PCilkyardim

1
1.ÖNLEM ALMAK İÇİN YAPABİLECEKLERİNİZ ..........................8

1.1 İLK OLARAK YAPMANIZ GEREKENLER .................................................8
1.2 İLK YARDIM DİSKETİ .........................................................................11
1.2.1 Windows için doğru açılış disketi .............................................12
1.2.2 Açılış diski olarak ZIP veya Jaz Drive kullanmak ....................15
1.2.3. İlk yardım disketi için doğru araçlar .......................................16
1.3. SİSTEM VE KONFİGÜRASYON BİLGİLERİ İÇİN OPTİMUM GÜVENLİK ...19
1.3.1 BIOS ayarlarının dokümantasyonu...........................................19
1.3.2 Windows sistem dosyalarının Win9x/Me altında yedeklenmesi22
1.3.3 Windows Me, Windows 2000 ve Windows XP ..........................26
1.4 DONANIM BAKIMI: DONANIM HATALARINA ÖN HAZIRLIK ................34
1.4.1 Doğru yerin seçilmesi ...............................................................34
1.4.2 Bilgisayarınızın içini bu şekilde temizleyebilirsiniz..................35
2. EĞER BİLGİSAYAR AÇILMAZSA.................................................38
2.1 BİLGİSAYAR TEPKİSİZ .......................................................................38
2.2. PC KISA BİR SÜRE ÇALIŞIYOR VE DAHA SONRA DURUYOR ................43
2.3 EĞER EKRAN SİYAH KALIRSA ............................................................46
2.3.1. Grafik sisteminde hata .............................................................46
2.3.2 Bilgisayar açıldıktan sonra çok sayıda hata sinyali veriyor.....50
2.3.3 Hatayı bulamadım. Daha ne yapayım?.....................................51
2.4. AÇILIŞ SIRASINDA BİR ANDA KAPANIYOR .........................................51
2.4.1. Parolayı unutmak.....................................................................52
2.4.2 BİLGİSAYAR, BIOS AÇILIŞ MESAJINDAN SONRA KİLİTLENİYOR .....53
2.4.3 Bilgisayar, hafızayı sayarken kilitleniyor .................................53
2.4.4 Bilgisayar mesajı: NO ROM BASIC, SYSTEM HALTED.........55
2.4.5 Bilgisayar mesajı: PARITY ERROR .........................................57
2.4.6 BIOS bir hata numarası veya mesajı veriyor............................58
2.4.7. Bilgisayar Mesajı: CONFIGURATION ERROR .....................60
2.4.8 BIOS ayarları kaybolmuş..........................................................60
2.4.9 Sabitdisk açılış sırasında tanınamıyor......................................62
2.4.10 Bilgisayar mesajı: INSERT BOOTDISK, PRESS ANY KEY...64
2.4.11 Bilgisayar mesajı: NON SYSTEM DISK.................................65
2.4.12 Bilgisayar mesajı: C: DRIVE ERROR ....................................65
2.4.14 S.M.A.R.T. Status bad .............................................................69
2.4.15 Disket sürücü çalışmıyor.........................................................69
2.4.16 Yanlış ve eksik komut işlemcisi ...............................................71
2.4.18 CD’den başlangıç ...................................................................78
2.4.19 VIA chipsetli PC yeniden açıldıktan sonra kilitleniyor...........78
2.4.20 PC, kablosuz fare ve klavye ile çalışmıyor .............................79
2.5 BİLGİSAYAR YENİDEN AÇILDIKTAN SONRA BIOS’U BAŞLATIYOR .....80
3. BİLGİSAYAR ZAMAN ZAMAN KİLİTLENİYOR.......................82
3.1 BELİRTİLERİ GÖZLEMEK ....................................................................84
3.2 BİLGİSAYAR TEPKİ VERMİYOR VEYA KENDİSİ YENİDEN AÇILIYOR.....86
3.2.1 Görev Yöneticisi’ni etkinleştirmek ............................................86
2
3.2.2 DRAM ve SRAM Timing ayarlarını yükseltmek........................87

3.2.3 SD-RAM hafıza zamanlamasındaki özel durumlar...................89
3.2.4 Hafıza arızası mı? .....................................................................89
3.2.5 L2 Cache ayarlarını kontrol etmek ...........................................89
3.2.6 Bağlantı sorunları .....................................................................89
3.2.7 Hafıza özelliklerini kontrol etmek .............................................90
3.2.8 Anakart ve hafıza modülleri anlaşamıyorlar ............................90
3.2.9 Yanlış FSB hızı ..........................................................................91
3.2.10 AMD işlemcili bilgisayarlar için hata düzeltme .....................91
3.3 BİLGİSAYAR “PARITY CHECK” HATASI VERİYOR VE KİLİTLENİYOR
...........................................................................................................................93
3.4 BİLGİSAYAR, BELİRLİ PROGRAM VE İŞLEMLERDE KİLİTLENİYOR .......93
3.5 BİLGİSAYAR BİR SÜRE ÇALIŞIYOR VE ARDINDAN KİLİTLENİYOR........96
4. SABİTDİSK VE DİSKET SÜRÜCÜ SORUNLARI ......................102
4.1 DİSKET SÜRÜCÜ ERİŞİM SORUNLARI ................................................102
4.1.1 Yazma ve okuma erişimi hatası...............................................102
4.1.2 Sektör X bulunamadı...............................................................104
4.1.3 “0” İzi arızalı..........................................................................105
4.1.4 Disketleri yazılım yardımıyla tamir etmek ..............................105
4.1.5 Disket sadece okunabiliyor .....................................................106
4.2 SABİTDİSK ÇÖKMESİNDE PANİĞE GEREK YOK ..................................107
4.2.1 Sabitdiskten açılış sırasında yaşanan problemler ..................107
4.2.2 Bilgisayarı disketten açtığım zaman sabitdiske erişemiyorum107
4.2.3 Sabitdiski hayata geri döndürmek...........................................109
4.2.4 Low Level biçimlendirme ........................................................109
4.2.5 Yazma hafızasını kullanırken dikkat .......................................111
4.3 ULTRA-DMA/66 VE ÜZERİ SABİTDİSKLER ....................................114
4.4 SABİTDİSKİ HIZLANDIRMAK ............................................................115
5. CD-ROM VE DVD SÜRÜCÜ PROBLEMLERİ............................120
5.1 SÜRÜCÜ TANINMIYOR .....................................................................120
5.1.1 SCSI CD-ROM sürücü tanınmıyor..........................................121
5.1.2 Windows altında tanınmıyor ...................................................121
5.1.3 MS-DOS modunda tanınmıyor................................................123
5.2 DOS MODUNDA SÜRÜCÜ HATASI OLUŞUYOR ..................................125
5.2.1 Not enough drive letter available............................................125
5.2.3 Yanlış DOS versiyonu/Incorrect DOS Version .......................127
5.3 WİNDOWS MESAJI: SCSI CD-ROM SÜRÜCÜ HAZIR DEĞİL .............127
5.4 CD KULLANIMI İLE İLGİLİ HATA MESAJLARI ...................................128
5.5 OKUMA HATASI VAR VEYA CD TANINAMADI ..................................129
5.5.1 CD tanınamadı........................................................................129
5.5.2 CD üzerinde okuma hatası var ...............................................129
5.5.3 CD-R veya CD-RW’lerde okuma hatası .................................130
5.5.4 CD üzerindeki toz ve çizikler ..................................................131
5.5.5 Eğer lens kirlenirse .................................................................132
3
5.6 SÜRÜCÜ ERİŞİMİ ÇOK YAVAŞ...........................................................133

5.7 GEZGİN, CD-ROM SÜRÜCÜDE UZUN DOSYA İSİMLERİ GÖSTERMİYOR
.........................................................................................................................135
5.8 CD-ROM SÜRÜCÜNÜN OTOMATİK BAŞLAT ÖZELLİĞİNİ KAPATMAK
.........................................................................................................................135
5.9 CD-ROM’DAN KOPYALANAN DOSYALAR DÜZENLENEMİYORLAR ..138
5.10 PROGRAM CD’YE ERİŞEMİYOR .....................................................139
5.11 Sürücü çekmecesi takılıp kaldı/açılmıyor ................................141
5.12 CD-ROM SÜRÜCÜ ÇOK TİTRİYOR .................................................142
5.13 İKİ CD-ROM SÜRÜCÜ İLE SORUNLAR ...........................................143
5.14 SES VE MULTİMEDYA CD SORUNLARI ...........................................144
5.14.1 Ses CD’leri ile ilgili sorunlar ...............................................144
5.14.2 Video CD sorunları...............................................................149
5.14.3 Photo CD sorunları...............................................................151
5.15 DVD SÜRÜCÜ SORUNLARI ............................................................153
5.15.1 Bölge kodu ve hileleri ...........................................................153
5.15.2 Kullanım sırasındaki sorunlar ..............................................156
5.15.3 DVD filmlerinin oynatılması.................................................157
6. PC’DE KOPYALAMA ÇILGINLIĞI .............................................161
6.1 SORUNSUZ CD YAZMAK İÇİN GENEL İPUÇLARI ...............................161
6.2 CD YAZICI TANINMIYOR .................................................................163
6.3 YAZMA PROGRAMI KURULDUKTAN SONRA BİLGİSAYAR KİLİTLENİYOR
.........................................................................................................................165
6.4 YAZICININ CD-ROM SÜRÜCÜ OLARAK KULLANILMASI SIRASINDAKİ
SORUNLAR ........................................................................................................165
6.5 CD YAZICI DİSKLERİ KABUL ETMİYOR ............................................165
6.6 YAZMA İŞLEMİ SIRASINDAKİ SORUNLAR .........................................166
6.6.1 Yazılan CD’ler kullanılamıyor................................................166
6.6.2 Yazılım “Buffer Underrun” mesajı veriyor ............................167
6.6.3 “Disk at Once” modunda yazmak mümkün değil...................169
6.6.4 Yazdıktan sonra hiçbir şey olmuyor........................................169
6.6.5 Otomatik başlat CD’sinin yazılması yarıda kesiliyor .............170
6.6.6 CD-ROM sürücüden yazıcıya kopyalama sırasındaki sorunlar
.....................................................................................................................170
6.6.7 Windows yazma esnasında diski düzenlemek istiyor ..............171
6.6.8 Veri biçimleri ile ilgili sorunlar ..............................................171
6.6.9 Packet Writing Sorunları ........................................................172
6.7 YÜKSEK KAPASİTELİ YAZMAK ........................................................173
6.8 BİR AÇILIŞ CD’Sİ HAZIRLAMAK ......................................................174
6.9 MÜZİK CD’Sİ HAZIRLAMAK İLE İLGİLİ SORUNLAR ..........................176
6.10 MP3 DOSYALARINDAN MÜZİK CD’Sİ OLUŞTURMAK .....................178
6.11 PLAKLARI CD ÜZERİNE YAZMAK ..................................................178
6.12 CD-R ÜZERİNE ARTIK YAZILAMIYOR ............................................179
6.13 BİR CD-R HATA VERİLDİKTEN SONRA KURTARILABİLİR Mİ? ........179
6.14 GÜVENLİK KOPYASINDAN HİÇBİR ŞEY YÜKLENEMİYOR ................179
4
6.15 CD-REWRİTABLE DİSKLERİ İLE ÇALIŞMAK ...................................181

6.16 SÜRÜCÜ ÇEKMECESİ KİLİTLENDİ ...................................................182
7. ZIP VEYA JAZ DRİVE SORUNLAR.............................................184
7.1 ZIP VE JAZ DRİVE İLE İLGİLİ GENEL SORUNLAR ..............................184
7.1.1 Kurulum programı sürücü harflerini değiştiriyor ..................185
7.1.2 ZIP veya Jaz Drive içindeki diski çıkartmıyor ........................185
7.1.3 Disk her kapanışta dışarıya çıkartılıyor .................................185
7.1.4 ZIP Drive “Klick” sesi çıkartıyor...........................................186
7.1.5 ZIP DRİVE DİSKET DEĞİŞİMİNİ FARK ETMİYOR ............................186
7.2.1 ZIP sürücüsü sabitdisk olarak tanınıyor.................................186
7.2.2 SCSI Drive’ın yüklenmesinden sonraki sorunlar....................187
7.2.3 SCSI ZIP sürücüsü her zaman tanınmıyor..............................188
7.3 PARALEL ZIP DRİVE’LAR İÇİN ÇÖZÜMLER ......................................189
7.3.1 Guest program çalıştırıldıktan sonra bilgisayar kilitleniyor..189
7.3.2 Windows paralel ZIP Drive’ı tanımıyor .................................190
7.3.3 Paralel porttaki ZIP sürücüsü çok yavaş................................190
7.3.4 Paralel portun ZIP sürücüsü konfigürasyonu.........................191
7.3.5 Yazıcı çok yavaş çalışıyor .......................................................193
7.3.6 Paralel ZIP Drive ile bağlantı kurulamıyor ...........................193
7.3.7 Paralel ZIP Drive disket sürücü olarak tanınıyor ..................194
7.3.8 ZIP Drive ile çalışırken bilgisayar kilitleniyor .......................194
7.3.9 Windows 98, biçimlendirme esnasında kilitleniyor ................194
7.3.10 ZIP sürücüsü bağlı olmadığı hata mesajı veriliyor ..............195
7.3.11 Windows 2000 paralel ZIP sürücüsünü tanımıyor ...............195
7.4 ATAPI ZIP DRİVE SORUNLARI .......................................................197
7.4.1 ATAPI ZIP Drive B: sürücüsü olarak tanınıyor .....................197
7.4.2 ZIP Drive iki kere tanınmış.....................................................197
7.4.3 Sürücüye erişilemiyor ve yanlış büyüklük gösteriliyor ...........197
8. SES KARTI SORUNLARI ...............................................................200
8.1 GENEL SORUN ÇÖZÜMLERİ ..............................................................200
8.1.1. Windows altında sorun çözümü .............................................201
8.1.2 MS-DOS Modu’nda sorun çözümü .........................................205
8.2 SES ÇIKIŞI SIRASINDA BİLGİSAYAR KİLİTLENİYOR ...........................211
8.3 SES KARTI RAHATSIZ EDİCİ SESLER ÇIKARTIYOR .............................212
8.4 RESİM GÖRÜNTÜLERKEN VEYA SÜRÜCÜ ERİŞİMİ SIRASINDAKİ
CIZIRTILAR ........................................................................................................213
8.5 Müzik CD’lerinden ses çıkmıyor................................................213
8.6 SES KAYIT EDİLEMİYOR...................................................................216
8.7 MIDI DOSYALARI OYNATILAMIYORLAR .........................................219
8.8 WAVETABLE MODÜLÜ TANINMIYOR ...............................................220
8.9 WAV, MIDI VE MP3 DOSYALARININ KAYDEDİLMESİ VE
OYNATILMASINDAKİ SORUNLAR .......................................................................221
8.10 SES ÇOK KISIK VEYA HİÇ YOK .......................................................222
8.11 DİJİTAL EFEKTLER ÇALINMIYOR....................................................223
5
8.12 SES SİSTEMLERİ AÇIKLAMALARI ...................................................223

8.13 INTERNET TELEFONUNDA SES SORUNLARI .....................................225
9. GİRİŞ CİHAZLARI İLE İLGİLİ SORUNLAR.............................227
9.1 KLAVYE İLE İLGİLİ SORUNLAR ........................................................227
9.1.1 Bilgisayar açılışta “Keyboard Error” mesajı veriyor............228
9.1.2 USB klavye çalışmıyor ............................................................229
9.1.3 Tuşlar yanlış yorumlanıyor.....................................................229
9.1.4 YANLIŞ VEYA EKSİK KLAVYE SÜRÜCÜSÜ .....................................230
9.1.5 Sistemde virüs mü var? ...........................................................231
9.1.6 Türkçe klavye sürücüsünde harfler karışıyor..........................232
9.1.7 Tuşlar sıkışıyor veya çalışmıyorlar.........................................232
9.1.8 Kablosuz klavye çalışmıyor.....................................................233
9.2 FARE ÇALIŞMIYOR...........................................................................234
9.2.1 Tamamen devre dışı: Fare görevini ihmal ediyor ..................234
9.2.2 Fare yerine klavye kullanmak .................................................238
9.2.3 Fare MS-DOS modunda çalışmıyor........................................240
9.2.4 Fare imleci atlıyor ..................................................................240
9.2.5 Fare imleci hiç oynamıyor veya tek yönde hareket ediyor .....241
Fare kirlenmiş mi? ...........................................................................241
9.2.6 Kablo mu yoksa fare mi arızalı? .............................................241
9.2.7 Fare, çıkartılıp takıldıktan sonra Windows altında çalışmıyor
.....................................................................................................................242
9.2.8 Kablosuz fare sorunları ..........................................................242
9.3 JOYSTİCK SORUN ÇIKARTIYOR ........................................................243
9.3.1 Joystick tanınmadı...................................................................243
9.3.2 Gameport etkinleştirilmesine rağmen joystick tanınmıyor .....246
9.3.3 Joystick çalışmıyor..................................................................248
9.3.4 Joysticki test ve kalibre etmek.................................................249
9.3.5 Joystick kalibrasyona rağmen doğru çalışmıyor ....................253
9.3.6 Joystick Windows 2000 altında yüklenemiyor ........................253
9.3.7 Direksiyon ve diğer cihazlar ile ilgili sorunlar.......................253
9.3.8 Dijital joystickler.....................................................................255
9.3.9 Force Feedback.......................................................................256
9.4 TARAYICI PRATİĞİ ...........................................................................258
9.4.1 tarayıcı tanınmıyor..................................................................258
9.4.2 Kurulum sonrasındaki hata mesajları ....................................261
9.4.3 Çalışma sırasında karşılaşılan sorunlar.................................263
9.4.4. Mükemmel tarama..................................................................265
9.5 SERİ/PARALEL BAĞLANTI NOKTASI ÇALIŞMIYOR .............................267
9.5.1 Seri bağlantı noktasının test edilmesi .....................................269
9.5.2 Hata tespit yazılımı ve kontrol fişi kullanmak.........................269
9.5.3 Fare sürücüsü testi..................................................................270
9.5.4 Seri bağlantı noktasının değiştirilmesi ...................................271
9.6 IRDA - KIZIL ÖTESİ SORUNLARI......................................................274
9.7 PC KAMERALARI .............................................................................280
6
PC İLKYARDIM KİTABININ SON BÖLÜMÜNDE........................282

10. ÇEVİRMELİ BAĞLANTI SORUNLARI.....................................282
AYRINTILI KONU BAŞLIKLARI İÇİN TIKLAYIN.. ......................................282
11. YAZICI SORUNLARINI ÇÖZÜME KAVUŞTURMAK............282
12. MONİTÖR VE GÖRÜNTÜ SORUNLARI...................................284
13. WİNDOWS TEMELLERİ..............................................................284
14. WİNDOWS ALTINDA SORUN ÇÖZÜMÜ .................................285
15. AYGIT YÖNETİCİSİ VE YENİ DONANIM EKLEME
SİHİRBAZI ........................................................................................................286
16. TAMAMEN ÜCRETSİZ SÜRÜCÜ HİZMETLERİ....................286
17. USB SORUNLARINI ÇÖZMEK ...................................................287
18. BIOS GÜNCELLEMESİ ................................................................287
EKLER....................................................................................................287
7
8
1 1.Önlem almak için yapabilecekleriniz
Bilgisayarınızın durup dururken ekrana çeşitli hata uyarıları getirmesi veya

bazı şeylerin doğru çalışmaması, çoğunlukla sizin hatanız değildir. Sahip
olduğunuz donanımların dayanıklılığı ve hemen hemen tüm yazılımlarda gizli
olarak bulunan küçük programlama hataları konusunda hiçbir etkiniz olamaz.
Muhtemelen farkına bile varamayacağınız bu tür yazılım ve donanım
sorunlarından kaçınmak için yapabileceğiniz hiçbir şey yoktur.
Bir bilgisayar sistemindeki hata kaynakları çok çeşitlidir ve sistemdeki

muhtelif kusurların nasıl bir etkiye sahip olabileceklerini hiç kimse önceden
söyleyemez. Ancak, meydana gelmesi muhtemel zararları sınırlandırma imkanına
sahipsiniz. Aşağıda anlatılan tedbirler ve hazırlıklar bazı sorun kaynaklarını
önceden engellemeniz konusunda yardımcı olacaktır. Acil bir durum karşısında
yardımsız kalmamak için alınan tedbirler sayesinden hata kontrolünün dikkat
çekici bir şekilde nasıl kolaylaşacağı da ilerleyen sayfalarda gösterilecek.
1.1 İlk olarak yapmanız gerekenler
Başlarken ilk olarak, ihtiyaç duyulursa sisteminizde kurulu olan yazılım ve

donanımlar hakkındaki gerekli bilgilerin elinizin altında bulunması için PC’nizin
o anki durumunun bilinmesi tavsiye edilir. Eğer yardım almak için bir teknik
9
servis ile bağlantı kurmanız gerekirse, söz konusu bilgilere kesinlikle ihtiyacınız
olacaktır.
Burada genellikle bilgisayarınızın donanımı ve işletim sisteminin

konfigürasyon dosyalarındaki bilgiler sorulur. Bu nedenle konfigürasyon
dosyalarının içeriklerini yazdırmalı ve çıktının alındığı günün tarihini de not
etmelisiniz. Bilgisayarınız bir sorun nedeni ile çalışmasa dahi, bu sayede gerekli
bilgilere rahatlıkla ulaşabilirsiniz.
Windows altında, sisteminiz hakkında ulaşabileceğiniz bilgileri

yazdırmanın en kolay yolu Aygıt Yöneticisi’ni kullanmaktır.
1. Bunun için ilk olarak masaüstünde bulunan BİLGİSAYARIM, ekrana

gelen penceredeki DENETİM MASASI ve SİSTEM simgelerine sırasıyla iki kere
tıklayın. Daha sonra üzerinde yazdırma seçeneği bulunan AYGIT
YÖNETİCİSİ’ni etkinleştirin.
2. YAZDIR düğmesine tıklayın ve ekrana gelen iletişim penceresindeki

TÜM AYGITLAR VE SİSTEM ÖZETİ seçeneğini işaretledikten sonra yazdırma
işlemini başlatmak için TAMAM düğmesine tıklayın. Böylece kullanılan sistem
kaynakları hakkında, kurulu olan aygıtların sisteme nasıl bağlandıkları gibi
ayrıntılı bilgilere de sahip olursunuz. Burada belirtilen kullanılan sürücüler ve
versiyonları hakkında veriler en önemli bilgilerdir.
Resim 1.1: AYGIT YÖNETİCİSİ sistem bilgilerinin yazdırılmasını mümkün kılar.

10
Kurulu olan bir ses kartı hakkındaki bilgi, çıktı üzerinde aşağıdaki şekilde
görünecektir:
Sınıf: Ses, Video ve Oyun Kumandaları

Aygıt: Terratec Xlerate PCI Audio
Kaynaklar:
IRQ: 09
G/Ç: 6100h – 6107
G/Ç: 6200h – 6207h
MEM: F10000000h – F101FFFFh
Aygıt Sürücüleri:
C:\WINDOWS\SYSTEM\asp4core.vxd
Dosya boyutu: 22225 bayt.
Üretici: Aureal Semiconductor
Dosya sürümü: 4.05.112c
Telif Hakkı: Copyright © Aureal Semiconductor. 1997,98
C:\WINDOWS\SYSTEM\asp4appy.vxd
Dosya sürümü: 4.05.112c
Telif Hakkı : Copyright © Aureal Semiconductor. 1997,98
C:\WINDOWS\SYSTEM\asp4wt.vxd
Dosya sürümü: 4.05.112d
Telif Hakkı: Copyright © Aureal Semiconductor. 1997,98
Ayrıntılı bilgilerin ne kadar değerli olabileceklerini, belirli bir aygıt ile

sorun yaşadığınız ve bunun için bir yardım almak istediğiniz zaman
anlayacaksınız. Bunun için elinizdeki yazıcı çıktısını iyi bir şekilde saklayın ve
tarihini yazmayı unutmayın.
Sistem Bilgisi Programı
Biraz önce anlatılan yedekleme işlemi için Windows 98’den itibaren

Sistem Bilgisi aracı alternatif olarak sunuluyor.
1. Sistem Bilgisi programını BAŞLAT/PROGRAMLAR/DONATILAR/

SİSTEM ARAÇLARI/SİSTEM BİLGİSİ komutunu kullanarak çalıştırın.
11
Resim 1.2 Windows 2000 altında Sistem Bilgisi aracı
2. Sistem konfigürasyonunu yazdırmak için DOSYA menüsündeki

YAZDIR komutundan faydalanabilirsiniz. Sistem bilgilerini, DIŞARI VER
komutu yardımıyla alternatif olarak bir dosyaya da yazdırabilirsiniz. Bu dosyayı
bir diskete kopyalayın ve güvenli bir yerde saklayın.
1.2 İlk yardım disketi
Karşı karşıya kalabileceğiniz acil bir durum için yapılabilecek en önemli

hazırlık, her zaman ihtiyaç duyabileceğiniz bir ilk yardım disketi hazırlamaktır.
Bunu, henüz tam olarak ne olacağını tahmin edemeyeceğiniz durumlarda,
gerektiği takdirde kullanmak zorundasınız. Örneğin, bir hasar veya hata
sonucunda sabitdiske erişimin artık mümkün olmadığını düşünün. Bu durumda ilk
yardım disketi, sizin son kurtuluş çareniz olabilir. Bilgisayarınıza virüs bulaştığı
zaman da, sisteminizi virüslerden temizlemek üzere virüssüz bir şekilde
açabilmek için yine “temiz” bir açılış disketine ihtiyacınız olacaktır.
ÖNEMLİ! Eğer sabitdiskiniz FAT32 olarak biçimlendirildiyse, bir açılış disketi

kullanmak zorunda kalırsınız. Bir hata ile karşılaştığınız zaman bilgisayarınızı
eski bir MS-DOS disketi ile açmaya çalışırsanız, sabitdiskinize bir daha
erişemeyebilirsiniz!
12
1.2.1 Windows için doğru açılış disketi
Windows 9x ve Me
Windows 9x ve Me kurulumu sırasında bir açılış disketi oluşturulması

mümkündür. Şayet bu imkanı kullanmadıysanız, bu disketi işletim sistemi
kurulduktan sonra oluşturmalısınız. Bunun için yapılması gereken işlemler
aynıdır:
1. BİLGİSAYARIM simgesine iki kere tıklayın. Burada bulunan

DENETİM MASASI’nı açın ve PROGRAM EKLE/KALDIR simgesine de iki
kere tıkladıktan sonra ekrana gelen penceredeki BAŞLANGIÇ DİSKETİ kartını
etkinleştirin.
2. Burada bulunan DİSKET OLUŞTUR düğmesine tıklayarak, Windows

95/98’in açılış disketi oluşturmasını sağlayabilirsiniz.
Resim 1.3: Başlangıç disketi oluşturmak bu kadar kolaydır.
Normal bir başlangıç disketinde, Türkçe klavye desteği ve tabii ki acil

durumlarda kullanılmak üzere önemli programlar da dahil olmak üzere ihtiyaç
duyabileceğiniz tüm araçlar bulunur. Ancak, sistemini bu disket ile açtıktan sonra
13
DOS için 520 Kbyte’dan daha fazla hafıza alanına ihtiyaç duyanlar için gerekli
olan hafıza yöneticisi maalesef bu diskette mevcut değildir. Söz konusu eksiği
gidermek için aşağıdaki işlemleri yerine getirmelisiniz:
1. Windows klasöründe bulunan HIMEM.SYS ve EMM386.EXE

dosyalarını söz konusu diskete kopyalayın.
2. Windows 95/98 Not Defteri’ni, BAŞLAT/PROGRAMLAR/
DONATILAR/NOT DEFTERİ komutunu kullanarak çalıştırın. DOSYA/AÇ
komutu ile ekrana gelen penceredeki Dosya Adı kutusuna CONFIG.SYS yazın ve
Konum açılır listesinden de, aradığınız dosya açılış disketinde bulunduğu için,
disket sürücüsünü seçin.
3. Aşağıdaki ifadeleri dosyanın ilk üç satırına ekleyin.
DEVICE=HIMEM.SYS
DEVICXE=EMM386.EXE NOEMS
DOS=HIGH, UMB
4. Buna karşılık DISPLAY.SYS sürücüsünün belirtildiği satırı rahatlıkla

silebilirsiniz.
5. Üzerinde değişiklik yaptığınız dosyayı DOSYA/KAYDET komutunu

kullanarak saklayın.
6. Daha sonra yine disket içerisinde yer alan AUTOEXEC.BAT dosyasını

Not Defteri’nde açın.
7. KEYNB programının önüne, klavye sürücüsünün bir üst hafızaya

yüklenmesi ve bu sayede DOS hafızasının kaybolmaması için LH (Load High)
ifadesini ekleyin. Satır bunun sonucunda aşağıdaki görünmelidir:
LH KEYB TR,,KEYBOARD.SYS
8. MODE ifadesine sahip her iki satır da silinebilir. Bu değişiklikleri

yaptıktan sonra dosyayı kaydedin ve kapatın.
Bu sayede sisteminizi söz konusu disketi kullanarak başlattığınız zaman,

daha fazla hafıza alanı kullanabileceksiniz.
Windows 2000 ilk yardım disketi oluşturmak
İlk yardım disketi üzerinde sadece AUTOEXEC.NT, CONFIG.NT ve

SETUP.LOG dosyaları bulunur. SETUP.LOG dosyası, tamir fonksiyonu için
gerekli olan bilgileri saklar. Windows 2000, acil bir durum karşısında sadece bu
disket kullanılarak açılamaz.
14
1. BAŞLAT/PROGRAMLAR/DONATILAR/SİSTEM ARAÇLARI/
YEDEK komutunu kullanarak Yedekle programını çalıştırın.
2. HOŞ GELDİNİZ kartı üzerinde bulunan ACİL DURUM ONARIM

DİSKETİ düğmesine tıklayın.
Resim 1.4: Windows 2000 açılış disketini buradan oluşturabilirsiniz.
3. Disket sürücüye, biçimlendirilmiş boş bir disket yerleştirin. Her ihtimale

karşı ONARIM DİZİNİNE KAYIT DEFTERİNİ DE YEDEKLE seçeneğini
işaretleyin. Bunun sonucunda tüm Kayıt Defteri bilgileri
\WINNT\Repair\Regback klasörü içerisine yedekleneceklerdir.
İPUCU! Kayıt Defteri bilgileri, boyutları nedeniyle disket üzerinde

saklanamazlar. Bu nedenle yedek kopyaları \WINNT\Repair\Regback klasöründe
saklanırlar. Buradaki yedekleri başka bir sürücüye manuel olarak
yedeklemelisiniz. Orijinal dosyaları, açık oldukları ve bu nedenle erişilemedikleri
için yedekleyemezsiniz.
Windows 2000 açılış disketi oluşturmak
Windows 2000’in işlevi nedeniyle, daha önceki Windows versiyonlarından

farklı olarak tek bir disket yeterli olmayacaktır.
15
1. İlk olarak 1.44 MB boyutunda bir 3.5 inçlik disket edinin.
2. BAŞLAT/ÇALIŞTIR komutunu çalıştırın ve ekrana gelen pencereye

“x:\bootdisk\makeboot a:” (buradaki “x” CD-Rom sürücüsünün ismini belirtiyor)
ifadesini girin.
Resim 1.5: Windows 2000 açılış disketi ayrıca oluşturulmalıdır.
3. Ekrana gelen direktifleri yerine getirin.
1.2.2 Açılış diski olarak ZIP veya Jaz Drive kullanmak
ZIP veya Jaz Drive sahibi (burada kolaylık açısından sadece ZIP Drive
ifadesi kullanılmıştır) olarak, bunları da açılış sürücüsü olarak kullanabilirsiniz.
Bu sayede normal bir diskette yaşanabilecek saklama ortamı problemini de geride
bırakabilirsiniz. Ayrıca Windows’u da bir ZIP disket üzerine kurabilirsiniz. Ancak
sevinç nidalarınızı kesmeden önce, bazı sınırlamalar olduğunu da bilmelisiniz.
Sistemin açılması sadece SCSI sürücüleri (paralel versiyon sahipleri maalesef bu
konuda şanssızlar) ile mümkün oluyor. SCSI Controller ayrıca, SCSI açılış
sürücüsünün manuel olarak seçilmesine izin veren kendi özel BIOS’una sahip
olmalıdır. Örneğin, Adaptec Controller 2940 veya 2940W modelleri, bunun için
rahatlıkla kullanılabilir.
Öncelikle ZIP disketini sistemi açabilecek hale getirmelisiniz. Bunu, en

kolay Windows altında bir DOS penceresi ile gerçekleştirebilirsiniz.
1. BAŞLAT/PROGRAMLAR/MS-DOS KOMUT İSTEMİ komutunu

kullanarak MS-DOS komut satırını açın.
16
2. Bu satıra “sys x:” komutunu girin. Buradaki “x” Zip sürücüsünün ismini
belirtiyor. Komutu çalıştırmak için son olarak [Enter] tuşuna basın. Sistem
dosyaları şimdi ZIP disketine aktarılacaktır.
3. Daha sonra Windows’un kurulum programını çalıştırabilir ve Windwos

95 veya 98’i ÖZEL seçeneğini kullanarak ZIP disketi üzerine kurabilirsiniz.
1.2.3. İlk yardım disketi için doğru araçlar
Bu kitap, acil durumlar için ilk yardım hakkında olduğu için yukarıda
anlatılan açılış disketi tabii ki yeterli olamayacaktır. Örneğin bir arıza durumunda
kesinlikle ihtiyaç duyabileceğiniz bazı uygulamalar, yani aslında tüm yardımcı
araçlar, bu disket içerisinde bulunmazlar.
Faydalı bir ilk yardım disketinde neler bulunmalıdır?
Bilgisayarınızda meydana gelebilecek muhtemel bir arızayı sadece ilk

yardım disketini kullanarak giderebilmeniz için, söz konusu disket üzerinde
hataları düzeltebilecek tüm araçların bulunması gereklidir. Windows 95/98 bunun
için sadece birkaç programı kullanıma sunar. Eğer yukarıda anlatıldığı gibi bir
başlangıç disketi oluşturduysanız, disketinizi acil durumlara karşı eksiksiz bir hale
getirmek için ayrıca ihtiyaç duyabileceğiniz programları da bu diskete
kopyalamalısınız.
Acil durumlarda aşağıdaki programlara ihtiyaç duyabilirsiniz:
SCANDISK.EXE
FDISK.EXE
SYS.COM
DEBUG.EXE
ATTRIB.EXE
MEM.EXE
FORMAT.COM
MSD.EXE
EDIT.COM
Windows 98: SCANDISK.EXE, SYS.COM, DEBUG.EXE, ATTRIB.EXE ve

FORMAT.EXE dosyaları EBD.CAP paket dosyası içerisinde bulunurlar. Bu
dosya, sistemin açılması esnasında başlangıç disketinden RAM sürücüsü üzerine
açılır. Başlangıç disketindeki BENİOKU.TXT dosyasından daha ayrıntılı bilgiye
ulaşabilirsiniz.
17
1. İlk yardım disketini yerleştirin ve Windows Gezgini’ni çalıştırın.
2. Windows dizini altında yer alan Command klasörünü açın.
3. Yukarıda listelenen programları disket sürücüye kopyalayın.
4. Eğer MSD.EXE dosyası Command klasöründe mevcut değilse

Windows CD’sini sürücüye yerleştirin. MSD.EXE dosyasını Windows 95’de
\Other\MSD ve Windows 98’de ise \TOOLS\OLDMSDOS klasörü altında
bulabilirsiniz.
5. Eğer sabitdiskinizi DriveSpace ile sıkıştırmadıysanız, artık disketiniz

tamamdır. Aksi takdirde aşağıdaki işlemleri de yerine getirmelisiniz.
6. Ayrıca Command klasöründe bulunan DRVSPACE.BIN ve

DRVSPACE.SYS dosyalarını da ilk yardım disketine kopyalayın.
7. İlk yardım disketinde bulunan CONFIG.SYS dosyasını, Windows

Donatıları arasında yer alan Not Defteri’ni kullanarak açın.
8. Burada bulunan EMM386 satırının arkasına “DEVICEHIGH=

DRVSPACE.SYS /MOVE” satırını ekletin ve dosyayı kaydedin.
Bu eksiksiz disket ile acil durumlara karşı hazırlıklısınız.
İPUCU! Bir antivirüs programını “temiz” bir diskete kopyalamayı ve üzerinde

bulunan küçük kulakçığı açarak disketi yazmaya karşı korumalı hale getirmeyi
unutmamalısınız. Antivirüs yazılımınız da dahil olmak üzere tüm sabitdiskinize
virüs bulaşmış olsa dahi, disket üzerinde antivirüs programının temizliğinden
emin olabilirsiniz.
Windows 98/Me: CD-ROM sürücüsü dahil
Windows 98/Me sahiplerinin açılış disketlerinin diğer Windows

sürümlerine kıyasla daha lüks olduğu söylenebilir. Açılış disketi, henüz
oluşturulurken, sistem açılışı sırasında arka arkaya denenecek olan bir dizi CD-
ROM sürücüsü ile donatılıyor. Söz konusu sürücü deneme işlemi, en kötü
ihtimalle bilgisayarın kilitlenmesine neden olabilir. Bu nedenle, sadece gerçekten
ihtiyaç duyulacak olan sürücünün yüklenmesi gerekir. Bir diğer önemli nokta ise,
aslında ihtiyaç duyulmayacak sürücülerin disket üzerinde, aslında yerine daha
kullanışlı araçların yüklenebileceği bir alan kaplamalarıdır. İhtiyaç duymadığınız
sürücüleri kaldırmak için aşağıdaki işlemleri uygulayın:
18
1. Açılış disketinde bulunan CONFIG.SYS dosyasını bir metin editörü ile

açın.
2. Buradaki [CD] başlığı altında CD-Rom sürücülerine ait girdiler bulunur.

Eğer bir ATAPI CD-Roms sürücüsüne sahipseniz “device=oakcdrom.sys
/D:mscd001” haricinde tüm satırları silebilirsiniz.
3. Bir SCSI CD-Rom sürücüsü sahibi olarak en üstteki satırdan başlayın ve

bunun önüne bir tane noktalı virgül (;) ekleyin. Yaptığınız değişikliği kaydedin ve
açılış disketini kullanarak bilgisayarı çalıştırın. Açılış sonrasında CD-Rom
sürücünün çalıştığını gördükten sonra bu sürücüye ihtiyacınız olmadığını
anlayabilirsiniz. Bir sonraki satıra gidin ve aynı kontrolü bunun için de yapın. CD-
Rom sürücüsü çalışmadığı zaman söz konusu sürücüye ihtiyacınız vardır ve bu
nedenle ilgili satırın önündeki noktalı virgülü kaldırmalısınız.
4. Tüm satırları kontrol ettikten ve CD-ROM sürücünün sistem açıldıktan

sonra çalıştığından emin olduktan sonra, önünde noktalı virgül bulunan tüm
satırları rahatlıkla silebilirsiniz. Bu satırlarla ilişkili dosyalara da artık ihtiyacınız
olmadığı için açılış disketinden silebilir ve buradaki kullanılabilir boş alanı
büyütebilirsiniz.
CD-ROM sürücünüz başlangıç disketinde bulunan hiçbir sürücü ile

çalışmıyorsa, CD-ROM sürücünüzün MS-DOS sürücüsünü yüklemelisiniz.
Örneğin, AMD chipsetli SCSI Hostadapter DAWI Control’da bu tür bir durumla
karşılaşabilirsiniz. Bu tür, aygıta özel bir sürücünün nasıl kullanılabileceğini bir
sonraki başlıkta göreceksiniz.
Donanım sürücülerini unutmayın
Eğer acil bir durumda mutlaka erişmeniz gereken başka donanımlara

(örneğin harici SCSI aygıtları) sahipseniz, söz konusu donanımlara ait sürücülere
de disket üzerinde ihtiyacınız olacaktır. Artık disket, üzerine daha başka sürücü
kopyalanamayacak kadar dolmuş olmalıdır. Bu durumda iki seçeneğiniz var:
İlk yardım disketindeki bir veya birkaç programı silebilir (ki bu tavsiye
edilmez), veya
Sürücüleri sabitdisk üzerinde saklamaya devam edebilir ve başlangıç disketine

sadece bu dosyaların konumlarını girebilirsiniz.
Son durumda, sistem ilk yardım disketi kullanılarak açıldığı zaman gerekli
sürücüler sabitdisk üzerinden yüklenirler. Bunun için yukarıda anlatıldığı gibi
sabitdisk üzerinde bulunan CONFIG.SYS dosyasından ilgili satırı alın ve bunun
19
üzerinde hiçbir değişiklik yapmayın. Ancak bunun çalışabilmesi için sabitdisk

erişiminde herhangi bir sorun olmamalıdır.
İleride herhangi bir nedenden ötürü söz konusu sürücü dosyalarını başka
bir klasöre kopyalayacak olursanız, ilk yardım disketindeki açılış dosyalarını da
uygun şekilde değiştirmeyi unutmamalısınız.
Eğer CONFIG.SYS dosyası içerisinde sürücüsü yüklü olan bir veya daha
fazla SCSI sabitdiski kullanıyorsanız, bu sürücülerin de disket üzerinde
bulunmasına dikkat etmelisiniz.
Eğer bir hata sonucunda sabitdiske erişemeyecek olursanız, söz konusu

sorunun yazılımsal olarak çözüme kavuşturulması ise ancak problemli bir şekilde
mümkün olabilir. Eğer ilk yardım disketinde daha fazla boş alan yoksa, buradaki
programların bir kaçından vazgeçebilirsiniz. Söz konusu programları başka bir
disket üzerinde saklayarak, ileride onlara rahatlıkla ulaşabilirsiniz.
1.3. Sistem ve konfigürasyon bilgileri için optimum güvenlik
Bir sorun ile karşılaşılması durumunda, bilgisayarın tekrar çalışabilir bir

hale getirilmesi için yerine getirilmesi en önemli şartlardan biri de, sistem ve
konfigürasyon bilgilerinin yedeklenmesidir. Bu noktada iki çeşit veri mevcuttur.
Kullanılan işletim sisteminden bağımsız olarak bilgisayarın temel donanım
ayarlarının saklandığı PC BIOS en alt katmanı teşkil ediyor. Sistem dosyaları ise
kullanılan Windows versiyonuna bağlı olarak önemli değişikliklere uğradığı için,
her versiyonda uygulanacak işlemler farklıdır.
1.3.1 BIOS ayarlarının dokümantasyonu
Bir PC’nin sahip olduğu en önemli ayarlar BIOS Setup’ındaki sistem

bilgileridir. Eğer buradaki ayarlardan biri doğru olmazsa, bilgisayarın en geç bir
sonraki açılması sırasında hata ile karşılaşmanız kaçınılmaz bir sonuçtur. En kötü
ihtimalle, ekranın simsiyah kaldığı ve bilgisayarın tanımlanamayan bir açılış
denemesinde bulunduğu bir hata mesajıyla karşılaşırsınız.
Bu durumda, değişik BIOS üreticileri arasında çok büyük farklılıklar

olduğu için her bir BIOS Setup öğesinin hangi fonksiyonlara sahip olduğunu
bilmenize gerek yoktur. Burada unutulmaması gereken en önemli şey, Setup’ın
tüm konfigürasyon bilgilerinin CMOS RAM üzerinde saklanıyor olmasıdır. Bu
yapı elemanın bir parçası, söz konusu bilgilerin üzerinde saklandığı bir hafıza
alanıdır.
20
CMOS RAM’in enerji ihtiyacı, üzerinde saklanan bilgilerin bilgisayar

kapatıldıktan sonra da korunabilmesi için bir pil tarafından karşılanmaktadır. Eğer
BIOS Setup içerisinde değişiklik yaparsanız, BIOS güncel ayarları CMOS RAM
üzerine kaydetmeme seçeneğini sunar. Bu işlem, BIOS programının yardımıyla
tamamen yazılımsal olarak gerçekleştirilir.
Resim 1.6: Sistem konfigürasyonu ile ilgili önemli bilgiler CMOS RAM’de saklanır.
Pratik olarak tüm normal programlar tarafından CMOS RAM üzerine

yazılabilir ve burada saklanan bilgiler de kaybedilebilir. Programlama hatasına
sahip yazılımlar ve virüs programları bu şekilde bilgisayarınızın çalışamaz hale
gelmesine neden olabilirler. Tüm ayarları bildiğinizi mi düşünüyorsunuz? O
zaman, örneğin cache hafızanın konfigürasyonunu da biliyor olmalısınız.
Önemli ayarlar birçok BIOS versiyonunda AUTO CONFIGURATION

gibi bir seçenek yardımıyla geri yüklenebilirler. Eğer BIOS’unuz kurulu olan
sabitdiskin parametrelerini okuma fonksiyonuna sahip değilse, söz konusu
bilgileri mutlaka bir yere kaydetmiş olmalısınız. Bu durumda sabitdiskiniz ile
ilgili bilgileri manuel olarak girmelisiniz.
Ayrıca disket sürücüleri ve ekran kartı ayarları da kontrol edilmeli ve

gerektiği takdirde uygun şekilde düzeltilmelidir. Bu işlemi çok daha kolay bir
şekilde gerçekleştirebilirsiniz. Bunun için BIOS Setup’ın ayarlarını yedekleyin.
Bu sayede acil bir durumda söz konusu bilgilere rahatlıkla ulaşabilir ve Setup’ta
gerekli değişiklikleri kolaylıkla yapabilirsiniz. Bunun sonucunda bilgisayarınız
sorunsuz bir şekilde açılacaktır. Setup ayarlarını yedekleyebilmek için ilk olarak
Setup programında çalışmanız gereklidir.
1. Setup programını açmak için bilgisayarınızı yeniden başlayın ve

BIOS’un açılış sırasında ekrana getirdiği mesajlara dikkat edin.
21
2. Bilgisayarın açılış işlemini belirli bir tuş kombinasyonu ile kesebilir ve

bu sayede Setup programına geçebilirsiniz. Bazı BIOS versiyonları kullanılacak
tuş kombinasyonlarını bilgisayar açılırken ekrana getirirler. Aşağıdaki ya da
benzeri bir mesaj, kısa bir süre ekranda kalır:
Hit <DEL> if you want to run setup
PC’nizde hangi tuş kombinasyonunun geçerli olduğu, sahip olduğunuz

BIOS’un üreticisine göre değişiklik gösterir. Bunun için bir standart mevcut
değildir. Aşağıdaki tabloda, bilgisayarınız açılırken BIOS Setup’ına
ulaşabileceğiniz tuş kombinasyonlarının bir listesi bulunuyor. Şayet aşağıdaki
tabloyu kullanarak bilgisayarınızın BIOS’una ulaşamazsanız anakartın kullanım
kitapçığına bir göz atmalısınız. Son bir yöntem olarak da bilgisayar açıldıktan
sonra herhangi bir tuşa basmaktır. Bunun sonucunda normalde, BIOS’a ulaşmak
için yapmanız gerekenlerin anlatıldığı bir hata mesajı ekrana gelecektir.
Üretici Kısayol Tuşları

AMI (Del) veya (F1)
Award (Del), (Ctrl)+(Alt)+(Esc), (F1) veya
(Ctrl)+(Alt)+(S)
Award (F1) veya (Ctrl)+(Alt)+(S)
Compaq Preserio (F10)
Dell (Alt)+(Enter)
Gateway (F1)
Hewlett Packard (F2)
NEC (F2)
Phoenix (Ctrl)+(Alt)+(Esc), (Ctrl)+(Alt)+(S), (F2) veya
(Del)
Phoenix (F2) veya (Del)
Toshiba (Esc) veya (F2)
Zenith (Ctrl)+(Alt)+(Insert)
Muhtemel Kombinasyonlar (Ctrl)+(Enter), (Ctrl)+(Alt)+(F1) veya (F10)
Tablo 1.1: BIOS Setup’ına ulaşmak için kullanılan tuş kombinasyonları
3. Eğer şimdi BIOS Setup içerisindeyseniz, yapmanız gereken tek şey,

[Print] tuşuna basmaktır. Bunun sonucunda bağlı olan yazıcınıza ekrandaki
görüntünün bir kopyası gönderilecek ve yazdırılması istenecektir.
4. Eğer BIOS’unuz bir ayar için çok sayıda sayfa kullanıyorsa, varolan
tüm sayfaları tek tek etkinleştirin ve [Print] tuşuna basarak bunların da yazıcı
çıktısını alın. Sonuç olarak BIOS’taki tüm ayarların yazıcı çıktılarına sahip
olacaksınız. Bunları acil bir durumda kullanmak üzere saklamalısınız.
ÖNEMLİ! Setup, tüm bilgisayarlarda BIOS ayarları içersinde entegre olarak

sunulmaz (örneğin Compaq). Bootmanager (Açılış Yöneticisi), belirli bir tuş
22
kombinasyonu sonucuna bir servis partisyonunu açar. Ayarlara bu partisyon

üzerinden ulaşılır. Eğer başka bir sabitdisk taktıysanız veya diskinize
erişemiyorsanız, Setup’ı da kullanmazsınız. Compaq’ta söz konusu bir durum için
http://compaq.com adresinden, uygun bir başlangıç disketi yükleyebilirsiniz.
Yazıcı çıktınızda bulunabilecek tuhaf karakterleri, Setup programında

İngilizce ASCII karakter kümesi kullanıldığı için dikkate almayın. Ayrıca ekran
üzerinde görünen blok grafik işaretleri de, yazıcıya bağlı olarak ekrandakinden
farklı bir şekilde yazdırılabilir.
1.3.2 Windows sistem dosyalarının Win9x/Me altında yedeklenmesi
Dosyalar ve Kayıt Veritabanı

Kayıt Veritabanı, sistem tarafından kullanılan iki dosyadan (Windows
Me’de üç) meydana gelir. Bunlar Windows 95/98 altında, Windows klasörü
içerisinde yer alan SYSTEM.DAT ve USER.DAT dosyalarıdır. Windows Me,
bunlara ek olarak CLASSES.DAT dosyasına da sahiptir.
SYSTEM.DAT: Kayıt Veritabanı’nın bu kısmı, sisteme özel bilgileri içerir.

Bu bilgilere ayrıca AYGIT YÖNETİCİSİ’nden de ulaşılabilir.
USER.DAT: Burada ise kullanıcı profillerini oluşturan, kullanıcıya özel tüm

bilgiler saklanır.
CLASSES.DAT: Bu dosya içerisinde HKEY_CLASSES_ROOT anahtarı

altındaki anahtarlar bulunur.
İPUCU! Windows Me altında Kayıt Veritabanı’nın yapısının değiştirilmesi

nedeniyle bir çok eski araç bu yeni dağılımla başarılı bir şekilde çalışamaz ve bu
nedenle tüm Kayıt Veritabanı’nın zarar görmesine neden olabilirler.
Tüm bu dosyalar, Windows için hayati öneme sahiptirler. Hasarlı bir Kayıt
Veritabanı Windows için önceden tahmin edilemeyen sonuçlara nende olabilir. Bu
nedenle Windows, sorunsuz bir şekilde yüklenebildiği oturumların açılışı
sırasında her iki dosyanın da bir yedek kopyasını oluşturur.
Kayıt Veritabanı yedek kopyasını geri yüklemek

Windows 95 altında, söz konusu yedek dosyaların isimleri yine Windows
klasöründe bulunan SYSTEM.DA0 ve USER.DA0’dır. Bir hata ile
karşılaşıldığında bilgisayar MS-DOS modunda başlatılabilir ve daha sonra her iki
yedek dosya da SYSTEM.DAT ve USER.DAT olarak kopyalanabilir. Ancak ilk
olarak orijinal dosyaların SALT OKUNUR ve GİZLİ özelliklerinin ATTRIB
komutu yardımıyla kaldırılması gereklidir. Aksi takdirde kopyala işlemi
gerçekleştirilemez. Her iki özelliği de silmek için, DOS komut satırı Windows
klasörünü gösterirken aşağıdaki komutu çalıştırmalısınız:
23
ATTRIB -R -H SYSTEM.DAT
Daha sonra yedek dosyayı kopyalayabilirsiniz.
COPY SYSTEM.DA0 SYSTEM.DAT
Böylece, Windows’un son olarak başarılı bir şekilde yüklendiği bir Kayıt
Veritabanı’nı yeniden oluşturdunuz.
Windows 98 ve Windows Me, Windows 95’ten farklı olarak Kayıt

Veritabanı’nın son beş günlük kopyasını standart olarak saklarlar. Bunlar
RB000.CAB ile RB004.CAB arasındaki dosyalarda sıkıştırılmış bir şekilde,
\WINDOWS\SYSBCKUP klasöründe saklanırlar. Bilgisayar, bir hata karşısında
MS-DOS modunda başlatıldığı zaman, yedek dosyalar hasarlı Kayıt Veritabanı
yerine \WINDOWS dizinine kopyalanabilir. Bunun için aşağıdaki ifadeyi DOS
komut satırında çalıştırmanız yeterli olacaktır:
scanreg /restore
Windows, bunun sonucunda hasarlı Kayıt Veritabanı’nı en son yedek

kopyası ile değiştirecektir. Windows, yeniden başlatıldıktan sonra sorunsuz bir
şekilde yüklenmelidir.
Kayıt Veritabanı’nı yedeklemek

Kayıt Veritabanı’nda bir hasar meydana gelmesi seyrek karşılaşılan bir
durumdur. Ancak işletim sisteminin hatasız bir şekilde çalışabilmesi için çok
büyük bir öneme sahip olduğu için, söz konusu veritabanını başarılı
değişikliklerden sonra mutlaka yedeklemelisiniz.
Sadece Kayıt Veritabanı’nı yedeklemek için prensip olarak

SYSTEM.DAT ve USER.DAT dosyalarının bir diskete kopyalanması yeterlidir.
Bu yedekleme işlemini, özellikle yazılım ve donanım konfigürasyonlarında
yapılan değişikliklerin başarılı bir şekilde sonuçlanmasının ardından
gerçekleştirmelisiniz. Bu tür durumlarda Kayıt Veritabanı da güncellenir. Bu
nedenle sistemde yapılan son değişikliklerinde de yedeklenebilmesi için güncel
veritabanını da mutlaka diskete kopyalamalısınız.
Kayıt Veritabanı’nın düzenli olarak yedeklenmesi gereklidir. Ayrıca

ileride sisteminizi çalışır hale tekrar getirmek için konfigürasyon ve başlangıç
dosyalarının da yedek kopyalarının oluşturulması gerekir. Bu tür dosyalarda
genellikle, ilgili programın onsuz çalışamayacağı özel bilgiler bulunur. Bunlar
arasında CONFIG.SYS ve AUTOEXEC.BAT haricinde Windows’un başlangıç
dosyaları SYSTEM.INI ve WIN.INI de bulunur. Şayet bu dosyalar, sistemin o
anki durumuna uygun olmazlarsa sorunlar ortaya çıkabilir.
24
Scanreg
SCANREG, Windows 98/Me işletim sistemlerinin her açılışında Kayıt

Veritabanını otomatik olarak yedekliyor. Windows 98 standart olarak,
RB000.CAB ile RB004.CAB biçiminde isimlere sahip olan beş tane yedek kopya
oluşturur. Bu dosyalar \WINDOWS\SYSTEM klasöründe, sıkıştırılmış bir halde
bulunurlar. Eğer SCANREG ayarlarında bir değişiklik yapmazsanız, aşağıdaki
dosyalar yedeklenir:
SYSTEM.DAT
USER.DAT
SYSTEM.INI
WIN.INI
Bir hata sonucunda AUTOEXEC.BAT, CONFIG.SYS ve MSDOS.SYS

dosyalarına da ihtiyaç duyulacağı için Windows 98/Me’nin söz konusu dosyaları
da yedeklemesini sağlamalısınız. Bunun için aşağıdaki işlemleri yerine getirin:
1. BAŞLAT/PROGRAMLAR/DONATILAR/NOT DEFTERİ komutunu

kullanarak Not Defteri’ni çalıştırın.
2. DOSYA/AÇ komutunu kullanarak SCANREG.INI dosyasını açın. Bu

dosya Windows klasöründe saklanır.
3. Dosyanın sonuna aşağıdaki satırı ekleyin:
Files=30autoexec.bat,config.sys,msdos.sys.
25
Resim 1.7: Ayrıca yedeklenmesini istediğiniz dosyaları SCANREG.INI içerisinde belirtebilirsiniz.
4. Üzerinde değişiklik yaptığınız dosyayı kaydedin. Eklenen dosyalar,

Windows 98/Me’nin bir sonraki açılışında SCANREG tarafından otomatik olarak
yedekleneceklerdir.
Ancak Windows bu dosyaları sadece sabitdiske kaydeder. Bu nedenle söz

konusu yedek dosyalarının belirli aralıklarla mutlaka diskete aktarılması
gerekmektedir.
1. Windows Gezgini’ni açın ve \WINDOWS\SYSBCKUP klasörünü

görüntüleyin. RB000.CAB’den RB004.CAB’e kadar olan tüm dosyalar burada
bulunurlar.
2. Şayet bu dosyaları göremezseniz, GÖRÜNÜM/KLASÖR

SEÇENEKLERİ komutunu çalıştırın ve ekrana gelen penceredeki GÖRÜNÜM
kartını etkinleştirin. Buradaki listede bulunan GİZLİ DOSAYA VE
KLASÖRLERİ GÖSTER seçeneğini işaretleyin.
3. Fare imlecini yedeklemek istediğiniz dosyanın üzerine taşıyın ve farenin

sağ tuşuna basın. Ekrana gelen nesne menüsündeki GÖNDER komutunu çalıştırın
ve disket sürücüsünü seçin. Windows seçili dosyaları şimdi diskete
kopyalayacaktır.
4. Kopyaladığınız CAB dosyasının içeriğini bir sıkıştırma programı

(örneğin WinZip) ile görüntüleyebilirsiniz.
26
Resim 1.8: Yedeklenen CAB dosyasının içeriği.
1.3.3 Windows Me, Windows 2000 ve Windows XP

Windows 2000 ve Windows Me başka bir yol izliyorlar. Windows 2000 ile
beraber sistem bilgileri koruması karşımıza çıktı. Bu, sistem dosyalarının
değiştirilmesini veya üzerlerine yazılmasını önlüyor. Şayet bir sistem dosyasının
üzerine yazılırsa veya değiştirilirse, Windows 2000 bu dosyanın orijinalini
otomatik olarak geri yüklüyor.
Windows Me’de sistem bilgisi koruması

Sistem bilgisi koruması, sistem dosyalarının üzerine yazılmamasına dikkat
eder. Windows Me, sistem dosyasını değişikliklere veya üzerine yazılmaya karşı
yedeklemiştir. Son olarak söz konusu sistem dosyası, yedeklenen bir önceki
versiyonu ile değiştirilir. Windows bu işlemi kullanıcının bilgisi haricinde
otomatik gerçekleştirir. Sistem korumasının çalışmasını \Windows\System\sfp
klasörü içerisinde bulunan Sfplog.txt dosyasından takip edebilirsiniz.
DİKKAT! Windows Me’nin Kayıt Veritabanı’nın yapısı Windows 9x

versiyonlarındakinden farklıdır. Burada, SYSTEM.DAT ve USER.DAT
dosyalarına ek olarak CLASSES.DAT dosyası da bulunur. Bu ek dosya içerisinde
HKEY_CLASSES_ROOT anahtarındaki öğeler saklanır. Bu nedenle bir çok eski
araç Kayıt Veritabanı’nın bu kısmını başarılı bir şekilde düzenleyemiyor ve bunun
sonucunda tüm Kayıt Veritabanı’na hasar verebiliyorlar!!!
Windows Me altında Sistem Geri Yükleme

Sistem Geri Yükleme yardımıyla, sistemin belirli bir zamandaki durumunu
belirten bir fotoğrafı oluşturulabilir. Sistem, oluşturulan geri yükleme noktası
sayesinde ileride istendiği zaman tekrar eski durumuna geri döndürülebilir. Kayıt
Veritabanı ve sistem geri yükleme sırasında gerekli olacak tüm dosya ve klasörler
yedeklenir. Tam olarak hangi dosyaların ve klasörlerin yedekleneceğinin listesi
ise \Windows\System\Restore klasöründe bulunan Filelist.xml dosyasında tutulur.
Geri yükleme noktası bilgileri ise Windows’un her partisyonda sakladığı _Restore
adındaki korunmuş bir klasörde saklanırlar.
İlk geri yükleme noktası Windows Me kurulduktan hemen sonra otomatik

olarak gerçekleştirilir. Daha sonra Windows, 10 saat kesintisiz olarak
çalıştırıldıktan sonra veya 24 saat sonunda (hangi şartın önce gerçekleştiğine bağlı
olarak) güncel sisteme bağlı olarak bir geri yükleme noktası oluşturur. Office
2000’de olduğu gibi yeni kurulum programları da geri yükleme noktaları
oluştururlar.
Ancak Sistem Geri Yükleme fonksiyonun da olumsuzlukları bulunur:

27
Şayet sabitdisk üzerindeki kullanılabilir boş alan 200 Mbyte’ın altına düşerse,
Sistem Geri Yükleme otomatik olarak devre dışı kalır. Bu nedenle o zamana
kadar oluşturulan tüm geri yükleme noktaları da bir daha kullanılmamak üzere
silinirler.
Sadece belirli dosyalar ve klasörler dikkate alınırlar.
Eğer alanın % 90’ı geri yükleme bilgileri ile dolarsa, Windows kullanılabilir
boş alan oranı % 50 olana kadar eski geri yükleme noktalarını (First In–First
Out, “ilk giren ilk çıkar” kuralına göre) otomatik olarak (kullanıcıyı
bilgilendirmeden) silmeye başlar.
Geri yükleme noktaları arasında gezinemezsiniz. Sistem, bir geri yükleme
noktası yardımıyla yeniden yüklendiğinde, bundan daha yeni sistem konumları
silinecektir. Ayrıca geri yükleme işlemini geri almak da mümkün değildir.
\Belgelerim klasöründeki dosyalar, Sistem Geri Yükleme fonksiyonu
tarafından yedeklenmezler.
DİKKAT! Windows Me altında, Windows partisyonları üzerinde daima 200

Mbyte’ın üzerinde kullanılabilir boş disk alanı olmasını sağlayın. Aksi takdirde
Sistem Geri Yükleme fonksiyonu devre dışı kalacaktır. Bunun sonucunda
saklanan tüm geri yükleme noktaları da silinir.
Windows Me Sistem Geri Yükleme fonksiyonunu çalıştırmak

1. Denetim Masası üzerinde bulunan SİSTEM simgesine iki kere tıklayın.
Ekrana gelen penceredeki Başarım kartını etkinleştirin ve Dosya Sistemi
düğmesine tıklayın.
2. Sorun Giderme kartındaki SİSTEM GERİ YÜKLEME’Yİ DEVREDEN

ÇIKAR seçeneğindeki işareti kaldırın.
Geri yükleme noktası oluşturmak

Sistem Geri Yükleme fonksiyonu, bir geri yükleme noktası
oluşturduğunuz zaman, sistemin o andaki konumunu kaydeder.
1. Sistem Geri Yükleme fonksiyonunu, BAŞLAT/PROGRAMLAR/

DONATILAR/SİSTEM ARAÇLARI/SİSTEM GERİ YÜKLEME komutunu
kullanarak çalıştırın.
2. GERİ YÜKLEME NOKTASI OLUŞTURUN seçeneğini işaretleyin ve
İLERİ düğmesine tıklayın.
28
Resim 1.9: Sistem Geri Yükleme açılış penceresi.
Resim 1.10: Bir açıklama girin.

29
3. Oluşturacağınız geri yükleme noktası için bir açıklama girin. İLERİ

düğmesine tıkladığınızda, geri yükleme noktası oluşturulacaktır. Ardından yeni
geri yükleme noktasının bilgileri ekrana gelecektir. Biraz önce girdiğiniz
açıklamayı değiştirmek için GERİ düğmesine tıklayabilirsiniz. TAMAM
düğmesine tıkladığınız da açıklama kaydedilecek ve işlem sona erecektir.
Resim 1.11: Geri yükleme noktasının bilgileri görüntüleniyor.
Windows 2000 altında dosya koruması
Windows 2000 de bir sistem dosyası koruma fonksiyonuna sahiptir. Bu

dosya koruması SYS, DLL, OCX, TTF, FON ve EXE uzantılarına sahip sistem
dosyalarını kontrol eder. Windows dosya koruması arka planda çalışır ve sistem
dosyalarının değiştirilmesine ve üzerine yazılmasına dikkat eder. Değiştirilen
dosyanın uygun bir dijital imzaya sahip olup olmadığı, daha sonra Windows 2000
tarafından kontrol edilir. Eğer dosya uygun bir sayısal imzaya sahipse aynen kalır,
aksi takdirde \WINNT\System32\Dllcache korunmuş klasöründeki yedek kopya
ile değiştirilir.
30
Windows 2000 dosya korumasını etkinleştirmek
Windows Dosya Koruması normalde standart olarak etkindir. Ancak bir

kere devre dışı bırakıldıysa Kayıt Defteri’ndeki HKEY_LOCAL_MACHINE\
SOFTWARE\Microsoft\Windows NT\CurrentVersion\Winlogon anahtarı
üzerinden tekrar çalıştırılabilir. Bunun için pencerenin sağında bulunan
SFCDisable DWORD Değerini “0” olarak değiştirmeniz yeterlidir. Bunun
sonucunda dosya koruması tekrar etkin olacaktır.
Resim 1.12: Windows 2000 dosya koruması çalışıyor.
Windows 2000 ve XP kayıt veritabanını yedeklemek
Kayıt veritabanındaki bilgiler işlevlerine göre farklı dosyalara

dağıtılmışlardır. Bunların tam olarak ne olduklarını kayıt veritabanı üzerinden
öğrenebilirsiniz. Kayıt veritabanını bir araya getiren dosyaların listesini
“HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\CurrentControlSet\Control \hivelist
anahtarı altında bulabilirsiniz. Buradaki öğeler incelendiğinde SAM, SECURITY,
SOFTWARE, SYSTEM ve DEFAULT dosyalarının \WINNT\System32\Config
klasöründe bulunduğu görülür. Ayrıca her bir kullanıcıya ait ayarlar
NTUSER.DAT ve UsrClass.dat dosyalarında saklanırlar. Bu dosyaların
saklanacakları yer, yönetici tarafından belirlenebilir. Ancak Windows 2000,
31
dosyaları standart olarak \Documents and Settings\<Kullanıcıİsmi> altında saklar.

Windows çalıştığı sürece dosyalar özellikle açık kalacakları için, Windows
Gezgini kullanılarak yedeklenmeleri mümkün değildir. Kayıt Veritabanı’nın
yedeklenme seçeneği Windows donatıları arasında yer alan Yedekle aracına
entegre edilmiştir.
İPUCU! Windows 2000 ve Windows XP’nin kullandıkları standart klasörler

farklıdırlar. Windows 2000 \WINNT, Windows XP ise \Windows klasörünü
kullanır. Ancak bunlar aynı alt klasörlere sahiptirler.
Windows 2000 altında kayıt veritabanını yedeklemek
1. BAŞLAT/PROGRAMLAR/DONATILAR/SİSTEM ARAÇLARI
/YEDEK komutunu kullanarak Yedekle aracını çalıştırın. Alternatif olarak
BAŞLAT/ÇALIŞTIR penceresinde “ntbackup” komutunu da çalıştırabilirsiniz.
2. Kayıt veritabanı ACİL ONARIM DİSKETİ fonksiyonu üzerinden

yedeklenir. Ancak bunun için takip eden penceredeki ONARIM DİZİNİNE
KAYIT DEFTERİNİ DE YEDEKLE seçeneğini işaretlemelisiniz.
Resim 1.13: Kayıt veritabanı yedeklenecektir.

32
3. TAMAM düğmesine tıklayın. Yedekleme işlemi başladıktan sonra

disket ile ilgili olarak ekrana gelen hata mesajını gönül rahatlığıyla göz ardı
edebilirsiniz.
Kayıt veritabanı dosyaları \WINNT\Regback klasörüne yedeklenirler.

Windows XP altında ise durum biraz farklıdır. Yedek dosyalar Windows\Repair
klasöründe bulunurlar. Bunlar, Windows’un yedekleme programı tarafından,
yedekleme işlemi sırasında yedekleme sihirbazları üzerinden buraya
kopyalanırlar. Yeni sayılabilecek bu işletim sistemi, sadece sistem dosyalarını
yedekleme seçeneğini işaretleseniz bile 1.500’ün üzerinde dosya yedekleyecektir.
Hızlı bir yedekleme için bu yöntem uygun değildir. Ayrıca bu yöntem, dikkat
çekici başka bir dezavantaja daha sahiptir. Sistemin tamamını yedeklemek
istemiyorsanız, kayıt veritabanını tek başınıza yedeklemekten başka seçenek
kalmaz.
Windows XP altında dosya koruma
Windows XP de sistem dosyaları için bir koruma fonksiyonuna sahiptir.

Burada, silinen, üzerine yazılan veya değiştirilen tüm sistem dosyaları Windows
XP tarafından orijinalleri ile değiştirilirler. XP’nin yedek dosyaları
\windows\system32\dllcache klasöründe saklanırlar.
Windows XP altında sistem geri yükleme
Windows XP, Windows Me’dekine benzer şekilde geri yükleme noktaları

yardımıyla sistemin geri yüklenmesini mümkün kılar. Bir geri yükleme noktası
aşağıdaki şekilde oluşturulur:
Kullanıcı tarafından manuel olarak

Windows XP tarafından her 24 saatte
Sayısal imzaya sahip olmayan sürücüler yüklenirken
Shield Pro 7 veya Windows Installer ile kurulan programlarda
Otomatik Windows güncellemesinde
Entegre olarak sunulan yedekleme programının bilgileri geri yüklemesi
sırasında
Sistem Geri Yükleme fonksiyonun hangi dosya ve klasörleri dikkate aldığını

veya göz ardı ettiğini \WINDOWS\SYSTEM32\RESTORE klasöründeki
FILELIST.XML dosyasındaki listeden görebilirsiniz.
İPUCU! BAŞLAT/ÇALIŞTIR penceresinde MSCONFIG komutunu çalıştırarak

pencereler arasında vakit kaydetmeden Sistem Yapılandırma Yardımcı
Programı’na ulaşabilirsiniz.
33
Windows XP altında geri yükleme noktası oluşturmak
1. Sistem Geri Yükleme fonksiyonunu BAŞLAT/YARDIM VE

DESTEK\SİSTEM YAPILANDIRMA HİZMET PROGRAMI\SİSTEM
YAPILANDIRMA HİZMET PROGRAMINI BAŞLAT bağlantısına tıklayarak
açabilirsiniz.
2. Burada bulunan SİSTEM GERİ YÜKLEMEYİ BAŞLAT düğmesi

uygulamayı çalıştırtacaktır. Şimdi ??GERİ YÜKLEME NOKTASI
OLUŞTURUN seçeneğini işaretleyin ve İLERİ düğmesine tıklayın.
3. Ekrana gelen pencere üzerinde geri yükleme noktası için bir açıklama
girin ve İLERİ düğmesine tıklayın. Windows bunun sonucunda eri yükleme
noktasını oluşturacak ve son olarak geri yükleme noktasına ait bilgileri
görüntüleyecektir.
Kurtarma konsolunu kurmak
Bu konsolu, bir arıza durumunda, eğer XP bir hata nedeniyle çalışmayı

reddederse, hasarlı kayıt veritabanını tamir etme imkanına sahip olmak için halen
çalışır durumda olan bir işletim sistemi üzerinde kurmalısınız.
1. Windows XP CD’sini yerleştirin.BAŞLAT/ÇALIŞTIR komutunu

kullanarak çalıştır penceresini açın.
2. \i386 klasöründe bulunan WINNNT32.exe dosyasını /cmdcons

parametresini kullanarak çalıştırın.
3. Evet düğmesine tıklayarak kurulumu başlatın. Yükleme sonrasında

Windows yeniden başlatılacaktır.
4. Windows, bilgisayar yeniden açılırken ekrana gelen açılış menüsünde

yeni bir öğe gösterecektir. MICROSOFT WINDOWS XP KURTARMA
KONSOLU sayesinde bir hata durumunda kurtarma konsolunun metin bazlı bir
versiyonuna ulaşabilirsiniz.
Kurtarma konsolu bir arıza durumunda tüm dosya ve klasörlere erişme

hakkına sahip olabilmesi için Denetim Masası’nda uygun bir değişiklik
yapılmalıdır:
1. Denetim Masası’nı açın ve KLASİK GÖRÜNÜMÜ etkinleştirin.

Burada bulunan YÖNETİMSEL ARAÇLAR/YEREL GÜVENLİK
İLKESİ/YEREL İLKELER/GÜVENLİK SEÇENEKLERİ öğesini seçin.
34
2. Farenin sağ düğmesini kullanarak KURTARMA KONSOLU: DİSKET

KOPYALAMA İLE TÜM DİSKET SÜRÜCÜ VE KLASÖRLERE ERİŞİME
İZİN VER ilkesine tıklayın ve ÖZELLİKLER komutunu çalıştırdıktan sonra
ekrana gelen penceredeki ETKİN seçeneğini işaretleyin.
Resim 1.14: Kurtarma konsolu, tüm dosya ve klasörlere erişme hakkında sahip olmalıdır.
1.4 Donanım Bakımı: Donanım hatalarına ön hazırlık
Donanım tarafında da alacağınız tedbirler ile bilgisayarınız ile yaşamınızı

kolaylaştırabilirsiniz. Farklı arızalar çok önceden alınan önlemler ile ortaya
çıkmadan çözüme kavuşturulabilirler. Bunun için tabii ki biraz zaman ayırmanız
gerekmektedir. Ancak yaptığınız bu yatırımın karşılığını ileride en iyi şekilde
alacağınız emin olabilirsiniz. Hata kaynaklarını ortadan kaldırmak için bazen
sadece küçük bir işlem yeterli olacaktır. Bu bölümde bilgisayarınızla mümkün
olan en uzun sürede ve hatasız bir şekilde çalışabilmeniz için donanımlarınıza
nasıl bakmanız ve hangi tedbirleri almanız gerektiğini göreceksiniz.
1.4.1 Doğru yerin seçilmesi

Bilgisayarınızı herhangi bir sıcaklık kaynağının yakınlarına koymaktan
kesinlikle kaçınmalısınız. Bir ısıtmanın yakınındaki veya direkt olarak güneş ışını
altında kalan bir yer donanımlarınız için öldürücü olabilir. Kasanın içerisinde
35
oluşan sıcaklık havalandırmalar yardımıyla etkili bir şekilde bertaraf edilemez. Bu

nedenle donanımınızın sıcaklığı zaman içerisinde artacak ve çalışmalarını
engelleyecektir. Bilgisayarınızın konum hatası ilk olarak bu tür bir nedenden
ötürü çöktüğünde dikkatinizi çekecektir. Donanım bileşenleri yükselen sıcaklık
nedeniyle, ileride çalışmasını engelleyebilecek şekilde devamlı olarak aşınacaktır.
Eğer bilgisayarınızın uzun süre çalışmasını istiyorsanız, PC’nizi

koyacağınız yeri titizlikle seçmelisiniz. Aynı durum monitörünüz, yazıcınız ve
bilgisayarınızın sahip olduğu diğer harici aygıtlar için de geçerlidir.
1.4.2 Bilgisayarınızın içini bu şekilde temizleyebilirsiniz
Bilgisayarınızın içerisinde zamanla toz birikmeye başlar. Güç kaynağında

bulunan havalandırma, kasa içi soğutmanın sağlanabilmesi için devamlı olarak
hava değişiminde bulunur. Ancak bu havalandırma kasa içerisine sadece serin
hava değil aynı zamanda, içerideki toz tabakasını kalınlaştıracak olan toz
parçacıkları getirir.
Toz, zaman içerisinde havalandırma fonksiyonunu, havalandırmalar

üzerinde etkili bir sıcaklık akışını engelleyecek şekilde rahatsız etmeye başlar.
Bunun sonucu ise, donanım bileşenlerinin ömrünü ciddi bir şekilde kısaltabilecek
olan iç sıcaklığın devamlı olarak artmasıdır. Bu nedenle bilgisayarınızı kirlenme
derecesine göre her yarım senede bir veya en azından senede bir tozlardan
temizlemelisiniz.
Yapmanız gereken işlem çok basittir. Bunun için sadece bilgisayarınızın

kasasının kapağını açmalısınız. Ancak bundan çekinmenize kesinlikle gerek yok.
Ayrıca aşağıda anlatılanları eksiksiz bir şekilde yerine getirdiğiniz sürece
bilgisayarınıza zarar vermekten korkmanıza gerek yok.
Veri yedekleme
Eğer verilerinizi şu ana kadar hiç yedeklemediyseniz artık zamanı geldi

demektir. Temizleme işlemi sırasında hiçbir arızaya neden olma ihtimali
bulunmamasına rağmen, istisnalara karşı tedbirli olmak ve verilerinizi her
ihtimale karşı yedeklemek zorundasınız.
Çalışma materyali
Bilgisayarınızın temel bakımı için aşağıdaki araç ve materyallere

ihtiyacınız olacak:
Kasayı açmak için bir adet yıldız tornavida
36
Statik yüklemeleri engellemek için elektronik mağazalarından temin

edebileceğiniz bir antistatik bilezik.
Çıkan vidaları kaybetmemek için küçük bir kutu
Elektronik mağazalarından bulabileceğiniz bir kutu basınçlı hava
Şimdi temizlik zamanı
1. Çalışmak için uygun bir yer ayarlayın. Bu işlem oldukça tozlu olabileceği
için balkon, bahçe gibi açık alanları tercih etmenizde fayda olacaktır.
2. Kasadaki, fare, monitör, klavye gibi tüm bağlantıları çıkartın. Tabii ki

elektrik kablosu da bunlara dahil.
3. Kasayı açın ve bilgisayarın havalandırma deliklerini basınçlı hava

yardımıyla temizleyin.
4. Herhangi soruna neden olmamak için şimdi antistatik bileziği takın.

5. Tüm donanım bileşenlerini artık basınçlı hava yardımıyla
temizleyebilirsiniz. Ancak bu sırada disket sürücüleri, CD-Rom veya Streamer
gibi sürücüleri de temizlemeyi unutmayın. Aynı şekilde güç kaynağını ve
havalandırmaları da temizleyin.
6. Bilgisayarınızı tamamen temizledikten sonra kasasınız henüz kapatmayın.

Tüm harici bileşenleri tekrar takın. Bu sırada elektrik kablosunu da unutmayın.
7. Bilgisayarınızı çalıştırın ve herhangi bir sorun olup, olmadığını kontrol edin.
Sistemin açılışı sırasındaki mesajlara dikkat edin. Eğer bilgisayarınız sorunsuz bir
şekilde açılırsa, takılı olan tüm aygıtları (Fare, klavye, tarayıcı) kısaca kontrol
edin. Eğer her şey yolundaysa bilgisayarınızı kapatabilir ve vidalarını
takabilirsiniz. Aksi takdirde kablo bağlantılarını tekrar kontrol edin. Muhtemelen
bir kablo bağlantı yerinden çıkmış veya bir kart tam olarak yerine oturmamış
olabilir.
37
38
2 2. Eğer bilgisayar açılmazsa
2.1 Bilgisayar tepkisiz
Bilgisayarınız, açma düğmesine bastığınız zaman hiçbir tepki vermiyorsa,

ilk olarak elektrik bağlantısını sağlayan kablonun her iki ucundaki bağlantılarda
bir sorun olup olmadığını kontrol etmelisiniz. Elektrik süpürgesi ile dikkatsiz bir
şekilde temizlik yaparken veya toz alırken fişin, takılı görünmesine rağmen,
prizden çıkmasına neden olabilirsiniz. Kablo bağlantısında bir sorun yoksa ve
buna rağmen bilgisayarınız hala açılmıyorsa, çeşitli araçlar yardımıyla prizdeki
gerilimde bir sorun olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Bunun için çalışır
durumdaki elektronik bir cihaz temin edin, (örneğin radyo veya elektrikli süpürge)
ve bunu söz konusu prize takın. Eğer bu cihaz da çalışmazsa, sigorta kutusunda
bir sorun olup olmadığını kontrol edin. Eğer bilgisayarınız herhangi bir yaşam
belirtisi göstermemeye devam ediyorsa, sorunun arızalı bir güç kaynağından veya
39
düğmesinden kaynaklandığı düşünülebilir. Bazı bilgisayarlardaki elektrik düğmesi

mekanik bir kol tertibatı ile çalışır. Eğer bu kırıldıysa veya hasar gördüyse, güç
kaynağındaki elektrik düğmesi açılamayacaktır. Bir laptop ve notebook’ta ise
kullanılan pil deşarj olmuş veya şarj ünitesi arızalanmış olabilir.
ATX Güç kaynağı
Birçok ATX güç kaynağı, bilgisayar kasanının arka yüzünde bulunan

küçük bir elektrik düğmesine sahiptir. Bu düğmenin yanlışlıkla kapatılıp
kapatılmadığını da kontrol edin.
ATX güç kaynakları 5V Stand By gerilimine sahiptirler. Kullanılan sistem

kartı, güç kaynağının sunabileceğinden daha fazla akım talep edebileceği için
Stand By konumunda gerilim kesintiye uğrayabilir. Kapalı bir bilgisayarın
(bilgisayar Stand By modunda, elektrik düğmesi kapalı) Stand By konumundaki
gerilimini ölçebilirsiniz. Bir ATX güç kaynağının fiş yerleşimini kitabın
sonundaki ekte bulabilirsiniz. Eğer gerilim 4.75 V’un altında olursa, güç
kaynağını 5 V Stand By konumunu destekleyen daha büyük bir gerilim rezervine
sahip başka bir güç kaynağı ile değiştirmelisiniz.
Fare, Siemens bilgisayarın çalışmasını aksatıyor
Siemens anakartları, PS/2 bağlantı noktasında farklı bir pin yerleşimine

sahipler. Fişteki normalde aktif olmayan iki adet pin, ek bir güç düğmesi olarak
kullanılıyor. Ancak bu iki pin sadece klavyede değil fare bağlantı noktasında da
mevcut. Bu durumda PS/2 bağlantı noktasına bir kombi fare (seri ve PS/2 bağlantı
noktası üzerinden kullanılabilen) bağlandığı zaman, söz konusu güç düğmesi
sorun çıkartıyor. Bu nedenle farenin ihtiyaç duyduğu dört bağlantıyı sağlayan bir
adaptörün kullanılması gerekmektir. Bu adaptörü hazırlamak için kullanacağınız
yapıyı kitabın sonundaki bulabilirsiniz. Bu esnada 2 ve 6 numaralı bağlantıların
(NC’nin de) kullanılmamasına dikkat etmelisiniz.
ATX bilgisayardaki güç düğmesini kontrol etmek
ATX güç kaynakları, AT güç kaynaklarından farklı olarak devamlı gerilim

altındadırlar. Bilgisayar, ATX fişinin 14 numaralı pin’ine bir güç iletildiğinde
çalışmaya başlar. Böylece, ATX bilgisayarın açma düğmesinin sadece tek bir
tuştan meydana gelmesi sağlanır. Tuşun çalışıp çalışmadığını ise açılmış bir kağıt
ataşı yardımıyla test edebilirsiniz. Bunun için 14 numaralı pin’i (PS-On) yanından
bulunan 13 numaralı siyah pin ile bağlayın. Bilgisayar şimdi çalışmalıdır...
çalışmazsa güç kaynağı arızalanmış veya bir kısa devre meydana gelmiş olabilir.
Ama bilgisayar çalışırsa, güç düğmesi arızalanmış veya anakart üzerinde bir
40
kesinti meydana gelmiş olabilir. Tecrübeli kullanıcılar 13 ve 14 numaralı pin’ler

arasındaki bağlantıyı istedikleri sürece kullanabilirler, ancak bilgisayarın şebeke
gerilimi kesilerek açılması ve kapatılması gereklidir.
Güç kaynağı arızalı mı?
Arızalı bir güç kaynağı ancak teknik bir alt yapı ile tekrar tamir edilebilir.
Bunun için yeterli donanıma sahip bir elektronik uzman gereklidir. Bu noktada tek
başınıza yapabileceğiniz tek şey, çıkış gerilimini ölçmek ve güç kaynağı
içerisinde bulunan dahili sigortanın sağlam olup olmadığını kontrol etmektir.
Ancak, güç kaynağının sahip olduğu dahili sigortayı kontrol etmek için ilk
olarak güç kaynağını sökmeli ve daha sonra kaynağın kasasını açmalısınız. Eğer
bilgisayarınızın garanti süresi henüz dolmadıysa, güç kaynağının açılması ile
garanti sona ereceği için bu işlemi yerine getirmekten kaçınmanız tavsiye edilir.
HAYATİ TEHLİKE, DİKKAT! Güç kaynağını açmadan önce ilk olarak

elektrik fişini çıkartmalısınız. Açık durumdayken kaynak içerisindeki gerilim
1.000 volta kadar çıkabilir ve arıza durumunda bu rakam daha da yüksek olabilir.
Güç kaynağının gerilimi nasıl ölçülür?
Çıkış gerilimini ölçmek için, aksi takdirde sağlıklı bir ölçüm

yapılamayacağından dolayı, anakartın güç bağlantılarını sökmemelisiniz. Sadece
PC kasasının kapağını çıkartmanız yeterli olacaktır. Gerilimleri, rahatlıkla temin
edebileceğiniz bir voltmetre veya çoklu ölçüm aracı yardımıyla ölçebilirsiniz.
Voltmetrenin ölçüm uçları, yukarıdan direkt olarak fişin içerisine girerek buradaki
izole edilmemiş uçlara ulaşılabilmesi için uzun ve ince olmalıdır.
Kasanın içerisinde, bilgisayarınızın yaşına bağlı olarak bir AT güç kaynağı

veya ATX standardına uygun yeni bir güç kaynağı ile karşılaşabilirsiniz. Bir AT
güç kaynağından +5 V, -5 V, +12 V ve -12 V gerilimleri bulunur. Kırmızı kablo
+5 V, beyaz –5 V, sarı +12 V ve mavi kablo ise – 12 V gerilim taşıyor. Daha eski
bilgisayarlarda ise kablolar için farklı renkler de kullanılmış olabilir. Yeni ATX
güç kaynakları ise yukarıda anlatılan gerilimlerin haricinde + 3,3 V ve PC kapalı
olduğu zaman dahi 5 V gerilim barındıran 5 V’luk bir Stand By kaynağı sunuyor.
Bir ATX güç kaynağını iki sıra halinde dizilmiş, 20 kutuplu bağlantı fişinden ayırt
edebilirsiniz. Her bir bağlantı fişinin yerleşim planını beraberinde sunulan CD-
ROM’da bulabilirsiniz.
Şayet ölçülen gerilimlerden biri eksik çıkacak olursa, güç kaynağı

arızalanmıştır ve kesinlikle değiştirilmesi gerekmektedir. Bu tür bir arızaya düşük
kapasiteli güç kaynakları da neden olabilirler. Maalesef piyasada, özellikle daha
eski modellerde, halen düşük kapasiteli güç kaynakları ile karşılaşmak mümkün.
41
Bilgisayar, ek donanımlarla geliştirildikçe güç kaynağı zaman içerisinde aşırı

yüklenir ve bunun sonucunda arızalanır.
Açma/Kapama düğmesi arızalı
Arızalı bir açma/kapama düğmesi ise başka bir hata kaynağı olarak
karşınıza çıkabilir. Aslında oldukça seyrek karşılaşılan bir hata olmasına rağmen,
karşılaşmak yine de mümkündür. Açma/kapama düğmesini bir kaçak kontrolörü
veya bir çoklu ölçüm aracı yardımıyla kontrol edebilirsiniz. Düğme, açık
durumunda iken kaçak olmalıdır.
HAYATİ TEHLİKE, DİKKAT! Açma/Kapma düğmesini kontrol etmeden önce

kendinizi elektrik çarpmasına karşı korumak için elektrik fişini çekmelisiniz.
Dahili sigorta mı arızalı?
Birçok güç kaynağında küçük bir sigorta bulunur. Bazı cihazlar

değiştirilebilir sigortalara sahiplerdir, ancak bazı kaynaklarda ise lehimlenmiş,
yani sabit sigortalar bulunur.
Güç kaynağınızdaki sigorta arızalandıysa ve değiştirdikten sonra tekrar

yanıyorsa, güç kaynağınız artık tamir edilemez, ve mutlaka değiştirilmesi
gereklidir. Bilgisayar servisi veya elektronik dükkanları güç kaynağınızı tamir
edebileceklerini dile getirseler de bunlardan uzak durmalısınız. Bu kadar karmaşık
bir güç kaynağını ancak yetkili firmalar garantili olarak tamir edebilirler. Birçok
tamirci sadece birkaç parçayı değiştirecektir ve ayrıca bunun sonucunda karşınıza
çıkacak fatura da cabası.
Yeni bir güç kaynağı montajı
Tek bir güç kaynağı, içerisinde ayrı bir kaynağı olan yeni bir kasaya göre
göz ardı edilebilecek bir oranda ucuzdur. Bu nedenle ilk etapta yeni bir kasa satın
almayı tercih edebilirsiniz. Alacağınız kasa, ileride yeni sürücüler eklerken daha
az sorunla karşılaşmanız açısından büyük olmalıdır. Ayrıca güç kaynaklarının
yapıları da, istenen her güç kaynağının eski kasalara monte edilmesini mümkün
kılmayacak şekilde farklıdır. Yeni bir kasa satın almadan önce ana kartınızın
biçimini mutlaka kontrol etmelisiniz. Bir Baby AT anakartı tabii ki sadece AT
kasalarla ve ATX anakart ise doğal olarak ATX kasalar ile uyumlu olacaktır.
Eski kasanızı kullanmaya devam etmek isterseniz, güç kaynağını

değiştirirken dikkat etmeniz gereken birkaç nokta var. İlk olarak sahip olduğunuz
42
güç kaynağının türünü bilmelisiniz. Satın alırken de yeni güç kaynağınızın en

azından eski ile aynı güce sahip olmasına dikkat etmelisiniz.
Yeni güç kaynağı sahip olduğunuz konfigürasyona bağlı olarak en azından

200 watt, daha yeni 3B ekran kartına sahip sistemlerde ise 250 watt gücünde
olmalıdır. Athlon veya Intel P4 işlemcili bilgisayarlar ise özellikle kuvvetli güç
kaynaklarına ihtiyaç duyarlar ve bunun için en az 300 watt uygun bir seçim
olacaktır. Bilgisayarınız, bu güçteki bir kaynak ile sorunsuz olarak çalışabilir.
İleride yeni donanımlar yüklediğiniz zaman, eksi kaynağınızın gücü düşük
olmadığı sürece yeni bir güç kaynağı satın almanıza gerek kalmaz. Bir ATX güç
kaynağının ise arka tarafında ayrı bir açma/kapama düğmesi olmasına dikkat
etmelisiniz. Bilgisayarınızın elektriğini, ancak bu düğme sayesinde fişini prizden
çıkarmadan tamamen kesebilirsiniz!
Güç kaynağını sökmeden önce bilgisayarın kapalı ve elektrik fişinin

prizden çıkarıldığından emin olmalısınız. Ayrıca çalışmaya başlamadan önce daha
önce bahsettiğimiz anti-statik bileziği de takmalısınız.
AT güç kaynağı, her birinde altı kablo bulunan anakarta bağlanmış iki fişe
sahiptir. Anakart veya fiş “P8” ve “P9” ile işaretlenmişlerdir. Güç kaynağını
sökmeden önce fişlerin iç taraflarına, ileride bir hata yapmamak için kalıcı bir
kalem yardımıyla işaret koymalısınız. Eski fişlerde, her bir kablonun rengi
yardımıyla yeni fişleri nasıl takmak zorunda olduğunuzu çıkartabilirsiniz.
DİKKAT! Anakarta güç sağlayan fişler her zaman kodlanmamışlardır ve bu

nedenle değiştirilmeleri durumunda sorunlar ortaya çıkabilir. Eğer fişler
değiştirilirse anakart ve muhtemelen üzerinde takılı olan ek kartlar ile bağlantılı
sürücüler de zarar görebilirler.
Resim 2.1: Anakarta güç sağlayan fişler.

43
Bir ATX güç kaynağında ise sadece tek bir güç aktarım fişi bulunur. Bu
fişin, alınan güvenlik önlemleri sayesinden yanlış takılma ihtimali olmadığı için
işaretlenmesine gerek yoktur.
2.2. PC kısa bir süre çalışıyor ve daha sonra duruyor
Şimdi bilgisayarın kendisiyle ilgili çok daha fazla problem mevcut.

Bilgisayarın hiç çalışmadığı birçok durum mevcuttur. Bu durumda
yapabileceğiniz en iyi şeyleri gördünüz. Bilgisayarınız ara sıra, beklemeyen
şekilde çöktüğü zaman da çözümü bulmanızda yardımcı olacak bilgiler elde
edebilirsiniz.
Genellikle turuncu renk ile gösterilen bir kablo Power Good veya Power
OK sinyaline sahiptir. Bu sinyal, güç kaynağının donanım bileşenlerinin çalışması
için sunduğu gerilimlerde sorun olmadığını gösterir. Power Good sinyalinin
bilgisayarın açılma süreci için önemli bir anlamı vardır. Bu kablo, bilgisayar
çalıştırıldıktan yaklaşık 100 ms sonra diğer tüm gerilimler yolunda ise 5 V’luk bir
gerilime sahip olur. Anakartın çevre birimleri kontrolörü eğer bu sinyali alamazsa,
tüm adres ve veri yollarını kullanıma kapayın. Böylece, tanımlanmamış yazma
işlemlerinin CMOS-RAM’de gerçekleştirilmesi ve bilgisayarın bir daha açılmama
ihtimalinin engellenmesine çalışılır. Güç kaynağının soğutucusu, anakart
kaynaktan hiçbir gerilim almasa dahi çalışmaya devam eder. Bu durumda
bilgisayarın en azından 220 voltluk şebeke gerilimini aldığından emin
olabilirsiniz.
Bir ek kart veya anakartta meydana gelen bir kısa devre de bilgisayarın
çalışmamasına neden olabilir. Ayrıca, bilgisayarın içerisinde serbest hareket eden
ve kısa devreye neden olabilecek hiçbir metal parçanın (örneğin vida)
bulunmamasına dikkat etmelisiniz. Güç kaynağı ayrıca sahip olduğu entegre devre
sayesinde yüksek gerilim, akım artışı ve yüksek iç sıcaklığa karşı korumalıdır.
Elektronik koruma devresi gerektiği takdirde gerilim iletimini otomatik olarak
durdurabilir. Bunun sonucunda ne anakart ne de sürücülere akım
aktarılmayacaktır. Bilgisayar, ancak hata çözüme kavuşturulduktan sonra tekrar
çalıştırılabilir.
Güç kaynağı aşırı mı yüklü?
Güç kaynağının kapatılması durumu ile genellikle düşük kapasiteli güç

kaynaklarına sahip bilgisayarlarda karşılaşılır. Şayet bilgisayarınız, yeni
donanımlar yükledikten sonra kapanıyorsa daha yüksek kapasiteli bir güç kaynağı
satın alma zamanınız gelmiş demektir. İyi bir güç kaynağı en azından 250 watt’lık
olmalıdır. Tower kasaların güç kaynakları ise, bunlar daha çok donanımın bir
arada kullanılabilmesi için tasarlandıklarından dolayı daha güçlü olmalıdırlar. Bu
44
nedenle güç kaynağına çok daha ağır bir yük bineceği göz önünde
bulundurulmalıdır. Tower bilgisayarlar için kullanılacak kaynağının gücü
minimum 250 watt olmalıdır. Gigahertz seviyelerinde çalışma hızına ve yüksek
performanslı bir 3B grafik kartına sahip olan bilgisayarlarda ise en azından 300
watt’lık güç kaynakları kullanılmalıdır.
Donanım bileşenleri günümüzde mümkün olan en düşük akım ile

çalışabilecek şekilde tasarlanıyorlar. Bu nedenle aşırı yüklenme ile hataların
meydana gelmesi ihtimali ise oldukça düşüyor. Ancak buna rağmen yeni bir PC
veya kasa satın alırken güç kaynağının kapasitesine kesinlikle dikkat edilmelidir.
250 watt’ın altındaki cihazların satın alınmasını günümüz şartlarında tavsiye
etmek mümkün değildir.
Arızalı donanım bileşenlerini nasıl bulabilirim?
Eğer hangi donanım bileşeninin hataya neden olduğunu bilemiyorsanız,

aşağıdaki adımları uygulayın.
DİKKAT! Ekstra bir güç düğmesine sahip olmayan bir ATX karta sahipseniz,
bilgisayarınızın içini açmadan elektrik fişini mutlaka çekmelisiniz. Çünkü, kapalı
durumdayken de anakart üzerinde gerilim bulunur. Bu, insanlar için zararlı
değildir, ancak ek kartların ve anakartın zarar görmesine neden olabilir.
1. Bilgisayarı kapatın ve kasasını açın.
2. Anakart üzerindeki tüm ek kartları, ekran kartı haricinde çıkartın. Disket

ve sabitdisk kontrolörlerinin de çıkartılması gereklidir. Onboard bileşenleri ise,
anakarta bağlı olarak ya bir jumper yardımıyla ya da BIOS’daki kontrolör
ayarlarını kullanarak devre dışı bırakmalısınız. Bununla ilgili daha ayrıntılı bilgiyi
anakartın kullanım kitapçığından temin edebilirsiniz.
3. Şimdi bilgisayar açılacak, ancak CMOS Setup’ındaki ayarlar, varolan

donanımlar ile uyumlu olmayacağı için hata mesajı verecektir. Bilgisayar, bu ana
kadar sorunsuz bir şekilde çalıştı.
4. Ancak ekran siyah kalıyorsa, 2.3 numaralı bölümden devam edin. Eğer
bilgisayar bir beep kodu veriyorsa, okumaya 2.3.2 numaralı bölümden devam
edebilirsiniz.
5. Bilgisayar açılıyor ise şanslısınız. Çünkü güç kaynağı, anakart, ekran

kartı ve monitör arızalı değildir.
6. Şimdi bilgisayarı kapatın, sürücü kontrolörlerini takın ve sabitdisk

sürücüsünü bağlayın.
45
7. Eğer bilgisayar sorunsuz bir şekilde açılırsa, bir sonraki adımda disket
sürücüyü de takın.
8. Bilgisayar açıldığı sürece geri kalan ek kartları arka arkaya, tek tek
takabilir ve kontrol etmek için bilgisayarı her seferinden yeniden
çalıştırabilirsiniz. Ancak tüm bileşenleri bilgisayar tamamen kapalı durumdayken
takmaya veya çıkartmaya dikkat etmelisiniz.
Eğer bilgisayar bu sırada açılmayacak olursa, arıza hemen öncesinde

takılan donanım bileşeninden kaynaklanıyor demektir. Bu yöntemi kullanarak
hangi kart veya sürücünün arızalı olduğunu rahatlıkla tespit edebilirsiniz. Sorunun
çözümünü, arızalı donanıma bağlı olarak kitabın ilgili bölümünde arayabilirsiniz.
Bilgisayar, bileşenlerin tümü çıkarılmış durumdayken de çalışmıyorsa ve

güç kaynağının gerilim değerlerinde de bir sorun yoksa, arıza anakarttadır.
Arızalı anakartı nasıl anlayabilirim?
Eğer hata anakarttan kaynaklanıyorsa, BIOS bunu POST esnasında

muhtemelen fark eder ve gerekirse uygun beep kodu ile kullanıcıya bildirir. Aksi
takdirde hatanın tespit edilmesi için sadece POST kod kartı yardımcı olabilir. Bu
tür bir durumda anakartın hangi parçasının arızalı olabileceği beep kodu veya
POST kodu listesi yardımıyla tespit edilebilir. Farklı BIOS tipleri için tabii ki
farklı hata kodları da mevcut. Yaygın olarak kullanılan beep kodlarının
açıklamalarını da kitabın sonundaki ekte bulabilirsiniz.
Anakartın birçok yapı taşı lehimlenmiştir. Bu nedenle arızalı parçanın, bu

işin eğitimini almamış kullanıcılar tarafından değiştirilmesi mümkün değildir.
Arızalı olduğunu düşündüğünüz parçayı lehim tabancası kullanarak sökmeye
hiçbir şekilde çalışmamalısınız. Bir anakartın SMD chip’leri sıcağa karşı oldukça
duyarlıdırlar. Sökülmeye çalışılan bileşenin yakınlarındaki bir chip zarar görebilir.
Lehimin sökülmesi ancak özel bir araç yardımıyla mümkündür. Anakart
üzerindeki değiştirilebilir tek parça genellikle merkezi işlemci (CPU) ve birçok
durumda BIOS’tur. Bu tür bir sorunla karşılaştığınız zaman ilgili bir teknik
servise başvurun ve fiyat isteyin. Birçok arızanın tamiri mümkün ve fiyatı da
genellikle uygundur. Ancak, bazı durumlarda yeni bir anakart satın almanız çok
daha iyi olacaktır.
Bu durumda bilgisayarınızı modern bir anakart ile donatma fırsatını

kullanıp kullanmaya karar vermek size kalıyor. Sahip olduğunuz ek kartlar ve
sürücüler gibi tüm bileşenleri, almayı düşündüğünü anakart eskisi ile aynı Bus
sistemine sahip olduğu sürece yeni anakartınızda da kullanmaya devam
edebilirsiniz.
46
2.3 Eğer ekran siyah kalırsa
Eğer bilgisayarınızın ekranı açıldıktan sonra siyah kalmaya devam ederse,

ilk olarak kontrol etmeniz gereken birkaç nokta mevcuttur.
2.3.1. Grafik sisteminde hata
Kendiniz hızlı bir kontrol yapabilirsiniz
1. Parlaklık ve kontrast düğmelerinin konumlarını kontrol edin.

Muhtemelen sadece bu ayarlarda değişiklik yapılmıştır.
2. Eğer monitörünüzün bunun için ayrı düğmeleri yoksa, söz konusu

ayarları cihaz ile beraber verilen kullanım kitapçığında bulabilirsiniz.
3. Monitörün elektrik fişinin tam olarak oturup oturmadığını kontrol edin.

Fişi tam olarak oturtun ve daha sonra kabloyu kontrol etmek için başka bir tane ile
değiştirin. Muhtemelen kabloda bir sorun vardır.
4. Eğer mümkünse VGA kablosunu (bu monitör ile ekran kartı arasında
bağlantıyı sağlayan kablodur) değiştirin. Eğer bunda bir sorun varsa yenisini
temin edin.
En azından bilgisayarınız çalışıyor mu?
Eğer bilgisayarınızın çalışmasına rağmen monitöre hiçbir görüntü

gelmiyorsa, hızlı bir hata kontrolü gerçekleştirebilirsiniz.
1. Windows açılış disketini A: sürücüsüne yerleştirin ve bilgisayarı

çalıştırın. Bazı bilgisayarlarda söz konusu seçenek BIOS Setup’tan
kapatılmadıysa, açılış sırasında hafızayı kontrol ederken bir uyarı sesi duyulur.
2. BIOS’un hata tespit işlemleri sorunsuz bir şekilde yerine getirildikten

sonra bilgisayar kısa bir süre ince bir ses çıkarır. Bir sonraki adımda sırasıyla
disket sürücü ve sabitdisklerin sesleri duyulur. Daha sonra sürücülerin LED’lerini
görebilirsiniz.
3. Eğer yukarıda anlatılan belirtileri fark ettiyseniz, “dir a:” yazın ve

[Enter] tuşuna basın.
47
4. Şimdi disket sürücü çalışırsa, bilgisayarınızda hiçbir sorun yok

demektir. Bu durumda hata bilgisayarın video sisteminden, yani ekran kartı, VGA
kablosu veya monitörden kaynaklanmaktadır.
VGA kablosunu kontrol etmek
Eğer hatanın kaynağını hala bulamadıysanız, denemeye buradan devam

etmelisiniz. Burada işlemler biraz daha karmaşıklaşacak. Eğer buradaki için
yeterli tecrübeye sahip değilseniz, bir bilenden yardım isteyebilirsiniz.
1. Başka bir VGA kablosu deneyemiyorsanız, her bir ucu, bir kısa devre
kontrolörü veya ohmmetre ile test edin. Böylece kablo kesintisini tespit
edebilirsiniz. Arızalı kabloyu mutlaka yenisi ile değiştirmelisiniz.
2. Eğer VGA kablonuz monitöre sabit olarak bağlıysa, ohmmetre ile ölçüm
yapmak için monitörü açmak zorunda kalırsınız.
HAYATİ TEHLİKE, DİKKAT! Monitörün içinde, görüntü tüpündeki gerilim

25.000 volta kadar çıkabilir. Bu nedenle cihazın fişi takılı olduğu sürece monitörü
asla açmamalısınız. Ancak monitör günlerce çalıştırılmamış dahi olsa, cihazın
içerisinde bulunan yüksek indüksiyon gerilimine maruz kalabilirsiniz.
3. Eski kabloyu çıkartmadan önce fişin hangi pin’inin monitördeki hangi

bağlantı noktasına takıldığını not edin.
VGA kablosunun fiş yerleşimini ekran kartı veya monitör ile beraber
sunulan dokümanlarda bulabilirsiniz.
Ekran kartını kontrol etmek
Şu ana kadar yaptığınız işlemlerden olumlu bir sonuç alamadıysanız, artık

bilgisayarın içerisinde çalışmaya başlayabilirsiniz.
2. Ekran kartının yuvasına tam olarak oturup oturmadığını kontrol edin.

Muhtemelen tam olarak yerleşmemiştir. Özellikle yeni AGP grafik kartları dar ve
kademeli bağlantı yapıları nedeniyle sorun çıkartabilirler.
3. Eğer bir şey tespit edemiyorsanız, kartı kasaya sabitleyen vidayı sökün
ve kartı yuvasından çıkartın. Daha sonra kartı yuvasına tekrar yerleştirin ve tam
olarak oturduğundan emin olduktan sonra vidalayın.
4. Sonucu kontrol etmek için bilgisayarı yeniden başlatın.

48
Hafıza mı arızalı?
Bilgisayarınız tek bir PS/2 veya SDRAM hafızası ile donatılmış ise, ve
yukarıda tasvir hatalar ile şu ana kadar karşılaşmadıysanız büyük bir ihtimalle
sistem hafızası arızalanmıştır.
1. İlk olarak sorunsuz çalıştığından emin olduğunuz, örneğin bir

tanıdığınızdan hafıza birimi temin edin.
2. Bu hafızayı kendi sisteminizdeki ile değiştirin.
3. Sonucu kontrol etmek için bilgisayarı yeniden başlatın.
4. Bu sırada bir Parity Error, yani karşılaştırma hatası mesajı verebilir. Bu

çok önemli bir hata değil, çünkü monitörünüz artık çalışıyor ve hata kaynağını
tespit etmiş bulunuyorsunuz.
Sisteminizi ödünç aldığınız hafıza modülü ile açarken, bir Parity Error
mesajının ekrana gelmesinin nedeni, anakartınızın hafızanın Parity kontrolünü
desteklemesine rağmen aldığınız modülün Parity Chip’ine sahip olamamasıdır. Bu
nedenle satın alacağınız yeni hafızanın Parity Chip’ine sahip olması gereklidir.
Aksi takdirde Parity kontrolünü BIOS’tan kapatmanız gerekecektir. Eğer böyle bir
seçenek yoksa, Parity Chip’ine sahip bir hafıza satın almaktan başka bir şansınız
kalmıyor.
Ekran kartını kontrol etmek
Ekran kartının arızalı olup olmadığını kontrol etmek için geçici olarak
başka bir kart kullanmalısınız. Eğer ikinci bir kartınız yoksa, bir tanıdığınızın
ekran kartını ödünç alabilirsiniz.
2. Yeni ekran kartını, bilgisayarınızdaki eski kartın yerine takın.
3. Ancak bilgisayarınızda anakarta entegre olarak bulunan bir Onboard

ekran kartı mevcutsa, ilk olarak bunu kapatmalısınız. Bunun için anakart üzerinde
bir Jumper veya DIP şalteri bulunabilir. Eğer Jumper veya DIP şalteri
bulamadıysanız, Onboard ekran kartını BIOS’tan kapatmalısınız. Bunun için
anakart ile beraber sunulan kitapçığa bakabilirsiniz.
4. Son olarak bilgisayarı yeniden başlatın.

49
Bilgisayarınız yeni ekran kartıyla sorunsuz bir şekilde açılır ve monitöre

görüntü gelirse, gerçekten de ekran kartınızda sorun var demektir. Aksi takdirde
monitör arızalıdır. Bu durumda yapmanız gerekenleri ilerleyen sayfalarda
okuyabilirsiniz.
Onboard ekran kartı arızalı ise ne olacak?
Birçok modern anakart üzerinde entegre ekran kartları bulunur. Şayet bu

Onboard ekran kartı arızalanırsa, yeni bir anakart satın almak zorunda
kalmazsınız.
Bir bilgisayarda normalde birden fazla ekran kartı aynı anda kullanılamaz.
Ancak Windows 98’den itibaren sistemde birden fazla ekran kartı kullanılmasını
mümkün kılan çoklu monitör çözümleri mevcut. Ancak bunlar da uygun şartlar
altında bağlanabiliyorlar. Bu nedenle yeni bir ekran kartı takılırken, Onboard
kartın mutlaka kapatılması gerekmektedir.
DİKKAT! Sahip olunan chipsete bağlı olarak sadece bir PCI ekran kartının
kullanılması mümkündür. Bu konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgiyi donanımınızın el
kitapçığından temin edebilirsiniz.
Onboard ekran kartını anakart üzerindeki bir jumper veya DIP şalteri
yardımıyla devre dışı bırakabilirsiniz. Bununla ilgili daha ayrıntılı bilgi için
kullanım kitapçığına göz atın.
Yeni ekran kartı boş bir yuvaya yerleştirilebilir. Başka bir şey yapmaya
gerek yoktur. Ekran kartı çalışırsa, onboard kart arızalı demektir. Onboard kartın
tamir edilmesi mümkün olsa bile pahalı olacağı için işlemciyi değiştirmeden yeni
bir anakart almak daha akılcı bir çözüm olacaktır.
Onboard grafik kartının arızasının boyutlarına bağlı olarak, devre dışı

bırakmanıza rağmen takılan yeni ekran kartının çalışmasında sorunlar olabilir
veya hiç çalışmayabilir. Bu durumda yeni bir anakart satın almaktan başka bir
çözüm yolu yoktur. Ancak bu tür bir sorunla çok sık karşılaşılmaz.
Monitör mü arızalı?
Şu ana kadar kontrol ettiğiniz tüm cihazlar ve kablolarda bir sorun
bulamadıysanız, sorun monitörün kendisinden de kaynaklanıyor olabilir.
HAYATİ TEHLİKE, DİKKAT! Monitörün içinde, görüntü tüpündeki gerilim
25.000 volta kadar çıkabilir. Bu nedenle cihazın fişi takılı olduğu sürece monitörü
asla açmamalısınız. Monitörün 220 voltluk şebeke elektriği kesildikten sonra da
kondansatörler, normalde özel bir devre ile boşaltılması gereken, sahip oldukları
yüksek gerilimi bir arıza nedeniyle günlerce saklayabilirler.
50
Her şeye rağmen sorunun kaynağını tespit edebilmek için monitörün içini
incelemek istiyorsanız, çok dikkatli bir şekilde çalışmalısınız. Monitörlerin
genellikle bir veya iki tane, rahatlıkla çıkartılabilen sigortaları bulunur.
Monitörün vidalarını sökmeye başlamadan önce ilk olarak yere, üzerinde

çalışabileceğiniz iletken olmayan bir örtü sermelisiniz. Kuru kağıt (Örneğin eski
gazeteler) bunun için çok uygun araçlardır. Monitörün elektrik kablosunu çıkartın
ve kasasının vidalarını sökmeye başlayın.
Her iki elinizi birden monitörün içerisine sokmayın. Bir elinizi pantolon
cebinde tutmanız daha iyi olacaktır. Bu sayede indüksiyon gerilimine maruz
kalmak tehlikesini en aza indirebilirsiniz. Sigorta(lar), bazen ulaşılması zor ve
gizli yerlerde bulunabilirler. Bunları sökmek ve takmak için izole araçlar
kullanmalısınız. Bir sigortayı ohmmetre veya kısa devre kontrolörü yardımıyla
kontrol edebilirsiniz. Eğer arızalı bir sigortayı yenisi ile değiştirmek isterseniz,
yenisindeki tanımlama bilgilerinin eskisindekilerle aynı olmasına dikkat
etmelisiniz. Sigorta, cihaz yeniden açıldığında tekrar atarsa, monitörünüzün ciddi
bir arızası var demektir.
Bu tür bir durumda yetkili servise başvurmalısınız. Yeterli bilgiye ve

ekipmana sahip olmadan monitörü tamir etmeye çalışmanız kesinlikle tavsiye
edilmez.
2.3.2 Bilgisayar açıldıktan sonra çok sayıda hata sinyali veriyor
Uyarı seslerinin ve hata mesajlarının açıklaması çok kolaydır. Bilgisayarın

açılışı sırasında çalıştırılan BIOS’un POST (Power On Self Test) fonksiyonu
hataları tespit eder ve buna uygun olarak mesaj verir. Video sisteminden
kaynaklanan hataların ise görsel uyarı mesajları ile bildirilmesi mümkün değildir.
Bu nedenle PC hoparlörlerinden, genel olarak beep code olarak adlandırılan uyarı
sesleri çıkartılır.
Örneğin, bilgisayar açıldıktan kısa bir süre sonra PC hoparlöründen dokuz

kısa uyarı sesinin çıkarılması, AMI BIOS’lar için BIOS’un kontrol toplamının
doğru olmadığı anlamına gelir. Bunun sonucunda bilgisayarın açılma işlemi
kesilecektir. Bu hata BIOS’un arızalandığı veya BIOS güncellemesinin başarısız
olduğu durumlarda ortaya çıkar.
Bilgisayarı, kapatıp tekrar çalıştırarak yeniden başlatın ve uyarı seslerini

dikkatli bir şekilde dinleyin. Farklı Beep Code’larının anlamlarını kitabın
sonundaki ekte bulabilirsiniz. Uyarı sesleri, bu konuda herhangi bir standart
bulunmadığı için bilgisayarda kullanılan BIOS’un üreticisine bağlı olarak farklı
anlamlara sahip olabilir.
51
BIOS üreticinizin ismini bilmiyorsanız, anakartının el kitapçığına

bakmalısınız. Eğer bu kitapçıkta da açıklayıcı bir bilgi bulamazsanız, ürünü satın
aldığınız bayie başvurabilirsiniz. Eğer bayi de yardımcı olamazsa, son çare olarak
kendiniz kontrol etmelisiniz.
2. Tüm anakart kitapçıklarında, farklı yapıtaşlarının kart üzerindeki

yerlerini gösteren bir plan bulunur. Bu planda, üzerinde BIOS yazan bir bileşeni
arayın.
3. Eğer BIOS’un yerini planda tespit ettiyseniz, anakart üzerinde arayın.

Bu sırada BIOS’un görünmesini engelleyen ek kartları da sökmek zorunda
kalabilirsiniz.
4. Bu parçada her zaman, üzerinde üreticinin isminin bulunduğu bir telif

hakları yapışkanı bulunur. BIOS üreticisinin ismini buradan öğrenebilirsiniz.
Beep code’larının anlamlarını kitabın sonundaki ekte bulabilirsiniz. Hata

mesajı bilgisayarın belirli bir donanım bileşenine karşılık gelecektir. Buna bağlı
olarak kitaptan uygun bölüme göz atarak, karşılaştığınız sorunu çözmek için neler
yapabileceğinizi öğrenebilirsiniz.
2.3.3 Hatayı bulamadım. Daha ne yapayım?
Eğer yukarıda bahsedilen sorunlarla karşılaşmadıysanız, teknik servis

yardımı olmadan hatayı tespit etmek için bir şansınız daha var. Hata tespiti için
POST Code kartı kullanmalısınız. Bu tür bir kartın maliyeti nispeten daha fazla
olacağı ve normal bir kullanıcının böyle bir karta sahip olması gerekmediği için
kitabın geri kalan kısmında POST Code kartına daha fazla değinmeyeceğiz. Eğer
çevrenizde POST Code kartına sahip birileri mevcutsa, bilgisayarınızdaki hatayı
söz konusu kartı kullanarak tespit edebilmek için yardım isteyebilirsiniz. Ancak
bu tür bir imkanınız da yoksa karşılaştığınız sorunu çözüme kavuşturmak için
teknik servise girmekten başka çare kalmıyor.
2.4. Açılış sırasında bir anda kapanıyor
Bilgisayarın, açılış sürecinde bir anda kapanması durumu ile sıkça

karşılaşılır. Bunun için de, aşağıda ayrıntılı bir şekilde değinilecek birçok neden
olabilir.
52
2.4.1. Parolayı unutmak
Aslında kullanıcıdan kaynaklanan ve BIOS ile ilgili bir sorun olmamasına

rağmen, bu noktada söz konusu problemin çözümünün de açıklanmasında fayda
var. BIOS parolası da diğer bilgileri ile beraber CMOS RAM’de saklanırlar. Eğer
BIOS ayarlarına erişim parola ile koruma altına alındıysa, bu parolanın
unutulması oldukça rahatsız edicidir, ki bunun sonucunda BIOS ayarlarına normal
yoldan erişmek mümkün olmaz.
BIOS üreticileri, ayarlara ulaşabilmek için genellikle ana parola biçiminde

bir arka kapı bırakmışlardır. AWARD BIOS kullanıcıları ana parola olarak
aşağıdaki ifadeleri kullanabilirler:
01322222, 589589, aPAf, ?award, award, award_sw, AWARD_SW,

award_ps, aLLy, biostar, BIOSTAR, condo, HLT, j256, j262, j322, lkwpeter,
LKWPETER, SKY_FOX, SWITCHES_SW, Syxz, ttptha, wodj, zjaaadc
Yukarıdaki parolaları girerken küçük ve büyük harflere dikkat etmelisiniz.

Ayrıca açılış sırasında Amerikan klavye sürücüsü aktif olacak, yani [y] ve [z]
harflerinin yeri değişecektir. Soru işaretini yazmak için de [Shift]+[-] tuş
kombinasyonunu kullanabilirsiniz.
Eğer anakartınızın BIOS’unun markası AMI ise ana parola olarak “AMI”
veya “A.M.I.” ifadelerini kullanabilirsiniz.
CMOS-RAM’i silmek
Girdiğiniz ana parolalar BIOS ayarlarına ulaşmanızı sağlayamazlarsa,

geriye CMOS-RAM’i silmekten başka bir çare kalmıyor. Birçok anakart üzerinde
bu işlem için ayrı bir jumper veya DIP şalteri bulunur. CMOS-RAM’i silmek için
bazı kartlarda ise sistemi özel bir jumper yardımıyla BIOS ayarlarına kadar
kısmen açmak gerekir. Ayrıntılı bilgi için kartın el kitapçığına göz atabilirsiniz.
Yukarıda anlatılan yöntemlerin hiç biri anakartınız için geçerli değilse

CMOS-RAM gücünü aldığı pille olan bağlantısını kesebilirsiniz. Eğer
bilgisayarınız, anakartın üzerinde ayrı bir yuvada harici bir sistem piline sahipse,
söz konusu pili bulunduğu yuvadan çıkartmak ve birkaç dakika bekledikten sonra
yerine takmak yeterli olacaktır. Lehimlenmiş bir pilin bağlantılarını ise, açtığınız
bir kağıt ataşı yardımıyla kaldırarak kısa bir süre için kesebilirsiniz. Bu, aynı
zamanda pilin ömrünü de kısaltacaktır. CMOS-RAM’in gücü kesildiği zaman
sadece parola değil, sabitdisk bilgileri gibi diğer tüm BIOS ayarları da silinecektir.
53
2.4.2 Bilgisayar, BIOS açılış mesajından sonra kilitleniyor
Sisteme takılan ek kartlardan birinde arıza olabilirsiniz. Bu tür bir arızayı

nasıl tespit edebileceğiniz 2.2 numaralı bölümde anlatıldı.
2.4.3 Bilgisayar, hafızayı sayarken kilitleniyor
Bilgisayar, daha önce de bahsedildiği gibi açıldıktan kısa bir süre sonra
kendisini test eder. Test sırasında varolan sistem hafızası da sayılır ve basit bir
kontrol gerçekleştirilir. Eğer bilgisayarınız sistem hafızasını sayarken
kilitleniyorsa, kullandığınız hafıza modüllerinden birinin arızalı olduğunu göz
önünde bulundurmalısınız. Kontrol etmek için biraz zaman ayırarak arızalı hafıza
modülünü tespit edebilir ve yenisi ile değiştirebilirsiniz. Bunun için en azından iki
hafıza Bank’inin (Küme) dolu olması veya bir rezerve modüle sahip olmanız
gerekiyor. Yapmanız gerekenleri dört tane 4 MByte SIMM modülünün
kullanıldığı bir bilgisayar üzerinde açıklamaya çalışalım:
1. Bilgisayarınızı, uygun araçları kullanarak elektrostatik yüklenmelere

karşı koruyun.
2. Bilgisayarınızı kapatın, kasasını açın ve arızalı olması muhtemel ek

kartları çıkartın.
3. Bir numaralı kümedeki (ilk küme sıfır numaralıdır, hafıza kümelerinin

numaralarını öğrenmek için gerekirse el kitapçığına bakabilirsiniz) hafıza
modülünü çıkartın. Bu sırada SIMM çerçevelerindeki çentiklere zarar vermemeye
dikkat edin. Aksi takdirde hafıza modülü yerine tam olarak oturmayacak ve
bilgisayarın çalışmasını olumsuz yönde etkileyebilecektir.
54
Resim 2.2: Tamamen dolu hafıza kümeleri
Resim 2.3: Bir numaralı hafıza kümesi boşaltılmış
4. Bilgisayarı yeniden başlatın. POST, 4 MByte’ın eksik olduğunu fark

edecek ve bir hata mesajı verecektir.
5. Bilgisayarın Setup’ını açın. BIOS uygun değişiklikleri kendisi

yapmadıysa, hafıza ayarlarını yenileyin. Hafıza büyüklüğü ile ilgili seçenekler
genellikle STANDART CMOS SETUP başlığı altında bulunurlar. BIOS’u
SAVE&EXIT (veya benzeri bir) komutunu kullanarak terk edin.
55
6. Eğer sistem açıldıktan sonra bir hata mesajı ile karşılaşmazsanız arızalı
modül bir numaralı kümede demektir.
7. Bilgisayarı kapatın. Şimdi sıfır numaralı kümeden bir modül çıkartın ve

bunu diğer SIMM’lerin yanına koymayın. Şimdi bir numaralı kümeden bir SIMM
modülü alın ve bunu biraz önce boşalttığınız alana yerleştirin.
8. Bilgisayarı yeniden başlatın. Eğer hafıza sayımı sırasında sorun

çıkmazsa bir sonraki modülü de yerleştirin.
9. Arızalı modülü bulana kadar bu işlemi gerçekleştirin. Aynı anda birden

fazla SIMM modülünün arızalanması, mümkün olmasına rağmen çok sık
karşılaşılan bir durum değildir.
PS/2 SIMM veya SDRAM gibi hafıza modüllerinin kullanıldığı sistemler

için de yukarıda anlatılan işlemleri, tabii ki o kadar fazla modül denemek zorunda
kalmadan uygulayabilirsiniz.
İPUCU! Yeni bir hafıza modülü takmadan önce o kadar kullandıklarınızın Parity
Check fonksiyonun bulunup, bulunmadığından emin olmalısınız. Eğer Parity
Check fonksiyonuna sahip değillerse değişikliği nispeten daha ucuza mal
edebilirsiniz. Ancak bilgisayarınızda bu tür hafıza modülleri bulunuyorsa, yeni
alacağınız ürünlerde de aynı özelliği aramalısınız.
2.4.4 Bilgisayar mesajı: NO ROM BASIC, SYSTEM HALTED
Eski IBM bilgisayarlarının BIOS’larında entegre olarak Basic Interpreter

bulunuyordu. Bilgisayarı sabitdiskten açmak mümkün olmazsa, Basic Interpreter
ile çalışılabiliyordu. Bunun sahip olduğu fonksiyonlar günümüz şartları için
oldukça sınırlıdır. Eğer ekranınızda
NO ROM BASIC
SYSTEM HALTED
Gibi bir hata mesajı ile karşılaşırsanız, sabitdiskiniz üzerinde açılış

partisyonu yoktur veya etkinleştirilmemiştir.
Açılış partisyonunu etkinleştirmek
1. İlk olarak bilgisayarı Windows açılış disketi ile başlatın ve FDISK.EXE

komutunu çalıştırın.
56
Resim 2.4: FDSIK’in açılış ekranı
2. Dördüncü seçeneği çalıştırarak sabitdiskin durumunu ekrana getirin.
3. Açılış diski etkinleştirilmiş mi? Eğer etkinleştirilmediyse, ETKİN

BÖLÜMÜ ATA seçeneğini kullanarak açılış diskini aktif hale getirin ve
bilgisayarı sabitdiski kullanarak yeniden başlatın.
Resim 2.5: Sabitdiskin o anki durumu
4. Bilgisayarınız sorunsuz bir şekilde açıldıysa, sabitdiskinizi güncel bir

antivirüs yazılımı kullanarak, açılış partisyonunu kullanılmaz hale getirmiş olması
muhtemel bir virüse karşı kesinlikle incelemelisiniz.
57
Virüs bulaşmasına dikkat!
Partisyon sektörlerini yenilemeden önce sisteminize virüs bulaşmış olma

ihtimalini de göz önünde bulundurmalısınız. Direkt olarak sabitdiskin Master
Boot Record bölümüne yerleşen ve buraya erişimi engelleyen virüsler mevcuttur.
Diskin virüsten temizlenememesi tüm sabitdiskin okunamaması ile sonuçlanabilir.
Sabitdiskin partisyon tablosunu yenilemeden önce kendi güvenliğiniz için güncel
bir antivirüs yazılımı ile kontrol etmelisiniz.
Partisyon sektörünü yenilemek
Tabii ki partisyon da hasar görmüş olabilir ve bu nedenle yeniden

oluşturulması gerekebilir. Eğer büyük diskler için sürücü yüklemediyseniz
(örneğin EZ-Drive veya Ontrack Diskmanager) ve Boot Manager yazılımı da
kullanmıyorsanız, partisyon sektörlerinin yenilenmesi için FDISK.EXE
uygulaması yeterli olacaktır.
1. Eğer hala çalışıyorsa FDISK.EXE uygulamasını sonlandırın.
2. FDISK.EXE programını bu sefer /MBR parametresini kullanarak tekrar

çalıştırın. Yani komut satırına “fdisk/MBR” yazın ve [Enter] tuşuna basarak
çalıştırın.
3. Sürücüdeki disketi çıkartın ve bilgisayarı, sabitdiski kullanarak yeniden

başlatın.
DİKKAT! Şayet bir sabitdisk sürücüsü yüklediyseniz veya Boot Manager

yazılımı kurduysanız, FDSIK.EXE uygulamasını kullanmak zorunda değilsiniz.
FDISK.EXE tarafından oluşturulan standart partisyon sektörlerini sürücüler ve
Boot Manager programları da yapabilirler. Kurulum programı yerine söz konusu
disk yöneticilerini kullanabilirsiniz.
2.4.5 Bilgisayar mesajı: PARITY ERROR
Bilgisayar, hafıza modüllerinde bulunan Parity seçeneği ile RAM’in

hatalarını tespit edebilir. SIMM ve PS/2 modüllerinde bunun için ek bir bileşen
bulunur. Söz konusu ek chip üzerinde, saklanan verilerin toplam bilgisi tutulur.
Bu, tek veya çift bir sayıdır ve bir donanım mantığı tarafından belirlenir. Eğer
verilerden bir tek sayı bekleniyorsa ve Parity RAM sahip olduğu verilerden
toplam olarak bir çift sayı elde ederse, bir Parity hatası meydana gelir. Bilgisayar
kilitlenir ve ekrana PARITY ERROR hata mesajı gelir.
58
Birçok durumda bilgisayar bir süre hareketsiz kaldıktan sonra (reset

düğmesine basıldığında veya bilgisayar kapatılıp açıldığında) normal bir şekilde
çalışmaya devam eder. Bu hatanın arızalı bir hafıza modülünden kaynaklandığı
pek sık görülmez.
Farklı virüsler de Parity Error hatasına neden olabilir, (örneğin Parity

Bootvirus). Bilgisayarı kapatın. Üzerinde güncel bir antivirüs yazılımı bulunan bir
açılış disketini sürücüsüne yerleştirin ve bilgisayarı tekrar açın. Sistem disketten
açıldıktan sonra virüs tarayıcısını çalıştırın ve sabitdiskte virüs olup olmadığını
kontrol edin.
Sisteminizde virüs bulunmadıysa ve hata devamlı olarak karşınıza

çıkıyorsa, sahip olduğunuz hafıza modüllerinden birinin arızalı olduğunu
düşünebilirsiniz. Bu noktada neler yapmanız gerektiğiniz 2.2.4.3 numaralı
bölümde bulabilirsiniz. Eğer bir virüs bulursanız, bunu bir virüs tarayıcısı
yardımıyla temizlemelisiniz.
2.4.6 BIOS bir hata numarası veya mesajı veriyor
BIOS’un (Basic Input Output System) program kodu anakart üzerindeki

bir chip üzerinde bulunur. Bu kod chip’e entegre edilmiştir ve silinemez. BIOS,
bilgisayar açıldıktan veya yeniden başlatıldıktan sonra çalıştırılan ilk program
kodudur. Bu, anakart üzerindeki bileşenleri ve ek kartları çalıştırır ve bilgisayarı
kullanıma hazır hale getirir.
Bir sonraki adımda POST (Power On Self Test) olarak adlandırılan bir
sistem testi uygulanır. Bilgisayarda yüklü olan bileşenler kısa bir kontrolden
geçirilir ve sayılırlar. Test edilen parçalar arasında sürücüler, bağlantı noktaları,
ekran kartı ve sistem hafızası bulunur. Elde edilen sonuçlar daha sonra CMOS
Setup’taki veriler ile karşılaştırılırlar. Eğer POST işlemi sırasında bir uyuşmazlık
tespit edilirse, bu bir Beep Code veya hata mesajı ile kullanıcıya bildirilir.
Eğer her şey yolunda giderse, son adım olarak işlem sistemi yüklenir.
Sistem, genellikle ilk olarak disket sürücüde ve daha sonra da sabitdiskte aranır.
Bunun ardından BIOS, başka programlarla donanım ve yazılım arasında
programlama arabirimi olarak kullanıma sunulur.
CMOS-RAM enerjisini bir pilden alan, genellikle bir harici kontrolör

üzerinde bulunur. Eğer harici bir pil tarafından beslenmeseydi, CMOS RAM
üzerindeki bilgiler, bilgisayar kapatıldığı zaman kaybolurdu. CMOS RAM
üzerinde bilgisayar konfigürasyonu ile ilgili veriler saklanır. Burada, BIOS
tarafından programlanması veya konfigüre edilmesi gereken anakartın chipsetine
ait önemli ayarlar da bulunur.
59
Resim 2.6: BIOS Setup, chipset konfigürasyonuna ait bilgileri de içerir.
Hata numaraları veya hata mesajları ancak BIOS’un hata tespit işlemleri
sırasında bir arıza ile karşılaşıldığı zaman ekrana gelirler. Bunun için video
sisteminde, işlemci veya güç kaynağında ciddi arızalar olmaması gereklidir.
Burada, Diagnostic Error Codes yani arıza tespit hata kodları söz konusudur.
Örneğin, sistem bilgisayar açılırken ekrana gelen “Error Code 1782 Controller
Failure” mesajı, sabitdisk üzerinde bulunan kontrolörün çözülemeyen bir arızaya
sahip olduğu anlamına gelir. Bilgisayarın kasasını açın ve sabitdiske güç saplayan
fiş ile veri kablosunu çıkartıp, tekrar takın. Bunun sonucunda bilgisayar
muhtemelen sorunsuz bir şekilde yeniden açılacaktır. Bu durumda karşılaşılan
hatanın kaynağı, kablo bağlantılarındaki bir uyuşmazlıktan ibarettir. Ancak buna
rağmen hata mesajı ile tekrar karşılaşırsanız, sabitdiski değiştirmeniz gerekir.
Sonuç olarak ileride karşınıza çıkabilecek çok sayıda “Diagnostic Error

Codes” mevcuttur. BIOS üreticisine bağlı olarak karşınıza kısa bir yardım metni
ile beraber sadece hata numarası da çıkabilir. Error Code’un ne anlama geldiğini
bilebilmek için ilk olarak bilgisayarınızdaki BIOS üreticisini tanımanız gereklidir.
Bunu, bilgisayar açıldıktan kısa bir süre sonra ekrana gelen BIOS mesajından
öğrenebilirsiniz. Tüm hata mesajlarını bu kitap içerisinde açıklayamayacağız.
Karşılaştığınız hata kodunun anlamını çıkartamazsanız, bir teknik servise
başvurabilir veya internetteki kaynakları (www.vimbios.com) inceleyebilirsiniz.
60
2.4.7. Bilgisayar Mesajı: CONFIGURATION ERROR
Bilgisayar açıldıktan sonra, kısa bir süre için kendisini test eder. Bunun
sonucunda elde edilen donanım bileşenleri CMOS Setup içerisindeki bilgiler ile
karşılaştırılır.
Bu sırada farklılıklar tespit edilirse, aşağıdaki hata mesajlarından biri

ekrana getirilir:
Configuration Error
Mismatch CMOS
Bu hata mesajları genellikle zararsızdırlar. CMOS Setup içerisinde

kullanıcı tarafından yapılan değişiklikler veya pilinin çıkartılması bu mesajların
ekrana gelmesine neden olabilir. Bir tuşa basarak (genellikle [F1]) BIOS Setup’a
erişebilir ve buradaki bilgileri düzeltebilirsiniz.
2.4.8 BIOS ayarları kaybolmuş
BIOS ayarlarının kaybolması, anakart üzerindeki pilin ömrünü

tamamladığı anlamına gelebilir. PC’lerde kullanılan pillerin yaşam süreleri çok
farklıdır. Ömürleri, kullanılan türe bağlı olarak beş seneye kadar çıkabilir. Eğer pil
ömrünü tamamladıysa, ilk olarak Setup ayarları ara sıra kaybolur. Pil ara ara
çalışır ve disket sürücüsü veya tüm sürücüler aynı anda yeniden başlatılırlar. Bu
olayların gerçekleşme aralığı ise zaman içerisinde hissedilir derecede azalır. En
kötü durumla karşılaşmadan ve Chipset Setup ayarları kaybolmadan önce, söz
konusu pili kesinlikle değiştirmelisiniz.
61
Resim 2.7: Bu bilgisayara hiçbir sürücü yüklenmemiş.
Anakart pilini değiştirmek
Bazı pillerin değiştirilmesi, sadece bir soket içerisinde bulundukları için

çok kolaydır. Geri kalan piller ise sabitlenmişlerdir. Bunlar sökülemezler, anakart
üzerindeki varlıkları sürdürmeye devam ederler. Bu pillerin akmaları mümkün
olmadığı için ileride anakarta zarar vermeleri mümkün değildir. Yeni harici pil
ise, anakart üzerinde kendisi için hazırlanmış bir yuvaya yerleştirilir.
1. Bilgisayarın fişini takılı bırakın. Böylece CMOS RAM’deki bilgiler

silinmeyecek ve elektrostatik yüklemeden zarar görme tehlikesi de olmayacaktır.
2. Bilgisayarın kasasını açın ve ilk olarak çalışmanızı engelleyen ek

kartları çıkartın. Bunun için bilgisayarın tabii ki kapalı olması gerekiyor.
3. Eğer anakartınızdaki pil özel bir yuvada bulunuyorsa, şimdi bunu

rahatlıkla değiştirebilirsiniz.
4. Ancak pil sabitlenmiş ise ilk olarak eski pili bir Jumper yardımıyla
devre dışı bırakmalısınız. Bu Jumper’ın yerini el kitapçığında bulabilirsiniz.
5. Artık harici pili kendisi için ayrılan yuvaya yerleştirebilirsiniz. Bu

sırada, yuvanın her zaman kutup korumalı olmayacağını göz önünde
bulundurarak, pilin kutuplarının doğru olmasına dikkat etmelisiniz.
62
Resim 2.8: Farklı CMOS RAM pilleri mevcuttur.
Eğer lehim ile çalışma tecrübeniz varsa, sabitlenmiş eski pili rahatlıkla
çıkartabilir ve yenisi ile değiştirebilirsiniz. Ancak bu, harici pil için ekstra bir
yuvanın bulunmadığı durumlarda, ki genellikle eski anakartlarda böyledir,
başvurulması gereken bir yöntem olarak tavsiye edilebilir. Pilin değiştirilmesi için
ilk olarak anakartın çıkartılması gereklidir. Çalışırken, statik yükleme ile anakarta
zarar vermemek için anti statik araçlar kullanmaya mutlaka dikkat etmelisiniz.
Yeni pilin eskisi ile aynı gerilim değerine sahip olması gereklidir. Bu değer pil
üzerinde bulunur ve genellikle sadece 3 volttur.
2.4.9 Sabitdisk açılış sırasında tanınamıyor
Sabitdisk değiştirme yuvası problemleri
Sabitdisk değiştirme yuvasına sahip bilgisayarlarda, sabitdisk erişiminin

bir anda kesilmesi ve bunun sonucunda açılışın yarıda kalması durumu ile
kolaylıkla karşılaşılabilir. Bilgisayar disket kullanılarak açılabilir, ancak buna
rağmen sabitdiske erişilemez. Buradaki sorun, değiştirme yuvasındaki bir bağlantı
kopukluğundan kaynaklanmaktadır. Sabitdisk yuvasını çıkartın ve daha kuvvetli
bir şekilde yerine oturtun. Bunun sonucunda problem çözülmüş olmalı.
63
Eğer değiştirme yuvasının ayrı bir kilidi varsa, bunun da tam olarak
oturduğundan emin olmalısınız. Bilgisayar, bu bağlantı olmadan sabitdiske
erişemez.
BIOS Setup’taki sabitdisk bilgileri mi kaybolmuş?
CMOS RAM, sabitdiske ait üzerinde sakladığı bilgileri de unutabilir.

Bilgisayarı yeniden başlatın ve sabitdisk ayarlarını kontrol etmek için BIOS Setup
programını çalıştırın. Eğer burada sabitdiske ait bilgiler bulunmuyorsa, anakart
pili zayıflamış olabilir. Bu durumda sabitdiske ait gerekli bilgilerin BIOS
Setup’ına yeniden girilmesi gerekir. BIOS Setup’a girilmesi gereken değerler,
birçok sabitdisk üzerinde yazılı olarak bulunur.
Ancak disk üzerinde söz konusu bilgiler olmazsa ne yapılabilir? Shareware

pazarında, çok sayıda sabitdiskin bilgilerini okuyabilen çok sayıda program
mevcut. Bu konuda en çok kullanılan programlardan biri ise HD-IDE’ dir.
Sabitdiskinizin parametrelerini tabii ki satın aldığınız firmaya da sorabilirsiniz.
Ancak bu biraz zahmetli ve vakit kaybettiren bir işlem olacaktır.
Sabitdisk parametrelerinin otomatik olarak elde edilmesi
Günümüzde birçok üretici BIOS Setup’a, sistemde takılı olan

sabitdisklerin parametrelerini okuyan ve elde ettiği bilgileri CMOS RAM’e yazan
bir araç entegre etmişlerdir. Şayet BIOS Setup, biten bir pil nedeniyle sabitdisk
bilgilerini kaybedecek olursa, sistem veya sürücünün bulunmadığını ve devam
etmek için bir tuşa basılması gerektiğini bildiren bir hata mesajı ekrana gelecektir.
Sabitdisk parametrelerinin BIOS tarafından elde edilmesini sağlamak için

bilgisayarı yeniden başlatın ve BIOS Setup’ı açın. Burada bulunan AUTO
DETECT HARD DISK komutunu çalıştırın.
Söz konusu komut, bazı BIOS versiyonlarında çok daha farklı olabilir.
Onaylayabilmek için sabitdisk parametrelerini ekrana getirir. Eğer birden fazla
sabitdisk kullanıyorsanız, tüm bilgiler ekrana getirilerek onaylamanız istenecektir.
Sabitdisk parametreleri bulunduğunda CMOS Setup’a yazılacak ve bilgisayar
yeniden açılacaktır.
64
Resim 2.9: Gerekli bilgiler Detect simgeleri ile elde edilir.
Sabitdisk türünü “AUTO” ayarlamak
Modern BIOS’lar şu ana kadar anlatılanların haricinde şık bir çözüme

sahiptirler. STANDART CMOS SETUP MENU altında sabitdisk türünün
otomatik olarak tespit edilebilmesi için AUTO seçeneği bulunur. BIOS, bu
seçenek sayesinde bilgisayarın her açılışında sabitdisk parametrelerini otomatik
olarak elde eder ve bunları CMOS-RAM’e yazar.
BIOS’larda kapasitesi 504 MByte’ın üzerinde olan sabitdiskler için özel

çalışma modları bulunur. Örneğin, AWARD BIOS’da LBA, NORMAL ve
LARGE modları bulunur. NORMAL modu sabitdiskin sadece 504 MByte’ının
kullanılabileceği anlamına gelir. Bu nedenle diğer iki çalışma modundan birini
tercih etmelisiniz. Ayrıca çalışma için çok da önemli sayılmayan kafa, sektör ve
silindir farklı ayarlar da bulunur. Eğer disk türü tespiti için AUTO BIOS ayarını
kullanıyorsanız, standart LBA çalışma modu olarak seçilecektir.
2.4.10 Bilgisayar mesajı: INSERT BOOTDISK, PRESS ANY KEY
Bu durumda sabitdisk üzerinde işletim sistemi bulunamamıştır. İşletim

sistemine ait bir dosyayı (örneğin, IO.SYS, MSDOS.SYS) silmiş olabilirsiniz
veya sabitdiskin açılış sektörü arızalanmıştır. Bu hata mesajının nedeni bir virüs
de olabilir.
1. İlk olarak bilgisayarı bir kez daha kapatın.

65
2. İlk yardım veya Windows açılış disketini sürücüye yerleştirin ve

bilgisayarı tekrar çalıştırın.
3. Bilgisayar disketten açıldıktan sonra A: sürücüsünü gösteren DOS

komut satırı ekrana gelecektir. Şimdi “sys C:” yazın ve bu sürücüye geçmek için
[Enter] tuşuna basın. Bu sayede sabitdiske yeni bir açılış sektörü yazılacak ve
sistem dosyaları yeniden yükleneceklerdir.
4. Şimdi, üzerinde DOS anti virüs yazılımı bulunan bir disket yerleştirin ve
sabitdiski tarayın.
5. Eğer virüs bulunamazsa, bilgisayarınızı artık sabitdiskten

çalıştırabilirsiniz. Aksi takdirde sisteminizdeki virüsü temizlemelisiniz.
2.4.11 Bilgisayar mesajı: NON SYSTEM DISK
Bu mesaj, A sürücüsünde bir disket bulunduğu zaman ekrana gelir.

Yapmanız gereken tek şey disketi çıkartmak ve bilgisayarı yeniden çalıştırmaktır.
Eğer bilgisayarınızın açılış sırasında ilk olarak sabitdiskle çalışmasını

istiyorsanız, “A:, C:” şeklinde olan BIOS’daki açılış sırasını “C:, A:” olarak
değiştirmelisiniz. Bilgisayar, ancak bu değişiklikten sonra sabitdiski kullanarak
açılacaktır. Bunun için aşağıdaki işlemleri uygulayın:
1. Bilgisayarı yeniden başlatın ve BIOS Setup’ı açın.
2. Aradığınız özelliği ADVANCED CMOS SETUP menüsü altında

bulabilirsiniz. Açılış sırasını SYSTEM BOOT UP SEQUENCE satırından
değiştirebilirsiniz. Aşağı yukarı ok tuşlarını kullanarak bu seçeneği işaretleyin ve
[Page Up] ve [Page Down] tuşlarını kullanarak istediğiniz açılış sırasını
belirleyin.
3. Yaptığınız değişiklikleri kaydedin ve BIOS’dan çıkın. Bunun sonucunda

bilgisayar yeniden başlatılacak ve sürücü içerisinde bir disket unutsanız dahi sizi
rahatsız etmeyecektir.
2.4.12 Bilgisayar mesajı: C: DRIVE ERROR
BIOS Setup’ındaki sabitdisk bilgileri yanlış girilmiştir. Bunun sonucunda

açılış sırasında bir dizi hata mesajı ekrana gelir:
C: DRIVE ERROR
66
Press<F1> to Resume
İşletim sistemi yok
Sistem yok veya sürücü hatası
Değiştirin ve herhangi bir tuşa basın
Dikkat! Veri kaybı tehlikesi!
CMOS Setup’da yanlış sabitdisk parametreleri girilmişse, FORMAT

komutu çalıştırıldığı zaman sabitdisk de yanlış parametreler kullanılarak
biçimlendirilecektir. Bu, eğer bilgisayarınızda 20 GByte’lık bir disk mevcutsa ve
CMOS Setup’da bu disk 10 GByte görülüyorsa, sabitdiskiniz sadece 10 GByte’lık
bir disk olarak biçimlendirilecektir. Bunun sonucunda disk üzerindeki veriler
tamamen kaybedilir. Yukarıda anlatıldığı gibi ilk olarak BIOS’daki sabitdisk
parametrelerini kontrol edin ve gerekli değişikleri yapın. Sabitdiskiniz bundan
sonra sorunsuz olarak çalışacaktır.
2.4.13 Bilgisayar mesajı: CONTROLLER FAILURE, HARDDISK FAILURE veya HDC

FAILURE
HDC, Hard Disk Controller ifadesinin kısaltmasıdır. Bu hata mesajı

normalde arızalı bir sabitdisk anlamına gelir. Ancak hata, arızalı bir sabitdisk
kontrolörü veya daha da kötüsü (ancak seyrek karşılaşılan bir durumdur) arızalı
bir anakart anlamına da gelebilir.
1. Bilgisayarınızı tekrar kapatın ve açın. Eğer aynı hata mesajı bir kez daha
ekrana geliyorsa, ciddi bir donanım arızası ile karşı karşıyasınız demektir.
2. Bilgisayarın kasasını açın ve sabitdisk kontrolörün yuvasına tam olarak

oturup, oturmadığını kontrol edin. Eğer şanslıysanız sorunu bu şekilde çözebilir
ve bilgisayarı yeniden başlatabilirsiniz.
Eğer hata mesajı halen ekrana geliyorsa, sorunun kaynağı biraz önce de
söylendiği gibi kontrolör, sabitdisk veya anakart olabilir. Disket sürücü
kontrolörünün, sabitdisk kontrolörü ile yan yana bulunduğu kombi kartlarda ise
birinin arızası diğerini etkilemeyebilir. Yani sistemi disket sürücü ile açmak halen
mümkün olabilir.
Sabitdiski kontrol etmek
Biraz zahmetli olmasına rağmen oldukça kolay bir işlemdir.
1. Bilgisayarın kasasını açın.
2. Sabitdiski bulunduğu yerden çıkartın.
3. Tüm kablolarını tekrar takın.

67
4. Sabitdiski elinizde tutun ve bilgisayarınızı çalıştırın. Bu sırada, sabitdisk

motorunun çalışıp, çalışmadığını kontrol edin.
5. Eğer motor çalışıyorsa, bir sonraki bölümden okumaya devam edin.
6. Ancak motor çalışmıyorsa, sabitdiskin güç kablosunu başka bir

sürücününkiyle değiştirin. Eğer motor çalışmaya başlarsa, sorun güç kablosundan
kaynaklanıyor demektir. Bunun için boşta bir kabloyu kullanmaya devam edebilir
veya bir Y adaptörü yardımıyla başka bir güç kablosunu çoğaltabilirsiniz.
7. Buna rağmen disk çalışmıyorsa, arızalanmış ve yenisi ile değiştirilmesi

gerekiyor demektir. Verilerin yedeklenmesi ise bu durumda mümkün
olmayacaktır.
Tek bir sabitdiskiniz varsa
1. Eğer sabitdiskteki verilerin üzerine henüz hiç bir şey yazılmadıysa,

bilgisayarı çalıştırın ve açılış sırasında BIOS Setup’ına geçin.
2. Sabitdiske ait Standart Setup’taki bilgileri not edin.
3. Sabitdiskinizi bir başka bilgisayara, örneğin bir tanıdığınızın

bilgisayarına takın. Buradaki BIOS Setup’a da sabitdiskinize ait doğru bilgileri
tabii ki girmelisiniz. Diskinizi, diğer aygıtlar ile zamanlama problemini aşmak
için tek bir sürücü olarak kurun.
4. Eğer sabitdiskiniz çalışırsa, sorun kontrolör kartı veya anakarttan

kaynaklanıyor demektir.
Birden fazla sabitdiskiniz varsa
1. Arızalı olduğunu düşündüğünüz sabitdiski, eğer ilk disk olarak

tanımlanmadıysa, BIOS Setup’tan ilk olarak işaretleyin. Diğer diskleri ise
BIOS’dan silin. Ancak daha önce söz konusu disklerin bilgilerini, ileride doğru
girebilmek için not etmelisiniz.
2. IDE kontrolördeki tüm cihazları (sabitdisk, CD-ROM sürücü) çıkartın.
3. Sadece arızalı olduğunu düşündüğünüz sabitdisk takılı kalsın. Bu disk

EIDE kontrolörlerden birinde Primary, yani birincil disk olarak bulunmalıdır.
Hangi bağlantı noktasının birincil olduğunu anakartın kitapçığından
öğrenebilirsiniz.
68
4. Sabitdisk de üzerindeki Jumper yardımıyla Master veya Single olarak

ayarlanmalıdır. (Bunun için disk üzerindeki açıklamalara bakabilirsiniz.) Buna,
disk ilk sürünüz olarak kurulmadığı zaman özellikle dikkat etmelisiniz.
5. Bilgisayarı yeniden başlatın.
6. Eğer sabitdiskiniz çalışıyorsa, arıza başka bir diskten de kaynaklanıyor

olabilir. Bu durumda yukarıdaki işlemleri diğer diskler için de uygulamalısınız.
7. Eğer bilgisayarınız hiçbir disk ile çalışmazsa, sorun kontrolör veya

anakarttan kaynaklanıyor olabilir. Aynı anda birden fazla diskin arızalanması
ihtimali ise neredeyse imkansızdır.
Sabitdisk kontrolörünü test etmek
Bu da tek başınıza rahatlıkla gerçekleştirebileceğiniz çok basit bir kontrol

işlemidir.
Harici kontrolör kartına sahipsiniz.
1. Kontrolör kartınızı test etmek için yeni bir sabitdisk kontrolörüne

ihtiyacınız olacak. Eğer başka bir kontrolör kartına sahip değilseniz, (zaten kimin
iki tane kartı olabilir ki!), kısa bir süre için size verebilecek bir tanıdığınızdan
yardım isteyebilirsiniz. Ancak bu kartın da bilgisayarınızın Bus System’ine (ISA,
PCI, EISA) uygun olmasına dikkat etmelisiniz.
2. Kontrolör kartınızı yenisi ile değiştirin. Kartın ayarlarının yapılmasına

gerek yoktur.
3. Sabitdiskinizi ve disket sürücünüzü bu karta bağlayın ve bilgisayarınızı

yeniden başlatın.
4. Bilgisayarınız sorunsuz bir şekilde açılırsa, arızayı tespit ettiniz

demektir.
Anakarta entegre bir kontrolöre sahipsiniz
1. Eğer bilgisayarınızdaki kontrolör anakart üzerinde entegre bir şekilde

bulunuyorsa, ödünç aldığınız kartı takmadan önce bu parçayı kapatmalısınız.
Bunun için normalde anakart üzerinde bir Jumper veya DIP şalteri bulunabilir.
Bazı modern bilgisayarlarda ise kontrolörü BIOS Setup’tan kapatabilirsiniz. Bu
kontrolörü nasıl kapatabileceğinizi ise anakartın kitapçığından öğrenebilirsiniz.
69
2. Sabitdiskinizi ve disket sürücünüz bu karta bağlayın ve bilgisayarınızı

yeniden başlatın.
3. Eğer her şey yolunda giderse, kendinize yeni bir kontrolör satın
almalısınız. Tamir edilmesi mümkün olmayacağı için, anakartınız üzerindeki
arızalı kontrolörün kapalı kalması gereklidir.
Anakart mı arızalı?
Ne sabitdiski değiştirerek ne de yeni kart ile başarılı bir sonuç elde

edemediyseniz, geriye arızalı olması muhtemel tek parça olarak anakart kalıyor.
Anakartın tamiri mümkün olmadığı için bu durumda yeni bir tane edinmeniz
gerekiyor. İsterseniz bunu kendiniz için bir fırsat olarak görebilir ve güncel bir
anakart almayı tercih edebilirsiniz.
2.4.14 S.M.A.R.T. Status bad
S.M.A.R.T. (Self Monitoring Analysis and Reporting Technology) IBM

tarafından geliştirilmiştir. Sabitdiskteki hataların, cihaz tamamen arızalanmadan
tespit edilmesini mümkün kılar. Bu fonksiyon artık ATA/IDE standartları arasında
yer alıyor ve bir dizi sabitdisk üreticisi tarafından destekleniyor. Eğer bilgisayarın
açılışı sırasında “S.M.A.R.T. Status Bad, Backup and Replace Press F1 to
Resume” (bu hata mesajı BIOS versiyonuna göre değişiklik gösterebilir) mesajı
ile karşılaşırsanız, sabitdiskiniz yavaş ancak emin adımlarla ömrünü tamamlıyor
demektir. Bu durumda ilk olarak sabitdiskinizin yedeğini alın ve eğer garanti
süresi henüz bitmediyse, ürünün satın aldığınız bayii veya üretici tarafından
değiştirilmesini isteyin. Bu mesaj ile karşılaştığınız zaman [F1] tuşuna bastıktan
sonra uzun süre çalışmaya devam etmek ise riskli olacaktır.
İPUCU! S.M.A.R.T. fonksiyonunu bilgisayarınızın BIOS’undan etkinleştirin.

Açılış sırasında sabitdiskinizde sorun tespit edilecek olursa, uyarı alırsınız. Bu
sayede sabitdiskinizi yedeklemek için yeterli zamana sahip olabilirsiniz.
2.4.15 Disket sürücü çalışmıyor
Disket sürücüleri günümüzde uzun seneler sorunsuz bir şekilde çalışmak

üzere uygun hale getirilmişlerdir. Disket sürücünün çalışmasında karşılaşılan
sorunların nedenleri muhtemelen farklı olacaktır.
Genellikle, bilgisayarın kasasının içinde çalıştıktan sonra disket sürücünün

ışığı devamlı yanmaya başlarsa sürücü kablosunu çıkartmış olabilirsiniz.
Çalışırken muhtemelen disket sürücüyü çıkarmak zorunda kalmış ve daha sonra
70
da kablosunu ters takmış olabilirsiniz. Bunun sonucunda da sürücünün ışığı

devamlı yanacaktır.
Seyrek karşılaşılan bir durum da olsa disket sürücünüz arızalanmış olabilir.

Arızanın kaynağını tek başınıza tespit edebilirsiniz.
2. Veri kablosunun takılı olup olmadığını kontrol edin. Muhtemelen

kontrolör veya sürücü tarafındaki ucu çıkmıştır.
3. Eğer bilgisayarın içerisinde çalıştıysanız, veri kablosunun doğru takılıp

takılmadığını kontrol etmelisiniz. Renkli kablonun bir numaralı pin’e takılı olması
gereklidir.
4. Eğer arıza kablonun takılması ile ilgili değilse çalıştığından emin

olduğunuz bir disket sürücü temin edin. Örneğin, bir tanıdığınızın sürücüsünü
geçici olarak alabilirsiniz.
5. Yeni sürücü sorunsuz bir şekilde çalışıyorsa, kendi disket sürücünüz

arızalı demektir ve tamir edilmesi mümkün değildir. Eğer diğer sürücü de
çalışmıyorsa, kontrolörde sorun var demektir.
Disket kontrolörü arızalı ise ne yapılabilir?
Tabii ki yeni bir tane edinilmesi gereklidir. Ancak yeni bir disket
kontrolörü tek başına alınamaz. Bir kontrolör kart üzerinde sabitdiskler için ek bir
veya iki bağlantı ve genellikle paralel ve seri bağlantı noktaları bulunur. Ayrıca
bir joystick bağlantı noktası da bulunabilir.
Disket kontrolörü anakart üzerinde
Hemen tüm anakartlar üzerinde entegre disket kontrolörü bulunur. Eğer

sadece disket sürücü arızalı ise ve buna karşılık sabitdiskler sorunsuz bir şekilde
çalışıyorsa, satın alabileceğiniz en ucuz kontrolör kartını temin etmelisiniz.
Üzerindeki diğer bağlantı noktalarına muhtemelen ihtiyacınız olmayacaktır.
2. Anakartın el kitapçığından, Onboard disket kontrolörünün bir Jumper

yardımıyla mı yoksa BIOS üzerinden mi kapatılacağını kontrol edin. Gerekirse
Jumper’ı çıkartarak disket kontrolörü kullanılmaz hale getirin.
71
3. Satın aldığınız yeni karttaki kullanmayacağınız tüm bağlantı noktalarını

kapatın. Bu ayarı nasıl yapacağınızı kullanım kitapçığında bulabilirsiniz.
Alternatif olarak bir tanıdığınızdan yardım isteyebilir veya istediğiniz ayarları
satın aldığınız yerin yapmasını sağlayabilirsiniz.
4. Kartı boş bir slota yerleştirin ve disket sürücüyü de bu karta bağlayın.
5. Şimdi bilgisayarı çalıştırın.
6. Anakart üzerindeki disket kontrolörünün BIOS Setup’tan kapatılması

gerekiyorsa, bilgisayar açılırken BIOS Setup’ı çalıştırın ve uygun seçeneği
kullanarak kontrolörü kapatın. Yaptığınız değişikliği kaydederek Setup’tan çıkın
ve bilgisayarı yeniden başlatın.
7. Disket sürücünüz yeni kontrolör sayesinde yeniden çalışacaktır.
Disket kontrolörü harici bir kart üzerinde
Bu durumda kart üzerinde bulunan diğer bağlantı noktalarının çalışması

bir işinize yaramayacaktır. Piyasada sadece, üzerinde mümkün olan tüm bağlantı
noktalarının bulunduğu kombi kartlar bulunur. Bunun için anakartınızın Bus
System’ine uygun bir kontrolör edinin. Bunun için anakartınıza uygun olarak PCI
veya ISA veri yollarını kullanan kartları tercih edebilirsiniz.
2. Arızalı kontrolör kartındaki tüm kabloları sökün ve kartı çıkartın.
3. Şimdi yeni kartı takın ve kullandığınız tüm sürücüleri yeni karta

bağlayın. Hangi kablonun hangi bağlantı noktasına takılacağını cihaz ile beraber
verilen kullanım kitapçığından öğrenebilirsiniz. Normalde renkli kablonun bir
numaralı Pin’e bağlanması gereklidir.
4. Bilgisayarı yeniden çalıştırın ve tüm sürücülerin ve bağlantı noktalarının

sağlıklı bir şekilde çalışıp çalışmadığını kontrol edin. Her şeyin yolunda olması
gereklidir.
2.4.16 Yanlış ve eksik komut işlemcisi
Bilgisayarın açılışı sırasında IO.SYS, MSDOS.SYS ve COMMAND.COM

dosyaları arka arkaya yüklenirler. Eğer, “Yanlış veya eksik komut işlemcisi” hata
mesajı ekrana gelirse, işletim sistemi COMMAND.COM dosyasını bulamıyor
72
demektir. Bu dosya genellikle yanlışlıkla silinmiş de olabilir. Ancak bu dosyanın

bir virüs tarafından silinmiş olabileceğini de göz önünde bulundurmalısınız.
1. Windows başlangıç disketini sürücüye takın ve bilgisayarı yeniden

başlatın, yani reset düğmesine basın veya bilgisayarı kapatıp, yeniden açın.
2. Bilgisayar disketten açıldığı zaman COMMAND.COM dosyasını

COPY komutunu kullanarak sabitdiske kopyalayın. Bunun için “copy
command.com c:” komutunu yazın ve [Enter] tuşuna basarak çalıştırın.
3. Daha sonra üzerinde güncel bir antivirüs yazılımı bulunan bir disket
yerleştirin ve sabitdiskinizi virüs taramasından geçirin.
4. Eğer virüs bulunmazsa, bilgisayarınızı alıştığınız gibi tekrar sabitdiskten

çalıştırabilirsiniz. Aksi takdirde ilk olarak virüsü temizlemelisiniz.
Eğer NDOS.COM veya 4DOS.COM gibi alternatif bir komut işlemcisini

kullanıyorsanız, COMMAND.COM dosyası yerine daha önce kullandığınız
komut işlemcisini sabitdiske kopyalamalısınız.
2.4.17 Windows açılış mesajından sonra kilitleniyor
Eğer bilgisayarınız açılış sırasında bu noktaya kadar gelebildiyse, en

azından bir donanım problemi ile karşı karşıya olmadığınız için rahat bir nefes
alabilirsiniz. Bu durumda işletim sisteminin yüklenmesini, bir sürücü problemi
veya hafıza çakışması engelliyor olabilir.
Açılış dosyaları olmadan başlatmak
Söz konusu çakışmaların önünü almak için, ilk olarak işletim sisteminin
CONFIG.SYS ve AUTOEXEC.BAT dosyalarını çalıştırmasını, sorun
muhtemelen bu dosyalardan kaynaklandığı için, engellemelisiniz.
1. Bilgisayarı yeniden başlatın ve “Windows başlatılıyor…” mesajı ekrana

geldiği anda [F8] tuşuna basın. Bunun sonucunda hata çözümü için farklı
seçeneklerin bulunduğu bir menü ekrana gelecektir. Bu seçeneklerin ayrıntılı
açıklamalarını 14. bölümde bulabilirsiniz.
2. Başlangıç dosyaları CONFIG.SYS ve AUTOEXEC.BAT’ın

çalışmalarını engellemek için şimdi GÜVENLİ KİP seçeneğini çalıştırın. Bunun
sonucunda Windows, çalışması için gereken minimum bileşenlerin yüklendiği
güvenli kipte çalıştırılacaktır.
73
Windows sorunsuz bir şekilde yükleniyorsa, hatanın nedeni açılış

dosyalarından biri tarafından yüklenen bir sürücüdür. Bununla ilgili ileride
ayrıntılı bir açıklama yapılacaktır. Ancak Windows’u hemen kapatmayın.
Bilgisayarı Jaz veya Zıp Drive ile açmak
Eğer bir SCSI Jaz veya ZIP sürücünüz varsa, 1. bölümde anlatıldığı gibi
bilgisayarınızı bu cihazları kullanarak çalıştırabilirsiniz. Bunun için SCSI
kontrolörün BIOS’unda uygun değişiklikleri yapmalısınız. Örneğin, Adaptec’in
AHA-2940 modeli:
1. Açılış sırasında, Adaptec BIOS’un tanındığı anda [Ctrl]+[A] tuş

kombinasyonunu uygulayın.
2. Ekrana gelen penceredeki ADVANCED CONFIGURATION

OPTIONS menüsünü etkinleştirin.
Resim 2.10: SCSI BIOS, bilgisayarın Jaz ve ZIP sürücüleri ile açılmasını mümkün kılar.
3. Takip eden penceredeki SUPPORT REMOVABLE DISKS UNDER

BIOS AS FIXED DISKS seçeneğini işaretleyin ve [Enter] tuşuna basın. Daha
sonra BOOT ONLY öğesini seçin ve tekrar [Enter] tuşuna basın.
4. İletişim penceresini [Esc] tuşuna basarak kapatın ve yeni ayarları

kaydedin.
Bilgisayarınız artık sistemi başlatma özelliğine sahip olan Jaz ve Zıp

sürücüleri ile başlatılacaktır.
74
Windows güvenli kipte açılmıyor
Eğer Windows güvenli kipte de açılmıyorsa, sorun video modu

ayarlarından kaynaklanıyor olabilir. Bu, Windows’un açılış logosundan sonra
meydana gelir. Problemi çözmek için MSDOS.SYS dosyasının değiştirilmesi
gereklidir.
1. Windows’u SADECE KOMUT İSTEMİ modunda çalıştırın.
2. Dosyanın özelliğini “attrib –h –s c:\msdos.sys” komutunu kullanarak

değiştirin.
3. Şimdi MSDOS.SYS dosyasını bir metin editörü yardımıyla açın. Dosya

içerisindeki [Options] başlığı altına “Logo=0” satırını ekleyin.
4. Dosyayı kaydedin ve “attrib +h +s c:\msdos.sys” komutunu kullanarak

dosyanın özelliklerini orijinal haline getirin. Son olarak bilgisayarı yeniden
çalıştırın ve güvenli kipte başlatın.
Windows güvenli kipte açılmayı reddederse, ki bu durumla çok seyrek

karşılaşılır, Windows’u bunun için zorlamalısınız. Windows, bu tür sinir bozucu
durumlar için birkaç özel parametreye sahiptir. Bunun için Windows’u sadece
komut istemi modunda çalıştırmalısınız. Artık Windows’u aşağıdaki komut
örneğini kullanarak, eski dost DOS altından rahatlıkla çalıştırabilirsiniz:
Win /d: <Parametre>
Yukarıdaki komut örneğindeki <Parametre> ifadesi yerine, aşağıdaki

tablodaki parametrelerden istediğiniz bir tanesini kullanabilirsiniz.
Windows Açılış Anlamı

Parametresi
/d:f 32 Bit sürücü erişimini kapatır. Sabitdisk ile yaşanan
sorunlarda yardımcı olabilir.
/d:v Windows, kendi sürücüsü yerine sabitdisk kontrolöründeki

ROM Code’u kullanır.
/d:m Güvenli kipte açılır. Bu modda minimum standart sürücüler

yüklenirler.
/d:n Güvenli kipte açılıyormuş gibi davranır. Ancak tek farkı ağ

desteğidir.
75
/d:s F000:000 ve 1 MB arasındaki ROM adreslerini boşaltır.

Bilgisayara yeni bir kart takılması tavsiye edilir.
/d:x A000 – FFFF arasındaki hafıza bölgesinde otomatik olarak boş

alan aranmasını engeller. Bu ek kartlar için kullanılan hafıza
bölgesidir.
/d:v Sabitdisk kontrolörünün kesme istekleri (Interrupt) ROM

rutinleri tarafından yönetilir. Bu seçenek özellikle sabitdisk ile
yaşanan sorunlarda faydalıdır.
Tablo 2.1: Windows 95/98’in açılış parametresi.
“Yabancı” hafıza yönetici ile mi sorun yaşıyorsunuz?
Windows 95’in HIMEM.SYS ve EMM386.EXE araçları haricinde başka

bir hafıza yöneticisi kullanıyorsanız, bilgisayarı ilk olarak hafıza yöneticisi
olmadan çalıştırmalısınız. Bunun için hafıza yöneticisinin dokümantasyonuna
ihtiyacınız olacak. Ancak kullanılan hafıza yöneticisine bağlı olarak bu
programların kapatılması maalesef zor olabilir. Eğer kullandığınız programın
kendini kaldırma fonksiyonu varsa, kesinlikle bunu kullanmalısınız.
1. Bilgisayarı, yukarıda anlatıldığı şekilde güvenli kipte çalıştırın.
2. Başlat menüsünü açın, ÇALIŞTIR komutunu çalıştırdıktan sonra ekrana

gelen pencereye “sysedit” yazdıktan sonra TAMAM düğmesine tıklayın.
İPUCU! Windows Me altında “sysedit.exe” programı bulunmaz. Ancak başka bir

Windows versiyonundan kopyalayabileceğiniz bu programı Windows Me altında
rahatlıkla kullanabilirsiniz.
3. Sistem konfigürasyon editörü penceresinde diğerleri haricinde

CONFIG.SYS ve AUTOEXEC.BAT dosyası da yüklenir. Burada sadece hafıza
yöneticisi ile ilgili olan satırlar devre dışı bırakılacaktır. Bunun için söz konusu
satıra ilk olarak REM yazmalı ve arkasından orijinal ifade ile arasına bir boşluk
bırakmalısınız. Hangi satır ve parametreleri devre dışı bırakacağınızı veya
sileceğinizi ise hafıza yöneticisi açıklamalarından bulabilirsiniz. Bu bilgilere,
Windows Not Defteri’ni kullanarak açabileceğiniz muhtemelen başka bir
BeniOku dosyası içerisinden ulaşabilirsiniz.
4. Söz konusu değişiklikleri yaptıktan sonra dosyayı kaydedin.
5. Windows’u kapatın ve bilgisayarı standart modda yeniden başlatın.

76
Bilgisayar şimdi sorunsuz bir şekilde çalışırsa, sorunun kaynağını

buldunuz demektir. Bunun için kullandığınız hafıza yöneticilerinin BeniOku
dosyalarını dikkatli bir şekilde inceleyin. Muhtemelen Windows ile sorun giderme
hakkında aydınlatıcı açıklamalar bulabilirsiniz. HIMEM.SYS ve EMM386.EXE
yeterli olduğu için başka bir üreticiye ait hafıza yöneticilerinin kullanılması genel
olarak tavsiye edilmez. EMM386.EXE, DOS oyunlarının sorunsuz bir şekilde
çalışabilmesi için gerekli tüm şartları tek başına yerine getiriyor. Programlar ile
ilgili daha ayrıntılı bilgi için BeniOku dosyasını incelemelisiniz.
Orijinal hafıza yöneticileri ile yaşanan sorunlar
Eğer HIMEM.SYS ve EMM386 hafıza yöneticilerini kullanıyorsanız,

hatanın sorununu daha rahat bir şekilde bulabilirsiniz.
1. Bilgisayarı güvenli kipte başlatın. Bunun için yapmanız gerekenleri

yukarıda bulabilirsiniz.
2. Sistem konfigürasyon editörünü başlatın, (yukarıdaki açıklamaya

bakın).
3. CONFIG.SYS dosyası içerisinde, EMM386.EXE aracının yüklendiği

satırı arayın.
4. Bu satırda bulunan Include parametresinin (I=xxxx-yyyy) içeriğini not

edin ve daha sonra silin.
5. Dosyayı kaydedin ve Windows’u kapatın.
6. Bilgisayarı standart modda yeniden başlatın.
Eğer bilgisayar sorunsuz bir şekilde açılırsa, bir hafıza çakışması vardır.
Sadece Include parametresini kaldırdınız ve sorunu çözdünüz. Eğer birden fazla
parametre sildiyseniz, bunları tek tek yeniden girmelisiniz. Yaptığınız her
değişiklikten sonra, sorunlu satırı bulana kadar bilgisayarı standart modda
çalıştırarak kontrol edin. Sorunlu satırı silerek bilgisayarın çalışmasını
sağlayabilirsiniz.
Sorunun kaynağı başka sürücüler mi?
Eğer yukarıda anlatılanların hiçbiri sonuç vermediyse, sorun başka bir

sürücüden kaynaklanıyor olabilir.
1. Bilgisayarı bir kez daha güvenli kipte çalıştırın ve satırların önüne REM
ifadesini ekleyerek ve bir boşluk bırakarak CONFIG.SYS dosyasındaki tüm
77
sürücü isteklerini ve AUTOEXEC.BAT dosyasındaki tüm program isteklerini

engelleyin.
2. Bunun sonucunda bilgisayar standart modda sorunsuz bir şekilde

çalışmalıdır.
3. Eklediğiniz REM ifadelerini daha sonra sırasıyla (ilk olarak

CONFIG.SYS ve sonra AUTOEXEC.BAT dosyalarında) kaldırın.
4. Bilgisayar kilitlenecek olursa, sorunun kaynağı biraz önce

etkinleştirdiğiniz satırdır.
Resim 2.11: Başlangıç dosyalarındaki sürücü satırlarının çalışmasını bu şekilde engelleyebilirsiniz.
Tespit edilen sürücü veya program muhtemelen bozulmuştur ve yeniden

yüklenmesi gerekmektedir. Ancak bu programın veya sürücünün daha güncel bir
versiyonunu yüklemek isteyebilirsiniz. Ayrıca söz konusu program veya sürücü
ile karşılaşılan sorunları çözmek için bir açıklama olup olmadığını Windows’un
BeniOku dosyalarından öğrenebilirsiniz.
78
2.4.18 CD’den başlangıç
Bilgisayar CD ile başlatılamıyor
Bilgisayarın CD’den açılabilmesi için birçok şartın yerine getirilmesi

gereklidir. En önemli şart ise bilgisayarın BIOS’unun (modern anakartlar için
sorun değil) desteklemesidir. Bu desteğin var olup olmadığını BIOS ayarlarından
kontrol edebilirsiniz. Bir Award BIOS’da Advanced BIOS Features menüsü
altında BOOT DEVICE veya BOOT SEQUENCE öğelerinin bulunması
gereklidir. Bilgisayarın sürücü açılış sırasını buradan değiştirebilirsiniz. Award
BIOS’un bazı modellerinde CD sürücünün BOOT kısmında seçilmesi ve [+] tuşu
kullanılarak listenin başına taşınması gereklidir.
Eğer bir SCSI CD sürücünüz varsa, bilgisayarın CD’den açılması için

SCSI adaptörünün BIOS’unu kullanmalısınız. Bu seçeneği Adaptec kartlarında
ADVANCED CONFIGURATIION OPTIONS altında bulabilirsiniz. Burada
bulunan BIOS SUPPORT FOR BOOTABLE CD-ROM öğesinin değerini
ENABLED olarak değiştirin.
Bilgisayar her zaman CD’den açılıyor
Eğer CD sürücüde bir açılış CD’si bulunuyorsa ve CD sürücü de açılış

sıralamasında sabitdiskten önce yer alıyorsa bu fenomen ortaya çıkacaktır. Ya
açılış CD’sini CD sürücüden çıkartın ya da CD sürücü açılış sıralamasında
sabitdiskin arkasına taşıyın. Bu değişikliğin nasıl yapılacağına bir önceki bölümde
bulabilirsiniz.
2.4.19 VIA chipsetli PC yeniden açıldıktan sonra kilitleniyor
Windows altında BAŞLAT/BİLGİSAYARI KAPAT/YENİDEN BAŞLAT

komutunu kullanarak bilgisayarınızı yeniden başlatmak istediniz, ancak PC’niz
yeniden açıldıktan sonra kilitlendi. PC ancak reset düğmesine basılarak yeniden
çalıştırılabiliyor. Bu sorun VIA’nın KT133A chipsetinin VT3863A Northbridge
chip’inden kaynaklanmaktadır. Ancak bu tüm chipsetler bu konuda sorunlu değil.
Sadece, AMD’nin 133 MHz sistem hızındaki Thunderbird işlemcilerinin
kullanıldığı belirli seriler (Stepping 0’lı 1EA0 ve 1EA4) bu hataya neden
olmaktadırlar.
Sorunu çözüme kavuşturmak için sistem hızını 100 MHz’e düşürmeniz

yeterli olacaktır. Bu işlemle ilgili ayrıntılı bilgiyi anakartın el kitapçığında
bulabilirsiniz.
79
2.4.20 PC, kablosuz fare ve klavye ile çalışmıyor
Bilgisayarınızın reset düğmesine bir veya birkaç kere basmanıza rağmen

başlamayı ret etmesinin nedeni, bilgisayarınıza bağlı olan kablosuz klavye, fare
veya optik fare olabilir. Bu donanımlar, modellerine bağlı olarak oldukça yüksek
güç çekebilirler, ancak tüm anakartlar bu donanımların çalışmak için ihtiyaç
duydukları gücü karşılayamaz. Maalesef PS/2 bağlantı noktasının
spesifikasyonları da aslında sunması gereken güç hakkında bir bilgi vermez.
Ayrıca modern anakartlar bir tuşa basılarak veya fare hareketi ile sistemin
çalıştırılmasını (Wake Up fonksiyonu) sağlayabilirler. ATX güç kaynakları bu
fonksiyonun çalışabilmesi için bilgisayar kapalı dahi olsa Stand By gücü olarak
adlandırılan +5V’luk bir gerilim sunarlar. Bu, sadece 10 mA’lik olmasına rağmen
Wake Up fonksiyonu için 720 mA de sunabilir.
Test etmek için klasik bir fare ve klavyeyi PS/2 bağlantı noktasına takın ve
bilgisayarın sorunsuz bir şekilde açılıp açılmadığını kontrol edin. Eğer halen
çalışmıyorsa, sorunun nedeni farklıdır. Ancak bilgisayar sorunsuz bir şekilde
çalışmaya devam ederse, karşılaştığınız hata güce aç olan donanımlardan
kaynaklanıyor demektir.
Bilgisayarın Wake Up fonksiyonu şayet açıksa kapatın. Böylece güç

kaynağının Stand By gücü de kesilecektir. Bazı anakartlar, Wake Up
fonksiyonu kapatıldığı zaman Port’ların normal +5V gerilimi ile
beslenmelerini sağlamak için bir Jumper’a sahiptirler.
Eğer fare ve klavye PS/2 ve USB bağlantı noktaları ile de çalışabiliyorsa,
bunları USB portuna bağlayın. USB portu, Stand BY konumunda yüksek güç
sunarlar. Ancak, BIOS’daki USB Legacy Support özelliğini etkinleştirmeyi
unutmayın.
Eğer USB’de de sorun yaşıyorsanız, USB fare ve klavyeyi harici bir hub’a
bağlayın. Bu, bağlanan USB cihazlarının güç ihtiyacını üzerine alacak ve
Stand By geriliminin yükünü azaltacaktır.
Eğer hiçbir deneme işe yaramazsa, klasik fare ve klavyeniz ile çalışmaya
devam etmelisiniz.
Bilgisayar, “Windows başlatılıyor” mesajından hemen sonra kilitleniyor
Hata, bu mesajdan hemen sonra ortaya çıkarsa, bir açılış problemi değil,
aksine bir Windows problemidir. Bunun için 14. bölüme göz atmalısınız.
80
2.5 Bilgisayar yeniden açıldıktan sonra BIOS’u başlatıyor
Bir sistem kilitlenmesinden sonra veya Windows 9x normal bir şekilde

kapatılmadıysa, bilgisayar işlemci ayarlarının doğru olmadığını bildirecek ve
otomatik olarak BIOS Setup’ı açacaktır. İşlemciyi yanlış ayarlara karşı korumak
söz konusu olduğu için BIOS’daki değerlerin düzeltilmesi gerekmektedir. Ancak
BIOS, kilitlenmeleri de sistem hatası olarak algılayacak ve tüm ayarların doğru
olmasına rağmen hata mesajı verecektir. Bu sorunu çözmek için, BIOS
versiyonunu güncellemeniz gerekir.
81
82
3 3. Bilgisayar zaman zaman kilitleniyor
Kilitlenmeler bir bilgisayar sisteminin şüphe uyandıran semptomlarıdır.

Bilgisayarın ara sıra kilitlenmesi, eğer gerçekten çok seyrek oluyorsa, genellikle
“normal” bir durum olarak görülür. Ancak işler yolunda gitmiyorsa, bilgisayar
çok sık kilitlenmeye başlar. Bu durum zaman içerisinde sıkıcı bir hal almaya
başlar ve mutlaka çözülmesi gereken bir sorun olarak karşımıza çıkar.
Buradaki en önemli nokta, aramaya nereden başlanması gerektiğidir.
Seyrek karşılaşılan kilitlenmelerin nedenleri genellikle çok çeşitlidir ve sorunun
bir seferde çözüme kavuşturulabilmesi için gerçekten çok şanslı olmak gerekir.
Bu nedenle sorunun kaynağına inmek için çeşitli yöntemler kullanılır ve sorunun
bir daha ortaya çıkmaması için uğraş verilir. Ancak asıl sorun, aslında tam olarak
ne olduğu bilenemediği için genellikle karanlıkta kalır.
Bu bölümde söz konusu kilitlenmelerin sık karşılaşılan nedenlerini ele

alacağız. Ve buradaki açıklamalar sorunu çözüme kavuşturmanız için gerçekten
yardımcı olacaklar.
İlk tedbir: Donanım hızlanmasını düşürmek
Eğer sistem kilitlenmesi ile çok sık karşılaşıyorsanız, ilk olarak

Windows’un donanım hızlandırma özelliğini kapatmalısınız.
1. Bunun için BAŞLAT/AYARLAR/DENETİM MASASI komutunu

çalıştırın ve ekrana gelen penceredeki SİSTEM simgesine iki kere tıklayın.
2. BAŞARIM kartında bulunan GRAFİK düğmesine tıklayın.

83
Resim 3.1: Sık karşılaşılan kilitlenmeler sonrasında donanım hızlandırması düşürülmelidir.
3. İlk olarak DONANIM İVMESİ’ni belirleyen çubuğu en alta kadar

taşıyın.
4. Daha sonra Windows’u yeniden başlatın.
Eğer donanım ivmesini düşürdükten sonra sistem kilitlenmeleri kesilirse,

ekran kartı sürücüsünde bir sorun olabilir. Bu durumda kartınızın sürücüsünü
yenilemeyi deneyebilir veya donanım hızlandırmasını yavaş bir şekilde kademe
kademe arttırabilirsiniz. Eğer sisteminiz tekrar kilitlenmeye başlarsa, donanım
hızlandırmasının sistemin sorunsuz bir şekilde çalıştığı bir önceki kademede
kalması gereklidir.
Kilitlenmenin nedeni sıkıştırma araçları olabilir mi?
DriveSpace gibi sabitdisk sıkıştırma araçları, program kodları işletim

sisteminin derinliklerine kadar dallandıkları için bazen bilgisayarınızda sorun
yaşanmasına neden olabilirler. Açıklanamayan sistem kilitlenmeleri sonucunda,
eğer mümkünse sabitdisk sıkıştırma araçlarını kaldırmalısınız.
Söz konusu araçları kaldırdıktan sonra, çalışırken herhangi bir sorun ile
karşılaşmazsanız, hatanın nedenini buldunuz demektir. Sıkıştırma araçlarının ve
kullandığınız işletim sisteminin BeniOku dosyalarını mutlaka okuyun.
Karşılaştığınız sorunu çözmek için neler yapabileceğinizi bu dosyalar içerisinde
muhtemelen bulabilirsiniz. Ayrıca, sıkıştırma aracının söz konusu hatanın
düzeltildiği yeni bir versiyonunu da bulabilirsiniz.
84
3.1 Belirtileri gözlemek
Eğer çalışmanız devamlı olarak istenmeyen sistem kilitlenmeleri ile

kesiliyorsa, bilgisayarın kilitlenirken aynı belirtileri gösterip göstermediğini
uzunca bir süre takip etmelisiniz. Bilgisayarınız muhtemelen belirli bir zamandan
itibaren kilitlenmeye başlamış olabilir. Bu durumda, söz konusu süre içerisinde
bilgisayarınızda değişiklik olup olmadığını düşünmelisiniz.
Burada, sorunun kaynağını tespit etme konusunda sizi bir adım ileri
götürebilecek bilgiler bulabilirsiniz. Eğer kısa ipuçları sorunu çözmenize yardımcı
olamazsa, kitaptaki ilgili bölümlere göz atmalısınız. Diğer nedenlerle ilgili
ayrıntılı açıklamaları ilerleyen bölümlerde bulabilirsiniz.
Her zaman aynı programda mı kilitleniyor?
Muhtemelen program arızalanmıştır. Yeniden kurmayı deneyin.

Muhtemelen işletim sistemi veya donanımla uyum sorunları vardır. Beraber
sunulan BeniOku dosyasının açıklamalarını dikkatli bir şekilde okuyun.
Problem çözümü ile ilgili bilgileri burada bulabilirsiniz.
Hiçbir program tüm işletim sistemleri için yazılmamıştır ve bu nedenle tüm
sistemler ile çalışması beklenemez. Bu durum özellikle, işletim sisteminin
derinliklerine uzanan sistem araçları için geçerlidir. Desteklenen işletim
sistemleri hakkında bilgileri kullanım kitapçıkları veya BeniOku dosyalarında
bulabilirsiniz.
Program eskimiş veya hatalar içeriyor olabilir. Güncel bir versiyonunu temin
etmeye çalışın.
Bir virüs neden olabilir. Bilgisayarınızı güncel bir virüs tarayıcısı ile kontrol
edin.
Sorunu tek başına çözemiyorsanız, teknik servisini arayabilir veya internet
sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Her zaman aynı doküman dosyasında mı kilitleniyor?
Doküman dosyası arızalanmıştır. Çalıştığından emin olduğunuz bir yedek

dosyasını geri yükleyin.
Dosya yabancı bir bilgisayardan alındıysa muhtemelen uyumsuz, başka bir
program versiyonu ile oluşturulmuştur. Dosyayı oluşturulduğu mod ile
yükleyin veya kullandığınız program versiyonu ile uyumlu bir dosya temin
edin.
Dosya, özel makrolar veya biçimlendirmeler içeriyorsa muhtemelen bir
program hatası vardır. Program açıklamalarını ve BeniOku dosyalarını
okuyun. Problem çözümü ile ilgili bilgileri burada bulabilirsiniz.
Eğer herhangi bir çözüme ulaşamazsanız üretici ile temasa geçebilirsiniz.
85
Bilgisayar konumunu kontrol etmek

Ayrıntılı bilgi için 3.5 numaralı bölüme bakın.
Belirli bir zamandan sonra kilitlenmeye başladı
İşletim sisteminin veya bir programın konfigürasyonu değiştirilmiş olabilir

(yeni sürücü, yeni program, yeni ayarlar). Söz konusu değişiklikleri geri alın.
Windows güncellemesi sırasında rahatlıkla sorun çıkabilir. Donanım
bileşenleri çalışmayabilir ya da varolan eski bir sürücü yüzünden
bilgisayarınız kilitlenebilir. Kullandığınız tüm donanım sürücülerinin yeni
işletim sistemi ile uyumlu olup olmadığını kontrol edin.
Yeni bir yazılım yüklediniz (sürücü veya program) ve bunun sonucunda hatalı
konfigürasyon yapıldı veya donanım veya işletim sistemi ile uyumlu olmayan
bir şeyler var. Program açıklamalarını ve BeniOku dosyasını gözden geçirin.
Yeni bir donanım yüklenmiş olabilir. Söz konusu donanımın konfigürasyonu
yanlış yapılmıştır veya sürücüsü doğru yüklenmemiştir. Ancak uyumsuzluk da
olabilir. Kitapçığını ve BeniOku dosyasını mutlaka okuyun. Gerekirse satın
aldığınız firmaya başvurun.
Bilgisayarınızın yerini değiştirmiş olabilirsiniz. Şimdiki muhtemelen çalışması
için uygun olmayabilir. Bunun için bir önceki başlığa bakın.
Bilgisayarınıza virüs bulaşmış olabilir. Bilgisayarınızı güncel bir virüs tarama
programıyla mutlaka kontrol edin.
Bilgisayar belirli bir donanım kullanıldığında kilitleniyor
Donanım bileşenlerinin konfigürasyonu yanlış yapılmıştır. Donanım ve

yazılımla ilgili tüm ayarları ve konfigürasyon seçeneklerini bir kez daha
gözden geçirin, (kaynak çakışması, yanlış Jumper ayarları).
Sürücüler, işletim sistemi veya diğer donanımlar ile uyumsuz olabilirler.
Açıklamaları ve BeniOku dosyasını dikkatli bir şekilde gözden geçirin.
Kullanılan donanım arızalı olabilir. Bunu kontrol edin.
Sabit bir belirtisi yok
Sorunun nedeni bir virüs olabilir. Bilgisayarınızı güncel bir virüs tarama
programıyla mutlaka kontrol edin.
Eğer hiçbir şey sonuç vermezse Windows’u tamamen yeniden kurun.
Yeni kurulum da yeterli olmazsa, geriye sabitdiski biçimlendirip işletim
sistemini yeniden kurmaktan başka bir yol kalmıyor. Daha sonra doküman
dosyaları hariç, herhangi bir sistem yedeğinizi geri yüklemeyin.
86
EIDE sabitdiskin Ultra DMA modu veya Busmastering’i sorunlu
EIDE sistemlerindeki Busmastering ve Ultra DMA modu, sağladığı

yüksek veri aktarım hızı ile kullanıcıların yüzünü güldürür. Ancak bu hızlandırıcı
etkenler veri kaybına, bunun sonucunda ortaya çıkan sistem kilitlenmeleriyse
pahalıya mal olabilir.
Ultra DMA modundaki yüksek veri aktarım hızı, kablo uzunluğu ve kalitesi
konusunda da beklentilerin yüksek olmasına neden oluyor. Normal
PIOMode’unda sorunsuz bir şekilde çalışılabilmesine rağmen, Ultra DMA
modu düşük kaliteli kablolarda problem yaşanmasına neden olabiliyor.
Ultra DMA moduna sahip olmayan diğer eski sabitdiskler, örneğin bazı eski
Samsung modellerinde olduğu gibi, bir firmware hatası nedeniyle
Busmastering ile sorunlar yaşayabiliyorlar. Bu nedenle Busmaster sürücüsü
kullanıldığında bilgisayar kilitleniyor.
Ultra DMA modunun kullanıldığı overclock yapılmış bilgisayarlarda daha da
dikkatli olunması gerekiyor. Overclock sonucunda PCI Bus ve buna bağlı
olarak EIDE chip’i de overclock oluyor. Bu durum, kullanılması performans
sağlayan Ultra DMA modunun veri kaybına neden olmasını sağlayabiliyor.
Eğer Busmastering’den kaynaklanan sorunlar yaşıyorsanız, Windows 95
Release 2.0’dan itibaren ve Windows 98/Me’de Aygıt Yöneticisi’ni kullanarak
bu özelliği kapatabilirsiniz. Donanım ağacı üzerinde bulunan DİSK
SÜRÜCÜLERİ başlığının önündeki artı işaretine tıklayın. Ekrana gelen
listeden istediğiniz sabitdiski seçin ve ÖZELLİKLER düğmesine tıklayın.
AYARLAR kartındaki Busmastering sürücüsünü DMA alanında devre dışı
bırakabilirsiniz.
DİKKAT! Windows 95 OEM Release 2.0’dan itibaren bir Busmaster sürücüsüne

sahiptir. Söz konusu sürücünün ortaya çıkardığı EIDE Bus’daki aktarım sorunları
da kilitlenmelere neden olabilir. Ancak Microsoft bunun için de bir yama
geliştirdi. Bu yamayı gerekirse Microsoft’un web sayfasından temin edebilirsiniz.
3.2 Bilgisayar tepki vermiyor veya kendisi yeniden açılıyor
Bir çok kilitlenme sırasında ekran donar ve bilgisayar hiçbir işleme cevap
vermez. Fare imleci ara sıra hareket edebilmesine rağmen tıklamaya cevap
vermez. Bilgisayar bir ölü sessizliğine bürünür.
3.2.1 Görev Yöneticisi’ni etkinleştirmek
Windows altında sorun yaladığınız zaman ilk olarak Görev Yöneticisi’ni

çalıştırmayı deneyin.
87
1. Bunun için [Ctrl]+[Alt]+[Delete] tuş kombinasyonunu uygulayın.
Resim 3.2: Görev Yöneticisi, Windows altındaki işlemleri kontrol eder.
2. Mümkün olursa söz konusu görevi (bu, o an üzerinde çalıştığınız

programdır) seçin ve ardından GÖREVİ SONLANDIR düğmesine tıklayın.
3. Windows, bunun sonucunda cevap vermeyen programı kapatmaya

çalışacaktır. Eğer program başarılı bir şekilde kapatılabilirse, Windows çalışma
ortamına geri dönersiniz. Bu sırada kaydedilmemiş veriler kaybolacaktır.
4. Görev Yöneticisi de cevap vermezse, geriye kasadaki reset düğmesine

basarak, bilgisayarı kapatıp yeniden açmaktan başka bir seçenek kalmıyor.
3.2.2 DRAM ve SRAM Timing ayarlarını yükseltmek
Bilgisayar kilitlenmesinin diğer bir nedeni de hafıza yapıtaşlarının veya

cache denetiminin programlanmasındaki hatalı Timing ayarları olabilir. Bununla
ilgili konfigürasyon seçeneklerini bilgisayarın BIOS Setup’ında bulabilirsiniz.
Konfigürasyon ile ilgili BIOS öğeleri, BIOS üreticisi veya chipsete göre farklılık
gösterdiği için bu konuda anakartınızın el kitapçığından faydalanmanız gerekiyor.
88
Bu işlem biraz karmaşık olduğu için konuya hakim bir tanıdığınızdan yardım
almanız daha iyi olacaktır.
1. Bilgisayarı yeniden başlatın ve sistem açılırken BIOS Setup’ı

etkinleştirin.
2. BIOS Setup’ında DRAM Timing ile ilgili kısmı açın. Bu bölüm Award
BIOS’da CHIPSET FEATURES SETUP MENU olarak adlandırılır. Eğer başka
bir BIOS kullanıyorsanız, söz konusu bölüm benzer bir isme sahip olacaktır.
3. WAIT STATES, DRAM REFRESH, CACHE CYCLES, BURST

CYCLE ve benzeri ayarları arayın.
Resim 3.3: Award BIOS’un Timing seçenekleri tecrübe edilmelidir.
4. Burada, eğer mümkünse daha uzun bir devir seçin. Örneğin, “1WAIT
STATE” yerine “2 WAIT STATES” seçebilirsiniz. Burst konfigürasyonu için de
“3-1-1-1” yerine “4-1-1-1” seçin ve bunun gibi değişikler yapın.
5. Değiştirdiğiniz ayarları kaydedin ve bilgisayarı yeniden başlatın.
Eğer şanslıysanız bilgisayarınız artık kilitlenmeyecektir. Ancak CMOS

RAM ayarlarında yaptığınız değişiklikleri her ihtimale karşı yazdırmalısınız.
Yazıcı çıktısını nasıl alabileceğinizi 1.3 numaralı bölümde bulabilirsiniz.
Bilgisayar kilitlenmeye devam ederse ayarları tekrar yükseltin.
89
3.2.3 SD-RAM hafıza zamanlamasındaki özel durumlar
Bilgisayarınızda SD-RAM modülleri kullanıyorsanız, bunlar modül

hakkındaki verilerin saklandığı SPD-EEPROM’lara sahiptirler ve bazı eski BIOS
versiyonlarında söz konusu EEPROM’ların okunması konusunda sorunlar ortaya
çıkabilir. Bu noktada kullanıcının yardımına ihtiyaç duyulur. SD-RAM
modüllerinin olduğu bilgisayarlarda CHIPSET FEATURES veya CHIP
CONFIGURATION menülerindeki CAS LATENCY ayarlarını kontrol edin. PC-
100 modellerinde bu değerin “3” olması gereklidir. Daha hızlı modüller ise “2”
değeri ile sorunsuz bir şekilde çalışabilirler. Kullanılacak minimum değer bazı
modüllerin üzerinde CL2 veya CL3 olarak belirtilir.
3.2.4 Hafıza arızası mı?
Kilitlenmelerin nedeni arızalı bir hafıza modülü de olabilir. Başka bir

neden tespit edemeyenler, arızalı olması muhtemel modülü nasıl tespit
edebileceklerini 2.4.3 numaralı bölümde bulabilirler.
Cache hafıza da sistem kilitlenmelerine neden olabilir. Bunu kontrol etmek

için L2 cache’i BIOS’dan rahatlıkla kapatabilirsiniz. Eğer bunun sonucunda
kilitlenmeler kesilirse, sorun cache hafızadan kaynaklanıyor demektir.
3.2.5 L2 Cache ayarlarını kontrol etmek
Hata mesajı olmayan veya ciddi bir istisnai kilitlenme BIOS’daki bir
yanlış konfigürasyondan kaynaklanıyor olabilir. L2 Cache’in hangi kullanım türü
ile çalıştırıldığını BIOS FEATURE SETUP’dan kontrol edin. Buradaki WRITE
BACK değerini bulun ve bunu WRITE THROUGH olarak değiştirin. Bu değer
kullanılan BIOS’a göre farklı bir isme sahip olabilir veya anakart üreticisi söz
konusu ayara ulaşılmasını engellemiş olabilir.
3.2.6 Bağlantı sorunları
Seyrek karşılaşılan bazı kilitlenmelerin nedeni kullanılan hafıza

modüllerindeki bağlantı problemleri olabilir. Hafıza modülünü dikkatli bir şekilde
çıkartın, parça bırakmayan bir bez ile temizleyin ve yerine tekrar yerleştirin.
Ancak bu sırada modülün zarar görmemesi için statik olarak yüklenmemesine
dikkat edin.
90
3.2.7 Hafıza özelliklerini kontrol etmek
Kullanılan hafıza özelliklerinin de sisteminizle uyumlu olup olmadığını

kontrol edin. 133 MHz’lik çalışma hızına sahip bir sistemde bir PC 133 modülü
kullanılması gereklidir. Modül ile ilgili bilgileri üzerindeki etikette bulabilirsiniz.
Modern SD-RAM’ler ise, hafıza modülüne ait teknik bilgilerin üzerinde
saklandığı EEPROM’lara sahiptirler. Uygun araçlar yardımıyla buradaki bilgileri
de okuyabilirsiniz.
3.2.8 Anakart ve hafıza modülleri anlaşamıyorlar
Kilitlenmelerin bir diğer, ancak seyrek karşılaşılan, nedeni ise anakart ve

üzerinde kullanılan hafıza modülleri arasındaki uyumsuzluktur. Buradaki sorun
zamanlama veya programlamadan kaynaklanıyor olabilir. Hafızanın bir Memory
Controller tarafından denetlenmesi, sorunun kaynağını tespit edebilir. Problem,
Windows altındaki kilitlenmelerin ve koruma hatalarının sadece bazı
programlarda ortaya çıkmasına neden olabilecek kadar karmaşık olabilir.
1. Bilgisayarın Setup’ından yenileme türünü değiştirin. Konfigürasyonu

HIIDEN, CONCURRENT veya CAS BEFORE CAS olarak değiştirin.
2. Eğer değişiklik istenen sonucu vermezse, kullandığınız hafızayı, eğer

mümkünse bir tanıdığınızınkilerle değiştirin.
3. Bilgisayarınız yeni hafıza modülleri ile sorunsuz bir şekilde çalışırsa ve

tanıdığınızın bilgisayarında da sorun yaşanmazsa, sahip olduğunuz modüller
anakartınız ile uygun değildir. Bunun için hafıza modüllerini veya anakartı satın
aldığınız firmaya başvurabilirsiniz.
4. Tanıdığınızın bilgisayarı şayet hafıza modülleri değiştirildikten sonra

kilitlenmeye başladıysa, muhtemelen hafıza modülleriniz arızalıdır. Eğer sizin
bilgisayarınız kilitlenmeye devam ederse de, anakartınızı değiştirmek zorunda
kalabilirsiniz.
Özellikle, 100 MHz’den daha yüksek çalışma hızına sahip modern

anakartlarda bu tür sorunlar ile karşılaşabilirsiniz. Tüm SD-RAM modülleri söz
konusu yüksek çalışma hızları için uygun değildir. Bu durumda deneme amacıyla
sistem hızını düşürmelisiniz. Bununla ilgili ayrıntılı bilgiye anakartınızın
kitapçığından ulaşabilirsiniz.
91
3.2.9 Yanlış FSB hızı
Modern bilgisayar sistemlerinde FSB hızı ile hafıza yollarının hızı

arasındaki bağlantı ayarlanabilir. Ancak bunun için tarifler aynı değildir. Bazen
FSB -33 MHz veya +33 MHz olarak adlandırılabilir. Alternatif olarak 4/3, 3/3
veya 2/3 gibi orantısal değerler de verilebilir. Ancak kullanılan işlemciye bağlı
olarak tüm kombinasyonlar mantıklı olmayabilir. Eğer burada yanlış değer
seçilirse, bilgisayarın kilitlenmesi önlenemez. Özellikle 100 MHz’lik hafıza
modüllerinin 133 MHz FSB hızına sahip sistemlerde kullanılması kritiktir.
Burada, hafıza ile FSB hızı aynı seçilirse bilgisayar, kullanılan modülün kalitesine
bağlı olarak sistem açıldıktan hemen sonra veya bir süre sonra kesinlikle
kilitlenecektir.
3.2.10 AMD işlemcili bilgisayarlar için hata düzeltme
VIA’nın Apollo Chipset’indeki hata
VIA’nın Apollo KT 133A chipseti, AMD Athlon ve Duron işlemcileri

destekliyor. Hata ise Southbridge Chip 686B’de (chip’in tam ismi VIA82C686B)
bulunuyor. Southbridge, PCI Device olarak Northbridge’e bağlanmıştır ve her iki
IDE kanalı ile USB bağlantı noktasının kullanım görevini üstlenmiştir. Hata, her
iki IDE kanalı arasında veri aktarımı yapılırken PCI Bus’da oluşan ağır yük
sonucunda ortaya çıkıyor. Bunun sonucunda bilgisayar kilitleniyor ve ekran
donuyor. Bu hata nedeniyle dosyalar hasar görebiliyor ve en kötü durumda
partisyon tablosu ve kurulu olan işletim sistemi siliniyor ve tüm veriler
kurtarılması mümkün olmayan bir şekilde siliniyorlar.
VIA, bu sorunun BIOS’daki bir hatadan kaynaklandığını dile getiriyor ve

www.via.com.tw adresindeki internet sayfasında bir BIOS güncellemesi sunuyor.
Bu sayfada sorun hakkında ayrıntılı bilgi edinebilir ve bilgisayarınızın da bu tür
bir risk taşıyıp, taşımadığını öğrenebilirsiniz.
Bilgisayarınızda sadece bir sabitdisk ve bir CD sürücü bulunuyorsa, her iki

aygıtı da ilk IDE portuna bağlayın. Ancak bu durumda CD sürücü,
sabitdiskinizi frenleyebilir.
Sisteminizde iki taneden fazla sürücü bulunuyorsa, ikinci IDE portunu PIO
modunda çalıştırın. Bu işlemi Aygıt Yöneticisi’nden gerçekleştirebilirsiniz.
Buradaki aygıt listesindeki DİSK SÜRÜCÜLERİ başlığını üzerine iki kere
tıklayarak açın. Artık istediğiniz sürücünün üzerine iki kere tıklayarak
ÖZELLİKLER’ine ulaşabilir ve AYARLAR kartından DMA erişimini
kullanım dışı bırakabilirsiniz. Ancak bu işlem sistem performansını olumsuz
etkileyecektir.
92
Birçok anakart üzerinde Promise veya Highpoint’in ayrı bir IDE chip’i
bulunur. İkinci IDE portundaki sürücüleri çıkartın ve bunları diğer IDE
kontrolöre bağlayın. Bunlar, Southbridge hatasından etkilenmezler. Bunun için
Soutbridge’deki ikinci IDE portunun BIOS’dan kapatılmasının etkili bir
çözüm olacağını göz önünde bulundurmalısınız.
BIOS ayarlarını gerektiği gibi değiştirin. Eğer bu ayarlar BIOS’dan
değiştirilemiyorsa www.h-oda.com adresindeki WPCRSET aracından
faydalanabilirsiniz. Gerekli değişiklikleri bu araç yardımıyla rahatlıkla
yapabilirsiniz.
PCI Delay Transaction Enabled

PCI-Master Read Caching Enabled
PCI Latency <32
Mümkün olduğu sürece BIOS’unuzu güncelleyin. Bu konu ile ilgili daha

ayrıntılı bilgiye www.via.com.tw adresinden ulaşabilirsiniz.
VIA, kendi donanım sayfasında (www.viahardware.com) Windows
9x/Me/2000 için bir yama sunuyor. WPCRSET aracını kullanarak BIOS
ayarlarında yaptığınız değişiklikleri geri almalısınız, aksi takdirde söz konusu
yama çalışmayacaktır.
AMD K7 (Athlon) bilgisayarlarda yanlış hafıza zamanlaması
AMD’nin Irongate chipseti kalitesiz PC-100 modülleri veya hatalı

zamanlama ayarları söz konsu olduğunda çok hassas davranıyor. Bu tür
durumlarda sistem kilitlenmelerine neden oluyor. Chipset’in RAM modüllerinin
otomatik olarak okunmasında da olduğu için söz konusu otomatik okuma
fonksiyonunun kapatılması ve değerin manuel olarak girilmesi gereklidir. Bu
nedenle ADVANCED CHIPSET altındaki SDRAM TIMING SETTING BY
seçeneğinin MANUAL olarak değiştirilmesi gereklidir. Söz konusu seçenek, bazı
BIOS versiyonlarında CONFIGURE TIMING BY SPD olarak adlandırılır ve
DısabLED olarak ayarlanması gereklidir. Atık zamanlama değerlerini istediğiniz
gibi belirleyebilirsiniz:
AMD güvenli bir konfigürasyon için aşağıdaki ayarları sunuyor:

TCL (CAS Latency) 3 Cycles
TRP (RAS Precharge) 3 Cycles
TRCD (RAS to CAS Latency) 3 Cycles
TRC (Bank Cycle Time) 8 Cycles
TRAS (RAS Active Time) 7 Cycles
PH Limit (Page Limit Hit) 32 Cycles
IC (Idle Cycle Limit) 8 Cycles
93
Ancak tüm BIOS Setup’ları söz konusu değerlerin serbest şekilde

seçilmesine izin vermezler veya seçeneklerin farklı isimleri vardır.
Athlon, Interrrupt Sharing ile sorun çıkartıyor
MAS veya VIA Chipset kullanıyorsanız, AGP yuvası 1 ve 5 numaralı PCI

yuvaları ile aynı kesme isteğini paylaşır. AGP yuvası dolu ise söz konusu PCI
yuvalarının normalde boş kalması gereklidir. Burada sadece kendi kesme isteğine
sahip olmayan kartların, örneğin Vodoo 2, bulunması gerekir.
AMD’den ipucu: Güvenli ve sağlam bir Athlon sistemi için gerekli

bilgilere ve ipuçlarına www1.amd.com/athlon/config internet sayfasından
ulaşabilirsiniz. Aynı adresten Duron ile ilgili bilgilere de ulaşabilirsiniz.
Yüksek değerli güç kaynağı
AMD işlemcili bilgisayarların sorunsuz bir şekilde çalışabilmesi için

yüksek değerli bir güç kaynağına ihtiyaç vardır, (en azından 300 watt).
3.3 Bilgisayar “PARITY CHECK” hatası veriyor ve kilitleniyor
Parity Check, RAM içerisindeki verilerin kontrol edilmesidir. Eğer kontrol

ile ilgili bir uyumsuzluk tespit edilirse, bir hata mesajı verilir ve bilgisayarın
çalışması durdurulur. Hatalı operasyonlar da sistemin kilitlenmesine neden
olabilir. Bu durumda bilgisayarın yeniden çalıştırılması için reset tuşuna basılması
gerekir. Bu hatanın çeşitli programlarda sıkça ortaya çıkmasının arkasında farklı
nedenler olabilir?
Hafıza yapıtaşı mı arızalı?
Hafıza modülleri sıcaklık değişimlerine ve kullanıldıkları süreye bağlı

olarak zamanla aşınırlar. Modüllerin montajı veya sökülmesi sırasındaki
elektrostatik yüklemeler de parçanın zarar görmesine neden olabilirler. Arızalı
hafıza modülünü nasıl bulabileceğiniz 2.4.3 numaralı bölümden okuyabilirsiniz.
3.4 Bilgisayar, belirli program ve işlemlerde kilitleniyor
Eğer bilgisayarınız devamlı olarak aynı programda kilitleniyorsa, söz

konusu uygulama ile ilgili olarak yolunda gitmeyen bir şeyler olduğunu
düşünebilirsiniz. Ancak kilitlenmelerin başka bir nedeni de olabilir.
94
BeniOku dosyasını okumak
Hemen hemen tüm programların BeniOku dosyaları vardır. Bunlar metin

dosyalarıdır ve genellikle BeniOku.TXT, READ.ME, INFO.DOC veya benzeri
isimlerle anılırlar. Bu dosyalarda genellikle karşılaşılması muhtemel sorunlar
hakkında açıklamalar bulunur. Örneğin, bu dosyalarda programın çalışırken sorun
çıkartması muhtemel sürücü ve TSR programlarının bir listesi bulunur. Ayrıca
programın uyumlu olmadığı donanımları da bu dosya içerisinde bulabilirsiniz.
Karşılaşabileceğiniz sorunların çözüm yöntemleri de genellikle bu dosyalar
içerisinde bulunur. Eğer çalıştığınız program bilgisayarınızın kilitlenmesine neden
oluyorsa, ilk olarak BeniOku dosyasını mutlaka incelemelisiniz.
Donanım uyumsuzluğu mu?
Çok seyrek karşılaşılmasına rağmen sorunun nedeni bu uyumsuzluk

olabilir. Şayet donanıma çok yakın bir program kullanılsa dahi donanımlarla ilgili
tüm sorunlar çözülemez. Bu tür programların varolan tüm donanımlar ile test
edilmesi mümkün değildir. Sahip olduğunuz egzotik bir SCSI kontrolör veya ağ
kartınız, kullandığınız programın sorun çıkartmasına neden olabilir. Bu durumda
da kullandığınız programın BeniOKu dosyasını dikkatli bir şekilde
incelemelisiniz.
Program mı eski?
Bu seçeneği özellikle eski programlarda kesinlikle göz ardı etmemelisiniz.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta, kilitlenmelerin yeni bir donanım aldıktan
sonra meydana gelip gelmediğidir. Bu durumda kullandığınız eski programın yeni
donanımınızla beraber çalışamadığı veya donanımın yeni sürücüsü ile sorunlar
yaşadığı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu durumda mümkünse programın yeni
versiyonunu edinmelisiniz.
Programda mı hata var?
Eğer yukarıda değinilen nedenlerin hiç biri yoksa ve siz de başka bir sorun
kaynağı bulamadıysanız, programda bir hata (bug) olduğunu göz önüne
almalısınız. Bu durumda yazılım üreticisi ile bağlantı kurun. Burada, bilgisayar
konfigürasyonunuz, CONFIG.SYS ve AUTOEXEC.BAT açılış dosyalarının
içerikleri ve bilgisayarın kilitlenmesi için mümkün olan şartlar sorulacaktır. Bu
bilgileri bağlantıya geçmeden önce toparlamalısınız. Firma, karşılaştığınız
problemin diğer kullanıcılar tarafından bilinip bilinmediğini de araştırmak
isteyebilir. Bunun sonucunda muhtemelen sorununuzu nasıl çözebileceğiniz
95
anlatılır veya size BugFix (düzeltilmiş bir program versiyonu) olarak adlandırılan
bir güncelleme sunulabilir.
Windows 95, Geri Dönüşüm Kutusu’na erişildiğinde kilitleniyor
Windows, Geri Dönüşüm Kutusu’na erişildiği zaman “Explorer.exe

caused an invalid page fault in module kernel32.dll” mesajı ile kilitleniyorsa,
sorun MSVCRT40.DLL dosyasından kaynaklanıyor demektir. Bu dosya bir
kurulum sırasında başka bir program tarafından değiştirilirse, yukarıda belirtilen
hata mesajı ekrana gelir. Söz konusu sorunu çözmek için aşağıdaki işlemleri
yerine getirmelisiniz:
1. Bilgisayarı MS-DOS modunda başlatın ve Windows\System klasöründe

bulunan MSVCRT40.DLL dosyasını silin.
2. Windows 95’i yeniden başlatın ve daha sonra orijinal dosyayı

Windows\System klasörüne yeniden kopyalayın. Dosyanın geçerli bir
versiyonunu, MS Office 7.0, Windows 95 (OSR 2.0), MS PLus PAck ve 3.01
versiyonundan itibaren MS Internet Explorer programlarında bulabilirsiniz.
Fare hareketi ile bilgisayar kilitleniyor
Bu durum bir Soundblaster Live! ile PS/2 farenin yan yana kullanıldığı
sistemlerde ortaya çıkabilir. Ses kartının kurulumu sırasında, eski oyunların
çalışabilmesi için bir ISA ses kartını emüle eden bir sürücü yüklenir. Bu durum
bazı bilgisayar sistemlerinde, farenin IRQ10’u tekrar bulması ile sorunlara neden
olabilir. Söz konusu sorunu ortadan kaldırmak için BIOS’daki PCI/PNP SETUP’ı
değiştirmelisiniz. Emülasyon tarafından kullanılan kaynakları (standart olarak
IRQ 5, DMA 1 veya 3) LEGACY ISA (örneğin, AWARD BIOS’da) veya USED
BY ISA olarak rezerve etmelisiniz. SB16 sürücüsü bu ayarlar ile kendi standart
değerlerini elde eder. Alternatif olarak, Denetim Masası’ndan güncel donanım
profilini değiştirerek Soundblaster 16 emülatörünü de kapatabilirsiniz.
Bilgisayar 3B uygulamalarını çalıştırmıyor
Bilgisayarın güç kaynağı yetersizdir. Güç kaynağının 5 voltluk çıkışı AGP

kartı ile aşırı yüklenir ve bu durumda güç kaynağının daha kuvvetli olan yenisi ile
değiştirilmesi gereklidir.
Bilgisayar 3B uygulamalarda (örneğin, güncel oyunlar) düzenli olarak

kilitleniyorsa ve ekran kartı sürücüsünün güncellenmesi de bir sonuç vermiyorsa,
sorunun düşük kapasiteli bir güç kaynağı nedeni ile ortaya çıktığı düşünülebilir.
96
Bilgisayarın güç kaynağı ile ilgili değerlerini kasasını açarak, söz konusu
kaynağın üzerinden tespit edebilirsiniz. Ancak buradaki yalın bilgiler her zaman
tek başına yeterli olmaz. Her bir gerilim çıkışının maksimum akım değerlerinin de
bilinmesi gereklidir. Buradaki 5 voltluk çıkışın ise özel bir anlamı vardır. Ancak
birçok anakart, modern ATX güç kaynaklarının söz konusu çıkış gerilimini
sunmasına rağmen AGP kartları için 5 voltu 3.3 voltluk besleme gerilimine
dönüştürürler. Güncel işlemcilere ve hızlı ekran kartlarına sahip modern
anakartlar ise 5 voltluk gerilimden elde edilen 12 A haricinde çalışmazlar. Bunlara
sabitdisk, CD-Rom sürücü veya yazıcı gibi kurulu diğer cihazlar da eklenir.
Maksimum akım çıkışının tüm güç kaynaklarının kasasının üzerinde bulunması
gereklidir. Modern sistemler için en az 15 A olması gereken bu değerin 20 A veya
daha üstünde olması daha sağlıklı olacaktır. Eğer güç kaynağınızın kapasitesi
düşükse daha kuvvetli bir yeni kaynak ile değiştirilmesi gereklidir.
Sorunun nedeni her zaman güç kaynağı değildir. Bazen AGP slotunun
anakart üzerindeki gerilim düzenleyicisi de yetersiz veya aşırı ısınıyor olabiliyor.
Tecrübeli kullanıcılar bu problemi eski gerilim düzenleyicisini kuvvetli bir yeni
model ile değiştirerek çözebilirler. Paralel olarak yeni bir düzenleyici bağlanması
da mümkündür. Alternatif olarak gerilim ihtiyacını direkt olarak ATX güç
kaynağının 3.3 voltluk çıkışından sağlayabilirsiniz. Ancak bu işlem karışık ve
tehlikelidir. Bunun için anakartı veya ekran kartını değiştirmek daha sağlıklı bir
çözüm olur. Bazı ekran kartlarının üzerinde, ihtiyaç duydukları 3.3 voltluk AGP
gerilimini kendi oluşturan özel düzenleyicileri vardır.
3.5 Bilgisayar bir süre çalışıyor ve ardından kilitleniyor
Bu, oldukça basit bir nedeni olan bir sorundur. Söz konusu kilitlenmelerin
nedeni genellikle sistemin veya tek bir sistem bileşenin aşırı ısınmasıdır.
Bilgisayarın yeri mi yanlış?
Bilgisayarınız bir ısı kaynağının yakınlarında yer alıyorsa veya direkt

olarak güneş ışığına maruz kalıyorsa, en kısa sürede daha uygun bir yer
aramalısınız. Bu durumda havalandırma sistemi, dışarıdan aldığı havada belirli bir
sıcaklığa sahip olacağı için kasa içerisindeki sıcaklığı etkili bir şekilde düşüremez.
Bunun sonucunda kasa içerisindeki parçaların aşırı ısınarak çalışmaları aksayacak
ve bilgisayar kilitlenecektir. Bilgisayarınızda kalıcı hasarlar oluşmaması için ısı
kaynaklardan uzak durmalısınız. Aynı durum monitör, yazıcı ve diğer harici
donanımlar için de geçerlidir.
Bilgisayarınızı koymak için yanlış bir yer seçerek bilgisayarınızın

ömrünün ciddi şekilde kısalmasına neden olabilirsiniz. Buzdolapları ve ısı
97
kaynaklarına aşırı yakın yerler, uygun değildir. Bu cihazlar tarafından çıkartılan

sıcak hava bilgisayar tarafından emilir. Bu da bilgisayarınızın bir süre sonra
kilitlenmesine neden olur. En kötü ihtimalle donanım bileşenlerinde kalıcı
hasarlar meydana gelebilir.
Ayrıca havalandırma sisteminin kasanın içerisindeki hava sirkülasyonunu

sağlıklı bir şekilde sağlayabilmesi için bilgisayarın duvara çok yakın olmaması
gerekir.
Yaşa bağlı ısınma?
Elektronik parçaların, ısı değişimlerine bağlı olarak bir eskime payları

bulunur. Donanım bileşenlerinin yapıtaşları birkaç sene sonra aşırı yük
taşıyamamaya başlarlar. Bunun sonucunda uzun çalışma süreleri sonrasında
bilgisayarın kilitlenmesi kaçınılamaz bir hal alır. Bir veya daha çok chip rahatlıkla
ısınabilir ve artık görevlerini yerine getiremezler. Bilgisayarı yeniden başlattığınız
zaman sistem sorunsuz bir şekilde çalışır. Ancak kilitlenme aralıkları zaman
içerisinde hissedilir derecede azalır. Bunun sonucunda, elektronik bileşenlerin
tekrar soğuması için bilgisayarın kapatılması gerekir. Bu durumda hemen
çalışmaya başlamak mümkün olmaz. Isınan parçaların daha çok soğuması için
sıcaklık düşürücü özel spreylerin kullanılması yardımcı olabilir. Ancak bu kalıcı
bir çözüm değildir. Bunun için en iyi çözüm anakartın veya kilitlenmeye neden
olan diğer kartların yenisi ile değiştirilmesidir.
İşlemci fanı mı arızalı?
Yüksek çalışma frekanslarına sahip işlemcilerin kullanıldığı

bilgisayarlarda ciddi bir sorunla karşılaşabilirsiniz. Bu tür bilgisayarlarda devamlı
işlem yapan işlemciyi soğutmak için bir işlemci fanı vardır veya mutlaka
bulunmalıdır. Ancak maliyeti düşürmek için genellikle kısa bir süre sonra
arızalanabilecek ucuz fanlar kullanılır. Fanın arızalandığını, çıkardığı aşırı yüksek
seslerden fark edebilirsiniz. Bu durumda fan istenilen devir hızına çıkamayacak
ve dolayısıyla işlemciyi de yeteri kadar soğutamayacaktır.
İşlemci fanının düzgün çalışıp, çalışmadığını kesinlikle kontrol etmeli ve

gerekirse ileride işlemciye kalıcı bir zarar vermemesi için değiştirmelisiniz. Eğer
fan, işlemciye yapıştırılmışsa, değiştirmek için bir uzmandan yardım alabilirsiniz.
Bilgisayar mağazalarından veya elektronik dükkanlarından yeni ve kaliteli bir fan
satın alabilirsiniz.
Eğer işlemcinizin üzerinde fanı olmayan sadece pasif bir soğutucu parça
bulunuyorsa, fana sahip yeni bir model ile değiştirmelisiniz.
98
İşlemci aşırı sıcak
Bilgisayarınızın tekrar devamlı olarak kilitlenmeye başlaması, işlemcinin

aşırı ısınmasından kaynaklanıyor olabilir.
İşlemci fanı daha önce de anlatıldığı gibi arızalı olabilir.

Fanın gücü yetersizdir ve ortaya çıkan sıcaklığı tam anlamıyla
soğutamıyordur. Eğer işlemcinin soğutma parçası parmağınızı
dokundurduğunuzda aşırı sıcaksa, kesinlikle daha kuvvetli bir model ile
değiştirilmesi gereklidir.
İşlemcinin çalışma hızının ve besleme geriliminin doğru ayarlanıp
ayarlanmadığını kontrol edin. Yüksek çalışma hızı veya besleme gerilimi
(örneğin, 3.3 yerine 3.52) işlemcinin kritik sıcaklıklara ulaşmasına neden
olabilir. Özellikle core gerilimleri devamlı düşen modern işlemciler bu
durumda tehlikelidirler.
İşlemci ve soğutucu parça arasında kesintisiz bir bağlantı olmasına dikkat
edin. Bunun için bir ısı iletici macun veya folyo yardımcı olabilir.
Kasanın için çok dar
Bilgisayarınıza çok sayıda sürücü bağladıysanız, sürücü yuvalarının çok

yaklaşmasına neden olabilirsiniz. Bir sürücü ortaya çıkardığı ısıyı bu kadar dar bir
alanda muhtemelen yeteri kadar uzaklaştıramaz. Bilgisayar kilitlenmeye devam
ederse, sürücülerin sıcaklığını elinizle kontrol edin. Eğer bunlardan biri aşırı sıcak
olursa, özellikle bunun soğumasına yardımcı olmalıdır. Normalde sürücünün
sağlıklı bir şekilde soğuması için üstünde veya altında yeteri kadar boş alan
olması yeterlidir.
Gerekirse sürücüler için özel olarak geliştirilen fanlardan da

kullanabilirsiniz.
İPUCU! Bir CD yazıcının aşırı ısınmasını engellemek için, güvenlik nedeniyle

sürücü yuvasında yazıcının üzerinde boş bir alan bırakmalısınız.
Sadece sürücüler değil, kasanın içerisindeki kartlar da aşırı ısınabilirler.

Özellikle modern grafik kartları, açığa çıkardıkları ısıyı etkilenmeden çevreye
yaymak için çok az alana ihtiyaç duyarlar. Isıyı uzaklaştıramadıktan sonra en iyi
fanın kullanılmasının bir anlamı var mıdır? Ekran kartının aşırı ısınmasını
engellemek için yanındaki kart yuvasının boş bırakılması gereklidir.
İPUCU! Ekran kartı üzerindeki fanın çalışıp çalışmadığını kontrol edin. Bu fanın
arızalanması da işlemcide olduğu gibi geri dönüşü olmayan sorunların ortaya
çıkmasına neden olabilir.
99
Kirlenen fan kolları nedeniyle aşırı ısınma
Bilgisayar kasası, içerisindeki donanımların hava ile bağlantısını tamamen

kesmez, aksine içeriye hava girebilmesi için kasanın her yerinde küçük hava
delikleri bulunur. Güç kaynağındaki fanın görevi, havayı bu deliklerden içeriye
almaktır. Oluşan bu hava akımı donanım bileşenleri üzerinde dolaşır ve parçaların
hasar görmemesi için sıcaklığı düşürmeye çalışır.
Kasaya hava ile beraber toz parçacıkları da girer. Bilgisayar kasasındaki ve

güç kaynağındaki hava delikleri zaman içerisinde tozla kaplanır. Bu, soğutma için
yeterli havanın kasaya girmesini engeller ve bunun sonucunda da kasa içerisindeki
ısının yükselmesi engellenemez. Belirli bir değeri geçen sıcaklık ise sistemin
çalışmasını olumsuz etkiler ve bir süre sonra bilgisayarın kilitlenmesine neden
olur. En kötü ihtimalle donanım bileşenleri bile zarar görebilirler.
Bilgisayarınızda modern, hızlı bir sabitdisk mi kurulu?
Modern sabitdiskler çok yüksek dönme hızları ile çalışırlar ve yapılarına

bağlı olarak yüksek ısı açığa çıkarırlar. Bu nedenle çalışma esnasında
sabitdisklerin yeteri kadar soğutulmasına dikkat edilmelidir. Bağlantı yerine bağlı
olarak zayıf olan hava sirkülasyonu, sağlıklı çalışma için gerekli sıcaklık üst
sınırının aşılmasına neden olabilir. Bunun sonucunda sabitdisk durabilir veya aşırı
sıcaktan ölebilir. Sabitdisk(ler)inizin sıcaklığını çalışırken kontrol edin. Eğer
sabitdiskiniz çok sıcaksa, bağlantı yerini değiştirmeli veya bilgisayar
mağazalarından edinebileceğiniz özel fanlar ile soğutmaya çalışmalısınız.
Güç yönetimi sorun çıkartıyor
Bilgisayarınız nedensiz olarak bir süre sonra kilitleniyorsa, güç yönetimi

ayarlarında sorun olabilir. Bu sorunu çözmek için
BAŞLAT/AYARLAR/DENETİM MASASI komutunu çalıştırın ve ekrana gelen
penceredeki DÜÇ SEÇENEKLERİ simgesine çift tıklayın. Buradaki GÜÇ
DÜZENLERİ kartındaki tüm seçenekleri ASLA veya HİÇ BİR ZAMAN olarak
değiştirin.
100
Resim 3.4: Enerji tasarruf seçenekleri kapatılmış.
Bilgisayarınız kilitlenmeye devam ederse, BIOS altındaki güç yönetimi

ayalarını da kapatmalısınız. Bununla ilgili ayarları POWER MANAGEMENT
SETUP menüsü altında bulabilirsiniz.
101
102
4 4. Sabitdisk ve disket sürücü sorunları
4.1 Disket sürücü erişim sorunları
Artık DVD sürücüler ve CD yazıcıların bilgisayarların standart

donanımları arasında yer almasına rağmen, disket sürücüler de taşınabilir veri
ortamı olarak hala önemli bir role sahipler. Eğer sabitdisk zarar görürse, bilgisayar
hangi sürücü ile bu kadar rahat açılabilir? Bu noktada açılış CD’lerinin de
hazırlanırken disketleri temel aldığını unutmamak gerekir. Ancak disket sürücüler
de her zaman sorunsuz bir şekilde çalışmazlar, hatta güvenlik söz konusu olduğu
zaman en zayıf ortamın disketler olduğu bile söylenebilir. Tabii ki hemen her
problemin, bir veya birden çok durumda yardımcı olacak bir çözümü mevcut.
4.1.1 Yazma ve okuma erişimi hatası
Eğer uzunca bir süredir disket sürücüsünü kullanmıyorsanız, disket

sürücüsünün kablosunun hala takılı olup olmadığını kontrol edin. Kasanın
içerisinde çalışırken veri kablolarını söktüyseniz, işiniz bittikten sonra yerine
yanlış takmış veya takmayı unutmuş olabilirsiniz. Sürücünün ışığının (LED)
103
devamlı yanması kablonun yanlış takıldığını gösterir. Ayrıca BIOS’tan da doğru

sürücü tipinin seçili olup, olmadığını da kontrol edin.
Disket mi arızalı?
Eğer sadece belirli bir veya birkaç disketle sorun yaşıyorsanız, okunabilir
verileri biran önce yedeklemelisiniz. Çünkü bu disketler muhtemelen kısa bir süre
sonra kullanılamaz hale geleceklerdir. Hatalı sektörler zaman içerisinde yayılırlar
ve sonucunda disket üzerindeki veriler tamamen kaybolur. Verileri yedeklerden
bazı dosyaların söz konusu hatalar nedeniyle okunamaması durumu ile
karşılaşırsanız, Scandisk ile düzeltme çabanız da boşa gidecektir. Scandisk aslında
hatalı sektörleri kopyalamaya çalışır, ancak bu mümkün değildir. Scandisk, en
azından FAT’teki arızalı sektörleri, veri yedeklemek için kopyalama programının
da kullanabilmesi için işaretler. Ancak arızalı kısım arızalı kalır. Söz konusu
disketi, üzerindeki verileri yedekledikten sonra ileride yanlışlıkla tekrar
kullanmamak için atmalısınız.
Yanlış BIOS ayarları suçlu
BIOS düzenlemesi sırasında CHIPSET FEATURES altındaki DELAYED

TRANSACTION seçeneğini ENABLED olarak değiştirmiş olabilirsiniz. Bu
durumda disket sürücü tanınmayacaktır. Söz konusu değeri tekrar DISABLED
olarak değiştirmelisiniz. Eğer bu değişiklik de yardımcı olmazsa BIOS ayarlarını
varsayılan (Default) değerlerine geri döndürmelisiniz. Buna rağmen sürücü
çalışmayı ret ederse, donanımlarla ilgili bir arızadan veya gevşemiş bir bağlantı
kablosundan şüphelenebilirsiniz.
Sürücü mü arızalı?
Tüm disketlerde sorun yaşıyorsanız, muhtemelen disket sürücü

arızalanmıştır. Bundan emin olmak için deneme amacıyla çalıştığından emin
olduğunuz başka bir disket sürücü edinmelisiniz.
2. Ödünç aldığınız sürücünün Drive Select Jumper’ının doğru ayarlanıp

ayarlanmadığını kontrol edin. A: sürücüsü için DS1 ve B: sürücüsü için de DS2.
3. Sürücünüzdeki veri ve güç kablolarını sökün ve yeni sürücünüze

bağlayın. Veri kablosundaki renkli tarafın bir numaralı pine takılması gereklidir.
4. Bilgisayarı çalıştırın ve sürücünün çalışıp çalışmadığını kontrol edin.

Muhtemelen sorunsuz bir şekilde çalışacaktır.
104
Bilgisayarınız sorunsuz bir şekilde çalışmaya başlarsa, gerçekten de disket

sürücünüz arızalanmıştır. Disket sürücünün tamir edilmesi çok zahmetli ve pahalı
olacağı için yeni bir tane edinilmesi daha mantıklı olacaktır.
Virüs mü var?
Güncel bir antivirüs yazılımı ile sabitdiskinizi tarayın. Bu donanım

hatasına bir virüs neden olabilir. Windows açılış disketini veya üzerinde güncel
bir anti virüs yazılımı bulunan sistemi açabilecek bir başka disketi sürücüye
yerleştirin ve bilgisayarı çalıştırın. Daha sonra, eğer henüz yapmadıysanız,
üzerinde antivirüs yazılımının bulunduğu disketi sürücüye yerleştirin ve tarama
programını çalıştırın. Eğer program bir virüs tespit edecek olursa, çalışmaya
devam etmeden önce mutlaka temizlemelisiniz.
Kontrolör mü arızalı?
Hataya neden olabilecek son şey, sabitdiskin de bağlı olduğu sürücü

kontrolörüdür. Eğer yukarıda anlatılanların hiçbiri sonuç vermezse, 2.4.13
numaralı bölüme göz atmalısınız.
4.1.2 Sektör X bulunamadı
Bu hata bir dosyanın okunması sırasında ortaya çıkar. Bu durumda FAT’te

tamir edilmesi mümkün olmayan bir arıza vardır. Arızalı dosyayı silin ve
dosyanın sağlam bir kopyasını diskete kopyalayın. Ardından disketteki muhtemel
hataları Scandisk ile kontrol etmelisiniz. Arızalı dosyadan kaynaklanan
kaybolmuş alanların silinmesine gönül rahatlığıyla izin verebilirsiniz. Ardından
disket üzerindeki verileri düzenlemek için DEFRAG.EXE’yi çalıştırın. Bu sayede
yeni bir FAT oluşturulur.
Konumlandırma hatası verildi
Bunun için de ilk olarak disket sürücüsünün veri kablosunun çıkmış olup
olmadığını kontrol edin. Kabloyu takarken renkli olan tarafın bir numaralı pine
denk gelmesine dikkat edin.
Hatanın bir diğer nedeni de ayarı bozulmuş bir Yazma/Okuma kafası olabilir.
Disketlerinizin başka sürücülerde okunmasında da sorun çıkıyorsa, disket
sürücünüzü değiştirmelisiniz.
105
4.1.3 “0” İzi arızalı
Disketlerdeki arızalı “0” izi önemli sorundur. Bu durumda işletim sistemi

disketinizi biçimlendirmeyi başaramaz. Bu iz arızalı olduğu zaman Scandisk bile
çalışmayı reddeder. Eğer disket üzerinde önemli bilgileriniz yoksa atmalısınız.
Aksi durumda DiskFix veya Diskdoctor gibi araçlar ile kurtarmayı
deneyebilirsiniz. Bu programlar disketlerin hayata döndürülmesi için seçeneklere
sahiptirler.
Tamir işlemi, arızanın derecesine bağlı olarak birkaç dakika kadar

sürebilir. Bu kurtarma işlemi şaşırtıcı derecede başarılı olur ve hemen hemen tüm
denemeler sonuca ulaşır. Eğer ilk seferde hata verirse, ikinci defa denemelisiniz.
Araç, ikinci denemede başarılı sonuca muhtemelen ulaşacaktır.
4.1.4 Disketleri yazılım yardımıyla tamir etmek
Arızalı sektörler nedeniyle meydana gelen disketlere erişim hatasıyla sıkça

karşılaşılır. Bu arızlar nedeniyle en azından bir dosya kullanılamaz hale gelir ve
bunun sonucunda DOS erişim hatası verir. DiskFix, Diskdoctor veya Scandisk
gibi bir disk aracı ile arızalı disketleri tamir etmeye çalışabilir ve hatta verilerinizi
kurtarabilirsiniz.
Scandisk programını Windows kurulum CD’sindeki \WIN95 klasöründe

veya standart kurulum sonrasında BAŞLAT/DONATILAR/SİSTEM ARAÇLARI
altında bulabilirsiniz.
Söz konusu araçlar da tabii ki erişim hatası ile karşılaşabilirler. Ancak

DOS’tan farklı olarak okuma işlemi yarıda kesilmez, aksine arızalı sektörleri
okuyana kadar inatçı bir şekilde devam edilir. İyi programcılar, bir diskete erişim
hatasının ardından daha çok deneme yapılması gerektiğini bilirler. DOS maalesef
bu kuralı uygulamaz ve erişim hataları genellikle gereksiz yere verilirler. Eğer
gerçekten de sektörde hiçbir sorun yoksa, buradaki bilgilere ulaşmak için ciddi
birkaç deneme yapılması gerekir. Özel disk araçları bunun için farklı teknikler
kullanıyorlar ve denemeden kesinlikle bırakmıyorlar.
106
Resim 4.1: SCANDISK arızalı bir disketi tamir ediyor.
Verileri daha sonra okunuyor gibi görünürse, bunları hemen başka bir
sektöre kaydedin ve veri taşıyıcısının FAT’ini uygun şekilde düzeltin. Her şey
yolunda giderse disket üzerindeki verileri rahatlıkla yedekleyebilirsiniz.
Verilerinizi kurtardıktan sonra arızalı disketi mutlaka atmalısınız.
Ancak araçların mucize gerçekleştirmesini beklemeyin. Kurtarma çabası

bazen boşa çıkabilir ve tabii ki bunun sonucunda da dosyanızı kaybedebilirsiniz.
En azından FAT üzerindeki arızalı sektörler işaretlenir ve ileride arızalı
sektörlerdeki verileri okumaya çalışarak, erişim hatasının ortaya çıkması
engellenmiş olur.
4.1.5 Disket sadece okunabiliyor
Disketin yazma korumalı olduğundan ve disket üzerindeki bu yazma

korumasını nasıl kaldıracağınızdan burada bahsetmeyeceğiz. Burada BIOS’taki
bir ayar söz konusudur. BIOS Setup’taki FLOPPY ACCESS CONTROL ile
107
disketlere yazmak üzere erişilmesini engelleyebilirsiniz. Disket ile tam olarak

çalışabilmek için söz konusu seçeneğin tekrar kapatılması gereklidir.
4.2 Sabitdisk çökmesinde paniğe gerek yok
Bir kullanıcının karşılaşabileceği en kötü durum arızalı bir anakarttır.

Sabitdisk ise, sadece nispeten yüksek olan fiyatı ile değil üzerinde sakladığı
veriler ve programlar da göz önüne alındığında ikinci sırada yer alır. Daha önce
verilerini yedeklemeyenler içinse veri kaybı çok daha kötü bir hal alır.
Çalışmak istemeyen bir sabitdiski hayata döndürmenin çok fazla yöntemi

vardır. Bu donanımın kullanım süresi çok uzun (üreticiler garanti süresi haricinde
bir değer bildirmiyorlar) olduğu için disk üzerinde genellikle bir arıza bulunmaz
ve diskinizi yeni bilgisayarlarınızda da kullanmaya devam edebilirsiniz.
Farklı arıza belirtileri karşısında neler yapmanız gerektiğini bu bölümde

öğrenebilirsiniz. İlgili bağlantıları burada bulabileceğiniz bazı noktalara diğer
bölümlerde değinilecek.
4.2.1 Sabitdiskten açılış sırasında yaşanan problemler
Bilgisayarın açılış sırasında sabitdisk ile ilgili yaşanan sorunlara 2.4.9

numaralı bölümde daha önce değinilmişti ve burada tekrar ele alınmayacaklardır.
Gerekirse okumaya ilk olarak o bölümden başlamalısınız. Buradaki yardım
yöntemleri daha ciddi durumlar için geçerlidir ve kısmen veri kaybına yol
açabilirler.
4.2.2 Bilgisayarı disketten açtığım zaman sabitdiske erişemiyorum
Sabitdiskiniz 504 MByte’tan daha büyüktür
Muhtemelen bu durumda sabitdisk ile ilgili bir sorun yoktur.

Bilgisayarınızın EIDE uyumlu BIOS’u ve sabitdisk kontrolörünüzün de kendine
ait bir EIDEBIOS’u olmayabilir. Bu durumda kapasitesi 504 MByte’tan (veya
hesaplama yöntemine göre 540 MByte) fazla olan sabitdisklerin tüm kapasitesinin
tek bir partisyonda kullanılabilmesi için EIDE-BIOS yoksa ayrı bir sürücünün
kurulu olması gereklidir. Bu sürücü, örneğin On-Track Diskmanager veya EZ-
Drive partisyon sektörünü, işletim sisteminden önce sabitdiskten yüklenecek
şekilde değiştirtirler. 504 MByte’tan büyük partisyonlara erişmek, ancak bundan
sonra mümkün olur.
108
Bilgisayar, ilk yardım disketi ile disket sürücünden açıldığı zaman söz
konusu sürücü sabitdiskteki partisyon sektörüne entegre olduğu için yüklenmez.
Bunun sonucunda, örneğin, işletim sistemini güncellemek veya başka bir sistem
kurmak mümkün olmaz. Kurulum programı bunun yerine henüz
biçimlendirilmemiş bir sabitdisk tespit edecek ve tabii ki yüklemeye başlamadan
önce biçimlendirmek isteyecektir. Sonuçta ise 504 MByte’lık bir partisyon elde
edilecektir. Bunun haricinde kalan alan ise gerekli sürücü yüklenmediği için
kullanılamayacaktır.
On Track veya EZ-Drive gibi sürücüler, sabitdiske sorunsuz bir şekilde

erişilmesini sağlamak için disketten yüklenme imkanına sahiptirler.
1. Bilgisayar açılırken ve On Track sürücüsü yüklenirken, ekrana bir mesaj

gelir:
Pres space bar to boot from diskette
2. Mesaj ekrana geldiğinde boşluk çubuğuna basarsanız, bilgisayar

disketten açılacaktır.
3. Ancak bu durumda sabitdisk sürücüsü yüklenmiş olacak ve bunun

sonucunda diske erişimde sorun yaşanmayacaktır.
Artık sabitdiskinize yeni bir işletim sistemi kurabilirsiniz. EZ Drive

sürücüsünü kullanılanların bilgisayarı disketten başlatabilmesi içinse boşluk tuşu
yerine [Ctrl] tuşuna basmaları gerekir.
Sabitdisk 2 GByte’tan daha büyük
Eski bilgisayarlarda, örneğin 486, bulunan EIDE BIOS’larda bir sınırlama

bulunur. Eski EIDE BIOS versiyonları maksimum 2 GByte kapasiteli diskler ile
sorunsuz bir şekilde çalışabilirler. Bunun nedeni silindir sayısının maksimum
4.096 ile sınırlandırılmasıdır. Bu tür bir sabitdiski sisteme bağlamak için bir disk
yöneticisinden faydalanmalısınız. Bu noktada dikkat etmeniz gerekenlere bir
önceki paragrafta değinildi.
Yanlış açılış disketi
İşletim sistemleri, Windows 95 OSR 2’den itibaren sabitdisklerin FAT32

olarak biçimlendirilmesini mümkün kılıyorlar. Bunun için özellikle uygun bir
açılış disketinin hazırlanması çok önemlidir, aksi takdirde hiç istenmeyen bir
durumla karşılaşabilirsiniz. Bilgisayarı yanlışlıkla eski bir DOS disketi ile açmaya
109
çalışırsanız, işleminiz yarıda kalacaktır. Bu durumda ya sabitdiskten okunamaz ya

da bilgisayar henüz açılırken kilitlenir.
4.2.3 Sabitdiski hayata geri döndürmek
Eğer bir EIDE BIOS’unuz varsa, ki yeni sayılabilecek hemen tüm

bilgisayarlarda bulunur ve bilgisayarınızı açılış disketi ile başlattıktan sonra
sabitdiskinize (FDISK ve Scandisk ile dahi) ulaşamıyorsanız, sabitdiskinizi hayata
geri döndürmek için Norton Diskdoctor veya PC Tools’un DiskFix aracı ile
şansınızı denemelisiniz. Eğer diğer tüm araçlar ve programlar başarıya
ulaşamadıysa, söz konusu iki program sabitdiskinizin yaşama dönmesini
sağlayabilirler. Tespit edilen arızanın boyutuna bağlı olarak başarıya ulaşan tamir
işlemi sonrasında verilerinizi mümkün olduğu sürece yedeklemelisiniz.
4.2.4 Low Level biçimlendirme
Çalışmayı inatla ret eden diskinize tekrar ulaşabilmek için geriye kalan son
seçenek, ancak tüm verilerin kaybolmasına yol açar, Low Level (Düşük Seviye)
biçimlendirmedir. Bu işlemi, üretici, satın aldığınız firma veya online servislerden
temin edebileceğiniz bir yazılım ile gerçekleştirebilirsiniz. Eğer bilgisayarınızın
BIOS’unda HARD DISK UTILITIES (AMI BIOS) gibi bir menü bulunuyorsa,
muhtemelen diskinizi BIOS’dan da düşük seviye biçimlendirmelisiniz.
Bu tür biçimlendirme de normal DOS biçimi söz konusu değildir. Düşük

seviye biçimlendirme, ileride işletim sistemin sektörleri kullanabileceği yapıyı
hazır hale getir. Aksi söylense de bu tür düşük seviye biçimlendirme AT Bus
sabitdiskler için de tamamen zararsız bir işlemdir ve söz konusu diskler rahatlıkla
bu şekilde biçimlendirilebilirler. Biçimlendirme tamamlandıktan sonra sabitdiskin
FDISK ve FORMAT yardımıyla tekrar kullanılabilir hale getirilmelidir. Bu
sayede yeni bir sabitdisk satın almaktan kurtulabilirsiniz. Ancak bu işlem sonunda
disk üzerindeki tüm verilerin kaybolacağını tekrar belirtmekte fayda var.
BIOS ile Low Level Format
1. Bilgisayarı çalıştırın ve açılış sırasında BIOS Setup’a geçin.
2. BIOS’daki GARD DISK UTILITY (BIOS’un üreticisine bağlı olarak

başka bir ismi de olabilir, gerekirse kullanım kitapçığına bakın) menüsünü
etkinleştirin.
3. Burada bulunan HDD LOW LEVEL FORMAT komutunu çalıştırın.

110
BIOS, sabitdiske erişebiliyorsa biçimlendirme işlemi hemen başlar. Aksi

takdirde Norton Diskdoctor gibi yazılım ile biçimlendirmeyi denemelisiniz.
Kontrolör BIOS ile Low Level Format
Kendi BIOS’u olan bir sabitdisk kontrolörünüz varsa burada sunulan

araçları kullanmayı bilgisayarın BIOS’undakilere tercih etmelisiniz. Bu işlemleri
nasıl gerçekleştireceğinizi SCSI kontrolörle ilgili takip eden açıklamada
bulabilirsiniz. İşlemler, kendi BIOS’una sahip diğer kontrolörler için de aynıdır.
SCSI diskler ile çalışırken dikkatli olunmalıdır. Burada biçimlendirmek

için özel SCSI araçları (örneğin Adaptec’in AFDISK) kullanılır. Eğer bunun için
kullanabileceğiniz bir programınız yoksa veya söz konusu program sabitdiske
erişemiyorsa, SCSI kontrolöre entegre olarak sunulan BIOS’un fonksiyonlarını
kullanmalısınız. Bunun için yerine getirilmesi gereken tek şart, kendi BIOS’una
sahip bir kontrolöre sahip olmaktır. Bilgisayarın BIOS’u SCSI sabitdisklerine
erişemez.
1. BIOS programını çalıştırabilmek için bilgisayarı ilk yardım disketi ile

başlatın.
2. DOS Debugger’ını “debug [Enter]” komutunu kullanarak çalıştırın.
Bunun sonucunda komut satırında bir eksi işareti görünür. Kontrolör

üzerideki BIOS, yazılımsal olarak veya kart üzerindeki bir Jumper yardımıyla
ayarlanan belirli bir hafıza alanı ile başlatılır. Bunun için kullanım kitapçığına göz
atın. Bu hafıza alanının başlangıç adresi hemen aşağıda XXXX temel adres olarak
tanımlanır. Örneğin, Adaptec 1542B kontrolörünüz varsa ve BIOS için hafıza
C800 rezerve edildiyse XXXX=C8000’dür.
Adrese, BIOS aracını Debugger yardımıyla çalıştırmak için ihtiyacınız

olacak. Bu araç, donanımına bağlı olarak farklı hizmetler (disklerin düşük seviye
biçimlendirmesi de bunlar arasında yer alır) sunar.
3. Şimdi BIOS işleminin bulunduğu başlangıç adresini bilmek

zorundasınız. Bu adres normalde kontrolörün kullanım kitapçığında yer alır. Aksi
takdirde satın aldığınız firma ile bağlantı kurmalısınız.
4. Örneğin, rutin 1542B adresinde yer alıyorsa XXXX:6 (veya C8000:6)

şeklindedir. Bunun için Debugger’da aşağıdaki komutu çalıştırmalısınız:
G=C8000:6 [Enter]
111
Resim 4.2: Kontrolörün BIOS’u biçimlendirme fonksiyonuna sahip.
5. Daha sonra LOW LEVEL FORMAT veya benzeri menü komutunu

seçin ve programın ekrana getirdiği direktifleri takip edin. Eğer araç hata
gidermek için farklı fonksiyonlar sunuyorsa, ilk olarak bunları denemelisiniz.
6. Debugger’ı sonlandırmak için “q [Enter]” komutunu çalıştırın.
Her şey yolunda giderse sabitdiskinizi tekrar kullanmaya başlayabilirsiniz.
4.2.5 Yazma hafızasını kullanırken dikkat
Yazma hafızasının (Write Cache) kullanıldığı durumlarda ciddi sorunlar

ortaya çıkabilir. Cache sürücüsü, genişletilmiş hafızanın bir kısmını sabitdisk için
geçici hafıza alanı olarak kullanır. Çalıştırılan bir uygulama sabitdiskten veri
isteyecek olursa, Cache sürücüsü ilk olarak istenen bilgilerin ara hafızada olup
olmadığını kontrol eder. Eğer aranan bilgiler hafıza üzerinde bulunursa, sabitdiske
erişilmeden direkt olarak hafızadan okunurlar. Bu yöntem hissedilir bir
performans artışı sağlar. Verilerin sabitdiske yazılacağı zaman da Cache sürücüsü
devreye girer ve verileri ilk olarak ara hafızaya kaydeder.
Bu sayede kullanıcılar yazma işleminin bitmesini beklemeden direkt

olarak çalışmaya devam etme avantajına sahip olurlar. Ancak Cache sürücüsü
artık yapılacak çok fazla işlem kalmadığına kanaat getirdiği zaman, ara hafızadaki
bilgileri sabitdiske yazar. Bu yöntem “Write Behind” (arka planda veya sonradan
yazmak) olarak adlandırılır ve aslında tehlikeli sonuçların ortaya çıkmasına neden
olabilir.
112
Cache sürücüsü hafızadaki bilgileri henüz sabitdiske yazmadıysa ve bu

arada bilgisayar herhangi bir nedenden ötürü kilitlenirse hafızadaki bilgiler
kaybolur. Programda DOSYA/KAYDET komutunu çalıştırdıktan sonra yazma
işleminin bitmesini beklemeden bilgisayarı kapatırsanız da aynı sonuç ortaya
çıkacaktır. Sonuç olarak emekleriniz kaybolur.
Özellikle programlarını test etmek için derleyiciden çalıştıran programcılar

risk altındadırlar. Kaynak kod üzerinde biraz önce bir çok değişiklik yaptıktan
sonra programlarının son halini test etmek için derleyiciden çalıştırırlar. Cache
sürücüsü, işlemci program komutlarını çalıştırmaya başlarken, kaynak kodda
yapılan değişiklikleri henüz kaydetmemiştir. Eğer bu sırada programlama
hatasından kaynaklanan bir sorun çıkarsa, kaynak kodda yapılan tüm değişiklikler
de kaybedilecektir. Değişikliklerle beraber Directory ve FAT de silinebilir. Eğer
programcının yaptığı bir kod hatası Cache sürücüsünü de karıştıracak olursa, çok
daha kötü sonuçlar ile karşılaşılabilir.
Yazma hafızasını kapatmak
Verilerin sabitdiske sonradan yazılmasını sağlayan fonksiyonu gerekirse

kapatmalısınız.
1. DENETİM MASASI’nda bulunan SİSTEM simgesine iki kere tıklayın.
2. Ekrana gelen penceredeki BASARIM kartını seçin ve daha sonra

DOSYA SİSTEMİ düğmesine tıklayın.
3. Takip eden iletişim penceresindeki SORUN GİDERME kartını

etkinleştirin.
113
Resim 4.3: Yazma hafızası gerekirse devre dışı bırakılmalıdır.
4. Bu fonksiyonu TÜM SÜRÜCÜLER İÇİN ARKADA YAZMA

ÖNBELLEKLEMESİNİ DEVREDEN ÇIKAR seçeneğini işaretleyerek devre dışı
bırakabilirsiniz. Dikkat! Bu seçeneği, hissedilir performans düşüşüne neden
olacağı için sadece yukarıda anlatılan sorunlar ile karşılaştığınız zaman
etkinleştirmelisiniz.
SCSI sabitdisklerin yazma hafızasını devre dışı bırakmak
SCSI sabitdiskler için bu yöntem geçerli değildir. Söz konusu

sabitdisklerin sundukları farklı özellikler, normalde yazılımsal olarak ayarlanır ve
bilgisayar kapatıldığı zaman dahi sabitdisk üzerinde saklanırlar. Eğer disk
üzerinde bulunan yazma hafızası etkinleştirildiyse, SCSIBus üzerinde ciddi bir
sorunla karşılaşıldığı zaman yukarıda bahsedilen ayara rağmen veri kaybetme
riski halen vardır. Bu gerçekten çok seyrek karşılaşılan bir durumdur, ancak veri
kaybetme riskini almak istemeyenler sabitdiskin yazma hafızasını uygun bir araç
yardımıyla devre dışı bırakmalıdır. Bu işlem için örneğin, Adaptec’in SCSI
Explorer programı kullanılabilir.
114
Resim 4.4: Sabitdisk üzerindeki yazma hafızası uygun bir yazılım ile devre dışı bırakılabilir.
Bu aracı kullanarak, kullandığınız tüm sabitdisklerin yazma hafızasını

devre dışı bırakabilir ve daha sonra bu değişikliği kaydedebilirsiniz.
4.3 ULTRA-DMA/66 ve üzeri sabitdiskler
ULTRA-DMA/100 ve /133, EIDE bağlantı noktasının en modern

biçimleridir. Bu bağlantı noktası sayesinde teorik olarak 133 Mbyte/s veri aktarım
hızı mümkündür. Ancak bu değer fiziksel özellikler nedeniyle teoriden ileri
gidememektedir.
Renk oyunları
Bilgisayarınızın ULTRA DMA/66 veya /100 bağlantı noktalarına sahip

olup olmadığını anakart üzerindeki EIDE yuvalarının renklerinden
öğrenebilirsiniz. Mavi renk ULTRA DMA/100’ü temsil eder. Bu aktarım hızına
ulaşmak için 80 kutuplu bir veri kablosu kullanılır. Gürültü oranını azaltmak için
fazladan 40 tane iletim yolu kullanıldığı için eski veri kablolarına kıyasla iki kat
daha fazla kutba sahiptir. Ancak kablonun başka özellikleri de vardır. Uçları
renklidir (gri ve siyah) ve her uç için ayrı bir cihaz kullanılır. Siyah uca Master,
115
gri uca ise Slave olan diskler bağlanır. Bu kuralın atlanması geçici hataların
oluşmasına neden olabilir.
İPUCU! ULTRA DMA/66 veya /100 modunu kullanabilmek için özel bir veri
kablosu kullanmalısınız. Bu bağlantı noktalarına, sisteminizin performansı
düşeceği için CD-ROM sürücü gibi daha yavaş cihazlar bağlamayın.
BIOS’tan etkinleştirmek
Etkinleştirme ile ilgili ayrıntılı bilgiyi takip eden “Sabitdiski hızlandırmak”

bölümünde bulabilirsiniz.
4.4 Sabitdiski hızlandırmak
IDE bağlantı notası üç farklı kullanım türü sunar. Bunlardan en eskisi ve

yavaşı PIO (Programmed I/O) modudur. Bunu Multiword-DMA (daha çok DMA
modu olarak adlandırılır) takip eder ve son olarak Ultra DMA vardır. Aradaki
fark, veri iletim hızından ve işlemciye binen yükten kaynaklanmaktadır. PIO
Mode 4 (En hızlı PIO modu) 16,7 MByte/s değeriyle DMA ile aynı veri aktarım
hızına ulaşır ve işlemciye bindirdiği yük biraz daha azdır. IDE kontrolör, DMA
modunda daha çok ana belleği kullanırken PIO modunda tüm görevi işlemci
yerine getirir. Ultra DMA modu ise biraz daha hızlıdır. Sabitdisklerin devamlı
DMA modunda kullanılmaları gereklidir.
DMA modunu etkinleştirmek
Windows 95, DMA modu ile OEM Release 2.0’dan itibaren

çalışabilmektedir. Daha eski versiyonlar Busmaster sürücüsüne sahip değildirler.
Windows 98/Me altında yapılması gereken işlemler de aynıdır. Ancak orijinal
sürücü kilitlenmelere neden olabilmektedir. Bunun için Microsoft sunucularında
uygun bir yama bulabilirsiniz.
DMA modu, Windows 98/Me altında Aygıt Yöneticisi’nden etkinleştirilir.
1. Aygıt Yöneticisi’ni çalıştırın.
2. Sürücünün tipine bağlı olarak donanım ağacında başka bir aygıt tipi
bulunabilir. Sabitdiskleri DİSK SÜRÜCÜLERİ altında ve DVD sürücüleri de CD-
ROM altında bulabilirsiniz. Modunu değiştirmek istediğiniz sürücünün üzerine iki
kere tıklayın.
116
3. AYARLAR kartı üzerindeki SEÇENEKLER başlığı altında bulunan

DMA öğesini üzerine tıklayarak işaretleyin.
Resim 4.5: Windows 98/Me altında DMA aktivasyonu
4. Bilgisayarı yeniden başlatın ve Aygıt Yöneticisi’nden biraz önce

eklediğiniz işaretin varolup, olmadığını kontrol edin. Eğer işaret yoksa Windows
Busmastering’i etkinleştiremiyor demektir.
Windows 2000, 9x versiyonlarından farklı olarak DMA modunu sadece

tek bir cihaz için değil de tüm bir IDE kanalı için etkinleştirir. IDE kanalına
aşağıdaki şekilde ulaşabilirsiniz:
1. DENETİM MASASI/SİSTEM/DONANIM/AYGIT YÖNETİCİSİ

üzerinden Aygıt Yöneticisi’ni çalıştırın.
2. Donanım ağacındaki IDE/ATAPI DENETLEYİCİLER öğesini

etkinleştirin. Bunun sonucunda varolan IDE kanalları görüntülenir. İstediğiniz
IDE kanalını üzerine iki kere tıklayarak seçin.
117
3. Her bir cihazın veri aktarım modu GELİŞMİŞ AYARLAR kartında ayrı
ayrı gösterilir. Mümkün olan tüm seçenekler sadece SALT PIO ve DMA
KULLANILABİLİYORSA’dır.
Resim 4.6: Windows 2000 ve IDE aktarım modu ayarı
4. Ardından bilgisayarı yeniden başlatın ve Windows’un değişikliği kabul

edip etmediğini Aygıt Yöneticisi’nden kontrol edin.
Windows 9x/Me sadece PIO ve DMA modları arasında seçim yapabilir,

Ultra DMA modu görüntülenmez. Windows 2000 üç kullanım türünü de ayırt
eder.
Normalde bunun için BIOS’ta değişiklik yapılmasına gerek yoktur. Ancak

birkaç BIOS DMA modunun devamlı kullanılması için bir seçeneğe sahiptir.
Ultra DMA modunu BIOS’dan etkinleştirmek
Ultra DMA modununun kullanılabilmesi için ilk olarak BIOS’tan

etkinleştirilmesi gerekir. Bu mod BIOS’tan etkinleştirilmediği sürece Windows
PIO veya Multiword DMA modlarını kullanır. Ultra DMA modunu Award
118
BIOS’larda etkinleştirmek için INTEGRATED PERIPHERALS başlığı altındaki

PRIMARY MASTER UDMA, PRIMARY SLAVE UDMA ve benzeri seçenekler
kullanılabilir. Burada AUTO değerinin kullanılması gereklidir. ADVANCED
CHIPSET FEATURES altından ise Ultra DMA’nın hızı ( ULTRADMA MODE
seçeneği için AUTO, ULTRA DMA 33, ULTRA DMA 66 vb…). Bu seçenekler
BIOS’tan BIOS’a değişiklik gösterebileceği için buradaki değerlerin sadece yol
gösterici olduğu göz önüne alınmalıdır.
Ultra DMA/66 modunu Windows 2000 altında etkinleştirmek
Windows 2000, Ultra DMA modunu destekler, ancak maalesef standart

olarak aktif değildir ve bunun için ilk olarak etkinleştirilmesi gerekir. Aktivasyon
için Kayıt Defteri’nde aşağıdaki değişiklikleri yapmalısınız.
1. BAŞLAT/ÇALIŞTIR/Regedit/TAMAM komutunu kullanarak Kayıt

Düzenleyicisi’ni çalıştırın.
2. Ekrana gelen penceredeki “HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\

CurrentControlSet\Control\Class\{4D36E96A-E325-11CE-BFC1-
08002BE10318}\0000” anahtarı altında “EnableDMA66” adında ve DWORD
Değeri türünde yeni bir öğe oluşturun. Bu öğeye değer olarak ondalık cinsinden
“1” girin.
3. Bilgisayarı yeniden başlayın.
Artık Ultra DMA modu etkinleştirildi.
Kablo uzunluğu sınırlı
DMA modunda kullanılan IDE kablosunun uzunluğu 45 cm’yi

aşmamalıdır. Aksi takdirde veri aktarımı ile ilgili sorunlar yaşanabilir. Kablo
üzerindeki Master ve Slave sırası fark etmez. Ancak pratik olarak Master’ın kablo
sonunda ve Slave’in ortasında bulunmasında fayda vardır. Ultra DMA/66 ve
üzerindeki modlarda 80 kutuplu kablo kullanılmalıdır. 40 kutuplu kablo ile
istenen veri aktarım hızlarına ulaşılamaz.
PIO cihazları yalnız kalıyor
DMA modunu desteklemeyen (eski) IDE sürücülerini DMA modunda

çalışanlar ile aynı bağlantı noktasına bağlamayın. Pratikte sorunlar ile
karşılaşabilirsiniz. PIO cihazlarını ikincil kanala ve hızlı olan sürücüleri ise
birincil IDE kanalına bağlayın.
119
120
5 5. CD-ROM ve DVD sürücü problemleri
Birkaç sene öncesine kadar lüks donanımlar arasında yer alan CD-ROM
sürücüleri artık tüm PC’lerin standart donanımlarından sayılıyor. Bu dayanıklı
veri saklama ortamlarının takipçisi olarak görülen DVD (Digital Versatile Disc)
ise, artık CD-ROM’ları geride bırakarak bilgisayarlardaki yerini bir sonraki
jenerasyona kadar sağlamlaştırdı. Bir DVD sürücü sadece DVD’leri okumakla
kalmaz, aynı zamanda alışılagelmiş CD-ROM sürücüler ile aynı fonksiyonlara da
sahiptir. Bu kitapta CD-ROM sürücü hakkında verilen bilgilerin hemen hepsi
DVD sürücüler için de geçerlidir. DVD sürücülerle ilgili özel bilgiler ise bu
bölümde ayrı bir başlık altında ele alınacaktır.
Bir çok uygulama ve hatta işletim sistemleri CD ortamında sunulduğu için

CD-ROM sürücü ile bilgisayar arasında sağlıklı bir veri akışının bulunması çok
önemlidir. Eğer bu konuda sorunlar yaşıyorsanız bu bölümü dikkatli bir şekilde
okumalı ve hayata geçirmelisiniz.
5.1 Sürücü tanınmıyor
Harici bir CD-ROM sürücü kullanıyorsanız, bu cihaz kapalı olabilir veya ayrı
bir güç kablosu varsa bu çıkmış olabilir. Bu durumda cihaz hiçbir sürücü
tarafından tanınamaz.
CD-ROM sürücü üzerinde bağlantı kabloları bulunur. Bunlarının tümünün
takılı olduğundan ve yerine oturduğundan emin olun. Ayrıca güç kablosunu da
kontrol edin.
121
5.1.1 SCSI CD-ROM sürücü tanınmıyor
Bir ID numarasının iki kere verilip verilmediğini kontrol edin. Bu durumda

hostadapter her iki cihazı da tanımayacaktır.
SCSI Bus’da sadece iki harici bileşenin sonlandırılmasına izin verildiği için
sonlandırıcıların doğru yerleşip yerleşmediğini kontrol edin. Arada bulunan
diğer cihazlardaki sonlandırıcıların çıkartılması gereklidir.
Harici bir SCSI sürücü söz konusu ise bunun da açık olduğunu kontrol
etmelisiniz. Aksi takdirde sürücü cihazı bulamayacaktır. Bunun için harici
CD-ROM sürücüsünü bilgisayardan çalıştırabilirsiniz.
5.1.2 Windows altında tanınmıyor
CD-ROM sürücüsü Windows altında kullanılamıyorsa, CD-ROM cihazının

sürücüsünün yüklü olup olmadığını Aygıt Yöneticisi’nden kontrol etmelisiniz.
Aygıt Yöneticisi bu durumda CD-ROM sürücünün konumu hakkında daha
ayrıntılı bilgi verecektir. Aygıt Yöneticisi ile çalışma konusuna 15. bölümde
değinilmiştir.
Bir diğer ihtimal ise başka bir sistem bileşeni ile kaynak çakışmasıdır. Bu tür
bir çakışma durumunda söz konusu bileşenlerden birinin bağlı olmaması
gereklidir, (resim 5.2). Aygıt Yöneticisi ile donanım çakışmalarını nasıl tespit
edebileceğinizi ve düzeltebileceğinizi 15. bölümde okuyabilirsiniz.
122
Resim 5.1: AYGIT YÖNETİCİSİ, CD-ROM sürücünün sorunsuz çalıştığını gösteriyor.
ATAPI sürücülerde, sürücünün bağlı olduğu EIDE portunun da bilgisayarın

BIOS’undan etkinleştirilip etkinleştirilmediğini kontrol edin. Eğer CD-ROM
sürücünün EIDE portu Aygıt Yöneticisi’nden görünmüyorsa ilk olarak BIOS
ayarlarından etkinleştirilmesi gereklidir. Bu ayar Award BIOS’da
INTEGRATED PERIPHERALS menüsünde ve eski BIOS versiyonlarında ise
CHIPSET FEATURES SETUP menüsü altında yer alır.
Söz konusu EIDE portu Aygıt Yöneticisi’nde görünüyorsa ve bir ünlem işareti
ile dikkat çekiliyorsa, bir kaynak çakışması söz konusudur. Bu tür bir sorunu
çözmek için yapmanız gerekenleri 15. bölümde okuyabilirsiniz.
Kullanılan Busmaster sürücüsü arızalı
Busmaster sürücülerindeki veya MSHDC.INF Windows dosyasındaki bir

hata nedeniyle ikinci EIDE portu devre dışı bırakılabilir. Bu durumda eski Intel
Chipset’leri 430HX, 430TX ve 430VX’de meydana gelir. Busmaster desteği
anakart üreticisinin sunduğu uygun bir sürücü ile sağlanır. Bir hata ile
123
karşılaştığınız zaman anakart üreticisinin sunduğu Busmaster sürücüsünün veya

MSHDC.INF dosyasının yeni versiyonunu temin edin.
Adaptec’in CD yazma programı kaldırıldı
Adaptec’in CD yazma programını bir Windows 2000 sistemden

kaldırdığınız zaman, Windows sürücülerin düzenini kaybeder. Bu durum,
sistemde varolan CD sürücülerinin tanınamaması ile sonuçlanabilir. Bu sorunu
çözmek için Kayıt Defteri’nde bir değişiklik yapılması yeterlidir.
Kayıt Düzenleyicisi’ni çalıştırdıktan sonra ekrana gelen penceredeki
“HKEY_LOCAL_MACHINE\System\ CurrentControlSet\Class\{4D36E965-
E325-11 CE-BFC1-08002BE10318}” anahtarını etkinleştirin ve burada bulunan
“Upperfilters” ve “Lowerfilters” öğelerini silin. Artık CD sürücülerin sorunsuz
şekilde çalışması gerekiyor.
5.1.3 MS-DOS modunda tanınmıyor
CD-ROM sürücünün MS-DOS modunda da çalışabilmesi için ilk olarak

gerekli DOS sürücüleri yüklenmelidir. Bunun için CD-ROM sürücünün MS-DOS
kurulum programını kullanabilirsiniz.
Kurulum programı CONFIG.SYS’ye bir sürücü bilgisi ve

AUTOEXEC.BAT’a da MSCDEX.EXE programının yüklenmesini sağlayan bir
satır ekler. Her iki eklenti de, kurulum klasörü olarak C:\CDROM kullanıldığı
varsayılırsa, aşağıdaki gibi veya benzer şekilde görünmelidir:
CONFIG.SYS:
DEVICE=C:\ CDROM\MTMCDE.SYS /D:MSCD001 /P:300 /A:0 /M:20 /T:5 /I:10
AUTOEXEC.BAT:
C:\ CDROM\MSCDEX.EXE /D:MSCD001 /M:10 /L:D
Kurulum programı tarafından eklenen her iki satır da aslında her zaman
gerekli değildir ve hatta bazı durumlarda engel bile teşkil edebilirler. Bu tür
sorunların ortaya çıkmasını engellemek için MS-DOS modunu bir kısayol
yardımıyla çalıştırmalısınız.
SCSI sürücülerde ASPI sürücüsü unutulmamalıdır
Bir SCSI CD-ROM’u MS-DOS modunda kullanabilmek için uygun

sürücülerin yüklenmesi gereklidir. CD-ROM sürücüye özel sürücülerin gerekli
124
olduğu ATAPI sürücülerinden farklı olarak, SCSI kontrolör üreticisi tarafından

sunulan global sürücü, tüm SCSI CD-ROM sürücülerini sorunsuz bir şekilde
çalıştırabilir. Adaptec kontrolörde ASPICD.SYS sürücüsü kullanılır. Ayrıca CD-
ROM sürücüden farklı olarak kullanılan SCSI kontrolörün, yaygın olarak
kullanılan Adaptec Controller 2940 için ASPI8DOS.SYS gibi bir cihaz
sürücüsüne ihtiyacı vardır. Bir Adaptec kontrolörde CD-ROM sürücü için
aşağıdaki eklentilerin yapılması gereklidir:
device=c:\ adaptec\aspi8dos.sys
device=c:\ adaptec\aspicd.sys /d:mscd001
Tabii ki sürücünün yerini kendi sisteminize uygun bir şekilde

değiştirmelisiniz. AUTOEXEC.BAT dosyasından MSCDEX.EXE programının
çağrılması için de doğal olarak aynı parametrenin “/d:mscd001” kullanılması
gereklidir.
MS-DOS modunu kısayol ile çalıştırmak
Eğer bu yöntemi kullanıyorsanız, başlangıç dosyalarındaki sürücü

eklentilerini tekrar silmelisiniz. Bunun yerine her bir DOS programının
kısayollarına eklentiler yapmalısınız.
1. İlk olarak farenin sağ tuşu ile kısayol üzerine tıklayın ve ekrana gelen
nesne menüsündeki ÖZELLİKLER komutunu çalıştırın.
2. İletişim penceresindeki PROGRAM kartı üzerinde bulunan GELİŞMİŞ

3. Gelişmiş ayarlarda, programın çalışması için MS-DOS modu

seçilmiştir.
Windows 95, MS-DOS modunun başlatılması için standart olarak güncel

MS-DOS konfigürasyonunu kullanır. Bu, MS-DOS modunun o an kullanılan
CONFIG.SYS ve AUTOEXEC.BAT dosyaları ile çalıştırılacağı anlamına geliyor.
Şu anki durumda, biraz önce sildiğimiz için CD-ROM sürücünün

yüklenmesi ile bilgiler bulunmuyor. Ancak bu pencereden, bu DOS programının
çalıştırılması için kullanılacak yeni bir MS-DOS konfigürasyonu
belirleyebilirsiniz. CD-ROM sürücüsü ile ilgili eklentileri buradan yapın. Burada
da, biraz önce başlangıç dosyasından sildiğiniz eklentilerin aynısının olması
gereklidir.
125
Resim 5.2: Kısayolları kullanarak her program için farklı başlangıç dosyaları hazırlayabilirsiniz.
DOS programı çalıştırıldığı zaman CD-ROM sürücüler düzenli bir şekilde

yüklenir ve CD-ROM sürücü MS-DOS oturumunda kullanım için hazır hale gelir.
5.2 DOS modunda sürücü hatası oluşuyor
MS-DOS modunda hata mesajları tarafından sıkça rahatsız edilebilirsiniz.

Bunların en önemlilerine bu bölümde değineceğiz.
5.2.1 Not enough drive letter available
Bu hata mesajı ile karşılaştığınız zaman CONFIG.SYS dosyasındaki

ayarları kontrol edin. Burada üst sınır olarak nispeten yüksek bir harf
kullanmalısınız. Bu öğe, DOS tarafından kullanılabilecek en son sürücüyü
belirler. DOS, MSCDEX’i çağırdığı zaman CD-ROM sürücüye boşta olan ilk
sürücü harfini atar.
Eğer “LASTDRIVE” öğesinde çok düşük bir sürücü harfi bulunuyorsa,

sisteminizde çok sayıda sabitdisk bulunabileceği için CD-ROM sürücü için
kullanılabilir bir harf kalmayabilir. Bunun sonucunda MSCDEX çalıştırıldığında
“Not enough drive letter available” hata mesajı ekrana gelir. Bu sorunu çözmek
için aşağıdaki işlemleri yerine getirmelisiniz:
1. CONFIG.SYS dosyasını Not Defteri ile açın.

126
2. LASTDRIVE öğesinin değerini uygun şekilde yükseltin.

LASTDRIVE’ın standart değeri “E:” şeklindedir. LASTDRIVE öğesi bulunmasa
dahi standart olarak bu değer kullanılır. Bu satırı aşağıdaki gibi değiştirebilirsiniz.
LASTDRIVE=F
Şimdi bilgisayarı kapatıp, yeniden açtıktan sonra standart değere ek olarak

yeni bir sürücü daha ekleyebilirsiniz.
CD-ROM sürücüde kullanılacak harfin başka sürücülere atanmasını

engellemek için “/L:[SürücüHarfi]” parametresini kullanabilirsiniz. Örneğin, CD-
ROM sürücüde kullanılmak üzere “F:” harfini rezerve etmek için
AUTOEXEC.BAT dosyasındaki satır aşağıdaki gibi olmalıdır:
LH C:\WINDOWS\COMMAND\MSCDEX /D:MSCD001 /M:20 /L:F
5.2.2 Aygıt sürücüsü bulunamadı

MSCDEX.EXE çalıştırıldığı zaman aşağıdaki hata mesajı ile
karşılaşabilirsiniz:
Aygıt sürücüsü bulunamadı ‘MSCD000’

Geçerli bir CD-ROM cihaz sürücüsü seçilmemiş
CONFIG.SYS ve MSCDEX’de “/D:” parametresi ile belirtilen CD-ROM

cihaz sürücüsünün tanımlaması farklıdır. Bu durumla aşağıdaki örnek dosyalarda
karşılaşabilirsiniz. CONFIG.SYS görünümü:
DEVICE=DEV\MTMCDAE.SYS /D:MSCD001 /P:310 ...
AUTOEXEC.BAT görünümü:
LH C:\WINDOWS\COMMAND\MSCDEX /M:20 /D:MSCD000
Her iki MSCDxxx sürücü ismi de farklı verilmiş. MSCDEX, CD-ROM

sürücüye atayacağı isim desteklenemeyeceği için atamaktan çekiniyor. Bu sorunu
çözmek için kullanılan isimleri, ikisi de aynı olacak şekilde değiştirin ve
bilgisayarınızı yeniden başlatın.
Ekrana gelen hata mesajının diğer bir nedeni ise CONFIG.SYS’de hatalı
bir CD-ROM sürücü öğesi aranması olabilir. Bu durumla DOS modunu Windows
95 altından çalıştırmak istediğiniz zaman karşılaşabilirsiniz. Windows normalde
CONFIG.SYS’deki sürücüye ihtiyaç duymadığı için söz konusu dosya öğesi
silinmiş olabilir. Not Defteri’ni kullanarak bu sürücü bilgisini yeniden girin veya
CD-ROM sürücüsünü yeniden yükleyin.
127
5.2.3 Yanlış DOS versiyonu/Incorrect DOS Version
CD-ROM cihaz sürücüsü sorunsuz bir şekilde yüklenmiştir, ancak DOS,

MSCDEX..EXE’nin yüklenmesini aşağıdaki hata mesajı ile keser:
Incorrect DOS Version
Bazı CD-ROM sürücülerin, beraber sunulan sürücü disketlerinde

MSCDEX.EXE’nin güncel değil de eski bir versiyonu bulunur. DOS, bunlardan
biri çalıştırıldığı zaman MSCDEX.EXE’nin eski bir versiyonunun çalıştırıldığını
fark eder ve yukarıdaki hata mesajını ekrana getirir. Bu nedenle söz konusu
sürücüyü kullanmaktan kaçınmalı ve işletim sistemi tarafından sunulanı tercih
etmelisiniz. Windows 95 tarafından sunulan sürücü ise COMMAND klasöründe
bulunur. Bu nedenle AUTOEXEC.BAT dosyasındaki ilgili satırın aşağıdaki gibi
değiştirilmesi gereklidir:
C:\WINDOWS\COMMAND\MSCDEX.EXE…
Ancak takip eden parametreler değiştirilmemelidir. Bilgisayar yeniden

başlatıldıktan sonra söz konusu hata mesajı bir daha ekrana gelmeyecektir.
5.3 Windows mesajı: SCSI CD-ROM sürücü hazır değil
Windows 95/98 altında bazen SCSI CD-ROM sürücülerindeki senkronize

veri aktarımının etkinleştirilmesi tavsiye edilir. Aksi takdirde sürücünün sistem ile
eş zamanlı olarak çalışmaması gibi bir durumla karşılaşılabilir.
1. Aygıt Yöneticisi’ni çalıştırın ve buradaki CD-ROM öğesine çift

tıklayın.
2. AYARLAR kartındaki ZAMAN UYUMLU VERİ AKTARIMI

seçeneğini etkinleştirin, (bkz. Resim 5.3). Bundan böyle CD-ROM’unuz sorunsuz
bir şekilde çalışmalıdır.
3. Ancak yaptığınız değişikliğin etkinleştirilmesi için ilk olarak

Windows’u yeniden başlatmalısınız.
128
Resim 5.3: CD-ROM sürücünün eş zamanlı olarak çalışması için bu seçeneğin

işaretlenmesi gereklidir.
5.4 CD kullanımı ile ilgili hata mesajları
CD-ROM sürücüye bir CD yerleştirildiği zaman ilk olarak dizin içeriği

okunmaya çalışılır veya üzerindeki program çalıştırılır. Windows bu sırada
aşağıdaki pencere ile sizi uyarmaya çalışır:
Resim 5.4: Windows, CD-ROM sürücüye ulaşamaz.

129
Benzeri bir durum MS-DOS modunda da aşağıdaki hata mesajı ile ekrana
getirilir:
CDR101: E: sürücüsü henüz hazır değil

(İ)ptal, (Y)eniden Dene, (K)apat
Aslında bu durumda hata olarak bile düşünülmeyebilir. CD-ROM sürücü

yeni bir disk yerleştirildiği zaman içeriğini okuyup, kullanılabilir hale getirmek
için birkaç saniyeye ihtiyaç duyar. Bu süre (sürücü tipine bağlıdır) içerisinde
sürücüye hiçbir şekilde ulaşılamaz. Bu sırada CD okunmaya çalışıldığı için CD-
ROM sürücünün ışığı da yanar. Bu durumda yapılacak tek şey, sürücünün ışığı
sönene, yani sürücü hazır olana kadar beklemek ve ancak bundan sonra sürücüyü
kullanmaktır. Eğer sürücünün ışığını göremiyorsanız, beş saniye kadar bekleyin
ve daha sonra sürücüdeki CD’ye tekrar erişmeye çalışın.
5.5 Okuma hatası var veya CD tanınamadı
5.5.1 CD tanınamadı
CD’nin CD-ROM sürücüye yerleştirilirken doğru tarafının (yazılı taraf üste

gelecek) kullanılıp kullanılmadığını kontrol edin.
CD, muhtemelen DOS veri biçiminde değil de farklı bir sistemde, örneğin
Macintosh’ta hazırlanmıştır. Her ihtimale karşı CD üzerindeki açıklamaları
dikkatlice okuyun. CD’nin hangi veri biçimini kullandığını buradaki
açıklamalardan çıkartabilirsiniz. Eğer CD ile beraber bir de kullanım kitapçığı
varsa, bunu da mutlaka incelemelisiniz.
Eski CD-ROM sürücüler, örneğin CD Player’lar, CDRW medyalarını
okuyamazlar. Ancak yeni CD-ROM sürücülerin lazer optiğinde uygun
değişiklikler yapıldığı için bunlarda sorun çıkmaz. Genel olarak Multi Read
uyumlu sürücülerin CD-RW’ları okuyabildiği söylenebilir.
CD-ROM sürücü kısa bir süre önce soğuk bir ortamdan sıcak bir yere
alındıysa, lensler üzerinde nem oluşabilir ve bu durumda lazer ışını CD’yi
tanımlayamaz. CD’nizi sürücüden çıkartın ve nemin artık geçtiğinden emin olana
kadar en azından bir saat bekleyin. Bu sırada sürücüyü, açık olan aygıtın kendi
sıcaklığı ile nem kısa sürede kaybolacağından, açık bırakmalısınız.
5.5.2 CD üzerinde okuma hatası var
CD kirlenmiş veya çizilmiştir. Bir CD’yi nasıl temizleyebileceğiniz ve

çizikleri uzaklaştırabileceğiniz 5.4.4 numaralı bölümde okuyabilirsiniz.
One Spot Laser olarak adlandırılan eski CD-ROM sürücülerinde söz konusu
okuma hataları meydana gelebilir. Eğer Push Pull (lazerin iz takip sinyali)
130
değeri çok büyükse (iz sapması>100 nm) okuma kafasının hareketinde bir
düzeltme yapılabilir ve bu da okuma hatasına neden olabilir. CD-ROM diğer
sürücülerde sorunsuz bir şekilde okunabiliyorsa, sahip olduğunuz CD-ROM
sürücüsünü değiştirmeyi düşünebilirsiniz.
5.5.3 CD-R veya CD-RW’lerde okuma hatası
Kullanılan CD Packet Writing ile hazırlanmış olabilir. Packet Writing

yönteminde UDF Format olarak adlandırılan biçim, verileri küçük paketler
halinde CD-R üzerine yazar. Normal CD-ROM sürücülerde kullanılabilmesi için
bunların ilk olarak Packet yazılımı yardımıyla ISO veya Joliet biçimine
dönüştürülmesi gereklidir. Eski sürücüler ise bu tür CD’leri maalesef
okuyamazlar. Aşağıdaki ipuçlarını kullanarak CD-R’lar ile uyumlu bir şekilde
çalışabilirsiniz:
1. BAŞLAT/AYARLAR/DENETİM MASASI penceresindeki SİSTEM

simgesine çift tıklayın.
2. Ekrana gelen penceredeki BAŞARIM kartını etkinleştirin ve DOSYA

SİSTEMİ düğmesine tıklayın.
3. CD-ROM kartındaki ERİŞİM DÜZENİNİ EN İYİ HALE GETİR

seçeneğinin değerini İLERİ OKUMA YOK olarak değiştirin.
Resim 5.5: Erişim düzeni iyileştirilmesi kapatılmış.

131
Packet Writing Reader temin etmek
Bir UDF veya Packet Writing CD’sini bir sistemde Packet Writing
sürücüleri ile okumaya çalışırsanız, herhangi bir sorun çıkmaz. Bu CD Packet
Wiriting desteği olmayan bir sistemde okunacaksa ya CD’nin ISO veya Joliet
biçimine dönüştürülmesi ya da uygun bir okuyucu programın internetten temin
edilmesi gereklidir. Örneğin, www.adaptec.com adresinden Direct CD için uygun
bir okuyucu edinebilirsiniz.
Joliet dosya sistemi ile okuma problemi
Joliet dosya sistemi sayesinde CD’ler ve CD-R’lar üzerinde uzun dosya

isimleri kullanabiliyoruz. Ancak bunun tek dezavantajı MS-DOS modunda CD
üzerindeki verilere ulaşılamamasıdır.
Eski sürücü
Eski CD-ROM sürücüleri (yaklaşık 8x’ya kadar) tüm CD-R’lar ile

çalışamazlar. Bunlar CD-R’lar üzerinde kullanılan katmanlar ile sorunlar yaşarlar.
Bu tür CD sürücülerde en iyi sonuca yeşil CD-R’lar ile ulaşılıyor. CD’nin yeni
güncel CD-ROM sürücüde okunabilmesi için sadece eski cihazın değiştirilmesi
gereklidir.
CD-R sonlandırılmış mı?
CD-R medyaları, yazma işlemi bitince sonlandırılırlar. Yazılan CD, ancak

sonlandırıldıktan sonra klasik CD-ROM sürücülerde okunabilir. Eğer CD-R
sonlandırılmadıysa, üzerindeki veriler sadece yazma programı tarafından
okunabilir.
5.5.4 CD üzerindeki toz ve çizikler
Ne kadar dikkat ederseniz edin, CD veya diğer bir deyişle CD-ROM

kirlenebilir ve çizilebilir. Buradaki tavsiyelere uyarak gümüş veya altın
disklerinizi temizlemeyebilir ve üzerindeki çizikleri düzelterek CD’lerinizin ilk
günkü gibi görünmesini sağlayabilirsiniz.
CD’lerinizi temizlemek için yumuşak, temiz bir bez kullanmalısınız. Bu

bezi kullanarak ortadan dışarıya doğru vektörsel olarak silin. CD’nizi, temizleme
bezinde takılı kalan bir toz parçasının koruma tabakası üzerinde yuvarlak çiziklere
neden olabileceği için, asla dairesel hareketlerle temizlemeyin. CD üzerindeki
132
sektörler spiral şekliden arka arkaya yerleştirildikleri için dairesel çizikler hem
disk üzerindeki verilerin hem de bir sektörün kontrol toplamlarının zarar
görmesine neden olabilir. Bunun sonucunda okuma hatalarının oluşması ve
verilerin kaybolması ise kaçınılmazdır. Vektörsel temizleme sırasında da çizikler
meydana gelebilir, ancak bunlar hareket yönüne dik olacakladır ve normalde ciddi
hasarlara neden olmazlar.
Temizlik ve kimyasal maddeleri, CD’nin koruma tabakasına zarar

verebilecekleri için CD’lerden kesinlikle uzak tutmalısınız.
CD üzerinde bulunan çizikleri, bilgisayar mağazalarından temin

edebileceğiniz CD tamir setleri yardımıyla düzeltebilirsiniz. Ancak bu tamir
setleri çok ucuz değildir ve aslında hemen her evde ücretsiz olarak
ulaşabileceğiniz bir alternatifi bulunur. Diş macunu? Bu alternatifi, diş macunu bu
konuda gerçekten işe yaradığı için sakın hafife almayın. Bunun için CD
üzerindeki çizikleri diş macunu ile dikkatli bir şekilde kaplayın ve daha sonra
temiz, yumuşak bir bez yardımıyla CD üzerinden temizleyin. Bu işlemi dairesel
hareketlerle değil de içeriden dışarıya doğru yapmaya dikkat edin. Çizikler ince
bir tabaka ile kaplandıysa CD çok daha dikkatli bir şekilde cilalanmalı ve
temizlenmelidir. Artık verilerinize sorunsuz bir şekilde ulaşabilmelisiniz.
5.5.5 Eğer lens kirlenirse
Cihazın içerisine giren tozlar ve kirli CD’ler nedeniyle lazer de görme

yetisini kaybedebilir. Bu sorunu çözmek için lazer optiğindeki odaklanma lensinin
temizlenmesi yeterli olacaktır. Bunun için bilgisayar mağazalarından rahatlıkla
temin edebileceğiniz temizleme CD’lerinden faydalanabilirsiniz. Eğer bu temizlik
aracı bir sonuç getirmezse veya özel nedenlerden ötürü bu tür bir araç kullanmayı
tercih etmezseniz, söz konusu lensi kendiniz temizlemek zorunda kalabilirsiniz.
İlk olarak sürücüyü bilgisayardan sökmelisiniz. Ardından CD-ROM

sürücünün içerisinde çalışabilmek için dış kasasını sökmeye başlamalısınız. Bu
andan itibaren optik araçlara ulaşabilmek için, sürücünün yapısı üreticiden
üreticiye ciddi farklılıklar gösterdiğinden dolayı, sabit bir reçete mevcut değil.
Bazı sürücülerde optik kısma serbest bir şekilde ulaşabilmek için, ilk
olarak elektronik kartının çıkartılması gereklidir. CD-ROM yapısının temelini
oluşturan bu kart, çeşitli kablolarla sürücünün mekanik parçalarına bağlıdır ve
genellikle ince plastik kablonun hemen altında bulunur. Bu tür kablolar çok
hassastır ve geri dönüşü olmayan, tamir edilemeyecek hasarlara neden olabileceği
için hiçbir şekilde kırılmaması veya kesilmemesi gereklidir. Kablo bağlantılarını
sökerken, daha sonra sürücüyü toplamaya başladığınızda hiçbir kabloyu
değiştirmemek veya yanlış yere takmamak için gerekli yerleri işaretlemelisiniz.
133
Optik parça ile karşılaştığınız zaman (CD-ROM için hayati önem taşıyan lensin
çizilmemesi için) ince bir fırçayla temizleme işlemine artık başlayabilirsiniz.
Temizleme sırasında, optik parçanın dengesinin kaybolmaması için aşırı

baskı yapmaktan da kaçınmalısınız. Lensi temizlemeyi tamamladıktan sonra
sürücüyü tekrar monte etmeye başlayabilirsiniz. Sürücüyü, bilgisayara tekrar
bağlamadan önce monte ederken bir hata yapıp, yapmadığınızı test etmek
amacıyla cihazın sorunsuz bir şekilde çalıştığından emin olmalısınız.
5.6 Sürücü erişimi çok yavaş
CD kirlenmiş veya arızalı olabilir mi?
Kullandığınız CD’nin kirli veya arızalı olup olmadığını kontrol

etmelisiniz. Parmak izleri veya tozlar CD üzerinde rahatlıkla kalabiliyorlar. Bu tür
bir durumda sektörlerin bir çok kere, tekrar tekrar okunması gerekiyor. Kirlenmiş
bir CD’yi nasıl temizleyebileceğinizi veya zarar görmüş bir CD’yi nasıl tamir
edeceğinizi 5.4.4 numaralı bölümde okuyabilirsiniz.
Optik kısım mı tozlanmış?
Lazer merceğinin lensi üzerinde toz veya kir parçaları birikmiş olabilir. Bu
tür kirlenmeler, bir sektörün tekrar tekrar okunması gibi okuma hatalarına neden
olabilirler. Farklı CD’lerin kullanılması sırasında okuma hataları meydana
geliyorsa, lazer merceğinin 5.4.5 numaralı bölümde anlatıldığı gibi
temizlenmesinde fayda vardır.
Windows altında erişimi iyileştirmek
Windows, CD-ROM sürücü erişimini iyileştirmek için kendine has

rutinleri kullanır. Her bir sürücü tipini uygun olarak performans artışı sağlamak ve
cache büyüklüğünü belirlemek için aşağıdaki işlemleri uygulamalısınız:
1. DENETİM MASASI’ndaki SİSTEM simgesine çift tıklayın.
2. Ardından BAŞARIM kartını etkinleştirin ve burada bulunan DOSYA SİSTEMİ

3. Şimdi ekrana gelen iletişim penceresindeki CD-ROM kartına tıklayın.

İstediğiniz ayarları buradan gerçekleştirebilirsiniz.
134
Windows 98 altında SCSI sürücüyü hızlandırmak
SCSI CD-ROM sürücünün çok yavaş çalıştığı hissine kapıldıysanız sürücü

özelliklerindeki bir noktayı kontrol etmelisiniz. BAŞLAT/AYARLAR/DENETİM
MASASI/SİSTEM/AYGIT YÖNETİCİSİ/CD-ROM altındaki listeden istediğiniz
sürücüyü seçin. Üzerine çift tıklayarak veya ÖZELLİKLER düğmesine tıklayarak
CD-ROM sürücünün özelliklerini ekrana getirin. AYARLAR kartındaki
SEÇENEKLER başlığı altında bulunan ZAMAN UYUMLU VERİ AKTARIMI
seçeneğini işaretleyin. Bu sayede SVSI sürücünüz eski performansına tekrar
ulaşacaktır.
Resim 5.6: SCSI CD-ROM sürücüsü eski hızına ulaşacak.
MS-DOS modunda erişimi iyileştirmek
Eğer bu sorunla sadece MS-DOS modunda karşılaşıyorsanız, aşağıdaki

ipuçları yardımıyla sonuca ulaşabilirsiniz.
135
CD-ROM sürücünün Buffer hafızası için ayrılan alanın yeterli olup olmadığını
kontrol edin. İlgili ayarı CONFIG.SYS dosyasındaki CD-ROM sürücüsüne ait
parametrelerde bulabilirsiniz:
DEVICE=C:\DEV\MTMCDAE.SYS /D:MSCD001 /P:310 ./M:20 /T:5 /I:11
Örnekte Mitsumi FX001D CD-ROM cihazının sürücüsü söz konusudur.

Buffer hafızanın buradaki büyüklüğü “/M:” parametresi ile belirleniyor.
Buradaki ifade üreticiye bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bununla ilgili daha
ayrıntılı bilgiyi kulanım kitapçığında bulabilirsiniz.
MS-DOS modunda CD-ROM sürücüye erişimi hızlandırmak için SmartDrive
kullanmalısınız. Bunun için SmartDrive’ın AUTOEXEC.BAT’tan yüklenmesi
gereklidir. İlgili komut aşağıdaki gibidir:
C:\WINDOWS\SMARTDRV
CD-ROM sürücünün SmartDrive tarafından desteklenmesi için de

MSCDEX.EXE sürücüsünün SmartDrive çalıştırılmadan önce yüklenmiş
olması gereklidir.
Windows altında 32 Bit sürücüsü yok
Windows 95/98’in kendi 32 Bit sürücülerini kullanıp, kullanmadığını

kontrol edin. CONFIG.SYS’de halen eski 16 Bit sürücüleri yükleniyorsa, bunları
devre dışı bırakın ve bunun yerine 32 Bit sürücüleri kullanın.
5.7 Gezgin, CD-ROM sürücüde uzun dosya isimleri göstermiyor
Windows 95/98 altında uzun dosya isimleri yerine sadece DOS

zamanından kalma 8+3 karakterden oluşan isimler ve tilde işareti (~) görünüyorsa
CONFIG.SYS ve AUTOEXEC.BAT başlangıç dosyalarında eski 16 Bit sürücüler
bulunuyordur. Bu sürücüler uzun dosya isimlerinin kullanıldığı Joliet
standardındaki bir CD’yi sadece ISO-9660 olarak okur. Başlangıç dosyalarındaki
bu sürücüleri sildikten sonra Windows uzun dosya isimlerini tekrar
görüntülemeye başlayabilir.
5.8 CD-ROM sürücünün otomatik başlat özelliğini kapatmak
CD’yi CD-ROM sürücüsüne yerleştirdikten sonra, aslında istememenize

rağmen CD-ROM sürücünün çalışmaya başladığı ve CD’deki kurulum programını
otomatik olarak çalıştırdığı bir durumla şu ana kadar mutlaka karşı karşıya
kalmışsınızdır. Eğer CD’den bir şey(ler) yüklemek istiyorsanız sorun değil, ancak
136
niyetiniz başka bir şeyse, durum rahatsız edici bir hal alabilir. CD’nin takıldıktan
sonra otomatik olarak çalıştırılmasının nedeni üzerinde bulunan AUTORUN.INF
ismindeki dosyadır. CD takıldığı zaman çalıştırılacak program ve özel bir CD-
ROM simgesine ait bilgiler, bu dosya içerisine saklanır. Tipik bir dergi
CD’sindeki otomatik çalıştırma dosyası aşağıdaki gibidir:
[autorun]
Open=chip.exe
Icon=chip.ico
Ancak bazen oldukça sinir bozucu olabilen bu fonksiyonu Windows

9x/Me altında devre dışı bırakabilirsiniz.
1. Denetim Masası’nda bulunan SİSTEM simgesine çift tıklayın.
2. Ekrana gelen penceredeki AYGIT YÖNETİCİSİ kartını etkinleştirin ve

listedeki CDROM simgesine çift ıklayın.
3. Şimdi otomatik çalıştırma özelliğini devre dışı bırakmak istediğiniz

sürücüye çift tıklayın.
4. ÖZELLİKLER kartını etkinleştirin. Artık burada bulunan CD

TAKILINCA OTOMATİK UYAR seçeneğindeki işareti kaldırabilirsiniz.
5. Yaptığınız değişiklik Windows yeniden başlatıldıktan sonra

etkinleşecek ve sürücünün otomatik çalıştırma fonksiyonu devre dışı kalacaktır.
Bu durumun en büyük dezavantajı ise Windows’un CD’nin değiştiğini

fark etmeyerek, gezgin penceresini otomatik güncellemeyecek olmasıdır.
Otomatik çalıştırmayı Kayıt Defteri’nden kapatmak
Kayıt Defteri’nde yapacağınız küçük bir değişiklikle, Windows 9x/Me

altındaki otomatik güncelleme özelliğini devre dışında bırakabilir ve veri
CD’lerinin otomatik çalıştırılmasını engelleyebilirsiniz.
1. Kayıt Düzenleyicisi’ni çalıştırmak için BAŞLAT/ÇALIŞTIR komutu ile

ekrana gelen pencereye “regedit” yazın ve TAMAM düğmesine tıklayın.
2. Şimdi ekrana gelen penceredeki “HKEY_CURRENT_USER\Software

\Microsoft\Windows \CurrentVersion\Policies\Explorer” anahtarını etkinleştirin.
137
Resim 5.7: Otomatik çalıştırma özelliğinin kapatılmasını sağlayan değişiklik burada yapılır.
3. Burada bulunan “NODRIVETYPEAUTO” öğesini çift tıklayarak

çalıştırın. Burada standart olarak “95 00 00 00” (Sabitdisk ve CD-ROM sürücüler
için otomatik çalıştırma etkin) değeri bulunur. Bu değeri “B5 00 00 00” ile
değiştirin. Bunun sonucunda otomatik çalıştırma fonksiyonu sabitdiskler için
çalışmaya devam ederken CD-ROM sürücüleri için geçerli olmayacaktır.
4. Yukarıda bahsedilen değişikliği yaptıktan sonra Kayıt Düzenleyicisi’ni

kapatın ve etkili olması için bilgisayarı yeniden başlatın.
Otomatik çalıştırma fonksiyonunun Windows 2000 altında

kapatılması
Otomatik çalıştırma fonksiyonunun Windows 2000 altında kullanıcı ara

yüzü üzerinden devre dışı bırakılması için bir seçenek bulunmaz.
1. BAŞLAT/ÇALIŞTIR/REGEDIT/TAMAM komutunu kullanarak Kayıt

Düzenleyicisi’ni çalıştırın.
2. Ekrana gelen penceredeki “HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\

CurrentControlSet\Services\Cdrom” anahtarını etkinleştirin. Burada bulunan
“AUTORUN” öğesine çift tıklayın ve ekrana gelen penceredeki DEĞER kutusuna
“0” yazın.
138
Resim 5.8: Otomatik çalıştırma fonksiyonu Windows 2000 altında kapatıldı.
3. Yaptığınız değişikliğin etkili olması için bilgisayarın yeniden

başlatılması gereklidir. Eğer otomatik çalıştırma fonksiyonu ileride tekrar
etkinleştirilmek istenirse, söz konusu öğenin değerinin “1” olarak değiştirilmesi
yeterli olacaktır.
5.9 CD-ROM’dan kopyalanan dosyalar düzenlenemiyorlar
CD-ROM aslında sadece okunabilir bir veri taşıyıcısı olduğu için

üzerindeki tüm dosyaların özelliği Salt Okunur olarak belirlenir. Üzerlerinde
taşıdıkları programlar kendi kurulum araçları tarafından yüklendikleri için
dosyaların Read Only özellikleri sabitdiske kopyalama sırasında otomatik olarak
silinir. Ancak sadece belirli dosyaları veya programları manuel olarak
kopyalarsanız, bunların Salt Okunur özelliklerini silmeniz gerekir.
Windows altında aşağıdaki işlemleri yerine getirmelisiniz:
1. Klasör veya gezgin penceresindeki dosyaya farenin sağ tuşunu

kullanarak tıklayın.
2. Ekrana gelen nesne menüsündeki ÖZELLİKLER komutunu çalıştırın.

Artık görünen iletişim penceresindeki SALT OKUNUR seçeneğine tıklayarak
önündeki işareti kaldırabilirsiniz.
Bu işlemlerin CD ortamından sabitdiske kopyalanan tüm programlar için

uygulanması gereklidir.
139
Buna karşılık eğer MS-DOS modunda çalışıyorsanız aynı işlemi ATTRIB

komutunu kullanarak gerçekleştirebilirsiniz.
ATTRIB –R Dosyaİsmi
ATTRIB komutu “/S” parametresi ile beraber kullanılarak, komutun

çalıştırıldığı klasördeki tüm dosyaların özelliklerinin, alt klasörlerdeki dosyalar da
dahil olmak üzere değiştirilmesi sağlanır.
ATTRIB –R Dosyaİsmi /S
Dosya isimleri belirtilirken, bilinmeyen dosya uzantıları yerine “*” veya

“?” yer tutma karakterleri de kullanılabilir. Bu karakterler yardımıyla aynı anda
birden fazla dosyanın Salt Okunur özelliğinin değiştirilmesini sağlayabilirsiniz.
5.10 Program CD’ye erişemiyor
Bu problem, bir programın CD üzerinde saklanan verilere ihtiyaç duyduğu

ve o anda bu CD’nin de belirtilen konumda bulunmamasından kaynaklanır. CD-
ROM sürücünün cihaz sürücüsünün yüklenmesi esnasında normalde sabit bir
sürücü ismi atanmadığı için değiştirilebilir disklerin (örneğin, Syquest sürücü)
kullanılması sırasında bazı sorunlarla karşılaşılabilir.
Değiştirilebilir disk sürücülerinin cihaz sürücüleri, bilgisayar çalıştırıldığı

zaman cihaz içerisinde bir disk bulunup bulunmadığını kontrol eder. Şayet bir
disk tespit ederse, kullanılabilir ilk sürücü harfini değiştirilebilir disk sürücüsüne
atar. Örneğin, “D:”. Bunun sonucunda CD-ROM sürücü bir sonraki sürücü
harfini, yani “E:” kullanmak zorunda kalır. Buna karşılık sistemde değiştirilebilir
bir disk tespit edilmezse, tabii ki bunun için bir sürücü harfi de rezerve edilmez ve
böylece CD-ROM sürücü isim olarak “D:” harfini alır. Yazılımın
konfigürasyonuna bağlı olarak CD-ROM sürücünün konumunu belirtmek için
“D:” veya “E:” isimleri kullanılır ve bunun sonucunda saklanan konum bilgileri
hatalı olacağı için CD’ye erişmek de mümkün olmayacaktır.
Yukarıda bahsedilen sorunla karşılaşmamak için değiştirilebilir disk

sürücü ve/veya CD-ROM sürücünün isimlerini sabit bir şekilde sistemin
durumuna bağlı olarak, değişmeyecek şekilde belirleyebilirsiniz.
Windows 9x/Me
Windows 9x/Me altında CD-ROM sürücü için sabit bir isim rezerve
etmek, gerçekten çok kolaydır. Bunun için aşağıdaki işlemleri yerine getirmeniz
yeterlidir:
140
1. DENETİM MASASI’ndaki SİSTEM simgesini, çift tıklayarak çalıştırın.
2. AYGIT YÖNETİCİSİ kartını etkinleştirin ve donanım ağacındaki

CDROM simgesinin önünde bulunan artı işaretine tıklayın. Şimdi sisteminizdeki
CD-ROM sürücülerinin listesi ekrana gelecektir.
Resim 5.9: CD-ROM sürücü için bir harf rezerve edilmiş.
3. Sürücü ismine çift tıklandıktan sonra ekrana gelen ÖZELLİKLER

penceresindeki AYARLAR kartını etkinleştirin. CD-ROM sürücünüze bu kart
üzerinden sabit bir isim atayabilirsiniz.
İsterseniz CD-ROM sürücünüz için MS-DOS modunda da bir isim rezerve

edebilirsiniz. Bunun için AUTOEXEC.BAT dosyasındaki MSCDEX öğesi ile
ilgili satırın sonuna, aşağıdaki parametreyi eklemelisiniz:
/L:[Sürücüİsmi]
Parametre eklendikten sonra ilgili satır aşağıdaki gibi görünmelidir:
C:\WINDOWS\COMMAND\MSCDEX.EXE /D:MSCD001 /L:E

141
Yukarıdaki örnekte CD-ROM sürücü için “E:” harfi ayrıldı. Tüm

programlardaki CD-ROM isimleri uygun şekilde değiştirildikten sonra, sorun
çözülmüş olacaktır.
Windows 2000
Microsoft geliştiricileri ilgili fonksiyonu Windows 2000 altında başarılı bir
şekilde gizlemişler.
1. Windows masaüstünde yer alan BİLGİSAYARIM simgesine farenin

sağ tuşunu kullanarak tıklayın ve ekrana gelen nesne menüsündeki YÖNET
komutunu çalıştırın.
2. Pencerenin sol tarafındaki listedeki DEPOLAMA öğesinin yanında

bulunan artı işaretine tıklayın. Bunun sonucunda ekrana gelen yeni listede
bulunan DİSK YÖNETİMİ öğesini seçin.
3. Şimdi sisteminizde varolan tüm sürücüler pencerenin sağında kalan

bölmede ekrana gelecektir. Şimdi sürücü harfini rezerve etmek istediğiniz CD-
ROM sürücüye farenin sağ tuşu ile tıklayın ve ekrana gelen nesne menüsündeki
SÜRÜCÜ HARFİNİ VE YOLUNU DEĞİŞTİR komutunu çalıştırın.
4. Şimdi yeni bir iletişim penceresi ekrana gelir. DÜZENLE düğmesine

tıklanarak ekrana gelen penceredeki BİR SÜRÜCÜ HARFİ ATA seçeneğini
kullanarak rezerve etmek istediğiniz harfi seçin. TAMAM düğmesine tıklayarak
yaptığınız değişikliği onaylayın. Windows, yaptığınız işlemi bir kez daha
onaylamanızı isteyecektir. Ardından sürücü harfi değiştirilir.
5.11 Sürücü çekmecesi takılıp kaldı/açılmıyor
Bu problemle yeni satın aldığınız bir sürücüde karşılaşırsanız, ilk olarak

sürücü çekmecesinin açılmasını engelleyen bir Jumper olup olmadığını öğrenmek
için kullanım kitapçığına göz atmalısınız. Eğer sürücü üzerindeki bu Jumper takılı
değilse, sürücü çekmecesi, ne dışarı çıkartma düğmesi ne de yazılım yardımıyla
açılamaz. CD-ROM sürücü ancak Jumper takıldığı zaman normal çalışmaya
başlayacaktır.
Bazı CD-ROM sürücülerde ise cihaz sürücüsünün çağrılması sırasında bir

parametre kullanılarak sürücü çekmecesinin açılması engellenebilir. Bu tür bir
parametrenin (örneğin, bazı Mitsumi sürücüleri için “/U:1”) kullanılıp
kullanılmadığını kontrol etmek için CONFIG.SYS dosyasının içeriğine göz atın.
Çekmecenin tekrar açılabilmesi için söz konusu parametreyi silin ve bilgisayarı
yeniden başlatın.
142
Sorunun kaynağı, başka bir yazılımda da aranabilir. Bir program hatası

nedeniyle CD’lerin dışarı çıkartılması, yazılımsal olarak da engelleniyor olabilir.
Bu durumda açık olan tüm uygulamaları kapatmalı ve yeniden denemelisiniz.
Eğer sürücü çekmesi açılırken veya kapanırken takılıyorsa CD-ROM’u

kasaya monte etmek için kullandığınız vidalar sürücünün içerisine kadar uzanacak
ve mekanik aksamın çalışmasını engelleyecek kadar uzun olabilir. Bunun için
ürün ile beraber verilen orijinal veya mümkün olan en kısa vidaları
kullanmalısınız.
CD’nin sürücü çekmecesine doğru yerleştirilmediği zamanlarda da takılma

sorunu ile karşılaşılabilir. OPEN/CLOSE düğmesine bir kere daha basmayı
deneyin. Eğer bunun sonucunda çekmece tekrar çıkmazsa, sürücü çekmecesini
çalıştıran motorun hasar görmesini engellemek için bilgisayarı hemen kapatın.
CD-ROM sürücünün kullanım kitapçığından acil çıkartma düğmesinin nerede
olduğuna ve bunu nasıl kullanabileceğinize bakın.
Hemen hemen tüm sürücülerin çekmeceleri ince bir parça (örneğin,

açılmış kağıt ataşı) yardımıyla ulaşılabilen bir düğme sayesinde manuel olarak
çıkartılabilirler. Diğer sürücüler ise küçük bir vidanın çevrilmesi ile açılabilirler.
Bazı üreticiler ise daha kolay bir yöntem tercih etmişler. Bu çekmeceler istendiği
zaman dışarı çekilebiliyor.
Her durumda, hem CD’nin hem de sürücünün zarar görebileceği göz

önünde bulundurularak dikkatli olunmalıdır. Eğer bunların hiç biri işe
yaramayacak olursa, sürücüyü bilgisayardan CD’ye ulaşana kadar zarar vermeden
sökmelisiniz.
Dikkat! Çapı 12 cm’den küçük olan CD’leri Slot-In sürücülerde asla

kullanmamalısınız. Single CD’ler ve Shape CD’ler de (örneğin, kartvizit veya
hamburger şeklindeki CD’ler) bu gruba dahildir. Sürücü, bu tür CD’leri tanıyamaz
ve hatta dışarıya çıkartamayabilir. En kötü ihtimalle sürücünün CD alma kısmı
çıkartılmalı ve CD’ye ulaşana kadar sökülmelidir.
5.12 CD-ROM sürücü çok titriyor
Bu, yavaş sürücüler için sorun teşkil etmezken, modern sürücülerdeki

titreme ise artmaya devam ediyor. Titreme, kullanılan medyanın dengesizliğinden
dolayı ortaya çıkar. Söz konusu titremenin kullanıcıyı ne kadar rahatsız
edebileceğinden daha önemli bir nokta ise, zamanla CD-ROM sürücüde tamir
edilmesi mümkün olmayan mekanik arızaların meydana gelebilmesidir. Riski en
aza indirmek için aşağıdaki uyarılara dikkat etmelisiniz:
143
CD’nin üzerine etiket veya süsleme amaçlı çeşitli maddeler yapıştırmayın.

Bunlar CD’nin ağırlık dengesinin bozulmasına ve dolayısıyla titremesine
neden olur. Benzer şekilde CD-R yüzleri de (label) dikkatli bir şekilde
yapıştırılmalıdır. Eğer tam ortalı yerleştirilmezlerse, yine denge kaybına neden
olabilirler.
Shape CD olarak adlandırılan özel şekilli CD’leri bilgisayarınızdan uzak
tutun. Bir hamburger veya araba şeklindeki özel biçimli CD’ler, CD-ROM
sürücünüz için kesinlikle zararlıdır. Daha düşük hızlardaki CD-ROM sürücüler
söz konusu CD’ler ile daha sağlıklı bir şekilde çalışabilirken, yüksek hızlı CD-
ROM sürücülerin parçalarına zarar verebilirler.
Montaj toleranslarından ötürü hemen her CD’nin ağırlık dengesinin bozuk
olduğundan şüphelenebilirsiniz. Bu nedenle CD-ROM sürücüyü kasaya
takarken kesinlikle hareketsiz olmasına dikkat etmelisiniz. Montaj sırasında ya
küçük plastik pullar kullanabilir ya da sürücünün yan taraflarını ince bir
madde ile destekleyebilirsiniz.
5.13 İki CD-ROM sürücü ile sorunlar
PC’nizde aynı anda iki tane CD-ROM sürücü kullanabilirsiniz. Windows,

her iki CD-ROM sürücüsünü de normalde kendisi otomatik olarak tanır ve bunları
sisteme ekler. Ancak Windows 9x’in, özellikle CONFIG.SYS dosyasında eski bir
16 Bit sürücü kullanıyorsa her iki CD-ROM sürücüye de isim olarak aynı harfi
ataması söz konusu olabilir. CD-ROM sürücüler için nasıl harf atayabileceğinizi
veya değiştireceğinizi 5.10 numaralı bölümden okuyabilirsiniz. Diğer
problemlerde ise sadece bir CD-ROM’un kullanıldığı durumlardaki çözüm yolları
geçerlidir. Ancak MS-DOS modunda yapılması gereken değişiklikleri manuel
olarak gerçekleştirmek zorundasınız.
1. İlk olarak CD-ROM cihaz sürücüsünün CONFIG.SYS dosyasındaki

bilgilerini değiştirmelisiniz (her CD-ROM sürücü kendi cihaz sürücüsü bilgisine
ihtiyaç duyar). Cihaz sürücülerinde “/D:” parametresi ile bir sürücü ismi
atanmıştır. Bu ismin her sürücü için kesinlikle farklı olması gereklidir. Buradaki
örnekte bir Mitsumi FX400 ve yine Mitsumi FX001D sürücüleri kullanıldı.
CONFIG.SYS dosyasındaki bilgiler aşağıdaki gibi görünmelidir:
DEVICE=C:\DEV\MTMCDAI.SYS /D:MSCD001
DEVICE=C:\DEV\MTMCDAE.SYS /D:MSCD002
2. AUTOEXEC.BAT dosyasındaki MSCDEX.EXE ifadesinin de uygun

bir şekilde değiştirilmesi gereklidir. Burada sistemdeki her CD-ROM sürücü için
“/D:” parametresinin kullanılması gereklidir. Sürücü isimleri ile ilgili bilgiler,
CONFIG.SYS dosyasında belirtilenlerle kesinlikle aynı olmalıdır.
144
C:\WINDOWS\COMMAND\MSCDEX.EXE /D:MSCD001 D:MSCD002
Bu örnek sadece “/D:” parametrelerinin kullanımı ile gerçekleştirilebilir.

Port adresi gibi sürücüye özel parametrelerin tabii ki ayrıca belirtilmesi gereklidir.
Ayrıca CONFIG.SYS dosyasındaki LASTDRIVE ifadesinde de yeteri

kadar sürücü harfinin kullanılabilir durumda olmasına dikkat etmelisiniz.
5.14 Ses ve multimedya CD sorunları
5.14.1 Ses CD’leri ile ilgili sorunlar
SCSI sürücülerdeki istisnalar
Müzik CD’si çalınması ile ilgili sorunlar, cihaz sürücüsü veya CD-ROM
sürücünün SCSI-II standardını desteklememesinden kaynaklanabilir. Ses
komutları ilk olarak SCSI II ile standartlaştırılmıştır.
Bir SCSI II CD-ROM sürücünün SCSI II komut grubunu (SCSI II Command

Set) üzerindeki bir Jumper (tüm sürücüler bu özelliğe sahip değildir)
yardımıyla etkinleştirin.
SCSI CD-ROM cihaz sürücüsündeki (tüm sürücüler tarafından desteklenmez)
bir parametre yardımıyla üreticiye özel komut grubunu seçin. Örneğin,
Adaptec’in MS-DOS sürücüsü ASPICD.SYS’de
“/Type[SürücüÜreticisininİsmi]” parametresi ile gerçekleştirilebilir. Bu konu
ile ilgili daha ayrıntılı bilgiye CD-ROM sürücünün ve kullanılan ASPI
sürücüsünün kitapçığından ulaşabilirsiniz.
Müzik CD’leri Windows altında çalışmıyor
Windows altında bir müzik CD’sini çalmak istiyorsunuz, ancak CD’yi

doğru yerleştirmiş olmanıza ve CD çalınmaya başlanmasına rağmen hiç ses
duymuyorsunuz.
Aşağıdaki nedenlerden biri bu sonucun ortaya çıkmasına neden olabilir:
Hoparlörünüzü veya kulaklığınızı, CD-ROM sürücünün ön yüzündeki

kulaklık çıkışına bağladıysanız, cihaz üzerindeki ses ayar düğmesi en düşükte
olabilir.
Hoparlörlerdeki anfinin harici güç ihtiyacını sağlayan fişi takılı değildir veya
bağlı olduğu prize elektrik gelmiyor olabilir.
145
Denetim Masası’ndaki ÇOKLU ORTAM ÖZELLİKLERİ’nden CD ses çıkış

seviyesinin en düşükte olup olmadığını kontrol edin.
Resim 5.10: CD ses çıkışı için ses yükseklik ayarı
Eğer müziğin ses kartı üzerinden gelmesi gerekiyorsa ve buna rağmen hiçbir
şey duymuyorsanız, 8.5 numaralı bölüme göz atmalısınız.
CD oynatıcısı mesajı: “Veri veya CD yüklenmedi”
Bu mesaj nedenini de kendi içerisinde barındırıyor. CD müzik çalıcısının

sürücüsü ÇOKLU ORTAM ayarlarından seçilmemiştir.
1. DENETİM MASASI’nda bulunan ÇOKLU ORTAM simgesine çift

tıklayın.
2. AYGITLAR kartındaki listeden ORTAM DENETİM AYGITLARI

başlığına ve daha sonra da CD SES AYGITI öğesine çift tıklayın.
3. BU ORTAM DENETİM AYGITINI KULLAN seçeneğini işaretleyin

ve iletişim pencerelerini TAMAM düğmelerine tıklayarak kapatın.
146
Resim 5.11: Müzik CD’si çalıcısı desteği etkinleştirilmemiş.
Müzik CD’si çalınırken rahatsız edici sesler çıkıyor
CD-ROM sürücünün ses çıkışını beraberinde sunulan audio kablosu

yardımıyla ses kartına veya sahip olduğunuz CD-ROM kontrolörüne
bağladıysanız, bu cihazda çalınan CD’lerde “Bit etkileşimi” meydana gelebilir.
Söz konusu rahatsız edici sesler, maalesef her zaman olur ve veri kablosundan
kaynaklanan gürültü etkileşiminden meydana gelir.
Ancak söz konusu gürültülerden, ses kablosunu veri kablolarından

mümkün olduğunca uzakta tutarak rahatlıkla kurtulabilirsiniz. Gürültüler buna
rağmen kesilmese bile, en azından öncekine kıyasla çok daha azalmış olmalıdır.
147
Müzik CD’si çalınırken atlama
Müzik CD’si çalınırken parça atlanmasının en önemli nedeni CD’nin

kirlenmiş olmasıdır. CD yüzeyindeki parmak izleri ve tozlar yumuşak bir bez ile
daha önce de anlatıldığı gibi içeriden dışarıya doğru silinmelidir, (bkz. 5.4.4
numaralı bölüm).
Diğer müzik oynatıcılarını etkinleştirmek
Windows donatıları arasında yer alan CD oynatıcısının sistem kaynaklarını

tasarruflu bir şekilde kullandığı söylenemez. Bunun en önemli göstergesi özellikle
düşük hızlı sistemlerde CD çalınırken fare imlecinin devamlı atlamasıdır. Ancak
işletim sisteminin standart CD oynatıcısını rahatlıkla başka bir programla
değiştirebilirsiniz. Bunun için aşağıdaki işlemleri yerine getirmelisiniz.
1. Her hangi bir sürücü penceresinde GÖRÜNÜM/SEÇENEKLER

komutunu çalıştırın ve DOSYA TÜRLERİ kartını etkinleştirin.
2. Buradaki listede bulunan AUDIO CD öğesini seçin ve GELİŞMİŞ

3. Ekrana gelen listedeki OYNAT işlemine çift tıklayın.
4. Kullanmak istediğiniz yeni CD oynatıcının ismini ve bulunduğu yeri

KULLANILAN UYGULAMA kutusuna şimdi girebilirsiniz.
148
Resim 5.12: Başka bir CD oynatıcı buradan standart oynatıcı olarak seçilebilir.
Ses kartı bağlantısı olmadan CD oynatmak
Şu anda birçok CD-ROM sürücüsü müzik verilerinin dijital olarak

aktarılmasını destekliyor. Bu özellik sayesinde ses kartı ile CD-ROM sürücünün
audio kablosu ile bağlanmasına gerek kalmıyor. Ancak bu özelliği etkinleştirmek
için Windows versiyonuna bağlı olarak farklı yollar izlemelisiniz.
Windows 98 kullanıcıları bu özelliği DENETİM MASASI/ÇOKLU

ORTAM altında bulabilirler. Söz konusu özelliği buradaki müzik CD’si kartı
üzerinden etkinleştirebilirler.
Windows Me ve 2000 ise bu özelliği Aygıt Yöneticisi’nde barındırıyorlar.

Donanım listesindeki CD-ROM veya DVD/CD-ROM SÜRÜCÜLERİ başlığını ve
daha sonrada altında yer alan sürücüyü seçin. Buradaki ÖZELLİKLER kartında
bulunan uygun seçeneği etkinleştirebilirsiniz.
149
Resim 5.13: Dijital CD çalma özelliği etkinleştirilmiş.
Müzik CD’si tanınmıyor
Burada bir sorun yoktur. Aslında söz konusu olan bir kopya korumasıdır.
Müzik CD’lerinin korsan kopyalar ile çoğaltılmasını engellemek için devamlı
olarak yeni ve daha etkili kopya koruma mekanizmaları geliştirilmektedir. Bu tür
kopya korumaları (örneğin, Ke2audio) ile korunan CD’ler bir CD-ROM sürücü
tarafından tanınamaz. Ancak bunlar normal CD çalıcılarda sorunsuz bir şekilde
oynatılabilirler.
5.14.2 Video CD sorunları
Video CD’ler oynatılamıyorlar
Video CD’lerin oynatılabilmesi için kullanılan CD-ROM sürücünün White

Book standardını desteklemesi gereklidir. Eski çift hızlı sürücüler bu standardı
150
maalesef desteklemezler. Bunun için gerekli ikinci şart ise CD üzerinde

sıkıştırılmış olarak yerleştirilen verilerin başarılı bir şekilde işlenmesi için özel bir
MPEG açma kartına sahip olunmasıdır. MPEG ve VGA kartının bir kablo ile
bağlanması için de VGA kartı üzerinde VESA uyumlu bir Feature Connector’un
olması gereklidir. Piyasada, üzerinde özel MPEG çözücüler bulunan VGA kartları
da satılmaktadır. Ancak günümüzün yüksek hızlı PC’lerinde bu tür özel kartlara
ihtiyaç duyulmamaktadır.
CD’deki videolar çalınırken atlıyorlar
Windows altında kullanılan renk derinliğini düşürün. Bunu DENETİM

MASASI’ndaki GÖRÜNTÜ simgesini kullanarak gerçekleştirebilirsiniz.
AYARLAR kartı üzerindeki RENKLER açılır listesinden daha düşük bir renk
derinliği seçebilirsiniz.
Resim 5.17: Görüntü atlamalarını engellemek için renk derinliği düşürülebilir.

151
Aktif video penceresini küçültün. İşlemci, bu yük hafiflemesine görüntü

kalitesini arttırarak teşekkür edecektir. Windows altında kullanılacak pencere
büyüklüğünü Denetim Masası’ndaki ÇOKLU ORTAM penceresinde
üzerinden değiştirebilirsiniz.
Gerekli dosyaları sabitdiske kopyalayın ve sorunun CD-ROM sürücüden mi
yoksa başka donanımlardan mı kaynaklandığını kontrol etmek için programı
daha sonra yeniden çalıştırın.
Video görüntüsünün sorunsuz bir şekilde ekrana getirilebilmesi için yüksek
performanslı bir ekran kartına da ihtiyaç duyulur.
MS-DOS modunda video seyrederken, AUTOEXEC.BAT dosyasındaki
MSCDEX.EXE CD-ROM cihaz sürücüsünün cache hafıza sürücüsü (MS-
DOS’da SMARTDRV.EXE) ile beraber yüklendiğinden ve dolayısıyla CD-
ROM sürücünün kendi hafızası ile çalıştığından emin olun.
MS-DOS modunda çalışırken MSCDEX sürücüsünün “/M:” parametresini
kullanarak Buffer hafızanın boyutunu arttırın. Buffer hafızaya maksimum
değeri atamak için “/M:64” parametresini kullanın. Ancak bu noktada her
Buffer’ın hafızada 2 KByte yer kapladığını unutmamalısınız.
Şayet MS-DOS modunda çalışıyorsanız, CD-ROM cihaz sürücüsünün en yeni
versiyonunun kullanılıp kullanılmadığını kontrol edin. Bunun için üreticinin
web sayfasını inceleyerek en son versiyon numarasını öğrenebilirsiniz. Daha
yeni bir sürücü daha iyi bir sonuç verecektir.
5.14.3 Photo CD sorunları
Eğer gerçekten eski bir CD-ROM sürücüye sahipseniz, bu cihaz

muhtemelen Orange Book standardını desteklemiyordur. Sürücü ile ilgili daha
ayrıntılı bilgi edinmek için kullanım kitapçığına göz atabilirsiniz. Eğer kitapçıktan
bir sonuç elde edemezseniz, üreticinin web sayfasını ziyaret edin veya satın
aldığınız firmaya danışın.
CD-ROM sürücünüz sadece ilk Session’daki resimleri (CD oluşturulurken

üzerine yazılan ilk resimler) okuyabiliyorsa, muhtemelen bir Single Session
sürücüdür. Bu sürücüler XA standardını desteklemezler ve CD hazırlandıktan
bir süre sonra üzerine yazılan verileri okuyamazlar.
Eğer sürücünüz bir Multisession özelliğini destekliyorsa, sorun kullandığınız
cihaz sürücüsünden kaynaklanıyordur. Cihaz sürücüsü Multisession kullanımı
desteklemiyorsa, internetten daha güncel bir sürücü temin etmelisiniz.
MS-DOS modunda SmartDrive kullanımı sorunları da beraberinde getirir.

Bilgisayar, bir resmin yüklenmesini işlemin bitmesine kısa bir süre kala yarıda
kesiyorsa, sorun SmartDrive’dan kaynaklanıyordur.
Photo CD’ler, sabitdisklerden ve disketlerden farklı olarak yazılmadan

önce tek bir seferde tamamen biçimlendirilemezler. Sadece bir Session’da
152
kullanılacak resimler için gerekli olan alan, Photo CD üzerinde biçimlendirilir.

Session’lar arasında 2.048 MByte büyüklüğünde bir alan biçimlendirilmeden
kalır.
SmartDrive, sahip olduğu entegre Read Ahead modu sayesinde verileri

önceden okumaya çalışır. SmartDrive, standart olarak belirlenen 8.192 byte
büyüklüğündeki blok içerisinde, yukarıda anlatıldığı gibi biçimlendirilmemiş bir
alanla karşılaşırsa söz konusu sorun ortaya çıkar.
Bu sorunu çözmek için aşağıdaki yöntemleri deneyebilirsiniz:
Blok büyüklüğünü “/E:” parametresini kullanarak 2.048 byte’a düşürün:
C.\WINDOWS\SMARTDRV.EXE /E:2048
CD-ROM sürücünün Cache hafızasını kapatın. Bunun için CD-ROM

sürücünün harfinin önüne bir eksi koymanız yeterli olacaktır. Eğer CD-ROM
sürücünüzün harfi “E:” ise ilgili satır aşağıdaki gibi görünmelidir:
SMARTDRV –E
Photo CD Session’ınını sonlandırdıysanız, Cache fonksiyonunu aşağıdaki

komutla tekrar etkinleştirebilirsiniz:
SMARTDRV +E
Photo CD’lere çok sık bakıyorsanız, SmartDrive parametresini manuel olarak

değiştirmek bir süre sonra sıkıcı bir hal alabilir. Küçük bir yığın (batch)
dosyası yardımıyla bu işlemden kurtulabilirsiniz. Yığın dosyası için ileride
ilgili programı çalıştırmak üzere masaüstünde bir kısayol oluşturmalısınız.
Dosyanın içeriği aşağıdaki gibi görünmelidir.
@ECHO OFF
SMARTDRV -E
<ProgramÇağırma>
SMARTDRV +E
Diğer bir yöntem ise hafızaya alma işleminin “/U” parametresi kullanılarak
kapatılmasıdır. Bu sayede CD-ROM sürücü için çağırılan SmartDrive’da
Cache kullanılmayacaktır:
SMARTDRV /U
153
5.15 DVD sürücü sorunları
Modern DVD sürücüler normal CD-ROM’lar, CD-R’lar ve müzik CD’leri

ile sorunsuz bir şekilde çalışabilir. Yani normal CD-ROM sürücülerinin sahip
oldukları tüm işlevleri yerine getirebilirler. Eğer DVD sürücünüz bir DVD disk ile
çalışmayı ret ederse, ilk olarak CD-ROM sürücü sorunları ile ilgili bölümlere göz
atmalısınız.
DVD standartları ile ilgili karışıklık

Sadece DVD ROM için tek bir standart bulunur. Tekrar yazılabilir DVD
RAM’in akibeti ise ise büyük firma konsorsiyumlarının kızgın rekabeti nedeniyle
henüz belli değildir. Bu nedenle DVD-RAM çözümleri birbirleri ile uyumlu
değildirler. DVD-RAM’in diğer bir problemi ise, sürücü veya disk fiyatlarının
oldukça yüksek olmasıdır. Bu nedenle burada sadece DVD-ROM’lar ile
ilgileneceğiz.
Kopyalama yasak
DVD standardı lanse edilirken film endüstrisi de bu konudaki fikirlerini

açık bir şekilde dile getirdi. Film endüstrinin ileride kar edebilmesi için DVD’ler
çeşitli koruma mekanizmaları ile donatılmalıydı. Bunlardan biri, DVD’nin
örneğin bir video kayıt cihazı üzerinde oynatılmasını engelleyen Macrovision
kopya koruması idi. İkinci koruma mekanizması ise RPC Code (Region Playback
Control Management) olarak adlandırılan bölge koru korumasıydı. Bu kod,
DVD’nin sadece satın alındığı bölge üzerinde izlenmesini sağlamak amacıyla
kullanılıyor. Bu sistemde oynatılmaya başlamadan önce DVD’nin ve DVD
sürücünün üzerinde bölge kod karşılaştırılıyor ve DVD ancak kodlar aynı olduğu
zaman çalınıyor.
5.15.1 Bölge kodu ve hileleri
Birçok DVD filmi, koruma mekanizmasının bir parçası olan bölge kodları
ile donatılmışlardır. Dünya, TWG forumu tarafından altı bölgeye ayrılmış ve
hepsi bir bölge kodu ile donatılmıştır. Bu kod, bu yöntem ile korunan filmin
sadece kendisi için izin verilen bölgede izlenmesini sağlar. Örneğin, Amerika’dan
satılan alınan bir DVD’nin Türkiye’den alınan bir DVD sürücüde
oynatılamamasına neden olur.
154
Bölge Kodu Bölge

1 ABD ve Kanada
2 Avrupa, İngiltere, Japonya, Orta Doğu, Mısır, Güney Afrika
3 Tayvan, Kore, Filipinler, Endonezya, Hong Kong
4 Meksika, Güney ve Orta Amerika, Avustralya, Yeni Zelanda,
Karaipler, Pasifik Adaları
5 Rusya, Doğu Avrupa, Hindistan, Kuzey Kore
6 Çin
8 Uçuş trafiği
Tablo 5.1: DVD bölge kodları
DVD sürücü üreticileri söz konusu bölge kodlarını kontrol etmek için
farklı teknikler kullanıyorlar:
DVD sürücünün bölge kodu (RP Code) üretici tarafından sabit olarak
belirleniyor ve bir daha değiştirilemiyor. Sürücü, oynatma sırasında sabit bir
RP Code’unu kontrol ediyor. Bunun sonucunda DVD oynatıcı yazılım, sadece
uygun kodlara sahip DVD’leri çalabiliyor.
Bölge kodu üreticiye bağlı olarak beş defaya kadar değiştirilebiliyor. Ancak
sonuncu değişiklik sürücünün kalıcı kodu olarak saklanıyor.
Sürücü herhangi bir bölge koduna sahip değildir (Regionfree). Bu sayede
sürücü tüm DVD’leri sorunsuz bir şekilde oynatabilir. Ancak üreticilerin bölge
kodu olmayan sürücü üretmeleri 1.1.2000 tarihinden itibaren yasaklandı.
Avrupa’da bölge kodunun kullanılması için iki mod bulunuyor. Bunlardan

bir tanesi Regional Playback Control (RPC)-Phase 1 ve diğeri de RPC-Phase 2
olarak adlandırılıyorlar.
RPC Phase 1: Burada, DVD sürücüdeki bölge kodu DVD oynatıcı

yazılım tarafından okunuyor. Bölge kodu ile ne yapılması gerektiğine oynatıcı
yazılımın kendisi karar veriyor ve DVD sürücü bu aşamada devre dışı bırakılıyor.
Bazı oynatıcılar, DVD ve sürücünün farklı bölge kodlarına sahip olmasına dikkat
etmiyorlar. Bir RPC Phase 1 sürücü ile farklı bölgelere sahip DVD’ler kullanılan
yazılıma bağlı olarak sorunsuz bir şekilde oynatılabilirler. Söz konusu DVD
oynatıcılar ile ilgili ayrıntılı bilgiye internetteki forumlardan ulaşabilirsiniz.
RPC Phase 2: Bu yöntem, DVD sürücünün kendisi ve DVD üzerindeki

bölge kodlarını tek başına kontrol ettiği için kullanıcı açısından daha kötüdür.
Bölge kodlarındaki bir değişiklik sonucunda DVD sürücü kendi bölge kodunu da
uygun şekilde değiştirir. Ancak bu değişiklik, üreticiye bağlı olarak belirli bir sayı
ile sınırlandırılmıştır. Son değişiklik sürücünün kalıcı bölge kodunu temsil eder.
Örneğin, bölge kodu son değişiklikte “1” (ABD) olarak belirlenirse, Türkçe
DVD’lerin (Bölge kodu 2) oynatılmasına izin verilmez. Üreticiler, 1.1.2000
155
tarihinden itibaren sadece RPC Phase 2 yöntemini kullanan sürücüleri satışa

sunmakla mükellefler.
DVD sürücüm hangi RPC Phase’i kullanıyor?
Eğer markalı bir DVD sürücüye sahipseniz, bu bilgiye kullanım

kitapçığından ulaşabilirsiniz. Ancak el kitabı da her zaman doğru bilgi
vermeyebilir. Örneğin, NEC’in DV-5500 DVD sürücüsü RPC Phase 2’ye sahip
olmasına rağmen, bir küçük serinin bölge kodu olmadığı biliniyor. Bir OEM
sürücü sahibiyseniz, (örneğin, Compaq veya Dell) sürücünüzün modu hakkında
bilgi edinmeniz mümkün değildir. Bu sorunu ortadan kaldırmak için sürücünüzün
bölge kodunu tespit eden çeşitli yazılımlardan faydalanabilirsiniz. Bunlardan bir
tanesi de www.visualdomain.net adresinden temin edebileceğiniz ücretsiz bir
yazılımdır. Bu program sürücünüzün Region Protection (bununla RPC Phase 2
kastediliyor) olup olmadığını bildiriyor.
Sürücünün RPC Phase’ini nasıl değiştirebilirim?
Bazı sürücüler donanımsal olarak RPC Phase 1 moduna geçmek için arka
taraflarında bir Jumper’a sahiptirler. Ancak bu Jumper’dan tüm kullanım
kitaplarında bahsedilmez.
DVD sürücünüz bu tür bir Jumper’a sahip değilse, bir BIOS güncellemesi
yardımcı olabilir. Bu güncelleme RPC Phase 2 modunu kullanan bir
sürücünün RPC Phase 1’e geçmesini sağlar. Bunun için www.firmware.fr
internet adresinde uygun şekilde değiştirilmiş çok sayıda Firmware versiyonu
bulabilirsiniz. Ayrıca COMBO ve Laptop sürücüleri için de versiyonlar
bulunur.
BIOS güncellemesi, bölge kodu beş defa değiştirilmiş bir sürücünün de uygun
şekilde değiştirilmesini tabii ki sağlayacaktır.
156
Resim 5_15: DVD sürücünün bölge koruması yoktur.
Bazı üreticiler, bölge kodu değiştirilmesi işleminin geri alınmasını sağlayan

özel araçlar sunarlar.
DVD oynatıcılarının bölge kodunu değiştirmek için kullanılan çok sayıda özel
araçlar (örneğin, DVDGenie, www.inmatrix.com/filesdvdgenie_download.
htm) mevcuttur.
Söz konusu araçlar ve BIOS güncellemeleri hakkında ayrıntılı bilgi

edinmek için üreticinin web sayfasını inceleyebilir veya internetteki bu konuyla
ilgili tartışma forumlarını takip edebilirsiniz. Bu konuda bilgi edinmek için
“DVD code free” ifadesinin aratılması yeterli olacaktır.
5.15.2 Kullanım sırasındaki sorunlar
DVD sürücü CD-R’ları okumuyor
DVD sürücüler normalde CD-R’lar ile sorunsuz bir şekilde çalışırlar.

Ancak ilk jenerasyona ait, yani 1997 sonbaharından önce piyasaya sürülen DVD
sürücüler CD-R katmanları ile sorun yaşayabiliyorlar. Bu, gönderilen lazer
ışınının yeteri kadar kuvvetli bir şekilde yansımamasından kaynaklanıyor. Sorunu
çözmek için yapmanız gereken tek şey, yeni bir DVD sürücü satın almaktır. İkinci
sürücü jenerasyonu ile beraber kullanılmaya başlanan yeni lazer optiği sayesinde
DVD sürücülerin CD-R’lar ile yaşadıkları sorunlar tarihe karıştı.
DVD filmini kopyalayamıyorum
DVD filmleri, yasal olmayan çoğaltmalara karşı kopyalama önlemleri ile

korunurlar. Kopya koruması hem DVD sürücüye hem de MPEG II Decoder’a
entegre edilmiştir. DVD sürücü oynatma esnasında video bilgilerini şifreler ve
bunları söz konusu MPEG II Decoder’a gönderir. Decoder aldığı bilgilerdeki
şifreleri çözer ve bunları video çıkışına gönderir, veya ekran kartının kullanımına
sunar. Şu anda DVD filmlerinin kopyalanmasını sağlayan çok sayıda araç mevcut.
Bu konu ile daha ayrıntılı bilgi için Chip dergisini veya internetteki DVD
forumlarını takip edebilirsiniz.
DVD film oynatılmıyor
Kullanılan DVD yanlış bölge kodunu destekliyordur. Doğu Avrupa’da

bölge kodu olarak 2 kullanılır. DVD bölge kodu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için
filmin kutusuna göz atmalısınız. Eğer RPC Phase 2 modunu kullanan bir DVD
sürücüye sahipseniz, bu sürücüler bölge kodlarını değiştiremezler.
157
DVD oynatıcı yazılımlar genellikle bölge kodunun değiştirilebileceği

sayıyı (RPC Phase 2 DVD sürücülerde olduğu gibi) tutan dahili bir sayaca
sahiptirler. Bu nedenle yazılım DVD oynatıcıda DVD oynatmak istemeyebilir. Bu
durumda, programın yeniden yüklenmesi Kayıt Defteri’ndeki bazı bilgileri
sileceği için veya internetten temin edebileceğiniz ve yazılım oynatıcıların bölge
kodu sorgusunu engelleyen araçlar kullanmak bir çözüm olabilir.
Donanımsal bir Decoder’da ise PEG II kartı üzerinde entegre olarak

sunulan video biçimi ile DVD videolarının biçimlerinin aynı olması gereklidir.
Bunun için dünyada PAL, SECAM ve NTSC olmak üzere üç farklı biçim
kullanılıyor. DVD filminin bölge kodlarının doğru olmasına rağmen
oynatılamamasının nedeni, filmin sahip olduğu ve MPEG II kartının desteklediği
oynatma biçimlerinin değişikliği olabilir.
DVD boş
Windows’un, sürücüye bir DVD yerleştirdiğiniz zaman DVD’nin boş

olduğu mesajını vermesinin nedeni Packet Writing için eski bir UDF sürücüsünün
kullanılması olabilir. Roxio’nun Packet CD yazılımı bu tür bir sürücü
barındırıyor.
Sesi dijital olarak okuyamıyorum
Ses bilgilerinin DVD sürücülerin SPDIF çıkışı üzerinden dijital olarak

okunması mümkündür. Normal CD’ler sorunsuz bir şekilde okunabilirken,
DVD’lerin oynatılması esnasında çalışmıyor. Ses bilgileri DVD üzerinde ayrı bir
iz üzerinde saklanmak yerine video bilgileri ile bir veri akışı içerisinde
birleştirilmiştir. Bu nedenle DVD sürücü ses sinyallerini ayırabilme yeteneğine
sahip olmadığı için SPDIF çıkışı DVD’lerde sessiz kalacaktır. Ayırma işlemini ise
yazılım veya donanım çözücü gerçekleştirir. Ses sinyali, donanım çözücünün
veya ses kartının SPDIF bağlantısındadır.
Eski Terratec ses kartlarında 5.1 Decoder SPDIF sinyalleri ile alınamaz.
Kartlar bunun için uygun bir dijital sinyal sunmazlar.
Soundblaster Live ise arızalı bir VXD sürücüsü nedeniyle, uygun DTS
sinyalini dışarıya iletemez.
5.15.3 DVD filmlerinin oynatılması
DVD filmlerinin yeterli bir kalitede oynatılabilmesi için yüksek

performanslı bir bilgisayara ihtiyaç duyulur.
158
Yerine getirilmesi gereken şartlar
300 MHz’den daha düşük hızlı bir işlemciye sahip sistemler için donanım
çözücü kullanılması gereklidir. Veri akışı ancak bu sayede etkili bir şekilde
kullanılabilir. Yazılımsal çözücüler sistem kaynaklarını daha fazla kullandığı için
en azından 300 ile 350 MHz hızlarından başlayan Pentium II veya Celeron A
işlemcilere ihtiyaç duyarlar. Ancak burada dikkat edilmesi gereken tek parça,
işlemci değildir. Ekran kartı da en az işlemci kadar önemlidir. 450 MHz’e kadar
olan hızlarda ekran kartının, işlemci üzerindeki yükü hafifletmek için Motion
Compensation özelliğine sahip olması gereklidir. Sistemleri biraz daha eski olan
kullanıcılar ise mutlaka bir AGP ekran kartı edinmelidir. Çünkü PCI veri yolu,
DVD sürücünün şifrelenmiş veri akımı yanında ses bilgilerini ve aynı zamanda
görüntüyü de performanslı bir şekilde oluşturabilecek kadar performansa sahip
değildir.
Filmi, AC-3 ses yöntemi ile izlemek için de dijital çıkışa sahip uygun bir
DVD sürücü gereklidir. Ses kartı da söz konusu SPDIF girişine sahip olmak ve
sinyalleri daha sonra harici bir AC-3 çözücüsüne gönderebilmek zorundadır.
Sürücü bağlantı noktası
DVD sürücüleri, hepsi DVD filmlerin oynatılması için uygun olmayan

farklı bağlantı noktalarına sahiptirler. USB DVD sürücüleri gerekli veri aktarma
hızlarına ulaşamadıkları için bunlardan uzak durmalısınız. USB port pratikte
saniyede 1 MByte veri aktarabilirken DVD filmleri için 1.3 MByte/s’lik veri
aktarım hızına ihtiyaç duyulur. Tüm kontrolörleri PCI Busmastering desteklediği
için Firewire veya SCSI sürücüleri DVD’ler için uygun özelliklere sahiptirler.
Ancak eski ISA SCSI kontrolörleri kesinlikle uyun değildir.
Günümüzde DVD sürücülerin hemen hepsi IDE veya USB 2.0 bağlantı
noktalarına sahiptiler. IDE ayarlarını doğru yapmak için aşağıdaki paragrafı
okumalısınız.
IDE kullanım modunu doğru seçmek
IDE bağlantı noktası farklı kullanım modları sunar. Aralarındaki fark, veri
aktarım hızlarından ve neden oldukları işlemci yüklerinden kaynaklanır. IDE
kontrolör, DMA modunda yükün büyük bir kısmını bilgisayarın ana belleğine
atarken, PIO modunda ise işlemin neredeyse tamamını işlemci gerçekleştirir.
Ultra DMA modu ise işleri biraz daha hızlandırır. Sabitdisklerin devamlı DMA
modunda çalışmaları gereklidir. CD ve DVD sürücüler de DMA modunda işlemci
yükünü oldukça düşürürler.
159
DMA modunu etkinleştirmek
DMA modunun etkinleştirilmesi ile ilgili ayrıntılı bilgi için 4. bölümdeki

“Sabitdiski hızlandırmak” konusuna bakın.
Yazılımsal çözücü hata veriyor
Yazılımsal çözücü, sistemdeki çalışır durumdaki bir ses kartı ile işbirliği
içerisindedir. Eğer sistemde bir ses kartı varsa bir donanım çakışması olabilir
veya ses kartının sürücüsünün kurulumunda sorun vardır.
Birçok yazılımsal çözücü görüntü oluşturmak için Overlay fonksiyonunu
kullanır. Bu nedenle çözücüdeki video bilgileri ekran kartının hafızasında
orijinal çözünürlükte ve DVD tarafından kullanılan YUV renk modelinde
saklanır. Görüntü bilgilerinin RGB moduna dönüştürülmesi be pencere
büyüklüğüne göre ölçeklenmesi ise grafik işlemcisinin görevidir. Overlay
fonksiyonunu sadece tek bir program kullanabilir. Bunun için DVD filmlerini
oynatmaya başlamadan önce Overlay modunu kullanan diğer tüm programları
(örneğin, Windows Media Player veya TV kartı yazılımları) kapatmalısınız.
Birçok ekran kartı Overlay modunu her çözünürlük, renk derinliği veya ekran
tazeleme oranında desteklemez. Bu parametrelerden bir tanesinin veya
hepsinin değerlerini düşürün.
Oynatıcı Macrovision koruma hatası veriyor
DVD’lerin oynatılması esnasında ekran kartının kurulu olan sürücüsü de

önemli bir rol oynar. Nvidia’nın Detonator referans sürücüsü kullanılırken birçok
oynatıcı kilitlenebilir. Bu sorunu çözmek için sürücünün güncellenmesi yeterli
olacaktır.
160
161
6 6. PC’de kopyalama çılgınlığı
Son zamanlarda fiyatlarının ciddi bir şekilde düşmesi nedeniyle CD

yazıcılar artık bilgisayarların standart donanımları arasında yer alıyor ve
dolayısıyla kullanıcıların verilerini saklamak ve taşımak için artık CD
kullanmalarını sağlıyor. Ancak kendi hazırladığınız bir müzik CD’sinin verdiği
heyecan, “Buffer Underrun” gibi çeşitli sorunlarla bir anda kabusa dönüşebilir.
Sizin de bu tür senaryolar ile karşılaşmamanız için bu bölümde çok sayıda çözüm
yolu sunuyoruz.
6.1 Sorunsuz CD yazmak için genel ipuçları
CD yazıcıya veri akışı kesinlikle kesilmemelidir, aksi takdirde diskiniz

yanacak ve kullanılmaz hale gelecektir. Aşağıdaki noktalara dikkat ederek söz
konusu veri akışının kesilmesini engelleyebilirsiniz.
No Name, yani isimsiz CD-R kullanmamalısınız. Bunlarında arasında çok

büyük kalite farkları vardır ve kötü bir ürün satın alma ihtimaliniz oldukça
yüksektir.
Yüksek hızlarda yazarken sadece kullandığınız hız için uygun olan CD-R’ları
tercih etmelisiniz. Kullanılabilecek en yüksek hız genellikle üzerinde yazılı
olur.
Yazma esnasında cihazı sarsmamaya ve titretmemeye dikkat etmelisiniz.
162
Yazılacak disk kesinlikle temiz olmalıdır. Parmak izleri ve kirler, yazma

işlemi sırasında sorun çıkmasına neden olabilirler. En kötü ihtimalle CD-R’nız
ileride okunamaz.
Mastering CD-R’larını sadece DISK AT ONCE modunda yazın.
Eğer bilgisayarınızla yüksek performans sorunları yaşıyorsanız, VIRTUAL
IMAGE veya WRITE ON THE FLY seçeneklerini kapatmalı ve bunun yerine,
ISO IMAGE olarak da adlandırılan fiziksel bir imaj kullanmalısınız.
Bu durumda yazılacak veriler ilk olarak bir dosya içerisine kopyalanmak

zorunda olduğu için yazma işlemi biraz uzun sürecektir. Ancak bu sayede Buffer
hafızanın boşalması durumu söz konusu olmayacaktır.
Resim 6.1: Yazma işlemi ilk olarak simüle edilir.
Yazma işlemini ilk olarak simüle edin. Eğer bu esnada sorun çıkarsa farklı
ayarları deneyebilir ve bu sayede kullandığınız CD-R’ın zarar görmesini
engelleyebilirsiniz.
CD yazıcının yazma hızını düşürün. Özellikle Buffer hafızası nispeten küçük
olan cihazlarda yüksek yazma hızı sorunlara yol açabilir.
Sistem performansının gereksiz yere düşmemesi için çalışır durumdaki diğer
tüm uygulamaları kapatın. Ekran koruyucusu, otomatik faks alımı veya
bilgisayar üzerinden ağ erişimi gibi belirli Windows ayarları da bu
uygulamalara dahildir.
CD yazıcınız Burn Proof teknolojisini destekliyorsa, kullandığınız yazılımdaki
uygun seçeneği etkinleştirmelisiniz. Bu sayede Buffer hafızanın boşalması
engellenecektir.
Bilgisayarın BIOS’undaki güç yönetimi fonksiyonlarını da kapatın. Eğer sanal
bir imaj ile çalışıyorsanız ve farklı sürücülerden veri alıyorsanız, (örneğin
163
sabitdiskler), uzun süre kullanılmadıkları zaman söz konusu sürücüler geçici

olarak kapatılabilirler. Bu tür bir sabitdisk açılıp, veri sunabilecek duruma
gelene kadar yazma işlemi bir Buffer Underrun hatası ile yarıda kesilebilir.
Yazmaya başlamadan önce sabitdiskinizi birleştirmelisiniz. Bu sayede verilere
ulaşım süresi oldukça azalacaktır.
AV olarak adlandırılan veya modern bir sabitdisk kullanarak yazma/okuma
kafasının yeniden ayarlanması nedeniyle Buffer hafızanın boşalması gibi bir
durumu ortadan kaldırabilirsiniz.
Bir CD-R’ın yazılması sırasındaki dış izlere gelindiğinde, yani maksimum
saklama kapasitesine ulaşıldığında ortaya çıkan sorunla diğer CD-R’larda da
karşılaşabilirsiniz. Bu durumda diğer CD-R’lar ile çalışırken de güvenlik
açısından daha az veri yazmaya çalışmalısınız.
Hazırladığınız CD-R’lar ilerde başka bilgisayar platformlarında da (örneğin
Macintosh) okunacaksa ISO 9660 standardını kullanmaya dikkat etmelisiniz.
CD-R üzerine yazılacak olan tüm dosyaları kapatın. Bu, verilerin ilk olarak
tüm sabitdisk üzerinde aranmak zorunda olduğu sanal imaj yöntemi için
geçerlidir. Eğer yazılım bir açık dosya ile karşılaşırsa, bunu
kopyalayamayacak ve dolayısıyla yazma işlemi kesilecektir.
Mümkün olan en yüksek kalitede yazmak istiyorsanız, yazma hızını
olabildiğince düşük tutmalısınız.
CD yazıcının soğutma sistemine de dikkat etmelisiniz. Cihazlar, yazma
işlemine bağlı olarak yüksek sıcaklıklara ulaşabilirler. Eğer sıcaklık uygun
şekilde düşürülemezse yüksek ısıya bağlı olarak şekil bozuklukları veya iz
yapısının dengesinin kaybolması gibi durumlarla karşılaşılabilir. Bu durumda
diskiniz sakata ayrılacaktır. Sürücünün üst ve alt tarafının boş olmasına dikkat
edin ve CD yazcıya bir soğutma sistemi monte edin veya kendi soğutmasına
sahip olan harici özel bir kasa kullanın. Özellikle Philips CD yazıcılar ısıya
karşı çok hassaslar.
6.2 CD yazıcı tanınmıyor
Bir CD yazıcı, klasik bir CD-ROM ile aynı şekilde sisteme bağlanır. Eğer
bu konuda sorunlar yaşarsanız, 5. bölümden daha ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz.
Ayrıca CD yazıcı içerisinde de bir CD-R bulunduğundan emin olmalısınız. Bazı
eski CD yazıcılar bir disk takılı olmadığı zaman sistem açılışını yavaşlatırlar.
Program CD yazıcıyı tanımıyor
Bir donanım problemi olup olmadığını kontrol etmek için, CD yazıcının

bilgisayar açılırken işletim sistemi veya SCSI versiyonlarında SCSI kontrolör
tarafından tanınıp tanınmadığını kontrol edin. Eğer tanınmıyorsa daha genel bir
164
sorun var demektir. Bu sorun ile ilgili ayrıntılı bilgi için bir önceki bölüme göz
atabilirsiniz.
Resim 6.2: Program CD yazıcıyı bulamadı.
Eğer yazma programı bu tür hata mesajı veriyorsa muhtemelen bir sürücü
problemi söz konusudur. Bu sorunu nasıl çözebileceğinizi aşağıdaki bölümde
bulabilirsiniz:
Windows’un yazıcıyı tanıdığını ve sisteme sorunsuz bir şekilde bağlayıp

bağlamadığını Aygıt Yöneticisi’nden kontrol edin.
Eğer CD yazıcınızı aynı zamanda normal bir CD-ROM sürücü olarak da
kullanıyorsanız ve bunun özel bir sürücü ile gerçekleştiriyorsanız, bu sürücü
de CD yazıcının engellenmesine neden olabilir. CD yazıcınız bir CD-ROM
olarak açıklandığı zaman, kullandığınız yazma programı da CD yazıcıyı
tanıyamayacaktır. Bunun kontrol etmek amacıyla ilk olarak okuma sürücüsünü
kaldırın ve yeniden deneyin.
Kullandığınız yazma programı, çeşitli nedenlerden ötürü sahip olduğunuz CD
yazıcı ile çalışmayabilir. Gerekli olan sürücülerin hepsi kurulum sırasında
yüklenmemiş olabilir ve bu durumda sürücülerin yeniden yüklenmeleri
gereklidir. Veya kullanılan yazma programı bağlı olan CD yazıcıyı
desteklemiyor olabilir. Bu durumda genellikle ek bir sürücü yardımıyla
beraber çalışmaları sağlanabilir. Bunun için üreticinin web sayfasını
inceleyebilirsiniz. Eğer buradan bir sonuç elde edemezseniz, yazılım
üreticisine başvurmalısınız. Programın uyumlu olduğu donanımların listesini
yazılım üreticisinin web sayfasında bulabilirsiniz.
Bilgisayarınızda birden fazla SCSI kontrolör kullanıyorsanız, CD yazıcı
Denetim Masası’nda sorunsuz görünse dahi kullandığınız yazma programı CD
yazıcınızı tanıyamayabilir. Bu sorun yazıcının beraberinde sunulan kontrolöre
ve diğer SCSI cihazlarının da başka bir kontrolöre bağlanması durumunda
karşılaşılabilir. Bu durumda yazma programı CD yazıcıyı sadece ilk SCSI
165
kontrolörde arayabileceği için ikinci kontrolöre bağlı olan cihazı

bulamayacaktır. Bu nedenle programın donanımınızı sorunsuz bir şekilde
tespit edebilmesi için CD yazıyı ilk SCSI kontrolöre bağlamalısınız.
Tüm yazma programları USB veya Firewire bağlantı noktalarını kullanan CD
yazıcılar için sürücülere sahip değildirler. Bu durumda da üreticinin web
sayfasını incelemekte fayda vardır.
6.3 Yazma programı kurulduktan sonra bilgisayar kilitleniyor
Bilgisayarda bir SCSI CD sürücü ve bir Adaptec AHA 2940U2W bağlı.

Herhangi bir yazma programının kurulumundan sonra bir program sürücülerden
birine erişmek istediğinde, bilgisayar yaklaşık olarak 30 saniye kadar kilitleniyor.
Erişim ise ancak birkaç dakika sonra mümkün oluyor. Bu erişim isteğinin nedeni
ise değişimlerin otomatik olarak bildirilmesidir. Ancak bilgisayarın kilitlenmesine
eski bir SCSI adaptör sürücüsü neden olmaktadır. 7800W9X adındaki yeni bir
sürücüyü http://www.adaptec.com internet adresinden temin edebilirsiniz. Ancak
sürücünün Windows 98 SE altında kurulması için bir hileye başvurulması
gereklidir. 98 SE sürücüsü 3.02 4.10.222 ve yeni sürücü ise 3.03 4.10.2000
versiyon numarasına sahiptir. Sürücü aradaki fark nedeniyle DAHA İYİ
SÜRÜCÜYÜ OTOMATİK OLARAK ARAMAK seçeneği kullanılarak
yüklenemez. Bunun için SÜRÜCÜNÜN KONUMUNU BELİRTMEK seçeneğini
işaretlemeli ve Windows 98 SE’nin ekrana getirdiği listeden uygun sürücüyü
seçmelisiniz.
6.4 Yazıcının CD-ROM sürücü olarak kullanılması sırasındaki

sorunlar
Yazıcı, CD’leri çok yavaş okuyor
Bu sorun, CD yazıcılarının iç yapılarından kaynaklanmaktadır.

Yazma/okuma kafasının farklı mekanik yapısı klasik bir CD-ROM sürücünün
sahip olduğu sadece okuma kafasına göre daha yavaş hareket etmesine neden olur.
Bu nedenle CD yazıcıların erişim süreleri CD-ROM sürücülere kıyasla daha
yüksektir.
6.5 CD yazıcı diskleri kabul etmiyor
CD yazıcı ile kullanılan diskin uyumsuz olması durumu ile zaman zaman
karşılaşılabilir. Ancak bu sorun, CD yazıcıların tüm CD-R’lar ile sorunsuz bir
şekilde çalışabilmesi nedeniyle çok seyrek ortaya çıkmaktadır. Yazma işlemi
sırasındaki lazer gücü, kullanılan renk katmanına göre değişmektedir. Örneğin
166
Sony, kullanılması gereken lazer gücünü bir test yazması sırasında Power
Calibration Area (PCA) tekniği ile tespit eder. Bir diğer seçenek ise diskler için
gerekli olan lazer gücünün CD yazıcının Firmware’inde saklanmasıdır. Bu
durumda yazıcı, disk üzerinde bulunan bir işaret sayesinde kullanılan diski
rahatlıkla tanımlayabilmektedir.
Ancak bu yöntemin de büyük bir dezavantajı vardır. Örneğin, farklı bir

renk tabakasına sahip CD-R’lar piyasaya sunulduğu zaman CD yazıcı söz konusu
diskleri tanıyamayacak ve kabul etmeyecektir. Örneğin, Teac CDR50S,
Pioneer’in CD-R’larını tanıyamamaktadır.
Bilgilerin Firmware’de saklandığı bir CD yazıcıya sahipseniz, cihazın

Firmware’inin yeni bir versiyon ile güncellenmesi çözüm teşkil edebilir. Bu konu
ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için üreticinin web sayfasını inceleyebilirsiniz.
6.6 Yazma işlemi sırasındaki sorunlar
CD yazma işleminin sorunsuz bir şekilde başlaması aynı şekilde başarılı

olarak sonuçlandırılacağı anlamına gelmeyebilir. CD yazma sırasında da çok
sayıda sorunla karşılaşabilirsiniz.
6.6.1 Yazılan CD’ler kullanılamıyor
CD yazıcı çalışırken uygun olmayan çevre şartlarından (örneğini sarsıntı,

titreme veya yüksek ısı) olumsuz etkilenmiştir.
Kullanılan CD-R kirli veya çizilmiştir.
CD yazıcı ile kullanılan disk arasında bir uyumsuzluk olabilir. Eski yazıcıların
lazer güçleri, en iyi sonucu yeşil (Cyanin) ile kaplanmış CD-R’larda alabilecek
şekilde seçilmiştir. Bu tür bir CD yazıcı diğer CD-R’lar ile sorunlar
yaşayabilir. Bu durumda sadece yeşil renk yansıtan Cyanin CD-ROM’ları
kullanmalısınız. Bu sorunu bazı durumlarda Firmware güncellemesi ile de
çözebilirsiniz. Ayrıca üretici tarafından tavsiye edilen belirli bir marka varsa,
bu markayı kullanmayı tercih etmelisiniz.
SCSI kablosundaki küçük arızalar da söz konusu sorunun ortaya çıkmasına
neden olabilirler. Bu nedenle cihazın fişinin SCSI standartları tarafından
belirlenen 10 ile 15 cm’den kısa olmamasına dikkat etmelisiniz.
Eski bir ISA SCSI kontrolör kullanıyorsanız, bu cihaz CD yazmak için gerekli
olan veri aktarım hızını desteklemiyor olabilir. Özellikle CD yazma hızlarının
son derece yüksek olduğu bugünlerde yeni bir kontrolör almalısınız.
CD-R henüz sonlandırılmamıştır. Veri taşıyıcısı bu durumda sadece yazma
programı tarafından okunabilir.
167
Bir CD kopyasında orijinal CD kopya korumasına sahip olabilir. Bu koruma

örneğin TOC’da uygun olmayan eklentilerin yapılmasına neden olabilir. CD
yazma programları normalde bu eklentileri kopyalama sırasında yok eder.
Ancak CD programı başlatılırken söz konusu eklentileri sorgular ve
bulamayacak olursa çalışmayı ret eder. Yeni yazma programları bu kopya
korumalarının üstesinden başarı ile gelebilirler. Korunan CD’leri
kopyalayabilen programları dergi CD’lerinden veya internetten rahatlıkla
temin edebilirsiniz. Ancak CD’ye bağlı olarak kopyalamanın telif hakları
kanuna karşı olduğunu ve böylece bir korsan kopya oluşturulduğuna dikkat
etmelisiniz!
6.6.2 Yazılım “Buffer Underrun” mesajı veriyor
“Buffer Underrun”, CD yazma sırasında en çok karşılaşılan hata mesajıdır.

Bu durumda CD yazıcıya veri akışı kesilmiş ve yazıcının içerisinde bulunan
Buffer hafızadaki verileri bitmiştir. Bu sorun aşağıdaki şekilde çözülebilir:
Kaynak sürücünün veri aktarım hızı çok düşüktür veya erişim süresi çok
yüksektir ve bu nedenle gerekli olan devamlı veri akışını sağlayamamaktadır.
Örneğin, dört hızlı yazmak için gerekli veri akış hızı 600 KByte/s’dir.
CD yazıcının Buffer hafızası seçilen yazma hızı için düşüktür.
Sabitdisk, veri aktarım hızının bir çok iz değişiminde kesilmesine neden
olacak kadar dağınıktır.
Sabitdisk, bir sanal imaj kullanılırken gerekli dosyaları yeteri kadar hızlı
bulamaz veya açamaz.
IDE sürücüleri için seçilen veri aktarım modlarını kontrol edin. En azından
PIO Mode 4 kullanılmalıdır. Ancak Multiword DMA veya Ultra DMA
kullanılması daha faydalı olacaktır. DMA modunun etkinleştirilmesi hakkında
daha ayrıntılı bilgi için 4. bölümdeki “Sabitdiski hızlandırmak” başlığına
bakabilirsiniz.
Burn Proof ve diğer önlemler
CD yazıcı üreticileri Buffer Underrun sorununu biraz geç de olsa fark

etmişler ve bunun için yeni CD yazıcılara bir koruma mekanizması entegre
etmişlerdir. Burn Proof olarak adlandırılan bu teknik, Sanyo firması tarafından
geliştirilmiştir. Bu teknik, CD yazıcının dahili Buffer hafızasının doluluğunu
kontrol eder. Eğer bu hafızanın doluluk oranı yüzde onun altına düşecek olursa
Buffer Underrun durumu ortaya çıkar ve ardından yazma işlemi kontrollü ve
otomatik bir şekilde kesilir. Yazıcı şimdi yeni veriler beklerken, aynı zamanda
kesilme noktasının tam yerini tespit eder ve tam olarak yazdığı son sektörü
işaretler. Yazma işlemi Buffer hafıza yeniden dolduğunda bu sektörden itibaren
yeniden başlar.
168
Son zamanlarda diğer firmalarda farklı koruma mekanizmaları

geliştiriyorlar. SafeBurn, Just Link, Seamless Link veya BufferUnderrun
Protection bunlardan sadece bir kaçıdır. Bu mekanizmalar da yazma işleminin
Buffer Underrun hatası nedeniyle yarıda kesilmemesini sağlıyorlar.
Yazma programının Burn Proof ve diğer mekanizmaları destekleyebilmesi

için cihazın da söz konusu özelliklere sahip olması gereklidir. CD yazıcının el
kitabından veya üreticinin web sayfasından bu konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi
edinebilirsiniz. Ayrıca CD yazıcının özelliklerini yazma programı yardımıyla da
görüntüleyebilirsiniz.
Resim 6.3: Nero, yazıcının Buffer Underrun korumasının olmadığını gösteriyor.
Yazma işlemi sırasında Burn Proof kullanılabilmesi için uygun seçeneğin

yazma programında da işaretlenmesi gereklidir. Eğer yazılımda bu tür bir seçenek
göremiyorsanız bu teknoloji ya CD yazıcı ya da yazılım tarafından
desteklenmiyordur.
İPUCU! Eğer CD yazıcının Burn Proof destekliyorsa bu seçenek kesinlikle

kullanılmalıdır.
169
6.6.3 “Disk at Once” modunda yazmak mümkün değil
Tüm CD yazıcılar Disk at Once modunda CD yazamazlar. Bazı

durumlarda yazma programları da verileri Disk at Once modunda yazmak için
hazır hale getiremeyebilirler. Sahip olduğunuz CD yazıcı veya kullandığınız
yazma programının desteklediğinden emin olamıyorsanız, kullanım kitapçıklarına
bir göz atmalısınız.
Philips CDD3610 yazıcınız DAO modunda CD yazamıyorsa sorun cihazın

Firmware versiyonundan kaynaklanmaktadır. Bunun için üreticinin internet
sayfasında (www.km.philips.com/osc) güncel bir Firmware versiyonu bulabilir ve
bunu bir Firmware güncellemesi ile yazıcıya yükleyebilirsiniz. Eğer halen DAO
modunda CD yazamıyorsanız, sorun kullandığınız yazma programından
kaynaklanıyor olabilir. Bu durumda programı da güncellemeyi deneyebilirsiniz.
CD yazıcınız HP SureStore 4020i ise ve bu cihaz Disk at Once modunda

CD yazamıyorsa bir sürücü problemi olabilir. Ancak bu tür durumlarda sorun
genellikle yazıcının Firmware’inden kaynaklanmaktadır. Çünkü sorunsuz bir
şekilde çalışmak en azından 1.2 versiyonundan itibaren mümkündür. HP
SureStore 4020i modelini bir Adaptec AHA 2490 SCSI kontrolör ile
kullanıyorsanız, bu kartın sürücüsü için de en azından 1.22 veya daha yukarı bir
versiyonunu yüklemelisiniz. Kullandığınız donanımların en yeni sürücülerini
üreticilerin web sayfalarından temin edebilirsiniz. Burada ayrıca ürünler ve
karşılaşılan sorunların çözümleri hakkında da ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz.
Yukarıda anlatılan sorunların üstesinden Track at Once modunda çalışarak

da gelebilirsiniz. Özellikle müzik CD’lerinde bağlantı bloklarına bağlı olarak
şarkılar arasında yaklaşık 2 saniye boşluk bırakıldığı için sorun ortaya çıkar.
Ayrıca kullanılabilecek maksimum saklama kapasitesi de DAO moduna kıyasla
daha düşük olur. Eğer Disk at Once modu sizin için vazgeçilmez ise, ya
kullandığınız yazma programını değiştirmeli veya eğer sorun cihazdan
kaynaklanıyorsa yeni bir CD yazıcı satın almalısınız.
6.6.4 Yazdıktan sonra hiçbir şey olmuyor
Adrenalin düzeyinin en üst noktaya ulaştığı bu anda endişe etmenize gerek

yok. Tüm bilgiler CD üzerine yazıldıktan sonra güncel oturumun sonlandırılması
gereklidir. Söz konusu sonlandırma işlemi duruma göre dakikalarca sürebilir ve
sonuç olarak CD içerisinde gerçekleştirilir. Program bu işlem sırasında o anki
durum hakkında bir mesaj vermeyebilir. Bu nedenle CD yazıcı işini bitirene kadar
bir süre sabırla beklemelisiniz.
170
6.6.5 Otomatik başlat CD’sinin yazılması yarıda kesiliyor
Eğer yazıcının okuma kısmı için otomatik çalıştırma seçeneğinin aktif

olduğu bir CD yazıcı ile otomatik çalıştırma bilgilerine sahip bir CD-R
yazıyorsanız sorunlarla karşılaşabilirsiniz. Windows, yazma işlemi sona erdikten
hemen sonra CD-R çalıştırmaya uğraşır. Ancak yazma programı bu ana kadar CD
yazıcının tüm durum mesajlarını değerlendirmediyse yazma işlemi bir hata mesajı
ile kesilir. Bu bağlamda CD yazıcı çökebilir ve bunun bilgisayar yeniden
açıldıktan sonra SCSI kontrolör tarafından bulunması gerekebilir.
Otomatik çalıştırma seçeneğini kapatmak için CD-ROM ile ilgili 5.7

numaralı bölüme göz atmalısınız.
WinOnCD gibi modern yazma programları, diskin değiştirildiği bilgisinin

iletilmesini yazma işlemi sırasında engellerler.
6.6.6 CD-ROM sürücüden yazıcıya kopyalama sırasındaki sorunlar
CD-ROM sürücüden CD yazıcıya direkt kopyalama sırasında kaynak

sürücünün veri aktarım hızı hedef sürücüden en az iki kat daha fazla olmalıdır.
Eğer CD yazıcı 8x hızında çalışıyorsa, kaynak sürücünün en azından 16x hızında
okuyabilmesi gereklidir.
Resim 6.6: Kaynak sürücünün veri aktarım hızı ayarlanıyor.

171
Eğer kullandığınız CD yazıcı, kaynak sürücü uygun değerleri

desteklemesine rağmen yüksek hızlarda çalışmak istemiyorsa, bir sürüm problemi
olabilir. Bunun için kullandığınız cihazların güncel sürücülerini internetten temin
etmeli ve yüklemelisiniz.
6.6.7 Windows yazma esnasında diski düzenlemek istiyor
Eğer yazma işlemi sırasında bir imaj dosyası ile çalışıyorsanız, imaj
dosyasının saklandığı partisyonun kapasitesi düşük kalmış olabilir. Windows disk
tamamen dolmadan önce sabitdiski düzenlemek ister. İmaj dosyasının ayarlarını
kontrol edin ve gerekirse dosyanın sığabileceği büyüklükte başka bir partisyon
belirleyin. Alternatif olarak yazma işlemi öncesinde sabitdiski düzenleyebilir ve
gereksiz dosya artıklarını silebilirsiniz.
6.6.8 Veri biçimleri ile ilgili sorunlar
Uzun dosya isimleri
Uzun dosya isimleri sadece Joliet olarak adlandırılan biçim tarafından

desteklenirler. Ancak bu tür CD’ler sadece Windows 9x/Me ve Windows
NT/2000/XP işletim sistemleri tarafından okunabilirler. Bu tür CD’leri MS-DOS
altında veya MS-DOS modunda okuyabilmek için ayrıca ISO 9660 biçiminin de
eklenmiş olması gereklidir. Bu durumda da eski 8+3 karakterlik dosya ismi
sınırlaması ortaya çıkar. MS-DOS altında da sorunsuz bir şekilde kullanmak
zorunda kalacağınız CD’ler için kendi güvenliğiniz açısından uzun dosya isimleri
kullanmayın. Ayrıca eski sayılabilecek tüm yazma programları da Joliet biçimini
hiç veya tam olarak desteklemezler. Bu nedenle Joliet biçiminin ISO 9660
uzantısı desteklenmez ve CD’ler sadece Windows platformunda okunabilirler.
Multisession CD’ler ile sorunlar
Bir Multisession CD oluşturmak normalde bir sorun teşkil etmemeli. Bu

durumda bir CD-R üzerine kapasitesini tamamlayana kadar farklı zamanlarda
veriler yazılabilir. Ancak bu özelliğin ilk olarak donanım ve yazılım tarafından
desteklenmesi gereklidir. Her yazma işlemi öncesinde ilk olarak eski oturumun
TOC bilgileri yani dizin içeriği okunmalıdır. Eski sayılabilecek CD yazma
programları bu özelliği desteklemezler. Bunun sonucunda oturumlar birbirleri ile
ilişkilendirilmezler ve CD üzerinde ayrı bloklar oluşur. Böylece CD artık
okunamaz hale gelir.
172
Mixed Mode CD oluşturmak
Mixed Mode CD’ler üzerinde hem ses hem de dosya bilgileri aynı anda
bulunur. Bu tür bir CD’nin normal bir Audio CD Player’da çalınırken cihaza zarar
vermemesi için ilk olarak müzik ve ardından da dosya kısmının yazılması
gereklidir. Eski CD yazma programları bu gereği yerine getiremezler ve ilk olarak
dosyaları, ardından da müzik bilgilerini yazarlar. Bu mod ilk olarak CDEnhanced
ve CD Extra yöntemleri tarafından desteklenmiştir.
İPUCU! CD’nin klasik bir CD Player’da oynatılması gerekiyorsa CDEnhanced

veya CD Extra yöntemleri kullanılarak hazırlanması gereklidir.
6.6.9 Packet Writing Sorunları
Packet Writing, CD-R’ların yazılması için kullanılan bir başka yöntemdir.

Üreticiler bunun için uluslararası bir dosya biçimi olan UDF (Universal Disk
Format) üzerinde birleştiler. Bu yöntemin en önemli avantajı, veri mevcudunun
ileride rahatlıkla değiştirilebilmesidir. Ancak bunun için CD üzerinde, değiştirilen
verilerin saklanabileceği kadar boş alan bulunması gereklidir. Aslında eski veri
değiştirilmiş olmasına rağmen, veri taşıyıcısı üzerindeki yerini hala fiziksel olarak
korur. Bu, CD-R’ların sadece bir defa yazılabilmesinden kaynaklanır. Yani yeni
dosyalar eski verilerin hemen arkasına yazılırlar ve ardından sadece dizin içeriği
(TOC) uygun şekilde değiştirilir.
Söz konusu yüksek kullanım masrafları yüzünden, CD üzerine

yazılabilecek veri miktarı da düşer. Sonuç olarak CD üzerinde saklanabilecek veri
miktarı, yapılan değişikliklere ve bunların büyüklüğüne bağlıdır. Ancak Packet
Writing kullanımında dikkat edilmesi gereken noktalar vardır:
Kullanılan ortamın ilk kullanımdan önce biçimlendirilmesi gereklidir. Bu

görevi UDF yazılımının özel bir aracı yerine getirir.
Sadece uygun Packet Writing sürücülerini kullanın. Sürücüler direkt olarak
CD yazcının donanımı ile bağlantılıdır ve diğer cihazlarla sorunsuz bir şekilde
çalışmayabilirler.
Eski verilerin üzerine sorunsuz bir şekilde yazılabilmesi için bir CD-RW
yazıcı, CD-RW disk ve UDF Version 2.0’ın kullanılması gereklidir.
Her sürücü verileri CD-R üzerine farklı şekilde yazdığı için diğer CD yazıcı
cihazları ile uyumluluk söz konusu değildir. Bu nedenle bir Packet Writing
CD’si klasik bir CD-ROM sürücüsü tarafından okunamayabilir. Bunun
mümkün olabilmesi için ilk olarak CD’nin sonlandırılması ve böylece Joliet
veya ISO biçimine dönüştürülmesi gereklidir.
Sonlandırma işlemini ancak CD-R üzerine başka veri yazmayacağınız zaman
başlatmalısınız. CD sonlandırıldıktan sonra da yeni bir oturum için yeterli alan
bulunur. Ancak sonlandırma 14 MB saklama alanına mal olur.
173
Packet Writing ile sadece veri CD’si yazabilirsiniz. Müzik CD’leri tamamen
farklı bir veri biçimine sahip oldukları için Packet Writing yöntemi
kullanılarak yazılamazlar.
DirectCD ile uzun dosya isimleri kullanılamıyor
DirectCD ile sorunlar yaşıyorsanız, CD yazıcının ÖZELLİKLER

penceresindeki AYARLAR kartında bulunan CD TAKILINCA OTOMATİK
UYAR seçeneğini etkinleştirin. Aksi takdirde kaydetme sırasında uzun dosya
isimleri kabul edilmeyecektir.
Uyumluluk problemleri
Son zamanlarda yayınlanan UDF sürücüleri diğer üreticilerinkilerle uyum

içerisindeler. Bunlar aralarında veri değişimi yapabiliyorlar. Ancak eski bir UDF
sürücüsü kullanıyorsanız, uyum sorunlarından ötürü aralarında veri değiş tokuşu
yapamazsınız.
6.7 Yüksek kapasiteli yazmak
Bir müzik CD’sine normalde, bir veri CD’sinde de olduğu gibi 74

dakikalık ses bilgisi yazılabilir. Özelliklerinden ötürü daha fazla bilgi saklanamaz.
Ancak bu kapasitesinin üzerinde yazılan CD’ler hazırlamak için CD üreticileri
tolerans dahilinde olmak üzere izlerin arasındaki mesafeyi düşürüyorlar. Bu
sayede maksimum 80 dakikalık saklama kapasitesine ulaşılabiliyor. Tabii ki bu
yüksek kapasiteli müzik CD’lerinin tamamen kopyalanabilmesi için aşağıdaki
noktalara dikkat etmelisiniz:
Her yazma programı yüksek kapasiteli CD’lerin yazılmasını desteklemez.

Bunun için kullandığınız programın yardım kısmını incelemeli veya üretici
web sayfasına bakmalısınız.
En az 700 MByte saklama kapasitesine sahip özel disklere ihtiyacınız
olacaktır. Normal diskler yaklaşık olarak 650 MByte’lık bir saklama alanı
sunabilirler. Ancak saklama kapasitesi sadece diskin tipine bağlı değildir.
Ancak buna rağmen normal bir disk ile çalışmak isterseniz sahip olduğunuz
diskin sunduğu maksimum saklama kapasitesini internetten öğrenebilirsiniz.
Bir CD-R’ın maksimum saklama kapasitesi hakkında bilgi edinmek için bunu
tamamen dolana kadar DAO modunda yazmalısınız. DAO modunda ilk olarak
dizin yapısı yazıldığı için CD halen okunabilir bir durumda olur. Bunun için
gerekli olan süreyi not edin ve Lead Out işlemi için de bir on saniye ekleyin.
Bazı yazıcılar, yüksek kapasiteli disklere yazabilmek için bir Firmware
güncellemesine ihtiyaç duyarlar.
174
Nero Burning Rom’nun eski versiyonları Kayıt Defteri’nde yapılan küçük

bir değişiklikle yüksek kapasiteli diskleri yazabilecek hale getirilebilir. Bunun
için Kayıt Düzenleyicisi’ni çalıştırın ve
“HKEY_CURRENT_USER\Software\ahead\Nero-BurningROM\General
\OversizeDefault-Value” anahtarını etkinleştirin. Daha sonra normalde “0” olan
değerini “1” olarak değiştirin. Nero yeniden başlatıldıktan sonra artık yüksek
kapasiteli diskler ile çalışabilir. Ancak bunun için yazıcının da desteği gereklidir.
Extreme kapasiteli diskleri yazmak
Extreme kapasiteli çalışma sayesinde 99 dakikalık disklerin üzerine

yazılabilir.Ancak bu diskler ile çalışırken aşağıdaki noktalara dikkat etmelisiniz:
Sadece çok az CD yazıcı bu tür CD’ler ile çalışabilirler. Bir çok yazıcı
maksimum 89:59 dakikaya kadar yazabilirler.
Tüm yazma programları Extreme kapasiteli yazma işlemini desteklemezler.
Ayrıca program disk kapasitesini hatalı gösterebileceği için bu disk tipinin
uygun olmayan şekilde adreslenmesine neden olabilir.
Tüm CD-Rom sürücüleri bu tür diskleri tanımazlar.
Bu şekilde yazmak için güncel Firmware ve program versiyonlarına
ihtiyacınız olacaktır.
CD haricindeki okuma hızı çok düşüktür (yaklaşık 8x).
Bu konu hakkında internetten daha ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz.
Bazı oynatıcılar bu tür CD’ler atlama yaparlar ve çalma hatası verirler.
90 dakika işaretine denk gelen parçaların direkt olarak seçilmesi mümkün
değildir.
Sadece Disc at Once (DAO) modunda yazılmaları mümkündür.
Yazma hızını mümkün olduğunca düşük tutmalısınız.
6.8 Bir açılış CD’si hazırlamak
El Torito şartnamesinin 1995 yılında hayata geçirilmesi ile beraber CD-

ROM’ların açılış desteği konusunda bir standart oluştu. Bu, bilinen ISO 9660
standardının bir eklentisidir. Açılış CD’leri üç farklı türe ayrılıyor. Disket
emülasyonu türünde CD-ROM sürücü A: sürücüsü olarak ve normal disket sürücü
de B: olarak adlandırılıyor. Sabitdisk emülasyonunda CD sürücü C: sürücüsü
olarak ve sistemde kurulu olan diğer sabitdiskler de takip eden sürücü isimleri ile
adlandırılıyorlar. Emülasyon kullanılmadığı zaman ise tüm sürücü isimleri
değiştirilmeden kalıyor.
Bir açılış CD’sinin kullanılabilmesi için en önemli şart bilgisayarın

BIOS’unun bu seçeneği sunmasıdır. Eski BIOS versiyonları için bir güncelleme
175
yardımcı olabilir. Bu seçenek, yaygın olarak kullanılan Award BIOS’larda BIOS

FEATURE SETUP menüsündeki BOOT SEQUENCE öğesinde bulunur. Eğer
kendi BIOS’u olan bir SCSI adaptörü kullanıyorsanız ve buna bağlı bir SCSI CD-
ROM sürücünüz varsa, ilgili seçeneğin bu BIOS tarafından da desteklenmesi
gereklidir. Adaptec kontrolörde bu seçeneği ADVANCED CONFIGURATION
SETUP menüsü altındaki BIOS SUPPORT FOR BOOTABLE CD-ROM
öğesinde bulabilirsiniz. Eğer bu seçenekleri göremiyorsanız bilgisayarınızı CD-
ROM sürücü üzerinden açamazsınız. Ancak açılış seçeneğine sahip olunması da
sistemin bir açılış CD’si kullanılarak açılabileceği anlamına gelmiyor.
Bazı eski CD-ROM sürücüleri maalesef bu fonksiyonu desteklemezler ve

bu durumda yapılabilecek tek şey yeni bir CD-ROM sürücü edinmektir.
İPUCU! İşletim sistemlerinin, başlatılırken açılış sürücüsü üzerine bilgi yazmak

istedikleri için bir CD üzerinden açılmaları mümkün değildir.
El Torito şartnamesine uygun bir CD oluşturmak
El Torito şartnamesine uygun bir CD yazabilmek için ilk olarak yazma

programının bu seçeneği tabii ki desteklemesi gereklidir. Yazma programlarının
bir CD yazıcı ile verilen OEM versiyonları genellikle bu seçeneği desteklemezler
ve bu nedenle yazma programının tam sürümünün kullanılması gereklidir.
Söz konusu açılış CD’sini oluşturmak için iki yöntem kullanılabilir.

Bunlardan ilki maksimum 650 MByte büyüklüğündeki, daha büyüğü CD üzerine
yazılamayacağı içi bir açılış partisyonunun CD’ye yazılmasıdır. Alternatif olarak
açılabilir bir diskin ve açılış katalogunun bir imajı oluşturulur. Bundan bir ISO
dosyası elde edilir ve bu dosya normal bir CD üzerine yazılır.
Daha önce de söylendiği gibi yazma programlarının genellikle sadece tam

versiyonları açılış CD’si hazırlayabilirler. Yapılması gerekenler programdan
programa farklılık gösterebileceğinden dolayı kullandığınız programın
açıklamalarını takip etmelisiniz.
Bir açılış CD’si ne için kullanılır?
Bu tür bir açılış diskinin kullanılması düşündürücüdür. Çünkü bir çok

Windows 95/98 kullanıcısının tüm işletim sistemini CD-ROM üzerinden
çalıştırma isteğini maalesef suya düşürüyoruz. Bu isteğin gerçekleştirilmesi,
Windows başlangıç sırasındaki durum bilgilerlerini devamlı olarak açılış
sürücüsüne yazdığı ve bunlar CD’ye yazılamayacakları için, mümkün değildir. Bu
nedenle açılış CD’sinin kullanımı MS-DOS altında veya farklı araçlar ve antivirüs
yazılımları ile sınırlıdır.
176
Windows 98/Me açılış CD’si hazırlamak
Bu tür bir açılış CD’si hazırlamak aslında oldukça kolaydır. Image için,
CD-ROM sürücüleri açılış dosyalarına hazır olarak bağlanmış olduğu için
Windows 98’in normal açılış disketini kullanın. Bunun için ayrıca Windows
CD’sinin içeriğinin de açılış diskine kopyalanmış olması gereklidir.
Windows 95 için de, CD üzerindeki ISO kısmına ulaşılabilmesi için CD-

ROM sürücülerinin başlangıç dosyalarına ve açılış imajına bağlanması gereklidir.
İPUCU! Açılış CD’si hazırlamadan önce ilk olarak normal açılış disketinin
sorunsuz bir şekilde çalıştığından emin olmalısınız. Aksi takdirde tüm çalışmanız
boşa gidecektir.
6.9 Müzik CD’si hazırlamak ile ilgili sorunlar
Müzik CD’si yazmanın en kolay yolu müzik verilerini bir CD-ROM

sürücüden direkt olarak CD yazıcıya kopyalayarak (Yazma programı desteklediği
sürece) çoğaltmaktır. Bu işlemi gerçekleştirebilmeniz için CD-ROM sürücünün
müzik parçalarını dijital olarak okuyabilmesi gereklidir. Ancak bu fonksiyon bir
çok eski sürücü tarafından desteklenmez.
CD-ROM sürücünüz bu özelliği destekliyorsa bile, bunun için özel bir

cihaz sürücüsü gereklidir. Eğer CD-ROM sürücünüzün özel komutları tanıyorsa
yazma programı bu işlemi de kendisi gerçekleştirebilir.
Eğer sorun Disk at Once modunda hiçbir şekilde CD yazamıyor

olmanızdan kaynaklanıyorsa, müzik CD’si yazmak için hala bir seçeneğiniz
vardır. Bunun yerine müzik bilgilerini aynı şekilde rahatlıkla CD üzerine
yazabileceğiniz Track at Once modunu kullanabilirsiniz. Ancak bu yöntemin, her
müzik parçası arasına otomatik olarak otomatik iki saniyelik bir boşluk eklendiği
için dikkat çekici bir dezavantajı bulunur. CD-ROM sürücü müzik parçalarının
dijital olarak okunmasını desteklemiyorsa bu işlem için de CD yazıcınızı
kullanabilirsiniz. Bu durumda müzik parçaları dijital olarak okunurlar ve
sabitdiske kopyalanırlar. Bunlar ardından yazma programı tarafından sabitdiskten
CD-R üzerine aktarılırlar.
Müzik parçalarının dijital olarak okunması nispeten daha zahmetli bir

işlemdir. Bazı CD-ROM sürücüleri, “normal” verileri daha yüksek hızlarda
okuyabilmelerine rağmen müzik verilerini sadece bir veya iki hızlı olarak
okuyabilirler. Sürücü, müzik verilerinin sadece tek hızlı olarak okunmasına izin
veriyorsa CD’nin direkt olarak kopyalanması en başından itibaren mümkün
olmayacaktır. Sürücü söz konusu okuma hızı ile CD yazıcının işlem süresince
177
ihtiyaç duyacağı veri akışının devamlılığını sağlayamaz ve Buffer Underrun

hatasının ortaya çıkmasına neden olur.
Resim 6.5: Disk at Once ve Track at One ayarları buradan yapılıyor.
Eğer kopyalanmış CD’de orijinalinde var olmayan rahatsız edici bir gürültü
duyarsanız, CD-ROM sürücünün okuma hızını düşürmelisiniz. Bir müzik
CD’si hızlı bir şekilde okunduğunda meydana gelen okuma hataları bu tür
rahatsız edici gürültülerin oluşmasına neden olabilir.
Kopyalama işlemi okuma hızının düşürülmesine rağmen hala yarıda
kesiliyorsa, Jitter filtresi yardımcı olabilir. Bir müzik CD’sinin sektör yapısı
veri CD’lerinden farklıdır. Eğer veri akışı veri yolunun aşırı yüklenmesinden
ötürü kesilirse, etkinleştirilmiş olan Jitter düzeltme fonksiyonu alanı tekrar
okur, analiz eder ve ardından sorunsuz bir şekilde yerleştirir.
Multisession müzik CD’si oluşturmak
Eğer bir müzik CD’sini tek bir seferde bitirmek istemiyor, bunun yerine
örneğin birden fazla müzik CD’sinden oluşan bir CD-R hazırlamak istiyorsanız,
bazı CD yazma programları CD’nin birkaç oturumda tamamlanmasına izin
verirler
.
Bunun için WinOnCD, ONLY EC CAN READ seçeneğine sahiptir. Bu
seçenek sayesinde bir CD’yi DAO modunda çok sayıda oturumla oluşturmak
mümkündür. Ancak CD sonlandırılmadan önce sadece CD yazıcı tarafından
okunabilir. CD sonlandırıldıktan sonra normal bir müzik CD’si kullanılabilir.
178
Aldi yazıcılarındaki sorunu çözmek
Aldi yazıcısı Tevion MD 9898 müzik CD’lerinin yazılması esnasında

sorun çıkartıyor. Bu cihazla hazırlanan CD’ler çalınamıyorlar. Bu sorunu bir
Firmware güncellemesi ile çözmek mümkün olmasına rağmen Aldi’nin bu tür bir
güncellemesi maalesef mevcut değildir. Ancak Acer’ın CRW 4432 modeli aynı
yapıya sahip olduğu için aynı Firmware güncellemesinin kullanılmasında sorun
yoktur.
6.10 MP3 dosyalarından müzik CD’si oluşturmak
MP3 biçimde CD’ler oluşturmak aslında oldukça kolay bir işlemdir.

Bunun için sadece MP3 destekleyen uygun bir yazma programına ihtiyaç duyulur.
Bunun için bir Wave dosyası yerine CD’ye basılacak MP3 dosyasının seçilmesi
yeterli olacaktır.
Her bir MP3 parçasının ses düzeyleri farklı
Farklı ses düzeylerine sahip MP3 parçalarının aynı CD üzerinde bulunması

oldukça rahatsız edici bir durumdur. Bunun için bazı yazma programları
parçalarının ses düzeylerinin eşitlenmesini sağlayan özel seçenekler sunarlar.
Yazma programı MP3 desteğine sahip değil
Bu durumda bazı işlemleri kendiniz yerine getirmelisiniz. Bunun için

sabitdisk üzerinde, MP3 dosyalarını ses kartı üzerinden WAV biçiminde
kaydedebileceğiniz yeteri kadar boş alana ihtiyacınız olacaktır. Ancak ses kartı
üzerinden yeniden kayıt etmek kalite kaybına neden olabilir.
6.11 Plakları CD üzerine yazmak
Kesintisiz bir dinleme keyfine ulaşmak için eski plaklarınızı bir CD

üzerine yazmak istiyorsanız, aşağıdaki noktalara dikkat etmelisiniz:
Plakçalar direkt olarak ses kartına bağlandıysa, arada bir tane

kuvvetlendiricinin kullanılmasında fayda vardır. Kullanılan kayıt tekniğine
bağlı olarak plaktan doğru sesleri elde edebilmek için Bass sesinin
kuvvetlendirilmesi ve tizin ise düşürülmesi gerekebilir. Bunun için eğer
mümkünse plakçalarınızı ilk olarak bir müzik setine ve daha sonra da setin
179
çıkışını ses kartına bağlayın. Bağlantı kablosunun kuvvetlendiricinin REC

OUT ve ses kartının da LINE IN girişlerine bağlayın.
Eğer tüm seti bilgisayarınızın yanına taşımak istemiyorsanız harici bir
kuvvetlendirici kullanın ve bu cihaz için yüksek değerli bir güç kaynağı veya
akü temin edin.
Eğer bir müzik kasetinin kopyasını çıkartmak istiyorsanız kasetçaları direkt
olarak ses kartına bağlayabilirsiniz.
6.12 CD-R üzerine artık yazılamıyor
Son kopyalama işlemi sırasında son oturum yerine tüm CD-R sonlandırılmış
olabilir. Bu nedenle CD-R üzerine artık başka veri yazamazsınız.
Bir Singlesession CD-R üzerine yeni veriler yazmaya çalışıyor olabilirsiniz.
Maksimum saklama kapasitesine henüz ulaşılmamış dahi olsa bu tür disklere
bir daha yazmak mümkün olmaz.
Sadece özel okuma aygıtları ile düzenlenebilen bir Kodak Photo CD
kullanıyorsunuzdur. Kodak, Photo CD’lerini bu nedenle “Protection Bit”
adında bir mekanizma ile yazmaya karşı korumuştur.
6.13 Bir CD-R hata verildikten sonra kurtarılabilir mi?
CD yazıcılar artık Burn Proof modunu destekliyorlar. Bu sayede bir

Buffer Underrun hatasından sonra bile yazma işlemine devam etmek mümkündür.
Diğer CD yazıcılar ise Buffer hafızası boşaldığı zaman yarıda kesilen oturumu
biran önce sonlandırmaya çalışırlar. Bu nedenle söz konusu oturumun
kullanılamamasına rağmen CD üzerine başka veriler yazılabilir. Bunun için
Multisession özelliğinin desteklenmesi gereklidir. Ancak bazı CD-ROM
sürücülerin tamir edilmiş bu tür CD-R’lar ile çalışma sorunları vardır.
6.14 Güvenlik kopyasından hiçbir şey yüklenemiyor
Bir programın yüklenmesi esnasında kurulum, CD-R üzerine

kopyaladığınızdan emin olduğunuz bir dosyanın bulunamadığını bildiriyor. Bu
durumda dosyaların isim uyumları ile ilgili bir sorun vardır. Yazma programının
standart ayarlarında isim uyumluluğu için sadece ISO 9660 seçilmiştir.
180
Resim 6.6: Yazma programında ISO 9660 seçilmiş
Yazma programı normalde CD üzerine yazılacak bilgiler toparlanırken

dosyalardan bir tanesi ISO 9660 standardının isimlendirme şartlarına uymayacak
olursa bildirecektir. Buna karşılık bazı programların uymayan isimleri otomatik
olarak düzeltirler. Eğer bu seçeneği kabul edecek olursanız dosyalar ve klasörler
uygun şekilde yeniden isimlendirileceklerdir. Bunun sonucunda kurulum
programı ileride ihtiyaç duyduğu dosyaları bulamayacak ve hata mesajı
verecektir.
Birkaç eski yazma programında uzun dosya isimlerinin kullanılmasından

kaynaklanan sorunlar ortaya çıkabiliyor. Bu programlar maksimum 31 karakter
uzunluğunda isimlerin kullanılmasına izin veriyorlar. Ancak Joliet standartları ile
de uyumlu değiller. Eğer bu tür bir CD MS-DOS modunda çalıştırılacak olursa
dosyanın isminde sadece ilk 11 karakteri kullanılacak ve geri kalan kısım
kesilecektir. Eğer birden fazla klasör veya dosya aynı isme sahip olursa DOS
bunların hepsini birden kullanamaz.
Üzerinde veriler bir daha düzenlenemeyecekleri için söz konusu CD’leri

için bir çözüm mümkün değildir. Ancak bu verileri aynı CD üzerinde başka bir
oturuma veya yeni bir CD-R’a yazabilirsiniz.
181
6.15 CD-Rewritable diskleri ile çalışmak
CD-R ve CD-RW’ deki farklı yansıma dereceleri nedeniyle lazer merceğinde

bir düzeltme yapılması gerektiğinden dolayı bazı eski CD-ROM sürücüler CD-
RW disklerini okuyamayabilirler.
CD-RW’ler üretici açıklamalarına göre en azından 1.000 kere yeniden
yazılabilirler. Ancak maksimum yazma sayısı daha çok kullanılan CD yazıcı
modeli ve diske göre farklılık gösterebilir. Bazı cihazlar bu diskler ile itinalı
bir şekilde çalışırlar.
Bir CD-RW ancak tamamen silinebilir. Sadece tek bir parçanın silinmesi
mümkün değildir. Parçaların tek tek silinmesinin mümkün olması için CD-
RW’nin UDF sürücüsü kullanılarak Packet Writing yöntemi ile hazırlanmış
olması gereklidir.
Resim 6.7: Bir CD-RW bu şekilde tamamen silinebilir.
CD yazıcı CD-RW’yi maksimum hızda yazmıyor
CD-RW diskleri normal CD-R’lardan bağımsız olarak sadece belirli bir

hızda yazılabilirler. CD-RW için farklı yazma hızlarının seçilmesi mümkün
değildir.
182
6.16 Sürücü çekmecesi kilitlendi
Bazı durumlarda CD’nin çıkartılması yazılımsal olarak engellenebilir. Bu

durumda ilk olarak söz konusu seçeneği devre dışı bırakmalı ve sürücü
çekmecesini daha sonra açmalısınız.
HP SureStore 4020i yazıcısına sahipseniz içerisinde kalan bir CD-R’a

ulaşmak için, acil çıkartma işlemi alışılmışın dışında olduğundan dolayı biraz
çaba harcamanız gerekecektir. Acil çıkartma düğmesine ulaşmak için ilk olarak
CD yazıcıyı sökmeli, üst tarafında bulunan ve kasanın arka yüzüne bir vida ile
sabitlenmiş kapağı çıkartmalısınız. Acil çıkartma mekanizması bu kapağın altında
gizlenmiştir.
Sürücü çekmecesini açmak için başka hangi yöntemlerin

kullanılabileceğini 5.11 numaralı bölümde okuyabilirsiniz.
Resim 6.8: Sürücü çekmesini buradan çıkartabilirsiniz.

183
184
7 7. ZIP veya Jaz Drive sorunlar
Iomega’nın ZIP Drive’ı geçmişte oldukça ilgi görmüş ve bunun sonucunda

kullanımı oldukça yaygınlaşmıştı. Iomega daha sonra Jaz Drive olarak
adlandırılan yeni bir yedekleme ünitesi piyasaya sundu. Bu, ZIP Drive’dan farklı
olarak sadece SCSI ile çalışabiliyor. SCSI ile ilgili sorunlar bölümünde her iki
sürücü tipine de değineceğiz.
7.1 ZIP ve Jaz Drive ile ilgili genel sorunlar
Hem ZIP hem de Jaz Drive, genellikle aynı sorunlar ile karşılaşıyorlar. Söz
konusu ortak sorunlara bu bölümde değineceğiz.
185
7.1.1 Kurulum programı sürücü harflerini değiştiriyor
ZIP ve Jaz Drive’ın kurulum programı sürücü harfi olarak sabitdiskten

sonraki ilk harfleri kullanır. Sistemde kullanılan CD-ROM’ların sürücü isimleri
ise bu nedenle bir harf geri itilir. Sistemin sürücü harfi dağılımını önceki haline
geri döndürmek için aşağıdaki işlemleri uygulamalısınız.
1. Denetim Masası’nı açın ve burada bulunan SİSTEM simgesine çift

tıklayın.
2. Ekrana gelen penceredeki AYGIT YÖNETİCİSİ kartını etkinleştirin ve

CD-ROM veya DİSK SÜRÜCÜLERİ öğesinin önündeki artı işaretine çift
tıklayın.
3. İstediğiniz sürücü ismine çift tıklayın ve söz konusu sürücünün ismini

değiştirmek için, ekrana gelen penceredeki AYARLAR kartını etkinleştirin.
Sistem yeniden açıldıktan sonra CD-ROM sürücü eski ismini geri alacaktır.
ZIP veya Jaz sürücüsüne MS-DOS altında sabit bir sürücü ismi atamak
için, Guest programını çağırırken “Letter” parametresini kullanabilirsiniz:
guest /Letter=E
7.1.2 ZIP veya Jaz Drive içindeki diski çıkartmıyor
ZIP veya Jaz Drive bu amaçlar özel bir acil çıkartma sistemine sahiptir. Bu
mekanizmayı çalıştırmak için ince, uzun bir araç (örneğin kağıt ataşı) kullanarak
ulaşabileceğiniz düğmesine basmalısınız. Acil çıkartma işlemleri farklı
sürücülerde değişik olabileceği için en iyisi donanımınızın el kitabını
incelemenizdir.
7.1.3 Disk her kapanışta dışarıya çıkartılıyor
Bu fonksiyon sizin yararınızadır. Bu, bilgisayar başlatılırken bir açılış

sürücüsünde sabit bir sürücü harfi atanmasını engeller. Eğer sürücü BIOS’un
kontrolü altında değilse söz konusu özelliği devre dışı bırakabilirsiniz. Bunun için
Kayıt Düzenleyicisi’ni başlatın ve burada bulunan “HKEY_LOCAL_MACHINE
\Software\IomegaCorporation\Extensions\Zip” anahtarını etkinleştirin. Bunun
altında “ShutdownEject” öğesi bulunur ve varsayılan değeri “1” olarak atandığı
için, sürücünün içerisindeki disk her kapatılma öncesinde dışarı atılır. Söz konusu
186
rahatsız edici özelliği devre dışı bırakmak için bu öğenin değerini “0” olarak
değiştirmeniz yeterli olacaktır.
7.1.4 ZIP Drive “Klick” sesi çıkartıyor
Bu durum “Click Death” (ölüm kliği) olarak adlandırılır. Söz konusu

sürücü, periyodik olarak kendiliğinden klik sesleri çıkartır ve arından yazma ve
okuma hatalarına neden olur. Eğer sorun sadece tek bir diskte ortaya çıkmıyorsa,
bu bir ölüm ilanı olarak adlandırılabilir. Eğer cihazın garanti süresi sona
ermediyse satın aldığınız firmaya başvurmalı ve değiştirilmesini istemelisiniz.
7.1.5 ZIP Drive disket değişimini fark etmiyor
Windows, pencere içeriğini güncellemiyor ve bu nedenle eski disketteki

bilgiler ekrana getiriliyor. Bu sorunu önlemek için yeni disketlerinizi isimlendirin.
Muhtemelen eski disket ile aynı veri taşıyıcısı ismine sahip olduğu için Windows
sürücü içerisindeki disket değişikliğini fark edemiyordur. Sürücüdeki disketi
çıkarmak için yazılım üzerindeki EJECT düğmesini kullanın. Bu sayede işletim
sisteminin her sürücü değişiminden haberdar olmasını sağlayabilirsiniz.
7.2 SCSI sürücüler sorun çözümü
Bu bölümde ele alınan sorunların tamamı ZIP ve Jaz Drive yedekleme

üniteleri için geçerlidir.
7.2.1 ZIP sürücüsü sabitdisk olarak tanınıyor
Bazı durumlarda ZIP veya Jaz Drive gibi değiştirilebilir veri taşıyıcıları
SCSI kontrolör tarafından sabitdisk olarak derecelendirilebilirler. Ancak bu
durumda çok önemli dezavantajların oluşmasına neden olabilir:
Sürücü isimlerinin dağılımı değişir. Değiştirilebilir veri taşıyıcısı birincil

partisyon olarak işlem görür ve bu sürücüye BIOS tarafından daha düşük bir
sürücü ismi atanır. Sistemde başak uzatılmış sabitdisk partisyonları veya farklı
mantıksal sürücüler varsa bunlar da ileriye atılacaklardır. Ancak Windows
95/98 altında ZIP sürücüye başka bir sürücü ismi atanması mümkün değildir.
Söz konusu sürücü harfi değişikliği sonucunda, program dosyalarının adres
bilgileri eski sürücü harflerine göre olduğu için programların çalıştırılması
sırasında sorunlar ortaya çıkacaktır.
Daha ciddi diğer bir problem ise, bir yedekleme ünitesinde en sık yapılan
işlemlerden biri olan veri taşıyıcısının değiştirilmesidir. Kontrolör,
187
değiştirilebilir bir veri ünitesi sabitdisk olarak tanıdığı zaman, içerisindeki

disketin değiştirilmesinin mümkün olmadığını öngörür. Eğer disket
değiştirilecek olursa varolan bir Cache programı bunu algılamayacaktır. Bu,
normalde saklandığı düşünülen verilerin kaybolması anlamına gelebilir. Ancak
daha da kötüsü eski disket üzerinden hafızaya alınan bilgilerin yenisinin
üzerine yazılması olacaktır. Bunun sonucunda her iki disket üzerindeki dosya
yapısı hasar görecek ve kullanılamaz hale gelecektir.
Bu nedenle değiştirilebilir veri taşıyıcılarının sabitdisk olarak

tanımlanmamalarına dikkat etmelisiniz. Bunun için SCSI kontrolörün
BIOS’undaki ayarları kontrol etmelisiniz. Adaptec’in 1940 kontrolöründe
ADVANCED CONFIGURATION OPTIONS menüsündeki SUPPORT
REMOVABLE DISKS UNDER BIOS FIXED DISKS seçeneğini kontrol edin.
Buradaki değer ENABLED ya da sistemi ZIP Drive kullanarak çalıştırmak
istiyorsanız BOOT ONLY olmalıdır. Bu, Windows’da sorun olduğu zaman
sistemi bir ZIP Bootdisk kullanarak açmak için kullanışlı olacaktır.
Resim 7.1: Değiştirilebilir veri taşıyıcılar için Adaptec SCSI BIOS’daki seçenekler.
7.2.2 SCSI Drive’ın yüklenmesinden sonraki sorunlar
Bir SCSI ZIP veya Jaz Drive’ın yüklenmesinden sonra başka bir harici
SCSI aygıtın çalışmaması sorunu ile genellikle Adaptec kontrolörlerinde
karşılaşılır. Windows 95 için ZIP Tools’un yüklenmesi esnasında belirli bir
sürücü dosyası daha eski, arızalı bir versiyonu ile değiştiriliyordur. Burada
C:\Windows\System\IOSubsys klasöründe bulunan AIC78XX.MPD dosyası söz
konusudur. Eğer bu dosyanın oluşturulma tarihi 17.10.1995’den daha eski ise
188
SCSI Hostadapter’in sürücüsünü yeniden yüklemelisiniz. Söz konusu dosya,

bunun sonucunda çalışan bir versiyonu ile değiştirilecektir.
7.2.3 SCSI ZIP sürücüsü her zaman tanınmıyor
SCSI kurallarına uyuluyor mu?
ZIP sürücüsü için verilen SCSI ID’sinin o anda aynı Hostadapter’ına bağlı
başka bir SCSI cihazı tarafından kullanılıp, kullanılmadığını kontrol edin. Bu
durumda ZIP sürücüsünün ID’sini uygun şekilde değiştirin. Bir SCSI ID’si
sadece tek bir defa verilebilir.
ZIP sürücüsü SCSI veri yoluna son cihaz olarak bağlandıysa, SCSI
sonlandırıcısının açık olması gereklidir. Bunu sağlayan düğmeyi cihazın
arkasında bulabilirsiniz.
Eğer haricici bir sürücüye sahipseniz, söz konusu cihazın açık olup olmadığını
kontrol edin. Bu sürücünün bilgisayar çalışmaya başlamadan önce açılması
gereklidir, aksi takdirde bilgisayar açılırken kontrolör tarafından tanınmayacak
ve daha sonra bağlantı kurulamayacaktır.
SCSI cihazları ile ilgili sorunlar hakkında daha ayrıntılı bilgiyi bu kitabın
SCSI bölümünde bulabilirsiniz.
Adaptec Hostadapter’indeki ZIP sürücüsü
Eğer sürücü bir Adaptec Hostadapter’ına bağlı ise yukarıda bahsedilen

sorun ile karşılaşabilirsiniz. Bu, ZIP sürücüsünün güç tasarruf fonksiyonudur.
SCSI BIOS veya sürücüsü bilgisayar açıldıktan sonra sisteme bağlı olan SCSI
cihazlarını tarar. Eğer ZIP sürücü bu tarama işlemi sırasında henüz hazır değilse
tanınmaz ve tabii ki daha sonra da bu cihaza ulaşılamaz. Bu durumda bir sıcak
başlatma ([Alt]+[Ctrl]+[Del]) yardımcı olabilir. Iomega bu sorunu çözmek için
Adaptec’in adaptörünün kısıtlanmış bir versiyonu olan “ZIP Zoom”u sunuyor.
Future Domain Hostadapter’indeki ZIP sürücüsü
Bir ZIP sürücüsünün Future Domain Controller’da kullanılması büyük

sorunların ortaya çıkmasına neden olabilir. ZIP sürücüsünün bu tür bir adaptör ile
çalışmaması durumu ortaya çıkabilir. Bu durumda yapılması gereken tek şey
başka bir üreticinin Hostadapter’inden satın almaktır.
189
MS-DOS altında erişim yok
Windows 95/98 altında hiçbir şeyle ekstra ilgilenmenize gerek yoktur.

Kontrolörün Windows sürücüsü, ZIP Drive’ın çalışması için gereken her şeyi
zaten yapar. Ancak DOS altında, cihazın çalışmasını sağlayacak sürücünün
yüklenmesi için gerekli değişiklikleri kullanıcının yapması gerektiğinden dolayı
durum biraz daha farklıdır. Bunun için kontrolörünüzün ASPI Manager’ını
kullanmalısınız. Örneğin, Adaptec’in 2940 modelinde ASPI8DOS.SYS
sürücüsüdür. Ayrıca değiştirilebilir veri taşıyıcısının da sürücüsü (Adaptec için
ASPIDISK.SYS) gereklidir. Bu sürücüleri CONFIG.SYS dosyasına eklemelisiniz.
Eğer dahili ZIP Drive ile beraber sunulan kontrolörü kullanıyorsanız Iomega’nın
kendi sürücüsünü kullanmalısınız. Bunun cihaz ile beraber verilen sürücü
CD’sindeki /DOSSTUFF klasöründe bulabilirsiniz. Burada ayrıca sürücüyü
otomatik olarak CONFIG.SYS’ ye ekleyen DOS kurulum programını da
bulabilirsiniz.
7.3 Paralel ZIP Drive’lar için çözümler
7.3.1 Guest program çalıştırıldıktan sonra bilgisayar kilitleniyor
Iomega Tools arasında yer alan Guest programı SCSI, ATAPI ve paralel
port üzerinden bağlı sürücüler ile çalışabildiği için gerçekten çok kullanışlı bir
programdır. Program çalıştırıldıktan sonra bilgisayarda hangi veri yolu
sistemlerinin bulunduğunu kontrol eder. NE2000 uyumlu bir ağ kartı bu Guest
programı tarafından bir SCSI kontrolör olarak tanımlanırsa hemen cevap verilir.
Bu en kötü ihtimalle bilgisayarın kilitlenmesine neden olacaktır. Eğer isterseniz
Guest programı yerine ZIP Drive için, sürücü disketi üzerinde bulunan sabit bir
cihaz sürücüsü kullanabilirsiniz. Bunun için aşağıdaki işlemleri yerine
getirmelisiniz:
1. NE-2000 ağ kartını Aygıt Yöneticisi’nden devre dışı bırakın.
2. Bilgisayarı yeniden başlatın ve şimdi ZIP Drive için kullanmak

istediğiniz sabit sürücüyü yükleyin.
3. Artık NE-2000 kartını yeniden etkinleştirebilirsiniz. Bilgisayar yeniden

başlatıldıktan sonra hiçbir sorun çıkmayacaktır.
Ancak bu yöntemin en büyük dezavantajı, Tools’un yüklenmesi sırasında

Guest programı da otomatik olarak tekrar kurulacağı için ZIP Tools aracını bir
daha kullanamayacak olmanızdır.Ancak buna rağmen ZIP Tools’dan vazgeçmek
190
istemiyorsanız kurulum programını “/N” parametresi ile çalıştırmalısınız. Bu

parametreyi büyük harfle yazma dikkat etmelisiniz.
Setup /N
Kurulum programını bu parametre ile başlatmak için DOS penceresi veya

BAŞLAT/ÇALIŞTIR komutunu kullanabilirsiniz.
7.3.2 Windows paralel ZIP Drive’ı tanımıyor
Iomega ZIP Drive çok seçicidir ve tüm paralel bağlantı noktaları ile
beraber çalışmaz. Ayrıca Windows 95/98 tarafından kullanılan bağlantı noktası
sürücüsünün de tam anlamıyla sorunsuz olduğu söylenemez. Windows ZIP
Drive’ı tanımıyorsa, bilgisayarın BIOS’undaki PARALLEL PORT MODE
değerini STANDART olarak değiştirmeyi deneyin. Bu işlemi nasıl
gerçekleştirebileceğinizi 7.3.4 numaralı bölümden (Paralel bağlantı noktalarının
konfigürasyonu) okuyabilirsiniz. Eğer bu değişiklik sorunu çözemezse Iomega
sürücüsünün Windows 95/98 başlamadan önce yüklenmesini sağlayabilirsiniz.
1. AUTOEXEC.BAT dosyasını bir metin editörü yardımıyla açın.
2. Aşağıdaki satırı bu dosyaya ekleyin:
C:\ZIPDRIVE\GUEST.EXE
3. GUEST.EXE, GUEST.INI ve ASPIPP3.SYS dosyalarını C:\ZIPDRIVE

klasörüne kopyalayın.
Eğer bu değişiklikler de sorunun çözülmesine yardımcı olamazsa geriye

Iomega’nın özel bağlantı kartlarından almaktan başka bir çare kalmıyor.
7.3.3 Paralel porttaki ZIP sürücüsü çok yavaş
Sürücüyü muhtemelen “normal” bir paralel bağlantı noktasına

bağlamışsınızdır veya paralel bağlantı noktası veya ZIP Drive sürücü doğru
ayarlanmamıştır.
En yüksek performans bir Enhanced Paralel Port ile elde edilebilir. Bunun,
özellikle eski anakartlar için bir eklenti olarak kullanılması gereklidir. Modern
anakartlar ise bu bağlantı noktasını zaten entegre olarak sunarlar ancak bunun için
gerekli çalışma modunun bilgisayarın BIOS’undan ayarlanması (aşağıdaki
bölüme bakın) gereklidir. Bu modun kullanılabilmesi için Iomega cihaz
191
sürücüsünün de uygun şekilde ayarlanması gereklidir. Bu işlemleri nasıl

gerçekleştirebileceğinizi aşağıdaki bölümden okuyabilirsiniz.
7.3.4 Paralel portun ZIP sürücüsü konfigürasyonu
Paralel bağlantı noktası ZIP sürücüsü için en hızlı yol değildir. Ancak ZIP
sürücünüzden mümkün olan maksimum performansı elde edebilmeniz için paralel
bağlantı noktasının nasıl ayarlanması gerektiği bu bölümde değiniliyor.
1. Bilgisayarı yeniden başlatın ve henüz yeni açılırken BIOS Setup’ı

etkinleştirin.
2. Örneğin, Award BIOS’larda paralel bağlantı noktası ile ilgili ayarları

PCI & ONBOARD I/O SETUP MENU altında bulabilirsiniz. Bağlantı noktasının
kullanım modu ise PARALLEL PORT MODE seçeneği altında bulunan farklı
değerler arasından seçilebilir.
3. ECP veya (Eğer varsa) EPP modunu seçin.
4. Yaptığınız değişiklikleri BIOS Setup’ı kapatırken kaydedin ve

bilgisayarı yeniden başlatın.
5. Arından Aygıt Yöneticisi’ni çalıştırın ve BAĞLANTI NOKTALARI

altından LPT1 öğesini seçtikten sonra ÖZELLİKLER düğmesine tıklayın.
Ardından ekrana gelen penceredeki SÜRÜCÜ kartı üzerinde bulunan
SÜRÜCÜYÜ GÜNCELLEŞTİR düğmesine tıklayın.
6. Takip eden penceredeki TÜM DONANIMI GÖSTER seçeneğini

işaretleyin. Paralel bağlantı noktası için uygun sürücüleri (STANDART
BAĞLANTI NOKTASI TÜRLERİ) öğesinin altında bulabilirsiniz.
192
Resim 7.2: Paralel bağlantı noktası için doğru sürücünün yüklenmiş olması gereklidir.
7. Bu örnekte ECP YAZICI BAĞLANTI NOKTASI sürücüsü

yüklenmiştir. Yaptığınız değişiklikleri, Windows’un sürücüyü yükleyebilmesi için
TAMAM düğmesine tıklayarak onaylayın. Paralel bağlantı noktası bunun
sonucunda tam performansla kullanıma hazır hale gelecektir.
8. ZIP Drive cihaz sürücüsünün de bağlantı noktasını doğru kullanabilmesi

için Kayıt Defteri’ndeki bir öğenin değiştirilmesi gereklidir. Bunun için görev
çubuğunda bulunan BAŞLAT düğmesine tıklayın, ÇALIŞTIR komutunu çalıştırın
ve ekrana gelen pencereye “regedit” yazdıktan sonra TAMAM düğmesine
tıklayın. Şimdi ekrana gelen penceredeki “HKEY_LOCAL_MACHINE\
Enum\Root\SCSIAdapter\000” anahtarını etkinleştirin. Burada
“AdapterSettings” öğesi bulunur.
Bu öğe diğerlerinin yanında, kullanılan paralel bağlantı noktasına uygun

olarak değiştirilmesi gereken “/mode” parametresine sahiptir. Aşağıdaki tablo
parametrenin her bir bağlantı noktası türü için nasıl kullanılması gerektiğini
gösterir:
Bağlantı Noktası Modu Parametre

Standart nibble
bidirectional bidir
ECP SMCEPP veya SMCECP veya SMCEPPECP
EPP SMCEPP veya SMCECP veya SMCEPPECP
Tablo 71: Parametre bilgileri

193
9. Parametreyi değiştirmek için söz konusu AdapterSettings öğesine çift

tıklayın. Bunun sonucunda ekrana gelen düzenleme penceresi üzerinden
istediğiniz değişikliği yapabilirsiniz. Ancak bu değişikliğin etkili olması
bilgisayarı yeniden başlatmalısınız.
Tablo 7.1’de de görüldüğü üzer EPP/ECP bağlantı noktası için

kullanılabilecek maalesef tek bir mod parametresi bulunmaz. Bu kullanılan paralel
bağlantı noktasının kontrolör chip’ine göre değişiklik gösterir. Burada
muhtemelen çok sayıda varyasyon denemek zorunda kalabilirsiniz.
Eğer paralel bağlantı noktanızın hangi modu desteklediğini bilmiyorsanız

ek kartınızın veya anakartınızın el kitapçığına göz atmalısınız. Kullanım modu
hakkında bu kitapçıktan veya üreticinin internet sayfasından daha ayrıntılı bilgi
edinebilirsiniz.
7.3.5 Yazıcı çok yavaş çalışıyor
Bu sorun ZIP Drive’ın paralel versiyonunun kullanıldığı durumlarda

yazıcının, paralel bağlantı noktasına cihaz olarak bağlanması sonucunda ortaya
çıkabilir. Bu sorunu çözmek için ZIP Drive’ın güç tasarruf modunu
kapatmalısınız. Bu işlemi ZIP Tools’un yardımıyla gerçekleştirebilirsiniz.
7.3.6 Paralel ZIP Drive ile bağlantı kurulamıyor
ZIP sürücüsüne muhtemelen bir yazıcı bağlamış olmalısınız. Yazıcı

kablosunu ZIP Drive’dan çıkartın ve sürücüyü tekrar kullanmaya çalışın,
(gerekirse daha önce bilgisayarı kapatıp açmalısınız). Eğer ZIP Drive bu
değişiklik sonrasında sorunsuz bir şekilde çalışmaya başlarsa yazıcınızı başka bir
paralel bağlantı noktasına bağlamalısınız. Eğer kullanabileceğiniz başka bir yazıcı
bağlantı noktası mevcut değilse ek bir bağlantı noktası kartı edinmeli ve
bilgisayarınıza kurmalısınız.
Sorunun bir diğer nedeni muhtemelen kullanılan bir yazıcı dönüştürücüsü

veya takılı bir Dongle olabilir. Bu durumda da başka bir bağlantı noktası
kullanmaktan başka seçenek yoktur.
Söz konusu probleme klasik bir paralel yazıcı kablosu da neden olabilir.
Bu kabloların, paralel bağlantı noktasının tüm sinyallerinin kullanılmadığı tasarruf
versiyonu olarak adlandırılan türleri mevcuttur. Sorun yaşamamak için ZIP Drive
ile beraber sunulan kabloyu kullanmayı tercih etmelisiniz.
194
Sorun SCSI kontrolörle mi ilgili?
Paralel ZIP Drive’lar bazı SCSI kontrolörler ile çakışmalara neden

olabilirler. Özellikle BIOS versiyonu 1.2’den küçük olan Adaptec
kontrolörlerinde bu sorunla karşılaşılabilir. Bu sorunun tek çözümü ise söz konusu
iki cihazın birinden vazgeçmektir.
ZIP Drive DOS altında çalışmıyor
Eğer Guest programı kullanılarak cihaza ulaşılamıyorsa sorun,

CONFIG.SYS’ deki LASTDRIVE öğesinden kaynaklanıyor olabilir. Eğer Guest
tarafından atanan sürücü ismi CONFIG.SYS’ de belirtilen son sürücü ismi ile aynı
olursa sorun yaşanabilir. Bunun için LASTDRIVE’ın değerini bir harf
yükseltmelisiniz. Örneğin, “G” yerine “H” harfini kullanmalısınız.
7.3.7 Paralel ZIP Drive disket sürücü olarak tanınıyor
ZIP sürücüsü Windows 95/98 tarafından disket sürücü olarak tanınıyor.

Bunu gezgin veya Bilgisayarım penceresindeki simgesinden fark edebilirsiniz.
Bunun nedeni DOS başlangıç dosyalarında bulunan 16 Bit’lik bir ZIP Drive cihaz
sürücüsüdür. Ayrıca bilgisayar sadece güvenlik modunda çalışıyor ve Aygıt
Yöneticisi’ndeki disk sürücülerine ünlem işareti ile dikkat çekiliyor. Bu sorunu
çözmek için CONFIG.SYS ve AUTOEXEC.BAT dosyalarını kontrol edin ve
burada bulunan eksi 16 Bit ZIP sürücüsünü silin.
7.3.8 ZIP Drive ile çalışırken bilgisayar kilitleniyor
ZIP Drive ve yazıcınızı aynı paralel bağlantı noktasına bağladıysanız be ve

benzeri sorunlarla karşılaşabilirsiniz. Bu durumda sorun yazıcı veya yazıcı
sürücüsünden kaynaklanmaktadır. Yazıcı ve işletim sistemi durum sinyallerini
periyodik olarak değiş tokuş ederler. Eğer bu değişim ile aynı zamanda ZIP
Drive’a erişilmek istenirse bilgisayar kilitlenir. Bu sorunu ancak her cihaz için
farklı bir bağlantı noktası kullanarak çözebilirsiniz.
7.3.9 Windows 98, biçimlendirme esnasında kilitleniyor
ZIP disketlerini biçimlendirmek için Windows 98 altında Bilgisayarım

penceresini veya Windows Gezgini’ni kullanıyorsanız söz konusu sorunla
karşılaşabilirsiniz. Farenin sağ tuşu ile açılan nesne menüsündeki BİÇİMLENDİR
195
komutunu kullanabilirsiniz. Bunun sonucunda IOMEGA FORMAT penceresi

açılacaktır. Burada tam biçimlendirme için bir seçenek bulunur. Eğer bu seçeneği
işaretleyecek olursanız Windows bir hata mesajı ile kilitlenebilir:
VXD içerisindeki 0028:C3C64C51’de 0E hatası oluştu. Açık olan

uygulama sonlandırılacak. Gezgin penceresini kapatmak için herhangi bir tuşa
basın.
Bu problemi çözmek için Iomega’dan IOMEGA.VXD dosyasının yeni

versiyonunu temin etmelisiniz.
7.3.10 ZIP sürücüsü bağlı olmadığı hata mesajı veriliyor
ZIP sürücüsü devamlı olarak bilgisayarınıza bağlı değilse bir hata mesajı
ile karşılaşabilirsiniz. Genellikle rahatsız edici olabilen bu hata mesajının ekrana
gelmesini Kayıt Defteri’nden engelleyebilirsiniz. Bunun için
“HKEY_LOCAL_MACHINE \SYSTEM\CurrentControlSet\Services\ppa3nt”
anahtarı altında bulunan ve varsayılan değeri “1” olan ErrorControl öğesinin
değerini “0” olarak değiştirin.
7.3.11 Windows 2000 paralel ZIP sürücüsünü tanımıyor
Denetim Masası’ndaki Program Ekle/Kaldır simgesini kullanarak bir

Iomega ZIP sürücüsü yüklemek istediğinizi aşağıdaki veya benzer bir hata mesajı
ile karşılaşabilirsiniz:
Bir hata ile karşılaşıldı. Kurulum tamamlanamıyor.
Bu sorun, Windows 2000’in paralel bağlantı noktası ayarları ile

çalışamayan eski bir ZIP Drive’dan kaynaklanmaktadır. Windows 2000’in ZIP
sürücüsü ile çalışabilmesi için aşağıdaki işlemleri yerine getirmelisiniz:
1. BİLGİSAYARIM simgesine farenin sağ tuşunu kullanarak tıklayın ve

nesne menüsündeki ÖZELLİKLER komutunu çalıştırın.
2. Ekrana gelen penceredeki DONANIM kartını etkinleştirin ve burada

bulunan AYGIT YÖNETİCİSİ düğmesine tıklayın.
3. Şimdi donanım ağacındaki BAĞLANTI NOKTALARI başlığının

önündeki artı işaretine tıklayın. Açılan listeden, ZIP Drive’ın bağlı olduğu LPT
portunun (Normalde LPT1’dir) simgesine iki kere tıklayın.
196
4. Takip eden Özellikler penceresindeki BAĞLANTI NOKTASI

AYARLARI kartını etkinleştirin ve burada bulunan ESKİ TAK VE ÇALIŞTIR
ALGILAMASINI ETKİNLEŞTİR seçeneğini işaretleyin.
5. ZIP Drive, bilgisayar yeniden başlatıldıktan sonra tanınacaktır.
Resim 7.3: Eski aygıt desteği etkinleştirildi
Windows 2000, paralel porta bağlı cihazlar için SCSI komutlarının

kullanılmasını normalde desteklemez. Ancak bağlı olan ZIP sürücüsünün Iomega
yazılımı da tamamen bu komutları kullanır. Bu sorunu çözmek için de
Microsoft’un “www.microsoft.com/windows2000/downloads/recommended/
q251381/default.asp” adresinde sunduğu Windows 2000 yamasını
kullanabilirsiniz.
197
7.4 ATAPI ZIP Drive sorunları
7.4.1 ATAPI ZIP Drive B: sürücüsü olarak tanınıyor
Eğer bilgisayarınızı BIOS’u 120 MByte’lık ATAPI disket sürücüleri için

geliştirilmiş bir tanıma fonksiyonuna sahipse ZIP Drive’ların Windows 95/98
altında disket sürücü olarak tanınması sorunu ile karşılaşabilirsiniz. Bunun
sonucunda ZIP Drive için isim olarak “B:” kullanılır.
Windows bu durumda inatçı davranacak ve sürücü için başka bir isim

atanmasına izin vermeyecektir. Eğer ZIP Tools’un Guest programını
çalıştırdıysanız ZIP sürücüsü tespit edilecek ve hata tespit aracı da herhangi bir
sorun olmadığını bildirecektir. Ancak ZZIP sürücüsüne erişmek istediğiniz zaman
bir hata mesajı ekrana gelecektir.
Bu sorun aslında BIOS’un kendi fonksiyonundan kaynaklandığı için bir

BIOS güncellemesi de çözüm teşkil etmez. Bunun yerine LS 120 MB disketleri
tanımayan daha eski bir veya aksine ZIP sürücüleri sorunsuz bir şekilde tanıyan
ve LS-120 disket olarak adlandırmayan daha yeni bir BIOS versiyonu temin
etmelisiniz.
7.4.2 ZIP Drive iki kere tanınmış
ZIP Drive sisteminizde iki kere tanımlanmış. Bunlardan biri BIOS

üzerinden ve diğeri de kurulum programı tarafından bağlanmış. Bu neden
BIOS’un ZIP Drive desteğini kapatmalısınız. Bunun için Award BIOS’da
STANDART CMOS SETUP menüsünü açın. Buradaki HARD DISKS seçeneği
altında bulunan ZIP Drives öğesinin değerini AUTO’dan DISABLED olarak
değiştirin. Bunun sonucunda bir sonraki açılıştan itibaren sadece tek bir sürücü
harfi atanacaktır.
7.4.3 Sürücüye erişilemiyor ve yanlış büyüklük gösteriliyor
Bu sorun, Intel Busmaster’ın eski bir versiyonundan kaynaklanmaktadır.

Bu, ZIP sürücünüzü bir CD-ROM sürücü olarak düşünür ve kullanılan disk için
de farklı sektör büyüklüğü, muhtemelen 512 Byte yerine 2.0487 Byte atar. Bunun
sonucunda maksimum saklama kapasitesini 400 MByte olarak görürsünüz. Bu
sorunu çözmek için ZIP Drive’ın bağlı olduğu IDE portu için yüklü olan
Busmaster sürücüsünü devre dışı bırakmalı ve Windows 95/98’in orijinal
198
sürücüsünü kullanmalısınız. Bunun için aşağıdaki işlemleri yerine getirmeniz

yeterli olacaktır:
1. Kayıt Düzenleyicisi’ni çalıştırmak için BAŞLAT düğmesine tıklayın,

açılan menüdeki ÇALIŞTIR komutu ile ekrana gelen penceredeki kutucuğa
“regedit” yazdıktan sonra TAMAM düğmesine tıklayın.
2. Ekrana gelen penceredeki “HKEY_LOCAL_MACHINE\System\

CurrentControlSet\Services\Class\hdc\002” anahtarını etkinleştirin. Bu anahtar
ikinci IDE portunu gösterir. Eğer ZIP Drive birinci porta bağlı ise adresin sonunu
“\001” olarak değiştirmelisiniz. Burada bulunan PORTDRIVER öğesinin değeri
değiştirilmelidir.
3. Burada tırnak işaretleri arsında bulunan değeri silin ve yerine

“Esdi_506.pdr” yazın.
4. Kayıt Defteri’nde yaptığınız değişikliği kaydedin ve bilgisayarı yeniden

başlatın. Sistem performansını arttırmak için Busmaster sürücülerinin daha yeni
bir versiyonunu yüklemelisiniz. Bunun için anakart üreticinizin web sayfasını
inceleyebilirsiniz.
199
200
8 8. Ses kartı sorunları
Gürültülü oyun sesleri, akustik Windows uyarıları veya hatta kendi

kompozisyonunuz olsun, ses kartının nesi olduğu ilk olarak sevdiğiniz bir sesin
çalınması yarıda kaldığı ve hoparlörlerden artık hiçbir ses çıkmadığı zaman fark
edilir. Ancak ses ile ilgili bir çok sorunun sadece bir parça temel bilgi (Know
How) ile çözüme kavuşturulabileceğini bu bölümde öğreneceksiniz.
8.1 Genel sorun çözümleri

Hoparlör bağlantı kablosunun ses kartındaki çıkış yuvası bağlantısında sorun
olup olmadığını kontrol edin. Bu sırada hoparlörlerin bağlantı kablosunun ses
kartı üzerindeki doğru yerlere takılıp takılmadığını da kolayca kontrol
edebilirsiniz. Kartın arka yüzeyindeki giriş ve çıkış noktaları aynı
büyüklüktedir ve bu durum kablonun bazen yanlış yuvalara takılmasına neden
olabilmektedir.
Birden çok hoparlör çıkışına sahip bir ses kartı (Örneğin, 5.1 ses sistemi) ile
sadece bir çift hoparlör kullanıyorsunuz. Hoparlörün, ilk Line Out çıkışına
bağlandığından emin olun.
Ses çıkışı için aktif hoparlörler kullanıyorsanız, bunların harici güç
bağlantılarının yapıldığından ve açık çalıştıklarından emin olun.
Hoparlörlerinizde harici güç kaynağı yerine pil kullanıyorsanız, bunların takılı
olduğundan veya kutuplarının doğru yerleştirildiğinden emin olun. Eğer piller
yerleşiminde sorun yoksa boşalmış olabilirler ve bu nedenle değiştirilmeleri
gereklidir.
Ses kartınızın ses yükseklik ayarını da kontrol edin. Belki ses tamamen
kısılmış olabilir.
Eğer aktif hoparlörleriniz varsa, kendi üzerindeki ses ayar düğmesini de
kontrol etmelisiniz.
201
Söz konusu sorun ile sadece belirli bir programda karşılaşıyorsanız, programın
seçeneklerini kontrol ederek ses çıkışını desteklediğinden emin olmalısınız.
Ses kartı, program ayarlarından muhtemelen etkinleştirilmemiştir.
Speaker Out çıkışında sadece bir kulaklık veya pasif (Yani kendi
güçlendiricisi veya harici güç kaynağı olmayan) bir hoparlör kullanıyorsunuz.
Bu tür pasif cihazlar için bir çok ses kartı üzerinde bir ön güçlendirici bulunur.
Bunu ses kartı üzerinde bulunan bir Jumper yardımıyla etkinleştirmelisiniz.
Ön güçlendiriciler, aktif hoparlörlerin kullanıldığı aksi bir durumda ise
cihazların aşırı yüklenmesine neden olabilirler.
8.1.1. Windows altında sorun çözümü

Doğru ses ayarlarını kullanmanıza rağmen hala bir ses duyamıyorsanız,
muhtemelen ses kartı henüz yüklenmemiştir veya doğru yüklenememiştir. Bu
durum, eski sayılabilecek bir çok ses kartında port adreslerinin haricinde Interrupt
(Kesilim isteği) ve DMA kanallarının da bir Jumper yardımıyla ayarlanması
nedeniyle rahatlıkla ortaya çıkabilir.
Ses kartı Windows’un açılışı sırasında sisteme yüklenmeyecek olursa,

Windows ve ses kartı arasındaki ayar farklılıklarını tespit edin.
Windows’ta DENETİM MASASI/SİSTEM/AYGIT YÖNETİCİSİ

penceresindeki cihaz listesinde SES, VİDEO VE OYUN KUMANDALARI
başlığı bulunur. Ses kartının donanımsal durumu burada ekrana getirilir (Sarı
fon üzerinde bir ünlem işareti).
AYGIT YÖNETİCİSİ, Aygıt Durumu başlığı altında ses kartında sorun
olduğunu bildiriyorsa, ses kartının Kaynaklar kartındaki ayarlarını yakından
incelemelisiniz. Gerekirse buradaki ayarları tamamlamalı veya
değiştirmelisiniz.
Sorunun diğer bir nedeni de ses kartı ile başka bir sistem bileşeni arasındaki
kaynak çakışması olabilir. Bu durumda port adresleri, kesme istekleri ve DMA
kanalları çakışır. Bunun sonucunda söz konusu donanımlardan bir tanesi
sistem açılışı sırasında devre dışı bırakılır. Bu tür kaynak çakışmalarını
AYGIT YÖNETİCİSİ’ni kullanarak çözebilmek için izlemeniz gereken
strateji hakkında ayrıntılı bilgiyi 15. bölümde bulabilirsiniz.
202
Resim 8.1: Sorunsuz çalışan bir ses kartının ÖZELLİKLER’ini gösteren bir AYGIT YÖNETİCİSİ
penceresi.
Resim 8.2: Kaynak çakışmalarını çözmek için gerekli değişikliklerin manuel olarak yapmak
zorunda kalabilirsiniz.
203
Ses kartı Aygıt Yöneticisi’nden devre dışı bırakılmış olabilir. Bu duruma

Windows, Aygıt Yöneticisi’ndeki ses kartı üzerine kırmızı bir ünlem işareti
ekleyerek dikkat çeker. Bu durumda ses kartının tüm modülleri devre dışı
bırakılmıştır. Kartı tekrar etkinleştirmek için ilk olarak ses kartı öğesini seçin
ve ÖZELLLİKLER düğmesine tıklayın. Ekrana gelen penceredeki GENEL
kartını etkinleştirin. Windows, bu penceredeki Aygıt Durumu başlığı altında
cihazın devre dışı olduğunu gösterir. Windows 98 ve Me altında sadece
AYGITI ETKİNLEŞTİR düğmesine tıklanması yeterli olacaktır.
Resim 8.3: Ses kartı devre dışı
Ses kartı Aygıt Yöneticisi’nde etkinleştirilmiş ve herhangi bir kaynak

çakışması da yok mu? Şimdi DENETİM MASASI’ndaki “Sesler ve Çoklu
Ortam” özelliklerini kontrol edin. Ses fonksiyonunu sağlayan sürücü
muhtemelen buradan devre dışı bırakılmıştır. AYGITLAR kartındaki listeden
ses cihazları ile ilgili ayarları kontrol edebilirsiniz. Ses sürücüsünü buradan
tekrar etkinleştirebilirsiniz.
204
Resim 8.4:Ses sürücüsü devre dışı
Onboard ses kartı BIOS’dan kapalı

Bir çok bilgisayar sisteminde ses işlemcisi direkt olarak anakart üzerine
entegre edilmiştir. Bu nedenle dahili ses katı BIOS üzerinden veya anakart
üzerindeki bir Jumper yardımıyla devre dışı bırakılabilir. Bunun için anakartınızın
kullanım kitapçığını inceleyin.
Gereksiz sistem bileşenlerini kapatmak

Modern ses kartları, ancak bir çoğuna ihtiyaç duymayacağınız çok sayıda
fonksiyona sahiptir. Ses kartları buna rağmen ihtiyaç duyulmayan kaynakları işgal
ederler.
Bazı kartlar, bir bağlantı üzerinden CD-ROM sürücüyü kullanma imkanı

sunarlar. Bu bağlantı noktasını, eğer ihtiyacınız yoksa, işgal edilen kaynakları
serbest bırakmak için devre dışı bırakın.
MIDI kısmı bulunmayan kartlarda Wavetable kart için MIDI bağlantı
noktasını devre dışı bırakın.
Harici Synthesizer bağlantısı için MIDI port varsa devre dışı bırakabilirsiniz.
Ses kartınızı sadece, DirectX desteğine sahip oyunlar için kullanıyorsanız,
muhtemelen boş bir kesme isteği daha kazanabilirsiniz. Bir çok PCI ses kartı
MS-DOS modu ve DOS pencereleri için bir Soundblaster emülasyonu
sunarlar. Eğer Soundblaster desteğinden vazgeçebilirseniz, bu kesme isteğini
devre dışı bırakabilirsiniz. Bunun için Aygıt Yöneticisi’ni açın ve donanım
205
ağacındaki SES, VİDEO VE OYUN KUMANDALARI altında bulunan

SOUND BLASTER EMULATION veya SOUNDBLASTER KEGACY
DEVICE öğesini seçin. Örneğin, Creative SB Live! için CREATIVE
MISCELLANEOUS DEVICES altındaki CREATIVE SB16 EMULATION.
Bu cihazın özelliklerini açın ve BU DONANIM PROFİLİNDE DEVREDEN
ÇIKAR seçeneğini işaretleyin. Bunun sonucunda boştaki kesme isteği sayısı
bir artar.
Resim 8.5: Soundblaster emülasyonu buradan devre dışı bırakılabilir.
8.1.2 MS-DOS Modu’nda sorun çözümü

Ses kartının sisteme bağlantısı ile Windows altında işletim sistemi
ilgilenirken, MS-DOS modunda ses kartının kullanılabilmesi için o andaki
uygulama çaba gösterir.
Program ses desteğine sahipse, uygulama içerisinde kullanılan parametrelerin

(Port adresi, doğru kesme isteği) kartınızdakilerle uyum içerisinde olup
olmadığını kontrol etmelisiniz.
Port adresi, kesme isteği ve DMA kanalı ayarları eski ses kartlarında bir
Jumper yardımıyla belirlenir. Ses kartı sürücüsünün parametreleri ile kart
206
üzerindeki Jumper ayarları birbirine uymalıdır. Aksi takdirde sürücü kart ile
bağlantı kuramaz.
Eğer ses kartınızın kullandığı ayarları bilmiyorsanız, bu değerleri Windows’un
Aygıt Yöneticisi’nde bulabilirsiniz. Artık bu ayarları kullanarak ses kartı
sürücünüze doğru parametreleri bildirebilirsiniz.
Ses kartınız, içerisinde seçim yapabileceğiniz desteklenen türler arasında
bulunmuyorsa, gerekirse kullandığınız kart ile uyumlu cihaz türlerinden birini
seçebilirsiniz. Bir çok ses kartı Soundblaster desteğine sahiptir.
Bazı ses kartlarının MS-DOS modunda cihaz sürücüleri kullanılarak sisteme
tanıtılmaları gerekir. Söz konusu sürücü, DEVICE komutu kullanılarak
CONFIG.SYS dosyasına eklenmelidir. Bu konuda ses kartının
dokümantasyonundan daha ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz.
Bazı ses kartlarının Soundblaster uyumluluğu için özel bir sürücüye ihtiyaç
duyabileceklerini göz önünde bulundurmalısınız. Soundblaster
uyumluluğunun her zaman kullanılabilir olması için söz konusu sürücüyü
AUTOEXEC.BAT dosyasına eklemelisiniz.
SOUND değişkenlerini kontrol etmek

Programlar, ses değişkenleri (Sound Variables) ile ses kartı sürücülerinin
ve ses araçlarının hangi klasörde bulunduğunu tespit etmek için basit ses
değişkeni sorgularından faydalanıyorlar. Eğer kayıt mevcutsa yanlış bir klasör
gösterilmiş olabilir. Ses değişkenleri AUTOEXEC.BAT dosyasında bulunur ve
değişiklikler de bu dosyadan yapılır.
Örnek bir kayıt aşağıdaki gibi görünür:

SET SOUND=C:\SBPRO
Eşitlik işaretinin sağında kalan kayıt ses kartı cihaz sürücüsünün içerisinde
bulunduğu yer ve sürücü bilgileridir ve burada sadece örnek olarak kullanılmıştır.
Bu nedenle yer ve sürücü bilgilerini kendi kullandığınız sisteme uygun olarak
değiştirmelisiniz.
SOUND değişkenlerini ekledikten ve bilgisayarınızı yeniden başlattıktan

sonra DOS komut satırında aşağıdaki ifadeyi çalıştırarak ses değişkenlerinin
içeriklerini kontrol edebilirsiniz:
Set [ENTER]
Eğer hiç görüntülenmez veya sadece eksik görünürse Environment hafıza

ile ilgili bir sorun vardır.
Diğer bir ihtimal ise BLASTER değişkenlerinin eksik olmasıdır. Bu

değişken Soundblaster veya Soundblaster uyumlu kartların ses çıkışı için
gereklidir. Bu problem genellikle oyunlarda ortaya çıkar.
207
Standart ayarları kullanmak

DOS programları ile DMA ve kesme isteği sorunları yaşarsanız, standart
değerleri kullanmak sorunu çözmenizde bazen yardımcı olabilir. Bazı DOS
oyunları ses kartı bağlantısı konusunda kesinlikle esnek değildir. Bunlar ses kartı
için belirli ayarları beklerler ve aksi takdirde çalışmayı ret ederler. Soundblaster
uyumlu bir ses kartının standart ayarları kesme isteği için “5”, DMA kanalı “1”,
port adresi “220h” ve MIDI bağlantı noktası için de “300h” adresidir. Ancak bu
ayarların, bilgisayarınızda meydana gelebilecek muhtemel bir kaynak çakışması
nedeniyle herhangi bir sonuç vermemesi ile karşılaşabilirsiniz. Karşılaştığınız
kaynak çakışmalarını çözmeyecek olursanız, ses imkanlarını tam olarak
kullanamazsınız.
DOS oyunlarındaki ses kalitesi çok düşük

Oyundaki seslerin hiç kullanılamaması veya sadece kısmen
kullanılabilmesinin, çok sayıda ve ses kartı türüne bağlı olarak farklı nedenleri
olabilir.
Bazı oyunlar sadece Adlib ve Soundblaster kartları için ses desteğine

sahiptir. Ancak bazı kartların Soundblaster uyumluluğu için ilk olarak ek bir
sürücü kullanması ve bu sürücünün, oyun Windows altında çalıştırılsa dahi
mutlaka oyun başlatılmadan önce yüklenmesi gerekir. Bu nedenle sürücünün
devamlı kullanılabilir olması için AUTOEXEC.BAT dosyasına eklenmesi
gereklidir.
Eğer Soundblaster veya uyumlu kartlarda hiçbir ses duyulamaması, eski

veya çok seyrek de olsa yeni oyunların BLASTER değişkenlerini hiç
kullanamıyor ya da yanlış kullanmasından kaynaklanıyor olabilir. Bu değişkenler,
ses kartı parametrelerinin çalıştırılan programa aktarılabilmesi için gereklidir.
Değişkenlerin kullanılıp kullanılmadığını aşağıdaki şekilde kontrol

edebilirsiniz:
1. DOS komut satırında “SET [ENTER]” komutunu çalıştırın. İşletim

sistemi bunun sonucunda tüm çevre değişkenlerinin bir listesini ekrana getirir.
Eğer BLASTER değişkenleri kullanılıyorsa, liste içerisinde aşağıdaki gibi
görünmelidir:
BLASTER=A220 I7 D1 P300 T1
Eşitlik işaretinin sağında, program tarafından okunacak ses kartı ayarları

bulunur. Burada kullanılan parametrelerin anlamları aşağıdaki gibidir (MIDI
bağlantı noktası için kullanılan “P” değerinin, tüm ses kartları bu fonksiyonu
desteklemediği için seçimlik olduğuna dikkat etmelisiniz):
208
Kayıt Açıklama Örnekteki

Değer
A220 Kullanılan port adresi 220h Adresi
I7 Kullanılan kesme isteği IRQ 7
D1 Kullanılan DMA kanalı DMA 1
P300 MIDI bağlantı noktası için kullanılan port 300h Adresi
adresi
T1 Soundblaster versiyon numarası (Değiştirilmez) 1
Tablo 8.1: BLASTER parametrelerinin anlamları
Harflerin arkasındaki sayıları sadece örnek olarak kullanmalısınız.

Kullandığınız değişkenlerin sizin kartınıza uygun olması gereklidir. Soundblaster
versiyonları takip eden tabloda ayrıca açıklanmışlardır.
Versiyon numarası Kart tipi

T1 Soundblaster 1.0 ve 1.5
T2 Soundblaster Pro
T3 Soundblaster 2.0
T4 Soundblaster 4
T5 Soundblaster Pro MCV (Microchannel)
T6 Soundblaster 16 ASP
Tablo 8.2: Soundblaster versiyon numaralarına bakış
2. Eğer BLASTER değişkeni henüz bilgisayarınızda tanımlanmadıysa,

gerekli tanımlamayı aşağıdaki komutu kullanarak yapabilirsiniz.
SET BLASTER = Ax Ix Dx Tx
3. Yukarıdaki “x” yerine uygun parametrelerin kullanılması gereklidir.

Ancak bu yöntemin dezavantajı, bilgisayar kapatılıp açıldıktan sonra söz konusu
komutun bir kez daha çalıştırılması zorunluluğudur. Bu dezavantajı ortadan
kaldırmak için söz konusu komutu AUTOEXEC.BAT dosyasına ekleyerek,
bilgisayar her açıldığında otomatik olarak çalıştırılmasını sağlamalısınız.
4. Eğer AUTOEXEC.BAT dosyasında SET kaydı bulunuyorsa ancak çevre

değişkenleri arasında görünmüyorsa, çevre alanı çok küçük olabilir ve bu nedenle
söz konusu değişkenler çevre değişkenleri arasına kaydedilemiyordur. Eğer çevre
alanı tamamen doluysa veya yeterli boş yer yoksa büyütmeyi denemelisiniz.
Bunun için CONFIG.SYS dosyasını bir editör yardımıyla açın ve aşağıdaki
kaydı genişletin:
SHELL=C:\WINDOWS\COMMAND\COMMAND.COM
C:\WINDOWS\COMMAND /P /E:512
İfadede yer alan “/E:” parametresi çevre alanının büyüklüğünü belirlemek

için kullanılır ve büyüklük direkt olarak Byte cinsinden belirlenir. Environment
hafızasının standart büyüklüğü 256 Byte’tır ve 160 ile 32.768 Byte arasında
209
değerler alabilir. Pratikte 512 veya 1.024 Byte değerlerinin yeterli olduğu
söylenebilir. DOS’un sorunsuz olarak çalışması için diğer değerlerin de eksiksiz
olarak girilmesi gereklidir.
Eğer CONFIG.SYS dosyasında bir SHELL kaydı varsa, bunun değerini de

yükseltmelisiniz.
SHELL kaydında, buradaki örnekte olduğu gibi farklı parametreler de

bulunuyorsa bunları kesinlikle silmemelisiniz. Aksi takdirde sistemin bir sonraki
açılışı sırasında sorunlar ile karşılaşabilirsiniz.
Normal müzik dinleyebilmenize rağmen dijital efektler çalışmıyorsa ses

kartının DMA ayarlarını kontrol etmelisiniz. Eski oyunlar inatçıdır ve sadece
DMA’nın bir numaralı kanalını kullanmak isterler. Eğer ses kartınız için başka bir
DMA kanalı ayarlandıysa DMA kanal değerini “1” olarak değiştirmeyi deneyin.
Diğer ek kartlar ile DMA çakışması yaşamamak için bir numaralı DMA
kanalının boş olup olmadığını Aygıt Yöneticisi’ni kullanarak kontrol edebilirsiniz.
Kullanılan sistem kaynaklarının (DMA kanalları da bunlar arasında yer alır)
listelenmesi konusuna 15. bölümde değinilecektir. Şayet söz konusu kanal başka
bir kart tarafından kullanılıyorsa söz konusu kanalı, ses kartının kullanımına
sunmak için kartın ayarlarını uygun şekilde değiştirmelisiniz. Windows, DMA
kanallarının değiştirilmesi sırasında mutlaka bilgilendirilmelidir. Bunun nasıl
yapılacağını da 15. bölümde bulabilirsiniz.
Bazı oyunlar sistem hafızasını yoğun bir şekilde kullanırlar. Program

çalıştırılırken yeterli boş hafıza alanı işletim sistemi tarafından kullanıma
ayrılmazsa programın, ses kartının tüm veya bazı özelliklerini desteklememesi
sorunu ortaya çıkabilir. Bazı oyunlar çalıştırıldıklarında, bilgisayar tarafından
yeterli hafıza alanı ayrılmazsa bir hata mesajı ile durumu bildirirler. Hafıza
ihtiyacı hakkındaki daha ayrıntılı bilgi için kullanım kitapçığına veya eğer varsa,
oyunun kurulu olduğu dizindeki bir metin dosyasına bakabilirsiniz.
MS-DOS konfigürasyonunu hazırlamak

Windows altında çalışan DOS oyunları normalde ses kartı için gerekli olan
DOS sürücüsüne, Windows kendi sürücüsünü kullanıma sunacağı için ihtiyaç
duymaz.
Program, MS-DOS modunda çalıştırılırsa, yani Windows’un kapalı olduğu

durumlarda, gerekli olan sürücülerin CONFIG.SYS ve AUTOEXEC.BAT
sürücülerinde kayıtlı olmaları gereklidir. Oyun kendi MS-DOS konfigürasyonunu
kullanması gerekiyorsa PIF dosyası olarak adlandırılan bir kısayol üzerinden
çalıştırılır.
1. Söz konusu PIF dosyası uygun şekilde ayarlanmış veya eğer henüz
yoksa yeni oluşturulmalıdır. PIF dosyası zaten mevcutsa gezgin penceresinde
210
üzerine sağ tuşla tıklamanız yeterli olacaktır. Buna karşılık henüz PIF dosyası
yoksa programın çalıştırma dosyasına sağ tuşla tıklamalısınız.
2. Şimdi ekrana gelen nesne menüsündeki ÖZELLİKLER komutuna

tıklayın.
3. Ekrana gelen penceredeki PROGRAM kartını etkinleştirin ve burada

bulunan GELİŞMİŞ düğmesine tıklayın.
4. Şimdi programa özel bir MS-DOS konfigürasyonu hazırlamak için

sadece MS-DOS Kipi seçeneğini işaretlemeniz ve ardından YENİ MS-DOS
Konfigürasyonu Belirle öğesini etkinleştirmeniz gerekiyor.
5. Şimdi ek kayıt komutlarının kullanılacağı CONFIG.SYS ve

AUTOEXEC.BAT dosyalarını uygun şekilde düzenleyebilirsiniz. Tüm
düzenlemeleri yaptıktan sonra her iki pencereyi de TAMAM düğmesine
tıklayarak kapatın. Eğer saha önce PIF dosyası mevcut değilse şimdi çalıştırma
dosyası ile aynı isimde ve PIF uzantısına sahip olarak Windows tarafından
otomatik oluşturulacaktır.
DİKKAT! Programın çalışması için gerekliyse BLASTER değişkenlerini

eklemeyi de unutmamalısınız.
MIDI çalışmıyor
MIDI bağlantı noktası MPU-401 olarak adlandırılır. Bu, Roland firması
tarafından hayata geçirilmiştir ve şu anda standart olarak kabul edilmiştir.
Bağlantı noktası bazen General MIDI olarak da adlandırılır. MIDI çalındığı
zaman ses çıkmaması sorunu genellikle aşağıdaki nedenlerden
kaynaklanmaktadır:
Eski ses kartları kendi bağlantı noktalarına sahiptir ve bunlar MPU-401

standardına uygun değildirler. Ancak genellikle bir sürücü yardımıyla MPU-
401 uyumlu hale getirebilirsiniz.
Bazı ses kartları MPU-401 bağlantısı sunarlar ancak DOS oyunlarının
kullanmasına imkan tanımazlar.
Zamanında yaygın olarak kullanılan Soundblaster AWE32 ses kartının da
MIDI problemleri vardı. İlk kartlar, görevlerini tam olarak yerine getiren bir
MPU-401 bağlantısı bulunmuyordu. Bu kartlar ile, ancak oyunlar direkt olarak
MIDI fonksiyonlarını kullandığı zaman MIDI zevkine ulaşabilirsiniz. Yada
beraberinde sunulan AWEUTIL.EXE aracını kullanabilirsiniz. Bu program,
farklı MIDI şartnamelerinin emülasyonu imkanını sunuyor. Ancak sizin
bilgisayarınız için geçerli olan klasör konumlarını belirtmeye dikkat
etmelisiniz.
c:\sblaster\aweutil.exe /em:gm
c:\sblaster\aweutil.exe /em
211
Joystick, MIDI’iyi devre dışı bırakıyor

Ses kartının arkasındaki 15 kutuplu bağlantı yuvası bir Gameport ve MISI
bağlantı noktası içerir.
Ses kartına bağlandığı zaman MIDI bilgi iletimini kısa devre yapan
joystickler (veya diğer oyun kumandaları) vardır. Bunun sonucunda MIDI
bağlantı noktası devre dışı bırakılır ve programlar tarafından artık kullanılamaz.
Bazı oyun kumandaları isteğe bağlı olarak USB bağlantı noktası üzerinden de
kullanılabilirler. Ayrıca ek bir oyun kartı kullanma imkanına da sahipsiniz. Bu
kartlar üzerinde, iki kişinin aynı anda farklı oyun kumandaları kullanmasına
imkan tanıyan iki ayrı joystick portu bulunur. Ancak bu durumda ses kartı
üzerindeki oyun portunu devre dışı bırakmayı unutmayın. Aksi takdirde her iki
oyun portunun çakışması gibi bir sorun ile karşılaşabilirsiniz.
Ses kartı üreticileri ayrıca adaptör kablosu da sunarlar. Bu kablo, bağlanan

cihazların birbirlerini bloke etmelerini engellemek için bağlantı noktasını ikiye
ayırır.
8.2 Ses çıkışı sırasında bilgisayar kilitleniyor

Bu sorun, genellikle bir cihaz çakışmasından kaynaklanır. Ses kartı
kullandığı kaynaklardan birini (kesme isteği, port adresi veya DMA kanalı) başka
bir cihaz tarafından da kullanılıyordur. İlk olarak çakışma olup olmadığını kontrol
edin. Bunun için 15. bölüme bakabilirsiniz.
Bazı ses kartları UMB’de (Upper Memory Block) ek olarak bir hafıza
penceresine ihtiyaç duyarlar. Diğer tüm programların tabii ki bu alandan uzak
tutulmaları gereklidir. Bu hafıza alanı Aygıt Yöneticisi ile rezerve edilebilir.
Bunun için 15. bölümden okumaya devam edin.
Aztech’in Galaxy Pro ses kartı, 1 MB veya 2 MB ekran kartları ile beraber
kullanıldığında sistem kilitlenmelerine neden olabiliyor. Bunun nedeni ise ses ve
ekran kartı arasında DMA çakışmalarının ortaya çıkmasıdır. Ancak SYSTEM.INI
dosyasında değişiklik yaparak çakışmanın meydana gelmesini engelleyebilirsiniz.
SYSTEM.INI dosyasında “sgnxp16.drv” kaydını arayın. Burada SYSTEM.INI
dosyasına 1MB ekran kartı için “dmabuf=4” ve 2 MB için de “dmabuf=8” kaydını
ekleyin.
Paralel bağlantı noktasında ECP modunu kullanıyorsanız, bunun için de

bir DMA kanalı gerekecektir. Eğer ses kartı da bu DMA kanalını kullanıyorsa
bilgisayarınız kilitlenecektir. Bu nedenle her iki bileşenden birinin kullandığın
DMA kanalını değiştirmeli veya BIOS’dan bağlantı noktası için ECP modunu
devre dışı bırakmalısınız.
Kullandığınız ses kartının sürücüsü Direct X uyumlu olmayabilir. Bunun

için kartınızın daha yeni sürücüsü olup olmadığını kontrol etmelisiniz.
212
8.3 Ses kartı rahatsız edici sesler çıkartıyor

Yazdırma esnasında dikkat çeken sesler
Bu sorunun nedeni, ses kartınızın kesme isteğinin çağrılması nedeniyle bir
kesme isteği çakışmasının ortaya çıkmasıdır. Bir çok ses kartının kesme isteği,
üretici tarafından Interrupt 5 veya 7 olarak belirlenmiştir. Bu, Default
Configuration olarak adlandırılan, önceden tanımlı varsayılan değerlerdir. Ancak
bu kesme istekleri standart olarak birinci (IRQ 7) veya ikinci (IRQ 5) paralel
bağlantı noktası tarafından da kullanılabilir. Bu sorunu çözebilmek için ses
kartının kesme isteğinin değiştirilmesi gereklidir.
Bu değişiklik eski oyunlarda, bunlar Soundblaster kartları için sadece

Interrupt 5’i kabul ettikleri için ses sorunları yaşanmasına neden olabilir.
Ses kartının kesme isteği ayarları değiştirilirse Aygıt Yöneticisi’ndeki

ayarların da uygun şekilde yeniden belirlenmesi gereklidir. Bu, ses kartı desteği
olması dolayısıyla tabii ki MS-DOS ses kartı sürücüsüne ihtiyaç duyan DOS
programları ve oyunları için geçerlidir. BLASTER değişkenlerini kullanıyorsanız,
bunların da uygun şekilde ayarlanmaları gereklidir.
İhtiyaç duyulmayan kanalları kapatmak

Eğer bir süre ihtiyaç duymayacaksanız mikrofon girişini kapatmalısınız.
Bunun için YÜRÜTME DENETİMİ penceresini açın. Bu pencere üzerinde
sürücüye bağlı olarak SESSİZ gibi bir seçenek bulunur. Bu seçeneği işaretleyin ve
mikrofon girişi bir daha rahatsız etmesin.
Resim 8.6: Windows 2000 Yürütme Denetimi penceresi kullanılarak mikrofon girişinin
kapatılması.
213
Bu durum tabii ki diğer tüm kaynaklar için de geçerlidir. Örneğin, Line In

veya Aux.
Müzik seti bağlantısında çıkan gürültüler

Bu, tipik 50 Hz’lik şebeke gürültüsüdür. Bunun nedeni PC ve müzik seti
arasındaki bağlantı farkıdır. Farklı bağlantı noktalarına bağlı olarak eşitleme
akımları kullanılır ve bunun sonucunda söz konusu şebeke gürültüleri ortaya
çıkar. Eğer koruma izolasyonu olmayan (Elektrik fişinde topraklama ucu
olmalıdır) bir kuvvetlendirici/alıcı söz konusu ise ses kartı ile müzik seti
arasındaki ayrı bir aktarıcı kullanılmalıdır. Bu sayede herhangi bir düzeltmeye
ihtiyaç duyulmayacaktır. Eğer koruma izolasyonlu bir model söz konusu ise
sorun, müzik setinin anten bağlantısından kaynaklanıyor olabilir. Bu sorunu
çözmek için anten kablosu ile anten girişi arasında özel bir filtre kullanabilirsiniz.
8.4 Resim görüntülerken veya sürücü erişimi sırasındaki

cızırtılar
Bu noktada gürültü kaynağı olarak ekran kartı veya sabit disk
denetleyiciler gibi diğer sistem bileşenleri de dikkat çekebilir. Veri aktarımındaki
hızlı yoğunluk değişiklikleri bu tür sistem değişkenlerinin bir mini kaynak olarak
etki etmesine neden olabilir. Ses kartı ise söz konusu frekans değişikliklerini
cızırtı veya benzeri sesler ile ortaya çıkartır.
Bunun için ses kartı ile hoparlörler arasındaki mesafeyi mümkün

olduğunca arttırabilirsiniz.
Söz konusu gürültülerin nedeni dengesiz gerilimler sunan güç kaynağı da

olabilir.
8.5 Müzik CD’lerinden ses çıkmıyor

Bu paragrafı, eğer CD-ROM sürücünüzün ses çıkışını özel bir audio
kablosu ile ses kartına bağladıysanız dikkate almalısınız. Müzik CD’sinin
oynatılması ile ilgili diğer sorunlar için 5. bölüme göz atmalısınız.
Denetim Masası içerisindeki çoklu ortam ayarlarını kontrol edin. CD

oynatma sesi buradaki Müzik CD’si kartı üzerinden ayarlanabilir.
214
Resim 8.7: CD sesi en düşük seviyede.
Ayrıca CD-ROM sürücünün ve ses kartının cihaz sürücülerinin doğru

yüklenip yüklenmediğini de kontrol edin. Bunun için gerekli seçenekleri Aygıt
Yöneticisi listesindeki söz konusu aygıtlara ait öğeleri fare ile tıklayarak seçin.
Artık Özellikler komutuna tıklayarak cihazların kullanım durumunun ekrana
getirilmesini sağlayabilirsiniz
AYGIT YÖNETİCİSİ, AYGIT DURUMU kutucuğunda seçili bileşen

hakkında bilgi verir. Problem çözümü ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için 15. bölüme
bakabilirsiniz.
Ses kartı ile CD-ROM sürücü arasındaki bağlantı kablosunun takıldığından

ve uçlarının her iki tarafta da doğru yerlerde bulunduğundan emin olun.
Bu arada doğru audio kablosu kullanıp, kullanmadığınızı da kontrol edin.

CD-ROM sürücüleri ve ses kartları farklı türde bağlantı noktaları bulundurdukları
için söz konusu bağlantı kablosunun standart olarak kullanılan tek bir formu
yoktur. Bunun sonucunda CD-ROM sürücü ile beraber verilen audio kablosunun
ucunun ses kartı üzerindeki bağlantı noktasına uymaması veya yanlış bağlanması
durumu ile karşı karşıya kalınabilir.
Eğer bu tür bir sorun ile karşılaşırsanız uygun bir bağlantı kablosu aramalı
veya yeteneklerinizi ortaya sererek yeni bir kablo hazırlamalısınız. Bunun için
yanlış bağlantı ucu yerine yeni, uygun bir kablo ucu edinmeli ve bunu yanlış ucun
yerine lehimlemelisiniz.
Audio kablosu standardı olmadığından dolayı, üç ve dört kutuplu olmak

üzere iki farklı bağlantı kablosu bulunur. Dört kutuplu kablo da toprak için sol ve
sağ kanallar ayrı ayrı kullanılırken, üç kutuplu kabloda da tek bir toprak yolu
215
bulunur. Uygun bağlantı yerleşimini, CD-ROM sürücünün ve ses kartının

dokümantasyonlarından öğrenebilirsiniz.
Eğer sahip olduğunu kullanım kitapçığı İngilizce ise LINE IN (Audio

girişi) ve LINE OUT Connector’larına (Audio çıkışı) ait bağlantı ucu
yerleşimlerini aramalısınız. Eğer bu konuda hiçbir bilgi bulamazsanız veya
açıklama yeterli değilse ses kartı veya CD-ROM sürücü üreticisinin web sayfasına
başvurmalısınız. Eğer burada da yeterli bilgi bulamazsanız bir uzmandan yardım
istemelisiniz.
Standardın bulunmaması, tüm bağlantı noktaları için mekanik olarak

uygun olan bir audio kablosunun olmadığı anlamına geliyor. Üreticiler, aşağıdaki
tabloda da açıklandığı gibi aynı görünün bağlantı uçlarında bir farklı kullanım
yollarına başvuruyorlar. Güncel CD-ROM’larda hemen hemen standart haline
gelmiş bir yerleşim dikkat çekiyor. Eğer yerleşim konusunda emin olamadıysanız,
CD-ROM sürücünüzün kasasına göz atabilirsiniz. Bağlantı yerleşimi normalde
burada yazılıdır.
Cihaz Pin 1 Pin 2 Pin 3 Pin 4

Ses Kartları
Soundblaster Toprak Sol Toprak Sağ
MediaVision AS-16 Toprak Sağ Toprak Sol
Logitech SM-16 Toprak Sağ Toprak Sol
Standart Yerleşimler
MPC-Standart çıkışı Sol Toprak Toprak Sağ
ATAPI-sürücü çıkışı Sağ Toprak Toprak Sol
Tablo 8.3: Pin yerleşimleri
Audio kablosunun değiştirilmesi

Artık audio kablosunu tabloya uygun bir şekilde değiştirmelisiniz. Eğer
sürücünüzü bu tabloda bulamazsanız veya bir Soundblaster kartına sahip
değilseniz el kitapçığını kontrol edin veya ses kartı ve CD-ROM sürücünüzün
web sayfasına başvurun.
Mitsumi FX001D ve bir Soundblaster kartı arasındaki audio bağlantı
kablosunu nasıl hazırlayacağınız örnek olarak açıklanacak. Bu iki cihaz arasındaki
bağlantı 180 derece farklı yani ters yönlü. Ancak kullanılan bağlantı ucu yön
korumalı olduğu için sadece diğer tarafına döndürülerek kullanılması mümkün
değildir.
1. Bağlantı ucunu, kablodan çıkartın. Bunun için fişteki metal bir çıkıntıyı
engelleyen plastik kilidi dikkatli bir şekilde yukarı kaldırmalısınız.
2. Şimdi açıkta kalan kabloları kullandığınız cihaza uygun yerleşim şeklini

kullanarak tekrar fişe yerleştirin.
216
3. Audio kablosunun her bir ucunun yerine tam olarak oturup oturmadığını
kontrol etmek için her bir teli dikkatli bir şekilde çekin. Tam olarak yerleşmeyen
bir uç ileride çıkabilir ve yeni ses sorunlarına neden olabilir.
Resim 8.8: Audio kablosunun yerleşimi
CD sürücüye dijital bağlantı

Audio bilgileri, CD-ROM sürücünün üzerindeki S/PDIF çıkışı kullanılarak
ses kartına direkt olarak aktarılabilirler. Ancak bunun için aşağıdaki noktalara
dikkat edilmesi gereklidir:
CD-ROM sürücünün S/PDIF çıkışı kullanılarak sadece audio CD’lerindeki

veriler aktarılabilir. MP3 CD’sinin dinlenmesi mümkün değildir.
Bazı kartları (örneğin, Terratec Sixpack 5.1+), bir jumper ayarı ile farklı bir
giriş bağlantısı sunar. CD sürücü, ses kartının dijital girişi ile eş zamanlı
çalışamazsa CD oynatılacak ancak ses çıkmayacaktır. Bu duruma farklı bir
ayar kullanın. Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için ses kartınızın kullanım
kitapçığına göz atabilirsiniz.
8.6 Ses kayıt edilemiyor

Ses kayıt etmek için kullanılan yazılımların konfigürasyonu doğru
yapılmamış olabilir.
İlk olarak kayıt sesinin yeteri kadar yüksek olup olmadığını kontrol edin.
Kayıt sesinin yüksekliği ses özellikleri penceresi üzerinden ayarlanır.
Buradaki ses derecesini kontrol edin ve gerekirse kontrollü bir şekilde
yükseltin. Bu ses ayar çubuğunun altında SESSİZ seçeneği bulunur. Bu
seçenek, ses kaydı yapılabilmesi için mutlaka işaretsiz olmalıdır.
217
Resim 8.9: İlgili ayarlar ses özellikleri penceresinden ulaşılabilir.
Kullandığınız yazılımın konfigürasyon seçeneklerini ve ses kaydı için

kullandığınız cihazın üzerinde ayrı bir düğmenin olup olmadığını kontrol edin.
Mikrofon çalışmıyor veya çok sessiz
Resim 8.10: Mikrofonun kayıt sesi yüksekli ayarı
Eğer ses kaydı için mikrofon kullanacaksanız mikrofon bağlantısının doğru

olup olmadığını kontrol edin.
218
Mikrofon, kendi üzerinde özel bir açma/kapama düğmesine sahip olabilir.

Kayda başlamadan önce mikrofonun açık olup olmadığını kontrol edin.
Ses özellikleri penceresindeki mikrofon ses yükseklik ayarını kontrol edin.
Mikrofondan ses alınabilmesi için buradaki SESSİZ seçeneğinin işaretsiz
olması gereklidir.
Tüm mikrofonlar, ses kartı üzerindeki mikrofon girişinin çalışma şartlarını
yerine getiremeyebilirler. Eğer mikrofon tarafından kullanılan gerilim çok
düşükse ses kartı mikrofon alınan ses seviyesini anlayamaz ve bu nedenle
yaptığı kayıt yetersiz olabilir.
Bazı sürücüler, mikrofon sinyalinin (BOOST) seçeneği kullanılarak +20 dB
yükseltilmesini mümkün kılarlar. Eğer bu seçenek kullanılmazsa mikrofon
kayıt sesi yüksekliği yeterli olmayabilir. Ancak bu seçenek gürültü seviyesini
de arttırır ve kondansatör mikrofonların kullanılması durumunda rahatsız edici
seslerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Resim 8.11: Mikrofon sesi bu seçenekle yükseltilir
Kendinden kuvvetlendiricili bir mikrofon mu kullanıyorsunuz? Eğer cevabını

evetse ilk olarak pillerini kontrol edin. Muhtemelen kullanılan piller bitmiştir
ve değiştirilmeleri gereklidir.
Dijital giriş çalışmıyor

Ses kartı muhtemelen birden fazla dijital girişe sahiptir. Doğru girişi
kullanıp kullanmadığınızı kontrol edin.Bazı ses kartlarında sadece bir harici optik
219
giriş veya bir dahili koaksiyel giriş kullanılabilir. Bu tür kartlar üzerinde bulunan
bir jumer yardımıyla uygun düzenlemeyi yapmalısınız. Bunun için ses kartınızın
kullanım kitapçığına göz atmalısınız.
8.7 MIDI dosyaları oynatılamıyorlar

Bu durumda MIDI dosyalarının oynatılması ile ilgili konfigürasyonun
doğru yapılıp yapılmadığını ve tabii ki etkinleştirilip etkinleştirilmediğini de
kontrol edin.
1. Denetim Masası’nı açın.
2. Ekrana gelen penceredeki SESLER VE ÇOKLU ORTAM simgesine iki

kere tıklayın.
3. Doğru MIDI cihazının seçilip seçilmediğini SES isimli kart üzerinden

kontrol edin. Bir çok ses kartı sadece entegre OPL Synthesizer üzerinden dahili
oynatmayı değil harici bir MIDI cihazının bağlanmasını da desteklerler.
Resim 8.12: Uygun MIDI cihazının seçilmesi
4. Ayrıca Windows kullanılmayan çoklu ortam ayarlarının kapatılmasını

da mümkün kılar. Bunun için MIDI oynatma işlevinin kullanılıp kullanılmadığını
AYGITLAR kartı üzerinden kontrol edin ve gerekirse etkinleştirin.
220
Resim 8.13: Kartın MIDI fonksiyonları devre dışı bırakılmış.
MIDI bağlantısı üzerinden klavye kullanma

MIDI bağlantı noktasını kullanarak bir klavye bağladıysanız, klavye için
uygun cihaz sürücüsünü de yüklemelisiniz. Söz konusu sürücünün Sequenzer
yazılımından da seçilmesi şarttır.
Klavye ile çalışırken sesin yüksekliği ile ilgili sorunlar yaşarsanız

kullanılan kablo ses kartının girişi ile uyumlu olmayabilir. Ses kartı üreticileri, ses
kartı modeli için uygun kablo seçimini programlarında bulundururlar.
Joystick bağlandıktan sonra MIDI sesi çıkmıyor

MIDI ve joystick, ses kartının bağlantı fişindeki birkaç veri yolunu
paylaşırlar. Ancak bazı joystickler belirli MIDI yollarının kısa devre olmasını
sağlarlar. Bu durumda bilgisayar mağazalarından uygun bir adaptör kablosu temin
etmelisiniz.
8.8 Wavetable modülü tanınmıyor

Ses kartı üzerinde bulunan Wavetable kartı, Windows’un kurulumu
esnasında MIDI çıkışı için kullanılacak standart oynatma cihazı olarak seçilmemiş
olabilir. Windows, bunun yerini ses kartındaki FM Chip’ini kullanır.
221
1. Denetim Masası’nı açın.
2. Çoklu ortam özelliklerine ulaşmak için SESLER VE ÇOKLU ORTAM

simgesine iki kere tıklayın.
3. Ekrana gelen penceredeki SES isimli kartı seçin.
4. Ekrana gelen pencere üzerinden harici MIDI bağlantı noktasını

etkinleştirin. Takılan Wavetable kartı artık harici bir MIDI enstrümanı olarak
algılanacak ve sorunsuz bir şekilde çalışacaktır.
8.9 Wav, MIDI ve MP3 dosyalarının kaydedilmesi ve

oynatılmasındaki sorunlar
Ses dosyaları doğru oynatılmıyorlar
Arka planda ekran koruyucusu veya virüs tarayıcısı gibi araçların
çalışması müzikte kesilmelere veya zamanlama farklılıklarına neden olabilir. En
sık kullanılan oynatıcılardan Winamp, bir virüs tarayıcısı ile çalıştığı zaman
müzikte genellikle kesilmelere neden olur. Müzik keyfinizin kesintiye
uğramaması için antivirüs programlarını o anda kapatabilirsiniz.
Windows ve audio yazılımları hafızaya doymak bilmezler. Bunların,

birbirlerinin çalışmalarını engellememeleri için SYSTEM.INI dosyasındaki
aşağıdaki kaydı uygun şekilde değiştirmelisiniz: Dosyadaki “[vcache]” başlığının
altına “maxfilecache=” kaydını eklemelisiniz. Bu kayda değer olarak da “4096”
veya “8192” atamalısınız. Bu değişiklik sonucunda File Cache’ın büyüklüğü4
veya 8 MByte olacaktır. Bu büyüklük audio dosyalarının çalınması için normalde
yeterlidir.
Wav dosyaları yanlış kalitede kaydediliyorlar

Windows, farklı kullanım amaçlarına uygun olarak çeşitli ses kayıt
kaliteleri sunar. Windows standart olarak aşağıdaki değerleri kullanır:
CD kalitesi (44.1 kHz), Radyo kalitesi (22.05 kHz), Telefon kalitesi (11 kHz)
1. DENETİM MASASI’nda bulunan ÇOKLU ORTAM simgesine iki kere

tıklayın.
2. Burada bulunan AUDIO isimli kartı etkinleştirin.
3. Şimdi ekrana gelen pencereden istediğiniz kayıt kalitesini

belirleyebilirsiniz. Ses kayıt kalitesi haricinde Mono/Stereo ayarı yapabilir ve
kullanılan veri biçimini değiştirebilirsiniz.
222
8.10 Ses çok kısık veya hiç yok

Windows, BAŞLAT/PROGRAMLAR/DONATILAR/EĞLENCE/SES
DENETİMİ komutu ile ulaşabileceğiniz standart bir ses yüksekliği ayarlama
penceresine sahiptir.
Burada, ses kartınızın tüm ses seçeneklerini ayarlamanıza imkan veren bir
Mixer tablosu kullanımınıza sunulmuştur.
DİKKAT! Ses denetimi penceresine, menüler arasında dolaşmadan, hızlı bir

şekilde ulaşmak için ses denetimi simgesini görev çubuğuna eklemelisiniz. Bunun
için DENETİM MASASI’ndaki SESLER VE ÇOKLU ORTAM simgesine iki
kere tıklayın ve ekrana gelen penceredeki Ses Ayarları başlığı altında bulunan
SES DENETİMİNİ GÖREV ÇUBUĞUNDA GÖSTER seçeneğini işaretleyin.
Bunun sonucunda görev çubuğundaki saat bilgisinin altında, ekranın sağ alt
köşesinde bir hoparlör simgesi görünür. Bu simgeye bir kere tıklandığında ses
yükseklik ayarı, iki kere tıklandığında ise tüm Mixer tablosu ekrana gelir.
Resim 8.14: Windows’un ses denetimi penceresi
Ses kartı sessiz

Ses denetimi simgesini görev çubuğuna eklediyseniz, ses kartı çıkışının
kapalı olup olmadığını söz konusu hoparlör simgesine bir kere tıklayarak kontrol
edin. Eğer SESSİZ seçeneği işaretliyse ses çıkışı yani Master Volume kapatılmış
demektir. Bu seçenekteki işareti kaldırdıktan sonra müzik keyfinize kaldığınız
yerden devam edebilirsiniz.
İPUCU! Görev çubuğundaki hoparlör simgesinin üzeri işaretli ise ses kartının
çıkışı kapatılmıştır.
223
Resim 8.15: Ses kartının çıkışı kapatılmış
8.11 Dijital efektler çalınmıyor

Örneğin, dijital sistem seslerinde (Ses temaları) sadece bir tıklama veya
hoparlörlerden garip, yani olması gerekenden farklı sesler çıkıyorsa ancak audio
parçaları buna rağmen sorunsuz oynatılıyorsa DMA kanallarında bir çakışma
vardır. Bu durumda okumaya 15. bölümden devam edebilirsiniz. Kaynak
çakışmalarını nasıl çözebileceğinizi orada bulabilirsiniz.
8.12 Ses sistemleri açıklamaları

Yeni 3B ses teknolojisi sayesinde, tabii ki bu teknolojisi destekleyen
oyunlar çok daha eğlenceli bir hal aldılar. Şu anda yeni ses kartlarının hemen
hemen tamamı Dolby Pro Logic, Dolby 5.1( AC3), DTS veya THX biçimlerini
destekliyor. Doğru bilgi ve uygun hoparlörler ile ses ve müzik keyfinizi
katlayabilirsiniz.
Quad Sound
Q-Sound veya EAX olarak da adlandırılır. Ses kartı bunun için sadece 4
hoparlör kullanır ve merkezi bir hoparlöre ihtiyaç duymaz. Quad Sound bir çok
oyun tarafından desteklenir ancak merkezi hoparlörü olmadığından dolayı Video
DVD’lerinin oynatılması için uygun değildir.
Dolby Surround
Merkezi hoparlörü olmayan eski bir ses standardı. Dolby Surround
teknolojisi eğlence endüstrisi tarafından geliştirilmiştir.
Dolby Surround Pro Logic

Dolby Surround’un geliştirilmiş bir versiyonu. Bu sistem dört kanala
sahiptir ve iki tane ön, bir merkez ve bir Surround kanalı olarak dağıtılmıştır.
Surround kanalı mono olarak kullanılır ve her iki Surround hoparlörünün arkasına
dağıtılmıştır. Surround kodlaması normal Stereo sinyalinden elde edilir ve bu
nedenle söz konusu ses standardı bir Stereo kanalı ile kullanılabilir.
224
Dolby Digital veya AC3

Bu, DVD Video’larda yaygın olarak kullanılan bir ses biçimidir. Dolby
Digital 5.1 olarak da adlandırılır. Bu biçimde iki ön, iki arka, bir merkez ve bir
Subwoofer kanalı (1. Kanal) olmak üzere toplam altı ayrı ses kanalı kullanılır. Bu
düzenleme sayesinde filmlerdeki ortam seslerinin oda içerisinde gerçeklenmesi
mümkün olmaktadır. Merkez hoparlör konuşmalar için kullanılır ve Subwoofer
ise uygun ses yüksekliğinde ortam seslerinin hissedilmesini mümkün kılar.
DTS
Digital Theater Systems’in dijital 5.1 ses standardına karşı çıkardığı rakip
bir ses biçimi. Dolby Digital ile arasındaki tek fark, audio bilgileri için daha düşük
sıkıştırma oranları kullanmasıdır.
THX
Ses standardı değildir, ses sistemlerinin sahip oldukları ses kalitesini
onaylayan bir sertifikadır. Lucasfilm Ltd, bu sertifika sistemini çoğunlukla Dolby
Digital ve DTS sistemleri için kullanır.
Ses sistemlerinden hiç biri yok

Ses sistemlerinin kullanılabilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi
gereklidir. Aşağıdaki kriterleri kontrol edin:
Kullanılan yazılım söz konusu ses sistemlerini desteklemiyordur.

Yazılım veya DVD Videos’unun sahip olduğu ses sistemi farklı bir
standarttadır.
Ses kartı ayarlarından yanlış bir ses sistemi seçilmiştir. Örneğin, Dolby Digital
5.1 yerine DTS
Ses kartı sürücüsünden yanlış hoparlör konfigürasyonu seçilmiştir.
Resim 8.16: Hoparlör sisteminizin kullanmak istediğiniz ses biçimine uygun olması gereklidir.
225
4 hoparlöre rağmen sadece öndekilerden ses geliyor

Ses kartı Quad 4 kanal modunu kullanıyordur. Bu modda, Wav dosyaları ve
audio CD çalardaki müzik sadece ön taraftaki hoparlörlerden dinlenebilir.
3B ses dinleyemiyorum
Ses kartı stereo veya stereo X2 modunda çalışıyordur. Bu modda 3 boyutlu ses
oynatılamaz.
3B ses desteğinin etkinleştirilip, etkinleştirilmediğini kontrol edin.
Ses kartı üreticisinin hoparlörlerin yerleşimi konusundaki açıklamalarına

dikkat edin. Yerleşim, sadece iki hoparlörün yeterli olduğu 3B çalışma
modunda özellikle önemlidir (Aureal A3-D Audio). Bu ses sisteminde
hoparlörlerin kullanıcının bakış yönüne göre 30 derce açıya sahip olmaları
gereklidir.
8.13 Internet telefonunda ses sorunları

Full Duplex (her iki tarafında aynı anda konuşabildiği haberleşme) için ses
kartının konfigürasyonun eksiksiz yapılması gereklidir. Eğer ses kesik kesik
geliyorsa veya sadece Half Duplex haberleşme mümkünde aşağıdaki şartları
sağlamalısınız:
Sürücü ayarlarından Full Duplex’in etkinleştirilip etkinleştirilmediğini

veya ses kartınızın bu modu destekleyip desteklemediğini kontrol edin.
Bazı ses kartlarının Full Duplex çalışabilmesi için yeni sürücülere ihtiyaç
duydukları için kullandığı sürücüyü güncellemeyi deneyin.
226
227
9 9. Giriş cihazları ile ilgili sorunlar
Giriş cihazları bir bilgisayar için en az işlemcisi kadar önemlidir. Bunlar,

kullanıcının bilgisayarı kullanabilmesi veya ne yapması gerektiğini söylemesinde
yardımcı olarak kullanıcı ile bilgisayar arasında bir köprü oluştururlar. Bilgisayar,
giriş cihazları olmadan, hafızası veya işlemcisi yokmuş gibi hareketsiz olurlar ve
kendi başlarına çalışmak üzere programlanmaları dahi bilgi girişi olmadan
mümkün değildir. Kullanıcı, bilgisayarını yapması gerekenler konusunda devamlı
bilgilendirmek zorundadır. Bunun için bazen bir DOS komutu çalıştırılabilir,
çalışılan programdaki bir düğmeye tıklanabilir veya uzay gemisini düşmanların
üzerine sürmek için joystick hareket ettirilebilir. Bilgisayar kendi başına asla bir
şey yapmaz. Giriş cihazlarındaki beklentilerde bu nedenle oldukça yüksektir.
Maalesef bu cihazlar da, arızalı bir giriş cihazının tüm bilgisayarın

kullanımını ne kadar zorlaştırabileceği göz önüne alındığında oldukça ciddi
sorunlar ile karşılaşılabilir. Muhtemelen fareniz çalışmadığı zaman Windows’u ve
üzerinde yüklü uygulamaları sadece klavye ile kullanmak zorunda kalmışsınızdır.
Ve hızlı bir oyunun kahramanını joystick çalışmadığı zaman klavye ile yönetmek
zorunda kalmak, tecrübeli joystick akrobatları için yorucu bir parmak savaşı
anlamına gelir. Şayet klavye çalışmayı ret ederse bir DOS komutunu fare
yardımıyla girmeye çalışabilirsiniz.
9.1 Klavye ile ilgili sorunlar

Klavye, bilgisayarın hala en önemli giriş cihazıdır ve klavye olmayan bir
bilgisayar düşünülemez. Bilgi girmek için en çok kullanılan cihaz klavyedir ve bu
durum gelecekte de değişmeyecek. Klavyenin çalışmaması, arızalı bir işlemci ile
228
hemen hemen aynı derece önemlidir. Ancak buradaki tek fark maliyetlerde ortaya
çıkar.
9.1.1 Bilgisayar açılışta “Keyboard Error” mesajı veriyor

Bilgisayar, açılış sırasında klavyenin varlığını ve sorunsuz bir şekilde
çalışıp çalışmadığını da kontrol eder. Klavyenin üzerindeki ışıkların, diğer bir
değişle LED’lerin, bilgisayar açılırken kısa bir süre yanıp söndükleri dikkatinizi
muhtemelen çekmiştir. BIOS, bu esnada klavyeyi tespit eder ve klavye
denetleyicisini de test eder. Eğer bilgisayar bu aşamaya kadar sorunsuz geldiyse
klavyeniz çalışıyor demektir.
Ancak bilgisayarın açılışının yarıda kesilmesi ve “Keyboard Error” veya

“Keyboard Failure” gibi bir hata mesajının ekrana gelmesi ile de karşı karşıya
kalabilirsiniz. Bu, klavyeniz ile ilgili bir sorun olduğu anlamına gelir.
Klavyenin kilitli olup olmadığını kontrol edin. Bir çok bilgisayar, kilitli
klavyelere karşı yukarıda anlatıldığı gibi tepki verir.
Klavye uzatması kullanıyorsanız klavyeyi bir de uzatma olmadan deneyin.
Muhtemelen uzatma arızalanmıştır.
Klavyenin fişinin tam olarak oturup oturmadığını kontrol edin. Bunun için
fişini çıkartın ve daha sonra bilgisayara tekrar takın. Eğer sorun bundan
kaynaklanıyorsa, klavye tekrar kullanılabilir hale geldiği zaman bilgisayar bir
uyarı sesi çıkaracaktır. Eğer bilgisayar herhangi bir ses çıkarmazsa durum
daha kötü demektir.
Bir PS/2 fare ve yine PS/2 bağlantı noktasına sahip bir klavyeniz var ve bu
giriş cihazlarını bilgisayar yeni mi bağladınız? Bu durumda cihazları takarken
yanlışlıkla birbirlerinin bağlantı noktalarını kullanıp kullanmadığınızı kontrol
edin.
Klavye mi arızalı?
Eğer başka bir klavye kullanma imkanınız varsa bilgisayarınızın bu klavye
ile çalışıp çalışmadığını kontrol edin. Eğer söz konusu klavye sorunsuz çalışıyorsa
klavyeniz tabii ki arızalı demektir. Şu anda 10 $’dan başlayan fiyatlarla zevkinize
veya kesenize uygun bir klavye satın alabilirsiniz.
Eğer klavye kablosu kesildiyse veya klavye denetleyiciniz arızalı ise

kendiniz de tamir etmeyi deneyebilirsiniz. Ancak yeni bir kablo ve fişine (arızalı
klavyenin fişi ir daha kullanılamaz) ödeyeceğiniz para ile yeni bir klavye satın
alabileceğinizi de göz önünde bulundurmalısınız. Yeni bir denetleyici yerine
klavye almanız daha faydalı olacaktır.
Eğer diğer klavye de çalışmayı ret ediyorsa sorun bilgisayarınızın

anakartından kaynaklanıyordur. Aşağıdaki bölümlerde bu konu hakkında daha
ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz.
229
Klavye sigortası mı arızalı?

Eğer anakartınızın garantisi devam ediyorsa şimdi değineceğimiz, ciddi
olabilecek bu sorun kaynağını ortadan kaldırmak için kendi başınıza bir işlem
yapmamalısınız. Klavye bağlantı noktası, anakartı korumak amacıyla bir sigorta
ile donatılmıştır. Bu sigorta sayesinde klavyenin 5 V’luk besleme gerilimi aşırı
yüklenmeye karşı korunur. Klavyenin tamamen kullanılamaz (Klavye üzerindeki
tüm ışıklar sönükse) hale gelmesinin nedeni söz konusu sigortanın arızalanması
olabilir. Bu, 5 V’luk gerilimin topraklanarak basit bir şekilde ölçülmesi ile tespit
edilebilir. Klavyenin fiş yerleşimini kitabın sonundaki ekte bulabilirsiniz. Eğer bu
gerilim elde edilemiyorsa söz konusu lehimlenmiş sigorta arızalı olabilir. Modern
anakartlar SMD olarak adlandırılan özel sigortalar bulunur ve bu sigortanın yetkili
bir servis tarafından değiştirilmesini sağlamalısınız.
Klavye BIOS’u mu arızalı?

Eğer klavye çıkışında 5 V’luk besleme gerilimini ölçebiliyorsanız sorunun
klavye BIOS’u olabilir. Burada 40 ayaklı bir IC, modern anakartlarda bu
lehimlenmiş olarak bulunur, söz konusudur. Bu nedenle söz konusu BIOS’un
değiştirilmesi genellikle mümkün olmaz. Bu durumda klavyenizi değiştirmek
zorundasınız.
9.1.2 USB klavye çalışmıyor

Anakartın BIOS versiyonuna bağlı olarak USB klavye kullanarak BIOS
ayarlarına ulaşmak mümkün olmayabilir. Klasik bir klavyeyi bir USB versiyonu
ile değiştirebilmek için BIOS’un sadece normal USB desteği yeterli değildir.
BIOS’un ayrıca USB klavyeyi de (Legacy Support) desteklemesi gereklidir. USB
klavye kullanarak bilgisayarın BIOS’una erişmek ancak bu fonksiyon sayesinde
mümkün olur. Bu desteği etkinleştirmek için ilk olarak klasik bir klavye ile BIOS
ayarlarını açmalısınız. İlgili seçenek CHIPSET FEATURES OPTIONS (Award)
veya ADVANCED CONFIGURATION SETUP (AMI) menülerinde bulunur.
Bunun için kullanılan seçeneğin ismi USB KEYBOARD SUPPORT olabilir. USB
klavye desteğini etkinleştirmek için söz konusu seçeneğin değerini ENABLED
olarak değiştirin.
BIOS’unun özel bir USB klavye desteğine sahip değilse BIOS ayarlarında
değişiklik yapmak için elinizin altında devamlı olarak klasik bir klavye
bulundurmak zorundasınız.
9.1.3 Tuşlar yanlış yorumlanıyor

Siz, [K] tuşuna bastınız ancak bilgisayar ekrana “4” yazdı. Bu tür
yanlışlıklar ile çok seyrek ortaya çıkar ve bu sorun özellikle çok sık yaşanmadığı
için kullanıcının şaşırmasına neden olabilir.
Yazılımda mı sorun var?

İlk olarak, söz konusu sorunun diğer yazılımlarda da ortaya çıkıp
çıkmadığını kontrol edin. Eğer bu durum ile sadece tek bir programda
230
karşılaşıyorsanız kullanım kitapçığına göz atabilir veya bir programlama hatası

olup olmadığını öğrenmek için üreticinin web sayfasına göz atabilirsiniz.
9.1.4 Yanlış veya eksik klavye sürücüsü

Klavyeniz için doğru sürücünün yüklü olup olmadığını Aygıt
Yöneticisi’nden kontrol edin.
1. BAŞlAT/AYARLAR/DENETİM MASASI komutunu kullanarak

Denetim Masası penceresini açın.
2. Burada bulunan SİSTEM simgesine çift tıklayın ve ekrana gelen

penceredeki AYGIT YÖNETİCİSİ kartını etkinleştirin.
3. Şu anda kullandığınız klavyenin görüntülenmesi için aygıt ağacındaki

klavye simgesine çift tıklayın.
Resim 9.1: Yüklü klavyenin gösterimi

231
4. Normalde burada standart klavye yüklüdür. Eğer bu kayıt kullandığınız

klavye ile uyumlu değilse doğru sürücüyü yüklemek zorundasınız. Gösterilen
klavye türünü seçin ve pencerenin altındaki ÖZELLİKLER düğmesine tıklayın.
5. Ekrana gelen penceredeki SÜRÜCÜ kartını etkinleştirin ve buradaki

SÜRÜCÜYÜ GÜNCELLEŞTİR düğmesine tıklayın.
6. Uygun klavye türünü seçebilmek için TÜM DONANIMI GÖSTER

seçeneğini işaretleyin.
7. Seçtiğiniz klavyeyi TAMAM düğmesine tıklayarak onaylayın. Sürücü

yüklendikten sonra Windows’un yeniden başlatılması gereklidir.
Resim 9.2: Doğru klavye türünü buradan seçebilirsiniz
9.1.5 Sistemde virüs mü var?

Sisteminize yerleşen bir virüs de klavyenin kesme isteğini gözetim altında
tutarak söz konusu hatanın ortaya çıkmasına neden olabilir. Bunun için güncel bir
antivirüs programı edinin ve sabitdiskinizi tarayın.Şayet program bir virüs tespit
ederse disketlerinizi de kontrol etmeyi ve burada bulunan virüsleri de silmeyi
unutmamalısınız. Ayrıca virüs kullandığınız bir CD-Rom’dan da bulaşabileceği
için şüphelendiğiniz disklerinizi de kontrol etmelisiniz.
232
9.1.6 Türkçe klavye sürücüsünde harfler karışıyor

Bu tür sorunlarla genellikle İngilizce dilinin kullanıldığı oyunlarda
karşılaşılır. Bu programlarda ekrana gelen sorulara “Yes” veya “No” cevabının
verilebilmesi için kelimelerin ilk harflerine karşılık gelen tuşlara basılması
gereklidir. Ancak AUTOEXEC.BAT dosyasında Türkçe klavye sürücüsünün yüklü
olmasına rağmen doğru tuşlara basılamaması durumu ile karşılaşılabilir.
Söz konusu sorunun nedeni oyunların klavye işlemlerini direkt olarak, yani
klavye sürücüsünden önce klavye denetleyicisinden almasıdır. Bunun için basılan
tuşun ASCII kodu yerine tarama kodu sorgulanır. İngilizce klavye ile Türkçe
klavye arasında yerleşim farkı vardır. Bir çok programcı bu duruma dikkat
etmediği için oyun sırasında tuşların işlevleri de değişiklik gösterebilir. Sonuç
olarak bu tür oyunlar ve programlarda klavye ABD klavye sürücüsü yüklüymüş
gibi kullanılır. Oyun kapatıldıktan sonra ise klavyenin tuşları eskisi gibi olur.
9.1.7 Tuşlar sıkışıyor veya çalışmıyorlar

Klavye en çok kullanılan giriş cihazı olduğu için bu tür sorunlar ile sıkça
karşılaşılabilir. Tuşların çalışmama nedeni genellikle yanlış kullanımdan
kaynaklanır. Bir çok kullanıcı klavyenin tuşlarına sanki eski bir daktilo
kullanıyormuşçasına şiddetli bir şekilde basarlar. Eğer sizde bu kuvvetli
kullanıcılar arasında yer alıyorsanız klavyeniz bir süre sonra çalışmaktan
vazgeçerse endişe etmenize hiç gerek yok. Eğer bir veya daha fazla tuş çalışamaz
hale gelirse tamir edilmesi mümkün olmadığı için yeni bir klavye almak zorunda
kalırsınız.
Ancak bazen takılan tuşlar için farklı bir durum söz konusudur. Bu sorun
klavye uzun zaman temizlenmediği zaman ortaya çıkar veya kendi içerisindeki
mekanik bir aksamdan kaynaklanır. Çalışma sırasında klavyenin tuşları arasına
neler birikebileceğini tahmin edemezsiniz. Burada, klavyenin üzerine dökülen
kola ve kahve gibi içeceklerden bahsetmiyoruz bile. Tuşların altında klavye
türüne bağlı olarak bir yay, lastik bir tampon veya esnek bir folyo bulunur ve
bunlar üzerine basıldığında tuşun geri gelmesini sağlarlar.
Klavyede zamanla biriken pislik bulaştığı tuşun ancak birkaç kez

basıldıktan sonra geri gelmesine veya devamlı basılı kalmasına neden olabilir.
Bazı durumlarda tuşun basılmasını saplayan plastik aksam da kırılarak söz konusu
tuşun çalışmasını engelleyebilir.
İnce bir madde ile (küçük düz tornavida yeterlidir) söz konusu tuşu yukarı
doğru kaldırın. Yayın veya lastik tamponun yerine oturup oturmadığını kontrol
edin ve gerekirse bunları temizleyin. Tuş bundan sonra genellikle sorunsuz bir
şekilde çalışacaktır. Eğer klavyenin garanti süresi sona erdiyse klavyeyi sökerek
genel bir temizlik yapabilirsiniz. Eğer klavye kasası sadece vida ile tutturulduysa
şanslısınız demektir. Aksi takdirde klavyenin her iki yüzeyini birbirinden ayırmak
için kulakçıkları dikkatli bir şekilde kaldırmak zorunda kalırsınız. Klavye açıldığı
zaman karşılaşacağınız pislik dikkatinizi çekecektir. Eğer başlamışken işinizi tam
233
olarak yapmak istiyorsanız klavyeyi tamamen temizlemek için üzerindeki tuşları

da tek tek (ancak dikkatli bir şekilde) sökebilirsiniz. Ancak tuşları sökmeden önce
yerleşimine dikkat etmelisiniz. Aksi takdirde hangi tuşun nereye ait olduğunu
bulmak biraz zaman alacaktır. Buradaki serbest, yani yapışkan olmayan pisliği
rahatlıkla temizleyebilirsiniz. Bunun için tuşların arasını bir fırça yardımıyla
almanız yeterli olacaktır. Eğer klavyenizin içerisinde esnek folyolar kullanılmışsa
aşağıdaki folyo ile arasında yapışıp kalan pisliği bir elektronik iletken temizleyici
yardımıyla silebilirsiniz. Son olarak, biraz önce söktüğünüz tuşları nemli bir
temizlik bezi yardımıyla silin. Klavyeniz, topladıktan sonra hiç kullanılmamış
temiz olacaktır.
9.1.8 Kablosuz klavye çalışmıyor

Kablosuz klavyeler, çeşitli üreticilerin (örneğin, Microsoft ve Logitech)
sundukları farklı modeller sayesinde son zamanlarda oldukça popüler bir hale
geldiler. Bunların çalışma prensipleri klasik klavyeler ile aynı ancak tek fark
bilgisayar ile veri alış verişi için radyo dalgalarını kullanmaları.
Radyo bağlantısını test etmek

Alıcıdan kaynaklanan sorunlar nedeniyle kablosuz bağlantı bazen
kullanılamayabilir ve bunun sonucunda klavye çalışmaz. Klavye ve alıcı ünite
üzerinde bir kanal çubuğu bulunur.. İlk olarak alıcıdaki ve daha sonra da
klavyedeki tuşa bazın. Şimdi yeni bir bağlantı kurulacak ve klavye muhtemelen
çalışmaya başlayacaktır.
Resim 9.3: Kablosuz masaüstü klavyesinin kanal düğmesi
Kablosuz klavyenin alıcı ünitesinin, diğer elektronik cihazlar ile arasındaki

mesafenin en azından 20 cm olması gereklidir. Kablosuz bağlantının kalitesini
arttırmak için alıcıyı uygun mesafeye yerleştirin.
234
Pillerin şarj durumunu kontrol etmek

Kablosuz klavye PC ile direkt bağlantı kuramadığı için gerilim ihtiyacını
üzerinde bulunan bir pil ile karşılar. Eğer pilin şarjı yeterli olmazsa klavye
tanınamayacaktır. Bu durumda cihazının pillerini değiştirmelisiniz. Pillerin
durumunu klavyenin özel yazılımını kullanarak Windows altından da kontrol
edebilirsiniz.
Sadece bir tanesi kullanılabiliyor

Birkaç metrelik bir alan (ancak bitişik oda ve evlerinde dahil olduğu)
içerisinde birden fazla kablosuz klavye veya fare kullanıldığı zaman cihazlar
birbirlerinin çalışmasını etkileyebilirler. Bu durumda kablosuz klavye veya fareyi
farklı bir kanal üzerinden kullanın. Bu konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için
cihazlarınızın kullanım kitapçığına bakabilirsiniz.
9.2 Fare çalışmıyor

Giriş cihazlarının listesinde klavyenin hemen arkasından fare gelir.
Programların fare ile kullanılmak üzere hazırlandığı Windows veya OS/2 gibi
grafik kullanıcı arayüzlerine sahip işletim sistemlerinde farenin olmadığı
düşünülemez. Bu “kemirgen” görevini yerine getirmezse grafik uygulamalarda
çalışmak bir işkenceye dönebilir.
9.2.1 Tamamen devre dışı: Fare görevini ihmal ediyor
Fare takılı değil mi?

İlk olarak farenin bilgisayarınıza takılı olup olmadığını kontrol edin.
Muhtemelen bağlantı kablosu çıkmıştır.
Doğru bağlantı noktası mı seçili?

Seri bağlantı noktasını kullanan bir fareye sahipseniz cihazın COM1 Veya
COM2’ye bağlı olup olmadığını kontrol edin. Bazı fare sürücüleri cihazı ararken
sadece bu iki bağlantı noktasını kontrol ederler. Bu durumda farenin COM3 veya
COM4 portlarında kullanılması mümkün olmayacaktır.
Eğer iki taneden fazla seri bağlantı noktasına sahipseniz ve hangisinin

COM1 veya COM2 olduğunu bilmiyorsanız fareyi sadece diğer bağlantı
noktalarında da denemeniz sorunu çözmeniz için yardımcı olacaktır. Ancak bir
bağlantı noktasında çalışmazsa sorun başka bir nedenden kaynaklanmaktadır.
PS/2 bağlantı noktası etkin mi?

Windows, PS/2 farenizi tanımıyorsa söz konusu bağlantı noktası
BIOS’dan devre dışı bırakılmış olabilir. İlgili seçenek Award BIOS’larında BIOS
FEATURES SETUP menüsü altında bulunur. Burada bulunan PS/2 MOUSE
FUNCTION CONTROL seçeneğinin değerini ENABLED veya AUTO olarak
235
değiştirmelisiniz. Ancak PS/2 bağlantı noktasının etkinleştirilebilmesi için bazen

ana kadar üzerindeki bir jumper da yardımcı olabilir. Bunun için anakartınızın
kullanım kitapçığına göz atmalısınız.
Kızıl ötesi bağlantı noktası mı etkiliyor?

Modern anakartlar entegre kızıl ötesi bağlantı noktasına da sahiptirler.
Eğer bu bağlantı noktası etkinleştirilirse otomatik olarak COM2 bağlantı noktasını
kaynaklarını kullanır. Eğer kızıl ötesi bağlantı noktasını kullanmıyorsanız
BIOS’dan devre dışı bırakmalısınız. İlgili seçeneği modern Award BIOS
versiyonlarında INTEGRATED PERIPHERALS menüsü altında bulabilirsiniz.
Burada UART2 MODE seçeneği bulunur. Bunun değerini STANDART olarak
değiştirirseniz kızıl ötesi bağlantı noktası ile ilgili tüm ayarlar da buna bağlı olarak
değişecektir. Ancak tüm BIOS versiyonları bu seçeneğe sahip değildir.
Muhtemelen karşılaşabileceğiniz diğer bir seçenek olarak UART2 USE
INFRARED seçeneğinin değerini de DISABLED olarak değiştirmelisiniz.
Kullandığınız bağlantı dönüştürücüsü doğru mu?

Eğer PS/2 farenizi seri bağlantı noktasına bağlamak için beraberinde
sunulan dönüştürücüsünü kullanmazsanız sorunlar ile karşılaşabilirsiniz. Logitech
ve Microsoft’un fareleri başka üreticilerin dönüştürücüleri ile çalışmıyorlar.
Eğer anakartınızın üzerinde sabit bir PS/2 bağlantı noktası yoksa ve bunun
yerine sadece bir bağlantı için bir kablo uzatması kullanılıyorsa yanlış bir
dönüştürücü söz konusu olabilir.Anakartlar üzerindeki bağlantı yerleşimi için her
üretici kendi tekniklerini kullanır ve bu nedenle fişin sadece fiziksel olarak
uygunluk göstermesi tek başına yeterli değildir. Mutlaka cihazın orijinal
dönüştürücüsünü kullanın ve sahip olduğunuz dönüştürücü üzerinde uygun
değişiklikleri yapın. Bağlantı noktasının yerleşimini anakartın kullanım
kitapçığında bulabilirsiniz.
USB fare Windows 95 altında çalışmıyor

Buradaki karışıklık bir çok üreticinin farelerini sadece Windows 98
sürücüleri ile satışa sunmasından kaynaklanıyor. Ancak bu Windows 98
sürücüleri maalesef Windows 95 altında çalışmıyorlar. Ayrıca Windows 95’in
tüm versiyonları da USB desteğine sahip değildir.
Yanlış sürücü mü yüklü?

Kullandığınız fare için doğru sürücünün yüklü olup olmadığını Aygıt
Yöneticisi’ni kullanarak kontrol edin. Windows’un klavye ile kullanılması daha
zor olduğu için yapmanız gereken işlemlere mümkün olduğunca ayrıntılı bir
şekilde değindik.
1. Bunun içim ilk olarak [Ctrl]+[Esc] tuş kombinasyonunu kullanarak

BAŞLAT MENÜSÜ’nü açın ve AYARLAR alt menüsüne ulaşmak için [L]
236
harfine, yada kullandığınız versiyona bağlı olarak “Ayarlar” kelimesindeki altı

çizili harfin tuşuna basın.
2. DENETİM MASASI’nı [Enter] tuşuna basarak açın.
3. Ok tuşlarını kullanarak SİSTEM simgesini seçin ve [Enter] tuşuna

basarak çalıştırın.
4. Ekrana gelen penceredeki AYGIT YÖNETİCİSİ kartını [Sağ Ok]

tuşunu kullanarak seçin. Ancak bundan önce kart başlıklarının seçilene kadar
[Tab] tuşuna basmak zorunda kalabilirsiniz. Bu durumda kartın ismi noktalardan
oluşan bir dörtgen içerisinde görünecektir.
5. Ok tuşlarını kullanarak fare simgesini seçebileceğiniz cihaz listesini

etkinleştirmek için [Tab] tuşuna basın.
6. Daha sonra sisteminizdeki yüklü fare türünü görüntülemek için sağ ok

tuşuna basın.
7. Eğer burada görüntülenen tip kullandığınız fare ile uyumlu değilse

doğru fare sürücüsünü yüklemek zorundasınız.
8. Aygıt Yöneticisi’nde görüntülenen fare türünü, ok tuşlarını kullanarak

seçin.
9. Farenin özelliklerini ekrana getirmek için [Alt]+[Z] tuş

kombinasyonunu uygulayın.
10. Pencere üzerindeki kartlar arasında gezinebilmek yani başlıklarının

seçilmesi için [Tab] tuşuna basın ve daha sonra ok tuşlarını kullanarak SÜRÜCÜ
kartını etkinleştirin.
11. Farenin sürücüsünü değiştirmek için [Alt]+[G] tuş kombinasyonunu

uygulayın ve daha sonra ok tuşlarını kullanarak Sürücünün Konumunu Belirtmek
seçeneğini işaretledikten sonra ileri gitmek için [Enter] tuşuna basın. Şimdi ekrana
gelen penceredeki “Belirtilen konumdaki bütün sürücülerin bir listesini
görüntüler...” seçeneğini ok tuşlarını kullanarak işaretledikten sonra [Enter]
tuşuna basarak bir sonraki pencereye geçin.
12. Şimdi ekrana gelen penceredeki “Tüm donanımı göster” seçeneğini

işaretleyin.
237
Resim 9.4: Uygun fare sürücüsünü buradan yükleyebilirsiniz.
13. [Tab] ve ok tuşlarını kullanarak kullandığınız fareye uygun üretici ve

fare modelini rahatlıkla seçebilirsiniz. Gerekirse uygun sürücüyü farenin kurulum
disketinden de yükleyebilirsiniz.
14. Ardından [Tab] tuşuna basarak TAMAM düğmesini etkinleştirin ve

[Enter] tuşunu kullanarak bu düğmeye basın.
Sürücü kurulumundan sonra Windows’un yeniden başlatılması gereklidir.
Bunun için sadece birkaç tuşa basmanız yeterli olacaktır. Ancak eğer fare
bundan sonra da çalışmazsa geriye başka bir şey kalmıyor.
Fare sürücüsü ile ilgili sorunlar

Fare sürücüsü ile ilgili sorunları fare imlecinin atlamasından veya farenin
hiçbir işlem yapmamasından fark edebilirsiniz. Hem fare elektroniği hem de fare
sürücüleri devamlı gelişim içerisinde oldukları için eski yazılım ve donanımlarla
her zaman uyum içerisinde çalışmak zorunda değildirler.
238
Yeni bir fare sürücüsü her zaman eski farelerle uyumlu bir şekilde
çalışmaz ve benzer şekilde, her ikisi de aynı üreticiye ait olsalar bile yeni bir fare
de eski cihaz sürücüsü ile sorunlar yaşabilir.
Eğer farenizin Windows 95/98 için sürücüsü yoksa ilk olarak uyumlu bir
Windows 95/98 sürücüsü denemelisiniz. Bunun için cihazın üreticisini ve
kullandığınız fare ile uyumlu bir modelini seçmelisiniz. Eğer fareniz sorunsuz bir
şekilde çalışırsa geriye sadece DOS sürücüsünü yüklemek kalacaktır. Aksi
takdirde cihazın beraberindeki disket içerisinde sunulan sürücüsünü
yüklemelisiniz. Yeni farenizi MS-DOS modunda da kullanabilmek için işlgili
DOS sürücüsünü mutlaka yüklemelisiniz.
9.2.2 Fare yerine klavye kullanmak

Windows aslında fare olmadan da, yani sadece klavye üzerinden
kullanılabilir. Ancak tahmin edildiğinden çok daha zor ve karmaşık olabileceği
için mecbur kalmadıkça fareden vazgeçmemelisiniz. Ancak fareniz Windows
altında çalışmadığı zaman ise hemen vazgeçmeyin ve klavyeyi fare gibi
kullanabilmek için gerekli ayarları yapın.
1. Başlat menüsünü açmak için [Ctrl]+[Esc] tuş kombinasyonunu

uygulayın.
2. Ok tuşlarını kullanarak AYARLAR öğesini seçin ve [Enter] tuşuna

basın. Şimdi ekrana gelen alt menüzdeki DENETİM MASASI öğesini de ok
tuşları yardımıyla seçin ve bir kez daha [Enter] tuşuna basın.
3. Şimdi Denetim Masası penceresi ekrana gelir. Şimdi ok tuşlarının

yardımıyla ERİŞEBİLİRLİK SEÇENEKLERİ simgesini seçin ve çalıştırmak için
[Enter] tuşuna basın.
4. Şimdi [Tab] ve ok tuşlarını kullanarak Fare kartını etkinleştirin.

Buradaki “Fare Tuşları’nı kullan” seçeneğini işaretlemek için [Alt]+[F] tuş
kombinasyonunu uygulayın. Şimdi Ayarlar düğmesini etkinleştirmek için
[Alt]+[A] tuş kombinasyonunu uygulayın.
5. Şimdi ekrana gelen penceredeki “Kısayol kullan” seçeneğini

etkinleştirmek için [Alt]+[K] tuş kombinasyonunu uygulayın.Yaptığınız
değişikliklerin onaylanması için [Enter] tuşuna iki kere basın.
Klavyenizi artık bir fare gibi kullanabilirsiniz. Bu özelliği istediğiniz

etkinleştirmek veya devre dışı bırakmak için [Sol Alt] + [Sol Üst Karakter] +
[Num Lock] tuş kombinasyonunu kullanabilirsiniz. Eğer klavye üzerindeki fare
fonksiyonları etkinleştirilirse, [Num] tuşunu kullanarak imleç tuşları ile fare
hareketi arasında geçiş yapabilirsiniz.
239
Resim 9.5: Klavye üzerindeki fare fonksiyonları etkinleştirilmiş
DİKKAT HATA! Bazı Windows versiyonlarında Hızlanmak ve Yavaşlamak için

kullanılması söylenen tuşlar değiştirilmiştir. Doğru kombinasyonu aşağıdaki
tabloda bulabilirsiniz.
Fare İşlevi Tuş Yerleşimi

Fare imlecini hareket ettirmek Numara bloğundaki oklar ve köşegen hareketleri
için [7], [9], [1], [3]
Fare imlecini hızlandırmak [Ctrl]+ Numara bloğundaki ilgili tuş
Fare imlecini yavaşlatmak [Ctrl]+ Numara bloğundaki ilgili tuş
Tek tıklama Numara bloğundaki [5]
Çift tıklama Numara bloğundaki [+]
Sürükle ve bırak Numara bloğundaki [0] ile seçmek ve yine
numara bloğundaki [,] ile hedefe bırakmak
Tablo 9.1: Klavyedeki fare fonksiyonları için tuş yerleşimi
240
9.2.3 Fare MS-DOS modunda çalışmıyor

Eğer fare sadece DOS altında çalışmıyorsa muhtemelen DOS fare
sürücüsü yüklenmemiştir. MS-DOS sürücüsünün, Windows’dakinden farklı
olarak ekstra kurulması gereklidir.
1. Bilgisayarı MS-DOS modunda çalıştırın.
2. Daha sonra fare ile beraber verilen kurulum programını çalıştırın ve

DOS sürücüsünü yükleyin.
3. Sürücünün çalıştırılması için gerekli olan kayıt kurulum programı

tarafından AUTOEXEC.BAT dosyasına eklenir.
4. Sürücünün yüklendikten sonra çalıştırılabilmesi ve farenin MS-DOS

modunda kullanılabilmesi için daha sonra bilgisayarı yeniden başlatın.
USB fare MS-DOS modunda çalışmıyor

Bu durumda bir sürücü problemi söz konusudur. Sorunsuz bir sürücü
temin etmek için fareyi satın aldığınız mağazaya başvurabilir veya üreticinin web
sayfasına göz atabilirsiniz.
9.2.4 Fare imleci atlıyor

Fare imlecinin atlaması sorunu ile klasik, toplu farelerde çok sık
karşılaşılır. Bunun nedeni ise cihazın hareketi sağlayan aksamlarının
kirlenmesidir. Bu fareler normalde bir mousepad veya düz bir yüzeye sahip olan
çalışma masası üzerinde kullanılırlar. Farenin sahip olduğu top cihazın sabit
yüzey üzerindeki hareketini, elektronik sinyallere dönüştürülebilmesi için, temas
halinde olduğu alıcılara aktarır. Bu sinyaller daha sonra bağlantı noktası üzerinden
bilgisayarda yüklü olan sürücüye aktarılır ve daha sonra fare imlecinin hareketine
dönüştürülür. Masaüstü ve mousepad’in yüzeyi doğal olarak her zaman temiz
olamaz. Bu hareket yüzeylerindeki tozlar ve saçlar farenin konumunun
belirlenmesi için kullanılan hareketli disklere birikirler ve zamanla bu mekanik
aksamın çalışmasına engel olurlar.
Ayrıca söz konusu hareketli disklerin plastik aksamları da aşınarak

kayganlıklarını zaman içerisinde kaybederler ve bunun sonucunda diskler yüzde
yüz potansiyelle dönemezler. Fareyi temizlemek için altındaki kapağı açarak
içerisindeki topu çıkartabilir ve topun üzerindeki tozları ve hareketli disklerde
birin pislikleri bir, cımbız yardımıyla alabilirsiniz.
CD Audio Player çalışıyor mu?

Windows donatıları arasında yer alan Muldimedia Player aracının
çalıştırıldığı zamanlarda da fare imlecinin atlaması sorunu ile karşılaşılabilir. Bu
araç çalışırken fare fonksiyonları daha seyrek sorgulanır ve bunun sonucunda fare
241
imleci kesik kesik veya atlayarak hareket eder. Düşük hızlardaki eski bilgisayarlar
için yapılabilecek tek şey sistem kaynaklarını daha az kullanan bir Multimedia
Player kullanmaktır. Nispeten daha yeni bilgisayarlarda ise bu sorunla ile
karşılaşılmaz.
9.2.5 Fare imleci hiç oynamıyor veya tek yönde hareket ediyor
Fare kirlenmiş mi?
Eğer fare artık çalışmıyorsa farenin altındaki kapağı açarak içerisindeki
topu çıkartın ve hareketin bilgisayara aktarılmasını sağlayan diskleri
parmaklarınızla hareket ettirin. Bu diskler çok yavaş dönecek veya hiç hareket
edemeyecek kadar kirlenmiş olabilirler. Bu durumda fareyi temizlemeli ve düzenli
aralıklarla kontrol ederek pislik birikmesini engellemelisiniz.
Bağlantı noktası mı arızalı?

Eğer ikinci bir seri bağlantı noktasına sahipseniz ve bir seri fare
kullanıyorsanız farenizi bir kere de diğer bağlantı noktasında test edin.
1. Windows’u ve ardından bilgisayarınızı kapatın.
2. Fareyi diğer bağlantı noktasına bağlayın.
3. Windows’u u yeniden başlatın.
Eğer fare sorunsuz bir şekilde çalışırsa sorun bağlantı noktasından

kaynaklanıyor demektir. Bu durumda seyrek karşılaşılan bir durumda olsa söz
konusu bağlantı noktası arızalanmış olabilir. Ancak bu bağlantı noktası bir şekilde
BIOS’dan da devre dışı bırakılmış olabilir. Eğer BIOS’unuz bu tür bir fonksiyonu
destekliyorsa BIOS ayarlarınızı kontrol edin ve gerekirse değiştirin.
1. Bilgisayarınızı açın ve başlangıç aşamasında BIOS Setup’ı etkinleştirin.
2. Burada bulunan PCI & ONBOARD I/O SETUP MENU (veya benzeri)
menüsünü açın.
3. COM bağlantı noktalarından birinin DISABLED değerine sahip olup

olmadığını kontrol edin.
4. Bu bağlantı noktasının değerini ENABLED olarak değiştirin.
5. Yaptığınız değişiklikleri kaydedin ve bilgisayarı yeniden başlatın.
9.2.6 Kablo mu yoksa fare mi arızalı?

Eğer ödünç aldığınız fare çalışırsa fare kablosu veya farenin kendisi yani
fare elektroniğinde sorun olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Farelerin satış
242
fiyatları yaklaşık olarak 8 Dolar’dan başladığı tamir etmeye değmeyecek ve

bunun yerine yeni bir fare almak daha akılcı bir çözüm olacaktır.
9.2.7 Fare, çıkartılıp takıldıktan sonra Windows altında çalışmıyor

Bu durum PS/2 fare kullanıldığı zaman ortaya çıkar. Fare sürücüsünün
kesme isteği denetleyicisi PS/2 portundaki farenin yokluğunu fark eder ve
ardından fareyi yazılımsal olarak desteklemeyi bırakır. Bu sorunun tek çözümü
Windows’u kapatıp yeniden açmaktır. PS/2 bağlantı noktasının yeniden
yorumlanabilmesi için, kullanılan BIOS versiyonuna bağlı olarak bilgisayarın da
yeniden başlatılması gerekebilir.
9.2.8 Kablosuz fare sorunları

Daha rahat hareket edebilmek ve çalışabilmek için kablosuz fareyi tercih
eden kullanıcıların sayısı her geçen gün artıyor. Ancak bu cihazlarda da klasik
farelerden farklı olarak kablosuz bağlantıdan kaynaklanan ek sorunlar ile
karşılaşılabiliyor.
Kablosuz fare tanınmadı

İlk olarak radyo dalgası alıcısının bağlantı kablosunun doğru PS/2 yuvasına
(klavyenin yerine) takılıp takılmadığını kontrol edin.
Kablosuz farede kullanılan piller hala dolu mu? Fare sürücüsü pillerin şarj
durumunu gösterme seçeneğine sahiptir. Gerekirse pilleri değiştirin.
Fare ile alıcı ünite arasındaki kablosuz bağlantı kurulamıyor. Bağlantının
yeniden kurulması için ilk olarak radyo alıcısının üzerindeki Connect ve
ardından farenin üzerinden bulunan düğmeye basın.
Resim 9.6: Fare üzerindeki bağlantı düğmesi

243
Radyo dalgası alıcı ünitesinin güvenli çalışması için diğer elektronik cihazlar
ile arasında yeterli mesafe (en az 20 cm) olmasına dikkat edin.
Birkaç metrelik bir alan içerisinde birden fazla kablosuz fare ve klavye
kullanılıyorsa bu cihazlar birbirlerinin çalışmalarını olumsuz
etkileyebilirler.Bu durumda farenizin başka bir kanal kullanmasını sağlayın.
Bununla ilgili daha ayrıntılı bilgi için cihazınızın kullanım kitapçığına
bakabilirsiniz.
Logitech kablosuz farenin üzerindeki tuşlar çalışmıyor

Eski bir Logitech fare yazılımının bilgisayar açıldıktan sonra Windows 98
altında kullanılması durumunda fare tuşları veya üzerindeki kaydırma tekerleği
çalışmayabilir.Ancak bilgisayara bir veya birkaç kere daha yeniden başlatıldıktan
sonra fare sorunsuz bir şekilde çalışmaya başlayacaktır. Bu sorunu çözüme
kavuşturmak için http://www.logitech.com/cf/support/mousefiles.cfm adresine göz
atabilirsiniz.
9.3 Joystick sorun çıkartıyor

Bir çok oyun fanatiği, çok daha etkili bir şekilde oyun oynayabilmek için
joystick, Gamepad veya direksiyon setine sahiptir. Bu cihazların prensipleri
temelde aynı olduğu için bu bölümde kolaylığı göz önünde bulundurularak sadece
joystick olarak adlandırılacaklar. Bir joystick’in bilgisayara bağlanabilmesi için,
genellikle ses kartlarının arkasında bulunan bir Gameport gereklidir. Ayrıca özel
denetleyiciler üzerinde de bir Gameport bulunabilir veya üzerinde sadece
Gameport bulunan kartları da piyasada bulmak mümkündür. Ayrıca modern
joystick’ler seri bağlantı noktası veya özellikle USB üzerinden de kullanılabilirler.
Ve diğer tüm bilgisayar donanımlarında olduğu gibi joystick’ler de sorunların
ortaya çıkmasına neden olabilirler.
9.3.1 Joystick tanınmadı
Oyunlar ve test programları joystick bulamıyor

Joystick kullanımı genellikle böyle başlar. Kurulu bir ses kartı veya ayrı
bir Gameport var be joystick çalışmıyor. Burada ilk olarak joystick’in doğru
bağlanıp bağlanmadığı kontrol edilmelidir. Muhtemelen bilgisayar bağlantısını
sağlayan kablosu çıkmıştır.
Eğer bağlantılarda sorun yoksa hemen ardından Gameport’un

etkinleştirilip etkinleştirilmediğini kontrol etmelisiniz. Bu durum seri veya USB
bağlantı noktasını kullanan cihazlar için geçerli değildir. Modern ses kartlarındaki
Gameport’lar yazılımsal olarak etkinleştirilebilirler. Bunun için ilgili seçeneği
Aygıt Yöneticisi’nden kontrol etmelisiniz:
1. BAŞLAT/AYARLAR/DENETİM MASASI komutunu kullanarak

Denetim Masası’nı açın.
244
2. Burada bulunan SİSTEM simgesine çift tıklayın ve ekrana gelen

penceredeki Aygıt Yöneticisi kartını etkinleştirin.
3. Aygıt listesindeki SES, VİDEO VE OYUN KUMANDALARI başlığını

seçin ve üzerine çift tıklayın. Bunun sonucunda yeni bir liste ekrana gelecektir.
Buradaki Gameport ile ilgili kaydı bulun ve seçin. Eğer kaydın önünde kırmızı bir
çarpı veya sarı bir ünlem işareti varsa Gameport devre dışıdır. Şimdi
ÖZELLİKLER düğmesine tıklayın.
Resim 9.7: Gameport devre dışı
4. Eğer Gameport kaydının önünce kırmızı bir çarpı işareti varsa yapmanız
gereken tel şey AYGITI ETKİNLEŞTİR düğmesine tıklamak veya bu düğme
bulunmuyorsa BU DONANIM PROFİLİNDE DEVREDEN ÇIKAR
seçeneğindeki işareti kaldırmalısınız.
Eğer joystick hala çalışmıyorsa Gameport, üzerinde bulunduğu kartta

fabrika çıkışı olarak devre dışı bırakılmıştır ve kullanılabilmesi için muhtemelen
bir jumper ayarının yapılması gereklidir. Bu durumu kontrol etmek için aşağıdaki
işlemleri gerçekleştirin:
245
2. Gameport’un üzerinde bulunduğu kartı çıkartın.
3. Kartın kullanım kitapçığına bakın ve gerekirse kartın üzerindeki jumper

ayarlarını değiştirin.
Kartı yeniden takın, bilgisayarı başlatın ve joystick’in çalışıp çalışmadığını

yeniden kontrol edin.
Gameport sayısı birden fazla mı?

Günümüzde ses kartları haricinde, kombi denetleyiciler olarak adlandırılan
çeşitli kartların üzerinde de Gameport bulunuyor veya üzerinde sadece Gameport
bulunan 8 Bit’lik kartlar bilgisayarlarda kullanılabiliyor. Bu nedenle
bilgisayarınızda birden fazla Gameport bulunabilir. Taktığınız joystick’in
tanınmamasının bir nedeni de bu olabilir.
İlk olarak söz konusu Gameport’lardan birinin etkinleştirilip

etkinleştirilmediğini kontrol edin. Bunun için jumper konfigürasyonunun nasıl
yapılabileceğini ise kartın kullanım kitapçığından öğrenebilirsiniz. Eğer gerekirse
söz konusu Gameport’lardan birini mutlaka etkinleştirin.
Resim 9.8: Bilgisayarınızda birden fazla Gameport bulunabilir.

246
Eğer sahip olduğunuz Gameport’lardan en az bir tanesinin etkinliğinden

eminseniz aynı zamanda bu Gameport’un aktif tek port olup olmadığını da kontrol
etmelisiniz. Eğer yanlışlıkla birden fazla Gameport etkinleştirilirse bunlardan hiç
biri çalışmayacaktır. Eğer bilgisayarınızın kendisi ayrı bir Gameport’a sahipse ve
ses kartının üzerinde de ek bir Gameport bulunuyorsa söz konusu portlardan bir
tanesi mutlaka devre dışı bırakılmalıdır. Bunun için ses kartının kullanım
kitapçığını incelemelisiniz.
1. Kontrol için bilgisayarınızı kapatın ve bilgisayarın kasasını açın.
2. Üzerinde Gameport (15 kutuplu bir Sub-D yuvası) bulunan kartları

çıkartın. Modern, jumper bulundurmayan kartlardaki Gameport’lar yazılımsal
devre dışı bırakılabilirler. Yazılımsal olarak nasıl devre dışı bırakılabileceğine
daha önce değinmiştik.
3. Kartın dokümantasyonuna bakarak her bir Gameport için geçerli olan

jumper yerleşimini kontrol edin. Üzerindeki jumper’ların görevlerini yine kart
üzerinde bulunan açıklamalardan öğrenebilirsiniz.
4. Bilgisayarınızdaki Gameport’ları sadece bir tanesi etkin olacak şekilde

ayarlayın.
5. Kartları yeniden takın, bilgisayarı çalıştırın ve joystick’in çalışıp

çalışmadığını kontrol edin.
9.3.2 Gameport etkinleştirilmesine rağmen joystick tanınmıyor

Bazı programlar bir Gameport’un tanımlanması için gerekirse takılı olan
joystick’i sorgulamak yerine konfigürasyon Bit’inin BIOS değişkenlerinde
kullanılıp kullanılmadığınız kontrol ederler. BIOS, bilgisayarın açılışı sırasında
Gameport’u tanımlamazsa, ki bu durumla özellikle AT kartlarda karşılaşılır, söz
konusu değişkendeki ilgili Bit de kullanılmaz. Bir çok AT BIOS versiyonları
Gameport’u sorgulama çabasına girmezler bile.
Eğer kullandığınız yazılım bir Gameport’un yüklü olup olmadığını sadece

bu Bit üzerinden kontrol ediyorsa oyuna zaten yenik başladınız demektir. Bu
durumda takılı bir joystick de kullanılamaz. Bu durum bir çok sistem bilgisi
görüntüleme aracı tarafından, bunlar söz konusu konfigürasyon Bit’lerini devamlı
kontrol ettikleri için rahatlıkla ekrana getirilebilir.
Oyunlar normalde direkt olarak joystick’e eriştikleri ve konfigürasyon

Bit’lerini kullanmadıkları için söz konusu sorunla özellikle oyunlarda çok seyrek
karşılaşılır.
247
DEBUG ile Gameport kaydı

Eğer yazılımınız, yüklü olmasına ve etkinleştirilmesine rağmen
Gameport’u halen tanımlayamıyorsa küçük bir program ile Gameport’un
kullanılmasını sağlayabilirsiniz.
Bir DOS penceresi açın ve EDIT gibi bir ASCII editör çalıştın. Aşağıdaki
kısa kaynak kodu editöre girin:
n gameport.com
a
push ds
mov ax,40
push ax
pop ds
mov al,[11]
or al,10
mov [11],al
pop ds
mov ah,4C
int 21
rcx
13
w
q
Kaynak koddaki “int 21” ifadesinden sonra mutlaka boş bir satır
bırakılmalıdır. Hazırladığınız dosyayı GAMEPORT.DEB adında kaydedin ve
editörü kapatın. Daha sonra DOS komut satırında aşağıdaki komutu çalıştırın:
DEBUG < GAMEPORT.DEB [ENTER]
Debugger aracı biraz önce hazırladığınız metin dosyasını kaydeder ve daha

sonra bunu GAMEPORT.COM adında çalıştırılabilir bir dosya biçimi olan COM
dosyasına dönüştürür.
Eğer bu programı çalıştırdığınızda Gameport için kullanılan konfigürasyon

Bit’ini BIOS değişkenlerine ekleyecek ve daha sonra DOS’a geri dönecektir.
Gameport, bu işlem sonrasında tüm programlar tarafından tanınacak ve buraya
bağlı olan joystick kullanılabilecektir.
Eğer joystickinizi ancak bu programın yardımıyla tanıyabilen bir veya

daha fazla uygulamaya sahipseniz GAMEPORT.COM programını
AUTOEXEC.BAT dosyasından çalıştırmanız çok daha iyi olacaktır.
1. GAMEPORT.COM dosyasını sabitdiskinize kopyalayın.
2. BAŞLAT menüsünü açın, ÇALIŞTIR komutunu çalıştırın, ekrana gelen

penceredeki AÇ kutusuna SYSEDIT yazdıktan sonra TAMAM düğmesine
248
tıklayın. Bunun sonucunda MS-DOS modu aktif olduğunda aşağıdaki komutu

çalıştırın:
EDIT C:\AUTOEXEC.BAT
3. Sistem editörü AUTOEXEC.BAT dosyasını da açabilir. Bu dosyanın

içerisine “C:\Yol\GAMEPORT” kaydını ekleyin. Buradaki “Yol” kelimesinin
yerine ise hazırladığınız programın bulunduğu klasörün adresini girmelisiniz.
4. Dosyayı kapatmadan önce içerisinde yaptığınız değişiklikleri kaydedin.
5. Bilgisayar bir daha açıldığında Gameport’un konfigürasyon Bit’i

kullanılabilecektir.
9.3.3 Joystick çalışmıyor

Buradaki sorun da klavyedekine benzerdir ve bağlantı kablosunun
arızalanmasından ya da joystick’in kendisinden kaynaklanmaktadır. Çok küçük
bir ihtimal de olsa tabii ki kullanılan bağlantı noktası da arızalanabilir. Bu işte
geçirdiğim seneler boyunca arızalanmış bir Gameport ile hiç karşılaşmadım. Ama
tabii ki bu imkansız değildir.
Gameport mu arızalı?
Eğer bilgisayarınızda ikinci bir Gameport bulunuyorsa ilk olarak bunu
kontrol edin. Muhtemelen arızalanmış olan Gameport’u kaldırın ve daha sonra
diğer Gameport’u etkinleştirin. Eğer joystick diğer Gameport ile sorunsuz bir
şekilde çalışırsa gerçekten çok seyrek karşılaşılan bir sorun keşfettiniz demektir.
Bağlantı kablosu mu arızalı?

Bağlantı kablosunun arızalı olup olmadığını kontrol etmek için joystick’i
açmak zorundasınız. Her bir kablo ucunun bağlandığı lehim noktalarını arayın.
Eğer kablo arızalı ise tamir edilmeye değip değmeyeceği sorusunun cevabı
kullanıcıya bağlıdır. Sonuç itibariyle 10 $’dan başlayan fiyatlarla joystick satın
almak mümkündür.
Joystick mi arızalı?
Bu, ulaşabileceğiniz son noktaya geldiniz demektir. Burada kendinize,
yeni bir Joystick almaya değer mi sorusunu yöneltmelisiniz. Bu cihazlar tamir
edilmesi neredeyse mümkün olmayacak derece karmaşık bir yapıya sahiptirler ve
bu nedenle yeni bir joystick alarak kendinizi ödüllendirmeniz en iyi çözüm
olacaktır.
Bir ateş tuşu çalışmıyor

Burada gerçek bir eskime söz konusudur. Artık tuşun kendisini tamir
edemeyebilirsiniz. Ancak söz konusu bozuk tuşu, yapıları uyumlu olan eski,
249
arızalı bir joystick’ten temin edebileceğiniz başka bir tuş ile değiştirebilirsiniz.
Bunun için bir lehim takımı ve biraz el işçiliği yeterli olacaktır.
Eğer eski bir joystick’iniz veya uygun başka bir tuşunuz yoksa söz konusu
arızalı tuşun bulunduğu joystickt’e seyrek kullandığınız veya hiç ihtiyaç
duymadığınız başka bir tuş daha bulunabilir. Joystick’lerin üzerinde genellikle
birden fazla tuş bulunur. Eğer uygun, fazla bir tuşa sahipseniz arızalı olan diğer
tuş ile değiştirebilirsiniz.
9.3.4 Joysticki test ve kalibre etmek

Joystick’ler, program içerisinde bulunan sorgu rutinleri ile ilgili olduğu
için normalde yazılımsal olarak ayarlanırlar. Eğer yönlendirdiğiniz kahraman
istediğiniz gibi hareket etmiyorsa joystick’in ayarlarını kontrol etmelisiniz. Farklı
joystick’ler, orta noktayı ayarlamak için kullanılabilecek ek düzenleyicilere
sahiptirler. Bunun için joystick’in kullanım kitapçığına göz atmalısınız. İlk olarak
bu düzenleyici deneyin ve eğer olumlu bir sonuç elde edemezseniz aşağıdaki
işlemleri uygulayın:
Joystickin Windows altında test edilmesi

Joystick’i test etmek için Windows donatıları arasında yer alan test
fonksiyonunu kullanabilirsiniz. Bu fonksiyonun ekrandaki görüntüsü fare test
ekranı ile benzerdir:
1. BAŞLAT/AYARLAR/DENETİM MASASI komutunu kullanarak

Denetim Masası’nı açın. Kullandığınız Windows ve DirectX versiyonuna bağlı
olarak farklı simgelere çift tıklamak zorundasınız. Windows 95/98 altında
EĞLENCE ÇUBUĞU, DirectX 6.0 versiyonu, Windows 98SE ve Windows
2000’den itibaren de OYUN DENETLEYİCİSİ simgesine çift tıklamalısınız. Bu
simge Windows Me’de OYUN SEÇENEKLERİ olarak adlandırılır.
250
Resim 9.9: Windows Me altında uygun oyun denetleyicisinin seçilmesi
2. Şimdi test etmek istediğiniz cihazı seçin ve ÖZELLİKLER düğmesine

tıklayın. Sisteme bağlı olan oyun denetleyicisinin tüm fonksiyonlarını ve
özelliklerini buradan test edebilirsiniz.
251
Resim 9.10: SideWinder Precision 2’nin test fonksiyonu
Joystick Windows altında kalibrasyonu

Denetim Masası’nı açın ve burada bulunan EĞLENCE ÇUBUĞU
simgesine çift tıklayın. Ekrana gelen penceredeki EĞLENCE ÇUBUĞU kartını
etkinleştirin ve kalibrasyonunu yapmak istediğiniz cihazı buradaki listeden
seçtikten sonra AYARLAR düğmesine tıklayın. Bunun sonucunda ekrana gelen
pencerede joysticki tüm köşelere hareket ettirmeniz ve tüm ateş tuşlarına
basmanız istenecektir. Ancak bu işlemler joystickin işlevlerine göre değişiklik
gösterebilir. Bu nedenle ekrana gelen açıklamaları takip etmeli ve direktifleri
yerine getirmelisiniz. Yaptığınız kalibrasyon ayarlarını kontrol etmek için son
olarak TEST düğmesine tıklayabilirsiniz. Joystick ayarlarından çıkmak için de
TAMAM düğmesine tıklayın.
DİKKAT! Modern dijital joystickler direkt olarak Windows’un DirectX modülü

aracılığıyla kullanılırlar. Bu nedenle yukarıda bahsedilen manuel kalibrasyon
ayarları bulunmaz.
252
DirectX 6.x ve üstü versiyonların yüklü olduğu sistemlerde ve

Windows Me/2000 altında joystick kalibrasyonu
Eğer bilgisayarınızda DirectX 6.x ve üstü versiyonları yüklü ise Denetim
Masası’nda EĞLENCE ÇUBUĞU simgesi yerine OYUN SEÇENEKLERİ veya
DENETLEYİCİLER simgesi bulunur. Bunlar, daha önceki versiyonlara kıyasla
biraz daha gelişmiş konfigürasyon seçeneklerine sahiptirler ancak prensip olarak
hemen hiç bir değişiklik yoktur.
Resim 9.11: Yükleyeceğiniz joysticki listeden seçebilirsiniz
1. Denetim Masası’ndaki OYUN DENETLEYİCİLERİ simgesine çift

tıklayın. Ardından ekrana gelen penceredeki listeden kalibrasyonunu yapmak
istediğiniz denetleyiciyi seçin ve ÖZELLİKLER düğmesine tıklayın.
2. Şimdi ekrana gelen penceredeki AYARLAR kartını etkinleştirin ve

ekrana gelen açıklamaları takip edin. Joystickin kalibrasyonu sona erdikten sonra
SON düğmesine tıklayın. Artık joystickin yeni ayarlarını kullanabilirsiniz.
Joystickin DOS altında konfigürasyonu

DOS altında joystickin kullanılması ile her oyunun kendisi sorumludur. Bu
nedenle her DOS programı kendi konfigürasyon rutinlerine sahiptir.
1. Eğer uzay geminizin sizin yönlendirdiğiniz gibi hareket etmediğinden

şüpheleniyorsanız oynadığınız oyunun joystick kalibrasyon fonksiyonunu, tabii ki
253
oyunun uygun işlevlere sahip olması gereklidir, çalıştırmalısınız. Bu işlevlere

nasıl ulaşabileceğinizi program açıklamalarından öğrenebilirsiniz.
2. Ayarlama rutinlerini çalıştırdığınız zaman joysticki ekranın farklı

köşelerine hareket ettirmeniz ve daha sonra farklı ateş tuşlarına basmanız
istenecektir.
3. Son olarak joysticki serbest bıraktıktan sonra ateş tuşuna bir kez daha
basmanız istenir.
Yukarıda bahsedilen işlemler programlar arasında farklılık gösterebilir.

Ancak yapılan iş prensipte aynıdır. Program, ayarlama sırasında elde edilen
değerleri kaydeder ve daha sonra joysticki ana programda yönlendirmek için
bunları kullanır.
9.3.5 Joystick kalibrasyona rağmen doğru çalışmıyor

Eğer oyunda yönlendirdiğiniz karakter hala istediğiniz gibi hareket
etmiyorsa joystickin, çubuğun temelini oluşturan ancak daha sonra kontrolü çok
zor olan hareketli aksamları kirlenmiş veya oksitlenmiş olabilir. Bu durumda yeni
bir joystick edinmek zorunda kalabilirsiniz.
Eğer bir multifonksiyon kartın veya ses kartının Gameport’unu

kullanıyorsanız Gameport, bilgisayarın hızına yetişemiyor olabilir. Bu durumda,
joystickin kontrol sıklığının ayarlanabildiği özel bir oyun kartı kullanmalısınız.
9.3.6 Joystick Windows 2000 altında yüklenemiyor

Bir joystickin Windows 2000 altında kurulması mümkün olmuyorsa
kurulum için gerekli kullanıcı haklarına sahip değilsinizdir. Windows 2000 altında
joystick ve benzeri bileşenleri yüklemek için Microsoft tarafından konulan bir
şarta göre yönetici haklarına sahip olunması gerekir. Bunun için söz konusu
kullanıcının yönetici haklarını edinmesini sağlayın veya kurulumu yönetici
haklarını kullanarak gerçekleştirin.
9.3.7 Direksiyon ve diğer cihazlar ile ilgili sorunlar

Direksiyonlar ve uçuş çubuklarında normal joysticklerden farklı olarak
birkaç ek fonksiyon bulunur ancak bunlar bazen hayatı daha yaşanabilir bir hale
getirebilirler.
Joystick için eksen dağılımı ile ilgili sorunlar yaşanabilir. Bir Gameport’un
kullanılabilir eksenleri X1, X2, Y2 ve Y2’dir ve bunlara dört tane de ateş tuşu
eklenir. Normal bir joystick X1 ve Y1 eksenleri ile 1 ve 2 numaralı ateş tuşlarına
sahiptir. Gameport geliştiricileri, boşta kalan X2 ve Y2 eksenleri ile 3 ve 4
254
numaralı ateş tuşlarını ise ikinci bir joystick için ayırmışlardır. Modern çok
fonksiyonlu joystickler ise boşta kalan söz konusu eksen ve tuşları ise özel işlevler
için kullanmaktadırlar. Windows’un kendisi bu türdeki çok sayıda oyun
denetleyicisini kendiliğinden tanımlayabilir. Eğer kullandığınız direksiyon veya
joystick de tanınırsa eksenler ve ateş tuşları otomatik olarak atanırlar. Ancak satın
aldığınız joystick listede ekrana gelmezse bu cihazı uygun değerleri kullanarak
tanıtmalısınız. Bunun için şimdi karşılaşabileceğiniz muhtemel joystick türlerine
değineceğiz.
Eğer joystickin üzerinde ek olarak bir hızlandırma çubuğu bulunuyorsa, bu

normalde Y2 eksenini kullanır. Bazı joystickler, özellikle uçuş simülasyonlarında
etrafı incelemek için kullanılan, Coolie Hat adında dört yönlü küçük bir çubuğa
sahiptirler. Bu özel parça da üreticiye bağlı olarak (örneğin Thrustmaster) Y2
eksenini kullanır. Ancak bu durumda hızlandırma çubuğu kullanılamaz.
Direksiyon setlerinde ise direksiyon X1 ekseni üzerinden kontrol edilir.

Gaz ve fren pedalları ise ya Y1 ekseni beraber ya da mümkün olduğu sürece bir
düğme yardımıyla ayrı eksenler (Y1 ve Y2) eksenleri üzerinden kullanırlar.
Yönetilen karakter oyun sırasında yan taraflara çekiyor

Bu sorun kullanılan kartın yükü hafifletilerek çözüme kavuşturulabilir.
Özel Multi I/O kartları ve ses kartları bunun için uygundurlar. Modern oyun
denetleyicileri dahilinde çok fazla elektronik aksam bulunduğundan dolayı bazı
kartlar bunlar için yeterli performans rezervlerini sunamazlar. Bu sorunu özel
oyun kartları kullanarak çözebilirsiniz. Yeni bir oyun kartı satın alırken
donanımın iki tane joystick desteklemesine ve sistem hızı ile ilgili ayarlarının
yapılabiliyor olmasına dikkat etmelisiniz.
Direksiyon ve gaz pedalı çalışıyor ama fren çalışmıyor

Bazı direksiyon setlerindeki, örneğin Thrustmaster’ın modelleri, pedal
platformlarında bir kullanım düğmesi bulunur. Eğer bu düğmeyi SEPARATE
pozisyonuna getirirseniz oyunu da gaz ve fren pedallarını farklı eksenlerde
kullanacak şekilde ayarlamalısınız. Eğer oyunun joystick konfigürasyonunun
uygun şekilde yapılması mümkün değilse cihaz üzerindeki düğmeyi COMBINED
konumuna getirmelisiniz. Bunun sonucunda her iki pedalı da tek bir eksen
üzerinden kullanabilirsiniz.
Saitek direksiyon tanınmıyor

Eğer Windows standart klasör isimleri kullanılarak yüklenmediyse söz
konusu sorunla karşılaşabilirsiniz. Saitek sürücüsü, eğer klasör ismi değişik olursa
ihtiyaç duyduğu dosyaları bulamaz. Sorunu çözmek için Kayıt Düzenleyicisi’ni
çalıştırın ve “InProcServer32” kaydında bulunan “saiffcpl” öğesini aratın. Söz
konusu “saiffcpl” öğesini bulduktan sonra değerini değiştirmek için üzerine iki
kere tıklayın ve Windows’un kendi kurulumunuza ait kök dizinin adresini
girin.Aynı işlemi “gchand.dll” dosyasının konumunu belirtmek için de yapın.
255
Daha sonra Kayıt Düzenleyicisi’ni kapatın ve yaptığınız değişikliklerin

etkinleşmesi için Windows’u yeniden başlatın. Joystickiniz artık sorunsuz bir
şekilde çalışacaktır.
Resim 9.12: Pedal platformundaki eksen kullanım düğmesi
9.3.8 Dijital joystickler

Yeni jenerasyon joystick veya Gamepad’lerden (örneğin Microsoft
Sidewinder 3D-Pro) klasik analog türler ile aynı şekilde bahsedilemez. Bu
joystickler direkt olarak Windows’un DirectX modülünden haberleşirler. Uygun
sürücüsü yüklü olduğu sürece söz konusu joysticklerin sahip oldukları tüm
fonksiyonları sorunsuz bir şekilde kullanabilirsiniz.
Sidewinder joystick yaşam belirtisi göstermiyor

Microsoft Sidewinder Force Feedback II modeli VIA Apollo chipsetini
kullanan anakartlar ile sorunlar yaşayabiliyor. Bu sorunu çözmek için
Microsoft’un www.microsoft.com/sidewinder/swupdate/ff2/ff2download adresinde
yayınladığı bir yamayı kullanabilirsiniz. Yamam yüklendikten sonra her iki
donanım birbirleri ile uyum içerisinde çalışmaya başlayacaklardır.
Sidewinder joystick Denetim Masası’nda sadece normal oyun

denetleyicileri özelliklerini gösteriyor
Sidewinder joysticklerin Denetim Masası üzerinden konfigürasyonu
sırasında cihazın gelişmiş ayarları ekrana gelmiyor, bunun yerine sadece standart
oyun denetleyicilerinin özellikleri gösteriliyor. Bu durum Sidewinder yazılımının
eski versiyonları kullanıldığında ortaya çıkar. Söz konusu yazılımın en güncel
sürümünü yüklemek için www.microsoft.com/sidewinder adresini ziyaret etmelisiniz.
256
Diamond Monster Sound ile ilgili sorun

Bazı dijital oyun denetleyicileri Monster Sound ile çalışmıyorlar. Bu
durumda oyun denetleyicinizi analog bir cihaz olarak tanıtmayı deneyin.
Kartın üzerindeki Gameport, MS-DOS modunda çalışan DOS oyunlarında

kullanılamıyor. Bunun için farklı bir Gameport kullanmayı denemelisiniz.
MS-DOS penceresinde çalıştırılan DOS oyunlarında da sorunlar ortaya

çıkabiliyor.
Direct Input üzerinden çalışan bazı dijital oyun denetleyicileri Direct

Sound oyunları kullanılırken sorunlara neden olabiliyorlar. Bu durumda cihaz
üreticisinin web sayfasına göz atarak uygun bir yama olup olmadığını kontrol
etmelisiniz.
MS-DOS altında tüm fonksiyonları kullanamıyorum

Dijital joystickler MS-DOS modunda analog oyun denetleyiciler gibi
davranırlar. Bu, dijital joystickin sunduğu ek fonksiyonların MS-DOS modunda
kullanılamayacakları anlamına geliyor.
Eğer Microsoft Sidewinder 3D üzerindeki Coolie Hat veya hızlandırma

çubuğu çalışmıyorsa joystick üzerindeki düğme ayarlarını kontrol
etmelisiniz.Joystick, düğme konumuna göre CH Flightstick Pro veya
Thrustmaster uyumlu olarak algılanacaktır.
Logitech Wingman Force USB kurulumdan sonra tanınmıyor

Sürücünün kurulumu sırasındaki önemli bir adım kullanım kitapçığında es
geçilmiştir. Sürücü kurulduktan sonra Yeni Donanım Ekle sihirbazı kullanılarak
bir Gameport yüklenmesi gereklidir. Joystick, daha sonra bilgisayar yeniden
başlatıldığında OYUN DENETLEYİCİLERİ listesinde ekrana gelecektir.
USB portu sadece Windows 95 OSR 2 ve Windows 98’den itibaren

kullanılabileceği için Windows 95 altında kullanılacak joystickin mutlaka seri
bağlantı noktasına takılması gereklidir.
9.3.9 Force Feedback

Oyun fanatikler Force Feedback teknolojisi sayesinde oyundaki
hareketlerinin tepkilerini fiziksel olarak hissedebiliyorlar. Bu, joysticklerin
içerisinde bulunan bir motor sayesinde mümkün oluyor. Bu sayede araba
yarışlarında yollardaki bozuklukları, uçuş simülasyonlarında ise rakibinizin
isabetli atışları hissedilebiliyor veya atış oyunlarında kullanılan silahın geri
tepmesi hissi ise aynen yaşanabiliyor. Ancak Force Feedback zevkini ancak 5.0
versiyonundan itibaren hissedebilirsiniz. Microsoft ilk Force Feedbak API’sini bu
257
versiyonla sundu. Bu bölümde sadece Force Feedback konusuna değinilecek.

Joystick ile ilgili genel, örneğin kalibrasyon sorunları için bir önceki bölüme geri
dönmelisiniz.
Force Feedback efektleri kullanılmıyor

Force Feedback cihazları, sahip oldukları entegre motorun çalışmasını
sağlamak için harici bir güç kaynağı ile donatılmışlardır. Eğer bu güç kaynağı
prize takılmadıysa veya elektrik yoksa tabii ki efekt de olmayacaktır.
Oyundaki Force Feedback yani tam Türkçesi ile güç geri tepkisi seçeneği
etkinleştirilmemiştir.
Gameport üzerinden kullanılan Force Feedback cihazları PC ile haberleşmek
için Gameport’un MIDI kısmını kullanırlar. Bu nedenle ses kartı üzerindeki
MIDI fonksiyonlarının etkinleştirildiğinden emin olmalısınız.
Kullanmasam bile Force Feedback efektleri çalışıyor

Joystickin kontrolsüz hareket etmesini engellemek için çubuk bir ışık
kontrolü ile donatılmıştır. Eğer bir elinizle çubuğu tutarsanız söz konusu ışık
bağlantısı kesilecektir. Böylece joystick kullanıldığına dair bir mesaj geri
döndürecek ve bu mesaj sonucunda efektler etkinleştirilecektir. Eğer bu ışık
kontrolü kirlendiyse joystick kullandığını düşünerek Force Feedback efektlerini
serbest bırakabilir. Bu durumda ışık kontrolü üzerinde biriken pisliği dikkatli bir
şekilde temizleyin. Söz konusu ışık kontrolü Sidewinder Force Feedback Pro
modelinde çubuğun ön yüzünde aşağıdaki ve yukarıda bulunuyor.
Efektlerin test edilmesi ve konfigürasyonu

Söz konusu test rutinleri kullanılan cihaza göre değişiklikler gösterebilir.
Burada örnek olarak Microsoft’un Sidewinder Force Feedback Pro modeline
değineceğiz.
1. Bunun için ilk olarak Denetim Masası’ndaki EĞLENCE ÇUBUĞU

veya OYUN SEÇENEKLERİ simgesine çift tıklamalısınız.
2. Ekrana gelen penceredeki GENEL kartından Force Feedback cihazı

seçin ve hemen altındaki ÖZELLİKLER düğmesine tıklayın.
3. Buradaki TEST kartından joystickin kalibrasyonunu yapabilir ve her bir

tuşun fonksiyonlarını kontrol edebilirsiniz. Bununla ilgili işlemlere daha önceki
bölümde zaten değinmiştik. Burada sadece Force Feedback fonksiyonları ile
ilgileneceğiz.
4. Şimdi Force Feedbak kartını etkinleştirin. Joystickinizin Force Feedback

özelliği ile ilgili ayarlarını buradan kontrol edebilirsiniz.
258
5. Güç geri tepkimesinin kuvvet derecesi ve joystickin orta noktaya geri

dönmesi için gerekli olan güç etkisi aynı pencere üzerindeki AYARLAR kartı
üzerinden belirlenebilir.
9.4 Tarayıcı pratiği

Son kullanıcıya yönelik tarayıcıların fiyatları son zamanlarda, bu cihazları
bilgisayarların standart donanımları arasına girmesini sağlayacak kadar ciddi
düşüş gösterdi. Bu bölümde, tarayıcı ile çalışırken karşılaşabileceğiniz sorunlara
ve çözümlerine değineceğiz.
Tarama işlemini hızlandırmak

Bir çok tarayıcı, özellikle düşük fiyatlı cihazlar el frenleri çekili durumda
çalışırlar. Üreticiler, fotokopi makinesi veya tarayıcılar gibi çoğaltma cihazları
için Avrupa’nın bazı ülkelerinde belirli bir hızdan sonra ekstra vergi ödemek
zorunda bırakılıyorlar. Ancak bir çok firma bu ek maliyetten kaçınmak için
cihazların çalışma hızını sürücülerini kullanarak yazılımsal olarak düşük
tutuyorlar. Bu engeli kaldırmak için cihazların özellikle İngilizce sürücülerini
kullanabilirsiniz. Ancak bazı üreticiler söz konusu freni cihazın Firmware’ine
entegre ettikleri için yeni bir sürücü yüklemek de çözüm teşkil etmeyebilir.
Eğer bir Mustek tarayıcıya sahipseniz İngilizce sürücüsünü yüklemek

zorunda değilsiniz. Freni kaldırmak için WIN.INI dosyasındaki
“SLOWSPEEDVER=YES” kaydının değerini “NO” olarak değiştirmeniz yeterli
olacaktır. Ancak kullanılan modele bağlı olarak bu kayıt farklılık gösterebilir. Bu
durumda MTWM.INI dosyasında bulunan “ScanSetting=SLWSPD” kaydını
silmelisiniz. Bunun sonucunda Mustek tarayıcı turbo modda çalışmaya
başlayacaktır.
9.4.1 tarayıcı tanınmıyor

Tarayıcı harici bir güç kaynağından mı besleniyor veya cihaz açık mı? Güç
kaynağının prize takılı olup olmadığını kontrol edin.
Tarayıcı sürücüsü hiç yüklenmemiştir veya arızalanmıştır. Cihaz sürücüsünü
yeniden yükleyin.
Tarayıcı sürücüsünün ayarlarını kontrol edin. Muhtemelen yanlış parametreler
ayarlanmıştır.
Windows 2000 ve Agfa tarayıcı

Agfa tarayıcıların Windows 2000 altında sorunsuz bir şekilde çalışmalarını
sağlamak için belirli bazı işlemleri mutlaka yerine getirmelisiniz.
İlk olarak Agfa yazılımını yükleyin. Tarayıcıyı, ancak bilgisayarı yeniden

başlattıktan sonra bağlayın.
259
Tarayıcıyı yazılımı yüklemeden önce bilgisayara bağlarsanız Windows

2000 tarafından otomatik olarak tanınır ve Kayıt Defteri’nde ilgili değişiklikler
yapılır. Ancak bu durumda tarayıcı yazılımı ile beraber çalışılmasını sekteye
uğratır. Bu durumda bir USB tarayıcıya ait söz konusu kayıt bilgilerini silmek için
aşağıdaki işlemleri yerine getirmelisiniz.
1. BAŞLAT/ÇALIŞTIR komutu ile ekrana gelen penceredeki AÇ

kutusuna “Regedt32” yazdıktan sonra TAMAM düğmesine tıklayın.
2. Şimdi ekrana gelen Kayıt Düzenleyicisi penceresindeki “HKEY-

LOCAL_MACHINE\SYSTEM\CurrentControlSet\Enum\USB” anahtarını etkinleştirin.
Burada bulunan “vid_06bd&...” kaydını etkinleştirin. Bu kayıt
“CurrentControlSet001” veya “002” anahtarlarının altında bulunabilir.
3. GÜVENLİK/İZİNLER komutunu çalıştırın. Ekrana gelen penceredeki

listeden “Everyone” öğesini seçin ve İzinler listesindeki Tam Denetim seçeneğini
işaretleyin.
4. Artık buradaki alt anahtarı silebilirsiniz.
5. Şimdi tarayıcı yazılımını sistemden kaldırın. Bilgisayarı yeniden

başlatın ve ardından tarayıcı yazılımını yeniden yükleyin.
6. Son olarak bilgisayarı bir kez daha kapatın ve tarayıcıyı bilgisayarınıza

bağlayın. Windows bir sonraki açılışta tarayıcıyı doğru tanıyacak ve kullanıma
hazır hale getirecektir.
Paralel veya SCSI bağlantı noktasını kullanan tarayıcılar için de aşağıdaki

işlemleri yerine getirmelisiniz:
1. USB tarayıcılarda olduğu gibi Kayıt Düzenleyicisi’ni çalıştırın.
2. Şimdi “HKEY-LOCAL_MACHINE\SYSTEM\CurrentControlSet\Enum\SCSI”
anahtarını etkinleştirin. Buradaki kaydın ismi ise
“Scanner&Ven_AGFA&Prod_” şeklinde olacaktır. Bu kayıt, USB
tarayıcılarda olduğu “CurrentControlSet001” veya “002” anahtarlarının
altında olabilir.
3. Bundan sonra yapılması gereken işlemler USB tarayıcılar ile aynıdır.
Paralel tarayıcı tanınmıyor

Her zaman tarayıcı ile beraber sunulan bağlantı kablosunu kullanın. Bir çok
eski yazıcı kablosunda ihtiyaç duyulmayan sinyallerin kutupları
bağlanmamıştır.
Tarayıcının doğru paralel bağlantı noktasına, örneğin LPT1 yerine LPT2
portuna bağlanıp bağlanmadığını kontrol edin.
260
Yazıcı ve tarayıcı sürücüleri birbirleri ile anlaşamıyorlar. Eğer her iki cihaz da
aynı bağlantı noktasını kullanıyorsa sorunlar ile karşılaşılabilir. Eğer
mümkünse cihazları farklı bağlantı noktalarında kullanın. Sadece bir bağlantı
noktasına sahipseniz ilk olarak yazıcıyı çıkartın, ardından yazıcının
sürücüsünü devre dışı bırakın ve son olarak tarayıcıyı tekrar kullanmayı
deneyin.
Bazı tarayıcı sürücüleri, örneğin tarayıcının kapağı açıldığı zaman tarayıcı
yazılımı otomatik olarak çalıştırabilmek için kendilerini otomatik başlangıç
klasörlerine eklerler. Bu küçük programlar aynı bağlantı noktasında kullanılan
yazıcı ile genellikle çalışamazlar. Bu tür bir durumda otomatik başlangıç
grubundaki tarayıcı programını devre dışı bırakmalısınız.
Paralel bağlantı noktası ile ilgili ayarları bilgisayarın BIOS’undan değiştirin.
Buradaki CHIPSET FEATURES menüsünde bulunan PARALLEL PORT
MODE seçeneğinin değerini EPP veya ECP olarak değiştirin. EPP modu
(Enhanced Parallel Port Mode) iki yönlü haberleşmeyi mümkün kılar ve veri
aktarım hızını yaklaşık olarak 1 Mbyte/s’ye yükseltir. Buna karşılık ECP
modunda (Enhanced Capabilities Port Mode) ek olarak bir DMA kanalı daha
kullanılır. Ancak bu sayede veri trafiği sırasında işlemciye binen yük
hafifletilmiş olur. Bir çok BIOS versiyonu EPP ve ECP modlarının bir arada
kullanılmasına izin verir. Bu sayede bir paralel porta bağlı bir tarayıcı ECP ve
yazıcı da EPP modunda kullanılabilir.
Kullanılan paralel bağlantı noktası iki yönlü haberleşmeye izin vermiyordur
ve bu nedenle tarayıcıdaki veriler değerlendirilememektedir. Bu durumda
başka bir bağlantı noktası kullanmayı denemelisiniz.
Tarayıcıyı bir bağlantı noktası çoğaltıcı yardımıyla bir veya birden fazla yazıcı
ile aynı porta bağladınız. Bunun sonucunda ortaya çıkan ekstra güç tüketimi
nedeniyle tarayıcı tanımlanamayabilir. Çoğaltıcı üzerindeki, hangi cihazın
kullanılacağını belirten düğmenin konumu yanlıştır.
SCSI tarayıcı tanınmıyor

Diğer SCSI cihazları için kullanılan bağlantı kurallarının tamamı SCSI
tarayıcılar için de geçerlidir.
Tarayıcının tüm bağlantılarını kontrol edin. Muhtemelen tarayıcı açılmamış da

olabilir.
Tarayıcının doğru sonlandırılıp sonlandırılmadığını kontrol edin. Eğer tarayıcı
tek harici cihaz ise mutlaka sonlandırılmalıdır.
Kullanılan SCSI ID’sini kontrol edin. İki tane SCSI cihaz aynı ID’ye sahip
olursa sistem ile bağlantı kuramazlar. SCSI tarayıcıların kullanacakları SCSI
ID’ler normalde cihazın arka tarafından belirlenirler.
Sorun, tarayıcının haricisi SCSI kablosundan da kaynaklanıyor olabilir. Bu
kablonun kalitesi, maliyeti nedeniyle genellikle düşük tutulur. Bu nedenle
özellikler Ultra SCSI cihazların bağlanmasında sorunlar yaşanabilir.
Tüm tarayıcılar Ultra SCSI modunu desteklemedikleri için bu özelliğin
denetleyici BIOS’undan devre dışı bırakılması gerekebilir. Ayrıca bir çok
SCSI adaptörünün veri aktarım değeri Fast veya Wide SCSI’ye düşürülür.
261
SCSI tarayıcıyı sonradan çalıştırmak

Tarayıcının, normalde bilgisayar çalıştırılmadan önce açılması gereklidir.
SCSI Controller, bilgisayarın açılması esnasında kendisine bağlı olan tüm
cihazları kontrol eder ve bunların bilgisayar bağlantısını gerçekleştirir. Tarayıcıyı
bilgisayar açıldıktan sonra çalıştıracak olursanız cihaz SCSI Controller tarafından
tanınamaz ve bunun sonucunda da sisteme bağlanamaz. Ancak bu sorunu
Windows 95/98 altında çözmek için bir şansınız var.
1. Denetim Masası’nı açın ve buradaki SİSTEM simgesine çift tıklayarak

SİSTEM ÖZELLİKLERİ penceresini açın.
2. Buradaki AYGIT YÖNETİCİSİ kartını etkinleştirin ve YENİLE

düğmesine tıklayın. Windows şimdi bilgisayara bağlı olan tüm sistem
bileşenlerini güncellemeye başlar.
Eğer tarayıcınız bu işlem sonucunda da tanınmazsa cihazı açtıktan sonra

bilgisayarı yeniden başlatmaktan başka şansınız yoktur.
Eğer tarayıcıya devamlı ihtiyaç duymuyorsanız ve bu nedenle cihazın

devamlı açık olmasını istemiyorsanız cihaz ile beraber sunulan SCSI kartını
kullanmalısınız. Bu kartlar normalde cihazın sonradan kapatılmasını mümkün
kılarlar.
Sürücü eklentileri
Eğer cihaz ile beraber sunulan SCSI Controller kartını kullanmıyorsanız,
bunun yerine tarayıcınızı başka bir üreticinin denetleyicisine (örneğin Adaptec)
bağladıysanız ilgili API sürücüsünün CONFIG.SYS dosyasından yüklenmesi
gerekebilir. Örneğin, bir Adaptec denetleyicisinde tarayıcı bağlantısı için
SJIIX.SYS dosyası kullanılır. Bunun için aşağıdaki kaydın CONFIG.SYS
dosyasına eklenmesi gereklidir:
device:=c:\adaptec\sjiix.sys
Yukarıda kayıtta kullanılan “\adaptec” dizininin yerine dosyanın sizin

sabitdiskiniz üzerinde bulunduğu konumun adresini girmelisiniz.
9.4.2 Kurulum sonrasındaki hata mesajları
Tarayıcı resim düzenleme programından seçilemiyor

Bu sorun Windows 98 altındaki Twain sürücüsünün bir DLL dosyası eksik
olduğu zaman ortaya çıkar. Söz konusu dosyayı sonradan yüklemek için Windows
98 kurulum CD’sini sürücüye yerleştirin. Daha sonra
BAŞLAT/PROGRAMLAR/MS-DOS KOMUT İSTEMİ komutunu kullanarak
biri DOS penceresi açın ve aşağıdaki komutu girin:
262
Extract /a /l c:\windows\system <CD-ROM SÜRÜCÜSÜ>:\win98\win98_30.cab

ctld32.dll
Eksik dosya yukarıdaki komut yardımıyla CAB arşivinden çıkartılır ve

“Windows\System” dizinine kopyalanır.
HP tarayıcıyı Windows 9x’e bağlamak

HP tarayıcılarında karşılaşılan sorun bu cihazların her zaman Tak&Çalıştır
olarak tanınamaması ve bunun sonucunda sürücü kurulumunda problemler ortaya
çıkmasından kaynaklanır. Bir HP tarayıcıyı sisteme bağlamak için aşağıdaki
işlemleri uygulayın:
1. Tarayıcı bilgisayara bağladıktan sonra sürücü disketinde bulunan

SETUP2.EXE isimli dosyayı kullanarak kurulum programını çalıştırın. Eğer daha
önceki kurulum işlemi yarıda kaldıysa ilk olarak tarayıcı ile ilgili tüm kayıtları
Aygıt Yöneticisi’nden devre dışı bırakın.
2. Bilgisayarın ve kullanılan SCSI Controller’ın konfigürasyonu hakkında

istenen tüm bilgileri girin.
3. Kurulum programı sona erdikten sonra bilgisayarı hemen yeniden

başlatmadan önce sürücü disketi üzerinde bulunan bazı dosyaları manuel olarak
kopyalamalısınız. Disket üzerindeki HPSJCLAS.DLL, HPSCNMGR.DLL,
HPSCNTST.DLL, HPSJ1695.DLL ve HPSJ32.DLL dosyalarını
“\Windows\system” klasörüne kopyalayın. SCANJET.INF dosyası
“\Windows\inf”, VHPSCAND.VXD dosyası “\Windows\system\iosub” ve son
olarak HPSNMGR.HLP dosyasının da “\Windows\help” klasörüne kopyalanması
gereklidir.
4. Artık bilgisayarı yeniden başlatabilirsiniz. Eğer tarayıcınız Yeni

Donanım Ekleme sihirbazı tarafından Tak&Çalıştır cihaz olarak tanınırsa
Deskscan programının ilk disketini sürücüye yerleştirin ve kurulum işlemini
başlatın.
5. Tarayıcının artık Aygıt Yöneticisi’nde ayrı bir cihaz olarak görünmesi

gereklidir. Eğer ilgili kayıt üzerine çift tıklarsanız bir iletişim penceresi ekrana
gelir. Bu pencere üzerindeki TEST kartını etkinleştirin. Tarayıcının çalışıp
çalışmadığını buradan test edebilirsiniz.
Umax tarayıcı kurulduktan sonraki hata mesajı

Umax 1220S tarayıcısı sisteme kurulduktan sonra VMM32.VXD
dosyasının arızalı olduğuna dair bir hata mesajı ekrana gelir. Bu sorun çalışma
frekansı 300 Mhz’den fazla olan Intel Pentium II işlemcileri ve Vitascan programı
bir arada kullanıldığı zaman ortaya çıkar. Sorunun nedeni kurulum sırasında
Windows klasörüne kopyalanan UMAXIS11.386 dosyasından kaynaklanmaktadır.
263
Bu hata mesajının çıkmasını engellemek için dosyanın güncel bir versiyonunu

kullanmalısınız. Bunun için www.umax.com adresini ziyaret edebilirsiniz.
Windows 95 98’e güncellendikten sonra tarayıcı çalışmıyor

Tüm Windows 95 sürücüleri Windows 98 altında çalışmazlar. Bu durumda
tarayıcı hiç çalışmaz ya da tüm sistem çöker. Sahip olduğunuz cihazın Windows
98 sürücüsünü üreticinin web sayfasından temin edebilirsiniz.
Umax Astra 2200 kurulum sonrasında hata mesajı veriyor

Tarayıcı, tarayıcı testi sırasında bulunamadığı için burada bir sürücü
problemi söz konusudur. Eğer VistaScan 3.51 kullanıyorsanız 3.52 sürümün
güncelleyin. Programın en güncel versiyonunu www.umax.com adresinden
bulabilirsiniz. Anakartınız VIA MVP3 chipsetine sahipse USB filtre sürücüsünün
de 1.07 versiyonuna güncellenmesi söz konusu sorunun çözümüne yardımcı
olabilir. Bu sürücüyü www.viatech.com adresinden temin edebilirsiniz.
Güncellemeler yüklendikten sonra tarayıcının sorunsuz bir şekilde çalışabilmesi
gereklidir. Ancak sorun Windows 98 SE altında devam ederse Microsoft
tarafından yayınlanan bir USB yaması yardımcı olabilir. Bu konu hakkında daha
ayrıntılı bilgi için USB ile ilgili bölüme bakabilirsiniz.
Umax tarayıcılar Adaptec SCSI Controller AHA 2490UW ile sorun

çıkartıyor
Umax tarayıcıların bazı modelleri SCSI standartlarını SCSI 2 protokolüne kadar
destekliyorlar. Buna karşılık AHA 2490UW ise SCSI 3 protokolünü destekler.
Buradaki sorunun nedeni tarayıcının SCSI adaptörünün gelişmiş komut grubu ile
çalışamamasından kaynaklanmaktadır. Her iki cihazın birbirleri ile sorunsuz bir
şekilde anlaşabilmeleri için SCSI adaptörünün SCSI 3 komut grubunu
kapatmalısınız. SCSI adaptörünün BIOS’una geçmek için sistem açılışında
[Ctrl]+[A] tuş kombinasyonunu uygulamalısınız.
9.4.3 Çalışma sırasında karşılaşılan sorunlar
Tarama başlarken bilgisayar kilitleniyor

SCSI tarayıcıları genellikle kendine özel bir SCSI kartı ile beraber sunulur.
Eğer bu kartı sisteminizde varolan başka bir SCSI kartına ek olarak kullanırsanız
tarayıcı sürücüsü sorun çıkartabilir. Bazı sürücüleri tarayıcının ilk SCSI
denetleyicisinde olmasını beklerler ve tarayıcı bu ilk denetleyici de tanımlanana
kadar beklerler. Eğer tarayıcı bu denetleyicide bulunamazsa tüm sistemi kilitlenir.
Bu sorunun çözümü ise kendisi kadar basittir. Tarayıcının SCSI kartını
bilgisayardan çıkartın ve cihazı diğer SCSI denetleyicisine bağlayın. Ancak bu
sırada ID ayarları, sonlandırma ve kablolama ile ilgili SCSI kurallarına dikkat
edin. Eski tarayıcı sürücüsünü kaldırın ve tarayıcı bağlantılarını değiştirdikten
sonra tekrar yükleyin.
264
Tarayıcı çok yavaş

Paralel bağlantı noktasının çalışma modunu ECP olarak değiştirin. Bu
işlemi nasıl yapabileceğinizi ZIP sürücüler ile ilgili bölümdeki “Paralel ZIP
Driver’lar için çözümler” başlığı altında bulabilirsiniz.
Bu sorunun muhtemel başka bir kaynağı ise kullanılan tarayıcı

sürücüsüdür. Sürücü, tarayıcının şablonları taramasını yavaşlatabilir. Eğer tarayıcı
Siyah/Beyaz çalışma modunda 200 dpi çözünürlüğünde dakikadan iki sayfadan
daha hızlı tarama yaparsa üretici firma bazı Avrupa ülkelerinde ekstra vergi
ödemekle yükümlüdür. Bazı üreticiler söz konusu vergiyi ödememek için
sürücüyü yavaşlatırlar. Tarayıcınızdan maksimum performans elde etmek için
cihazınızın İngilizce sürücülerini internetten yükleyebilirsiniz. Ancak bu
sürücülerin bir kısmı Windows’un İngilizce versiyonunun kullanılmasını şart
koşabilir.
Tarama işlemi yarıda kesiliyor
Eğer tarayıcınızı ECP modunda çalışan bir paralel bağlantı noktası
üzerinden kullanıyorsanız meydana çıkacak bir kaynak çakışması, örneğin ses
kartı ile, tarama işleminin yarıda kesilmesine neden olabilir. Tarayıcının kaynak
çakışması olup olmadığını Aygıt Yöneticisi’nden kontrol edin ve eğer varsa
düzeltin.
Tarayıcı çalışmaya hazır değil

Bu hata mesajı yanlış bir tarayıcı sürücüsünün kullanılması ile ortaya
çıkabilir. Tarayıcı ile beraber çoğunlukla içerisinde farklı tarayıcı modellerine ait
sürücülerin bulunduğu genel bir sürücü disketi sunulur. Eğer yanlış sürücüyü
kurduysanız tarayıcınızı kullanmak istediğinizde farklı sorunlar ile
karşılaşabilirsiniz. Tarayıcı ayarlarını kontrol ederek doğru sürücünün kullanılıp
kullanılmadığından emin olun.
Tarayıcı lambası devamlı yanıyor

Tarayıcı lambasının devamlı yanması hem enerji tasarrufuna yol açar hem
de lambanın ömrünün kısalmasına neden olur. Bazı tarayıcı sürücüleri bu nedenle
tarayıcı lambasının, belirli bir süre kullanılmadıktan sonra otomatik olarak
kapanmasını sağlarlar.
Eğer kullandığınız sürücü bu tür bir seçenek sunmuyorsa cihazınızı

devamlı kapalı tutmalı veya güç kaynağının fişini çekmelisiniz.
Tarayıcı lambası titriyor veya arızalı

Birinci sınıf cihazların lambaları rahatlıkla değiştirilebilir. Hatta bazı
modellerin lambalarını kullanıcılar tek başlarına değiştirebilirler. Eğer değiştirme
işleminin zor olduğunu düşünüyorsanız veya cihazınızın garantisi henüz
dolmadıysa yetkili teknik servise başvurmalısınız. Ancak lambayı değiştirmeye
karar vermeden önce maliyetini incelemeniz. Bazen yeni bir tarayıcı almak daha
265
ucuza mal olabilir. Konu hakkında daha ayrıntılı bilgi için teknik servise
danışmalı veya üreticinin web sayfasını incelemelisiniz.
Eğer tarayıcınız ucuz bir model ise lambasını değiştirmeyi hiç

düşünmeden yeni bir tarayıcı satın alabilirsiniz.
Önizleme fonksiyonu çalışmıyor

Önizleme fonksiyonu sırasında cihazın açık veya güç kaynağının bağlı olup
olmadığını kontrol edin.
Bilgisayar ile tarayıcı arasındaki haberleşmeyi sağlayan bağlantı kablosunun
sorunsuz bir şekilde takılı olup olmadığını kontrol edin.
Önizleme fonksiyonunu tarayıcı ile beraber çalıştırın.
Tarayıcı yazılımındaki önizleme fonksiyonu muhtemelen seçilemiyordur.
Tarayıcı düğmeleri çalışmıyor

Tarayıcılar son zamanlarda bir veya daha fazla özel fonksiyon tuşları ile
donatıldılar. Tarama işleminin gerçekleştirileceği belirli bir uygulama bu tuşlar
kullanılarak başlatılabiliyor. Eğer bu tuşlar çalışmazsa aşağıdaki noktaları kontrol
edin:
Bazı tarayıcılarda, tarama tuşlarını kontrol eden özel, küçük programlar

Windows’un açılması ile beraber yüklenirler. Eğer bu program çalışmıyorsa
cihaz üzerindeki tuşlar da kullanılamazlar. Paralel bağlantı noktasını kullanan
tarayıcılarda ise aynı bağlantı noktasını kullanan yazıcıya ait bir program da
bu sorunun ortaya çıkmasına neden olabilir.
Tuşların konfigürasyonları uygun şekilde yapılmamıştır. Bunların
konfigürasyonunu değiştirmek için tarayıcının kendi özel programını çalıştırın.
Cihazının üzerindeki tuşları desteklemeyen, muhtemelen başka bir modele ait
bir sürücü kullanıyorsunuzdur.
SCSI tarayıcı SCSI veriyolunun çalışmasını aksatıyor

Bazı SCSI tarayıcılar, SCSI veriyolunu tarama işlemi süresince
engellemek gibi kötü bir alışkanlığa sahiptirler. Eğer SCSI veriyolunu kullanan
(tarama sonucunun üzerine yazılacağı sabitdisk gibi) başka cihazlar varsa çeşitli
sorunlar ortaya çıkabilir. Bu durumda tarayıcıyı ayrı bir denetleyici üzerinden
kullanmayı deneyebilirsiniz. Bunun için normalde tarayıcı ile beraber sunulan
ucuz adaptörü kullanabilirsiniz.
9.4.4. Mükemmel tarama
Sadece maksimum çözünürlüğü kullanmak

Tarayıcı reklamlarında 9600 dpi çözünürlüğe sahip cihazların uygun
fiyatlarla satıldığını görebilirsiniz. Ancak göz boyamak için kullanılan bu
değerlere kanmamalısınız. Bu tarayıcının gerçek çözünürlüğü 300 veya 600
dpi’dır. Reklamda bahsedilen yüksek çözünürlük ise ancak tarayıcı yazılımının
266
enterpolasyonu ile elde edilebilir. Bu hesaplamalar sadece zamana bağlıdır ve

resim dosyasının boyutlarını da gereksiz derecede arttırır. Zaten gerçek optik
çözünürlük yerine gerçekten yüksek bir çözünürlüğün kullanılmasına her zaman
ihtiyaç duyulmaz.
Hare etkisini minimuma düşürmek

Eğer bir dergi sayfasındaki resmi taramak isterseniz hare etkisi rahatsız
edici çizgileri ön plana çıkartacaktır. Yazdırılan tüm resimler tramlanmıştır ve bir
cihaz da taradığı resmi tramlarına ayıracaktır. Ancak bu her iki tram maalesef
hiçbir zaman üst üste bindirilemez. Ancak bu etkiyi önlemek için farklı yollara
başvurabilirsiniz. Bunun için tarayıcı yazılımı veya resim düzenleme
programındaki tram önleme filtresini kullanılabilir veya şablonu iki katı
çözünürlükte taradıktan sonra yine bir resim düzenleme programı yardımıyla
çözünürlüğünü yarı yarıya düşürerek eski değerine geri döndürebilirsiniz.
Kaliteli resim için ipuçları

Her zaman cihazın optik çözünürlüğünü kullanarak tarayın veya tam sayı
değerlerini kullanın. Eğer küsuratlı değerlerin kullanılması gerekirse bu görevi
iyi bir resim düzenleme programına verin. Bu, tarayıcı yazılımın
fonksiyonlarını aşabilir.
Büyük veya küçültülmüş şablonları daha düşük çözünürlük değerlerini
kullanarak tarayın.
Küçük, ayrıntılı şablonlar mümkün olduğu yüksek çözünürlükte taranmalıdır.
Çizgili resimleri, resim içeriği keskin veya yüksek kontrastlı geçişlerde
bozulabileceği için asla JPEG biçiminde saklamayın. Bu tür resimleri
genellikle sıkıştırma seçeneğini kullanarak TIFF biçiminde kaydedin.
Kara veya tükenmez kalem resimlerini çizim şablonu olarak değil de gri
dereceli resim olarak kaydedin.
Kareli veya çizgili bir şablonun taranması esnasında fonun rahatsız edici
olmaması için RGB renk değerlerini kullanarak tarayın. Ardından sadece mavi
kanalını değerlendirin.
İnce şablonların taranması sırasında arka yüzeyindeki baskının taranan yüzeye
yansımaması için şablonun arkasını siyah bir karton ile desteleyin.
Medya Çözünürlük
Günlük Gazete 50 dpi
Dergi 150 dpi
CD kapağı 150 dpi
Kuşe kağıda 300 dpi
Tablo 9.2: Baskı ortamlarının çözünürlükleri
Çizgili taramalardaki hatalar

Eğer çizgi şablonu modunda siyah beyaz bir şablon tarasanız siyah ve
beyaz renkler arasındaki geçişlerde piksel hataları olabilir. Bunlar, her bir resim
noktasının siyah mı yoksa beyaz mı olduğuna tarayıcı yazılımının karar vermesi
267
gerektiği için ortaya çıkar. Bunlar kabarma değeri olarak adlandırılırlar ve her
tarama programından ayarlanabilirler. Bununla beraber ileri dereceli ayarlar ile
metinler ve çizgiler kalınlaştırılabilir ve küçük beyaz alanlar siyah renk altında
kalırlar.
Bu etkinin ortaya çıkmasını, şablonu ilk olarak gri renk modunda tarayarak
ve söz konusu kabarma değerini daha sonra resim düzenleme programından
belirleyerek engelleyebilirsiniz.
Dia ve negatifleri taramak

En önemli hazırlık şablonların temizlenmesidir. Tozları temizlerken statik
bir yükleme olmasını engellemek için doğal kıllardan yapılmış bir fırça
kullanabilirsiniz. Su damlacıklarını ise fotoğraf mağazalarından temin
edebileceğiniz özel maddeler ile temizleyebilirsiniz. Film şeridi, çözelti içerisinde
banyo edildikten sonra kurumak üzere asılır. Bu sırada oluşan lekeleri de bir
pamuklu çubuk yardımıyla temizleyebilirsiniz.
Film şeridi direkt olarak tarayıcının cam yüzeyine yerleştirildiği zaman

Newton halkaları meydana gelebilir. Bunun sonucunda resim üzerinde halkalar ve
rengarenk çizgiler ortaya çıkar. Bu nedenle film şeridinin cam yüzey ile direkt
temasını engellemek için paspartu olarak adlandırılan özel tabakalar
kullanabilirsiniz.
9.5 Seri/paralel bağlantı noktası çalışmıyor

Bilgisayarınıza takılı bir çevre birimi düzenli bir şekilde çalışmıyorsa ve
başka bir sorun kaynağı bulunamıyorsa muhtemelen bağlantı noktası arızalıdır.
Ancak bağlantı noktasının arızalanması çok sık karşılaşılan bir durum değildir.
Eğer herhangi bir kaynak çakışması mevcut değilse ve söz konusu cihazı
henüz başka bir bağlantı noktasında denemediyseniz ilk olarak bu kontrolü
gerçekleştirmelisiniz. Ancak bu kontrol esnasında, cihaz ile ilgili yazılımların da
diğer bağlantı noktasına uygun şekilde ayarlanmaları gereklidir.
Örneğin, modeminiz COM1 portuna bağlıysa ve bu bağlantı noktasının

arızalı olduğunu düşünüyorsanız ilk olarak modemi başka bir seri bağlantı
noktasına bağlamalısınız.
1. Aygıt Yöneticisi’ni açmak için BAŞLAT/AYARLAR/DENETİM

MASASI komutunu çalıştırın ve ekrana gelen penceredeki SİSTEM simgesine
çift tıklayın. Takip eden penceredeki modem simgesine çift tıklayın.
2. Şimdi ekrana gelen modemin özellikler penceresine ulaşmak için

üzerine çift tıklayın.
268
3. MODEM’in kullandığı bağlantı noktasını buradan öğrenebilirsiniz.

Modemi test etmek için kullanacağınız yeni bağlantı noktasını da daha sonra
buradan seçmelisiniz.
4. Söz konusu cihazın çalışıp çalışmadığını, yerini de değiştirdikten sonra

bir kez daha kontrol edin. Eğer modem çalışırsa daha önce kullanılan bağlantı
noktası gerçekten arızalı demektir ve değiştirilmesi gereklidir. Ancak donanım
arızasının bir virüs tarafından simüle edilmediğinden emin olmak için sisteminizi
güncel bir virüs tarama programıyla incelemelisiniz.
Resim 9.13: Konfigürasyonunu yeniden yapacağınız cihazı Aygıt Yöneticisi’nden seçin.

269
Resim 9.14: Modemin kullandığı bağlantı noktasını buradan öğrenebilirsiniz.
9.5.1 Seri bağlantı noktasının test edilmesi

Seri bağlantı noktasını kullanan bir cihaz çalışmıyorsa ve bağlantı
noktasının arızalı olduğun şüpheleniliyorsa söz konusu cihazı ilk olarak başka bir
bağlantı noktasında test etmelisiniz. Her bilgisayar en azından iki tane seri
bağlantı noktasına sahip olduğu için diğer bağlantı noktasını söz konusu kontrol
işlemi için rahatlıkla kullanabilirsiniz.
Ancak kontrol işlemi için cihazın sadece bağlantı noktasının değiştirilmesi

genellikle tek başına yeterli olmaz. Aygıt Yöneticisi’ndeki kaynak ayarlarının da
uygun şekilde değiştirilmesi gerekebilir. Eğer diğer bağlantı noktasında da başka
bir cihaz kullanılıyorsa Aygıt Yöneticisi’nin kaynak çakışmasına neden olmaması
için diğer cihazın da devre dışı bırakılması gereklidir.
Belirli bir cihazı başka bir bağlantı noktasında kontrol etmek, kullanılan
aygıtın türüne bağlı olarak el becerisi isteyebilir. Ancak bir seri bağlantı noktasını,
cihazları takıp sökmeye gerek kalmadan da test etmek için birkaç yöntem daha
vardır.
9.5.2 Hata tespit yazılımı ve kontrol fişi kullanmak

Bağlantı noktaları için test fonksiyonları da sunan hata tespit programları
yapılan incelemenin daha güvenli olması için ilgili bağlantı noktasına takılması
270
gereken bir kontrol fişine ihtiyaç duyarlar. Her bir kontrol fişinin yapısı,
kullanıcıların kendi kontrol ekipmanlarını yapabilmeleri için kullanılan programın
dokümantasyonu dahilinde açıklanır. Kitabın sonunda bulunan A.5 numaralı ekte
bu tür bir kontrol fişinin yapısını bulabilirsiniz.
1. Söz konusu hata tespit programını çalıştırın.
2. Kontrol fişini test edilecek bağlantı noktasına takın.
3. Programın test rutinini çalıştırın.
Eğer program bir arıza tespit ederse bağlantı noktası tamamen

kullanılamaz haldedir ve mutlaka değiştirilmesi gereklidir. Ancak bu sonuçtan
emin olabilmek için kontrol fişi kesinlikle çalışır durumda olmalıdır.
9.5.3 Fare sürücüsü testi

Seri bağlantı noktası için uygulanabilecek en basit test sadece seri bağlantı
noktasını kullanan çalışır durumdaki bir fareyi bilgisayara bağlamaktır. Eğer daha
önceden AUTOEXEC.BAT dosyasında bir sürücü yükleniyorsa ilk olarak bunun
devre dışı bırakılması gereklidir.
1. Sistem dosyalarında değişiklik yapmak için Windows’un sistem

editörünü (BAŞLAT/ÇALIŞTIR penceresini kullanarak SYSEDIT dosyasını
çalıştırın) açın ve ekrana gelen metin penceresindeki AUTOEXEC.BAT dosyasını
etkinleştirin.
2. Fare sürücüsünün yüklendiği satırı, önüne “REM” ifadesini ekledikten

sonra bir boşluk bırakarak devre dışı bırakın.
3. İçerisinde değişiklik yaptığınız AUTOEXEC.BAT dosyasını kaydedin ve

bilgisayarı kapattıktan sonra MS-DOS modunda çalıştırın.
4. Fare sürücüsünün bulunduğu dizini etkinleştirin ve fareyi test edilecek

bağlantı noktasına bağlayın.
5. Şimdi fare sürücüsünü çalıştırmak için komut satırına “mouse” yazın ve

[Enter] tuşuna basın. Buradaki “mouse” komutu yerine kullandığınız fare
sürücüsünün çalıştırılabilir dosya ismini girmelisiniz.
6. Fare sürücüleri normalde cihazı kendiliğinden sistemdeki seri bağlantı

noktalarında arayacak şekilde programlanmışlardır. Eğer fare bulunursa sürücüsü
yüklenir ancak bulunamazsa bir hata mesajı ekrana gelecektir. Bu durumda söz
konusu bağlantı noktası tamamen arızalıdır.
271
Ancak COM3 ve COM4 bağlantı noktaları söz konusu ise bu test tam
olarak çalışmayabilir. Çünkü bir çok fare sürücüsü sadece COM1 ve COM2
portlarını kontrol eder. Diğer portların da kontrol edilebilmesi için bunların sürücü
yüklenirken belirtilmeleri gereklidir. Diğer portların da aranması için gerekli olan
bildirimi nasıl yapacağınızı ise farenin dokümantasyonu arasında bulabilirsiniz.
9.5.4 Seri bağlantı noktasının değiştirilmesi

Arızalı bir bağlantı noktasının değiştirilmesi günümüzde pek kolay
değildir. Çok az kullanıcı üzerinde sadece tek bir seri bağlantı noktasının
bulunduğu bir bağlantı noktası kartlarına sahiptir. Seri bağlantı noktaları modern
anakartlara entegre olarak bulunurlar veya üzerinde seri ve paralel bağlantı
noktalarının da bulunduğu sabitdisk denetleyicileri kullanılır. Üzerinde bir çok
seri ve paralel bağlantı noktasının bulunduğu Multi I/O bağlantı noktası kartları
ise başka bir alternatif sunarlar. Kullanıcılar bu durumda kontrolü kaybedebilirler.
Ancak buna karşılık sadece tek bir seri bağlantı noktasının bulunduğu bir kartın
değiştirilmesi çok daha kolay olacaktır.
Arızalı bağlantı noktasını devre dışı bırakmak

Seri bağlantı noktası genellikle başka bağlantı noktalarının da bulunduğu
bir kart üzerinde veya anakarta entegre olarak bulunurlar. Bu durumda yeni kart
takılmadan önce ilgili bağlantı noktasının devre dışı bırakılması gereklidir. Diğer
bağlantı noktaları ise kullanılmaya devam edilebilir.
Bağlantı noktası ek kart üzerinde

1. İlk olarak kartı çıkartın.
2. Söz konusu bağlantı noktasını artık bir jumper yardımıyla devre dışı
bırakabilirsiniz. Bunun için kartın kullanım kitapçığında veya kendi üzerinde daha
ayrıntılı bilgi bulabilirsiniz.
3. Kartı yuvasına yerine geri takın.
Bağlantı noktası anakarta entegre edilmiş

1. Anakartının kullanım kitapçığını elinize alın.
2. Söz konusu bağlantı noktasının devre dışı bırakılması için anakart

üzerinde bir jumper ayarının yapılıp yapılmaması gerektiğini kontrol edin. Eğer
gerekiyorsa jumper ayarını talimatlara uygun şekilde yapın.
3. Bağlantı noktasının bilgisayarın BIOS’unda devre dışı bırakılmasının

gerekip gerekmediğini kontrol edin.
4. Gerekiyorsa bilgisayarı çalıştırın, açılış sırasında BIOS Setup ekranına

geçin, söz konusu bağlantı noktasını devre dışı bırakın ve yeni ayarları kaydedin.
272
Yeni bağlantı noktasının konfigürasyonu

Eğer eskisi ile değiştirmek için tamamen yeni bir Multi I/O bağlantı
noktası kartı satın aldıysanız, bu kartların konfigürasyonu normalde üretici
tarafından doğru yapıldığı için yeni kartın ayarlarını değiştirmenize muhtemelen
gerek kalmayacaktır. Ancak buna güvenmeyin ve her ihtimale karşı ayarları
kontrol edin.
Eğer bu kart üzerinde bir de Gameport bulunuyorsa ve eğer başka bir kart
(ses kartı, sürücü denetleyicisi) üzerindeki Gameport zaten kullanılıyorsa yeni
karttaki Gameport’u devre dışı bırakmalısınız. Bir bilgisayardan birden fazla
Gameport etkinleştirilemez.
Bilgisayar, kaynakların belirli bir standarda göre atandığı maksimum dört

tane seri bağlantı noktası destekler.
Ba•lant• I/O Port IRQ
noktas• adresi
COM1 3F8h 4
COM2 2F8h 3
COM3 3E8h 4
COM4 2E8h 3
Tablo 9.3: Seri bağlantı noktalarının standart konfigürasyonu
Multi I/O kartlarındaki tüm seri bağlantı noktaları buna uygun şekilde
ayarlanmalıdır. Paralel bağlantı noktalarına aşağıda değinilecek.
Hangi seri bağlantı noktasının arızalı olduğunu ve hangisini devre dışı
bırakacağınızı bilmiyorsanız varolan bağlantı noktalarının Aygıt Yöneticisi’de
görüntülenmelerini sağlayın.
Yeni kart ile beraber dört taneden fazla seri ve üç tane paralel bağlantı noktası
oluyorsa üst sınırı aşan bağlantı noktalarını mutlaka devre dışı bırakmalısınız.
Kartı, konfigürasyonunu tamamladıktan sonra bilgisayarınıza takın. Bağlantı
noktalarını artık sorunsuz bir şekilde kullanabilirsiniz.
Paralel bağlantı noktasının test edilmesi

Eğer birden fazla paralel bağlantı noktasına sahipseniz ilgili cihazı ilk
olarak diğer paralel bağlantı noktasında kontrol etmelisiniz. Sorunun kullanılan
cihazdan kaynaklanıp kaynaklanmadığından ancak bu şekilde emin olabilirsiniz.
Bağlantı kablosunu da benzer şekilde başka bir bilgisayarda, örneğin bir
arkadaşınızın PC’sinde kontrol edin.
Hata tespit yazılımı ve kontrol fişi kullanmak

Seri bağlantı noktalarında olduğu gibi paralel bağlantı noktaları için de
farklı hata tespit programları kullanabilirsiniz. Güvenilir bir test için daha öncede
değindiğimiz bir kontrol fişinin kullanılmasında fayda vardır. Bu tür bir kontrol
fişinin yapısını kitabın sonundaki A5 numaralı ekte bulabilirsiniz.
273
1. Söz konusu hata tespit programını çalıştırın.
2. Kontrol fişini test edilecek bağlantı noktasına takın.
3. Programın test rutinini çalıştırın.
Eğer program bir hata tespit ederse bağlantı noktası arızalıdır. Ancak
sonuçtan emin olabilmek için fişin doğru takılıp takılmadığını bir kez daha
kontrol edin. Eğer bağlantı noktası gerçekten arızalıysa mutlaka değiştirilmelidir.
Paralel bağlantı noktasının değiştirilmesi

Seri bağlantı noktası için söz konusu olan bir çok durumda burada da
geçerlidir. Paralel bağlantı noktaları da genellikle ayrı bir kart üzerinde
bulunmazlar. Paralel bağlantı noktası ya anakarta entegre edilmişlerdir ya da bir
Multi I/O kartındaki diğer bağlantı noktaları ile beraber bulunurlar. Ayrıca
sabitdisk denetleyicileri genellikle seri ve paralel bağlantı noktalarına sahiptir.
Arızalı bağlantı noktasının devre dışı bırakılması

Eğer arızalı bağlantı noktası diğer portlar ile beraber bir kart üzerinde
bulunuyorsa ve söz konusu kartı tamamen değiştirmek istemiyorsanız arızalı
bağlantı noktasının bir jumper yardımıyla devre dışı bırakılması gereklidir.
1. İlk olarak kartı çıkartın.
2. Kartın dokümantasyonunu inceleyerek arızalı bağlantı noktasının devre

dışı bırakılması için hangi jumper ayarının yapılması gerektiğini bulun. Jumper
ayarları kartın üzerinde de bulunabilir.
3. Son olarak kartı yeniden takın.
Bağlantı noktası anakarta entegre edilmiş

1. Anakartın kullanım kitapçığından söz konusu bağlantı noktasının devre
dışı bırakılması için anakart üzerinde bir jumper ayarının yapılıp yapılmaması
gerektiğini kontrol edin. Eğer gerekiyorsa jumper ayarını talimatlara uygun
şekilde yapın.
2. Bağlantı noktasının bilgisayarın BIOS’unda devre dışı bırakılmasının

gerekip gerekmediğini kontrol edin.
3. Gerekiyorsa bilgisayarı çalıştırın, açılış sırasında BIOS Setup ekranına

geçin, söz konusu bağlantı noktasını devre dışı bırakın ve yeni ayarları kaydedin.
Yeni bağlantı noktası konfigürasyonu

Bilgisayar, kaynaklarının standart olarak kullanıldığı üç paralel bağlantı
noktasını destekler.
274
Bağlantı noktası I/O Port adresi IRQ

LPT1 378h 7
LPT2 3BCh 5
LPT3 3BCh 7
Tablo 9.3: Paralel bağlantı noktalarının standart konfigürasyonu
1. Yeni bağlantı noktalarının konfigürasyonun bilgisayarınızın yapısına

uygun olması gereklidir. Bu, seri bağlantı noktalarında olduğu gibi jumper
ayarları ile gerçekleştirilebilir. Varolan bağlantı noktalarını, kontrol etmek için
Aygıt Yöneticisi’nde görüntüleyebilirsiniz. Bunlar, kullanılan port adresleri ile
beraber programın ana penceresinde görüntülenirler.
2. Yeni bağlantı noktası ve yeni tüm bağlantı noktalarının konfigürasyonu

doğru yapıldıysa kartı artık bilgisayarınıza takabilir ve sorunsuz bir şekilde
kullanabilirsiniz.
3. Eğer bilgisayarınızda halen kullandığınız bir Gameport, örneğin ses

kartında varsa yeni kart üzerindekini (eğer mevcutsa) devre dışı bırakmalısınız.
9.6 IrDA - Kızıl ötesi sorunları

IrDA’da kızıl ötesi bağlantıya dayanan seri bir haberleşme söz konusudur.
İşletim sisteminin bir sorusu

Sadece Windows 98 IrDA ile sorunsuz bir şekilde çalışabilir. Bu, IrDA
donanımlarını otomatik olarak tanır ve ilgili IrDA veya Fast IrDA sürücüsünü
otomatik olarak yükler.
Windows 95 ilk olarak OEM 2.0 versiyonundan itibaren IrDA desteğine

sahiptir. Bu işletim sisteminin ilk versiyonu için donanım üreticisinin sunduğu
özel sürücüyü kullanabilir veya internette cihazınız için uygun bir sürücü
arayabilirsiniz (www.jdresearch.com/irdrive). Ayrıca Fast IrDA Windows 95 altında
tam olarak çalışmaz.
Windows 2000 ve Windows Me ve IrDA

Her iki işletim sistemi de IrDA’yı kendiliğinden tanıyabilir. Bunlar IrDA
uyumlu donanımları anında tanırlar ve uygun sürücüyü de otomatik olarak
yüklerler.Ancak bunlar sanal LPT ve COM portları için ayrılan protokol
yığınlarının bir kısmını himayeleri altına alırlar. Bunun sonucunda IrDA bağlantı
noktasını COM bağlantı noktası olarak kullanan cihazlar (örneğin cep telefonları
ve PDA’lar) ile bağlantı kurulması mümkün olmaz.
275
Resim 9.15: Sanal kızıl ötesi bağlantıları sistemde bulunmuyor
Söz konusu problemi Windows Me’nin donatılarını kullanarak

çözebilirsiniz.
1. Denetim Masası’nı açın ve burada bulunan YENİ DONANIM EKLE

simgesine çift tıklayın.
2. Yeni donanım ekleme sihirbazı yeni donanım aramayı isteyene kadar

İLERİ düğmesine tıklayın. Bu penceredeki “Hayır, Donanımı listeden seçmek
istiyorum” seçeneğini işaretleyin ve arından İLERİ düğmesine tıklayın.
3. Şimdi ekrana gelen listeden DİĞER AYGITLAR öğesini seçin ve bir

kere daha İLERİ düğmesine tıklayın.
4. Pencerenin solundaki ÜRETİCİLER listesinden Microsoft ve

pencerenin sağındaki MODELLER listesinden de Kızılötesi İletişim Aygıtı
öğesini seçin. İLERİ düğmesine tıklayarak bir sonraki adıma geçin ve SON
düğmesine tıklayarak kurulumu tamamlayın.
276
Resim 9.16: Sanal kızıl ötesi bağlantı noktası kurulumu
5. Artık Kayıt Defteri’nde yapılması gereken birkaç işlem geriye kaldı.

Bunun için BAŞLAT/ÇALIŞTIR/Regedit/TAMAM komutunu kullanarak Kayıt
Düzenleyicisini çalıştırın.
6. Kayıt Düzenleyicisi’ndeki “HKEY_LOCAL_MACHINE\Enum\INFRARED\

COM\ROOT&INFRARED000” anahtarını etkinleştirin. Burada bulunan “PortName”
öğesini üzerine çift tıklayarak seçin.
7. Şimdi yeni bir iletişim penceresi ekrana gelir. Burada bulunan DEĞER
kutusuna, sanal port için kullanılacak olan boş bir COM portu girin. Penecereyi
TAMAM düğmesine tıklayarak kapatın.
8. Sanal LPT portunu da benzer şekilde ayarlayabilirsiniz. Ancak bunun

için “HKEY_LOCAL_MACHINE\Enum\INFRARED\LPT\ROOT&INFRARED&000”
anahtarını kullanmalısınız. Burada da uygun bir LPT portu girmelisiniz.
9. Sanal bağlantı noktaları, Windows yeniden başlatıldıktan sonra Ayıt

Yöneticisi’nde kullanılabilir durumda olacaklardır.
277
Resim 9.17: Sanal COM portu Kayıt Defteri’nden ayarlanmış
Resim 9.18: Sanal LPT portu Kayıt Defteri’nden ayarlanmış

278
Resim 9.19: Sanal bağlantı noktaları artık mevcut
Cep telefonu ve PDA’ların Windows 2000 altında bilgisayarınızla kızıl

ötesi bağlantı noktasını kullanarak haberleşebilmeleri için işletim sisteminin
donatıları yeterli değildir. Bağlantı sorunlarını sona erdirmek için uygun
sürücüleri internetten temin edebilirsiniz. Ancak bunların çoğu ücretli
sürücülerdir.
Bağlantı noktası tanınmıyor

IrDA bağlantı noktası bilgisayarın BIOS’undan devre dışı bırakılmıştır.
ADVANCED CONFIGURATION veya I/O DEVICE CONFIGURATION (BIOS
üreticisine göre değişiklik gösterir) menüsü altında yer alan IrDA veya IR PORT
seçeneğinin değerinin ENABLED olarak değiştirilmesi gereklidir. Eğer sadece
IrDA 1.0 destekleniyorsa I/O adresi ve kesme isteğinin de ayrıca girilmesi
gereklidir.
Anakartın IrDA bağlantı noktasını donanımsal olarak desteklemesi

BIOS’un da IrDA desteğine sahip olduğu anlamına gelmez. Eğer yukarıda
bahsedilen menü seçeneklerini BIOS ayarlarında göremiyorsanız uygun bri BIOS
güncellemesine ihtiyacınız vardır. Konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için anakart
üreticisinin web sayfasına başvurabilirsiniz.
279
Eğer COM portun I/O adresi için kullanılan BIOS ayarının değeri AUTO
ise Windows IrDA bağlantı noktasının tanınması ile ilgili sorunlar yaşayabilir.
BIOS Setup’ını etkinleştirin ve bağlantı noktasını I/O adreslerini (3f8, 2f8)
manuel olarak atayın.
Sadece bir bağlantı noktası çalışıyor

IrDa 1.0’da ilgili IrDA alıcısını seri bağlantı noktasının UART işlemcisi
denetleyebilir. Bu nedenle maliyetleri düşürmek için bir çok anakart üzerinde
sadece IrDA 1.0 bulunur. Ancak UART işlemcisi sadece iki bağlantı noktasını
denetleyebileceği için IrDA port seri bağlantı noktasının kaynaklarını kullanır.
IrDA portu kullanıldığı zaman ise iki seri bağlantı noktasından biri
çalışamayacaktır.
Doğru adaptör kablosu

IrDA bağlantı noktası 5 veya 10 kutuplu bir kablo kullanılarak anakart
üzerinden dışarıya aktarılır. Ancak bir çok üretici bu kablonun standart
yerleşimini maalesef kullanmaz. Bu nedenle IrDA portu için anakart üreticinizin
sunduğu uygun bir kablo kullanmalısınız. Maalesef tüm anakartlar ile beraber
uygun bir kablo sunulmaz.
Veri aktarımı meydana gelmiyor

Cihazlar arasındaki mesafe çok geniştir. Standart şartnamesine göre cihazlar
arasındaki mesafe bir metreden fazla olmamalıdır.
Alıcı ve gönderici cihazlar birbirlerini tam olarak görememektedirler. Alıcı ve
gönderici üniteler arasındaki açının sadece 30 derece olması gereklidir.
İPUCU! Kızılötesi bağlantı noktasının çalışmasını test etmek için bir Camcorder
veya dihital kamera kullanılabilir. Bunlar, gönderilen kızıl ötesi ışığı, insan
gözünden farklı olarak ekranlarında görüntüleyebilirler.
Cihazlardan birinde farklı bir bağlantı noktası seçilmiş olabileceği için

konfigürasyonu kontrol edin. Denetim Masası’ndaki KIZILÖTESİ simgesine
çift tıklayın. Cihazın konfigürasyonunu buradaki AYARLAR kartı üzerinden
yapabilirsiniz.
Eğer bilgisayar arasında bir direkt bağlantı kurulacaksa bir bilgisayardaki
direkt bağlantı HOTS ve diğerindeki ise GUEST olarak başlatılmalıdır.
Yer darlığı nedeniyle direkt bağlantı kuramıyorsanız kızıl ötesi ışık
yansıtılarak da kullanılabilir. Kızıl ötesi ışınını açılı bir şekilde yansıtmak için
bir ayna veya CD-ROM’un veri tarafını kullanabilirsiniz. Ancak bu noktada
kırılma açılarının iyi hesaplanması gereklidir. Eğer bir lazer işaretçiniz varsa
kontrol için bundan faydalanabilirsiniz. Haberleşmenin sağlıklı bir şekilde
yürütülebilmesi için ışında kesilme olmamalıdır.
280
9.7 PC kameraları
Monitörün üzerine yerleştirilen küçük kameraların fiyatları son
zamanlarda oldukça düştür ve bunlar en çok tercih edilen bilgisayar çevre
donanımları arasındaki listede yavaş ancak emin adımlarla birinciliğe gidiyor.
Kamera tanınmıyor
Bu kameraların USB modelleri yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Bunların kullanımı çok basittir ve sisteme bağlanmaları için bilgisayarın
kapatılması gerekmemektedir. Ancak USB kameraların tanınması ile ilgili
sorunlarla karşılaşırsanız okumaya 17. bölümden devam edebilirsiniz. Bu
kameralar ayrıca Windows 98 versiyonundan itibaren kullanılabilirler. Bir çok
üretici Windows 95 altında çalışmayı tercih etmiyor ve bu işletim sistemi için
sürücü hazırlamıyorlar.
İPUCU! PC kamerasının Low Power bağlantısı ile kullanılmamasına dikkat edin.

Aksi takdirde ilgili USB bağlantısının aşırı yüklenmesi tehlikesi ile karşı karşıya
kalabilirsiniz.
Paralel bağlantı noktalarında ise kullanılan sürücü muhtemelen yanlış

paralel bağlantı noktasına başvuruyor olabilir. Veya aynı bağlantı noktasını
kullanan diğer cihazlar (örneğin yazıcı) ile ilgili sorunlar olabilir. Buradaki iki
yönlü haberleşmenin kesilmesi gerekebilir. Bununla ilgili daha ayrıntılı bilgi için
bu bölümdeki paralel bağlantı noktası başlığına veya 11. bölüme göz atabilirsiniz.
PC kamera kendi bağlantı kartına sahipse söz konusu bağlantı noktası

kartının konfigürasyonu yanlış olabilir. Veya bir donanım çakışmasına yol
açabilir. Çakışma olup olmadığını Aygıt Yöneticisi’nden kontrol edebilirsiniz.
Aygıt Yöneticisi ve donanım çakışmalarının çözümü ile ilgili daha ayrıntılı bilgi
için 14. bölümdeki Aygıt Yöneticisi başlığının altına bakabilirsiniz.
Bağlı kamerayı test etmek

Bilgisayara bağladığınız kamerayı Denetim Masası yardımıyla test
edebilirsiniz.
1. Test etmek için Denetim Masası’ndaki TARAYICILAR VE

KAMERALAR simgesine çift tıklayarak cihaz özelliklerini ekrana getirin.
2. MODELLER kartından kameranıza ait kaydı seçin ve ardından hemen

altında bulunan ÖZELLİKLER düğmesine tıklayın.
3. Şimdi ekrana gelen penceredeki GENEL kartındaki seçenekleri

kullanarak cihazınızı test edebilirsiniz.
281
Fotoğraf çekiminde hiçbir program çalışmıyor

Bir çok kamera fotoğraf çekmek için üzerinde özel bir düğme barındırır.
Bu düğmeye basıldığı zaman çekilen resmin üzerinde çalışılabilmesi için
normalde bir resim düzenleme programı çalışır. Eğer tuşa bastığınızda hiçbir şey
olmuyorsa bunun için bir program seçilmemiş olabilir. DENETİM MASASI/
TARAYICILAR VE KAMERALAR üzerinden özellikleri çağırın. Buradan
kameranızı seçin. ÖZELLİKLER düğmesine tıklayın ve OLAYLAR kartını
etkinleştirin. Fotoğraf çekildiği zaman otomatik olarak çalıştırılması gereken
programı buradan seçebilirsiniz.
Çekim görüntüsü atlıyor

Kameranın çözünürlüğün düşürün. Uygun seçeneklere ilgili yazılım
üzerinden ulaşabilirsiniz. Bunun için örneğin 640 x 480 çözünürlüğünde tam
ekran görüntü için bir veya iki resimlik bir görüntü tazeleme oranı kullanılabilir.
282
PC İlkyardım kitabının son bölümünde
10. Çevirmeli bağlantı sorunları
Ayrıntılı konu başlıkları için tıklayın..

10.1 Genel sorunlar
10.2 ISDN
10.2.1 Sürücü sorunları
10.2.2 ISDN kartının takılması
10.2.3 ISDN adaptörü veya modem bulunamadı
10.2.4 Windows altında sorunlar
10.2.5 ISDN optimizasyonu
10.2.6 ISDN bağlantı noktasında analog modem
10.3 Modem sorunları

10.3.1 Modem cevap vermiyor
10.3.2 Modem numara çevirmiyor
103.3 Modem “No Dialtone” veya “Çevir sesi yok” mesajı veriyor
10.3.4 Modem devamlı kullanımda mesajı veriyor
10.3.5 Modem bağlantıyı erken kesiyor
10.3.6 Modem bağlantıyı kesmiyor
10.3.7 Bağlantı kurulamıyor
10.3.8 Sadece karmaşık karakterler görünüyor
10.3.9 Yazılan karakterler iki kere görüntüleniyorlar
10.3.10 Modem bağlantıyı koparıyor
10.3.11 Modem veri çöplüğü oluşturuyor
10.3.12 Seri bağlantı noktasında yüksek aktarım hızı sorunları
10.3.13 Yüksek hızlı bağlantıya rağmen yavaş veri aktarımı
10.3.14 56K modemi V90’a güncellemek
10.3.15 Modem fakstan önce cevaplıyor
10.3.16 Modem kapatıldığı zaman telefon çalışmıyor
10.3.17 Bağımsız mod etkinleştirilemiyor
10.4 DSL – Veri otobanında son sürat
10.5 Internet bağlantısı
10.5.1 Yeni servis sağlayıcılar ayarlamak
10.5.2 Çevirmeli ağ geçersiz aktarım protokolü mesajı veriyor.
11. Yazıcı sorunlarını çözüme kavuşturmak

11.1 Tüm yazıcılarda karşılaşabilirsiniz
11.1.1 Basit ancak etkili: Kapatıp yeniden açmak
283
11.1.2 Cihaz yazmıyor ve üzerindeki lambalar yanmıyor

11.1.3 Lambalar yanıyor ancak yazıcı çalışmıyor
11.1.4 Sadece seri bağlantı noktasındaki sorunlar
11.1.5 DOS yazılımları sadece paralel bağlantı noktasını
destekliyorlar
11.1.6 Yazıcı gereksiz boş satırlar ekliyor
11.1.7 Yazıcı anlamsız veya hiyeroglif çıktılar verirse
11.1.8 DEX Dump seçeneği sorunlara neden oluyor
11.1.9 MS-DOS modunda özel karakter yazdırılamıyor
11.1.10 Kağıt traktörü ile ilgili sorunlar
11.1.11 Yazma sırasındaki sorunlar
11.1.12 Çıktı doğru değil
11.1.13 Sorunsuz renkli yazdırma
11.1.14 Fotoğraf baskısı
11.2 Mürekkep püskürtmeli yazıcılar
11.2.1 Yapışkanlı etiketler kirlenmiş
11.2.2 Çıktı üzerindeki ince beyaz çizgiler
11.2.3 Mürekkep kartuşu boş
11.2.4 Yeni mürekkep kartuşuna rağmen yazmıyor
11.2.5 Uçların tıkanmasını önlemek
11.2.6 Çıktı temiz değil veya mürekkep dağılmış
11.2.7 Yazma kafasının temizlenmesi
11.2.8 Epson yazıcı açıldıktan sonra uzun süre temizleniyor
11.2.9 Canon yazıcıda sıkıştırılmış yazdırma
11.3 Lazer yazıcılar
11.3.1 Cihaz yazıyor ancak kağıdı çıkartmıyor
11.3.2 Yazıcı kağıt sıkışması mesajı veriyor
11.3.3 Yazıcı içerisi toner dolu
11.3.4 Çıktı devamlı kötüleşiyor
11.3.5 Çıktı çok açık
11.3.6 Toner kağıda yapışmıyor
11.3.7 Toner kaseti değiştirildikten sonra sadece beyaz kağıtlar
çıkıyor
11.3.8 Resimler birden fazla kağıda bölünüyorlar
11.3.9 Çıktı üzerinde dikey beyaz çizgiler var
11.3.10 Siyah dikey çizgiler
111.3.11 Çıktı üzerinde siyah lekeler var
11.4 GDI yazıcılar
11.4.1 Yazma işlemi uzun sürüyor
11.4.2 MS-DOS modunda yavaş yazma
11.4.3 Yazıcı MS-DOS modunda çalışmıyor
11.5 Windows altında yazıcı sorunları
284
12. Monitör ve görüntü sorunları

12.1 Görüntü sorunlu
12.1.1 Görüntü arasıra bozuluyor
12.1.2 Ekrandaki görüntü çok küçük veya yeri değişik
12.1.3 Görüntüde bir renk kayması var
12.1.4 Monitör karanlık lekeler veya hareketli renkler gösteriyor
12.1.5 Görüntü çarpık
12.1.6 Görüntü parıldıyor
12.1.7 Görüntünün kontrastı çok düşük
12.1.8 Ekrandaki bulut örnekleri
12.1.9 Satır ve görüntü tazeleme oranını BIOS’dan ayarlamak
12.1.10 Net olmayan görüntü ve karanlık kenarlarda gölge
12.1.11 Monitör ses çıkartıyor
12.1.12 LCD ekranın piksel hatası var
12.2 Otomatik monitör tanıma ile ilgili sorunlar
12.3 Ekran kartı sadece standrt VGA modunda çalışıyor
12.4 Yüksek çözünürlüklerde görüntü sorunları
12.5 Görüntü çıktısında sorunlar
12.6 S3 grafik kartı sorunları
12.7 V7 grafik kartı sorunları
12.8 24 Bit Truecolor renk derinliğinde siyah masaüstü
12.9 Yeni grafik kartlarındaki sürücü sorunları
12.10 Grafik kartı arızalı mı?
12.11 Kurulum sırasındaki sorunlar
12.12 Yeni sürücülerin doğru kurulması
12.13 3B hızlandırma ile ilgili sorunlar
12.14 Çözünürlük ve tazeleme hızı ayarlanamıyor
12.15 Windows 98’den itibaren birden fazla monitör kullanımı
12.16 Dijital çıkışlı grafik kartları
12.17 MS-DOS modunda görüntü sorunları
12.18 PC’deki TV
12.19 radyo ve TV kartları
13. Windows temelleri

13.1 Windows dosya sistemi
13.1.1 Windows 98’den itibaren FAT 32
13.1.2 Sabitdiski doğru bölümlemek
13.1.3 Sabitdiski FAT 16’dan 32’ye çevirmek
13.1.4 2 Gbyte’tan büyük sabitdikler ile yaşanan sorunlar
285
13.1.5 NTFS: Yeni dosya sistemi

13.2 Farklı Windows versiyonları
13.3 Windows kurulumundaki sorunlar
13.3.1 Windows 9x/Me
13.3.2 Windows XP
13.4 Windows ile daha rahat çalışmak
13.4.1 Windows tuş kombinasyonları
13.4.2 Windows’un yardım masası
13.5 Windows XP
13.5.1 Home ve Professionel Edition arasındaki farklar
13.5.2 Windows XP kullanımı
14. Windows altında sorun çözümü

14.1 Windows’un Başlat Menüsü
14.2 Windows çökmeleri ve istisna hataları
14.2.1 Windows doğru açılmıyor
14.2.2 Windows kapanırken sorun çıkartıyor
14.3 Windows çalışırken karşılaşılan sorunlar
14.3.1 Kurulum dosyaları bulunamıyor
14.3.2 Sabitdisk erişimindeki zorluklar
14.3.3 Hafıza yetersiz mi?
14.3.4 Windows altında açılış molası
14.3.5 Sistem dosyaları arızalı
14.3.6 Gezgin dosya kayıtlarını güncellemiyor
14.3.7 Windows disket üzerindeki dosyaları göstermiyor
14.3.8 Windows tüm sürücüleri göstermiyor
14.3.9 Bir dosya veya klasörünün yanlışlıkla silinmesi
14.3.10 Silinen dokümanlar Başlat Menüsü’ndeki Belgeler altında
görüntüleniyorlar
14.3.11 Windows 95’deki Cache büyüklüğünü azaltmak
14.3.12 Fare doğru çalışmıyor
14.3.13 Gezgin penceresinde dosyaların çift tıklanarak
açılmasındaki sorunlar
14.3.14 Gezgindeki önizleme fonksiyonu çalışmıyor
14.3.15 Parolanızı mı unuttunuz?
14.3.16 Kurulumda yanlış kullanıcı/firma ismi girilmesi
14.3.17 Windows’u çift tıklayarak kapatmak
14.3.18 Kaldırılan bir program halen program listesinde
14.3.19 Otomatik Başlat programlarını silmek
14.3.20 Time Zone Editor ile zaman ayarı
14.3.21 Media Player çöküyor
286
14.4.22 Scandisk’in bilgisayar çöktükten otomatik çalışmasını

engellemek
14.4.23 Başlat düğmesinin nesne menüsündeki tüm komutlar
kullanılamıyor
14.4.24 Nesne mensündeki komutları silmek
14.4.25 Kısayol simgesindeki oku kaldırmak
14.4.26 CAB dosyalarının içeriklerini tespit etmek
14.5 Windows hata messajları
14.5.1 Koruma hatası verildiği veya bilgisayar çöktü
14.5.2 “Çok az yığın sayfası” hata mesajı
14.5.3 “0E has occured at 0028:xxxx in VXD IOS(04)” hata
mesajı
14.6 Internet
14.6.1 web sayfalarını resimleriyle kaydetmek
14.6.2 Internete kaydolmayı hızlandırmak
14. 7 DOS programlarının DOS penceresindeki sorunları
14.8 MS-DOS modunda program çalıştırırken çıkan problemler
14.9 Bilgisayar sadece komut satırından açılıyor
14.10 Directx ile ilgili sorunlar
14.11 Windows ve güç yönetimi
15. Aygıt Yöneticisi ve Yeni Donanım Ekleme

Sihirbazı

15.1 Aygıt Yöneticisi
15.1.1 Sistem kaynaklarının göz altında tutulması
15.1.2 Donanım çakışmalarını tespit etmek
15.1.3 Donanım çakışmalarında ne yapılmalı?
15.1.4 Windows bir hata tespit etti
15.1.5 Varolan donanımların konfigürasyonunu değiştirmek
15.1.6 Sürücü problemlerini çözmek
15.1.7 Donanım profilleri ile çalışmak
15.1.8 Aygıt Yöneticisi’nin hata kodları
15.2 Yeni Donanım Ekleme Sihirbazı
15.2.1 Yeni donanımları sorunsuz bir şekilde kurmak
15.2.2 Donanım sihirbazı kaynakları yanlış atıyor
16. Tamamen ücretsiz sürücü hizmetleri

16.1 Internetten sürücü temin etmek
16.1.1 Arama motorlarının kullanılması
287
16.1.2 Arama stratejileri

16.1.3 Sürücünün download edilmesi
16.2 Yeni bir sürücünün yüklenmesi
17. USB sorunlarını çözmek

17.1 USB için gerekli şartlar
17.2 USB’nin kullanılması
17.3 USB hata çözümü
17.4 Bilgisayarın bir PCI USB kartı ile donatılması
18. BIOS güncellemesi

18.1 Güncellemenin çalıştırılması
18.2 Güncelleme sonrasında çalışmıyor
Ekler

Ek 1. BIOS hata mesajları
Ek 2. Sistem kaynaklarının standart yerleşimi
Ek 2.1 Port adreslerinin standart yerleşimi
Ek 2.2 Donanım kesme isteklerinin standart yerleşimi
Ek 2.3 DMA kanallarının standart yerleşimi
Ek 3. Beep Codes
Ek 3.1 AMI BIOS
Ek 3.2 Award BIOS
Ek 3.3 Phönix BIOS
Ek 4. Modem Komutları
Ek 4.1 AT temel komutları
Ek 4.2 Gelişmiş AT& komutları
Ek 4.3 S Register’ı
Ek 5. Bağlantı noktası kontrolü için test fişi
Ek 5.1 Seri bağlantı noktası için test fişi
Ek 5.2 Paralel bağlantı noktası için test fişi
Ek 6. Bağlantı noktaları ve kabloları
Ek 6.1 Modem bağlantısı için seri kablo
Ek 6.2 İki PC’nin bağlanması için Nulllmodem kablosu (3
Yollu)
288
Ek 6.3 İki PC’nin bağlanması için Nullmodem kablosu (7

Yollu)
Ek 6.4 Seri yazıcı kablosu
Ek 6.5 25 kutupluyu 9’luya çeviren seri adaptör kablosu
Ek 6.6 Paralel Centronics kablo
Ek 6.7 Paralel Interlink kablo
Ek 6.8 15’liden 9’luya VGA adaptörü
Ek 6.9 Gameport Y adaptörü
Ek 6.10 Gameport
Ek 6.11 Anakart kablosunun güç dağılımı
Ek 6.12 Klavye ve fare fişlerinin yerleşimi

PCilkyardim

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PCilkyardim

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

1.ÖNLEM ALMAK İÇİN YAPABİLECEKLERİNİZ ..........................8

3.2.2 DRAM ve SRAM Timing ayarlarını yükseltmek........................87

5.6 SÜRÜCÜ ERİŞİMİ ÇOK YAVAŞ...........................................................133

6.15 CD-REWRİTABLE DİSKLERİ İLE ÇALIŞMAK ...................................181

8.12 SES SİSTEMLERİ AÇIKLAMALARI ...................................................223

PC İLKYARDIM KİTABININ SON BÖLÜMÜNDE........................282

1 1.Önlem almak için yapabilecekleriniz

Bilgisayarınızın durup dururken ekrana çeşitli hata uyarıları getirmesi veya

Bir bilgisayar sistemindeki hata kaynakları çok çeşitlidir ve sistemdeki

1.1 İlk olarak yapmanız gerekenler

Başlarken ilk olarak, ihtiyaç duyulursa sisteminizde kurulu olan yazılım ve

Burada genellikle bilgisayarınızın donanımı ve işletim sisteminin

Windows altında, sisteminiz hakkında ulaşabileceğiniz bilgileri

1. Bunun için ilk olarak masaüstünde bulunan BİLGİSAYARIM, ekrana

2. YAZDIR düğmesine tıklayın ve ekrana gelen iletişim penceresindeki

Resim 1.1: AYGIT YÖNETİCİSİ sistem bilgilerinin yazdırılmasını mümkün kılar.

Sınıf: Ses, Video ve Oyun Kumandaları

Ayrıntılı bilgilerin ne kadar değerli olabileceklerini, belirli bir aygıt ile

Sistem Bilgisi Programı

Biraz önce anlatılan yedekleme işlemi için Windows 98’den itibaren

1. Sistem Bilgisi programını BAŞLAT/PROGRAMLAR/DONATILAR/

Resim 1.2 Windows 2000 altında Sistem Bilgisi aracı

2. Sistem konfigürasyonunu yazdırmak için DOSYA menüsündeki

1.2 İlk yardım disketi

Karşı karşıya kalabileceğiniz acil bir durum için yapılabilecek en önemli

ÖNEMLİ! Eğer sabitdiskiniz FAT32 olarak biçimlendirildiyse, bir açılış disketi

1.2.1 Windows için doğru açılış disketi

Windows 9x ve Me kurulumu sırasında bir açılış disketi oluşturulması

1. BİLGİSAYARIM simgesine iki kere tıklayın. Burada bulunan

2. Burada bulunan DİSKET OLUŞTUR düğmesine tıklayarak, Windows

Resim 1.3: Başlangıç disketi oluşturmak bu kadar kolaydır.

Normal bir başlangıç disketinde, Türkçe klavye desteği ve tabii ki acil

1. Windows klasöründe bulunan HIMEM.SYS ve EMM386.EXE

3. Aşağıdaki ifadeleri dosyanın ilk üç satırına ekleyin.

4. Buna karşılık DISPLAY.SYS sürücüsünün belirtildiği satırı rahatlıkla

5. Üzerinde değişiklik yaptığınız dosyayı DOSYA/KAYDET komutunu

6. Daha sonra yine disket içerisinde yer alan AUTOEXEC.BAT dosyasını

7. KEYNB programının önüne, klavye sürücüsünün bir üst hafızaya

8. MODE ifadesine sahip her iki satır da silinebilir. Bu değişiklikleri

Bu sayede sisteminizi söz konusu disketi kullanarak başlattığınız zaman,

Windows 2000 ilk yardım disketi oluşturmak

İlk yardım disketi üzerinde sadece AUTOEXEC.NT, CONFIG.NT ve

2. HOŞ GELDİNİZ kartı üzerinde bulunan ACİL DURUM ONARIM

Resim 1.4: Windows 2000 açılış disketini buradan oluşturabilirsiniz.

3. Disket sürücüye, biçimlendirilmiş boş bir disket yerleştirin. Her ihtimale

İPUCU! Kayıt Defteri bilgileri, boyutları nedeniyle disket üzerinde

Windows 2000 açılış disketi oluşturmak

Windows 2000’in işlevi nedeniyle, daha önceki Windows versiyonlarından

1. İlk olarak 1.44 MB boyutunda bir 3.5 inçlik disket edinin.

2. BAŞLAT/ÇALIŞTIR komutunu çalıştırın ve ekrana gelen pencereye

Resim 1.5: Windows 2000 açılış disketi ayrıca oluşturulmalıdır.

3. Ekrana gelen direktifleri yerine getirin.

1.2.2 Açılış diski olarak ZIP veya Jaz Drive kullanmak

Öncelikle ZIP disketini sistemi açabilecek hale getirmelisiniz. Bunu, en

1. BAŞLAT/PROGRAMLAR/MS-DOS KOMUT İSTEMİ komutunu

3. Daha sonra Windows’un kurulum programını çalıştırabilir ve Windwos

1.2.3. İlk yardım disketi için doğru araçlar

Faydalı bir ilk yardım disketinde neler bulunmalıdır?

Bilgisayarınızda meydana gelebilecek muhtemel bir arızayı sadece ilk

Acil durumlarda aşağıdaki programlara ihtiyaç duyabilirsiniz:

Windows 98: SCANDISK.EXE, SYS.COM, DEBUG.EXE, ATTRIB.EXE ve

1. İlk yardım disketini yerleştirin ve Windows Gezgini’ni çalıştırın.

2. Windows dizini altında yer alan Command klasörünü açın.