‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫‪ 26‬آذر ﻣﺎه ‪1383‬‬

‫ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻫﮑﺶ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫‪3‬‬
‫ﺣﺴﻦ رﺣﯿﻤﯽ‪ ،1‬ﻣﻬﺪی ﻗﺒﺎدیﻧﯿﺎ‪ ،2‬ﺣﺠﺖ اﺣﻤﺪی‬

‫‪231‬‬
‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏﻫﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺎده ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ در ‪ 50‬ﺳﺎﻟﻪ اﺧﯿﺮ و ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺻﻨﻌﺖ‬
‫ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻃﺮﺣﻬﺎی آب و ﺧﺎک ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪه و ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن در‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎﮐﻨﻮن از اﯾﻦ ﻣﻮاد ﺑﺎ اﻫﺪاف ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻫﻤﭽﻮن ‪ :‬ﻣﺴﻠﺢ ﺳﺎزی‪ ،‬ﺟﺪا ﺳﺎزی‪،‬‬
‫ﻋﺎﯾﻖﺑﻨﺪی رﻃﻮﺑﺘﯽ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ‪ ،‬اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺶ ﺻﺎﻓﯽ )ﻓﯿﻠﺘﺮ(‪ ،‬و زﻫﮑﺸﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‬
‫اﻣﮑﺎن ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺘﺮ – زﻫﮑﺶ در زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻟﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺿﻤﻦ اراﺋﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﯽ ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺘﺮ و زﻫﮑﺶ‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻓﻨﯽ و ﻣﺸﺨﺼﺎت‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﮐﺎرآﯾﯽ ﻓﯿﻠﺘﺮ – زﻫﮑﺸﻬﺎی ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ‪ ،‬ﺑﺪوا وﯾﮋﮔﯿﻬﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ‬
‫ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎی ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺳﭙﺲ دﺑﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮای ﯾﮏ ﮐﺎﻧﺎل ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ‪ 8‬ﻣﺘﺮ و ﻋﺮض‬
‫ﮐﻒ ‪ 16‬ﻣﺘﺮ ﮐﻪ در زﯾﺮ ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 2‬ﻣﺘﺮ اﺣﺪاث ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮع ﺧﺎک‬
‫‪-2‬‬
‫‪ ks = 10‬ﻓﺮض ﮔﺮدﯾﺪه و ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻻزم‬ ‫اﻃﺮاف ﮐﺎﻧﺎل ﻣﺎﺳﻪای ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی ‪cm/sec‬‬
‫ﺑﺮای ﻃﺮاﺣﯽ زﻫﮑﺶ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺼﺐ دو ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻮار‬
‫زﻫﮑﺶ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ) از ﻧﻮع ژﺋﻮﮐﻤﭙﻮزﯾﺖ ﯾﺎ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ‪ -‬ژﺋﻮﻣﺖ ( ﻫﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﻋﺮض ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 60‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ‪،‬‬
‫ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 2‬ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ و ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﯾﺮی ‪ kg = 10 ks‬ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺸﺖ و ﺗﺨﻠﯿﻪ آب ﻧﺸﺘﯽ در زﯾﺮ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎل ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫واژهﻫﺎی ﮐﻠﯿﺪی ‪ :‬ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ‪ ،‬ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ‪ ،‬ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ ،‬زﻫﮑﺶ‪ ،‬زﻫﮑﺶ زﯾﺮ ﮐﺎﻧﺎل‬

‫‪ 2 ،1‬و ‪ - 3‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺳﺘﺎدو داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن دﮐﺘﺮی داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬

‫‪114‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏﻫﺎ ﻣﻮادی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺻﻨﻌﺖ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻠﯿﻤﺮﻫﺎ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺼﺎﻟﺤﯽ ﺟﺪﯾﺪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻃﺮﺣﻬﺎی آب و ﺧﺎک ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺟﻬﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﻋﻨﻮاﻧﯽ‬
‫ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺑﺮای ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺻﻔﺤﺎت ﻧﺎزک و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ در داﺧﻞ ﺗﻮده ﺧﺎک و ﯾﺎ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ‬
‫ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺎ اﻫﺪاف ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺴﻠﺢ ﺳﺎزی‪ ،‬ﺟﺪاﺳﺎزی‪ ،‬ﻋﺎﯾﻖﺑﻨﺪی رﻃﻮﺑﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺎرﻓﺮﺳﺎﯾﺶ‪ ،‬اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺶ‬
‫ﺻﺎﻓﯽ )ﻓﯿﻠﺘﺮ(‪ ،‬زﻫﮑﺸﯽ و ﻏﯿﺮه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد‪ ،‬اﯾﻦ ورﻗﻪﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از وﻇﺎﯾﻒ ﻣﺬﮐﻮر را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻣﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﻣﺎده ﺑﺎ ﻫﺪف اﯾﻔﺎی‬
‫ﻧﻘﺶ ﻓﯿﻠﺘﺮ و زﻫﮑﺶ در زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺑﺮای ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﻌﺪﻧﯽ )ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ( ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺳﺎﺧﺖ و ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎی ‪ 1950‬ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ در آن زﻣﺎن از ورﻗﻪﻫﺎی‬
‫ﺗﮏ رﺷﺘﻪ ای ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺘﺮ در ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ در اﯾﺎﻟﺖ ﻓﻠﻮرﯾﺪای آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎب ﺑﺎرت اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﻃﺮﺣﻬﺎی ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ در ﭘﺮوژهﻫﺎی آب و ﺧﺎک را‬
‫ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﺪﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻪ ﻧﺎم " ﭘﺪر ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ" ﻣﺸﻬﻮر ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ]‪.[ 5‬‬
‫در اواﺳﻂ دﻫﻪ ‪ ،1960‬ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ (COE) 1‬اﻣﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎی ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺑﺮای ﻓﯿﻠﺘﺮﻫﺎی داﻧﻪای در ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﯿﺐﻫﺎ ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار داد ]‪ .[ 16‬اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن اوﻟﯿﻦ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻓﻨﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺘﺮ را ﻣﻄﺮح و‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1975‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﻓﻨﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ را اراﺋﻪ ﮐﺮد ]‪ .[ 16‬در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺳﻮاﺣﻞ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ در ﻫﻠﻨﺪ ﻣﻄﺮح ﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﺑﺎ اﺻﻼح روش ﺗﺎ‬
‫ﺳﺎل ‪ 1977‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺳﻮاﺣﻞ ﯾﮏ رودﺧﺎﻧﻪ در ﻫﻠﻨﺪ در ﺣﺪود دو ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ‬
‫ﻣﺼﺮف ﮔﺮدﯾﺪ ]‪ [ 2‬و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﺷﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در آن‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪.‬‬
‫در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺰ از اواﺧﺮدﻫﻪ ‪ 1970‬ﮐﺎرﺑﺮد ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻠﻬﺎی ﺗﮏ رﺷﺘﻪ ای ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺖ و‬
‫ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﻣﻮاد را ﺑﺮای ﻓﯿﻠﺘﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳﺘﺎﻧﺪارد رواج‬
‫داد‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ اروﭘﺎﺋﯽ‪،‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻠﻬﺎ در ﺳﺎل ‪ 1977‬ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ و اﺳﺘﻔﺎده از ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺘﺮو زﻫﮑﺶ‬
‫ﻣﻮرد ﭘﺬﯾﺮش ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﻓﻌﺎل در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ]‪.[17‬‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ در اﯾﺮان ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻗﯿﻖ و ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎﯾﺎن و ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ و‬
‫‪115‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﻤﺒﻮد و ﮔﺮاﻧﯽ اﯾﻦ ﻣﻮاد ﻫﻨﻮز ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ در ﭼﻨﺪ ﭘﺮوژه و آﻧﻬﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺤﺪود اﯾﻦ ﻣﺎده ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺗﺮﮐﯿﺐ و اﻧﻮاع ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ]‪4‬و‪[5‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﻋﻤﺪه ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮ و ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ در‬
‫ﻣﺠﻤﻮع در ﭼﻨﺪ زﯾﺮﮔﺮوه ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬زﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ‪ ،‬ژﺋﻮﻣﻤﺒﺮانﻫﺎ‪ ،‬ژﺋﻮﮔﺮﯾﺪﻫﺎ‪ ،‬ژﺋﻮﻧﺖﻫﺎ‪ ،‬ژﺋﻮﻓﻮمﻫﺎ‪ ،‬ژﺋﻮﺳﻞﻫﺎ‪،‬‬
‫ژﺋﻮﮐﻤﭙﻮزﯾﺖﻫﺎ‪ ،‬ژﺋﻮاﺳﺘﺮﯾﭗﻫﺎ‪ ،‬رس‪ -‬ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏﻫﺎ و ﻟﻮﻟﻪﻫﺎی ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ )ژﺋﻮﭘﺎﯾﭗ( ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ ،(1‬اﺳﮑﻠﺖ ﮐﻠﯽ اﯾﻦ ﺗﻘﺴﻢﺑﻨﺪی را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ‬ ‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ‬

‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮ‬ ‫ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‬
‫ژﺋﻮﮔﺮﯾﺪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫ﻻﯾﻪﻫﺎی‬ ‫ژﺋﻮﻧﺖ‬
‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ‬ ‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫ژﺋﻮﻣﻤﺒﺮان‬ ‫رس‪-‬ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ‬ ‫ژﺋﻮﺳﻞ‬
‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ‬ ‫ژﺋﻮاﺳﺘﺮﯾﭗ‬
‫ژﺋﻮﻣﺖ‬
‫ژﺋﻮﻓﻮم‬
‫ژﺋﻮﮐﻤﭙﻮزﯾـﺖ‬ ‫ژﺋﻮ ﭘﺎﯾﭗ‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ -(1‬ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی ﮐﻠﯽ ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ‬

‫از ﻧﻈﺮ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از اﻧﻮاع ﻣﻮاد ﭘﻠﯿﻤﺮی از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻠﯽاﺗﯿﻠﻦ )‪،(PE‬‬
‫ﭘﻠﯽ ﭘﺮوﭘﻠﯿﻦ )‪ ،(PP‬ﭘﻠﯽ وﯾﻨﯿﻞ ﮐﻠﺮاﯾﺪ )‪ (PVC‬و ﭘﻠﯽ اﺳﺘﺮ)‪ (PET‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﭘﻠﯿﻤﺮی ﺗﮑﺮار ﺷﻮﻧﺪه‬
‫آﻧﻬﺎ در ﺷﮑﻞ )‪ (2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪116‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫ﻧﻮع ﭘﻠﻴﻤﺮ‬ ‫واﺣﺪ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻰ‬ ‫ﻧﻮع ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﻴﮏ‬

‫‪geotextiles,‬‬
‫‪H H‬‬
‫)‪Polyethylene (PE‬‬ ‫‪C C‬‬ ‫‪geomembranes,‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪geogrids, geopipes‬‬
‫‪H H n‬‬
‫‪geonets,‬‬
‫‪geocomposites‬‬
‫)‪Polypropylene (PP‬‬ ‫‪ H‬‬ ‫‪CH3 ‬‬ ‫‪geotextiles,‬‬
‫‪ C‬‬ ‫‪C ‬‬ ‫‪geomembranes,‬‬
‫‪‬‬
‫‪ H‬‬ ‫‪H  n‬‬ ‫‪geogrids,‬‬
‫‪geocomposites‬‬

‫‪Polyvinyl chloride‬‬ ‫‪geomembranes,‬‬

‫‪H‬‬ ‫‪Cl‬‬
‫)‪(PVC‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪‬‬ ‫‪C ‬‬
‫‪geocomposites,‬‬
‫‪geopipes‬‬
‫‪ H‬‬ ‫‪H  n‬‬

‫‪Polyester‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬

‫)‪(polyethylene‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪C R' C  n‬‬ ‫‪geotextiles,, geogrids‬‬
‫‪‬‬
‫‪terephthalate‬‬
‫)‪(PET‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -2‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﯿﻤﯿﺎﺋﯽ اﻧﻮاع ﭘﻠﯿﻤﺮﻫﺎ‬

‫وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺮﯾﮏ از ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ذﯾﻼ" ﺑﺎﺧﺘﺼﺎر ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫ژﺋﻮﻣﻤﺒﺮانﻫﺎ‪ :‬ورﻗﻪﻫﺎی اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ )درﺣﺪود ﺻﻔﺮ( ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎ" ﺟﻬﺖ‬
‫آبﺑﻨﺪی ﻣﺨﺎزن‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﺣﻮﺿﭽﻪﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﺳﺎزهﻫﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﺑﺮای‬
‫ﺳﺎﺧﺖ اﯾﻦ ﻣﺎده از رزﯾﻦﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪ اﻣﺎ اﻣﺮوزه ﭘﯽ وی ﺳﯽ و ﭘﻠﯽ اﺗﯿﻠﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎرﺑﺮد را ﺑﺮای‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ آن دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ژﺋﻮﮔﺮﯾﺪﻫﺎ‪ :‬از رﺷﺘﻪﻫﺎی ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺒﺴﺎط ﺑﺎ ﺷﺒﮑﻪ روزﻧﻪﻫﺎی ﻣﻨﻈﻢ ﺗﺸﮑﯿﻞ و ﻣﻌﻤﻮﻻ" از‬
‫ﭘﻠﯽاﺗﯿﻠﻦ‪ ،‬ﭘﻠﯽﭘﺮوﭘﻠﯿﻦ‪ ،‬ﯾﺎ ﭘﻠﯽاﺳﺘﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎده ﻋﻤﻮﻣﺎ" ﺑﺮای ﻣﺴﻠﺢ ﺳﺎزی ﺧﺎﮐﻬﺎی ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد )ﺷﮑﻞ ‪.(3‬‬
‫‪117‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ -(3‬اﻧﻮاع ژﺋﻮﮔﺮﯾﺪﻫﺎ‬

‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ‪ :‬ﺻﻔﺤﺎت ﻧﻔﻮﭘﺬﯾﺮی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از اﻟﯿﺎف ﭘﻠﯽ ﭘﺮوﭘﻠﯿﻦ و ﯾﺎ ﭘﻠﯽاﺳﺘﺮ و ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﮐﻠﯽ ﺑﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه‪) 1‬ﺗﮏ رﺷﺘﻪ ای‪ 2‬و ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪ ای‪ (3‬و ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه‪ 4‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎی ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫رﺷﺘﻪﻫﺎی اﻟﯿﺎف ﺑﺎ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺑﺎﻓﺖ ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت ﺑﺸﮑﻞﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ در ﻧﻮع ﺑﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺗﻮدهای از اﻟﯿﺎف ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺮارت‪ ،‬ﭼﺴﺐﻫﺎی ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺑﻬﻢ اﺗﺼﺎل ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺎﻓﺖ رﯾﺰ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎ" ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ )‪ ،(4‬اﻧﻮاع ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ -(4‬اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ‬

‫ژﺋﻮﻧﺖﻫﺎ‪ :‬از ردﯾﻒ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی ﻣﻮازی ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان زﻫﮑﺸﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮاد ﻋﻤﻮﻣﺎ" از ﭘﻠﯽاﺗﯿﻠﻦ ﺑﺎ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺑﺎﻻ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )ﺷﮑﻞ ‪(5‬‬
‫ژﺋﻮﺳﻞﻫﺎ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺒﮑﻪ ﺳﻪ ﺑﻌﺪی ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﺮای ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺧﺎک ﯾﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ‬
‫ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﯾﺮ اﯾﻦ ﻣﺎده ﻧﯿﺰ در ﺷﮑﻞ )‪ (5‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪118‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫ژﺋﻮﻧﺖ‬

‫ژﺋﻮﺳﻞ‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ -(5‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ژﺋﻮﻧﺖ و ژﺋﻮس‬

‫رس‪ -‬ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏﻫﺎ‪ :‬ﻣﺘﺸﮑﻞ از ورﻗﻪﻫﺎی ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺑﺎ ﻣﯿﺎن ﻻﯾﻪﻫﺎی رﺳﯽ )ﺑﻨﺘﻮﻧﯿﺘﯽ( ﺑﻮده و ﺑﺮای‬
‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻧﺸﺖ آب و آبﺑﻨﺪی ﻣﺨﺎزن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮع ﻣﺘﺪاول آن ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﯾﮏ ﻻﯾﻪ‬
‫ﺑﻨﺘﻮﻧﯿﺖ در ﻣﯿﺎن دو ورﻗﻪ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﯾﺎ ژﺋﻮﻣﻤﺒﺮان ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ژﺋﻮﮐﻤﭙﻮزﯾﺖﻫﺎ‪ :‬ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ورﻗﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ‪ -‬ژﺋﻮﻧﺖ‪ ،‬ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ‪ -‬ژﺋﻮﮔﺮﯾﺪ‪،‬‬
‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ‪ -‬ژﺋﻮﺳﻞ‪ ،‬و ﻏﯿﺮه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ -‬زﻫﮑﺶ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﯽ ﺑﺤﺚ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ژﺋﻮﻓﻮمﻫﺎ‪ :‬ﻋﻤﻮﻣﺎ" ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻠﯽاﺳﺘﺮ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻄﻌﺎت ﯾﺎ ﺑﻠﻮکﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮاد ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺮم و ﺳﺒﮏ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﻫﺪف ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺸﺎر ﺧﺎک در ﭘﺸﺖ دﯾﻮارﻫﺎی ﺣﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺟﺬب‬
‫ﺗﻮرم‪ ،‬ﻋﺎﯾﻖﺑﻨﺪی و ﻏﯿﺮه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ژﺋﻮﭘﺎﯾﭗﻫﺎ‪ :‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎی ﻣﺸﺒﮏ ﯾﺎ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﭘﻠﯽوﯾﻨﯿﻞ ﮐﻠﺮاﯾﺪ ﯾﺎ ﭘﻠﯽاﺗﯿﻠﻦ ﺑﺎ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌﻨﻮان زﻫﮑﺶ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺪار اﯾﻦ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺻﺎف ﯾﺎ ﻣﻮﺟﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎل‬
‫ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ژﺋﻮﭘﺎﯾﭗﻫﺎی ﻣﻮﺟﺪار ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﭘﻠﯽاﺗﯿﻠﻦ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﺪاول ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی ﻗﺒﻞ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در زﻫﮑﺸﯽ‪ ،‬و از ﺟﻤﻠﻪ زﻫﮑﺶ‬
‫زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ دارای ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺣﺠﻢ آب ورودی ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﻣﻬﺎﺟﺮت ذرات ﺧﺎک ﻣﺠﺎور و ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ آن ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ ﻓﻮﻗﺎ" ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ -‬زﻫﮑﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ژﺋﻮﮐﻤﭙﻮزﯾﺖ‬
‫ﻣﺮﮐﺐ از ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﻻﯾﻪ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ) ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺘﺮ( و ﯾﮏ ﻻﯾﻪ ﺿﺨﯿﻢ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ درﺷﺖ ﺑﺎﻓﺖ ﯾﺎ ژﺋﻮﻣﺖ‬
‫‪119‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫)ژﺋﻮﮔﺮﯾﺪ‪ -‬ژﺋﻮﻧﺖ( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻫﮑﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ در اداﻣﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﯽ ژﺋﻮﮐﻤﭙﻮزﯾﺖ و‬
‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻫﮑﺶ و ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﺳﺎﺳﯽ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻈﺎر در ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ -‬زﻫﮑﺶ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻓﻨﯽ زﯾﺮ در اﯾﻦ ﻣﺎده ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪:‬‬

‫‪ -1-4‬دوام‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ در ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ دوام اﯾﻦ ﻣﺎده ﺑﻪ وﯾﮋه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ اﯾﻦ ﻣﻮاد در ﺻﻮرت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﺷﻌﻪ آﻓﺘﺎب ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﻮده و ﻋﻤﺮ آﻧﻬﺎ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات را ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﮐﺮﺑﻦ ﺳﯿﺎه ﺑﻪ ﻣﺎده اوﻟﯿﻪ ﮐﺎﻫﺶ داد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ آﻧﺮا ﺣﺬف ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻮاد ﭘﻠﯿﻤﺮی در ﺣﺮارﺗﻬﺎی ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮد و ﺷﮑﻨﻨﺪه ﺑﻮده و ﻣﻤﮑﻦ‬
‫اﺳﺖ دﭼﺎر ﺗﺮکﺧﻮردﮔﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد در آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ و ﺧﺎک ﻧﯿﺰ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫ﭘﻠﯿﻤﺮﻫﺎ واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ pH .‬ﺑﺎﻻ ﭘﻠﯽاﺳﺘﺮ را زﺑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ‪ pH‬ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺛﺮ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﺮ ﭘﻠﯽآﻣﯿﺪﻫﺎ‬
‫دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻤﻮاره ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮاد‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺧﺎک ﯾﺎ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺳﻨﺠﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2-4‬ﺗﺨﻠﺨﻞ )ﻣﻌﯿﺎر ﻓﯿﻠﺘﺮ(‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ" اﺷﺎره ﺷﺪ ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ -‬زﻫﮑﺶﻫﺎی ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺑﺎﯾﺪ دارای دو ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﺘﻀﺎد ﺑﺼﻮرت‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﻓﯿﻠﺘﺮ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﻘﺪر رﯾﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ذرات ﺧﺎک از داﺧﻞ آن‬
‫ﻋﺒﻮر ﻧﻨﻤﺎﯾﻨﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﺑﺎﯾﺪ آﻧﻘﺪر درﺷﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺮﯾﺎن آب ﻣﺎﻧﻊ اﯾﺠﺎد‬
‫ﻧﮑﺮده و آﻧﺮا ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ از ﺧﻮد ﻋﺒﻮر دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﯿﻠﺘﺮﻫﺎی ﻣﻌﺪﻧﯽ ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ‪ ،‬اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﺑﺎ دو ﻣﻌﯿﺎر ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ دروﻧﯽ‪ 1‬و ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی‪ 2‬ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﻓﯿﻠﺘﺮﻫﺎی ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺑﯿﺎن ﻣﯿﺰان و اﺑﻌﺎد ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪1- Piping Criteria‬‬

‫‪2- Permeability Criteria‬‬
‫‪120‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫‪ = EOS 1‬اﻧﺪازه روزﻧﻪ )ﺳﻮراخ( ﻣﻌﺎدل‬

‫‪ = AOS2‬اﻧﺪازه روزﻧﻪ )ﺳﻮارخ( ﻇﺎﻫﺮی ﯾﺎ ﻣﺆﺛﺮ‬
‫‪ = POA3‬درﺻﺪ ﺳﻄﺢ ﻣﻨﺎﻓﺬ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد ‪ EOS‬و ‪ AOS‬ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ را اراﺋﻪ ﻧﻤﻮده و ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻗﻄﺮ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻨﺎﻓﺬ‬
‫ورﻗﻪ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ و ﻣﻌﺎدل ﺷﻤﺎره ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ اﻟﮏ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﺳﻮراﺧﻬﺎی آن ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫اﯾﻦ دو ﮐﻤﯿﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ O95‬و ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﻧﺪازه ای ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ‪ 95‬در ﺻﺪ ذرات ﺧﺎک ﻣﺠﺎور ﻓﯿﻠﺘﺮ از آن‬
‫رﯾﺰﺗﺮﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ‪ POA‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ درﺻﺪی از ﺳﻄﺢ ورﻗﻪ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ روزﻧﻪﻫﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪه‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻓﻮق از ﻋﻼﺋﻤﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ O50 ،O85 ،O90‬و ‪ ...‬ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن اﻧﺪازه ﻧﺴﺒﯽ ﻗﻄﺮ ﻣﻨﺎﻓﺬ‬
‫ورﻗﻪﻫﺎی ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ‪ Oi‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﻧﺪازه ای اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ i‬درﺻﺪ ذرات ﺧﺎک‬
‫ﻣﺠﺎور ﻓﯿﻠﺘﺮ از آن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻃﺮاﺣﯽ ﻓﯿﻠﺘﺮﻫﺎی ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﻋﻼوه ﺑﺮ ذﮐﺮ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ‪ ،Oi‬از‬
‫ﻧﺴﺒﺖﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ Oi/Di‬ﯾﺎ ‪ Oi/Da‬ﮐﻪ در آن ‪ Di‬و ‪ Da‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻧﺪازهاﯾﺴﺖ ﮐﻪ ‪ i‬درﺻﺪ و ‪ a‬درﺻﺪ ذرات‬
‫ﺧﺎک از آن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻧﺪ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﺣﺎوی ‪ 50‬درﺻﺪ ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ ذرات ﺳﯿﻠﺖ‬
‫و رس ﺑﺎﺷﺪ )ﺧﺎﮐﻬﺎی ﺷﻨﯽ و ﻣﺎﺳﻪای(‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻃﺮح ﻓﯿﻠﺘﺮ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ ]‪4‬و‪: [7‬‬
‫‪D 85‬‬
‫‪≥1‬‬
‫‪EOS‬‬
‫‪4% < POA < 36%‬‬
‫‪)EOS > 0.149 mm‬اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪(100‬‬
‫و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﺣﺎوی ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 50‬درﺻﺪ ﺳﯿﻠﺖ و رس ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮐﺮد‪:‬‬
‫)اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪EOS < 0.21 mm (7‬‬
‫‪4% < POA < 10%‬‬
‫)اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪EOS > 0.149 mm (100‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﺸﺨﺼﺎت روزﻧﻪﻫﺎ و ﮐﯿﻔﯿﺖ داﻧﻪﺑﻨﺪی ﺧﺎک )راﺑﻄﻪ‬
‫‪ Oi‬و ‪ ( Da‬ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ ﺧﻼﺻﻪای از آن در ﺟﺪول‬
‫ﺷﻤﺎره )‪ (1‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی اراﺋﻪ ﺷﺪه در اﯾﻦ ﺟﺪول ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪1- Equivalent Opening Size‬‬

‫‪2- Apparent Opening Size‬‬
‫‪3- Percent Opening Area‬‬
‫‪121‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫‪D 60‬‬
‫‪ = Cu‬ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺧﺎک ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪D10‬‬
‫‪ = kf‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی ﻓﯿﻠﺘﺮ‬
‫‪ = ks‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی ﺧﺎک‬
‫ﻣﻌﯿﺎر اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﮐﺎﻣﻠﺘﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﺎﮐﻬﺎی ﺣﺎوی ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 30‬درﺻﺪ رس ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻧﺪارﻧﺪ و در ﻣﻮرد ﺳﺎﯾﺮ‬
‫ﺧﺎﮐﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻃﺮح ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺪول ﺷﻤﺎره )‪ (2‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ]‪ 6‬و‪.[17‬‬

‫‪ -3-4‬ﻇﺮﻓﯿﺖ زﻫﮑﺸﯽ ]‪4‬و‪[7‬‬

‫زﻫﮑﺶﻫﺎی زﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺑﺎﯾﺪ ﺿﻤﻦ دارا ﺑﻮدن ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬دارای ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺣﺠﻢ آب‬
‫ورودی ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ادارات راه ﻓﺪرال آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ (FAWA) 1‬اراﺋﻪ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮای ﺧﺎﮐﻬﺎی ﺣﺎوی ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 15‬درﺻﺪ رد ﺷﺪه از اﻟﮏ ‪) 200‬ﺧﺎﮐﻬﺎی درﺷﺖداﻧﻪ( ‪:‬‬
‫‪k g ≥10k s‬‬

‫‪1- Federal Highway Administration‬‬

‫‪122‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫ﺟﺪول )‪ -(1‬ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺮح ﻓﯿﻠﺘﺮ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫ﻣﻌﯿﺎر‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎت‬

‫‪50% ≤ 0.074mm, O95 < 0.59mm‬‬ ‫ﻣﺤﺪودﯾﺘﯽ در ﻧﻮع ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ و ﯾﺎ ﻧﻮع ﺧﺎک وﺟﻮد‬
‫)‪AASTHO (1986‬‬
‫‪50% ≤ 0.074mm, O95 < 0.30mm‬‬ ‫ﻧﺪارد‬

‫‪O 95 D 85 ≤ 1‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺧﺎﮐﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪%50‬‬

‫آﻧﻬﺎ از اﻟﮏ ‪ 200‬رد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)‪Calhoun(1972‬‬
‫‪O95 ≤ 0.2mm‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺧﺎﮐﻬﺎی ﺑﺎ ‪cu ≤ 2‬‬

‫‪O50 D50 ≤ 1.7 − 2.7‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺧﺎﮐﻬﺎی ﺑﺎ ‪cu ≤ 2‬‬
‫)‪Zischer(1974‬‬ ‫‪ 0.2‬ﺗﺎ‪D50 = 0.1‬‬
‫‪O50 D50 ≤ 2.5 − 3.7‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه و ﺧﺎﮐﻬﺎی ﭼﺴﺒﻨﺪه‬

‫‪O90 D90 ≤ 1‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬

‫)‪Ogink(1975‬‬
‫‪O90 D90 ≤ 1.8‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه‬
‫‪O15 D85 ≤ 1‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه و ﺧﺎﮐﻬﺎﯾﺒﺎ ‪cu = 1.5‬‬
‫‪Sweetland‬‬
‫‪O15 D15 ≤ 1‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه و ﺧﺎﮐﻬﺎی ﺑﺎ ‪cu = 4‬‬
‫‪O50 D85 ≤ 1‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه و ﺧﺎﮐﻬﺎی ﺑﺎ‬
‫)‪Rankilor(1981‬‬ ‫‪0.2 ≤ D85 ≤ 0.25mm‬‬
‫ﯾﺎ‬
‫‪O15 D15 ≤ 1‬‬
‫‪ICI Fibers‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه و ﺧﺎﮐﻬﺎی ﺑﺎ‬
‫‪D85 > 0.25mm‬‬

‫‪O90 D50 ≤ 2.5 − 4.5‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﻧﺎزک‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫& ‪Schober‬‬ ‫‪Cu‬‬
‫)‪Teindle(1979‬‬
‫‪O90 D50 ≤ 4.5 − 7.5‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﺿﺨﯿﻢ ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ‪Cu‬‬

‫)‪Giround(1982‬‬ ‫‪ 18) / C u‬ﺗﺎ ‪O 90 D 50 ≤ (9‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﻧﺴﺒﯽ و ‪cu‬‬

‫‪O95 D85 ≤ 1 − 3‬‬
‫)‪Carrol(1983‬‬ ‫‪k f ≥ (1 − 10)k s‬‬
‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه‬

‫‪O95 D85 ≤ 1 − 2‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺧﺎک ژﺋﻮ ﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎی ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪FHWA via‬‬ ‫‪O95 D15 ≤ 1‬‬ ‫ﻧﺸﺪه ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺧﺎک‬
‫& ‪Christopher‬‬
‫)‪Holtz (1989‬‬ ‫‪O50 D85 ≤ 0.5‬‬ ‫در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﻣﮑﺎن ﺣﺮﮐﺖ ذرات ﺧﺎک در زﯾﺮ‬
‫‪k f ≥ (1 − 10)k s‬‬ ‫ﯾﺎ‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪French Committee‬‬
‫& ‪on Geotextile‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺧﺎک‪ ،‬ﻓﺸﺮدﮔﯽ‪ ،‬ﻫﯿﺪروﻟﯿﮏ و ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫‪O f D85 ≤ 0.38 − 1.25‬‬
‫‪Geomembrance‬‬ ‫ﮐﺎرﺑﺮد‬
‫)‪(1986‬‬
‫‪O50 D85 ≤ 0.8‬‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮزﯾﻊ اﻧﺪازه روزﻧﻪ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ‪،‬اﻧﺪازه وﻧﻮع‬
‫)‪Fisher et al. (1990‬‬ ‫‪O50 D15 ≤ 1.8 − 7.0‬‬
‫‪O50 D50 ≤ 0.8 − 2.0‬‬ ‫ﺧﺎک و ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎرﺑﺮد‬
‫‪123‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫ﺟﺪول )‪ -(2‬ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻃﺮح ﻓﯿﻠﺘﺮ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺷﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫ﻣﻘﺪار رس‬ ‫‪ D85‬ﺧﺎک‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﯿﻠﺘﺮ‬
‫‪ -‬ﻫﺮ ﻧﻮع ﻓﯿﻠﺘﺮ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ‪AOS* ≤ 800µ m‬‬
‫‪D85 ≥ 400µm‬‬
‫‪ -‬ﻟﻮﻟﻪﻫﺎی ﺳﻮراﺧﺪار ) ‪ ≤ 800µ m‬روزﻧﻪﻫﺎ(‬

‫‪400 ≥ D 85 ≥ 120µ m‬‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﯾﺎ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه ‪25 ≤ AOS ≤ 350 µ m‬‬

‫‪ -‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪1/9mm‬‬

‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪30‬درﺻﺪ‬ ‫‪ -‬داﻧﺴﯿﺘﻪ ﻣﺴﺎوی ﯾﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪140 gr/m2‬‬
‫‪25 ≤ AOS ≤ 200 µ m -‬‬
‫‪120 ≥ D 85 ≥ 2 µ m‬‬
‫ﯾﺎ‬
‫‪ -‬ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ‪ AOS‬ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪ D85‬ﺧﺎک ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﯿﺶ از ‪ 30‬درﺻﺪ‬ ‫ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻧﺪارد‬

‫‪ψ ≥ 0.7 sec −1‬‬

‫‪ -‬ﺑﺮای ﺧﺎﮐﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ ذرات رد ﺷﺪه از اﻟﮏ ‪ 200‬آﻧﻬﺎ ﺑﯿﻦ ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 50‬درﺻﺪ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫‪ψ ≥ 0.2 sec −1‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮای ﺧﺎﮐﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺣﺎوی ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 50‬درﺻﺪ رد ﺷﺪه از اﻟﮏ ‪ 200‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺧﺎﮐﻬﺎی رﯾﺰداﻧﻪ( ‪:‬‬
‫‪ψ ≥ 0.1sec −1‬‬
‫‪ kg‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ =ψ  h. A g ≥ q‬‬
‫‪ t‬‬ ‫‪‬‬
‫ﮐﻪ در آن‪:‬‬
‫‪ = q‬دﺑﯽ آب ﻧﺸﺘﯽ‬
‫‪ = kg‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی زﻫﮑﺶ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ‬
‫‪ = ψ‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی واﺣﺪ‪ 1‬ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ kg/t‬ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‬
‫‪ = t‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ زﻫﮑﺶ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ‬
‫‪ =h‬ﺑﺎر ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ در ورﻗﻪ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ‬
‫‪ = Ag‬ﺳﻄﺢ ﮐﻞ ﻻﯾﻪ زﻫﮑﺶ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ‬

‫‪1- Permitivity‬‬
‫‪124‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫‪ -4-4‬اﻧﺴﺪاد‪ 4] 1‬و‪[ 5‬‬

‫اﻧﺴﺪاد ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻧﻔﻮذ ﺑﺮاﺛﺮ ﺣﺮﮐﺖ ذرات ﺧﺎک‪ ،‬و رﺳﻮب ﻣﻮاد آﻟﯽ ﯾﺎ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن روزﻧﻪﻫﺎ ﯾﺎ ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج آن ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ درﺧﺎک‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎ" اﻧﺴﺪاد زﻣﺎﻧﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﮐﻪ ذرات ﺧﺎک از ﻣﺤﯿﻂ ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮده و در ﺳﻄﺢ ورودی ورﻗﻪ‬
‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﯾﺎ در داﺧﻞ روزﻧﻪﻫﺎی آن ﺟﺎﯾﮕﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺧﺎﮐﻬﺎی ﺑﺎ داﻧﻪﺑﻨﺪی ﮔﺴﺘﺮده و ﺗﻐﯿﯿﺮات‬
‫وﺳﯿﻊ )ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ (20‬و ﻧﯿﺰ ﺧﺎﮐﻬﺎی ﺑﺎ داﻧﻪﺑﻨﺪی ﮔﺴﺴﺘﻪ دارای ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮای‬
‫اﻧﺴﺪاد ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ ارزﯾﺎﺑﯽ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ اﻧﺴﺪاد ورﻗﻪﻫﺎی ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ‪ POA‬ﯾﺎ ﻣﯿﺰان ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج و اﻧﺪازه روزﻧﻪﻫﺎی‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ادارات راه ﻓﺪرال آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻣﻨﺪرج در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 3‬را ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از‬
‫اﻧﺴﺪاد ورﻗﻪﻫﺎی ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول )‪ -(3‬ﻣﻌﯿﺎر ﮐﻨﺘﺮل اﻧﺴﺪاد در ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ‬

‫‪< %5‬‬ ‫‪> %5‬‬ ‫ﻣﯿﺰان رد ﺷﺪه از اﻟﮏ ‪ 200‬در ﺧﺎک ﻣﺠﺎور‬
‫‪≥ %70‬‬ ‫‪≥ %50‬‬ ‫ﺑﺮای ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﺨﻠﺨﻞ )‪(n‬‬
‫‪≥ 10‬‬ ‫‪≥4‬‬ ‫ﺑﺮای ژﺋﻮﺗﮑﺸﺘﺎﯾﻞ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﯾﮏ رﺷﺘﻪای‪ ،‬درﺻﺪ ﺳﻄﺢ‬
‫روزﻧﻪﻫﺎ )‪(POA‬‬

‫‪ -5-4‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ آب ﺷﺴﺘﮕﯽ‪[17] 2‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ آﺑﺸﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﺑﺮای ﻧﮕﻬﺪاری ذرات ﺧﺎک در ﻣﺤﻞ ﺧﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ اﻧﺪازه و ﺗﻌﺪاد روزﻧﻪﻫﺎی آن ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﻣﻌﯿﺎر اﺻﻠﯽ ﮐﻨﺘﺮل آب ﺷﺴﺘﮕﯽ در ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ‬
‫‪ AOS‬و ‪ POA‬ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﯿﺰان رد ﺷﺪه از اﻟﮏ ﺷﻤﺎره ‪ 200‬ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺎﮐﯽ ﻣﺠﺎور‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره) ‪ (4‬ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻓﻨﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل آبﺷﺴﺘﮕﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﯿﺌﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ارﺗﺶ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎ اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1- Clogging‬‬
‫‪2- Piping‬‬
‫‪125‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫ﺟﺪول )‪ - (4‬ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﮐﻨﺘﺮل آبﺷﺴﺘﮕﯽ در ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻠﻬﺎ‬

‫ﻣﻌﯿﺎر ﮐﻨﺘﺮل‬ ‫درﺻﺪ ردﺷﺪه از اﻟﮏ ‪200‬‬

‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی‬ ‫‪AOS‬‬ ‫ﺧﺎک ﻣﺠﺎور‬

‫)‪(mm‬‬
‫ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه‬ ‫ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه )‪(POA‬‬
‫‪kg ≥5ks‬‬ ‫‪>10%‬‬ ‫‪< 0/6‬‬ ‫‪< 5%‬‬
‫‪kg ≥5ks‬‬ ‫‪≥ 4%‬‬ ‫‪< 0/6‬‬ ‫‪5-50%‬‬
‫‪kg ≥5ks‬‬ ‫‪≥ 4%‬‬ ‫‪<0/297‬‬ ‫‪50-85%‬‬
‫‪kg ≥5ks‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪<0/297‬‬ ‫‪>85%‬‬

‫‪ -6-4‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ]‪[1‬‬

‫ورﻗﻪﻫﺎی ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﺣﺪاث ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ -‬زﻫﮑﺶ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ دارا ﺑﻮدن ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ‪،‬‬
‫دوام و‪ ...‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻋﻤﺮ ﮐﺎری ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی اﻧﺠﻤﻦ ادارات راه و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،(AASHTO) 1‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‬
‫ورﻗﻪﻫﺎی ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺪول ﺷﻤﺎره )‪ (5‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول )‪ -(5‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ورﻗﻪﻫﺎی ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ )‪(AASHTO-M288-96‬‬

‫ﺳﺎﯾﺮ اﻧﻮاع ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ ﺑﺎ ﮐﺮﻧﺶ ﻃﻮﻟﯽ‬ ‫ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ ﺗﮏ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد آزﻣﺎﯾﺶ‬ ‫ﻧﻮع ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬

‫‪>50%‬‬ ‫‪<50%‬‬ ‫رﺷﺘﻪای ﺑﺎﻓﺘﻪ‬

‫‪900 N‬‬ ‫‪1400N‬‬ ‫‪1100N‬‬ ‫‪ASTM-D4632‬‬ ‫‪Grab Strength‬‬
‫‪350 N‬‬ ‫‪500 N‬‬ ‫‪250 N‬‬ ‫‪ASTM-D4533‬‬ ‫‪Tear Strength‬‬
‫‪350 N‬‬ ‫‪500 N‬‬ ‫‪400 N‬‬ ‫‪ASTM-D4833‬‬ ‫‪Puncture‬‬
‫‪1700 kPa‬‬ ‫‪3500 kPa‬‬ ‫‪2700 kPa‬‬ ‫‪ASTM-D3787‬‬ ‫‪Burst Strength‬‬

‫‪ -5‬ﻣﺰاﯾﺎی ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ -‬زﻫﮑﺶﻫﺎی ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪه و ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﺣﺎﺻﻞ از ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ -‬زﻫﮑﺶﻫﺎ ﻃﯽ‬
‫‪ 50‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮاد دارای ﻣﺰاﯾﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ ﻣﺘﺪاول )ﺷﻦ‬
‫و ﻣﺎﺳﻪ( ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﺰاﯾﺎی اﺻﻠﯽ ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺳﺎﺧﺖ ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ -‬زﻫﮑﺶ را‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﺑﺮﺷﻤﺮد‪:‬‬

‫‪1- American Association of State Highways and Transportation Officials‬‬

‫‪126‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﻔﺎری‬ ‫‪-‬‬

‫ﺳﺎدهﺗﺮ ﺷﺪن و ﺑﻬﺒﻮد ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺟﺮاﺋﯽ‬ ‫‪-‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ زﻣﺎن اﺟﺮا‬ ‫‪-‬‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻫﮑﺸﯽ‬ ‫‪-‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ‬ ‫‪-‬‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‪ ،‬ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪-‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ اﺛﺮات زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -6‬ﮐﺎرﺑﺮد در زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﮐﯿﻔﯿﺖ‪ ،‬ﺳﻬﻮﻟﺖ اﺟﺮا و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺰاﯾﺎی ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ -‬زﻫﮑﺶ را ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻻﯾﻞ ﮐﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ در زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻧﻈﺮ ﻓﻨﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺎﻣﻼ" ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮای ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎرآﺋﯽ اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺪوا" ﻣﺪل‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺖ آب ﺑﺴﻤﺖ ﻣﻘﻄﻊ ﯾﮏ ﮐﺎﻧﺎل ﮐﻪ در زﯾﺮ ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ اﺣﺪاث ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻤﻨﻈﻮر ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺎر در ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎد‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎل ذوزﻧﻘﻪای ﺷﮑﻞ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ‬
‫) ‪ ( 6‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٢‬ﻣﺘﺮ‬

‫‪١‬‬
‫‪ ٦‬ﻣﺘﺮ‬
‫‪١/۵‬‬

‫‪ ١٦‬ﻣﺘﺮ‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ -(6‬ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﯽ ﮐﺎﻧﺎل در ﻣﺪل ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ‬

‫ﺑﺮای ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻓﺮم ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﮐﺎﻧﺎل‪ ،‬ﺷﺒﮑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی ‪ Plaxis‬و‬
‫‪ FeSeep‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن در ﺷﮑﻠﻬﺎی )‪ 7‬ﺗﺎ ‪ (10‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪127‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ – (7‬ﺷﺒﮑﻪ ﺟﺮﯾﺎن زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎل‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺷﮑﻠﻬﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ وﺟﻮد ﯾﮏ ﻻﯾﻪ زﻫﮑﺶ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﯽ ﮐﺎﻧﺎل‬
‫)در ﮐﻒ و ﺷﯿﺐ ﺟﺪارهﻫﺎ(‪ ،‬ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻤﺖ ﮐﻒ و ﮔﻮﺷﻪﻫﺎی ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ و ﻗﻄﻊ ﮐﺎﻧﺎل ﻫﺪاﯾﺖ ﮔﺮدﯾﺪه و‬
‫ﻋﻤﻼ" ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ زﻫﮑﺶ ﺟﺪار ﮐﺎﻧﺎل رخ ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺷﮑﻠﻬﺎی ﺷﻤﺎره )‪ 8‬و ‪ (9‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻋﺪدی و ﻣﺆﻟﻔﻪ‬
‫ﺑﺮدار ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن در اﯾﻨﺤﺎﻟﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺸﺨﺼﺎت زﻫﮑﺶ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻻزم اﺳﺖ ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی ﺧﺎک ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدد‪ .‬ﯾﮑﯽ‬
‫از ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻧﺼﺐ زﻫﮑﺶ را در زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎل ﺿﺮوری ﺳﺎزد‪ ،‬وﺟﻮد ﻣﺼﺎﻟﺢ‬
‫ﻣﺎﺳﻪای در ﺑﺴﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶﭘﺬﯾﺮی ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ آب را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ زﻫﮑﺶﻫﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی ﺧﺎک ﺑﺮای ﻣﻘﻄﻊ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ks= 10-2 cm/sec‬ﻓﺮض ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﮐﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﺮای ﻻﯾﻪ ای ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 6‬ﺗﺎ ‪40‬‬
‫ﻣﺘﺮ در زﯾﺮ ﺑﺴﺖ ﮐﺎﻧﺎل در ﺣﺪود‪ 200‬ﺗﺎ ‪ 600‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ در ﺛﺎﻧﯿﻪ در ﻣﺘﺮ ﻃﻮل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪128‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫‪-20.000‬‬ ‫‪0.000‬‬ ‫‪20.000‬‬ ‫‪40.000‬‬ ‫‪60.000‬‬ ‫‪80.000‬‬

‫‪-6‬‬
‫‪*10 m/s To‬‬

‫‪56.000‬‬
‫‪40.000‬‬
‫‪52.000‬‬

‫‪48.000‬‬

‫‪44.000‬‬

‫‪40.000‬‬

‫‪20.000‬‬
‫‪36.000‬‬

‫‪32.000‬‬

‫‪28.000‬‬

‫‪24.000‬‬

‫‪0.000‬‬ ‫‪20.000‬‬

‫‪16.000‬‬

‫‪12.000‬‬

‫‪8.000‬‬

‫‪4.000‬‬
‫‪-20.000‬‬

‫‪0.000‬‬

‫‪-4.000‬‬

‫‪Flow Field‬‬
‫‪-6‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪Extreme velocity 53.24*10 m/s Total discharge 212.32*10 m /s/m‬‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ – (8‬ﻓﺮم ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮژان ﺑﺴﻤﺖ ﮐﺎﻧﺎل‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ – (9‬ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی ﺑﺮدار ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫‪129‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫‪-20.000‬‬ ‫‪0.000‬‬ ‫‪20.000‬‬ ‫‪40.000‬‬ ‫‪60.000‬‬ ‫‪80.000‬‬

‫‪m‬‬

‫‪12.400‬‬
‫‪40.000‬‬
‫‪12.089‬‬

‫‪11.778‬‬

‫‪11.467‬‬

‫‪11.156‬‬

‫‪10.844‬‬
‫‪20.000‬‬
‫‪10.533‬‬

‫‪10.222‬‬

‫‪9.911‬‬

‫‪9.600‬‬

‫‪9.289‬‬

‫‪0.000‬‬ ‫‪8.978‬‬

‫‪8.667‬‬

‫‪8.356‬‬

‫‪8.044‬‬

‫‪7.733‬‬

‫‪-20.000‬‬ ‫‪7.422‬‬

‫‪7.111‬‬

‫‪6.800‬‬

‫‪Active groundwater head‬‬

‫‪Extreme groundwater head 12.00 m‬‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ – (10‬ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺸﺖ در زﯾﺮ ﮐﺎﻧﺎل دو ﻗﻄﻌﻪ زﻫﮑﺶ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺑﺎ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 2‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ و ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی‬
‫‪ kg=10 ks‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺖ‪ ،‬دو ﻧﻮار زﻫﮑﺶ‬
‫ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ ﺑﻪ ﻃﻮل ﺣﺪود ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 60‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ و ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 2‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل و ﺗﺨﻠﯿﻪ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺖ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ در ﭘﺸﺖ ﮐﺎﻧﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻠﻬﺎی ﺷﻤﺎره )‪ (11‬ﺗﺎ )‪ ،(14‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﺮم ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ و ﺷﺒﮑﻪ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﻧﺸﺖ در ﭘﺸﺖ ﮐﺎﻧﺎل ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ در دو ﮔﻮﺷﻪ ﮐﻒ آن ﻧﻮار زﻫﮑﺶ ژﺋﻮﺗﮑﻨﯿﮏ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪه ﻓﻮق‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪130‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ – (11‬ﺷﺒﮑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮای زﻫﮑﺶ زﯾﺮ ﮐﻒ‬

‫‪-20.000‬‬ ‫‪0.000‬‬ ‫‪20.000‬‬ ‫‪40.000‬‬ ‫‪60.000‬‬ ‫‪80.000‬‬

‫‪-6‬‬
‫‪*10 m/s To‬‬

‫‪110.000‬‬
‫‪40.000‬‬

‫‪100.000‬‬

‫‪90.000‬‬

‫‪80.000‬‬

‫‪20.000‬‬
‫‪70.000‬‬

‫‪60.000‬‬

‫‪50.000‬‬

‫‪40.000‬‬
‫‪0.000‬‬

‫‪30.000‬‬

‫‪20.000‬‬

‫‪10.000‬‬

‫‪-20.000‬‬
‫‪-0.000‬‬

‫‪-10.000‬‬

‫‪Flow Field‬‬
‫‪-6‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪Extreme velocity 101.39*10 m/s Total discharge 187.34*10 m /s/m‬‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ – (12‬ﻓﺮم ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ زﻫﮑﺶ ﮐﻒ‬

‫‪131‬‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

‫‪15.000‬‬ ‫‪20.000‬‬ ‫‪25.000‬‬ ‫‪30.000‬‬ ‫‪35.000‬‬ ‫‪40.000‬‬ ‫‪45.000‬‬ ‫‪50.000‬‬

‫‪15.000‬‬

‫‪10.000‬‬

‫‪5.000‬‬

‫‪0.000‬‬

‫‪-5.000‬‬

‫‪-10.000‬‬

‫‪Flow Field‬‬
‫‪-6‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪Extreme velocity 108.78*10 m/s Total discharge 187.34*10 m /s/m‬‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ – (13‬ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎی ﺑﺮدار ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ زﻫﮑﺶ ﮐﻒ‬

‫‪ -7‬ﺟﻤﻊﺑﻨﺪی و ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪه و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﺷﻬﺎی اﺟﺮاﺋﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻮارد زﯾﺮ را ﺟﻤﻊﺑﻨﺪی و‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﯿﮏ )ژﺋﻮﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞﻫﺎ و ژﺋﻮﮐﻤﭙﻮزﯾﺖﻫﺎ( ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺠﺎی‬ ‫‪-‬‬
‫ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ -‬زﻫﮑﺶﻫﺎی ﻣﻌﺪﻧﯽ در زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ"‬
‫اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻮاد ﺿﻤﻦ دارا ﺑﻮدن ﺳﻬﻮﻟﺖ اﺟﺮاﺋﯽ و راﻧﺪﻣﺎن ﮐﺎری ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮاد‬
‫ﻣﻌﺪﻧﯽ‪ ،‬از ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻤﺘﺮی ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪132‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

‫‪-20.000‬‬ ‫‪0.000‬‬ ‫‪20.000‬‬ ‫‪40.000‬‬ ‫‪60.000‬‬ ‫‪80.000‬‬

‫‪m‬‬

‫‪12.400‬‬
‫‪40.000‬‬ ‫‪12.120‬‬

‫‪11.840‬‬

‫‪11.560‬‬

‫‪11.280‬‬

‫‪11.000‬‬

‫‪10.720‬‬
‫‪20.000‬‬
‫‪10.440‬‬

‫‪10.160‬‬

‫‪9.880‬‬

‫‪9.600‬‬

‫‪9.320‬‬

‫‪0.000‬‬ ‫‪9.040‬‬

‫‪8.760‬‬

‫‪8.480‬‬

‫‪8.200‬‬

‫‪7.920‬‬

‫‪7.640‬‬
‫‪-20.000‬‬ ‫‪7.360‬‬

‫‪7.080‬‬

‫‪6.800‬‬

‫ﺑﺎر ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‬

‫‪Active groundwater head‬‬
‫‪Extreme groundwater head 12.00 m‬‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ – (14‬ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺮای ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ زﻫﮑﺶ ﮐﻒ‬

‫ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ اﺟﺮا ﺷﺪه در زﯾﺮ ﺳﻔﺮه آب‬ ‫‪-‬‬
‫زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺖ ﻋﻤﺪﺗﺎ" ﺑﺴﻤﺖ ﮔﻮﺷﻪﻫﺎی ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ و ﮐﻒ ﮐﺎﻧﺎل ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻮده و ﻟﺬا ﻧﺼﺐ ﻻﯾﻪ‬
‫ﻓﯿﻠﺘﺮ در روی ﺷﯿﺐ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﮐﺎﻧﺎل ﺿﺮوری ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻧﺼﺐ زﻫﮑﺶ ﻟﻮﻟﻪای‬
‫در ﮔﻮﺷﻪﻫﺎی ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ و ﯾﺎ ﻧﻮارﻫﺎی زﻫﮑﺶ اﻓﻘﯽ در ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻘﺎط ﺿﻤﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﻧﺸﺖ و ﮐﻨﺘﺮل‬
‫ﺟﺮﯾﺎن آن‪ ،‬از ﺧﺴﺎرات اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ آب ﺷﺴﺘﮕﯽ ذرات ﺧﺎک در زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ - 8‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪1. AASHTO, (1996), “Standard Specifications for Geotextiles - M 288,” Standard‬‬

‫‪Specifications for Transportation Materials and Methods of Sampling and Testing,‬‬
‫‪American Association of State Transportation and Highway Officials, Washington,‬‬
‫‪D.C.‬‬

‫‪2. Bhatia, S.K. and Suits, D., (1996), "Geotextile Filters and Prefabricated Drainage‬‬
‫‪Geocomposites", American Society for Testing and Methods, STP 1281, PA, USA.‬‬
133 ‫ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان‬

3. Calhoun, C.C. (1972), "Development of Design Criteria and Acceptance

Specifications for Plastic Filter Cloths", Technical Report No. S-72-7, U.S. Army
Engineer Waterways Experiment Station, Vicksburg, Mississippi, USA, 105 p.

4. Christopher, B.R. (1983), "Evaluation of Two Geotextile Installations in Excess of a

Decade Old", Transportation Research Record 916, Transportation Research Board,
Washington, DC, USA, pp. 79-88.

5. Christopher, B.R. and Holtz, R.D. (1985), "Geotextile Engineering Manual", United
States Department of Transportation, Federal Highway Administration, Washington
DC, Report No. FHWA-TS-86/203, 1044p.

6. Christopher, B.R. and Valero, P.E., (1998), " Woven Monofilament Geotextiles:
The Optimum Filter for Numerous Applications", Smart Solutions Technical Note
SM-117, SI Geosolutions, Tennessee, USA.

7. Drainage Fact Sheets, (2000), " Drain Filters and Envelope", British Columbia,
Ministry of Agriculture and Food, Canada.

8. Federal Highway Administration (1995): Holtz, R.D., Christopher, B.R.andBerg,

R.R., "Geosynthetic Design and Construction Guidelines", U.S. Department of
Transportation, Federal Highway Administration, Washington DC, Report No. HI-
95-038, 1995, 396 p.

9. Fluet, J.E. and Luettich, S.M. (1993), ”Geotextile filter Criteria for Gap Graded silty
Sands,” Proceedings of Geosynthetics _93, Industrial Fabrics Association
International, St. Paul Minnesota, US, p. 469-481.

10. Holtz, R.D., Christopher, B.R. and Berg, R.R., "Geosynthetic Engineering", BiTech
Publishers Ltd., Richmond, British Columbia, Canada, 1997, 452 p.

11. Koerner, R.M. (1994), "Designing with Geosynthetics", 3rd Ed., Prentice-Hall,
Englewood Cliffs, New Jersey, 783 p.

12. Keown, M.P. and Dardeau, E.A. (1980), “Utilization of Filter Fabric for Stream
bank Protection Applications”, TR HL-80-12, Hydraulics Laboratory, U.S. Army
Engineer Waterways Experiment Station, Vicksburg, Mississippi.

13. Koerner, R.M., G.R. Koerner, A.K. Fahim and R.F. Wilson-Fahmy (1994), "Long-
Term Performance of Geosynthetics in Drainage Applications", NCHRP Report
367, National cooperative Highway Research Program, Transportation Research
Board, National Research Council, Washington, D.C.
134 ‫ﮐﺎرﮔﺎه ﺳﯿﺴﺘﻢ زﻫﮑﺸﯽ زﯾﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ‬

14. Lafleur, J., Mlynarek, J. and Rollin, A.L. (1993), “Filter Criteria for Well Graded
Cohesionless Soils, Filters in Geotechnical and Hydraulic Engineering”,
Proceedings of the First International Conference - Geo-Filters, Karlsruhe, Brauns,
Schuler, and Heibaum Eds., Balkema, pp. 97-106.

15. Luettich, S.M., Giroud, J.P. and Bachus, R.C. (1992), “Geotextile Filter Design
Guide”, Geotextiles and Geomembranes, Special Issue on Geosynthetics in
filtration, Drainage and Erosion, Vol. 11, Nos. 4-6, 1992, pp. 355-370.

16. Mannsbart, G. and Christopher, B.R. (1996), “Long-term Performance of

Nonwoven Geotextile Filters in Five Coastal and Bank Protection Projects”,
Proceedings of the 10th Geosynthetics Research Institute Conference on
Performance of Geosynthetics and Geosynthetic Related Systems, Philadelphia,
Pennsylvania, Dec, 1996, pp. 26-38.

17. US Army Corps of Engineers (1977), "Civil Works Construction Guide

Specification for Plastic Filter Fabric", Corps of Engineer Specifications No. CW-
02215, Office, Chief of Engineers, U.S. Army Corps of Engineers, Washington,
D.C.

18. U.S. Army Corps of Engineers (1995), "Engineering Use of Geotextiles", Joint
Departments of the Army and Air Force, TM 5-818-8/AFJMAN 32-1030, 34 p.