OPERUJ W PERU

Numer 10 (21) Cay blog w jednym miejscu Padziernik 2011

Jedna jaskka wiosny nie czyni. Papuga tak

Darmowy ebook autora bloga Operuj w Peru www.operujewperu.bloog.pl

Tytu: Operuj w Peru. Wieci z kraju Inkw Teksty: Piotr Maciej Maachowski Zdjcia: Ambasada Peru w Czechach, Mara Luisa del Ro, Monika Chybalska, Pedro Pacheco, Piotr Maciej Maachowski Padziernik 2011

Wszystkie artykuy z tego ebooka dostpne s na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 2.5 Polska. Kontakt z autorem: malachowski@hotmail.com

Wszystkie drogi prowadz do Machu Picchu. Wszystkie trzy

Grupa modych Peruwiaczykw wytyczya nowy szlak do Machu Picchu. Trasa nie jest jeszcze dostpna dla turystw, ale gdy tak si stanie bdzie alternatyw dla dotychczasowych cieek do tego inkaskiego miasteczka pooonego na skraju gr i dungli. Modzi Peruwiaczycy przebili si now tras do Machu Picchu za drugim razem. Wyruszyli z dystryktu Huayopata. To tereny przypominajce ju nie gry, tylko dungl. Po piciu dniach marszu przez dzikie, nieznane dotd obszary dotarli w okolice Wodospadw Mandor. Gdyby kto chcia powtrzy ich wyczyn, prosz wstrzyma si jednak na jaki czas. Pod koniec swej wyprawy eksploratorzy zaginli. Udao si ich odnale. Mimo problemw z finaem byli tak blisko Machu Picchu, e mona uzna, i udao im si wytyczy nowy szlak do tego najsynniejszego inkaskiego miasteczka. Midzy wadzami Huayopaty a Machu Picchu trwaj rozmowy majce na celu przygotowanie tego szlaku dla turystw. Gdyby w przyszoci tak si stao, byaby to dodatkowa z nielicznych drg prowadzcych do cytadeli. Najbardziej znana nazywa si Drog Inkw (Inca Trail). To dobrze przygotowana przez agencje turystyczne wdrwka przez Andy wprost do Machu Picchu. W zalenoci od rodzaju trasy moe trwa od trzech do nawet dziesiciu dni. Do dyspozycji na niej s miejscowi tragarze. Bilety na tak przyjemno trzeba rezerwowa z kilkutygodniowym, a czasami kilkumiesicznym wyprzedzeniem. Kosztuj kilkaset dolarw.

Dysponujcy mniejsz gotwk docieraj do Machu Picchu kolej. Pocig odjeda ze stacji Ollantaytambo, ptorej godziny jazdy od Cusco i po kolejnej ptorej godzinie jest w Aguas Calientes. Stamtd mikrobusy dowo chtnych pod bram cytadeli. Podr ta kosztuje od kilkudziesiciu do nawet tysica dolarw. I jest unikalna dla kogo, kto nie lubi chodzi, gdy do Machu Picchu nie mona dojecha samochodem. Trzecim sposobem dotarcia na miejsce jest wyprawa na skraj dungli. Droga ta nosi nazw Inca Jungle. Podr ni trwa od kilku godzin do kilku dni. Zaley od rodka lokomocji. Najszybciej i najtaniej jest autobusem, a nastpnie lokaln takswk cao kosztuje niewiele ponad dziesi dolarw. Tras t mona te przej lub przejecha wynajtym rowerem. Ostatni, dziesiciokilometrowy odcinek idzie si pieszo. Oczywicie do Machu Picchu mona doj na piechot idc cay czas wzdu torw kolejowych, co nie kosztuje nic. Albo dolecie helikopterem, co czsto wykorzystuj najbardziej zasobni turyci i wiatowi celebryci odwiedzajcy Peru.

Obywatel Brayan i ostatni spacer w ciszy

Guchoniemy Peruwiaczyk ma tendencj do minimalizowania. Piszc i rysujc oszczdza kartki jakby przej si kryzysem lasw w Amazonii. A przecie ycie jest od maksymalizowania. Przede wszystkim dobrych rzeczy. Peru to latynoski, a przez to lajtowy kraj, ale pewne papierkowe sprawy trzeba w nim odbbni. Jedn z nich jest posiadanie dowodu osobistego. Take przez dzieci. Dziesicioletni guchoniemy Brayan go nie mia. Podobnie wiadectwa urodzenia, bo trudno nazwa nim wymit, jak psu z garda wycignit kartk papieru, na ktrej czytelne byy tylko odciski palcw i resztki obiadu. Mama chopca chyba uywaa jej zamiast obrusa. Bez wiadectwa urodzenia ciko si w Peru yje. Nie mona na przykad pj do szkoy. Brayan poszed i prosz mnie nie pyta jak to si stao. Aby odpowiedzie, potrzebowabym adwokata. Na dusz met takie kombinowanie ma jednak krtkie nogi. Std najpierw wiadectwo urodzenia, a teraz dowd osobisty. Co on daje Brayanowi? Niewiele. Ale dziki maej, plastykowej plakietce chopiec moe zgodnie z prawem jedzi autobusami po Peru i stara si o orzeczenie niepenosprawnoci. A przede wszystkim nie by anonimowym dla szanownego pastwa peruwiaskiego. Do tej pory szanowne pastwo peruwiaskie nawet nie wiedziao, e Brayan istnieje. Tyle spraw papierkowych. Teraz bardziej po ludzku. Brayan zanotowa kolejny rekord, bo przez cay tydzie by na mnie wkurzony. Jeszcze nie kapuje, e niektrzy id na omiogodzinn szycht do pracy, a ja na trzytygodniow. Obrazi si wic na mnie na amen.

Nawet nie prbowaem go udobrucha, tylko wycignem na rower. Problem w tym, e z obu dtek zeszo powietrze. Z roweru zatem nici. Tak bywa, gdy czowiek naaduje si jak balon dobrymi chciami, a nie wemie ze sob zwykej pompki. Na szczcie wziem kred. I poszlimy upiksza ni boisko w slumsach. Z t kred chodzio o to, e Brayan ma tendencj do minimalizowania. W

zeszytach pisze tak malutkie litery, jakby ba si, e moe mu nie wystarczy miejsca na kolejne. Podobnie z rysunkami. Oszczdza te kartki jakby jako jeden z nielicznych Peruwiaczykw przej si kryzysem lasw w Amazonii. A przecie ycie jest od maksymalizowania. Przede wszystkim dobrych rzeczy. - Masz, Brayanku, ch porysowa sobie? Nie krpuj si. Boisko jest twoje. Mniej wicej taki by sens. Gra sza o to, eby chopak zobaczy ile przestrzeni zabiera sobie, gdy sam j ogranicza. To e may Peruwiaczyk jest zdolny, wiadomo byo od dawna. Ale eby boiska byo mu mao? Porysowa na nim troch, ale szybko odoy kred. I to stao si dokadnie wtedy. Przypomnia sobie. Przestrze, ktr daway mu kiedy slumsy, a ktr zabraa mu szkoa. Nie czekajc na moje zdanie zabra mnie na spacer po swoich okolicach. - Nie zaprotestowaem, gdy skapnem si w czym rzecz. Ale byo ju po ptakach. Brayan nawet mnie nie sucha. Nie dlatego, e nie syszy. Tylko dlatego, e w jzyku migowym powiedzia: - Chod. Ja prowadz.

Poszlimy t sam tras, ktr w grudniu zeszego roku prowadzi mnie i ktra tak mocno poczya nasze cieki. Peruwiaczyk szed ni pierwszy raz od marca, kiedy to zosta uczniem w szkole dla guchoniemych dzieci. Od tego czasu nie mia czasu po gowie si podrapa, a co dopiero szlaja po najdalszych zaktkach slumsw. Ja szedem t tras drugi raz w yciu. Takiej wdrwki nie ma w ofercie adnego biura podry. Nie ma jej nawet w wyobrani, bo w wyobrani Gringo nie chodzi po slumsach z nieletnim tubylcem. Nie udao si nam dotrze do wszystkich miejsc z pamitnej wycieczki sprzed kilku miesicy. Zatrzymaa nas ndza. Tam, gdzie jeszcze niedawno bya tylko kamiennopiaszczysta pustynia, stoj teraz nowe domy. Tak rozwija si bieda w Peru. Niezauwaalnie. I pionowo w gr. W innym miejscu poszczuto nas psami. Uciekaem tylko przez chwil, bo po kilku krokach stanem jak wryty. A co tam, nie mi odgryz nogawki. W zamian zobaczyem Draujcego niezwyky gdzie pieprz widok. ronie

guchoniemego chopca, ktry zakrywa rkami uszy. Brayan sysza. Usysza jazgot psw i prbowa si przed nim obroni. Na koniec musiaem tumaczy starszemu panu, e nie jestem gwacicielem maych chopcw. Normalka. Obie sprawy s normalne. To, e wyjaniam czasami, i nie

jestem pedofilem. A take to, e w slumsach oni istniej. I naprawd robi krzywd dzieciom. Brayan nie by rozmowny. Najpierw cierpliwie czeka a dwaj faceci nagadaj si, a potem zapa mnie za rk i pocign dalej. Starszemu Peruwiaczykowi niemal oczy wyszy na wierzch. Moje mog wyj w tym tygodniu. Kiedy zobacz Brayana z aparatami suchowymi. To te dzieje si naprawd. Cho cay czas wydaje si bajk.

Miao by przez kurnik do pienidzy. Jest przez dom do dzieci

Julia nie mieszka ju w swoim domu w slumsach na wzgrzu Arenal Alto w Limie. Nie moe mieszka, bo ten dom przesta istnie. Na jego miejscu zacza si budowa nowego. Stary dom miaem spali, ale zapaki musz jeszcze poczeka. Gdybym go spali, Julia nie miaaby gdzie mieszka w czasie budowy nowego. Nikt nie chcia lub nie mg przyj jej pod swj dach. Std inne rozwizanie kobieta przeniosa si do naprdce skleconego szaasu zrobionego z

pozostaoci starego domu. Bdzie w nim mieszka tak dugo, a powstanie nowy. Wtedy szaas sponie. Julia ma teraz jeszcze gorsze warunki, ni te, w ktrych mieszkaa do tej pory. Ale nie wida po niej niezadowolenia. Wrcz przeciwnie. Jest szczliwa. Nie tylko dlatego, e wkrtce wprowadzi si do nowego domu. Ma promienn twarz, bo szaas postawi nie kto inny, tylko jej syn Carlos. Ten sam, ktry kilka tygodni temu uciek z domu. Nie zapaem go za rk, ale wszystko wskazuje na to, e to pandillero chopak z ulicznej bandy. Nie mog jednak powiedzie o nim nic zego. Uciek, bo w domu nie widzia przyszoci. Ale wrci, bo uwierzy. Uwierzy, e dom moe si zmieni. Jest wic przy matce. I zacz jej pomaga. Wiara Carlosa w nowy dom jest tak wielka, e oprcz wybudowania przejciowego szaasu, wykopa d, ktry posuy za szambo do nowej toalety. Nie do, e nie mog powiedzie o nim zego sowa, to jeszcze jestem dla niego peen podziwu. On ten d niemal wyku w skale. A ma przecie dopiero trzynacie lat.

Kiedy Carlos si uwin, mona byo zacz zwozi materia. Najpierw piasek budowlany i cement na posadzk, a potem wszystko to, z czego powstanie nowy dom. Razem bdzie to way prawie dwie tony. Ten ciar nie byby tak istotny, gdyby nie schody. Na skaln pk zajmowan przez Juli prowadz tylko one. To oznacza, e dwie tony domu dla niej trzeba wnie na plecach. Wraz z Carlosem skrzyknlimy do pomocy najwikszych siaczy ze slumsw. Maj przyj w sobot. Potem wylejemy podog, a gdy bdzie gotowa, z ekip fachowcw zaczniemy stawia nowy dom. W sumie caa budowa nie potrwa duej ni tydzie. Jak do niej doszo? Wiara, nawet ta najwiksza, byaby na nic, gdyby nie Czytelnicy tego bloga. To nie jest tak, e tyle pomagam, bo gdy si temu tak naprawd przyjrze, to wychodzi, e ja tu tylko pisz. A pomagaj inni. Co prawda najpierw wsparli budow kurnika, a nie domu, ale gdy ten projekt upad, nie wycofa si nikt. I dobrze, e upad. Dopiero gdy to si stao, zauwayem rnic. Ja cigle gadaem o jajkach, a Julia o dzieciach. Do Polakw doczyli Peruwiaczycy z dwch organizacji w Limie. Pierwsza to Conferencia Santa Catalina Laboure z dzielnicy Villa Maria del Triunfo, jednej najbiedniejszej w stolicy Peru. Bez ludzi z tej organizacji wszystko siadoby logistycznie. Nawet nie ruszyoby z miejsca, bo kady wie, e nie mam zielonego pojcia o budowaniu domw. Nie mwic ju o budowaniu domw w slumsach. Druga organizacja to Conferencia Medalla Milagrosa z dzielnicy San Isidro. To z kolei najbogatsza dzielnica w Limie. Porwnujc j do tej pierwszej, jak nic wychodzi Dawid i Goliat. Dlatego trud Polakw udao si wesprze finansowo.

Dodatkowo pomoga grupa parafian z Saint Aloysius Church w Leonardtown w stanie Maryland w Stanach Zjednoczonych. Pojawili si nagle i zupenie niespodziewanie, bo ani nie czytaj mojego bloga, ani te nie znaj jzyka hiszpaskiego. Ale spadli jak z nieba, bo przecie w yciu nie ma rzeczy niemoliwych. To wszystko dao si. Dziki niej umiechu nabiera przypadek, ktry by cakowicie beznadziejny. Oczywicie dom nie zmieni ycia Julii. Zmieni je moe tylko ona sama. Jak? Nie wiem. Zakadam, e siami, ktre mog wrci do niej wraz z powrotem jej dzieci. Ale nie mam oczekiwa. Nie ma adnej gwarancji, e tak si stanie. Chocia Carlos ju jest. Doczy do prawie ptorarocznego Luisa Manuela. Moe kiedy wrci pitnastoletnia Kelly ze swoim synkiem Carlosem Danielem, ktra wybraa ycie z dala od domu? Moe wrc dziesicioletni Jhony, omioletni Roger, picioletni Pedro i trzyletni Eder? Oni akurat nie wybierali niczego, tylko zostali umieszczeni w sierocicu. Sd nie pozwoli im mieszka z mam w starym domu. Moe to wszystko si stanie. A moe i nie. Teraz to niewane. Teraz liczy si to, co jest teraz.

Zaczo si. To wicej ni religia. Peru walczy o Brazyli

Na dziewidziesit minut Peru wstrzymao oddech. Nie wybucha adna wojna. Nie dokonano zamachu stanu. Ale ulice wyludniy si, bo pikarze reprezentacji kraju rozpoczli walk o udzia w Mistrzostwach wiata, ktre w 2014 roku odbd si w Brazylii. Mundial dopiero za trzy lata, ale w Ameryce Poudniowej ju graj o zakwalifikowanie si do tej imprezy. Wszystko zaczyna si tak wczenie, bo o prawo gry na Mistrzostwach wiata najwiksze kraje kontynentu zmagaj si w jednej grupie. Do rozegrania maj dwa razy wicej meczw ni na przykad zespoy w Europie. Tym razem w eliminacjach nie bierze udziau Brazylia gospodarz turnieju. O awans walczy wic dziewi zespow: Argentyna, Boliwia, Chile, Ekwador, Urugwaj, Paragwaj, Wenezuela, Kolumbia i

oczywicie Peru. Kady zagra z kadym mecz i rewan. Inauguracyjna kolejka za nami. Na Estadio Nacional w Limie Peru

pokonao Paragwaj 2:0. To niby tylko o pik chodzi, ale dla Latynosw futbol to wicej ni religia. O wejciwki na ten mecz byo wic duo trudniej ni o bilety na Machu Picchu. Pierwsi kibice przyjechali pod stadion kilka dni przed pierwszym gwizdkiem sdziego. Wynik spotkania nie oddaje tego, co dziao si na murawie. Potomkowie Inkw wrcz zdemolowali Paragwajczykw. I gdyby w pice nonej liczyy si niewykorzystane sytuacje, byliby faworytem tych eliminacji.

Niewiele im do tego miana brakuje. Od roku w peruwiaskim futbolu dokonuj si ogromne zmiany, czego sygnaem jest zaskakujce trzecie miejsce w tegorocznej Copa America. Dla kibicw bya to kropla w morzu posuchy. Jeli chodzi o Mistrzostwa wiata posucha trwa ju prawie trzydzieci lat. Ostatni mecz na Mundialu pikarze z charakterystycznym czerwonym pasem na koszulkach zagrali w 1982 roku w Hiszpanii. Z Polsk. Przegrali wwczas 5:1. Kady peruwiaski kibic pamita to spotkanie. Nie zapomina si gwodzia wbitego do trumny. Teraz jednak nastroje s zupenie inne. W kadrze dowodzonej na przez w

charyzmatycznego trenera

graj zawodnicy

wystpujcy

co dzie

najsilniejszych ligach wiata: portugalskiej, hiszpaskiej, woskiej i niemieckiej. To musiao zadziaa. Z Paragwajem Peru zagrao naprawd fantastycznie. Przez wiksz cz meczu gocie mieli problemy z opuszczeniem swojej poowy boiska. Ale to nic nie znaczy. Wszak do rozegrania pozostao jeszcze pitnacie spotka. Dopiero wtedy bdzie mona powiedzie, czy Peruwiaczycy pojad kopa pik do ssiedniej Brazylii. Z Ameryki Poudniowej bezporedni awans do Mundialu uzyskaj cztery druyny, a pita zagra bara z jednym z zespow z Ameryki Pnocnej, rodkowej lub Karaibw. Jeli liczy Brazyli, moe si wic zdarzy, e na Mundialu 2014 zagra a sze poudniowoamerykaskich reprezentacji.

Kawaek podogi. Grunt pod dom i si dobrego czowieka

Po latach mwi si o takich dniach pikne. Tak, to by pikny dzie. Nie tylko dlatego, e budowa domu dla Julii wesza w kolejn faz. To by pikny dzie, bo mia swojego bohatera. Na wylewanie posadzki pod nowy dom Julii przyszo w sumie prawie dwadziecia osb. Wszyscy zakasali rkawy. Nawet ja. Dodatkowo, ganiajc midzy pracownikami z kamer, zyskaem przydomek Peter Ferrari. C, musiaem si uwija. Ale to nie ja byem bohaterem dnia. Zosta nim Carlos trzynastoletni syn Julii. Znam go od kilku miesicy, czyli zbyt krtko, by powiedzie o kim, e zna si go dobrze. Ale wystarczajco dugo, by zdziwi si zmianami, ktre w nim zaszy. Ostatni rzecz, ktr Carlos chciaby robi, jest budowa domw w slumsach. Do tej pory chopak raczej stroni od wysiku. Tym bardziej, e w slumsach czas mona spdzi duo przyjemniej. A przy okazji zarobi troch potwierdzajc powszechn tez, e w Peru nie kradn, tylko przedmioty czsto

zmieniaj waciciela. Poza tym Carlosa nie byo przez ostatnie tygodnie w domu. Da z niego dyla i tylko on sam wie, co przez ten czas robi i gdzie bywa. Ale wrci. Kiedy tylko dowiedzia si, e powstanie dom dla jego mamy i jej rodziny, pojawi si tak, jak pojawiaj si krliki wycigane przez magika z kapelusza.

Oczywicie w rzeczywistoci adnych krlikw nie byo. Byy psy. Siedem szczenit, ktre przyszy na wiat dokadnie wtedy, kiedy zaczlimy robot. O may wos, a urodziyby si na placu budowy. W ostatniej chwili suczka Julii daa si jednak przenie w bezpieczne miejsce. Wracajc do Carlosa budowniczy z niego aden. W tej dziedzinie moemy sobie poda rce. Tyle tylko, e nie o umiejtnoci chodzi, lecz si, ktra drzemie w tym nastolatku. Trudno t si zauway, cho Carlos wtarga na wasnych plecach z trzysta kilogramw materiaw potrzebnych do budowy. Dodatkowo wyku w skale dziur, ktra posuy za szambo pod now toalet. Ale to potrafi kady, kto ma dwie rce. Tymczasem Carlos pokaza si, ktr atwo przeoczy. To sia dobrego czowieka. Cokolwiek modzieniaszek robi i bdzie jeszcze robi w swoim yciu, dla wszystkich, ktrzy zobaczyli go przy wylewaniu posadzki, nie ulega wtpliwoci, e to dobry czowiek. Dlaczego do tej pory nie byo tego wida? Nie znam si na trzynastolatkach, ale kiedy sam nim byem. I pamitam, ile znaczyo dla mnie danie przez kogo sowa. Wiele. Ale jeszcze wicej

dotrzymanie go. W czasach, w ktrych yjemy, nie jest tak, e mona szasta sowem na prawo i lewo. Ale w ostatnich dniach pojawia si pewno, e tylko jaki kataklizm moe odebra Carlosowi nadziej na inny dom. Pada wic obietnica.

To o to chodzi. Carlosowi kto da sowo i dotrzyma go. Po prostu. By moe nawet dotrzyma mu sowa po raz pierwszy w yciu. Wszystko dzieje si zatem na jego oczach. A moe te w jego sercu. Ono nie jest lepe. Widzi, e w yciu moe chodzi nie tylko o to, eby bra. Ale rwnie o to, eby otrzymywa. Carlos i jego rodzina otrzyma dom. Za nic. Tylko dlatego, e s na tym wiecie. Co z tym zrobi? Wszystko jest w jego rkach. Jestem o to spokojny. Dawno taki nie byem. Dawno nie widziaem trzynastolatka, ktry w jeden dzie sta si jedynym mczyzn w domu. Przepraszam domu w budowie.

Warto pokona dug drog, by nabra troch dystansu

Ostatnie chwile przed zachodem soca (Marcahuasi, wschodnie Andy, 4000 m n.p.m.)

Zamkn Machu Picchu? Decyzja w przyszym roku

Wadze Peru s gotowe zamkn Machu Picchu, uratowa jeli to tylko ta decyzja miaaby inkaskie

najsynniejsze

miasteczko przed zniszczeniem. Z tej informacji nie uciesz si zapewne planujcy podr do Peru. Ale bez paniki. Decyzja o zamkniciu Machu Picchu jeszcze nie zapada. Jeli zapadnie, to nie wczeniej ni za trzy miesice. A jeli ju ten jeden z siedmiu nowych cudw wiata zostanie zamknity, to nie na zawsze, tylko na jaki czas. Wszystko w rkach Organizacji Narodw Zjednoczonych do Spraw Owiaty, Nauki i Kultury. W styczniu 2012 roku do Machu Picchu przyjedzie jej delegacja. Powodem wizyty s pasoytnicze porosty, ktre pojawiy si w tym najsynniejszym inkaskim miasteczku. Przedstawiciele UNESCO chc sprawdzi jak Peru radzi sobie z tym problemem. A e jest to problem, nikt ju tego nie ukrywa. - Tak czy siak UNESCO przyjedzie do nas w styczniu. Sprawdzi w jaki sposb dbamy o dziedzictwo, ktre nie jest ju tylko nasze, ale take ludzkoci powiedziaa minister kultury Susana Baca znana do tej pory jako piosenkarka piewajca w popularnym w kraju Inkw stylu

afroperuwiaskim. W tej dziedzinie w 2002 roku zdobya latynosk Nagrod Grammy. Po przyjciu posady w rzdzie minister Baca nie zrezygnowaa z kariery wokalistki. Teraz jednak nie zapiewaa, tylko stanowczo zapowiedziaa, e jeli UNESCO zgosi postulat zamknicia Machu Picchu, wadze Peru zrobi to.

Wszystko po to, by uchroni cytadel przed zniszczeniem. Ewentualna przerwa w jej zwiedzaniu miaaby posuy na generalne czyszczenie. Zbudowane przez Inkw ponad piset lat temu Machu Picchu byo kiedy cakowicie biae. Teraz granitowe ciany pokryte s grzybami i glonami. Powodem jest wilgo i obecno czowieka w cytadeli. Kadego roku zwiedza j niemal milion turystw.

Kraj Inkw kradnie serca, my je oddajemy

Kochamy Peru tak nazywa si tworzona przez internautw strona o kraju Inkw. Wanie wystartowaa. Bez oczekiwa, ale z wiar, e stanie si miejscem przybliajcym polskim Czytelnikom histori i teraniejszo tego trzeciego pod

wzgldem wielkoci pastwa w Ameryce Poudniowej. - Dlaczego Kochamy Peru? Bo w yciu z minusami chodzi o plusy to sowa z redakcyjnego wstpniaka nowej witryny. S mi bardzo bliskie. Nie tylko dlatego, e tak uwaam, ale take dlatego, e sam je napisaem. Jestem szefem tej strony. Jestem te blogerem i od ponad ptora roku pisz w tym miejscu o Peru. Czy nie lepiej na tym poprzesta? Nie. O wielu rzeczach, ktre dotycz Peru, na blogu napisa si nie da. I odwrotnie. To, co moe zaistnie na Kochamy Peru, nie znajdzie miejsca na Operuj w Peru. Z wielu powodw. Choby z tego, e blog jest duo bardziej osobisty ni informacyjna strona w sieci. Wielu Czytelnikw wyczuwao, bd wie od dawna o co chodzi. A chodzi o rozgraniczenie spraw, ktre dotycz Peru od tych, ktre dotycz mnie w Peru. Mona si byo w tym pogubi. Ale teraz sprawa jest jasna. Pozostaje blog i pojawia si nowa strona, ktra wierz w to gboko poszerzy spojrzenie czytajcych na kraj Inkw. Poszerzy, bo nie jest tworzona tylko przeze mnie. To jej wielka zaleta. Na Kochamy Peru pojawiy si i bd pojawia teksty praktycznie kadego, kto ma co do powiedzenia o tym miejscu na ziemi. Zachcam do tego wszystkich

zainteresowanych. Take tych, ktrzy Peru nie kochaj w aden sposb. Do mojej proby przychylio si ju kilka osb. Wrd Autorw premierowych artykuw s:

- dziennikarz Micha Staniul, ktry pisze o prawie zupenie nieznanym dramacie trzystu tysicy peruwiaskich kobiet, - podrnik Andrzej Budnik, ktry szuka ladw polskoci w wiadomoci Peruwiaczykw, - a take pisarz Roman Warszewski, ktry rozmawia z laureatem literackiej Nagrody Nobla Peruwiaczykiem Mario Vargasem Llos. Oprcz lektury ich niezwykle ciekawych artykuw Czytelnikw Kochamy Peru czeka rwnie podr andyjsk kolej, a to za spraw wymownych zdj Joanny M. Chrzanowskiej zamieszczonych na portalu Peron 4. Do tego trwajcy kwadrans film o konkwicie przeprowadzonej przez Peruwiaczykw. Z polskimi napisami przygotowanymi przez redakcj. A take artykuy midzy innymi o tym, dlaczego Indianie w Andach protestuj zamiast je to, co inni, kto i dlaczego da im troch ciepa oraz gdzie mieszka duch Inkw. W sumie dwanacie tekstw. Na dobry pocztek. Gorco zapraszam do ich czytania. A take tworzenia Kochamy Peru. Wasnymi tekstami i zdjciami oraz komentarzami. Prosz take o sugestie i uwagi. Z zespoem redakcyjnym czekamy na kadego, komu Peru jest bliskie. Niewane w jaki sposb. Byleby w prawdziwy. To tyle zanim faktycznie zaprosz na now stron. Jeszcze tylko podzikowania. Kieruj je do czowieka, ktry Kochamy Peru stworzy technicznie. Zrobi to tak, e ja kompletny laik w projektowaniu stron internetowych uwierzyem, i kady pomys dotyczcy Peru i zwizany z internetem moe ujrze wiato dzienne. Muchas gracias, Darku! Adres strony Kochamy Peru: www.kochamyperu.pl

Pali si za historia. czy rodzina. A kury znosz jajka

Zostao jeszcze mnstwo roboty, ale najwaniejsza cz jest ju wykonana. Dom Julii stoi. Nie ma jeszcze niczego w rodku, ale ma kogo. Dwjk dzieci, ktre wrciy do matki. Po Carlosie trzynastolatku, ktry uciek ze starego domu kilka tygodni temu, wrcia o dwa lata starsza Kelly. Jej brat ju wybra sobie nowy pokj. A ona? Czy zostanie? Sama tego jeszcze nie wie, ale nie moe uwierzy, e starego domu ju nie ma. Mia spon. Jeli kto zapyta, czy palimy, odpowiem: jasne, cay czas palimy. Znosimy z Juli i jej dziemi to, co zostao ze starego domu i wrzucamy do ogniska. Bdzie pon

jeszcze kilka dni. A wypalimy wszystkie graty, szmaty oraz pchy i wszy. A moe te i kawaek przeszoci, w ktrej tyle osb w tym miejscu cierpiao. Nie znaczy to wcale, e teraz bdzie atwo i przyjemnie. Bdzie trudno, a moe te i nieprzyjemnie, bo pracowicie a do blu. Najpierw trzeba wszystko uprztn, wyku troch skay, zrobi chodnik i schody, dokoczy azienk oraz wyla jeszcze troch posadzki pod now kuchni i patio. To takie miejsce, gdzie mona na przykad postawi st. Postaram si, aby patio byo jak najwiksze. Po to, eby wszyscy, ktrzy do tego domu wrc, pewnego dnia mogli usi razem. A ma kto wraca. Oprcz Kelly, Carlosa i najmodszego Luisa Manuela Julia ma jeszcze czterech synw, ktrzy decyzj sdu mieszkaj w sierocicu. Taki by wynik wizji lokalnej w starym domu. Moe gdy sd zobaczy nowy, zmieni zdanie.

Wedug europejskich kryteriw nowy dom nie nadaje si na amy katalogw. Jest cay z drewna i ma blaszany dach. Gdyby by inny, zim powyginaby si tak, jak inne dachy w slumsach. A ma przecie suy tej rodzinie jak najduej. Posuy. Gdybym nie zna Peru, uznabym, e Julia bdzie mieszka w porzdnej altanie. A tak mog spokojnie powiedzie, e jej nowy dom jest najpraktyczniejszy i

najokazalszy w najwyszej czci slumsw Arenal Alto w poudniowej Limie. Nawet ssiedzi to zauwayli. - Ostatni faktycznie s pierwszymi stwierdzi mieszkajcy niedaleko mczyzna. Niedaleko znaczy kilka pek skalnych niej ni Julia. Nie mam zielonego pojcia co bdzie z ni dalej. Ona zreszt te. Kiedy zostawiaem j z dziemi na pierwsz noc w nowym domu, nie wiedziaa co powiedzie. Cay czas dzikowaa, a wtrowali jej radoni Carlos i Kelly. Prosili eby przekaza podzikowania wszystkim, ktrzy si do tego wszystkiego przyczynili. Zatem przekazuj. Podzikowania pynce z peruwiaskich slumsw do Czytelnikw, ktrzy wsparli t budow. Nie tylko finansowo, ale take rad i dobrymi mylami. Ci, ktrzy mnie znaj, wiedz, e raczej unikam sowa sukces. Sukces nie oznacza przecie nic. Przemija tak szybko, jak si pojawia i p biedy, gdy zostawia za sob wicej pozytywnych ni negatywnych

wydarze w yciu czowieka. Ale tym razem nie mam wyjcia. Musz to

powiedzie.

Budowa domu dla Julii to sukces. Sukces wielu serc. Co prawda mia by kurnik. Ale nie wyszo. Chocia niezupenie. Wyzibione po mglistej zimie i zestresowane budow kury wrciy do dawnej formy. W dniu, w ktrym Julia wesza pod nowy dach, osiem niosek, ktre jej zostay, zostawiy na grzdach dziewi jaj. Nie wiem co o tym myle, bo pooyem ju na nich kresk. A wyglda na to, e tym razem kury s mdrzejsze ode mnie. Nie byoby to takie dziwne, bo przecie dziki pomocy Czytelnikw szukaem ich a na rolniczym uniwersytecie.

Nowe uszy Brayana. Dziaaj

Chwil posiedziaem przed monitorem mylc jak to wszystko adnie opisa. Ale nie da si. Sprbuj zatem jak najprociej: prawie dziesicioletni guchoniemy chopiec ze slumsw w Limie dosta aparaty suchowe. Nie syszy jednak. Tylko syszy i zaczyna mwi. Gwoli cisoci: aparat jest jeden. W lewym uchu. W prawym guchota Brayana jest tak gboka, e mona mu tam trbk umieci i na niej zagra, a i tak nie usyszy. Do niedawna to samo byo z lewym uchem, ale chopiec to urwis, wic miao si z czego poprawia. Poprawio si na tyle, e pomys z aparatem mg wyj na wiato dzienne. Zaczo si jednak od mroku. Dziesi miesicy temu, kiedy guchota Brayana rozkadaa jeszcze jego bliskich na opatki, zaprosiem mam i siostr chopca do kawiarni na kaw. Ale si kobiety ucieszyy! Nie na dugo. Ich radosne umiechy znikny tak szybko, jak si pojawiy. To byo mniej wicej wtedy, kiedy zapadaa decyzja o posaniu chopca do szkoy dla niesyszcych dzieci. Po raz pierwszy w jego yciu, czyli o kilka lat za pno. Mama i siostra miay tego wiadomo. Podobnie jak miay wiadomo, jaka szansa pojawia si przed Brayanem. Chodzio o t szans. W letni soneczny dzie przy kawie obwarowaem j warunkami. A waciwie tymi kartkami. Za kady objaw braku wsppracy w sprawie Brayana jego mama i siostra miay otrzyma jedn t kartk. Jak na meczu pikarskim. Dwie te kartki to kolejne spotkanie przy kawie i rozstanie. Po prostu poegnanie.

- A macie ju jedn t kartk, bo spniycie si na dzisiejsze spotkanie w sprawie chopaka oznajmiem wtedy spokojnie. To dlatego paniom zrzedy miny. Ale nie do koca. Mylay moe, e artuj, wic doprecyzowaem: - Brayanowi chce pomc wielu ludzi, ale jeli z waszej strony nie bdzie wsppracy, rozstaniemy si. Kady pjdzie w swoj stron, a ci, ktrzy chc pomc, by moe wespr kogo innego. Rozejrzyjcie si wok. Przecie potrzebujcych nie brakuje. Z perspektywy czasu uwaam, e przegiem. Tym bardziej, e pniej byo mnstwo sytuacji nadajcych si na t kartk. Nie wycignem jej jednak ani razu. By moe dlatego, e szybko zorientowaem si, e to nie jest aden mecz. adna gra. Tylko niemoliwe do przewidzenia ycie, w ktrym istniej ywi ludzi oraz ich emocje i uczucia. O historii z kartkami zatem zapomniaem. Ale powinienem je wycign. I to nie te, tylko cay worek czerwonych. W dniu, w ktrym mielimy odebra aparat suchowy dla Brayana. Nie wiem co si w tym dniu stao mamie i siostrze Najpierw chopca. zaspay. Kompletna Potem niemoc.

zapomniay

dowodu osobistego Brayana. A na koniec nie wziy zawiadczenia niezbdnego do odbioru urzdzenia. Tymczasem Lima to nie Warszawa, w ktrej mona sobie wte i wewte pojedzi metrem, tylko prawie dziesiciomilionowy moloch, w ktrym, gdy si czowiek pieszy, to wicej stoi ni jedzie. Osiemnacie minut. Gdybymy spnili si o te tysic osiemdziesit sekund, aparat dla chopca przepadby jak kamie w wod. Niesyszcy Brayan nie jest przecie w

Limie jedyny. Gdybymy spnili si, na nastpne urzdzenie trzeba byoby czeka kolejne miesice. A moe i nie. Moe za kilka miesicy aparat nie byby ju za darmo, tylko za grube pienidze. Czyli nieosigalny. Zdylimy jednak. Co byo potem? N schowa si w kieszeni, a worek czerwonych kartek rozpyn jak we mgle. I nastpia rado tak wielka, e wszyscy padlimy sobie w ramiona. Majc w lewym uchu aparat Brayan zacz sysze. Syszy przejedajce samochody, szczekajce psy i niezbyt gono grajce radio. Syszy te to, co si do niego mwi, cho oczywicie tego nie rozumie. Aparat sprawia mu troch blu. Jeszcze nie jest do koca dobrze nastawiony. W jzyku migowym chopak wyjani jednak, e nie ma problemu. Bdzie wic aparat nosi i troch zaciska zby do czasu, a wszystko unormuje si, a on sam przyzwyczai. C, wychodzi na to, e to nie tylko urwis, ale take zuch. Na dodatek zaczyna powtarza sowa, ktre do niego docieraj. Zrobi wic kolejny krok naprzd. W stron mwienia. Jak na doni wida, e prawdopodobnie tylko kwesti czasu jest dzie, w ktrym Brayan zacznie mwi. To tyle. Prociej ju si nie da.

Miraflores, Lima: sztuka prosto z parku

Nie jed z benzyn pod nogami. Jed z gow

Ponad dwudziestu Peruwiaczykw zgino w cigu jednego dnia w wyniku wybuchu materiaw pirotechnicznych. adna z ofiar nie trzymaa ich w rku. Autobusami w Peru podruj nie tylko ludzie. Mona nimi przewozi praktycznie wszystko. Take lamy w baganikach. A skoro wszystko, to do jednego z autobusw zapakowano materiay pirotechniczne.

Wybuchy w drodze zabijajc czternastu pasaerw. Do tragedii doszo na jednej z najbardziej pechowych tras w Peru. To Carretera Central prowadzca z Limy na wschd przez Andy, wzdu synnej kolei Malinowskiego wybudowanej w drugiej poowie XIX wieku przez polskiego inyniera. Na tej drodze ginie zazwyczaj kilkoro ludzi dziennie. Tym razem nie chodzio jednak o wypadek samochodowy, lecz poar. Wywoay go materiay pirotechniczne umieszczone w

autobusie jadcym z miejscowoci Chosica do Matucany. W jednej chwili stan on w ogniu. Wszystkie ofiary spaliy si ywcem. Ich ciaa s kompletnie zwglone. Ci, ktrzy przeyli, s mocno poparzeni. Nie wiadomo dlaczego materiay pirotechniczne wybuchy. Ale mona si tego domyla. Jed t tras czsto. Nie bd zaskoczony, jeli okae si, e fajerwerki pooono na metalowej pycie koo kierowcy, pod ktr pracuje gorcy silnik. Tego samego dnia wybuchy materiay pirotechniczne przewoone w ciarwce. Stao si to przed komisariatem policji w miejscowoci Juliaca w Andach. To okoo

tysica kilometrw od miejsca pierwszej tragedii. Nie yje siedem osb - czterech funkcjonariuszy i trzech cywilw, w tym kierowca samochodu. Nie pisz o tym, by epatowa mierci. Tylko ostrzec. Nie przed podrowaniem w Peru autobusami, tylko przed podrowaniem w Peru autobusami, ktre maj dziwne adunki. Mog to by butle z gazem, kanistry z benzyn, niezabezpieczone ostre

przedmioty. Oficjalnie nie wolno tego wszystkiego przewozi, ale to nic nie znaczy, bo wadze nie przywizuj adnej wagi do egzekwowania przepisw, ani nawet do podstawowych zasad

bezpieczestwa. Mwic wprost maj to wszystko gdzie. Co zrobi, gdy podczas podry w Peru kto zacznie adowa si na przykad z butl z gazem do autobusu, ktrym wanie zamierzamy jecha? Najlepiej wysi. I pojecha innym. Oczywicie mona si awanturowa, ale szkoda czasu. Uwagi o tym, e niebezpiecznie jest podrowa z kanistrem benzyny pod siedzeniem mog zosta niezrozumiane. I nie chodzi wcale o rnice jzykowe. Tak po prostu jest. Najoglniej rzecz ujmujc w Peru ludzie nie prosz o bezpieczn podr. Prosz o to, eby bya szybka i rozwizaa ich problemy z przewozem wszystkiego, co chc przewie.

Blog na papierze: do slumsw po nauk

Jesienny charakter ma listopadowy numer miesicznika yj dugo. Wiadomo taka pora roku w Polsce. A w Peru wiosna na caego. Ale to nie o niej jest mj najnowszy artyku zamieszczony w tym czasopimie. Listopadowy numer miesicznika yj dugo to dobry pomys na jesienn lektur. Powodw jest co najmniej kilka: - artyku Tomasza Baraskiego o reyserze Jerzym Hoffmanie filmowcu bez kompleksw, - opowie Romana Warszewskiego o Cuzco dawnej stolicy pastwa Inkw, - materia Waldemara Gabisa o beznogim Oskarze Pistoriusie, ktry biegajc na 400 metrw wzbudza kontrowersje nie tylko sportowe, - rozmowa Magdy Omilianowicz z profesorem Janem Talarem, ktry wybudzi ze piczki kilkaset osb, - pi porad Ewy Opieli o tym, jak unikn jesiennych infekcji, artyku Wodzimierza Cegowskiego o

polowaniu, ktre nie musi by smutne, - oraz odpowied Grzegorza Musiaa na pytanie dlaczego Wenecj kocha si a po grb. Wrd tych i wielu innych tekstw jest take i mj felieton. O tym, czy w dobie rozwoju turystyki wycieczki do slumsw w Peru maj sens. Zapraszam serdecznie do lektury.

Listopadowy numer yj dugo dostpny bdzie od poniedziaku, 24 padziernika, w kioskach Ruchu, Kolportera, salonikach prasowych i Empiku na terenie caej Polski. Miesicznik mona rwnie zaprenumerowa, take za granic.

Jedna jaskka wiosny nie czyni. Ale papuga tak

Patio hotelu Espaa w centrum Limy

Po budowie w slumsach: cicho i yso

Julia, samotna matka ze wzgrza Arenal Alto w poudniowej Limie, jest w nowym domu. Ale kiedy tylko w nim zamieszkaa, znalaza si w potrzasku. Tej budowy nie dao si ukry. W najbiedniejszej czci slumsw nagle pojawia si ekipa budowlana, ktra pozostawia po sobie jasny, rzucajcy si w oczy domek z drewna. Zamieszkanie w nim jest dla Julii samotnej matki kilkorga dzieci tym, czym dla kierowcy zmiana maego fiata na mercedesa. Jest te dla niej puapk. - Julia ma przecie nowy dom, czyli nie potrzebuje ju pomocy tak mwi wszyscy wok. Tymczasem Julia znalaza si w najgorszej z moliwych sytuacji. Nie ma pracy. Nie ma adnego zawodu. Nie umie czyta i pisa. Nadal nie ma niczego, co jutro mogaby woy do garnka. yje tym, co dzieje si dzi. A dzi ma nowy dom. Nic wicej. Jeli zostawi j teraz z tym wszystkim, caa ta budowa nie bdzie miaa adnego sensu. Mwic dosadniej bdzie strat czasu i pienidzy. Nie wiem czy kto to wok rozumie. Tym bardziej, e na pierwszy rzut oka nie wypowiadam si logicznie. Mwi przecie, e nie jestem zainteresowany budow domw w slumsach, cho wanie doprowadziem do tego, e jeden z nich powsta. To prawda. Nie interesuje mnie budowanie domw w slumsach. Nie tylko dlatego, e w starych te da si mieszka. W ten nowy, dla Julii, wszedem tylko dlatego, e idc

do celu, trzeba zrobi pierwszy krok. Natomiast dom, nawet najwikszy i najpikniejszy, sam w sobie celem nie jest. Bez wzgldu na to, ile kurzu jeszcze opadnie z radoci z nowego domu Julii, nie ulega wtpliwoci, e gdy ju opadnie, nie zostanie nic. Kobieta znajdzie si dokadnie w tym samym miejscu, w ktrym bya przed budow. Przed budow byo inaczej. Byo zaangaowanie ssiadw i znajomych Julii. A jak dooy do tego wsparcie Czytelnikw tego bloga oraz sponsorw z Peru i Stanw Zjednoczonych, nic dziwnego, e wszystko ruszyo z kopyta. I zanim si czowiek obejrza, dom ju sta. Nawet fachowcy od dachu tak si rozpdzili, e zrobili go le. A powinni zrobi doskonale, bo wzili za to pienidze. Z reklamacj poszedem ze znajomym policjantem. W Peru wiele osb boi si strw prawa niczym diabe wiconej wody. Tym razem byo podobnie. Znajomy policjant nawet nie musia wyciga broni z kabury. Tylko fukn kilka razy, a ekipa od dachu wrcz lataa nad nim, by naprawi usterki. Oczywicie mona osob mi zarzuci, e

wykorzystaem publiczn do

penic

funkcj

zaatwiania

budowlanych

interesw jakiej pani ze slumsw. wita racja. Ale ja nie mam ani czasu, ani ochoty, by sdzi si z budowlacami fajtapami. Po ostatecznym zakoczeniu budowy emocje wrciy do normy. Z Carlosem, synem Julii, zrobilimy patio przed domem, a ja, gdy chopak poszed do szkoy, wykorzystujc stare materiay powikszyem i wzmocniem kurnik oraz zabraem si za now azienk. Nie ebym si na tym zna. Prdzej chodzio o improwizowanie. Ale zadziaao.

A kiedy zadziaao, znw, tak jak na pocztku, na kamiennym wzgrzu Julii zostaem sam. To dobrze, bo czasami w samotnoci czowiek moe dowiedzie si duo wicej, ni podczas rozmowy z tuzinem ludzi. Czego si dowiedziaem? Tego, e Julia chce zrobi drugi krok. Zna cel mie wszystkie swoje dzieci wok siebie. Nie tylko nastoletnich Carlosa i Kelly oraz pitnastomiesicznego Luisa Manuela, ale take czterech chopakw, ktrzy teraz mieszkaj w sierocicu. Dla matki nie ma nic waniejszego ni ich powrt do domu. To ogarniam. Reszty nie. Nie wiem jak Julia to osignie. I marne pocieszenie jest w tym, e ona rwnie tego nie wie. Moe nadal prbowa zapeni jej kurnik nioskami, eby miaa jajka na handel? Moe pomc jej rozkrci may biznes, na przykad porann sprzeda kanapek w okolicach szkoy i targowiska? A moe najpierw pj z ni na kurs jzyka hiszpaskiego dla analfabetw? Nie chodzi tylko o to, eby nauczya si pisa i czyta, ale take o to, eby pisanie i czytanie czego j nauczyo. Od tego wszystkiego straciem wosy na gowie. Troch od mylenia, ale najbardziej po wizycie u fryzjera. Ju raz w yciu ostrzygem si na zero. Jako nastolatek zaoyem si z koleg o dobry wynik polskich pikarzy. I przegraem. Wtedy, wraz z wosami, skutecznie straciem wiar w naszych futbolistw. Tym razem wszystko byo bardziej przyziemne. Musiaem pozby si czupryny, bo nie wszystkie pchy i wszy ze starego domu Julii udao si spali.

Zostaa zatem ysa paa. Dosownie i w przenoni. Aktualnie moja pustka w gowie co do przyszoci Julii nie kojarzy mi si z niczym innym, tylko z bezkresnym oceanem. Ale to przejdzie i co w kocu zacznie kiekowa. Wosy te odrosn. Na tym wiecie niczego co stworzone jest do ycia, nie wyczajc wiary, nie da si przecie zatrzyma.

Dzikuj za dotychczasow pomoc. Jak zostaa wykorzystana? Wpaty 4640 soli peruwiaskich, w tym: 1570 zotych od Czytelnikw bloga Operuj w Peru (Lucyna, Danuta, Katarzyna, Boena, Ewa, Tomasz, Jolanta, Joanna, Katarzyna, Anna, Julia, Ewa, Liliana, Beata), 380 dolarw od parafian z Saint Aloysius Church (z Leonardtown w Stanach Zjednoczonych), 2200 soli od sponsorw w Peru (wsppracujcych z organizacj spoeczn o nazwie Conferencia Medalla Milagrosa w Limie). Wydatki 4650 soli peruwiaskich, w tym: 530 soli dorana pomoc dla Julii od kwietnia do padziernika (zakup jedzenia, opacenie wody i prdu), 420 soli zakup dwunastu kur niosek, 210 soli 150 kg kurzej karmy, 820 soli materiay na wylanie podogi, 2200 soli materiay na budow domu i robocizna ekipy budowlanej, 170 soli materiay na budow i wyposaenie azienki, 220 soli transport materiaw na budow, 80 soli prowiant i napoje dla pracownikw. Za wyjtkiem budowy domu i pooenia dachu pozostae prace (wylanie podogi, wnoszenie materiaw, budowa azienki, wzmocnienie kurnika, porzdkowanie terenu) zostay wykonane za darmo.

Gorczka cmentarnej mocy

Dzie Wszystkich witych i Zaduszki w Peru nie rni si niczym specjalnym od tych w Polsce. Moe za wyjtkiem tego, e przebiegaj w wiosennej atmosferze i mog zakoczy si epidemi miertelnej gorczki. Nie chodzi o gorczk tumw pieszcych na nekropolie, mierteln tylko deng potencjalnie ktra

chorob

wirusow,

przyjmuje posta krwotocznej gorczki. W tym roku peruwiaskie Ministerstwo Zdrowia zalecio odwiedzajcym groby, by nie wnosili na cmentarze wody, a zwaszcza nie zostawiali jej w wazonach z kwiatami. Taki nagrobny zestaw moe sta si siedliskiem komarw, ktre przenosz deng. Ten, kto na ni zachoruje, ma wielk szans zosta na cmentarzu na stae. Na t chorob nie ma szczepionki i skutecznych lekw antywirusowych. Denga wystpuje w dungli, ktra cho wielka nie obejmuje caego obszaru Peru. Uznano jednak, e lepiej dmucha na zimne. Tym bardziej, e zaraone larwy komarw znaleziono na cmentarzach w Piurze. To miasto na wybrzeu kraju, skd do dungli nie dorzuci si beretem. Paniki jednak nie ma. Poza tym apel o nie wnoszenie wody na cmentarze wcale nie oznacza, e pooone na grobach kwiatki bd szybciej usychay w wiosennym socu. Urzdnicy proponuj wkadanie ich do wazonw wypenionych mokr ziemi lub piaskiem. To namacalne rnice midzy listopadowym witem w Polsce i Peru. Z tych mniej namacalnych warto wymieni stopie zadumy nad mierci.

Oglnie wyglda to tak, e w kraju Inkw a tak gboko jak nad Wis w t zadum si nie zapada. mier to mier. Nie ma rady, by uchowa si przed ni na tym wiecie. Refleksje nad umieraniem nie s wic silne. Prdzej nad yciem. W przeciwiestwie do mierci nad yciem czowiek moe mianowicie kombinowa. Moe je zmienia i tak prowadzi, by umierania po prostu si nie ba.

ZOBACZ SIEDEM NAJDZIWNIEJSZYCH CMENTARZY W PERU: Okienka na wiat. Ale nie wiadomo jaki Moliwe, e Ventanillas de Combayo to najstarszy znany cmentarz w Peru. Moe mie trzy i p tysica lat. Jak wtedy chowano? W skaach. W prostoktnych lub kwadratowych wgbieniach z widokiem na wiat. Ale nie wszystkich, lecz tylko wczesn elit. Grobowce te niedaleko miasta Cajamarca robi wraenie. Ale s cakowicie spldrowane przez ludzi szukajcych kosztownoci. Skadano je w dawnych czasach obok zmarych. Yungay. Cmentarz, ktry by kiedy miastem Wielu nie wierzy w histori

powstania tego cmentarza. Trudno bowiem uwierzy, e powsta w kilka minut. Stao si to w 1970 roku podczas wielkiego trzsienia ziemi. W wyniku wstrzsw na miasto Yungay spada lawina z Huascaran najwyej gry w Peru. Boto, nieg i kamienie przysypay dwadziecia pi tysicy ludzi. Przeya jedynie garstka mieszkacw Yungay. Wrd nich ci, ktrzy przebywali na wyej pooonym cmentarzu.

Groby w Andach. Std jest bliej do nieba Cho wydaje si to nieprawdopodobne, normalne ycie w Peru toczy si na

wysokociach. Grubo ponad trzy, a nawet cztery tysice metrw nad poziomem morza. Skoro ludzie tam normalnie yj, to rwnie normalnie umieraj. Oczywicie po mierci nie zwozi si ich na d, tylko grzebie na lokalnym cmentarzu. Kady z nich posiada swj urok. Zmaremu obojtne jest, gdzie znajduje si jego grb. Ale yjcemu nie. Wystarczy rozejrze si wok. Lima. 25 tysicy czaszek w centrum miasta Trzeba zej pod ziemi, by je zobaczy. A najpierw zwiedzi muzeum przy wityni. To katakumby w San Francisco

kompleksie klasztorno-kocielnym kilka minut spacerowym krokiem od Plaza Mayor, serca Limy. Do 1810 roku by tu cmentarz pamitajcy wczesne czasy kolonialne. Teraz czaszki i koci uoone s w odkrytych zbiorowych grobach. Wentylacja dziaa sabo. Jeli kto mao wie o zapachu mierci, w katakumbach poczuje go wyranie. Pochowani tak, jakby byli w brzuchu matki W dawnych czasach odlego midzy

narodzinami a mierci nie bya wielka. Take mentalnie. Duo atwiej byo zatem uwierzy, e pobyt na Ziemi jest etapem wdrwki, a mier pocztkiem narodzin w innym wiecie. W staroytnym Peru czsto chowano ludzi tak, jakby mieli si dopiero urodzi w pozycji embrionalnej. W Sillustani niedaleko andyjskiego Jeziora Titicaca jest jeden z takich cmentarzy. Grobowcami byy kamienne kurhany.

Cusco. Cmentarz ze zotem i klejnotami historii Na cmentarzu La Almudena w Cusco, dawnej stolicy Inkw, spaceruje si jak w bogatym, cho martwym miecie. Po obu stronach wskich uliczek stoj mauzolea z marmuru, kamienne postacie aniow i pomniki ze zami w oczach. Spoczywaj tu osobistoci Cusco. A to zobowizuje. Zoto z niektrych grobowych niszy pamita podobno czasy Inkw. Poza tym jest jeden bezimienny grobowiec, przy ktrym zbieraj si modzi. Taki maj zwyczaj. Mumie z krainy, w ktrej nie pada deszcz W jednym z najbardziej suchych miejsc w Peru mona obejrze zmarych prawie dwa tysice lat temu. To pustynny pooony cmentarz niedaleko Chauchilla

rozsawionego

tajemniczymi liniami miasta Nasca. Dziki klimatowi na niektrych szkieletach zachoway si wosy w stanie, jakby ich waciciele wyszli wanie od fryzjera. To jedyne miejsce w Peru, w ktrym mumie mona zobaczy tam, gdzie zostay pochowane.

Silne trzsienie ziemi dotkno poudniowe Peru. S ranni

Zupa ledwo utrzymaa si w yce. Znak, e to trzsienie ziemi byo silne. Zdarzyo si w porze obiadowej, co miao t niedogodno, e trzeba byo wsta od stou i stan pod najmocniejsz cian budynku. Plecami do niej. Takie s procedury, ale nie wiadomo, czy byyby co warte, gdyby ciana si zawalia. Staem tak prawie minut patrzc jak wszystko w pokoju trzsie si jak galareta. To byo na poudniu Limy w linii prostej dwiecie osiemdziesit kilometrw od epicentrum trzsienia, ktre w Peru nazywa si temblorem (dygotaniem). Miao jednak objawy terremoto (trzsienie ziemi waciwe). W miecie Ica pidziesit kilometrw od epicentrum zawalio si ponad sto

trzydzieci domw. Prawie stu ludzi jest rannych. Wielu ma powane zamania i obraenia twarzy. Bliska zawalenia jest katedra w centrum miasta. Ju raz prawie si zawalia cztery lata temu podczas trzsienia ziemi w poudniowym Peru. Od tamtego czasu staa wyczona z uytku, a teraz prawdopodobnie zostanie zburzona. Do burzenia przystpiono przy zabytkowym kociele witego Jzefa w Ice. Ekipy miejskich robotnikw zrwnay ju z ziemi przykocielny mur. To samo czeka sam wityni. Nie ma na co czeka, bo w kadej chwili koci moe si zawali i przysypa stojce w pobliu domy. Trzsienie zlokalizowano dwadziecia cztery kilometry pod Oceanem Spokojnym. Na sejsmografach doszo do 6,9 stopni w skali Richtera.

Wszystko jest moliwe. Pom ocali chrzecijank

Kadego roku 170 tysicy chrzecijan oddaje swoje ycie za wiar. Jednego z nich mona uratowa. To kobieta - matka piciorga dzieci, ktra czeka na egzekucj w pakistaskim wizieniu. Cho yjemy w zupenie innym wiecie, sceny z sienkiewiczowskiego Quo vadis dziej si naprawd. Kadego roku za wiar umiera na wiecie sto siedemdziesit tysicy chrzecijan. S krzyowani (Sudan, Etiopia, Uganda), poddawani miertelnym eksperymentom medycznym (Korea Pnocna), rozpruwani maczetami (Nigeria) i pozbawiani gw (Afganistan, Irak). Przeladowania dotycz siedemdziesiciu piciu krajw. To jedna trzecia wiata. Niemoliwe, prawda? A jednak moliwe. Spord osb, ktre naraone s na mier za wiar, jedna ma wielk szans przey. Tylko dlatego, e wiat globalna, nie wiedzca o wszystkim wioska dowiedzia si o niej. To 39-letnia Pakistanka Asia Bibi, ktra czeka w swoim kraju na egzekucj. Kobieta ma by powieszona. Za co? Za dwa zdania wypowiedziane do swoich koleanek przekonujcych j do przejcia na islam: Jezus Chrystus umar za moje grzechy i za grzech wiata. Nie zrobi tego dla was Mahomet. Po wypowiedzeniu tych sw Asia Bibi zostaa pobita. A pniej trafia przed sd, ktry skaza j na mier za blunierstwo przeciw Mahometowi. Niemoliwe, prawda? A jednak Kobieta jest wiziona od ponad dwch lat. Organizacja Gos Przeladowanych Chrzecijan chce zebra milion podpisw pod petycj w sprawie jej uwolnienia. Ma to

by forma wiatowego nacisku na wadze Pakistanu. W przeszoci dziaao. W zeszym roku pakistaski sd uwolni od zarzutu blunierstwa dwch chrzecijan. Niemoliwe, prawda? A jednak Co prawda uwolnieni chrzecijanie i tak zginli. Zostali zastrzeleni przed sdem przez religijnego fanatyka. Ale historia nie musi si powtrzy. Asia Bibi zasuguje na ycie. Ona i jej rodzina zasuguj na bezpieczestwo. Zrb to. Wylij petycj w tej sprawie. Zrb to przede wszystkim dla siebie. Take wtedy, gdy nie jeste chrzecijaninem. Dzi pomocy potrzebuje jeden z nich. Na dodatek tak odlegy, e moe nie warto o nim nawet myle. Ale wiat nie jest czarno-biay i moe jutro Ty sam bdziesz potrzebowa ludzkiego wsparcia. Wszystko jest przecie moliwe. Aby przyczy si do obrony Asii Bibi, wystarczy kilkanacie sekund. Petycj do prezydenta Pakistanu w jej sprawie (po angielsku) mona wysa przez internet na stronie: WWW.calformercy.com Dane o chrzecijanach gincych za wiar pochodz z raportu Przeladowani i zapomniani przygotowanego przez midzynarodow organizacj Pomoc Kocioowi w Potrzebie. Dotycz lat 2009-2010.