Kent Yoksullar ve Kentin Deien Yaps

(Toplu Yazlar)

Kent Yoksullar ve Kentin Deien Yaps

Kentsel dnm
Trkiye ibirliki kapitalizminin geliimine bal bir geliim seyri izleyen ve onun karakteristiklerini yanstan kentsel yaplanma, kapitalist birikim modelindeki deiime bal bir dnm geirerek, yeni bir biim kazanyor. Kentlerin yeniden tanmlanarak mekansal olarak yeniden dzenlenmesi ve bu ynde yaplan deiiklikler, kapitalist retim ve blm ilikilerinin geldii dzeyle, neoliberal birikim modeline geile birlikte kapitalist retim ve blm ilikilerine yeni bir biim kazandrlm olmasyla bantldr. retimin yeni bir temelde rgtlenmesi, kapitalist pazarn genilemesiyle birlikte, kente ait olan az ok gizil kalabilmi olan ne varsa, bu srete metalatrlarak sermaye birikimine kaynaklk haline getirilmektedir. Kentlerdeki dnm, kapitalizmin mekansal dnmnn bir paras olarak gereklemektedir. Bu adan kentlerle snrl deildir. Sanayiin retimin yeni rgtlenmesine uygun dalm, sanayitarm ilikisinin yeniden dzenlenmesi, tarmn yeni bir temelde rgtlenmesini de ierecek bir kapsamdadr. Kresel dzeyde sermayenin geniletilmi yeniden retimi, para ve mal dolam srelerine hz kazandrmak amacyla gerekletirilen emperyalist kapitalist sistemin yeniden yaplandrlmas srecinin bir parasdr. Bu adan da tek tek lkelerle de snrl deildir. Snrlar da eritici bir ekilde blgeler, alt blgeler, serbest blgeler, dnya kentleri, sermayenin ynetim, retim ve dalm merkezleri olacak biimde dzenlenmektedir. nceki, Cumhuriyetin kurulu dneminin zelliklerine ve onu izleyen dnemdeki ithal ikameci baml kapitalist geliim modeline gre olan yaplanma, uluslararas mali sermayenin gereklerine ve ihracata dayal sanayileme olarak adlandrlan birikim modeline gre yeniden biimlendirilmektedir. retimin yeni bir temelde rgtlenmesine uygun, para ve mallarn hzl dolamn salayacak, sermaye akkanln artracak bir mekansal dnm, iletiim ve ulam teknolojilerindeki geliimle, onlarn dntrc etkisiyle birlikte mmkn olmaktadr. letiim ve ulam teknolojilerindeki geliim, mekan yeni bir temelde ele almay olanakl klmtr. Mekan, zamana bal olarak yeniden dzenlenmekte; mekandan doan kstllklar kaldrlmaktadr. Hz ve zamann belirleyici olduu mekann yeniden planlanmas, lkeler, ehirler ve kent merkezi ile evresi arasndaki mesafeyi ksaltmtr. nternetle iletiim ve ticaret, dev kargo irketleri, yeniden konumlandrlan banka ve borsalar, sermaye yatrmlarna, para ve mal dolamna hz kazandrmaktadr. Kara, deniz, hava tamacl, ulama hz kazandrlarak, sefer saylar artrlarak, yeni hatlar oluturularak yeniden dzenlenmektedir. Hava tamacl kitlesel olarak artyor; dev kargo uaklar, hzl trenler, otoyollar Kent ilerinde de dolmu, otobs, tren, vapur gibi geleneksel tama aralar sayca artrlp hzlandrlyor. Onlara, her gn yenileri, hzl tramvay, metro, deniz otobs ve taksileri ekleniyor. Kenti kuatan evre yollar, balant yollaryla kentin ana arterlerine balanyor. Kent merkezine ksa srede ulalabiliyor. Snai havzalar, i merkezleri, yerleim yerleri de buna gre yeniden dzenleniyor. Ve her kent, her biri kk birer kent olan matruka benzeri i ie gemi ok sayda alt kente blnyor. Kent yatay olarak geniler, yaygn bir dalm gsterirken iletiim, ulam alaryla merkeze ve blgesel merkezlere sk bir ekilde

balanyor. Sermayenin kresel ak ve dalmna bal olarak yeniden tanmlanan kentlere dnk, mesafeleri ve snrlar ortadan kaldrc, blgesel i ynetim merkezleri haline getirecek projeler retilmektedir. Mega kent olan stanbul, uluslararas sanayi, banka, ticaret tekellerinin blgesel i merkezi olacak biimde yeniden dzenlenmektedir. Bu nadide kentin ibirliki burjuvaziyle birlikte dnya burjuvazisine tahsis edilmi Hong Kong, Singapur benzeri bir i ynetim merkezi haline getirilmesi projesi, 80lerde balatlmt. Saylar hzla artan gkdelenlerle doal gzellii tahrip edilip en gzel yerleri yksek rant alan haline getirilerek, uluslararas burjuvazinin hizmetine sunacak Galataport, Haydarpaa, Dubai Towers projeleriyle hzlandrlarak yrtlmektedir. Tm kentlerde, kapitalist retim ve dolam srelerindeki stlendikleri role gre farkllklar tasa da, benzer bir mekansal dnm, bununla birlikte mekan dzeyinde bir i ayrmay gzlemlemek mmkndr. Kentlerin doal gzellie sahip, evrenin en iyi ekilde korunup dzenlendii, iletiim, ulam alarnn en gelikin olduu en gzide blgeleri, ibirliki kapitalistlere ve uluslararas burjuvalara tahsis edilirken, ayn zamanda siyasal ve toplumsal mcadelenin, bilim ve kltrn, sanatn gelime merkezleri olan emeki semtleri, niversite yerlekeleri, sanat kurumlar, hapishaneler ya kentin dna karlmakta ya da eski kentin rm merkezlerinde kendilerine yer bulabilmektedirler.

Deien toplumsal ilikiler

Emperyalist kapitalist kreselleme, ulusal snrlar ierisinde ne varsa zp datp yeniden biimlendirirken, mekann snrlandrc, daraltc etkisinin eski gcn yitirmesiyle de bireylerin yaam ve ilikileri, bir btn olarak toplumsal ilikiler hzla zlp yeniden biimlenmektedir. Belirli bir mekanda -lkede, ehirde, semtte- yaayanlar nceki biimiyle yaamlarn srdrememektedirler. Deer yarglar, dnce biimleri, ilikiler, snf durumlar sarslp deimektedir. retim ve blmn yeni bir temelde rgtlenmesi, meta egemenliinin g kazanmas, tm ilikileri de daha metaya dayal ve tmyle onun tarafndan biimlendirilir hale getirmekte; nceki kltr, gelenek, alkanlk, dayanma biimlerini zen, en temel insani deer ve kriterleri yok eden, ezip datan bir sre yaanmaktadr. Medya, internet, sadece mesafeleri ortadan kaldrp birok yere eriebilir klmakla kalmamakta; bunlar zerinden akan enformasyon, sistemin isel dnmne uygun kltrel bir dnm de hzla gerekletirmektedir. Kent merkezleriyle varolar arasndaki kilometrelerin bir nemi kalmamtr. Ulamn kolaylamasyla ksa srede merkeze inmek mmkn olduu gibi, neoliberal kapitalizm, ekonomik, sosyal, kltrel btn deitirici ve ykc geleriyle semtin ierisindedir. Meta ilikileri tmyle egemenlik kurmu, kentteki kr zmtr. htiyalarn bir blmnn kyden karlanmas olana kaybolmu, geni aile dayanmas eski biimiyle srdrlemez hale gelmitir. Semtler, kendi ierisinde daha belirgin bir i snfsal ayrma srecine girmitir. Alt dzeyde fason retim, deer kazanan arsa-bina rantlar bata olmak zere ticaret yoluyla zenginleip farkllaan burjuva bir aznlk, dier yandan kk esnafn byk blmnn ykma uramasnn yannda, emeki snflarn kendi iinde konum kaybna uramas biiminde bir ayrma ve deiim yaanmaktadr. Ekonomik krizlerin ivmelendirdii (en son 2001deki krizin), sosyal bir ykmla

birlikte gerekleen dnm, kentin hem ierisinde hem darsnda olmak, semtlerde iddetli bir gerilime, toplumsal bir krize yol amaktadr. Meta egemenliinin semtlere doru genilemesi ve metaya dayal ilikilerin semtlerde tam bir hakimiyet kurmasnn yaratt basn, bozucu-datc bir ekim olutururken, bunlardan yararlanma olana olmayan semtin ezici ounluunu kentin dna atyor. Kent, meta bolluuyla; bilgisayar-laboratuvar donanml zel okullaryla, en gelikin tbbi cihazlarn yer ald zel hastaneleriyle, cafeleri, lokantalar, parklar, sinemalar, dev alveri, gsterili elence merkezleri, gecekondularn yan banda yksek duvarlarla evrilmi, burjuvazinin yeni yaam alanlar lks villa tipi konutlaryla emekilerin birka adm tesindedir; semtte yaayan emekinin ise, ou zaman cebinde bir ay-simit paras dahi yoktur. O, isizlik ve alk korkusuyla, iki odal evlerde kalabalk nfusla skm olarak yaar. Emeki semtlerinde yaayan biri, kentte sergilenen metalam dnya nimetlerinin hepsinin varln bilir ama hibirisinden yararlanamaz. Ancak dardan, uzandan bakar, ounun yanna dahi yaklaamaz ya da kt taklitleriyle yetinmek zorunda kalr. En zorunlu, yaamsal ihtiyalarn, su, elektrik, telefon, doalgaz faturalarn, ocuklarnn okul parasn demekte zorlanr ve sk sk deyemez duruma der. O, tm saylanlardan yoksun olarak umutsuzluu, aresizlii, ie doru patlayan fkesiyle kentin dnda, varotadr.* Neoliberalizmin bireye doru zme, bireyselletirme basks burjuvalama-snf atlama biimiyle karln ok az sayda bulurken, byk ounluk iin kendi snf durumu iersinde zlme, rekabet, yoksulluk ve yoksunlama -daha tesi dknlemeolarak gerekleiyor. Kapitalizmin yaratt artk nfus, neoliberalizmin daha da bytt isizlik, yoksulluk ve yoksunlamayla birlikte daha da oalm olarak lmpen proletaryay besleyip bytyor. Emeki kitlelerdeki zaten zayf olan snfsal bilincin zlmnn yan sra, dinsel, milliyeti, etnik dzeylerde kar btnlk oluturarak bir aidiyet yaratma biim ve araylar da nceki durumlarn eskisi gibi koruyamadan, neoliberalizme gre kendilerini yeniden biimleyip eklemleyerek varlklarn srdryorlar.

Kentsel dnmn ksa tarihesi

Kapitalizmin mekansal dnmne uygun bir dnm geiren kentler, 80li yllarda balayan, 90 lardan beri de hz kazanp belirginleen bir deiim geirmektedir. 1950lerden itibaren tarm alanlarndan dlanan nfusun byk kentlere ylmas sonucu, merkezden evreye doru dzensiz biimde genileyen kentler, hormonlu bir biimde bymlerdi. Kentin nceki, hzl ve dzensiz bymesi ibirliki kapitalizmin hzl ve arpk gelimesinin rnyd. Kentlere dzensiz ve ynlar halinde akan emekilerin bir blm montaj sanayiinde istihdam ediliyor, geri kalan iportaclk vb. marjinal ilerde alyorlard. Hzl, hazr ve ucuz bir igcn ele geirmek iin gecekondulama, o dnemde arsa rantlarnn da dk oluuyla burjuvazi iin pratik bir zmd. Gndz fabrikasnda alan iinin gece de kentin dndaki bir tepenin stne terini ve kann dkerek gecekondu yapmasnn bir nemi yoktu. Krlardan gelen emekilerin byk blm, montaj biimiyle hzl bir gelime gsteren sanayi tarafndan istihdam edilebiliyor; kapitalist, iilerin ev kiralarn kapsayacak bir cret demekten kurtuluyordu. gal edilen araziler de hazine arazileriydi! Bu politika, i pazar geniletmeyi hedefleyen, enflasyon politikalaryla da desteklenmi olarak alm gcn nispeten yksek tutan ithal ikameci retim ve pazar politikalaryla da uyumluydu. Hzla dzensiz biimde byyen, bu bymeye denk bir altyap (yol, su, elektrik,

kanalizasyon, yeil alan) geliiminin olmad, binalarn, evlerin st ste yld, merkezden evreye doru doa katledilerek genileyen metropol kentler, bu ekilde ortaya kt. Kapitalizmin retim anarisinin davurumu olan, baml kapitalizmdeki tarm-sanayi dengesizliinin daha ak ve derinden yanstt bu arpk geliimin tek bir mimar vardr; kapitalizm! Bunlarn davurumu olarak ortaya kan altyap yetersizliklerinin, evre ve grlt kirliinin, fuhuun, uyuturucu ticaretinin, hrszlk ve cinayetlerin gitgide artan, vahileen, ocuklara kadar inen su ve sapknlklarn merkezi kapitalizmin kentleridir. Kapitalizm, kentlerde kendi Frankentaynlarn da yaratmaktadr; sosyal rme ve dknleme arttka saylar katlanarak artan lumpen proletaryann retim merkezidir kapitalizmin kentleri! Kentler, dn ibirliki burjuvazinin ihtiyalar dorultusunda, yukarda anlatld biimde dzenlenmiti; bugn de ibirliki burjuvaziyle birlikte emperyalist tekellerin karlarna gre, sermaye akkanln artracak, uluslararas burjuvaziye yeni s alanlar oluturacak biimde, yeni birikim modeline uygun olarak dzenleniyor. Kentlerin hem artdeer retim alanlar olarak daha yksek artdeer elde edecek biimde dzenlenmesi, hem de bunu gerekletirmeye hizmet edecek biimde, igcnn yeniden retimi iin daha elverili bir kent yaps oluturmak iin gelitirilen Mortgage gibi Dnya Bankas kl projelerin gerisinde emekiyi bir artdeer retim nesnesi olarak gren bir bak as vardr. Burjuvazi, kendisi iin zel villalar, Baheehir de, Zekeriyakyde, Boazda golf, tenis, sinema, yzme havuzu, alveri merkezleri bulunan yeil alanlar zerine kurulmu villa tipi evler, orta st snflar iin lks konutlar yaptrrken; emekilere de d cilal, malzemesi kt, bankalarn ve mteahhitlerin insafna kalm, imdiden dklmeye balayan TOK vb.nin konutlarn satn almay tlyor.

Emekiler iin biim deitirmi konut sorunu

Emekiler iin konut sorunu, biim deitirmi olarak sryor. Dn, aslnda gerek sahiplerinin kendilerinin olduu hazine arazilerine el koyarak, fabrikada kapitalist iin altklar zamandan artakalan zamanda, uyku dahi uyumadan, iki gzl, ok nfusla, ancak tk tk yatlabilen gecekondular kendi emekleriyle, imece dayanmasyla yapm, kentlerdeki yaama kysndan tutunabilmilerdi. imdi ise, artk bir gecekondu dahi yapmaya zaman brakmayan uzun alma srelerine ve en alt dzeyde geime yetmeyecek bir asgari cretle yaamaya mahkumken, yaam boyu bor demeye mahkum olaca bir konutu, tmyle metalam arsa ve binalar satn almas neriliyor. Yaam boyu klelik; banka ve mteahhitlerin insafna brakma, kredi-bor sarmalyla yaam boyu sisteme balanma Kapitalizmin mekansal dnmnn, kentlerin yeniden yaplandrlmasnn emekilerin yaamndaki dolaysz yansmas, emekiler cephesinden konut sorununun ald yeni biim budur. Ve zmn ipular da daha ak ve yaln hale gelmi olarak bu geliimin ierisindedir. Konut dahil, en yaamsal gereksinimler dahi metalatrlyor, metalatrlmayan hibir ey kalmyor ve tm ilikiler metalar dolaymyla kuruluyorsa, temelden bir deiiklik iin retim aralarndan balayan bir toplumsallatrma, toplumsal mlk haline getirmek artk zorunlu zm haline gelir. Ve neden emeki semtlerinin pek uzanda olmayan, burjuvalarn yksek duvarlarla evirip zel gvenlik elemanlaryla koruduu villalara sava alp onlara el konulmasn!

Konut sorununun zmnn ilk admlarndan birisi bu olacaktr ama sadece bu deil Kentlerin yeniden yaplandrlmas, bir btn olarak kapitalizmin mekansal dnm, stratejisini Dnya Bankasnn oluturduu planlar dahilinde yaplyor. Dnya Bankas, toplam retimin yzde 25 inden fazlasnn kentlerde gerekletirildii tespitini yapp daha gelikin altyap dzenlemeleriyle kentleri, smr ve kar daha azamiletirecek bir dzeye kartma hedefini koymutur nne. Kapitalizmin ve kentin nceki bymesinden farkl olarak -ki o zaman da planlardan tmyle azade deildi- teknik bir plann varl, kapsaml, grkemli tasarmlarn oluturulmas, yeni yap malzemeleri kullanlarak bunlarn vcut bulmalar, mimari dehalarn rn ve mhendislik harikas binalar, yollar, hava limanlar, kprler, tp geitler.., kendi balarna deil oluturulan tercihler dahil, ancak bir snf stratejisi ierisinde bir anlama sahiptirler. Bu adan bakldnda sermayenin yeniden retimiyle ilgili sorunlarn zmn, daha ok artdeer retimine uygun bir yeniden yaplandrmann varln grrz. Galataport, Haydarpaa, Dubai Towers projeleriyle, Gkkafesiyle, Swiss, Condrad, Hyatt otelleriyle stanbul yeniden yaplandrlrken bunun gerisindeki, uluslararas sermayenin blgesel slenme merkezi ve yine artdeer retimi iin elverili bir turizm alan haline getirme projesidir. Emekilere sunulan en cazip en insani konut projelerinin gerisinde yatan ise, igcnn yeniden retimini daha ucuza maletme ve daha elverili klmaya dnk, daha ok artdeer elde etme sinsi hesaplardr. Bugn kent sorununun zm sadece ehir-ky, tarm-sanayi elikilerinin zmne bal bir sorun olmaktan kmtr. Bu elikiler, sorunun sosyalizmce de farkl zmlerinin gelitirilecei yeni bir biimleni kazanmaktadr. Kent sorunu, sadece ekonomik ve snfsal olmayan ama temelinde bunlarn yer ald ve belirledii son derece karmak, i ie gemi ve birbirini besleyen ekonomik, snfsal, sosyal, kltrel, insan-doa ilikilerinin, toplum- birey ilikilerinin yeniden tanmlanp kurulaca, kentlerde younlam olarak ortaya kan sorunlarn zm temelinde olacaktr. Bununla birlikte kapitalizmden farkl olarak u kesindir ki; emekilerin konserve kutusuna benzeyen darack ve kt konutlarda yoksulluk ve yoksunluk ierisinde yaamalarna son verecek bir konut ve kent politikasyla birlikte, insann bir retim ve tketim nesnesi olarak deil; yaamn temel znesi olaca, evre-doayla ilikisinin ve toplumsal ilikilerin karlkl uyum ve gelimeyi esas alacak biimde bir ortak yaarlk ilikisi zerinde kurulaca bir yaplanma olacaktr. Kapitalist retim ve dolamn byk blmnn gerekletii, igcnn yeniden retimi sreci dahil tm ilikilerin metalatrlp metaya dayal ilikiler haline getirildii kentler, burjuvaziye kar scak mcadele alan olarak da, tm retim ve dolam alarn; retim yerlerini, iletiim ve ulam alarn kilitleyecek bir mcadele ve devrim stratejisini olanakl klmaktadr. Sadece fabrikalar deil, otoyollar, bilgi otoyollar, internet balantlar, kent ii ana arterler, metro ve tren istasyonlar (Fransadaki son renci, ii eylemlerinde olduu gibi) igal edilebilir, kapatlabilirler. (Bir sektrde, kilit bir fabrikada retimin durdurulmasnn, ana bir arterin, balant yolunun ya da bilgi otoyolunun kapatlmasnn etkisi sistemik olacaktr. Trafikte tkanan bir yolun bir blgenin tm trafiini nasl kilitlediine her gn tank olmuyor muyuz?) Neden kent yoksullar, gecekondularnn birka adm tesindeki Baheehir vb. villarn kuatmak varken eylemlerini kendi mahallerine sktrsnlar, neden Akmerkezin nnde yapmasnlar eylemlerini? Neden isiz iiler kentin ana arterlerini, balant yollarn kesmesinler? Neden her kitle gsterisini, protestoyu, grevi destekleyip

btnleyen bir eylemle banka-sanayi-ticaret alar hacklenmesin? * Avrupann ikinci byk i merkezi olduu sylenen en tannm ticari markalarn ve cafelerin yer ald Cevahir Merkezi aldnda, her gn 40 binden fazla stanbullu gezmeye, grmeye geliyordu. Alveri eden, cafelerde oturanlarn says ise, 2-3 bini gemiyor, geriye kalan kedinin ciere bakmas gibi bakp yutkunarak -malesef derin bir fkeyle deil, gelecekte onlardan birisine sahip olabilme hayaliyle, akln ve ruhunu orada brakm olarak- dnyorlard. Meta ekiminin bozucu etkisi o kadar gldr ki, marka bir rn, kameral bir cep telofonunu almak alabilmek iin birka aylk cretini vermekten kanmaz. Bu ekilde almak ou zaman mmkn olmadndan, onu alabilecei farkl, kendisini dknletiren yollara sapar.

ki kent; Toplumsal dnm ve emeki snflarn zlmesi

Feodalizmin yaltk ve ie kapal kentlerini btn ilikileriyle birlikte zen burjuvazi oldu. Ticaret dolaymyla birbirine balanan kentler, sanayiin geliimiyle birlikte tmyle yeni bir ehre kazand. Kentler, burjuvazinin ekonomik egemenliine ve ihtiyalarna uygun olarak dzenlenen yeni toplumsal retim merkezleriydi. Toplumsal iblm gelitike daha karmak, ayn zamanda daha ilevsel bir yap kazanmaktaydlar. Finansn, ticaret ve sanayiin, bunlara karlk gelen ideoloji ve kltrn, emek gcnn yeniden retim merkezleri kentlerdi. Feodallere kar savamda emekileri peine takmasyla, iktidara gei srecinden balayarak bir sivil toplum oluturmasyla, modernist atlmlaryla uygarln yeni beii olarak kentler yceltildi. Modern kenti yaratm olmak, burjuvazi iin her frsatta dile getirilen bir vn oldu. Kentler, kapitalizmin geliiminin ve uygarln sembolleriydiler!.. Dzgn yollar, su ve elektrii, okul ve hastaneleriyle, metalarn bolluu ve eitlilii ile, elence ve spor alanlaryla, oluturduu yeni ihtiyalarla kentler, ekim merkezleriydi. Kentlerin lts, kitleleri sisteme, kapitalizme balamaktayd. Burjuvazi kentin sunduu olanaklar ve eitlilii, herkese frsat ve yeni olanaklar sunduu ve eitleyici bir zellie sahip olduunu ileri srerek, demagojiyle, kentin asl grntsn perdelemek iin kulland. Frsat eitlii grnm altnda her zaman gizlenen ise, mlkiyetteki eitsizlik, buna gre, kentin sunduu olanaklarn emekilerce kullanlp kullanlamad, ne lde kullanlabildii, en temelde de zenginlik ve yoksulluun ulardaki birikimi oldu. Ticaretin, sanayiin, finansn, onlara eklenen, bata arsa-bina olmak zere kent rantlarnn oluturduu ve derinletirdii retim aralarnn zel mlkiyetine sahip olmak ya da olmamaktan gelen eitsizlik, ilikilerin tmn belirliyordu. Burjuvazi, retim gcnn ve uygarlnn sembol olarak kentleri yceltirken srekli gizlemeye alt her kentin, aslnda iki kent olduuydu. Kentler, sermayeyle, birlikte giderek daha byk saylara ulaan proletaryann da retim merkezleriydi. oalan isizleriyle, artan yoksullama ve yoksunlamayla, derinleen yozlama ve rmeyle birlikte de lumpen proletaryann, kmekte olan orta snflarla birlikte, modern kentin dier tarafnda bunlar yer alyordu. retim ve emein toplumsallamas ve toplumsal iblmndeki artn sonucu olarak boyutlanan, karmak iblmnn, kentin mekansal genilemesi ve i ie gemesinin, saysal bymesinin, ltl yznn gizleyemedii kentin, iki kent biimindeki snfsal blnmdr.

Bir kentin idari, ekonomik, sosyal, kltrel, sportif, turistik birok blnm; idari merkezleri, i ynetim merkezleri, fabrikalar, konut-yerleim alanlar, alveri merkezleri, spor ve oyun alanlar, okullar, hastaneler, oteller, askeri blgeler, hapishaneler, polis karakollar, ikencehaneler, batakhaneler, genelevler, yollar, parklar, sanat-kltr merkezleri, yeni eklenen serbest blgeler, tekno-kentler- gibi kurumlar, toplanma yerleri, hareket alanlar vardr. Tm bunlarn dalmn da belirleyen ve onlardan da yansyan kentin, iki kent biimindeki snfsal blnmdr. retim aralarnn mlkiyetine sahip olup olmama durumuna gre, retim sreci ierisinde bulunduklar yer, blmden aldklar pay ve pay al biimleri farkl olan snflar, yaam alanlar, kltr ve deer yarglaryla da ayrdrlar. Farkl koullarda alr, farkl yerlerde yaar, gezer dolar, elenir, farkl yerlerden alveri yaparlar. Yedikleri-itikleri, aclar, sevinleri, zlemleri, gelecekle ilgili beklentileri farkldr. Fakat bu netlik bilinlerde ayn dzeyde yansmaz. Geliimi itibariyle kark ve dzensiz bir sretir ve hibir zaman da tmden ayran bir grnt oluturmaz. Snflarn geliimi, toplumsal iblmnn karmak yaps, egemen kltrn belirleyicilii, kentin dzensiz geliimi ayrmlar perdeler. Mekansal olarak net izgilerle ayrlm ilk sanayi kentlerinden de farkldr bugnk kent. ok daha heterojen bir grnm vardr. Bir mega kent, toplumsal snfsal farkllklara dayal, farkl toplumsal gruplarn kategorik olarak birbirlerinden ayrld, i ie gemi birka kenti ierisinde tar. Ayrca her byk kent, da doru alan bir hinterlanda sahiptir. Belirtilenlerin tmnn oluturduu toplumsal ve mekansal i ie gemeler, iki kenti perdeleyen bir rt de oluturup, yanlsama yaratrlar. Snflarn ve snflar oluturan toplumsal kategorilerin iyerlerinde, hareket alanlarnda, hatta en pahal ve en ucuz rnleri de satan alveri merkezlerinde yanyana bulunuu temeldeki blnmeyi gizler. Kimi burjuvalarn ve burjuva politikaclarn medyay da arkalarna alp gsteriye evirdikleri poplist davranlarla, gsterili yardmlarla da beslenir bu. Burjuva ideolojisinin oluturduu perde, ihtiya, zlem ve gelecekle ilgili beklentilerin kltrel dzeyden burjuvazi tarafndan maniple edilmesi emekilerin bilin ve yaamnda karklk yaratr. Varolan karmaann biraz dna klp kubak bakldnda snfsal blnme zorlanmakszn grlebilir. Birok yerdeki toplumsal ve mekansal i ie geiler, keskin kartlklaryla vardrlar. Ayn mekanlarda, yanyana ve i ie olunan yerlerde dahi bu ayrmlar ak ve nettir. Grnrde dolamak serbesttir; herkes istedii yere gidebilir, gezip dolaabilir ama ne zel gvenlikle korunan yksek duvarlarla evrilen villalarn, ne kentlerin en gzel ve en geni alanlarna konmu askeri blgelerin yanna yaklaabilir emekiler, ne de lks alveri merkezlerinin, Boaz vb. yerlerdeki kafelerin ierisine admlarn atabilirler. Bir fabrikada ii ile kapitalist bir nedenle yanyana gelseler dahi biri art deeri reten, dieri onun rettii art deere el koyandr. Bak srt ayrm, en iie olunan yerler dahil hemen her yerde varln hissettirir. Burjuvaziyle ruhen ve dnsel olarak, olabildiince de yaam biimiyle kendisini zdeletiren orta st tabakalarn ve yaygn yapsyla orta snfn oluturduu perdeleme ulara doru gelindike ortadan kalkar. Egemen snfn ideolojisi (kltr), proletaryann yaam tarz zerinde hegemonik bir etki de kursa, proletaryann ekonomik koullar ona karlk gelen bir yaam imkanna olanak tanmaz. Burjuva ideallere, yaam tarzna daha tene olmalarna karn orta snflarn byk blm iin de geerlidir bu. Buna karn bu, emeki snfta ve snfn bireylerinde onlar snf davranndan uzak tutan bir kartlk biimiyle

-ancak snfsal bilin ve eylemi de ieren bir snf kltr oluturularak zlebilecek bir eliki olarak- varln srdrr. ki kent blnm, kapitalist birikimin mutlak genel yasasnn hkmn yrtmesiyle belirginleir. Zenginlik ve yoksulluk iki uta toplandka kentteki blnm de daha net, daha plak bir biimde kar ortaya.

2001 krizinin ykc etkisi -Toplumsal k

Bugne gelindiinde, kentin mekansal olarak blnmesi ve ayrmasnda gzlemlediimiz hzl deiime, toplumsal dnmn hz kazanmasyla birlikte, kentin sosyal dokusunda da belirginleen bir ayrma elik ediyor. Kapitalist retim tarznn egemen hale gelmesiyle kentsel nfus bym, toplam nfus ierisinde giderek artan bir ounluk oluturmutu; kapitalist retim ilikilerinin etki ve egemenliini geniletmesiyle birlikte kentteki snf kartl daha belirgin olarak ortaya kp, kentin temelde iki kent olarak blnmesi de daha ak hale geliyor. Neoliberalizmle birlikte, retimin yeni bir temelde rgtlenmesi ve sermaye birikim srelerinin hz kazanmas ve younlamann (artdeer smrsndeki artn), yan sra emekilerin blmden aldklar payn azalmas ve ilikilerin daha metaya dayal hale gelmesinin sonucu olarak artan, emeki semtlerine doru gidildike belirginleen ve i zlme biimiyle de kendisini gsteren bir ayrma ve blnme yaanmaktadr. Tepede ibirliki tekelci kapitalistler, giderek artan sayda bir ayaklar emperyalist lkelerdeki merkezlerinde, bir ayaklar baml lkelerin mega kentlerinde olan uluslararas tekellerin temsilcileri, bankalarn, irketlerin, borsann st dzey elit yneticileri, devletin st dzey yneticileri, speklatrler, kara para aklayclar, kayt d ekonomiyle srama gsteren bir blm tekellemi orta burjuvalar, blgesel ticaretten, d lkelere yatrmdan nemalanan byk, orta ve frsat kk burjuvalar, zellikle yeni ekonomi alanndaki orta-st dzey yneticiler, borsa-faiz-dviz geninde oynayan tmyle ya da ek gelir biimiyle rantiyerlemi orta snf kesimleri ve iilerin sayca az bir blmne doru da uzanan yksek cretliler, kentteki burjuva egemenliinin gnmzdeki toplumsal tabann olutururken, geriye kalanlarn ounluu, kapitalizmin tarihi boyunca gerekletirdii en ykc saldrlardan biri karsnda tutunamayp eski konumlarn dahi koruyamaz durumdadrlar. Neoliberal birikim politikalar ve retimin yeni bir temelde rgtleniiyle nispi ve mutlak artdeer smrs artrlp isizlik bytlerek, alma sreleri uzatlp cretler drlerek, kazanlm snrl sosyal haklarn da gaspyla emekilerin asgari yaam koullar dahi geriletilmitir. Son 25 yl ierisinde, ekonomik-toplumsal deiim ve dalgalanmalarn yol at derin alkantlar ve krizlerin sonrasnda altst olulara, snfsal konum deiikliklerine tank olmutur kentler. Neoliberalizm, yeni retim teknolojileri ve yeni rnlerin ihtiyalar karlama ve gnlk yaam kolaylatran zellikleriyle dalgasal bir ekim olutururken, emekiler cephesinden bunlardan yararlanabilme olanann snrll, bazlarnn hi mmkn olmay, hatta en temel zorunlu gereksinimlerini asgari dzeyde karlamakta dahi zorlanan yaam koullarna mahkum olu, yaamlarnda, dnce ve psikolojilerinde derin sarsntlar, gelgitler oluturmaktadr. Kapitalizmin kentleri, metalarn bolluu ve eitlilii ile yksek bir ekim olutururken, bunlara sahip olamamak yksek bir gerilim yaratmaktadr. En yaamsal gereksinimlerin, igcnn yeniden retimi iin

asgari dzeyde gerekli olanlarn dahi tmyle metalamas ise, bu gerilimi daha bytmektedir. Gerilimleri zen dinamikler ise, bugnk durumda, naif bir bakla sanld gibi, otomatikman snf ekseninden bir mcadele olmamaktadr. Snf mcadelesi geriledike de gerileyen bir biimde, sistemin yaratt ekim noktalarndan yrtc, rekabeti, saldrgan, karsndakini bastrp daha ok artdeer retme, var olan en vahi ve en ahlaksz biimlerle ele geirme biiminde seyretmektedir. Bu, tekelci kapitalist iin dorudan ya da tedariki firmalar kullanarak artdeerin byk blmne el koyarak azami kar salama, KOB burjuvas iin iiyi gece gndz, hafta sonu demeden, sigortasz sendikasz altrp byk blm tekelllere gidecek artdeerden kendi payna deni artrma, orta snf iin snf atlama hayalleriyle erdem ve ahlak kapda brakp borsa-faiz-dviz geninde vurgun peinde koar, ou kez de tepetaklak aklma biimlerinde seyrederken, isizlik ve alkla terbiye edilen, blmden aldklar pay azalan emekiler cephesinden ise, snf mcadelesi yoluyla bunu artrma kanallar tkandka hayaszlaan, kapitaliste yarayan bir i rekabet biiminde ortaya kmaktadr: Emeki memur, retmen, mhendis, avukat, doktor iin performansta stnlk salama, ii iin daha ok alp dier iiden daha fazla art deer retme, isiz iin alan ya da iten atlan bir iinin yerine gemek iin frsat kollama, renci iin an erisinde yksek puan tutturma, yksek lisans-master yapmaYoksulluk ve yoksunluk arttka da artan dknlemeyle de lumpen proletaryaya dahil olup en gz dnk, en kyc, en sefil, en hilekar yollardan yolunu bulma! Neoliberalizm, emeki snflar bireylere doru zdke rekabeti artrp, emekileri alkla terbiye edip birbirleriyle savaa sokarak, daha fazla artdeer retimini gerekletirip sermayeyi oaltyor. Rekabet, sadece kapitalistlerin birbirlerine kar savamnn deil, emekilerin birbirlerine kar savamnn da biimidir. Vahi kapitalizm, bu yolla, bireyin enerjisini en st dzeye kartp daha ok artdeer retmenin olanan ele geirdi. Birey, kendisini gerekletiriyordu! Filozoflarn hmanizm zerine kurduklar birey zgrl idealleri burjuvazinin bencil hesaplarnn buzlu sularnda bouldu. Birey zgrl zerine meydanlarda atlan parlak nutuklarnda, derin felsefi sylevlerinde arkasnda yatann bireylerin birbirine kar savann olduunu grrz. Bir insan kayna nesnesi olarak eitilmi, performans ykseltilmi, birbirleriyle rekabete sokulan zgr bireyler zerinden retilen daha ok artdeerdir.(1)

1- Bu durumu kaba sloganlar ve yzeysel bir kitle almasyla deil bugn yaptmz gibi zmlemi ve doru politikalar retmi olarak ve onlar gelitirerek, bugne yant verecek bir program ortaya kartarak ve politik dorultuyu btnleyecek, derinleen ve sreklilik kazanan, balar ierden kurarak kitlelerin gvenini de kazanacamz bir kitle almasyla deitiribiliriz. Bunlar yapldnda ve yapldka, bugn snf datp zen koullar, devrimci snf mcadelesinin sramal geliim dinamiklerini besleyen koullar olacaktr.

Her kriz dalgas, emekileri ve orta snflar vurmu, nceki durumlarndan daha gerilere, gelecein de belirsiz olduu daha dk yaam koullarna savurmutur. Her kriz sonrasnda ahlaki zlme ve dknleme, yaamda tutarszlk ve kiilik erozyonu katlanarak artmtr. cretlerin azalmasyla tedrici bir gerileyi gsteren yoksulluk, yaam koullarnn arlamas ve bir felaket olan iin kaybedilmesiyle mutlak yoksulluk biiminde, gizlenemez bir ekilde, kitleselleerek aa kmtr. Banker, banka, borsa zerinden ykselie geen orta snf hayalleri, iflaslarla km, byk kentlerde bankaclk ve dier finans alanlarnda, medya ve reklamclkta, biliimde yksek cretlerle alan emekilerin elit gruplar kitlesel olarak isizlikle yzyze gelmilerdir. Neoliberalizmin, kreselleme dalgasnn orta snflarn bir blmn de ierisine eken, toplumu, snflar zp datarak bireyler olarak kendine gre yeniden biimlendiren vakum etkisi, her kriz sonrasnda onlarn bir blmn tkrrcesine frlatp atmtr.(2) Snfsal dalma ve zlmeyle oluan anomali, krizlerle derinleip depresif sonular dourmutur. Trkiye tarihinin en byk krizlerinden biri olan 2001deki krizin yaratt toplu k, kentlerin vechesinde derin, arpc deiikliklere yol amtr. Bu krizle birlikte bir yl ierisinde 1,5 milyon kii isiz kald. Toplum bir anda te bir daha yoksullat. Artan isizlik, yoksulluk ve yoksunlamayla birlikte yozlama ve dknleme katlanarak byd. Fuhu, eteleme, kapka, cinayetler, en vahiyane ve en insanlkd, korkutucu biimlere brnerek grlmedik dzeyde oald. Lumpen proletarya sayca artt. rme ve yozlama, sadece burjuvazinin ve lumpen proletaryann davran olmaktan kp orta snflara ve proletaryaya doru geniledi.

Toplu k
imdi ara sz aratrmac ekonomist yazar Mustafa Snmeze brakalm. Mustafa Snmez, 100 Gstergede Kriz ve Yoksullama ismini tayan kitabnda DEnin milli gelir serilerinden yararlanarak yaptm aratrmaya gre, alan nfusun % 35ini oluturan cretlilerin milli gelirden ald pay dolar baznda % 30 azalarak 2000deki 58 milyarlk dzeyinden 2001de 41 milyar dolara indi. (s.169) tespitini yapmaktadr. (Radikal gazetesi yazar smet Berkan, o gnlerde, Birka gn ierisinde te bir orannda yoksullatm. diye yazmt.) Mustafa Snmez, krizin toplumda ve bireylerde yaratt depresif etkileri de resmederek anlatyor:

2- hracata dnk retim yapan KOB burjuvazisi ve onlarn ekim alanndakilerle -din, gelenek balaryla kltrel olarak bal, henz krdan kopmam, iileme dzeyi dk, snflamam, zellikle i blgelerdeki emekiler de dahil- birlikte, neoliberalizmin orta snflara doru genilemi toplumsal tabann, oluturan, gnll propagandacln yapan (bireysellik fikri kuvvetlice alanm -onun ierisine domu demek daha doru olacaktr-, kiisel yetenek ve becerileriyle istedii elit orta snf yaamna ulaacan dnen, geleceini buna gre programlayp, kariyer planlar yapan yeni genlik kuan da onlara ekleyebiliriz) bu kesimlerin ykseli ve dleri, neoliberalizme ve kapitalist kresellemeye bakta sosyo-psikolojik, kltrel ve politik adan etkili olmaktadr.

Bireysel adan kaynaklar ok bozuk olmayan kiilerin bile aznn tad kak, Bu durumda ben ne olacam sorusunu soruyorlar, endieliler. Herkes iine kapand. nn grememek gibi bir durum yznden her ey erteleniyor, yatrmlar erteleniyor, kararlar erteleniyor. Hayat rlantiye alnm durumda. Hatta ar duyarllkla, ar tedbirlere bavurulup yiyecek-giyecek stoklayanlar bile var. Gayrmenkuller satlyor, nakde evriliyor, nakit yastk altnda saklanyor. Her gerilimli gnde paralar dolara, euroya evrilip yastk altna atlyor, bazen de yurt dna karlyor. Kriz ortamnda, maddi durumlar ok bozulmam olan kiilerin bile, maddi durumlarn doru deerlendirmede glk ektiklerini, gelecee gvenmeme duygusunu tadklarn gryoruz. Gelecee gvenmeyen insan, kendine ve yaknlarna da gvenmiyor. Gvensizlik duygusu genelleti ve kii, yaknlarna da gvenmemeye balad. Gvensizlik kukuculuu getirdi. Srekli olumsuz ve kendine zarar verecek biimde deerlendirme yapan insanlar olduk. Daha fkeli, daha kavgac olduk. Barut gibiyiz. Her an patlayabiliriz. Bazlarmz ise korku dalar sard. Kendimizi koruyamaz, ifade etmekte zorluk eker olduk. Umutsuzluk hakim; naslsa bir ey deimeyecek, problem zlemeyecek aresizlii iinde tamamen iimize kapandk.. Bu ie kapanmalarla, depresyona girdik Mustafa Snmez, krizin emekiler zerindeki etkisinin bir baka boyutunu da yle anlatyor: Aile Sbab da flas m? Bunca isizlik, bunca yoksullama ile birlikte beklenen ne olur? Yetti gayri!.. diye bir isyan ve yaygn deyimle sosyal patlama. ok beklendi bu patlama. Nasl olacakt acaba?.. Hipermarketleri, yoksul, fkeli genlerin yamalamas eklinde mi? Siyasilere duyulan fkenin parlamentoyu kuatmasyla m? Ya sonra? Pek yle eyler olmad. nk fkeyi umutsuzluu nce aile ve byk aile, cemaat gibi kurumlar yapabildii kadar absorbe etti. ten karlan ve mutlak yoksullamaya maruz kalanlara, anne-babalar, yani bykler kol kanat gerdi. Eldeki menkul, gayrimenkul, ziynet eyas satlarak taksitler dendi, borlar kapatld. Yani servetler zld. Kimisi, (kavgalarn sonunda boanma yaanmadysa) evlerini kapatp baba evine dnd, iki aile birlikte yaamaya baladlar. Azalan gelirle yaamay denediler. Borlar bir ekilde kapamann yollar arand. Byk aile kol kanat gerdi, yaanan travmay tedavi iin terapistlere gidildi ya da depresyon hali yaam tarz haline geldi Ailenin yan sra cemaatler, krizzedeye yardmc oldu, olabildii kadar. Ama btn

bunlarn da bir snr vard. Kaynaklar tkenmeye balayp yerine yenileri konmadka, kutsal ailede de kavgalar balad. Kriz, aile tamponunu da andrd. Bir baka tampon tarmn ise krizde dal krld. Nfusun % 40n iyi kt barndran tarma, esirgenen devlet destei, sbvansiyon budannca, kyl azalan taleple rnn paraya eviremeyince tarmda da sknt balad. Tarm, geri ekilecek, ricat edilecek yer olmaktan kt. Devletin sala, eitime, sosyal harcamaya harcadklar IMF direktifiyle budandka, devlet bir yatrmc olmaktan karldka, varolan KTler zelletirildike ya da kapatdka, zellikle , Dou, Gneydou Anadolunun kentlerinde devlet himmetiyle yaayanlarn bast toprak kayd. Byk kentlere g etmenin de treni karlmt. Ne olacakt Anadolu kentlileri? Ne kye dnmek mmknd ne byk kente g etmek nan kayb Deer erozyonu Benzer bir problemi bir deil, birok kere yaarsak, o problemin bir kez daha olmayacana olan inancmz kaybolur. Bu yine olacaksa, ben ne iin savaacam? Nasl olsa iler yine bozulacak diye dnmeye balyoruz. Nasl olsa bu yeniden tekrarlyor? diye karar verdii andan itibaren kii, kendi kesine ekilmeye balyor. Tam anlamyla inanszlk. Zaten krizlerin ve travmann yaratt temel duygu da udur: Bu dnyada inanlacak bir ey kalmad!.. apa niversitesinden Prof. ahika Yksel, geen yl Nilgn Uysal ile syleirken yle demi. Bir kez inan sarsld m, rekabet ve ona bal olarak da kym artyor. Madem ki kaynak az, ben seninkini elinden almak iin ayana elme takarm yaklam daha kolay yaygnlar. Bu nce bir hak gibi grlr. Sonra da alkanlk halini alr. Normlarn bozulmas, krizlerde beklenen bir eydir. Evet, normlarn bozulmas, tam da insanlktan kmaya tekabl ediyor ite.. zellikle genlerin (s. 170-173) Eksiklikler tasa da Mustafa Snmezin, krizin bireylerde oluturduu etkilerin ekonomik, sosyal psikolojik dzeydeki sonularn gsteren popler anlatm, son derece aklaycdr. Toplumsal kn net bir fotorafn vermektedir. Nispi ve mutlak yoksullamadaki art, daimi isizler kitlesinin bymesi, kaytdln, esnek almann tmyle hakim hale gelii, dier deyile formel sektrlerin de informellemesiyle dzenli almann ok az yer dnda ortadan kalkmas, 10-12 saatlik almann hemen her yerde hkmran hale gelmesi, sendikalarn tmden iflas, sosyal haklarn sfrlanmasna doru gidi Bununla birlikte, emeki snflarn i zlmesinde hzlanma, ie kapanma ve ie patlama! ntiharlar, aile ii iddet, iyi aile ocuklarnn nc sayfalar kaplayan cinayet haberleri Bu srete, ncekilerin koruyucu olmaktan kmas ve farkl biimlerle bireysellemedeki artn sonucu olarak, toplumsal ve grupsal aidiyet biimleri hzla yeniden ve kartlklar ierisinde ekillenmeye, varolanlar biim deitirmeye balad.

Yeni aidiyet ve iliki biimleri

Aslnda daha nce balam olann hz kazanmas ve yeni formlarla belirginlemesiydi bu. Neoliberalizmin zc datc etkisi karsnda geleneksel olan koruma refleksleri, u ya da bu ynde, eklektik bileimler, yaam ikilikleri oluturarak yeni biimleniler ortaya kartt. Toplumda, snflarda, bireylerde, parti ve rgtlerde kimlik krizi ba gsterdi. Hibirisi eski durumlarn koruyamaz hale geldiler. Kriz, geleneksel ba ve ilikilerin zln hzlandrrken, temel zc etken sistemin isel dnmnn toplumlarn, snflarn durumunu sarsp dntrmesi, yeniden biimlendirmesiydi. htiyalar da koullayan meta retim ve dolamnn yeni biimlenii; retim ve tketim normlar -retimin yeni bir temelde rgtlenii-paral retim-, metalarn kategorik eitlenmesi-, konum ve tercihleri belirledii gibi, liberal birey zerine eitlemelerle birleerek, toplum-birey ilikilerini zp yeni bir temelde kuruluunu getirdi. Alg biimleri deiti. Amalar, birey zerinden tanmlanr oldu. Kiisel kar, tm ilikilerin merkezine yerleti. Bireysellik ve bireycilik geliti. Bireysel inisiyatif ve ataklk, projecilik, kpek bal stratejileriyle hzla harekete geme ve sonu alclk zelliklerine sahip, alannda yetkin, hzl yaayp hzla tketen, sermayenin ihtiyalarna yant verecek yeni bir kuak ekillendi. Anlar, ilikileri, hayat nesne gibi grp hzla tketen, kullanp atan, tketmeye endeksli, yaamn buna gre amalandrp biimlendiren bir yaam biimi egemen hale geldi. Kendisini tek ve biricik sanan, farkl olduunu dnen, giyimkuam , davran ve beenileriyle -markalar, yryleri ve danslaryla- hepsi birbirine benzeyen, en zgn olduunu dnd konuda en fazla aynlam bireyler ortal kaplad. Bireysel, grupsal, ncekilerden tmyle farkl yeni aidiyet ve iliki biimleri geliti. Byk anlatlardan, devrimci kurtuluu teorilerden kopuldu. Kresel ve yerel olann, gelenekselle yeni olann ortaya kartt kaotizm, hz-zaman-mekan parametrelerindeki deiim, snflarn paralanmas-balamlarn okluu ve diyalektik materyalist ilikilendirmenin olmayyla- alg blnmne -oul gerek-, bireyin kendi ierisinde blnmesine, tercih ve beenilerin, ahlakn buna gre oluumuna ve yaamn blnmesine yol at. nternet ve medya, toplumsal dzeyde hzl dnm salayan aralar olduu gibi sanal ilikileri de ortaya karttlar. Toplumsal ilikilerin deimesi, sanal iletiimin biimlerinin yaygnlk kazanmasyla yabanclama her dzeyde artt. Gerekle sanal olan, gsteren ile gsterilen yer deitirdi! Dikeylik yerine yataylk, derinlik yerine yzeysellik, sreklilik yerine ansallk, btnlk yerine ikicilik (eklektizm), gerein karsna sanal olan konuldu. Yeni kimlik ve kiilikler bunlara gre oluturuldu. (Bunun iin TV dizileriyle kurulan zdelik ilikisine, kadn programlarnda sanallatrlan yklere, reality showlara, internet zerinden gerekletirilen chat, mail, site, blog ilikilerine ve gnlk yaamdaki iliki kuru biimlerine -cool, free, taklmak; hazc, bireyci, kaytsz, dtalayc, nceki kuaklarla alay edip kmseyen, ilkesiz, kuralsz yaayan, z-ierik, sreklilik ve derinlik, mesaj kaygs olmayan, amasz, gnbirlik ritellerle yaayan, markalar idol haline getiren, Serdar Turgut-Cem Ylmaz gibilerde simgelenen, genlii de eken elit orta snf yaants ve zlemlerine- bakmak yeterlidir.) Teknolojideki hzl geliim ve bunun gnlk yaam ve ilikiler alanna girii, baz rnlerin

bollamas ve daha ucuza temin edilebilir oluu, kresellemenin salad ufuk genilemesi teknolojiye olan bamll ve kapitalizmin ekimini artrd. Bu srete baml kapitalist gelime ve kentleme hz kazand. Sadece nfusun byk blmnn kentlerde yayor olmasyla deil, giyim kuam ve davranlarda, gelecee ilikin plan ve beklentilerde burjuva normlara gre biimlenen kentsel deerler ne geti. Bu ynden de toplum, ekirdek aileye, ekirdek aile ierisinde de bireylere doru zld. Meta ekim etkisi glendirilip tketimsel deerler zerinden tanmlanan bireyci bir orta snf yaam tarz idolletirildi. Sosyo-kltrel ynden ise, daha karmak, birbiriyle kartlk ieren bir dnm, elikili bir dn ve yaam biimini hemen her kesimde, en ak biimde de daha muhafazakar, dne kadar feodal kltre, gelenek ve greneklere, dine daha bal, yaam tarz olarak laiklememi kesimlerde grmek mmkndr. Hzl deiim karsnda, geleneksel ve dinsel olan kltrel dzeyde bir korunma alan haline getirilirken, simge ve ritellerin dahi eskisi gibi kalamad pozitivist ve modernist bir yaamn davurduu, kentsel yaamla da bu ekilde iliki kuran, zengin snflarda gsteriilikle de birleerek yansyan bir yaam biimi ekillendi. stanbulun Fatih semtinde 10 kadndan 7si trbanldr. Bunu karp aldnzda biraz gsterili bir orta snf yaam ve davran biimlerini grrsnz. Bunun iin Fatihin ana caddesinde yrmeniz cafe, lokanta ve iyerlerine gzatmanz yeterlidir. Kadnlarn giyim tarz, takp taktrdklar, gsterili ve davurumcudur. Bir cadde geride arambada ise, giyim-kuam, slup eriata gredir. Bir ran kentinde olduunuzu sanrsnz. Ama kutsal bir yerin (cami ya da trbe) varl, caddedeki ev kiralarn iki katna ykseltecek kadar da kapitalize olmutur. slami ritellerin deiimini gsteren benzer rnekler oktur. Bir tarikat hocasnn Sultanbeylide bir camide yardm toplarken paray Dolar baznda.. diyerek istemesi, yasak olan faize kar kar ortaklnn geirilmesiyle kurulan, faizler yzde10lardayken yzde 35lere varan karlar dattktan sonra batrlan islami irketler, kadnn erkee bamlln dini bir rtyle srdrmenin arac olan kara arafn yerine trbann geirilmesi gibi ikiyzllkler Kayserinin, Konyann, Denizlinin Calvinist burjuvalar, iileri smrr, kar hesaplar yaparken, ticari speklasyonlarla halk dolandrrken son derece pozitivisttirler! (Bunlar ve eklenebilecek pek ounu, dinci gericiliin tehirinde kullanmalyz). Egemen neoliberal burjuva snf ideolojisinin ekillendirmek istedii, orta snfta karakterize olan birey dnce ve davranna gre: Her birey zgrd! Herkes kendi kararlarn kendisi alrd ve kendi davranlarndan sorumluydu! Toplum deil bireyler vard! (Thatcher n kabul ettii kadaryla bir de aile!) Yeni tip grupsal aidiyet biimleri -yeni toplumsal iliki biimleri- de buna gre, herkesin bireysel olarak katld, ancak kabul ettii konuda ortak bir davran ierisine girdii, her konunun tek tek, ayr ayr grnp alnd, alabildiine gevek ve yatay bir iliki biimiyle ekillendi.Toplumsal olann, snfsal olann, mcadelenin nsellii ortadan kalkt! (3)

3- Toplum-birey ilikilerinin bu liberal kuruluu rgtlere kadar girmitir. rgt organik bir btn deil aritmetik bir toplam olarak grmek, mcadele de de , komnist devrimci nitelik ve deerlerin btnnden, zsel olandan k almayan snrl bir iliki kuru ve kiisel tercihe gre davranma, bunu ak-rtk hak olarak grme tutumlar yaygndr.

Devrimci rgtler -biz dahil-, bu gelimelere yant vermek bir yana, neyin olup bittiini anlamaktan, kavramaktan zmlemekten dahi uzaktlar. Temel teorik zmlemeler, snfsal stratejik mevzilenme ve yeni bir programatik yaklam gerektiren bir srete, buna ynelmek bir yana, nceki mcadele ve rgtlenme biimleriyle, kadro yapsyla, en kk bir taktiksel deiiklik dahi yapmaya gitmeden gitgide daralp eriyerek ayn izgide faaliyetlerini srdryorlard. Trkiyede 80li yllarda balayp 90larn ortalarndan itibaren daha net grnglerle beliren toplumsal deiim, snfsal kutuplama ve i ayrmlar, 2001 krizinden sonra yeni bir yn ve grnmde kazanm olarak, belirginleerek ortaya kt. Bahar Eylemlerinin ve sonraki ksmi kazanmlarn yitirilmemi oluu, snfsal toplumsal mcadele dinamiklerinin nispi ykseli durumunun sryor olmas ve krizin Gazi Antifaist Halk Direniiyle dolayml bir devrimci refleksle karlanmasnn sonucu, nceki, 94 Krizinin etkisi, bu denli ar ve dorudan olmam, srece yaylmt. 2001 kriziyle yaanan toplu k ve bunun baz toplumsal kesimler zerindeki etkisinin ok daha ar oluuyla birlikte, lke nfusunun byk blmnn topland kentler, ncekinden farkl, yeni bir grnm kazandlar. ke urayan orta snf elitinin, nitelikli igcnn bir blm tekrar eski konumlarna doru gei yapabildilerse de emeki snflarn ounluunu oluturan blm iin bu hi mmkn olmad. Zorla g ettirilen Krt emekiler ise, ok daha ar koullarla kar karya kaldlar. sizlik, diplomal isizleri de iine alarak ve toplumsal dzeyde ok daha ykc sonular da reterek, katlanarak devam etti. Komnist ve devrimci hareket de bu sreci travmatik bir ekilde yaad. Gazi sonras grece hz kazanan ekilsiz byme ve hareketin nispi ykselii, 96 1 Maysnda zirvesine ktktan sonra faist kar devrimin kar saldrs ve ard ardna gelen darbeleriyle hzl bir dalma srecine girdi. Kitle ve evre glerinden balayarak kadrolara doru genileyen hzl bir g erozyonu yaand. Faizmin F tipi saldrs karsnda devrimci rgtler, savunma konumundan da gerileyip iyice zayflayan glerle bir var olma savana girdiler. (Bu noktaya gerileyite, sol tasfiyeci DHKP/C ve izleyicilerinin rol belirleyicidir.) Brakalm snf mcadelesine devrimci mdahaleyi i gndemlerine doru daha da daraldlar. Bunu en ar biimde, fiili bir tasfiyecilik hali biiminde yaayan yaplardan biri biz olduk. (Bunu kendi srecimiz ve kendimizden kaynaklanan nedenleriyle ayrca deerlendireceiz.) Sreci belirleyen sadece faizmin datc, zc, imhac saldrlar, bundan doan g kayplar deildi. Bundan da nemlisi ve belirleyici olan, toplumsal koullardaki, snflarn durumundaki isel deiimi, mcadelenin taktiksel koullarndaki farkllamay grp stratejik ve taktiksel, rgtsel ve politik, sadece gncel ve dnemsel olmayan, nderlik ve kadro yapsnda zihniyet dnmn ieren yeni bir mevzilenie geilememesiydi. Eik bir dzlem zerinde geriye kay devam ediyor, dzlemi farkllatracak yeni bir baka ise klamyordu.

Ekonomik ve siyasal gler; glerin sosyo-politik etkisi

Kapitalizmin mekansal dnmnn gerekletii srete, ezamanl olarak sosyal-snfsal yap deiimleriyle birlikte demografik kaymalar hz kazand. Krn kente, tarmn sanayiye bamll

artt gibi krlardan kentlere hzl ve byk nfus kaymalar oldu. Krsal nfus yzde 35,5a geriledi. Btn blgelerden olmakla birlikte 80li yllardan itibaren gte arlk Karadeniz- Karadeniz, 90lara doru ve 90larda ounluu zorla boaltlan kylerden olmak zere ezilen Krt ulusuna kar kirli savan yrtld Krdistandan gerekleti. D g, nceki gibi yaygn olarak AB lkelerine yasad biimlerle gerekleirken, i g, ncekinden farkl bir dalm gsterdi. nceki g merkezleri snrl saydaki metropol kent, stanbul, ukurova, Ankara ve zmirdi. Bu defa g, retimin yeni rgtleniine bal bir seyir izledi; her blgenin kendi iindeki ve yan blgedeki 2. ve 3. sanayi blgeleri g alan merkezler oldular. Urfa-GAP blgesi, MersinAntalya bata olmak zere turizm blgeleri de yeni g ekim merkezleriydi. Topraksz ve az toprakl kyllerin krlarda tutunabilme koullar eskisine gre daha zordu. Ak ve gizli isizlik krlarda grlmemi saylara ulayordu. Krsaldan dlanan kr yoksullarnn kentlerde sanayide istihdam ise eskiye gre daha da azalmt. retimin yeni rgtlenii, iilemi ve hi iilememi isiz iileri artrp, almann dzensiz, cretlerin dk olduu informel sektr bytyordu. Uluslararas iblmnde Trkiyeye ngrlen tekstil-konfeksiyon, deri-ayakkab, gda, inaat, gemi yapm gibi emek youn sektrler, turizm, GAP blgesi yeni istihdam alanlar olmakla birlikte ortaya kan igcnn byk blmn emebilmekten uzakt. Bu dnemde Kayseri, Konya, Denizli, Antep, Eskiehir-Bozyk, zellikle KOB dzeyinde ortaya kan, dblgesel pazarlara dnk retim yapan, tedariki firma olarak yerli yabanc tekellere bal olarak alan iletmelerin saysnda bir art olmutu; bunlar, kendilerini evreleyen blgelerdeki g emmekle birlikte byk kentlere doru g nleyecek bir istihdam kapasitesine sahip deillerdi. Yoksul kyller, krlarda barnamaz hale getirilmi, byk kitleler halinde kent merkezlerinde toplanmlard. Fakat byk ounluu iin i yoktu, varolanlar iin ise cretler dkt. siz saysnn okluu, gmen ve kaak iiler (Bulgaristan, Romanya, Asyadan gelen), igcnn fiyatn daha da drmekteydi. Kitlesel isizliin basksyla vasfsz igcnn kendi ierisinde rekabete sokularak cretlerin asgari cretin de altna ekilmesi, sigortasz-sendikasz altrma biimiyle iinin emekgcnn ak ve dolaysz smrs olana, kayt d ekonominin hazr igc temelini oluturuyordu. Kente g eden kr yoksullarnn bulabildikleri iler, eer bulabilmilerse, ounlukla bu tr en vasfsz ve en dk cretli, en ar ilerdi. Genellikle de dzenli ve sreklilii olan bir ite alma olana yoktu. Bundan dolay sefalet ierisinde bir yaam srdrmekteydiler. zellikle 90larda kyleri boaltlarak zorla g ettirilen Krt emekiler, daha da ar koullarda yayorlard. nceki glerden de farkl olarak ne topraklarn satp gelebilmilerdi ne de ihtiyalarnn bir blmn kyden karlayabiliyorlard. Kendi istekleri dnda kylerinden zorla kartlmlar, ok nfusla, oluk-ocuklaryla alkla ve isizlikle bouarak kentlerin varolarnda glkle yaamlarn srdryorlard. Ezilen bir ulusa mensup olduklar ve ulusal zgrlk mcadelesini destekledikleri iin kar karya kaldklar bu saldr, zorla g ettirilmi olmalar, onlarn fkesini daha da bytyordu. Ulusal olarak ezildikleri gibi, geldikleri kentlerde snfsal olarak daha ak bir ezilme ile kar karyaydlar. Emeki olarak da daha ar, daha kt, daha gvencesiz ilerde, daha dk cretle alyorlard. Olaanst Hal uygulamalar, koruculuu

kabul etmeme, can gvenlii korkusu, atmalar sonucu gvenlik gerekesiyle ky ve mezralarn boaltlmas, yayla yasa uygulamas, ayrca da geim sknts, eitim olanaklarnn yokluu, salk sorunlar nedenleriyle kentlere g etmek zorunda kalan Krt emekilerini kentlerde bekleyen yaam neydi? Bunu G-Derin yapm olduu aratrmadan grelim. G-Derin 1999-2001 G Raporuna gre: Krdistandan gerekleen g yzde 86,4 orannda kitlesel g olarak ortaya kmakta, akrabalar, ky halknn hep birlikte, kylerin-mezralarn zorla boaltlmas sonucu ekonomik deer oluturan hemen hibir ey alamadan g etmesi biiminde gereklemektedir. Zorla g etmek zorunda braklanlarn yzde 87,1i geimini tarm ve hayvanclkla salayan kyllerdir. Dalm olarak yzde 33,3 orta kyller, yzde 17 yoksul kyller, yzde 16,2 kk kyller, yzde 8 zengin kyller, yzde 20,3 topraksz tarm iisidir. Geldikleri kentlerde aile reisleri i bulamazken genler ve ocuklar, seyyar satc, pazarc, amele, inaat iilii, niteliksiz hizmet ilerinde almaktadrlar. Yzde 25,9luk bir kesim ise dier ilerde altn sylemektedir ki azmsanmayacak bu orann az olmayan bir ksm mafyatik iler yapmaktadr. G ncesi isizlik oran yzde 1,4 iken, g sonras bu oran yzde 29.1dir. Kalnan yerler kiralk (yzde 29) ya da kendisine ait (yzde 28,5) gecekondu, baraka yzde 4,3, adr yzde 1,4, kiralk apartman dairesi yzde 18, kendisine ait apartman dairesi yzde 10,8, bodrum kat yzde 1,4, dier yzde 6,4tr. Kalnacak yer temel sorundur, kstl imkanlarn byk blm ona gitmektedir. Beslenme, ocuklarn eitimi, salk iin ayrlabilen miktar ok azdr. G sonrasnda ocuun okula gitmeme nedenleri ierisinde paraszlk yzde 40,3 orannda etkili olmaktadr. Beslenmeyse, yzde 96,9u arlkla tahl ve kuru bakliyat tr rnlerle beslenmekte, yzde 68,1i mevsimine gre sebze-meyve tketememekte, yzde 98,2si dzenli olarak et, tavuk, balk alamamaktadr. Resmi rakamlara gre boaltlan ky ve mezralarn says 3 bin 848dir. Rakamlar, zorla gerekletirilen gn nasl bir ekonomik sosyal ykma yol atn, zorunlu olarak kentlere yerleen Krt emekilerinin nasl sefalet ierisinde yaamaya mahkum brakldklarn gstermektedir. Bugnk koullarda kentlerdeki Krt emekilerin tepkileri, son serhldanda grld gibi rtk bir snfsallk tamakla birlikte, snfsal olarak gelien bir tepkiye dnm deil; egemen ulusun btnne doru genileyen kr (dar) milliyeti saldrgan bir fke biimiyle de geliiyor. PKK nderlii bunu nlemeye almak bir yana, Batdaki askeri taktiklerinin gc olarak ve reformistleme srecinde komnist ve devrimci demokrat hareketlerle snrlarn kalnlatrmak iin kullanyor. Zorla ya da zorunlu kalarak kentlere akn eden kr emekilerinin byk blm, iileme srecine girmi olmakla birlikte iileemeyen emekilerdir. Emperyalist-kapitalist tekellerin tarm politikalar karsnda tmyle korunaksz braklm, rn fiyatlar ynnden rekabet edebilir durumda olmayan, zorunlu tarmsal girdileri dahi karlayamaz duruma den, bunlarn sonucu krsalda asgari dzeyde dahi geinemez durumdaki az toprakl ya da topraksz kk reticiler, yar-proleterler, kitleler halinde ehirlere geliyorlard. ehirlerde ise ya i bulamyor ya da dzensiz

ilerde, yine dzensiz bir ekilde alabiliyorlard. Bu ise, proleterleme srecini kesintiye uratmaktadr. 1960 ve 70lerdeki glerde, kentlerdeki istihdam olanaklar, sanayide ve dier alanlarda grece daha geniti. Montaj sanayinin yeni ve hzl gelime dnemiydi. retim i pazara dnkt ve onu geniletici politikalarla destekleniyordu. stanbulun ta topra altnd! stanbula, Ankaraya, zmire, ukurovaya g edenler sanayide, devlette (Ky leri, YSE gibi), hizmet sektrnde i bulabiliyorlard. Krdan tam bir kopu olmu deildi; kr-ehir arasnda gidip gelme, ailenin bir blmnn hala krda olmasyla temel gda ihtiyacnn bir blmn krdan karlayabilmenin yan sra, az miktarda da olsa henz bugnk kadar deersizlememi olan rnnden elde ettii ek bir gelir imkan olabiliyordu. Gn nitelik deitirmesi (zorla g), krsaldan hzl ve toplu kopu, tarmsal rnlerin deersizlemesi bu olanaklar yok ettii gibi, kentlerde de nceki younluk ve yaygnlkta i olanaklar yoktu. Bu dnemde kentlerde de yaam koullar arlat. Kentlerde de iileme artyor, onunla birlikte isiz kitlelerin says byyordu. Kentleri vuran 94 ve 2001 krizleri, kk esnafta toplu bir k yaratm, kentlerdeki yoksulluu katlayarak bytmt. Dkkanna kilit vuran kk esnaf da iileiyordu. Neoliberalizmle emekilerin cret biimiyle blmden aldklar payn azalmas, te yandan en yaamsal ihtiyalarn dahi metalamas, ihtiyalarnn bir blmn kyden karlama olanaklar kapandka kentlerdeki tm emeki nfusun; genlerin, kadnlarn, ocuklarn iilemesi artk olmazsa olmaz hale geliyordu. Geni aile yaps ierisinde dayanma ve toleransla idare etme yollar da tmyle kapanyordu. (Bir ekilde almamay baaran dnn antifaist genlerinin bugn iilemi olmalar, bir blmnn de kayt d yollara sapm olmas da bu gelimelerin sonucudur.) Bununla birlikte kentteki kr, gelenek ve grenekleriyle, nceki adet ve dayanma biimleriyle de hzl bir zlme srecine girdi. Kente doru akn balad 40-50lerden itibaren tedrici bir ekilde ilerleyen, 70li yllarda devrimci hareketin, 90larda Krt serhldanlarnn -zellikle kadnlar- etkisiyle devrimci demokratik biimler kazanan zlme hzl, kitlesel ve anomalik (trban gibi), en yoz biimleri de ieren bir deiim biimini ald.

Mafyatik rgtlerin toplumsal bir taban oluturmas

Krsaldan g edenleri, kentlerde yoksullaanlar bekleyen yeni bir i ise eteler, mafya tetikisi olmakt. 80lerden itibaren kayt d ekonominin yaygnlamas, var olan artdeeri ele geirme, kitlelerin birikimine (bankerler, gecekondu bankalar vs.) el koyma, paradan para kazanma biiminde speklatif kazan yollarnn ardna kadar almas, kirli savan kirli yollardan (eroin ticareti) finansman, kara parann aklanmas, fuhu, scak para ihtiyacnn bymesi ve krizlerin yaratt skma ve ekonomik klerle geni bir i alan oluturan ek-senet tahsilat, nfus art ve younlamasyla hzla byyen ve yeniden yaplandrlan kentlerde arsa rantlarnn ykselmesi, ihale edilen ve tevik edilen yatrm alanlar mafyann, irili ufakl saysz etenin boy gsterdii, cirit att alanlard. Kriz aralklarnn sklat ve artdeer retimi yoluyla sermayenin bytlmesi olanaklarnn iyice darald koullarda kayt d alandan -ki bu sadece enformel sektrden ibaret deildir- mafyatik yollardan sermaye birikimi, zellikle ihtiya duyulan scak

parann karlanmas, kapitalist politik ekonominin byyen bir paras haline getirildi. rili ufakl, neredeyse her mahallede bir tane olacak kadar kadar ok sayda (bir aratrmaya gre 25 bin) ete ortaya kt. Byk kentlerin lam ukurlarnda her dnemde var olan kabadaylk-hara, fuhu, uyuturucu, silah satcl yapan eteler biim deitirdi; ncekilerin bir ksm tasfiye oldu, bazlar devlet destekli olarak bytld, irili ufakl ok sayda yeni ete tredi. n alan mafyatik yaplar byd, sadece kara para, ihale gibi ilerle yetinmeyip ekonomi ve politika alannda zel roller stlenmeye baladlar. Ekonominin kilit sektrlerine, bankaclk alanna doru uzanmann yannda onlara bu cesareti de veren siyaset alannda oynamaya baladklar zel rold. Krt ulusal hareketine dorudan veya dolayl destek veren mafyatik rgtler kertilip ban ve tabann MHPlilerin oluturduu mafya rgtlenmeleri hakim klnd. Kara para ve eroin trafii bunlar ve asker-korucu eteleri zerinden kontrol altna alnp rgtlendii gibi, kontrgerilla tetikileri olarak da kullanldlar. ie gemelerle mafya-devlet-siyaset geni olutu. Bu gende ortak bir g oluturarak, karlkl olarak birbirlerini kullanarak mevzi kazanp palazlandlar. Derin devletin kirli ilerinin gnll aletleri olup bunu yer yer antaj arac olarak da kullanp pozisyonlarn glendirdiler. Bugn bir blm tkrlp atlm durumda, bir blm ise yedekte tutuluyor. (u sralar derin devlet uzantl, politik kimlik edinmi, organize ileri de yrten eteler revata.) Bu dnemde mafyatik yaplar toplumsal bir temel kazand. Mafyalam byk eteler, 50-100 kiilik vurucu gler oluturduklar gibi ok saydaki yerel kk etelerden adam devirme olanaklarna her zaman sahiptiler. Ayrca ekonomi alanndaki yatrmlarla da airet ve hemehrilik balarn yeni bir dzeyde rgtlyorlar, kendilerine daha geni bir taban oluturuyorlard. Emeki semtlerinde de bu eteler bir ekim oluturduu gibi, artan isizlik ve yoksullamayla birlikte kendiliinden denebilecek ekilde ok sayda yerel, -drt kiilik, liselere kadar yaylan eteler ortaya kt. Kapitalizmin yaratt meta ekim etkisi, neoliberalizmin en yrtc, vahi kapitalist yntemlerle artdeeri ele geirmeyi merulatrmas, bunun yol at kiilik deformasyonu ve dknlemesi, enformel sektrdeki cretlerin asgari geim olana dahi salamay ve ou zaman bir ie dahi sahip olamamak ve sreklilemi isizlik, etelemeyi besleyip bytyordu. zellikle 96 dan sonra bu dalga, devrimci demokratik etkinin nispeten daha fazla olduu emeki semtleri de sard. Snf mcadelesinin nispi ykseli gsterdii dnemde ve Gaziyle birlikte, sz konusu semtlerde tepki snfsal demokratik bir dzeyde ifade ediliyordu. Bu tepkinin kitlesel dzeyde de ortaya kt 96 1 Maysndan sonra hzl bir ini gerekleti. Faist diktatrlk tehlikeyi grm, devrimci hareket iin yeni bir g kayna da olan bu semtlerde operasyonlar younlatrmt. Hzl bir zlme ve dalma yaand. 94 krizinin ve Trkiyedeki toplumsal dnmn ok ynl etkileri daha belirgin olarak ortaya kmaya balad. Devletin de bilinlice nn at eteler, buralarda da saylar artarak boy gstermeye baladlar. Mcadeleyi brakm antifaistlerin bir blm de lmpenleerek bu etelere kartlar. Kylerin zorla boaltlmasyla gerekleen gler, youn isizlik, Krt ulusal hareketinin yenilmesi, atekesle ortaya kan geri ekilmenin yaratt boluk, siyasal-psikolojik krlma, saldrgan fke de Krt genlerinin etelere doru akn hzlandrd. Kapka yapan ok sayda ete yerden fkrrcasna ortaya kt. Daha ok da byk kentlere doru ekilip istihdam edildiler. Trkiyedeki mafya rgtlenmesinde nemli bir paya sahip airet ilikileriyle de rgtlenmi Krt

mafyas -90larda derin devlet operasyonlaryla zayflatlp Karadeniz illeri kkenli, hemerilik ilikileriyle rgtlenen MHPlilerden oluan mafya ve Krt korucu-airet ilikilerine dayal olanlar hakim klnd- varln srdryordu. PKKnin hibir snr ekmeden lojistik g olarak onlardan yararlanmaya ve rgtlemeye ynelmesi, Krt mafyasna, etelere ak kanallarn her zaman ak tuttuu gibi, yenilgi ve zorla gn yaratt kszlk, ak kitleselletirdi. Bu ynden de emeki semtlerinde oluan toplumsal tahribat ok derindir. Genlerin bir blmnn mafyalamas, liselerdeki hara eteleri, gen kzlarn, hatta ocuk denecek yata olanlarn bedenlerini satmas, kk ocuklarn karlp organ mafyasnn ellerine teslim edilmesi, artan sayda lmpen proletaryaya dahil olma, toplumsal tahribatn en ak, en dolaysz, en dkn biimlerle ortaya kan grnmleridir. Fakat yoksulluk ve yoksunlamann, cehalet ve dknlemenin, alakln grnmleri bunlardan ibaret deildir. Toplam ierisinde bunlar, azmsanmayacak sayda olmakla birlikte grece marjinaldirler. Sosyal ykmla birlikte asl, kitlesel ve yaygn olarak ortaya kan, emeki snf ve tabakalarn kendi ierisindeki geriye doru olan zlme ve ktr. Milyonlar ve milyonlar kapsayan bir durumdur bu. Kyllk, kk esnaf, memurlar, ii snf, emeki snflarn en geni, en ynsal blkleri nceki konumlarn kaybetmekte; tedrici, zaman zaman da toplu bir k yaamaktadrlar. Ekonomik dzeyde, snf olarak ve snf ierisinde nceden bulunduklar toplumsal kategoriden daha alt bir kategoriye doru konumsal bir deiiklik geirdikleri gibi, snf konumlarnda da iileme ynnde bir deiim geirmektedirler. i snf ierisinde de dzenli iilikten dzensiz iilie ve isizlemeye doru!.. Bunlarn hepsinden gelecek biimde lmpen proletarya kitlesel olarak byrken, lmpen proletaryann zellik ve deerleri de dier snflara doru genilemektedir. zlme sadece ekonomik-snfsal dzeyde, maddi koullarnn deiimi biimiyle olmamakta; meta egemenliinin ve metaya dayal ilikilerin yaygnlamasnn emekiler zerinde yaratt basnla, emeki snflar nesnel konumlarna, nceki bilin dzeylerine, kltr ve ahlaklarna uygun snf davranndan giderek uzaklamaktadrlar. Bu neoliberalizmin medya ve interneti de kullanarak kapsaml ve hzl bir ekilde yrtlen ideolojik, felsefi, kltrel tm dokulara nfuz eden, bireye doru zmeyi amalayan saldrsyla rtp birlemektedir. Toplumsal ve snfsal zlme ierisinde nceki durumlarn kaybeden emeki snf ve tabakalar, snfsal, devrimci bir kar koyua geemediklerinde bu zlm ve knt durumu, ortamdaki dekadans, bireye doru zlmeyi ve en dkn biimlere doru da kayarak k burada grmeyi hzlandrmaktadr. Kentteki kr; geni aile balar, airet ve hemehrilik ilikileri (90larn balarnda kar bir refleks olarak yaygnlamlard, sryor olmakla birlikte daha zayflam durumdalar) ve bunlar zerinden kurulu geleneksel dayanma biimleri de zlmektedir. Ve geriye dmdzlak bireyler, tek hakikat olarak da bireyin gereklii kalmaktadr! Bundan sonras da medya, internet ve okul zerinden gerekletirilen eitime ve alkla terbiyeye kalmaktadr. Gnmz kapitalizmince batac edilip bolca vaaz edilen, en ahlaki grnml olan, performans ve kariyerle dierleriyle rekabet ederek, gerektiinde ayn durumda olanlarn balarna basarak ykselmek de dahil kendisine yer ama olmak zere, varolma sava zerinden yaam srdrmenin en vahiyane ve dkn biimlerine uzanan kap ardna kadar almaktadr. Devrimci snf mcadelesindeki gerileme ve emekilerin kendiliinden mcadelelerinin de sonusuz kalmasyla da bu saldrgan

rekabet ve kiiliksizleme, iilerin birbirleriyle rekabeti de dahil daha derinleen bir dknlk ve teslimiyet biimine dnmekte, adeta doal bir biim halini almaktadr. Her eyi bireysel yarar zerinden lp biimlendiren burjuva pragmatizmi, genel toplumsal davran biimi halini ald gibi, postmodernizmin salad esneklikle de -paralarn ayr ayr yaanmas ve eklektik ilikilendirmeyle- vicdanlar da rahatlatacak yaam ikilii kurmak, zor olmamaktadr.(4) Neoliberalizm, bireyler aras rekabeti plak klp en st dzeye kartarak, yksek bir enerji aa kartp, bir gerilim ve atma yaratarak art-deer retimini artrp sermaye birikimine hz kazandrabilir, bu ekilde bir avu tekelci kapitalistin sermayelerini dev byklklere ulatrabilir. Elde ettikleriyle, kendisi ve ykseliine olanak salayan hizmetlileri iin sermayesini bytmesinin yansra bir refah art da yaratabilir. Fakat sermayenin bu bymesine ve onlarn refah dzeylerinin ykseliine, geni bir toplumsal ykm, kitlesel sefalet, dknlk ve hileme; metalar dnyasnn bymesine insanlar dnyasnn klmesi elik etmektedir.

Varolar
Krlardan kentlere gn 50 yl aan bir tarihi olmakla birlikte g eden emekiler, krsal dn ve yaam alkanlklarn olabildiince korumaktaydlar. Glerin deiik dnemlerde blgesel olmas ve geldikleri byk kentlerde kentlerden grece yaltk (kentlerin dnda, ulam ve iletiim olanaklarnn da ok kstl olduu) tepelik blgelerde yerleip ayn yerlere gecekondular yapmalar zlmeyi yavalatyordu. Kyleriyle balarn sk gidip gelmelerle yln bir blmn kyde geirme biimiyle srdryorlar, geimlerinin bir ksmn oradan temin ediyorlard. Geni ailenin (slalenin) bir blm de kyde yaamaya devam ediyordu. Byk fabrikalarda alan ve mcadeleye giren iilerin snfsal nitelikleri geliiyor, kent yaamna daha hzl gei yapabiliyorlard. Nesnel ve znel (kendiliinden mcadeleler ve ksmi bilinlendirmeyle) olarak snf olma ve snf gibi davranma tutumu geliiyordu. Kk iyerlerinde alan, iportaclk gibi iler yapan emekiler iin ise bu sre ok daha ar iliyordu. gal edilen hazine arazileri zerinde yaplan gecekondular, kylerden g eden emekilerin kente tutunabilmelerini mmkn klmakla birlikte kk mlk sahiplii dncesinin korunmasn da olanakl kld. ileme ynndeki dnsel kopuu yavalatt. Ayn blgelerden g eden, hemehrilik ve mezhep balaryla birbirine bal emekilerin ayn gecekonduluk yrelerde birlikte yaamalar da geleneksel balarn uzun sre devamn ve korunmasn kolaylatryordu. Dn ve yaam tarzndaki ar ve tedrici dnm sreci, 50-60 yla yaylan kuak deiimleriyle grece hz kazanm, kentli zellikler ve yaam daha baskn hale gelmeye balamt. Son srete krsalla kopu ok daha hzl gerekletii gibi sramal bir biim de kazand.

4. Part-time devrimcilik dediimiz eyi de bu btnlk ierisinde kavramak ve vehametini de buradan kavrayp snr ekmek doru olacaktr. Devrimci hareketin bir hayli zayflad, devrimci deer ve ltlerin terkedildii ve elekletii bir dnemde, etkisini daha da byten neoliberal saldr ve yaanlan toplumsal dnmn, bu srete emeki snflarn geriye doru zlmesinin, devrimcileri de genie etkisi altna aldn ve ondan bak kalamadklarn biliyoruz. Dorudan gnlk yaama doru indirilmesi gereken ciddi bir i hesaplamay ve kopuu gerektiren bir durumdur bu.

Krizler sonrasnda zaman zaman kye dnme eilimi ortaya ksa da kyde asgari yaam koullar kalmamt. Geleneksel rnler deersizlemi, retim maliyetleri artmt. Ayrca kentin olanaklar ve kentsel yaam alkanlklar, ihtiya ve zlemlerin bu ynde oluumu basknd. Kuak deiimiyle de bu -kapitalist iliki ve deerler sistemi- daha da baskn hale geldi. Kapitalizmin mekansal dnm ve bunun kentlerde ortaya kartt deiim, geii hzlandrp son noktay koydu. Meta ilikileri, kentte de krda da egemen hale gelmiti. nceki, ilk gecekondu blgeleri kentin genilemesiyle kentin ierisinde kalmlard, emekilerin yeni yerleim yerleri gecekondu niteliinde olmayp dzenli parseller zerinde yapld gibi kent merkeziyle evresi arasndaki balar, ulam ve iletiim alaryla sklatrlp yaknlatrlmt. Bunlarn toplamnn sonucu olarak, kentteki kr hzla zld. Kentlere deiik zamanlarda g dalgalaryla gelen emekiler, kentin kylleri olmaktan ktlar, artk onlar kentin varolularydlar. nceki, hem mekansal hem toplumsal ilikiler ynyle kentten nispeten yaltk, ie kapal bir yaam srdrebilen gecekondu blgelerinden farkl olarak, kentin ekici ve kkrtc, vahi ve yozlatrc zelliklerinin kama gibi ierisine girerek detii, kemirdii bir yapdadr varolar. stelik, artk sadece kentin dnda, evresinde deil kentin ryen eski merkezlerinde, ana caddelerin hemen arkasndaki sokaklardadr. htiya ve zlemler, kltr ve alkanlklar yeni durum ierisinde ekillenmekte, beklentiler buna gre olumaktadr. Mcadelelerin de sonucu olarak yol, su, elektrik, ulam (gecekondu aflaryla da konut) sorunlar ksmi dzeyde zlm olmasna karn, kentlileen emekilerin ihtiya, zlem ve beklentilerindeki bymeyle asgari geim koullarnn dahi tehlikeye girmesi arasndaki kartlk, derin ve iddetli bir elikiyi ortaya kartmaktadr. Macarca sur dndaki mahalleler anlamna gelen varoun szck anlamndan k alan bir analojiyle sylersek, mekansal olarak kentin ierisinde olan emekiler, kentin salad olanaklardan yoksun braklarak onun dna atlmaktadrlar. nceden, tmyle metalamam, nispi bir koruma ve gz yummann olduu, barnma, su, elektrik, eitim, salk gereksinimleri iyi kt karlanabilir durumdayken, en kk bir kaaa ve bolua olanak vermeyen zelletirme politikalaryla en temel gereksinimlerin metalatrlmas sonucu, emekiler kent yaamnn asgari olanaklarndan dahi yoksun, onlar karlayamaz ya da zar zor karlar durumda braklmlardr. Neoliberalizmle acmaszca vahi kapitalist arkn ierisine ekilerek kentsel yaamn asgari olanaklarndan dahi yoksun braklmaktadrlar. Emekilerin yaad kent varolar, mekansal olarak kentin ierisindedirler; iletiim ve ulam eskisine gre ok daha hzldr, kent merkezine inmek ya da merkezdekinin evreye ulamas ok ksa srede gerekleebilir. Kentle varolar arasndaki bu iielie karn varolarda yaayan emekiler, kentteki meta rn bolluundan, salk, eitim, barnma, kltr, dinlenme, elenme olanaklarndan asgari llerde yararlanamamaktadrlar, onun dndadrlar. Bu rnlerin tmnn reticileri onlar olduu halde! Kapitalizmin geliimi ve kentsel dnm, emekilerin yaad semtlerde yeni bir sosyal-snfsal ayrmay da ortaya kartt. Eski gecekonduluk blgelerde ve artk gecekonduluk biiminde olmayan yeni yerleim blgelerinde byk deiiklikler olmaktadr. Gecekondu tarz yaplamalar ortadan kalkm, nceki gecekonduluk blgelerde, kk, orta byklkteki birka katl apartman yaplar oalmtr. 60-70li yllarn gecekondu blgeleri, gnmzde kentin corafik olarak

snrnda deil ierisinde, bazlar merkezin ok yaknndadr. Kentin yeni yaplanmas ierisinde deer kazanan eski gecekonduluk blgelerde arsa rantlar ok ykselmitir. Devlet-belediyeler tarafndan oralarda yaayanlar ezip geen, kk bedeller deyerek, konut deiimiyle susturmaya alan kentsel dnm politikalaryla zorla istimlak edilip yklmaktadr. 80 sonras yerleime alan araziler ise, parseller olarak dzenlenmi, geni cadde ve dzenli sokaklara sahip -sokak direnilerine de daha elverisiz- alanlardr. Artk emekilerin hazine arazilerine balarn sokacak kadar kk kondular yapmasna kaplar kapatlmt; kentlerdeki arsa-arazi fiyatlarnn ykselmesiyle el koyucular deimi, kpek balklar kmt ortaya. Sit alanlar, ormanlk blgeler, sahiller onlar tarafndan yamalanyordu. Burjuvazinin ve mafyann yeni rant alanlaryd buralar. (Ko niversitesi, Beykoz Konaklar, Tansu illerin Kuadasndaki iftlii, Deniz Baykaln Antalyada ST alanndaki arazisi, Kemal Unaktann orman arazisi)

Snfsal, sosyal, siyasal, kltrel ayrma

80 sonras yerleime alan yeni blgeler, politikaclar, yerel kapitalistler ve mafya tarafndan parsellenip satlr, yksek rantlar ve politik nfuz elde edecek biimde datlrken, artk kent ierisinde kalan ilk gecekondu blgelerinde ykselen arsa rantlar ve zerlerine dikilen binalar sahiplerini zenginletirdi. Bu, semt ierisinde nceden yoksul ve emeki olup sonradan kk orta mlk sahibi olanlarla iyice yoksullaanlar arasnda kltre ve siyasal grlere de yansyan bir i ayrma ve kutuplamaya da yol at. Mekann yeniden dzenlenmesinin sonucu arsa-bina rantlaryla oluan bu ayrma dnda kapitalist pazarn genilemesiyle, ticaret biimiyle, semte daha fazla giren meta-deer ilikileri, bir blm esnaf ykarken bir blmn grece palazlandrm; kent merkezlerindekilerin taklidi market, maaza ve kafeler, barlar alm, kk-orta kapitalistler oalmtr. Konfeksiyon patronlar, emlaklar, kk mteahhitler, taeron firma sahipleri iyerleriyle, emeki semtlerinin ehresi deimi blgelerindeki evleriyle, semtin ierisindedirler. Kapitalist retim ilikileri, dorudan meta ilikileri biimiyle ya da dolayl meta ekim etkisiyle semtin ve emekilerin dokularna kadar girmitir. Mekansal dnm, iletiimin kolaylatrlmas ve ulamdaki art, kapitalist retim ilikilerinin, retim ve pazarn semtlerdeki geliimine uygun ve hzlandrc bir zemin hazrlamak iindir zaten. Semtlerin sosyal-snfsal dokusundaki deiimi, sadece kapitalist pazar ve smr ilikilerinin gelimesinde deil emeki snflardaki yansmasyla, ortaya kan i farkllamada da grmek mmkndr. Snflardaki i hareketlilik, kendi iindeki farkllamalar, daha ok ve yaygn biimiyle daha alt bir toplumsal kategoriye gei artmtr. Semtler her zaman heterojen bir yapda olmakla birlikte 80lerin ortalarndan balayp 90larda belirgenleen isel deiimin sonucu, semtlerdeki sosyal snfsal doku, genel bir deiime urayarak daha heterojen bir yap kazanmaktadr. Toplumun proleterlemesi ynndeki eilim hz kazanmtr; iileme artmaktadr. Bununla birlikte, geliim dz bir izgide olmamakta, isizlerin saysndaki artn yan sra, toplam semt nfusu ierisinde fabrikalarda, dzenli ve sreklilii olan ilerde alanlarn says oransal olarak azalmaktadr. 60-70li yllarda krlardan kente g edenlerin fabrikalarda i bulma olanaklar bugne gre fazlayd. Hizmet ilerinde ve kiisel ilerde alanlar, isizler semtlerde azmsanmayacak saylarda olmakla birlikte emeki semtlerinde ii younluu belirgindi. Ayrca iilerin mcadele ierisinde

kazandklar snf kimlii ilikilerde gl bir ekilde yansd gibi, birok semtte etkin durumda olan antifaist halk devrimcilerin, komnistlerin etki ve otoritesi glyd. Kendiliinden ama sert mcadelelerin ierisinde ekillenmi snf bilinci, demokratik halk ve sosyalizan kltr, derinlemi olmamakla birlikte ok sayda emeki semtinde yaygnd. 70lerdeki yaygnlna ve kitleselliine ulaamamakla birlikte, az sayda semtte 90larda da bu ynde ksmi bir geliim salanabilmiti. Emeki semtlerinin fabrika iisi younluklu yaps, dzensiz ilerde alanlarn ve isizlerin saysal fazlalamas ynnde bir deiim gsterirken, emeki memurlarn, zorla g ettirilen Krt kyllerinin, eitli nedenlerle kente g etmi orta snflarn byk blmnn de yaad yerler olarak semtlerde, daha karmak bir sosyal doku ortaya kmtr. Kaytdln retimde ve ekonominin dier alanlarnda hzl bymesi, sektrel deiimler, organize sanayi blgelerinin ortaya k, bu blgelerin sosyal yapsna olduu gibi yansm ve belirlemektedir. retim dzeyindeki yansmalar KOB iilii, yaygn olarak konfeksiyon, evde para ba i ve dzensiz hizmet ileridir. ilerin asgari cret ve daha dk cretlerle altrlmalarnn yan sra, kadn ve ocuk emei, sigortasz-sendikasz olarak retim alanna youn ve dzensiz olarak ekilmektedir. Neoliberalizm, ok daha dk fiyata igcn elde edebilmek iin vahi kapitalizm dnemindekine benzer bir ekilde kadn ve ocuk emeini kitlesel olarak retime ekmektedir. Konfeksiyon, eitli hizmet ilerinde kadn ve ouklarn sektrel yatknlk nedeniyle ve ok daha dk cretle retime ekilerek altrlmalar, evde para ba i yapmadaki yaygnlama, temizlik ilerine giden emeki kadnlarn saysndaki artla birlikte semtlerde alan kadn says kitlesel olarak oalmtr. Geim koullar arlatka, erkek emekiler i bulamaz duruma dtke alan kadn says artmtr. alan kadnlarn saysnn artmas, emeki semtlerini ierden farkllatrp deitiren, feodal ataerkil aile ilikilerini sarsan sonular yaratmaktadr. Kadnn zerindeki kaynpederkaynana, geni aile hegemonyas, erkee bamll grece azalm, gen kzlarn hareket alanlar genilemitir. Bununla birlikte kadn emekinin i yk arlamtr. Emeki kadnn doal vazifesi gibi grlen ev ilerine, konfeksiyonda, temizlie gittiinde, evde para ba i yaparken, l0-12 saatte kapitaliste almann yk eklenmitir. Ayrca den cretler, krizlerin arlatrd yaam koullar ierisinde emeki ailesinin daralan btesiyle ocuklarn, tm ailenin gereksinimlerini karlamak, kentlerdeki meta bolluuna ve artan ihtiyalara karn ailenin en temel ihtiyalarn dahi karlayamaz durumda olmak, emeki kadn kimi zaman ok daha direnli, kimi zaman ise ok daha krlgan yapmaktadr. Emeki semtlerinde zorluklara kar direnli, yoktan var eden, yaamn kilidini zen dirayetli kadnlar olduu gibi, ruhsal travmalara kaplp kamayan, bazen ayn kiide iki zelliin de grlebildii, kadnlar da bulunmaktadr. sizlik ve kriz dnemlerinde, giderek de yaygnlaan bir tutum olarak bata kendi ekmeini yapmak zere kimi gdalarn kendisinin retmesiyle yeni bir i yk de kadnn srtna binmitir. sizlik ve krizlerin yol at ykm, aresizlik, emeki ailesini, kadn da, erkei de, ocuklar da, mutsuz ve perian etmektedir. Eve ekmek getirmekle ykml erkek ii isiz kalnca, yeni bir i bulamaynca tamamen gmektedir. (2001 krizi sonrasnda iten kartldn evdekilere syleyemeyip almaya gider gibi her gn sabah evden kan, i arayan, bulamadan dnen emeki ykleri anlatlr.) Vasfsz bir ii ailesi iin bu arzi bir durum olmad gibi, bteyi biraz daraltarak yaam srdrmek gibi bir olanak da yoktur. Zaten alt zamanda yaamlar varlk-yokluk arasnda srmektedir. Ve i bulduunda da,

alkla terbiye edilmi olarak, en ar koullarda almaya, snf kardelerine srt evirmeye hazrdr!

Emeki kadnn ve genliin ykm

Kapitalizm, emeki kadnn srtna ifte smr ykn yklemitir. Erkek iiyle eit olmayan koullarda almak zorunda brakt gibi, aile yaamndaki datc etkisiyle krizlerin en ok vurduu, i dnyalar alt st olan -gururu, onuru krlan-, onu direnle yeniden kuran ya da kuramayan kadn emekilerdir. Neoliberal kapitalizmin ve krizlerin kadnda yaratt ykm ve tahribat bunlardan ibaret deildir. Binlerce kadn ve gen kz (son dnemde gen erkekler de) her yl artan sayda fuhua ekilmektedir. Emeki semtlerinde yaayan gen kz ve kadnlarn, kz rencilerin isizlik, yokluk ve yoksunluun aresizliiyle kentlerin parlak klarnn, lks mallarn yaratt ekimin arasnda kalp bedenlerini meta haline getirmeleri, kadnlar alaltp dknletirmektedir. Kadnn bir fuhu nesnesi haline getirilmesi, kapitalizmin kadna kar en iddetli, en alaka saldrlarndan biridir. Bu tespiti neoliberal kapitalizmin ocuklara kar saldrsyla balantl olarak kat kat byterek yapmalyz. Bugn dnyada 200 milyon ocuk ii almaktadr. Neoliberalizm, ocuklarn alma yan 6ya drm olmakla, onlar izbe yerlerde altrp Nike gibi markalar onlara rettiriyor olmakla vnebilir! Keza ocuk fahielerin saysn kat kat artrm olmakla en uygar, en ileri -Belika gibi-Avrupa lkelerinde ocuk pornosunu yaygnlatrm olmakla, Almanyadan, hatta Trkiyeden Bangkoka irketlere zel uak seferleri dzenlemekle de vnebilir! Bir de organ mafyasn icat etmi olmakla!.. Tarihte bir para uygarlaabilmi her toplum, kendi geleceini onlarda grd iin ocuklarn korur. Onlarn salna, geliimine zen gsterir. Kapitalizm, bu adan tarihin grd en alak ve iki yzl toplumlardan birisidir. Yozluun, her dzeyde yabanclamann kat kat byyerek ortaya kt, snf ayrmnn iine kama gibi girdii bir sorundur, kadn ve ocuk sorunu. Emeki semtlerindeki alt st olula birlikte farkl grnmlerle boyutlanm olarak ortaya kmtr. Kapitalist kentin tketimsel deerler zerinden oluturduu ekim, onlara sahip olabilmeleri ya da olamamalarndan da bamsz olarak emekiler zerinde de gldr. Kapitalist piyasann alt ve yaygnlaan rnlerle semtlere doru genilemesi, medya vd. yollarla oluturulan ekim, ihtiya ve zlemleri kkrtmaktadr. Meta ekim etkisi, bunun yaratt gerilim ve elikiler artmtr. Deien ve heterojenleen snf yaps, informel sektrdeki byme ve isizlerin art, mcadelesizlik vb. sonucu, ii snf kendi ierisinde geriye doru zlmektedir. Emekiler ierisinde baskn ve gelimekte olan, proleterleme sreciyle birlikte retim srecinde kendiliinden de olsa gelimeye balayacak ii yaamnn, snf dayanmasnn davran ve kltr deildir; proleterleemeyen isiz kitleler byk bir say oluturduklar gibi, isizlerin rekabeti, grevlerin azalmas ve sendikal rgtlln gerilemesi, snfn kendi ierisinde rekabete drlmesi, ii kltrnn deerli zelliklerinin kaybn getirmitir. Bir sendikal gelenee sahip olan, ekonomik ve ksmi demokratik istemler iin birlikte hareket etme ve dayanma kltr olan Trkiye ii snfnn bu bilinci -sosyalist siyasal snf bilinci dzeyine kamam olmasyla da- gerilemi, alt dzeylere inmitir. Krsalla ve kyl dnyle olan ba zayflar ve yok olurken dnm, snfn kk blkleri dnda, nesnel toplumsal konumuna uygun bir snfsal bilin geliimi ynnde olmamakta; onlar

da, kentsellemi de olarak, neoliberalizmin zc ilikilerinin trevinden kan aidiyet biimlerinin etkisi altna girmektedirler. Sosyo-kltrel deiim, ii kltrnn dayanmac ve gelecee umutla bakan, emeiyle kazanma ve onuruyla yaama gibi snfsal etik deerleri ynnde olmad gibi, tarihi, sosyo-kltrel birikimleri tayan, sosyal dokusuyla ok zengin ilikilere olanak salayan modern kentin geliime ak deerlerinin eletirel zmsenmesi biimiyle de olmamaktadr. Emekiler, kentlerde de cehaletin yeni aralarna mahkum edilerek kenti ileri ynleriyle zmseyebilmenin maddi koul ve aralarndan yoksun brakldklarndan -bunlar yapacak hatta dnebilecek bir durumda deillerdir- daha geri ve daha sefil bir yaama itilmektedirler. Ekonomik koullardaki gerileyi ve ke uygun, onunla iie geen sosyo-kltrel bir k ve rme, deer erozyonu yaanmaktadr. Genlikte daha geni ve yaygn olan umutsuzluk, fke, vahet, her yolu mbah grme, derin boyutlu bir ahlaki bozulma vardr. rnein, parann hangi yolla ve nasl kazanldnn hibir nemi kalmamtr. alarak, emeiyle kazanma ahlaki bir ilke olmaktan kt gibi enayilik olarak grlmektedir. Daimi bir i gvencesi dahi olmadan asgari cretle -hatta daha aa- sigortasz-sendikasz 10-12 saat almak yerine gnde veya haftada birka saat riskli ile kolay yoldan ok daha fazlasn kazanmak, tercih edilir olmaktadr. stenilen yaam, en alt dzeyde dahi kurabilmenin umudu emek gcyle alarak kazanmak deil, bahis, borsa, piyango, kapka, fuhu, mafya tetikilii, uyuturucu satmak vb.dir. Ve bu ekilde ok daha fazlasn kazanmann hayallerini kurmak da mmkndr. ounun sonu hapishane ya da bir ekilde lm olacak da olsa Sistem ierisinde ezilme ve birey olarak hi olduunu grme duygusu semt genliini grupsal aidiyet arayna yneltmektedir. Grup aidiyeti araynn grnrdeki en gl adresi ise kkl bykl etelemedir. Tketim, marka vb.ne dayandrlan kimlik ve deerler sistemiyle oluturulan ekim, semt genliini kapitalist kentin ltl yzne Galleria, Akmerkez, Taksime -olmuyorsa varotaki taklitlerine- yneltmektedir. Kent mimarisindeki deiim, merkezlere ulamann kolaylamas, televizyon, cep telefonu, chat vb. iletiimin artmasyla her gn, her an kentin bu parldayan yz ile kar karya gelmektedirler. Onlarn hayallerini besleyen oralarda olma ve oralarda olanlara sahip olma isteidir. Bu istek ve zlemlerin emee dayal cretle karlanabilmesinin olana ise yoktur. Gelecek beklentisinin dahi olmad gerek yaamlaryla, bunun ok tesindeki, meta ekiminin biimlendirdii istek ve zlemlerin arasnda gidip gelen bir dnce ve duygu skmas ierisindedirler. stek, zlem ve davranlaryla neoliberal, postmodern zgrlk ve aidiyetin semt genliinde teekkl edi biimi bu olmaktadr. Semtler, fuhuun fidelii haline gelmitir, mafyann insan kaynaklar bu bataklktan kmaktadr. Bunlarn yaratcs da tetikleyicisi de kapitalizmdir. Neoliberalizm, varotaki genlere bir lm dans armaan etmitir.

snfsal bileim
Emekilerin oturduu semtler, semtin bulunduu yere gre de, i snfsal bileim ynnden farkllk gstermektedir. Daha kozmopolit, daha homojen; fabrika iilerinin daha youn olduklar ya da ok az olduklar, organize sanayi blgelerinin evresinde toplanm, baz sektrlerde alanlarn ve

oturanlarn daha youn olduu konfeksiyon, Tuzla deri, tersane gibi-, ii snfna yeni katlan emekilerin ve kk burjuvalarn daha ounlukta olduklar, bileimleri birbirinden farkl emeki semtleri bulunuyor. Emekilerin yaadklar semtler, sosyo- politik, kltrel ynlerden de farkl zelliklere sahiptir. Glerin gerekletii blgeler, glerin gerekletii dnemler, glerin kitlesel ve birbirini izleyen younlukta oluu, gelinip yerleilen yerleri kltrel olarak belirlemektedir. Erzincan, Sivas vb. illerden gelen ounluu ezilen Alevi mezhebinden olan emekilerin g ettikleri, fabrikalarda i bulmann grece daha kolay olduu, ii mcadelesinin, halk demokratik uyann gelitii nceki dnemle, 80li yllardaki dinsel tututuculuun gl olduu Karadeniz illerinden -Tokat ksmen hari tutarsak- gerekleen gler, 90larda Krdistandan gerekleen ulusal bilin tayan zorunlu gler, politik kltrel adan gelinen yere de yansyan birbirinden farkl zellikler tam ve oluturmulardr. Kapitalist kentin zc etkisiyle zaman ierisinde deiime urayarak- kar refleks biimiyle de ortaya kabiliyor- farkl biimleniler de kazansa uzun sre varlklarn srdrp kent dokusu zerinde etkili oluyorlar. Bu adan emeki semtlerinde dini-mezhepsel, milliyeti blnmeler, hemehrilik balar, yerleim tercihlerinin buna gre olumas yaygndr. Bu adan pekok semt, baz semtlerde kendi ierisinde sosyo-kltrel ve politik olarak net denilebilecek izgilerle ayrm durumdadr. Geleneksel dzeydeki sosyo-kltrel ayrmlar, geleneksel siyasal yaplar bir yandan zlmekle birlikte, egemen snf partileri, bu zeminde politika yaptklar, halk bu temelde blp rgtledikleri, bunlara dayanarak bir toplumsal temel oluturduklar iin de ilk halleriyle olamasa da korunup srdrlmektedir. Ayrca neoliberal kapitalizmin, emperyalist kresellemenin ykclna kar ekonomik dzeyde diren gsteremeyen, zlp dalan ya da bir ekilde uyum salayanlar, kltrel ynden konservatif (muhafazac) bir tutumla geleneksel olan koruyucu bir kar refleks ierisine giriyorlar. Aile, toplum, birey ilikileri, dinsel, ahlaki, milliyeti deerler sistemi ierisinde, herbirinin de yeniden yorumlanmasyla, tutulmaya allyor. 1980 12 Eyll faist darbesinden sonraki srete n alan dini cemaatler, vakf biimiyle semtlere doru uzanp kitlesel olarak rgtlendiler. Parti-dini cemaat-vakf (hastaneleri, okullar, niversiteleri, renci yurtlar, yardm kurulular, banka ve finans kurumlar, iletmeleriyle), yeni bir siyasal toplumsal rgtlenme biimi olarak geliti. Bu srete emekilere, halk aldatmann en ucuz ve en kolay yolu olarak din vaaz edildi. Din, halkn afyonuydu! Bu afyon, en yoksullara cemaat ve vakflar zerinden yardm bulamacna bulanm olarak veriliyordu. Baz semtlerde, Anadoludaki KOBlerde bir rmcek a gibi emekilerin beyinlerine reklendirilmitir. yerinde iiyi altryor olmak bile iane gibi gsterilmekte, din zerinden nfuz ilikileri kurulmaktadr. Dinsel, milliyeti temelde ya da ikisi iie gemi olarak, hemehrilik ilikileriyle de birlikte rlen, kapitalize olmu, egemen snf partileri ve devletle deiik dzeylerde balantl, toplumsal gericilik yata olan ok sayda dinci gerici, faist kurum, kurulu, dernek kentlerde ve semtlerde boy atmtr. zlemeyen rejim ve ynetememe krizinin gelerindeki her iddetlenmede halk birbirine dmanlatrp attracak gerilim, bunlar kullanlarak yaratlmaktadr. Ayrca, partiler, belediyeler, vakf ve cemaatler zerinden uygulanan yoksullara yiyecek, kmr, yeil kart datm, Ramazandaki adr tiyatrolar yoksullar sisteme, burjuva partilerine ve gericilie yedeklemenin, baml klmann aralardr. Yklan sosyal sigorta sisteminin yerine, emekilerin onurunu kran ve datana baml hale getiren bu yardm biimi alt

bir sigorta sistemi olarak kullanlmaktadr.

Zenginlik ve yoksulluun ulardaki birikimi

Kapitalizm, emekileri geriye doru, yoksullukta eitlemektedir. Sermaye birikiminin zorunlu koulu olarak bir yanda zenginlik birikirken, dier yanda yoksulluk birikmektedir. Bir yandan sermaye biimiyle byyen toplumsal servetin az sayda elde toplanmas, dier yanda byyen yoksulluk ve yoksunluun, sefaletin birikimi. Zenginlik ve yoksulluun ulardaki bymesi arttka toplumsal eitsizlik de artmakta ve derinlemektedir. Yoksulluk, kiilerin ilerinin iyi gitmeyiinin, ekonomideki baz aksamalarn, izlenen ekonomi politikann sonucu olarak belirli bir anda, kesitte, dnemde ortaya kan arzi bir durum deil; sermaye birikiminin zorunlu koulu, Kapitalist Birikimin Mutlak Genel Yasasnn hkmn yrtmesinin sonucudur. zlenen sermaye birikim politikalar ne olursa olsun, Kapitalist Birikimin Mutlak Genel Yasas iler; zenginlik ve yoksulluun ulardaki birikimi, toplumsal eitsizlikteki art da devam eder. Emperyalizm anda tekellerin hakimiyeti sonucu azamileen karla, daha ok artdeere el konularak emekiler daha fazla smrld gibi, tekeller karsnda tutunamayan orta snflarda da emek rnlerinin yok pahasna elden karlmasyla karn daha az bir blmne sahip olabilmeleri ay daha ok geniletmektedir. Yaam koullar itibariyle de artan ihtiyalarn karlanabilmesi bir yana nceki yaam dzeyini dahi korumakta zorlanlmaktadr. Orta snf sirklasyonu, izlenen ekonomi politikalara da bal olarak, iki ynl ve gel-gitlerle, genileme ve daralmalarla gereklemekle birlikte, arlk ve izgi boyunca geliim, orta snf tabakalarnn nceki durumlarn koruyamamalar, mlkiyetlerini kaybetmeleri ynndedir. Tekelci azami kar yasasyla birlikte, Kapitalist Birikimin Mutlak Genel Yasasnn etkimesi artm, toplumun daha geni kesimlerini kapsar hale gelmitir. Neoliberal birikim politikalar, birikmi artdeeri yamalayarak, artdeer retimi-sermaye birikimi alanlarn oaltp smry derinletirerek -nispi ve mutlak artdeer smrsn artrarak-, zenginlik ve yoksulluun ulardaki birikimini daha geni leklere tamakta, hz kazandrmakta ve bytmektedir. zelletirmeler, banker-gecekondu bankacl, scak para operasyonlar, borsa speklasyonlar, lke ekonomilerinin bor-faiz sarmalna sokulmasyla birikmi artdeerin yamas gerekletirilir, daha geni leklere de tanarak retilen artdeere el konulurken, bu politikalar, emekilerin alma koullarn arlatrp yoksulluunu artrmakta, orta snflarn bir blmnn daha ykma uramasyla mlkiyet kaybna yol amaktadr. Kar oranlarnn d eilimindeki artla birlikte 60larn sonlarndan itibaren kapitalizmin krizleri sklam, makro-ekonomik dengeler bozulmu, istikrarszlk artm, tekelci kapitalistler, azami karlarn korumak ve sermaye birikimini srdrmek iin birikmi artdeerin yamasna dnk operasyonel ekonomi politikalar (IMF denetimi, scak para operasyonlar, yeni borlandrmalar) uygulamlar, bunun sonucu smr ve yoksulluun artmas ve orta snflara doru da genileyen kitlesel ykmlar olmutur. Emeki snflarn, baml lkelerin halklarnn yoksullamasna yol aan, sadece mali sermayenin, bte ve demeler dengesi, birikmi borlar, borsa zaafiyetlerini, para politikalarndaki

dengesizlikleri kullanarak ve bilfiil istikrarszlk oluturarak gerekletirdii yama ve smr deildir. Bir yanda servet birikirken dier yanda yoksulluk birikmesi, sermaye birikiminin zorunlu kouludur. Kapitalizme ikindir; retim aralarnn zel mlkiyeti devam ettii srece de kanlmazdr. Zenginlik ve yoksulluun ulardaki birikimini salayan temel mekanizma, artdeer retimi ve kapitalistin retilen artdeere el koymasn salayan, sermayeyi oaltan mekanizmadr. Tekellerin ortaya k ve azami kar yasasnn devreye girmesiyle birlikte zenginlik ve yoksulluun iki kutupta birikmesi sreci hz kazanm, retilen ve nceden birikmi artdeer ok az saydaki kapitalistin elinde toplanmaya balamtr. Ekonomik realizasyon ve smrnn gerekletirilmesi, emperyalist kapitalistlerin sadece kendi lkelerinin emekilerini smrmeleriyle de snrl deildir; uluslararas ticaret yoluyla gerekletirilen baka lke halklarnn smrlmesine, emperyalizm ana geile birlikte sermaye ihrac yoluyla geri lkelerin yeralt ve yerst zenginliklerine el konularak yoksullatrlmalar biiminde yeni bir boyut eklenmitir. Gnmzde, zenginlik ve yoksulluun ulardaki birikimini hzlandrarak ii snfn daha yoksullatran, isizlii kitlesel olarak byten ise, yeni retim teknolojileriyle birlikte uygulanan yeni retim politikalaryla -retimin yeni rgtleni biimi ve neoliberal politikalar- nispi ve mutlak artdeer smrsnn younlatrlmasdr; bunun sonucu olarak, daha dk cretlerle ve sosyal haklar gaspedilmi olarak alan iiler, nispi ve mutlak olarak yoksullamaktadr. retimin bugnk rgtlenii, iilerin her bir iyerinde, lkede ve kresel leklerde birbirleriyle rekabete sokularak igc fiyatnn sistematik olarak bastrlmas olanan vermektedir kapitalistlere. Taeronlatrma, tedariki firma uygulamalar, retim iin en zorunlu, nitelikli daimi bir ekirdek ii grubunu tutup geriye kalan ve ounluu oluturan iileri sirklasyonla dk cret deyerek altrma, kadn ve ocuk emeinin kitleler halinde retime ekilmesi, ignnn uzatlmas ve birim srede retilen rn miktarn retimi hzlandrarak artrma, kar oranlarn artrarak sermayeyi bytmenin, kar ynde de emekilerin dk cretle altrlmalar sonucu yoksulluklarn bytmenin yntem ve biimleridir. retimin yeni bir temelde rgtlenii ve neoliberal birikim politikalaryla birlikte kapitalist birikimin mutlak genel yasas daha hzl ilemeye balam, ii snfnn yoksulluu artmtr. stelik alma srelerinin uzamasna, gelikin teknolojiyle birim zamanda daha fazla retim yapyor olmalarna, bunlarn sonucu toplam toplumsal retimdeki byk arta karn!.. Toplam toplumsal retim artar, kapitalistlerce el konulan artdeer kitlesi byrken, toplam toplumsal retimden emekilerin aldklar pay azalmaktadr. retimin yksek teknolojinin uyguland yeni rgtlenme biimlerinin istihdam artrmamas, cretleri daha dk hale getiren, sosyal haklar gaspeden, vergileri ykselten neoliberal blm politikalar, krdaki ve kentteki yoksullarn saysn ynsal olarak bytmektedir. Trkiye statistik Kurumunun Haziran 2006da yaynlad gelir dalm raporu, zenginlikle yoksulluk arasndaki byyen uurumu gstermektedir. Rapora gre; kii bana gelir ortalama 3.113 YTL olmasna ramen, en fakir yzde 5 ile en zengin yzde 5 arasndaki fark, 25 kata kt. Nfusun en yoksul yzde 5i (3 milyon 340 bin kii) ylda 556 YTL ile yaamak zorunda. Yani, ayda 46 YTL, gnde ise 1,5 YTL ile geinmesi gerekiyor. kinci yzde 5lik dilim ise gnde 2 YTL ile hayatn devam ettirmeye alyor. En zengin yzde 5de (3 milyon 404 bin kii) ise kii bana gelir ylda 13.444 YTL, ayda ise 1.110 YTLnin biraz zerinde gerekleiyor. (Eer bu rapor, yzde

5lik dilimlere gre ayrm yapmak yerine en zengin yzde 1in durumunu aklayan bir aratrmann sonucunu yaynlam olsayd zenginlikle yoksulluk arasndaki uurumun bykl perdelenmemi olarak grlecekti.)

Kent yoksullar
Toplam toplumsal retimdeki arta ve kentlerdeki meta rn bolluuna karn ekonomik, sosyal, kltrel temel gereksinimlerini asgari dzeyde karlamaktan yoksun braklan, toplumsal retimden aldklar pay giderek azalan emekiler, kent yoksullardr. Kapitalist retim ilikilerinin kentte ve krda egemen hale geliiyle birlikte kentte biriken artk nfus kent yoksullarnn geni kitlesini oluturmaktadr. Krlardaki snfsal ayrmann derinlemesi ve kitlesel tasfiyeyle birlikte yoksul kr emekileri- tarm proleterleri, yar proleterler, kk, orta kyllk- krlarda barnamaz hale gelerek kentlerde, kentlerin varolarnda toplanmaktadrlar. Ekonomik ve siyasal nedenlerle g etmek zorunda braklan, yaam koullar ncekine gre arlaan, saylar her geen gn byyen bu emekiler, dnn kr-tarm proleterleri, yar proleterler, kk kyllk; ksmen ve ykma uradnda orta kyllkbugnn kent yoksullarn oluturmaktadr. Onlarn byk blm, kentlerde isizdir ya da dzensiz ve en ar ilerde, kt koullarda, en dk creti alarak almaktadrlar. naat, temizlik, iportaclk, p, plastik, atk kat toplama, enformel sektrlerde ve dier dzensiz ve geici ilerde dk cretlerle alan emekiler, evde alan kadn ve ocuklar, ii olup isizleen, henz hi iilememi olan emekiler, sokak ocuklar, evsizler, cret biimiyle blmden aldklar pay giderek azalan asgari geim zorluu eken, yoksulluk ve alk snrnda olan iiler, kent yoksullardr. Kent yoksullar, kapitalizmin, sistemin dna en ok ittii ve en ok ezdii emekilerdir. Onlar sadece smryle kar karya kalmamakta; toplumsal ve siyasal yaamn her alanndan dlanp, bask altnda tutulmakta ve ezilmektedirler. Sefalet, bilisizlik, dknlemeyle birlikte lumpen proletaryay da reten bu emeki kesimleridir. Kent yoksullar, kategorik olarak bir snf nitelii tamaz; kk burjuvaziden proletaryaya doru uzanan, birbirinden farkl zellikler gsteren, proleterleme srecindeki eitli toplumsal kategorilerden oluurlar. Onlar karakterize eden zellik, byk blmnn zl halindeki snflardan olumasdr. Yoksulluk, hepsini birletiren paydadr; kentteki meta rn bolluuna, barnma, eitim, salk, dinlenme vd. geni olanaklarn varlna karn bu imkanlardan ya hi yararlanamamakta ya da ok az ve kt koullarda yararlanabilmektedirler. Kent yoksullarnn yoksulluk ve yoksunluklar sonuca ilikin bir durumdur. Yoksulluk ve yoksunluklarnn da nedeni olan, onlar temel bir paydada birletiren, retim aralarnn mlkiyetine hi sahip olmaylar ya da sahip olduklar az miktarda toprak ya da birka retim aleti -krdayken az miktarda toprak ve retim aleti, zanaatysa bir dkkan ve birka retim aleti- ailenin geimine yetmedii iin igcnn tmn ya da bir blmn kiralamak zorunda kalmalar, ou zaman i bulamadklar iin bunu dahi yapamayan emekiler olmalardr. retim aralarnn zel mlkiyetine sahip olan kapitalist snfa giderek artan lde smrlmekte ve yoksullamakta, daha ok bask

altnda kalp daha fazla ezilmektedirler. Kent yoksullar, sayca byk ve byyen bir kitle oluturmaktadrlar. Her geen gn krlarda barnamaz hale gelen kylln bir blm, ykma urayan zanaat-kk esnaf, geim koullar arlaan emeki memur, dk maal emekli, dul ve yetimler, diplomal isizler, alarak okuyan, zar-zor geinen renciler, kent yoksullarna dahil olup bir parasn oluturmaktadrlar. i snfnn alk ve yoksulluk snrnn altnda kalan blm de kent yoksullarna dahildir. Bir emekinin sadece bir ite alyor olmasndan hareket ederek kent yoksullarna dahil olmad dnlemez. cret biimiyle blmden ald pay, tarihi sosyal bakmdan temel gereksinimlerini asgari dzeyde karlamyorsa o, ii de olsa, memur da olsa yoksuldur. ok dk cretlerle geinen. emeki ailesinin yaamn srdrebiliyor oluu, yanlsama yaratmamaldr. O yaam, srnerek, temel ihtiyalarn bir blmnn karlanamamas dahil, yoksunluklar ierisinde srdrlen bir yaamdr. Trk-in Haziran 2006da yoksulluk snr olarak aklad rakam 1.818 YTLdir. demekte zorlanlan su, elektrik, doalgaz, telefon faturalar, okul ve yol paras, dorudan alnan vergiler dnda emekilerin srtna bindirilen dolayl vergiler, aldklar dk cretlerle karlayamadka maddi ve manevi olarak emekileri ezip karabasan gibi zerlerine kmektedir. Bu sorunlar, hibir emekinin kendi bana stesinden gelemedii ve gelemeyecei bir hal almtr; isiz kalan bir emekiyi tam bir felaket ve ykmla kar karya brakmaktadr. Kentlerdeki yoksulluk, emeki snflarn deiik kesimlerini birletiren bir payda oluturuyor. lerinde yer alan, az miktarda mlkiyete sahip olup geiminin bir blmn buradan temin edenler de kapitalizm ierisinde yaamn iyiletirmek umut ve beklentisi tmyle kaybolmam, hatta zaman zaman g kazanyor olsa da gelecee ilikin umut ve beklentileri giderek zayflyor.1 Paydann geniliine, emeki snflarn birbirinden ayr kesimlerini ierisinde barndryor olmasna karn, yoksullukta ve yoksunluktaki eitlenme, kent yoksullarn birbirine yaknlatryor. Yerletikleri, yaadklar yerlerde ayn sorunlarla kar karyalar. cretlerin drlmesi, sosyal haklarn gasp, isizlikteki byme, barnma ve salk sorunlar, eitim harcamalarnn art, ulamn ve iletiimin pahalanmas, bir btn olarak en yaamsal gereksinimlerin dahi metalamas, nispi yoksullama, krizlerin yol at toplu kler, mutlak yoksullama, yaam koullar ynnden emekilerin aralarndaki ayrmlar azaltp geriye doru gidi ierisinde eitleyerek kent yoksullar paydas altnda topluyor. Kent yoksullar, proletaryaya en yakn, proleterleme srecindeki, proletaryayla i ie gemi snf ve tabakalardr. Kentlerde, proletaryann en yakn mttefikini kent yoksullar oluturur.

Kent yoksullar ve semtlerdeki mcadele

Kent yoksullar, varolarda yayorlar. Varolar, kent yoksullarnn yerleim ve yaam alanlar. Semtlerin deien yaps, mcadeleyi de yeniden ieriklendirmeyi ve yeni bir perspektifle yrtmeyi gerektiriyor: Kapitalist retim ilikileri semtlere eskisinden de fazla ve her ynden girmitir. Buna karlk olarak, semtlerdeki rgtlenme ve mcadele de antikapitalist taleplerin ne

getii, snfsal niteliin daha belirginletii bir izgide yryecektir. Semtin heterojen yaps, sosyo-kltrel ve politik dzeyde yer yer ne kan ayrmlar, nceki dar, halklk temelinde gelien antifaist mcadele gelenei, mcadelenin snfsal eksene dayanan bir toplumsallama biimindeki geliimini elmeleyip engelleyebilecektir. Bu nedenle de, ncelikle dar kalacak, kitleleri bugnk koullarda nasl harekete geirecei sorununun zmnde odaklanmayan, kitlelere dayanmayan antifaist mcadele kavrayndan, her tryle halklktan -bugnk koullarda onun trevi, yeni biimi olarak kan toplumsalclktan- kopan, merkezinde ii snf almasnn olduu, emeki snflarn dier bileenlerine de snfsal perspektifle ynelen bir kitle almas yrtmeliyiz. Kent yoksullar, proletaryann kentlerdeki mttefiki, sistemin artan lde dtalad ve en ok ezdii, ounluu proleterleme srecinde olan, bir blm proleterlemi emeki toplum kategorilerdir. Proletarya devriminin temel bileenidirler. Kent yoksullarnn yaad semtlerdeki rgtleme almalar da ekonomik, toplumsal, snfsal geliimin bugnk nitelik ve dzeyine uygun olarak, snfsal ve anti-kapitalist bir ierik tayacaktr. Karlatrarak sylersek, semtlerdeki almann snfsal bir ierikle yrtlmesinin, almaya yeni bir nitelik kazandrmann koul ve olanaklar eskisinden, nceki dnemlerden fazladr. Kapitalizm tarafndan sistematik olarak dlanan, nesnel toplumsal olarak ona kart bir konumda olan kent yoksullarn, proletarya devriminin temel bir gc olarak tanmlarken, i snfsal ayrmlaryla birlikte zmleyiimiz, halklk ve toplumsalclkla da ekilen bir snrdr. Kent yoksullar tmleik bir snf nitelii tamadklar gibi, proletaryaya doru zlen, farkl snflardan gelen emeki kategorilerden olumaktadr. Bu emeki snf ve tabakalar, zlyor olmakla birlikte, geldikleri snfn dn ve davran zelliklerini koruyup srdrmektedirler de. Geldikleri snf ve toplumsal tabakann zelliklerinin korunup srdrlmesi sreci, bamsz bir proletarya hareketinin gelimedii koullarda daha uzun olduu gibi, etkisini proletaryaya doru geniletiyor. lkemizde krlardan kopuun tarihi ok eski deildir, kuak geileri yeni olmaktadr; proletarya da blgelere gre de deien dzeylerde krsaln etkisi, zel mlkiyeti eilimler -dnte, ruhsal ekillenite daha yaygn- srmektedir. Oturulan blgelerde, ailede, her bir iinin dnnde i ie geilerin varl geriye ekici olmaktadr. Bunlara karn, son dnemde kapitalizm ve kentlemedeki hzl geliim, her iki kesimde de -proletarya ve kent yoksullar- ileriye doru nesnel bir kopuu ortaya kartt. Kent yoksullarnn rgtlenmesi ve mcadelesi, mulak, ekilsiz bir biimde deil; bulunduklar nesnel konum ve istemlerine uygun, geliim zelliklerini ve aralarndaki zgl farkllklar talepler ynyle de dikkate alan bir almayla, kapitalizme kart bir ierikte, sistemi ykma hedefiyle birletirilerek yrtlmelidir. almalar srdrlrken, semtteki yap ve bileimden, snflarn i ie geme durumundan, kent yoksullarn oluturan emeki bileenlerin heterojen yapsndan -yar-proleter, proleterleme srecinde olan, koullar gerei proleterleemeyen, zellikleri gerei proleterlemeye yatkn ve ynelimli olan-olmayan, arsa-ev, az miktarda toprak, retim aletine sahip olan katmanlar-, zlyor olmakla birlikte yeni formlarla retilen sosyo-kltrel ve politik iliki biimlerinin

varlndan, bu ortam ve ilikiler ierisinden onlar ileri doru zerek yol almak gerekliliinden gelen sorunlar ve geriye ekiler olacaktr. Proletaryann rgtlenme dzeyi ve bizim rgtleme dzeyimiz, kent yoksullar ierisinde yrteceimiz almann nitelii/ileriye doru zme, bu durumun alp almamasn belirleyecektir. eitli halk devrimci yaplarn semt almalarnn gerek politik gerek sosyal ynn karakterize eden halk, toplumsalc bir ieriktir. Semtlerdeki almalar, poplist bir temelde halk kltrn olduu gibi alp ona yaslanlmaya allarak, zellikle Alevi kltr ve grenekleri benimsenip Cemevleri zerinden Alevilerle iliki kurmaya ynelinerek, dinci gericilikle ayrm izmeyen, halk -fakirler ve ezilenler- ve toplumsalc temelde snfsal farklar gzard eden anti-kapitalist bir ierik kazandrp snfsal bir eksen koymayan, homojenletirici bir alma yrtlmektedir. Biimde oportnist bir meruiyet ilan etmenin yannda, emeki snf ve tabakalar arasndaki snfsal, politik-ideolojik ayrmlar silen, ierikte de oportniste esnekleen bir tutumla. Bugn, semtlerdeki mcadelenin daha snfsal ve anti-kapitalist bir ierikle rlmesinin, dier emeki snf ve tabakalar proletaryaya yaklatrmann koullar vardr. Bununla birlikte bu, proletarya ile kent yoksullar paydas altnda toplanan deiik emeki snf tabakalarnn arasndaki ayrm gzard etmeyen, proletaryann bamsz rgtlenmesini ve ii snf ierisindeki almay zayflatmayacak i ayrm ve balantlar doru kurulan bir alma olmaldr.(5)

Temel alma alan fabrikalar, iletmeler ve sanayi blgeleridir

Artdeerin retilip sermayenin oaltld; kapitalistle iinin -birinin artdeer reten, dierinin retilen artdeere el koyan olarak- kar karya olduu fabrikalar, iletmeler ve sanayi blgeleri, snf almas ve rgtlenmesinin temel alanlardr. Kapitalist retim artdeer retimidir; artdeer retiminin gerekletii yerler ise fabrika ve iletmelerdir. Emekgc smrsnn en zsel ve yaln biimiyle gerekletii, snf kartlnn en ak ve net biimiyle belirdii bu yerler, snf almasnn, kapitalistlere ve kapitalist sisteme kar mcadelenin de merkezleridir.

5. Bununla birlikte, bamsz bir proletarya hareketi, sosyalizmle kaynam olarak g kazanp alternatif bir ekim yaratmadka da zel mlkiyet ve kapitalist pazar ierisinde bireysel kara dayanan gelecek araylar devam eder. Siyasal dzeyde de, nlerine birka krnt atacak hkmetin, bo vaadler sralayan burjuva gerici muhalif partilerin, demagojik radikal sylemli faist partilerin peine taklr. Tank ve tereyan birlikte vaadi, 12 mart ve 12 Eylle giden srelerde olduu gibi ekonomideki bozukluun nedeni olarak anari ve terrn gsterilmesi, askeri militarizasyonla ierde ve darda dman yaratlarak oven milliyetiliin kkrtlmas, orta snflar, isizleri bu ekilde faizme toplumsal dayanak haline getirmek, tarihi rnekleriyle biliniyor. Gncel bir tehlike olarak da bymektedir bu. sizliin youn olup hzl deiimlerin yaand, gericilik birikiminin tarih boyunca youn olduu blgelerde Kuzey Krdistanda sren savan etkisiyle byyen bir oven milliyeti dalga; krsal alanda hz kazanan k, kk esnaf iflaslar, geleneksel olarak sa partilere oy veren kyllk ve kk esnaftaki eilimi bu ynde beslemekte. DYP, ANAP, MHP, bu kesimlere dnk demagojik sylemlerini younlatrmlardr. Bunlar da gznnde tutarak, kyllk ve kk esnaftaki ykm ve krizlerin douraca sonular zerine kendiliindenci beklentilere girmeden, dikkatimizi, bu snflar, toplumsal gruplar nasl rgtleyeceimiz, sosyo-kltrel, siyasal gericilik birikimini nasl altedeceimiz noktasnda younlatrmalyz.

Snfa kar snf ekseninde mcadelenin dolaysz rgtlenmesi ancak artdeerin retildii ve el konduu fabrika ve iletmelerde olabilir. ilerin kapitalist snfa kar mcadeleleri ierisinde snfsal bilin kazanmalar da ekseninde emek-sermaye kartlnn olduu buralardaki mcadelelerin ierisinde mmkndr. Kapitalist snf besleyip byten, artdeer retilerek sermayenin oaltlmas ve her seferinde daha fazla artdeer retilip daha byk sermayeye ulaabilmektir. Kapitalist snf yenilgiye uratacak mcadelenin ister hak alma mcadelesi olsun, ister kapitalist snf devirmek iin yrtlen mcadele olsun- etkili olabilmesi artdeer retim kaynann kesilmesine baldr. Bu gerekletirilmeden sermaye snf yenilgiye uratlamaz. Keza bunu bir snf eylemiyle gerekletirmek, ii snfnn retken snf olarak kendi gcnn bilincine varmasn, kapitalist snfn gereksizliini de grmesini salar. Her gerekletirme adm da snf dayanma ve bilincinin -kapitalistleri dize getirecek bir gce sahip olduundan balayp bir btn olarak kapitalist snf devirecek ve yepyeni bir iktidar kurabilecek bir snf olduu bilincine doru ykselen- geliimine yol aar. Fabrika ve iletmelerin, snfn rgtlenmesi ve mcadelesinin temel alanlar olmasnn temel nedenleri bunlardr. Fabrika ve iletmelerde retimin paral ve pek ok yere dalm olarak yaplr hale gelmesi, ii sirklasyonunun okluu gibi rgtleme glkleri oluturan nedenler olsa da fabrika ve iletmelerin snf almamzn merkezinde yer almasn deitirmez. Daha nce Devrimci Proletarya ve Kolektif i Bilinci yazlarnda ele aldmz gibi, alma tarznda, mcadele ve rgtlenme biimlerinde deiiklikleri gerektirir. stelik, gnmzde iinin rettii rnn toplam deerinin daha da kk bir blm cret biimiyle iiye verilirken, daha byk blmne kapitalist tarafndan el konulmaktadr. Teknoloji gelimi, emek retkenlii artm, bunlarn sonucu toplam toplumsal retim artarken, alma sreleri uzatlan ve daha hzl almak zorunda braklan iilerin aldklar pay (iilere cret olarak denen miktar) azalmaktadr. Fabrika ve iletmedeki ii, rettii rnn toplam deerini, bunun ne kadarnn kendisine cret olarak verildiini, ne kadarnn kapitaliste kar olarak kaldn, dolaysyla kendi emek gc zerinden elde edilen artdeeri bilir. Fakat, bilinli bir ii deilse bunu kendi emek gcnn smrs olarak deil, kapitalistin katt sermaye pay olarak dnr. Kapitaliste bu kar salayan mekanizmann ne olduunun grlecei yer de metalarn dolam alan deil retimi alan, retimin gerekletirildii yerdir. Bunlardan kartlacak sonu, ii snfnn dolaysz olarak rgtlenip mcadeleye sokulaca ilk yerler, fabrika ve iletmeler olduudur. Artdeerin retilip el konulduu, iinin emekgcnn smrld alanlar, snf rgtlenmesinin temel alanlardr. inin rettii rnn toplam deerinden giderek klen bir blm cret olarak iiye denirken, giderek byyen bir blmne kapitalist el koymaktadr. i, gerek cret biimiyle blmden ald pay artrmak, gerekse smrye nihai olarak son vermek iin kapitalist retimin merkezinde, gerekletii yerde mcadele etmelidir. ilerin mcadelesinin balangtaki geliimi, iilerin snf olarak rgtlenmesi iin zorunludur bu.

Kukusuz bugn mekansal olarak tek bir iyerine doru daralan, snrlanm bir fabrika yorumuyla deil retimin paralara ayrlp her bir parann farkl yerlerde gerekletiriliyor olmasna, retim srecinde sektrel i ie gemelere, retim ncesinden de balayarak retim ve dolam sreleri arasndaki balarn sklamasna, iletiim ve ulamn retim srecinin bir uzants ve paralar haline geliine, rnn satld, nihai gereklemenin olduu pazara, bacasz fabrikalarn ortaya kna gre; iblmnn genilemesi, retim ve emein toplumsallamasna paralel, mekansal olarak da genilemi, birok mekana -blgesel, ulusal, uluslararas leklerde- dalp oklulaan bir fabrika yorumuyla rgtlenen -ve ancak bu ekilde rgtlenebilecek olan- bir snf hareketi dnlmelidir. Tek bir fabrika ve iletmenin ierisinde, bir retim dalnda, retim dallar arasnda, bir lke snrlar ierisinde ve kresel leklerde genileyen, farkl bileimler kazanan, i ie geen artdeer retim sreleriyle farkllam bir fabrika ve snf mcadelesi kavrayyla hareket etmeliyiz. Keza, farkl retim dallarnda olsalar da ayn organize sanayi blgesinde toplanan iilerin sorun ve istemlerindeki kesime -8 saatlik ign, asgari cret temelinin ykseltilmesi, i kazalar, sigorta, sendika gibi- birlikte rgtlemeyi, olanakl ve farkl nedenlerle de zorunlu klmaktadr. i snfnn daha paral ve heterojenleen yap kazanmasnn yan sra, retimin de daha blnm ve farkl yerlere dalarak genilemi bir mekanda yaplyor oluu, snfn rgtlenmesinde farkl kombinasyonlar gerektiriyor olmakla birlikte, artdeerin retilip sermayenin oaltld mekanlar -fabrika ve iletmeler- ii snfnn rgtlenip mcadeleye sokulaca yerlerdir. Bu gerekletirilmeden kapitalistler ve kapitalist snfa etkili darbeler indirmek mmkn deildir. Bu yaklamdan kopulmadan ii snfnn mcadelesi, hemen her alana tanmaldr. zellikle de bugn, bir grev ya da direniin baarsnn koulu, eylemin fabrikayla snrlandrlmadan politik bir etki yaratacak biimde gelitirilmesi, eylemin bunu salayacak merkezlere tanmas olduu gibi, sokaklara, merkezi yerlere tamayan, ulam, iletiim alarn kilitlemeyen, siyasi-idari ynetim aygtn, askeri merkezleri ykp ele geirmeyen bir devrim hareketinden de sz edilemez. Bugn basit bir grevin baarsnn dahi fabrikaya -hele retim dahi durdurulmadan fabrika nnehapsolmu bir mcadeleyle mmkn olamayaca, ii snfnn ortak snfsal politik haklarnn kazanlmas iin de genel grevle birlikte sokaklar alanlar ele geirecek bir mcadelenin verilmesi arttr.

gcnn retildii, yeniden retildii yaam alanlar olarak kentler ve semtler

Emekilerin yaam alanlarndan rgtlenmesi, dier deyile semtlerdeki mcadelenin rgtlenmesi sorununa da yant olacak noktaya da giri yapacak ekilde, retim ve emein toplumsallamas, toplumsal iblmndeki art, retim sreciyle igcnn yeniden retimi sreleri arasndaki ba da dolaymszlatrmakta, ok daha ak hale getirmektedir. Kapitalizm, bandan itibaren igcnn yeniden retimini, iinin harcad enerjinin fiziksel olarak yerine konulmas olarak alm, igcnn fiyatn, her zaman, en alt snrda tutma eiliminde olmutur. inin igcn kiralad sre boyunca alma srekliliini salayacak, ona disiplin ve dzenlilik kazandracak tedbirleri de almay ihmal etmeden yapmtr bunu. Kapitalizmin ilk gelime dneminde Avrupada fabrikann hemen yannda ot yatakl izbe barakalar (bugn de inde var, yma, kpek kulbesi

gibi barakalar), veresiye sat yaplp iilerin borlandrld bir kantin, ayn sokaa alan arap ya da bira satlan bir yer, 12-14-16 saat alma, sk skya saate balanm bir i ve yaam dzeni! Kimi zaman daralan kimi zaman genileyen bir yedek sanayi ordusu daimi olarak bulunduundan, bir iinin alma mrnn ksa ya da uzun olmas da kapitalisti ilgilendiren bir durum deildir. Ancak retim aralarnn geliimiyle ve gelitike, onlar kullanacak olan iinin de vasfl olmas zorunluluuna bal olarak, asgari -temel ve mesleki- bir eitimi de ierecek dzeyde igcnn yeniden retimi gerekliliiyle, fiziksel olarak harcanan enerjinin yerine konulmas snrlarnn dna kmtr. Bunun dnda cretlerin artrlmas ve sosyal haklarn kazanlmas ynnde tarih boyunca salanan her gelime, ii snfnn ekonomik, daha ok da politik mcadelelerinin rndr. (8 saatlik ign mcadelesi byledir -Ekim Devriminin temel sloganndan da birisidir. 60-70lerde Avrupa da, lkemizde kazanlan ii haklar, fabrika igalleri, genel grevlerle rlen zorlu ii mcadeleleriyle birlikte, Sovyet ve Dou Avrupa devrimlerinin, sosyalizmin basksnn rndrler. Nitekim, revizyonist sistemin knden sonra ekli olarak dahi tehlike kalmadn dnen dnya burjuvazisi, sosyal haklarn gasp, cretlerin drlmesi ynnde dizginsiz bir saldrya geti.) Tarihi sosyal geliime, oluan yeni snfsal dengelere bal olarak igcnn yeniden retiminin toplumsal dzeydeki ele alnnda burjuva iktidarlar, temel ve mesleki eitimin dnda, daha ok da belediyeler zerinden gerekletirilen konut alanlar, toplu konutlar, banliy trenleri-metro, ucuz elence yerleri gibi altyap dzenlemeleri gerekletirirken, baz sosyal yardm kurumlarn (Kzlay, ocuk Esirgeme Kurumu, Darlaceze, aevleri, Deniz Feneri Dernei vb.) da devreye sokmutur. Giderek artan sayda ve yaygnlaan sadece yardm amal olmayan, sosyal, kltrel, politik sonsuz say ve eitlilikteki bir sivil toplum ayla da evrelenmitir bunlar. Binalardan arta kalm darack yerlere sktrlm parklar, ocuk parklar, halk konserleri, festivaller, TVlerdeki sabah programlar, reality showlar, nek aban filmleri, arabesk acl trkler, pop mzii kitlelere ucuz elence salamann ve onlar oyalayp aldatmann, yeni dzeyde alklatrmann aralar ve yntemleri oldular. Burjuva snf diktatrlnn, siyasal egemenliin farkl ara ve biimlerle geniletilip derinletirilmesine hizmet eden bu kurumlar, burjuva egemenliin toplumsal tabann geniletmenin, ideolojik, sosyo-kltrel dzeyde topluma isel klp yeniden retmenin aralar da olmulardr. Milyonlarn yoksulluk ve yoksunluu sz konusu olduunda gstermelik olmaktan teye gemeyen birka yardm kurumu ve kaba bir kltrel eitim!.. Burjuvazi, egemenliini korumak ve kapitalizme hizmet edecek toplumun yeniden retimi iin bunlarn yeterli olmadn bilecek kadar deneyimlidir. Daha nitelikli bir igc ve egemenliine toplumsal destek olacak bir orta snf taban oluturmak iin daha fazlas gerekir. Sanatsal kltrel almalarn ulviletirilerek desteklenmesi, kitlelere tanmasyla bir kltrel ekillenme, bir kentli kimlii oluturmak gibi edimlerde de ama, burjuva snf egemenliini bu alanlarda tesis etmenin, katmanl bir egemenlik oluturmann yannda bireylerin geliimi ve kendini gerekletirimiyle kapitalist retimin artrlmasdr. Sabanc gibi daha yeni burjuvalaan burjuvalarn, iileri smrme ii dnda Picassonun resimlerini, Rodin heykellerini getirip sergileyerek kendi tabirleriyle prestij kazandracak ilere ynelmeleri

gibi. Ya da burjuva bir orta snf yaam tarzna nvan olarak taklm kentlilik kltr gibi. Hangi yce amalar yklenerek aklanrsa aklansn, burjuvazinin bu yndeki abalar, tek bir amaca, kapitalizme uygun bir toplumsal yap oluturma ve artdeer retim kapasitesini artracak dzeyde igcn yeniden retme amacna hizmet eder. Gen kuaklar da sisteme yakn klmann, paraya asalet takarak kirli yzn, bayalklarn ve irenliklerini rtbas etmenin edimleridir. Kentlerin tarihsel geliimi ve yeni kent rgs, igcnn toplumsal dzeyde yeniden retiminin styap alannn sanattan spora, ocuk eitiminden bykler iin kurslara uzanan bu aralarndan ayr dnlemez. Son dnemlerde sosyal sermayenin nemi, insan kaynaklarnn gelitirilmesi, i ynetimi zerine saylamayacak kadar ok konuma yapld, yaplyor. Sermaye snf, yeni teknolojiler, kimi hizmet ileri szkonusu olduunda, zellikle sofistike ilerde sosyal sermayenin gelitirilmesine zel nem vermekte, bu ileri yapacak yetenek ve beceri ynnden gelikin, birka ynl alacak, zamanla yaracak, inisiyatifli, hzl ve ilevsel bir igcnnn oluabilmesi iin -eitim politikalarnda deiiklik dahil- seferber durumdadr.(6) Nitelikli, yeni bir ekirdek igcnn yaratlmas iindir bu seferberlik! gcnn ezici ounluu iin ise, snfn i rekabetini artracak, alk snrnda bir yaam ngrmektedir. i snfnn bastrlmas, i rekabet ve danklndan yararlanlarak neoliberalizmle birlikte, snfn tarihi sosyal kazanmlarnn, cretlerle birlikte sosyal haklarn gaspna, bu kazanmlarn gvencesi olan sendikalar, SSK, Emekli Sand gibi kurumlarn da tasfiyesi elik etmektedir. Bunlar ya tmyle ortadan kaldrlmakta ya da ilevsizletirilmektedir.

6. Emekilerin sosyal sermaye olarak nitelenmesi zerine ayrca durmak gerekmektedir. gcn kapitaliste kiralayan ii, kapitaliste sermaye olarak grnmektedir. Bu, sorunun zdr! Kapitalistin gznde ii, retimin znesi deil nesnesidir! Bu tanmlamayla ii, retim aleti derekesine indirilmektedir. Kapitalist iin sosyal sermayenin gelitirilmesindeki ama da bir emekinin -gelecein emekisi rencinin- insanal geliimini salayacak, maddi ve kltrel gereksinimlerinin btnn gzeten ve buna gre dzenlenmi, ok ynl geliimi ngren eitimi deil, gelien retim teknolojileri ve retimin rgtleni biimine gre ekillendirilen bir ii yapsn oluturmaktr. Koullayc olan makinedir. Makine zne, ii nesnedir! Kapitalistin iiyi sermaye olarak grmesi ise, igcnn meta olarak satn alnabilir olmasndan k almakta, kapitalist iiyi deien sermaye biimiyle grp nesneletirmektedir. Kapitaliste iinin sermaye biiminde nesne olarak grlmesi, kapitalist retim ilikisini aklamakta, bir retim biimi olarak kapitalist retim tarznn niteliini ele vermektedir. Son verilmesi gereken de bu durumdur. zm, igcnn meta, iinin sermaye durumuna son vermektir. gcnn meta olma durumuna son verilmesi, igcnn meta oluundan sonra genelleen meta ekonomisi sistemini sona erdirmenin de yoludur. Bylelikle, artdeer smrsne son verildii gibi deer yasasnn etkime alann iyice daraltmann olana ele geirilmi olacaktr. gc meta olmaktan kmadka, emekinin, retimdeki konumu da nesne olmaktan -dolaysyla ona da dier makinelere davranld gibi davranlmaktan- kurtulamaz. Ancak retim ilikilerinin deiimiyle retici gler (makine-insan ilikisi, retimin ve emein rgtleni biimi) yeni bir temelde rgtlenebilir. Program yaklamyla dnrsek, onun temeline yerletirmemiz gereken, ilk adm iinin cretli kle olma durumuna son vermek olan, kapitalizmce olanaksz, sosyalizmce olanakl, zm halkasdr bu.

Genel bir tutum olarak burjuvazi, snf mcadelesinin dorudan ya da dolayl rn olan tek bir kurumu ayakta brakmazken, yerlerine Dnya Bankasnn en yoksullar 1,5 dolarlk yaam vaadi ile alabilir g olarak isizler ordusuna katp almakta olanlara rakip klnmasn salamay amalayan yoksulluun yeniden yaplandrlmas program ile, belediyeler, vakf ve cemaatler zerinden gerekletirilen emekileri dilenci yerine koyan, onurlarn kran, yardm yapana bamllatran (burjuvalara, dinci partilere, vakf ve cemaatlere, Sedat Peker gibi mafya manyaklarna) biimler geirilmitir. ok saydaki ve i ie gemi bu kurumlar, yerelde burjuva iktidarn glendirilmesinin yan sra kendi etki ve nfuzlarn bytmenin de aralardrlar. En yoksullar sisteme balamann da! Kentlerdeki toplumsal dnm srecinde, snfsal olann, snf mcadelelerine dayal olan kurumlarn tasfiyesi ve onlarn yerine konulann ne olduunun ilev ve sonularyla birlikte grlmesi, ihmal edilemeyecek bir durumdur. Bununla birlikte, yaygnlamasna karn kitleselleen alk ve yoksulluk karsnda bu sigorta sisteminin sistem iin bir zm olamayaca da aktr. Emekilerin byk ounluu iin dnmenin dahi mmkn olmad bireysel salk sigortas vs. nin de Gnmz kapitalizmi emeki snflar, asgari yaam koullarndan dahi yoksun brakarak kitlesel olarak dlamakta, sistem dna itmektedir. retim toplumsallatka, emek toplumsallatka toplumsal emein yeniden retimi sorunu, byyen bir sorun olarak ve belirginleen bir eliki biiminde ortaya kmaktadr. gcnn yeniden retimini, ign sresini uzatp iinin fiziksel dayanma snrlarna doru eken, yedekte bekleyen gen isiz kitlelerin varlndan da yararlanarak iinin alma mrn ksaltacak uzun sreli ve youn tempolu bir almay dayatan kapitalist, creti de iinin igcn sadece fiziksel olarak yenileyebilecei, iiyi ailesiyle de birlikte deil birey olarak dnmeye doru daraltan, yaamn asgari dzeyde srdrebilecei bir cret dzeyine indirmektedir. Neoliberalizmle birlikte, sermayenin igc fiyatn aaya doru bastrma eilimi hz kazanmtr; bu durum, bir emeki ailesinin byyen ihtiyalaryla ak bir eliki oluturmaktadr. inin igcnn yeniden retiminde ayr dnlemeyecek ii ailesinin fiziksel dzeydeki temel gereksinimlerinin karlanmas sorunu byd gibi, bununla da snrl olmayan tarihi, sosyal adan artm olan ihtiyalara yant verecek cret/sosyal haklarn gelitirilmesi sorunu da bymekte, artan bir gerilim oluturmaktadr. inin ve ailesinin sosyal, kltrel; eitimden dinlenmeye, dinlenmeden elenmeye uzanan, herbirinin de kapsamnn geniledii (tatil yapma, okuma-renme, kendisini yeni becerilerle gelitirme, sinemaya, tiyatroya gidebilme, her eit enformasyondan yararlanabilme, ulam-iletiim hakk, btn bunlar iin de yeterli zamana sahip olma) haklar, toplumsal retkenlikteki art ve toplumun bugnk gelime dzeyinde igcnn yeniden retimi iin gerekli haklardr. Bir emeki almyorsa dahi, bu onun asalaklndan deil kapitalizmin onu isiz brakmasndandr; dolaysyla her emeki iin ya emeki onuruna, yetenek ve birikimine uygun bir i ve ona karlk gelen bir cret salanmal ya da toplam toplumsal retkenlikteki arta uygun olarak ekonomik, sosyo-kltrel gereksinmelerini karlamaya yeterli, asgari yaam koullar salayacak isizlik sigortas biimiyle bir cretin denmesi gvence altna alnmaldr. Bu toplumsal bir haktr.

retim ve igcnn yeniden retimi sreleri bir btndr; gelikin, retim kapasitesini artracak bir retim yapabilmek, gelikin bir igcne sahip olmay gerektirir. Bu ise, igcnn yeniden retimi srelerinde sadece kaybedilen enerjinin fiziksel olarak yerine konulmasn deil, onun yan sra, emekinin, dinlenmeyle birlikte elenmesini de sosyal-kltrel ynden geliimini de ieren alma ve yaam koullarn salayarak olur. Gnmz kapitalizmi az saydaki yaratc, nitelikli emek gerektiren sofistike ilerde bunu salarken, snfn ezici ounluu iin tam tersi bir politika gtmekte; bir iinin tek bana igcnn yeniden fiziksel olarak asgari dzeyde retimine yetecek -bunu da iinin alma mrn uzatacak bir cret dzeyinde deil limon gibi skp atacak ve yerine taze bir igcn koyacak dzeyde- bir cret politikas uygulamaktadr. Sosyal sigorta gibi bir sistemin gereklilii ve kapitalistin sigorta primi demesi zorunluluu da kalmamaktadr! Bu ise, bugn ulalm olan emek retkenliindeki art ve toplumsal retim dzeyi ile, toplumun sosyal kltrel gelime dzeyi ve ihtiyalarn bugnk kapsam ile ak ve derinleen bir eliki oluturuyor. Komnistlerin zerine gidecei eliki ve kendi programlarnda k alacaklar bir konudur bu. Ekonomik geliim, emein retkenliindeki ve toplam toplumsal retimdeki art, toplumun geldii sosyal kltrel gelime dzeyi ve buna uygun ihtiyalardaki art ve kapsamndaki genilemeye karn, sermayenin verdii yant, ihtiyalarn bu geliime uygun karlanmas olmayp tam tersi ynde -artdeer yasas, azami kar yasas, kapitalist birikimin mutlak genel yasas gereince- bir politika izlemesi -iilerin snf mcadelesi yoluyla cretlerini ve haklarn artrmalarnn kar etken olarak oluturduu diren ve engellemeler dnda- sermaye birikiminin tarihsel srecine, genel eilimine uygundur. retim ve emein toplumsallamas, emein toplumsal retimi sorununu da daha ak bir ekilde ortaya koymaktadr. Emek, toplumsal emektir; emein toplumsal nitelii belirginletike, emein toplumsal retiminin de retim srelerinden ayr olamayaca, kapitalizmin koyduu perde paralanarak grlr hale gelmektedir. Basit meta retiminde reticinin ayn zamanda retim aralarnn sahibi durumunda oluu nedeniyle, meta retimiyle igcnn yeniden retimi sreleri birbirinden ayrlmyordu. reticiler, kendi emek gcyle rettiklerini satyor, elde ettii parann bir blmn retimin devamna, geri kalann da iglerini yeniden retmelerini salayacak aile gereksinmelerinin karlanmasnda harcyorlard. gcnn kapitalistler tarafndan kiralanmas, meta oluuyla birlikte bu durum deiti. Toplam retimin giderek azalan bir blm cret olarak iiye verilirken, geri kalann bir blm kapitalistin kiisel harcamalarna, byk blm de sermayenin oaltlmasna gidiyordu. Kapitalist meta ekonomisi sistemi, daha ilk admlarndan balayarak retimi ve emei toplumsallatrrken, kapitalistin igcn meta olarak, kar ve azami karn gerekletirilmesi iin olabildiince dk bir fiyata kiralayabilme itkisiyle davranma eilimi, emek gcnn yeniden retimini, retim srecinin dna doru itmesine yol aar. Bunu iinin kendi sorunuymu gibi gsterir. Bundan dolay, igcnn yeniden retildii iinin yaam alan, ailesi kapitalisti ilgilendirmez. creti, igcnn fiziksel olarak yeniden retildii, iinin ertesi gn de gelip alabilecei asgari snra doru iter. Kapitalizm, artdeer reterek sermayeyi oaltan bir sistemdir; kapitalistin/sermaye dzeninin ancak bu ekilde var olabilmesi, onun snrlarn da gsterir.

Toplumsal emein aradaki engelleri -igcnn meta oluunu- kaldrarak, toplumsal olarak retimi, sosyalizmin zebilecei, kapitalizmin ise zemeyecei bir sorundur. Toplumsal emein, onun bir paras olarak her iinin emekgcnn yeniden retimini sadece fiziksel olarak yerine koyma biimiyle deil; sosyo-kltrel btn ve ok ynl olarak ihtiyalarn karlayacak bir dzeyde retimini ancak sosyalizm gerekletirebilir. Bunun koulu igcnn meta olmaktan kmas, deer yasasnn etkimesinin snrlandrlmas ve tmyle kaldrlmasdr. Bunun iin retim aralarnn zel mlk durumunun sona erdirilmesi, retimin kar iin retim olmaktan kmas, retimin, bir btn olarak toplum iin retim biimiyle niteliksel bir dnm geirmesi gerekir. retilen toplumsal zenginliin u ya da bu kapitalistin, kapitalist snfn zenginliini bytmek iin deil de toplumun tmnn ihtiyalarn karlayacak biimde kullanlmas, dalm da buna uygun hale getirmek, ancak bu ekilde mmkndr. retim ve emein toplumsallamas arttka, gittike oalan toplumsal zenginlie el koyma ekli -zenginliin giderek daha az sayda, bir avu tekelci kapitalistin elinde toplanmas- emein toplumsal retiminin de nnde byyen bir engel haline gelmektedir. Gnmzde neoliberal birikim politikalaryla da daha ak ve belirgin hale gelen bu eliki, mcadelenin sadece retimin gerekletii yerle snrlanmadan igcnn yeniden retildii emekinin yaam alanlarna doru da geniletilmesini, igcnn yeniden retimini kapsayan her sorunu (eitim, salk, dinlenme, elenme, iletiim, ulam, kendini her ynden gelitirme) yakclatrarak mcadelenin kapsam ierisine sokmaktadr. Bu durum, artdeer reterek sermayeyi oaltacak ve ancak rekabet yoluyla rakiplerini ekarte ederek geliebilecek olan kapitalistin ve tekelci azami kar yasasyla hareket eden kapitalizmin tarihsel snrlarn da gsterir. Bu kapsamllktaki toplumsal ve bireysel gereksinimlere yant verebilecek olan kapitalizm (yoktur; sosyal demokratik biimler dahil) deil, ancak, retilen toplam toplumsal deerden yatrm fonu olacak blmn ayrp geriye kalann toplumun, toplumsal ve bireysel dzeydeki ihtiyalarnn karlanmasnda kullanabilecek olan sosyalizmdir. Sosyalizmde artdeer smrs olmayaca iin gerekleebilir olan bu durum, toplumsal ve bireysel maddi ve kltrel ihtiyalarn emek retkenlii arttka artarak karlanmasn da olanakl klar.(7)

7. retici glerle retim ilikilerinin uyumlu geliim yasas, retimle blm arasndaki ilikinin de toplumsal ihtiyalar karlayacak bir uyumluluunu gerektirir. Bunun iin retimin kar iin retim olmaktan kmas, retimde rekabet ve anarinin sona ermesi, retimin tmyle yeni bir temelde bilinli rgtlenii zorunludur. Toplumun ve bireylerin maddi ve kltrel ihtiyalarn artan lde karlanmasn dzenleyen sosyalist geliim yasas, bunu retimin amac olarak grr. gcnn yeniden retimi iin gereksinimlerin her dzeyden karlanmas da sadece iinin alt sredeki ve ile ilgili olan snrl gereksinimlerinin karlanmas gibi dar bir kapsamla snrlandrarak deil emekinin farkllaan, artan ve eitlenen toplumsal ihtiyalarn geliimine uygun yaamyla ilgili her konudaki karlanmas biimiyle, emeine gre ilkesinden ihtiyacna gre ilkesine doru ilerleyen bir kapsamllkta olacaktr. Toplumsal ve bireysel gereksinimlerin (gda, eitim, salk, barnma, ulam, iletiim, kltrel) genileyen lde karlanmas, toplumsal gereksinimlerin bireysel, bireysel gereksinimlerin de toplumsal gereksinimler olarak grlmesi, blm kapitalist snfn kar iin retimine gre dzenleyip, en yaamsal gereksinimleri dahi metalatran kapitalist sermaye birikiminin ikin eilimiyle derinletirdii kartln sosyalist alternatifi ve zmdr.

Bununla birlikte temelden bir baka deiim de mmkndr. retim ve emein toplumsallamas ve toplumsal iblmnn geldii ileri dzey, toplam toplumsal retimdeki bymeyle birlikte, almann bir zorunluluk olmaktan giderek kmasn, almann yeni bir nitelik kazanmasn da olanakl klar. Kapitalist smrnn ortadan kaldrlmasyla balayan, deer yasasnn etkime alannn daraltlp giderek ortadan kaldrlmas srecine, almaya duyulan ihtiyacn azalmas, gereksinimlerin karlanmas iin zorunlu almann ortadan kalkmas sreci -kavramsal erevenin de temelden deimesi- elik eder. almann zorunlu alma olmaktan kmas ve almaya duyulan ihtiyacn giderek azalmasyla emein yabanclamas sreci de sona erer. alma, niteliksel olarak farkllar, ikence olmaktan kp bir zevk aracna dnr. alma bir zorunluluk olmaktan kp insann kendini gelitirmesinin bir arac, bir gereksinim haline gelir. Bunu salayacak, grnr ve olanakl klacak teknik temel, mekatronik, robot teknolojileriyle sibernetiin bulumas, biyo-teknoloji, muhtemelen fzyon enerjisi olacaktr. Bunlarla birlikte insann tarih boyunca yaamn srdrmek iin zorunlu gereksinimlerini -beslenme, barnmagiderme ii, emekgc-emek zaman kullanmn neredeyse gerektirmeyecek biimde zlebilir hale gelecektir. Toplumsal ve bireysel ihtiyalarn sosyo-tarihsel gelime dzeyine uygun olarak karlanmas mmkn olaca gibi, zorunlu almann kstlayclndan -tarih boyunca emekilere engel olan- zorunluluk bandan kurtulmu olarak, yaamn btnyle yeni bir temelde rgtlenmesinin olana da doacaktr. Bir ikenceye dnm zorunlu almann ortadan kalkmas, bilinen biimiyle almann tmden yadsnmasdr. Ortadan kalkacak olan sadece zorunlu alma olmayp oyun/elence olarak bilinen de ncekinden farkl bir nitelik kazanp o ekilde kavranlacaktr. nceden oyun/elence olarak grlen iler de bireyleri gelitiren, toplumsal retkenlii artran iler olarak grlecektir. almann kapsam ve nitelik deitirmesiyle, i kavramnn da anlamnn deiecei, iin egzersiz ve gelime olaca yeni bir sre balayacaktr. almann zorunluluk olmaktan kmasyla yaamda almaya koullanm bir yaam olmaktan kacak, niteliksel bir farkllamayla, alma, yaam gelitirmenin bir zevk aracna dnecektir. Bu tedrici bir sretir. retim aralarnn zel mlk durumuna son verilmesi, retim tekniklerindeki geliimle birlikte emek retkenliinin gelimesi, toplumun ve bireylerin ihtiyalarn her ynden karlayabilecek dzeyde bir toplumsal zenginliin yaratlmas, zorunlu koullardr. Bir proletarya devrimini ve toplumun sosyalist temelde rgtlenmesini n koul haline getiren koullar alma srelerinin ksaltlmas iin yrtlen mcadele, emekinin kendisi iin zgrce kullanabilecei sreyi artrmak iin yrtt bir mcadele, zorunluluktan zgrle gei iin kurulan bir kprdr. alma sreleri arttka emekilerin kendisine ayrabilecei, zgrce kullanabilecei zaman ihtiyac yakc bir ekilde bymektedir. almayla geen zaman bydke, almaktan arta kalan zaman klmekte bir emeki en zorunlu sosyal gereksinimlerini dahi yerine getiremez (ocuklarn grp oynayamaz, eiyle konuamaz, gezip dolaamaz, bir dn, cenazeye dahi gidemez) hale gelmektedir. Toplumsal ilikilerin ierisinde var olmak ve o ilikilerin ierisinde kendisini sosyal ve kltrel ynden gelitirmek bir yana ailesiyle dahi iliki kuramaz. Bunlar izleyen ve elik eden ise, iyice daralan aile yaamnn maddi olduu gibi manevi ynden de k, bir btn olarak da emeki snfn maddi kne manevi kn elik

etmesidir. Bu adan emekiye 8 saatini kendisi iin kullanabilme olana veren 8 saatlik ign- ve ignnn mcadeleyle daha da ksaltlmas- kendisi iin kullanaca zaman artrmasn, sosyal, kltrel, manevi her ynden kendisini gelitirebilecei zaman ele geirmesini olanakl klar. Bundan dolay, ignnn ksaltlmas iin yrtlen mcadele ayn zamanda snfn zgrlk talebidir. Emek retkenliindeki gelime ve toplumsal retkenliin bugn ulat dzey asndan ele alndnda toplumsal ve bireysel gereksinimlerin karlanmas ve yeniden retim asndan gerekli olann retimi iin gnmzde 6-4 saatlik bir alma yeterlidir. Bununla, sermayenin bugnk birikim politikalaryla, snfn rgtsz ve dank oluundan yararlanarak alma srelerini 10-12 saate karmas, hafta tatilinin fiilen kaldrlmas, esnek almann almay olduu gibi emekinin yaamn da dzensizletirmesiyle oluturduu kartlk, ak, yaln bir dille emekilere anlatlmaldr. Teknolojideki devasa geliimin, retim aralar kapitalistlerin zel mlk olma durumu devam ettike emekilerin yaamnda bir iyiletirmeye yol amadnn en ak gstergelerinden birisi budur. alma srelerinin ksaltlmas iin mcadele, almann zorunluluk olmaktan kaca komnizm erimli bir propagandayla birlemelidir. Komnizm, almay zorunluluk olmaktan kartp bir zevk ve geliim aracna dntrecektir. Kapitalistin iiyi sermaye olarak grmesi ise, igcnn meta olarak satn alnabilir olmasndan k almakta, kapitalist iiyi deien sermaye biimiyle grp nesneletirmektedir. Kapitaliste iinin sermaye biiminde nesne olarak grlmesi, kapitalist retim ilikisini aklamakta, bir retim biimi olarak kapitalist retim tarznn niteliini ele vermektedir. Son verilmesi gereken de bu durumdur. zm, igcnn meta, iinin sermaye durumuna son vermektir. gcnn meta olma durumuna son verilmesi, igcnn meta oluundan sonra genelleen meta ekonomisi sistemini sona erdirmenin de yoludur. Bylelikle, artdeer smrsne son verildii gibi deer yasasnn etkime alann iyice daraltmann olana ele geirilmi olacaktr. gc meta olmaktan kmadka, emekinin, retimdeki konumu da nesne olmaktan -dolaysyla ona da dier makinelere davranld gibi davranlmaktan- kurtulamaz. Ancak retim ilikilerinin deiimiyle retici gler (makine-insan ilikisi, retimin ve emein rgtleni biimi) yeni bir temelde rgtlenebilir. Program yaklamyla dnrsek, onun temeline yerletirmemiz gereken, ilk adm iinin cretli kle olma durumuna son vermek olan, kapitalizmce olanaksz, sosyalizmce olanakl, zm halkasdr bu.

Kent yoksullarnn mcadelesi

Kent yoksullar paydas altnda birleen emeki snflarn deiik kesimlerini, kentlerde ve semtlerde ortak sorun ve talepler etrafnda toplamak mmkndr. Sistemin dna doru ittii emekilerin, kapitalizmle kar karya gelecekleri talepler etrafnda sisteme kar rgtlenecei bir mcadele ekseni oluturmalyz. Sermayenin emekilerin en yaamsal ihtiyalarn dahi yok sayarak, igc fiyatn aaya doru bastrma saldrsna kar, emekgcnn yeniden retildii emekilerin yaam alanlar olarak semtler, mcadele alanlardr. Gdadan sala, salktan eitime, ulamdan iletiime, konuttan-kiradan ocuun okul parasna, su, elektrik, snma giderlerine, en yaamsal sorunlarda, emekilerin kuru cretle srekli fatura ve vergi deyerek bor sarmalna

sokulmalar, metalarn bolluuna karn emekilerin bunlardan yararlanabilme olanann son derece snrl oluu, sistemin ykc etkileriyle, yaratt dejenerasyonla zerlerine gelmesi birleik mcadelenin dayanaklardr. Kent yoksullarnn mcadelesi, hepsini birletiren ortak sorun ve talepler etrafnda, ikinci olarak da her bir kesimin zgl taleplerinden hareket edilerek iki dzeyde yrtlmelidir. Bunlar tmyle birbirinden ayrmak mmkn deildir ve ayrlmamaldr da zaten. Her kesimin zgl talepleriyle ortak talepler, birbirini btnleyecektir. Kent yoksullarn ortak bir mcadele temelinde birletirecek taleplerle, farkl kesimlerinin zgl talepleri unlardr: Parasz eitim, parasz salk; su, elektrik, doal gazn, ehir ii ulamn kent yoksullarna parasz hale getirilmesi; semtlerde (ve evlerde) telefon, bilgisayar, internet eriiminin parasz ya da ucuza salanmas; yaanabilir konut, dk kiral -bir emeki cretinin bete birini gemeyeceklojmanlar Faturay deyemedii iin hibir emekinin suyu, elektrii, doal gaz kesilmemeli, kiray deyemedii iin evden kartlmamaldr. (Bunlar iin, faturalar dememe, ilgili kurumlara ynelik etkin eylemler, konut igalleri gerekletirilmelidir.) Semtlerde kk ocuklar iin kre ve okul ncesi eitim salyacak okullar almaldr. Yeterli sayda doktor, hemirenin ve teknik donanmn bulunduu salk ocaklar almal, parasz ve koruyucu bir salk politikas uygulanmaldr. Kitlesel tehdit oluturan hastalklara kar nleyici mdahale, ocuklarn ve yallarn dzenli salk kontrollerinin yaplmas salanmaldr. Yoksul halka dzenli gda, yakacak yardm yaplmal, bu yardmlar, ianeci, onur krc, yardm yapana baml klan biim ve ilikiler zincirinden kurtarlmal, sosyal bir sorumluluk ve grev olarak kavranlp sosyal kurumlar tarafndan gerekletirilmelidir. Yardm, siyasal, dinsel, kiisel nfuz oluturmann, uaklatrmann, aalamann, dini yaam tarz dayatmann arac olmaktan kartlmaldr. Halk dilenci yerine koyan, dinci burjuva partilerin, yerel zenginlerin siyasal ve kiisel rant peinde kotuklar, datmlarda ayrmclk yaplan bir yardm deil yoksul emekilerin insanlk onurunu inemeyecek, gereksinimlerini karlamaya yetecek dzeyde bir sosyal yardm. Askeri harcamalara ve Diyanete ayrlan btenin sala, eitime; isizlere, rencilere, emeklilere harcanmas. Sosyal kurumlar tarafndan datlacak yardmlar, halka ak ve denetlenebilir olmaldr. Asgari cret (temel cret), bir emekinin ailesiyle birlikte ekonomik, sosyal ve kltrel ihtiyalarn karlayabilecei bir dzeyde olmaldr. (Bugn iin 1050 YTL.) zellikle bugnk durumda asgari cretin, alk snrnn da altnda oluu gznnde tutulduunda sosyal nitelikteki harcamalar, ocuklarn okul gereksinimleri, iletiim, ulam parasz olmaldr. Asgari cret ykseltilmeli ve vergi d braklmaldr. Herkese i, herkese alma hakk ve isizlik sigortas. cretsiz meslek edindirme eitimi. ten karmalar yasaklanmal ve toplumsal su saylmaldr. ten karma gerekletiinde kartlan iilere yksek tazminat denmelidir. Temel gda ve giyim mallarndan, kltrel rnlerden (kitap vd.) alnan KDV kaldrlmaldr. Bugnk biimiyle btn ykn emekilere bindirildii vergi politikas temelden deitirilmeli, gelir zerinden artan oranl vergi uygulamasna geilmelidir. ocuklarn almas yasaklanmaldr; bunun bir koulu, iiye ailesiyle birlikte yetecek asgari cretin salanmasdr. Yallar iin donanm ve hizmet ynyle eksiksiz barnma evleri almal, var olanlar yeniden dzenlenmelidir. Oda says yeterli, k alan, evre ynyle de sala ve yaamaya elverili konutlar olmal; ev kiralar, cretin bete birinden fazla olmamaldr. Kiralar bu dzeye indirilemiyorsa kirann geri kalan blm devlet tarafndan karlanmaldr. Yeterli yeil alan, park ve oyun alanlar, betonlamann, su, hava, grlt

kirliliinin nlenmesi, doa ve evreye uyumlu, meta retim iliki biimlerine kart, yabanclamay ykan, bireyi toplumsallatran, toplumsal ve bireysel retkenlii sadece ekonomik alanda deil sosyal kltrel ve yaamla ilgili tm alanlarda gelitirici mekann ve mekanlarn bunlara gre dzenlendii kentsel planlama. Emeki semtlerindeki polis ablukasnn, gece basknlarnn kaldrlmas; ekonomik, sosyal, siyasal, kltrel rgtlenme ve eylem zgrl; kltrel yozlamaya; etelemeye, uyuturucu kullanmna, fuhua kar mcadele. Emeki dayanmas. Snf kltrnn, sosyalist ve demokratik kltrn gelitirilmesi. Bu istem ve hedefler etrafnda yrtlecek mcadele, emein korunmas kapsamnda yrtlen ii snfnn mcadelesinin yaam alanlarn kapsayacak biimde geniletilmesini, ikincisi, kent yoksullaryla proletaryann mcadelesinin ayn dorultuda, kapitalizm kart bir izgide birletirilmesini salayacaktr. Saldrgan kapitalizme +kar sosyal-snfsal temelleri genileyen bir mcadelenin rgtlenebilmesi olana da ele geirilmi olacaktr. i snf mcadelesinin yaam alanlarn kapsayacak biimde geniletilmesi, tmleik bir snf almas yrtebilmenin de kouludur. ilerin, aileleriyle birlikte byyen yaamsal sorunlaryla boutuklar yaam yerleri olarak semtler, ierisinde toplad sorunlarn zmne dnk mcadelenin alanlardr. iyi, igcnn toplumsal yeniden retimiyle ilgili bu sorunlar temelinde yaam alanlarndan rgtlemek, fabrikadaki rgtleme almasnn dolaysz bir uzantsdr. Sadece iinin deil ii ailesinin btnn kapsayan bu sorunlar ve talepler temelinde yrtlecek rgtlenme almas ve mcadele, ailesiyle birlikte iiyi rgtleyen salam bir snf almasnn da nn aacaktr. Bu ailenin mcadeleye hep birlikte ve ayr ayr (kadn yryleri, ocuk yryleri rgtlemeliyiz) mcadeleye sokulmalar, aileyi snfn gl bir bileeni haline getirir; topyekun dzenden kopma ynnde ilerletir. i ailesi ierisinde kadn, geriye ekici olmaktan kartp mcadeleye dinamizm katan, erkein nne geebilecei yeni bir izgiye tar. Bunlardan da bamsz olarak, iilerle fabrika almasnn yan sra yaam alanlarnda da iliki kurmak, kkl bir snf almasnn kouludur. Molalarn az, sirklasyonun ok youn oluuyla konuma imkanlarnn azald bugnk fabrika koullarnda onlarn bizi, bizim onlar daha iyi tanmas, yaam alanlarnda -oturduklar-kalktklar, gezip dolatklar, sorunlaryla, ac ve sevinleriyle yaadklar yerlerde- daha ok birlikte olmay gerektirir. Bugnk koullarda ok daha nem kazanm olan, iilerin kendi aralarnda, bizimle ve her birinin kendi iinde yaad gvenzgven krizini aabilmemiz de gnlk yaam ierisinde, sorunlar ve zmleri paylatmz, kardan gelerek deil ierden bir almayla, onlarla yanyana durarak ve birlikte yryerek olacaktr. zellikle almann balangcnda ve kritik anlarnda, snftaki i krlmay aacak bir iliki tarz gelitirmeyen, bir btn olarak da gven-zgven sorununun zmn srekli gndeminde tutmayan bir kitle almas baarl olamaz. ten atlan iilerin okluu, enformel sektrn genilemesiyle yar zamanl, arya bal alma vb. esnek alma biimlerinin art, ii sirklasyonunun younluu da snfn azmsanmayacak kitlesellikteki blklerini rgtlemek iin semtlerde alma yrtmeyi gerektiriyor. Snfn bu kesimleri, zamanlarnn i dndaki blmn, ite olduklar zamandan daha fazlasn yaadklar semtlerde geiriyorlar.

Para ba i alarak alan kadn emekilerin rgtlenmesi

Para ba i alarak alan kadnlarn retim mekan kendi evleridir. Fabrika ve iletmelerde alan kadn iilerin mcadeleye ekilmelerinin yan sra emeki semtlerinde yrteceimiz kadn almamzn zerinde younlaaca, ncelik tayan bu alandr. retim mekannn bir fabrikaiyeri olmayp kendi evleri olmas, zamana balanm, kontrol ve denetimin saland biimde almamalar, ii genellikle bir arac zerinden almalar, iin ve demenin para ba esas zerine kurulmas, bo zamanda ve bir yan i olarak yaplmas, buradaki kapitalist-ii ilikisini gizlemekte, kadn emekiyi snf olma nitelii ynnden de geri bir durum ierisinde tutmaktadr. Bununla birlikte, i srekli yaplmaya balannca para ba i yapmann yorucu, ypratc, rekabeti, zamanla yara sokan, karlnda ok dk bir cret denen bir i tr olduu grlr hale gelmektedir. Kadn emeinin -ocuklarn da dahil olduu- azgn, rtk smrlme biimlerinden birisidir para ba i alarak evde alma. Biz bu alma srelerine de katlan, rty kaldrp kapitalistle yzyze gelmelerini salayarak mcadeleye eken bir kadn almas yrtmeliyiz emeki semtlerinde. Kapitalizmin kadn ve ocuk emeini kitlesel olarak smrmesinin bu biimine kar zgllkleri gzard etmeyen bir sendikal alma yrtlmelidir.

sizlerin rgtlenmesi
Emeki semtleri, isizlerin kitlesel olarak yaadklar alanlardr. Bir ie sahip olmayan, ou zaman gnlk ay-sigara gibi asgari gereksinimlerini karlayacak paralar dahi olmadndan yaadklar semtin dna kamayan, kahveleri dolduran milyonlarca isiz semtlerde yaamaktadr. sizlik, ak ve gizli isizlik biimiyle yaygn ve kitleseldir. Krlardaki kapitalist geliim, teknolojideki gelime, krlarda ve kentlerde kk, orta mlk sahiplerinin ykma urayarak mlklerini kaybetmeleri ya da gereksinimlerini karlayamaz hale gelmesi isizlie neden oluyor. Uluslararas kapitalist iblm iersinde Trkiye gibi lkelere den konfeksiyon, deri, gemi yapm, inaat, eitli hizmet ileri gibi emek youn sektrlerin okluuna karn, i pazar daraltan bir sermaye birikim politikas uygulanmas, isizlii kitlesel olarak daha da bytyor. Kapitalizmin artk nfus olarak sistem dna ittii isizler kitlesi, sermaye birikim srecine bal olarak ortaya kar ve sadece kriz dnemleriyle snrl olmayp, kapitalist birikim srecinin has rndr. Burjuvazi, alan iiler zerinde bask kurmak, igc fiyatn aaya ekebilmek iin her zaman yedek bir sanayi ordusunu hazrda tutar. Teknoloji gelitike iiye duyulan gereksinim azalr ve isizler kiitlesi byr. Tarm-sanayi dengesizlii, retimin anarik karakteri, krizler, isizlii daha da artrarak bytr. Neoliberalizmin yaratt en byk ykmlardan birisi isizlik alanndadr. Emperyalist-kapitalist kreselleme, tekellerin retim ve istihdam politikalarndaki deimeler (igc fiyatnn daha dk olduu blgelere doru kayma), teknolojik geliim, emekgc dalmn da istikrarszlatrmakta, isizlik dalar oluturmaktadr. Neoliberal birikim politikalar yeni retim teknolojilerinin geliimiyle kimi sektrlerde retimin daha ok teknoloji younluklu hale gelii, krsal alanlardaki tasfiyenin hz kazanmas, sermayenin kresel lekte igc fiyatnn en dk olduu blgelere yatrm yapabilmesinin yol at istikrarszlk, i pazar daraltc birikim politikalarnn uygulanmas- isizlerin toplam saysn nceki dnemlere gre ok

daha byk rakamlara karmtr. Kapitalizmin yaratt ykm ve tahribat en fazla yaayan isizlerdir. ok byk saylara ulam olan isizler, farkl zellikler gsteren kitlesel gruplar oluturmaktadr. Mlklerini kaybetmi ya da sahip olduu az miktardaki retim arac geimini karlayacak dzeyde olmad gibi igcn satarak da geimini asgari dzeyde karlayacak bir olana da olmayan daimi isizler kitlesi. Bunlar, iileme srecinde olup iileemeyen, adeta sreklilemi bir isizlik durumunda olan emekilerdir. (Sadece kentlerde deil krsal alanda da ak ve gizli isizlik biimiyle yaygndr. AB-tarm politikalar kentlere doru hzlanan yeni g dalgalarna yol aacaktr.) kincisi, retimin yeni rgtleni biiminden kaynakl olarak ortaya kan sirklasyondan dolay ve her zaman olabilen retimdeki istikrarszlklar, sektrel dalgalanmalar ve krizler nedeniyle ksa ya da nispeten uzun dnem alp sonra isiz kalan ii isizler. ncs, yar zamanl i ve farkl tipte ksa zamanl (part-time), geici alma biimlerinin -iinde isizlii rtk olarak saklayan i trlerinin- yaygnlndan kaynakl isizlik. Bunlara drdnc olarak, son dnemde saylar katlanarak byyen liselerde ve gecekondu niversitelerde bir sreliine absorbe edildikten sonra mezuniyetle aa kan diplomal isizleri de eklemeliyiz. Saylanlarn her birinin ayr ve birlikte rgtlenecei talepler ve mcadele hatt olaca gibi, ii snf hareketinin -snf ve snf rgtleri tarafndan da sahiplenilen- bir paras olarak rgtlenmelidirler. Kapitalizm, isizlii bireysel bir sorun, emekinin eitimsizlii, yetenek ve beceri noksanlndan gelen bir sorun gibi gstererek isizleri kendi aralarnda ve alan iilerle rekabete sokmakta, isiz kitlesinin bykln de kullanarak, daha yksek emek retkenlii elde ettii gibi igc fiyatlarn da aaya doru bastrmaktadr. Her ii ve isizin sorunun ortak olduunu grmesinin yannda, zellikle isizlerin sorunun bireysel olmadn grp kavramaya ihtiyalar vardr. sizlerin aralarndaki rekabeti de artran ve kapitalistlerin ekmeine ya sren isizlik sorununu bireysel bir sorun gibi grme tutumunu atracak, z bilin oluturacak bir propaganda ve i ilikilenme biimleri dnlmelidir. Milyonlarca ve milyonlarca isizin varl, kendilerinin bir g olduu, bir g olarak mcadele ederlerse sonu alabilecekleri anlatlmaldr. G olduklarnn bilincine varmak, bugn hem snfn hem de onun isiz blklerinin en nemli sorunudur. Bu balangta ve her bir aamada gl bir propaganday gerektirmekle birlikte, ancak eylemler yoluyla ve somut kazanm elde ettike renilecektir. alan iilerin eylemsel ve maddi destekleri, sendikalarn sorunu kendi sorunlar olarak grmeleri, zmn dier ve asl gelitirilmesi gereken yann oluturacaktr. sizleri de kapsayan snfn btnn rgtleyici politikalar gelitirilmeden, bu ynde pratik admlar atlmadan kapitalistlerin, isizleri kullanarak gerekletirdikleri sonu alc saldr nlenemez. alan iilerle isizler arasndaki snf ii rekabet durumuna son vermek, byle bir kavraya klarak ve lafla deil pratikle, isizlerin sahiplenilip desteklenmesiyle olur. Bundan dolay, isizlerin rgtlenmesi, ii snfnn -ve snf rgtlerinin- sorunudur. Sendikalar, gl olduklar dnemlerde isizlerin rgtlenmesine kaytsz kaldlar; bugn ise yelerinin haklarn asgari dzeyde koruyabilmekten uzaklar. Bununla birlikte, yeni bir devrimci sendikal hareket, salt daimi isizler kitlesinin varl biimiyle deil, taeronlamann, esnek ve kayt d almann envai eidinin olduu bir dnemde, enformel sektr gzard ederek sadece formel sektrler zerinden bir rgtleme almas yrtemez. Yeni devrimci sendikal hareketin bandan itibaren isizleri de kapsayan bir

rgtlenme stratejisi olmaldr. sizler arasnda da nc ii kurullar kurulmal, farkl sektrlerden nc iilerin bulunduu kurullarda isizlerin temsilcileri de yer almaldr. sizler kitlesinin rgtlenmesi, bu kitlenin dank, dzensiz ve zlm yaps- zellikle daimi isizlerin bir i bulabilmek iin her eyi yapabilecek durumda olmalar- gznnde tutularak hemen bir at altnda toplanabilecekleri dnlmeden inat bir almayla u ya da bu konu/durumla balantl eylemsel toplanmalar zerinden gelitirilebilir. lerinde isizlerin yer ald, balant kurup ynlendirici olacak, ekirdek bir rgtlenme oluturup farkl isiz gruplarn ayr ayr ve birlikte harekete geirecek eylemler dnlmelidir. sizlerin topland kahveler, doal rgtlenme merkezleri haline getirilip onlara yeni bir biim kazandrlabilir. Gndelik ilerin paylam, birlikte ie gitme, evre esnaftan ekmek ve ay temini, le yemeklerinin birlikte yenmesi, sendika ve dier kitle rgtlerini zorlayarak yardm alma ve birlikte eylem yapma Byle baz yerler yaratabiliriz de. sizlerin kitlesel okluuna karn son derece dank yapdadrlar, snfn i zlmesiyle birlikte bireysellik ve snfn alan kesimleriyle ve kendi aralarndaki rekabet artmtr. Bundan dolay bugne kadarki rgtleme giriimleri baarsz olmutur. Hemen bir dernek kurma kolayclna kaplmadan ilerlemeliyiz. Bugn isizler kitlesinin ana kollarndan birisini lise-niversite mezunu diplomal isizler oluturmaktadr. Grece daha kolay harekete geirilebilir, seslerini daha yksek kartabilirler. Onlarn durumu, isiz brakann kapitalizm olduunu gstermeyi kolaylatrp burjuva speklasyonlara yant olacaktr. Eitime ve bir mesleki beceriye sahip olmayanlarn isiz kald biimindeki burjuva demagojik syleme arplacak tokattr diplomal isizlik. Eitsellik ve ilevsellik ynlerinden hibir gelitirici zellii olmayan ok sayda lise ve niversite isizlii teleyip gizlemenin bir arac durumundadr. niversite ve yksekokul mezunlarna dayatlan yeterlilik snavlar, performans lm kriterleri ise, bu okullardan kitleler halinde mezun olan rencilerin byk ounluu iin isizliin tescili olmaktadr. Ancak kendisi gibi olanlarla girdii, kaybedenin yklaca yartan galip karsa i bulmaktadr. Diplomal isizlerin rgtlenmesi hem semt almamzn hem de genlik almamzn konusu olmaldr. renci kitlesinin drtte bir gibi azmsanmayacak bir blm, part-time ilerde almaktadr. Part time alma, isizlii rten bir rtdr. Part time alma, part-time isizlik demektir. Part-time alma hemen hi bir yan hakka sahip olmadan daha dk cretle almak demektir. Part-time alma, okul nedeniyle renci iin tercih edilir bir durum olsa da o, az ok bir vasfllk da ieren renci emeinin daha fazla smrlmesine imkan salamaktadr. En yaamsal, okula devam edebilmesini salayacak gereksinimlerini karlayabilme zorunluluu, renci iin i bulmay yakclatrd gibi, bu zorunluluk renci iinin emeinin istismarn, dk cretle ve yan haklara sahip olamadan altrlmalarn kolaylatrmaktadr. alan rencinin ii geici olarak grmesi de bu istismar kolaylatrmaktadr. Kapitalist sistem isizleri kitlesel olarak da doru ittiine gre, onlar da sistemi sreklilemi olarak taciz edici Piqueteroslarn eylemleri gibi yol kapatmalar -anayollar, villalara giden yollaryapabilecekleri gibi, varolara hi uzak olmayan villalarn nleri, metalarn vitrinlerden tat Akmerkez, Kanyon, Cevahir, Galleria gibi yerler de pekala eylem noktalar olabilir; gstermelik Kurumu, alma Bakanl gibi devlet kurumlar da. Toplumsal meruiyeti en yksek eylemler,

isizlerin ve alarn -erkek, kadn ve ocuk- eylemleridir. Bu alandaki mcadele sloganlarmz: siz brakan kapitalizmdir. Herkese i, herkese alma hakk. Btn isizleri kapsayacak isizlik sigortas. cretsiz meslek edindirme eitimi. ten karmalar yasaklanmal ve toplumsal su saylmaldr. ten karma gerekletiinde kartlan iilere yksek tazminat denmelidir. Bunun dnda isiz ailelerin temel ihtiyalarnn, ocuklarn gereksinimlerinin, ev kiralarnn bir fon oluturularak karlanmas, su, elektrik, snma parasnn alnmamas, salk ve eitimin, kent ii ulamn, iletiimin parasz olmas gibi istemler iin -ayr ayr ve hepsi iin- mcadele edilmelidir. Bunlar iin muhtarlk, belediyeler, devlete ait ya da zelletirilmi irketler (SK, BEDA, GDA, TELEKOM) nnde-iinde gsteri ve igaller yaplmaldr. Bu istemler sadece isizlerin deil bugnk koullarda alk ve yoksulluk snrnn altnda cret alan btn emekileri kapsayan taleplerdir. Fiili fatura dememe, geciktirme eylemleriyle de birleecek biimde kadn, erkek, ocuklarn hep birlikte gerekletirecekleri protesto ve igallerle yrtlmelidir. Destek olarak da, elektrik, su, doal gaz vd. muhasebe sistemlerini altst edecek, yaplan her zam sonrasnda zamm yapan bakanlk ve ilgili kurumlarn sistemlerini ilemez hale getirecek hack eylemleri gerekletirilmelidir. Saylan istemlerin her gn kar karya olunan, bunaltan yakclkta sorunlar oluu sebebiyle onlar ierisinden gerekleecek her kazanm, somut bir kazanm oluuyla daha geni ve byyen bir mcadelenin rgtsel ve moral dayanan da oluturacaktr. sizlerin en temel gereksinimlerini dahi karlayamaz duruma gelmelerinin yan sra sosyal yaamdan dlanmalar, cebinde para olmad iin evinden-kahveden teye gidememesi, ie kapanmas, kendi benzerleriyle youn rekabete girmesine kar fkesini taracak, bu fkenin hedeflendirilerek doru kanallara aktlaca bir mcadele izgisi izlemeliyiz. En geni meruiyeti olan, hakll hi tartlmayacak eylemler, isizlerin, alarn eylemleridir. Biriken fke, en ak ve en zgr biimde kendini ortaya koymaldr. Sadece isizlerin deil ar koullarda alan, ar koullarda yaayan ii snfnn biriken fkesinden, biriken kininden doacak olan her eylem de. Bizim de z yaammzda derinden duyumsamamz gereken bir snf kini ve fkesi de olmaldr bu. erden bir fke olmaldr. En yaamsal gereksinimlerimizin dahi metalatrld ve onlarn karln demediimizde hibir ey yapamaz, yaam dahi srdrmekte zorlanr hale geldiimiz bugnk koullarda biz bunlarn dnda deiliz. Snfn bir parasyz, halkn bir parasyz. Bu sorunlarn hepsi ya da pek ou bizim de sorunlarmz. Devrimci fkemiz, asla ve asla bu koullar kabul etmemekte somutlanmal ve bu koullar deitirmek iin gnbegn almann ierisine aktlmaldr. Bugn snf iin en nemli ey, snfn kini, snfn onuru ve snfn fkesidir. Bunlar kazandracak olan da etik deil eylemdir. Bizim iimiz de onu rgtlemek! i snfnn, kent yoksullarnn, daha sonra ele alacamz hzl bir deiim geiren emeki kyllerin gncel mcadelenin konusu olan taleplerinin pek ou, tek tek alndnda, sistemin ierisinde gerekleebilir niteliktedir. Bununla birlikte, bu taleplerin btnnn gerekleebilir olmaynn yan sra, onlar evreleyen koullarla birlikte dnldnde, neoliberal azgnlam sermaye birikim modelinin hem nispi, hem mutlak artdeer smrsn kat be kat artrmas, emekilerin en yaamsal, zorunlu gereksinimlerinin dahi metalatrlmas, bu istemlerin her birinin,

siyasal bir mcadele dinamiini ierisinde barndrdn ve zorlu ve militan mcadelelerle kazanlabileceini gsteriyor. Bu sosyalizmle ii snf hareketinin kaynamasnn dayanaca ve ancak o durumda geliebilecei devrimci zemine de iaret etmektedir. retim ve emein ulat bugnk toplumsallama dzeyi, emek retkenliindeki art ve toplam toplumsal retimin ulat dzeyle emekilerin bunlardan yararlanabilme olanann azalmas, hatta artan saylarda en yaamsal gereksinimlerini karlamakta dahi zorlanmalar arasndaki belirginleen eliki, emekinin karsna sadece cret kapsamnda ve ekonomik koullaryla snrl bir sorun olarak dikilmemekte; alma koullar, bo zaman, kendini gelitirebilme ve geleceiyle ilgili sorunlar olarak da aa kmaktadr. Bu sorunlar ve istemler, kapitalizm erevesini aan, retim ilikilerini tmden deitirip onunla birlikte toplumsal yaamn tmyle yeni bir temelde rgtlenmesini gerektiren bir mcadelinin uyarcsdr. Bu istemler dorultusunda yrtlecek her mcadele ve salanacak her ilerleme, kapitalizm kartlnn snfsal temelllerini glendirip snf kartln derinletirecek, sosyalizmin zmlerini gncelletirecek, mcadelenin gndemine sokacaktr. Ayrca kimi gelerine girdiimiz, dinamik bir komnist programn pratikletirilmesine ve geliimine katk salayacaktr.

Kent rantlarnn bymesi, tekellerin sermaye birikim alan haline getirilmesi, ykma kar mcadele
Kentin mekansal dnmyle birlikte emeki semtlerinde ne kan mcadele konularndan birisi, ykma kar mcadeledir. Kapitalizmin mekansal dnm ve kentlerin yeniden yaplandrlmasnn birinci amac, kentin, meta retimini (igc metasnn yeniden retimi dahil) ve dolamn artracak ve hz kazandracak biimde yeniden yaplandrlmasysa; ikinci amac, artan kent rantlarnn (arsa, bina, vd.) en yksek kar salayan paralarnn ve reorganizasyon srecinde salanacak artdeerin byk sermaye tarafndan ele geirilmesidir. Srdrlen kentsel dnm projeleri bu iki amaca uygun yrtlmektedir. 80li yllarda, mafya-yerel politikaclar-mteahhitler eliyle arsalarn parsellenip satlmas ve yeni konutlar yaplmas biiminde ekillenen kenti yamalama politikas, bugn daha da byyerek, bankalarla inaat tekellerinin ortak operasyonlarna dnm durumda. Kentlerin kapitalist ekonomideki rolleri arttka ve bydke, retimin anarik geliimiyle birlikte kentler de hormonlu bir ekilde byr; arsa-bina rantlar ykselir, kentin en yksek rant getiren blgeleri -kent merkezleri, kavaklar, anayollarn evresi, doal gzellie sahip blgeler- inaat tekellerinin, bankalarn gr alanna daha fazla girmeye balar. Buralar ele geirmek iin saldrya geerler. Bugn de byyen kentler, kapsaml bir saldryla kar karyalar. Kentin mekansal dnm srecinde yeniden yaplandrlan sadece byk sermayeye altn tepsi ierisinde sunulan Galataport, Haydarpaa, Dubai Towers projeleri deil. Bu tr -ve metro, tp geit gibi- projeler, yabanc-yerli tekellerden oluan, finansal desteini bankalarn oluturduu

konsorsiyumlar tarafndan gerekletiriliyor. Kentin hem dikey, hem yatay yeniden yaplandrlmasn ieren projelerin kapsam ok daha geni. Banka ve inaat tekellerinden taeron firmalara, imento-demir, dier inaat malzemeleri reten sanayi iletmelerine, hepsinin itihalarn kabartacak byklkte. Kentsel dnm projeleriyle, bankalarla inaaat tekellerine, zerlerine dev inaatlar yapp satacaklar, yksek karlar elde edecekleri bakir alanlar almakla kalnmyor, devletbelediyeler tarafndan, kentin eskimi, rm blgeleri, emekilerin gemite igal ederek ele geirdikleri kentin gzel ve rant deeri ykselmi yerleim blgeleri yklp boaltlp hizmetlerine sunuluyor. Devlet, rant deeri yksek yeni alanlar tekellerin hizmetine dorudan sunarken, emekilerin yaad rant deeri yksek olan blgelerin ise, ykm projeleriyle el deitirmesini salyor. Bu blgeler, zerinde hibir insan yaamayan bo tarlalarm gibi grlyor. Farkl snflara ve toplumsal gruplara ynelik ayr konut projeleri gerekletiriliyor. ok sayda yeni konut, banka kredileriyle yaplyor. Bankalarn verdii tketici kredisiyle inaat tekellerinin yaptklar onbinlerce konutun sat garantilenmi oluyor. Kapsaml yeni konut projelerine giriiliyor. Tketici kredilerinin dk faizli oluu, gl bir propaganda materyali olarak kullanlyor. (Son kriz, bu projeleri zora soktu. Faizlerin ykselmesi, krediyle ev alan emekilerin bana nasl bir bela gelebileceini gsterdi.) Oysa banka, ifte kredilendirmeyle, inaat tekeline ortaklyla, bata imento-demir olmak zere inaat malzemeleri reten sanayi iletmelerinin hisselerinin bir blmne sahip oluuyla birka yerden birden kar elde ediyor. ok daha ucuza maledilebilecek olan konutlar, kiralarn fahi dzeyde oluu da kullanlarak ucuzmu gibi gsteriliyor. En nemlisi emekilerin yaam, krediyle ipotek altna alnyor. Yeni konut alanlarna yaplan binalar dnda sadece stanbulda 1 milyondan fazla evin yklarak yeniden yaplmas planlanyor. (Yeni bir proje de sahil yrelerinde 1 milyon konut yaplarak yabanclara satlmas). naat tekelleri, kentin en gzel, doal gzelliini kaybetmemi ya da artk kentin iinde kalm rantlarn artt emeki semtlerine gzlerini dikmi durumdalar. Son dnemde saldrlan stanbuldaki Derbent, Aydos, Babyk gibi blgeler, kentin havas en temiz, doal gzellie sahip blgeleri ierisinde. Alibeyky, Topkap surlarnn iersinde kalan Sulukule ise merkeze yakn. Bu blgelerde yaayan halka kk istimlak bedelleri ya da daha uzak, d blgelerde konut neriliyor. Bu semtlerde yaayan halk aalanarak onlara, siz buralarda yaayamazsnz, deniliyor. Emekiler, 40, 50, 60 yldr yaadklar, dileriyle trnaklaryla kazyarak yaptklar, su, elektrik, yol alabilmek iin mcadele ettikleri yerleim alanlarndan zorla sklp atlmak isteniyor. Hayallerini kurduklar, kzlarn-oullarn dourduklar, byttkleri evleri balarna yklyor. Azami rant peinde koan sermaye, onlarn kentin ierisinde, doa olarak gzel yerlerinde yaama, kentin olanaklarndan yararlanabilme isteklerini, emeklerini, duygularn, hayallerini hie sayyor. Azami kar hrsyla ineyip geiyor. Bu saldrlar rgtleyen grnrde yasalar ve ykm aralaryla belediyeler olsa da hemen gerisinde bu blgelere gz dikmi inaat tekelleri ve bankalarn kirli yzleri srtyor. Burjuva politikaclar, seim zaman vaadlerini unutmu olarak emekilere srt evirip tekellerin yannda hizaya geiyorlar. Kentsel dnm projelerinin kapsam genitir. naat tekelleri ve bankalar, hem evreye doru alan, bakir kalm alanlara, hem nceden evrede olup bugn kentin iinde olan merkeze yaklaan

blgelerine, hem de kentin merkezindeki bugne kadar ele geirememi olduklar yerlere gz dikmilerdir. Saldrlar u anda hedefe aklan yerleim alanlaryla da snrl deildir. stanbul gibi byk deprem tehditi olan blgelerde konut sorununun sosyal bir program kapsamnda zmne ynelinmeyip kentsel dnm projesine tabi klnarak, banka ve inaat tekellerine yeni kar alanlar aacak bir yol izlenmektedir. (Kentin yeniden yaplanmasnn sosyal bir fon oluturularak sosyal projelerle yrtlmesi gereken temel sorunu bu iken, insan yaamn hie sayan kapitalist rasyonalite onu yok sayacak dzeyde kenara itmi, arama-kurtarma hazrlna indirgemitir.) Tekeller, kimi yerde zorla, kimi yerde hileyle, cazip projeler, kkrtc tekliflerle, belediyeler, polis, jandarma, mahkemeler, avukatlaryla, halk blmeye alarak, saldrlarn hz kesmeden, genileterek -baka blgelere de yayarak- srdreceklerdir. Banka ve inaat tekelleri, arsa ve binalardan elde edecekleri azami rant peindedirler, onlarn hi vazgemeyecekleri bir ey varsa o da budur. Bu sadece stanbul, Ankara (Mamak pl, Yukar Dikmen, lker) gibi mega kentlerde deil; Bursada, Eskiehirde de Denizlide de -arsa ve bina rantlarnn artt, kentsel bymenin olduu, zellikle skma olan blgelerde- gndemde olup yakclaacak olan bir sorundur. naat tekelleriyle bankalarn azami rant hrs ile emeki halkn, onlar iin her ey -hayalleri, umutlar, gemileri, gelecekleri demek olan, mrlerini verdikleri- evlerini koruma istei atmaktadr. Bu blgelerde halk, gemi ve geleceklerinin zorla yklmak istenmesine kar direnmektedir. Gecekonduluk blgeler, arpk yerleim alan haline geldilerse bu sistemin ve kentsel yaplanmann anarik karakterinin rndr. Bunun bedelini deyecek emekiler deildir. Onlar geldiler, dilerinden artrp trnaklaryla kazyarak evlerini yaptlar, yerletiler, bir mrlerini orada geirdiler. Bu emek birikiminin stne kacak bir mlkiyet yasas olamaz! Emekilerin yerleim alanlarnn zorla istimlakna, evlerinin balarna yklmasna kar onlarla yan yana, omuz omuza direnmeliyiz. Balayan (Karanfilky, Aydos, Armutlu, Derbent, Alibeyky) ve militan biimler alan direniler, evleri yklmak istenenlerin kendiliinden refleksleriyle o blgelerde yaayan devrimcilerin gsterdii inisiyatif zerinden ekillenmi, yerel dzeyde bir rgtllk kazand gibi, merkezileme ynnde admlar da atlmaktadr. Bunlarn ierisinde yer almalyz. Evleri yklma saldrsyla kar karya olan emekilerin temsilcilerinden oluan direni kesitlerinde ortaya kan -ve sadece devrimcilerle snrl olmamas gereken- halk komiteleri zerinden bu direniler rgtlenmeli, komiteler gelip geici olmaktan karlmal, dar direnii bir yaklamdan kp belediyeler, hkmet, inaat tekelleri ve bankalara doru genileyen -kapitalizm kart- saldrgan bir strateji uygulanmaldr. Deprem tehdidi altnda olan blgelerin salam konut gereksinimlerinin karlanmas amacyla toplanan vergilerin bir blmyle sosyal konut fonu oluturulmas; bu fonun, halk tarafndan ve ierisinde mimar-mhendis odalarnn da bulunduu kurumlarca (bugne kadar bu amala toplanm olan vergilerin ne olduunun da) denetlenmesi; gvenilir ve salkl, yaanabilir sosyal konutlarn yaplmas iin mcadele edilmelidir. Gvenilir, salkl, yaanabilir konut hakk, sosyal bir haktr. Sreklilemi, medya demagojilerini de yantsz brakmayan bir almann yan sra sert bir direnii rgtleyecek askersellik, rgtlenmenin bir paras olmaldr. Bu komitelerin yozlamamalarna, halkn kendi iinde blnmemesine, daha etkin, kapsaml ve saldrgan bir alma yrtebilmeleri iin merkezilemelerine nem vermeliyiz.

Bir dier konu da yksek ev kiralarna kar mcadeledir. Arsa ve binalar deer kazandka, tekellerden kk burjuvalara kadar rant hrs bymektedir. Bankalarn ve inaat tekellerinin hkmet tevikleriyle ortak olarak gerekletirdikleri toplu konutlar, mortgage gibi projeler, halkn gelir dzeyi farkl kesimlerini avlamaya, kredi sistemiyle tm yaamlarn ipotek altna almaya ynelik, para piyasalarndaki kriz ve dalgalanmalar karsnda da aresiz brakacak, ykmlarna yol aacak, onlar mr boyu ipotek altna sokacak projelerdir. Kiralarn artmasyla da daha nce ihanlarnda esnafa kiralanan yerlere, yeni yaplan byk i merkezlerinin -en son yaplan Eczacbann Kanyonu gibi tekelci kapitalist olan sahipleri tarafndan- kiralanmas eklenmitir. Ev kiralar da dn yksek enflasyona bal olarak art gsterirken, bugn kentsel dnm, para piyasalarndaki dalgalanmalar, tekrar ift rakamlara doru gemekte olan enflasyona bal olarak artmaktadr. Kiralar, tekelci kapitalistlerin, aileden gelme gayrmenkul zenginlerinin olduu gibi frsat kk burjuvalarn da rant kapsdr. Bir emeki ald cretin yarsn, hatta daha fazlasn kira olarak dyor. stelik dar, gne grmeyen, yerin altndaki dairelerde yaamak zorunda kalyorlar. Bu sorun, srekli ie doru patlayan bir niteliktedir; ama sorunun tm yakclna karn devrimcilerin bugne kadar kiraclarn rgtlenmesi diye bir sorunu olmamtr. Ucuz kiralk konut talebini nne koyan, fahi kira artna, depozitoya, emlaklarn yksek yzdeli pay almalarna kar kacak, kira bedelinin cretlerin bete birinden fazla olmamasn -olduunda devlet tarafndan karlanmasn- isteyen, salk ynyle elverili, yaanabilir ve gvenli konut talebiyle mcadele edecek dernek biimiyle bir kiraclar rgtlenmesi dnmeliyiz. rgtll gelitirecek bir dayanma biimi olarak da kiralk ev bulmakta araclk etmeli, bir gazetenin ve internet sitesinin de olaca geni bir iliki a -MERNS sistemine kar mcadele iin bir ara ve kaldra da olabilecek- dnlmelidir. Farkl bir kulvardan olmak zere, yksek tekel fiyatlarna, zamlara, salksz ve bozuk gdalara, hileli rnlere, kirlilie kar halkn daha ucuza beslenme, giyim, barnma, konut, yaanabilir doal bir evre, ulam, iletiim, elenme haklarn koruyup savunacak, bu alanlardaki mcadeleyi kentli kk burjuvalara, reformist sivil toplum rgtlerine brakmayacak, anti-tekel, antikapitalist bir ierik kazandrarak yrtecek tketici rgtlenmeleri, evreyi koruyucu rgtlenmeler kurulmal, var olanlarn ierisinde alma yrtlp dntrlmelidirler. Emekiler, kira, fatura, bor ve kredi borcu demeye mahkumdur. Emekinin ve btn bir emeki ailesinin yaamlar kira, fatura ve borlar zerinden ipotek altna alnmakta, bunlarla ayaklarna taklan zincir onlar yerlerinden kprdayamaz hale getirmektedir. cretli klelik, sadece fabrikadaki alma koullaryla ilgili bir sorun olmaktan kmakta, omuzlarna binen ykle yaamn btnne yaylmaktadr. Kira, fatura ve borlar, emekileri bireyselletiren ve dzene balayan klelik zincirinin halkalar olmaktadr. ok dk limitli kredi kartlarnn kartlarak yaygn hale getirilmesiyle bu zincir milyonlarca emekinin ayana taklmtr. Kapitalizm bu yolla tketimi ynsal dzeyde geniletirken, bireyleri buna gre yaamaya ve almaya koullamakta, onun zerinden yeni bir bamllk biimi oluturmaktadr. Egemenlik-bamllk ilikisini yeniden reten inceltilmi yntemlerden birisidir kredi sistemi. Hibir emekinin tek bana stesinden gelemeyecei, tek kald srece de boyundurua boynunu kendisinin uzatmak zorunda kalaca bir sistemdir. Fatura, kira, kredi, bor deme sarmalna kar mcadele ve bu zincirin krlmas emekinin zgrleerek mcadeleye atlabilmesinin koullarndan biri haline gelmitir.

nl tekellerin markalam rnleri azami karla satlrken, emekilere, sala elverisiz, kullanmda dayanksz rnler -bir emeki ailesinin btesi asndan hi de ucuz olmayan fiyatlarla- satlmaktadr. Halk, tekellerin fahi fiyatl rnleri karsnda da merdiven alt sanayiin salksz, her trl katk maddesinin iinde yer ald rnleri karsnda da savunmaszdr. Her ekilde kazklanmaktadr. Gdada giyimde, salkta, eitimde metalama ve tekelleme arttka kazklanma oransal olarak artmakta, kaliteli, salkl ve ucuz rne ulaabilme olana ise azalmaktadr. Bu alandaki mcadele, temel tketim maddelerinin azami karla satlmasna, emekilerin bozuk ve kalitesiz rnlere mahkum edilmesine, temel gereksinimlerden vergi alnmasna kar yrtlmeli, en yaamsal gereksinimleri dahi metalatran ve azami karla, kalitesiz rnleri de szde ucuza satan, kapitalizm tehir edilmelidir. Meta art ve eitlenmesine kar pazar geniletmek iin tketici kredilerinden, spermarketlerin sat hilelerine, birey kimliini tketim norm ve deerleriyle tanmlayan ideo-kltrel maniplasyonlara uzanan kapitalizmin her trl hilesinin aa kartlmas da bu mcadelenin paras olmaldr. Toplam toplumsal retimdeki byk arta, meta rn bolluuna karn, bir yanda zenginlik birikirken dier yanda yoksulluk birikmesiyle emekilerin bu rnleri satn alma gcnn olmay, bu ilikiyi temelden deitirecek olan retimin olduu gibi, blmn ve tketim koullarnn da yeni bir temelde rgtlenecei, stratejik hedefi sosyal devrim olan bir almaya klavuzluk etmelidir . evre sorunu, hava, su, grlt kirlilii, betonlama; biriken pleri, babo dolaan hayvanlar, salgn hastalklar, kapitalizmin ve kentin ykc toplumsal ilikilerinin has rn stresi ile kentsel yaamn byyen bir sorunudur. Zehirli variller, kimyasal atklarn derelere aktlmas, fabrika bacalarndan fkran gazlar, baz istasyonlar, yeil alanlarn azalmas, hallkn kylardan yararlanma imkanlarnn gaspedilmesiyle evre sorunlar, oluturduu ve bytt salk sorunlaryla birlikte daha ierden ve daha derin bir sorun olarak ortaya kyor. retimin kar amal oluu, en yksek kar ele geirmek isteyen kapitalisti, ii sal ve i gvenlii konularnda olduu gibi evreyi kirletmeme konusunda da sorumsuz klyor. Zehirli atklarn imhas, filtreleme, artma gibi koruyucu tedbirler ya hi alnmyor ya da asgaride tutuluyor. Tekelse azami kar drmemek, KOB burjuvasysa zaten az olan kar paynn daha da azalmamas iin emekilerin saln ve yaamlarn hie sayyor. Emeki semtleri, zehirli varillerin gmld mayn tarlalar haline getirilmi. Kimyasal atklar, bacalardan fkran gazlar, sokak kenarlarna sktrlm parklar, artan CO2 ve azalan oksijen, kirlilik, gkyzn grnmez hale getiren beton binalar, trafik kemekei, kentin anari ve karmaasndan doan modern zamanlar hastal stres, salk sorunlar halk vuruyor. evre koullar ynnden emeki semtleri, yaamn en salksz ortamda srdrld yerlerdir. evredeki tahribat arttka, kirlilik oaldka evresel sorunlar, salk sorunlar olarak ortaya kmaktadr. Sorun bugn tozlu yollar, suyun olmay, plerin alnmamas deildir. Bir ok yerde zlm sorunlardr bunlar; varsa da ikincildir. Emeki semtlerinde yaamsal salk sorunlar reten kimyasal atklarn artmas, elektromanyetik kirlilik, kanserojen maddelerin oalmasdr. Dolaysyla bu konu, toplumsal saln korunmas sorunu olarak, emeki semtlerinde younlamasyla da ak snfsal bir sorun olarak gndemlemektedir. Kimi blgelerde evreyle ilgili domakta olan duyarllk, devrimci bir zemine tanarak bytlmelidir.

zgrlk dnyasnn kenti

evre sorunu, evrenin temiz olmasndan ibaret bir sorun olmann ok tesinde olduu gibi, konunun kendisi de bu kapsamda bir tanmlamaya smyor. Sorun, doal olduu gibi toplumsaldr da. Toplumsal ilikiler boyutuyla insan, nceki iliki biimlerinden kendi bana birey olmaya, bireycilie doru zerek, metalar dolaymyla iliki kurmaya yneltip bunu egemen klarak, salkl toplumsal ilikiler ierisinde olamayan bireyin geliim kanallarn tkamakta, her dzeyde yoksunlatrp yabanclatrmaktadr. Kapitalist retim ilikileri, toplumsal ilikiler boyutuyla, aile, birey, topluluklar, arkadalk, ak, komuluk ilikilerini zp datp yaln kara dayal olarak ve sanal dzeyde yeniden kurarken, artan ykclyla da zlme ve rmenin ok daha ykc, insan onurunu ayaklar altna alan, ahlaki ynden sfrlayan dkn biimlerini de ortaya karyor. Dolaysyla, doal ve toplumsal evre sorunu, doayla insan ve insann dier insanlarla ve kendisiyle ilikilerini -her trl toplumsal ilikiyi- yeni bir temelde kurmasn, mevcut retim ilikilerinin temelden deitirilmesini gerektiren bir kapsamllktadr. Kentsel dzeyde de kapitalist retim anarisiyle birlikte ondan doan kentsel anariyi temelden sonlandrp deitirecek bir devrimi ve kentin mekansal ve toplumsal bakmdan yeniden planlanmasn, toplumsal ilikilerin devrimci bir dnm geirmesini, bununla birlikte de tm ilerici birikimleri zmsenmi olarak nceki kentin lmesini gerektirir. Bu kapsamda da kentsel evre sorunu, ncelikle mekan dzenleyecek teknik bir plan sorunu deil retim ilikilerinde bir deiim, toplumsal ilikilerin yeni bir temelde kurulmas sorunudur. Kapitalizmin uzlamaz kartlk dzeyine tayp iddetlendirdii snfsal-toplumsal bir nitelik kazanm olan, doayla insan ve insann insanla olan elikilerini zme sorunudur. Kentsel planlamann merkezine, btn ynlerden sosyal yaam ve ilikileri gelitirmeyi ve bu temel zerinde sosyal retkenlii (sadece ekonomiyle snrl olmayan) gelitirmeyi koyan, zgr ve yaratc geliimin nn aacak, toplumsal dzeyde ve toplumla bireyin ilikisinde sinerji oluturacak, toplumsal dzeyde ve bireyler arasndaki ilikilerde etkileimi ve kolektivizasyonu artracak, insann doayla ilikisinde, eko-sistem btnln koruyan, bu ilikiyi ortak yaarlk temelinde etkin ve yaratc biimde kurmasn salayacak bir yaklam olacaktr. Komnistlerin kent tasarmnn felsefi z budur. nsann sadece doya doya oksijeni soluduu deil, tm korkularndan ve zorunluluk balarndan kurtulmu olarak zgrl soluduu ve yaam sevinciyle dolu olarak bunu bir yaratm gcne evirdii, zgrlk, snrsz geliim, evrensellik dnce ve duygularn bu doal ve toplumsal koullarn ierisinde grd, yaad, emeini katp biimlendirdii yepyeni bir kentsel doku, iliki biimleri ve yepyeni bir yaam ortaya kacaktr. nsann doayla ve insann kendisiyle ilikilerini (dier insanlar ve bir btn olarak toplumsal ilikilerini) yeni bir temelde kurmasn salayacak bir felsefeden kn alan tasarmlar, komnizmin kentlerinin tasarlanmas, mimaride yeni bir ufuk aacaktr. Hormonlu olarak byyp doann ykmna yol aan mega kentler olmayaca gibi, mekan yaklamn deitirecek toplumsal ve corafik yeni koullar ortaya kacak, mimarlar, tasarmlarn mekan bamllndan kmaya balayan retimin ve toplumsal yaamn yeni rgtleniine uygun, hzzaman-mekan ilikisini yeniden kurabilecekleri bir temelde gelitirebileceklerdir. (Bu iliki, tek bir

ynde sadece hzn artrlmas biimiyle deil, bazen yavaln artrlmas biiminde olacak, konuya gre deiecektir.) Parametreler ok farkllaacak, buna bal olarak da mimari tasarmda da devrimsel bir srama olacaktr. Ailenin ortadan kalkmas, retim ve oyunda farkl seeneklerin olaca komnal biimler, kr-kent elikisinin yeni bir yaklamla zm, i ve oyun ilikisinin farkllamas, dolaysyla, bilimsel ve teknik geliime, eitimle kltre, sporla sanata bakn -hepsi btnsel bir geliimin paralar olacak ekilde- farkllamas, retimin teknik temelinde ve emein retimdeki rolnde kkl deiimlerin olacak olmas, ulam ve iletiimde gerekleecek srama, mekann ulusal snrlar aan dnyallaan genilemesi, uzayn ve okyanuslarn yerleim dahil yeni amalar iin kullanlmas, deien toplumsal ve bireysel ihtiyalar ve tercihlere gre minimal ve maksimal dzeylerde mekan tasarmlarn derinden etkileyecek ve devrimci gelimelere yol aacaktr. Su, elektrik, konut, snma, hijyen, salk, eitim, ulam, iletiim, oyun, elence alanlarndaki temel gereksinimlerin toplumsal eitlik temelinde karlanmas, mekann buna uygun dzenlenmesi kent tasarmmzn temelinde yer alr. lk elde zmne ynelinecek, kapitalist smrnn ortadan kalkmasyla n alan, iki kent ayrmn ortadan kaldracak temel adm budur. Sadece bu temel adm dahi -emein toplumsal retkenliindeki art ve ignnn ksaltlmas, almann yeni bir temelde rgtlenmesi admlaryla birliktemilyonlar zgrletirip yaratc girikenliinin nn aacak bir toplumsal temeli ortaya karacaktr. Tarih boyunca, daima bir aznl oluturan smrc snflarn klelerin, serflerin ve proleterlerin omuzlarna basarak gerekletirdikleri uygarlklardan kat kat daha gelikini ezilen bir snf oluturan milyonlarn enerjisinden doup byyecektir. Snfsal olarak ikiye blnm, burjuvazinin egemenlii altnda bireylerin bir de rekabet yoluyla blnd ve birbirlerini ezdikleri kentlerin yerini, zengin sosyal dokusu ve tarihsel birikimleriyle, toplumsal ve bireysel girikenlik ve yaratcln zgrce gelimesinin btn kanallarnn ald muazzam bir gelimenin olanaklarna kavumu kentler alacaktr. Kapitalist retimin anarik karakteri ile onu izleyen ve byten kentin anarik geliimi, kentsel sorunlar da toplumsallatrmakta ve bytmektedir. Kentin plansz geliiminden meta retimi ve sat iin daha elverili ve hzl klacak, retim ve pazar bymesi salayacak biimde planlanmasna gei, kentin kapitalizm ierisinde bir dnm geirmesi, retim ve dolamn azami kar amal ve rekabete dayal rgtleniinden doan anariyi ve iki kent ayrmn ortadan kaldrmyor. Gelien kapitalizm, ulamn, iletiimin, konutlamann gecekondu, yol, su, elektrik gtrmek gibi ilkel sorun ve biimlerini zse de bu zmlerle sorun, yeni ve daha geni bir dzleme tanyor. Kapitalizmin ve kapitalist kentin dnm, snfsal ve toplumsal nitelikteki her elikiye, yenileri de eklenmi olarak, bir st dzeyde daha geni bir temelde retmektedir. Karmaklam, i ie gemi kentsel sorunlar, kentlerin hormonal bymesiyle yeni sorun ve elikileri retirken, pei sra da farkl snf kesimlerini, toplum gruplarn ierisine eken, hareketlendiren, byyen bir toplumsal dinamii de ortaya kartmaktadr. Kukusuz kapitalizmin retim alannda, ekonomi ve toplumsal yaamn btnnde yaratt anari ortadan kaldrlmadan kentteki anari ve ykm da yok edilemez. Yeni kentler, kapitalizmin doa ve insan zerinde yaratt tahribatn kaldrlmas ve doa-insan ilikisinin yeni bir temelde eko-sistem btnl ve ortak yaarlk ilikisine dayal kuruluuyla, smrnn sona erdirilmesi, merkezi ve planl ekonomi,

retimin dengeli ve uyumlu geliimi, toplumsal yaamn ve ilikilerin yeni bir temelde rgtlenmesiyle, kentlerde gerekleecek yapsal bir devrimci dnmle kurulacaktr. Kentin, toplumsal yaam ve ilikilerin yeni bir temelde kuruluu sorununun bu kapsamda ele aln ve zm, onun sadece snrl bir evre sorunu olmad gibi, daha geniletilmi ve modellemelerle komnizme alternatifmi gibi ileri srlen ekolojik toplumsal dzeyde zlecek bir sorun da olmadn, ancak snf mcadeleleri ve toplumun devrimci dnmyle zlecek retim ilikilerinin deiimi sorununu atlayan, onun yerine kk zel mlkiyet, byk apl retimin ve deiimin (deer yasasnn etkimesinin) snrlandrlmas, kentlerden uzaklama, doaya ekilme, komnal adacklar oluturma, kendi aralarnda kullanm deerlerine dayal ilikiler kurma gibi grleri geiren yaklamlarn bir zm deeri tamadklarn ve dzeltilmi kapitalizmin tesine geemeyeceklerini de gsterir.

Egemen burjuva, faist ve gerici akmlara kar mcadele

lkede varolan etnik, milliyeti, dinsel-mezhepsel elikiler, gn yaratt tahribat, semtin yeni dokusu ierisinde de srekli gerilim ve potansiyel atma etkenleri olarak varln srdrmektedir. Bunlarn her birisi hem geleneksel -nceki- biimiyle hem de ekonomide yenilikilik, kltrde muhafazakarlk biiminde tanmlanan jargona uygun olarak yenilenmi biimiyle vardrlar. Kendi ierisinde de deiime urayan, etki-tepki sarkacnda gidip gelen kriz uraklarndan geen kimlik ve aidiyet biimleri ve ilikilerin bu temelde kuruluu, dier alanlarda olduu gibi semtlerde de egemendir. Semt ve blgelerin blnm, yerleim tercihleri buna gre olmaktadr. Burjuva gerici, dinci ve faist partilerin yereldeki uzants siyasal ve eitli tipteki toplumsal rgtlenmeleri sosyal gericilik birikiminin yerel merkezleridir. Trkiyede faist ve gerici yap, toplumsal-siyasal dzeyde iie gemekte, oven-milliyeti faist partiler ya da dini referansl gerici burjuva partiler, dnemlere gre deien younlukta dierini de kapsayc politikalar uygularken, toplumsal dzeyde de i ie gemi, younlam byyen bir gericilik ve saldrganlk tutumuyla ortaya kmaktadr. Rejim ve ynetememe krizinin eliki ve atmalar semtlerde de gerilimi bytmekte, faist ve gerici glerin bask kurma, hegemonya oluturma biimindeki saldrgan faaliyetleri kimi zaman gerileyip kimi zaman iddetlenerek srmektedir. Etnik, milliyeti, dinsel-mezhepsel temelli elikiler, emekileri blen ve birbirine dmanlatran bugne dek bilinlice korunup derinletirilen elikilerdir. Bir snf partisi, ML ve proletaryaya dayanan bir parti, hibir nedenle bu elikileri derinletirici bir taraf olmayaca gibi, emeki halkn snfsal ve toplumsal birliini koruyup gelitirecek bir politik perspektife sahip olmaldr. i snfnn, kent yoksullarnn kendi talepleri dorultusunda mcadeleye yneltilmesi, burjuva-feodal karakterli blnmelerden uzaklatrp snfa kar snf ekseninde mcadeleye sokmay olanakl klar. i snf ve kent yoksullarnn miliyeti, dini mezhepsel blnmelerden, u ya da bu burjuva gerici partinin yedek gc olmaktan ekip kartacak olan panzehir snf savamdr. Emeki semtlerindeki almalarmzn baar lt bunu ne kadar gerekletirebildiimiz olacaktr. Bununla birlikte,

egemen Trk ovenizmine kar mcadele ve ezilen Krt ulusunun ulusal demokratik haklar ve mcadelesinin desteklemekte, oven milliyetiliin halk zerindeki etkisi karsnda gerilemeden, net bir tutum alnmaldr. oven milliyeti dalga, etkisini emeki snflara doru geniletmektedir. Faist, oven, militarist propaganda, Kuzey Krdistandaki sava ve onun uzants olarak Krt milliyetilerinin halkn yaam yerlerinde hedef ayrm yapmadan gerekletirdikleri eylemler oven milliyeti fke ve saldrganl bytmektedir. Krt emekilerine kar dmanca tutum artmaktadr. ovenizmin emeki snflar ierisinde yaylmasna kar zel bir dikkat gsterilmeli ve mcadele edilmelidir. Ezilen, ifte bask ve smr altnda kalan, byk fabrikalarda almalarna olanak tannmayan, en ar ve kt ilerde, ok daha ucuza almak zorunda braklan Krt iilerinin snf temelli rgtlenmesine zel bir nem vermeliyiz. Her ulus gibi Krt ulusu da iki ulustur. Kapitalizmin geliimiyle birlikte Kuzey Krdistanda da snfsal ayrmlar ve burjuva-proletarya kartl giderek daha net bir biimde ortaya kyor. Ezilen ulusa mensup emekilerin de ncelikle snfsal temelde rgtlenmesi koul olduu gibi, ulusal savamn antiemperyalist, ulusal demokratik kurtuluu tutarl bir izgiye ekilmesini zorlamann da ve sosyalist demokratik bir zm gndemletirmenin de kouludur bu. Krt burjuvazisinin palazland, ibirliki karakterin derinletii, ulusal hareketin halihazrdaki nderliinin, Trk devleti ve emperyalistler arasnda gel-gitli, iki tarafl pazarlklarla reformist uzlama ile zm araynda olduu bugnk koullarda bu daha da gereklidir. Egemen din ve mezhep zerinden dini aznlk ve dier mezheplere kar yrtlen basklara kar klmal, baz semtlerde ok yaygn olan, gerici dinsel bir yaam tarzn iane datarak, toplumsal dzeyde gerici bir bask kurarak yayp hegemonya oluturan, bunda bir hayli yol alm olan vakf ve cemaatler zerinden yrtlen organize harekete kar mcadele edilmelidir. Egemen din ve mezhep zerinden yrtlen dini zorbalk ve ayrmcla kar klrken -kimi siyasetlerin yapt gibi- ezilen bir dinin ya da mezhebin dini-kltrel ritellerinin benimsenmesi, halk kltr adna bunlarn ierilmesi ve z deerler haline getirilmesi gibi bir tutum sz konusu olamaz. Bu tr tutumlar, salt poplizmden ibaret grlemez, kltrel-siyasal ve felsefi dzeyde (materyalizmin reddi) tasfiyeciliktir.

Emein yumruu
Emeki semtlerinde bamsz bir alma, sosyalist demokratik ierikli bir faaliyet, faaliyetin btnne yedirilmi bir militanlk olmadan yrtlemez. Saysz trden faaliyet ve mcadelenin ierisinde, polisle, jandarmayla, zel gvenlikle sk sk kar karya gelinecei gibi, atlan admlar belirginleip bydke artacak biimde burjuva gerici ve faist partilerin semtlerdeki uzants younlam gerici biimler alan militerlemi glerle de atacaz. Srdrdmz almay koruyucu ve nn aacak, kitle mcadelesinin gelitirilmesini temel alan, k noktas dar bir antifaizm ya da milliyeti, dini-mezhepsel eksenler olmayp ii snf ve kent yoksullarnn istemleri dorultusundaki mcadelenin rgtlenmesi olacak olan tm faaliyete yedirilmi bir militanlk ve bunun daha zel ve yetkin rgtlenmi biimleri i snfnn ve kent yoksullarnn

kar karya kaldklar smr, bask, aalanmaya, snfn ierden blnmesi ve dknletirmeye kar, zsavunmalarn gerekletirebilmeleri iin emein yumruu. Emein yumruu, kendisini sahipsiz, korunaksz, blnm ve gsz hisseden bir snfa zgven kazandracak, yeniden mcadele etme isteini uyandracaktr. Emein yumruu, mcadelenin snf ierikli gelimesinin, militan bir snf hareketi oluturmann gvencelerinden birisidir. Son derece merudur. Patronlarn, ustabalarn tacizine urayan gen kz ve ocuklar, iten atlan, cretleri denmeyen iiler, grev ve direnileri bastrmaya gelen devlet gleri, iilere saldran, devrimcilerin propaganda faaliyetini engellemeye alan zel gvenlik elemanlar, grev krcs iiler, halkn konutlarn ykmaya gelen devlet gleri, tekeller, taeron ve mteahhit firmalarn sahipleri ve uaklar, kimyasal atklarla halk zehirleyenler, speklatrler, fuhu ve uyuturucu ticareti yapanlar, eteler, ii snfnn ve kent yoksullarnn mcadelesini bastrmaya, blmeye, gten drmeye, dknletirmeye alan her kurum ve kii emein yumruunun menzilinde olacaktr.

Burjuva yoz gerici kltre, snf dlamaya, deer erozyonuna kar mcadele
Emeki semtlerinde sosyalist ve demokratik kltrn gelitirilmesi, her trl yoz, burjuva, gerici, faist kltre, snf dlamaya ve deer erozyonuna kar ideolojik ve siyasal olduu gibi sosyal kltrel alanlarda da mcadele yrtlmesi arttr. Siyasal propaganda ve ajitasyon, gazete sat ve bildiri datmlarnn kesintisiz srdrlmesi, yerel bildiri ve bltenlerin kartlmas biimleriyle srdrlrken bununla yetinmeden kahvelerde, evlerde gnlk, ortaya kan her olay vesile ederek ve her konu zerinden sca scana annda konuma biimiyle kitlesel dzeyde ve birebir ilikiler kurarak yrtlmelidir. Bu tr bir alma, ancak kitlelerle iie olunursa olanakl olur. Bu olmadan sadece dardan gidip ajitatif yma konumalar yaparak hibir sonu alamayz. almalarmz, propaganda ve ajitasyonumuzun ieriiyle de, kullanlan dil ile de, iliki kuru biimimizle de ierdenlemelidir. Bu ierdenleme, propaganda ve ajitasyonumuzun sadece dar bir siyaset kavrayyla yrtlmesiyle snrl kalmayan bir almayla, emekilerin gndelik yaamnn her konusuna kltrel ve sosyal ynlerden girerek, onlar siyasetin konusu haline getiren bir iliki kuru biimiyle olanakl hale gelir. Sosyalist ve demokratik kltrn gelitirilmesi, burjuva gerici akmlara kar mcadele salt siyasal mcadelenin konusu olarak grlemez. eitli tipte burjuva, dinci gerici, faist rgtlenmeler, halk ierisinde sadece politik deil, politik olmaktan da ok kar ilikileriyle de birbirine bal ok sayda yan kurululu (kurslar, yurtlar, okullar), vakf-cemaatler, hemehri dernekleri, belediyelere bal kurulular zerinden rgtlenmektedirler, Geni ve yaygn bir evreleyen rgtler ana sahiptirler. Bunlar araclyla halk etkilemekte, u ya da bu gerici burjuva akmn peine takmakta, vurucu gc olarak kullanmakta baarl olabiliyorlar. Bunlarn her birinin ilevinin ne olduunu da bilerek mcadele etmeliyiz. deo-kltrel maniplasyon, TV, internet ve medya zerinden yaylan zellikle semt genliini zp bireyciletiren burjuva liberal dne (iilerin bir blmnde varolan haklarn birey dzeyinden grme ve arama ynelimi), byyen meta ekim etkisiyle ilikilerin metaya dayal ilikiler haline gelmesine, yoz lumpen proleter kltr ve davrann ii snfna, kent yoksullarna doru genileyen etkisine kar mcadele, bunlarn her belirimine kar sosyal kltrel dzeyde ve gnlk yaam ierisinde yrtlmelidir. zellikle emeki genliin

uyuturucu, fuhu, liselere kadar yaylan etelerin etkisinden kurtarlmas kar bir ekim oluturarak, iknayla, yan sra da, uyuturucu ve fuhu satclarnn, ete balarnn uyarlp cezalandrlmalaryla olacaktr. i snfnn kendi bana, nesnel konumundan deil, birlikte mcadele ettike kazand ve kazanaca snf kltrnn gelitirilmesine zel bir nem vermeliyiz. Proletaryann snf kltrnn, sosyalist ve demokratik kltrn semtlerde gelitirilmesinde mcadeleyle birlikte, onun ayrlmaz bir paras olarak geliecek sanat ve kltr almalar da etkili olacaktr. Sosyalist demokratik kltrle, onun bir paras olan proletaryann snf kltrnn, her trl kardevrimci akm ve etkisini genileten yoz lumpen proletarya kltryle kartlk ierisinde verilmesi, snfsal bilin kazandrma ve snfn eylem kapasitesinin ykseltilmesinin en nemli sorunununa, sanat araclyla da nokta atlar yaplacaktr. Halkn fikirlerine, deer yarglarna nem vermeliyiz. Her eyden nce kitleleri nesneletirici ve onlar zerlerine yaz yazlacak bo tahtalar gibi grme gibi yaklamlardan, te yandan poplist yceltmelerden uzak durmalyz. Emekiler burjuva ideolojisinin etkisi altndadrlar; onun iersinden dnrler, zlemleri, gelecekle ilgili beklentileri de egemen kltr tarafndan ekillendirilir. Kukusuz bu bilin, snf durumlaryla, gerek yaamlaryla eliki halinde varolur. Egemen durumdaki burjuva ideolojik bilin, snf mcadelesi gelitii zaman ve gelitii lde onun tarafndan deforme edilir. Tmyle kart bir bilin dzeyine, siyasal bir snf bilinci dzeyine ykselmedii srece de ilkinin egemen olduu heterojen ve eklektik bir bilin olarak kalr. Emekilerin egemen burjuva bilinci iselletirmeleri ve kendi koullar ierisinde retmelerinin hangi somut biimler aldn ve onun iersindeki elikileri, hem siyasetle ilgili grlerinde hem de gnlk yaamlarndaki sorunlarda nasl ortaya ktn zmlemeden yrtlen, sadece kendi kafamzdakileri dmdz gtrdmz, bir bilinlendirme almasnn baarl olabilmesi mmkn deildir. Bunun iin kitlelerin kltrel siyasal ekilleniinin dolaysz, birebir ilikiler ierisinden kavran -ve bu ynde yaplan her aratrmay dikkatle incelemek- arttr. Yine burada gzard edilmemesi gereken bir dier nokta, onlarn snfsal durumlar, ezilmilikleri, tarihsel olarak ezilen snflardan geliyor olmaktan ve ezilen snflar olarak yrttkleri mcadelerden gelen birikimdir. Bu derinlere gmlm, barnda sakl kalm, dneminin izlerini ve lekelerini tayan, bozunuma uram, direnii, dayanmac, demokratik geler ieren aslolarak da kltrel dzeyde sren bir miras olarak vardr. Halkn, direnii, dayanmac yanlar ieren demokratik kltr mirasn inkarcla dmeyen bir yaklamla deerlendirerek, lekelerinden ve snrllklarndan arndrp bugnk dzeye tayan, yeni formlar ierisinde ifade eden eletirel bir zmsemeyle sosyalist kltrmzn bir paras haline getirmeliyiz. Kitle almasnda ihmal edilemeyecek konulardan birisi de budur. Burjuva egemenliin katmanl bir biim almas ve burjuvazinin ideo-kltrel hakimiyetini gnlk yaama indirilmi aralarla en kapal mekanlara ve en kapal beyinlere kadar her gn, her saat ve her an, kendi yaam tarzn, dn ekillerini, gelecek beklentilerini TV, internet, cep telefonu, cafeler, meta x meta zerinden propaganda ederken, postmodernist kltr onun ne olduunu dahi bilmeyen kitlelerin yaam tarz, birey ekilleni ve davrannn zellikleri haline gelmiken, ii

snf, kent yoksullar azmsanmayacak kadar ok saylarda, yozlama ve rme bataklna ekilirken, kar ynden gelen bir kltrel ve siyasal mcadele, gndelik yaam ve davranlara da indirilmi olarak yrtlmeden ve bunda younlalmadan kitle almasnda baarl olmak mmkn deildir. Bu, komnist devrimci norm ve deerlerin kendisini net bir ekilde ortaya koyduu, snfn ve halkn gemiteki, bugn ve gelecekteki mcadeleyle kazanlm deerlerinin yceltildii ve gelitirildii bir pratikle de birlemelidir. Bugn ne devrimci sanat faaliyeti, ne kltrel mcadele kendi bana yrtlecek alma konular deildirler; onlar katmanllaan burjuva snf egemenliini ve onun devlet aygtn ykp paralayacak mcadelenin nemleri artm paralar, siyasal mcadelenin btnleyicileridir. Sanat ve kltr almalar, buna uygun bir ieriklendirmeyle, buna uygun bir duru ve militanlkla, yaratmn snfla, kent yoksullar ve emeki kyllkle kaynam bir almann ierisinden gerekletirilmesiyle, partili sanat kavrayyla doru politikalar ekseninden yrtlmelidirler. Sreklileen bir almann sreklileen bileenleri olmaldrlar. Snftaki i zlmeyi sadece bu yolla da altedemeyiz. Atmamz gereken baka admlar da vardr. Snf ve kent yoksullar ierisinde dayanma bilinci gnlk yaam ierisinde dayanmann fiilletirilmesiyle, somuttan rlmelidir. Yoksulluk ve yoksunlamadaki art, isizliin yaratt ykm, yalnzlk ve aresizlik, bugnk koullarda sadece szle, propagandayla giderilemez. Durumlar bu olan emekilere soluk aldracak, yaama tutunmalarn salayp, ykmn ierisinden balarn bir nebze kaldrp mcadele etmeye doru gei yapabilecekleri maddi-manevi bir yardmlama ve paylam ilikisi mutlaka olmaldr. siz kalm, evine kuru ekmek dahi gtremeyen, borca batm, ev kirasn dahi deyemez durumdaki bir emeki, snf kardelerini yannda bulabilmelidir. bulmakta yardmc olma, ekmek temini, birlikte yemek, ocuklarn ihtiyalarnn karlanmas, gnlk yaam iinde eitli paylamlar, imece tarz dayanma olmaldr. Bu tr yardm ve paylamlar, semtlerdeki almann ve rgtlln bir paras haline gelmelidir. Bunlarn snrl, ok snrl olaca, diyanet, vakf ve cemaatler, partiler, yerel zenginler tarafndan yaplann yanna dahi yaklaamayaca aktr. Buna karn emekileri onursuzlatrp aalayan, dilenci yerine koyan (buralarda dnen dolaplar -kimi yerlerde banda trban olmayana, oy vermeyene yardm verilmemesi gibi- tespit edip tehir etmeliyiz), kendilerine baml klan bu yardm biimlerinin karsnda emekiler aras hibir karlk beklenmeden yaplan gnll bir dayanma biimi olacaktr. Amacmz, iiler ve kent yoksullar ierisinde yalnzlk ve aresizlikle birlikte daha da artan rekabet ve bireycilie, yozlama ve dknlemeye kar snf ve halk ii bir dayanmayla bariyer oluturmaktr. Emekiler arasndaki deiik biimler alabilecek dayanma biimlerinin ok snrl kalaca, kitlesel yoksulluk karsnda bir zm olamayacan da biliyoruz. Sorunu bu temelde zmeye almak, topik kk burjuva sosyalizminden k alan hayallerle model oluturmaya almak gibi, emekileri yanltacak, mcadeleden uzak tutacak gr ve tutumlarla da snrlarmz net izmi olarak, isizler, yoksul ve yoksun durumda olanlara yardm toplumsal bir hak olarak gren sosyal haklar ve sosyal gvenlii salayacak kurumlar iin mcadele eden, bunu proletarya mcadelesinin bir paras haline getiren bir izgide yrnmelidir.

Dernek almas
Bir alandaki almann yrtlmesinde veya oklu almann koordinasyonu iin dernekleri dnmeliyiz. Dernekler ak bir kitle almasn kolaylatrr ve almann kitleselletirilebilmesi iin de gereklidirler. Kitlelere doru almaya baladmz bu kesitte, baz alanlar ve blgelerde genileme potansiyellerinin ortaya kmakta oluu, bu ynde admlar atmay de gerektiriyor. Bunun iin, ncelikle varolan dernek pratiklerimizin eletirel bir incelemesine girimeliyiz. Dernekler, toplanma ve bir kurum (bir i dzeni, ileyi, ve disiplini olan) zerinden bir eyler yapma ihtiyacndan douyor. Bir alanda, yerel bir almada, ilikiler sayca artmaya baladnda herkesin gelebilecei bir yer ihtiyac ne geiyor ve bu hemen bir dernek kurma dncesine evriliyor. Dernek biiminde adm atarken, bir; hangi amala, neyi rgtlemek ve nasl bir alm yaratmak ve ne gibi bir sonu elde etmek iin kurulacanda netlik olmaldr. ki, bunlar uygulayacak, ne yapacan bilen bir ekirdek gcn varl. , kendi doal kitle temeline doru alm salayacak tek biimli olmayan politikalarn varl. Politik almayla sosyal ve kltrel faaliyet arasndaki balantlar, i dengeleri doru kuran, kapsaycla nem veren, farkl, i ie gemi bir ok ynden ekim oluturabilecek bir dernek almas. Sadece politikaya dayanan, hatta kitlelerin sosyal kltrel yaam tarzna nfuz edip doru yntem ve aralarla bir farkllama ve dnm yaratmay almasnn merkezine koymayan, politik almay da sreklilemi bir gndelik alma biimiyle deil sloganlar zerinden kaba ajitasyonla yrten, kitlelerin nasl yaadklar ve nasl dndklerinin farknda olmayan hatta bunu renme diye bir sorunu da olmayp nsel bir mutlaklkla bizim sylediklerimizi kabul edivereceklerini dnen bir dernek almas baarl olamaz. Drt, emekilerin nabz atlarn bize doru tayp bunlar grmemize de yardmc olacak kitleye doru alan balant halkalar, ilikilerimiz olmaldr. Tama suyla deirmen dnmez! Bu sz, dernek almalarmz iin kulamza kpe olmaldr. Be, her dernek bir temsil niteliine sahip olmal, orada kurumsal bir alma yrttmz/yrteceimiz unutulmamaldr. Orada komnist devrimci kimlik ve kiiliimiz, konumalarmzdan duruumuza, giyimimizden davranmza, gelenlerle iliki kuruumuza, tutumumuzdan ve tm faaliyetimizden yansmaldr. Kurumsal bir faaliyet yrtmek ise, almalarda bir i dzen, program ve disiplinin olmasn, uygulanaca sylenen, aklanan programlarn yerine getirilmesini gerektirir. Bunlarn gerekletirilebilmesi iin de ekirdek bir gcn varlnn yan sra her dernein kendi aktivistlerinin olmas gereklidir. Balam olan bir alma, bu aktivist gc yaratmakla ykmldr. *** Kent yoksullarnn ortak sorun ve talepler etrafnda bir araya getirilmesi, iilerin yaam alanlarndan da rgtlenmesi, ekonomik ve toplumsal kle birlikte gelien deer erozyonu ve snf dlamaya kar mcadele, fiziksel ve moral rmeye kar emein korunmas, semtteki emekileri kendi ierisinde blen oven milliyeti, dinsel ve mezhepsel, blgeci ve aireti ayrmlara kar mcadele, yoksullua kar dayanma, alk ve isizlii kat kat byten, yaam koullarn arlatran neoliberal vahet politikalarna kar ekonomik, sosyal kltrel dzeylerde

kent yoksullarn birletiren bir mcadele izgisi. Sadece dzenli ilerde alan iilerin yaadklar yerler olarak deil, kayt d ilerde alanlarn saysndaki artla ve isizler ordusuyla birlikte semtlerde baskn olan emeki niteliktir. Ev ii ve d dzensiz ilerde alan kadn, gen kz ve ocuk saysnn artmas, liselileri-niversitelileri bekleyen isizlik, eitim ve saln paral hale gelmesi, bu alandaki almaya yeni dinamikler katyor. Semtin, snfsal bir perspektifle, kapitalizme kart bir izgide, proleter snf hareketinin yedek gc olarak rgtlenmesi ve varolarda biriken honutsuzluk ve fkenin devrimci bir fke ve eyleme evrilmesi, nmzdeki srecin zgl nem tayan grevlerinden birisidir. Kent yoksullarnn biriken fkesine, devrimci bir biim kazandrldnda o, hareketin srama dinamiklerinden biri olacaktr. Kk burjuvazinin belirli kesimlerine doru da genileyecek olan, kent yoksullarnn rgtlenmesi ve mcadelesi, proletaryann rgtlenme ve mcadelesiyle birlikte, birbirini btnleyecek, kimi zaman birbirleriyle uyumsuzluk da gsterebilecek saysz eitlilikte ve okluktadr. Proletarya, ounluu yar proleterler ve proleterlemekte olan snflardan oluan kent yoksullarn rgtlemeden kendi bana devrim yapamaz. Bizim gibi olduka geni bir orta snfn, geni katmanlar oluturan ara tabakalarn bulunduu bir lkede, kentteki ve krdaki yoksullar devrime katamayan, orta snflar ierisinden zemeyen, nderliini onlara kabul ettiremeyen bir parti ve snf baarya ulaamaz. i snf almas, uvriyerizmin her trne (kendiliindencilik, kuyrukuluk, salt iicilik) kar mcadeleyi de ierir. Komnistler iin birincil grev proletaryann rgtlenmesidir. nceki hatalara dmeden, snfn rgtlenmesini stratejik bir grev olarak kavrayp srarla ve inatla, almalarmza sreklilik kazandrarak bu alandaki almamz yrtrken, ayn zamanda ii snfn rgtleyebilmek iin dier snf ve tabakalarn ierisine de gidecek, onlarn ierisinde de rgtleme almalarmz srdreceiz. Trkiye kapitalizminin geliimi, proletaryay bytp glendirdii gibi, dier emeki snflar da proletaryaya yaklatrmaktadr. Toplumun proleterlemesi, proletaryann toplumsallamas biimindeki geliim, en somut ve yaln ifadesini, proletarya ile kent yoksullar arasndaki ilikide, taleplerin snfsal ve anti-kapitalist yn ve niteliinin belirginlemesinde ve iielik kazanmasnda bulmaktadr. Proletaryann mttefikleriyle olan ilikisinde yaknlama derecesini de gsteren bu durum, proletarya devrimini gl klacak bir geliime de iaret etmektedir. Burjuvazinin retim ve sermaye birikim politikalarnda yapt deiiklik ve artan smryle birlikte en yaamsal gereksinimlerin dahi metalatrlmas, emeki snflar birbirine yaklatrmakta ve birleik mcadelenin tabann geniletip, snfsal-toplumsal niteliini glendirmektedir. Hali hazrda, ii snfn ve btn emekileri, nesnel ve znel olarak zen koullar alt edildii lde, yeri sarsacak, yeni bir snf hareketi dalgasnn gelimesi ve ona devrimci biimler kazandrmak olanakl olduu gibi, proletaryaya yaklaan snflarn katlmasyla devrimci savam st biimlere doru byyerek ilerlemeye adaydr. Kent yoksullarn sarp boan yoksulluk ve yoksunluk durumundan doan, geriye gidi ve ie patlama alt edildiinde aresizlik, kabullenme ve boyun ei, birbiriyle didime, yerini snf kini ve fkeye, mcadeleye brakacaktr. Devrimci fke ve mcadelenin oluturaca patlamalarn snmlenmemesi, sonu alc olabilmesi, ileriye tanmas ise, sk skya, proletaryann, tabii ki biz komnistlerin, bu hareketin neresinde yer aldna bal olacaktr.