SERT LEHMLEME, YUMUAK LEHMLEME VE YAPITIRMA

Sert Lehimleme Yumuak Lehimleme Yaptrma

Sert ve Yumuak Lehimlemeye Genel Bak

Her ikisi de metal paralar kalc olarak birletirmek iin ilave metaller kullanr, ancak esas metaller erimez Eritme kayna yerine sert veya yumuak lehimleme kullanlmas iin: Metallerin kaynak kabiliyeti ktdr Farkl metaller birletirilmektedir Youn kaynak ss, birletirilen paralara zarar verebilecektir Balantnn geometrisi kaynaa izin vermemektedir Yksek dayanm gerekli deildir
1 2

Yaptrmaya Genel Bak

Paralar birletirmek iin bitiik yzeylerde bir ilave malzeme ve kuvvet kullanr Yaptrmada ilave malzeme metalsel deildir Birletirme ilemi oda scaklnda veya hafife yksek scaklkta yaplabilir

Sert Lehimleme
Bir ilave metalin eritildii ve birletirilecek paralarn temas eden yzeyleri arasnda kapiler etkiyle dald birletirme yntemi Esas metaller erimez Sadece dolgu metalleri erir Dolgu metalinin Tm si 450Cden yksek ancak birletirilecek esas metal(ler)in Tm sinden dktr En altta: Aralk 1,0 mm kapiler etki yok
Ortada: Aralk 0,7 mm kapiler etki yeterli deil stte: Aralk 0,2 0,5 mm kapiler etki iyi

Sert Lehimlenmi Balantnn Dayanm

Eer balant uygun ekilde tasarlanm ve sert lehimleme ilemi uygun ekilde uygulanmsa, katlam balant, oluturulduu ilave metalin dayanmndan daha dayankl olacaktr Neden? Sert lehimlemede kullanlan kk para aralklar Esas ve ilave metaller arasnda oluan metalurjik ba Esas metal tarafndan balantya getirilen geometrik snrlamalar
5

Kaynaa Kyasla Sert Lehimlemenin stnlkleri

Farkl metaller dahil, herhangi bir metal birletirilebilir Yksek imalat hzlarna izin veren, abuk ve ayn zelliklere sahip ekilde gerekletirilebilir oklu balantlar ayn anda sert lehimlenebilir Genel olarak eritme kaynana gre daha dk s ve g gerekir Balantya bitiik esas metaldeki ITABdaki problemler daha azdr Kapiler etki erimi metali balantnn iine ektiinden, ou kaynak yntemiyle ulalamayan balant blgeleri sert lehimlenebilir.
6

Sert Lehimlemenin Zayflklar ve Snrlamalar

Balant dayanm, kaynakl balantdan genellikle daha dktr Balant dayanm, esas metalinkinden daha dk olma eilimindedir Yksek servis scaklklar, bir sert lehimli balanty zayflatabilir Muhtemel bir estetik zayflk olarak, sert lehimli metalin rengi, esas metal paralarn rengiyle uyumlu olmayabilir

Sert Lehimleme Uygulamalar

Otomotiv (rn., borularn ve tesisatlarn birletirilmesi) Elektrik ekipmanlar (rn., tel ve kablolarn birletirilmesi) Kesici takmlar (rn., semente edilmi karbr insert ve kesici ularn sert lehimlenmesi) Mcevher yapm Kimyasal ilem endstrisi, boru tesisatlar ve stma ilemi yapanlar, metal boru ve tesisatlar sert lehimleme ile birletirirler Tamir ve bakm ileri

Sert Lehimli Balantlar

Aln ve bindirme balantlar yaygndr, ancak geometri genellikle sert lehimlemeye uydurulur Paralar arasnda geni arayzey saladndan, bindirme balantlar en yaygn kullanlanlardr Sert lehimlenmi bir balantda ilave metal, esas metale sadece ulardan deil tm yzey boyunca birleir
Sert lehimlenmi balant Sert lehimlenmi balant

ekil 32.1 - (a) Konvansiyonel aln balant, ve aln balantnn sert lehimlemeye uydurulmas: (b) eik yzeyli balant, (c) kademeli aln balant, (d) parann balant blgesindeki kesiti arttrlm

10

Paralar Arasndaki Aklk

Sert lehimlenmi balant Sert lehimlenmi balant

Klf

ekil 32.2 - (a) Geleneksel bindirme balant, ve bindirme balantnn sert lehimlemeye uydurulmas: (b) silindirik paralar, (c) sandvi paralar, ve (d) aln balanty bindirme balantya dntrmek iin klf kullanm
11

Esas paralarn birleecek yzeyleri arasndaki akln, erimi dolgu metalinin akmasn engellemeyecek derecede geni, ancak kapiler etkinin zayflamasna neden olmayacak derecede de dar olmas gerekir Dayanmn en yksek deere ulat bir aklk deeri vardr. Bu aklk, esas metale, ilave metale, balant ekline ve ilem koullarna baldr Tipik sert lehimleme aklklar 0,001 0,010 mm arasndadr

Sert Lehimleme iin Baz lave Metaller (Sert Lehim Alamlar)

Balant dayanm Dolgu metalinin lehim balants halindeki dayanm

Dolgu metalinin dkm halindeki dayanm Tavsiye edilen aralk Aralk

Esas metal(ler) Alminyum Nikel-bakr alamlar Bakr elik, dkme demir Paslanmaz elik

lave metal(ler) Alminyum ve silisyum Bakr Bakr ve fosfor Bakr ve inko Altn ve gm

ekil 32.3 - Balant aklnn fonksiyonu olarak balant dayanm

12

13

Sert Lehim Alamndan Beklenen zellikler

Erime scakl esas metalden olduka dk olmaldr yi slatabilirlik iin sv fazdayken yzey gerilimi dk olmaldr Arayzeye iyi nfuziyet iin yksek akclk Sert lehimli balantnn uygulamada kullanma yeterli dayanma sahip bir balant oluturma kapasitesi Esas metalle kimyasal veya fiziksel etkileim gstermemesi (rn., galvanik reaksiyon)
fle

lave ubuk Aralk Sert lehimlenmi balant

Birletirilecek paralar

ekil 32.4 - Sert lehimlemede ilave metalin deiik uygulanma teknikleri: (a) fle ve ilave ubuk. Sra: (1) nce, ve (2) sonra

14

15

Birletirilecek paralar

Halka eklinde lave ubuk

Sert lehimlenmi para

lave metal folyosu

Sert lehimlenmi para

Aralk

Birletirilecek paralar (1) (2) (c)

ekil 32.4 - Sert lehimlemede ilave metalin deiik uygulanma teknikleri : (b) aralk giriinde ilave metal halkas Sra: (1) nce, ve (2) sonra

ekil 32.4 - Sert lehimlemede ilave metalin deiik uygulanma teknikleri : (c) dz para yzeyleri arasnda ilave metal folyosu Sra: (1) nce, ve (2) sonra

16

17

Sert Lehim Dekapanlar

Kaynaktakine benzer ama; znrler ve uzaklatrlmadklarnda sert lehimleme ilemini engelleyen oksitlerle ve istenmeyen dier yan rnlerle birleirler yi bir dekapann karakteristikleri: Dk erime scakl lave metalle yer deitirebilmesi iin dk viskozite Islatmay arttrr lave metal katlancaya kadar balanty korur
18

Dekapann Davran
Lehim alam yzeyi slatr ve dekapan uzaklatrr

Dekapan srlr

Hava

Dekapan oksitleri zer

Tavlamadan nce Dekapann etki scaklnda Scakln art

19

Sert lehimin alma scaklnda

Istma Menbalarna Gre Sert Lehimleme Yntemlerinin Snflandrlmas

flele (alevle) Sert Lehimleme fle alevi balantnn yaknndaki paraya doru ynlendirir Frnda sert lehimleme frn, sert lehimleme iin gerekli sy salar ndksiyonla Sert Lehimleme parada indklenen yksek frekansl akma kar elektrik direnciyle stma Direnle Sert Lehimleme paralardan geen elektrik akmna kar direnle stma Daldrmayla Sert Lehimleme ya erimi tuz ya da metal banyosu Infrared Sert Lehimleme yksek younluklu infrared lambalar kullanlr
20

Sert Lehim Kayna

Bu yntem, uygulanacak birletirme tr ynnden dier sert lehimleme yntemlerinden ayrlr. Sert lehim kayna, bir V aznn doldurulmas gibi, geleneksel kaynakla birletirmeye daha ok benzer
Sert lehim metali

ekil 32.6 - Sert lehim kayna.Balant, sert lehim dolgu metali ierir; balantda esas metal erimez.
21

Yumuak Lehimleme
Tm 450C bir ilave metalin eritildii ve birletirilecek paralarn temas yzeyleri arasna kapiler etkiyle dald birletirme yntemi Esas metaller erimez, ancak ilave metal, metalurjik ba oluturmak zere esas metali slatr ve birleir Yumuak lehimlemenin detaylar sert lehimleme ile ayndr ve ayn stma yntemlerinin ou kullanlr lave metal yumuak lehim olarak adlandrlr ou elektrik ve elektronik ilemlerle yakndan ilgilidir (tellerin yumuak lehimlenmesi)

Yumuak Lehimlemenin stnlkleri ve Zayflklar

stnlkleri: Sert lehimleme veya eritme kaynana gre daha dk enerji girdisi Deiik stma yntemleri mevcuttur Balantda iyi elektrik ve sl iletkenlik Tamiri ve yeniden yaplmas kolay Zayflklar: Mekanik yntemlerle takviye edilmedike dk balant dayanm Yksek scaklklarda balantnn muhtemel zayflamas veya erimesi
22 23

Yumuak Lehim Alamlar

Genel olarak kalay (Sn) ve kurun (Pb) alamlardr. Her ikisi de dk Tmye sahiptir Kurun zehirleyicidir ve ou yumuak lehim alamndaki yzdesi en aza indirilmitir Kalay yumuak lehimleme scaklklarnda kimyasal olarak aktiftir ve baarl bir balant iin slatmay destekler Bakrn yumuak lehimlenmesinde, bakr ve kalay, balanty glendiren metalleraras bileikler oluturur Gm ve antimon da bazen yumuak lehim alam olarak kullanlmaktadr
Yumuak lehimlenmi balant Yumuak lehimlenmi balant

(a)

(b)
entik

(c)

(d)

ekil 32.7 - Yumuak lehimlemede dayanm arttrmak iin mekanik kilitleme: (a) dz kilit diki; (b) cvatal veya perinli balant; (c) bakr boru birletirme silindirik bindirme balant; ve (d) silindirik bindirme balantnn entiklenmesi (ekillendirilmesi)
24 25

Yumuak lehim balants

Kapl tam delik

Yumuak Lehim Dekapanlar levleri

Yumuak lehimleme scaklnda erir Oksit filmlerini sker ve esas para yzeylerinden uzaklatrr Istma srasnda oksitlenmeyi engeller Temas eden yzeylerdeki slatmay destekler lem srasnda erimi yumuak lehim alamyla kolayca yer deitirir Korozif ve iletken olmayan artklar brakr

PC kart

Tel

PC kart

Tel

Terminal

Tel

zolasyon

Yumuak lehim balants

Yumuak lehim balants

ekil 32.8 - Elektronik balantlarda yumuak lehimlemeden nce mekanik aralarla balanty salamlatrma teknikleri: (a) PC kart zerinde kvrlm kurun tel; (b) yumuak lehimin temas yzeyini geniletmek iin PC kart zerinde kapl tam delik; (c) dz terminal zerinde kanca eklinde tel; ve (d) dndrlm teller
26

27

Yumuak Lehimleme Yntemleri

Daha az s ve daha dk scaklk gerekmesi hari, ou yumuak lehim yntemi sert lehimleme ile ayndr lave yntemler: Elle yumuak lehimleme elle sevkedilen yumuak lehim tabancas Dalgal yumuak lehimleme bask devresi kartlarnda oklu kurun tellerin yumuak lehimlenmesi Geri akl yumuak lehimleme bask devre kartlar zerindeki yzey az bileenlerinde kullanlr
28

Bileenler

PC kart Erimi yumuak lehim alam

ekil 32.9 - Kurun tellerin bask devresi kart zerine birletirilmesi iin erimi yumuak lehim alamnn dar bir kanaldan kartn alt yzeyine beslendii dalgal yumuak lehimleme
29

Yaptrma
ki (ya da daha fazla) yakn yerletirilmi paray yzey birletiricisi ile bir arada tutmak iin bir ilave malzemenin kullanld birletirme yntemi Metal, plastik, seramik, ahap, kat ve mukavva gibi ayn veya farkl malzemeleri birletirmek iin geni bir birletirme veya szdrmazlk uygulamalarnda kullanlr Artan uygulamalar iin frsatlar nedeniyle byk bir alana yaylabilir

Yaptrmada Terminoloji
Yaptrc = ilave malzeme, metal d, genellikle bir polimer Yapan = birletirilen paralar Yapsal yaptrc mhendislikte en byk ilgiye sahip, kuvvetli, rijit yapanlar arasnda gl, kalc balantlar yapma kabiliyetine sahip

30

31

Yaptrmada Sertleme
Yaptrcnn fiziksel zelliklerinin, paralarn yzeylerini birletirmek iin genellikle kimyasal reaksiyonla svdan katya dnme ilemi Sertleme, genellikle s ve/veya bir katalizr ile gerekletirilir Eer s kullanlmsa, scaklklar greceli olarak dktr Sertleme zaman alr - imalatta bir zayflk Yapma ilemini gerekletirmek iin bazen paralar arasnda basn uygulanr
32

Balantnn Dayanm
Aadakilerin dayanmna baldr: Yaptrc Yaptrc ile yapanlar arasndaki balant Balantnn dayanm birka mekanizma ierir: Kimyasal ba oluumu yaptrc ve yapan, sertlemeden sonra bir primer kimyasal ba oluturur Fiziksel etkileimler karlkl yzeylerin atomlar arasnda sekonder kuvvetler Mekanik kilitlenme Yapann przll, sertleen yaptrcnn, mikroskopik yzey przlerinde skmasna ve kilitlenmesine neden olur
33

Balant Tasarm
Yaptrc Yaptrc

Yaptrlm balantlar, kaynakl, sert veya yumuak lehimli balantlar kadar gl deildir Balant temas alan en byk deerine karlmaldr Adhezif balantlar en ok kayma ve ekmede gldr. Balantlar, uygulanan gerilmelerin bu tr olaca ekilde tasarlanmaldr Yaptrlm balantlar, Yaptrlm balantlar, en ok ayrlma ve syrlmaya kar zayftr. Balantlar, bu tr gerilmelerden kanacak ekilde tasarlanmaldr
34

ekil 32.10 - Yaptrma balantlarnda dikkate alnmas gereken gerilme trleri: (a) ekme, (b) kayma, (c) ayrlma, ve (d) syrlma

35

Nokta kaynak ekirdei Yaptrc

Perin

ekil 32.11 - Yaptrma iin baz balant tasarmlar: (a) tam kesit (d) aln balant; (e) (f)e kadar T-balantlar; (b) ve (g) ila (j) ke balantlar

ekil 32.12 - Yaptrmann, dier birletirme yntemleriyle kombinasyonu: (a) kaynak-yaptrma nokta kaynakl ve yaptrlm balant; (b) perinli (veya cvatal) ve yaptrlm balant; (c) ekillendirilmi ve yaptrlm balant

36

37

Yaptrc Trleri
Doal yaptrclar reine, niasta, eker, soya tuzu, kola gibi doal kaynaklardan elde edilirler Dk-gerilmeli uygulamalar: mukavva kartonlar, deme, kitap ciltleri; veya geni yzeyler: kontrplak norganik esas olarak sodyum silikat ve magnezyum oksiklorre dayanr Dk maliyetli, dk dayanml Sentetik (yapay) yaptrclar deiik termoplastik ve termoset polimerler
38

Sentetik (Yapay) Yaptrclar

malatta en nemli kategori Sentetik yaptrclar, deiik mekanizmalarla sertleirler: Uygulamadan nce polimeri katalizr ve reaktif katklarla kartrma Kimyasal reaksiyonu balatmak iin stma Ultraviyole k gibi, radyasyonla sertletirme Sv veya pastadan suyu buharlatrarak sertletirme Yapanlardan birinin yzeyine film veya basnca duyarl kaplama olarak uygulama

39

Yaptrclarn Uygulamalar
Otomotiv, uak, yap rnleri, gemi yapm Paketleme endstrisi Ayakkab Deme Kitap ciltleme Elektrik ve elektronik

Yzey Hazrlama
Yaptrma ileminin baarl olmas iin, yzeyler son derece temiz olmaldr Yapma dayanm, yaptrc ile yapan arasndaki adhezyonun derecesine, bu ise yzeyin temizliine baldr Metallerde, temizleme iin genellikle zcyle silme ve kum pskrterek yzeyin andrlmas adhezyonu arttrr Metal d paralarda, genellikle baz tr zcler kullanlr ve yzeyler, przll arttrmak iin talanr veya kimyasal olarak dalanr

40

41

Uygulama Yntemleri
Elle fralama veya rulolama pek kaplama Elle altrlan datc kullanarak yzdrme Pskrtme Otomatik aplikatrler Rulo kaplama

ekil 32.13 - Montaj srasnda paralar birletirmek iin, yaptrc, elle kontrol edilen bir datc yardmyla datlr (EFD, Inc.in izniyle)
42 43

Rulo Kaplama

Yaptrmann stnlkleri
ok geni malzeme trne uygulanabilir Yapma, balantnn tm yzeyinde oluur Dk scaklktaki sertleme, birletirilen paralarda hasardan kanmay salar Hem yaptrma hem de szdrmazlk salama Balant tasarm genellikle basitletirilir, rn. ki dz yzey, cvata delikleri gibi zel para zelliklerine gerek olmadan birletirilebilir

ekil 32.14 - Kat, kuma veya esnek polimer gibi ince ve esnek bir malzemenin zerine yaptrcnn rulo ile kaplanmas
44 45

Yaptrmann Snrlamalar
Balantlar genellikle dier birletirme yntemleri kadar gl deildir Yaptrc, birletirilen malzemelere uygun olmaldr Servis scaklklar snrldr Yaptrcnn uygulanmasndan nce temizlik ve yzey hazrl nemlidir Sertleme sreleri, retim hzn snrlayabilir Yaptrlm balantlarn muayenesi zordur

46