VISUELE

GRAAD

KUNSTE 10
ELLEN LOUW MAGHRIET BEUKES LEE VAN WYK

CAPS

LEERDERBOEK

Please note this sample chapter is for viewing purposes only. If you would like to purchase a copy of this title please contact info@futuremanagers.net

VisuELE
kunsTE 10
GRAAd

 Future Managers 2011

Alle regte voorbehou. Geen deel van hierdie boek mag elektronies, meganies, deur middel van fotokopiring of op enige ander wyse reproduseer word sonder die toestemming van die kopiereg eienaar nie.

ISBN 978-1-920-36463-2 Eerste Publikasie 2011 Erkennings Ons het met DALRO, die Artists Rights Society (ARS), SouthAfricanArtists.com en verskeie individuele kunstenaars, stigtings en organisasies geskakel om toestemming te verkry om afbeeldings van kunswerke in die boek te gebruik. Ons dank aan die volgende: 1. Jane Alexander 2. Nelson Mandela Metropolitan Museum vir die werke van Alexis Preller 3. Die Gerard Sekoto Stigting 4. Judith Mason 5. Jane Makhubele 6. Pippa Skotnes vir die werke van Cecil Skotnes 7. Die Michael Stevenson Gallery vir die werke van Wim Botha en Penny Siopis 8. David Krut Publishing vir die werke van Diane Victor 9. Die John Muafangejo Trust 10. DALRO vir die werke van Irma Stern, Deborah Butterfield, Leon Golub, Robert Smithson, Clifford Possum Tjapaltjarri, Ben Shahn, en Vassilakis Takis 11. David Hockney Inc en die Tate Gallery vir die werke van David Hockney 12. ARS vir die werke van Andy Warhol 13. Die Pace Gallery vir die werke van Chuck Close Alles moontlik is gedoen om kopiereghouers op te spoor, maar waar daar enige onopsetlike weglatings of foute is, ontvang die uitgewer graag inligting om dit reg te stel.

Uitgegee deur Future Managers (Pty) Ltd Posbus 13194, Mowbray, 7705 Tel (021) 462 3572 Faks (021) 462 3681 Epos: info@futuremanagers.net Web: www.futuremanagers.net

Book cover & layout design - ctb Design

INHOUDSOPGAWE
HOOFSTUK 1 HOOFSTUK 2 HOOFSTUK 3 HOOFSTUK 4 HOOFSTUK 5 HOOFSTUK 6 HOOFSTUK 7 HOOFSTUK 8

Wat is Visuele Kunste? Afrika Kuns Nie-Westerse Kuns Antieke beskawings Die Klassieke Wreld Middeleeue Die Renaissance Barok

pg 1 pg 69 pg 97 pg 127 pg 161 pg 195 pg 231 pg 261

Wat is Visuele Kunste? inHOuDsOPGAWe

1. Wat is Visuele Kunste? -

2. Onderwerpe van Visuele Kunste 4. Die formele elemente van kuns 6. Media en tegnieke 7. Onderwerpe 8. Styl -

bl 2

3. Inleiding tot visuele geletterdheid -

bl 3

5. Komposisie en die beginsels van komposisie/ontwerp -

bl 6

bl 5 bl 24

9. Funksie, kontekstuele invloede en betekenisse/interpretasie 10. Visuele analise van voorbeelde 11. Praktiese assesseringstaak -

bl 46

bl 44

bl 28

bl 63

bl 52

bl 49

HOOFstuk

visuele kunste 2011

Wat is Visuele Kunste?

Kuns herproduseer nie die sigbare nie; eerder, dit mk die sigbare.
- Paul klee

Kuns is die lewe, intens ondervind. Vir diegene wat o het om mee te sien, kan n kennismaking met n kunswerk diep ontroerend wees.
Zelanski, P. and Fisher, M. The Art of Seeing, p. 12

VISUELE kUnStE bestaan uit n wye veld van kreatiwiteit in praktyk wat die hand, die oog, die intellek en die verbeelding inspan en lei tot die konseptualisering en die skep van tweedimensionele en driedimensionele kunswerke, voorwerpe en omgewings wat op hulle beurt die estetiese, konseptuele en ekpressiewe belange van individue of groepe weerspiel. Visuele Kunste as onderwerp handel oor self-uitdrukking en is n manier om betekenisvol by die wreld betrokke te wees en betekenisvol daarop te reageer. Dit verskaf geleenthede om jou intellek te stimuleer en te ontwikkel. Jou kreatiewe verbeelding word besig gehou deur visuele en tasbare ondervindings asook deur die innoverende gebruik van materiale en tegnologie om aan jou idees uitdrukking te gee. Dit moedig jou ook aan om n individuele visuele taal en geletterdheid te ontwikkel, wat ingelig en gevorm word deur die studie van visuele kultuur, in die verlede en die hede.

visuele kunste 2011

2
1.

Onderwerpe van Visuele Kunste

TYDeNS jou STuDie vaN viSuele kuNSTe jY: koNSepSualiSeer Deur miDDel vaN Die oNTwikkeliNg eN verwerklikiNg vaN kreaTiewe iDeeS iN jou broNboek.

ike belangr n baie s nboek i visuele Die bro van jou nt ort kompone rsus. Dit beho tsboek, ku n ske kunste e word as eatiew te k, n kr ebruik g boe je, le dag n visue n portefeul l, k is nie joernaa ronboe etJiese b n ens. Jou le en

me r is n n for ie, maa e ek n soonlik notabo e, per siew ees en l, ekpres van iD ek eie sty iD plakbo at Jou is w nlikhe stimul persoo e en t vol belang el. Dit behoor moet en pie weers dend te wees s en

e in en opw e bron van ide ktiese ra bar n bruik at in p bevat w an word. beelde gebruik k e opdragt
Aktiwiteite vir die bronboek sal aangedui word as:

Jy gaan spesifieke opdragte vir hierdie boek ontvang, maar jy kan ook ander tekeninge, sketse, notas, koerantberigte, knipsels en die verkenning van konsepte en idees gebruik.

visuele kunste 2011

2. MAAk kreATiewe kunSwerke en doen n voorlegging

Teken is n verpligte deel van alle praktiese opsies van Visuele Kunste. Gespesialiseerde opsies sluit teken, skilder, beeldhouwerk, drukwerk, multimedia, fotografie, keramiek-beeldhouwerk, installasies, nuwe media, ens. in. Jy sal n geskrewe opdrag ontvang en oor die volgende feite ingelig word voor dat jy met jou werk begin: Die taak se spesifieke doel of die eindproduk wat verwag word ten opsigte van medium, grootte, ens. Bronne wat beskikbaar is vir verwysing/navorsing/ ondersoeke en eksperimentasie.

Assesseringsprosedure wat gevolg word/maatstawwe wat gebruik word. Spesifieke, nie-onderhandelbare datums vir die inhandiging van werk; kontrolepunte soos jy vorder. Enige moontlike beperkings en/of riglyne vir die opdrag. Geskikte media, tegnieke vir en/of benaderings oor die opdrag.

3. BeSTudeer kunSwerke oM die hiSTorieSe, poliTieke, SoSiAle en/of ekonoMieSe AgTergrond vAn SAMelewingS/STyle/ BewegingS en individuele kunSTenAArS in viSuele kulTuurSTudieS (vkS) Te verduidelik.
Jy het n werkboek (n A4 harde- of sagteband oefeningboek) vir Visuele Kultuurstudies nodig waarin jy jou opdragte kan doen.

Aktiwiteite vir die Visuele kultuurstudies se werkboek sal aangedui word as:

Voltooi in jou VKS- werkboek.

visuele kunste 2011

Inleiding tot visuele geletterdheid

Geletterdheid verwys gewoonlik na die vermo om te kan lees en skryf, maar dit kan ook dui op die vermo om soorte tekens te kan lees, soos byvoorbeeld beelde. Die toename van beelde in ons kultuur in koerante en tydskrifte, in advertensies, op televisie en op die internet beteken dat visuele geletterdheid (die vermo om beelde te kan lees) n noodsaaklike vaardigheid is. Die eerste vlak van visuele geletterdheid is eenvoudige kennis: die basiese identifisering van die onderwerp of elemente van n foto, kunswerk, ens. Alhoewel akkurate waarneming belangrik is, is die verstaan van wat ons sien en die begrip van visuele verhoudings net so belangrik. Hierdie hor-vlak visuele geletterdheidsvaardighede vereis kritieke denke en is ook essensieel om enige inhoudsarea te verstaan waar inligting oorgedra word deur visuele formate, soos kaarte. ViSuElE BEElDE VErSkyn in uitEEnlopEnDE formAtE.

visuele kunste 2011

Formele elemente van kuns

om iNSig iN eNige kuNSwerk Te verkrY, moeT N meNS eerS Die Taal vaN kuNS keN. HierDie Taal iS Die alfabeT vaN Die kuNSelemeNTe.

DIE FORMELE ELEMENTE VAN KUNS

lyn
lyn is n element van kunswerk wat verwys na die aaneenlopende merk wat deur n bewegende punt op n oppervlak gemaak word. Dit kan tweedimensioneel wees, soos n potloodmerk op papier of dit kan driedimensioneel wees (draad) of gempliseer word (die kant van n vorm). Lyn IS orAL om onS.
Paul klee het ges,

SAul STeinBerg

n lyn is n punt wat gaan stap het.

lyne in nATuur

pAul klee, proMAnAde, 1929 , peN eN iNk

lyn is die basiese element van skryf, teken en meeste skilderye. Piktogramme of beeldskrif was die vroegste vorm van skryf.. n Buitelyn is n lyn wat aanmekaar heg om vorm te skep. Die lyne het deurentyd dieselfde dikte. Kontoerlyne definieer kante, maar definieer ook die kante van vorms binne-in die primre vorm.

MenSgeMAAkTe lyne

visuele kunste 2011

LynE IS UItEEnLopEnd:

dONKER STERK dik dun lank ritmies

broos

gekrom sensitief

ongelyk

lig gebroke
ChArleS M. SChulz, ChArlie Brown And Snoopy, 1973.

lyne kan verskillende kwaliteite en emosies uitdruk. lyne het ook n sielkundige effek. In die volgende skilderye skep die prominentste vorms n suggestie van lyne.

1.1

- Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

Verdeel n bladsy in jou bronboek in nege blokke. Probeer om n verskeidenheid tekenmateriale te gebruik en vul elke blok met verskillende lyne om so die gegewe emosies en konsepte uit te beeld. Jy mag nie n prent teken nie, maar gebruik slegs verskillende kwaliteite van lyne om die volgende emosies mee uit te druk.

lyn

Ben ShAhn, dr. J. oppenheiMer, 1954.

woeDe DepreSSie liefDe vreugDe eNergie vreDe verwarriNg eeNSaamHeiD kalmTe

visuele kunste 2011

JAn verMeer, view of delfT, 1660 61. OLIE OP dOEK.

Horisontale lyne skep n gevoel van vrede en rustigheid. Vertikale lyne skep n gevoel van krag en mag. Diagonale lyne skep n gevoel van beweging en rusteloosheid.

gerArd SekoTo, Song of The piCk, 1946 7. OLIE OP dOEK.

John ConSTABle, The Cornfield, 1826. OLIE OP dOEK.

visuele kunste 2011

1.2

lyn

- Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

trek een van jou skoene uit en sit dit op die tafel voor jou neer. Sorg dat jy n paar velle A4-papier het. Gebruik n potlood en teken die volgende:

n Mens pak n reis van n duisend myl met n goeie paar stewels (skoene) aan. - Michael Gerrish

Blinde konToerTekeninge
Die teken van blinde kontoere is n uitstekende manier om jou oog te leer om te teken wat dit werklik sien; in plaas daarvan om te teken wat dit dink dit sien. Hou jou potlood op een plek op jou papier. fokus nou op een plek op die skoen. Beweeg jou oog oor die buitelyn van die skoen, en probeer om jou potlood op dieselfde manier as jou oog te beweeg. Sodra jy die buitelyn voltooi het, begin om jou oog na die skoen se besonderhede te beweeg, soos die veters, voue in die skoen, ens. Probeer om soveel moontlik besonderhede by te voeg SonDEr om nA DiE pApiEr tE kyk. maak EEn egalige aaneenlopende lyn met jou potlood. Maak n paar van hierdie tekeninge. Die eerste kontoertekeninge gaan vreemd lyk. Met meer oefening sal jy egter besef dat jy n akkurate beeld op papier kan teken sonder om na jou hand te kyk terwyl jy daarmee teken! Kies jou suksesvolste tekening en plak dit in jou bronboek.

AAngepASTe konToerTekeninge
Aangepaste kontoertekeninge is n stap verder as n blinde kontoertekening. Jy teken ook terwyl jy na die onderwerp kyk maar jy mag af en toe na jou tekening kyk. As jy na jou tekening kyk, is dit net om te bepaal of jy op die regte plek is en om te sien hoe jy vorder, maar terwyl jy na jou tekening kyk, mag jy nie teken nie. As jy teken wanneer jy na jou kunswerk kyk, maak jy staat op jou geheue of maak jy dinge op om jou skets mee aan te vul. Om naturalisties te teken, is die inligting wat jy nodig het slegs binne jou bereik as jy versigtig na jou onderwerp kyk. Maak n paar van hierdie tekeninge. Kies jou suksesvolste tekening en plak dit in jou bronboek.

konToerTekeninge
Maak n finale kontoertekening van die skoen in jou bronboek. Probeer om jou skoen op die papier met lyne te verteenwoordig, en gebruik soveel besonderhede soos moontlik. Onthou om baie versigtig na jou onderwerp te kyk.

visuele kunste 2011

10

twee- en DrieDimensionele vorm

TweeDimeNSioNele vorm is n
tweedimensionele area (plat) met n herkenbare grens.

DrieDimeNSioNele vorm is n driedimensionele

vorm. n Driedimensionele vorm het hoogte, breedte en diepte. Dit verwys ook na die illusie van volume in n tweedimensionele werk.

Die eindelose verskeidenheid vorms twee- en driedimensionele kan verdeel word in organies en anorganies (geometries).

eSCher

orgAnieSe vorMS uiT die nATuur

AnorgAnieSe vorMS iS MASJiengeMAAk en heT rigiede/geoMeTrieSe BuiTelyne

wAT Sien Jy? n geSig of n vAAS?

M.C. eSCher, Sky And wATer, 1938. hOutsnEEaFdruK.

Positiewe vorm is die werklike vorm of voorwerp. Die negatiewe vorm verwys na die spasie of agtergrond wat die positiewe vorm omring. Dit is belangrik om die negatiewe ruimtes interessant te hou terwyl jy werk.

let op hoe slim Escher met positiewe en negatiewe vorms speel.

visuele kunste 2011

11

1.3

vorm

- Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

poSiTiewe en negATiewe vorMS

Teken ten minste vyf oorvleulende skoene in jou bronboek. Gebruik slegs hulle buitelyne. let daarna op dat sommige skoene buite die kante beweeg as jy groot teken. neem n swart koki-pen of enige ander donker materiaal en kleur die negatiewe spasies in. Kyk na jou klasmaats se kunswerke en bespreek wie het op die interessantste manier gebruik gemaak van negatiewe vorms.

orgAnieSe vorMS
n Skoen is n mensgemaakte, anorganise voorwerp waarmee ons pret gaan h. Vul n hele bladsy met n kontoertekening van n skoen. Blaai deur tydskrifte en skeur interessante organiese vorms en teksture uit. Jy kan gesigte, figure, bome, diere, ens. gebruik. Gebruik jou hele skoen om n collage daarop te maak. maak seker dat jy die hele skoen bedek met beelde en teksture om n waarlik organiese skoen te skep. Gebruik die prente op so n manier dat dit in die vorms van die skoen pas.

tonale waarDe
Tonale waarde verwys na die graad van lig en donker in n gegewe kunswerk. Vorms het nie in werklikheid buitelyne nie, maar word deur lig gedefinieer. Sonder lig kan ons vorms nie sien nie. Wanneer jy met tonale waardes werk, neem versigtig waar hoe lig op n vorm val. Tonale waardes skep volume en driedimensionele vorms wat die verteenwoordiging van driedimensionele voorwerpe op n tweedimensionele oppervlak is.
leonArdo dA vinCi

visuele kunste 2011

12

n Tienstapwaardeskaal dui die verskillende graderings van baie lig tot baie donker aan. n Skaal soos hierdie is n handige middel wanneer die kunstenaar met tonale waardes werk. In die onderste ry word dieselfde skakering van grys in elkeen van die blokkies geplaas. Kyk hoe donker vertoon dit op die wit en hoe lig op die swart!

neem waar hoe die plat sirkel n ronde bal word met die hulp van skakeringswaardes.

fokuS lig SkAdu kern vAn die SkAdu gereflekTeerde lig weerkAATSing

reMBrAndT, AriSToTle ConTeMplATing A BuST of hoMer,1653. OLIE OP dOEK.

visuele kunste 2011

13

CHiaroSCuro is die tweedimensionele uitbeelding van die

effekte van lig en skaduwee as n manier om die soliditeit van liggame weer te gee, veral wanneer hulle in sterk kontras uitgebeeld word. Die Barok-skilders soos Caravaggio en rembrant was meesters in die gebruik van chiaroscuro.

1.4

tonale waarDes
- Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.
Maak n lewensgrootte tonale tekening van n skoen of n paar skoene in potlood, houtskool of pen. let versigtig op hoe die lig val sodat jy jou tekening kan maak. Dit help om aanvanklik aan die onderkant van die tekening jou eie waardeskaal by te voeg omdat jy n verskeidenheid skakerings gaan gebruik. Jou onderwyser kan verskillende tegnieke demonstreer waarop skakerings geskep kan word, bv. arsering en kruisarsering.

visuele kunste 2011

14

tekstuur
Tekstuur verwys na die oppervlakkwaliteit of die gevoel van n voorwerp. Hoe iets voel as ons daaraan sou vat. Teksture kan grof, egalig, slymerig, stekelrig, wollerig, gekoek, krapperig en gekreukel wees.

Jy kan NagebooTSTe TekSTure in tweedimensionele kunswerke sien, maar jy kan nie die tekstuur daarvan voel nie.

AlBreChT drer

AfrCAn power figure, nO datE. hOut En mEtaaL

JAn verMeer, The Milk MAid, 1658. OLIE OP dOEK.

werklike deel van die werk waaraan jy kan voel.

ware TekSTuur n

visuele kunste 2011

15

Oppenheim disorinteer die kyker deur die koppie met pels oor te trek.

MereT oppenheiM, BreAkfAST in fur, 1936. tEEKOPPIE, bOrdjIE En LEPEL mEt PELs uItgEVOEr.

JAn vAn eyCk, The MAdonnA of ChAnCellor niColAS rolin, 1435 6.OLIE OP PanEEL

Beskryf ten minste vyf verskillende teksture in die skildery langsaan.

visuele kunste 2011

16

1.5

tekstuur

- Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

Trek die vorm van jou voet n paar keer op jou papier af. Maak seker dat die tekeninge oorvleuel en dat party van die voete buite die papierformaat is. neem n sagte medium, soos n 4B- of n 6B-potlood en plaas die tekening oor n getekstureerde area, soos n growwe muur, die sool van n skoen, n luikgat, ens. Beweeg jou potlood oor die oppervlak om n vryfafdruk daarvan te maak. maak seker dat jy n verskillende tekstuur in elkeen van jou areas afvryf. Probeer om tonale waardes te skep (vermeerder of verminder die druk van jou hand) sodat jou tekening n interessante heelbeeld skep. Doen hierdie aktwiteit op n stuk los papier en plak dit na voltooiing in jou bronboek. Die woord vir die tegniek om vryfafdrukke van growwe oppervlaktes te neem, word frottage genoem.

voorBeelde vAn of froTTAge/vryfAfdrukke

visuele kunste 2011

17

kleur
DiE klEurwiEl kAn VErDEEl worD in:

3p 3 priMre kleure
rooi, geel, blou Primre kleure kan nie gemaak word deur ander kleure saam te meng nie.

3 Sekondre kleure
oranje, pers, groen Elkeen van hierdie kleure word gemaak deur die twee van die primre kleure te meng: Rooi en geel = oranje Blou en geel = groen Rooi en blou = pers

Kleur is my daaglilkse obsessie, vreugde en foltering

Claude Monet.

6 inTerMedire kleure
Oranje-rooi; geel-oranje; geel-groen Blou-groen; pers-blou; rooi-pers Hierdie kleure is tussen die primre en sekondre kleure op die kleurwiel. Die tersire kleur Bruin word geskep deur twee komplimentre kleure saam te meng.
henri MATiSSe

visuele kunste 2011

18

Swart is die teenwoordigheid van alle kleure en wit is die afwesigheid van alle kleure. (Dit is presies die teenoorgestelde met betrekking tot lig!)

dAvid hoCkney, A Bigger SplASh, 1967. OLIE OP dOEK.

TiNTe is kleure wat met

wit gemeng word.

SkakeriNgS is kleure
wat met swart gemeng word.

iNTeNSiTeiT van kleur

verwys na die helderheid of dofheid van n kleur.

henri MATiSSe, The open window, Collioure, 1905. OLIE OP dOEK.

klEurE worD op VErSkillEnDE mAniErE GEGroEpEEr. die algemeenste is:

koMpliMenTre
Daar is drie pare komplimentre kleure: Rooi en groen Geel en pers Blou en oranje

Daar is altyd twee kleure waarvan een n primre kleur en die ander n sekondre kleur is. Die kleure kom direk teenoor mekaar op die kleurwiel voor. As hulle langs mekaar geplaas word, is die kontras sterk en wil dit dikwels voorkom of die kleure vibreer.

visuele kunste 2011

19

MonoChroMATieS
n monochromatiese skildery gebruik variasies van net een kleur. n Ware kleur is word op sy eie met swart en/of wit gebruik of word gemeng met swart en/of wit.

AAnvullend
Hierdie kleurskema bestaan uit aangrensde kleure op die kleurwiel. Elkeen bevat dieselfde kleur, byvoorbeeld geel-groen, groen en blougroen (wat almal die kleur groen bevat).

poliChroMATieS
Willekeurige gebruik van kleure en hulle variasies.
frAnz MArC, The fATe of The AniMAlS, 1913. OLIE OP dOEK.

Kan iemand werklik verduidelik waarom twee kleure wat jy langsaan mekaar gebruik, sing? Pablo Picasso

warm

Kleur het n sielkundige effek. Party kleure kan beskryf word as warm, bv. rooi, oranje en geel. Dit is asof hierdie kleure deur spasie nader aan die kyker toe beweeg. Hulle skep n gevoel van opwinding. Koel kleure is bv. blou, groen en lemmetjiegroen. Dit lyk asof hulle terugtrek na die agterkant van n skildery toe. Hulle het n kalmerende effek op die kyker. Kleure het simboliese effekte. Hierdie betekenisse verskil van kleur tot kleur. Hierdie betekenisse kan anders wees in verskillende kulture. n Kleur het gewoonlik twee teenoorgestelde betekenisse, bv. rooi is n simbool van gevaar en liefde, en groen is n simbool van nuwe lewe of agteruitgang.
vinCenT vAn gogh, STArry nighT, 1889. OLIE OP dOEK.

visuele kunste 2011

20

1.6

kleur - Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

Maak n lyntekening van ten minste vyf oorvleulende skoene. Die teken van die oorvleueling van die verskillende skoene is om baie uiteenlopende areas in jou komposisie te skep. Verdeel jou tekening in ses blokke. Jy kan n rooster gebruik of dit met die vryhand verdeel om onewe groottes in jou blokke te maak. Gebruik verf (primre kleur en wit) of enige ander materiaal soos gekleurde potlode of olie-pastelle. Elke blok moet met n verskillende kleurskema benader word. Jy kan plat kleure gebruik, bv. elke blok moet met een kleur ingekleur word en hoef nie geskakeer te word nie. DiE klEurSkEmAS wAt GEBruik moEt worD: Sekondre kleure Komplimntere kleure Intermedire kleure Aanvullende kleure Warm of koel kleure Monochromatiese kleure

giorgione

visuele kunste 2011

21

ruimte
In argitektuur speel spasie n belangrike rol. Die argitek moet bevredigende, funksionele en interessante spasies skep waarin mense kan leef, werk en speel.

inTerieur vAn die TATe Modern in londen.

Beeldhouwerk is driedimensioneel. Dit neem ruimte op, het volume en kan vanuit enige rigting bekyk word. Die beeldhouer skep n unieke verhouding tussen vorm en spasie of tussen positief en negatief. In n tweedimensionele kunswerk skep kunstenaars n gevoel van driedimensionele spasie en diepte deur perSpekTief te gebruik. Linire perspektief is gebaseer op die waarneming dat parallelle lyne skynbaar op die horison by een of meer verdwynpunte ontmoet. Voorwerpe raak kleiner soos hulle verder weg beweeg.

AlBerTo giACoMeTTi, MAn poinTing, 1947. brOns.

linire perSpekTief
ooghoogTe/horiSonlyn

visuele kunste 2011

22

georgeS SeurAT, SundAy AfTernoon on The iSlAnd of lA grAnd JATTe, 1884 86. OLIE OP dOEK

Lugperspektief (atmosferiese perspektief) is wanneer die atmosfeer vorms en kleure in die verte versag. Wanneer jy naby aan n boom is, kan jy individuele takke en blare sien. Vanaf ver af, lyk dit of alles saamsmelt.

TinToreTTo, The finding of The Body of ST. MArk, 1562. OLIE OP dOEK

visuele kunste 2011

23

voorverkorTiNg is die verkorting van die diepte-dimensie. In

hierdie skildery is die figuur van Christus dramaties verkort.

MAnTegnA, The deAd ChriST, 1480 1490. tEmPEra OP dOEK.

1.7

ruimte

- Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

n lAndSkAp vAn Skoene

Kyk hoeveel prente van skoene jy in tydskrifte of koerante kan kry. Maak afdrukke van hierdie prente in verskillende groottes. Jy het ten minste vyf skoene nodig. Knip hulle uit en maak n komposisie wat diepte uitbeeld. Onthou dat groter skoene in die voorgrond moet wees, en kleiner skoene in die agtergrond. Gebruik wit verf (pVA is n goeie keuse) en versag die skoene in die agtergrond deur hulle droog te borsel. Gebruik n swart balpuntpen om die besonderhede van die skoene in die voorgrond te beklemtoon. Jy kan die prente dalk in n spesifieke ruimte plaas, soos op die skoolterrein. Teken die skoene deur die rels van perspektief te volg. Voeg nog besonderhede met jou pen by. Jy kan ook swart inkspoeling gebruik (teken-ink wat verdun is met water) om verskillende skakerings te skep.

visuele kunste 2011

24

Komposisie en die beginsels van komposisie/ontwerp

ORGANISEER DIE ELEMENTE

koMpoSiSie
Komposisie is die samevoeging van die kuns-elemente om n bevredigende geheel te skep. Die rangskikking van kleure, vorms, ens. moet visueel n bevredigende of stimulerende geheel vorm. Die eindresultaat van die rangskikking van n tekening, skildery of beeldhouwerk word n komposisie genoem. Komposisie is baie belangrik tydens die skep van kunswerke en bepaal dikwels die sukses van die kunswerk. As ons na hierdie skildery deur raphael kyk, bewonder n mens sy gebruik van vorms, kleur en ruimte. Maar dit is die manier waarop hy hierdie elemente organiseer (die komposisie) wat dit n bevredigende geheel maak. Die komposisie is gebaseer op onderliggende geometriese vorms wat n gevoel van stabiliteit en orde skep. n Komposisie word oor die algemeen in drie vlakke verdeel. Die voorgrond van n komposisie is die visuele vlak wat blyk of dit die naaste aan die kyker is terwyl die agtergrond die vlak in n komposisie is wat lyk of dit die verste van n kyker af is. Die middelgrond is die deel tussen die vooren agtergrond. Wat dink jy is die fokuspunt van hierdie werk? Merk die voorgrond, middelgrond en agtergrond in hierdie skildery.

rAphAel, The engAgeMenT of The virgin, 1504. OLIE En tEmPEra OP PanEEL.

WOORDELYS
Die area van belangstelling, waarheen die kyker se oog getrek word, word die fokuSpunT genoem. Die kyker se aandag word daarheen getrek omdat die lyne van die komposisie na di fokuspunt lei of omdat dit die helderste deel van die skildery is, ens.

visuele kunste 2011

25

DIE BEGINSELS VAN KOMPOSISIE/ONTWERP

Die beginsels van komposisie/ontwerp verwys na die manier waarop n mens die elemente van kuns in n kunswerk organiseer om n spesifieke eindresultaat en effek te verkry.

BoTTiCelli, The BirTh of venuS, 1485. tEmPEra OP dOEK

BAlAnS
Balans verwys na die rangskikking van kuns-elemente om stabiliteit in n kunswerk te skep. Met ander woorde, dit lyk en voel reg.

SimmeTrieSe balans is wanneer albei kante dieselfe visuele gewig het en die werk byna soos n spielbeeld lyk. Dit lyk dikwels styf en formeel.
gewig het, maar mekaar nie weerspiel nie. Dit maak gewoonlik meer interessante komposisies.

aSimmeTrieSe balans is wanneer albei kante dieselfde visuele

degAS, lABSTinThe, 1876. OLIE OP dOEK.

raDiale balans word nie algemeen in komposisies gebruik nie,

maar soos n madeliefie of n sonneblom, word al die elemente in die middel geplaas. roos-vensters in katedrale is n voorbeeld van hierdie ontwerpgebruik.

Hoe sal jy die balans in die twee kunswerke hierbo beskryf?

visuele kunste 2011

26

riTMe/Beweging
Dit verwys na maniere waarop kuns-elemente gekombineer word om die gevoel van vloei of beweging in n kunswerk te skep. Dit word verkry deur herhaling, afwisseling of die ontwikkeling van n element. Bespreek hoe vorms herhaal en ontwikkel in hierdie werk om n gevoel van ritme te skep. (Vergelyk dit met musiek waar note herhaal word en ontwikkel.)

J.h. pierneef, STudy in Blue, 1929. OLIE.

kleM
Klem verwys na die ontwikkelende areas van belang wat die kyker se aandag trek na belangrike dele in die werk. Dit verwys ook na fokuspunte in die komposisie. Klem kan geskep word deur die gebruik van kleur, skakerings, ens.

eenheid/hArMonie
Dit verwys na die heelbeeld wat spruit uit die suksesvolle kombinasie van die elemente van n kunswerk. Alles pas goed saam en skep n aangename eenheid.

konTrAS
Kontras verwys na visuele verskille in n kunswerk. Kontras is baie belangrik in n kunswerk en skep interessante komposisies en kunswerke. Dit verwys na die verskille tussen bv. lyne, vorms, tonale waardes, kleure, ens. Dit kom ook voor wanneer helder kleure gekombineer word met dowwe kleure, wanneer hoekige vorms met ronde vorms gekombineer word, ens.
visuele kunste 2011

27

proporSie
Proporsie is die grootte-verhouding van dele van n geheel en van hierdie dele tot mekaar. Soms word proporsies gegnoreer, vergroot of verander om n sekere effek, byvoorbeeld emosionele impak, te verkry. Hierdie twee beeldhouwerke het dieselfde tema: Moeder Maria hou die lyk van Christus op haar skoot. met die eerste oogopslag lyk dit of michelangelo se beeldhouwerk in proporsie is, maar as jy nader kyk, sal jy sien dat sy Maria se liggaam enorm is in vergelyking met di van Christus. ons sien nie die abnormale proporsies van maria se figuur raak nie omdat Christus se figuur normale proporsies het en omdat maria se kop in verhouding is met di van Christus. in teenstelling, is die vroere Middeleeuse beeldhouwerk in proporsie n volgroeide man op n vrou se skoot, maar tog lyk dit onnatuurlik!
roeTTgen, pieTA, VrOEE 14dE EEu, gEVErFdE hOut. MiChelAngelo BuonAroTTi, pieTA, 1501. marmEr

henri MATiSSe, hArMony in red, 1908. OLIE OP bOrd.

pATroon
is die herhaling van motiewe.

guSTAv kliMT, JudiTh 1, 1901. OLIE OP bOrd.

visuele kunste 2011

28

media en tegnieke
MiChelAngelo, STudy for AdAM, rOOI KaLK-tEKEnIng.

WOORDELYS: die woord medium (meervoud is media) verwys

na die materiaal wat gebruik word om n kunswerk te maak. (Dit kan ook verwys na die vloeistof-bestanddeel van n verf, bv. water, lynolie, ens.) Die kunstenaar het n manier nodig om sy of haar idees uit te druk. Hy of sy het gewoonlik n idee watter medium om te gebruik voor dit gekies word. Die kunstenaar leer deur ondervinding waartoe n spesifieke medium in staat is. Indien die kunstenaar n landskap wil uitbeeld, sal hy of sy oorweeg watter medium die kwaliteite van lig, atmosfeer en tonale waardes die beste uitdruk. n Kerwing in steen sal nie aan hierdie vereistes voldoen nie en die kunstenaar sal dan eerder n tweedimensionele medium soos olieverf of waterverf gebruik om die kwaliteite van n landskap weer te gee. Indien die kunstenaar egter n kommissie ontvang om n duursame werk ter verering van n belangrike persoon te maak, kan n marmerstandbeeld n beter keuse wees. Wanneer kunswerke geanaliseer word, moet n mens die verhouding tussen die onderwerp en die medium in ag neem om te bepaal of die kunstenaar se intensie suksesvol oorgedra is. n Onderskeid word tussen tweedimensionele en driedimensionele media getref.

TWEEDIMENSIONELE MEDIA

MiChelAngelo, The CreATion of MAn (deTAil), 1511 12. sIstynsE KaPEL, FrEsKO.

teken
Teken is waarskynlik die mees direkte en basiese vorm van alle kuns. Die merke wat die kunstenaar maak, weerspiel die beweging en vaardigheid van die arm en die hand. michelangelo het baie voorbereidende sketse gemaak voor hy die Sistynse kapel aangedurf het.
visuele kunste 2011

29 Die meeste kunstenaars gebruik tekeninge as voorbereiDiNgSwerk voor hulle die finale werk in n ander medium maak. Voorbeelde sluit rowwe sketse, waarnemingstekeninge, komposisiesketse, notering van idees, ens. in. Hierdie tekeninge word dikwels bewonder en word as kunswerke ten toon gestel. Daar is egter baie kunstenaars wat tekeninge kies as hulle finale manier van uitdrukking. Dit is veral die geval in die laaste paar dekades en teken is nou vir baie kunstenaars hulle gekose medium.

TekenMATeriAle SluiT die volgende in:

Houtskool potlood (Die H-potlode is hard en die B-potlode is sag) n Verskeidenheid penne pen en/of kwas en ink kryte/cont krytpastelle moet met n hegmiddel behandel word om dit te behou

edgAr degAS, Before The Mirror, 1889.PastEL OP PaPIEr

Degas was n meester in die gebruik van krytpastelle. Hy het hulle as lyne van kleur gebruik om vorms op te bou. Baie mense beskou dit as skilderwerk eerder as teken. Hierdie brose medium moet met n hegmiddel fixative beskerm word. Tekeninge kan gemaak word met enigiets wat n merk maak en op enigiets waarop n merk gemaak kan word. Baie kontemporre kunstenaars het die grense van teken uitgebrei met hulle keuse van media.
diAne viCTor, drIE POrtrEttE uIt n rEEKs Van 36 POrtrEttE Wat gEmaaK Is Van FOtOs Wat dEur VIctOr Van dIE st raPhaEL hIV/aIds cEntrE and day cLInIc In grahamstad gEnEEm Is, 2004, rOOKtEKEnIngE.

visuele kunste 2011

30

skilDer
Die skildermedia bestaan almal uit pigmeNT (gekleurde poeiers), n vloeistof wat die biNDSTof of meDium genoem word waarin die pigmente gemeng word en n oppervlak (n muur, bord, skilderdoek, papier, ens.). Die oppervlak waarop die mengsel aangewend word, word n STeuNSTuk genoem.

fig. 1B

1.1

voltooi in jou vks-werkboek. .

n Kunstenaar werk in n ateljee. Identifiseer die volgende voorwerpe in n skilder se ateljee.
fig. 1C

fig. 1d

fig.1A

fig. 1e

visuele kunste 2011

31

TeMperA
Tempera is n ou verftegniek wat deur die Egiptenare, Grieke en romeine gebruik is. Dit het die primre medium vir klein skilderye geword tot die ontwikkeling van olieverf tydens die renaissance. tempera se kleurpigmente is verkry van minerale; eiergeel is as n bindmiddel gebruik en water is gebruik om die verf vloeibaar te maak. Die oppervlak waarop geverf is, is dikwels voorberei met n dun deklaag van pleister of gesso. Hierdie medium is linir van aard dit kom gewoonlik netjies binne-in die vorms voor en het n dowwe afwerking. Kwashale kan nie saammeng nie omdat tempera te vinnig droog word, maar vorms kan gemodelleer word deur n reeks fyn verfhale te maak. n Belangrike deel van temperapanele is die versiering van agtergronde, stralekranse en die detail op draperings met goudblad tot die middel van die 15de eeu.
CiMABue, MAdonnA enThroned wiTh AngelS And propheTS (dEtaIL), c. 1280 90. tEmPEra OP hOut.

freSko
Die fresko-tegniek is deur die antieke Mediterreense samelewings ontwikkel en is deur die italiaanse renaissance-skilders verfyn. n freso is n skildery wat gemaak word deur pigmente met water te meng en dit op n muur te verf terwyl die pleister nog nat is. Die pigment word deur die nat pleister geabsorbeer. na n paar uur word die pleister droog en reageer met die lug: hierdie chemiese reaksie heg die pigmentdeeltjies in die pleister aan mekaar. n Freso secco word op dro pleister geverf en is minder duursaam as n ware fresko, of buon fresco. Die reeks kleure vir freskos was beperk en hulle is gewoonlik in ligte of gedempte kleure geskep. Hulle het n krytagtige voorkoms. Groot klem word op die tekening wat ingekleur word, geplaas.

piero dellA frAnCeSCA, AnnunCiATion (dEtaIL), c. 1455, FrEsKO.

visuele kunste 2011

32

olieverf
Olieverf word stadig droog en bestaan uit deeltjies pigment wat hang in n uitdrogende olie, gewoonlik lynsaad. Die taai vloeibaarheid van die verf kan aangepas word deur die byvoeging van n oplosmiddel, soos terpentyn of wit spirtitus. Vernis kan ook gebruik word om die blinkheid van die gedroogde lagie te beklemtoon. Olieverf is vanaf die vroe 15de eeu as n artistieke medium gebruik. Meeste van die skilderye wat jy oor die volgende drie jaar gaan bestudeer, is in olieverf geskep. Olieverf is gewild omdat dit so veelsydig is. Dit kan as glasuur (dun lae verf) of impasto (dik lae verf) gebruik word. Kenmerkend van olieverf is sy ryk helderheid. Baie donker tone kan ook daarmee geskep word. Dit skakel baie maklik met die omringende tipes verf in en laat die kleure toe om baie subtiel te vermeng. Olieverf skilderye het helder en juweelagtige kleure, wat die skilderye baie aantreklik maak en n glans-oppervlak aan hulle gee.

CArAvAggio, MAdonnA wiTh SerpenT (dEtaIL) , 1606, OIL OP dOEK

wATerverf
Waterverf is n deurskynende verfmiddel wat oplosbaar is in water. Waterverf is die medium of die kunswerk waarin die verf uit pigmente bestaan hang in n water-oplosbare bindmiddel. Die tradisionele en mees algemene oppervlak vir waterverfskilderye is papier. Kenmerkend daarvan is die helder delikaatheid omdat lig terug vanaf die papier deur die kleur weerkaats, wat die geheel helder en deurskynend maak.

egon SChiele, The ArTiSTS wife, 1918. WatErVErF OP PaPIEr.

visuele kunste 2011

33

Akriel
HET JY GEWEET? Die verfBuiSie iS iN 1841 uiTgeviND, eN HeT varkblaSe eN glaSSpuiTe vervaNg aS Die primre iNSTrumeNT om verf iN Te vervoer. kuNSTeNaarS, of Hulle aSSiSTeNTe, HeT voorHeeN pigmeNTe meT Die HaND gemaal, eN Die biNDiNgSolie verSigTig iN Die korrekTe proporSieS gemeNg. verf koN Nou maSSa-vervaarDig worD eN iN meTaalbuiSieS meT N Doppie verkoop worD. Die Doppie koN weer aaNSkroef eN Die verf koN beHou worD vir laTere gebruik, waT buigbaarHeiD eN effekTiwiTeiT aaN Die buiTelugSkilDer verleeN HeT.

n Waterbasis sintetiese verf wat tydens die 20ste eeu ontwikkel is. Die eerste professionle kunstenaarsreekse in akriel het in die 1960s verskyn. Vir die eerste keer het kunstenaars n medium gebruik wat vergelykbaar is met olieverf, maar wat met minimale voorbereiding op byna enige oppervlak aangewend kan word. Dit is in staat om die delikate effekte van alle watergebaseerde media weer te gee. Akriel word ook polimere kleure of sintetiese polimere genoem.
ChuCk CloSe, phil, 1969. sIntEtIEsE POLImEEr OP dOEK.

HET JY GEWEET? wiT waS N DoDelike kleur. wiT looD waS N guNSTeliNgkleur vir baie SkilDerS weeNS Die opaak kwaliTeiT DaarvaN waT DiT N goeie pigmeNT gemaak HeT. DiT waS egTer N DoDelike kleur eN HeT looDvergifTigiNg veroorSaak. Die gebruik DaarvaN iS iN meeSTe laNDe verbaN.

HET JY GEWEET? kArMoSyn iS gemaak vaN geDroogDe eN vergruiSDe CoCHeNille Torre.

HET JY GEWEET? Nog N kleur waT ToT Die DooD koN lei, waS SMArAggroen, waT oorSproNklik vaN arSeeN N DoDelike gifSTof gemaak iS.

HET JY GEWEET? Daar iS geglo DaT indieSe geel verkrY iS vaN Die uriNe vaN N Heilige koei waT SlegS maNgoblare gevoer iS! HierDie geel iS gemaak vaN Die bemeSTe groND vaN beeSTe iN Die moNgHYrarea waT maNgoblare gevoer iS. Die groND iS Droog gemaak, verpoeier, gereiNiNg, eN DaN iN kloNTe geDruk. aS gevolg vaN Die Swak geSoNDHeiD vaN Die beeSTe waT op Die blare moeS leef, HeT Die iNDieSe regeriNg Die vervaarDigiNg vaN Die pigmeNT vroeg iN Die 20STe eeu verbaN.

HET JY GEWEET? TiriAAnSe perS iS gemaak uiT Die liggame vaN wulke (SeeSlakke). om 1.5 g pigmeNT Te maak, iS 12 000 wulke gebruik. beSliS N grooT uiTgawe. DiT verDuiDelik waarom perS beSkou waS aS N aDelike kleur omDaT NeT Die aDel DiT koN bekoSTig!

visuele kunste 2011

34

meer onlangse meDia

CollAge
Vroeg in die 20ste eeu het pablo picasso en Georges Braque collage tot n kunsvorm verhef. n Collage (van die franse coller) beteken om te plak of te gom. Dit is n saamgestelde beeld wat gemaak word deur koerantknipsels, fotos en ander materiale op n plat oppervlak te plak. Collage word dikwels gekombineer met teken- en skildermedia.

foToMonTAge
Di is n soort collage waar dele van verskillende fotos saamgeplak word om n beeld te skep.

geMengde MediA
Dit is wanneer n kunstenaar verskillende media, materiale en tegnieke in een werk gebruik.
hAnnAh hCh, dAdA dAnCe, 1922. mOntagE. georgeS BrAque, glASS, CArAfe And newSpAper , 1914. cOLLagE, Kryt En hOutsKOOL.

doroTheA lAnge, whiTe Angel BreAdline, 1932, FOtO.

foTogrAfie
Fotografie is die proses en kuns van die vaslegging van visuele beelde deur lig in n ligsensitiewe medium, soos film of elektroniese sensor, vas te l. Digitale fotografie werk met ligsensitiewe digitale pieksels. Digitale kuns maak gebruik van nuwe digitale media soos rekenaars en die internet.

visuele kunste 2011

35

1.8

gemengDe meDia

- Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

pApierpAnToffelS
Gebruik n stuk stywe karton om die patroon hieronder tot die grootte van jou voete te vergroot. Die boonste deel van die flappe moet wyer wees as die sool. Onthou om twee skoene te maak. Gebruik die tema Wie is ek? om jou skoene te versier. Jy kan selfportrette en voorwerpe wat jou belangstellings en persoonlikheid uitdruk, gebruik. Jy kan enige media, soos pen en ink, verf, collageelemente, ens. gebruik. Oorweeg die kleure wat jy gaan gebruik en die algehele indruk versigtig. moenie n plakboek-effek skep nie. Beskou die opdrag as n gemengde media-kunswerk. Sny die verskillende dele uit. Vou die flappe en heg hulle aan die sole. Die volgende voorbeelde is deur Graad 10-leerders gemaak en kan as inspirasie dien.

visuele kunste 2011

36

Drukwerk
WAT IS N AFDRUK?
n Afdruk kan n verskeidenheid kere gedruk word. Alhoewel die verskillende druktegnieke verskil, maak die meeste gebruik van ink, papier en n plaat n oppervlak soos n stuk hout of koper waarop die ontwerp gemaak word. Die afdruk word gemaak deur n stuk papier teen n genkte plaat te druk of te rol. Drukwerk is tradisioneel beskou as n manier waarop skilderye en tekeninge of illustrasies in n boek geherproduseer kan word. Dit is nou n uitstekende kunsvorm in sy eie reg. Kunstenaars maak beperkte uitgawes wat individueel geteken en genommer word.

relif -Afdrukke
A relif-afdruk word so genoem omdat die beeld op die plaat in relif is dit projekteer of staan uit op die oppervlak van die plaat. Die kunstenaar teken op die plaat-oppervlak, en sny dan die dele weg wat wit (negatiewe areas) moet bly. Dit lig die dele wat gedruk moet word (positiewe areas) uit die agtergrond. Swart ink word oor die plaat gerol en klou vas aan die dele wat in relif is. Dit kan dan gedruk word. relif-afdrukke sluit houtsnee, houtgraverings en linosnee in.
eMil nolde, The propheT, hOutsnEE, 1912.

HouTSNee was die vroegste

vorm van relif-afdrukke en is in China ontwikkel. Houtsnee het gewoonlik n sterk, kragtige lyn. Die grein van die hout speel ook n rol in die soort kuns.

visuele kunste 2011

37

liNoSNe laat n vryer en meer spontane

lyn toe en die werk word onbelemmer deur grein wat n sagter voorkoms het.

Houtsne en linosne kan ook in kleur gedruk word. n Verskillende blok kan vir elke kleur gebruik word. Soos in Japanese afdrukke, of reduksiedrukwerk kan gebruik word. lg. is die naam vir die proses waardeur een blok gebruik word om verskeie kleurlae op een aan afdruk te druk.
John MuAfAngeJo, BATTle of rorkeS drifT, 1981. LInOsnE.

hokuSAi, The greAT wAve off kAnAgAwA, gEKLEurdE hOutsnE,

inTAglio-Afdrukke
Intaglio (die Italiaans vir om in te sny) is die teenoorgestelde van relif-drukwerk. In hierdie afdrukvorm, kom die beeld onder die oppervlak voor. Die kunstenaar sny die lyne wat gedruk moet word op die plaat. Gewoonlik word n plaatmetaal soos koper gebruik. SoortE intAGlio-DrukwErk: graveernaald (burin) gesny word. Dit is n stadige en veeleisende tegniek. Hoe wyer en dieper die sny, hoe donkerder is die gedrukte lyne.

graveriNg is n (direkte) manier waarop daar in n plaat met n

AlBreChT durer, knighT, deATh And The devil, 1513 1514, graVErIng.

visuele kunste 2011

38 Vir eTSwerk het n mens n metaalplaat nodig wat bedek is met twee, harde suurbestande grondlae was op die werkoppervlak en vernis aan die agterkant. Ontwerpe word geteken deur die waslaag met n stomp naald, wat in n houthouer is, te krap. n Suurbad word gebruik om die ontwerp, wat op n suurbestande grondlaag geteken is te byt. Die suur byt slegs waar die metaalplaat blootgestel is. Die diepte van die lyne verskil volgens tyd en die sterkte van die suurbad-oplossing. Etswerk laat n meer spontane hantering as gravering toe. Dit word dikwels met n skakeringsmetode wat akwatint genoem word, gekombineer.

plAnogrAfieS
in HiErDiE Soort DrukwErk iS DiE BEElD op DiE oppErVlAk VAn DiE plAAt. Dit Sluit in:

liTogrAfie: Die kunstenaar teken met n olierige kryt op n

blok kalksteen. Die oppervlak word met water natgemaak en die olierige getekende lyne bied weerstand teen die water. Ink word dan op die steen gerol en die ink heg vas aan die olierige tekening en word afgeweer deur die nat agtergrond. Die finale adruk weerspiel die merke van die tekening.

frAnCiSCo goyA, The Sleep of reASon produCeS MonSTerS, 1797 8. EtsWErK En aKWatInt.

henri ToulouSelAuTreC, JAne Avril, 1899. LItOgraaFPLaKKaat.

visuele kunste 2011

39

Andy wArhol, TurquoiSe MArilyn, 1962. sIFdruK.

metode. n Stensil wat uit papier gemaak is, word gebruik; of n verniste lagie wat geplak word oor n fyngaas-materiaal wat oor n raam gespan is. Die druk-ink word deur die skerm met n rubberswabber forseer. Gesnyde stensils produseer skerp gedefinieerde beelde, maar krytagtige lyne en granulre teksture kan gevorm word deur met n wasagtige of waterbestande medium op die skerm te teken. Warhol het n stensil, wat van n halweskakering stuk positiewe film gemaak is, gebruik.

Sifdruk: (SerigrAfie) is n moderne druk- en stensil-

n Drukpers is nodig vir baie van die afdruktegnieke. Maar sommige van die afdruktegnieke kan sonder n pers gemaak word. John Muafangejo, n kunstenaar, het byvoorbeeld dikwels die agterkant van n lepel gebruik om sy linosnee te druk.

Mono-Afdruk is n enkel afdruk wat geneem word van n ontwerp wat op n plat oppervlak geskilder is. kollAgrAfie is n druktegniek waarin getekstureerde
materiale aan die drukmatriks geheg word. Hierdie tekstuur word aan die papier oorgedra tydens die drukproses. Kontemporre druktegnieke kan digitale drukwerk, fotografiese mediums of n kombinasie van digitale, fotografiese en tradisionele prosesse insluit.

visuele kunste 2011

40

DRIEDIMENSIONELE MEDIA

beelDhouwerk
BEElHouwErk kAn VErDEEl worD in:

driedimensioneel en kan van alle kante af besigtig word.

vrySTAAnde Beeldhouwerk is

dikwels deel van argitektuur. Onderskei tussen ho relif (links) waar vorms diep gekerf is en uitstaan, en lae relif (regs) waar figure op byna dieselfde vlak as n tekening voorkom.

relif-Beeldhouwerk is

kerwing

MediA: Harde materiaal, soos verskillende soorte

steen (marmer, sandsteen, ens.), hout, ivoor, ens. Materiaal word weggekerf om die vorm in die blok te bevry. Tipiese instrumente is hamers en beitels. Beeldhouers kan met n klei-model begin, want dit kan katastrofies wees om aanvanklik te veel weg te kerf. Met die maak van n vrystaande beeldhouwerk, moet die beeldhouer aanhoudend die stuk in die rondte lees en daaraan werk. Die oppervlak moet poleer word om enige merke wat deur instrumente gemaak word te verwyder.
MiChelAngelo, pieTA, 1501. marmEr

visuele kunste 2011

41

Modellering

MediA: sagte, buigbare material soos klei, pleister en

was. Sommige materiaal is so sag dat hulle nie hulle eie gewig kan ondersteun nie. Gevolglik moet hulle oor n stutraam gebou word. Die stutraam is n eenvoudige geraamte van n harder materiaal, soos hout of draad. Pleister word tipies oor n stutraam opgebou deur stroke materiaal wat in nat pleister gedoop is, oor mekaar te plaas. Die finale laag bestaan net uit pleister en word deur hande of messe afgerond.

AlBerTo giACoMeTTi, MAn poinTing, 1947. brOnzE.

gieTing

MediA: brons, plastiek

Sagte materiaal, soos was, moet gegiet word om dit duursaam te maak. Tydens gieting word maklik vormbare materiaal gebruik om n negatiewe gietvorm te maak waarin n vuurwarm materiaal soos brons of plastiek ingegooi word. nadat dit droog is, word die gietvorm verwyder en kan die beeldhouwerk afgerond word.
roMAn, roMuluS And reMuS, c. 500 bc, brOns.

konSTrukSie

MediA: verskeie materiale

soos staal, hout, ens. Wanneer een of meer materiale aanmekaar geheg word om n estetiese, eenvormige eenheid te vorm. Sommige werke sluit gevinde voorwerpe, soos vere, glas, ens. in. Instrumente sluit blaaslampe, hamers en spykers, ens. in.
deBorAh BuTTerfield, dApple grAy, 1980, draad En staaL.

visuele kunste 2011

42

Beeldhouwerke is stilstaande voorwerpe, maar in die 1960s is bewegende beeldhouwerke deur kineTieSe kunS geskep. Beweging word geskep deur natuurlike kragte, soos wind in n mobiel of elektrisiteit, magnete (soos in die voorbeeld links), ens.

TAkiS, MAgneTiC field, 1969, ELEKtrOmagnEtE.

nuwe MediA
Alhoewel baie kunstenaars nog tradisionele materiale en tegnieke gebruik, verkies baie kontemporre kunstenaars ongewone materiale wat nie tradisioneel as kunsmateriale beskou word nie.
wiM BoThA, MieliepAp pieTA, 2004. mIELIEmEEL En rEsIn InstaLLasIE

inSTAllASie
n Kunswerk wat die uitstalruimte as deel van die werk integreer.

driediMenSionele kunSwerk
n Driedimensionele vorm van collage maak dikwels gebruik van gevonde voorwerpe deur hulle in kuns te omskep.
gerdA STeiner And Jorg lenzlinger, BrAinSTorM, 1999. InstaLLasIE.

visuele kunste 2011

43

WOORDELYS gevonde voorwerp - n Voorwerp wat as n kunswerk, of as deel van n kunswerk

aangebied word, maar wat nie oorspronklik bedoel is as kuns nie, bv. n bottel, n veer, ens.

vandag en is nie tradisioneel nie, maar op die voorpunt van kuns.

konTeMporr - Kontemporre kuns word gewoonlik beskou as die kuns van die 1970s tot

1.9

- Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

Een van die wonderlikste dinge van kuns is dat dit die ondenkbare sigbaar maak. in die drukwerk regs het lampert n sprinkaan met n weermagtenk gentegreer en iets geskep wat ons miskien in ons drome sou tekom. neem n baie ou skoen en verander dit in n insek (sprinkaan, naaldekoker, ens.) OF verander dit in n masjien (tenk, helikopter, grassnyer, ens.). Spoor bronmateriale (prente) van jou insek of masjien op. Maak werkende sketse van hoe jy jou skoen in n insek of in n masjien gaan verander. Jy mag enige materiaal gebruik om hierdie transformasie te skep. Dink aan hoe jy draad, blikkies, plakkate, tou, dele van ou speelgoed, soos wiele, ens. kan gebruik. Bespreek die konstruksie van jou beeldhouwerk met jou onderwyser. Spuit of verf die finale werk in een kleur om die vorm daarvan te beklemtoon.

DrieDimensionele werk

niCholAS lAMperT, loCuST TAnk, 2006. dIgItaLE aFdruK.

opSoMMing
n MediuM word gebruik om n kunswerk te skep. Verskillende media het verskillende eienskappe.

Tegnieke verwys nie na die medium nie, maar op watter

wyse die kunswerk gemaak is. Byvoorbeeld, as jy na n skildery kyk, verwys die tegniek na hoe die medium gebruik is. Is die kwashale goed gemeng, onsigbaar of impasto?

visuele kunste 2011

44

Onderwerpe en temas in kunswerke

Wat is in hierdie kunswerk? Wat beeld dit uit?

Tydens verskillende tye en in verskillende dele van die wreld het kunstenaars soortgelyke onderwerpe in hulle kuns genterpreteer en uitgebeeld. Die onderwerp van die werk is waaroor die skildery, tekening of beeldhouwerk handel. Die voorwerpe wat in die uitbeelding gebruik word en die onderliggende storie of idee waarna daardie figure en voorwerpe verwys, is die onderwerp van die werk. onDErwErp iS n HAnDiGE mAniEr om kunSwErkE VAn VErSkillEnDE tyE En plEkkE tE VErGElyk.

1.2
fig. 2A

voltooi in jou vks-werkboek.

Gebruik die volgende lys om die onderwerpe van die bostaande kunswerke te bepaal: portrette figuurstudies Stillewe landskappe Dierestudies Godsdienstige werke mitologie fantasie politiek/geskiedenis Abstraksie

fig. 2B

visuele kunste 2011

45
fig. 2C fig. 2d

fig. 2e

fig. 2f

fig. 2g

fig. 2h

fig. 2i

fig. 2J

visuele kunste 2011

46

styl

Styl verwys na die hoe-vraag oor kunswerke.

Hoe het die kunstenaar die onderwerp uitgebeeld? Hoe het die kunstenaar sy of haar persoonlike stempel op die stuk gelaat? DiE VolGEnDE VoorBEElDE VErtEEnwoorDiG SommiGE VAn DiE mEES AlGEmEnE StylE in kunS:

nATurAliSMe
Kuns wat die werklike voorkoms van dinge akkuraat en geloofwaardig wil uidruk. (Die terme naturalisties en realisties word dikwels as sinonieme gebruik; maar realisme verwys na n spesifieke bewegings in die 19de eeu.) Ook bekend as verteenwoordigende kuns.

ClAeSz, vAniTAS STill-life, 1630. OLIE OP dOEK.

figurATief
Figure en voorwerpe is herkenbaar, maar nie noodwendig lewensgetrou nie. Alle naturalistiese kunswerke is figuratief, maar nie alle figuratiewe werke is naturalisties nie.

pABlo piCASSo, Crying woMAn, 1937. OLIE OP dOEK.

visuele kunste 2011

47

ABSTrAk
Kuns wat nie herkenbare tonele of voorwerpe uitbeeld nie. Vorms, lyne, kleure, ens. bestaan sonder enige verwysing na die werklikheid, maar het estetiese waarde. Die kunswerk word gelees in terme van lyne, vorm, kleure. Ook bekend as nie-verteenwoordigende of nieobjektiewe kuns.
vASSily kAndinSky, CoMpoSiTion v, 1911. OLIE OP dOEK.

ekSpreSSioniSMe
Kunsstyl waar die klem geplaas word op die kunstenaar se uitdrukking van emosies en gevoelens. Eienskappe sluit verwringing en oordrywing in.

edvArd MunCh, The SCreAM, 1899. OLIE OP dOEK.

henri MATiSSe, inTerior wiTh eggplAnTS, 1911. OLIE OP dOEK.

geSTileer
Dit verwys na die verwringing van verteenwoordigende beelde in ooreenstemming met sekere artistieke konvensies of om sekere ontwerpkwaliteite te beklemtoon. Dit verwys ook na n kunstenaar wat standaardkarakteriserings gebruik om n voorwerp uit te beeld. Slegs die algemene vorm word gewys, maar die detail word gegnoreer. Gestroop tot basiese herkenbare eienskappe.
CeCil SkoTneS, heAd, 1972. gEgraVEErdE En gEKLEurdE hOutPanEEL. .

dekorATief
Kunswerke waarin patroon en versiering beklemtoon word.

Die bostaande voorbeelde is sommige van die hoof kunsstyle wat deur baie kunstenaars, bewegings en samelewings gebruik word. Ons kan styl verder definieer as die identifiserende kenmerke van n individu, n groep kunstenaars (bewegings), n periode-styl of die eienskappe van n hele samelewing. Soos jy vorder met jou Visuele Kunste-studies, sal dit makliker word om style in kuns te definieer.

visuele kunste 2011

48

1.10

styl

- Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

ekpreSSioniSTieSe Skoene
Die afgebeelde tekeninge van skoolskoene kan geklassifiseer word as ekspressionisties. Hulle vertel ons nie net hoe die skoene lyk nie, maar dra ook n sterk atmosferiese gevoel oor. Maak n tekening van n skoen/e wat emosies en gevoelens uitbeeld. Jy kan dit doen deur krapperige lyne te gebruik om die vorms uit te druk en om sekere aspekte van die skoen/e te oordryf. Dink mooi na oor die agtergrond van die tekening om stemming te skep. Jy mag enige media of kombinasie van media gebruik.

grAAd 10-Tekening, bLacK ParKEr-InK, jIK En tEKEn-InK.

grAAd 10-Tekening, BiTuMen, WIt aKrIEL En tEKEn-InK.

visuele kunste 2011

49

Funksie, kontekstuele invloede en betekenis/interpretasie

FUNKSIE VAN DIE KUNSWERK

Argitektuur is die mees funksionele van al die beeldende kunste. Vanaf prehistoriese tye het mense beskutting gebou vir beskerming teen hitte, koue, ren of aanvalle. Argitektuur organiseer ruimte vir menslike gebruik soos godsdienstige en gemeenskapsaktiwiteite.

Wat van ander beeldende kunsvorme soos skilderye en beeldhouwerk?

Soos jy verskillende samelewings en bewegings bestudeer, sal jy leer oor die verskillende funksies van kuns in verskillende tye.

En vandag se kuns?

1.3

voltooi in jou vks-werkboek.

Irma Stern word as een van SuidAfrika se belangrikste meesters beskou. Haar baHora girl, 1945, olie op bord, is in Oktober 2010 teen r26 420 000 verkoop. DEBAtEEr oor DiE VolGEnDE: 1. Wat is die funksie van hierdie skildery? 2. Hoekom is iemand bereid om soveel vir een kunswerk te betaal? oorwEEG DiE VolGEnDE: Estetiese kwaliteite prestige uniekheid van die werk Belegging Eienaarskap Versamelaarswaarde

visuele kunste 2011

50

WOORDELYS eSTeTieS: die teorie om die skoonheid en genotlike kwaliteite

van iets te geniet.

konTekSTuele fAkTore
Om enige kunswerk te verstaan, moet die konteks waarin dit geskep is in ag geneem word. Dit het te doen met die sosiale en historiese agtergrond van die werk. Dit is belangrik om soveel moontlik van die historiese agtergrond van kunstenaars en kunswerke te weet, sodat ons begrip van die werk uitgebrei kan word.

FIG. 4A. george peMBA, MoTherS Child, 1972. OLIE OP dOEK..

BeTekeniS en inTerpreTASie
Die bespreking en oorweging van die formele kuns-elemente, beginsels van ontwerp, gebruik van media en tegniek, styl en kontekstuele faktore sal die kyker help om n beter begrip van enige kunswerk te vorm. Hoewel die kyker nie die kunstenaar is nie en dalk nooit sal weet wat die werklike bedoeling van die kunstenaar is nie, kan n mens jou eie ingeligte opinie vorm indien daardie opinie ondersteun word deur die kunswerk, navorsing, onderhoude en/of besprekings.

1.4

voltooi in jou vks-werkboek.

DiE VolGEnDE kunSwErkE BEElD AlmAl kinDErS uit. AlmAl kAn VErSkillEnD GEntErprEtEEr worD. Skryf neer wat jy as die betekenis/boodskap van elkeen van die werke in figure 4A-4H sien. Motiveer jou opinie deur te verwys na die gebruik van visuele beelde in die werk. (Skryf ten minste drie vol sinne oor elke werk.) Gebruik die volgende om jou te lei: miV/Vigs manipulasie van kinders kinderregte Armoede Die mooi van kinderjare konflik

Dis n goeie idee om hierdie interpretasies met jou klasmaats, wat dalk ander opinies het, te deel. Dit sal n gesonde debat oor kuns aanwakker. (Wees bewus van ongegronde stories ten opsigte van die kunswerke.)

visuele kunste 2011

51

FIG. 4B. eriCh fiSChl, liTTle SquirT, 1982. OLIE OP dOEK..

FIG.4c. penelope SiopiS, AidS BABy AfriCA, 1996. sIbachrOOm-FOtO.

FIG. 4E. diAne viCTor, Blue BoyS, 2003. EtsWErK En aKWatInt.

FIG. 4D. dAvid SiqueiroS, The eCho of A SCreAM, 1937. EmaLjE OP hOut.

FIG. 4G. MAurizio CATTelAn, unTiTled, 2003. LIggaam In harPuIs, sIntEtIEsE harE, rEgtE KLErE, ELEKtrOnIEsE OndErdELE, brOns drOm

FIG. 4H. kerry-lyn poTgieTer, puSh n pull, OngEdatEEr, Ets- En bOrduurWErK.

FIG. 4F. MAnfred zyllA, uIt dIE bOys FrOm thE bOrdEr-rEEKs, 1986, tEKEnIng.

visuele kunste 2011

52

10
1.5

Visuele analise van voorbeelde

n Mens kan sien dat visuele geletterdheid die lees van visuele tekste is. Die visuele beeld of kunswerk is die belangrikste aspek van Visuele Kultuurstudies.

voltooi in jou vks-werkboek.

Skryf die ses kunswerke in chronologiese volgorde neer. Gebruik die regte etikette naam van kunstenaar, titel, datum en medium. Skryf langsaan die korrekte voorbeelde die antwoorde op die volgende vrae neer: watter een dateer uit die renaissance? watter een is in die 20ste eeu geskilder? watter een is die grootste? watter een is die kleinste? watter een is abstrak en waarom? Vir wie dink jy is die skilerye gemaak? Jou gunsteling en n rede vir jou keuse.

FIG. 5A. JAn verMeer, The lACe MAker, C. 1669 70. OIL On PanEEL, 24 x 21 cm. FIG. 5B. williAM Turner, The SlAve Ship, 1840. OLIE OP dOEK. 91 x 123 cm. visuele kunste 2011

53

FIG. 5D. vASSily kAndinSky, CoMpoSiTion v, 1911. OLIE OP dOEK. 190 x 275 cm.

FIG. 5c. dAvid, The oATh of The horATii, 1774. OLIE OP dOEK. 330 x 425 cm

FIG. 5E. leonArdo dA vinCi, virgin of The roCkS, C. 1483 85. OLIE OP PanEEL OP dOEK OOrgEdra. 199 x 122 cm.

FIG.5F. edgAr MAneT, The BAr AT The folieS Brgere, 1882. OLIE OP dOEK. 96 x 130 cm.

visuele kunste 2011

54

VISUELE ANALISE VAN SPESIFIEKE KUNSWERKE

DiE tEmA wAt Vir HiErDiE ViEr wErkE GEkiES iS, iS SoSiAlE kommEntAAr DiE kunStEnAAr HEt iEtS tE S oor DiE SAmElEwinG.

BESprEEk DiE VolGEnDE in DiE klAS En mAAk AAntEkEninGE: Skryf die mates van hierdie skildery neer. Is dit groot of klein? Hoe voel jy as jy voor hierdie werk staan? Beskryf kortliks die toneel in hierdie skildery. Beskryf die kleure wat in hierdie werk gebruik is. is die kleur wat gebruik is naturalisties of ekspressief om die stemming of emosie te versterk? Word kontras tussen die kleure geskep deur warm of koud, komplementre kleure, helder, dof, donker of lig te gebruik en waarom? Beskryf enige lyne wat jy in die werk sien. Bespreek die aanwending van die verf. is dit ingemengde, plat of duidelike kwashale? Hoe help die karakter van die verf met die uitbeelding van die skildery? komposisie beteken hoe die mense, bome en/of ander elemente gerangskik is binne die ruimte of formaat van n skildery. neem n pen en merk die hoofvorms in die werk. wat is die hoof-fokuspunt van die skildery en hoe word dit geskep? is die skildery vol van naby, of kloustrofobies, of is daar oop ruimtes? is daar n gevoel van balans en/of ritme in die werk en hoe word dit bereik? Hoe figure gerangskik word is hulle naby aan mekaar in groepe geskilder of afsonderlik? Hoe dra dit by tot die betekenis van die werk? is daar diepte in die werk? Hoe word dit bereik?

goyA, die derde Mei, 1808, 1814. OLIE OP dOEK.

Die slaap van die verstand skep monsters.

Francisco Goya

visuele kunste 2011

55 Hoe word die franse soldate uitgebeeld? Hoe voel jy oor hulle? Hoe word die Spaanse mense uitgebeeld? Hoe voel jy oor hulle? noem vier redes waarom die man in die wit hemp die belangrikste figuur in die skildery is. Beskryf jou emosies wanneer jy na die werk kyk. wat is die boodskap van hierdie skildery vir ons vandag?

konTekSTuele inligTing
In 1808, het Franse troepe, onder leiding van napoleon, Spanje binnegeval. napoleon het sy broer op die Spaanse troon geplaas. Op 2 Mei 1808, het die inwoners van Madrid die Franse soldate aangeval. Uit vergelding en as magsvertoon, het die Franse die volgende dag gereageer deur baie Spaanse burgerlikes tereg te stel: rebelle en onskuldige mense. Volgens sy tuinier, het Goya gedurende die nag buite toe gegaan om na die lyke in die straat te gaan kyk. Hierdie skildery is ses jaar later geskilder toe die Spaanse koning tot mag herstel is. Dit is waarskynlik een van die beste voorbeelde van kuns wat as sosiale protes beskou kan word.

1.6

voltooi in jou vks-werkboek.

Gebruik die inligting vanuit jou antwoorde en skryf n paragraaf oor hierdie werk in jou VKS-werkboek.

BESprEEk DiE VolGEnDE in DiE klAS En mAAk AAntEkEninGE: wat is jou eerste reaksie op die werk? Hou jy daarvan of nie? Gee n rede vir jou opinie. Beskryf die toneel in die skildery.

piCASSo, guerniCA, 1937.OLIE OP dOEK.

visuele kunste 2011

56

noem agt dele in die skildery. is dit n groot of n klein skildery? Hoe sou jy voel as jy voor hierdie werk kon staan? Beskryf die kleure wat in die werk gebruik is. watter stemming skep die gebruik van hierdie kleure? Hoe sou jy die vorms in hierdie skildery beskryf? Bespreek die gebruik van lyn in hierdie skildery? Bespreek die aanwending van verf? Smelt dit saam, is dit plat of sien jy duidelike kwashale? Hoe help die karakter van die verf met die uitbeelding van die skildery? Hoe sou jy die komposisie van hierdie werk beskryf? Teken die vernaamste geometriese vorm van die komposisie oor die beelde.

Skilder is nie daar om woonplekke te versier nie. Dit is n instrument van oorlog teen die vyand.
Pablo Picasso

konTekSTuele inligTing
Die Spaanse Burgeroorlog (1936 39) het gewoed tussen die nasionaliste, onder leiding van Generaal franco, en die linkse republikeine. franco, wat deur nazi-Duitsland en fascistiese Itali ondersteun is, was die oorwinnaar aan die einde van die stryd. Die Spaanse republikeinse regering wat in ballingskap was, het picasso gevra om hierdie enorme skildery vir die paryse Internasionale Uitstalling in 1937 te maak. Dit is geskep uit protes teen die verwoesting van die klein Baskiese dorp, Guernica, wat feitlik heeltemal in puin gel is tydens n lugaanval deur nazibomwerpers, wat in die belang van franco opgetree het. Daar is 1 654 mense dood en 889 is beseer. Hoekom word al die figure en diere met oop monde uitgebeeld? waarom word al die figure, selfs die wat van die kant af geteken is, met twee o uitgebeeld? waarom dink jy het picasso net swart, wit en grys gebruik? Hoe het jou opinie van die werk verander nadat jy die storie daarvan gehoor het? Daar is twee bronne van lig in hierdie werk. wat dink jy is hulle betekenis? wat kan as vredesimbole in die skildery gesien word? waarom kan dit as n vredeskildery beskou word? watter boodskap het dit vir ons vandag? waarom is die skildery figuratief en nie abstrak nie?

voltooi in jou vks-werkboek.

Gebruik die inligting vanuit jou antwoorde en skryf n paragraaf oor hierdie werk.

1.7

visuele kunste 2011

57

BESprEEk DiE VolGEnDE in DiE klAS En mAAk AAntEkEninGE: Hoe verskil n beeldhouwerk van n skildery? Hoe dink jy het sy die beeldhouwerk gemaak? Hierdie figure is lewensgroot. Beskryf jou gevoelens oor hierdie werk. Beskryf wat jy sien. Hoe word die neuse en monde uitgebeeld? wat het met hulle ore gebeur? Hoe lyk hulle liggame?

AlexAnder, The BuTCher BoyS (1985) gEmEngdE mEdIa InsLuItEnd PLEIstEr, bEEn En n hOutbanKIE.

konTekSTuele inligTing
Hierdie werk het voortgespruit uit n gevoel van afgryse oor die toenemend onderdrukkende en brutale maniere wat deur die apartheid-regering gebruik is om die geweld van die 1980s in die Suid-Afrikaanse samelewing te beindig. Hierdie werk het n simbool van institusionele geweld geword, soos die Sekuriteitspolisie wat betrokke was met die dood van Steve Biko, leier van die Swartbewussynsbeweging. nou dat jy meer oor die werk weet, het jy jou opinie verander en hoe? Hoekom dink jy hierdie werk stuur rillings langs iemand se ruggraat af en gee n mens slapelose nagte? wat dink jy is die moontlike betekenisse van die titel? Gewoonlik word hierdie figure as die onderdrukkers (die mense wat die apartheid-regering in stand moes hou) beskou. Wat vertel hierdie werk ons van die mense wat hierdie wreedaardige dade moes pleeg? Hierdie is ongetwyfeld een van Suid-Afrika se treffendste kunswerke. Waarom sou dit wees en wat is die boodskap aan ons vandag?

My voorkeurtaal waarin ek myself kan uitdruk, en die een wat ek glo waarin ek die vlotste is, is visueel.
Jane Alexander

voltooi in jou vks-werkboek.

Gebruik die inligting vanuit jou antwoorde en skryf n paragraaf oor hierdie werk.

1.8

visuele kunste 2011

58

BESprEEk DiE VolGEnDE in DiE klAS En mAAk AAntEkEninGE: Hierdie werk is n linosnee. watter eienskappe van hierdie medium kan jy in hierdie afdruk sien? Hoekom dink jy het Holo besluit om hierdie toneel in n linosnee uit te beeld? Gee twee redes vir jou antwoord. Beskryf die toneel in hierdie werk. Beskryf die uitdrukkings op die mense se gesigte. Bespreek sy gebruik van lyn en vorm in hierdie werk. noem voorbeelde van tekstuur en patroon in hierdie werk. watter soort spasie sien jy in hierdie werk? wat is die fokuspunt van hierdie werk? waarom? wat is die stemming en atmosfeer van hierdie werk?
Sydney holo, no life, OngEdatEEr, LInOsnEE OP PaPIEr,, 29 x 34 cm.

Ek teken vanuit die hart. Ek teken wat ek sien gebeur in die townships. n Mens kan gevoel en uitdrukking in n kunswerk gebruik

konTekSTuele fAkTore
Die 1980s was n gewelddadige dekade, veral vir swart gemeenskappe. Daar was n groot toename in die protes of weerstand teen die nasionalistiese regering. Die regering het reageer deur die toepassing van die noodtoestand. in 1987 is ongeveer 5 000 mense aangehou as gevolg van die noodtoestand. weerstandskuns was n ernstige poging om te probeer om politieke verandering te bewerkstellig. Dit het ook die geassosieerde ongeregtighede teen die samelewing aangespreek. Weerstandkuns het gefokus op die wonde in die Suid-Afrikaanse samelewing. Dink jy Holo het daarin geslaag om n menslike gesig aan die geskiedenis van die 1980s te gee? Gee redes vir jou antwoord. wat sien jy as die betekenis en boodskap van hierdie werk?

1.9
voltooi in jou vks-werkboek.
Visuele Kultuurstudies Gebruik die inligting vanuit jou antwoorde en skryf n paragraaf oor hierdie werk.

visuele kunste 2011

59

1.10
Jy het nou vier kunswerke met n soortgelyke tema bestudeer. Die volgende stap is om hierdie werke te vergelyk deur ooreenkomste en verskille aan te dui. Kies enige van die bostaande voorbeelde en vul die volgende tabel in jy hoef nie vol sinne te gebruik nie. Hierdie is net n gids om struktuur aan jou antwoorde te gee.

kuNSTeNaar TiTel meDia beSkrYwiNg formele kuNS-elemeNTe kompoSiSie STYl eN TegNiek koNTekS booDSkap eN beTekeNiS

Gebruik die inligting en skryf n opstel waarin jy die twee kunswerke vergelyk. Onthou om vol sinne te gebruik en integreer die inligting wat uit die twee kunswerke spruit.

visuele kunste 2011

60

1.11

voltooi in jou vks-werkboek.

nAvorSingSAkTiwiTeiT
Deur die eeue heen het kunstenaars dikwels kommentaar gelewer oor sosiale ongeregtighede in hulle samelewing. Bespreek drie kunswerke (skryf ongeveer n halwe bladsy oor elke kunswerk) om die verskillende reaksies teenoor sosiale ongeregtighede uit te druk. Jy kan die onderstaande kunswerke of jou eie voorbeelde gebruik. Bronne sluit kunsboeke in jou plaasllike biblioteek en/of die internet in. Onthou om n bibliografie van jou bronne by te voeg.

eddie AdAMS, exeCuTion of A vieTCong offiCer, 1968. FOtO.

STop ApArTheid wArS gEbasEEr OP End cOnscrIPtIOn camPaIgn-PLaKKaat dEur pATriCk CoCkAyne, 1984.

CApe youTh CongreSS BAnner, 1985. aKrIEL OP matErIaaL.

visuele kunste 2011

61

MAndlA SiBAndA, zABAlAzA, 1987. OLIE OP KartOn.

willie BeSTer, who leT The dogS ouT, 2001. gEmEngdE mEdIa InstaLLasIE.

leon goluB, inTerrogATion ii, 1981.aKrIEL OP LInnE

visuele kunste 2011

62

hoe om na n kunswerk te kyk en hoe om Dit te bespreek

DiE VolGEnDE iS n riGlyn (rESEp) oor HoE n mEnS kunSwErkE kAn BESprEEk.

1. eTikeT-inligTing
kunstenaar, titel van werk, datum, medium, grootte.

2. BeSkrywing
identifiseer dinge wat jy kan sien noem en beskryf hulle. maak seker dat jou beskrwying nie- evaluerend, eiewys of interpreterend is nie s net wat jy sien. Beskryf kortliks die vernaamste voorwerpe in die kunswerk en hulle posisie ten opsigte van mekaar, bv. die koei is onder die boom. noem slegs wat jy met jou o kan sien asof jy die werk aan n blinde persoon beskryf. onderwerp Behoort die werk aan n spesifieke kunsbeweging?

BeSpreking (AnAliSe)
tegniek Styl formele elemente lyn, fatsoen, vorm, kleur, tekstuur, toon, patroon, spasie. komposisie en fokuspunte komposisie/ontwerpbeginsels, soos klem, kontraste, skaal, proporsie, balans, ritme, ens. (Onthou om te konsentreer op die uitstaande elemente en beginsels in n kunswerk.)

4. inTerpreTASie, BeTekeniS en BoodSkAp

wanneer al die bogenoemde punte bespreek word, sal die kyker n kunswerk beter kan verstaan. Hoewel die kyker nie die kunstenaar is nie en nooit kan weet wat die volle bedoeling van die kunstenaar is nie, vorm ons ons eie ingeligde opinie, mits die opinie gestaaf kan word. kontekstuele faktore: die konteks van die werk speel n groot rol om betekenis te bepaal die biografie van die kunstenaar, politieke en sosiale situasies, historiese faktore en/of fisiese ruimte, bv. werk wat geskep is tydens apartheid in Suid-Afrika. Gebruik die inligting wat jy uit jou BESkrywinG en BESprEkinG (AnAliSE) afgelei het om jou te help om die inHouD van werke (wat die kunswerk van die menslike ondervinding s) te identifiseer. Dit het te doen met die BooDSkAp van die werk. Verdedig jou hipotese met bewyse vanuit ander bronne, soos kunsgeskiedenis, gebeure in die verlede waaraan die werk jou herinner of vermoedelike funksies: soos om te prys, kritiek te lewer, te voorspel, n gebeurtenis vas te vang, n politieke of sosiale stelling te maak, spot, ens. kyk na die simboliese betekenisse waar moontlik, bv, n duif beteken vrede.

visuele kunste 2011

63

11

Praktiese projekte

Tema: SKOENE
n Skoen se doel is om die menslike voet te beskerm en om dit gemaklik te maak tydens verskeie aktiwiteite. Die voet het meer bene as enige ander deel van die liggaam. Deur die eeue het die ontwerp van skoene geweldig uiteenlopend geword. Die ontwerpe van skoene is benvloed deur funksionaliteit, status en die beskikbaarheid van materiaal. Baie kulture het nie skoene gedra nie. Skoene het goedkoper geword met die aanbreek van massaproduksie en meeste mense in die wreld dra vandag skoene. As ons na die skoene van vandag kyk, is daar n reuse reeks ontwerpe. Baie skoene word vir spesifieke funksies/doeleindes gemaak, soos vir sport, werk, ontspanning, ens. Skoene het ook baie begeerlike items geword. Baie mense sal groot bedrae geld spandeer om die in-handelsmerke, soos Adidas, nike, Converse, ens. te besit. Baie vroue smag na n paar manolo Blahniks of Chrisitan louboutins.

vinCenT vAn gogh, Three pAirS of ShoeS, 1887. OLIE OP dOEK.

HET JY GEWEET? Die aNTieke gebruik vaN voeTbiNDiNg iS vaNaf oNgeveer Die 10De eeu iN CHiNa beoefeN eN iS iN 1911 geSTop. Drie- ToT vYfjarige DogTerTjieS Se voeTe iS vaSgebiND SoDaT Die ToNe oNDer Die voeTe koN buig, Die beNe koN breek eN DiT Die reS vaN Die voeT eN Die agTerkaNT DaarvaN opmekaar koN forSeer. Die algemeNe leNgTe vaN N miSvormDe voeT waS 12.7 Cm. HierDiie kleiN voeTe iS beSkou aS N TekeN vaN SkooNHeiD. Hoe kleiNer N vrou Se voeTe waS, Hoe meer begeerlik waS SY vir Die Huwelik. DiT HeT ook beTekeN DaT N vrou miNDer oNafHaNklik waS eN makliker beHeer koN worD.

visuele kunste 2011

64

Al hierdie skoene op die foto het behoort aan mense wat dood is in die Auschwitzkonsentrasiekamp tydens die Tweede Wreldoorlog. Vandag word die skoene ten toon gestel in n yslike glaskabinet in die museum in Auschwitz.

kunSTenAArS en Skoene
Die beroemdste werk van skoene in die geskiedenis van kuns is waarskynlik die paar skoene wat Van Gogh geskilder het (bo). Die skildery se eenvoudige onderwerp van n paar uitgetrapte werkstewels het Van Gogh die geleentheid gegee om op kleur en kwashale te konsentreer. Hy het sy verf dik aangewend, en het duidelike verfhale in die voorgrond gelaat en n kruis-arseringspatroon in die agtergrond gebruik. Hy het net soveel waarde aan sy oppervlak as aan sy onderwerp gegee. Van Gogh het die mooi in die daaglikse lewe gesien, in die dinge wat mense as vanselfsprekend aanvaar, en het hulle na genoeg waarde geskat om te skilder.

vinCenT vAn gogh, A pAir of ShoeS, 1885. OLIE OP dOEK

visuele kunste 2011

65

Nog skilderye van skoene deur Vincent van Gogh:

Ander kunstenaars wat skoene uitgebeeld het:

MereT oppenheiM, My nurSe MAid, 1936. gEVIndE VOOrWErP-bEELdhOuWErK. rene MAgriTTe, The red Model, 1935. OLIE OP dOEK.

visuele kunste 2011

66

Andy wArhol, diAMond duST ShoeS, 1980. aKrIELVErF, sysKErm-InK En dIamantPOEIEr.

Soos jy kan sien, is skoene n inspirerende onderwerp vir kuns en kom hulle voor in n groot verskeidenheid vorms, groottes, kleure en elke paar het unieke slytasie-patrone. Skoene het nie net funksionele identiteite nie, simbolies kan hulle ook n reis, n weg geneem of een wat binnekort aangepak word, uitbeeld.

JeAn Shin, hide, 2004. InstaLLasIE Van dEKOnstruKturEErdE sKOEnE.

skoene -

ontwikkel jou eie kreatiewe interpretasie van: Jou onderwyser sal die aktiwiteit lei.

Begin MeT Jou BronBoek.

1.11

Jy het reeds n verskeidenheid werk oor skoene in jou bronboek gedoen. Dit is deel van jou ondersoek oor hierdie tema. Jy kan nou jou navorsing ten opsigte van die tema van skoene uitbrei deur sommige/alles van die volgende te doen: maak n breinkaart van die tema van skoene. Dink aan die volgende wat verband hou met skoene: tipes, funksies, materiaal, vorms, betekenis, ens. Doen navorsing oor die tema van skoene. Dink aan lirieke of gedigte wat na skoene verwys, skoene in kunswerke, ander relevante beelde of jou eie gedagtes. Jou opdrag is om n finale kunswerk te maak met skoene as tema. Jou kunsonderwyser sal jou deur die proses lei en mag jou verdere instruksies gee oor media, grootte, tegniek, ens.

visuele kunste 2011

67 oorwEEG DiE VolGEnDE DEur Dit AAn tE tEkEn of in Jou BronBoEk tE SkEtS: Die keuse van medium (teken, skilder, gemengde media, ens.) Die keuse van tegniek en materiaal. Die styl (naturalisties, ekspressief, ens.) Die komposisie (n paar skoene, n versameling skoene, n tabel met verskillende skoene in elke blokkie, n landskap van skoene wat al hoe kleiner na agter raak, ens.) Maak klein komposisie-sketse. Onthou om die negatiewe vorms in ag te nee. Enige idees oor die betekenis van jou werk. Dink aan die soorte skoene wat jy gekies het, bv. skoolskoene, drafskoene, ens. Moenie probeer om n diep betekenis aan jou werk te gee nie. Jy kan sien hoe effektief Van Gogh se waarneming van skoene is. nadat jy hierdie taak voltooi het, kan jy in skrif verslag lewer oor die hele proses.

die kunSwerk
Voltooi jou kunswerk onder leiding van jou kunsonderwyser.

geniet Dit en wees kreatief.

boek is Die bron Jou Deel van e reis om kreatiew te e werk Die final en moet el ontwikk s iwiteit a ou kreat J leerDer n kuns Deur uitbeelD nD opwinDe esteties penD in en skep te telling sy voors wees.

visuele kunste 2011

68

visuele kunste 2011