‫‪83‬‬

‫دﻫﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺷﻤﺎره ‪7‬‬

‫ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺎﻟﻪ‪:‬‬
‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ آب و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻠﻞ اﻓﺰاﯾﺶ زﺑﺮی در‬
‫ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎی ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری ﻗﺰوﯾﻦ‬

‫ﺗﺄﻟﯿﻒ‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﺠﯿﺪ اﺣﺘﺸﺎﻣﯽ‪ - 1‬ﺷﻬﺮام ﻋﻠﯽ ﮐﻨﺎری ‪ -‬ﻧﺎدر ﻋﺒﺎﺳﯽ‬
‫‪2‬‬

‫‪3 2‬‬ ‫‪1‬‬

‫ﭼﮑﯿﺪه ‪:‬‬
‫در اﯾـﻦ ﺗﺤﻘـﯿﻖ ﺑـﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺪازهﮔﯿﺮیﻫﺎی ﺻﺤﺮاﯾﯽ ‪ ،‬ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل ‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ و ﺑﺎزده ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری دﺷﺖ‬
‫ﻗﺰوﯾـﻦ ﺑـﺮآورد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﺑﺘﺪا ﺑﺎزهﻫﺎﯾﯽ از ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪ 1‬و ‪ 2‬و‪ 3‬و ‪ 4‬در ﺷﺮق و‬
‫ﻏـﺮب ﻗﺰوﯾـﻦ ﺑﻄـﻮل ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻫﺰار ﻣﺘﺮ و ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻧﻈﺮ ﻃﺮاﺣﯽ و ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ اﻧﺘﺨﺎب و‬
‫ﺳـﭙﺲ دﺑﯽ در ﻣﻘﻄﻊ ورودی و ﺧﺮوﺟﯽ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﺎت در زﻣﺎﻧﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ روز در ﻃﻮل ﻓﺼﻞ آﺑﯿﺎری اﻧﺪازهﮔﯿﺮی‬
‫ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺢ ﺣﺎﺻﻠﻪ از آزﻣﺎﯾﺸﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ در ﺷﺮق ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫‪ 90/47‬و ‪ 60/88‬درﺻـﺪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻏﺮب ﻗﺰوﯾﻦ اﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﻌﺎدل ‪ 47/4‬و ‪ 45/4‬درﺻﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫اﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﺑﺎزده ﺷﺒﮑﻪ در ﺷﺮق ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ %55/1‬و در ﻏﺮب آن ﻣﻌﺎدل ‪ %40/4‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑـﻪ ﺗﺤﻘـﯿﻘﺎت و ﺑﺎزدﯾﺪﻫﺎی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻨﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺷﺒﮑﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﯾﮑﺴﺮی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات‬
‫ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎزده ﺷﺒﮑﻪ و اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ از ﺳﺎزهﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪:‬‬
‫اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣﺼـﺮف آب ﺑـﻪ ﻟﺤﺎظ رﺷﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ از ﯾﮑﺴﻮ و ﻇﻬﻮر ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮای آب از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ‪،‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ روزاﻓﺰون ﺳﺮاﻧﻪ آب ﮐﺸﻮر را ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺗﺄﻣﯿﻦ آب ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی‬
‫از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾـﻦ وﻇـﺎﯾﻒ ﺑﺨـﺶ آب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﺟﺪی ﺑﻪ اﻣﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ‬

‫‪ -1‬اﺳﺘﺎدﯾﺎر داﻧﺸﮑﺪه ﻋﻤﺮان داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﯿﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻃﻮﺳﯽ‬

‫‪ -1‬ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻌﺎوﻧﯽ ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺸﺘﯿﺎﻧﯽ آب ﻣﻨﻄﻘﻪای ﺗﻬﺮان‬
‫‪ -3‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻓﻨﯽ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﮐﺸﺎورزی ﮐﺮج‬
‫‪84‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫ﻣﺼـﺮف آب ﮐﺸـﺎورزی ‪ ،‬در ﮐﺸﻮری ﮐﻪ ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ﻣﺤﺪودﯾﺘﻬﺎی ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و آب و ﻫﻮاﯾﯽ در‬
‫ﺗﺄﻣﯿـﻦ آب ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزی واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﺤﺪودﯾﺖ‬
‫ﻣـﻨﺎﺑﻊ آب ﺑـﻪ ﺧﺎﻃـﺮ ﻃﺒﯿﻌـﺖ ﺧﺸـﮏ اﯾﺮان و ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی زﯾﺎد و ﺳﺮﺳﺎمآور اﺳﺘﺤﺼﺎل آب از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿـﻦ اﻓـﺰاﯾﺶ روزاﻓـﺰون ﺗﻘﺎﺿﺎ رای آب ﺟﻬﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﺻﺤﯿﺢ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی‬
‫ﺑﺮای ﻫﺮ ﻗﻄﺮه آب اﺳﺘﺤﺼﺎل ﺷﺪه را اﻣﺮی واﺟﺐ و ﺿﺮوری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑـﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ در ﻃﺮاﺣﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی آﺑﯿﺎری ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی درﻣﻮرد ﻣﻘﺎدﯾﺮ راﻧﺪﻣﺎن‬
‫اﻧـﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾـﻊ و ﻣﺼﺮف آب اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺮآورد دﻗﯿﻖ راﻧﺪﻣﺎﻧﻬﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﻣﻘﺪار آن از‬
‫ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎی ﻣﻮﺟـﻮد اﺳـﺘﻨﺘﺎج ﮔـﺮدﯾﺪه و ﯾﺎ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ راﻧﺪﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣـﯽآﯾـﺪ ‪ ،‬در آﯾـﻨﺪه ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﮔﺎری ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻃﺮاﺣﺎن ﻫﻤﯿﺸﻪ در اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﺑـﺎ ﻓـﺮض ﻏﯿﺮﻣﻄﻤﺌـﻦ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ و ﻣﺨﺎزن ذﺧﯿﺮه آب در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﺛﺮات‬
‫ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب ﺟﻨﺒـﯽ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ در داﺧﻞ و‬
‫ﺧـﺎرج ﮐﺸـﻮر اﻧﺠـﺎم ﺷﺪه و ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎزده آﺑﯿﺎری ﭘﯿﺸﻨﻬﺎداﺗﯽ اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﯾﮏ‬
‫ﭘﺮوژه در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1970‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل درﯾﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ﮐﻨﺘﺮل از راه دور ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓـﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﻓﺘﺮ ﻫﻤﮑﺎرﯾﻬﺎی ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﺳﺎل ‪ 1973‬ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد راﻧﺪﻣﺎﻧﻬﺎی ﺗﻮزﯾﻊ آب در‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ ‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد آﺑﮕﯿﺮﻫﺎ اﻧﺠﺎم داده و ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ وﺟﻮد‬
‫ﻣـﻮاد ﻣﻌﻠـﻖ در آب و ﺗﺮﮐﯿـﺐ ﻣـﻮاد ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات و ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﺳﻄﺢ آب در ﻣﻨﺒﻊ و ﻣﯿﺰان ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و دﻗﺖ ﻣﻮرد‬
‫اﻧـﺘﻈﺎر از آﺑﮕـﯿﺮﻫﺎ در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع آﺑﮕﯿﺮ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮔﺮدﯾﺪ در ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ آب از ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﺗﺄﻣﯿـﻦ آب آﺑﮕﯿﺮ دﺳﺘﺨﻮش ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت و ﺗﻐﯿﯿﺮات زﯾﺎد اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ از آﺑﮕﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻮاﺳﺎﻧﺎت ﺳﻄﺢ آب‬
‫در ﺑﺎﻻدﺳـﺖ ﺣﺴـﺎس ﻧـﺒﻮده و ﺣﺘﯽاﻟﻤﻘﺪور دﺑﯽ ﺛﺎﺑﺘﯽ را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺒﮑﻪ‬
‫آﺑـﯿﺎری دﺷـﺖ ﻗﺰوﯾـﻦ ﯾﮑﯽ از ﻣﺪرنﺗﺮﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺸﻮر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎزده‬
‫اﻧـﺘﻘﺎل آب ﺗﻮﺳـﻂ اﯾـﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﺗﺎ ﺣﺪود زﯾﺎدی ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺿﻤﻦ اراﺋﻪ راﻧﺪﻣﺎﻧﻬﺎی اﻧﺘﻘﺎل و‬
‫ﺗﻮزﯾـﻊ در ﺷـﺒﮑﻪ آﺑـﯿﺎری ﻗﺰوﯾﻦ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﻨﯽ در ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ ‪:‬‬ ‫‪-1‬‬

‫ﺑـﻨﺎی ﻗﺰوﯾـﻦ را ﺑـﻪ ﺷﺎﻫﭙﻮر اول ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ دادهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن در اواﯾﻞ اﺳﻼم روﻧﻘﯽ ﺑﺴﺰا و ﺷﻬﺮﺗﯽ‬
‫ﻓـﺮاوان داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل ﺑﺴﯿﺎری از آﺛﺎر ﺗﺎرﯾﺨﯽ آن وﯾﺮان ﺷﺪ و در ﺳﺎل )‪ 949‬ه‪.‬ق( ﺑﻪ اﻣﺮ ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ‬
‫اول ﺻـﻔﻮی ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺘﯽ اﯾﺮان ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪ‪ .‬از ﻟﺤﺎظ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺰوﯾﻦ در ﺑﺨﺸﯽ از ﻓﻼت ﻣﺮﮐﺰی اﯾﺮان‬
‫ﻗـﺮار دارد ﮐﻪ دارای اﻗﻠﯿﻤﯽ ﻧﯿﻤﻪ ﺧﺸﮏ ‪ ،‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻬﺎی ﻧﺴﺒﺘﺎً ﮔﺮم و زﻣﺴﺘﺎﻧﻬﺎی ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺮد اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺣﻮﺿـﻪ آﺑﺮﯾـﺰ رود ﺷـﻮر ﻣـﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ وﺳﻌﺘﯽ در ﺣﺪود ‪ 17000‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ را در ﺑﺮ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫‪85‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت دﻫﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ‬

‫ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﯾﺰ اﺳﺘﺎن ﮔﯿﻼن ‪ ،‬از ﻃﺮف ﻣﺸﺮق ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮج از اﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان و از ﻃﺮف ﻣﻐﺮب ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎی‬
‫اﺑﻬﺮ و ﺧﺪاﺑﻨﺪه از اﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن و از ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﻤﺪان و ﺑﺨﺶ ﺧﺮﻗﺎن از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺎوه ‪ ،‬ﻣﺤﺪود‬
‫اﺳـﺖ‪ .‬دﺷـﺖ ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﺣﺪود ‪ 440‬ﻫﺰار ﻫﮑﺘﺎر ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺪوده آن از‬
‫ﻃـﺮف ﺷـﻤﺎل ﺑـﻪ داﻣـﻨﻪ ﮐﻮﻫﻬـﺎی اﻟﺒﺮز ‪ ،‬از ﻃﺮف ﻣﺸﺮق ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪ زﯾﺎران ‪ ،‬از ﻃﺮف ﻣﻐﺮب ﺑﻪ داﻣﻨﻪ رﺷﺘﻪ‬
‫ﮐﻮﻫﻬﺎی زاﮔﺮس و ﺑﺎﻻﺧﺮه از ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺷﻮرهزارﻫﺎی ﺟﻨﻮب ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﭘﻬـﻨﻪای اﺳـﺖ از دﺷـﺖ ﻗﺰوﯾـﻦ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﺪرن آﺑﯿﺎری ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮاری ﺑﻪ ﻃﻮل‬
‫ﺣـﺪود ‪ 100‬ﮐﯿﻠﻮﻣـﺘﺮ و ﺑﻪ ﻋﺮض ﺣﺪود ‪ 20‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻣﺸﺮق ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪ زﯾﺎران ‪ ،‬از ﻃﺮف‬
‫ﻣﻐـﺮب ﺑـﻪ ﺣﺎﺷـﯿﻪ ﺷـﺮﻗﯽ ﺷﻬﺮ ﺗﺎﮐﺴﺘﺎن ‪ ،‬از ﺷﻤﺎل ﺑﻪ داﻣﻨﻪ ﮐﻮﻫﻬﺎی اﻟﺒﺮز ﻣﺮﮐﺰی و از ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺟﺎده‬
‫آﺳـﻔﺎﻟﺘﻪ ﮐﻤﺎلآﺑﺎد ‪ -‬آﺑﯿﮏ ﻣﺤﺪود ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل آب رودﺧﺎﻧﻪ ﻃﺎﻟﻘﺎن ﮐﻪ‬
‫در ﺣﻮﺿـﻪای ﺧﺎرج از ﺣﻮﺿﻪ دﺷﺖ ﺟﺮﯾﺎن دارد ‪ ،‬ﺑﻪ داﺧﻞ دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ اﺣﺪاث ﺷﺪ ﺗﺎ آب رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺬﮐﻮر را‬
‫ﺟﻬﺖ ﮐﺸﺎورزی در ﻓﺼﻮل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎل در اﺧﺘﯿﺎر اراﺿﯽ اﯾﻦ دﺷﺖ ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎت و ﻧﻘﺸﻪ ﮐﻠﯽ‬
‫آﺑﯿﺎری دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ در ﺟﺪول )‪ (1‬و ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 1‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره )‪ : (1‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮐﻠﯽ ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ‬

‫‪ 80000‬ﻫﮑﺘﺎر‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺷﺒﮑﻪ‬
‫‪ 94‬ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم‬ ‫ﻃﻮل ﮐﺎﻧﺎل اﺻﻠﯽ‬
‫‪ 30‬ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﯿﻪ‬ ‫ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮐﺎﻧﺎل اﺻﻠﯽ در اﺑﺘﺪا‬
‫‪ 3‬ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺑﺮ ﺛﺎﯾﻨﻪ‬ ‫ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮐﺎﻧﺎل اﺻﻠﯽ در اﻧﺘﻬﺎ‬
‫‪ 0/75‬در ﻫﺰار‬ ‫ﺷﯿﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮐﺎﻧﺎل اﺻﻠﯽ ﺑﺠﺰ ﺳﻪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ اول‬
‫‪ 1200‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‬ ‫ﻃﻮل ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪ 1‬اﻟﯽ ‪4‬‬
‫ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ‬ ‫ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﻧﺎل اﺻﻠﯽ در ‪ 4‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ اﺑﺘﺪا‬
‫ذوزﻧﻘﻪای‬ ‫ﻣﻘﻄﻊ ﮐﻠﯽ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﺷﺒﮑﻪ‬
‫‪ 50‬ﺳﺎل‬ ‫ﻋﻤﺮ ﻣﻘﯿﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ‬
‫‪ 100‬اﻟﯽ ‪ 120‬ﻫﮑﺘﺎر‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪3‬‬
‫‪ 200‬ﻣﺘﺮ‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ درﯾﭽﻪﻫﺎی روی ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪4‬‬
‫‪ 20‬ﻫﮑﺘﺎر‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪4‬‬
‫ﺑﺘﻨﯽ‬ ‫ﺟﻨﺲ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﭘﻮﺷﺶ ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪4‬‬
‫‪0/014‬‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ زﺑﺮی ﻣﺎﻧﯿﻨﮓ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﺮای ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﺑﺘﻨﯽ‬
‫‪86‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ – (1‬ﻣﺤﻞ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه روی ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ‬

‫روش اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪:‬‬ ‫‪-2‬‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺪازهﮔﯿﺮیﻫﺎی ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﺗﻬﯿﻪ‬
‫ﺷﺪه و اﯾﻦ اﻧﺪازهﮔﯿﺮیﻫﺎ ﻃﯽ ﯾﮏ ﻓﺼﻞ زراﻋﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﮕﺎرﻧﺪه اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﺮاﺣﻞ آن در ذﯾﻞ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪه و‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ از آن ﻧﯿﺰ در اداﻣﻪ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪی و ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪87‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت دﻫﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ‬

‫اﻟـﻒ ‪ -‬اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎ ﺑﺎزدﯾﺪﻫﺎی ﻣﮑﺮر از ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی اﺻﻠﯽ و ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻬﻤﺮاه ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ و ﺗﮑﻨﺴﯿﻦﻫﺎی ﺷﺎﻏﻞ در ﺷﺒﮑﻪ ﻣﻮرد ﺑﺎزدﯾﺪ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻮارد ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﮑﺲﺑﺮداری ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ب ‪ -‬در اﯾـﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻟﺒﻮﻣﻬﺎ و ﭘﻼن ﻧﻘﺸﻪﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در آرﺷﯿﻮﻫﺎی ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری‬
‫از ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ج ‪ -‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﺮاﺑﻬﺎ در ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﻮب ﯾﺎ ﺿﻌﯿﻒ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎی آﺑﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﺒﮑﻪ‬
‫ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ رو ﭘﺲ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎی ﻣﮑﺮر ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﺷﺒﮑﻪ ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ و ﺗﮑﻨﺴﯿﻦﻫﺎ ‪ ،‬از ﻣﯿﺮاﺑﻬﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ‬
‫روزه در ﺷـﺒﮑﻪ ﺑﺼـﻮرت ﻓﻌﺎل ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻈﺮﺧﻮاﻫﯽ ﺷﺪ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ درﻣﻮرد ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ‬
‫ﺳﺎزهﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﺒﮑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ‪.‬‬
‫د ‪ -‬ﮐـﺎری ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از اﻧﺘﺨﺎب ﺗﻌﺪادی ﮐﺎﻧﺎل درﺟﻪ ‪ 3 ، 2 ، 1‬و ‪ 4‬ﮐﻪ در‬
‫ﺑﺮﮔـﯿﺮﻧﺪه ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻟﺤﺎظ ﭘﻮﺷﺶ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻃﺮاﺣﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺘﻨﯽ ﺳﺎﻟﻢ ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﺑﺎ‬
‫ﭘﻮﺷـﺶ ﺑﺘﻨـﯽ آﺳـﯿﺐ دﯾـﺪه ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﺑﺘﻨﯽ دارای ﻋﻠﻔﻬﺎی ﻫﺮز و ﯾﺎ ﻧﺨﺎﻟﻪﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﻨﺎﻧﯽ و ﺟﻠﺒﮏ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ه ‪ -‬اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ از ﺗﺤﻘـﯿﻖ در ﺑﺮﮔـﯿﺮﻧﺪه ﻋﻤﻠـﯿﺎت ﺻﺤﺮاﯾﯽ و اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺳﺮﻋﺖ و دﺑﯽ در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر در ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﺤﻠﻬﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ‪ ،‬دو ﻣﻘﻄﻊ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻫﺰار ﻣﺘﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﻟﯿﻨﻪ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و دﻗﺖ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫و ‪ -‬ﺑـﺎزده اﻧـﺘﻘﺎل آب ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻠﻔﺎت آب در ﻣﺴﯿﺮ اﻧﺘﻘﺎل از ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﺗﺎ اﺑﺘﺪای ﻣﺰارع ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Ec = Wf /Wr * 100‬‬

‫ﮐﻪ در آن ‪:‬‬
‫)‪ : (Ec‬ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ‬
‫)‪ : (Wr‬ﻣﻘﺪار آﺑﯽ ﮐﻪ از ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫)‪ : (Wf‬ﻣﻘﺪار آﺑﯽ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪای ﻣﺰارع ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ راﻧﺪﻣﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺲ از ﺑﺮﻗﺮاری ﭘﺎﯾﺪاری ﺟﺮﯾﺎن ﺷﺒﮑﻪ و ﻋﺪم ﻧﻮﺳﺎن ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﯿﻦ دﺑﯽ‬

‫ﺧﺮوﺟـﯽ و دﺑـﯽ ورودی ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺷـﺪه در ﺑﻨﺪ )ه( را ﺑﺪﺳﺖ آورد ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ روش ﮐﻠﯿﻪ‬

‫ﺗﻠﻔـﺎت اﻧـﺘﻘﺎل آب از ﻗﺒـﯿﻞ ﺗﻠﻔﺎت ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﺸﺴﺖ آب در ﻣﺴﯿﺮ ﮐﺎﻧﺎل ‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت آب در اﺑﻨﯿﻪﻫﺎی ﮐﺎﻧﺎل ‪،‬ﺗﻠﻔﺎت‬
‫‪88‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫ﻧﺎﺷـﯽ از ﻋـﺪم دﻗـﺖ در اﻧﺪازهﮔﯿﺮی و ﺗﺤﻮﯾﻞ آب در درﯾﭽﻪﻫﺎی آﺑﮕﯿﺮ و ﺗﻠﻔﺎت ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺒﺨﯿﺮ آب در ﻣﺴﯿﺮ‬

‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﻣﻠﺤﻮظ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ز – ﺑـﻪ ﻋـﻨﻮان ﯾﮑـﯽ دﯾﮕـﺮ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺤﻘﯿﻖ ‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﺻﺤﺖ آزﻣﺎﯾﺸﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ زﺑﺮی‬

‫ﻣﺎﻧﯿـﻨﮓ ﺑﺮای ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﺮﻋﺖ ‪ ،‬دﺑﯽ و ﻋﻤﻖ از روی‬

‫آزﻣﺎﯾﺸـﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ داﺷﺘﻦ ﺷﯿﺐﺗﻬﺎی ﻃﻮﻟﯽ و ﺷﯿﺐ ﺑﺪﻧﻪ از روی آﻟﺒﻮﻣﻬﺎ و ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻘﺪار‬

‫ﺿﺮﯾﺐ زﺑﺮی واﻗﻌﯽ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺎﻧﯿﻨﮓ ﺑﺪﺳﺖ آورد و آن را ﺑﺎ ) ان ( اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻃﺮح ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬

‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ح – ﻣـﺮﺣﻠﻪ ﭘﺎﯾﺎﻧـﯽ ﻋﺒﺎرﺗﺴـﺖ از ﺗﺠـﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺘﺎﯾﺢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺷﺪه راﻧﺪﻣﺎن اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ در‬

‫ﺷﺒﮑﻪ و ﺑﺒﺮﺳﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻨﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺷﺒﮑﻪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ اراﺋﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات ﺑﺮای ﺑﻬﺒﻮد‬

‫وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻌﻠﯽ و اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫و – ﺟﻬـﺖ اﻧﺠـﺎم اﻧﺪازهﮔﯿﺮیﻫﺎ ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ‪ 24‬ﻣﻘﻄﻊ در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ﯾﮏ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری ﻗﺰوﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎب‬

‫ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻣﺤـﻞ آﻧﻬـﺎ در ﺷـﮑﻞ ﺷـﻤﺎره ‪ 1‬ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻃﻊ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه در روی ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی اﺻﻠﯽ‬

‫ﺣﺪﻓﺎﺻـﻞ ‪ L2‬ﺗـﺎ ‪، L3‬ﺣﺪﻓﺎﺻﻞ ‪ L6‬ﺗﺎ ‪ ، L7‬ﺣﺪﻓﺎﺻﻞ ‪ L7‬ﺗﺎ ‪ L8‬و ﺣﺪﻓﺎﺻﻞ ‪ L9‬ﺗﺎ ‪ L10‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻃﻊ اﻧﺘﺨﺎب‬

‫ﺷـﺪه ﺑـﺮای ﮐﺎﻧﺎﻟﻬـﺎی درﺟـﻪ ‪ 2‬روی ﮐﺎﻧﺎﻟﻬـﺎی ‪ L2‬و ‪ L3‬و ‪ L4‬و ‪ L7‬و ‪ L8‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ روی‬

‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬـﺎی ‪ L3‬و ‪ L7‬ﻫـﺮ ﮐـﺪام دو ﻣﻘﻄﻊ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﻘﺎﻃﻊ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه روی ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪ 3‬ﺷﺎﻣﻞ‬

‫‪ SP-25A‬و ‪ SP-21A‬و ‪ SP-31D‬و ‪ SP-89‬و ‪ SP-82B‬ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﮐﺎﻧﺎﻟﻬـﺎی درﺟـﻪ ‪ 4‬ﻧﯿﺰ اﻏﻠﺐ دارای‬

‫ﭘﻮﺷـﺶ ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻮده و ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﻏﺮب ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 1‬ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪه‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ از آزﻣﺎﯾﺸﺎت ‪:‬‬

‫ﺟـﺪاول )‪ (3) ، (2‬و )‪ (4‬ﻧﺸـﺎن دﻫـﻨﺪه ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل ‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ و ﺷﺒﮑﻪ در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺷﺮق و ﻏﺮب‬

‫ﻗﺰوﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﺠﺰا از ﻫﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره )‪ :(2‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ راﻧﺪﻣﺎﻧﻬﺎی اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی اﺻﻠﯽ و ﻓﺮﻋﯽ ﺷﺮق ﻗﺰوﯾﻦ‬
‫را اراﺋﻪ داده اﺳﺖ‬

‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی اﺻﻠﯽ ﺑﺎدرﺟﻪ ‪1‬‬ ‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪2‬‬ ‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪3‬‬ ‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪4‬‬
‫‪89‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت دﻫﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ‬

‫ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه‬ ‫‪98/9‬‬ ‫‪96/82‬‬ ‫‪88/28‬‬ ‫‪74/8‬‬

‫در اوﻟﯿﻦ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ‪%‬‬
‫ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه‬ ‫‪92/6‬‬ ‫‪94/8‬‬ ‫‪83/8‬‬ ‫‪69/6‬‬
‫در دوﻣﯿﻦ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ‪%‬‬
‫ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه‬ ‫‪96/5‬‬ ‫‪91/1‬‬ ‫‪81/6‬‬ ‫‪71/7‬‬
‫در ﺳﻮﻣﯿﻦ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ‪%‬‬
‫ﺑـﺎزده اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﯿﻦ‬ ‫‪96‬‬ ‫‪94/24‬‬ ‫‪84/56‬‬ ‫‪72‬‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮﯾﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪%‬‬

‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره )‪ : (3‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ راﻧﺪﻣﺎﻧﻬﺎی اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی اﺻﻠﯽ و ﻓﺮﻋﯽ ﻏﺮب ﻗﺰوﯾﻦ‬

‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی اﺻﻠﯽ ﺑﺎ درﺟﻪ ‪1‬‬ ‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪2‬‬ ‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪3‬‬ ‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ‪4‬‬
‫ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه‬ ‫‪89/5‬‬ ‫‪82/8‬‬ ‫‪88/28‬‬ ‫‪63/9‬‬
‫در اوﻟﯿﻦ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ‪%‬‬
‫ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه‬ ‫‪84/6‬‬ ‫‪86/4‬‬ ‫‪81/3‬‬ ‫‪67/8‬‬
‫در دوﻣﯿﻦ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ‪%‬‬
‫ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه‬ ‫‪85/1‬‬ ‫‪79/8‬‬ ‫‪70/5‬‬ ‫‪71/5‬‬
‫در ﺳﻮﻣﯿﻦ اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ‪%‬‬
‫ﺑـﺎزده اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﯿﻦ‬ ‫‪89/7‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪80/2‬‬ ‫‪67/73‬‬
‫اﻧﺪازهﮔﯿﺮﯾﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪%‬‬

‫ﻣﻘﺎدﯾـﺮ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه در ﺟﺪول )‪ ، (4‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل )‪ (Ec‬ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺑﺎزدهﻫﺎی‬
‫ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ﯾﮏ و دو ‪ ،‬ﺑﺎزده ﺗﻮزﯾﻊ )‪ (Ed‬ﮐﻪ از ﺿﺮب ﺑﺎزدهﻫﺎی ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ﺳﻪ و‬
‫ﭼﻬﺎر ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎزده ﺷﺒﮑﻪ )‪ (Es‬ﮐﻪ از ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره )‪ : (4‬ﺑﺎزده ﺷﺒﮑﻪ در ﺷﺮق و ﻏﺮب ﻗﺰوﯾﻦ‬

‫ﺷﺮق ﻗﺰوﯾﻦ‬ ‫ﻏﺮب ﻗﺰوﯾﻦ‬
‫ﺑﺎزده اﻧﺘﻘﺎل )‪% (Ec‬‬ ‫‪90/47‬‬ ‫‪74/4‬‬
‫ﺑﺎزده ﺗﻮزﯾﻊ )‪% (Ed‬‬ ‫‪60/88‬‬ ‫‪54/43‬‬
‫‪ =Ec×Ed‬ﺑﺎزده ﺷﺒﮑﻪ )‪% (Es‬‬ ‫‪55/1‬‬ ‫‪40/4‬‬
‫‪90‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽرﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻧﯿﻤﯽ از آب اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﯽ از ﺳﺪ زﯾﺎران ﻗﺒﻞ‬
‫از رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﺼﺮف آن ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺰارع ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﭼﺮﺧﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در‬
‫ﺷـﺮاﯾﻂ ﮐﻨﻮﻧـﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ آب ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻟﻄﻤﻪ زﯾﺎدی از ﻟﺤﺎظ ﮐﺸﺎورزی و اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫وارد ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ -4‬ﻋﻠﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﺿﺮﯾﺐ زﺑﺮی در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری ﻗﺰوﯾﻦ ‪:‬‬

‫ﺿﺮﯾﺐ زﺑﺮی اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻃﺮاح ﺑﺮای ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﭘﻮﺷﺶ دار ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/014‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ‬
‫ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ در ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﻋﻤﻼً ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﻘﺪار ﯾﺎد ﺷﺪه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻟﺬا ﺟﻬﺖ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻠﻞ آن ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺮاً ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﯾﻞ اﺷﺎره ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﺿـﺮاﯾﺐ زﺑﺮی در ﮐﺎﻧﺎل اﺻﻠﯽ ﯾﺎ درﺟﻪ ﯾﮏ ﺷﺮق ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ (5) 0/0164‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫‰‬
‫ﻋﻠـﺖ آن وﺟـﻮد رﺳـﻮﺑﺎت در ﭘﺸـﺖ درﯾﭽﻪﻫﺎی آﻣﯿﻞ و ﺑﻬﻢ ﺧﻮردن ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﻧﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎﻟـﺖ اﯾـﺪهآل اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻮد اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در اﺛﺮ ﻋﺪم ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ رﺳﻮﺑﮕﯿﺮ در ﻣﺤﻞ آﺑﮕﯿﺮی از ﺳﺪ اﻧﺤﺮاﻓﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ در ﻏﺮب ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/0192‬ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ )‪ (5‬ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد‬
‫رﺳـﻮﺑﺎت ﻓﺮاوان ‪ ،‬ﻧﺨﺎﻟﻪﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﭘﻮﺷﺶ ﻓﺮﺳﻮده و ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪه ﮐﺎﻧﺎل اﺻﻠﯽ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﺷﺒﮑﻪ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﯿﺰ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻮل ﻃﺮاﺣﯽ و اﺟﺮا و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وﺟﻮد ﺷﻬﺮﮐﻬﺎی ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ و‬
‫ﮐﺎرﮔﺎﻫﻬﺎ و ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در اﻃﺮاف ﮐﺎﻧﺎل اﺻﻠﯽ در ﻏﺮب ﻗﺰوﯾﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﺿـﻌﯿﺖ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ دو از ﻟﺤﺎظ ﻃﺮاﺣﯽ و اﺟﺮا در ﺷﺮق ﻗﺰوﯾﻦ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﻗﺮار‬ ‫‰‬
‫دارد ﺑﻄﻮرﯾﮑـﻪ ﭘـﺲ از ﮔﺬﺷـﺖ ﺳـﺎﻟﯿﺎن ﻣﺘﻤﺎدی از اﺟﺮای آن ﻫﻨﻮز ﻗﻮام ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ‬
‫ﺿﺮﯾﺐ زﺑﺮی ﻣﺘﻮﺳﻂ در اﯾﻦ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/0141‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎًﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺪار اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻃﺮاح‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﺮﯾﺐ زﺑﺮی ﻣﺘﻮﺳﻂ در آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/0188‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺷـﺒﮑﻪ آﺑـﯿﺎری ﻗﺰوﯾـﻦ ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻧﮕﻬﺪاری و ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ﺳﻪ و ﭼﻬﺎر ﺑﻪ ﻋﻬﺪه‬ ‫‰‬
‫زارﻋﯿـﻦ ﻧﻬـﺎده ﺷﺪه ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪن ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺴﯿﺎری ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل اﮐﺜﺮ اﯾﻦ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ‪،‬‬
‫ﮐﯿﻔﯿـﺖ و ﮐﺎراﯾـﯽ ﺧـﻮد را ﺗـﺎ ﺣﺪود زﯾﺎدی از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺴﯿﺎری از آﻧﻬﺎ ﯾﺎ‬
‫ﮐﺎﻣﻼًﺗﻮﺳﻂ رﺳﻮﺑﺎت ﻣﺴﺪود ﺷﺪهاﻧﺪ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه از ﺟﻠﺒﮏ و ﺷﻦ در ﮐﻒ و ﮐﻨﺎرﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺿﺮاﯾﺐ زﺑﺮی ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ﺳﻪ ﺷﺮق و ﻏﺮب ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/018‬و ‪/0193‬‬ ‫‰‬
‫‪ 0‬ﺑـﺮآورد ﮔـﺮدﯾﺪه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی درﺟﻪ ﭼﻬﺎر ﺷﺮق و ﻏﺮب ﻗﺰوﯾﻦ ﮐﻪ اﮐﺜﺮاً ﺧﺎﮐﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 0/0219‬و ‪ 0/0224‬ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی و اراﺋﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات ‪:‬‬

‫‪91‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت دﻫﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ‬

‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬـﺎی اﺻـﻠﯽ و ﻓﺮﻋـﯽ اﺳـﮑﻠﺖ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی آﺑﯿﺎری را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﺧﻮد‬
‫ﻧﻮاﻗﺼﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮاﻗﺺ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﻬﺮهﺑﺮداری ﺑﯽﺷﻤﺎری را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ در دو ﺑﻌﺪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﻨﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ در زﯾﺮ ﺑﺼﻮرت ﺗﯿﺘﺮوار ﻋﻨﻮان ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ – ﻣﺸﮑﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ‪:‬‬

‫دﺳـﺘﮑﺎری و ﺗﺨﺮﯾـﺐ درﯾﭽـﻪﻫﺎی ﮐﺸﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻞ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻮﺳﻂ زارﻋﯿﻦ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪ :‬ﻋﺪم‬ ‫½‬
‫ﺗﺄﻣﯿـﻦ آب ﻣـﻮرد ﻧـﯿﺎز آﻧﻬـﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺒﮑﻪ ‪ ،‬ﻋﺪم وﺟﻮد ﭘﺮﺳﻨﻞ ﮐﺎﻓﯽ و ﻣﺠﺮب در اﻣﺮ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری و ﻋﺪم‬
‫آﺑﮕﯿﺮی ﺷﺒﺎﻧﻪروزی‪.‬‬
‫ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﯾﻤﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻏﺮق ﺷﺪن اﻓﺮادی در اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫½‬
‫رﯾﺨﺘﻦ ﺧﺎک ‪ ،‬ﻧﺨﺎﻟﻪﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﺿﺎﯾﻌﺎت ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﮐﺎرﮔﺎﻫﻬﺎ در ﭘﯿﺴﺖ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ‪.‬‬ ‫½‬
‫اﻧﺪاﺧﺘـﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﻻﺷﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ‪ ،‬ﻻﺳﺘﯿﮑﻬﺎی ﻓﺮﺳﻮده ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت ﺗﻨﻪ و ﺷﺎخ و ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن ‪،‬‬ ‫½‬
‫ﻓﺎﺿﻼب ﮐﺎرﮔﺎﻫﻬﺎ و ﻣﻨﺎزل و … در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ‪.‬‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﻏﯿﺮﻣﺠﺎز آب در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺎﻧﮑﺮﻫﺎی ﺳﯿﺎر‪.‬‬ ‫½‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﻏﯿﺮﻣﺠﺎز آب از ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﭘﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﭘﻤﭙﺎژ‪.‬‬ ‫½‬
‫دﺳﺘﮑﺎری رﮔﻮﻻﺗﻮرﻫﺎ و آﺑﮕﯿﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻏﯿﺮﻣﺠﺎز از آب‪.‬‬ ‫½‬
‫ﺧﺎکﺑﺮداری از ﭘﯿﺴﺖ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ‪.‬‬ ‫½‬
‫ﺣﻔـﺮ ﭼـﻮی آب در ﭘﺸـﺖ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬـﺎ ﺑـﺪون داﺷـﺘﻦ ﻣﺠﻮز ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ در زﻣﯿﻨﻬﺎی ﮔﭽﯽ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫½‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎک اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺼﺮف ﺣﺮﯾﻢ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ و ﮔﺎﻫﺎً ﮐﺸﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزی آﻧﻬﺎ‪.‬‬ ‫½‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭘﻠﻬﺎی ﻏﯿﺮاﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮ روی ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ‪.‬‬ ‫½‬

‫ب – ﻣﺸﮑﻼت ﻓﻨﯽ ‪:‬‬

‫ﻋﺪم ﻃﺮاﺣﯽ و اﺟﺮای ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ در ﻏﺮب ﻗﺰوﯾﻦ ﮐﻪ از ﻋﻠﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﺪم‬ ‫½‬
‫ﺗﻌﺒـﯿﻪ درزﻫﺎی اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ ﻃﻮﻟﯽ در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺪﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﺟﺮا اﺑﺘﺪا ﺑﺘﻦ ﮐﻒ ﮐﺎﻧﺎل‬
‫رﯾﺨـﺘﻪ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺘﻨﯽ ﮐﻨﺎرهﻫﺎ ﮐﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ ،‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﭘﻮﺷﺶ ﮐﻨﺎرهﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫روی ﭘﻮﺷﺶ ﮐﻒ ﻟﻐﺰﯾﺪه اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﮐﻪ راﻧﺪﻣﺎن اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ در ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﻏﺮب ﻗﺰوﯾﻦ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮق آن ﮐﺎﻫﺶ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴـﺎﺋﻞ و ﭘـﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﻧﺎﺷـﯽ از ﻋﺪم وﺟﻮد ﺳﯿﺴﺘﻢ آﺷﻐﺎﻟﮕﯿﺮ و رﺳﻮﺑﮕﯿﺮ در اﺑﺘﺪای ﺷﺒﮑﻪ ﮐﻪ از اﯾﻦ‬ ‫½‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻓﺮﺳﻮدﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺷﯿﺮﻫﺎی ﻫﺎﻟﻮﺟﺖ ﺧﺮوﺟﯽ ﺗﻮﻧﻞ ﺳﻨﮕﺒﺎن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﺮ ﺷﺪن ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی‬
‫اﺻﻠﯽ و ﻓﺮﻋﯽ در اﺛﺮ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪن رﺳﻮﺑﺎت اﺷﺎره ﻧﻤﻮدا‪.‬‬
‫ﻋﺪم رﺳﯿﺪﮔﯽ و ﻣﺮﻣﺖ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻫﯿﺪرودﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺷﺒﮑﻪ‪.‬‬ ‫½‬
‫ﻋـﺪم ﺗﺠﻬﯿﺰ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداری ﮐﺎﻣﻞ از ﭼﺎﻫﻬﺎی ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در اﻧﺘﻬﺎی ﺷﺒﮑﻪ ﮐﻪ رﺳﺎﻧﯿﺪن آب‬ ‫½‬
‫ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎدی ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪92‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫ﺑـﻪ ﻣـﻨﻈﻮر ﺑﻬـﺒﻮد و اﻓـﺰاﯾﺶ راﻧﺪﻣـﺎن اﻧـﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﯾﻊ آب و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ از‬ ‫½‬
‫ﺳﺎزهﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺮﯾﺎن در ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری ﻗﺰوﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮرد ذﯾﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ‪:‬‬
‫ارﺗـﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗـﻨﮓ ﺑﯿﻦ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی ﮐﺸﺎورزی ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫½‬
‫اﻟﮕﻮی ﮐﺸﺖ و ﻧﯿﺎز آﺑﯽ ﮔﯿﺎﻫﺎن و ﺗﻮﺻﯿﻪ و ﺗﺮوﯾﺞ ﺳﯿﺴﺘﻤﻬﺎی ﻣﺪرن آﺑﯿﺎری و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎک ﺑﻪ زارﻋﯿﻦ‪.‬‬
‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪﺳﺎزی اراﺿﯽ ﮐﺸﺎورزی ﮐﻪ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی آﺑﯿﺎری ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﻣﺼﺮف ﺑﻬﯿﻨﻪ از‬ ‫½‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﺧﺎک اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺮخ ﻋﺎدﻻﻧﻪای ﮐﻪ از ﯾﮑﺴﻮ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺷﺒﮑﻪ و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ارزش واﻗﻌﯽ آب‬ ‫½‬
‫ﺗﺤﻮﯾﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزان ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﺠﺎد ﻧﻮاﺣﯽ آﺑﯿﺎری ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻏﯿﺮﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﯾﺎ ﺗﺸﮑﻠﻬﺎی ﮐﺸﺎورزی ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﺻﻮﻟﯽﺗﺮﯾﻦ راﻫﻬﺎی‬ ‫½‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺪاری ﻣﻄﻠﻮب ﺷﺒﮑﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راهاﻧـﺪازی و ﺗﺠﻬـﯿﺰ ﭼﺎﻫﻬﺎی ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ ﮐﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از آﻧﻬﺎ در اﻓﺰاﯾﺶ راﻧﺪﻣﺎن ﺷﺒﮑﻪ و‬ ‫½‬
‫ﻣﺼﺮف ﺑﻬﯿﻨﻪ آب ﻧﯿﺰ ﺷﺎﯾﺎن ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻌﻮﯾـﺾ و ﯾـﺎ ﺗﻌﻤـﯿﺮ ﺷـﯿﺮﻫﺎی ﻫﺎﻟﻮﺟـﺖ ﺧﺮوﺟـﯽ ﺗﻮﻧـﻞ ﺳـﻨﮕﺒﺎن و ﻧﺼـﺐ ﺳﯿﺴﺘﻢ آﺷﻐﺎﻟﮕﯿﺮ‬ ‫½‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ در ﻣﺤﻞ ورودی ﺗﻮﻧﻞ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺰء ارﮐﺎن ﺑﻬﺮهﺑﺮداری ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫½‬
‫ﺣﻀـﻮر ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺷﺒﮑﻪ در ﺳﺎﻋﺎت ﻏﯿﺮ اداری ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺎرت در ﺑﺮداﺷﺖ از درﯾﭽﻪﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫½‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺮی و ﺗﻤﯿﺮ و ﺗﻌﻮﯾﺾ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ درﯾﭽﻪﻫﺎی آﺑﮕﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدﺟﻪای ﺑﺎﺑﺖ ﮐﺎرﻫﺎی ﺗﻌﻤﯿﺮاﺗﯽ و ﺗﺮﻣﯿﻢ ﻗﺎﻟﺒﻬﺎی ﺑﺘﻨﯽ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪه‬ ‫½‬
‫‪،‬ﺗﺮک ﺧﻮرده و ﯾﺦ زده در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪:‬‬

‫وزارت ﻧﯿﺮو ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﻈﺎم ﺑﻬﺮهﺑﺮداری و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺮدﻣﯽ در ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ‪ .‬ﺟﻠﺪ اول ‪،‬‬ ‫‪-1‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻃﺮح آﺑﯿﺎری دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ‪.‬‬
‫ﺷـﺮﮐﺖ ﺑﻬـﺮهﺑـﺮداری از ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی آﺑﯿﺎری ﻗﺰوﯾﻦ‪ . 1377 .‬ﮔﺰارﺷﺎت ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از‬ ‫‪-2‬‬
‫ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی آﺑﯿﺎری ﻗﺰوﯾﻦ‪.‬‬
‫ﺳـﺎﻟﻤﯽ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿـﺎ‪ . 1375 .‬ارزﯾﺎﺑـﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداری ﺳﺎزهﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺮﯾﺎن در‬ ‫‪-3‬‬
‫ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎی آﺑﯿﺎری زاﯾﻨﺪهرود اﺻﻔﻬﺎن و درودزن ﻓﺎرس‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ‪ ،‬آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﺸﺎورزی‬
‫ﻧﺸﺮﯾﻪ ‪. 46‬‬
‫‪93‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت دﻫﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ‬

‫ﭘﻮرزﻧـﺪ ‪ ،‬اﺣﻤـﺪ‪ .1373 .‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻃﺮاﺣـﯽ و ﺻـﻨﻌﺖ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی آﺑﯿﺎری دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﻔﺘﻤﯿﻦ ﺳﻤﯿﻨﺎر ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽﮐﻨﺎری ‪ ،‬ﺷﻬﺮام‪ “ .‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻨﯽ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی اﻧﺘﻘﺎل ‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ و ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺮﯾﺎن‬ ‫‪-5‬‬
‫در ﺷـﺒﮑﻪ آﺑـﯿﺎری ﻗﺰوﯾـﻦ ”‪ .1378 .‬ﭘﺎﯾـﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ‪ -‬واﺣﺪ ﻋﻠﻮ م و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‪ -‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫‪6- Bos.M.G. 1974. Irrigation Efficiencies. International Institute for Land Reclamation‬‬
‫‪and Improvement/ ILRI. Wageningen Rop‬‬
‫‪7- United Nation Office Of Technical Cooperation, 1973, Design of herd Hydraulic‬‬
‫‪Structure Water Resource Series no, 45 New York.‬‬
‫‪94‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬