Henryfordforddatthegioilen 4 Banhxe

1p sacH nay |a mt pHn tron b sacH D/0 blNH 00/NH VlL1 N/l
V/ 1HL 0l0l. Va b sacH nay |a ket qua cua du an nH|en cuu man
ten i tm ao Kinh doanh cua Vit Nam va Th gii do cac cHuyen
|a cua l/CL cun mt s tac |a pH| Hcp tHuc H|en.
l/CL |u ban quyen
Copyr|HtZ/ by l/CL
B sa cH da duc c dn ky ba n quye n, mo | tHn t|n x|n vu| |o n u | ve :
l/CL
1oa nHa l/CL
34 Nuyen 1ra|, un
1l. H CH| l|nH, V|et Nam
Lma||: B00b@pace.edu.vn
ln |n tHu nHt ta| 1l.HCl, do NHa xut ban 1re n HanH.
1ac |a tp sacH: L Minh Toan
|mt pHn cua du an va cac chuyn gia cua PACE
0|am dc d|eu pH| du an: Trn Vu Nguyn
NHom b|en tp va d|eu pH| du an: Trn Vu Nguyn
Nguyn Dng Hiu
Nguyn Hng Dung
Nguyn Th Ha
A O KINH DOANH VI T NAM VA TH GI I
Henry Iord va IORD
DAT TH GIOI LN B N BANH XL
L Minh Toan va cac chuyn gia cua PACE
Chu traeh nhiem xuat ban. Ts. uaeh Thu Nuyet
ien taj. Tha nh Nam
la. Huu ae
Sua ban in. Iham Nuyen
hy thuat vi tlnh. Hai hhanh + Thanh Ha
ÎA X\A T BA^ TRI
IeI Ly Chlnh Tha n ua n Tha nh jhe He Chl Hinh
DT. 1IeJS1 1IeJII S1e1 S1e1e 1|17
Fax. S1.S.S171| Fmail. nxbtre@ hem.vnn.vn
Yebsite. httj.||www.nxbtre.eem.vn
CII ÎAÎ ÎA X\A T BA^ TRI TAI IA ÔI
J| ne 1I, Nuyen Chl Thanh, uan Den Da Ha Nei
DT k Fax. ||1) 77111
Fmail. vanjhennxbtre@ hn.vnn.vn
T TH GII LN BN BANH XE 5 4 HENRY FORD & FORD
Nhom chuyn gia, nhom iu phi, nhom tac gia va nhom bin tp cua
d an nghin cu i tm ao Kinh doanh Vit Nam va Th gii xin
chn thanh cam n cac cng ty, c quan, n v va cac ca nhn a nhit
tnh h tr thng tin, t liu trong vic trin khai d an nghin cu va
thc hin tp sach nay.
Mu c lu c
Cu ng ba n do c
IIIM TIIN HAY IHUNC 5U XA HI? 7
Lo I no I da u 23
Phn l.
TY PHU, CON NHA NGHLO VA CHIC MAY BAY GIY
Chuong 1. 29
24 GIO TRONG DOI MT NGUOI DAC BIT
6 gIo sa ng: Bu a dIe m Iam da m cha I Anh 30
9 gIo : The na o Ia su nhan da o cao ca nha I7 44
10 gIo : Nuo c co ho a binh 49
12 gIo Irua: Thuo ng Ihu c bu a an cu a nguo I nghe o S4
2 gIo chIe u: Chu ng Ia se Iung ra ma u xe mo I! S8
3 gIo chIe u: Nhu ng guong ma I quan Iro ng
cu a nuo c My 6S
10 gIo dem: ChIm sa I se bay IhI cu ng da n se u! 71
Chuong 2. 81
TY PHU XAI TIN
TI bIe I ra ng nguo I nghe o IhIe u ch chu a be nh... 83
... Va IhIe u m I noI de ho c ha nh da ng hoa ng 87
Ta I nhIen, mo I nguo I ca n bIe I ve IIch su dan I c minh
90
Phn ll.
NHUNG QUYT DINH GOP PHN THAY DI TH GIOI
Chuong 1. 97
NAY ANH LM, CHUNG TA KHNG KIM TIN
BANG MOI GIA!
KI M TI N HAY PHU NG SU XA H I7
B sach ma ban doc dang cam Iren Iay Ia keI qua
cu a du a n nghIen cu u mang Ien I tn In o InI
donnI cu n Vc t Nnn \n TIc go do T ho p GIa o du c
PACL Ihu c hIe n Irong su I 14 Iha ng vu a qua.
Chu ng II da I Ien cho b sa ch na y Ia In o InI
donnI Vc t Nnn \n TIc go vo I mong mu n duo c
chIa se cu ng ba n do c, da c bIe I Ia ba n do c doanh nhan
va ba n do c quan Iam de n kInh doanh, nhu ng kIe n gIa I
ve hang IoaI cac cau hoI nhu: InI donnI n g?,
IonnI nInn n n?, Inu n dn o cu n ngIc nI
donnI? va Tn :no nI donnI n no t ngIc cno qu)
\n xu ng dn ng duo c xn Io ton \nI?...
Tu cu chuye n cu a nhu ng huye n Ihoa i doanh nhn
Ihe gio i
DI ngu chuyen gIa cua PACL cung cac cng su da
nghIen cu u cu c do I va su nghIe p cu a 2S doanh nhan
huye n Ihoa I, de n Iu 2S Ia p doa n kInh doanh da n da u
Irong nhu ng ba ng xe p ha ng doanh nghIe p Iren Ioa n Ihe
gIo I, nha m Iim kIe m ca I da o, ca I IrIe I Iy c I Io I Irong
kInh doanh cu a ho . Mu c dch Ia de Iy gIa I xem vi sao
ho Ia nhung nguoI c n tc n nInnI nIn t, c n tc n
nIc u nIn t \n c n tc n c n \u ng nIn t tIc go , do ng
tIo Io n duo c xn Io d c c t nI to ng?
Chuong 2. 111
DON GIAN LA TH GIOI NAY CN DUOC PHUC VU!
M I nguo I de u ca n m I chIe c I 112
Cng Ihu c kInh doanh cho dI r I se nha n 119
TIeu chua n ho a kha ch ha ng 130
Chuong 3. 137
DAT CA TH GIOI TRN NHUNG BANH XL
Nhu ca u xa h I r ng Io n hon nhIe u. Pha I Ia m vIe c IIe p!
138
TIen ra Ihe gIoI 14S
Phn lll.
HOC TP THUC SU LA MT VIC V DAI
Cau chuye n ve chIe c n I na u xu p cu a me 1S6
Sa ch chua pha I Ia Ia I ca 172
Ca u nho c Iho re n 12 Iu I va sa ng che da u IIen176
Ph n lV.
DI SAN CUA IORD
Chuong 1. 18S
DI THU, BAN BL VA NGUOI K VI
Nhu ng d I Ihu xu ng Ia m 186
NguoI ke vI 221
Chuong 2. 241
TU SU CUA HLNRY IORD: PHUC VU XA HI
LUN LA MUC TIU DI TRUOC LOI NHUN
5A CH THAM IHA O 2S2
Cu ng bu n do c
Phan Ich Iung chang duong, Iung mc su nghIep,
Iu ng buo c Ihang Ira m... cu a nhu ng huye n Ihoa I doanh
nhan na y, chu ng II da du c ke I duo c nhu ng ne I chung
nha I, no I chnh xa c hon, Ia nhu ng ye u I khIe n ho Iro
nen v da I, Iro Iha nh nhu ng doanh nhan huye n Ihoa I.
Do Ia su khao kha I, Ia nIe m dam me m I ca ch ma nh
IIeI de sang Iao, de dem den IhaI nhIeu gIa IrI moI
cho cuc sng va cho xa hI. Ho da Ihuc hIen duoc
dIe u do ba ng vIe c c ng hIe n ca cu c do I minh Ia n vIe c
Iruye n da I, da n duo ng cho ha u Ihe . Vi va y ma nga y nay
chu ng Ia da co ha ng Ioa I nhu ng cau chuye n ve ho :
Do Ia cau chuyen ng chu hang I Iord da d t
cn tIc go cn on nnI xc, Iam cho IraI daI quay
nhanh hon khI Irao cho dng da o mo I nguo I Irong xa
hI co hI so huu chIec xe I vn Iruoc do ch
danh rIeng cho gIoI Ihuong Iuu va nhung nguoI gIau
co . Ch m I quye I dInh gIa I quye I nhu ca u Iuu
chuye n cho xa h I, Henry Iord da Ia m Ihay d I cu c
s ng cu a Ia I ca chu ng Ia.
Do Ia cau chuyen chang IraI Larry Page IIn Iuong
Iuye I d I va o su me nh to cIu c n Ic tIo ng tIong tn
tIc go cua minh, kIen Iri cung GoogIe Iheo duI
gIa c mo m I nga y na o do , GoogIe se Ia nguo I da n
duo ng cho mo I nguo I Iham gIa va o Ihe gIo I menh
mng cu a IrI Ihu c, Ihng IIn Iru c Iuye n.
Do Ia cau chuye n cha ng Ihanh nIen AkIo MorIIa
ba ng mo I gIa pha I da p u ng nguye n vo ng duo c nghe da I
pha I Ihanh de ca p nha I Ihng IIn cu c s ng cu a m I
nuo c Nha I hoang Ia n sau chIe n Iranh, de n kha I vo ng
c n tn o no t nc n gn t tuong n cho ca Ihe gIoI
ma Sony dang s ng va sa ng Ia o m I nga y.
Do Ia cau chuye n |orma OIIIIa, ba ng chIe c dIe n Ihoa I
NokIa cung nhung gIa IrI duoc Iao ra Irong no, ng
khng nhung gop phan dInh dang IaI daI nuoc Phan
Lan Iren ban d Ioan cau ma con keI nI ca Ihe gIoI
na y va n n cIo no cIu ng tn to ncn gn n nInu Ion.
Do Ia cau chuye n khI nha c de n ma y Inh IBM, co Ie
chu ng Ia se khng Ihe khng ngh de n hinh a nh chu
TIn va nguoI khaI sInh ra no, Thomas WaIson Sr.
IBM Iro Ihanh ga khng I cua Ihe gIoI Irong suI
ga n m I Iram nam qua cu ng chnh Ia nho chu ThInk
do , ma Iheo Thomas WaIson Sr. Ihi no ngha Ia : Mo I
ra c r I de u co Ihe gIa I quye I ne u nguo I Ia chIu kho suy
ngh. Suy ngh de phu c vu con nguo I chnh Ia b quye I
Iha nh cng cu a ca c Ihe he IBM...
e n nhu ng cu chuye n ma chu ng Ii v n Ihuo ng ke
Lo I da u cu a b sa ch, chu ng II mu n ke Ia I vo I quy
vI mI vaI cau chuyen ma PACL Iun Iu hao khI Iim
Ihay no Irong hanh Irinh IInt \ong IonnI t cua
minh Irong su I nhu ng nam vu a qua:
n cIu no t tc n tn Io n :uo t ngn ) Iong \u \
uon nn c nn. NIung :nu nIung ngn) tInng nIn
\n o n t In cI In ng, n cIo t ngI: 5no to Iong n
nguo gn qu)c t \n n dc nIu )c u In n cIo cn xo n?.
Vn no cIu)cn tIn) do. Tu do, nIc u gn dnI cIun
In gn tong Iu Io co tIc nun no t, In go n ton
/nn Iong cnn In nun cn tIung n), not tc ot
ngo t /nn Iong cn n In nun cn go o t ngo t). n co
tIc no cu n u c no :n ng In) nu n dcn, I cI ng co n
no nn o n n In ng nu n dc dn u ng nIu cn u Ic t cInnI
do t xun t Io c nIn Iong co n nuo c n n. Hn) Ion
nu n, no nguo cII xc t no t In uo c cInn n co ngn)
nIu ng \n t In n cn n tIc t nIn t cIo gn dnI. In tIcn
cIu)c n gn cn cu n n :o \o cIo \n :cu tI cu ng
cIng cIcnI ccI n no. A cung donn n ct qun:
cun tcn :uot ngn) nguo n c \no, n tI nn Inng
uon tn) \n cuo no uon nc ng. IIong cII tc n n tIu
duoc tng cno, nn n con co o nIunn on nInt n
:u qu) ncn cun no nguo dnnI cIo not nguo ct
nI donnI nIu n .
Cnu cIu)cn tIu In \c not co :o :nn xunt tu :t.
Nguo tn tIuo ng nun tu cu n co :o nn ) \c dc du ng Io
:o. Mot co :o c xu nt do nI tIuong tI cu co
nnng tong nguo :u ncnI xn Io? Tong not tIo
gnn dn, co :o Iont dong cnn cIung, cIo dcn not
ngn) ong cIu cun no tIn) do cncI ngI: to Iong
nn tu :t nun, nn :c nn gn In uu tu Io :o
\n Io ng. Tu do , ong \n do ng :u tc n In nI ngIcn
cu u dc tn o n nIu ng cn tu :no cIo co tIc cIo ng duo c
no , no t, cIo ng tIn n, ngn tu nn ) tI co Io n cn co
dc du ng Io :o qunn to ng, ngn tu In c tI Iong cn n
Io n dc dc c o n c o \n o... ng cu ng cIu Io d dc n
cn c \n Io ng dc ngIcn cu u nn u :on, tIn) do cI
co , c u dn ng... TIc n :n n In n cu n ong co n tIcn tnI
nng n n dc cIo cn \n Io ng cu n cn c cong t). CII
:nu not tIo gnn ngn, co :o cun ong dn ot xnc \n
In t tc n n t nInnI.
NIu \n), donnI ngIc on In) nIo tu) tIuoc \no
\n n dc xn Io nn Io gn qu)c t duo c. n cIu tn Io n
cun Iu Io no cung 5nn Wnton /ong cIu tn donn
n n c o n nIn t tIc go Wn-Mnt) dc u gn qu)c t \n n
dc nun :n cun xn Io tIong qun \cc no cun Inng
nn c. Ho cII Inc nInu \c Inn \: xn Io cun n
cIu tc n tn Io n n no t Iu Io , co n xn Io cu n 5nn
nnng tn n co tIc go .
Icu xn Io qunn tnn Iong In n donnI ngIc
do c n duo c no nIcu nn n Io dn nnng n g cIo
co ng do ng. CI ng In n, tong I t) Iu NIn t, To)odn
/cIn dc cu n To)otn), \o tnI tIn n n quo c duo c nguo
NIn t xcn nIu nnI Iu ng dnn to c tI t) Iu Ngn,
IIodoo\:) /ong cIu cu n Yuo:), ong tn n n tong
nt dnn Ngn tI cII nguo Ngn no tInu o. 5u Inc
nInu nn) co c do cncI tIuc cn tcn cun Io.
NgIc nI donnI, xun nn) \n n tIuo ng Ic u cII
nIu n ngIc c n tc n. NIung tIu c cIn t, Iong Ic co
ngIc c n tc n, o ngIc nn o tI cu ng c n tc n cn .
CI ng In n, un t :u c n tc n ng \c c In nI ngIc un t,
n c : c n tc n ng cn cI cIu n c nI cu u nguo ... Vn
donnI nInn, nguo In nI ngIc nI donnI, cu ng c n
tc n ng cn cI n nI dn o no t donnI ngIc \n tIong
qun donnI ngIc do dc gn qu)c t \n n dc In) dn u ng
nIu cn u nn o do cu n xn Io . NIung dc u In c c t cu n
ngIc nI donnI n tong qun tnI In nI ngIc cu n
nnI donnI nInn Iong In nI do ng no t cn cI don c
nn c t c n tn o n cn c cIuo gn t. Cu tIc Ion, Io n n
n ) no t donnI ngIc \n tn Io cn nnI nIc u
tIn nI \cn dc cu ng co ng Iuo ng n nI n InI tIn nI
no t :u c nn nI to ng u c, tu do tn o n nIc u gn t Ion
cIo xn Io . Io cu ng cInI n ) do nn ngIc nI donnI
tIuo ng c n duo c nIc u tc n Ion :o \o nIu ng ngIc
In c \n \n n duo c co ng do ng xn Io u ng Io .
NgIcn cu u 25 Iu)c n tIon donnI nInn tIc go cIo
tIn), du co qun nIcu :u Inc ct nIung Io dcu co
cIung no t tu tuo ng cIu dn o: InI donnI n Iu ng :u
xn Io . Hn) no no t cn cI dn ) du Ion, InI donnI n
c n tc n ng cn cI Iu ng :u xn Io , ng cn cI du ng
:n n In n In) dcI \u nIu n Iuong tc n dc gn
qu)c t nIu ng \n n dc cu n xn Io \n n n cIo cuo c :o ng
to ncn to t dc Ion.
Cn dn o nI donnI nn ) dn duo c Io qun n tc t
ngn) tu uo dn u Io ngIc dn ) gnn Io cIo to u c
tInnI cong. Vn :u tInt nn) cung cInI n ) do gu
Io cn tcn nInnI nInt, nIcu nInt, cn nInt, con
n n tInn Io tI duo c xn Io ton \nI, nc to ng, \n o
Io d \n o cI :u nI donnI tIc go nIu nIu ng Iu)c n
tIon , donnI ngIc cu n Io cu ng \ dn \n tuo ng to n.
NIu \n ), \o no t tnn tIc uon Iuo ng \c co ng do ng,
uon In t Ino n n cIo xn Io qunnI nnI /co tIc nIo
gon tong not ngo nng Ioc ong on ng cn not
Ic n t to ) to t dc Ion, cInI Io , nIu ng donnI nInn
/du o n In) nIo , du Tn) In) Tn, du co In) n)
uon duoc xn Io ton \nI Iong In \ :o cun cn
Io ng o Io c n duo c, nn \ nIu ng do ng go \o gn
cu n Io \n o :u do tIn) cu n tIc go nn ).
Ri qua Irnh dinh hnh cua vn hoa doanh nhn
Vie I Nam
Song song voI nhung doanh nhan Iay Iung cua Ihe
gIo I, dIe u kha c bIe I o b sa ch na y Ia chu ng II da
kho I su ha nh Irinh Iim kIe m nhu ng huye n Ihoa I
doanh nhan VIe I Nam de , nhu m I c ga ng, dInh vI
xem ng cha Ia nga y xua da kho I su kInh doanh nhu
Ihe nao. Va IhaI baI ngo, Irong IIch su VIeI Nam da
Iu ng co nhu ng Luong Van Can, Ba ch Tha I Buo I,
Nguyen Son Ha, TrInh Van B... voI nhung Iu Iuong
kInh doanh co Ihe gay nga c nhIen cho de n Ia n bay gIo .
Ga n m I Iram nam Iruo c, m I nha yeu nuo c, m I Ir
Ihu c Io n va cu ng Ia nha kInh doanh Luong Van Can da
kha ng dInh Iren Io TIu c ngIc Inn n o:
Iuong uo tIc go cn nI tnnI nn ), cn c nuo c Iu
cuo ng Iong dnu n cI ng dun tn tI :u c o tong
tuo ng tIuong cIc n, \n nnI cn ng tc n o uon n n
cnng tInI dnt, uon nn tInI tIo tong nuoc gnu
nn nI Iong c t dc n dnu n cu ng, uon n n :u) tIo
tong nuoc ngIco )cu Iong ct dnu nn c, cu xcn
cn tnI do uon nn not nuoc nno cno In) tIn,
o ng In) Ic tIo xc t duo c dnn nuo c n ) gn u In)
ngIc o, \n In) dn . Vc c uon n n tInI :u) co qunn-
Ic dc n quo c-dnn tInI :u) nIu tIc , tn In ncn co
tIuo ng, xcn InI duo c :no.
KhI daI buI vIeI nhung dong dau IIen cua TIuong
Io c Iuong cInn, cu n sa ch gIa o khoa da u IIen cu a
Ihuong gIo I VIe I Nam, cu Luong Van Can da chIa se :
n) go Iong I no o ng, Ion n cn u d n nIu no t
nIn, duong o tI co Ion xn, duong tIu) tI co Ion
tIu)c n, Iong tung tI co tn u n), n tIcn dc n n o
dc tIong tIu tn, dcn tIon dc tIong nn ngu, tn tuc
dn nnu, \n n tn n t tc n, nguo nn tIong uon n n tI
n n gn u n t tc n....
Cu Luong Van Can con ch ra nhung dIem han che
chnh cu a nhu ng nguo I Ia m kInh doanh VIe I Nam Iho I
ba y gIo : IIong co tIuong In n, Iong co tIuong dn o,
Iong co tIuong Io c, Iong c t gno tIc , Iong c t
to ng ngIc , Iong co cn tnn, Iong co tn tIu c...
Ga n m I Iram nam sau, Nguo I VIe I gIa nha p ky
nguyen Ioa n ca u ho a, nga m Ia I, Iha y Iha I Io ng vi nhu ng
dIe u nguo I xua no I va n co n nguyen gIa IrI. Va da u hIe n
nay chu ng Ia dang cu ng chung s ng, Ia m an Irong b I
ca nh Ioa n ca u ho a Ihi doanh Ir VIe I Nam va n dang co
m I khoa ng ca ch qua xa so vo I doanh Ir Ihe gIo I, ca
ve Iu duy va Ia m nhin, ca ve ca I Iam va ca I da o.
Tuy nhIen, cung Irong vIec Ian gIo nhung Irang su
ma ng cha de IaI, chung Ia bng vuI mung nhan ra
nhu ng c I m c quan Iro ng Iren ha nh Irinh xay du ng
da o kInh doanh, dInh hinh m I ne I van ho a kInh
doanh ra I rIeng cu a nguo I VIe I.
Da u IIen pha I ke de n da u a n cu a Iho I dIe m H Chu
IIch guI Ihu cho cac gIoI cng Ihuong VIeI Nam, vao
ngay 13 Ihang 10 nam 194S. Buc Ihu co doan vIeI:
Vcc nuoc \n \cc nIn no go cung d do \o nInu.
Nc n nI tc quo c dnn tInI \uo ng n cn c :u nI
donnI cu n cn c nIn cong ngIc , tIuong ngIc tInI
\uo ng. Vn ) to nong go Cong TIuong no u c \n
Iu)cn cnc nIn cong ngIc \n tIuong ngIc nnu
nnu gn nIn Cong TIuong cuu quoc donn cung
dcn \o n \n o n n nIu ng cong cuo c cI quo c o dnn.
Do khng ch Ia mI buc Ihu dng vIen de chan
doanh kh ma co n Ia su kha ng dInh ba n cha I co ba n,
da o Iy c I Io I Irong nghe doanh Ihuong cu a nuo c nha ,
do Ia : GIo I doanh Ihuong ha y hoa I d ng sao cho cI
quo c o dnn, ch nuo c Io I minh.
R I m I Ia n kha c, Ia I h I cho IrIe n Ia m cng nghIe p
va IIeu Ihu cng nghIep 19S8, bao Nhan Dan Irch
dang Io I H Chu IIch: NIu ng nguo :n n xun t In co
gng :nn xunt nInnI, nIcu, tot \n c. Hnng nn n
nInnI \n nIcu nIung Iong tot \n c tI Iong n
nun. Iong no tn nong nnn )cu nuoc ncn nt nuon
dung Inng cun tn :nn xunt, nIung tuoc nInt nguo
:n n xun t In n n In ng to t \n c . Nguo :n n xun t In
tIu c tIn :n n xun t In ng to t cIo do ng n o du ng, Iong
ncn n n In ng tung n ) tI to t nn In ng n n tI xn u.
Cn cn In cIng, Iong u n do nguo nun. 5n n xun t
In tIct tIuc \n dung Iuong, dnn no nn nIcu
on In ng to t \n c cn n du ng cIo dong dn o nInn dnn.
Va chac co Ie ban doc cung chua quen caI khoanh
kha c ma Iun t cong t) nam 1990 ra do I vo I quan dIe m
nguoI dan ch duoc Iam nhung gi ma In un t cIo
Ic . De n du ng 10 nam sau, Iun t donnI ngIc nam
2000 quy dInh Ia I: Nguo I dan duo c Ia m Ia I ca nhu ng
gi ma In un t Iong cn n.
Nghe doanh nhan da buo c sang m I gIaI doa n mo I
Irong IIch su kInh Ihuong cua nuoc nha. Va IhaI su,
chung Ia cung khng Ihe quen IhoI khac Thu Iuong
chnh phu ra quye I dInh cho n nga y 13 Iha ng 10 ha ng
nam Ia Ngn ) donnI nInn Vc t Nnn; va khng Ihe
quen nhung hang IIn chay daI Iren Irang nhaI IaI ca
ca c ba o: NghI quye I da I h I Da ng Ia n Ihu X: In ng \cn
duo c n n nI tc tu nInn.
Chung Ia Iim Ihay gi Irong nhung mc son ay7 Do
chnh Ia nhu ng buo c ngoa I go p pha n va o su dInh hinh
m I nga y m I ro ne I hon cu a van ho a doanh nhan VIe I
Nam.
Song cung qua chnh nhung mc son ay, chung Ia
bIe I duo c ra ng, van ho a doanh nhan VIe I Nam (co n
goI Ia van hoa kInh doanh VIeI Nam hay Van hoa
cu a gIo I doanh nhan VIe I Nam) dang Irong qua Irinh
duo c dInh hinh. Tuy nhIen, de co duo c m I \n Io n
nhu mong mu n Ihi Iruo c he I ca n pha I co tu tuo ng,
d ng Iho I pha I xa c dInh duo c nhu ng )c u to InI
tIn nI van ho a cho gIo I doanh nhan cu a Ia.
Va ba ng nhu ng nghIen cu u cu a minh Irong Iho I gIan
qua, chu ng II nha n Iha y ra ng, de gIa I quye I va n de tu
tuo ng Ihi Ia phaI xac dInh ro doanh nhan Ia aI7 va
kInh doanh Ia gi7. Va Io I da p sau xa cu a haI cau ho I
nay nam o caI dn o cua nghe kInh doanh, hay con
go I Ia dn o nI donnI.
Do c Ia I cu c do I va su nghIe p cu a cu Luong Van Can,
khng I nguo I Iu ho I: Ca I Ihuong da o (hay go I Ia da o
kInh doanh) ma cu va n hay nha c de n Ihu c ra Ia gi7
Pha I chang do Ia chu In Irong kInh doanh, Ia
Iruyen Ihng bun ban ngay Ihang, IhaI Iha khng
gIan d I ma ba n Ihan cu Ia m I dIe n hinh7
Pha I chang do Ia ca ch Ihu c IIen ke I Irong Ia m an ma
cu Ihuong goI Ia Ihuong hI de cung nhau Iao nen
suc manh Ing Iuc day nen kInh Ie quc gIa IIen ve
pha Iruo c7
Pha I chang do Ia ca ch d I da I vo I kha ch ha ng, d ng
su hay nhan cng cu a minh m I ca ch Iha u Iinh da I Iy ,
In Iro ng, se chIa Iheo ca ch dI ben cu ng co Io I7
Hay phaI chang, do Ia vIec c gang kIem duoc IhaI
nhIeu IIen, rI mang phan Ion s IIen kIem duoc do
de c ng hIe n cho xa h I ba ng vIe c xay Iruo ng cho Ire
nghe o, gu I IIe n cho kha ng chIe n, cu u Iro d ng ba o ga p
IhIen IaI hay Ia p quy khuye n ho c, khuye n Ia I...7
Ta I nhIen, Ia I ca nhu ng ye u I do Ia no t In n cu a
da o kInh doanh, cu a Iruye n Ih ng kInh doanh cao
de p ma Cu da ch ra, da de cao va keu go I mo I nguo I
hoc Iheo.
Nhung ca I o cu a Ihuong da o, ca I o cu a van
hoa doanh nhan cua gIoI doanh nhan VIeI Nam IaI
hoa n Ioa n kha c, cao hon, r ng hon, sau hon va pha n
anh dung ban chaI cua nghe kInh doanh hon: InI
donnI, ngha Ia du ng :n n In n hay dcI \u cu a minh
nhu Ia phuong IIe n de gIa I quye I nhu ng va n de cu a xa
h I va Ia m cho cu c s ng Iro nen I I de p hon.
Co n ve ca c ye u I hinh Iha nh van ho a doanh nhan
VIeI Nam, hIen nay, Iheo quan dIem cua chung II,
bao g m Ia m ye u I Iru c IIe p sau:
1. 5u n nI Iuo ng cu n \n Io n donnI nInn tIc go /\
do ngu donnI nInn Vct Nnn dn n not o Inn
cu n donnI nInn tIc go \n cu ng :o ng cIung \o
donnI nInn tIc go tong no tuo ng nI donnI
ton n cn u nIc u tIn) do );
2. CIcu dn cI :u cun ngIc nI donnI, uon nn
cun Vct Nnn /\ \n Ion \on d t nIcu co tnI
d tu)c n \n c tIu n, c cn n t tcI cu c n n n t
tcu cuc cIo o cnnI Icn nn). Io \n), ngon cnc
du nn ngIcn cuu, tong tuong n, cung co tIc :c
co :u xun t Ic n cu n Io ng tu)c n tIo ng, nIn
tu)c n tIo ng In) n o tn ng donnI nInn Vc t Nnn,
nI n go In n gn gu \n In t Iu) nIu ng gn t,
nIung tu)cn tIong nI donnI cno dc nn cIn
ong cIu ng tn dn dc n );
3. unn dcn cun Inng \n NIn Nuo c Vc t Nnn \c
donnI nInn \n nI donnI /\ qunn dc n cu n n nI
dno quoc gn do \o not go nno do tong xn Io
dcu co nnI Iuong on dcn \n Ion cun go nn)
tong xn Io In) tong quo c gn do );
4. 5u cI Io cu n \n Io n dnn to c Vc t Nnn /\
donnI nInn Vc t Nnn cu ng n no t nIo n cong dnn
Vc t Nnn \n cu ng n no t o In n tong co ng do ng
Vc t Nnn);
5. Hon t do ng tIu c cIn t cu n cn c Ic Io , cn c Io , cn c
cnu n c o donnI nInn, donnI ngIc /\ tong cn c
nIcn \u cun no to cIuc donnI nInn :c co not
nIc n \u do ngon qunn to ng do n go In n xn)
du ng u) tn \n InI n nI cu n go donnI nInn tong
co ng do ng xn Io );
U. Vn to cun cnc to cIuc gno duc \n dno tno nI
donnI tcn cn nuo c /\ n t ) ngIc nn o cu ng In
Io c dn o tuo c I Io c ngIc );
7. Vn to cu n cn c co qunn cInI qu)c n, cn c to cIu c I
cInI Iu co cn qunn to Iont dong cun donnI
nInn \n donnI ngIc /nIu VCCI, ITIC, co qunn
cn Ic , co qunn tIuc ...);
. CncI nIn cun go \n :, dcn nnI, tu)cn tIong
dn cIu ng... do \o go donnI nInn.
O VieI Nam, lieu co Ihe khng dinh kinh doanh la
nghe cao quy?
La n gIo Ia I nhu ng Irang su cu a nuo c nha de Iim
kIe m nhu ng Iu IIe u, Ihng IIn ve nghe kInh doanh VIe I
Nam Ia m I ha nh Irinh da y Ihu Iha ch.
M I Iho I gIan qua da I, Iu Iuo ng d nng vI ba n bao
Irum ca xa hI da day nghe bun ban Iro Ihanh mI
Ihu ma I nghe , nhu ng nguo I kInh doanh nga y xua bI
dInh danh ch Ia m I phuo ng con bun.
M I Iho I gIan qua Iau, Ia p sa ch TIuong Io c Iuong
cInn cua cu Luong Van Can IaI IIeu duoc xem Ia
sa ch gIa o khoa ve kInh doanh da u IIen cu a VIe I Nam
da bI c Iinh quen Iang, v Iinh bI se Ihanh bac dI
den Irong nhung khuc quanh bun Iham cua nghe
kInh doanh.
M I Iho I gIan qua r ng, ca I nhin IhIen Ie ch va n a m
anh xa hI ve doanh nhan Ia mI ga bung Io, maI
may gIan xao, ngI chem che Iren ban nhau, Iay ve
vuI coc IIen va anh maI gIao hoaI day nhung Ioan
Inh ba I chnh.
M I Iho I gIan qua xa, nhu ng con nguo I Ia m gIa u
chan chnh bang vIec bun ban bI dan cho caI nhan
gIaI cap boc II, Iu ban cung hang IoaI danh Iu
IIeu cu c kha c.
Cho de n m I nga y, nhu ng ba c Ir Ihu c ma ca xa h I
knh Irong Iu Truong Dng kInh Ngha Ihuc (Irong
nhu ng nam da u cu a Ihe ky Iruo c) buo c ra ph va mo
cu a ha ng ba n ga o, buo c xu ng mo de khaI Iha c qua ng
hay buo c xu ng Ihuye n de dI bun va I...
Khoa ng ca ch dIa Iy cu a buo c dI na y co Ihe ra I
ga n, nhung khoa ng ca ch xa h I cu a no qua Iha I Ia
m I ha nh Irinh va n Iy . Ho sInh ra Ia nha nho, nen
cha ng bIe I chuye n IIe n nong, ha ng ho a. Ho sInh ra de
do c sa ch Iha nh hIe n, nen cha ng bIe I chuye n com ga o.
Ho sInh ra de duo c xa h I knh Iro ng, nen Iha I kho
de phoI ma I ra gIu a cho ma ky ke o bo I m I Ihem haI
vo I Ihe gIan. Nhung ho da Iim Iha y m I con duo ng
va Iu IIn dI ve pha chan Iy .
Cuc cach mang Irong ban Ihan mI nha nho khI
da m du ng ra Ia m kInh Ie qua Iha I khng nho . Va cu c
cach mang nay da mang IaI mI hIeu ung xa hI Iuc
Ihi: phaI nhin IaI ve ban chaI cua nghe bun, nghe
kInh doanh khI nhu ng con nguo I cao quy nha I Irong
xa h I Iu c ba y gIo da quye I dInh dI bun, dI kInh
doanh.
MI khng kh IhaI su sI dng dang Ien Irong xa
hI. Nha nha phan khoI, nguoI nguoI h hoI khI bIeI
ra ng, m I nha bun chnh Ia m I nhan I de Hc n
cnt gn) ncn non TIn , Hc ngnn dong ncn cn cn
Iong /n cn Iu)cn Io tIuong Tra n Quy Ca p).
Nhu ng doanh nhan VIe I Iho I so khaI da co Ihe
nga ng cao da u, ca m Iha y Iu ha o ve su me nh ma minh
dang Iham gIa Ihu c hIe n, ha nh dIe n ve su nghIe p ba n
bun cu a minh dang Iu ng chu I m I xay du ng su ph n
vInh cua daI nuoc. Ho dn dnI ngIn n ngIc nI
donnI!
Nhung rI, moI Ihu Ihay dI raI nhanh Iheo chIeu
huo ng xa u dI, khI ma nguo I Pha p Iim mo I ca ch de kim
ham nghe bun ban: Chung khng cho cac nha Iu
san Ia ngo c da u Ien; ... cuo p khng ru ng da I, ha m
mo , nguyen IIe u. Chu ng gIu d c quye n In gIa y ba c, xua I
ca ng va nha p ca ng. Chu ng da I ra ha ng Iram Ihu Ihue v
Iy ... /Tu)cn ngon do c n H Ch MInh). Nhu ng nha
caI IrI da ha nh d ng kha n ca p nhu va y, ch vi da nhin
Iha y m I Ia I ye u: dan gIa u Ihi nuo c ma nh, nghe bun
pha I da I Ihi qu c gIa se I I de p hon Iu ng nga y.
Chnh vi nhu ng Ie do , nen ch m I Iho I gIan ra I nga n
sau khI khaI sInh daI nuoc, H Chu IIch da guI mI
bu c Ihu da c bIe I da nh cho gIo I cng Ihuong. Bu c Ihu
ngan Iam, nhung no chua dung Ioan b y ngha cao
quy ma nghe na y dang c ng hIe n cho xa h I. H Chu
IIch, chu khng aI khac, da bay Io su In Irong heI
muc cua minh danh cho doanh nhan Irong IoI dau
IIen cu a bu c Ihu: Cu ng ca c nga I Irong gIo I Cng
Thuong.
Chnh vi su xa c Ia p vI Ihe da c bIe I cao quy cu a nghe
kInh doanh m I nghe da ng In vInh Irong xa h I, nen
sau m I Iho I gIan da I chim Irong bo ng dem cu a Iho I
ky bao ca p, nhu ng doanh nhan VIe I da duo c Ira Ia I vI
Ihe xung dang cua minh Irong hang IoaI quyeI sach
sau nay: LuaI cng Iy nam 1990, LuaI doanh nghIep
nam 2000, Nga y doanh nhan VIe I Nam, Da ng vIen
duo c Ia m kInh Ie Iu nhan...
Chung Ii va ban la nhung nguoi dng hanh
Ke Iu ngay ra doI, mI Irong nhung su menh quan
Iro ng ma PACL da Iu da I Ien vaI minh Ia cu ng ba n go
In n Ihu he p khoa ng ca ch doanh Ir gIu a VIe I Nam va
Ihe gIoI. Chung II da Ihuc hIen dIeu nay bang vIec
khng ngu ng nghIen cu u de dua ra nhu ng chuong
Irinh dao Iao dnh cao cua Ihe gIoI va phu hop voI
nguo I VIe I, d ng Iho I cho n Iu a va gIo I IhIe u vo I ba n do c
nhu ng cu n sa ch g I da u gIuo ng cu a doanh nhan Ihe
gIo I cu ng nhu ng Ia c pha m kInh dIe n nha I ma ho dua
va o danh sa ch pha I do c.
Va vo I su me nh cu a minh, PACL cu ng se d ng ha nh
cu ng ba n do c Irong ha nh Irinh khI phu c Ia I nhu ng gIa
IrI cao quy, nhung gIa IrI vuoI khng gIan Ian IhoI
gIan cu a cha ng va I IIen chu ng Ia. De Iu do , chu ng
Ia co Ihe c t Io voI nhung gIa IrI dnh cao cua nen
van mInh nhan Ioa I, m I ca ch I I nha I, nha m go In n
hinh Iha nh va In Ia o ca c gIa IrI VIe I. Nhu ng gIa IrI
VIe I na y se go In n Ia m ne n Ia ng cho vIe c xay du ng
hinh a nh m I nuo c VIe I Nam mo I ra ng ngo I hon, m I
nuo c VIe I Nam co Ihe vu ng va ng dua Iranh Iha nh cng
cu ng Ihe gIo I.
Nhin Tay se Ihay Dng, soI c ma ngam IoI
kIm, do Ia dIe u ma chu ng II, nhu ng nguo I Ihu c hIe n
b sa ch, mong mu n duo c chIa se . B sa ch na y cu ng
Ia m I cau chuye n, m I pha c Iha o cho bu c Iranh Ioa n
canh sInh dng va day mau sac ve doanh nhan Ihe
gIo I nhu ng doanh nhan Ia m Ihay d I Ihe gIo I, va ve
mI Ihe he doanh nhan IIen bI cua VIeI Nam cach
day gan mI Iram nam IIch su mI Ihe he doanh
nhan ma de n nga y nay chu ng Ia va n co Ihe Iu ha o. Tu
do , nhu ng n Iu c na y se go p pha n hinh Iha nh van ho a
doanh nhan VIe I, m I b pha n quan Iro ng Irong van
ho a VIe I Nam.
Chu ng II xIn duo c gu I Io I IrI an Iran Iro ng nha I de n
nhu ng d ng nghIe p da h Iro IInh Iha n cho chu ng II,
den cac ca nhan va don vI da san Iong h Iro Ihng
IIn, Iu IIe u Irong qua Irinh nghIen cu u. Da c bIe I, chu ng
II mu n gu I Io I ca m on chan Iha nh de n ca c Ia p doa n
ha ng da u Ihe gIo I do ca c doanh nhan huye n Ihoa I
sa ng Ia p, ca m on gIa I c ho Luong, gIa I c ho Ba ch,...
ha u due cu a cu Luong Van Can, cu Ba ch Tha I Buo I...
da nhIeI Iam gIup do chung II Irong suI qua Irinh
dI Iim Da o KInh doanh cu a VIe I Nam va The gIo I.
VIec IrIen khaI du an nay Iu khau nghIen cuu den
Ihe hIen Ihanh sach Irong mI IhoI gIan khng daI,
cung nhung kho khan Irong qua Irinh dI Iim Iu IIeu
IIch su ve ca c nhan va I, cha c ha n b sa ch se kho Ira nh
khoI nhung saI soI nhaI dInh. Do vay, chung II raI
mong nha n duo c su Ihng ca m cu ng nhu nhu ng go p
y chIa se cua ban doc gan xa ve b sach de Ian IaI
ba n IIe p Iheo duo c hoa n IhIe n hon.
Chu ng II, PACL va Nha xua I ba n Tre , xIn Iran
Iro ng gIo I IhIe u cu ng ba n do c b sa ch da y Iam huye I
na y. Va chu ng II cu ng IIn ra ng, qua b sa ch na y,
ba n do c se co tIcn kIe n gIa I ve da o kInh doanh, de
Iu do, Iu minh dnI ngIn n ngIc nI donnI va Iu
minh kha ng dInh ra ng, nI donnI n c n tc n In)
Iu ng :u xn Io !
Thay ma I Nho m Ia c gIa cu a b sa ch
Gia n Tu Trung Nguo I Sa ng Ia p PACL
5n Co n, Xunn InI Ho , 27
LI NOI U
Ca Ihe gIoI dang dI chuyen Iren nhung chIec xe
bn banh co gan dng co. Khng ch My hay chau
u caI nI cua nhung sang che dau IIen ve xe
hoI, ma ngay ca ra I nhIe u nuo c chau A , I da Iro
Ihanh mI vaI dung quen Ihuc cua cac gIa dinh.
Co nha n dInh ra ng, I da Ia m Ihay d I ra I Io n I I
s ng cu a nguo I My Io I mu c kho co Ihe Iuo ng Iuo ng
ra ng ho co Ihe s ng ma khng co no . I cu ng
khng phaI Ia gIac mo xa voI voI nhung nguoI co
Ihu nhap Irung binh nua. TaI Han Quc, mI sInh
vIen co Ihe IIeI kIem IIen Iam Ihem Irong mI ky
ngh he cua cau Ia de mua mI chIec xe hoI moI
Ioanh. Xe hoI da duo c da I chu ng ho a chuye n do
duo ng nhu cha ng co gi de ba n Iua n o Ihe ky XXI,
hIe n nhIen Ihe .
Nhung neu chung Ia dI nguoc ve qua khu, vao
nhu ng nam da u Ihe ky XX, bu I da u cu a ne n cng
nghIep xe hoI Ihi se Ihay mI su Iuong phan raI
Ion. ThoI do, nhung chIec xe hoI Ia ca mI gIa IaI
Ion dI voI mI nguoI Irung Iuu o My va chau u.
Xe hoI nhu mI Ihu d choI cua gIo I Ihuo ng Iuu,
m I bIe u Iuo ng cu a su xa hoa da nh rIeng cho gIo I
quy Ic. Nhung hang san xuaI xe hoI da hI bac
m I ca ch nhe nha ng Iren ca c sa n pha m da nh
cho nha gIau. Chang aI daI dI dI ph bIen cng
nghe hay Iim ca ch Ia m cho ca c sa n pha m phong
phu hon vo I gIa Iha nh re hon, vi nhu va y ho se
phaI bo ra nhIeu cng suc hon de Iam ra mI san
pha m ma IIe n Io I Ihi cha ng da ng ke . KIe m duo c I I
da Io I nhua n Iren m I sa n pha m ba ng ca ch ba n
ha ng cho nha gIa u, cho nhu ng kha ch ha ng Ia m
IIen Ia phuong cham kInh doanh cua cac hang xe
hoI Iho I do .
D I nhIen, m I ke ngoa I da o xua I hIe n, da Ia m
xa o Ir n Ia I ca . Anh Ia khng pha I Ia m I nha khoa
ho c, cu ng cha ng pha I Ia m I ky su duo c da o Ia o
baI ban. NoI dung ra, anh Ia Ia mI chang IraI Ion
Ien Iu dng rung, ch khac Ia anh Ia co nIem say
me vo I d ng co, khao kha I sa n xua I ra m I Ihu co
Ihe Ian ba nh Iren duo ng, gIu p cho vIe c dI Ia I,
chuyen cho duo c nhe nha ng hon. Va anh Ia da
ma y mo Ia m ra nhu ng chIe c xe hoI vo I m I phuong
cham kInh doanh IraI nguoc hoan Ioan voI nguoI
dI Iruo c: m I nguo I dan My de u co Ihe so hu u duo c
m I chIe c xe hoI. Va vo I ModeI T, sa n pha m xe hoI
chaI Iuong II, gIa re, Iord MoIor da chInh phuc
khng ch nguo I My ma ha u kha p ca c ne o duo ng
Iren Ihe gIo I. Nhu ng chIe c xe hoI khng ngu ng ca I
IIe n cha I Iuo ng va gIa Iha nh Ihi nga y ca ng ha hon,
de co Ihe de n duo c vo I nhIe u nguo I hon.
Quan dIem kInh doanh cua Iord da bI cac dI
Ihu Ien a n ma nh me . Nhu ng Io I khen che da khng
ngo I gI I xu ng da u Iord: ke d c Ia I, ke bo c I I su c
Iao d ng cu a cng nhan, m I ke ngay Iho ve chnh
IrI, ke Ia m r I Ioa n IhI Iruo ng, ...
Con nhung IoI ngoI ca7 Henry Iord Ia vI Ihanh
da Iam duoc dIeu ky dIeu Ia daI chung hoa chIec
xe hoI, cha de cua nen cng nghIep I Ihe gIoI.
M I nguo I da cu I xu ng cu c do I cu a bao ke
kh n kho . T ng Ih ng My HardIng no I: Iord Mo
Ior Ia canh chIm dau dan Irong nen cng nghIep
Hoa Ky , ma Henry Iord Ia con ma I dInh huo ng cu a
canh chIm do. Hay WIII SchumII chu IIch UAW:
ng Ia Ia su bao dam II nhaI cho cng vIec cua
nhu ng nguo I da den. Ch duy nha I Irong nha ma y
cu a ng Ia, nhu ng nguo I da den chu ng II mo I
duoc dI xu mI cach cng bang.
Con voI II, sau khI Ihuc hIen xong cun sach
na y, II b ng co m I IIen Iuo ng: Ne u Ihe gIo I
khng co su xua I hIe n cu a ke pha r I Henry Iord
hay m I ng Iru m xe hoI co m I quan dIe m kha ch
ha ng khng pha I aI xa Ia , chnh Ia nhu ng nguo I
cng nhan Irong phan xuo ng7 Cha c ha n ne n cng
nghIe p xe hoI se khng co m I buo c IIe n da I va ky
dIeu den nhu vay. Xe hoI van se Ia mI mon d
choI daI IIen ma nguoI binh dan ch bIeI... nguoc
nhin m I ca ch Ihe m Ihu ng.
M I ca nhan v da I Ia nguo I bIe I da I Ien vaI minh
mI su menh dI voI xa hI ma anh Ia dang sng.
Henry Iord da daI Ien vaI minh mI su menh cao
ca: gop phan Iam daI chung hoa xe hoI Iren Ioan
Ihe gIoI. Do khng phaI Ia gIac mo xa xam, ma no
da duo c hIe n Ihu c ho a ngay sau khI Iord MoIor ra
do I Iren IhI Iruo ng chua da y 20 nam. Qua Ihu c, do
Ia m I buo c IIe n ky dIe u.
Henry Iord, vI Iha nh a y da Ia m gi va da Ia m nhu
Ihe nao7 Cun sach nho be nay se he I ve Iord,
khng phaI Ia chan dung ve ng, ma ve nhung gi
ng da Ia m de gIu p cho chIe c xe Iro Iha nh phuong
IIen cua daI chung.
ha n I.
TY PHU ,
CON NHA NGHL O VA
CHI C MA Y BAY GI Y
Henry Ford - Ni s hai cho mt s ngi, long
ngng m i vi nhng ngi khac, va s m
hoc cho tt ca.
No| an No| an No| an No| an No| an
P
Chuong 1.
24 GI
TRONG I
MT NGI C BIT
Moi ngi noi ng ta la mt v thanh, nhng i vi ti ng
ta khng phai nh ngi ta vn noi. Mt v thanh th khng ai
co th nhn thy c, nhng ti vn nhn thy ng ta hang
nga y, th m ch ng y co n n v vai ti va ho i m t va i chuy n.
i vi ti, ng y la ngi a cho ti c hi co th t
kim sng c bng chnh i tay cua mnh ma khng phai
i xin ngi khac.
Y k|en ve lord cua mt nuc| b| ||et ca Ha| cHn,
cH| co tHe n| mt cH. bHn a| nHn anH ta vao |am,
nHun lord da b tr| cHo anH ta mt cH |am
tron dy cHuyen |p rap cua m|nH.
6 GI SANG:
BA IM TM M CHT ANH
TIe ng chung ba o Ihu c d Iu ng h I da I Irong
pho ng ngu . Henry Iord vo I Iay ca m Ia y chIe c d ng
h do chnh ng che Ia o, Iren do co hinh vo ng
CIara. Ro I kho I gIuo ng, Iord nhin ra ngoa I cu a s .
Ngoa I do ng da xay du ng ca m I khu ba o I n
IhIen nhIen vo I ra I nhIe u cay Ir ng va va I nuI
duoc mang ve Iu khap noI Iren Ihe gIoI. Iord khe
mm cuo I khI nhin Iha y m I dI Iho non dang du a
nghIch Iren baI co Iruoc san.
Buo c ra pho ng kha ch, Iord ca I IIe ng go I nguo I vo .
TIe ng Ira Io I vo ng ra Iu pha nha an. Iord va o
pho ng an. M I binh Ira nghI ngu I kho I da duo c
daI Iren ban. Vua ung Ira, Iord vua nghe CIara
no I ve xua I xu cu a Ioa I Ira . ng nga c nhIen vi
chu ng duo c Ia y Iu chnh nhu ng cay che ng mang
Iu Anh ve:
Chu ng Io n nhanh qua ! Iord Ira m Ir .
Trong khI cho bu a sa ng, Iord ra ngoa I cho Iu Iho
dang cha y nha y ngoa I vuo n an. ng nga m nhin va
Iro chuye n vo I chu ng h I Iau. TIe p sau Iu Iho , ba y
chIm cu ng duo c ng chu cu a no cho Ihuo ng Ihu c
bua sang. Vua nhin Ihay caI bong quen Ihuc cua
Iord, Iu chIm da ru rI bay Ia I. NhIe u con cha y
qua n quanh chan ng, co con ba o hon co n da u Ien
ca vaI Iord. Luc nay, nhin Iord gIng mI nguoI
Iam vuon kha knh Iheo kIeu Anh hon Ia m I ng
chu gIa u co nha I nhi nuo c My . Cho Iu chIm an
xong, Iord quay Iro IaI bep, mI baI xup dau da
duo c da I Iren ba n, Iord ng I va o ba n an, ng
nga c nhIen va Ihch Ihu khI vu a Ihuo ng Ihu c
mu ng xu p da u IIen:
Xup dau nau Iheo kIeu Anh... Hm nay em cho
anh nhIeu ngac nhIen qua!
CIara mm cuo I. Ba da hIe u qua ro nhu ng so
Ihch cu a ch ng minh. Iord Ia nguo I g c Anh nen
ng raI Ihch nhung gi duoc coI Ia dac Irung cua
qu c gIa na y.
Vua an, Iord vua Iro chuyen voI vo. Cau chuyen
bu I sa ng cu a chu IIch Iord MoIor khng pha I
xoay quanh nhu ng chIe c xe hoI hay nhu ng bIe n
d ng IhI Iruo ng. Ho dang no I ve mu a Ihu. Iord ke
IaI cho vo nghe nhu ng gi ng da Iha y ngoaI vuon.
Ve Ian Ia ngay cang Ihua IhoI hon cua cay du gIa
Iruoc san. Ve nhung gIoI suong co n do ng Iren co ,
va ca ve ma I nuo c h Irong veo ngoa I xa. Iord
hua voI vo Ia se danh mI ngay de haI vo chng
dI ha I na m Irong khu ru ng ga n do :
Anh se mang Iheo ca bep de em nau mI bua
an Irong ru ng nu a. Chu ng Ia se co m I nga y Iuye I
voI ma chang phaI vuong ban gi ca.
CIara van ch cuoI, ba bIeI Iord kho Iong co Ihe
Ihu c hIe n duo c Io I hu a cu a minh, ba ch da n
ch ng ma c a m Iruo c khI dI Ia m bo I Iro I da ba I da u
se Ia nh va nha c Iord nho qua ng chIe c khan Ien ba
vua dan, dang de Irong Iu.
Trong khI Iord dang Ian huong nhung Ihia xup
ngon Ianh, LdseI Iord xuaI hIen. VoI b dang raI
bn chn, LdseI Ien IIeng hoI cha:
Cha da xem ba o ca o ve vIe c nha p nguyen IIe u
chua7
Iord khng Ira IoI Ihang vao cau hoI ma ch vao
ghe d I dIe n va ba o con ng I xu ng cu ng an sa ng.
Khng de y de n mo n xu p da u ua Ihch cu a cha,
LdseI daI Ien ban ban bao cao cung mI xap bao
xuaI ban IaI Anh:
Nuo c Anh dang I n kho m I Iuo ng cao su ra I
Io n. Trong khI do , Iuo ng cao su Iu ca c Ihu c dIa
cua ho IaI dang Iren duong nhap ve.
Iord daI cau hoI voI nguoI con IraI:
Nhung van de nam o dau7
LdseI ch vao nhung Irang bao:
Bao ch Anh du doan gIa cao su se gIam manh
ch Irong mI vaI ngay nua. DIeu quan Irong hon
Ia chua cng Iy My nao bIeI duoc IIn nay. Nhung
ba o ca o na y do chnh chI nha nh cu a Ia Ia I Anh
guI ve. Chung Ia phaI quyeI dInh ngay.
Henry Iord nga m ngh m I h I r I ho I Ia I:
Con mu n mua Ihem cao su nguyen IIe u7
Vang. Chung Ia phaI ky hop dng ngay Irong
nga y hm nay. Con ngh DuranI ben GeneraI co Ie
cung sap danh hoI duoc rI. Neu ng Ia vao cuc,
chung Ia kho Iong mua duoc vo I gIa re nua.
Vay Iuong cao su vua nhap vao se gIaI quyeI
Ihe na o7 Iord cha I va n. Cau ho I cu a Iord nhu
da nh Iru ng duo c su ha o hu c cu a LdseI dang c
chu ng mInh cho cha Iha y kha nang kInh doanh
cu a minh.
Nhung gIa cu a ho p d ng na y ch o mu c 10 xu
cho m I pound. Ch ba ng m I nu a so vo I nhu ng
Ia n nha p kha c cu a cng Iy.
Iord ca m m I Io ba o Ien xem xe I:
Thng IIn nha n duo c chnh xa c o mu c d na o7
M I Iram pha n Iram Ihua cha. Con vu a no I
chuye n Iru c IIe p vo I gIa m d c chI nha nh cu a
chung Ia o Luan Dn qua dIen IhoaI. ng Ia Ihuc
gIuc chung Ia phaI co y kIen ngay.
LdseI IIe p Iu c:
Va y Ia chu ng Ia Ia I duo c 20 IrIe u d Irong
Ihuong vu na y. Con du doa n ch m I va I Iha ng
nua gIa se con Iang Ien hon 20 xu. GIoI han cu I
cung phaI o muc 30 xu. LoI nhuan cu a chung Ia
se khng dung IaI o 20 IrIeu dIa.
Nhung ne u gIa IIe p Iu c gIa m Ihi sao7 Iord ho I.
LdseI ngap ngung:
Kha nang do ra I kho xa y ra, Ihua cha. DIe n Ich
Irng cao su cua Anh quc khng co da u hIe u se
Iang dI bIen. Kha nang cung cap cua ho da den
muc gIoI han rI.
Iord nhin ra ngoa I cu a, ben kIa ha ng ra o m I
nguoI Iam vuon dang IuoI cho ma y buI hoa.
Iord ho I:
Con co ngh ng ban LdIson kIa cua Ia co Ihe
phaI mInh ra cao su nhan Iao ch Irong vaI Ihang
IoI hay khng7
LdseI b I r I:
Nhung do ch Ia Iren Iy IhuyeI.
Dng y no ch Ia Iren Iy IhuyeI. Vay neu con
Ihanh cng Irong Ihuong vu nay con co IIep Iuc
Ihuc hIen cac vu khac nua khng7
Ta I nhIen Ia co chu , Ihua cha. Khng Ihe bo
qua nhu ng vu Ia m an ha p da n nhu va y.
The chu ng Ia dang kInh doanh ca I gi va y,
LdseI7
D nhIen Ia xe hoI rI a.
The Ihi hay quen nhung vu mua dI ban IaI do
dI. Ta p Irung va o cng vIe c kInh doanh xe hoI cu a
chung Ia se Ia cach kIem IIen II nhaI. Chung Ia
da mua du s Iuong cao su can IhIeI. Cng vIec
bay gIo Ia IIe p Iu c hoa n IhIe n nhu ng chIe c xe.
Khng nen dua cng Iy de n nhu ng ru I ro khng
ca n IhIe I.
Khng Ihe Ihuye I phu c duo c cha, LdseI da nh
bun rau buoc ra ngoaI. SuI ca buI noI chuyen
cu a haI cha con, CIara yen Ia ng khng he no I m I
cau gi. Ba Ia m I nguo I phu nu Iruye n Ih ng Iheo
da y du ngha cu a Iu na y. m Iha m cham so c nguo I
Ihan Irong gIa dinh va khng bao gIo can IhIe p va o
cng vIec kInh doanh cua chng.
8 GI SANG:
SE TNG LNG GP I
CHO NHN VIN!
Tren duo ng dI den cng Iy, Iord dI qua so canh
saI DeIroII. ng nhan Ihay Iru so canh saI hm
nay co ve nhn nhIp Ia Ihuong. MI vaI chIec xe
Ia I phu ba I d sa n ngoa I duo ng. Hinh nhu ho
chua n bI de ch ng m I cu c ba o d ng o dau do .
Xu ng xe, Iord buo c ngay va o pho ng ho p cu a
cng Iy, noI Ia I ca Iha nh vIen Ban qua n IrI da ng I
do I ng. Iord buo c va o pho ng cu ng vo I nhu ng
IIe ng Cha o nga I vang Ien kha p pho ng. Ng I
xung ghe chu Ioa, Iord caI IIeng:
BenneII, anh co bIeI gi ve su nhn nhIp cua so
ca nh sa I sa ng nay khng7
BenneII (Iruong ban an nInh cua cng Iy) dung
da y, dua cho m I nguo I Irong pho ng m I Ia p h so
r I dIe n gIa I:
Day Ia WaIIer ReuIher. NguoI chung Ia da cu
sang xay du ng nha may IaI Gorky. HIen nay ng
Ia Ia nguoI Ianh dao cua nhom 174, mI b pha n
cua UAW, dIa ba n hoaI dng chnh cu a nhom nay
Ia khu vu c pha Iay DeIroII. Co ngha ng Ia Ia
nguo I Ia nh da o phong Ira o cng nhan o nha ma y
cua chung Ia. MI nguoI raI cung dau va co kha
nang kch d ng nhu ng nguo I kha c.
Nhu va y m I cu c ba I cng do ReuIher I chu c
se dIen ra Irong sang nay IaI nha may cua chung
Ia7 Iord hoI.
Vao Iuc 11 gIo, IaI cau vuoI s 4, Ihua ngaI.
Anh dInh Iam gi voI bon v cng rI nghe nay
ha BenneII7
MuoI xe IaI cho day nhan vIen an nInh da Iuc
Iruc san, Ihua ngaI.
Cu Ia m Ia I ca mo I dIe u anh cho Ia ca n IhIe I. TI
khng mu n nghIe p doa n can IhIe p va o vIe c qua n
Iy IaI nha may cua II.
LdseI Iord Ien IIe ng m I ca ch de da I:
Thua, chung Ia co Ihe gIaI quyeI van de Iheo
mI chIeu huong khac. Sang nay, vaI nguoI Ianh
da o nghIe p doa n da ga p II. Ho de nghI ne u
chu ng Ia Iang mu c Iuong cho cng nhan Iu 2,S
dIa Ien 2,7 dIa m I nga y ho se cha m du I ba I
cng.
AI de nghI nhu vay7 Iord chaI van.
Chnh ReuIher, Ihua ngaI.
TI khng co y dInh Iho a hIe p vo I nhu ng ke ch
chuyen dI Iam nhIem vu pha hoaI nhu han. Han
chang Ia caI gi neu khng dua vao caI I chuc v
Iy do . BenneII, anh cu IIe p Iu c cng vIe c cu a minh
dI. Nhung nho m I dIe u Ia II khng mu n nghe
ba I cu IIn gi ve Ihuong vong cu a nhu ng nguo I cng
nhan Irong nha ma y.
Iord IIe p Iu c bu I ho p vo I de xua I Iang Iuong
cho cng nhan. NhIe u y kIe n nga c nhIen ve Iha I d
na y cu a Iord. Vu a mo I day IhI ng co n pha n d I
quye I IIe I vIe c Iho a hIe p vo I nghIe p doa n UAW. Va
su nga c nhIen Ien Io I I I dnh khI Iord dua ra mu c
Iuong I I IhIe u:
Nam dIa cho mI ngay Iam vIec 8 IIeng. Cac
ng Iha y Ihe na o7
Trong nhung Ian hop Iruoc do, y kIen cua Iord
Ihuong khng he gap phaI su phan dI du Ia raI
nho na o. Mo I quye I dInh cu a ng de u duo c Ihng
qua nhanh cho ng. Ban qua n IrI cng Iy duo c Ia p
ra ch de Ia m duy nha I m I vIe c Ia Ihu c hIe n me nh
Ie nh cu a Iord. Nhung vo I de xua I Ia n na y Ihi
khng m I aI d ng Iinh vo I Iord. Ha u he I ca c
Ihanh vIen deu cho rang Iang Iuong mI cach dI
bIen nhu vay se gay ra nhung hau qua khng Ihe
Iuong Iruoc duoc, dac bIeI Ia Iu pha cac chu nha
bang. Ho de nghI m I mu c Iang khIem I n hon, co
Ihe Ia ch Iang Ien 2,7 dIa nhu de nghI cu a nghIe p
doa n.
TI raI xIn II khI phaI noI voI ngaI rang, voI
mu c Iuong nhu va y chu ng Ia se pha I bo ra m I
nga y 1 IrIe u dIa de Ira Iuong cho 200.000 nhan
cng Iren cac nha may Iren kha p nuo c My na y.
MI y kIen Iu Ihanh vIen ban quan IrI.
MI IrIeu dIa de dI IaI su chu Iam hoan Ioan
cua nguoI cng nhan va o cng vIe c cua ho cung
da Ia qua re. Cac ng khng hIeu mI van de raI
don gIan Ia ho chnh Ia yeu I quyeI dInh cho su
phaI IrIen cua cng Iy hay sao7
Nhung mu c Iuong nhu va y Ia qua cao! Cng
nhan o nuo c My na y ch nha n duo c khoa ng 2,7S
dIa. Vo I 3 dIa chu ng Ia co Ihe co duo c nhu ng
nhan cng II nhaI daI nuoc nay rI.
Ca c nga I co kha ng dInh vIe c mua duo c nhu ng
nguyen IIe u re nha I co Ihe Ia m ra nhu ng sa n
pha m I I nha I hay khng7 Va y Ihi Ia I sao Ia I
pha I da I ra va n de Iha I cha I Iao d ng o day7
Trong khI vIe c gIa m Iuong Ia I chnh Ia gIa m su c
mua va Ihu he p IhI Iruo ng n I dIa. AI se Ia nguo I
mua nhu ng sa n pha m do cng Iy Ia m ra ne u
khng pha I chnh Ia nhu ng nguo I cng nhan! TI
khng co y dInh cha y Iheo ba I cu cng Iy na o.
TI ch mu n Ia m nhu ng vIe c I I nha I cho cng
Iy va Iao d ng cu a II.
Iord con dIen gIaI raI nhIeu ve quan dIem IIen
Iuong cu a minh. ng no I ra ng IIe n Iuong khng
pha I don Ihua n ch Ia nhu ng con s Iren ba ng
Iuong. No con daI dIen cho maI am gIa dinh va s
phan cua cac Ihanh vIen Irong gIa dinh do. No Ia
ba nh my , Ia Ihu ng Ihan, Ia ca I nI cu a Ire va dIe u
kIe n ho c Ia p cu a Ire Iho. M I xuo ng sa n xua I g m
hang Iram nhan cng cung IhIeng IIeng nhu mI
gIa dinh, phaI Iam cho moI Ihanh vIen Irong gIa
dinh do duo c ha nh phu c. Do Ia ngha vu cao ca
cu a m I ng chu gIa dinh. Da u Iu va o nhan cng
co n Ia m I khoa n da u Iu de nang cao hIe u qua
Iam vIec va gIam chI ph san xuaI mI cach hIeu
qua va dang Iran Irong nhaI.
Iord keI Iuan IaI van de:
Cha m du I ba n ca I o day. Tu nga y maI, mu c
Iuong se Ia S dIa.
Vay aI se Ia nguoI Ira IoI cac chu ngan hang7
TI se Ira IoI ho. Iord qua quyeI.
Ke I Ihu c bu I ho p, Iord duo c nguo I Ihu ky rIeng
Ihng ba o Ia co haI nguo I Do Tha I dang do I ng Ia I
pho ng rIeng. Duo ng nhu doa n Iruo c duo c cau
chuyen sap dIen ra, Iord noI voI nguoI Ihu ky:
Chua n bI xe de S phu I nu a II de n Ia nh su
qua n Du c.
Buo c va o pho ng, haI nguo I dang cho sa n ng o
do . M I nguo I Ia |osephn KrawkepI gIa o s Do
Tha I, nguo I kIa Ia Aron SapIro Ia nh da o HIe p h I
Nng dan Ia I CaIIIornIa. KrawkepI Ia nguo I Ien
IIe ng da u IIen:
NgaI van gIu y dInh mang huy chuong cua bo n
Duc ve Ireo IaI can phong nay chu7
Nuo c Du c, nga I nen dIe n da I ba ng nhu ng Iu
chnh xa c. Khng co gi xa u xa khI nha n duo c su
In vInh Iu mI quc gIa ca.
Nhung qu c gIa do dang Ia n sa I dan I c chu ng
II.
TI khng nhan duoc Ihng IIn ve vIec do.
Ca Ihe gIo I na y de u bIe I, Iru nga I. Ne u nga I va n
quye I dInh nha n huy chuong cu a bo n man ro do ,
chu ng II se I chu c m I cu c Ia y chay ha ng ho a
cu a Iord MoIor Iren kha p Ba c My . Va cha c nga I
cu ng Ihu a hIe u duo c ha u qua cu a cu c Ia y chay do .
TI Ia m I nha kInh doanh khng Ia m chnh IrI.
Cng vIe c Ia m an cu a II IIen quan de n nhu ng chIe c
xe hoI chu khng pha I Ia m I mo n ha ng chnh IrI.
TI nhan Ihay day Ia mI IoI de doa I bIch.
Nha n Iha y nhu ng Io I de do a cu a KrawkepI khng
co Iac dung, SapIro baI dau su dung vu kh cua
minh:
Chac ngaI da nhan duoc IraI goI cua Ioa an ve
nhu ng ha nh d ng xu c pha m c ng d ng nguo I Do
ThaI rI chu7
LaI mI IoI de doa nua7 Iord hoI IaI voI mI
IhaI d khInh Ihuong.
TI da de don kIen Ien Ioa an. Neu ngaI cam
keI khng nhan d b Ih cua bon Duc, II se ruI
don ve.
Vay Ihi chung Ia se gap nhau IaI Ioa an. Chao
cac ngaI.
Khng Ihe de doa duoc nguoI dang dung Iruoc
ma I minh, KrawkepI va SapIro ha m hu c ra ve . Co n
Ia I m I minh Irong pho ng, Iord nga m ngh ve
nhung dIeu xay ra o nuoc Duc IhoI gIan gan day.
ng da nhan duoc mI vaI Ihng IIn raI dang Io
ngaI ve nhung hoaI dng Iang cuong vu Irang va
khIeu khch cu a HIIIer va Da ng Qu c xa . Nhung
Iord Iu nhu ra ng, vo I nhu ng nha ma y cu a Iord
MoIor va ra I nhIe u cng Iy My kha c duo c xay du ng
o do, nguoI dan Duc van co Ihe co duoc mI cuc
s ng sung Iu c ma khng ca n IhIe I pha I pha I d ng
mI cuc chIen phan chIa IaI Ihe gIoI. Nuoc Duc
da Iro Ihanh mI b phan Irong day chuyen san
xuaI Ioan Ihe gIoI. Va no se khng dam buI khoI
day chuye n do m I Ia n nu a dau. Nhung du co du a
va o can cu Iy Iua n na o Ihi nhu ng ha nh d ng Ihu c
Ie cu a nuo c Du c va n Ia m Iord khng kho I Io nga I.
TIeng chung dIen IhoaI Irong phong keu vang,
Iord nhac may, IIeng nguoI Ihu ky:
Co m I nguo I mu n duo c ga p nga I.
AI vay7
ng a y khng no I Ien. Ch no I Ia m I nguo I ma
nga I mu n ga p.
Duoc rI. NI may cho II.
Ben kIa dau day, mI gIong noI cham raI nhung
day quyen Iuc phaI ra:
XIn cha o nguo I ba n v da I cu a dan I c Du c.
NgaI nhan ra II chu7
Sau m I Ihoa ng nga c nhIen, Henry Iord nha n ra
m I gIo ng no I quen Ihu c ma ng da IIe p xu c
Irong m I va I Ia n de n IhI sa I ca c nha ma y Ia I Du c,
mI nhan vaI quyen Iuc nhaI Ihe gIoI hIen nay
AdonphI HIIIer. Iord vuI ve Ira Io I:
, d nhIen rI, Ihua ngaI.
TI nghe IIn Ia nh su qua n Du c Ia I DeIroII se I
chu c bu I Ie Irao huan chuong Cross cho nga I va o
sa ng nay. XIn chu c mu ng nga I va m I Ia n nu a ghI
nha n cng Iao do ng go p cu a nga I cho dan I c Du c.
Do Ia nIem vInh hanh va su menh cua II Ihua
nga I. Nhung Ihua nga I, II co m I va I dIe u Iha c
ma c.
Iord hoI nga p ngu ng, ng khng bIe I co nen hay
khng hoI Iruc IIep nha dc IaI cua nuoc Duc ve
m I s bIe u hIe n ba I Ihuo ng cu a qu c gIa na y ga n
day hay khng. Su quen bIeI va quan he gIua ng
va HIIIer ch dung IaI o nhung Ihoa Ihuan ve vIec
xay dung nha may. Hon nua day IaI Ia mI van de
chnh IrI heI suc nhay cam. Nhung su dan vaI ve
nhung quyeI dInh co Ihe Ia saI Iam cua minh khI
da u Iu va o nuo c Du c da khIe n Iord khng Ihe
khng da I cau ho I:
TI co nghe noI ve nhung cu ch gan day cua
ngaI va daI nuoc ngaI, va II khng Ihe khng Io
ngaI ve nhung IoI ban Ian xuaI hIen Irong chnh
gIoI My...
, do Ia nhung IoI dn daI cua nhung ke cam
Ihu su gIau co cua nuoc Duc chung II va cng Iy
cu a nga I. Khng he co ha nh d ng khIeu khch na o
Iu pha nuoc Duc ca. Chung II van gIu s quan
Ihuo ng Iru c o mu c 300.000 Iheo hIe p uo c VecsaI.
XIn I I nga I, nhung II co n nghe m I va I ke
khng IhIe n ch no I ra ng nga I da cho quan d I
chIe m vu ng phI quan su sng Ranh.
Anh, Pha p da Iang cuo ng nhIe u don vI quan
dI quan Irong vao khu vuc phI quan su nay. Ho
da vI pha m Iruo c Iho a Ihua n vo I chu ng II. Ne u Ia
nga I, nga I se Ia m gi vo I ha nh d ng khIeu khch do 7
Chu ng II ch co y dInh Iu ve Irong ha nh d ng
nay, mong ngaI hIeu cho dIeu do.
Ra I vuI mu ng khI nha n duo c su Ira Io I cu a
nga I. Hy vo ng su ho p Ia c cu a chu ng Ia se duo c IIe p
Iu c pha I IrIe n.
M I Ia n nu a chu c mu ng nga I nguo I My da u
IIen nha n duo c huy chuong Cross cu a nuo c Du c
chu ng II. Cha o nga I va chu c nga I co m I nga y vuI
ve .
Sau cuc noI chuyen voI HIIIer, khun maI Iord
co su Ihay dI ro reI. ng IIn rang, nhung cau Ira
Io I nha n duo c Iu chnh nguo I du ng da u nuo c Du c
Ia su ba o da m cha c cha n cho su an Ioa n cu a ca c
nha ma y cu a ng o chau u, va hon nu a Ia su IIn
Iuo ng va o n Iu c kIe n Ia o ho a binh cu a minh
khng he d xu ng sng, xu ng bIe n. Nuo c Du c
va n o Irong m I Ihe quan binh Ihng Ihuo ng,
khng he co su gIa Iang dI bIen nao ve quan su,
cung nhu y dInh phaI dng chIen Iranh (I ra Ia
Iheo Io I Qu c Iruo ng Du c). Buo c ra kho I pho ng,
Iord vuI ve goI nguoI Ihu ky rIeng cung ng den
Ing Ianh su Duc.
T ng Ia nh su Du c Ia I DeIroII hm nay nh n nhIp
kha c Ihuo ng. TIe n sa nh ngI nha duo c Irang Ir
ba ng nhIe u co va kha u hIe u. Nhung co m I chI IIe I
Ia m nhIe u nguo I chu y Ia bu c a nh kh r ng Iren do
co hinh Qu c Iruo ng Du c dang ba I Iay vo I m I
doanh nhan My , do khng pha I aI xa Ia Henry
Iord. Dung san o IIen sanh co Tng Ianh su Duc
Ia I DeIroII, ca nh ng Ia Ia T ng Ia nh su Ia I
CIeverIand. NhIeu nguoI Ihac mac ve su hIen dIen
cua ca haI Ing Ianh su Duc IaI day. Nhung mI
va I nguo I Irong cu c Ihi hIe u ra I ro . Dch Ihan Qu c
Iruong da ch IhI cho ho phaI I chuc buI Ie mI
ca ch Iro ng IhI nha I. Don gIa n Ia bo I vi huy chuong
Cross Ia pha n Ihuo ng cao quy nha I cu a nuo c
Du c, ch da nh cho nhu ng nguo I co cng Iao da c
bIe I Io Io n d I vo I da I nuo c. Ch duy nha I nam
nguoI khng phaI Ia nguoI Duc Iren Ihe gIoI duoc
nha n danh hIe u na y. Henry Iord Ia nguo I chau My
da u IIen va duy nha I duo c nha n no . Truo c ng va I
Ihang, nha dc IaI IIaIIa BennIIo MussoIInI cung
duo c nha n huy chuong na y.
Nhung haI quan chu c ngoa I gIao nguo I Du c
pha I cho m I Iho I gIan kha Iau Ihi nhan va I chnh
cu a bu I Ie nga y hm nay mo I xua I hIe n. ng
dang co ma I Ia I m I noI kha c, nh n nhIp hon va
no ng bo ng hon.
9 GI:
TH NAO LA S NHN AO
CAO CA NHT?
ChIec ModeI T dua Henry Iord den cau vuoI s
4 Iren duong vao nha may Rouge RIver Ihi bI mI
da m dng cha n Ia I. Ho khng aI kha c chnh Ia
nhu ng Iha nh vIen cu a nho m 174, da n da u Ia
WaIIer ReuIher. Xung quanh ho , m I da m dng
cng nhan khoa ng va I Iram nguo I dang Iren
duong ve nha sau gIo Iam vIec cung dung IaI xem
chuyen gi xay ra. ReuIher voI nhung cu chem Iay
chac nIch vao khng kh dang dIen IhuyeI Iruoc
da m dng. Nhu ng nguo I co n Ia I cu a nho m Ihi pha I
nhu ng Io Iruye n don cho cng nhan. Lo I Ie pha I
bIe u cu a ReuIher khng nha m m I mu c IIeu gi
kha c ngoa I vIe c cng kch chnh sa ch d I vo I cng
nhan cua Iord Ia I cac nha may cu a ng: Chung
Ia dang che I da n che I mo n Irong ca c nha ma y na y!
Bon chung dua nhung day chuyen Ia p ra p va o va
bIe n chu ng Ia Iha nh nhu ng c ma y bIe I no I.
Chung dang vaI kIeI suc Iuc cua chung Ia. Dng
Iuong ma chu ng Ira cho ca c ba n khng he xu ng
da ng vo I nhu ng gi ca c ba n da bo ra. Ca c ba n
phaI.... Doan dIen van hung hn cua ReuIher bI
ngaI quang khI co mI nguoI ghe saI vao IaI anh
Ia noI Iham mI dIeu gi do. MaI ReuIher sang ruc
Ien, IIep Iuc baI dIen van voI khau kh khac han:
M I nhan chu ng s ng cho su bo c I I dang du ng
canh chung Ia. Do chnh Ia ng chu cu a ca c ban!
Da m dng d d n su chu y Io I m I nhan va I
dang dI Io I vo I su h I ng cu a ca c Iha nh vIen
174 Henry Iord. TraI voI nhung IoI Ie kch dng
cua ReuIher, dam dng cng nhan IaI gIu IhaI d
Im Iang. Trong s ho co raI nhIeu nguoI da den
vu a duo c nha n va o Ia m vIe c Irong nha ma y. Ho
van chua hIeu chuyen gi xay ra. Nhung cu c da u
I ma ReuIher du dInh IIe n ha nh khng duo c IIe p
Iuc do su co maI cua Harry BenneII. MuoI xe IaI
voI day ap nhung nhan vIen an nInh cua cng Iy
da Iam Ihay dI cuc dIen. BenneII chay den ben
ca nh Iord xIn I I ve su co ma I cha m Ire cu a minh:
XIn II da de ngaI phaI o Irong hoan canh nay.
Bon chung Ihay dI ke hoach som hon ba IIeng.
Mo I nga I Ien xe. TI se Ihu xe p n Iho a mo I vIe c o
day.
BenneII khoa I Iay ra Ie nh, khoa ng hon 100 nhan
vIen dInh Iao vao gIaI Ian dam dng. Iord ra hIeu
cho ho dung IaI. ng mun IIep Iuc du cuc dau
I cua ReuIher. ng quay IaI pha nhung nguoI
cng nhan dang so seI vi su co maI cua BenneII:
Nhu Io I ng ReuIher yeu ca u, ca c ba n co Ihe
hoI II baI cu dIeu gi ma cac ban mun. Se khng
co mI su Irung phaI nao dI voI nhung nguoI co
maI IaI day ngay hm nay. TI cam doan voI cac
ba n nhu va y.
Dam dng van gIu Im Iang. Khng mI cau hoI
nao duoc daI ra. Iord quay IaI pha ReuIher:
ng ReuIher, va y ng va ca c ba n ng co cau
ho I na o cho II khng7
Khng gIu duo c su chu d ng ve Iu c Iuo ng nhu
Iu c Iruo c, nhung Iha I d cu a ReuIher va n he I su c
cu ng ra n. Anh Ia khng mu n ma I Ihe dIe n vo I
nhu ng nguo I ma ch vu a na y IhI anh Ia co n h
ha o ba ng nhu ng Io I Ie hu ng h n. Anh Ia IIe n Ia I
ga n m I nguo I cng nhan da den du ng ca nh do
va no I:
Vay ngaI gIaI Ihch cho ho bIeI IaI sao ngaI o
Irong mI Iau daI voI S7 phong, con ho IaI phaI
sng Irong nhu ng khu nha chu I7 TaI sao ngaI
Iun Iun do ng nhu ng b comIe sa ch se nha I
Irong khI quan ao cua ho IaI ch Ia nhung b d
cng nhan re IIen7
Vay anh, mI nguoI Iu cho minh Ia mI cng
nhan chan chnh, nhung anh Ihu Iu ho I xem minh
da bao gIo Iao d ng Ihu c su chua7 Can nha 16
pho ng anh dang s ng Ia ke I qua cu a nhu ng d ng
IIen Iu dau ra neu khng phaI Ia Iu su bop nan
nhu ng con nguo I na y7 Ne u khng co ca I I chu c
nghIe p doa n v Iy na y, IIe u bay gIo anh co Iho I
gIan de du ng day ma h ha o pha hoa I hay khng7
Co n nguo I cng nhan na y, Iord ch va o nguo I
cng nhan da den ne u ca ch day va I nga y II
khng nha n anh Ia va o Ia m vIe c Irong nha ma y Ihi
IIe u ra ng anh Ia co nhu ng can nha chu I ma
s ng hay khng7 Anh Iu cho minh Ia nguo I da u
Iranh cho quye n Io I cu a cng nhan, nhung anh da
Iam duoc gi cho ho ngoaI nhung IoI keu goI baI
cng va ngh vIec7
Khng ngo Iruoc kha nang dIen IhuyeI cua mI
nha kInh doanh nhu Iord, ReuIher baI da u Iung
Iu ng:
Nhung cac day chuyen Iap ra p Irong ca c nha
ma y cu a nga I da bIe n nhu ng nguo I cng nhan
Ihanh nhung caI may bIeI noI.
Anh Iun Iun h ha o ve su binh da ng. Nhung
Ihu c cha I anh cha ng he co m I chu I kIe n Ihu c na o
ve kha I nIe m do . Ne u khng co nhu ng day chuye n
Ia p ra p Irong nha ma y cu a II Ihi nhu ng nguo I Iho
co Iay nghe cao van phaI Iam nhung vIec ma Ie ra
vo I Irinh d cu a ho , ho co Ihe Ia m duo c nhu ng vIe c
I I hon nhIe u. Day chuye n khng ch da I nguo I
cng nhan va o du ng ch cu a ho ma no co n don
gIa n ho a I I da cng vIe c, ngay ca nhu ng nguo I mu
cung co Ihe duoc nhan vao Iam vIec o nhung b
pha n nha I dInh. Va ho da nha n duo c nhu ng d ng
Iuong do chnh ho Ia m ra. Anh no I ve su nhan da o,
nhung anh khng hIe u duo c ra ng su nhan da o
cao ca nhaI dI voI con nguoI Ia Iao cho ho kha
nang khng phaI xIn xo aI de bao dam cho cuc
s ng cu a minh. Ne u anh duo c da I va o vI Ir cu a II
Ihi anh se Ia m gi ha ReuIher7 Anh dInh dIe u ha nh
cng vIe c kInh doanh nhu Ihe na o, hay anh ch
ngh den chuyen chIa chac IIen cng hay IhI7
Lu c na y, khI nhu ng Iy Ie cu a minh bI ba c bo m I
ca ch khng Ihuong IIe c, ReuIher roI va o Ihe bI
d ng hoa n Ioa n, nhung anh Ia va n c pha n cng
IaI bang cach ch Irch chnh sach IIen Iuong cua
Iord MoIor:
Cu cho Ia nhu ng Io I Ie cu a ng Ia chnh xa c,
nhung Ia I sao mu c Iuong o m I cng Iy Ia m an
pha I da I nha I da I nuo c nhu ng Ia I ch ngang
bang voI muc Iuong o cac cng Iy khac7 TaI sao
ng khng Ira cho ho m I mu c Iuong cao hon7
Va n de ve IIe n Iuong se duo c Ia m sa ng Io Irong
nga y maI. Tu sa ng maI, ne u aI Irong s ca c ba n co n
Ihac mac ve IIen Iuong Ihi hay den gap II IaI van
pho ng cu a II. Iord no I vo I nhu ng cng nhan
dang du ng ca nh do .
Cu c no I chuye n ke I Ihu c vo I su Im Ia ng cu a
ReuIher. Iord buo c Ien xe dI de n La nh su qua n
Du c, noI co haI nhan va I quan Iro ng va n dang
dung o IIen sanh doI ng.
10 GI:
NC C HOA BNH
ChIec ModeI T ma haI vI Ing Ianh su dang sI
ruI cho doI cuI cung cung den noI. Henry Iord
voI dang nguoI manh khanh Iu Irong xe buoc ra.
HaI nha ngoaI gIao Duc ch cho co vay, IIen den
chao don ng bang nhung IoI Ie n ng nhIeI nha I
Iheo Ihng Ie ngoa I gIao. TIe n sa nh ngI nha duo c
Ira I m I Ia m Iha m do sang Iro ng, haI ben Ia nhu ng
hang quan khach da dung doI o day Iu Iruoc. TaI
ca dIe u do da chu ng mInh cho su Iro ng IhI d I vo I
vI khach dac bIeI nay.
Buo c va o gIan pho ng chnh, Henry Iord nhin
Iha y m I Ia m huy hIe u chu Iha p Io n duo c Ireo
chnh gIu a, o Iren Ia I va n Ia m I bu c a nh HIIIer
kh rng. Ba I gap no mI Ian ngoa I cu a, va o day
no IaI xuaI hIen mI Ian nua. Khng phaI Ia mI
nha chnh IrI hay ngoa I gIao, nhung vo I su hIe u
bIeI va nhay cam cua minh, Iord cung Io mo hIeu
ra Iinh hinh nI b nuoc Duc hIen IaI. Chu ngha
sung baI ca nhan dang phaI IrIen raI manh Irong
xa hI Duc. Va IIch su hang ngan nam da chung
mInh rang: dc In Ianh Iu cung dng ngha vo I
dau hIeu cua mI cuc chIen Iranh dang den gan.
Mo dau buI Ie, baI quc ca Duc duoc vang Ien
Iu chIec may haI Ion daI o goc phong. Do khng
pha I Ia nguo I Du c, Iord khng pha I chIu nhu ng
nghI Ihuc baI buc dI voI mI cng dan. Nhung
ba I qu c ca vu a mo I duo c HIIIer cho n Ia I vo I nhu ng
ca Iu day quyeI IIeI cua no IaI cang Iam Iord Io
ngaI ve nhung gi sap xay ra cho Ihe gIoI.
Tng Ianh su IaI DeIroII doc ban dIen van khaI
ma c, n I dung chnh xoay quanh quan he ho p Ia c
huu nghI gIua Iord MoIor va chnh phu Duc. BaI
dIe n van ke I Ihu c ba ng m I bu c Ihu nga n cu a
Qu c Iruo ng HIIIer gu I rIeng cho Henry Iord. Iord
nghe Ia I ca nhu ng Io I In vInh da y Inh ngoa I gIao
do bang IhaI d vuI ve mang Inh ngoaI gIao. Va
su kIen quan Irong nhaI cua buI Ie cung dIen ra,
Tng Ianh su CIeverIand Irang Irong gaI huy hIeu
chu Ihap Ien nguc ao Iord, mI Iam ruy bang do
cu ng duo c qua ng ngang qua vaI ng.
KeI Ihuc buI Ie, Tng Ianh su I chuc mI bua
IIe c nho chIeu da I nhu ng quan kha ch de n du . Mu c
dch da ng sau bu a IIe c chIeu da I cu a La nh su
quan nay Ia b Ir mI cuc gap go gIua Iord va
m I nha cng nghIe p Io n cu a Du c, d ng Iho I cu ng
Ia mI Ihanh vIen chu chI Irong Dang Quc xa.
Nhu ng Io I gIo I IhIe u ra I a n Iuo ng cu a T ng Ia nh su
ve nhung hoaI dng vi hoa binh cua nhan vaI nay
va n khng Ia m cho Iord he I nghI nga I. Su ho p Ia c
gIu a Iord va nha nuo c Du c da Ien de n I I dnh ma
dau hIeu cua no chnh Ia buI Ie Irong Ihe nay, va
no cung co ngha saI Iam cua Iord khI dau Iu vao
m I nuo c Du c hIe u chIe n cu ng co Ihe de n mu c
khng Ihe su a chu a duo c nu a.
Nguo I Du c Ien IIe ng de nghI m I su ho p Ia c mo I:
Chu ng II va nguo I Anh dang co va I mau
Ihuan nho Irong van de phan chIa mI vaI vung
daI nho o Trung PhI. Co Ie gIaI phap se daI duoc
Irong vaI Ihang IoI. Nhung Iuc Iuong HaI quan raI
manh cua ho dang de doa caI duI baI cu Iuc nao
Iuyen duong van chuyen quang sa I cua chung II
Iu Thu y DIe n ve . Chu ng II co Ihe de nghI nga I vuI
Io ng Iang Iuo ng qua ng cung ca p cho ca c nha ma y
IaI Duc. Quc Iruong raI vuI Iong neu nhan duoc
su ho p Ia c cu a nga I.
Co Ie co su nha m Ia n na o o day chang7 Iord
vo nhu raI ngac nhIen hoI IaI Theo II duoc bIeI
Ihi s qua ng nguyen IIe u Ihuo ng duo c va n chuye n
ve Du c Irong mu a he , khI ca c ca ng o BIe n Ba c chua
do ng bang va co Ihe su du ng duo c. Va mu a he
cu ng da qua ca ch day m I Iha ng. TI ngh ca c nga I
da co du Iuo ng nguyen IIe u ca n IhIe I de duy Iri sa n
xuaI qua mua dng rI chu! Theo IoI ngaI noI Ihi
Iho a Ihua n vo I nuo c Anh se duo c ky ke I ch Irong
vaI Ihang nua. Vay Ihi van de o day dau co dIeu
gi qua Io ngaI7
Vang, dung ra Ihi moI chuyen se nhu ngaI noI.
Nhung Qu c Iruo ng co m I ke hoa ch Iang cuo ng
sa n xua I Irong mu a dng na y. Trong do co ke
hoa ch da nh cho ca c nha ma y cu a nga I. S nguyen
IIe u ma chu ng II Ia p Irung duo c Irong mu a he
chua du de Ihuc hIen ke hoach nay.
Iord ngam ngh, rI nhin Ihang vao Ihuong gIa
Duc va hoI:
XIn II vi cau hoI hoI Io mo. Cac ngaI dInh san
xua I gi Irong mu a dng na y7
Ra I vuI Io ng duo c ba o cho nga I bIe I ra ng ke
hoa ch cu a chu ng II khng co gi kha c ngoa I nhu ng
chIe c ma y ca y va nhu ng chIe c xe hoI. Qu c Iruo ng
dang Ihuc hIen mI ke hoach kInh Ie Ion cho daI
nuoc.
May cay, xe hoI nhung Ihu Iord khng he
Ia Ia m, nhung nhu ng phuong IIe n na y hIe n ra
Irong Io I no I cu a Ihuong gIa nguo I Du c na y Ia I Ia m
Iord IIen Iuong den nhung chIec xe IaI hay mI
quan su , de n nhu ng chIe c ma y ca y ba nh xch
nhung IaI duoc gan sung may va daI bac o Iren.
Nhung khng Ihe khng co m I cu ch na o de da p
IaI buI Ie Irong Ihe va Iam huy chuong ma vang
dang Iu ng Ia ng Iruo c ngu c na y. La m gi day7 Khng
Ihe IIep Iuc pham saI Iam cung cap Ihem quang
sa I cho ho . Cha c cha n s qua ng a y se duo c du ng
de san xuaI may bay va xe Iang chu khng phaI
Ia de sa n xua I xe hoI. Iord nho Ia I m I ba I ba o ng
da do c ga n day vIe I ve dIe u kIe n cham so c su c kho e
ra I I I Ie Ia I khu vu c bIen gIo I gIu a Du c va Ba Lan,
m I sa ng kIe n ba I cho I na y ra Irong da u ng. Iord
de xua I ngay y kIe n na y vo I Ihuong gIa nguo I Du c:
Cung nhu cac ngaI, chung II cung ch du Iru
mI Iuong quang can IhIeI de san xuaI qua mua
dng. Co Ie pha I de n da u nam sau ho p d ng mua
Ihem quang moI duoc ky keI. RaI IIec khng Ihe
gIu p ca c nga I duo c Irong va n de na y. Nhung II co
m I ca ch kha c de da p Ia I su hIe u kha ch cu a nguo I
dan Du c, Ia I nhIen Ia ne u duo c su d ng y cu a
chnh phu ca c nga I.
DI maI cua vI Ihuong nhan nguoI Duc vuI sang
Ien khI nghe nhu ng Io I cu a Iord. ng Ia ngh ra ng
Iord se co mI cach khac de cung ca p qua ng cho
nuoc Duc. Iord noI IIep:
Nghe noI o vung bIen gIoI gIua Duc va Ba Lan
khng he co mI Irung Iam y Ie Io n na o. M I nha
may cua chung II daI o do va ban gIam dc Iun
Ihan phIe n rang I Ie nhan cng ngh m Iun o
mu c cao. Ne u ca c nga I d ng y , chu ng II se cu m I
dI ngu bac s IaI benh vIen cua chung II sang
xay dung mI benh vIen IaI do.
Nu cuoI Iren mI Ihuong gIa Duc IaI IIm. Khng
Ihe ngo duoc Iruoc de nghI cua Iord, ng Ia buI
mIeng cau nhau:
Chang de Iam gi ca. O do Ioan dan Ba Lan va
Do ThaI.
Iord hoI nhan maI Iruoc IhaI d cua Ihuong gIa
Du c. Nha n ra ngay duo c su ho henh cu a minh, ng
Ia Ia p Iu c chuye n cau chuye n sang m I huo ng
kha c:
Ra I hoan nghenh IhIe n ch cu a nga I. TI se
Irinh ba y vIe c na y vo I Qu c Iruo ng. Co n m I
nhIe m vu nu a Qu c Iruo ng gIao cho II nhung va n
chua duo c hoa n Iha nh.
NguoI Ihuong gIa Duc vua noI vua ch vao chaI
ruou daI Iren ban IIec canh do:
Dch Ihan Quc Iruong da chon chaI ruou nay
Iu Irong ham ruou cua ng ay. Va nhIem vu cua
II Ia mo I nga I ne m Ihu .
Iord Iu ch I Io I mo I, vIe n Iy do co m I cu c he n
quan Iro ng. Thuong gIa Du c ho I ve nguo I duo c
vInh du gap Iord sap IoI:
Cha c ha n do pha I Ia m I nhan va I ra I IIe ng
Iam va quye n Iu c mo I co Ihe khIe n nga I bo do bu a
IIe c o day7
Khng, do Ia m I nguo I binh Ihuo ng. Nhung ra I
quan Irong voI II.
12 GI TRA:
THNG THC BA N
CUA NGI NGHEO
Iord roI khoI Lanh su quan Duc Irong mI Iam
Irang day buI ruI. Nhung dIeu ng nghe duoc va
nhin Ihay IaI day va Iren bao ch buc ng phaI
suy ngh. LIeu nuo c Duc co mI Ian nua du ng ra
Ihach Ihuc ca Ihe gIoI nhu Irong cuc The chIen
Ihu nha I7 LIe u nhu ng nha ma y ma ng da u Iu xay
dung IaI do co Iro Ihanh nhung noI san xuaI vu
kh7 Nhung cau hoI ma Iord khng Ihe Iu Ira IoI
duo c. M I mo nhu ng suy ngh r I ra m cu n Ia y
dau oc Iord.
Nhung Iord khng pha I Ia con nguo I ua gIu
Irong dau minh nhung Ihu phuc Iap ma ng bIeI
chac rang khng Ihe co duoc ngay cau Ira IoI ay.
Thuc Ie da keo ng IaI. O day, IaI nuoc My nay co
nhu ng con nguo I ca n ng hon.
ChIe c ModeI T dI va o m I khu nha I I Ia n o
ngoaI DeIroII. ChIec xe dung IaI Iruoc cua mI
ngI nha cu a m I nguo I cng nhan dang Ia m Ihue
cho Iord MoIor. Khng aI ra IIe p do n ng. Nhu ng
nguo I Irong nha dang ca m cu I va o bu a an Irua
da m ba c cu a ho . Khng go cu a, Iord buo c va o nha
nhu mI vI khach da qua quen Ihan noI nay. CaI
bong cao, manh khanh cua ng hIe n ra Iruo c cua,
anh sang maI IroI dang sau c IoI qua nhung ke
nho gIua caI cua hep va Ihan nguoI Iord de vao
Irong ngI nha. Iord xuaI hIen nhu mI IhIen su
Irong nhu ng cau chuye n Iha n Ihoa I. Va o day, ng
cung dung Ia mI IhIen su!
Co IaI ca nam nguoI dang ngI quanh chIec ban
an nho. Tren ban ch co banh mi va nuoc sI ca
chua. Mo I nguo I nga ng Ien nhin vI kha ch vu a buo c
va o. M I chu I vuI mu ng pha Ia n su kInh nga c hIe n
ra Irong ma I ho . Nguo I chu gIa dinh vo I ma I Io c bu
xu va da ng ve me I mo I co pha n u ng da u IIen.
Nhung su kInh ngac khIen ng ch du suc Iap bap
Irong mIe ng: Nga I, nga I.... Tha I d cu a nguo I
cng nhan Ia m Iord ba I cuo I. ng IIe n Ia I ga n
nguoI cng nhan II nghIep, v v vao vaI anh Ia
va noI:
Na o |ohn, anh khng dInh mo I II ng I va o
ban an a7
Sau cau ho I cu a Iord, nguo I cng nhan Ien Ia
|ohn a y va n chua he I kInh nga c, anh Ia va n ch no I
duo c Ia p ba p: Nhung, Ihua nga I, Ihua nga I, ....
|ohn nhin vao ban an:
Nga I khng Ihe an nhu ng Ihu nhu Ihe na y
duo c.
Nhu ng Ihu na y Ihi sao7 Anh cu ng an duo c ma !
No I xong, Iord ng I ngay va o ba n an. M I ba I
nuo c s I ca chua duo c vo |ohn bung ra. Iord an
m I ca ch ngon Ia nh. Ca vo ch ng |ohn va ba
nguoI con cua ho ch bIeI ngI ngam nhin nguoI
gIa u nha I nuo c My an ngon Ia nh bu a an cu a m I
Irong nhu ng gIa dinh nghe o nha I.
HaI vo ch ng |ohn de u Ia nhu ng cng nhan Ia m
vIe c Irong nha ma y cu a Iord. |ohn duo c nha n mu c
Iuong 3 dIa m I nga y, co n vo anh Ia kIe m duo c
Iha p hon m I chu I 2,3 dIa. Le ra cu c s ng cu a
ho cu ng khng de n n I Iu ng ba n. Nhung du a con
uI cua ho mac phaI mI chung benh quaI ac, no
bI IIeI ca haI chan sau mI Ian sI cao. TaI ca IaI
san cua gIa dinh deu d vao dI chan ngay cang
Ieo qua I cu a du a nho . Song mo I Ihu de u v vo ng.
Bua an keI Ihuc raI nhanh. Iord hoI han ve Iinh
Irang cua dua be. HaI vo chng |ohn deu Iac dau.
Iord du ng da y, dI Iheo huo ng ch cu a |ohn va o
phong dua Ire.
Dua Ire dang ngI gan cua s, gap nhung chIec
ma y bay nho r I ne m cho no bay dI. Nhung nhu ng
chIec may bay do khng Iuon vo ng Iruoc khI ha
ca nh ma ch Iao Iheo m I hinh xoa n c Iha ng
du ng xu ng da I. Iord IIe n Ia I ga n, cu ng Ia y m I Io
gIay gap mI caI may bay khac rI dua cho dua
nho. Cau be nguoc Ien nhin Iord voI dI maI II
nghIe p:
Bac Ia nguoI gIau nhaI nuoc My phaI khng a7
Cha u nghe nguo I Ia no I ba c co Ihe Ia m duo c
nhu ng dIe u Iha n ky ...
Du a nho bu n ra u nhin xu ng dI chan cu a
minh r I no I IIe p:
Ba c co Ihe Ia m no hoa I d ng duo c khng a 7 B
cha u no I no khng cha y duo c nu a r I.
Iord nhin cau be, mm cuoI va xoa xoa dau no:
Chang aI co Ihe Iam duoc dIeu Ihan ky ngoaI
Thuong de ca chau a.
Va y Thuo ng de co gIu p dI chan cu a cha u hoa I
d ng duo c khng7 Du a be ho I Ia I Cha u cha n
canh phaI ngI mI ch Ihe nay Iam r I.
Iord cam Ien Iay mI chIec may bay rI bao:
Chau cho no bay dI.
Lan nay Ihi chIec may bay khng con dam sam
xu ng da I nu a, no Iuo n nhu ng vo ng Iuo n da I Iruo c
khI ha ca nh. HaI nguo I m I gIa , m I Ire Im Ia ng
nhin Iheo chIec may bay gIay. NguoI gIa Ien IIeng
Iruo c:
Cha u Iha y khng7 Cha u khng Ihe dI duo c,
nhung cha u co Ihe co n Ia m cho nhu ng Ihu kha c
bay duo c co ma . Chu ng Ia khng Ihe dI duo c ba ng
dI chan nhung chung Ia co Ihe dI duoc bang uoc
mo. PhaI vay khng7
Cau be nhin Ien Iord, no mI nu cuoI.
Iord buoc ra khoI phong cau be, haI vo chng
|ohn dang du ng o chan ca u Ihang Iheo do I cau
chuye n.
MaI anh hay dua dua nho den benh vIen cua
II. BIe I dau va n co n hy vo ng. Khng pha I Io
chuyen IIen nong, o do ho chua benh mIen ph.
2 GI CHIU:
CHUNG TA SE TUNG RA MU XE MI!
ChIe c ModeI T dua Iord Iro Ia I da I ba n doanh Ia I
HIghIand Park. Truo c cu a van pho ng, Harry
BenneII dang Iha p Iho m do I ng.
LaI IIn ve vu baI cng ha7 Iord chu dng hoI
Iruo c.
Vang Ihua nga I. ReuIher va n IIe p Iu c nhu ng
hanh dng khIeu khch khI ngaI vua dI khoI.
Anh da Iam gi rI7
TI da cho gIa I Ia n da m dng va ba I gIu
ReuIher.
Bang vu Iuc7
Vang, bo n chu ng ra I cu ng da u. Nhung...
Con dIeu gi nua7
MI vaI nha bao da chup anh duoc cuc au da.
Ho de do a ne u chu ng Ia khng Iho a hIe p vo I UAW
ho se cho dang nhu ng bu c a nh na y.
BenneII dua cho Iord xem nhu ng bu c a nh do
cac nha bao guI IoI. Buc anh da chup duoc canh
BenneII va mI vaI nguoI khac dang Iao vao danh
ReuIher va Irankensen (m I nhan va I Ia nh da o
khac cua UAW). Iord dua IaI cho BenneII nhung
buc anh va ra Ienh Iha ngay ReuIher:
Anh khng hIe u do Ia ha nh d ng ba I nguo I ba I
hop phap a7
Nhung neu Iha han ra hau qua se khng Iuo ng
Iruo c duo c. Co n ca nh nha ba o nu a.
Tha anh Ia ra. Co n nhu ng nha ba o, ho mu n
dang gi Ihi do Ia quye n cu a ho .
Iord buoc vao van phong, noI voI nguoI Ihu ky
IrIeu Iap Ban quan IrI. Co Ihe coI day Ia mI ngay
dac bIeI cua cac Ihanh vIen quan IrI, boI vi khng
nhIe u khI ho duo c IrIe u Ia p de n ho p haI Ia n Irong
mI ngay. Nhung Ihac mac, nghI van ve mI muc
Iuong cao nga I nguo ng da nh cho cng nhan chua
Ian he I Irong ho , Ihi bu I chIe u m I cu s c nu a Ia I
de n. Truo c khI va o pho ng ho p, m I nguo I duo c
phaI cho mI Iap IaI IIeu Irong do co IhIeI ke chI
IIeI cua mI IoaI xe moI. Luong Iruoc duoc nhung
Ihac mac ve Iap IaI IIeu Iu pha nhung nguoI du
ho p, Iord Ien IIe ng Iruo c IIen:
TI du dInh Ihay Ihe ModeI T bang mI IoaI xe
moI. Cac ng hay cho y kIen ve vIec nay.
La n na y Ihi su kInh nga c co n Io n hon Irong bu I
hop ban sang. Khng aI kIp co phan ung ve quyeI
dInh nay cua Henry Iord.
De Iha y he I duo c su kInh nga c na y, chu ng Ia pha I
co m I va I do ng no I ve ma u xe ModeI T. Ra do I nam
1908, ngay Ia p Iu c no chIe m vI Ir d c In Iren IhI
Iruo ng. Cho de n Ia n nhu ng nam ga n day, su
Iha nh cng cu a ModeI T va n duo c coI Ia m I huye n
IhoaI Irong nganh che Iao xe hoI. MuoI Iam IrIeu
chIec da duoc ban ra Irong IhoI gIan no In IaI.
Ngay ca cho den khI Iord daI ra van de Ihay Ihe
no, doanh s ban ra cua ModeI T van con raI cao.
Ch m I nguo I duy nha I Iu Iau va n duo c IIe ng Ia
co nhIe u quan dIe m khng phu ho p vo I Iord
Irong Ban quan IrI dam Ien IIeng dau IIen:
TI ngh, va n de na y pha I duo c xem xe I m I
cach Ihau dao. Vi no se quyeI dInh den su In IaI
cu a cng Iy.
Hon aI he I II Ia nguo I hIe u ro nha I chuye n na y.
Cac ng xem qua mau IhIeI ke moI. Day Ia mau
duo c ca I IIe n Iu ma u ModeI A.
Ta I ca ca c Iha nh vIen qua n IrI de u nhin nhau. Ho
khng hIeu day Ia mI ke hoach nham phaI IrIen
cng Iy hay ch de Iho a ma n Iham vo ng ca nhan
cu a Iord. Ho hIe u qua ro Inh ca ch ca nhan cu a vI
chu IIch cng Iy. ng Ia co Ihe Ia IhIen IaI Irong
nhIe u Inh vu c. Nhung cu ng vo I no Ia ba n Inh d c
doan va cuc doan cung khng aI bang. IordIandIa
Ia m I v du . Cho du khng he hIe u bIe I gi ve Inh
vuc nng nghIep, nhung Iord va n quyeI dInh da u
Iu vao m I dIen Ich 10.000km
2
o BrazII de Irng
cao su, bo ngoaI IaI IaI ca nhung IoI can ngan. Ke
hoa ch Iha I ba I m I ca ch Iha m ha I. Nhung cho de n
Ia n nhu ng nam sau na y, Iord va n khng Ihu a
nhan do Ia mI IhaI baI. ThaI baI cua IordIandIa
cung khng gay ra qua nhIeu Iac d ng den cng
Iy, nhung ke hoa ch Ihay Ihe ModeI T Ia n na y co Ihe
dan cng Iy den su pha san. BoI vi vay nen mac
du bIe I ra I kho Io ng Ihay d I duo c quye I dInh cu a
Iord, cac Ihanh vIen quan IrI van c gang dua ra
nhu ng Iua n chu ng nha m ba c bo y kIe n ma ho cho
Ia dIen r do . Ha u he I ca c y kIe n de u Ia p Irung
va o doanh s ba n ra co n ra I cao cu a ModeI T.
Nhung Iord pha n ba c Ia I ba ng nhu ng con s cu ng
khng ke m Ihuye I phu c:
Cac ng noI doanh s xe ban ra van gIu duoc
o muc cao. Vay cac ng co bao gIo cam Iren Iay
ban bao cao ban hang hay khng7 Ca c ng khng
Ihay mI Ihang s xe ban ra deu gIam I nhaI Ia
2.000 chIe c7 Vay mI nam nua s xe ban ra se Ia
bao nhIeu ne u khng pha I Ia con s 07 Ca c ng
khng mu n cng Iy pha sa n. Nhung II Ia I khng
mu n cng Iy gIa m chan Ia I ch , no pha I pha I
IrIe n.
Khng Ihe bac bo y kIen cua Iord bang nhung
con s. Nhung Ihanh vIen khac IaI dua vao quan
dIe m cho ra ng cu c khu ng hoa ng kInh Ie va n chua
cham duI, IhI Iruong IIeu Ihu van dang chung IaI,
su su I gIa m doanh s cu a ModeI T xua I pha I Iu Iy
do kha ch quan. KhI ne n kInh Ie da ba I da u h I
phuc, s xe ban ra se Iang ma khng can phaI co
su Ihay d I na o. Hon nu a, ca c doanh nghIe p kha c
Irong nga nh cng nghIe p xe hoI cu ng dang a n
bInh ba I d ng, cho do I nhu ng da u hIe u I I hon cu a
IhI Iruo ng. M I su Ihay d I d I ng I Iu c na y Ia
qua mao hIem va khng can IhIeI. Cung phaI noI
ra ng nhu ng quan dIe m ma ca c Iha nh vIen qua n
IrI dua ra Ia hop Iy. DI voI mI nha kInh doanh,
bIeI Iranh duoc nhung mao hIem khng can IhIeI
Ia m I pha m cha I ca n pha I co . Ne u Iord MoIor ch
don Ihua n Ia m I doanh nghIe p sa n xua I xe hoI de
kIe m Io I nhua n Ihi su du ng Ia I Irong Iu c na y Ia
can IhIeI va hop Iy. Nhung Henry Iord khI Ihanh
Ia p cng Iy da xa c dInh cho no m I chIe n Iuo c
phaI IrIen Ia dua duoc xe hoI vao cuc sng hang
nga y. BIe n chu ng Iu nhu ng d Irang su c xa x
Iha nh nhu ng Ihu Iha I ga n gu I va hu u ch cho nhIe u
nguo I. Vo I mu c IIeu do Ihi cng Iy khng Ihe hoa n
Ioa n cha y Iheo yeu ca u cu a IhI Iruo ng. O m I mu c
nao do, no phaI vuoI Ien Iren IhI Iruong, phaI Iao
duo c m I khuynh huo ng, m I Ira o Iuu mua sa m
mo I Irong cng chu ng, cho du hoa n ca nh kInh Ie
co II Ie nhu hIen IaI dI chang nua.
TrIe I Iy na y duo c Iord Ihe hIe n ra I ro qua nhu ng
IoI phan bIen cua ng voI cac Ihanh vIen quan IrI:
Ca c ng da ngu quen Iren chIe n Iha ng. Muo I
Iam IrIeu chIec ModeI T da Iam cac ng Ihay haI
Io ng. Co n su ha I Io ng cu a II pha I o con s 20
IrIeu. Cac ng noI IhI Iruong da bao hoa. Dung Ia
co hIe n Iuo ng a y. Nhung nguyen nhan cu a no na m
o dau7 Ta I sao nuo c My Ia I roI va o cu c khu ng
hoa ng I I Ie na y7 Ne u Ia I ca ca c ng chu x nghIe p
Iren Ioa n nuo c My de u ngh nhu ca c ng Ihi ho se
ch sa n xua I ra nhu ng sa n pha m cha I Iuo ng I I ma
gIa ca IaI daI do. Ho ch san xuaI IhaI nhIeu khI
nhu cau IhI Iruong van con, va ngung IaI khI nhu
cau heI. Hau qua IaI yeu cua cach san xuaI do Ia
khu ng hoa ng Ihu a. Ca c ng ha y Ihu suy ngh nhu
nhu ng nguo I IIeu du ng binh Ihuo ng, ne u ho ch
phaI bo ra mI s IIen I hon nhung IaI mua duoc
nhung san pham II hon Ihi ho co sa n sa ng co I
ha u bao de mua sa n pha m mo I hay khng7 Chu ng
Ia da Iang mu c Iuong I I IhIe u Ien S dIa cho m I
nga y cng Iao d ng va co Ihe se co n Iang hon nu a,
va chung Ia IaI cho ra doI mI san pham moI re
hon, cha I Iuo ng hon. Va y Ihi cha ng co Iy do gi IhI
Ihuo ng se khng sI d ng Iro Ia I. Va ne u Ia I ca
ca c cng Iy de u ho c Iheo ca ch Ia m cu a chu ng Ia,
nuo c My se Ihoa I ra kho I khu ng hoa ng va IIe p Iu c
pha I IrIe n Ien m I mu c mo I.
Cung nhu khI keI Ihuc cuc hop Iuc sang, Iord
Ia nguo I dua ra ke I Iua n cu I cu ng. Nhung Iha I d
cua cac Ihanh vIen quan IrI Iuc nay so voI khI keI
Ihuc buI hop Iruoc da boI ham huc dI raI nhIeu.
Ho da Io mo hIe u ra IogIc va n de Irong nhu ng
quye I dInh cu a Henry Iord. Tang Iuong cho cng
nhan vu a de ho co Ihe hoa n Ioa n chu Iam va o
cng vIe c nha m co Ihe IIe I kIe m I I da chI ph sa n
xuaI, vua de mo rng IhI Iruong nI dIa. Cho ra
do I m I Ioa I xe mo I re hon va cha I Iuo ng hon nha m
dap ung duoc nhu cau cua IhI phan vua mo rng
do. Cac van de deu co IIen quan den nhau. Trong
Iho I gIan khu ng hoa ng kInh Ie I I Ie nha I Irong IIch
su Ihe gIoI, khng phaI nhIeu nha kInh doanh co
duoc cach de IhoaI khoI khung hoang mI cach
chu d ng va du ng da n nhu phuong pha p Iord da
dua ra.
Cu c ho p vu a ke I Ihu c, Iord nha n duo c dIe n
IhoaI cua Thomas LdIson hen ng ra Iruoc cng
cng Iy. M I chIe c LIncoIn da d sa n, LdIson du ng
canh chIec xe vay Iord IoI gan. Tren xe da co day
du nhu ng guong ma I Ihan quen cu a m I chuye n
da ngoa I Ihng Ihuo ng cu a ho : T ng Ih ng
HardIng, |ohn Burroughs, IIresIone.
3 GI CHIU:
NHNG GNG MT
QUAN TRONG CUA NC MY
Tren duo ng dI, m I con mua ra o ba I cho I a p
xung. ChIec LIncoIn cng kenh sa va o vu ng Ia y
do nuoc mua Iao ra Iren duong. NguoI Ia I xe c
heI suc nhung van khng IaI nao Iam no co Ihe
IhoaI ra duoc. Dung Iuc ay Ihi co mI nguoI nng
dan Ia I m I chIe c ModeI T dI qua. Iord de nghI anh
Ia du ng chIe c ModeI T ke o chIe c LIncoIn Ien. M I cu
gIaI manh, chIec ModeI T da keo chIec LIncoIn ra
kho I vu ng Ia y. Iord Ia I ga n nguo I Ia I xe, ba I Iay
anh Ia va noI: TI chac anh khng bIeI II Ia aI.
TI Ia Henry Iord, nguoI che Iao ra chIec xe ma
anh dang su dung. IIresIone ngay Iap Iuc cung
phu ho a Iheo: Co n II Ia nguo I sa n xua I ra d n I
Iha I cu a chIe c xe. ng ch ve pha LdIson va
HardIng dang du ng: Co n kIa Ia nguo I da pha I
mInh ra bo ng de n. Va nguo I du ng ca nh ng Ia,
anh khng Iuo ng Iuo ng duo c dau, do chnh Ia T ng
Ih ng Hoa Ky . |ohn Burroughs Ia nguo I Ien IIe ng
cuI cung: Con II, II chac anh cung khng bIeI
II Ia aI. Nguo I nng dan sau m I h I ngo nga c,
Io ra Iu c gIa n Ira Io I: Khng, II khng bIe I ng Ia
aI. Nhung II chac rang, cac ng coI II nhu mI
Ihang ngc. Con II Ihay cac nguoI gIng mI Iu
Iua dao hon. Hay xung dIa nguc cung voI chIec
xe cua cac nguoI! NoI xong, nguoI nng dan Iuc
gIa n bo dI. Ta I ca nhu ng nguo I co n Ia I de u pha Ien
cuoI Iruoc su buc Iuc cua nguoI nng dan no.
Cu I cu ng Ihi ho cu ng de n duo c noI cau ca quen
Ihu c. T ng Ih ng HardIng Ien IIe ng phan chIa dIa
dIe m:
Na o Henry, anh ha y dI cu ng II ra pha ben
kIa. Burroughs va IIresIone cac anh se kIem bua
I I o ben na y nhe . Co n LdIson cha c ng a y khng
quan Iam de n nhu ng con ca dau. Nhin kia, ng a y
dang cha n do ng nuo c Ia I kia.
O pha xa xa, LdIson va n dang Ia m cng vIe c
yeu Ihch cu a ng Ia Irong ca c bu I dI cau ca . M I
con da p nho dang duo c LdIson xay du ng. Henry
Iord ca m ca n cau dI Iheo HardIng. HaI nguo I ng I
xu ng, ma c m I r I quang nhu ng con gIun co n
ngoe nguay xung dong nuoc Irong vaI cua Ihang
10.
Nuo c Irong Ihe na y Ihi cha ng co con ca na o ca n
cau dau. Henry Iord Ia m ba m.
TI cu ng khng hy vo ng chu ng Ia cau duo c con
na o. Chu ng khng nha y Ien do p chu ng Ia cu ng Ia
may man Iam rI. HardIng cuoI dap IaI.
HaI nguoI ngI nhin ra h. MI nguoI dung dau
nha nuo c My , m I nguo I Ia chu IIch cu a m I Irong
nhung cng Iy dau Iau cua nen kInh Ie. Ho dang
ngh gi7 Co Ie do Ia mI van de Irong daI cua daI
nuo c. Du ng va y. Ho ba I da u pha Ian ba u khng
kh Im Ia ng ba ng cau chuye n ve cu c khu ng hoa ng
kInh Ie dang dIen ra. HardIng Ia nguoI Ien IIeng
Iruo c:
Henry nay, Iinh hinh cng Iy cua anh Ihe nao
r I7 LIe u co vuo I qua duo c cu c khu ng hoa ng na y
khng7
Se kho da y. Nhung chu ng II se kha c phu c
duo c.
NghIep doan Ihe nao7 Ho co gay kho de gi cho
ca c anh khng7
Ha u he I cng nhan cu a II khng pha I Ia Iha nh
vIen nghIep doan. Ho van Iao dng binh Ihuong.
Anh may ma n da y. M I s nguo I Ia nh da o
nghIe p doa n da va o duo c Qu c h I. Bay gIo Ihi ho
dang baI dau hoaI dng rI. Sang nay, ho vua bac
bo m I da o Iua I Ia I chnh II dua ra. Ho khang
khang do I nang ngan sa ch da nh cho phu c Io I xa
h I. Tho I dIe m na y Ihi Ia y IIe n dau ra ma da p u ng
cho do I ho I v Iy a y chu 7 ILD
(1)
da ca n IIe n r I. TI
Io nga I Iinh hinh nhu o nuo c Nga nam 1917 se
dIen ra o day. RI se chang con daI sng cho II
va ngaI dau.
Nuo c My Irong Iho I dIe m na y du ng nhu nhu ng
gi Tng Ihng HardIng noI. Khung hoang kInh Ie
Iram Irong, mI IoaI cac cng Iy bI pha san. Cac
cng Iy co n hoa I d ng Ihi dang pha I g ng minh
_______
. uy du tru ||en ban.
Ien de ch ng cho I Ia I vo I nhu ng kho khan, da c bIe I
Ia Iinh hinh baI cng IIen Iuc cua cng nhan.
Nhu ng nghI va n, Io Ia ng cu a T ng Ih ng
HardIng ve m I nguy co Ihu c Ie khng pha I Ia
khng co co so . Nhung nIe m IIn cu a nguo I ba n
dang ng I ca nh ng Iu c na y da xo a dI Ia I ca
nhu ng nghI ngo ve m I Iuong IaI khng cha c cha n
cua nuoc My. Iord dng vIen HardIng hay IIn vao
Irinh d nha n Ihu c cu a nhu ng nguo I cng nhan
My. Ho chnh Ia nhung nguoI hIeu ro nhaI gIa IrI
cu a Iao d ng, Iuo I bIe ng va ba I cng se ch da n ho
den hoan canh IhaI nghIep va cheI doI. Con dI
voI nghIep doan, Iord coI do Ia mI I chuc cua
nhu ng nguo I Ia nh da o I I. Nhu ng nguo I co Ihe Iu c
nhaI nghIep doan Ia nhung nguoI moI duoc IIen
cua nghIep doan. MI s nguoI Irong bon ho raI
gIa u. Ho da bo p na n duo c nhu ng d ng Iuong cu a
nghIe p doa n va co Ihe Ia ch ro I hoa n Ioa n kho I Iao
d ng. Ne u khng co nghIe p doa n, ho se khng bao
gIo co duo c vI Ir do Irong ca nh Iranh Ihng
Ihuo ng. Ne u nhu ng nguo I Ia nh da o nghIe p doa n
de u gIu duo c nhu ng pha m cha I cu a nhu ng nguo I
Ia p nen no Ihi hoa I d ng cu a ho nga y nay da kha c
han. Hau heI nhung nguoI do deu khng bIeI keI
hop nghe nghIep cua minh voI nhung pham chaI
II dep cua nguoI Iao dng, ma ch bIeI IoI dung
dIem yeu cua nhung nguoI moI gIa nhap nghIep
doa n de kch d ng ho ba I cng va ngh vIe c.
Nhu ng Ihu duy nha I ma nhu ng nguo I Ia nh da o
nghIep doan mun Ia duy Iri Iinh Irang baI cng,
khIeu khch, dinh cng, va do I s ng Iu nhIen bI
pha hoa I. De r I sau m I Ia n dinh cng Iha nh cng
hay IhaI baI, ho co Ihe ch Iay va noI: Thay chua,
cac nguoI van can co chung II.
Cuc noI chuyen keI Ihuc voI caI Iho phao nhe
nhom cu a Tng Ihng HardIng. Nuo c My se va n
con co hI sua saI va phaI IrIen dung Iheo chIeu
huo ng v n co cu a no ne u nhu ng gi Iord no I Ia
chnh xa c. Va IIch su da chu ng mInh cho su du ng
da n do . Nuo c My da guo ng da y duo c va Ia I IIe p Iu c
pha I IrIe n vo I m I I c d Iha n ky .
Nao, chung Ia ra xem ng ba n LdIson da Ia m
duo c gi r I na o. Iord ke o HardIng Ia I ch con da p
nho do LdIson vu a da p xong.
Den phan vIec cua II rI chu, ng ban7
LdIson nga ng Ien nhin Iord va HardIng dang
du ng ca nh minh, ho m hnh ho I:
Nuo c My duo c cu u r I chu nga I T ng Ih ng7
Khng ha n, nhung no cha c cu ng ch ma c m I
va I Iru c Ira c nho nhu ca I ma y pha I dIe n cu a ng
IhI.
Ca ba nguo I cu ng pha Ien cuo I vi cau du a cu a
HardIng.
Iord va LdIson ba I da u cng vIe c ma Ihuo ng m I
Ian dI cau ca ho van Iam. HaI nguoI xoay quanh
ca I vu ng nuo c nho do ca I da p vu a Ia o nen, do da c,
Inh Ioa n Ihu xem ne u da I m I ma y pha I dIe n
cha y ba ng IuabIn nuo c o day Ihi cng sua I cu a no
se Ia bao nhIeu. Nhin Iord va LdIson Iu c na y gI ng
haI ca u ho c sInh Irung ho c dang say me vo I ba I Ia p
Ihu c ha nh cu a minh hon Ia haI nhan va I Io n co Ia c
d ng quan Iro ng de n IIch su nuo c My . M I va I ba I
d ng na y sInh, ca haI de u kIen quye I ba o ve y kIe n
cua minh. Cuc Iranh Iuan ch keI Ihuc khI co su
can IhIep cua Tng Ihng HardIng.
Sau khI Ih ng nha I ve nhu ng con s , Thomas
LdIson nhay nhay maI voI Iord, haI ham ve pha
vu ng nuo c va no I:
Ca u Iha y chua, m I ca I da p cu ng khng I I Ihe
nay ma ch Iao ra cng suaI chua bang mI phan
muoI cng suaI cua mI chIec xe hoI do cau che
Ia o. Xe hoI cu a ca u se chIe m Inh IhI Iruo ng I nha I
100 nam nu a. Sau do Ia d ng co dIe n cu a II.
LdIson cuoI vang sau cau noI cua minh.
Ca ch day hon 20 nam, cu ng m I cau no I Iuong
Iu nhu Ihe cua LdIson da Ihuc day Iord buoc vao
con duong che Iao xe hoI. Do Ia ngun dng vIen
Io Io n nha I ma sau na y Iord khng Ihe co Ia I
duo c nu a. Chnh Iord cu ng pha I Ihu a nha n, LdIson
Ia nguo I Iha y da u IIen cu a minh Irong su nghIe p
kInh doanh xe hoI. La n da u IIen ga p LdIson, Iord
ch Ia m I cha ng IraI v danh. Ta o ho a da sa p xe p
cho ho ga p nhau va ga n bo vo I nhau hon 30 nam.
M I nha khoa ho c phaI hIen ra dong dIen va dua
no va o cu c s ng, m I nguo I Ia ng chu doanh
nghIep da dua dng co xang Ien Iam ba chu IhI
Iruo ng va n Ia I. Ra I kho , ma co Ie Ia khng Ihe Iim
duoc su vu IoI nao Irong Iinh ban nay.
Chuye n dI cau ke I Ihu c khI Burroughs va
IIresIone cu ng quay Ia I vo I haI ba n Iay Ira ng.
Cha ng con ca na o d ng de n Iuo I cau cu a ho ca .
Nhung ca nho m va n ra ve Irong IIe ng cuo I du a cu a
nhu ng nguo I ba n Ihan Iau nga y mo I duo c Iu ho p.
10 GI M:
CHIM ST SE BAY THI
CUNG AN SU!
TaI ca moI ngon den Irong nha deu da IaI, ch
rIeng phong Iord van haI ra anh sang Io mo cua
ngo n de n ba n. Nhu Ihuo ng Ie , Iord Ia I do c m I ca I
gi do Iruoc khI dI ngu. Cun sach ma ng dang
cam Iren Iay Ia mI cun hI ky cua haI Iay dua
da doa I cu p v dIch Irong cu c dua xuyen nuo c
My Iu New York den San IrancIsco. Cun sach ke
ve canh vaI doc duong dI va nhung kho khan ma
haI Iay dua da gap phaI Irong bay ngay ho rong
ru I Iren duo ng dua. Ba y nga y Iren duo ng Ihi
cu ng Ia ba y Ia n ho pha I cho xe cu a minh Ien
Ihuyen van ch de qua mI con sng duy nhaI Ia
MIssIssIppI rng Ion. Cung Irong bay ngay ay Ihi
co m I nga y chIe c xe cu a ho pha I nho de n haI con
ngu a ke o khI no bI ho ng gIu a sa ma c cu a bang
UIah r ng Io n. Nhu ng h nuo c ngo I r ng nha I Ihe
gIo I cu a vu ng Ngu h , nhu ng hoang ma c bao Ia
cua mIen Trung Tay, day nuI cao ngaI chan gIua
Iuc dIa voI dng bang CaIIIornIa... Ia IaI ca nhung
gi ma haI Iay dua va chIec xe be nho cua ho da
pha I vuo I qua. Ca nh va I d nhIen Ia Iuye I de p,
nhung co Ie no ch co gIa IrI Ihuong Ihuc neu dI
Iren nhu ng con duo ng a y Ia nhu ng cha ng cao b I
co n so I Ia I cu a mIe n VIe n Tay; co n d I vo I m I
nguoI me dI Iham con, mI nguoI vo Iham ch ng
Ihi do chac chan Ia Ihu Ihach raI Ion ma khng
phaI aI cung vuoI qua duoc.
Hinh a nh cu a m I chIe c ModeI T Iu a nhu m I ha I
ca I gIu a nhu ng hoang ma c r ng Io n cu a mIe n
Trung hIen ra Irong dau Iord. Nhung chIec ModeI
T dang co maI o khap moI mIen Iren nuoc My, ke
ca nhu ng vu ng que he o Ia nh nha I. Nhung m I
chIe c ModeI T o New York vo I m I chIe c xe ModeI
T o San IrancIsco Ia hoan Ioan khac bIeI. Cho du
mI nguoI dan My deu so huu mI chIec ModeI T
Ihi ho cung khng Ihe IaI no Iu pha Dng sang
pha Tay nuo c My . Qua nhIe u nguy hIe m va ba I
Irac de doa ho Iren chang duong daI den ca van
kIIomeI a y. Da I nuo c r ng Io n Ia m I IIe n de Ihua n
Io I cho su pha I IrIe n. Nhung kho khan cu a da I
nuo c cu ng se xua I pha I Iu chnh su r ng Io n a y.
Iord nho Ia I m I quye n sa ch cu a |uIIus Xeda ma
ng da Iung doc. Trong cun sach ay, nhan vaI v
daI nhaI cua IIch su Ihe gIoI c daI da cho rang
nguyen nhan dan den su cuong IhInh cua de che
La Ma c da I chnh Ia nhu ng con duo ng. Mo I con
duo ng de u da n de n Iha nh Roma, chnh nhu ng
Iuye n gIao Ihng hoa n chnh ma ca c nha ca m
quyen La Ma da caI cng xay dung Ia yeu I de
Ia o nen m I Roma ph n IhInh nha I Ihe gIo I. Ta I ca
cac Ihuong nhan va hang hoa cu a ho de u co Ihe
den day mI cach de dang va nhanh cho ng nha I.
De co Ihe Iro Ihanh mI Roma cua IhoI hIen daI,
nuo c My cu ng ca n co nhu ng con duo ng nhu va y
cho su pha I IrIe n cu a minh. Nhung cho de n Iu c
na y, chua co m I Iuye n duo ng Iha I su hoa n chnh
na o n I gIu a mIe n Dng va mIe n Tay da I nuo c.
Tuye n duo ng bIe n co Ihe Ia m coI Ia hoa n chnh khI
ma kenh da o Panama da duo c khaI Ihng. Nhung
de dI heI duoc Iuyen duong do, khng phaI maI
ba y nga y nhu haI Iay dua no I o Iren da dI ma pha I
ma I m I Iha ng hoa c Iau hon nu a. Khng Ihe ma I
m I Iha ng Iro I de haI mIe n cu a da I nuo c co su IIen
he vo I nhau. Trong Iho I da I na y, Iho I gIan nhu va y
Ia qua Iau va khng Ihe cha p nha n duo c.
Iord cham m I dIe u xi ga , buo c ra ngoa I ban
cng, IIe p Iu c do ng suy ngh ve nhu ng con duo ng.
ng nguoc nhin Ien bau IroI, co mI veI den caI
ngang va ng Irang xanh cu a mu a Ihu Iha ng 10.
Iord nhin ky Ia I, do Ia m I da n chIm dI cu so m de
Iranh caI Ianh khac nghIeI cua mu a dng phuong
Bac. MI y ngh Ioe Ien Irong dau Iord. Chay vI
va o ba n Ia m vIe c, ng nha c dIe n Ihoa I, ba m s cu a
m I nguo I ba n Ihan |ohn Burroughs nha Iu
nhIen hoc nI IIeng cua nuoc My. Mac du da ga n
nu a dem r I, nhung gIo ng no I ben kIa da u day
chung Io ng van raI Inh Iao:
Henry phaI khng, IaI co cau hoI nao danh cho
Io day7
Hon 20 nam ga n bo vo I nhau, cu ng Ia Iu ng a y
nam Iord Ihuo ng xuyen du ng Burroughs da y va o
Iuc nua dem de Ira IoI cho nhung Ihac mac ve Iu
nhIen, ma nhIe u khI ra I vo va n, cu a minh. Hm
nay cung vay, va khng can hoI Burroughs cung
da qua ro Iac gIa cua cu dIen IhoaI vao Iuc nua
dem nay. Ben kIa dau day, Iord vI vang hoI:
|ohn, ca u co nho ve m I Ioa I chIm s ng o vu ng
dam Iay pha Iay Ihanh ph ma co Ian cau da ch
cho minh khng7
LoaI seu Bac My. Co chuyen gi Ihe ng ban7
Chu ng dI cu pha I khng7
, IaI nhIen rI. Cau vua nhin Ihay chung Iren
ba u Iro I pha I khng7 De n Iho I gIan chu ng ba I da u
dI cu r I. Day Ia Ioa I chIm dI cu so m nha I cu a khu
vuc nay, chung co Ihe bay IIen Iuc Irong...
Iord ca I ngang chu I dIe n gIa I da I do ng cu a
Burroughs:
Nhung chu ng bay de n dau7
Burroughs Iro Ia I ca ch no I e a Ihuo ng co cu a
minh:
Xa da y, Ia n d ng ba ng pha nam CaIIIornIa.
M I va I da n co n bay de n nhu ng da m Ia y Trung
My . Ne u ca u mu n, sang ben na y minh se ch cho
ca u duo ng bay cu Ihe cu a no . Minh cu ng dang
quan sa I chu ng. Va co n m I ca I nu a... co n hay hon
nhIeu!
Burroughs du ng gIo ng u p u p, mo mo de ga
gam Iord. Khng hIeu vi dan seu Bac My hay vi
ca I hay hon nhIe u kIa ma da u day ben kIa bung
mI cau chac nIch:
Duoc rI, Io se qua ngay.
Iord khoac mI chIec ao khoac mong ben ngoaI
va khng quen quang Ihem chIec khan ma CIara
moI dan, Iu IaI xe den nha Burroughs.
Khng nhu mo I khI, hm nay can nha cu a
Burroughs Im a ng Ia Ihuo ng. Cha ng co m I bo ng
dIe n nho na o duo c ba I Ien. Du ng xe Iruo c cu a,
Iord ca I IIe ng go I. Khng pha I go I de n cau Ihu haI,
m I ca I da u bu xu nhu ng rau va Io c Iho ra cu a, ra
da u cho Iord khng duo c no I Io. Burroughs Ihi
Iha o:
Khe IhI! Khe IhI! Vao day! Vao day! TaI caI
den xe quaI qu kIa dI.
Iord nhe nhang Iach qua khe cua hep, dI Iheo
Burroughs, ha o hu c cho do I ba I ngo ma nguo I ba n
d c da o na y se da nh cho minh. HaI nguo I buo c va o
khu vuo n o san sau nha Burroughs, de n Iruo c m I
cha u hoa nho , Burroughs Ihi Iha o no I cho Iord
bIe I ve Ioa I cay na y. Day Ia m I Ioa I hoa Burroughs
vua nho nguoI mua ve Iu Trung Quc, dIem dac
bIeI cua no Ia ch no vao ban dem va Ioa ra mI
muI huong raI de chIu. Burroughs co n noI Ihem:
neu co anh sang den hoac IIeng dng Ion hoa se
khng no . Do chnh Ia Iy do Ia I sao Burrroughs
khng baI den Irong nha va yeu cau Iord noI nho
IhI. Iord baI cuoI vi IhaI d cua ban:
Lam quaI gi co IoaI hoa nao Ia Iung nhu vay7
Chac aI do mun Ireu cau IhI.
Burroughs dua Iay Ien mI, khe suy I, suy I ma y
IIeng, keo Iord saI IaI gan cay hoa. Dung Ia canh
hoa dang Iu Iu mo ra. Ca Iord va Burroughs cung
Ien nga c nhIen. A nh ma I Iord sa ng Ien, cham
cham nhin va o cay hoa. Co Ie su nga c nhIen Ia n
nay ch kem Ian Iord Ian dau IIen gap CIara chuI
I. Burroughs vo I ba n Inh yeu IhIen nhIen cu a
minh Ihi Ia I ca ng Ihch Ihu hon. HaI nguo I ba n
xoay quanh cay hoa ca gIo d ng h , de n khI ca nh
hoa no bung he I Ihi Burroughs mo I v v va o Iung
Iord ke o dI:
ThI, no no heI rI. Vao day Io ch cho duong
dI cua IoaI seu.
Dau vay, Iord van con c nan IaI chuI xu nua
moI chIu Iheo Burroughs vao phong.
M I Ia m ba n d chau My kh Io n duo c
Burroughs keo xung, ch Iord ngI xung chIec
ghe da I d I dIe n, r I nhu m I nguo I Iha y gIa ng cho
ca u ho c sInh dang ngoan ngoa n ng I nghe,
Burroughs say sua no I ve ha nh Irinh Iru dng cu a
da n se u Ba c My :
IIorIda Ia cha ng ngh da u IIen cu a da n se u.
Chu ng du ng o day khoa ng m I Iua n r I m I s
bay sang pha Iay de n nhu ng d ng ba ng pha nam
CaIIIornIa, m I s kha c Ia I bay de n nhu ng da m Ia y
nhIeI doI cua vung Trung My.
Ta I sao chu ng Ia I pha I ngh o IIorIda7 Ca u
ho c Iro Iha c ma c.
Burrroughs khoanh m I vo ng Iro n nho Ien Iuu
vuc cua mI con sng Ion:
Chung Iim Ihuc an. Den nhung chIec xe hoan
Ioa n co kh cu a ca u co n pha I IIe p nhIen IIe u nu a Ia
ba y chIm na y. Khng an Ihi chu ng Ia y su c dau ma
bay duo c. Ca u khng hIe u va n de don gIa n a y a 7
Khng he Io IhaI d buc bI Iruoc IoI Irach moc
cua Burroughs, Iord IIep Iuc ngI nghe baI gIang
ve IhIen nhIen. Burroughs no I IIe p:
LoaI chIm nay Ia mI Irong nhung IoaI deo daI
nhaI Irong cac IoaI dI cu. Chung co Ihe bay IIen
Iu c Irong 20 gIo , va vi huo ng bay cu a chu ng Iru ng
voI huong dI chuyen cua maI IroI nen mI ngay
cua chung keo daI hon chung Ia Iu 4 den S IIeng.
Thu c an cu a Ioa I na y Ia nhu ng sInh va I nhuye n Ihe
s ng o ca c vu ng cu a sng.
KeI Ihuc baI gIang, Burroughs haI ham ve pha
Iord ho I:
Con Ihac mac gi nua khng7
Ca u ho c Iro gIa u co nha I nuo c My va n ngoan
ngoan daI cau Ira IoI voI mI ga nha van ngheo
kIeI xac nhung IaI cuc ky hIeu bIeI:
Ne u bay IIen Iu c Ihi Irong bao Iau chu ng co Ihe
sang IoI bo Iay7
ng Ihay Iam nham Inh Ioan mI hI rI qua
quye I:
Vo I I c d bay cu a chu ng Ihi I I da Ia nam
nga y.
Nam nga y! Co n nhanh hon ca I c d cu a m I
Iay dua chuyen nghIe p. Iord Io ra ba I ngo vi Iho I
gIan bay cu a da n se u.
hay, chu ng ch vIe c bay Iha ng IhI chu co
phaI ngoan ngoeo vuoI deo dc gi dau ma khng
nhanh hon7 Nhu Ihe Ia Io co n Ia m Iro n da y, chu
voI Ic d ay ch khoang hon bn ngay Ia chung
IoI noI. Cau dInh Iam gi voI Iu chIm nay Ihe, cho
m I chIe c ModeI T cha y dua vo I chu ng a 7
Burroughs cuo I ha ha .
Khng, Io se cho nhu ng con chIm sa I cu a Io
bay IhI voI chung. Iord qua quyeI.
Cau chuye n ve chIm cho c ke I Ihu c, Burroughs Ia y
ra mI chaI ruou do chnh Iay ng nau Iu men Ia:
Ruou cua dan da do day. To vua hoc duoc cua
mI Iao Ih dan van sng Irong nuI.
Co Ihe Iu ch I u ng chaI ruo u do dch Ihan Qu c
Iruong Duc Iang, nhung voI chaI ruou va dac bIeI
Ia vo I nguo I ba n na y, Iord khng Ihe va cu ng
khng mu n Iu ch I m I chu I na o.
Ruo u va o Ihi Io I ra, ch m I Ia I sau, de n do m
Irong nha da duoc baI sang Irung, IIeng cuoI cua
haI ng ba n ch c I vang ma I xa ra ngoa I ca nh
dng den Iham. Hinh nhu con co ca IIeng nhac.
MI hinh anh co Ihe se Iam nhIeu nguoI baI ngo,
dang dIen ra Irong nha Burroughs: Iord m chIec
da n chuyen du ng de choI nhu ng dIe u nha c IoIk,
con Burroughs Ihi dang Iung Iay voI cay sao hoa
Ia u cu ng IIe ng da n cu a Iord. Cu ke I Ihu c m I ba n
nha c Ia ho Ia I nang che n chu c Iu ng nhau. Cu c vuI
keo daI den nua dem Ihi ng chu Iord MoIor van
m cay da n nga I nguo ng ngu Iren chIe c ghe ba nh,
co n Burroughs Ihi da nh m I gIa c ngay Iren sa n
nha .
Sang hm sau, Iord Iam bIeI ban, IaI xe ve nha.
Doc duong dI ng IaI nhin Ihay Iung dan seu bay
Ihanh hinh canh dIeu ve phuong nam Iranh reI.
Iord mm cuo I khI ngh de n khun ma I Ih n ra vi
nga c nhIen cu a ca c Iha nh vIen qua n IrI cng Iy
Irong va I IIe ng nu a: Ho se nha n duo c m I ba I ngo
nua. BaI dau Iu hm nay, Iord MoIor se buoc vao
Inh vuc san xuaI may bay.
Chuong 2.
TY PHU XAI TIN
Tin bac ging nh tay chn cua ban. Ban co th s dung
hoc la lang ph no.
Henry lord Henry lord Henry lord Henry lord Henry lord
Trong nhu ng Iha p nIen da u cu a Ihe ky XX, Henry
Iord Ia m I Irong nhu ng nguo I gIa u nha I nuo c My
va Ihe gIoI. VoI s IaI san cua minh, ng gan nhu
co Ihe co duo c Ia I ca nhu ng gi ma minh mu n.
Iord da Iam gi voI khI IaI san khng I do7 Xay
nhu ng cung dIe n nguy nga Iren kha p nuo c My 7
Huong Ihu IaI ca nhung gi ma mI nguoI co Ihe
huong Ihu duoc Irong cuc doI7 Hay nuong IIen
vao nhung canh bac IrIeu d7 Do khng phaI Ia
nhung vIec ma Henry Iord Iam va dInh Iam.
Ne u ca ch kIe m IIe n cu a Iord ra I nhan ba n Ihi
ca ch IIeu IIe n cu a ng cu ng nhan ba n khng ke m.
S IIen kIem ra duoc Henry Iord su dung de Iam
nhu ng cng vIe c ma khng pha I nhIe u nguo I o
cuong vI cua ng co Ihe Ihuc hIen duoc hay I ra
Ia mun Ihuc hIen nhung vIec Iuong Iu nhu vay.
Nhu ng d ng IIe n Iord kIe m duo c da quay Ia I vo I
xa hI va chung da Iam ra nhung gIa IrI v cung
Io Io n cho khng ch nguo I dan Irong pha m vI
nuoc My. Cach xaI IIen cua mI Iy phu nhu Henry
Iord mI Ian nua chung mInh cho mI IrIeI Iy raI
cI IoI, kInh doanh Ia phuc vu xa hI.
TI BIT RNG NGI NGHEO
THIU CH CHA BNH...
Nam 191S, ch va I nam sau khI cng Iy Ia m an
phaI daI voI mau xe ModeI T, Henry Iord da ngh
ngay de n vIe c pha I Ia m m I dIe u gi do cho dan
chu ng DeIroII. Tha nh Ia p ba o Ia ng, nhu ng khu
bao In IhIen nhIen, hay Iruong hoc cung Ia mI
vIe c nen Iam va Iord cung da Ia m. Nhung chu ng
Ia pha I nho m I dIe u ra ng: nuo c My va o nhu ng
nam do khng pha I Ia m I nuo c My hu ng ma nh
nhu hIe n nay. Do I s ng cu a dan chu ng nhin chung
va n co n kha Iha p so vo I ca c nuo c Iu ba n da co Iho I
gIan da I pha I IrIe n Iruo c nhu Anh hay Pha p. Va
dIe u d nhIen Ia he Ih ng ba o hIe m y Ie c ng d ng
hay phu c Io I cng c ng va n Ia m I kha I nIe m hoa n
Ioa n moI me. NguoI ngheo khng Ihe co duoc su
cham soc ve y Ie du rang ch Irong mI dIeu kIen
Iam chap nhan duoc. Pha I Iam gi day7
Henry Iord quyeI dInh Ihanh Iap mI benh vIen
o DeIroII. Nguyen Ia c hoa I d ng cu a be nh vIe n na y
Iuong Iu nhu m I I chu c xa h I phI Io I nhua n, vo I
muc dch chu yeu Ia chua benh cho nguo I nghe o.
Thang 10.191S, benh vIen mang Ien Henry Iord
duo c xay du ng Iren dIe n Ich haI muoI ma u Anh
(*)
.
_____________
mu /nH = ,4 Hecta
Trong khoang haI nam dau, benh vIen con IhIeu
Ih n ra I nhIe u Irang IhIe I bI cu ng nhu ca c chuyen
gIa, ba c s gIo I. NhIe u khu vu c chuyen mn ca n
phaI co cua mI benh vIen nhu phong hau phau,
pho ng xe I nghIe m va n chua co kInh ph de xay
dung. Henry Iord du dInh se cap cho benh vIen
m I khoa n kInh ph Io n de nang ca p, nhung m I
su kIe n da Ia m Iho I Ia m gIa n doa n y dInh cu a ng.
Nam 1918, chnh quye n LIen bang de nghI Iord
Irao quyen quan Iy benh vIen cho nha nuoc de ho
Iay day Iam noI dIeu IrI cho cac cuu chIen bInh bI
Ihuong vua Iro ve sau cuc The chIen Ihu nhaI.
Khng Ihe Iam ngo Iruoc mI de nghI mang Inh
nhan da o nhu va y, Iord d ng y su du ng be nh vIe n
cua minh de dIeu IrI cho cuu chIen bInh. De Ihay
he I duo c Inh nhan van Irong quye I dInh na y,
chu ng Ia pha I quay Iro Ia I Iho I dIe m nam 191S.
KhI do Iord Ia mI Irong nhung nguoI phan dI
manh me nhaI vIec chnh phu Hoa Ky dua quan
sang chau u Iham chIe n. Nhung su pha n d I cu a
ng ch xua I hIe n Iren ca c ma I ba o, co n Inh My Ihi
va n co ma I o chau u nam 1917. ng da Iuyen b
rang: Ho da khng dem xa gi den y kIen cua II.
Va y Ihi ho se pha I chIu nhu ng ha u qua Iha m kh c
do chIen Iranh mang IaI. Trong raI nhIeu nhung
Irang IaI IIeu nghIen cuu ve Henry Iord, mI dac
dIe m chung Ia nguo I vIe I de u no I ve Inh ca ch kha
cu c doan va d c doa n cu a ng. Vo I Inh ca ch a y,
ra I nhIe u nguo I se ngh ra ng Iord se Iu ch I Io I de
nghI cu a chnh phu . Iord co Ihe Ia m Ihe bo I vi ng
co du Iy do de bIe n mInh cho ha nh d ng cu a minh.
Nhung Iord Ia I d ng y vo I de nghI cu a nhu ng
nguo I ma ch vu a mo I Iruo c do m I nam IhI
khng he coI Iro ng de nghI Iha IhIe I cu a ng. Hon
nu a, Iord Ia I cam ke I va n IIe p Iu c cung ca p Ia I
chnh cho benh vIen Irong IhoI gIan dIeu IrI cho
cuu chIen bInh.
Ke I Ihu c Iho I gIan Ia m vIe c cho chnh quye n LIen
bang, Iord da dau Iu mI s IIen Ion de mo rng
quy m benh vIen. Lan nay Ihi mI benh vIen voI
da y du chu c nang da duo c mo c Ien. Nam 1921,
S0.000m
2
dIen Ich nha cua duoc xay moI, Irong
do co da y du ca c khu vu c chu c nang nhu pho ng
m, phong nghIen cuu hIen daI. Su phaI IrIen ve
quy m cu a be nh vIe n da gIu p no Ihu hu I duo c ra I
nhIeu bac s gIoI den Iu benh vIen |ohns HopkIns
mI benh vIen dau nganh cua nuoc My. VoI su
Iang Iruong ve quy m nhu vay, benh vIen Henry
Iord co Ihe IIep nhan duoc Irong cung mI IhoI
gIan S00 be nh nhan.
Khng ba ng Io ng vo I nhu ng gi da da I duo c,
Henry Iord con cho xay dung mI Iruong dao Iao
y Ia cho rIeng benh vIen cua minh. Trong 71 nam
hoa I d ng, Iruo ng na y da da o Ia o duo c hon S.000
y Ia. S y Ia nay khng phaI IaI ca deu Iam vIec
Irong be nh vIe n Henry Iord, ma day Ia Iruo ng
cung cap y Ia cho nhIeu benh vIen Iren nuoc My.
TaI nhung noI nay, ho deu duoc danh gIa raI cao.
Du Iuan Irong gIoI y hoc My deu cho day Ia mI
Irong nhu ng noI da o Ia o y Ia I I nha I ca nuo c.
Hoa I d ng xa h I na y cu a Henry Iord duo c su u ng
h raI nhIeI Iinh cua nguoI vo CIara. Nam 192S,
ba da bo IIe n Iu I cu a minh ra de xay du ng 300
phong o cho cac hoc vIen IaI Iruong dao Iao y Ia.
Khu nha na y sau na y duo c mang Ien CIara.
Cng hIen cuI cung cua Henry Iord cho benh
vIen mang Ien ng Ia Hoc vIen nghIen cuu Y hoc
mang Ien nguoI con IraI LdseI Iord da maI Irong
nam cu I cu ng cu a cu c do I nam 1947. Ho c vIe n
nay sau nay phaI IrIen Iro Ihanh mI Iruong daI
ho c Io n chuyen da o Ia o ca c chuyen nga nh Y khoa.
Sau khI Henry Iord qua doI, nhung nguoI ke vI
o Iord MoIor van IIep Iuc Ihuc hIen Iam nguyen
cu a ng. Ha ng chu c IrIe u dIa duo c cng Iy da u Iu
cho benh vIen mI nam. Quy m va Irinh d cua
d I ngu ba c s nga y ca ng duo c nang cao. Cho de n
Ihap nIen S0, benh vIen Henry Iord da Iro Ihanh
be nh vIe n co quy m va cha I Iuo ng du ng ha ng Ihu
haI Iren Ioa n nuo c My , ch du ng sau be nh vIe n
|ohns HopskIns.
Nam 1990, be nh vIe n Henry Iord cu ng vo I 2S I
chu c y Ie kha c Iha nh Ia p He Ih ng y Ie Henry
Iord mI he Ihng y Ie phI IoI nhuan dau IIen o
MIchIgan.
HIe n nay, be nh vIe n Henry Iord co I ng c ng
12.000 nhan vIen, Irong do co 800 ba c s hoa I
d ng Irong 40 nho m kha c nhau. Ha ng nam, be nh
vIe n IIe p nha n 2,S IrIe u Iuo I be nh nhan, Ihu c hIe n
duo c Iren S0.000 ca m . T ng Ihu nha p ha ng
nam Ia 3,S I dIa, Irong do 12S IrIe u duo c da nh
cho vIec chua benh mIen ph.
... VA THIU MT NI
HOC HANH ANG HOANG
Trong baI dIen van khaI gIang ngI Iruong moI,
Henry Iord da noI rang: Chung Ia dang Ihu dao
Ia o m I s Io n cha ng IraI co Ihe hinh dung ve
nhung van de Irong cng vIec ma ho se Iam, va
Irao cho ho kInh nghIem Ihuc Ie ve nhung van de
do . Ta I ca nhu ng sa ch gIa o khoa ma chu ng Ia vIe I
ra pha I phu c vu cho mu c dch do . No se chu ng
mInh cho chu ng Ia Iha y su c ma nh cu a Iu nhIen va
xa h I Ioa I nguo I.
Day chnh Ia quan dIe m, nIe m IIn du ng sau
quye I dInh Iha nh Ia p Iruo ng Henry Iord Trade cu a
Iord vao ngay 2S.10.1916. Trong nhung ngay dau
IIen Iha nh Ia p, quy m cu a Iruo ng co n ra I ha n
che, ch voI sau hoc sInh nam va mI gIao vIen.
Tuy nhIen, su khIem I n cu a quy m khng he
d ng ngha vo I su Iha p ke m ve mu c dch. Cung
cap nhung yeu I can IhIeI de mI hoc vIen co co
hI Ihanh daI va nhung kIen Ihuc ve kInh doanh
de ho co Ihe su du ng duo c Irong Ihu c Ie Ia nhIe m
vu cu a Henry Iord Trade. M I va I nha gIa o du c cu a
nuo c My Iu c ba y gIo cho ra ng nhu ng mu c dch do
Ia qua Ia m Ihuo ng. Co Ie su da nh gIa do se Ia du ng
da n ne u mu c dch cu a gIa o du c Ia da o Ia o ra nhu ng
IhIen Ia I. Co n ne u xe I Iheo chu c nang xa h I cu a
gIa o du c Ihi mu c IIeu do pha I Ia mu c IIeu I I Ihuo ng.
Ban da u, Iruo ng Henry Iord Trade duo c da I o
Woodward Avenue, nam Irong khu IIen hop HIgh
Iand Park. Muc dch cua Iord khI daI ngI Iruong
IaI day Ia Iao cho hoc vIen co Ihe dInh hinh duoc
mI vI Ir Iam vIec Irong day chuyen san xuaI Iu
d ng. De n nam 1930, ngI Iruo ng duo c chuye n
vao khu IIen hop Rouge, gan Dearborn, duoc xay
dung Iren dIen Ich ba mau Anh va nam cach bIeI
ha n vo I ca c khu vu c kha c, nha m da m ba o cho
chuc nang chuyen bIeI cua no. Cac hoc vIen cua
Iruo ng sau khI I I nghIe p co Ihe co co h I va o Ia m
vIec IaI cac nha may Irong khu Rouge nhu: Gage,
Iorge, CarpenIry, ...
Ne u nam 1916, Henry Iord Trade ch co sa u ho c
vIen va mI gIao vIen, Ihi den nam 1931 quy m
cua Iruong da Iang Ien gap hang Iram Ian: 2.800
ho c sInh va 13S gIa o vIen. M I ho c sInh cu a Iruo ng
khI I I nghIe p de u co Ihe duo c ba o da m ra ng anh
Ia co Ihe su dung dI Iay va caI dau cua minh voI
m I mu c d Iha nh Iha o ngang nhau, nhu Io I cu a
Henry Iord.
Khng du ng Ia I vo I ch m I Henry Iord Trade, S4
co so da o Ia o kha c mang Ien Henry Iord cu ng
duo c Iha nh Ia p o My , Canada va chau u.
Chuong Irinh dao Iao cua cac co so nay cung raI
IIen b. ThoI khoa bIeu duoc phan b hop Iy gIua
IhoI gIan hoc cac mn hoc baI buc cu a hoc sInh
Irung ho c va Iho I gIan ho c vIe c Ia I ca c phan xuo ng
Irong nha may. Nhung hoc vIen uu Iu duo c Iang
Ihuo ng, Irong khI nhu ng nguo I kha c cu ng duo c Ira
mI s IIen nhaI dInh Irong IhoI gIan hoc Iap IaI
day. Khng ch do ng vaI Iro Ia nhu ng co so da o
Ia o, nhu ng Iruo ng ho c do Henry Iord Ia p ra co n
da m nhIe m ca chu c nang cu a nhu ng Irung Iam
ba o Iro xa h I, khI ma S ho c vIen o day Ia nhu ng
Ire em m cI ca cha Ia n me , 40 khng co cha va
khng he nha n duo c m I su gIu p do na o Iu pha
gIa dinh.
Trong Iho I gIan chIe n Iranh Ihe gIo I Ia n haI,
nhu ng Iruo ng ho c cu a Iord Ia m I Irong nhu ng
ma I xch quan Iro ng da n de n chIe n Iha ng cu a
nuo c My va D ng mInh. Ta I ca nhu ng Iruo ng ho c
cu a Iord da da o Ia o duo c I ng s haI Iram nghin
ho c vIen, ha u he I Irong s ho de u phu c vu Irong
nhu ng b pha n ky Ihua I cu a Ha I quan va Khng
quan My . Phu nu Ihi du ng Irong ca c day chuye n
sa n xua I nhu ng chIe c B24 LIberaIor Ia I WIIIow Run.
Nam 19S2, Irong IhoI gIan Iord MoIor Iam va o
khung hoang, chau nI cua Iord Ia Henry Iord II
bu c pha I do ng cu a Iruo ng Henry Iord Trade.
Trong 33 nam I n Ia I cu a minh, Henry Iord Trade
da da o Ia o duo c I ng s 8.000 nhan vIen uu Iu
hoa I d ng Irong ca c nha ma y cu a Iord va ca c
nha ma y kha c Iren Ioa n nuo c My .
TT NHIN, MOI NGI CN BIT
V LCH S DN TC MNH
Tha nh cng vo I nhu ng chIe c ModeI T da cho phe p
Henry Iord Ihu c hIe n y Ihch suu Ia m ca c hIe n va I
IIch su cu a minh. Nam 1920, Iord quye I dInh xay
du ng m I ba o Ia ng Irung ba y nhu ng hIe n va I ve
IIch su cng nghIe p, mu c dch cu a Iord khI xay
du ng ba o Ia ng na y Ia cho cng chu ng Iha y m I
bu c Iranh chan Ihu c ve su pha I IrIe n cu a da I nuo c.
Khng dI Iheo I I mo n cu a nhu ng ba o Ia ng Iruye n
Ih ng, Iord chIa ba o Ia ng Irung ba y Iha nh haI
pha n: m I khu nha Irung ba y nhu ng sa n pha m
cu a nhu ng pha I mInh n I IIe ng va ca c hIe n va I
kha o c IIch su cu a nuo c My . LIe n ke vo I nha Irung
bay Ia khu Irung bay ngoaI IroI voI cau Iruc cng
nghIe p se cho nguo I xem Iha y nhu ng c ma y duo c
Iam ra va su dung nhu Ihe nao. Bao Iang duoc Iay
Iheo Ien cu a nha khoa ho c n I IIe ng Thomas LdIson
m I nguo I da khuye n khch Iord ra I nhIe u Irong
nhu ng nga y da u ng buo c chan va o con duo ng
san xuaI xe hoI.
Duoc mo cua Ian dau vao nam 1933, bao Iang
Irung bay raI nhIeu hIen vaI Irong b suu Iap da
dang cua Iord: Iu chIec xe hoI den dan pIano, Iu
dng co hoI nuoc den chIec bom dau.
Sau do Iord IIep Iuc xay dung mI cng Irinh
moI Iay Ien Ia GreenIIeId, day Ia mI ban sao cua
Io a nha D c Ia p n I IIe ng cu a nuo c My . Ta I day co
hon mI Iram ngI nha Ia noI ra doI cua cac phaI
mInh n I IIe ng nhu ngI nha cu a Thomas LdIson,
xuong san xuaI may bay dau IIen cua anh em nha
WrIghI, ngI nha ma Henry Iord sng IhoI nho va
noI ng Iam vIec de san xuaI ra chIec xe hoI dau
IIen. Ta I ca nhu ng cng Irinh na y de u duo c
chuye n de n Iu chnh nhu ng noI ma chu ng duo c
xay dung, va nhung chI IIeI nho nhaI cung duoc
gIu nguyen ba n. Ca ch Irung ba y cu a GreenIIeId
ban da u bI ra I nhIe u nha van ho a Ien IIe ng ch
Irch. Nhung cho de n nga y nay, no da chu ng
mInh duo c ra ng minh Ia su kho I da u cho m I
khuynh huo ng Irung ba y hIe n da I: Irung ba y ngoa I
Iro I.
Ngay nay, mI nam Irung binh co hon mI IrIeu
khach Iham quan den day de Iim hIeu ve IIch su
nuo c My . Con s na y da chu ng mInh cho su ha p
da n cu a bu c Iranh ma Henry Iord da Ia o ra Ia I
GreenIIeId.
OLY lORL 1RLl 1OAl 1lL OlOl
Len nn JDBG, hoat dong oua tt oa oao truong hoo,
bao tang, benh vien do lord thanh lp deu duoo oung
op tai ohinh boi quy lord.
Ouy lord do lenry lord thanh lp va hoat dong duoi su
dieu hanh oua Ldsel lord. Sau khi Ldsel [JD4B] va lord
[JD47] qua doi, quy nay hoat dong duoi su dieu hanh
oua lut su l. Rowan Oaither. Ly la not to ohuo hoat
dong doo lp va oo loi dong quan trl rieng, hoan toan
taoh biet voi oong ty oto lord. Ouy la nguon ho tro oho
oao oa nhn va to ohuo sang tao tren khp the gioi voi
nu o dioh: 1ng ouo ng oa o gia trl dn ohu , gia n do i nghe o
va bt oong, phat trien hop tao quoo te, thuo dy nhung
thanh tuu oua oon nguoi... lot trong nhung hoat dong
dang luu y nht oua quy nay la thanh lp not kenh truyen
hinh giao duo nien phi tren toan lanh tho ly nn JDLP.
Chuong trinh nay da tao kha nng hoo tp oho nhung
nguoi khong oo thoi gian va tien bao den theo hoo tai
oao ohuong trinh dao tao tp trung. lo oung tao ra xu
huong giao duo noi tren the gioi la: dao tao truo tuyen
qua truyen hinh. Sau do not nn quy nay oon ohi ra J
tl dola de thanh lp not he thong oua hang ohuyen ban
dung ou hoo tp oho tre en. Cung trong nn nay, quy
lord no not ohi nhanh du tien o An Lo. Chung ta deu
da biet ouoo oaoh nang xanh thn ky o dt nuoo dong
dn thu hai tren the gioi nay da ouu hang trn trieu
nguoi thoat khoi nan doi kinh nien, nhung it ai biet duoo
rng ouoo oaoh nang do da duoo tai tro not khoan tien
r t lo n tu ohinh quy lord. ln JD7G, quy na y da giu p do
oho ngn hang Oraneen o Bangladesh de ngn hang nay
thuo hien not ohuong trinh oho nguoi ngheo vay von.
lohanned Yunus, ohu ngn hang nay da duoo trao giai
lobel lo a binh trong nn na y vi nhu ng no lu o khong ne t
noi nhn xoa bo tinh trang ngheo doi o dt nuoo lan A
nay. Vao nhung nn BO, quy lord da du tu 4,L tl dola
va o quy gia o du o pho ng oho ng on be nh the ky AlLS. lie n
nay, quy nay oon oo not ohuong trinh du hoo nien phi
danh oho hoo sinh oao quoo gia dang phat trien.
Ouy lord oo vn phong dai dien tai Viet lan tu nn
JDDG, va hoat dong tai tro thi da bt du tu nhung nn
du JDDO. Ouy lord da vien tro oho Viet lan L4D du
an voi hon 7O trieu dola va oao ohuong trinh Ouan he
Ouoo te, 1inh duo, Suo khoe sinh san, Oiao duo va hoo
thu t, Vn ho a nghe thu t, 1a i ohinh pha t trie n, loi truo ng
va Phat trien. lgoai ra, Ouy lord oung da tai tro oho
4PB nguoi hoan thanh oao ohuong trinh thao si va tien
si o nuoo ngoai voi nhieu ohuyen nganh khao nhau...
Nhin IaI nhung dng IIen ma Iord da IIeu Irong
khI IaI san khng I cua ng, nhIeu nguoI khng
kho I gIa I minh. Ho nga c nhIen vi Ia I sao Iord
khng bo ra mI phan nho Irong s IIen do de co
Ihe so huu ca mI hon dao IuyeI dep vung nhIeI
doI, hay daI hang mI du Ihuyen Ing Iay, va raI
nhIe u, ra I nhIe u Ihu nu a ma ne u co IIe n nhIe u
nguoI Irong chu ng Ia se Iam. Co mI dIe u duong
nhu da Ihanh quy IuaI Irong IhoI daI cua Iord Ia
ha u he I nhu ng nha Iu ba n gIa u co nha I Iho I ky do
deu daI dng IIen cua ho vao nhung ch ma ngay
nay chu ng Ia pha I nguo ng m . ng vua da u mo
RockerIeIIer cu ng d m I pha n khng nho Ia I sa n
cu a minh de ngan cha n cu c khu ng hoa ng cu a IhI
Iruo ng Ia I chnh nam 1929. ng vua Ihe p
CarnegIe cung da Iam raI nhIeu nhung cng vIec
Iu IhIe n. Nhu ng nguo I na y khng ch co dIe m
chung ve cach IIeu IIen ma cach kIem IIen cua ho
cu ng co su gI ng nhau. Ho de u xua I Ihan Iu nghe o
kho va de u pha I Iu dI Ien ba ng chnh dI chan cu a
minh. PhaI chang, cach IIeu IIen vao nhung muc
dch cao ca nhu vay xuaI phaI Iu chnh cach kIem
IIen chan chnh.
ha n II.
NHU NG QUY T DINH
GO P PH N
THAY DI TH GIO I
Ngheo kho se ch la cu chuyn huyn thoai cua
qua kh.
Bt ky mt nHa k|nH doanH nao tron sut su
nH|e p cu a m|nH de u pHa | ra r t nH|e u nHu n quye t
d|nH. NHun tuu trun |a| nHun quyet d|nH cua
anH ta cH| xoay quanH ba vn de cc ban: k|em
t|en bn cacH nao, k|em t|en nHu tHe nao va
t|eu s t|en k|em ducc y nHu tHe nao. Cuc dc|
k|nH doanH cu a Henry lord cu n v y. NHu n quye t
d|nH cua n cun cH| xoay quanH ba vn de y.
V y d|e u | da dua n |en tHa nH m t Huye n tHoa |'
Vn |a nHun quyet d|nH tron ba vn de do.
P
Chuong 1.
NAY ANH EM,
CHUNG TA KHNG
KIM TIN
BNG MOI GIA!
Ca ch la m cu a ng ta la ba i ho c cho t t ca chu ng
ta. Nu tt ca cac doanh nghip u co phng
pha p va ha nh ng gi ng nh Ford th co le chu ng
ta se khng phai lm vao hoan canh ti t nh
va ri.
booseve|t booseve|t booseve|t booseve|t booseve|t 1n tHn ly, nuc| da dua nucc ly
tHoat kHo| cuc kHun Hoan k|nH te t| te nHt tron
||cH su
Trong cu c s ng, khng co chuye n gi Ia hoa n
Ioan va IuyeI dI ngau nhIen. TaI ca deu phaI co
m I qua Irinh. Quye I dInh Iu a cho n ca ch Ihu c kIe m
IIen cua Henry Iord cung vay.
Henry Iord Ia m I nguo I g c Anh. Cu n I cu a
ng Ia nguo I ha I SomerseI, m I dIa phuong na m o
dng nam nuo c Anh, que huong cu a ruo u vang Ia o
va nhung dIeu nhac IoIk nI IIeng. Sau do, cu bI
Iruc xuaI ra khoI nuoc Anh, va den sInh sng IaI
haI Cork dng nam Cng hoa IreIand. TaI day,
gIa dinh Iord da dI cu sang My , dInh cu Ia I
Dearborn, haI Wayne, bang MIchIgan. Cha ng Ia
WIIIIam Iord (1826190S), chu mI Irang IraI IaI
Dearborn. Va me Ia Mary LIIogoI Iord (1839
1876).
Xua I Ihan Iu m I gIa dinh nng dan, ngay Iu nho
Iord da pha I Iham gIa phu gIu p gIa dinh Irong
cng vIe c d ng a ng va I va . Nhung khng vi Ihe ma
Iord ba ng Io ng vo I cng vIe c cu a m I nguo I nng
dan. Tu ra I so m, Iord da nha n ra duo c nhu ng ha n
che cu a cu c s ng nha nng. ng no I ra ng chnh
nguo I nng dan da Iu bIe n cng vIe c cu a ho Iha nh
m I mo h n d n. Ho chIa cng vIe c Iuo ng chu ng
nhu don gIa n ra Iha nh nhu ng pha n ra I vu n va I va
Iu Ia m phu c Ia p no . Ho ra ngoa I d ng Iu ra I so m,
va khI khng co n du a nh sa ng de Ia m vIe c nu a, ho
mo I ve nha . Nhung ho van ngheo. TaI sao vay7
lhung nn sau nay, khi buoo ohn vao oon duong kinh
doanh va da oo duoo nhung thanh oong ban du, kinh
nghien trong kinh doanh va ouoo song da oho lord ou
tra loi:
lot nguoi nong dn ohl su dung dung L% suo luo na
ho bo ra. DL% oon lai la danh oho nhung oong vieo vo
ioh va khong hieu qua.
Suy nghi oua not nguoi nong dn ohl bt du khi nt
troi noo va se ohn dut khi nt troi ln. lo khong oo
suy nghi va tn nhin oho not khoang thoi gian lu hon.
Va oho ohn rng voi suy nghi va tn nhin nhu vy,
khong bao gio ho oo the thoat ra khoi ouoo song vt va
na ho dang phai ohlu dung.
1rong not ln noi ohuyen voi oon trai Ldsel, lord da
noi rng: lot nguoi lan thue nai nai ohl la not nguoi
lan thue neu anh ta ngung suy nghi khi oong vieo oua
anh ta ket thuo [ly life and work lenry lord].
Ngay Iu Iu c co n nho , Iord da khng Ihch ca m
ca y cu c de Ia m cng vIe c cu a nha nng, ng ch
ua Ihch ma y mo c. Nga y sInh nha I, Iord duo c Ia ng
m I chIe c d ng h . Chu nho say sua nga m nhin
su va n ha nh cu a c ma y de m Iho I gIan a y, su
chuyen dng cua cac banh rang, Io xo va qua Iac.
Ca u co n Iha o Iung ra Ia m d ng co cho xe gIa y
cha y.
n Iuo ng da u IIen a nh huo ng de n quye I dInh Iu a
cho n nghe nghIe p cu a Iord Ia khI ng 12 Iu I, Ia n
dau IIen cau be Iord nhin Ihay mI chIec xe chay
ba ng d ng co khI dI cu ng cha va o IhI Ira n DeIroII.
Cu ng Irong nam do , Iord duo c nhin Iha y m I
phuong IIen dI chuyen Io hon chIec xe ngua, do
Ia mI dau may xe Iua do NIchoIs va Shepard che
Iao. DI voI con quaI vaI nay, Iord cam Ihay raI
hu ng Ihu , ca u na ng na c do I NIchoIs pha I cho
minh Ireo Ien dau may va khoI dng no. Truoc su
Ihch Ihu cu a ca u nho , NIchoIs da cho ca u Ire o Ien
dau may, va con ch cho cau Ihay Iam Ihe nao ma
dng co co Ihe Iruyen Iuc vao banh xe Ihng qua
day xch. Sau do , khI ve nha Henry Iord da Ihu Iu
ma y mo che Ia o m I d ng co hoI nuo c cho rIeng
minh. M I su c da xa y ra, n I hoI cu a d ng co bI
n Iung Ia m bI Ihuong va I nguo I ba n cu ng Ia m vIe c
vo I ca u. Nhung dIe u do khng he Ia m Iord na n
Io ng. Ca u va n nung na u uo c mo che Ia o Iha nh
cng m I d ng co hoI nuo c.
Su dam me h n nhIen cu a m I ca u nho Ia d ng
co Iu a cho n cng vIe c cu a Henry Iord. Co Ie ca
Iord va nhu ng nguo I xung quanh ng de u khng
Ihe Iuong Iuong duoc rang, day Ia nhung buoc dI
dau IIen cua mI huyen IhoaI cua nuoc My va Ihe
gIoI. Den nam 1976, su rang buc cuI cung voI
cng vIec nha nng keI Ihuc khI me ng qua doI.
Henry Iord qu)c t dnI :c n n no t cong \c c nn o
do co cn qunn dc n nn ) no c.
Nhung cu Ihe do Ia cng vIec gi7
Nam 1979, b n nam sau Ia n da u IIen nhin Iha y
da u ma y xe Iu a do NIchoIs va Shepard che Ia o,
Iord xIn va o ho c vIe c Ia I cng Iy WesIInghouse do
SchenecIady Ia m chu . Day Ia m I cng Iy chuyen
cho Ihue ma y da p Iu a. Iord Ia m vIe c vo I nhu ng
nguoI daI dIen cua cng Iy IaI dIa phuong. Cng
vIe c cu a Iord Ia su a chu a nhu ng chIe c ma y da p
Iu a va nhu ng chIe c xe du ng de va n chuye n chu ng.
Trong nhu ng nga y Iord Ia m Ihue cho
WesIInghouse, quan dIem ve mI phuong IIen dI
chuye n ba ng d ng co Ihay Ihe cho nhu ng c xe
ngua da Iro nen ph bIen. Nhung y dInh cu a Iord
Irong Iho I gIan na y Ia I Ia che Ia o m I c ma y co Ihe
dI chuyen Iren nhung canh dng, vo I chu c nang
cu a m I ca I ma y ca y, Ihay Ihe cho nhu ng chIe c ca y
duoc keo bang ngua. Theo Iord, c ma y nay se Ia
m I buo c d I pha Irong Ia p qua n Ia m vIe c cu a
nguoI nng dan, no se Iao ra buo c ngoaI Ihay d I
hoa n Ioa n cu c s ng cu a ho .
NgIc o Io :c cII n cnu cIu)c n Iu)c n tIon
cun qun Iu, do Ia hoaI bao dau IIen va cung Ia
Io n nha I cu a Iord. Nhung hoa I ba o do pha I do I de n
m I Iho I gIan ra I Iau sau Iord mo I co Ihe Ihu c hIe n
duo c. Nhung cu ng pha I kha ng dInh ra ng, chnh
hoaI bao cao ca nay Ia mI yeu I quan Irong de
dua Henry Iord Iro Iha nh m I huye n Ihoa I cu a
nuoc My va Ihe gIoI. Uoc mo Ihay dI ca Ihe gIoI
cu a m I cha ng Ihanh nIen chua da y haI muoI Iu I
co Ihe coI Ia m I su hoang Iuo ng. Hoa c gIa ne u uo c
mo do co Ihe Iro Iha nh hIe n Ihu c Ihi cu ng pha I cho
ra I Iau nu a. Nhung kha I vo ng uo c mo, du Ia
huyen hoac, cua mI nguoI Ihanh nIen se Ia hanh
Irang ca n IhIe I de bIe n ca u Iha nh m I nguo I
kh ng I . Va da c bIe I khI do Ia I Ia m I uo c mo cao
ca . M I nha kInh doanh ch bIe I de n d ng IIe n, hay
m I nha chnh IrI ch ham me quye n Iu c, ho co Ihe
Iha nh cng, nhung do Ia m I Iha nh cng co gIo I
ha n, va co ca su ha n che . KIm Hoo Choong chu
IIch Ia p doa n Daewoo da Iu ng no I: The gIo I Ihu c
ve nhu ng nguo I bIe I uo c mo, va uo c mo cu a vI chu
IIch nay khng ch Ia su gIau co va huong Ihu ca
nhan, ma da ng sau Ia p doa n Daewoo ma ng
du ng nen co n Ia ca kha I vo ng vu c da y ne n kInh Ie
Han Quc da bI Ian pha nang ne sau cuc chIen
Iranh Nam Ba c TrIe u TIen (19S019S3). Tha nh
cng cua Daewoo va ca su phaI IrIen Ihan ky cua
ne n kInh Ie Ha n Qu c nhu ng nam sau do , da
chu ng mInh cho kha I vo ng cu a KIm Hoo Choong.
Ne u khng co m I uo c mo, m I kha I vo ng Io n Iao
va cao ca , co Ie ng Ia se khng Ihe co duo c
nhung Ihanh cng ky dIeu nhu vay.
Quay Iro Ia I vo I nhu ng quye I dInh cu a Henry
Iord, Irong IhoI gIan Iam vIec IaI WesIInghouse,
Iord nhan ra rang: chI ph dau Iu cho mI chIec
may cay Ia qua Ion so voI s IIen ma mI nguoI
nng dan co Ihe co . Ma y ca y va nhu ng phuong
IIe n co gIo I kha c ch duo c su du ng Irong nng
nghIe p khI mu c dch cu a vIe c Ir ng Iro I Ia de kInh
doanh. Dng IhoI Iord cung Ihay rang: IaI ca moI
nguo I de u Io ra Ihch Ihu vo I m I chIe c xe hoI hon
Ia d I vo I m I chIe c ma y ca y. Va ng qu)c t dnI :c
cIc tn o n no t cIc c xc Io.
Trong IhoI gIan dau nghIen cuu san xuaI xe hoI,
Iord co y dInh IIep Iuc caI IIen dng co hoI nuoc
de no phu ho p vo I vIe c va n ha nh m I chIe c xe hoI.
Dau IIen, Iord cho Iang ap suaI cua nI hoI de no
co Ihe cung ca p du nang Iuo ng cho d ng co va ca c
IhIeI bI dIeu khIen khac co Ihe hoaI dng. Nhung
sau haI nam Ihu nghIe m vo I d ng co hoI nuo c,
Iord da nhan ra nhung han che khng Ihe kha c
phuc cua IoaI dng co nay. VIec Iang ap sua I cua
n I hoI Ia dIe u khng ho p Iy . Tang a p sua I se bu c
phaI keo Iheo vIec Iang dung Iuong cua nI hoI,
Irong Iuong cu a no cung dng IhoI phaI Iang Ien
Iuong u ng. Nhu vay, dng co se pha I hoa I d ng
duoI mI ap Iuc raI Ion cua nI hoI. De dam bao
cho d ng co hoI nuo c co cng sua I Io n hoa I d ng,
Iuong Ihan du de dap ung cung phaI ra I Io n. Day
Ia nhung han che khng Ihe khac phu c duoc. Kch
Ihuoc cua mI chIec xe hoI ch co han. No khng
Ihe co duo c nhu ng khoa ng khng gIan Io n da nh
cho vIe c da I d ng co cu ng nhu chu a nhIen IIe u nhu
m I da u ma y xe Iu a, hoa c m I chIe c Ia u Ihu y cha y
ba ng d ng co hoI nuo c. Cu I cu ng, Iord da pha I
qu)c t dnI tu o ) dnI cIc tn o no t cIc c xc Io
cIn ) ng do ng co Io nuo c.
Cung Irong IhoI gIan Iam vIec IaI WesIInghouse,
Iord da do c duo c m I ba I vIe I Iren Ia p ch TIc go
Ion Io c cu a Anh. Ba I vIe I no I ve su xua I hIe n cu a
mI IoaI dng co moI: dng co dI Irong voI mI
xIIanh don, hoa I d ng ba ng nhIen IIe u xang. D ng
co na y da kha c phu c duo c nhu ng dIe m ye u c
hu u cu a d ng co hoI nuo c: Iro ng Iuo ng cu a m I
d ng co nhe hon ra I nhIe u so vo I m I d ng co hoI
nuo c, d ng Iho I Iuo ng nhIen IIe u du cho d ng co
hoa I d ng cu ng I hon so vo I d ng co hoI nuo c.
Nhung uu dIem nay cho phep mI chIec xe chay
ba ng d ng co d I Irong co Ihe hoa I d ng duo c Iau
hon. DIe u na y cu ng d ng ngha vo I vIe c no co kha
nang cha y m I doa n duo ng da I hon so vo I d ng co
hoI nuo c ma khng ca n pha I IIe p Ihem nhIen IIe u.
Iord nhanh cho ng nha n ra day se Ia Ioa I d ng co
cua Iuong IaI. ng Iap Irung IaI ca su chu y vao
su phaI IrIen cua IoaI dng co nay.
Nam 188S, co h I Iim hIe u ve d ng co d I Irong
de n vo I Iord. M I cng Iy co kh da dua m I d ng
co d I Irong de n DeIroII de IrIe n Ia m. Khng may
cho ho , d ng co do Ia I bI ho ng. Nhung su c do Ia I
bIen Ihanh mI van may cua Iord. Mac du Iruoc
day, Iord chua bao gIo duoc IIep xuc voI dng co
d I Irong, song ng va n xIn Iham gIa va o vIe c su a
chua chIec dng co hong do. Day Ia Ian dau IIen
Iord duoc IIep xuc Iruc IIep voI mI dng co dI
Irong. Sau Ian nay, hIeu bIeI ve dng co dI Irong
cua Henry Iord da co mI buoc IIen vuoI bac.
Ch haI nam sau do, nam 1887, Iord da IhIeI ke
duoc mI dng co dI Irong dau IIen voI bn xI
Ianh. Ba I da u Iu Iu c na y ng qu)c t dnI cIc tn o xc
Io \o do ng co do t tong.
Le thy het duoo tinh dung dn trong quyet dlnh nay
oua lenry lord, ohung ta phai oo not vai net dien qua
lloh su phat trien oua xe hoi va dong oo dot trong.
Lloh su xe hoi khong phai duoo bt nguon tu nuoo ly.
Y tuong ve xe hoi ra doi ln du tien tai Anh voi phat
ninh oua lioolas va Joseph Cugnot vao nn J7GD. Len
nn JBOJ, not nguoi ten la Riohard 1revithiok oung oho
ohay thu not dong oo hoi nuoo ln du tien tai Anh.
O ly, nhung phat ninh ve xe hoi xut hien ohn hon
no t ohu t so vo i ohu Au. Pha i de n ouo i nn JBO4, Oliver
Lvans noi ohe tao thanh oong not ohieo xe hoi ohay
bng dong oo hoi nuoo.
1uy nhien, hon nua the ky sau do, lloh su oua xe hoi
hien dai noi thuo su duoo bt du. Chieo xe hoi ohay
bng dong oo dot trong ln du tien duoo ra doi tai Bl
nn JBGO. Ly la no t pha t ninh ou a Ltiene Lenoir. 1rong
nhung thu nghien ouoi oung, ohieo xe oua Ltiene Lenoir
da ohay duoo 7 dn [khoang 4,Pkn] trong thoi gian ba
gio. lhung sau do ong ta tu bo y tuong ohe tao not
ohieo xe hoi hoan ohlnh.
Cong lao pha t trie n tie p tu o hoa n ohlnh do ng oo do t trong
thuoo ve Karl Benz nguoi Luo, va Siegfried larous nguoi
Ao. 1rong nhung nn 7O, BO oua the ky XlX, hai nha
pha t ninh na y da thie t ke va thu nghie n tha nh oong do ng
oo dot trong.
Cung voi nhung thanh oong ve dong oo, nganh san xut
xe hoi oung da bt du hinh thanh va phat trien. lha
nay san xut xe hoi du tien duoo ra doi tai Birning
han Anh va o nn JBDL, do lrederiok villian Lanohester
lan gian doo. Sau do, tai Phap nhung oong ty xe hoi
nhu Panhard et Levassor, hay Peugeot oung duoo thanh
lp. Con tai ly, Charles va lrank Luryea oung thanh
lp oong ty Luryea lotor vagon, tro thanh oong ty san
xut xe hoi du tien oua 1n the gioi.
KhI y Iuo ng ve su Ihay Ihe xe ngu a ba ng m I
phuong IIe n co Ihe Iu dI chuye n duo c nho d ng co
da Iro nen ph bIen Ihi Iord IaI dang Ioay hoay
vo I y Iuo ng ve m I chIe c ma y ca y. KhI d ng co d I
Irong da duoc che Iao va Ihu nghIem Ihanh cng
IaI Anh, Ihi Iord cung ch moI bIeI den no Ihng
qua cac baI bao.
Trong Inh vuc nay, Iord khng phaI Ia nguoI dI
da u. Cha c cha n Ia nhu va y. Nhung bu Ia I, ng Ia I
co quyeI dInh dung dan va kIp IhoI. QuyeI dInh
chnh xac va su n Iuc heI minh da gIup ng bu
Ia p duo c khoa ng ca ch so vo I nhu ng nguo I dI Iruo c.
Va ch mI IhoI gIan ngan sau, Iord da dung o vI
Ir cao nhaI.
Henry Iord Ia m I nguo I g c Anh. Nhung khI
nhu ng chIe c xe cu a Iord MoIor Ira n nga p IhI
Iruo ng Anh Ihi nguo I Anh Ia I pha I ho c Ia p Inh
ca ch My cu a Iord: quye I dInh nhanh cho ng. Va
cha c cha n de Iha nh cng, nguo I Anh pha I Ihem
va o kho kInh nghIe m v n da da y a p cu a minh m I
IrIe I Iy My : AnI tIong nnI - cIun du . AnI co
g ng Ic t nnI - \n n cIun du . Muo n tIn nI cong
- nnI In n nguo d dn u.
Sau m I Iho I gIan Ia m vIe c Ia I WesIInghouse,
Iord quay IaI voI cng vIec cua mI nguoI nng
dan. DIeu nay khng dng ngha voI vIec Iord Iu
bo con duo ng cu a minh. So d ng quay Ia I cng
vIe c nha nng Ia bo I vi ng mu n co Iho I gIan
xem xe I Ia I Ia I ca nhu ng y Iuo ng cu a minh va IIe p
Iuc nhung Ihu nghIem voI dng co dI Irong. Va
ngoa I ra, cu ng nhu Ia I ca nhu ng nguo I da n ng
kha c, Iord mu n Ia p gIa dinh. Cha cu a Iord da
gIao cho ng 10 ma u da I canh Ia c. Iord vu a Ia m
cng vIec cua mI nguoI nng dan, vua IIep Iuc
nhu ng Ihu nghIe m ve d ng co d I Irong cu a minh.
Nhu ng Ihu nghIe m Irong Iho I gIan na y da cung
ca p cho ng nhu ng hIe u bIe I co ba n ve co che hoa I
d ng cu a m I d ng co d I Irong.
MI su kIen Ion cua cuc doI Henry Iord cung
den voI ng Irong IhoI gIan nay. Trong mI buI
kIeu vu, Iord da gap duoc CIara BryanI xInh dep.
DIeu Iam cho CIara chu y nhIeu den Iord Ia dng
h deo Iay cu a ng co b n kIm do chnh ng che
Iao. Tren maI dng h co mI cay kIm daI va mI
cay kIm ngan ch gIo IaI dIa phuong, con haI cay
kIm khac dung de ch gIo chuan ma nganh duong
saI Iuc do da baI dau Ihuc IhI. Dng IhoI c cung
bI cun huI boI nhung y Iuong kInh doanh va cac
uo c mo cu a Iord. Nga y 11.4.1888, haI nguo I Iro
Iha nh vo ch ng.
Nam 1890, Iord baI dau nghIen cuu mI chIec
d ng co d I Irong mo I vo I m I xIIanh co kch
Ihuoc gap dI nhung xIIanh cua dng co bn xI
Ianh. ng cho ra ng, vo I d ng co m I xIIanh, Iro ng
Iuo ng cu a xe se gIa m va kha nang dI chuye n se I I
hon.
Sau do , Iord co m I Ihu nghIe m ma ng cho Ia
v da I Ia Ia p d ng co m I xIIanh va o m I chIe c xe
dap. ChIec xe nay khng bao gIo duoc chay Ihu,
bo I vi Iro ng Iuo ng cu a d ng co c ng vo I nhIen IIe u
va he Ih ng dIe u khIe n Ia qua na ng so vo I kha
nang chIu Iuc cua khung mI chIec xe dap. Thu
nghIem IhaI baI nay dua den cho Iord mI qu)c t
dnI :c :n n xun t nIu ng cIc c xc o n n nI co g n
do ng co ma nga y nay chu ng Ia va n go I Ia xe hoI.
Nam 1891, khng Ihe IIe p Iu c s ng m I cu c
s ng Ie nha I o que nha . Henry Iord quye I dInh
cung vo Ien DeIroII, noI ng co Ihe co co hI Ihuc
hIe n uo c mo cu a minh.
Ro I nng Ira I Ien DeIroII, Iord ga p m I nguo I ba n
Iho Iruo c day va nguo I na y da gIu p ng kIe m duo c
m I chan ky su Irong Cng Iy dIe n LdIson DeIroII,
mI cng Iy dau dan Irong nganh dIen kh. Henry
Iord nam baI cng vIec mI cach nhanh den d
ch sau b n nam Ia m vIe c Ia I day ng da Iro
Ihanh ky su Iruong cua nha may.
Nhung nIe m dam me d ng co xang va n Iun
hIen dIen Irong ng. Vi Ihe sau gIo Iam vIec, Iord
danh Iron IhoI gIan de may mo, nghIen cuu. Nam
1892, Iord hoa n Iha nh chIe c xe da u IIen cu a minh.
ChIe c xe na y co d ng co haI xIIanh, m I xIIanh co
duo ng knh 2,S Inch
(*)
, da I 6 Inch. So vo I d ng co
hoI nuo c, d ng co na y co Ihe gIa m I I da Iuo ng
nang Iuo ng hao hu I, d ng Iho I cng sua I cu a no
cu ng duo c Iang Ien da ng ke vo I sa u ma Iu c.
Nguyen Ia c hoa I d ng cu a d ng co Ia Iu c se duo c
Iruye n Iu mIo Io I ba nh Ihng qua m I day xch.
Dng co co Ihe duoc khoI dng va dung IaI bang
khop Iy hop duoc dIeu khIen bang Iay. Tc d dI
chuye n cu a no Ia 20 da m,h. Tuy nhIen, nhu ng Ia n
Ihu nghIem dau IIen khng Iam Iord Ihuc su haI
Iong. PhaI den Ian Ihu nghIem nam 1896, Henry
Iord mo I cho ng ke I qua Iuong d I my ma n. Va o
Iu c haI gIo sa ng cu a m I nga y Iha ng 6.1896, ng
da van chIec buIon cuI cung vao c xe hoI dau
IIen cu a minh, sa n sa ng cho no Ian ba nh.
VIe c Henry Iord Ia I chIe c xe cu a minh dI da o
khap noI va ng con du dInh Iam ra chIec xe Ihu
haI, da Iam cho ban Ianh dao cng Iy LdIson ba I
da u nghI va n. Ho khng bIe I ng co co n quan Iam
de n cng vIe c cu a nha ma y m I ca ch chu da o nu a
hay khng. Ma I kha c, ho cu ng mong ng cha m du I
chuye n ma y mo vo I nhu ng chIe c xe, nen da b
nhIe m ng Ien Ia m ky su Iruo ng nha ma y dIe n De
IroII. Cu c s ng Iu c na y da Iuom Ia I hon, nhung
vIe c Ia m ra m I chIe c xe hoI kha c Ia dIe u khng Ihe .
Sau nhIe u dem Ira n Iro c vo I nhu ng kho khan cu a
minh, ng no I: TI da pha I Iu a cho n gIu a cng
__________
|ncH = Z,b4cm
vIec Iam va xe hoI. TI chon xe hoI. Hay noI khac
dI II roI bo cng vIec. Thang 8.1899, o IuI 36,
Iord qu)c t dnI xn tIo \c c o cong t) dc n, t
dn u con duo ng nI donnI xc Io.
Nhu vay, cau Ira IoI cho cau hoI kIem IIen bang
cach nao da duoc Ira IoI. Nhung con mI van de
quan Irong hon: KIem IIen nhu Ihe nao7
Chuong 2.
N GIAN
LA TH GII NAY
CN C PHUC VU !
Hay ban xe cho s ng v ai.
MI NGI U CN MT CHIC -T
Mu c dch cu a ha u he I ca c nha kInh doanh de u Ia
IoI nhuan II da Iu nhung dng IIen bo ra. Nhung
dI voI Henry Iord, IoI nhuan ch Ia yeu I duoc
daI o hang cuI cung. KhaI vong Ion nhaI Irong
suI ca su nghIep kInh doanh cua ng Ia Iam Ihe
nao de nhung chIec xe hoI co Ihe Iro nen Ihng
dung Irong cuc sng.
Khng rIeng gi o My, Irong IhoI gIan nay o hau
he I ca c qu c gIa de u co ne n cng nghIe p pha I IrIe n
Iren Ihe gIoI nhu Anh, Duc hay Phap. Quan dIem
cua moI nguoI deu cho rang xe hoI ch Ia mI Ihu
d choI da I IIe n. Ca c doanh nghIe p sa n xua I xe hoI
de u pha I IrIe n Iheo xu huo ng che Ia o ra nhu ng
chIec xe hoI daI IIen, kIeu dang sang Irong nham
phu c vu cho nhu ca u cu a gIo I Ihuo ng Iuu. Khng
aI ngh ra ng m I nguo I vo I Ihu nha p Irung binh co
Ihe co co h I so hu u m I chIe c xe hoI. Henry Iord
khng ngh va y. ng quye I Iam Ihay d I quan
dIe m do ba ng chnh nhu ng quye I dInh va ha nh
d ng cu a minh.
Bop nan duoc nhIeu nhaI Iu nhung khach hang
Ia mI Irong nhung cach kInh doanh bI Iord Ien
a n. Theo ng, ca ch kIe m IIe n I I nha I cu a m I nha
kInh doanh Ia Iap Irung Iam vIec de hoan IhIen
va gIa m gIa sa n pha m cu a minh. Lo I ch cu a kha ch
ha ng se Ia Ihuo c do cho su Iha nh cng cu a doanh
nghIe p. De Ihu c hIe n uo c mo bIe n nhu ng chIe c
Iord Iro Ihanh phuong IIen dI IaI hang ngay cua
nguo I dan My , Henry Iord da xa c dInh phuong
cham san xuaI cua minh Ia san xuaI ra duoc IhaI
nhIeu san pham voI gIa Ihanh IhaI re.
Henry Iord cho rang 9S kha ch hang se chu y
den gIa ca va chaI Iuong san pham Iruoc IIen. Ch
S quan Iam den kIeu dang va mI dIem dac bIeI
na o do cu a sa n pha m. Cho n 9S hay S7
Henry Iord da cho n cho minh ch du ng o pha n
Iram Io n hon. Va Iheo ng, con duo ng duy nha I de
IIe p ca n vo I ho Ia gIa m gIa xe xu ng mu c Iha p
nhaI co Ihe duoc.
Y Iuong nay cua Iord co Ihe coI Ia mI su dI
pha Irong IIch su kInh doanh cu a nuo c My . M I
nuo c ma Iruo c day Ihng Ihuo ng ch a p du ng che
d m I gIa .
Tuy nhIen, y Iuo ng ve vIe c ba n xe gIa re cu ng ch
manh nha Irong suy ngh cu a Henry Iord o nhu ng
nam da u IIen ng buo c va o con duo ng kInh doanh.
Pha I m I Iho I gIan sau y Iuo ng na y mo I duo c Iord
dua vao ap dung Irong Ihuc Ie.
Nam 1904, cng Iy Iord MoIor cho ra do I ma u
xe dau IIen, do Ia nhung chIec ModeI A. GIa ban
m I chIe c xe na y Ia 8S0 dIa. Nam da u IIen, 1.708
chIec da duoc ban ra Iren IhI Iruong.
Nam 190S cho ra do I haI kIe u xe IIe p Iheo: ModeI
B gIa 2.000 dIa cho mI chIec, va kIeu C gIa 900
dIa. S Iuo ng ba n ra cu a ca haI kIe u xe na y Ia
1.69S chIe c Irong nam 190S, va nam 1906 Ia
1.S99 chIe c de u Iha p hon so vo I nam 1904.
Nhu va y, co Ihe ru I ra m I ke I Iua n Ia : gIa xe
Iang I Ie nghIch voI s Iuong xe ban ra.
Cu I nam 1906, Cng Iy Iord MoIor quye I dInh
gIa m gIa xe xu ng co n 7S0 dIa cho m I sa n
pham. Va s Iuong xe ban ra ngay Iap Iuc co su
Iang d I bIe n, nam 1907 ba n ra 8.423 xe. Nam
1908, Iord Ia I IIe n ha nh Ihu nghIe m m I do I Iang
gIa nu a. S xe ba n ra cu ng ngay Ia p Iu c gIa m
ma nh xu ng co n 6.308 chIe c.
Sau nam nam Ihu nghIe m, Iord dua ra quye I
dInh Irong con duo ng kInh doanh cu a minh Ia
ba n xe gIa re vo I vIe c dua va o sa n xua I Ioa I xe
mo I: ModeI T.
Nam 1908, nhu ng chIe c ModeI T da u IIen duo c
xuaI xuong IaI nha may PIqueIIe. Sau do vIec san
xua I duo c chuye n ve m I nha ma y quy m hon
nam Irong khu IIen hop HIghIand Park.
Tu khI ra do I de n khI ngu ng sa n xua I, nhu ng
chIe c ModeI T co ra I I su Ihay d I ve kIe u da ng, ca
de n m I chI IIe I nho ra I de Ihay d I d I vo I ba I cu
mI chIec xe nao cung van duoc gIu nguyen do Ia
ma u sa c ha u he I nhu ng chIe c ModeI T duo c xua I
xuong deu co mau den. Nhung nguoc IaI voI kIeu
da ng, gIa Iha nh m I chIe c ModeI T Iun Iun co su
Ihay dI Iheo chIeu huong xung Ihap.
Nga y 1.10.1908, nga y ma nhu ng chIe c ModeI T
dau IIen duoc xuaI xuong Ihi IaI ca cac sap bao
Iren Ioan nuoc My cung Iran ngap hinh anh Iord
ben ca nh nhu ng chIe c ModeI T Iren Irang nha I. Co
Ihe chIe n dIch qua ng ca o cho su ra do I kIe u xe
ModeI T cua Iord MoIor Ia chIe n dIch quang ca o
ram r nhaI Irong IIch su nuoc My. Muc dch cu a
Iord Irong chIe n dIch qua ng ca o na y khng gi
kha c hon Ia Ihu hu I su chu y cu a da I da s cng
chu ng nhu ng kha ch ha ng chnh cu a ng. Ngoa I
ra, m I mu c dch kha c cu ng ra I duo c Iord va Iord
MoIor chu y do Ia Ia o ra nIe m IIn cho ca c nha bun
o cac IhI Iran nho, cac khu vuc I dan cu de bIen
ho Iha nh nhu ng da I Iy IIeu Ihu cho cng Iy o kha p
mo I noI Iren Ioa n nuo c My .
Va dIe m da ng chu y nha I cu a do I qua ng ca o na y
khng pha I o kIe u da ng, cu ng khng pha I o nhu ng
ch s II uu ve ky IhuaI cua dng co, ma nI baI
cua nhung chIec ModeI T o day Ia gIa Iha nh.
Thu nhin va o ba ng so sa nh gIu a ModeI T vo I
chIec CIassIc SIx cung ra cung IhoI cua ChevroIeI:
CLASSIC SIX
D ng co V8 (Ia Ioa I d ng co IIen IIe n nha I
Irong nhu ng nam 20).
Sa u xIIanh, dung Ich 299 In
3
(4,9I)
T c d : 6S da m,h (104km,h)
Cho duo c nam ha nh kha ch.
GIa : 2.650 dIa.
MODLL T
Dng co 4 xIIanh.
Dung Ich 177 In
3
(2,9I).
Cng sua I: 20 hp (1SKW).
T c d 4S da m,h (72km,h).
GIa: 440 dIa.
VoI nhung so sanh ca ve kIeu dang va ch s ky
IhuaI nhu vay, su Ihanh cng cua ModeI T so voI
CIassIc SIx ne u khng pha I ba I ngu n Iu gIa ca Ihi
se baI ngun Iu dau!
M I chIe c ModeI T Iu c mo I ra do I duo c ba n ra ch
vo I gIa 82S dIa. Ta I nhIen 82S dIa cu ng khng
ha n Ia m I s IIe n nho so vo I Ihu nha p chung cu a
daI da s nguoI My Iuc bay gIo (Iuong Irung binh
cu a m I cng nhan My cho m I nga y Ia m vIe c Ia
3 dIa). Nhung 82S dIa cu ng da Ia m I mu c gIa
gay su ng s I cho ca IhI Iruo ng IIeu Ihu xe hoI cu a
nuoc My.
Den nam 1916, gIa ban mI chIec ModeI T ch
co n 360 dIa. Mu c IIeu cu I cu ng cu a Henry Iord
va Iord MoIor Ia gIu gIa Iha nh cu a m I chIe c ModeI
T o mu c Iha p nha I: 260 dIa.
HIe u qua cu a quye I dInh sa n xua I xe ModeI T
voI gIa Ihanh Ihap cua Henry Iord da duoc chung
mInh ba ng nhu ng con s cu c ky a n Iuo ng:
Tu nam 19081927, khI nhu ng chIe c ModeI T
duo c ngu ng sa n xua I, da co I ng s 1S IrIe u chIe c
ModeI T duo c ba n ra Iren IhI Iruo ng Ihe gIo I.
Ngay Irong nam da u IIen ra ma I, 6.000 chIe c
ModeI T da duo c IIeu Ihu he I.
Ke I Ihu c nam 1913, sa n pha m cu a Iord MoIor
chIe m S0 IhI pha n nuo c My . Nam 1918, m I nu a
Irong Ioan b nhung chIec xe dang chay Iren Ihe
gIo I Ia sa n pha m cu a Iord MoIor.
Doanh s ban hang cua Iord MoIor da vuoI xa
so vo I ca c d I Ihu kha c Irong Inh vu c sa n xua I xe
hoI. So vo I Cng Iy CadIIac, cng Iy co doanh s
ba n ha ng cao Ihu haI Irong nga nh cng nghIe p che
Iao xe hoI Ihi doanh s ban hang cua Iord MoIor
cu ng cao hon muo I Ia n.
Ch Inh s Ia I ro ng Irong nam da u IIen ModeI T
ra do I da ba ng s Ia I cu a nam nam Iruo c c ng Ia I:
haI IrIe u dIa.
Khng co n pha I ba n ca I ve su du ng da n Irong
quyeI dInh ban xe gIa re cua Henry Iord. Huong
IoI 9S nguoI IIeu dung Ia chu Iruong hoan Ioan
sa ng su I. Nhung m I nha kInh doanh Ia I nang Ia I
phaI Ia mI nguoI bIeI Ian dung nhung co hI du
Ia nho nha I, bIe I khaI Iha c nhu ca u cu a m I s
Iuo ng du Ia ra I nho nguo I IIeu du ng. Va y S nguo I
IIeu du ng co n Ia I co duo c Iord va ca c c ng su cu a
ng quan Iam m I ca ch du ng da n7
Co mI chIen Iuoc Iau daI dung dan Ia mI yeu
I ne n Ia ng cho su Iha nh cng. Nhung su nhanh
nha y cu ng Ia m I pha m cha I quan Iro ng de co
duo c Iha nh cng. Va Iord Ia m I nha kInh doanh
co IaI, dIeu do duoc Ihe hIen o su quan Iam Ihch
da ng cu a Iord d I vo I m I s Iuo ng nho nguo I IIeu
dung con IaI.
Nam 192S, Iord ba I da u Iham nha p va o IhI
Iruong xe hoI sang Irong bang cach mua IaI Cng
Iy LIncoIn MoIor. Do ng xe hoI duo c xua I xuo ng o
day mang Ien vI Tng Ihng nI IIeng cu a nuo c
My : Abraham LIncoIn, nguo I ma Henry Iord ra I
knh phu c. De n nam 1930, do ng xe Mercury cu ng
duo c ra do I nha m da p u ng cho IhI Iruo ng IIeu Ihu
xe hoI vo I gIa Irung binh. M I do ng xe mo I cu ng
duo c ra do I Irong Iho I gIan sau do : LIncoIn
LImosIne. Day Ia dong xe voI nhu ng Inh nang da c
bIe I ma nhu ng T ng Ih ng My sau na y ra I ua
du ng. Chnh T ng Ih ng |ohn Kennedy cu ng dI
Iren m I chIe c LImosIne Irong nga y ng bI a m sa I.
ChIe c xe na y hIe n nay co n duo c Iuu gIu IaI Bao
Iang Iord IaI Dearborn.
ChIe n Iuo c Ia ba n xe gIa re . Nhung khI ca n IhIe I,
Henry Iord van dua ra quyeI dInh Iang gIa xe. Do
chnh Ia su nhanh nha y Irong Iu duy kInh doanh.
Su nhanh nhay, IInh hoaI nay duoc Ihe hIen Irong
quyeI dInh cua Henry Iord vao nam 1909.
Da u nam na y, Cng Iy Iord MoIor ra I ca n IIe n de
mo r ng sa n xua I. Khng co n ca ch na o kha c, Iord
phaI quyeI dInh Iang gIa xe. Hau heI cac IoaI xe
deu Iang gIa 100 dIa cho mI chIec, dac bIeI co
nhu ng Ioa I xe Iang Iu 1S0 de n 200 dIa cho m I
chIec. KeI qua Ia sau haI nam ch 18.664 xe duoc
ban ra. Tuy nhIen cng Iy cung da Ich Iuy duoc
m I s v n nha I dInh de mo r ng quy m sa n
xuaI. DIen Ich nha xuong duoc xay moI da nang
I ng dIe n Ich Iu 2,6S ma u Anh Ien 32 ma u Anh.
S cng nhan Iang Ien Iha nh 4.110 nguo I, s xe
sa n xua I duo c Iu hon 6.000 chIe c Iang Ien 3S.000
chIe c Irong m I nam.
VoI nhung keI qua ve mo rng quy m san xuaI
na y, Iord Ia I IIe p Iu c Ihu c hIe n duo c chIe n Iuo c
gIa m gIa . Nhung Ia n na y Ia o m I mu c d cao
hon: Iu 9S0 dIa cho m I chIe c xu ng ch co n 7S0
dIa. Va s Iuong xe ban ra Ihi khng co n gi pha I
ba n ca I: 34.S28 chIe c.
CNG THC KINH DOANH
CHO I RI SE NHN
Quye I dInh de gIa m gIa xe Ihi ra I don gIa n.
Nhung Ia m cach nao de gIam gIa xe ma cng Iy
van Iam an co IaI moI Ia van de kho khan. Khng
Ihe co duo c sa n pha m gIa re so vo I ca c doanh
nghIe p kha c ne u anh khng co m I phuong Ihu c
san xuaI va quan Iy uu vIeI hon ho.
*
* *
Su d c Ia p Irong kInh doanh Ia m I Irong nhu ng
ye u I da m ba o cho su Iha nh cng ma Henry Iord
Iun daI Ien vI Ir hang dau. DI voI Iord, dc Iap
Irong kInh doanh khng don Ihua n ch Ia su Iu
chu Irong m I quan he vo I ca c doanh nghIe p kha c,
ma no co n Ia su Iu chu d I vo I nhu ng ye u I
khng Ihe IhIe u duo c cu a m I nha kInh doanh, do
Ia IIen va cung voI no Ia cac chu nha bang.
Iord khng he phu nha n vaI Iro cu a IIe n Ie Irong
xa hI hIen daI. Theo ng: TIen, sau IaI ca Ia caI
cuc ky don gIan. No Ia mI phan khng Ihe IhIeu
duoc Irong he Ihng Irao dI cua chung Ia. No Ia
cach Ihuc don gIan va Iruc IIep de chuyen hang
hoa Iu mI nguoI sang nhung nguoI khac. Sau IaI
ca, no Ia Ihu II quan Irong va dang kham phuc
nhaI. No gIup do IaI ca va khng gay Iro ngaI.
M I nha kInh doanh khng Ihe khng co IIe n.
Nhung neu anh Ia daI s IIen kIem duoc Ien Iren
heI, anh Ia se gap rac rI. DaI IoI nhuan Ien hang
dau, dIeu do cung dng ngha voI vIec anh Ia Iu
da I minh duo I m I he Ih ng, he Ih ng do bI kIe m
soaI boI IIen. Va khI o duoI mI he Ihng, IaI yeu
anh Ia se phaI chIu ap Iuc, hoac II Ie hon co Ihe
bI maI Iu do. MoI nguoI deu mun Iam vIec mI
ca ch Iu do. KhI khng co n Iu do Irong cng vIe c,
su c sa ng Ia o cu a ho se Iro ve con s 0. D I vo I m I
doanh nghIe p, IIe n Ia va n de da u IIen, nhung
khng phaI Ia van de cuI cung. DIeu quan Irong
Ia su dung s IIen hIen co nhu Ihe nao!
IIong no go duo c Ic tn no cn cI dc c n
to dn o nIun n tong tIo gnn ng n nIn t. In n
\c c no t cn cI tn tung \n tn cn cI Ion n tIc n
:n n In n n con duo ng dn n to tIn nI cong - do
n ngu)cn t c nI donnI cu n Hcn) Iod.
Co n d I vo I ca c chu nha bang: TI khng ch ng
IaI cac nha bang. DIeu ngu xuan nhaI ma chung
Ia co Ihe Iam Ia gIeI cheI cac chu nha bang va he
Ihng IaI chnh. The gIoI khng Ihe phaI IrIen neu
khng co su Iro gIu p cu a ho . Chu ng Ia co ho de co
IIe n, chu ng Ia co ho de co In du ng, chu ng Ia co ho
de co v n. Khng co ho se khng co sa n pha m va
cu ng cha ng co su Ihay d I na o ca .
Nhung: Ho duy nha I ch ngh de n IIe n. Ho ngh
m I nha ma y sa n xua I ra IIe n chu khng pha I sa n
xua I ra ha ng ho a. Ho mu n nhin Iha y IIe n chu
khng pha I sa n pha m. Ho khng hIe u ra ng vIe c
kInh doanh khng Ihe du ng yen, no pha I dI Ien
hoa c dI xu ng.
Vay Ia da ro rang, Henry Iord khng mun phu
Ihu c va o ba I cu aI va ba I cu Ihu gi. Cho du
nhung Ihu do Ia II can IhIeI.
Quan dIe m na y Iun Iun chI ph I nhu ng quye I
dInh duI khoaI Irong su nghIep kInh doanh cua
Henry Iord.
Nam 1903, khI Iha nh Ia p Cng Iy Iord MoIor vo I
s v n ban da u Ia 100.000 dIa, Iord gIu chu c
pho chu IIch, nha IhIeI ke va quan Iy cac van de
ve ma y mo c, Ihu nghIe m, na m 2S,S c pha n cu a
cng Iy.
Nam 1906, vo I s IIe n kIe m duo c, Iord quye I
dInh phaI nam quyen quan Iy chnh Irong cng Iy
bang cach mua IaI c phan Iu nhung nha dau Iu
kha c. Y dInh na y duo c Iord Ihu c hIe n Iha nh cng.
CuI cung Iord nam Irong Iay S8,S c phan va
gIu chuc chu IIch cng Iy.
De n nam 1919, do ba I d ng vo I ca c c dng chu
ch I ve va n de pha I IrIe n cng Iy, Iord va con IraI
LdseI mua Ia I 41,S c pha n co n Ia I de na m d c
quye n qua n Iy cng Iy.
Iord da phaI Ira mI caI gIa kha daI cho quyeI
dInh na y: pha I bo ra 12.S00 dIa de mua Ia I m I
c phIeu voI gIa IrI Ihuc Ia 100 dIa. Tng s IIen
phaI bo ra Ien IoI 7S IrIeu dIa. QuyeI dInh bo ra
m I s IIe n ga p 12,S Ia n gIa IrI Ihu c Ie de mua Ia I
quye n qua n Iy cng Iy da chu ng mInh m I dIe u:
dI voI Iord, nam Ioan b quyen quan Iy de dua
ra nhung quyeI dInh hoan Ioan chu dng va d c
Ia p Irong kInh doanh Ia va n de chu ch I. Ta I
nhIen, vIe c na m Ioa n b quye n dIe u ha nh cu ng co
Ihe gay ra nhung Iac dng IIeu cuc.
VIe c bo ra m I s IIe n qua Io n de mua Ia I c
pha n da da n Io I nhu ng kho khan ve va n de Ia I
chnh cho cng Iy. Da u nam 1920 kho khan na y
Iro Iha nh m I de do a Ihu c su , Cng Iy co kha
nang bI pha san.
Tha ng 12.1920, cng vIe c kInh doanh ba I da u
gap kho khan. S nha san xuaI xe hoI phaI dong
cu a nhIe u hon s nha ma y mo I duo c xay du ng.
NhIeu IoI dn daI ve Iinh hinh IaI chnh yeu kem
cua cng Iy da xuaI hIen. Cac nha bang IIen Iuc
chaI van Iord ve kha nang Ira no cua cng Iy.
Trong nam 1919, de mua Ia I Ioa n b s c pha n
cua cng Iy, Iord da phaI vay ngan hang 70 IrIeu
dIa. Trong do co 33 IrIe u pha I Ira Irong nam
1920, c ng Ihem 18 IrIe u Ihue Ihu nha p pha I
do ng cho chnh phu , 7 IrIe u IIe n Ihuo ng cho cng
nhan. T ng s IIe n pha I chI Ia Ia S8 IrIe u dIa.
Trong khI do Iord ch co n 20 IrIe u Irong ngan
ha ng.
Cu ng vo I nhu ng kho khan ve Ia I chnh, nhu ng
kho khan chung do The chIen Ihu nhaI keI Ihuc
cu ng gay Ia c d ng khng nho cho cng Iy. Don da I
ha ng Iu chnh phu khng co n nu a, su c mua cu a
IhI Iruong r Ien Irong nhung nam dau sau chIen
Iranh da co dau hIeu suy gIam, cac nha may duoc
b Ir raI rac Iren khap Bac My gay ra nhung kho
khan Irong vIec quan Iy, cng nhan Iam vIec voI
nang sua I Iha p, nguyen IIe u Ih nha p ve Iu ca c noI
Iren Ihe gIoI ngay cang kho khan.
De n Iha ng 6.1920 kho khan Ihu c su da xua I
hIen. Suc mua gIam keo daI cho den Ian Ihang 9.
Iord quyeI dInh gIam gIa xe, dng IhoI co nhung
bIe n pha p Ia c d ng kha c de n Iam Iy nguo I IIeu
du ng. Sau Iha ng 9, Cng Iy Iord MoIor da gIa m
gIa m I chIe c xe Iu S7S dIa xu ng co n 440 dIa
muc gIa Ihap hon ca chI ph san xuaI dau vao.
La n gIa m gIa na y cu a Iord MoIor da Ia c d ng
ma nh me de n ne n cng nghIe p sa n xua I xe hoI
cua nuoc My. Cac doanh nghIep san xua I xe hoI
kha c cu ng d ng Iho I pha I gIa m gIa Iheo. Ho da ch
Irch manh me chnh sach gIam gIa cua Iord, coI
do nhu m I ha nh d ng Ia m r I Ioa n IhI Iruo ng.
Nhung ch mI IhoI gIan ngan sau khI Ihuc hIen
chnh sach gIam gIa, cng vIec kInh doanh IaI gap
kho khan Ihem m I Ia n nu a. Cng Iy pha I ca I gIa m
sa n Iuo ng, ch c ga ng duy Iri o mu c m I Iram
nghin xe Irong m I Iha ng.
Lu c na y da co nhu ng y kIe n ve bIe n pha p vay
v n va mo r ng In du ng. Iord cu ng nha n Ihu c
duoc day Ia van de can IhIeI. ng nhan duoc de
nghI cho vay v n cu a ca c ng chu ngan ha ng o
New York voI s vn co Ihe vay duoc Ien IoI 40
IrIe u dIa.
Nhung Iord cho ra ng vIe c vay v n se khng kch
Ihch nhu ca u Iim ra bIe n pha p gIa m gIa . Hon nu a,
neu vay 40 IrIeu dIa voI muc IaI 6, cng Iy se
pha I Ira S00.000 dIa Irong m I Iha ng, Iuong
duong vo I 4 dIa pha I Ira cho m I chIe c xe sa n
xuaI ra. Nhu vay buc phaI Iang gIa 100 dIa cho
mI chIec xe. Cung voI do, vIec gIam dI s nhan
cng va IhI Iruo ng Ihu he p Ia dIe u khng Ihe Ira nh
kho I.
Iord da Iu chI IoI de nghI cua cac ngan hang.
ng da daI nIem IIn vao cac ky su cua minh, chu
khng pha I Ia ca c nha bang. Nhung nhu ng kho
khan Iruoc maI se phaI gIaI quyeI nhu Ihe nao7
Truoc IIen Iord quyeI dInh ngung nhap nguyen
IIeu dau vao. San xuaI heI s nguyen IIeu co san
de che Ia o ra m I s Iuo ng xe du Iru co sa n Irong
kho. Ngu ng sa n xua I Irong sa u Iua n de I chu c Ia I
b ma y.
Day co Ihe coI Ia m I quye I dInh cu c ky ma o
hIe m ma ra I I nha kInh doanh da m Ia m. Du ng
Iruo c kho khan, ha u he I ca c doanh nghIe p de u Iim
du mo I ca ch de duy Iri sa n xua I. Pha n Io n Irong s
ho se Iu a cho n phuong pha p vay v n. Nhung Iord
khng Ia m nhu va y. Mo r ng In du ng hay vay v n
ngan ha ng de u Ia m ha n che quye n Ia nh da o cng
Iy. Nhu va y se vI pha m nguyen Ia c kInh doanh
d c Ia p cu a Iord. ng Iu a cho n phuong pha p gIa I
quyeI van de bang cach caI IIen b may san xuaI.
Luc nay, Iren khap nuoc My cng Iy Iord co ba
muoI Iam nha ma y, Ia I ca de u Ia nha ma y Ia p ra p,
haI muoI haI nha may dng IhoI kIem nhIem Iun
ca cng vIec san xuaI.
VIec I chuc IaI cng Iy baI dau Iu caI IIen qua
Irinh san xuaI. Truoc kIa mI chIec xe duoc hoan
Iha nh Irong m I nga y vo I 1S cng nhan. Sau khI
ca I I , s cng nhan co n Ia I Ia 9 nguo I.
Ca I gIa m ca c nhan vIen van pho ng khng ca n
IhIeI va co nhung uu daI cho nhung nguoI con IaI
de ho Iam vIec hIeu qua hon.
Truo c kIa, cng Iy Iun Ia p ho p ra I nhIe u nhu ng
Ihng ke ve kIeu dang va nhung maI khac, nhung
sau khI ca I I Ihi nhu ng Ih ng ke khng IIen quan
Iruc IIep den san xuaI bI IoaI bo Ioan b.
Ca I 60 s dIe n Ihoa I khng ca n IhIe I. Ch nhu ng
b pha n quan Iro ng Ihu c su ca n IhIe I su du ng dIe n
Ihoa I mo I duo c du ng.
MI I Iruong se quan Iy 20 cng nhan Ihay vi
nam nguo I Iruo c day. Nhu ng nguo I kha c se Ia m
vIe c Iru c IIe p vo I ma y mo c.
Ca I gIa m chI ph sa n xua I Iu 146 dIa xu ng co n
93 dIa cho m I chIe c xe. DIe u na y cu ng d ng
ngha voI vIec cng Iy se co Ihem 4.000 xe Irong
mI ngay san xuaI.
Khng phaI bang cac bIen phap kInh Ie, khng
phaI bang vIec caI gIam mI vaI khau nao Irong
qua Irinh san xuaI, ma bang bIen phap caI gIam
II da cac chI ph khng can IhIeI Irong san xuaI,
Iord MoIor da Ia o ra kha nang gIa m gIa Iha nh
xu ng mu c Iha p nha I co Ihe duo c. Day Ia bIe n
phap kch cau II uu nham Iang s Iuong xe ban
ra va gIaI quyeI nhung kho khan ve IaI chnh cho
cng Iy.
D ng Iho I vo I vIe c ca I I Ia I b ma y sa n xua I,
Iord cu ng Iim ca ch gIa I quye I kho khan ve Ia I
chnh cu a cng Iy ba ng ca ch da y nhanh chu Irinh
sa n xua I. Tho I gIan Iu khI ba I da u dua nguyen
IIe u va o sa n xua I de n khI cho ra do I sa n pha m
duoc ruI ngan 33 IhoI gIan so voI Iruoc day. Tu
22 nga y xu ng co n 14 nga y.
Va bIe n pha p na y da co duo c ngay hIe u qua . Vo I
60 IrIe u dIa Irong Iay, ca I gIa m 1,3 Iho I gIan sa n
xuaI, cng Iy co Ihe gIaI phong duoc 20 IrIeu IIen
vn. Tuong duong voI vIec se cng Ihem vao IoI
nhua n ha ng nam 1,2 IrIe u dIa.
Nhu ng con s Ih ng ke sau khI a p du ng Ihay
dI con kha quan hon nhIeu so voI Inh Ioan cua
Iord: 28 IrIe u dIa IIe n v n duo c gIa I pho ng, d ng
IhoI gIu IaI duoc 8 IrIeu va Ioan b s IaI.
Ne u va o cu I nam 1920, da u 1921, du Iua n cu a
ca nuo c My de u cho ra ng: Cng Iy Iord MoIor se
pha sa n ch Irong m I va I Iha ng nu a, Ihi cu I nam
1921, Ing s xe ma Iord MoIor ba n ra Irong nam
do da vuoI qua con s mI IrIeu chIec, gap muoI
Ia n so vo I cng Iy co doanh s ba n xe du ng Ihu
haI Ia ChevroIeI. Nam 1922, Iord mua Ia I Cng Iy
xe hoI LIncoIn vo I gIa 8 IrIe u dIa. Nam 192S, Iord
Ia I da I duo c m I buo c IIe n mo I Iren con duo ng
kInh doanh vo I vIe c sa n xua I ra ma y bay Iord TrI
MoIor, va chnh Ihuc buoc vao kInh doanh Irong
Inh vu c ha ng khng.
Ta I ca nhu ng con s do da chu ng mInh cho su
du ng da n Irong quye I dInh cu a Iord nam 1920.
Khng m I Iu ne u na o duo c da I ra o day. Khng
mI aI co Ihe co mI su nghI ngo nao, khI ma keI
qua Ia su bIen mInh cho IaI ca.
Nhung quyeI dInh xuaI phaI Iu quan dIem kInh
doanh d c Ia p cu a Iord Irong Iho I gIan na y da Iro
Iha nh m I da c Irung cho de che Iord: de che Iord
phaI do gIa Ic Iord nam gIu.
*
* *
KhI Henry Iord quyeI dInh dua day chuyen Iap
ra p va o sa n xua I, du Iua n Ien a n ng Ia ke bo c I I,
bIe n nguo I Iao d ng Iha nh nhu ng c ma y bIe I no I.
Song, IIch su da chu ng mInh, sa n xua I ba ng day
chuyen Ia mI buoc dI pha Irong qua Irinh san
xua I. No cho phe p Ia m ra sa n pha m m I ca ch
nhanh hon va nhIe u hon. Nhung no cu ng d ng
ngha voI vIec nguoI cng nhan phaI Iao dng voI
cuo ng d cao hon Iruo c nhIe u. Va mu c Iuong Iruo c
do ma ho duo c nha n se khng Ihe phu ho p vo I su c
Iao d ng ma ho bo ra hIe n nay duo c nu a. Pha I Ia m
gi de gIaI quyeI mau Ihuan nay7 Tang cuong ky
IuaI Iao dng hay Iang Iuong mI cach nho gIoI
chang7 Day khng pha I Ia ca ch gIa I quye I cu a
Henry Iord. Theo ng, mu c Iuong du ng ma m I
nguo I cng nhan duo c nha n khng pha I Ia mu c
Iuong du de ho co Ihe duy Iri duo c mu c sInh hoa I
I I IhIe u, ma Iuong Ira du ng pha I Ia mu c Iuong
cao nhaI co Ihe Ira. Va Iord da quyeI dInh Ihuc
hIe n m I cu c ca ch ma ng ve Iuong b ng cho nguo I
cng nhan.
Nga y S.1.1914, Iord dua ra m I quye I dInh Ia m
su ng s I Ioa n b nuo c My : mu c Iuong I I IhIe u cho
mI ngay Iam vIec hIeu qua cua mI cng nhan
Ia m vIe c cho Iord MoIor Iang Iu 2,34 dIa Ien S
dIa. Mu c Iuong na y cao hon mu c Iuong Irung
binh cu a m I cng nhan My Iu c ba y gIo Io I 40.
D ng Iho I vo I quye I dInh Iang Iuong, Iord co n quy
dInh gIo Iam vIec Irong ngay cua cng nhan Iu 9
gIo xu ng co n 8 gIo , m I Iua n Ia m vIe c 40 gIo . Sau
quye I dInh nay cu a Iord, Quc h I My moI Ihng
qua Iua I Iao d ng, Iheo do nga y Ia m vIe c cu a cng
nhan khng duo c vuo I qua 8 gIo , m I Iua n khng
duo c vuo I qua 40 gIo .
Quye I dInh cu a Iord da gay ra m I Ia n so ng
phan dI quyeI IIeI Irong gIoI chu nha bang ph
WaII. Ho cho ra ng quye I dInh Iang Iuong cho cng
nhan cu a Iord se Ia m gIa m Io I nhua n cu a cng Iy.
Va Iheo do IoI Iuc Iu s c phan dong gop cua ho
cung se gIam. Ho con de doa se ruI vn neu Iord
khng Ihay dI quyeI dInh. Truoc mo I IoI de do a,
Iord va n gIu nguyen quye I dInh cu a minh. ng
kIen dInh quan dIem rang, muc Iuong cao se kch
Ihch IInh Iha n Ia m vIe c say me cu a nguo I Iao
d ng, dIe u do se Ia o ra m I Io I nhua n Io n hon
nhIe u so vo I vIe c Ira m I mu c Iuong Iha p. Bo I ne u
m I nguo I que I xuo ng Ia m du ng pha n su cu a
minh, anh Ia co Ihe IIeI kIem cho chung Ia S dIa
bang cach nhaI cac vaI Ihua vuong vaI duoI san,
Irong khI Ie ra anh Ia co Ihe dua chung vao soI
rac bang nhung nhaI chI Iac Irach cua minh.
Cng nhan Ia m vIe c Irong ca c nha ma y cu a Iord
khng ch duo c nha n m I mu c Iuong cao, ho co n
nha n duo c nhu ng dIe u kIe n va I cha I kha c do Iord
cung ca p. KhI cng vIe c Ia m an pha I da I, Henry
Iord da cho xay du ng ca nh nha ma y cu a minh m I
khu nha ngh voI nhung IIen nghI khng kem gi
m I kha ch sa n sang Iro ng. Cng nhan co Ihe ngh
ngoI mIe n ph va o nhu ng nga y ngh o day. De n
day ho co Ihe Ia m hoI, choI bowIIng, xem phIm va
Iham gIa mI vaI hoaI dng vuI choI khac.
MI dIeu raI dang noI nua Irong chnh sach dI
voI cng nhan cua Henry Iord Ia ng con Iao moI
dIe u kIe n de nguo I da den co duo c cng vIe c Irong
nha ma y cu a ng. Iord MoIor Ia cng Iy co Iy Ie
cng nhan da ma u cao nha I o nuo c My . Trong
nhung Ihap nIen dau Ihe ky XX, neu IaI cac cng
Iy kha c, Iinh Ira ng phan bIe I chu ng I c Ia ph
bIen, nguoI da den khng bao gIo duoc vao Iam
vIe c hoa c ch duo c Ia m ca c cng vIe c Iha p ke m, Ihi
o cng Iy cu a Iord co Iu 2030 cng nhan Ia
nguo I da ma u. Nguo I da den o day duo c xe p
ngang ha ng vo I nguo I da Ira ng khng ch ve Iuong
b ng ma co n binh da ng ca Irong co h I Ihang IIe n.
Bang chung Ia mI nguoI da den da phu Irach b
pha n ca p pha I Iuong o Iord MoIor Irong 32 nam.
Day Ia mI hIen Iuong dc nhaI v nhI o nuoc My
Irong nua dau Ihe ky XX.
TIU CHUN HOA KHACH HANG
GIa m gIa va sa n xua I ra ca ng nhIe u sa n pha m
cang II chua Iam cho Iord haI Iong. De chIec xe
hoI Ihuc su Iro nen Ihng dung, Henry Iord con
IIen Iu c Iim ca ch ca I IIe n sa n pha m de chIe c xe hoI
co Ihe daI duoc mI gIa IrI su dung cao nhaI. Tu
nam 19041908, Iord da cho ra do I 8 kIe u xe
kha c nhau.
Dau IIen Ia ModeI A ra doI nam 1904, dng co
bn xIIanh, cng suaI Iam suc ngu a. No co mI
ch da nh cho nguo I Ia I xe, ba nh xe co duo ng knh
72 Inch. Binh nhIen IIeu co Ihe chu a duo c 26,6 II
da u.
Co m I cau chuye n kha da c bIe I ve m I chIe c
ModeI A na y. Do Ia chIe c xe mang s hIe u 420.
CoIoneI D.C. CoIIIer. MI Ihanh nIen o CaIIIornIa
da mua no va o nam 1904. Anh Ia su du ng no
Irong haI nam, sau do ban dI de mua mI xe kIeu
moI cung cua Iord MoIor. ChIec 420 IIen Iuc Ihay
d I chu cho de n nam 1907, khI Ldmud |acobs
m I nguo I s ng ga n Ramona mua no . Day Ia khu
vu c co dIa hinh cao nha I nuo c My . |acobs Ihuo ng
xuyen su dung chIec 420 vao cac cng vIec nang
nhoc cu a minh. Sau do anh Ia ba n chIe c 420 va
mua m I chIe c xe Iord mo I. Nam 191S, chIe c xe Ia I
co Ihem m I ng chu mo I Ia CanIeIIo. D ng co cu a
no duoc Ihao ra de su dung cho vIe c bom nuo c,
con khung xe van duo c dI chuye n Iren duong, ch
khac Iruoc Ia bay gIo no duoc keo bang ngua.
No I ve IIe u su ky Ia cu a chIe c xe na y, m I Io ba o
xua I ba n o New York da pha I co m I cau binh
Iua n: Ba n co Ihe m xe m I chIe c xe Iord. Nhung
ba n khng Ihe gIe I no .
KIe u xe Ihu haI: ModeI B ra do I m I nam sau do .
Day Ia Ioa I xe du IIch co d ng co b n xIIanh. Sau
khI sa n xua I, Iord quye I dInh dua m I chIe c ModeI
B den Iham gIa IrIen Iam xe hoI IaI New York de
qua ng ca o sa n pha m. Truo c cu c IrIe n Ia m m I
Iua n, Iord dua ModeI B ra dua Iren m I duo ng
dua phu day bang. Cuc dua IhaI baI. Day Ia mI
ba I ho c da I gIa cho Iord. ChIe c ModeI B bI Ia I
nhao khI chay voI Ic d cao do maI duong phu
da y bang va ra I Iron. Sau khI cu Ia I, khung xe xua I
hIe n nhIe u ve I ra n nu I. Va Ia I nhIen no khng co n
co Ihe Iham du IrIen Iam duoc nua.
Sau cu c dua, doanh s ba n ra cu a nhu ng chIe c
ModeI B raI Ihap. Iord buc phaI ngung san xuaI
Ioa I xe na y. Sau ba I ho c vo I chIe c ModeI B do , Iord
nhan ra rang: kInh doanh khng phaI Ia mI Iro
choI.
Sau ModeI B, Iord con cho ra doI nhIeu kIeu xe
kha c nhu ModeI C, I, N, R, S, K. Nhu ng kIe u xe
na y de u co d ng co Iu 24 xIIanh. Nhung so vo I
cac kIeu xe Iruoc, nhung kIeu ra doI sau co cng
sua I duo c nang Ien da ng ke : Iu Ia m ma Iu c cu a
ModeI A Ien de n b n muoI ma Iu c cu a nhu ng chIe c
ModeI K. Tro ng Iuo ng xe duo c gIa m IIen Iu c 1.2S0
pound
(*)
xu ng co n 1.0S0 pound.
TaI ca nhung caI IIen, IaI ca nhung Ian Ihay dI
cua Iord duoc Iap Irung vao kIeu xe Ihanh cng
nha I cu a ng: ModeI T.
Ra do I nam 1908 cho de n khI ngu ng sa n xua I
nam 1927, ModeI T ha u nhu ra I I co su Ihay d I
ve kIe u da ng. Ta I ca nhu ng chIe c ModeI T duo c sa n
xuaI deu co mau den boI vi Iord cho rang: MI
nguoI deu co so Ihch ve mau sac khac nhau. Va
voI nhung chIec xe mau den, khach hang co Ihe
son Ien chIe c xe cu a minh nhu ng ma u ma ho
Ihch. Nhu ng chIe c ModeI T da u IIen duo c Ia p ra p
Ia I nha ma y PIqueIIe Avenue o DeIroII nga y
1.11.1908.
Da nh gIa ve quye I dInh na y cu a Henry Iord, nha
Iu van IaI chnh Larry KIeIn cua DaI hoc Harvard
da coI day Ia mI ke hoach v daI, mI baI hoc
ma IaI ca cac nha kInh doanh deu phaI nam Iong.
Va n de da u IIen cu a m I nha kInh doanh Ia
huo ng de n kha ch ha ng. DIe u na y Ihi khng co n gi
pha I ba n ca I. Nhung va n de o day Ia anh Ia se
phaI huong de n kha ch ha ng nhu Ihe na o7 V du
nhu m I nguo I kInh doanh Irong Inh vu c ba o
hIem, anh Ia co ba khach hang: mI nguo I mu n
gIu IaI 100 Ihu nhap, boI vi ng Ia khng co van
de gi ve suc khoe, va cung khng co nhu cau keo
da I Iho I ha n ba o hIe m. M I nguo I co va n de ve su c
khoe va mun keo daI IhoI gIan bao hIem va chIu
bo ra 40 Ihu nhap. Nguo I con Ia I se chap nha n
bo ra 60. Anh Ia se phaI Iam gi7 Chay Iheo yeu
ca u cu a Iu ng kha ch ha ng7 Ne u va y, anh Ia se pha I
Iam vIec I nhaI muoI haI gIo mI ngay, va co kha
nang anh Ia se khng co Ihu nha p bo I nhu ng chI
_____________
pound = 4b4 am
ph phu IrI phaI sInh. MI nha kInh doanh khn
ngoan Ia nguo I Iun bIe I Ia m ca ch na o de ca I gIa m
nhung Ihoa Ihuan mang Inh ca nhan dI voI mI
kha ch ha ng. ThIe I Ia p m I kIe u u ng xu Ihng
Ihuo ng d I vo I Ia I ca ca c kha ch ha ng se Ia gIa I
pha p I I hon ca . Hay no I kha c dI Ia IIeu chua n ho a
khach hang. VIec nay ch Iro nen khng can IhIeI
ne u anh Ia kIe m duo c 1S.000 dIa cho m I kha ch
hang. Neu IhIeI Iap duoc he IIeu chuan phu hop,
anh Ia co Ihe keI Ihuc cng vIec Iuc 3 gIo va dI
choI gn.
Thu so sanh cng vIec cua mI IuaI su voI cng
vIe c cu a m I ba c s gIa dinh, chu ng Ia se Iha y duo c
van de.
M I Iua I su Ihng Ihuo ng pha I I n ra I nhIe u Iho I
gIan va su c Iu c cho Iu ng kha ch ha ng cu a minh.
Trong m I va I Iruo ng ho p, don vI Iho I gIan co Ihe
phaI Inh bang nam. Ly do Ia mI khach hang cua
anh Ia deu co nhung van de rIeng raI khac nhau.
Va nhu vay, nguoI IuaI su phaI baI dau IaI cng
vIec Iu dau dI voI nhung khach hang khac nhau.
Co n d I vo I m I ba c s gIa dinh, d I vo I m I
kha ch ha ng, anh Ia ch ma I co 20 phu I:
4 phu I da nh cho nhu ng cau ho I.
8 phu I Iim hIe u ca c va n de kha c co IIen quan.
8 phuI xu Iy Ihng IIn va ke don Ihuc.
Ly do Ia d I vo I Iu ng IrIe u chu ng nha I dInh, anh
Ia ch phaI dua ra mI don Ihuc. Su khac bIeI o
day co chang ch Ia I Ie cac IoaI Ihuc. Nhu vay
nguo I Iha y Ihu c da xa c dInh duo c m I he quy
chua n cho ca c kha ch ha ng cu a minh. Va cng vIe c
cua anh Ia Iro nen don gIan hon raI nhIeu.
Ta I nhIen su so sa nh o day khng pha I mang
Inh I I uu, bo I vi d I vo I m I Ioa I cng vIe c Ia I yeu
ca u co phuong pha p IIe n ha nh kha c nhau. Nhung
cung khng Ihe phu nhan duoc ra ng IIeu chua n
hoa khach hang Ia mI gIaI phap kInh doanh hu u
hIe u d I vo I ba I cu nha kInh doanh na o. Cha ng Ihe
ma Iap doan may Inh hang dau Ihe gIoI InIeI khI
ba I da u chIe n dIch sa n xua I con chIp mo I, ho
khng sa n xua I Iheo yeu ca u cu a Iu ng kha ch ha ng,
ma hang IrIeu con chIp gIng nhau duoc san xuaI
ra ch Irong vo ng m I Iha ng. M I con s kha c cu ng
an Iuong khng kem Ia hon 14.000 nha Iu van IaI
chnh ph WaII da Iheo ho c ca c kho a ve IIeu chua n
hoa ch Irong vong mI nam,
Tu khI ra doI IoI khI quyeI dInh cham duI san
xuaI ModeI T Ia 19 nam, Ing cng 1S IrIeu chIec
da duoc ban ra Ioan Ihe gIoI. Trong nhung nam
20, m I nu a s xe Iuu ha nh Iren nuo c My Ia nhu ng
chIe c ModeI T.
Chuong 3.
T CA TH GII
TRN NHNG BANH XE
Moi iu u co th xay ra, ch cn ta co nim
tin, bi v Nim tin la cht tao ra moi th ma
chung ta hi vong, o la bng chng cua nhng
iu cha c nhn thy nhng ri se xay ra.
NHU CU XA HI RNG LN HN NHIU.
PHAI LAM VIC TIP!
Nhu ca u Irong cu c s ng cu a con nguo I khng
ch gIoI han o nhung nhung chIec xe hoI. Va voI
m I con nguo I nhu Henry Iord, 1S IrIe u chIe c
ModeI T chua Ihe Ia m ng ma n nguye n. Pha I Ia m
duo c nhIe u hon Ihe nu a. Do chnh Ia d ng Iu c
IhI Ihu c ng buo c va o ca c Inh vu c kha c: sa n xua I
may bay va may cay.
*
* *
Uoc mo dau IIen cua Iord Ia san xuaI mI chIec
may cay de gIam boI su vaI va va Iang hIeu qua
Irong cng vIe c cu a nguo I nng dan. Uo c mo na y
Iuy khng duo c Iord Ihu c hIe n Irong nhu ng nga y
da u buo c va o su nghIe p kInh doanh cu a minh.
Nhung dIe u do khng d ng ngha vo I vIe c ng
hoa n Ioa n Iu bo uo c mo sa n xua I nhu ng chIe c
may cay.
Sau su ra do I va Iha nh cng cu a chIe c ModeI T,
Henry Iord da dua cng Iy cu a minh pha I IrIe n Ien
m I buo c mo I, Iord MoIor da Iro Iha nh doanh
nghIe p sa n xua I xe hoI ha ng da u Iren Ihe gIo I. Vo I
kha nang Ia I chnh va cng nghe cu a cng Iy, Iord
Iro Ia I vo I uo c mo Ihuo nho : ba I Iay va o nghIen cu u
de che Ia o m I chIe c ma y ca y.
Ban da u, Iord du dInh sa n xua I ma y ca y du a
Iren nhu ng nguyen Ia c cu a vIe c sa n xua I xe hoI:
nho , go n va nhe . Tuy nhIen, sau m I va I Ia n Ihu
nghIe m, Iord nha n ra ra ng quan dIem nay khng
phu hop voI Ihuc Ie.
Tro ng Iuo ng qua nho cu a m I chIe c ma y ca y ch
pha I huy Ia c du ng khI no cha y Iren nhu ng con
duo ng Ira I nhu a da nh cho xe hoI. Co n khI dI
chuyen Iren nhung canh dng Ihi uu dIem do IaI
Iro Iha nh nhuo c dIe m khng Ihe cha p nha n duo c:
Thu nhaI: no khng Ihe chay duoc Iren nhu ng
ca nh d ng g ghe hoa c dang do ng bang. Kh I
Iuo ng nho co Ihe Ia m cho no Ia I nha o ba I cu Iu c
na o.
Thu haI: KhI Ia m vIe c, no pha I chIu m I Iu c ke o ra I
Io n cu a chIe c ca y duo c Ia p da ng sau. Ne u khng co
m I kh I Iuo ng du Io n, no co Ihe bI ke o gIa I Iu I Ia I
pha sau.
Thu ba: D ng co du ng de cho ma y ca y khng
Ihe gI ng nhu d ng co du ng cho xe hoI. No pha I
duo c Ia p m I d ng co co cng sua I Io n. Va d
nhIen dng co do phaI raI nang va cng kenh.
CuI cung, Iord da phaI Iu bo y Iuong san xuaI
mI chIec may cay co Irong Iuong va kch Ihuoc
nho .
Nam 191S, chIec may cay dau IIen duoc ra doI
IaI nha may o Dearborn, chung duoc goI Ia nhung
chIec Iordson. Tuy nhIen nhung chIec san xuaI o
day ch duoc dung voI muc dch Ihu nghIem. Nha
may RIver Rouge moI Ia dIa dIem chnh san xuaI
may cay.
Danh gIa ve quyeI dInh nay cua Henry Iord, ch
co Ihe coI day ch Ia mI quyeI dInh de Ihoa man
nhu ng khao kha I Iu Ihuo nho . Bo I vi Irong Iho I
gIan na y, Ia I My ma y ca y va n chua Iro Iha nh
phuong IIe n sa n xua I chnh Irong nng nghIe p.
KIe u canh Ia c cu vo I nhu ng chIe c ca y duo c ke o
ba ng haI hoa c b n con ngu a va n Ia hinh a nh
chnh xuaI hIen Iren nhung canh dng bao Ia cua
nuo c My . Pha I do I de n haI muoI nam sau khI Iord
san xuaI may cay, chung moI Iro Ihanh cng cu
sa n xua I Ihng du ng. Va Ihu c Ie Ia nhu ng day
chuye n duo c Ia p da I de sa n xua I ma y ca y Ia I RIver
Rouge chua bao gIo duo c su du ng he I cng sua I.
Tuy khng Iha nh cng o My , nhung Ia I Anh
nhu ng chIe c Iordson Ihu c su da Ia m nen duo c m I
ky Ich Irong Iho I gIan The chIe n Ihu nha I.
Trong nhu ng nam 19171918, Iuy nuo c Du c
dang pha I d I ma I vo I nguy co Iha I ba I da IIe n ke ,
nhung voI ban chaI hIeu chIen, gIoI quan su Duc
va n quye I dInh IIe n ha nh m I cu c chIe n Ia u nga m
ch ng Ia I nuo c Anh, vo I hy vo ng co Ihe xoay
chuyen cuc dIen chIen Iranh. Lan dau IIen Irong
IIch su, nguoI Anh phaI duong dau voI kIeu chIen
Iranh nay. Va IhIeI haI Ihi raI nang ne: S IrIeu Ian
hang hoa bI Iau ngam Duc danh chim xung day
daI duong. Trong s hang hoa bI da nh chim do,
co ca mI khI Iuong Ion Iuong Ihu c Iren duo ng
den IIep Ie cho nuoc Anh Iuc nay Anh dang roI
va o cu c khu ng hoa ng Iuong Ihu c Ira m Iro ng.
Truoc day nuoc Anh van IIen Iuc phaI nhap khau
Iuong Ihu c Iu Iu c dIa chau u de da p u ng nhu ca u
hang ngay cua minh. KhI The chIen Ihu nhaI dIen
ra, ngu n cung ca p Iuong Ihu c Iu Iu c dIa bI ca I bo
hoa n Ioa n. Nuo c Anh pha I Iim ngu n nha p kha u
Iuong Ihuc Iu khap moI noI Iren Ihe gIoI. Nhung
den nam 1917, khI Duc IIen hanh cuc chIen Iau
nga m, vIe c nha p kha u Iuong Ihu c Iro nen ba p
benh hon bao gIo he I. Nguo I Anh ch co n duy nha I
mI cach gIaI quyeI Ia dua vao nen nng nghIep
nI dIa de co Ihe Iu bao dam duoc nhu cau Irong
nuoc.
Nhung Irong Iuc nay, nen nng nghIe p Anh Ia I
gap phaI kho khan Iram Irong ve nhan Iuc. O cac
vu ng nng Ihn, ha u he I da n ng duo c d ng vIen
ra Ira n, Iao d ng chnh Iren d ng ru ng Ia da n ba
va Ire em. Cng Ihem vao do, nuoc Anh con phaI
cong Iren vaI ganh nang dam ba o Iuong Ihuc cho
nu a IrIe u quan My dang do ng o Anh hoa c dang
Iham chIen o Phap.
Nhu ng kho khan do bu c Anh pha I dua cng
nghe mo I va o sa n xua I nng nghIe p. Va nhu ng
chIec may cay Ia phuong IIen kha IhI nhaI de gIaI
quye I Iinh Ira ng IhIe u nhan Iu c. Nhung Iu c na y, Ia I
ca cac co so cng nghIep cua Anh de u dang pha I
hoa I d ng he I cng sua I de cung ca p Irang bI
chIen Iranh cho quan dI.
Chnh phu Anh da IIen he va daI hang voI Iord
MoIor s Iuo ng ma y ca y Io n. Nhung yeu ca u pha I
co cuc Ihu nghIem chaI Iuong ngay IaI Anh. Lap
Iu c, haI chIe c ma y ca y da u IIen do Iord MoIor sa n
xuaI duoc mang den Anh.
Co IaI ca haI cuc Ihu nghIem duoc dIen ra. Ca
haI chIec Iordson deu Ihuc hIen raI II nhIem vu
cu a minh. No co Ihe Ia m vIe c ca Iren da I ra n va da I
nhe. VoI mI chIec cay haI ranh duoc Iap o pha
sau, no co Ihe Iao ra nhung ranh cay co d sau S
Inch va be ngang Ia 16 Inch. Sau cu c kIe m Ira,
chnh phu Anh da da I ha ng mua S.000 chIe c ma y
ca y cu a Iord MoIor, gIa m I chIe c Ia 1.S00 dIa.
Ch haI Ihang sau, IaI ca s Iuong may cay daI
ha ng duo c dua Ien Ia u. Va m I Iua n sau chu ng da
xuaI hIen Iren nhung canh dng o Anh. Su xuaI
hIe n cu a ma y ca y Iordson da chu ng mInh duo c
ngay Ia c du ng cu a no Irong vu Ihu hoa ch nam do .
Du khng co m I con s Ih ng ke na o duo c cng
b , nhung Iu Iho I dIe m do Iro dI, khng aI co n
nha c de n su kho khan Irong va n de Iuong Ihu c
cua nuoc Anh nua.
Co Ihe no I m I ca ch khng cuo ng dIe u ra ng,
S.000 chIe c ma y ca y cu a Iord MoIor duo c gu I de n
Anh kIp Iho I da cu u nuo c Anh Ihoa I kho I m I cu c
khu ng hoa ng ve Iuong Ihu c dang ca n ke .
* * *
Ten Iu I cu a Iord MoIor va Henry Iord ga n IIe n
vo I nhu ng chIe c xe hoI gIa re . ChIe n Iuo c kInh
doanh cu a Iord Ia sa n xua I xe hoI. Nhung cu ng
vo I su pha I IrIe n cu a cng Iy va yeu ca u mo I cu a
Iinh hinh Ihe gIo I, cng Iy Iord MoIor khng Ihe
du ng ngoa I cu c choI Irong Inh vu c ha ng khng
vo I nhu ng chIe c ma y bay dang nga y ca ng Iro nen
Ihng du ng vo I m I s uu Ihe Iuye I d I so vo I xe
hoI.
Nam 1920 Iord quye I dInh go p v n cu ng 19 nha
da u Iu kha c, da u Iu va o m I nha ma y sa n xua I
ma y bay: SIarI MeIaI. De n nam 192S Ihi Iord mua
IaI Ioan b c phan cua cng Iy nay, va bIen no
Ihanh mI b phan cua Iord MoIor.
Ca c ky su cu a Iord da nghIen cu u ca I IIe n nhu ng
d ng co su du ng cho xe hoI de co Ihe Ia p da I
Iha nh d ng co ma y bay. De n nam 1926, m I ma u
may bay dau IIen duoc ra doI: nhung chIec Iord
TrIMoIor (Irong nga nh ha ng khng nguo I Ia
Ihuong goI Ia Con ngng IhIec). Trong IhoI gIan
I n Ia I cu a minh, Iu nam 19261933, Iord TrI
MoIor duo c sa n xua I I ng c ng 199 chIe c. Duo c
ban ra nhIeu noI Iren Ihe gIoI, phuc vu ca nganh
hang khng dan dung va quan su (Iord TrIMoIor
duo c su du ng nhIe u nha I Irong Iu c Iuo ng khng
quan Canada).
Sau ba nam ra do I, Iord TrIMoIor duo c su du ng
Irong nhung chuyen bay xuyen Iuc dIa Iu bo DaI
Tay duong de n Tha I Binh duong, chu ye u Ia Iuye n
New York San DIego. M I chIe c Iord TrIMoIor co
Ihe cho ba nguo I Irong phI ha nh doa n (haI phI
cng va mI IIep vIen) cung Iam hoac chn hanh
kha ch.
GIng nhu nhung chIec xe hoI, nhung chIec may
bay do Iord MoIor sa n xua I cu ng co kIe u da ng
dep, gIa re va he s an Ioan cao.
Tren co so cu a nhu ng chIe c Iord TrIMoIor, Iord
IIep Iuc caI IIen va cho ra doI chIec DougIas DC2
vao nam 1932. So voI nhung chIec Iord TrIMoIor
Ihi DougIas DC2 co nhung Ihng s ky IhuaI uu
vIe I hon Iord TrIMoIor.
DougIas DC2 co Ihe cho 14 ha nh kha ch cu ng
phI ha nh doa n. No duo c sa n xua I bo I Ia p doa n
DougIas AIrcraII va Iord Ia mI Irong nhung c
dng chnh. Trong gIaI doa n nhu ng nam 30, Dou
gIas Ia dI Ihu canh Iranh chnh cua BoeIng 247
do UnIIed AIrIIne san xuaI. VoI IhoI gIan In IaI
cua minh, DougIas Iro Ihanh IoaI may bay Iha nh
cng nha I Irong IIch su vo I he s an Ioa n ga n nhu
Ia Iuye I d I. Ngoa I ra, Iord MoIor co n sa n xua I ca c
Ioa I ma y bay da nh cho Iu c Iuo ng khng quan My .
TIN RA TH GII
KhI nhung chIec ModeI T chIem Inh IhI Iruong
nuoc My, Henry Iord baI dau ngh den vIec dua
nhung san pham cua minh IIen ra IhI Iruong Ihe
gIo I.
Thng Ihuo ng, y Iuo ng mo r ng kInh doanh ra
nuo c ngoa I duo c ba I da u Iu nhu ng buo c kha o sa I
IhI Iruo ng hay nhu ca u Ia I noI ma ha ng ho a cu a
ho se IIeu Ihu . Nhung d I vo I Henry Iord va Iord
MoIor Ihi khng phaI vay. QuyeI dInh dua nhung
chIec xe Iord ra IhI Iruong Ihe gIoI IaI baI ngun
Iu mI gIaI dua xe IaI baI bIen PaIm.
TaI day, nam 190S mI gIa I dua xe Io n duoc I
chu c vo I nhu ng chIe c xe Iham du de n Iu nhIe u noI
Iren Ihe gIo I. Iord cu ng dem chIe c ModeI C ma
minh dang sa n xuaI den Iham du cu c IhI. Trong
cuc dua, mI vu va cham manh khIen mI chIec
xe cu a Pha p bI Ioa I kho I duo ng dua. Quan sa I
chIec xe vua bI IoaI, Iord nhan Ihay rang chIec xe
cua Phap co hinh dang nho hon va nhIeu chI IIeI
hIen daI hon so voI nhung chIec ModeI C ma ng
dang san xuaI. Sau cuc dua, Iord Iha o ro I m I
bo ng de n Iruo c cu a chIe c xe de xem xe I. So vo I b
pha n cu ng Ioa I cu a chIe c ModeI C, no sa ng hon
nhIe u va kha nang chIu Iu c cu ng I I hon. Iord ho I
ca c ky su Pha p ve cha I IIe u du ng de che Ia o nhu ng
b phan nay. Khng aI co Ihe dua ra cau Ira IoI
Iam Iord Ihoa man. ng quyeI dInh mang no ve
de cac ky su nghIen cuu. CuI cung ho cung Iim
ra duoc nguyen nhan: Irong khI Iuyen Ihep, nguoI
Pha p da cho Ihem va o qua ng sa I m I cha I phu gIa
go I Ia VadIum.
Iord da Ihu Iuye n Ihe p Iheo cng nghe na y.
Nhung IaI ca cac Ian Iuyen Ihu nghIem deu IhaI
ba I. Iord gu I ma u cho m I chuyen gIa ve Iuye n
Ihep nguoI Anh, de nghI ng Ia gIaI Ihch vi sao
cac cuc Ihu nghIem deu IhaI baI. Nguyen nhan
IhaI baI da duoc Iam sang Io: mun dua duoc Va
dIum va o Ihe p, yeu ca u Io Iuye n Ihe p pha I da I
duoc nhIeI d 3.000
0
C. Trong khI do, IaI ca cac Io
Iuyen Ihep cua My ch daI duoc nhIeI d 2.700
0
C.
Khng da u ha ng Iruo c kho khan, Iord quye I
dInh hop Iac voI mI x nghIep Iuyen Ihep nho o
CanIon, bang OhIo. VoI s IIen duoc Iord IaI Iro,
x nghIe p na y da IIe n ha nh ca I IIe n Io Iuye n de da I
duo c nhIe I d ca n IhIe I. Nhung Ia n Ihu nghIe m
dau IIen da khng Ihanh cng, raI I VanadI duoc
gIu Ia I Irong Ihe p. Cha I Iuo ng Ihe p Iha nh pha m
khng hon gi so vo I phuong pha p cu . Khng na n
Io ng Iruo c Iha I ba I, Iord IIe p Iu c cho IIe n ha nh Ihu
nghIem. O Ian Ihu nghIem Ihu haI Ihanh cng da
den voI ng. VoI VanadI, chaI Iuong Ihep da duoc
nang Ien ro re I, kha nang chIu Iu c cu a Ihe p Iu
60.00070.000 pound Iruo c day da Iang Ien de n
170.000 pound.
Cng nghe Iuye n Ihe p mo I cho phe p Iord va ca c
ky su cua ng IIep Iuc hoan IhIen nhung chIec xe
dang sa n xua I. Nhung quan Iro ng hon, no da
cung ca p cho Iord m I quan dIe m, m I ca ch nhin
nha n mang Ia m Ihe gIo I. VanadI cho ng Iha y
rang, xe hoI khng ch duoc san xuaI va IIeu Ihu
o nuo c My . Cng nghIe p sa n xua I xe hoI co n co o
ca nhu ng nuo c chau u kha c. Va Ia I nhIen IhI
Iruo ng chau u Ia I ye u se co nhu ca u vo I ma I
ha ng na y.
QuyeI dInh dau IIen Iren con duong IIen ra IhI
Iruo ng Ihe gIo I cu a Henry Iord Ia IIe n va o IhI
Iruong Anh quc.
O Anh Iuc nay, hau heI nguoI dan ch coI xe hoI
Ia mI Ihu d choI daI IIen cho nhung ke gIau co.
Chua mI doanh nghIep san xuaI xe hoI nao cua
Anh va cu a ca nhu ng qu c gIa chau u Ia ng gIe ng
co Ihe chIe n Iha ng dInh kIe n na y, hay I nha I Ia co
y dInh chIen dau voI no. Iord MoIor Ia Iu c Iuo ng
IIen phong Iren con duo ng Iim ch du ng vu ng
cha c cho xe hoI Irong Iho I da I mo I.
VIe c da u IIen khI Iham nha p va o IhI Iruo ng nuo c
Anh Ia Iord da cho I chuc hang Ioa I nhu ng bu I
Irinh dIe n cu a nhu ng chIe c ModeI C. Va Iam Iy coI
xe hoI ch Ia mI Ihu d choI cua nguoI Anh da n
dan da bI nhung chIec ModeI C day IuI. Dac bIeI,
Irong m I Ia n Irinh dIe n, m I chIe c ModeI C da
chay IIen Iuc duoc Irong 800 dam. Chac han baI
cu nguo I Anh na o cu ng co Ihe hIe u duo c ra ng
khng co m I Ihu d choI na o co Ihe cha y duo c
mI quang duong daI nhu Ihe.
Nam 1908, daI Iy dau IIen cua Iord MoIor duoc
mo o Luan Dn. HaI nam sau, doanh s ba n xe da
co nhung keI qua kha quan: 600 xe duoc ba n ra
Irong vo ng m I nam. Nam 1911, m I su kIe n kha c
Ia m IhI Iruo ng xe hoI nuo c Anh co nhu ng buo c
pha I IrIe n mo I. Henry AIexander Ia I m I chIe c
ModeI T Ien dnh da y Ben NevIs, cao 4.600 IooI
(*)
day nuI cao nhaI nuoc Anh. Va hIeu qua Iuc Ihi
duo c bIe u hIe n o doanh s ba n xe nam do : 14.000
xe duoc IIeu Ihu IaI daI nuoc nay.
Sau nhu ng Iha nh cng ban da u Ia I Anh, Iord
quyeI dInh mo mI nha may Iap rap IaI Manches
Ier. Day Ia nha may Iap rap xe dau IIen cua Iord
MoIor ben ngoaI Bac My.
Cu ng Irong nam 1911, m I nha ma y Ia p ra p
kha c cu ng duo c xay du ng Ia I Canada. Va cu ng
nhu Ia I Anh, Iord MoIor cu ng nhanh cho ng chIe m
Inh IhI Iruong IaI day.
Khng du ng Ia I o do , Iord co n quye I dInh IIe p
Iu c mo r ng IhI Iruo ng ra m I s ca c qu c gIa
kha c. Nam 1912, Iord ho p Ia c cu ng Cng Iy
AgneIII oI IIaI de xay du ng m I nha ma y sa n
xua I xe hoI Ia I Y . Ta I Du c, nha ma y da u IIen
duo c xay du ng nam 1920 vo I su khuye n khch va
h Iro cu a T ng Ih ng HerberI Hoover va B
Thuong ma I. Cu ng nam, Iord co n xay du ng ca c
nha ma y Ia I AusIraIIa, n D va Pha p. Nam
1929, Iord da ky Iha nh cng Iho a Ihua n Ihuong
ma I vo I sa u qu c gIa. Da p Ia I Io I keu go I cu a Chu
IIch H I d ng B Iruo ng LIen bang X vIe I SIaIIn,
Iord cu ng d ng y cu nhu ng ky su va nhu ng
chuyen gIa nguo I My de n gIu p LIen X xay du ng
m I nha ma y sa n xua I Ia I Iha nh ph Gorky.
Cho den dau nhung nam 30, Ia I IaI ca ca c qu c
gIa ma My co quan he ngoaI gIao, Iord MoIor deu
IIe n ha nh nhu ng hoa I d ng kInh doanh. Nam
1932, mI phan ba s xe hoI chay Iren Ioan Ihe
gIoI mang nhan hIeu Iord.
CIc n nI tIc go ng cn c :n n In n cu n nnI
n tu du) nI donnI nn n t cu no t donnI
ngIc nn o nuo n tIn nI cong dc u In co . Va n de
o day Ia muc dch. TIen ra IhI Iruong Ihe gIoI de
kIe m duo c nhIe u Io I nhua n hon, do Ia dIe u d
nhIen. Henry Iord khng dIen r de n mu c dua
nhu ng chIe c xe cu a minh ra bIe u khng nguo I dan
o ca c nuo c kha c. Nhung da ng sau mu c dch Io I
nhuan ay IaI Ia mI khaI vong hoa binh, dau rang
do Ia nhung khaI vong co phan raI hn nhIen cua
m I nguo I khng co kha nang ve chnh IrI, ng ch
ha nh d ng Iheo su ma ch ba o cu a Iuong Iam.
Nam 191S, khI The chIe n Ihu nha I da dIe n ra
duo c m I nam o chau u, Iord quye I dInh pha I
Ia m m I dIe u gi do de cha m du I cu c chIe n v
________
loot = ,33m
ngha nay. ng da Iuyen b Iren Io Ictot Nc\:
ra ng II co Ihe hIe n Ioa n b Ia I sa n cu a minh cho
n Iuc nham cham duI chIen Iranh. LoI Iuyen b
da y ha p da n na y da Ihu hu I duo c ra I nhIe u nguo I,
Irong do co ca nhu ng ke co h I.
M I va I nga y sau, m I nguo I Hungary g c Do
Tha I Ia Raska SchwImmer de n ga p Iord va de nghI
ng IIen hanh ke hoach cham duI chIen Iranh do
anh Ia phac Ihao. NI dung chnh cua ke hoach Ia
Ia p ho p nhu ng nha da u Iranh vi ho a binh cu a
chau My , sau do dua ho de n chau u keu go I ca c
nuo c na y ngu ng chIe n. Ma c du khng he nha n
Ihuc duoc gIa IrI Ihuc Ie cua gIaI phap nay, Iord
va n d ng y Ihu c hIe n ke hoa ch cu a Raska
SchwImmer. ng da Ia p ho p duo c 1S0 nha hoa I
d ng ho a binh cu a nuo c My va I chu c cho ho de n
chau u. Dau IIen ho daI chan den OsIo Na Uy
(18.12.191S). TaI day, Henry Iord da co mI baI
dIen IhuyeI keu goI cac nuoc chau u cham duI
vIe c sa n xua I vu kh va Ihay va o do ba ng ma y ca y.
Sau do , Iord ro I Na Uy de n Ha Lan. Nhung nhu ng
n Iu c vi ho a binh cu a Iord nhanh cho ng cha m
duI. Dap IaI nhung IoI keu goI cua Iord Ia IhaI d
nha o ba ng cu a chnh phu ca c nuo c chau u. Sau
mI IhoI gIan ngan o chau u, Iord va phaI doan
cua minh quay Iro IaI My voI mI Iam Irang heI
suc IhaI vong.
ThaI d cua cac chnh phu chau u da Iac dng
raI Ion den suy ngh cua Iord. ng noI: Ho coI
Ihuong nhung n Iuc hoa binh cua II, vay Ihi ho
se pha I chIu nhu ng IaI ho a do chIe n Iranh dem
IaI. Buc Iuc sau IhaI baI cua chuyen dI, khI ve My,
mI su kIen nua IaI Iac dng den Iord. MI nha
Iruye n gIa o Do Tha I Ia I PhIIadeIphIa Ia |oseph
KrawkepI da Ien IIeng ch Irch nhung hanh dng
cua Iord ch Ia Iro Ire con voI muc dch chnh Ia
da nh bo ng Ien Iu I cu a minh, chu khng pha I
nham muc dch cham duI chIen Iranh.
Sau IhaI baI cua chuyen dI keu goI hoa binh o
chau u nam 191S, Henry Iord nha n ra ra ng pha I
Iam mI dIeu gi do IhIeI Ihuc hon neu mun gIu
duo c ho a binh Iren pha m vI Ioa n Ihe gIo I. ng
cu ng IIn ra ng mo r ng Ihuong ma I va ho p Ia c
quc Ie se Ia mI su bao dam cho hoa binh. De
chu ng mInh cho quan dIe m na y, Iord chu Iruong
dua day chuyen Iap rap va nhu ng chIec ModeI T
de n Ia I ca ca c nuo c Iren Ihe gIo I.
Nhung mong mu n cu a Iord da khng Ihe Iro
Ihanh hIen Ihuc. TaI nhung nuoc co su xuaI hIen
cua nhung chIec xe kIeu T hay co nhung nha may
san xuaI Iheo kIeu day chuyen Iap rap, khaI nIem
hoa binh van khng Ihe In IaI.
Neu quan dIem cua Iord duoc daI vao mI mI
Iruong khac, mI IhoI dIem khac, co Ie no se co
nhu ng Iha nh cng Io n hon. Tuong Iu nhu quan
dIe m cua Iord, nhung duoc daI Irong hoa n canh
Ihe gIo I cu a nhu ng nam cu I Ihe ky XX, Ia Iy
Ihuye I vo ng cung va ng ngan ngu a xung d I cu a
Thomas IrIedman. IrIedman cu ng cho ra ng
Ihuong maI va hop Iac quc Ie Ia quan baI chIen
Iuo c ba o da m cho ne n ho a binh va an nInh Ihe
gIo I. Ch kha c m I dIe u Ia IrIedman khng su
du ng hinh a nh nhu ng chIe c ModeI T Ia m hinh a nh
bIeu hIen cho Ihuong maI va hop Iac quc Ie nhu
Iord ma ng su du ng nhu ng cu a hIe u McDonaIds.
Ly IhuyeI vong cung vang ngan ngua xung dI
cu a Thomas IrIedman da chu ng mInh ra ng: Ia I haI
quc gIa deu co cua hIeu McDonaIds, chIen Iranh
se khng bao gIo xa y ra. Va Irong Ihu c Ie , Iy Ihuye I
na y da duo c chu ng mInh Ia hoa n Ioa n du ng da n.
Con dI voI nhung chIec ModeI T cua Henry Iord,
chu ng da khng Ia m duo c vIe c ma nhu ng cu a hIe u
McDonaIds Ia m duo c nu a Ihe ky sau do .
M I Iha I ba I hoa n Ioa n Irong n Iu c kIe m Iim
hoa binh cua Henry Iord chnh Ia Chu ngha phaI
xI Duc.
Va o nhu ng nam 20 cu a Ihe ky XX, nuo c Du c nhu
bI IhI mIen bo I ho c Ihuye I cu a Iord. Theo ghI
chep cua nhung baI bao Iuc do con IaI den ngay
nay Ihi Iren IaI ca cac duong ph Iren Ioan nuoc
Du c Ira n nga p nhu ng bu c chan dung kh Io n cu a
Iord, nguo I dan Du c no I ve Iord nhu Ihe dang no I
ve mI nIem dam me. Ho coI Iord nhu mI bIeu
Iuo ng cho su Iha nh cng cu a nuo c My . Chnh
HIIIer Irong mI Ian Ira IoI phong van voI Io Ic-
tot Nc\: cu ng Ihu a nha n minh Iun da I hinh a nh
Iord Iren ba n Ia m vIe c va coI Iord nhu m I ngu n
cam hung dI voI ng Ia. Va Iord cung dap IaI su
ky vong do cua nuo c Duc. MI IoaI nha ma y cu a
Iord MoIor duo c xay du ng o Du c, ra I nhIe u ca c ky
su va chuyen gIa ky IhuaI duoc dua sang Duc de
chuye n gIao cng nghe . Nam 1928, Iord IIe n Ihem
mI buoc moI Iren con duong dI IoI IraI IIm cua
dan Ic Duc, ng quyeI dInh hop nhaI IaI ca IaI
san cua Iord MoIor IaI nuoc Duc voI mI carIeI
(*)
hoa chaI Duc I.G. Iarben. Tap doan moI co Ien
Iord MoIor.A.G. Mac du ch nam Irong Iay 40 c
pha n cu a IIen doanh, nhung CarI Bosch chu IIch
cua I. G. Iarben van duoc gIu chuc chu IIch. LdseI
Iord cung Iham gIa vao cng vIec dIeu hanh Iap
doan voI Iu cach Ia pho chu IIch.
____________
lt H|nH tHuc ||en ket |ua cac tp doan.
ha n III.
HO C TP THU C SU
LA M T VI C V DA I
Bt ky ai dng hoc tp u gia, du anh ta
tui hai mi hay tam mi. Bt ky ai ang hoc
tp u tre. iu v ai nht trong cuc sng la
gi tm hn ban tre trung.
P
CU CHUYN V
CHIC NI NU XUP CUA ME
Chu ng Ia se co duo c kIe n Ihu c Iu dau7 Ba ng ca ch
Ich Iuy qua sach vo, qua su Iim IoI, quan saI va
ho c ho I Irong Ihu c Ie . Qua Ia I ca nhu ng kenh
Ihng IIn. Va dIe u do se pha I co m I phuong pha p.
Do Ia IIen Iuc Iu duy, IIen Iuc ap u dIeu ma minh
Iheo du I va Iheo du I Io I cu ng. Co Ihe no I,
phuong pha p de chIe m Inh duo c kIe n Ihu c Ia dIe u
dang chu y nhaI o Henry Iord.
Ne u xe I Iren go c d ba ng ca p, Iord khI ro I
Iruo ng Irung ho c va da Iro Iha nh m I cha ng nng
dan. Nhung noI ve kho kIen Ihuc Ihi ngay ca mI
nha ba c ho c nhu LdIson cu ng pha I knh ne ng.
Iord sInh ra Irong m I gIa dinh nng dan cha ng
Iay gi Iam kha gIa nen dIeu kIen hoc Iap cua ng
khng duoc II Iam. ng con bo hoc raI som (khI
mo I 17 Iu I) de muu sInh, va d nhIen vo I dIe u
kIen nhu vay, Iruong hoc khng Ihe cung cap cho
ng m I Iuo ng kIe n Ihu c phong phu duo c. Nhung
bu Ia I, Iord Ia I co kha nang va co y Ihu c Ihu Iuo m
kIe n Ihu c Iu nhIe u ngu n kha c nhau, ngoa I mI
Iruong hoc Iap chnh quy. Qua Irinh Iim cach caI
IIe n chIe c n I hoI cu a ca u be Iord Ia m I mInh
chung cho dIeu nay. Tim IoI kIen Ihuc qua sach
vo , ba o ch, Iruo ng Io p chua du , ca u co n Ihng
qua kInh nghIem Ihuc Ie de gIaI quyeI nhung van
de ma sa ch vo khng Ihe cung ca p cho ca u cau Ira
Io I. Thu c Ie chnh Ia m I quye n sa ch gIa o khoa I I
nhaI ma Iord Iun can cu vao do de hoach dInh
nhung chIen Iuoc cho minh.
Co mI dIeu ma Ia phaI chu y o Iord do Ia kha
nang sang Iao cua ng Ia raI Ion. Hau nhu IaI ca
nhu ng vIe c ma ng Ia m Iren con duo ng dI de n
Ihanh cng deu khng co mI IIe n Ie nao de ng
co Ihe ho c Ia p nhu ng kInh nghIe m cho rIeng minh.
Xe hoI Irong nhung nam dau IIen cua Ihe ky XX
va n Ia dIe u qua Ia Ia m. Ta I ca nhu ng doanh nghIe p
san xuaI xe hoI Iuc ay deu phaI Iu Iim IoI huong
dI cho rIeng minh. Su ho c ho I ne u co Irong Iho I ky
na y Ihi cu ng ch don Ihua n Ia su sao che p y
nguyen. San xuaI Iheo day chuyen Ihi da co Irong
IIch su , nhung de dua day chuye n Iro Iha nh m I
phuong phap san xuaI IhaI su hIeu qua Ihi chua
co aI Iam duoc. Va Iord Ia nguo I dau IIen dua no
vao san xuaI. Trong khI IaI ca moI doanh nghIep
de u Ia p Irung va o sa n xua I nhu ng chIe c xe da I IIe n
voI kIeu dang cau ky, Ihi Iord Ia nguoI dau IIen
dua ra chIen Iuoc san xuaI xe gIa re. KhI chua co
m I ng chu na o Ira cho cng nhan cu a minh mu c
Iuong S dIa cho m I nga y Ia m vIe c 8 IIe ng Ihi
Iord Ia nguo I da u IIen Ihu c hIe n dIe u do . KhI Iun
Iun gIu vaI Iro cu a m I nguo I IIen phong nhu va y,
dIe u d nhIen Iord se khng Ihe co m I khun ma u
san co nao de hoc hoI. TaI ca deu phaI baI dau Iu
dau voI nhung Ihu nghIem dan dan de co Ihe daI
duoc Ihanh cng. DIeu duy nhaI ma Iord co Ihe
ho c ho I chnh Ia Iu nhu ng yeu ca u cu a sa n xua I va
cu c s ng. Iord cu ng da Iu ng no I: Mo I nguo I Iha c
ma c Ia Ia I sao chu ng II Ia I Iun Iun co duo c
nhung sang kIen khng ngung nhu vay7 Cau Ira
Io I cu a chu ng II ra I don gIa n, cu c s ng xung
quanh Iun da y ra y nhu ng sa ng kIe n. Va n de Ia
anh co bIe I khaI Iha c va Ia n du ng chu ng hay
khng ma IhI.
*
* *
Ma c du ra I me I mo I sau chuye n dI da I, nhung
dem a y ca u be Iord khng Ia I na o cho p ma I duo c.
C may khng I ma cau gap khI sang cu cun
Ia y Iam Ir ca u. La m sao de che Ia o ra duo c c ma y
gIng nhu vay7 Cau hoI Ion von Irong dau. Khng
Ihe nho b Ia m gIu p duo c. Pha I Iu minh Ia m ra no .
Do Ia nhu ng suy ngh cu a Iord Iu c ba y gIo . Nhung
pha I Ia m Ihe na o7 La m Ihe na o7 Nhu ng cau ho I
bam rIeI Iay, Iheo cau be vao Irong ca gIac ngu.
Sa ng hm sau, khI mo I nguo I Irong nha va n
dang ngu ngon, Iord da Iro day, vIec dau IIen ma
cau Iam Ia chay xung bep, Iuc Iung IaI ca d dac
na u be p cu a me Ien de Iim m I va I gi do . Ca u
mu ng ro reo vang khI Iim Iha y m I chIe c n I ba ng
d ng kha Io n ma me ca u va n hay du ng de na u
mo n xu p. Iord ca m chIe c n I cha y vo I ra cu a,
bang qua ca nh d ng Iu a mi da cao ngang ngu c.
Iord den nha mI nguoI ban ho c cung Iop, nguo I
ca u nhe nha I m hI, Iren nguo I va n ch ma c
nguyen b qua n a o ngu . Nha ca u ba n na y va n
dang ngu, Iord Ireo rao, ron ren buoc den cua s
pho ng ngu cu a ba n va go nhe nhe Iu ng h I ba
IIeng mI. Nhan duoc am hIeu da duo c quy dInh
Iu Iruoc, cau ban Iho c ra ngoaI cua s hoI: Gi
Ihe7. Iord cuoI Ioe, gIo chIec nI nhm Ien. Cau
ban Ien AnIony chua hIeu chuyen gi xay ra da bI
Iord ke o Iu I ra ngoa I cu a s :
AnIony, Iha y khng, Iha y khng, Io da Iim
duo c no r I!
AnIony Ia I ca ng nga c nhIen, khng hIe u chIe c n I
nau xup nay Ihi co IIen quan den Iro choI Ihuong
ngay ma cau cung Iu ban hay choI:
Nhung chu ng Ia da IhI khng choI Iro Don
KIhIe nua rI. Cau can khIen de Iam gi7
Khng pha I de choI, chu ng Ia se che Ia o m I c
ma y.
AnIony va n khng Ihe hinh dung duo c nguo I
ban minh dInh Iam gi. Cung de hIeu cho IhaI d
nay cua cau ban, vi o IhoI dIem Iord 12 IuI, Iuy
Ihe gIoI da bIeI den dng co hoI nuoc duoc mI
IhoI gIan kha Iau rI nhung o mI IhI Iran mIen
que nhu Dearborn nay Ihi dng co hoI nuoc van
co n Ia m I ca I gi do qua xa vo I. Ngay ca vo I nhu ng
nguo I Ia m nhu ng cng vIe c IIen quan de n ma y
mo c, d ng co hoI nuo c va n Ia m I kha I nIe m mo
h . Va che Ia o ra no co n Ia m I y Iuo ng co n xa Ia
hon.
Khng Ihe gIaI Ihch can ke cho nguoI ban ngay
Iu c na y, Iord he n nguo I ba n ra Iruo ng ho c sau
mI IIeng nua, mac du ngay hm do Ia ngay ngh.
Su pha n khch I I d da ke o ca u IIe p Iu c cha y de n
nha vaI nguoI ban nua. TaI ca ho cung deu khng
hIeu gi ve vIec Iord dInh Iam. Nhu IaI ca nhung
dua Ire khac, ho ch ngh Iord dang bay ra mI
Iro choI gi mo I. Co Ie khng aI co Ihe Iuo ng Iuo ng
ra ng, day Ia buo c dI da u IIen de bIe n m I ca u nho c
Iro Ihanh huyen IhoaI cua nuoc My va Ihe gIoI.
KhI AnIony va ba nguo I ba n kha c ra de n Iruo ng,
chung kIen canh Iord van Irong b d ngu dang
mIe I ma I ben ca nh chIe c n I na u xu p. Ho nga c
nhIen hoI Iord dInh Iam gi voI vaI dung nau bep
a y. Iord Irinh ba y Ia I y Iuo ng che Ia o m I d ng co
hoI nuo c, nhung Ia n na y Ihi ca n ke hon. Khng Ihe
hIe u duo c vIe c ma Iord du dInh Ia m, nhung su
Ihuye I phu c cu a Iord ve m I d choI mo I kha c
han voI nhung Ihu ho da choI Iruoc kIa da II keo
AnIony va nhu ng ca u nho c kha c. Tom nguo I
nhIe u Iu I nha I Irong nho m ba n Ihi Io ra ra I Ihch
Ihu vi d ng co na y co Ihe khIe n ca u Ia n I ba I hon
Irong da m ba n ga I. Iord ngay Ia p Iu c ga I pha I
ngay y Iuo ng do , ca u no I ch mu n Ia m m I d ng
co cho ca nho m chu khng pha I vi mu c dch na o
kha c. Va mu c IIeu xa hon Ia che Ia o ra m I c ma y
co Ihe dI chuyen duoc Iren nhung canh d ng de
Ihay Ihe cho nhu ng con ngu a dang duo c su du ng
de keo cay. Tom Io ra coI Ihuong y kIen cua Iord,
coI do nhu m I y Iuo ng dIen r . Tom ba o ve quan
dIem cua minh bang Iy Iuan rang, ngay ca b cau
Ia Ia m I Iho co kh Ia nh nghe cu ng khng Ihe sa n
xuaI ra duoc mI phuong IIen nhu vay chu chua
noI gi den Iu nhoc nay.
ThaI d baI hop Iac cua Tom ngay Iap Iuc duoc
da p Ia I ba ng quye I dInh khaI Iru ca u Ia ra kho I
nho m che Ia o cu a Iord, ma c du hIe u duo c nhu ng
kho khan se gap phaI khI IhIeu Tom, boI vi cau Ia
Ia nguoI duy nhaI Irong nhom co mI chuI kIen
Ihu c ve co kh ho c duo c Iu nguo I b . Nhung ca
Inh cu a Iord Ia nhu va y. Nhu ng nam sau na y, khI
buoc vao con duong kInh doanh, cau be Iord Iro
Iha nh chu IIch Iord va n gIu nguyen ba n Inh quye I
doa n cu a minh. Khng aI duo c phe p Ira I y , khng
aI duoc quyen Io ra baI dng, IaI ca phaI do Iord
quyeI dInh.
ChIe c n I Ia y Iu nha duo c Iord du dInh du ng de
Iam nI hoI. Van de bay gIo Ia phaI Iam sao de bII
kn duo c nhu ng ke ho cu a chIe c n I. AnIony de
xuaI y Iuong dung sap ong IraI vao nhung ke ho
do . Ca nho m d ng Iinh. Nhung Ia y IIe n o dau ra
de mua sa p ong7 Khng co IIe n, b n ca u nho c
quyeI dInh Iung nguoI ve nha minh de Iim kIem.
Ho hen nhau den Irua se quay IaI Iruong.
*
* *
Iord ve nha Irong b dang Iech Ihech, ban Ihu.
Van mac nguyen b quan ao ngu, cau sa vao bep,
Iuc Iung IaI ca dng chaI Io Irong do Ien. Ba Mary
me cau dang nau an cung phaI ngang Ien hoI cau
Iim gi. Iord Ira IoI nhaI gung cau hoI cua me, c
Iranh de ba khng de y den su bIen maI cua caI
nI nau xup. Khng Iim Ihay Ihu minh can, Iord
IIu nghu ng I xu ng ba n an. Su c nho ra Ia Iu
sa ng de n gIo minh va n chua co gi Irong bu ng,
Iord che n nga u nghIe n kha u pha n an sa ng cu a
minh va n de pha n Iren ba n. Vu a an xong, ca u
chay vI ve phong rIeng. Nhung dIeu gi phaI den
cung da den, ba Mary caI IIeng hoI ve caI nI xup
mo I khI. Cu ng nhu Ia I ca ca c ca u be cu ng Irang Iu a
khac, Iord dIeng nguoI so seI vi II II minh vua
gay ra. Khng Ihe mang ve Ira me ca I n I da bI
meo mo vi nhung nhaI bua raI co hoc ban sang,
cu ng khng Ihe ch I bIe n dI vIe c minh da Ia m, bo I
vi voI ban Inh ham me Iim IoI cua minh, Iord Ia
Ihanh vIen duy nhaI Irong gIa dinh Iun Iun bI
chaI van ve nhung su maI maI hay hong hoc d
dac Irong gIa dinh. Iord Ihanh IhaI khaI bao vIec
minh da Iay chIec nI va Irinh bay Iun y Iuong
che Ia o m I d ng co hoI nuo c.
Cu ng khng kha c gi nhu ng du a Ire Irong da m
ban cua Iord, ba Mary cung khng hIeu mI I gi
ve d ng co hay ma y mo c, ngoa I ra ba cu ng da
qua Iu Iau r I ca I Iu I ham Ihch, Io mo khI co m I
Iro choI mo I. Su Iu c gIa n co Ihe d Ien da u Iord vi
su bIen maI cua caI nI nau xup duy nhaI Irong
nha. Nhung ba Mary IaI Ia nguoI me raI hIen dIu,
khng bIeI ve nhung vIec dua con IraI dang Iam,
song ba IaI IIn chac su Ihanh cng se den voI dua
con hIe u d ng cu a minh Irong Iuong IaI. Khng
nhung khng co mI IoI Irach moc nao ve II Ia m
cu a Iord ma ba co n d ng vIen ca u be c ga ng
hoan Ihanh cng vIec ma cau dang Iam. Iord Iho
phao nhe nhom Iruoc IhaI d cua me. Co Ihe dI
voI nhung nguoI nI IIeng khac, su Ihanh cng va
danh IIeng cua ho se den Iu nhung su kIen khac
Io n hon, v da I hon. Nhung d I vo I Iord, nhu
nhu ng Io I sau na y ng ke Ia I Ihi chIe c n I na u xu p
va IhaI d khoan dung cua me chnh Ia buoc dem
dau IIen Irong su nghIep cua ng. Va chac chan
khng aI co Ihe phu nha n ra ng ne u khng co buo c
da u IIen a y Ihi se khng Ihe co nhu ng buo c Iha nh
cng sau na y.
Vu a an xong bu a Irua, Iord da cha y v I va o
pho ng. ChuI xu ng ga m gIuo ng, Iord II ra h p d
nghe cu a minh. Trong do co du Iua vI, dInh c va
cac Ihu IInh IInh khac ma cau cop nhaI duoc. MI
va I quan Iro ng kha c Irong do Ia m I chIe c h p sa I
nho co khoa do Iord Iu Iam. Ca u Iha o chIe c chia
khoa van deo o c ra va mo chIec hp. Trong hp
co nhu ng d ng xu nho ma ca u Ich co p su I ma y
Iha ng nay. Iord dInh du ng s IIe n na y de mua
m I mo n qua gi do cho me nhan nga y sInh nha I
ba . Nhung de che Ia o duo c m I c ma y hoI nuo c,
ca u pha I co IIe n de mua m I va I Ihu kha c. Ban
khoan khng bIe I nen quye I dInh Ihe na o. Iord
cha y de n ben ca nh me va no I cho ba bIe I kho
khan cu a ca u. Ba Mary qua Iha I Ia m I ba me
Iuye I vo I. Ma c du khng pha I Ia m I gIa dinh gIa u
co gi nhung ba van dua cho Iord mI khoan IIen
nho de cau co Ihe Ihuc hIen mo uoc che Iao cua
minh, ba con bao Iord gIu IaI s IIen cau da Ich
cop duoc de Iam nhung vIec quan Irong hon.
Mu ng ro vi su u ng h he I Io ng cu a me , Iord
bang bang chay ra Iruong. Chua cau ban nao co
ma I. Iord chuI va o kho ha ng b ma I cu a ca
nho m de Ia y ra chIe c n I. Vu a nga m ngha no , ca u
vu a mo de n m I nga y khng xa nu a, nhu ng Iu ng
hoI nong Iu phuI ra Iu chIec nI nay se Iam quay
II nhu ng chIe c chong cho ng ga n Iren do . GIa c mo
cua Iord dI ngI bI dung IaI boI caI v vaI cua
AnIony. Cau Ia bao IIn cho Iord bIeI rang khng
Iim Iha y sa p ong Irong nha minh. M I Iu c sau, Ia I
ca nho m da co ma I. Khng aI Iim duo c sa p ong.
Iord Iuyen b ve quy Ia I Iro ca u vu a nha n
duo c cho nho m pha I mInh, ca u quye I dInh se
Irch m I khoa n de mua sa p. AnIony duo c cu dI ra
cua hIeu Irong IhI Iran, nhung nguoI con khac o
IaI IIep Iuc cng vIec. MI nguoI dI kIem cuI kh,
nguoI con IaI se cung Iord nghIen cuu cach de
Iam sao IraI sap ong kn chIec nI.
Sa p ong da duo c AnIony mua ve Io I noI, cu I kh
cu ng Ia p Irung du . Ca nho m ba I da u cng vIe c.
Tu ng ke ho nho cu a chIe c n I da duo c bII kn. Iord
Ia y h p d nghe cu a minh ra, khoan m I I nho
Iren nap chIec nI. Cng vIec da hoan IaI. Bay gIo
Ia den cng doan dun sI nuoc o ben Irong. Dng
cu I kh duo c nho m Ien. ChIe c n I duo c da I Ien
Iren. Ca nho m ha o hu c cho do I m I Iu ng hoI
nuoc manh me phuI ra Iu I Ihung Iren nap nI.
Nhung mI vIec xay ra ngoaI du kIen cua Iu Ire.
Nuoc Irong nI chua kIp sI Ihi Iop sap IraI ben
ngoa I da ba I da u Ian cha y. Iord v I va ng ba o
nho m ba n da p Ia I ngo n Iu a. Nhung mo I Ihu da
qua mu n. KhI ngo n Iu a duo c da p Ia I, Io p sa p da
Ian cha y he I. Thu nghIe m da u IIen da khng Iha nh
cng. TaI ca nhung Ihanh vIen con Ia I cua nho m,
Iru Iord ra, de u du ng che I Ia ng nhin chIe c n I
Ioang I sa p ong Ian cha y. Ma c du da ph pha m
ma I mI s IIen do me dua cho, nhung Iord van
d ng vIen ca c ba n Ia minh se Iim ra duo c m I gIa I
phap moI hIeu qua hon.
*
* *
Henry Iord khng bun vi IhaI baI nay, cau ch
dang c Ia p Irung de suy ngh nguyen nhan Ia I
sao. Cau nho co Ian cha da noI voI cau rang sap
ong co Ihe Ian chay neu gap Iu a. Vay Ia se khng
Ihe Ia m kn chIe c n I ba ng sa p ong. Nhung ba I
buc phaI ngh ra cach nao do, boI vi nguoI ky su
da cho ca u xem d ng co hoI nuo c cu a ng Ia da
no I vo I ca u ra ng n I hoI pha I Iuye I d I kn Ihi mo I
Ia o du a p sua I de quay ba nh xe duo c. Ba ca u nho c
co n Ia I cha n na n nhin chIe c n I Ioang I nhu ng ve I
sa p ong. Ho khuyen Iord nen cha m du I y Iuo ng
na y va chuye n sang choI m I Iro mo I. Khng Ihe
Ia m duo c gi ngay Iu c na y, Iord Iuyen b Ia m Iho I
gIa I Ia n nho m pha I mInh, aI ve nha na y. Iord
Ie ch Ihe ch ca m Iren Iay chIe c n I me o mo ve nha .
Bua II hm ay dIen ra Irong nha ng WIIIIam
Iord IhIe u m I Iha nh vIen so vo I nhu ng hm kha c.
Henry Iord Iu Iruo ng ve de n nha , khng he de
Iam den mon bI IeI ma me chuan bI, cau Iao vao
Iu c Io I Ia I ca nhu ng xo xnh Irong nha de Iim
nhu ng quye n sa ch ma Iu Iau r I khng aI d ng
de n. Ke I qua khng duo c kha quan cho Ia m. Ha u
he I chu ng de u bI m I an de n qua nu a, va s Iuo ng
cung ch dung IaI o vaI quyen I oI. DIeu do cung
khng Iam Iord qua phIen Iong. Cau ngau nghIen
do c nhu ng quye n do . Bu a I I da duo c do n ra,
nhung cng vIec cua Iord van chua Ihu duoc keI
qua nhu y. Khng de Iam den IIeng goI cua me,
Iord ng I Ii Irong pho ng IIe p Iu c do c.
Khng Ihay con IraI Ira IoI, ba Mary vao phong.
Chu ng kIe n ca nh Iord dang mIe I ma I ben ngo n de n
da u nho do c sa ch, ba khng no go I ca u, ch nhe
nhang daI bua II Ien chIec ban nho rI ra ngoaI.
Iord do c cham chu de n n I khng bIe I gi ve su co
ma I cu a me . Nhung su Ia p Irung cu a ca u khng he
d ng ngha vo I hIe u qua da I duo c. Iord khng Ihe
Iim duoc kIen Ihuc nao ma cau dang can khI Iren
Iay cau ch Ioan Ia nhung IoaI sach chang he IIen
quan de n ma y mo c. Sau na y, khI ke ve Ia n nghIen
cu u da u Iay a y cu a minh, Iord da no I ra ng: Nhu ng
quye n sa ch a y khng cho II m I gIa I pha p na o ve
d ng co. Nhung no cho II m I ba I ho c Io n. Chu ng
Ia khng Ihe Iim nhu ng Ihu chu ng Ia ca n o nhu ng
ch khng co . Pha I bIe I Iu a cho n mu c IIeu phu ho p.
No se da n chu ng Ia de n Iha nh cng.
Me I mo I sau khI khng Iim Iha y Ihu minh dang
ca n, Iord na m va I ra gIuo ng. Ca u nha m ma I Ia I, suy
ngh. Dau do Irong y ngh cu a ca u da hIe n Ien cau
ho I co nen IIe p Iu c cng vIe c na y nu a hay khng.
Nhung uo c mo ve m I chIe c chIe c ma y hoI nuo c da
dap IaI ngay y ngh ay. PhaI Iam bang duoc mI
chIec may hoI nuoc! Do Ia cau Ira IoI cuI cung
cua mI cau nhoc 12 IuI Iruoc khI cau chim vao
Irong gIac ngu me meI sau mI ngay vaI va.
Tua n IIe p Iheo Ia m I Iua n ra I ba n r n vo I Iord.
Luc nay, Iord van dang Iheo hoc IaI Iruong hoc
Irong IhI Ira n Dearborn. Ma c du dang Ia p Irung de
sa n xua I d ng co hoI nuo c, nhung Iord va n de n
Iruong deu dan. Cau Io ra dac bIeI chu Iam vao
cac mn vaI Iy va hoa hoc voI hI vong kIen Ihuc
cua nhung mn nay se gIup cau Iim ra gIaI phap
cho chIe c n I hoI. Khng nhu ng ch Iim phuong a n
gIa I quye I Ihng qua nhu ng ba I ho c o Iruo ng, Iord
con IIep can voI mI ngun Ihng IIn khac, do Ia
ba o ch. Y Iuo ng Iim Ia I IIe u Ihng qua ba o ch cu a
ca u ba I ngu n Iu m I Ia n ca u v Iinh do c duo c m I
baI vIeI ve dng co hoI nuoc Iren mI Io bao cu
dung Iam gIay dan Iuong Irong phong an cua gIa
dinh. Luc IoI IaI ca s bao cu cua gIa dinh chua
du , Iord co n va n d ng ba n be mang de n cho minh
nhu ng Io ba o cu ma ho co . Nhung kho khan va n
chua duoc gIaI quyeI. Luong bao ch, sach vo cua
mI IhI Iran nho mIen que khng du de Iord Iim
duo c cau Ira Io I. Nhu ng kho khan do co Ihe duo c
gIa I quye I ra I don gIa n, Iord co Ihe ho I ba I ky
nguoI nao co mI chuI kIen Ihuc ve co kh, ho co
Ihe cho ca u cau Ira Io I chnh xa c. Khng pha I Iord
khng nha n Ihu c duo c dIe u do , nhung ca u mu n
Iu minh Iim ra gIa I pha p cho va n de na y. Du a da m
khng pha I Ia ca ch ma Iord cho n, cho du co Ihe
no se IIe I kIe m cho ca u ra I nhIe u cng su c.
Sau m I Iua n va I va , cu I cu ng Ihi Iord cu ng Iim
ra duo c cau Ira Io I. Nhung no Ia I khng de n Iu
nhung sach bao ma cau Ihu Iuom duoc. MI IIeI
ho c va I Iy Ia I Iruo ng da cho ca u m I phuong pha p
moI: do Ia IhIec. Thay gIao vaI Iy da gIang cho ca
Io p nghe ve cng du ng cu a IhIe c, Irong do co m I
da c dIe m Ia m Iord ra I chu y do Ia cng du ng du ng
de han cac chI IIeI bang kIm IoaI Irong chIec may
haI. Cau Iu nhu: Neu IhIec da han duoc kIm IoaI
Ihi no se Iam kn duoc caI nI hoI cua minh.
Ngay sau buI hoc do, cau Iap Irung nhom ba n
cu a minh va Irinh ba y y Iuo ng ca I IIe n mo I. Su ha o
hu c cu a AnIony va haI nguo I ba n kha c Ia n na y
kem han so voI cach day mI Iuan. Ho khng con
ma y hu ng Ihu vo I Iro choI cu a Iord nu a. Ch co su
nhIe I Iinh cu a Iord mo I co Ihe II ke o ho Iro Ia I. Ca
nho m Ia I ba I Iay va o cng vIe c. Da u IIen ma ho
ban den chuyen mua IhIec. Lan nay Ihi ca nhom
cung keo nhau ra cua hIeu Iap hoa Irong IhI Iran.
Su ha o hung cua bn cau nhoc khI buoc vao da
Ihay dI hoan Ioan khI ho buoc ra. GIa IhIec qua
daI. VoI s IIen ma bn cau co Ihi ch co Ihe mua
duoc mI mau IhIec nho khng du de dung.
Khng duo c bo cu c. Chu ng Ia se ngh ca ch
kIem ra IIen do Ia nhung IoI ma Iord dng vIen
ca c ba n. Nhung kIe m IIe n ba ng ca ch na o Ia I ca I IhI
Ira n nghe o na n na y, do mo I Ia va n de nan gIa I.
RaI may cho Iord, IhI Iran Dearborn va cac vung
Ian can IaI dang buoc vao mua Ihu hoa ch Iao. Do
ky IhuaI bao quan vao IhoI nay con raI kem, nen
ho phaI Ihu hoach raI nhanh, ch Irong vong vaI
ngay cng vIec da phaI xong xuI. De Ihu hoach
duoc nhanh nhu vay, nhu ng nguoI chu Irang IraI
o day dI khI pha I Ihue ca nhu ng du a Ire Ia m vIe c.
Do chnh Ia co h I cu a Iord va ca c ba n. Ho xIn va o
ha I Ia o Ihue cho m I Irang Ira I o ga n Iruo ng. TIe n
cng ma ng chu Irang IraI Ihoa Ihuan voI Iu Ire
Ia 20 xu cho m I nga y cng. Nhu va y Ia b n ca u
nhoc se phaI Iao dng Irong haI ngay de kIem du
s IIe n mua IhIe c.
Cng vIe c ha I Ia o khng pha I don gIa n nhu Iu
Ire va n ngh. Thuo ng nga y chu ng co Ihe Iang
Ihang khap noI, Ireo Ien baI cu cay nao ma chung
Ihay co qua an duoc. Nhung khI Ihuc su Iam vIec
Ihi van de IaI hoan Ioan khac. BuI sang dau IIen,
ca b n ca u de u ra I ha o hu ng, chu ng co n du a
nghIch vo I nhau Irong khI Ia m vIe c. Nhung sau
buI Irua, moI vIec da khac han. Nhung dI maI
quen duo c ngu Irua ba I da u dp Ia I. Ngoa I Iord ra,
ba ca u co n Ia I de u Ia m vIe c m I ca ch mIe n cuo ng.
Va Ia I nhIen s Iuo ng Ia o ma ho ha I duo c cu ng
gIa m dI ro re I, khng ba ng nu a khI sa ng. Ke I Ihu c
ngay Iam vIec, mI nguoI ch nhan duoc mI nua
s IIe n cng nhu da Iho a Ihua n vi Iha I d Ia m vIe c
Iuo I bIe ng cu a ho . Me I mo I va cha n na n, ba ca u
ban quyeI dInh se khng IIep Iuc cng vIec. Lan
nay Ihi Iord khng Ien IIeng IhuyeI phuc ho nua.
Cau se Iam vIec mI minh. Thay vi haI ngay Iam
vIe c vo I b n nguo I, Iord pha I Ia m cng vIe c ha I Ia o
Irong 6 nga y de co du IIe n mua IhIe c. Ba n be Irong
Io p ho c che gIe u Iord Ia ke ga n do vi da bo cng su c
ra de Ia m m I vIe c dIen r . Khng de y de n nhu ng
Io I ba n Ia n sau Iung, Iord IIe p Iu c Ia m vIe c cham
ch. KhI ca u da xa c dInh mu c IIeu cho minh Ihi
khng aI co Ihe Ia m ca u Iu bo duo c mu c IIeu do .
Sau ngay Iam vIec IrI qua, Iuc nay Ihi Iord da
co Irong Iay 2 dIa. Ca u ca m s IIe n a y ra cu a hIe u
va mua Iuong IhIec can IhIeI. Khng Ihe dung cuI
kh de nung cha y IhIe c duo c, Iord xIn de n Ia m
vIe c nho Ia I m I Io re n Irong IhI Ira n. Nhu ng nguo I
dan IhI Ira n dI qua day ra I nga c nhIen vi hinh a nh
cua mI cau be gay go dang cam cuI ro Iung gIoI
IhIec vua nong chay Ien chIec nI dng. Cau Iap
Irung va o cng vIe c de n n I khng he Ira Io I ba I cu
cau ho I na o cu a nhu ng nguo I kha ch qua duo ng.
KhI chIec nI dng duoc han kn Ihi cung Ia khI
Iren haI ban Iay Iord I ch veI bong do khng
may bI nhung gIoI IhIec ro vao. Nhung nhung veI
Ihuong do khng Ia m Iord quan Iam, ca u da I
chIec nI da duoc han kn Ien be ren dang do ruc,
ha o hu c cho Iu ng hoI nuo c ma nh sa p phu I ra.
Nuo c sI, hoI nuo c da ba I da u b c ra Iu I Ihu ng
Iren no c n I. Ch m I Ia I nu a IhI, khI nuo c sI
manh, ap suaI se Iang Ien va Iuc day ra cua hoI
nuoc se manh hon raI nhIeu. Iord vuI mung ngh
nhu va y. Nhung su vuI mu ng cu a ca u da ngay Ia p
Iuc bI dap IaI. ThIec da co dau hIeu chay ra. Luc
da u, Iord ch ngh do Ia do hoI nuo c ba m va o nen
Irng no co ve nhu sa p cha y ra. Ca u Ia p Irung
quan saI nhung bIen dI cua Iop IhIec. Nuoc sI
ma nh, co IIe ng rI o Iu ng hoI nuo c phu I ra, chu ng
Io a p sua I Irong n I cu ng kha Io n. Nhung Io p IhIe c
Ihi IaI cang ngay cang Ian chay mI cach ro rang
hon. Cu I cu ng, chIe c vung n I bI ba I ra vi a p sua I
Ion va Iop IhIec han ben ngoaI da bI Iroc heI. The
Ia bao nhIeu cng suc cua Iord da Ian Iha nh may
khoI. Lan Iruoc Ia sap ong va Ian nay Ia IhIec. TaI
ca de u Iha I ba I. Co IIe p Iu c cng vIe c nu a hay
khng7 Cau hoI nay ch duoc Ira IoI sau vaI Ihang
nu a. Bo I vi m I su kIe n gIa dinh da bu c Iord pha I
Iam IhoI ngung cng vIec che Iao IaI.
SACH CHA PHAI LA TT CA
Trong Iuc Iord dang mIeI maI voI cng vIec o Io
ren IaI IhI Iran, Ihi o nha me cau bI mI con dI
quy baI ngo, ba ngaI dI ngay Irong phong an khI
dang na u bu a I I. Su kIe n na y da Ia m Ihay d I kha
nhIe u cu c s ng cu a Iord. Tu do , sau gIo ho c ca u
phaI Iro ve nha phu gIup b Iam cng vIec dng
a ng. ng WIIIIam Io ra khng Ihch Ihu vo I vIe c
cau con IraI ca cu ham me nhung vIec dau dau,
ng mu n Iord n I nghIe p ng, IIe p Iu c cng vIe c
quan Iy Irang IraI cua gIa dinh. MI buI haI cha
con ra ngoaI dng, ng raI Ian Iinh ch bao cho
Iord ca ch dIe u khIe n dI ngu a ca y, ca ch cho n Iho I
dIem gIeo haI va Ihu hoach sao cho hop Iy. TraI
nguo c Ia I ha n vo I Iha I d he I Io ng ch ba o cu a cha,
Henry Iord Io ra ra I Iho o vo I cng vIe c d ng a ng.
Du co Ihe IIep Ihu raI nhanh nhung kIen Ihuc ma
cha Iruyen daI, nhung Iord khng Iay do Iam vuI
mu ng. Ca u Ia m nhu ng cng vIe c do vo I m I Iha I d
mIen cuong baI buc. ng WIIIIam raI buc bI voI
Iha I d do cu a nguo I con. ng IIen Iu c yeu ca u ca u
pha I Iu bo ngay nhu ng y ngh dIen r ve chIe c d ng
co ngo nga n do . ng co n nha o ba ng m I ca ch
khng Ihuong IIe c y Iuo ng cu a Iord ve vIe c su
du ng d ng co hoI nuo c de Ihay Ihe dI ngu a ca y
ma ng dang du ng. ng cho ra ng, ha ng nga n nam
nay, ngu a va n duo c du ng de ke o ca y, va m I
nghin nam nu a no va n duo c su du ng va o vIe c na y,
va mI dua Ire nhu Iord khng Ihe Ihay dI duoc
Ia p qua n canh Ia c da duo c a p du ng Iu ra I Iau
Iruo c khI no bIe I duo c Ihe gIo I na y Ia nhu Ihe na o.
Khng Ihe Iranh Iuan duoc voI m I nguoI nng
dan bao Ihu nhu ng WIIIIam, Iord quyeI dInh se
Iang Ie IIen hanh cng vIec cua minh. BuI sang,
ca u va n de n Iruo ng de u da n, de n chIe u Ia I ra ngoa I
d ng phu gIu p b . D I vo I nhu ng du a Ire cu ng Iu a
IuI khac, sau mI ngay meI mo I nhu va y chu ng
Ihuo ng dI ngu ra I so m. Nhung vo I Iord, bu I I I Ia
Iho I gIan duy nha I ca u co Ihe s ng vo I uo c mo cu a
minh. Cay de n da u Irong pho ng Iord Ihuo ng Iha p
sang de n raI khuya. Ben ngon den dau, Iord ca m
cu I nghIen cu u Ia I ca nhu ng Ia I IIe u ve d ng co hoI
nuoc ma cau Ihu Ihap duoc. Cau dang Ia p Irung
va o vIe c IhIe I ke d ng co hoI nuo c cu a rIeng minh.
Nhu ng kIe n Ihu c ve hinh ho c va va I Iy ma Iord
duo c ho c o Iruo ng da gIu p ch ca u ra I nhIe u,
nhung chu yeu Iord van dua vao ban IhIeI ke cua
NIchoIs va Shepard. Sau nhIe u Iua n va I va , cu I
cu ng Ihi Iord da hoa n Iha nh duo c ba n IhIe I ke .
D ng co ma ca u IhIe I ke da I Ioa I cu ng khng kha c
gi Irong ban IhIeI ke mau ma cau Iham khao, ch
co m I chI IIe I kha c Ia d ng co cu a ca u khng pha I
dung de Iruyen chuyen dng cho banh xe Iua ma
de quay nhu ng chIe c chong cho ng ma ca u du dInh
se Iap o pha Iren dng co. Nhung van de chnh
van chua duoc gIaI quyeI, do Ia ap suaI cua nI
hoI. Cau van chua Iim ra cach nao Iao ra mI nI
hoI IhaI kn de no co Ihe sInh ra ap suaI du Ion.
Nhung sach bao ma Iord co Irong Iay ch cho cau
bIe I ra ng, Ia I ca c cng xuo ng chuyen sa n xua I
d ng co hoI nuo c, nguo I Ia Ihuo ng du c sa n n I hoI
cho d ng co, chu khng ch cho ca u ca ch Ia m Ihe
nao de bIen mI chIec nI nau xup voI chIec vung
ro I Iha nh n I hoI.
De mua duoc mI chIec nI hoI duc san Ihi ro
ra ng Ia Iord khng du kha nang, ngay ca khI ng
WIIIIam dng y voI y Iuong do Ihi cung phaI ban
mI phan IaI san cua gIa dinh dI Ihi moI co Ihe
mua duo c. Iord khng mu n va y. Ca u quye I Iam
che Ia o m I n I hoI ba ng nhu ng gi minh co . Sau
na y, khI da Iro Iha nh m I nguo I gIa u co , Iord va n
gIu nguyen Inh ca ch Iu Ia p na y. Khng bao gIo
chIu Ie Ihuc vao baI cu Ihu gi, nhaI Ia IIen bac
mI Irong nhung nguyen Iac baI dI, baI dIch cua
Iord. Va chnh nguyen Ia c na y da dua ng de n
nhu ng Iha nh cng ngoa I su c Iuo ng Iuo ng cu a
nhIeu nguoI.
Sap ong Ihi ro rang Ia khng duoc, IhIec co kha
hon, nhung cu ng khng Ihe Ia gIa I pha p hoa n
IhIe n. Pha I Ia m Ihe na o day7 Iord da Ihu Ihem m I
va I gIa I pha p Ia m Iho I kha c. Ca u du ng day kIm
Ioa I de bu c cha I chIe c na p va o Ihan n I. Ca ch Ia m
nay co Ihe gIu chaI duoc chIec vung nI Irong khI
nuo c sI, nhung do khng du kn nen a p sua I ma
n I hoI Ia o ra Ihi Ia I khng du Io n. Vo I a p sua I do ,
no co Ihe Ia m quay nhu ng chIe c chong cho ng ma
Iord Iap o Iren. O mI muc d nao do, cng vIec
che Iao dng co cua Iord da co Ihe coI Ia Ihanh
cng. Nhung vo I Inh ca ch cu a minh, Iord khng
Ihe ba ng Io ng vo I Iha nh cng nu a vo I do . Ca u quye I
Iam phaI che Iao duoc mI dng co hoan chnh.
Tho I gIan bIe u cu a Iord gIaI doa n na y da ga n
nhu kn mI. BuI sang den Iruong, buI chIeu ra
ngoaI dng gIup cha. Luc rI raI nhaI ma cau co
duo c Ia Iho I gIan ca u duo c ng WIIIIam phan cng
o nha cham so c me . Lu c da u, Iord Ihuo ng Ia y
nhu ng ma u chuye n Irong KInh Iha nh de do c cho
me nghe, bo I vi ba Mary Ia nguo I ra I su ng da o.
BIe I duo c so Ihch cu a con IraI, ba Mary da no I vo I
Iord rang ba da chan nghe dI nghe IaI nhung cau
chuyen ma ba da Ihuc Iau Irong KInh Ihanh va
Ihch duo c nghe nhu ng cau chuye n ve ma y mo c.
The Ia cau con IraI vua co Ihe ngI cham soc me,
IaI vua co co hI Iim IoI Ihem kIen Ihuc Iu nhung
Irang bao ma cau doc cho me nghe.
Nhung cho ma I de n khI ba Mary kho I be nh va co
Ihe dI Ia I duo c, Iord va n chua Iim duo c nhu ng Ihu
ca u ca n qua nhu ng Irang ba o. Ke ca nhu ng gIo
ho c va I Iy Ia I Io p cu ng khng Ihe cung ca p cho ca u
nhu ng kIe n Ihu c ca n IhIe I de che Ia o m I chIe c n I
hoI hoan chnh. Iord da Io mo nhan ra mI dIeu
ra ng: sa ch vo khng pha I Ia cng cu hu u hIe u
nha I de ho c Ia p. Nhung pha I ho c Iu dau7
Du ng Iu c Iord be Ia c nha I Ihi ca u nho de n
khun ma I ra m ra p da y nhu ng rau rIa cu a ba c Iho
ren da cho cau den dung nho be ren may Ihang
Iruoc. Iord quyeI dInh xIn vao Ihuc Iap IaI Io ren
de Ia y Ihem kIe n Ihu c Ihu c Ie .
CU NHOC TH REN 12 TUI
VA SANG CH U TIN
VIec Iord xIn vao Iam IaI Io ren bI ng WIIIIam
phan dI kIch IIeI. ng cho rang mI dua Ire nhu
Iord khng co Iy do gi de de n Ia m vIe c Ia I m I noI
no ng nu c va nguy hIe m nhu Ihe ca . ng mu n
Iord o nha phu gIu p ng cng vIe c d ng a ng.
Nhung mI Ian nua ba Mary IaI gIup do cau con
IraI ba ng ca ch Ihuye I phu c ch ng minh d ng y
cho Iord de n Ia m vIe c Ia I Io re n. Va Ihe Ia , cu chIe u
chIeu nguoI dan IhI Iran Dearborn IaI Ihay cau be
Iord manh khanh cam cuI go go chIec nI dng
meo mo ben canh be ren dang do Iua.
AnIony va nhom ban cua Iord Io ra raI khng
Ihch cng vIec cua cau. Ho mun Iord Iham gIa
nhung Iro choI cung ho. BoI vi, Iu Iruoc IoI nay,
Iord Iun gIu vaI Iro cu a m I nguo I Iruo ng nho m.
ThIe u ca u, nho m ba n IIen Iu c ga p pha I nhu ng Iha I
ba I Irong nhu ng Iro choI ma Iruo c nay ho va n
Ihuo ng gIa nh chIe n Iha ng. Ca nho m quye I dInh se
den gap Iord de IhuyeI phuc cau. Ho du dInh se
do a khaI Iru Iord ra kho I nho m ne u ca u khng
d ng y .
BuI gap go dIen ra o san sau cua Iruong hoc,
noI ma mo I khI nho m va n Iu Ia p de ba n nhu ng ke
hoa ch dI choI mo I. AnIony ba I da u h I nghI
bang IoI Iuyen b IrInh Irong yeu cau Iord Iro IaI
vo I nhu ng hoa I d ng cu a nho m ba n. M I Ioa I
nhu ng Iha I ba I Iruo c ca c nho m kha c duo c AnIony
IIe I ke ra. Nhu ng nguo I kha c Ihi b sung Ihem m I
vaI chI IIeI ma AnIony quen khng nhac den. KeI
Iuan cuI cung cua ca nhom Ia nhung IhaI baI ke
Iren deu xuaI phaI Iu su vang maI cua Iord. Ho
yeu cau Iord suy ngh ve van de nay. Neu 20 nam
sau na y, khI m I de nghI Iuong Iu duo c da I ra vo I
Iord, co Ie IaI ca chung Ia deu co Ihe doan ngay
ra duo c ca ch xu su cu a Iord. Nhung day Ia Iho I
dIe m khI ca u be Iord ch mo I 12 Iu I, va o Iu a Iu I
ay bI khaI Iru ra khoI mI nhom ban Ihan co Ihe
coI Ia mI van de heI suc Ion Iao. So vo I nhung
hinh phaI cua b me ma cac cau be o d IuI nay
pha I chIu Ihi su kIe n na y co n na ng ne hon ra I
nhIeu. Khng Ihe Ira IoI ngay cau hoI cu a nhu ng
nguo I ba n, Iord de nghI ho cho minh suy ngh
Irong mI ngay. Sang maI, khI den Iruong cau se
co cau Ira Io I.
Sa ng hm sau, va n o san sau cu a ngI Iruo ng,
m I su kIe n kha da c bIe I da dIe n ra: m I ca u be da
duI khoaI khuoc Iu nhung IoI de nghI Iha IhIeI va
ca nhu ng Io I ham do a cu a nho m ba n de quye I Iam
Iheo du I uo c mo cu a minh. Khuo c Iu ba n be cu ng
co ngha Ia ca u khuo c Iu Iun ca nhu ng Iro choI vuI
nh n Ihuo ng nga y. D I vo I Iord bay gIo ch co
cng vIec va cng vIec. Tuy IuyeI gIao voI nhung
nguoI ban Ihan IhIeI, nhung Irong Iham Iam Iord
va n IIn ra ng, m I nga y na o do , khI ca u che Ia o
Iha nh cng d ng co hoI nuo c, ca c ba n cu a ca u se
hIeu ra van de va Ihng cam voI cau. Va ho se IaI
Iro Ia I Iha nh nhu ng nguo I ba n Ihan nhu Iruo c kIa.
Khng co n ba n be , Iord da nh Ia I ca Iho I gIan r I
cua minh ngoaI gIo hoc cho cng vIec IaI Io ren.
Ta I day, nguo I Iho re n vo I b rau rIa Ihoa I nhin Ihi
Irng co ve du Io n nhung Ihu c ra Ia I ra I hIe n Ia nh
va II bung ay IIen Iuc phaI Ira IoI nhung cau hoI
cua cau be gIup vIec. Sau nay khI da Ihanh danh,
Iord van Ihuong nhac den nguoI Iho ren voI mI
Iha I d he I su c knh Iro ng, coI nguo I Iho re n Ia
nguoI Ihay dau IIen va co anh huong raI Ion den
minh.
Su chuyen huong raI dung dan va IhaI d Iam
vIe c nghIem Iu c cu a Iord da mang Ia I ke I qua .
Sau haI Iua n Ia m vIe c Ia I Io re n, y Iuo ng ca I IIe n n I
hoI da de n vo I Iord Irong m I Ia n gIu p ba c Iho re n
han IaI mI chIec am da bI Ihung mI I Ion duoI
da y. ChIe c a m d ng Ia cu a m I nguo I phu nu
Irong IhI Iran mang den. Khng gIng voI nhung
chIe c a m kha c, do I Ihu ng qua Io n o da y, ba c Iho
ren da sua no voI cach Ihuc hoan Ioan khac. CaI
m I mIe ng kIm Ioa I Io n vu a vo I kch Ihuo c cu a da y
a m va ga n no vo I pha n Ihan Iren ba ng ca ch go haI
pha n Ia I vo I nhau. Ke I qua d nhIen Ia m ma n.
ChIe c a m duo c da I Ien be p dun Ihu , khng m I I
Ihung nao duoc phaI hIen.
VuI mung Iruoc vIec Iim ra gIaI phap cho chIec
nI hoI cua minh, Iord nang nac doI bac Iho ren
ch dan I m cho minh ky IhuaI go ma bac vua
Ihu c hIe n Iren chIe c a m. Va Ihe Ia vo I ky Ihua I mo I
vua hoc duoc, ch khoang mI Iua n sau Iord da
cho ra doI mI dng co hoI nuoc hoan chnh.
*
* *
VIec Iord che Ia o Ihanh cng d ng co hoI nuo c
da II cun nho m ban cua cau Iro Ia I. Khng mI
chuI buc Iuc ve IhaI d cua ho ch cach day moI
haI Iuan, ma Iord vuI mung IIep nhan su Iro IaI
do. Va nhom che Ia o IaI Iap ho p duoc du Iha nh
vIen nhu Iruo c. B n ca u nho c mIe I ma I cu ng nhau
Ia p ra p hoa n chnh chIe c d ng co co ga n chong
cho ng o Iren. Ho du ng m I ng Ihu y IInh mo ng
Ia m duo ng da n hoI nuo c. Chong cho ng Ihi duo c
AnIony, nguo I khe o Iay nha I Irong nho m ca I ra Iu
nhung mIeng gIay mau mua o cua hIeu Irong IhI
Iran. Va ngay khoI dng c may cung da den.
Iord quyeI dInh se I chuc mI buI Ie ra maI
IhaI an Iuong. Cau moI Ihem mI s ban be cung
Io p va ca ba c Iho re n de n chu ng kIe n. Va o m I
bu I sa ng chu nha I, va n o san sau cu a Iruo ng ho c,
c ma y da u IIen Irong cu c do I che Ia o cu a Henry
Iord duo c cho cha y Ihu . D ng co duo c da I Ien Iren
m I chIe c gIa , o duo I cha I da y cu I kh. Iord Iu Iay
cham Iu a d I d ng cu I kh ben duo I. Nhu ng kha n
gIa cu a bu I Ie ra ma I khng pha I cho do I Iau,
nuoc Irong nI hoI baI dau sI, ng Ihuy IInh Iam
duong dan da baI dau rung Ien Iung hI. Sau khI
de nuoc sI duoc vaI phaI, nhan Ihay ap suaI da
du Io n, Iord mo van kh n I vo I duo ng da n. Ngay
Ia p Iu c, haI chIe c chong cho ng Ia p o Iren da u
quay II. S kha n gIa I o I de n chu ng kIe n cu ng Ia o
ra mI khng kh sI dng bang nhung Irang v
Iay khng ngoI, con Iord va nhom ban cua minh
Ihi nhay Ien vi vuI suong. Nhung mI hIen Iuong
Ia xay ra. TIeng rI phaI ra Iu nI hoI ngay cang
mI ro hon, chIec ng Ihuy IInh rung Ien ban baI.
Ca nhom che Iao ngac nhIen IaI gan de xem xeI
dIeu gi dang xay ra. MI IIeng bup kha Ion phaI
ra Iu d ng co. ng Ihu y IInh da bI n vi khng
chIu duo c a p sua I qua Io n Ihoa I ra Iu n I hoI.
AnIony va haI ca u ba n nu a de u bI nhu ng ma nh
Ihu y IInh vo ba n ra Ia m xuo c ma I, Iord cu ng khng
kha kha m gi hon. Ma u o Iay ca u dang cha y ra ro ng
ro ng. Ca u dang dInh vo I Iay kho a chIe c van kh Ihi
ng Ihuy IInh bI n.
RaI may Ia hau qua cua vu n khng qua IaI haI
va duoc gIaI quyeI ngay. Ca bn cau nhoc ch bI
Ihuong nhe . Tuy khng Iha nh cng Ia m Irong Ia n
ra maI nay, nhung danh IIeng cua Henry Iord da
Ian dI khap IhI Iran Dearborn, moI nguoI deu coI
ca u Ia m I IhIen Ia I, bo I vi o m I IhI Ira n nho nhu
Dearborn chua co m I nguo I na o ngh de n vIe c che
Ia o m I d ng co cha y ba ng hoI nuo c, chu chua no I
gi den vIec che Iao ra no.
ng WIIIIam cha cu a Iord Ihi Ia I khng ngh nhu
vay. Nghe IIn vu n, ng Iap Iuc den Iruong hoc
dIeu c cau con IraI ma ng cho Ia pha phach ve
nha. Bua II hm ay qua Ia raI nang ne voI Iord.
Con Iu c gIa n Iu h I chIe u cu a ng WIIIIam chua dIu
boI duoc phan nao, van IIen Iuc IruI xung dau
Iord. ng cam cau con IraI Iu nay Iro dI khng
duoc dng vao baI cu mI Ihu may moc gi va yeu
cau cau Iro ve nha ngay sau khI Ian hoc. Ba Mary
ma c du ra I Ihuong con nhung khng da m Ia m
pha I y nguo I ch ng Irong Iu c ng dang ra I ca u
gIa n. Iord Ia ng Ie nha n Ia I ca con IhInh n cu a b
Irong su I bu a an. Ca u bu c pha I hu a vo I b ra ng
se Ia m Iheo nhu ng gi ng yeu ca u.
Bu a I I ke I Ihu c. Iord va o pho ng rIeng cu a minh,
II ra Iu Irong gam gIuong chIec nI hoI va mI
ma u ng Ihu y IInh co n so I Ia I ma ca u co n kIp
mang ve hI chIeu. Cau heI ngam ngha chIec nI
rI den mau ng Ihuy IInh. Henry Iord dang suy
ngh.
TaI sao ng Ihuy IInh IaI bI vo7
Lam Ihe nao de caI IIen duoc no7
Do Ia nhung cau hoI duoc daI ra Irong suy ngh
cu a Iord Iu c na y!
ha n IV.
DI SA N CU A IORD
V Ford - ngi ban chn thanh cua ti sut hn
30 nm qua. Ti khng u t ng noi v anh
y. Ti ch co th noi rng: anh y la mt ngi
ban cua ti.
1Homas Ld|son 1Homas Ld|son 1Homas Ld|son 1Homas Ld|son 1Homas Ld|son
nHa bac Hoc |un danH nuc| ly
P
Chuong 1.
I THU, BAN BE
VA NGI K V
Tin bac khng th mua chuc c ng ta. iu duy nht
lam ng ta knh n la tai nng tht s.
w||||am 0urant w||||am 0urant w||||am 0urant w||||am 0urant w||||am 0urant CHu t|cH 0enera| lotors,
d| tHu |cn nHt cua Henry lord
NHNG I THU XNG TM
TaI sao chung Ia IaI dI Iim hIeu ve cac dI Ihu
cua Iord7 Khng phaI Ia de Iim hIeu vI vua xe hoI
na y da knockouI d I Ihu ba ng ngo n do n hIe m de n
mu c na o. Ma o day, chu ng II ch mu n da I nhu ng
d I Ihu cu a Iord ben ca nh ng de cho Iha y su
Iuong pha n gIu a ho . Su Iuong pha n a y se m I Ia n
nu a cho Iha y do Ia su du ng da n cu a Iord khI
cho n con duo ng dI Irong Inh vu c kInh doanh.
Iord da Iu da I ra m I mu c IIeu Ia Iu vIe c kInh
doanh cu a minh se mang Ia I cho xa h I m I gIa IrI
do Ia aI cung co Ihe so huu mI chIec xe hoI II
vo I mu c gIa ho p Iy . Va ng da khng ch Iro Iha nh
nguo I gIa u nha I nuo c My ma co n ghI Ien Iu I minh
vao IIch su nen cng nghe I cua Ihe gIoI. Con
cac dI Ihu cua ng Ihi sao7
Chu ng Ia ha y Ia I qua nhu ng Irang no I ve haI d I
Ihu xu ng Ia m nha I cu a Iord Irong Iho I ky ng
dang ngI Iren ngaI vang.
W1LL1AM OURANT
Trong nhung Ihap nIen dau cua Ihe ky XX, mI
Irong nhung dI Ihu Ion nhaI cua Henry Iord va
Iord MoIor chnh Ia WIIIIam Crapo BIIIy DuranI
nguo I sa ng Ia p ra Ia p doa n GeneraI MoIors.
DuranI khng ch xu ng da ng Ia d I Ihu cu a Henry
Iord boI vi ng Ia nguoI sang Iap ra Iap doan san
xua I xe hoI Io n ngang ngu a vo I Iord MoIor, ma
co n vi m I dIe m da c bIe I kha c nu a, do Ia : quan
dIe m kInh doanh, ca ch Iu duy cu a DuranI co
nhung dIem IraI nguoc hoan Ioan voI Henry Iord.
Ne u Henry Iord Irung Iha nh vo I chIe n Iuo c ba n xe
gIa re de co Ihe phu c vu m I s Iuo ng Io n nha I co
Ihe nguo I IIeu du ng, Ihi WIIIIam DuranI Ia I chu
Iruong gIu gIa xe o mu c cao nha I co Ihe . Ne u
DuranI chu Iruong kInh doanh ba ng ca ch huy
d ng v n Iu ca c ngan ha ng, Ihi Henry Iord Ia I
IuyeI dI Irung Ihanh voI quan dIem kInh doanh
d c Ia p. Vo I nhu ng quan dIe m kInh doanh ra I
kha c nhau nhu va y, khng Ihe cu ng co su Iha nh
cng cho ca haI nguoI. Nhung aI Ihanh cng, aI se
IhaI baI7 LIch su da cho Ia cau Ira IoI. MI nguoI
qua doI o cuong vI chu IIch mI Iap doan xe hoI
Io n nha I Ihe gIo I Henry Iord, m I nguo I ra dI khI
dang so hu u m I sa n bowIIng WIIIIam DuranI. Su
Ihanh cng hay IhaI baI da Ia qua ro rang. Nhung
khng vi Ihe ma co Ihe phu nhan vaI Iro cua WII
IIam DuranI dI voI nganh cng nghIep san xuaI
xe hoI cu a nuo c My . Chnh ng chu khng pha I aI
kha c Ia nguo I sa ng Ia p ra m I Irong nhu ng Ia p
doa n xe hoI Io n nha I Ihe gIo I hIe n nay GeneraI
MoIors. ng xu ng da ng Ia m I Irong nhu ng d I
Ihu da ng go m nha I cu a Henry Iord!
Va o nam 188S, khI chua da y 2S Iu I, DuranI
cu ng vo I |osIah DaIIas DorI Iha nh Ia p m I cng Iy
xe ngua keo IaI IIInI, bang MIchIgan. VoI IaI kInh
doanh cu a minh, ra I nhanh cho ng, DuranI bIe n
cng Iy cua minh Ihanh cng Iy san xuaI xe ngu a
ke o Io n nha I nuo c My . Nam 1890, cng Iy da sa n
xuaI ra Ing cng S0.000 chIec xe ngua, ch Inh
rIeng s Ia I ro ng da Ia 70.000 dIa m I con s ky
Iuc vao IhoI do. VoI s IIen kIem duoc Iu cng Iy
xe ngua keo, DuranI da Iro Ihanh mI ng chu co
Ihe Iuc va IIeng Iam o MIchIgan.
Tu Iho I dIe m na y, WIIIIam DuranI ba I da u nhu ng
Ihuong vu kInh doanh mua IaI. Su khac bIeI gIua
ng va Henry Iord ba I da u Iu Iho I dIe m na y.
Nhung vu chuyen nhuong, mua dI ban IaI IIen Iuc
Ia da c dIe m xuyen su I Irong su nghIe p kInh
doanh cu a DuranI ma chu ng Ia mu n no I Io I o
day.
Sau Ihanh cng voI cng Iy dau IIen, nhan Ihay
duo c nhu ca u ve xe hoI dang Iang cao, DuranI
quye I dInh nha y va o Inh vu c sa n xua I xe hoI.
Cu ng nhu Henry Iord, DuranI cu ng nhin nha n
duo c Iuong IaI cu a nhu ng chIe c xe hoI. Nhung
khac voI Iord, ng khng Iu Ihanh Iap mI cng
Iy cua rIeng minh va phaI IrIen Ien Iu do. DuranI
Iham gIa vao nganh san xuaI xe hoI bang cach bo
IIe n ra mua Ia I m I ha ng xe da Iha nh Ia p duo c va I
nam: ha ng BuIck. BuIck ra do I nga y 19.S.1903 Ia I
IIInI, do mI nha IhIeI ke nguoI My gc ScoIIand
Iha nh Ia p: DavId Dunbrar BuIck. Ch sau m I nam
Ihanh Iap, BuIck da chIem duoc mI IhI phan kha
Io n Irong nga nh sa n xua I xe hoI. Sa n pha m cu a
ha ng da vuo I bIen gIo I sang ca Canada. Nhung
BuIck IaI daI dI ban IaI cng Iy cho |ames WhII
Ing (sau na y DavId. D. BuIck pha I qua do I Irong
ca nh Iu ng ba n). Nhung WhIIIng cu ng khng gIu
BuIck duo c Iau. Nam 1904, ng Ia I ba n cng Iy
cho WIIIIam DuranI. Tuy khng hIe u bIe I gi ve Inh
vu c sa n xua I xe hoI, nhung vo I kha nang nhanh
nhay nam baI nhu cau cua IhI Iruong, DuranI da
nhanh cho ng dua BuIck Iro Iha nh m I Irong
nhu ng cng Iy sa n xua I xe hoI ha ng da u nuo c My .
Henry Iord Iha nh Ia p Iord MoIor Irong Iho I gIan
na y!
Nam 1908, m I su kIe n Io n dIe n ra d I vo I
DuranI va ca nganh san xuaI xe hoI cua nuoc My:
|. P. Morgan m I Irong nhu ng ng Iru m Ia I
chnh Io n nha I nuo c My de nghI nam ha ng xe hoI
Io n nha I Iu c ba y gIo Ia Iord MoIor do Henry Iord
Ia m chu IIch, BuIck, Reo do Ransom OIds Ia nh da o
va MaxweIIBrIscoe cu a Irank BrIscoe va BenjamIn
hop nhaI IaI Ihanh Cng Iy xe hoI quc Ie. NguoI
duoc Morgan gIao cho nhIem vu Irung gIan dam
phan Ia BrIscoe. NguoI ma BrIscoe gap dau IIen Ia
DuranI. Trong Ian gap go dau IIen gIua haI nguoI,
chnh BrIscoe cung khng IIn Iuong vao su Ihanh
cng cua y Iuong nay. Nhung DuranI IaI Io ra raI
ha o hu ng. ng cho ra ng Io I ch cu a vIe c ho p nha I
Ia raI Ion, no co Ihe IrIeI IIeu su canh Iranh gIua
cac cng Iy Ion. Va nhu vay chung Ia co Ihe gIu
gIa xe o mu c ma chu ng Ia mu n. Cha c cha n se
khng mI nha san xuaI nao Iu chI IoI de nghI
hap dan nay.
TIn Iuo ng va o su Iha nh cng cu a ke hoa ch,
DuranI khuye n khch BrIscoe du ng ra I chu c m I
hI nghI gIua cac cng Iy Ion. ng con Iuu y voI
BrIscoe de ke hoach duoc chac chan Ihanh cng
Ihi su co ma I cu a Henry Iord Ia dIe u ra I quan
Iro ng. Vo I su nhIe I Iinh cu a DuranI, Morgan da
Irao cho ng vaI Iro Irung gIan Irong ke hoa ch na y
Ihay cho BrIscoe.
BuI gap gIua bn cng Iy Ion duoc I chuc IaI
khach san PonIcharIraIn DeIroII. TaI day, voI su
co ma I cu a ca c da I gIa Irong nga nh sa n xua I xe hoI,
DuranI da Irinh ba y ke hoa ch ho p nha I ca c cng
Iy cu a ng. Theo do , ca c cng Iy va n duo c gIu
su d c Ia p Iuong d I Irong vIe c dIe u ha nh ha ng
nga y. T ng cng Iy ch dua ra sa n Iuo ng va mu c
gIa chung. D ng Iho I, nguo I ba o Iro ve Ia I chnh
cho su ho p nha I na y Morgan cu ng khng do I
ho I co nhu ng su Ihay d I ve nhan su . Ta I ca ca c
chu IIch cac cng Iy duoc hop nhaI se gIu nguyen
chu c vu cu a minh. Morgan co n hu a he n ve m I
ngu n da u Iu Ia I chnh Io n ne u ke hoa ch ho p
nha I Iha nh cng, con s duo c dua ra ra I a n Iuo ng:
1S IrIeu dIa.
Ca Morgan, BrIscoe va dac bIeI Ia DuranI raI IIn
Iuo ng va o su Iha nh cng cu a du a n na y. Nhung
mI nguoI da pha hong IaI ca: do Ia Henry Iord.
Theo nhung IoI mIeu Ia cua DuranI voI Morgan
Ihi Iord Ia mI nguoI khng quan Iam den vIec
ban duoc nhung chIec xe do ng Ia san xuaI voI
gIa cao. ng mun ban xe voI gIa re nhaI co Ihe
duo c. Mu c dch cu a ng Ia khng pha I Ia kIe m IIe n
ma Ia Ia m duo c m I dIe u gi do cho Ioa I nguo I.
DuranI con de nghI mI khoan IIen raI hap dan
cho ca c cng Iy khI ho p nha I: muo I IrIe u dIa cho
Iord MoIor, sau IrIeu cho Reo va nam IrIeu cho
MaxweIIBrIscoe. Co n d I vo I BuIck, DuranI vIe n co
Ia nhu ng chuyen gIa dInh gIa va Ia I chnh chua
hoan Ihanh xong vIec dInh gIa cng Iy nen chua
Ihe dua ra mI s IIen danh cho BuIck Irong Iuc
na y. Tuy nhIen, s IIe n ma DuranI hu a d I vo I ca c
cng Iy Ia I Ihng qua vIe c pha I ha nh Ira I phIe u
Iren IhI Iruo ng chu ng khoa n ph WaII. D nhIen vo I
mI nguoI nhu Henry Iord, kIem IIen Ihng qua
vIec phaI hanh IraI phIeu Ia dIeu khng Ihe chap
nhan duoc. Khng ro Irong IhoI dIem do, Henry
Iord co y dInh hop Iac voI cac cng Iy khac duoI
danh ngha m I Ia p doa n Ih ng nha I hay khng,
nhung ng da de nghI Morgan Irao cho minh ba
IrIe u dIa IIe n ma I. Tha I d cu a Henry Iord da ke o
su nghI ngo va cha n chu cu a ca c cng Iy kha c.
Ransom OIds, chu IIch cu a Reo cu ng ba I chuo c
Iord doI ba IrIeu dIa IIen maI cho cng Iy minh.
Khng Ihe bo ra m I s IIe n ma I qua Io n khI
khng cha c cha n Io I ch Ihu duo c, Morgan bu c
pha I Iu bo y dInh II ke o Iord MoIor va o Irong Ia p
doa n cu a minh. Nhung ke hoa ch ho p nha I va n
duoc Ihuc hIen voI BuIck, Reo va MaxweIIBrIscoe.
GeneraI MoIors duo c ra do I nam 1908 Ia I IIInI,
MIchIgan do WIIIIam DuranI Iam chu IIch.
Lu c na y Henry Iord va n Ia chu IIch cu a Iord Mo
Ior!
Duo c su u ng h ve Ia I chnh cu a Morgan, DuranI
Ihuc hIen chIen Iuoc mua IaI mI IoaI cac cng Iy
san xuaI xe hoI khac. Dau IIen Ia Ihuong vu mua
Ia I OIdssmobIIe ch sau do m I nam. TIe p Iheo,
DuranI con Ihuc hIen Ihanh cng mI IoaI cac vu
mua IaI khac cho GeneraI MoIors, Irong do dIen
hinh Ia ca c Ihuong vu vo I CadIIac, LImore, Oak
Iand. VIec mua IaI nay da dua GeneraI Iro Ihanh
m I Ia p doa n sa n xua I Io n co kha nang ca nh Iranh
vo I Iord MoIor. Nhu va y chu ng Ia co Ihe Iha y
duoc o day mI quan dIem kInh doanh hoan Ioan
kha c nhau gIu a WIIIIam DuranI va Henry Iord.
M I nguo I pha I IrIe n cng Iy ba ng ca ch ca I IIe n
sa n pha m va ha gIa Iha nh, co n m I nguo I Iim con
duo ng pha I IrIe n Ihng qua ca c Ihuong vu mua
Ia I. Ma I Ira I cu a ca c Ihuong vu do DuranI Ihu c
hIen ngay Iap Iuc da bc I: khng Iap Irung vao
cng vIe c ca I IIe n sa n pha m, DuranI bu c pha I yeu
cau cac ky su cua minh sua chua cac mau xe cu
de kIp dua ra IhI Iruong nham co Ihe canh Iranh
vo I ma u xe ModeI T cu a Iord. Su cha p va na y
khng Ihe bu Iap hoan Ioan duo c khoang Irng,
sa n Iuo ng xe ba n ra cu a GeneraI MoIors ke m xa so
voI Iord MoIor. Nhung chIen Iuoc phaI IrIen bang
ca c Ihuong vu mua Ia I co n gay ra m I ha u qua I I
Ie hon cho DuranI. Do phaI phu Ihuc qua nhIeu
vao ngan hang de co IIen Irong cac vu mua ban,
DuranI pha I dua c phIe u cu a Ia p doa n Ien sa n
gIao dIch chu ng khoa n vo I gIa 2.000 dIa cho m I
c phIe u, I ng s IIe n Ihu duo c Ien Io I 12 IrIe u
dIa. Con s nay da vuoI qua nua I ng s IaI san
cu a GeneraI MoIors va DuranI pha I chIu ma I
quye n quan Iy cng Iy vao Iay cac chu nha bang
va o nam 1910. Khng co n ca ch na o kha c, DuranI
ro I kho I GeneraI MoIors.
Henry Iord van o Iord MoIor!
Nhung m I nguo I nhanh nha y va da y muu me o
nhu DuranI khng de dang chIu IhaI baI nhu vay.
Nam 1911, ng Ia I cu ng LouIs ChevroIeI Iha nh Ia p
m I ha ng xe hoI kha c: ChevroIeI. La n na y Ia I nang
kInh doanh cu a DuranI duo c su ha u Ihua n Iu m I
Irong nhu ng IhIen Ia I Irong Inh vu c IhIe I ke
LouIs ChevroIeI nen khng co gi qua ngac nhIen
khI ChevroIeI nhanh chong Iro Iha nh mI Irong
nhu ng da I gIa Irong nga nh cng nghIe p xe hoI vo I
doanh s xe hoI ban ra ch dung sau Iord MoIor.
GeneraI MoIors Ia I Ira I Iha m do mo I DuranI ve Ia m
chu IIch Ia p doa n. Nhung cu ng Ia I m I Ia n nu a
ca ch Ihu c kInh doanh chu p gIa I cu a DuranI Ia I Iro
Ihanh Iuc can dI voI mI Iap doan co kha nang
va xu huong vuon Ien vI Ir dan dau nhu GeneraI
MoIors. Nam 1920, DuranI phaI Iu chuc chu IIch
Iap doan.
Tuy nhIen Ian IhaI baI Ihu haI nay dI voI Gen
eraI MoIors va n khng Ia m DuranI na n ch. Ch
m I nam sau, nam 1921, ng m I minh du ng ra
Ihanh Iap DuranI MoIor. Van gIu duoc kha nang
xe I doa n va nhanh nha y, DuranI da Ira nh cho
nhung san pham cua minh su canh Iranh ve gIa
vo I nhu ng Ihuong hIe u kha c da co danh IIe ng Iren
IhI Iruo ng. IIInI, DuranI va SIar Ia nhu ng sa n
pha m cu a DuranI MoIor co gIa re nha I Iu c ba y
gIo, gIa cua nhung chIec xe nay Iham ch con re
hon ca nhu ng chIe c ModeI T huye n Ihoa I. Nhung
nhu ng Ioa I xe na y cu ng khng co Iho I gIan I n Ia I
Iau daI, boI vi cung voI gIa Ihanh raI Ihap Ihi chaI
Iuo ng cu a chu ng cu ng Iha p khng ke m.
Va n IIe p Iu c chu Iruong pha I IrIe n ba ng ca c
Ihuong vu mua Ia I, nam 1922, DuranI mua Ia I
ha ng xe LocomobIIe Iu Iay BrIdgeporI, bang Con
necIIcuI vo I mu c dch sa n xua I ra m I do ng xe
sang Iro ng nha I Iu c ba y gIo . Nhung Iren IhI Iruo ng
haI dong xe sang Irong Ia RoIIs Royce va PIerce
Arrow IaI dang chIem uu Ihe IuyeI dI. De co Ihe
ca nh Iranh vo I haI d I Ihu su ng so na y, DuranI da
ho p Ia c vo I DorI, IronIenac va DeVaux. Cu I cu ng,
sau raI nhIeu c gang, DuranI da de IaI dau an ca
nhan cu a minh vo I haI Ioa I xe n I IIe ng Packard va
CadIIac. CadIIac Ihi pha I m I Iho I gIan sau mo I
duo c nhIe u nguo I chu y de n, nhung PackarI Ihi
ngay Iu nga y da u IIen ra do I no da n I IIe ng ve su
sang Iro ng va gIa Iha nh da I do . Ne u Irong Iho I
dIem do, mI chIec ModeI T duoc ban voI gIa 440
dIa Ihi gIa Ihanh cua mI chIec PackarI gap gan
sa u Ia n: 2.600 dIa.
BaI dau buoc va o con duong kInh doanh xe hoI
Iu nam 1903, cho den nam 1922 DuranI da Ira I
qua chuc chu IIch cua IaI ca bn cng Iy xe hoI
khac nhau. TaI ca bn cng Iy ay, caI Ihi pha san,
caI Ihi van In IaI, nhung khng mI cng Iy nao
duo c ga n IIe n vo I ca I Ien WIIIIam DuranI nhu Iord
MoIor duoc gan IIen voI Ien IuI cua Henry Iord.
Trong IhoI gIan haI muoI nam ay, Henry Iord Iam
gi7 ng va n ga n bo vo I Iord MoIor. Khng pha I
Irong qua ng Iho I gIan kha da I a y, Iord MoIor
khng he co kho khan. Co nhIe u kho khan, Iha m
ch co ca nhu ng kho khan co Ihe da n de n su pha
sa n cu a cng Iy, ma dIe n hinh Ia Ia n khu ng hoa ng
Ia I chnh va o da u nhu ng nam 20. Nhung Henry
Iord khng bo cng Iy. ng o Ia I, cha p nha n d I
maI voI nhung Ihach Ihuc co Ihe Ia se raI nghIeI
nga Iruoc maI. Henry Iord nho vao chnh nI Iuc
va suc sang Iao Irong mI nguo I cng nhan cu a
minh de vuoI qua kho khan. Va Ihuc Ie da chung
mInh: Henry Iord du ng! Hoa n Ioa n du ng. Iord
MoIor van ngao nghe Iren IhI Iruong xe hoI cua
nuo c My . Va m I dIe u quan Iro ng hon, Iord Mo
Ior da Iro Ihanh Ihuong hIeu gan IIen voI Ien IuI
cua Henry Iord. Nhac den Henry Iord Ia chung Ia
phaI nhac den Iord MoIor va nguoc IaI, nhac den
Iord MoIor cu ng d ng ngha vo I vIe c chu ng Ia
dang no I de n nguo I sa ng Ia p ra no : Henry Iord.
WIIIIam DuranI Ia I khng duo c du c Inh kIen Iri va
Iu Iap nhu Iord. KhI gap kho khan o baI cu cng
Iy nao, hay ch don gIan Ia vi nhung dng IIe n co
duo c khI ba n dI chu c chu IIch, DuranI de u sa n
sang Iu bo cng Iy de den mI noI khac de dang
hon, I Ihu Ihach hon. Va keI qua cua nhung Ian
chay dI chay IaI ay khng gi khac hon Ia su IhaI
baI Iren IaI ca moI phuong dIen.
Den nam 1929, gIa c phIeu cua DuranI MoIor
Iren IhI Iruong chung khoan da baI dau suI gIam.
DuranI MoIor da ma I uy In Iren IhI Iruo ng7
Uy In cu a DuranI MoIor ch Ia m I Iy do nho
khIe n c phIe u cu a no gIa m gIa . Ha u nhu Ia I ca c
phIeu Iren IhI Iruong chung khoan ph WaII deu
dang co dau hIeu suI gIam.
DIeu gi dang dIen ra7
Nga y Ihu Ba den I I cu a nam 1929, cu c
khu ng hoa ng kInh Ie I I Ie nha I Irong IIch su nuo c
My cu ng nhu IIch su Ihe gIo I bu ng n . Khng ch
rIeng c phIe u cu a DuranI MoIor ma Ia I ca ca c Ioa I
c phIe u kha c, ke ca Ira I phIe u chnh phu de u Iruo I
gIa m I ca ch I I Ie . Ta I ca nhu ng nguo I co c phIe u
de u Iim ca ch ba n I ng ba n Iha o dI m I ca ch
nhanh nha I. ThI Iruo ng Ia I chnh ph WaII Iro nen
h n Ioa n.
WIIIIam DuranI se Iam gi7
Cung ban Ing ban Ihao c phIeu cua minh de
vo I va I nhu ng gi co n co Ihe vo I va I duo c. Do cu ng
Ia m I ha nh d ng de hIe u vo I m I nguo I nhu
DuranI. Nhung DuranI IaI co mI hanh dng IraI
nguo c vo I suy ngh cu a nhIe u nguo I. ng cu ng vo I
gIa dinh Iy phu RockerIeIIer va mI vaI ng Irum
IaI chnh khac bo IIen ra de mua mI s Iuong Ion
Ira I phIe u Iren IhI Iruo ng nha m n dInh Iam Iy
cu a dan chu ng dang hoang mang Io so ho ng co Ihe
ngan cha n khu ng hoa ng. Nhung c ga ng cu a
DuranI da khng Iha nh cng. ng da ma I Ioa n b
Ia I sa n va khu ng hoa ng Ihi va n dIe n ra. DuranI
MoIor cu ng pha I dI Iheo ha nh d ng ngha hIe p cu a
ng chu cu a no . Nam 1931, DuranI MoIor bI Iuyen
b pha san.
Tha I ba I na y khIe n WIIIIam DuranI khng Ihe h I
phu c Ia I duo c nu a. Sau do , ng co ve Ia m vIe c m I
IhoI gIan ngan IaI GeneraI MoIors voI IoI moI cua
chu IIch Ia p doa n Iu c do Ia AIred SIoan. Nhu ng
nam sau do DuranI mo m I san bowIIng nho va
caI qua n no cho de n cu I do I.
ng ma I nam 1947, cu ng nam vo I Iord. Sau na y
mI cau Iac b mang Ien Chu IIch cng Iy xe hoI
DuranI duoc Ihanh Iap de Iuong nho ng.
Co m I cau ho I duo c ca c nha nghIen cu u sau na y
daI ra Ia neu vao IhoI dIem nam 1908, DuranI va
Iord hop Iac Ihi cau chuyen se dI den dau. Co Ie
khng Ihe co m I cau Ira Io I chnh xa c cho va n de
na y, bo I vi mo I chuye n da IrI va o qua khu . Nhung
co Ihe xeI doan duoc rang neu haI con nguoI do
cung sng chung Irong mI maI nha, su d vo se
Ia I ye u xa y ra. Hoa c gIa ne u khng co su d vo do
Ihi se khng Ihe co su ra do I cu a m I Ioa I ca c nha n
hIe u xe hoI n I IIe ng nhu: CadIIac, ChevroIeI, ...
DIeu gi phaI xay ra Ihi cung da xay ra. LIch su da
sa p xe p cho haI con nguo I vo I haI IrIe I Iy kInh
doanh Ira I nguo c nhau Iro Iha nh d I Ihu da ng go m
nhaI cua nhau. Va Irong cuc dI dau do phaI co
m I IrIe I Iy chIe n Iha ng. Tha I ba I cu a nguo I na y se
Ia mInh chu ng cho su du ng da n cu a nguo I co n Ia I!
LOU15 CHL1ROLLT
Khng gI ng nhu WIIIIam DuranI, LouIs
ChevroIeI cu ng nhu Henry Iord Ia m I Irong
nhu ng ky su Ia I nang nha I cu a nuo c My va Ihe gIo I
Irong Inh vuc nghIen cuu va che Iao xe hoI. ng
Ia cha de cua dong xe ChevroIeI danh IIeng.
SInh ra vao ngay Ie GIang sInh nam 1878 IaI La
Chaux de Ionds, Thuy Sy mI khu vuc noI IIeng
Pha p. Cha ng cu ng Ia m I ky su co kh chuyen
san xuaI nhung IhIeI bI cho may haI, nen Iu raI
nho ChevroIeI da duoc IIep xuc voI may moc.
Nam 1886, gIa dinh ng chuye n de n vu ng
Beaune Ihu c nuo c Pha p. Nhung Iho I gIan s ng Ia I
day cua gIa dinh ChevroIeI cung khng duoc Iau.
Ch sau do va I nam, nam 1900 ho Ia I dI cu de n
MonIreaI, Canada. Ta I day, ChevroIeI da Ia m Ia I xe
Irong sau Ihang Iruoc khI chuyen den New York.
Trong sa u Iha ng Ia m vIe c nga n ngu I, cha ng IraI
g c Pha p na y da nha n ra nIe m dam me I c d
Irong do ng ma u cu a minh. Cu ng nhu ra I nhIe u
nguo I Ire Iu I kha c va o Iho I dIe m do , ChevroIeI
quye I dInh dI Iheo IIe ng go I cu a nIe m dam me. Va
New York Ia m I mI Iruo ng Iy Iuo ng.
Ta I New York, ChevroIeI Ia m Ihue cho m I ha ng
xe hoI Y co van phong daI dIen daI IaI day: hang
IIaI. Tho I gIan Ia m vIe c cho IIaI da gIu p ChevroIeI
co nhu ng kIe n Ihu c da u IIen ve IhIe I ke xe hoI.
Dam me I c d va Ia I duo c IIe p xu c nhIe u vo I mI
Iruo ng sa n xua I xe hoI khIe n cho con duo ng dI
cu a ChevroIeI khng Ihe kha c duo c ngoa I con
duong Iro Ihanh m I Iay dua xe chuyen nghIe p.
Danh hIeu dau IIen ma ChevroIeI daI duoc Irong
cu c do I I c d cu a minh Ia chIe n Iha ng Ia I cu c
dua MorrIs Park New York (20.S.190S). Sau cuc
dua, ChevroIeI dua haI nguoI em IraI cua minh Ia
GasIon va ArIhur roI New York chuyen den IIInI
MIchIgan, xIn Ia m Ia I xe cho WIIIIam DuranI Iu c na y
dang Ia chu IIch cu a ha ng xe hoI BuIck. Nhung vo I
con ma I cu a m I nha kInh doanh nhanh nha y,
DuranI khng Ihe bo ph m I Ia I nang nhu
ChevroIeI. DuranI da Iuyen m ChevroIeI vao dI
dua cua hang BuIck Iham gIa cu c dua IndIapoIIs
S00. Nhung m I IaI na n da ng IIe c da xa y ra,
ChevroIeI pha I ro I cu c dua khI no ch mo I vu a ba I
da u. Khng Iha nh cng Irong su nghIe p cu a m I
Iay dua, nhung dIe u do khng co ngha Ia
ChevroIeI Iu bo han uoc mo cua minh voI nhung
chIe c xe hoI. DuranI Iu c na y da bu c pha I ro I kho I
GeneraI MoIors da de nghI cng Iac voI ChevroIeI
de Ihuc hIen uoc mo Ihanh Iap mI hang xe cho
rIeng minh.
Nam 1911, ChevroIeI cung voI DuranI Ihanh Iap
ha ng ChevroIeI MoIor. Tuy cng Iy duo c mang Ien
minh, nhung Ihu c cha I ChevroIeI khng he gIu m I
chuc vu gi, ng ch Ia nguoI cng Iac voI DuranI
Iren danh ngha. Ngay sau khI Iha nh Ia p,
ChevroIeI da cho ra doI dong xe CIassIc SIx. Day
Ia Ioa I xe co Ihe cho duo c nam ha nh kha ch, d ng
co 6 xIIanh, dung Ich 299 In
3
(4.9I), I c d I I da
ma no co Ihe da I duo c Ia 6S da m m I gIo (104km,
h). So vo I nhu ng chIe c ModeI T dang Ih ng Inh IhI
Iruo ng Iu c ba y gIo , CIassIc SIx khng he Ihua ke m
ve nhu ng ch s ky Ihua I, nhung ModeI T da da nh
ba I no ve s Iuo ng (do Iord MoIor da a p du ng day
chuyen Iap rap Irong san xuaI nam 1908) va gIa
ca (gIa cu a m I chIe c CIassIc SIx Ia 2.1S0 dIa, ga p
ga n nam Ia n gIa cu a m I chIe c ModeI T). Khng Ihe
canh Iranh voI ModeI T, nhung CIassIc SIx van co
Ihe Iu ha o so vo I nhu ng Ihuong hIe u kha c. S
Iuong xe duoc ban ra cua no Iren IhI Iruong ch
Ihua kem co duy nhaI ModeI T.
Vo I s IIe n kIe m duo c Iu ChevroIeI MoIor, WIIIIam
DuranI co Ihe co du kha nang mua Ia I pha n Io n c
pha n cu a GeneraI MoIors va quay Iro Ia I Iha nh chu
IIch Iap doan nay. Sau do, bang mI vu mua IaI,
DuranI da sap nhap ChevroIeI Iro Ihanh mI b
pha n cu a GeneraI MoIors. Nha n Iha y kIe u da ng
qua cng kenh cua chIec CIassIc SIx va gIa ca qua
cao cu a no khng Ihe co co h I ca nh Iranh vo I
ModeI T, DuranI quye I dInh cho ra do I m I kIe u xe
khac, nho gon va re hon. LouIs ChevroIeI khng
d ng y vo I quan dIe m na y, ng mu n IIe p Iu c pha I
IrIen CIassIc SIx dua con IInh Iha n da u IIen cu a
minh. DuranI khng cha p nha n y kIe n cu a
ChevroIeI. Ba I d ng, ChevroIeI ba n Ia I ca c phIe u
cu a minh va ro I kho I ChevroIeI MoIor. DuranI khng
bao gIo nu I IIe c vi su ra dI cu a nguo I c ng su da c
Iu c cu a minh. Nhung su quy me n d I vo I Ien Iu I
cu a ChevroIeI da khIe n ng va n IIe p Iu c pha I IrIe n
Ihuong hIe u ChevroIeI. Ch co kha c Ia cng Iy
khng pha I IrIe n Iheo mong mu n cu a LouIs
ChevroIeI. GIa Iha nh cu a nhu ng chIe c xe do
ChevroIeI MoIor sa n xua I ra da re va go n nhe hon
raI nhIeu.
Vo I s IIe n co duo c sau khI da ba n he I c phIe u,
ChevroIeI Iro Iha nh m I IrIe u phu co Ien Iu I.
Khng co n ra ng bu c gi vo I nhu ng y d kInh
doanh cu a DuranI, ChevroIeI quye I dInh IIe p Iu c
Iheo du I nIe m dam me I c d cu a minh. Nhung
Ia n na y khng ch don Ihua n ba ng ca ch ng I sau
v Iang cu a nhu ng chIe c xe dua, ma ba ng ca ch
Iha nh Ia p m I ha ng che Ia o xe dua. Nam 1914,
ng cu ng vo I Howard. L. BIood Iha nh Ia p cng Iy
CorneIIan. Khng nhIe u sa n pha m cu a cng Iy
na y duo c Iung ra IhI Iruo ng (I ng c ng ch co
khoa ng hon m I Iram chIe c xe duo c sa n xua I),
nhung no Ia I duo c nhIe u nguo I bIe I de n bo I
nhu ng chIe n Iha ng Irong gIa I dua xe n I IIe ng
nha I nuo c My : Indy S00. Da c bIe I Ia ma u xe duo c
dua ra Iranh Ia I Irong cu c dua nam 191S. Ma u
xe na y co ra I nhIe u chu c nang da c bIe I kha c so
vo I ca c Ioa I xe dua Ihng Ihuo ng. No duo c Irang
bI m I b gIa m xo c Iu d ng, m I Iru c Ia I pha
Iruo c, va quan Iro ng nha I Ia d ng co SIerIIng, vo I
d ng co na y cng sua I cu a chIe c xe Ia 81.010 ma
Iu c. Ngay ca m I con nguo I dam me I c d nhu
ChevroIeI cung chua bao gIo da m Ihu cho no cha y
heI Ic d. Nhung IhaI khng may cho ChevroIeI,
o gIaI doan cuI cung cua cuc IhI, vong dua Ihu
77, mI chIec van kh da bI baI ra. ChevroIeI IaI
mI Ian nua IaI phaI Iu bo nua chung Irong mI
cuc dua Ion. ng va BIood ra ve Irong nI IhaI
vo ng cay da ng.
Sau Iha I ba I na y, ChevroIeI ro I kho I CorneIIan,
cung voI nguoI em GasIon Ihanh Iap mI cng Iy
mo I: Ia p doa n IronIenac. Phuong Ihu c kInh doanh
cua Iap doan nay Ia san xuaI nhung dng co xe
dua cung ca p cho Iord MoIor. Ngoa I ra, ChevroIeI
cung che Iao nhung chIec xe dua cho rIeng minh.
Nam 1917, ChevroIeI dua ra mI IhIeI ke dng co
moI, cau Iruc cua dng co nay duoc che Iao bang
nhm. Day Ia y Iuo ng che Ia o d ng co nhm da u
IIen Iren Ioa n Ihe gIo I. Cha I IIe u nhm se cho phe p
d ng co co kha nang chIu Iu c va chIu nhIe I cao
hon nhIe u so vo I d ng co duo c che Ia o ba ng Ihe p,
d ng Iho I Iro ng Iuo ng cu a m I d ng co nhm cu ng
nhe hon ra I nhIe u. Tuy nhIen, ChevroIeI khng co
du kInh ph va nguyen IIeu de Ihuc hIen y Iuong
nay. De co IIen, ng dng y hop Iac voI AmerIcan
MoIor. Nhung su ho p Ia c na y khng ke o da I duo c
Iau, bo I vi ban Ia nh da o AmerIcan MoIor khng he
IIn Iuo ng va o Iuong IaI cu a d ng co nhm. Cng
vIec IIep Iheo cua ChevroIeI Ia che Iao xe dua cho
cng Iy Monroe Iren co so ca I IIe n nhu ng chIe c xe
cu a IronIenac. La n na y Ihi ChevroIeI cu ng da I
duo c Iha nh cng. Ta I cu c dua Indy S00 I chu c
nam 1920, chIe c xe do ChevroIeI che Ia o da ve
nhaI voI Iay dua GasIon ChevroIeI (nhung ch vaI
Ihang sau GasIon cheI Irong mI IaI nan o cuc
dua CaIIIornIa). Sau do m I nam, ma u xe do
ChevroIeI sa n xua I Ia I chIe n Iha ng Ia I Indy S00
nam 1921, Ia n na y Ia do Tommy MIIIon ca m Ia I.
Nhung Iuong nhung Ihanh cng IIen IIep Irong
cac cuc dua se Iao be do cho su In IaI Iau daI
cu a IronIenac. Nhung su non ke m Irong kInh
nghIem kInh doanh cua LouIs ChevroIeI da khIen
cng Iy pha sa n nam 1924. Qua cha n na n vo I
nhung IhaI baI IIen IIep va caI cheI cua nguoI em,
ChevroIeI quyeI dInh Iu bo nhung chIec xe hoI.
Nam 192S, Ia I cu c dua Ihuye n bu m MIamI,
cng chung IaI mI Ian nua phaI nhac den caI Ien
ChevroIeI khI chIe c Ihuye n cu a ng ve dch da u
IIen. Nam 1926, cung voI mI nguoI em IraI khac
Ia AuIhur ng Ihanh Iap mI hang may bay mang
Ien AnI cn nIn CIc\oct. Nhung cu ng ch sau ba
nam, ha ng na y Ia I su p d sau khI khng ca nh
Iranh nI voI GIenn.L MarIIn. Chnh Ihuc Iu IhoI
dIe m na y ChevroIeI hoa n Ioa n Iu bo cng vIe c kInh
doanh.
Khng Iha nh cng Irong Inh vu c kInh doanh,
nhung vo I cuong vI cu a m I nha IhIe I ke ChevroIeI
da da I duo c nhIe u Iha nh cng ma nhIe u nguo I pha I
mong uo c. Khng ch Ia nguo I khaI sInh ra do ng xe
ChevroIeI danh IIe ng, ma ChevroIeI co n Iha nh
cng vo I nhu ng chIe c xe dua n I IIe ng. T ng c ng
da co 7 Ia n nhu ng chIe c xe do ng che Ia o chIe n
Iha ng Irong ca c cu c dua Indy S00 day Ia m I
con s ma khng pha I nhIe u nguo I da I duo c.
LouIs ChevroIeI ma I nam 1941 sau m I Iho I gIan
Iam be nh. ng duo c chn ca I Ia I chnh Iruo ng dua
IndIanapoIIs, hIe n nay Ia I day va n co n Iuo ng da I ky
nIe m ng.
No I ve Ia I nang che Ia o, khng Ihe no I ChevroIeI
co mI su Ihua kem nao do dI voI Henry Iord.
Iord ch duy nhaI mI Ian Ihanh cng IaI Iruong
dua Indy S00, nhung ChevroIeI Ia I co Io I 7 Ia n. Con
s na y m I pha n na o do da chu ng mInh cho kha
nang cu a ChevroIeI. Nhung Ia I sao ChevroIeI Ia I
khng Iha I su Iha nh cng Irong Inh vu c kInh
doanh7 Co Ihe Iha y o day chnh Ia kha nang kInh
doanh ha n che cu a ChevroIeI. Tho I ky da u, ng
khng Iu dung ra de Ihanh Iap m I hang xe cho
rIeng minh ma IaI nup duoI bong cua DuranI de
Ihu c hIe n uo c mo che Ia o. Ma c du m I ha ng xe
mang Ien ng da xuaI hIen Iren IhI Iruong xe hoI,
nhung Ihuc chaI ChevroIeI khng he co mI chuI
quye n ha nh na o Irong cng Iy. Va khI ba I d ng
vo I DuranI, ng bu c pha I ra dI. Nhu ng cng Iy
sau nay ma ChevroIeI Iu dung ra Ihanh Iap Ihi IaI
chuyen ve m I Inh vu c khng he Ihng du ng chu I
nao Ia xe dua m I Inh vu c ma ne u khng co m I
Ia p doa n Io n na o du ng pha sau Ihi su I n Ia I Ia ra I
kho . Va ke I qua Ia LouIs ChevroIeI ch duo c nho de n
vo I Iu ca ch Ia m I nha che Ia o, m I Iay dua da I Ia I
chu khng phaI Ia mI nha kInh doanh Ien Iu I.
Trong su nghIep cua minh, Henry Iord con raI
nhIe u nhu ng d I Ihu kha c Irong nga nh cng
nghIep san xuaI xe hoI. Co Ihe ke ra o day mI
IoaI cac Ien IuI nI IIeng nhu AIIred SIoan chu
IIch GeneraI MoIors Irong Iha p nIen 20, 30; hay
WaIIer ChrysIer nguo I khaI sInh ra do ng xe
ChrysIer danh IIe ng... Nhung co Ihe no I WIIIIam
DuranI va LouIs ChevroIeI Ia haI d I Ihu da ng go m
nhaI. MI nguoI Ia nha kInh doanh sa c ben, co n
nguo I kIa Ia m I ky su che Ia o da I Ia I. Ho cu ng da
co Iho I gIan ke I ho p vo I nhau. Nhung Irong su I ca
su nghIep, ho chua bao gIo vuoI Ien Iren Iord ke
ca Irong cac hoaI dng kInh doanh hay che Iao.
Henry Iord Iun Iun chIe n Iha ng Irong Ia I ca ca c
Inh vu c. Va y dau Ia nguyen nhan7
Cau Ira IoI Ia su Iap Irung cua Iord hoan Ioan
vao cng vIec. DuranI kInh doanh, ChevroIeI che
Ia o. Co n Henry Iord Ihi Ia m ca haI vIe c do ba ng Ia I
ca su dam me va nhIe I Iinh cu a minh. Iord da Ia m
vIec voI mI hIeu suaI gap haI so voI nhung dI
Ihu cua ng. Va mI dIeu nua Iao nen Ihanh cng
do Ia su d c Ia p Irong kInh doanh. DuranI du a
vao ChevroIeI de cho ra doI cac mau xe moI, con
ChevroIeI du a va o DuranI de hIe n Ihu c ho a uo c
mo che Iao. Con Iord Ihi chang dua vao aI ngoaI
chnh kha nang cu a minh.
D c Ia p Irong kInh doanh de co Ihe Ioa I bo Ia I ca
nhu ng ye u I ben ngoa I a nh huo ng de n cng vIe c.
Ta p Irung va o cng vIe c de co Ihe Ia o ra kha nang
d c Ia p kInh doanh. Do chnh Ia b quye I Iha nh
cng cua Iord so voI cac dI Ihu khac cung IhoI
voI ng.
Nhung nguoI ban cua anh se cho moI nguoI bIeI
anh Ia m I nguo I Ihe na o. Va nhu ng nguo I ba n cu a
Iord se cho chung Ia Ihay mI goc nhin khac ve
Iord.
Henry Iord khng phaI Ia mI nha kInh doanh
ch bIeI den IIen bac va IoI nhuan. ng con quan
Iam den nhIeu Inh vuc khac Irong cuc sng va
Iun mong mu n cu c s ng na y nga y ca ng I I de p
hon. Do Ia keI Iuan ruI ra sau khI Ia dung duoc
chan dung mI vaI nguoI ban Ihan IhIeI cua ng.
NguoI dau IIen chung mInh cho keI Iuan nay Ia
|ohn Burroughs nha Iho, nha Iu nhIen ho c n I
IIeng cua nuoc My.
Khng Ihe no I Ia Henry Iord co hoa c co y dInh
vu IoI Irong mI quan he voI Burroughs. Don gIan
Ia bo I vi Burroughs Ia m I nha nghIen cu u chan
chnh. Khng quye n Iu c chnh IrI, khng gIa u co
va cu ng khng Ihe co m I Ia c d ng na o de n cng
vIe c kInh doanh cu a Henry Iord.
Ho de n vo I nhau ra I Iu nhIen, ch don gIa n Ia
cung so Ihch. Burroughs Ia m I nha nghIen cuu
ve IhIen nhIen, con Iord Ihi raI yeu IhIen nhIen.
Trong Io I Iu a cu a cu n sa ch Cuo c :o ng \n :u
ngIc cu n to, Iord da da nh nhu ng Irang da u, vo I
nhu ng Io I Ie ra I Iinh ca m cho cu c s ng IhIen
nhIen. Khng Ihe Iuo ng Iuo ng duo c ra ng m I nha
kInh doanh Ia o Iuye n Iren Ihuong Iruo ng nhu ng
ma co duo c nhu ng do ng vIe I da y ca m d ng ve
mu a Ia ru ng, ve nhu ng ca nh d ng xanh. Va co n
m I dIe u da ng Ia m chu ng Ia suy ngh hon nu a Ia
m I nha kInh doanh n I IIe ng nhu va y khng Ia y
vIe c kIe m IIe n Ia m nIe m vuI. D I vo I Iord, duo c
s ng gIu a IhIen nhIen Ia nIe m ha nh phu c nha I cu a
con nguo I.
De Iho a Io ng yeu IhIen nhIen cu a nguo I ba n, Iord
da xay du ng m I khu hang d ng Ia m m I khu ba o
In cac IoaI chIm Iang rIeng cho Burroughs. MI
dIe m da c bIe I ve kIe n Iru c cu a cng Irinh na y Ia da
de xay du ng nen no de u duo c Ia y Iu nhu ng khu
danh Iha ng n I IIe ng cu a New York. Sa u Iram Ioa I
chIm bIe I ho I da duo c Iord mua Iu Anh va ca c noI
kha c ve nuI Ia I day. Nam 1916, Iord co n Ihue
ho a s n I IIe ng C.S. PIeIro Ia c m I bu c Iuo ng
Burroughs Ia y Ien Ia Con nguo cu n nn da I o m I
h c da Irong hang. KhI Burrrough che I, nam 1921,
Iord da cho Iha p sa ng khu vu c na y su I dem Irong
muo I nam IIe n.
|ohn Ia mI nha Iu nhIen hoc nI IIeng cua My.
MI Irong nhung nguoI co dong gop raI Ion cho
Iuo ng kIe n Ihu c d s Irong Ihu vIe n cu a Qu c h I
Hoa Ky . ng cu ng vo I nha van n I IIe ng Henry
DavId Thoreau nguoI co nhung Iac pham duoc
dIch ra 28 Ihu IIe ng kha c nhau kho I xuo ng ra m I
Ira o Iuu van ho c mo I cu a nuo c My va Ihe gIo I:
Ira o Iuu van ho c vIe I ve IhIen nhIen. Khng ch
du ng Ia I Irong Inh vu c van nghe , Ira o Iuu na y
Ia o ra m I xu huo ng Irong xa h I My : xu huo ng
ba o I n IhIen nhIen.
Burroughs Ia con Ihu ba y Irong gIa dinh co
muoI nguoI con, cha Ia Chauncy Burroughs, me Ia
AmIy KeIIy. Ho co mI Irang IraI nho o vung nuI
CaIskIII Tay Ba c New York. Tu I Iho cu a
Burroughs gan IIen voI nhung IrIen nuI hoang so
o day. Va co Ihe chnh no da Iao ra cho ng Iinh
yeu IhIen nhIen. Sau nay khI buoc vao con duong
van ho c, CaIskIII cu ng chnh Ia nIe m ca m hu ng
chnh cu a ng. Nhung khng pha I ngay Iu da u
Burroughs da da I chan ngay va o con duo ng cu a
m I nha Iho.
Ro I Iruo ng Irung ho c nam 17 Iu I, Burroughs Iro
Iha nh gIa o vIen cho m I Iruo ng IIe u ho c o dIa
phuong. Tho I gIan na y, ng IIe p Iu c su nghIe p ho c
hanh cua minh Irong Iruong Dong CoopersIown.
Ta I day ng Ia m quen vo I m I nguo I ba n cu ng Io p
|ay GouId sau na y Iro Iha nh nha hoa I d ng xa
hI, nI IIeng voI nhung quan dIem chng IaI hoc
Ihuye I Iord.
Cu ng Irong Iho I gIan na y, Burroughs Ia n da u IIen
do c nhu ng Ia c pha m cu a WIIIIam WordsworIh
m I nha Iho Ia ng ma n Anh Ihe ky XIX, va RaIph
WaIdo Lmerson nha Iho, IrIe I gIa nguo I My . Day
Ia haI nguo I co a nh huo ng sau sa c nha I Irong
su I cu c do I sa ng Ia c cu a Burroughs. Ha u he I
nhu ng Ia c pha m cu a ng sau na y de u mang da u
an IhI phap cua haI nguoI Ihay dau IIen ay.
Nam 19S7, Burroughs Ia p gIa dinh vo I UrsuIa
NorIh. Nhung cu c s ng gIa dinh khng mang Ia I
cho ng m I chu I ha nh phu c na o. |ohn Burroughs
IIe p Iu c nghe da y ho c, nhung d ng Iuong cu a m I
gIao vIen khng du de Irang IraI cuc sng. PhaI
ma I de n nam 19S9, ng mo I mua duo c m I can
nha rIeng cho minh.
KhI Io TIc Atnntc MontI) (mI Io bao chuyen
ve van hoa xuaI ban o BoIIon nam 19S7) dang baI
Cn n ngI cu a Burroughs nam 1860 Ihi ng chnh
Ihu c quye I dInh buo c va o con duo ng van chuong.
Tac pham Ion dau IIen cua Burroughs Ia CIo do
da gay duo c a n Iuo ng kha ma nh Irong gIo I d c gIa
My . Chnh Ia c pha m na y da Ia o cho Burroughs
mI ch dung vung chac Iren van dan My. Day Ia
buo c de m da u IIen de ng IIe n Ien nhu ng na c
Ihang cao hon Irong su nghIe p cu a minh.
Tuy nhIen, su nghIe p van chuong cu a Burroughs
bI nga I qua ng m I Iho I gIan khI cu c n I chIe n
Nam Ba c n ra. ng pha I chuye n de n s ng o
WashIngIon, nhung Ia I day cu c s ng cu ng khng
de chIu hon o New York. TaI ca moI su chu y deu
dn ve Iinh hinh chIen su. Khng aI con da dng
gi de n ca c hoa I d ng van nghe Irong Iho I gIan
na y. Nhu ng ba I vIe I cu a Burroughs khng co n
duoc Io bao nao nhan dang. TaI ca deu duoc Ihay
Ihe ba ng nhu ng IIn Iu c chIe n Iranh. Khng co n
cach nao khac, Burroughs buc phaI xIn vao Iam
vIec Irong b IaI chnh de Iay IIen nuI sng gIa
dinh. Nhung Iho I gIan o WashIngIon khng pha I Ia
hoan Ioan v ch voI Burroughs. TaI day, ng da
ga p duo c m I nha Iho n I IIe ng kha c WaII
WhIIman m I nha Iho Iheo khuynh huo ng Ia ng
ma n. Ra I nhanh cho ng haI nguo I da Iro Iha nh ba n
Ihan. KeI qua cua Iinh ban nay Ia Iac pham n n
\c Wnt WItnnn - nIn tIo \n con nguo duo c xua I
ba n nam 1867.
Nhung khng ch dung IaI o do, Iinh ban nay Ia
mI Irong nhung yeu I dua Borroughs Ien dnh
cao cu a su nghIe p vo I nhu ng ba I Iua n vIe I ve IhIen
nhIen. Chnh WhIIman Ia nguo I da d ng vIen
Burroughs Ian dung nhung hIeu bIeI ve Iu nhIen
cua minh de vIeI nhung baI Iuan ve IhIen nhIen.
Va day chnh Ia Ihe IoaI van hoc da khIen ca nuoc
My bIeI den Ien IuI cua ng.
Ta c pha m da u IIen Iheo phong ca ch na y duo c
Burroughs cho ra do I va o b n nam sau. Ta c pha m
dau Iay Wnc-Ion Iay Ien cua mI IoaI Ihao
m c co Ia c du ng chu a chu ng be nh cha n an va kch
Ihch IIeu ho a. Vo I Wnc-Ion, Ia n da u IIen nguo I
My bIe I de n su ky dIe u cu a IhIen nhIen xung
quanh minh. De Iuo ng nho cng Iao cu a
Burroughs, sau na y m I nho m nguo I yeu IhIen
nhIen da Iap ra mI cau Iac b mang Ien Wake
RobIn.
Nam 1874, vo I s IIe n kIe m duo c Iu vIe c xua I
ban cun Wnc-Ion, Burroughs mua m I Irang
IraI nho o cng vIen pha Tay New York, Iay day
Iam noI de Ia p Irung sang Iac. Duo ng nhu nhung
Irang vIe I ve IhIen nhIen va n Ia chua du . HaI muoI
nam sau, ng mua m I khu Irang Ira I r ng hon o
gan do. TaI day, Burroughs cung con IraI Ia |uIIan
Burroughs Ihu nghIe m m I phong ca ch s ng ho a
nha p hoa n Ioa n vo I IhIen nhIen. HaI cha con du ng
Ien o day m I Iu p Ie u ra I don gIa n. Nhu ng nhu ca u
ha ng nga y de u Ia y Iu IhIen nhIen. Ba I ca duo I su I,
Iay nam Irong rung hoac Irng rau. NoI day cu ng
Iro Iha nh m I dIa dIe m Ihu c Ia p yeu Ihch cu a
sInh vIen Iruong My IhuaI Vassar o dIa phuong.
NoI Ihem ve Irang IraI cua Burroughs, no nam
ngay chan cu a ngo n CaIskIII, ha ng nga y khI Ihu c
da y Ia Burroughs co Ihe chIem nguo ng ngay duo c
ve dep cua ngon nuI nay. Tinh yeu voI day nuI Iu
Ihuo a u Iho c ng vo I nhu ng nam Iha ng s ng ngay
ca nh no Ia ngu n ca m hu ng de Burroughs vIe I nen
m I Ia c pha m Iha nh cng nha I Irong su nghIe p
sa ng Ia c cu a ng Tn tn In nnn cu n Cnt:.
Day Ia Ia c pha m da u IIen va cu ng Ia duy nha I
mIeu Ia mI cach chI IIeI phong canh IhIen nhIen
Iren con duong dI Ien dnh cao nhaI cua day nuI,
keI qua cua hang Iram Ian du ngoan va ghI chep
cu a Burroughs. Ta c pha m co n n I IIe ng bo I huye n
IhoaI ve IoaI ca bay va ca hI. Burroughs da cho
chung Ia bIeI ca hI boI Iu bIen vao cac con sng
o vung AIaska de de Irung, sau do khng bao gIo
co Ihe quay IaI bIen khoI duoc nua.
Tu khI baI vIeI dau IIen duoc dang bao den khI
ke I Ihu c su nghIe p, I ng c ng Burroughs da co 23
Iac pham duoc xuaI ban. Trong s do, khng Iac
pham nao khng duoc IaI ban Iren ba Ian. Cung
vo I Henry DavId Thoreau, Burroughs da go p pha n
dua IhI hIeu Ihuong Ihuc van hoc cua cng chung
My Ien m I mu c mo I ma Ia I ca ca c nha nghIen
cuu deu phaI Ihua nhan.
THOMA5 LO15ON
Nam 191S, Io Ictot Nc\: co dang mI baI bao
co Iu a de Hcn) Iod \n TIonn: Id:on m I Iinh
ba n cu a nhu ng nguo I phI Ihuo ng. Thomas LdIson
caI Ien ca Ihe gIoI deu bIeI den, nhung co mI
dIeu ma moI nguoI I bIeI do Ia Iinh ban cua ng
vo I Henry Iord. Ba muoI Iam nam Ia Iho I gIan ga n
bo gIua haI con nguoI na y. Chnh LdIson Ia nguo I
da khuye n khch Iord buo c va o con duo ng sa n
xua I xe hoI. Ngay Iu nhu ng nga y da u khI vu a ro I
bo cng vIe c cu a m I nguo I nng dan, Iord da xIn
va o Ia m vIe c cho Cng Iy chIe u sa ng LdIson, va
vo I kha nang cu a minh, m I Iho I gIan nga n sau
ng da Iro Iha nh ky su Iruo ng cu a cng Iy. Nam
1896, Henry Iord va AIex Dow de n du m I bu a
IIe c do LdIson I chu c Ia I ba I bIe n MahaIIan
New York. Day Ia m I bu a IIe c ky nIe m nga y
Iha nh Ia p cng Iy. Ta I bu a IIe c, AIex Dow da gIo I
IhIe u Iord vo I Iu ca ch Ia m I cha ng IraI Ire da
che Ia o ra m I chIe c xe hoI cha y ba ng d ng co
d I Irong vo I LdIson. Sau bu a IIe c, LdIson da co
m I cu c Iro chuye n nga n vo I Iord. Sau na y, khI
da Iro Iha nh m I nha kInh doanh Iha nh cng
nha I nhi Ihe gIo I, Henry Iord da ke ve Ia n ga p go
vo I Thomas LdIson Irong m I Ia n phong va n cu a
ca c nha ba o: TI khng Ihe quen duo c cu c ga p
go Ia n da u IIen vo I con nguo I v da I a y. ng Ia Ia
nguo I pha I mInh ra do ng dIe n, su du ng no nhu
m I ngu n nang Iuo ng cu a Iuong IaI. Nhung ng
Ia I khuye n khch II che Ia o ra nhu ng chIe c xe
hoI cha y ba ng xang. ng a y no I ra ng: d ng co
cha y ba ng xang cu a ca u se Iro nen Ihng du ng
hon d ng co dIe n cu a II Irong m I Iuong IaI ga n.
Day Ia ngu n d ng vIen he I su c Io n Iao vo I Iord
ma Iruo c do va ca sau na y nu a ng khng Ihe
na o co duo c. KhI Iha nh cng Irong su nghIe p
kInh doanh, Iord de nghI ho p Ia c vo I Thomas
LdIson Irong vIe c nghIen cu u ca c du a n khoa ho c
va cng nghe . Va ng IIn cha c ra ng, m I nga y na o
do LdIson se pha I mInh ra m I Ioa I va I IIe u co Ihe
Ihay Ihe duo c cao su Iu nhIen. Nhung Iinh ba n
cu a ho khng ch du ng Ia I o Irong ca c quan he
cng vIe c don Ihua n nhu va y. Cu ng vo I m I va I
nguoI ban khac nhu: Burroughs, LuIher Burbank,
Harvey IIresIone va T ng Ih ng My HardIng,
LdIson va Iord Ihuo ng xuyen co nhu ng chuye n da
ngoaI Ihu vI. Trong nhung Ian nhu vay, LdIson va
Iord Ihuong hay co nhung Iro choI raI Ire con Ia
da p m I con da p nho cha n ngang su I va Ihu Inh
sa n Iuo ng dIe n co Ihe cung ca p Iu con da p do .
Va I nam sau, ba c s rIeng cu a Thomas LdIson
khuyen ng nen chuye n de n m I noI kha c co kh
ha u a m hon de co Ihe da m ba o su c kho e. LdIson
ro I can nha cu a minh o MenIo Park chuye n de n
sInh s ng Ia I IorI Myers, IIa. Ta c gIa cu a 1.097
pha I mInh na y cu ng Irang Ir can nha mo I cu a
minh da y ve Ia Ihuo ng. ng Irang bI m I he Ih ng
IIen Iac Irong nha mI cach raI IInh nghIch va no
Ihuo ng Ia m nhu ng nguo I mo I de n day Ia n da u
khng khoI gIaI minh. Nhung bong den Irong can
phong rIeng cua LdIson Ihi co Ihe Iu dng phaI
sa ng khI cu a mo . LdIson co n cho xay du ng khu
bep Iach bIeI han voI cau Iruc chu yeu cua ngI
nha, boI vi ng khng Ihe nao chIu dung nI muI
Ihuc an Ioa ra khI nau nuong.
Va d nhIen, Henry Iord Ia m I Irong nhu ng
kha ch mo I Ihuo ng xuyen cu a ngI nha na y. Nam
1916, khI m I ngI nha co 7 pho ng duo c xay du ng
xong o ben ca nh nha LdIson, Iord da mua no . M I
ha ng ra o ba ng g duo c du ng Ien gIu a haI ngI
nha . Nhung ca nh cu a Ihi Iun Iun mo r ng. Sau
na y ca nh cu a na y duo c mang Ien: Ca nh cu a cu a
Iinh ba n. KhI LdIson pha I ng I Iren xe Ian, nhu ng
cuc vuI gIua haI nguoI van khng he gIam. Iord
Ihuong xuyen Iam huyen nao khu Irang IraI bang
nhu ng cu c cha y dua gIu a ng va LdIson.
Tha ng 10.1929, nhan ky nIe m S0 nam nga y
bo ng de n dIe n ra do I, Iord Iha nh Ia p Ho c vIe n
LdIson, ma nga y nay na m Irong khun vIen cu a
no con bao gm ca haI khu GreenIIeId VIIIage va
Bao Iang Henry Iord. Ngay ky nIem cung Ihu huI
duo c ra I nhIe u su chu y , S00 quan chu c chnh
phu va ca Tng Ihng Hoover cung den du. Doan
nguo I Iham gIa Ie ky nIe m ke o da I ba da m duo I Iro I
mua. DIem dac bIeI nhaI Irong buI Ie ky nIem Ia
Iord da cho dua nguyen ba n cu a pho ng Ih
nghIe m cu a Thomas LdIson o MenIo Park de n day.
De dua duoc ngI nha den day Iord da phaI Ihue
den 6 chuyen xe Iua. Va dac bIeI ng con cho da o
cay du gIa va dua den Irng IaI day. Iord Iam IaI
ca nhu ng dIe u do ch nha m m I mu c dch duy
nha I Ia Ia m vuI Io ng nguo I ba n gIa . Ca m d ng
Iruo c nhu ng vIe c Ia m cu a nguo I ba n da ga n bo vo I
minh hon 30 nam, LdIson ch bIeI ngam dI ngam
Ia I cu a pho ng Ih nghIe m noI minh da ra va o ha ng
nga n Ia n va no I: No chua bao gIo duo c sa ch nhu
Ihe nay. Sau bua IIec Irong Ihe do Iord I chuc,
Thomas LdIson da c he I su c kIe m che su xu c
dng va nhung con run ray do benh IaI de dung
Ien bu c no I m I va I dIe u. Va cau cu I cu ng ng no I
Ia Ve Iord nguoI ban chan Ihanh cua II suI
hon 30 nam qua. TI khng du Iu ngu de no I ve
anh a y. TI ch co Ihe no I ra ng: anh a y Ia m I
nguoI ban cua II.
TaI ca nhung dIeu ke Ie daI dong o Iren da cho
chung Ia Ihay mI dIeu rang: Henry Iord va Tho
mas LdIson Ia haI nguoI ban ch cI. Nhung se Ia
qua IhIeu soI neu chung Ia khng phac Ihao mI
vaI neI ve chan dung cua Thomas LdIson. Iord co
m I nguo I ba n Ia Thomas LdIson. Nhung nguo I
ban ay cua ng Ia Ia nguoI nhu Ihe nao. Do moI
Ia dIeu quan Irong.
Thomas LdIson m I nha khoa ho c va kInh
doanh nguo I My . Nguo I da co nhu ng pha I mInh
Ia m Ihay d I hoa n Ioa n cu c s ng cu a con nguo I
Irong Ihe ky XX. Ba o ch va cng chu ng My va n
Ihuong bIeI den ng bang caI Ien ThIen IaI cua
MenIo Park. T ng c ng Irong cu c do I nghIen cu u
cu a minh, co 1.097 pha I mInh duo c dang ky Ien
ng ch o rIeng nuo c My , chua ke ha ng Ioa I ca c
phaI mInh khac duo c cap bang sang che o Anh,
Phap va Duc.
Cung nhu nhIeu IhIen IaI khac, Thomas LdIson
cu ng co m I Iho I nIen IhIe u ra I kho khan. ng
sInh o MIIan, bang OhIo, Ia con Ihu ba y Irong m I
gIa dinh nng dan. Ngay Iu nhu ng nga y da u IIen
cap sach den Iruong, ban be va Ihay c da goI ng
Ia LdIson dIen boI vi nhung hanh dng va suy
ngh ra I ky qua c cu a ng. Khng chIu duo c su xu c
pham, LdIson da roI Iruong hoc ch sau ba Ihang.
DI voI mI dua Ire, su xuc pham ngay Iu nhung
nga y da u IIen cha p chu ng buo c va o do I Ihuo ng co
Iac dng raI Ion. DI khI nhung IoI nhao bang v
Iinh do se Iao nen mI veI han Irong suI cuc
doI. Va do Ia mI rao can Iuy v hinh, nhung ra I
kho vuo I qua. LdIson cu ng va y, ng ra I bu n vi
nhung IoI che gIeu. Nhung co m I nguo I da gIup
ng vuoI qua IaI ca, do chnh Ia me cua ng. Ba
cu ng Ia m I gIa o vIen da y Ia I m I Iruo ng cu a
Canada, sau khI LdIson IhI hoc, ba Ia nguo I day
cho ca u be Ia I ca nhu ng kIe n Ihu c ca n IhIe I ma ba
co Ihe Iruye n da I duo c. Lun Iun d ng vIen, Iun
Iun khuyen khch Ia nhung gi ma ba da Iam d I
vo I con IraI. Chnh dIe u do da gIu p cho LdIson Ia y
IaI duoc nIem IIn vao cuc sng. Sau nay, khI da
Iha nh danh, LdIson va n Iun Iun bIe I on nhu ng
baI hoc dau IIen cua nguoI me. Trong mI Ian Ira
Io I pho ng va n, LdIson da no I ve nguo I me cu a minh
ba ng nhu ng Io I chan Iha nh nha I: Me II Ia
nguyen nhan gIu p II de n Iha nh cng nga y hm
nay. Ba qua dung va qua IIn Iuong vao II. Ba da
cho II mI Iy do de II phaI sng va phaI Ihanh
cng.
Hoa n ca nh gIa dinh kho khan, nen nga y Iu
nhu ng nga y nho , LdIson da pha I dI ba n ba o va ke o
Iren Iuye n duo ng sa I PorI Huron DeIroII. Do IIen
Iu c pha I chIu du ng IIe ng n qua Io n pha I ra Iu
nhu ng da u ma y Ia u nen va o nam 12 Iu I, LdIson
da bI mac chung benh dIec. Nhung van may cuI
cung cung den voI cau be II nghIep. Sau khI cuu
duo c |ImmIe MackenzIe kho I m I cu c ha nh hung
cu a nhu ng cng nhan duo ng sa I ba I cng, LdIson
duoc b cua anh Ia Ia |.U. MackenzIe gIam dc
nha ga MounI CIemens (MIchIgan), nhan vao Iam
nhan vIen dIe n ba o. Nhung chu ng Ia ng IaI cu a
LdIson Ia I gay ra phIe n ha khI no Ia m cho ca u
khng Ihe nao noI chuyen duoc voI cac nhan vIen
dIe n ba o kha c ng I ben ca nh. Ra I may cho LdIson,
cau nhan duoc su gIup do Ian Iinh Iu mI nguoI
d ng nghIe p Io n Iu I, IrankIIn Leonard Pope. ng
na y co n cho LdIson su du ng Ia ng ha m nha minh
Iam noI o va Ihuc hIen nhung Ih nghIem raI ky
qua c cu a minh. M I Iho I gIan nga n sau khI Ia m
vIec IaI nha ga xe Iua, LdIson da cho ra doI phaI
mInh da u IIen cu a minh: pha I mInh ma y ha I
(28.10.1868).
Nam 1879, ng quye I dInh xay du ng pho ng Ih
nghIe m n I IIe ng cu a minh o MenIo Park, bang
New |ersey. Day Ia pho ng Ih nghIe m da u IIen Iren
Ihe gIoI duoc xay dung voI muc dch nghIen cuu
khoa ho c. Ha ng Ioa I nhu ng pha I mInh n I IIe ng
Ihe gIoI da duoc ra doI: dIen IhoaI, Iau dIen, bong
de n, ... Cu ng nhu nguo I ba n Henry Iord, LdIson
Iun Iim cach dua khoa hoc IIep can voI moI Iang
Io p nguo I IIeu du ng. ng cho ra ng dIe m du ng cu I
cu ng cu a khoa ho c pha I o Irong cu c s ng. Quan
dIe m na y da dua ca LdIson va Iord de n nhu ng
Iha nh cng ru c ro .
MI dIem Iuong dng nua Irong su nghIep gIua
Henry Iord va Thomas LdIson Ia con duo ng buo c
va o Inh vu c kInh doanh cu a haI nguo I. Cu ng nhu
Iord, nhu ng nga y da u LdIson ch xa c dInh cho
minh con duo ng nghIen cu u don Ihua n. Nhung
mI su kIen da Iam Ihay dI quyeI dInh cua ng.
Nam 1874, LdIson pha I mInh ra m I Ioa I ma y
dIen In co Ihe Ihu phaI cung mI Iuc bn IoaI In
hIe u. M I I chu c kInh Ie Io n chu y de n pha I mInh
nay cua ng. Ho de nghI mua ban quyen sang che
cua IhIeI bI nay voI gIa 10.000 dIa mI s IIen
ra I Io n Irong Iho I dIe m Iu c ba y gIo . LdIson d ng y .
ng nha n ra ra ng: minh co Ihe kIe m IIe n Iu nhu ng
pha I mInh. Nam 1878, LdIson Iha nh Ia p ra Cng
Iy dIe n LdIson (sau na y Iro Iha nh Cng Iy dIe n
DeIroII) cung voI mI vaI nha dau Iu khac, Irong
do co |. P. Morgan va gIa dinh VanderbIII. Nga y
8.10.1883, WIIIIam Sawyer m I nha khoa ho c
nguo I My da kIe n Ien co quan dang ky ba n quye n
My ve su vI pham ban quyen sang che cua Cng
Iy dIen LdIson. Vu kIen keo daI den 6 nam. CuI
cung LdIson cung chung mInh duoc cng nghe su
dung soI cacbon Iam day Ioc bong den cua minh
Ia ho p pha p. Nhung Ia I Anh, ba ng sa ng che cu a
cng nghe na y da duo c Irao cho |oseph Swan
Iruo c LdIson m I nam. De Ira nh nhu ng vu kIe n
Iu ng phIe n phu c, LdIson da cha p nha n ho p Ia c
voI Swan de Ihanh Iap mI cng Iy dIen IaI Anh.
Ngoa I |ohn Burroughs va Thomas LdIson, Henry
Iord con co nhIeu nguoI ban nI IIeng khac nhu
Tng Ihng HardIng, Tng Ihng Hooover, doanh
nghIe p n I IIe ng IIresIone. Nhung no I ve LdIson va
Burroughs o day co Ie da Ia qua du . HaI chan
dung de noI Ien mI con nguoI. Ta se Ihay gi qua
nhung nguoI ban cua Iord7 Su chan Ihanh Irong
Iinh ba n! Do Ia dIe u da u IIen. Nhung m I kha I
vo ng c ng hIe n, m I uo c mo Ia m duo c nhu ng dIe u
Io n Iao cho Ioa I nguo I se pha I Ia ke I Iua n quan
Iro ng hon duo c ru I ra o day. Khng co m I dIe u gi
hoa n Ioa n nga u nhIen va Iinh co . Ta I ca de u co
nguyen nhan cu a no . Ke I Ihan vo I m I nha van
chuyen vIe I nhu ng ba I Iua n ve IhIen nhIen, ga n bo
Irong 3S nam voI mI nha khoa hoc Ihi chac ha n
muc dch cua Henry Iord khng phaI ch de kIem
IIen. O Irong Iinh ban do phaI co nhung dIeu cao
ca va v daI hon!
NGI K V
M I da c dIe m n I ba I cu a de che Iord Ia kIe u
kInh doanh gIa dinh. RaI kho de m I nguoI nao
kha c ngoa I gIa I c Iord co Ihe chen chan duo c va o
nhu ng vI Ir chu ch I Irong cng Iy. Vi, nhu ng c ng
su da c Iu c nha I cu a ng cu ng d ng Iho I Ia nhu ng
nguo I ke vI. HaI nguo I ma Ia no I de n o day Ia :
LdseI Iord va Henry Iord II.
LO5LL 1ORO - KL B T O NG
M I Irong nhu ng nguo I xung quanh Iord ma Ia
khng Ihe khng nha c de n Irong chuong na y do Ia
LdseI BryanI Iord (6.11.1894 26.S.1943) con
IraI cu a ng. LdseI duo c sInh ra Ia I DeIroII, Iro
Ihanh chu IIch cua Iap doan Iord MoIor Iu nam
19191943.
La con IraI duy nha I cu a Iord nen vIe c IIe p
quan cng vIec kInh doanh cua gIa dinh dI voI
LdseI Ia dIe u duong nhIen. Ngay Iu khI co n chua
roI khoI ghe nha Iruong, LdseI da duoc cha dInh
huo ng cho nghe nghIe p Iuong IaI. Cu ng gI ng nhu
nguo I cha cu a minh, LdseI Io ra da c bIe I ham Ihch
va co nang khIeu dI voI nganh co kh che Iao. Va
ngay Iu raI nho, LdseI da Iro Ihanh cng su dac
Iuc cua cha Irong nha xuong rIeng cua gIa dinh.
Nam 191S, LdseI chnh Ihu c Iham gIa va o cng
vIe c kInh doanh cu a Iord MoIor vo I chu c danh Ihu
ky cng Iy.
Tuy Ia con IraI duy nhaI Irong gIa dinh, nhung
gIua Henry Iord va LdseI Iun co su xung dI ve
quan dIe m Irong Ia I ca ca c va n de , da c bIe I Ia
Irong Inh vuc kInh doanh. CaI Iam cho Iord IhaI
vong nhaI o LdseI Ia IhIeu kha nang quyeI doan
Irong kInh doanh, de dang Ihoa hIep khI gap kho
khan. Quan he gIu a haI cha con Iun cang Iha ng.
Da co Iu c Iord du dInh Irao Ia I quye n qua n Iy
cng Iy cho Harry BenneII. A p Iu c Iu nhu ng mau
Ihua n vo I cha cu ng Ia m I nguyen nhan khIe n
cho LdseI Iam be nh va ma I nam 1943 khI ng
mo I 49 Iu I.
Ne u quan dIe m cu a Henry Iord Irong vIe c sa n
xua I nhu ng chIe c ModeI T Ia gIu nguyen kIe u da ng
san pham, Ihi LdseI IaI co xu huong caI IIen mau
ma , kIe u da ng IIen Iu c de nhu ng chIe c xe sa n xua I
ra phu hop voI su Ihay dI quan dIem Iham my
cua nguoI IIeu dung.
LdseI cu ng Ia nguo I co Ia c d ng ra I Io n de n
Henry Iord Irong vIec quyeI dInh mua IaI cng Iy
LIncoIn MoIor va o nam 1922. Cu ng Ia m I nguo I
ra I yeu Ihch ca c Ioa I xe dua, LdseI mua nhu ng
chIe c xe dua MG da u IIen nha p kha u va o nuo c My .
Sau khI Iro Ihanh chu IIch cua Iord, LdseI xuc
IIen cng vIec nghIen cuu va Ihu nghIem mI IoaI
xe mo I Ihay Ihe cho nhu ng chIe c ModeI T. Nhung
y Iuo ng do ngay Ia p Iu c ga p pha I su pha n d I
quye I IIe I Iu pha Henry Iord. Khng Ihe vuo I qua
duoc uy In cua nguoI cha, LdseI bu c phaI cha m
du I nhu ng Ihu nghIe m cu a minh, bo I vi Iu c na y su
d c In cu a ModeI T Iren IhI Iruo ng Ia su phu dInh
IuyeI dI cho baI ky y Iuong Ihay dI nao.
Nhung va I nam sau, khI IhI pha n cu a nhu ng
chIec ModeI T gIam xung, nguoI IIeu dung da Io
ra cha n nga n ve kIe u da ng don dIe u cu a nhu ng
chIec ModeI T, Henry Iord buc phaI chap nhan
de xua I cu a LdseI: cho ra do I m I kIe u xe mo I du a
Iren su ca I IIe n Iu ma u xe da u IIen ModeI A. Nhung
gIu a LdseI va Henry Iord Ia I na y sInh ba I d ng d I
vo I IhIe I ke cu a chIe c xe. Cu I cu ng, LdseI da
Iha ng Ihe . Nhu ng ca I IIe n ma LdseI de xua I da
mang Ia I Iha nh cng Io n cho ModeI A: 4 IrIe u chIe c
da duoc ban ra Irong IhoI gIan no In IaI.
Du ng Iren cuong vI chu IIch, LdseI co n co nhu ng
dong gop ra I quan Irong cho Ia p doa n. La nguo I
khoI xuong va Iao dung Ihanh cng cho do ng xe
Mercury. LdseI co n Ia m I Irong nhu ng Iha nh vIen
Ich cu c nha I Irong ban Ia nh da o co xu huo ng dua
hoaI dng cua Iord MoIor IIen ra IhI Iruong Ihe
gIo I. ng cu ng Ia nguo I chIu Ira ch nhIe m vo I su ra
do I cu a haI ma u xe: LIncoIn Zephyr va LIncoIn
CoIInenIaI.
Khng ch ba I d ng vo I nguo I cha ve su Ihay d I
kIeu dang san pham, ma Irong nhIeu van de chu
ye u kha c, LdseI cu ng co nhu ng quan dIe m Ira I
nguo c vo I Henry Iord. Ne u Henry Iord Ia nguo I
ghe I cay ghe I da ng hoa I d ng cu a ca c nghIe p doa n
va ng khng bao gIo co y dInh Iho a hIe p vo I
nhung nguoI Ianh dao cua nghIep doan Ihi LdseI
Ia I khng ngh nhu va y. Ta I nhIen, khng m I chu
doanh nghIe p na o mu n nghIe p doa n hoa I d ng
Irong nha ma y cu a minh. Nhung do Ia I Ia dIe u
khng Ihe , va dI khI ho bu c pha I co nhu ng Iho a
Ihuan voI nhung nguoI Ianh dao nghIep doan de
ho bo I dI nhu ng hoa I d ng a nh huo ng de n Iinh
hinh kInh doanh. LdseI Iord Ia mI nguoI dI Iheo
huong nay. ng IIen Iuc Iac dng den Henry Iord
de ng Ihay d I quan dIe m. Nam 1942, nhu ng n
Iu c cu a LdseI da co ke I qua , Henry Iord cha p nha n
ky m I Iho a hIe p da u IIen vo I I chu c nghIe p doa n
Ion nhaI nuoc My, UAW.
LdseI va vo Ia LIeanor co IaI ca bn nguoI con:
Henry Iord II, Benson, |osephIne va WIIIIam CIay.
TaI ca ho deu duoc gIu phan c phIeu Ion Irong
cng Iy Iord MoIor, va ba nguo I Irong s ho Iham
gIa Iruc IIep vao cng vIec kInh doanh.
NgoaI cng vIec kInh doanh LdseI Iord con dac
bIe I yeu Ihch h I ho a va nhu ng chuye n phIeu Iuu
ma o hIe m.
ng Ia m I nha Ia I Iro cho h I ho a Io n nha I
Irong IIch su cu a Iha nh ph DeIroII, Iu ng gIu chu c
Chu IIch HIep hI Nghe IhuaI DeIroII Irong mI
IhoI gIan daI. O vI Ir nay, ng da moI duoc hoa s
n I IIe ng DIego RIvera ve Ia m vIe c Ia I Ho c vIe n H I
hoa DeIroII. LdseI cung Ia nguoI dau IIen suu Iap
ca c Ia c pha m h I ho a cu a chau PhI, nhu ng Ia c
pham nay sau do duoc Iap hop Ia I Irong b suu
Ia p n I IIe ng: DIA AIrIcan. LdseI co n Ia I Iro nhu ng
khoan kInh ph raI Ion cho cac mn Ihe Ihao mao
hIe m, ma da c bIe I Ia nhu ng chuye n bay Iha m
hIem. ng Ia nguoI IaI Iro cho RIchard Byrd mI
cuu phI cng HaI quan Ihuc hIen chuyen bay IIch
su de n Ba c Cu c nam 1926. Ta I day Byrd da Ia y Ien
LdseI de da I Ien cho m I ngo n nu I.
HIen nay ngI nha ma LdseI Iung s ng duo c mo
cu a cho kha ch Iham quan. NgI nha r ng ga n 87
ma u Anh ga n Grosse PoIIe (MIchIgan), Irong do
kha ch Iham quan co Ihe chIem nguo ng m I b suu
Iap Ion cac Iac pham nghe IhuaI.
Ten Iu I cu a LdseI co n duo c ga n vo I m I ma u xe
huyen IhoaI LdseI, va ba Iruong Irung hoc o dIa
phuong cu ng mang Ien ng.
LdseI ma I Ia I DeIroII Iu c mo I 49 Iu I vi can be nh
ung Ihu. Henry Iord Iu c na y da o Iu I 80 bu c
phaI quay IaI gIu chuc chu IIch Irong hoan canh
cng Iy dang du ng o bo vu c cu a su pha sa n.
HLNRY 1ORO 11 - KL THU A 1A O 1 MO 1 O1 5A N
M I s quan ha I quan b ng ch c duo c ng I Ien vI
Ir chu IIch cu a m I Irong nhu ng Ia p doa n kInh Ie
Ion nhaI nuoc My, boI vi anh Ia Ia chau nI cua
huye n Ihoa I Henry Iord do Ia nhu ng gi chu ng Ia
co Ihe noI ve Henry Iord II Irong nhung ngay dau
ng buo c va o con duo ng kInh doanh. Nhung IIe u
do co phaI Ia IaI ca7
Nam 1943, LdseI Iord d I ng I qua do I, Henry
Iord II Iu c na y dang Iham gIa Iu c Iuo ng Ha I quan
duoc goI ve de IIep quan de che Iord. Day Ia mI
Irong nhung IhoI ky kho khan nhaI cua Iord Mo
Ior. ThIe I ha I do chIe n Iranh gay ra va su ye u ke m
ve maI quan Iy da dua Iord MoIor dung Iren bo
vu c cu a su pha sa n. Henry Iord Iu c na y da Iren 80
IuI van phaI dung ra Ianh Irach nhIem chu IIch
Iap doan. RaI nhIeu van de cap bach dang daI ra
Iruoc maI Henry Iord II. Va Irong hoan canh ay,
ch can mI chuI so suaI, Henry Iord II se co Ihe
Iro Iha nh I I d cho su dIe I vong cu a ca m I IrIe u
daI Iay Iung.
Henry Iord II da Iam gi7
VIec dau IIen khI IIep quan cng Iy cua Henry
Iord II Ia ca I I Ia I b ma y ha nh chnh. Sa Iha I
Harry BenneII c ng su da c Iu c cu a ng n I, nguo I
da do ng go p ra I Io n cho cng Iy nhung Ia I mang
m I ca ch qua n Iy I I Iho I Ia vIe c da u IIen. Co Ihe no I
gi Irong ha nh d ng na y cu a Henry Iord II ngoa I su
quyeI doan va cuong quyeI cua mI quan nhan!
TIe p do , ng mo I LmesI Breech cu u gIa m d c dIe u
ha nh cu a GeneraI MoIors, va LewIs Crusoe Iu Ia p
doa n BendIx ve Ia m Iro Iy cho minh. Breech sau
na y da Iro Iha nh m I nguo I Iha y, m I nha Ihng
Iha I, m I kho kInh nghIe m cho Henry Iord II. Va b
dI Breech Crusoe da bu Iap duo c cho khoang
Ir ng kInh nghIe m cu a Henry Iord II. Vo I nhu ng su
Ihay d I nhu va y, Henry Iord II da dua Iord MoIor
Ihoa I kho I nguy co pha sa n dang ca n ke .
Nhung su caI I Irong b ma y hanh chnh cu a
Henry Iord II se IhIe u dI m I pha n quan Iro ng ne u
khng nha c de n WhIz kId.
WhIz kId Ia mI b phan cua Iuc Iuong khng
quan duoc Ihanh Ia p Irong IhoI gIan nhu ng nam
chIen Iranh Ihe gIoI Ian haI. NhIem vu cua nhom
nay Ia Ihu Ihap va Ing hop Ihng IIn nham dua
ra nhung nhan dInh chnh xac ve Iinh hinh chIen
Iranh, go I y cho nhu ng nguo I Ia nh da o nhu ng buo c
dI hop Iy.
WhIz kId duo c Iha nh Ia p vo I su d ng Iinh va
gIup do cua B Iruong B chIen Iranh RoberI A.
LoveII. Nhu ng Iha nh vIen cu a nho m na y de u duo c
Iuyen chon sau khI vuoI qua mI IoaI cac baI Irac
nghIem ve Ir Iue. Vi vay cung de hIeu Ia IaI sao
nho m na y Ia I hoa I d ng cu c ky hIe u qua va co
do ng go p Io n Irong su I ca cu c chIe n.
Sau chIe n Iranh, ThornIon nguo I Ia nh da o
nhom nhan ra duo c kha nang Iham gIa va o hoa I
dng kInh doanh cua cac Ihanh vIen. Nhung ng
dua ra m I quy Ia c: hoa c Ia cho n ca nho m, hoa c
khng aI ca .
Henry Iord II cha p nha n nguyen Ia c na y cu a
ThornIon. WhIz kId ba I da u Ia m vIe c Ia I Iord
MoIor.
Ban da u, ho Ia m vIe c Ia I pho ng ke hoa ch cu a
cng Iy, va n duo I su Ia nh da o cu a ThornIon, pho
Ia Mc. Namara, MIIIer phu Ira ch ca c ba o ca o ve
qua n Iy , Lundy xay du ng ke hoa ch Ia I chnh, ReIIh
qua n Iy ngan sa ch, ... Nhung ch m I Iho I gIan
nga n sau ThornIon chuye n de n Ia m vIe c cho
Hughes AIrcraII, WhIz kId ch con IaI chn nguoI.
Trong Iho I gIan Ia m vIe c Ia I Iord MoIor, WhIz
kId da IhI vao b may quan Iy o day mI Iung
sInh kh mo I. Ta I ca cung ca ch qua n Iy cu de u duo c
Ihay Ihe. Sau khI Harry BenneII mI cng Ihan
cu a Iord MoIor bI Henry Iord II sa Iha I Ihi ga n
nhu IaI ca moI quyen dIeu hanh quan Iy deu nam
Irong Iay WhIz kId. Vo I chIe n Iuo c qua n Iy mo I, vo I
nghIe p vu qua n Iy chuyen nghIe p WhIz kId da dua
Iord MoIor Iro Ia I vI Ir da n da u Irong ne n cng
nghIe p sa n xua I xe hoI cu a nuo c My nhu ng nam
da u Iha p nIen S0. Trong Iho I gIan na y, Iord MoIor
da da I duo c doanh s ba n ha ng ky Iu c cu a mo I Iho I
da I: Irong m I nga y ba n duo c 100.000 chIe c xe.
Vo I nhu ng hoa I d ng cu a minh, WhIz kId da Ia o
ra duo c m I ma u mu c dIe n hinh cho phuong pha p
Ia m vIe c Iheo nho m. Nhung phuong pha p cu a ho
va n I n Ia I m I s dIe m ha n che nhu: ch don
Ihua n cha y Iheo s Iuo ng ba ng ca ch mo r ng sa n
xua I, In su ng m I ca ch cu c doan phuong pha p
Ia m vIe c Iheo nho m, khng he quan Iam de n Iinh
hinh Ihu c Ie cu a IhI Iruo ng hay nhu ng y kIe n
ngoa I nho m.
Phuong pha p qua n Iy mo I dem Ia I Iha nh cng
cho Henry Iord II, nhung d I vo I m I nha kInh
doanh nhu Ihe va n Ia chua du .
Nam 19SS, Henry Iord II ba I da u cho nghIen
cuu va Ihu nghIem mI IoaI xe moI LdseI day Ia
mI IoaI xe keI hop gua ba dong xe ma Iord Mo
Ior dang san xuaI: LIncoIn, Mercury va ConIInen
IaI. Bn Iram IrIeu dIa Ia s IIen ma Henry Iord
II da bo ra de nghIen cuu va phaI IrIen dong xe
na y. Sau haI nam Ihu nghIe m, nga y 4.9.19S7,
dong xe LdseI da chnh Ihuc duoc dua va o sa n
xua I.
Va hon m I Iha ng sau, m I show dIe n Io n duo c
I chu c nha m qua ng ca o cho su ra do I cu a LdseI.
Hon 1.S00 da I Iy ba n ha ng chnh Ihu c duo c Henry
Iord mua IaI de phuc vu cho Ian ra ma I nay. Con
s nay da nang Ing s daI Iy cua Iord Iren Ioan
nuo c My Ien 10.000, ch du ng sau GeneraI MoIors
voI 16.000 daI Iy va ChryIer voI Iren 10.000.
So vo I Ia n ra ma I cu a ma u xe ModeI T nam
1908, Ihi su ra ma I Ia n na y cu a LdseI co n quy
m va hoanh Irang hon nhIeu. ModeI T Irong IhoI
gIan In IaI cua minh da duoc ban ra Ing s 1S
IrIe u chIe c o My , 1 IrIe u o Canada, 2S0.000 o Anh.
Con keI qua cua LdseI7
Tu khI baI dau ra doI nam 19S7 den khI ngung
sa n xua I nam 1960, ch co khoa ng 100.000 xe
dong LdseI duoc san xuaI.
Nam 19S8, ca bn kIeu xe dong LdseI Ia: CIIa
IIon, CorsaIr, Pacer va Ranger deu duoc san xuaI
va Iung ra IhI Iruong. Doanh s ban ra Ia 63.110
chIe c.
Nam 19S9, ch con Ranger va CorsaIr duoc san
xuaI. 44.891 chIec duoc ban ra Irong nam do.
Nam 1960, ch duy nhaI Ranger Ia con In IaI.
S xe ban ra ch co Ihe so sanh duoc voI ModeI A
nam 1914: 2.848 chIe c.
Den Iuc nay Ihi Henry Iord II khng con co Ihe
kIen nhan hon duoc nua. Su IhaI baI da Ia qua ro
ra ng. Henry Iord II, bu c pha I ngu ng sa n xua I
do ng xe LdseI. Day khng ch Ia m I Iha I ba I cay
dang cua Iord MoIor, ma no con Ia mI IhaI baI
dIe n hinh cu a ne n cng nghIe p sa n xua I xe hoI cu a
nuo c My . LdseI sau na y da duo c ca c nha ngn
ngu hoc b sung vao Iu dIen cua nuoc My voI Iu
ca ch Ia m I Ihua I ngu de ch su Iha I ba I Irong kInh
doanh.
TaI sao ke hoach cho ra doI dong xe LdseI cua
Henry Iord Ia I Iha I ba I cay da ng nhu va y7 Ca c
nha nghIen cuu da dua ra mI s Iy do IhaI baI
cu a LdseI.
Ly do dau IIen va cung Ia quan Irong nhaI do Ia
van de ve gIa xe. Neu Henry Iord da xac Iap mI
phuong cham cho Iord MoIor Ia ban xe gIa re va
IIen Iu c gIa m gIa , Ihi chnh cha u n I cu a ng Ia I Ia
nguo I pha vo phuong cham na y. M I nguyen Ia c
da dua nguo I ng de n nhu ng Iha nh cng v da I,
Ihi cu ng de hIe u khI nguyen Ia c do bI a p du ng
nguo c, nguo I cha u se ga p pha I nhu ng Iha I ba I
Iham haI.
Ta I ca ca c show dIe n, Ia I ca ca c Irang ba o ch
do ng m I vaI Iro ra I mo nha I. Chnh gIa cu a nhu ng
chIe c LdseI da da nh ba I no . GIa ca cao da Ia m I
baI IoI cua LdseI, nhung con IaI haI hon khI ma
Henry Iord II da dua ra mI bIeu gIa cua dong xe
na y cao hon chnh nguo I chI ga I Mercury cu a no
hIe n dang co ma I Iren IhI Iruo ng.
GIa ca cua mI chIec LdseI khng chenh Iech
qua 73 dIa so voI mI chIec Mercury, nhung d I
voI nguoI IIeu dung My, nhu Ihe da Ia qua du.
Nhung san pham cua Iord MoIor chua bao gIo
nI baI ve kIeu dang hay chaI Iuong. DIeu Ihu huI
nhaI cua hang xe nay chnh Ia gIa ca. Nhung IaI
ca su IIn Iuong, hao hu c cua nguoI IIeu dung sau
nhung chIen dIch quang cao ram r cua Iord Mo
Ior da d u p xu ng, Ian nhanh nhu bong bo ng xa
phong sau khI chIec LdseI dau IIen ra maI.
C ng Ihem va o do , nhu ng chIe c LdseI Ia I ra do I
vao IhoI dIem khng nen mI chuI nao. Vao cuI
nhu ng nam S0, ne n kInh Ie My Iuy va n dang Iang
Iruo ng, nhung da co m I va I da u hIe u cu a m I
cu c khu ng hoa ng chu ky xua I hIe n. Su c mua cu a
IhI Iruong My dI voI mI s maI hang IIeu dung
da chung IaI. DI voI IhI Iruong xe hoI, dau hIeu
chu ng Ia I co n ro ra ng hon. Su Io n ma nh cu a ba da I
gIa Irong nga nh sa n xua I xe hoI Ia : IIymouIh,
ChevroIeI va Iord da khIe n IhI Iruo ng Iro nen ba o
hoa. Va quy IuaI IaI nhIen, khI IhI Iruong bao hoa
Ihi nguo I IIeu du ng Ia I ye u se chu y de n gIa ca
nhIe u hon. Va do ng xe LdseI da Ihu hu I duo c su
chu y do , nhung da ng IIe c Ia Ia I Iheo huo ng ba I Io I
cho Iord. Vo I nhu ng ye u I do , co Ihe Iha y LdseI
Ia mI chIec xe sInh ra Ia de IhaI baI, mI chIec
xe saI Ia m cu a m I Iho I dIe m saI Ia m.
Ngoa I nhu ng ye u I da nh cho su Iha I ba I ke
Iren, LdseI con Iap hop Irong no nhung yeu I
khac cua su IhaI baI.
1 tn go
KhI baI dau ke hoach san xuaI dong xe LdseI,
Henry Iord II da Ihue mI cng Iy quang cao Iu
van ve Ien cua dong xe moI. MI ban danh sach
g m 3.000 Ien go I kha c nhau duo c dua de n. Trong
s do co mI vaI caI Ien do DavId WaIIace mI
nha IhIeI ke quang cao nI IIeng dua ra, nhu: SII
ver Sword, ThundercresI. Nhung cu I cu ng,
Henry Iord II da cho n Ien LdseI. Ne u o Trung
Quc hoac o Nga, caI Ien LdseI hay Ien mI nhan
va I n I IIe ng na o kha c se Ia Iha n h me nh cho sa n
pha m ma no mang Ien. Nhung day Ia I Ia o My , m I
qu c gIa ma ba I da u Iu khI Ia p qu c Irong ba n
HIen phap dau IIen nam 1787 da quy dInh: mI
nguo I khng duo c gIu chu c vu T ng Ih ng qua haI
nhIe m ky IIen IIe p. Tu Iuo ng su ng ba I ca nhan
khng duo c cha p nha n Irong van ho a My . Sa ch
do cu a Mao Tra ch Dng, hoa c Iu Iuo ng cu a SIaIIn
se Ia kIm ch nam Ia I Trung Qu c hay Nga. Nhung
o My, RooseveII co Ihe Ia Ihan Iuo ng cua ca dan
Ic, nhung nhung cau noI cua ng ch co gIa IrI
Iham khao.
Hon nu a, uy In ca nhan va nhu ng do ng go p cu a
LdseI Iord chua du Iam co de caI Ien LdseI Iro
Ihanh mI Ihuong hIeu Ihanh cng.
1 ku dung
BIeu Iuong cua dong xe nay gIng hinh day xa
ch qua n quanh c ngu a. No dua nguo I Ia de n
nhung IIen Iuong khng hay ve b phan sInh du c
nu. Phan nh Ien cua dau xe Irng nhu hinh mI
chIe c su ng. Nhu ng nguo I Ia I xe LdseI Iho I do
Ihuo ng bI cham cho c Ia nhu ng ng ch ng bI ca m
su ng. Va cha c cha n ra ng khng co m I da ng ma y
rau na o mu n bI nhin duo I con ma I nhu va y.
ThIe I ke d ng co cu a LdseI cu ng khng phu
hop voI xu Ihe Iuc bay gIo Ia IhIeI ke nhung dng
co nho va IIe I kIe m nhIen IIe u. ChIe c LdseI co
dung Ich xIIanh Iu 361 de n 410 In
3
.
Ta I ca nhu ng dIe u do dua de n m I ke I cu c khng
Ihe I I Ie hon cu a do ng xe LdseI. Ta I nhIen,
khng Ihe d IaI ca II II Ien dau Henry Iord II.
Nhung khng aI co Ihe phu nha n ra ng: Henry Iord
II phaI chIu Irach nhIem chnh Irong IhaI baI nay.
Tuy nhIen, cu ng gI ng nhu nguo I ng Henry Iord
cua minh, IhaI baI khng Iam Henry Iord II nan
Io ng. Ch m I nam sau khI Ioa I xe LdseI bu c
pha I ngu ng sa n xua I, m I huye n Ihoa I cu a su
Ihanh cng Irong nganh san xuaI xe hoI cua nuoc
My IaI duoc Henry Iord II khoI xuong.
Nam 1964, m I Irong nhu ng do ng xe Iha nh cng
nha I IIch su xe hoI ra do I: Iord MusIang.
D nhIen, Henry Iord II Ia nguoI dau IIen duoc
nha c de n Irong Iha nh cng na y. Nhung m I nguo I
co cng Io n Irong su Iha nh cng na y pha I duo c
nha c de n Ia Iaccoca gIa m d c b pha n IhIe I ke va
phaI IrIen san pham cua Iord MoIor.
Ngay Iu gIua nam 1962, khI ma du am IhaI baI
cua ke hoach LdseI van con raI nang ne, khI ma
du Iua n va n co n ra I nghI ngo ve kha nang Ia nh da o
cu a Henry Iord II va su I n Ia I cu a Iord MoIor, Ihi
Iaccoca da baI den xanh cho vIec nghIen cuu IoaI
xe mo I: Iord MusIang. ng da bu c ca c nhan vIen
duoI quyen Iam vIec voI cuong d cao nhaI de ch
Irong vong 18 Ihang hoan Ihanh ban IhIeI ke chI
IIeI cua Iord MusIang va dua vao san xuaI.
Nga y 17.4.1964, Iord MusIang duo c chnh Ihu c
ra maI IaI hI cho IrIen Iam xe hoI New York. Sau
do haI nga y, nga y 19.4, ca ba kenh Iruye n hinh
Ion nhaI nuoc My da Iao ra mI con dIa chan Iu
bo Da I Tay duong Io I bo Tha I Binh duong khI cu ng
Iuc quang cao ve su ra doI cua Iord MusIang.
Su chu y cua nguoI My dI voI IoaI xe moI nay
khng han o kIeu dang, chaI Iuong, hay gIa Ihanh
cu a no . Ca I Ia m ho chu y nha I o day chnh Ia
Iruyen Ihng va su In IaI cua mI gIa Ic Ihanh
cng nha I Irong IIch su kInh doanh cu a nuo c My .
LIch su Iun co su da nh gIa kha ch quan va cng
ba ng, nhung su kha ch quan va cng ba ng ch o
m I binh dIe n kha I qua I na o do . Anh Iha nh cng
du o Irong m I hoa n ca nh cu c ky Ihua n Io I, IIch su
va n da nh gIa anh Ia m I nguo I Iha nh cng. Anh
Iha I ba I, du Iha I ba I do xua I pha I ha u nhu chu ye u
Iu nhu ng nguyen nhan kha ch quan, anh va n pha I
Iro Iha nh m I Iuo ng da I s ng cho su Iha I ba I. M I
IrIe u da I duo c xay du ng Ien bo I m I nguo I xua I sa c,
Ia I ca su ca ngo I se da nh cho nguo I na y. Va khI
IrIe u da I do su p d duo I ba n Iay cu a con cha u ng
Ia, ho se mac nhIen bI coI Ia ngu dI va baI IaI,
cho du hoa n ca nh kha ch quan co Ia nhu Ihe na o.
Truo ng ho p cu a Iord MoIor o day cu ng va y.
ThaI baI cua kIeu xe LdseI da daI mI dau hoI
Io n ve kha nang Ia nh da o cu a Henry Iord II. Ca
nuo c My dang cho do I su su p d cu a gIa I c Iord.
Nhu ng Io I ph ba ng ve su ngu d I, ba I Ia I cu a
nhung dI Ihu, nhung ke khng ua gi su gIau co
cua gIa Ic Iord dang chuc d up Ien dau Henry
Iord II, Ihi Iord MoIor IaI cho ra doI mI mau xe
moI, va Ihanh cng ruc ro IaI Iro ve. Su IhaI baI
cay da ng ca ch day chua da y haI nam duo ng nhu
khng co n a nh huo ng m I chu I gi de n Henry Iord
II. Cac nha phan Ich IaI chnh ph WaII IaI duoc
m I ba I ho c de do I khng he co Irong sa ch vo .
Truyen Ihng va suc sng nI IaI dI khI no Ihe
da nh d ba I cu m I m hinh Ih ng ke na o.
Ba I ngo Ia I n I IIe p ba I ngo khI hon 1 IrIe u chIe c
Iord MusIang duo c ba n ra ch Irong vo ng 18
Iha ng. Khng nhu ng Ihe , Iord MusIang co n mo
dau cho mI IhoI daI moI cua nganh cng nghIep
sa n xua I xe hoI, Iho I ky cu a nhu ng chIe c Pony car
IoaI xe nho gon, mang phong cach Ihe Ihao. Sau
nay, hau heI cac hang xe hoI Ion Iren Ihe gIoI deu
ba I chuo c kIe u da ng cu a nhu ng chIe c MusIang cho
nhu ng sa n pha m cu a ho .
Neu gIa ca va mau ma Ia nguyen nhan IhaI baI
cu a du a n LdseI, Ihi cu ng chnh nhu ng ye u I
na y da Ia o nen Iha nh cng cho Iord MusIang.
GIa cu a m I chIe c Iord MusIang Ia 2.368 dIa
day khng ha n Ia mu c gIa qua ha p da n d I vo I
nguo I IIeu du ng. Su chenh Ie ch ve gIa cu a Iord
MusIang d I vo I ca c Ioa I xe kha c khng Ihe so
sanh duoc su chenh Iech cua mI chIec ModeI T
voI cac IoaI xe IhoI do. Nhung Iord MusIang van
Iro Iha nh m I Irong nhu ng Ioa I xe Iha nh cng
nhaI cua Iord MoIor. Ch duy nhaI no moI co Ihe
so sanh duoc voI ModeI T ve doanh s ban ra va
Io I nhua n ma no mang Ia I.
Va y Ia I sao vo I m I mu c gIa khng Ia y gi Ia m ha p
da n, Iord MusIang Ia I va n co duo c Iha nh cng Io n7
So vo I nhu ng Iha p nIen da u Ihe ky XX, Iinh hinh
kInh Ie cu a Iha p nIen 60 da co su Ihay d I Io n.
Ne u nhu day chuye n Ia p ra p Ia m I Irong nhu ng
Ihu vu kh I I uu ma Iord MoIor co Ihe su du ng de
da nh ba I ca c d I Ihu kha c Irong Inh vu c ca nh
Iranh ve gIa ca Irong nhung nam 19101920, Ihi
S0 nam sau day chuye n Ia p ra p da Iro nen qua
Ihng du ng o ca c nuo c cng nghIe p pha I IrIe n.
Khng m I cng nhan na o o ca c nuo c na y co n xa
Ia voI bang Iruyen. Va cac nha Iu ban o day cung
da bIe I Ia n du ng I I da Io I Ihe ma ca c bang chuye n
mang Ia I. Iord MoIor Iu c na y khng co n Ia m I
cng Iy duy nha I dua day chuye n Ia p ra p va o qua
Irinh san xuaI. DIeu nay cung co ngha Ia IoI Ihe
ve nang sua I khng co n nu a. Hon nu a ngu n cung
ca p nguyen IIe u da u va o cu ng da Iro nen kha
d ng de u. Khng co n m I doanh nghIe p na o co n
gIu duo c uu Ihe qua Io n hay d c quye n Irong vIe c
nhap nguyen IIeu Ih.
Nhu va y, ca ch duy nha I de co Ihe cho ra do I m I
sa n pha m co gIa ca nh Iranh Ia IInh gIa n va xay
du ng m I b ma y qua n Iy , da m ba o b ma y na y
hoa I d ng vo I m I hIe u qua cao nha I va vo I chI ph
I nha I, va cu ng vo I no Ia dua khoa ho c ky IhuaI
vao Irong san xuaI.
Nhung Iren IhI Iruo ng, dau pha I ch co Iord Mo
Ior nha n Ihu c duo c va Ihu c hIe n phuong pha p
nay. TaI ca ca c doanh nghIe p de u Ia m nhu va y.
Va dIe u Ia I nhIen, de Ia o ra m I su kha c bIe I qua
Io n ve gIa ca , nhu Henry Iord da Iu ng Ia m duo c
vo I nhu ng chIe c ModeI T, o Iho I da I cu a Henry
Iord II vo I Iord MusIang Ia dIe u khng Ihe .
Nhung Henry Iord va ca c c ng su cu a ng Ia I ra I
sa ng Ia o khI dua ra m I bIe u gIa IInh hoa I Iu y
Ihu c va o cha I Iuo ng IInh kIe n dI ke m cu a m I
chIec Iord MusIang. NguoI mua co Ihe Iua chon
chaI Iuong cua chIec xe ma minh se mua. Ho co
Ihe mua m I chIe c b n I c d vo I d ng co 6 xIIanh
gIa 11S,90 dIa, hoa c 188 dIa cho d ng co 8 xI
Ianh. hoac mI chIec ba Ic d CruIseOMaIIc voI
gIa 179,80 dIa hoa c 189,60 dIa. Vo I 116 dIa
khach hang co Ihe yeu cau Ihay Ihe dng co IIeu
chua n 6 xIIanh ba ng d ng co 260 In
3
, cng sua I
164 ma Iu c. Hoa c cao hon nu a Ia d ng co 289 In
3
,
cng sua I 210 ma Iu c, co Ihe da I duo c I c d
60km,h Irong vo ng 8,9 gIay.
Tho I gIan sau na y, m I chIe c Iord MusIang co n
co Ihe duo c Irang bI Ioa I d ng co mo I Kcode vo I
cng sua I cu c Io n, 271 ma Iu c, gIa 442,60 dIa.
Tuy nhIen ch 7.273 chIe c Irong I ng s 680.992
chIe c MusIang duo c ba n ra Irong nhu ng Iha ng
cu I nam 196S Ia duo c yeu ca u Ihay Ihe ba ng
d ng co na y.
NgoaI dng co, khach hang con co Ihe yeu cau
nhung IInh kIen khac cua mI chIec MusIang Iuy
Ihu c va o Iu I IIe n cu a minh nhu: kIe u ba nh xe,
phanh, bang dIeu khIen dIen Iu.
Phuong pha p a p du ng gIa IInh hoa I na y cu a
Iord MoIor da gIup cho dong xe Iord MusIang co
Ihe da p u ng duo c nhu ca u da da ng cu a nhIe u Ia ng
Io p nguo I IIeu du ng. Nhu ng nguo I co Ihu nha p cao
co Ihe kIeu ha nh khI ng I Iren m I chIe c MusIang.
Nhung nhu ng nguo I co Ihu nha p Iha p va Irung
binh cu ng khng pha I de n n I du ng nhin nhu ng
chIec MusIang Iu xa va Iac IuoI Ihem Ihung. Ho
cung co Ihe co chung, IaI nhIen Ia voI chaI Iuong
Ihap hon.
PhaI Ihay rang, Iord MoIor Ia doanh nghIep dau
IIen cua nuoc My ap dung mI bIeu gIa IInh hoaI.
Va m I Ia n nu a nguo I dI da u Ia I Ia nguo I chIe n
Iha ng. Henry Iord Ia nguo I da u IIen dua day
chuye n Ia p ra p va o sa n xua I Irong nhu ng nam
da u Ihe ky va ng da co duo c vInh quang, Ihi
Henry Iord II cung Ia nguoI dI dau Irong vIec ap
du ng chnh sa ch gIa IInh hoa I, va Iha nh cng
cu ng de n vo I ng. Ta I nhIen Ia khng Ihe ba ng
duo c so vo I nhu ng gi nguo I ng da da I duo c.
Cu ng vo I gIa ca , kIe u da ng cu ng Ia m I nguyen
nhan quan Iro ng dua Iord MusIang de n Iha nh
cng. Iord MusIang Ia su pha Ir n ve kIe u da ng
gIu a LIncoIn ConIInenIaI va do ng xe haI ch ng I
Iord ThunderbIrd va co ca m I chu I hoI huo ng
cu a nhu ng chIe c xe dua do ng IerrarI. Ta I IrIe n
Ia m xe hoI IndIanapoIIs S00, no duo c Irao gIa I
TIIIany DesIgn da nh cho nhu ng chIe c xe co kIe u
da ng n I ba I.
Chuong 2.
T S
CUA HENRY FORD:
PHUC VU XA HI
LUN LA MUC TIU
I TRC LI NHUN
Chung Ia dang dung Iruoc buoc ngoaI cua mI
su Ihay d I Io n. Su Ihay d I do hIe n dIe n Irong m I
chu ng Ia, cha m cha p, kho nha n Iha y, nhung hoa n
Ioa n kha IhI. M I IIen he nhan qua gIu a ca I gIu vaI
Iro Ia dIe u kIe n va he qua cu a no Ia dIe u ma chu ng
Ia dang nhan Ihuc duoc. RaI nhIeu Ihu ma chung
Ia Iuong Ia su xao Irn, nhung IhaI ra do Ia dau
hIeu cua mI qua Irinh dI moI dang den raI gan.
Chu ng Ia dang Ioa I bo dI nhu ng dIe u I I Ie ma
Irong IhoI daI Iruoc day duoc ca Iung heI IoI nhu:
buo ng bnh (Ihu c ra ch Ia su cu ng da u va ba o Ihu ),
Ihng mInh va Inh da cam yeu duI. KhI c gang
IoaI bo dI nhung dIem han che do, chung Ia vua
Ia n I n gIu a haI kha I nIe m: cu ng ra n va me m
mo ng, khng Ihe phan bIe I dau Ia kha I nIe m d ng
ngha vo I su IIe n b . Ca ng nga y, chu ng Ia ca ng
nha n Ihu c ro hon ve Ihe gIo I. Truo c day, Ioa I nguo I
Iun Iun bI a m a nh bo I y ngh: su sung Iu c cu a
nguo I na y d ng ngha vo I su nghe o kho cu a nguo I
kIa. Va cua caI ch co duoc bang su cuop boc Iu
nhu ng nguo I kha c. Nhung hIe n Ia I, chu ng Ia co Ihe
nhan Ihuc duoc mI dIeu rang: IraI daI nay co du
mo I Ihu da nh cho Ia I ca mo I nguo I, mIe n Ia chu ng
Ia bIeI khaI Ihac no dung cach.
Va y dau Ia nguyen nhan cu a su nha n Ihu c saI
Ia m do 7 Day Ia cau ho I quan Iro ng ma Ihe gIo I
nga y nay ca n Iim ra duo c cau Ira Io I. Bo I vi saI
Iam ch co Ihe duoc sua chua khI chu ng Ia nha n
Ihu c ro Ihe na o Ia saI Ia m va saI Ia m do xua I pha I
Iu dau. Su ch ky Irong m I ca nhan chu ng Ia
chnh Ia cau Ira IoI cho van de. DIeu Ie haI hon Ia
su ch ky do Ia I khng I n Ia I m I ca ch don Ihua n
va rIeng re Irong mI con nguoI, ma no Iro Ihanh
m I da c Inh chung cho ca Ioa I nguo I. M I con
nguoI Ia mI chu Ihe dc Iap Irong xa hI. Va khI
g p ca c chu Ihe do duo I m I kha I nIe m chung nha I
Ia con nguoI Ihi cung co ngha Ia chung Ia dang
g p Ia I ca nhu ng Inh I I va Inh xa u duo I m I ma I
nha chung. KhI su ch ky Iham nha p va o kInh Ie,
no da Iam bIen dang van de dI raI nhIeu. Tu do
ca nh Iranh, hoa c cng ba ng ch Ia nhu ng kha I
nIem mo h khI duoc soI roI duoI Iang knh cu a
chu ngha vI ky.
Nhung Ihe gIoI ngay nay da co su bIen dI. Da
qua r I ca I Iho I ky ma m I nguo I chu ng Ia de u pha I
va I I n vo I Iu ng mIe ng com, manh a o Ihuo ng
nga y. Xa h I nga y nay da sa n xua I ra duo c m I
Iuo ng sa n pha m IIeu du ng nhIe u hon o ba I cu Iho I
da I na o kha c. O san sau cu a m I gIa dinh My
khng can phaI qua kha gIa cung co Ihe co nhIeu
nguyen vaI IIeu va cng cu che Iao nhIeu hon baI
cu m I vuong qu c chau PhI na o. M I ca u be nguo I
My cu ng co Ihe co xung quanh minh s Iuo ng d
choI nhIe u hon ca m I c ng d ng nguo I LskImo.
D du ng nha be p, pho ng an, Io suo I, ... cu a chu ng
Ia nga y nay co Ihe Ia m choa ng ngo p ba I cu m I vI
quan vuong phong kIe n na o. Nhung su ha o
nhoang be ngoaI ay khng Ihe che Iap hoan Ioan
m I Ihu c Ie Ia : ha u he I nhan cng Irong xa h I
ngay nay deu duoc su dung de san xuaI ra nhung
Ihu re IIe n. Su IIeu du ng qua da ng va ne n cng
nghIep san xuaI ra no se khng Ihe Iao ra mI su
bIen dI Ion nao cho nhan IoaI. TaI ca nhung Ihu
do deu ch mang den cho chung Ia mI Iac dung
Ia: Iach roI suy ngh cua chung Ia ra khoI nhung
cam d vaI chaI Iam Ihuong. O mI muc d nao
do, su ham mun Iam Ihuong se bI IrIeI IIeu khI
con nguo I da co du nhu ng Ihu ho ca n. Va khI do ,
nhu ng y ngh cao de p hon se xua I hIe n. Su pha I
IrIe n cu a xa h I no I chung se Ia ca I dch nga m cho
chung Ia ngay nay. Chung Ia phaI IoaI bo dI Irong
da u minh ca I y ngh ve m I ne n cng nghIe p, m I
mI Iruo ng xa h I du de Ia I ca chu ng Ia co Ihe I n
Ia I. Pha I co m I mI Iruo ng I I hon, m I mI
Iruo ng I I hon de con nguo I khng nhu ng co Ihe
In IaI, ma con co Ihe phaI IrIen. Do Ia Iuong IaI
cua IoaI nguoI.
Va Ihu c Ie Ihi chu ng Ia cu ng dang da n Ihoa I kho I
nhu ng suy ngh va I cha I Ia m Ihuo ng do . D ng IIe n
khng con Ia mI Ihu quyen nang II cao nua, va
nhu ng ke na m no cu ng khng co n gIu vI Ir Ih ng
IrI. Nga y nay, gIa u co khng pha I Ia dch nga m
cho IaI ca moI nguoI. BoI vi Ihuc chaI gIau co ch
Ia su Ich Iu y du Ihu a v ch. Xe I Iren phuong dIe n
ca nhan Ihi m I nguo I na m Iren m I d ng Io n IIe n
bac cung chang khac bIeI gi nhIeu so voI nhung
nguoI khac. MoI nguoI van nhin nha n anh Ia nhu
m I con nguo I chu khng pha I Ia m I vI Iha nh.
Anh Ia cu ng khng Ihe an nhIe u hon Iuo ng Ihu c an
ma m I nguo I co Ihe ha p Ihu duo c, khng Ihe ma c
nhIe u hon Iuo ng qua n a o du de a m va d nhIen
anh Ia cu ng khng Ihe ngu Irong hon m I pho ng
duo c, cho du anh Ia co s ng Irong m I can nha
rng den Ihe nao.
Nhu va y Ia IIe n ba c xe I cho cu ng ch Ia nhu ng mo
gIay vun v Iac dung7
Khng hoa n Ioa n Ia nhu va y, o m I phuong dIe n
rng hon, IIen bac se Ia Ihu raI dang quy. Xa hI
Ioa I nguo I se khng Ihe pha I IrIe n ne u IhIe u d ng
IIe n. Va n de na m o ch chu ng Ia su du ng d ng IIe n
do nhu Ihe na o ma IhI. Ne u m I nha Iu ba n
nhin Iha y duo c Iuong IaI cu a xa h I va da u Iu
d ng IIe n cu a minh de co Ihe bIe n Iuong IaI do
Iha nh hIe n Ihu c Iruo c ma I Ihi nhu ng d ng IIe n cu a
anh Ia se Ia Ihu da ng Iran Iro ng nha I, da ng ca
ngo I nha I. No se Iu a nhu m I nguo I nng dan gIeo
nhung mam gIng Iren manh rung cua minh va
cho do I m I mu a Ihu hoa ch b I Ihu. Ne u Ia I ca mo I
nha Iu ba n de u nhin nha n ra va n de va ha nh
d ng du ng Iheo nhu ng gi ma ho nha n Ihu c Ihi
chu ng Ia co Ihe IIn va o m I vIe n ca nh I I de p cho
IaI ca IoaI nguoI. Nen cng nghIep cua chung Ia
Iuc do se Iua nhu mI sa mac baI choI gap mI
con mua ra o, con nguo I se duo c Ihu c da y ba ng
nhu ng ca m xu c mo I me va m I nIe m IIn cha c cha n
va o Iuong IaI I I de p.
Trong Ihe gIoI cua chung Ia In IaI haI ke ngc.
M I ke cho ra ng ne u Ich Iu y duo c ca ng nhIe u IIe n,
han Ia se co IaI ca. Ke khac Ihi IaI Iun bI am anh
bo I nhu ng Iu Iuo ng v da I, Ihay d I ca Ihe gIo I,
nhung Irong IuI IaI Irng rng. Ca haI IoaI nguoI
na y se khng Ihe Ia o ra duo c m I su pha I IrIe n na o
cho Ihe gIo I. M I ke se ch ke o Ihe gIo I ve cu c dIe m
cua su xau xa, con ke kIa Ihi nguoc IaI, Ihe gIoI se
Iro Iha nh m I IhIen duo ng cu a nhu ng a o m ng
khng I I Ihoa I.
Ne u Ia I ca chu ng Ia Ia o ra su gIa u co cho Ihe gIo I
bang chnh kha nang sang Iao cua minh, Ihi don
gIa n se co du Ia I ca mo I Ihu cho Ia I ca mo I nguo I.
Su IhIeu Ihn ve hang hoa IIeu dung khng phaI
xua I pha I Iu su ha n he p ve dIe n Ich hay Ia I
nguyen cu a ba I cu qu c gIa na o, hay r ng hon Ia
Ioa n b Ihe gIo I. Va Ia I ca ng khng pha I ba I ngu n
Iu su khan hIe m IIe n ba c. Su IhIe u Ih n ch ba I
ngun Iu muc dch va cach Ihuc cua nen san xuaI
ma IhI.
De Ihe gIo I pha I IrIe n Iheo du ng chIe u huo ng cu a
no , chu ng Ia pha I da I ra m I va I nguyen Ia c va
Iuan Ihu no m I ca ch IrIe I de :
TIu nIn t: TraI daI nay co du nhung Ihu chung Ia
ca n de Ia o du ng m I ne n sa n xua I co kha nang
cung ca p du nhu ca u cho Ia I ca mo I nguo I.
TIu In: PhaI xac Iap duoc mI he Ihng quan Iy
I I de co Ihe da m ba o ra ng mo I nguo I de u co kha
nang duo c Iao d ng m I ca ch cng ba ng, va
nhu ng gi ho duo c nha n xu ng da ng vo I cng su c
ho da bo ra.
TIu n: Cho du nhu ng nhuo c dIe m mang Inh ba n
chaI cua con nguoI co Ia Ihe nao dI nua Ihi he
Ihng quan Iy kInh Ie cua chung Ia se han che
duoc den muc Ihap nhaI Iac haI cu a no .
TaI ca nhung gi cng Iy Iord dang Iam Ia nha m
chung mInh rang phuc vu xa h I Iun Ia mu c IIeu
dI Iruo c Io I nhua n, ra ng ne u kInh doanh Ia m I
nganh nghe de phung su xa hI, no se Iro Ihanh
m I nga nh nghe cao quy .
Co Ihe co nhIe u nguo I cho ra ng, nhu ng gi chu ng
II daI duoc chang qua ch Ia m I su Ihan ky. No
don gIan ch Ia mI su uu daI cua Thuong de ban
cho chu ng II chu khng pha I Ia m I quy Ia c, m I
IrIeI Iy co Ihe dan den su Ihanh cng. Ho chung
mInh quan dIe m do ba ng Iua n Ihuye I Ihu c Ie ra ng:
neu dem a p dung phuong phap sa n xua I xe hoI
cua chung II vao cac Inh vuc san xuaI khac Ihi
Iha I ba I se Ia dIe u duong nhIen. Nhung gIo day, II
da co Ihe bac bo Iuan IhuyeI do bang nhung hoaI
dng san xuaI cu Ihe cua Iord MoIor. Chung II
da Iham gIa vao Inh vuc san xuaI may bay, may
ca y va va I sa n pha m kha c. Ta I nhIen II khng da I
duo c Iha nh cng o ca c Inh vu c do nhu Iha nh
cng d I vo I nhu ng chIe c ModeI T. Nhung no cu ng
da chu ng mInh duo c ra ng, phuong pha p cu a
chu ng II khng pha I Ia phuong pha p da c Ihu cho
nganh che Iao xe hoI. No co Ihe duoc ap du ng o
nhIe u nga nh kInh doanh kha c, hay r ng hon Ia
Ioa n b ne n kInh Ie .
Chung II khng co caI gi ma nguoI khac khng
Ihe khng co. Chung II cung chang co may man
na o hon ngoa I vIe c Iun quan Iam de n ba I ky
nguo I na o Iun c ga ng vi cng vIe c. Chu ng II
chang co gi ngoaI haI ban Iay Irang khI baI dau
cng vIe c. Ta I ca nhu ng gi chu ng II co Ia do
chu ng II kIe m duo c, ba ng su Iao d ng khng me I
mo I va nIe m IIn Iuye I d I va o m I nguyen Ia c
chung. Chung II bIen nhung d dac xa x Ihanh
nhu ng Ihu Ihng du ng ma khng he co m I su Iu a
Io c na o o do ca . KhI chu ng II ba I da u sa n xua I xe
hoI, nuoc My ch co raI I duong sa voI chaI Iuong
I I, nhIen IIe u da nh cho nhu ng chIe c xe Ihi co n
khan hIem hon, va Irong suy ngh cua nguoI dan
Ihi nhung chIec xe ch Ia Ihu d choI daI IIen cua
dan nha gIau. LoI Ihe duy nhaI cua chung II Ia
Iruo c do chua co aI da m Ia m nhu chu ng II, chu ng
II Ia nguoI dI dau.
Chu ng II ba I da u sa n xua I Iheo m I nguyen Ia c
nhaI dInh, mI nguyen Iac van con raI Ia Iam voI
cac nha kInh doanh Iu c do. TaI ca moI nguoI deu
quan nIe m ra ng, ca I mo I bao gIo cu ng pha I ga n vo I
su mo I Ia . Ho khng Ihe Iuo ng Iuo ng duo c ra ng, dI
khI ca I mo I Ia I ba I ngu n Iu chnh nhu ng dIe u don
gIan hang ngay, caI ma chung Ia Iuo ng nhu Ia da
qua cu rI. Nhung chung II Ia I xa c Ia p cho minh
nhu ng nguyen Ia c ma gIa IrI Ihu c Ie cu a no da
duo c chu ng mInh Iu Iau.
1. Khng so ha I Iuong IaI va cu ng khng su ng ba I
qua khu. MI nguoI so haI Iuong IaI, vi anh Ia
Iha y o do IIe m a n su Iha I ba I cu a minh. DIe u do
se Ia m ha n che kha nang cu a chnh anh Ia. Tha I
baI ch Ia co hI de baI dau IaI mI cach Ihng
mInh hon. Cha ng co gi Ia da ng khInh d I vo I
m I Iha I ba I, su da ng khInh ch da nh cho
nhung ke so haI su IhaI baI ma IhI. Qua khu
se ch dang Iuu Iam khI no va ch ra con duo ng
va ca ch Ihu c pha I IrIe n Irong Iuong IaI ma IhI.
2. CoI Ihuo ng ca nh Iranh. Ba I cu aI co Ihe Ia m
duo c I I nha I cng vIe c na o do , anh Ia pha I
duoc dam nhan cng vIec do. ThaI v dao duc
khI m I nguo I c gIa nh pha n cng vIe c, Ie ra ho
khng da ng da m nha n, ba ng su c ma nh chu
khng phaI bang nang Iuc Iam vIec IhaI su cua
anh Ia.
3. Da I mu c IIeu phu c vu Ien Iren Io I nhua n. Khng
co IoI nhuan, kInh doanh se khng Ihe In IaI
va phaI IrIen. LoI nhuan Ia mI keI qua IaI yeu
khI m I doanh nghIe p kInh doanh I I. Nhung
Io I nhua n pha I va cha c cha n co duo c Iu dIch vu
II. LoI nhuan khng Ihe Ia nen Iang cua vIec
kInh doanh, nhung no phaI Ia keI qua cua su
phuc vu II.
4. Sa n xua I khng pha I Ia mua re , ba n da I. Sa n
xuaI Ia qua Irinh mua nguyen vaI IIeu voI gIa
ho p Iy , va bIe n d I chu ng Iha nh nhu ng sa n
pham IIeu dung voI chI ph Iang Ien Ihap nhaI.
Hoa I d ng da u co ma o hIe m se ch Ia o ra nhu ng
ru I ro khng ca n IhIe I cho cng vIe c kInh
doanh.
Chu ng Ia pha I co sa n xua I, nhung IInh Iha n
da ng sau hoa I d ng sa n xua I kInh doanh do mo I
Ia Ihu dang quy nhaI. Chung Ia se khng Ihe daI
duo c dIe u gi ba ng ca ch IIeu dIe I ke kha c. KInh
doanh se ch da I duo c Iha nh cng khI nha kInh
doanh daI muc IIeu phuc vu xa hI Ien Iren nhaI.
Se con raI nhIeu dIeu Ihay dI. Chung Ia se hoc
ca ch Ia m chu chu khng co n Ia da y Io cu a Ia o ho a.
Vo I I I suy ngh Ihng Ihuo ng cu a chu ng Ia, chu ng
Ia van con phu Ihuc raI nhIeu vao cac ngun IaI
nguyen IhIen nhIen va cu ngh rang cac ngun IaI
nguyen do khng Ihe Ihay d I duo c. Chu ng Ia da
khaI Iha c Ihan, qua ng va cay c I r I su du ng
chu ng. Nhung de n m I nga y na o do nhu ng Ihu do
rI cung can kIeI, va chung Ia phaI Iim ra Ihu de
Ihay Ihe no. Vay IaI sao chung Ia khng Iam vIec
do ngay Iu bay gIo. TInh Ihan phuc vu xa hI IhaI
su se Iao ra nhung su Ihay dI do . Ch can chu ng
Ia Ihu c hIe n pha n vaI Iro cu a minh Irong IIe n Irinh
do m I ca ch chan Iha nh ma IhI.
MoI dIeu deu co Ihe xay ra, ch can Ia co nIem
IIn, bo I vi NIe m IIn Ia cha I Ia o ra mo I Ihu ma
chu ng Ia hI vo ng, do Ia ba ng chu ng cu a nhu ng
dIeu chua duoc nhin Ihay nhung rI se xay ra.
SACH THAM KHAO
1. M) c nnd \o Henry Iord.
2. Todn) nnd tonoo\ Henry Iord.
3. Mo\ng o\nd Henry Iord va SamueI
CrowIher.
4. IcI :u McIgnn Dempsey Mary A
WLB:
1. hIIp:,,en.wIkIpedIa.org
2. hIIp:,,www.hIha.org
3. hIIp:,,www.hImgv.org
4. hIIp:,,www.IIme.com,IIme,IIme100,buIIder,
proIIIe,Iord.hImI
S. hIIp:,,www.pbs.org,wgbh,aso,daIabank,en
IrIes,bIIord.hImI
6. hIIp:,,InvenIors.abouI.com,IIbrary,InvenIors,
bIIord.hIm
7. www.Iord.com,en,herIIage,IordIamIIy,
8. www.henryIordheaIIh.org

Henryfordforddatthegioilen 4 Banhxe

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Henryfordforddatthegioilen 4 Banhxe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1p sacH nay |a mt pHn tron b sacH D/0 blNH 00/NH VlL1 N/l

You might also like