ﻌﻒ و‬
‫اﻓ ﻮل ﻣ ﻲﮔﺬارﻧ ﺪ و از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﻗ ﻮاي ﻣﻌﻨ ﻮي در اﺛ ﺮ ﺧﻮاﻧ ﺪن‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸ ﻴﺪن و‬
‫ﺁزﻣﻮدن ﺑﻪ ﺳﻮي آﻤﺎل ﻣﻲﮔﺮاﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﺷﺨﺺ ﭘﻨﺠ ﺎﻩ ﺷﺼ ﺖ ﺳ ﺎﻟﻪ ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﺁدم‬
‫ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﻓﺮو ﻧﺸﺴﺘﻦ هﻴﺠﺎنهﺎ‪ ،‬ﺷﻬﻮات و ﺧﻮاهﺶهﺎي ﺷﺪﻳﺪ ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻓﻜﺮ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺷﻜﻞ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻣﻌﻘﻮﻻت و ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮد ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻣﻌﻨﻮﻳﺎت‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮض آﻪ در ﺟﺎي ﺧﻮد واﺟﺪ ارزش اﺳﺖ اﺑ ﺪًا در ﺑ ﺎرﻩ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺻ ﺪق‬
‫ﻧﻤ ﻲآﻨ ﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا او در ‪ 53‬ﺳ ﺎﻟﮕﻲ وارد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﻲ در هﻤ ﺎن ﺳ ﻨﻲ آ ﻪ‬
‫هﻤ ﻪ ﻗ ﻮاي ﺟﺴ ﻤﻲ و ﻣﻌﻨ ﻮي ﺑ ﻪ ﺣ ﺎل ﻣﺘﻮﺳ ﻂ و ﻋ ﺎدي ﺑﺮﮔﺸ ﺘﻪاﻧ ﺪ وﻟ ﻲ از ﺁﻏ ﺎز‬
‫ورود ﺑﻪ ﻳﺜﺮب ﻣﺤﻤﺪي دﻳﮕﺮ از ﮔﺮﻳﺒﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ﺳ ﺮ درﻣ ﻲﺁورد و در ﻣ ﺪت دﻩ ﺳ ﺎل‬
‫در ﻣﻜﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﻲ دﻋﻮت ﻣﻲآﺮد ﻓﺮق ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ ،‬از ﻟﺒ ﺎس ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮي آ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻚ اْﻻﻗْ ﺮﺑﻴﻦ“ )ه ﺪاﻳﺖ آ ﻦ ﻋﺸ ﻴﺮﻩ و ﺧﻮﻳﺸ ﺎﻧﺖ را آ ﻪ‬ ‫ﻣﻔ ﺎد ” َو اَﻧْ ﺬرِ ﻋَﺸ ﻴﺮ َﺗ َ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ( ﺧﻮﻳﺸﺎن و آﺴﺎن ﺧﻮد را از ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﻋﺎدات ﺳﺨﻴﻒ ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺮهﺎﻧ ﺪ ﺑﻴ ﺮون ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ ﺗ ﺎ ﻧﺨﺴ ﺖ هﻤ ﺎن ﻋﺸ ﻴﺮﻩ اﻗ ﺮﺑﻴﻦ را زﺑ ﻮن ﺳ ﺎزد و هﻤ ﺎن‬
‫آﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﺳﻴﺰدﻩ ﺳﺎل او را ﻣﺴﺨﺮﻩ آﺮدﻧﺪ و ﺁزار رﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ ﺑﻪ زاﻧﻮ درﺁورد‪.‬‬

‫ﺣﻮْﻟَﻬ ﺎ“ ه ﺪاﻳﺖ آ ﻦ اه ﻞ ﻣﻜ ﻪ و ﺣ ﻮاﻟﻲ و‬ ‫آﺴﻮت ”ﻟ ُﺘﻨْﺬِر ُامﱠ اْﻟﻘُﺮي َو َﻣﻦْ َ‬

‫ﻧﺎﺣﻴﻪهﺎي اﻃﺮاف ﻣﻜﻪ( را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳ ﻮي اﻧﺪاﺧﺘ ﻪ و ﻟﺒ ﺎس رزم ﺑ ﻪ ﺗ ﻦ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و در‬
‫ﻣﻘ ﺎم ﺁن اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺟﺰﻳ ﺮة اﻟﻌ ﺮب را‪ ،‬از ﻳﻤ ﻦ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ ﺷ ﺎم زﻳ ﺮ ﻟ ﻮاء ﺧ ﻮد‬
‫درﺁورد‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎت ﺧﻮش ﺁهﻨﮓ ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ آﻪ ﮔﺎهﻲ ﮔﻔﺘ ﻪه ﺎي اﺷ ﻌﻴﺎء و ارﻣﻴ ﺎء‬
‫ﻧﺒ ﻲ را در ﺧ ﺎﻃﺮ زﻧ ﺪﻩ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و از هﻴﺠ ﺎن روح ﮔ ﺮم ﻣ ﺮدي ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻣﺠﺬوب اﻧﺪﻳﺸﻪهﺎي رؤﻳ ﺎﮔ ﻮن ﺧ ﻮﻳﺶ اﺳ ﺖ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ آﻤﺘ ﺮ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد ﺁهﻨ ﮓ‬
‫ﺷﻌﺮ و ﻃﻨﻴﻦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ در ﺁﻳﺎت ﻣﺪﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﻣﻲﮔﺮاﻳ ﺪ و ﺑ ﻪ اﺣﻜ ﺎﻣﻲ ﻗ ﺎﻃﻊ و‬
‫ﺑﺮﻧﺪﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﺪﻳﻨﻪ اﻣﺮ و ﺣﻜﻢ ﺻﺎدر ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺮ ﺳ ﺮداري آ ﻪ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﺨﻠ ﻒ‬
‫و اﻧﺤﺮاﻓ ﻲ را ﻧﻤ ﻲﺑﺨﺸ ﺪ و ﺳﺴ ﺘﻲ و اهﻤ ﺎل در اﻧﺠ ﺎم اﻣ ﺮ و ﻓﺮﻣ ﺎن او آﻴﻔﺮه ﺎي‬
‫ﮔﺪازﻧﺪﻩاي در ﭘﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﮔﻮﻟﺪ زﻳﻬﺮ )‪ Goldzyher‬در آﺘﺎب ﻋﻘﻴﺪﻩ و ﺷﺮﻳﻌﺖ در اﺳﻼم‪(.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻧﺎﮔﻬ ﺎﻧﻲ و ﺑ ﺪون ﻃ ﻲ ﻣﺮاﺣ ﻞ ﺗﺤ ﻮل را ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺮ ﺁن اﻣ ﺮي ﺣﻤ ﻞ آ ﺮد آ ﻪ‬
‫”راك“ ﺁن را ﺑﻴﻤﺎري ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺮدان ﻓﻮقاﻟﻌﺎدﻩ ﻧ ﺎم ﻧﻬ ﺎدﻩ و ﺳﺮﭼﺸ ﻤﻪ ﻧﻴ ﺮوي‬
‫ﺷ ﮕﻔﺖ ﺁنه ﺎ داﻧﺴ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺮوي روﺣ ﻲ ﺳﺮﭼﺸ ﻤﻪ ﻋ ﺰم و هﻤ ﺖ و ﻣﻨﺒ ﻊ‬
‫آﻮﺷﺶ و ﺣﺮآﺖ ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﺮﺗﻮ اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺮو ﻧﻮﻣﻴ ﺪي و ﺳﺴ ﺘﻲ‬
‫را ﺑ ﻪ ﺟ ﺎن ﺁنه ﺎ راﻩ ﻧﻴﺴ ﺖ و ﻣﻮاﻧ ﻊ ﺑ ﺰرگ را ﺑ ﻪ ﭼﻴ ﺰي ﻧﻤ ﻲﮔﻴﺮﻧ ﺪ از اﻳ ﻦ رو‬
‫آﺎرهﺎﻳﻲ از ﺁﻧﺎن ﺳﺮ ﻣﻲزﻧﺪ آﻪ از اﺷﺨﺎص ﻋﺎدي و ﻣﺘﻌﺎدل ﺑﺮﻧﻤﻲﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ از هﺠ ﺮت ﺑ ﻪ ﻳﺜ ﺮب‪ ،‬ﺳ ﻴﻤﺎﻳﻲ دﻳﮕ ﺮ از ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺁﻳﻨ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻇ ﺎهﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺁﻳﻪهﺎي ﻣﻜﻲ و ﻣﺪﻧﻲ ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ ﺳﻴﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪ .‬در ﻣﻜﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺠ ﺮْ ُهﻢْ َهﺠْ ﺮًا ﺟﻤ ﻴﻼً‪َ ،‬و َذرْﻧ ﻲ وَاﻟْ ُﻤ َﻜ ﺬِﺑﻴَﻦ‬
‫ن َو اهْ ُ‬
‫” َو اﺻْ ِﺒﺮْ ﻋَﻠ ﻲ ﻣ ﺎ َﻳﻘُﻮﻟُﻮ َ‬
‫ن َﻟ َﺪﻳْﻨﺎ َاﻧْﻜﺎ ًﻻ َو ﺣَﺠﻴﻤ ًﺎ“‬
‫ﻼ‪ِ .‬ا ﱠ‬
‫اوُﻟﻲ اﻟ ﱠﻨﻌْ َﻤ ِﺔ َو َﻣ ﱠﻬﻠْ ُﻬﻢْ ﻗَﻠﻴ ً‬
‫”در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﻔﺘﺎر ﺁنهﺎ )ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن( ﺑﺮدﺑﺎري ﭘﻴﺸ ﻪ ﺳ ﺎز و ﺑ ﻲاﻋﺘﻨ ﺎﺋﻲ آ ﻦ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﺪان ﻣﺘﻨﻌﻢ را ﺑﻪ ﻣﻦ واﮔﺬار و اﻧﺪآﻲ ﻣﻬﻠﺖ دﻩ‪ .‬ﻧﺰد ﻣﺎ ﻏﻞ و زﻧﺠﻴﺮ و ﺁﺗﺶ‬
‫دوزخ اﻓﺮوﺧﺘﻪ و ﻣﻬﻴﺎﺳﺖ“‪.‬‬
‫ﻼ“ ﻳﻌﻨ ﻲ از ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻼﻟﻴﻦ ﭘﺲ از ﺟﻤﻠﻪ ”واﺣﺠ ﺮهﻢ هﺠ ﺮًا ﺟﻤ ﻴ ً‬
‫ﺁراﻣﻲ و ﻣﻼﻳﻤ ﺖ روي ﺑﮕ ﺮدان ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ‪ :‬اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ ﻗﺒ ﻞ از اﻣ ﺮ ﺟﻬ ﺎد و ﻗﺘ ﺎل ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺴ ﻲ ﺑ ﻪ واﻗ ﻊ و ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﻧﺰدﻳ ﻚﺗ ﺮ ﺑ ﻮد اﮔ ﺮ ﻣ ﻲﻧﻮﺷ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ روش و‬

‫رﻓﺘﺎر ﻗﺒﻞ از رﺳﻴﺪن ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت و ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اوس و ﺧ ﺰرج ﺗﻮﺻ ﻴﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫زﻳ ﺮا اﻣ ﺮ ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﺎل و آﺸ ﺘﻦ آﻔ ﺎر ﭘ ﺲ از اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ از ﺑﺎزوه ﺎي ﺷﻤﺸ ﻴﺮ زن‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎزل ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺟ ﻮ ُآ ٌﻢ َو اْﻟِﻔﺘْ َﻨ ُﺔ‬
‫ﺧ َﺮ ُ‬ ‫ﺚ َا ْ‬
‫ﺣﻴْ ُ‬‫ﺟ ﻮ ُه ْﻢ ﻣ ﻦْ َ‬ ‫ﺧ َﺮ ُ‬ ‫ﺚ ﺛَﻘﻔْ ُﺘ ُﻤ ﻮ ُهﻢْ َو َا ْ‬ ‫ﺣﻴْ ُ‬‫” َو اْ ُﻗ ُﺘُﻠ ﻮ ُهﻢْ َ‬
‫ﻦ اْ َﻟ َﻘﺘْ ِﻞ“‬
‫ﺷ ﱠﺪ ِﻣ َ‬
‫َا َ‬
‫”هﺮ آﺠﺎ ﻣﺸﺮآﺎن را ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ ﺑﻜﺸﻴﺪ و ﺁنهﺎ را از ﺧﺎﻧﻪهﺎﻳﺸﺎن ﺁوارﻩ آﻨﻴ ﺪ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷﻤﺎ را ﺁوارﻩ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﺎرهﺎي ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﻴﺰ ﺁﻧﺎن ﺑﺪﺗﺮ از آﺸﺘﺎر اﺳﺖ“‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ ﻣﻜﻲ اﻧﻌﺎم ﺁﻳﻪ ‪ 108‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻋﻠْ ِﻢ َآ ﺬﻟﻚ‬ ‫ﻋ ﺪْوًا ِﺑ َﻐﻴْ ﺮ ِ‬ ‫ﷲ َ‬ ‫ﺴ ّﺒﻮُا ا َ‬‫ن اﷲ ﻓَﻴَ ُ‬ ‫ن ﻣﻦْ دُو ِ‬ ‫ﻦ َﻳﺪْﻋُﻮ َ‬ ‫ﺴﺒّﻮا اّﻟﺬَﻳ َ‬ ‫” وًﻻ َﺗ ُ‬
‫ﺟ ُﻌﻬُﻢ َﻓ ُﻴ َﻨﺒﱠﺌ ُﻬﻢْ ﺑِﻤﺎ آﺎﻧُﻮا َﻳﻌْ َﻠﻤُﻮن“‬ ‫ﻲ َر ﱠﺑ ُﻬﻢْ َﻣﺮْ ِ‬ ‫ﻋ َﻤ َﻠ ُﻬﻢْ ُﺛﻢﱠ ِا َﻟ ِ‬
‫ز ّﻳ ّﻨ َﺎ ِﻟ ُﻜﻞﱠ ُاﻣﱠﺔ َ‬
‫”و آﺴ ﺎﻧﻲ را آ ﻪ ﺑﺠ ﺎي ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻣ ﻲﭘﺮﺳ ﺘﻨﺪ )ﺑْ ﺖه ﺎ( دﺷ ﻨﺎم ﻧﺪهﻴ ﺪ ﭘ ﺲ‬
‫دﺷ ﻨﺎم دهﻨ ﺪ ﺧ ﺪا را از روي ﺗﻌ ﺪي ﺑ ﺪون داﻧﺸ ﻲ‪ ،‬هﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺁراﺳ ﺘﻴﻢ از ﺑ ﺮاي ه ﺮ‬
‫ﮔﺮوهﻲ آﺮدارﺷﺎن را ﭘﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺮوردﮔﺎر ﻧﺸﺎﻧﺴﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻳﺸﺎن‪ ،‬ﭘ ﺲ ﺧﺒ ﺮ‬
‫دهﺪ اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ“‬
‫در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻳﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑ ﻪ ﺑﻌﻀ ﻲ از ﻳ ﺎران‬
‫ﺳﺮآﺶ و ﺗﻨﺪﺧﻮي ﺧﻮد ﭼﻮن ﻋﻤﺮ و ﺣﻤﺰﻩ اﻳﻦ دﺳ ﺘﻮر را ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاﻳﺎن‬
‫ﻗﺮﻳﺶ دﺷﻨﺎم ﻧﺪهﻴﺪ زﻳﺮا ﺁنهﺎ ﻧﻴ ﺰ از روي ﻧ ﺎداﻧﻲ ﺧﺪاوﻧ ﺪ را دﺷ ﻨﺎم ﻣ ﻲدهﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ‬
‫ﺧﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻳﻢ آﻪ ه ﺮ ﻃﺎﻳﻔ ﻪ ﺑ ﻪ آ ﺮدار ﺧ ﻮد ﺑﺒﺎﻟ ﺪ وﻟ ﻲ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ‬
‫ﺁنه ﺎ ﺑ ﻪ ﺧﺪاﺳ ﺖ و او ﺁنه ﺎ را ﺑ ﻪ آﻴﻔ ﺮ آﺮدارﺷ ﺎن ﻣ ﻲرﺳ ﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﭘﺲ از ﺁن آﻪ ﻗﻮت ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺰوﻧ ﻲ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺻ ﺤﺒﺖ از‬
‫دﺷﻨﺎم و ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﺎن ﻗﺮﻳﺶ در ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑﻠﻜ ﻪ ﺁﻧ ﺎن را از ﻣﺴ ﺎﻟﻤﺖ و‬
‫روي ﺧﻮش ﻧﺸﺎن دادن ﺑﻪ آﺎﻓﺮان ﻧﻬﻲ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﷲ َﻣ َﻌ ُﻜ ﻢْ َو َﻟ ﻦَْ ﻳَﺘ ِﺮ ُآﻢْ‬ ‫ن َو ا ُ‬
‫ﺴ ﻠﻢ َو اَﻧْ ُﺘ ﱠﻢ اْ َﻻﻋْ َﻠ ﻮْ َ‬‫” َﻓ ﻼ ﺗَﻬ ُﻨ ﻮا َو َﺗ َﺪْﻋُﻮا اِﻟ ﻲ اَﻟ ﱠ‬
‫َاﻋْﻤﺎ َﻟ ُﻜﻢْ“‬
‫ﺳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﺪهﻴﺪ و ﺑ ﻪ ﺻ ﻠﺢ ﻧﮕﺮاﻳﻴ ﺪ ﭼ ﻪ ﺷ ﻤﺎ ﺑﺮﺗ ﺮ و ﻗ ﻮيﺗﺮﻳ ﺪ و‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﺎرهﺎي ﺷﻤﺎ ﻧﻘﺾ روا ﻧﻤﻲدارد“‬
 ‫ﮔﺎهﻲ دو دﺳﺘﻮر ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻳﻚ ﺳ ﻮرﻩ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺳ ﻮرﻩ ﺑﻘ ﺮﻩ ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ‬
‫ﺳ ﻮرﻩايﺳ ﺖ آ ﻪ ﭘ ﺲ از هﺠ ﺮت ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﭼ ﻮن ﺳ ﻮرﻩ ﻣﻔﺼ ﻠﻲ اﺳ ﺖ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل دارد آﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺁن در ﻃ ﻲ ﻳﻜ ﻲ دو ﺳ ﺎل ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺁﻳ ﻪ زﻳ ﺮ ﻣﺜ ﻞ اﻳ ﻦ‬
‫اﺳﺖ آﻪ در هﻤﺎن اواﻳﻞ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ت َو ُﻳ ﺆ ِﻣﻦْ‬ ‫ﻲ‪َ .‬ﻓ َﻤﻦْ َﻳﻜْ ُﻔﺮْ ﺑﺎ َﻟﻄّﺎﻏُﻮ ِ‬ ‫ﻦ اْﻟ ﱠﻐ َ‬
‫ﻦ اّﻟﺮﺷْ ُﺪ ِﻣ َ‬ ‫ﻲ اﻟّﺪﻳﻦ‪َ .‬ﻗﺪْ َﺗ َﺒ ﱠﻴ َ‬ ‫”ﻻاِآﺮا َﻩ ﻓ ِ‬
‫ﻚ ﺑﺎْﻟ ُﻌﺮْ َو ِة اْﻟﻮُﺛﻘَﻲ“‬ ‫ﺴَ‬ ‫ﺑِﺎﻟَﻠ ِﻪ َﻓﻘَﺪ ِاﺳْ َﺘﻤْ َ‬
‫اﺳﻼم ﺁوردن اﺟﺒﺎري ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬راﻩ از ﺑﻴﺮاهﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ ه ﺮ آ ﺲ‬
‫ﻣﻨﻜﺮ ﻃﺎﻏﻮت )اﺻﻨﺎم( ﺑﺸﻮد و ﺑﻪ ﺧﺪا روي ﺁورد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻜﻴﻪ ﮔ ﺎهﻲ اﺳ ﺘﻮار و ﻣﺤﻜ ﻢ‬
‫رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺁﻳﻪ ‪ 193‬هﻤﻴﻦ ﺳﻮرﻩ آﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﺲ از ﻗﻮت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‬
‫ﻳﺎ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺶﺁﻣﺪ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺪت ﻋﻤﻞ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻋ ﺪْوانَ اِﻻ‬ ‫ن ا ْﻧ َﺘ َﻬ ﻮا َﻓ ﻼ ُ‬ ‫ﻦ ﷲ َﻓ ِﺎ ِ‬ ‫ن اّﻟﺪﻳ ُ‬ ‫ن ﻓﺘْﻨُﺔ َو َﻳﻜُﻮ َ‬ ‫”وَﻗﺎﺗﻠُﻮ ُهﻢْ ﺣَﺘّﻲ ﻻ َﺗﻜُﻮ َ‬
‫ﻦ“‬ ‫ﻋَﻠَﻲ اّﻟﻈﺎﻟِﻤ َﻴ َ‬
‫ﺑﺎ ﺁنه ﺎ ﺑﺠﻨﮕﻴ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﻓﺘﻨ ﻪ روي ﻧﺪه ﺪ‪ .‬اﻳﻤ ﺎن از ﺧﺪاوﻧ ﺪ اﺳ ﺖ اﻣ ﺎ اﮔ ﺮ از‬
‫ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﻴﺰي دﺳ ﺖ ﺑﺮداﺷ ﺘﻨﺪ ﺑ ﺎ ﺁنه ﺎ آ ﺎري ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻴﺪ‪ .‬دﺷ ﻤﻨﻲ و آﺸ ﺘﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺑﺎﺷﺪ“‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺳﻮرﻩ ﺑﺮاﺋﺖ آ ﻪ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺳ ﻮرﻩه ﺎي ﻗ ﺮﺁن اﺳ ﺖ ﻟﻬﺠ ﻪ ﻗ ﺎﻃﻊﺗ ﺮ و‬
‫دﺳﺘﻮر ﺷﺪت ﻋﻤﻞ ﺻﺮﻳﺢﺗﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧ ِﺮ…“‬ ‫ﷲ َو ﻻ ِﺑُﺎ َﻟﻴْﻮ ِم اْﻻ َ‬ ‫ن ﺑِﺎ ِ‬ ‫ﻦ ﻻﻳُﺆﻣﻨُﻮ َ‬ ‫” ﻗﺎ ِﺗﻠُﻮا ّاﻟَﺬﻳ َ‬
‫ﺑﻜﺸﻴﺪ آﺴﺎﻧﻲ را آﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﺑﺎزﭘﺴﻴﻦ اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻲﺁورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻦ…“‬ ‫ﻦ ﺁﻣﻨُﻮا َانْ َﻳﺴْ َﺘﻐْﻔِﺮ ُوَا ﻟِﻠ ُﻤﺸْﺮِآﻴ َ‬ ‫ﻲ َوّاﻟَﺬﻳ َ‬
‫ن ﻟّﻠ َﻨ ِﺒ ﱠ‬
‫”ﻣﺎ آﺎ َ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺎ ﻣﺸﺮآﻴﻦ ﻣﺪاراﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﺁنهﺎ را ﻧﻤﻲﺑﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟ َﻬ ّﻨ ُﻢ َو‬‫ﻋ َﻠ ﻴْ ِﻬﻢْ و َﻣ ﺄوﻳ ُﻬﻢْ َ‬
‫ﻦ وَاﻏُْﻠ ﻆْ َ‬ ‫”ﻳﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اّﻟﻨَﺒﻲﱡ ﺟِﺎهﺪ اْﻟ ُﻜﻔّﺎ َر َو اِﻟﻤ ُﻨ ﺎﻓﻘ ِﻴ َ‬
‫ﺲ اْﻟَﻤﺼﻴُﺮ“‬ ‫ﺑِﺌ َ‬
‫اي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ آﻔﺎر و ﻣﺸﺮآﺎن ﺟﻬﺎد آﻦ و ﺑﺮ ﺁنهﺎ ﺷﺪت ﺑﻪ ﺧﺮج دﻩ ﺟﺎي‬
‫ﺁنهﺎ در دوزخ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻈ ًﻪ“‬
‫ﻏﻠْ َ‬ ‫ﺠﺪُوَا ﻓﻴ ُﻜﻢْ ِ‬
‫ﻦ اْﻟ ُﻜﻔّﺎ ِر َو ﻟْ َﻴ ِ‬
‫ﻦ َﻳﻠُﻮ َﻧ ُﻜﻢْ ِﻣ َ‬
‫ﻦ ﺁﻣﻨُﻮا ﻗﺎﺗﻠُﻮا اّﻟ َﺬﻳ َ‬ ‫”ﻳﺎ َا ّﻳ ُﻬ َﺎ ّاﻟَﺬ َﻳ َ‬
‫ﮔﺮوﻩ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻜﺸﻴﺪ آﺎﻓﺮان را ﻳﻜﻲ ﭘﺲ از دﻳﮕ ﺮي )ه ﺮ آ ﻪ ﻧﺰدﻳ ﻚﺗ ﺮ و‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ( ﺁﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮي و ﻋﺪم ﮔﺬﺷﺖ و ﻣﻼﻳﻤﺖ را در ﺷﻤﺎ‬
‫اﺣﺴﺎس آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮ ﺑ ﻪ ﺷ ﺪت ﻋﻤ ﻞ در ﺳ ﻮرﻩ ﺗﺤ ﺮﻳﻢ آ ﻪ از ﺳ ﻮرﻩه ﺎي اواﺧ ﺮ ﺳ ﺎله ﺎي‬
‫هﺠﺮت اﺳﺖ ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻋ َﻠﻴْﻬﻢْ“‬ ‫ﻦ َو اﻏُْﻠﻆَْ َ‬ ‫”ﻳﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﻟﻨﱠﺒﻲﱡ ﺟﺎهﺪ اْﻟ ُﻜﻔّﺎ َر َواْﻟﻤﻨُﺎﻓِﻘﻴ َ‬
‫ﺑﺎ آﺎﻓﺮان و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﺠﻨﮓ و ﺑﺎ ﺁنهﺎ ﺷﺪت ﺑﻪ ﺧﺮج دﻩ‪.‬‬
 ‫اﻳﻦ دﺳ ﺘﻮر ﺑ ﻪ ﺷ ﺪت و ﻏﻠﻈ ﺖ در اﺑﺘ ﺪا وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد و ﺣﺘ ﻲ در ﺁﻳ ﻪ ‪39‬‬
‫ﺳﻮرﻩ ﺣﺞ آﻪ ﺁن را ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﺣﻜ ﻢ ﺟﻬ ﺎد ﻣ ﻲداﻧﻨ ﺪ ﻗﺘ ﺎل ﺑ ﺎ آﻔ ﺎر ﺑ ﻪ ﺻ ﻴﻐﻪ اﻣ ﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮ اﺟﺎزﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ن ﺑِﺎ ﱠﻧ ُﻬﻢْ ﻇُﻠﻤُﻮا“‬
‫ﻦ ﻳُﻘﺎ َﺗﻠُﻮ َ‬‫ن ﻟ َﻠﺬّﻳ َ‬
‫”ُا ِذ َ‬
‫در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺟﺎزﻩ ﻗﺘﺎل دادﻩ ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﻇﻠ ﻢ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ“‪.‬‬
‫در ﺁﻳﻪ ﺑﻌﺪ ﺳﺘﻤﻲ آﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﷲ“‬ ‫ﻖ ِا ّﻻ َانْ ﻳﻘُﻮُﻟَﻮا َر ﱡﺑ َﻨ َﺎ ا ُ‬
‫ﺣ ًّ‬
‫ﻦ ُاﺧْ ِﺮﺟُﻮا ِﻣﻦْ دِﻳﺎرهﻢْ ﺑﻐَﻴِﺮ َ‬ ‫”ّا َﻟﺬﻳ َ‬
‫آﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﺟﺰ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻘﺼ ﻴﺮي ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ از دﻳ ﺎر ﺧ ﻮد راﻧ ﺪﻩ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺨﺸﺮي ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺁﻳﻪ اﺳﺖ آﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺸﺮآﻴﻦ را روا‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ از ﺁن آﻪ در هﻔﺘﺎد و اﻧﺪي از ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁﻧﻲ ﻧﻬﻲ از ﻗﺘﺎل ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺗﻌﻠﻴﻞ اﺟ ﺎزﻩ ﻗﺘ ﺎل ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻓﺮاﺳ ﺖ ﺟﺒﻠ ﻲ را ﺑ ﻪ آ ﺎر اﻧﺪاﺧﺘ ﻪ و‬
‫ﺑﻴ ﺮون آ ﺮدن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻣﻜ ﻪ را ﻳ ﺎدﺁور ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑ ﺪﻳﻦ ﺣﺴ ﻦ ﺑﻴ ﺎن آﻴﻨ ﻪ‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮان را ﻧﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑﺮاﻧﮕﻴ ﺰد‪ .‬ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ در ﺟ ﺎي دﻳﮕ ﺮ ﻋ ﻴﻦ اﻳ ﻦ ﺗ ﺪﺑﻴﺮ‬
‫ﺧﻄﺎﺑﻲ را ﺑﻪ آﺎر ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ ﻧﻬﺎﻳﺖ از زﺑﺎن ﻗﻮمﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪:‬‬
‫ﻲ ﺳﺒَﻴﻞ اﷲ َو َﻗﺪْ ُاﺧْﺮﺟْﻨﺎ ِﻣﻦْ دﻳﺎرﻧﺎ َو َاﺑْﻨَﺎﺋِﻨ َﺎ“‬ ‫” َوَﻣﺎ ﻟَﻨﺎ َا ّﻻ ﻧُﻘﺎ ِﺗ َﻞ ﻓ َ‬
‫”ﭼﺮا در راﻩ ﺧﺪا ﺟﻨﮓ ﻧﻜﻨﻴﻢ در ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ ﻣﺎ و ﻓﺮزﻧﺪان ﻣ ﺎ را ﺑﻴ ﺮون‬
‫آﺮدﻧﺪ“‪.‬‬
‫ﺟﻨ ﮓ در راﻩ ﺧ ﺪا اﺳ ﺖ اﻣ ﺎ ﻳ ﺎدﺁوري زﻳ ﺎنه ﺎي ﺷﺨﺼ ﻲ ﺑ ﺮاي ﺗﺤﺮﻳ ﻚ‬
‫ﺣﺲ اﻧﺘﻘﺎم و ﺷﺘﺎﻓﺘﻦ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‪.‬‬
‫در ﻣﻜﻪ ﺟﻨﮕ ﻲ در آ ﺎر ﻧﺒ ﻮدﻩ ﺣﺘ ﻲ از ﺁﻳ ﻪ ‪ 68‬ﺳ ﻮرﻩ اﻧﻌ ﺎم ﺑﺮﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﺑﺎ ﻣﺸﺮآﺎن ﺁﻣﺪ و ﺷﺪ و ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ داﺷ ﺖ و ﮔ ﺎهﻲ ﺁنه ﺎ ﺑ ﻲادﺑ ﻲ‬
‫آﺮدﻩ در ﻣﻘﺎم ﺗﻤﺴﺨﺮ او ﺑﺮﻣﻲﺁﻣﺪﻩاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻋﻨْ ُﻬﻢْ ﺣَﺘّﻲ َﻳﺨُﻮﺿ ﻮُا ﻓ ﻲ‬ ‫ن ﻓﻲ ﺁﻳﺎﺗﻨﺎ َﻓ َﺎﻋْ ِﺮضْ َ‬ ‫ﻦ َﻳﺨُﻮﺿُﻮ َ‬ ‫ﺖ ّاﻟَﺬ ِﻳ َ‬‫” َو اذا َرَاﻳْ َ‬
‫ﻦ“‬‫ن ﻓَﻼ َﺗﻘْ ُﻌﺪْ َﺑﻌْ َﺪ ّاﻟَﺬآْﺮي َﻣ َﻊ اْﻟﻘَﻮ ِم اّﻟﻈﺎﻟِﻤﻴ َ‬ ‫ﺸﻴْﻄﺎ ُ‬ ‫ﻚ اﻟ َ‬‫ﺴ ِﻴ ﱠﻨ َ‬
‫ﻏﻴْ ِﺮ ِﻩ َو اﻣّﺎ ُﻳﻨْ ِ‬
‫ﺚ َ‬‫ﺣَﺪﻳ ٍ‬
‫”از ﺁنه ﺎﻳﻲ آ ﻪ در ﻣﻘ ﺎم ﺧ ﺮدﻩﮔﻴ ﺮي و اﺳ ﺘﻬﺰاء ﺁﻳ ﺎت ﻣ ﺎ هﺴ ﺘﻨﺪ روي‬
‫ﺑﺮﮔﺮدان)و( ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻣﻌﺎﺷﺮت ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳ ﺨﻦ دﻳﮕ ﺮ ﻣﺸ ﻐﻮل ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ‬
‫ﺷ ﻴﻄﺎن اﻳ ﻦ دﺳ ﺘﻮر را از ذه ﻦ ﺗ ﻮ زدودﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن ﻧﺸﺴ ﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻲآﻨﻲ وﻟﻲ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﻣﻐﺮور و ﺑﻲاﻳﻤﺎن ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ ﻣﻜﻦ“‪.‬‬
‫در ﻣﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻇ َﻠ ُﻤ ﻮَا ِﻣ ﻨْ ُﻬﻢْ و‬
‫ﻦ َ‬ ‫ﻦ ا ّﻻ ّا َﻟ ﺬﻳ َ‬ ‫ﺴ ُ‬‫ﻲ َاﺣْ َ‬
‫”وَﻻ ﺗُﺠ ﺎدﻟُﻮا َاهْ َﻞ اْﻟﻜﺘ ﺎب ا ّﻻ ﺑ ﺎﻟﱠﺘﻲ ه َ‬
‫ﻦ ﻟَ ُﻪ‬‫َﻗ ُﻮُﻟ ﻮا ﺁ َﻣ ّﻨ ﺎ ﺑِﺎّﻟ ﺬي ُاﻧْ ﺰ َل ِا َﻟﻴْﻨ ﺎ َو ُاﻧْ ﺰ ًل ِا َﻟ ﻴ ُﻜﻢْ َو ِاﻟُﻬﻨ ﺎ َو اِﻟ ُﻬ ُﻜ ﻢْ َو اَﺣ ُﺪ َو َﻧﺤْ ُ‬
‫ن“‬ ‫ُﻣﺴْ ِﻠﻤُﻮ َ‬
 ‫ﺑﺎ اهﻞ آﺘﺎب‪ ،‬ﺟﺰ ﺁنهﺎﻳﻲ آﻪ از ﺟ ﺎدﻩ اﻧﺼ ﺎف ﺑﺪورﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃ ﺮز ﺧ ﻮب و‬
‫زﺑﺎن ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺠﺎدﻟﻪ آﻨﻴﺪ و ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻣﺎ ﺑ ﻪ ﺁن ﭼ ﻪ ﺑ ﺮ ﻣ ﺎ و ﺷ ﻤﺎ ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ اﻳﻤﺎن ﺁوردﻩاﻳﻢ‪ .‬ﺧﺪاي ﻣﺎ و ﺧﺪاي ﺷﻤﺎ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎت ﻋﺪﻳﺪﻩ دﻳﮕﺮي ﺣﺘﻲ در اواﻳﻞ هﺠ ﺮت و در ﺳ ﻮرﻩه ﺎي ﻣ ﺪﻧﻲ هﺴ ﺖ‬
‫آﻪ ﺣﺴﻦ رﻓﺘﺎر را ﺑﺎ اهﻞ آﺘﺎب ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲآﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻦ أﺳْﻠَﻤ ُﺘﻢْ َﻓ ﺎنْ َاﺳْ ﻠَﻤﻮا َﻓ َﻘ َﺪ اهْ َﺘ ﺪوْا َو ِانْ‬‫ﻦ اُوﺗُﻮا اْﻟﻜﺘﺎبَ َو اﻻ ﱠﻣ ِﻴ ّﻴ َ‬ ‫” َو ُﻗﻞْ ﱠﻟﻠَﺬﻳ َ‬
‫غ“‬‫ﻚ اْﻟﺒَﻼ ُ‬‫ﻋ َﻠ ْﻴ َ‬
‫َﺗ َﻮﻟّﻮا ﻓَﺎﻧﱠﻤﺎ َ‬
‫”ﺑﻪ اهﻞ آﺘﺎب و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ اﻋﺮاب ﻣﺸ ﺮك ﺑﮕ ﻮ ﺁﻳ ﺎ اﺳ ﻼم ﻣ ﻲﺁورﻳ ﺪ؟ اﮔ ﺮ‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪﻧﺪ ﭘ ﺲ رﺳ ﺘﮕﺎرﻧﺪ و اﮔ ﺮ از دﻋ ﻮت روي ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧ ﺪ‪ ،‬آ ﺎري ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ ﺗﻮ اﺑﻼغ اواﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫ﻦ ﻣَ ﻦْ ﺁﻣَ ﻦَ ِﺑ ﺎﷲ َو‬ ‫ﻦ هﺎدُوا َو اﻟﻨَﺼ ﺎري َو اّﻟﺼ ﺎﺑِﺌ ِﻴ َ‬ ‫ﻦ ﺁﻣﻨُﻮا َو ّاﻟَﺬﻳ َ‬ ‫ن ّاﻟَﺬﻳ َ‬ ‫”ِا ﱠ‬
‫ن“‬ ‫ﻋ َﻠﻴْ ِﻬﻢْ وَﻻ ُهﻢْ َﻳﺤْ َﺰﻧُﻮ َ‬
‫ف َ‬ ‫ﻋ َﻤ َﻞ ﺻﺎﻟﺤ ًﺎ… َو َﻻ ﺧﻮْ ُ‬ ‫اْ َﻟﻴْﻮم اْﻻﺧﺮ َو َ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻳﻬﻮد و ﺗﺮﺳﺎﻳﺎن و ﺻﺎﺑﺌﻴﻦ آﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا و روز واﭘﺴ ﻴﻦ اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﺁوردﻧﺪ و آﺎر ﻧﻴﻜﻮ آﻨﻨﺪ ﺑﻴﻤﻲ و اﻧﺪوهﻲ ﻧﻴﺴﺖ“‪.‬‬
‫ﻋﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﺳﻮرﻩ ﻣﺎﺋﺪﻩ ﺁﻳﻪ ‪ 69‬ﺗﻜﺮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﺸﺎن ﻣﻲده ﺪ‬
‫آﻪ در ﻳﻜﻲ دو ﺳﺎل اول هﺠﺮت اﻳﻦ ﺁﻳﺎت ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺳﺎل دهﻢ هﺠﺮي ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ اﻣﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ و ﺳ ﻮرﻩ ﺗﻮﺑ ﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ اهﻞ آﺘﺎب ﺻﺎﻋﻘﻪ ﻧﺎزل ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اهﻞ آﺘﺎب آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻜﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫دﺳﺘﻮر ﻣﻲدهﺪ ﺑﺎ زﺑﺎن ﺧﻮش ﺑﺎ ﺁنهﺎ ﺑﺤﺚ و ﺟﺪل آ ﻦ و هﻤ ﻴﻦ اه ﻞ آﺘ ﺎﺑﻲ آ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋ ﻼوﻩ اﻣﻴ ﻴﻦ )ُا ِﻣ ﻲ(‪ ،‬در ﺻ ﻮرت اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺎوردن‪ ،‬ﻣﺠ ﺎزاﺗﻲ ﺑ ﺮ اﻳﺸ ﺎن ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد و رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ اﺑ ﻼغ و اواﻣ ﺮ اﻟﻬ ﻲ ﻣﺤ ﺪود ﻣ ﻲﺷ ﻮد در ﺳ ﺎل‬
‫دهﻢ هﺠﺮي ﺑﻪ ﺟﺰﻳﻪ دادن ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺁن هﻢ ﺑﺎ آﻤﺎل ﺧﻮاري و ﻓﺮوﺗﻨﻲ ورﻧﻪ‬
‫ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ اﻋﺪاﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣ ﱠﺮ َم اﷲ َو‬‫ن َﻣ ﺎ َ‬ ‫ﺤ ّﺮ ُﻣ ﻮ َ‬ ‫ن ﺑﺎﷲ َو ﻻ ﺑﺎْ َﻟﻴُﻮ ِم اﻻﺧَﺮ َو ﻻ ُﻳ َ‬ ‫ﻦ ﻻﻳُﺆﻣﻨُﻮ َ‬ ‫”ﻗﺎﺗﻠُﻮا ّاﻟَﺬﻳ َ‬
‫ﻦ اوﺗُﻮا اْﻟﻜِﺘﺎبَ ﺣَﺘّﻲ ُﻳﻌْﻄُﻮا اْﻟﺠَﺰﻳ ﺔَ ﻋَ ﻦْ َﻳ ﺪ َو‬ ‫ﻦ َاّﻟﺬﻳ َ‬
‫ﻖ ِﻣ َ‬‫ﺤﱠ‬ ‫ﻦ اْﻟ َ‬
‫َرﺳُﻮﻟُﻪ َو َﻻ ﻳَﺪﻳِﻨُﻮنَ دﻳ َ‬
‫ن“‬ ‫ﻏﺮُو َ‬
‫ُهﻢْ ﺻﺎ ِ‬
‫ﺑﻜﺸﻴﺪ آﺴﺎﻧﻲ را آﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﺁﺧﺮت اﻳﻤﺎن ﻧﻴ ﺎوردﻩ و ﺣ ﺮام ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮش را ﺣ ﺮام ﻧﻤ ﻲداﻧﻨ ﺪ و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺁن دﺳ ﺘﻪ از اه ﻞ آﺘ ﺎب را آ ﻪ ﺑ ﻪ دﻳ ﻦ‬
‫ﺣ ﻖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻲ اﺳ ﻼم‪ ،‬اﻳﻤ ﺎن ﻧﻴ ﺎوردﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻣﺘﻌﻬ ﺪ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮاري و‬
‫ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺟﺰﻳﻪ دهﻨﺪ“ ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﮔﺬﺷ ﺖ زﻣ ﺎن اﻳ ﻦ اه ﻞ آﺘ ﺎب‪ ،‬ﺷِ ﺮاﻟﺒﺮﻳﻪ ﺷ ﺪﻩاﻧ ﺪ و اﻳ ﻦ‬

‫ﻳﺎﺳﺎي )رﺳﻢ و ﻗﺎﻋﺪﻩ( ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﻗﻠ ﻊ و ﻗﻤ ﻊ ﻳﻬ ﻮد و ﭘ ﺲ از ﻓ ﺘﺢ ﺧﻴﺒ ﺮ و‬
‫ﻓﺪك و ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ ﻳﻌﻨﻲ در اوج ﻗﺪرت اﺳﻼم ﺻ ﺎدر ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻣ ﻲرﺳ ﺎﻧﺪ آ ﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ زﺑﺎن ﺧﻮش و ﺑﺤﺚ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﺪارد و اﻳﻨﻚ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺁنهﺎ ﺑ ﺎ زﺑ ﺎن ﺷﻤﺸ ﻴﺮ‬
‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫اﻳﺠﺎ ِد اﻗﺘﺼﺎ ِد ﺳﺎﻟﻢ‬

‫از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدن ﻳﻬﻮد‬

‫ﻣﻬ ﺎﺟﺮت ﺻ ﻮرت ﮔﺮﻓ ﺖ و ﻳ ﺎران ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﺗ ﺪرﻳﺞ وارد ﻳﺜ ﺮب ﺷ ﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن و اﻧﺼﺎر ﭘﻴﻤﺎن ﺑﺮادري ﺑﺴﺖ و هﺮ ﻳ ﻚ از ﺁنه ﺎ در ﺧﺎﻧ ﻪ‬
‫ﺑﺮادرﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻓ ﺮود ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼ ﻪ ﻣﻬ ﺎﺟﺮان در ﻣﻘ ﺎم ﭘﻴ ﺪا آ ﺮدن آ ﺎري‬
‫ﺑﺮﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ آﺴﺐ ﻳﺎ ﻣﺰدوري در ﻣﺰارع ﻳ ﺎ ﺑ ﺎزار ﻣﺸ ﻐﻮل ﺷ ﺪﻧﺪ وﻟ ﻲ اﻳ ﻦ وﺿ ﻊ‬
‫ﭼﻨﺪان ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ و ﻗﺎﺑﻞ دوام ﻧﺒﻮد زﻳﺮا ﻣﺮدﻣﻲ آﻪ در ﻣﻌﺮض ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺸﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ اﺳ ﺘﻮارﺗﺮي ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻧ ﺪ‪ ،‬از ﺣﻴ ﺚ ﻣﻌﻴﺸ ﺖ و اﻣ ﻮر زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻴﻲ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺳ ﺮﭘﺎي‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮد ﺣﻀﺮت آﻪ آﺎر ﻧﻤﻲآ ﺮد و از هﺪﻳ ﻪ و ﺗﻌ ﺎرف ﻣﻬ ﺎﺟﺮ و اﻧﺼ ﺎر‬
‫)روزي( ﺑﺨﻮر و ﻧﻤﻴﺮي داﺷﺖ‪ ،‬دﭼ ﺎر ﺳ ﺨﺘﻲ ﻣﻌﻴﺸ ﺖ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮري آ ﻪ اﺣﻴﺎﻧ ًﺎ‬
‫ﺳﺮ ﺑﻲ ﺷﺎم ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﺎهﻲ ﺑﺎ ﺧﻮردن ﭼﻨﺪ ﺧﺮﻣﺎ ﺳ ّﺪ ﺟﻮع ﻣﻲآﺮد‪ .‬ﺑ ﺎ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻲ ﭼﺎرﻩ ﭼﻴﺴ ﺖ؟ راﻩ وﺻ ﻮل ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻘﺼ ﺪ ﻣﻬ ﻢ و اﺳﺎﺳ ﻲ آ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫آﻮﭼﻚ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺳﺮﭘﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻌﻴﺸﻴﺖ اﺳﺘﻮاري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ آﺪام اﺳﺖ؟‬
 ‫ﺳﺮّﻳﺔ اﻟﻨﺨﻠﻪ‬
‫از دﻳﺮ ﺑﺎز ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب اﻳﻦ ﻋﺎدت ﻣﺘ ﺪاول ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑ ﺮاي رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ‬
‫ﻣ ﺎل و دوﻟ ﺖ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺿ ﻌﻴﻒﺗ ﺮ هﺠ ﻮم آﻨﻨ ﺪ و ﻣ ﺎل و ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ ﺁنه ﺎ را ﺑﭽﻨ ﮓ‬
‫ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻳﺜﺮب در ﺁن زﻣﺎن ﺟﺰ اﻳﻦ راﻩ‪ ،‬راﻩ دﻳﮕﺮي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺟﺎ ﻏ ﺰوﻩه ﺎي اﺳ ﻼﻣﻲ ﺁﻏ ﺎز ﺷ ﺪ‪ .‬ﻏ ﺰوﻩ ﻳﻌﻨ ﻲ ﺣﻤﻠ ﻪ ﻧﺎﮔﻬ ﺎﻧﻲ ﺑ ﻪ‬
‫آﺎروان ﻳﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ و ﺗﺼﺎﺣﺐ اﻣﻮال و زﻧﺎن ﺁنهﺎ‪ .‬ﺳﺎدﻩﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺗﻨﺎزع ﺑﻘﺎ در‬
‫ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ ﺣﻀ ﺮت ﺧﺒ ﺮ رﺳ ﻴﺪ آ ﻪ آ ﺎرواﻧﻲ از ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳ ﺘﻲ ﻋﻤ ﺮوﺑﻦ‬
‫ﺧﻀﺮﻣﻲ از ﺷﺎم ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻜﻪ ﻣﻲرود و اﻣﺘﻌﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ دارد‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ ﺟﺤ ﺶ را‬
‫ﺑ ﻪ ﺳ ﺮآﺮدﮔﻲ ﻋ ﺪﻩاي ﻣﻬ ﺎﺟﺮ ﻣ ﺄﻣﻮر هﺠ ﻮم ﺑ ﻪ ﺁن آ ﺎروان آ ﺮد‪ .‬در ﺟ ﺎﻳﻲ ﻧﺰدﻳ ﻚ‬
‫ﻣﻘ ﺎم ﻧﺨﻠ ﻪ آﻤ ﻴﻦ آﺮدﻧ ﺪ و هﻤ ﻴﻦ آ ﻪ آ ﺎروان ﺑ ﺪان ﺟ ﺎ رﺳ ﻴﺪ ﺑ ﺮ ﺁن هﺠ ﻮم آﺮدﻧ ﺪ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻗﺎﻓﻠﻪ را آﺸﺘﻨﺪ و دو ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ را اﺳﻴﺮ آﺮدﻧﺪ و ﺑ ﺎ ﺗﻤ ﺎم اﻣ ﻮال رهﺴ ﭙﺎر‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ و اﻳﻦ ﻏﺰوﻩ ﺑﻪ ﻧﺎم ”ﺳﺮّﻳﺔاﻟﻨﺨﻠﻪ“ در ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم ﺛﺒﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ ﻏ ﺰوﻩ اﺳ ﻼﻣﻲ هﻴ ﺎهﻮﻳﻲ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨ ﺖ و ﻣﺸ ﻜﻞ ﺑﺰرﮔ ﻲ ﭘﺪﻳ ﺪ‬
‫ﺁورد و ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺳﻨﺖ دوران ﺟﺎهﻠﻴﺖ در ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ رﺟﺐ‪ ،‬ذﻳﻘﻌﺪﻩ‪ ،‬ذﻳﺤﺠﻪ و ﻣﺤﺮم‬
‫ﺟﻨﮓ ﺣﺮام ﺑﻮد‪ .‬هﺠﻮم ﺑﻪ آﺎروان ﭼﻮن روز اول رﺟ ﺐ ﺻ ﻮرت ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد ﻓﺮﻳ ﺎد‬
‫ﺧﺸﻢ و اﻋﺘﺮاض ﻗﺮﻳﺶ را از ﺧﺮق ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﺑﻠﻨﺪ آﺮد‪ .‬ﻃﺒﻌ ًﺎ اﻳ ﻦ اﻋﺘ ﺮاض‬
‫در اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺳﺎدﻩ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻧﻌﻜﺎس ﻧ ﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ داﺷ ﺖ و از هﻤ ﻴﻦ ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ﻳﻚ ﻧﻮع ﻧﺎراﺣﺘﻲ در ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺪا ﺷﺪ و از اﻳﻦ رو ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺒ ﺪاﷲ‬
‫و هﻤﺪﺳﺘﺎﻧﺶ روي ﺧﻮش ﻧﺸﺎن ﻧﺪاد و ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﭼﻪ روﺷ ﻲ ﭘ ﻴﺶ‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺪﻋﻲ ﺑﻮد آﻪ هﺠﻮم روز ﺁﺧﺮ ﺟﻤﺎدياﻟﺜﺎﻧﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫و ﺧﻮد اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع راﻩ ﺣﻠﻲ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮد ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻏﻨ ﺎﻳﻢ‬
‫در ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﻮد و اﻳ ﻦ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﺳ ﺮ و ﺳ ﺎﻣﺎﻧﻲ ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻲ ﻳ ﺎران ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﻲداد و‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض واهﻲ ﻗﺮﻳﺶ ﺁن را از دﺳﺖ داد‪.‬‬
‫ه ﻴﭻ ﺑﻌﻴ ﺪ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ ﺑﻌﻀ ﻲ از اﺻ ﺤﺎب ﺑ ﻪ وي ﻳ ﺎدﺁور ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ آ ﻪ‬
‫آﺎريﺳﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ و هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ اﻋﺘﺮاﻓﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻘﺼﻴﺮ و اذﻋ ﺎﻧﻲ اﺳ ﺖ‬
‫ﺑ ﻪ ﺣﻘﺎﻧﻴ ﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن و ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ هﻤ ﻪ اﻳ ﻦه ﺎ ﺁن ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﺳ ﺮ و ﺻ ﻮرﺗﻲ ﺑ ﻪ ﺣ ﺎل‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺧﻮاهﺪ داد‪.‬‬
‫راﻩ ﺣﻞ ﻗﺎﻃﻊﺗﺮ و اﺳﺎﺳﻲﺗﺮ آﻪ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد ﻧ ﺰول ﺁﻳ ﻪ ‪217‬‬
‫ﺳﻮرﻩ ﺑﻘﺮﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳ ﺒﻴﻞ‬
‫ﺻ ّﺪ ﻋَ ﻦْ َ‬ ‫ﺤﺮِام ﻗﺘﺎل ﻓﻴﻪ ُﻗﻞْ ﻗﺘﺎ ُل ﻓﻴ ِﻪ آَﺒﻴُﺮ َو َ‬ ‫ﺸﻬْﺮ اْﻟ َ‬ ‫ﻦ اّﻟ ّ‬
‫ﻚﻋ َ‬ ‫” َﻳﺴْ َﺌﻠُﻮ َﻧ َ‬
‫ﻦ‬
‫ج َاهْ َﻠ ﻪ ﻣﻨْ ُﻪ َاآْ َﺒ ُﺮ ﻋﻨْ َﺪاَﷲ َو اْﻟَﻔﺘْ َﻨ ُﺔ َاآْ َﺒ ُﺮ ﻣ َ‬
‫اﷲ َو ُآﻔْ ُﺮ ِﺑ ِﻪ َو اْﻟ َﻤﺴَﺠﺪ اْﻟﺤَﺮام َو اﺧْﺮا ُ‬
‫ن اﺳْ َﺘﻄﺎﻋُﻮَا“‬ ‫ﻋﻦْ دﻳ ِﻨ ُﻜﻢْ ِا ِ‬
‫ن َﻳﻘُﺎ ِﺗﻠُﻮ َﻧ ُﻜﻢْ ﺣَﺘّﻲ َﻳ ُﺮدّو ُآﻢْ َ‬
‫اْﻟ َﻘ َﺘ َﻞ َو ﻻﻳَﺰاﻟُﻮ َ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ اﻋﺘﺮاض ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ آ ﻪ ﺁﻳ ﺎ در ﺷ ﻬﺮ ﺣ ﺮام ﺟﻨ ﮓ و ﺧ ﻮﻧﺮﻳﺰي ﺟ ﺎﻳﺰ‬
‫اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺑﮕﻮ ﺁري ﺟﻨﮓ در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﻧﺎرواﺳﺖ وﻟ ﻲ ﻧ ﻪ ﺟﻨ ﮓ در راﻩ ﺧ ﺪا‪،‬‬
‫ﻧﺎرواﺗﺮ از ﺁن آﻔ ﺮ و ﺑﻴ ﺮون آ ﺮدن ﻣ ﺮدم از ﻣﻜ ﻪ و ﻣﻨ ﻊ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ از زﻳ ﺎرت آﻌﺒ ﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺘﻨﻪاي آﻪ در ﻣﻜﻪ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻨﺪ از ﺁدمآﺸﻲ ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ…“‬
‫ﭘ ﺲ از ﺳ ﺮّﻳﺔاﻟﻨﺨﻠ ﻪ هﺠ ﻮم ﺑ ﻪ ﻗﺎﻓﻠ ﻪه ﺎي ﻗ ﺮﻳﺶ و ﻃﺎﻳﻔ ﻪه ﺎي ﻣﺨ ﺎﻟﻒ‪،‬‬
‫ﻳﮕﺎﻧ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺗ ﺄﻣﻴﻦ اوﺿ ﺎع ﻣ ﺎﻟﻲ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﺷ ﺪ ﺳ ﺮّﻳﺔاﻟﻨﺨﻠ ﻪ ﺁﻏ ﺎز ﻏ ﺰوﻩه ﺎي‬
‫دﻳﮕ ﺮيﺳ ﺖ آ ﻪ اوﺿ ﺎع ﻣ ﺎﻟﻲ و ﺳﻴﺎﺳ ﻲ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ و ﻳ ﺎراﻧﺶ را ﺑﻬﺒ ﻮد‬
‫ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ و ﺁنهﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺪرت و اﺳﺘﻴﻼء ﺑﺮ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن رهﻨﻤ ﻮن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺎدﺛﻪاي آﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺳﺒﺐ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺑﻨﻴﻪ ﻣﺎﻟﻲ و ازدﻳﺎد ﺷﺄن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ دﺳﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﺮ اﻣﻮال ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻳﺜﺮب ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻳﻬﻮدان ﻳﺜﺮب‬

‫در ﻳﺜﺮب ﺳﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﻬﻮد ﺑﻨﺎم ﺑﻨﻲﻗﻴﻨﻘﺎع‪ ،‬ﺑﻨﻲاﻟﻨﻀﻴﺮ و ﺑﻨﻲﻗﺮﻳﻈﻪ زﻧ ﺪﮔﻲ‬

‫ﻣﻲآﺮدﻧﺪ آ ﻪ ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ اﺷ ﺘﻐﺎل ﺑ ﻪ اﻣ ﺮ زراﻋ ﺖ و ﺗﺠ ﺎرت و دادوﺳ ﺘﺪ در رﻓ ﺎﻩ و‬
‫ﺗﻨﻌﻢ ﺑﻮدﻧﺪ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ دﻳﻨﻲ و ﺳ ﻮاد ﺧﻮاﻧ ﺪن و ﻧﻮﺷ ﺘﻦ در ﺳ ﻄﺤﻲ‬
‫ﺑﺮﺗﺮ از دو ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ اوس و ﺧﺰرج ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﻓﺮاد اﻳﻦ دو ﻗﺒﻴﻠﻪ از ﺧﺪﻣﺖ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣ ﺰدوري در‬
‫ﻣﺰارع ﻳ ﺎ ﻣﺒﺎﺷ ﺮت آﺎره ﺎي ﺗﺠ ﺎرﺗﻲ ﺁﻧ ﺎن اﻣ ﺮار ﻣﻌ ﺎش ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ و از اﻳ ﻦ ﺣﻴ ﺚ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن ﺳﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ رﺷﻚ و اﺣﺴﺎس زﺑﻮﻧﻲ و ﺣﻘﺎرت داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺎن آﻪ اﺷ ﺎرﻩ‬
‫ﺷﺪ ﻋﻠﺖ اﺳﺎﺳﻲ روي ﺁوردن اوس و ﺧﺰرج ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﺴﺘﻦ ﭘﻴﻤﺎن ﻋﻘﺒﻪ رهﺎﻳﻲ‬
‫از هﻤﻴﻦ ﻋﻘﺪﻩ ﺣﻘﺎرت و ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻳﻬﻮدان ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ در اﺑﺘ ﺪاي ورود‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ در رﻓﺘﺎر ﺧﻮد ﺑﺎ ﺁنهﺎ ﺗﺪﺑﻴﺮي ﺑﻪ آﺎر ﺑﺴﺖ و ﺑﺎ آﻴﺎﺳﺖ و ﻣﺂلاﻧﺪﻳﺸﻲ ﻧ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻌﺮض ﺁنهﺎ آﻪ هﻢ ﻗﻮيﺑﻮدﻧ ﺪ و ه ﻢ ﻣ ﺘﻤﻜﻦ ﻧﺸ ﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ ﻳ ﻚ ﻧ ﻮع ﭘﻴﻤ ﺎن ﻋ ﺪم‬
‫ﺗﻌﺮض و اﺣﻴﺎﻧ ًﺎ هﻤﻜﺎري ﺑﺎ ﺁنهﺎ ﻣﻨﻌﻘﺪ آﺮد )ﻋﻬﺪ ﻣﻮادﻋﻪ( آﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺁن ﻣﻘﺮر‬
‫ﺷ ﺪ ه ﺮ آ ﺲ ﺑ ﻪ دﻳ ﻦ ﺧ ﻮد ﺑﺎﺷ ﺪ وﻟ ﻲ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺳ ﺘﻴﺰﻩﺟ ﻮﻳﻲ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻳ ﺎ هﺠ ﻮم‬
‫ﻃﺎﻳﻔﻪاي ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ و ﻳﻬ ﻮد ﻣﺸ ﺘﺮآ ًﺎ از ﻳﺜ ﺮب دﻓ ﺎع آﻨﻨ ﺪ و ه ﺮ دو ﻃ ﺮف‪،‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ را ﺑﻪ ﺧﺮج ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻳﻚ وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮآﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻳﻬﻮد ﺑ ﻮد‪ ،‬ه ﺮ دو‬
‫از ﺷﺮك و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮ دو ﺑﻪ ﺳﻮي ﻳﻚ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤ ﺎز ﻣ ﻲﮔﺰاردﻧ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺎدﺛﻪاي روي ﻧ ﺪاد‪ .‬ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﻚ ﺳ ﺎل و ﻧ ﻴﻢ ﭘ ﺲ‬
‫از هﺠ ﺮت‪ ،‬ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻗﺒﻠ ﻪ را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ داد و ﺁن را از ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼ ﻲ ﺑ ﻪ آﻌﺒ ﻪ‬
 ‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﺪ آﻪ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﻗﻀ ﻴﻪ ﺑﺎﻋ ﺚ اﻋﺘ ﺮاض ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﮔﺮدﻳ ﺪ و ﺁﻳ ﻪ ‪ 177‬ﺳ ﻮرﻩ‬
‫ﺑﻘﺮﻩ در ﺟﻮاب ﺁﻧﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻦ‬‫ﻦ اْ ِﻟﺒّﺮ َﻣﻦْ َا َﻣ َ‬
‫ب َو ﻟﻜ ﱠ‬
‫ق َو اْﻟَﻤﻐْﺮ ِ‬‫ﺟ ِﻮ َه ُﻜﻢْ ﻗ َﺒ َﻞ اْﻟﻤﺸَﺮ ٍ‬
‫ﺲ اْﻟﺒﱠﺮ َانْ ُﺗﻮَّﻟﻮُا ُو ُ‬ ‫” َﻟﻴْ َ‬
‫ﺧ ِﺮ…“‬ ‫ﷲ َو اْ َﻟﻴْﻮ ِم اْﻻ َ‬
‫ﺑِﺎ ِ‬
‫)ﻧﻴﻜﻲ ﺁن ﻧﻴﺴﺖ آﻪ روهﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب آﻨﻴ ﺪ‪ ،‬ﻧﻴ ﻚ ﺁن‬
‫آ ﺲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا و روز ﺟ ﺰا و ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن و آﺘ ﺎبه ﺎي ﺁﺳ ﻤﺎﻧﻲ و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮان‬
‫اﻳﻤﺎن دارد(‬
‫ﺑﺮاي ﻳﻬﻮدﻳﺎن اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ زﻧ ﮓ ﺧﻄ ﺮي ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﻲرﻓ ﺖ و ﻏ ﺰوﻩه ﺎي‬
‫ﻣﺘ ﻮاﻟﻲ آﻮﭼ ﻚ و هﺠ ﻮم ﺑ ﻪ ﻗﺎﻓﻠ ﻪه ﺎي ﺗﺠ ﺎرﺗﻲ ﻣﻜﻴ ﺎن آ ﻪ ﻣﻨﺘﻬ ﻲ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺪر و‬
‫ﭘﻴﺮوزي ﻳ ﺎران ﻣﺤﻤ ﺪ ﺷ ﺪ ﺑ ﺮ ﻧﮕﺮاﻧ ﻲ ﺁنه ﺎ اﻓ ﺰود‪ .‬اآﻨ ﻮن ﺁنه ﺎ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎي اوس و‬
‫ﺧ ﺰرج ﺑ ﻲاﺛ ﺮ و ﺑ ﻲﻣﺎﻳ ﻪاي آ ﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻏﺎﻟﺒ ﺎً ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺨﺪام ﺧ ﻮد در ﻣ ﻲﺁوردﻧ ﺪ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ اوس و ﺧﺰرﺟﻲ ﺷﺪﻩاﻧﺪ آﻪ زﻳﺮ ﻟﻮاء ﻣﺤﻤﺪ درﺁﻣﺪﻩ و ﺑ ﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺻ ﻒ‬
‫ﻣﺤﻜﻢ و ﻣﺼﻤﻤﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﻼم در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﺮان ﻳﻬﻮد ﭼﻮن آﻌﺐﺑﻦاﻻﺷﺮف ﺑﻪ ﻣﻜﻪ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﻗﺮﺷﻴﺎن )= ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن( ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردﻩ در ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺪر هﻤ ﺪردي ﻧﺸ ﺎن دادﻧ ﺪ و ﺁﻧ ﺎن‬
‫را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻳ ﻪ ‪ 52‬ﺳ ﻮرﻩ ﻧﺴ ﺎء اﺷ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ‪:‬‬
‫ن ﺑﺎﻟﺠﺒْﺖ َو اﻟّﻄ ﺎﻏُﻮت َو‬ ‫ﻦ اﻟْﻜﺘﺎبِ ﻳُﺆﻣﻨُﻮ َ‬ ‫ﻦ ا ُوﺗُﻮا ﻧَﺼﻴﺒ ًﺎ ِﻣ َ‬ ‫ﻲ اﻟَﺬﻳ َ‬ ‫”َا َﻟﻢْ َﺗ َﺮ ِا ِﻟ َ‬
‫ﻼ“‬ ‫ﺳﺒَﻴ ً‬‫ﻦ ﺁﻣﻨُﻮا َ‬‫ﻦ اّﻟﺬَﻳ َ‬ ‫ﻦ َآﻔَﺮوُا هﺆﻻء أهْﺪي ِﻣ َ‬ ‫ن ﻟ َﻠﺬَﻳ َ‬‫َﻳ ُﻘ ِﻮﻟُﻮ َ‬
‫ﺁنهﺎﻳﻲ آﻪ ﺧﻮد را اهﻞ آﺘﺎب ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﺑ ﻪ ﺑﺘ ﺎن روي ﺁوردﻩ و ﺑ ﻪ آ ﺎﻓﺮان‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳﻨﺎن ﺑﻴﺶ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در راﻩ راﺳﺖ هﺴﺘﻨﺪ“‪.‬‬
‫ﻧﻜ ﻮهﺶ ﺻ ﺮﻳﺤﻲ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺮدﻣ ﺎﻧﻲ آ ﻪ ﺧ ﻮد را اه ﻞ آﺘ ﺎب ﻣ ﻲداﻧﻨ ﺪ و‬
‫آﺘﺎب ﺁنهﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﺮك و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ و اﻳﻨﻚ ﺑﺎ ﻣﺸﺮآﺎن دﻣﺴﺎز ﺷﺪﻩ و ﺁﻧﺎن‬
‫را از ﻳﺎران ﻣﺤﻤﺪ آﻪ ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺘﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﺮﺗﺮ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺿﻤﻦ ﺣﺎدﺛﻪاي آﻮﭼ ﻚ و ﺑ ﻲاهﻤﻴ ﺖ در ﺑ ﺎزار ﻣﺪﻳﻨ ﻪ روي داد آ ﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘﺎع و ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ آﻮي ﺁﻧﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻗﻀﻴﻪ از اﻳﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد‬
‫آﻪ زﻧﻲ از اﻧﺼﺎر ﻧﺰد زرﮔﺮي ﻳﻬ ﻮدي از ﺑﻨ ﻲ ﻗﻴﻨﻘ ﺎع رﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬زرﮔ ﺮ ﻳﻬ ﻮدي ﺑ ﺎ‬
‫وي ﻣﻐﺎزﻟﻪ ﺁﻏﺎز آﺮد و زن ﻣﺴ ﻠﻤﺎن در ﻣﻘ ﺎم اﺳ ﺘﻨﻜﺎف ﺑﺮﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺮد ﻳﻬ ﻮدي ﺑ ﺮاي‬
‫اهﺎﻧﺖ و ﺗﺨﻔﻴﻒ وي ﺁهﺴﺘﻪ ﭘﺸﺖ ﺟﺎﻣﻪ وي را ﺑﺎ ﺧ ﺎري ﺑ ﻪ ﺑ ﺎﻻي ﺟﺎﻣ ﻪاش ﺑﺴ ﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮري آﻪ هﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﻨﻪ زن ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﺪ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺧﻨﺪﻩ اﻧﺪاﺧﺖ‬
‫زن ﻣﺴﻠﻤﺎن از اﻳﻦ آﺎر ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺁﻣ ﺪ و ﻓﺮﻳ ﺎدش ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﻲ را ﺑ ﻪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ‬
‫او ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن زرﮔﺮ ﻳﻬ ﻮدي را آﺸ ﺖ‪ .‬ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺑ ﻪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ه ﻢآ ﻴﺶ ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻣﺮد ﻣﺴ ﻠﻤﺎن را آﺸ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﻏﻮﻏ ﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺖ و ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷ ﻜﺎﻳﺖ ﺑ ﻪ ﻧ ﺰد‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑﺮدﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ دﺳ ﺘﻮر وي ﺑ ﻪ آ ﻮي ﺑﻨ ﻲ ﻗﻴﻨﻘ ﺎع هﺠ ﻮم ﺑﺮدﻧ ﺪ و ﺁﻧ ﺎن را‬
 ‫ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ آﺮدﻧ ﺪ و راﻩ ﺁذوﻗ ﻪ را ﺑ ﺮ ﺁنه ﺎ ﺑﺴ ﺘﻨﺪ ﺗ ﺎ ﻋﺎﻗﺒ ﺖ ﭘ ﺲ از ‪ 15‬روز ﺑﻨ ﻲ‬
‫ﻗﻴﻨﻘﺎع ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺷ ﺪﻧﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺷ ﺮط آ ﻪ از ﺣﻴ ﺚ ﺟ ﺎن در اﻣ ﺎن ﺑﺎﺷ ﻨﺪ وﻟ ﻲ از ﻳﺜ ﺮب‬
‫آﻮچ آﻨﻨﺪ و ﺟ ﺰ اﺛ ﺎث و اﺷ ﻴﺎء ﻣﻨﻘ ﻮل ﺧ ﻮد ﺁن ه ﻢ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪري آ ﻪ ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳ ﺎن ﺁنه ﺎ‬
‫ﺗ ﻮان ﺣﻤ ﻞ ﺁن را داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ هﻤ ﻪ داراﻳ ﻲ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ ﺟ ﺎي ﮔﺬارﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺑﻲﺧﺎﻧﻪ و ﻓﺎﻗﺪ ﻟﻮازم زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ‪ ،‬ﺑﻨﻴﻪ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻬﺎﺟﺮان را ﺗﻘﻮﻳﺖ آﺮد و هﺮاﺳﻲ در دل ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن‬
‫اﻧﺪاﺧﺖ و اﻧﺪآﻲ ﺑﻌﺪ ﺑ ﺎز در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺣﺎدﺛ ﻪاي دﻳﮕ ﺮ ﻧﻮﺑ ﺖ ﺑ ﻪ ﺑﻨ ﻲ اﻟﻨﻀ ﻴﺮ رﺳ ﻴﺪ و‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺁن اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﺎ ﻋﺪﻩاي از ﻳﺎران ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻨﻲاﻟﻨﻀﻴﺮ رﻓ ﺖ ﺗ ﺎ‬
‫اﺧﺘﻼف ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻳﻪ آﺸﺘﻪاي را ﺗﺼﻔﻴﻪ آﻨﺪ‪ .‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن آﻪ از آﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪن ﻳﻜ ﻲ از‬
‫رؤﺳ ﺎء ﺧ ﻮد آﻌ ﺐﺑ ﻦ اﺷ ﺮف ﺑ ﻪ دﺳ ﺘﻮر ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل در ﺧﺸ ﻢ ﺑﻮدﻧ ﺪ در ﻣﻘ ﺎم‬
‫ﻃﻐﻴ ﺎن ﺑﺮﺁﻣﺪﻧ ﺪ و ﺁهﻨ ﮓ ﺧ ﻮد ﺣﻀ ﺮت آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ اﻣ ﺮ ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﺎل داد و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬آﻮي ﺑﻨﻲ اﻟﻨﻀﻴﺮ را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ آﺮدﻩ راﻩ ﺁﻣﺪ و ﺷ ﺪ و ﺁذوﻗ ﻪ را ﺑ ﺮ ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﻲ اﻟﻨﻀ ﻴﺮ ﻣﺠﻬ ﺰﺗ ﺮ از ﺑﻨ ﻲ ﻗﻴﻨﻘ ﺎع ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺷ ﺎﻳﺪ از ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﻋﺒﺮت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮﻳﺶ را ﺁﻣﺎدﻩﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو ﻣﺮداﻧ ﻪ ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ آﺮدﻧ ﺪ و ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﻃ ﻮﻻﻧﻲ ﺷ ﺪ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﺮﺳﻴﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻃﺒﻊ ﻧﺎﭘﺎﻳ ﺪار و ﻧﺎاﺳ ﺘﻮار ﻗ ﻮﻣﻲ از ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو دﺳﺘﻮر داد ﺗ ﺎ ﻧﺨﻠﺴ ﺘﺎن ﺑﻨ ﻲاﻟﻨﻀ ﻴﺮ را‬
‫ﺁﺗﺶ زﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺨﻞ ﭼﻮن ﺷﺘﺮ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺛﺮوت اﺳﺎﺳﻲ و ﻣﻨﺒﻊ ارﺗﺰاق اﻋﺮاب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻓﺮﻳﺎد اﻋﺘﺮاض ﺑﻨﻲاﻟﻨﻀﻴﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻧﮓ زدﻧﺪ‪:‬‬
‫” ﺗﻮ آﻪ ﺧﻮد را ﻣﺮدي ﻣﺼﻠﺢ ﻣﻲداﻧﻲ و ﻣﺮدم را از وﻳﺮاﻧ ﻲ و ﺗﺒ ﺎهﻲ و‬
‫ﻓﺴﺎد ﻣﻨﻊ ﻣﻲآﻨﻲ ﭼﺮا دﺳﺖ ﺑﺪﻳﻦ آﺎر ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲزﻧﻲ و ﻣﻮﺟﻮدهﺎي ﺛﻤ ﺮﺑﺨﺶ‬
‫را از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮي…؟“‬
‫اﻣ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ دﺳ ﺖ از ﺁن آ ﺎر ﻧﻜﺸ ﻴﺪ و در ﺟ ﻮاب ﺁنه ﺎ ﺁﻳ ﻪه ﺎي ‪5 ،4 ،3‬‬
‫ﺳ ﻮرﻩ ﺣﺸ ﺮ را ﻧ ﺎزل آ ﺮدﻩ و ﺑ ﺮ ﺁنه ﺎ ﻓ ﺮو ﺧﻮاﻧ ﺪ ﺗ ﺎ اﻗ ﺪام ﺧ ﻮﻳﺶ را ﻣﻮﺟ ﻪ و‬
‫ﻣﺸﺮوع ﺟﻠﻮﻩ دهﺪ‪:‬‬
‫ﺧ ﺮ َة‬
‫ﺠ ﻼ َء َﻟ َﻌ ﱠﺬ َﺑ ُﻬﻢْ ﻓ ﻲ اُﻟ ﺪﻧّﻴﺎ َو َﻟ ُﻬ ﻢْ ﻓ ﻲ اﻻ َ‬
‫ﻋ َﻠ ﻴْﻬُﻢ اْﻟ َ‬
‫ﷲ َ‬‫ﺐا ُ‬ ‫” َو َﻟ ﻮْﻻ َانْ َآ َﺘ َ‬
‫ﷲ ﺷَﺪﻳُﺪ اﻟﻌﻘﺎب ﻣﺎ‬ ‫نا َ‬ ‫ﷲ ﻓَﺎ ﱠ‬‫ﷲ َو َرﺳُﻮ َﻟ ُﻪ َو َﻣﻦْ ﻳَﺸﺎق ا َ‬ ‫ﻚ ﺑ َﺎ ﱠﻧ ُﻬﻢْ ﺷﺎﻗُﻮا َا َ‬
‫ب اِﻟﻨّﺎر ذﻟ َ‬
‫ﻋَﺬا ُ‬
‫ﻦ“‬‫ﺳﻘَﻴ َ‬
‫ي اْﻟﻔﺎ ِ‬
‫ن اﷲ َو ِﻟ ُﻴﺨْﺰ ِ‬‫َﻗﻄَﻌ ُﺘﻢْ ﻣﻦْ ﻟﻴ َﻨ َﺔ َاوْ ﺗَﺮَآْ ُﺘﻤُﻮهﺎ ﻗﺎﺋ َﻤ ًﺔ ﻋَﻠَﻲ ُاﺻُﻮﻟِﻬﺎ ﻓ ِﺒ ِﺎذْ ِ‬
‫اﮔ ﺮ ﺑ ﺮ ﺁنه ﺎ ﺗ ﺮك دﻳ ﺎر ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑ ﻮد در اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺎن دﭼ ﺎر ﻋ ﺬاب‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ و در ﺁن ﺟﻬ ﺎن ه ﻢ در ﺁﺗﺸ ﻨﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺷ ﻤﺎ ﻧﺨﻠ ﻲ را ﻗﻄ ﻊ آﻨﻴ ﺪ ﻳ ﺎ ﺁن را ﺳ ﺮ‬
‫ﭘﺎي ﻧﮕﺎﻩ دارﻳﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﻣﺨﻴﺮ ﻣﻲآﻨ ﺪ وﻟ ﻲ ﻗﻄ ﻊ ﺁن ﺑ ﺮاي ﻣﺠ ﺎزات ﻓﺎﺳ ﻘﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ“‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد‪ ،‬هﺮ وﺳﻴﻠﻪاي ﻣﺠﺎز و ﻣﺸﺮوع اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ روش ﻳﻌﻨﻲ دﺳﺖ زدن ﺑ ﻪ ه ﺮ آ ﺎري در راﻩ رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ ﻣﻘﺼ ﻮد ه ﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ در ﻃﻮاﻳﻒ ﻋﺮب ﻣﺘ ﺪاول و راﻳ ﺞ ﺑ ﻮد ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ‬
‫ﺑﻨﻲ ﺛﻘﻴﻒ و ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻃﺎﺋﻒ هﻤﻴﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻪ آﺎر رﻓﺖ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻣﺮ آ ﺮد ﺗﺎآﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺁنهﺎ را ﺁﺗﺶ زﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺧﻴﻠﻲ ﺗﻌﺠ ﺐﺁور ﻧﺒ ﻮد اﮔ ﺮ در ﺳ ﺎل ‪ 61‬هﺠ ﺮي )در ﺻ ﺤﺮاي آ ﺮﺑﻼ(‬
‫ﻟﺸ ﻜﺮﻳﺎن آﻮﻓ ﻪ ﺁب را ﺑ ﺮ ﻧ ﻮادﻩ ﺧ ﻮد او و ﺣﺘ ﻲ ﺑ ﺮ زﻧ ﺎن و اﻃﻔ ﺎل وي ﺑﺴ ﺘﻨﺪ ﺗ ﺎ‬
‫ﺣﺴﻴﻦﺑﻦ ﻋﻠﻲ را ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺠﺒﻮر آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎري ﭘﺲ از ﺑﻴﺴﺖ روز ﺑﻨﻲ اﻟﻨﻀﻴﺮ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺷ ﺪﻧﺪ و ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ ﺷ ﻔﺎﻋﺖ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﺮان ﺧﺮزج ﺑﻨﺎ ﺷﺪ ﺳﺎﻟﻢ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻴﺮون روﻧ ﺪ و ﺗﻤ ﺎم داراﻳ ﻲ ﺧ ﻮد را‬
‫ﺑﺮ ﺟﺎي ﮔﺬارﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﺎن ﻳﺎران ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻌﺘﺒﺮي آ ﻪ از ﻳﻬ ﻮد در ﻳﺜ ﺮب ﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺑﻨ ﻲ ﻗﺮﻳﻈ ﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﭘﺲ از واﻗﻌﻪ ﺧﻨﺪق آﺎر ﺁنهﺎ ﻧﻴﺰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ دﺳ ﺘﺎوﻳﺰ آ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻮد ﺁنه ﺎ از‬
‫داﺧﻞ ﺑﻪ ﻳﺎري ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن آ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ آ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑﺸ ﺘﺎﺑﻨﺪ وﻟ ﻲ ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺗﺪﺑﻴﺮي ﻣﻴ ﺎن ﺁنه ﺎ ﻧﻔ ﺎق اﻧ ﺪاﺧﺖ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺑ ﻪ ﻳ ﺎري اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن ﻧﺮﻓﺘﻨ ﺪ‬
‫ﻣﻌﺬاﻟﻚ ﭘﺲ از اﻳﻦ آﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن از ﻓﺘﺢ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣ ﺄﻳﻮس ﺷ ﺪ و ﺣﺼ ﺎر را ﺗ ﺮك آ ﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ آﺎري آﻪ آﺮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ آﻮي ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈ ﻪ و ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﺁن ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ روز ﻃ ﻮل آﺸ ﻴﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺣﺎﺿ ﺮ ﺷ ﺪﻧﺪ ه ﻢ ﭼ ﻮن دو‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ داراﻳﻲ ﺧﻮد را ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺳﺎﻟﻢ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺖ ﭼﻪ از ﺁنهﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ هﻤﺪاﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﺎ اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن آﻴﻨ ﻪاي در دل داﺷ ﺖ‬
‫و ﻧﺎﺑﻮدي ﺁﻧﺎن را ﺑﺎﻋﺚ ازدﻳﺎد ﺷﻮآﺖ اﺳﻼم و ﻣﺮﻋﻮب آﺮدن دﻳﮕﺮان ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﻲ ﻗﺮﻳﻈ ﻪ از ﺑ ﻴﻢ اﻳ ﻦ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﺑ ﻪ ﻃﺎﻳﻔ ﻪ اوس ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﺷ ﺪ ﺗ ﺎ هﻤ ﺎن‬
‫رﻓﺘﺎري آﻪ ﺑﺎ وﺳﺎﻃﺖ رؤﺳﺎي ﺧﺰرج ﺑﺎ دو ﻃﺎﻳﻔﻪ دﻳﮕﺮ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ‬
‫آﺎر ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺁنهﺎ از ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ آﺮدﻧﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺣﻜَﻢ ﻣﻲآﻨﻢ هﺮ ﭼﻪ او ﮔﻔﺖ ﺑﺪان‬ ‫ﻣﻦ ﻳﻜﻲ از رؤﺳﺎي اوس را در اﻳﻦ آﺎر ُ‬
‫ﺣﻜَﻢ ﻗﺮار داد ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﺴ ﺖ ﺳ ﻌﺪﺑﻦ ﻣﻌ ﺎذ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺧﻮاهﻢ آﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﻣﻌﺎذ را ُ‬
‫از ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ دﻟﻲ ﭘﺮﺧﻮن دارد‪.‬‬
‫ﺳ ﻌﺪ ه ﻢ ﺣ ﺪس و ﻣﻴ ﻞ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را آ ﺎﻣﻼً ﺗﺤﻘ ﻖ ﺑﺨﺸ ﻴﺪ و ﺣﻜ ﻢ آ ﺮد ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﻣ ﺮدان ﻗﺮﻳﻈ ﻪ را ﮔ ﺮدن ﺑﺰﻧﻨ ﺪ و زن و ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺁﻧ ﺎن را ﺑ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﻲ ﺑﮕﻴﺮﻧ ﺪ و ﺗﻤ ﺎم‬
‫اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻜ ﻢ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻮد وﻟ ﻲ ﭼ ﻪ ﻣ ﻲﺷ ﻮد آ ﺮد زﻳ ﺮا ه ﺮ دو ﻃ ﺮف ﺑ ﻪ داوري‬
‫ﺳﻌﺪﺑﻦ ﻣﻌﺎذ ﮔﺮدن ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑ ﺮ هﻤ ﻪ اﻳ ﻦه ﺎ ﺷ ﺪت ﻋﻤ ﻞ و ﺗ ﺪاﺑﻴﺮ ﻗ ﺎﻃﻊ‬
‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﺮوط اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺑﻨﻴﺎنﮔ ﺬاري دوﻟ ﺖ ﻻزم و ﺿ ﺮوري‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺑﺎزار ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﮔﻮدال آﻨﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬هﻔﺘﺼﺪ ﻳﻬﻮدي ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻩ و اﻣﺎن‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ را ﻳﻜﻲ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮي ﮔﺮدن زدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀ ﻲ ﻋ ﺪﻩ اﺳ ﻴﺮان ﻣﻘﺘ ﻮل را ﺗ ﺎ ه ﺰار ﻧﻔ ﺮ ذآ ﺮ آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ .‬از ﺁن ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﺣﻜﻤﻴﺖ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﻣﻌﺎذ آﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد زﻧﺎن را ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﻲ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ زن را ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﮔﺮدن زدﻧﺪ و ﺁن زن ﺣﺴﻦ اﻟﻘﺮﻇﻲ ﺑﻮد آ ﻪ ﺗ ﺎ هﻨﮕ ﺎم ﻣ ﺮگ ﻧ ﺰد ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﻧﺸﺴ ﺘﻪ و‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲآﺮد‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﻧﺎم او را ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﮔﺸﺎدﻩروﻳﻲ و ﺧﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺘﻠﮕ ﺎﻩ‬
‫رﻓﺖ‪ .‬ﺟﺮﻣﺶ اﻳﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ هﻨﮕ ﺎم ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ آ ﻮي ﺑﻨ ﻲ ﻗﺮﻳﻈ ﻪ ﺳ ﻨﮕﻲ ﭘﺮﺗ ﺎپ آ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺗﺎ آﻨ ﻮن زﻧ ﻲ ﺑ ﺪﻳﻦ ﺧﻮﺷ ﺮوﻳﻲ و ﺧ ﻮشﺧ ﻮﻳﻲ و ﻧﻴ ﻚ ﻧﻔﺴ ﻲ‬
‫ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ آﺸﺘﻨﮕﺎﻩ ﺑﺮود ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ ﺗﻮ را ﺑﻜﺸﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻨﺪﻩ ﺟﻮاب داد‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻦ زﻧﺪﮔﻲ ارزﺷﻲ ﻧﺪارد“‪.‬‬

‫ﺟﻬﺶ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺪرت‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺗﺸﻜﻴﻞ دوﻟﺖ‬

‫از ﺳﻴﺮ در ﺣﻮادث دﻩ ﺳ ﺎﻟﻪ اول هﺠ ﺮت ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﻲ اﺣﺴ ﺎس ﻣ ﻲﺷ ﻮد آ ﻪ‬

‫دوﻟﺘﻲ در ﺷ ﺮف ﺗﺄﺳ ﻴﺲ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻧﺒ ﻮت ﺳ ﻴﺰدﻩ ﺳ ﺎﻟﻪ ﻣﻜ ﻪ از ﺻ ﻮرت وﻋ ﻆ و ﭘﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن ﻣﺮدم از روز ﺟﺰا و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑ ﻪ ﻧﻴﻜ ﻲ ﺧ ﺎرج ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت دﺳ ﺘﮕﺎهﻲ‬
‫درﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺮ ﻣ ﺮدم ﺣﻜﻮﻣ ﺖ آﻨ ﺪ و ﺧ ﻮاﻩ و ﻧ ﺎﺧﻮاﻩ ﺁﻳ ﻴﻦ ﺟﺪﻳ ﺪ را ﺑ ﺮ‬
‫ﺁنهﺎ ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ هﺪف‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ و ﺗ ﺪﺑﻴﺮي دﺳ ﺖ زدن ﻣﺠ ﺎز اﺳ ﺖ‬
‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻣﻘﺎم روﺣﺎﻧﻴﺖ و ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺷﺄن آﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ دﻋ ﻮي ارﺷ ﺎد و ه ﺪاﻳﺖ‬
‫دارد‪.‬‬
‫ﻗﺘ ﻞه ﺎي ﺳﻴﺎﺳ ﻲ آ ﻪ در اﻳ ﻦ اﻳ ﺎم ﺻ ﻮرت ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﻏ ﺰوﻩه ﺎ آ ﻪ ﻇ ﺎهﺮًا‬
‫ﻣﺠ ﻮزي ﻧ ﺪارد‪ ،‬هﺠ ﻮم ﺑ ﻪ ﻃ ﻮاﻳﻔﻲ آ ﻪ هﻨ ﻮز در ﻣﻘ ﺎم هﺠ ﻮم ﺑﺮﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩاﻧ ﺪ وﻟ ﻲ‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺧﺒﺮ ﺁوردﻩاﻧﺪ آﻪ در ﺁنهﺎ ﺟﻨﺐ و ﺟﻮﺷﻲ و ﻧﻴﺖ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﺘﻲ ﺑ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫هﺴ ﺖ هﻤ ﻪ ﺑ ﺮاي رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﺪﻳﻦ ه ﺪف اﺳ ﺖ‪ .‬ﻧﻴ ﺰ ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ آ ﺎروانه ﺎي ﺗﺠ ﺎرﺗﻲ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬هﻢ ﺑﺮاي ﺿﺮﺑﺖ وارد آﺮدن‪ ،‬هﻢ ﺑﺮاي آﺴﺐ ﻏﻨﺎﻳﻢ و هﻢ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد رﻋﺐ‬
‫و ازدﻳﺎد ﺷﻮآﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻻزم ﻣﻲﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫در اﻳ ﻦ دورﻩ آﻮﺗ ﺎﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻏﺎﻟ ﺐ ﺷ ﺮاﻳﻊ اﺳ ﻼم ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و‬
‫ﻧﻈﺎﻣﺎﺗﻲ ﻣﺎﻟﻲ و ﻣﺪﻧﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﮔﺮدﻳﺪﻩاﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻜ ﻪ اﺣﻜ ﺎم و ﺷ ﺮاﻳﻌﻲ وﺿ ﻊ ﻧﺸ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ ﮔﻮﻟ ﺪ زﻳﻬ ﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫”ﺁﻳﺎت ﻣﻜﻲ ﻣﺸﻌﺮ ﺑﺮﺁوردن دﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪي ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﺁﻳ ﺎت ﻣﻜ ﻲ ﻗ ﺮﺁن ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫در ﺗﺮﻏﻴﺐ ﺑﻪ زهﺪ‪ ،‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﻜﺘﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤ ﺎز‪ ،‬ﻧﻴﻜ ﻲ آ ﺮدن ﺑ ﻪ دﻳﮕ ﺮان‬
‫و اﺟﺘﻨﺎب از اﺳﺮاف در اآﻞ و ﺷﺮب )ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﻴﺪن( اﺳﺖ“‬
‫در ﻣﻜﻪ ﻓﻘﻂ ﭘﻨﺞ اﺻﻞ ﻣﻘﺮر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪-1‬ﺗﻮﺣﻴﺪ و اﻗﺮار ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ‬
‫‪-2‬ﻧﻤﺎز‬
‫‪-3‬زآﺎت وﻟﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻧﻔﺎق اﺧﺘﻴﺎري‬
‫‪-4‬روزﻩ ﺁن هﻢ ﺑﻪ روش ﻳﻬﻮد‬
‫‪-5‬ﺣﺞ ﻳﻌﻨﻲ زﻳﺎرت ﻣﻌﺒﺪ ﻗﻮﻣﻲ ﻋﺮب‬

‫ﺳ ﻴﻮﻃﻲ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ ”ﺣ ﺪ“ ﻳﻌﻨ ﻲ ﻣﺠ ﺎزات ﺷ ﺮﻋﻲ وﺟ ﻮد‬

‫ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﺴﻠﻢ آﻪ هﻨﻮز اﺣﻜﺎﻣﻲ ﺻﺎدر ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺟﻌﺒ ﺮي ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ‪ :‬ه ﺮ ﺳ ﻮرﻩاي آ ﻪ در ﺁن ﻓﺮﻳﻀ ﻪاي هﺴ ﺖ ﺣﺘﻤ ًﺎ از‬
‫ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﺪﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻗﺮﺁن ﻣﻜﻲ ﻓﻘﻂ ﺳﺨﻦ از ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻼل‬
‫و ﺣﺮام ﭘﺲ از ﻧﻤﻮ اﺳﻼم ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ اﻣ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ ﺗﻤ ﺎم اﺣﻜ ﺎم و ﻓ ﺮاﻳﺾ در دﻩ ﺳ ﺎﻟﻪ اﺧﻴ ﺮ‬
‫ﺻﺎدر و ﻣﻘ ﺮر ﮔﺮدﻳ ﺪ و اﺳ ﻼم ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﻲ ﻧ ﻮ درﺁﻣ ﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ ﻣﻘ ﺪﻣﺎت‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ دوﻟﺖ ﻋﺮﺑﻲ ﻓﺮاهﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻗﺪام ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﻗﺒﻠﻪ از ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼ ﻲ‬
‫ﺑﻪ آﻌﺒﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺪاﺑﻴﺮ هﻢ ﺧﺮج ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﻳﻬ ﻮد ﺟ ﺪا آ ﺮدﻩ و ﻋﻘ ﺪﻩ ﺣﻘ ﺎرﺗﻲ را‬
‫آﻪ اﻋﺮاب ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ زاﻳﻞ آﺮد و هﻢ ﻧﻮﻋﻲ ﺣﻤﻴﺖ ﻗ ﻮﻣﻲ را در اﻋ ﺮاب‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ ﭼﻪ هﻤﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ آﻌﺒ ﻪ اﺣﺘ ﺮام داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬آﻌﺒ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻣﺮآ ﺰ‬
‫اﺻﻨﺎم و ﺳﺘﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﻮد ﺧﺎﻧﻪ اﺑﺮاهﻴﻢ و اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑ ﻮد آ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺧ ﻮد را از ﻧﺴ ﻞ‬
‫ﺁﻧﺎن ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ آﻴﻔﻴﺖ ﺷﺎرع اﺳﻼم ﺗﺒﻌﻴﺖ از ﻳﻬ ﻮد را در اﻣ ﺮ روزﻩ ﺗ ﺮك آ ﺮدﻩ‬
‫و روزﻩ ﻣﻌﻤﻮل ﺁنهﺎ را آﻪ در دهﻢ ﻣﺤﺮم اﻧﺠﺎم ﻣ ﻲﮔﺮﻓ ﺖ ﻧﺨﺴ ﺖ ﺑ ﻪ اﻳ ﺎم ﻣﻌ ﺪودﻩ‬
‫ﻣﺒﺪل آﺮد و ﺳﭙﺲ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن را ﺑﺪان اﺧﺘﺼﺎص داد‪.‬‬
‫اﺣﻜﺎم راﺟﻊ ﺑ ﻪ ﻃ ﻼق و ﻧﻜ ﺎح‪ ،‬ﺣ ﺪود ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣﺤ ﺎرم‪ ،‬ارث‪ ،‬ﺣ ﻴﺾ‪ ،‬ﺗﻌ ﺪد‬
‫زوﺟ ﺎت‪ ،‬ﺣ ﺪ زﻧ ﺎ و ﺳ ﺮﻗﺖ‪ ،‬ﻗﺼ ﺎص و دﻳ ﻪ و ﺳ ﺎﻳﺮ اﺣﻜ ﺎم ﺟﺰاﻳ ﻲ و ﻣ ﺪﻧﻲ و ه ﻢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺠﺎﺳﺎت و ﻣﺤﺮﻣﺎت و ﺧﺘﻨﻪ… آﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻳﺎ ﻣﻘﺘﺒﺲ از ﺷﺮاﻳﻊ ﻳﻬﻮد ﻳﺎ ﻋ ﺎدات‬
‫زﻣﺎن ﺟﺎهﻠﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪﻳﻼت و ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﺗﻤﺎم اﻳﻦهﺎ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻘﺮر ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫اﺣﻜ ﺎم ﻣ ﺪﻧﻲ و اﻣ ﻮر ﺷﺨﺼ ﻴﻪ ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ از دﻳﺎﻧ ﺖ ﻳﻬ ﻮد و ﻋ ﺎدات دورﻩ‬
‫ﺟﺎهﻠﻴﺖ رﻧﮓ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎع و ﻣﺮﺗﺐ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫اﻧﻜﺎر اﺳﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﻤﺪن ﻣﻠﻞ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ رﻧﮓ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒ ﺎدات در ﺗﻤ ﺎم ادﻳ ﺎن هﺴ ﺖ و ﻣﺴ ﺘﻠﺰم ﻧ ﻮﻋﻲ ﺗﻬ ﺬﻳﺐ‪ ،‬ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﺷ ﺌﻮن‪،‬‬
‫ﻃﺮز ﻳﺎ آﻴﻔﻴﺖ ﺁن ﭼﻨﺪان اهﻤﻴﺖ ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻔﻜﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻓﻠﺴ ﻔﻪ ﺣ ﺞ و‬
‫اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎﻟﻲ آﻪ در ﺁنهﺎ ﺳﻮد و ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻘﻼﻧﻲ دﻳﺪﻩ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺳﺮ در ﺁورد‪.‬‬
‫ﻋﺰم ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ در ﺳﺎل هﺸﺘﻢ هﺠﺮي ﺑﻪ زﻳﺎرت آﻌﺒ ﻪ ﺗ ﺎ ﺣ ﺪي ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﻣﻌﻤﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ واﻗﻌ ًﺎ ﻓﻜ ﺮ ﻣ ﻲآ ﺮد آﻌﺒ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ ﺧﺪاﺳ ﺖ ﻳ ﺎ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑ ﺮاي‬
‫ارﺿﺎء ﺧﺎﻃﺮ ﻳﺎران ﺧﻮد آﻪ زﻳﺎرت آﻌﺒﻪ ﺑﺮاي ﺁنه ﺎ ﻋ ﺎداﺗﻲ آﻬﻨ ﻪ و اﺟ ﺪادي ﺑ ﻮد‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ آﺎر زد؟ ﺁﻳﺎ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ آ ﻪ ﻣﻮاﺟ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﻗ ﺮﻳﺶ و‬
‫ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ورود ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﺷ ﺪ و ﺻ ﻠﺢ ﺷﻜﺴ ﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺣﺪﻳﺒﻴ ﻪ را ﺑ ﺎر ﺁورد‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﻧﻮع ﺻﺤﻨﻪ ﺳﺎزي و ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﺒﻮد آﻪ آﺜﺮت ﻋﺪﻩ و ﺷﻮآﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ را ﺑﻪ‬
‫رخ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻜﺸﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺿﻌﻔﺎ و ﺳﺎآﻨﺎن ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻌﺼ ﺐ ﻣﻜﻴ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫دﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﮔﺮدد؟‬
‫آﺴﻲ آﻪ دﻳﻨﻲ ﺗﺎزﻩ و ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ و ﭘﺸﺖ ﭘﺎ ﺑﻪ هﻤﻪ ﻣﻌﺘﻘ ﺪات و‬
‫ﺧﺮاﻓﺎت ﻗﻮم ﺧﻮد زدﻩ اﺳﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻏﻠﺐ هﻤﺎن ﻋﺎدات ﻗﺪﻳﻢ را ﺑﻪ ﺻﻮرت دﻳﮕ ﺮي‬
‫اﺣﻴﺎء ﻣﻲآﻨﺪ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﭘﺮﺳ ﺖ و ﺷ ﺎرع اﺳ ﻼم آ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ ﭘﺮوردﮔ ﺎر‬
‫ﻳﻜﺘﺎ را هﺪف اﺳﺎﺳﻲ ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻗﻮم ﺧﻮد ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزﻧﺪ‪:‬‬
‫”ﻗﻮﻟﻮا ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺗﻔﻠﺤﻮا“‬
‫و اﺳﺎس ﺗﻘﺮب را ﺑﺮﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺗﻘﻮي ﻧﻬﺎدﻩ و ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫”ان اآﺮﻣﻜﻢ ﻋﻨﺪ اﷲ اﺗﻘﺎآﻢ“‬
‫در ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺣﻤﻴﺖ ﻗﻮﻣﻲ و ﺗﻌﺼﺐ ﻧﮋادي درﺁﻣﺪﻩ و ﻣﻲﺧﻮاهﺪ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ را ﺷﻌﺎر ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻗﺮار دهﺪ؟‬
‫در هﺮ ﺻﻮرت اﻳﻦ اﻣ ﺮ ﺑ ﻪ درﺟ ﻪاي ﺷ ﮕﻔﺖاﻧﮕﻴ ﺰ و ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي ﺑ ﺎ ﻣﺒ ﺎﻧﻲ‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑﻮد آﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺳﻌﻲ ﺑ ﻴﻦ ﺻ ﻔﺎ و ﻣ ﺮوﻩ آ ﻪ ﻋ ﺎدت‬
‫ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن ﻋﺮب ﺑﻮدﻩ اآﺮاﻩ داﺷﺘﻨﺪ و ﺣﻔﻆ اﻳﻦ ﻋ ﺎدت ﺑ ﻪ زور ﺁﻳ ﻪ ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﺮ ﺁنه ﺎ‬
‫ﻗﺒﻮﻻﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ رواﻳﺎت ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻋﻤﺮ آﻪ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و از ﺧﻮش‬
‫ﻓﻜﺮﺗ ﺮﻳﻦ ﺣﻮارﻳ ﻮن اوﺳ ﺖ ﮔﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ اﮔ ﺮ ﻣ ﻦ ﺧ ﻮدم ﻧﻤ ﻲدﻳ ﺪم آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد را ﻣﻲﺑﻮﺳﻴﺪ هﺮﮔﺰ اﻳﻦ ﺳﻨﮓ ﺳﻴﺎﻩ را ﻧﻤﻲﺑﻮﺳﻴﺪم‪.‬‬
‫ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﻪ ﺣﻖ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﻲ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫”ﻣﻦ هﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ دﻟﻴ ﻞ ﻣ ﻮﺟﻬﻲ ﺑ ﺮاي اﻋﻤ ﺎل و ﻣﻨﺎﺳ ﻚ ﺣ ﺞ ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪام وﻟ ﻲ‬
‫ﭼﻮن اﻣﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﺎﭼﺎر اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻲآﻨﻢ“‪.‬‬
‫در ﻗﺮﺁن ﺁﻳ ﻪاي هﺴ ﺖ آ ﻪ روزﻧ ﻪاي ﺑ ﺮ روي اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﻣ ﻲﮔﺸ ﺎﻳﺪ و ﺷ ﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺟﻮاﺑﻲ ﺑﻪ ﺳﺆالهﺎ ﺑﺪهﺪ‪:‬‬
‫ﺤ ﺮَا َم َﺑﻌْ َﺪ‬
‫ﺲ ﻓَﻼ َﻳﻘْ َﺮﺑُﻮا اْﻟَﻤﺴْ ﺠ َﺪ اْﻟ َ‬
‫ﺠ ُ‬
‫ن َﻧ َ‬
‫ﻦ ﺁﻣﻨُﻮا ِا ﱠﻧﻤَﺎ اْﻟ ُﻤﺸْ ِﺮآُﻮ َ‬ ‫”ﻳﺎ َا ﱠﻳﻬَﺎ ّاﻟَﺬﻳ َ‬
‫ﷲ ِﻣﻦْ َﻓﻀْﻠ َﻪ“‬‫ف ُﻳﻐْﻨﻴ ُﻜ ُﻢ َا ُ‬
‫ﺴﻮْ َ‬ ‫ﻋﻴْ َﻠ ًﺔ َﻓ َ‬
‫ﻋﺎﻣَﻬﻢْ هﺬا َو انْ ﺧﻔْ ُﺘﻢْ َ‬
‫اي ﮔﺮوﻩ ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺸﺮآﺎن ﭘﻠﻴﺪﻧﺪ )ﻧﺠ ﺲ و آﺜﻴﻔﻨ ﺪ( و ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﭘ ﺲ از اﻳ ﻦ‬
‫ﺳﺎل‪ ،‬ﺳ ﺎل ده ﻢ هﺠ ﺮت‪ ،‬ﺑ ﻪ آﻌﺒ ﻪ ﺁﻳﻨ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ از ﻓﻘ ﺮ ﻣ ﻲﺗﺮﺳ ﻴﺪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺷ ﻤﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫ﻓﻀﻞ ﺧﻮد ﺑﻲﻧﻴﺎز ﺧﻮاهﺪ ﺳﺎﺧﺖ“‪.‬‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﺟﻼﻟ ﻴﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﻓﺘﻮﺣ ﺎت و ﺟﺰﻳ ﻪ اﻋ ﺮاب را ﺑ ﻲﻧﻴ ﺎز‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮرﻩ ﺗﻮﺑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﻮرﻩهﺎي ﻗﺮﺁن اﺳﺖ و ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ در ﺳﺎل دهﻢ‬
‫هﺠﺮي ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ زﻳﺎرت آﻌﺒﻪ را ﺑﺮ ﻃﻮاﻳ ﻒ ﻏﻴﺮﻣﺴ ﻠﻤﺎن‬
‫ﺣﺮام ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻣﺪ و ﺷﺪ ﻃﻮاﻳ ﻒ ﻋ ﺮب وﺟ ﻪ ارﺗ ﺰاق اه ﻞ ﻣﻜ ﻪ و ﺑﺎﻋ ﺚ روﻧ ﻖ آﺴ ﺐ و‬
‫آﺎر ﺁنهﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺮدم ﻣﻜﻪ ﻧﺎراﺿﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻣﻜﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ اوﻳﻨﺪ آﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً از‬
‫ﺗﺮس ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ .‬از روﻧﻖ اﻓﺘﺎدن ﻣﻜﻪ ﺧﻄﺮ ارﺗﺪاد درﺑﺮ دارد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ وﺟ ﻮب‬
‫)واﺟﺐ ﺷﺪن زﻳﺎرت آﻌﺒﻪ در ﻣﻜﻪ( ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﻳﻦ ﺧﻄﺮ از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ اﺳﺖ و ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ ﺣ ﺪ ﺑ ﺎ واﻗ ﻊ و ﻧﻔ ﺲاﻻﻣ ﺮ‬
‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﻲﺷﻮد وﻟ ﻲ در ه ﺮ ﺣ ﺎل ﺑ ﺮاي ﻣﻨﺎﺳ ﻚ ﺣ ﺞ ﻳﻌﻨ ﻲ اﻋﻤ ﺎﻟﻲ آ ﻪ ﺑ ﺖﭘﺮﺳ ﺘﺎن‬
‫دوران ﺟﺎهﻠﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدادﻧﺪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻋﻘﻞ ﭘﺴﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺮع ﭘﺴ ﻨﺪ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻧﻤ ﻲﺗ ﻮان ﻳﺎﻓ ﺖ‪ .‬از اﻳ ﻦ رو ﺷ ﺎﻋﺮ ﺑ ﺰرگ ﻋ ﺮب و ﻓﻴﻠﺴ ﻮف روﺷ ﻨﻔﻜﺮ ﺟﻬ ﺎﻧﻲ‬
‫اﺑﻮاﻟﻌﻼء ﻣﻌﺮي ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻟﺮﻣﻲ اﻟﺠﻤﺎر وﻟﺜﻢ اﻟﺤﺠﺮ‬ ‫وﻗﻮم اﺗﻮاﻣﻦ اﻗﺎﺻﻲ اﻟﺒﻼد‬
‫اﻳﻌﻤﻲ ﻋﻦ اﻟﺤﻖ آﻞ ﺗﺎ ﺑﺸﺮ‬ ‫ﻓﻮا ﻋﺠﺒﺎ ﻣﻦ ﻣﻘﺎﻻﺗﻬﻢ‬
‫ﺣﺮﻣﺖ ﺧﻤﺮ و ﻗﻤﺎر آﻪ از ﺷﺮاﻳﻊ ﺧﺎص اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ و در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺻ ﺎدر‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺼﻮر آﺮد آﻪ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺻﺪور ﺁنهﺎ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺪﻳﻨﻪ زآﺎت از ﺻﻮرت اﻣﺮ ﺧﻴﺮ و اﻧﻔﺎق اﺧﺘﻴ ﺎري ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ ﻣﺎﻟﻴ ﺎﺗﻲ‬
‫درﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﺟﻮاﺑﮕﻮي هﺰﻳﻨﻪ دوﻟﺖ ﺗﺎزﻩ ﺑﻨﻴﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﻲ آ ﻪ در ه ﻴﭻ ﻳ ﻚ از ﺷ ﺮاﻳﻊ ﺁﺳ ﻤﺎﻧﻲ و ﺑﺸ ﺮي ﻧﻈﻴ ﺮ ﺁن را‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ ﺣﻜﻢ ﺟﻬﺎد اﺳﺖ آﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﺎزﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫”اذن ﻟﻠﻤﺆﻣﻨﻴﻦ اﻟﻘﺘﺎل“ و ﭘﺲ از ﺁن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺻﻴﻐﻪهﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻣﺮ‪ ،‬و‬
‫ﺷﺪت ﻋﻤﻞ در ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﺪﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻘﺮﻩ‪ ،‬اﻧﻔﺎل‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ و ﻏﻴﺮﻩ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﺟ ﻪ و ﻋﺒ ﺮت ﺁن آ ﻪ در ﺳ ﻮرﻩه ﺎي ﻣﻜ ﻲ ﻧ ﺎﻣﻲ از ﺟﻬ ﺎد و ﻗﺘ ﺎل‬
‫ﻣﺸﺮآﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ در ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﺪﻧﻲ ﺑﻪ ﻗﺪري ﺁﻳﺎت ﻗﺘﺎل و ﺟﻬﺎد ﻓ ﺮاوان اﺳ ﺖ‬
‫آ ﻪ ﺗﺼ ﻮر ﻣ ﻲﺷ ﻮد در ﺑ ﺎرﻩ ه ﻴﭻ اﻣ ﺮي و ﺣﻜﻤ ﻲ اﻳ ﻦ ﻗ ﺪر ﺗﺄآﻴ ﺪ ﺻ ﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ دو اﻣ ﺮ را ﻣ ﻲرﺳ ﺎﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜ ﻲ ﺑﺼ ﻴﺮت ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺮ روﺣﻴ ﻪ‬
‫اﻋﺮاب و راﻩ اﺳﺘﻴﻼء ﺑﺮ ﺁنهﺎ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺻﻞ آﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻳﻚ‬
‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁورد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻚ واﺣﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺸ ﻜﻴﻞ داد زﻳ ﺮا ﺧ ﻮد‬
‫اﻳﻦ ﻣﻨﺘﺰع از ﻋﺎدات و ﻓﻄﺮت ﻗﻮم ﻋﺮب اﺳﺖ و دوم ﭘﺎﻳﻤ ﺎل ﺷ ﺪن ﺣ ﻖ ﺁزادي ﻓﻜ ﺮ‬
‫و ﻋﻘﻴﺪﻩ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺷﺮﻳﻒﺗﺮﻳﻦ ﺣﻖ اﻧﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ ﺻ ﺪاي اﻋﺘ ﺮاض ﺑﺴ ﻲ از ﻣﺘﻔﻜ ﺮان را‬
‫ﺑﻠﻨﺪ آﺮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺁن را ﺗﻮﺟﻴﻪ آﺮد‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺑﻪ زور ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻋﻘﻴﺪﻩ و دﻳﻨ ﻲ ﻣﺠﺒ ﻮر آ ﺮدن آ ﺎري‬
‫ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ و ﺑﺎ ﻣﺒﺎدي ﻓﺎﺿﻠﻪ ﻋﺪل و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ؟‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪهﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺸﺮي در هﺮ زﻣ ﺎن و در ه ﺮ ﻣﻜ ﺎن‬
‫آﻤ ﺎﺑﻴﺶ ﺳ ﺘﻢ و ﺗﺒ ﺎهﻲ ﻣﻮﺟ ﻮد اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ از ﻧﻈ ﺮ اه ﻞ ﻓﻜ ﺮ ه ﻴﭻ ﺳ ﺘﻤﻲ ﺗ ﺎرﻳﻜﺘﺮ‬
‫ﻧﺎﻣﻌﻘﻮلﺗﺮ و ﻧﺎﻣﺮدﻣﻲﺗﺮ از اﻳ ﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ ﺷ ﺎهﻲ ﻳ ﺎ هﻴﺌ ﺖ ﺣﺎآﻤ ﻪاي ﺑ ﺮاي ﻣ ﺮدم‬
‫ﺣﻖ ﺁزادي ﻓﻜﺮ و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﻳ ﺎ ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺮوا و ﻳ ﺎ ﺣﻜ ﻮﻣﺘﻲ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﺧ ﻮد را از ﺑ ﻴﻦ ﺑﺒ ﺮد‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرﺗﻲ اﺳ ﺖ از ﺗﻨ ﺎرع ﺑﻘ ﺎ‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ‬
‫اﺻ ﻮل اﻧﺴ ﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷ ﺪ اﻣ ﺎ ﻣﺠﺒ ﻮر ﺳ ﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮدﻣ ﻲ آ ﻪ ﭼ ﻮن او ﻓﻜ ﺮ آﻨﻨ ﺪ و ﻣﻄ ﺎﺑﻖ‬
‫ذوق و ﻣﺸﺮب او رأي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷ ﻲ و ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻣﻌ ﺬاﻟﻚ در‬
‫ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ و در ﺗﻤﺎم ﻣﻠﻞ ﺟﻬﺎن اﻳﻦ اﺟﺤﺎف ﺑﻪ ﺣ ﻖ ﻣ ﺮدم روي دادﻩ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﻲاﺣﺘﺮاﻣﻲ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺁﻧﺎن راﻳﺞ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻋﺎﻣ ﻪ ﻣ ﺮدم ﻧﻴ ﺰ ﭼﻨﻴﻨﻨ ﺪ ﻳﻌﻨ ﻲ‬
‫هﻤﺎن اﺳﺘﺒﺪاد هﻤﺎن ﺧﻮدآﺎﻣﻲ و ﺧﻮد رأﻳﻲ ﻃﺎﻏﻴﺎن و ﻣﺴﺘﺒﺪان را ﺑ ﻪ آ ﺎر ﺑﺴ ﺘﻪ و‬
‫ﺗ ﺎب ﺷ ﻨﻴﺪن ﻓﻜ ﺮ و ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﻣﻌﺘﻘ ﺪات ﺧ ﻮد را ﻧﺪارﻧ ﺪ و ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ‬
‫ﺻﻔﺤﻪهﺎي ﺗﺎرﻳﻚ و ﺳﻴﺎهﻲ را در ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮔﺸﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁدﻣﻴﺎن را آﺸﺘﻪاﻧﺪ ﺳﻮزاﻧﺪﻩاﻧﺪ و ﺑﻪ زﻧﺪانهﺎي ﺗﺎرﻳ ﻚ اﻧﺪاﺧﺘ ﻪاﻧ ﺪ‪ ،‬دﺳ ﺖ‬
‫و ﭘﺎﻳﺸﺎن را ﻗﻄﻊ آﺮدﻩاﻧﺪ ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪاﻧﺪ و آﺸﺘﺎر دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌ ﻲ ﻣﺮﺗﻜ ﺐ ﺷ ﺪﻩاﻧ ﺪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎي ﺑﺎرزي آﻪ در ﻋﺼﺮ ﺧﻮد ﻣﺎ و ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ روي دادﻩ اﺳﺖ وﻗﺎﻳﻊ ﺧﻮﻧﻴﻦ‬
‫آﺸﻮرهﺎي ﻧﺎزي و ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ و آﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﻲاﺣﺘﺮاﻣﻲ ﺑﻪ ﺁزادي ﻓﻜﺮ و ﻋﻘﻴﺪﻩ در هﻤﻪ ﺟﻬﺎن و ﻣﻴﺎن هﻤﻪ اﻗﻮام‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﻄﻠﺐ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺁﻳ ﺎ ﻋ ﻴﻦ اﻳ ﻦ روش از‬
‫ﻃﺮف آﺴﻲ آﻪ ﭘﺮﭼﻢ هﺪاﻳﺖ را ﺑﺮ دوش ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و در ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫”ﻻ اآ ﺮاﻩ ﻓ ﻲ اﻟ ﺪﻳﻦ“ و در ﺟ ﺎي دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ آ ﺎﻓﺮان ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ”ﻟﻜ ﻢ دﻳ ﻨﻜﻢ‬
‫وﻟﻲ دﻳﻦ“ و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ ”:‬ﻟﻴﻬﻠﻚ ﻣﻦ هﻠﻚ ﻋﻦ ﺑﻴﻨﺔ ﻣ ﻦ ﺣ ﻲ ﻋ ﻦ ﺑﻴﻨ ﺔ“ و‬
‫از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ”رﺣﻤﺔ اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ“ ﻟﻘﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺼ ﺪاق ”اﻧ ﻚ ﻟﻌ ﻲ ﺧﻠ ﻖ ﻋﻈ ﻴﻢ“‬
‫ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺳ ﺰاوار و رواﺳ ﺖ؟ ﺁن ه ﻢ ﻣ ﺮدي آ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﺎ ﺻ ﺪاي ﮔ ﺮم و ﭘ ﺮ از‬
‫اﻳﻤﺎن ﺧﻮد ﺳﻮرﻩ ﺑﻠﺪ )ﺳﻮرﻩ ‪ 90‬ﺁﻳﺎت ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ (19‬را ﺑﺮ اﺑﻮﻻﺷﺪ)ﻣﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ اﺑﻮاﻻﺷ ﺪ‬
‫ﺗﻨ ﺎور و زورﻣﻨ ﺪ و ﻣ ﺎلدار ﺑ ﻮد‪ .‬در ﺑ ﺎزار ﻋﻜ ﺎظ ﺑ ﺮ ﻓﺮﺷ ﻲ ﻣ ﻲاﻳﺴ ﺘﺎد و ﻣﺒﻠ ﻎ‬
‫هﻨﮕﻔﺘﻲ ﺟﺎﻳﺰﻩ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲآﺮد ﺑﺮاي آﺴﻲ آﻪ ﻓﺮش را از زﻳﺮ ﭘﺎي او ﺑﻜﺸﺪ‪ .‬ﺟﻮاﻧ ﺎن‬
‫هﺠﻮم ﻣﻲﺁوردﻧﺪ و ﻓﺮش را از هﺮ ﺳﻮ ﻣ ﻲآﺸ ﻴﺪﻧﺪ ﺗ ﺎ ﭘ ﺎرﻩ ﻣ ﻲﺷ ﺪ و او از ﺟ ﺎﻳﺶ‬
‫ﺗﻜﺎن ﻧﻤﻲﺧﻮرد‪ (.‬ﻓﺮو ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺖ ﻣ ﺎ ًﻻ ُﻟﺒَ ﺪاً‪،‬‬ ‫ﺣ ُﺪ َﻳﻘُﻮ ُل َاهْ َﻠﻜْ ُ‬
‫ﻋ َﻠﻴْﻪ َا َ‬
‫ﺐ َانْ َﻟﻦْ َﻳﻘْﺪ َر َ‬ ‫ﺴ ُ‬ ‫” َﻟ َﻘﺪْ ﺧَﻠَﻘْﻨَﺎ ﻓﻲ َآﻴَﺪ َا َﻳﺤْ َ‬
‫ﻦ‬
‫ﻦ َو َه َﺪﻳْﻨﺎ ُﻩ اﻟ ّﻨﺠْ ﺪَﻳ ِ‬‫ﺷ َﻔ َﺘﻴْ ِ‬
‫ﻦ َو ﻟِﺴ ﺎﻧ ًﺎ َو َ‬ ‫ﺣ ُﺪ َا َﻟ ﻢْ َﻧﺠْﻌْ َﻞ َﻟ ُﻪ ﻋَﻴﻨْ ﻴْ ِ‬
‫ﺐ َانْ َﻟ ﻢْ َﻳ َﺮ ُﻩ َا َ‬
‫ﺤﺴَْ ُ‬ ‫أ ِﻳ َ‬
‫ﻚ َر َﻗ َﺒ ﺔ اوْ اﻃْﻌ ﺎ ُم ﻓ ﻲ َﻳ ﻮْم ذي‬ ‫ﻚ ﻣ ﺎ اﻟْ َﻌ َﻘ َﺒ ُﺔ َﻓ ّ‬ ‫ﺤ َﻢ اْﻟ َﻌ َﻘ َﺒ َﺔ و ﻣ ﺎ َادْرﻳ َ‬ ‫ﻼ اْﻓ َﺘ َ‬‫ﻦ َﻓ َ‬‫اﻟ ّﻨﺠْ َﺪﻳْ ِ‬
‫ﺻ ﻮْا‬
‫ﻦ اﻣ َُﻨ ﻮا َو ﺗَﻮا َ‬
‫ﻦ اﻟ ﺬّﻳ َ‬
‫ن ِﻣ َ‬
‫ﺴ َﻐﻴَﺔ ﻳَﺘﻴِﻤ ﺎً ذا َﻣﻘْﺮَﺑ ﺔ َاوْ ﻣِﺴ ﻜﻴﻨﺎً ذا َﻣﺘْ َﺮ َﺑ ﺔ ُﺛ ﻢّ آ ﺎ َ‬ ‫َﻣ ْ‬
‫ب اْﻟَﻤﻴْ َﻤ َﻨ َﺔ…“‬ ‫ﻚ َاﺻْﺤﺎ ُ‬ ‫ﺣﻤَﺔ اوﻟِﺌ َ‬ ‫ﺻﻮْا ﻳﺎ اْﻟَﻤﺮْ َ‬ ‫ﺑﺎﻟﺼ ّﺒ ِﺮ َو ﺗَﻮا َ‬
‫درﻳ ﻎ آ ﻪ ﺗﺮﺟﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﺎت ﺧ ﻮش ﺁهﻨﮕ ﻲ آ ﻪ ﻧﻴ ﺮوي ﺧﻄ ﺎﺑﻲ ﻣﺤﻤ ﺪ را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ دﺷﻮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫”راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺮد زورﻣﻨﺪ و ﭘﻮﻟﺪاري آﻪ زور و ﭘﻮل ﺧﻮد را ﺑﺮﺗﺮ از ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫و اﺳﻼم و روﺣﺎﻧﻴﺖ او ﻣﻲداﻧﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ… رﻧﺞ و ﻣﺸﻘﺖ ﻣﻼزم وﺟﻮد ﺁدﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ او ﺁدﻣﻲ ﻣﻲﭘﻨﺪارد آﻪ هﻴﭻ آﺲ ﺑﺮ او ﺗﻮاﻧ ﺎﻳﻲ ﻧ ﺪارد؟ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﻣ ﻦ ﻣ ﺎل ﺑﺴ ﻴﺎر‬
‫ﺗﻠﻒ آﺮدم‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻣﻲﭘﻨﺪارد آﺴﻲ ﺑﺪان ﺁﮔﺎﻩ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﻪ او دو ﭼﺸﻢ ﺑﻴﻨﺎ ﻋﻄﺎ ﻧﻜﺮدﻳﻢ‬
‫و او را زﺑﺎن و دو ﻟﺐ ﻧﺒﺨﺸﻴﺪﻳﻢ؟ و راﻩ ﺧﻴﺮ و ﺷﺮ را ﺑﻪ او ﻧﻨﻤﻮدﻳﻢ؟ او ﻧﻤ ﻲداﻧ ﺪ‬
‫دﺷﻮاري ﭼﻴﺴﺖ و راﻩ رهﺎﻳﻲ از ﺁن ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬رهﺎﻳﻲ از دﺷﻮاري و آﺎر ﺧﻮب‪ ،‬ﺁزاد‬
‫آﺮدن ﺑﻨﺪﻩ اﺳﺖ در راﻩ ﺧ ﺪا و ﺑ ﻪ ﻳ ﺎري ﻣﺴ ﺘﻤﻨﺪان ﺷ ﺘﺎﻓﺘﻦ‪ ،‬ﮔ ﺮد از ﭼﻬ ﺮﻩ ﻳﺘﻴﻤ ﻲ‬
‫زدودن و ﺻﻠﻪ رﺣﻢ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺁوردن اﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪﻳﻦ روش ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا اﻳﻤ ﺎن ﺁورﻧ ﺪ و‬
‫ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ را ﺑ ﻪ اهﻤﻴ ﺖ ﺻ ﺒﺮ و ﻣﻬﺮﺑ ﺎﻧﻲ ﺑ ﺎ ﺧﻠ ﻖ ﺳ ﻔﺎرش آﻨﻨ ﺪ آ ﻪ ﺁنه ﺎ ﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ‬
‫رﺳﺘﮕﺎري و ﺳﻌﺎدﺗﻨﺪ“‬
‫ﻣ ﺮدي آ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻟﺤ ﻦ ﮔﻴ ﺮا و ﺳﺮﺷ ﺎر از رأﻓ ﺖ و روﺣﺎﻧﻴ ﺖ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺗﻐﻴﻴﺮ روش ﻣﻲدهﺪ و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻋ َﻠﻴْ ُﻜ ُﻢ اْﻟﻘِﺘﺎ ُل“‬
‫ﺐ َ‬
‫” ُآ ِﺘ َ‬
‫ﺟﻬﺎد )ﻗﺘﻞ و آﺸﺘﺎر( ﺑﺮ ﺷﻤﺎ واﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد“‪.‬‬
‫ن“‬ ‫ﻦ ﻻ ﻳﺆﻣﻨُﻮ َ‬ ‫”ﻗﺎﺗُﻠﻮا ّاﻟَﺬﻳ َ‬
‫ﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺒﺎرزﻩ آﻨﻴﺪ‪) .‬ﺑﻜﺸﻴﺪ ﻏﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن را(‪.‬‬
‫ﻏﻴْ َﺮ اﻻﺳﻼ ِم دﻳﻨ ًﺎ َﻓﻠَﻦ ُﻳﻘْ َﺒ َﻞ ِﻣﻨْ ُﻪ“‬ ‫” َو َﻣﻦْ َﻳﺒْ َﺘ ِﻎ َ‬
‫”ﺟﺰ اﺳﻼم دﻳﻨﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ“‬

‫ﺸ ّﺪوُا‬
‫ﺨﻨْ ُﺘ ُﻤ ﻮ ُهﻢْ ﻓَ ُ‬
‫ﺣ ّﺘ ﻲ اِذا َاﺛْ َ‬
‫ب َ‬
‫ب اﻟﺮﱠﻗ ﺎ ِ‬
‫ﻀ ﺮْ َ‬
‫ﻦ َآ َﻔ ﺮُو و ا َﻓ َ‬
‫” َﻓ ﺎذِاﻟَﻘﻴ ُﺘ ُﻢ ّا َﻟ ﺬﻳ َ‬
‫ق“‬ ‫اْﻟﻮَﺛﺎ َ‬
‫”آﻔﺮ را هﺮ آﺠﺎ ﻳﺎﻓﺘﻴ ﺪ ﮔ ﺮدن ﺑﺰﻧﻴ ﺪ ﺗ ﺎ زﻣ ﻴﻦ از ﺧﻮﻧﺸ ﺎن رﻧﮕ ﻴﻦ ﺷ ﻮد‪.‬‬
‫اﺳﻴﺮان را ﻣﺤﻜﻢ ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ آﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﺮار ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ“‬
‫دﻩهﺎ ﺁﻳﻪ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ و ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﻓﻘ ﻂ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺣﺘ ﻲ در‬
‫ﻣﻜﻪ هﻨﻮز ﺧﻮاص ﺁهﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮدﻩ و در ﻣﺪﻳﻨﻪ اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺼ ُﺮ ُﻩ َو‬
‫ﷲ َﻣﻦْ َﻳﻨْ ُ‬
‫” َو اَﻧْﺰَﻟْﻨَﺎ اﻟْﺤَﺪﻳ َﺪ ﻓﻴ ِﻪ ﺑَﺄسٌ ﺷَﺪﻳﺪٌ َو ﻣﻨﺎ ِﻓ ُﻊ ﻟِﻠﻨﺎسِ َو ِﻟ َﻴﻌْ َﻠ َﻢ ا ُ‬
‫ﺐ“‬ ‫ﺳ َﻠﻪٌ ﺑِﺎﻟْﻐَﻴ ِ‬
‫ُر ُ‬
‫ﺁهﻦ را ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ ﺑﺮاي ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن آﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﭼﻪ آﺴﺎﻧﻲ او و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش را ﻳﺎري ﻣﻲآﻨﻨﺪ“‪.‬‬
 ‫ﮔ ﻮﻳﻲ در ﻣﻜ ﻪ ﻳ ﺎ ﺁه ﻦ ﻧﺒ ﻮد ﻳ ﺎ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻋﻠ ﻴﻢ و ﺣﻜ ﻴﻢ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧ ﺪي آ ﻪ‬
‫”ﻻﻳﺸ ﻐﻠﻪ ﺷ ﺄن ﻋ ﻦ ﺷ ﺄن“ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ ﺗ ﺎ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ دﺷ ﻤﻦ ﺧ ﻮد و‬
‫رﺳﻮﻟﺶ را ﺑﺎز ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ رو در ﺁن ﺟﺎ‪ ،‬ﻣﻜﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ دﺳﺘﻮر ﻣﻲدهﺪ‪:‬‬
‫ﺴ ﻨَﺔ َو ﺟ ﺎدﻟْ ُﻬﻢْ ﺑ ﺎّﻟﺘﻲ هِ ﻲَ‬‫ﺤ َ‬ ‫ﻈ ﺔ اْﻟ َ‬ ‫ﺳ ﺒﻴﻞ َر ﱠﺑ ﻚ ﺑﺎْﻟﺤﻜْ َﻤ ﺔ َو اْﻟ َﻤﻮْﻋ َ‬ ‫ع اِﻟِﻲ َ‬ ‫”ُادْ ُ‬
‫ﻦ“‬‫ﻋﻦْ ﺳَﺒ ِﻴﻠِﻪ‪َ .‬و ُه َﻮ َاﻋْ َﻠ ُﻢ ﺑِﺎﻟُﻤﻬْﺘَﺪﻳ َ‬‫ﻚ ُه َﻮ َاﻋْ َﻠ ُﻢ ِﺑ َﻤﻦْ ﺿ ﱠﻞ َ‬‫ن ر َﺑ ً‬‫ﺴﻦُ‪ِ ،‬ا ﱠ‬
‫ﺣ َ‬
‫َا ْ‬
‫”ﺁﻧ ﺎن )ﻣﺸ ﺮآﺎن( را ﺑ ﺎ ﺣﻜﻤ ﺖ و ﭘﻨ ﺪهﺎي ﻧﻴﻜ ﻮ ﺑ ﻪ راﻩ ﺧ ﺪا ﺑﺨ ﻮان ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﻼﻃﻔﺖ و ﺧﺮدﻣﻨﺪي ﺑﺎ ﺁنه ﺎ ﺑﺤ ﺚ و ﺟ ﺪل آ ﻦ‪ .‬ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺧ ﻮد داﻧ ﺎﺗﺮ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭼ ﻪ‬
‫اﺷﺨﺎﺻﻲ ﮔﻤﺮاهﻨﺪ و ﭼﻪ اﺷﺨﺎﺻﻲ راﻩ راﺳﺖ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ“‪.‬‬
‫ﺑ ﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﻼم رﻓﺘ ﻪرﻓﺘ ﻪ از ﺻ ﻮرت دﻋ ﻮﺗﻲ ﺻ ﺮﻓ ًﺎ روﺣ ﺎﻧﻲ ﺑ ﻪ‬
‫دﺳ ﺘﮕﺎهﻲ ﻣﺒ ﺪل ﺷ ﺪ رزمﺟ ﻮ و ﻣﻨ ﺘﻘﻢ آ ﻪ ﻧﺸ ﻮ و ﻧﻤ ﺎي ﺁن ﺑ ﺮ ﺣﻤﻠ ﻪه ﺎي ﻧﺎﮔﻬ ﺎﻧﻲ‬
‫ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻏﻨﺎﻳﻢ و اﻣﻮر ﻣﺎﻟﻲ ﺁن ﺑﺮ زآﺎت اﺳﺘﻮار ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴ ﻴﺎري از ﺣ ﻮادث دﻩ ﺳ ﺎﻟﻪ هﺠ ﺮت از ﻗﺒﻴ ﻞ آﺸ ﺘﻦ اﺳ ﻴﺮان ﻳ ﺎ ﻗﺘ ﻞه ﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻪ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﺎﻗ ﺪان ﺧ ﺎرﺟﻲ را ﺑ ﻪ اﻋﺘ ﺮاض‬
‫آﺸﺎﻧﻴﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر اﺳ ﺘﻮار ﺳ ﺎﺧﺘﻦ و ﺗﺤﻜ ﻴﻢ ﻣﺒ ﺎﻧﻲ دوﻟ ﺖ دﻳﻨ ﻲ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر اﺳﻴﺮاﻧﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﻓﺘﺎد و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺮدد ﺑﻮد ﺑ ﺎ ﺁنه ﺎ ﭼ ﻪ‬
‫آﻨﺪ ﺁﻳﺎ از ﺁنهﺎ ﻓﺪﻳﻪ )ﻣﺎﻟﻲ آﻪ اﺳ ﻴﺮان ﺑ ﺮاي ره ﺎﻳﻲ ﺧ ﻮد ﺑﺪهﻨ ﺪ( ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺁزادﺷ ﺎن‬
‫آﻨﺪ ﺗﺎ از اﻳﻦ راﻩ ﭘﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺟﻴﺐ ﻣﺠﺎهﺪان ﺑﺮﺳﺪ ﻳﺎ ﭼﻮن ﺑﺮدﻩ ﻧﮕﺎهﺪارﻳﺸ ﺎن آﻨ ﺪ ﻳ ﺎ‬
‫ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﺸﺎن اﻓﻜﻨﺪ؟‬
‫ﻋﻤﺮ آﻪ ﺑﺎ دﻳﺪي واﻗﻊ ﺑﻴﻦ و ﻓﻜﺮي ﻣﺂلاﻧ ﺪﻳﺶ و ﺑ ﺎ ﻗ ﻮت ﺳ ﺠﺎﻳﺎ و ﺣ ﺪِت‬
‫ﺑﺼﻴﺮت ﺑﻪ اوﺿﺎع ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﻣ ﻲﺗ ﻮان او را از ﺑﻨﻴ ﺎن ﮔ ﺬاران اﺳ ﻼم و دوﻟ ﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑ ﻪ آﺸ ﺘﻦ ﺁنه ﺎ ﺑ ﻮد زﻳ ﺮا ﻓﺪﻳ ﻪ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ و ﺁزاد آ ﺮدن ﺁنه ﺎ را‬
‫ﺧﻼف ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﻲداﻧﺴﺖ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد در ﺁن ﺻﻮرت ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪﻧ ﺪ و ﺑ ﺎ‬
‫آﻴﻨﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﮕﺎه ﺪاري ﺁنه ﺎ ﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ ﺑ ﺮدﻩ و ﭼ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻧﺪاﻧﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺧﺮج اﺳ ﺖ و ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﻣﺘﻀ ﻤﻦ ﺧﻄ ﺮ ﻓ ﺮار و ﻣﻠﺤ ﻖ ﺷ ﺪن‬
‫ﺁنهﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ ﺑﺎ آﺸﺘﻦ ﺁﻧﺎن رﻋﺒﻲ در ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻓﺘ ﺎدﻩ و‬
‫ﺷﻮآﺖ اﺳﻼم اﻓﺰودﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺁﻳﻪ ‪ 67‬اﻧﻔﺎل ﻧﺎزل ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ن ﻋَ ﺮض‬ ‫ض ﺗُﺮﻳ ﺪُو َ‬ ‫ﻦ ﻓ ﻲ اْ َﻻرْ ِ‬ ‫ﺨِ‬ ‫ﺣ ّﺘ ﻲ ُﻳ ﺜْ َ‬
‫ن َﻟ ُﻪ اَﺳْ ﺮي َ‬‫ﻲ َانْ َﻳﻜُﻮ َ‬ ‫ن ﻟ َﻨ ﱠﺒ ِ‬
‫”ﻣﺎآﺎ َ‬
‫ﷲ ﻳُﺮ ُﻳ َﺪ اﻟَﺎﺧِﺮ َة“‬ ‫اّﻟ ُﺪﻧﻴﺎ َو ا ُ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را )ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ( ﻧﺮﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﺳ ﻴﺮان را ﺑ ﺎ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﻓﺪﻳ ﻪ‬
‫ﺁزاد آﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮن ﻧﺎﭘﺎآﺎن رﻳﺨﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎ )ﺻﺎﺣﺒﺎن اﺳﻴﺮان( اﺳﺘﻔﺎدﻩ از وﺟ ﻪ ﻓﺪﻳ ﻪ‬
‫ﺁنهﺎ را ﻣﻲﺧﻮاهﻴﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺮاي ﺁﺧﺮت را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ“‬

‫آﺸﺘﻦ دو اﺳﻴﺮ‬
‫از ﺟﻤﻠ ﻪ اﺳ ﻴﺮان ﺑ ﺪر ﻋﻘﺒ ﺔﺑ ﻦ اﺑ ﻲ ﻣﻌ ﻴﻂ و ﻧﻀ ﺮﺑﻦ ﺣ ﺎرث ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬از‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ اﻳﻦ دو ﺗﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺷﺮارت ﺁنهﺎ در ﻣﻜ ﻪ اﻓﺘ ﺎدﻩ اﻣ ﺮ آ ﺮد‬
 ‫ﮔﺮدن ﺁن دو را ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻀﺮ اﺳﻴﺮ ﻣﻘﺪاد ﺑﻮد و ﻣﻘﺪاد ﻃﻤ ﻊ ﺑ ﻪ ﻓﺪﻳ ﻪ داﺷ ﺖ‪ ،‬از اﻳ ﻦ‬
‫رو ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ اﺳﻴﺮ ﻣﻦ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺣﻖ ﻣ ﻦ اﺳ ﺖ و ﺟ ﺰء ﻏﻨ ﺎﻳﻢ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﮕﺮ ﻓﺮاﻣﻮش آﺮدﻩاي آﻪ اﻳﻦ ﭘﻠﻴﺪ در ﺑﺎرﻩ ﻗﺮﺁن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻦ“‬‫ن هﺬا ِا ّﻻ اَﺳﺎﻃﻴ ُﺮ اْ َﻻوﱠﻟﻴ َ‬
‫ﺳ ِﻤﻌْﻨﺎ َﻟﻮْ ﻧَﺸﺎ ُء َﻟ ُﻘﻠْﻨﺎ ﻣﺜْ َﻞ هﺬا ِا َ‬
‫” َﻗﺪْ َ‬
‫ﻣ ﺎ ﻗ ﺮﺁن را ﺷ ﻨﻴﺪﻳﻢ اﮔ ﺮ ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ ﻧﻈﻴ ﺮ ﺁن را ﺧ ﻮاهﻴﻢ ﮔﻔ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦه ﺎ ﺟ ﺰ‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪهﺎي آﻬﻨﻪ ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ“‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺧﻮن او هﺪر و ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪاد دم در آﺸﻴﺪ و ﻧﻀﺮﺑﻦ ﺣﺎرث را ﮔﺮدن زدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻨ ﺰل ﺑﻌ ﺪي ﻋﻘﺒ ﻪ‬
‫را اﺣﻀﺎر و ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ را اﻣﺮ ﺑﻪ آﺸﺘﻦ وي آﺮد‪ .‬ﻋﻘﺒﻪ از وﺣﺸﺖ ﻓﺮﻳﺎد زد‪:‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﭽﻪهﺎﻳﻢ ﭼﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻟﻨﺎر‪.‬‬
‫در ﻓ ﺘﺢ ﻣﻜ ﻪ دﺳ ﺘﻮر ﻋﻔ ﻮ ﻋﻤ ﻮﻣﻲ ﺻ ﺎدر ﺷ ﺪ وﻟ ﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺗ ﻦ را‬
‫ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ آﺮد و اﻣﺮ ﻓﺮﻣ ﻮد ﺁنه ﺎ را ه ﺮ آﺠ ﺎ ﻳﺎﻓﺘﻨ ﺪ ﺑﻜﺸ ﻨﺪ‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﭘ ﺮدﻩه ﺎي‬
‫آﻌﺒﻪ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺻ ﻔﻮان ﺑ ﻦ اﻣﻴ ﻪ‪ ،‬ﻋﺒ ﺪاﷲ ﺑ ﻦ ﺣﻈ ﻞ‪ ،‬ﻣﻘ ﺒﺲ ﺑ ﻦ ﺻ ﺒﺎب‪ ،‬ﻋﻜﺮﻣ ﻪ ﭘﺴ ﺮ‬
‫اﺑﻮﺟﻬﻞ‪ ،‬ﺣﻮﻳﺮثﺑﻦ ﻧﻘﻴﺬﺑﻦ وهﺐ و ﺷﺸﻤﻲ ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻲ ﺳﺮح ﻧﺎم داﺷﺖ‬
‫آ ﻪ ﻣ ﺪﺗﻲ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ از ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﮔﺎن وﺣ ﻲ ﺑ ﻮد وﻟ ﻲ ﮔ ﺎهﻲ ﺁﺧ ﺮ ﺁﻳ ﺎت را ﺑ ﺎ اﺟ ﺎزﻩ‬
‫ﻼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑ ﻮد” واﷲ ﻋﺰﻳ ﺰ ﺣﻜ ﻴﻢ“ او ﻣ ﻲﮔﻔ ﺖ ﭼﻄ ﻮر‬ ‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲداد ﻣﺜ ً‬
‫اﺳﺖ ﺑﮕﺬارﻳﻢ ”واﷲ ﻋﻠﻴﻢ ﺣﻜﻴﻢ“ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﻧ ﺪارد‪ .‬ﭘ ﺲ از ﺗﻜ ﺮار ﭼﻨ ﺪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ از اﺳﻼم ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ وﺣ ﻲ اﻟﻬ ﻲ‬
‫ﺑﺎ اﻟﻘﺎء ﻣﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻨﺪ و از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗ ﺮﻳﺶ رﻓﺘ ﻪ ﻣﺮﺗ ﺪ ﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣ ﺮد را دو‬
‫ﺟﺎرﻳﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺮﺗﻨﺎ و ﻗﺮﻳﺒﻪ آﻪ ﺗﺼﻨﻴﻒهﺎﻳﻲ در هﺠﻮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ زﻣﺰﻣﻪ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫هﺮ دو آﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ هﻢ ﭼﻨﻴﻦ دو زن دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم هﻨ ﺪ ﺑﻨ ﺖ ﻋﺘﺒ ﻪ‪ ،‬و ﺳ ﺎرﻩ ﻣ ﻮﻻة‬
‫ﻋﻤﺮوﺑﻦ هﺎﺷﻢ از ﺑﻨ ﻲ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ آ ﻪ در اﻳ ﺎم اﻗﺎﻣ ﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ در ﻣﻜ ﻪ وي را ﺁزار‬
‫دادﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻲ اﻟﺴ ﺮاح آ ﻪ ﺑ ﺮادر رﺿ ﺎﻋﻲ ﻋﺜﻤ ﺎن ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ وي‬
‫ﭘﻨﺎهﻨ ﺪﻩ ﺷ ﺪ‪ .‬ﻋﺜﻤ ﺎن ﭼﻨ ﺪ روزي او را ﻣﺨﻔ ﻲ آ ﺮد ﺗ ﺎ ﺟ ﻮش و ﺧ ﺮوشه ﺎ ﺗﺴ ﻜﻴﻦ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ ﺁن ﮔﺎﻩ او را ﻧ ﺰد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺁوردﻩ و اﺳ ﺘﺪﻋﺎي ﻋﻔ ﻮ او را آ ﺮد‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﭘ ﺲ از‬
‫ﻣﺪﺗﻲ ﺳﻜﻮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻌﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ اآﺮاﻩ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻋﺜﻤﺎن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺠ ﺪدًا‬
‫اﺳﻼم ﺁورد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎن از ﻣﺤﻀﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻴﺮون ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ ﺁنهﺎ ﻋﻠﺖ ﺳﻜﻮت ﻃﻮﻻﻧﻲ را از ﺣﻀﺮت ﭘﺮﺳ ﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣ ﻮد‪:‬‬
‫اﺳﻼم او اﺟﺒﺎري و از ﺗﺮس ﺑﻮد و ﻣﻦ از ﻗﺒﻮل ﺁن اآﺮاﻩ داﺷﺘﻢ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدم ﻳﻜﻲ‬
‫ﻼ او را ﻣﻬ ﺪوراﻟ ﺪم ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ و ﮔﻔﺘ ﻪ‬ ‫از ﺷﻤﺎهﺎ ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﮔﺮدن او را ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻗ ﺒ ً‬
‫ﺑﻮدم هﺮ آﺠﺎ ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ ﺑﻜﺸﻴﺪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺮدﻩ آﻌﺒﻪ ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺖ ﭼﺮا ﺑﺎ ﭼﺸﻢ اﺷ ﺎرﻩاي ﻧﻔﺮﻣ ﻮدي؟ ﺣﻀ ﺮت ﻓﺮﻣﻮدﻧ ﺪ‪:‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻴﺎﻧﺘﻜﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻇﺎهﺮًا ﺳﻜﻮت ﻣﻲآﻨﺪ اﻣﺎ‬
‫ﺑﺎ ﭼﺸﻢ اﻣﺮ ﺑﻪ آﺸﺘﻦ دهﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﺷﺨﺺ در ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺜﻤﺎن ﺳﺮدار ﺳﭙﺎهﻲ ﺷﺪ آﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﻓ ﺘﺢ ﺷ ﻤﺎل‬
‫ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و در اﻳﻦ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﺳﺰاوار از آﺎر ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪ و از هﻤ ﻴﻦ‬
‫رو ﻋﺜﻤﺎن ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﻟﻌﺎص را از ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺼﺮ ﻋﺰل آﺮد و ﺑﻪ ﺟﺎﻳﺶ واﻟ ﻲ ﻣﺼ ﺮ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺘﻞهﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫آﻌﺐﺑﻦ اﻻﺷﺮف از ﻳﻬﻮدان ﺑﻨﻲاﻟﻨﻀﻴﺮ ﺑﻮد آﻪ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر از ﺑﺴ ﻂ‬

‫ﻧﻔﻮذ و ﻗﺪرت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﮕ ﺮان ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ رﻓ ﺖ و ﺑ ﺎ ﻗ ﺮﻳﺶ هﻤ ﺪردي و ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﺗﺸﻮﻳﻘﺸﺎن ﻣﻲآﺮد ﭘﺲ از ﺑﺮﮔﺸ ﺘﻦ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ زﻧ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻐﺎزﻟﻪ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻬﺎﻧ ﻪ آ ﺮدﻩ ﻓﺮﻣ ﻮد‪ :‬ﻣ ﻦ ﻟ ﻲ ﺑ ﺎﺑﻦ اﻻﺷ ﺮف‪،‬‬
‫آﻴﺴﺖ آﻪ آﺎر اﻳﻦ ﭘﻠﻴﺪ را ﺑﺴ ﺎزد؟ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻦ ﻣﺴ ﻠﻤﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺖ ﮔﻔ ﺖ ﻣ ﻦ آ ﺎر او را‬
‫ﻣﻲﺳ ﺎزم‪ .‬ﺣﻀ ﺮت ﻓﺮﻣ ﻮد اﮔ ﺮ ﻣ ﻲﺗ ﻮاﻧﻲ ﺑﺴ ﺎز‪ .‬ﭘ ﻨﺞ ﻧﻔ ﺮ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اوس را ﺑ ﺎ وي‬
‫هﻤﺮاﻩ آﺮد آﻪ ﻳﻜﻲ از ﺁنهﺎ اﺑﻮﻧﺎﺋﻠﻪ ﺑ ﺮادر رﺿ ﺎﻋﻲ آﻌ ﺐ ﺑ ﻮد ﺗ ﺎ ﺑ ﺪﻳﻦ ﺣﻴﻠ ﻪ آﻌ ﺐ‬
‫ﺑﺪﮔﻤﺎن ﻧﺸﺪﻩ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺁنهﺎ را ﺗﺎ ﺧﺎرج ﺷﻬﺮ ﻣﺸﺎﻳﻌﺖ آﺮدﻩ ﮔﻔﺖ‬
‫ﺑﺮوﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﻳﺎر ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮي ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ راﻩ اﻓﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻴﺒﺮ رﺳ ﻴﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌ ﻲ اﺳ ﺖ آﻌ ﺐ‬
‫ﺑﻪ واﺳﻄﻪ اﺑﻮﻧﺎﺋﻠﻪ ﺑﺪﮔﻤﺎن ﻧﺸﺪ و از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ و ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن ﭼﺮبزﺑﺎن ﮔ ﺮم‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺷﺪ ﺗﺎ از ﺣﺼﺎر ﺧﻴﺒﺮ دور ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﭘﻨﺞ ﺗﻦ ﺑﺮ ﺳﺮش رﻳﺨﺘﻪ آﺎرش را‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ هﻨﻮز ﺑﻴﺪار و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺧﺒﺮﺧﻮش ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳ ﻼمﺑ ﻦ اﺑ ﻲ اﻟﺤﻘﻴ ﻖ از دوﺳ ﺘﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اوس ﺑ ﻮد‪ .‬ﺧﺰرﺟﻴ ﺎن از ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫اﺟﺎزﻩ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﻼمﺑﻦ اﺑﻲ اﻟﺤﻘﻴﻖ را ﻳﻜﻲ از ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﺎن ﻳﻬﻮد و ه ﻢ ﭘﻴﻤ ﺎن ﺑ ﺎ‬
‫ﻃﺎﻳﻔﻪ اوس ﺑﻮد ﺑﻜﺸﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ اﺟ ﺎزﻩ داد و ﻋﺒ ﺪاﷲﺑ ﻦ ﻋﺘﻴ ﻚ را ﺑ ﻪ رهﺒ ﺮي ﺁنه ﺎ‬
‫ﺑﺮﮔﻤﺎﺷﺖ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ دﻟﺨﻮاﻩ اﻧﺠ ﺎم دادﻧ ﺪ و ﺳ ﻼم ﺑ ﻦ اﺑ ﻲ‬
‫اﻟﺤﻘﻴ ﻖ را آﺸ ﺘﻨﺪ و هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ ﺑﺮﮔﺸ ﺘﻨﺪ و ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺧﺒ ﺮ دادﻧ ﺪ از ﺧﻮﺷ ﺤﺎﻟﻲ‬
‫ﻓﺮﻳﺎد زد ”اﷲ اآﺒﺮ“‬
‫ﭘ ﺲ از آﺸ ﺘﻦ آﻌ ﺐ و ﺳ ﻼمﻋﺒ ﺪاﷲﺑ ﻦ رواﺣ ﻪ ﻣ ﺄﻣﻮر آﺸ ﺘﻦ ﻳﺴ ﻴﺮ ﺑ ﻦ‬
‫ﺑ ﺮزام ﺷ ﺪ زﻳ ﺮا او در ﺑﻨ ﻲ ﻏﻄﻔ ﺎن ﻣ ﺮدم را ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺗﺸ ﻮﻳﻖ ﻣ ﻲآ ﺮد‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟ ﺪﺑ ﻦ ﺳ ﻔﻴﺎن ه ﺬﻟﻲ در ﻧﺨﻠ ﻪ ﻣ ﺮدم را ﺑﺮﺿ ﺪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺮﻣ ﻲاﻧﮕﻴﺨ ﺖ اﻣ ﺮ ﻓﺮﻣ ﻮد‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻧﻴﺲ آﺎر او را ﺑﺴﺎزد و او ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ آﺮد‪.‬‬
‫رﻓﺎﻋ ﺔ ﺑ ﻦ ﻗ ﻴﺲ‪ ،‬ﻃﺎﻳﻔ ﻪ ﻗ ﻴﺲ را ﺑ ﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺗﺤﺮﻳ ﻚ ﻣ ﻲآ ﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ﺟﺪر از ﻃﺮف ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺄﻣﻮر ﺷ ﺪ ﺳ ﺮ او را ﺑﻴ ﺎورد و ﭼﻨ ﻴﻦ آ ﺮد‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴ ﺐ آ ﻪ ﻧﺨﺴ ﺖ در آﻤ ﻴﻦ او ﻧﺸﺴ ﺖ و ﺑ ﺎ ﺗﺒ ﺮي وي را از ﭘ ﺎي درﺁورد ﺳ ﭙﺲ‬
‫ﺳﺮش را ﺑﺮﻳﺪﻩ ﻧﺰد ﺣﻀﺮت ﺁورد‪.‬‬
‫ﻋﻤ ﺮوﺑﻦ اﻣﻴ ﻪ ﻣ ﺄﻣﻮر ﻗﺘ ﻞ اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن ﮔﺮدﻳ ﺪ وﻟ ﻲ اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن ﻣﻄﻠ ﻊ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺟﺎن ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺮد و ﭼﻮن ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻋﻤﺮو در ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻗﺮﻳﺸ ﻲ‬
‫ﺑﻲﮔﻨﺎﻩ و ﻣﺮد دﻳﮕﺮي را آﺸﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺮﻣﺮد ﺻﺪ و ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم اﺑﻮﻋﻔﻚ ﺑ ﻪ ﺟ ﺮم ﺁن آ ﻪ ﻣﺘﻠﻜ ﻲ ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را در ﺷﻌﺮي هﺠﻮ آﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﺎﻟﻢﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺣﻀﺮت‬
‫رﺳﻮل آﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ”ﻣﻦ ﻟ ﻲ ﺑﻬ ﺬا اﻟﺨﺒﻴ ﺚ“ آﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪ و در ﭘ ﻲ ﺁن ﻋﺼ ﻤﺎء دﺧﺘ ﺮ‬
‫ﻣﺮوان آﻪ ﻗﺘﻞ ﺁن ﭘﻴﺮﻣﺮد او را ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺎﺳﺰاﻳﻲ در ﺑﺎرﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ آﺸ ﺎﻧﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺰة اﻟﺠﻤﺤﻲ و ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﻦﻣﻐﻴﺮﻩ‪ ،‬آﻪ از اﺳﺮاء ﺑﺪر ﺑﻮدﻧ ﺪ وﻟ ﻲ اﻣ ﺎن‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺷﻜﺴﺖ اﺣﺪ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺰﻩ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻔﺖ‪”:‬اﻗﻠﻨﻲ“ ﻣﺮا ﺑ ﺒﺨﺶ ﻳ ﺎ ﺁزاد آ ﻦ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻲدرﻧ ﮓ ﺑ ﻪ زﺑﻴ ﺮ‬
‫اﻣﺮ آﺮد ﮔﺮدﻧﺶ را ﺑﺰﻧﺪ و آﺴﻲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑ ﺮ او دﺳ ﺖ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻠﺶ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و اﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﻧﻴﺰ اﺟﺮا ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻲ از ﺳ ﺮان ﺧ ﺰرج ﺑ ﻮد آ ﻪ اﺳ ﻼم ﺁوردﻩ ﺑ ﻮد ﭘ ﺲ از ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫وﺿﻊ و ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺑﺴﻂ ﻧﻔﻮذ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺳﺨﺖ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺗ ﺎ‬
‫ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ دﻳﮕ ﺮ از ﺧﻠ ﻮص و اﻳﻤ ﺎن ﻧﺸ ﺎﻧﻲ ﻧﺪاﺷ ﺖ از اﻳ ﻦ رو او را در رأس‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲﺁورﻧﺪ‪ .‬ﻧﻔﺎق و دﺳﻴﺴﻪ )وي ﺑﺮ( ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻜﺸﻮف ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‬
‫و ﺣﺘﻲ ﻋﻤﺮ ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ وي ﺑﻮد وﻟﻲ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﻋﺒﺎدﻩ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‬
‫”ﺑ ﺎ وي ﻣ ﺪارا آ ﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺗ ﻮ را ﺑ ﺮاي ﻣ ﺎ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد آ ﻪ از ﺷ ﺮ رﻳﺎﺳ ﺖ‬
‫ﻃﻠﺒ ﻲ او راﺣ ﺖ ﺷ ﻮﻳﻢ وﮔﺮﻧ ﻪ ﺑ ﺮاﻳﺶ در ﺻ ﺪد ﺗﻬﻴ ﻪ ﻣﻬ ﺮﻩ و درﺳ ﺖ آ ﺮدن ﻧ ﺎﺟﻲ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ“‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ هﻴﻜﻞ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫”روزي ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﺮ ﻣ ﻲﮔﻔ ﺖ اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ رأي ﺗ ﻮ رﻓﺘ ﺎر آ ﺮدﻩ و‬
‫ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ اﺑﻲ را آﺸﺘﻪ ﺑﻮدم آﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﻮنﺧﻮاهﻲ وي ﺑﺮﻣ ﻲﺧﺎﺳ ﺘﻨﺪ وﻟ ﻲ رﻓﺘ ﺎر‬
‫او ﻃﻮري ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ اﮔﺮ ﻓﺮﻣﺎن دهﻢ هﻤﺎن آﺴ ﺎﻧﺶ او را ﺧﻮاهﻨ ﺪ آﺸ ﺖ‬
‫و ﺑﺎز در هﻤﻴﻦ ﺑﺎب ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ آ ﻪ ﺣﺘ ﻲ ﭘﺴ ﺮ ﻋﺒ ﺪاﷲ ﺑ ﻦ اﺑ ﻲ ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﮔﻔ ﺖ اﮔ ﺮ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاهﻲ ﭘﺪرم را ﺑﻜﺸﻲ ﺧﻮد ﻣﺮا ﻣﺄﻣﻮر آ ﻦ زﻳ ﺮا اﮔ ﺮ دﻳﮕ ﺮان ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻗﻴ ﺎم‬
‫آﻨﻨ ﺪ ﻣ ﻦ ﺑﺮﺣﺴ ﺐ رﺳ ﻢ و ﻣﻌﻤ ﻮل ﻋ ﺮب ﻣﺠﺒ ﻮر ﺧ ﻮاهﻢ ﺷ ﺪ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮنﺧ ﻮاهﻲ او‬
‫ﺑﺮﺧﻴﺰم‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺳﻴﻮﻃﻲ در ﺷﺄن ﻧﺰول ﺁﻳﻪ ‪ 88‬ﺳﻮرﻩ ﻧﺴﺎء‪:‬‬
‫ن َانْ َﺗ َﻬْ ﺪُوا‬
‫ﺴﺒُﻮا َاﺗُﺮ ُﻳ ﺪ َو َ‬
‫ﺴ ُﻬﻢْ ﺑﻤ َﺎ َآ َ‬
‫ﷲ َارْ َآ َ‬‫ﻦ ﻓ َﺌ َﺘﻴْﻦ َو ا ُ‬‫”ﻓَﻤﺎ َﻟ ُﻜﻢْ ﻓﻲ اْﻟُﻤﻨﺎﻓﻘﻴ َ‬
‫ﷲ“‬
‫ﺿ ﱠﻞ ا ُ‬
‫َﻣﻦْ َا َ‬
‫ﺷ ﻤﺎ را ﭼ ﻪ آ ﻪ در ﺑ ﺎرﻩ ﻣﻨﺎﻓﻘ ﺎن دو دﺳ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩاﻳ ﺪ ﺁنه ﺎ ﻣﺮدودﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻳ ﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاهﻲ آﺴﻲ را آﻪ ﺧﺪا ﮔﻤﺮاﻩ آﺮدﻩ اﺳﺖ هﺪاﻳﺖ آﻨﻴﺪ؟‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﻣﻘﺼﻮد ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻲ اﺳﺖ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ از وي ﺑ ﻪ ﺗﻨ ﮓ ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد آﻴﺴﺖ آﻪ ﻣ ﺮا از ﺷ ﺮ وﺟ ﻮد ﺷﺨﺼ ﻲ آ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ درﺻ ﺪ ﺁزار ﻣ ﻦ اﺳ ﺖ و‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻣﺮا در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺮد ﻣ ﻲﺁورد ﻧﺠ ﺎت ده ﺪ؟ وﻟ ﻲ ﻣﻴ ﺎن اوس و ﺧ ﺰرج‬
‫دو دﺳﺘﮕﻲ اﻓﺘﺎد و هﻤﻴﻦ اﻣﺮ او را از آﺸﺘﻦ ﻧﺠﺎت داد‪.‬‬
‫ﮔ ﺎهﻲ ﻧﻴ ﺰ ﻳ ﺎ از راﻩ ﺧ ﻮش ﺧ ﺪﻣﺘﻲ ﻳ ﺎ از راﻩ ﻏ ﺮض ﺷﺨﺼ ﻲ آﺴ ﻲ را‬
‫ﻣﻲآﺸﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺣﺴﺎب اﺳﻼم ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن آﻪ اﻳﻦ اﻣ ﺮ ﺑ ﺮاي ﺗ ﺎﺟﺮ ﻳﻬ ﻮدي‬
‫آ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁﻣ ﺪ و ﺷ ﺪ ﻣ ﻲآ ﺮد و رواﺑ ﻂ ﺧ ﻮﺑﻲ ه ﻢ داﺷ ﺖ ﭘ ﻴﺶ ﺁﻣ ﺪ‪ .‬روزي‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻣ ﻲﻓﺮﻣ ﻮد‪ :‬ﺑ ﺮ ه ﺮ ﻳ ﻚ از رﺟ ﺎل ﻳﻬ ﻮد دﺳ ﺖ ﻳﺎﻓﺘﻴ ﺪ ﺑﻜﺸ ﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻴﺼ ﺔ اﺑ ﻦ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد از ﺟﺎ ﺟﺴﺖ و اﺑ ﻦﺳ ﻴﻨﻪ ﺑ ﻲﮔﻨ ﺎﻩ را ﺑﻜﺸ ﺖ و ﺟ ﺰ ﺑ ﺮادرش آﺴ ﻲ او را ﺑ ﺮ‬
‫اﻳﻦ آﺎر ﻣﻼﻣﺖ ﻧﻜﺮد‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎم ﺟﻨﮕﻲ آﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ روﻣﻴﺎن ﺑﻪ راﻩ اﻧﺪازﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺣﻀ ﺮت ﺧﺒ ﺮ‬
‫رﺳﻴﺪ آﻪ ﺟﻤﻌﻲ در ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮﻳﻠﻢ ﻳﻬﻮدي اﺟﺘﻤﺎع ﻣﻲآﻨﻨﺪ و ﻋﻠﻴﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻨ ﮓ آﻨﻜ ﺎش‬
‫)=ﻣﺸ ﻮرت( دارﻧ ﺪ‪ .‬ﻃﻠﺤ ﻪ را ﺑ ﺎ ﻋ ﺪﻩاي ﻣ ﺄﻣﻮر آ ﺮد‪ .‬ﺁنه ﺎ ﺁن ﺧﺎﻧ ﻪ را ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ‬
‫آﺮدﻩ ﺁﺗﺶ زدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﻓ ﺮار آﻨ ﺪ آ ﻪ او ه ﻢ ﭘ ﺎﻳﺶ ﺷﻜﺴ ﺖ‪ .‬ﺁﻳ ﻪ ‪81‬‬
‫ﺳﻮرﻩ ﺑﺮاﺋﺔ راﺟﻊ ﺑﻪ آﺴ ﺎﻧﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ ﮔﺮﻣ ﺎي ﺷ ﺪﻳﺪ ﻧﻤ ﻲﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺷﺮآﺖ آﻨﻨﺪ‬
‫ﺣ ّﺮًا“‬
‫ﺷ ﱡﺪ َ‬
‫ﺟ َﻬ ﱠﻨ َﻢ َا َ‬
‫ﺤ ﱠﺮ ُﻗﻞْ ﻧﺎ ُر َ‬
‫”وَﻗﺎﻟُﻮا ﻻ َﺗﻨْ ِﻔﺮُوا ﻓﻲ اْﻟ َ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ در ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺮوﻳﺪ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺑﮕﻮ ﺁﺗ ﺶ دوزخ ﺑﺴ ﻲ ﺳ ﻮزانﺗ ﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺒﻮت و اﻣﺎرات‬

‫اﮔﺮ آﺴﻲ ﺑﺨﻮاهﺪ ﻣﺤﻤﺪ را در آﺴ ﻮت ﻧﺒ ﻮت ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ آﻨ ﺪ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ‬

‫ﺳﻮرﻩه ﺎي ﻣﻜ ﻲ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺑﻌﻀ ﻲ از ﺁنه ﺎ ﭼ ﻮن ﺳ ﻮرﻩ ﻣﺆﻣﻨ ﻮن‪ ،‬ﺳ ﻮرﻩ ﻧﺠ ﻢ و‬
‫اﻣﺜ ﺎل ﺁن ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ آﻨ ﺪ‪ .‬روﺣﺎﻧﻴ ﺖ ﻣﺴ ﻴﺢ ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ درﺧﺸ ﺎﻧﻲ از ﺁﻳ ﺎت ﺁنه ﺎ ﺳ ﺎﻃﻊ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻋﻜﺲ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﺪ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ اﻣﺎرت و رﻳﺎﺳ ﺖ و ﻗ ﺎﻧﻮنﮔ ﺬاري‬
‫ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻮرﻩه ﺎي ﻣ ﺪﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺑﻘ ﺮﻩ‪ ،‬ﻧﺴ ﺎء‪ ،‬ﺣﻤ ﺪ و ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺳ ﻮرﻩ ﺗﻮﺑ ﻪ‬
‫روي ﺁورد‪.‬‬
‫ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﭘﺲ از هﺠ ﺮت ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﭘ ﺲ از ﺗﺼ ﻔﻴﻪ ﻳﺜ ﺮب از ﻳﻬ ﻮد‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻣﻨﻜﻮب آﺮدن )ﻗﺒﻴﻠﻪ( ﺑﻨﻲ ﻣﺼﻄﻠﻖ ﺁﺛﺎر اﻣﺎرت هﻢ از اﺣﻜﺎم و هﻢ از رﻓﺘﺎر‬
‫ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻇﺎهﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺳﻴﺮﻩ اﺑﻦ هﺸﺎم ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﻲ ﺑﻦ اﺧﻄﺐ ﺧﻮاب دﻳ ﺪ ﻣ ﺎﻩ ﺑ ﻪ‬
‫داﻣﻦ وي ﻓﺮود ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﺧﻮاب ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺷﻮهﺮ ﻧﻘﻞ آﺮد‪ .‬ﺷ ﻮهﺮ در ﺧﺸ ﻢ‬
‫ﺷﺪﻩ ﭼﻨﺎن ﺳﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺻﻮرت او ﻧﻮاﺧﺖ آﻪ ﺑﺮق از ﭼﺸﻤﺶ ﺟﻬﻴﺪ و ﻓﺮﻳ ﺎد زد‪ ”:‬ﺗ ﻮ‬
‫ﺁرزو داري زن ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺣﺠ ﺎز ﺷ ﻮي“ از ﻗﻀ ﺎ ﭘ ﺲ از ﻓ ﺘﺢ ﺧﻴﺒ ﺮ ﺑ ﻪ ﺟﻤ ﻊ زﻧ ﺎن‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ ﻳﻜ ﻲ از ﻣﺘﻌﻴﻨ ﺎن ﻳﻬ ﻮد ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻋﺒ ﺪاﷲﺑ ﻦ ﺳ ﻼم‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ ﻳﻬﻮدان ﺑﻪ وي ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲداﻧﻲ آﻪ ﻧﺒﻮت در ﺑﻨ ﻲاﺳ ﺮاﺋﻴﻞ اﺳ ﺖ‬
‫ﻧﻪ در ﻋﺮب‪ .‬ﺁﻗﺎي ﺗﻮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺎﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن هﻨﮕ ﺎم اﺳ ﻼم ﺁوردن اﺟﺒ ﺎري ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎسﺑ ﻦ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮔﻔ ﺖ‬
‫ﺑ ﺮادرزادﻩات آﺸ ﻮري ﺑﻴﻜ ﺮان دارد‪ .‬ﻋﺒ ﺎس ﺑ ﻪ وي ﺟ ﻮاب داد اﻳ ﻦ ﻗﻠﻤ ﺮو ﻧﺒ ﻮت‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤ ﺮ ﻳﻜ ﻲ از ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ و ﺑﺮﺟﺴ ﺘﻪﺗ ﺮﻳﻦ ﺷﺨﺼ ﻴﺖه ﺎي اﺳ ﻼم و ﻣ ﻮرد‬
‫اﻋﺘﻤﺎد و اﺣﺘﺮام ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮد و هﻤﺎن آﺴﻲ اﺳﺖ آﻪ در ﺳﺎله ﺎي اول ﺑﻌﺜ ﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﺁرزو داﺷ ﺖ آ ﻪ در ﺟﺮﮔ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺁﻳ ﺪ زﻳ ﺮا ﺑ ﻪ ﻗ ﻮت ﺳ ﺠﺎﻳﺎ و ﺷ ﺠﺎﻋﺖ و‬
‫ﺻ ﺮاﺣﺖ ﻣﻮﺻ ﻮف ﺑ ﻮد‪ .‬ﭘ ﺲ از ﺻ ﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴ ﻪ)ﺑ ﻪ ﺳ ﺎل ‪ 6‬هﺠ ﺮي ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و ﻋ ﺪﻩ‬
‫زﻳﺎدي از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﺞ راهﻲ ﻣﻜﻪ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗ ﺮﻳﺶ آ ﻪ از ﺁن ﺟﺮﻳ ﺎن ﺑ ﺎﺧﺒﺮ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﻣﺠﻬﺰ ﺷﺪﻩ در ﻣﻘﺎم ﻣﻨ ﻊ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن از ورود ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ ﺑﺮﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در‬
‫دو ﻓﺮﺳﺨﻲ ﻣﻜﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﺬاآﺮاﺗﻲ ﻣﻴ ﺎن ﺁنه ﺎ و ﻗ ﺮﻳﺶ روي داد آ ﻪ ﻣﻨﺘﻬ ﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﺁن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﻲﺑﺎﻳﺴ ﺘﻲ ﺁن ﺳ ﺎل ﺑﺮﮔﺮدﻧ ﺪ و ﺳ ﺎل‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﺪانهﺎ اﺟﺎزﻩ زﻳﺎرت ﺧﺎﻧﻪ آﻌﺒﻪ دادﻩ ﺷ ﻮد‪ (.‬ﺑﺮﺁﺷ ﻔﺖ و ﺁن ﻣﻌﺎه ﺪﻩ را ﺷﻜﺴ ﺖ‬
‫و رﺳﻮاﻳﻲ ﺧﻮاﻧﺪ ﭼﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺗﻤﺎم ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮد را ﺑ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻗﺒﻮﻻﻧ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻋﻤ ﺮ در‬
‫اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﺑﻪ ﺣﺪي ﺗﻨﺪي آﺮد آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮﺁﺷﻔﺖ و ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﻓﺮﻳﺎد زد ”ﺛﻜﻠﺘ ﻚ اﻣ ﻚ=‬
‫ﻣﺎدرت ﺑﻪ ﻋﺰاﻳﺖ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ“ و ﻋﻤﺮ ﺑﻲدرﻧﮓ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺸﻢ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ دم ﻓﺮو ﺑﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪي آﻪ ﺻﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴ ﻪ را اﻣﻀ ﺎء آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﺁن ﻣﺤﻤ ﺪ دﻩ دوازدﻩ‬
‫ﺳﺎل ﻗﺒﻞ آﻪ ﺁرزو ﻣﻲآﺮد اﺷﺨﺎﺻﻲ ﭼﻮن ﻋﻤﺮ و ﺣﻤﺰﻩ اﺳﻼم ﺁورﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﻧ ﺎزل آ ﺮدن ﺳ ﻮرﻩ ﻓ ﺘﺢ ”اﻧ ﺎ ﻓﺘﺤﻨ ﺎ ﻟ ﻚ ﻓﺘﺤ ﺎ ﻣﺒﻴﻨ ﺎ“ ﻋﻘ ﺐ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﻲ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻗ ﺮﻳﺶ را ﭘﻴ ﺮوزي درﺧﺸ ﺎن ﻣ ﻲﻧﺎﻣ ﺪ و هﻤ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﻗﺒ ﻮل‬
‫ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ و ﺣﺘ ﻲ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ ﺑ ﺎ وﻗ ﺎر و ﭘﺨﺘﮕ ﻲ ذاﺗ ﻲ ﺧﺸ ﻢ و ﻧﺎرﺿ ﺎﻳﻲ ﻋﻤ ﺮ را ﻓ ﺮو‬
‫ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪ و او را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴ ﻪ ﻧ ﻮﻋﻲ ﻋﻘ ﺐ ﻧﺸ ﻴﻨﻲ ﺑ ﻮد و از اﻳ ﻦ رو ﻋﻤ ﺮ ﺧﺸ ﻤﮕﻴﻦ ﺷ ﺪ‬
‫وﻟ ﻲ در هﻤ ﻴﻦ ﺣ ﺎل اﻳ ﻦ ﺻ ﻠﺢ ﺗ ﺪﺑﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳ ﻲ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل را ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻲده ﺪ و‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ از اﻳﻦ رو ﺁن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ آﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﺒﻮد در ﺻ ﻮرت درﮔﻴ ﺮي ﺟﻨ ﮓ‬
 ‫ﻗ ﺮﻳﺶ ﻣﺨ ﺬول و ﻣﻨﻜ ﻮب ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻓﻜ ﺮ او ﻣﺴ ﺎﻟﻤﺖ و ﻣﺘﺎرآ ﻪ ﺑ ﻲﺧﻄ ﺮ ﺑﻬﺘ ﺮ از‬
‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﺸﻜﻮك اﺳﺖ زﻳﺮا اﮔﺮ در ﺳﺘﻴﺰﻩﺟﻮﻳﻲ ﺷﻜﺴ ﺖ ﻣ ﻲﺧﻮردﻧ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺮﻳﺶ ﺟ ﺮي‬
‫ﺷﺪﻩ و اﻋﺮاب ﻧﮕﺮان از ازﻳ ﺎد ﻧﻔ ﻮذ وي ﺑ ﺎ ﺁنه ﺎ ه ﻢ دﺳ ﺖ ﮔﺸ ﺘﻪ و ﻳﻬ ﻮدان زﺧ ﻢ‬
‫ﺧﻮردﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﻳﺸﺎن ﻣﻠﺤﻖ ﻣﻲﺷ ﺪﻧﺪ و آ ﺎر ﻣﺤﻤ ﺪ و ﻳ ﺎراﻧﺶ ﺑ ﻪ ﺳ ﺨﺘﻲ ﻣ ﻲﮔﺮاﻳﻴ ﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ در ذهﻦ ﺷﺨﺺ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ دﻳﮕﺮ در ﻣﻘﺎم‬
‫ﺷ ﺮوط ﻗﺮﻳﺸ ﻴﺎن را ﻣ ﻲﭘ ﺬﻳﺮد ﺑ ﺪﻳﻦ اﻣﻴ ﺪ آ ﻪ ﺗ ﺎ ﺳ ﺎل ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﺑ ﺮ ﻗ ﻮت و ﺷ ﻮآﺖ او‬
‫اﻓﺰودﻩ ﺷﻮد و ﺑﻲدردﺳﺮ و ﺑﺪون ﺧﻄﺮ ﺷﻜﺴﺖ ﺣﺞ را ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﻳﺎراﻧﺶ ﺗ ﺄﻣﻴﻦ‬
‫آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷ ﺎﻳﺪ اﻗ ﺪام ﺷ ﺠﺎﻋﺎﻧﻪ او ﭘ ﺲ از ﺻ ﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ و ﻓ ﺮض ﻣ ﺎ را‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﺗﺪﺑﻴﺮ آﺸﻮر داري وي را ﻣﺴﺠﻞ آﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ درﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ اﻣﺮي ﻣﺸﻜﻮك‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬هﺠ ﻮم ﺑ ﻪ ﺧﻴﺒ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬در ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ ﺑﺴ ﻴﺎري از‬
‫ﻣﻬ ﺎﺟﺮان ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ ﻗﺮاﺑ ﺖ ﺑ ﺎ اﻋ ﺮاب ﻗ ﺮﻳﺶ ﻳ ﺎ ﻧﻔ ﻮذ ﻗ ﺮﻳﺶ در ﺁنه ﺎ در ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﺗﻬﺎون ورزﻧﺪ وﻟﻲ هﺠﻮم ﺑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﻨﮕﺮ ﻳﻬﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ آ ﻪ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ‬
‫ﻓﺮاوان ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁنهﺎ وﻋﺪﻩ دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺸ ﺠَﺮة َﻓ َﻌ َﻠ َﻢ ﻣ ﺎﻓَﻲ‬
‫ﺖ اّﻟ َ‬
‫ﻚ َﺗﺤْ َ‬‫ﻦ اْذﻳُﺒ ﺎ ِﻳﻌُﻮ َﻧ َ‬ ‫ﻦ اْﻟ ُﻤ ﻮﻣِﻨﻴ َ‬ ‫ﻋ ِ‬‫ﷲ َ‬‫ﻲا ُ‬ ‫” َﻟ َﻘ ﺪْ رﺿ َ‬
‫ﷲ ﻋَﺰﻳ ﺰًا ﺣَﻜﻴﻤ ًﺎ‬ ‫نا ُ‬‫ﺧ ُﺬوُﻧﻬَﺎ َو آ ﺎ َ‬ ‫ُﻗﻠُﻮﺑﻬﻢ… َو اَﺛﺎ َﺑ ُﻬﻢْ َﻓﺘْﺤ ًﺎ ﻗَﺮﻳَﺒ ًﺎ َو ﻣَﻐ ﺎﻧ َﻢ آَﺜ ِﻴ ﺮ ًة ﻳ ًﺄ َ‬
‫ﻋﻨْ ُﻜﻢْ“‬
‫ﻒ َاﻳْﺪَي اﻟﻨّﺎسِ َ‬ ‫ﺠ َﻞ َﻟ ُﻜﻢْ ه ِﺬ ِﻩ َو َآ ﱠ‬ ‫ﺧﺬُوﻧَﻬﺎ َﻓ َﻌ َ‬‫ﷲ ﻣَﻐﺎﺋِﻢ آَﺜﻴﺮ ًة ﺗﺄ ُ‬ ‫ﻋ َﺪ ُآ ُﻢ ا ُ‬
‫َو َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ راﺿﻲ اﺳﺖ از ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻲ آﻪ زﻳﺮ درﺧﺖ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﺴﺘﻨﺪ)ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺻ ﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴ ﻪ آ ﻪ اﺣﺘﻤ ﺎل ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻣ ﻲرﻓ ﺖ ﺣﻀ ﺮت از ﻳ ﺎران ﺧ ﻮد ﺑﻴﻌ ﺖ‬
‫ﮔﺮﻓ ﺖ آ ﻪ در ﺻ ﻮرت ﻋﻨ ﺎد ﻗ ﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺁنه ﺎ ﺑﺠﻨﮕﻨ ﺪ‪ .‬در ﺗ ﺎرﻳﺦ اﺳ ﻼم ﺁن را‬
‫ﺑﻴﻌﺔاﻟﺮﺿﻮان ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ (.‬و ﺁنهﺎ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﭘﻴ ﺮوزي و ﻏﻨﻴﻤ ﺖه ﺎي ﺑ ﻲﺷ ﻤﺎرﻧﺪ و او‬
‫و‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻏﻨﻴﻤﺖهﺎي ﺑﻲﺷﻤﺎري را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ وﻋﺪﻩ ﻣﻲدهﺪ‪) .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫داﺳﺘﺎن ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ را ﺣﻞ آﺮد( و ﺷﻤﺎ را از ﺷﺮ ﻣﺮدم ﭘﻨﺎﻩ داد“‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو ﭘﺲ از ﺻﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ و ﺑ ﻴﺶ از‬
‫ﭘﺎﻧﺰدﻩ روز ﺑﺮاي ﺑﺴﻴﺞ ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺒﺮ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧﻤﺎﻧ ﺪ زﻳ ﺮا ﻣ ﻲﺗﺮﺳ ﻴﺪ اﺧ ﺘﻼف ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺎرﻩ ﺻﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ اﻧﺠﺎﻣ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺧﺼ ﻮص آ ﻪ دﺳ ﺖ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ‬
‫ﻼ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺸ ﻐﻮل آ ﺮد و اﺛ ﺮ‬ ‫ﺑ ﻪ ﻏﻨﻴﻤ ﺖه ﺎي ﻓ ﺮاوان ﺧﻴﺒ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را آ ﺎﻣ ً‬
‫ﻣﻤﺎﺷﺎت و ﺗﺴﻠﻴﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺮﻳﺶ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد‪.‬‬
‫از ﺁﻳﻪ ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺳﻮرﻩ ﻓﺘﺢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ ﺣﺮص و اﻣﻴﺪ دﺳﺖ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺧﻴﺒﺮ ﭼﻨ ﺎن ﺷ ﻮق و هﻴﺠ ﺎﻧﻲ در دل اﻋ ﺮاب اﻧﺪاﺧﺘ ﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺁنه ﺎﻳﻲ آ ﻪ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﺳﺴﺘﻲ ورزﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اآﻨﻮن ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺠﺎه ﺪان اﺳ ﻼم در‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﻴﺒﺮ ﺑﭙﻮﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧ ُﺬ ُو هﺎ َذرُوﻧَﺎ َﻧﺘﱠﺒﻌْ ُﻜﻢْ…“‬
‫ﻄ َﻠﻘْ ُﺘﻢْ اِﻟﻲ ﻣَﻐﺎ ِﻧ َﻢ ﻟِﺘﺄ ُ‬
‫ن اذَا اْﻧ َ‬
‫”ﺳَﻴﻘُﻮ ُل اْﻟﻤُﺨﱠﻠﻔُﻮ َ‬
‫ﻣﺘﺨﻠﻔﻴﻦ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﻔﺖ وﻗﺘﻲ ﺑ ﺮاي آﺴ ﺐ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﻣ ﻲروﻳ ﺪ اﺟ ﺎزﻩ دهﻴ ﺪ ﻣ ﺎ‬
‫هﻢ دﻧﺒﺎل ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬
 ‫در ﺁﻳﻪ ﺑﻌﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺷﺪَﻳ ٍﺪ“‬
‫س َ‬
‫ن اِﻟﻲ ﻗَﻮ ٍم اَوُﻟﻲ ﺑَﺄ ٍ‬
‫ﻋﻮْ َ‬
‫ﺳ ُﺘﺪْ َ‬
‫ب َ‬
‫ﻦ اْ َﻻﻋْﺮا ِ‬
‫ﻦﻣ َ‬
‫ﺨﻠﱠﻔﻴ َ‬
‫” ُﻗﻞْ ﻟﻠْ ُﻤ َ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺘﺨﻠﻔﻴﻦ )آﺴﺎﻧﻲ آﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﺳﺴ ﺘﻲ ﻧﺸ ﺎن دادﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ(‬
‫ﺑﮕﻮ ﺷﻤﺎ ﺑ ﺎ ﻣﺮدﻣ ﺎﻧﻲ ﺗﻮاﻧ ﺎ و ﺟﻨﮕ ﺎور آ ﻪ ﻳ ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ آﺸ ﺘﻪ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﻳ ﺎ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﮔﺮدﻧ ﺪ‬
‫ﻣﻮاﺟ ﻪ ﻣ ﻲﺷ ﻮﻳﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ اﻃﺎﻋ ﺖ آﻨﻴ ﺪ )ﻣﺮداﻧ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ ﺷ ﺮآﺖ آﻨﻴ ﺪ( ﭘ ﺎداش ﻧﻴﻜ ﻮ‬
‫ﺧﻮاهﻴﺪ داﺷﺖ و اﮔﺮ ﺑﺎز هﻢ ﭼﻮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻬﺎون ورزﻳﺪ دﭼﺎر ﻋﺬاب ﺧﻮاهﻴﺪ ﺷﺪ“‪.‬‬
‫ﺧﻴﺒ ﺮ ﻣﺮآ ﺐ از ﭼﻨ ﺪ ﻗﻠﻌ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن روز ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ ﺑ ﻪ دژ ﺳ ﻼمﺑ ﻦ‬
‫ﻣﺸﻜﻢ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧ ﺪ و ﻗﺮﻳ ﺐ ﭘﻨﺠ ﺎﻩ ﺗ ﻦ از ﺁﻧ ﺎن آﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻧﺪ ﺗ ﺎ ﺑ ﺮ ﺁن دﺳ ﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨ ﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﻋﺪﻩاي ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﻧﺎﻋﻢ هﺠﻮم آﺮد و آﺎري از ﭘﻴﺶ ﻧﺒﺮد‪ .‬ﺳ ﭙﺲ ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﺪان‬
‫ﺣﻤﻠﻪ آﺮد و ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد ﺗ ﺎ ﺳ ﺮ اﻧﺠ ﺎم ﻋﻠ ﻲﺑ ﻦ اﺑﻴﻄﺎﻟ ﺐ ﺁن را ﮔﺸ ﻮد‪ .‬ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﺮ‬
‫ﻗﻠﻌﻪ زﻳﺒﺮ ﺁب ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺎآﻨﻴﻦ ﺁن ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﻴﺮون ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ‬
‫ﻗﻠﻌﻪ دﻳﮕﺮ را ﻳﻜﻲ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮي ﮔﺸﻮدﻧﺪ ﺗﺎ رﺳ ﻴﺪﻧﺪ ﺑ ﻪ دو ﻗﻠﻌ ﻪ ﺳ ﻼﻟﻢ و وﻃ ﻴﺢ‪،‬‬
‫آﻪ زﻧﺎن و آﻮدآﺎن در ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﭼﺎر ﻳﻬﻮدان اﻣ ﺎن ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ رﺿ ﺎﻳﺖ داد آ ﻪ از رﻳﺨ ﺘﻦ ﺧ ﻮن‬
‫ﺁنهﺎ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷ ﻮد و اراﺿ ﻲ و ﻣ ﺰارع ﺁﻧ ﺎن از ﺁن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔ ﺮدد‪ .‬ﻧﻬﺎﻳ ﺖ در‬
‫ﺗﺼﺮف ﻳﻬﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ ﺁن آﻪ ﻧﺼﻒ ﻋﻮاﻳﺪ را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻏﻨﺎﻳﻤﻲ آ ﻪ ﻧﺼ ﻴﺐ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺷ ﺪ ﺻ ﻔﻴﻪ دﺧﺘ ﺮ ﺣ ﻲﺑ ﻦ اﺧﻄ ﺐ ﺑ ﻮد‬
‫)هﻤﺎن آﺴﻲ آﻪ ﺧﻮاب دﻳﺪ ﻣﺎهﻲ ﺑﻪ داﻣ ﻦ وي ﻓ ﺮود ﺁﻣ ﺪﻩ و از ﺷ ﻮهﺮ ﺧ ﻮد آﻨﺎﻧ ﺔ‬
‫ﺑﻦ رﺑﻴ ﻊ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﻧﻘ ﻞ اﻳ ﻦ ﺧ ﻮاب ﺳ ﻴﻠﻲ ﺧ ﻮردﻩ ﺑ ﻮد( آ ﻪ در ﻣﺮاﺟﻌ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﺑﺎ وي هﻢ ﺑﺴﺘﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺪك از ﺧﻴﺒﺮ درس ﻋﺒﺮت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺪون ﺟﻨﮓ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺷ ﺪ و ﻗﺒ ﻮل آ ﺮد آ ﻪ‬
‫ﻧﺼ ﻒ داراﻳ ﻲ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺧﺎﻟﺼ ﻪ رﺳ ﻮلاﷲ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ آﻨ ﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا ﻏﻨ ﺎﻳﻤﻲ آ ﻪ‬
‫ﺑﺪون ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲﺁﻣﺪ از ﺁن رﺳﻮلاﷲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻳﻬ ﻮدي ”وادي اﻟﻘ ﺮي“ و ”ﻧﻴﻤ ﺎ“ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ دادن‬
‫ﺟﺰﻳﻪ رﺿﺎﻳﺖ دادﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮ ﺷﻤﺎل ﺣﺠﺎز ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﺴﻠﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ را ﺑﺎﻳ ﺪ اﻓ ﺰود آ ﻪ در ﺣﻤﻠ ﻪ ﺧﻴﺒ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺗ ﺪﺑﻴﺮ ﺑ ﻪ ﺧ ﺮج دادﻩ ﻧﺨﺴ ﺖ‬
‫ﺑﻨﻲ ﻏﻄﻔﺎن را آﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد ﺑ ﻪ آﻤ ﻚ ﻳﻬ ﻮدان ﺧﻴﺒ ﺮ ﺑﺸ ﺘﺎﺑﻨﺪ و در ﺁن ﺻ ﻮرت آ ﺎر‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ دﺷﻮار ﺷﻮد ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ هﻤﺮاﻩ آ ﺮد و ﻗ ﺮار ﮔﺬاﺷ ﺖ ﻧﻴﻤ ﻲ از ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﺧﻴﺒ ﺮ‬
‫را ﺑﺪانهﺎ واﮔﺬار آﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺟﺮﻳ ﺎن و ﺣ ﻮادث دﻳﮕ ﺮي ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘ ﺲ از‬
‫هﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ وﻋﻆ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻪ آﺎر ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻏﺰوﻩهﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﻪ اﺻﻞ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮي و هﺠ ﻮم ﻧﺎﮔﻬ ﺎﻧﻲ ﮔ ﺮاﻳﺶ داﺷ ﺖ و‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻗﺒﻞ از اﻗﺪام‪ ،‬اﺷﺨﺎﺻﻲ را ﺑﻪ ﺗﺠﺴﺲ ﻣﻲﮔﻤﺎﺷﺖ‪ .‬ﻗﻮاﻓﻞ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﺮﻳﺶ ﺑ ﺪان‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻜﺸﻮف و ﻣﻮرد ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓ ﺖ و اﻳ ﻦ اﻗ ﺪام ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ ﺗﻴ ﺮي ﺑ ﻮد آ ﻪ‬
‫دو ﻧﺸﺎن را ﻣﻲزد‪ .‬هﻢ ﺿﺮﺑﻪ و زﻳ ﺎن ﻣ ﺎﻟﻲ ﺑ ﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن ﺑ ﻮد و ه ﻢ آﺴ ﺐ ﻏﻨ ﺎﻳﻤﻲ‬
‫ﺑﺮاي دﻟﮕﺮﻣﻲ ﻣﻮاﻓﻘﺎن‪.‬‬
‫در ﺟﻨﮓ اُﺣﺪ اﮔﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋي وي آ ﺎﻣﻼً ﻋﻤ ﻞ آ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﻣﺤ ﺎﻓﻈﻴﻦ‬
‫ﻣﺮﺗﻔﻌ ﺎت ﺑ ﻪ ﻃﻤ ﻊ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﺟ ﺎي ﺧ ﻮد را ﺗ ﺮك ﻧﻤ ﻲآﺮدﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ آﺴ ﺐ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ‬
‫ﻧﻤﻲﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ هﺮﮔﺰ ﺁن ﺷﻜﺴﺖ ﻓﺎﺣﺶ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺤﺎرﺑﺎن اﺳﻼم ﻧﻤﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق و ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻪ آﺎر ﺑﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن دﺷ ﻮار ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‬
‫و ﺧﻄﺮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻣﻜ ﻪ اﻣ ﺮي ﻣﻤﻜ ﻦ اﻟﻮﻗ ﻮع ﺑ ﻮد و ه ﺮ ﮔ ﺎﻩ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻲﺗﺮدﻳﺪ دﭼﺎر ﺷﻜﺴ ﺖ ﻗﻄﻌ ﻲ ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﻪ اﺣﺘﻤ ﺎل ﻗ ﻮي‬
‫ﺑﻪ آﻠﻲ آﺎر ﺗﺒﺎﻩ ﺷﺪﻩ و ﻧﻬﻀﺖ ﻣﺤﻤﺪي از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرﻓﺖ ﺑﺎ ﺗ ﺪﺑﻴﺮ و ﺳﻴﺎﺳ ﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﮔﺮﻩ آﺎر ﮔﺸﻮدﻩ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻜﻴﺎن اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺁن واﻗﻌ ﻪ ﺷﺨﺼ ﻲ از ﺑﻨ ﻲ ﻏﻄﻔ ﺎن را آ ﻪ ﭘﻨﻬ ﺎﻧﻲ اﺳ ﻼم ﺁوردﻩ‬
‫ﺑﻮد ﻣﺄﻣﻮر ﺗﻔﺘﻴﻦ و اﻳﺠﺎد ﻧﻔﺎق ﻣﻴﺎن ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ و اردوي ﻣﻜﻴ ﺎن آ ﺮد و ﭼ ﻮن اﻳ ﻦ‬
‫ﺷﺨﺺ )ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد( ﺑﺎ ﻳﻬﻮدان دوﺳﺘﻲ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ و ﺑﺎ ﻗﺮﺷﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺣﺴ ﻦ راﺑﻄ ﻪ‬
‫داﺷﺖ و هﺮ دو ﻃﺮف او را از ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﻲﭘﻨﺪاﺷ ﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ ﭘﺎﺷ ﻴﺪن ﺗﺨ ﻢ ﻧﻔ ﺎق‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ و دو ﻃﺮف را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺪﮔﻤﺎن ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫اﺗﻔﺎﻗ ًﺎ وزﻳ ﺪن ﺑ ﺎد ﺗﻨ ﺪي ﻧﻴ ﺰ آﻤ ﻚ آ ﺮد و ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ آﻨﻨ ﺪﮔﺎن را ﻧﺎراﺣ ﺖ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﭼﻮن از هﻤﻜﺎري ﺑﻨﻲﻗﺮﻳﻈﻪ ﻣﺄﻳﻮس ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از رﻓﻊ ﺣﺼﺎر از ﻣﺪﻳﻨﻪ و اﻳﻤﻦ ﺷﺪن از ﺧﻄﺮ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻣﺤﺎرﺑﺎن ﻣﺠﻬ ﺰ را ﺑ ﻪ ﺳ ﻮي ﺑﻨ ﻲ ﻗﺮﻳﻈ ﻪ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد‪ .‬ﺑﻨ ﻲ ﻗﺮﻳﻈ ﻪ از ﻳ ﺎري اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن‬
‫ﺳﺮﺑﺎز زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﻮد ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑ ﻮد و ﺑ ﺪان‬
‫ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﻲ ﻣ ﻮرد رأﻓ ﺖ ﻳ ﺎ ﻻﻗ ﻞ ﻣ ﺪاراي ﻣﺤﻤ ﺪ ﻗ ﺮار ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ وﺻ ﻒ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﺑ ﻪ اﻧﻬ ﺪام ﺁﻧ ﺎن ﮔﺮﻓ ﺖ زﻳ ﺮا وﺟ ﻮد ﺁنه ﺎ در داﺧ ﻞ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ‬
‫ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺧﻄﺮي ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﺁنهﺎ رﻋ ﺐ اﺳ ﻼم را در دله ﺎ ﭘﺪﻳ ﺪ ﻣ ﻲﺁورد‪.‬‬
‫ﻏﻨﺎﻳﻢ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﻲﺷ ﺪ و اوس و ﺧ ﺰرج زﻳ ﺮ ﻟ ﻮاي او اﺳ ﺘﻮارﺗﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﺗﺶ زدن ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن ﺑﻨﻲاﻟﻨﻀﻴﺮ آﻪ ﻓﻲ ﺣﺪ ذاﺗﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻜﻮهﻴﺪﻩ اﺳﺖ ﭼﻮن‬
‫ﻣﺴ ﺘﻠﺰم ﺑ ﻪ زاﻧ ﻮ در ﺁوردن ﺣﺮﻳ ﻒ ﺑ ﻮد ﺻ ﻮرت ﮔﺮﻓ ﺖ و ﺑ ﻪ اﻋﺘﺮاﺿ ﺎت ﺁنه ﺎ‬
‫اﻋﺘﻨﺎﻳﻲ ﻧﺸ ﺪ و ﺣﺘ ﻲ ﺑ ﺮاي ﺗﻮﺟﻴ ﻪ و ﺗﺄآﻴ ﺪ و ﺗﺰآﻴ ﻪ رﻓﺘ ﺎر ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺁﻳ ﺎﺗﻲ ه ﻢ ﻧ ﺎزل‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺳ ﺎل ده ﻢ هﺠ ﺮي ﺑ ﺎ ﻣﻮﺳ ﺘﺎن ﺑﻨ ﻲ ﺛﻘﻴ ﻒ آ ﻪ در ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد هﻤﻴﻦ ﺷﺪت ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آﺎر رﻓﺖ زﻳ ﺮا ﻧﺨﺴ ﺖ راﻩ ﺁذوﻗ ﻪ را ﺑ ﺮ ﺁنه ﺎ‬
‫ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭼﻮن درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ آﻪ ﻣﺤﺼﻮرﻳﻦ ﺑﻪ ﻗﺪر آﺎﻓﻲ ﺁذوﻗﻪ دارﻧﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮل اﻧﺠﺎﻣ ﺪ و ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻪ ﻣﻘﺘﻀ ﺎي ﻃﺒ ﻊ ﻣﺘّﻠ ﻮن و ﻧﺎﭘﺎﻳ ﺪار ﻗ ﻮﻣﻲ‬
‫ﺧﺴﺘﻪ و ﻣﻠﻮل ﺷﻮﻧﺪ ﺣﻀﺮت اﻣﺮ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ زدن ﺗﺎآﺴﺘﺎن ﺁنهﺎ آﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮﺳﺘﺎن ﻣﻨﺒﻊ درﺁﻣﺪي ﻣﻬﻢ ﺑ ﻮد‪ .‬از اﻳ ﻦ رو ﺑﻨ ﻲ ﺛﻘﻴ ﻒ آﺴ ﻲ را ﻧ ﺰد‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻧﺪ آ ﻪ از اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ ﻣﺨ ﺮب دﺳ ﺖ ﺑﺮداﺷ ﺘﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺁن ﺗﺎآﺴ ﺘﺎن را ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﺼﺮف درﺁورد ﺗﺎ از ﺁن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در هﻤﻴﻦ ﺟﻨ ﮓ و ﭘ ﺲ از ﺁن آ ﻪ از ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﻃ ﺎﺋﻒ ﺻ ﺮف ﻧﻈ ﺮ‬
‫آﺮد و ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺗﺎ ﻏﻨﺎﻳﻤﻲ را آﻪ از ﻗﺒﻴﻠﻪ هﻮازن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ آﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺎﻟﻚ ﺑ ﻦ ﻋ ﻮف از ﺳ ﺮان ﺑﻨ ﻲ ﺛﻘﻴ ﻒ ﭘﻴﻐ ﺎم ﻓﺮﺳ ﺘﺎد آ ﻪ‬
‫اﮔ ﺮ اﺳ ﻼم ﺁورد زن و اﻃﻔ ﺎل او را ﺁزاد ﺧﻮاه ﺪ آ ﺮد و ﻳﻜﺼ ﺪ ﺷ ﺘﺮ ﺑ ﻪ وي ﺧﻮاه ﺪ‬
‫داد‪ .‬ﻣﺎﻟﻚ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ از ﻃﺎﺋﻒ ﺑﻴﺮون ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ و اﺳﻼم ﺁورد‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ رواﻳ ﺎت هﻤ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻨﺪ و ﺻ ﺤﻴﺢ اﺳ ﺖ و ﺗﻤ ﺎم وﻗ ﺎﻳﻌﻲ آ ﻪ در ﺻ ﺪر‬
‫اﺳﻼم رخ دادﻩ اﺳﺖ اﺳﻨﺎد ﮔﻮﻳﺎﻳﻲ اﺳﺖ آﻪ روﺣﻴﻪ ﻣﺮدم و ﻋﻠﺖ ﮔﺴﺘﺮش اﺳ ﻼم و‬
‫ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ آ ﺎر ﻣﺤﻤ ﺪ را ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻲده ﺪ در ﺳ ﺎل ‪ 10‬آ ﻪ ﻓ ﺘﺢ ﻣﻜ ﻪ و ﺷﻜﺴ ﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫هﻮازن روي داد ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺑﺴﻴﺎري از ﺁﻧﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣ ﺪ و هﻨﮕ ﺎم ﺗﻮزﻳ ﻊ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﭼﻨ ﺎن‬
‫ﺣﺮﺻ ﻲ ﺑ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺴ ﺘﻮﻟﻲ ﺷ ﺪ آ ﻪ از ﺑ ﺬل و ﺑﺨﺸ ﺶ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺗ ﺎزﻩ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﮕﺮان ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼ ﻪ ﻣ ﻲﺗﺮﺳ ﻴﺪﻧﺪ ﺳ ﻬﻤﻴﻪ ﺁنه ﺎ آ ﻢ ﺷ ﻮد‪ .‬زﻳ ﺮا ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن و ﻣﻌﺎوﻳ ﻪ و ﺣ ﺎرثﺑ ﻦ ﺣ ﺎرث و ﺣ ﺎرث ﺑ ﻦ هﺸ ﺎم و ﺳ ﻬﻞ ﺑ ﻦ ﻋﻤ ﺮو‬
‫ﺣﻮﻳﻄﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰي آﻪ ﺑﻌﺪ از ﻓ ﺘﺢ ﻣﻜ ﻪ از راﻩ اﺿ ﻄﺮار اﺳ ﻼم ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫هﺮ ﻳﻚ ﺻﺪ ﺷﺘﺮ ﺑﺨﺸ ﻴﺪ و ﺑ ﻪ ﺳ ﺎﻳﺮ ﻧﺎﻣ ﺪاران ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪر ﺷ ﺄن ﺁنه ﺎ ﻋﻄﺎﻳ ﺎﻳﻲ‬
‫داد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﺎرﺿﺎﻳﻲ ﺷﺪﻳﺪي ﻣﻴﺎن اﻧﺼﺎر ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ و ﺳ ﻌﺪﺑﻦ ﻋﺒ ﺎدﻩ ﺧﺒ ﺮ ﺁن را‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ رﺳﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻧﺼﺎر را ﺟﻤ ﻊ آ ﺮدﻩ و ﺑ ﺮ ﺁنه ﺎ ﺧﻄﺎﺑ ﻪ ﻣ ﺆﺛﺮي‬
‫اﻟﻘﺎء آﺮد آ ﻪ ﻗ ﻮﻩ ﺗ ﺪﺑﻴﺮ و ه ﻮش آﺸ ﻮرداري و ﻧﻴ ﺮوي رام آ ﺮدن ﺟﻤﺎﻋ ﺖ در ﺁن‬
‫ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ و در ﺁﺧﺮ ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺷﻤﺎ اي ﺟﻤﺎﻋﺖ اﻧﺼﺎر و ﻳﺎري آﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻦ ﺳﺰاوارﺗﺮ و ﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪﺗ ﺮ‬
‫ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ ﺷ ﺘﺮ و ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ ﻧﺼ ﻴﺐ دﻳﮕ ﺮان ﺷ ﻮد و ﺷ ﻤﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮان ﺧ ﺪا را هﻤ ﺮاﻩ‬
‫ﺑﺒﺮﻳﺪ؟ و ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺣﺮص ﺑﻪ ﻏﻨﺎﻳﻢ را در ﺁنهﺎ ﻓﺮو ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﺛﺎر ﺗﺪﺑﻴﺮ و ﺳﻴﺎﺳﺖ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل دﻩ ﺳﺎل و اﻧﺪي آﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﺑﺮد در رﻓﺘﺎر و ﮔﻔﺘﺎر او دﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد و آﺘﺎبهﺎي ﺳ ﻴﺮﻩ ﭘ ﺮ اﺳ ﺖ از ﺣ ﻮادﺛﻲ‬
‫آﻪ ﺷﺨﺺ ﻧﻜﺘﻪﻳﺎب دﻗﻴﻖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﭼﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﺳﺘﺨﺮاج آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺂن ﻧﺰول ﺁﻳﺎت ‪ 105‬ﺗﺎ ‪ 108‬ﺳﻮرﻩ ﻧﺴﺎء ﻃﺒﻖ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻼﻟﻴﻦ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ ﻃﻌﻤﻪ ﺑﻦ اﺑﻴﺮق زرهﻲ دزدﻳﺪ و ﻧﺰد ﺟﻬﻮدي ﻣﺨﻔ ﻲ ﺳ ﺎﺧﺖ‪ .‬ﺻ ﺎﺣﺐ زرﻩ ﺁن را‬
‫آﺸﻒ آﺮد و ﻃﻌﻤﻪ آﻪ ﻣﻈﻨﻮن ﺑﺪﻳﻦ آﺎر ﺧﻼف ﺑﻮد ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧ ﻮرد آ ﻪ دزدي آ ﺎر او‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ و ﺑﺪﻳﻦ آﺎر دﺳﺖ ﻧﺰدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻳ ﻚ ﺗ ﻦ ﻳﻬ ﻮدي را ﻣ ﺘﻬﻢ آ ﺮد و آﺴ ﺎﻧﺶ‬
‫داوري ﻧﺰد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮدﻧﺪ آﻪ او را ﺗﺒﺮﺋﻪ آﻨﺪ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻴﺎل اﻳﻦ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻼ ﺣﺎآﻴﺴﺖ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ‬ ‫ﻳﻬﻮدي از او ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﻮاهﺪ آﺮد( اﻣﺎ ﺁﻳﺎت ﻣﺰﺑﻮر آﺎﻣ ً‬
‫ﻧﻜﺮدﻩ و در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم اﺟﺮاء ﻋﺪاﻟﺖ را ﺑﺮﺟﺎﻧﺒﺪاري از ﻧﺎﺣﻖ ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫”اﻧ ﺎ اﻧﺰﻟﻨ ﺎ اﻟﻴ ﻚ اﻟﻜﺘ ﺎب ﺑ ﺎﻟﺤﻖ ﻟ ﺘﺤﻜﻢ ﺑ ﻴﻦ اﻟﻨ ﺎس ﺑﻤ ﺎ اراك اﷲ و ﻻﺗﻜ ﻦ‬
‫اﻟﺨﺎﺋﻔﻴﻦ ﺧﺼﻴﻤ ًﺎ…“‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( ﻣ ﺎ ﻗ ﺮﺁن را ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ ﻧ ﺎزل آ ﺮدﻳﻢ آ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺮدﻣ ﺎن ﺑ ﻪ ﺣ ﻖ رﻓﺘ ﺎر‬
‫آﺮدﻩ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺧﻴﺎﻧﺘﻜﺎران رأي ﻧﺪهﻲ‪.‬‬
‫ﻧﻈﻴﺮ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ﺳﻮرﻩ ﺣﺠﺮات اﺳ ﺖ آ ﻪ ه ﻢ ﺳﻴﺎﺳ ﺖ و ﺗ ﺪﺑﻴﺮ ﺣﻀ ﺮت‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ و هﻢ اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺁﻏﺎز ﺗﻌﺼﺒﺎت اﺳﻼﻣﻲ را‪.‬‬
‫نْ َﺑ َﻐ ﺖْ ِاﺣْ ﺪﺑﻬُﻤﺎ‬
‫ﻦ اﻗْﺘَﺘَﻠ ﻮُا ﻓ َﺎﺻْ ِﻠﺤُﻮا ﺑَﻴْﻨَﻬُﻤ ﺎَ َﻓ ﺎ َُ‬
‫ﻦ اْﻟُﻤ ﺆﻣﻨﻴ َ‬
‫”وَانْ ﻃﺎﺋﻔَﺘﺎن ﻣ َ‬
‫ﷲ َﻓ ِﺎنْ ﻓﺎءَت ﻓَﺎﺻْ ِﻠﺤُﻮا ﺑَﻴﻨَﻬُﻤﺎ‬ ‫ﻲ َﺗﺒْﻐﻲ ﺣَﺘّﻲ ﺗَﻔﻲء اِﻟﻲ اَﻣْﺮ ا ِ‬ ‫ﻋَﻠَﻲ اْ ُﻻﺧْﺮَي‪ ،‬ﻓَﻘﺎﺗﻠُﻮا اﱠﻟ ِﺘ َ‬
‫ﺑﺎْﻟ َﻌﺪْل‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ دو ﻃﺎﻳﻔﻪ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺘﻨﺪ ﺁنه ﺎ را ﺑ ﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺻﻠﺢ دهﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻜﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮ دﻳﮕﺮي ﺗﺠﺎوز آﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﺘﺎزﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮي ﺧﺪا ﺑﮕﺮاﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮔﺮاﻳﻴﺪ ﺁنهﺎ را ﺁﺷﺘﻲ دهﻴﺪ“‬
‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻓﻲ ﺣﺪ ذاﺗﻪ روﺷﻦ و ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﺟﻼﻟ ﻴﻦ زﻳ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺁﻳﻪ ﺣﻜ ﺎﻳﺘﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ ﺷ ﺄن ﻧ ﺰول ﺁن را ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و ذآ ﺮ ﺁن از اﻳ ﻦ ﺣﻴ ﺚ‬
‫ﺳ ﻮدﻣﻨﺪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺒ ﻴﻦ اوﺿ ﺎع اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻲ ﺁن ﻋﺼ ﺮ اﺳ ﺖ و ﺁﻏ ﺎز ﺗﻌﺼ ﺐ و‬
‫ﺟﺎﻧﺒﺪاري از ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫” ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮ ﺧﺮي ﺳﻮار ﺑﻮد و ﺑﺮ ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ اﺑﻲ ﮔﺬﺷﺖ در هﻤﻴﻦ هﻨﮕ ﺎم‬
‫اﻻغ ﺁب اﻧ ﺪاﺧﺖ و اﺑ ﻦ اﺑ ﻲ ﺑﻴﻨ ﻲ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮاي اﺟﺘﻨ ﺎب از اﺳﺘﻨﺸ ﺎق ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬اﺑ ﻦ‬
‫رواﺣ ﻪ ﺁن ﺟ ﺎ ﺑ ﻮد و ﺑ ﻪ اﺑ ﻦ اﺑ ﻲ ﮔﻔ ﺖ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا ﻗﺴ ﻢ ﺑ ﻮي ﺷ ﺎش اﻻغ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﺧﻮﺷﺒﻮﺗﺮ از ﻋﻄﺮي اﺳﺖ آﻪ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﻮد زدﻩاي‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﺣﺮف دو دﺳﺘﻪ از آﺴﺎن ﺑﻪ ﺟﺎن ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﺎ ﭼ ﻮب و‬
‫آﻔﺶ آﺘﻚ آﺎري راﻩ اﻓﺘﺎد…“‬
‫اﻳ ﻦ اوﺿ ﺎع و اﺣ ﻮال هﻤ ﻪ ﻧﺸ ﺎن دهﻨ ﺪﻩ ﺑ ﺎﻻ رﻓ ﺘﻦ ﺷ ﺄن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و ﭘﺪﻳ ﺪ‬
‫ﺁﻣ ﺪن رﻋ ﺐ او در دله ﺎ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ از ﻓ ﺘﺢ ﻣﻜ ﻪ ﺑﺠﻴ ﺮﺑ ﻦ زهﻴ ﺮﺑﻦ اﺑ ﻲ ﺳ ﻠﻤﻲ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑ ﺮادرش آﻌ ﺐ ﻧﻮﺷ ﺖ آ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ اﺷﺨﺎﺻ ﻲ را آ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ هﺠ ﻮش آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ ﻳ ﺎ‬
‫ﺁزارش رﺳﺎﻧﻴﺪﻩاﻧﺪ ﻣﻲآﺸﺪ و ﺗﻤﺎم ﺷﻌﺮا آﻪ در اﻳﻦ آﺎرهﺎ دﺳ ﺖ داﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ از ﻣﻜ ﻪ‬
‫ﮔﺮﻳﺨﺘﻨ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣ ﻲﺧ ﻮاهﻲ ﺳ ﺎﻟﻢ ﺑﻤ ﺎﻧﻲ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد او ﭘﻨ ﺎﻩ ﺑﺒ ﺮ زﻳ ﺮا آﺴ ﻲ را آ ﻪ از‬
‫ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﭘﺸ ﻴﻤﺎن ﺷ ﺪﻩ و ﺗﻮﺑ ﻪ آﻨ ﺪ ﻧﻤ ﻲآﺸ ﺪ‪ .‬وﮔﺮﻧ ﻪ ﺧ ﻮدت را ﻧﺠ ﺎت دﻩ و در اﻳ ﻦ‬
‫ﻧ ﻮاﺣﻲ ﻇ ﺎهﺮ ﻣﺸ ﻮ‪ .‬آﻌ ﺐ ه ﻢ ﻗﺼ ﻴﺪﻩاي در ﻣ ﺪح ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﮔﻔ ﺖ و اﺳ ﻼم ﺁورد و از‬
‫ﻣﺮگ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺖ‪) .‬اﻳﻦ ﻗﺼﻴﺪﻩ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺑﺮدﻩ اﺳ ﺖ زﻳ ﺮا ﺣﻀ ﺮت رداي ﺧ ﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻠﻌﺖ ﺑﻪ وي داد(‪.‬‬
‫ﻣﺮدم ﺳﺎدﻩﻟﻮح آﻪ ﺑﻪ ﺁزادي ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و اه ﻞ ﺗﺸ ﺮﻳﻔﺎت ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ در ﺁﻏ ﺎز‬
‫آﺎر ﺑﺎ رهﺒﺮ ﺧﻮد ﺑﺪون ﺗﻜﻠﻒ رﻓﺘ ﺎر آ ﺮدﻩ و ﺟ ﺰ اﻃﺎﻋ ﺖ از اواﻣ ﺮ و ﻧ ﻮاهﻲ ﻗ ﺮﺁن‬
‫ﺗﻜﻠﻴﻔ ﻲ ﺑ ﺮاي ﺧ ﻮد ﻓ ﺮض ﻧﻤ ﻲآﺮدﻧ ﺪ و از اﻳ ﻦ رو ﻣﺤﻤ ﺪ را ﻳﻜ ﻲ ﭼ ﻮن ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ وﻟﻲ اﻳﻦ راﻩ و رﺳﻢ ﺑﺪوي ﻗﺎﺑﻞ دوام ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭘﻴﺮوان ﺑﺎﻳﺴ ﺘﻲ ﻗ ﺪري ﺧ ﻮد‬
 ‫را ﺟﻤﻊ آﺮدﻩ و اﺣﺘﺮاﻣﻲ را آﻪ در ﺧﻮر اﻣﻴﺮ و رﺋﻴﺲ اﺳﺖ ﻣﻨﻈﻮر دارﻧ ﺪ ﺁﻳ ﻪه ﺎي‬
‫‪ 3،4،5 ،2 ،1‬ﺳﻮرﻩ ﺣﺠﺮات آﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟ ﻪ اﺻ ﻮل ﺗﺸ ﺮﻳﻔﺎﺗﻲ اﺳ ﺖ ‪ ،‬ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ ﺗ ﺎ‬
‫ﺣﺪود رﻓﺘﺎر ﺁنهﺎ را ﻣﻌﻴﻦ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ي اﷲ َو َرﺳُﻮ ِﻟ ِﻪ )ﻳﻌﻨ ﻲ( اي ﮔ ﺮوﻩ‬ ‫ﻦ ﻳَﺪ ِ‬ ‫ﻦ ﺁﻣﻨﻮا ﻻ ﺗُﻘ َّﺪ ﻣُﻮا َﺑﻴْ َ‬ ‫‪-1‬ﻳﺎ َا ّﻳ ُﻬ َﺎ اﻟّﺬﻳ َ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن در ﺳﺨﻦ و ﻋﻤﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا و ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ او ﭘﻴﺸﺪﺳﺘﻲ ﻧﻜﻨﻴﺪ“‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ آﺴﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﺨﻦ ﻳﺎ آﺎر ﺳﺒﻘﺖ ﺟﻮﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻓﻘ ﻂ رﺳ ﻮل اوﺳ ﺖ آ ﻪ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﭘ ﻴﺶ از وي اﻇﻬ ﺎر ﻋﻘﻴ ﺪﻩ آﻨﻨ ﺪ ﻳ ﺎ ﺑ ﺪون‬
‫اﺟﺎزﻩ او ﺑﻪ آﺎري دﺳﺖ ﻳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻲ َو ﻻ‬ ‫ﻦ ﺁ َﻣ ُﻨ ﻮا ﻻ َﺗﺮْ َﻓ ُﻌ ﻮا اَﺻْ ﻮاﺗَ ُﻜﻢْ ﻓَ ﻮْقَ ﺻَ ﻮْتِ اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱠ‬ ‫‪-2‬ﻳ ﺎ اَ ّﻳ ُﻬ ﺎَ اّﻟ ﺬﻳ َ‬
‫ﺾ )ﻳﻌﻨ ﻲ( اي ﮔ ﺮوﻩ ﻣﺆﻣﻨ ﺎن ﺻ ﺪاي ﺧ ﻮد را‬ ‫ﻀ ُﻜﻢْ ِﻟ َﺒﻌْ ٍ‬‫َﺗﺠْﻬَﺮوَا َﻟ ُﻪ ِﺑﺎْﻟ َﻘﻮْ ِل آَﺠَﻬْ ﺮِ َﺑﻌْ ِ‬
‫ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از ﺻﺪاي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻜﻨﻴﺪ و ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ را آﻪ در رواﺑﻂ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﺑ ﻲﭘ ﺮوا‬
‫رد و ﺑﺪل ﻣﻲآﻨﻴﺪ ﺑﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮ زﺑﺎن ﻧﺮاﻧﻴﺪ“‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ ﻣﺜ ﻞ ﻋﻤ ﺮ آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺻ ﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴ ﻪ رأي ﺧ ﻮد را ﺑﻠﻨ ﺪ و ﻗ ﺎﻃﻊ در‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ رأي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺁﺷﻜﺎر ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﻳﻴﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﮔﻔ ﺘﻦ ”ﻳ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ“‪،‬‬
‫”ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ“ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﷲ‬‫ﻦا ُ‬ ‫ﺤَ‬‫ﻦ اﻣ َﺘ َ‬ ‫ﻚ اّﻟ ﺬﻳ َ‬
‫ﻋﻨْ َﺪ رَﺳ ِﻮ ِل اﷲ ا ُوﻟِﺌ َ‬ ‫ﻀ ﻮنَ َاﺻْ ﻮا َﺗ ُﻬﻢْ ِ‬ ‫ﻦ ﻳَ ُﻐ ﱡ‬
‫ن اّﻟ ﺬِﻳ َ‬ ‫‪ِ-3‬ا ّ‬
‫ﻗُﻠ ُﻮﺑُﻬﻢْ ﻟِﻠ ّﺘﻘْﻮي َﻟ ُﻬﻢْ َﻣﻐْﻔِﺮ ُة َو َاﺟْ ُﺮ ﻋَﻈﻴُﻢ )ﻳﻌﻨﻲ( آﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ در ﺣﻀ ﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑﻠﻨ ﺪ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ ﭘﺮهﻴﺰآﺎر و ﺳﺰاوار ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ هﺴﺘﻨﺪ“‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺮاﻋﺎت ادب در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺑﺪﻳﻦ ﺷﻜﻞ راﻳﺞ ﻧﺒﻮدﻩ و در‬
‫ﺣﻀﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از ﺑ ﺎﻻ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ آ ﺎر و ﻋﻠ ﻮ ﺷ ﺄن وي‬
‫ﻣﺮاﻋﺎت ادب ﻻزم ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ن )ﻳﻌﻨ ﻲ( ﻏﺎﻟ ﺐ‬ ‫ت َاآْﺜ ُﺮ ُهﻢْ ﻻ َﻳﻌْﻘُﻠ ﻮ َ‬
‫ﻚ ِﻣﻦْ وَرا ِء اﻟُﺤﺠُﺮا ِ‬ ‫ن اﻟﺬﻳﻦ ﻳُﻨﺎدُو َﻧ َ‬ ‫‪ِ-4‬ا َ‬
‫آﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ از ﭘﺸ ﺖ اﺗ ﺎقه ﺎي ﺗ ﻮ‪ ،‬ﺗ ﻮ را ﺑﺎﻧ ﮓ ﻣ ﻲزﻧﻨ ﺪ راﻩ و رﺳ ﻢ ادب را‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ“‪.‬‬
‫اﻋ ﺮاب ﻣ ﻲﺁﻣﺪﻧ ﺪ ﭘﺸ ﺖ ﺧﺎﻧ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ آ ﻪ ﻣﺸ ﺘﻤﻞ ﺑ ﺮ ﺣﺠ ﺮﻩه ﺎي ﻋﺪﻳ ﺪﻩ‬
‫زﻧﺎﻧﺶ ﺑﻮد ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزدﻧﺪ ”ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ“ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از اﻳﻦ آﺎر ﺧﻮﺷﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ وﻟﻲ ﺣﻤ ﻞ‬
‫ﺑﺮ ﺑﻲﺷﻌﻮري ﺁنهﺎ ﻣﻲآﻨﺪ و ﺣ ﻖ ه ﻢ ﺑ ﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ اﺳ ﺖ… اﺷ ﺘﺒﺎﻩ آ ﺮدم اﻳ ﻦ ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﺧﺪاﺳ ﺖ‪ ،‬ﺧ ﺪا ﻧﻤ ﻲﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ وي ﭼﻨ ﻴﻦ رﻓﺘ ﺎر آﻨﻨ ﺪ ﭼ ﻪ از ﺷ ﺄن او آﺎﺳ ﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ او ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻩ و دﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﺳ ﺎﺑﻖ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳ ﺎران ﺧ ﻮد در آﻨ ﺪن‬
‫ﺧﻨﺪق و ﺧﺎكﺑﺮداري ﺷﺮآﺖ ﻣﻲآﺮد‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻏ ُﻔ ﻮ ُْر رَﺣ ﻴ ُْﻢ‬
‫ﷲ َ‬‫ﺧﻴْ ﺮًا و ا ُ‬ ‫ن َ‬‫ج ِا َﻟ ﻴْﻬﻢْ ﻟَﻜ ﺎ َ‬
‫ﺖ َﺗﺨْ ُﺮ َ‬‫ﺣ ّ‬ ‫‪ -5‬وَﻟ ﻮع ا َﻧ ُﻬ ﻢْ ﺻَ ﺒﺮُوا َ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( اﮔﺮ ﺁنهﺎ ﺻﺒﺮ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻮ از ﺧﺎﻧﻪ در ﺁﻳﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺁنهﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد“‪.‬‬
‫ﺁﻳﻪ ‪ 13‬ﺳﻮرﻩ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ اﻳ ﻦه ﺎ ﺟﻨﺒ ﻪ ﺗﺸ ﺮﻳﻔﺎت دارد زﻳ ﺮا ﺑ ﻪ‬
‫ﻼ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪهﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن اﻣﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺬاآﺮﻩاي آﻨﻨﺪ ﻗﺒ ً‬
‫ﺻ ﺪَﻗ ًﺔ‬ ‫ﻦ ﻳَ ﺪَيْ ﻧَﺠْ ﻮﻳ ُﻜﻢْ َ‬ ‫ﺳ ﻮ َل َﻓ ّﻘ ّﺪ ُﻣ ﻮا َﺑﻴْ َ‬ ‫ﺟﻴْ ُﺘ ُﻢ اﻟّﺮ ُ‬
‫ﻦ ﺁﻣﻨُﻮا اِذا ﻧﺎ َ‬ ‫”ﻳﺎ ا َﻳ ُﻬ َﺎ اّﻟﺬَﻳ َ‬
‫ﻼ ﺻ ﺪﻗﻪاي‬ ‫)ﻳﻌﻨ ﻲ( هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ ﻣ ﻲﺧﻮاهﻴ ﺪ ﺑ ﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ وارد ﻣ ﺬاآﺮﻩاي ﺷ ﻮﻳﺪ ﻗ ﺒ ً‬
‫ﺑﺪهﻴﺪ“‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺎ اﻳﻦ آﺎر ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮان ﺁﻣﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي ﺁنهﺎ ﺷﺪ از اﻳﻦ‬
‫رو ﺑﺎ ﺁﻳﻪ ‪ 13‬هﻤﺎن ﺳﻮرﻩ اﻳﻦ رﺳﻢ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻈﻴﺮ اﻳﻦ ﺁﻳ ﺎت در ﺳ ﻮرﻩ اﺣ ﺰاب‬
‫ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ن َﻟ ُﻜﻢْ اِﻟ ﻲ ﻃﻌ ﺎ ٍم ﻏَﻴْ ﺮَ‬ ‫ﻲ ِا ّﻻ َانْ ﻳُﺆ َذ َ‬ ‫ت اﻟّﻨ ِﺒ ﱠ‬
‫ﺧﻠُﻮا ُﺑﻴُﻮ َ‬ ‫ﻦ ﺁﻣﻨُﻮا ﻻ َﺗﺪْ ُ‬ ‫”ﻳﺎ ّا ّﻳﻬَﺎ اّﻟﺬﻳ َ‬
‫ﻦ‬‫ﻦ اِﻧﻴ ُﻪ وض ﻟﻜ ﻦْ اِذا دُﻋﻴ ﺘُﻢ َﻓ ﺎدْﺧُﻠﻮا َﻓ ﺎذِا ﻃَﻌﻤْ ُﺘﻢْ ﻓَﺎﻧْﺘَﺸ ﺮِوُا و َﻻ ﻣُﺴﺘَﺄﻧِﺴ ﻴ َ‬ ‫ﻧ ﺎﻇﺮﻳ َ‬
‫ﻖ“‬ ‫ﻦ اْﻟَﺤ ِ‬
‫ﷲ ﻻ ﻳَﺴْﺘَﺤﻴﻲ ِﻣ َ‬ ‫ﻲ ﻓَﻴﺴْ َﺘﺤْﻴﻲ ِﻣﻨْ ُﻜﻢْ وَا ُ‬ ‫ن ﻳُﻮذِي اﻟ ّﻨ ِﺒ ِ‬ ‫ﺚ اَن ذﻟ ُﻜﻢْ آﺎ َ‬ ‫ِﻟﺤَﺪﻳ ٍ‬
‫اي ﮔ ﺮوﻩ ﻣﺆﻣﻨ ﺎن وارد ﺧﺎﻧ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻧﺸ ﻮﻳﺪ ﻣﮕ ﺮ ﺑ ﺎ اﺟ ﺎزﻩ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮراك‬
‫)ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ( و ﺧﻮد را ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻃﺒﺦ ﻏﺬا ﻧﺸﺎن ﻧﺪهﻴﺪ )ﻣﻨﺸ ﻴﻨﻴﺪ(‪ .‬ﭘ ﺲ از ﺁن آ ﻪ داﺧ ﻞ‬
‫ﺷﺪﻳﺪ و ﻏﺬا ﺧﻮردﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻔ ﺮق ﺷ ﻮﻳﺪ و در ﻣﻘ ﺎم وﻗ ﺖ ﮔﺬراﻧ ﺪن ﺑ ﻪ ﺻ ﺤﺒﺖ ﻧﺒﺎﺷ ﻴﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﻲﺷﻮد وﻟ ﻲ ﺷ ﺮم ﻣ ﻲآﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ اﻣ ﺎ ﺧ ﺪا از‬
‫ﮔﻔﺘﻦ ﺣﻖ ﺷﺮم ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺷﺮح و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﺪارد و ﺧﻮد ﺑﻴﺎن آﻨﻨﺪﻩ واﻗﻌﻴﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺻﺤﺎب ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ ﺧﻴﻠ ﻲ ﺧﻮدﻣ ﺎﻧﻲ ﺑ ﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ رﻓﺘ ﺎر آﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺳ ﺮزدﻩ وارد ﺧﺎﻧ ﻪاش‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻏﺬا ﺑ ﺮاي اﻳﺸ ﺎن ﺑﻴﺎورﻧ ﺪ و ﭘ ﺲ از ﺻ ﺮف ﻏ ﺬا ﺑﻨﺸ ﻴﻨﻨﺪ و‬
‫ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦهﺎ دون ﺷﺄن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﻳﺴﺖ آﻪ اآﻨﻮن رﺋ ﻴﺲ دوﻟ ﺖ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺁنه ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺣﺮﻳﻤ ﻲ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺧ ﻮد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺷ ﺮم دارد ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ وﻟ ﻲ ﺧ ﺪا ﺷ ﺮم‬
‫ﻧﻤﻲآﻨﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻤﺪ از زﺑﺎن ﺧﺪا ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺁداب ﻣﻌﺎﺷﺮت ﺑﺎ‬
‫رﺋﻴﺲ دوﻟﺖ را ﻣﻲﺁﻣﻮزد‪.‬‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ هﻤﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﺐ دﻳﮕﺮي اﺷﺎرﻩ ﻣﻲﺷ ﻮد آ ﻪ ﻣﺆﻳ ﺪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺘﻨﺒﺎط‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب ذِﻟ ُﻜ ﻢْ اَﻃﻬْ ُﺮ ِﻟ ُﻘُﻠ ﻮ ِﺑ ُﻜﻢْ‬
‫ﻦ ﻣَﺘﺎﻋ ًﺎ َﻓﺎْﺳ َﺌﻠُﻮ ُهﻦﱠ ﻣِ ﻦْ وَرا ِء ﺣَﺠ ﺎ ٍ‬ ‫” َو اِذا َﺳﺄﻟْ ُﺘﻤُﻮ ُه ﱠ‬
‫ﻦ )ﻳﻌﻨﻲ( اﮔﺮ از زﻧﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭼﻴﺰي ﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ از ﭘﺸﺖ ﭘ ﺮدﻩ ﺑﺨﻮاهﻴ ﺪ‪ ،‬ه ﻢ‬ ‫َو ُﻗﻠُﻮ ِﺑ ِﻬ ّ‬
‫ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ و هﻢ ﺑﺮاي ﺁﻧﺎن اﻳﻦ ﺗﺮآﻴﺐ ﺑﻪ ﭘﺎآﻴﺰﮔﻲ اﺧﻼق ﻣﺘﻨﺎﺳﺐﺗﺮ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب ﺣ ﺪﻳﺜﻲ اﺳ ﺖ از ﻋﺎﻳﺸ ﻪ آ ﻪ ”ﺑ ﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ در ﻇﺮﻓ ﻲ ﻏ ﺬا‬
‫ﻣ ﻲﺧ ﻮردﻳﻢ ﻋﻤ ﺮ از ﺁن ﺟ ﺎ ﮔﺬﺷ ﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ او را دﻋ ﻮت ﺑ ﻪ ﻏ ﺬا آ ﺮد‪ ،‬در ﺿ ﻤﻦ‬
‫ﻏﺬاﺧﻮردن اﻧﮕﺸﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﻣﻦ ﺧ ﻮرد‪ .‬ﻋﻤ ﺮ ﮔﻔ ﺖ اﻓﺴ ﻮس اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﻣﻦ ﮔﻮش ﻣﻲآﺮدﻧﺪ ﭼﺸﻤﻲ ﺷﻤﺎ را ﻧﻤﻲدﻳﺪ“ و ﭘﺲ از ﺁن ﺁﻳﻪ ﺣﺠﺎب ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ زﻧﺎن ﺗﻮ ﭼﻮن دﻳﮕ ﺮ زﻧ ﺎن‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁنهﺎ را در ﺣﺠﺎب آﻦ‪ .‬ﻟﺬا ﺁﻳﻪ ﺣﺠﺎب ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻦ اﻟﻨﱠﺴﺎء )ﻳﻌﻨ ﻲ( زﻧ ﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﭼ ﻮن دﻳﮕ ﺮ‬ ‫ﺣ ٍﺪ ِﻣ َ‬ ‫ﻲ َﻟﺴْ ُﺘﻦﱠ آ َﺎ َ‬ ‫”ﻳﺎ ﻧِﺴﺎء اﻟ ﱠﻨ ِﺒ ﱠ‬
‫زﻧﺎن ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﭼﺮا زﻧﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭼﻮن دﻳﮕﺮ زﻧﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ؟ ﺑﺮاي اﻳﻦ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ردﻳ ﻒ‬
‫ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣ ﺮدان ﻧﻴﺴ ﺖ ﺷ ﺄن و ﻣﻘ ﺎم او از ﺣﻴ ﺚ زن ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﺤﻔ ﻮظ ﺑﺎﺷ ﺪ و زﻧ ﺎن وي‬
‫ﭼﻮن ﺷﺎهﺰادﻩ ﺧﺎﻧﻢهﺎي ﻣﺸﺮق در ﺣﺠﺎب ﺑﺮوﻧﺪ و از هﻤﻴﻦ روي در ﺁﺧ ﺮ ﺁﻳ ﻪ ‪53‬‬
‫اﺣﺰاب آﻪ ﻗﺴﻤﺖهﺎﻳﻲ از ﺁن ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺁﻣﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺤ ﻮا اَزْواﺟَ ُﻪ ﻣِ ﻦْ َﺑﻌْ ﺪ ٍﻩ‬ ‫ﷲ َو ﻻ َﺗﻨْ ِﻜ ُ‬‫ﺳ ﻮ َل ا ِ‬ ‫”وَﻣ ﺎ آ ﺎنَ َﻟ ُﻜ ﻢْ َانْ ُﺗ ﺆذوُا َر ُ‬
‫َاﺑَﺪًا)ﻳﻌﻨﻲ( ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﻧﻴﺎزارﻳﺪ و ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ وي ﺑ ﺎ ه ﻴﭻ ﻳ ﻚ از زﻧ ﺎن او ازدواج‬
‫ﻧﻜﻨﻴﺪ“‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮔﻨﺎﻩ ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﺤﻤﺪ در اﻳﻦ ﺑ ﺎب ﺣﺴ ﺎس اﺳ ﺖ و ﺣﺘ ﻲ ﭘ ﺲ‬
‫از ﻣﺮگ هﻢ ﭼﻮن ﺷﺎهﺎن ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ آﺴﻲ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺑﺎ زن او هﻢﺧﻮاﺑﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺁﺛﺎر اﻳ ﻦ اﻣﺘﻴ ﺎز و ﺑﺮﺗ ﺮي ﮔ ﺮﻓﺘﻦ از ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣﺨﻠ ﻮق در اﻳ ﻦ ﻋﺒ ﺎرت ﻗ ﺮﺁن‬
‫ﺧﻮب ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ و ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎﻳﻲ و اﺳﺘﻐﻨﺎ از ﺁن ﻣﻲﺗﺮاود‪:‬‬
‫ﺧ ِﻞ‬
‫ب ﺁﻣَﻨ ّﺎ ُﻗ ﻞْ َﻟ ﻢْ ﺗُﺆﻣ ُﻨ ﻮا َو ﻟِﻜ ﻦْ ﻗُﻮُﻟ ﻮا َاﺳْ َﻠﻤْﻨﺎ َو ﻟَﻤ ﺎّ َﻳ ﺪْ ُ‬ ‫ﺖ اْﻻَﻋ ﺮا ُ‬ ‫”ﻗﺎ َﻟ ِ‬
‫ن ﻓﻲ ُﻗﻠُﻮ ِﺑ ُﻜﻢْ“‬ ‫اﻻﻳﻤﺎ ُ‬
‫ﻋﺮبهﺎ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻜﻪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ اﻳﻤﺎن ﺁوردﻳﻢ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ‬
‫ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ دﻟﺸﺎن راﻩ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﺗﺎزﻩ اﺳﻼم ﺁورﻧﺪﮔﺎن ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ آﻪ ﺑﺎ زور و ﺟﻨﮓ اﺳﻼم‬
‫ﻧﻴﺎوردﻩاﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﻃﻴﺐ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩاﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪن ﺧ ﻮد را‬
‫ﺑﻪ رخ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑﻜﺸ ﻨﺪ و ﺑ ﺮ وي ﻣﻨ ﺖ ﮔﺬارﻧ ﺪ ﺁﻳ ﺎت ‪ 17‬و ‪ 18‬ﺳ ﻮرﻩ ﺣﺠ ﺮات ﻧ ﺎزل‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻋ َﻠ ﻴْ ُﻜﻢْ َانْ‬
‫ﷲ ﻳَ ُﻤ ﻦﱡ َ‬
‫ﻲ ِاﺳْﻼﻣ ُﻜﻢْ ﺑَ ﻞِ ا ُ‬ ‫ﻋ َﻠ ﱠ‬
‫ﻚ َانْ َاﺳْ َﻠﻤُﻮا ُﻗﻞْ ﻻ َﺗ ُﻤ ّﻨﻮُا َ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْ َ‬
‫ن َ‬‫” َﻳ ُﻤﻨّ ُﻮ َ‬
‫ﻦ“‬ ‫ن ِانْ ُآﻨْ ُﺘﻢْ ﺻﺎدِﻗﻴ َ‬ ‫هَﺪﻳ ُﻜﻢْ ﻟِﻠﻴﻤﺎ ِ‬
‫اي ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﻨ ﺖ ﻣ ﻲﮔﺬارﻧ ﺪ آ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪﻩاﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﺑﮕ ﻮ آ ﻪ‬
‫ﺁﻧﺎن را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﻨﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎآﺮ و ﻣﻤﻨﻮن هﻢ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺁنه ﺎ را‬
‫ﺑﻪ اﺳﻼم هﺪاﻳﺖ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ از راﺳﺖﮔﻮﻳﺎن هﺴﺘﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻟﻬﺠﻪ ﺧﺸﻚ و ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎﻳﻲ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ آﺠﺎ و ﺁن ﺧﻄﺎﺑﻪهﺎي ﮔ ﺮم و‬
‫ﻋﺘﺎبﺁﻣﻴﺰ آﺠﺎ آﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻮن ارﻣﻴﺎي ﻧﺒﻲ ﺳﻮرﻩ ﻓﺠ ﺮ را در ﺣ ﺎﻟﻲ آ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫دﻳﻮار آﻌﺒﻪ ﺗﻜﻴﻪ آﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺁنهﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز ﺑﺮ ﺁنه ﺎ ﻓ ﺮو ﻣ ﻲرﻳﺨ ﺖ‬
‫و راﻩ و رﺳﻢ ﺁدﻣﻴﺖ را ﺑﺪانهﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد‪:‬‬
‫ﻲ َﻟﻢْ ُﻳﺨْ َﻠﻖْ ﻣﺜْﻠُﻬ َﺎ ﻓ ﻲ اﻟْ ﺒﻼ ِد‬ ‫ت اﻟْﻌﻤﺎد اﻟﱠﺘ ِ‬ ‫ﻚ ﺑِﻌﺎ ٍد ار َم ذا ِ‬ ‫ﻒ َﻓ َﻌ َﻞ َر ُّﺑ َ‬‫”َا َﻟﻢْ َﺗ َﺮ َآﻴْ َ‬
‫ﻦ ﻃَﻐَ ﻮْا ﻓ ﻲ ا ْﻟ ﺒﻼد‬ ‫ن ذي اْﻻَوﺗ ﺎد اّﻟ ﺬ ِﻳ َ‬ ‫ﺼ ﺨْﺮ ِﺑ ﺎﻟﻮا ِد َو ﻓ ِﺮﻋْ ﻮْ َ‬ ‫ﻦ ﺟ ﺎﺑُﻮا اﻟ ﱠ‬ ‫َو َﺛ ُﻤ ﻮ َد اّﻟ ﺬﻳ َ‬
‫ﻼ ﺑَ ﻞْ ﻻ‬ ‫ﻚ ﻟَﺒﺎﻟﻤﺮْﺻﺎ َد… آ ّ‬ ‫ن َر ﱠﺑ َ‬ ‫ط ﻋَﺬاب ا ﱠ‬ ‫ﺳﻮْ َ‬ ‫ﻚ َ‬‫ﺐ ﻋَﻠﻴْ ِﻬﻢْ َر َﺑ َ‬ ‫ﺼ ﱠ‬ ‫َﻓ َﺎآْﺜﺮوُا ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻔَﺴﺎ ًد َﻓ َ‬
‫ﻼ ﻟَﻤ ﺎّ َو‬ ‫ث اَآ ً‬ ‫ﻦ َو َﺗ ﺎ ُآﻠُﻮن اﻟ ُّﺘ ﺮا َ‬ ‫ن ﻋَﻠ ﻲ ﻃَﻌ ﺎ ِم اﻟﻤﺴ ﻜﻴ َ‬ ‫ﺿ ُّﻮ ِ‬‫ن اِﻟﻴَﺘ ﻴ ِﻢ و ﻻ ﺗَﺤ َﺎ َ‬ ‫ﺗُﻜ ِﺮ ُﻣ ﻮ َ‬
‫ﺟ ّﻤ ًﺎ“‬
‫ﺣ ّﺒ ًﺎ َ‬
‫ن اﻟْﻤﺎ َل ُ‬ ‫ﺤﺒّﻮ َ‬ ‫ُﺗ ِ‬
‫ﻃﺎﻏﻴﺎن و ﻣﻐﺮوران را ﻓﺮاﻣﻮش آﺮدﻩاﻳﺪ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ دﭼﺎر ﻗﻬﺮ ﺧﺪاوﻧ ﺪي‬
‫ﺷﺪﻧﺪ؟ از ﺁنهﺎ ﭘﻨﺪ ﮔﻴﺮﻳﺪ و راﻩ و رﺳﻢ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ را ﺑﻴﺎﻣﻮزﻳﺪ‪ .‬ﺷ ﻤﺎ ﺑ ﻪ ﻳﺘ ﻴﻢ ﺣﺮﻣ ﺖ‬
 ‫ﻧﻤ ﻲﮔﺬارﻳ ﺪ و ﺣﻘ ﺶ را ﭘﺎﻳﻤ ﺎل ﻣ ﻲآﻨﻴ ﺪ‪ .‬از ﻧﻌﻤ ﺎت ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ ﻣﺴ ﺘﻤﻨﺪان و ﺑﻴﻨﻮاﻳ ﺎن‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺨﺸﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ارث زﻧﺎن و ﺻﻐﻴﺮان را ﺑﻪ ﻋﻨﻒ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﺁز ﭼﺸ ﻤﺎن ﺷ ﻤﺎ را آ ﻮر‬
‫و ﺣﺮص ﻣﺎل وﺟﺪاﻧﺘﺎن را ﺗﺎرﻳﻚ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻣﺎ روز ﺑﺎزﭘﺴﻴﻦ در آﻤﻴﻦ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫درﻳ ﻎ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺟﻤﻠ ﻪه ﺎي ﻣﺘ ﻮاﻟﻲ و ﺧ ﻮشﺁهﻨ ﮓ را ﻧﻤ ﻲﺗ ﻮان آﻠﻤ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫آﻠﻤﻪ و ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ آﺮد‪.‬‬
‫در ﻣﺪﻳﻨﻪ دﺳﺘﻮرهﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻠ ﻲ و اﻧﺘﻈ ﺎﻣﻲ دارد و در ﻣﻘ ﺎم ﻟﮕ ﺎمزدن ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﻮدآﺎﻣﻲ و ﺧﻮدرأﻳﻲ ﺑﻲﺑﻨﺪ و ﺑﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎن آﻪ در ﺁﻳﻪ ‪ 96‬ﺳﻮرﻩ ﻧﺴﺎء ﺗﺼ ﺮﻳﺢ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺳ ﺒﻴ ِﻞ اﷲ َﻓ َﺘ ﱠﺒ َﻴ َﻨ ﻮُا َو ﻻ َﺗﻘُﻮُﻟ ﻮا ﻟَﻤ ﻦْ‬
‫ﺿ َﺮﺑْ ُﺘﻢْ ﻓ ﻲ َ‬‫ﻦ ﺁﻣ ُﻨ ﻮا اِذا َ‬ ‫”ﻳ ﺎ َا ﱠﻳ ُﻬ َﺎ اّﻟ ﺬﻳ َ‬
‫ﷲ َﻣ َﻐ ﺎﻧ ُﻢ آَﺜﻴ ﺮ ًة‬
‫ﺤﻴ ﻮة اّﻟ ﺪُﻧﻴﺎ ﻓَﻌﻨْ َﺪ ا َ‬ ‫ض اْ َﻟ َ‬
‫ﻋﺮ َ‬ ‫ن َ‬‫ﺖ ﻣﺆﻣِﻨ ًﺎ َﺗﺒْ َﺘ ُﻐ ﻮ َ‬ ‫ﻼ َم َﻟﺴْ ِ‬ ‫ﺴَ‬ ‫ﻲ ِا َﻟﻴْ ُﻜ ُﻢ اّﻟ َ‬‫اَﻟﻘ ِ‬
‫ن ﺧَﺒﻴﺮًا“‬ ‫ن ﺑِﻤﺎ َﺗﻌْ َﻤﻠُﻮ َ‬ ‫ﷲ آﺎ َ‬ ‫نا َ‬‫ﻋ َﻠﻴْ ُﻜﻢْ َﻓ َﺘ ﱠﺒ َﻴﻨُﻮا ِا ﱠ‬
‫ﷲ َ‬ ‫ﻦ ِا ُ‬‫ﻚ ُآﻨْ ُﺘﻢْ ﻣﻦْ َﻗﺒْ ُﻞ َﻓ ﱠﻤ َ‬ ‫آَﺬﻟ َ‬
‫اي ﻣﺆﻣﻨﺎن هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ در راﻩ ﺧﺪا ﮔﺎم ﺑﺮﻣﻲدارﻳﺪ )ﺟﻬﺎد( ﺟﺴﺘﺠﻮ آﻨﻴﺪ‪،‬‬
‫هﺸﻴﺎر ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺑﻪ آﺴ ﻲ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎ ﺳ ﻼم آ ﺮد ﻧﮕﻮﻳﻴ ﺪ ﺗ ﻮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﻧﻴﺴ ﺘﻲ‪ .‬ﺷ ﻤﺎ‬
‫ﺑ ﺮاي دﺳ ﺖ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺑ ﻪ داراﻳ ﻲ او ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﻲآﻨﻴ ﺪ در ﺻ ﻮرﺗﻲ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ‬
‫ﺑﻲﺷﻤﺎري را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ دارد‪ .‬ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻳﺪ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺮ ﺷ ﻤﺎ ﻣﻨ ﺖ ﮔﺬاﺷ ﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻗﺒﻞ از اﻗﺪام ﺑﻪ هﺮ ﻋﻤﻠﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ آﻨﻴﺪ“‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ در ﺷ ﺄن ﻋ ﺪﻩاي از ﻳ ﺎران ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ هﻨﮕ ﺎم‬
‫ﺳ ﻔﺮي ﺑ ﻪ ﺷﺨﺼ ﻲ از ﺑﻨ ﻲﺳ ﻠﻴﻢ ﺑﺮﺧﻮردﻧ ﺪ آ ﻪ ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪان ﺧ ﻮد را ﻣ ﻲﺑ ﺮد‪ .‬او ﺑ ﺮ‬
‫ﺁنهﺎ ﺳﻼم آ ﺮد و ﺳ ﻼم ﺷ ﻌﺎر ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺁنه ﺎ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ اﻳ ﻦ ﻣ ﺮد از ﺗ ﺮس ﺳ ﻼم‬
‫آﺮدﻩ اﺳﺖ ﭘﺲ او را آﺸﺘﻨﺪ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺶ را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ ﺣﺠﺮات ﺁﻳﻪهﺎي دﻳﮕﺮي هﺴﺖ آﻪ ﺁداب زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ را ﻳﺎد ﻣﻲده ﺪ‬
‫از ﻗﺒﻴﻞ ﺁﻳﻪ ‪ 11‬آﻪ‪:‬‬
‫ﺧﻴْ ﺮًا ﻣ ﻨْ ُﻬﻢْ َو‬‫ﻦ ﺁﻣﻨُﻮا ﻻ َﻳﺴْﺨﺮْ َﻗﻮْ ُم ِﻣﻦْ ﻗَﻮمْ ﻋَﺴﻲ َانْ ﻳَﻜُﻮ ُﻧ ﻮا َ‬ ‫”ﻳﺎ َا ّﻳﻬُﺂ اﻟّﺬﻳ َ‬
‫ﺴ ُﻜﻢْ َو ﻻ ﺗَﻨ ﺎ َﺑﺰُوا‬
‫ﻦ ﺧَﻴْ ﺮاً ﻣ ﻨْ ُﻬﻦﱠ َو ﻻﺗَﻠْﻤ ﺰُوا َاﻧْ ُﻔ ً‬ ‫ﻲ َانْ َﻳ ُﻜ ﱠ‬ ‫ﺴ ﺎ ُء ِﻣ ﻦْ ﻧﺴ ﺎء ﻋَﺴ ِ‬ ‫ﻻﻧ َ‬
‫ن“‪.‬‬ ‫ق َﺑﻌْ َﺪ اﻻﻳﻤﺎ ِ‬ ‫ﺲ ِاﻻَﺳ ُﻢ اﻟ ُﻔﺴُﻮ ُ‬ ‫ب ﺑِﺌ َ‬ ‫ِﺑﺎْﻻﻟْﻘَﺎ ِ‬
‫اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ در ﺑ ﺎرﻩ دﺳ ﺘﻪاي از ﺑﻨ ﻲ ﺗﻤ ﻴﻢ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻓﻘ ﺮاي ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ )ﭼ ﻮن‬
‫ﻋﻤﺎرﻩ و ﺻﻬﻴﺐ( را ﻣﺴﺨﺮﻩ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫”اي ﮔ ﺮوﻩ ﻣﺆﻣﻨ ﺎن دﺳ ﺘﻪاي دﺳ ﺘﻪ دﻳﮕ ﺮ را اﺳ ﺘﻬﺰاء ﻧﻜﻨﻴ ﺪ ﺷ ﺎﻳﺪ ﺁنه ﺎ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ از ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ و ادا درﺁوردن ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻧﻜﻨﻴﺪ و ﻋﻨ ﻮانه ﺎي‬
‫ﺑ ﺪ و ﻧ ﺎﺧﻮش ﺑ ﻪ دﻳﮕ ﺮان ﻣﺪهﻴ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ از اﻳﻤ ﺎن ﺁوردن و ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪن ﻧ ﺎمه ﺎي‬
‫زﻧﻨﺪﻩ و ﻓﺎﺳﻘﺎﻧﻪ ﺑﺮ دﻳﮕﺮان ﻧﻨﻬﻴﺪ“‪.‬‬
‫دﻩه ﺎ ﺁﻳ ﻪ ﻗ ﺮﺁن درس ﺁداب ﺳ ﻜﻮن و ﺣﺴ ﻦ رﻓﺘ ﺎر و اﺧ ﻼق اﺳ ﺖ و در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻋﺮاب زﻣﺎن ﺣﻀﺮت رﺳﻮل را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
 ‫زن در اﺳﻼم‬

‫واﺳﺘﻮﺻﻮا ﺑﺎﻟﻨﺴﺎء ﺧﻴﺮًا ﻓﺎﻧﻬﻦ‬

‫ﻦ ﺷﻴﺌـ ًﺎ‬
‫ﻋﻮان ﻻ ﻳﻤﻜﻦ ﻻ ﻧﻔﺴﻬ ّ‬

‫در ﺣﺠﺔاﻟ ﻮداع )ﺳ ﺎل ده ﻢ هﺠ ﺮي( ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ در ﺑ ﺎرﻩ زﻧ ﺎن ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗﻮﺻ ﻴﻪ‬

‫آﺮد آﻪ ﺁنهﺎ اﺧﺘﻴﺎري از ﺧﻮد ﻧﺪارﻧﺪ و اﺳﻴﺮ ﻣﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺎرﻩ ﺁنهﺎ ﻧﻴﻜﻲ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫زن در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋ ﺮب ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم ﺷﺨﺼ ﻴﺖ و اﺳ ﺘﻘﻼﻟﻲ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬ﺟ ﺰء‬
‫ﻣﺎﻳﻤﻠﻚ ﻣﺮد ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ و هﺮ ﮔﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎري ﺑﺎ وي ﻣﺠﺎز و ﻣﺘ ﺪاول ﺑ ﻮد‪ .‬ه ﺮ‬
‫ﻗﺪر هﻢ ﺁن رﻓﺘﺎر از راﻩ و رﺳﻢ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺑﻪ دور ﻣﻲﺑﻮد‪ .‬زن ﻣﺜﻞ ﺳ ﺎﻳﺮ ﺗﺮآ ﻪ ﻣﻴ ﺖ‬
‫ﺑﻪ وارث او ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣ ﻲﺷ ﺪ‪ ،‬وارث ﻣ ﻲﺗﻮاﻧﺴ ﺖ زن وي را ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد اﺧﺘﺼ ﺎص دادﻩ‬
‫ﺑﺪون ﻣﻬﺮﻳﻪ او را ﺗﺼﺎﺣﺐ آﻨﺪ و هﺮ ﮔ ﺎﻩ ﺑ ﺪﻳﻦ اﻣ ﺮ رﺿ ﺎﻳﺖ ﻧﻤ ﻲداد او را در ﻗﻴ ﺪ‬
‫اﺳﺎرت ﺧﻮد ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲداﺷﺖ و اﺟﺎزﻩ ازدواج ﻣﺠ ﺪد ﺑ ﻪ وي ﻧﻤ ﻲداد ﺗ ﺎ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺣ ﻖ‬
‫اﻻرث ﺧﻮد را ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد وارث ﺑﺒﺨﺸ ﺪ ورﻧ ﻪ ﺁن ﻗ ﺪر ﻣ ﻲﻣﺎﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑﻤﻴ ﺮد و داراﻳ ﻲ او‬
‫ارث ﻣﺮد ﻣﺎﻟﻚ ﺷﻮد ﺁﻳﻪ ‪ 18‬از ﺳ ﻮرﻩ ﻧﺴ ﺎء ﺑ ﺮاي ﻧﻬ ﻲ از اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ ﻏﻴ ﺮ اﻧﺴ ﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻦ‬
‫ﻀ ﻠُﻮ ُه ﱠ‬
‫ﻦ ﺁﻣ ُﻨ ﻮا ﻻ َﻳﺤّ ُﻞ ﻟَﻜ ﺜﻢْ انْ ﺗَﺮ ُﺛ ﻮا اﻟّﻨﺴ ﺎء َآﺮْه ًﺎ َو ﻻ َﺗﻌْ ُ‬ ‫”ﻳ ﺎ َاﻳُﻬ َﺎ اّﻟ ﺬﻳ َ‬
‫ف“‬ ‫ﺸ ٍﺔ ُﻣ َﺒ ِﻴﻨّﺔ ﻋﺎﺷﺮ ُو ُهﻦﱠ ﺑﺎْﻟَﻤﻌْﺮ ُو ِ‬ ‫ﺣ َ‬‫ﺾ ﻣﺎ ﺁ َﺗ ْﻴ ُﺘﻤُﻮهﻦﱠ اﻻ أنْ ﻳﺄﺗﻴﻦَ ﺑﻔِﺎ ِ‬ ‫ِﻟ َﺘﺬْ َهﺒُﻮا ِﺑ َﺒﻌْ ٍ‬
‫اي ﮔﺮوﻩ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ اﺟﺒﺎر و اآ ﺮاﻩ ارث زﻧ ﺎن را از ﺁن ﺧ ﻮد‬
‫ﺳﺎزﻳﺪ ﻳﺎ ﺁنهﺎ را در ﺑﻨﺪ و اﺳﺎرت ﻧﮕﺎﻩ دارﻳﺪ ﺗﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻣﻬﺮﻳﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷ ﻤﺎ‬
‫واﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺁنهﺎ ﻧﻴﻚ رﻓﺘﺎر ﺑﺎﺷﻴﺪ“‪.‬‬
‫ن ﻋﻠَﻲ اﻟﱠﻨﺴﺎء‪) ،‬ﻣﺮدان ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻨﺪ ﺑﺮ زﻧﺎن(‬ ‫ﻋﺒﺎرت‪َ :‬اﻟّﺮﺟﺎ ُل َﻗﻮّاﻣُﻮ َ‬
‫از ﺁﻳﻪ ‪ 34‬ﺳﻮرﻩ ﻧﺴﺎء اﻳﻦ اﺻﻞ را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ زن و ﻣﺮد در ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ ﻣﺴﺎوي ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬در هﻤ ﻴﻦ ﺁﻳ ﻪ دﻟﻴ ﻞ ﺗﺴ ﻠﻂ و ﺳ ﻴﺎدت ﺑ ﺮ زن ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر‬
‫اﺟﻤﺎل ذآﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺾ و ﺑِﻤﺎ َاﻧْ َﻔﻘُﻮا ِﻣﻦْ َاﻣْﻮا ِﻟ ِﻬﻢْ‬ ‫ﻀ ُﻬﻢْ ﻋَﻠﻲ َﺑﻌْ ٍ‬‫ﷲ َﺑﻌْ َ‬
‫ﻀ َﻞ ا ُ‬ ‫ﺑِﻤﺎ َﻓ ﱠ‬
‫آﻪ ﻗﺴﻤﺖ اول ﺁن ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ را ﻏﻴ ﺮ ﻣﺘﺴ ﺎوي ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ ﺑﻌﻀ ﻲ را ﺑ ﺮ‬
‫ﺑﻌﺾ دﻳﮕﺮ ﺑﺮﺗﺮي دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﺟﻼﻟ ﻴﻦ وﺟ ﻪ ﺗﻔﻀ ﻴﻞ ﻣ ﺮد را ﺑ ﺮ زن ﻋﻘ ﻞ و ﻋﻠ ﻢ و وﻻﻳ ﺖ ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﺨﺸﺮي و ﺑﻴﻀﺎوي و ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ ﺁن را )وﺟﻪ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺮد را ﺑ ﺮ زن(‬
‫ﻣﺸﺮوحﺗﺮ ﺑﻴﺎن آﺮدﻩ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﻔ ﻮق و اﺳ ﺘﻴﻼي ﻣ ﺮد ﺑ ﺮ زن ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺗﺴ ﻠﻂ وﻻت و‬
‫ﺣﻜ ﺎم اﺳ ﺖ ﺑ ﺮ رﻋﻴ ﺖ‪ .‬ﺁن وﻗ ﺖ در ﻣﻘ ﺎم ﻓﻠﺴ ﻔﻪﺑ ﺎﻓﻲ و ﻋﻠ ﺖ ﺗﺮاﺷ ﻲ ﺑﺮﺁﻣ ﺪﻩ و‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ آﻪ ﻣﺮدان ﺑﻪ ﺧﺮد و زور و ﺗ ﺪﺑﻴﺮ ﺁراﺳ ﺘﻪاﻧ ﺪ‪ ،‬از اﻳ ﻦ رو ﻧﺒ ﻮت‪ ،‬اﻣﺎﻣ ﺖ و‬
‫وﻻﻳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ اﺧﺘﺼ ﺎص ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ارث ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻣ ﻲﺑﺮﻧ ﺪ و ﺷ ﻬﺎدت ﺁنه ﺎ در‬
‫ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﻣﺤﻜﻤﻪهﺎي ﺷﺮﻋﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮﺗ ﺮ و دو ﺑﺮاﺑ ﺮ زن اﺳ ﺖ‪ .‬ﺳ ﻬﻢ ﺁنه ﺎ از ارث دو‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ زن‪ ،‬ﺟﻬﺎد و ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮ ﺁنه ﺎ ﺗﻌﻠ ﻖ ﻧﻤ ﻲﮔﻴ ﺮد و ﺣ ﻖ ﻃ ﻼق ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ ﺁنه ﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اذان‪ ،‬ﺧﻄﺒ ﻪ‪ ،‬اﻣﺎﻣ ﺖ ﻧﻤ ﺎز ﺟﻤﺎﻋ ﺖ‪ ،‬ﺳ ﻮارآﺎري‪ ،‬ﺗﻴﺮاﻧ ﺪازي و ﺷ ﻬﺎدت در‬
‫اﺟﺮاء ﺣﺪود ﺷﺮﻋﻲ و ﻏﻴﺮﻩ و ﻏﻴﺮﻩ هﻤﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺮدهﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن آﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲآﻨﻴﺪ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﺴﻴﺎر ﺿﻌﻴﻒ اﺳ ﺖ و ﻏﺎﻟﺒ ﺎً ﻣﻌﻠ ﻮل را‬
‫ﺑﻪ ﺟ ﺎي ﻋﻠ ﺖ ﻧﺸ ﺎﻧﺪﻩاﻧ ﺪ ﻳﻌﻨ ﻲ ﺧﻴ ﺎل آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ ﭼ ﻮن ﺑﺴ ﻴﺎري از آﺎره ﺎ را ﻧﻈﺎﻣ ﺎن‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻋﺎدات و رﺳﻮم ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺮدهﺎ آﺮدﻩ اﺳﺖ ﭘﺲ زن در ﻣﺮﺗﺒ ﻪ ﭘ ﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﻗ ﺮار دارد ﻳﻌﻨ ﻲ اﺳ ﺘﻌﺪاد و ﻟﻴﺎﻗ ﺖ ﺁن آﺎره ﺎ را ﻧ ﺪارد و از هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺷ ﺮﻳﻌﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺴﻠﻂ ﻣﺮد را ﺑﺮ زن ﻣﺴﻠﻢ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ ﻗﻀﻴﻪ ﻣﻌﻜﻮس ﺁن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷ ﺮع اﺳ ﻼم ﭼ ﻮن زن را ﺿ ﻌﻴﻒ داﻧﺴ ﺘﻪ ﺣ ﻖ او را در ارث و ﺷ ﻬﺎدت‬
‫ﻧﺼﻒ ﻣﺮد ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ ﻧﻪ اﻳﻦ آﻪ ﭼﻮن زن در ارث و ﺷﻬﺎدت ﻧﻴﻤﻪ ﺣﻖ ﻣﺮد را‬
‫داراﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ در ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ از ﻣﺮد ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﻜﻢ روﺷﻦﺗﺮ از ﺁن اﺳﺖ آﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﻴﻞ ﺁن اﻧﺪﻳﺸﻪ را در داﻻنه ﺎي‬
‫ﺗﺎرﻳ ﻚ ﺑﮕﺮداﻧﻨ ﺪ‪ .‬در ﺗﻤ ﺎم اﻗ ﻮام اﺑﺘ ﺪاﻳﻲ و از ﺁن وﻗﺘ ﻲ آ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑﻴ ﺎد دارد ﭼ ﻮن‬
‫زور و ﺗﻼش روزي ﺑﺎ ﻣﺮد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬زن در ﻣﺮﺗﺒ ﻪ دوم ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﻮل ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻧﻴﭽﻪ ﺑﺸﺮ ﺷﻤﺎرﻩ دو ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻋ ﺮب اﻳ ﻦ اﺻ ﻞ ﻳﻌﻨ ﻲ اﺻ ﻞ ﺑﺸ ﺮ ﺷ ﻤﺎرﻩ دو ﺑ ﻮدن زن ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ‬
‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪﺗﺮ و رﺳﻮاﺗﺮي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ در ﺿﻤﻦ ﺗﺸﺮﻳﻊه ﺎ و‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪهﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن از ﺣﺪّت اﻳﻦ روش وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ آﺎﺳﺘﻪ و ﺑﺮاي زن ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻗﺎﻳ ﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ در ﺳﻮرﻩ ﻧﺴﺎء ﺑﺴﻴﺎري از ﺁنهﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧ ﻪ…ﻧ ﻪ… ﺗﻌﻠﻴ ﻞ ﻣﻔﺴ ﺮﻳﻦ و ﻓﻠﺴ ﻔﻪﺑ ﺎﻓﻲ ﺁﻧ ﺎن از ﻟﺤ ﺎظ ﻣﻨﻄ ﻖ ﻋﻘﻠ ﻲ‬
‫ارزش زﻳ ﺎدي ﻧ ﺪارد و در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﺁنه ﺎ ﺁن ﭼ ﻪ را آ ﻪ ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب ﻣﺘ ﺪاول ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ ﺗﺄﻳﻴ ﺪ و ﺗﺜﺒﻴ ﺖ آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ و از اﻳ ﻦ ﺑﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺮ ﺁنه ﺎ ﺧﻴﻠ ﻲ اﻳ ﺮاد ﻧﻴﺴ ﺖ زﻳ ﺮا‬
‫ﺾ“ را ﺗﻮﺟﻴﻪ آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻀ ُﻬﻢْ ﻋَﻠﻲ َﺑﻌْ ٍ‬
‫ﻀﻠِﻨﺎ َﺑﻌْ َ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﺟﻤﻠﻪ ” َﻓ ﱠ‬
‫در ﺟﻤﻠ ﻪ دوم وﺟ ﻪ اﻓﻀ ﻞ ﺑ ﻮدن ﻣ ﺮد ﺑ ﺮ زن ﺗﺼ ﺮﻳﺢ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﻮازﻳﻦ ﻋﻘﻠﻲ ﺳﺎزﮔﺎرﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﺑِﻤﺎ َاﻧْ َﻔﻘُﻮا ِﻣﻦْ َاﻣْﻮا ِﻟﻬِﻢ“ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻮن‬
‫ﻣﺮد ﻣﺘﻜﻔﻞ ﻣﺨﺎرج زن اﺳﺖ ﭘﺲ زن ﻣﺘﻌﻠﻘ ﻪ اوﺳ ﺖ و ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﻄﻴ ﻊ اواﻣ ﺮ و ﻧ ﻮاهﻲ‬
‫او ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﻣﻄ ﺎﺑﻖ رأي ﺑﻴﻀ ﺎوي و زﻣﺨﺸ ﺮي و ﺑﺴ ﻴﺎري از‬
‫ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺮد ﺣﺎآﻢ و زن رﻋﻴ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﺮد ﺁﻗ ﺎ و زن ﺗ ﺎﺑﻊ اﺳ ﺖ و از هﻤ ﻴﻦ رو ﭘﺸ ﺖ‬
‫ﺳﺮ هﻤﻴﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺮﺁن ﺟﻤﻠﻪ دﻳﮕﺮيﺳﺖ آﻪ ﺁن را ﺧﻮب واﺿﺢ ﻣﻲآﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺐ“= ﭘ ﺲ زن ﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ‪ ،‬زﻧ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬ ‫ت ِﻟﻠْﻐﻴ ِ‬
‫ت ﺣﺎﻓِﻈﺎ ُ‬‫ت ﻗﺎﺋِﻨﺎ ُ‬‫”ﻓَﺎﻟّﺼﺎﻟِﺤﺎ ُ‬
‫ﻣﻄﻴ ﻊ ﻣ ﺮد ﺧ ﻮد ﺑ ﻮدﻩ در ﻏﻴﺒ ﺖ ﺷ ﻮهﺮ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را ﺑ ﺮاي وي ﻧﮕ ﺎﻩ دارد و ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ زﻧﺎن اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ را آﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺮد ﺧﻮد هﺴ ﺘﻨﺪ ﻓﺮاﻣ ﻮش ﻧﻜﻨﻨ ﺪ‪ .‬در‬
 ‫اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ ﻧﺴ ﺎء آ ﻪ ﺷ ﺎرع اﺳ ﻼم ﺣﻘ ﻮق و ﺣ ﺪود زن و ﻣ ﺮد را ﻣﻌ ﻴﻦ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻋﺎدات ﺟﺎهﻠﻴﺖ و ارﻓﺎق ﺑﻪ ﺟﻨﺲ زن ﻧﺸﺎن دادﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧ ﺬُوا‬‫ن َزوْج َو َا ِﺗﻴْ ُﺘﻢْ اﺣْﺪﻳ ُﻬﻦﱠ َﻗﻨْﻄﺎرًا ﻓَ ﻼً ﺗﺄ ُ‬ ‫” َو انْ َا َردْ ُﺗ ُﻢ اﺳْﺘﺒﺪا َل َزوْج ﻣَﻜﺎ َ‬
‫ﻀ ُﻜﻢْ‬
‫ﺧ ُﺬوِﻧَ ُﻪ َو ﻗَ ﺪْ اَﻓْﻀ ﻲ َﺑﻌْ ُ‬
‫ﺧﺬُو َﻧ ُﻪ ُﺑﻬْﺘﺎﻧ ًﺎ وض ِاﺛْﻤ ًﺎ ﻣُﺒ َﻴ َﻨ ًﺎ‪َ .‬و آَﻴْ ﻒَ ﺗَﺄ ُ‬‫ﺷ ﻴْﺌ ًﺎ‪َ .‬اﺗَﺄ َ‬
‫ِﻣﻨْ ُﻪ َ‬
‫ن ِﻣﻨْ ُﻜﻢْ ﻣﻴﺜﺎﻗ ًﺎ ﻏَﻠﻴﻈ ًﺎ“‬
‫ﺧﺬْ َ‬
‫ﺾ َو َا َ‬‫اِﻟﻲ ﺑَﻌ ٍ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ زن دﻳﮕﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳ ﺪ از آ ﺎﺑﻴﻨﻲ آ ﻪ ﺑ ﻪ زن ﺳ ﺎﺑﻖ دادﻩاﻳ ﺪ‬
‫ﭼﻴﺰي ﭘﺲ ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ زﻳﺮا ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺮاﺿﻲ آﺮدﻳﺪ و روي ﻣﻬ ﺮ ﻣﻌ ﻴﻦ زن و ﺷ ﻮهﺮ‬
‫ﮔﺸﺘﻪ و از او ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﺷﺪﻩاﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ هﻨﮕﺎم ﺟ ﺪاﻳﻲ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ آ ﺎﺑﻴﻦ )ﻣ ﺎل( دادﻩ ﺷ ﺪﻩ از‬
‫روي ﺗﺮاﺿﻲ )رﺿﺎﻳﺖ( را ﭘﺲ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﻣﺮد ﻋﺮب وﻗﺘﻲ ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ از‬
‫زن ﺧﻮد ﺟﺪا ﺷﻮد آﺎﺑﻴﻨﻲ را آﻪ ﺑﻪ وي دادﻩ ﺑﻮد ﭘﺲ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻨﺎن آﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫ﻣﻲآﻨﻴﺪ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺁن را ﻧﻬﻲ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺁﺧﺮ ﺁﻳ ﻪ ‪ 34‬از ﺳ ﻮرﻩ ﻧﺴ ﺎء ﻣﺜ ﻞ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﻌﻀ ﻲ از ﻋ ﺎدات‬
‫دوران ﺟﺎهﻠﻴﺖ را ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲآﻨﺪ زﻳﺮا ﺑﻪ ﻣﺮد اﺟﺎزﻩ ﻣﻲدهﺪ زن ﺧﻮد را ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣ ﺮد ﺑﻮاﺳ ﻄﻪ ﻗ ﺪرت ﺟﺴ ﻤﻲ از دﻳﺮﺑ ﺎز ﭼﻨ ﻴﻦ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﺣﺘ ﻲ در ﻗ ﺮن‬
‫ﺑﻴﺴﺘﻢ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟ ﻮاﻧﻤﺮدي و ﻣﻨ ﺎﻓﻲ ﺑ ﺎ اﺻ ﻞ ﻋ ﺪاﻟﺖ ﺟ ﺎريﺳ ﺖ اﻣ ﺎ ﺁن را‬
‫ﺟﺰء ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻗﺮار دادن‪ ،‬زﺑﺎن ﻃﻌﻨﻪ زﻧﺎن را ﻗﺪري ﺑﺎز ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻤﻢ ﺁﻳﻪ ‪ 34‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟ ِﻊ َو‬‫ﻦ ﻓ ﻲِ اﻟْﻤَﻀ ﺎ ِ‬ ‫ﺠ ﺮُو ُه ﱠ‬‫ﻦ َو اهْ ُ‬ ‫ﻈ ﻮ ُه ﱠ‬
‫ﻦ ﻓَﻌ ُ‬ ‫ﺸ ﻮزِ ُه ﱠ‬ ‫ن ُﻧ ُ‬
‫” َو اﻟّﻼﺗ ﻲ ﺗَﺨ ﺎﻓُﻮ َ‬
‫ﻦ…“‬ ‫اﺿْ ِﺮﺑُﻮ ُه ﱠ‬
‫اﮔﺮ زن ﺷﻤﺎ در ﻣﻘﺎم ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ و ﺳﺮآﺸﻲ ﺑﺮﺁﻣﺪ ﻧﺨﺴ ﺖ او را ﭘﻨ ﺪ دهﻴ ﺪ‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ راﻩ ﻧﻴﺎﻣﺪ از هﻢﺧﻮاﺑﮕﻲ ﻣﺤﺮوﻣﺶ ﺳﺎزﻳﺪ و اﮔ ﺮ ﺑ ﺎز ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﻧﺸ ﺪ و اﻃﺎﻋ ﺖ‬
‫ﻧﻜﺮد او را ﺑﺰﻧﻴﺪ“‬
‫ﺷ ﺮاﻳﻊ ه ﺮ ﻗ ﻮﻣﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳ ﺐ ﺑ ﺎ ﻋ ﺎدات و اﺧ ﻼق و ﻧﺤ ﻮﻩ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ ﺁنه ﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬زدن زن اﻣﺮي ﻣﺘﺪاول و راﻳﺞ ﺑﻮد‪ .‬از رواﻳ ﺎت و ﺳ ﻴﺮ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻗ ﻮم ﻋ ﺮب‬
‫و از ﺧﻮد اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ ﻣﺮد ﺧﻮد را ﻣﺎﻟﻚ زن ﻓﺮض آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ و‬
‫هﺮ ﺑﻼﻳﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺮش ﺁورد‪.‬‬
‫اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻪ زن ﭼﻬ ﺎرم زﺑﻴ ﺮﺑﻦ اﻟﻌ ﻮام ﺑ ﻮد و زﺑﻴ ﺮﺑﻦ اﻟﻌ ﻮام‬
‫ﻳﻜﻲ از اﺻﺤﺎب ﺧﺎص ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و از ﻋﻌﺸﺮﻩ ﻣﺒﺸﺮﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫”ه ﺮ وﻗ ﺖ زﺑﻴ ﺮ ﺑ ﺮ ﻳﻜ ﻲ از ﻣ ﺎ ﺧﺸ ﻤﮕﻴﻦ ﻣ ﻲﺷ ﺪ ﺑ ﺎ ﭼ ﻮب ﭼﻨ ﺎن ﻣ ﺎ را‬
‫ﻣﻲزد آﻪ ﭼﻮب ﻣﻲﺷﻜﺴﺖ“‬
‫ﭘﺲ ﻻاﻗﻞ اﻳ ﻦ ﻓﻀ ﻞ را ﺑ ﺮاي ﺷ ﺮﻳﻌﺖ اﺳ ﻼﻣﻲ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻗﺎﻳ ﻞ ﺷ ﺪ آ ﻪ ﻧﺨﺴ ﺖ‬
‫ﻣﻮﻋﻈ ﻪ و ﭘ ﺲ از ﺁن ﺗ ﺮك ه ﻢﺧ ﻮاﺑﮕﻲ را ﺗﻮﺻ ﻴﻪ ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ و در ﺻ ﻮرت ﺳ ﻮدﻣﻨﺪ‬
‫واﻗﻊ ﻧﺸﺪن ﺁن دو ﺗﺪﺑﻴﺮ زدن زن را اﺟﺎزﻩ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀ ﻲ از ﻣﻔﺴ ﺮان و ﻓﻘﻬ ﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧ ﺪ آ ﻪ زدن ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﻣﻨﺘﻬ ﻲ ﺑ ﻪ ﺷﻜﺴ ﺘﻦ‬
‫اﺳﺘﺨﻮان ﺷﻮد وﮔﺮﻧﻪ ﺣﻜﻢ ﻗﺼﺎص ﺑﺮ ﺁن وارد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﺨﺸﺮي در ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫”ﺑﻌﻀﻲهﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻣﺠﺎزات زن ﻧﺎﺷﺰﻩ )زﻧﻲ آﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺷﻮهﺮ ﺧﻮد ﻧﻜﻨﺪ‬
‫و ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري و ﺑﺪرﻓﺘﺎري آﻨﺪ( ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺒﻮدﻩ و ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ه ﺮ ﺳ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ را‬
‫ﻣﺠﺎز داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ“‬
‫ﻗﻄﻌ ًﺎ آﺴﻲ آﻪ از ﺁﻳﻪ ﻓﻮق ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ را اﺳ ﺘﻨﺒﺎط آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ از ﻋﻠﻤ ﺎء‬
‫ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻋﺮب ﺷﺒﻴﻪ اﺣﻤ ﺪﺑﻦ ﺣﻨﺒ ﻞ ﻳ ﺎ اﺑ ﻦ ﺗﻴﻤﻴ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ ﻣﻌﻨ ﻲ ﺁﻳ ﻪ ﻗ ﺮان‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ و ﺁﻳﻪ ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻜَﻤ َﺎ ﻣ ﻦْ َاهْﻠَﻬ َﺎ انْ‬ ‫ﺣﻜَﻤ ًﺎ ﻣ ﻦْ اَهْﻠ ﻪ َو َ‬‫ق َﺑﻴْﻨﻬ ِﻤ ﺎ َﻓ ﺎﺑْ َﻌﺜُﻮا َ‬
‫” َو انْ ِﺧﻔْ ُﺘﻢْ ﺷ ﻘﺎ َ‬
‫ﻳُﺮﻳﺪا اﺻْﻼﺣ ًﺎ“‬
‫اﮔ ﺮ اﺧ ﺘﻼف ﻣﻴ ﺎن ﺁنه ﺎ ﺷ ﺪﻳﺪ ﺷ ﺪ داوري از ﻃ ﺮف ﻣ ﺮد و داوري از‬
‫ﻃﺮف زن ﻣﻌﻴﻦ ﺷﻮد آﻪ ﻳﺎ ﺁنهﺎ را ﺻﻠﺢ دهﻨﺪ و ﻳﺎ از هﻢ ﺗﻔﺮﻳﻖ آﻨﻨﺪ“‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ ﺗﻜﻠﻴﻒ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﺮد و زن ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﺁنهﺎ‬
‫در ﺷ ﺮﻳﻌﺖ ﻳﻬ ﻮد ه ﻢ هﺴ ﺖ و در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب دورﻩ ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﻣﻌﻤ ﻮل ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﺟ ﺰ ﺁﻳ ﻪ ‪ 22‬آ ﻪ ﻧﻜ ﺎح زن ﭘ ﺪر را ﻧﻬ ﻲ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ و ﺁن را ﻋﻤ ﻞ زﺷ ﺖ و‬
‫ﻧﺎﭘﺴ ﻨﺪ وﺻ ﻒ ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و ﻣ ﻲﺗ ﻮان از ﺁن ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺘﻨﺒﺎط آ ﺮد آ ﻪ در دوران‬
‫ﺟﺎهﻠﻴﺖ اﻳﻦ رﺳﻢ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺟﻤﻠﻪ اﻻ ﻣﺎ ﻗﺪ ﺳﻠﻒ از هﻤﺎن ﺁﻳﻪ‪.‬‬
‫ﭼﻴ ﺰي آ ﻪ در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﺟ ﻪ اﺳ ﺖ ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺗ ﺎزﮔﻲ ﻧ ﺪارد ﺁﻳ ﻪ ‪28‬‬
‫ﺳﻮرﻩ ﻧﺴﺎء اﺳﺖ آﻪ ازدواج ﺑﺎ زن ﺷ ﻮهﺮدار را ﻣﻄﻠﻘ ًﺎ ﺣ ﺮام ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﻣﮕ ﺮ‬
‫اﻳﻦ آﻪ ﺁن زن از راﻩ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﻤﻠﻮك ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﺎ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﻨ ﮓ و اﺳ ﻴﺮ ﺷ ﺪن ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﭼﻮن ﺷﻴﺮ ﻣﺎدر ﺣﻼل اﺳﺖ هﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺷ ﻮهﺮ داﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻠﺖ ﺁن رواﻳﺘﻲ اﺳﺖ از اﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ آﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫”اﺳ ﺮاﻳﻲ از )ﻗﺒﻴﻠ ﻪ( اوﻃ ﺎس ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﺎ اﻓﺘﺎدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ داﺷ ﺘﻨﺪ و‬
‫ﭼ ﻮن ﻣ ﺎ آﺮاه ﺖ داﺷ ﺘﻴﻢ ﺑ ﺎ ﺁنه ﺎ هﻤﺨﻮاﺑ ﻪ ﺷ ﻮﻳﻢ از ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺗﻜﻠﻴ ﻒ ﭘﺮﺳ ﻴﺪﻳﻢ اﻳ ﻦ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻦ اَﻟّﻨﺴﺎءِ اءﻻ ﻣﺎ َﻣﻠَﻜﺖْ َاﻳْﻤﺎ ُﻧ ُﻜﻢْ…“‬ ‫تﻣ َ‬‫” َو اْﻟُﻤﺤﺼﻨﺎ ُ‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺗﺼﺮف ﺁنهﺎ ﺣﻼل ﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ در هﻤﻴﻦ ﺁﻳﻪ ‪ 28‬ﺳﻮرﻩ ﻧﺴﺎء ﺑﺎز دﺳﺘﻮريﺳﺖ آﻪ ﺗﻮﺟ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را‬
‫ﺑﻪ ﺣﻘﻮق زن و در ﻋﻴﻦ ﺣ ﺎل ﺑ ﻪ ﻋ ﺎدت ﻣ ﺬﻣﻮم و ﻣﺘ ﺪاول ﺁن زﻣ ﺎن ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻲده ﺪ‬
‫ﭼﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﻏﻴﺮ از ﺁن ﭼﻪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧﻴ ﺪ ﺑ ﺎ دادن آ ﺎﺑﻴﻦ از‬
‫زنهﺎ ﻣﺘﻤﺘﻊ ﺷﻮﻳﺪ ﺑﺪون اﻳﻦ آﻪ ﻣﺮﺗﻜ ﺐ زﻧ ﺎ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻴﺪ ﺑ ﻪ ﺷ ﺮط اﻳ ﻦ آ ﻪ در اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﻤﺘﻊ ﻣﺰد ﻳﺎ اﺟﺮ ﺁنهﺎ را ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﺮاﺿﻲ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺑﭙﺮدازﻳﺪ‪ .‬و ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ هﻤ ﻴﻦ ﺁﻳ ﻪ‬
‫اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺘﻌ ﻪ )‪ (Motae‬ﻳ ﺎ ازدواج ﻣﻮﻗ ﺖ در ﺷ ﺮﻳﻌﺖ اﺳ ﻼﻣﻲ ﻣﺒ ﺎح ﺷ ﺪ وﻟ ﻲ‬
‫ﻋﻠﻤ ﺎء ﺳ ﻨﻲ ﺁن را ﺟ ﺎﻳﺰ ﻧﻤ ﻲداﻧﻨ ﺪ زﻳ ﺮا ﻣﻌﺘﻘﺪﻧ ﺪ ﺟﻤﻠ ﻪ ”ﻓَﻤ ﺎَ اﺳْ َﺘﻤْ َﺘﻌْ ُﺘﻢْ ِﺑ َﻪ ِﻣ ﻨْ ُﻬﻦﱠ‬
‫ﻓﺂﺗُﻮ ُهﻦﱠ ُاﺟُﻮ َر ُهﻦﱠ…“)ﭘﺲ ﺁن ﭼﻪ را ﻣﺘُﻌﻪ آﺮدﻳﺪ‪ ،‬از اﻳﺸ ﺎن ﭘ ﺲ ﺑﺪهﻴ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳﺸ ﺎن‬
‫ﻣﻬﺮهﺎﺷﺎن را…( هﻨﮕﺎم ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻣﺪت ﺁن ﺳ ﻪ روز ﻣﻌ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد و ﭘﺲ از ﺁن ﻣﻠﻐ ﻲ ﮔﺮدﻳ ﺪ و دﻟﻴ ﻞ ﺁن را ه ﻢ اﻳ ﻦ ﻣ ﻲﺁورﻧ ﺪ آ ﻪ آﻠﻤ ﻪ اﺟ ﺮهﻦ‪.،‬‬
‫ﻣﺰد ﺁنهﺎ‪ .‬در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ذآﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺻﺪاق ﻳﺎ ﻣﻬﺮ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﻴﻌﻪ اﻳﻦ ﻧ ﻮع ازدواج‬
‫را ﻣﺒﺎح داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺁﻳﻪ دﻳﮕﺮي هﺴﺖ آﻪ ﺁوردن ﺁن ﻣﺎ را ﺑﻪ وﺿﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﻦ‬
‫زﻣﺎن و ﺑﺮ اﻳﻦ آﻪ اﻣﻮر ﻣﺎﻟﻲ ﺗﺎ ﭼ ﻪ ﺣ ﺪ در رواﺑ ﻂ ﻣ ﺮد و زن ﻣﻼﺣﻈ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫واﻗﻒ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻼ َﺗﺮْ ﺟ ُﻌ َﻮ ُهﻦﱠ ِا ِﻟ ﻲ َاﻟْ ُﻜ ّﻔ ﺎر… َو ﺁ ُﺗ ﻮ ُهﻢْ‬‫”اِذا ﺟﺎء ُآ ُﻢ اْﻟُﻤﺆﻣﻨﺎتٍ ﻣُﻬﺎﺟﺮات… َﻓ َ‬
‫ﺼﻢ‬ ‫ﻦ َو ﻻ ُﺗﻤْﺴ ﻜُﻮا ﺑﻌ َ‬ ‫ﺟ ﻮرَه ﱠ‬ ‫ﻦ ُا ُ‬
‫ﻋ َﻠﻴْ ُﻜﻢْ َانْ َﺗﻨْﻜﺤُﻮ ُهﻦﱠ اِذا ﺁﺗَﻴ ُﺘ ُﻤ ُﻮ ُه ﱠ‬ ‫ح َ‬ ‫ﻣﺎ َاﻧْ َﻔﻘُﻮا وَﻻ ﺟُﻨﺎ َ‬
‫اْﻟﻜَﻮاﻓﺮِوَاﺳْ َﺌﻠُﻮا ﻣﺎ َاﻧْ َﻔ َﻘ ُﺘﻢْ َو َﻟﻴَﺴﺌﻠُﻮا ﻣﺎ َاﻧْ َﻔﻘُﻮَا…“‪.‬‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬اﮔﺮ زﻧﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و ﻣﻬﺎﺟﺮت آ ﺮد دﻳﮕ ﺮ ﺷ ﻮهﺮش ﺑ ﺮ او‬
‫ﺣﻘﻲ ﻧﺪارد و اﮔﺮ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ آﺮد زن ﺧﻮد را زﻧﺶ را ﺑﻪ او ﻧﺪهﻴ ﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ ﺧﺮﺟ ﻲ را آ ﻪ‬
‫در ﺑﺎرﻩ ﺁن زن آﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ او ﺑﺪهﻴﺪ هﻢ ﭼﻨﻴﻦ اﮔ ﺮ زن ﺷ ﻤﺎ ﺑ ﺮ ﺷ ﺮك ﺧ ﻮد ﺑ ﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ ﺳ ﻮي ﻣﺸ ﺮآﻴﻦ ﺑﺮﮔ ﺮدد اﺻ ﺮاري در ﻧﮕﺎه ﺪاري او ﻧﻜﻨﻴ ﺪ‪) ،‬ﻣﺒ ﺎدا‬
‫ﺳﺘﻮن ﭘﻨﺠﻢ ﺷﻮد( وﻟﻲ در ﻋﻮض ﺁن ﭼﻪ ﺧﺮج او آﺮدﻩاﻳﺪ از او ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ آﻨﻴﺪ“‬
‫در ﺳ ﻮرﻩ ﺑﻘ ﺮﻩ ﺁﻳ ﺎﺗﻲ هﺴ ﺖ آ ﻪ ﻋ ﺪاﻟﺖ و ﻓﻜ ﺮ اﻧﺴ ﺎﻧﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را ﻧﺸ ﺎن‬
‫ﻣﻲدهﺪ و اﻋﺮاب را از ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﺑﺎ زن ﻧﻬﻲ ﻣﻲآﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻳﻪ ‪.231‬‬
‫ﻦ‬
‫ﺳ ّﺮﺣُﻮ ُه ّ‬ ‫ف َاوْ َ‬
‫ﻦ َﻓ َﺎﻣَﺴ ُﻜ ُﻮهّﻦ ِﺑ َﻤ َﻌْ ﺮ ُو ٍ‬ ‫ﺟ َﻠ ُﻬ ﱠ‬
‫ﻦ َا َ‬‫ﻃﻠﱠ ْﻘ ُﺘ ُﻢ ّا ِﻟﻨِﺴ ﺎ َء َﻓ ﺒَﻠﻐْ َ‬
‫”وَاذا َ‬
‫ف“‬ ‫ِﺑﻤَﻌﺮ ُو ٍ‬
‫اﮔ ﺮ زن ﺧ ﻮد را ﻃ ﻼق دادﻳ ﺪ و ﺳ ﺮ ﺁﻣ ﺪن ﻋ ﺪﻩ ﻧﺰدﻳ ﻚ ﺷ ﺪ رﺟ ﻮع ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﻣﻮاﻓﻖ اﺻﻞ ﻋﺪل و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ اﻳ ﻦ آ ﻪ رﺟ ﻮع آﻨﻴ ﺪ ﻳ ﺎ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻓﺪﻳ ﻪ ده ﺪ ﻳ ﺎ‬
‫اﻳﺎم ﺣﺒﺲ و ﻋﺪم ﺁزادي او را ﻃﻮﻻﻧﻲ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ در ﺁﻳﻪ ‪ 232‬اﻣﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ آﻪ اﮔﺮ ﻣ ﺮدي زﻧ ﺶ را ﻃ ﻼق داد و‬
‫ﻋ ﺪﻩ او ﻣﻨﻘﻀ ﻲ ﺷ ﺪ اﻣ ﺎ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺑ ﺎ ﺷ ﻮهﺮ ﺧ ﻮد دوﺑ ﺎرﻩ ازداواج آﻨ ﺪ ﻣﻤﺎﻧﻌ ﺖ‬
‫ﻧﻜﻨﻴ ﺪ)و اذا ﻃﻠﻘ ﺘﻢ اﻟﻨﺴ ﺎء ﻓ ﺒﻠﻐﻦ اﺟﻠﻬ ﻦ ﻓ ﻼ ﻧﻌﻀ ﻠﻮهﻦ ان ﻳ ﻨﻜﺤﻦ ازدواﺟﻬ ﻦ اذا‬
‫ﺗﺮاﺿﻮا…اﻟﺦ‪ (.‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ در ﺑﺎرﻩ ﺷﺪت و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﻌﻘ ﻞﺑ ﻦ ﻳﺴ ﺎر آ ﻪ ﻧﻤ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ‬
‫ﺧﻮاهﺮ ﻣﻄﻠﻘﻪاش ﺑﺎ ﺷﻮهﺮ ﺧﻮد دوﺑﺎرﻩ ازدواج آﻨﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫در هﻤﻴﻦ ﺳﻮرﻩ ﺑ ﻪ ﻣﻄﻠﺒ ﻲ ﺑﺮﻣ ﻲﺧ ﻮرﻳﻢ آ ﻪ ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ از ﻣﻮﺿ ﻮع ﺧ ﺎرج‬
‫اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ ﭼ ﻮن ﻃﺮﻓ ﻪ )=ﺷ ﮕﻔﺖﺁور( و ﺑ ﺪﻳﻊ )ﺗ ﺎزﻩ و ﻧ ﻮ( و ﺣ ﺎآﻲ از اوﺿ ﺎع‬
‫ﻋﺼ ﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ اﺳ ﺖ و ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ در ﭼ ﻪ ﻧ ﻮع ﻣﻮﺿ ﻮعه ﺎﻳﻲ ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ اﺷﺎرﻩ ﺑﺪان ﺧﻮب و ﻋﺒﺮتاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺁﻳﻪ ‪ 222‬ﺳﻮرﻩ ﺑﻘﺮﻩ ﺣﻜﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﺸﺪن ﺑ ﻪ زن اﺳ ﺖ در اﻳ ﺎم ﻗﺎﻋ ﺪﮔﻲ‬
‫ﺗ ﺎ ﺣﺎﻟ ﺖ ﻃﻬ ﺮ )ﭘ ﺎك ﺷ ﺪن زن از ﺣ ﻴﺾ( ﻓ ﺮا رﺳ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ از ﺁن اﻳ ﻦ ﻋﺒ ﺎرت ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫ﷲ“ آ ﻪ اﺟ ﺎزﻩ ﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ ﭘ ﺲ از ﻃﻬ ﺮ‬ ‫ﺚ أ َﻣ ﺮ ُآ ُﻢ ا ُ‬ ‫ن ﻓَﺂﺗُﻮ ُهﻦﱠ ِﻣﻦْ ﺣَﻴْ ُ‬ ‫ﻄ ﱠﻬﺮْ َ‬
‫اﺳﺖ‪َ ” :‬ﻓﺎِذا َﺗ َ‬
 ‫ﻧ ﺰد زﻧ ﺎن ﺧ ﻮد ﺑﺮوﻳ ﺪ از ﺁن ﺳ ﻮﻳﻲ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ اﻣ ﺮ ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﻲ ﺑﺮﺣﺴ ﺐ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻼﻟﻴﻦ‪ ،‬از هﻤﺎن ﺳﻮﻳﻲ آﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺣ ﻴﺾ از رﻓ ﺘﻦ ﺑ ﺪان ﺳ ﻮ ﻣﻨ ﻊ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻳﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ‪ 223‬ﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ ﺑﻪ آﻠﻲ ﭼﻴﺰ ﺗﺎزﻩ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﺸﻌﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﻔﻬﻮم ﺁﻳﻪ ﻗﺒﻠﻲ اﺳﺖ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺷﺌْ ُﺘﻢْ‪.‬‬
‫ث َﻟ ُﻜﻢْ َﻓﺎْﺗُﻮا ﺣْ َﺮ َﺛ ُﻜﻢْ أﻧّﻲ ِ‬
‫ﺣﺮْ ُ‬
‫”ﻧِﺴﺎ ُؤ ُآﻢْ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ زﻧﺎن ﺷﻤﺎ آﺸﺖ ﺷﻤﺎﻳﻨﺪ و در ه ﺮ ﺟ ﺎي آﺸ ﺖ ﺧ ﻮد ﻣ ﻲﺗﻮاﻧﻴ ﺪ وارد‬
‫ﺷﻮﻳﺪ“‪.‬‬
‫ﺟﻼﻟﻴﻦ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻤﻠﻪ اﻧّﻲ ﺷﺌﺘﻢ ﺑﻪ هﺮ ﺳﻮي ﻣﺰرﻋﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫” َﻣﻦْ ﻗﻴﺎ ِم َو ُﻗﻌُﻮدْ َو اﺿْﻄِﺠﺎع َو اﻗِﺒﺎل و اِدﺑﺎر“‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬اﻳﺴﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ از ﭘﻴﺶ ) ُﻗﺒْﻞ( و از ﭘﺲ ) ُدﺑْﺮ(‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺁن ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ اﻳﻦ ﺁﻳ ﻪ در رد ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺟﻬ ﻮدان ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ زن روي ﺁورﻧﺪ ﺑﭽﻪ او ﭼﭗ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﻮﻃﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ آﻪ ﺁﻳﻪ ‪ 223‬ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻧﺰد زﻧﺎن ﺧ ﻮد از ﺁن‬
‫ﺳﻮﻳﻲ روي ﺁورﻳﺪ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻋﺘ ﺮاض ﻋﻤ ﺮ و ﺟﻤﻌ ﻲ از‬
‫ﺻ ﺤﺎﺑﻪ ﻧﺴ ﺦ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ زﻳ ﺮا اه ﻞ آﺘ ﺎب ﭘﻬﻠ ﻮي زﻧ ﺎن ﺧ ﻮد ﻣ ﻲﺧﻮاﺑﻴﺪﻧ ﺪ و ﻃﺒﻌ ًﺎ‬
‫اﻧﺼﺎر آﻪ اهﻞ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ اﻳ ﻦ روش را آ ﻪ ﺑ ﺎ ﺣﺠ ﺐ و ﻣﺴ ﺘﻮري زن ﻣﻨﺎﺳ ﺐﺗ ﺮ‬
‫ﺑﻮد ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋ ﺎدت ﻗ ﺮﻳﺶ و اه ﻞ ﻣﻜ ﻪ زن را ﺑ ﻪ اﻧ ﻮاع‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ دﺳﺘﻤﺎﻟﻲ آﺮدﻩ و از هﺮ ﻃﺮف او را ﻣﻲﻏﻠﻄﺎﻧﻴﺪﻧﺪ و ﻟﺬﺗﻲ ﻣ ﻲﺑﺮدﻧ ﺪ از اﻳ ﻦ‬
‫آﺎر آﻪ ﺁنهﺎ را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺑﻴﻔﻜﻨﻨﺪ و دﻣﺮ ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﭘﺲ و ﭘ ﻴﺶ او ه ﺮ دو ﺳ ﺮ‬
‫و آﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﺎﺟﺮان زﻧﻲ از اﻧﺼﺎر را ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ ﺑ ﺎ وي ﭼﻨ ﺎن‬
‫آﻨﺪ‪ ،‬زن ﺗﻦ در ﻧﺪادﻩ و ﮔﻔ ﺖ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﭘﻬﻠ ﻮ ﻣ ﻲﺧ ﻮاﺑﻴﻢ‪ .‬ﺧﺒ ﺮ ﺑ ﻪ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل‬
‫رﺳﻴﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷ ﺪ آ ﻪ ”زن ﻣ ﺎل ﻣ ﺮد اﺳ ﺖ و ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ دﻟﺨ ﻮاﻩ‬
‫اوﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ او ﺑﺮﺁﻳﺪ“‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ و ﺗﺮﻣﺬي از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻧﻘﻞ ﻣﻲآﻨﻨﺪ آ ﻪ ﻋﻤ ﺮ ﺑﺎﻣ ﺪادي ﻧ ﺰد‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺁﻣ ﺪ و ﮔﻔ ﺖ‪ :‬ﻳ ﺎ رﺳ ﻮلاﷲ هﻠﻜ ﺖ‪ .‬اي ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺧ ﺪا از دﺳ ﺖ رﻓ ﺘﻢ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد ﻣﺎ اهﻠﻜﺖ ﻳﺎ ﻋﻤﺮ؟ ﻋﺮض آﺮد ﺣﻮﻟﺖ رﺣﻠﻲ اﻟﻴﻠﻪ ﻓﻠﻢ ﻳﺮد ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻴﺌ ًﺎ )ﻳﻌﻨﻲ(‬
‫آﺎري ﺧﻮاﺳﺘﻢ اﻧﺠﺎم دهﻢ و ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺁن وﻗﺖ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﻣﻌﻨﻲ اﻧ ﻲ ﺷ ﺬﺗﻢ اﻳ ﻦ‬
‫اﺳﺖ ”ﻣﻘﺒﻼت‪ ،‬ﻣﺪﺑﺮات و ﻣﺴﺘﻠﻘﻴﺎت )ﺑﻪ ﭘﺸ ﺖ ﺧﻮاﺑﻴ ﺪﻩ( ﻳﻌﻨ ﻲ از ﺟﻠ ﻮ و از ﻋﻘ ﺐ‬
‫ﻃﺎق ﺑﺎز و دﻣﺮ“‪.‬‬
‫در ﺁﻳﺎت ﻋﺪﻳ ﺪﻩ ﻗ ﺮﺁن و ﺗﻌ ﺎﻟﻴﻢ اﺳ ﻼﻣﻲ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﻲ وﺿ ﻊ ﻧﺎهﻨﺠ ﺎر زن در‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋ ﺮب و رﻓﺘ ﺎر ﻏﻴﺮاﻧﺴ ﺎﻧﻲ ﻣ ﺮدان ﺑ ﺎ زﻧ ﺎن روﺷ ﻦ ﻣ ﻲﺷ ﻮد ﻣﺜ ﻞ ﺁﻳ ﻪ ‪35‬‬
‫ﺳﻮرﻩ ﻧﻮر آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺣﻜ ﻢ ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺮدان زنه ﺎي ﻣﻤﻠ ﻮك ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮاي ﺳ ﻮد‬
‫دﻧﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ زﻧﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻜﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻋ ﺮَض اﻟَﺤﻴ ﺎة‬
‫ن َﺗﺤَﺼ ﻨﱡﻨ ًﺎ ِﻟ َﺘﺒْ َﺘ ُﻐ ﻮا َ‬
‫ﻋ َﻠ ﻲ اﻟﺒﻐ ﺎء ِانْ َا َردْ َ‬
‫ﻻ ُﺗﻜْﺮ ُه ﻮا َﻓﺘَﻴ ﺎ ِﺗ ُﻜﻢْ َ‬
‫اُﻟ ّﺪﻧْ َﻴ َﺎ“‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ در ﺑ ﺎرﻩ ﻋﺒ ﺪاﷲ ﺑ ﻦ اﺑ ﻲ ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و از ﻇ ﻮاهﺮ‬
‫ﺑﺮﻣﻲﺁﻳ ﺪ آ ﻪ ﻋﺒ ﺪاﷲ ﺑ ﻦ اﺑ ﻲ در اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ زﺷ ﺖ ﻣﻨﺤﺼ ﺮ ﺑ ﻪ ﻓ ﺮد ﻧﺒ ﻮدﻩ و ﻧ ﻮﻋﻲ‬
‫آﺴ ﺐ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺷﺨﺼ ﻲ ﺑﺮدﮔ ﺎن ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ آ ﺎر زﻧ ﺎ وا دارد ﺗ ﺎ وﺟ ﻪ ﺁن را‬
‫درﻳﺎﻓﺖ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ ﻋﺪﻩ زﻳﺎدي از زنهﺎي ﻣﻜﻪ ﺑ ﺮاي ﺑﻴﻌ ﺖ و اﺳ ﻼم ﺁوردن‬
‫ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺁﻳﻪ )‪ (13‬ﺳﻮرﻩ ﻣﻤﺘﺤﻨﻪ در ﺷﺮط ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﺳﻼم ﺁﻧﺎن‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷ ﻴْﺌ ًﺎ‬
‫ﻦ ﺑ ﺎﷲ َ‬ ‫ﻚ ﻋَﻠﻲ َانْ ﻻ ﻳُﺸ ِﺮآْ َ‬ ‫ت ﻳُﺒﺎﻳﻌْ َﻨ َ‬‫ك اْﻟﻤُﻮﻣﻨِﺎ ُ‬
‫ﻲ اذا ﺟﺎ َء َ‬ ‫”ﻳﺎ َا ﱡﻳﻬَﺎ اﻟﻨﱠﺒ ُّ‬
‫ﻦ‬‫ﻦ َاﻳْ ﺪﻳﻬ ﱠ‬
‫ﻦ ﺑ ُﺒﻬُﺘ ﺎنٍ ِﻳﻔْﺘَﺮﻳ َﻨ ُﻪ َﺑ ﻴ َ‬
‫ﻦ َاوْﻻد ُهﻦﱠ َو ﻻ ﻳ ﺄﺗﻴ َ‬ ‫ﻦ َو ﻻ ﻳﺰْﻧﻴﻦَ َو َﻻ َﻳﻘْ ُﺘﻠْ َ‬ ‫َو ﻻ َﻳﺴْﺮﻗْ َ‬
‫ف ﻓَﺒﺎ َﻳﻌْ ُﻬﻦﱠ…‬‫ﻚ ﻓﻲ َﻣﻌْﺮُو ِ‬ ‫ﻦ َو ﻻ ﻳﻌْﺼﻴ َﻨ َ‬ ‫َو َارْﺟُﻠ ِﻬ ﱠ‬
‫اﻳﻦ ﺷﺮطهﺎ را آ ﻪ ﺑ ﺮاي ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﺳ ﻼم ﺁنه ﺎ ﻋﻨ ﻮان ﺷ ﺪﻩ ﺟﺎﻟ ﺐ ﺗﻮﺟ ﻪ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻧﺒﺎزي )ﺷ ﺮﻳﻜﻲ( ﺑ ﺮاي ﺧ ﺪا ﻧﺸﺎﺳ ﻨﺪ‪ ،‬دزدي ﻧﻜﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻜ ﺐ زﻧ ﺎ ﻧﺸ ﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫اوﻻد ﺧﻮد را ﻧﻜﺸﻨﺪ‪ .‬آﻮدك ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺧﻮد را ﺑﻪ رﻳ ﺶ ﺷ ﻮهﺮ ﺧ ﻮد ﻧﺒﻨﺪﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﻌ ﺎﻟﻴﻢ‬
‫ﻧﻴﻚ ﺗﻮ را ﺑﻪ آﺎر ﺑﺴﺘﻪ ﻋﺎدت ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻧﻮﺣﻪﺧﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﭼﺎك زدن ﮔﺮﻳﺒﺎن‪ ،‬ﺑﺮﻳ ﺪن ﻣ ﻮي‬
‫و ﺧﺮاﺷﻴﺪن روي را رهﺎ آﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﻼم ﺁنهﺎ را ﺑﭙﺬﻳﺮ‪.‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ هﻨﮕ ﺎم ﺑﻴ ﺎن اﻳ ﻦ ﺷ ﺮوط هﻨ ﺪ زن اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن و ﻣ ﺎدر ﻣﻌﺎوﻳ ﻪ در‬
‫اﻳﻦ آﻪ زنهﺎ زﻧﺎ ﻧﻜﻨﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫”زﻧ ﺎن ﺷ ﺮﻳﻒ و ﺁزادﻩ هﺮﮔ ﺰ ﮔ ﺮد ﭼﻨ ﻴﻦ آ ﺎري ﻧﻤ ﻲﮔﺮدﻧ ﺪ“ و ﻋﻤ ﺮ آ ﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮد ﺧﻨﺪﻩ ﺳﺮ داد‪.‬‬
‫ﻳﻜ ﻲ از ﻋ ﺎدات زﺷ ﺖ آ ﻪ ﺗﻌ ﺎﻟﻴﻢ اﺳ ﻼﻣﻲ ﺁن را ﻣﻨ ﻊ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ آﺸ ﺘﻦ‬
‫ﻣﻮﻟﻮد دﺧﺘﺮ اﺳﺖ آﻪ در ﻗﺮﺁن ﺻ ﺮﻳﺤﺎًﺁﻣﺪﻩ اﺳ ﺖ ”ﺑ ﺄي ذﻧ ﺐ ﻗﺘﻠ ﺖ“ و اﻳ ﻦ از اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﺎب ﺑﻮد آﻪ اﻋﺮاب دﺧﺘﺮ را ﻣﺎﻳﻪ ﻧﻨﮓ داﻧﺴﺘﻪ ﺧﻮاهﺎن ﭘﺴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑ ﺪان ﻣﺒﺎه ﺎت‬
‫ﻣﻲآﺮدﻧﺪ و از ﻓﺮط ﻧﺎداﻧﻲ هﻴﭻ ﻧﻤﻲاﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻧﺪ آﻪ اﮔﺮ اﻣ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣ ﻲﺷ ﺪ و دﺧﺘ ﺮي‬
‫ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻧﻤﻲﺁﻣﺪ ﻧﺴﻞ ﺑﺸﺮ ﻣﻨﻘﺮض ﻣ ﻲﺷ ﺪ‪ .‬در ﺁﻳ ﻪه ﺎي ‪ 58‬و ‪ 59‬ﺳ ﻮرﻩ ﻧﺨ ﻞ اﻳ ﻦ‬
‫ﺧﻮي ﻧﻜﻮهﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻦ‬‫ﻇ ﱠﻞ َوﺟْ ُﻬ ُﻪ ﻣُﺴ َﻮ ّدًا َو ُه َﻮ آَﻈ ﻴ ُﻢ َﻳ َﺘ ﻮاري ِﻣ َ‬ ‫ﺣ ُﺪ ُهﻢْ ﺑ ﺎﻻﻧْﺜﻲ َ‬ ‫ﺸ َﺮ َا َ‬‫” َو اذا ُﺑ ّ‬
‫ب“‬ ‫ﻲ َاّﻟﺘُﺮا ِ‬
‫ن َامْ َﻳ ُﺪﺳﱡ ُﻪ ﻓ ِ‬
‫ﺴ ُﻜ ُﻪ ﻋَﻠَﻲ هُﻮ ٍ‬‫اْﻟﻘَﻮ َم ﻣﺎْ ﺳُﻮ ِء ﻣﺎ ُﺑﺸّ ِﺮ ِﺑ ِﻪ َا ُﻳﻤْ ِ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺁﻧﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﻲدادﻧﺪ آ ﻪ زﻧ ﺶ دﺧﺘ ﺮي زاﻳﻴ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫از ﻓﺮط ﺧﺸﻢ ﺳﻴﺎﻩ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬از ﺷﺪت اﻧﺪوﻩ از آﺴﺎن ﺧ ﻮد آﻨ ﺎرﻩ ﻣ ﻲﮔﺮﻓ ﺖ ﺗ ﺎ دﭼ ﺎر‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ و ﺷﻤﺎﺗﺖ ﻧﺸﻮد‪ .‬و در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﻲرﻓﺖ آﻪ ﺁﻳ ﺎ داﺷ ﺘﻦ دﺧﺘ ﺮ را ﺗﺤﻤ ﻞ آﻨ ﺪ‬
‫ﻳﺎ ﻃﻔﻞ ﻣﻌﺼﻮم را ﺧﺎك آﻨﺪ“‪.‬‬
 ‫زن و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬

‫ﮔﻮﻟﺪ زﻳﻬﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ در ه ﻴﭻ ﻳ ﻚ از ادﺑﻴ ﺎت دﻳﻨ ﻲ ﻧﻈﻴ ﺮ اﻳ ﻦ وﺿ ﻮح و‬

‫روﺷﻨﻲ ﺁن هﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺣﻴﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم دﻳ ﺪﻩ ﻧﻤ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ و‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ آ ﻪ از زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ ﺧﺼﻮﺻ ﻲ وي ﺿ ﻤﻦ اﺣﺎدﻳ ﺚ و ﺳ ﻴﺮﻩه ﺎ ﺻ ﻮرت ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ هﻴﭻ ﻳﻚ از ﻣﺆﺳﺴﻴﻦ دﻳﺎﻧﺎت دﻳﮕﺮ روي ﻧﺪادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺑﻴ ﺎن ﺳ ﺘﺎﻳﺶﺁﻣﻴ ﺰ در ﻳﻜ ﻲ از ﻓﺼ ﻮل آﺘ ﺎب ﮔﺮاﻧﻘ ﺪر او ”ﻋﻘﻴ ﺪﻩ و‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺖ در اﺳﻼم“ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ رﻏﺒﺖ روزاﻓﺰون رﺳﻮل اآﺮم ﺑﻪ زن ﺁﻣ ﺪﻩ و ﺁن را‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ آﻪ ﺑﺎ اﺳﻨﺎد ﻣﻮﺛﻖ ﺗﻜﻴﻪ دارد‪.‬‬
‫راﺳ ﺖ اﺳ ﺖ ﻧ ﻮح و اﺑ ﺮاهﻴﻢ ﺳ ﺮﺟﺎي ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻣ ﺎ از زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣﻮﺳ ﻲ و‬
‫ﻋﻴﺴﻲ آﻪ در ﮔﺮد و ﻏﺒ ﺎر اﻓﺴ ﺎﻧﻪه ﺎي ﻣﺒﺎﻟﻐ ﻪﺁﻣﻴ ﺰ ﻗ ﻮﻣﻲ و ﺗﻌﺼ ﺐه ﺎي ﻧ ﮋادي و‬
‫دﻳﻨﻲ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪﻩاﻧﺪ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲداﻧﻴﻢ وﻟﻲ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺻ ﺪهﺎ ﺁﻳ ﻪ و ﺣ ﺪﻳﺚ‬
‫ﻣﻌﺘﺒ ﺮ و ﺳ ﻴﺮﻩه ﺎﻳﻲ ﻧﺰدﻳ ﻚ ﺑ ﻪ زﻣ ﺎن رﺣﻠ ﺖ او و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ رواﻳ ﺎﺗﻲ آ ﻪ هﻨ ﻮز‬
‫ﺗﻌﺼ ﺐه ﺎ ﺁن را ﻣﺴ ﺦ و ﺗﺒ ﺎﻩ ﻧﺴ ﺎﺧﺘﻪ اﺳ ﺖ در دﺳ ﺖ دارﻳ ﻢ ﻣﻬﻤﺘ ﺮ از هﻤ ﻪ ﻗ ﺮﺁن‬
‫اﺳﺖ آﻪ از ﺧﻼل ﺁﻳﺎت و ﺷﺄن ﻧﺰوﻟﻲ آﻪ ﻣﻔﺴﺮان ﺑﺮاي ﺁنهﺎ ﺑﻴﺎن ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﺴ ﻲ از‬
‫وﻗﺎﻳﻊ و ﺣ ﻮادث زﻣ ﺎن ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ در هﻤ ﻴﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ‬
‫ﺁﻳ ﺎت ﻋﺪﻳ ﺪﻩاي هﺴ ﺖ و ﺟﻤﻠ ﻪ ﻣﻔﺴ ﺮان ﺷ ﺄن ﻧ ﺰول ﺁﻳ ﻪ ‪ 58‬ﺳ ﻮرﻩ ﻧﺴ ﺎء را‬
‫ﺧﺮدﻩﮔﻴﺮي ﺟﻬﻮدان ﺑﺮ رﻏﺒﺖ رﺳﻮل اآ ﺮم ﺑ ﻪ زن و ﻃﻌ ﻦ ﺁﻧ ﺎن آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺟ ﺰ زن‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ آﺎري ﻧﺪارد داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ب َو‬‫ﷲ ِﻣﻦْ َﻓﻀْﻠﻪ ﻓَﻘﻀﺪْ ﺁﺗﻴْﻨﺎ ا َل ِاﺑْﺮاهﻴَﻢ اﻟْﻜِﺘ ﺎ َ‬
‫ن اﻟﻨّﺎسَ ﻣﺎاﺗﻴ ُﻬ ُﻢ ا ُ‬‫ﺴ ُﺪ َ‬ ‫”َامْ َﻳﺤْ ُ‬
‫اﻟِﺤﻜْ َﻤ َﺔ و اَﺗﻴْﻨﺎ ُهﻢْ ُﻣﻠْﻜ ًﺎ ﻋَﻈﻴﻤ ًﺎ“‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( ﺁنهﺎ )ﻳﻬﻮدان( ﺑﺮ ﻓﻀﻞ و ﻋﻨﺎﻳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺤﻤﺪ رﺷﻚ ﻣﻲﺑﺮﻧ ﺪ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻘ ﺎم ﻧﺒ ﻮت و آﺜ ﺮت زﻧ ﺎن( و ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ اﮔ ﺮ او ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻮد اﻳ ﻦ ﻗ ﺪر ﺑ ﻪ‬
‫زﻧﺎن روي ﻧﻤﻲ ﺁورد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان اﺑﺮاهﻴﻢ هﻢ آﺘﺎب و ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮدﻳﻢ و ه ﻢ‬
‫آﺸﻮري ﺑﺰرگ“‬
‫ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ داود اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ‪ 99‬زن داﺷ ﺖ‬
‫و ﺳﻠﻴﻤﺎن ه ﺰار زن ﺁزاد و ﺑﻨ ﺪﻩ در ﺣ ﺮم ﻧﮕﺎه ﺪاري ﻣ ﻲآ ﺮد و اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ از ﻣﺮﺗﺒ ﻪ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي ﺁﻧﺎن ﻧﻜﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮد اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺜﻞ ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺴﺎﻧﻪهﺎي ﻣﻠﻮك ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺁﻟ ﻮدﻩ ﺑ ﻪ‬
‫اﻏﺮاق و ﻣﺰﻳﻦ ﺑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺮدﻩﮔﻴﺮان ﻓﺮﻧﮕﻲ اﻳ ﻦ رﻏﺒ ﺖ ﻣﻔ ﺮط ﺑ ﻪ زن را ﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ ﻣﻘ ﺎم روﺣﺎﻧﻴ ﺖ‬
‫ﻣ ﺮدي آ ﻪ زه ﺪ و ﻗﻨﺎﻋ ﺖ را ﺗﻮﺻ ﻴﻪ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ ﻧﺪاﻧﺴ ﺘﻪ اﺳ ﺖ و ﺣﺘ ﻲ ﺁﻧ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ آﻪ در ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ اﺻﻼح ﺷﺌﻮن و ﺣﻘ ﻮق زن اﺳ ﺖ ﻧﺎﺷ ﻲ از ﻣﻴ ﻞ‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ زن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻗﻀﻴﻪ را ﺻﺮﻓ ًﺎ ﺑ ﺎ ﻣﻨﻄ ﻖ ﻋﻘﻠ ﻲ و ﻧ ﻪ ﻋ ﺎﻃﻔﻲ ﺑﺴ ﻨﺠﻴﻢ‪ ،‬ارزش اﻳ ﺮاد‬
‫ﺁﻧﺎن آ ﺎهﺶ ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺸ ﺮ اﺳ ﺖ و ﺑﺸ ﺮ از ﻧﻘﻄ ﻪه ﺎي ﺿ ﻌﻒ ﺧ ﺎﻟﻲ ﻧﻴﺴ ﺖ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ ﺟﺰء ﻏﺮاﻳﺰ ﺁدﻣ ﻲﺳ ﺖ و ﺑ ﻴﺶ و آ ﻢ هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣﻮﺿ ﻮع‬
‫ﺑﺤ ﺚ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد آ ﻪ ﺗ ﺄﺛﻴﺮي در اﻓﻜ ﺎر و ﻳ ﺎ آ ﺮدار ﻳ ﻚ ﺷ ﺨﺺ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ دﻳﮕ ﺮان‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت روﺷﻦﺗﺮ ﺧﺼﻠﺖ ﺷﺨﺺ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﻧﻜﻮهﻴ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ زﻳ ﺎن‬
‫ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺣﺎل اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺎﺷﺪ ورﻧﻪ در زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺷﺨﺼﻲ و ﺧﺼﻮﺻ ﻲ ﺧ ﻮﺑﻲ ﻳ ﺎ ﺑ ﺪي‬
‫و ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻮت ﻳﺎ ﺿﻌﻒ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫از ﻓﻜﺮ ﺳﻘﺮاط ﺑﺮ ﺁﺗﻦ ﻧﻮر ﻣﻲرﻳﺨﺖ و از ﺁﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻳﻮﻧ ﺎن و از ﻳﻮﻧ ﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﻘﺮاط در زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮد ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺧﺎﺻﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫آﻪ ﺑﺮ دﻳﮕﺮان زﻳﺎﻧﻲ وارد ﻧﻜﺮدﻩ اﺳﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫در هﻴﺘﻠﺮ ﻏﺮﻳﺰﻩ ﺟﻨﺴﻲ ﻳﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﺮآﺶ ﻧﺒﻮد‪ ،‬و از اﻳﻦ ﺣﻴﺚ ﻣﻲﺗ ﻮان‬
‫او را ﭘﺎآﻴﺰﻩ ﮔﻔﺖ وﻟﻲ در ﻋﻮض اﻓﻜﺎر ﺷﻮﻣﻲ داﺷ ﺖ آ ﻪ دﻧﻴ ﺎ را ﺑ ﻪ ﺧ ﻮن و ﺁﺗ ﺶ‬
‫اﻓﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺧﻮد راﺑﺸﺮي ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ آﻪ ﺑﻪ ﺑﻨ ﺪﮔﻲ ﺧ ﺪا ﮔ ﺮدن ﻧﻬ ﺎدﻩ و‬
‫ﻣ ﻲﺧﻮاه ﺪ ﺧ ﻮد را از ﭘﻠﻴ ﺪي ﺳ ﺘﺎﻳﺶ اﺻ ﻨﺎم ﻧﺠ ﺎت ده ﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻳ ﻞ او ﺑ ﻪ زن و ﺗﻌ ﺪد‬
‫زوﺟﺎت وي ﻧﻪ ﺁﺳﻴﺒﻲ ﺑﻪ اﺻﻮل دﻋﻮت او رﺳﺎﻧﻴﺪ و ﻧﻪ زﻳﺎﻧﻲ ﺑ ﻪ ﺣﻘ ﻮق دﻳﮕ ﺮان‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﻋﻤﺎل و اﻓﻜﺎر ﻣﺮدان ﺑﺰرگ اﺟﺘﻤﺎع از اﻳﻦ زاوﻳ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻧﮕﺮﻳﺴ ﺖ و ﺁنه ﺎ را از‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺧﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻗﻀﺎوت آﺮد‪ .‬از اﻳﻦ ﻟﺤ ﺎظ ﺳ ﻠﺐ ﺣ ﻖ ﺁزادي‬
‫ﻓﻜﺮ و ﻋﻘﻴﺪﻩ از دﻳﮕﺮان و ﻣﺨﻴّﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﺎن ﺑﻴﻦ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪن و ﺟﺰﻳ ﻪ دادن ﺁن‬
‫هﻢ ﺑﺎ ﺧﻮاري و زﺑﻮﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺳ ﻮي دﻳﮕ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﮔﻮﻧ ﻪاي دﻳﮕ ﺮ راﻩ ﻏﻠ ﻂ رﻓﺘ ﻪ و ﺑ ﺮاي‬
‫ﺗﺠﻠﻴﻞ از ﭘﻴﺸ ﻮاي ﺑ ﺰرگ اﺳ ﻼم ﭼﻴﺰه ﺎﻳﻲ ﮔﻔﺘ ﻪ و ﻧﻮﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ آ ﻪ ﻣﺒ ﺎﻳﻦ ﻣﺼ ﺮﺣﺎت‬
‫ﻗ ﺮﺁن و رواﻳ ﺎت ﻣﺴ ﻠﻢ ﺻﺪراﺳ ﻼم اﺳ ﺖ‪ .‬ﺣﺘ ﻲ ﻣ ﺮد ﻓﺎﺿ ﻠﻲ آ ﻪ در ﻋﺼ ﺮ ﻣ ﺎﻩ در‬
‫زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ آﺘ ﺎﺑﻲ ﻓ ﺮاهﻢ آ ﺮدﻩ و ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ اﺳ ﺖ)اﻳ ﻦ ﺷ ﺨﺺ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺣﺴﻦ هﻴﻜﻞ از ﻓﻀﻼ و ﺳﻴﺎﺳﻴﻮن ﻣﺼﺮ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺪﺗﻲ رﺋﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﺳ ﻨﺎي ﺁن ﺟ ﺎ‬
‫ﺑﻮد آﺘ ﺎﺑﻲ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﺣﻴ ﺎت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺁﻗ ﺎي اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳ ﻢ ﺑﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ در ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ (.‬ﺑﺎ دﻳﺪ روﺷﻦ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﻓﻜﺎر ﻗﺮن ﺑﻴﺴ ﺘﻢ ﻗﻀ ﻴﻪ را زﻳ ﺮ و‬
‫ﺑ ﺎﻻ آﻨ ﺪ از اﻳ ﻦ ﺧ ﺮدﻩﮔﻴ ﺮي اروﭘﺎﻳﻴ ﺎن ﺑﺮﺁﺷ ﻔﺘﻪ و ﻃ ﻲ ﻓﺼ ﻠﻲ در ﻣﻘ ﺎم دﻓ ﺎع از‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻪ آﻠﻲ ﻣﻨﻜﺮ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺁن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ زن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ از ﺟﻤﻠ ﻪ‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ‪ 28‬ﺳﺎل ﺑﺎ ﺧﺪﻳﺠﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑ ﺮد و ه ﻮس ﮔ ﺮﻓﺘﻦ زن دﻳﮕ ﺮ ﻧﻜ ﺮد…‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ و ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪﻳﺠﻪ ﺗﻮاﻧﮕﺮ و ﻣﺘﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺟﻮان‬
‫ﻓﻘﻴﺮ وﻟﻲ ﺟﺪي و درﺳﺘﻜﺎري را آﻪ در ﺧﺪﻣﺘﺶ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻮهﺮي ﻣﻲﮔﺰﻳﻨ ﺪ و‬
‫داﻣ ﺎد را ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ ﻣ ﻲﺁورد ﭼ ﻮن ذاﺗ ًﺎ ﻳ ﺎ ﺑﺮﺣﺴ ﺐ ﻣﻘﺘﻀ ﻴﺎت زﻧ ﺪﮔﻲ از ه ﻮس و‬
‫ﻋﺎدات ﺟﻠﻒ ﺟﻮاﻧﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮآﻨﺎر اﺳﺖ ﺧﺪﻳﺠﻪ ﭘﺨﺘﻪ و ﺟﺎ اﻓﺘﺎدﻩ از ﺷﻮهﺮ ﭘ ﺎﻧﺰدﻩ‬
‫ﺳﺎل ﺟﻮاﻧﺘﺮ از ﺧﻮد ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﭘﺮﺳﺘﺎري ﻣﻲآﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ ﺛ ﺮوت ﺧ ﻮد ﻣﻮﺟﺒ ﺎت رﻓ ﺎﻩ او‬
‫را ﻓ ﺮاهﻢ ﻣ ﻲﺳ ﺎزد ﺗ ﺎ ﻣﺤﻨ ﺖ دوران آ ﻮدآﻲ و ﻃﻔﻴﻠ ﻲ ﺑ ﻮدن در ﺧﺎﻧ ﻪ ﻋﻤ ﻮ را‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش آﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻧﻌﻤ ﺖ و ﺁﺳ ﻮدﮔﻲ ﺧﺎﻧ ﻪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﺑ ﻪ وي ﻣﺠ ﺎل ﻣ ﻲده ﺪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺗﻌﻘﻴ ﺐ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪه ﺎي دﻩ دوازدﻩ ﺳ ﺎﻟﻪ ﺧ ﻮد ﺑﭙ ﺮدازد‪ ،‬ﻳﻘ ﻴﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﺼ ﻮرات و‬
‫اﻓﻜﺎر ﭘﺮهﻴﺰآﺎراﻧﻪ وي روي ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا دﺧﺘﺮ ﻋﻤ ﻮي ورﻗ ﺔ ﺑ ﻦ‬
‫ﻧﻮﻓﻞ اﺳﺖ و ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺣﻨﻔﻴﺎن دارد ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ﻣﺒﺪأ ﺑﻌﺜ ﺖ رؤﻳ ﺎي او را‬
‫ﺻ ﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﻧﺸ ﺎﻧﻪ وﺣ ﻲ اﻟﻬ ﻲ ﻣ ﻲداﻧ ﺪ و ﺧ ﻮد ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ آﺴ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫اﻳﻤﺎن ﻣﻲﺁورد‪.‬‬

‫از اﻳ ﻦه ﺎ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﻣ ﺎدر ﭼﻬ ﺎر دﺧﺘ ﺮ او زﻳﻨ ﺐ‪ ،‬رﻗﻴ ﻪ‪ ،‬امآﻠﺜ ﻮم و‬

‫ﻓﺎﻃﻤﻪ اﺳﺖ)زﻳﻨﺐ زن اﺑﻮاﻟﻌﺎص‪ ،‬ﺧﻮاهﺮزادﻩ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ و رﻗﻴ ﻪ و امآﻠﺜ ﻮم زن ﻋﺘﺒ ﻪ‬
‫و ﻋﺘﻴﺒ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪان اﺑﻮﻟﻬ ﺐ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﺪ از ﺁﻏ ﺎر دﻋ ﻮت اﺳ ﻼم اﺑﻮﻟﻬ ﺐ ﺑ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪان‬
‫ﺧ ﻮد اﻣ ﺮ آ ﺮد دﺧﺘ ﺮان ﻣﺤﻤ ﺪ را ﻃ ﻼق دهﻨ ﺪ و ﻋﺜﻤ ﺎن ﻳﻜ ﻲ از ﺁنه ﺎ را ﺑﻌ ﺪ از‬
‫دﻳﮕﺮي ﺑﻪ زﻧﻲ ﮔﺮﻓﺖ و ﺣﻀﺮت ﻓﺎﻃﻤﻪ زن ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻴﻄﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪.(.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﻣﺤﻤﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺧﺪﻳﺠ ﻪ‬
‫زن دﻳﮕ ﺮ ﺑﮕﻴ ﺮد؟ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ ﭘ ﺲ از وﻓ ﺎت ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﺑ ﻲدرﻧ ﮓ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ را‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري آﺮد و ﭼﻮن ﻋﺎﻳﺸﻪ هﻨﻮز ﺧﺮدﺳﺎل ﺑﻮد و ﺑ ﻴﺶ از هﻔ ﺖ ﺳ ﺎل ﻧﺪاﺷ ﺖ‬
‫ﺳﻮدﻩ ﺳﻜﺮانﺑﻦ ﻋﻤﺮﻩ را ﺑﻪ زﻧﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﺣﺴ ﻦ هﻴﻜ ﻞ در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب ﻣﻄﻠﺒ ﻲ ﻣ ﻲﻧﻮﻳﺴ ﺪ و ﮔ ﻮﻳﻲ ﻣ ﻲﺧﻮاه ﺪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ را از رﻏﺒﺖ ﺑﻪ زن ﺗﺒﺮﺋﻪ آﻨﺪ‪ .‬او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫”ﺳﻮدﻩ ﺟﻤﺎﻟﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ازدواج ﺑﺎ وي ﻧﻮﻋﻲ اﻗ ﺪام ﺑ ﻪ اﻣﺮﺧﻴ ﺮ و‬
‫ﻧﻮازش زن ﺑﻲﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺒﻮد ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻪداري و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ از ﭼﻬﺎر دﺧﺘﺮ ﺟ ﻮان‬
‫ﺧﻮد زن ﺟﺎ اﻓﺘﺎدﻩاي ﭼﻮن ﺳﻮدﻩ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮد؟ وﻟﻲ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻤﻜﻦ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫وي اﻋﺘﺮاض ﺷﻮد آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺨﺴ ﺖ ﺑ ﻪ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ روي ﺁورد و ﭼ ﻮن او ﻃﻔ ﻞ ﺑ ﻮد و‬
‫ازدواج ﺁن دو ﺑﻪ دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﻮآﻮل ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺳﻮدﻩ را ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﻧﻤ ﻲﺗﻮاﻧﺴ ﺖ‬
‫ﺑﺪون زن زﻧﺪﮔﻲ آﻨﺪ و اﻳﻦ هﻢ ﻋﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻋﻠﺖ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد آ ﻪ زن دﻳﮕ ﺮي‬
‫در دﺳ ﺘﺮس ازدواج ﻧﺒ ﻮد‪ .‬زﻳ ﺮا ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ زن ﻧﻤ ﻲدادﻧ ﺪ و ﺷ ﺎﻳﺪ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁن ﺗﺎرﻳﺦ دﺧﺘﺮي و زﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ازدواج ﻣﺤﻤﺪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ از اﻳ ﻦ رو‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮدﻩ اآﺘﻔﺎ آﺮد‪.‬‬
‫ﺁن هﻢ ﺗﺎ ﻣﺪت آﻤﻲ ﭘﺲ از ﻓﻮت ﺧﺪﻳﺠﻪ آﻪ در ﻣﻜﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑ ﺮد‪ ،‬اﻣ ﺎ ﭘ ﺲ‬
‫از هﺠﺮت ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﭘ ﺲ از ﺣﺼ ﻮل اﻣﻜﺎﻧ ﺎت اﻳ ﻦ رﻏﺒ ﺖ ﻣﻔ ﺮط رﺳ ﻮل‬
‫اآﺮم ﺑﻪ زن ﺧﻮب دﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎر ﻧﻴﺴﺖ آ ﺎﻓﻲ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺗﻌ ﺪاد زﻧ ﺎن وي‬
‫ﻧﻈﺮي اﺟﻤﺎﻟﻲ و ﻓﻬﺮﺳﺖوار ﺑﻴﻔﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪-1‬ﺣﻀﺮت ﺧﺪﻳﺠﻪ دﺧﺘﺮ ﺧﻮﻳﻠﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎﻧﻮي ﻣﺘﺸ ﺨﺺ و ﻣﺘﻤﻜﻨ ﻲ آ ﻪ ﺳ ﻮﻣﻴﻦ‬
‫ﺷ ﻮهﺮ او ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻮد و از ﻣﺤﻤ ﺪ ﭼﻬ ﺎر دﺧﺘ ﺮ و دو ﭘﺴ ﺮ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻗﺎﺳ ﻢ و‬
‫ﻃﺎهﺮ آﻪ زﻧﺪﻩ ﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬زاﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪-2‬ﺳﻮدﻩ دﺧﺘﺮ زﻣﻌﻪ و ﺑﻴﻮﻩ ﺳﻜﺮان ﺑﻦ ﻋﻤ ﺮو‪ ،‬آ ﻪ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻬ ﺎﺟﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮد و هﻢ ﺁن ﺟﺎ وﻓﺎت آﺮد و ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺣﺴ ﻦ هﻴﻜ ﻞ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺳ ﻮدﻩ‬
‫را از راﻩ ﺗﺮﺣﻢ و ﺑﺮاي اﻳﻦ آﻪ ﺑﻴﻮﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﺗﻚ و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪-3‬ﻋﺎﻳﺸ ﻪ دﺧﺘ ﺮ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ ﺻ ﺪﻳﻖ آ ﻪ در هﻔ ﺖ ﺳ ﺎﻟﮕﻲ ﻧ ﺎﻣﺰد ﺷ ﺪ و در ﻧ ﻪ‬
‫ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑﺎ ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﺳﻦ ﺑﻪ زوﺟﻴﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ درﺁﻣ ﺪ و هﻨﮕ ﺎم رﺣﻠ ﺖ‬
‫ﺣﻀ ﺮت ﺷ ﺎﻧﺰدﻩ ﻳ ﺎ هﻔ ﺪﻩ ﺳ ﺎﻟﻪ داﺷ ﺖ و ﺑ ﻴﺶ از زﻧ ﺎن دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﻮرد ﻋﻼﻗ ﻪ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﻔﻈ ﻪ )ﺣ ﺎﻓﻈﻴﻦ( ﻗ ﺮﺁن و از ﻣﻨ ﺎﺑﻊ ﻣﻬ ﻢ ﺣ ﺪﻳﺚ و ﺳ ﻨﺖ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر‬
‫ﻣﻲرود و ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﻋﺜﻤﺎن ﺿﺪﺧﻼﻓﺖ ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﻗﻴﺎم آﺮد و ﺟﻨﮓ ﺟﻤﻞ را‬
‫ﺑﻪ راﻩ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
‫‪-4‬ا ّم ﺳﻠﻤﻪ‪) .‬دﺧﺘﺮ ﺑﻨﻲ اﻣﻴﻪ(‬
‫‪-5‬ﺣﻔﺼﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﺮﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب اﺳﺖ آﻪ ﭘ ﺲ از ﺑﻴ ﻮﻩﮔ ﻲ ﺑ ﻪ ﺣﺮﻣﺴ ﺮاي‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ و ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ازدواج را از ازدواجهﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﺼﻠﺤﺘﻲ ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﺁورد‪.‬‬
‫ﻼ( زن زﻳ ﺪﺑ ﻦ اﻟﺤﺎرﺛ ﻪ ﭘﺴ ﺮ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫‪-6‬زﻳﻨﺐ دﺧﺘﺮ ﺟﺤﺶ )او ﻗ ﺒ ً‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬آﻪ ﻣﻲﺗﻮان ازدواج ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﺑﺎ وي ﺟﺰء داﺳﺘﺎنهﺎي ﻋﺸﻘﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ درﺁورد‬
‫و ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ زﻳﺪ و زﻳﻨﺐ در ﺑﺎرﻩ ﺁن ﺳﺮودﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و از ﺣﻴﺚ ﻟﻄﻒ و ﻋﻨﺎﻳ ﺖ و‬
‫ﻣﺤﺒﺘﻲ آﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وي داﺷﺖ او را رﻗﻴﺐ ﻋﺎﻳﺸﻪ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪-7‬ﺟﻮﻳﺮﻳ ﻪ دﺧﺘ ﺮ ﺣ ﺎرثﺑ ﻦ اﺑ ﻮ ﺿ ﺮار رﺋ ﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑﻨ ﻲ ﻣﺼ ﻄﻠﻖ و زن‬
‫ﻣﺴﺎﻓﻊﺑﻦ ﺻﻔﻮان آﻪ زن ﺑﺎ ﻓﻀﻞ و آﻤﺎﻟﻲ ﺑﻮد و در ﺳﺎل ﺷﺸﻢ هﺠﺮي ﺟﺰو ﻏﻨ ﺎﻳﻢ‬
‫و اﺳ ﺮاي ﺑﻨ ﻲﻣﺼ ﻄﻠﻖ ﻧﺼ ﻴﺐ ﻳﻜ ﻲ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎنه ﺎ ﺷ ﺪ‪ .‬ﻣﺎﻟ ﻚ او را از ﻓﺪﻳ ﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ ﮔﺰاف ﻣﻲﺁﻣﺪ و از اداء ﺁن ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮد از اﻳﻦ رو ﺑﻪ‬
‫در ﺧﺎﻧ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ رﻓ ﺖ آ ﻪ ﺷ ﻔﺎﻋﺖ ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ ﻣﺒﻠ ﻎ ﻓﺪﻳ ﻪ را ﭘ ﺎﻳﻴﻦ ﺁورد‪ .‬ﻋﺎﻳﺸ ﻪ‬
‫ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ‪ :‬ﺟﻮﻳﺮﻳ ﻪ زﻳﺒ ﺎ و ﺟ ﺬاب ﺑ ﻮد‪ .‬ه ﺮ آ ﺲ او را ﻣ ﻲدﻳ ﺪ ﺷ ﻴﻔﺘﻪ او ﻣ ﻲﺷ ﺪ‪.‬‬
‫هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ او را ﺑ ﺮ در ﺣﺠ ﺮﻩ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻳ ﺎﻓﺘﻢ اﺣﺴ ﺎس ﻧ ﺎراﺣﺘﻲ آ ﺮدم زﻳ ﺮا ﻳﻘ ﻴﻦ‬
‫داﺷﺘﻢ ﭼﺸﻢ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ آﻪ ﺑﻪ او اﻓﺘﺪ ﻣﻔﺘﻮن وي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬هﻤﻴﻦ ﻃﻮر ه ﻢ ﺷ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ از‬
‫رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ ﺣﻀ ﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و ﺑﻴ ﺎن ﺣﺎﺟ ﺖ ﺧ ﻮد ﺣﻀ ﺮت ﻓﺮﻣ ﻮد ﻣ ﻦ آ ﺎر ﺑﻬﺘ ﺮي‬
‫ﺑﺮاﻳ ﺖ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﻲده ﻢ‪ .‬ﻓﺪﻳ ﻪ ﺗ ﻮ را ﺧ ﻮدم ﺧ ﻮاهﻢ داد و ﺗ ﻮ را ﺑ ﻪ زﻧ ﻲ ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮم‪.‬‬
‫ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ ﺷﺎدﻣﺎﻧﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﭘﺲ از اﻳﻦ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎ وي هﻢﺧﻮاﺑ ﻪ ﺷ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎري از‬
‫اﺳﻴﺮان ﺑﻨﻲ ﻣﺼﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈ ﻪ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ داﻣ ﺎد ﺁنه ﺎ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ از ﻃ ﺮف‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻲآﻨﻢ هﻴﭻ زﻧﻲ ﺑ ﺮاي آﺴ ﺎﻧﺶ اﻳ ﻦ ﻗ ﺪر ﺣﺎﻣ ﻞ ﺧﻴ ﺮ و‬
‫ﺑﺮآﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪-8‬ام ﺣﺒﻴﺒﻪ ﺧﻮاهﺮ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن )دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن درﺳ ﺖ اﺳ ﺖ وي ﺧ ﻮاهﺮ‬
‫ﻣﻌﺎوﻳﻪ اوﻟﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﻣﻮي ﺑﻮد( و ﺑﻴﻮﻩ ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ ﺟﺤﺶ آﻪ در ﺣﺒﺸﻪ ﻣﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻲﺑﻦ اﺧﻄﺐ )ﻳﻬﻮدي( و زن آﻨﺎﻧﻪﺑﻦ رﺑﻴﻊ آﻪ از رؤﺳﺎء‬ ‫‪-9‬ﺻﻔﻴﻪ دﺧﺘﺮ ﺣ ّ‬
‫ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از ﻣﻴ ﺎن اﺳ ﻴﺮان ﺻ ﻔﻴﻪ را اﻧﺘﺨ ﺎب آ ﺮد و در ﺷ ﺐ هﻤ ﺎن روزي‬
‫آﻪ از ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد ﺑﺎ وي هﻢ ﺧﻮاﺑﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪-10‬ﻣﻴﻤﻮﻧ ﻪ دﺧﺘ ﺮ ﺣ ﺎرثاﻟﻬﻼﻟﻴ ﻪ ﺧ ﻮاهﺮ زن اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن و ﻋﺒ ﺎسﺑ ﻦ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ و ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﻴﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﭘ ﺲ از اﻳ ﻦ وﺻ ﻠﺖ ﺧﺎﻟ ﺪ اﺳ ﻼم ﺁورد و‬
‫ﺑﻪ اردوﮔﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺁﻣﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ او ﭼﻨﺪ اﺳﺐ داد‪.‬‬
‫‪-11‬ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﺳﺮﻳﺢ‪.‬‬
‫‪-12‬هﻨﺪ دﺧﺘﺮ ﻳﺰﻳﺪ‪.‬‬
‫‪-13‬اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﺳﻴﺎء‪.‬‬
‫‪-14‬زﻳﻨﺐ دﺧﺘﺮ ﻳﺰﻳﺪ‪.‬‬
‫‪-15‬هﺒﻠﻪ دﺧﺘﺮ ﻗﻴﺲ و ﺧﻮاهﺮ اﺷﻌﺚ‪.‬‬
‫‪-16‬اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻧﻌﻤﺎن‪.‬‬
‫‪-17‬ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﺿﺤﺎك‪.‬‬
‫‪-18‬ﻣﺎرﻳ ﻪ ﻗﺒﻄﻴ ﻪ آ ﻪ از ﻣﺼ ﺮ ﺑ ﺮاي ﺣﻀ ﺮت هﺪﻳ ﻪ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و‬
‫اﺑﺮاهﻴﻢ آﻪ در دوران ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ در ﮔﺬﺷﺘﻪ از او ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪-19‬رﻳﺤﺎﻧﻪ آﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎرﻳ ﻪ ﻗﺒﻄﻴ ﻪ ﺑ ﺮدﻩ و ﻣﺸ ﻤﻮل اﺻ ﻄﻼح ﻗﺮﺁﻧ ﻲ ”ﻣ ﺎ‬
‫ﻣﻠﻜﺖ اﻳﻤﺎﻧﻜﻢ“ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و هﻢﺧﻮاﺑﮕﻲ ﺑﺎ ﺁنهﺎ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮاﺳ ﻢ و ﺗﺸ ﺮﻳﻔﺎﺗﻲ را‬
‫اﻳﺠﺎب ﻧﻤﻲآﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬رﻳﺤﺎﻧﻪ ﺟﺰء اﺳﺮاي ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ و ﺳ ﻬﻢ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻮد اﻣ ﺎ ﻧ ﻪ‬
‫اﺳﻼم ﺁورد و ﻧﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ زن ﻋﻘﺪي ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮدد و ﺗﺮﺟﻴﺢ داد ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﺮدﮔ ﻲ در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ وي ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪-20‬ا ّم ﺷﺮﻳﻚ دوﺳﻴﻪ‪ ،‬و او ﻳﻜ ﻲ از ﭼﻬ ﺎر زﻧ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑﺨﺸ ﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﭼ ﻪ ﻏﻴ ﺮ از زﻧ ﺎن ﻋﻘ ﺪي آ ﻪ ازدواج ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن ﻣﺴ ﺘﻠﺰم‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ ﭼﻮن ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﮔﻮاﻩ و رﺿﺎﻳﺖ وﻟ ﻲ اﺳ ﺖ و ﻏﻴ ﺮ از ﺑﺮدﮔ ﺎن آ ﻪ در‬
‫ﺻﻮرت داﺷﺘﻦ ﺷ ﻮهﺮ آ ﺎﻓﺮ ﻳ ﺎ ﻣﺸ ﺮك ﺑ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣ ﻼل هﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺣ ﺮمﺳ ﺮاي‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻃﺒﻘﻪ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ از زﻧﺎن وﺟﻮد داﺷﺖ و ﺁﻧﺎن زﻧﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ هﺒﻪ )ﺑﺨﺸﻴﺪن( ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪ .‬او ﻧﻴﺰ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ هﺒﻪ آﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪) .‬ﺳ ﻪ‬
‫}زن{ دﻳﮕﺮ ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬زﻳﻨﺐ و ﺧﻮﻟﻪاﻧﺪ(‪.‬‬
‫هﺒﻪ آﺮدن ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‪ ،‬ﻋﺎﻳﺸ ﻪ را ﺁﺷ ﻔﺘﻪ ﺳ ﺎﺧﺖ زﻳ ﺮا امﺷ ﺮﻳﻚ‬
‫زﻳﺒﺎ ﺑﻮد و ﺣﻀﺮت ﺑﻲدرﻧﮓ اﻳﻦ ﺗﻘﺪﻳﻤﻲ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ از ﻓﺮط ﻏ ﻴﻆ و‬
‫رﺷﻚ ﮔﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﻧﻤ ﻲداﻧ ﻢ زﻧ ﻲ آ ﻪ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدي ﺗﻘ ﺪﻳﻢ آﻨ ﺪ ﭼ ﻪ ارزﺷ ﻲ‬
‫دارد؟ و از اﻳﻦ رو ﻗﺴﻤﺖ اﺧﻴﺮ ﺁﻳﻪ ‪ 50‬ﺳﻮرﻩ اﺣﺰاب ﻧﺎزل ﺷﺪ آﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﺗﺼ ﻮﻳﺐ‬
 ‫ﻋﻤﻞ ام ﺷ ﺮﻳﻚ و ﻗﺒ ﻮل ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ اﺳ ﺖ از ﻃ ﺮف ﺣﻀ ﺮت ﺣ ﻖ‪ .‬ﻗﺴ ﻤﺖ اﺧﻴ ﺮ ﺁﻳ ﻪ ‪50‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺴ َﺘﻨِﻜﺤﻬﺎ‬ ‫ﻲ ِانْ اَرا َد اﻟﻨّﺒ ﻲ َانْ َﻳ َ‬‫ﺴ ﻬﺎ ﻟﻠﻨ ّﺒ ﱠ‬ ‫ﺖ َﻧﻔْ َ‬‫” َو اِﻣ ﺮَأةً ُﻣﺆْ ِﻣ َﻨ ًﺔ ِانْ َو َه َﺒ ْ‬
‫ﻦ“‬ ‫ن اﻟُﻤﻮﻣِﻨﻴ َ‬ ‫ﻚ ِﻣﻦْ د ُو ِ‬ ‫ﺧﺎﻟِﺼ َﺔ َﻟ َ‬
‫هﺮ ﮔﺎﻩ زﻧﻲ ﻣﺆﻣﻨﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ )ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ( اﮔ ﺮ ﺑﺨﻮاه ﺪ‬
‫ﻣ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ او را ﺑ ﻪ ﻧﻜ ﺎح ﺧ ﻮد درﺁورد و اﻳ ﻦ اﻣﺘﻴ ﺎز ﻣﺨﺼ ﻮص ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ اﺳ ﺖ ﻧ ﻪ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﭼﻮن ﭼﻨﻴﻦ دﻳﺪ ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﮔﻔﺖ‪”:‬اﻧﻲ اري رﺑﻚ ﻳﺴﺎرع‬
‫ﻓﻲ هﻮاك“‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﺧﺪاﻳﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاهﺶهﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﺗﻮ ﻣﻲﺷﺘﺎﺑﺪ“‬
‫در رواﻳﺖ ﻣﻌﺘﺒﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﻴﺨﻴﻦ از ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ ﻣﻴﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﻳﮕﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ رواﻳﺖ هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﺁﻳﻪ ‪ 50‬ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﻋﺎﻳﺸﻪ از ﺁن ﺁﮔﺎﻩ ﮔﺮدﻳﺪ‬
‫و ﺗﺎزﻩ ﻗﻀﻴﻪ امﺷﺮﻳﻚ روي دادﻩ ﺑﻮد از ﻓﺮط ﻏ ﻴﻆ ﮔﻔ ﺖ‪ :‬زنه ﺎﻳﻲ آ ﻪ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮدي ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﭼﻪ ارزﺷﻲ دارﻧﺪ؟ ﺁن وﻗﺖ ﺑﺮاي ﺗﻨﺒﻴﻪ او ﺁﻳﻪ ‪ 51‬ﺳ ﻮرﻩ‬
‫اﺣﺰاب ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ‪ 51‬ﺑﻮد آ ﻪ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﺁن ﺟﻤﻠ ﻪ ﮔﺴ ﺘﺎﺧﺎﻧﻪ را ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ آﻪ‪:‬‬
‫”ﺧﺪاﻳﺖ ﺧﻮب ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺁرزوهﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﺘﺎﺑﺪ“‪.‬‬
‫ﺁﻳﻪ ‪ 50‬ﺳ ﻮرﻩ اﺣ ﺰاب آ ﻪ ﺗﻜﻠﻴ ﻒ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ در ﺑ ﺎرﻩ زﻧ ﺎن ﻣﻌ ﻴﻦ‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟ ﻮر ُهﻦﱠ َو ﻣ ﺎ ﻣ َﻠ َﻜ ﺖْ‬ ‫ﺖ ُا ُ‬
‫ﻚ اِﻟﻼﺗ ﻲ ﺁ َﺗﻴْ َ‬‫ﺟ َ‬ ‫ﻚ َازْوا َ‬ ‫”ﻳ ﺎ َاﻳﱡﻬ َﺎ اﻟﻨﱠﺒ ﻲﱡ اﻧ ّﺎ َاﺣْﻠﻠﻨْﺎ َﻟ َ‬
‫ﻚ‬‫ت ﺧﺎﻻ ِﺗ َ‬ ‫ﻚ َو ﺑَﻨ ﺎ َ‬
‫ت ﺧﺎﻟ َ‬ ‫ﻚ َو ﺑَﻨﺎ ِ‬‫ت ﻋّﻤﺎﺗ َ‬ ‫ﻚ َو ﺑﻨَﺎ ِ‬ ‫ﻋ ّﻤ َ‬
‫ت َ‬ ‫ﻚ َو ﺑِﻨﺎ ِ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْ َ‬
‫ﷲ َ‬ ‫ﻚ ﻣﻤّﺎ اّﻓﺎء ا ُ‬ ‫ﻳَﻤﻴ ُﻨ َ‬
‫ﻲ َانْ‬
‫ﻲ ِانْ اَرا َد اﻟﻨﺒ ّ‬‫ﺖ ﻧَﻔْﺴ ﻬﺎ ﻟﻠ ﱠﻨ ِﺒ ّ‬ ‫ﻚ ًو اﻣْ ﺮأة ﻣﺆﻣ َﻨ ًﺔ ِانْ َو َه َﻴ ْ‬ ‫ن َﻣ َﻌ َ‬ ‫ﺟﺮْ َ‬ ‫ِاﻻّﺗ ﻲ ه ﺎ َ‬
‫ﻋ َﻠﻴْﻬﻢْ ﻓ ﻲ اَزْواﺟِﻬِ ﻢْ َو‬ ‫ﻦ َﻗﺪْ ﻋَﻠﻤْﻨ َﺎ ﻣﺎ َﻓ َﺮﺿْﻨﺎ َ‬ ‫ﻚ ﻣﻦْ َدوُن اﻟﻤُﺆﻣِﻨﻴ َ‬ ‫َﻳﺴْ َﺘﻨُﻜﺤﻬﺎ ﺧﺎﻟﺼﺔً َﻟ َ‬
‫ﻏﻔُﻮرًا رَﺣﻴﻤ ًﺎ‪.‬‬ ‫ﷲ َ‬‫نا ُ‬ ‫ج َو آﺎ َ‬ ‫ﺣ َﺮ ُ‬
‫ﻚ َ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْ َ‬
‫ن َ‬‫ﻼ َﻳﻜُﻮ َ‬ ‫ﻣﺎ َﻣ َﻠ َﻜﺖْ َاﻳْﻤﺎ ُﻧ ُﻬﻢْ ﻟِﻜﻴْ َ‬
‫)ﻳﻌﻨ ﻲ( اي ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ ﺣ ﻼل آ ﺮدﻳﻢ زﻧ ﺎﻧﻲ را آ ﻪ ﻣ ﺰد ﺁنه ﺎ را‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪاي هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺎرﻳﻪهﺎﻳﻲ آﻪ از ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩاي و دﺧﺘ ﺮان ﻋﻤ ﻮ‪،‬‬
‫دﺧﺘﺮان ﻋﻤ ﻪ‪ ،‬دﺧﺘ ﺮان داﻳ ﻲ و دﺧﺘ ﺮان ﺧﺎﻟ ﻪه ﺎ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗ ﻮ ﻣﻬ ﺎﺟﺮت آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﻢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ زن ﻣﺆﻣﻨﻪاي آ ﻪ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑﺨﺸ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﻲﺗ ﻮاﻧﻲ او را ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻘ ﺪ ﺧ ﻮد درﺁوري و اﻳ ﻦ اﻣﺘﻴ ﺎز از ﺁن ﺗﻮﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣ ﺆﻣﻨﻴﻦ آ ﻪ‬
‫ﺗﻜﻠﻴﻔﺸﺎن را ﻣﻌﻴﻦ آ ﺮدﻩاﻳ ﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﺣ ﻖ داﺷ ﺘﻦ ﭼﻬ ﺎر زن و ه ﻢﺑﺴ ﺘﺮي ﺑ ﺎ ﺟ ﻮاري‬
‫ﺧﻮد ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺣﻜ ﻢ ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ ﺣﺮﺟ ﻲ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ‪) .‬از ﺣﻴ ﺚ زن در‬
‫ﻣﻀﻴﻘﻪ ﻧﺒﺎﺷﻲ( و ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻴﻢ و ﺑﺨﺸﻨﺪﻩ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ اﺧﻴﺮ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺗﺄدﻳﺐ وي ﺁﻳﻪ ‪51‬‬
‫ﺳ ﻮرﻩ اﺣ ﺰاب ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪ آ ﻪ ﺣ ﺪود اﺧﺘﻴ ﺎرات ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را در ﺑ ﺎرﻩ زﻧ ﺎن ﺧ ﻮد ﻣﻌ ﻴﻦ‬
 ‫ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺁزادي ﻣﻄﻠ ﻖ ﺑ ﻪ وي ﻣ ﻲده ﺪ و زﻧ ﺎن وي را از ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ ادﻋ ﺎ و‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎﻳﻲ ﻣﺤﺮوم ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﻪ ‪ 51‬ﺳﻮرﻩ اﺣﺰاب ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻚ َﻣﻦْ ﺗَﺸﺎ ُء َو ﻣَﻦ اﺑْﺘَﻐَﻴْ ﺖَ ﻣﻤﱠ ﻦْ ﻋَﺰَﻟْ ﺖَ‬ ‫ﻲ َﻣﻦْ ﺗَﺸﺎ ُء ِﻣﻨْ ُﻬﻦﱠ َو ﺗُﺆي اِﻟﻴْ َ‬ ‫” ُﺗﺮْﺟ ِ‬
‫ﻦ َو‬ ‫ﻦ ُآُﻠ ُﻬ ّ‬
‫ﻦ ﺑِﻤ ﺎ ﺁﺗ ﻴْ ُﻬ ّ‬
‫ﻋ ُﻴ ُﻨ ِﻬﻦﱠ َو ﻻ َﻳﺤْ ﺰَنّ َو َﻳﺮْﺿ ﻴْ َ‬
‫ﻚ اَدْﻧﻲ َانْ َﺗ َﻘ ّﺮ َا ْ‬
‫ﻚ ذﻟ َ‬ ‫ﻋ َﻠﻴْ َ‬
‫ح َ‬
‫ﺟﻨُﺎ َ‬
‫ﻓَﻼ ِ‬
‫ﷲ ﻋَﻠﻴﻤ ًﺎ ﺣَﻠﻴﻤ ًﺎ“‪.‬‬ ‫نا ُ‬ ‫ﷲ َﻳﻌْ َﻠ ُﻢ ﻣﺎ ﻓﻲ ُﻗُﻠﻮﺑِﻜﻢْ َو آﺎ َ‬
‫ا ُ‬
‫آﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲدهﺪ‪:‬‬
‫”ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ در هﻢ ﺑﺴﺘﺮ ﺷﺪن ﺑ ﺎ زنه ﺎي ﺧ ﻮد ﻧﻮﺑ ﺖ را ﻣﺮاﻋ ﺎت آﻨ ﻲ‪.‬‬
‫هﺮ آ ﺪام را ﺧﻮاﺳ ﺘﻲ ﻧ ﺰد ﺧ ﻮد ﺑﺨ ﻮان و ه ﺮ ﻳ ﻚ را ﺧﻮاﺳ ﺘﻲ آﻨ ﺎر ﺑﮕ ﺬار‪ ،‬ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ‬
‫اﻳ ﺮادي ﻧﻴﺴ ﺖ ﺁزادي و اﺧﺘﻴ ﺎر ﻣﻄﻠ ﻖ در ﺗ ﺮك ﺁنه ﺎ داري و ﺑ ﺮاي ﺁنه ﺎ ﻧﻴ ﺰ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁرزوهﺎي ﺷﻤﺎ واﻗﻒ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫در آﺸ ﺎف ﺷ ﺄن ﻧ ﺰول ﺁﻳ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ زﻧ ﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ و از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻔﻘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ)اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻨﻲﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﻓﺘ ﺎد و ﻃﺒﻌ ًﺎ‬
‫ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ و اﻳﻦ اﻣ ﺮ زﻧ ﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را ﺑ ﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒ ﻪ‬
‫ﻧﻔﻘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‪ (.‬ﺑﻨﺎﺑﺮ رواﻳﺖ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺣﻀﺮت ﻳ ﻚ ﻣ ﺎﻩ ﻣﻌﺎﺷ ﺮت ﺑ ﺎ ﺁنه ﺎ‬
‫را ﺗﺮك آﺮد و اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ و دﺳﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را در رﻓﺘﺎر ﺑﺎ زﻧﺎﻧﺶ ﺑ ﺎز ﮔﺬاﺷ ﺖ‪.‬‬
‫زنهﺎ ﻧﮕﺮان ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﮔﻔﺘﻨ ﺪ از وﺟ ﻮد ﺧ ﻮد و ﻣ ﺎل ﺧ ﻮد ه ﺮ ﻗ ﺪر‬
‫آﻪ ﻣﻲﺧﻮاهﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺪﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﺖ و ﺑﻪ دﻟﺨﻮاﻩ ﺧﻮد رﻓﺘﺎر آﻦ‪.‬‬
‫زﻣﺨﺸﺮي ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺁﻳﻪ ‪ 51‬را ﺷﺮح ﻣﻲده ﺪ آ ﻪ ﺧﻼﺻ ﻪ ﺁن ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در روي ﺁوردن ﺑﻪ هﺮ ﻳﻚ از زﻧ ﺎن ﺧ ﻮد و روي ﮔﺮداﻧﻴ ﺪن از ه ﺮ‬
‫ﻳ ﻚ از ﺁنه ﺎ ﻣﺨﺘ ﺎر اﺳ ﺖ و در ﻃ ﻼق و ﺗ ﺮك ﺁنه ﺎ ﺁزاد اﺳ ﺖ و اﺿ ﺎﻓﻪ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪:‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ در ازدواج ﺑ ﺎ ه ﺮ ﻳ ﻚ از زﻧ ﺎن اﻣ ﺘﺶ ﻣﺨﺘ ﺎر و ﺁزاد اﺳ ﺖ و از ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﺣﺴﻦﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﻧﻘﻞ ﻣﻲآﻨﻨﺪ آﻪ اﮔﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از زﻧﻲ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻣﻲآ ﺮد دﻳﮕ ﺮ آﺴ ﻲ‬
‫ﺣﻖ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﺁن زن روي ﺁورد ﻣﮕﺮ اﻳﻦ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎز زﻣﺨﺸﺮي در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺁن ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ‪ 9‬زن داﺷﺖ آ ﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺗﻦ از ﺁنهﺎ ﺑﻪ ﻣﻔﺎد ”ﺗﺮﺟﻲ ﻣﻦ ﺗﺸﺄ“ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻮﺑﺖ ﻧﻜﺮدﻩ و ﺳﻬﻢ را‬
‫ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺖ و ﺁنهﺎ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از ﺳﻮدﻩ‪ ،‬ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺻﻔﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ و ام‬
‫ﺣﺒﻴﺒ ﻪ و ﭼﻬ ﺎر ﻧﻔ ﺮي آ ﻪ ﻣ ﻮرد ﻟﻄ ﻒ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﻣﻨﻈﻤ ًﺎ ﺁنه ﺎ را ﺑ ﻪ ﺳ ﻮي ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از ﻋﺎﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺣﻔﺼﻪ‪ ،‬امﺳﻠﻤﻪ و زﻳﻨﺐ‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﻋﺎﻳﺸﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ آﻤﺘ ﺮ روزي ﺑ ﻮد آ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻪ هﻤ ﻪ ﻣ ﺎ‬
‫ﺳﺮ ﻧﺰﻧﺪ وﻟﻲ ﻣﺒﺎﺷﺮت ﻣﺨﺼﻮص آﺴﻲ ﺑﻮد آﻪ ﻧﻮﺑﺖ او ﺑ ﻮد و ﺁن ﺷ ﺐ را ﻧ ﺰد او‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣ ﻲﺑ ﺮد و ﭼ ﻮن ﺳ ﻮدﻩ دﺧﺘ ﺮ زﻣﻌ ﻪ ﻣ ﻲﺗﺮﺳ ﻴﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ او را ﻃ ﻼق ده ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﮔﻔﺖ ﻧﻮﺑﺖ ﻣ ﺮا رﻋﺎﻳ ﺖ ﻣﻜ ﻦ ﻣ ﻦ ﺗﻮﻗ ﻊ ه ﻢﺑﺴ ﺘﺮي ﺑ ﺎ ﺗ ﻮ را ﻧ ﺪارم و ﺷ ﺐ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﻣ ﻲده ﻢ وﻟ ﻲ ﻣ ﺮا ﻃ ﻼق ﻣ ﺪﻩ زﻳ ﺮا ﻣ ﻲﺧ ﻮاهﻢ روز ﺣﺸ ﺮ ﺟ ﺰء‬
‫زﻧﺎن ﺗﻮ ﻣﺤﺴﻮب ﺑﺸﻮم‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ ﻗﺴﻤﺖ ﺁﺧﺮ ﺁﻳﻪ ‪ 51‬اﺣﺰاب اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎ ﺁن آ ﻪ هﻤ ﻪ اﺧﺘﻴ ﺎرات و‬
‫ﺁزادي ﻋﻤ ﻞ ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺗﻔ ﻮﻳﺾ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و زﻧ ﺎن وي ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ و ﺣ ﻖ‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺘﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﻗ ﻊ ﺁنه ﺎ اﻧﺤ ﺮاف از اﻣ ﺮ و ارادﻩ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻓ ﺮض‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ در ﺁﺧﺮ ﺁﻳﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ذﻟﻚ ادﻧﻲ…اﻟﺦ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﺮاي ﺁنه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻬﺘ ﺮ‬
‫اﺳﺖ زﻳ ﺮا رﻗﺎﺑ ﺖ از ﻣﻴ ﺎن ﺁنه ﺎ ﺑﺮﻣ ﻲﺧﻴ ﺰد و ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺧﺸ ﻨﻮد و راﺿ ﻲ ﺧﻮاهﻨ ﺪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ آﺮدن اﺛﺮ اﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪاي آﻪ ﺑ ﺮ ﺷﺨﺼ ﻴﺖ زنه ﺎ وارد‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺑﺮاي ﺁرام ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺮﻳﺤﻪاي آﻪ ﺑﻪ ﻋ ﺰت ﻧﻔ ﺲ ﺁنه ﺎ رﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺁﻳ ﻪ ‪52‬‬
‫ﻧﺎزل ﮔﺮدﻳﺪ ﭼﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁن را ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻠﻄﻒ و ﺗﺴﻠﻴﺖ و اﻳﺠﺎد ﺧﺸ ﻨﻮدي‬
‫ﺷﻤﺮد‪.‬‬
‫ﻚ‬
‫ﻦ ِﻣ ﻦْ َازْواج َو َﻟ ﻮ َاﻋْﺠَﺒ َ‬
‫ﻚ ِا ِﻟﻨﱠﺴ ﺎ ُء ِﻣ ﻦْ َﺑﻌْ ُﺪ وَﻻ َانْ َﺗ َﺒ ﱠﺪ َل ﺑﻬ ّ‬
‫”ﻻﻳَﺤ ﱡﻞ َﻟ َ‬
‫ﷲ ﻋَﻠﻲ ُآﻠّﺸَﺊ رﻗَﻴﺒﺎً‪.‬‬ ‫نا ُ‬ ‫ﺣﺴْ ُﻨ ُﻬﻦﱠ ا ّﻻ ﻣﺎ َﻣﻠَﻜﺖْ ﻳَﻤَﻴ ُﻨﻚَ و آﺎ َ‬
‫ُ‬
‫)ﻳﻌﻨ ﻲ( از اﻳ ﻦ ﭘ ﺲ زنه ﺎ ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ ﺣ ﻼل ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ )اﺟ ﺎزﻩ ﻧ ﺪاري ﺑ ﻪ زﻧ ﺎن‬
‫دﻳﮕﺮ ﺗﻮﺟﻪ آﻨﻲ( هﻢ ﭼﻨﻴﻦ دﻳﮕﺮ ﺣﻖ ﻧ ﺪاري ﺑ ﻪ ﺟ ﺎي اﻳ ﻦه ﺎ ﺑ ﻪ زﻧ ﺎن دﻳﮕ ﺮ روي‬
‫ﺁوري ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ زﻳﺒﺎﺋﻴﺸ ﺎن ﺗ ﻮ را ﺧﻴ ﺮﻩ و ﻣﻔﺘ ﻮن آﻨ ﺪ ﻣﮕ ﺮ ﺑﺮدﮔ ﺎن آ ﻪ )ﺧ ﻮاﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﺮﻳﺪاري‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ﺑﻪ اﺳﺎرت( از ﺁن ﺗﻮ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ“‪.‬‬
‫در هﻤﻴﻦ ﺑﺎب ﺑﺎز ﺟ ﺎي ﺣ ﺮف هﺴ ﺖ زﻳ ﺮا ﺣ ﺪﻳﺜﻲ از ﻋﺎﻳﺸ ﻪ وﺟ ﻮد دارد‬
‫آﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺤﺪﺛﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﺁن رأي دادﻩاﻧﺪ و ﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ وﻓﺎت‬
‫ﻧﻜﺮد ﻣﮕﺮ اﻳﻦ آﻪ ﺗﻤﺎم زنهﺎ ﺑﺮ وي ﺣﻼل ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﻣﺨﺸ ﺮي ﻣﻌﺘﻘ ﺪ اﺳ ﺖ اﻳ ﻦ ﺣ ﺪﻳﺚ دﻟﻴ ﻞ ﺑ ﺮ ﺁن اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺁﻳ ﻪ ‪ 52‬ﺳ ﻮرﻩ‬
‫اﺣﺰاب از راﻩ ﺳﻨﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺁﻳﻪ ”اﺣﻠﻨ ﺎ ﻟ ﻚ اﻟﻨﺴ ﺎء“ آ ﻪ ﻗﺒ ﻞ از ﺁن ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﻧﺴﺦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ ﺁﻳﻪ ﺑﻌﺪي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻧﺎﺳ ﺦ ﺑﺎﺷ ﺪ وﻟ ﻲ در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻧﺎﺳ ﺦ‬
‫ﺁﻳﻪ ﻗﺒﻠﻲ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ اﺧﻴﺮ‪ ،‬رأي ﺳﻴﻮﻃﻲ اﺳﺖ در ”اﺗﻘﺎن“‪.‬‬
‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺁﻳﺎت ﻣﺘﻌﺪد ﺳﻮرﻩ اﺣﺰاب اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺷ ﮕﻔﺖاﻧﮕﻴ ﺰ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ داﻳﺮﻩ اﻣﺘﻴﺎزات ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﺑﺎب زن وﺳﻴﻊ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﺎر زن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻗﺮﺑﺎﻳﻲ آﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت آﺮدﻩاﻧﺪ ﺑﺮ‬
‫وي ﺣﻼل هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬هﺮ زن ﻣﺆﻣﻨﻪاي آﻪ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را ﺑ ﺪو ﻋﺮﺿ ﻪ آﻨ ﺪ ﺑ ﺪون ﻣﻬ ﺮ و‬
‫ﺷﻬﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ه ﻢﺧ ﻮاﺑﮕﻲ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﺑﭙ ﺬﻳﺮد‪ ،‬از رﻋﺎﻳ ﺖ ﻋ ﺪاﻟﺖ و ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻦ ﺣ ﻖ‬
‫ﺗﺴﺎوي ﻣﻴﺎن زﻧﺎن ﺧﻮد ﻣﻌﺎف اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ه ﺮ ﻳ ﻚ از ﺁنه ﺎ را ﻣ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺗ ﺄﺧﻴﺮ‬
‫اﻧﺪازد و ﺣﺘﻲ وي را ﺗﺮك آﻨﺪ‪ .‬هﺮ زﻧ ﻲ را ﺧﻮاﺳ ﺖ و ﺧﻮاﺳ ﺘﮕﺎري آ ﺮد ﺑ ﺮ ﺳ ﺎﻳﺮ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣ ﺮگ او آﺴ ﻲ ﺣ ﻖ ﻧ ﺪارد ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﻲ از زﻧ ﺎن او ازدواج‬
‫آﻨ ﺪ )ﺁﻳ ﺎت ‪ 53‬و ‪ 55‬ﺳ ﻮرﻩ اﺣ ﺰاب( و از هﻤ ﻪ اﻳ ﻦه ﺎ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ زﻧ ﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺣ ﻖ‬
 ‫ﺗﻘﺎﺿ ﺎي ﻧﻔﻘ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻧﺪارﻧ ﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﻳ ﻦ اﻣﺘﻴ ﺎزات و اﺧﺘﻴ ﺎرات و ﺁزادي ﻋﻤ ﻞ‬
‫رﺳﻮلاﷲ‪.‬‬
‫زﻧ ﺎﻧﺶ ﺗﻜﻠﻴ ﻒ و ﻣﺤ ﺪوﻳﺖه ﺎﻳﻲ دارﻧ ﺪ” ﺁنه ﺎ ﻣﺜ ﻞ ﺳ ﺎﻳﺮ زﻧ ﺎن ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻇ ﺎهﺮ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﺑﺎﻳ ﺪ از ﭘﺸ ﺖ ﭘ ﺮدﻩ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدان ﺳ ﺨﻦ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ ،‬از‬
‫زﻳﻨ ﺖه ﺎي ﻣﺘ ﺪاول دوران ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ ﭼﺸ ﻢ ﺑﭙﻮﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧﻔﻘ ﻪاي آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ دادﻩ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻗﺎﻧﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ و از ﻋﺪم ﻣﺮاﻋ ﺎت ﻧﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد دﻟﺘﻨ ﮓ ﻧﺸ ﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺁﺧ ﺮ ﺁﻳ ﻪ ‪53‬‬
‫ﺳﻮرﻩ اﺣﺰاب ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺟ ُﻪ ِﻣ ﻦْ َﺑﻌْ ﺪ ٍﻩ‬
‫ﺤ ﻮا َازْوا َ‬
‫ﷲ َو ﻻ َانْ ﺗَﻨ ِﻜ ُ‬
‫ﺳ ﻮ َل ا ِ‬
‫ن َﻟ ُﻜ ﻢْ َانْ ُﺗ ﺆذوُا َر ُ‬
‫” َو ﻣ ﺎ آ ﺎ َ‬
‫َاﺑَﺪًا“ روا ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﺁزار دهﻴ ﺪ و ﭘ ﺲ از او ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﻲ از هﻤﺴ ﺮان‬
‫وي ازدواج آﻨﻴﺪ‪ .‬در ﺗﻠﻤﻮد ﻋﻴﻦ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ راﺟﻊ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺷﺎهﺎن ﻳﻬﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑ ﻦ ﻋﺒ ﺎس ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ‪ ”:‬ﺷﺨﺼ ﻲ ﭘ ﻴﺶ ﻳﻜ ﻲ از هﻤﺴ ﺮان ﺣﻀ ﺮت ﺁﻣ ﺪ و‬
‫ﺣﻀﺮت ﺑﻪ وي ﻓﺮﻣﻮد از اﻳﻦ ﭘﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ آ ﺎري از ﺗ ﻮ ﺳ ﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﻣ ﺮد ﮔﻔ ﺖ اﻳ ﻦ‬
‫زن دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮي ﻣﻦ اﺳﺖ ﻧﻪ از ﻣﻦ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﺎروا ﺳﺮزد و ﻧﻪ از وي‪.‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻓﺮﻣ ﻮد اﻳ ﻦ را ﻣ ﻲداﻧ ﻢ وﻟ ﻲ آﺴ ﻲ از ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻏﻴ ﻮرﺗﺮ و از ﻣ ﻦ‬
‫ﻏﻴﻮرﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺮد دﻣﻎ ﺷﺪ و از ﺁن ﺟﺎ رﻓ ﺖ و ﻗﺮﻗﺮآﻨ ﺎن ﻣ ﻲﮔﻔ ﺖ ﻣ ﺮا از ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﻋﻤ ﻮﻳﻢ ﻣﻨ ﻊ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮﮔﺶ ﺑ ﺎ وي ازدواج ﺧ ﻮاهﻢ آ ﺮد“ و‬
‫ﺁﻳﻪ ‪ 53‬ﺳﻮرﻩ اﺣﺰاب ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻴ ﺰي آ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب اﻓ ﺰود اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ه ﻴﭻ وﻗ ﺖ ﺗﻤ ﺎﻣﻲ اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﻴﺴﺖ زن در ﺣﺮﻣﺴﺮاي ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻧﺒ ﻮدﻩاﻧ ﺪ و دو ﻧﻔ ﺮ از ﺁنه ﺎ ﻇ ﺎهﺮًا و اﺳ ﻤ ًﺎ ﺟ ﺰء‬
‫ازواج ﻧﺒ ﻲ ﺁﻣ ﺪﻩاﻧ ﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ه ﻢﺑﺴ ﺘﺮ ﻧﺸ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀ ﻲاز ﺁنه ﺎ ﭼ ﻮن‬
‫ﺣﻀﺮت ﺧﺪﻳﺠﻪ و زﻳﻨﺐ دﺧﺘ ﺮ ﺧﺰﻳﻤ ﻪ و رﻳﺤﺎﻧ ﻪ درﮔﺬﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮري آ ﻪ هﻨﮕ ﺎم‬
‫رﺣﻠﺖ ﻧﻪ زن ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺧﺎﻧﻪ او ﻧﺒﻮد و ﻣﻴﺎن ﺁنهﺎ ﻧﻴﺰ دو دﺳﺘﮕﻲ و رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻳ ﻚ ﺳ ﻤﺖ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ‪ ،‬ﺣﻔﺼ ﻪ‪ ،‬ﺳ ﻮدﻩ و ﺻ ﻔﻴﻪ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻨﺪ و در ﺳ ﻮي‬
‫دﻳﮕﺮ زﻳﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺟﺤﺶ و امﺳﻠﻤﻪ و دﻳﮕﺮ زوﺟﺎت‪.‬‬
‫ﭘﺎرﻩاي از زوﺟﺎت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﺗﺎرﻳﺦ و ادب اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺎﺟﺮاﻳﻲ دارﻧ ﺪ از ﺁن‬
‫ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ ﺣﺪﻳﺚ اﻓﻚ ﻳﻌﻨﻲ اﺗﻬﺎم ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﺎ ﺻﻔﻮان ﺑﻦاﻟﻤﻌﻄﻞ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ﺳﻮم هﺠﺮي ﭘﺲ از ﻏﺰوﻩ ﺑﻨﻲﻣﺼﻄﻠﻖ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻧﻮآﺮ ﻋﻤﺮ و ﻳﻜ ﻲ‬
‫از ﻣﺮدﻣﺎن ﺧﺰرج ﻧﺰاﻋﻲ در ﮔﺮﻓﺖ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑ ﻦ اﺑ ﻲ آ ﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻘ ﺎن ﻣﻌ ﺮوف ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺑﻮد و در ﺗﺎرﻳﺦ ﺻﺪر اﺳﻼم ﻋﻨﻮان ﺧﺎﺻﻲ دارد از اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﺮﺁﺷﻔﺖ و ﺑﻪ آﺴﺎن‬
‫ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫”اﻳﻦ ﺑﻼﻳﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺧﻮ ِد ﻣﺎ ﺑﺮ ﺳ ﺮ ﺧﻮدﻣ ﺎن ﺁوردﻳ ﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﻗﺒ ﻮل آ ﺮدن‬
‫هﺠﺮت و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻗﺮﻳﺶ را و اﻳﻦ ﻣَﺜﻞ در ﺑﺎرﻩ ﻣﺎ ﺻﺎدق اﺳﺖ آ ﻪ وﻗﺘ ﻲ‬
‫ﺳﮓ ﺧﻮد را ﺳﻴﺮ آﺮدي ﺑﻪ ﺧﻮدت ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲآﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﺮﮔ ﺮدﻳﻢ ﺑ ﻪ ﻳﺜ ﺮب ﺗ ﺎ ﺑ ﺎ اآﺜﺮﻳ ﺖ‬
‫ﻋﺰﻳﺰان‪ ،‬اﻗﻠﻴﺖ ﺧﻮار را ﺑﻴﺮون ﺑﺮﻳﺰﻳﻢ“‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﮔﻮش ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ رﺳ ﻴﺪ و در ﻣﺮاﺟﻌ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺷ ﺘﺎب‬
‫آﺮد ﺗﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻪﺑﻦ اﺑﻲ را از ﺗﺤﺮﻳﻚ و دﺳﻴﺴﻪ ﺑﺎز دارد‪ .‬اﻳﻦ راﻩﭘﻴﻤﺎﻳﻲ ﻣﺘﻮاﺻﻞ ﺑ ﻮد‬
‫و ﺣﻀﺮت در ﻣﻨﺎزل ﻣﻴﺎن راﻩ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﺮاﺣﺖ آﻤﺘﺮ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬
‫در اﻳ ﻦ ﺳ ﻔﺮ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺣﻜ ﻢ ﻗﺮﻋ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬در اﺛﻨ ﺎي‬
‫ﻣﺮاﺟﻌ ﺖ و ﺑ ﻪ هﻨﮕ ﺎم ﺗﻮﻗ ﻒ ﻣﺨﺘﺼ ﺮي در ﻳﻜ ﻲ از ﻣﻨ ﺎزل ﺑ ﺮاي ﻗﻀ ﺎي ﺣﺎﺟ ﺖ‬
‫ﺑﻴﺮون رﻓ ﺖ و ﺿ ﻤﻨ ًﺎ ﭼﻴ ﺰي را ﮔ ﻢ آ ﺮد آ ﻪ ﺟﺴ ﺘﺠﻮي ﺁن وي را از آ ﺎروان ﻋﻘ ﺐ‬
‫اﻧﺪاﺧﺖ و ﺷﺘﺮي آﻪ هﻮدج وي را ﺣﻤﻞ ﻣﻲآﺮد ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺘﺮان ﺑﻪ راﻩ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ در ﺻﺤﺮا ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺎﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﺻ ﻔﻮان ﺑ ﻦ اﻟﻤﻌﻄ ﻞ آ ﻪ در ﻣ ﺆﺧﺮﻩ ﻗﺎﻓﻠ ﻪ‬
‫ﺣﺮآﺖ ﻣﻲآﺮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر آﻪ هﺮ ﮔﺎﻩ از آﺴﻲ ﭼﻴﺰي اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻴﺎﺑﺪ و ﺑﻴ ﺎورد‬
‫ﺑﻪ وي رﺳﻴﺪ و ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﻮد ﺳ ﻮارش آ ﺮدﻩ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺁورد و اﻳ ﻦ اﻣ ﺮي ﻧﺒ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﻣﺨﻔﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ آﻪ ﺣﻤﻴﻨﻪ ﺧﻮاهﺮ زﻳﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺟﺤﺶ از اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣﻄﻠ ﻊ‬
‫ﺷﺪ و ﺑ ﺎ رﻗ ﺎﺑﺘﻲ آ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻋﺎﻳﺸ ﻪ و زﻳﻨ ﺐ ﺑ ﻮد ﻣﻮﺿ ﻮﻋﻲ ﺑ ﺮاي ﺟ ﺮح ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺁورد و او را ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺻﻔﻮان ﻣﺘﻬﻢ آﺮد‪.‬‬
‫ﺣﺴﺎنﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻌﺮوف و ﻣﺴﻄﺢ ﺑﻦ اﺛﺎﺛﻪ ﺑ ﺎ وي ه ﻢ زﺑ ﺎن ﺷ ﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ اﺑﻲ آﻪ ﻧﻔﺎق و آﻴﻨﻪﺗﻮزي وي ﺑﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺴﻠﻢ ﺑ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﺑﻴﻜ ﺎر ﻧﻨﺸﺴ ﺖ و‬
‫ﺧﺒﺮ را در ﺷﻬﺮ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻇﺎهﺮًا اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﭼﻨ ﺪان ﻣﺴ ﺎﻋﺪ ﺑﺮاﺋ ﺖ و ﺑ ﻲﮔﻨ ﺎهﻲ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﻧﺒ ﻮد‪.‬‬
‫زﻧﻲ ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﺟﻮاﻧﻲ ﻋﺎﻳﺸﻪ درﺳﺖ ﭘ ﺲ از رﻓ ﺘﻦ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﻏ ﺰوﻩ )ﺷ ﺒﻴﺨﻮن(‬
‫رﻗﻴﺒﻲ ﭼﻮن زﻳﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺟﺤﺶ ﭘﻴﺪا آﺮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ ﺑﺰرﮔ ﻮارش ﺁﻳ ﺎت ﻋﺪﻳ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺮاي دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑ ﺪو ﻧ ﺎزل آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬و در هﻤ ﻴﻦ ﻏ ﺰوﻩ و ﭘ ﺲ از ﭘﻴ ﺮوزي ﺑ ﺮ‬
‫ﺑﻨﻲ ﻣﺼﻄﻠﻖ ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺎرثﺑﻦ اﺑ ﻮ ﺿ ﺮار و زن ﻣﺴ ﺎﻓﻊ ﺑ ﻦﺻ ﻔﻮان را ﺑ ﺪان‬
‫ﻃﺮزي آ ﻪ اﺷ ﺎرﻩ ﺷ ﺪ ﺑ ﺎ دادن ﭼﻬ ﺎر ﺻ ﺪ دره ﻢ از ﻣﺎﻟ ﻚ او ﺧﺮﻳ ﺪﻩ و ﺑ ﻪ هﻤﺴ ﺮي‬
‫ﺧﻮد در ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت واﺿﺢﺗﺮ ﺣﻀﺮت دو هﻮوي زﻳﺒﺎ در اﻧﺪك ﻣﺪﺗﻲ ﺑ ﺮ‬
‫ﺳﺮ او ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ روح ﻟﻄﻴ ﻒ زﻧﺎﻧ ﻪ او ﺟﺮﻳﺤ ﻪدار ﺷ ﺪﻩ و‬
‫از راﻩ اﻧﺘﻘﺎمﺟ ﻮﻳﻲ ﭼﻨ ﻴﻦ اﻧﺤﺮاﻓ ﻲ از وي ﺳ ﺮ زدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻳ ﺎ ﻻاﻗ ﻞ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺻ ﺤﻨﻪاي‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻨﺒﻴﻪ و ﻣﺠﺎزات ﺷ ﻮهﺮ ﺧ ﻮد درﺳ ﺖ آ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ‬
‫آﺎرواﻧﻲ آﻮچ آﻨﺪ و هﻮدج ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺑﮕﺬراﻧﺪ و ﻣﺘﻮﺟ ﻪ ﻧﺸ ﻮﻧﺪ آ ﻪ ه ﻮدج‬
‫ﺧﺎﻟﻲاﺳﺖ؟‬
‫ﭼﺮا ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺁن هﻤﻪ ﻋﻼﻗﻪاي آﻪ ﺑﻪ او داﺷﺖ ﻗﺒﻞ از رﺣﻴﻞ از ﺣ ﺎل‬
‫او اﺳﺘﻔﺴﺎر ﻧﻜﺮدﻩاﺳﺖ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺻﺪهﺎ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﺣﺮآﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ و‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺧﺒﺮدار ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ آﺎروان ﻧﺮﺳﺎﻧﺪﻩ و ﺁن ﻗﺪر در ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻣﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺻﻔﻮان ﺑﺪو ﺑﺮﺳﺪ؟ در ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ ﺻﻔﻮان هﺮ ﻗﺪر هﻢ در ﻣ ﺆﺧﺮﻩ آ ﺎروان‬
‫ﺣﺮآ ﺖ آﻨ ﺪ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﻲ هﻨﮕ ﺎم اﺳ ﺘﺮاﺣﺖ و اﺗ ﺮاق ﺑ ﻪ آ ﺎروان رﺳ ﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﭼﻨ ﺪان‬
‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻣﺪتهﺎ ﭘﺲ از ﺣﺮآﺖ آﺎروان ﺑﻪ ﻣﺤ ﻞ آ ﺎروان رﺳ ﻴﺪﻩ‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﺗﻚ و ﺗﻨﻬﺎ دﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ﻇﻮاهﺮ‪،‬ﻋﻘ ﺐ ﻣﺎﻧ ﺪن ﻋﺎﻳﺸ ﻪ را ﻳ ﻚ اﻣ ﺮ ﻋﻤ ﺪي و ﻳ ﻚ ﺗﺒ ﺎﻧﻲ ﺑ ﺎ‬
‫ﺻﻔﻮان ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫هﻤ ﺎن ﺑﺎﻣ ﺪادي آ ﻪ ﺻ ﻔﻮان ﻋﺎﻳﺸ ﻪ را در ﺗ ﺮك داﺷ ﺖ و وارد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺷ ﺪ‬
‫اﻳﻦ ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ و ﺑﺪزﺑﺎﻧﻲ ﺟﺎن ﮔﺮﻓﺖ و در اﻧﺪك ﻣﺪﺗﻲ در ﺷﻬﺮ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻤﻜ ﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺧﺒﺮي ﺑﺪﻳﻦ اهﻤﻴﺖ در ﺷﻬﺮي ﺑﻪ آﻮﭼﻜﻲ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ آ ﻪ در ﺁن آ ﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ‬
‫در اﻧﺪك زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺘﺸ ﺮ ﻣ ﻲﺷ ﻮد ﭘ ﺲ از ﺑﻴﺴ ﺖ روز ﺑ ﻪ ﮔ ﻮش ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﺑﺮﺳ ﺪ و ﺁن‬
‫وﻗ ﺖ ﻧ ﺎﺧﻮش ﺷ ﻮد و ﻳ ﺎ ﺑﻴﻤ ﺎري را ﺑﻬﺎﻧ ﻪ آﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ ﭘ ﺪر رود؟ ﭘ ﺲ ﻃﺒﻌ ًﺎ‬
‫ﻣ ﻲﺗ ﻮان ﻓ ﺮض آ ﺮد آ ﻪ از هﻤ ﺎن روزه ﺎي اول ﺑ ﺎ ﺧﺒ ﺮ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ وﻟ ﻲ ﭘ ﺲ از‬
‫رﺳ ﻴﺪن ﺧﺒ ﺮ ﺑ ﻪ ﮔ ﻮش ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و ﻇﻬ ﻮر ﺁﺛ ﺎر ﺳ ﺮدي و ﺑ ﻲ اﻋﺘﻨ ﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺧﻮﺷ ﻲ را‬
‫ﺑﻬﺎﻧﻪ آﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺪر رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ ﻇ ﻮاهﺮ و ﻗ ﺮاﻳﻦ ﻧﺎﻣﺴ ﺎﻋﺪ ه ﻴﭻ ﺑﻌﻴ ﺪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻣ ﻲﺗ ﻮان‬
‫ﻣﺪﻋﻲ ﺷﺪ آﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﻲﮔﻨﺎﻩ ﺑﻮدﻩ و ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ روﻳ ﺪادهﺎ ﺻ ﺤﻨﻪ ﺳ ﺎزي آﻮدآﺎﻧ ﻪ و‬
‫زﻧﺎﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ آﻪ ﺻﻔﻮان ﺑﻪ ﻧﻔﺮت از زن ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدﻩ ﻣﻌﺬﻟﻚ ﺑﺪﮔﻮﻳﻲ‬
‫و ﺑﺪ زﺑﺎﻧﻲ ﻣﺮدم آﻪ ﺧﻮاﻩ ﻧﺎﺧﻮاﻩ ﺑﻪ ﮔﻮش ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﺳﺨﺖ او را ﻧﺎراﺣﺖ‬
‫آ ﺮد ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب ﺑ ﺎ دو ﻧﻔ ﺮ از ﻣﺤﺮﻣ ﺎن ﺧ ﻮد ﻋﻠ ﻲﺑ ﻦ اﺑ ﻲﻃﺎﻟ ﺐ و‬
‫اﺳﺎﻣﻪﺑﻦ زﻳﺪ ﻣﺸﻮرت آﺮد‪.‬‬
‫اﺳ ﺎﻣﻪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻗﻄ ﻊ ﮔﻔ ﺖ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ از اﻳ ﻦ اﺗﻬﺎﻣ ﺎت ﻣﻨ ﺰﻩ اﺳ ﺖ و دﺧﺘ ﺮ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺻﺪﻳﻖ از اﻳﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺁﻟ ﻮدﮔﻲه ﺎ ﭘ ﺎك اﺳ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ ﻋﻠ ﻲﺑ ﻦ اﺑ ﻲ ﻃﺎﻟ ﺐ ﮔﻔ ﺖ زن‬
‫ﺑﺮاي ﺷ ﻤﺎ ﻗﺤ ﻂ ﻧﻴﺴ ﺖ ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ از آﻨﻴ ﺰ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﺗﺤﻘﻴ ﻖ آ ﺮد و‬
‫ﺣﺘ ﻲ ﻋﻠ ﻲ ﺁن آﻨﻴ ﺰك ﺑ ﺪﺑﺨﺖ را زد ﺗ ﺎ راﺳ ﺖ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ و او ه ﻢ ﭼ ﻮن ﭼﻴ ﺰي‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺑﺮاﺋﺖ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد و ﺑﺎ وﺟ ﻮد هﻤ ﻪ اﻳ ﻦه ﺎ ﺷ ﻚ و ﺗﺮدﻳ ﺪ و‬
‫ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﻓﺖ و ﺑﺎ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻮاﺟ ﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﻃﺒﻌ ًﺎ در ﺁن ﺟﺎ ﺻﺤﻨﻪاﻳﻲ از ﮔﺮﻳﻪ و اﻧﻜﺎر رخ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ زﻳﺮا هﻤﺎن ﺟ ﺎ ﺣﺎﻟ ﺖ وﺣ ﻲ‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ دﺳﺖ ﻣﻲدهﺪ و او را ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و ﻣﺘﻜﺎﻳﻲ ﭼﺮﻣﻲ زﻳﺮ ﺳﺮش ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ آﻪ ﻏﺮق ﻋﺮق از زﻳﺮ آِﺴ ﺎء )ﻋﺒ ﺎ‪ ،‬ﮔﻠ ﻴﻢ آ ﻪ ﺁن را ﭘﻮﺷ ﻨﺪ( ﺑﻴ ﺮون‬
‫ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ و ﺳ ﻮرﻩ ﻧ ﻮر ﻧ ﺎزل ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺳ ﻮرﻩ ﺁﻳ ﺎت ﻣﺘﻌ ﺪدي راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪ‬
‫ﻣﺠﺎزات زﻧﺎ و ﺣﺪ ﺗﻬﻤﺖ زدن و ﺣﺪﻳﺚ اﻓﻚ و ﺗﺒﺮﺋﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﺨﺸﺮي ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ آﻪ هﻴﭻ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ در ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺷ ﺪت ﺗﻌﻘﻴ ﺐ‬
‫ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎهﺪ ﺁن ﺁﻳﻪ ‪ 23‬اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻦ ﻳَﺮْﻣ ُﻮنَ اﻟْﻤُﺤﺼﻨﺎتِ اْﻟﻐﺎﻓِﻼت اْﻟﻤُﺆﻣﻨﺎتِ ﻟُﻌﻨُﻮا ﻓﻲ اﻟﺪﱡﻧﻴﺎ وَاﻻﺧَﺮة‬
‫ن اﻟّﺬﻳ َ‬
‫”ا ﱠ‬
‫ب ﻋَﻈﻴ ُﻢ“‬‫و ﻟَﻬﺜﻢْ ﻋَﺬا ُ‬
‫آﺴﺎﻧﻲ آﻪ زﻧﺎن ﻋﻔﻴﻒ و ﻣﺆﻣﻨ ﻪ را ﺗﻬﻤ ﺖ ﻣ ﻲزﻧﻨ ﺪ در اﻳ ﻦ دﻧﻴ ﺎ ﻣﻄﻌ ﻮن‬
‫)ﺳﺮزﻧﺶ ﺷﺪﻩ‪ (Mat;ün -‬و در ﺁن دﻧﻴﺎ دﭼﺎر ﻋﺬاب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ“‪.‬‬
‫در ﭘﺎﻳ ﺎن ﻣ ﺎﺟﺮا ﺁن ﺳ ﻪ ﻧﻔ ﺮ را آ ﻪ در ﺑﻬﺘ ﺎن ﺷ ﺮآﺖ داﺷ ﺘﻨﺪ ﺣ ﺪ زدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻄﻒ ﺑﻤﺎﺳﺒﻖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺖ زدن ﺣ ﺪّي‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن زﻳﻨﺐ‪:‬‬
‫داﺳ ﺘﺎن ازدواج ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ زﻳﻨ ﺐ در ﺳ ﻴﺮﻩه ﺎ و رواﻳ ﺎت و ﺣﺘ ﻲ‬
‫ﺁﻳ ﺎت ﻗﺮﺁﻧ ﻲ ﻃﻨﻴﻨ ﻲ دارد ﺁهﻨ ﮓدار و ازدواﺟ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﻲﺗ ﻮان ﺁن را ازدواج‬
‫ﻋﺸﻘﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬
‫زﻳﻨﺐ زن زﻳﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺪ را ﺣﻀﺮت ﺧﺪﻳﺠﻪ در ﺟﻮاﻧﻲ ﺧﺮﻳﺪﻩ و‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻧﻴﺰ او را ﺁزاد آﺮد و ﻣﻄﺎﺑﻖ رﺳﻢ ﻋﺮب ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪي‬
‫ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ در ﺳ ﻨﻦ ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ ﺣﻜ ﻢ ﻓﺮزﻧ ﺪ داﺷ ﺘﻪ و ﺗﻤ ﺎم اﺣﻜ ﺎم ﭘ ﺪر‬
‫ﻓﺮزﻧ ﺪي ﭼ ﻮن ارث و ﺣﺮﻣ ﺖ ازدواج ﺑ ﺎ زن وي در ﻣ ﻮرد او ﺟ ﺎري ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﺎ هﻨﮕﺎم ﻧﺎزل ﺷﺪن ﺁﻳ ﺎت ‪ 8-4‬ﺳ ﻮرﻩ اﺣ ﺰاب ﺑ ﺪان ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫”ﻣ ﺎ اﻃﺮاﻓﻴ ﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‪ ،‬زﻳ ﺪ را زﻳ ﺪﺑﻦ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﻲﮔﻔﺘ ﻴﻢ ﭼ ﻪ او ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ‬
‫ﻋﻨﻮان ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪﮔﻲ از ﻳﺎران ﺻﺪﻳﻖ و ﻓﺪاآﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﺪ“‪.‬‬
‫زﻳﻨﺐ دﺧﺘﺮ اﻣﻴﻤﻪ ﺑﻨﺖ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻳﻌﻨ ﻲ دﺧﺘ ﺮ ﻋﻤ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻮد و ﺧ ﻮد‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ او را ﺑﺮاي زﻳﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري آﺮد و ﭼﻮن زﻳﺪ ﺑﻨﺪﻩ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫زﻳﻨﺐ و ﺑﺮادرش ﻋﺒﺪاﷲ از ﻗﺒﻮل ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري اآﺮاﻩ داﺷﺘﻨﺪ وﻟﻲ ﺁﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬
‫ن َﻟ ُﻬ ُﻢ‬
‫ﺳ ﻮ َﻟ ُﻪ َاﻣْ ﺮًا َانْ َﻳ ُﻜ ﻮ َ‬
‫ﷲ َو َر ُ‬
‫ﻀﻲ ا ُ‬ ‫ن ﻟﻤُﺆﻣﻦ َو ﻻ ﻣُﺆﻣﻨَﻪ اذا َﻗ َ‬ ‫” َو ﻣﺎآﺎ َ‬
‫ﺿ ﱠﻞ ﺿَﻼ ًﻻ ﻣُﺒﻴﻨ َﺎ“‬ ‫ﷲ َو َرﺳُﻮﻟ ُﻪ َﻓ َﻘﺪْ َ‬
‫ﺺا َ‬
‫اﻟَﺨﻴَﺮ ُة ﻣﻦْ َاﻣْﺮهﻢْ َو َﻣﻦْ َﻳﻌْ ِ‬
‫ﮔﺎهﻲ آﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ اﻣﺮي ارادﻩ آﺮدﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﻣﺮد ﻣﺆﻣﻦ و زن‬
‫ﻣﺆﻣﻨﻪ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ و ﺟﺰ اﻃﺎﻋﺖ ﺗﻜﻠﻴﻔﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ورﻧﻪ ﮔﻤﺮاﻩ ﺷﺪﻩاﻧﺪ“‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ از اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ زﻳﻨ ﺐ و ﻋﺒ ﺪاﷲ ﺑ ﻪ درﺧﻮاﺳ ﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﮔ ﺮدن ﻧﻬﺎدﻧ ﺪ و‬
‫زﻳﻨ ﺐ را ﺑ ﺮاي زﻳ ﺪ ﻋﻘ ﺪ آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬داﺳ ﺘﺎن ﻋﺸ ﻖ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘ ﺲ از اﻳ ﻦ واﻗﻌ ﻪ‬
‫ﺁﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ در آﻴﻔﻴﺖ ﺑﺮوز و ﻇﻬﻮر ﺁن ﻗﺪري ﻧﻮﺳﺎن و اﺧ ﺘﻼف هﺴ ﺖ‪ .‬از‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻼﻟﻴﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ هﻤ ﺎن دم ﭘ ﺲ از اﻧﺠ ﺎم ﻋﻘ ﺪ ﻧﻜ ﺎح زﻳ ﺪ ﺑ ﺎ زﻳﻨ ﺐ‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺘﻲ در ﺣﻀﺮت ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫”ﺛﻢ وﻗﻊ ﺑﺼﺮﻩ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﻌﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻮﻗﻊ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ ﺣﺒﻬﺎ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﭘ ﺲ از ﺁن‪،‬‬
‫ﻳﺎ ﭘﺲ از اﻧﺪآﻲ‪ ،‬ﭼﺸﻤﺶ ﺑﺮ زﻳﻨﺐ اﻓﺘﺎد و ﻣﻬﺮ زﻳﻨﺐ در ﻗﻠ ﺒﺶ دﻣﻴ ﺪ“‪ .‬زﻣﺨﺸ ﺮي‬
‫در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺁﻳﻪ ‪ 37‬ﺳﻮرﻩ اﺣﺰاب ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫”ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﭘ ﺲ از اﻧﺠ ﺎم ﻧﻜ ﺎح ﭼﺸ ﻤﺶ ﺑ ﻪ زﻳﻨ ﺐ اﻓﺘ ﺎد و ﭼﻨ ﺎن از‬
‫وي ﺧﻮﺷﺶ ﺁﻣﺪ آﻪ ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر ﮔﻔﺖ ”ﺳﺒﺤﺎناﷲ ﻣﻘﻠﺐ اﻟﻘﻠﻮب“‪.‬‬
‫زﻳﺮا ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ زﻳﻨﺐ را دﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و از او ﺧﻮﺷ ﺶ ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ورﻧ ﻪ‬
‫از او ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻣﻲآﺮد‪ .‬زﻳﻨﺐ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﺷﻨﻴﺪ و ﺑﻪ زﻳﺪ ﮔﻔﺖ و او ﺑ ﻪ‬
‫ﻓﺮاﺳ ﺖ درﻳﺎﻓ ﺖ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ در ﻗﻠ ﺐ او ﺑ ﻲﻣﻴﻠ ﻲ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ زﻳﻨ ﺐ اﻧ ﺪاﺧﺖ و ﻧ ﺰد‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺷﺘﺎﻓﺖ و ﻋﺮض آﺮد ﻣﻲﺧﻮاهﻢ از زﻧﻢ ﺟﺪا ﺷﻮم‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﭼﻪ اﺗﻔ ﺎﻗﻲ‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ ﺁﻳﺎ ﺷ ﺒﻬﻪاي از او داري؟ ﻋ ﺮض آ ﺮد‪ :‬اﺑ ﺪًا ﺟ ﺰ ﻧﻴﻜ ﻲ از او ﻧﺪﻳ ﺪﻩام وﻟ ﻲ او‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮﺗﺮ و ﺷﺮﻳﻒﺗﺮ از ﻣ ﻦ ﻣ ﻲداﻧ ﺪ و اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻧ ﺎراﺣﺘﻢ آ ﺮدﻩ‪ .‬ﺑ ﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ‬
‫ﻚ زوﺟﻚ واﺗﻖ اﷲ )ﻳﻌﻨﻲ( زن ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻧﮕﺎهﺪار و ﭘﺮهﻴﺰآ ﺎر‬ ‫ﺴَ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ”َاﻣْ ِ‬
‫ﺑﺎش“‪ .‬ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳ ﻪ ‪ 37‬ﺳ ﻮرﻩ اﺣ ﺰاب ﭘ ﺮ ﻣﻌﻨ ﻲ و زﻳﺒﺎﺳ ﺖ و ﺻ ﺮاﺣﺖ ﻗ ﻮل و‬
‫ﺻﺪاﻗﺖ روح ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪:‬‬
‫ﻋﻠَﻴ ﻚ زَوْﺟَ ﻚَ وَا ّﺗ ﻖ‬
‫ﻋ َﻠﻴْﻪ َاﻣْﺴ ﻚْ َ‬
‫ﺖ َ‬‫ﻋ َﻠﻴْﺔ َو َاﻧْ َﻌﻤْ َ‬
‫ﷲ َ‬‫” َو اذْ َﺗﻘُﻮ ُل ﻟﻠّﺬي اﻧْﻌﻢَ ا ُ‬
‫ﻲ‬
‫ﻖ اَن َﺗﺨْﺸﻴ ُﻪ َﻓﻠَﻤﱠﺎ ﻗِﻀ ِ‬
‫ﺣﱡ‬ ‫س واﷲ َا َ‬ ‫ﻲ اﻟّﻨﺎ َ‬ ‫ﷲ ُﻣﺒْﺪﻳﻪ َو َﺗﺨْﺸ ِ‬ ‫ﻚ ﻣﺎا ُ‬ ‫ﻲ ﻓﻲ َﻧﻔْﺴ َ‬ ‫ﷲ َو ُﺗﺨْﻔ ِ‬
‫ِا َ‬
‫ج ﻓ ﻲ اَزواج َادْﻋﻴ ﺎﺋﻬﻢ‬ ‫ﻋ َﻠ ﻲ اﻟْ ُﻤ ﺆﻣﻨﻴﻦَ ﺣَ ﺮَ ُ‬ ‫ن َ‬‫زّﻳ ُﺪ ﻣﻨْﻬﺎ َو ﻃَﺮًا َز ّوﺟْﻨﺎ آَﻬﺎ ﻟ َﻜﻲْ ﻻﻳ ُﻜ ﻮ َ‬
‫ﷲ َﻣﻔْﻌُﻮ ًﻻ‪.‬‬ ‫ن َاﻣْ ُﺮ ا َ‬
‫اذا ﻗَﻀﻮْا ِﻣﻨْ ُﻬﻦﱠ و ﻃَﺮًا َو آﺎ َ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﻲ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪو ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻩ و ﺗﻮ ﺑﻪ او ﻋﻨﺎﻳﺖ‬
‫آﺮدي )ﻣﻘﺼﻮد زﻳﺪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺧ ﺪا او را ه ﺪاﻳﺖ آ ﺮدﻩ و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ او را ﺁزاد ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ( ﻣ ﻲﮔ ﻮﻳﻲ زن ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮاي ﺧ ﻮد ﻧﮕ ﺎﻩ دار و از ﺧ ﺪا ﺑﭙﺮهﻴ ﺰ‪ ،‬در ﺿ ﻤﻴﺮ و‬
‫ﺑﺎﻃﻦ ﺧﻮد از ﺗﺮس ﻣﺮدم اﻣ ﺮي را ﻣﺨﻔ ﻲ ﻣ ﻲآﻨ ﻲ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺁن را ﻓ ﺎش ﺧﻮاه ﺪ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﺧ ﺪا ﺑﺘﺮﺳ ﻲ ﻧ ﻪ از ﻣ ﺮدم‪ .‬ﭼ ﻮن زﻳ ﺪ ﺣﺎﺟ ﺖ ﺧ ﻮد را‬
‫اﻧﺠﺎم داد ﻣﺎ او را )زﻳﻨﺐ را( ﺑﻪ زوﺟﻴﺖ ﺗ ﻮ درﺁوردﻳ ﻢ ﺗ ﺎ ﺑ ﺮاي ﻣﺆﻣﻨ ﺎن دﻳﮕ ﺮ ه ﻢ‬
‫ﻣﺤﻈﻮري ﻧﺒﺎﺷﺪ آﻪ ﺑﺎ زن ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺧﻮد ازدواج آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳ ﻪ ﺧﻴﻠ ﻲ روﺷ ﻦ اﺳ ﺖ و ﻧﻴ ﺎزي ﺑ ﻪ ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﻧ ﺪارد‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ از زﻳﻨ ﺐ‬
‫ﺧﻮﺷﺶ ﻣ ﻲﺁﻣ ﺪ وﻟ ﻲ وﻗﺘ ﻲ آ ﻪ زﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺣﻀ ﻮرش رﺳ ﻴﺪﻩ اﺟ ﺎزﻩ ﻣ ﻲﺧﻮاه ﺪ او را‬
‫ﻃﻼق دهﺪ ﺑﻪ وي ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻃﻼﻗﺶ ﻣﺪﻩ و ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻧﮕﺎه ﺪار‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺑﻴ ﺎن روي‬
‫ﺧﻮاهﺶ دروﻧﻲ ﺧﻮد ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻪ زﻳﺪ ﭘﻨﺪ ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ زن ﺧ ﻮد را ﻧﮕ ﺎﻩ دارد‪ .‬اﻣ ﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﻪ او ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﺗ ﻮ از ﺗ ﺮس زﺑ ﺎن ﺑ ﺪﮔﻮﻳﺎن ﻣﻴ ﻞ ﺑ ﺎﻃﻨﻲ ﺧ ﻮد را آ ﻪ ﻃ ﻼق‬
‫زﻳﻨﺐ از زﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻇﺎهﺮ ﻧﺴﺎﺧﺘﻲ در ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ ﺗﻮ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻳﺪ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﻲ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫زﻳﺪ ﺣﺎﺟ ﺖ ﺧ ﻮد را اﻧﺠ ﺎم داد‪ ،‬او را ﺑ ﻪ زﻧ ﻲ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ ﻣ ﻲده ﻢ ﺗ ﺎ ﺑ ﺮ ﻣﺆﻣﻨ ﺎن ﻗﻴ ﺪ و‬
‫ﺑﻨﺪي در ازدواج ﺑﺎ زن ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩﺷﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ و ﺷﻴﻔﺘﮕﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻋﻘﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺁﻣ ﺪن‬
‫زﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻀ ﺮت و اﺟ ﺎزﻩ ﻃ ﻼق ﺧﻮاﺳ ﺘﻦ و دﻟﻴ ﻞ ﻃ ﻼق را ﺑ ﺪرﻓﺘﺎري زﻳﻨ ﺐ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ آﺮدن ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺁن اﺳﺖ آﻪ ﻣﺪﺗﻲ هﺮ ﭼﻨﺪ آ ﻢ زﻳ ﺪ و زﻳﻨ ﺐ زﻧ ﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷ ﻮﻳﻲ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻔﺴﻴﺮ زﻣﺨﺸ ﺮي را ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗﺼ ﻮﻳﺮ آ ﺮد‬
‫آﻪ ﺟﻤﻠﻪ ”ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﻣﻘﻠﺐ اﻟﻘﻠﻮب“ ﺑﻲدرﻧ ﮓ ﭘ ﺲ از اﻧﺠ ﺎم ﻋﻘ ﺪ و اﻓﺘ ﺎدن ﭼﺸ ﻢ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﺮ زﻳﻨ ﺐ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺷ ﻨﻴﺪن اﻳ ﻦ ﺟﻤﻠ ﻪ از ده ﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و ﺷ ﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺑﺎرﻗﻪاي در دﻳﺪﮔﺎن ﻣﺤﻤﺪ وي را از ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻴﻞ و رﻏﺒﺖ ﺁن ﺣﻀﺮت ﺁﮔ ﺎﻩ‬
‫آ ﺮدﻩ‪ ،‬و هﻤ ﺎن اﻣ ﺮ‪ ،‬ه ﻮس دﺳ ﺖ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺑ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ و زن ﻣﻘﺘ ﺪرﺗﺮﻳﻦ و‬
‫ﻣﺘﺸﺨﺺﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮدان ﻗﺮﻳﺶ ﺷﺪن را در ﻗﻠﺐ او ﺑﺮ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ‬
‫و ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﻳﻦ آﻪ از روز ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ وﺻﻠﺖ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺑﻨ ﺎي ﺑ ﺪرﻓﺘﺎري‬
‫ﺑ ﺎ زﻳ ﺪ را ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ و ﺑﺮﺗ ﺮي ﻧﺴ ﺒﺖ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ رخ او آﺸ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ و زﻳ ﺪ ﭘ ﺲ از‬
‫ﺁﮔﺎهﻲ از اﻳﻦ اﻣﺮ از راﻩ ﺧﻠﻮص و ارادت ﺑﻪ ﻣﻮﻻ و ﺁزاد آﻨﻨﺪﻩ ﺧﻮد در ﻣﻘﺎم ﻃﻼق‬
‫زﻳﻨ ﺐ ﺑﺮﺁﻣ ﺪﻩ و ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ﺗﺄآﻴ ﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ آ ﻪ زن ﺧ ﻮد را ﻧﮕ ﺎﻩ دار او را ﻃ ﻼق دادﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻤﺒﺮﻳﺞ‬
‫ﮔﻮﻳﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ در ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺼ ﻒ اول ﻳﻌﻨ ﻲ از ﺳ ﻮرﻩ ﺑﻘ ﺮﻩ‬
‫ﺗﺎ ﺳﻮرﻩ ﻣﺮﻳﻢ در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﻦ ﻧﺼﻒ دوم ﻧﺴﺨﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑ ﻪ ﻓ ﺮدي اﺳ ﺖ در‬
‫آﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ آﻤﺒﺮﻳﺞ‪ .‬وﻟﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻌﺘﺒﺮي ﺑﺎ ﻓﺎرﺳﻲ رﺳﺎ و روﺷﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫آﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺁن ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴ ﺖ و اﺧﻴ ﺮًا از ﻃ ﺮف ﺑﻨﻴ ﺎد ﻓﺮهﻨ ﮓ از ﺳ ﻮرﻩ‬
‫ﻣﺮﻳﻢ ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﻗﺮﺁن در دو ﺟﻠﺪ ﺑ ﻪ ﭼ ﺎپ رﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻗﻀ ﻴﻪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺣﺎﻟ ﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و‬
‫ﻋﺸﻖ ﺑﻪ زﻳﻨﺐ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي دﻳﮕﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫”روزي رﺳﻮل ﺻﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ زﻳﻨﺐ ﺁﻣ ﺪ و زﻳ ﺪ را ﻣ ﻲﺟﺴ ﺘﻪ‪.‬‬
‫زﻳﻨﺐ را دﻳﺪ اﻳﺴﺘﺎدﻩ در ﺳﻤﺎﺧﭽﻪ )=ﺳﺎﻣﺎآﭽﻪ‪ ،‬ﺳﻤﺎﭼﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺴﺘﺎنﺑﻨ ﺪ‪ ،‬ﺳ ﻴﻨﻪﺑﻨ ﺪ‪.‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎ ًﻻ زﻳﻨﺐ ﻋﺮﻳ ﺎن و ﺗﻨﻬ ﺎ ﺳ ﻴﻨﻪﺑﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ﺳ ﻴﻨﻪ داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ( داروي ﺑ ﻮي ﺧ ﻮش‬
‫ﻣﻲآﻮﻓﺖ‪ .‬ﺧﻮﺷﺶ ﺁﻣﺪ و در دﻟﺶ اﻓﺘﺎد اﮔﺮ او زن او ﺑﻮدي‪ .‬ﭼﻮن زﻳﻨﺐ رﺳ ﻮل را‬
‫ﺑﺪﻳﺪ دﺳﺖ ﺑﺮ روي ﻧﻬﺎد‪) .‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ( ﮔﻔﺖ ﻟﺒﺴﺎﻗﻪ و ﺣﺴﻨ ًﺎ )ﻳﻌﻨﻲ( ه ﻢ ﺷ ﻜﺮﻳﻨﻲ و ه ﻢ‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲ‪ .‬اي زﻳﻨﺐ ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﻣﻘﻠﺐ اﻟﻘﻠﻮب‪.‬‬
‫)ﻣﻔﺴ ﺮﻳﻦ و ﻣ ﻮرﺧﻴﻦ اﺳ ﻼﻣﻲ اﻳ ﻦ ﻗﻀ ﻴﻪ را ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ دﻳﮕ ﺮي ه ﻢ ﻧﻘ ﻞ‬
‫ﻼ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ آﻪ روزي رﺳﻮل اﷲ ﺳﺮزدﻩ وارد ﺧﺎﻧﻪ زﻳ ﺪ ﭘﺴ ﺮﺧﻮاﻧﺪﻩ‬ ‫آﺮدﻩاﻧﺪ ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺧﻮد ﺷﺪ و دﻳﺪ زﻳﻨﺐ در ﺣﺎل ﺣﻤﺎم آﺮدن اﺳﺖ ﭼﺸ ﻤﺎن ﻣﻌﺼ ﻮم رﺳ ﻮلاﷲ ﺑ ﻪ ﺑ ﺪن‬
‫ﻋﺮﻳﺎن زﻳﻨﺐ اﻓﺘﺎد و ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر ﺑﺮ زﺑﺎن راﻧﺪ ”ﻓﺘﺒﺎرك اﷲ اﺣﺴﻦ ﻣﻦ اﻟﺨﺎﻟﻘﻴﻦ“(‬
‫دوﺑﺎر اﻳﻦ را ﺑﮕﻔﺖ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﭼﻮن زﻳﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ هﺮ ﭼﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﻴﺶ او‬
‫ﺑﮕﻔﺖ و ﮔﻔﺖ ﭘﻴﺶ ﺗﻮ ﻧﺘﻮاﻧﻲ ﻣﺮا داﺷﺖ ﺑﺮو دﺳﺘﻮري ﺧﻮاﻩ ﺗﺎ ﻣﺮا ﻃ ﻼق ده ﻲ‪ .‬و‬
‫زﻳﺪ زﻳﻨﺐ را دﺷﻤﻦ ﮔﺮﻓﺖ ﭼﻨﺎن آﻪ ﭘﻴﺶ روي او ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ دﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم اﻣﺮ ﻃﻼق ﺣﻀﺮت ﺧﻮد زﻳﺪ را ﻣﺄﻣﻮر آﺮد و ﮔﻔﺖ ﺑﺮو )ﺑﻪ(‬
‫زﻳﻨﺐ ﺑﮕﻮي آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﻲ او را ﺑﻪ زﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺪ ﺑﺮ در زﻳﻨﺐ ﺁﻣﺪ‬
‫در را ﺑﻜﻮﻓﺖ‪ .‬زﻳﻨﺐ ﮔﻔﺖ آﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ زﻳﺪ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﻨﺐ ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﺧﻮاهﺪ زﻳﺪ از ﻣ ﻦ‬
‫آ ﻪ ﻣ ﺮا ﻃ ﻼق دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﮔﻔ ﺖ ﭘﻴﻐ ﺎم رﺳ ﻮل اﷲ ﺁوردﻩام‪ .‬زﻳﻨ ﺐ ﮔﻔ ﺖ ﻣﺮﺣﺒ ﺎ‬
‫رﺳﻮلاﷲ‪ ،‬در ﺑﺎزآﺮدﻩ زﻳﺪ درﺁﻣﺪ و او ﻣﻲﮔﺮﻳﺴﺖ‪ .‬زﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﺒﺎدا ﭼﺸﻢ ﺗﻮ ﮔﺮﻳﺎن‪،‬‬
‫ﻧﻴﻚ زﻧﻲ ﺑﻮدي ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار‪ .‬ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺗﻮ را ﺑﻪ از ﻣﻦ ﺷﻮﻳﻲ داد‪ .‬ﮔﻔ ﺖ ﻻ اﺑﺎﻟ ﻚ؟‬
‫آﻴﺴﺖ ﺁن ﺷﻮي؟ ﺟﻮاب داد زﻳﺪ آﻪ رﺳﻮل ﺧﺪاي‪ .‬زﻳﻨﺐ در ﺳﺠﺪﻩ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻼ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ آﻪ زﻳﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ رواﻳﺖ ﺑﺎ رواﻳﺎت دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ آﺎﻣ ً‬
‫”ﺑ ﻪ ﺳ ﺮاي زﻳﻨ ﺐ وارد ﺷ ﺪم ﻣﺸ ﻐﻮل ﺧﻤﻴ ﺮ آ ﺮدن ﺁرد ﺑ ﻮد‪ ،‬ﭼ ﻮن‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ زودي او زن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬هﻴﺒﺖ و اﺣﺘﺮام او ﻣﺮا ﮔﺮﻓ ﺖ ﭼﻨ ﺎن‬
‫آ ﻪ روي در روي آ ﻨﻢ و هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﻮر آ ﻪ ﭘﺸ ﺖ ﺑ ﻪ او داﺷ ﺘﻢ ﺧﺒ ﺮ ﺧﻮاﺳ ﺘﮕﺎري‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را ﺑ ﻪ او دادم و از هﻤ ﻴﻦ روي در ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﺟﻼﻟ ﻴﻦ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﮔﻮﻳﻲ روزﺷﻤﺎري ﻣﻲآﺮد‪ .‬هﻤﻴﻦ آﻪ ﻋﺪﻩ زﻳﻨﺐ ﺑﻪ ﺳﺮ رﺳﻴﺪ ﺑﺪون ﻣﻘﺪﻣ ﻪ و ﺑ ﺪون‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ او رﻓﺖ و در ﺁن ﺟﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي آﺸﺘﻨﺪ و ﺗﺎ دﻳﺮﮔ ﺎﻩ ﻧ ﺎن و ﮔﻮﺷ ﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻲدادﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﺮوﺳﻲ ﺧﻮد را ﺟﺸﻦ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻢ از ﻋﻤﺮ و هﻢ از ﻋﺎﻳﺸﻪ رواﻳﺖ ﻣﻲآﻨﻨﺪ آﻪ ﺁﻳﻪ ‪ 37‬ﺳﻮرﻩ اﺣﺰاب دﻟﻴﻞ‬
‫ﺑﺮﺻﺮاﺣﺖ و اﻣﺎﻧﺖ و ﺻﺪاﻗﺖ رﺳﻮل اآﺮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻮد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭼﻴﺰي را ﭘﻨﻬﺎن آﻨﺪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ اﻳﻦ ﻣﻴ ﻞ‬
‫ﺑﺎﻃﻨﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻳﻨﺐ در ﻗﺮان ﻧﻴﺎورد ”و ﺗﺨﻔﻲ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻚ واﷲ ﻣﺒﺪﻳﻪ“‪.‬‬
‫راﺳ ﺖ اﺳ ﺖ دﻻﻳ ﻞ ﺻ ﺪق و ﺻ ﺮاﺣﺖ و اﻣﺎﻧ ﺖ رﺳ ﻮل ﺁﻳ ﺎت ﻗﺮﺁﻧ ﻲ زﻳ ﺎد‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘ ﺮواي اﻋﺘ ﺮاف ﺑ ﻪ ﺿ ﻌﻒه ﺎي ﺑﺸ ﺮي ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ‬
‫آﺎﺳ ﻪه ﺎي ﮔﺮﻣﺘ ﺮ از ﺁش ﺑ ﺪﻳﻦ اﻣ ﺮ رﺿ ﺎﻳﺖ ﻧﺪهﻨ ﺪ ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ در ﺑ ﺎب ﻣﻌﺠ ﺰات‬
‫ﺷ ﻤﻪاي ﮔﻔﺘ ﻪ ﺁﻣ ﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ در هﻤ ﻴﻦ ﺁﻳ ﻪ آ ﻪ ﻣﻔﺴ ﺮان و راوﻳ ﺎن اﺗﻔ ﺎق دارﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺣﺮﻳﺮ ﻃﺒﺮي در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﺪﻳﻦ اﻣﺮ ﮔﺮدن ﻧﻨﻬﺎدﻩ و راﺿﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد آ ﻪ‬
‫ﻓﺎﻋﻞ ”ﺗﺨﻔﻲ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻚ“ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻓﺎﻋﻞ ﺁن زﻳﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻲ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻪ زﻳ ﺪ ﮔﻔ ﺖ زﻧ ﺖ را ﻧﮕ ﺎﻩ دارد و از ﺧ ﺪا ﺑﭙﺮهﻴ ﺰ آ ﻪ ﺗ ﻮ در ﺿ ﻤﻴﺮ ﺧ ﻮد‬
‫ﭼﻴ ﺰي را ﭘﻨﻬ ﺎن ﻣ ﻲآﻨ ﻲ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺁن را ﺁﺷ ﻜﺎر ﻣ ﻲﺳ ﺎزد…“ ﺑﻌ ﺪ ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻏﻴﺮﻣﻮﺟﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫”زﻳ ﺪ ﻣﺮﺿ ﻲ داﺷ ﺖ آ ﻪ ﺁن را ﻣﺨﻔ ﻲ ﻣ ﻲآ ﺮد و ﺑ ﺮاي هﻤ ﺎن ﻣ ﺮض‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ زﻳﻨﺐ را ﻃﻼق دهﺪ و در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻘﺼﻮد ﻣﺨﻔﻲ داﺷﺘﻦ ﺁن ﻣﺮض اﺳ ﺖ‬
‫از اﻧﻈﺎر…“‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﺣﺴ ﻦ هﻴﻜ ﻞ ه ﻢ ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ از ﺳ ﻤﺖ داﻳ ﻪ دﻟﺴ ﻮزﺗ ﺮ از ﻣ ﺎدر‬
‫ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﺎﻧﺪ در آﺘﺎب ”ﺣﻴﺎت ﻣﺤﻤﺪ“ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻼ دﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و اﺑ ﺪًا رﻏﺒ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫”زﻳﻨ ﺐ دﺧﺘ ﺮ ﻋﻤ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻮد و او را ﻗ ﺒ ً‬
‫ازدواج ﺑﺎ وي ﻧﺪاﺷﺖ و از اﻳﻦ رو اﺻﺮار ورزﻳﺪ آﻪ زﻳﺪ زن ﺧ ﻮد را ﻃ ﻼق ﻧﺪه ﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ آﻪ زﻳﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﻮﻻي ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ آ ﺎر ﻧﺒﺴ ﺖ و زن ﺧ ﻮد را ﻃ ﻼق‬
‫داد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ زﻳﻨﺐ را ﺑﺮاي ﺁن ﮔﺮﻓﺖ آﻪ ﺳﻨﺖ ﺟﺎهﻠﻲ اﻋ ﺮاب را در ﺑ ﺎب ﺁﺛ ﺎر ﻓﺮزﻧ ﺪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﮔﻲ ﺑﺸﻜﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣﺆﻣﻨ ﺎن ﻧﺸ ﺎن ده ﺪ آ ﻪ ﻣ ﻲﺷ ﻮد ﺑ ﺎ زن ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ‬
‫ﺧﻮد زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ آﻨﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎ زﻳﻨﺐ ازدواج آﺮد‪ ،‬و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎ ﺁن ﺷ ﺘﺎب و‬
‫ﭘﺲ از ﺳﺮﺁﻣﺪن اﻳﺎم ﻋﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ وي ﺷﺘﺎﻓﺖ و ﻋﺮوﺳﻲ ﺧﻮد را وﻟﻴﻤﻪ داد‪.‬‬
‫ﺣﻔﺼﻪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ هﻴﻜ ﻞ ﻏﺎﻟ ﺐ ازدواجه ﺎي ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را ازدواجه ﺎي ﺳﻴﺎﺳ ﻲ و‬

‫ﻣﺼﻠﺤﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﺑﺮاي ﺗﺄﺋﻴﺪ ﺁن ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫”روزي ﻋﻤﺮ ﺑﺎ زن ﺧﻮﻳﺶ در ﺑﺎب اﻣﺮي ﺻﺤﺒﺖ ﻣ ﻲآ ﺮد و زﻧ ﺶ ﺑﻨ ﺎي‬
‫ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ و ﻳﻜﻲ ﺑﻪ دو آﺮدن را ﮔﺬاﺷﺖ ﻋﻤﺮ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ زﻧﺎن را ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ آﻪ در اﻣﻮر زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺧﻮد ﻣﺤﺎﺟﻪ آﺮدﻩ و از ﺧﻮد رأﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫زن ﮔﻔﺖ دﺧﺘﺮ ﺗﻮ ﺑﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﮔﺎهﻲ ﺑﻪ ﺣ ﺪي ﺑﺤ ﺚ و ﻣﻨﺎﻗﺸ ﻪ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ آ ﻪ رﺳ ﻮل‬
‫ﺗﻤﺎم روز را ﺧﺸ ﻤﮕﻴﻦ ﺑﺴ ﺮ ﻣ ﻲﺑ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ﺷ ﻨﻴﺪن اﻳ ﻦ ﺳ ﺨﻦ ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ‬
‫ﺣﻔﺼﻪ رﻓﺘﻪ از او ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ آﺮدﻩ وي را از ﻋﻘ ﺎب ﺧ ﺪا و ﻏﻀ ﺐ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑﺮﺣ ﺬر‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﺿﻤﻨ ًﺎ ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﺑﻪ اﻳﻦ دﺧﺘﺮ ﺟﻮان‪ ،‬ﻣﻘﺼ ﻮد ﻋﺎﻳﺸ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬آ ﻪ ﺑ ﻪ زﻳﺒ ﺎﺋﻲ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻲﻧﺎزد و از ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻜ ﻦ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﺗﺮا ﺑﺮاي ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺖ ورﻧﻪ ﻋﺸﻘﻲ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺪارد“‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻗﻀ ﻴﻪ ﻣﻌﻘ ﻮل و ﻗﺎﺑ ﻞ ﻗﺒ ﻮل اﺳ ﺖ و ﺑﻌﻀ ﻲ ازدواجه ﺎي‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﺼﻠﺤﺖ و اﻳﺠﺎد ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮﻳﺸﻲ آﺮد ﺗﺎ اﺳﻼم ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﻮد و‬
‫ﻋﻠﻲ و ﻋﺜﻤﺎن را ﺑﻪ ﻗ ﻮل هﻴﻜ ﻞ‪ ،‬از هﻤ ﻴﻦ روي ﺑ ﻪ داﻣ ﺎدي ﺧ ﻮد ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و‬
‫ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ آﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑ ﻦوﻟﻴ ﺪ ﭘ ﺲ از ازدواج ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﺎ ﺧﺎﻟ ﻪاش ﻣﻴﻤﻮﻧ ﻪ ﺧ ﻮاهﺮ‬
‫زن ﻋﺒ ﺎسﺑ ﻦ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ و ﺣﻤ ﺰة ﺑ ﻦاﻟﻤﻄﻠ ﺐ در ﺳ ﺎل ﻧﻬ ﻢ هﺠ ﺮي هﻨﮕ ﺎم‬
‫ﻋﻤﺮةاﻟﻘﻀﺎ‪ ،‬اﺳﻼم ﺁورد‪.‬‬

‫ﺣﺮام آﺮدن ﻣﺎرﻳﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﻮادﺛﻲ آﻪ در ﺑﺎب زن و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺁورد‪ ،‬زﻳﺮا در ﺁن زﻣﺎن‬

‫ﺳﺮ و ﺻﺪاﺋﻲ ﺑﺮاﻩ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺰول ﺁﻳﺎﺗﻲ ﭼﻨ ﺪ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ ،‬ﺣ ﺮام آ ﺮدن‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺎرﻳﻪ ﻗﺒﻄﻴﻪ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ و ﺁن ﺣﺎدﺛﻪ از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺎرﻳ ﻪ روزي ﻧ ﺰد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﺁن روز ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ در ﺧﺎﻧ ﻪ ﺣﻔﺼ ﻪ ﺑ ﻮد و‬
‫ﺣﻔﺼﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت هﻤﺎن ﺟﺎ ﺑﺎ ﻣﺎرﻳﻪ هﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪ و در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ ﺣﻔﺼﻪ ﺳﺮ رﺳﻴﺪ و‬
‫داد و ﺑﻴ ﺪاد ﺑ ﺮاﻩ اﻧ ﺪاﺧﺖ آ ﻪ ﭼ ﺮا ﺣﻀ ﺮت ﺑ ﺎ آﻨﻴ ﺰ ﺧ ﻮد در ﺧﺎﻧ ﻪ و در ﺑﺴ ﺘﺮ او‬
‫ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﺮاي ﺗﺴ ﻜﻴﻦ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺣﻔﺼ ﻪ و ﺁرام آ ﺮدن وي ﻣﺎرﻳ ﻪ را ﺑ ﺮ‬
‫ﺧﻮد ﺣﺮام آﺮد‪.‬‬
‫ﻻﺑﺪ ﭘ ﺲ از رﻓ ﻊ ﺑﺤ ﺮان ﻳ ﺎ ﺑﻮاﺳ ﻄﻪ ﻋﻼﻗ ﻪاي آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺎرﻳ ﻪ داﺷ ﺘﻪ و ﻳ ﺎ‬
‫ﺑﻮاﺳﻄﻪ اﻳﻦ آﻪ ﻣﺎرﻳﻪ از ﺗﺤﺮﻳﻢ ﺧﻮد ﺑﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻧﺎراﺣ ﺖ ﺷ ﺪﻩ و ﺑﺎزﺧﻮاﺳ ﺖ آ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد ﺣﻀﺮت از ﺣﺮام آﺮدن ﻣﺎرﻳﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ ﻋ ﺪول آ ﺮد و ﺑ ﺮاي ﺗﺒﺮﺋ ﻪ و ﺗﺰآﻴ ﻪ‬
‫وي ﺁﻳﻪهﺎي اول ﺗﺎ ﭘﻨﺠﻢ ﺳﻮرﻩ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻏ ُﻔ ﻮ ُر‬
‫ﷲ َ‬
‫ﺟ ﻚ وّا ُ‬
‫ت َا َزوْا ِ‬
‫ﻚ َﺗﺒْﺘَﻐﻲ َﻣﺮْﺿﺎ َ‬
‫ﷲ َﻟ َ‬
‫ﺣ ﱠﻞ ا ُ‬
‫ﺤﺮﱠ ُم ﻣﺎ َا َ‬
‫ﻲ ﻟ َﻢ ُﺗ َ‬
‫”ﻳﺎ َاﻳﱡﻬﺎاﻟﻨﱠﺒ ﱡ‬
‫رَﺣﻴُﻢ“‬
‫اي ﭘﺒﺎﻣﻴﺮ ﭼ ﺮا ﭼﻴ ﺰي را آ ﻪ ﺧ ﺪا ﺣ ﻼل آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮاي رﺿ ﺎﻳﺖ زﻧ ﺎن‬
‫ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ ﺣ ﺮام ﻣ ﻲآﻨ ﻲ؟ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺗ ﻮ را ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﺗﺤ ﺮﻳﻢ )آ ﺎر ﺑ ﻲﺟ ﺎ(‬
‫ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ“‪.‬‬
‫در ﺁﻳﻪ ﺑﻌﺪ راﻩ ﻏﻔ ﺮان و ﭼﺸ ﻢ ﭘﻮﺷ ﻲ از ﺗﺤ ﺮﻳﻢ اﻣ ﺮي آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺣ ﻼل‬
‫آﺮدﻩ اﺳﺖ ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪﻩ و ﺁن دادن آﻔﺎرﻩ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺁزاد آﺮدن ﺑﻨ ﺪﻩ”ﻗ ﺪ ﻓ ﺮض اﷲ‬
‫ﻟﻜﻢ ﺗﺤﻠﺔ اﻳﻤﺎﻧﻜﻢ“ آﻪ در ﺳﻮرﻩ ﻣﺎﺋﺪﻩ وﺟﻮب آﻔﺎرﻩ ﺁﻣﺪﻩ اﺳ ﺖ و از اﻳ ﻦ رو ﻣﻘﺎﺗ ﻞ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫”ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ آﻔﺎرﻩ داد و ﺑﻨﺪﻩاي را ﺁزاد آﺮد“ و ﺣﺴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺁﺧﺮ‬
‫ﺁﻳﻪ آﻪ ”واﷲ ﻏﻔﻮر رﺣﻴﻢ“ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻳﻪ ﺳﻮم آﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ هﻤﻴﻦ ﻗﻀﻴﻪ اﺳﺖ ﺷﺨﺺ را ﺑﻪ ﺷﮕﻔﺖ ﻣ ﻲاﻧ ﺪازد آ ﻪ‬
‫ﻳﻚ اﻣﺮ ﺷﺨﺼﻲ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮي زن و ﺷﻮهﺮ در ﻗﺮﺁن ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﷲ‬
‫ﺣ ﺪﻳﺜ ًﺎ َﻓﻠَﻤ ﺎ َﻧ ﱠﺒ ﺎتْ ﺑِ ﻪَ وض َاﻇْ َﻬ ﺮﻩ َا ُ‬ ‫ﻲ اِﻟِﻲ ﺑَﻌْﺾ َازْواﺟ ﻪ َ‬ ‫ﺳ ّﺮ اﻟﻨﱠﺒ ُّ‬
‫” َو اذَْا َ‬
‫ﺾ َﻓ َﻠﻤّﺎ َﻧ ّﺒﺎَهﺎ ﺑِﻪ ﻗﺎ َﻟﺖْ َﻣﻦْ اَﻧْﺒَﺄكَ هﺬا ﻗ ﺎ ًل َﻧ ّﺒ ﺎﻧِﻲ‬
‫ﻋﻦْ َﺑﻌْ ٍ‬
‫ض َ‬‫ﻀ ُﻪ و َاﻋْ َﺮ َ‬‫ف َﺑﻌْ َ‬ ‫ﻋ ّﺮ َ‬
‫ﻋ َﻠﻴْﻪ َ‬ ‫َ‬
‫اﻟﻌَﻠ َﻴ ُﻢ اْﻟﺨَﺒﻴ ُﺮ“‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از زﻧﺎن )ﺣﻔﺼﻪ( رازي را ﮔﻔﺖ )ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻣﺎرﻳﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد( و‬
‫ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﺁن راز را ﺑﻪ آﺴﻲ ﻧﮕﻮﻳﺪ اﻣﺎ ﭼﻮن ﺁن راز را ﺑﻪ دﻳﮕﺮي )ﻋﺎﻳﺸﻪ( ﮔﻔﺖ‬
‫و ﺧﺪاوﻧﺪ او را )ﻳﻌﻨ ﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را( از ﺁن ﺁﮔ ﺎﻩ ﺳ ﺎﺧﺖ و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑﺨﺸ ﻲ از ﺁنه ﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﺣﻔﺼﻪ ﮔﻔﺖ و از ﮔﻔﺘﻦ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺧﻮدداري آﺮد‪ .‬ﺣﻔﺼﻪ ﺑ ﻪ ﮔﻤ ﺎن اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺮﺳﻴﺪ آﻲ ﺗﻮ را ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺳﺎﺧﺖ؟ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﮔﻔ ﺖ ﺁن آ ﻪ ﺑ ﺮ هﻤ ﻪ‬
‫اﺳﺮار داﻧﺎ و ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ذآﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﺼﻮﺻﻲ در ﻗﺮﺁن آﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺑﺪي و دﺳ ﺘﻮر ﻗﻄﻌ ﻲ‬
‫ﺑﺮاي آﺎﻓ ّﻪ ﻧﻮع اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺷﮕﻔﺖﺁور ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫و از ﺁن ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰﺗﺮ ﺷﺮح و ﺑﺴﻂ ﻣﻔﺴﺮان اﺳ ﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ در ﺗﻔﺴ ﻴﺮ‬
‫آﻤﺒﺮﻳﺞ ﻗﻀﻴﻪ را ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮح ﻣﻲدهﺪ‪:‬‬
‫ﭼﻮن ﺣﻔﺼﻪ ﻣﺮ ﻋﺎﻳﺸﻪ را از راز ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺧﺒ ﺮ آ ﺮد و ﺧ ﺪاي‬
‫ﻋ ﺰ و ﺟ ﻞ ﺑ ﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺧ ﻮﻳﺶ رﺳ ﺎﻧﻴﺪ آ ﻪ ﺣﻔﺼ ﻪ راز ﺗ ﻮ را ﭘ ﻴﺶ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﺑﮕﻔ ﺖ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺣﻔﺼﻪ را از ﺑﻌﻀﻲ از ﺁن ﭼﻪ ﺑﺎ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺁﮔﺎﻩ آﺮد‪.‬‬
‫ﺁﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﺑﮕ ﻮ ﻣﮕﻮه ﺎي زﻧ ﺎﻧﮕﻲ آ ﻪ ه ﺮ روزﻩ ه ﺰار ﻣﺎﻧﻨ ﺪ در ه ﺮ ﮔﻮﺷ ﻪ‬
‫ﺟﻬﺎن دارد اﻣﺮياﺳ ﺖ آ ﻪ در ﻣ ﺘﻦ ﻗ ﺮﺁن ﺁﻳ ﺪ و ﻣﻔﺴ ﺮان ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺰرگ و ﺁﻓﺮﻳﻨ ﺪﻩ‬
‫آﺎﺋﻨﺎت را ﺗﺎ ﺣﺪ ﺧﺒﺮﭼﻴﻨﻲ ﺗﻨﺰل دهﻨﺪ آﻪ ﮔﻔﺘﻪهﺎي ﺣﻔﺼﻪ را ﺑﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﺎزﮔﻮ آﻨﺪ‪.‬‬
‫در هﺮ ﺻﻮرت ﺳﻪ ﺁﻳﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﻮرﻩ ﺗﺤﺮﻳﻢ در ﺑﺎب اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﻋ ﺎدي و‬
‫ﻧﻘ ﺎر زن و ﺷ ﻮهﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺁﻳ ﻪ ‪ 4‬و ‪ 5‬ﺗﻬﺪﻳ ﺪ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ و ﺣﻔﺼ ﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﮔ ﺮ در‬
‫ﺻ ﻮرت اداﻣ ﻪ اﻳ ﻦ وﺿ ﻊ و ﺗﻌﻘﻴ ﺐ اﻳ ﻦ ادا و اﺻ ﻮل زﻧ ﺎﻧﮕﻲ و رﺷ ﻚ ورزﻳ ﺪن‬
‫ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﻓﺮاهﻢ آﻨﻴ ﺪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺣ ﺎﻣﻲ اوﺳ ﺖ و ﺣﺘ ﻲ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻃﻼق دادن ﺷﻤﺎ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ت‬
‫ﺧﻴْ ﺮًا ﻣ ﻨْ ُﻜﻦﱠ ُﻣﺴْ ﻠﻤﺎت ﻣﺆﻣﻨ ﺎ َ‬
‫”ﻋَﺴ ﻲ َرﺑّ ُﻪ ِانْ ﻃَﻠّﻘَ ُﻜ ﻦﱠ َانْ ُﻳﺒْ ِﺪ َﻟ ُﻪ َازْواﺟ ًﺎ َ‬
‫ت َو َاﺑْﻜﺎَرًا“‬ ‫ت ّﺛﻴِﺒﺎ ِ‬‫ت ﺳﺎﺋِﺤﺎ ٍ‬ ‫ت ﺗﺎﺋِﺒﺎتٍ ﻋﺎﺑِﺪا ٍ‬
‫ﻗﺎﻧﺘﺎ ٍ‬
‫اﮔ ﺮ ﺷ ﻤﺎ را ﻃ ﻼق ده ﺪ اﻣﻴ ﺪ اﺳ ﺖ زﻧ ﺎن ﺑﻬﺘ ﺮ از ﺷ ﻤﺎ )اﷲ( را ﺑ ﻪ وي‬
‫ارزاﻧﻲ دارد‪ .‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﻣﻄﻴﻊ‪ ،‬ﭘﺮهﻴﺰآﺎر‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺑﻴﻮﻩ ﻳﺎ ﺑﺎآﺮﻩ“‪.‬‬
‫ﻣﻌﻨ ﻲ ﺁﻳ ﻪ و ﺷ ﺄن ﻧ ﺰول ﺁن واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ در ﻳﻜ ﻲ از ﺗﻔﺴ ﻴﺮهﺎي‪،‬‬
‫ﻃﺒﺮي ﻳﺎ آﻤﺒﺮﻳﺞ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺒﻲ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺑ ﻲاﺧﺘﻴ ﺎر از ﺳ ﺎدﻩﻟ ﻮﺣﻲ ﻣﻔﺴ ﺮان و ﻓ ﺮط‬
‫اﻳﻤ ﺎن ﺁﻧ ﺎن ﺧﻨ ﺪﻩ ﻋ ﺎرض ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪.،‬ﻣﻔﺴ ﺮ ﺧﺸ ﮓ ﻣﻘ ﺪس آ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﻣ ﻲﺧﻮاه ﺪ‬
‫ﺷﺄﻧﻲ ﺑﺮاي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ درﺳﺖ آﻨﺪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﻣﻘﺼﻮد از آﻠﻤﻪ ﺑﻴ ﻮﻩ ﺁﺳ ﻴﻪ زن ﻓﺮﻋ ﻮن‬
‫اﺳﺖ و ﻣﺮاد از آﻠﻤﻪ ﺑﺎآﺮﻩ ﺣﻀﺮت ﻣﺮﻳﻢ اﺳﺖ آﻪ در ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﻧ ﺪ و ﺑ ﺎ‬
‫وي ازدواج ﺧﻮاهﻨﺪ آﺮد“‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ رواﻳﺖ دﻳﮕﺮي آﻪ در ﺷﺄن ﻧﺰول ﺁﻳﺎت اوﻟﻴﻪ‬
‫ﺳﻮرﻩ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﻘﻞ ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﺧﺎﻧ ﻪ زﻳﻨ ﺐ ﻋﺴ ﻞ ﺧ ﻮردﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬وﻗﺘ ﻲ از ﻧ ﺰد وي ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪ‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ و ﺣﻔﺼﻪ از راﻩ رﻗ ﺎﺑﺘﻲ آ ﻪ ﺑ ﺎ زﻳﻨ ﺐ داﺷ ﺘﻨﺪ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ ﺑ ﻮي ﻣﻐ ﺎﻓﻴﺮ از دهﺎﻧ ﺖ‬
‫ﻣﻲﺁﻳﺪ )ﻣﻐﺎﻓﻴﺮ ﺑﻮي ﻧﺎﺧﻮش دارد( هﻨﮕﺎﻣﻲ آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت اﻳ ﻦ را ﺷ ﻨﻴﺪ ﻋﺴ ﻞ را ﺑ ﺮ‬
‫ﺧﻮد ﺣﺮام آ ﺮد و ﭘ ﺲ از اﻳ ﻦ‪ ،‬ﻻﺑ ﺪ از ﺳ ﻮﮔﻨﺪ ﺧ ﻮد ﭘﺸ ﻴﻤﺎن ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺁﻳ ﻪ ﻋﺘ ﺎب‬
‫ﺳ ﻮرﻩ ﺗﺤ ﺮﻳﻢ ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪ و ﺑ ﺮاي ﺷﻜﺴ ﺘﻦ ﺳ ﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬اﺻ ﻞ آﻔ ﺎرﻩ را ﻣﻌ ﻴﻦ ﻓﺮﻣ ﻮد و‬
‫زﻧﺎن ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻃ ﻼق ﺗﻬﺪﻳ ﺪ آ ﺮد‪ ،‬ه ﺮ ﮔ ﺎﻩ از اﻳ ﻦ رﻗﺎﺑ ﺖ و ﺣﺴ ﺪ ورزﻳ ﺪن ﺗﻮﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺗﺼﻮر ﻣﻲﺷﻮد هﻤﺎن رواﻳﺖ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎﺷﺪ زﻳﺮا از ﮔﻔﺘﻦ ﺳ ﺮّي‬
‫ﺑﻪ ﺣﻔﺼﻪ و ﻓﺎش ﺷﺪن راز ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ‬
 ‫ﺧﺪا در ﻗﺮﺁن‬

‫زﻣﻴـﻦ در ﺟﻨـﺐ اﻳـﻦ ﻧﻪ ﻃﺎق ﻣﻴﻨـﺎ‬

‫ﭼـﻮ ﺧﺸﺨﺎﺷـﻲ ﺑـﻮد ﺑـﺮ روي درﻳـﺎ‬
‫ﺗﻮ ﺧﻮد ﺑﻨﮕﺮ آﺰﻳﻦ ﺧﺸﺨﺎش ﭼﻨﺪي‬
‫ﺳـﺰد ﮔـﺮ ﺑـﺮ ﺑـﺮوت ﺧـﻮد ﺑﺨﻨـﺪي‬

‫اﻳ ﻦ داﻧ ﻪ ﺧﺸ ﺨﺎش اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺑ ﺮ درﻳ ﺎ ﺑ ﺎ ﺗ ﻮدﻩاﯼ ﺑ ﻪ وزن‬

‫)‪ 000/000/000/000/000/000/000/6‬ﺷ ﺶ ه ﺰار ﻣﻴﻠﻴ ﺎرد‬
‫ﻣﻴﻠﻴ ﺎرد ﺗ ﻦ‪ (.‬و ﻣﺤﻴﻄ ﻲ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮل ‪ 400766‬آﻴﻠ ﻮﻣﺘﺮ و ﺑ ﺎ ﺳ ﻄﺤﻲ ﻣﻌ ﺎدل‬
‫‪ 000/100/510‬آﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻳﻜﻲ از ﺳ ﻴﺎرات آ ﻮﭼﻜﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ در ‪360‬‬
‫روز و اﻧﺪي ﺑﻪ دور ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻣﻲﭼﺮﺧﺪ و هﺸﺖ ﺳﻴﺎرﻩ دﻳﮕﺮ در اﻳﻦ ﮔ ﺮدش‬
‫ﺑﻴﻬ ﻮدﻩ اﺟﺒ ﺎري ﺑ ﺎ وي اﻧﺒﺎزﻧ ﺪ آ ﻪ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺁنه ﺎ آ ﺮﻩاي اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ آ ﻮﭼﻜﻲ‬
‫ﻋﻄﺎرد ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﭘﻠﻮﺗ ﻮن آ ﻪ در ﻣ ﺪار هﻮﺳ ﻨﺎك ﺧ ﻮد ﻣﻴ ﺎن‪ 5/4‬و ‪ 5/7‬ﻣﻴﻠﻴ ﺎرد‬
‫آﻴﻠﻮﻣﺘﺮ از ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ اﻳ ﻦ ﺑْﻌ ﺪ را در ذه ﻦ ﻣﺼ ﻮر آﻨ ﻴﻢ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ ﺟ ﺖ‬
‫ﺳﺮﻳﻊاﻟﺴﻴﺮي را آﻪ ﺣﺪاﻗﻞ هﺰار آﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻲﭘﻴﻤﺎﻳﺪ ﺳﻮار ﺷ ﻮﻳﻢ ﺗ ﺎ ﭘ ﺲ‬
‫از هﻔﺘﺎد ﺳﺎل ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻪ وي ﺑﺮﺳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ از ﻗﺮاﺋﻦ ﻋﻠﻤﻲ و رﻳﺎﺿﻲ ﺑﺮﻣﻲﺁﻳﺪ ﭘﻠﻮﺗﻦ ﻣﻨﺘﻬﺎاﻟﻴ ﻪ ﻗﻠﻤ ﺮو ﺟﺎذﺑ ﻪ‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ راﻩ را ﭘﻴﻤ ﻮد ﻳﻌﻨ ﻲ ﻣ ﻲﺑﺎﻳﺴ ﺖ هﻔ ﺖ ه ﺰار‬
‫ﺳﺎل ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻳﻚ هﺰار آﻴﻠ ﻮﻣﺘﺮ در ﺳ ﺎﻋﺖ ﻃ ﻲ آ ﺮد ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮز ﺟﺎذﺑ ﻪ ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ‬
‫دﻳﮕﺮي رﺳﻴﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟ ﺎﻩ و ﺟ ﻼل ﻳﻜ ﻲ از ﺳ ﺘﺎرﮔﺎن ﻣﺘﻮﺳ ﻂ اﻳ ﻦ‬
‫آﻬﻜﺸﺎﻧﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺷﺐهﺎي ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻂ ﺷﻴﺮي رﻧﮕ ﻲ ﺑ ﺮ ﺁﺳ ﻤﺎن ﻣ ﻲﻧﮕ ﺮﻳﻢ‬
‫و ﺗﺎ آﻨﻮن از ﻣﻴﺎن ﻏﺒﺎر آﻴﻬﺎﻧﻲ اﻳﻦ آﻬﻜﺸﺎن هﻔﺖ هﺰار ﺳﺘﺎرﻩ را ﺛﺒﺖ آﺮدﻩاﻧﺪ آﻪ‬
‫هﺮ آﺪام ﺧﻮرﺷﻴﺪي اﺳ ﺖ‪ ،‬و ﺑ ﻪ اﺣﺘﻤ ﺎل و ﻓ ﺮض ﻧﺰدﻳ ﻚ ﺑ ﻪ ﻋﻘ ﻞ ه ﺮ ﻳ ﻚ از ﺁنه ﺎ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻣﻨﻈﻮﻣﻪاي آﻤﺎﺑﻴﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﺷﻤﺴﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ داﻧ ﻪ ﺧﺸ ﺨﺎش اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺑ ﺮ درﻳ ﺎ ‪ 000/100/510‬آﻴﻠ ﻮﻣﺘﺮ ﻣﺴ ﺎﺣﺖ‬
‫دارد‪ .‬ﺣﺠﻢ ﺁن ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ‪ 000/210/842/082/1‬آﻴﻠ ﻮﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌ ﺐ اﺳ ﺖ )آﻤﺘ ﺮ از‬
‫ﻳﻚ هﺰار و ﻳﻚ ﺻﺪ ﻣﻴﻠﻴﺎرد( اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ درﺟﻪ اﯼ ﺧﺮد اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ‬
‫ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ را ﺟﺴ ﻤﯽ ﻣﻴ ﺎن ﺗﻬ ﯽ ﻓ ﺮض ﮐﻨ ﻴﻢ ‪ 000/000/1‬ﮐ ﺮﻩ زﻣ ﻴﻦ در ﺁن ﺟ ﺎﯼ‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓ ﺖ‪ ,‬زﻳ ﺮا ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﯽ ‪ 86/99‬درﺻ ﺪ از ﻣ ﻮاد ﻣﻨﻈﻮﻣ ﻪ ﺧ ﻮد را‬
‫داراﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ‪ 14‬ﺻ ﺪم از ﻳ ﮏ ﺻ ﺪم ﺗ ﻮدﻩ ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ‪ ,‬ﻧ ﻪ ﺳ ﻴﺎرﻩ و اﻗﻤ ﺎر‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ و ﺳﻬﻢ زﻣﻴﻦ و ﻣﺎﻩ ﮐﻤﺘﺮ از ﻳﮏ ﺻﺪم از ﭼﻬﺎردﻩ ﺻ ﺪم ﻳ ﮏ‬
‫ﺻﺪم ﺧﻮرﺷﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻓﻀــﺎ ﺳــﺘﺎرﮔﺎﻧﯽ هﺴــﺖ ﮐــﻪ از ﺑﺰرﮔــﯽ‬
‫ﻣﻴﺘﻮان ‪ 000/000/500‬ﺧﻮرﺷﻴﺪ را در ﺟﻮف ﺁﻬﻧﺎ ﺟـﺎی‬
‫داد‪ .‬ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﺎ ‪ 000/392/1‬ﮐﻴﻠﻮﻣﱰ ﳏﻴﻂ داﻳﺮﻩ و‬
‫ﺑــﺎ ﺗــﻮدﻩ ای ﻗﺮﻳــﺐ ‪ 000/000/200/1‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد‬
‫ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﺗﻦ ﻳﮑﯽ از ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﮐﻬﺸﮑﺎن ﺷﻴﺮی اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ه ﺮ آﻬﻜﺸ ﺎن ﺣ ﺪاﻗﻞ ‪) 000/000/000/100‬ﺻ ﺪ ﻣﻴﻠﻴ ﺎرد( ﺳ ﺘﺎرﻩ‬
‫ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ .‬و ﺁن ﭼﻪ ﺗﺎآﻨﻮن ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺗﻠﺴﮑﻮﭘﻬﺎﯼ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﻳﺎ از روﯼ ﻗﺮاﺋﻦ‬
‫رﻳﺎﺿ ﯽ ﺣ ﺪس ﻣﻴﺰﻧﻨ ﺪ‪ ,‬ﻻاﻗ ﻞ ﺻ ﺪ ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﮐﻬﮑﺸ ﺎن در ﻓﻀ ﺎ ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ,‬ﮐ ﻪ‬
‫ﮐﻬﮑﺸﺎن ﺷﻴﺮﯼ ﻣﺎ ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﺑﺎ ارﻗﺎم ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺑﻴ ﺎن ﻧﻴﺴ ﺖ از اﻳ ﻦ رو ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﺎ‬
‫ﺳﺎل ﻧﻮرﯼ ﻣﻴﺴﻨﺠﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﺮ ﺳ ﺎﻟﯽ ﻣﻌ ﺎدل ‪ 000/000/800/460/9‬ﮐﻴﻠ ﻮﻣﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ )ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ‪ 000/300‬ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳ ﺖ( دورﯼ ﭘ ﺎرﻩاي از ﺳ ﺘﺎرﮔﺎن‬
‫از آ ﺮﻩ زﻣ ﻴﻦ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻧ ﻮر ﺁنه ﺎ ﭘ ﺲ از ﺻ ﺪ ﺗ ﺎ هﺰاره ﺎ ﺳ ﺎل ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ارﻗﺎم ﮔﻴﺞ آﻨﻨﺪﻩ ﺗﺼ ﻮر ﻣ ﺒﻬﻢ و ﺑﺨ ﺎرﺁﻟﻮدي از ﻋﻈﻤ ﺖ آﺎﺋﻨ ﺎت در‬
‫ذه ﻦ ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ و آ ﺮﻩ زﻣ ﻴﻦ از داﻧ ﻪ ﺧﺸ ﺨﺎش اﻓﺘ ﺎدﻩ در اﻗﻴ ﺎﻧﻮس آﺒﻴ ﺮ ﺣﻘﻴﺮﺗ ﺮ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫از ﺗﺼ ﻮر ﻋﻈﻤ ﺖ آﺎﺋﻨ ﺎت ﻋﺠ ﺰ و ﺣﻘ ﺎرت دردﻧ ﺎآﻲ ﺑ ﻪ ه ﺮ ﺷ ﺨﺺ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ دﺳﺖ ﻣﻲدهﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﮔﺴ ﺘﺮدﻩ و ﻇ ﺎهﺮًا ﻧﺎﻣﺘﻨ ﺎهﻲ ﻣ ﺮزي و‬
‫آﺮاﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ از ﺣﺪود اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺣﺘﻲ از ﺣﻮﺻﻠﻪ ﭘﻨ ﺪار ﺁدﻣﻴ ﺎن دور و دور و دور‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﭘﺮش ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ وهﻢ و ﺧﻴﺎل ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ راهﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺎن ﻧﺎﭘﻴ ﺪا آﺮاﻧ ﻪ‪ ،‬ﺁﻏ ﺎز و اﻧﺠ ﺎﻣﻲ ﺑﺎﺷ ﺪ)ﭼ ﻪ از ﺣﻴ ﺚ‬
‫ﻣﻜ ﺎن( درﺧ ﻮر ﻓﻬ ﻢ و ادراك ﻣ ﺎ ﻧﻴﺴ ﺖ ﺣﺘ ﻲ ﺑﻨﻴ ﻪ ﺗﻮاﻧ ﺎي ﭘﻨ ﺪار ه ﻢ از درﻳﺎﻓ ﺖ ﺁن‬
‫ﻧﺎﺗﻮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻈﻤﺖ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪﻩاي ﻗﺎﺋﻞ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮ‬
‫از ﺁن و ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺮ ﺁن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ اﻳ ﻦ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ دهﺸ ﺖاﻧﮕﻴ ﺰ و ﺣ ﺪود ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ ﮔﺮداﻧﻨ ﺪﻩاي داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻧﺎﻣﺤﺪود و ﻧﺎﻣﺘﻨﺎهﻲ ﺑﺮاﻳﺶ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺎرﻩاي ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ذات ﺻﺎﻧﻊ ﻣﺎﻓﻮق ﺗﻮهﻤﺎت و ﭘﻨﺪارهﺎ ﻗﺮار ﮔﻴ ﺮد و از‬
‫ﺗﺼﻮرات ﺣﺪود ﺁﻓﺮﻳﻦ ﻣﺎ ﺑﻴﭽﺎرﮔﺎن ﺣﻘﻴﺮ ﻓﺮاﺗﺮ و ﻓﺮاﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺰﻩﺗ ﺮ و ﻣﻨ ﺰﻩﺗ ﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺗ ﺮ‬
‫و ﺑﺮﺗﺮ‪ ،‬ﻋﻈﻴﻢﺗﺮ و ﻋﻈﻴﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻗﻮل ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ )ﻣﻮﻟﻮي( ﺁن ﭼﻪ اﻧ ﺪر وه ﻢ‬
‫ﻧﺎﻳﺪ ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺸﺎهﺪات و ﻣﻄﺎﻟﻌ ﺎت و ﺑﺮرﺳ ﻲه ﺎي ﻋﻘﺎﻳ ﺪ دﻳﻨ ﻲ ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺑﺸﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﺳﺖ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸ ﺪ و ﺟ ﺰ ﻋ ﺪﻩاي اﻧﮕﺸ ﺖ ﺷ ﻤﺎر دﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﺑ ﻲﭘﺎﻳ ﺎن‬
‫ﺧﺪاوﻧ ﺪي را ﺻ ﻮرت ﺑﺰرﮔﺘ ﺮي از روي ﮔ ﺮدﻩ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ ﺣﻘﻴ ﺮ ﺧ ﻮد ﻗﻴ ﺎس آ ﺮدﻩ و‬
‫ذات ﺑﻲ هﻤﺎل او را ﻧﻤﻮﻧﻪ وﺟﻮد ﺧﻮد )ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻧﻔﻌﺎﻻت و ﺗﺄﺛﺮات ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺿ ﻌﻒه ﺎ‬
‫و ﻧﻘﺾهﺎ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻏﺮاض و ﺷﻬﻮات( ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻧﺪآﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻢ اﻳﻦ ﺟﻤﻠ ﻪ ﺣ ﺪﻳﺚ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﻣﻀ ﻤﻮﻧﻲ از ﻋﻬ ﺪ ﻋﺘﻴ ﻖ آ ﻪ در ﻗﺎﻟ ﺐ‬
‫اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻋﺮﺑﻲ درﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ”ﺧﻠﻖ اﻻﻧﺴﺎن ﻋﻠﻲ ﺷﺎآﻠﺘﻪ )ﻳﻌﻨﻲ( ﺧﺪاوﻧ ﺪ اﻧﺴ ﺎن‬
‫را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮد ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ“‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺟﻤﻠ ﻪ را واروﻧ ﻪ آﻨﻨ ﺪ و ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ اﻧﺴ ﺎن ﺧﺪاوﻧ ﺪ را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺧ ﻮد‬
‫ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﻧﺰدﻳﻜﺘ ﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻨ ﺪي ﭘ ﻴﺶ آﺘ ﺎﺑﻲ ﭘ ﺮ ﻣﻐ ﺰ و ﻃﻨ ﺰﺁﻣﻴ ﺰ ﺑ ﻪ‬
‫دﺳ ﺘﻢ اﻓﺘ ﺎد زﻳ ﺮ ﻋﻨ ﻮان ”ﻣﻮﺳ ﻲ ﺧ ﺪا را ﺁﻓﺮﻳ ﺪ“ در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ او ﻋﺒ ﺎرت ﺗ ﻮرات را‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ”و ﺧﺪاوﻧﺪ دﻧﻴﺎ را ﺁﻓﺮﻳﺪ“ ﻣﻌﻜﻮس آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﺗﺼ ﻮر ﻣﻮﺳ ﻲ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺧﺪاﻳﻲ را ﺁﻓﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاﻳﻲ آﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﻬ ﺪ ﻋﺘﻴ ﻖ ﺑ ﺮ ﻣ ﺎ ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﻲﺷ ﻮد ﻣﻮﺟ ﻮدي اﺳ ﺖ‬
‫ﻗﻬ ﺎر ﺳ ﺮﻳﻊاﻟﻐﻀ ﺐ ﺑ ﻲاﻏﻤ ﺎض و ﺗﺸ ﻨﻪ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ و ﻋﺒ ﺎدت‪ .‬از اﻳ ﻦ رو از ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮنهﺎ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﻮد‪ ،‬اﺑﺮاهﻴﻢ را دوﺳﺖ ﻣ ﻲدارد آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑﻨ ﺪﮔﻲ وي ﮔ ﺮدن ﻧﻬ ﺎدﻩ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ذرﻳﻪ او را ﺑﺮاي ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲآﻨﺪ و ﺁنهﺎ را ﻗﻮم ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻲﺳﺎزد و ﺁنهﺎ هﺴﺘﻨﺪ آﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮ آﺮﻩ زﻣﻴﻦ ﺳﻠﻄﻨﺖ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻳ ﺮا ﭘ ﺲ از ﻧ ﻮح ﺑﻨ ﺪﻩاي ﭼ ﻮن وي ﺧ ﺪﻣﺘﮕﺰار و ﺳﺘﺎﻳﺸ ﮕﺮ ذات ﺧ ﻮد‬
‫ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎت در ﺳﻦ ﭘﻴﺮي ﺳ ﺎرا ﺁﺑﺴ ﺘﻦ ﻣ ﻲﺷ ﻮد و اﺳ ﺤﺎق ﺑ ﻪ‬
‫وﺟ ﻮد ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ‪ .‬در ﺗﻤ ﺎم ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ آﻨﻌ ﺎن دوﺷ ﻴﺰﻩاي ﻻﻳ ﻖ هﻤﺴ ﺮي اﺳ ﺤﺎق و ﺑ ﻪ‬
‫وﺟﻮد ﺁوردن ﻣﻠﺖ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﭘﺲ ﺑﻪ اﺑ ﺮاهﻴﻢ اﻣ ﺮ ﻣ ﻲﺷ ﻮد آﺴ ﻲ را‬
‫ﺑﻪ آﻠﺪﻩ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و دﺧﺘﺮ ﺑﺮادر ﺧﻮد رﺑﻜ ﺎ را ﺧﻮاﺳ ﺘﮕﺎري آ ﺮدﻩ ﺑ ﻪ ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻦ ﺁورد‪.‬‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ از ﻗﻮم ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻋﻬﺪي ﻣﻲﮔﻴﺮد آ ﻪ ﺟ ﺰ او آﺴ ﻲ را ﺳ ﺘﺎﻳﺶ ﻧﻜﻨﻨ ﺪ و در‬
‫ن ﺁنه ﺎ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬در ﺗ ﻮرات از آﺎﺋﻨ ﺎت ﺑ ﺪان ﻋﻈﻤ ﺖ‬‫ﻋ ﻮض ﺳ ﻠﻄﻨﺖ روي زﻣ ﻴﻦ از ﺁ ِ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺟ ﻪ ﺧ ﺪا ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈﻮﻣ ﻪ ﺷﻤﺴ ﻲ و از ﻣﻨﻈﻮﻣ ﻪ ﺷﻤﺴ ﻲ ﺑ ﻪ آ ﺮﻩ‬
‫زﻣﻴﻦ و از آﺮﻩ زﻣﻴﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻣﻌﻄﻮف ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨ ﺪ در دو ﺁﺑ ﺎدي ﺳ ﺪوم و ﮔﻤ ﻮرﻩ ﻣ ﺮدم ﺑ ﻪ ﻓﺴ ﻖ و ﻓﺠ ﻮر‬
‫روي ﺁوردﻩاﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا در ﺧﺸﻢ ﺷﺪﻩ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ هﻼك ﺁن دو ﺷﻬﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﻀﺮع و‬
‫ﺷ ﻔﺎﻋﺖ اﺑ ﺮاهﻴﻢ آ ﻪ از ﺧﺪاوﻧ ﺪ رﺋ ﻮفﺗ ﺮ اﺳ ﺖ! اﺛ ﺮ ﻧﻤ ﻲﺑﺨﺸ ﺪ و ﺻ ﺎﻋﻘﻪ ﻓ ﺮود‬
‫ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ .‬ﺗﺮ و ﺧﺸﻚ ﺑﺎ هﻢ ﻣﻲﺳﻮزﻧﺪ و زن و ﻣﺮد و ﺣﺘﻲ آﻮدآﺎن ﺑﻲﮔﻨﺎﻩ ﺑﻪ هﻼآ ﺖ‬
‫ﻣ ﻲرﺳ ﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮاي ﺧ ﺎﻃﺮ اﺑ ﺮاهﻴﻢ ﻓﺮﺷ ﺘﻪاي را ﻣ ﻲﻓﺮﺳ ﺘﺪ آ ﻪ ﭘﺴ ﺮ ﺑ ﺮادر او‬
‫”ﻟﻮط“ را از اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﺠﺎت ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ… ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻧﺤﻮ ﺧﺪا در ﺳﺮاﺳﺮ ﺗﻮرات‬
‫ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻳﻜ ﻲ از ﭘﺎدﺷ ﺎهﺎن ﺧﻮدآ ﺎم و ﺧ ﻮدرأي و ﭘ ﺮ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ و ﺑ ﻲاﻏﻤ ﺎض در‬
‫ﻣﻲﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ در ﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ ﻣﻮﺳﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺁن ﮔﻮﻧ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺳ ﻠﻴﻤﺎن و‬
‫داود از روي ﺁن ﺻﻮرت اﻳ ﺪﻩﺁﻟ ﻲ ﺑ ﺮ ﻳﻬ ﻮد ﺳ ﻠﻄﻨﺖ آﺮدﻧ ﺪ و ﺣﺘ ﻲ از ﺗﺼ ﺎﺣﺐ زن‬
‫دﻳﮕﺮان ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻗﺮﺁن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺻﻔﺎت آﻤﺎﻟﻴﻪ ﺁراﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬داﻧﺎ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎ‪ ،‬ﺑﻲﻧﻴﺎز‪،‬‬
‫ﺑﻴﻨﺎ‪ ،‬ﺷﻨﻮا‪ ،‬ﺣﻜﻴﻢ و ﻣﺮﻳﺪ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﻴﺖ اوﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺻﻔﺎت دﻳﮕﺮي ﭼﻮن ﺟﺒﺎر‪ ،‬ﻗﻬ ﺎر‪ ،‬اﻧﺘﻘ ﺎمﺟ ﻮ و آﻴﻨ ﻪﺗ ﻮز‪ ،‬ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ وي‬
‫ﻧﺴ ﺒﺖ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺣﺘ ﻲ از آﻴ ﺪ و ﻣﻜ ﺮ و ﺧﺸ ﻢ ﺑﻬ ﺮﻩ واﻓ ﺮي دارد و ﮔ ﺎهﻲ‬
‫”ﺧﻴﺮاﻟﻤﺎآﺮﻳﻦ“ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ در اﻳﻦهﺎ ﺗﻨﺎﻗﻀ ﻲ ﺑ ﻪ ﭼﺸ ﻢ ﻧﻤ ﻲﺧ ﻮرد؟ اﮔ ﺮ ذات ﭘﺮوردﮔ ﺎر ﺟ ﻮهﺮ و‬
‫ﻗ ﺎﺋﻢ ﺑ ﻪ ذات و ﻧﻤﻮﻧ ﻪ آﻤ ﺎل ﻣﻄﻠ ﻖ اﺳ ﺖ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻋ ﺮضه ﺎﻳﻲ ﭼ ﻮن ﺧﺸ ﻢ و‬
‫اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮﻳﻲ ﺑﺮ او ﻃﺎري ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎدر ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﻲﻧﻴ ﺎز ﻣﻄﻠ ﻖ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ دﭼ ﺎر ﺧﺸ ﻢ ﺷ ﻮد زﻳ ﺮا‬
‫ﺧﺸ ﻢ ﻋ ﺮض)‪ Araz‬ازﺧ ﻮاص و ﻣﻠﺤﻘ ﺎت ذاﺗ ﻲ اﺷ ﻴﺎء ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﺧﺸ ﻢ از‬
‫ﻋﻮارض ذاﺗﻲ اﻧﺴﺎن( اﺳﺖ و از ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ دﺳﺖ ﻣﻲدهﺪ‪ .‬اﻣ ﺮي و ﺣﺎدﺛ ﻪاي ﻣﻄ ﺎﺑﻖ‬
‫ﻣﻴﻞ و رﺿ ﺎﻳﺖ ﺷ ﺨﺺ ﺻ ﻮرت ﻧﻤ ﻲﮔﻴ ﺮد از اﻳ ﻦ رو ﺣﺎﻟ ﺖ ﻏﻀ ﺐ ﺑ ﺮ او ﻋ ﺎرض‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﻲﻧﻴ ﺎز ﻣﻄﻠ ﻖ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ از ﻧ ﺎداﻧﻲ و ﺣﻘ ﺎرت ﻣﺸ ﺘﻲ ﺁدﻣﻴ ﺎن ﺿ ﻌﻴﻒ آ ﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺻﺎﻧﻊ و ﺧﺎﻟﻖ ﺣﻘﻴﻘﻲ آﺎﺋﻨﺎت را ﺗﺸﺨﻴﺺ دهﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺧﺸ ﻢ ﺁﻣ ﺪﻩ و ﺑ ﺎ ﺁن‬
‫آ ﻪ ﻏﻔ ﻮر و رﺣ ﻴﻢ و ﺣﺘ ﻲ ارﺣ ﻢ اﻟ ﺮاﺣﻤﻴﻦ اﺳ ﺖ ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪” :‬ان اﷲ ﻻ ﻳﻐﻔ ﺮ ﻣ ﻦ‬
‫ﻳﺸ ﺮك ﺑ ﻪ…“ و ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﺑ ﺮاي ﻋ ﺬاب ﺟﺎوﻳ ﺪان ﻣﻘ ﺮر ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ ﺁن آ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻼ ِم ﻟِﻠﻌَﺒﻴﺪ“‪.‬‬ ‫ﻈّ‬‫ﺲ ِﺑ َ‬
‫ﷲ َﻟﻴْ َ‬
‫نا َ‬
‫”َا ﱠ‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ ﺑ ﻪ ﺻ ﻔﺖ ﻋ ﺪل ﺁراﺳ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ﮔﻨﺎهﻜ ﺎران را در ﺁﺗ ﺶ ﺟﺎوﻳ ﺪان‬
‫ﻣﻲاﻧﺪازد و ﺑﺮاي اﻳﻦ آﻪ ﺧﻴﺎل ﻧﻜﻨﻨﺪ ﭘ ﺲ از اﻓﺘ ﺎدن در دوزخ ﺳ ﻮﺧﺘﻦ و ﻣﻌ ﺪوم و‬
‫ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺁﺳﻮدﻩ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ در ﻗﺮﺁن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ب“‬‫ﻏﻴْﺮ هَﺎﻟِﻴﺬُو ﻗُﻮااْﻟﻌَﺬا َ‬
‫ﺟﻠُﻮ ُد ُهﻢْ َﺑﺪﱠﻟﻨﺎ ُهﻢْ ﺟُﻠﻮُدًا َ‬
‫ﺠﺖْ ُ‬ ‫” ُآﻠﱠﻤﺎ ﻧَﻀ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ه ﺮ ﮔ ﺎﻩ ﭘﻮﺳ ﺖ ﺁنه ﺎ ﺳ ﻮﺧﺖ ﭘﻮﺳ ﺖ ﺗ ﺎزﻩ ﺑ ﺮ ﺁنه ﺎ ﻣ ﻲروﻳ ﺎﻧﻴﻢ ﺗ ﺎ‬
‫ﻼ ﻋﺬاب را ﺑﭽﺸﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﺎﻣ ً‬
‫ﺁﻳ ﺎ ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ ﺷ ﺪت ﻋﻤ ﻞ ﺟ ﺰ ﺧﺸ ﻢ اﻓﺮوﺧﺘ ﻪ ﺗﺴ ﻜﻴﻦ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ ﺗ ﻮﺟﻴﻬﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ و ﺧ ﻮد ﺧﺸ ﻢ آ ﻪ ﻧﺸ ﺎﻧﻪ ﻋﺠ ﺰ و ﻧ ﺎﺗﻮاﻧﻲ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻗ ﺎدر ﻣﻄﻠ ﻖ ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫اﻧﺘﺴﺎﺑﺴﺖ؟‬
‫ﺁﻳ ﺎت ﺑ ﻲﺷ ﻤﺎري در ﻗ ﺮﺁن هﺴ ﺖ آ ﻪ ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ ه ﺪاﻳﺖ و ﮔﻤﺮاه ﻲ را از‬
‫ﻃﺮف ﺑﺎريﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﺮﻣﻮدﻩ و ﺁﻳﺎت ﺑﻲﺷﻤﺎر دﻳﮕﺮي هﺴﺖ آﻪ ﺑ ﺮاي ﺁدﻣﻴ ﺎن ﺗﻜ ﺎﻟﻴﻔﻲ‬
‫ﻣﻌ ﻴﻦ ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ و ﻣﺘﺨﻠﻔ ﺎن از ﺁن ﺗﻜ ﺎﻟﻴﻒ را ﺑ ﻪ ﻋ ﺬاب و ﻋﻘ ﺎب ﺷ ﺪﻳﺪ وﻋ ﺪﻩ دادﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔ ﺎهﻲ داﻧ ﺎي ﻣﻄﻠ ﻖ و ﺗﻮاﻧ ﺎي ﻣﻄﻠ ﻖ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪ آﻤ ﻚ و ﻳ ﺎري ﺁدﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻲ اﷲِ؟ ﻗ ﺎ َل اﻟﺤَﻮا ِر ّﻳ ﻮن‬ ‫ﻦ ﻣَ ﻦْ اَﻧﺼ ﺎري اِﻟ َ‬ ‫ﻦ َﻣﺮْ َﻳ َﻢ ِﻟﻠْﺤَﻮارﻳّﻴ َ‬‫”ﻗﺎ َل ﻋﻴﺴَﻲ اﺑْ ُ‬
‫ﷲ“‬‫ﻦ اَﻧﺼﺎرُا ِ‬ ‫َﻧﺤْ ُ‬
‫ﻋﻴﺴﻲ ﺑ ﻪ ﺣﻮارﻳ ﻮن ﺧ ﻮد ﮔﻔ ﺖ‪ :‬آﻴﺴ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺮا در راﻩ ﺧ ﺪا ﻳ ﺎري ده ﺪ‪،‬‬
‫ﺣﻮارﻳﻮن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻳﺎران ﺧﺪاﻳﻴﻢ“‪.‬‬
‫ﺼ ُﺮ ُﻩ َو‬
‫ﷲ َﻣﻦْ َﻳﻨْ ُ‬
‫” َو َاﻧْ َﺰﻟْﻨﺎ اْﻟﺤَﺪﻳ َﺪ ﻓﻴﻪ ﺑﺄس ﺷَﺪﻳ ُﺪ َو ﻣَﻨﺎﻓ ُﻊ ﻟِﻠﻨّﺎسِ َو ِﻟﻴْﻌ َﻠ َﻢ ا ُ‬
‫ﺳُﻠ ُﻪ“‬
‫َر ُ‬
‫ﻣﺎ ﺁهﻦ را ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ آﻪ ﻣﻨﺸﺎء ﺑﻴﻢ و ﺳﻮد ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺪ ﺗ ﺎ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑﺪاﻧ ﺪ ﭼ ﻪ‬
‫آﺴﺎﻧﻲ او و ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩاش را ﻳﺎري ﺧﻮاهﻨﺪ آﺮد“‬
‫اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣ ﺚ اﺻ ﻮﻟﻲ را ﺑﮕ ﺬارﻳﻢ ﺑ ﺮاي ﺷ ﺎرﺣﺎن ﻗ ﺮﺁن و داﻧﺸ ﻤﻨﺪان ﻋﻠ ﻢ‬
‫آﻼم آﻪ در ﻃﻮل ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﺮن ﺑﻪ ﺗﺄوﻳﻞ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ رﻧﮓ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ‬
‫ﺗﻐﺎﻳﺮ و ﺗﺨﺎﻟﻒ را از ﺁنهﺎ ﺑﺰداﻳﻨﺪ و اآﻨﻮن ﺑﻪ ﺳﻴﺮي اﺟﻤﺎﻟﻲ و زودﮔﺬر در ﺑﻌﻀﻲ‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻗﺮﺁن آﻪ ﺑﻪ ﺣﻮادث ﺟﺎري ‪) 23‬ﺳﺎل رﺳﺎﻟﺖ( اﺧﺘﺼﺎص دارد اآﺘﻔﺎ آﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺰرگ و ﮔﺮداﻧﻨ ﺪﻩ اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﻲﺁﻏ ﺎز و ﺑ ﻲاﻧﺠ ﺎم از ﺑ ﻲادﺑ ﻲ‬
‫اﺑﻮﻟﻬﺐ آﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ ”:‬ﺗﺒﺎﻟﻚ ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻬﺬا دﻋﻮﺗﻨﺎ؟“ )ﻧﻔ ﺮﻳﻦ ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ ﻣﺤﻤ ﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد دﻋﻮت ﺗﻮ؟( در ﺧﺸﻢ ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﻲدرﻧ ﮓ ﺳ ﻮرﻩ ﻣﺴ ﺪ را ﻧ ﺎزل ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ و‬
‫ﺣﺘﻲ زن او را از ﺻﺎﻋﻘﻪ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺧﻮد ﻣﻌﺎف ﻧﻤﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺐ‪ .‬ﺳَﻴَﺼْ ﻠﻲ ﻧ ﺎرا‬ ‫ﺴ َ‬‫ﺐ‪ .‬ﻣ ﺎ َاﻏْﻨ ﻲ ﻋَﻨْ ُﻪ ﻣﺎُﻟ ُﻪ َو ﻣ ﺎ َآ َ‬ ‫ﻲ َﻟﻬَﺐ َو َﺗ ّ‬ ‫” َﺗ ﱠﺒﺖْ ﻳَﺪا اَﺑ ِ‬
‫ﺴ ٍﺪ“‬
‫ﺣﺒْ ُﻞ ِﻣﻦْ ﻣ َ‬
‫ﺐ‪ .‬ﻓﻲ ﺟﻴِﺪهﺎ َ‬ ‫ﻄ ِ‬ ‫ﺤَ‬ ‫ﺣﻤّﺎ َﻟ َﺔ اْﻟ َ‬
‫ت َﻟﻬَﺐ‪َ .‬و اﻣْﺮأ ُﺗ ُﻪ َ‬ ‫ذا َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ از ﻏﺮور و ﺧﻮدﺳﺘﺎﻳﻲ اﺑﻮاﻻﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﮓ ﺁﻣﺪﻩ و در ﺳﻮرﻩ‬
‫ﺑﻠﺪ ﺟﻮاﺑﻲ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ وار ﺑﻪ آﺒﺮ و ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﻲ او ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن آﻪ ﺳﻮرﻩ هﻤﺰﻩ ﻣﺸﺘﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ دهﺎن وﻟﻴﺪﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮﻩ و اﻣﻴﻪﺑﻦ ﺧﻠﻒ‬
‫آ ﻪ در ﺣﻀ ﻮر ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﭼﺸ ﻤﻚ و آﻠﻤ ﺎت ﻧﻴﺸ ﺪار ﻣﺤﻤ ﺪ را اﺳ ﺘﻬﺰاء آ ﺮدﻩ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻜﻨﺖ ﺧﻮد ﻣﻲﺑﺎﻟﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺳ ﻮرﻩ آ ﻮﺛﺮ ﺟ ﻮاب ﺳ ﺮآﻮﻓﺖ ﻋ ﺎصﺑ ﻦواﺋ ﻞ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭘ ﺲ از‬
‫ﻣ ﺮگ ﭘﺴ ﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ او را اﺑﺘ ﺮ و ﺑ ﻼ ﻋﻘ ﺐ ﮔﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺰرگ و ﺁﻓﺮﻳﻨﻨ ﺪﻩ‬
‫آﺎﺋﻨ ﺎت از ﻣﺴ ﺎﻓﺮت آﻌ ﺐ ﺑ ﻦ اﺷ ﺮف ﭘ ﺲ از ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺪر ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ ﺳ ﺨﺖ درﺧﺸ ﻢ‬
‫ﻣ ﻲﺷ ﻮد ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ از اﻳ ﻦ ﺑﺎﺑ ﺖ آ ﻪ آﻌ ﺐ ﻳﻬ ﻮدي و اه ﻞ آﺘ ﺎب اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﻌ ﺬاﻟﻚ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺸ ﺮآﺎن ﺷﻜﺴ ﺖﺧ ﻮردﻩ هﻤ ﺪردي ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و ﺁنه ﺎ را ﺑﺮﺗ ﺮ از ﻣﺤﻤ ﺪ ﺧﺪاﭘﺮﺳ ﺖ و‬
‫ﻣﻮﺣﺪ ﻣﻲداﻧﺪ و در ﺁﻳﻪهﺎي ‪ ،53 ،52 ،51‬و ‪ 54‬ﺳﻮرﻩ ﻧﺴﺎء ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺗﻠﺨﻲ از اﻳﻦ‬
‫ﺑﺎﺑﺖ دﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳ ﻮرﻩ ﺣﺸ ﺮ رﺟ ﺰﺧ ﻮاﻧﻲ ﺧﺪاوﻧ ﺪ اﺳ ﺖ در ﻗﻠ ﻊ و ﻗﻤ ﻊ ﺑﻨ ﻲاﻟﻨﻀ ﻴﺮ آ ﻪ‬
‫ﺳﺰاي ﻳﻬﻮدﻳﮕﺮي ﺁنهﺎ را آﻒ دﺳﺘﺸﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ و از اﻳﻦ رو اﺑﻦﻋﺒ ﺎس ﺁن ﺳ ﻮرﻩ‬
‫را‪ ،‬ﺳﻮرﻩ ﺑﻨﻲاﻟﻨﻀﻴﺮ ﻧﺎم ﻧﻬﺎدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮﺁن ﺑﻪ ﻣﻌﺎرﺿﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮد و رﻳﺨﺘﻦ ﺧﺸﻢ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ در راﻩ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ اآﺘﻔ ﺎ ﻧﻜ ﺮدﻩ و‬
‫ﺑ ﻪ اﻣ ﻮر داﺧﻠ ﻲ و ﻣﺸ ﻜﻼﺗﻲ آ ﻪ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ وي ﺑ ﺎ زﻧ ﺎن ﻣﺘﻌ ﺪد داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ وارد‬
‫ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﻳﻜ ﻲ از ﺁن ﻣﺸ ﻜﻼت ﺗﻤﺎﻳ ﻞ ﻗﻠﺒ ﻲ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ او ﺑ ﻪ زﻳﻨ ﺐ ﺑﻨ ﺖ ﺟﺤ ﺶ زن‬
‫زﻳﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳ ﻦ رو در دل زﻳ ﺪ آﺮاهﺘ ﻲ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ زﻳﻨ ﺐ ﻣ ﻲﺁﻓﺮﻳﻨ ﺪ اﻣ ﺎ‬
‫ﭘﺲ از ﻃﻼق و ﺳﺮﺁﻣﺪن ﻋﺪﻩ او را ﺑﻪ رﺳﻮل ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد ﺑﻪ زوﺟﻴﺖ ﻣﻲده ﺪ‪ .‬در‬
‫هﻤﻴﻦ ﺳﻮرﻩ اﺣﺰاب ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻔﻘ ﻪ اﺿ ﺎﻓﻲ ﺧﻮاﺳ ﺘﻦ زﻧ ﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ زﻳ ﺮا‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﻓﺮاواﻧ ﻲ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ و ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ زﻧ ﺎن‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﺑﻪ ادﻋﺎي ﻧﻔﻘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي واﻣﻲدارد وﻟﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺑﺎ هﻤﻴﻦ ﻧﻔﻘﻪ ﺑﺴﺎزﻳﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻃﻼق ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺸﻜﻞ ﺣﻞ ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﭘ ﺲ از‬
‫ﺁن ﻣﺸﻜﻞ دﻳﮕ ﺮي ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ آ ﻪ ﺁﻳ ﺎت زﻳ ﺎدي از ﺳ ﻮرﻩ ﺗﺤ ﺮﻳﻢ ﺑ ﺪان اﺧﺘﺼ ﺎص‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺁن ﻗﻀﻴﻪ هﻢﺧﻮاﺑﮕﻲ ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ ﺑ ﺎ ﻣﺎرﻳ ﻪ ﻗﺒﻄﻴ ﻪ و ﻏﻮﻏ ﺎ آ ﺮدن ﺣﻔﺼ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ در ﻓﺼﻞ ﭘﻴﺶ ﺷﺮح ﺁن رﻓﺖ‪.‬‬
‫در هﺮ ﺻﻮرت ﺧﺪا از ﺣﺴﺎدتورزي ﻋﺎﻳﺸﻪ و ﺣﻔﺼﻪ و ﻣﺰاﺣﻤ ﺖ ﺧ ﺎﻃﺮ‬
‫رﺳﻮل ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺁن دو زن اﺧﻄ ﺎر ﻣ ﻲآﻨ ﺪ آ ﻪ اﮔ ﺮ ﺗﻮﺑ ﻪ ﻧﻜﻨﻴ ﺪ و‬
‫ﺑﺎﻋﺚ رﻧﺠﺶ ﺷﻮﻳﺪ ﺧﺪا و ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ و ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺻ ﺎﻟﺢ ﺑ ﻪ ﻳ ﺎري او ﻣ ﻲﺷ ﺘﺎﺑﻨﺪ و اﮔ ﺮ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪ و ﺷﻤﺎ را ﻃﻼق داد ﺧﺪاوﻧ ﺪ زﻧ ﺎن ﺑﻬﺘ ﺮي را ﻧﺼ ﻴﺐ وي ﺧﻮاه ﺪ ﻓﺮﻣ ﻮد‪،‬‬
‫زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻄﻴﻊ‪ ،‬روزﻩﮔﻴﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎزﮔﺰار‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬ﺑﻴﻮﻩ و ﺑﺎآﺮﻩ…‬
‫در ﻳﻜ ﻲ از ﺗﻔﺎﺳ ﻴﺮ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻣﻘﺼ ﻮد از زﻧ ﺎن ﺑﻴ ﻮﻩ ﺁﺳ ﻴﻪ زن‬
‫ﻓﺮﻋ ﻮن و ﻣﻘﺼ ﻮد از ﺑ ﺎآﺮﻩ ﺣﻀ ﺮت ﻣ ﺮﻳﻢ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ه ﺮ دو در ﺑﻬﺸ ﺖ زن‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ و اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺗﻔﺴ ﻴﺮ‪ ،‬اﻧﻌﻜ ﺎس ﻋﻘ ﺪﻩ روﺣ ﻲ ﺧ ﻮد ﻣﻔﺴ ﺮ‬
‫اﺳﺖ ورﻧﻪ در ﻗﺮﺁن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺎس ﺳﻮرﻩ ﻧﻮر ﺑﺮ ﻗﻀﻴﻪ اﻓﻚ و اﺗﻬ ﺎم ﺣﻀ ﺮت ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﻗ ﺮار دارد و از‬
‫هﻤﻴﻦ روي در ﺁن ﺳﻮرﻩ ﺣِﺪ اﻓﺘﺮاي ﺑﺮ زﻧﺎن ﻋﻔﻴﻔﻪ ﻣﻌ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ و ﺁن ﺣ ﺪ ﺑ ﺮﺧﻼف‬
‫اﺻﻞ‪ ،‬ﻋﻄﻒ ﺑﻤﺎﺳﺒﻖ ﻧﻴﺰ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ هﺸﺘﺎد ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪاي آﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎنﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ و ﺣﻤﻴ ﻪ‬
‫دﺧﺘﺮ ﺟﻬﺶ ﻣﻲزﻧﻨﺪ ﭘﺎك داﻣﻨﻲ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺳ ﺎله ﺎي ‪ 622‬ﺗ ﺎ ‪ 632‬ﻣ ﻴﻼدي ﺗﻤ ﺎم ﺁن آﺎﺋﻨ ﺎت ﻻﻳﺘﻨ ﺎهﻲ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ‬
‫اهﻤﺎل و ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻩ و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ آﺸﻮرهﺎي آﺮﻩ زﻣ ﻴﻦ ﻧﻴ ﺰ ﺗ ﻮﺟﻬﻲ‬
‫ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﺸﺘﻲ اﻋﺮاب ﺣﺠﺎز و ﻧﺠﺪ ﻓﻜﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ را ﺑﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺸ ﻐﻮل‬
‫آﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﺎهﻲ از ﺗ ﺮس ﻳ ﺎ ﺗﻨﺒﻠ ﻲ در ﻏ ﺰوﻩاي ﺷ ﺮآﺖ ﻧﻤ ﻲآﺮدﻧ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ رو‬
‫اﻣﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد ﺁﺗﺶ دوزخ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻴﺸ ﺘﺮي ﺑﺘﺎﺑﻨ ﺪ و ﺑ ﺮﻋﻜﺲ آﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ ﻳ ﺎ از‬
‫راﻩ اﻳﻤﺎن و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻤﻊ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﻏﻨﺎﻳﻢ‪ ،‬رﺷ ﺎدت و ﺟ ﻼدت ﺑ ﻪ ﺧ ﺮج دادﻩاﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺟﻨ ﺎت ﺗﺠ ﺮي ﺗﺤﺘﻬ ﺎ اﻻﻧﻬ ﺎر ﺑﺮاﻳﺸ ﺎن ﻣﻬﻴ ﺎ آﻨﻨ ﺪ و ه ﺮ ﮔ ﺎﻩ رﺳ ﻮل ﻣﺤﺒ ﻮﺑﺶ از‬
‫ﺗﻤﺴﺨﺮ و ﻃﻌﻦ ﺑﻪ رﻧﺞ ﻣﻲاﻓﺘ ﺎد ﺑ ﻪ او دﻟ ﺪاري ﻣ ﻲداد آ ﻪ آ ﺎر او را ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ واﮔ ﺬار‬
‫آﻦ‪:‬‬
 ‫”اﻧّﺎ آﻔﻴﻨﺎك اﻟﻤﺴﺘﻬﺰﺋﻴﻦ“‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ دﺧﺎﻟﺖ ﺣﻀﺮت ﺑﺎريﺗﻌﺎﻟﻲ در اﻣﻮر اﻋ ﺮاب در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر روي داد و ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﻮرﻩ اﻧﻔﺎل راﺟﻊ ﺑﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻓﻠﻪاي ﺑﺎ آﺎﻻي ﻓﺮاوان ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن از دﻣﺸﻖ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﻣ ﻲرﻓ ﺖ‬
‫ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ از اﻳ ﻦ ﻗﻀ ﻴﻪ ﻣﻄﻠ ﻊ ﮔﺸ ﺘﻪ ﺑ ﺎ ﻳ ﺎران ﺧ ﻮد ﺑ ﺮاي زدن آ ﺎروان و‬
‫ﺗﺼﺎﺣﺐ اﻣﻮال ﺑﻲﺷﻤﺎر از ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺧ ﺎرج ﺷ ﺪ‪ .‬اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن ﺑ ﻮﻳﻲ ﺑ ﺮد و از ﻣﻜ ﻪ آﻤ ﻚ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺟﻬﻞ ﺑﺎ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ آ ﺎروان ﺗﺠ ﺎرﺗﻲ از ﻣﻜ ﻪ ﺑﻴ ﺮون‬
‫ﺷﺘﺎﻓﺖ‪ .‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن در ﻋﻴﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻦ آﻤﻚ اﺣﺘﻴﺎط را از دﺳﺖ ﻧﺪادﻩ راﻩ ﺧ ﻮد را آ ﺞ‬
‫آﺮد و راﻩ ﺳﺎﺣﻠﻲ را ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ و آﺎروان را ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ رﺳﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‬
‫و ﻳ ﺎراﻧﺶ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎي اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑ ﻪ آ ﺎروان اﺑﻮﺳ ﻔﻴﺎن ﺑﺮﺳ ﻨﺪ در ﺟ ﺎﻳﻲ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﺑ ﺪر ﺑ ﺎ‬
‫ﻟﺸ ﻜﺮﻳﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ ﻣﻮاﺟ ﻪ ﺷ ﺪﻧﺪ و ﻃﺒﻌ ًﺎ آﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ ﺑ ﺮاي دﺳ ﺖ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺑ ﺮ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ‬
‫ﺑﻲﺷﻤﺎر و ﺑﻲدردﺳﺮ اآﻨﻮن ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮕﺎوران ﻗﺮﻳﺶ ﺷﺪﻩاﻧﺪ ﺑ ﻪ ﺗﺮدﻳ ﺪ اﻓﺘ ﺎدﻩ و‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﻪ ‪ 7‬ﺳﻮرﻩ اﻧﻔﺎل اﺷ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع اﺳ ﺖ و‬
‫ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺁنه ﺎ را ﻣﻼﻣ ﺖ و ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ آﻔ ﺎر ﺗﺸ ﻮﻳﻖ ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ و وﻋ ﺪﻩ آﻤ ﻚ‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻲدهﺪ و ﻧﻔﺮﻳﻦ اﺑﻮﺟﻬﻞ را ﻧﻴﺰ در ﺁﻳﻪ ‪ 19‬ﺳﻮرﻩ اﻧﻔﺎل ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و‬
‫ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻄﺎب ﻣﻲآﻨﺪ‪:‬‬
‫ﷲ رَﻣﻲ“‬
‫ﻦا َ‬‫ﺖ َو ﻟ ِﻜ ﱠ‬
‫” َو ﻣﺎرَﻣَﻴﺖَ ِاذْ َر َﻣﻴْ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﻣﺸﺖ ﺷﻨﻲ آﻪ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺸﺮآﺎن ﭘﺮﺗﺎب آﺮدي و ﺁنه ﺎ آ ﻮر‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﺗ ﻮ ﭘﺮﺗ ﺎب ﻧﻜ ﺮدي زﻳ ﺮا ﻳ ﻚ ﻣﺸ ﺖ ﺷ ﻦ ﻣﻤﻜ ﻦ ﻧﺒ ﻮد ﺑ ﻪ ﭼﺸ ﻢ ﺻ ﺪهﺎ ﺟﻨﮕﺠ ﻮ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ وﻟﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁن ﺷﻦهﺎ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ آﻔﺎر ﭘﺮﺗﺎب ﻓﺮﻣﻮدﻩ‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ از ﺷﻜﺴ ﺖ ﻣﺸ ﺮآﺎن آ ﻪ ﻣﺸ ﻜﻞ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ ﺑ ﺎز‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﻳﻢ را ﻣﺨﺼﻮص رﺳﻮل و ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﻣﻘ ﺮر ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ و‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ در ﺗﻮزﻳﻊ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺁن ﻣﺸﻜﻞ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ اﺳﺮا ﭘﻴﺶ ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ و ﻧﺨﺴ ﺖ ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫رأي ﻋﻤﺮ را آﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد رﻋﺐ ﮔﺮدن هﻤﻪ ﺁنهﺎ را ﺑﺰﻧﻨﺪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲآﻨﺪ‬
‫ﻣﺎ آﺎن ﻟﻨﺒﻲ‪..‬اﻟﺦ و ﺳﭙﺲ در ﺁﻳﻪ ‪ 70‬رأي ﻣﻌﺘ ﺪل اﺑ ﻮﺑﻜﺮ را ﻣ ﻲﭘ ﺬﻳﺮد آ ﻪ از ﺁنه ﺎ‬
‫ﻓﺪﻳﻪ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺁزادﺷﺎن ﺳﺎزﻧﺪ و ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻮرﻩ اﻧﻔﺎل ﺷﺎرح ﺣ ﻞ ﻣﺸ ﻜﻼت ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺸﺮآﺎن و ﻳﻬﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻳﻪ ‪ 9‬ﺳﻮرﻩ اﺣﺰاب ﺣﺎآﻲ از ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ در ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ آﻪ اﺗﺤ ﺎد‬
‫ﺑﻨ ﻲﻏﻄﻔ ﺎن و ﻗ ﺮﻳﺶ ﭘ ﻴﺶ ﺁوردﻩ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﭼﻨ ﺪ ه ﺰار ﻧﻔ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎ اﻳﻬﺎ اﻟﺬﻳﻦ ﺁﻣﻨﻮا اذآﺮوا ﻧﻌﻤﺖاﷲ ﻋﻠﻴﻜﻢ اذﺟﺎﺋﺘﻜﻢ ﺟﻨﻮد ﻓﺎرﺳﻠﻨﺎ ﻋﻠ ﻴﻬﻢ‬
‫رﻳﺤ ًﺎ و ﺟﻨﻮدًا ﻟﻢ ﺗﺮوهﺎ )ﻳﻌﻨﻲ( اي ﮔﺮوﻩ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﻴﻜﻲ ﺧﺪاوﻧ ﺪ را ﻓﺮاﻣ ﻮش ﻧﻜﻨﻴ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻟﺸﮕﺮﻳﺎن ﻣﻬﺎﺟﻢ و ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ آﻨﻨ ﺪﻩ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﺎد ﺗﻨ ﺪي ﮔﻤﺎﺷ ﺘﻴﻢ و ﻟﺸ ﮕﺮي ﺑ ﺮاي‬
‫دﻓ ﻊ ﺁنه ﺎ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ آ ﻪ ﺷ ﻤﺎ ﻧﺪﻳﺪﻳ ﺪ و ﭘ ﺲ از ﺁن ﺁﻳ ﻪه ﺎي ‪ 12 ،10‬و ‪ 13‬هﻤ ﺎن‬
‫ﺳﻮرﻩ ﺣﺎآﻲ از دﺧﺎﻟﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﭘﻴﺸﺎﻣﺪهﺎي ﻧﺎﮔﻮار و ﻳﺎري ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻤﺒﺮﻳﺞ ﻗﻀﻴﻪ را ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮح ﻣﻲدهﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﺎدي‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻣﻴﺦهﺎي ﺧﻴﻤﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﻜﻨﺪ و ﺁﺗﺶهﺎي اﻳﺸﺎن را ﺑﻜﺸﺖ و ﻃﻮﻳﻠﻪ اﺳﺒﺎن‬
‫را ﺑﮕﺴﺴﺖ ﺗﺎ هﻤﻪ در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺗﻜﺒﻴﺮ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺪًا ﺑﻪ ذهﻦ ﻣﻔﺴﺮ ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮش ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺧﻄﻮر ﻧﻜﺮدﻩاﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﺮا‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎد را ﺑﻴﺴﺖ روز ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ را از رﻧﺞ‬
‫آﻨﺪن ﺧﻨﺪق و از ﻧﮕﺮاﻧﻲ و هﻮل ﻣﻌﺎف ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﺎز ﺑﻪ ذهﻦ او و هﻴﭻ ﻳ ﻚ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁن وﻗ ﺖ و اﻋﺼ ﺎر ﺑﻌ ﺪ ﻧﺮﺳ ﻴﺪ‬
‫آﻪ ﭼﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ هﻤﺎن دﺳﺘﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را آﻪ ﺑﻪ ﺑ ﺪر ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ ﺑ ﻮد ﻳ ﺎ‬
‫ﻃﻮﻓ ﺎﻧﻲ آ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ ﺧﻨ ﺪق ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨ ﺖ ﻧﻔﺮﺳ ﺘﺎد ﺗ ﺎ ﺁن ﻓﺎﺟﻌ ﻪ روي ﻧﺪه ﺪ و ﺁن‬
‫ﺷﻜﺴﺖ دردﻧﺎك ﺻﻮرت ﻧﮕﻴﺮد و هﻔﺘﺎد ﺗﻦ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻪ ﻋﻤﻮي دﻟﻴﺮ و ﺟ ﻮان و‬
‫ﻣﺤﺒﻮب ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻴ ﺰ در ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻮد ﺷ ﻬﻴﺪ ﻧﺸ ﻮﻧﺪ؟ اﮔ ﺮ ﺁن ﺑ ﺎد ﺑ ﺎ ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن در‬
‫ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﺷﺮآﺖ آﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ دﻧﺪان ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻤ ﻲﺧ ﻮرد و ﺁن اوﺿ ﺎع ﺗﻠ ﺦ‬
‫و ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲﺁﻣﺪ آﻪ اﮔﺮ دﻓﺎع ﻣﺮداﻧﻪ و ﺷ ﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﻋﻠ ﻲﺑ ﻦ اﺑ ﻲﻃﺎﻟ ﺐ ﻧﺒ ﻮد‬
‫ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﻧﻴﺰ ﺷﻬﻴﺪ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﺳﻴﺮ در ﻗﺮان آﺮﻳﻢ دورﻧﻤﺎي اوﺿ ﺎع اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻲ ﺣﺠ ﺎز در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﭼﺸ ﻢ‬
‫ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﻣﻲﺷﻮد و اﮔﺮ اﺣﻜﺎم و ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺧﻼﻗﻲ را آﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻳﻢ ﺑﺨﺶ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي از‬
‫ﻣﻌﺎرﺿ ﻪه ﺎ و ﺣ ﻮادث ﺁن زﻣ ﺎن ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﺻ ﺪهﺎ ﺁﻳ ﺎت ﻗﺮﺁﻧ ﻲ ﺣ ﺎآﻲ از‬
‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ‪ ،‬ﺟﻮاب ﻧﺎ ﺳﺰاﮔﻮﻳﺎن‪ ،‬ﻓﻴﺼﻠﻪدادن ﻗﻀ ﺎﻳﺎي ﺧﺼﻮﺻ ﻲ و ﺷﺨﺼ ﻲ‪ ،‬ﺗﺸ ﻮﻳﻖ‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺣﺘﻲ ﻣﻼﻣﺖ آﺮدن آﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺳﺴﺘﻲ و ﺗﻬ ﺎون در اﻳ ﻦ ﺑ ﺎب ﻧﺸ ﺎن‬
‫دادﻩاﻧﺪ‪ ،‬ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ وﻋ ﺪﻩ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ آﺜﻴ ﺮﻩ‪ ،‬ﺗﺼ ﺎﺣﺐ ﻣ ﺎل و زن دﻳﮕ ﺮان‪ ،‬اﻧ ﻮاع ﺗﻬﺪﻳ ﺪ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن و ﻋﺬاب ﺟﺎوﻳ ﺪ ﺑ ﺮ آﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ ﻧﻜ ﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ .‬ﺻ ﺎﻋﻘﻪ ﻏﻀ ﺐ ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫هﻤﭽﻮن ﺷﻤﺸﻴﺮ دﻣﻮآﻠﺲ در ﻓﻀﺎ ﻣﻌﻠﻖ اﺳﺖ و ﺗﺮ و ﺧﺸﻚ را ﺑﺎ هﻢ ﻣﻲﺳﻮزاﻧﺪ و‬
‫ﻗﺮﻳﻪاي ﻳﺎ ﺷﻬﺮي را ﺑﺮاي ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ ﻋﺪﻩاي اﻧﮕﺸﺖﺷﻤﺎر ﻣﻨﻬﺪم ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻗ ﺮﺁن ﺗﻤ ﺎﻣﻲ ﺁن اوﺿ ﺎﻋﻲ آ ﻪ ﺑﺮازﻧ ﺪﻩ وﺟ ﻮد ﺁدﻣ ﻲ اﺳ ﺖ در ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ :‬راﺿﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻏﻀﺐ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ ،‬دوﺳ ﺖ ﻣ ﻲدارد‪ ،‬ﺑ ﺪش ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺸ ﻨﻮد ﻣ ﻲﮔ ﺮدد و ﺧﻼﺻ ﻪ آﻴﻨ ﻪ‪ ،‬ﻣﻬ ﺮ‪ ،‬ﺧﺸ ﻢ و ﺣﺘ ﻲ آﻴ ﺪ و ﻣﻜ ﺮ و ﺣﻴﻠ ﻪ و هﻤ ﻪ‬
‫ﻋ ﻮارض روح ﺿ ﻌﻴﻒ ﭘﺮﻧﻴ ﺎز و ﺳ ﺮﻳﻊاﻻﻧﻔﻌ ﺎل ﺁدﻣ ﻲ ﺑ ﺮ ذات ﻣﻨ ﺰﻩ ﺑ ﺎري ﺗﻌ ﺎﻟﻲ‬
‫ﻃﺎري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺎن ﻧﺎﭘﻴ ﺪا آﺮاﻧ ﻪ‪ ،‬ﺧ ﺎﻟﻖ و ﺻ ﺎﻧﻊ ﻣ ﻮﺛﺮي ﻓ ﺮض‬
‫آﻨ ﻴﻢ ﺑ ﻪ ﺑ ﺪاهﺖ ﻋﻘ ﻞ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﻨ ﺰﻩ از اﻳ ﻦ اوﺻ ﺎف ﺑﺎﺷ ﺪ و ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ ﺁنه ﺎ را‪ ،‬ﺁن‬
‫اوﺻ ﺎف ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳ ﺐ ﺑ ﺎ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨ ﺪﻩ آﺎﺋﻨ ﺎت را ﺻ ﻮرت اﻧﻔﻌ ﺎﻻت روح ﺑﺸ ﺮي ﺧ ﻮد‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل داﻧﺴﺖ آﻪ ﺧﻮد ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ ﻣ ﻦ ه ﻢ ﺑﺸ ﺮم‪ ،‬ﺧﺸ ﻢ ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮم و ﻣﺘ ﺄﺛﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮم و از اﻳﻦ رو ﺑﺮ ﻣﺮگ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﺮﻳ ﺪ ﻳ ﺎ از ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ ﺟﺴ ﺪ ﻣﺜﻠ ﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺣﻤﺰﻩ ﭼﻨﺎن از ﺣﺎل ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﺳ ﻮﮔﻨﺪ ﻣ ﻲﺧ ﻮرد ﺳ ﻲ ﺗ ﻦ از ﻗ ﺮﻳﺶ‬
‫را ﻣﺜﻠﻪ آﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺟﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ذهﻦ ﻣﻲرﺳﺪ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻃ ﺮز ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﺗﺄﻣﻠﻲ در ﻗﺮﺁن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺗ ﻮﺟﻴﻬﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﻲﺗ ﻮان‬
‫در ﺑﺴ ﻴﺎري از ﻣﺸ ﻜﻼت ﻗ ﺮﺁن ﺁورد و از هﻤ ﻴﻦ روي اﮔ ﺮ ﺑ ﺪﻳﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻧﻈ ﺮ‬
‫اﻧﺪازﻳﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﻗﺪري روﺷﻦ ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺘﻔﻘﻨﺪ آ ﻪ ﻗ ﺮﺁن آ ﻼم ﺧﺪاﺳ ﺖ و در ﻣ ﺘﻦ ﻗ ﺮﺁن ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻣﻜﺮر اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻦ اْﻟﻬَﻮي انْ ُهﻮَا ّﻻ وَﺣﻲ ﻳُﻮﺣﻲ…“‬ ‫ﻋِ‬‫ﻖ َ‬ ‫ﻄ ُ‬‫”وَﻣﺎ َﻳﻨْ ِ‬
‫ﻲ ﻟَﻴﻠ ِﺔ اﻟْﻘﺪ ِر…“‬
‫”اﻧّﺎ اَﻧﺰَﻟﻨﺎ ُﻩ ﻓ َ‬
‫ﻗﺮﺁن ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺳﻨﺪ ﻏﻴﺮﻗﺒﺎل ﺧﺪﺷﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺗﻜ ﺮﻳﻢ‬
‫و اﺟﻼل ﺁﻧﺎن ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ درﺟ ﻪاي آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﻳ ﻚ ﻗ ﺮن در ﺑ ﺎرﻩ اﻳ ﻦ آ ﻪ‬
‫ﻗﺮﺁن ”ﻣﺤﺪث“ )=ﭼﻴﺰي آﻪ ﺗﺎزﻩ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ( ﻳﻌﻨ ﻲ ﻣﺨﻠ ﻮق ﻳ ﺎ ”ﻗ ﺪﻳﻢ“ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ذات ﺑﺎرﻳﺘﻌﺎﻟﻲ ﻣﺴﺒﻮق ﺑﻪ ﻋ ﺪم ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻣﻴ ﺎن ﻋﻠﻤ ﺎي اﺳ ﻼم ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎت و‬
‫ﻣﺸﺎﺟﺮاﺗﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ روي داد و داﻣﻨﻪ ﺁن ﺗﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﺮن آﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎل آﺎر ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻧﺪارﻳﻢ آﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺒﺎﻳﻦ ﺑ ﺎ ﻣﺤﺴ ﻮس و ﻣﺸ ﻬﻮد‬
‫و ﻣﻮازﻳﻦ ﻋﻘﻠﻲ اﺳﺖ و ﺣﺘﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻮازﻳﻦ ﺷﺮﻋﻲ و اﺻ ﻮل ﻋﻠ ﻢ آ ﻼم اﺳ ﺖ و‬
‫اﻣﺎم ﺑﺰرگ اهﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﺎ در زﻣﺎن ﻣﻌﺘﺼﻢ ﺁن ﻗﺪر ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺧ ﻮرد آ ﻪ از‬
‫ه ﻮش رﻓ ﺖ و ﺣﺎﺿ ﺮ ﻧﺸ ﺪ از ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺧ ﻮد ﺑﺮﮔ ﺮدد و ﻗ ﺮﺁن را ﻣﺨﻠ ﻮق و ﻣﺤ ﺪث‬
‫ﺑﮕﻮﻳ ﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑ ﻮد ﺟﻤﻠ ﻪ ﺗﺒ ﺖ ﻳ ﺪا اﺑ ﻲ ﻟﻬ ﺐ و ﺗ ﺐ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ذات ﺧﺪاوﻧ ﺪ ازﻟ ﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ ﺗﺒ ﻲ ﺑ ﺮ ﺟﻤ ﺎﻋﺘﻲ ﻣﺴ ﺘﻮﻟﻲ ﻣ ﻲﺷ ﻮد ﺑ ﺎ ﺣ ﺮف و اﺳ ﺘﺪﻻل‬
‫ﻧﻤ ﻲﺗ ﻮان ﺁن را ﺧ ﺎﻣﻮش و ﺁرام آ ﺮد‪ .‬اﻣ ﺎ از ﺧﻮاﻧ ﺪن ﻗ ﺮﺁن و ﻏ ﻮر در ﺑﻌﻀ ﻲ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺁن ﺁﺷﻜﺎر و ﭘﺪﻳﺪار ﻣﻲﮔﺮدد ) آﻪ ﻗﺮﺁن ﻣﺨﻠﻮق ﻓﻜﺮ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ(‬
‫ﺑ ﺮاي ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮرﻩ ﻓﺎﺗﺤ ﻪ آ ﻪ ﺳ ﺒﻊ اﻟﻤﺜ ﺎﻧﻲ ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ و ﺁن را از‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺳ ﻮرﻩه ﺎي ﻗﺮﺁﻧ ﻲ ﻣ ﻲداﻧﻨ ﺪ و از اﻳ ﻦ رو در ﺻ ﺪر ﻣﺼ ﺤﻒ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻧﻈﺮ اﻓﻜﻨﻴﻢ‪ .‬ﺳ ﻮرﻩ ﻓﺎﺗﺤ ﻪ ﻧﻤ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ آ ﻼم ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ از ﻣﻀ ﻤﻮن ﺁن‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ آﻪ آﻼم ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺳ ﺘﺎﻳﺶ ﺣ ﻖ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫اﻇﻬﺎر ﺑﻨﺪﮔﻲ ﺑﻪ درﮔﺎﻩ ﺧﺪاي ﻋﺎﻟﻤﻴﺎن اﺳﺖ و ﺗﻤﻨﺎي هﺪاﻳﺖ و ﻋﻨﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب اﻟﻌﺎﻟَﻤﻴﻦَ‪ .‬اﻟّﺮﺣْﻤِﻦ اﻟﺮﺣﻴ ِﻢ ﻣﺎﻟﻚ ّﻳﻮْم‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮد ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪َ”:‬اﻟْﺤﻤﺪُﷲ َر ّ‬
‫ﻦ“ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ و ﺳ ﭙﺎس ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺟﻬ ﺎن را ﺳﺰاﺳ ﺖ ﺧﺪاوﻧ ﺪي آ ﻪ ﻣﻬﺮﺑ ﺎن و‬ ‫اّﻟ ﺪﻳ ِ‬
‫ﺑﺨﺸﻨﺪﻩ و ﺻﺎﺣﺐ روز رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ ﺳ ﻮرﻩ ﻓﺎﺗﺤ ﻪ ﺑ ﺎ آﻠﻤ ﻪ ُﻗ ﻞ ﺁﻏ ﺎز ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ در ﺑﺴ ﻴﺎري از‬
‫ﷲ اَﺣ ﺪ‪ُ .‬ﻗ ﻞ ﻳ ﺎ اَﻳُﻬ ﺎ‬
‫ﺳﻮرﻩهﺎ ﻳﺎ ﺁﻳﺎت ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ اﺷﻜﺎل ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲﺁﻣﺪ ” ُﻗ ﻞْ ُه ﻮَ ا ُ‬
‫اﻟﻜﺎﻓﺮُونً‪ .‬ﻗُﻞ اِﻧﻤﺎ اِﻧﺎ ﺑَﺸ َﺮ ﻣِﺜﻠﻜُﻢ…“‬
‫ﺳﺮاﺳ ﺮ ﺳ ﻮرﻩ ﻓﺎﺗﺤ ﻪ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ و ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ درﮔ ﺎﻩ ﺧﺪاﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ آ ﻼم ﺧ ﺪا‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮض آﺮد آ ﻼم ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺁن را اﺧﺘﺼ ﺎص ﺑ ﻪ ﻧﻤ ﺎز دادﻩ‬
 ‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ ﻋﺒ ﺪاﷲﺑ ﻦ ﻣﺴ ﻌﻮد آ ﻪ از ﻣﻌﺘﺒﺮﺗ ﺮﻳﻦ آﺎﺗﺒ ﺎن وﺣ ﻲ و ﺣﻔﻈ ﻪ‬
‫ﻗﺮﺁن ﺑﻮد ﺁن را و دو ﺳﻮرﻩ ﻣﻌﻮذﺗﻴﻦ را ﺟﺰء ﻗﺮﺁن ﻧﻤﻲداﻧﺪ‪ .‬ﺳ ﻮرﻩ ﻣﺴِ ﺪ از ﺣﻴ ﺚ‬
‫ﻣﻮﺿ ﻮع ﻗﺎﺑ ﻞ اﻧﺘﺴ ﺎب ﺑ ﻪ ﭘﺮوردﮔ ﺎر ﻋ ﺎﻟﻢ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺳ ﻮرﻩ ﺟ ﻮاب ﭘﺮﺧ ﺎش و‬
‫ﺑﻲادﺑ ﻲ اﺑﻮﻟﻬ ﺐ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺣﻀ ﺮت از اﻗ ﻮام و ﺑﺰرﮔ ﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ دﻋ ﻮﺗﻲ ﻓﺮﻣ ﻮد آ ﻪ ﺑ ﺮ‬
‫ﺁنهﺎ اﺳﻼم را ﻋﺮﺿﻪ آﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺣﻀﺮت ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد را ﮔﻔﺖ اﺑﻮﻟﻬ ﺐ ﺑﺮﺁﺷ ﻔﺖ و‬
‫ﻓﺮﻳﺎد زد‪ :‬ﺗﺒﺎﻟﻚ ﻳ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ! ﺁﻳ ﺎ ﺑ ﺮاي ﮔﻔ ﺘﻦ اﻳ ﻦ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﺑ ﻲﺳ ﺮ و ﺗ ﻪ ﻣ ﺎ را اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻩاي؟ از اﻳﻦ رو در ﺳﻮرﻩ ﻣﺴِﺪ هﻤﺎن آﻠﻤﻪ ”ﺗﺐ“ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ از‬
‫ﻃﺮف ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ آﻪ دﭼﺎر ﺑ ﻲاﺣﺘﺮاﻣ ﻲ ﺷ ﺪﻩ و زن اﺑﻮﻟﻬ ﺐ ”امﺟﻤﻴ ﻞ“ ﺧ ﺎر و ﺧﺎﺷ ﺎك‬
‫ﺟﻠ ﻮ ﭘ ﺎﻳﺶ ﻣ ﻲرﻳﺨ ﺖ ﭼﻨ ﺪان ﻧﺎﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬وﻟ ﻲ از ﺳ ﺎﺣﺖ آﺒﺮﻳ ﺎﻳﻲ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺟﻬﺎن و ﻗﺎدر ﻣﻄﻠﻖ دور اﺳﺖ آﻪ ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﻋ ﺮب ﻧ ﺎداﻧﻲ دﺷ ﻨﺎم ده ﺪ و ﻧﻔ ﺮﻳﻦ آﻨ ﺪ و‬
‫زن او را ﺣﻤﺎﻟﺔ اﻟﺤﻄﺐ ﺑﻨﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫در ﺁﻳ ﺎت ﻗﺮﺁﻧ ﻲ ﻓﺎﻋ ﻞ ﺟﻤﻠ ﻪ ﺷ ﺨﺺ او اﺳ ﺖ و ﮔ ﺎهﻲ ﺷ ﺨﺺ ﺳ ﻮم‬
‫ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﻣﺜ ﻞ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻧﺨﺴ ﺖ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ و ﺳ ﭙﺲ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ از‬
‫ﻼ در ﺳ ﻮرﻩ ﻧﺠ ﻢ ﻧﺨﺴ ﺖ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ و‬ ‫ﺟﺎﻧ ﺐ ﺧ ﺪا ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﻣ ﺜ ً‬
‫رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻲ‬ ‫ﻦ اﻟْﻬَ ﻮي‪ِ ،‬انْ ُه ﻮ ِا َﻻ َو ْ‬ ‫ﻋ ِ‬ ‫ﻖ َ‬ ‫ﻄ ُ‬ ‫ﺿ ّﻞ ﺻ ﺎﺣ ُﺒ ُﻜﻢْ َو ﻣ ﺎﻏَﻮي‪ .‬و ﻣ ﺎ َﻳﻨْ ِ‬ ‫”ﻣﺎ َ‬
‫ﻳُﻮﺣﻲ…“‬
‫)ﮔﻤ ﺮاﻩ ﻧﺸ ﺪ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺷ ﻤﺎ و ﺑ ﻪ راﻩ ﺑﺎﻃ ﻞ ﻧﺮﻓ ﺖ و ﺳ ﺨﻦ ﻧﻤ ﻲآﻨ ﺪ از‬
‫ﺧ ﻮاهﺶ ﻧﻔ ﺲ‪ .‬ﻧﻴﺴ ﺖ ﺁن ﻣﮕ ﺮ آ ﻪ وﺣ ﻲ آ ﺮدﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد( وﻟ ﻲ از ﺁﻳ ﻪ ‪ 20‬ﺗ ﺎ ‪28‬‬
‫)ﺳﻮرﻩ ﻧﺠﻢ( ﻣﺜﻞ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﭼ ﻪ ﺑ ﺎ ﻟﻬﺠ ﻪ ﻋﺘ ﺎب و‬
‫ﻣﻼﻣﺖ ﺑﻪ اﻋﺮاب ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫”اﻟﻜﻢ اﻟﺬآﺮ وﻟﻪ اﻻﺛﻨﻲ )ﻳﻌﻨﻲ( ﺁﻳ ﺎ ﺷ ﻤﺎ ﭘﺴ ﺮ دارﻳ ﺪ و او )ﺧﺪاوﻧ ﺪ( دﺧﺘ ﺮ‬
‫دارد؟“ ﭼﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺧ ﻮد ﻧﻤ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ او دﺧﺘ ﺮ دارد‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺗﻔ ﺎﺧﺮ ﺑ ﻪ‬
‫داﺷ ﺘﻦ ﭘﺴ ﺮ و ﻣﺎﻳ ﻪ ﻧﻨ ﮓ ﺷ ﻤﺮدن دﺧﺘ ﺮ را در اﺧ ﻼق و ﻋ ﺎدات ﻋ ﺮب ﺣﺠ ﺎز ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮ آﺮد ﭼﻨﺎن آﻪ در ﺁﻳﺎت دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ن َﻗ ﻮ َﻻ‬
‫ﻦ اْﻟ َﻤﻼِﺋ َﻜ ِﺔ اِﻧﺎﺛ ﺎً ِا ﱠﻧ ُﻜ ﻢْ َﻟ َﺘﻘُﻮُﻟ ﻮ َ‬
‫ﺨ ﺬ ِﻣ َ‬ ‫ﻦ َو ا ﱠﺗ َ‬
‫”ا َﻓ َﺎ ﺻْ ﻔﻴ ُﻜﻢْ َر ﱡﺑ ُﻜ ﻢْ ِﺑ ﺎﻟﺒَﻨﻴ َ‬
‫ﻋَﻈﻴﻤ ًﺎ )ﻳﻌﻨﻲ( ﺁﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﺘﻴﺎز داﺷﺘﻦ ﭘﺴﺮ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دادﻩ اﺳﺖ و ﺑ ﺮاي ﺧ ﻮد از‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺟﻨﺲ اﻧﺎث را اﺧﺘﻴﺎر آﺮدﻩ اﺳﺖ؟“‪.‬‬
‫ﻇ ﺎهﺮ ﺁﻳ ﻪ ﻋﺒ ﺎرت از اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ آ ﻼم از ﻃ ﺮف ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﺻ ﺎدر‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﺁﻳ ﺎ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎ ﭘﺴ ﺮ دادﻩ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺮاي ﺧ ﻮد اﻣﺘﻴ ﺎز‬
‫دﺧﺘﺮ اﺧﺘﻴﺎر آﺮدﻩاﺳﺖ؟‬
‫اﮔﺮ آ ﻼم از ﻃ ﺮف ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﻮد ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ‪ :‬ﺁﻳ ﺎ ﻣ ﻦ اﻣﺘﻴ ﺎز داﺷ ﺘﻦ اوﻻد‬
‫ذآ ﻮر را ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎ دادم و ﺧ ﻮد اﻧ ﺎث را ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪم ﺑ ﺪﻳﻬﻲ اﺳ ﺖ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ زﻳﺮا در ﻧﻈﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ ﻓﺮﻗﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻣﻴﺎن ﻣﻠ ﻞ ﻣﺘﻤﺪﻧﺎﻧ ﻪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻨ ﮓﻧﻈ ﺮي و اﻓﻜ ﺎر آﻮﭼ ﻚ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻧﺒ ﻮد‪ .‬ﻋ ﺮبه ﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﻪ داﺷ ﺘﻦ‬
 ‫ﭘﺴﺮ ﻓﺨﺮ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﺑﻌﻀ ﻲ از ﻓ ﺮط وﺣﺸ ﻴﮕﺮي دﺧﺘ ﺮان را ﻣ ﻲآﺸ ﺘﻨﺪ و از‬
‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﺑﻠﻬﺎﻧﻪ ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن از ﺟ ﻨﺲ اﻧ ﺎثاﻧ ﺪ و ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻋﺎدت ﻗﻮﻣﻲ ﺁرزوي ﭘﺴﺮ داﺷﺖ و هﺮ زﻧﻲ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﺑﺪﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﺑﻮد‬
‫آﻪ ﭘﺴﺮي ﺑﺮاي وي ﺑﻴﺎورد و هﻨﮕﺎم ﻣﺮدن ﻗﺎﺳﻢ ﻧﻴﺰ ﺳﺨﺖ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ‬
‫آ ﻪ ﻋ ﺎصﺑ ﻦ واﺋ ﻞ او را ﺳ ﺮآﻮﻓﺖ داد و ﺑﻼﻋﻘ ﺐ ﺧﻮاﻧ ﺪ ﭼ ﻪ وارث ﺣﻘﻴﻘ ﻲ را‬
‫ﻋﺮبهﺎ ﭘﺴﺮ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ از ﺗﻮﻟﺪ اﺑﺮاهﻴﻢ از ﻣﺎرﻳ ﻪ ﻗﺒﻄﻴ ﻪ ﺧﺸ ﻨﻮد و از‬
‫ﻣ ﺮگ آ ﻮدك ﺳ ﺨﺖ ﻧ ﺎﻻن و ﮔﺮﻳ ﺎن ﺷ ﺪﻩ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﺤﻤ ﺪي ﺑ ﻪ ﻣﺸ ﺮآﺎن ﺧﻄ ﺎب آ ﺮدﻩ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪” :‬اﻓ ﺎ ﺻ ﻔﺎ آ ﻢ رﺑﻜ ﻢ ﺑ ﺎﻟﺒﻨﻴﻦ؟“ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ آ ﻪ دو ﻣ ﺘﻜﻠﻢ در ﻳ ﻚ ﺁﻳ ﻪ ﺑ ﺎ ه ﻢ‬
‫ﻣﻲﺁﻣﻴﺰﻧﺪ و ﺧ ﺪا و ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺨﻠ ﻮط ﻣ ﻲﺷ ﻮﻧﺪ در ﻗ ﺮﺁن ﺑﺴ ﻴﺎر اﺳ ﺖ‪ .‬ﻳ ﻚ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺁﺷﻜﺎر ﺁﻳﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﻮرﻩ اﺳ ﺮاء اﺳ ﺖ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺁﻳ ﻪاي آ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﺁن را دﻟﻴ ﻞ‬
‫ﻣﻌﺮاج ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺼ َﺎ‬
‫ﻦ اْﻟﻤَﺴْ ﺠﺪ اْﻟﺤَ ﺮام ا َﻟ ﻲ اْﻟﻤﺴْ ﺠﺪ اْﻻﻗْ َ‬ ‫ﻼ ِﻣ َ‬‫ن ّاﻟَﺬي َاﺳْﺮي َﺑ َﻌﺒْﺪﻩ َﻟﻴْ ً‬ ‫ﺳﺒْﺤﺎ َ‬‫” ُ‬
‫ﺣﻮْﻟ ُﻪ ﻟﻨُﺮ َﻳ ُﻪ ِﻣﻦْ ﺁﻳﺎﺗِﻨﺎ ِاﻧّ ُﻪ ُه َﻮ اّﻟﺴَﻤﻴُﻊ اْﻟﺒﺼ ُﻴﺮَ“‬ ‫ي ﺑﺎ َرآْﻨ َﺎ َ‬
‫اّﻟﺬ َ‬
‫”ﺗﺮﺟﻤ ﻪ آﻠﻤ ﻪ ﺑ ﻪ آﻠﻤ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺳ ﺖ‪ :‬ﭘ ﺎك و ﻣﻨ ﺰﻩ اﺳ ﺖ آﺴ ﻲ آ ﻪ ﺑﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺧ ﻮدش را ﺷ ﺒﺎﻧﻪ از ﻣﺴ ﺠﺪاﻟﺤ ﺮام ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺠﺪاﻻﻗﺼ ﺎ آ ﻪ ﺑﺮآ ﺎت را ﭘﻴﺮاﻣ ﻮن ﺁن‬
‫رﻳﺨﺘﻪاﻳﻢ ﺳﻴﺮ داد ﺗﺎ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺑﺮ وي ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﻴﻢ‪ .‬او ﺷﻨﻮا و ﺑﻴﻨﺎﺳﺖ“‪.‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻤﻠﻪ آﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ در ﺳﻴﺮ دادن ﺑﻨﺪﻩ ﺧﻮد‬
‫از ﻣﻜ ﻪ ﺗ ﺎ ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻦ ﻣﻌﻘ ﻮل ﻧﻴﺴ ﺖ از ﻃ ﺮف ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑﺎﺷ ﺪ زﻳ ﺮا ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺧ ﻮد را‬
‫ﻧﻤﻲﺳﺘﺎﻳﺪ و ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ آﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﭼﻨ ﻴﻦ ﻋﻨﺎﻳ ﺖ ﺑﺴ ﺘﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻌﺪي آﻪ وﺻ ﻔﻲ از ﻣﺴ ﺠﺪاﻻﻗﺼ ﺎ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ ”ﭘﻴﺮاﻣ ﻮن ﺁن را‬
‫ﺑﺮآ ﺖ دادﻳ ﻢ“ از زﺑ ﺎن ﺣﻀ ﺮت ﺣ ﻖ اﺳ ﺖ ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ ﺟﻤﻠ ﻪ ”ﻟﻨﺮﻳ ﻪ ﻣ ﻦ ﺁﺗﻴﻨ ﺎ= ﺗ ﺎ‬
‫ﻋﺠﺎﻳﺐ ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﻴﻢ“ ﺑﺎز از ﻃﺮف ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎز ﺁﺧﺮ ﺁﻳﻪ ﻣﺜﻞ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﭼ ﻪ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ‪ :‬او ﺧ ﻮد ﺑﻴﻨ ﺎ و ﺷ ﻨﻮا اﺳ ﺖ‪ .‬زﻳ ﺮا‬
‫ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ او ﺑﻴﻨﺎ و ﺷﻨﻮا اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮارد ﻋﺪﻳﺪﻩاي در ﻗﺮﺁن هﺴﺖ آﻪ ﺑﺪون ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻓﺎﻋﻞ ﻓﻌﻞ از ﺷﺨﺺ اول‬
‫ﻣﺒﺪل ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺳﻮم ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻏﺎز ﺳﻮرﻩ ﻓﺘﺢ‬
‫ﺧ ّﺮ“‬
‫ﷲ ﻣ َﺎ َﺗ َﻘ ﱠﺪ َم ِﻣﻦْ ذﻧْﺒِﻚ َو ﻣﺎ ﺗَﺄ ﱠ‬
‫ﻚا ُ‬
‫ﻚ َﻓﺘْﺤ ًﺎ ﻣُﺒﻴﻨ ًﺎ‪ .‬ﻟﻴﻐْ ِﻔ َﺮ َﻟ َ‬
‫”اِﻧّﺎ َﻓﺘَﺤﻌﻨﺎ َﻟ َ‬
‫ﻣﺎ ﭘﻴﺮوزي درﺧﺸﺎﻧﻲ ﻧﺼﻴﺐ ﺗﻮ آﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎه ﺎن ﮔﺬﺷ ﺘﻪ و ﺁﻳﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺗﻮ را ﺑﺒﺨﺸﺪ آﻪ ﺳﻴﺎق ﻋﺒﺎرت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪” :‬اﻧﻐﻔﺮ ﻟﻚ ﻣﺎ ﺗﻘﺪم…“ ﺗﺎ ﮔﻨﺎهﺎن ﮔﺬﺷ ﺘﻪ‬
‫و ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺗﻮ را ﺑﺒﺨﺸﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑ ﺪﻳﻬﻲ اﺳ ﺖ ﺑﻌﻀ ﻲ از اﻳ ﻦه ﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﺎهﺪ ﻓ ﻮق ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ را دﺷ ﻮار اﺳ ﺖ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ آ ﺮد ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺁﻳ ﻪ‪”:‬ﻟﻘ ﺪ آ ﺎن ﻟﻜ ﻢ ﻓ ﻲ رﺳ ﻮل اﷲ‬
‫اﺳﻮة ﻟﻤﻦ آﺎن ﻳﺮﺟﻮ اﷲ= آﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﻣﻲﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ از ﺁنه ﺎ راﺿ ﻲ ﺑﺎﺷ ﺪ از‬
‫رﺳﻮلاﷲ ﭘﻴﺮوي آﻨﻨﺪ“‬
 ‫اﮔ ﺮ ﺧﻄ ﺎب از ﻃ ﺮف ﺣ ﻖ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺁﻳ ﺎ ﻧﺒﺎﻳﺴ ﺘﻲ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﻮد آﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ ﻣ ﺮا‬
‫ﻣ ﻲﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ از ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ ﻣ ﻦ ﭘﻴ ﺮوي آﻨﻨ ﺪ؟ در ﺳ ﻮرﻩ اﺣ ﺰاب ﭘ ﺲ از ﺳ ﺘﻮدن‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺻﺎدق در ﺁﻳﻪ ‪ 22‬و در ﺁﻳﻪ ‪ 23‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻦ ِانْ ﺷ ﺎءَ َاوْ ﻳَ ُﺘ ﻮبَ‬
‫ب اﻟْﻤﻨ ﺎﻓﻘِﻴ َ‬‫ﻦ ﺑِﺼِ ﺪْﻗﻬَﻢْ َو ُﻳ َﻌ ﺬ َ‬ ‫ﺼ ﺎدِﻗﻴ َ‬ ‫ﷲ اﻟ ّ‬ ‫يا ُ‬ ‫” ِﻟ َﻴﺠْ ِﺰ َ‬
‫ﻋ َﻠﻴْﻬﻢْ“‬
‫َ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ راﺳﺘﺎن را ﺑ ﻪ ﭘﺎﻳ ﺪاري )در ﺟﻨ ﮓ ﺧﻨ ﺪق( ﺳ ﺰاي ﻧﻴ ﻚ ﻣ ﻲده ﺪ و‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ را اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺟﺰا ﻣﻲدهﺪ ﻳﺎ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ“‬
‫ﻇﺎهﺮ ﻋﺒﺎرت اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ ﻧ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﭼ ﻪ اﮔ ﺮ‬
‫ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺻ ﻴﻐﻪ ﺷ ﺨﺺ اول ﺁوردﻩ ﺷ ﻮد و ﺑﻔﺮﻣﺎﻳ ﺪ ”اﺟ ﺰي‬
‫اﻟﺼﺎدﻗﻴﻦ …اﻟﺦ“‪.‬‬
‫ﺁري ﺧﺪاوﻧ ﺪ و ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﻪ ه ﻢ درﻣ ﻲﺁﻣﻴﺰﻧ ﺪ‪ .‬ﮔ ﺎهﻲ ﺧ ﺪا ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺧﻄﺎب ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﺑﮕﻮ آﺎهﻲ ﺳﻴﺎق ﻋﺒ ﺎرت ﻃ ﻮري اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﺧ ﻮد ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻲﮔﻮﻳ ﺪ و اﻇﻬ ﺎر ﺑﻨ ﺪﮔﻲ ﺑ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ از ﺁن ﻣﺴ ﺘﻔﺎد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﻲ در آﻨﻪ وﺟﺪان و ﺿﻤﻴﺮ ﻧﺎﺧﻮدﺁﮔﺎﻩ او آﺴﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ آﻪ او را ﺑﻪ‬
‫هﺪاﻳﺖ ﻣﺮدم ﻣﺄﻣﻮر ﻣﻲآﻨﺪ و از ﻟﻐﺰش ﺑﺎز ﻣﻲدارد و ﺑﺪو اﻟﻬﺎم ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ و ﻃﺮﻳﻘﻪ‬
‫ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت را ﭘﻴﺶ ﭘﺎﻳﺶ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﺟﺰ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻌﻀ ﻲ ﺁﻳ ﺎت را آ ﻪ در ﺁنه ﺎ ﻧﺴ ﺒﺖ ”آﻴ ﺪ“ و‬
‫”ﻣﻜﺮ“ ﺑﻪ ﺧﺪا دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻓﻬﻤﻴﺪ‪ .‬در ﺳﻮرﻩ ﻗﻠﻢ ﺁﻳﺎت ‪ 44‬و ‪ 45‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺚ ﻻ َﻳﻌْ َﻠ ُﻤ ﻮَن َو‬
‫ﺣﻴْ ُ‬
‫ﺟ ُﻬﻢْ ِﻣ ﻦْ َ‬
‫ﺳ َﻨﺴْ َﺘﺪْر ُ‬ ‫ﺚ َ‬ ‫ﺤ ﺪﻳ ِ‬‫ب ﺑﻬ ﺬا اﻟْ َ‬ ‫” َﻓ َﺬرْﻧﻲ َو ﻣْ ﻦ ُﻳ َﻜ ﺬّ ُ‬
‫ﻦ“‬‫ن َآﻴْﺪي َﻣﺘَﻴ ُ‬ ‫ﻲ َﻟ ُﻬﻢْ ِا ّ‬
‫ُاﻣْﻠ َ‬
‫آ ﺎر ﺁنه ﺎ را آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻜ ﺬﻳﺐ ﺗ ﻮ ﭘﺮداﺧﺘ ﻪاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣ ﻦ واﮔ ﺬار ﺑ ﺪون ﺁن آ ﻪ‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺁنهﺎ را ﺑﻪ دام ﺧﻮاهﻢ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﺳﻮرﻩ اﻋﺮاف ﺁﻳﻪهﺎي ‪ 182‬و ‪ 183‬ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت آﻪ در ﺁﻏﺎز ﺁﻳﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺟ ُﻬﻢْ…“‬ ‫ﻦ َآ ﱠﺬﺑُﻮا ﺑِﺂﻳﺎﺗِﻨﺎ ﺳَﻨﺴْ َﺘﺪْ ِر ُ‬ ‫” َو اﻟﺬَﻳ َ‬
‫در ﺁﻳﻪ ‪ 30‬ﺳﻮرﻩ اﻧﻔﺎل آﻪ از آﻨﻜﺎش ﻗﺮﻳﺶ در داراﻟﻨﺪوﻩ ﺳﺨﻦ ﻣﻲراﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎز ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ن َو‬‫ك َو َﻳﻤْ ُﻜ ﺮُو َ‬
‫ك َاوْ ﻳﺨْﺮﺟُﻮ َ‬ ‫ك َاوْ َﻳﻘْ ُﺘﻠُﻮ َ‬
‫ﻦ َآ َﻔﺮُوا ﻟ ُﻴﺜْﺒﺘُﻮ َ‬
‫ﻚ ّاﻟَﺬ َﻳ َ‬
‫”و َاذْ َﻳﻤْ ُﻜ ُﺮ ﺑ َ‬
‫ﻦ“‬‫ﺧﻴْ ُﺮ اْﻟﻤﺎآﺮﻳ َ‬ ‫ﷲ َ‬ ‫ﷲ َو ا ُ‬ ‫َﻳﻤْ ُﻜ ُﺮ ا ُ‬
‫آﺎﻓﺮان ﺣﻴﻠﻪ ﻣﻲآﻨﻨﺪ آﻪ ﺗﻮ را زﻧﺪاﻧﻲ ﻳ ﺎ از ﺷ ﻬﺮ ﺑﻴ ﺮون آﻨﻨ ﺪ ﻳ ﺎ ﺑﻜﺸ ﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁنهﺎ ﺣﻴﻠﻪ ﻣﻲآﻨﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ هﻢ ﺣﻴﻠ ﻪ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ وﻟ ﻲ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﺣﻴﻠ ﻪ آﻨﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻜ ﺮ و آﻴ ﺪ و ﺣﻴﻠ ﻪ ﺟ ﺎي زور و ﻗ ﺪرت را ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد‪ .‬وﻗﺘ ﻲ ﺷ ﺨﺺ ﺑ ﺎ‬
‫ﺣﺮﻳﻒ زورﻣﻨﺪﺗﺮ از ﺧﻮد روﺑﺮو ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﻣﻜ ﺮ ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﺁﻳ ﺎ ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫ﻗﺎدر ﻣﻄﻠﻖ آﻪ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ آﻠﻤ ﻪ”آ ﻦ“ ﺟﻬ ﺎﻧﻲ را ﻣ ﻲﺁﻓﺮﻳﻨ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ارادﻩ ه ﺮ‬
 ‫ﭼﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد در ﺁن ﺟ ﺎ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻳﻜ ﻲ از ﺷ ﻴﻮخ ﻋ ﺮب درﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ‬
‫آ ﻪ زﻳ ﺮكﺗ ﺮ و ﺑ ﺎ ﻓﺮاﺳ ﺖﺗ ﺮ از ﻃ ﺮف ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﺳ ﺖ و ﻋﻤ ﺮ و ﻋ ﺎص را در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫اﺑﻮﻣﻮﺳﻲ اﺷﻌﺮي و ﺣﻜﻤﻴﺖ در ﺑﺎب ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻌﺎوﻳﻪ و ﻋﻠﻲ را ﺑﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﻧﻤ ﻲﺁورد؟‬
‫ﻣﺨﻠ ﻮط ﺷ ﺪن ﺳ ﺨﻦ ﺧﺪاوﻧ ﺪ و ﺳ ﺨﻦ ﻣﺤﻤ ﺪ در اﻳ ﻦ دو ﺁﻳ ﻪ ‪ 99‬و ‪ 100‬از ﺳ ﻮرﻩ‬
‫ﻳﻮﻧﺲ ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺖ ُﺗﻜْﺮ ُﻩ اّﻟﻨﺎسَ ﺣَﺘّﻲ‬ ‫ﻚ ﻻَﻣﻦَ َﻣﻦْ ﻓﻲ اْﻻَرض ُآﻠّ ُﻬ ْﻢ ﺟَﻤﻴﻌ ًﺎ‪َ .‬اﻓَﺎﻧْ َ‬ ‫”و َﻟﻮْ ﺷﺎ َء َر ﱡﺑ َ‬
‫ﺟﺲْ ﻋَﻠ ﻲ‬ ‫ﷲ َو َﻳﺠْ َﻌ ُﻞ اّﻟ ِﺮ َ‬ ‫نا ِ‬ ‫ﻦ اﻻ ﺑ ﺎذ َ‬ ‫ﺲ َانْ ﺗُﺆﻣ َ‬
‫ن ِﻟ َﻨﻔْ ٍ‬‫ﻦ )‪َ (99‬و ﻣ َﺎ آﺎ َ‬ ‫ﻳَﻜُﻮﻧُﻮا ﻣُﺆﻣِﻨﻴ َ‬
‫ن)‪“(100‬‬ ‫ﻦ ﻻ َﻳﻌْ َﻘﻠُﻮ َ‬ ‫اّﻟﺬَﻳ َ‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ ”اﮔ ﺮ ﺧ ﺪاي ﺗ ﻮ ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ هﻤﮕ ﻲ ﺳ ﺎآﻨﺎن آ ﺮﻩ زﻣ ﻴﻦ اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﻣﻲﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺗﻮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺁنهﺎ را ﺑﻪ اﻳﻤﺎن ﺑﻜﺸﺎﻧﻲ؟ هﻴﭻ ﻓ ﺮد ﺁدﻣ ﻲ ﺟ ﺰ ﺑ ﻪ اذن‬
‫ﺧﺪا )ﺑﻪ ارادﻩ ﺧﺪا( اﻳﻤﺎن ﻧﻤ ﻲﺁورد و ﭘﻠﻴ ﺪي را ﻣ ﻼزم ﻣﺮدﻣ ﺎن ﻏﻴ ﺮ ﻋﺎﻗ ﻞ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪“.‬‬
‫ﺁﻳ ﻪ اول ﺧﻄ ﺎب ﺣﻀ ﺮت ﺣ ﻖ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ وﻟ ﻲ ﺁﻳ ﻪ دوم ﮔ ﻮﻳﻲ ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﺧﻮد ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ و ﻣﻜﻨ ﻮن ﻓﻜ ﺮ اوﺳ ﺖ و ﻧ ﻮﻋﻲ ﺗﺴ ﻠﻴﺖ ﺑ ﻪ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ و ﺗﻮﺟﻴ ﻪ‬
‫اﺻﺮار ﻣﺸﺮآﺎن اﺳﺖ در ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻦ دﻋﻮت ﺧﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺪاﻳﻲ آﻪ ﺧﻮد ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ اﺳ ﺖ ﻣ ﺮدم اﻳﻤ ﺎن ﺁوردﻧ ﺪ ﻃﺒﻌ ًﺎ از اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﻧﻴﺎوردن ﺁنهﺎ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﻧﻤﻲﺁﻳﺪ زﻳﺮا ﺧﺸﻢ هﻨﮕﺎﻣﻲ روي ﻣﻲدهﺪ آ ﻪ اﻣ ﺮي ﻣﺨ ﺎﻟﻒ‬
‫ﻣﻴﻞ و ارادﻩ ﺷﺨﺺ رخ دادﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻦ ِانْ ﺷ ﺎ َء َاوْ ﻳَ ُﺘ ﻮبَ‬ ‫ب اﻟْﻤﻔﻨ ﺎَﻓﻘﻴ َ‬ ‫ﷲ اِﻟﺼ ﺎدﻗﻴﻦَ ﺑﺼ ﺪْﻗﻬﻢْ َو ﻳُﻌ ﱠﺬ َ‬ ‫يا ُ‬ ‫”ﻟِﻴﺠْ ﺰ َ‬
‫ﻏﻔُﻮرًا رَﺣﻴﻤ ًﺎ‪.‬‬ ‫ن َ‬
‫ﷲ آﺎ َ‬ ‫نا ُ‬ ‫ﻋَﻠﻴْﻬْﻢ ِا ّ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( ﺧﺪاوﻧﺪ راﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻳﺎ راﺳ ﺘﮕﻮﻳﺎن را ﺟ ﺰاي ﺧﻴ ﺮ و ﻣﻨﺎﻓﻘ ﺎن را اﮔ ﺮ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﻋﺬاب ﻣﻲدهﺪ و ﻳﺎ ﺗﻮﺑ ﻪﺷ ﺎن را ﻗﺒ ﻮل ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑﺨﺸ ﺎﻳﻨﺪﻩ و رﺣ ﻴﻢ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺤﻮاي ﺳﺮاﺳﺮ ﺁﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻧﻪ ﺧﺪا‪.‬‬
‫اﻋ ﺮاب ﻧﺎﭘﺎﻳ ﺪار و ﻣﺘﻠ ﻮناﻟﻤﺰاﺟﻨ ﺪ از ه ﺮ ﻃ ﺮف ﺑ ﺎد ﺑ ﻮرزد ﺑ ﺪان ﺳ ﻮي روي‬
‫ﻣ ﻲﺁورﻧ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ رو در ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺪر ﻋ ﺪﻩاي از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻜ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ﻟﺸ ﮕﺮﻳﺎن‬
‫اﺑﻮﺟﻬﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ از اﻳﻦ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪاري و ﺑﻲاﻳﻤﺎﻧﻲ و ﺗﻠ ﻮن ﻣ ﺰاج‬
‫ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ ﭼﻨﺎن ﺑﺪش ﺁﻣﺪ آﻪ ﺁﻳﻪهﺎي ‪ 99-96‬ﺳﻮرﻩ ﻧﺴﺎء را در ﺑﺎرﻩ ﺁنهﺎ ﻧ ﺎزل‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺴ ِﻬﻢْ ﻗ ﺎﻟُﻮا ﻓ ﻴَﻢ آُﻨ ﺘﻢْ؟ ﻗ ﺎﻟُﻮا آ ّﻨ ﺎ‬ ‫ﻦ َﺗ ﻮﻓّﻴ ُﻬ ُﻢ اْﻟﻤﻼﺋﻜ ُﺔ ﻇ ﺎﻟﻤﻲ اَﻧ ُﻔ ِ‬ ‫ن اّﻟ ﺬﻳ َ‬‫”ِا ّ‬
‫ﻚ‬‫ﺟ ُﺮ واﻓﻴﻬ ﺎ ﻓَﺎ ُوﻟِﺌ َ‬ ‫ض اﷲ واﺳ َﻌ ًﺔ َﻓﺘُﻬ ﺎ َ‬ ‫ﻦ ﻓ ﻲ اْﻻرض‪ .‬ﻗ ﺎﻟُﻮا اَﻟ َﻢ َﺗ ُﻜ ﻦْ اَر ُ‬ ‫ﻣُﺴﺘْﻀْ ﻌﻔﻴ َ‬
‫نﻻ‬ ‫ﻦ ﻣِ ﻦَ ّاﻟﺮﺟ ﺎ ِل َو اﻟّﻨﺴ ﺎ ِء َو اﻟِﻮﻟ ﺪا ِ‬ ‫ت ﻣَﺼ ﻴﺮًا ِا ّﻻ اْﻟ ُﻤﺴْﺘﻀ ﻌﻔﻴ َ‬ ‫ﺟ ّﻬ َﻨ ُﻢ َو ﺳ ﺄ َ‬‫ﻣَﺄوﻳ ُﻬﻢْ َ‬
‫ﻋ ُﻔ ﻮًا‬‫ﷲ َ‬‫نا ُ‬ ‫ﻋ ﻨْ ُﻬﻢْ َو آ ﺎ َ‬ ‫ﷲ اَن َﻳﻌْ ُﻔ َﻮ َ‬ ‫ﻲا ُ‬ ‫ﻚ ﻋَﺴ َ‬ ‫ن ﺳَ ﺒَﻴﻼً ﻓَﺎوُﻟﺌ َ‬ ‫ن َو ﻻ َﻳﻬْ َﺘ ﺪُو َ‬ ‫ﺴ ﺘَﻄﻴﻌُﻮ َ‬ ‫َﻳ ْ‬
‫ﻏﻔُﻮرًا“‬ ‫َ‬
‫آﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲدهﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﻤﺎ آﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻳﺪ ﭼ ﺮا‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺷ ﺮآﺖ ﻧﻜﺮدﻳ ﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ ﺿ ﻌﻴﻒ ﺑ ﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﭘﺎﺳ ﺦ دادﻧ ﺪ آ ﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ ﺧﺪاي ﻓﺮاخ ﺑﻮد ﭼﺮا ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻧﻜﺮدﻳ ﺪ؟ ﭘ ﺲ ﺟ ﺎي ﺷ ﻤﺎ در ﺟﻬ ﻨﻢ اﺳ ﺖ ﻣﮕ ﺮ‬
‫ﻣﺮدان ﺿﻌﻴﻒ ﻳﺎ زﻧﺎن و اوﻻد آﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﺪا ﺁنهﺎ را ﻋﻔﻮ آﻨﺪ‪“.‬‬
‫در ﻣﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻚ ﺑﺎْﻟﺤﻜْﻤﺔ َو ا َﻟ َﻤﻮْﻋﻈ ﺔ اْﻟﺤَﺴ ﻨ َﺔ َو ﺟ ﺎِد ﻟْ ُﻬ ﻢْ ﺑ ّﺎﻟَﺘﻲ هَ ﻲَ‬ ‫ﻲ ﺳَﺒﻴﻞ َر ّﺑ َ‬ ‫ع اﻟ ِ‬‫”ُادْ ُ‬
‫ﻦ“‬ ‫ﻋﻦْ ﺳَﺒ ِﻴﻠِﻪ َو ُه َﻮ َاﻋْ َﻠ ُﻢ ِﺑﺎُْﻟﻤْﻬﺘَﺪﻳ َ‬ ‫ﺿ ﱠﻞ َ‬‫ﻚ ُه َﻮ َاﻋْ َﻠ ُﻢ ِﺑ َﻤﻦْ َ‬‫ن َر ّﺑ َ‬‫ﻦ ِا ّ‬
‫ﺴُ‬‫َاﺣْ َ‬
‫در راهﻨﻤ ﺎﻳﻲ ﺧﻠ ﻖ ﺑ ﻪ ﺣﻜﻤ ﺖ و اﻧ ﺪرزهﺎي ﺳ ﻮدﻣﻨﺪ ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﺷ ﻮ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻼﻳﻢ اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻣﺠﺎدﻟﻪ آﻦ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮد هﻢ‪ ،‬ﮔﻤﺮاهﺎن را ﻣ ﻲﺷﻨﺎﺳ ﺪ‬
‫و هﻢ هﺪاﻳﺖ ﺷﺪﮔﺎن را“‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل آﻪ اﺳﻼم ﻗﻮت ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﻋ ﺪﻩ زﻳ ﺎدي‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﺁن را ﻓ ﺘﺢ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﻟﻬﺠ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و ﭼ ﻮن‬
‫ﺟﺒﺎري ﺑﻲاﻏﻤﺎض ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺧﺬُو ُهﻢْ‬‫ﺟﺪْ ُﺗﻤُﻮ ُهﻢْ َو ُ‬ ‫ﺚ َو َ‬
‫ﺣﻴْ ُ‬ ‫ﻦ َ‬ ‫ﺦ اْ َﻻﺷْ ُﻬ ُﺮ اُْﻟﺤُﺮا ُم ﻓَﺎﻗْ ُﺘﻠُﻮا اْﻟ ُﻤﺸْﺮِآﻴ َ‬
‫ﺴ َﻠ َ‬
‫‪َ :‬ﻓﺎِذا اْﻧ َ‬
‫ﺻ ٍﺪ…“‬ ‫ﺼﺮُو ُهﻢْ َو اﻗْﻌﺪُو ا َﻟ ُﻬﻢْ آ ّﻞ َﻣﺮْ َ‬ ‫َو اﺣْ ُ‬
‫هﻤﻴﻦ آﻪ ﻣ ﺎﻩه ﺎي ﺣ ﺮام ﻣﻨﻘﻀ ﻲ ﺷ ﺪ ه ﺮ ﺟ ﺎ ﻣﺸ ﺮآﺎن را ﻳﺎﻓﺘﻴ ﺪ ﺑﻜﺸ ﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺁنهﺎ را ﺗﻌﻘﻴﺐ و در ﺧﺎﻧﻪهﺎﺷﺎن ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ آﻨﻴﺪ و در هﺮ ﮔﻮﺷ ﻪ ﺑ ﺮاي ﺷ ﻜﺎر ﺁنه ﺎ‬
‫ﺑﻪ آﻤﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺴ ﺎن ﺿ ﻌﻴﻒ ﺑ ﺎ ﺗﻮاﻧ ﺎﻳﻲ ﻣﺤ ﺪود‪ ،‬ﻃﺒﻌ ًﺎ در ﻣﻮاﺟﻬ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺸ ﻜﻼت و‬
‫دﺷﻮاريهﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﻳﺎ در هﻨﮕﺎم ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و آﺎﻣﺮاوﻳﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از وي دو ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮوز آﻨ ﺪ و دو روش ﻣﺘﻐ ﺎﻳﺮ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ و دو ﻧ ﻮع ﺑﻴ ﺎن از وي ﺳ ﺮ زﻧ ﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﻳﻦ اﻣﺮ در ﺑﺎرﻩ ﻗ ﺎدر ﻣﻄﻠ ﻖ و داﻧ ﺎي ﻣﻄﻠ ﻖ و ﺣﻜ ﻴﻢ ﻣﻄﻠ ﻖ آ ﻪ ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﺮ‬
‫وي ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ و هﻴﭻ رادع و ﻣﺎﻧﻌﻲ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ارادﻩاش ﭘﻴ ﺪا ﻧﻤ ﻲﺷ ﻮد ﺻ ﺎدق‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻌﺬاﻟﻚ در ﺳﺎل اول هﺠﺮت ﺁﻳﻪ‪ :‬ﻻ اآ ﺮاﻩ ﻓ ﻲ اﻟ ﺪﻳﻦ ﻧ ﺎزل ﻣ ﻲﺷ ﻮد و ﻣ ﺪﺗﻲ‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﷲ“ )ﺑﻜﺸﻴﺪ در راﻩ ﺧﺪا( ” َﻻ َﻳﺴْﺘَﻮي اْﻟﻘﺎﻋﺪْونَ ﻣِ ﻦَ‬ ‫ﻲ ﺳَﺒﻴْ ِﻞ ا ِ‬ ‫” َو ﻗَﺎﺗﻠُﻮا ﻓ ِ‬
‫ﺴ ﻬ ُﻢ“ )ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ‬ ‫ﷲ ﺑ َﺎﻣْﻮاﻟَﻬﻢْ َو َا ْﻧ ُﻔ ِ‬ ‫ن ﻓ ﻲِ ﺳَ ﺒِﻴْﻞ ا ُ‬ ‫ﻦ… َو اْﻟﻤﺠﺎ ِه ُﺪوْ َ‬ ‫اﻟ ُﻤ ﻮﻣِﻨﻴ َ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﮕﺎن از ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ… و ﺟﻬﺎد آﻨﻨﺪﮔﺎن در راﻩ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺎلهﺎي ﺧ ﻮد و ﺟ ﺎنه ﺎي‬
‫ﺧﻮد…(‪.‬‬
‫آﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻜﻢ ﻣﺤﺎرﺑﻪ ﺑﺎ اﺷﺨﺎص را ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ ﻧﻤ ﻲﺧﻮاهﻨ ﺪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‬
‫ﺷ ﻮﻧﺪ و ﻳ ﻚ ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ اﺟﺒ ﺎري ﺑ ﺮاي ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪن ﺁنه ﺎ در آ ﺎر ﻧﺒ ﻮد ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﻴﺰ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ آﻪ ﺁنهﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺎوي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫ﺁنه ﺎﻳﻲ آ ﻪ ﻳ ﺎ ﺑ ﺎ زور و ﺷﻤﺸ ﻴﺮ و ﻳ ﺎ ﺑﺨﺸ ﻴﺪن ﻣ ﺎل ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﻣﺸ ﺮآﺎن‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎ ﺁنهﺎﻳﻲ آﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ و ﻋﺒﺎدت ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﺑﺎريﺗﻌﺎﻟﻲ در ﻣﻜﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮد دﺳﺘﻮر اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻲدهﺪ آﻪ‪:‬‬
 ‫ﻦ ﻓَﺎذَا اّﻟﺬي ﺑَﻴﻨَ ﻚَ َو‬ ‫ﺴُ‬ ‫ﺣ َ‬ ‫ﻲ َا َ‬‫ﺴ َﻨ ُﺔ َو َﻻ اﻟﺴﱠﻴﺌ ُﺔ ادْﻓﻊْ ﺑﺎّﻟﺘﻲ ه َ‬ ‫ﺤ َ‬‫”و َﻻﺗَﺴﺘَْﻮي اﻟ َ‬
‫ﻲ ﺣَﻤﻴﻢ“‬ ‫َﺑﻴْﻨ ُﻪ ﻋَﺪاوَة آﺎﻧّ ُﻪ وَﻟ ﱢ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ و ﺑﺪي ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺪي را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﭘﺎداش دﻩ )ﺧﺸﻢ را ﺑﺎ ﻣﻬﺮ‪،‬‬
‫ﺧﺸ ﻮﻧﺖ را ﺑ ﺎ ﺑﺮدﺑ ﺎري و ﺁزار را ﺑ ﺎ ﻋﻔ ﻮ( ﺁن ﮔ ﺎﻩ دﺷ ﻤﻦ ﺑ ﺎ ﺗ ﻮ دوﺳ ﺖ ﺻ ﻤﻴﻤﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد“‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺧﻼف ﺁن را دﺳﺘﻮر ﻣﻲدهﺪ‪:‬‬
‫ن“‬‫ﺴﻠْ ِﻢ َو َاﻧْ ُﺘ ُﻢ اْ َﻻﻋْ َﻠﻮْ َ‬
‫ﻲ اﻟ ّ‬
‫”ﻓَﻼ ﺗَﻬﻨُﻮا َو َﺗﺪْﻋُﻮا اِﻟ َ‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ اآﻨ ﻮن آ ﻪ ﺑﺮﺗﺮﻳ ﺪ‪ ،‬ﺳﺴ ﺘﻲ ﺑ ﻪ ﺧ ﺮج ﻧﺪهﻴ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺻ ﻠﺢ و ﻣﺴ ﺎﻟﻤﺖ‬
‫ﻣﮕﺮاﻳﻴﺪ“‪.‬‬
‫ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ روش و ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻟﻬﺠ ﻪ ﮔ ﺎهﻲ در ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﻪ ﺁﻳ ﺎﺗﻲ‬
‫ﺑﺮﻣﻲﺧ ﻮرﻳﻢ آ ﻪ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨ ﺪﻩ آﺎﺋﻨ ﺎت و ﻣ ﺪﻳﺮ و ﻣ ﺪﺑﺮ ﻣﻴﻠﻴﺎرده ﺎ ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ و ﺗﻮاﺑ ﻊ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺸﺘﻲ اﻋﺮاب ﺣﺠﺎز ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ن“ﻳﻌﻨ ﻲ ﺁﻳ ﺎ ﺷ ﻤﺎ ﺑ ﺎران را از‬ ‫ﻦ اْﻟ ُﻤﻨْﺰُِْﻟ ﻮ َ‬ ‫”أﻧ ُﺘﻢْ َاﻧْﺰَﻟ َﺘﻤَﻮ ُﻩ ﻣِ ﻦَ اﻟُﻤ ُﺰنِ َامْ َﻧﺤْ ُ‬
‫اﺑﺮ ﻓﺮود ﺁوردﻳﺪ ﻳﺎ ﻣﺎ؟‪.‬‬
‫ﮔﺎهﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺜﻞ ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﺎﺗﻮان و ﺑﻲآﺲ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻳﺎري ﻣﻲﺷﻮد از اﻳﻦ رو‬
‫ﺁهﻦ را ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم دارد ﭼﻪ آﺴﻲ ﺑﻪ ﻳﺎري او ﻣﻲﺷﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺼ ﺮ ُﻩ َو‬ ‫ﷲ َﻣﻦْ َﻳﻨْ ُ‬ ‫س ﺷَﺪﻳﺪ َو ﻣَﻨﺎﻓ ُﻊ ﻟﻠِﻨﺎس َو ِﻟ َﻴﻌْﻠ َﻢ ا ُ‬ ‫” َو اَﻧْﺰَﻟْﻨﺎَ اْﻟﺤَﺪﻳ َﺪ ﻓَﻴ ِﻪ ﺑَﺄ ً‬
‫ُرﺳُﻮ َﻟ ُﻪ“‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ( ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻳﮕﺎﻧﻪ وﺳﻴﻠﻪاي اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳ ﺎران ﺧ ﻮد و رﺳ ﻮﻟﺶ‬
‫را ﺑﺎز ﺷﻨﺎﺳﺪ“‪.‬‬
‫در ﻗﺮﺁن ﺑﻴﺶ از ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻣﺮﺗﺒ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ه ﺪاﻳﺖ ﻣ ﺮدم را ﻣﻨ ﻮط ﺑ ﻪ ارادﻩ و‬
‫ﻣﺸﻴﺖ ﺧﻮد ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ن‬
‫ﻚ ﻻ ﻳُﻮ ِﻣﻨُﻮ َ‬ ‫ﺖ َر ﱠﺑ َ‬‫ﻋ َﻠﻴْﻬﻢْ ِآﻠَﻤ ُ‬
‫ﺣ ﱠﻘﺖْ َ‬ ‫ﻦ َ‬‫ن اّﻟﺬﻳ َ‬ ‫”ِا ّ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﻧﺎﻣﺰد ﻋﺬاب و ﻗﻬﺮ ﺧﺪاوﻧﺪﻧﺪ اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻲﺁوردﻧﺪ“‬
‫ﺟ َﻬ ّﻨ َﻢ‬
‫ﻦ َ‬ ‫ﺲ ُه ﺪاﻳﻬﺎ َو ﻟِﻜ ﻦْ ﺣَ ﻖْ اْﻟ َﻘ ﻮْ ُل ِﻣ ّﻨ ﻲ َﻻ ﻣْ َﻠ َﺌ ّ‬ ‫ﺷﺌْﻨﺎ ﻻ َﺗﻴْﻨﺎ ُآ ﻞّ َﻧ َﻔ ٍ‬
‫”و َﻟﻮْ ِ‬
‫ﻦ“‬‫س َاﺟْﻤﻌَﻴ َ‬ ‫ﺠ ّﻨ ِﺔ وَاﻟﻨّﺎ ِ‬ ‫ﻦ اْﻟ ِ‬‫ِﻣ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﺑﺮ هﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻧﻮر هﺪاﻳﺖ ﻣ ﻲاﻧ ﺪاﺧﺘﻴﻢ اﻣ ﺎ ﺣ ﺮف ﻣ ﻦ‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ و دوزخ را از ﺟﻦ و اﻧﺲ ﭘﺮ ﺧﻮاهﻴﻢ آﺮد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻲدرﻧﮓ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺨ ِﺪ ﺑِﻤ ﺎ‬‫”ﻓَﺬ ُوﻗُﻮا ﺑِﻤﺎ ﻧَﺴ ُﻴﺘﻢْ ﻟِﻘﺎء َﻳﻮْ ِﻣ ُﻜﻢْ هﺬا‪ِ ،‬اﻧّﺎ ﻧَﺴﻴﻨﺎ ُآﻢْ َو ذُوﻗُﻮا ﻋَ ﺬابَ اْﻟ ُ‬
‫ن…‬ ‫ُآﻨْ ُﺘﻢْ َﺗﻌْ َﻤﻠُﻮ َ‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ ﭘ ﺲ ﺑ ﻪ ﺳ ﺰاي اﻳ ﻦ آ ﻪ روز واﭘﺴ ﻴﻦ را ﻓﺮاﻣ ﻮش آﺮدﻳ ﺪ اآﻨ ﻮن‬
‫ﺑﭽﺸﻴﺪ ﻋﺬاب را ﻣﺎ ه ﻢ اآﻨ ﻮن ﺷ ﻤﺎ را ﻓﺮاﻣ ﻮش ﻣ ﻲآﻨ ﻴﻢ و ﺷ ﻤﺎ ﺑ ﺮاي هﻤﻴﺸ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﺰاي اﻋﻤﺎل ﺧﻮد در ﻋﺬاب ﺧﻮاهﻴﺪ ﺑﻮد“‪.‬‬
‫از ﺧﻮاﻧﺪن اﻳﻦ دو ﺁﻳﻪ ﻣﻮي ﺑﺮ اﻧ ﺪام ﺷ ﺨﺺ راﺳ ﺖ ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﺧ ﺪا ﺧ ﻮد‬
‫ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺮدم هﺪاﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ و ﺁن وﻗﺖ ﺳﺰاي ه ﺪاﻳﺖ ﻧﺸ ﺪن ﻋ ﺬاب اﺳ ﺖ‬
‫ﺁن هﻢ ﻋﺬاب ﺟﺎوﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮد او ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺮدم هﺪاﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ ﺻ ﺮﻳﺤ ًﺎ در ﭼﻨ ﺪ ﺁﻳ ﻪ‬
‫ﻗﺮﺁن از ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻳﻪ ‪ 25‬ﺳﻮرﻩ اﻧﻌﺎم ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟ َﻌﻠْﻨﺎ ﻋَﻠﻲ ُﻗﻠُﻮ ِﺑ ِﻬﻢْ َاآِﻨﻪ َانْ َﻳﻔْ َﻘ ُﻬ ﻮ ُﻩ َو ﻓ ﻲ اذا ِﻧ ِﻬ ﻢْ َو ﻗْ ﺮًا…“)ﻋ ﻴﻦ اﻳ ﻦ‬ ‫” َو َ‬
‫ﻋﺒﺎرت در ﺁﻳﻪ ‪ 57‬ﺳﻮرﻩ آﻬﻒ ﻧﻴﺰ ﺗﻜﺮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.(.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎ ﺑﺮ ﻗﻠﺐ ﺁﻧﺎن ﭘﺮدﻩ آﺸ ﻴﺪﻩاﻳ ﻢ ﺗ ﺎ ﻓ ﺮوغ اﻳﻤ ﺎن ﺑ ﺮ ﺁﻧ ﺎن ﻧﺘﺎﺑ ﺪ و در‬
‫ﮔﻮش ﺁﻧﺎن ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻳﻢ آﻪ آﻠﻤﻪ ﺣﻖ را ﻧﺸﻨﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﺑ ﺎز ﺑ ﻴﺶ از ﭘﻨﺠ ﺎﻩ ﺷﺼ ﺖ ﺁﻳ ﻪ هﺴ ﺖ آ ﻪ ﻋ ﺬاب اﻟ ﻴﻢ ﺟ ﺎودان ﺑ ﺮاي‬
‫ﻣﺮدﻣﻲ آﻪ ﺧﻮد ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ هﺪاﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ ذﺧﻴﺮﻩ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع آﻪ در ﮔﺬرﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع دﻳﮕ ﺮي ﺑﺮﻣ ﻲﺧ ﻮرﻳﻢ آ ﻪ ﺑﺴ ﻲ‬
‫ﻣﺎﻳﻪ ﺷﮕﻔﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻗﺮﺁن ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ زﻳﺎد اﺳﺖ‪ ،‬داﻧﺸ ﻤﻨﺪان ﺗﻔﺴ ﻴﺮ و ﻓﻘﻬ ﺎي ﻣﺤﻘ ﻖ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺁنهﺎ را ﺗﺪوﻳﻦ آﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺴﻮخ ﻋﺒﺎرت از ﺁﻳﻪايﺳﺖ آﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ و‬
‫ﺑﻌﺪًا ﺁﻳﻪ دﻳﮕ ﺮي ﻣﻐ ﺎﻳﺮ و ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﺁن ﻧ ﺎزل ﮔﺮدﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻧﺎﺳ ﺦ ﺁﻳ ﻪ ﻗﺒﻠ ﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺼ ﻤﻴﻤﻲ و ﻋ ﺪول از ﺁن‪ ،‬اﺗﺨ ﺎذ روﺷ ﻲ و ﺳ ﭙﺲ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺁن اﻣ ﺮي‬
‫اﺳﺖ ﻋﺎدي و ﺟﺎري ﺑﺮاي ﺁدﻣﻲ آﻪ از آﻨﻪ واﻗﻌﻴﺎت اﻃﻼﻋﻲ ﻧﺪارد‪ .‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺤ ﺪود‬
‫او ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ اﻣﺮي ﺷﺪﻩ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺧﻄﺎي ﺧﻮد ﭘﻲ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻇ ﻮاهﺮ ﺣ ﻮادث او را‬
‫ﺑﻪ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ ﻣﻲآﺸﺎﻧﺪ و ﭘﺲ از ﺳ ﻨﺠﺶ دﻗﻴ ﻖ ﻳ ﺎ ﺑ ﺮوز واﻗﻌﻴ ﺎﺗﻲ ﺑ ﻪ ﺧﻄ ﺎي‬
‫ﺧﻮد ﭘﻲ ﻣﻲﺑﺮد و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺁن از رأي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﻋﺪول ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺶﺁﻣ ﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ داﻧﺎ و ﺗﻮاﻧﺎ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ اﺳ ﺖ و از هﻤ ﻴﻦ رو ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن زﺑ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﻌ ﻦ ﮔﺸ ﻮدﻩ ﻣ ﻲﮔﻔﺘﻨ ﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤ ﺪ اﻣ ﺮوز اﻣ ﺮي ﺻ ﺎدر ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و ﻓ ﺮدا ﺁن را ﻧﺴ ﺦ‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﻪ ‪ 106‬ﺳﻮرﻩ ﺑﻘﺮﻩ ﺟﻮاﺑﻲ اﺳﺖ ﺑﺪﻳﻦ اﻋﺘﺮاض‪:‬‬
‫ﻲ‬
‫ﻋ َﻠ َ‬
‫ﷲ َ‬
‫ن َا َ‬
‫ﺨﻴْﺮ ِﻣﻨْﻬﺎ َاوْ ﻣﺜْﻠِﻬﺎ َا َﻟ ﻢْ ﺗَﻌّْﻠ ﻢْ َا ﱠ‬
‫ﺴﺦْ ﻣﻦْ ﺁﻳَﺔ َا ْوﻧُﻨﺴﻬﺎ ﻧَﺄت ِﺑ َ‬
‫”ﻣﺎ َﻧﻨْ َ‬
‫ﻲ ﻗَﺪﻳُﺮ“‬
‫ﺷٍ‬
‫ُآﻞّ َ‬
‫ﻣﺎ اﻣﺮي ﻳﺎ ﺁﻳﻪاي را ﻧﺴﺦ ﻧﻤﻲآﻨﻴﻢ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ رهﺎ ﻧﻤﻲﺳ ﺎزﻳﻢ ﻣﮕ ﺮ‬
‫اﻳﻦ آﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁن را ﺑﻴﺎورﻳﻢ ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻲداﻧﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ هﺮ اﻣﺮي ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺮ ه ﺮ اﻣ ﺮي ﺗﻮاﻧﺎﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﺁﻳ ﻪاي را‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و ﺳﭙﺲ ﻧﺴﺦ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ زﻳﺮا ﺗﻮاﻧﺎي ﻣﻄﻠ ﻖ ﺑﺎﻟﻀ ﺮوﻩ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮاﻧ ﺎﻳﻲ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدن‬
‫اﺣﻜﺎﻣﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺴﺦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬داﻧﺎﻳﻲ و ﺗﻮاﻧ ﺎﻳﻲ از ﺻ ﻔﺎت ﺿ ﺮورﻳﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﺑﺎريﺗﻌﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺸﺮ ﻣﺘﻔﻜﺮ و ﻣﺪِرك ﺧﺪاﻳﻲ را ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ اوﺻ ﺎﻓﻲ ﺳ ﺘﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﻲآﻨ ﺪ اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﺧ ﺪاي داﻧ ﺎ و ﺗﻮاﻧ ﺎ ﭼ ﺮا اﻣ ﺮي ﺻ ﺎدر ﻣ ﻲآﻨ ﺪ آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺁن ﻧﺴ ﺦ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ؟ ﺗﻨﺎﻗﺾ در ﺧﻮد ﺁﻳ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻗﺘ ﻲ او ”ﻋﻠ ﻲ آﻠ ﻲ ﺷ ﻲ ﻗ ﺪﻳﺮ“ اﺳ ﺖ ﭼ ﺮا از‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ﺁن اﻣﺮ ﺑﻬﺘﺮ را ﺻﺎدر ﻧﻔﺮﻣﻮد؟‬
‫ﮔﻮﻳﺎ ﻓﻀﻮل و ﮔﺴﺘﺎخ در ان ﻋﺼﺮ ه ﻢ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺣﺘ ﻲ ﺑ ﺮ اﻋﺘ ﺮاض‬
‫ﺧﻮد ﭘﺎﻓﺸ ﺎري ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻲآ ﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬از اﻳ ﻦ رو در ﺳ ﻮرﻩ ﻧﺤ ﻞ هﻤ ﻴﻦ ﺟ ﻮاب ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ‬
‫دﻳﮕﺮي ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺖ ُﻣﻔْ َﺘ ٍﺮ َﺑ ﻞْ‬
‫ﷲ َاﻋْ َﻠ ُﻢ ﺑِﻤ ﺎ ُﻳ َﻨ ﺰّ ُل ﻗ َﺎﻟُﻮا ِاﻧّﻤ ﺎ َاﻧْ َ‬‫ن ﺁ َﻳ ﺔ وَا ُ‬
‫” َو اِذا َﺑ ﺪّﻟﻨﺎ ﺁﻳ ًﺔ ﻣَﻜ ﺎ َ‬
‫ﻦ ﺁﻣﻨُﻮا“‬ ‫ﺖ ّاﻟَﺬﻳ َ‬‫ﻖ ِﻟ ُﻴ َﺜ ِﺒ َ‬
‫ﻚ ِﺑ ْﺎﻟَﺤ ّ‬
‫ح اْﻟ ُﻘﺪُس ِﻣﻦْ َر ّﺑ َ‬‫ن‪ُ .‬ﻗ َﻞ َﻧﺰّﻟ ُﻪ ر ُو ُ‬
‫َاآْﺜَﺮ ُهﻢْ ﻻ َﻳﻌْ َﻠﻤُﻮ َ‬
‫اﮔ ﺮ ﺁﻳ ﻪاي را ﺑ ﺎ ﺁﻳ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻧﺴ ﺦ ﻣ ﻲآﻨ ﻴﻢ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺪان ﭼ ﻪ ﻣ ﻲﻓﺮﺳ ﺘﺪ‬
‫داﻧﺎﺳ ﺖ‪ .‬ﺁنه ﺎ ﺗ ﻮ را ﻣﻔﺘ ﺮي ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ اﻣ ﺎ اآﺜ ﺮ ﺁنه ﺎ ﻧﻤ ﻲداﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﺑﮕ ﻮ‬
‫روحاﻟﻘﺪس ﺁن را ﻧﺎزل آﺮدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻓ ﺮض اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻗ ﺮﺁن ﺳ ﺨﻦ ﺧﺪاﺳ ﺖ‪ .‬هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺑﺎﻳﺪ رﻧﮓ ﭘﻨﺪارهﺎي ﺁدﻣﻴﺎن ﻧ ﺎﻗﺺ وﺿ ﻌﻴﺖ در ﺁن راﻩ ﻧﻴﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎز در‬
‫اﻳﻦ دو ﺁﻳﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺻﺮﻳﺢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺁﻳ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺧ ﺪا ﺑ ﻪ ﺁن ﭼ ﻪ ﻧ ﺎزل ﻣ ﻲآﻨ ﺪ داﻧ ﺎ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺁﻳﻪاي ﺑﻪ ﺁﻳﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن را ﺑﻪ ﺷﻚ ﻣﻲاﻧ ﺪازد ﺷ ﻚ در‬
‫اﻳﻦ آﻪ ﺁنهﺎ از ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺣﺘﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن ﻋ ﺎﻣﻲ و ﺳ ﺎدﻩﻟ ﻮح ﺣﺠ ﺎز‬
‫ﮔﻮﻳﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ داﻧ ﺎ و ﺗﻮاﻧ ﺎ ﻣﺼ ﻠﺤﺖ ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﻮد را ﺗﺸ ﺨﻴﺺ ﻣ ﻲده ﺪ‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ از هﻤ ﺎن ﺁﻏ ﺎز ﺁن ﭼ ﻪ ﻣﺼ ﻠﺤﺖ اﻗﺘﻀ ﺎ ﻣ ﻲآ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﻧ ﺎزل ﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ رأي از ﻟﻮازم ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺿﻌﻴﻒ و ﻧﺎدان اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ و ﺗﺄﻣ ﻞ در اﻳ ﻦ ﺗﻐ ﺎﻳﺮ و ﺗﺨ ﺎﻟﻒ ﻧﺎﭼ ﺎر ﻳ ﻚ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ و ﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﻜﻴﻜﻲ ﺑﻪ ه ﻢ‬
‫ﺁﻣﻴﺨﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاﻳﻲ در اﻋﻤﺎق وﺟﻮد ﻧﺎﺧﻮدﺁﮔﺎﻩ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻇﻬ ﻮر ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ ،‬او را ﻣﺒﻌ ﻮث‬
‫ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ و ﻣ ﺄﻣﻮر ارﺷ ﺎد ﻗ ﻮم ﺧ ﻮﻳﺶ ﻣ ﻲﺳ ﺎزد‪ ،‬ﺁن ﮔ ﺎﻩ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺸ ﺮ و داراي‬
‫ﺧﺼ ﺎﻳﺺ ﺑﺸ ﺮي ﺑ ﺪﻳﻦ رﺳ ﺎﻟﺖ ﻗﻴ ﺎم ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و ﺁﻳ ﺎت ﻗﺮﺁﻧ ﻲ از اﻳ ﻦ دو ﺷﺨﺼ ﻴﺖ‬
‫ﺗﺮاوش ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫رأي ﻋﺠﻴﺐ و ﺳﺰاوار دﻗﺘﻲ آﻪ ”ﮔﻮﻟﺪ زﻳﻬﺮ“ در ﺁﻏﺎز ﻓﺼ ﻞ ﺳ ﻮم آﺘ ﺎب‬
‫ارزﻧﺪﻩ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ”ﻋﻘﻴﺪﻩ و ﺷﺮﻳﻌﺖ در اﺳﻼم“ ﺁوردﻩ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮم‬
‫ﺁﻣﺪ آﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻘﻞ ﺁن ﺷﺨﺺ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ را ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﻌﻤﺎ ﻧﺰدﻳﻚ آﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫”ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﻧﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻨﺪ و ﻧﻪ ﻣﺘﻜﻠﻢ‪ ،‬از اﻳ ﻦ رو ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﺧ ﻮد را در ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﻗﺎﻋﺪﻩ و ﺿﺎﺑﻄﻪ ﻋﻠﻤﻲ در ﻧﻴﺎوردﻩاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﻠﺴﻔﻲ و آﻼﻣ ﻲ‬
‫ﻼ ﭘﻲرﻳﺰي ﻧﻜﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬از ﻋﻤﻖ وﺟﺪان ﺁﻧﺎن ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﺑﻴﺮون ﻣﻲﺟﻬﺪ و در ﺁن ﭘﻴ ﺮو‬ ‫ﻗﺒ ً‬
‫اﻟﻬﺎﻣﺎت دروﻧﻲ ﺧﻮﻳﺸﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ ﺑﺪانهﺎ ﻣ ﻲﮔﺮوﻧ ﺪ‪ .‬ﺗﻌ ﺪاد ﻣﺆﻣﻨ ﺎن روز ﺑ ﻪ روز‬
‫ﻓﺰوﻧ ﻲ ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد ﺗ ﺎ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧ ﻮﻳﻨﻲ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﺁن دﻳﺎﻧ ﺖ ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﺷ ﻮد‪ .‬ﭘ ﺲ از ﺁن‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎم اﻳﺠﺎد ﻣﻨﻈﻮﻣﻪاي ﻓﻜﺮي ﺑ ﺮاي ﻣﻌﺘﻘ ﺪات ﻋﺎﻣ ﻪ‬
‫ﺑﺮﺁﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻼﻓﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﭘﺮ ﻣﻲآﻨﻨ ﺪ‪ ،‬اﮔ ﺮ ﺗﻨﺎﻗﻀ ﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨ ﺪ ﺑ ﺎ ﺗﺄوﻳ ﻞ و ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﺁن را‬
‫ﺳﺎزﮔﺎر ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﺮاي هﺮ ﺟﻤﻠ ﻪ ﺳ ﺎدﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﺎﻃﻨﻲ ﺗﺼ ﻮر و ﺧﻠ ﻖ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي اﻇﻬﺎرات اﻟﻬﺎﻣﻲ او آﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ وﺣﻲ ﺿﻤﻴﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ اﺳ ﺘﺪﻻل ﻋﻘﻠ ﻲ‬
‫و ﻣﻨﻄﻘﻲ درﺳﺖ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ و ﺧﻼﺻ ﻪ ﻣﻌ ﺎﻧﻲ و ﻣﻔ ﺎهﻴﻤﻲ آﺸ ﻒ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ آ ﻪ اﺑ ﺪًا از‬
‫ﻣﺨﻴﻠﻪ ﺁن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﺳﺆاﻻت و اﻋﺘﺮاﺿﺎﺗﻲ آ ﻪ اﺑ ﺪًا ﺻ ﺎﺣﺐ دﻋ ﻮت‬
‫را ﻧﺎراﺣ ﺖ ﻧﻜ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﺟ ﻮابه ﺎﻳﻲ ﺗﻬﻴ ﻪ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ و ﺧﻼﺻ ﻪ ﺳﻴﺴ ﺘﻤﻲ ﻓﻠﺴ ﻔﻲ و‬
‫آﻼﻣﻲ ﻣﻲﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪ و ﺑ ﻪ ﺧﻴ ﺎل ﺧ ﻮد دژي رﺧﻨ ﻪ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺷ ﻜﺎآﻴﻦ داﺧﻠ ﻲ ﻳ ﺎ‬
‫ﻣﻌﺎرﺿﻴﻦ ﺧﺎرﺟﻲ اﺳﺘﻮار ﻣﻲآﻨﻨﺪ و در ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاري ﺑﻪ اﻗﻮال ﺧﻮد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻲآﻨﻨﺪ“‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻔﺴﺮان و ﻋﻠﻤﺎي آﻼم‪ ،‬ﺑﻲﻣﻌ ﺎرض ﻧﻤ ﻲﻣﺎﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﻔﺴ ﺮان و ﻣﺘﻜﻠﻤ ﺎن‬
‫دﻳﮕ ﺮ از هﻤ ﺎن اﻗ ﻮال ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺁراﻳ ﻲ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ اﺳ ﺘﺨﺮاج آ ﺮدﻩ و ﻣﻨﻈﻮﻣ ﻪ دﻳﮕ ﺮي‬
‫ﻣﻲﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪ ﺑﻜﻠﻲ ﻣﻌﺎرض دﺳﺘﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ“‬
‫از ﻗﻀ ﺎ ﮔﻮﻟ ﺪ زﻳﻬ ﺮ دﻳ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻧﺎﻓ ﺬي داﺷ ﺘﻪ و ﻣﻄﻠ ﺐ را ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر آﻠ ﻲ‬
‫راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ آﻠﻴ ﻪ دﻳﺎﻧ ﺎت ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ ﺗﺼ ﻮر ﻣ ﻲﺷ ﻮد و ﺷ ﺎﻳﺪ ﺧﻄ ﺎ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ اﮔ ﺮ‬
‫ﺑﮕ ﻮﻳﻴﻢ ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎت و ﻣﺸ ﺎﺟﺮاﺗﻲ آ ﻪ از ﻗ ﺮن اول هﺠ ﺮي ﺟ ﺎن ﮔﺮﻓ ﺖ و ﻃﻮاﺋ ﻒ‬
‫اﺷﻌﺮي و ﻣﻌﺘﺰﻟﻲ و ﺷﻴﻌﻪ و ﻣﺮﺟﺌﻪ و ﺧﻮارج را ﺑ ﻪ ﺟ ﺎن ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ اﻧ ﺪاﺧﺖ ﻣﺼ ﺪر‬
‫اﻟﻬﺎم او ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬او ﺧﻮد ﻳﻬﻮدي اﺳﺖ و از ﺳﻴﺮ ﺗﺤﻮل آﻠﻴﺴﺎي ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ آ ﺎﻣﻼً‬
‫ﺑﺎ اﻃﻼع اﺳﺖ و هﻤﻪ اﻳﻦ ﻗﻀﺎﻳﺎ در دﻳﺎﻧﺖ ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎري ﻧﻴﺰ روي دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﻃﻼﻋﺎت داﻣﻨﻪداري آﻪ در ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت اﺳﻼﻣﻲ دارد او را ﺑﺪﻳﻦ درﺟ ﻪ‬
‫روﺷ ﻦﺑ ﻴﻦ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﺧﻴﻠ ﻲ آﻮﭼ ﻚ و ﻣﺨﺘﺼ ﺮ از اﻳ ﻦ اﺧﺘﻼﻓ ﺎت و‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت را ﭼﻮن ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻲﺁورﻳﻢ‪.‬‬
‫در ﻗﺮﺁن ﺗﻌﺒﻴﺮاﺗﻲ هﺴﺖ آ ﻪ ذوق ﺳ ﻠﻴﻢ و ه ﺮ ﺷ ﺨﺺ روﺷ ﻦﺑﻴﻨ ﻲ ﺁن را‬
‫ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﻲ درك ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و ﻣ ﻮرد ه ﻴﭻ ﺷ ﻚ و اﻳ ﺮادي ﻧﻴﺴ ﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‪” :‬ﻳ ﺪاﷲ ﻓ ﻮق‬
‫اﻳﺪﻳﻬﻢ“ ﻳﻌﻨﻲ دﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﺮﺗﺮ از دﺳﺖ ﺁنهﺎﺳﺖ“ آﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺁن واﺿﺢ اﺳﺖ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺪرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎﻓﻮق ﻗﺪرتهﺎ اﺳﺖ ﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻌﺒﻴ ﺮ آ ﻪ ”اﻟ ﺮﺣِﻤﻦ ﻋﻠ ﻲ اﻟﻌ ﺮش‬
‫اﺳﺘﻮي ﻳﻌﻨﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺗﺨ ﺖ ﻣﺴ ﺘﻘﺮ ﮔﺮدﻳ ﺪ“‪ .‬ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺧ ﺪا ﺟﺴ ﻢ ﻧﻴﺴ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑ ﺮ ﺗﺨ ﺖ‬
‫ﺑﻨﺸ ﻴﻨﺪ و ﻣﻌﻨ ﻲ ﺁن اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭘﺮوردﮔ ﺎر ﺑ ﺮ ﻣﻘ ﺎم رﺑﻮﺑﻴ ﺖ اﺳ ﺘﻮار اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ در‬
‫ﺗﻮﺻ ﻴﻒ روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪”:‬وﺟ ﻮﻩ ﻳﺆﻣﺌ ﺬ ﻧﺎﺿ ﺮة اﻟ ﻲ رﺑﻬ ﺎ ﻧ ﺎﻇﺮة‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻲ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ رﺧﺴﺎر ﺷﻜﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاي ﺧ ﻮﻳﺶ ﻣ ﻲﻧﮕﺮﻧ ﺪ“ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮﺑﻲ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ‬
‫ﻣﻲدهﺪ‪ :‬ﻧﻴﻜﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﮕﺮاﻧﻨﺪ ﻳﺎ اﻳﻦ آﻪ ﺑﺪو ﺗﻮﺟﻪ دارﻧﺪ‪” .‬ان اﷲ ﺳ ﻤﻴﻊ‬
‫ﺑﺼﻴﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﺷﻨﻮد و ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ“ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻴﺰي ﺑﺮ وي ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﺸﻚ و ﺟﺎﻣﺪاﻟﻔﻜ ﺮ آ ﻪ ﺑﻨ ﺎ را ﺑ ﺮ ﺣ ﺪﻳﺚ‪ ،‬ﻣﻨﻘ ﻮﻻت‬
‫ﻗﺮار دادﻩ و دﺧﺎﻟﺖ ﻋﻘﻞ را در اﻣﻮر دﻳﺎﻧﺘﻲ ﻧﺎروا و ﺑﺎﻋﺚ ﮔﻤﺮاهﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺁﻳﺎت و اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮات را ﺑﻪ هﻤﺎن ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺤﺖاﻟﻠﻔﻈﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪﻧﺪ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﭼﻮن ﺁدﻣﻴﺎنﺳﺖ و دﺳﺖ و ﭘﺎ و ﭼﺸﻢ و دهﺎن و ﺳﺮ و ﮔﻮش دارد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﻌﻤﺮ هﺬﻟﻲ )ﻣﺘﻮﻓﻲ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 236‬هﺠﺮي( ﻣﻲﮔﻔﺖ ه ﺮ آ ﺲ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ آﺎﻓﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻨﺒﻠﻴﺎن ﺗﺎﺑﻊ اﻣﺎم اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ﺑﻮدﻧﺪ هﻢ ﭼﻮن رهﺒﺮﺷﺎن ﺟﺎﻣ ﺪ و‬
‫ﺑ ﻲﺣﺮآ ﺖ آﻨ ﺎر ﻣﻨﻘ ﻮﻻت اﻳﺴ ﺘﺎدﻩ و ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﺤ ﺮك ذهﻨ ﻲ را ﺑ ﻪ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ روا‬
‫ﻧﻤﻲداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑ ﻦ ﺗﻴﻤﻴ ﻪ ﻳﻜ ﻲ از ﻋﻠﻤ ﺎي ﺑ ﺰرگ اﻳ ﻦ ﻃﺎﻳﻔ ﻪ اﺳ ﺖ )ﺑ ﻴﻦ ﻗ ﺮن ‪ 6‬و ‪7‬‬
‫هﺠ ﺮي( آ ﻪ از ﻓ ﺮط ﺗﻌﺼ ﺐ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺰﻟﻴ ﺎن را آ ﺎﻓﺮ و اﻣ ﺎم ﻣﺤﻤ ﺪ ﻏﺰاﻟ ﻲ را ﻣﻨﺤ ﺮف‬
‫ﻣ ﻲداﻧﺴ ﺖ‪ .‬روزي در دﻣﺸ ﻖ وﻋ ﻆ ﻣ ﻲآ ﺮد و ﺑ ﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ ﺁﻳ ﻪ ﻳ ﺎ ﺣ ﺪﻳﺜﻲ از ﻣﻨﺒ ﺮ‬
‫ﻓﺮود ﺁﻣﺪ و ﮔﻔﺖ هﻤﻴﻦ ﻃﻮر آﻪ ﻣﻦ از ﻣﻨﺒﺮ ﻓﺮود ﺁﻣﺪم ﺧﺪاوﻧﺪ هﻢ از ﺗﺨﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫زﻳﺮ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺼﺐ و ﺟﻤﻮد ﻓﻜﺮي اﻳﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑ ﻪ درﺟ ﻪاي اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻗ ﻮال ﻣﺘﻜﻠﻤ ﺎن‬
‫اﺳﻼﻣﻲ و ﻣﻌﺘﺰﻟﻴﺎن و ﺣﺘﻲ اﺷ ﺎﻋﺮﻩ را ﺑﺎﻃ ﻞ داﻧﺴ ﺘﻪ و ه ﺮ ﻧ ﻮع اﻧﺤ ﺮاف از ﺁراي‬
‫ﺳﺨﻴﻒ و ﻋﻮاﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺪﻋﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﻋﺎﻣﺮ ﻗﺮﺷﻲ )ﻣﺘﻮﻓﻲ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 524‬هﺠﺮي( ﻣﻲﮔﻔﺖ اﻳ ﻦ ﺑ ﺪﻋﺖﮔ ﺬاري‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺁﻳﻪ ”ﻟﻴﺲ آﻤﺜﻠﻪ ﺷﺌﻲ“ را ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ آﻪ ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰي ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﺪا‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻳﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ در اﻟﻮهﻴ ﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻧ ﺪارد وﮔﺮﻧ ﻪ ﭼ ﻮن ﻣ ﻦ و‬
‫ﺷﻤﺎ اﻋﻀﺎء و ﺟﻮارح دارد و از ﺧﻮاﻧﺪن ﺁﻳﻪ‪:‬‬
‫ﺴ ﺠﻮ ِد…)روزي آ ﻪ آﺸ ﻒ‬ ‫ن اِﻟ ﻲ اﻟ ُ‬
‫ﻋﻮْ َ‬
‫ق وض ُﻳ ﺪْ َ‬
‫ﻒ ﻋ ﻦْ ﺳ ﺎ ٍ‬
‫ﺸ ُ‬
‫” َﻳ ﻮْ َم ُﻳﻜْ َ‬
‫آﺮدﻩ ﺷﻮد از ﺳﺎق و ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺠﻮد…( دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺳ ﺎق ﭘ ﺎي ﺧ ﻮد زد و‬
‫ﮔﻔﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺎقهﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﺳﺎق ﭘﺎي ﻣﻦ دارد“‪.‬‬
‫از ﺳ ﻴﺮ در ﻋﻘﺎﻳ ﺪ و ﺁراء اﻳ ﻦ ﺟﻤﺎﻋ ﺖ ﺑ ﻲاﺧﺘﻴ ﺎر ﺷ ﺨﺺ ﺑ ﻪ ﻳ ﺎد اﻋ ﺮاب‬
‫ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ و ﻋ ﺎدات ﺑ ﺪوي ﺁنه ﺎ ﻣ ﻲاﻓﺘ ﺪ آ ﻪ هﻤ ﺎن اﻋ ﺮاب ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﺑﻴ ﻨﺶ ﻣ ﺎدي و‬
‫ﮔ ﺮاﻳﺶ ﺑ ﻪ ﻣﺤﺴﻮﺳ ﺎت و دور ﺑ ﻮدن از اﻣ ﻮر روﺣ ﺎﻧﻲ از ﮔﺮﻳﺒ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳ ﺮ‬
‫ﺑﻴ ﺮون ﻣ ﻲﺁوردﻧ ﺪ و اﻣﺘ ﺰاج ﺑ ﺎ ﻣﻠ ﻞ ﺁرﻳ ﺎﻳﻲ و ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻓﺮﻗ ﻪه ﺎﻳﻲ ﭼ ﻮن ﻣﻌﺘﺰﻟ ﻪ‪،‬‬
‫اﺧ ﻮاناﻟﺼ ﻔﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻃﻨﻴ ﺎن‪ ،‬ﺻ ﻮﻓﻴﺎن و ﺳ ﺎﻳﺮ ﻓﺮﻗ ﻪه ﺎﻳﻲ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﻮﻻت ﻋﻘﻠ ﻲ روي‬
‫ﺁوردﻩاﻧﺪ در ﺁنهﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻜﺮدﻩ اﺳﺖ و از ﻗﻀ ﺎ رهﺒ ﺮان و ﭘﻴﺸ ﻮاﻳﺎن اﻳ ﻦ ﻗ ﻮم هﻤ ﻪ‬
‫از ﻧﮋاد ﺳﺎﻣﻲ هﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻨﺪرت اﺷﺨﺎﺻﻲ ﺧﻮش ﻓﻜ ﺮ و ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﻮﻻت ﻋﻘﻠ ﻲ در‬
‫ﺁنهﺎ دﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ و ﻏﺎﻟﺐ ﻋﻠﻤﺎي آﻼم آﻪ ﻳﺎ از ﻏﻴ ﺮ ﻧ ﮋاد ﻋﺮﺑﻨ ﺪ‬
‫و ﻳﺎ اﻳﻦ آﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪ اﻣﺘﺰاج ﺑﺎ ﻓﻜﺮ ﺁرﻳﺎﻳﻲ ﺟﻤ ﻮد ﻓﻜ ﺮي و ﺗﺼ ﻠﺐ در ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺪوي‬
‫را از دﺳﺖ دادﻩاﻧﺪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ هﻤﻪ اﻳﻦهﺎ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪاي آ ﻪ در ﺻ ﺪر اﻳ ﻦ ﻓﺼ ﻞ‬
‫ﺁوردﻳﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ”اﻧﺴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺧﻮد ﺁﻓﺮﻳﺪ“‪.‬‬
‫در اوﻗﺎﺗﻲ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﺗﺪارك ﺟﻨﮓ ﺑ ﺎ روﻣﻴ ﺎن ﺑ ﻮد )ﺳ ﺎل ‪ 10‬هﺠ ﺮي(‬
‫ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﻋﺮاب ﻣﺘﻌﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫”ﺁﻳﺎ اﻣﺴﺎل ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ روﻣﻴﺎن ﻧﻤﻲﺁﻳﻲ؟‬
‫ﺟﺪ اﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺟﻮاب داد‪:‬‬
‫اﺟﺎزﻩ دهﻴﺪ ﺷﺮآﺖ ﻧﻜﻨﻢ و دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ ﻧﺸﻮم زﻳ ﺮا ﻣ ﻦ زن را زﻳ ﺎد دوﺳ ﺖ‬
‫دارم و ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ از دﻳﺪن زﻧﺎن روﻣﻲ اﺧﺘﻴﺎر از دﺳﺖ ﺑﺪهﻢ“‬
‫ﺁﻳﻪ ‪ 49‬ﺳﻮرﻩ ﺑﺮاﺋﺔ )ﺗﻮﺑﻪ( در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟ َﻬ ّﻨ َﻢ‬
‫ن َ‬
‫” َو ﻣﻨْ ُﻬﻢْ َﻣﻦْ ﻳَ ُﻘ ﻮ ُل اﺋ ﺬَن ﻟ ﻲ وَﻻﺗﻔْﺘ ّﻨ ﻲ‪ .‬اَﻻ ﻓ ﻲ اْﻟﻔﺘْﻨ ِﺔ ﺳ ﻘَﻄُﻮا َو َا ّ‬
‫ﻦ“‬ ‫ﻟُﻤﺤﻴﻄﺔ ﺑﺎْﻟﻜﺎﻓِﺮﻳ َ‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ اﺷ ﺨﺎص ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﻣ ﺮا ﻣﻌ ﺬور دار و دﭼ ﺎر ﻓﺘﻨ ﻪ ﻣﺴ ﺎز‪ ،‬ﺁنه ﺎ در‬
‫ﻓﺘﻨﻪ اﻓﺘﺎدﻩاﻧﺪ و دوزخ ﺑﺮ آﻔﺎر ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠ ﻮم اﺳ ﺖ ﺁﻳ ﻪ از زﺑ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ اﺳ ﺖ زﻳ ﺮا ﺟ ﺪﺑﻦ ﻗ ﻴﺲ از او اﺟ ﺎزﻩ‬
‫ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ ﺷ ﺮآﺖ ﻧﻜﻨ ﺪ ﻧ ﻪ از ﺧ ﺪا وﻟ ﻲ ﺧ ﺪا زود ﺑ ﻪ ﻳ ﺎري‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩاش ﻣﻲﺷﺘﺎﺑﺪ و ﺁﺗﺶ دوزخ را ﺑ ﺮاي آﺴ ﻲ آ ﻪ ﺟﺮﺋ ﺖ و ﮔﺴ ﺘﺎﺧﻲ را ﺑ ﺪان‬
‫ﺟﺎ رﺳﺎﻧﻴﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ در ﺟﻨﮓ ﺷﺮآﺖ ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲاﻓﺮوزد‪.‬‬

‫ﺟﻦ و ﺟﺎدوﮔﺮي‬

‫ﺟ ﻦ ﻣﻮﺟ ﻮدي اﺳ ﺖ ﭼ ﻮن ﺁدﻣﻴ ﺎن اﻣ ﺎ ﻧ ﺎﻣﺮﻳﻲ‪ .‬ﮔ ﺎهﻲ ﺑ ﺮ ﺁدﻣﻴ ﺎن ﻇ ﺎهﺮ‬

‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺣﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﺮيزادﻩ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺸﺮي ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺟﻦ ﻧﺮي ﻋﺎﺷﻖ زﻧﻲ‬
‫از ﺁدﻣﻴﺎن ﮔﺮدد‪ .‬ارواح ﺷﺮﻳﺮﻩ ﮔﺎهﻲ در ﺑﺪن ﺁدﻣﻴﺰاد رﻓﺘﻪ او را ﻣﺼﺮوع ﻣﻲآﻨﻨ ﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اوهﺎم ﻣﻴﺎن هﻤﻪ ﻣﻠﻞ رواج داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎدوﮔﺮي از ﻗﺪﻳﻢ ﻣﻴﺎن اﻗﻮام ﺑﺸﺮي ﻣﺘﺪاول ﺑﻮدﻩ و ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از اﻳﻦ آ ﻪ‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن اورادي ﻳﺎ درﺳﺖ آﺮدن ﻃﻠﺴﻤﻲ ﻳﺎ ﺗﺮآﻴ ﺐ داروه ﺎﻳﻲ آﺎره ﺎﻳﻲ‬
‫ﻼ ﺷﺨﺼ ﻲ را ﺑﻜﺸ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺮدي را‬ ‫اﻧﺠﺎم دهﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌ ﻲ ﻗﺎﺑ ﻞ اﻧﺠ ﺎم ﻧﺒﺎﺷ ﺪ ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻋﺎﺷﻖ آﻨ ﺪ‪ .‬زﻧ ﻲ را ﺑ ﻪ دﻳ ﻮاﻧﮕﻲ اﻧ ﺪازد‪ .‬ﻋﺮوﺳ ﻜﻲ از ﻣ ﻮم ﺑﺴ ﺎزد و ﺑ ﻪ ﭼﺸ ﻢ ﺁن‬
‫ﺳﻮزﻧﻲ ﻓﺮو آﻨﺪ و ﺑﻲدرﻧﮓ ﺷﺨﺼﻲ ﺻﺪ ﻓﺮﺳﻨﮓ دورﺗﺮ آﻮر ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻣﻬﻤ ﻼت و اﺑﺎﻃﻴ ﻞ از ﻗ ﺪﻳﻢﺗ ﺮﻳﻦ اﻋﺼ ﺎر و در اﻗ ﻮام ﺑﺸ ﺮي ﻣﻮﺟ ﻮد‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ هﻨﻮز هﻢ وﺟﻮد دارد ‪ .‬ﺣﺘﻲ در آﺸﻮرهﺎي رﺷﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪.‬‬
‫ﻋﻠ ﺖ ﺁﺷ ﻜﺎر و ﻣﺴ ﻠﻢ ﻗﻀ ﻴﻪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺣﻴ ﻮان ﻣ ﺪِرك اﻧﺪﻳﺸ ﻪ دارد‪.‬‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ او را ﺑﻪ ﺗﻜﺎﭘﻮ ﻣﻲاﻧﺪازد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗ ﺎرﻳﻜﻲ ﻣﺠﻬ ﻮﻻت را‬
‫روﺷﻦ آﻨﺪ و ﻧﺎﭼﺎر دﺳﺘﺨﻮش ﻓﺮض و ﺣﺪس ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﻧﺘﻮاﻧ ﺪ‬
‫آ ﺎري از ﭘ ﻴﺶ ﺑﺒ ﺮد ﻗ ﻮﻩ واهﻤ ﻪ ﺑ ﻪ آ ﺎر ﻣ ﻲاﻓﺘ ﺪ‪ .‬ﺁدﻣ ﻲ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺿ ﻌﻴﻒ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺷﻬﻮات و رﻏﺒﺎﺗﻲ دارد آﻪ ﺑ ﺎ وﺳ ﺎﻳﻞ ﻋ ﺎدي دﺳ ﺖ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺑ ﺪانه ﺎ‬
‫دﺷﻮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋ ﻮاﻣﻠﻲ از اﻳ ﻦ ﻃ ﺮاز او را در ورﻃ ﻪ ﺧﺮاﻓ ﺎت ﻣ ﻲاﻓﻜﻨ ﺪ‪ .‬ﻓ ﺎل ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد‪،‬‬
‫ﻃﺎﻟﻊ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ از ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﮕﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ رﻣﻞ و ﺟﻔﺮ رو ﻣﻲﺁورد‪ .‬در ﺗﺎرﻳﻜﻲ وﺣﺸﺖ‬
‫ﺑ ﺮ او ﻣﺴ ﺘﻮﻟﻲ ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬ﻣﻮﺟ ﻮدات وهﻤ ﻲ ﺑ ﻪ اﺷ ﻜﺎل ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ ﺑ ﺮ وي هﺠ ﻮم‬
‫ﻣﻲﺁورﻧﺪ… اﻟﺦ ﭘﺲ ﺟﺎي ﺷﮕﻔﺖ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻋﺮبهﺎي ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻣ ﻴﻼدي ﺑﻬ ﺮﻩاي‬
‫آﺎﻓﻲ از اﻳﻦ اوهﺎم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟﻲ ﺷﮕﻔﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ه ﺮ دو ﻣﻮﺿ ﻮع در‬
‫ﻗﺮﺁن ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁن هﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻳﺠﺎﺑﻲ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ اﻣﺮ واﻗﻊ‪.‬‬
‫دو ﺳ ﻮرﻩ ﻗ ﻞ اﻋ ﻮذ ﺑ ﺮب اﻟﻔﻠ ﻖ و ﻗ ﻞ اﻋ ﻮذ ﺑ ﺮب اﻟﻨ ﺎس راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﺳ ﺤﺮ و ﭼﺸ ﻢ ﺑ ﺪ اﺳ ﺖ و ﻏﺎﻟ ﺐ ﻣﻔﺴ ﺮان ﻗ ﺮﺁن ﺑﺮاﻧﻨ ﺪ آ ﻪ ﻟﺒﻴ ﺪ ﺑ ﻦ اﻋﺼ ﻢ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺸﺮآﺎن ﻗﺮﻳﺶ در آﺎر ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺟ ﺎدوﻳﻲ ﺑ ﻪ آ ﺎر ﺑﺴ ﺖ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻧﺎزل ﺷﺪ و او را از ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮي ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻤﺒﺮﻳﺞ ﺁﻣﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ در ﺣ ﺎل ﺑﻴﻤ ﺎري ﺧﻔﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬دو‬
‫ﻓﺮﺷﺘﻪ را ﺑﺎﻻي ﺳﺮ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﭘﺎي ﺧﻮد دﻳﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از دﻳﮕﺮي ﭘﺮﺳ ﻴﺪ اﻳ ﻦ ﻣ ﺮد از ﭼ ﻪ‬
‫ﻧﺎراﺣﺖ و ﻧﺎﻻن اﺳﺖ؟ دوﻣﻲ ﮔﻔﺖ از ﺳﺤﺮي آ ﻪ ﻟﻴﺒ ﺪ در آ ﺎر او آ ﺮدﻩ و ﺁن را در‬
‫ﭼﺎﻩ ”دروان“ دﻓﻦ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﺷﺪ و ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟ ﺐ و ﻋﻤ ﺎر را ﻣ ﺄﻣﻮر ﺑﻴ ﺮون‬
‫ﺁوردن ﺳﺤﺮ ﻓﺮﻣ ﻮد‪ .‬ﺁن دو ﭼ ﺎﻩ را آﺸ ﻴﺪﻧﺪ و ﺳ ﻨﮓ ﺗ ﻪ ﭼ ﺎﻩ را ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ و دﻳﺪﻧ ﺪ‬
‫هﻤﺎن ﻃﻮر آﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﺷ ﺘﻪاي اﺳ ﺖ داراي ﻳ ﺎزدﻩ ﮔ ﺮﻩ‪ .‬ﺁن را ﻧ ﺰد‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﺁن وﻗﺖ دو ﺳﻮرﻩ ﻣﺬآﻮر آﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻳﺎزدﻩ ﺁﻳﻪ اﺳ ﺖ ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ‬
‫و ه ﺮ ﺁﻳ ﻪاي آ ﻪ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﻣ ﻲﺷ ﺪ ﮔﺮه ﻲ ﮔﺸ ﻮدﻩ ﻣ ﻲﺷ ﺪ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺷ ﻔﺎ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ…‬
‫ﻃﺒﺮي هﻢ ﺑﺎ ﺁب و ﺗﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻗﻀﻴﻪ را ﺷﺮح ﻣﻲده ﺪ و ﺗﻔﺴ ﻴﺮ ﺟﻼﻟ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺪون ﺁب و ﺗﺎب ﺧﻮاﻧﺪن هﺮ ﺁﻳﻪ را ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﺎزﺷﺪن ﻳﻚ ﮔﺮﻩ ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬ﺗﻔﺴﻴﺮ آﺸﺎف‬
‫اﺑﺪًا اﺷﺎرﻩاي ﺑﻪ اﻳﻦ اﻓﺴ ﺎﻧﻪه ﺎ ﻧﻜ ﺮدﻩ و ﺣﺘ ﻲ ﻣﻨﻜ ﺮ ﺗ ﺄﺛﻴﺮ ﺳ ﺤﺮ و ﺟ ﺎدو ﺷ ﺪﻩ ﻣﺜ ﻞ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺧﺮدﻣﻨﺪان ”ﺷﺮ ﻣ ﺎﺧﻠﻖ“ را ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﺣﻤ ﻞ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ آ ﻪ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ زه ﺮ ﻳ ﺎ‬
‫اﻣﺜﺎل ﺁنهﺎ از ﺑﺸﺮي ﺑﻪ ﺑﺸﺮ دﻳﮕﺮ زﻳﺎن رﺳﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻄﻠﺒﻲ آﻪ هﻴﭻ ﻳﻚ از ﻣﻔﺴﺮان و ﻋﻠﻤ ﺎء اﺳ ﻼم ﻣﻨﻜ ﺮ ﻧﺸ ﺪﻩاﻧ ﺪ وﺟ ﻮد‬
‫ﺟﻦ اﺳﺖ زﻳﺮا در ﺑﻴﺶ از دﻩ ﺟﺎي ﻗﺮﺁن ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁنهﺎ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪﻩ و ﺣﺘﻲ ﺧﻠﻘﺖ‬
‫ﺁنهﺎ را ﻧﻴﺰ از ﻋﻨﺼﺮ ﺁﺗﺶ ذآﺮ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ در ﻗﺮﺁن ﺳﻮرﻩاي ﺑ ﺪﻳﻦ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺑﺎ ‪ 28‬ﺁﻳﻪ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ آﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﭘﺮﻳﺎن ﺁﻳﺎﺗﻲ از ﻗ ﺮﺁن ﮔ ﻮش آﺮدﻧ ﺪ و‬
‫از ﻓﺼﺎﺣﺖ ﺑﻴﺎن و ﻋﻠ ﻮ ﻣﻌ ﺎﻧﻲ ﺁن ﺑ ﻪ وﺟ ﺪ و ﺷ ﮕﻔﺖ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ و اﺳ ﻼم ﺁوردﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﻮم و ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد رﻓﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎزﮔﻮ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮبهﺎ ﭼﻮن هﻤ ﻪ اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوي ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ارواح و ﭘﺮﻳ ﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﻣﺤ ﻴﻂ و دﺷ ﺖه ﺎي ﺧ ﺎﻣﻮش و ﺧﻠ ﻮت ﺁﻧ ﺎن را در اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ اوه ﺎم ﺳ ﺨﺖ‬
‫ﻳﺎري ﻣﻲآﺮد ﺑﻪ ﻃ ﻮري آ ﻪ ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﻣﺴ ﺎﻓﺮي هﻨﮕ ﺎم ﺷ ﺐ ﺑ ﻪ دﺷ ﺖ ﺑ ﻲﺳ ﻜﻨﻪاي‬
‫ﻓﺮود ﻣﻲﺁﻣﺪ از ﺷﺪت وﺣﺸﺖ ﻃﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﻨﺎﻩ ﺷ ﺎﻩ ﭘﺮﻳ ﺎن و ﻣﻴﺮﺟﻨﻴ ﺎن‬
‫ﻣﻲﺳﭙﺮد آﻪ او را از ﺷﺮ ﺳﻔﻴﻬﺎن ﺟﻨﻲ ﻣﺤﺎﻓﻈ ﺖ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و ﺑﺮﺣﺴ ﺐ ﻧ ﺺ ﺁﻳ ﻪ ﻗ ﺮﺁن‬
‫در هﻤﻴﻦ ﺳﻮرﻩ اﻳﻦ ﭘﻨﺎهﻨﺪﮔﻲ اﻧﺲ ﺑﻪ ﺟﻨﻴﺎن ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻏﺮور و اﻧﻜﺎر آﺸﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻴﻮع اوهﺎم و ﭘﻨ ﺪارهﺎي دور از ﻣ ﻮازﻳﻦ ﻋﻘﻠ ﻲ در اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوي و ﺣﺘ ﻲ‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻠﺖهﺎي ﻣﺘﻤﺪن ﭼﻨﺪان ﻣﺎﻳﻪ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺁﻳﺎ ﺁﻣﺪن ﺁنهﺎ‬
‫در آﺘﺎﺑﻲ آﻪ ﺁن را آﻼم ﺧﺪا ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺁن هﻢ از ﻃﺮف ﺷﺨﺼﻲ آﻪ ﺑﺮﺿ ﺪ ﺧﺮاﻓ ﺎت‬
‫و ﻋﺎدات ﺟﺎهﻼﻧﻪ ﻗﻮم ﺧﻮد ﻗﻴﺎم آﺮدﻩ اﺳﺖ و در ﻣﻘ ﺎم اﺻ ﻼح ﻓﻜ ﺮ و اﺧ ﻼق ﺁنه ﺎ‬
‫ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺄﻣﻞ و ﺣﻴﺮت ﻧﻤﻲﺷﻮد؟‬
‫ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ و ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺁن را ﻳ ﻚ ﻧ ﻮع رؤﻳ ﺎ و ﻣﻜﺎﺷ ﻔﻪاي ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﺼ ﻮر‬
‫آﺮد آﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ دﺳﺖ دادﻩ اﺳﺖ ﭼﻨﺎن آ ﻪ ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ ﺣﺎﻟ ﺖ وﺣ ﻲ و ﻇﻬ ﻮر‬
‫ﻓﺮﺷﺘﻪ را در ﺁﻏﺎز ﺑﻌﺜﺖ رؤﻳﺎي ﺻ ﺎﻟﺤﻪ ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩاﻧ ﺪ و ﺁﻳ ﻪ اول ﺳ ﻮرﻩ اﺳ ﺮي را آ ﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺒﺎﻧﻪ از ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﺑﻪ ﻣﺴ ﺠﺪاﻻﻗﺼ ﻲ رﻓﺘ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻌﺒﻴ ﺮ و‬
‫ﺗﺄوﻳﻞ آﺮدﻩاﻧﺪ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪات ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻗﻮم ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﭼﻨ ﺎن در روح ﭘ ﺮ از رؤﻳ ﺎي او‬
‫اﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ آﻪ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ واﻗﻌ ًﺎ ﺗﺼ ﻮر آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ اﻗ ﻮاﻣﻲ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت و ﻣﻤﻴ ﺰات‬
‫ﺁدﻣﻲ در روي زﻣ ﻴﻦ هﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ دﻳ ﺪﻩ ﻧﻤ ﻲﺷ ﻮﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺁدﻣﻴ ﺎن ﺑ ﻪ ﻋﻘ ﻞ و ادراك‬
‫ﻣﻤﺘﺎزﻧﺪ و ﭼﻮن ﺁﻧﺎن ﻣﻜﻠﻔﻨﺪ و از اﻳﻦ رو ﺑﺎﻳﺪ ﺁنهﺎ را ﺑ ﻪ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻲ و اﻋﺘﻘ ﺎد ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﺎد دﻋﻮت آﺮد؟‬
‫در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﭼﺮا ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي از ﻧﻮع ﺟﻦ ﺑﺮ ﺁنهﺎ ﻣﺒﻌ ﻮث ﻧﺸ ﻮد؟ ﭼ ﻪ در‬
‫هﻤﻴﻦ ﻗﺮﺁن ﻣﻜﺮر ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ رﺳﻮل هﺮ ﻗﻮﻣﻲ از ﻧﮋاد هﻤﺎن‬
‫ﻗﻮم ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﺁنهﺎ ﺗﻜﻠﻢ آﻨﺪ و ﺣﺘ ﻲ در ﭼﻨ ﺪ ﺟ ﺎي ﻗ ﺮﺁن ﺗﺼ ﺮﻳﺢ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ اﮔﺮ در زﻣﻴﻦ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻲزﻳﺴﺘﻨﺪ از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي ﺑﺮ ﺁنهﺎ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻳﺎ اﻳﻦ آﻪ ﺳﻮرﻩ ﺟﻦ را ﻧﻮﻋﻲ ﺻﺤﻨﻪﺳﺎزي ﺑﺎﻳ ﺪ ﻓ ﺮض آ ﺮد آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻔﺎد ﺑﻴﺖ ﻣﻮﻟﻮي‪:‬‬
‫ﭼﻮن آﻪ ﺑﺎ آﻮدك ﺳﺮ و آﺎرت ﻓﺘﺎد‬
‫ﭘﺲ زﺑﺎن آﻮدآﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺸﺎد‬
‫اﺑﺪاﻋﻲ در ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻩ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻋﻘﻮل ﻗﻮم ﺧ ﻮد داﺳ ﺘﺎﻧﻲ ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ ﺟﻨﻴﺎن هﻢ از اﻟﻔﺎظ و ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻗﺮﺁن ﺑﻪ وﺟﺪ ﺁﻣﺪﻩ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩاﻧﺪ؟‬
‫در هﺮ ﺻﻮرت اﻳﺮادي ﺑﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺴ ﺖ ﻓﻼﺳ ﻔﻪ ﺑ ﺰرگ ﻳﻮﻧ ﺎن ﺑ ﺎ‬
‫ﺁن اﻓﻜﺎر ﺑﻠﻨﺪ و ﺛﺒﺖ در ﻣﺴﺎﻳﻞ رﻳﺎﺿﻲ و ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺗﻌﻠﻴﻞ ﺣﻮادث زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣﻌﺘﻘ ﺪات‬
‫ﻗﻮم ﺧﻮد را ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻧﺎدﻳﺪﻩ اﻧﮕﺎرﻧﺪ و در اﺳ ﺎﻃﻴﺮ و ﻣﻴﺘﻮﻟ ﻮژي دﻳﻨ ﻲ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن‬
‫ﺷﺮآﺖ آﺮدﻩاﻧﺪ وﻟﻲ ﺁن وﻗﺖ ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣ ﻲﻣﺎﻧ ﺪ و ﺁن اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻗﺮﺁن آﻼم ﺧﺪاﺳﺖ و اﻳﻦهﺎ را ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﮕﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ﺑﻠﻜ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺪو وﺣ ﻲ‬
‫آﺮدﻩ اﺳﺖ و هﻤﻴﻦ ﺳﻮرﻩ ﺑﺎ آﻠﻤﻪ ﻗﻞ ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺁﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ هﻢ در ﺑﺎب ﺟ ﻦ و‬
‫ﭘﺮي ﺑﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ اﻋﺮاب ﺣﺠﺎز هﻢﺳﺎز اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻗﻮﻣﻲ اﻋﺮاب از زﺑﺎن ﺣﻀﺮت‬
‫رﺳﻮل ﺟﺎري ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗ ﻮراة )ﺗ ﻮرات( از ﻣﻮارﻳ ﺚ ﮔ ﺮانﺑﻬ ﺎي ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻓﻜ ﺮ ﺑﺸ ﺮي اﺳ ﺖ زﻳ ﺮا‬
‫ﺳﺎدﻩﻟﻮﺣﻲ اﻗﻮام اﺑﺘ ﺪاﻳﻲ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﺟﻬ ﺎن و ﻃ ﺮز ﺗﻔﻜ ﺮ ﺣﻘﻴﺮاﻧ ﻪاي آ ﻪ از‬
‫ﺧﺎﻟﻖ آﺎﺋﻨ ﺎت دارﻧ ﺪ در ﺁن ﻣ ﻨﻌﻜﺲ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺮﺣﺴ ﺐ اﻳ ﻦ آﺘ ﺎب ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺁﺳ ﻤﺎنه ﺎ و‬
‫زﻣ ﻴﻦ را در ﻇ ﺮف ﺷ ﺶ روز ﺁﻓﺮﻳ ﺪ و روز هﻔ ﺘﻢ آ ﻪ ﺷ ﻨﺒﻪ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺮاﺣﺖ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻴﺶ از ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺁﺳ ﻤﺎنه ﺎ و زﻣ ﻴﻦ ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺧﻮرﺷ ﻴﺪي وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ ﺗ ﺎ از‬
‫ﻃﻠﻮع و ﻏ ﺮوب ﺁن روز و ﺷ ﺒﻲ ﭘﺪﻳ ﺪ ﺷ ﻮد و ﺑﺸ ﺮ ﺁن را ﺑ ﺮاي ﺧ ﻮد ﻣﻌﻴ ﺎر زﻣ ﺎن‬
‫ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ هﻢ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن زﻣ ﺎن ﺁﻓ ﺮﻳﻨﺶ ﻣﺤﺘ ﺎج اﻳ ﻦ ﻣﻌﻴ ﺎر‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؟‬
‫ﺁﻳ ﺎ ﺷ ﺶ روزي آ ﻪ ﺑ ﺮاي ﺁﻓ ﺮﻳﻨﺶ ﺟﻬ ﺎن ﻣﺼ ﺮف ﺷ ﺪﻩ روزه ﺎي آ ﺮﻩ‬
‫ﻼ روزهﺎي ﺳﻴﺎرﻩ ﻧﭙﺘﻮن؟‬ ‫زﻣﻴﻦ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻣﺜ ً‬
‫ﻋﻠﺖ ﺣﺪوث روز و ﺷﺐ ﻃﻠﻮع و ﻏﺮوب ﺁﻓﺘﺎب اﺳﺖ ﺑ ﺮ آ ﺮﻩ زﻣ ﻴﻦ‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫ﻓ ﺮض آﻨ ﻴﻢ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ هﻨ ﻮز ﺁنه ﺎ را ﻧﻴﺎﻓﺮﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ روز و ﺷ ﺐ ﺣ ﺎدث‬
‫ﻣﻲﺷﻮد؟ ﺁﻳﺎ در ذهﻦ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﻠﻮل ﻗﺒﻞ از ﻋﻠﺖ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺑ ﺎري ﻗﻀ ﻴﻪ ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ دﻧﻴ ﺎ را در ﺷ ﺶ روز‬
‫ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ در ﻗﺮﺁن ﻣﻜﺮر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ﺳﻮرﻩ ﻳﻮﻧﺲ ﺁﻳﻪ ‪3‬‬
‫ﻋ َﻠ ﻲ‬
‫ض ﻓﻲ ﺳﺘّﺔ اَﻳّﺎم ُﺛﻢّ اﺳْﺘَﻮي َ‬ ‫ﻖ اﻟﺴّﻤﻮات وّاﻻْر َ‬ ‫ﺧ َﻠ َ‬
‫ﷲ اّﻟﺬي َ‬ ‫ن َرﺑﱠ ُﻜ ُﻢ ا ُ‬
‫”َا ﱠ‬
‫اْﻟﻌَﺮْش‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺧﺪاي ﺷﻤﺎ آﺴﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺁﺳﻤﺎنهﺎ و زﻣﻴﻦ را در ﺷ ﺶ روز ﺁﻓﺮﻳ ﺪ‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﻋﺮش ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮔﺮدﻳﺪ“‬
‫‪2‬‬
‫ﺳﻮرﻩ اﻋﺮاف ﺁﻳﻪ ‪54‬‬
‫ض ﻓ ﻲ ﺳ ﺘّﺔ اَ ّﻳ ﺎم ﺛْ ّﻢ اﺳْ ﺘَﻮي‬ ‫ﺴ ﻤﻮات َو اْ َﻻرْ َ‬ ‫ﻖ اﻟ ّ‬
‫ﺧ َﻠ َ‬
‫ﷲ اّﻟ ﺬي َ‬ ‫ن َرﺑّ ُﻜ ُﻢ ا ُ‬‫”ِا ﱠ‬
‫ﻋَﻠَﻲ اْﻟﻌَﺮش‪.‬آﻪ ﻋﻴﻦ ﻋﺒﺎرت ﺁﻳﻪ ﺳﻮم ﺳﻮرﻩ ﻳﻮﻧﺲ ﺗﻜﺮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ“‬
‫‪3‬‬
‫ﺁﻳﻪ ‪ 7‬ﺳﻮرﻩ هﻮد‬
‫ﻋ َﻠ ﻲ‬
‫ﺷ ُﻪ َ‬
‫ن ﻋَﺮ ُ‬
‫ض ﻓ ﻲ ﺳ ﺘّﺔ َا ّﻳ ﺎ ٍم َو آ ﺎ َ‬ ‫ﺴ ﻤﻮات َواْﻻْر َ‬ ‫ﻖ اّﻟ َ‬
‫ﺧ َﻠ َ‬
‫” َو ُه َﻮ ّا َﻟ ﺬي َ‬
‫ﻼ…‬ ‫ﻋ َﻤ ً‬
‫ﻦ َ‬ ‫ﺴُ‬‫اْﻟﻤﺎ ِء ِﻟ َﻴﺒُْﻠ َﻮ ُآﻢْ اَﻳ ُﻜﻢْ َاﺣْ َ‬
‫اوﺳﺖ آﻪ ﺁﺳﻤﺎنهﺎ و زﻣﻴﻦ را در ﺷﺶ روز ﺁﻓﺮﻳ ﺪ و ﻋ ﺮش او ﺑ ﺮ روي‬
‫ﺁب ﻗﺮار داﺷﺖ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻴﺎزﻣﺎﻳﺪ آﻪ آﺪام ﻳﻚ ﻧﻴﻜﻮآﺎرﺗﺮﻳﺪ“‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺁﺳﻤﺎنهﺎ و زﻣﻴﻦ در ﺷﺶ روز ﺗﻜﺮار ﻣﻄﻠ ﺐ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﻔﺎوت آﻪ در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﻋﺮش ﺧﺪا ﺑﺮ ﺁب اﺳﺘﻮار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻋ ﺮش‬
‫و ﺁب ﻗﺒﻞ از ﺧﻠﻖ ﺁﺳﻤﺎنه ﺎ و زﻣ ﻴﻦ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ وﻟ ﻲ در دو ﺁﻳ ﻪ اول ﭘ ﺲ از‬
‫ﺁﻓﺮﻳ ﺪن زﻣ ﻴﻦ و ﺁﺳ ﻤﺎنه ﺎ ﺧ ﺪا ﺑ ﺮ ﻋ ﺮش ﻣﺴ ﺘﻘﺮ ﻣ ﻲﺷ ﺪ و ﺗ ﺎ درﺟ ﻪاي هﻤ ﺎن‬
‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ روز هﻔﺘﻢ آ ﻪ در ﺗ ﻮرات ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ از ﺁن ﻣﺴ ﺘﻔﺎد ﻣ ﻲﺷ ﻮد و ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮔﺮدﻳﺪ در هﺮ ﺳﻪ ﺁﻳﻪ ﺧﻠﻘﺖ زﻣ ﻴﻦ و ﺁﺳ ﻤﺎن ﺑ ﻪ ﺻ ﻴﻐﻪ ﺷ ﺨﺺ ﺛﺎﻟ ﺚ ﺑﻴ ﺎن‬
‫ﺷﺪﻩ ﻳﻌﻨﻲ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳ ﺪ اﻣ ﺎ در ﺁﻳ ﻪ )‪ 38‬ﺳ ﻮرﻩ ق( ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
 ‫‪4‬‬
‫ﺴ ﻨﺎ ﻣِ ﻦْ‬
‫ض َو ﻣﺎ َﺑﻴْ َﻨﻬُﻤﺎ ﻓﻲ ﺳﺘّﺔ اَﻳّﺎم َو ﻣ َﺎ َﻣ ّ‬
‫ﺧ َﻠﻘْﻨ َﺎ اﻟﺴّﻤﻮات وَا َﻻرْ َ‬
‫” َو َﻟ َﻘﺪْ َ‬
‫ب‬
‫ُﻟﻐُﻮ ٍ‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ ﻣ ﺎ ﺁﺳ ﻤﺎنه ﺎ و زﻣ ﻴﻦ را و ﺁن ﭼ ﻪ ﻣ ﺎﺑ ﻴﻦ ﺁنهﺎﺳ ﺖ در ﺷ ﺶ روز‬
‫ﺁﻓﺮﻳﺪﻳﻢ و ﺧﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ راﻩ ﻧﻴﺎﻓﺖ“‬
‫ﺗﻔ ﺎوت اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ ﺑ ﺎ ﺳ ﻪ ﺁﻳ ﻪ ﭘﻴﺸ ﻴﻦ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ذآ ﺮ ﺁﺳ ﻤﺎن و‬
‫زﻣﻴﻦ اآﺘﻔﺎ ﻧﺸﺪﻩ و ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﺁنهﺎﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻠﻖ ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد و ﻋ ﻼوﻩ‬
‫در اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻄﻴﺮ و ﺳﺘﺮگ ﺧﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ذات ﺑﺎريﺗﻌﺎﻟﻲ راﻩ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺴﺘﮕﻲ آﺎهﺶ ﻧﻴﺮوي ﺣﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ و اﻳﻦ آﺎهﺶ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮده ﺎي ﺿ ﻌﻴﻒ‬
‫و ﻣﺤﺪود و ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻬﺪام اﺧﺘﺼﺎص دارد ﻧﻪ ﺑﻪ ذات ﭘﺮوردﮔﺎر آﻪ ازﻟﻲ و اﺑﺪي اﺳﺖ‬
‫و از هﺮ ﮔﻮﻧﻪ آﺎهﺶ و ﺿﻌﻒ و ﻋﻮارض ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺮآﻨﺎر‪ .‬ﭘ ﺲ ﺁوردن اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ‬
‫آﻪ از ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩام ﺑﺮاي ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﺮاي ﺟﻮاب ﺑﻪ ﺗﻮرات اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪا‬
‫روز هﻔ ﺘﻢ ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺮاﺣﺖ ﭘﺮداﺧ ﺖ آ ﻪ ﺑﺎﻟﻤﻼزﻣ ﻪ ﻣﻌﻨ ﻲ ﺧﺴ ﺘﮕﻲ از ﺁن اﺳ ﺘﻨﺒﺎط‬
‫ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫‪5‬‬
‫ﺁﻳﻪ ‪ 9‬از ﺳﻮرﻩ ﻓﺼّﻠﺖ‬
‫ﻦ‬
‫ض ﻓﻲ َﻳﻮْﻣﻴْ ِ‬ ‫ﻖ اْﻻَر َ‬ ‫ﺧ َﻠ َ‬
‫ن ﺑّﺎﻟَﺬي َ‬
‫” ُﻗﻞْ اء ّﻧ ُﻜﻢْ َﻟ َﺘﻜْﻔُﺮو َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﺑﮕ ﻮ ﺁﻳ ﺎ ﻣﻨﻜ ﺮ وﺟ ﻮد آﺴ ﻲ ﻣ ﻲﺷ ﻮﻧﺪ آ ﻪ زﻣ ﻴﻦ را در دو‬
‫روز ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ؟‬
‫در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﺎز ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺪت ﺧﻠﻘﺖ زﻣﻴﻦ را دو‬
‫روز ﻣﻌﻴﻦ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺤﻮاي ﺁﻳﻪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ هﻤ ﻪ اﻋ ﺮاب ﻣﻜ ﻪ ﻣ ﻲداﻧﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ در دو روز ﺧﻠﻖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻨﻜﺮ وﺟ ﻮد ﺷﺨﺼ ﻲ ﺷ ﻮﻧﺪ آ ﻪ‬
‫آ ﺎر ﺑ ﺪﻳﻦ ﻋﻈﻤ ﺖ را در دو روز اﻧﺠ ﺎم دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺎ ﻋ ﺮبه ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ اﻃﻼﻋ ﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ از ﺁنهﺎ ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻮد آﻪ ﭼﺮا ﺑﻪ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪﻩ زﻣﻴﻦ آﺎﻓﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳ ﺨﻦ ﮔﻔﺘ ﻪ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ اﺳ ﺘﺪﻻل ﺧﺪاوﻧﺪاﻧ ﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ زﻳ ﺮا از‬
‫ﺁنهﺎ اﻳﻤﺎﻧﻲ ﺗﻮﻗﻊ دارد آﻪ ﺁن اﻳﻤﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻃﻼع و اذﻋﺎن اﻋﺮاب اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ‬
‫آﺴ ﻲ هﺴ ﺖ آ ﻪ زﻣ ﻴﻦ را در دو روز ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﭘ ﺲ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑﺎﻳ ﺪ ﺁن را ﻣﻮﻟ ﻮد‬
‫ﺗﺼﻮر ﺧﻮد ﺣﻀﺮت رﺳﻮل داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫ﺼ ﻠﺖ ﺁﻳ ﻪ ‪ 10‬ﻣﺸ ﻌﺮ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﭼﻬ ﺎر روز را‬ ‫در هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﻮرﻩ ﻓ ّ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﺮف اﻳﺠﺎد وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻌﻴﺸﺖ ﺳﺎآﻨﺎن آﺮﻩ زﻣﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ك ﻓﻴﻬ ﺎ َو َﻗ ّﺪ َر ﻓﻴﻬ ﺎ اَﻗﻮاﺗَﻬ ﺎ َﻓ ﻲ‬ ‫ﻲ ﻣ ﻦْ َﻓﻮْﻗﻬ ﺎ َو ﺑ ﺎ َر َ‬
‫ﺟ َﻌ َﻞ ﻓْﻴﻬ ﺎ رَواﺳ َ‬ ‫” َو َ‬
‫ﻦ‬
‫َارْ َﺑ َﻌ ِﺔ َاﻳّﺎ ٍم ﺳَﻮاء ﻟِﻠﺴّﺎﺋﻠﻴ َ‬
‫و ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ آﻮﻩهﺎ را ﻗﺮار داد آﻪ زﻣﻴﻦ اﺳﺘﻮار ﺑﻤﺎﻧ ﺪ و ﺑﺮآ ﺖه ﺎي‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺎﻧﺪاران در ﭼﻬﺎر روز ﻓﺮاهﻢ ﺳﺎﺧﺖ“‬
 ‫‪7‬‬
‫در اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ دﻳﮕﺮ از اﺳﺘﻘﺮار ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻋﺮش ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻧﻤ ﻲﺁﻳ ﺪ‬
‫وﻟﻲ در ﻋﻮض در ﺁﻳﻪ ‪ 11‬هﻤﻴﻦ ﺳﻮرﻩ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻃﻮْﻋ ًﺎ َا َو‬
‫ض اﺋﺘِﻴ ﺎ َ‬
‫ﻼرْ ِ‬
‫ن َﻓ َﻘ ﺎ َل ﻟَﻬ ﺎ َو ِﻟ َ‬
‫ﻲ دُﺧ ﺎ ُ‬‫ﺴ ﻤﺎء وَه َ‬‫ﻲ ا َﻟ ّ‬ ‫” ُﺛﻢﱠ ِاﺳْﺘَﻮي اِﻟ َ‬
‫ﻦ‬
‫َآﺮْه ًﺎ ﻗﺎﻟَﺘﺎ َا َﺗﻴْﻨﺎ ﻃﺎﺋِﻌﻴ َ‬
‫ﻳﻌﻨ ﻲ ﭘ ﺲ ﺑ ﺮ ﺁﺳ ﻤﺎن آ ﻪ دودي ﺑ ﻴﺶ ﻧﺒ ﻮد ﺑﺮﺷ ﺪ و او ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن و ﺑ ﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻣ ﺮاد ﻣ ﻦ ﺑﮕﺮدﻳ ﺪ ﻳ ﺎ از روي رﺿ ﺎ ﻳ ﺎ از راﻩ اﺟﺒ ﺎر‪ ،‬ﺁنه ﺎ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ ﻣ ﺎ‬
‫ﻣﻄﻴﻊ اواﻣﺮﻳﻢ“‬
‫در ﻧﺺ هﻤﻴﻦ ﺁﻳ ﻪ زﻣ ﻴﻦ و ﺁﺳ ﻤﺎن ﻣﺆﻧﺜﻨ ﺪ و از هﻤ ﻴﻦ رو ﻓﻌ ﻞ ﺁنه ﺎ آ ﻪ‬
‫ﻗﺎﻟﺘﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﻴﻐﻪ ﺗﺜﻨﻴﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ وﻟﻲ در ﺁﺧ ﺮ ﺁﻳ ﻪ ﺑ ﺎ آﻠﻤ ﻪ ﻃ ﺎﺋﻌﻴﻦ ﺟﻤ ﻊ ﻣ ﺬآﺮ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ و از ﻣﻮاردي اﺳﺖ آﻪ ﺗﺨﻠﻒ از اﺻﻮل زﺑﺎن ﻋﺮب روي دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫در ﺁﻳ ﻪ ‪ 12‬هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﻮرﻩ دو روز ﺑ ﻪ ﺑﻨ ﺎي هﻔ ﺖ ﺁﺳ ﻤﺎن‬
‫اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻦ َو َاوْﺣﻲ ﻓﻲ ُآﻞّ ﺳَﻤﺎً َاﻣْﺮَهﺎ‬‫ﺳﺒْﻊ ﺳَﻤﻮات ﻓﻲ َﻳﻮْ َﻣﻴْ ِ‬ ‫ﻦ َ‬‫” َﻓﻘَﻀﻴ ُﻬ ﱠ‬
‫ﭘﺲ دو روزﻩ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ هﻔﺖ ﺁﺳﻤﺎن ﭘﺮداﺧﺖ و ﺗﻜﻠﻴ ﻒ ه ﺮ ﻳ ﻚ را ﻣﻌ ﻴﻦ‬
‫ﻓﺮﻣ ﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ آ ﻪ ﺳ ﺨﻦ از ﺑﻨ ﺎي ﺁﺳ ﻤﺎن و زﻣ ﻴﻦ اﺳ ﺖ ﻋ ﺪد اﻳ ﺎم ﺧﻠﻘ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫هﺸﺖ روز ﺑﺎﻟﻎ ﻣ ﻲﺷ ﻮد اﻳ ﻦ ﺗﺸ ﻮﻳﺶ در ﻣﻮﺿ ﻮع دﻳﮕ ﺮي ﻧﻴ ﺰ روي ﻣ ﻲده ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺁن را ﺳﺨﻦ ﺧﺪا داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫ﺷ ﻬْﺮًا ﻓ ﻲ آَﺘ ﺎبِ اﷲ ﻳَ ﻮْمَ ﺧَﻠَ ﻖَ‬ ‫ﺸ َﺮ َ‬ ‫ﻋ َ‬‫ﺸ ﻬُﻮر ﻋﻨْ ﺪَاﷲ اﺛﻨ ﺎ َ‬ ‫ن ﻋِ ّﺪةَ اّﻟ ُ‬
‫”ِا ﱠ‬
‫ﻦ اْﻟ َﻘﻴّ ُﻢ“‬
‫ﺣﺮُم ذﻟِﻚ اّﻟﺬﻳ ُ‬
‫ض ِﻣﻨْﻬﺎ َارْﺑ َﻌ ُﺔ ُ‬‫اﻟِﺴﻤﻮات وَاﻻرْ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ روزي آﻪ ﺁﺳﻤﺎنهﺎ و زﻣ ﻴﻦ را ﺁﻓﺮﻳ ﺪ ﻋ ﺪد ﻣ ﺎﻩه ﺎ را دوازدﻩ ﻣﻘ ﺮر‬
‫ﻓﺮﻣﻮد آﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ از ﺁنهﺎ ﻣﺎﻩهﺎي ﺣﺮاﻣﻨ ﺪ…)رﺟ ﺐ‪ ،‬ذﻳﻘ ﺪﻩ‪ ،‬ذﻳﺠ ﻪ و ﻣﺤ ﺮم( و‬
‫اﻳﻦ ﺁﺋﻴﻨﻲ درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎل در اﺻﻄﻼح ﺳﺎآﻨﺎن زﻣﻴﻦ ‪ 365‬روز و اﻧﺪي اﺳﺖ آﻪ آﺮﻩ زﻣﻴﻦ ﻳﻚ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ دور ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻣﻲﭼﺮﺧﺪ و از اﻳﻦ ﮔﺮدش ﻓﺼ ﻮل ارﺑﻌ ﻪ ﺣ ﺎدث ﻣ ﻲﺷ ﻮد و‬
‫ﻣ ﺮدم آﺎره ﺎي زﻧ ﺪﮔﻲ ﺧ ﻮد را از روي ﺁن ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ رو ﻣﻠ ﺖه ﺎي‬
‫ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﭼ ﻮن ﺑﺎﺑﻠﻴ ﺎن‪ ،‬ﻣﺼ ﺮﻳﺎن‪ ،‬ﭼﻨﻴﻨ ﺎن‪،‬اﻳﺮاﻧﻲه ﺎ‪ ،‬ﻳﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺳ ﺎل را‬
‫ﺷﻤﺴ ﻲ ﻣﻌ ﻴﻦ آ ﺮدﻩ و ﺁن را ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺑ ﻪ ﭼﻬ ﺎر ﺳ ﻪ ﻣ ﺎﻩ ﻳﻌﻨ ﻲ دوازدﻩ )‪ (12‬ﻣ ﺎﻩ‬
‫آﺮدﻩاﻧﺪ و در اﻳﻦ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﻼك و ﺿ ﺎﺑﻄﻪاي داﺷ ﺘﻨﺪ و ﺁن ﺳ ﻴﺮ ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ در ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺁﺳﻤﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ در اﻗﻮام ﺑﺪوي و ﺑﻲاﻃﻼع از رﻳﺎﺿﻴﺎت اﻳﻦ آﺎر دﺷﻮار ﺑﻮد و از اﻳ ﻦ‬
‫رو ﺑﻪ ﺁﺳﺎنﺗﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺤﺪﻳﺪ و ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪﻧﺪ آ ﻪ ﻣ ﺎﻩ ﻗﻤ ﺮي ﺑﺎﺷ ﺪ و‬
‫ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻼك ﺗﻨﻈ ﻴﻢ اﻣ ﺮ زراﻋ ﺖ آ ﻪ ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ و ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ وﺳ ﻴﻠﻪ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ‬
 ‫اﺳﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﻋ ﺮاب از اﻳ ﻦ ﻣ ﺎﻩه ﺎ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ دﻳﮕ ﺮي آ ﺮدﻩ و ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ‬
‫ﻓﺘﺮﺗ ﻲ از ﺟﻨ ﮓ و ﺧﺼ ﻮﻣﺖ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ﭼﻬ ﺎر ﻣ ﺎﻩ ﺁن را ﺑ ﺮاي ﺟﻨ ﮓ و‬
‫ﺧﻮنرﻳﺰي ﺣﺮام آﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺎدت ﻗﻮﻣﻲ در ﻗﺮان ﺑﻪ ﺷ ﻜﻞ ﻳ ﻚ اﺻ ﻞ ﺗﺨﻠ ﻒ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ‬
‫ﻋ ﺎﻟﻢ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ درﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﭘ ﺲ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺧ ﺪاﻳﻲ ﻳ ﺎ ﻳ ﻚ ﺧ ﺪاي ﻣﺤﻠ ﻲ ﻣﺨﺼ ﻮص‬
‫ﺟﺰﻳﺮةاﻟﻌﺮب اﺳﺖ ﻳﺎ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻋ ﺎدات ﻗ ﻮﻣﻲ را ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻳﻚ اﻣﺮ ﻣﺴﺠﻞ و ﻻزماﻻﺗﺒﺎع آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن آﻪ ﻳﻚ ﻋﺎدت ﻗﻮﻣﻲ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣ ﺞ ﺟ ﺰء ﻓ ﺮاﻳﺾ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺳﻌﻲ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوﻩ را از ﺷﻌﺎﻳﺮ اﷲ ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ ﺁﻳ ﻪ ‪ 189‬ﺳ ﻮرﻩ ﺑﻘ ﺮﻩ ﻳﻜ ﻲ دﻳﮕ ﺮ از ﻣﻈ ﺎهﺮ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ را‬
‫ﻋﻠﺖ ﻳﻜﻲ از ﻋﺎدات و ﻳﻜﻲ از اﺣﻜﺎم ﻗﺮار ﻣﻲدهﺪ‪:‬‬
‫ﺞ…‬ ‫ﺤِ‬‫س َو اْﻟ ّ‬
‫ﺖ ﻟﻠِﻨﺎ ِ‬
‫ﻲ ﻣَﻮاﻗﻴ ُ‬
‫ﻦ اْ َﻻهّﻠ ِﺔ ُﻗﻞْ ِه َ‬
‫ﻋِ‬‫ﻚ َ‬ ‫” َﻳﺴْﺌﻠﻮُﻧ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ از ﺗﻮ راﺟﻊ ﺑﻪ آﺎﺳ ﺘﻲ و ﻓﺰوﻧ ﻲ ﻣ ﺎﻩ ﻣ ﻲﭘﺮﺳ ﻨﺪ ﺑ ﻪ ﺁنه ﺎ ﺑﮕ ﻮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺣ ﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ ﻣ ﺎﻩ را ﺑ ﺮاي ﺗﻌﻴ ﻴﻦ وﻗ ﺖه ﺎ ﻧﻈﻴ ﺮ ﺣ ﺞ و ﻏﻴ ﺮﻩ ﻣﻘ ﺮر ﺳ ﺎﺧﺘ ﻪاﻳ ﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻀﺤﻚ اﺳﺖ آﻪ ﺟﻼﻟﻴﻦ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲآﻨﺪ‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻩ ﺑﺮاي ﺁﮔﺎﻩ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻓﺼﻞ زراﻋﺖ و ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ و روزﻩ و اﻓﻄﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺎﻩهﺎي ﻗﻤ ﺮي ﻧﻤ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ در اﻣ ﺮ زراﻋ ﺖ ﺑ ﻪ ﺣ ﺎل ﻣ ﺮدم‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ و اﻣﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺮاﺳﻢ ﭼﻮن ﺣﺞ و روزﻩ و ﻏﻴﺮﻩ آﻪ ﺑ ﺮ ﻣ ﺎﻩه ﺎي ﻗﻤ ﺮي‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣ ﺎﻩه ﺎي ﺷﻤﺴ ﻲ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﺘ ﺪاول ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ ﺁن ﻣﺮاﺳﻢ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد زﻳ ﺮا ﻋﻠ ﺖ ﺣﻘﻴﻘ ﻲ ﺣ ﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ ﻣ ﺎﻩ از ه ﻼل ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ‬
‫ﺑﺪر ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﺁن آﺎهﺶ ﺁن دوﺑﺎرﻩ هﻼل ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺣﺮآ ﺖ اﻧﺘﻘ ﺎﻟﻲ اوﺳ ﺖ‬
‫ﺑﻪ دور زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺣ ﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻔ ﻪ ﻣ ﺎﻩ ه ﺰاران ﺳ ﺎل ﺑﻠﻜ ﻪ ه ﺰاران‬
‫ﻗﺮن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ آﻪ ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺮب در ﺣﺠﺎز و ﻧﺠﺪ وﺟ ﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺘﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ آﻪ ﻧﻮع ﺑﺸﺮ ﺑ ﺮ ﺳ ﻄﺢ آ ﺮﻩ زﻣ ﻴﻦ ﭘﻴ ﺪا ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎً ﺧﺪاوﻧﺪ آﻪ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪﻩ آﺎﺋﻨﺎت اﺳﺖ اﻳ ﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ را ﻣ ﻲداﻧ ﺪ ﭘ ﺲ ﻃﺒﻌ ًﺎ‬
‫ﻋﻠﺖ را ﺟﺎي ﻣﻌﻠﻮل و ﻣﻌﻠﻮل را ﺟﺎي ﻋﻠﺖ ﻧﻤﻲﻧﻬﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﻪاي دﻳﮕﺮ در ﺳﻮرﻩ اﻧﺒﻴﺎﺳﺖ آﻪ ﺁدم را ﺑﻪ ﺣﻴﺮت ﻣﻲاﻧﺪازد‪:‬‬
‫ض آﺎﻧَﺘﺎ َرﺗْﻘ ًﺎ َﻓ َﻔ َﺘﻘْﻨﺎ هُﻤﺎ…“‬‫ت َو اْﻻْر َ‬
‫ن اﻟﺴّﻤﻮا ِ‬ ‫ﻦ َآ َﻔﺮُوا َا ّ‬ ‫”َا َو َﻟﻢْ َﻳ َﺮ اّﻟﺬَﻳ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺁﻳﺎ آﺎﻓﺮان ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻨﺪ )ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ( آﻪ ﺁﺳﻤﺎنهﺎ و زﻣﻴﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻣ ﺎ ﺁنه ﺎ را ﺑ ﺎز آ ﺮدﻳﻢ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ آ ﺎﻓﺮان ﻏﻴ ﺮ آ ﺎﻓﺮان ه ﻢ ﻧﻤ ﻲداﻧﻨ ﺪ آ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎنه ﺎ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺸﺎدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺤﻤﺪ‬
 ‫‪-1‬ﺧﻼﻓﺖ‬
‫‪-2‬ﺳﻮداي ﻏﻨﻴﻤﺖ‬
‫‪-3‬ﺧﻼﺻﻪ‬

‫ﺧﻼﻓﺖ‬
‫ﻳﺎ‬
‫ﺳﻮداي رﻳﺎﺳﺖ‬

‫در اواﻳﻞ ﺳﺎل ﻳﺎزدﻩ هﺠ ﺮي ﺳ ﺘﺎرﻩاي ﺧ ﺎﻣﻮش ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺳ ﺘﺎرﻩاي آ ﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎً ﺑﻴﺴ ﺖوﺳ ﻪ ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ در ﺁﺳ ﻤﺎن‬
‫ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻋﺮب درﺧﺸ ﻴﺪن ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬از هﻤ ﺎن ﺳ ﺎﻋﺖ ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ ﻏﻮﻏ ﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺖ‪ .‬هﻨ ﻮز ﺟﺴ ﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ اﺳ ﻼم ﺳ ﺮد‬
‫ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد آﻪ ﻓﺮﻳﺎد ”ﻣﻨﺎ اﻣﻴﺮ و ﻣﻨﻜﻢ اﻣﻴﺮ“ )ﻳ ﻚ اﻣﻴ ﺮ از ﻣ ﺎ و ﻳ ﻚ اﻣﻴ ﺮ از ﺷ ﻤﺎ( در ﺳ ﻘﻴﻔﻪ ﺑﻨ ﻲ ﺳ ﺎﻋﺪﻩ ﺑﻠﻨ ﺪ ﺷ ﺪ و‬
‫ﺳﻮداي رﻳﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮن ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر را ﺑﻪ ﺟﻮش ﺁورد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻧﻴﻚ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم ﺟﺰ ﺗﺎرﻳﺦ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻧﻴﺴﺖ ﺗﻼش ﻣﺴﺘﻤﺮي اﺳ ﺖ آ ﻪ رﻳﺎﺳ ﺖﻃﻠﺒ ﺎن در‬
‫راﻩ وﺻﻮل ﺑﻪ اﻣﺎرت و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻪ آﺎر ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ و دﻳﺎﻧﺖ اﺳﻼم وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻧﻪ هﺪف‪.‬‬
‫در ﺳﻴﺰدﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻌﺜﺖ و هﺠﺮت‪ ،‬دﻋﻮت ﺣﻀﺮت ﺻﺮﻓ ًﺎ روﺣﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁﻧﻲ در اﻳﻦ دورﻩ هﻤ ﻪ وﻋ ﻆ‬
‫اﺳﺖ و ارﺷﺎد و ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻲ و اﺟﺘﻨﺎب از زﺷﺘﻲ و ﭘﻠﻴﺪي‪.‬‬
‫اﻣﺎ از هﻤﺎن اواﻳﻞ هﺠﺮت دﻋﻮت روﺣﺎﻧﻲ آﻢرﻧﮓ ﺷﺪﻩ و ﺟﺎي ﺁن اﺣﻜ ﺎم و ﺷ ﺮاﻳﻌﻲ ﭘﺪﻳ ﺪ ﺁﻣ ﺪﻩ ﺗ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ‬
‫را در راﻩ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن ﻧﻴ ﺮو ﺑﺨﺸ ﺪ و ﺑﻨﻴ ﺎن ﻳ ﻚ واﺣ ﺪ ﺳﻴﺎﺳ ﻲ و ﻗ ﻮﻣﻲ رﻳﺨﺘ ﻪ ﺷ ﻮد و ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻴ ﺰ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﭘﻴﺶﺁﻣﺪهﺎي ﻣﺴﺎﻋﺪ‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻧﻮﻳﻦ و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﻲ را ﻣﻤﻜﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ هﻤﻪ ﺗﻔﺎوﺗﻲ آ ﻪ ﻣﻴ ﺎن دو دورﻩ ﻣﻜ ﻪ و ﻣﺪﻳﻨ ﻪ هﺴ ﺖ ﭼ ﻪ از ﺣﻴ ﺚ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﻗﺮﺁﻧ ﻲ و ﭼ ﻪ از ﺟﻨﺒ ﻪ روش و‬
‫آﺮدار ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻚ اﻣﺮ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺸﺪ و ﺁن ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري اﺳﻼم ﺑﻮد آﻪ در زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﺁن دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ وﺟ ﻮد‬
‫ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺸ ﺮ دﻳﺎﻧ ﺖ اﺳ ﻼم ﻣﺤ ﻮري ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺗ ﺪاﺑﻴﺮ و اﻗ ﺪاﻣﺎت ﺣﻀ ﺮت ﺑ ﺮ ﮔ ﺮد ﺁن ﻣ ﻲﭼﺮﺧﻴ ﺪ ﺣﺘ ﻲ ﺑ ﻪ آ ﺎر‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺷﺪت و ﻋﻨﻒ ﻗﺘﻞهﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺧﻮنرﻳﺰيهﺎﻳﻲ آﻪ ﻇﺎهﺮًا ﻣﺠﻮز ﺷﺮﻋﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﭘ ﺲ از رﺣﻠ ﺖ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل‪ ،‬ﻣﺤ ﻮر ﺗﻐﻴﻴ ﺮ آ ﺮدﻩ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎي دﻳﺎﻧ ﺖ‪ ،‬وﺻ ﻮل ﺑ ﻪ اﻣ ﺎرت ﻧﻘﻄ ﻪ ﻣﺤ ﻮري‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭼﻮن ﻋﻠﺖ ﻣﻮﺟﺪﻩ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﺎزﻩ دﻳﺎﻧﺖ اﺳﻼم ﺑﻮد ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺁن ﻋﻠﺖ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻋﻠﺖ ﻣﺒﻘﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺳﺎدﻩﺗﺮ ﭼﻮن اﻣﺎرات و ﺳﻴﺎدت از راﻩ دﻳﺎﻧﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ ﺑ ﻮد ﻧﻤ ﻲﺑﺎﻳﺴ ﺖ ﺳﺴ ﺘﻲ و ﻣﺴ ﺎﻣﺤﻪاي‬
‫ﺑﻪ اﺻﻮل ﺁن راﻩ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫از هﻤﻴﻦ روي در دوازدﻩ ﺳﺎل و اﻧﺪي اﻳﺎم ﺧﻼﻓﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ ﭘﻴﺮوي از اﺻﻮل اﺳﻼم و ﺳﻨﺖ رﺳﻮلاﷲ‬
‫دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ وﻟﻲ هﺮ ﻗﺪر از زﻣ ﺎن رﺣﻠ ﺖ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل دورﺗ ﺮ ﻣ ﻲﺷ ﻮﻳﻢ دﻳﺎﻧ ﺖ از ه ﺪف ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﻣﺒ ﺪل‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺁن هﻢ وﺳﻴﻠﻪاﻳﻲ ﺑﺮاي وﺻﻮل ﺑﻪ اﻣﺎرت و رﻳﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﻲدرﻧ ﮓ ﭘ ﺲ از رﺣﻠ ﺖ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل ﺳ ﻌﺪﺑﻦ ﻋﺒ ﺎدﻩ درﻣﻘ ﺎم ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁوردن رﻳﺎﺳ ﺖ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ‬
‫ﺑﺮﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﺎ ﻳ ﻚ ﺿ ﺮب ﺷﺴ ﺖ ﻣﺎهﺮاﻧ ﻪ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ را ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﻨﺪ ﺧﻼﻓ ﺖ ﻧﺸ ﺎﻧﺪ و ﺳ ﻌﺪﺑﻦ ﻋﺒ ﺎدﻩ را ﺑ ﻪ ﺧ ﺎك هﻼآ ﺖ‬
‫ﻣﻲاﻓﻜﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﺲ از دو ﺳﺎل و اﻧﺪي ﺧﻼﻓﺖ‪ ،‬وام ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ادا آﺮدﻩ و او را ﺑﺮاي ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻧ ﺎﻣﺰد‬
‫و ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﺶ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﺗﻮﺻﻴﻪ آﺮد‪ .‬ﻋﻤﺮ در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮگ ﺷﻮراي ﺷﺶ ﻧﻔﺮي را ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﻌﻴﻦ آ ﺮد وﻟ ﻲ‬
‫ﻼ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦﺑﻦ ﻋﻮف ﺧﻠﻴﻔﻪ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻤ ً‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ و ﺳﻪ ﺟﻨﮓ ﺻ ﻔﻴﻦ و ﺟﻤ ﻞ و ﻧﻬ ﺮوان در ﻃ ﻮل ﭘ ﻨﺞ ﺳ ﺎل ﺧﻼﻓ ﺖ او‬
‫دﺳﺎﻳﺲ ﻋﻤﺮو ﻋﺎص و ﻣﻌﺎوﻳﻪ و ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧﻼﻓﺖ اﻣﻮي‪ ،‬ﻓﺎﺟﻌﻪ آﺮﺑﻼ‪ ،‬هﺘﻚ ﺣﺮﻣﺖ آﻌﺒﻪ ﺑﺮاي دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫اﺑﻦ زﺑﻴﺮ‪ ،‬دﻋﻮت ﺑﻨﻲهﺎﺷﻢ و ﺳﻘﻮط دوﻟﺖ ﺑﻨﻲاﻣﻴﻪ‪ ،‬روي آ ﺎر ﺁﻣ ﺪن ﻋﺒﺎﺳ ﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻬﻀ ﺖ ﻓﺎﻃﻤﻴ ﺎن در ﻣﻐ ﺮب‪ ،‬ﺣﺮآ ﺖ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﺎن و ﺣﻮادﺛﻲ آﻪ ﺗﺎ اﺳﺘﻴﻼي هﻼآﻮ ﺑ ﺮ ﺑﻐ ﺪاد روي داد هﻤ ﻪ ﻋﻼﻣ ﺎت ﺗﺒ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﻣ ﺰاج ﻋ ﺮب‬
‫ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺐ اﻣﺎرت و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت اﻣﺎ زﻳﺮ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪.‬‬

‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻲ آﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوي روح ﻣﺤﻤ ﺪ و ﺑ ﻪ ﻣ ﺪد ﺁﻳ ﺎت ﻗﺮﺁﻧ ﻲ ﭘﺪﻳ ﺪ ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﭘ ﺲ از رﺣﻠ ﺖ او ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺑﭽﺮﺧﺪ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴ ﺘﻲ ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ ﺧ ﻮد را ﻣﻌ ﻴﻦ آﻨ ﺪ و ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ ﺗﻜﻠﻴ ﻒ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪاﻻﺣ ﺪاث ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ را‬
‫روﺷﻦ ﺳﺎزد ﻳﺎ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻮاﻓﻖ و ﺗﺒﺎﻧﻲ ﭘﺲ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ او را ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻨﺪ؟‬
‫ﺁﻳﺎ هﻤﺎن ﻃﻮر آﻪ رﺳﺎﻟﺖ ودﻳﻌﻪايﺳﺖ ﺧﺪاﻳﻲ‪ ،‬اﻣﺎﻣﺖ و ﭘﻴﺸﻮاﻳﻲ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻣ ﻲﺑﺎﻳ ﺪ از اﻳ ﻦ ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺖ‬
‫ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺁﻳﺎ اﮔﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻮد ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻌﻴﻦ آﻨﺪ ﭼﻪ آﺴﻲ را ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﻲﮔﺰﻳﺪ؟‬
‫ﺁﻳﺎ داﻣﺎد و ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮ و ﻣﺘﺸﺨﺺﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮد ﺧﺎﻧﺪان ﺑﻨﻲهﺎﺷﻢ را ﻣﻌﻴﻦ ﻣ ﻲآ ﺮد آ ﻪ از آ ﻮدآﻲ در داﻣ ﺎن وي‬
‫ﭘﺮورش ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮديﺳﺖ آﻪ ﺑﺪو اﻳﻤﺎن ﺁوردﻩ و ﺑﺎزوي ﺗﻴﻎزن وي در راﻩ ﺗ ﺮوﻳﺞ اﺳ ﻼم ﺑ ﻪ آ ﺎر اﻓﺘ ﺎدﻩ و‬
‫در ﺣﻔﻆ و ﺣﺮاﺳﺖ او ﺑﻪ ﺟﺎن آﻮﺷﻴﺪﻩ اﺳﺖ؟‬
‫ﻳﺎ اﻳﻦ ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮﻣﺮد ﻣﺤﺘﺮﻣﻲ اﺻﺎﺑﺖ ﻣﻲآﺮد آﻪ از هﻤﺎن ﻓﺠﺮ دﻋﻮت اﺳ ﻼم ﺑ ﺪو اﻳﻤ ﺎن ﺁوردﻩ و از اﻳ ﻦ‬
‫راﻩ ﺷﺄن و اﻋﺘﺒﺎري ﺑﻪ اﺳﻼم دادﻩ و هﻨﮕﺎم ﻓﺮار از ﻣﻜﻪ ﺑﺎ وي هﻢ ﻗﺪم و ﻳﺎر ﻏ ﺎر ﺑ ﻮدﻩ و ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺻ ﺪﻳﻖ وﻓ ﺎدار و‬
‫ﻣﺆﻣﻨﻲ ﭘﺎﻳﺪار ﻣﺎﻧﺪﻩ و دﺧﺘﺮ زﻳﺒﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻘﺪ وي درﺁوردﻩ اﺳﺖ؟‬
‫ﻳﺎ اﻳﻦ آﻪ ﻧﻈﺮ او ﺑﻪ ﻣﺮدي ﻗﻮياﻻرادﻩ و ﺑﺎ ﺗ ﺪﺑﻴﺮ و ﺳﻴﺎﺳ ﺖدار و ﺣ ﺎﻣﻲ ﺗﺰﻟ ﺰلﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ دﻳﺎﻧ ﺖ اﺳ ﻼم ﭼ ﻮن‬
‫ﻋﻤﺮﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﺪ؟‬
‫اﺳﺎﺳ ًﺎ ﺁﻳﺎ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل در ﻣﻘ ﺎم ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﻲ ﺑ ﺮاي ﺧ ﻮد ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﺁﺛ ﺎري از اﻳ ﻦ‬
‫ﻗﺼﺪ در ﺣﻮادث دﻩﺳﺎﻟﻪ هﺠﺮت دﻳﺪﻩ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﺮا؟‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺼﻮر آ ﺮد ﻣ ﺮدي ﺑ ﻪ ﻓﺮاﺳ ﺖ و ﺗ ﺪﺑﻴﺮ و دوراﻧﺪﻳﺸ ﻲ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل ﻣ ﺮدي آ ﻪ از ﺻ ﻔﺮ‬
‫ﺁﻏﺎز آﺮدﻩ ﭼﻨﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻲ را از هﻴﭻ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁوردﻩ اﺳﺖ در ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮ ﺧﻄﻴﺮي ﻏﻔﻠﺖ آﻨﺪ؟‬
‫ﻣﺮدي آﻪ در روزهﺎي اﺧﻴﺮ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ در ﺟﺰﻳﺮةاﻟﻌ ﺮب ﻧﺒﺎﻳ ﺪ دو دﻳﺎﻧ ﺖ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻳﻌﻨ ﻲ‬
‫ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻋﺮب ﺑﺎ دﻳﺎﻧﺖ اﺳﻼم ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳ ﺪاﻻﺣ ﺪاث را ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺗﺼ ﺎدف‬
‫و اﺗﻔﺎق ﺑﺴﭙﺎرد؟‬
‫ﺳﺆاﻻت ﺑﻲﺷﻤﺎري از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ در ذهﻦ ﻧﻘﺶ ﻣﻲﺑﻨﺪد آﻪ ﻧﻤ ﻲﺗ ﻮان ﺟ ﻮابه ﺎي ﺻ ﺮﻳﺢ و ﻗ ﺎﻃﻊ ﺑ ﺪان داد و‬
‫هﺮ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷ ﻮد از ﺻ ﻮرت ﻓ ﺮض و اﺣﺘﻤ ﺎل ﺑﻴ ﺮون ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻣﻨﺸ ﺎء ﺑﺴ ﻴﺎري از اﺧﺘﻼﻓ ﺎت و ﺁﺷ ﻔﺘﮕﻲه ﺎﻳﻲ آ ﻪ در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ دﻳﺎﻧﺖ اﺳﻼم دﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد از اﻳﻦ ﺟﺎ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻇﺎهﺮًا ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻗﻄﻌﻲ و ﺻﺮﻳﺢ در ﻣﻘﺎم ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺮﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ و ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ ﺑ ﺮاي ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻜﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺼﻪ ﻏﺪﻳﺮﺧﻢ آﻪ در ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ از ﺣﺠ ﺔ اﻟ ﻮداع ﺻ ﻮرت ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ” ِﻣ ﻦ آُﻨ ﺖ‬
‫ﻣﻮ ّﻻ َﻓﻬِﺬا ﻋَﻠﻲ ﻣﻮﻻﻩ“ و ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺁن را دﻟﻴﻞ ﻧﺼﺐ ﻋﻠﻲ ﺑﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻣ ﻮرد ﻗﺒ ﻮل اه ﻞ ﺳ ﻨﺖ ﻧﻴﺴ ﺖ و اﮔ ﺮ ه ﻢ‬
‫وﻗﻮع ﺁن را ﻗﺒﻮل آﻨﻨﺪ ﺁن را دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮﺧﻼﻓﺖ ﻋﻠﻲ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ رأي ﺁﻧﺎن اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻳﺶ رﺳ ﻮل ﺳﺘﺎﻳﺸ ﻲ اﺳ ﺖ از‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ در راﻩ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﺳﻼم و هﻤﻪ ﺑﺪان اذﻋﺎن دارﻧﺪ وﻟﻲ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺁن را ﻗﺮﻳﻨﻪاي ﺑ ﺮ ﻧﺼ ﺐ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺑ ﻪ ﺧﻼﻓ ﺖ ﺑﮕﻴ ﺮﻳﻢ ﻗﺮﻳﻨ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ وﺟ ﻮد دارد دال ﺑ ﺮ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ ﺑ ﻪ ﺧﻼﻓ ﺖ‪ ،‬ﭼ ﻪ در هﻨﮕ ﺎم ﺷ ﺪت ﻣ ﺮض‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﻣﺄﻣﻮر آﺮد ﺑﻪ ﺟﺎي وي ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻪ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﮔﺰارد‪.‬‬
‫اهﻞ ﺳﻨﺖ رأي ﻇﺎهﺮًا ﺁراﺳﺘﻪ و ﻣﻮﺟﻪ در ﺑﺎب ﺧﻼﻓﺖ دارﻧﺪ آ ﻪ ﻣﺒ ﺎﻳﻦ ﻣﺒ ﺎدي ﺷ ﻴﻌﻴﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻔﺎد ﺁﻳﻪ‪،‬‬
‫ﻋ َﻠﻴْ ُﻜﻢْ ِﻧﻌْﻤَﺘﻲ“‪.‬‬
‫ﺖ َ‬‫ﺖ َﻟ ُﻜﻢْ دﻳ َﻨ ُﻜﻢْ َو َاﺗْ َﻤﻤْ ُ‬
‫”اْ َﻟﻴْﻮ َم َاآْ َﻤﻠْ ُ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم دادﻩ و ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ را در ﻗ ﺮﺁن ﻣﻘ ﺮر ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ ﻧﻘﺼ ﻲ‬
‫در ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳ ﻼﻣﻲ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد ﺗ ﺎ ﻧﻴ ﺎزي ﺑ ﻪ ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻣﻠﻬ ﻢ از ﻃ ﺮف ﺧ ﺪا و داراي ﻋﺼ ﻤﺖ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل‬
‫)ﻣﻄﺎﺑﻖ رأي ﺷﻴﻌﻴﺎن( ﺑﻠﻜﻪ آﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ رﻳﺎﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد آﻪ در اﺟ ﺮاء اﺣﻜ ﺎم ﻗ ﺮﺁن ﺟ ﺪي‬
‫ﺑﻮدﻩ و از رﻓﺘﺎر و آﺮدار ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭘﻴﺮوي آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ آﺴﻲ را ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻨﺪ آﻪ اهﻠﻴﺖ ادارﻩ اﻣﻮر ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ را ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ﻗ ﺮﺁن و ﺳ ﻨﺖ‬
‫رﺳﻮل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ رأي ﻇ ﺎهﺮًا ﻣﻮﺟ ﻪ ﺳ ﻨﻴﺎن از ﻗﺒﻴ ﻞ ﺗﻌﻠﻴ ﻞ ﺑﻌ ﺪ از وﻗ ﻮع اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﻲ از ﺣ ﻮادث دوران ﺧﻠﻔ ﺎي راﺷ ﺪﻳﻦ‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺳﻴﺮ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ روﺷﻦ و ﺧﺪﺷﻪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي ﺧﻼف ﺁن را ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻀﺎﻳﺎي ﺳﻘﻴﻔﻪ ﺑﻨﻲﺳﺎﻋﺪﻩ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ آﻪ ﺷﻮق رﺳﻴﺪن ﺑﻪ رﻳﺎﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺮ ﻧﻔ ﻮس ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﻣ ﻲآ ﺮد ﻧ ﻪ ﻓﻜ ﺮ‬
‫ﭘﻴﺪا آﺮدن ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ آﻪ اﻣﻮر ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ را ﻣﻄﺎﺑﻖ دو اﺻﻞ ﻗﺮﺁن و ﺳﻨﺖ اﺟﺮا آﻨﺪ‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ هﺮ ﻳﻚ از ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر‬
‫در ﻣﻘﺎم اﺛﺒﺎت اوﻟﻮﻳﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﺁن هﻢ از راﻩ ﻗﺮاﺑﺖ و ﻳﺎري ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪.‬‬
‫ﺗﺎزﻩ در اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎع ﺳﺮان آﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺷﺪ هﻴﭻ ﻳ ﻚ از ﺑﻨ ﻲهﺎﺷ ﻢ ﭼ ﻮن ﻋﻠ ﻲﺑ ﻦ‬
‫اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ و ﻋﺒﺎسﺑ ﻦ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻳﻌﻨ ﻲ ﻧﺰدﻳ ﻚﺗ ﺮﻳﻦ ﻣﻨﺴ ﻮﺑﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺣﻀ ﻮر ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ ‪ .‬ﻃﻠﺤ ﻪ و زﺑﻴ ﺮ آ ﻪ در ﻋ ﺪاد‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ ﺟﺰء ﻋﺸﺮﻩ ﻣﺒﺸﺮﻩ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﺸﻐﻮل آﺎر ﻏﺴﻞ و ﻣﻘﺪﻣﺎت دﻓﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺧﺒﺮ ﺳﻘﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ رﺳﻴﺪ و از اﺟﺘﻤﺎع ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻣﻄﻠ ﻊ ﺷ ﺪ و ﺷ ﻨﻴﺪ آ ﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ ﺑ ﺮ اﻧﺼ ﺎر‬
‫ﻓﺎﻳﻖ ﺁﻣﺪﻧﺪ آﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺷﺠﺮﻩ رﺳﻮلاﷲ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫”اﺣﺘﺠ ﻮا ﺑﺎﻟﺸ ﺠﺮﻩ و اﺿ ﺎﻋﻮا اﻟﺜﻤ ﺮﻩ“ )ﻳﻌﻨ ﻲ( ﺧ ﻮد را از ﺷ ﺠﺮﻩ رﺳ ﻮل داﻧﺴ ﺘﻪ وﻟ ﻲ ﻣﻴ ﻮﻩ ﺷ ﺠﺮﻩ را‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﺑﻴﺮﺑﻦ اﻟﻌﻮام از ﺷﻨﻴﺪن ﺟﺮﻳﺎن اﻣ ﺮ در ﺳ ﻘﻴﻔﻪ ﺑﻨ ﻲ ﺳ ﺎﻋﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺧﺸ ﻢ ﺁﻣ ﺪ و ﻓﺮﻳ ﺎد زد‪ :‬ﺷﻤﺸ ﻴﺮ را در ﻧﻴ ﺎم‬
‫ﻧﮕﺬار ﺗﺎ ﺑﺮاي ﻋﻠﻲ ﺑﻴﻌﺖ ﮔﻴﺮم‪.‬‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﮔﻔﺖ اي ﭘﺴﺮان ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ﮔﺮدو ﺧﺎآﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﺳ ﺨﻦ ﺧ ﻮش ﻧﻤ ﻲﺗ ﻮان ﺁن را ﻓ ﺮو‬
‫ﻧﺸ ﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا اﺑ ﻮﺑﻜﺮ ﺑ ﻪ آ ﺎر ﺷ ﻤﺎ دﺳ ﺖ اﻧ ﺪازد؟ از ﻋﺒ ﺎس و ﻋﻠ ﻲ ﺧ ﻮارﺗﺮ و ﺿ ﻌﻴﻒﺗ ﺮ ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪاﻧ ﺪ آ ﻪ ﺧﻼﻓ ﺖ را در‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﺗﻴﺮﻩهﺎي ﻗﺮﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺲ از ﺁن روي ﺑﻪ ﻋﻠ ﻲ آ ﺮدﻩ و ﮔﻔ ﺖ دﺳ ﺘﺖ را دراز آ ﻦ ﺗ ﺎ ﺑ ﺎ ﺗ ﻮ ﺑﻴﻌ ﺖ آ ﻨﻢ و اﮔ ﺮ ﺑﺨ ﻮاهﻲ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را از‬
‫ﺳ ﻮار و ﭘﻴ ﺎدﻩ ﭘ ﺮ ﻣ ﻲآ ﻨﻢ‪ ،‬و ﺣﻀ ﺮت ﻋﻠ ﻲ از ﻗﺒ ﻮل ﺑﻴﻌ ﺖ اﻣﺘﻨ ﺎع آ ﺮد‪ .‬ﮔ ﻮﻳﻲ ﺟ ﺰ ﻋﻠ ﻲﺑ ﻦ اﺑ ﻲﻃﺎﻟ ﺐ آ ﻪ ﺧﻠ ﻮص و‬
‫ﺻﺪاﻗﺖ او ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و اﺳﺎس اﺳﻼم از ﻣﺮز ﻋ ﺎدات و اﺧ ﻼق دورﻩ ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻮد ﺳ ﺎﻳﺮﻳﻦ هﻤ ﻪ ﺑ ﻪ دﻧﺒ ﺎل‬
‫رﻳﺎﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻗﻀﻴﻪاي را آﻪ هﻢ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻃﺒ ﺮي و ه ﻢ در ﺳ ﻴﺮﻩ اﺑ ﻦ هﺸ ﺎم ﺁﻣ ﺪﻩ در ﺗﺄﻳﻴ ﺪ اﻳ ﻦ رأي‬
‫ﻣﻲﺁورﻳﻢ‪.‬‬
‫”ﻋﻠﻲ در روز ﺁﺧﺮ ﺑﻴﻤﺎري ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ از ﺧﺎﻧﻪ او ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ ﻣﺮدم دور وي را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از ﺣﺎل ﺣﻀﺮت ﺟﻮﻳ ﺎ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﮔﻔ ﺖ‪ :‬ﺑﺎرﺋ ﺎ )ﺑِﺌْ ﺮ ﻳﻌﻨ ﻲ ﭼﺸ ﻤﻪ در اﺻ ﻄﻼح ﻣ ﻲﺟﻮﺷ ﺪ( ﺑﺤﻤ ﺪاﷲ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﺷ ﻜﺮ ﺧ ﺪاي را آ ﻪ ﺧﻮﺑﺴ ﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺎسﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ او را ﺑﻪ آﻨﺎري آﺸﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل را رﻓﺘﻨﻲ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﺗﻤﺎم ﺁن ﺁﺛﺎري را آﻪ ﺑﻨﻲﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ در هﻨﮕﺎم ﻣ ﺮگ ﺑﺮﭼﻬ ﺮﻩ داﺷ ﺘﻨﺪ‬
‫در ﭼﻬ ﺮﻩ او ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ آ ﺮدم ﺑﺮﮔ ﺮد و ﻧ ﺰد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﺮو و ﺑﭙ ﺮس ﭘ ﺲ از او آ ﺎر ﺑ ﺎ آ ﻪ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬اﮔ ﺮ اﻣ ﺮ )ﻳﻌﻨ ﻲ‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ( ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ ﺁﮔﺎﻩ ﺷﻮﻳﻢ و اﮔﺮ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺗﻌﻠﻖ دارد دﺳﺘﻮر دهﺪ و ﻣﺎ را ﺗﻮﺻﻴﻪ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ هﺮﮔﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺆاﻟﻲ ﻧﻜﻨﻢ زﻳﺮا اﮔﺮ از ﻣﺎ درﻳﻎ آﺮد هﻴﭻ آﺲ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ روي ﻧﺨﻮاهﺪ ﺁورد‪.‬‬
‫اﻣﺮي آﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻧﻜﺎر آﺮد اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺧﻼﻓﺖ دو ﺧﻠﻴﻔﻪ اول و دوم ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬آﻴﻔﻴﺖ رﺳ ﻴﺪن ﺁن‬
‫دو ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ هﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ و هﺮ ﻗﺪر اﻳﻦ ﺷﺒﻬﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ اﺟﻤﺎع ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻻاﻗﻞ اﻳﻦ‬
‫اﺻﻞ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺖ آﻪ از آﺘﺎب اﷲ و ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﷲ اﻧﺤﺮاﻓﻲ روي ﻧﺪاد و ه ﺮ دو ﺧﻠﻴﻔ ﻪ ﭘ ﺎك و ﭘ ﺎآﻴﺰﻩ از‬
‫ﺁب درﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺁن آﻪ ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﺷﺎﺧﺺﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪﻋﻴﺎن ﺧﻼﻓﺖ‪ ،‬در ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﺗﺄﺧﻴﺮ آ ﺮد‪) ،‬اﻣ ﺎ(‬
‫در ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺘﻨﺎع ﻳﺎ ﺗﺮدﻳﺪ از وي ﻧﻘﻞ ﻧﻜﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ در ﺑﺎرﻩ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺳﻮم اﻣ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ و اﻧﺤ ﺮاف از روش ﺳ ﻴﻤﻴﻦ )در اﻳ ﻦ ﺟ ﺎ ﻣﻌﻨ ﻲ ﺧ ﻮب و ﻇﺮﻳ ﻒ‬
‫ﻣﻲدهﺪ( زﻳﺎدروي داد ﺑﻪ ﺣﺪي آﻪ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﻼم را ﺑﻪ ﻃﻐﻴﺎن و ﺳﺮآﺸﻲ آﺸﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻇﺎهﺮ‪ ،‬اﻧﺘﺼﺎب ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ دﻣﻮآﺮاﺳ ﻲ داﺷ ﺖ و ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻣﺘﻜ ﻲ ﺑ ﻪ اﻓﻜ ﺎر ﻋﻤ ﻮﻣﻲ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﻋﻤﺮ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ را ﻣﻌﻴﻦ آﺮد آ ﻪ از ﺑ ﻴﻦ ﺁنه ﺎ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ اﻧﺘﺨ ﺎب آﻨﻨ ﺪ و ﺁن ﺷ ﺶ ﻧﻔ ﺮ ﻋﺒ ﺎرت ﺑﻮدﻧ ﺪ از ﻋﻠ ﻲ‪،‬‬
‫ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﻃﻠﺤﻪ‪ ،‬زﺑﻴﺮ‪ ،‬ﺳﻌﺪﺑﻦاﺑﻲ وﻗﺎص و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦﺑﻦ ﻋﻮف‪.‬‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ آﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻴﻌﺖ آﺮد و )ﺳﭙﺲ( ﺳ ﺎﻳﺮﻳﻦ ﺑﻴﻌ ﺖ آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﻲ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺑﻌ ﺪ از ﺁن‬
‫ﺑﻮد آﻪ ﻋﻠﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد او را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و ﻋﺜﻤﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ در ﻇﺮف ﺳﻪ روز ﻧﻮﻋﻲ رﻓﺮاﻧﺪوم و ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻣﻌ ﺬاﻟﻚ اﻧﺤ ﺮاف از ﺳ ﻨﺖ رﺳ ﻮل اﷲ در دوران هﻤ ﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ روي داد آ ﻪ ﺑ ﻪ اﺟﻤ ﺎع اﻣ ﺖ‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺗﺨﻄﻲ او را از ﺳﻨﻦ ﺗﺎ ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﻓﻘﺮﻩ ﺑﺮﺷﻤﺮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺠﺎوز از ﺣﺪود ﺳﻨﻦ هﻤﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻄﺎﻣﻊ ﺧﺎﻧﺪان ﻋﺜﻤﺎن و ﺣﺮص رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم روي دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺮدي ﻣﺤﺠﻮب و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮاهﺶ اﻗﻮام ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮد و از اﻳﻦ ﺣﻴﺚ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤ ﺮ ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ‬
‫و ﺣﺘﻲ ﻧﺼﺎﻳﺢ و راهﻨﻤﺎﻳﻲ ﺻﺤﺎﺑﻪ آﺒﺎر در وي اﺛﺮ ﻧﻜﺮد‪.‬‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪاي آﻪ اﻧﺘﺨ ﺎب او ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از هﻤ ﻪ ﻣﺘﻜ ﻲ ﺑ ﻪ اﻓﻜ ﺎر ﻋﻤ ﻮﻣﻲ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ و ﺻ ﺤﺎﺑﻪ رﺳ ﻮل ﺻ ﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﺑﻮد آﻪ در دورﻩ آﻮﺗﺎﻩ ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﻪ ﺟﻨﮓ روﺑﺮو ﺷﺪ و از هﺮ ﺳﻮ ﺑﺎ ﺣﻴﻠ ﻪ و دﺳﻴﺴ ﻪ و‬
‫ﻋﺬر )ﻓﺮﻳ ﺐ( ﻣﻮاﺟ ﻪ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬ﺣﺘ ﻲ ﻃﻠﺤ ﻪ و زﺑﻴ ﺮ از وي روي ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧ ﺪ و ﻧﻜ ﺚ ﺑﻴﻌ ﺖ آﺮدﻧ ﺪ و ﺑ ﺮ روي او ﺷﻤﺸ ﻴﺮ‬
‫آﺸﻴﺪﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ آﻪ ﻋﻠﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺼﺮﻩ و آﻮﻓﻪ را از ﺁنهﺎ درﻳﻎ آﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻩهﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﮔﺮ رأي اهﻞ ﺗﺴﻨﻦ در ﺑﺎرﻩ ﺧﻼﻓﺖ از ﺣﻴﺚ ﻣﺒﻨﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼ ﺪﻳﻖ‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ از ﺣﻴ ﺚ ﻋﻤ ﻞ ﺧﺪﺷ ﻪﭘ ﺬﻳﺮ اﺳ ﺖ و ﺣ ﻮادث ﺗ ﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺸ ﺎن دادﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧﻴ ﺮ و ﺻ ﻼح ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﺳ ﻼﻣﻲ‬
‫ﻧﻴﺎﻧﺠﺎﻣﻴﺪﻩ و ﺣﺮص رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﻣﻜﻨﺖ ﺑﺮ اﺟﺮاي اﺣﻜﺎم ﻗﺮﺁن و ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﷲ ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو ﺑﺎز اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﻣﺴ ﻠﻢ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ذه ﻦ هﻮﻳ ﺪا ﻣ ﻲﺷ ﻮد آ ﻪ ﺧ ﻮد ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ‬
‫ﺑﻴﺶ از هﺮ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺻﻼﺣﻴﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﺮدي آﻪ ﻗﻄﻊ ﻧﻈﺮ از ﻣﻘﺎم وﺣﻲ و ﻧﺒﻮت‪ ،‬از ﺣﻴﺚ ﻓﻜﺮ و ﻗﻮت اﺧﻼق و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺰاﻳ ﺎي اﻧﺴ ﺎﻧﻲ ﺑ ﺮ هﻤ ﻪ‬
‫ﻳﺎران ﺧﻮد ﺑﺮﺗﺮي ﻣﺴ ﻠﻢ داﺷ ﺖ و ﺑﺴ ﻂ و اﺳ ﺘﻮاري دﻳﺎﻧ ﺖ اﺳ ﻼم ه ﺪف اﺳﺎﺳ ﻲ او ﺑ ﻮد و ﻓﺮاﺳ ﺖ ﻣ ﺮدم ﺷﻨﺎﺳ ﻲ و‬
‫ﺑﺎزﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ارزش ﻣﻌﻨﻮي ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺣﺪ واﻓﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳ ﺰاوارﺗﺮ از ه ﺮ آﺴ ﻲ ﺑ ﺮاي ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ ﺧ ﻮد‬
‫ﻧﺒﻮد؟‬
‫ﻣﻌﺬاﻟﻚ در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت و در اوج ﻗﺪرت ﺧﻮﻳﺶ آﻪ آﺴﻲ را ﻳﺎراي ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ وي ﻧﺒﻮد ﺑﺪﻳﻦ آﺎر دﺳﺖ ﻧﺰد‪.‬‬
‫ﭼﺮا؟‬
‫ﺁﻳﺎ از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ اﻣﺮ ﺧﻄﻴﺮ ﻏﻔﻠﺖ داﺷﺖ ﻳﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﻲآﺮد هﻨﻮز ﻣﻮﻗﻊ ﺁن ﻧﺮﺳ ﻴﺪﻩ و ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﻧﺴ ﺒﺘﺎً ﻓﺮاﺧ ﻲ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ دارد و هﻨﻮز وﻗﺖ و ﻣﺠﺎل ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ؟‬
‫زﻳﺮا ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺳﻦ زﻳﺎدي ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬در ﺷﺼ ﺖ و ﺳ ﻪ ﺳ ﺎﻟﮕﻲ ﺑﻴﻤ ﺎر ﺷ ﺪ و ﺑﻴﻤ ﺎري او ﻧﻴ ﺰ ﻃ ﻮﻻﻧﻲ ﻧﺸ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻤﻜﻦ و ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ آﻪ ﺁن ﺑﻴﻤﺎري را ﻣﻬﻠ ﻚ ﻓ ﺮض ﻧﻜ ﺮدﻩ و ﺗ ﺎ روز ﺁﺧ ﺮ اﻣﻴ ﺪ ﺷ ﻔﺎ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ در وي ﻗ ﻮي ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ روز اول ﺑﻴﻤﺎري آﻪ از زﻧﺎن ﺧ ﻮد اﺟ ﺎزﻩ ﮔﺮﻓ ﺖ ﺗ ﺎ در ﺧﺎﻧ ﻪ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﺑﺴ ﺘﺮي ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎ وي آ ﻪ‬
‫دردﺳﺮ داﺷﺖ ﺑﺎ ﺷﻮﺧﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫”ﺁﻳﺎ ﻣﻴﻞ ﻧﺪاري ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ ﺑﻤﻴﺮي ﺗﺎ ﺧﻮدم ﺗﻮ را ﻏﺴﻞ دهﻢ و ﺑﺮ ﺟﻨﺎزﻩات ﻧﻤﺎز ﮔﺬارم؟‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﻪ ﻃﻨﺰ ﮔﻔﺖ‪”:‬ﺗﺎ ﺁﺳﻮدﻩ ﺧﺎﻃﺮ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻴﺶ ﺑﻨﺸﻴﻨﻲ“‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺣﻀﺮت اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري را ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﺧ ﻮد ﺗﺼ ﻮر ﻧﻤ ﻲآ ﺮد‪ .‬ﻗﺮﻳﻨ ﻪاي آ ﻪ اﻳ ﻦ اﺣﺘﻤ ﺎل را ﻣﻮﺟ ﻪ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‬
‫ﺣﺎدﺛﻪ زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﺳﭙﺎهﻲ ﮔﺮد آﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﺎم و ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺮﺳﺎﻳﺎن ﻋﺮب و اﺳﺎﻣﺔﺑﻦ زﻳ ﺪ را آ ﻪ ﺟ ﻮاﻧﻲ‬
‫ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳﺮداري ﺳﭙﺎﻩ ﻣﻌﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮش او رﺳﻴﺪ آﻪ زﻣﺰﻣﻪ ﻋ ﺪم رﺿ ﺎﻳﺖ از اﻳ ﻦ اﻧﺘﺼ ﺎب در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺑﺴﻲ از ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان و اﺷﺨﺎص ﻣﻌﺘﺒﺮ از ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر ﺟﺰء اﻳﻦ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬از‬
‫ﺷ ﻨﻴﺪن اﻳ ﻦ ﺧﺒ ﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﭼﻨ ﺎن ﺧﺸ ﻤﮕﻴﻦ ﺷ ﺪ آ ﻪ در ﺣ ﺎل ﺗ ﺐ ﻋﺼ ﺎﺑﻪاي )ﭘﺎرﭼ ﻪاي آ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘﻴﺸ ﺎﻧﻲ ﺑﻨﺪﻧ ﺪ‪ ،‬دﺳ ﺘﺎر‪،‬‬
‫ﺳﺮﺑﻨﺪ( ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻪ و ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﺷﺪ و ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي ﻣﺮدم را ﻧﻮﻋﻲ ﻧﺎﻓﺮﻣ ﺎﻧﻲ ﺷ ﻤﺮد و اﺳ ﺎﻣﺔﺑ ﻦ زﻳ ﺪ‬
‫را از هﺮ ﺣﻴﺚ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﻳﻦ اﻧﺘﺼﺎب اﻋﻼم ﻓﺮﻣﻮد و ﻏﺎﺋﻠﻪ را ﺧﺘﻢ آﺮد‪.‬‬
‫ﺧﻮد اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ آﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﻣﺮض را ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎرﺿﻪاي زودﮔﺬر داﻧﺴﺘﻪ و ﺑ ﻪ ﺷ ﻔﺎي ﺧ ﻮد‬
‫اﻣﻴﺪوار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺮﻳﻨﻪاي آﻪ اﻳﻦ ﻓﺮض را ﻗﻮت ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ اﻣﺮ ﺧﻄﻴﺮ دﻳﮕﺮي آﻪ از ﺣﻴ ﺚ اهﻤﻴ ﺖ و ﺗ ﺄﺛﻴﺮ‬
‫در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ دﻳﺎﻧﺖ اﺳﻼم آﻤﺘﺮ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻧﺒﻮد ﻧﻴﺰ ﻧﭙﺮداﺧﺖ و ﺁن اﻣﺮ ﺑﻪ ﺟﻤﻊﺁوري و ﺗﺪوﻳﻦ ﻗﺮﺁن در ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺧﻮد او ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺮﺁن ﺳﻨﺪ رﺳﺎﻟﺖ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ رﻓﺘﺎر و آﺮدار ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﺳﺖ و ﺗﺎ ﺁن ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻴﺎن ﺻ ﺤﺎﺑﻪ‬
‫و آﺎﺗﺒﺎن وﺣﻲ ﭘﺮاآﻨﺪﻩ ﺑﻮد و در ﻳﻚ ﺟﺎ ﺟﻤﻊ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ ﻗﺮﺁن در ﭘﺮﺗﻮ دﺳﺘﻮر و راهﻨﻤﺎﻳﻲ ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺸﻜﻼت ﻓﻘﻬﺎ و ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ را ﺣﻞ ﻣﻲآ ﺮد‬
‫اﺧﺘﻼف ﻗﺮاﺋﺖ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲﺁﻣﺪ و ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ اﮔ ﺮ ﺳ ﻮرﻩه ﺎ و ﺁﻳ ﺎت ﺑﺮﺣﺴ ﺐ ﻧﻈ ﻢ ﻧﺰوﻟ ﻲ‬
‫ﺁنهﺎ ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ ﭼﻨﺎن آﻪ ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﭼﻨﻴﻦ آﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﻳﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﺮا اﺣﻀﺎر آﺮد و ﮔﻔﺖ ﻋﻤﺮ ﻣ ﺪﺗﻲ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣ ﻦ اﺻ ﺮار ﻣ ﻲآﻨ ﺪ آ ﻪ ﻗ ﺮﺁن را‬
‫ﺟﻤﻊﺁوري و ﺗﺪوﻳﻦ آﻨ ﻴﻢ‪ .‬ﻣ ﻦ از اﻳ ﻦ آ ﺎر اآ ﺮاﻩ داﺷ ﺘﻢ زﻳ ﺮا اﮔ ﺮ ﻻزم ﺑ ﻮد ﻗ ﺮﺁن ﺗ ﺪوﻳﻦ ﺷ ﻮد ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل ﺑ ﺪان‬
‫ﻣﺒﺎدرت ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد وﻟﻲ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﻳﻤﺎﻣﻪ آﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺻ ﺤﺎﺑﻪ آﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻧﺪ و ه ﺮ ﻳ ﻚ ﻗﺴ ﻤﺘﻲ از ﻗ ﺮﺁن را هﻤ ﺮاﻩ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و هﻤﻪ ﺁنهﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺖ رأي ﻋﻤﺮ را ﺻﻮاب ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈ ﻪ ﻣ ﻲآﻨﻴ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎز ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻓﻜ ﺮ اﺳﺎﺳ ﻲ و اﺻ ﻮﻟﻲ اﻓﺘ ﺎد و ﺧﻠﻴﻔ ﻪ را ﺑ ﺪﻳﻦ آ ﺎر ﻣﺠﺒ ﻮر آ ﺮد‪ .‬اﻣ ﺎ‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻗﺮﺁﻧﻲ آﻪ ﮔﺮدﺁوري ﺁن ﭼﻨ ﺪ ﺳ ﺎل ﻃ ﻮل آﺸ ﻴﺪ و ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ هﻴﺌﺘ ﻲ ﺗﺤ ﺖ ﻧﻈ ﺮ ﻋﺜﻤ ﺎن اﻧﺠ ﺎم ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻓﺎﻗ ﺪ ﻧﻈ ﻢ‬
‫ﻧﺰوﻟﻲ اﺳﺖ و در ﺗﺪوﻳﻦ ﺁن از ﻗﺮﺁن ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ و ﺣﺘ ﻲ ﻧﺴ ﺨﻪ ﻋﺒ ﺪاﷲ ﺑ ﻦ ﻣﺴ ﻌﻮد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻜﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻮرﻩهﺎي ﺁن ﺑﻪ آﻠﻲ ﻣﻐﺸﻮش اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﻈﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜ ﻲ در ﻗ ﺮﺁن ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﺪﻧﻲ‪.‬‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ آﻪ اﻳﻦ آﺎر را آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﺴ ﻲ از ﺁﻳ ﺎت ﻣﻜ ﻲ را ﺿ ﻤﻦ ﺳ ﻮرﻩه ﺎي ﻣ ﺪﻧﻲ ﺟ ﺎي دادﻧ ﺪ و ﺑﺴ ﻲ از‬
‫ﺁﻳﺎت ﻣﺪﻧﻲ را در ﺧﻼل ﺳﻮرﻩهﺎي ﻣﻜﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺎري اﻗﺪام ﻧﻜﺮدن ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺑﻪ ﺗﺪوﻳﻦ ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﻗﺮﻳﻨﻪ ﻣﻌﻘﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ آﻪ اﺟﻞ او را ﻏ ﺎﻓﻠﮕﻴﺮ آ ﺮد‪.‬‬
‫ﺣﺘﻲ ﺗﺎ روز ﺁﺧﺮ ‪ 28‬ﺻﻔﺮ ﻳﺎ ‪ 12‬رﺑﻴﻊاﻻول ﺳﺎل ﻳﺎزدهﻢ هﺠﺮي آﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ﺳﺎل ‪ 632‬ﻣﻴﻼديﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎري را ﻣﻬﻠﻚ ﻓﺮض ﻧﻤ ﻲآ ﺮد‪ .‬در ﺁﺧ ﺮﻳﻦ روز آ ﻪ ﻣ ﺮض ﺷ ﺪت ﻳﺎﻓ ﺖ و ﺣﺎﻟ ﺖ اﻏﻤ ﺎﻳﻲ ﺑ ﺪو دﺳ ﺖ داد ﭘ ﺲ از ﺑ ﻪ‬
‫هﻮش ﺁﻣﺪن‪ ،‬ﮔﻮﻳﻲ رﺳﻴﺪن دم ﺁﺧﺮ را اﺣﺴﺎس ﻓﺮﻣﻮد از اﻳﻦ رو ﺑﻪ ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫”اَﻳﺘﻮﻧﻲ ﺑﺪوا ٍة و ﺻﺤﻴﻔ ٍﺔ اآﺘﺐ ﻟَﻜﻢ آِﺘﺎﺑﺎً‪ ،‬ﻟَﻦ ﺗَﻀﻠﻮا ﺑﻌﺪِﻩ اﺑﺪًا“‬
‫ﻳﻌﻨﻲ دوات و آﺎﻏﺬي ﺁورﻳﺪ آ ﻪ ﻧﺎﻣ ﻪاي ﺑﻨﻮﻳﺴ ﻢ ﺗ ﺎ ﺑﻌ ﺪ از ﺁن هﺮﮔ ﺰ ﮔﻤ ﺮاﻩ ﻧﺸ ﻮﻳﺪ‪ .‬درﻳ ﻎ آ ﻪ ﺑ ﺪﻳﻦ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ رﺳ ﻮل ﺟ ﻮاب ﻣﺴ ﺎﻋﺪي دادﻩ ﻧﺸ ﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴ ﺖ ﺑﻬﺘ ﻲ دﺳ ﺖ داد و ﺳ ﭙﺲ ﻣﻨﺎﻗﺸ ﻪاي در ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﻳﻜ ﻲ ﮔﻔ ﺖ ﺁﻳ ﺎ‬
‫هﺬﻳﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ؟ ﺧﻮب اﺳﺖ ﻋﺰﻳﻤﺖ )ﻏ ﺰل رﻓ ﺘﻦ( ﺑﺨﻮاﻧﻴ ﺪ‪ .‬زﻳﻨ ﺐ دﺧﺘ ﺮ ﺟﺤ ﺶ و ﻳ ﺎراﻧﺶ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ‪ :‬ﺁن ﭼ ﻪ رﺳ ﻮلاﷲ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﻴﺎورﻳﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﺷ ﺪت ﺗ ﺐ ﺑ ﺮ او ﭼﻴ ﺮﻩ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺷ ﻤﺎ ﻗ ﺮﺁن دارﻳ ﺪ و آﺘ ﺎب اﷲ ﻣ ﺎ را‬
‫آﺎﻓﻲﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻃﻮل آﺸﻴﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻪاي ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﺪ آﻪ ﮔﻤﺮاﻩ ﻧﺸﻮﻳﺪ‪ .‬دﺳ ﺘﻪاي دﻳﮕ ﺮ از‬
‫اﻳﻦ اﻣﺘﻨﺎع آﺮدﻩ ﻗﺮﺁن را دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ آﺎﻓﻲ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ از اﻳ ﻦ ﻣﺸ ﺎﺟﺮﻩ ﺑ ﻪ ﺗﻨ ﮓ ﺁﻣ ﺪﻩ ﻓﺮﻣ ﻮد‪ :‬ﺑﺮﺧﻴﺰﻳ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫اﺧ ﺘﻼف ﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ ﻣﺤﻀ ﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬آﺴ ﻲ ﻧﻤ ﻲداﻧ ﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﭼ ﻪ ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴ ﺪ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮي آ ﻪ ﻧﻮﺷ ﺘﻦ‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮد را ﻣﻌﻴﻦ آﻨﺪ ﻳ ﺎ ﻣﻄﻠ ﺐ ﻧﺎﮔﻔﺘ ﻪاي در ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ؟ ﺁﻳ ﺎ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻗﻮم ﻋﺮب را ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ اﻣﻼء آﻨﺪ ﻳﺎ ﺣﻜﻤﻲ را از ﻗﺮﺁن ﻧﺴﺦ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ؟‬
‫اﮔﺮ اﻣﺮ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﻮد آ ﻪ در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ اﺳ ﻼم ﺗ ﺄﺛﻴﺮ داﺷ ﺖ ﭼ ﺮا ﺷ ﻔﺎه ًﺎ ﻧﻔﺮﻣ ﻮد؟ هﻤ ﻪ اﻳ ﻦه ﺎ ﺳ ﺆاﻻﺗﻲﺳ ﺖ ﺑ ﺪون‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﻣﻌﻤﺎﻳﻲ آﻪ ﺣﻞ ﺁن هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻜﺘﻮم ﺧﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﺮد ﻣﺤﻜﻢ و اﺳﺘﻮاري ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﺑﺎ هﻤﻪ ﻋﻼﻗﻪ و ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ اﺳﻼم و ﺷﺎرع اﺳ ﻼم‬
‫ﭼﺮا ﻣﺎﻧﻊ ﺁوردن ﻗﻠﻢ و آﺎﻏﺬ ﺷ ﺪ و اﺻ ﺮار داﺷ ﺖ آ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ وﺻ ﻴﺖ ﺧ ﻮد را اﻇﻬ ﺎر ﻧﻜﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ آﻔﺎﻧ ﺎ )آ ﺎﻓﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺎ را( آﺘﺎب اﷲ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮد؟ ﺁﻳﺎ راﺳﺘﻲ اﻳﻦ اﻇﻬﺎر اﺧﻴﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺪت در دو هﻴﺠ ﺎن ﻣ ﻲداﻧﺴ ﺖ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻓﻜﺮ ﺁن ﺑﻮد آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﻣﻘﺎم ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ اﺳﺖ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﺑﺎ ﺁن ﺷّﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﺮاﺳﺖ واﻗﻊﮔﺮاي و ﻓﻜﺮ ﻣﺂلاﻧﺪﻳﺶ اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل را ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲداﻧﺴﺖ آﻪ ﺣﻀ ﺮت در‬
‫دﻗﺎﻳﻖ واﭘﺴﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ را ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ و رﻳﺎﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﻌ ﻴﻦ آﻨ ﺪ؟ و در اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت رﺷ ﺘﻪ از دﺳ ﺖ او ﺑ ﻪ در‬
‫ﺧﻮاهﺪ رﻓﺖ؟‬
‫ﭼﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت اآﺜﺮﻳﺖ ﻗﻄﻌﻲ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ از وﺻﻴﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭘﻴﺮوي آﺮدﻩ ﻣﻴﺪان ﺣﺮآ ﺖ و ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ و ﺣ ﻞ و‬
‫ﻋﻘﺪ اﻣﻮر ﺑﺮاي او ﻣﺤﺪود و ﺗﻨﮓ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩاﻧﺪ و ﺷﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪان ﺑﻲراﻩ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ورﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﻤﻨﺎي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬
‫ﻣﺤﻤﻞ دﻳﮕﺮي ﻧﻤﻲﺗﻮان ﭘﻴﺪا آﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻳﻜﻲ از ارآﺎن ﺑﻨﺎي اﺳﻼم و از ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ و ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﺗﺮﻳﻦ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳ ﺖ و در ﺳﻴﺎﺳ ﺖ اﺳ ﻼﻣﻲ‬
‫ﻳﺎر و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن اوﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ ﺳﻴﺎﺳ ﺘﻤﺪاري ﺑ ﺎ ﻓﺮاﺳ ﺖ‪ ،‬دوراﻧ ﺪﻳﺶ و در هﻤ ﻪ اﻣ ﻮر ﺻ ﺎﺣﺐ رأي و ﻧﻈ ﺮ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻓﺮاﺳﺖ درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ اﮔﺮ ﻗﺼﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺮ ﻣﻴﺎن اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻠﻲ دور ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠ ﻲ ﭼ ﻮن ﺧ ﻮد او ﻣﺴ ﺘﻘﻞاﻟﻔﻜ ﺮ و ﺻ ﺎﺣﺐ ارادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻓ ﺮد ﻣﺘﺸ ﺨﺺ ﺧﺎﻧ ﺪان هﺎﺷ ﻤﻲ‪ ،‬داﻣ ﺎد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﺻﻒ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ و آﺎﺗﺐ وﺣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ ذاﺗ ًﺎ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ دﻳﮕﺮي ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ ﺑ ﺎ وي دوﺳ ﺖ‬
‫ﺷﻔﻴﻖ و ﺻﻤﻴﻤﻲ اﺳﺖ‪ .‬از هﻤﺎن ﺳﺎل اول هﺠﺮت راﺑﻄﻪ دوﺳﺘﻲ و رﻓ ﺖ و ﺁﻣ ﺪ او ﺑ ﺎ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ ﺑ ﻴﺶ از ﺳ ﺎﻳﺮ اﺻ ﺤﺎب‬
‫ﺑﻮد و در اﻏﻠﺐ اﻣﻮر هﻢ ﻓﻜﺮ و ﻣﺘﺤﺪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻳﻜ ﻲ از اﻳ ﻦ دو ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺷ ﻮﻧﺪ در ﻧﻈ ﺮ او‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮ ﻋﻠﻲ رﺟﺤﺎن دارد‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ آﺲ و آﺎري ﻧ ﺪارد و ﺑ ﺎ ﺧ ﻮي ﻣﻼﻳ ﻢ و ﺁراﻣ ﺶ ﻋﻤ ﺮ ﻗ ﻮﻩ ﻣﺠﺮﻳ ﻪ او ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ و در ﺻ ﻮرﺗﻲ آ ﻪ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺗﻤﺎم ﺑﻨﻲ هﺎﺷﻢ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد دارد و ﺑﺴﻴﺎري از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑ ﺰرگ ﺑ ﻪ وي اﺣﺘ ﺮام دارﻧ ﺪ و او ﻋﻤ ﺮ در ﺣﺎﺷ ﻴﻪ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻧﻪ ﻣﺘﻦ‪.‬‬
 ‫ﻗﻄﻌ ًﺎ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ از ﻓﻜﺮ واﻗﻊﺑﻴﻦ و ﻣ ﺂلاﻧ ﺪﻳﺶ ﻋﻤ ﺮ دور ﻧﻤﺎﻧ ﺪﻩ و ﺁن ﺳ ﻦ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﺁن‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻴﺶ از ﺷﺼﺖ ﺳﺎل داﺷﺖ و اﻳﻦ ﺳﻦ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ آﻪ ﺟﻠﺐ اﺣﺘﺮام ﻣﻲآﻨﺪ ﺑﺮاي ﻋﻤﺮ اﻣﻴﺪﭘﺮورﺗﺮ از ﻋﻠ ﻲﺑ ﻦ‬
‫اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ اﺳﺖ آﻪ در ﺁن ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 32‬ﺳﺎل داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﻼﻓﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮاي ﻧﻈﺮهﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ او ارﺟﺢ و ﻧﻮﻳ ﺪ ﺑﺨ ﺶﺗ ﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻋﻤﺮ را از ﺗﻘﺎﺿﺎي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﻧﻮﺷﺘﻦ وﺻﻴﺖ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ و ﺗﻔﺴ ﻴﺮ آﻨ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻼوﻩ هﻢ ﻧﺒﻮت هﻢ ﺧﻼﻓﺖ در ﺧﺎﻧ ﺪان هﺎﺷ ﻤﻲ اﻣ ﺮ ﺳ ﺎدﻩ و ﺳ ﻬﻞاﻟﻘﺒ ﻮﻟﻲ ﻧﻴﺴ ﺖ و درﻳﭽ ﻪ اﻣﻴ ﺪ را ﺑ ﺮ روي ﺗﻤﻨﻴ ﺎت‬
‫ﺟﺎﻩﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻗﺼﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻧﺒﻮدﻩ و ﻣﻄﻠﺐ دﻳﮕﺮي ﻣﻲﺧﻮاﺳ ﺖ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ وﻟ ﻲ ﻋﻤ ﺮ ﻧﻤ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ‬
‫روزﻩ ﺷﻚدار ﺑﮕﻴﺮد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻣ ﺮ واﻗ ﻊ ﺷ ﺪﻩ ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد و ﺣﺘ ﻲ ﺧ ﻮد را ه ﻢ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﺣﺘﻤ ﺎل ﺁﺷ ﻨﺎ ﻧﺸ ﺎن ﻧ ﺪاد آ ﻪ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻗﺼﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﭼﻨﻴﻦ واﻧﻤ ﻮد آ ﺮد آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت از ﻓ ﺮط درد و ﺷ ﺪت ﻧ ﺎراﺣﺘﻲ ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و در ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻴﺰي ﺑﺮ ﻗﺮﺁن اﺿﺎﻓﻪ آﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮاﻧﻲ آﻪ در هﻨﮕﺎم ﺳﻼﻣﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم اﺣﻜﺎم هﺴﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻳﻚ ﻣﻄﻠﺐ دﻳﮕﺮ ﺑﻲدرﻧﮓ ﺑﻪ ذهﻦ ﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ اﮔﺮ ﻗﺼﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮد ﺑﻮد ﭼ ﺮا ﺁن را‬
‫ﺷ ﻔﺎه ًﺎ ﺑﻴ ﺎن ﻧﻔﺮﻣ ﻮد‪ .‬ﭘ ﺲ از ﺁن آ ﻪ اﺧ ﺘﻼف روي داد ﻗﻠ ﻢ و دوات و آﺎﻏ ﺬ ﺑ ﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﻋﻤ ﺮ روﺑ ﺮو ﺷ ﺪ‪ .‬ﻻاﻗ ﻞ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮد را آﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﻠﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻼﻓ ﺖ ﺷ ﻔﺎه ًﺎ ﺑﻴ ﺎن ﺑﻔﺮﻣﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺧﺼ ﻮص آ ﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮان ﻣﺠﻠﺲ آﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ و ارادﻩ او ﺑﻪ زودي در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﺷ ﻔﺎه ًﺎ‬
‫ﭼﻴﺰي ﺑﻴﺎن ﻧﻔﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫ﻇﺎهﺮًا اﻳﻦ ﺳﺆال ﺑﺎز رﻧﮓ ﻣﻌﻤﺎ ﺑﻪ ﺧ ﻮد ﻣ ﻲﮔﻴ ﺮد و ﭘﺎﺳ ﺦ ﺑ ﺪان ﺁﺳ ﺎن ﻧﻴﺴ ﺖ اﻣ ﺎ ﻳ ﻚ ﻣﻄﻠ ﺐ ﻣﻬ ﻢ را ﻧﺒﺎﻳ ﺪ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش آﺮد و ﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل از دﻳﺮ ﺑﺎز ﻣﺴِﺨﺮ ﻳﻚ ﻓﻜﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و از ﺑﻴﺴﺖ و ﺳ ﻪ ﺳ ﺎل ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻃﺮف اﻳﻦ ﻓﻜﺮ روز ﺑﻪ روز ﻗﻮت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ ﻣ ﻲﺗ ﻮان ﺁن را ﺟ ﺰو ﺷﺨﺼ ﻴﺖ ﺁن ﺣﻀ ﺮت داﻧﺴ ﺖ و ﺁن‬
‫اﻳﺠﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻮد ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﻼم آﻪ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻋﺮب ﻧﻴﺰ در ﺁن ﺑﮕﻨﺠﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﻓﺮاﺳ ﺖ ذاﺗ ﻲ و ﻣﻮهﺒ ﺖ آ ﻢ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﺮدمﺷﻨﺎﺳ ﻲ ﺑ ﻪ روﻳ ﻪ و ﺗﻤﺎﻳ ﻞ و ارزش ﻳ ﺎران ﺧ ﻮد‬
‫ﺁﺷﻨﺎﺳﺖ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ از ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻗ ﻮت اﺧ ﻼق‪ ،‬ﺗ ﺪﺑﻴﺮ و دوراﻧﺪﻳﺸ ﻲ او ﺁﮔ ﺎﻩ اﺳ ﺖ و ﻣ ﻲداﻧ ﺪ آ ﻪ در ﭘﻴﺸ ﺎﻣﺪهﺎ‬
‫واﻗﻊﺑﻴﻦ و در ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﻮد اﺳﺘﻮار و ﺑﺪون ﺗﺰﻟﺰل اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺴﻦ رواﺑﻂ و ﭘﻴﻮﺳ ﺘﮕﻲ ﻣﻌﻨ ﻮي او را ﺑ ﺎ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ ﻣ ﻲداﻧ ﺪ و‬
‫ﻋﻤﺮ از وﻗﺘﻲ آﻪ اﺳﻼم ﺁوردﻩ اﺳﺖ از ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﻳﺎران ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮدﻩ و ﺣﺘﻲ در ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ ﻓﻜﺮ واﻗﻊﮔﺮاي ﺧﻮد‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢهﺎي ﺟﺪﻳﺪ و ﺗﺪاﺑﻴﺮي آﻪ در ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ آﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺁن ﺣﻀﺮت اﻟﻘﺎء آﺮدﻩ و اﺻﺮار ورزﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﺮﺧﻼف اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﻄﻴﻊ و ﭘﻴﺮو ﻣﺤﺾ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺑﻠﻜ ﻪ از ﺧ ﻮد رأي و ﻧﻈ ﺮ داﺷ ﺘﻪ و‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪ و ﺁراء ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﻣﻴﺎن ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﺴﺎ ﺣﻀﺮت رأي و ﻧﻈﺮ او را ﺻ ﺎﺋﺐ داﻧﺴ ﺘﻪ و ﺑ ﺮ وﻓ ﻖ ﻧﻈ ﺮ‬
‫او اﻗﺪام ﻣﻲآﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﻮﻃﻲ در آﺘﺎب ”اﺗﻘﺎن“ ﻓﺼﻠﻲ دارد ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ”ﺁن ﭼ ﻪ در ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن و رأي اﺻ ﺤﺎب ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ“ و ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺁن ﺑﻪ ﻋﻤﺮ اﺧﺘﺼﺎص دارد‪ .‬ﺣﺘﻲ از ﻣﺠﺎهﺪ ﻧﻘﻞ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ‪:‬‬
‫”آ ﺎن ﻋﻤ ﺮ ﻳ ﺮي اﻟ ﺮأي ﻓﻴﻨ ﺰل ﺑ ﻪ اﻟﻘ ﺮﺁن ﻳﻌﻨ ﻲ ﻋﻤ ﺮ ﻧﻈ ﺮي اﺑ ﺮاز ﻣ ﻲآ ﺮد ﺳ ﭙﺲ ﺁﻳ ﺎﺗﻲ ﻣﻮاﻓ ﻖ ﺁن ﻧ ﺎزل‬
‫ﻣﻲﺷﺪ“‬
‫ﺧﻮد ﻋﻤﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد آﻪ در ﺳﻪ ﻣﻮرد ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁﻧﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ رأي او ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ :‬ﺣﺠ ﺎب اﺳ ﻴﺮان‪ ،‬ﭘ ﺪر و‬
‫ﻣﻘﺎم اﺑﺮاهﻴﻢ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﻔﺴﺮان و اهﻞ ﺣﺪﻳﺚ و ﺳﻴﺮﻩ ﻣﻄﺎﻟﺐ زﻳﺎدي ﻧﻘﻞ ﻣﻲآﻨﻨﺪ آﻪ از ﻣﺠﻤﻮع ﺁنهﺎ اﻳﻦ ﻣﻄﻠ ﺐ ﻣﺴ ﻠﻢ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲﺁﻳ ﺪ آ ﻪ ﻋﻤ ﺮ ﺧ ﻮش ﻓﻜ ﺮ ﺻ ﺎﺣﺐ رأي و ﻧﻈ ﺮ و ﻣ ﻮرد اﻋﺘﻤ ﺎد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮري آ ﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘ ًﺎ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ در ﻣﻴﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ وﺻﻴﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ آﻨﺪ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻗﺼ ﺪ و ﻧﻴﺘ ﻲ در ﺳ ﺮ دارد و اﮔ ﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﺷﻔﺎه ًﺎ ﻋﻠﻲ را ﺑ ﻪ ﺧﻼﻓ ﺖ ﻣﻌ ﻴﻦ آﻨ ﺪ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ اﻳ ﻦ اﻧﺘﺼ ﺎب ﭘ ﺲ از ﻓ ﻮت او ﻣﻮاﺟ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﻋﻤ ﺮ و اﺑ ﻮﺑﻜﺮ و‬
‫هﻤﺪﺳﺘﺎن ﺁﻧﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ از ارآﺎن ﻣﺤﻜﻢ اﺳﻼم اﺳﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ او ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ آﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ هﻢ ﺑﻪ وي ﺑﭙﻴﻮﻧﺪد آﺎر را ﺧﺮاب ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ ﺷ ﺄن و اﻋﺘﺒ ﺎر ﻧﺎﻣﺤ ﺪودي آ ﻪ ﻣﻘ ﺎم ﻧﺒ ﻮت ﺑ ﻪ وي دادﻩ اﺳ ﺖ ه ﺮ اﻗ ﺪاﻣﻲ ﺑ ﺮاي‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺳﻬﻞ اﺳﺖ ﺣﺘﻲ ﻣﻌﻴﻦ آﺮدن اﺳﺎﻣﺔ ﺑ ﻦ زﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮداري ﺳ ﭙﺎﻩ‪ .‬زﻳ ﺮا ﺑ ﺎ ﻳ ﻚ ﺟﻤﻠ ﻪ ﺗﻨ ﺪ هﻤ ﻪ را ﺳ ﺮﺟﺎي ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪ و ﺻﺪاي اﻋﺘﺮاض را در ﺳﻴﻨﻪهﺎ ﺧﻔﻪ ﻣﻲآﻨﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ او ﭼﻄﻮر؟‬
‫وﻗﺘﻲ او ﻧﺒﺎﺷﺪ آﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻗﺒﻴﻠ ﻪاي را ﻓ ﺮو ﻧﺸ ﺎﻧﺪ؟ آ ﻪ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ ﺟﻠ ﻮ ﺳ ﻴﻞ ﺧﺮوﺷ ﺎن ﻣﻄ ﺎﻣﻊ را‬
‫ﺑﮕﻴﺮد و ﺟﻬﺶ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﻴﺎدت و اﻣﺎرت را ﺑﺨﻮاﺑﺎﻧﺪ؟‬
‫در اﻳﻦ ﺻﻮرت هﺪف اﺳﺎﺳﻲ و اﻋﻼ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳ ﺪ اﺳ ﻼم ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ روزي ﺧﻮاه ﺪ اﻓﺘ ﺎد و ﺁﻳ ﺎ ﺑ ﺎز ﻋ ﺮب‬
‫دﭼﺎر هﻤﺎن ﻣﺸﺎﺟﺮات و ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻗﺒﻴﻠﻪاي ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ؟‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻲ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ از ذهﻦ ﺣﻀﺮت ﮔﺬﺷﺘﻪ و از اﻳﻦ رو ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ اﺧﺘﻴﺎر و ﻓﻘﻂ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﻨﺎﻋﺖ آﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺁنهﺎ را از ﻣﺤﻀﺮ ﺧﻮد دور ﺳ ﺎزد‪ .‬ﺑ ﺮاي ﺧﺎﻣﻮﺷ ﻲ ﮔﺰﻳ ﺪن ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل و ﺻ ﺮف ﻧﻈ ﺮ آ ﺮدن از ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻت دﻳﮕﺮي ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺮض آﺮد‪.‬‬
‫در ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﻓﻀﺎﻳﻞ و ﻣﺰاﻳﺎﻳﻲ هﺴﺖ آﻪ دوﺳﺖ و دﺷﻤﻦ ﺑﺪان اذﻋﺎن دارﻧﺪ‪ .‬او هﺮﮔﺰ ﺑﺖ ﻧﭙﺮﺳﺘﻴﺪﻩ‬
‫و از ﺳﻦ ﻧﻪ ﺳﺎﻟﮕﻲ اﻳﻤﺎن ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﻏﺰوﻩهﺎي ﻣﻬﻢ ﺷﺮآﺖ آﺮدﻩ و در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﺟﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را از ﺧﻄﺮ‬
‫ﻣ ﺮگ ﻧﺠ ﺎت دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺟﻨ ﮓ ﺧﻨ ﺪق ﭘﻬﻠ ﻮان ﺑ ﺰرگ ﻋ ﺮب ﻋﻤ ﺮوﺑﻦ ﻋﺒ ﺪو را از ﭘ ﺎي در ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﺧﻴﺒﺮ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﻬﻢ ﻧﺎﻋﻢ را ﮔﺸﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﺐ هﺠﺮت در ﺑﺴﺘﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ و در ﻣﻌﺮض آﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در آﺸﺘﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﺑﺮدﻩ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ و ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺷﺠﺎﻋﺖ و دﻗ ﺖ در ﭘﻴ ﺮوي از‬
‫رﺳﻮل ﻣﻮﺻﻮف ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ و ﻣﺘﺸﺨﺺﺗﺮﻳﻦ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﺪان هﺎﺷﻤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ هﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﺰاﻳﺎ ﻋﻠﻲ ﺟﻮاﻧﺘﺮﻳﻦ اﺻﺤﺎب ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﺖ و ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮ و داﻣﺎد اوﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ او ﺑ ﻪ ﺧﻼﻓ ﺖ‬
‫ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد و هﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺣﻤﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪاي را در ﺳ ﺎﻳﺮﻳﻦ ﺑﺮﻧﻤ ﻲاﻧﮕﻴ ﺰد و ﺧ ﻼف و ﺗﺒ ﺎهﻲ در‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ در ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد؟‬
‫در ﻋﻠﻲ ﻓﻀﺎﻳﻞ و ﻣﻜﺎرم دﻳﮕﺮي هﺴﺖ آﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺧ ﻮد ﺁن ﻓﻀ ﺎﻳﻞ و ﻣﻜ ﺎرم ﻋ ﺎﻳﻖ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ و ﺳ ﻨﮕﻲ در راﻩ‬
‫رﻳﺎﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎرت ﺑﺮ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ آﻪ ﺳﻮداي رﻳﺎﺳﺖ ﺁنهﺎ را ﺑﻪ ﺷﻮر و ﻣﺎﺟﺮا ﻣﻲآﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻧﺮمﺧ ﻮﻳﻲ و ﮔﺬﺷ ﺖ و‬
‫ﻣﺮاﻋﺎت ﺣﻮاﺋﺞ و ﺗﻤﻨﻴﺎت زﻳﺮدﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﺨﺺ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻳﻦ ﺻﻔﺎت ﺑﻪ ﺣﺪ آﻤ ﺎل وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ‪ .‬در ﻓ ﺘﺢ ﻣﻜ ﻪ از‬
‫آﺸﺘﻦ ﺑﺴﻲ از ﻣﻌﺎﻧﺪﻳﻦ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ آﺮد و ﻏﻨﺎﻳﻢ هﻮازن را ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮان ﺗ ﺎزﻩ اﺳ ﻼم ﮔﺮوﻳ ﺪﻩ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ آ ﺮد‪ .‬اﻣ ﺎ‬
‫ﻋﻠﻲ در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﻗﺎﻃﻊ‪ ،‬ﻳﻚ دﻧﺪﻩ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻘﺎﺿﺎهﺎي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﻌﻄﺎف ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺟﻬ ﺖ وﻗﺘ ﻲ‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺳﻮم ﻣﺸﻜﻞ آﺎر ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ را ﺑﺎ وي در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺖ ﻋﻠ ﻲ ﺑ ﺪون ﻣﺴ ﺎﻣﺤﻪ و ﺗﺄﻣ ﻞ وي را در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻗﺘ ﻞ‬
‫هﺮﻣﺰان ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺻﻮل اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻗﺼﺎص داﻧﺴﺖ وﻟﻲ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻪ رأي وي ﻋﻤﻞ ﻧﻜﺮدﻩ و ﺑﺎ دادن دﻳ ﻪ ﺧ ﻮن ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﻖ رﻳﺨﺘﻪ هﺮﻣﺰان‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﻋﻤﺮ را از آﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻧﺠﺎت داد و رواﻧﻪ ﻋﺮاق آﺮد‪.‬‬
‫در ﺟﻨﮓ ﻳﻤﻦ ﻏﻨﺎﻳﻢ زﻳﺎدي ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﺑ ﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎي ﻣﺠﺎه ﺪان آ ﻪ ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ هﻤﺎﻧﺠ ﺎ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺁﻧﺎن ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﻮد ﮔﻮش ﻧﺪادﻩ و هﻤﻪ ﺁنهﺎ را دﺳﺖ ﻧﺨﻮردﻩ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺁورد ﺗﺎ ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﻋﺎدﻻﻧ ﻪ ﺁنه ﺎ را‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ آﺮد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي ﻣﺤﺎرﺑﺎن ﻳﻤﻦ ﻋﻠﻲ را ﺗﺰآﻴﻪ آﺮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ روﺣﻴﻪ ﻋﻠﻲ و ﻓﻀﺎﻳﻞ او ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻲداﻧﺴﺖ او اهﻞ ﻣﻤﺎﺷﺎت و ﻣﺪارا ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در اﺟ ﺮاي ﺁن ﭼ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ وي ﺣﻖ اﺳﺖ اﻧﻌﻄﺎف ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ و اﻳﻦ روش ﺑﺎ ﺁن آﻪ ﻓﻲ ﺣِﺪ ذاﺗﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺘﺎﻳﺶ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮدﻣﻲ آ ﻪ‬
‫درﺣﺎﺷﻴﻪ دﻳﺎﻧ ﺖ و اﻳﻤ ﺎن ﺧ ﻮد داراي اﻏ ﺮاض و ﻣﻄ ﺎﻣﻌﻲ هﺴ ﺘﻨﺪ ﭼﻨ ﺪان ﻣﻄﻠ ﻮب ﻧﻴﺴ ﺖ و از اﻳ ﻦ رو از ﺳﻴﺎﺳ ﺖ و‬
‫اﻣﺎرت او ﻧﮕﺮان ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ و هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ دﻳﮕﺮ ﺧﻮد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﺻﺤﻨﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ آﺎر را ﭼﻪ ﺑﺴ ﺎ ﺑ ﻪ ﺧ ﻼف و‬
‫ﻣﺸﺎﺟﺮات ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن اﺻﻞ ﻣﻘﺼﻮد ﭘﺎﻳﻤﺎل ﺷﻮد‪.‬‬
‫در دورﻩ آﻮﺗﺎﻩ ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻠﻲ اﻳﻦ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳ ﺖ‪ ،‬ﻋﻠ ﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﻓﺎﺳ ﻘﻲ را ﺑ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ‬
‫هﺮ ﭼﻨﺪ روز ﺑﺎﺷﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻣﻌﺎوﻳﻪ را ﺑﺮﺿ ﺪ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨ ﺖ و دو ﺗ ﻦ از ﺻ ﺤﺎﺑﻪ ﺑ ﺰرگ را از ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫رﻧﺠﺎﻧﻴﺪ و ﺁنهﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﺻﻒ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎري ﻋﻠﺖ هﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺮ ﺧﻼﻓﺖ در هﻨﮕﺎم رﺣﻠﺖ ﺑﻪ ﺣﺎل اﺑﻬ ﺎم ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪ و ﺷ ﺎﻳﺪ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ دا ّل ﺑ ﺮ‬
‫دراﻳﺖ و دوراﻧﺪﻳﺸﻲ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ اﺳ ﺖ دﺳ ﺘﻪاي را ﺑﺮاﺑ ﺮ دﺳ ﺘﻪ دﻳﮕ ﺮ ﺑﺮاﻧﮕﻴ ﺰد ﺗ ﺎ ﺟﻬ ﺶ ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﻮي ﻗﺪرت و اﻣﺎرت ﺳﻴﺮي ﻃﺒﻴﻌﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ اﺻﻞ ﺑﻘ ﺎء اﻧﺴ ﺐ ﺑ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪاي اﻧﺠﺎﻣ ﺪ آ ﻪ ﻻاﻗ ﻞ اﺳ ﻼم ﺑﺮﺟ ﺎي‬
‫ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺣﺎدﺛﻪاي ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺁن ﭼ ﻪ ﮔﺬﺷ ﺖ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﻣ ﻲرﺳ ﺪ و ﺁن ﻧﺎﻣ ﻪاي اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻟﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻪ آﻤﻴﺘ ﻪ‬
‫)ﻣﺮآﺰي ﺣﺰب( آﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺷﻮروي ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺑﻌﺪهﺎ ﻋﻨﻮان وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻟﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺧ ﻮد ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﻟﻨ ﻴﻦ در ﺑﺴ ﺘﺮ ﺑﻴﻤ ﺎري‬
‫اﺳﺖ و از ﺣﻀﻮر در ﺟﻠﺴﻪ آﻤﻴﺘﻪ ﻧﺎﺗﻮان‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﻧﺎﻣﻪاي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ و در ﺁن ﻣﺰاﻳ ﺎي دو ﻋﻀ ﻮ ﺑﺮﺟﺴ ﺘﻪ ﺣ ﺰب ﻳﻌﻨ ﻲ‬
‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ و ﺗﺮوﺗﺴﻜﻲ را ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد و هﺮ دو را ﺑﺮاي اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ اﻻﺣﺪاث ﺿﺮوري ﻣﻲداﻧﺪ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺧ ﻮد را از‬
‫ﻣﻌﺎرﺿﻪاي آﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻴﺎن ﺁن دو درﮔﻴﺮ ﺷﻮد آﺘﻤﺎن ﻣﻲآﻨﺪ و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ هﺮ ﻳ ﻚ از ﺁن دو ﻧﻴ ﺰ اﺷ ﺎرﻩ‬
‫ﻣﻲآﻨﺪ وﻟﻲ او هﻢ در ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻞ ﺳﻜﻮت اﺧﺘﻴﺎر آﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻘﺎء اﻧﺴﺐ )اﻗﻮي( واﮔﺬار ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﻋﺮب ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﻧﺴﺐ ﺧﻮد ﻣﻲﺑﺎﻟﻴﺪ و ﺣﺘﻲ ﺗﻴﺮﻩهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﺎﺧﺮ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻔﺎﺧﺮﻩ ﭘﺎي ﻣﻜﺎرم و ﻓﻀﺎﻳﻞ هﻢ در ﻣﻴ ﺎن ﻧﻤ ﻲﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﺑﺮﺗ ﺮي در زور در آﺸ ﺘﻦ‪ ،‬و ﻏ ﺎرت و ﺣﺘ ﻲ در‬
‫ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻮس دﻳﮕﺮان ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺳﻼﻣﻲ اﻳﻦ اﺻﻞ را ﻣﻨﻜﺮ ﺷﺪﻩ و وﺟﻪ اﻣﺘﻴﺎز اﺷﺨﺎص ﺑﺮ اﻳﻤﺎن و ﺗﻘﻮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓ ﺖ وﻟ ﻲ ﻣﺘﺄﺳ ﻔﺎﻧﻪ‬
‫اﻳﻦ اﺻﻞ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 25‬هﺠﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮ دوام ﻧﻴﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در زﻣﺎن ﺧﻼﻓ ﺖ ﻋﺜﻤ ﺎن ﺧﻮﻳﺸ ﺎوﻧﺪي ﺟ ﺎي زه ﺪ و ﺗﻘ ﻮي را ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬اﺑ ﻮذر و ﻋﻤ ﺎر ﻳﺎﺳ ﺮ ﻣﻄ ﺮود و اﻣﺜ ﺎل‬
‫ﺣﻜﻢﺑﻦ اﻟﻌﺎص و ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﺎي ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﺎم ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻨﻲاﻣﻴﻪ ﺑﻪ آﻠ ﻲ ﺁن اﺻ ﻞ ﺑ ﺰرگ اﺳ ﻼﻣﻲ ﻓﺮاﻣ ﻮش ﺷ ﺪ و اﺻ ﻞ ﺗﻔ ﺎﺧﺮ ﺑ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ و ﻗﻮﻣﻴ ﺖ‬
‫راﻳﺞ ﮔﺮدﻳﺪ وﻟﻲ در زﻣﻴﻨﻪاي ﭘﻬﻨﺎورﺗﺮ اﻳﻦ ﺑﺎر ﺗﻔﺎﺧﺮ ﺑﻪ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻋﺮب ﺁﻏﺎز و اﻳﻦ ﺗﺸﻨﮕﻲ روﺣﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻠﺖهﺎي‬
‫ﻣﻐﻠﻮﺑﻪ ﺳﻴﺮاب ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ از ﺻﺤﺮاي ﺧﺸ ﻚ و ﺑ ﻲﺣﺎﺻ ﻞ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﺮ ﻗﺴ ﻤﺘﻲ از ﻣﻌﻤ ﻮرﻩ ﺟﻬ ﺎن دﺳ ﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨ ﺪ و ﻏﻠﺒ ﻪ ﺑ ﺮ‬
‫ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ آﻪ ﺗﺎ دﻳﺮوز ﺑﻪ ﺷﻮآﺖ و ﺗﻨﻌﻢ و ﺟﻬﺎنﮔﺸﺎﻳﻲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺴﺘﻲ ﻏﺮور ﺑ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺑﺨﺸ ﻴﺪ‪ .‬ﻧ ﮋاد‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮﺗﺮ و اﻗﻮام ﻣﻐﻠﻮﺑﻪ را ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺑﺪانهﺎ ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ و اﺑﺪًا ﺣﺘﻲ در ﺣﻘﻮق ﺷ ﺮﻋﻲ‬
‫و ﻣﺪﻧﻲ ﺁن را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮدي اﻳﺮاﻧﻲ از ﻣﻮاﻟﻲ ﺑﻨﻲ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﺎ زﻧﻲ از هﻤﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ازدواج آﺮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ ﺑﺸﻴﺮ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ رﻓ ﺖ و ﺑ ﻪ‬
‫اﺑﺮاهﻴﻢ ﺑﻦ هﺸﺎم ﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮﻩ واﻟﻲ ﻣﺪﻳﻨﻪ از اﻳﻦ آ ﺎر ﺷ ﻜﺎﻳﺖ آ ﺮد واﻟ ﻲ ﻣ ﺄﻣﻮرﻳﻨﻲ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد ﺗ ﺎ ﻣ ﺮد اﻳﺮاﻧ ﻲ را دوﻳﺴ ﺖ‬
‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زدﻧﺪ ﻣﻮي ﺳﺮ و ﺻﻮرت و اﺑﺮواﻧﺶ را ﺗﺮاﺷﻴﺪﻧﺪ و ﻃﻼق زﻧﺶ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺑﺸﻴﺮ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻗﺼﻴﺪﻩاي ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ آﻪ در اﻋﺎﻧﻲ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ از ﺟﻤﻠﻪ اﺑﻴﺎت ﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻗﻀﻴﺖ ﺑﺴﻨﺔ و ﺣﻜﻤﺖ ﻋﺪ ًﻻ‬
‫وﻟﻢ ﺗﺮث اﻟﺤﻜﻮﻣﺔ ﻣﻦ ﺑﻌﻴﺪ‬
‫و ﻓﻲ اﻟﻤﺎء ﺗﻴﻦ ﻟﻠﻤﻮﻟﻲ ﻧﻜﺎل‬
‫وﻓﻲ ﺳﻠﺐ اﻟﺤﻮاﺟﺐ و اﻟﺤﺪود‬
‫اذا آﺎﻓﺌﺘﻬﻢ ﺑﺒﻨﺎت آﺴﻲ‬
‫ﻓﻬﻞ ﻳﺠﺪ اﻟﻤﻮاﻟﻲ ﻣﻦ ﻣﺰﻳﺪ‬
‫ﻓﺎي اﻟﺤﻖ اﻧﺼﻒ ﻟﻠﻤﻮاﻟﻲ‬
‫ﻣﻦ اﺻﻬﺎر اﻟﻌﺒﻴﺪ اﻟﻲ اﻋﺒﻴﺪ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ و ﻋﺪل رﻓﺘ ﺎر آ ﺮدي‪ .‬دوﻳﺴ ﺖ ﺗﺎزﻳﺎﻧ ﻪ و ﺗﺮاﺷ ﻴﺪن رﻳ ﺶ و اﺑ ﺮو ﺳ ﺰاي او ﺑ ﻮد‪ .‬ﻣ ﻮاﻟﻲ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫دﺧﺘﺮان آﺴﺮي را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ازدواج آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﺼﻪاي ﻋﺒﺮتاﻧﮕﻴﺰ از ﻋﻴﻮناﻻﺧﺒﺎر اﺑﻦ ﻗﺘﻴﺒﻪ ﻧﻘﻞ آﺮدﻩ و اﻳﻦ ﻓﺼﻞ را ﺧﺎﺗﻤﻪ دهﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﻧﺰد ﻗﺎﺿﻲ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ ﭘﺪرم ﻣْﺮد و اﻣ ﻮال ﺧ ﻮد را ﻣﻴ ﺎن دو ﺑ ﺮادر و ﻳ ﻚ هﺠ ﻴﻦ)هﺠ ﻴﻦ در اﺻ ﻞ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﺣﺮاﻣﺰادﻩ ﻳﺎ ﺑﭽﻪ آﻨﻴﺰ اﺳﺖ‪ (.‬ﺗﻘﺴﻴﻢ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻬﻢ هﺮ ﻳﻚ ﭼﻪ ﻗﺪر ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫آﻠﻤﻪ هﺠﻴﻦ را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪي اﻃﻼق ﻣﻲآﺮدﻧﺪ آﻪ از ﻣﺎدر ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ )ﻳﺎ از آﻨﻴ ﺰ و ﺑ ﺮدﻩ( و‬
‫او را ﺣﻘﻴﺮ و ﻏﻴﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻃﺒﻌ ًﺎ ﺑﻪ هﺮ ﻳﻚ از دو ﺑﺮادر ﺛﻠﺚ اﻣﻮال ﻣﻲرﺳﺪ‬
‫اﻋﺮاﺑﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﻮﻳﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﺎ ﻧﺸﺪﻳﺪ ﻣﺎ دو ﺑﺮادرﻳﻢ و ﻳﻚ هﺠﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺘﺴﺎوﻳ ًﺎ ارث ﻣﻲﺑﺮﻳﺪ‪ .‬اﻋﺮاﺑﻲ در ﺧﺸﻢ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻄﻮر هﺠﻴﻦ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؟ ﮔﻔ ﺖ اﻳ ﻦ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺪهﺎ ﺣﻜﺎﻳﺎت از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺮنهﺎي اوﻟﻴﻪ هﺠﺮي دﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷ ﻮد آ ﻪ ﻗﺮاﺑﺘ ﻲ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ آ ﻪ‬
‫اﺳﻼم وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺮاي وﺻﻮل ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺳﻴﺎدت ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻮام‪.‬‬
‫از اﻳ ﻦ رو اﺣﻜ ﺎم و ﺗﻌ ﺎﻟﻴﻢ اﻧﺴ ﺎﻧﻲ ﺁن در ﻗ ﺮﺁن ﻣ ﻲﻣﺎﻧ ﺪ و ﺑ ﺪان ﻋﻤ ﻞ ﻧﻤ ﻲﺷ ﻮد و ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ هﻤ ﺎن ﺗﻔ ﺎﺧﺮ و‬
‫ﺗﻔﻮقﻃﻠﺒﻲ دوران ﺟﺎهﻠﻴﺖ در ﺣﻮادث اﺳﻼﻣﻲ ﻇﺎهﺮ ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ اﻳﻦ دﻓﻌﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﻴ ﺮ ﻋ ﺮب ﺁن اﺻ ﻞ‬
‫ن اآﺮﻣﻜﻢ ﻋﻨﺪاﷲ اﺗﻘﺎآﻢ“ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﺳﭙﺮدﻩ ﻣﻲﺷﻮد و ﻋﻠﺖ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﺷ ﻌﻮﺑﻴﻪ ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﻴﻦ‬ ‫ﺑﺰرگ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ”ا ّ‬
‫اﺳ ﺖ وﮔﺮﻧ ﻪ اﮔ ﺮ اﺳ ﻼم ﻣﺤﻤ ﺪﺑﻦ ﻋﺒ ﺪاﷲ ﭘ ﺲ از ﺁن روش اﺑ ﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻋﻤ ﺮ و ﻋﻠ ﻲ دﻧﺒ ﺎل ﻣ ﻲﺷ ﺪ‪،‬هﺮﮔﺰ ﺷ ﻌﻮﺑﻴﻪ ﭘﻴ ﺪا‬
‫ﻧﻤﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺳﻮداي ﻏﻨﻴﻤﺖ‬

‫ﭘﺎرﻩاي از ﻣﺤﻘﻘ ﺎن اﻧﺪﻳﺸ ﻤﻨﺪ ﻋ ﺮب اﺳ ﻼم را ﻳ ﻚ ﺣﺎدﺛ ﻪ ﻣﺤﻠ ﻲ ﻣ ﻲداﻧﻨ ﺪ و ﺑ ﺮ ﺑﺴ ﻴﺎري از اﺣﻜ ﺎم ﺁن ﺧ ﺮدﻩ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺘﺮﻗﻲ داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜ ﻞ ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ :‬ﭘ ﻨﺞ ﻣﺮﺗﺒ ﻪ در ﺷ ﺒﺎﻧﻪ روز وﺿ ﻮ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز اﻳﺴﺘﺎدن و ﺑ ﺮاي ه ﺮ ﻧﻤ ﺎز ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺠﺪي روي ﺁوردن‪ .‬ﻣ ﺎﻩه ﺎي ﻗﻤ ﺮي را ﻣﺄﺧ ﺬ ﺳ ﺎل ﻗ ﺮار دادﻩ و ﻳ ﻚ ﻣ ﺎﻩ ﺁن را‬
‫روزﻩ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﻳﻌﻨ ﻲ ﺗﻤ ﺎم روز را از ﻃﻠ ﻮع ﻓﺠ ﺮ ﺗ ﺎ ﻏ ﺮوب ﺁﻓﺘ ﺎب از ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﺣﻴ ﺎﺗﻲ اﺟﺘﻨ ﺎب آ ﺮدن ﺁن ه ﻢ ﺑ ﺎ‬
‫ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ آﺮﻩ زﻣﻴﻦ آﻪ روزهﺎ در ﺑﻌﻀﻲ آﺸﻮرهﺎ ﮔﺎهﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻋﺖ و ﮔﺎهﻲ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ ﻣ ﻲرﺳ ﺪ‬
‫و در ﻧﻘﺎﻃﻲ ﭼﻨﺪ روزي ﺁﻓﺘﺎب ﻏﺮوب ﻧﻤﻲآﻨﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ آ ﻪ ﺷ ﺎرع روزﻩ‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﻣﺤ ﻴﻂ ﺣﺠ ﺎز‪ ،‬ﺁن ه ﻢ ﺣﺠ ﺎز ﻗ ﺮن‬
‫هﻔﺘﻢ ﻣﻴﻼدي را ﻣﻼك ﻗﺮار دادﻩ و از ﺟﺎهﺎي دﻳﮕﺮ دﻧﻴﺎ ﺑﻲﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻬﻲ از رﺑﺎ و ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺑﺎ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺑﻪ آﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳ ﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬اﺑﺎﺣ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﻲ و‬
‫ﺁدﻣﻲ را در ردﻳﻒ ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن درﺁوردن‪ ،‬ﻋ ﺪم ﺗﺴ ﺎوي زن و ﻣ ﺮد در ارث ﺑ ﺮدن ﺑ ﺎ ﺁن آ ﻪ زن ﺑ ﻴﺶ از ﻣ ﺮد ﻣﺴ ﺘﺤﻖ‬
‫ارث اﺳﺖ زﻳﺮا در اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺸﻐﻮل آﺎر و ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺛ ﺮوت ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮﺧﻼف ﻣﻨﻄ ﻖ و در اداي ﺷ ﻬﺎدت او را ﻧﺼ ﻒ ﻣ ﺮد‬
‫ﻓﺮض آﺮدن ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻳﺪن دﺳﺖ ﺳﺎرق و در ﺻﻮرت ﺗﻜﺮار ﺑﺮﻳﺪن ﻳﻚ ﭘﺎي وي ﻣﺴﺘﻠﺰم زﻳﺎد ﺷﺪن اﻓﺮاد ﻋﻠﻴﻞ و ﻧ ﺎﻗﺺ و ﺑﻴﻜ ﺎر‬
‫و ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﻣﺼ ﺎﻟﺢ اﺟﺘﻤ ﺎع اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻌ ﺪد زوﺟ ﺎت ﻋﻘ ﺪي و ﻧﺎﻣﺤ ﺪود ﺑ ﻮدن زﻧ ﺎن ﺑ ﺮدﻩ و اﺟ ﺎزﻩ ه ﻢﺑﺴ ﺘﺮي ﺑ ﺎ زن‬
‫ﺷﻮهﺮداري آﻪ ﺑﻪ اﺳﺎرت درﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ )اﺣﻜﺎم( ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻳﻬﻮد در ﺑﺎرﻩ زﻧﺎآﺎر و اﺟﺎزﻩ ﺳﻨﮕﺴﺎر آﺮدن او ﺑﺎ ﻣﺒﺎدي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﺎزﮔﺎر‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺤﺮوم آﺮدن ﺷﺨﺺ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ داراﻳﻲ ﺧﻮد ﭘﺲ از ﻣﺮگ و ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪن ﻣﻔ ﺎد وﺻ ﻴﺖ ﻓﻘ ﻂ در ﺛﻠ ﺚ‬
‫اﻣﻮال ﺧﻮد ﺧﻼف اﺻﻞ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و ﺣﺘﻲ ﺧﻼف اﺻﻞ ﺧﻮد ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫”اﻟﻨﺎس ﻣﺴﻠﻄﻮن ﻋﻠﻲ اﻣﻮاﻟﻬﻢ و اﻧﻔﺴﻬﻢ“‬
‫ﻣﺮدم اﺧﺘﻴﺎردار ﻧﻔﻮس و اﻣﻮال ﺧﻮﻳﺸﻨﺪ“‬
‫ﺧﺮدﻩ ﮔﻴﺮيهﺎﻳﻲ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﺁﻧﺎن را ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ آﺸﺎﻧﻴﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﭼﻨﻴﻦ آﻴﺸﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ و داﻳﻤ ﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن آﻪ ﻣﺸﺎهﺪات ﺑ ﻪ ﺛﺒ ﻮت رﺳ ﺎﻧﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑﺴ ﻴﺎري از اﻳ ﻦ اﺣﻜ ﺎم در ﺑﺴ ﻴﺎري از آﺸ ﻮرهﺎي اﺳ ﻼﻣﻲ ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﺎل ﺗﻌﻄﻴﻞ اﻓﺘ ﺎدﻩ اﺳ ﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ رﺟ ﻢ زﻧ ﺎ و ﺑﺮﻳ ﺪن دﺳ ﺖ ﺳ ﺎرق ﻳ ﺎ ﻗﺼ ﺎص ﭼﺸ ﻢ ﺑ ﻪ ﭼﺸ ﻢ‪ ،‬ﮔ ﻮش ﺑ ﻪ ﮔ ﻮش و ﺳ ﺎﻳﺮ‬
‫ﻗﺼﺎصهﺎ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن آﻪ ﺑﺎﻧﻚهﺎ در هﻤﻪ آﺸﻮرهﺎي اﺳﻼﻣﻲ رﺑﺎ را ﺑﻪ آﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻪاﻧﺪ‪..‬‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ ﺑﺎ ﻃﻨﺰي ﺧﺮاﺷ ﻨﺪﻩ اﺷ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﺣ ﺞ آ ﺮدﻩ و ﺑ ﺖﺧﺎﻧ ﻪاي را ﺑﻴ ﺖ اﷲ ﻧﺎﻣﻴ ﺪن و ﺳ ﭙﺲ ﺑﻮﺳ ﻴﺪن ﺳ ﻨﮓ‬
‫ﺳﻴﺎهﻲ را ﺑﻪ رﺳﻢ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن ﻗﺮن ‪5 ،4‬و ‪ 6‬ﻣﻴﻼدي از ﺷﻌﺎﺋﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺘﻦ و ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺳ ﻚ ﺣ ﺞ را ﻣﻨ ﺎﻓﻲ ﺑ ﺎ‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ آﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﺮك اﺳﺖ و ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ آ ﻪ ﻣ ﻲﺧﻮاه ﺪ ﻣ ﺮدم را از اوه ﺎم و ﺧﺮاﻓ ﺎت دوران ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ‬
‫ﻧﺠﺎت دهﺪ و هﻤﻪ اﻳﻦهﺎ را ﻧﻮﻋﻲ ﻧﮋاد ﭘﺮﺳﺘﻲ ﻓﺮض ﻣﻲآﻨﻨﺪ و ﻣﺪﻋﻲ هﺴ ﺘﻨﺪ دﻳﻨ ﻲ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧ ﺪ ﺟﻬ ﺎﻧﻲ و داﻳﻤ ﻲ ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫آﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺧﻴﺮ و ﺻﻼح ﺑﺸﺮﻳﺖ رهﻨﻤﻮن ﺷﻮد و از هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺼﺐ ﻣﻠﻲ و ﻗﻮﻣﻲ و ﻧﮋادي آﻨﺎرﻩﮔﻴﺮي آﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦهﺎ ﻓﺮاﻣﻮش آﺮدﻩاﻧﺪ آﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻊ ﺁن اﺳﺖ آﻪ ﭼﺎﻟﻪ ﻋﻤﻴﻘﻲ را ﭘﺮ آﻨﺪ و ﺑﺮﺿﺪ ﺷﺮ و ﻓﺴﺎد ﻣﻮﺟ ﻮد‬
‫در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﺮﺧﻴ ﺰد‪ .‬در ﺳ ﺮزﻣﻴﻨﻲ آ ﻪ ﻗﺘ ﻞ ﻧﻔ ﺲ‪ ،‬راهﺰﻧ ﻲ‪ ،‬ﺗﺠ ﺎوز ﺑ ﻪ ﺣﻘ ﻮق و ﻣ ﺎل و ﻧ ﺎﻣﻮس دﻳﮕ ﺮان اﻣ ﺮي‬
‫ﺟﺎري و ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ ﭼﺎرﻩاي ﺟﺰ ﺷﺪت ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺣﻜﺎم ﺳﺨﺖ ﻗﺼﺎص و ﺑﺮﻳ ﺪن دﺳ ﺖ ﺳ ﺎرق و ﺳﻨﮕﺴ ﺎر آ ﺮدن‬
‫زاﻧﻲ ﻳﮕﺎﻧﻪ راﻩ ﻋﻼج اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮدﮔﻲ در ﺗﻤﺎم اﻗﻮام ﻣﺘﻤﺪن ﺁن ﻋﺼﺮ و ﭘﻴﺶ از ﺁن ﺧﺎﺻﻪ در ﺁﺷﻮر و آﻠ ﺪﻩ و رم راﻳ ﺞ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ وﻟﻲ در ﻋﻮض آﻔﺎرﻩ ﺑﺴﻲ از ﮔﻨﺎهﺎن در اﺳﻼم ﺁزاد آﺮدن ﺑﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن آﻪ در ﻓﺼﻞ ‪” 15‬زن در اﺳﻼم“ اﺷﺎرﻩ ﺷ ﺪ‪ ،‬زن ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم ﺷ ﺄن و ﺣﻴﺜﻴﺘ ﻲ ﻧﺪاﺷ ﺖ و ﺣﺘ ﻲ ﺟ ﺰء‬
‫ﺗﺮآﻪ ﻣﻴﺖ ﭼﻮن ارث ﺑﻪ وارث او ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬اﺣﻜﺎم اﺳﻼﻣﻲ در ﺑﺎب زن ﻧﻮﻋﻲ اﻧﻘﻼب و ﺗﺤﻮل ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ و ﻣﻮﺟﻪ هﻢ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ اﻋﻤﺎل و اﺣﻜﺎم رهﺒﺮي را آﻪ در اواﻳﻞ ﻗﺮن هﻔﺘﻢ ﻣﻴﻼدي زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‬
‫ﻼ از ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺘﻮﻗﻊ ﺑﺎﺷﻴﻢ آﻪ در ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮدﮔ ﻲ ﻧﻘ ﺶ ﺁﺑﺮاه ﺎم‬ ‫از زاوﻳﻪ اﻓﻜﺎر و دﻳﺪ ﻗﺮن ‪ 19‬و ‪ 20‬ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻟﻴﻨﻜﻦ را اﻳﻔﺎ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﺮادهﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ دﻻﻳﻞ ﻧﻘﻀﻲ ﺟﻮاب داد‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬ ﻢ ﺁزادي ﻓﻜ ﺮ و ﻋﻘﻴ ﺪﻩ و اﻳ ﻦ آ ﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ در آﺸﻮرهﺎي ﻣﻐﻠﻮﺑﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻴﻦ دﻳﺎﻧﺖ اﺳﻼم ﻳﺎ اداي ﺟﺰﻳﻪ ﻣﺨﻴﺮ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻓﻜﺎر ﻣﺘﺮﻗﻴﺎﻧﻪ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ اﻳﻦ آﺎر زﻳﺒﺎ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺑﻪ زور ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﺮدم را ﺑ ﻪ ﻗﺒ ﻮل‬
‫دﻳﺎﻧﺖ اﺳﻼم ﻣﺠﺒﻮر آﻨﻨﺪ و ﻓﻜﺮ اﻣﺮوزي ﺑﺸﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺒﻮل آﻨﺪ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌ ﺎدل اﻋ ﺮاب ﺟﺰﻳ ﺮةاﻟﻌ ﺮب را ﻣ ﺄﻣﻮر‬
‫هﺪاﻳﺖ ﻣﺮدم آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ درﺟﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن اهﺎﻟﻲ ﺳﻮرﻳﻪ و ﻣﺼﺮ و اﻳﺮان داﺷﺖ‬
‫ﺑﺴﻲ ﺁﺳﺎنﺗﺮ ﺑﻮد آﻪ ﺁنهﺎ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺁﻳﻪ‪:‬‬
‫ﻀ ﱡﻞ َﻣﻦْ ﻳَﺸﺎ ُء َو َﻳﻬْﺪي َﻣﻦْ ﻳَﺸﺎ ُء“‪.‬‬ ‫” ُﻳ ِ‬
‫ﺑﻪ راﻩ راﺳﺖ هﺪاﻳﺖ آﻨﺪ‪ .‬در ﺧﻮد ﻗﺮﺁن ﻧﻴﺰ اﻳﻦ روش ﻣﻄﻠﻮب و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺗﻠﻘﻲ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ و ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﻋﻦْ ﺑَﻴ َﻨ ِﺔ“‬
‫ﻲ َ‬
‫ﺣﱠ‬
‫ﻋﻦْ َﺑ ّﻴ َﻨ ٍﺔ َو ﻳَﺤْﻴﻲ َﻣﻦْ َ‬
‫ﻚ َ‬
‫ﻚ َﻣﻦْ هَﻠ َ‬
‫” ِﻟ َﻴﻬِْﻠ َ‬

‫از راﻩ دﻟﻴﻞ و ﺑﺮهﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ هﻼآﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ رﺳﺘﮕﺎري رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺒﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺿﺮب ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﺮدم را هﺪاﻳﺖ آﺮد‪:‬‬
‫ﻲ دﻳﻦ“‬ ‫” َﻟ ُﻜﻢْ دﻳ ُﻨ ُﻜﻢْ َو ِﻟ َ‬
‫دﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺷﻤﺎ‬
‫و دﻳﻦ ﻣﻦ از ﺁن ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺺ ﻗﺮﺁن اﺳﺖ و ﺑﻪ دﻩهﺎ ﺁﻳﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن و ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﺸﻬﺎد آﺮد‪ .‬و هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻣ ﺎ را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰ ﻣﻲآﺸﺎﻧﺪ آﻪ اﻳﻦ اﺻﻞ‪ ،‬اﺻﻞ اﺳﻼم ﺁوردن ﻳﺎ ﺟﺰﻳﻪ دادن در ﺑﺎرﻩ ﺳﻜﻨﺎن ﺟﺰﻳﺮةاﻟﻌﺮب اﺗﺨﺎذ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﺁن هﻢ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﻴﺒ ﺮ و ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﭘ ﺲ از ﻓ ﺘﺢ ﻣﻜ ﻪ و اﺳ ﻼم ﺁوردن ﻗ ﺮﻳﺶ‪ .‬ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ از‬
‫ﺟﺰﻳ ﺮةاﻟﻌ ﺮب ﻳ ﻚ واﺣ ﺪ ﺳﻴﺎﺳ ﻲ درﺳ ﺖ آﻨ ﺪ و از اﻳ ﻦ رو ﺑﺮﺣﺴ ﺐ ﺣ ﺪﻳﺜﻲ ﻣﻮﺛ ﻖ ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ :‬دو دﻳﺎﻧ ﺖ در‬
‫ﺟﺰﻳﺮةاﻟﻌ ﺮب ﻧﺒﺎﻳ ﺪ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬و ﭘ ﺲ از ﻓ ﺘﺢ ﻣﻜ ﻪ ﺁﻳ ﻪاي ﻣﺸ ﻌﺮ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻣﺸ ﺮآﺎن ﭘﻠﻴﺪﻧ ﺪ و ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﻮﻧﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺎﺗﻲ ﭼﻨﺪ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ آ ﻪ از ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ ﺳ ﻮرﻩ ﺑﺮاﺋ ﺖ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﻲﺁﻳ ﺪ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ دﻻﻟ ﺖ دارد آ ﻪ ﻗﺼ ﺪ ﺣﻀ ﺮت‬
‫رﺳﻮل اﻳﺠﺎد ﻳﻚ واﺣﺪ ﻗﻮﻣﻲ ﻋﺮب در ﺗﺤﺖ ﻟﻮاي اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺳﺨﺖ و ﺑﻪ آﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺷﺪت و ﺧﺸ ﻮﻧﺖ ﺑ ﺮاي‬
‫رام آﺮدن ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ آﻪ در هﻤﻴﻦ ﺳﻮرﻩ ﺑﺪانهﺎ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﷲ“‬‫ﺣﺪُو َد ﻣﺎ َا َﻧْ َﺰ َل ا ُ‬
‫ﺷ ُﺪ ُآﻔْﺮًا وَﻧﻔﺎﻗ ًﺎ َو َاﺟْ َﺪ ُر َا ّﻻ َﻳﻌْ َﻠﻤُﻮا ُ‬
‫ب َا َ‬‫”اَﻻﻋَﺮا ُ‬
‫آﻔﺮ و ﻧﻔﺎق ﺷﻴﻮﻩ ﻓﻄﺮي اﻋﺮاب اﺳﺖ و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﻳﻦ آﻪ ﻣﺒﺎدي ﻓﺎﺿﻠﻪ دﻳﺎﻧﺖ را درك آﻨﻨﺪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ ﺷﻌﺮاء ﺁﻳﻪ ‪198‬‬
‫ﻦ“‬ ‫ﺾ اْ َﻻﻋْﺠَﻤﻴ َ‬ ‫”َو َﻟﻮْ َﻧﺰﱠﻟْﻨﺎ ُﻩ ﻋَﻠﻲ َﺑﻌْ ِ‬
‫)و اﮔﺮ ﻧﺎزل آﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻲ ﻋﺠﻤﺎن( اﺷﺎرﻩ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ آﻪ اﻗﻮام ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﻗ ﺮﺁن و ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﺁن‬
‫را ﺑﻬﺘﺮ درك ﻣﻲآﺮدﻧﺪ و زودﺗﺮ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از هﻤﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻲ آﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻓﺮﻧﮕﻲ وارد ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬دو ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ آ ﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎً ﺑ ﺪون ﺟ ﻮاب ﻣ ﻲﻣﺎﻧ ﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻲ اﻳﻦ آﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر و ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻋﻘﻞ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻋ ﺮاب ﺣﺠ ﺎز را ﺑ ﺎ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﺁﺧﺘ ﻪ ﻣ ﺄﻣﻮر ﺗﻬ ﺬﻳﺐ و ﺗﺮﺑﻴ ﺖ‬
‫ﻣ ﺮدم ﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ و ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻲ را ﺑ ﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴ ﺎن ﺑﻴ ﺎﻣﻮزد و ﭼ ﻮن ﺗﺼ ﻮر ﭼﻨ ﻴﻦ اﻣ ﺮي دﺷ ﻮار اﺳ ﺖ ﭘ ﺲ ﺑ ﻪ ﻣﻄﻠ ﺐ دوم‬
‫ﻣﻲرﺳﻴﻢ آﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ﺁنهﺎ را ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎﻳﻲ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺟ ﻮاب ﻣﻼﺣﻈ ﻪ اول ﻣ ﻲﺗ ﻮان ﺗﺼ ﻮر آ ﺮد آ ﻪ روش ﻗﺒﻮﻻﻧ ﺪن اﺳ ﻼم ﺑ ﻪ ﺿ ﺮب ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﻣﺨﺼ ﻮص‬
‫ﺟﺰﻳﺮةاﻟﻌﺮب ﺑﻮدﻩ و ﭼﻨﺎن آﻪ ﺣﻮادث ﻧﺸﺎن داد ﺟﺰ ﺑﺎ اﻳﻦ روش ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﻮد اﺳﻼم ﭘﺎي ﮔﻴﺮد‪ ،‬و اﻣﺎ در ﺑﺎرﻩ ﻣﻼﺣﻈ ﻪ‬
‫دوم ﺑﺎ دﻳﺪي ﻣﺜﺒﺖ و آﺎوﺷ ﻲ در ﺣ ﻮادث ﺗ ﺎرﻳﺨﻲ ﺷ ﺨﺺ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣ ﻲرﺳ ﺪ آ ﻪ ﺳ ﻮداي ﻏﻨﻴﻤ ﺖ اﻋ ﺮاب را ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﺎرج از ﻣﺮزهﺎي ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن آﺸﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﺳﻮداي رﻳﺎﺳﺖ و اﻣﺎرت ﺗﻤﺎم ﺣﻮادث ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم را ﺑﻌ ﺪ از رﺣﻠ ﺖ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎر ﺁوردﻩ اﺳﺖ و هﻤﺎن ﻃﻮر ﺳﻮداي دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﺛﺮوت دﻳﮕ ﺮان اﻋ ﺮاب را ﺑ ﻪ ﺟﻬ ﺎنﮔﻴ ﺮي ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﺸﻚ و ﺑﻲﺑﺮآﺖ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ ﺧﺸﻦ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ روزﮔﺎر ﻣﻲﮔﺬراﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺁن ﺳﻮي ﻣﺮزهﺎﻳﺸﺎن ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺳ ﺒﺰ و ﺣﺎﺻ ﻞﺧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺷ ﻬﺮهﺎي ﺁﺑ ﺎد و ﻟﺒﺮﻳ ﺰ از ﺣ ﻮاﻳﺞ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻧ ﻮاع‬
‫ﺗﻨﻌﻤﺎت و ﺧﻮﺑﻲهﺎ ﻣﻮﺟﻮد و ﭼﺸﻢ را ﺧﻴﺮﻩ ﻣﻲآﻨﺪ اﻣﺎ اﻓﺴﻮس اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦهﺎي ﺁﺑﺎد ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ اﻳﺮان و روم‬
‫ﺗﻌﻠﻖ دارد و ﺑﺮاي ﻣﺸﺘﻲ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﮔﺮد ﺗﻬﻲدﺳﺖ ﻓﺎﻗﺪ وﺳﺎﻳﻞ‪ ،‬دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﺪانهﺎ از ﻣﺤﺎﻻت اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﺳﻼم ﺑ ﺮ ﻧﻔ ﺎق‬
‫و آﻮﺗﻪﻧﻈﺮي ﺁﻧﺎن ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ .‬زد و ﺧﻮردهﺎي ﺣﻘﻴﺮ ﻃﺎﻳﻔﻪاي را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺖ هﻤﻪ را در زﻳﺮ ﭘ ﺮﭼﻢ ﺧ ﻮد درﺁورد‬
‫و از ﺁن ﺟﻤﻊ ﻣﺘﻔﺮق واﺣﺪي ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁورد و ﺁن ﻣﺤﺎل ﻣﻤﻜﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮدم ﻓﻘﻴﺮ آﻪ ﺑﺎ هﺠﻮم ﺑﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪاي ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ از ﺧﻮد و ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺮدن دوﻳﺴﺖ ﺳﻴﺼﺪ ﺷﺘﺮ ﺁﺗ ﺶ ﺣ ﺮص‬
‫ﺧﻮد را ﻓﺮو ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻚ واﺣﺪ ﺑﺰرﮔﻲ ﺷﺪﻩاﻧﺪ آﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖهﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦه ﺎي ﺑﺮآ ﺖﺧﻴ ﺰ‬
‫و ﭘﺮ از ﻧﻌﻤﺖ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺎﻧﻲ ﺳﻔﻴﺪ و زﻳﺒﺎ و ﺑﻪ اﻏﻨﺎم و اﺣﺸﺎم ﺑﻲﺷﻤﺎر دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮدﻣﻲ آﻪ ﺑﺮاي ﻏﻨﻴﻤﺖهﺎي ﺣﻘﻴ ﺮ‪ ،‬ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻣﺨ ﺎﻃﺮﻩ ﻣ ﻲاﻧﺪاﺧﺘﻨ ﺪ و از ﻣ ﺮگ ﺑ ﺮاي ﺳ ﻴﺮاب آ ﺮدن‬
‫ﺗﺸﻨﮕﻲهﺎي ﻣﺎدي و روﺣﻲ ﻧﻤﻲهﺮاﺳﻴﺪﻧﺪ اﻳﻨﻚ در زﻳﺮ ﻟﻮاء اﺳﻼم ﺑﻪ ﺳﻮي ﻏﻨﻴﻤﺖهﺎي ﻓﺮاوان رهﺴﭙﺎرﻧﺪ و در اﻳ ﻦ‬
‫اﻗﺪام آﻪ ﭼﻪ آﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻲروﻧﺪ و ﭼﻪ ﺑﻜﺸﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ اﺣﺘﻴﺎج ﻣﺒ ﺮم و روﺣ ﻲ ﺁنه ﺎ ﺗ ﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺗﺸﻨﻪ ﺗﻔﺎﺧﺮ و ﺗﻔﻮقﻃﻠﺒﻲ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻚ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻦ آﻪ )ﻗﺒﻴﻠﻪ( ﺗﻤﻴﻢ ﺑﺮ ﺗﻐﻠ ﺐ‪ ،‬ﻳ ﺎ اوس ﺑ ﺮ ﺧ ﺰرج‪ ،‬ﻳ ﺎ‬
‫ﺛﻘﻴﻒ ﺑﺮ ﻏﻄﻔﺎن ﺑﺘﺎزد و ﺗﻔﺎﺧﺮ ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﺁنهﺎ ﺑﻪ ﺳﻮرﻳﻪ و ﻋﺮاق روي ﻣﻲﺁورﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺎﺳ ًﺎ ﻏﻨﻴﻤﺖ‪ ،‬اﺳ ﺎس ﭘ ﺎي ﮔ ﺮﻓﺘﻦ اﺳ ﻼم و ﺗﻘﻮﻳ ﺖ ﺑﻨﻴ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ در ﻓﺼ ﻞ ‪ 12‬اﺷ ﺎرﻩ ﺷ ﺪ‬
‫ﺳﺮﻳﺔاﻟﻨﺤﻠﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺼﺮف ﻳﻚ آﺎروان ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﺮﻳﺶ در ﺳﺎل دوم هﺠﺮي وﺿﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را روﺑﺮاﻩ آﺮد‪ .‬ﭘ ﺲ از ﺁن‬
‫دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻣﻮال ﺑﻨﻲ ﻗﻴﻨﻘﺎع و ﺳﭙﺲ ﺑﺮ آﻠﻴﻪ داراﻳﻲ ﺑﻨﻲاﻟﻨﻀﻴﺮ و ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ اوﺿ ﺎع ﻣ ﺎﻟﻲ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ‬
‫را اﺳﺘﻮار ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻳﻪ ‪ 15‬ﺳﻮرﻩ ﻓﺘﺢ اﻳﻦ ﺳﻮداي ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﺪﻧﻲ اﻋﺮاب را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪:‬‬
‫ﻄ َﻠﻘْ ُﺘﻢْ اﻟﻲ ﻣَﻐﺎ ِﻧ َﻢ ِﻟﺘَﺄﺧُﺬ و هﺎ َذرُوﻧﺎ َﻧ ّﺘ ِﺒﻌْ ُﻜﻢْ“‬
‫ن ِاذَااﻧْ َ‬
‫ﺨّﻠﻔُﻮ َ‬
‫ﺳ َﻴﻘُﻮ ُل اْﻟﻤ ُ‬
‫” َ‬
‫ﺁنه ﺎﻳﻲ آ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺗﻬ ﺎون )ﺧ ﻮار ﺷ ﻤﺮدن‪ ،‬ﺁﺳ ﺎن ﮔ ﺮﻓﺘﻦ( و ﺗﺴ ﺎﻣﺢ ورزﻳﺪﻧ ﺪ در ﺑﻴﻌ ﺖ‬
‫)ﺗﺤﺖاﻟﺸﺠﺮﻩ( ﺷﺮآﺖ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬اآﻨﻮن ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻳﻬﻮدان ﺧﻴﺒﺮ روﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﺮﻳﺤ ًﺎ در ﻗﺮﺁن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ را‬
‫ﺑ ﻪ )ﻣﻐ ﺎﻧﻢ آﺜﻴ ﺮﻩ( وﻋ ﺪﻩ دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ اﻋ ﺮاب ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ ”ﺑﮕﺬارﻳ ﺪ ﻣ ﺎ ه ﻢ دﻧﺒ ﺎل ﺷ ﻤﺎ ﺁﻳ ﻴﻢ و ﺳ ﻬﻤﻲ از ﻏﻨﻴﻤ ﺖ‬
‫ﺑﺒﺮﻳﻢ…“‬
‫در هﻤﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺒﺮ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل ﺑﻨ ﻲﻏﻄﻔ ﺎن را آ ﻪ ه ﻢ ﭘﻴﻤ ﺎن ﺑ ﺎ ﻳﻬ ﻮدان ﺧﻴﺒ ﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑ ﻪ وﻋ ﺪﻩ دادن‬
‫ﺳﻬﻤﻲ از ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺧﻴﺒﺮ از ﻳﺎري ﺑﻪ ﻳﻬﻮدان ﺧﻴﺒﺮ ﺑﺎز داﺷﺖ‪.‬‬
‫دهﻬﺎ ﻣﻮرد از اﻳﻦ ﻗﺒﻴ ﻞ در دﻩ ﺳ ﺎﻟﻪ هﺠ ﺮت دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد آ ﻪ ﺟ ﻮش و ﺧ ﺮوش اﻋ ﺮاب را در رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ‬
‫ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻜﺴﺖ هﻮازن و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﻣﻴﺎن ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ و ﻧﺎراﺿﻲ ﺷﺪن اﻧﺼﺎر اﺳﺖ آ ﻪ در‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻓﺼﻮل ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺪان اﺷﺎرﻩ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈ ﺎﺗﻲ از اﻳ ﻦ دﺳ ﺖ روﺷ ﻨﮕﺮ ﻃ ﺮز ﻓﻜ ﺮ و ﺧ ﻮي اﻋ ﺮاب ﻏﻨﻴﻤ ﺖﭘﺮﺳ ﺖ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬و در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮي و ﺁﮔﺎهﻲ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل را ﺑﻪ روﺣﻴﻪ ﻗﻮم ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘ ﻪ ﻣﻬﻤ ﻲ آ ﻪ ﺑ ﺪﻳﻦ اﻣ ﺮ ﺑﺎﻳ ﺪ اﻓ ﺰود اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل در دﺳ ﺖ زدن ﺑ ﺪﻳﻦ وﺳ ﺎﻳﻞ و اﺟ ﺎزﻩ‬
‫آﺎروانزﻧﻲ ﻳﺎ ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﻳﻬﻮد ﻗﺼﺪي ﺑﺮﺗﺮ از ﺣﺮص ﻣﺎل اﻧﺪوزي اﻋﺮاب داﺷ ﺖ‪ .‬او ﻣ ﺮدي ﺳﻴﺎﺳ ﻲ و در ﻧﻈ ﺮ اه ﻞ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ وﺳﺎﻳﻞ هﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﺷﺨﺺ را ﺑﻪ هﺪف رﺳﺎﻧﺪ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ”اﻟﻐﺎﻳﺎت ﺗﺒﺮر اﻟﻤﺒﺎدي= ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﻣﻄﻠﻮﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺠﻮز هﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﻲ اﺳﺖ“‬
‫او ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ اﺳﻼم ﭘﺎي ﮔﻴﺮد و ﻟﻮث ﺷﺮك و ﻧﻔﺎق زاﻳﻞ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺘﺤﺪي در ﻟﻮاء اﺳﻼم ﭘﻲرﻳﺰي‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻤﻬﻴﺪ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ آﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺼﺪ ﻋﺎﻟﻲ راهﺒﺮ ﺷﻮد ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ هﺠﻮمهﺎ و ﻏﺰوﻩهﺎ ﻋﺎﻳﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻮﭼﻚ اﺳﻼﻣﻲ ﺁن وﻗﺖ ﻣﻲﺷﺪ و اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺨﺼﻲ آﻤﺘﺮ ﻣﻨﻈ ﻮر‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻮد ﺣﻀﺮت رﺳﻮل در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻗﻨﺎﻋﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﺮد و ﺣﺘﻲ هﻨﮕﺎﻣﻲ آﻪ ﭘ ﺲ از ﺗﺼ ﺮف آ ﻮي ﺑﻨ ﻲ ﻗﺮﻳﻈ ﻪ‬
‫و ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردن ﻏﻨﺎﻳﻢ هﻨﮕﻔﺖ زﻧﺎن وي ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻧﻔﻘﻪ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﺗﻤﻨﻴﺎت ﺁﻧ ﺎن روي ﺧ ﻮش ﻧﺸ ﺎن ﻧ ﺪادﻩ و‬
‫ﺁنهﺎ را ﻣﺨﻴﺮ ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻴﻦ ﻃﻼق و ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﻔﻘﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ از ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﺻﺤﺎﺑﻪ آﺒﺎر در ﻗﻨﺎﻋ ﺖ زﻧ ﺪﮔﻲ ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ و ﺣ ﺮص ﻣ ﺎل ﺑ ﺮ ه ﻴﭻ ﻳ ﻚ ﻣﺴ ﺘﻮﻟﻲ‬
‫ﻧﺸﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ وي ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﭘﺲ از اﻳﻦ آﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﺟﺰﻳﺮةاﻟﻌ ﺮب آﺸ ﻴﺪﻩ ﺷ ﺪ و ﻏﻨ ﺎﻳﻢ‬
‫ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪ ﺣﺮص ﺟﻤﻊ ﻣﺎل ﺑﺮ ﻣﺰاج اآﺜﺮﻳﺖ ﻏﻠﺒﻪ آﺮد‪.‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ دوم روش ﺣ ﺰم و اﺣﺘﻴ ﺎط را از دﺳ ﺖ ﻧﻤ ﻲداد و در ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ و دادن ﻣﻘ ﺮري ﺑ ﻪ ﺳ ﺮان‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر و ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻬﺮﻳﻪﺧﻮاران ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﺎﻧﺐ اﻋﺘﺪال را ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲداﺷﺖ و از ﻋﺪل و اﻧﺼﺎف ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﻤﻲآ ﺮد‬
‫و ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮدم از روش ﺣﻀﺮت رﺳﻮل دور ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﻮد ﻧﻴﺰ زاهﺪاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻨﺪﻩ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬هﻨﮕﺎم ﺧﻼﻓﺖ ﺳﺮاﭘﺎي ﻟﺒﺎس ﻋﻤﺮ از آﻼﻩ و ﻋﻤﺎﻣﻪ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ آﻔ ﺶ‪ ،‬ﺑ ﻴﺶ از‬
‫‪ 14‬درهﻢ ارزش ﻧﺪاﺷﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ ﻗﺒﻞ از ﺧﻼﻓﺖ ﻟﺒﺎس ‪ 40‬دﻳﻨﺎري ﺑﻪ ﺗﻦ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺨﺖﮔﻴﺮي ﻋﻤﺮ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺑﻪ ﺣﺪي ﺑﻮد آﻪ ﻃﺒ ﺮي ﻣ ﻲﻧﻮﻳﺴ ﺪ‪ :‬در اواﺧ ﺮ ﺧﻼﻓ ﺘﺶ از وي ﺑ ﻪ ﺗﻨ ﮓ ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﻋﺪم رﺿﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮش ﺧﻮد او رﺳﻴﺪ‪ .‬روزي ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﺷﺪ و ﻧﻄﻖ ﺷﺪﻳﺪاﻟﺤﻨﻲ اﻳ ﺮاد آ ﺮد آ ﻪ ﻣ ﻦ در رﺷ ﺪ‬
 ‫اﺳﻼم آﻮﺷﺶ آﺮدﻩام ﺗﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮوﻣﻨﺪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ اآﻨﻮن ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ اﻣﻮال ﺧ ﺪا را از ده ﺎن ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﺪا ﺑﺮﺑﺎﻳ ﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﭘﺴﺮ ﺧﻄﺎب زﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮي ﺻﻮرت ﻧﺨﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﺮ ﺑﺰﻧﮕﺎﻩ اﻳﺴﺘﺎدﻩام و ﺟﻠﻮ ﻗﺮﻳﺶ را ﻣﻲﮔﻴ ﺮم آ ﻪ‬
‫از راﻩ راﺳﺖ ﻣﻨﺤﺮف ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺁﺗﺶ دوزخ ﻧﻴﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﻃﺒﺮي در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﺳﺮان ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺪون اﺟﺎزﻩ وي از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮ‬
‫هﻢ اﺟﺎزﻩ ﻣﻲداد ﺑﺮاي ﻣﺪت آﻢ ﻳﺎ ﺑﺮاي ﺳﻔﺮ ﺑ ﻪ داﺧﻠ ﻪ ﺣﺠ ﺎز ﺑ ﻮد زﻳ ﺮا ﺗﺼ ﻮر ﻣ ﻲآ ﺮد رﻓ ﺘﻦ ﺁنه ﺎ ﺑ ﺎ ﺑ ﻼد ﻣﻔﺘﻮﺣ ﻪ‬
‫ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺧﻄﺮي اﺳﺖ ﺑﺮاي وﺣﺪت ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻲﺧﻮاﺳ ﺖ در ﻳﻜ ﻲ از ﺟﻨ ﮓه ﺎي ﺧ ﺎرج ﺷ ﺮآﺖ آﻨ ﺪ ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﻪ وي ﻣ ﻲﮔﻔ ﺖ‬
‫ﻏُﺰوﻩاي آﻪ در رآﺎب رﺳﻮلاﷲ آﺮدﻩاي ﺗﻮ را آﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲآﻨﺪ ﺑ ﺮاي ﺧ ﻮد ﺗ ﻮ ﺑﻬﺘ ﺮ اﺳ ﺖ آ ﻪ دﻧﻴ ﺎي ﺧ ﺎرج را ﻧﺒﻴﻨ ﻲ و‬
‫دﻧﻴﺎ ﺗﻮ را ﻧﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻘ ﻖ روﺷ ﻨﻔﻜﺮ ﻣﺼ ﺮ دآﺘ ﺮ ﻃ ﻪ ﺣﺴ ﻴﻦ در ﺗﻔﺴ ﻴﺮ و ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺳ ﺨﺖﮔﻴ ﺮيه ﺎي ﻋﻤ ﺮ‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ)اﻟﻔﺘﻨﺔاﻟﻜﺒﺮي‪:(.‬‬
‫”ﻋﻤﺮ از ﻗﺮﻳﺶ ﻧﮕﺮان و ﺑﻪ روﺣﻴﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺧ ﻮد ﺁﮔ ﺎﻩ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣﺮدﻣ ﺎﻧﻲ اﻓ ﺰونﻃﻠ ﺐ و ﺗﻔ ﻮقﺟ ﻮي و ﺳ ﻮد‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮﻳﺶ ﺧﻮد را اﺷﺮف ﻃﻮاﻳﻒ ﻋﺮب ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻓﻘﻂ از اﻳﻦ راﻩ ﺗﻮﻟﻴﺖ اﻣﻮر آﻌﺒﻪ را در دﺳﺖ داﺷﺖ“‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧ ﻪ آﻌﺒ ﻪ ﻃﻮاﻳ ﻒ ﻋ ﺮب و ﺟﺎﻳﮕ ﺎﻩ ﺑﺘ ﺎن ﻧﺎﻣ ﺪار ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ و ﻋ ﺎدات دﻳﻨ ﻲ را‬
‫اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﻣ ﻲآ ﺮد و از اﻳ ﻦ راﻩ ﺛ ﺮوتﻣﻨ ﺪﺗ ﺮﻳﻦ ﻃﻮاﻳ ﻒ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ اﻣﻨﻴ ﺖ اﻃ ﺮاف ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﻪ آ ﺎر ﺗﺠ ﺎرت‬
‫ﻣﻲﭘﺮداﺧﺖ و در اﻳﻦ ﺑﺎب زﺑﺮدﺳﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫”ﻋﻤ ﺮ ﻣ ﻲداﻧﺴ ﺖ آﻌﺒ ﻪ ﺑ ﺮاي ﻃﺎﻳﻔ ﻪاش وﺳ ﻴﻠﻪ آﺴ ﺐ ﺷ ﺄن و ﺟﻤ ﻊ ﻣ ﺎل اﺳ ﺖ ورﻧ ﻪ ﺑ ﺪان ﺑﺘ ﺎن ﻋﻘﻴ ﺪﻩاي‬
‫ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ و اآﻨ ﻮن ه ﻢ آ ﻪ اﺳ ﻼم ﺁوردﻩاﻧ ﺪ از ﻧﺎﭼﺎرﻳﺴ ﺖ و ﺣﺘ ﻲ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺑ ﻪ اردوﮔ ﺎﻩ اﺳ ﻼم را ﻧﻴ ﺰ ﻧ ﻮﻋﻲ ﻗﻤ ﺎر و‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮدم ﺳﻮدﺟﻮ و ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺒﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻴﺪان داد“‬
‫ﭘ ﺲ از آﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪن ﻋﻤ ﺮ‪ ،‬ﺣ ﻮادث ﻧﺸ ﺎن داد آ ﻪ او روﺷ ﻦ دﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و ﻧﻈ ﺮش ﺻ ﺎﺋﺐ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﮔﺮﭼ ﻪ ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫وﺻﻴﺖ او ﻋﺜﻤﺎن ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺎل او را ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﺎل ﺑﺮﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮات را ﭘ ﺲ از ﻳ ﻚ ﺳ ﺎل ﺑ ﻪ آ ﺎر ﺑﺴ ﺖ‬
‫وﻟﻲ از هﻤﺎن ﺁﻏﺎز ﺧﻼﻓﺖ در ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ از ﺑﻴﺖاﻟﻤﺎل ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺮ روي ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر ﮔﺸﻮدﻩ ﺷﺪ و ﻣﻘ ﺮريه ﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺻﺪدرﺻﺪ اﻓﺰودﻩ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮد ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺳﻮم در زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺷﺨﺼﻲ از روش دو ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺗﺠﺎوز ﻧﻜ ﺮدﻩ و ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﺧﺼﻮﺻ ﻲ از ﺑﻴ ﺖاﻟﻤ ﺎل ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ را روا ﻧﻤ ﻲداﺷ ﺖ اﻣ ﺎ ﻋﻄﺎﻳ ﺎي ﻧﺎﺳ ﺰاوار او ﺁﺗ ﺶ ﺣ ﺮص و ﻃﻤ ﻊ را در ﺳ ﻴﻨﻪه ﺎ‬
‫اﻓﺮوﺧﺖ و اﺻﻮل زهﺪ و ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺎل دﻧﻴﺎ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻳﻜﻲ از ﻣﻘﺘﺪرﺗﺮﻳﻦ ﺧﻠﻔ ﺎي اﺳ ﻼم و ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ آﺴ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﻨ ﻮان ”اﻣﻴﺮاﻟﻤ ﺆﻣﻨﻴﻦ“ ﺑ ﺪو‬
‫دادﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﭼﻨﺎن آﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻟﺒﺎس او هﻨﮕﺎم ﻣﺮگ از ﻋﻤﺎﻣﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﻮزﻩ ﭘﺎ ‪ 14‬درهﻢ ﺑﻴﺶ ارزش ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫زهﺪ ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑ ﻲﻃﺎﻟ ﺐ ﻣﺸ ﻬﻮد و ﻣ ﻮرد اﺗﻔ ﺎق دوﺳ ﺖ و دﺷ ﻤﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻟﺒ ﺎس وي ﭼﻨ ﺪان وﺻ ﻠﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﺣﻀﺮﺗﺶ از وﺻﻠﻪ آﻨﻨﺪﻩ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﻲآﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮادر ﺧﻮد ﻋﻘﻴ ﻞ را آ ﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎي ﻣﺴ ﺎﻋﺪت ﻣ ﺎﻟﻲ از ﺑﻴ ﺖ اﻟﻤ ﺎل ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺄدﻳﻪ ﻗﺮوض ﺧﻮد داﺷﺖ ﺑﺎ ﻗﻬﺮ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﭘﺎﺳﺦ داد آﻪ ﻋﻘﻴﻞ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ دﺷ ﻤﻦ او ﻣﻌﺎوﻳ ﻪﺑ ﻦ اﺑ ﻲﺳ ﻔﻴﺎن روي‬
‫ﺁورد و اﻳﻦ ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﻪ دﻳﮕﺮي از اﻓﺰونﻃﻠﺒﻲ اﻋﺮاب و ﺣﺮص ﺁنهﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎل‪.‬‬
‫ﺳ ﻌﺪﺑﻦ اﺑ ﻲ وﻗ ﺎص آ ﻪ از ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ ﺻ ﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و ﺟ ﺰء ﻋﺸ ﺮﻩ ﻣﺒﺸ ﺮﻩ ﺑ ﻮد و از ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ اﺳ ﻼم‬
‫ﺁوردﮔﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ ﻳﻜﻲ از ﺷﺶ ﺗﻨﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺮاي ﺷ ﻮرا و ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺧﻼﻓ ﺖ ﻣﻌ ﻴﻦ آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭘ ﺲ ﻃﺒﻌ ًﺎ‬
‫ﻧﺎﻣﺰد ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻮلاﷲ ﺑﻮد و او را ﻓﺎرس )دﻟﻴﺮ و ﺟﻨﮕﺠﻮ( اﺳﻼم ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ زﻳ ﺮا ﻓ ﺎﺗﺢ ﻋ ﺮاق ﺑ ﻮد و در اﻳ ﺎم ﺧﻼﻓ ﺖ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ آﻮﻓﻪ و ﻣﺪاﻳﻦ را داﺷﺖ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ در ﺳﺎل ‪ 55‬هﺠﺮي آﻪ در ﻗﺼﺮ ﺧﻮد ﻣﻮﺳﻮم ﺑ ﻪ ﻋﺘﻴ ﻖ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺎن دوﻳﺴﺖ ﺗﺎ ﺳﻴﺼﺪ هﺰار درهﻢ ﺑﺮ ﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش آ ﺮد آ ﻪ ﭘﺴ ﺮ هﻤ ﻴﻦ ﺻ ﺤﺎﺑﻲ ﺑ ﺰرگ اﺳ ﺖ آ ﻪ از ﻃ ﺮف ﻋﺒﻴ ﺪاﷲﺑ ﻦ زﻳ ﺎد در ‪ 61‬هﺠ ﺮي ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ري ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪﻩ ﺑﻮد وﻟﻲ اﺑﻦ زﻳﺎد ﺁن را ﻣﻨﻮط ﺑﺮ اﻳﻦ آﺮد آﻪ ﺳﺮآﺮدﮔﻲ ﻟﺸﮕﺮي را ﺑﭙﺬﻳﺮد آﻪ ﻣ ﻲﺑﺎﻳﺴ ﺖ‬
‫راﻩ را ﺑﺮ ﺣﺴﻴﻦﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﮕﻴﺮد و او را ﺑﺎ ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﻳﺰﻳﺪ ﻣﺠﺒﻮر آﻨﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎ وي ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ .‬اﺑ ﻦ ﺳ ﻌﺪ اﺑﺘ ﺪا در ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺁن ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺗﺮدﻳﺪ داﺷﺖ و ﺷﺐ ﺑﺎ آﺴﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻮر ﻧﺸﺴﺖ و هﻤ ﻪ وي را از ﻗﺒ ﻮل اﻳ ﻦ آ ﺎر ﻣﻨ ﻊ آﺮدﻧ ﺪ و ﮔﻔﺘﻨ ﺪ‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﭘﺴﺮ ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص ﺻﺤﺎﺑﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺑﻪ ﺳﺘﻴﺰﻩﺟ ﻮﻳﻲ ﺑ ﺎ ﻧ ﻮﻩ رﺳ ﻮل اآ ﺮم ﺑﺮﺧﻴ ﺰد‪ .‬وﻟ ﻲ‬
‫ﭼﻮن اﺑﻦ زﻳﺎد در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺟ ﺪي ﺑ ﻮد و ﺣﺘﻤ ًﺎ ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ او را ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﺣﺴ ﻴﻦﺑ ﻦ ﻋﻠ ﻲ ﺑﻔﺮﺳ ﺘﺪ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻪ اﻣﻴ ﺪ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ري ﻗﺒﻮل آﺮد و هﻨﮕﺎم ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺣﻀﺮت ﺣﺴﻴﻦاﺑﻦ ﻋﻠﻲ روش ﺻﻠﺢ ﺟﻮﻳﻲ و ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺎ‬
‫ﺳﻪ روز آﻮﺷﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦاﺑﻦ ﻋﻠﻲ را ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻜﺸ ﺎﻧﺪ و ﭼ ﻮن آ ﺎر ﻣ ﺬاآﺮﻩ ﺑ ﻪ درازا آﺸ ﻴﺪ و اﺑ ﻦ زﻳ ﺎد‬
‫ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺑﻮد آﻪ اﺻﻞ ﺷﺮاﻓﺖ و ﺣﻤﻴﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﻣﺰاج ﻋﻤﺮ اﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻏﻠﺒﻪ آﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻦﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪد ﺷﻤﺮﺑﻦ‬
‫ذي اﻟﺠﻮﺷﻦ را ﻣﺄﻣﻮر آﺮد آﻪ اﮔﺮ اﺑﻦ ﺳﻌﺪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺣﺴﻴﻦ ﺗﻜﺎهﻞ ورزد از ﺳﺎﻻري ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺮآﻨﺎر ﺷ ﻮد و ﺧ ﻮد او‬
‫رﻳﺎﺳﺖ ﻟﺸﮕﺮ را ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﭼﻮن ﭼﻨﻴﻦ دﻳﺪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﭘ ﺪرش را در اﺳ ﻼم ﻓﺮاﻣ ﻮش آ ﺮدﻩ و اﺣﺘ ﺮام ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﺪان رﺳ ﻮل را ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ‬
‫ﺳﻮي اﻧﺪاﺧﺖ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺗﻴﺮ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﻮادﻩ رﺳﻮلاﷲ ﭘﺮﺗﺎپ آﺮد‪ ،‬زﻳﺮا ﺣﻜﻮﻣﺖ ري ﺑﺮ هﺮ اﺻ ﻞ ﺷ ﺮﻳﻒ دﻳﻨ ﻲ و‬
‫اﺧﻼﻗﻲ و ﻣﺮاﻋﺎت ﺣﻖ و ﻋﺪاﻟﺖ رﺟﺤﺎن داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻃﻠﺤﻪ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ از ﻋﺸﺮﻩ ﻣﺒﺸﺮﻩ و از ﺑﺰرﮔﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﺑﻨﺎﺑﺮ وﺻﻴﺖ ﻋﻤﺮ ﻳﻜﻲ از ﺷﺶ ﻧﻔ ﺮ ﺗﺸ ﻜﻴﻞ‬
‫دهﻨﺪﻩ ﺷﻮراي ﺧﻼﻓﺖ اﺳﺖ و ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻧﺎﻣﺰد ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻃﻠﺤﻪ هﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﻋﻤ ﺮ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧﺒ ﻮد و از اﻳ ﻦ رو ﺷ ﻮراي‬
‫ﺑﺪون ﺣﻀﻮر او ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ و ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﺪون رأي وي اﻧﺘﺨ ﺎب ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬هﻨﮕ ﺎم ﻣﺮاﺟﻌ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺣ ﺎل ﺗﻌ ﺮض ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎﻋﺜﻤﺎن ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻜﺮد‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ او ﺷﺪ و ﺑﻪ وي ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺗ ﻮ داوﻃﻠ ﺐ ﺧﻼﻓ ﺖ هﺴ ﺘﻲ ﻣ ﻦ ﺣﺎﺿ ﺮم‬
‫آﻨﺎر ﺑﺮوم ﻃﻠﺤﻪ ﭼﻮن ﭼﻨﻴﻦ دﻳﺪ رو در رو ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻴﻌﺖ آﺮد و در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ ﻋﺜﻤ ﺎن ‪ 50/000‬ﭘﻨﺠ ﺎﻩ‬
‫هﺰار درهﻢ از ﺑﻴﺖاﻟﻤﺎل ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺮض ﺑﻪ وي داد وﻟﻲ ﺑﻌﺪهﺎ ﺁن ﻣﺒﻠ ﻎ هﻨﮕﻔ ﺖ را از وي ﻧﮕﺮﻓ ﺖ و ﺁن را‬
‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺟﻮانﻣﺮدي و ﺑﻴﻌﺖ آﺮدن وي ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ از ﺁن ﻃﻠﺤ ﻪ ﻳﻜ ﻲ از ﻧﺰدﻳﻜﺘ ﺮﻳﻦ و ﺻ ﺪﻳﻖﺗ ﺮﻳﻦ دوﺳ ﺘﺎن ﻋﺜﻤ ﺎن ﺷ ﺪ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺁن دو ﺑﻴ ﻊ و‬
‫ﺷﺮاﺋﻲ )ﺷﺮاء‪-‬ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻓﺮوش( وﺟﻮد داﺷﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ آﻪ اﮔﺮ ﻃﻠﺤﻪ ﻣﻠﻜ ﻲ ﻳ ﺎ ﻣ ﺎﻟﻲ در ﻋ ﺮاق داﺷ ﺖ و ﻣ ﻲﺧﻮاﺳ ﺖ‬
‫ﺁن را در ﺣﺠﺎز ﻳﺎ ﻣﺼﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺮاي وي اﻧﺠﺎم ﻣﻲداد و در ﺗﺒ ﺪﻳﻞ اﻣ ﻼك وي در ﻗﻠﻤ ﺮو آﺸ ﻮر اﺳ ﻼﻣﻲ‬
‫ﺑﻲدرﻳﻎ ﺑﻪ وي ﻣﺪد ﻣﻲآﺮد‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﻃﻠﺤﻪ در ﺁﻏﺎز ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﻧﻐﻤﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ ﺳ ﻮم از وي ﺟﺎﻧﺒ ﺪاري ﻣ ﻲآ ﺮد وﻟ ﻲ هﻤ ﻴﻦ آ ﻪ آ ﺎر‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ از وي آﻨﺎرﻩﮔﻴﺮي آﺮد و ﻋﺒﺮتاﻧﮕﻴﺰ اﻳﻦ آﻪ هﻨﮕﺎم ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﺧﺎﻧ ﻪ ﻋﺜﻤ ﺎن ﺑ ﺎ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ‬
‫هﻢ ﺻﺪا و هﻤﺮاﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﭼﻨﺎن آﻪ در ﺟﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻩام‪ ،‬در ﺟﻨﮓ ﺟﻤ ﻞ ﺑ ﻪ ﺗﻴ ﺮ ﻣ ﺮوان ﺑ ﻦاﻟﺤﻜ ﻢ آ ﻪ‬
‫ﺧ ﻮد از دﺷ ﻤﻨﺎن ﻋﻠ ﻲ ﺑ ﻮد آﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪ و ﻣ ﺮوان ﭘ ﺲ از ﻗﺘ ﻞ وي ﮔﻔ ﺖ ﻣ ﻦ دﻳﮕ ﺮ ﺧ ﻮن ﻋﺜﻤ ﺎن را از آﺴ ﻲ ﻣﻄﺎﻟﺒ ﻪ‬
‫ﻧﻤﻲآﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺁن آﻪ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﻃﻠﺤﻪ ﺛﺮوتﻣﻨﺪ ﻧﺒﻮد و ﺁﺧﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ ﻣﺮدي ﻣﺘﻮﺳﻂاﻟﺤﺎل ﺑﻮد هﻨﮕﺎم ﻣ ﺮگ او را‬
‫ﺑﻪ ‪ 30/000/000‬درهﻢ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻲزدﻧﺪ آﻪ از اﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 2/200/000‬درهﻢ و ‪ 200/000‬دﻳﻨﺎر ﻧﻘﺪ و ﻣﺎﺑﻘﻲ اﻣﻼك و‬
‫ﻣﺴﺘﻐﻼت و اﺣﺸﺎم ﺑﻮد‪.‬‬
‫در رواﻳﺘﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﻘﺪﻳﻨﻪ او را ‪ 100‬آﻴﺴﻪ ﭼﺮﻣﻲ ﺑﺮﺁورد آﺮدﻩاﻧﺪ آﻪ در هﺮ ﻳﻚ ﺳﻪ ﻗﻨﻄﺎر )ﺧﻴﻜﻲ از ﭘﻮﺳﺖ‬
‫ﮔﺎو آﻪ ﭘﺮ از زر ﻧﺎب ﺑﺎﺷﺪ( زر ﻧﺎب ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﺑﻴﺮﺑﻦ اﻟﻌﻮام ﻧﻴﺰ از اﺻﺤﺎب آﺒﺎر و ﺟﺰء ﻋﺸﺮﻩ ﻣﺒﺸﺮﻩ‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل و از ﺟﻬ ﺎت دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑ ﺪان ﺣﻀ ﺮت ﻣﻨﺴ ﻮب اﺳ ﺖ در ﺟﻨ ﮓه ﺎ و ﻏ ﺰوات ﺑﺴ ﻴﺎري ﺷ ﺮآﺖ آ ﺮد و ﺣﻀ ﺮت او را ﺣ ﻮاري ﺧ ﻮﻳﺶ ﺧﻄ ﺎب‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد ‪ .‬او ﻳﻜﻲ از ﺷﺶ ﻧﻔﺮي اﺳﺖ آﻪ ﻋﻤﺮ ﺁنهﺎ را ﻧﺎﻣﺰد ﺧﻼﻓﺖ آﺮدﻩ و ﺷﻮري را ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣ ﻲﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪ آ ﻪ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ ﺳ ﻮم از ﻣ ﺘﻦ ﺑﻴ ﺖاﻟﻤ ﺎل ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ‪ 600/000‬دره ﻢ ﺑ ﻪ وي ﺑﺨﺸ ﻴﺪ آ ﻪ ﺧ ﻮد او‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ اﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﮔﺰاف را ﺑﻪ ﭼﻪ آﺎر اﻧﺪازد و ﺑﻌﻀﻲ از ﻳﺎراﻧﺶ وي را راهﻨﻤﺎﻳﻲ آﺮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺁن را ﺻ ﺮف ﺧﺮﻳ ﺪ‬
‫ﺧﺎﻧ ﻪ و ﻣﺴ ﺘﻐﻞ در ﺷ ﻬﺮهﺎي ﻣﺨﺘﻠ ﻒ آﻨ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ رو هﻨﮕ ﺎم ﻣ ﺮگ ﺧﺎﻧ ﻪ و اﻣ ﻼك زﻳ ﺎدي در ﻓﺴ ﻄﺎط )ﺑﻴ ﺰاﻧﺲ(‬
‫اﺳﻜﻨﺪرﻳﻪ‪ ،‬ﺑﺼﺮﻩ و آﻮﻓﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺧ ﻮد ﺷ ﻬﺮ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻳ ﺎزدﻩ ﺧﺎﻧ ﻪ اﺟ ﺎرﻩاي داﺷ ﺖ و ﻣ ﺎ ﺗ ﺮك وي را ﻣﻴ ﺎن ‪ 35/200/000‬دره ﻢ ﺗ ﺎ‬
‫‪ 52/000/000‬درهﻢ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻃﺒﻘﺎت اﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ زﺑﻴﺮ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻲآﺮد آﺴﻲ ﭘ ﻮل ﺧ ﻮد را ﻧ ﺰد وي ﺑ ﻪ اﻣﺎﻧ ﺖ ﮔ ﺬارد زﻳ ﺮا از‬
‫ﻖاﻟﻨ ﺎس زﻳ ﺎﻧﻲ وارد ﺷ ﻮد و اﮔ ﺮ دﻳﮕ ﺮان اﺻ ﺮار ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ‬‫ﻓﺮط زهﺪ ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪ ﺑﻪ ودﻳﻌﻪ ﻣﺮدم ﺁﺳﻴﺒﻲ رﺳﺪ و ﺑﻪ ﺣ ّ‬
‫ﻣﺎل ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺮض ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﭼﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت هﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺁن را ﭼﻮن ﻣﺎل ﺧﻮﻳﺶ ﺑ ﻪ آ ﺎر اﻧ ﺪازد و‬
‫ﺳ ﻮدهﺎ ﺑ ﺮد و ه ﻢ ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ وارﺛ ﺎن ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ ﺗﺄدﻳ ﻪ دﻳ ﻮن وي ﺑﺎﺷ ﻨﺪ از اﻳ ﻦ رو هﻨﮕ ﺎم ﻣ ﺮگ در ﺣ ﺪود‬
‫‪ 2/000/000‬درهﻢ ﺑﺪهﻜﺎر ﺑﻮد آﻪ ﭘﺴﺮش ﺁنهﺎ را ﺗﺄدﻳﻪ آﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦﺑ ﻦ ﻋ ﻮف آ ﻪ او ه ﻢ از ﻋﺸ ﺮﻩ ﻣﺒﺸ ﺮﻩ اﺳ ﺖ و ﻣ ﻮرد ﻟﻄ ﻒ و ﻋﻨﺎﻳ ﺖ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل و ﻃ ﺮف‬
‫اﻋﺘﻤﺎد اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ ﺑﻮد ﺷﺨﺼ ًﺎ اهﻞ ﺗﺠﺎرت و داد و ﺳﺘﺪ و ﻣﺮد آﺎرﺁﻣﺪي ﺑﻮد او ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻲﺑﻀ ﺎﻋﺖ ﻧﺒ ﻮد ﺑﻠﻜ ﻪ در‬
‫اﻣﻮر ﺧﻴﺮﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶﻗﺪم ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺬﻟﻚ ﺛﺮوﺗﻲ آﻪ از وي ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺎﻧ ﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳ ﺐ ﺑ ﺎ ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻓ ﺮوش در ﺑ ﺎزار ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﭼﻬﺎر زن داﺷﺖ آﻪ ﺑﻪ هﺮ ﻳﻚ ﻣﻴﺎن ‪ 80/000‬ﺗﺎ ‪ 100/000‬دﻳﻨﺎر ارث رﺳﻴﺪ و ‪ 50/000‬دﻳﻨﺎر‬
‫ﻃﻼ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ‪ 1000‬ﺷﺘﺮ و ‪ 3000‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﺮاي اﻧﻔﺎق در راﻩ ﺧﺪا وﺻﻴﺖ آﺮد‪.‬‬
‫در زﻣﺎن ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺳﻮم اﻣﺜﺎل ﺣﻜﻴﻢﺑﻦ ﺣﺰام آ ﻪ دﻳﻨ ﺎري از ﺑﻴ ﺖاﻟﻤ ﺎل ﻧﻤ ﻲﭘ ﺬﻳﺮﻓﺖ و از ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﺷ ﻬﺮﻳﻪاي آ ﻪ‬
‫ﺐ‬
‫ن اّﻟ ﺬ َه َ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ ﺳﺮﺑﺎز ﻣﻲزد آﻤﻴﺎب ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮذر ﻏﻔﺎري آﻪ ﺁﻳ ﻪ ﺷ ﺮﻳﻔﻪ ”ﻳَﻜﻨْ ﺰُو َ‬
‫ب أﻟ ﻴ ٍﻢ“ )ﺁﻧ ﺎن آ ﻪ اﻧﺒ ﺎر ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ را و اﻧﻔ ﺎق ﻧﻤ ﻲآﻨﻨ ﺪ‬
‫ﺸﺮْ ُهﻢْ ِﺑ َﻌ ﺬا ٍ‬
‫ﷲ َﻓ َﺒ ّ‬
‫ﻀ َﺔ َو ﻻ ُﻳﻨْﻔﻘُﻮﻧَﻬﺎ ﻓﻲ ﺳَﺒﻴ ِﻞ ا ِ‬
‫وَاﻟ ِﻔ ّ‬
‫ﺁنهﺎ را در راﻩ ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺸﺎرت دﻩ اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﻋﺬاﺑﻲ دردﻧﺎك(‪.‬‬
‫را ﺑﻪ رخ ﻣﻌﺎوﻳﻪ آﺸﻴﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻔﺎد ﺁﻳﻪ وﻇﻴﻔ ﻪ هﻤ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺳ ﻴﻢ و زر را اﻧﺒ ﺎر‬
‫ﻧﻜﻨﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ در راﻩ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺼﺮف رﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب و اﺧﻼﻟﮕﺮ ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ ﺷﺪ و ﺑﺎ اﺟﺎزﻩ ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻳ ﻪ‬
‫او را از ﺷ ﺎم اﺧ ﺮاج و ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد و ﭼ ﻮن در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ه ﻢ ﺣ ﺮف ﺣ ﻖ را ﺑ ﻪ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ ﺳ ﻮم ﮔﻮﺷ ﺰد آ ﺮد وي را‬
‫ﻣﻀﺮوب و ﺑﻪ ﺑﻴﻐﻮﻟﻪاي ﺗﺒﻌﻴﺪ آﺮدﻧﺪ و ﺻﺤﺎﺑﻲ زاهﺪ و ﻣﺆﻣﻦ در هﻤﺎﻧﺠﺎ در ﻧﻜﺒﺖ و ﻓﻼآﺖ ﺟﺎن ﺳﭙﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺰ اﻓﺮاد ﻣﻌﺪودي هﻤﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻮل ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺣ ﺮص ﺑ ﻪ ﻣ ﺎل ﺑ ﺮ ﻣ ﺰاجه ﺎ ﻣﺴ ﺘﻮﻟﻲ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و ﺣﺘ ﻲ ﻣ ﺮد‬
‫ﺑ ﻲﺣﺴ ﺐ و ﻧﺴ ﺐ ﺑﻴﻜ ﺎرﻩاي ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ”ﺟﻨ ﺎب“ آ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘ ﺎدوﻳﻲ و ﺣﻤ ﺎﻟﻲ ﻣﺸ ﻐﻮل ﺑ ﻮد هﻨﮕ ﺎم ﻣ ﺮگ درآﻮﻓ ﻪ‬
‫‪ 40/000‬درهﻢ ﭘﻮل ﻧﻘﺪ در ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﺧﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻬﻤﻲ آﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳ ﺎن از ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣ ﻲﺁوردﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﺣﻘ ﻮﻗﻲ آ ﻪ در هﻨﮕ ﺎم ﺻ ﻠﺢ از ﺑﻴ ﺖاﻟﻤ ﺎل درﻳﺎﻓ ﺖ‬
‫ﻣﻲآﺮدﻧﺪ ﺑﺪانهﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﺗﻮاﻧﮕﺮي ﻣﻲداد‪.‬‬
‫ﺳﻮاراﻧﻲ آﻪ در ﻟﺸﮕﺮآﺸﻲ ﺷﻤﺎل ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ ﺳﻌﺪﺑﻦاﺑﻲاﻟﺴﺮاح ﺑﻪ ﺟﻨ ﮓ ﻣ ﻲﭘﺮداﺧﺘﻨ ﺪ ه ﺮ‬
‫ﻳﻚ ‪ 3000‬ﻣﺜﻘﺎل زر ﻧﺎب درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ و ﭘﻴﺎدﻩهﺎ هﺮ ﻳﻚ ‪ 1000‬ﻣﺜﻘﺎل‪.‬‬
‫ﺻﺪهﺎ ﻣﺜﻞ و ﺷﺎهﺪ از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ در آﺘﺐ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺻﺪر اﺳ ﻼم ﺛﺒ ﺖ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ از ﻣﺠﻤ ﻮع ﺁنه ﺎ ﻣ ﻲﺗ ﻮان‬
‫درﻳﺎﻓﺖ آﻪ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ و ﺗﺼﺎﺣﺐ اﻣﻼك زراﻋﻲ ﻣﺮدم و اﺳ ﺎرت ﺟ ﻮاري )ﺟﻤ ﻊ ﺟﺎرﻳ ﻪ ﻳﻌﻨ ﻲ دﺧﺘ ﺮ ﺑﭽ ﻪ‪،‬‬
‫آﻨﻴﺰك( ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ اﻋﺮاب را ﺑﻪ ﺗﻜﺎﭘﻮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و در راﻩ وﺻﻞ ﺑﺪﻳﻦ ه ﺪفه ﺎ از ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ رﺷ ﺎدت و ﺣﺘ ﻲ ﻗﺴ ﺎوت و‬
‫ﺑﻲرﺣﻤﻲ ﻧﻴﺰ درﻳﻎ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ن‬
‫ﻋﺮب در ﭘﺸ ﺖ ﺳ ﻨﮕﺮ ﺷ ﺮﻳﻌﺖ اﺳ ﻼﻣﻲ ﺳ ﻴﺎدت و ﻣﻠ ﻚ و ﺗﻔ ﻮق ﻣ ﻲﺟﺴ ﺖ‪ .‬و از اﻳ ﻦ رو اﺻ ﻞ ﺑ ﺰرگ ”ا ّ‬
‫اآ ﺮﻣﻜﻢ ﻋﻨ ﺪاﷲ اﺗﻘ ﺎآﻢ“ را ﭘﺸ ﺖ ﺳ ﺮ اﻧ ﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻃﺒﻌ ًﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ روﺷ ﻲ از ﻋﻜ ﺲاﻟﻌﻤ ﻞ ﺧ ﺎﻟﻲ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﻠ ﻞ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺪﻳﻦ اﺳﺘﺒﺪاد ﮔﺮدن ﻧﻤﻲﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺁنهﺎ ﺑﻪ اﺻﻮل ﻣﻘﺪس و اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳ ﻼم روي ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻔ ﻮّق ﻧ ﮋادي و ﺣ ﺮص ﺛ ﺮوتاﻧ ﺪوزي اﻋ ﺮاب‪ .‬از اﻳ ﻦ رو ﺁنه ﺎ را ﺷ ﻌﻮﺑﻴﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻧ ﺪ و ﺣﺘ ﻲ ﺁنه ﺎ را ﺑﺮاﺑ ﺮ زﻧﺪﻗ ﻪ‬
‫داﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارم ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ آﺘﺎﺑﻲ در ﻣﺼﺮ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ و ﻣﻨﺘﺸ ﺮ ﺷ ﺪ ﺗﺨ ﺖ ﻋﻨ ﻮان ”اﻟﺰﻧﺪﻗ ﻪ و اﻟﺸ ﻌﻮﺑﻴﻪ“ آ ﻪ‬
‫در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻳﻜﻲ از اﺳﺘﺎدان داﻧﺸﮕﺎﻩ ﻗﺎهﺮﻩ ﺑﺮ ﺁن ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ آﺘﺎب ﺳﻌﻲ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آ ﻪ ﮔ ﺮاﻳﺶ‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﺑ ﻪ ﻗﻮﻣﻴ ﺖ و ﻣﻠﻴ ﺖ ﺧ ﻮد ﻧ ﻮﻋﻲ زﻧﺪﻗ ﻪ و اﻧﺤ ﺮاف از اﺻ ﻮل اﺳ ﻼم ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ‪ ،‬در ﺣ ﺎﻟﻲ آ ﻪ ه ﻴﭻ ﺳ ﺨﻦ از‬
‫اﻧﺤﺮاف اﺳﺎﺳﻲ ﺧ ﻮد اﻋ ﺮاب از ﺗﻌ ﺎﻟﻴﻢ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ ﻣ ﻲﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ ”ان اﷲ ﻳ ﺄﻣﺮآﻢ ﺑﺎﻟﻌ ﺪل و اﻻﺣﺴ ﺎن“ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺁنهﺎ آﺴﺎﻧﻲ را اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻣ ﻲﺧﻮاﻧﺪﻧ ﺪ آ ﻪ ﺗ ﺎ ﮔ ﺮدن در ﻣ ﻨﺠﻼب ﻓﺴ ﻖ و ﻓﺠ ﻮر ﻏ ﺮق ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و در‬
‫ﺣﻮض ﺷﺮاب ﻏﺴﻞ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻼف روش اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺑﺰرﮔﻮار ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ آﻪ ارزش اﻧﺴﺎنهﺎ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ و ﺗﻘ ﻮي‬
‫ﻣﺘﻜﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻋﺮب را ﺑﺮ ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣﻠ ﻞ اﺳ ﻼﻣﻲ و از ﻣﻴ ﺎن ﻋ ﺮب ﺑﻨ ﻲاﻣﻴ ﻪ را ﺑ ﺮ ﺳ ﺎﻳﺮ ﻃﻮاﻳ ﻒ ﻋ ﺮب‬
‫ﺗﻔﻮق دهﻨﺪ‪.‬‬
‫آﺴﺎﻧﻲ را اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ آﻪ ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﻳﻌﻨﻲ ازهﺪ و اﺗﻘﻲ و اﻋﻠﻢ ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺳﻮلاﷲ را ﺑﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﺮ ﻧﺎﺳﺰا ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺣﺘﻲ آﺎر ﺑﺪانﺟﺎ آﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ آﻪ ﻣﺘﻮآﻞ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻮادﻩ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒ ﺎس در ﻣﺠﻠ ﺲ ﺧ ﻮد‬
‫دﻟﻘﻜﻲ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﺑﻪ رﻗﺺ و ﻣﺴﺨﺮﮔﻲ درﻣﻲﺁورد و ﻗﺒﺮ ﺣﺴﻴﻦﺑﻦ ﻋﻠﻲ را ﺷﻴﺎر آﺮدﻩ و ﺑﺮ ﺁن ﺁب‬
‫ﺑﺴﺖ ﺗﺎ ﺁﺛﺎر ﻳﻜﻲ از ﺑﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖﺗﺮﻳﻦ اوﻻد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﻓﻬ ﻢ روش و اﻳ ﻦ اﻳﻤ ﺎن ﺛﺎﺑ ﺖ و اﻳ ﻦ ﺣ ﺲ ﺗﺸ ﺨﻴﺺ را داﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ آ ﻪ ﻓﺎﺳ ﻘﺎن و زنﺑﺎرﮔ ﺎن و‬
‫ﻣﻨﺤﺮﻓﺎن از ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ را ﻻﻳﻖ ﻋﻨﻮان اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ‬

‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ‪ ،‬رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر و ﺗﺴﻠﻂ اﺳﻼم ﻳﻜﻲ از ﺣﻮادث ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻲﺑﺮدن ﺑﻪ ﻋﻠﻞ و اﺳﺒﺎب‬
‫ﺣﻮادث ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻏﺎﻟﺒﺎً دﻗﻴﻖ و ﻣﺴﺘﻠﺰم آﺎوش و ﺗﻔﺤِﺺ داﻣﻨﻪدار و هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻮان ﭘﻨﻬﺎن و ﺁﺷ ﻜﺎر ﺁنه ﺎ را‬
‫ﺑﺎز ﻳﺎﻓﺖ و ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﻋﻠﺖ ﻳﺎ ﻋﻠﺖهﺎ و ﻣﻌﻠﻮل را روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺠ ﺎم ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑﺤﺜ ﻲ در ﺑ ﺎرﻩ ﺗ ﺎرﻳﺦ اﺳ ﻼم ﺑ ﻪ واﺳ ﻄﻪ وﺟ ﻮد ﻣﻨ ﺎﺑﻊ و ﻣﺴ ﺘﻨﺪات ﻓ ﺮاوان ﭼﻨ ﺪان ﺑ ﺮ ﻣﺤﻘﻘ ﺎن‬
‫روﺷﻦﺑﻴﻦ دﺷﻮار ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط ﺁن آﻪ از ﻣﻠﻜﻪ اﺟﺘﻬﺎد و اﺳ ﺘﻨﺒﺎط ﺑﻬ ﺮﻩ آ ﺎﻓﻲ داﺷ ﺘﻪ و در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل از ﻏ ﺮض و‬
‫ﺗﻌﺼﺐ ﻋﺎري ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت ﺣﺘﻤ ًﺎ ﻟ ﻮح ﺿ ﻤﻴﺮ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺳ ﺎدﻩ ﺑ ﻮدﻩ و ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﺗﻌﺒ ﺪي ﻳ ﺎ ﺗﻠﻘﻴﻨ ﺎت ﭘ ﺪري ﺁن را ﻣﺸ ﻮب‬
‫ﻧﻜﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻳ ﻦ ﻣﺨﺘﺼ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ آ ﺎر ﺗﺤﻘﻴﻘ ﻲ ﻣﻬ ﻢ و ارزﺷ ﻤﻨﺪي ﺻ ﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ و ﺣ ﺪاآﺜﺮ ﺗﻼﺷ ﻲ اﺳ ﺖ در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻢ دورﻧﻤﺎﻳﻲ از ﻣﺠﻤﻮع روﻳﺪادهﺎي ‪ 23‬ﺳﺎل‪) .‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻤﻞ و ﻣﺒﻬﻢ(‪ ،‬آﻪ در ﻗﻀﺎﻳﺎي زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪-1‬آﻮدآﻲ ﻳﺘﻴﻢ از ﺳﻦ ﺷﺶ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑ ﻪ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ ره ﺎ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﺤ ﺮوم از ﻧ ﻮازش ﭘ ﺪر و ﻣﻬ ﺮ ﻣ ﺎدر در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻳﻜﻲ از اﻗﻮام زﻧ ﺪﮔﻲ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ .‬از ﺗ ﻨﻌﻢ اﻃﻔ ﺎل ه ﻢ ﺳ ﻦ و ه ﻢ ﺷ ﺄن ﺧ ﻮد ﻣﺤ ﺮوم اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ ﭼﺮاﻧ ﺪن اﺷ ﺘﺮان در‬
‫ﺻﺤﺮاي ﺧﺸﻚ ﻣﻜ ﻪ روزﮔ ﺎر ﻣ ﻲﮔﺬراﻧ ﺪ‪ .‬روح او ﺣﺴ ﺎس و ذه ﻨﺶ روﺷ ﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻓﻄﺮﺗ ﻲ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ﺗﺨﻴ ﻞ دارد‪ ،‬ﭘ ﻨﺞ‬
‫ﺷﺶ ﺳﺎل ﺗﻚ و ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﺤﺮا ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗ ﻮﻩ اﺣ ﻼم و رؤﻳ ﺎ را در وي ﭘ ﺮورش ﻣ ﻲده ﺪ‪ .‬ﻣﺤﺮوﻣﻴ ﺖ و اﺣﺴ ﺎس ﺑﺮﺗ ﺮي‬
‫دﻳﮕﺮان در او ﻋﻘﺪﻩ اﻳﺠﺎد ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻘﺪﻩ ﻣﺴﻴﺮي دارد‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺗﻮﺟﻪ هﻤﺴﺎﻻن و ﺧﻮﻳﺸﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادة‬
‫ﻣ ﺘﻤﻜﻦ ﺁنه ﺎ ﻣ ﻲرود و از ﺁن ﺟ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺼ ﺪر ﺗﻤﻜ ﻦ ﺁنه ﺎ ﻣ ﻲرﺳ ﺪ‪ .‬ﻣﺼ ﺪر ﺗﻤﻜ ﻦ ﺗﻮﻟﻴ ﺖ ﺧﺎﻧ ﻪ آﻌﺒ ﻪ اﺳ ﺖ ﺧﺎﻧ ﻪ‬
‫ﻣﺮآﺰﻳﺖهﺎي ﻣﺸﻬﻮر ﻋﺮب اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺖهﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺟﺴﺘﻪ و اﺛﺮي ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺸ ﻤﻲ در اﻋﻤ ﺎق ﺿ ﻤﻴﺮ وي ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﺁنهﺎ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫او در اﻳﻦ ﻃﺮز ﻓﻜﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ هﻢ اهﻞ آﺘﺎب و ه ﻢ ﻣﺮدﻣ ﺎن ﺑ ﺎ ﻓﻬ ﻢ و ادراآ ﻲ در ﻣﻜ ﻪ هﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ ﭘﺮﺳ ﺘﺶ‬
‫ﺑﺘﺎن ﺑﻲﺟﺎن را ﺳﺨﺎﻓﺖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬وﺟﻮد اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺷﺨﺎص ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ هﻤﺪﺳﺘﺎﻧﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﻣﻜﻨ ﻮن ﺿ ﻤﻴﺮ او ﺟ ﻮاب‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻲدهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮتهﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﺎم در ﺳﻨﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ روي او دﻧﻴﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﺪ آﻪ زﻧ ﺪﮔﻲ و ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺮدم و ﻗ ﻮم ﺧ ﻮد‬
‫او در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﺣﻘﻴﺮ و ﻣﺴﻜﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬روي ﺁوردن ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺑﺪ اه ﻞ آﺘ ﺎب و ﮔﻔﺘﮕ ﻮي ﺑ ﺎ ﻣﺘﺼ ﺪﻳﺎن ﺁن ﻣﻌﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﮔ ﻮش‬
‫دادن ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺒﻴﺎء و ﺁﮔﺎهﻲ ﺑﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺁنهﺎ او را در ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺘﻮار ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪-2‬اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺁن ﭼﻪ از ﻳﻬ ﻮدان و ﺗﺮﺳ ﺎﻳﺎن )ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺎن( ﺷ ﻨﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻧﻘﻄ ﻪ ﻣﺮآ ﺰي داﻳ ﺮﻩ ﺣﺮآ ﺖ‬
‫ذهﻦ او ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ازدواج ﺑﺎ زن ﺛﺮوتﻣﻨﺪي آﻪ او را از ﺗﻼش ﻣﻌﺎش ﺑﻲﻧﻴﺎز ﻣ ﻲآﻨ ﺪ و ﻣﻌﺎﺷ ﺮت ﻣﺴ ﺘﻤﺮ ﺑ ﺎ ورﻗ ﺔﺑ ﻦ‬
‫ﻧﻮﻓﻞ اﻳﻦ ﻓﻜﺮ را در وي راﺳﺦ و ﺑﻪ ﺷ ﻜﻞ ‪ Obsession‬درﻣ ﻲﺁورد‪ ،‬ﺟ ﺎن وي از ﻓﻜ ﺮ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﻏﻴ ﻮر و ﺟﺒ ﺎر ﻟﺒﺮﻳ ﺰ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺪاي او از اﻳﻦ آﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬دﻳﮕﺮي را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﻮادﺛﻲ آﻪ ﺑ ﺮ ﻗ ﻮم ﻋ ﺎد و ﺛﻤ ﻮد‬
‫روي دادﻩ از هﻤﻴﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و از آﺠﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻓﺮﺟ ﺎم ﺷ ﻮﻣﻲ ﺑ ﺮاي ﻗ ﻮم او ﻧﺰدﻳ ﻚ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ه ﺪاﻳﺖ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫آﻢ آﻢ اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﺳﻤﺞ ﺑﺎ رؤﻳﺎهﺎي ﺟﺎن ﻧﮕ ﺮان او ﻣﺨﻠ ﻮط ﺷ ﺪﻩ ﺻ ﻮرت وﺣ ﻲ و اﻟﻬ ﺎم ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺧﺪﻳﺠﻪ و ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﻳﺶ‪ ،‬ورﻗﺔﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ‪ ،‬ﺁن را ”رؤﻳﺎي ﺻﺎدﻗﻪ“ و ﻧﺸﺎﻧﻪ اﻟﻬﺎم ﺧﺪاوﻧﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ .‬او ﭼ ﺮا‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻮد و ﺻﺎﻟﺢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﻓﻘﻂ از ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ و از ﻣﻴﺎن ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮهﺎي ﺁﻧﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي ﻃﻠ ﻮع‬
‫ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﻴﺮ روﺣﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺤﺮان روﺣﻲ و ﻣﺴﺨّﺮ اﻧﺪﻳﺸ ﻪاي ﺷ ﺪن در ﺳ ﻦ ﭼﻬ ﻞ ﺳ ﺎﻟﮕﻲ او را ﺑ ﻪ دﻋ ﻮت ﻗ ﻮم‬
‫ﺧﻮد ﻣﻲآﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪-3‬ﭘﺮﺳ ﺘﺶ ﻣﻮﺟ ﻮداﺗﻲ آ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺨﻠ ﻮق و ﻣﺼ ﻨﻮع دﺳ ﺖ ﺁدﻣ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﺎري ﺳ ﺨﻴﻒ و ﺑﻄ ﻼن ﺁن ﺑ ﺮ ه ﺮ‬
‫ﺧﺮدﻣﻨﺪي ﺁﺷﻜﺎر اﺳ ﺖ ﭘ ﺲ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺮدم را از اﻳ ﻦ ﻏﻔﻠ ﺖ ﺑﻴ ﺮون ﺁورد و ﻃﺒﻌ ًﺎ در اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﻣ ﺮدم ﺑ ﻪ وي ﺧﻮاهﻨ ﺪ‬
‫ﮔﺮوﻳﺪ و ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ آﻪ ﻋﺪﻩ ﻣﻌﺪود و اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎري هﻢ ﺁن را ﺗﺼ ﺪﻳﻖ و ﺗﺄﻳﻴ ﺪ آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ ﭘ ﺲ ﺟ ﺎي درﻧ ﮓ ﻧﻴﺴ ﺖ و‬
‫ﺁﻳﻪ ”واﻧﺬر ﻋﺸﻴﺮﺗﻚ اﻻﻗﺮﺑﻴﻦ“ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮاء در ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ از هﻤﺎن روز ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﻨﺪﻩ اﺳﺘﻬﺰاء روﺑﺮو ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا روح ﺳﺎدﻩ و ﻣﺆﻣﻦ او ﻣﺘﻮﺟ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗﻀ ﻴﻪ‬
‫ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﻲ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد آﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪاي و درﺳﺘﻲ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم اذﻋﺎن ﻣﺮدم ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﺮدم ﺗ ﺎﺑﻊ ﻋ ﺎدات ﺧ ﻮد‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و از اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ دﻋﻮت او ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻓﺮورﻳﺨﺘﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺼﺪر ﺷ ﺄن و ﻣﻜﻨ ﺖ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁن ﺑﺮﺧﻮاهﻨﺪ ﺧﺎﺳﺖ‪ .‬از هﻤﻴﻦ روي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ آﺴﻲ آﻪ در اﺟﺘﻤﺎع ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮ روي او ﭼﻨﮓ زد‬
‫ﻋﻤﻮي ﺧﻮد او ﺑﻮد آﻪ ﻓﺮﻳﺎد زد ”ﺗﺒّﺎﻟﻚ ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ“ ﺁﻳﺎ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻬﻤﻼت ﻣﺮا ﺑﺪﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎع ﺧﻮاﻧﺪﻩاي؟‬
‫‪-4‬اﺑﻮﺟﻬﻞ روزي ﺑﻪ ﺷ ﺮﻳﻖﺑ ﻦ اﺧ ﻨﺲ ﮔﻔ ﺖ ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﺎ و ﺑﻨ ﻲ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ و ﻣﻨﺎﻓﺴ ﻪاي ﺑ ﻮد‬
‫)=هﻢ ﭼﺸﻤﻲ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ آﺮدن(‪ .‬ﺣﺎل آﻪ از هﺮ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﺁنهﺎ رﺳﻴﺪﻩاﻳﻢ از ﺧﻮد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻴﺮون دادﻩاﻧﺪ )از ﺧ ﻮد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ( آﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﺮﺗﺮي ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﺑﻴﺖ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻳﺰﻳﺪ را در ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳ ﺎل ﺑﻌ ﺪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﻣ ﻲﺁورد‪” :‬ﻟﻌﺒ ﺖ‬
‫هﺎﺷﻢ ﻟﻠﻤﻠﻚ ﺧﺒﺮ ﺟﺎء وﻻ وﺣﻲ ﻧﺰل“‪.‬‬
‫ﻣﺬاآﺮﻩ اﺑﻮﺟﻬﻞ و ﺷﺮﻳﻖ ﻃﺮز ﻓﻜﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن را ﺧﻮب ﻧﺸﺎن ﻣﻲده ﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﻓﻘﻴ ﺮ و ﻳﺘ ﻴﻢ آ ﻪ در ﺳ ﺎﻳﻪ ﻣﻜﻨ ﺖ‬
‫زن ﺧ ﻮد زﻧ ﺪﮔﻲ ﻣ ﻲآ ﺮد در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺳ ﺮان ﻣ ﺘﻤﻜﻦ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻋﻨ ﻮاﻧﻲ و ﺷﺨﺼ ﻴﺘﻲ ﻧﺪاﺷ ﺖ و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ اﮔ ﺮ دﻋ ﻮت او‬
‫ﻣ ﻲﮔﺮﻓ ﺖ ﺷ ﺄن و ﻋﻨ ﻮاﻧﻲ ﺁﻧ ﺎن را ه ﻢ اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ آﻠ ﻲ ﻣﺤ ﻮ ﻧﻤ ﻲآ ﺮد ﻻاﻗ ﻞ ﻧﻘﻄ ﻪ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺁنه ﺎ ﻗ ﺮار ﻣ ﻲﮔﺮﻓ ﺖ و ﺑﻨ ﻲ‬
‫ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑ ﺮ ﺳ ﺎﻳﺮ ﺗﻴ ﺮﻩه ﺎي ﻗ ﺮﻳﺶ ﻣﻘ ﺪم ﻣ ﻲﺷ ﺪﻧﺪ وﻟ ﻲ از ﻗﻀ ﺎ ﺑﻨ ﻲ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ از وي ﭘﻴ ﺮوي ﻧﻜﺮدﻧ ﺪ و ﺣﺘ ﻲ‬
‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ و ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻤﺎم ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﻴﺎن ﺧﻮد و ﻗﺮﻳﺶ ﺟﺪاﻳﻲ و اﺧﺘﻼف اﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ اﮔﺮ از ﺁﻏﺎز اﻣﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ ﺻﻌﻮﺑﺎت و اﻳ ﻦ ﺟﻤ ﻮد ﻣ ﺮدم و اﻳ ﻦ ﻋﻨ ﺎد و ﻟﺠ ﺎﺟﻲ را آ ﻪ در ﻃ ﻲ ﺳ ﻴﺰدﻩ‬
‫ﺳﺎل دﻋﻮت ﺧﻮد در ﻣﻜﻪ ﺑﺎ ﺁن روﺑﺮو ﮔﺮدﻳﺪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲآﺮد‪ ،‬ﺑﺪان ﺳﻬﻮﻟﺖ و راﻳﮕﺎن ﻗﺪم ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺪان ﻧﻤ ﻲﮔﺬاﺷ ﺖ و‬
‫ﻳﺎ اﮔﺮ هﻢ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ ﭼﻮن ورﻗﺔ ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ‪ ،‬اﻣﻴﺔ ﺑﻦ اﺑﻲ اﺻﻠﺖ و ﻗﺲﺑﻦ ﺳﺎﻋﺪﻩ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺣﺮف ﺧﻮد اآﺘﻔ ﺎء آ ﺮدﻩ راﻩ‬
‫ﺧﻮد را ﭘﻴﺶ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﺮاﻳﻦ و اﻣﺎرات و ﺣﻮادث ﺑﻌﺪ از ﺑﻌﺜﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﺁن ﻃﺒﺎﻳﻌﻲ اﺳﺖ آﻪ در ﻓﻜ ﺮ ﺧ ﻮد‬
‫راﺳ ﺦ و ﭘﺎﻳﺪارﻧ ﺪ و ﺑ ﺮاي رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ ﻣﻘﺼ ﺪ از ﻣﻮاﻧ ﻊ و دﺷ ﻮاريه ﺎ ﻧﻤ ﻲهﺮاﺳ ﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﺴ ﺨﺮ ﻋﻘﻴ ﺪﻩاي ﺷ ﺪﻩ و‬
‫ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را ﻣ ﺄﻣﻮر ه ﺪاﻳﺖ ﻣ ﺮدم ﻣ ﻲداﻧ ﺪ و ﻗﺮﻳ ﺐ ﺳ ﻲ ﺳ ﺎل اﻳ ﻦ ﻓﻜ ﺮ و ﻋﻘﻴ ﺪﻩ در او راﺳ ﺦ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ‬
‫ﻧﻴﺮوي اﻳﻤ ﺎن از ﻣﻮهﺒ ﺖ دﻳﮕ ﺮي ﻧﻴ ﺰ ﺑﺮﺧ ﻮردار اﺳ ﺖ و ﺁن ﻓﺼ ﺎﺣﺖ ﺑ ﻲﻧﻈﻴ ﺮي اﺳ ﺖ آ ﻪ از ﺷﺨﺼ ﻲ ا ِﻣ ﻲ و درس‬
‫ﻧﺨﻮاﻧﺪﻩ اﻋﺠﺎب اﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ زﺑﺎن ﮔﺮم و ﻓﺼﻴﺢ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ و درﺳﺘﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ دﻋﻮت ﻣﻲآﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ‬
‫ﻳ ﺎري ﻣﺴ ﺘﻤﻨﺪان و ﺿ ﻌﻴﻔﺎن ﺑﺮﻣ ﻲﺧﻴ ﺰد‪ .‬راﺳ ﺘﻲ و درﺳ ﺘﻲ و ﺗﻘ ﻮا و ﻋﻔ ﺎف را ﻣﺎﻳ ﻪ ﻧﺠ ﺎت ﻣ ﻲداﻧ ﺪ و از اﺧﺒ ﺎر‬
‫ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن و اﻧﺒﻴﺎء ﺳﻠﻒ ﺳﺨﻦهﺎي ﻋﺒﺮتاﻧﮕﻴﺰ ﻣﻲﺁورد‪.‬‬
‫‪-5‬دﻋﻮت اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘ ًﺎ ﻋﻜ ﺲاﻟﻌﻤ ﻞ اوﺿ ﺎع ﻣﻜ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬روز ﺑ ﻪ روز ﺑ ﺮ ﻋ ﺪﻩ آﺴ ﺎﻧﻲ آ ﻪ از ﺑ ﺖﭘﺮﺳ ﺘﻲ‬
‫ﺑﻴﺰار ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ اﻓﺰودﻩ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻓﺮاد ﻣﺘﻤﻜﻦ و زورﻣﻨ ﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻘ ﻪاي ﺑ ﻲﺑﻀ ﺎﻋﺖ و ﺿ ﻌﻴﻒ ﻗ ﺮار دارﻧ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و روﻧﻖ اﺳﻼم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﻧﻬﻀﺖهﺎي ﺗﺎرﻳﺦ را ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺤﺮوم و ﻣﻈﻠﻮم ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ .‬وﻟ ﻲ زورﻣﻨ ﺪان ﺑﻴﻜ ﺎر ﻧﻨﺸﺴ ﺘﻨﺪ و از ﺁزار‬
‫و ﺣﺘﻲ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﻘﻴﺮ و ﺑﻲﭘﻨﺎﻩ ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﻤﻲآﺮدﻧﺪ ﺁنهﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ و اﻓﺮاد ﻣﻌﺪودي ﭼﻮن اﺑ ﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻋﻤ ﺮ‬
‫و ﺣﻤﺰﻩ و ﺳﺎﻳﺮ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎﻧﻲ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﻌﺮض ﻧﻤﻲآﺮدﻧﺪ وﻟﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻋﺎﺟﺰ و ﻣﺴ ﺘﻤﻨﺪ آ ﻪ ﻣ ﻲﺑﺎﻳﺴ ﺘﻲ‬
‫ﻗﺎﻋﺪﻩ هﺮم دﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دهﺪ اﻣﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬از هﻤ ﻴﻦ روي در ﺳ ﻴﺰدﻩ ﺳ ﺎل دﻋ ﻮت ﻣﺴ ﺘﻤﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺖ‬
‫ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﻳﺎ ﺗﻌﺪادي در اﻳﻦ ﺣﺪود ﭘﻴﺮو ﭘﻴﺪا آﻨﺪ و ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻣ ﺎ را ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻋﺠﻴ ﺐ و ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗ ﺐ‬
‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ و ﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ‪:‬‬
‫ﻧ ﻪ ﺻ ﺤﺖ دﻋ ﻮت ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ روش زاهﺪاﻧ ﻪ او‪ ،‬ﻧ ﻪ ﻓﺼ ﺎﺣﺖ ﮔﻔﺘ ﺎر‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﺮﺳ ﺎﻧﻴﺪن از ﺁﺧ ﺮت و ﻧ ﻪ ﺗﻌ ﺎﻟﻴﻢ‬
‫اﺧﻼﻗﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ او هﻴﭻ آﺪام ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻗﻀﻴﻪ را ﺣﻞ و ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر اﺳﻼم ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺆﺛﺮ و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪاي آﻤﻚ آﻨﺪ‪.‬‬
‫‪-6‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ و اﺳﺎﺳﻲ ﭘﺎي ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﻼم و اﻧﺘﺸﺎر ﺁن دم ﺷﻤﺸﻴﺮ‪ ،‬آﺸﺘﻦ ﺑﻲدرﻳﻎ و ﺷﺪت ﻋﻤﻞ ﺑﻮد و ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺑ ﻲدرﻧ ﮓ اﺿ ﺎﻓﻪ آ ﺮد آ ﻪ اﻳ ﻦ روش‪ ،‬اﺑ ﺪاع و اﺑﺘﻜ ﺎر ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴﺴ ﺖ ﺑﻠﻜ ﻪ از ﻋ ﺎدات و ﺳ ﻨﻦ ﻗ ﻮﻣﻲ ﻋ ﺮب‬
‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻋﺮاب ﻧﺠﺪ و ﺣﺠﺎز اهﻞ زراﻋﺖ و ﺻﻨﻌﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺁنهﺎ ﻧﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣ ﺪﻧﻲ و اﻧﺴ ﺎﻧﻲ ﺑ ﻮد‬
‫و ﻧﻪ ﺷﺮاﻳﻊ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ‪ .‬ﺣﻤﻠﻪ و هﺠﻮم )ﻏﺰوﻩ( ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﻣﺮي ﻋﺎدي و راﻳﺞ ﺑ ﻮد‪ .‬از هﻤ ﻴﻦ روي ﭼﻬ ﺎر ﻣ ﺎﻩ ﺳ ﺎل را‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻔﺲ آﺸﻴﺪن و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻗﻮا‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺣﺮام ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮕﺎﻧﻪ اﻣ ﺮي آ ﻪ ﻣ ﺎﻧﻊ از ﺗﺼ ﺎﺣﺐ ﻣ ﺎل و ﻧ ﺎﻣﻮس دﻳﮕ ﺮان ﻣ ﻲﺷ ﺪ‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺁن دﻳﮕﺮي هﺸﻴﺎر و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ دﻓﺎع ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از هﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻣﺴ ﺎﻋﺪت اوس و ﺧ ﺰرج اﺻ ﻞ ﺑ ﻪ آ ﺎر اﻓﺘ ﺎد‪ .‬ﻏ ﺰوات‬
‫ﻏﺎﻟﺒ ﺎً ﺟ ﺰ اﺟ ﺮاي اﻳ ﻦ اﺻ ﻞ ﻧﺒ ﻮد و ه ﺪف ﺑ ﺰرگ و ﻣﻄﻤ ﺌﻦ‪ ،‬ﻃﻮاﻳ ﻒ ﻳﻬ ﻮد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ و اﻃ ﺮاف ﺁن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﭘﻲرﻳﺰي دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﻲ آﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار و ﻣﺠﺮي و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺁن ﺷﺨﺺ رﺳﻮل اﷲ اﺳﺖ از اﻳﻦ ﺟﺎ ﺁﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪-7‬اﻋﺮاب ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ آﻢ ﻋﻤﻖ‪ ،‬ﻣﺎدي و اﺳﻴﺮ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺁﻧ ﻲ ﺧﻮﻳﺸ ﻨﺪ‪ .‬از ﺑﻴﺘ ﻲ ﺑ ﻪ وﺟ ﺪ ﻣ ﻲﺁﻳﻨ ﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪي ﺑﻪ ﻗﺘﻞ روي ﻣﻲﺁورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﻮر ﻣﺤﺴﻮس و روزاﻧﻪ ﭘﺎيﺑﻨﺪ و از ﻋﻮاﻟﻢ روﺣﺎﻧﻴ ﺖ و ﻋﺮﻓ ﺎن و‬
‫هﺮ ﭼﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎﺑﻌﺪاﻟﻄﺒﻴﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ دورﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ زور و ﻗﺪرﺗﻨﺪ و از هﺮ ﻧﻮع اﻧﺼﺎف و ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ روي ﮔﺮدان‪.‬‬
‫ﺣﺮص ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺁنهﺎ را ﺑﻪ هﺮ ﻃﺮف ﻣﻲآﺸﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﻮل ﻳﻚ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﮔ ﺎهﻲ از اردوﮔ ﺎﻩ ﺧ ﻮد آ ﻪ‬
‫در ﺣﺎل ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪن اﺳﺖ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ و ﺑﻪ اردوﮔﺎﻩ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻠﺤﻖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪) .‬اﻓﺮاد ﻧﺎدر و ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ در هﺮ ﺟﻤ ﺎﻋﺘﻲ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫و هﺴﺘﻨﺪ(‬
‫در ﭼﻨﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﻧﻈﺎﻣﺎﺗﻲ ﺑﺮﻗ ﺮار ﻧﻴﺴ ﺖ ﻳﮕﺎﻧ ﻪ ﺣ ﺎﻓﻆ ﻧﻈ ﻢ و اﻣﻨﻴ ﺖ ﺗﻌ ﺎدل ﻗ ﻮا و ﺗ ﺮس از‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳ ﻦ رو ه ﺮ ﻃﺎﻳﻔ ﻪ و ه ﺮ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩاي ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ در ﺣ ﺎل ﺁﻣ ﺎدﻩ ﺑ ﺎش و دﻓ ﺎع از ﻣ ﺎل و زن و اوﻻد ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻋﺮاب ﺗﻔﺎﺧﺮ و ﺧﻮدﺳﺘﺎﻳﻲ را دوﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ و ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ ﻣ ﻲﺑﺎﻟﻨ ﺪ و ﺣﺘ ﻲ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺎﻳﺺ و‬
‫ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﺒﺎهﺎت ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺰﻳﺖ ﺧﻮد را ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺰرگ ﻣﻲآﻨﻨﺪ و از دﻳﺪن ﻧﻮاﻗﺺ ﺧﻮد آﻮرﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎ زﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﻣﺸﺮوع آﻨﺎر ﺁﻣﺪﻧ ﺪ ﻓ ﺮدا ﺁن را در ﺷ ﻌﺮي وﺻ ﻒ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ و از ﻓ ﺮط ﺧﻮدﺳ ﺘﺎﻳﻲ زن‬
‫ﺑﺪﺑﺨﺖ را رﺳﻮا ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺪوي و اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺑﺮ ﻣ ﺰاج ﺁنه ﺎ ﻏﺎﻟ ﺐ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ ﺧ ﻮد اﺣﻴﺎﻧ ًﺎ ﺳ ﺎدﮔﻲ ﺣﻴﻮاﻧ ﺎت و‬
‫ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﺁنهﺎ را از ﻏﺮاﻳﺰ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﻲﺁورد‪.‬‬
‫اﻣﻮر روﺣﺎﻧﻲ و ﻋﻮاﻟﻢ ﻣﺎﻓﻮقاﻟﻄﺒﻴﻌ ﻪ را از روي آ ﺮدﻩ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻲ ﺑ ﺪوي ﺧ ﻮد ﺗﺼ ﻮﻳﺮ ﻣ ﻲآﻨﻨ ﺪ و اﻳ ﻦ ﻃ ﺮز‬
‫ﺗﻔﻜﺮ ﻣﺪتهﺎ ﭘﺲ از اﺳﻼم ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻤ ﺎي ﻋ ﺮب ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﺣﻨﺒﻠ ﻲه ﺎ ﻧﻴ ﺰ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﻲﺷ ﻮد آ ﻪ ﺣﺘ ﻲ ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻘﻮﻻت ﻋﻘﻠﻲ را آﻔﺮ و زﻧﺪﻗﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪-8‬از ﺳﻴﺮ در ﺣﻮادث دﻩ ﺳﺎﻟﻪ هﺠﺮت ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ ﺧﺼ ﺎﻳﺺ ﻗ ﻮﻣﻲ را‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و اﺳﺘﻮاري اﺳﻼم ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎهﻲ ﺑﺮاي ﺟﺒ ﺮان ﺷﻜﺴ ﺘﻲ ﺑ ﻪ ﻃﺎﻳﻔ ﻪ ﺿ ﻌﻴﻔﻲ ﺣﻤﻠ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ‬
‫ﺷﺄن اﺳﻼم ﺑﻪ ﭘﺴﺘﻲ ﻧﮕﺮاﻳﺪ‪ .‬هﺮ ﻓﺘﺤﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻗﺒﻴﻠﻪ آﻮﭼﻜﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺴﺘﻦ ﻋﻬ ﺪ دوﺳ ﺘﻲ‬
‫و ﻋﺪم ﺗﻌﺮض اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺣﻜﻢ ﺟﻬﺎد را ﺷ ﻮق دﺳ ﺖ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ‬
‫ﺑﺮ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺁﺳﺎن و ﻣﺠﺮي ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺻﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻴﺰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﻐﺎﻧﻢ آﺜﻴﺮﻩ وﻋﺪﻩ ﻣﻲدهﺪ‬
‫و ﺁن وﻋﺪﻩ ﻧﻘﺪ ﺑﻴﺶ از وﻋﺪﻩ‪” ،‬ﺟﻨﺎت ﺗﺠﺮي ﻣﻦ ﺗﺤﻨﻬﺎ اﻻﻧﻬﺎر“ در ﻧﻔﻮس ﺁنهﺎ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺁﻣﺎر درﺳﺖ و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﻋﺘﻤﺎدي هﻨﻮز ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﻧﺸ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻳ ﺎران ﺣﻘﻴﻘ ﻲ ﻣﺤﻤ ﺪ را از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺘﻲ ﺗﻔﻜﻴﻚ و ﻣﺸﺨﺺ آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺟﻤ ﺎل ﻣ ﻲﺗ ﻮان ﮔﻔ ﺖ هﻨﮕ ﺎم رﺣﻠ ﺖ ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل ‪ 90‬درﺻ ﺪ‬
‫ﻣﺮدم ﻳﺎ از ﺗﺮس ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳ ﺎ از راﻩ ﻣﺼ ﻠﺤﺖ‪ ،‬ارﺗ ﺪاد ﻃﻮاﻳ ﻒ ﻋ ﺮب و ﺟﻨ ﮓه ﺎي رد ّﻩ )ارﺗ ﺪاد‪ ،‬از دﻳ ﻦ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﮕﻲ( اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﻮد ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻪ ﻣﺮآﺰ اﻳﻤﺎن و آﺎﻧﻮن اﺳ ﻼم ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر ﻣ ﻲرود اﻣﺜ ﺎل ﻋﻠ ﻲﺑ ﻦ اﺑ ﻲﻃﺎﻟ ﺐ و ﻋﻤ ﺎر ﻳﺎﺳ ﺮ و‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺻﺪﻳﻖ ﺧﻴﻠﻲ آﻤﺘﺮ از ﺁن ﻋﺪﻩاي اﺳﺖ آﻪ در ﺣﺎﺷ ﻴﻪ اﻳﻤ ﺎن و ﭘﻴ ﺮوي ﻣﻄﻠ ﻖ از ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺎت و ﻣﻘﺎﺻ ﺪ دﻧﻴ ﻮي‬
‫ﻧﻴﺰ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺳﻮداي رﻳﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼﺎر را ﺑﻪ راﻩ اﻧ ﺪاﺧﺖ و دﻓ ﻦ ﺟﺴ ﺪ ﺣﻀ ﺮت ﺳ ﻪ‬
‫روز ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻋﻠﻲ و ﻃﻠﺤﻪ و زﻳﺒﺮ در ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪاﻧﺪ و از ﺟﻮش و ﺧﺮوش رﻳﺎﺳﺖ ﻃﻠﺒ ﺎن ﺑ ﻲﺧﺒ ﺮ‪ .‬اﺑ ﻮﺑﻜﺮ و‬
‫ﻋﻤﺮ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪﻩ ﺟﺮاح و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ در ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪاﻧﺪ آﻪ ﺷﺨﺼﻲ وارد ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫”ﺟﻤﺎﻋﺖ اﻧﺼﺎر دور ﺳﻌﺪﺑﻦ ﻋﺒﺎدﻩ ﺗﺠﻤﻊ آﺮدﻩاﻧﺪ و اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاهﻴﺪ رﺷﺘﻪ از دﺳﺘﺘﺎن ﺑﺪر ﻧﺮود ﺑﺸﺘﺎﺑﻴﺪ“‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔ ﺖ ﺑﺮﺧﻴ ﺰ ﺑ ﺮوﻳﻢ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮي ﺑ ﺮادران اﻧﺼ ﺎر و ﺑﺒﻴﻨ ﻴﻢ ﻣﺸ ﻐﻮل ﭼ ﻪ آﺎرﻧ ﺪ‪ .‬در ﺳ ﻘﻴﻔﻪ ﺑﻨ ﻲ‬
‫ﺳﺎﻋﺪﻩ ﺳﻌﺪﺑﻦ ﻋﺒﺎدﻩ روي ﺑﻪ ﺁنهﺎ آﺮدﻩ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﺳﭙﺎﻩ اﺳﻼﻣﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﻳﺎري آﻨﻨﺪﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﻳﻢ‪ ،‬اﺳﻼم ﺑ ﻪ زور ﺑ ﺎزوي ﻣ ﺎ‬
‫اﺳﺘﻮار ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﻤﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻧﻴﺰ ﺳﻬﻤﻲ دارﻳﺪ و ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﺧﻮي ﺗﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮﺧﻴﺰد وﻟﻲ اﺑﻮﺑﻜﺮ دﺳﺖ او را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ وﻗﺎر و ﺁراﻣ ﺶ ﻓﻄ ﺮي ﺧ ﻮد ﮔﻔ ﺖ ﺁن‬
‫ﭼﻪ در ﺷﺄن اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺘﻴﺪ ﻗﺒﻮل دارﻳ ﻢ وﻟ ﻲ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ )ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ( از ﺣﻘ ﻮق ﻗ ﺮﻳﺶ اﺳ ﺖ آ ﻪ از ﺳ ﺎﻳﺮ ﻃﻮاﻳ ﻒ‬
‫ﻋﺮب ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ ﺁن ﮔﺎﻩ دﺳﺖ ﻋﻤﺮ و اﺑﻮﻋﺒﻴﺪﻩ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دو ﺗﻦ ﺑﻴﻌﺖ آﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ آﻪ ﻣﺮد واﻗﻊ ﺑﻴﻦ و ذاﺗ ًﺎ ﻣﺪﺑﺮ و ﻣﺂلاﻧﺪﻳﺶ ﺑﻮد از اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻏﺮﻩ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﺴ ﺖ آ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺷﻮر و هﻴﺠﺎن اﺣﺴﺎﺳﺎت اﻧﺘﺨﺎب اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻪ ﻳﺎر ﻏﺎر ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮدﻩ و در ﺣﺎل ﻣﺮض ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ او را ﻣﺄﻣﻮر ﻧﻤﺎز ﮔﺰاردن‬
‫ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ آﺮدﻩ اﺳﺖ و ﺷﺨﺼ ًﺎ ﻣﺴﻦﺗﺮ و ﻣﻮﻗﺮﺗﺮ از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ اﺳ ﺖ ﺗﻨﻬ ﺎ راﻩ ﺣ ﻞ ﻗﻀ ﻴﻪ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد از اﻳ ﻦ‬
‫رو ﺑﻲدرﻧﮓ از ﺟﺎي ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و از اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻮاﺳﺖ دﺳﺖ ﺧﻮد را ﭘﻴﺶ ﺁورد‪ .‬ﺁن ﮔ ﺎﻩ هﻤ ﻪ را ﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﻣ ﺮ واﻗ ﻊ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ وي ﺑﻴﻌﺖ آﺮد‪ .‬ﻃﺒﻌ ًﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻧﻴﺰ از وي ﭘﻴﺮوي آﺮدﻧﺪ و اﻧﺼﺎر ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﺿ ﺮب ﺷﺴ ﺖ ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ آﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاي اﻳﻦ آﻪ آﺎر ﻳﻜﺴﺮﻩ ﺷﻮد و ﺟﺎي ﺗﺮدﻳﺪ و دو دﻟﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧ ﺪ ﺳ ﻌﺪﺑﻦ ﻋﺒ ﺎدﻩ را از‬
‫ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ زﻳﺮ اﻓﻜﻨﺪ و ﺑﺎ ﻳﺎري ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ ﺁن ﭘﻴﺮﻣﺮد ﻧﺎﺧﻮش را ﭼﻨﺎن زدﻧﺪ آﻪ در هﻤﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﺟﺎن داد‪.‬‬
‫و ﺑﺎز هﻤﻴﻦ ﻋﻤﺮ آﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻜﺮدن ﻋﻠﻲ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻜﺮدن ﺑﻨﻲ هﺎﺷﻢ اﺳ ﺖ و ﺧﻼﻓ ﺖ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ اﺳﺘﻮار ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﺑﻴﻌﺖ و ﻃﺮﻓﺪاري ﺑﻨﻲهﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﺑﺎ وي رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ آﺮد و اﺻﺮار ورزﻳ ﺪ ﺗ ﺎ‬
‫او را ﺑﻪ ﺑﻴﻌﺖ آﺮدن ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﮔﺮدن ﻧﻬﺎدن ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ او را راﺿﻲ آﺮد‪.‬‬
‫‪-9‬اﮔﺮ ﺳﻴﺰدﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻌﺜﺖ ﺗﺎ هﺠﺮت را از ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم ﺑﺮدارﻳﻢ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳ ﻼم ﻳ ﻚ ﺳ ﺮﻩ ﺗ ﺎرﻳﺦ زورﺁزﻣ ﺎﻳﻲ و‬
‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﺪرت اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺎ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل زﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﻗﺼﺪ اﺻ ﻠﻲ ﺑﺴ ﻂ دﻳﺎﻧ ﺖ اﺳ ﻼم و ﻗﺒﻮﻻﻧ ﺪن‬
‫ﺁن ﺑﺮ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮد وﻟﻲ از ﺁن ﭘﺲ ﺗﻼش ﻣﺴﺘﻤﺮي اﺳﺖ در وﺻﻮل ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ و اﻣﺎرت‪.‬‬
‫دﻳﺪﻳﻢ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﭼﻪ زﺑﺮدﺳﺘﻲ ﺧﻼﻓﺖ را ﺑﺮاي اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﺴﻠﻢ ﺳ ﺎﺧﺖ‪ .‬اﺑ ﻮﺑﻜﺮ ه ﻢ در ﺑﺴ ﺘﺮ ﻣ ﺮگ رداي ﺧﻼﻓ ﺖ‬
‫را ﺑﺮ اﻧﺪام ﻋﻤﺮ راﺳﺖ آﺮد و ﺑﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺧﻮد او ﻋﻤﺮ ﺑ ﺪون ﻣﻨ ﺎزع ﺑ ﺮ ﻣﺴ ﻨﺪ ﺧﻼﻓ ﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺗﻜﻴ ﻪ آ ﺮد و ﭘ ﺲ از دﻩ‬
‫ﺳﺎل و اﻧﺪي در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻮراﻳﻲ از ﻋﻠﻲ و ﻋﺜﻤﺎن و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦﺑ ﻦ ﻋ ﻮف و ﻃﻠﺤ ﻪ و زﻳﺒ ﺮ و ﺳ ﻌﺪﺑﻦ‬
‫اﺑﻲ وﻗﺎص ﺗﻌﻴﻴﻦ آﺮد آﻪ از ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﻳﻜﻲ را ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷ ﻮراي )ﺷ ﻮرا( ﮔ ﺮد ﺁﻣ ﺪ وﻟ ﻲ ه ﻴﭻ ﻳ ﻚ از ﺣﻀ ﺎر آﺴ ﻲ را ﺑ ﻪ ﺧﻼﻓ ﺖ ﻧ ﺎﻣﺰد ﻧﻜ ﺮد زﻳ ﺮا ه ﺮ ﻳ ﻚ از ﺁنه ﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را از ﻧﺎﻣﺰدي ﺧﻼﻓﺖ ﺑﺮآﻨﺎر آ ﺮد وﻟ ﻲ ﺑ ﺎز آﺴ ﻲ ﺑ ﻪ ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪ و رأي اﺑﺮاز ﻧﻜﺮد از اﻳﻦ رو ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻗﻄﻊ و ﻓﺼﻞ اﻣﺮاء را ﺑﻪ ﺳﻪ روز ﺑﻌﺪ ﻣﻮآﻮل آ ﺮد آ ﻪ ﺿ ﻤﻨ ًﺎ از ﺁراء‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر ﻧﻴﺰ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ در ﻣﺪت ﺳ ﻪ روز ﻧﻈ ﺮ اه ﻞ ﺣ ﻞ و ﻋﻘ ﺪ را ﺟﻮﻳ ﺎ ﺷ ﺪ و ﺣﺘ ﻲ ﻣ ﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ از ﻋﺜﻤ ﺎن ﭘﺮﺳ ﻴﺪ‪ ،‬اﮔ ﺮ‬
‫ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﮕﻴﺮد از ﭼﻬ ﺎر ﻧﻔ ﺮ دﻳﮕ ﺮ آ ﻪ را ﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻣ ﻲداﻧ ﻲ؟ و ﻋﺜﻤ ﺎن ﻋﻠ ﻲ را اوﻟ ﻲ و‬
‫اﺣﻖ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ آﺮد‪ .‬ﻋﻴﻦ اﻳﻦ ﺳﺆال را از ﻋﻠﻲ آﺮد و ﻋﻠﻲ ﻧﻴﺰ از ﻣﻴﺎن ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻋﺜﻤﺎن را ﺳ ﺰاوارﺗﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺳﻪ روز در ﻣﺴﺠﺪ رﺳﻮلاﷲ اﺟﺘﻤﺎع آﺮدﻧﺪ وﺗﻘﺮﻳﺒ ًﺎ ﺑﺮ هﻤ ﻪ ﻣﻌﻠ ﻮم ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻳﻜ ﻲ از دو ﻧﻔ ﺮ ﻋﻠ ﻲ و‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮاهﻨﺪ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﺮمﺧﻮﻳﻲ و ﺣﻴﺎ و ﺳﺨﺎوت ﻣﻌﺮوف و ﻋﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﺠﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺗﻘﻮي‪ ،‬و ﺳ ﺨﺖﮔﻴ ﺮي در اﺻ ﻮل دﻳﺎﻧ ﺖ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدم دﻧﻴﺎ دوﺳﺖ آﻪ از دﻗ ﺖ و ﺳ ﺨﺖﮔﻴ ﺮي دﻩ ﺳ ﺎﻟﻪ ﻋﻤ ﺮ ﺧﺴ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ از روي آ ﺎر ﺁﻣ ﺪن ﻋﻠ ﻲ‬
‫ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﺪﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ هﻤﺎن روش ﻋﻤﺮ اداﻣﻪ ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻪ ﻋﻤﺮوﻋﺎص ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬او ﺷ ﺐ ﺑ ﻪ ﻧ ﺰد‬
‫ﻋﻠﻲ رﻓﺖ و ﺑﻪ وي ﮔﻔﺖ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ روي ﻣﻲﺁورد و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ رﺳﻮل را ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﻣ ﻲآﻨ ﺪ وﻟ ﻲ‬
‫ﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ ﺷ ﺄن ﺗ ﻮ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻲدرﻧ ﮓ ﺑﭙ ﺬﻳﺮي ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﺮاي اﺳ ﺘﺤﻜﺎم اﻣ ﺮ و اﺳ ﺘﻮاري ﺧﻼﻓ ﺖ ﺳ ﺰاوارﺗﺮ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺧﻮد را ﺗﻜﺮار آﻨﺪ)ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‪.(.‬‬
‫روز ﻣﻮﻋﻮد ﻓﺮا رﺳﻴﺪ و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺷﺪ و ﻧﺨﺴﺖ ﻋﻠﻲﺑ ﻦ اﺑ ﻲﻃﺎﻟ ﺐ را ﻣﺨﺎﻃ ﺐ ﺳ ﺎﺧﺖ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺗﻮ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬داﻣﺎد او ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺠﺎه ﺪي و اﮔ ﺮ ﻗ ﻮل ﻣ ﻲده ﻲ آ ﻪ ﺑ ﻪ آﺘ ﺎب‬
‫اﷲ و ﺳﻨﺖ رﺳﻮلاﷲ و ﺳﻴﺮﻩ ﺷﻴﺨﻴﻦ ﻋﻤﻞ آﻨﻲ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻲآﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ را ﻗﺒﻮل دارم وﻟﻲ ﺑﻪ روش ﺧﻮد رﻓﺘﺎر ﺧﻮاهﻢ آﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻲدرﻧﮓ ﻋﺜﻤﺎن را ﺧﻄﺎب آﺮدﻩ و ﮔﻔﺖ ﭘﺲ از ﻋﻠﻲ ﺗﻮ ﻣﻮﺟﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺎﻣﺰدهﺎي ﺧﻼﻓﺘﻲ‪ .‬اﮔﺮ ﺑ ﻪ‬
‫آﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ رﺳﻮلاﷲ و ﺳﻴﺮﻩ ﺷﻴﺨﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻮاهﻲ آﺮد ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻲآﻨﻢ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻲدرﻧﮓ ﻗﺒﻮل آﺮد و ﺑ ﺪﻳﻦ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻪ را ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي)ﺻﻔﺤﻪ ‪ 82-80‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻠﻌﻤﻲ‪ ،‬ﻧﺴﺨﻪ ﻋﻜﺴﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﻓﺮهﻨ ﮓ‪ (.‬ﺑ ﻪ ﮔﻮﻧ ﻪاي ﺷ ﺮح‬
‫دادﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻧﻘ ﻞ ﺁن ﻣ ﺮد ﻧﻜﺘ ﻪ ﺳ ﻨﺞ را ﺑ ﻪ اوﺿ ﺎع اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻲ ﺁن زﻣ ﺎن و ﺳ ﻮداﻳﻲ آ ﻪ ﺑ ﺮاي رﻳﺎﺳ ﺖ و ره ﺎﻳﻲ از‬
‫ﺳﺨﺖﮔﻴﺮهﺎي ﻋﻤﺮ ﺑﺮ ﭘﺎرﻩاي از ﺳﺮان اﺻﺤﺎب ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﺑﻮد ﺁﮔﺎﻩ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫”و ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﺑﻤﺮد هﺮ ﭼﻪ اﻧﺪر ﺑﺎدﻳﻪ آﺲ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ هﻤ ﻲ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ از ﻣﻬﺘ ﺮان ﺑ ﻪ ﺗﻌﺰﻳ ﺖ و ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬
‫از هﺮ ﻳﻜﻲ ﻣﺸﻮرت هﻤﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪ اﻧﺪر اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ‪ ،‬هﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎن‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺷﺐ اﻧﺪر ﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺳﻮي ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﻌﺎص ﺁﻣﺪ و ﮔﻔﺘﺎ اﻣﺸﺐ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ زي )ﻧ ﺰد( ﻣ ﻦ ﺁﻣ ﺪ و ﮔﻔ ﺖ اﻳ ﻦ‬
‫آﺎر ﺑﺮ دو ﺗﻦ ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﻋﺜﻤﺎن و ﻋﻠﻲ‪ .‬و ﻣﻦ ﻋﺜﻤﺎن را ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ .‬ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ ﺑﻪ )ﻧﺰد( ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ ﺑ ﻮد و ﻣ ﻦ‬
‫هﻢ ﻋﺜﻤﺎن را ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﮔﻔﺖ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻨﻴﻢ؟ آﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺮدي ﻧﺮم اﺳﺖ ﻣﺒﺎدا اﻳﻦ آﺎر از ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﺎز اﻓﻜﻨﺪ و ﻋﻠﻲ ﺑﻪ‬
‫زﻳﺮآﻲ اﻳﻦ آﺎر در ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺁن ﺷﺐ ﺑﺎ ﻋﻤﺮو ﻋﺎص هﻤﻲ ﺑﻮد و هﻤ ﻲ ﮔﻔ ﺖ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ آﻨ ﻴﻢ ﺗ ﺎ اﻳ ﻦ آ ﺎر ﺑ ﻪ ﻋﺜﻤ ﺎن اﻓﺘ ﺪ‪ /‬ﻋﻤ ﺮو‬
‫ﻋﺎص هﻤﺎن ﺷﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﺷﺪ و او را ﮔﻔﺖ ﺗﻮ داﻧﻲ دوﺳﺘﻲ ﻣﻦ ﺗﻮ را از ﻗ ﺪﻳﻢ و ﻣﻴ ﻞ ﻣ ﻦ ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ‪ ،‬و اﻳ ﻦ آ ﺎر از‬
‫هﻤﻪ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ و ﻣﻴﺎن ﺗﻮ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻣﺸﺐ ﺑﺮ هﻤﻪ ﻣﻬﺘﺮان ﺑﺮﮔﺸﺖ آﻪ از اﻳﻦ دو ﺗﻦ آ ﻪ را‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ؟ ﻣﺮدﻣﺎن ﻟﺨﺘ ﻲ ﺗ ﻮ را ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ و ﻟﺨﺘ ﻲ ﻋﺜﻤ ﺎن را‪ ،‬و ﺳ ﻮي ﻣ ﻦ ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﻣ ﻦ ﮔﻔ ﺘﻢ ﺗ ﻮ را ﺧ ﻮاهﻢ و اآﻨ ﻮن زي‬
‫)ﻧﺰد( ﺗﻮ ﺁﻣﺪم آﻪ ﺗﻮ را ﻧﺼﻴﺤﺖ آﻨﻢ اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮي ﻓﺮدا اﻳﻦ آﺎر ﺗﻮ را ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﻲ ﮔﻔﺘﺎ ﺑﭙﺬﻳﺮم هﺮ ﭼﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﻲ‪ .‬ﮔﻔﺘﺎ ﺑ ﺪان‬
‫ﺷﺮط آﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻋﻬﺪ آﻨﻲ آﻪ اﻳﻦ‪،‬آﺲ را ﻧﮕﻮﻳﻲ هﺮﮔﺰ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﻋﻬﺪ آﺮد و ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﺮديﺳﺖ ﺑﺎ ﺻﻼح و ﻋﻔﺎف اﻳﺪون )اآﻨﻮن‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ( ﺑﺎﻳﺪ آﻪ ﭼﻮن ﻓﺮدا اﻳﻦ آ ﺎر‬
‫ﺑﺮ ﺗﻮ ﻋﺮﺿﻪ آﻨﺪ ﺗﻮ اﻧﺪر ﺁن رﻏﺒﺖ ﻧﻜﻨﻲ‪ ،‬آﻪ ﭼﻮن از ﺗﻮ ﺁهﺴﺘﮕﻲ ﺑﺒﻴﻨﺪ و رﻏﺒﺖ ﻧ ﺎآﺮدن‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗ ﻮ اﻧ ﺪر رﻏﺒ ﺖ ﻧﻜﻨ ﻲ‬
‫آﻪ از ﺗﻮ رﻏﺒﺖ ﺑﻴﻨﺪ و ﺷﺘﺎب ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬روي از ﺗﻮ ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻨﻴﻦ آﻨﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺲ هﻢ در )هﻤﺎن( ﺷﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺷﺪ‪ .‬هﻤﺎن ﮔﺎﻩ و ﻣﺮ او را ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻣﻦ ﺑﭙ ﺬﻳﺮي ﻓ ﺮدا اﻳ ﻦ‬
‫آﺎر ﻣﺮ ﺗﻮ را ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮي ﻋﻠﻲ آﺎر از ﺗﻮ اﻧﺪر رﺑﺎﻳﺪ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺬﻳﺮم ﺑﮕﻮي‪ .‬ﮔﻔﺘﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﺮدي اﺳﺖ‬
‫درﺳﺖ راﺳﺖ و ﺳﺮ ﺑﻪ اﻋﻼﻧﻴﺖ ﻳﻜﻲ دارد‪ .‬ﻓﺮدا ﭼﻮن اﻳﻦ آﺎر ﺑﺮ ﺗﻮ ﻋﺮﺿﻪ آﻨ ﺪ ﻧﮕ ﺮ ﺗ ﺎ ﮔﺮاﻧ ﻲ ﻧﻜﻨ ﻲ و اﮔ ﺮ ﺷ ﺮﻃﻲ‬
‫آﻨﺪ ﻧﮕﻮﻳﻲ ﻧﺘﻮاﻧﻢ‪ .‬هﺮ ﭼﻪ ﮔﻮﻳﺪ زود اﺟﺎﺑﺖ آﻦ‪) .‬ﻋﺜﻤﺎن( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻨﻴﻦ آﻨﻢ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎز ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ دﻳﮕﺮ روز ﺑﻪ ﻣﺰﮔﺖ )واژﻩ ﻣﺴﺠﺪ از هﻤﻴﻦ واژﻩ ﻣﺰﮔﺖ اﺳﺖ( ﺁﻣﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻣﺪاد ﺑﻜﺮد ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬
‫ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﭘﻴﺸﻴﻦ و ﮔﻔﺖ ﺑﺪاﻧﻨﺪ آﻪ ﻋﻤﺮ رﺿﻲاﷲ ﻋﻨﻪ از آﺮاهﻴﺖ آﻪ اﻳﻦ آﺎر را داﺷ ﺖ ﻧﺨﻮاﺳ ﺖ آ ﻪ آ ﺲ‬
‫را ﺧﻠﻴﻔﺖ آﻨﺪ ﺗﺎ از ﻣﺰد و ﺑﺰﻩ )ﮔﻨﺎﻩ( اﻳﻦ آﺎر ﺑﻴﺮون ﺁوردﻳﻢ و ﺳﻌﺪ و زﺑﻴﺮ ﻧﺼﻴﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺮا ﺑﺨﺸ ﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اآﻨ ﻮن اﻳ ﻦ‬
‫آﺎر ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻲ و ﻋﺜﻤﺎن ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﺷﻤﺎ آﻪ را ﮔﺰﻳﻨﻴﺪ؟ ﺗﺎ او را ﺑﻴﻌﺖ آﻨﻢ و هﺮ آﺴ ﻲ از اﻳ ﻦ ﻣﺠﻠ ﺲ ﺑ ﺎز ﮔ ﺮدد ﺑﺪاﻧ ﺪ‬
‫آﻪ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ آﻴﺴﺖ؟ ﮔﺮوهﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻋﻠﻲ را ﺧﻮاهﻴﻢ‪ .‬ﮔﺮوهﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻋﺜﻤ ﺎن را ﺧ ﻮاهﻴﻢ و اﺧ ﺘﻼف آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺳ ﻌﺪﺑﻦ‬
‫زﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ را ﺗﻮ ﺧﻮﺷﺘﺮي و ﺗﻮ را ﭘﺴﻨﺪﻳﻢ اﮔﺮ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑﻴﻌﺖ آﻨﻲ آﺲ ﺧﻼف ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﮔﻔﺖ آﺎر از اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ دو ﺗﻦ آﺪام ﺻﻮاﺑﺘﺮ و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ آﻮﺗﺎﻩ آﻨﻴﺪ‪ .‬ﻋﻤﺎر ﻳﺎﺳﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاهﻲ آﻪ ﺧﻼف ﺑﺮﻧﺨﻴﺰد ﻋﻠﻲﺑﻦ اﺑﻲﻃﺎﻟﺐ را ﺑﻴﻌﺖ آﻦ‪ .‬ﻣﻘﺪاد ﮔﻔﺖ ﻋﻤﺎر راﺳﺖ هﻤ ﻲ ﮔﻮﻳ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻋﻠ ﻲ‬
‫را ﺑﻴﻌﺖ آﻨﻲ آﺲ اﺧﺘﻼف ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺑﻲ ﺳﺮح ﺷﻴﺮ ﺧﻮردﻩ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻮد و ﻳﻚ ﺑ ﺎر ﻣﺮﺗ ﺪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و ﺑ ﺎز‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ از ﻣﻴﺎن ﺧﻠﻖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ را ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺧﻮاهﻲ آﻪ آﺲ ﺧﻼف ﻧﻜﻨﺪ ﻋﺜﻤﺎن را ﺑﻴﻌﺖ آﻦ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺎر ﻋﺒﺪاﷲ را دﺷ ﻨﺎم داد و ﮔﻔ ﺖ ﻳ ﺎ ﻣﺮﺗ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﻮ را ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺳ ﺨﻦ ﭼ ﻪ آ ﺎر اﺳ ﺖ؟ و ﺗ ﻮ را از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﻲ ﭼ ﻪ‬
‫ﻧﺼﻴﺐ اﺳﺖ‪ .‬آﻪ اﻧﺪر آﺎر اﻣﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻤﻲ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﻳﻲ؟ ﻣﺮدي از ﺑﻨﻲ ﻣﺨﺰوم ﻋﻤ ﺎر را ﮔﻔ ﺖ ﻳ ﺎ ﺑﻨ ﺪﻩ و ﺑﻨ ﺪﻩزادﻩ‬
‫ﺗﻮ را ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﭼﻪ آﺎر اﺳﺖ؟‬
‫ﭘﺲ از ﺁن ﻗﻮم ﺑﻪ دو ﮔﺮوﻩ ﺷﺪﻧﺪ و ﻟﺠﺎج و ﺁﺷﻮب ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص ﺑﺮ ﭘﺎي ﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔ ﺖ اي‬
‫ﻣﺮد اﻳﻦ آﺎر زودﺗﺮ ﺑﺮﮔﺰار ﭘﻴﺶ از ﺁن آﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮﺧﻴﺰد‪ .‬ﭘﺲ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﺮ ﭘﺎي ﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔ ﺖ ﺧ ﺎﻣﺶ ﺑﺎﺷ ﻴﺪ ﺗ ﺎ ﺁن‬
‫ﺣﻜﻢ آﻪ ﻣﻦ اﻧﺪر اﻳﻦ داﻧ ﻢ ﺑﻜ ﻨﻢ‪ .‬ﻣﺮدﻣ ﺎن ﺧ ﺎﻣﻮش ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﮔﻔ ﺖ ﻳ ﺎ ﻋﻠ ﻲ ﺑ ﺮ ﭘ ﺎي ﺧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺖ و ﭘ ﻴﺶ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺁﻣﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ دﺳﺖ راﺳﺖ ﻋﻠﻲ را ﺑﻪ دﺳ ﺖ ﭼ ﭗ ﺧ ﻮﻳﺶ ﮔﺮﻓ ﺖ و دﺳ ﺖ راﺳ ﺖ ﺑ ﺮﺁورد آ ﻪ ﺑ ﺮ دﺳ ﺖ‬
‫راﺳﺖ ﻋﻠﻲ دهﺪ و ﮔﻔﺖ ﻳﺎ ﻋﻠﻲ ﻋﻬﺪ و ﻣﻴﺜﺎق ﺧﺪاي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ آﻪ اﻳﻦ آﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاﻧﻲ ﺑﺮ آﺘﺎب و ﺳ ﻨﺖ ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ و‬
‫ﺑﺮ ﺳﻴﺮت اﻳﻦ دو ﺧﻠﻴﻔﻪ آﻪ از ﭘﺲ او ﺑﻮدﻧﺪ؟‬
‫ﻋﻠﻲ را ﺁن ﺳﺨﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﻳﺎد ﺁﻣﺪ آ ﻪ وي را ﺷ ﺒﺎﻧﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ را ﮔﻔ ﺖ اﻳ ﻦ آ ﺎر ﺑ ﺪﻳﻦ‬
‫ﺷﺮط دﺷﻮار ﺑﻮد و آﻲ داﻧﺪ هﻤﻪ ﺣﻜﻢ آﺘﺎب ﺧﺪاي و هﻤﻪ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ؟ و ﻟﻜﻦ ﺑﺪان ﻗﺪر آﻪ ﻋﻠﻢ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻃﺎﻗﺖ و‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﻦ ﺟﻬﺪ آﻨﻢ و از ﺧﺪاي ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺧﻮاهﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ دﺳﺖ ﭼﭗ از دﺳﺖ ﻋﻠﻲ ﺑﺎز داﺷﺖ و دﺳ ﺖ راﺳ ﺖ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧ ﻮﻳﺶ هﻤ ﻲ داﺷ ﺖ و ﻋﻠ ﻲ را ﮔﻔ ﺖ‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺿﻌﻴﻔﻲ و ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺴﺘﻲ و ﺑﺪﻳﻦ ﺷﺮط؟‬
‫ﻳﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻴﺎي‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ دﺳﺖ راﺳﺖ ﻋﺜﻤﺎن را ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﭼ ﭗ ﺑﮕﺮﻓ ﺖ و ﮔﻔ ﺖ‬
‫ﻳﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ ﻋﻬﺪ و ﻣﻴﺜﺎق ﺧﺪاي آﻪ آﺎر اﻳﻦ اﻣﺖ ﺑﺮﺣﻜﻢ آﺘﺎب ﺧﺪاي و ﺳﻴﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﺳ ﻴﺮت اﻳ ﻦ دو ﺧﻠﻴﻔ ﻪ‬
‫ﺑﺮاﻧﻲ؟ ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻔﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺁن دﺳﺖ راﺳﺖ آﻪ ﻋﻠﻲ را ﺑﺮ ﻧﺰدﻩ ﺑﻮد زود ﺁورد و ﺑ ﺮ دﺳ ﺖ ﻋﺜﻤ ﺎن زد و ﺑﻴﻌ ﺖ آ ﺮد و ﮔﻔ ﺖ‬
‫ﺑﺎرك اﷲ ﻟﻚ ﻓﻴﻤﺎ ﺻّﻴﺮﻩ اﻟﻴﻚ‪ ،‬و ﺧﻠﻖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻴﻌﺖ آﺮدﻧﺪ و ﻋﻠﻲ هﻢ ﭼﻨﺎن ﺑ ﺮ ﭘ ﺎي ﻣﺎﻧ ﺪ ﻣﺘﺤﻴ ﺮ! ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ را‬
‫ﮔﻔﺖ ﺧﺪﻋﺘﻤﻮﻧﻲ ﺧﺪﻋﺔ‪ .‬ﺑﻔﺮﻳﻔﺘﻴﺪ ﻣﺮا ﻓﺮﻳﻔﺘﻨﻲ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺖ آﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ آﻪ ﻋﻤ ﺮو ﺑ ﻦ ﻋ ﺎص ﮔﻔﺘ ﻪ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ اﺗﻔ ﺎق ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ و ﻋﺜﻤ ﺎن و ﺳ ﻌﺪ و زﺑﻴ ﺮ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻋﻠﻲ هﻢ ﭼﻨﺎن ﻣﺘﺤﻴﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﭼﻮن روي ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﮔﻔﺖ ﻳﺎ ﻋﻠﻲ آﺠﺎ هﻤﻲ ﺷﻮي و ﺑﻴﻌﺖ‬
‫ﻧﻤﻲآﻨﻲ؟ ﺧﺪاي ﮔﻔﺖ و ﻣﻦ ﻧﻜﺚ ﻓﺎﻧﻤﺎ ﻳﻨﻜﺚ ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻪ؟ و ﻧﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ از اﻳ ﻦ آ ﺎر ﺑﻴ ﺮون ﺁوردم آ ﻪ ه ﺮ ﭼ ﻪ ﻣ ﻦ‬
‫ﺣﻜﻢ آﻨﻢ ﺑﭙﺴﻨﺪي؟ و ﻧﻪ ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ هﺮ آﻪ رأي ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ را ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷ ﻮد ﺑﻜﺸ ﻴﺪش؟ ﻋﻠ ﻲ ﭼ ﻮن اﻳ ﻦ ﺣ ﺪﻳﺚ ﺷ ﻨﻴﺪ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﻴﻌﺖ آﺮد و ﺁن روز ﻧﻤﺎز دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ و اﻣﺎﻣﻲ ﻋﺜﻤﺎن آﺮد“‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن آﻪ )ﺑﻪ ﻗﻮل ﻃﺒﺮي( ﺑﺎ ﻋﻤﺮو ﻋﺎص ﺑ ﺮاي ﺧﻼﻓ ﺖ ﻋﺜﻤ ﺎن ﭼ ﺎرﻩاﻧﺪﻳﺸ ﻲ ﻣ ﻲآ ﺮد و از ﺧﻼﻓ ﺖ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺑﻮد ‪ 25‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از اﻧﺘﺨﺎب اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﺧﺸﻢ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد آ ﺮد ﺑ ﺎ وي ﺑﻴﻌ ﺖ ﻧﻜﻨ ﺪ و ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را‬
‫ﭘﺮ از ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺳﺎزد‪ .‬اﻣﺎ اآﻨﻮن آﻪ اﻣﺮ ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻲ و ﻋﺜﻤﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﻋﺜﻤ ﺎن را ﺑﺮﻋﻠ ﻲ ﺗ ﺮﺟﻴﺢ ﻣ ﻲده ﺪ‬
‫زﻳﺮا در ﺳﺎﻳﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻮاﻳﻲ ﺑﺮﺳﺪ و از ﺗﻘﻮاي ﻋﻠﻲ ﺑﻴﻤﻨﺎك اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎً اﮔﺮ ﻋﻠﻲ ﭘﺲ از ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻲرﺳﻴﺪ دورﻩ ﻃﻼﻳ ﻲ اﺳ ﻼم ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻃ ﻮل ﻣ ﻲآﺸ ﻴﺪ اﺧﺘﻼﻓ ﺎت روي‬
‫ﻧﻤﻲداد اﻧﺤﺮاف از اﺻﻮل اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻧﻤﻲﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬اﻗﻮام ﺳ ﻮدﺟﻮي ﻋﺜﻤ ﺎن ﺑ ﺮ ﻣﻘﺎﻣ ﺎت ﺑ ﺰرگ ﺣﻜ ﻮﻣﺘﻲ دﺳ ﺖ‬
‫ﻧﻤﻲﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺴﻴﺎري از ﺣﻮادث آﻪ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﻌﺎوﻳﻪ و ﺳﻠﺴﻪ اﻣﻮي ﺷﺪ واﻗﻊ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫‪-10‬ﻳﺎران ﺣﻀﺮت رﺳﻮل را ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ وي ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻘﺴﻴﻢ آﺮد‪:‬‬
‫دﺳﺘﻪاي آﻪ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اذﻋﺎن ﺑﻪ ﻧﺒ ﻮت ﻣﺤﻤ ﺪ وي را ﺁﻓﺮﻳﻨﻨ ﺪﻩ دﺳ ﺘﮕﺎهﻲ ﺗﺸ ﺨﻴﺺ دادﻩ و ﺧ ﻮد در ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ‬
‫ﺁن ﺳﻬﻤﻲ داﺷﺘﻪ و اﻳﻨﻚ آﻢ و ﺑﻴﺶ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را وارث اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎﻩ و ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ و ﺣﺮاﺳﺖ ﺁن ﻣ ﻲداﻧﺴ ﺘﻨﺪ و ه ﺮ‬
‫دو در ﺗﻌﻈﻴﻢ و ﺗﻜﺮﻳﻢ و اﻋﻼي ﺷﺄن وي هﻢ داﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ ﻋﻤﺮ ﻓﺮد ﺑﺎرز اﻳﻦ دﺳﺘﻪ و از هﻤﻴﻦ رو ﺑ ﺮ در ﻣﺴ ﺠﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﺑ ﻪ آ ﻒ ﻣ ﺮدم را ﺗﻬﺪﻳ ﺪ‬
‫ﻣﻲآﺮد آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤﺮدﻩ ﺑﻠﻜﻪ ﭼﻮن ﻣﻮﺳﻲ ﭼﻬﻞ روز ﻏﻴﺒﺖ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺁﻳﻪ ﻗﺮﺁن را ﺑﺮ او ﻓﺮو ﺧﻮاﻧﺪ آﻪ ‪:‬‬
‫”اﻧﻚ ﻣﻴﺖ واﻧﻬﻢ ﻣﻴﺘﻮن“ و ﭘﺲ از ﺁن ﺑﺮﻣﻨﺒﺮ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣْﺮد وﻟﻲ اﮔ ﺮ ﺧ ﺪا‬
‫را ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻴﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ هﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﻣﻴﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺁﻳﻪ ‪ 144‬ﺳﻮرﻩ ﺁل ﻋﻤﺮان را ﺗﻼوت آﺮد‪.‬‬
‫ت َاوْ ﻗُﺘ َﻞ اﻧْ َﻘ َﻠﺒْ ُﺘﻢْ ﻋَﻠﻲ َاﻋْﻘﺒﺎ ِﺑ ُﻜﻢْ“‬
‫ﺳ َﻞ َاﻓَﺎ ِﺋﻦْ ﻣﺎ َ‬
‫ﺧ َﻠﺖْ ِﻣﻦْ َﻗﺒِْﻠﻪ اّﻟ ُﺮ ُ‬
‫”وﻣَﺎ ُﻣﺤّ َﻤ ُﺪ ا ّﻻ َرﺳُﻮ ُل َﻗﺪْ َ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮيﺳﺖ ﭼﻮن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﺁﻳﺎ اﮔﺮ ﻣْﺮد ﻳﺎ آﺸﺘﻪ ﺷﺪ از دﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ؟‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﺗﺪﺑﻴﺮ و رﺷﺎدت ﺧﻼﻓﺖ را از ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ ﻣﻬ ﺎﺟﺮ اﻧﺼ ﺎر ﺑﻴ ﺮون آﺸ ﻴﺪ و ﺑ ﺎ ﺗﺮدﺳ ﺘﻲ ﺁن را ﺑ ﺮ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﺳﺎﺧﺖ و ﭘﺲ از ﺁن ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اه ﻞ ردﻩ را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨ ﺖ و ﺑ ﺮاي اﺧﻀ ﺎع ﻃﻮاﺋ ﻒ ﻣﺮﺗ ﺪ از ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺷ ﺪت ﻋﻤ ﻞ‬
‫درﻳﻎ ﻧﻜﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر اﻳﻦ ﺳﺆال در ذهﻦ ﻧﻘﺶ ﻣﻲﺑﻨﺪد آﻪ در ﻧﻈ ﺮ ﻋﻤ ﺮ ﺁﻳ ﺎ ﻧﻔ ﺲ دﻳﺎﻧ ﺖ اﺳ ﻼم ﻣﻘﺼ ﻮد ﺑﺎﻟ ﺬات ﺑ ﻮد ﻳ ﺎ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ؟ در هﺮ ﺻﻮرت دﺳﺘﮕﺎهﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد آﻪ ﻧﻤﻲﺑﺎﻳﺴ ﺖ از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮود‪ .‬اﻳ ﻦ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ و ﺳ ﻠﻄﻨﺖ‬
‫ﻧﻮﺑﻨﻴﺎدي آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁوردﻩ و ﺑﻪ اوﺿﺎع ﺟﺎهﻼﻧ ﻪ و ﺣﻘﻴﺮاﻧ ﻪ ﻃﻮاﺋ ﻒ ﺧﺎﺗﻤ ﻪ دادﻩ ﺑ ﻮد ﺑﺎﻳﺴ ﺘﻲ ﺑﺮﻗ ﺮار ﺑﻤﺎﻧ ﺪ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت و آﻮﭼﻚ ﻧﻈﺮي اﻋﺮاب ﺑﺎدﻳﻪ ﻧﺸﻴﻦ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود و در ﺗﺤﺖ ﻟﻮاي اﺳﻼم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪي ﭘﺎي ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫از هﻤ ﻴﻦ روي ﻋﻤ ﺮ ﭘ ﺲ از ﻓﺮاﻏ ﺖ از ﺟﻨ ﮓ ﻣﺮﺗ ﺪﻳﻦ ﻗ ﻮاي ﻣﻮﺟ ﻮد را ﻣﺘﻮﺟ ﻪ اﻣ ﺮي ﺧﻄﻴ ﺮ و ﺑ ﻲﺳ ﺎﺑﻘﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﻓﻜﺮ واﻗﻊﮔﺮاي و دﻳﺪ روﺷﻦ و ﺁﮔﺎهﻲ ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻗﻮم ﻋﺮب ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﺮان و روم را ﭘﻴﺶ آﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫او ﻣ ﻲداﻧﺴ ﺖ اﻳ ﻦ ﻃﻮاﺋ ﻒ ﻧﺎﺁﺷ ﻨﺎ ﺑ ﻪ زراﻋ ﺖ و ﺻ ﻨﻌﺖ و ﺗﺠ ﺎرت ﺁرام ﻧﺨﻮاهﻨ ﺪ ﻧﺸﺴ ﺖ و ﻧﻴ ﺮوي آﺎﻣﻨ ﻪ‬
‫)‪ Kämen‬ﭘﻨﻬﺎن ﺷﻮﻧﺪﻩ‪ ،‬ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪﻩ( در وﺟﻮد ﺁنهﺎ ﻣﺨﺮﺟﻲ ﻣﻲﺟﻮﻳﺪ‪ .‬ﺁنهﺎ اهﻞ ﺗﻔ ﺎﺧﺮ و ﺟﻨﮕﻨ ﺪ و دﻧﺒ ﺎل زن‬
‫و ﻣﺎﻟﻨﺪ ﭘﺲ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ آﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوي رام ﻧﺸﺪﻧﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ هﺪﻓﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﺳﻮدﺁور ﺷﻮد و ﺣﺮص اﻋﺮاب ﺑﻪ آﺴﺐ ﻣﺎل‬
‫و ﺷﻬﻮت ﺑﺪان ﺳﻮي ﻣﺮزهﺎ ﻣﻨﻌﻄﻒ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺸﺎن داد آﻪ در اﺗﺨﺎذ اﻳﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ رأﻳﺶ ﺻﺎﺋﺐ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪-11‬ﺟﻨﮕﻬﺎي ﭘﻲ در ﭘ ﻲ اﻳ ﺮان و روم ﺑﻨﻴ ﻪ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳ ﻲ ﺁن دو را ﺳﺴ ﺖ آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد وﻟ ﻲ ﻣﻬﻤﺘ ﺮ و‬
‫ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ از ﺁن وﺟﻮد اﻋﺮاب در ﺷﻤﺎل ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﻮد آ ﻪ از دو ﺳ ﻪ ﻗ ﺮن ﭘ ﻴﺶ از هﺠ ﺮت ﺑ ﻪ ﺗ ﺪرﻳﺞ ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﻮرﻳﻪ و اردن و ﻋﺮاق ﻣﻬﺎﺟﺮت آﺮدﻩ و ﺣﺘﻲ در ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻳﺮان و روم دوﻟﺖهﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁنه ﺎ هﻤﺪﺳ ﺘﺎن ﺑﺮازﻧ ﺪﻩاي ﺑ ﺮاي ﻟﺸ ﮕﺮﻳﺎن اﺳ ﻼم و ﻣﺎﻳ ﻪ اﺻ ﻠﻲ ﺟﻬ ﺎﻧﮕﻴﺮي ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎر‬
‫ﻣﻲﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺷﺎﻳﺪ وي را ﻧﻴﺰ ﺑﺪﻳﻦ اﻗﺪام ﺗﺸ ﻮﻳﻖ آ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا اﺳ ﻼم ﻣﺒ ﺪل ﺑ ﻪ دﺳ ﺘﮕﺎهﻲ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻗﻮﻣﻴ ﺖ‬
‫ﻋﺮب را ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻣ ﻲآﻨ ﺪ‪ .‬ﺣﻤﺎﺳ ﻪاي اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺗﺸ ﻨﮕﻲ اﺳ ﺘﻴﻼي ﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮان و دﺳ ﺖ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺑ ﺮ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﺑ ﻲﺷ ﻤﺎر ﻓ ﺮو‬
‫ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪ و ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺁنهﺎ را از ذ ّل )ﺧﻮاري و اﻧﻘﻴﺎد( ﺧﻀﻮع و اﻃﺎﻋﺖ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﻲرهﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪-12‬در اﻳﻦ آﻪ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ از روي ﺧﻠﻮص ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪﻩاﻧﺪ و در اﻳﻦ آﻪ اﻳﻤ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣﺒ ﺎدي اﺳ ﻼﻣﻲ‬
‫و اﺟﺮاي اﻣﺮ ﺟﻬﺎد ﻋﺪﻩاي را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﺎم و ﻋ ﺮاق رواﻧ ﻪ ﺳ ﺎﺧﺖ ﺗﺮدﻳ ﺪي ﻧﻴﺴ ﺖ وﻟ ﻲ ﻗ ﺮاﻳﻦ و اﻣ ﺎرت و ﺳ ﻴﺮ در‬
‫ﺣﻮادث ﻓﺘﻮﺣﺎت اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدهﺪ آﻪ ﻣﺤﺮك اﺳﺎﺳ ﻲ اﺳ ﺘﻴﻼء ﺑ ﺮ داراﻳ ﻲ دﻳﮕ ﺮان اﺳ ﺖ‪ .‬زه ﺪ و ﻋ ﺪم اﻟﺘﻔ ﺎت ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺎل دﻧﻴﺎ در داﻳﺮﻩاي ﺗﻨﮓ و ﻣﺤﺼﻮر ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ و ﺣﺘﻲ ﺻ ﺤﺎﺑﻪ ﺑ ﺰرگ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ از اﻳ ﻦ ﻓﺘﻮﺣ ﺎت ﺑ ﻪ ﻣ ﺎل و‬
‫ﻣﻜﻨﺖ ﻓﺮاوان رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﻴﺮ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﺰرگ و ﺟﺰء ﻋﺸﺮﻩ ﻣﺒﺸﺮﻩ و هﺮ دو ﻋﻀﻮ ﺷﻮراﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﺮاي ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﺮ ﻳﻚ از ﻣﺆﻣﻨﺎن دو ﺁﺗﺸﻪ هﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﺑﻴﺶ از ﺳﻲ ﭼﻬﻞ ﻣﻴﻠﻴﻮن درهﻢ ﭘﻮل ﻧﻘﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ه ﺮ‬
‫دو ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺎ ﻋﻠ ﻲ ﺑﻴﻌ ﺖ آﺮدﻧ ﺪ وﻟ ﻲ ﺑﻌ ﺪ از اﻳ ﻦ آ ﻪ دﻳﺪﻧ ﺪ ﻋﻠ ﻲ ﺷ ﻴﻮﻩ ﺑ ﺬل و ﺑﺨﺸ ﺶ ﻋﺜﻤ ﺎن را ﺑ ﻪ آ ﺎر‬
‫ﻧﻤﻲﺑﻨﺪد و در ﺑﻴﺖاﻟﻤﺎل ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮي ﻣﻲآﻨﺪ ﺑﺮ وي ﺧﺮوج آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ زن ﻣﺤﺒﻮب ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ آﻪ از ﻣﺤﺘﺮمﺗﺮﻳﻦ ﺧﻮاﺗﻴﻦ اﺳﻼم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود و ﺟﺰء ﺣﻔﻈﻪ ﻗﺮﺁن و راوﻳﺎن‬
‫ﻣﻮﺛﻖ اﺳﺖ ﺑﺮﺧﻼف اﺟﻤﺎع اﻣﺖ آﻪ ﻋﻠﻲ را ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﻗﺘ ﻞ ﻋﺜﻤ ﺎن را ﺑﻬﺎﻧ ﻪ آ ﺮدﻩ ﺟﻨ ﮓ ﺟﻤ ﻞ را ﺑ ﻪ‬
‫راﻩ اﻧﺪاﺧﺖ زﻳﺮا ﻋﻠﻲ ﭼﻮن ﻋﺜﻤﺎن از ﺑﻴﺖاﻟﻤﺎل ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺮ وي ﺑﺨﺸﺶ ﻧﻤ ﻲآ ﺮد و ﺷ ﺎﻳﺪ در ﻗﻀ ﻴﻪ ”اﻓ ﮓ“ ﻣﻄ ﺎﺑﻖ‬
‫ﻣﻴﻞ او رأي ﻧﺪادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ ﺟﻨﮓهﺎي ﺻﻔﻴﻦ و ﺟﻤﻞ و ﻧﻬ ﺮوان را ﺟ ﺰ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻧﻤ ﻲﺗ ﻮان ﺣﻤ ﻞ آ ﺮد آ ﻪ ﻋﻠ ﻲ ﻧﻤ ﻲﺗﻮاﻧﺴ ﺖ روش‬
‫ﻋﺜﻤﺎن و ﻧﺮم ﺧﻮﻳﻲ او را اداﻣﻪ دهﺪ و ﺗﻤﺎم آﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﭘﺲ از روش ﻋﻤﺮ در دورﻩ ﺧﻼﻓ ﺖ ﻋﺜﻤ ﺎن ﺑ ﻪ ﻧ ﻮاﻳﻲ رﺳ ﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ از روش ﭘﺮهﻴﺰآﺎراﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﺳﺨﺖ ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ آﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ وي ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳ ﺖ و ﺗ ﺪﺑﻴﺮ ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺗﺤﻜﻴﻢ اﺳﺎس آﺎر ﺧﻮد از هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﻲ درﻳﻎ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪-13‬ﺗﺎ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل زﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن ﺗﺪﺑﻴﺮ و ﺳﻴﺎﺳ ﺖ و ﺑ ﺎﻻﺧﺮﻩ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ و ارﻋ ﺎب اﺳ ﻼم‬
‫را ﺑﺮ ﻃﻮاﻳﻒ ﺳﻮد ﺟﻮي و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ از ﻋﻮاﻟﻢ روﺣﺎﻧﻲ ﺗﺤﻤﻴﻞ آﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﭘ ﺲ از رﺣﻠ ﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸ ﻴﺎن او از ﻧ ﺎم او اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ‬
‫آﺮدﻩ و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﻮﻣﻲ ﻋﺮب را اﺳﺘﻮار ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ آﻪ ﭘﺮدﻩاي از آﺒﺮﻳﺎ و ﻣﻌﺠﺰات و اﻋﻤﺎل ﺧﺎرقاﻟﻌﺎدﻩ در ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪ آﺸ ﻴﺪﻩ ﺷ ﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪي آﻪ در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑﻨﺪﻩ ﺧﺪاي ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ از ﺻﻒ ﺑﺸﺮ ﺧ ﺎرج ﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺎم‬
‫ﻗﺪس ﺧﺪاوﻧﺪان ﭘﻴﻮﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ه ﺮ ﺷ ﺨﺺ ﻣﺘﻌ ﻴﻦ و ﺑﺰرﮔ ﻲ اﻓﺴ ﺎﻧﻪه ﺎﻳﻲ ﭘﻴﺮاﻣ ﻮن وي درﺳ ﺖ ﻣ ﻲﺷ ﻮد‪ .‬اﻧﺴ ﺎن ه ﺮ ﻗ ﺪر‬
‫ﻣﺘﺸﺨﺺ و ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ و ﻧﺎﭼﺎر داراي ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ‪ .‬ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺸﻨﻪ ﻣﻲﺷ ﻮد‪ ،‬از ﺳ ﺮﻣﺎ و ﮔﺮﻣ ﺎ‬
‫ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ دارد و در اﻧﺠﺎم ﺁن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﺣﺪود ﺣﺸﻤﺖ و اﻋﺘ ﺪال ﺧ ﺎرج ﺷ ﻮد‪ .‬در ﺑﺮﺧ ﻮرد ﺑ ﺎ‬
‫ﺻﻌﻮﺑﺎت و دﺷﻮاريهﺎ دﭼﺎر ﺳﺴﺘﻲ ﺷﺪﻩ و در هﻨﮕﺎم ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺧﺼﻮﻣﺖ دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﺧﺸﻢ و آﻴﻨﻪ ﻣﻲﮔﺮاﻳﺪ و ﺷ ﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ دﻻﻳﻞ و ﻣﻮﺟﺒﺎﺗﻲ رﺷﻚ ﺑﺮ او ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﺷﻮد اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ هﻤﻪ اﻳﻦ اﻣﻮر آ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﺻ ﻄﻜﺎك ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان اﺳ ﺖ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺁﺛﺎر ﺧﻮب و ﻣﻮاﻟﻴﺪ ﻗﺮﻳﻪ و اﻧﺪﻳﺸﻪ او ﺑ ﺎﻗﻲ ﻣ ﻲﻣﺎﻧ ﺪ و ﺿ ﻌﻒه ﺎي روح ﺑﺸ ﺮي او ﻳ ﺎ ﻣﻜﺘ ﻮم‬
‫ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ دﻳﺪﻩ اﻏﻤﺎض ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺒﻌ ًﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺣ ﺎﻟﺘﻲ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕ ﺬار دﻳ ﺎﻧﺘﻲ آ ﻪ ه ﺰاران ه ﺰار ﺗ ﺎﺑﻊ و ﻣ ﺆﻣﻦ دارد در ﺣﺠﻤ ﻲ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ و‬
‫ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺲ ﺑﺮﺗﺮ روي ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﻗﺮﻳﺶ ﻋﻴﻴﻨﺔ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ را ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻧﺪ آ ﻪ ﺧﺮﻣ ﺎي ﺁن ﺳ ﺎل ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را ﺑ ﻪ ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ‬
‫آﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺪهﻨﺪ ﺗﺎ ﻟﺸ ﮕﺮ ﻗ ﺮﻳﺶ و ﻏﻄﻔ ﺎن ﺑﺮﮔ ﺮدد‪ .‬ﺣﻀ ﺮت اﻣﺘﻨ ﺎع آ ﺮد‪ .‬ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ ﻗ ﺮﻳﺶ ﮔﻔ ﺖ اﮔ ﺮ ﻧﻴﻤ ﻲ ه ﻢ ﺑ ﺪهﻲ‬
‫ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺣﻀﺮت آﻪ از اﺗﺤﺎد ﻗﺒﺎﻳﻞ در هﺮاس ﺑﻮد و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ دور ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺧﻨ ﺪق آﻨ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﻗﺒ ﻮل آ ﺮد و‬
‫ﭼ ﻮن ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺻ ﻠﺢﻧﺎﻣ ﻪ را ﺑﻨﻮﻳﺴ ﺪ ﺳ ﻌﺪﺑﻦ ﻣﻌ ﺎذ‪ ،‬از رؤﺳ ﺎي اوس ﭘﺮﺳ ﻴﺪ ﺁﻳ ﺎ ﻗﺒ ﻮل اﻳ ﻦ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد وﺣ ﻲ ﺧﺪاوﻧ ﺪي‬
‫اﺳﺖ؟ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﻧﻪ اﻣﺎ ﭼﻮن ﺗﻤﺎم ﻃﻮاﻳﻒ ﻋﺮب ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻩاﻧﺪ و ﺧﻄ ﺮ هﻤﻜ ﺎري ﻳﻬ ﻮدان ﺑ ﺎ ﺁنه ﺎ از داﺧ ﻞ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﻣﻲرود ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺁنه ﺎ را ﺑﺮﻣ ﻲﮔ ﺮداﻧﻴﻢ و ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﺮ ﻳﻬ ﻮدان ﻣ ﻲﺗ ﺎزﻳﻢ ﺳ ﻌﺪ ﮔﻔ ﺖ ﺁنه ﺎ در دوران آﻔ ﺮ و ﻋﺼ ﺮ‬
‫ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﺣﺘﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻳﻚ ﺧﺮﻣﺎ از ﻣﺎ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اآﻨﻮن آﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻴﻢ و ﺧﺪا هﻤﺮاﻩ ﻣﺎﺳﺖ اﻳﻦ ﻧﻨ ﮓ را ﻗﺒ ﻮل ﻧﻤ ﻲآﻨ ﻴﻢ‬
‫و ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﺑﺎج ﻧﻤﻲدهﻴﻢ‪ .‬ﺟﻮاب ﺁنهﺎ دم ﺷﻤﺸﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺳﺨﻦ او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و از ﺑﺎج دادن اﻣﺘﻨﺎع آﺮد‪.‬‬
‫در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 23‬ﺳﺎل رﺳﺎﻟﺖ ﺷﺒﻴﻪ اﻳ ﻦ ﻗﻀ ﻴﻪ ﻣﻜ ﺮر روي دادﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻳﻜ ﻲ از ﺻ ﺤﺎﺑﻪ رأي ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را زدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﻳﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻣﺸﻮرت آﺮدﻩ و ﺁنهﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩاﻧﺪ آﻪ رأي ﺧﺪاوﻧﺪ در اﻳﻦ ﺑ ﺎب ﭼﻴﺴ ﺖ و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ را ﺑ ﻪ‬
‫رأي ﺁنهﺎ ﻣﻮآﻮل آﺮدﻩ اﺳﺖ‬
‫اﻣﺎ ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﻄﻪهﺎي ﺿﻌﻒ ﺑﺸﺮي ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪ و هﻤﻪ ﭼﻴﺰ در وي ﻧﻤﻮﻧﻪ آﻤﺎل و ﻣﻈﻬﺮ ارادﻩ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪي ﺷﺪ ﻣﺘﺼﺪﻳﺎن اﻣﻮر در هﺮ اﻣﺮي و در هﺮ ﺷﻜﻠﻲ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر و آﺮدار او اﺳﺘﻨﺎد آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺳﺎدﻩ ﻟ ﻮح ﺁن‬
‫اﻳﺎم ﺁن ﺑﺰرﮔﻮار را ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ و هﺮ آﺲ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺷ ﺄﻧﻲ درﺳ ﺖ ﻣ ﻲآ ﺮد از اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻓ ﻼن‬
‫ﺟﻤﻠﻪ را از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺷﻨﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺣﻜ ﺎم و ﺷ ﺮاﻳﻊ ﻗﺮﺁﻧ ﻲ هﻤ ﻪ واﺿ ﺢ و ﻣﻌ ﻴﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ ﻣﺆﻣﻨ ﺎن ﺣ ﺪود ﺗﻜ ﺎﻟﻴﻒ ﺧ ﻮد را ﺑﺎﻳ ﺪ از آ ﺮدار و‬
‫رﻓﺘﺎر ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻌﻴﻦ آﻨﻨﺪ ‪ .‬ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺠﻤﻞ در ﻗﺮﺁن واﺟﺐ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ وﻟﻲ آﻴﻔﻴ ﺖ و ﺗﻌ ﺪاد ﺁن ﺑﺎﻳ ﺪ از روي آ ﺮدار‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻮد آﻪ ﺣﺪﻳﺚ و ﺳﻨﺖ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ و روز ﺑﻪ روز زﻳﺎد ﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري آﻪ در ﻗ ﺮن ﺳ ﻮم و‬
‫ﭼﻬﺎرم ﻋﺪﻩ اﺣﺎدﻳﺚ از هﺰارهﺎ ﺗﺠﺎوز آﺮد و ﺻﺪهﺎ ﻧﻔﺮ از ﻳﻚ ﺳﻮي آﺸﻮرهﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﺟﻤﻊﺁوري آﻨﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺤﺪﺛﻴﻦ آﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ آﺸﻮرهﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻮرد اﻋﺘﺒ ﺎر و اﺣﺘ ﺮام ﺑﻮدﻧ ﺪ هﺰاره ﺎ ﺣ ﺪﻳﺚ‬
‫از ﺣﻔﻆ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨ ﺪ اﺑ ﻦ ﻋﻘ ﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺘ ﻮﻓﻲ ﺑ ﻪ ﺳ ﺎل ‪ 332‬هﺠ ﺮي دوﻳﺴ ﺖ و ﭘﻨﺠ ﺎﻩ ه ﺰار ﺣ ﺪﻳﺚ ﺑ ﺎ اﺳ ﻨﺎد از ﺣﻔ ﻆ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﺳﻨﮓ ﺑﺰرگ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﺰدن اﺳﺖ و وﺟﻮد اﻳﻦ هﻤﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﺧﻮد دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺻﺤﺖ ﺁنهﺎﺳﺖ وﻟﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﻨﺪﻩ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ آﻪ ﭼﺮا ﻣﺮدم هﻤﻪ آﺎر ﺧﻮد را رهﺎ آﺮدﻩ و در ﭘﻲ ﺟﻤﻊ ﺣ ﺪﻳﺚ ﺗ ﻼش ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﺟ ﺎﻳﻲ‬
‫آﻪ دﻳﮕﺮ ﺟﺰ ﺁن ﭼﻪ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ .‬ﻳ ﺎ داﻧﺸ ﻤﻨﺪي ﭼ ﻮن ﺣﺴ ﻦﺑ ﻦ ﻣﺤﻤ ﺪ ارﺑﻠ ﻲ‪ ،‬ﻓ ﻮت در‬
‫‪ 660‬هﺠﺮي‪ ،‬هﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺪق اﷲ و آﺬب اﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ‪.‬‬
‫‪-14‬اﻣﺮ ﻣﺤﺴﻮس و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎر اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ هﺮ ﻗ ﺪر از ﺣﻴ ﺚ زﻣ ﺎن و ﻣﻜ ﺎن از ﺳ ﺎل ‪ 11‬هﺠ ﺮي و از‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﺣﺠﺎز دور ﺷﻮﻳﻢ ﺣﺠﻢ ﻣﻌﺠﺰات ﻓﺰوﻧﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮد زﻳﺮا ﭘﻨﺪارهﺎ و ﺗﺨﻴﻼت ﺑﻪ آﺎر ﻣﻲاﻓﺘﺪ و از ﻳﻚ ﻧﻔﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ آ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮاهﺐ و ﻣﻜﺎرم ﻓﻜﺮي و اﺧﻼﻗﻲ ﺁراﺳﺘﻪ اﺳﺖ و از اﻳ ﻦ رو ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ﻣﺴ ﻴﺮ ﺗ ﺎرﻳﺦ را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ده ﺪ ﻣﻮﺟ ﻮدي‬
‫ﻣﻲﺁﻓﺮﻳﻨﺪ آﻪ ﺟﺰ در اﻓﺴﺎﻧﻪهﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ -15‬اﻳﺮان ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد‪ ،‬ﻣﺘﻮاﻟﻴ ًﺎ ﺷﻜﺴ ﺖ ﺧ ﻮرد‪ ،‬در ﻗﺎدﺳ ﻴﻪ و هﻤ ﺪان ﺷﻜﺴ ﺖ ﺧ ﻮرد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻧﻨﮕ ﻴﻦ و‬
‫دردﻧﺎآﻲ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺷﻜﺴﺘﻲ آﻪ اﺳﺘﻴﻼي اﺳﻜﻨﺪر و اﻳﻠﻐﺎر ﻣﻐﻮل در ﺟﻨﺐ ﺁن آﻢ رﻧ ﮓ اﺳ ﺖ وﻟ ﻲ اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ را‬
‫ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺎن داد آ ﻪ ه ﺮ ﮔ ﺎﻩ آﺸ ﻮر ﻣ ﺪﻳﺮ ﺑ ﺎ ﺗ ﺪﺑﻴﺮ و ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺑ ﺎ ﺷﺨﺼ ﻴﺖ و آﻔ ﺎﻳﺘﻲ ﻧ ﺪارد ﺣﺘ ﻲ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻣﺸ ﺘﻲ‬
‫اﻋﺮاب ﻧﺎﻣﺠﻬﺰ و ﺑﻲاﻃﻼع از ﺁﻳﻴﻦ ﺳﻠﺤﺸﻮري هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ و اﻳﺎﻟﺖ ﺑﻪ اﻳﺎﻟﺖ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﮔﺮدﻳ ﺪ و ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ ﺷ ﺪ ﻳ ﺎ اﺳ ﻼم ﺁورد و ﻳ ﺎ در آﻤ ﺎل ﺧ ﻮاري و‬
‫ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﺟﺰﻳﻪ دهﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﻲ ﺑ ﺮاي ﻓ ﺮار از ﺟﺰﻳ ﻪ‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬و ﮔﺮوه ﻲ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺮاي ره ﺎﻳﻲ از ﺳ ﻠﻄﻪ ﻧ ﺎﻣﻌﻘﻮل‬
‫ﻣﺆﺑﺪان‪.‬‬
‫دﻳﺎﻧﺖ ﺳﺎدﻩ اﺳﻼم آﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﺷﻬﺎدﺗﻴﻦ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﺨﺼﻮﺻ ًﺎ آﻪ دم ﺗﻴﻎ ﺑﺮﻧﺪﻩ ﭘﺸ ﺖ‬
‫ﺳﺮ ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻴﻮﻩ ﻣﻠﻲ ﺧﻮد در ﻣﻘﺎم ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻗ ﻮم ﻓ ﺎﺗﺢ ﺑﺮﺁﻣﺪﻧ ﺪ و از در اﻃﺎﻋ ﺖ و ﺧ ﺪﻣﺖ وارد‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬هﻮش و ﻓﻜﺮ و ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺧﻮد را در اﺧﺘﻴﺎر ارﺑﺎب ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ زﺑﺎن ﺁنه ﺎ را ﺁﻣﻮﺧﺘﻨ ﺪ و ﺁداب ﺁنه ﺎ را‬
‫ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻐﺎت ﻗﻮم ﻓﺎﺗﺢ را ﺗﺪوﻳﻦ و ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ ﺁن را درﺳﺖ آﺮدﻧ ﺪ و ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻓﺎﺗﺤ ﺎن ﺁﻧ ﺎن را ﺑ ﻪ ﺑ ﺎزي‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ از هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﻇﻬﺎر اﻧﻘﻴﺎد و ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﺧﻮدداري ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ از ﺧﻮد ﻋﺮبهﺎ ﭘﻴﺸﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺣﺘﻲ در‬
‫ﻣﻘﺎم ﺗﺤﻘﻴﺮ دﻳﻦ و ﻋﺎدات ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧ ﻮد ﺑﺮﺁﻣﺪﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ در ﺑ ﺎﻻ ﺑ ﺮدن ﺷ ﺄن ﻋ ﺮب و ﺑﺰرﮔ ﺎن ﻋ ﺮب ﺗ ﻼش‬
‫آﺮدﻧﺪ و اﺻﻞ ﺷﺮف و ﺟﻮان ﻣﺮدي و ﻣﺎﻳﻪ ﺳﻴﺎدت و ﺑﺰرﮔﻮاري را هﻤﻪ در ﻋﺮب ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫هﺮ ﺷﻌﺮي ﺑﺪوي و هﺮ ﻣﺜﻞ ﺟﺎهﻼﻧﻪ و هﺮ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻲﺳﺮ و ﺗﻪ اﻋﺮاب ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺣﻜﻤﺖ و ﭼﻜﻴﺪﻩ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
‫و اﺻﻞ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ آﻪ ﻣﻮﻻي ﻓﻼن ﻗﺒﻴﻠﻪ و آﺎﺳﻪ ﻟﻴﺲ ﺳﻔﺮﻩ ﻓﻼن اﻣﻴﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ اآﺘﻔﺎء آﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺘﺨ ﺎر‬
‫آﺮدﻧﺪ آﻪ ﻋﺮب دﺧﺘﺮﺷﺎن را ﺑﮕﻴﺮد و ﻣﺒﺎهﺎت ﻣﻲآﺮدﻧﺪ آﻪ ﻧﺎم ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺮ ﺧﻮد ﮔﺬارﻧ ﺪ‪ .‬ﻓﻜ ﺮ و ﻣﻌﺮﻓ ﺖ ﺁﻧ ﺎن در ﻓﻘ ﻪ و‬
‫ﺣﺪﻳﺚ و آﻼم و ادب ﻋﺮب ﺑﻪ آﺎر اﻓﺘﺎد و هﻔﺘﺎد درﺻﺪ ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﻪ ﺑﺎر ﺁورد‪.‬‬
‫در ﺑﺎدي اﻣﺮ از ﺗﺮس ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ وﻟﻲ ﭘﺲ از دو ﺳﻪ ﻧﺴﻞ در ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ از ﻋﺮبه ﺎي ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺟﻠ ﻮ‬
‫اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻘﺮب ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎآﻤﻪ ﺑﻨ ﺎي ﭼﺎﭘﻠﻮﺳ ﻲ و ﻣﺪاهﻨ ﻪ را ﮔﺬاﺷ ﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪي آ ﻪ وزﻳ ﺮ ﺑ ﻲﻧﻈﻴ ﺮ ﺁنه ﺎ در‬
‫ﺁﻳﻨ ﻪ ﻧﮕ ﺎﻩ ﻧﻤ ﻲآ ﺮد آ ﻪ ﻣﺒ ﺎدا ﺻ ﻮرت ﻳ ﻚ ﻋﺠﻤ ﻲ را در ﺁﻳﻨ ﻪ ﺑﺒﻴﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاي اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺣ ﺎآﻢ و اﻣﻴ ﺮ ﺷ ﻮﻧﺪ ﻧﺨﺴ ﺖ ﺑﻨ ﺪﻩ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار اﻣﺮاي ﻋﺮب ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ از ﺁن ﺧﻮان ﻳﻐﻤﺎ ﻧﺼﻴﺒﻲ ﺑﺒﺮﻧﺪ وﻟﻲ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ اﻣﺮ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺁنهﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺘﺒﻪ ﺷ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﻮري آﻪ در ﻗﺮن ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم اﻳﺮاﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﺧﻮد را ﺻﻔﺮ و ﺣﺠﺎز را ﻣﻨﺸﺎء ﺗﻤﺎم اﻧﻌﺎم ﺧﺪاوﻧﺪي ﺗﺼﻮر ﻣﻲآﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺒﺪاء ﺧﺮاﻓﺎت و ﭘﻨﺪارهﺎي ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل و زﻳﺎد ﺷﺪن ﺣﺠﻢ ﻣﻌﺠﺰات هﻤ ﻴﻦ ﻧﻜﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ و اﮔ ﺮ ﻣ ﻲﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ‬
‫اوﺿﺎع ﻣﻜﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﺗﻤﺎم ﺣﻮادث ﺳﻴﺰدﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻜﻪ و دﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را ﭼﻨ ﺎن آ ﻪ هﺴ ﺖ در ذه ﻦ ﻣﺼ ﻮر آﻨﻨ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻤﻲرﺳﻴﺪﻧﺪ آﻪ ﻣﺠﻠﺴﻲ در ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار ﻧﻘﻞ آﻨﺪ‪:‬‬
‫”رواﻳ ﺖ ﺷ ﺪﻩ آ ﻪ در ﻳ ﻚ روز ﻋﻴ ﺪ ﺣﻀ ﺮت اﻣ ﺎم ﺣﺴ ﻦ و ﺣﻀ ﺮت اﻣ ﺎم ﺣﺴ ﻴﻦ از ﺟ ﺪ ﺑﺰرﮔ ﻮار ﺧﻮدﺷ ﺎن‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اآﺮم ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻟﺒﺎس ﻋﻴﺪي آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻧﺎزل ﺷﺪ و از ﺑﺮاي ﺁن دو ﻟﺒﺎس ﺳﻔﻴﺪ ﻋﺮﺿﻪ آﺮد‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﻓﺮﻣﻮد آﻮدآﺎن در روز ﻋﻴﺪ ﻟﺒﺎسهﺎي رﻧﮕﻴﻦ ﻣﻲﭘﻮﺷ ﻨﺪ ﺣ ﺎل ﺁن آ ﻪ ﺑ ﺮاي ﺣﺴ ﻦ و ﺣﺴ ﻴﻦ‬
‫ﻟﺒﺎسهﺎي ﺳﻔﻴﺪ ﺁوردﻩاي! ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻃﺸﺖ و اﺑﺮﻳﻖ از ﺑﻬﺸﺖ ﺣﺎﺿﺮ آﺮد ‪ .‬ﮔﻔﺖ هﺮ رﻧﮓ ﺑﺨﻮاهﻴﺪ ارادﻩ آﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣ ﻦ ﺁب‬
‫ﻣﻲرﻳﺰم و ﺷﻤﺎ ﺷﺴﺘﺸﻮ دهﻴﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺎسهﺎ هﻤﺎن رﻧﮓ آﻪ ﻧﻴﺖ آﺮدﻩاﻳﺪ درﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺣﺴﻦ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ و ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ رﻧ ﮓ ﻗﺮﻣ ﺰ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻧ ﺪ‪ .‬وﻗﺘ ﻲ ﻟﺒ ﺎسه ﺎ رﻧﮕ ﻴﻦ ﺷ ﺪ‬
‫ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻃﻔﺎل ﻣﻦ اﻣﺮوز ﻣﺴﺮور ﺷﺪﻧﺪ ﺗﻮ ﭼﺮا ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲآﻨﻲ؟ ﻋﺮض آﺮد‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ ﺣﻀﺮت ﺣﺴ ﻦ رﻧ ﮓ ﺳ ﺒﺰ‬
‫را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﺁن دﻟﻴﻞ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺷﻬﺎدت از اﺛﺮ زهﺮ ﺑﺪﻧﺶ ﺑﻪ ﺳﺒﺰي ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮاﻳﻴ ﺪ و ﺣﻀ ﺮت ﺣﺴ ﻴﻦ‬
‫رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ را اﻧﺘﺨ ﺎب آ ﺮد‪ .‬ﭼ ﻮن در وﻗ ﺖ ﺷ ﻬﺎدت زﻣ ﻴﻦ از ﺧ ﻮن ﺣﻀ ﺮﺗﺶ ﻗﺮﻣ ﺰ ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ“)ﻋ ﻴﻦ اﻳ ﻦ ﺣﻜﺎﻳ ﺖ‬
‫ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل و ﺳﺨﻴﻒ را در آﺘﺎب ﻧﻘﻄﺔ اﻟﻜﺎف ﻣﻴﺮزا ﺟﺎﻧﻲ آﺎﺷﺎﻧﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ و ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﺧﺮاﻓﺎت ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻗﻪ ﺑﺎﺑﻴ ﻪ‬
‫آﻪ ﺧﻮد را ﻣﺼﺪح و ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬار دﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪي ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﺑﻪ ارث رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.(.‬‬
‫ﺳﺎل اول هﺠﺮت و ﻗﺒﻞ از ﻏﺰوﻩ ﻧﺨﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ در ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺳ ﺨﺘﻲ و ﺗﻨ ﮓ دﺳ ﺘﻲ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮ ﻣ ﻲﺑﺮدﻧ ﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺜﺎل ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف آﻪ ﺷّﻢ آﺴﺐ داﺷﺖ و از هﻤﺎن اوان ورود ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزار رﻓﺘ ﻪ و ﻣﺸ ﻐﻮل آ ﺎر ﺷ ﺪ و‬
‫ﺳﻮد ﺑﺮد زﻳﺎد ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺑﻪ ﻣﺰدوري در ﻧﺨﻠﺴﺘﺎنهﺎي ﻳﻬﻮد آﺎر ﻣ ﻲآﺮدﻧ ﺪ و ﭼ ﻮن از زراﻋ ﺖ اﻃﻼﻋ ﻲ ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﻞ زدن و از ﭼﺎﻩ ﺁب آﺸﻴﺪن اآﺘﻔﺎء ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ آﺎر ﻧﻤﻲآﺮد و از ﺗﻌﺎرف و هﺪﻳﻪ دﻳﮕﺮان اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﻣﻲآﺮد و ﮔﺎهﻲ ﺳ ﺮ ﺑ ﻲﺷ ﺎم ﺑ ﺮ‬
‫زﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﺎهﻲ ﺑﺎ ﺧﻮردن ﭼﻨﺪ ﺧﺮﻣﺎ ﺳِﺪ ﺟﻮع ﻣﻲآﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ را ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻴﺮ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁوردن ﺷﺄن ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻤ ﻲﮔ ﻮﻳﻴﻢ ﺑ ﺮ ﻋﻜ ﺲ ﺷ ﺄن و ارزش او در اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫دﺳﺖ ﺗﻬﻲ و ﻓﻘﺪان وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎدي از ﭘﺎي ﻧﻨﺸﺴ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑ ﺮ ﺟﺰﻳﺮةاﻟﻌ ﺮب ﻣﺴ ﺘﻮﻟﻲ ﺷ ﺪ و از اﻳ ﻦ ﺣﻴ ﺚ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻣ ﺮدان‬
‫ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ دﻧﻴﺎ آﻢ ﻧﻈﻴﺮ اﺳﺖ و اﻃﻼع ﺑﺮ اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﺁن زﻣﺎن ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ اﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺸ ﺮي‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺳﺎﻳﺮ ﺁدﻣﻴﺎن و هﻴﭻ ﻗﻮﻩ ﻓﻮق ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ آﻤﻚ وي ﻧﺸﺘﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر را رﺷﺎدت و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ و ﺗﻬﺎون و ﺳﺴﺘﻲ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوزي رﺳ ﺎﻧﻴﺪ ﻧ ﻪ ه ﺰار ﻓﺮﺷ ﺘﻪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن آﻪ ﺟﻨﮓ اﺣﺪ را ﺗﺨﻠﻒ از اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﻨﺠﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻮد ﺧﺪا ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻳ ﺎري‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ ﻧﻪ ﻏﺰوﻩهﺎ ﻻزم ﻣ ﻲﺁﻣ ﺪ و ﻧ ﻪ آﻨ ﺪن ﺧﻨ ﺪق ﺑ ﻪ دور ﺷ ﻬﺮ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ و ﻧ ﻪ ﻗﺘ ﻞ ﻋ ﺎم ﺑﻨ ﻲﻗﺮﻳﻈ ﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻮازﻳﻦ ﻋﻘﻞ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﺑﻮد آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺁﻳﻪ ”وﻟﻮ ﺷﺌﻨﺎ ﻻﺗﻴﻨﺎ آﻞ ﻧﻔﺲ ه ﺪاهﺎ“ ﻓ ﺮوغ اﺳ ﻼم را ﺑ ﺮ ﺗﻤ ﺎم آﻔ ﺎر و‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻣﻲﺗﺎﺑﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘ ﺲ از ‪15‬روز ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﻳﻬ ﻮد ﺑﻨ ﻲ ﻗﻴﻨﻘ ﺎع و ﺑﺴ ﺘﻦ ﺁب و ﺁذوﻗ ﻪ ﺑ ﺮ روي ﺁنه ﺎ و ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﻳﻬ ﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ هﻤﻪ ﺁﻧﺎن را ﺑﻜﺸﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ اﺑﻲ آﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن هﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻮد وﺳ ﺎﻃﺖ آ ﺮد‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻧﭙ ﺬﻳﺮﻓﺖ و ﻋﺒ ﺪاﷲ ﺑ ﻦ‬
‫اﺑﻲ ﭼﻨﺎن ﻋﺮﺻﻪ را ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻨﮓ آﺮد و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﮔﺮﻳﺒﺎن او را ﮔﺮﻓﺖ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﺧﺸﻢ ﺳﻴﺎﻩ ﺷﺪ و ﭼ ﻮن دﻳ ﺪ ﻋﺒ ﺪاﷲ‬
‫ﺑﻦ اﺑﻲ ﻗﺴﻢ ﻳﺎد ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁنهﺎ دﺳﺖ ﻧﺨﻮاهﺪ آﺸﻴﺪ و ﺣﺘﻲ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﻋﻠﻨ ﻲ آ ﺮد‪ ،‬از آﺸ ﺘﻦ ﺁنه ﺎ‬
‫ﺻﺮفﻧﻈﺮ و ﺑﺪﻳﻦ ﻗﻨﺎﻋﺖ آﺮد آﻪ در ﻇﺮف ﺳﻪ روز ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺗﺮك ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺿﻌﻒهﺎي ﺑﺸﺮي ﺻﺪهﺎ ﻣﻮرد در آﺘﺐ ﺳﻴﺮﻩ و ﺗﺎرﻳﺦ ﺻﺪر اﺳﻼم ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ و ﺷ ﻮاهﺪ ﮔﻮﻳ ﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ آﻪ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻗﻮاي ﻓ ﻮق ﻃﺒﻴﻌ ﺖ دﺳ ﺖ اﻧ ﺪرآﺎر ﻧﺸ ﺪﻩ و ﺣ ﻮادث ﺁن زﻣ ﺎن ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺣ ﻮادث ﺗﻤ ﺎم ﺟﻬ ﺎن و‬
‫درﺗﻤﺎم اﻋﺼﺎر ﺑﻨﺎﺑﺮ اﺳﺒﺎب و ﻋﻠ ﻞ ﻃﺒﻴﻌ ﻲ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬و اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ از ﺷ ﺄن ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻤ ﻲآﺎه ﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻏﻴﺮﻋﺎدي و ﻗﻮت روح او را ﺑﻴﺎن ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺸﺮ ﻋﺎدت ﻧﺪارد ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻨﮕﺮد و ﮔﻮﻳﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺣ ﻮادث را ﺗﻌﻠﻴ ﻞ آﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا ﻗ ﻮﻩ واهﻤ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑ ﺮاي او ﺧ ﺪا ﻣ ﻲﺁﻓﺮﻳﻨ ﺪ‪ .‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر آ ﻪ اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوي و ﻧ ﺎدان ﻧﻤ ﻲﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﻏ ﺮش رﻋ ﺪ و‬
‫درﺧﺸﻴﺪن ﺑﺮق را ﺗﻌﻠﻴﻞ آﻨﻨﺪ و ﻧﺎﭼﺎر ﺁن را ﺻﺪاي ﺧﺪا و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻗﻬﺮ و ﺧﺸﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﻗﻬﺎر و آﻴﻦﺗﻮز ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ آﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻒ از اواﻣﺮ او ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺸﺮهﺎي ﻋﺎﻗﻞ و داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻧﻴﺰ از رﺑﻂ دادن ﻋﻠﻞ و ﻣﻌﻠﻮلهﺎ روي ﮔﺮداﻧﺪﻩ و در هﺮ ﭼﻴﺰي ه ﺮ ﻗ ﺪر ﭘﺴ ﺖ و‬
‫ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺿﺮوري داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ و ﻗﺎدر ﻳﻌﻨﻲ ﮔﺮداﻧﻨﺪﻩ ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﻲﺁﻏ ﺎز و اﻧﺠ ﺎم را‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ﭼﻮن ﺧﻮد ﻓ ﺮض آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ و از اﻳ ﻦ رو ﺑ ﺮاي ﺣﺴ ﻦ و ﺣﺴ ﻴﻦ ﺟﺎﻣ ﻪ از ﺑﻬﺸ ﺖ ﻣ ﻲﻓﺮﺳ ﺘﺪ و ﺟﺒﺮﺋﻴ ﻞ وي‪،‬‬
‫ﭼﻮن رﻧﮕﺮزان ﺁن را ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺮخ و ﺳﺒﺰ در ﻣﻲﺁورد و ﺑﻌﺪ هﻢ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫آﺘﺎب ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار آﺘﺎب اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ از ﻣﺎهﻲهﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم آﺮآﺮة ﺑﻦ ﻋﺮﻋ ﺮة ﺑ ﻦ ﺻﺮﺻ ﺮة ﺳ ﺨﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﻲﺁورد‪ .‬ﺻﺪهﺎ آﺘﺎب ﭼﻮن ﺣﻠﻴﺔ اﻟﻤﺘﻘﻴﻦ و ﺟﻨﺎت اﻟﺨﻠ ﻮد و اﻧ ﻮار ﻧﻌﻤ ﺎﻧﻲ و ﻣﺮﺻ ﺎداﻟﻌﺒ ﺎد و ﻗﺼ ﺺ اﻻﻧﺒﻴ ﺎء و‬
‫ﻗﺼﺺاﻟﻌﻠﻤﺎء در اﻳﺮان هﺴﺖ آﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﻲ از ﺁنهﺎ ﺑﺮاي ﻣﺴﻤﻮم آﺮدن و ﺗﺒﺎﻩ آﺮدن اﻓﻜﺎر ﻣﻠﺘﻲ آﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﻋﺎﻗﻞ در ﺗﺐ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺗﺮاﺷﻲ ﺑﻪ آﻠ ﻲ ﻋﻘ ﻞ ﺧ ﻮد را آﻨ ﺎر ﻣ ﻲﮔ ﺬارد‪ .‬ﻣ ﻲداﻧ ﺪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﭼ ﻮن ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣ ﺮدم‬
‫ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻣﻲﺷﺪ و ﻏﺬا ﻣﻲﺧﻮرد وﻃﺒﻌ ًﺎ ﺑﺎز ﻣﺜﻞ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻴﺮون ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬وﻟﻲ در اﻳﻦ ﺟﺎ دﻳﮕﺮ ﻏﻴﺮت‬
‫دﻳﻨﻲ ﺑﻪ او اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﻲدهﺪ ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﻴﻨﺪ ﻟﺬا ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد آﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﻀ ﺎي ﺣﺎﺟ ﺖ ﺳ ﻨﮓ و درﺧ ﺖ از ﺟ ﺎي ﺧ ﻮد‬
‫ﺣﺮآﺖ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ و دور وي ﺣﺼﺎر ﻣﻲآﺸﻴﺪﻧﺪ آﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺮدم ﭘﻨﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﮕﻔﺖ اﻳﻦ آﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻩ واهﻤﻪ ﺁﻧﺎن اﻳ ﻦ‬
‫ﻓﺮض راﻩ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ آﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ او ﻏﺬا ﻧﻤﻲﺧﻮرد ﺗﺎ ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن آﻪ در ﺁﻓﺘﺎب هﻢ ﺳ ﺎﻳﻪ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﺴﻠﻢ آﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻏﺬا ﻣﻲﺧﻮرد ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﺠﺰﻩ را در ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕ ﺮ ﺁورد ﺗ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ دﻳﮕﺮي از ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺷﻮد و اﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﺣﺪود اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﺸﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﻳﺎن‬