INTRODUKSYON Ang duplikado ng manuskrito ng nobelang ito ay sadyang ipaaklat upang maging bahagi ng pansarili nilang koneksyon.

Bago pa man tuluyang mabuo at maitala ang mga pangyayari sa kwento ay ginawa muna ang buod nito at ang mahahalagang pagkilanlan sa mga tauhan. Tulad ng edad, pinagaralan, estado sa buhay ambisyon at iba pa. Umabot sa dalawangput dalawang kabanata ang nobelang Titser. Ito ay isang nobela na hango sa isang guro na nais bumalikas at harapin ang pagpapaunlad ng kanilang pamayanan. Bahagi rin ng nobelang ito ang kalagayang sosyo-ekonomiko sa isang nayong hindi kalayuan sa Maynila, at ang malayong pananaw ng isang tungo sa sa ikauunlad ng kanilang dukhang nayon. Ngunit ngayon sa ating naghihirap na panahon. Malaki ang kaibahan ng nobelang ito sa kasalukuyan. Dito inaasahan ng magulang na pagtanaw ng utang na loob ng mga anak. Iisa lang ang pinanghahawakan at sinasabi nila. Panahon lamang ang hahatolsa atin, maging ano man an gating larangan. I.Kakayahan ng may akda sa paggawa a. Talambuhay ng may akda: Nasa ika taon ng propesyonal si Liwayway A. Arceo. Malikhaing manunulat,mananaysay, taga salinwika, editor. Una siyang nakatawag ng pansin sa kanyang akdang Uhaw ang Tigang na Lupa na isinulat niya sa gulang na disisyete at nahirang na pangalawang pinakamahusay na Maikling Katha ng 1943. Ilan sa marami niyang gawa at parangal ang Doctor of Human Letters, honoris causa (1991), mula sa Unibersidad ng Pilipinas at ang Gawad CCP sa Sining para sa Literatura (1993) b. Iba pang aklat na nasulat ng may akda: Sa sipag at husay bi Liwayway A. Arceo bilang isang manunulat ay maraming nakapansin sa kanyang hangarin sa buhay. Maaaring makahulugan ito sa isang taong manunulat sa kahirapan. O maaari ring isang taong hindi nakaranas ng kaginhawaan sa buhay. C. Batayan ng may akda sa pagsulat ng akda: Sa ganda at malinaw na mga detalye sa nobelang Titser, maaaring ibinatay ni Liwayway ang mga karanasang nakikita niya sa mga guro o taong malapit sa kanyang nakikita. Marahil naisipan niya ito dahil sa hangarin niyangmapataas ang tingin ng mga tao sa mga guro. II.Buod Ang barkong Tabo ay naglalayag nang pasalungat sa agos ng Pasig mula Maynila patungong Laguna de Bay. Kabilang sa mga pasaherom si Simoun, ang mapagpanggap napatungong Laguna de Bay. Kabilang sa mga pasaherom si Simoun, ang mapagpanggaalahas na nakasalaming maykulay. Si Donya Victorina, ang mapa gpanggap na mag aalahas na nakasalaming maykulay. Si Donya Victorina, ang mapagpanggap na is ang Europea ngunit isa namang Pilipina; tiyahin ni Paulita. Si Paulita Gomez, kasintahanisang Europea ngunit isa namang Pilipina; tiyahin ni Paulita. Si Paulita Gomez, kasintahan ni Isagani ngunit nagpakasal kay Juanito. Si Ben-zayb, ang mamamahayag sa pahayagan.ni Isagani ngunit nagpakasal kay Juanito. Si Ben-zayb, ang mamamahayag sa pahayagan. Si Don

Custodio, ang kilala sa tawag na Buena Tinta. Si Padre Camorra, ang mukhangSi Don Custodio, ang kilala sa tawag na Buena Tinta. Si Padre Camorra, ang mukhang artilyerong pari. Si Padre Fernandez, ang paring Dominikong may malayang paninindigan.artilyerong pari. Si Padre Fernandez, ang paring Dominikong may malayang paninindigan. Si Padre Florentino, ang amain ni Isagani. Si Padre Irene, ang kaanib ng mga kabataan saSi Padre Florentino, ang amain ni Isagani. Si Padre Irene, ang kaanib ng mga kabataan sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastila. At si Basilio, anak ni Sisa, ang magaaral ngpagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastila. At si Basilio, anak ni Sisa, ang mag-aaral ng medisina at kasintahan ni Juli. Si Isagani , siya ang makatang kasintahan ni Paulita. Simedisina at kasintahan ni Juli. Si Isagani , siya ang makatang kasintahan ni Paulita. Si Kabesang Tales, ang naghahangad ng karapatan sa pagmamayari ng lupang sinasaka naKabesang Tales, ang naghahangad ng karapatan sa pagmamay- ari ng lupang sinasaka na inaangkin ng mga prayle Tandang Selo, Ama ni Kabesang Tales na nabaril ng kanyanginaangkin ng mga pray le Tandang Selo, Ama ni Kabesang Tales na nabaril ng kanyang sariling apo. Si Ginoong Pasta, ang tagapayo ng mga prayle sa mga suliraning legal. Sisariling apo. Si Ginoong Pasta, ang tagapayo ng mga prayle sa mga suliraning legal. Si Placido Penitente, ang mag-aaral na nawalan ng ganang magaral sanhi ng suliraningPlacido Penitente, ang mag -aaral na nawalan ng ganang mag-aral sanhi ng suliraning p a m p a a r a l a n . S i J u a n i t o P e l a e z , a n g m a g aaral na kinagigiliwan ng mga propesor;pampaaralan. Si Juanito Pelaez , a n g m a g - a a r a l n a k i n a g i g i l i w a n n g m g a p r o p e s o r ; nabibilang sa kilalang angkang may dugong Kastila. Si Makaraig, ang mayamang mag -nabibilang sa kilalang angkang may dugong Kastila. Si Makaraig, ang mayamang mag -aaral na masigasig na nakikipaglaban para sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastilaaaral na masigasig na nakikipaglaban para sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastila ngunit biglang nawala sa oras ng kagipitan. Si Sandoval, ang kawaning Kastila na sang-ngunit biglang nawala sa oras ng kagipitan. Si Sandoval, ang kawaning Kastila na sangayon o panig sa ipinaglalaban ng mga magaaral. Si Juanito Pelaez Quiroga, isangayon o panig sa ipinaglalaban n g m g a m a g - a a r a l . S i J u a n i t o P e l a e z Q u i r o g a , i s a n g mangangalakal na Intsik na nais magkaroon ng konsulado s a Pilipinas. Si Juli, anak nimangangalakal na Intsik na nais magkaroon ng konsulado sa Pilipinas. Si Juli, anak ni Kabesang Tales at katipan naman ni Basilio . Si Hermana Bali, siya ang naghimok kay JuliKabesang Tales at katipan naman ni Basilio . Si Hermana Bali, siya ang naghimok kay Juli upang humingi ng tulong kay Padre Camorra. Si Hermana Penchang naman ang mayamanupang humingi ng tulong kay Padre Camorra. Si Hermana Penchang naman ang mayaman at madasaling babae na pinaglilingkuran ni Juli. Si Ginoong Leeds, ang misteryosongat madasaling babae na pinaglilingkuran ni Juli. Si Ginoong Leeds, ang misteryosong Amerikanong nagtatanghal sa perya. Si Imuthis, siya ang mahiwagang ulo sa palabas ni G.Amerikanong nagtatanghal sa perya. Si Imuthis, siya ang mahiwagang ulo sa palabas ni G. Leeds.Leeds.Matapos ang masalimuot na pangyayari na bumabalot sa mga tauhan sa Noli MeMatapos ang masalimuot na pangyayari na bumabalot sa mga tauhan sa Noli Me Tangere, lalo pa itong pinaigting ng diwa ng paghihiganti,

karahasan at karuwagan sa Tangere, lalo pa itong pinaigting ng diwa ng paghihiganti, karahasan at karuwagan sa akdang El Filibusterismo sa panibagong katauhan ni Crisostomo Ibarra bilang Simuonakdang El Filibusterismo sa panibagong katauhan ni Crisostomo Ibarra bilang Sim uon- i s a n g A m e r i k a n o n g h i l a w n a m a g aalahas. Gamit ang kanyang taglay na yaman atisang Amerikanong hila w na maga a l a h a s . G a m i t a n g k a n y a n g t a g l a y n a y a m a n a t pagiging malapit sa Gober nador Heneral ng Espanya, untiunti niyang isinagawa angpagiging malapit sa Gobernador Heneral ng Espanya, u ntiunti niyang isinagawa ang k a n y a n g p a g h i h i g a n t i s a m g a p r a y l e k a s a b a y n g kanyang pagbabalak na itakas angkanyang paghihiganti sa mga prayle k a s a b a y n g k a n y a n g p a g b a b a l a k n a i t a k a s a n g kanyang pinakamamahal na si Maria Clara mula sa kumbento ng Sta. Clara na maituturingkanyang pinakamamahal na si Maria Clara mula sa kumbento ng Sta. Clara na maituturing n a k a k a m b a l n g i m p i y e r n o . B i l a n g k a n y a n g p a g h a h a n d a s a b i nabalak na pagaalsa,na kakambal ng impiyerno. Bilang kanyang paghahanda sa binaba l a k n a p a g - a a l s a , tahimik siyang kumuha ng mga tauhang kanyang magiging kasangkapan. Ang isa sa mgatahimik siyang kumuha ng mga tauhang kanyang magiging kasangkapan. Ang isa sa mga abang ito ay si Kabesang Tales. Ginamit ni Simoun ang pagiging marahas at palaban nitoabang ito ay si Kabesang Tales. Ginamit ni Simoun ang pagiging marahas at palaban nito u p a n g h i m u k i n n a i p a g h i g a n t i a n g s a r i l i n g p a m i l y a . D i n a g t a g a l a y s u manib din angupang himukin na ipaghiganti ang sariling pamilya. Di nag t a g a l a y s u m a n i b d i n a n g kanyang amang si Tandang Selo sa pagrerebelde bilang tanda ng kanyang galit sa mgakanyang amang si Tandang Selo sa pagrerebelde bilang tanda ng kanyang galit sa mga Kastila partikular ang mga prayle. Ang sumunod naman ay si Quiroga. Siya ay isangKastila partikular ang mga prayle. Ang sumunod naman ay si Quiroga. Siya ay isang n e g o s y a n t e n g I n t s i k n a b i n i g y a n g t u l o n g pinansyal ni Simoun kapalit ang kanyangnegosyanteng Intsik na binigya n g t u l o n g - p i n a n s y a l n i S i m o u n k a p a l i t a n g k a n y a n g pagpahintulot na ilagak ang mga baril na gagamitin sa binabalak na pag-aalsa sa kanyangpagpahintulot na ilagak ang mga baril na gagamitin sa binabalak na pag-aalsa sa kanyang tahanan. Di nagtagal ay nahimok din ni Simoun si Placido Penitente- isang mag-aaral natahanan. Di nagtagal ay nahimok din ni Simoun si Placido Penitente- isang mag-aaral na nakipagtalo sa kanyang guro dahilan sa baluktot nitong pamamalakad. Di naging mahirapnakipagtalo sa kanyang guro dahilan sa baluktot nitong pamamalakad. Di naging mahirap para kay Simoun na manghimok ng kakampi sa dahilang tulad niya rin ang mga ito napara kay Simoun na manghimok ng kakampi sa dahilang tulad niya rin ang

mga ito na napag-alab ang galit sa pakana ng mga kastila. Naiiba sa mga ito si Basilio. Sa kabila ngnapag-alab ang galit sa pakana ng mga kastila. Naiiba sa mga ito si Basilio. Sa kabila ng kapaitan ng kahapon, pinili pa rin niyang mamuhay ng walang bahid ng paghihiganti sakapaitan ng kahapon, pinili pa rin niyang mamuhay ng walang bahid ng paghihiganti sa puso. Lubos niyang pinagpapasalamat ang pagpapaaral sa kanya ni Kapitan Tiyago at angpuso. Lubos niyang pinagpapasalamat ang pagpapaaral sa kanya ni Kapitan Tiyago at ang magandang buhay na kanyang tinatamasa kasama ang kanyang kasintahan na si Julimagandang buhay na kanyang tinatamasa kasama ang kanyang kasintahan na si Juli kayat wala na siyang mahihiling pa. Ngunit naging mapaglaro sa kanya ang tadhana.kayat wala na siyang mahihiling pa. Ngunit naging mapaglaro sa ka nya ang tadhana. Dahil sa pagkakamali ng kanyang mga kamag-aral at mga kasapi sa AWK sa pangungutyaDahil sa pagkakamali ng kanyang mga kamag-aral at mga kasapi sa AWK sa pangungutya a t p a g g a w a n g k a t a t a w a n a n s a m g a p r a y l e , s i l a y n a p a g b i n t a n gang mga utak ngat paggawa ng katatawanan sa mga prayle, silay nap a g b i n t a n g a n g m g a u t a k n g pagbabadya ng paghihimagsik sa pamamalakad ng mga kastila. Ang mga nagkalat napagbabadya ng paghihimagsik sa pamamalakad ng mga kastila. Ang mga nagkalat na paskin ay siyang naging matibay na patunay laban sa kanila. Siyay nakulong at binawianpaskin ay siyang naging matibay na patunay laban sa kanila. Siyay nakulong at binawian n g l a h a t n g k a s a g a n a h a n s a b u h a y . K a s a b a y n g k a n y a n g pagkakakulong ay angng lahat ng kasaganahan sa buhay. Kasab a y n g k a n y a n g p a g k a k a k u l o n g a y a n g misteryosong pagkamatay ni Juli matapos makipagkita kay Padre Camorra upang humingimisteryosong pagkamatay ni Juli matapos makipagkita kay Padre Camorra upang humingi ng tulong para sa kanyang paglaya. Tuluyan naman siyang nagipit ng pumanaw si Kapitanng tulong para sa kanyang paglaya. Tuluyan naman siyang nagipit ng pumanaw si Kapitan T i y a g o a t n a n g h i n d i s i y a n i t o p a m a n a h a n n i i s a n g k u s i n g . A n g m ga paghihirap ng Tiyago at nang hindi siya nito pamanahan ni isang kus i n g . A n g m g a p a g h i h i r a p n g kahapon na unti-unti siyang binabalikan ay ang naging dahilan upang makianib siya sakahapon na unti -unti siyang binabalikan ay ang naging dahilan upang makianib siya sa n a n g h i h i n a n g s i S i m o u n . L u b o s a n g p a g k a l u m b a y n g h u l i m a t a p o s n a malaman nananghihinang si Simoun. Lubos ang pagkalumbay ng huli ma t a p o s n a m a l a m a n n a pumanaw na ang nag-iisang dalaga na nagbibigay-lakas sa kanya upang ipagpatuloy angpumanaw na ang nag-iisang dalaga na nagbibigay-lakas sa kanya upang ipagpatuloy ang b u h a y . N g u n i t n a n g m a g d e s i s y o n s i B a s i l i o n a m a k i p a g t u l u n g a n s a k anya, agad nabuhay. Ngunit nang magdesisyon si Basilio na makipagtul u n g a n s a k a n y a , a g a d n a sumibol muli ang kanyang diwa ng paghihiganti. Dahil sa mapagbigay na pagmamahal nisumibol muli ang kanyang diwa ng paghihiganti. Dahil sa mapagbigay na pagmamahal ni Isagani kay Paulita Gomez hindi naging matagumpay ang balak ni Simoun na pasabuginIsagani kay Paulita Gomez hindi naging matagumpay ang balak ni Simoun na pasabugin ang tahanan ni Kapitan Tiyago na kung saan nagaganap ang magarbong salu-salo ng pag-ang tahanan ni Kapitan Tiyago na kung saan nagaganap ang magarbong salusalo ng pag-iisang dibdib ni Juanito Pelaez at Paulita Gomez gamit ang isang mamahaling lampara.iisang dibdib ni Juan ito Pelaez at Paulita Gomez gamit ang isang mamahaling lampara. Bagkus, ito pa ang nagsilbing patunay para kay Padre Salvi na siya at si Crisostomo IbarraBagkus, ito pa ang nagsilbing patunay para kay Padre Salvi na siya at si Crisostomo Ibarra ay iisa. Siyay agad na ipinahanap upang dakipin. Upang magtago siyay pumunta kayay iisa. Siyay agad na ipinahanap upang

dakipin. Upang magtago siyay pumunta kay Padre Florentino sa pag-aakalang siyay maiintindihan nito ngunit ang lahat ng kanyangPadre Florentino sa pag-aakalang siyay maiintindihan nito ngunit ang lahat ng kanyang paniniwala ay sinalungat ng pari. Nang makatanggap sila ng liham na nag-uutos na isukopaniniwala ay sinalungat ng pari. Nang makatanggap sila ng liham na nag-uutos na isuko ang taong tinatago ni Padre Florentino agad na nabuo sa kanyang isipan na mas mabutiang taong tinatago ni Padre Florentino agad na nabuo sa kanyang isipan na mas mabuti pang siyay magpatiwakal kaysa mapasakamay ng mga kastila. Namatay siyang hindipang siyay magpatiwakal kaysa mapasakamay ng m ga kastila. Namatay siyang hindi yumuyukod sa relihiyon at pamamalakad ng mga dayuhang nagpahirap sa kanya. Angyumuyukod sa relihiyon at pamamalakad ng mga dayuhang nagpahirap sa kanya. Ang kanyang mga kayamanan at labi ay pinaagos ni Padre Florentino sa dagat at itoy lumubogkanyang mga kayamanan at labi ay pinaagos ni Padre Florentino sa dagat at itoy lumubog sa kalaliman. Itoy mananatili sa pagkakasilid hanggang itoy matuklasan ng hinaharap.sa kalaliman. Itoy mananatili sa pagkakasilid hanggang itoy matukla