Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment penej wersji caej publikacji.

Aby przeczyta ten tytu w penej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na ktrym mona naby niniejszy tytu w penej wersji. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej od-sprzeday, zgodnie z regulaminem serwisu. Pena wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.

Odpowiedzialno administracyjnoprawna w ochronie rodowiska

Odpowiedzialno administracyjnoprawna w ochronie rodowiska

Odpowiedzialno za szkody w rodowisku i inne instrumenty odpowiedzialnoci administracyjnoprawnej

Marek Grski

Warszawa 2008

W ya d a w c :

Ar ns nk aa B e
R: ea d a k c j

I eu z Ra a ak bt l ai s s
Uon kp z r y ag : da t f yi c

Mo a rw ras t ak a B a n
Sm ka : n aa d i i e

A ui n d d o rG z w e s j k

bew S . 0 Ct W ek z 2 o y ru la o 8 p y r i g ol rs. . 0 h ls P p , t Ko o IN -1 S - 65 B8 -9 77 7 02 8 31 2n .d w y a i e Wr ey O zia p y p p w tyr a di sdmd asn n a wt ep i o i r o n z t ie o e ud a d c a o l i nm e nj w we w g i oou a t o k a at wke c r ia d p h o - zn d el wa r od n o ae s oozo i s i n a p n wb i o s pU roz z i o Z n n r F A r c le liozI i w z T z an k r e y eU g a e P z R z k c s z in G u e n e ee gs ae r i c Sydi o P2 Tind elio 0 e w cz lp z 0 h a hiW, n 7 n n O kk a i k t a r a o s Wz yp dz ae n: e r W ek z ol rs. . ls P p. t Ko ew S ru la o o
RK eae ds a ik k c j 0 W l 1 aa o - rwc 2 s uk 3z . a 1a Pa , 5 t() 8 e 50 l0 5 .2 0 2 30 3 K us 1 rw z - a la7 1 k .c 5Z 6 , ie t() 4 e 60 l0 0 .1 6 2 30 e k@r -:ikls . mi ou a z tk p i s ww l a ee r l l

w rw wsr wl e .l k. w ou t e p l K in wrfl s a ewn ia t ta.f . e g r ri n wo n o wp p o i

Spis treci

Wstp Rozdzia I Oglne zaoenia systemu odpowiedzialnoci prawnej w ochronie rodowiska 1.1. Pojcie odpowiedzialnoci prawnej i jej typy 1.2. Odpowiedzialno cywilnoprawna w ochronie rodowiska 1.3. Odpowiedzialno karna w ochronie rodowiska Rozdzia II Administracyjnoprawna odpowiedzialno za szkody w rodowisku 2.1. Odpowiedzialno za szkody w rodowisku w przepisach prawa wsplnotowego 2.2. Transpozycja postanowie dyrektywy 2004/35/WE do polskiego prawa wewntrznego 2.3. Pojcie szkody w rodowisku 2.3.1. Szkoda w rodowisku 2.3.2. Szkoda w gatunkach i siedliskach chronionych 2.3.3. Szkoda w wodach i powierzchni ziemi 2.3.4. Bezporednie zagroenie szkod 2.4. Podmiotowy zakres obowizywania ustawy 2.4.1. Podmiot korzystajcy ze rodowiska 2.4.2. Dziaalno stwarzajca ryzyko szkody 2.4.3. Odpowiedzialno za szkod zawinion 2.5. Wyczenia spod obowizywania przepisw ustawy o szkodach 2.6. Waciwo organw w sprawach zwizanych ze szkodami w rodowisku 2.6.1. Kompetencje o charakterze oglnym 2.6.2. Kompetencje zwizane z ewidencjonowaniem szkd i informacji o szkodach 2.7. Zgaszanie szkd w rodowisku 2.8. Obowizek prowadzenia dziaa zapobiegawczych i naprawczych

11 11 14 17

22 22 23 26 26 27 32 33 34 34 36 40 42 45 45 46 47 50

spis treci
50 52 53 53 55 57 57 58 59 60 61 63 63 65 66 67 68 68 69 71 73 74 75 75 77 79 79 82 83 83 85 88 92 95 97

2.8.1. Charakter prawny obowizku 2.8.2. Dziaania zapobiegawcze 2.8.3. Zgoszenie o szkodzie 2.8.4. Dziaania naprawcze 2.8.5. Uzgodnienie zakresu dziaa naprawczych 2.9. Nadzr nad prowadzeniem dziaa zapobiegawczych i naprawczych 2.9.1. Zakres podmiotowy i przedmiotowy nadzoru 2.9.2. Decyzje zobowizujce 2.9.3. Przejcie obowizku prowadzenia dziaa zapobiegawczych lub naprawczych przez organ 2.9.4. Obowizek prowadzenia pomiarw lub monitoringu 2.10. Prowadzenie dziaa zapobiegawczych lub naprawczych na cudzym gruncie 2.11. Koszty prowadzenia dziaa zapobiegawczych i naprawczych 2.11.1. Ustalanie zakresu kosztw i ich egzekwowanie 2.11.2. Obowizek ustanowienia zabezpieczenia roszcze z tytuu szkd w rodowisku 2.12. Postpowanie w wypadku szkd transgranicznych 2.13. Odpowiedzialno karna z tytuu naruszania przepisw ustawy Rozdzia III Inne instrumenty odpowiedzialnoci administracyjnoprawnej 3.1. Sankcyjne decyzje zobowizujce 3.1.1. Decyzje z ustawy p.o.. adresowane do podmiotw korzystajcych ze rodowiska 3.1.2. Decyzje z ustawy p.o.. adresowane do osb fizycznych 3.1.3. Decyzje zobowizujce wydawane na podstawie ustawy o odpadach 3.1.4. Decyzje zobowizujce wydawane na podstawie przepisw o ochronie zwierzt 3.2. Wyganicie, cofnicie lub ograniczenie pozwolenia lub zezwolenia 3.2.1. Decyzje zwizane z pozwoleniami emisyjnymi 3.2.2. Decyzje zwizane z gospodarowaniem odpadami 3.2.3. Decyzje zwizane z prowadzeniem dziaalnoci geologicznej lub grniczej 3.2.4. Decyzje zwizane z pozwoleniami wodnoprawnymi 3.2.5. Decyzje zwizane z przepisami o ochronie biosfery 3.3. Sankcyjne decyzje wstrzymujce 3.3.1. Zakres stosowania i rodzaje 3.3.2. Wstrzymanie dziaalnoci w przepisach ustawy p.o.. 3.3.3. Wstrzymanie uytkowania instalacji na podstawie ustawy p.o.. 3.3.4. Fakultatywne wstrzymanie eksploatacji instalacji na podstawie przepisw Prawa ochrony rodowiska 3.3.5. Wstrzymanie dziaalnoci w oparciu o przepisy ustawy o odpadach z 2001 r. 3.3.6. Wstrzymanie ruchu zakadu grniczego

spis treci 3.3.7. Wstrzymanie dziaalnoci na podstawie przepisw o dowiadczeniach na zwierztach 3.4. Administracyjne sankcje finansowe za naruszanie zasad korzystania z zasobw rodowiska 3.4.1. Oglne zaoenia systemu sankcji finansowych; odraczanie i umarzanie kar i opat 3.4.2. Opaty podwyszone 3.4.3. Administracyjne kary pienine 3.4.4. Opata produktowa Rozdzia IV Gwne akty prawne powoywane w opracowaniu Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialnoci za rodowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrzdzonym rodowisku naturalnemu Zacznik I Zacznik II Zacznik III Zacznik IV Zacznik V Zacznik VI Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w rodowisku i ich naprawie Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (wybrane przepisy) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (wybrane przepisy) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (wybrane przepisy)

7
98 98 98 101 103 111 113

115 133 134 138 140 141 141 143 160 189 208

Wstp

Przepisy o ochronie rodowiska zostay w cigu ostatnich lat w bardzo istotny sposb przebudowane, co wizao si przede wszystkim z koniecznoci dostosowania polskiego prawa wewntrznego do wymaga prawa wsplnotowego. Zmiany te naoyy i nakadaj na przedsibiorcw i inne podmioty korzystajce ze rodowiska szereg nowych obowizkw, ktre musz by wykonywane i ktrych wykonanie powinno by egzekwowane. Skonstruowano take szereg instrumentw prawnych sucych egzekwowaniu odpowiedzialnoci z tego tytuu, a wrd nich gwn chyba rol przyznano instrumentom o charakterze administracyjnoprawnym, z ktrych korzysta powinny waciwe organy administracji. Kilkuletni okres obowizywania tych przepisw pokaza jednak, e egzekucja mocno kuleje, co zaczyna by widziane i negatywnie oceniane przez organy Wsplnot Europejskich. Przypuszcza wic mona, e sytuacja w tym zakresie bdzie si zmieniaa, problem egzekucji obowizkw zwizanych z ochron rodowiska bdzie zyskiwa na znaczeniu, wobec czego i znajomo odpowiednich przepisw powinna sta si bardziej przydatna. Zagadnienia te w sposb oglny omawia rozdzia 1, a bardziej szczegowo, w odniesieniu do instrumentw odpowiedzialnoci administracyjnej, pozostae czci opracowania. Kopoty z egzekucj prawa ochrony rodowiska maj szerszy charakter take ze wzgldu na stwierdzane braki w narzdziach prawnych. Stwierdza si, e podstawowa w tym zakresie zasada oglna wspczesnego prawa rodowiskowego, czyli zasada zanieczyszczajcy paci pozostaje w sporej mierze na papierze, naley wic wzmc dziaania suce jej przestrzeganiu. Podkrelano to w preambule do jednego z nowych i najwaniejszych aktw prawnych Unii dotyczcych zapobiegania i naprawiania szkd w rodowisku, czyli dyrektywy nr 2004/35/WE z kwietnia 2004 r., transponowanej do prawa polskiego ustaw z dnia 13 kwietnia 2007 r. Oba akty wprowadzaj szereg nowych zasad i instrumentw odpowiedzialnoci prawnej zwizanej z realizacj obowizku ochrony rodowiska, warto je wic podda nieco bliszej analizie. Powicony tym zagadnieniom jest rozdzia 2 opracowania. Opracowanie uwzgldnia stan prawny na pocztek wrzenia 2008 r. Przypomnie wic w tym momencie trzeba, e na podstawie przepisw ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie niektrych ustaw w zwizku ze zmianami w podziale zada i kompetencji administracji terenowej (Dz. U. Nr 175, poz. 1462 z pn. zm.) wikszo kompetencji decyzyjnych w sprawach zwizanych z ochron rodowiska, o charakterze reglamentacyjno-zobowi-

10

wprowadzenie

zujcym, przewidzianych wczeniej obowizujcymi przepisami dla wojewody przesza na rzecz marszaka wojewdztwa, ewentualnie sejmiku wojewdzkiego (nie dotyczy to jednak kompetencji zwizanych z nadzorem nad przepisami ustawy o zapobieganiu szkodom w rodowisku i ich naprawie). Jak si bowiem wydaje, aktualne tendencje zmierzaj do pozostawienia wojewodom tylko kompetencji nadzorczych, chocia nie zawsze w peni konsekwentnie. Gwnym organem kontrolno-nadzorczym pozostaje Inspekcja Ochrony rodowiska, na szczeblu wojewdzkim dziaajca w systemie organw administracji zespolonej, a wic funkcjonujcych pod zwierzchnictwem wojewody. W konsekwencji zarysowuje si nowy schemat podziau kompetencji uprawnienia do podejmowania rozstrzygni zwizanych z korzystaniem ze rodowiska i jego ochron spoczywaj w rkach starostw i marszakw, uprawnienia kontrolno-nadzorcze w gestii wojewodw i wojewdzkich inspektorw ochrony rodowiska.

11

Rozdzia I Oglne zaoenia systemu odpowiedzialnoci prawnej w ochronie rodowiska

1.1. Pojcie odpowiedzialnoci prawnej i jej typy
Pojcie odpowiedzialno nie jest wycznie kategori prawn, o odpowiedzialnoci mona dyskutowa take na gruncie filozofii, etyki, psychologii itd. Z reguy jednak odpowiedzialno jest wizana z wykonywaniem okrelonego obowizku i jest rozumiana jako rozliczenie z wykonania tego obowizku. Pojcie obowizku jest wwczas opisywane szeroko jest to nie tylko nakaz okrelonego aktywnego zachowania si w oznaczonych sytuacjach (czyli dziaania), ale take nakaz powstrzymania si od dziaania (czyli zaniechania), jeeli dziaanie byoby oceniane ujemnie. Ustalenie obowizku nie musi by dokonane w sposb wyrany, w formie zapisanej normy zachowania si, moe to by take norma o charakterze zwyczajowym, wynikajca z oglnych zasad etyki czy moralnoci. W ten sposb odpowiedzialno jest oglnie definiowana jako konieczno zdania sprawy z wykonania okrelonego obowizku obciajcego dany podmiot. Zdanie sprawy z wykonania obowizku to ocena tego, co si zrobio bd nie, ale rwnie poniesienie ewentualnych konsekwencji (sankcji) z tytuu niewaciwego wykonania tego obowizku. Odpowiedzialno prawna natomiast to taka odpowiedzialno, ktra jest oparta na normach prawnych norma prawna okrela obowizek i sposb rozliczenia z jego wykonania. Odpowiedzialno jest konsekwencj naruszenia prawa. W klasycznym ju ujciu W. Langa odpowiedzialno to ponoszenie przez dany podmiot przewidzianych prawem negatywnych konsekwencji za zdarzenia lub stany rzeczy podlegajce ujemnej kwalifikacji normatywnej, przypisywalne prawnie temu podmiotowi w okrelonym porzdku prawnym1. Odpowiedzialno prawn, biorc pod uwag charakter normy prawnej, na ktrej jest oparta, mona podzieli na odpowiedzialno cywiln, karn, pracow1

W. Lang, Struktura odpowiedzialnoci prawnej, Zeszyty Naukowe UMK, z. 31 Prawo VIII, Toru 1968, s.12.

12

rozdzia I

nicz i administracyjn. Mona take wprowadzi podzia jeszcze oglniejszy, wyodrbniajc odpowiedzialno opart na normach prawa wewntrznego, oraz odpowiedzialno opart na normach prawa midzynarodowego. Ta ostatnia najczciej jest adresowana do pastw i oparta na normach prawa midzynarodowego publicznego, obejmuje wwczas zagadnienia odpowiedzialnoci za szkody wyrzdzone przez dane pastwo bd podlegajce mu podmioty, poza granicami danego pastwa. W odpowiedzialnoci prawnej spore znaczenie ma take podzia zwracajcy uwag na jej funkcje, wyrniajcy wwczas trzy gwne typy odpowiedzialno karn, odpowiedzialno odszkodowawcz i odpowiedzialno subow. Odpowiedzialno karna peni gwnie funkcj represyjn, w klasycznym ujciu prawa karnego wymaga wykazania winy sprawcy, do niedawna bya to tylko odpowiedzialno osb fizycznych co zmienia ustawa z dnia 28 padziernika 2002 r. o odpowiedzialnoci podmiotw zbiorowych za czyny zabronione pod grob kary (Dz. U. Nr 197, poz. 1661 z pn. zm.). W szerokim znaczeniu do odpowiedzialnoci karnej mona zaliczy take kary o charakterze administracyjnym, nakadane przez organy administracji publicznej, tu ju bez obowizku wykazywania winy i adresowane nie tylko do osb fizycznych. Odpowiedzialno karna spenia funkcje prewencji szczeglnej i oglnej, przy karach pieninych (zwaszcza administracyjnych) take w pewnym zakresie funkcj kompensacyjn. Odpowiedzialno odszkodowawcza jest zwizana z powstaniem szkody majtkowej (uszczerbku majtkowego); jej najwaniejszym celem jest naprawienie tej szkody, czyli funkcja kompensacyjna. Odpowiedzialno ta peni jednak rwnie funkcj prewencyjn i czciowo represyjn, oparta jest na normach prawa cywilnego, w odrnieniu od odpowiedzialnoci karnej nie zawsze jest uzaleniona od winy sprawcy szkody czy nawet bezprawnoci jego zachowania si. Oznacza to, e w pewnych sytuacjach przepisy mog przewidywa obowizek naprawienia szkody wyrzdzonej zachowaniem z prawnego punktu widzenia legalnym. Odpowiedzialnoci odszkodowawcz jest take odpowiedzialno ubezpieczeniowa, ktr ponosi podmiot niebdcy bezporednim sprawc szkody (ktry przej tak odpowiedzialno w drodze umowy ubezpieczenia). Odpowiedzialno subowa to odpowiedzialno pracownika wobec przeoonego za uchybienia zwizane z naruszeniem obowizkw subowych, ktre to obowizki z reguy okrelane s w sposb indywidualny. Norma prawna oglna natomiast tworzy obowizek wykonywania polece subowych i ustala istnienie odpowiedzialnoci za niewykonywanie tych polece. Typow form odpowiedzialnoci subowej jest odpowiedzialno dyscyplinarna, w szerokim sensie do takiej odpowiedzialnoci mona take zaliczy tzw. odpowiedzialno konstytucyjn, dotyczc osb penicych kierownicze funkcje w najwaniejszych organach pastwa. Podstawow funkcj odpowiedzialnoci subowej jest funkcja prewencji oglnej, czyli denie do zapewnienia wykonywania okrelonych obowizkw majcych znaczenie spoeczne. Gwnym celem odpowiedzialnoci karnej jest ukaranie sprawcy i funkcja tzw. prewencji szczeglnej (wykazanie niewaciwoci postpowania osobie ukara-

oglne zaoenia systemu odpowiedzialnoci prawnej w ochronie rodowiska

13

nej), take funkcja prewencji oglnej (wykazanie niewaciwoci postpowania uznanego za naganne rwnie innym osobom, ktre mogyby si zachowa w taki sposb w przyszoci). Odpowiedzialno karna w cisym znaczeniu to odpowiedzialno osb fizycznych egzekwowana przez organ wymiaru sprawiedliwoci (sd), pojawiaj si jednak, jak wspomniano, moliwoci egzekwowania takiej odpowiedzialnoci rwnie wobec jednostek organizacyjnych. W szerszym znaczeniu do rodkw odpowiedzialnoci karnej zaliczane bywaj rwnie kary pienine nakadane decyzjami administracyjnymi wydawanymi przez organy administracji, czciej jednak kary te zalicza si raczej do instrumentw odpowiedzialnoci administracyjnej (ze wzgldu na organ t form odpowiedzialnoci egzekwujcy). Generalnie mona byoby natomiast stwierdzi, e podstawow funkcj odpowiedzialnoci prawnej jest funkcja gwarancyjna, czyli zagwarantowanie wykonania pewnych obowizkw majcych na tyle istotne znaczenie, e zostay okrelone normami prawnymi i normy prawne przewiduj sposb ich uregulowania. Odpowiedzialno prawna ma wic istotne znaczenie take dla realizacji obowizkw prawnych zwizanych z ochron rodowiska naturalnego. Nie mona jednak byoby stwierdzi, e odpowiedzialno prawna w ochronie rodowiska jest now, odrbn kategori odpowiedzialnoci prawnej. Wynika to przede wszystkim z faktu, e wykonanie rnych obowizkw ochronnych jest w prawie ochrony rodowiska zabezpieczane rnymi formami odpowiedzialnoci, nie ustalono natomiast jednolitych zasad tej odpowiedzialnoci, za funkcje gwarancyjne peni praktycznie wszystkie wspomniane rodzaje odpowiedzialnoci. Dopiero stosunkowo niedawno pojawia si zaczy instytucje prawne o cechach charakterystycznych dla rnych rodzajw odpowiedzialnoci, konstruowane specjalnie dla gwarantowania wykonania obowizkw zwizanych z ochron rodowiska, przy czym najwczeniej byy to instytucje zwizane z odpowiedzialnoci administracyjn. Przepisy regulujce tre i stosowanie instytucji odpowiedzialnoci prawnej zwizanej z ochron rodowiska s zawarte w wielu ustawach, zarwno bezporednio zwizanych z ochron rodowiska, jak i majcych charakter oglniejszy. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, dalej powoywana jako p.o..) zawiera w swojej treci wyodrbniony dzia (tytu VI), w ktrym znalazy si kwestie dotyczce trzech odrbnych typw odpowiedzialnoci cywilnej, karnej, administracyjnej. Przepisy te w zasadzie nie maj jednak charakteru kompleksowej regulacji zagadnienia, nie s take przepisami oglnymi w sensie takim, jak niektre inne regulacje tej ustawy (moe poza niektrymi instrumentami odpowiedzialnoci administracyjnej). W tytule tym zawarto bd pewne instytucje prawne uzupeniajce regulacje o charakterze oglnym, bd te do szczegowe przepisy dotyczce rnych instrumentw odpowiedzialnoci o charakterze cywilnym, karnym czy administracyjnym, przy czym najszerszy zakres maj te ostatnie. W konsekwencji system przepisw dotyczcych odpowiedzialnoci prawnej zwizanej z obowizkami dotyczcymi ochrony rodowiska obejmuje: 1) w zakresie odpowiedzialnoci cywilnej przede wszystkim przepisy oglne zawarte w kodeksie cywilnym z 1964 r., w pewnym zakresie modyfikowa-

14

rozdzia I

ne bd uzupeniane przepisami tytuu VI ustawy p.o..; uzupenieniem s przepisy zawarte w niektrych ustawach szczeglnych; 2) w zakresie odpowiedzialnoci karnej podstawowe typy przestpstw przeciwko rodowisku typizowane przepisami kodeksu karnego z 1997 r. (rozdz. XXII), uzupeniane rnymi typami przestpstw zwizanych z naruszaniem postanowie okrelonych ustaw szczegowych (np. prawo owieckie z 1995 r., ustawa o odpadach z 2001 r.) oraz przepisami o odpowiedzialnoci podmiotw zbiorowych, bardzo rozbudowany zestaw typw wykrocze, polegajcych na naruszaniu obowizkw ochronnych okrelanych przepisami ustaw zwizanych z ochron rodowiska i ciganych na podstawie tyche ustaw (np. dzia II w tytule VI ustawy p.o..); 3) w zakresie odpowiedzialnoci administracyjnej kilka instrumentw o charakterze oglnym regulowanych postanowieniami dziau III w tytule VI ustawy p.o.. oraz szereg instrumentw szczegowych, zwizanych z egzekwowaniem konkretnych obowizkw regulowanych przepisami zarwno ustawy Prawo ochrony rodowiska, jak i ustaw szczegowych, stosowanych na podstawie przepisw tyche ustaw; szczeglne i bardzo istotne znaczenie maj od maja 2007 r. przepisy o zapobieganiu i naprawianiu szkd w rodowisku, zawarte w odrbnej ustawie. Opracowanie powicone jest przede wszystkim analizie przepisw dotyczcych odpowiedzialnoci o charakterze administracyjnoprawnym, ze szczeglnym zwrceniem uwagi na najnowsze przepisy dotyczce odpowiedzialnoci z tytuu zapobiegania i naprawiania szkd w rodowisku; tylko informacyjny charakter ma krtkie omwienie kwestii zwizanych z odpowiedzialnoci cywiln2 i karn3.

Zob. szerzej w szczeglnoci W. Radecki, Odpowiedzialno cywilna w ochronie rodowiska. Studium prawnoporwnawcze, Wrocaw 1987. O podstawowych typach przestpstw przeciw rodowisku pisa m.in. W. Radecki, Przestpstwa przeciw rodowisku. Rozdz. XXII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 2001; zob. take oglne opracowanie W. Radeckiego dotyczce przegldowej analizy funkcji i form odpowiedzialnoci prawnej w ochronie rodowiska: W. Radecki, Odpowiedzialno prawna w ochronie rodowiska, Warszawa 2002.

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment penej wersji caej publikacji. Aby przeczyta ten tytu w penej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na ktrym mona naby niniejszy tytu w penej wersji. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej od-sprzeday, zgodnie z regulaminem serwisu. Pena wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.