1/2011

Enerlich - Preys - Murakami

wiat wampirw

Rozmawianie

Jestem z prowincji - wywiad z Katarzyn Enerlich Mocno trzymam si rzeczywistoci - Robert T. Preys

4 10 12 15 16 18 22 24 26 28 30 32 34 40 42 44 46 48 50 52 53 54

Podgryzanie, czyli o wampirach sw kilka

Wampiry poprzez wieki - Magorzata Goaszewska Pieko-niebo - Magorzata Vrolok Jankowska 8 wampirzych mitw - Grzegorz REDnacz Raczek Wszystko, co chcia wiedzie... - Kamil witkowski Homo sapiens vampiris - Justyna Gul Poka zby, panie Hrabio! - Gabriel Augustyn ywe trupy lubi kino - Dorota Jdrzejewska Jak przey wrd martwych? - Marcin Marchlewski Wampiryczne historie - Justyna Gul Trzy najlepsze ksiki i trzy najlepsze filmy o wampirach Dwie pomyki - Jan Siwmir

Punktowanie E-czytanie

Design ksiek - Joanna Janowicz Warszawikia, przypomnienie - Pawe Wimmer iPad, iPhone, iPod Touch - jak doda wasne pliki do aplikacji e-ksikowych - Piotr Kowalczyk

Odsanianie / Ogldanie

Uczono nas jak umiera, nie jak y - rozmowa ze Swietan Aleksijewicz Manifest nowoczesnego patriotyzmu - ukasz Grzesiczak Nowej jakoci zabrako - Sebastian Adamkiewicz Samotno od kuchni - Gabriel Augustyn

Podpatrywanie

Zemsta jest kobiet Opowiadania Czytadeka

Adres redakcji: Wojciech Polak, Magazyn Czytam, Pl. Gen. Sikorskiego 2/8, 41-902 Bytom czytam@granice.pl, redakcja@granice.pl, skrempa@granice.pl Wydawca: Redaktor naczelny: Wojciech Polak Sawomir Krempa Redaktor prowadzca: Justyna Gul Zesp: Gabriel Augustyn, Magdalena Galiczek, Magorzata Goaszewska, Krzysztof Grudnik, Anna Koodziejska, Mariusz Koodziejski, Damian Kope,

Stale wsppracuj: Katarzyna Chrucicka, Joanna Janowicz, Malwina Szymaska, Agnieszka ak, Niej Podpisany, Jan Kobiel Projekt graficzny, DTP: Tomasz Baran Reklama: Danuta Bujak, Patrycja Palion, 603 610 667, 666 716 586, Fotografia na okadce: Adam Maniura www.amaniura.pl dbujak@granice.pl ppalion@granice.pl

Jestem z prowincji
Z Katarzyn Enerlich, zakochan w Mazurach pisark, autork Prowincji penej marze jednej z Najlepszych ksiek na lato wortalu Granice.pl, Prowincji penej gwiazd, Kwiatu Diabelskiej Gry, Czasu w dom zakltego oraz zbioru opowiada Opltani Mazurami, ktry ukae si wkrtce nakadem Wydawnictwa MG, rozmawia Justyna Gul.
W dziecistwie zaplanowaa Pani, e zostanie dziennikark, a nastpnie autork ksiki. To pierwsze marzenie udao si speni, gdy bya Pani jeszcze dzieckiem kiedy miaa Pani 12 lat, pojawi si Pani artyku na temat Mrgowa. Skd ta nieustajca ju od lat fascynacja Mazurami? Moja mio do prowincji, paradoksalnie, wzia si chyba z kompleksu prowincji. Gdy byam dzieckiem, borykaam si z nim, z zazdroci patrzc na taczce w Gawdzie dziewczynki w biaych teniswkach i krtkich spdniczkach. Tak bardzo chciaam by jedn z nich! Kiedy podczas ferii zimowych telewizja pokazywaa Torwar i jedcych na ywach, patrzyam na to w rozmarzeniu. Tamte dzieci byy z innego wiata z wielkiego miasta, ttnicego od atrakcji i moliwoci. Mj wiat w latach siedemdziesitych nie by tak barwny Gdy miaam dwanacie lat, redakcja Pomyka zaprosia

swoich Czytelnikw do pisania o swoich maych ojczyznach. Napisaam artyku o Mrgowie, dostaam za niego pierwsze honorarium. To byy pierwsze zarobione pisaniem pienidze! Potem zostaam laureatk konkursu Tu mieszkam, organizowanego przez Gazet Olsztysk. Tam te pisaam o swojej maej ojczynie o tym, jak w miejscu przedwojennego targu koskiego powstao moje osiedle Parkowe. Moja praca ukazaa si drukiem, byam w redakcji w Olsztynie na wrczeniu nagrd. Miaam wtedy 13 lat. Byam taka szczliwa. Obiecaam moim Rodzicom, e bd pisa. Dopingowali mnie pniej, gdy jako licealistka pisaam do wiata Modych i Na przeaj. A potem Rodzice odeszli i nie mam ju komu powiedzie, e dotrzymaam sowa Kilkanacie lat temu prowadziam w lokalnym pimie rubryk Prowincja pena zudze. W krzywym zwierciadle opisywaam w niej ycie mojej prowincji. Nie mylaam jeszcze wtedy, e to by pocztek pierwszej ksiki Dopiero gdy dorosam, zaczam docenia warto mojej prowincji. To sowo przestao ju kojarzy mi si z kompleksami, a zaczo okrela miejsce do ycia w podziwie nad wiatem. Chyba po prostu chciaam udowodni sobie i innym, e warto pochyli si nad prowincj. W moim przypadku mazursk, bo to jest moje miejsce narodzenia, a rodowd rodu Enerlich siga wanie Prus Wschodnich. By moe dlatego mio do tego miejsca kry w moim krwioobiegu? Chc wierzy w owo dziedziczenie mioci, genetyczn fascynacj ma ojczyzn. Czasem wydaje mi si, e tu zachd soca jest... prawdziwszy. Rozmowy z ludmi prowadzi si nie przez zestaw gonomwicy podczas stania w korku, a przez zwyky pot przy wiejskiej drodze. Tu te dziej si rzeczy niezwyke, ludzie spotykaj si, kochaj si i kc, ycie ttni, tylko moe troch wolniej Moja pierwsza ksika Prowincja pena marze oraz jej druga cz Prowincja pena gwiazd to wanie prby uchwycenia w szklanym szkieku wyobrani tego wszystkiego, co w mojej prowincji mnie urzeko. S wic i historie przedwojenne, ktre wydarzyy si naprawd, dzieje kamienic i ulic w moim rodzinnym Mrgowie i mio te jest - naga i nieuchron-

na, w rnych odmianach, rwnie najtrudniejsza bo bez posiadania. Czuj, e to miejsce mnie rwnie kocha, a tam, gdzie jestemy kochani, lepiej si yje. W moim przypadku przysowie o trudnym byciu prorokiem we wasnym kraju nie sprawdzio si. Moje mazurskie ksiki przyjmowane s tu ciepo i z yczliwoci. I jak si nie fascynowa t ziemi, skoro jest taka askawa? W Pani ustach prowincja nie kojarzy si jednak z zaciankiem, lecz z magi, ktrej widzenia uczya si Pani pono z tekstw Brunona Schulza. Co tak inspirujcego jest w tych okolicach sielskich i anielskich, e pojawia si w nich magia? Ten, kto uwaa, e prowincja to stan umysu, myli si bardzo. Bo nigdy nie pokocha maego miejsca, ktre moe by caym wiatem. Moja prowincja bywa magiczna, ale nie zawsze jest sielankowa. Trzeba mie naprawd dobre zdrowie, by wytrzyma na tym biegunie zimna. Bo moja prowincja nie jest tak agodna w klimacie, jak Toskania, Umbria albo Prowansja. Nie rozpieszcza ani mieszkacw, ani turystw. Przedwojenni Mazurzy, ktrych tajemnice i przeszo zgbiam jak wielk przygod, wychowani byli w surowym klimacie. Stawiali czoa yciowym problemom w taki sam sposb, jak ostrym, cigncym si od listopada do kwietnia zimom, deszczowej porze na przeomie maja i czerwca czy wiosennym przymrozkom, warzcym kwiaty w sadzie. Z nadziej obserwowali, jak dzi robi to i ja, zachodzce soce, by w jego powiacie wyczyta nadziej na ciepy dzie. Oddychali z ulg, gdy czste, cignce do jezior burze odchodziy i nagradzay mieszkacw wsi i miast odwieajcym ozonem w powietrzu. Wanie tego ywiou bali si najbardziej. Z wod byli oswojeni, bo bya dosownie wszdzie, wiatry, zrywajce czasem czerwone dachwki i amice cae poacie mazurskich puszczy gdy ustaway, rwnie odchodziy w niepami. Burze miay jednak w sobie co z wyroku. Dzi rwnie boimy si burz, a niedawny biay szkwa nad naszymi jeziorami, z wichur i byskawicami, tylko nam przypomina o tym, jak ywioy lubi zawadn nasz

ziemi. Pokora wobec tego to rwnie jeden z aspektw mojej prowincji. Mnogo historii miejsc, budynkw i ludzi zwizanych z Mazurami to kolejna moja fascynacja. I cho ta historia bywaa nieraz bolesna i pomijana milczeniem, to jednak nie mona o niej zapomnie. Opisuj j nie jak historyk; staram si nie zasypywa suchymi faktami, wymagajcymi bibliograficznych przypisw. Chc pisa o emocjach, ktre towarzyszyy uciekajcym przed Armi Czerwon Mazurom, ktrzy musi zostawi swj wiat, by szuka innego. Chc pisa o tym, jak po latach wracaj na nasz ziemi ydzi z Izraela, nieliczni ocaleni w poodze wojennej, dla ktrych przed wojn moja ziemia bya ojczyzn. Jak wiele jest podobiestw w tych powrotach i trudnej mioci bez posiadania. Bo my, Polacy, udajemy si wszak w te same podre sentymentalne na ziemie byych Kresw! Moja ziemia to historia popltana, w ktrej zbiegy si losy nie tylko tych narodowoci. Nie mona o tym zapomina, tak jak nie mona nie pozwala na pielgnowanie tych najgbszych z ludzkich uczu przywizania do ziemi ojczystej. Ilekro o tym mwi, przychodz mi na myl sowa Wisawy Szymborskiej z wiersza Gawda o mioci do ziemi ojczystej: bez tej mioci mona y, mie serce suche jak orzeszek, malutki los naparstkiem pi, z dala od zgryzot i pociesze... May, czarnowosy czowieczek zburzy kiedy ad w caej Europie. Nasze historie sploty si, bez wzgldu na narodowo i wyznanie. Te wszystkie rozrzucone historie warto czasem pozbiera. Postanowiam to zrobi, uczyni je pestk moich opowieci o mazurskiej prowincji, ktra jak wida, ani nie jest nazbyt sielska, ani anielska, a czasem anielsk trzeba mie cierpliwo, by na niej wytrzyma na przykad zim Pani opisy s tak sugestywne, a postaci tak ywe i ludzkie, e nie sposb nie zada pytania o wtki autobiograficzne w Pani ksikach. Jak wiele Prowincja pena marze i Prowincja pena gwiazd maj wsplnego z rzeczywistoci? Oczywicie, e s tu wtki z mojego ycia to nieuniknione. Nie ma bowiem absolutnej fikcji.

Mocno trzymam si rzeczywistoci

Robert T. Preys prawnik, przedsibiorca, inwestor. Od 1990 r. czynnie biorcy udzia w yciu gospodarczym nowej Polski takie informacje mona odnale o Panu w Internecie. Jest Pan rwnie autorem ksiki, bliskiej akademickiemu podrcznikowi Ugoda w postpowaniu cywilnym, czyli najprostsze dochodzenie swoich nalenoci. Skd w takim razie zainteresowanie beletrystyk, a co wicej jej tworzeniem? Pisanie jest moim hobby. Do tego lubi myle i dzieli si wiedz z innymi. Zauwayem, e do literatury naukowej siga okrelone grono czytelnikw. Na co dzie chc przemyca w swoich ksikach informacj i wiedz, docierajc do szerszego grona odbiorcw a beletrystyka nadaje si do tego doskonale. Ordzie. Tajemnica przeszoci, to ksika z ktr wszed Pan na rynek jak burza. To literatura fantasy, a jednak ze spor doz politycznych wtkw i kwestii zwizanych z prawami czowieka. Czy to wnioski z Pana pracy doktorskiej, ktr przygotowuje Pan w Polskiej Akademii Nauk, czy moe dopiero materia badawczy? Spoecznie zajmuje si prawem, wic ma ono wpyw na moj twrczo. Powieci, ktre pisze, musz by mocno osadzone w rzeczywistoci, choby akcja toczya si w przyszoci. Tak, w Ordziu staram si przedstawi problemy obecnego wiata, to, jak bd si one przedstawia za dwadziecia lat, ale chc te porusza zagadnienia zwizane z wolnoci i prawami czowieka w Tajemnicach Sahary.

Alessandro Profumo, byy prezes Unicredit mia na biurku tabliczk z takim napisem: Kiedy zgaszasz mi problem, zastanw si, czy przychodzisz z gotowym rozwizaniem, czy te sam jeste czci problemu. Przybysze z innej planety, a w przypadku Pana ksiki Ordzie tajemnica przyszoci Onijanie, to rozwizanie trudnej sytuacji na Ziemi czy te rdo problemw? Wtek o przybyszach jest jednym, ale nie najwaniejszym zagadnieniem Ordzia. Chciaem czytelnikowi przedstawi moliwoci rozwoju systemu rzdzenia pastwem na podstawie teorii Platona, jak rwnie idealizmu komunistycznego. Krtko mwic: chciaem pokaza, do czego moe prowadzi nieprzerwalny system socjalistycznej wadzy. Kilka miesicy temu, recenzujc Pana ksik, pozwoliam sobie na uwag, i fabua Ordzia to gotowy scenariusz filmowy. Czybym miaa racj? Czy informacja o moliwej ekranizacji jest prawdziwa i jeli tak, to kiedy moemy spodziewa si pierwszego klapsa? Realizacja filmu zaley od kilku czynnikw: chci, pienidzy, zainteresowania czytelnikw, moliwoci technicznych. Uwaam, e w Polsce mona zrobi dobry film. Ordzie jest epopej, ktra porusza sprawy Polski w przyszoci. Powiem wicej: Wielkiej Polski. Jestemy na progu rozmw, ale nie wiem, czy Amerykanie nie uczyni tego pierwszego kroku wczeniej. Kolejna ksika, Tajemnice Sahary, to historia o modym maestwie z Polski, ktre w wyniku niesprzyjajcych okolicznoci trafia w wir wojny domowej. Mamy piaski pustyni, mio, a z drugiej strony dramatyczn sytuacj Sudanu. Skd pomys na t ksik? O Sudanie wiemy jako spoeczestwo

Wampiry przez wieki

Magorzata Goaszewska

Ostatnimi czasy z mrokw gotyckich zamkw i nawiedzonych posiadoci wampiry wyemigroway (mona by rzec niczym lemingi w stron urwiska) w blask jupiterw. Liczne ksiki, filmy seriale wiat opanowaa mania krwiopijcw. Ale waciwie jak to si zaczo? Skd pochodz wampiry i dlaczego stay si jednymi z najbardziej popularnych postaci fantastycznych, kiedy tak wiele innych (wodniki, szyszymory, ifryty, koboldy) coraz gbiej zanurzaj si Wraz z napywem chrzecijastwa, wiara w wampiry wcale nie przygasa; nauka o niemiertelnoci duszy, w otchani zapomnienia?
Ciekawe zego pocztki Trudno powiedzie dokadnie, kiedy i gdzie narodziy si wampiry. Niektrzy uwaaj, e wiara w ywice si krwi potwory jest rwnie stara, co ludzko, dopatrujc si prehistorycznych korzeni mitu, brak jest jednak jednoznacznych na to dowodw. Na pewno pojawiaj si one w mitologiach i podaniach najrniejszych kultur, rozrzuconych po caym globie, cho raczej nie poznalibymy w nich piknego Lestata czy arystokratycznego Drakuli. Najczciej rodzaju eskiego, istoty te mogy mie ciao wa (greckie lamie), czerwone oczy i zielone wosy (chiski Chang Kuei), czy nawet olbrzymie, obwise piersi i wiecznie rozczochrane wosy (indyjska Churel). Powtarzajcym si motywem byo oczywicie picie krwi i absorbowanie energii witalnej przez martwe istoty, pozostajce na Ziemi w wyniku niefortunnych okolicznoci mierci. A te mogy ju by najrniejsze, poczwszy od mierci w czasie poogu lub menstruacji, poprzez niedbay pochwek, a po okrutne kltwy, rzucane przez nieprzyjemne staruszki z ssiedniej zagrody. Ale najbardziej znana obecnie powierzchowno wampira, przedstawianego jako blady dentelmen w pelerynie z wysokim konierzem, znana jest dopiero od XIX

wieku za spraw szukajcych natchnienia w ludowych gawdach pisarzy i etnologw. W Europie najwikszym obszarem polowa krwiopijcw byy terytoria sowiaskie zwane wpierzami bd po prostu upiorami, stwory te nawiedzay wsie i miasteczka na terytoriach dzisiejszej Rosji, Austrii, Polski, Biaorusi, Ukrainy, Czech i krajw bakaskich, szczeglnie Wgier. Pogaskie wierzenia Sowian bardzo mocno akcentoway poczenie niezniszczalnej duszy z rozkadajcym si i przemijajcym ciaem zwizek ten mg by na tyle silny, eby nawet po mierci wiza je ze sob i nie pozwala duchowi na odejcie, przez co nieumary zmuszony by do poszukiwania atwo strawnego poywienia. Wyglda wic na to, e wpierze waciwie bardziej przypominay dzisiejsze zombie.

yciu wiecznym i zmartwychwstaniu bardzo dobrze zgadzaa si z tym, co ju wiedziano o wpierzach: ich przemiana miaa by take wynikiem grzesznego ycia lub niewiary. Std wziy si rozmaite sposoby walczenia z nimi za pomoc krzyy, wiconej wody i modlitw. Pod koniec redniowiecza stao si jednak co waniejszego dla historii wampiryzmu w 1431 roku narodzi si Vlad III Palownik, ktry przeszed do annaw kultury masowej jako Drakula, co przetumaczy mona jako Syn Smoka lub Syn Diaba. Drakula ofiara pijaru? Od razu warto zaznaczy, e miano Drakula nie byo wcale pejoratywnym okreleniem, nadanym mu przez przeraonych poddanych. Owym diabem czy smokiem by nikt inny, jak jego rodzony ojciec, take Vlad, czonek walczcego z Imperium Osmaskim Zakonu Smoka, dziki czemu zdoby sobie przydomek Draco, zwooszczony potem do Drakul. Mody Drakula modo spdzi w tureckiej niewoli jako gwarancja dobrej wsppracy pomidzy wadc Transylwanii, jego ojcem, Vladem II Smokiem a Imperium Osmaskim. W midzyczasie Vlad II wmiesza si w spr dotyczcy sukcesji tronu wgierskiego, a e popar niewaciw stron, zo-

sta wraz ze swym drugim synem zamordowany przez wasnych bojarw.

dy to ludzie zwrcili si w stron racjonalizmu i empiryzmu, by opisa otaczajcy ich wiat. A ten, jak wiedzieli bardzo dobrze, zamieszkany by przez najrniejsze Imperium Osmaskie, niezbyt zadowolone z takiego potwory. I moe wyjanio si (w wikszoci przypadprzebiegu wypadkw osadzio w 1448 na tronie Draku- kw), e w miejscach oznaczonych na mapach tu yj l, liczc na to, e w trakcie swego pobytu zdoa si on smoki s zwykle miejsca z du iloci pustych butelek ucywilizowa na mod tureck. Niestety, lubicy nie- po rumie (pozostawionych przez opisujcych te krainy zaleno bojarzy wooscy prawie natychmiast wyp- marynarzy), to jednak wiat magii by traktowany z ca dzili nowego wadc, tylko po to, zreszt, by w osiem lat powag. Wielu wic dzielnych protoplastw dziewitpniej znw wiwatowa na jego cze w stolicy. Jego nastowiecznych Pickwickw chodzio od wioski do wiorzdy, ju i tak niezbyt spokojne dziki pewnej (wza- ski w poszukiwaniu interesujcych historii i klechd, ktjemnej) niechci ludnoci wooskiej do niego, upyny re bdzie mona zbada na sposb nowy i modny std pod znakiem walki z Turkami, zakoczonej triumfalnym te osiemnasty wiek przynis pierwsze powane opisy przemarszem wojsk Sutana przez Transylwani i uciecz- zjawiska wampiryzmu. k Vlada na Wgry w 1462 roku. mier dosiga go w 1677 roku, kiedy podczas prby odzyskania tronu zo- Pierwszym oficjalnie zarejestrowanym atakiem wamsta omykowo zabity przez wasnego onierza. Raczej pira by przypadek szedziesiciodwuletniego Serba, te nie mona liczy na to, e w jaki czas pniej po- Petara Blagojevia. Jego mier zapocztkowaa sewsta z grobu i wyruszy na poszukiwanie wieej krwi, ri dziewiciu zgonw w jego wiosce, ktre nastpiy gdy rda podaj, e jego odcita gowa powdrowaa w cigu omiu dni od jego pogrzebu. Pod presj mieszdo Stambuu, a ciao zostao wrzucone do jeziora. kacw terenu zdecydowano si na ekshumacj zwok, ktra ujawnia, e ciao zdradzao wyrane cechy wamrdem legendy o jego bestialstwie i dzy krwi by, piryczne przeronite paznokcie, krew w ustach. Ciaoprcz pewnego zamiowania do wcigania jecw tu- o w kocu spalono, uprzednio przebiwszy serce osinoreckich na pal, konflikt z kupcami siedmiogrodzkimi. Ci wym kokiem, a tajemnicza choroba przestaa nka bowiem, uraeni niechci Vlada i cofniciem licznych tubylcw. przywilejw nadanych im przez poprzedniego wadc, postanowili walczy z nim pirem, a nie mieczem i sfi- Wraz z pojawieniem si pierwszych powszechnie znanansowali ca kampani prasow, majc na celu jak nych i majcych oparcie w oficjalnych dokumentach najmocniej oczerni Drakul na zagranicznych dworach. przypadkw wampiryzmu pojawili si ludzie, ktrzy zaPomagali im w tym dzielnie wooscy bojarzy, ktrzy, wodowo zajli si tropieniem krwiopijcw. Pierwszym, jak ju wiemy, nie paali nadmiarem mioci do narzu- a przynajmniej pierwszym znanym, badaczem i owc conego im dwukrotnie wadcy donosili o najbardziej wampirw by Michael Rant, ale zajmowali si tym te bestialskich i wynaturzonych egzekucjach, jakie tylko tak znani i lubiani ludzie, jak Jan Jakub Rousseau (ktry potrafili wymyli. Oczywicie Drakula take robi wiele, autorytatywnie twierdzi, e jeeli kiedykolwiek spraweby pobudzi ich wyobrani (wbija swoich przeciw- dzona bya historia, e w wampiry istniej, to nie brakunikw na pale, tworzc cae laski, nurza si w krwi za- je niczego: oficjalne raporty, relacje wiarygodnych osb, bitych na polu walki wrogw i tym podobne), ale liczne lekarzy, ksiy mwi: materia dowodowy jest kompletz jego wyczynw zrodziy si w umysach pisarzy. ny), czy, porednio, przez swego nadwornego lekarza, cesarzowa Maria Teresa (autorka kilku praw zwizanych Po pewnym czasie jego legenda zacza y wasnym y- ze sposobami radzenia sobie z krwiopijcami). czeciem pamflety o tytuach Przeraajca i prawdziwa, nie nauki i wiary w moce nadprzyrodzone owocowao niezwyczajna historia okrutnego, krew pijcego tyrana w kolejnych latach rozbudow mitu o kolejne elementy: zwanego ksiciem Dracul czy O krwawym szalecu najczciej w poszukiwaniu jednej spjnej teorii czono zwanym Dracul, wojewod wooskim podbijay na w jedno wierzenia z najrozmaitszych regionw kulturopod koniec XV i na pocztku XVI wieku serca czytelni- wych, ale i czono nowe badania z ludowymi podaniakw spragnionych sensacji. Historie o pijcych krew nie- mi. Najbardziej jaskrawym tego przykadem jest geneza umarych kryy spokojnie po wsiach i miasteczkach, umiejtnoci przemiany wampira w nietoperza, po raz jednak na prawdziw karuzel wkroczyy, pozornie pa- pierwszy wysunita w latach dwudziestych XIX wieku radoksalnie, w okresie Owiecenia. po odkryciu ywicych si krwi nietoperzy z Ameryki Poudniowej. Wampiry pod lup Byy to czasy rozumu, nauki, mdrca szkieka i oka, kie- Na pocztku kolejnego wieku nauka rozstaa si z wam-

8 wampirzych mitw
Grzegorz REDnacz Raczek Przez lata istnienia w wiadomoci zbiorowej, posta wampira obrosa w wiele mitw, ktre dzi, uzbrojeni w wiedz gwnie medyczn jestemy w stanie zgrabnie sobie wyjani. Cho zdajemy sobie spraw z tego, e wampiry to istoty fantastyczne, nierealne, to ich pojawienie si w filmie czy ksice prawie zawsze wywouje dreszczyk emocji. Co poradzi, zwyczajnie lubimy si ba!

i racjonalnie wytumaczy. Ot wbijanie koka powodowao wydostawanie si gazw, ktre gromadziy si w gnijcym ciele nacinity trup dziaa jak gumowa kaczuszka z gwizdkiem w kuprze. i nietoperze Jednym ze zwierzakw kojarzonych z wampirami by nietoperz. Wedug rumuskich poda, trup, nad ktrym przelecia nietoperz, zamienia si w Revenanta (sowo to pochodzi z aciny i oznacza powrt). Zapewne gwnym powodem wizania tych ssakw z wampirami by nocny tryb ycia. Odkrycie gatunkw pijcych krew swoich ofiar tylko pogbio ten mit.

Rumiece, wosy i paznokcie W czasach, gdy brak wiedzy medycznej zastpowano domysami i strachem wyjtymi z poda ludowych, czA oto wyjanienie kilku mitw zwizanych z tymi stwo- ste byy praktyki wykopywania trupw, by przekona rami, ktre pozwol oswoi to zjawisko i mocno je si, czy czasem nasz zmary niedawno krewny nie zasili uczowieczy. wampirzych szeregw. Potwierdzeniem mia by dobry stan ciaa, zarumienione policzki, pene i rowe wargi, Sezon na kaczki a take dusze wosy i paznokcie. Niestety, nikomu nie Podstawow metod eksterminacji wampira byo po- przyszo wtedy do gowy, e brak wieego powietrza traktowanie go specjalnie do tego celu wystruganym i nisze temperatury panujce w mogile mog znacznie kokiem. Koek w wykonany by musia nie z byle jakiej spowolni proces rozkadu (grb dziaa jak lodwka), klepki, lecz z drewna gogu, jesionu lub klonu. Szczegl- a zbierajce si w truchle gazy wypchn krew pod nie uparte potwory, ktre wbita w pier drzazga jedy- powierzchni skry, nadajc jej rumiany wygld. O tym, nie unieruchamiaa, trzeba byo wystawi dodatkowo e po mierci jeszcze przez jaki czas rosn wosy i pana dziaanie promieniowania sonecznego. Podania znokcie wiedz ju dzi dzieci w przedszkolu. No, moe gosz, e wielu wiadkw przeprowadzenia takiej ope- w pierwszej klasie podstawwki... racji wzgldem wieych nieboszczykw, posdzonych o doczenie do wampirzej rodziny i wykopanych w tym Zby celu z grobu, syszao dobywajce si z ciaa wycie (si Jedn z gwnych cech wampira byy dugie zby, ktwkurzao, bydl). Jak si okazuje, mona je naukowo re suyy gadzinie do wysysania z Bogu ducha winnej

Wszystko, co chcia wiedzie ...

Kamil witkowski
By wcibskim i niespenionym pisarzem. Uwaa si za przedstawiciela awangardy, ale wikszo wydawcw nazywaa go grafomanem. Szuflad mia pen swoich tekstw, a na wikszoci z nich widniaa piecztka ODRZUCONE. Teraz pisa nastpn opowie. Wczeniej przygotowa sobie atrament, szklank i butelk. Pracowa od rana, przy sztucznym wietle i mocno zasunitych kotarach. Usiad i spojrza na to, co przed chwil napisa. Na jego oczach pismo zaczo zmienia barw z ciemnoczerwonej na brzow. Przez moment przyzna sam przed sob, e to wyglda nawet stylowo. Spojrza na szklank, potem na butelk... i zakl. Dochodzio poudnie i postanowi si pooy spa. *** Obudzi si jeszcze bardziej otumaniony i zimny ni wczoraj. Od kilku tygodni budzi si coraz bardziej otpiay, bardziej sztywny... bardziej martwy. Dwa miesice temu mia wypadek, po ktrym straci czasowo czucie w dolnych partiach ciaa. Waciwie to wszyscy, ktrzy go wtedy odwiedzali, mieli jasno wypisane na twarzach sowo: egnaj, ale nikt nie chcia tego powiedzie gono. Gdy teraz wraca mylami do tamtej chwili, musia si z nimi zgodzi. Przecie lea cay w bandaach i nie czu absolutnie nic. Nawet wtedy, gdy pochylaa si nad nim ta nieludzko seksowna pielgniarka nie odczu ani jednego drgnicia. Nie poczu nic, kiedy nadzwyczaj dugo pochylaa si nad nim, caujc go w szyj. Ani jednego, najmniejszego, drgnicia wtedy sam chcia umrze pochylaa si nad nim przed dusz chwil, a na koniec wyszeptaa co do ucha, a jego ciao nie zareagowao...

j, wyszeptaa co, co brzmiao jakby: przez bandae smakuje zupenie jak skrt z filtrem. Po wszystkim wlaa mu do ust ciecz, ktrej smak wydawa si znajomy, ale ktrego nie by w stanie rozpozna. Chcia j zapyta, co wypi, ale wanie wtedy umar. *** Kiedy si obudzi, czucie wrcio do kadej czci jego ciaa. By odrtwiay, ale mg si rusza. Zauway to, bo bandae byy rozcite, na ku leao jego ubranie, a na wycigu wisiaa kartka do ktrej tym smileyem przyczepiona bya stwka i odrczna notatka: Radz Ci dotrze do domu przed witem. Nie pytaj. Nie pyta. Przekonany, e wci ni, ubra si, zabra banknot, wyszed z pokoju, potem zszed po schodach na parter i, niezatrzymywany przez nikogo, opuci szpital. Przed wejciem bez problemu zapa takswk. Kiedy dotar do domu, soce zaczynao ju wstawa. On czu si jednak bardzo zmczony i chciao mu si spa. Spodziewa si, e kiedy tylko zamknie oczy, ten sen, w ktrym wanie ozdrowia, prynie niczym baka mydlana. By jednak zbyt wyczerpany. Zasoni okna i rzuci si na poduszk. ***

Ockn si na ku, na szpitalnym korytarzu. By ubrany w pidam, ktra bya przynajmniej o dwa numery za dua i w kapcie, ktre zmieciyby dwie stopy. Cao uzupenia szlafrok w zielon krat, ktry owija mu si wok kolan. By zaskoczony swoim wygldem, ale nie tak bardzo, jak faktem, e wci mg si rusza. Zszed wic z ka i ruszy korytarzem w kierunku najbliszego okna. Rado nie trwaa dugo. Nagle tu za nim trzasny drzwi, a ciany po obu stronach rozcigny si, jak teleskop. Drzwi trzasny ponownie tym razem goniej. Nie czeka na trzeci huk. Zacz biec w stron oddalajcego si okna. Za due obuwie nie uatwiao mu zadania, podobnie jak krpujce ruchy poy szlafroka. Prbowa pozby si kopotliwej odziey, ale jego staSam przed sob tumaczy, i fakt, e trafia mu si rania nie przyniosy najmniejszego efektu. Bieg, podtaka pielgniarka musi by wynikiem dziaania silnych noszc wysoko kolana, bo stopy zaczy si powoli rodkw przeciwblowych, ktre regularnie podawa- zapada w mikkim i gbokim dywanie. li mu w kroplwkach. Za senn fantazj przemawia fakt, e przysza zaraz po pnocy, e wczeniej jej nie Skd tu dywan? przeszo mu przez gow pytanie, widzia, e kitel, ktry miaa na sobie, by ciemno- ale nie mia czasu zastanowi si nad nim duej, bo czerwony i koczy si stanowczo za wysoko. Kiedy cokolwiek prbowao wydosta si przez nieszczsne skoczya tak mu si wydawao caowa jego szy-

drzwi, wanie zaczo za nim biec. Nie oglda si wprawdzie, ale sysza ciki oddech i szybkie kroki. Przebiera nogami jak szalony maratoczyk, ale nie zauwaa, by przesuwa si cho odrobin. Kiedy ju mu si wydawao, e nie da rady uciec potwornej mierci, zatrzyma si i odwrci. Niespodziewany podmuch przewrci go na plecy i wtedy zacz spada. Widzia oddalajce si powoli gwiazdy i oboki, przez ktre przelatywa. W jego stron szybowa wielki kruk. Przez chwil szamota si sam ze sob, byle tylko obrci si twarz w d, ale kiedy tylko mu si to udao, natychmiast tego poaowa. Chodnik pod jego wasnym blokiem by ju stanowczo za blisko. Wycign przed siebie rce...

- Ale przecie to jest... zacz. - Tak... masz racj. Teraz pij co w jej gosie sprawio, e podnis szklank i wypi j bez najmniejszego zastanowienia. Znw si zakrztusi i niemal zwrci. - Nie martw si kiedy przywykniesz do tego smaku. Chcia odpowiedzie co cynicznego, czego nie powstydziby si aden ze znanych mu bohaterw literackich, ale wystarczyo jedno spojrzenie na jej twarz, by zrozumia, e na nic mu si to nie zda. - Co si stao? Jak Ty mnie... co wy mi... zacz, lecz ponownie wesza mu w sowo. - A jakie to ma znaczenie? - powiedziaa tak spokojnie, e usiad i zacz si naprawd ba. To, co si stao i w jaki sposb to zrobilimy, jest w tej chwili zupenie nieistotne. Jeste miernym, ale inteligentnym *** pisarzem, wic bardziej powinno Ci martwi, czego od Ciebie chcemy. Kiedy otworzy oczy, lea na pododze, obok ka we - Czego ode mnie chcecie zapyta, starajc si nie wasnej sypialni. Wci by odrtwiay, ale te cigle da pozna, e bardziej zabolaa go uwaga o miernomg si rusza. Wsta ostronie i przeszed do pokoju cie ni poechta komplement o inteligencji. - I dladziennego. Na stole staa lampka czerwonego wina czego wanie ja?! wykrzykn, zanim przerwaa mu i kartka, na ktrej kto napisa Wypij mnie. By tam ponownie. jeszcze may, szkaratny smiley. - Bo jeste maym, niespenionym pisarzyn, ktry zrobi wszystko, byle da mu szans, a my chcemy da Powoli podszed do stou i podnis kielich. Od tygo- Ci t szans i chcemy, eby zrobi dla nas wszystko dnia nie mia w ustach porzdnego alkoholu, wic daa mu jasno do zrozumienia, e skoczya z miymi wypi to jednym ykiem. Zakrztusi si elazistym swkami. smakiem, ale na wyplucie byo ju za pno. Pobieg - Czego ode mnie chcecie? powtrzy. Faktycznie, do azienki, ale zanim zdy odkrci kurek z wod, by inteligentny i zrozumia, e ona ma racj. zobaczy jeszcze jedn kartk z tak sam szkarat- - eby co dla nas napisa... n buk. Tym razem umiechaa si nieco szerzej i bardziej szyderczo. Notatka mwia: Nie wyplu*** waj... Przyzwyczajaj si. Obejrza karteczk z obu stron. Informacja naOd tego spotkania mino ju kilka pisana na rewersie kazaa mu wrci tygodni. Daa mu kilka dni na zastado pokoju. nowienie si, czy chce skorzysta z oferty. Oczywicie si zgodzi. ProNa stole w pokoju czekaa na niego blem z propozycjami nie do odrzuszklanka z t sam czerwon subcenia polega na tym, e nie mona stancj. Obok leaa kartka opatrzoich odrzuci. na kolejnym obrazkiem. Tym razem - eby Ci nie utrudnia wyboru poumiech odsania ky. wiedziaa, wychodzc nie bdziemy Ci nachodzi. Wcale dodaa Zauway j dopiero gdy podszed do i wanie tego obawia si najbarstou. dziej. - Pij miao. Potrzebujesz tego bardziej, ni Ci si wydaje. siedziaa na Mia dla nich napisa ksik prokanapie, ale, ku jego rozczarowaniu, st bajk o tym, jakimi to s dobrymi po czerwonym kitlu nie byo ju lastworzeniami taki zabieg piarowy. du. Musisz teraz duo pi. Twj orOni w zamian mieli mu uatwi Przeganizm jest w potrzebie, a nam zaley mian. Nikt o tym nie wspomina, ale na tym, eby dziaa bez najmniejszePrzemiana swoj form przypomina go problemu. pierwszy tydzie drastycznego de-

Homo sapiens vampiris

Justyna Gul Kwestia wampiryzmu oraz ycia po mierci intryguje od wiekw i stanowi niewyczerpane rdo inspiracji zarwno dla reyserw, jak i dla autorw powieci. O tym, jak wielkim zainteresowaniem ciesz si wampiry, wiadczy moe popularno ksiki i filmu Zmierzch. Pki ksigarniane uginaj si pod ciarem tytuw obiecujcych spotkanie z nieumarymi, biura podry organizuj wycieczki ladami wampirw, a posta hrabiego Draculi jest chyba jedyn znan przez obcokrajowcw postaci z Rumunii.
Co wicej: wysysajca krew istota ywica si ludzk krwi staa si prawdziw ikon popkultury, a dla modziey wampir jest po prostu sexy. Medialny obraz wampira ewoluuje w stron fizycznej atrakcyjnoci, a miejsce stwora o bladej skrze i przeraajcych zbach zajmuj przystojni, uminieni mczyni o tajemniczym spojrzeniu, bd kobiety-wampy o nienagannej sylwetce. Wampir czyli kto? Cytujc wikipedi, wampir to fantastyczna istota, najczciej ywica si ludzk krwi, prawie niemiertelna, o ludzkiej postaci i charakterystycznych, wyduonych kach. Definicja wampira nie jest jednak do koca jasna, zalenie od rde mona znale nawet informacj, i jest to kady zmary bd nieumary, ktry powraca do wiata ywych. Spord innych demonicznych istot z pewnoci odrnia go jednak picie krwi, nadwraliwo na wiato, strach przed krzyem i wicon wod i brak odbicia w lustrze (zwizany z niematerialnoci). Niekiedy wyobcowanie i brak przynalenoci wampira do wiata ywych akcentowane jest dodatkowo poprzez przypisanie krwiopijcy zamiowania do sypiania w trumnie. Biorc pod uwag namitno wampirw do krwi (najlepiej gorcej, wieej i wyssanej z dziewicy), ich drzewo genealogiczne moe wywodzi si ze staroytnoci. Ju greckie empuzy, zniewalajce mczyzn oraz po-

krewne im lamie byy krwiopijcami. Krwi z niemowlt ywia si take Lilith asyryjski demon, warto jednak przypomnie, e wampiry znane nam z filmw i ksiek s charakterystyczne gwnie dla sowiaszczyzny. Nazywane byy upiorami (ros. upyr), strzygoniami (ac. strix), dopiero pniej okrelane zostay jako wpierze i wampierze. Jak zosta wampirem przepisw kilka Wampirem mona zosta na kilka sposobw, przykadowo ju si nim rodzc. Predyspozycje do bycia krwiopijc przejawiaj te niemowlta, ktre posiadaj dwa rzdy zbw bd dwa serca. Ci, ktrzy mieli to szczcie (bd nieszczcie), by urodzi si zwyczajnym czowiekiem, na stron ciemnoci mog dopiero przej, oddajc si diabu. Due szans maj tu skpcy, okrutnicy, bezbonicy, czarownicy, znachorzy czy samobjcy. Z racji tego, i przewaajca cz wiata biznesu i polityki miaaby szans na ten nowy image, lepiej przyj, e wampiryzm to choroba zaraliwa. Posiadaczem kw mona sta si zatem dziki poksaniu przez innego wampira, a zwaszcza przez skosztowanie jego krwi (w niektrych ksikach mona znale informacj, i temu makabrycznemu wgryzaniu si towarzyszy namitny seks). Wikszo wampirw pojawia si wrd ywych w niecnych celach towarzyszy im ch zemsty bd te zazdro o ycie. Dziki wieej krwi mog wie namiastk ludzkiej egzystencji, nierzadko dorabiajc si przy tym wielkiego majtku (maj w kocu na to kilka wiekw) oraz gromady wiernych fanw (i fanek). Nie taki jednak diabe (wampir) straszny, jak go maluj, bowiem w podaniach ludowych mona spotka informacj o wracajcych do swych wspmaonkw upiorach, by z nimi spdza noce (!), bd te o wampirzycach z rozwinitym instynktem macierzyskim, ktre wracaj, by opiekowa si maymi dziemi. w. Andrzej i wampiry? Mao kto jest wiadomym, e obchodzona 29 listopada wigilia w. Andrzeja jest nie tylko doskonaym dniem na lanie wosku i wrby matrymonialne, ale rwnie czasem, kiedy wampiry i wilkoaki szczeglnie zagraaj yjcym. Zgodnie z tradycj chrzecijask, w. Andrzej pochodzi

Poka zby, panie Hrabio!

nie mwic ju o tym, e prociej j polubi, potraktowa niczym ssiada zza potu, z ktrym przynajmniej raz w yciu naley si spotka. A e bdzie to spotkanie jedyne w swoim rodzaju c, trudno, taki los. Z tych powodw nie powinna dziwi odwieczna fascynacja Gabriel Augustyn wampirami oraz ich ewolucja z legend i baja do postaci strawionej przez wspczesn popkultur. S jednak Przed nastaniem Ery Zmierzchu (EZ) ludzie pewne granice dobrego smaku i otwarcie przyznaj, e wampirw si bali, nie byy one take po- jedyny typ wampira, jaki akceptuj, to ten Stokerowy wodem do miechu i symptomem obciachu. (ewentualnie aprobuj typ Mathesonowy z powieci Posta krwiopijcw, mimo konotacji ro- Jestem legend lub Wattsowy ze lepowidzenia).

mantycznych, wicej miaa wsplnego ze strachem przed mierci, jej nieuchronnoci i niezbywalnoci, ni z miosnymi uniesieniami cho te rwnie zaznaczano, lecz w formie dramatycznej, nie pod postaci mieszaniny zoonej z elementw zawego melodramatu, szczypty horroru i literatury modzieowej.

Stary i jary Wizja Brama Stokera liczy sobie przeszo sto lat i w mej ocenie nie wida po niej upywu czasu. Nadal jest tak samo fascynujca, wci mrozi krew w yach, wzbudza ciarki na plecach oraz porusza dramatyzmem. Zmierzchowe wywody Edwarda o trudnym losie krwiopijcy nijak si maj do klasycznej samotnoci tej postaci. Suchajc dialogw w adaptacji filmowej sagi (lub czytajc pierwowzr literacki), nie sposb zastanawia si nad tym, jakie to wszystko infantylne, puste w rodku Protoplast wampira staa si kostucha we wasnej oso- i goosowne. Hrabia Drakula zjada Edwarda w przedbiebie postaci te rni si de facto wygldem, ale atry- gach prezentuje si jako bohater do blu prawdziwy, butami ju niekoniecznie, a co najwaniejsze: wsplnie nieszczliwy w swej samotnoci, jednoczenie pododdzielaj nas od cielesnoci: wampir, wypijajc krew dany instynktom, od pocztku skazany na przegran (jakby nie patrze, jest to wany skadnik fizycznego i niezrozumienie. Nawet mio hrabiego ma w sobie wymiaru czowieka), a mier definitywnie koczy na- co wicej, jakby na wzr wina, przez lata leakujcesz wspprac z oglnie rozumian fizjologi. Kono- go w piwnicy, ktre po otwarciu ofiarowuje odkrywcy tacje mocne i nienaruszalne. Gdy zaczniemy si bliej zamiast niezjadliwej galarety, wonny bukiet smakw. tym obrazom przyglda, zobaczymy, e jedna wizja od A e ukochanej potrafi da tylko/a niemiertelno drugiej jest bardziej urokliwa. Co mocniej si podoba: tym ciekawiej dla fabuy, a gorzej dla bohatera, poniegubicy czonki kat o nieprzyjemnym zapachu i ostrych wa ten doskonale zdaje sobie spraw z marnoci tego narzdziach na podordziu, czy w peni cielesna (moe daru, puapki, jak na mio zastawia. Nie waha si jedtroch blada) istota o aparycji bardzo ludzkiej? mier nak, co czyni go bardziej ludzkim, naturalnym. Edward w wydaniu drugim jawi si atwiejsza do zaakceptowania, nie potrafi nawet tego.

ywe trupy lubi kino

Dorota Jdrzejewska ywe trupy lubi kino. wiatowa epidemia wybucha mniej-wicej w latach szedziesitych wraz z Noc ywych trupw, trwajc potem w wicie ywych trupw i Dniu ywych trupw, na Ziemi ywych trupw wcale nie koczc. George Romero nie sam jeden kocha si w zombiakach. Nieustannie powstaj zombie-komedie, zombie-seriale, zombie-komiksy, s Residenty i Martwica mzgu, nawet Michael Jackson taczy swego czasu z umarlakami.
Wirus zombizmu Wirus zombizmu nie odpuszcza szturmem zdobywa coraz wicej fanw i zatacza coraz szersze krgi. Hordy zombie wkradaj si do gier komputerowych, wkradaj si i na ulice. Na caym wiecie organizuje si tzw. Zombie Walk, urzdza potacwy w klimatach zombie i aranuje zombie eventy. Si rzeczy oraz si umarych trupio zrobio si take na ksikowych kartkach. Wystarczy wspomnie Zombie Survival Maxa Brooksa, Miasto ywych trupw i Noc zombie Briana Keene, parodi Jane Austen pt. Duma i uprzedzenie i zombi czy nasze rodzime Przedwionie ywych trupw. Umarlakw ci u nas dostatek w kadej formie, w kadej konwencji, na dowolnym tle. Trupy poary ludzkie serca, poary i mzgi. Trupy poary take Dickensa. Dickens wiecznie (nie)ywy Opowie wigilijn pamita kady czy czyta, czy nie, pewnie oglda lub w najwikszej ostatecznoci sysza o najogromniejszym skpcu w historii literatury, jak nazwa mona Ebenezera Scroogea (nie myli ze Sknerusem McKwaczem). Historia nocy wigilijnej, w ktrej Scrooge spotyka duchy zeszych, obecnych i przyszych wit, towarzyszy nam podobnie jak Kevin sam w domu w niemale kade Boe Narodzenie. Odwieana wielokrotnie, w tym roku rwnie poddana zostaa liftingowi. Jako, e sign po ni Adam Roberts pisarz znany z poczucia humoru i zamiowania do parodii po Opowieci zombilijnej z powodzeniem moemy si spodziewa skeczw, gagw i dowcipw. Nic na serio. Parodii podday si zombiaki, Dickens i caa witeczna otoczka. Fabua (nie)oywiona Nietrudno si zorientowa, e zombie-apokalipsa nasta-

Wampiryczne historie

Mimo tych zmian, Florence Stoker, wdowa po Bramie Stokerze, wytoczya Murnauowi proces o nielegalne wykorzystanie powieci jej ma i spr ten wygraa. ReJustyna Gul yser musia zapaci odszkodowanie i zniszczy wszystOpowieci o przeraajcych istotach, za- kie kopie filmu. Na szczcie obraz przetrwa, gdy kilka mieszkujcych wiat mroku i ciemnoci jego nielegalnych kopii znalazo si w krajach, w ktrych film by wywietlany.

zajmuj od lat poczesne miejsce zarwno w historii literatury, jak i kina. Jednak ani zombie, ani wilkoaki czy Frankenstein nie wywouj w widzach tylu emocji, co grasujcy noc krwiopijcy wampiry. Cho potwory te zostay ju oswojone i przybieraj raczej posta (pono) przystojnego Roberta Pattinsona z filmu Zmierzch ni umarlaka z ziemist cer i wystajcymi, zakrwawionymi kami, warto wspomnie klasykw
Kto do dzi budzi groz w kinie? Nosferatu symfonia grozy (Nosferatu, eine Symphonie des Grauens). Ten niemiecki film grozy z 1922 roku w reyserii genialnego F. W. Murnaua jest jednym z pierwszych z tego gatunku w historii wiatowego kina. Zosta oparty na podstawie powieci epistolarnej Brama Stokera pod tytuem Dracula, cho z uwagi na prawa autorskie Murnau nie mg wykorzysta ksikowych imion bohaterw (wersje imion z Drakuli pojawiy si dopiero w pniejszych kopiach). Murnau pomin jednak wiele postaci drugoplanowych jak Lucy czy Van Helsinga. W przeciwiestwie do ksikowego Drakuli, Graf Orlok nie tworzy nowych wampirw, lecz zabija swoje ofiary. Ponadto musi spa w dzie, bowiem zabija go wiato soneczne. Rwnie zakoczenie filmu jest inne ni w ksice hrabia zostaje zniszczony.

W filmie tym szczegln uwag zwraca wcielajcy si w posta wampira Max Schreck, ktry wywiza si ze swojej roli na tyle dobrze, e pojawiy si plotki, i aktor ten faktycznie by krwiopijc. Warty podkrelenia jest fakt, i film Nosferatu symfonia grozy znalaz si na licie 45 wanych i wartociowych filmw o walorach religijnych, moralnych lub artystycznych, ogoszonej w 1995 roku przez Watykan. Natomiast Werner Herzog twrca remakeu tej produkcji okreli dzieo Murnaua najwaniejszym filmem w historii niemieckiego kina. W Nosferatu wampir Herzoga Dracula jest zupenie now interpretacj tej postaci. Mimo, e jest on wci monstrualny, krwioerczy i nienasycony, ma w sobie pierwiastek ludzki i bolenie odczuwa krwawe pitno, ktre nosi. Wampir jest symbolem cierpienia, natomiast odtwarzajcy rol Klaus Kinski znakomicie ukaza dramat Drakuli. Wielkim atutem tego filmu jest te znakomita muzyka, skomponowana przez zesp Popol Vuh, podkrelajca mroczny klimat grozy filmu. W 2000 roku powsta natomiast Cie wampira Eliasa Merhige, bdcy fikcyjn prb rekonstrukcji zdarze, jakie miay miejsce podczas krcenia Nosferatu symfonii grozy. Podczas ogldania filmu zastanawiamy si, czy to, co widzimy na ekranie jest prawd, czy tylko fik-

Dwie pomyki
Jan Siwmir
Gowa bolaa go potwornie. Najwyraniej wczoraj stanowczo przeholowa. No tak, butelka po Jasiu Wdrowniczku poniewieraa si, pusta, po pododze. Pij, bdziesz atwiejszy mwia. Nie boisz si, e nie bd mg? kostka lodu na p szklanki. Waciwe proporcje. Dziki chichot w odpowiedzi mile poechta jego mskie ego. Najpewniej, jak zawsze, przed pit nad ranem wylizna si bezszelestnie, kiedy padnity po nocnych szalestwach spa najmocniej. Po miesicu znajomoci bez cienia obawy da jej klucze do swojej kawalerki. Zreszt, czego niby mia si obawia? Nie mia nawet telewizora. Zawarto szafy czy lodwki? Niczego nie kupowa na zapas. Natomiast laptopa narzdzie pracy zawsze nosi przy sobie. Nigdy w yciu nic na stae tak postanowi dwa lata temu, po rozprawie rozwodowej. Porozumienie stron. Zostawi wszystko. Dom w podwarszawskich omiankach, a w nim cae wczeniejsze ycie. Sam nadzorowa prace budowlane i wykoczeniowe. Kly go ekipy w ywy kamie. Pan to chciaby, eby my tak robili, jak dla siebie w domu! zdarzyo si protestowa jednemu z majstrw. Zgadza si, robicie dla mnie i w moim domu, ma by przynajmniej tak, jak dla siebie! odpowiada. Pobrali si rok po maturze. Tak jak w piaskownicy razem stawiali babki z piasku, tak po skoczeniu Technikum Ekonomicznego poszli razem do pracy w warszawskim oddziale ZUS. Przyszy przemiany gospodarcze i spoeczne. Zaczo si od ssiada, ktry prowadzi kwiaciarni przy Grczewskiej. le rozliczy podatek i poprosi go o pomoc. Udao si. Rok pniej mieli ju zarejestrowan firm: Porady podatkowe i obsugiwali ponad poow kupcw z bazarw na Kole, przy Grczewskiej i Powstacw lskich. Jedno z nich musiao ukoczy prawo. Cignli zapaki. Pado na ni. Rozpoczli ju budow. Przez dziesi lat egnali si o szstej rano, a spotykali o dwudziestej drugiej. Kiedy wprowadzali si do wasnego domu, przyszed czas na aplikacj adwokack. Ten dzie bdzie pamita do koca ycia. Wanie odebra wieutkie pozwolenie na prowadzenie dziaalnoci gospodarczej pod nazw Kancelaria adwokacka porady podatkowe i prawne. Zadzwoni telefon. Klient z Gdaska z powodu mgy zamiast w Warszawie, wyldowa w Krakowie. Umwi si z nim na jutro, kupi szampana i pogna do

domu. To miaa by niespodzianka. Po raz pierwszy od dwudziestu lat wrci wczeniej! Delikatnie, jak wamywacz, przekrca klucze w zamkach. W kuchni byskawicznie wycign z opakowania dwadziecia tulipanw. Tyle, ile lat upyno od lubu. Jego bezszelestny sposb poruszania dziwi nie tylko Myszk, jak pieszczotliwie nazywa on. Jeszcze kiedy pracowa jako urzdnik, nieraz doprowadza do zawau kolegw i koleanki, materializujc si znienacka obok. Dorobi si nawet przezwiska cicha stopa. Z bukietem i szampanem wlizn si przez uchylone drzwi do pokoju gocinnego. Zamar. Ledwo miesic temu, w galerii, gdzie byli na wernisau jakiego malarza, ktry w dodatku gra piosenki Kaczmarskiego, kupili za 15 tysicy fotel o fikunych, przypominajcych lekko rozpaszczony chromosom X, ksztatach. Myszka pojkiwaa, lec w poprzek fotela. Oczy przymknite, odchylona do tyu gowa opieraa si na obym podokietniku, natomiast jej ldwie, uniesione lekko w gr w pozycji niemale ginekologicznej, wgniatay si raz po raz w mikkie obicie drugiego podokietnika z zielonej alkantary. Pomidzy rozrzuconymi na boki udami porusza si rytmicznie mski zadek. Burza kbicych si do poowy plecw rudawych wosw jednoznacznie zdradzaa tosamo poznanego przed miesicem artysty, najwyraniej na wskro wszechstronnego. Zaaabiii! zawyo pod czaszk, prawa rka zgniota kruche odyki. A na jak choler ci to potrzebne? przebio si przez nawanic emocji. W jednej chwili jakby pynny hel ci zazdro i nienawi. Co pko i zgaso. Cay wiat, ktry budowa, rozpad si. Uczucia przestay istnie, pozosta tylko umys, ktry tak samo, jak najbardziej pokrcone spory prawne, zacz rozwikywa powsta sytuacj. Rwnie bezszelestnie jak wszed, wycofa si z pokoju. Kochankowie w miosnym ferworze nawet go nie zauwayli. Tulipany wrzuci do kosza na mieci, szampana zostawi na stole w kuchni. Wszed do gabinetu, zabra laptopa i notes, gdzie pomidzy zwykymi zapiskami ukrywa kody dostpu do piciu kont, na ktrych lokowa zyski. Odkada na wymarzon chatk w grach, gdzie zamierzali spdzi staro, z dala od zgieku miasta i zobowiza. Teraz mia to wszystko... tam, gdzie jego szczcie miao teraz kutasa innego faceta. Norbert Sweratowski otrzsn si z przykrych wspomnie sprzed niespena dwch lat. Dokoczy golenie, cign t-shirta i narzuci na siebie termoaktywn bluz, wykoczon pod szyj zapinan na byskawiczny zamek stjk, wystarczajc, by ukry kolejn malink. Zawsze tym bardziej purpurow, im bardziej namitn bya miniona noc. Narzuci dugi czarny, skrzany paszcz i ruszy do pracy.

*** Micha Maria Erewaski, nazywany przez wszystkich w biurze prokuratora okrgowego dzielnicy Warszawa Bemowo Maryk z hukiem zrzuci na blat biurka stos teczek z aktami. Zrb porzdek z zaginiciami poleci mu Tomasz Wok, prokurator, ktry nadzorowa nie tylko przebieg praktyk modego aplikanta, lecz rwnie poniekd zastpowa mu ojca, od kiedy ten zgin w wypadku. Chopak wertowa dokumentacj, segregujc teczki na trzy stosy: do zamknicia, do wyjanienia i te bez jakiejkolwiek szansy na rozwizanie, ktre niedugo zostan umorzone ze wzgldu na brak poszlak i powdruj ad acta. Od pewnego czasu na biurku praktykanta zacza rosn kolejna sterta dokumentw, chopak przerwa wertowanie nieposegregowanych akt i wrci do przejrzanych stosw, wybierajc co jaki czas teczk i dorzucajc do czwartego stosu. Na co tym razem wpade? zainteresowa si Tomasz Wok. e Maryka ma nosa, wiedzieli wszyscy w prokuraturze od dawna. Ju jako dwunastolatek przychodzi tu z ojcem i pomaga wanie w ten sposb segregowa akta. Ile teczek trafio do dziau spraw zamknitych tylko dlatego, e wpady w rce ciekawskiego nastolatka, ktry zaczyna swoje dywagacje od pytania: A ta sekretarka to miaa chopaka? Miaa, by w gangu pruszkowskim... Jest pewna dysproporcja. Po pierwsze: wikszo niewyjanionych zagini dotyczy mczyzn, midzy 43 a 55 rokiem ycia. Po drugie: poowa to faceci ju po przeprowadzonym rozwodzie, ktrzy uoyli sobie ycie, a nawet powodzio im si cakiem niele. Tu ju nie dostrzegam powodu, dla ktrego mieliby znika. Co tu nie gra. Wiem, e w twoim przypadku raz dziewczynka, raz chopaczek Jeste mody i moesz jeszcze nie zdawa sobie sprawy z presji, jak wywiera na facetw otoczenie. Wielu woli zupenie zerwa wszystkie dotychczasowe powizania, ni bez przerwy znosi kpice czy nawet wspczujce umieszki kolegw, albo naraa si na pocieszajce awanse koleanek. A tak zielony w tych sprawach nie jestem. To te braem pod uwag. Tak czy inaczej, rozkad statystyczny nie jest normalny, musi istnie dodatkowy czynnik, majcy istotny wpyw. I mam ochot go poszuka. Dobra, gwkuj, jeli masz na to ochot, tylko nie odcigaj mi policjantw od ju wyznaczonych zada. Chyba, e ktry zgodzi si pomaga poza swoj robot. I na koniec tygodnia chc widzie teczki posegregowane, te podejrzane te do tej pory maj znale si na waciwych miejscach.

*** Tinsel ni imi, ni nazwisko, raczej pseudonim artystyczny. Tak si przedstawia i niczego wicej nie udao mu si od niej wycign. Przez cay rok, odkd si poznali. Tylko raz, ju po, powiedziaa, e jest acuszkiem, ktry zawsze bdzie czy go z tym wiatem i e gdziekolwiek los by go nie rzuci, to jej zadaniem jest odnale go, da mu szczcie i doprowadzi tam, gdzie jego miejsce. Patrzya potem na niego, wystraszona, uspokoia si dopiero wtedy, gdy zacz si mia, e szare, marokaskie wino, ktre tak jej dzi smakowao, musiao mie solidn moc. Niedugo po rozprawie rozwodowej zaczo go nosi. Dziwn satysfakcj sprawiao mu odmawianie byym klientom. Cieszyo go, kiedy jeden czy drugi odchodzi, zgarbiony i zdruzgotany, po jego stanowczym: Teraz nie prowadz firmy i nie posiadam uprawnie i moliwoci, by panu pomc. Co waniejsze: nie mia te ochoty, by komukolwiek pomaga, zdawa sobie spraw z tego, e wolaby robi co, co staroby umieszki z twarzy otaczajcych go ludzi. Tylko Tinsel miaa si do niego, w przypadku reszty podejrzewa albo politowanie, albo sarkazm. Znalaz w kocu zajcie. Nie musia, bo odsetek ze zgromadzonego kapitau z naddatkiem wystarczao na spartaskie ycie, jakie teraz prowadzi. Kiedy wyrejestrowywa dziaalno w ZUS-ie, kolega z ssiedniego biurka, a teraz Kierownik Oddziau, zszed na d i zaproponowa mu prac. Mia poprawi cigalno skadek. Rozumiesz, mamy potny dug. Nie obchodzi mnie, jak to wymylisz, wiem, e potrafisz. Znajd tylko podstaw, a nasza gowa w tym, w jaki sposb j cigniemy. 20% wygenerowanej sumy dla ciebie jako premia czy zlecenie. Wchodzisz? Jasne! odpowiedzia. Na pierwszy ogie poszli drobni przedsibiorcy sezonowi, ktrzy zawieszali dziaalno w okresach, gdy firmy nie miay kontraktw. Brak podstawy zawieszenia dziaalnoci, nakaz zapaty niezapaconych skadek za okres (tu nastpowaa stosowna wyliczanka) wraz z odsetkami karnymi. Nie mog wypaci ci jednorazowo p miliona na zlecenie, nie jeste firm komputeryzujca ZUS, poow przepuszcz przez nich jako twoje konsultacje, a drug dopiero w przyszym roku, jak ju ucichnie, bo niektrzy si odwouj do sdw wi si kolega. Nie ma problemu umiechn si szeroko. Pienidze nie byy wane. Czu w sobie coraz wiksz dz zniszczenia i zacz si rozglda za nowymi moliwociami deptania ludzi. Kupi Toyotk, wystarczajc na dojazdy do pracy i nie wzbudzajc zawici ssiadw z bloku. Z cen-

Design ksiek

wczeniej ani sowa. Faktura okadki, nietypowy format, seledynowo-turkusowy kolor przeamany bia rybi usk, a w rodku intensywnie rowa niespoJoanna Janowicz dzianka. No i ta typografia. Przez tydzie od przyNie oceniaj ksiki po okadce zwyko niesienia ksiki do domu przeszukiwaam Internet si mawia, poniekd susznie. Pisz zwy- liczc na to, e gdzie kupi t czcionk, zaaduj, uyj, przywaszcz sobie. Na prno.

ko, gdy coraz czciej porzucamy t postaw i przychylniejszym okiem spoglda- Zreszt nie tylko O fotografii tak si Karakterowi my na ciekawie wydane ksiki. udao. Wida, e tu nie chodzi tylko o wydawanie
tego, co im si podoba, ale te tak, jak im si podoba.

Ju nie gadkie, jednokolorowe ta dla standardowej czcionki. Ju niekoniecznie gowa autora w aureoli z regau. Ju nie paginacja w dolnym zewntrznym rogu. Coraz wicej wydawnictw wabi nas nie tylko dobrymi tytuami, ale rwnie atrakcyjnym amaniem drukarskich zasad.

W regiony sympatii i podobania wkroczya te cicho, niepewnie ksika opublikowana przez korporacj Ha!art,Niepokj Ryszarda Aptego zespolona nierozerwalnie z Niedokoczon powieci stworzon przez Piotra Guchowskiego i Marcina Kowalskiego. Za powabnie skromn przyczyn do publikacji robi tu brulion. Jego niepozorna, lecz cakowicie uzasadniona zgnio-zielonkawa oprawa. Wanie w takiej starej tietradzi znaleziono po kilkudziesiciu latach autentyczne rysunki Ryszarda Aptego. Mg ha!art Preludium adnoci wyda ksik z paroma ilustracjami w rodku i tyle. Przedsmaku narobiy mi ksiki wydawane przez nieZamiast tego taszego chwytu (w imi sawionego umiarkowane w estetyzowaniu prozy wydawnictwo wszystko, co si nie opaca), zastosowa o wiele Karakter. O fotografii Susan Sontag musiaabym ciekawszy: da nam do rki brulion w formie przypomie, nawet zakadajc, e fotografi w ogle si nie minajcej ten faktycznie odnaleziony, z plikiem karinteresuj, a o amerykaskiej pisarce nie syszaam
Joanna Janowicz - pierwsze sowa stawiaa w wieku trzech lat. Od tej chwili zmieni si charakter jej pisma, narzdzia pracy i zasb sownictwa. Pozostao jednak wci to samo zacicie i pasja w szukaniu wci nowych, nieszablonowych form i dalekich od banau wyrae. Na ich tropie pozostaje zarwno w sferze zawodowej, jak i prywatnej. W zaciszu domowym celebruje chwile spdzone na lekturze. Dziaajc pod przykrywk recenzentki i felietonistki rozprawia si na amach blogu z niedocigniciami w beletrystyce i zachystuje si piknem arcydzie wielkich pisarzy. Uwaa, e gdyby nie istniaa literatura, wiat dawno by z sob skoczy. Prowadzi blog pod adresem: http://direlasua.wordpress.com

iPad, iPhone, iPod Touch jak doda wasne pliki do aplikacji e-ksikowych
Piotr Kowalczyk Wczeniej pisaem ju o tym kilkakrotnie, czas na wpis w ktrym zbieram w jednym miejscu wszystkie metody bo e-ksiki mona na szczcie dodawa nie tylko po kablu przez podczenie do iTunes.
Najpierw o aplikacjach i rodzajach plikw, ktre mona w nich otwiera. Pliki nie powinny posiada zabezpiecze inaczej nie da si ich otworzy (z jednym wyjtkiem, o czym poniej). Kindle: prc (mobi) iBooks: pdf Stanza: ePub i pdf Kobo: ePub i pdf BlueFire Reader: ePub i pdf bez zabezpiecze, jak i z DRM-em Adobe (wicej informacji) E-ksiki mona dodawa na cztery sposoby. Opisaem je bardzo szczegowo, co moe sprawia wraenie, e bdzie to trudne ale tak nie jest. 1. Przez iTunes Metoda oficjalna, sugerowana przy okazji wprowa-

dzenia iBooks. Jest najbardziej niewygodna ze wszystkich tutaj wymienionych, poniewa wymaga podczenia urzdzenia do komputera, co w poczeniu z faktem, e naley wykona synchronizacj, zajmuje duo czasu. eby byo szybciej, mona podczy si do iTunes jedynie po to, eby zsynchronizowa pliki jednej aplikacji. Aby doda pliki, naley przej do zakadki Programy. Na dole ekranu, w sekcji Udostpnianie plikw pojawi si lista aplikacji, ktre mog przesya dokumenty midzy urzdzeniem mobilnym a komputerem. Trzeba klikn w przycisk Dodaj i znale na dysku komputera pliki ksikowe. Potem wystarczy klikn w Synchronizuj (prawy dolny rg ekranu) i poczeka, a synchronizacja zostanie ukoczona. Dodawanie plikw e-ksiek w ten sposb ma sens wtedy, gdy chcemy za jednym razem wgra na iPada, iPhona lub iPoda Touch wiele ksiek z dysku komputera.

2. Przez serwisy w chmurze Jeli korzystasz z serwisw takich, jak Dropbox lub Google Docs, moesz je wykorzysta jako sposb na wgranie ksiek na urzdzenie mobilne. Jest on atwiejszy o tyle, e nie wchodz w gr kable. Pierwszy krok to przegranie plikw z dysku komputera na dysk wirtualny. Nastpnie naley otworzy pliki na urzdzeniu. Jeli korzystasz z Dropboxa, pewnie ju

Uczono nas jak umiera, nie jak y

Ktre aspekty bd elementy tej kobiecej wojny byy dla Pani najbardziej zaskakujce czy te ciekawe? Nie zajmowaam si kolekcjonowaniem jakich strasznych opowieci. Chciaam pokaza filozofi rozmowa ze Swietan Aleksijewicz kobiety, to w jaki sposb postrzega ona wiat. Kiedy pisaam t ksik, rozmawiaam z ponad setk O yciu kobiet w czasie wojny opowiada kobiet, jednak nie zamieciam w niej wszystkich Swietana Aleksijewicz, najpoczytniejsza poznanych opowieci. Wybraam te, za pomoc ktrych, moim zdaniem, mona najlepiej pozna biaoruska pisarka. oblicze wojny. Moje rozmwczynie mwiy, e tak Grayna Latos: W Pani ksikach mona zauway naprawd na wojnie nie byy kobietami. Musiay zachowywa si jak mczyni zabija, czoga si, pewien protest. Przeciw czemu Pani protestuje? Swietana Aleksijewicz: Mieszkaam w kraju, w kt- nosi mskie ubrania (kobiece dostay dopiero po rym wci mwiono o mierci, w ktrym uczono nas, przekroczeniu granicy radzieckiej, poniewa kobiejak umiera, a nie jak y. Protestuj przeciw temu, ty w mskiej odziey przynosiy wstyd). Stalin mia co nam opowiadano. Jeszcze do niedawna o wojnie swoj wersj wojny, w ktr pocztkowo wierzosyszelimy wycznie z ust mczyzn. Chciaam co no. Jak wszyscy wiemy, chcia on dokona rewolucji z tym zrobi, pokaza wojn rwnie z innej perspek- wiatowej, chcia zagarn wszystkie kraje europejtywy oczami kobiet. Kobiety ukazuj wojn jako skie i nie tylko. Jego celem byo przejcie danego ycie one musiay tam y, musiay si dostosowa kraju i powrt do swojego bez zwracania uwagi do warunkw. Opowiadajc, wspominaj wszystko na koszty. Nie myla o ludziach, o tym, e miliony zapachy, kolory. Nie protestowaam przeciwko powic swoje ycie, by on mg osign swj cel. ich wojnie, bo ona uczy, jak pozosta czowiekiem. Przez czterypi lat mczyni yli bez kobiet. Te, Wojna, o ktrej one opowiaday, w pewien sposb z ktrymi rozmawiaam, mwiy, e wolay walczy, odpowiada take temu wszystkiemu, co dzieje si ni wrci wieczorem do schronu czy okopu, gdzie w dzisiejszym wiecie. Rwnie wspczenie tocz znajdowao si trzystu czy czterystu mczyzn. One si wojny, jest terroryzm. To, co byo dawno temu, wiedziay, e partnerami s wycznie na polu walki, pniej moe wydarzy si wszystko. moe zdarzy si take dzisiaj.

Grayna Latos - absolwentka Szkoy Gender Mainstreaming w IBL PAN, studentka podyplomowych Gender Studies na UW. Jedna z autorek publikacji 20 lat 20 zmian. Kobiety w Polsce w okresie transformacji 1989-2009. Wsppracuje z Feminotek, prowadzi literackiego bloga Litera, koordynuje publicystyczno-literacki konkurs organizowany przez podyplomowe Gender Studies im. Marii Konopnickiej i Marii Dulbianki w IBL PAN. Od lipca 2008 roku staa publicystka Histmaga. Od marca 2009 do czerwca 2010 w skadzie redakcji. Obecnie czonkini rady merytorycznej.

Manifest nowoczesnego patriotyzmu

ukasz Grzesiczak Kiedy ustan spory, kto ponosi win za to, e na pokadzie samolotu znalazo si tak wielu spord najwaniejszych urzdnikw i dowdcw, kiedy zupenie zapomnimy sowa, e Prezydent zarzdza tylko yrandolem, ale nawet wtedy do tego filmu bdzie warto wraca. Film Mga to manifest nowoczesnego patriotyzmu i jako taki zostanie pewnie w naszej wiadomoci na dugo.
To najczciej komentowany film ostatnich tygodni. Oficjaln premier mia 3 stycznia w warszawskim kinie Kultura. Dwa dni pniej 5 stycznia film Mga zosta doczony do pierwszego w 2011 roku numeru Gazety Polskiej. Znale go mona na stronie 19. Dziesi stron wczeniej znajduj artyku pira Leszka Misiaka i Grzegorza Wierzchoowskiego zatytuowany Zagadka smoleskiej mgy. Czytam w nim: - Mga uniemoliwia pilotom zorientowanie si, jak blisko znajduj si od ziemi. Jeli by to zamach, jej wytworzenie byo niezbdne, gwarantowao jego powodzenie. Bez mgy piloci dostrzegliby, e s bdnie naprowadzani przez wie kontroli lotw [] - potwierdza nasz informator, byy pilot Tu-154. [] Dlatego ustalenie, czy mga w Smolesku bya naturalna, czy wywoana sztucznie, jest jedn z kluczowych kwestii w wyjanieniu przyczyn katastrofy smoleskiej. W cytowanym artykule znajduj take rdtytu: Ale 10-ta i mga oraz cytowane depesz agencji prasowa AFP z 22 lipca 2010 roku, wedle ktrej w Niemczech powstanie wkrtce urzdzenie produkujce sztuczn mg.

kub Opara, Jacek Sasin, Marcin Wierzchowski, Pawe Zooteki. Poznajemy kulisy wojny polsko-polskiej, otwartego konfliktu midzy najwaniejszymi urzdami w pastwie kancelariami premiera i prezydenta. Urzdnicy nie obarczaj nikogo win za smolesk katastrof, daj przede wszystkim odpowiedzialnoci politycznej. I tak dowiadujemy si, e Kancelaria Prezesa RM Donalda Tuska rozgrywaa nasz wewntrzny polityczny konflikt (z Lechem Kaczyskim) przy udziale rosyjskiego ambasadora jednemu z bohaterw filmu przypomina to wydarzenia z historii Polski w XVIII wieku. Otrzymujemy wiadectwo o reakcji polskich i rosyjskich wadz na katastrof. Wedug urzdnikw Kancelarii Prezydenta nie sposb mwi tu o dobrze wypenionym obowizku pastwa polskiego po tragicznym wypadku panowa totalny chaos, a Bronisaw Komorowski, ktry peni wwczas funkcj Marszaka Sejmu, mia pierwotnie przej wadz, zanim stwierdzono jeszcze mier Lecha Kaczyskiego. Pojawia si take argument, e rodowisko Donalda Tuska chciao jak najwicej ugra na mierci Prezydenta std reyserowany ucisk z Wadimirem Putinem oraz spowalnianie kolumny, w ktrej na miejsce katastrofy jecha Jarosaw Kaczyski. ale jednostronnie. Relacja ukazana w Mgle jest wyjtkowo jednostronna. Co, by moe, dyskwalifikuje w film jako rzetelny materia dziennikarski (aden z politykw zwizanych z premierem nie dostaje szansy na odparcie mocnych zarzutw). Z drugiej strony: Mga jest pasjonujcym zapisem chwili, emocji, oddaje gos urzdnikom raczej nie z pierwszych stron gazet, ktrzy na przekr powtarzanej przez nich obiegowej opinii pokazuj, e nie byo obciachem pracowa dla Lecha Kaczyskiego.

Dziwne, e dotychczasowi recenzenci tego filmu skupiaj si cigle na biecym sporze PiS-u i PO (Monika Olejnik pyta dlaczego w filmie nie zaprezentowano gosw politykw, ktrzy odeszli do PJN?) oraz na emocjonalnym stosunku bohaterw filmu do tragedii traumy po mierci najbliszych. Dla mnie Mga to niewiarygodnie doskonay manifest patriotyzmu. Bez insynuacji Ojczyzna, Nard, Polska odmieniane s tu przez piesz z wyjanieniami w filmie Mga nie znajdzie- wszystkie przypadki. Maria Duewska i Joanna Lichocmy adnej tego typu insynuacji czy teorii spiskowych. ka (odpowiedzialne za scenariusz i realizacj tego filMga czyli jak mwi podtytu: Pierwszy polski film mu) pokazuj oblicze nowoczesnego konserwatyzmu. o katastrofie w Smolesku to wietnie zrobiona W ich filmie nie jest on obciachowym staniem pod i trzymajca w napiciu historia katastrofy z 10 kwiet- krzyem w niemodnych ciuchach, ale dbaniem o intenia 2010 roku, opowiedziana sowami pracownikw res publiczny przez wietnie wyksztaconych, doskonaKancelarii Prezydenta Lecha Kaczyskiego (dzi ju nie le wysawiajcych si i dobrze ubranych urzdnikws urzdnikami Kancelarii Prezydenta RP). Na ekra- -patriotw. Pawe Zooteki mwi: Mamy instynkt nie wystpuj Andrzej Duda, Adam Kwiatkowski, Ja-

Nowej jakoci zabrako

Sebastian Adamkiewicz Od pewnego ju czasu trwa zaarta dyskusja o filmie Marii Duewskiej i Joanny Lichockiej pt. Mga. Z pozoru otwierajcy wedug wielu nowe wtki w rozmowie nad okolicznociami katastrofy, de facto powtarza stare argumenty i oskarenia. Mit katastrofy ronie, a spoeczestwo wydaje si by tym coraz bardziej zmczone.

szkolne i zamaszyste wpisy pod pracami pisemnymi moich kolegw i koleanek stwierdzajce, e ich twrczo jest nie na temat. Trudno bowiem ocenia film Mga jako dokument o katastrofie. Jest ona jedynie pretekstem, tem, elementem spajajcym wypowiedzi prawdziwych bohaterw. Dokument opowiada za raczej o zwizanych z kwietniow tragedi przeyciach najbliszych wsppracownikw prezydenta Lecha Kaczyskiego i ich przyjaci z kancelarii. Jedynie wprowadzajcy fragment, mwicy o okolicznociach udziau prezydenta w uroczystociach w Katyniu, wie si do luno zreszt z zagadnieniem samej katastrofy.

Opinie i interpretacje Generalnie Mga jest jednak zbiorem opinii, interpreNapisana przez ukasza Grzesiczaka recenzja filmu tacji, przey, dozna, ali i pogldw ludzi subowo najMga wzbudzia niemae kontrowersje, a dyskusja, jaka bliej zwizanych z Lechem Kaczyskim. Ich wypowiedzi si pod ni toczy, pokazuje, jak karkoomnym zadaniem nie s prostowane, komentowane, ani wpisane w jednomoe by prba rzetelnej oceny tego typu produkcji lit narracj, lecz same j tworz, czsto do pynnie si kade wypowiedziane sowo potraktowane bdzie jako uzupeniajc. Ich przesanie jest za proste i nie wychowyrana deklaracja polityczna, niezalenie od autentyczdzi poza wakowan od kilku miesicy tez, e odpowienych pogldw recenzenta. dzialno (nawet jeli nie bezporedni) za mier Lecha Kaczyskiego ponosi polski rzd, ktry nastpnie robi Przedmiot publicznego dyskursu wszystko, aby umniejszy wielko najznakomitszego Film Mga obejrzaem z niemaym zainteresowaniem, Polaka w dziejach najnowszych. Zaczynajc wic od rzcho od pocztku zastanawiaem si, c nowego modowo-prezydenckich sporw o wyjazd do Katynia (wczna jeszcze powiedzie o przyczynach i okolicznociach nie z sugesti, e polski rzd wykonywa dyspozycje amkatastrofy smoleskiej. Od kilku miesicy obracamy basadora rosyjskiego), poprzez wydarzenia na miejscu si przecie wok tego samego poziomu argumentacji katastrofy i organizacj pogrzebw, po pniejsz walk i tych samych pogldw, a jakiekolwiek porozumienie o krzy, dokument stanowi dug mow prokuratorsk, w tej sprawie wydaje si zwyczajn mrzonk nadmierskierowan przeciw obecnemu rzdowi i obecnemu nych idealistw. Mimo tego, wyszedem z zaoenia, e prezydentowi, oskaranemu zreszt o to, e zbyt szybko warto zobaczy produkcj, ktr firmuj nazwiska tak uzurpowa sobie wadz p.o. prezydenta. znanych dziennikarek. Nie bez znaczenia byo rwnie to, e Mga bardzo szybko staa si przedmiotem publiczCele i metody nego dyskursu. Powstaje tu pytanie, jaki by zatem cel realizacji tego dokumentu, a od odpowiedzi zaley w duej mierze jego Formalnie bez rewelacji ocena. Jeli uznamy, e intencj autorek bya prba odMga to blisko godzinny zapis wypowiedzi najbliszych krycia prawdy o okolicznociach katastrofy, film naleawsppracownikw prezydenta Lecha Kaczyskiego, oby oceni krytycznie. Nie dlatego, e podjy si takiej w tym Andrzeja Dudy, Adama Kwiatkowskiego, Jakuba prby, ale dlatego, e konstruujc film w opisany sposb, Opary, Jacka Sasina, Marcina Wierzchowskiego i Pawa nie speniy podstawowych wymogw stawianych obiekZootekiego. Przeplataj je do przypadkowo wybrane tywnym dokumentom. Trudno mwi w o nietendencyjfragmenty zdj (czasami nie najlepszej jakoci) z miejsca nym spojrzeniu, jeli gos ma tylko jedna strona sporu, katastrofy, spod prezydenckiego Paacu, z pogrzebu Lektra od pocztku do koca ksztatuje narracj. Nie ma cha Kaczyskiego itp. Pod ktem realizacji nie jest wic to rzetelnoci tam, gdzie mocne oskarenia nie spotykaj dokument powalajcy, lecz raczej do sztampowy i prosi z odpowiedzi oskaranych, a wszelkie interpretacje sty. Jeli wic nie forma, to moe tre przekona widza? pozbawione s komentarza. Mga nie powinna aspirowa do wycznoci na prawd i nie moe potwierdza O czym jest ten film? susznoci stawianych w niej tez czy oskare. Widz skaTu pojawia si jednak problem, gdy nieatwo jest powiezany zosta na wysuchanie jednej grupy osb, ktre, dzie, o czym w zasadzie jest ten film. Reklamowany jest cho maj prawo do wasnej interpretacji wydarze, to on powszechnie jako pierwszy film o katastrofie smolenie maj prawa oczekiwa, e ich sowa zostan bezwaskiej. Po jego obejrzeniu przypomniay mi si jednak czasy