Studija Brza Cesta Lasva Travnik

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLI Brza cesta Lava-Donji Vakuf, Dionica: Lava petlja Nevid Polje
OPDI PODACI O PROJEKTU
JP Autoceste Federacije Bosne i Hercegovine d.o.o. Mostar

Sjedite u Mostaru: Ul. Brade Fejida bb, 88 000 Mostar Ured u Sarajevu: Ul. Terezija 54, 71 000 Sarajevo Bosna i Hercegovina www.jpautoceste.ba e-mail:info@jpautoceste.ba Mostar: Tel.:+387 36 512 300, Fax.:+387 36 512 301 Sarajevo: Tel.:+387 33 562 700, Fax.:+387 33 562 690 ENOVA Consultants & Engineers Ul. Podgaj 14., 71 000 Sarajevo Tel.: + 387 33 279 100 Fax: + 387 33 279 108 web: www.enova.ba Studija o utjecaju na okoli - Brza cesta Lava-Donji Vakuf, Dionica: Lava petlja Nevid Polje Prema Ugovoru br. JPAC-221A-37-11 Juli, 2011. godine mr.sc. Mahir Hadiabdid, dipl. biolog Fethi Silajdid, dipl.ing.ma Denan Ismid, dipl.ing.ma. Admir Meanovid, dipl.ing.gra. Azra Velagid, M.sc.Env.Sci. Lejla Ganid, dipl.ecc.
Investitor
Konsultant na izradi Studije o utjecaju na okoli
Naslov projekta ifra projekta Vrijeme izrade
Obraivai
Enova d.o.o. Sarajevo
PODACI O INVESTITORU
Naziv preduzeda Pravni oblik
JP Autoceste Federacije Bosne i Hercegovine d.o.o. Mostar Javno preduzede Sjedite u Mostaru: Ul. Brade Fejida bb, 88 000 Mostar Ured u Sarajevu: Ul. Terezija 54, 71 000 Sarajevo Bosna i Hercegovina Telefon: +387 36 512 300 Mostar Telefon: +387 33 562 700 Sarajevo Fax: +387 36 512 301 - Mostar Fax: +387 33 562 690 - Sarajevo web: www.jpautoceste.ba email: info@jpautoceste.ba mr.gra. Samra Imamovid,
Adresa
Kontakt informacije
Slubeni kontakt
Telefon: + 387 33 567 363 email: i.samra@jpautoceste.ba 4227691540005
ID Broj
SADRAJ
1 UVOD .................................................................................................................................................... 9 1.1 Prostorno-planska dokumentacija uticajnog podruja ............................................................... 12 1.2 Zakonski osnov za procjenu uticaja na okoli ............................................................................. 14 1.3 Prostorna granica istraivanja ..................................................................................................... 15 2 OPIS PREDLOENOG PROJEKTA .......................................................................................................... 16 2.1 Uvodne napomene...................................................................................................................... 16 2.2 Cilj i oekivani rezultati projekta ................................................................................................. 18 2.3 Tehnike karakteristike brze ceste .............................................................................................. 19 2.3.1 Saobradaj ....................................................................................................................... 22 2.3.2 Odvodnja ....................................................................................................................... 23 3 OPIS OKOLIA KOJI BI MOGAO BITI UGROEN PROJEKTOM .............................................................. 25 3.1 Podaci o stanovnitvu ................................................................................................................. 25 3.2 Klimatske karakteristike podruja ............................................................................................... 28 3.3 Morfoloke karakteristike podruja ............................................................................................ 28 3.4 Geoloke i hidrogeoloke karakteristike podruja ...................................................................... 29 3.4.1 Kvalitet podzemnih voda ............................................................................................... 34 3.5 Hidrografske karakteristike ......................................................................................................... 34 3.6 Hidroloke karakteristike ............................................................................................................ 35 3.6.1 Hidrauliki proraun linije plavljenja ............................................................................. 37 3.6.2 Rezultati hidraulikih prorauna ................................................................................... 38 3.6.3 Kvalitet povrinskih voda............................................................................................... 54 3.7 Podaci o zraku ............................................................................................................................. 58 3.8 Podaci o tlu i poljoprivrednom zemljitu .................................................................................... 58 3.9 Podaci o flori i fauni .................................................................................................................... 62 3.9.1 Flora ............................................................................................................................... 62 3.9.2 Fauna ............................................................................................................................. 64 3.10 Podaci o zatidenim prirodnim podrujima ................................................................................ 65 3.11 Specifini elementi utvreni prethodnom procjenom utjecaja na okoli .................................. 65 3.11.1 Buka ............................................................................................................................... 65 3.11.2 Buka kod cestovnog saobradaja .................................................................................... 67 3.11.3 Dozvoljeni nivoi vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke .................. 67 3.12 Postojeda materijalna dobra, ukljuujudi kulturno-historijsko i arheoloko naslijee ............... 68 3.12.1 Podaci o kulturno historijskom naslijeu ...................................................................... 68 3.12.2 Infrastrukturni sistemi ................................................................................................... 68 3.12.3 Vodoprivredna infrastruktura ....................................................................................... 69 3.12.4 Regionalni vodovodni sistem Srednja Bosna (Plava voda) ............................................ 71 3.12.5 Plan koritenja hidroenergetskog potencijala rijeke Lave ........................................... 72
3.12.6 Elektroenergetska infrastruktura .................................................................................. 73 3.12.7 Gasna infrastruktura...................................................................................................... 74 3.12.8 Telekomunikaciona infrastruktura ................................................................................ 75 3.12.9 eljeznika infrastruktura .............................................................................................. 76 3.12.10 Upravljanje otpadom ..................................................................................................... 76 3.12.11 Ugroenost od mina ...................................................................................................... 77 4 OPIS MOGUDIH UTICAJA PROJEKTA NA OKOLI................................................................................. 78 4.1 Potencijalni uticaj infrastrukturnog objekta na okoli ................................................................ 78 4.2 Identificirani uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoli ......................................... 81 4.2.1 Uticaj na povedanje nivoa buke du preferirane varijante brze ceste .......................... 87 5 OPIS MJERA ZA SPRJEAVANJE/UBLAAVANJE NEGATIVNIH EFEKATA PREFERIRANE VARIJANTE TRASE BRZE CESTE NA OKOLI .............................................................................................................. 90 5.1.1 Mjere ublaavanja uticaja buke..................................................................................... 96 6 ALTERNATIVNA RJEENJA I OPIS RAZLOGA ZBOG KOJIH JE IZABRANO PREFERIRANO RJEENJE SA ASPEKTA ZATITE OKOLINE ................................................................................................................. 101 6.1 Dionica 0: Lava-Merdani ( km 0+000-km 1+514) .................................................................... 101 6.2 Dionica I: Merdani-Kaonik (km 1+514-km 6+103) .................................................................... 101 6.3 Dionica II: Kaonik-afradini (km 6+103-km 8+891) ................................................................... 101 6.4 Dionica III: afradini-Mali Mounj, km 8+891-km 17+929 ........................................................ 101 6.5 Dionica IV: Mali Mounj-Komar, km 17+929-km 42+265 (za ovu SUO Obrauje se dionica ukljuno sa Nevid Poljem dio Dionice IV-vorite Nevid Polje, 21+900) ........................................ 102 7 NETEHNIKI REZIME ......................................................................................................................... 103 7.1 Opis projekta ............................................................................................................................. 104 7.1.1 Prethodna razmatranja brze ceste Lava-Donji Vakuf ................................................ 105 7.1.2 Sadanja rjeenja brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionice: Lava-petlja Nevid Polje .... 105 7.2 Opis okolia ............................................................................................................................... 108 7.2.1 Stanovnitvo i naseljenost ........................................................................................... 108 7.2.2 Klima ............................................................................................................................ 108 7.2.3 Morfoloke karakteristike ........................................................................................... 108 7.2.4 Geoloke i hidrogeoloke karakteristike ..................................................................... 108 7.2.5 Hidrografske i hidroloke karakteristike...................................................................... 109 7.2.6 Zrak .............................................................................................................................. 109 7.2.7 Tlo i poljoprivredno zemljite ...................................................................................... 109 7.2.8 Flora ............................................................................................................................. 110 7.2.9 Fauna ........................................................................................................................... 110 7.2.10 Zatidena prirodna podruja........................................................................................ 110 7.2.11 Kulturno-historijsko naslijee...................................................................................... 110 7.2.12 Buka ............................................................................................................................. 110 7.2.13 Infrastrukturni sistemi ................................................................................................. 110 7.2.14 Ugroenost od mina .................................................................................................... 111 7.3 Identifikacija, analiza i vrednovanje uticaja .............................................................................. 111 7.4 Mjere za sprjeavanje/ublaavanje negativnih uticaja preferirane trase brze ceste na okoli 116 7.4.1 Mjere ublaavanja uticaja buke................................................................................... 122 7.5 Opis alternativa i odabrana alternativa .................................................................................... 124 8 NAZNAKE POTEKODA PRI IZRADI SUO ............................................................................................ 126
9 MONITORING ................................................................................................................................... 127 10 ZAKLJUAK ...................................................................................................................................... 130 11 LISTA PRILOGA ................................................................................................................................ 131
POPIS SLIKA:
Slika 1. Podruje prolaska brze ceste Lava-Donji Vakuf u dva kantona .............................................. 12 Slika 2. Karta magistralnih i regionalnih cesta u BiH ............................................................................. 16 Slika 3. Karta razvoja mree autocesta i brzih cesta u FBiH .................................................................. 18 Slika 4. PGDS u 2009. godini na mrei magistralne i regionalnih cesta du planirane brze ceste Lavapetlja Nevid Polje ................................................................................................................................... 23 Slika 5. Geoloka karta podruja Dionica 0-I- II preferirane varijante brze ceste ................................. 30 Slika 6. Mjesto prolaska preferirane varijante brze ceste Ib zonom sanitarne zatite izvorita Kremenik ............................................................................................................................................... 31 Slika 7. Geoloka karta podruja Dionice III preferirane varijante brze ceste ...................................... 32 Slika 8. Geoloka karta podruja Dionice IV-Odsjek IV-1 preferirane varijante brze ceste .................. 33 Slika 9. Ovisnost povrine sliva i specifinog otjecanja za srednje slivove (Fsl = 15 do 150 km2) ..... 36 Slika 10. Hidrauliki model za proraun vodnog lica due vodotoka .................................................... 37 Slika 11. Podijela profila na dijelove ..................................................................................................... 38 Slika 12. Uzduni profil rijeke Lave ...................................................................................................... 40 Slika 13. Popreni profili rijeke Lave .................................................................................................... 53 Slika 14. Lokacija projekta ..................................................................................................................... 66 Slika 15. Potencijalno ugroena podruja du trase Lava Donji Vakuf ............................................. 67 Slika 16. Dionica I i II.............................................................................................................................. 99 Slika 17. Dionica III i IV-1 ..................................................................................................................... 100
POPIS TABELA:
Tabela 1. Pregled vaede Prostorno-planske dokumentacije ............................................................... 13 Tabela 2. Tehnike karakteristike trase Lava petlja Nevid polje ....................................................... 19 Tabela 3. Pregled najznaajnijih objekata du preferirane varijante brze ceste Lava-petlja Nevid Polje ............................................................................................................................................................... 21 Tabela 4. Tipovi pratedih i uslunih objekata na brzoj cesti Lava- petlja Nevid Polje .......................... 22 Tabela 5. PGDS u 2006. godini .............................................................................................................. 22 Tabela 6. Broj stanovnika po opdinama kojim prolazi brza cesta i za cijeli SBK (1981., 1991.,1999. godine, te procjena za 2003. godinu) .................................................................................................... 25 Tabela 7. Procjena duina prelaska preferirane varijante trase brze ceste urbanim podrujem u opdinama Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik ................................................................................ 26 Tabela 8. Kolizija preferirane varijante brze ceste sa objektima u naseljenim podrujima objekti za ruenje ................................................................................................................................................... 26 Tabela 9. Kolizija preferirane varijante brze ceste sa objektima u naseljenim podrujima objekti za ruenje po dionicama ............................................................................................................................ 27 Tabela 10. Broj i duina mostova na dionici Lava-petlja Nevid Polje................................................... 35 Tabela 11. Duina regulacije vodotokova po dionicama brze ceste za preferiranu varijantu (Lavapetlja Nevid Polje) .................................................................................................................................. 35 Tabela 12. Raspored stogodinjih velikih voda du Lave .................................................................... 36 Tabela 13. Rezultati prorauna linije plavljenja VV Lave .................................................................... 40 Tabela 14. Uzduni profil rijeke Lave ................................................................................................... 54 Tabela 15. Prikaz propisane i zateene klase vodotoka Lava na udu u Bosnu u periodu ispitivanja 1985.-1989. godine................................................................................................................................ 55 Tabela 16. Klasifikacija voda rijeke Lave na osnovu rezultata fiziko hemijskih i mikrobiolokih pokazatelja na profilu uda u rijeku Bosnu (2005.god.) ........................................................................ 56 Tabela 17. Kvalitet vode rijeke Lave na osnovu biolokih parametara (fitobentos, zoobentosmakroinvertebrata i ihtiofauna) na profilu uda u rijeku Bosnu (2005.god.) ....................... 56 Tabela 18. Stanje poljoprivrednih povrina u Opdini Vitez ................................................................... 59 Tabela 19. Zone proizvodne sposobnosti Opdine Vitez ........................................................................ 59 Tabela 20. Kategorije zemljita sa povrinama u opdini Novi Travnik .................................................. 59 Tabela 21. Stanje poljoprivrednih povrina u Opdini Travnik ............................................................... 61 Tabela 22. Procjena duina prelaska preferirane varijante trasa brze ceste poljoprivrednim zemljitem u opdinama Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik. ........................................................ 62 Tabela 23. Procjena duina prelaska preferirane varijante trase brze ceste umskim zemljitem u opdinama Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik. ............................................................................... 63 Tabela 24. Zastupljenost bonitetnih kategorija umskog zemljita na podruju Srednjobosanskog kantona.................................................................................................................................................. 63 Tabela 25. Zastupljenost bonitetnih kategorija umskog ..................................................................... 63 zemljita na podruju Opdine Novi Travnik ........................................................................................... 63 Tabela 26. Dozvoljeni nivoi vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke ........................ 68
Tabela 27. Analizirane elektrane na slivu rijeke Lave .......................................................................... 72 Tabela 28. Tipine vrijednosti pojedinih polutanata sadranih u ispunim plinovima vozila*.............. 79 Tabela 29. Negativni uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoli i stanovnitvo kod pripreme i gradnje ................................................................................................................................. 83 Tabela 30. Potencijalni negativni uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoli i stanovnitvo kod eksploatacije ................................................................................................................................... 84 Tabela 31. Podruja pod potencijalnim negativnim uticajem .............................................................. 87 Tabela 32. Mjere za sprjeavanje/ublaavanje potencijalnih negativnih uticaja preferirane varijante brze ceste na okoli-priprema i gradnja objekta ................................................................................... 94 Tabela 33. Mjere za sprjeavanje/ublaavanje potencijalnih negativnih uticaja preferirane varijante brze ceste na okoli-eksploatacija projekta .......................................................................................... 96 Tabela 34. Lokacije na kojima se predlae dalja analiza predloenih mjera ublaavanja..................... 97 Tabela 35. Tehnike karakteristike brze ceste na dionici Lava-Donji Vakuf ...................................... 104 Tabela 36. Pregled najznaajnijih objekata na dionici Lava-petlja Nevid Polje ................................. 107 Tabela 37. Vrijednosti prosjenog godinjeg dnevnog saobradaja (PGDS-a) u 2006. ......................... 107 Tabela 38. Utjicaju u pripreme i gradnje objekata.............................................................................. 113 Tabela 39. Utjecaj u fazi eksploatacije objekata ................................................................................. 114 Tabela 40. Podruja potencijalnih negativnih uticaji na okoli .......................................................... 116 Tabela 41. Mjere za sprjeavanje/ublaavanje potencijalnih negativni uticaja preferirane varijante brze ceste u fazi pripreme i gradnje objekta ....................................................................................... 122 Tabela 42. Lokacije na kojima treba provesti detaljniju analizu vezanu za mjere zatite od buke.... 123 Tabela 43. Program monitoringa emisija sa gradilita ........................................................................ 128 Tabela 44. Nadzor potovanja mjera zatite okolia .......................................................................... 129
UVOD
JP Autoceste Fedracije Bosne i Hercegovine (ACFBiH) namjerava graditi brzu cestu Lava-Donji Vakuf, dionicu: Lava petlja Nevid Polje. U tom cilju Direkcija cesta Federacije Bosne i Hercegovine (DC FBiH)u ijoj je nadlenosti ranije bio ovaj projekat, ugovorila je pripremu Studije izvodljivosti, ukljuujudi Procjenu uticaja na okoli, za brzu cestu Lava-Donji Vakuf. Ovaj zadatak ugovoren je izmeu DC FBiH i Pyry Infra GmbH, zajedno sa IPSA Institutom i Institutom za hidrotehniku GF iz Sarajeva. KonsuItant odgovoran za procjenu uticaja na okoli u ovom projektu bio je Institut za hidrotehniku iz Sarajeva, koji je aktivnosti na izradi ove dokumentacije zapoeo u februaru 2009. godine. U skladu sa, tada vaedim, Zakonom o zatiti okolia ("Slubene novine FBiH", br. 33/03) i Pravilnikom o pogonima i postrojenjima za koje je obavezna procjena uticaja na okoli i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgraeni i puteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu ("Slubene novine FBiH, br. 19/04) izgradnja brze ceste spadala je u pogone i postrojenje koji su morali prodi proceduru procjene uticaja na okoli, prije izdavanja okolinske dozvole. Procedura procjene utjecaja na okoli, prema Zakonu, vrena je u dva koraka i to: Priprema Zahtjeva za prethodnu procjenu sa dokumentacijom za Prethodnu Procjenu Uticaja na Okoli (PPUO) i Zahtjeva za okolinsku dozvolu sa Studijom o Uticaju na Okoli (SUO).
S obzirom da su aktivnosti na ovom projektu krenule poetkom 2009. godine, konsultant je prvo izradio dokumentaciju za PPUO za cijelu dionicu Lava-Donji Vakuf na temelju koje je uraena i ova SUO. PPUO zavrena je u periodu maj-juni 2009. godine, te je ista predata tadanjem Investitoru projekta na dalju proceduru. Cilj PPUO bio je sagledavanje: usklaenosti razmatranih varijanti trasa iz idejnog rjeenja brze ceste sa vaedom prostorno planskom dokumentacijom podruja kuda prolaze, stanja okolia u prostoru istraivanja (500 m sa lijeve i desne strane od razmatranih varijanti trasa brze ceste Lava Donji Vakuf), potencijalnih uticaja na okoli i mogudih pogoranja kvaliteta okoline razmatranih varijanti trasa iz idejnog rjeenja, mjera ublaavanja negativnih uticaja, te utvrivanje preferirane varijante trase brze ceste za koju se treba uraditi SUO. Investitor projekta je 11.06.2009. godine predao je Federalnom ministarstvu okolia i turizma zahtjev za PPUO. Obzirom da je u meuvremenu, tj. 10.06.2009. godine, stupio na snagu Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o zatiti okolia ("Slubene novine FBiH", br. 38/09) u kojem se navodi da ukoliko se radi o projektu za koji je potrebna procjena uticaja na okoli (lan 18.), uz zahtjev za izdavanje okolinske dozvole podnosi se SUO. Ovo sutinski znai da se prvobitni korak tj. priprema zahtjeva sa dokumentacijom za PPUO u cijelosti preskae, te se priprema samo SUO. Imajudi u vidu sve prethodno navedeno, Federalno ministarstvo okolia i turizma je 02.07.2009. godine dostavilo DC FBiH Zakljuak o izradi SUO za izgradnju brze ceste Lava Donji Vakuf (Prilog 9), a koja spada u infrastrukturni objekat za koji je obavezna procjena uticaja na okoli.
Konsultantima za izradu SUO dostavljena je na uvid sljededa projektna dokumentacija: Generalni projekt (Idejno rjeenje) za brzu cestu Lava Donji Vakuf, na topografskim kartama u razmjeri 1:25.000 (Knjiga I nacrt, Knjige II-IV konana verzija), 2004.godina, Idejni projekat za pod-dionicu Lava-Mali Mounj (18 kilometara na kartama u razmjeri 1:5.000 (topografske i crno-bijeli orto-foto), ), 2006.godina, Glavni projekat podruja oko Viteza (9 kilometara na geodetskim kartama 1:1.000) konana verzija, 2007. godine. Orto-foto snimci prostora (pojas irine cca 2 km) du preferirane varijante brze ceste u razmjeri 1:5.000, juni-juli 2009. godine
Projektna dokumentacija na temelju koje je uraena dokumentacija za PPUO bila je Generalni projekt (Idejno rjeenje) brze ceste Lava-Donji Vakuf (2004. god.). Dokumentacija za PPUO imala je za cilj analizu tri razmatrane varijante brze ceste (crvena, plava, smea) i utvrivanje preferirane varijante trase tj. najprikladnijeg rjeenja povezivanja Lave i Donjeg Vakufa sa okolinog aspekta, kao dijela vane budude cestovne veze u sredinjoj BiH. Kratak pregled tri razmtrane varijante brze ceste iz dokumentacije za PPUO daje se u nastavku. Crvena varijanta trase je najvedim dijelom u skladu sa trasom usvojenom u Prostorno-planskim dokumentima opdina kroz koje prolazi. Potrebe za manjom izmjenom Prostorno planske dokumentacije za ovu varijantu trase su utvrene na podrujima Opdine Busovaa (u mjestima Merdani-Katidi-Krevine), Opdine Vitez (u mjestima afradinovo Selo i Rijeka), Opdine Novi Travnik (u mjestu Nevida Polje), te Opdine Travnik (u mjestu Nova Bila-Gladnik, Polje Slavka Gavranida i Turbe). Trenutno 2,7 % duine trase prolazi u neposrednoj blizini urbanih podruja, kao i preko naselja (Opdina Travnik-naselja arida brdo, Skok i Bojna). Uzimajudi u obzir planirana urbana podruja, ovaj procenat de se u bududnosti povedati na 37,5 %. Trenutno, najvedi dio trase (Lava-Donji Vakuf) prolazi poljoprivrednim zemljitem, tj. 32,1 % trase. Od svih varijanti, ova prolazi procentualno najmanjom duinom poljoprivrednim zemljitem. Ova varijanta ne prolazi kroz zakonom utvrena zatidena prirodna podruja, ali sijee na dosta mjesta prirodna mrjestilita utvrena nacrtom Ribolovne osnove za SBK. Na podruju Opdina Busovaa (Merdani) i Vitez (Rijeka), te Novi Travnik (Nevida Polje) ova varijanta prolazi potencijalnim poplavnim podrujem to je potrebno precizno utvrditi u narednoj fazi izrade dokumentacije. U Opdini Vitez ova varijanta (servisna saobradajnica u okviru brze ceste) tangira Ia i prolazi Ib zonom sanitarne zatite izvorita Kremenik, i kao takva je usvojena u Prostornom planu Opdine i Regulacionom planu PC 96 Vitez, Opdine Vitez. Mjere zatite voda u Ib zoni utvrene su odgovarajudom Odlukom. Prethodno analizirani aspekti ukazuju na potrebu planiranja znaajnog obima mjera zatite stanovnitva, voda i faune za ovu varijantu. Za plavu varijantu trase, vezano za koliziju sa Prostorno-planskom dokumentacijom, situacija je ista kao i za crvenu varijantu. U podruju Opdine Vitez u Malom Mounju ova varijanta prolazi neposredno uz zelenu povrinu zatidenu zakonom, te solitarno stablo lipe staro 240 godina. Trenutno 2,7 % duine trase (Lava-Donji Vakuf) prolazi u neposrednoj blizini urbanih podruja, kao i preko naselja (Opdina Travnik-naselja arida brdo, Skok i Bojna). Na podruju naselja Oborci prelazi visokim nasipom preko naselja, tj. stambenih objekata. Uzimajudi u obzir planirana urbana podruja, ovaj procenat de se u bududnosti povedati na 22,8 %.
10
Trenutno, najvedi dio trase (Lava-Donji Vakuf) prolazi poljoprivrednim zemljitem, tj. 38,6 % trase. Od svih varijanti procentualno najvedom duinom prolazi umskim zemljitem, to zahtijeva znaajno krenje uma. Plava varijanta trase brze ceste prolazi II i III zonom sanitarne zatite izvorita Kremenik, a mjere zatite voda u ovim zonama su utvrene odgovarajudom Odlukom. Ova varijanta sijee na dosta mjesta prirodna mrjestilita utvrena nacrtom Ribolovne osnove za SBK. Na podruju Opdina Vitez (Rijeka), te Novi Travnik (Nevida Polje) ova varijanta prolazi potencijalnim poplavnim podrujem to je potrebno precizno utvrditi u narednoj fazi izrade dokumentacije. Prethodno analizirani aspekti ukazuju na potrebu planiranja znaajnog obima mjera zatite stanovnitva, voda, faune i zatidenih dijelova prirode, te faune za ovu varijantu. Smea varijanta je projektovana samo za Dionice III i VI (prema Studiji izvodljivosti) brze ceste (Dionice I, II, III i IV, prema Studiji izvodljivosti, dio ukljuno sa Nevid Poljem, je predmet ove Studije). Za ovu varijantu trase-Dionicu III je karakteristino da je u skladu sa trasom, usvojenom u Prostornom planu Opdine Vitez, za autocestu Lava-Bihad. S druge strane, ova varijanta trase je u koliziji sa trasom usvojenom za brzu cestu u Prostornom planu Opdine Vitez, te Regulacionim planom PC 96 Vitez. Smea varijanta trase brze ceste na Dionici III prolazi II i III zonom sanitarne zatite izvorita Kremenik. Mjere zatite voda u ovim zonama su utvrene odgovarajudom Odlukom. Trenutno samo 0,8 % duine ukupne trase (Lava-Donji Vakuf) prolazi u neposrednoj blizini urbanih podruja, kao i preko naselja. Uzimajudi u obzir planirana urbana podruja, ovaj procenat de se u bududnosti znaajno povedati na 60,3 %. Ova varijanta trase ne prolazi u blizini zatidenih prirodnih podruja. Takoer, ne presijeca mnogo vodotoka koja su prirodna mrjestilita, duina prolaska ove varijante kroz poljoprivredno zemljite je 39,6 %, te kroz umsko zemljite je 24,2 %. Na Dionici III tunelska varijanta ove trase zahtijeva jedan sloeniji objekat-tunel. Kao rezultat PPUO dobivena je preferirana varijanta trase brze ceste Lava-Donji Vakuf po dionicama i to: od I do IV dionice (to je predmet ove Studije) preferirana varijanta trase je crvena. Projektna dokumentacija na temelju koje je uraena SUO bila je Generalni projekt za cca 54 km brze ceste Lava Donji Vakuf (2004.godina) i Idejni projekat za pod-dionicu Lava-Mali Mounj duine cca 18 km (2006. godina). Analiza naselja i kolizije preferirane varijante trase brze ceste (iz Generalnog projekta i Idejnog projekta) sa naseljenim podrujima uraena je na osnovu novih ortofoto-snimaka (R 1:5.000) koji su snimljeni u periodu juni-juli 2009. godine. Ova SUO ima za cilj utvrivanje negativnih uticaja na okoli i mjera ublaavanja tih uticaja za preferiranu varijantu brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava petlja Nevid Polje. Pri izradi ove SUO koritena je dokumentacija koju su na raspolaganje obraivaima stavili AC FBiH (Studija izvodljivosti, ukljuujudi procjenu uticaja na okoli za brzu cestu Lava-Donji Vakuf), odnosno odgovorni projektant Generalnog projekta (Idejnog rjeenja) i Idejnog projekta, IPSA Institut Sarajevo, kao i dokumentacija pribavljena iz drugih razliitih izvora. Takoer, koriteni su podaci i informacije prikupljeni tokom vie puta provedenog rekognosciranja terena. Tokom pripreme dokumentacije za PPUO i SUO kontaktiran je znaajan broj zainteresiranih strana, te sa nekima od njih odrani su i konsultativni sastanci. Takoer, od zainteresiranih strana prikupljena je raspoloiva dokumentacija i grafike podloge.
11
Struni tim konsultanata obavio je sljedede aktivnosti : Izvrio uvid u kompletnu raspoloivu dokumentaciju, Izvrio uvid u detaljno rekognosciranje na terenu zajedno sa Investitorom (postoje zapisnici sa obilaska terena u fazi izrade PPUO, Izvrio samostalne terenske obilaske karakteristinih lokaliteta u fazi izrade SUO, Izvrio identifikaciju i kontaktiranje razliitih zainteresiranih strana, Izvrio prikupljanje znaajnog broja relevantne dokumentacije za izradu PPUO/SUO, Uradio identifikaciju preferirane varijante trase brze ceste na osnovu raspoloivih indikatora, Uradio identifikaciju negativnih uticaja na naseljena mjesta, te generalno na okoli i njihovu analizu i usporedbu sa najboljom raspoloivom praksom, Izradio preporuku mjere zatite okolia, te definirao konane zakljuke i preporuke za dalje aktivnosti vezano za preferiranu varijantu trase brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava petlja Nevid Polje to je u cijelosti uzeto u obzir za izradu ove studije.
1.1
PROSTORNO-PLANSKA DOKUMENTACIJA UTICAJNOG PODRUJA
Preferirana varijanta trasa brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava petlja Nevid Polje (to je predmet ove SUO) prolazi kroz dva kantona i to Zenikodobojski i Srednjobosanski Kanton, odnosno kroz opdine Zenica, Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik (Slika 1).
Slika 1. Podruje prolaska brze ceste Lava-Donji Vakuf u dva kantona
Nova Prostorno-planska dokumentacija donesena je za oba Kantona ijim podrujem se planira brza cesta Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava petlja Nevid polje. Za 4 opdine u Srednjobosanskom Kantonu (Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik) donesena je nova Prostorno-planska dokumentacija. Opdina Zenica trenutno je u pripremi novog Urbanistikog plana. Pregled dostupne Prostorno planske dokumentacije za podruje kojim prolazi brza cesta dat je u narednoj Tabeli.
12
Kanton
Postojeda prostorno-planska dokumentacija na nivou opdina PPO Busovaa PPO Vitez PPO Novi Travnik PPO Travnik
Godina izrade
Period plana
Donesen plan
Postojeda Prostornoplanska dokument. na nivou Kantona Prostorni plan Kantona
Period plana
Srednjobosansk i kanton (SBK) ZenikoDobojski kanton (Ze-Do)
2008. 2006. 2008. 2007.
2026. 2020. 2026. 20032020. 19822000
Da Da Da Da
20052025
UP Zenica
Da
Prostorni plan Kantona
20092029
Tabela 1. Pregled vaede Prostorno-planske dokumentacije
Prostorni plan BiH, za period 1981-2000. godine preiden tekst (Sl.glasnik SRBiH, br. 33/88) i Prostorni plan SBK 2005-2025. godina definiu magistralnu cestu M-15 Lava - Bihad kao planiranu, odnosno bududu autocestu, ija de realizacija imati etapni dugoroni karakter. Razmatrajudi raspoloivu Prostorno-plansku dokumentaciju, utvreno je da se na podrujima pojedinih opdina SBK, trasa planirane autoceste u ovom Kantonu poklapa sa trasom brze ceste LavaDonji Vakuf na odreenim dionicama. Predvianja i planovi za realizaciju autoceste Lava- Bihad, odnosno brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava-petlja Nevid Polje , iz raspoloive Prostornoplanske dokumentacije po pojedinim opdinama u SBK daju se u nastavku. Planovi i program razvoja SBK i BiH, te Prostorni Plan Opdine Busovaa 2026. god. predviaju prolazak trase autoceste Lava Bihad dolinom rijeke Lave u duini od oko 9,5 km sa denivelisanim prikljukom planirane magistralne ceste u naselju Kaonik. Ukupna povrina, koja je po namjeni rezervirana za koridor autoceste na podruju Opdine Busovaa, iznosi 51 ha. Prolazak autoceste Lava Bihad kroz prostor Opdine Busovaa imat de vrlo veliki znaaj za ekonomski razvoj Opdine. U Opdini Busovaa, preferirana varijanta trase brze ceste znaajno odstupa od usvojene trase u Prostornom planu Opdine Busovaa 2026. god. na podrujima naselja Merdani, Katidi i Krevine. Zbog gorudih problema u odvijanju saobradaja na pojedinim dionicama Opdine Vitez, Prostornim planom se predvia fazni koncept realizacije cestovnog saobradaja. Prvom fazom izgradila bi se modernizacija postojede magistralne ceste na dionici prolaska kroz poslovni centar gabaritom brze ceste. Drugom fazom ova dionica bi se produila do afradina jugoistono i Malog Mounja sjeverozapadno gdje de se vezati za trasu planirane autoceste. Izgradnjom brze ceste dalje prema Donjem Vakufu od Malog Mounja i prema Lavi od afradina, realizirala bi se treda faza kojom se uspostavlja nova trasa magistralne ceste Lava - Donji Vakuf, dok se postojeda trasa magistralne ceste uz korekciju na podruju poslovnog centra (trasom bive uskotrane pruge) prerangira u regionalnu cestu.
13
etvrtom fazom, brza cesta od Lave do afradina i Malog Mounja prema Donjem Vakufu prerasta autocestu uz izgradnju zaobilaznice Viteza planiranom trasom autoceste (tzv. tunelska varijanta) od afradina do Malog Mounja, ovim bi se trasa brze ceste od afradina do Malog Mounja preinaila u primarnu gradsku saobradajnicu kojom se uspostavljaju prikljuenja na planiranu autocestu. Izgradnjom autoceste postojeda magistralna cesta M 5 de primiti rang regionalne ceste. U Opdini Vitez preferirana varijanta trase brze ceste znaajno odstupa od predviene trase usvojene u Prostornom planu Opdine Vitez 2020. god. na podrujima naselja afradinovo Selo i Rijeka. Na osnovu planova i programa razvoja SBK i BiH, u Opdini Novi Travnik stvorena su odreena opredjeljenja za novi koncept cestovne mree, koji ukljuuje i trasu autoceste Bihad Lava dolinom rijeke Lave. U prvoj fazi realizacije izgradit de se profilom brze ceste. Prolazak autoceste Bihad Lava preuzet de tranzitni promet kroz ovu Opdinu, dok de postojeda magistralna cesta na potezu od Turbeta do Kaonika dobiti funkciju konurbacione osovine. Na lokalitetu Nevid Polja planiran je prikljuak trase brze ceste na autocestu u pravcu Novi Travnik Bugojno Livno - Split. U Opdini Novi Travnik preferirana varijanta trase brze ceste znaajno odstupa od predviene trase brze ceste usvojene Prostornim planom ove Opdine na podruju naselja Nevid Polje. Prema Prostornom planu Opdine Travnik, kao element spoljne povezanosti navodi se putna saobradajnica visokog ranga (autocesta ili put za brzi saobradaj, koji predstavlja dio evropskog pravca kroz Bosnu i Hercegovinu) na pravcu Lava Travnik Jajce. Takoer, kao prioritetan zadatak namede se potreba izgradnje puta za brzi saobradaj Lava Travnik Donji Vakuf (dionica puta za brzi saobradaj Lava Turbe izgradit de se kao prva etapa autoceste Lava Jajce), izgradnja prikljuaka za Travnik i Turbe i rekonstrukcija magistralnog puta Kaonik Turbe u gradsku magistralu. U Opdini Travnik preferirana varijanta trase brze ceste neznatno odstupa od predviene trase autoceste usvojene u Prostornom planu Opdine na podruju naselja Dolac, Pirota i Turbe-Ciganluk. Na podruju Opdine Zenica preferirana vraijanta brze ceste ne odstupa od predvienog koridora usvojenog u Prostornom planu Ze-Do Kantona.
1.2
ZAKONSKI OSNOV ZA PROCJENU UTICAJA NA OKOLI
Procjena uticaja na okoli je postupak ocjenjivanja prihvatljivosti zahvata, s obzirom na okoli, kao i odreivanje potrebnih mjera zatite okolia, kako bi se negativni uticaji sveli na najmanju mogudu mjeru, te postigao visok nivo zatite okolia. Zakonom o zatiti okolia i Zakon o izmjenama i dopunama zakona o zatiti okolia (Sl. Novine FBiH, br. 33/03; 38/09), l. 53. do 64., odnosno l. 16. do 24, propisana je procedura procjene uticaja na okoli. Dodatna pojanjenja se nalaze u Pravilniku o pogonima i postrojenjima, za koje je obavezna procjena uticaja na okoli, kao i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgraeni i puteni u rad, samo ako imaju okolinsku dozvolu (Sl. novine FBiH, br. 19/04). l. 3. i 4. Pravilnika o pogonima i postrojenjima, za koje je obavezna procjena uticaja na okoli, kao i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgraeni i puteni u rad, samo ako imaju okolinsku dozvolu (Sl. novine FBiH, br. 19/04) definirani su pogoni i postrojenja za koje je obavezna procjena uticaja na okoli.
14
Predmetna dionica brze ceste u cijelosti prolazi teritorijem FBiH, odnosno podrujima kantona Srednjobosanskog i Zeniko-Dobojskog, pa su u razmatranje uzeti i odgovarajudi kantonalni Pravilnici o pogonima i postrojenjima koja prije izgradnje trebaju posjedovati okolinsku dozvolu. Prema federalnom Pravilniku, pogoni i postrojenja za koje je obavezna procjena uticaja na okoli, meu ostalim su (lan 4., alineja d. Infrastrukturni projekti): Pod rednim brojem 27.- Izgradnja autoputeva, Pod rednim brojem 28.- Izgradnja novog puta ili trasa i/ili proirenje postojedeg puta sa dvije ili manje traka kako bi se dobile etiri ili vie traka, gdje bi takav novi put ili ponovo oznaeni i/ili proireni dio puta bio dug 10 km ili due stalne duine.
Predmetni projekt pripada drugoj stavki tj. predstavlja izgradnju novog puta i proirenje postojedeg puta sa dvije ili manje traka kako bi se dobile etiri ili vie traka na pojedinim dionicama, a gdje de novi put ili proireni dio puta bio dui od 10 km stalne duine, a za koji je Federalno ministarstvo okolia i turizma nadleno za izdavanje okolinske dozvole. Federalno ministarstvo okolia i turizma je temeljem l. 58. i 59. Zakona o zatiti okolia (Sl. Novine FBiH, br. 33/03); zatim l. 23. Zakona o izmjenama i dopunama zakona o zatiti okolia (Sl. Novine FBiH, br. 38/09); l. 3. i 4. Pravilnika o pogonima i postrojenjima, za koje je obavezna procjena uticaja na okoli, kao i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgraeni i puteni u rad, samo ako imaju okolinsku dozvolu (Sl. novine FBiH, br. 19/04), te l. 200. Zakona o upravnom postupku (Sl. novine FBiH, br. 2/98), donijelo Zakljuak o izradi SUO za izgradnju brze ceste Lava Donji Vakuf na temelju koje/g je izraena i SUO za izgradnju dionice Lava-Nevid polje (Prilog 9). U svrhu pripreme SUO sljedede zakonodavstvo je uzeto u obzir: Zakon o zatiti okolia (Slubene novine FBiH, br. 33/03), Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o zatiti okolia (Slubene novine FBiH, br. 38/09) Zakon o prostornom planiranju i koritenju zemljita (Slubene novine FBiH, br. 02/06, 72/07, 32/08), Zakon o graenju (Slubene novine FBiH, br. 34/07), Zakon o prostornom ureenju (Slubene novine kantona Sredinja Bosna , br. 11/05), Zakon o prostornom ureenju (Slubene novine kantona Zenica-Doboj, br. 2/04, 2/08), Pravilnik o pogonima i postrojenjima za koje je obavezna procjena uticaja na okoli i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgraeni i puteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu (Sl. Novine FBIH, br. 19/04).
Drugi relevantni propisi koje su uzeti u obzir su dati u Prilogu 10.
1.3
PROSTORNA GRANICA ISTRAIVANJA
Prostor istraivanja u SUO obuhvata pojas od 100 metara sa lijeve i desne strane od osovine preferirane varijante trase brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava-petlja Nevid Polje, a iji se opis daje u Taki 2. ovog dokumenta. U situacijama gdje je to bilo opravdano sa tehnikog, hidrogeolokog i naravno sa aspekta zatite podzemnih voda, kod definiranja prostornog ogranienja, usvojena je prirodna granica vodonosnika prema vodonepropusnoj sredini, kao konturna granica, obzirom da su u takvom okruenju veoma este pojave izvora, vrela ili crpilita za vodosnabdijevanje. Prostorna granica istraivanja naznaena je na grafikim prilozima od 1. do 8. u razmjeri 1:25.000.
15
2
2.1
OPIS PREDLOENOG PROJEKTA

UVODNE NAPOMENE
Organizacija transportnog sektora u BiH je sloena, a odraava politike aranmane uspostavljene na osnovu Sporazuma iz Dejtona. Institucionalni aranmani za transportni sektor su sutinski podijeljeni izmeu dva nivoa organizacije; jedan na dravnom nivou i drugi na nivou dva entiteta, Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske. Vedi dio transportne infrastrukture Bosne i Hercegovine obnovljen je od zavretka rata. Meutim, ukoliko zemlja tei da dostigne eksploatacione standarde uporedljive sa onim u Evropskoj Uniji i takmii se sa povedanom konkurencijom iz okruenja, potrebna su dalja znaajna poboljanja. Cestovnu mreu ini 22.600 km cesta, od kojih je vedina u tekom stanju. Hitna obnova neophodna je za 10% magistralnih cesta, a situacija je tea na manje znaajnim cestama. BiH se takoer suoava sa problemima koji se odnose na promjenljive uslove odvijanja trgovinskih i transportnih tokova. Razvoj autocesta na glavnim transportnim koridorima u BiH je zapoeo sa zavretkom izgradnje dijela Koridora Vc.
Slika 2. Karta magistralnih i regionalnih cesta u BiH
16
Magistralne i regionalne ceste u ukupnoj duini od 8.501 kilometar predstavljaju osnovnu cestovnu mreu u Bosni i Hercegovini. Ukupna duina magistralnih cesta iznosi 3.750 kilometara, dok je ukupna duina regionalnih cesta 4.751 kilometar. Sutinska funkcija magistralnih cesta u Bosni i Hercegovini je povezati ekonomske i administrativne centre u zemlji. Sa tehnikih i eksploatacionih aspekata, standardna magistralna cesta u Bosni i Hercegovini je dvotrana cesta sa jednim kolovozom, maksimalne projektne brzine od 80 km/h, sa irinom saobradajne trake koja varira od 3,25 to 3,75 m i bankinama irine od 0,50 do 1,0 m. Na ovoj mrei se nalazi i est evropskih cesta (E-cesta) u ukupnoj duini od 995 kilometara, klasifikovanih u skladu sa Evropskim sporazumom o glavnim meunarodnim cestama-AGR3. To su slijedede ceste: E-59: (granica sa Republikom Hrvatskom) Izaid-Bihad-Ripa-Uljebid, E-65: prolaz kroz Neum, E-73: (granica sa Republikom Hrvatskom) B. amac-Doboj-Lava-Sarajevo-Mostar-Doljani (granica sa Republikom Hrvatskom), E-661: (granica sa Republikom Hrvatskom) B. Gradika-Banja Luka-Jajce-Lava, E-761: Bihad-B. Petrovac-Jajce i Sarajevo-Viegrad-Vardite (granica sa Srbijom), i E-762: Sarajevo-Brod na Drini-depan Polje (granica sa Crnom Gorom).
Postojeda magistralna dionica ceste M5/E-661 Lava Donji Vakuf identifikovana je kao usko grlo u cestovnoj mrei BiH u svim prethodnim istraivanjima i mrenim studijama. Uskost ceste, broj izgraenih objekata u blizini ceste, odsustvo pjeakih staza, struktura vozila u saobradaja du ceste, itd., uzrokovali su este udese, saobradajna zaguenja i ak potpunu saobradajnu blokadu. Nakon zavretka rata (1992.-1995.), razni industrijski, prodajni, usluni i stambeni objekti su izgraeni vrlo blizu magistralne ceste, tako da je dionica izmeu gradova Viteza i Travnika pretvorena u gradsku ulicu. Da bi poboljali uslove odvijanja saobradaja i povedali rang ceste, u poetku je J.P. Direkcija cesta FBiH a kasnije J.P. Autoceste Federacije Bosne i Hercegovine, preduzelo je odreene aktivnosti. Vlada Federacije BiH prihvatila je Strategiju i akcioni plan razvoja mree autocesta i brzih cesta u ovom dijelu zemlje svojom Odlukom od 21.01.2009.
17
Slika 3. Karta razvoja mree autocesta i brzih cesta u FBiH
Perspektivni cestovni projekat je dio brze ceste oznaene kao B1 sa glavnom orijentacijom koridora postojede magistralne ceste M5/E-661/E-761 (granica sa Hrvatskom Bihad Jajce Donji Vakuf Travnik Lava). (Koncept evropskih cesta definisan je 1975. odgovarajudom Deklaracijom UNECE-a, koja je zvanino usvojena 15.03.1983.god.).
2.2
CILJ I OEKIVANI REZULTATI PROJEKTA
Sveukupan cilj projekta je priprema Studije utjecaja na okoli za dionicu brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava petlja Nevid Polje, uz magistralnu cestu M5 Lava Jajce Bihad. Osnovni cilj je utvrditi uticaj predmetnog projekta na okoli. Projekat brze ceste predstavlja znaajno poboljanje u odnosu na mogudnosti koje prua sadanja cestovna komunikacija. Postojeda dionica magistralne ceste M5 Lava-Donji Vakuf, u duini od 54 km, izgraena je sa reduciranim parametrima koji nisu adekvatni za takav rang ceste. Naprimjer, postoji veliki broj otrih krivina sa ogranienjima ak ispod 40 km/h (dionica Lava-Kaonik), prolascima kroz naselja ili poslovne zone (Kaonik-Vitez-Travnik). Takva situacija utie negativno na sigurnost prometa, a s obzirom na pojaane prometne tokove prema odreenim zonama atrakcije du ceste, posebno u podruju Opdine Vitez, postoji opasnost od zaguenosti ceste na pojedinim dionicama. Projektom se planira brza cesta generalnim pravcem Lava-Nevid Polje u duini od 21,900 km. Sa aspekta projektovanja, projektna dokumentacija do danas je pripremljena do nivoa Idejnog rjeenja
18
za svih 23 km, Idejnog projekta za 18 km trase na dionici Lava-Mali Mounj i Glavnog projekta podruja oko Viteza - za 9 km trase. Projektom de se utvrditi najpogodnije povezivanje regiona centralne BiH, sa bududom trasom autoceste u koridoru Vc i poboljanje uslova odvijanja prometa du pravca Sarajevo-Banja Luka izgradnjom nove cestovne komunikacije ranga "brze ceste". Nove investicije u sektor cesta predviene su da bi se obezbjedili uslovi za ekonomski i drutveni razvoj, te promovirala sloboda kretanja dobara i ljudi. Izrada ugovorene dokumentacije za brzu cestu Lava Nevid polje imat de odreenu ulogu u razvoju takve zamisli. Finansiranje ugovorene dokumentacije obezbjeeno je iz dijela sredstava EBRD-a datih Ministarstvu prometa i komunikacija FBiH. Oekivane koristi od projekta su: Utede u vremenu putovanja za putnike; Utede u operativnim trokovima vozila; i Smanjenje broja udesa i utede u trokovima posljedica udesa u odnosu na postojedu cestu.
2.3
TEHNIKE KARAKTERISTIKE BRZE CESTE
Projektom se planira izgradnja nove trase brze ceste, generalnim pravcem Lava-Nevid polje u duini od 21,900 km, slijededih tehnikih karakteristika: Razred puta Projektovana raunska brzina Broj saobradajnih traka irina saobradajne trake Razdjelni pojas Ivine trake uz razdjelni pojas Ivina traka uz bankinu Bankine Ukupna irina planuma u nasipu irina trake za zaustavljanje u nudi prvi 100 km/h (80 km/h) 4 (2x2) 2x(2x3,5 m) =14,00 m 3,0 m 2 x 0,50 m = 1,00 m 2 x 0,35 = 0,70 m 2 x 1,25 m = 2,50 m 21,20 m nema
Tabela 2. Tehnike karakteristike trase Lava petlja Nevid polje
Idejnim rjeenjem brze ceste Lava Donji Vakuf (2003/2004. god.) razmatran je iri koridor trase u pravcu Lava-Kaonik-Vitez-Nevid Polje-Travnik-Turbe-Donji Vakuf, u kojem se kao primarno rjeenje razmatrala varijanta trase za koju je tokom 1990. godine uraena Studija izvodljivosti. U proteklim razmatranjima tehnikih rjeenja brze ceste Lava-Donji Vakuf (Studija o izvodljivosti projekta C, graevinsko-tehniki dio, PZ Traser, 1990. godine - dio je opisan u Uvodu-opis projekta, ovog dokumenta) , cijeli koridor podijeljen je na sljedede dionice i odsjeke (Prilog 1): Dionica 0: Lava Merdani- prikljuak na autoput na koridoru Vc; Dionica I Merdani Kaonik; Dionica II Kaonik afradini; Dionica III afradini Mali Mounj; sa odsjecima: o Odsjek III-1 afradini-Dubrovako polje; o Odsjek III-2 Dubrovako polje-Divjak,
19
o Odsjek III-3 Divjak Mali Mounj, Dionica IV Mali Mounj-Komar; sa odsjecima: o Odsjek IV-1 Mali Mounj Dolac; o Odsjek IV-2 Dolac - Turbe, o Odsjek IV-3 Turbe Gole; o Odsjek IV4 Gole Komar; Dionica V Tunel Komar; Dionica VI Tunel Komar Donji Vakuf. Meutim, Idejnim projektom koji u ovom sluaju odstupa od Idejnog rjeenja, dionica Lava Nevid Polje (Dionica I, II, III i jedan dio Dionice IV iz Idejnog rjeenja, odnosno iz Studije izvodljivosti) podijeljena je na sljedede poddionice (Prilog 1a): Poddionica 1: Petlja Lava Petlja Kaonik o Sekcije: Lava Merdani, L = 1,78 km Merdani Kaonik, L = 4,48 km
Poddionica 2: Petlja Kaonik Petlja Vitez o Sekcije: Kaonik Selita, L = 2,56 km Selita Vitez, L = 4,15 km
Poddionica 3: Vitez petlja Nevid polje o Sekcije: Vitez Divjak, L = 3,6 km Divjak Mali Mounj, L = 1,6 km Mali Mounj Nevid polje, L = 3,9 km
U nastavku se daje tabela sa pregledom najznaajnijih objekata du preferirane varijante, po dionicama iz Idejnog rjeenja. OBJEKAT (prema Studiji STACIONAA izvodljivosti) Dionica 0: Lava-Merdani, km 0+000-km 1+514 vorite Lava Tunel Krstac Most Tunel Crna I 0+000 0+370 0+896 1+039 DUINA (m) NAPOMENA Dogradnja postojedeg vorita Osovina bez podjele 513 lijevi i desni 120 Most preko Lave Osovina bez podjele 269 lijevi i desni Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele 150 lijevi i desni Osovina bez podjele 140 lijevi i desni Osovina bez podjele 90 lijevi i desni 200
Dionica I: Merdani-Kaonik, km 1+514-km 6+103 Tunel Crna II Most Tunel Merdani Most 1+872 2+069 2+280 2+480
20
OBJEKAT (prema Studiji izvodljivosti) Tunel Katidi Tunel Krevine Most vorite Kaonik Most
STACIONAA 2+860 4+307 4+810 4+900 5+632
DUINA (m) 200
NAPOMENA Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele 135 lijevi i desni Osovina bez podjele 170 lijevi i desni 135 Osovina bez podjele lijevi i desni
Dionica II: Kaonik-afradini, km 6+103-km 8+891 Nema znaajnih objekata Dionica III: afradini-Mali Mounj, km 8+891-km 17+929 Odsjek III-1: afradini-Dubrovako polje, km 8+891-km 13+094 Most Vranjanska 10+143 rijeka Most Kruica Most Lava 10+922 12+083
Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele 22 lijevi i desni Osovina bez podjele 140 lijevi i desni 12
Odsjek III-2: Dubrovako polje-Divjak, km 13+094-km 16+322 vorite Vitez 14+190 Most 14+801 18 Osovina bez podjele lijevi i desni
Odsjek III-3: Divjak-Mali Mounj, km 16+322-km 17+929 Most (nadvonjak) Most rijeka Bila
Poljem dio Dionice IV)
16+700 17+480
Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele 100 lijevi i desni 320
Dionica IV: Mali Mounj-Komar, km 17+929-km 42+265 (za ovu SUO obrauje se dionica ukljuno sa Nevid Odsjek IV-1: Mali Mounj-Dolac, km 17+929-km 25+260 Tunel Gladnik Tunel Sipica kazani vorite Nevid Polje 18+295 20+250 21+900 Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele 360 lijevi i desni 330
Tabela 3. Pregled najznaajnijih objekata du preferirane varijante dionice: Lava-petlja Nevid Polje
Trasa brze ceste u svom toku presijeca i dodiruje se sa mreom postojedih puteva. Ovi putevi imaju pravac pruanja upravan na trasu brze ceste i nii rang. U Idejnom rjeenju planirano je da se na ukrtanjima sa kategorisanom mreom obezbijedi ukrtaj u dva nivoa uz povezivanje a za prikljune puteve se predviaju elementi koji odgovaraju magistralnoj putnoj mrei. Raskrsnice su rijeene u dva nivoa. Koncepcija rjeenja dana je prema tipovima I-III pri emu je: - tip I oblik romba primijenjen na lokacijama skuenog prostora, naseljima ili ukrtanjima sa prolaznim putem, - tip II oblik trube primijenjen na slobodnim lokacijama, odnosno sa prikljukom ili odvojkom i
Enova d.o.o. Sarajevo 21
tip III ostali oblici, primijenjeni na ostalim lokacijama i teim uslovima.
Znaajne raskrsnice i odvojci su: put R 442 Kaonik tip III, put M 16.2 Nevid Polje tip I,
Preciznije definiranje vorita, sa svim njihovim elementima, du brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava petlja Nevid Polje nije izvreno u Idejnom rjeenju. U Idejnom projektu su definisana vorita Lava i Kaonik. Brza cesta po saobradajnom reimu moe se poistovjetiti sa autocestom otvorenog tipa. Za razmatranu brzu cestu, predviaju se pratede djelatnosti za vozila, putnike i saobradajnice. Mogudi raspored tipova pratedih uslunih objekata du dionice: Lava-petlja Nevid Polje, daju se u Tabeli 4. Lokacija Kaonik Kalvarija Nevid Polje Priblina kilometraa km 5+000 km 17+500 km 21+500 Tip objekta D D C Primjedba na ukrtanju sa putem R442 vidikovac na ukrtanju sa putem M 16.4
Tabela 4. Tipovi pratedih i uslunih objekata na brzoj cesti Lava-petlja Nevid Polje
2.3.1 Saobradaj
Godine 2006. na dionici Lava-Mali Mounj izvreno je brojanje saobradaja na mrei magistralne i regionalnih cesta. U Tabeli 5. su prikazane vrijednosti Prosjenog godinjeg dnevnog saobradaja (PGDS-a) u 2006. godini za navedenu dionicu. Cesta M5 Lava - Donji Vakuf Regionalna cesta M5 Lava - Donji Vakuf Regionalna cesta M5 Lava - Donji Vakuf M5 Lava - Donji Vakuf PGDS 2006 (kombinacija runog i automatskog brojanja) 4481 (desno) Lava-Kaonik 3940 (lijevo) 2831 (desno) Busovaa - Kaonik 2902 (lijevo) 5805 (desno) Kaonik-Dubravica (Vitez) 5793 (lijevo) 4983 (desno) Vitez 01-Vitez 4723 (lijevo) 7203 (desno) Vitez-Mali Mounj 7432 (lijevo) 9044 (desno) Mali Mounj-Bila 9233 (lijevo)
Tabela 5. PGDS u 2006. godini
Dionica
Tokom 2009. godine izvreno je novo brojanje saobradaja na mrei cesta du planirane brze ceste Lava Donji Vakuf (u dokumentu se daje prikaz za predmetnu dionicu Lava-Nevid Polje). Ovaj zadatak je realiziran u okviru pripreme nove Studije izvodljivosti za brzu cestu Lava Donji Vakuf a koja se radi uporedo sa SUO. Rezultati ovog novog brojanja prezentirani su na Slici 4.
22
Slika 4. PGDS u 2009. godini na mrei magistralne i regionalnih cesta du planirane dionice: Lava-petlja Nevid Polje
2.3.2 Odvodnja
Projektnom dokumentacijom predviena je kontrolirana odvodnja sa kolovoza, tj. postoji vanjska i unutarnja odvodnja voda sa brze ceste. Vanjsku odvodnju ine propusti raznih otvora i vrste, te mostovi. Unutranja odvodnja se planira preko rigola, bet. jaraka, kanalizacionih cijevi, slivnika i revizionih okana. Vode prikupljene u kanalizaciju odvode se u ureaje za preidavanje a zatim u recipijent. Projektom je planirano da sve atmosferske vode koje dospiju na operativne, asfaltne povrine budu prikupljene preko slivnika i zatvorenim sistemom kanalskih cijevi, kontrolirano vode do ureaja za tretman i dalje do recipijenta. Poloaj cijevi je u razdjelnom pojasu brze ceste, odnosno u nioj bankini saobradajnice (u funkciji poprenog nagiba kolovoza). Oborinske vode, koje dospijevaju na bankine i zatravljene karpe nasipa, prihvatit de se u betonske segmentne rigole u noici nasipa i odvoditi ka recipijentu. Ako je niveleta u zasjeku, odnosno usjeku, oborinske vode sa karpi zasjeka usjeka prihvatit de betonski rigoli i transportovati ih do najblieg propusta ili vodoprijemnika. Odvodnja trupa brze ceste predviena je propustima. Zbog duine propusta, kao i bujinog karaktera tokova du ceste, najmanji otvor propusta usvojen je 2,0 m. Zavisno od visine nivelete usvojeni su cjevasti ili ploasti propusti. Za odvodnju vedih mostova predviena je kanalska cijev ovjeena o mostovsku konzolu i ukljuena u pripadajudu mreu trase. Pored same trase obilaznice, u odgovarajude mree kontrolirane odvodnje ukljuena je petlja i sve raskrsnice u nivou. Na svim izlazima u recipijent planirane su izlazne graevine, odnosno betonske glave ispusta sa abljim poklopcima, uobiajenog tipa i izvedbe prilagoene mikro uslovima lokacije. Svaka od projektovanih kanalskih mrea odvodnje zavrava tipskim ureajem mastolovom, projektovanim na pogodnoj lokaciji, najede izmeu noice nasipa s jedne i recipijenta s druge
23
strane, a iznad nivoa velikih voda recipijenta, rang pojave 1/100. Neposredno ispred separatora planirane su talonice.
24
3
3.1
OPIS OKOLIA KOJI BI MOGAO BITI UGROEN PROJEKTOM

PODACI O STANOVNITVU
U Srednjobosanskom Kantonu dominira Opdina Travnik, to zbog svoje, a to zbog veliine prvih susjeda, Novog Travnika i Viteza. Neposredno prije rata (1981.-1991.), te u post ratnom periodu Lavanski prostor juno od Opdine Travnik, na potezu opdina Novi Travnik-Vitez-Busovaa, bio je prostor najbreg rasta broja stanovnitva. Broj stanovnika po opdinama kojim prolazi brza cesta u SBK dat je u Tabeli 6. Opdina/Kanton Busovaa Vitez Novi Travnik Travnik SBK 1981. 16.289 24.169 26.154 64.560 304.461 1991. 18.879 27.859 30.713 71.146 341.356 1999. 11.411 20.318 24.543 50.314 231.170 Procjena 2003. 11.451 21.354 25.198 51.369 245.504
Tabela 6. Broj stanovnika po opdinama kojim prolazi brza cesta i za cijeli SBK (1981., 1991., 1999. godine, te procjena za 2003. godinu)
Historijske okolnosti, morfoloke odlike, prirodne i stvorene podobnosti pojedinih dijelova SBK, dnosno podruja kuda prolazi brza cesta, kao i brojni drugi faktori uticali su na velike razlike u naseljenosti pojedinih podruja. Pokazatelji o koncentraciji stanovnitva u pojedinim opdinama SBK su veoma indikativni jer govore o prostornom rasporedu stanovnitva, a podaci o veliini opdinskih centara pokazuju odnos urbanog i ruralnog stanovnitva, odnosno nedovoljnu urbanizovanost i dosta neravnomjerno naseljavanje podruja SBK. Pregled prolaska preferirane varijante brze cesta Lava Nevid Polje trenutno utvrenim i planiranim urbanim podrujima u Prostorno-planskoj dokumentaciji opdina Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik, daje se u Tabeli 7. Procjena duina preferirane trase koja prolazi razmatranim urbanim podrujem izvreno je na topografskoj karti R 1:25.000. Dionica (prema Studiji izvodljivosti) (1) 0: Lava-Merdani I: Merdani-Kaonik II: Kaonik-afradini III: afradini-Mali Mounj Odsjek III-1: afradiniDubrovako polje Odsjek III-2: Dubrovako poljeDivjak Odsjek III-3: Divjak-Mali Mounj IV: Mali Mounj-Nevid Polje Procijenjena duina trase kroz utvrena urbana podruja (m) (2) 850 375 Procijenjena duina trase kroz planirana urbana podruja (m) (3) 320 1.590 3.475
25
Dionica (prema Studiji izvodljivosti) Odsjek IV-1: Mali MounjNevid Polje
Procijenjena duina trase kroz utvrena urbana podruja (m) -
Procijenjena duina trase kroz planirana urbana podruja (m) 3.920
Tabela 7. Procjena duina prelaska preferirane varijante trase brze ceste urbanim podrujem u opdinama Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik
Znatno preciznija identifikacija mjesta kolizije preferirane varijante brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica:Lava-petlja Nevid Polje sa naseljenim mjestima utvrena je na novim orto-foto snimcima (M 1:5.000), a koji su snimljeni u periodu juni-juli 2009. godine. Detaljnom analizom kolizija preferirane varijante trase sa naseljenim mjestima utvren je ukupan broj objekata koji se nalaze u normalnom profilu ceste (20 m na objektima, odnosno 22 m za trasu na nasipu/usjeku), kao i u zatitnom pojasu (20 m lijevo i desno od krajnje granice normalnog profila brze ceste), a koji se moraju sruiti. Takoer je utvren i broj objekata du preferirane varijante trase koji se ne moraju ruiti, ali za koje se moraju poduzeti obavezno mjere zatite (zatita od buke i potporni zidovi). Kod utvrivanja kolizije preferirane trase sa naseljenim podrujima, izvrena je klasifikacija objekata u tim podrujima na slijedede: Stambeni, Pomodni (upe, tale, itd.) Poljoprivredni (farme, plastenici itd.), i Komercijalni objekti (industrija, trni centri, hoteli, moteli itd.).
Za procjenu znaaja, koriteni su slijededi kriteriji: za uticaj unutar normalnog profila brze ceste: znaajan ukoliko je 1 ili vie objekata (stambenih/poljoprivrednih/komercijalnih) locirano unutar normalnog profila, i za uticaj unutar zatitnog pojasa brze ceste: znaajan ukoliko je 3 ili vie objekata (stambenih) ili 1 ili vie objekata (poljoprivrednih/komercijalnih) locirano unutar zatitnog pojasa.
Prosjean broj objekata za ruenje po 1 km brze ceste (za preferiranu varijantu) je 5. Sumarni rezultati detaljne analize dati su u Tabeli 8. Broj objekata za ruenje u normalnom profilu brze ceste Stambeni objekti 130 Pomodni objekti (objekti u blizini stambenih objekata poput 63 upa, staja i sl.) Vrsta Poljoprivredni objekti (plastenici i sl.) 8 objekta Komercijalni objekti (industrija, trni centri, hoteli, moteli i sl) 15 Ukupan broj objekata 216 Broj objekata za ruenje u zatitnom pojasu brze ceste Stambeni objekti 12 Pomodni objekti (objekti u blizini stambenih objekata poput 6 upa, staja i sl.) Vrsta Poljoprivredni objekti (plastenici i sl.) 13 objekta Komercijalni objekti (industrija, trni centri, hoteli, moteli i sl) 2 Ukupan broj objekata 33 Ukupan broj svih objekata za ruenje du preferirane varijante trase brze 249 ceste
Tabela 8. Kolizija preferirane varijante dionice brze ceste sa objektima u naseljenim podrujima objekti za ruenje
26
Pregled objekata (po dionicama), sa kojima je preferirana varijanta trase u koliziji dat je u Tabeli 9. Broj objekata za ruenje u normalnom profilu brze ceste Dionica 0 Dionica I Stambeni objekti 15 Pomodni objekti (objekti u blizini stamb. 9 objekata poput upa, staja i sl.) Vrsta objekta Poljoprivredni objekti (plastenici) Komercijalni objekti (hoteli, moteli, restorani, industrije) Ukupan broj objekata po dionicama 24 Ukupan broj objekata na svim dionicama Broj objekata za ruenje u zatitnom pojasu brze ceste Dionica 0 Dionica I Stambeni objekti 1 6 Pomodni objekti (objekti u blizini stamb. 2 1 objekata poput upa, staja i sl.) Vrsta objekta Poljoprivredni objekti (plastenici) Komercijalni objekti (hoteli, moteli, restorani, industrije) Ukupan broj objekata po dionicama 3 7 Ukupan broj objekata na svim dionicama Ukupan broj svih objekata za ruenje du preferirane varijante trase brze ceste Dionica II 2 8 10 Dionica II Dionica III 23 8 3 8 42 Dionica III 1 1 1 3 Dionica IV 90 38 5 7 140 216 Dionica IV 4 2 13 1 20 33
249
Tabela 9. Kolizija preferirane varijante dionice brze ceste sa objektima u naseljenim podrujima objekti za ruenje po poddionicama
27
3.2
KLIMATSKE KARAKTERISTIKE PODRUJA
Podruje kojim prolazi preferirana varijanta trase brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava-petlja Nevid Polje, nalazi se pod uticajem umjereno kontinentalne klime sa jaim uticajem planinske klime u viim nadmorskim predjelima. Ljeta su relativno topla. Najtopliji mjesec je juli sa srednjom temperaturom u dolinama oko 18,30C. Srednje januarske temperature su negativne i iznose od -2 do -30C. Godinja kolebanja temperatura su dosta velika i iznose oko 200C, a znatno su veda kolebanja u planinskim podrujima, to je karakteristika kontinentalnosti klime. Srednje godinje temperature vazduha u dolinama iznose oko 8,80C sa jako izraenim godinjim dobima, kolebanjima temperature u proljede i jesen i kasnim proljetnim i ranim jesenjim mrazevima. Niske maksimalne vrijednosti temperature u julu i augustu (izmeu 25 i 300C) navode na zakljuak da su ljeta u ovom podruju relativno topla. Znatnije razlike se javljaju u geografskoj raspodjeli temperature, kao i njenih parametara, koje su uslovljene lokalnim uticajima. Na osnovu prikazanog temperaturnog reima moe se zakljuiti da su u ovom podruju ljeta topla, a zime hladne, zbog ega su godinje promjene velike to je uticaj kontinentalne klime. Prosjene godinje padavine su relativno niske i kredu se izmeu 814 i 1.000 mm. Meutim, iako su koliine padavina male, moe se redi da ih ovo podruje ima dovoljno, s obzirom da su one u toku godine dosta ravnomjerno rasporeene. Maksimalne padavine su u jesen. Pored glavnog maksimuma u jesen, javlja se i jedan sekundarni maksimum u proljede. Broj dana sa snjenim pokrivaem povedava se od sjevera ka jugu i u vezi je sa nadmorskom visinom od koje u velikoj mjeri zavisi trajanje snjenog pokrivaa. U niim dijelovima snjeni pokriva traje 4060 dana, dok u planinskom pojasu i do 90 dana. Prosjena visina mu iznosi 30-40 cm. Godinja raspodjela oblanosti pokazuje da je oblaniji dio godine zima, dok je u ljetnoj polovini godine ona mala i iznosi ispod 50%. Trajanje sijanja Sunca je relativno veliko i iznosi prosjeno godinje od 170-180 sati. Uopde uzevi, klima ovog podruja je povoljna, sa uijerenom vlanodu, umjerenim temperaturama, znatnim osunanjem, bez jakih olujnih vjetrova i u osnovi je povoljna za razne ljudske aktivnosti, urbanizaciju, poljoprivredu, turizam, sport i rekreaciju i sl.
3.3
MORFOLOKE KARAKTERISTIKE PODRUJA
Razvijanje trase brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava petlja Nevid Polje predvia se u duini cca 22 kilometra, to podrazumijeva potez od uda rijeke Lave u Bosnu (poetak na podruju Opdine Zenica) pa do Nevid Polja u blizini Travnika. Po teritorijalnom principu ova saobradajnica prolazi na samom poetku malom duinom kroz Ze-Do Kanton, a onda najvedim dijelom pripada SBK. ire podruje karakterie brdsko planinski reljef, koji na momente ima izrazito strme morfoloke oblike sa intervalom nadmorske visine od cca 400 do cca 600 metara. Podruje predmetne brze ceste u njenoj neposrednoj blizini okruuju vrhovi kao to su Otra Glava (k. 1019), Kvoce (k. 1100), Kicelj (k. 1235), V. Ravan (k.1024) u prostoru Turbeta i Travnika i konano Gradina (k. 989), Hum (k. 741), arac (k. 830) i Crna (k. 852) u podruju Viteza, odnosno uda Lave u rijeku Bosnu, ime se zaokruuje njihov obuhvat oko predmetne trase brze ceste.
28
3.4
GEOLOKE I HIDROGEOLOKE KARAKTERISTIKE PODRUJA
Pri izradi ovog poglavlja bili su raspoloivi geoloki i hidrogeoloki podaci i podloge iz prethodnih istraivanja, djelomine prospekcije i rekognosciranje terena i najzad, komparativno iskustvo obraivaa. Izmeu ostalih, koriteni su listovi Osnovne geoloke karte BiH, M 1:100.000 (list Zenica i list Bugojno), sa tumaima. Takoer su koriteni Tuma Hidrogeoloke karte SFRJ, M 1:500.000; Uputstvo za izradu Hidrogeoloke karte SFRJ, M 1:100.000; manuskripti listova OGK, M 1:25.000, te odgovarajudi fond strune i naune dokumentacije sa raspoloivim relevantnim podacima. Geoloke i hidrogeoloke karakteristike du preferirane varijante brze ceste prezentiraju se u nastavku po dionicama. Geoloke karte podruja du razmatranih dionica za preferiranu varijantu daju se na Slici 5. U narednom tekstu dionice se daju prema Studiji izvodljivosti (od I IV to odgovara Dionici: Lava petlja Nevid Polje). Dionica 0: Lava-Merdani Preferirana varijanta trase prolazi sedimentima srednjeg do gornjeg Miocena M 2,3, koji se u hidrogeolokom smislu tretira kao slabo propusna sredina. U ovom prostoru postoji zamjetan broj izvorinih pojava, ali se moe konstatovati kako je gotovo u pravilu rije o izvorima veoma slabog kapaciteta, koji iskljuivo mogu zadovoljiti potrebe potroaa iz individualnih stambenih jedinica. Dionica I: Merdani-Kaonik Dionicom I, preferirana varijanta trase brze ceste prolazi desnom obalnom stranom rijeke Lave. Sedimenti kroz koje prolazi predmetna dionica, u hidrogeolokom smislu, takoer predstavljaju vodonepropusne materijale Miocena (M2,3), gornje Krede (1K23) i Silur-Devona (S,D?), sa izuzetkom presijecanja uskog aluvijalnog pojasa rijeke Kozice (pritoka Lave). Dionica II: Kaonik-afradini Preferirana varijanta trase brze ceste na Dionici II, predstavljena je kao trasa koja prolazi gornjekrednom flinom serijom. U hidrogeolokom smislu, radi se o vodonepropusnim sedimentima, koji odravaju kontinuitet vodonepropusnosti.
29
Slika 5. Geoloka karta podruja Dionica 0-I- II preferirane varijante brze ceste
Dionica III: afradini-Mali Mounj Odsjek III-1: afradini-Dubrovako Polje Zbog svoje velike zastupljenosti, dionica III podijeljena je na tri odsjeka. U tom smislu, vano je naglasiti, kako je ovo prostor gotovo u potpunosti zastupljen vodonosnim sedimentima kvartarne (Q) starosti, a izraena je i znaajna zastupljenost povrinskih vodotoka, kao i izvorinih pojava u iroj okolici. Preferirana varijanta trase u podruju obuhvata Odsjeka III-1, gotovo u potpunosti prolazi aluvijalnim sedimentima rijeke Lave. Mali izuzetak ini prolazak trase na poetku dionice III, gdje su zastupljeni
30
Kredni (1K23), flini sedimenti. Odsjek III-2: Dubrovako Polje-Divjak Preferirana varijanta trase i na ovom Odsijeku prolazi aluvijalnim sedimentima rijeke Lave. Zbog relativno zgodnog izbjegavanja Lave (sa relativno gustom mreom njenih pritoka), u prostoru Odsjeka III-2, ova varijanata se moe smatrati dosta povoljnim rjeenjem. Na analiziranom podruju egzistira izvorite Kremenik, koje je pozicionirano izmeu magistralnog puta Kaonik-Travnik (M-5) i korita rijeke Lave. U tom smislu vano je naglasiti, kako preferirana varijanta prolazi zonom sanitarne zatite izvorita vode za pide Kremenik, za koju je usvojena Odluka o zatiti izvorita vode za pide Kremenik (Opdina Vitez, 25.10.2007. godine, od strane Opdinskog vijeda Vitez (Broj 01-3-25-6538/07)). Prema ovoj Odluci utvrene su tri zone sanitarne zatite i to: I zatitna zona najstroijeg reima zatite koja je podijeljena na Ia zatitna zona najstroijeg reima zatite-zona izvorita i Ib zatitna zona strogog reima zatite, II zatitna zona ogranienog reima zatite i III zatitna zona blagog reima zatite. Preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica III-Odsjek III-2), tangira Ia zonu u duini cca L=291 m, prolazi Ib zonom sanitarne zatite izvorita Kremenik duinom cca L =393 m, te konano, prolazi II zonom sanitarne zatite u duini od cca L = 448 m.
Slika 6. Mjesto prolaska preferirane varijante brze ceste Ib zonom sanitarne zatite izvorita Kremenik
Na podruju Ia zone nalaze se dva bunara sa pripadajudom opremom i cjevovodima, zatitni objekat pumpne stanice u kojem je izgraen sabirni rezervoar i pumpno postrojenje za potiskivanje vode u rezervoar Grbavica, sa svom pratedom opremom, dio potisnog cjevovoda PEHD 350 mm od izvorita ka rezervoaru Grbavica, te pristupni put sa unutranjom infrastrukturom. JKP Vitkom, d.o.o. Vitez upravlja vodoprivrednim i drugim objektima sa pripadajudom opremom, i nadleno je za provoenje svih zatitnih mjera propisanih Odlukom na podruju ove zone. Podruje Ia zone ograeno je zatitnom ogradom, gdje se zabranjuju sve aktivnosti koje nisu u direktnoj vezi sa normalnim radom i odravanjem vodozahvatnih objekata. Neposredno uz Ia zonu, planiran je prolazak servisne saobradajnice brze ceste u duini cca 300 metara. Ova preferirana varijanta brze ceste, usvojena je i u Prostorno-planskoj dokumentaciji Opdine Vitez, kao i Regulacionom planu PC 96 Vitez, za koje su donesene odluke o provoenju.
31
Na podruju Ib zatitne zone izvorita, zabranjene su sve aktivnosti koje nisu u direktnoj vezi sa normalnim radom i odravanjem vodozahvatnih objekata i ne smiju tetno djelovati na izvorite. Izuzetno od prethodnih odredbi, dozvoljavaju se aktivnosti, te ostanak i rad postojedih objekata kako je to navedeno u lanovima 17., 18. i 19. pomenute Odluke. (Prilog 6. i 7.). Na podruju II zatitne zone izvorita, zabranjuje se izvoenje radova, izgradnja objekata i obavljanje aktivnosti, uz izuzetke, kako je to navedeno u lanovima 21., 22. i 23. Odluke. (Prilog 6. i 7.). Na podruju III zatitne zone izvorita, zabranjuje se izvoenje radova, izgradnja objekata i obavljanje aktivnosti, uz izuzetke, kako je to navedeno u lanovima 25, 26, 27 i 28, Odluke. (Prilog 6. i 7.). Odsjek III-3: Divjak-Mali Mounj Preferirana varijanta trase nastavlja cijelom duinom Odsjeka III-3, odnosno do kraja Dionice III. Za ovaj predloeni potez brze ceste, karakteristino je da trasa i dalje prolazi aluvijalnim sedimentima, kao i sedimentima prve rjene terase (dobri vodonosnici), u ijoj podini se nalaze srednje-trijaski masivni dolomiti, koji se takoer svrstavaju u kategoriju dobrih vodonosnika. Preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica III-Odsjek III-3), prolazi II zonom sanitarne zatite, duinom cca L = 119 m, te III zonom sanitarne zatite u duini cca L=1.487 m.
Slika 7. Geoloka karta podruja Dionice III preferirane varijante brze ceste
32
Dionica IV: Mali Mounj-Komar Odsjek IV-1: Mali Mounj-Dolac (ili ukljuno Nevid Polje prema Idejnom projektu) Preferirana varijanta trase brze ceste i dalje prolazi kroz zavodnjene masivne dolomite srednjeg Trijasa, koji se nalaze u nivou rasjedom odijeljene fline serije sivo-zelenih pjeskovitih laporaca, grubih pjeara i krenjakih brea gornje Krede. Kredni sedimenti, kao to je ved naglaeno, spadaju u kategoriju vodonepropusnih materijala. Meutim, obzirom na prolazak trase brze ceste rubnim dijelom (prema aluvionu rijeke Lave), ne moe se zanemariti ni injenica lokalnog uticaja na taj znaajan vodonosnik, kojim predmetni Odsjek, upravo prolazi svojom najvedom duinom. Preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica IV-Odsjek IV-1), prolazi III zonom sanitarne zatite u duini cca L= 1.420 m.
Slika 8. Geoloka karta podruja Dionice IV-Odsjek IV-1 preferirane varijante brze ceste
Na udaljenosti cca 1 km sjeverno od razmatrane varijante u Novoj Biloj, lokalitet Peduhe, nalazi se izvorite Trebenica, za koje jo uvijek nisu utvrene zone sanitarne zatite. Izvorite je ukljueno u sistem javnog snabdijevanja Nove Bile, a preferirana varijanta brze ceste se ukrta sa cjevovodom koji napaja naselje Gladnik sa ovog izvorita. Predmetnim izvoritem upravlja JKP Trebenica iz Nove Bile.
33
3.4.1 Kvalitet podzemnih voda

U okviru ove take prezentira se nulto (poetno) stanje kvaliteta podzemnih voda (izvorita) du trase Dionice: Lava petlja Nevid Polje. Kvalitet podzemnih voda ne kontrolira se sistematski na razmatranom podruju du preferirane varijante brze ceste. Samo za dva izvorita (Trebenica i Kremenik), koja su zahvadena i koriste se u sistemima javnog vodosnabdijevanja, bili su dostupni odreeni podaci o kvalitetu podzemnih voda od strane komunalnih preduzeda koja upravljaju ovim izvoritima. Prema podacima dobivenim od JKP Trebinjica, voda iz izvorita Trebenica se redovito kontrolie tj. vre se redovite mikrobioloke i fiziko-hemijske analiza ispravnosti vode iz mree u Zavodu za javno zdravstvo SBK/SB u Travniku. Prema izvjetaju iz mjeseca jula 2009. godine, bakterioloke i hemijske analize vode iz izvorita Trebenica udovoljavaju vaedim propisima (Prilog 11.2.,11.3. i 11.4.). JKP Vitkom d.o.o. iz Viteza, koje upravlja izvoritem Kremenik, ukazalo je da su posljednji podaci o kvalitetu i kvantitetu ovog izvorita uraeni u okviru elaborata Zatita izvorita Kremenik, Opdina Vitez iz 2002-2003. godine koji je uradio Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu. Rezultati provedenih fiziko-hemijskih analiza vode iz izvorita Kremenik (iz bunara VB-2) u okviru prethodno spomenutog projekta, ukazuju da se radi o veoma kvalitetnoj vodi, koja po svojim karakteristikama zadovoljava uslove propisane Pravilnikom o higijenskoj ispravnosti vode za pide(Sl.list RBiH, br. 2/92). Izuzimajudi prisustvo suspendovanih materija, svi ostali parametri ukazuju na prethodni zakljuak. Karakteristino je da ne dolazi do zamudenja vode na ovom izvoritu, a to je jo jedan od pokazatelja stabilnog kvaliteta vode zahvadene iz bunara VB-2. Tokom izrade projekta zatite izvorita, uzeta su i dva uzorka za bakterioloku analizu vode iz bunara VB-2. Rezultati analiza ukazivali su da su zahvadene vode na izvoritu Kremenik imale blago fekalno zagaenje, s obzirom da je registrovano prisustvo koliformnih bakterija fekalnog porijekla, Escherichia coli i Pseudomonas sp., te Pseudomonas aeruginosa. Ovi rezultati su dati takoer u Prilogu 11.4.
3.5
HIDROGRAFSKE KARAKTERISTIKE
U hidrografskom smislu prostor kojim prolazi preferirana varijanta brze ceste pripada slivu rijeke Bosne. Sliv rijeke Bosne obuhvata centralni dio BiH. Vodni reim rijeke Bosne je pluvijalno-snjeni sa velikim vodama u proljede, te neto niim jesenjim protocima kao rezultat intenzivnih padavina i niskim ljetnim i zimskim protocima. Hidrografija je zastupljena velikim brojem povrinskih vodotoka od kojih su najznaajniji rijeka Bosna i rijeka Lava, iji tok u najvedem obimu prati trasa predmetne brze ceste. Na ovom podruju, kao veoma znaajni, mogu se navesti i vodotoci Bila, Kruica, Ivanovica i Kozica, ali takoer i veliki broj drugih manjih vodotoka (stalnih i povremenih), koji su zbog svoje kvantitativne zastupljenosti veoma znaajan faktor za procjenu uticaja na okoli i bitan reper za procjenu vodnog bilansa, koji posebno za vrijeme nepovoljnih hidrometeorolokih prilika (pojaane padavine, ili period topljenja snijega), moe imati veoma nepovoljan odraz na ouvanje kolovozne konstrukcije. Trasa brze ceste presijeca manje i vede vodotoke mostovima, a njihov broj po dionicama (prema Studiji izvodljivosti) daje se u nastavku.
34
R.b roj 1. 2. 3.
Dionica/Odsjek (prema Studiji

izvodljivosti)
Stacionaa km 0+000-km 1+514 km 1+514-km 6+103 km 8+891-km 17+929
Broj mostova 1 most preko rijeke Lave 4 mosta
Duina L=120 m L=150 m/90 m/170 m/135 m
Dionica 0: Lava-Merdani Dionica I: Merdani-Kaonik Dionica III: afradini-Mali Mounj Odsjek III-1: afradini Dubrovako polje
4.
km 8+891-km 13+094
3 mosta preko rijeka Vranjanske, Kruice i Lave 1 most 2 mosta preko rijeke Bile i nadvonjak
L=12 m/22 m/140 m.
5.
Odsjek III-2: Dubrovako poljeDivjak
km 13+094 km 16+322
L=18 m
6.
Odsjek III-3: Divjak-Mali Mounj
km 16+322km 17+929
L=100 m/320 m
7. 8. 9.
Dionica IV: Mali Mounj-Komar Odsjek IV-1: Mali Mounj-Dolac vorite Nevid Polje
km 17+929-km 42+265 (za ovu SUO obrauje se dionica ukljuno

sa vorite Nevid Polje dio Dionice IV)
17+929-km 25+260 21+900
nema mostova
Tabela 10. Broj i duina mostova na dionici: Lava-petlja Nevid Polje
Ostali vodotoci su manji, koji se obino prelaze tipskim objektima (propustima) ukoliko nisu bujinog karaktera i ukoliko se ne radi o dubodolinama. Pregled duina regulacije vodotoka iz Idejnog rjeenja, po dionicama, daje se u narednoj Tabeli. R.broj 1. 2. 3. 4, 5. 6. Dionica/Odsjek (prema Studiji
izvodljivosti)
Stacionaa km 0+000-km 1+514 km 1+514-km 6+103 km 6+103-km 8+891 km 8+891-km 17+929 km 17+929-km 42+265 km 17+929-km 25+260
Dionica 0: Lava-Merdani Dionica I: Merdani-Kaonik Dionica II: Kaonik-afradini Dionica III: afradini-Mali Mounj Dionica IV: Mali Mounj-Komar (za
ovu SUO obrauje se dionica ukljuno sa Nevid Poljem dio Dionice IV)
Duina regulacije vodotoka (m) 50 70 160
Odsjek IV-1: Mali Mounj-Dolac
1.750
Tabela 11. Duina regulacije vodotokova po dionicama brze ceste za preferiranu varijantu (Lava-petlja Nevid Polje)
3.6
HIDROLOKE KARAKTERISTIKE
Za potrebe izrade ovog dokumenta izvreni su prorauni za procjenu povrinskog i visinskog opsega plavljenja glavnih vodotoka du preferirane varijante trase za projektni nivo poplava stogodinje velike vode. Obraen je vodotok Lave (u slivu Bosne na duini od 49.500 m). Na razmatranom podruju postoji VS Merdani na rijeci Lavi. Povrina sliva iznosi Psl = 939.61 km 2, Q1/100 = 640 m3/s uz specifino oticanje od qsp = 0.68 m3/s/km2. Za procjenu protoka du vodotoka
35
koritena je ovisnost qsp = f(Psl) dobivena regionalnom analizom vie pritoka u slivu Bosne, a raenom za potrebe izrade Idejnog projekta autoceste na koridoru Vc (IPSA/Institut za hidrotehniku 2005/2006. godina). Tako uspostavljena zavisnost data je na Slici 9. i definirana je izrazom:
Slika 9. Ovisnost povrine sliva i specifinog otjecanja za srednje slivove (Fsl = 15 do 150 km2)
Usporedbom rezultata ove regionalne analize s rijekom Lavom ustanovljeno je da je specifino oticanje u ovom slivu oko 15% vede od prosjeka, pa je za potrebe hidraulikih prorauna gornji izraz povedan za taj procent. Prema ovim analizama raspored stogodinjih voda du rijeke Lave dat je u narednoj Tabeli. R.broj 1. 2. 3. 4. 5. 6. Stacionaa (km) 0+000 5+324 6+554 11+208 14+547 19+629 Psl (km2) 939.61 923.44 740.40 715.16 627.19 575.64 Q1/100 (m3/s) 640 637.2 594.7 587.2 557.1 536.6 qsp (m3/s/km2) 0.68 0.69 0.80 0.82 0.89 0.93
Tabela 12. Raspored stogodinjih velikih voda du Lave
36
3.6.1 Hidrauliki proraun linije plavljenja

Hidrauliki model za proraun vodnog lica du vodotoka raen je, za stacionarni reim teenja, na bazi principa konzerviranja energije (Bernoulli-jeva jednadba):
Z1
p1 g
v12 2g
Z2
p2 g
2 v2 2g
H1
Slika 10. Hidrauliki model za proraun vodnog lica due vodotoka
gdje je: Z Kota dna korita u poprenom profilu Y dubina vode p hidrostatiki pritisak v srednja brzina teenja u profilu gustoda vode g gravitaciono ubrzanje H, he gubitak (disipacija) energije na trenje
p , he g
H1
Proraun nije raen za nestacionarno teenje (propagiranje vodnog vala) zbog manjkavosti ulaznih podataka, kao i zbog nesigurnosti kod odabira poplavnih hidrograma. Stacionarni reim teenja uobiajeno se usvaja za proraune iji je cilj utvrivanje poplavnih linija. Kada bi vrijeme nadolaska vrnih protoka, odnosno vodostaja bilo predmetom interesa, tada bi proraun nestacionarnog reima bio neophodan. Za potrebe utvrivanja gubitka energije vodotoka na trenje izmeu dva profila koritena je Chezyjeva, odnosno Manning-ova formula (jer je koeficijent hrapavosti utvren za Manning-ovu interpretaciju ove formule):
2 1 AR 3 S n
37
gdje je: Q - Protok n - koeficijent hrapavost A - povrina poprenog presjeka R - hidrauliki radijus S - uzduni pad korita Pri tome je svaki profil podijeljen na dio glavnog korita i inundacija, kao na donjoj skici.
Slika 11. Podijela profila na dijelove
Osnovni princip prorauna vodnog profila dat je jednadbom:
dy dx
gdje je: So Pad dna korita Sf energetski gradijent Fr Froude-ov broj.
S0
Sf
2
1 Fr
y x
S0 S f 1 Fr 2
Za proraune je koriten nekomercijalni program HEC-RAS (verzija 4.0) razvijen od strane United States Army Corps of Engineers (USACE). Ovim programom raunaju se linije vodnog ogledala na bazi jednodimenzionalnog modela za miran i buran reim teenja. Koriteni su popreni profili sa karata razmjere 1:2500 koji su skinuti na meusobnom razmaku od cca. 1.000 m. Hrapavost rijenog korita za stogodinje velike vode usvojena je: n = 0.040 za glavno korito i n = 0.045 za inundacije. Prema iskustvu red veliine greke ovih prorauna, u odnosu na kontrolne take, uglavnom je oko 10-30 cm, to je prihvatljivo za ovaj nivo izrade projektne dokumentacije.
3.6.2 Rezultati hidraulikih prorauna

Linija, odnosno povrina, plavljenja od stogodinjih velikih voda naznaena je u Prilogu 6. Podaci za visinske kote velikih voda date su du stacionae vodotoka vidljive u prilogu. Za potrebe daljeg projektovanja i izrade tehnike dokumentacije potrebno je prenijeti ove kote, dobivene proraunima, na uzduni profil usvojene varijante trase ceste, na karakteristinim
38
lokacijama (na stacionai ceste). Za potrebe prorauna interpolirani su i profili na brojnim mostovima. Ovi profili nisu snimljeni, ved su procijenjeni sa karata 1:25.000 i 1:2.500. Tabelarni prikaz rezultata prorauna dat je u narednim tabelama.
Stacion. 22+000 21+000 20+125 20+115 20+105 20+000 19+000 18+163 18+153 18+143 18+000 17+226 17+216 17+206 17+000 16+366 16+356 16+346 16+000 15+000 14+000 13+829 13+819 13+809 13+000 12+988 12+978 12+968 12+000 11+000 10+977 10+967 10+957 10+000 9+858 9+848 9+838 9+324 9+314 9+304 9+000 8+000 7+000 6+115 6+105 6+095 6+000 5+000 4+000 3+471 3+461 3+451 3+000 2+000 1+000 0+294 0+284 H (m) 1.44 1.74 3.67 0 3.26 3.71 2.4 3.56 0 0.66 0.96 5.85 0 1.53 2.39 4.28 0 2.28 0.69 1.13 2.12 3.42 0 0.86 3.44 3.48 0 3.31 4.04 6.43 6.56 0 0.89 3.47 3.88 0 3.36 4.56 0 2.51 2.93 5.62 4.35 5.81 0 5.42 4.85 4.33 2.14 3.8 0 1.81 3.05 3.75 4.65 5.32 0 Q Total (m3) 403 403 403 403 403 537 537 537 537 537 537 537 537 537 537 537 557 557 557 557 557 557 557 587 587 587 587 587 587 587 587 587 587 587 595 595 595 637 637 637 637 637 637 637 637 kota dna (m) 437 432 427.58 427.58 427 424.5 422.38 422.38 422 414.16 414.16 412 408.78 408.78 407 404.5 399.5 398.14 398.14 392 391.94 391.94 389.5 387 386.86 386.86 384.5 384.12 384.12 382.79 382.79 382 377 374.5 370 370 369.5 367 367 364.3 364.3 362 357 349.5 344.13 kota vode (m) 438.44 433.74 431.25 430.84 430.71 426.9 425.94 423.04 422.96 420.01 415.69 414.39 413.06 411.06 410.69 405.63 401.62 401.56 399 395.44 395.42 395.25 393.54 393.43 393.42 387.75 387.97 388 387.48 387.35 385.3 384.93 382.62 378.85 375.81 375.42 374.35 371.33 369.14 368.1 366.11 365.05 360.75 354.15 349.45 kota krit. (m) kota PL (m) 438.48 434.08 431.34 Most 430.98 430.79 427.44 425.95 Most 425.1 423.18 420.0 Most 419.25 415.02 413.09 Most 412.69 410.81 405.87 401.58 Most 401.22 395.48 395.46 Most 395.31 393.6 393.44 393.44 Most 392.71 388.18 388.03 Most 387.53 387.37 Most 385.41 385 383.24 379.3 376.22 Most 376.02 375.38 371.4 369.55 368.19 Most 367.81 365.3 361.18 355.39 349.52 Most Se (m/m) 0.0019 0.0175 0.0012 0.0025 0.0012 0.0142 0.0000 0.9172 0.0258 0.0004 0.1665 0.0160 0.0006 0.0356 0.0022 0.0185 0.0018 0.0003 0.3209 0.0015 0.0012 0.0024 0.0014 0.0001 0.0001 0.6358 0.0024 0.0003 0.0006 0.0002 0.0018 0.0010 0.0037 0.0041 0.0030 0.0046 0.0087 0.0008 0.0085 0.0011 0.0566 0.0043 0.0039 0.0091 0.0004 v (m/s) 1.23 4.27 1.96 2.56 1.92 4.88 0.32 10.85 2.85 1.53 11.93 5.2 0.51 0.54 0.68 3.1 1.6 0.89 10.13 2.05 1.9 2.54 2.14 0.62 0.61 14.61 2.65 1.05 1.26 0.86 1.83 1.49 4.61 3.83 4.22 5.02 6.37 1.75 3.5 1.89 7.77 3.18 3.57 6.33 1.53 A (m2) 434.44 169.8 328.47 259.04 334.02 180.84 2137.77 86.38 258.87 808.5 67.92 159.8 765.3 105.44 465.89 247.91 469.26 1118.51 87.41 677.6 713.66 578.95 564.78 1171.11 1202.56 61.35 293.57 730.71 600.47 916.15 407.35 500.18 180.7 204.13 242.97 205.51 157.3 580.83 228 517.91 118.78 327.15 220.64 147.48 552.67 B (m) 473.95 249.23 172.57 161.73 173.43 165.48 844.31 554.91 586.66 454.89 87.72 126.48 549.32 88.44 466.15 412.36 357.18 728.64 252.03 760.7 763.28 753.58 472.96 225.44 226.52 158.96 119.64 258.86 241.42 281.82 220.39 228.15 51.9 72.94 98.11 92.57 78.16 251.08 145.28 255.94 129.4 248.75 73.49 63.73 148.96 Fr 0.36 1.12 0.34 0.47 0.33 1.07 0.06 6.18 1.16 0.21 3.36 1.13 0.24 1.69 0.46 1.05 0.37 0.16 4.13 0.37 0.34 0.46 0.36 0.08 0.08 5.85 0.47 0.18 0.23 0.13 0.39 0.29 0.64 0.61 0.57 0.71 0.95 0.28 0.81 0.32 2.01 0.61 0.61 0.96 0.22
433.74 429.97
426.9 423.34 423.34 422.96 416.55 416.55 414.39 411.6 411.6 409.82 405.59 401.69 399.47 399.47 394.31 394.25
388.48 388.48 386.72 385.61
384.28
374.86
374.35 369.02 366.65 366.65 364.35 354.15 346.31
39
Stacion. 0+274 0+000
H (m) 1.32 4.35
Q Total (m3) 637 640
kota dna (m) 344.13 342
kota vode (m) 345.45 346.35
kota krit. (m) 346.31 344.19
kota PL (m) 349.04 346.48
Se (m/m) 0.1800 0.0010
v (m/s) 10.99 2.01
A (m2) 77.1 415.74
B (m) 96 133.07
Fr 3.39 0.32
Tabela 13. Rezultati prorauna linije plavljenja VV Lave
Slika 12. Uzduni profil rijeke Lave
U nastavku su dati popreni profili:
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
Slika 13. Popreni profili rijeke Lave
53
U slijededoj tabeli su dati uzduni profili rijeke Lave Stac.vodotoka (km) 22+000 21+000 20+000 19+000 18+000 17+000 16+000 15+000 14+000 13+000 12+000 11+000 10+000 9+000 8+000 7+000 6+000 5+000 4+000 3+000 2+000 1+000 0+000 Kota vode (m.n.m) 438.4 433.7 430.7 426.9 423.0 414.4 410.7 405.6 401.6 395.4 393.5 393.4 388.0 384.9 382.6 378.9 374.4 371.3 369.1 365.1 360.8 354.2 346.4 Stacionaa brze ceste (km) 18+633 18+091 17+330 16+672 15+760 14+856 13+910 13+153 12+238 11+198 10+403 9+445 8+229 8+113 7+001 5+452 5+003 4+067 3+070 2+558 1+584 0+678 0+051 Kota terena (m.n.m) 473.5 435.1 436.0 431.0 421.5 423.7 413.4 409.9 400.4 396.0 397.4 418.2 409.3 408.2 400.1 397.5 390.0 375.6 368.8 386.0 373.7 485.0 353.4 Kota nivelete brze ceste (m.n.m) 440.8 437.4 435.7 435.6 423.4 423.0 413.7 408.5 404.0 398.1 398.8 410.4 406.0 407.0 405.0 393.5 390.0 379.2 370.0 373.6 373.6 374.0 347.0 Rapoloivo nadvienje (m) 2.4 3.7 5.0 8.7 0.4 8.6 3.0 2.9 2.4 2.6 5.3 17.0 18.0 22.1 22.4 14.7 15.7 7.9 0.9 8.6 12.8 19.9 0.7
Tabela 14. Uzduni profil rijeke Lave
Na bazi provedenih analiza moe se zakljuiti da je niveleta preferirane varijante trase iznad kota velikih voda razmatranih vodotoka rijeke Lave.
3.6.3 Kvalitet povrinskih voda

Zagaivanje vodotoka je vrlo kompleksan i dinamian proces koji zavisi od raznih faktora, u prvom redu od koliine i vrste zagaivaa, te prijemne sposobnosti samog vodotoka. Iz ovih razloga, teko je dati pravu ocjenu kvaliteta bez sistematskog osmatranja voda, odnosno dugotrajnih kontinuiranih uzorkovanja i ispitivanja. U okviru ovog poglavlja prezentira se nulto (poetno) stanje kvaliteta povrinskih voda du preferirane varijante dionice: Lava petlja Nevid Polje. Predmet razmatranja je povrinski vodotok Lava iji tok u najvedem obimu prati preferirana varijanta trase brze ceste. Kvalitet vodotoka Lava u prostoru obuhvata preferirane trase brze ceste prikazat de se kroz dva razdoblja: period do 1992. godine period od 1992. do 2009. godine.
54
Ovakav pristup uvjetovan je injenicom da je u periodu do 1992. godine sistematski pradena kvaliteta povrinskih vodotoka u BiH, dok u periodu od 1992. do 2009. godine nije bilo kontinuiranog pradenja kvaliteta voda. Kvalitet vode sliva rijeke Lave ispitivan je u periodu od jula 2002. godine do juna 2004. godine u okviru LIFE projekta Procjena tereta zagaenja nutrijentima iz difuznih izvora koritenjem multiregresionog stohastikog modela (Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu, 20022005. god.). Ispitivanje je vreno na odabranim profilima i sa gustinom uzorkovanja okvirno po jedna serija mjeseno. U septembru 2005. godine realiziran je projekt Ispitivanje kvaliteta povrinskih voda, u etiri serije u okviru hidroloke godine (fiziko-kemijski, mikrobioloki i bioloki parametri) na podruju sliva rijeke Save u FBiH a iji je financijer bilo tadanje JP za vodno podruje slivova rijeke Save. Dostupni podaci iz ovog projekta su koriteni za ocjenu kvaliteta vodotoka Lava. 3.6.3.1 Historijski podaci o kvalitetu povrinskog vodotoka Lava
Kontrola kvaliteta povrinskog vodotoka Lava, do 1992. godine vrena je sistematski na jednom profilu i to na udu u rijeku Bosnu. Metoda "sluajnog uzorkovanja" koja je prakticirana tri puta godinje na odabranom profilu, nije imala pretenziju da prui detaljan uvid u stanje kvaliteta u toku ispitivanog perioda. Meutim, obzirom da su ispitivanja vrena dugi niz godina na istim lokalitetima, rezultati su mogli dati dosta realnu sliku stanja kvalitete voda. Klasifikacija voda (naeno stanje kvaliteta) izvreno je prema Uredbi o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SR BiH (Slubeni list SR BiH, broj 19/80). Prema "Uredbi o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SR BiH (Slubeni list SR BiH, broj 19/80), odnosno Uredbi o kategorizaciji vodotoka (Slubeni list SR BiH broj 42/67) propisane su kategorije, odnosno klase vodotoka Lava, a koje je bilo obavezno odrati na tom nivou. Prema spomenutoj kategorizaciji rijeka Lava pripada II kategoriji, odnosno kvalitet vode je trebalo da se odrava na nivou II klase kvaliteta. Kontrolu odravanja propisane klase vodotoka u BiH do 1992. godine vrio je Republiki hidrometeoroloki zavod iz Sarajeva. Kontrola se bazirala na sluajnim trenutnim uzorcima vode. Vrena su fizikalno-kemijska, bakterioloka i hidrobioloka ispitivanja. U okviru fizikalno-kemijskih ispitivanja analizirani su temperatura, izgled, pH vrijednost, alkalitet, rastvoreni kisik, zasidenost kiseonikom, ukupne vrste supstance, utroak kalijum permanganata, ortofosfati i ukupno eljezo, a azotna jedinjenja samo na odabranim profilima. Teki metali odreivani su povremeno i to tehnikom koja je omogudavala samo opdi uvid, ali ne i pouzdane koncentracije karakteristine za vodotok. Kao ilustraciju stanja kvaliteta voda povrinskog vodotoka Lava na razmatranom podruju do 1992. godine, u Tabeli 15. daje se pregled utvrene i propisane klase vodotoka na profilu uda u rijeku Bosnu. Ocjena stanja propisane i utvrene klase vodotoka uraena je na osnovu podataka ispitivanja tokom 1985., 1986., 1987., 1988. i 1989 godine. Osnovni pokazatelji kvaliteta, na osnovu kojih je izvrena spomenuta analiza su: rastvoreni kiseonik, suspendovane materije, potronja KMnO4, bioloka potronja kisika (BPK5), sadraj gvoa, bakterioloko zagaenje i prisustvo mikronutrijenata. Za opdu ocjenu kvaliteta koritena je saprobioloka analiza. Propisana klasa II Utvrena klasa vodotoka 1985. II-III 1986. II 1987. II 1988. III-II 1989. III Zadovoljava DA/NE NE
Rijeka Lava
Profil ude
Tabela 15. Prikaz propisane i zateene klase vodotoka Lava na udu u Bosnu u periodu ispitivanja 1985.-1989. godine
55
Iz gornje tabele jasno se vidi kakvo je stanje kvalieta vodotoka Lava bilo u periodu do 1990. godini, kada je u njenom slivu radio najvedi broj industrijskih pogona. Kvalitet vode vodotoka Lava bio je najvedim dijelom znaajno loija od propisanog. 3.6.3.2 Sadanje (nulto) stanje kvaliteta povrinskog vodotoka Lava u prostoru obuhvata preferirane varijante brze ceste (dionica: Lava-petlja Nevid Polje)
U sadanjim okolnostima, zbog prestanka rada instaliranih industrijskih kapaciteta, stanje kvaliteta voda povrinskih vodotoka du preferirane varijante trase brze ceste je znatno bolje. Nulto stanje kvaliteta povrinskog vodotoka Lava prezentira se na bazi postojedih podataka prikupljenih u relevantnim institucijama u sektoru voda, podataka prikupljenih tokom realizacije LIFE projekta Procjena tereta zagaenja nutrijentima iz difuznih izvora koritenjem multiregresionog stohastikog modela (Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu, 2002-2005. god.), kao i na osnovu rezultata jedne serije uzorkovanja na 8 mjernih profila du vodotoka Lava realiziranom u septembru 2009. godine (za potrebe Studije izvodljivosti i Studije utjecaja na okoli za brzu cestu Lava-Donji Vakuf LOT 2) Podaci dobiveni u okviru u okviru LIFE projekta Procjena tereta zagaenja nutrijentima iz difuznih izvora koritenjem multiregresionog stohastikog modela (Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu, 2002-2005. god.) su pokazali dosta razliit opti kvalitet na osam razmatranih profila du vodotoka Lava. Na profilima u gornjem dijelu sliva Lave, povrinska voda ima odliku dosta istih voda, osim povremeno povedanog prisustva nutrijenata ili povedane mutnode. Na profilima u ijem neposrednom slivu su stacionirana veda naselja uoena je znaajnija degradacija kvaliteta vode, to se ogledalo u povedanom prisustvu nutrijenata u vodi, zatim suspendovanih materija i povedanom utroku KMnO4. U okviru projekta "Ispitivanje kvaliteta povrinskih voda na podruju sliva rijeke Save u FBiH" (2005. godine) izvrena je kontrola kvaliteta povrinskih voda u etiri serije u okviru hidroloke godine (fiziko-kemijski, mikrobioloki i bioloki parametri) na podruju sliva rijeke Save u FBiH. S obzirom da je rijeka Lava vodotok, ijom se dolinom prua najvedim dijelom preferirana varijanta trase brze ceste, analizirani su rezultati mjerenja sa mjernog profila na udu Lave u rijeku Bosnu. U Tabeli 16. prezentiraju se podaci o klasifikaciji voda rijeke Lave (na profilu uda u rijeku Bosnu) na osnovu rezultata fiziko kemijskih i mikrobiolokih pokazatelja. R.broj 1. Naziv profila Ude Lave u Bosnu Vodotok Lava Oznaka profila Ls-1 Klasa II i III
Tabela 16. Klasifikacija voda rijeke Lave na osnovu rezultata fiziko hemijskih i mikrobiolokih pokazatelja na profilu uda u rijeku Bosnu (2005.god.)
U Tabeli 17. prezentiraju se podaci o kvalitetu voda rijeke Lave (na profilu uda u rijeku Bosnu) na osnovu biolokih parametara (fitobentos, zoobentos-makroinvertebrata i ihtiofauna). Fitobentos Red. br. 1. Profil Ude Lave u Bosnu Klasa boniteta II-III Saprobni indeks 2,4 Zoobentos Klasa boniteta II Saprobni indeks 2,03 Ihtiofauna Klasa boniteta II-III Saprobni indeks -
Tabela 17. Kvalitet vode rijeke Lave na osnovu biolokih parametara (fitobentos, zoobentosmakroinvertebrata i ihtiofauna) na profilu uda u rijeku Bosnu (2005.god.)
56
Na osnovu prethodno prezentiranih podataka moe se konstatovati da je kvalitet vode rijeke Lave (na profilu ua u rijeku Bosnu), na osnovu rezultata fiziko-hemijskih i mikrobiolokih parametara odgovarao vodama II i II klase, dok na osnovu biolokih parametara odgovarao je II III klasi boniteta. U mjesecu septembru 2009. godine, a za potrebe izrade Studije izvodljivosti i Studije utjecaja na koli za brzu cestu Lava-Donji Vakuf LOT 2, uzeta je jedna serija uzoraka vode rijeke Lave, na slijededih osam odabranih mjernih profila (naznaeni u Prilogu 6): MP1- Lava na profilu VS Merdani MP2-Lava nizvodno od Viteza MP3- Lava uzvodno od Viteza MP4-Lava uzvodno od uda Grlovnice MP5-Lava nizvodno od Plave vode MP6-Lava uzvodno od Plave vode MP7-Lava uzvodno od Travnika MP8-Lava uzvodno od Turbeta.
Uzorci vode rijeke Lave, sa profila MP1 do MP8 uzeti su 09.09.2009. godine i istog dana dopremljene u laboratoriju Instituta za hidrotehniku na dalju analizu. U uzorcima su analizirani sljededi parametri: temperatura, mutnoda, pH vrijednost, elektroprovodljivost, suspendovane materije, rastvoreni kisik, zasidenost kisikom, amonijani nitrogen, N po Kjeldahlu, nitratni N, nitritni N, ukupni N, orto-fosfati, ukupni P, ukupna ulja i masti, te utroak kalijum permanganata (KMnO4) (nefiltrirani i filtrirani).
Ispitivanje voda vreno je prema procedurama opisanim u knjizi "Standardne metode za ispitivanje voda i otpadnih voda. APHA. AWWA. WEF, 19. izdanje 1995. god." Rezultati specifinih fizikohemijskih parametara kvaliteta rijeke Lave na osam odabranih profila u septembru 2009. godine. Uredbom o opasnim i tetnim tvarima u vodama (Slubene novine FBiH, br.43/07), propisane su materije i njihove najvede dozvoljene koncentracije po pojedinim klasama voda, koje se smatraju opasnim i tetnim materijama u vodama. Maksimalno dozvoljene koncentracije (MDK) ostalihistraivanih parametara propisane su Uredbom o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SR BiH (Sl. List SR BiH, br. 19/80). Svi parametri pokazuju odreeni stepen varijacije na razliitim mjernim profilima to je i normalno za rijeke. Rezultati analiza pokazuju izvjestan nivo promjenjivosti du mjesta uzorkovanja. Blago povedanje nutrijenata, odnosno koncentracije nitrata i nitrita, kao i zasidenosti kisikom i potronje KMnO4 je primjetno na gotovo svim profilima. Ovo je uzrokovano uglavnom isputanjem netretiranih komunalnih otpadnih voda vedih gradova, kao i industrije, du preferirane varijante brze ceste.
57
3.7
PODACI O ZRAKU
Za podruje SBK ne postoji katastar niti monitoring promjena u prirodnom okoliu, koji bi pruali pravovremene podatke o potencijalnim zagaivaima zraka, zemljita i voda, te pratili promjene u okoliu. Nepostojanje podataka o kvalitetu zraka u naseljima uz preferiranu varijantu trase brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava-petlja Nevid Polje u SBK predstavlja potekodu kod izrade ovog dokumenta. Na podruju Opdina Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik nije do sada vreno mjerenje kvaliteta zraka, odnosno stepena aerozagaenosti, pa i ne postoje egzaktni podaci o emisijama, kao i o kvalitetu zraka. Polazna osnova za upravljanje kvalitetom zraka, podrazumijeva uspostavljanje kontrole i mjerenja na karakteristinim mjestima, gdje nastaju, tj. isputaju se emisije u zrak. Fokus treba biti uglavnom na stacionarne izvore, u koje spada industrija, te na nestacionarne - pokretne izvori, gdje saobradaj spada u glavne izvore emisija. Postojedi vedi stacionarni izvor zagaivanja na podruju Opdine Busovaa su privredni pogoni "Vatrostalne. S druge strane, zagaivanje zraka na ovoj Opdini uzrokovano je i sagorijevanjem goriva u loitima privatnih objekata i emisijom tetnih gasova kao produkt sagorijevanja u motornim vozilima . Zbog opde privredne recesije, kao i posljedica rata, industrijski objekti u Opdini Vitez rade sa umanjenim kapacitetom. Rezultat tog stanja je zasigurno smanjenje tetnih emisija u zraku iz stacionarnih izvora, odnosno poboljanje kvaliteta zraka. Meutim, saobradaj, naroito u uem gradskom jezgru grada Viteza, predstavlja jedan od znaajnijih izvor zagaivanja zraka. Na podruju Opdine Novi Travnik, zagaivanje zraka uzrokovano je uglavnom sagorijevanjem goriva u loitima privatnih i industrijskih objekata i emisijom tetnih gasova kao produkt sagorijevanja u motornim vozilima . Podruje Opdine Travnik nije pretjerano opteredeno zagaujudim materijama u zraku, to je ohrabrujude. Zagaivanje zraka uzrokovano je uglavnom sagorijevanjem goriva u loitima privatnih i industrijskih objekata i emisijom tetnih gasova kao produkt sagorijevanja u motornim vozilima. SBK jo uvijek nema donesen akcioni plan zatite kvaliteta zraka. Na osnovu njega mogu se obustaviti aktivnosti (ukljuujudi i motorni saobradaj na nekim dionicama), ukoliko doprinose prekoraenju granine vrijednosti emisije. Na osnovu raspoloivih podataka iz Prostornih planova opdina, ijim podrujem prolazi preferirana varijanta dionice: Lava petlja Nevid Polje, brze ceste Lava-Donji Vakuf, u prostoru istraivanja nisu identificirani znaajniji zagaivai zraka.
3.8
PODACI O TLU I POLJOPRIVREDNOM ZEMLJITU
Na podruju Ze-Do Kantona, odnosno Opdine Zenica, kojom prolazi trasa brze ceste (Dionica 0), nema znaajnijih povrina visoko vrijednog i zatidenog poljoprivrednog zemljita sa aspekta poljoprivredne proizvodnje. U nastavku se daje kratak opis poljoprivrednog zemljita u opdinama kojim prolazi trasa brze ceste. Takoer su date i procjene duina preferirane varijante trase koja prelazi preko poljoprivrednog zemljita. Opdine SBK kojima prolazi trasa dionice: Lava Nevid Polje brze ceste Lava-Donji Vakuf, raspolau znaajnim potencijalom dobara u vidu poljoprivrednog zemljita. U Opdini Busovaa, poljoprivredno zemljite (I i II agrozona) trenutno zauzima povrinu od 3.126,29 ha. Na podruju Opdine Vitez, u njenom sjevernom dijelu, ukupnih poljoprivrednih povrina ima
58
4.642,0 ha ili 29,5 % od ukupne povrine Opdine. Unutar poljoprivrednih povrina, na podruju Opdine Vitez nema I kategorije, dok su sve ostale kategorije zastupljene (Tabela 18.). Najzastupljenija je IVb, a zatim V, dok su prostorno najmanje zastupljene II, VII i IVa kategorija. Dominacija IVb i V kategorije ukazuje da na podruju Opdine Vitez nema prave ratarske proizvodnje. POLJOPRIVREDNE POVRINE Bonitetna kategorija Povrina (ha) I II 201,5 III 538,6 IVa 428,9 1.830,6 IVb 1.401,7 V 1.386,5 VI 489,2 VII 195,6 UKUPNO 4.642,0
Tabela 18. Stanje poljoprivrednih povrina u Opdini Vitez
Na osnovu analiza proizvodne sposobnosti zemljita, na podruju Opdine Vitez, utvreno je sedam bonitetnih kategorija zemljita. Izdvojene bonitetne kategorije svrstane su u pet zona koritenja zemljita na osnovu proizvodne sposobnosti (Tabela 19.), od kojeg su poljoprivredne povrine svrstane u tri agro zone. I agrozona (zona namijenjena intenzivnoj poljoprivrednoj proizvodnji) zauzima 16,3% od ukupne povrine Opdine. Druga agrozona, koja je namijenjena poluintenzivnoj poljoprivrednoj proizvodnji suhog ratarenja, ekstenzivnih vodnjaka i livada, obuhvata oko 12% povrine Opdine, a najmanje je zastupljena III agrozona (zona panjaka i livada namijenjena stoarstvu). Zona I agrozona II agrozona III agrozona IV zona uma V izgraeno i povrine isklj. iz biljne proizvodnje UKUPNO Povrina (ha) 2.570,8 1.875,6 195,6 10.126,6 977,3 15.745,9
Tabela 19. Zone proizvodne sposobnosti Opdine Vitez
Na kraju Odsjeka III-2 : Dubrovako polje-Divjak, (Dionica III), sjeverno od preferirane trase brze ceste, na udaljenosti izmeu 80 -120 m, nalazi se poljoprivredna farma. Na podruju Opdine Novi Travnik ukupnih poljoprivrednih povrina ima 6.337,0 ha. Poljoprivredne povrine Opdine zastupljene su u bonitetnim kategorijama od II-VII, kao to slijedi u Tabeli 20. Kategorija Povrina (ha) II 139,14 III 441,86 IVa 237,80 IVb 555,56 V 2.641,90 VI 2.361,17 VII 213,68 UKUPNO 6.337,0
Tabela 20. Kategorije zemljita sa povrinama u opdini Novi Travnik
59
Zemljita II kategorije nalaze se u sjevernom dijelu opdine i zahvataju 0,6% povrine. Predstavljaju uglavnom oranine povrine pogodne za ratarstvo, prvenstveno proizvodnju itarica i krmnog bilja. Zemljite III kategorije zauzima 1,8% povrine opdine i nalazi se u njenom sjeveroistonom dijelu. Ima je vie od zemljita II kategorije pa predstavlja glavnu povrinu za ratarstvo. Rasprostranjena je u ravniarskim krajevima i na terasnim i blaim formama niskobrdovitog reljefa. Iako je dosta zemljita ove kategorije neregulisanog vodnog reima imaju dobru proizvodnu sposobnost, uz dobru drenau i sistem navodnjavanja. Zemljita IV kategorije zahvata 3,3% povrine opdine i razvrstano je u dvije potkategorije IVa i IVb . IVa kategorija je zemljite ravniarskih dijelova uz vodotoke i neureenog vodnog reima iz ega proizlazi potreba za hidromelioracijom i uglavnom se koristi kao prirodne livade sa hidrofilnom vegetacijom i kao oranice. IVb kategorija zastupljena je na bregovitim terenima nagiba 10-12. Koriste se kao oranice, vodnjaci, prirodne i vjetake livade. V kategorija zemljita prisutna je u brdsko-planinskim predjelima nagiba do 20, na plidim zemljitima i zauzima 10,9% povrine opdine. VI kategorija zemljita zastupljena je u sjeverozapadnom dijelu opdine i zauzima 9,7% njene ukupne teritorije. Ovo su tla podlona eroziji i klizanju, niske proizvodne sposobnosti pa se koriste samo kao livade i panjaci. VII kategorija zemljita planinskog podruja Opdine zastupljena vie u okviru umskih povrina na jako strmim i kamenitim terenima zauzima 0,9% teritorije opdine u njenom junom dijelu. Ovo su zemljita najnieg kvaliteta i najvedih ogranienja i pod prirodnom livadskom vegetacijom. Prostor opdine Novi Travnik podijeljen je na V zona proizvodne sposobnosti i to: I agrozona obuhvata najvrjednije zemljite opdine. Tu spadaju II, III i IV (IVa i IVb) bonitetna kategorija poljoprivrednog zemljita. Obuhvata povrinu od 1.374,42 ha. II agrozona zauzima povrinu 20,6% od ukupne teritorije Opdine. To su zemljita V i VI kategorije poljoprivrednog zemljita sa ogranienjima u upotrebi, dobra za vodarsku proizvodnju. Obuhvata povrinu od 5.003,06 ha. III agrozona zauzima 0,5% teritorije opdine. Tu spadaju zemljita najloije bonitetne kategorije poljoprivrednog zemljita. To su povrine pod panjacima, uglavnom u drutvenom sektoru. Obuhvata povrinu od 13,68 ha. IV zona uma (obuhvata povrinu od 16.928,37 ha) i V zona urbane i povrine iskljuene iz biljne proizvodnje (obuhvata povrinu od 756,92 ha).
Na potezu Odsjeka IV-1 (Dionica IV), u mjestu Nevid Polje, juno od preferirane varijante trase brze ceste, na udaljenosti izmeu 350-450 m, nalazi se poljoprivredna farma. Na podruju Opdine Travnik ukupnih poljoprivrednih povrina ima 22.774 ha ili 43,1 % od ukupne povrine opdine. Unutar poljoprivrednih povrina, na podruju Opdine Travnik nema I kategorije, dok su sve ostale kategorije od II-VII zastupljene u povrinama prikazanim u Tabeli 21.
60
Poljoprivredno zemljite
Klasa II III IVa IVb V VI VII VII
(ha) 222 408 153 4.455 8.023 6.298 2.814 401 22.774
(%) 0,4 0,8 0,3 8,4 15,2 11,9 5,3 0,7 43,1
Ukupno poljop. zemljite
Tabela 21. Stanje poljoprivrednih povrina u Opdini Travnik
Na podruju Opdine Travnik uglavnom su zastupljene II, III, IV, V, VI i VII kategorija poljoprivrednog zemljita. Najzastupljenija je V i VI, zatim IVb i VII, dok su prostorno najmanje zastupljene IVa, II i III kategorija. Treda kategorija poljoprivrednog zemljita se nalazi na podruju naselja Han Bila, Dolac na Lavi, Grahovik i Slimena. Ova zemljita su pogodna za poljoprivrednu proizvodnju, naroito zbog pogodnog ravnog reljefa. etvrta kategorija zemljita angauje oko 8,4% ukupne povrine opdine. Podruje oko Komarice kod naselja Turbe, Gudale i Savanovidi pripadaju ovoj kategoriji zemljita. Podruja koja pripadaju ovoj kategoriji zemljita su livade loeg travnog sastava i slue kao loe kosanice. Povrine IV kategorije, bez obzira da li su pod livadama ili oranicama, agrotehnikim mjerama bi se mogle znatno intenzivirati. Najvedi dio ovih povrina se nalazi na dijelu opdine, koje pripada Malom Vihovlju, naseljima Ponir, Marnice, Ober; dijelovima opdine Brajkovidi, Kula, Brenkovac. Poto tla ove kategorije predstavljaju osnovni fond poljoprivrednog zemljita Opdine, obavezno ga treba zatititi od otuenja. Zemljita V i VI kategorije su u najvedem % zastupljena na podruju opdine. Zemljita ove kategorije mogu biti odline livade i panjaci. Nalaze se na podruju cijele opdine. Proizvodne sposobnosti i nain koritenja zemljita ilustrirane su putem agrozona: Prva agrozona obuhvata 9,7% ukupne povrine Opdine. To su najkvalitetnija zemljita. Podruja ove agrozone koriste se uglavnom kao oranice, a rjee kao prirodne i vjetake livade. Druga agrozona angauje 25,7% povrine Opdine. Koriste se kao panjaci i livade u stoarskoj proizvodnji, a rjee kao oranice. Treda agrozona angauje oko 7,1% povrine Opdine. Koriste se kao panjaci u stoarskoj proizvodnji.
Pregled prolaska preferirane varijante trase brze ceste Lava Donji Vakuf poljoprivrednim zemljitem u Prostorno-planskoj dokumentaciji opdina Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik daje se u tabeli u nastavku. Utvrivanje duine preferirane varijante trase koja prolazi razmatranim poljoprivrednim zemljitem izvreno je na karti R 1:25.000.
61
Dionica/Odsjek (Prema Studiji izvodljivosti) 0: Lava-Merdani I: Merdani-Kaonik II: Kaonik-afradini III: afradini-Mali Mounj Odsjek III-1: afradini-Dubrovako polje Odsjek III-2: Dubrovako poljeDivjak Odsjek III-3: Divjak-Mali Mounj IV: Mali Mounj-Komar Odsjek IV-1: Mali Mounj-Dolac (ukljuno Nevid Polje)
Procijenjena duina trase kroz poljoprivredna zemljita (m) 1.060 (I agrozonom) 730 (II agrozonom) 295 (zonom rasadnika) 770 (I agrozonom) 750 (II agrozonom)
1.130 (I agrozonom) -
4.820
Tabela 22. Procjena duina prelaska preferirane varijante trasa brze ceste poljoprivrednim zemljitem u opdinama Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik.
Za izgradnju brze ceste bide potrebno obezbijediti zemljani materijal za izradu nasipa. Na preferiranim Dionicama I-IV potrebe materijala za nasipom mogude je obezbijediti iz iskopa bez angaovanja dodatnih pozajmita. Sumarno gledano, preferirana varijanta trase na dionicama I-IV (crvena varijanta) prolazi poljoprivrednim zemljitem u duini od cca L=13.560 m. Ukupna procijenjena povrina poljoprivrednog zemljita koju de zauzeti brza ceste (normalni profil na cijeloj dionici Lava-Donji Vakuf prema Studiji izvodljivosti i Studiji utjecaja na okoli za brzu cestu M5 LOT 2 ) je P=609.840 610.000 m2. Ukupna procijenjena povrina poljoprivrednog zemljita u zatitnom pojasu, sa obje strane, uz brzu ceste je P=1.108.800 1.109.000 m2.
3.9
PODACI O FLORI I FAUNI
3.9.1 Flora
ume i umsko zemljite su od nacionalnog interesa i imaju nezamjenjivu ulogu u okolinskom razvoju i prostornom ureenju. Pregled prolaska preferirane varijante trase brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava petlja Nevid Polje trenutno utvrenim postojedim umskim zemljitem u Prostornoplanskoj dokumentaciji opdina Zenica, Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik daje se u narednoj tabeli. Utvrivanje duina trase koje prolaze razmatranim umskim zemljitem izvreno je na karti R 1:25.000. Ukupna povrina zemljita koje je pod uticajem izgradnje brza cesta moe se grubo proraunati na nain da se uzme da se direktni uticaj (zaposijedanje zemljita i uzurpacija usljed gradnje) odvija u irini normalnog profila u prosjeku od 22 m, te u zatitnom pojasu od po 20 m lijevo i desno od krajnje granice normalnog profila brze ceste.
62
Dionica/Odsjek (Prema Studiji Procijenjena duina trase kroz utvreno izvodljivosti) umsko zemljite (m) 0: Lava-Merdani 945 I: Merdani-Kaonik 1.825 II: Kaonik-afradini 1.085 III: afradini-Mali Mounj Odsjek III-1: afradini-Dubrovako polje 250 Odsjek III-2: Dubrovako polje-Divjak Odsjek III-3: Divjak-Mali Mounj IV: Mali Mounj-Komar(za ovu SUO obrauje se dionica ukljuno sa Nevid Poljem dio Dionice IV) Odsjek IV-1: Mali Mounj-Dolac 615
Tabela 23. Procjena duina prelaska preferirane varijante trase brze ceste umskim zemljitem u opdinama Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik.
Na podruju Opdine Zenica, tanije na potezu Dionice 0 trasa brze ceste prelazi preko uma III klase. Na ovom dijelu trase nalazi se nekoliko parcela u privatnom vlasnitvu sa zastupljenim umama hrasta, visokih uma bukve, te izdanakim umama ostalih lidara. umama u Srednjobosanskom kantonu obrasli su planinski masivi Vranice, Radue, Vlaida Koprivnice, Semenice i Krezluka. etinari su zastupljeni sa 41%, a listae sa 59%. Dravnih uma je 90%, a privatnih 10%. Dravne ume su u vedim kontinuiranim kompleksima, dok su privatne usitnjene na disjunktnim povrinama. Granice izmeu dravnog i privatnog posjeda su uspostavljene na oko 30% duine. Kategorija boniteta III kategorija IV kategorija V kategorija VI kategorija VII kategorija Povrina (ha) 146,79 3.683,89 49.106,83 63.146,41 78.424,75
Tabela 24. Zastupljenost bonitetnih kategorija umskog zemljita na podrujuSrednjobosanskog kantona
Prema bilansu namjene povrina iz Prostornog plana Opdine Busovaa, ume pokrivaju povrinu od 10.477,45 ha. Na potezu Dionice I u ovoj opdini, trasa brze ceste prolazi kroz umsko zemljite u mjestima Merdani i Sajtovidi. Prema podacima iz katastra, umsko zemljite Opdine Vitez obuhvata 10.108 ha, od ega na ume u drutvenom vlasnitvu otpada 8.842 ha dok privatne ume ine 1.266 ha. U Opdini Vitez, tanije na potezu dionice II, trasa brze ceste prelazi preko umskog zemljita na podrujima Granica, Selita i Osredaka. Ukupna povrina umskog zemljita na podruju Opdine Novi Travnik iznosi 16.993,03 ha. Kategorija boniteta III kategorija IV kategorija V kategorija VI kategorija VII kategorija VIII kategorija Povrina (ha) 11,46 98,35 6.173,43 7.004,72 3.640,22 4,85 % 0,07 0,60 36,44 41,32 21,54 0,03
Tabela 25. Zastupljenost bonitetnih kategorija umskog zemljita na podruju Opdine Novi Travnik
63
Trasa brze ceste, od svih opdina kojima prolazi, najmanje zahvata Opdinu Novi Travnik. Trasom je zahvaden sjeverozapadni dio opdine koji pripada dionici IV i kojim se uglavnom prua Nevid Polje. Na ovom podruju trasa ne prelazi preko umskog zemljita. Na podruju Opdine Travnik, ume pokrivaju povrinu od oko 28.364 ha ili 53,64% opdinske teritorije. Od ove povrine, privatne ume zauzimaju oko 2.236 ha, to predstavlja oko 4,23% ukupnih umskih povrina. U Lavanskom umskom privrednom podruju visoke ume uestvuju sa 76,78%, izdanake ume sa 15,37%, a goleti sa 7,85%. Sumarno gledano, preferirana varijanta trase na dionicama I-IV (crvena varijanta) prolazi umskim zemljitem u duini od cca L=9.215 m. Ukupna procijenjena povrina umskog zemljita koju de zauzeti brza ceste (normalni profil na cijeloj dionici Lava-Donji Vakuf prema Studiji izvodljivosti i Studiji utjecaja na okoli za brzu cestu M-5 LOT 2) je P=287.870 m2 287.900 m2. Ukupna procijenjena povrina poljoprivrednog zemljita u zatitnom pojasu, sa obje strane, uz brzu ceste je P=523.400 m2 .
3.9.2 Fauna
Podaci o fauni, prezentirani u ovom dokumentu, najvedim dijelom su dobiveni terenskim istraivanjem i kao i kroz konsultacije sa lokalnim lovnim i ribolovnim udruenjima. U tom svjetlu, daje se i osvrt na faunu (uglavnom divlja i ribe) du preferirane varijante trase dionice: Lava-petlja Nevid Polje, brze ceste Lava-Donji Vakuf. Dio planirane brze ceste koji prolazi Opdinom Busovaa planiran je uz samu rijeku Lavu to se moe negativno odraziti na akvatine i semiakvatine organizme i njihova stanita. U ovom dijelu rijeke Lave obitava nekoliko autohtonih vrsta riba i to: potona pastrmka, lipljen, mladica, klen, potona mrena kao i endemska vrsta ribe, paklara, te nekolike vrste sitne ribe koje su od iznimne vanosti (pliska, krkua i gaga). Pored navedenih vrsta riba, rijeka Lava je u ovom dijelu bogata i drugim vodenim organizmima, raidima, larvama i sl. to sve zajedno ini i jedan hranidbeni lanac koji moe biti ugroen prolaskom brze ceste preferiranom trasom. Od uda rijeke Lave u rijeku Bosnu pa sve do granice sa Opdinom Vitez, u podruju prolaska preferirane varijante brze ceste, postoji nekoliko potoka (potok Ponir, potok Luica, rijeka Kozica) koji su od iznimne vanosti za riblji fond, jer slue kao prirodna mrjestilita uglavnom potone pastrmke i lipljena. Trasa na Dionici II, presijeca potoke Ponir i Luicu neposredno prije njihovog uda u rijeku Lavu. Na desnoj obali rijeke Lave, od mjesta gdje se potok Luica ulijeva u rijeku Lavu pa uzvodno 1,5 km, protee se fly fishing revir IP-OKO. Ovim revirom gospodari udruga sportskih ribolovaca Busovaa, koja ulae velika sredstva u poribljavanje i odravanje istog. Podaci od lovakog drutva Zec iz Busovae nisu bili dostupni u ovoj fazi izrade dokumentacije. Za podruje Opdine Vitez, dobivene su usmene informacije i podaci o divljai od predstavnika lovakog drutva Kruica. Od strane lovakog drutva iskazana je potreba planiranja prelaza za divlja u blizini mjesta Nadioci, te na potezu Dionice III kod mjesta Gadice. Prelaze bi koristila sitna divlja poput zeca, srndada i lisice. Rijeka Lava koja ide paralelno sa preferiranom varijantom trase, kao i ostali vodotoci kojima gospodari ribolovno udruenje Vitez su tzv. salmonoidni vodotoci. Najznaajnija riblja vrsta je mladica (Hucho hucho) koja se ne moe kupiti u BiH jer ne postoji njeno mrjestilite pa su stoga i velike kazne u sluaju njenog unitavanja. Drugi salmonoid je lipljen
64
(Thymallus thymallus) koji se mrijesti itavim tokom rijeka Lave, te Kruice i Bile. Tredi salmonoid je potona pastrmka (Salmo trutta m. fario) koja se mrijesti u svim ovdje prisutnim rijekama i potocima. Na potezu ove dionice, rijeka Lava ide paralelno uz trasu, sa njene sjeverne strane do mjesta afradini. Trasa presijeca rijeke Kruicu i Lavu na Odsjeku III-1. Na Odsjeku III-3, trasa (stac. km 16+388,20 km 17+995,15) presijeca lijevu pritoku Lave, rijeku Bilu, oko pola kilometra prije uda. Na potezu (stac. km 16+388,20 km 17+995,15) trasa presijeca rijeku Lavu u mjestu Mali Mounj.
3.10 PODACI O ZATIDENIM PRIRODNIM PODRUJIMA

Prema podacima prikupljenim iz svih opdina kroz koje prolazi preferirana varijanta trase brze ceste, moe se zakljuiti da trasa ne ugroava nijedno zakonom zatideno prirodno podruje. U Opdini Vitez, juno od trase je planina Kruica koja se odlikuje izuzetnim prirodnim vrijednostima. Prostornim planom ove opdine, povrina planine Kruice utvrena je kao zatideno podruje i ima status zatidenog pejzaa. Meutim, ovo prirodno podruje je od trase udaljeno nekoliko kilometara, te se u tom sluaju ne smatra da de izgradnja brze ceste uticati na njega, ak ni sa aspekta migracije divljai. U urbanom dijelu naselja Mali Mounj, Opdina Vitez, nalazi se solitarno stablo lipe staro 240 godina i utvrena je odgovarajuda zelena povrina zatite. Prilikom detaljnog obilaska ove lokacije ustanovljeno je da se solitarno stablo lipe nalazi u pojasu razmatranja i na koordinatama X = 4.892.692 i Y= 6.479.984 te da je od osovine preferirane varijante trase udaljeno oko 100 m pri emu ga od trase dijeli lokalni put i stambeni objekti. Prema tome, izgradnja brze ceste nebi trebala ugroziti opstanak ovog stabla.
3.11 SPECIFINI ELEMENTI UTVRENI PRETHODNOM PROCJENOM UTJECAJA NA OKOLI 3.11.1 Buka
Znaajne napomene: Za dalji tok izrade ovog dokumenta, bitno je naglasiti, kako postoje tri nivoa razrade trase budude brze ceste: Ukupno 54 kilometra trase, na nivou Idejnog rjeenja, Osamnaest kilometara trase, na nivou Idejnog projekta i Devet kilometara trase, na nivou Glavnog projekta.
Idejnim rjeenjem brze ceste Lava Donji Vakuf (IPSA, 2003/2004. god.) razmatran je iri koridor trase u pravcu Lava-Kaonik-Vitez-Nevid Polje-Travnik-Turbe-Donji Vakuf, u kojem se kao primarno rjeenje razmatrala varijanta trase, za koju je 1990. godine uraena Studija izvodljivosti (primarna varijanta iz PZ). Nakon razrada varijanti, usvojeno je Idejno rjeenje za brzu cestu Lava-Donji Vakuf, u duini od 54 km. Potom je uraen je Idejni projekat za 18 km trase na dionici Lava-Mali Mounj i 9 km glavnog projekta, na dionici afradini-Mali Mounj. Jo uvijek nije zavrena saobradajna studija, tako da nisu raspoloivi podaci o broju i strukturi vozila na bududoj brzoj cesti. Navedeno je od presudnog znaaja za konaan izgled ovog dijela elaboracije u SUO.
65
Konano, bitno je naglasiti da nije uraena analiza uticaja saobradaja na zagaenje od buke za dionice koje su razmatrane na nivou Idejnog projekta, niti Projekt zatite od buke za dionicu koja je razmatrana na nivou Glavnog projekta. Projektom se planira izgradnja nove trase brze ceste, generalnim pravcem Lava-Donji Vakuf, a predmetni projekat se odnosi samo na dionicu: Lava-petlja Nevid Polje. Cijela planirana brza cesta Lava - Donji Vakuf, podijeljena je na est projektantskih dionica. Za trasu je karakteristina dionica III, koja od vorita Vitez do Malog Mounja, predstavlja proirenje postojede magistralne ceste, a paralelno se predvia izgradnja servisnih saobardajnica za opsluivanje komercijalno-poslovne zone Viteza.
Slika 14. Lokacija projekta
Na brzoj cesti Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava-petlja Nevid Polje u dosadanjim razmatranjima navedena kroz tri nivoa raspoloive projektne dokumentacije, predviena su sljededa vorita: Lava, Kaonik, Vitez i Nevid Polje. Na narednoj slici je dat situacioni pregled trase, sa ucrtanim objektima (tuneli i mostovi), za koje se smatra da su znaajni za ovu vrstu analize. Uz to, ucrtana su i naselja, koja de usljed svog poloaja, odnosno blizine trase budude brze ceste, biti izloena uticaju buke od saobradaja sa iste.
66
Slika 15. Potencijalno ugroena podruja du trase Lava petlja Nevid Polje
3.11.2 Buka kod cestovnog saobradaja

Istraivanja izvrena u Evropskoj Uniji povruju da znaajan dio stanovnitva izloen buci, koju izaziva cestovni saobradaj osjeda neku vrstu nelagodnosti. Izlaganje buci i stres od buke mogu izazvati razne bolesti kod ljudi, kao to su: problemi sa cirkulacijom, tvrdoda sluha, ili problemi sa nervnim sistemom. Nedavna medicinska istraivanja ak pokazuju korelaciju negativnih uticaja buke sa sranim infarktima. Problem uticaja buke koju prouzrokuje cestovni saobradaj, rjeava se, u osnovi, mjerama koje se koriste u fazi projektovanja, izgradnje i eksploatacije. Ove mjere se ne odnose samo na cestu, nego i na urbano projektovanje prostora u cestovnom pojasu.
3.11.3 Dozvoljeni nivoi vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke
Skuptina Zeniko-dobojskog kantona je 2008. godine usvojila Zakon o zatiti od buke, koje je pripremilo kantonalno Ministarstvo za prostorno ureenje, promet i komunikacije i zatitu okoline. Bududi da slian zakon nije usvojen u Srednjebosanskom kantonu, referentnim za cijelu trasu budude ceste se mogu smatrati standardi navedeni u narednoj tabeli, koji su u skladu sa propisima Svjetske Zdravstvene Organizacije (WHO), kao i sa standardima zemalja Evropske Unije. Podruje (zona) I II III Najvii dozvoljeni nivoi dB(A) Ekvivalentni nivoi Leq Vrni nivo* dan nod L1 45 40 60 50 55 40 45 65 70
NAMJENA PODRUJA Bolniko-ljeilino Turistiko,rekreacijsko, oporavilino isto stambeno, vaspitnoobrazovne i zdravstvene institucije, javne zelene i rekreacione povrine Trgovako, poslovno, stambeno I stambeno uz saobradajne koridore, skladita bez tekogtransporta
IV
60
50
75
67
Podruje (zona) V
NAMJENA PODRUJA Poslovno, upravno, trgovako zanatsko, servisno (komunalni servis) Industrijsko, skladino, servisno i saobradajno podruje bez stanova
Najvii dozvoljeni nivoi dB(A) Ekvivalentni nivoi Leq Vrni nivo* dan nod L1 65 60 70 80 85
VI
70
Tabela 26. Dozvoljeni nivoi vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke *Vrni nivoi L1 su oni nivoi buke, koji su prekoraeni u trajanju od 1% ukupnog vremena mjerenja, odnosno perioda dan ili nod. Izvor: Zakon o zatiti od buke Zenikodobojskog Kantona
Imajudi u vidu da naselja du trase imaju mjeani karakter (pored stambenih, nalaze se i privredna podruja), kao i injenicu da dionica: Lava petlja Nevid polje (dalje Donji Vakuf) predstavlja saobradajni koridor, primjenjivade se sljededi standardi: za dnevnu (06h-22h) vanjsku buku: 60 dB(A) i za nodnu vanjsku buku: 50 dB(A). Ukoliko se utvrdi da neko od analiziranih podruja karakterie koritenje (namjena) drugaije od navedenog za zonu IV u Tabeli 26., primjenjivade se odgovarajudi standard (adekvatan koritenju analiziranog podruja) u skladu sa vrijednostima navedenim u Tabeli 26. Sve vrijednosti nivoa buke koje prekorauju prethodno navedene vrijednosti, smatrade se tetnim za ljude koji ive i rade u analiziranom podruju. Zatita od buke svih vrsta postojedeg saobradaja uskladide se sa nivoima buke utvrene ovim zakonom reguliranjem prometa, vremenskim ogranienjem, zabranom koritenja bunih prometnih sredstava ili rekonstrukcijom kolovoza.
3.12 POSTOJEDA MATERIJALNA DOBRA, UKLJUUJUDI KULTURNO-HISTORIJSKO I ARHEOLOKO NASLIJEE 3.12.1 Podaci o kulturno historijskom naslijeu
U neposrednoj blizini pojedinih dionica preferirane varijante trase, naroito u Opdini Travnik, postoji vedi broj lokaliteta sa kulturno-historijskim naslijeem. Zbog nepodudarnosti koordinata nacionalnih spomenika u zoni razmatranja, a koje su utvrene sa raspoloivih karata kulturno-historijskog nasljea iz prostorno-planske dokumentacije svih opdina kojima trasa prolazi, sa koordinatama nacionalnih spomenika od Kantonalnog zavoda za urbanizam, prostorno planiranje i zatitu kulturnohistorijskog naslijea Srednja Bosna (KZKHN-SB), za potrebe izrade SUO organiziran je detaljan obilazak lokacija identificiranih nacionalnih spomenika. U toku obilaska lokacija ponovo su zabiljeene koordinate nacionalnih spomenika, te je ustanovljeno da nijedan od njih nede biti ugroen izgradnjom preferirane trase brze ceste. Na podruju Opdine Travnik, identificirano je est kulturno-historijskih spomenika koji nisu uzeti u razmatranje za ovaj projekat
3.12.2 Infrastrukturni sistemi

Opis postojedih i planiranih infrastrukturnih sistema, u opdinama ijim podrujem prolazi preferirana varijanta trase brze ceste, daje se u ovom poglavlju dokumenta. Grafiki prikaz postojedih i planiranih infrastrukturnih sistema, koji se ukrtaju sa trasom brze ceste, dat je u Prilogu 8.
68
3.12.3 Vodoprivredna infrastruktura

Stanje vodoprivredne infrastrukture u opdinama ijim podrujem prolazi preferirana varijanta trasa brze ceste, kao i lokacije ukrtanja trase sa istom (postojedom i planiranom), prezentiraju se u nastavku. Poseban osvrt u okviru ovog poglavlja daje se na Regionalni vodovodni sistem Srednja Bosna (Plava voda), kao i Plan koritenja hidroenergetskog potencijala rijeke Lave. Podaci za mreu lokalnih vodovoda, koji su u nadlenosti MZ, nisu bili dostupni tokom izrade ovog dokumenta. 3.12.3.1 Opdina Busovaa Stanovnitvo Opdine Busovaa trenutno se snabdijeva vodom za pide sa izvora "Duboki potok" i "Topalovida potok". Kanalizacioni sistem je mjeovitog tipa, ne zadovoljava savremene standarde iz ove oblasti, i zahtijeva razdvajanje oborinskih i fekalnih otpadnih voda. Otpadne vode koje se prikupljaju putem kanalizacione mree isputaju se bez prethodnog tretmana direktno u vodotokove Kozice, Ivanice, Klokotnice i Lave. Sva prigradska naselja grada Busovae i ostala naselja Opdine Busovae nemaju kanalizacionu mreu. Planirano je da se potrebe za vodom stanovnitva i privrede Opdine Busovaa pokrivaju iz resursa koji su na raspolaganju i koji nisu u svom punom kapacitetu ukljueni u dananji vodovodni sistem, a da se nedostajude koliine vode obezbjeuju putem regionalnog vodovodnog sistema Plava voda na koji de se prikljuiti na lokaciji Kaonika. Planirana trasa odvojka sa regionalnog vodovodnog sistema za Busovau bi pratila trasu regionalnog puta Kaonik Busovaa i u tom smislu bi se trebala izvriti rezervacija prostora. Krak za Busovau se zavrava u postojedem rezervoaru Hrastova glavica i odatle se voda distribuira na konzumno podruje koje se pokriva javnim vodosnabdijevanjem. U fazi izrade je i projektna dokumentacija koja daje rjeenje prikupljanja i odvoenja otpadnih voda u Opdini Busovaa. Kao primarna, za I fazu realizaciju, predviena je dionica glavnog kolektora od postrojenja do zavretka gradske urbane zone. U narednim fazama, de se planirati izgradnja uzvodnih kolektora kao i bonih prikljuaka (sekundarnih kolektora). Glavni kanalizacioni kolektor je uglavnom poloen pored vodotoka Lava, Kozica i Klokotnica. Primarnu mreu ine glavni fekalni kolektor duine cca 16 km na koji je predvieno prikljuenje devet sekundarnih kolektora ime se ostvaruje mogudnost razvoja kanalizacionog sistema na irim prostorima i ukupna duina ovih sekundarnih krakova iznosi cca 18 km. Postrojenje za preidavanje otpadnih voda planirano je na podruju Opdine Zenica kao zajedniki objekat za obje opdine. Na podruju opdine Busovaa utvrena su slijededa poplavna podruja: Rijeka Lava od njenog ulaska u Opdinu Busovaa do Selita, tj. potez koji je istovremeno granica sa opdinom Vitez, Rijeka Lava na potezu od Kaonika nizvodno do naselja Grablje; Rijeka Kozica od mjesta gdje se spaja sa Dubokim potokom nizvodno do uda u rijeku Lavu, Rijeka Ivanica do naselja Kupres do uda u Kozicu i Studenac nizvodno od mjesta gdje se spoja sa Plea potokom.
Na podruju Opdine Busovaa, u mjestu Katidi, preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica I) ukrta se sa planiranim sekundarnim kanalizacionim kolektorom u ovoj Opdini. Takoer, u mjestu Podjele trasa (dionica I) se ukrtava ponovo sa planiranim sekundarnim kanalizacionim kolektorom. U mjestu Sajtovidi, preferirana trasa se ukrtava sa planiranim sekundarnim kanalizacionim kolektorima, kao i planiranim vodovodnim cjevovodom.
69
3.12.3.2 Opdina Vitez Snabdijevanje pitkom vodom gradskog i dijela ireg urbanog podruja Opdine Vitez trenutno se vri sa dva izvorita "Kruica" - Ilida i "Kremenik". Ova dva sistema vodosnabdjevanja su zasebna i nepovezana. Vie zone Opdine Vitez se uglavnom snabdijevaju pitkom vodom putem lokalnih vodovoda zasnovanih na zahvatu vode sa manjih izvorita. Na podruju Opdine Vitez postoji 65 manjih seoskih vodovoda preko kojih se snabdijevaju 32 naseljena mjesta i na koja se ne moe raunati u pogledu pokrivanja potreba za vodom. Za izvorita "Kruica" - Ilida i "Kremenik" je uraen projekat zatite i utvrene su tri zone sanitarne zatite. Postojedi kanalizacioni mjeoviti sistem je danas u najvedem dijelu zastupljen u gradu Vitezu. Sve otpadne vode se direktno isputaju u vodotokove. Ureaj za preidavanje otpadnih voda ne postoji. Koncept bududeg separatnog sistema prikupljanja otpadnih voda ireg urbanog dijela Opdine Vitez zasniva se na izgradnji glavnog kolektora u pojasu uz rijeku Lavu i na njenoj lijevoj i na desnoj obali od najuzvodnijih taaka u naselju Mali Mounj i Divjak do lokacije postrojenja za preidavanje. Boni kanalizacioni kraci bi prikupljali otpadnu vodu iz naselja koja se nalaze du vodotoka Kruica, te na lijevoj obali iz naselja Donja Dubravica kao i svih usputnih naselja. Sifonskim prolazom ispod rijeke Lave ljevoobalni kolektor bi preao na drugu obalu gdje je planirana i lokacija postrojenja za preidavanje. Sifonski prolazi su planirani i ispod Veeriskog potoka i potoka Lupnica. Za potrebe realizacije poslovnih objekata na lijevoj obali Lave, planira se izgraditi kompakt postrojenje koje bi bilo privremenog karaktera do realizacije centralnog postrojenja. Problemi vezani za plavljenje ovih prostora jesu uglavnom problemi izlijevanja rijeke Lave i njenih pritoka u hidroloki nepovoljnim periodima. Potez vodotoka Lave koji prolazi kroz podruje Viteza predstavlja donji i srednji tok i obuhvata njen dolinski dio. Jedan potez regulacije toka rijeke Lave u duini od cca 500 m je uraen, ime su se stvorile mogudnosti za nastavak regulacije rijeke Lave, uvaavajudi pri tome koncept energetskog koritenja voda na dijelu toka kroz Vitez. Ovaj pristup se planira nastaviti i u narednom periodu, kako za rijeke Lavu, tako i za njene vede pritoke na prostoru Opdine Vitez tj. za Veeriski potok, potok Lupnica, ali i potok Kruica koji svoji najvedim dijelom protie kroz naseljeno podruje. Jedan broj vodotoka na prostoru Opdine Vitez, koji se ulijeva u rijeku Lavu, izrazito je bujinog karaktera i na prelazu u ravniarski dio deava se da usljed nagle promjene pada dna korita dolazi do taloenja materijala koji, ukoliko se korito vodotoka ne isti i odrava utie na smanjenje proticajnog profila i stvaranje uspora i izlijevanja na najgude naseljenim i ureenim prostorima. Ispred ulaza u Vitez, kroz raskrsnicu sa semaforima, prolazi magistralni cjevovod Kruica-Zenica (prenika 600 mm). Ovaj cjevovod ide iz pravca izvorita Kruica, prelazi rijeku Lavu du mosta na izlazu iz grada, prolazi raskrsnicu i dalje nastavlja prema Zenici. Preferirana varijanta trase brze ceste na dionici III-odsjek III-1 ukrtva se sa ovim izuzetno znaajnim cjevovodom iz sistema vodosnabdijevanja za Opdinu Zenica, na mjestu prelaska rijeke Lave mostom, kao i u mjestu Rijeka. U podruju Krevina, preferirana trasa (dionica III-odsjek III-2) se ukrtava sa postojedim vodovodnim cjevovodom. U podruju Divjaka, preferirana trasa (dionica III - odsjek III-2) se ukrtava sa postojedim vodovodnim cjevovodom. U mjestu Mali Mounj, preferirana trasa brze ceste (dionica III-odsjek III-3) ukrtava se sa planiranim vodovodnim cjevovodom. 3.12.3.3 Opdina Novi Travnik Dananji sistem snabdijevanja vodom u Opdini Novi Travnik baziran je na dva vodovodna podsistema: Opara i Jaglenica.
70
Vodovodni podsistem Opara sainjavaju izvorita Lupeovac, Dusina, Toak, Vrelo I i II, Oparac i Daleko vrelo, te pripadajudi gravitacioni cjevovodi, rasteretne komore i gradski rezervoar Lupeglava (Rosulje). Vodovodni podsistem Jaglenica sluio je prvenstveno za snabdijevanje vodom tvornice "Bratstvo". On se sastoji od akumulacije, ureaja za kondicioniranje pitke vode sa brzim filterima, rezervoara Jaglenica i dovodnih cjevovoda do konzumnog podruja i rezervoara Lupeglava (Rosulje), kao zavrne ili dodirne take sa vodovodnim sistemom Opara. Mogudnosti obezbjeivanja nedostajudih koliina vode u Novom Travniku veu se za aktivnosti oko izgradnje i razvoja sportskog centra Sebeid, za ije potrebe bi se zahtijevane koliine vode obezbjeivale sa lokalnih izvora Hadina voda, Ribnica, Luevac i Zlatan potok, a to je potrebno detaljno istraiti u narednom periodu. Za sluaj da se ne dobije potvrda da se na izvoritima na irem podruju Sebeida raspolae sa potrebnim koliinama vode, obezbjeenje dopunskih koliina vode de se ostvariti putem regionalnog vodovodnog sistema Plava voda koji je i inae strateko opredjeljenje Opdine Novi Travnik. Planirani kanalizacioni sistem Opdine Novi Travnik predvia separatni koncept odvodnje otpadnih voda za gradsko podruje, a nepotpuni (samo odvodnja fekalnih voda) za vangradsko podruje. Glavni kolektor otpadnih voda se sastoji iz dva osnovna kraka od kojih de jedan pratiti tok rijeke Grlovnice od njenog uda u rijeku Lavu, gdje je planirana lokacija postrojenja za tretman otpadnih voda do naselja Lisac, a drugi krak de pratiti rijeku Jaglenicu do najuzvodnije take koja se nalazi u naselju Pedine. Trasa kolektora prati regulisano korito rijeke Jaglenice, odnosno Grlovnice ime se stvara mogudnost prikljuenja postojedih i planiranih objekata koji svojim poloajem gravitiraju ovim kolektorima. U podruju Nevid Polja, preferirana varijanta trase (dionica IV-odsjek IV-1) se ukrtava sa planiranim vodovodnim cjevovodom. U podruju prolaska trasa brze ceste u Opdini Novi Travnik, preferirana varijanta trase (dionica Ivodsjek IV-1) se ukrtava sa planiranim kanalizacionim kolektorom na dva mjesta.
3.12.4 Regionalni vodovodni sistem Srednja Bosna (Plava voda)

Dugorono posmatrano, prostor Lavanske doline, ali i ire, ukljuujudi prvenstveno Zenicu kao jedan od vedih potroaa vode u neposrednoj blizini ovih prostora, rjeavat de se regionalnim vodovodnim sistemima koji de koristiti raspoloive resurse pitke vode na irem podruju regije. Time de se ostvariti mogudnost snabdijevanja vodom onih gradove i naselja koja nisu u mogudnosti obezbijediti pokrivanje potreba za vodom iz lokalnih resursa. Tokom druge polovine osamdesetih godina kroz analize mogudih rjeavanja pitanja vodosnabdijevanja irih prostora, regionalni vodovodni sistemi su koncipirani u dijelu koji se odnosi na obuhvat sistema, odabrana su strateka izvorita, definisani osnovni transportni pravci, poloaj i veliina kljunih rezervoara, potrebe za vodom, redoslijed ukljuivanja pojedinih izvorita i ulazilo se u fazu izrade izvedbene dokumentacije i obezbjeenja finansijskih sredstava za njihovu realizaciju. Du postojede magistralne ceste, od Lave do Travnika, projektovana je trasa regionalnog vodovoda Plava voda. Ovaj projekat regionalnog vodovoda ima izuzetno veliki znaaj za opdine Zenica, Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik. Trase regionalnog vodovoda Plava voda preuzete su iz Prostornog plana SBK, i kao takve prikazane u Prilogu 8. Ukupna duina vodovodnih cijevi na ovom potezu iznosila je 27.441,08 m. Posmatrano iz smjera od Travnika prema Vitezu i Lavi, projektovani poloaj trase vodovoda je uglavnom sa desne strane ceste, s tim da postoje dvije dionice trase koje prelaze na lijevu stranu. Kompletna vodovodna linija
71
nalazi se lijevo u odnosu na rijeku Lavu na potezu Travnik-Lava. Ovaj projekat raen je 1991. godine od strane RMK Ininjering Zenica i do sada nisu vrene nikakve korekcije ovog projekta. U periodu neposredno nakon rata neki od ovih vodovoda su ponovo aktualizirani i zasigurno de dodi do realizacije nekih od ovih projekata u skladu sa finansijskim mogudnostima i iskazanim potrebama. Zbog toga je neophodno rezervisati prostor/ koridore za smjetaj trasa regionalnog vodovoda Srednje Bosne kako bi se, kada doe vrijeme za to moglo realizirati tehniki najfunkcionalnije rjeenje. Ova problematika je razmatrana na nivou Prostornog plana za Kanton Srednja Bosna. Regionalni vodovodni sistem Srednja Bosna objedinjava opdine Travnik, Busovaa, Novi Travnik, Vitez i Zenica. Regionalni vodovodni sistem Srednja Bosna se zasniva na koritenju svih izvorita koja su i sada u funkciji, a ije kvalitativno - kvantitativne karakteristike ukazuju na opravdanost koritenja, zatite itd., a u narednoj fazi na zahvatanju voda sa izvorita Plava voda (700 l/s) i njihov transport do sistemskog rezervoara u Zenici. Faza koja bi uslijedila poslije toga podrazumijeva izgradnju akumulacije Gluha Bukovica na rijeci Bila i ukljuivanje tog resursa u regionalni vodovodni sistem. Trenutno su zapoete aktivnosti na izradi inovirane projektne dokumentacije tj. Idejnog i Glavnog projekta za regionalni sistem vodosnabdijevanja Plava voda (Srednja Bosna). EC finansira ove aktivnosti, a izvoai posla su meunarodna kompanija WYG International Limited iz Velike Britanije i lokalni konsultant Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu.
3.12.5 Plan koritenja hidroenergetskog potencijala rijeke Lave

Prema Prospekciji hidroenergetskog rjeenja rijeke Bosne raenog u Zavodu za vodoprivredu Sarajevo analizirane su slijedede male hidroelektrane (MHE) na rijeci Lavi, koje se nalaze na opdinama ijim podrujem prolazi brza cesta Lava Donji Vakuf. Prikaz ovih elektrana dat je u narednoj tabeli. Sred. protok Qsr (m3/s) 16,64 12,93 12,80 11,45 11,33 11,21 7,09 6,95 3,72 Instal. Kota Kota Bruto proto norm. donje pad k Qi nivoa vode (m) (m3/s) m. n.m. m.n.m. 45,0 373,0 342,5 30,5 35,0 385,0 373,0 12,0 35,0 394,0 385,0 9,0 32,0 403,0 394,0 9,0 32,0 412,0 403,0 9,0 32,0 424,0 413,0 12,0 20,0 433,0 424,0 9,0 20,0 442,0 433,0 9,0 10,5 465,0 442,0 23,0 Neto pad (m) 28,0 11,7 8,8 8,8 8,0 11,7 8,8 8,8 21,8 Snaga Ni (MW) 10,710 3,481 2,618 2,394 2,394 3,182 1,496 1,496 1,946 Energ. Eg (GWh) 32,751 10,620 7,904 7,061 6,982 9,179 4,369 4,277 5,679
R.b. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Naziv hidroelektr. Merdani Granice antidi Vitez I Vitez II Vitez III Stara Bila Nova Bila Nevid Polje
Tabela 27. Analizirane elektrane na slivu rijeke Lave(preferirana dionica)
Na podruju kraj dionice 0-poetak dionice I, neznatno sjevernije od preferirane varijante trase, u Opdini Busovaa-na rijeci Lava planirana je MHE. U februaru 2007. godine, u mjestu Merdani (Opdina Busovaa), data je koncesija za izgradnju MHE Merdani na rijeci Lava. Koncesija za projektovanje, izgradnju, koritenje i prijenos MHE Merdani dodijeljena je koncesionaru HE Grablje, d.o.o. iz Busovae, dok je Kantonalno ministarstvo umarstva, poljoprivrede i vodoprivrede Travnik koncesor. Na podruju Opdine Vitez. jedna protona MHE izgraena je na rijeci Lavi, na lokalitetu u blizini izvorita Kremenik. Ova MHE nalazi se neznatno junije od preferirane varijante trase brze ceste u podruju Kremenika, dionica III-odsjek III-2.
72
3.12.6 Elektroenergetska infrastruktura

Stanje elektroenergetske infrastrukture u opdinama ijim podrujem prolazi preferirana varijanta trase brze ceste daje se u nastavku. 3.12.6.1 Opdina Busovaa Snabdijevanje elektrinom energijom podruja Opdine Busovaa izvodi se trenutno iz transformatorske stanica 110/ kV "Kaonik" 20 kVA. Snabdijevanje elektrinom energijom itavog podruja Opdine Busovaa planira se iz transformatorske stanice 110/20(10) kV ''Kaonik'' 2 x 20 MVA. Planirana srednjenaponska distributivna mrea se dijeli na dva dijela i to: (i) 20 kV dalekovod iz TS 110/20(10)kV ''Kaonik' , te (ii) izgradnja novih trafostanica 20 (10) 0,4 kV i unapreenje 20 (10) kV mree u skladu sa predloenim razvojem naselja.
Na podruju Opdine Busovaa, lokalitet Merdani-Grablje, preferirana varijanta trase brze ceste (dionica I) se ukrtava sa trasom postojedeg dalekovoda 10 kV. U mjestu Katidi, preferirana varijanta trase brze ceste (dionica I) ukrtava se sa trasom postojedih 110 kV i 10 kV dalekovoda, a u mjestu Podjele sa trasom 110 kV dalekovoda. U mjestu Sajtovidi, preferirana varijanta trase brze ceste (dionica I) se ukrtava sa trasom postojedeg i planiranog 10 kV dalekovodom na tri mjesta. U mjestu Rijeka, preferirana varijanta trase brze ceste se ukrtava sa trasom postojedeg 10 kV dalekovoda. 3.12.6.2 Opdina Vitez Danas konzum elektrodistribucije Travnik, koji pokriva i veliki dio Opdine Vitez, napaja se sa etiri transformatorske stanice 110/x kV. Srednjenaponske kapacitete sainjavaju dalekovodi 10 kV zrani i podzemni koji napajaju trafostanice TS 10/0,4 kV. Postojedi instalisani elektroenergetski kapaciteti na podruju Opdine Vitez mogu za kradi period odgovoriti potrebama industrije i stanovnitva ali za narastajudim potrebama bit de neophodna sanacija i proirenje visokonaponske mree kao i izgradnja planiranog dalekovoda 110 kV koji prolaze kroz Opdinu. to se tie srednjenaponske mree i kapaciteta, potrebno je nastaviti prelaz sa 10 kV na 20 kV napon vredi bru zamjenu onih TS 10 kV iji je eksploatacioni vijek pri kraju. Prema Prostornom planu rauna se na nove elektroenergetske izvore na podruju Opdine Vitez koji de se instalisati na rijeci Lavi kao hidroenergetski kapacitet - mini elektrane. Planirano je ukupno est malih hidroelektrana (jedna je ved izraena) sa ukupno 15,8 MV elektrine energije. U mjestu afradinovo Selo, kao i Rijeka, preferirana varijanta trase se ukrtava sa trasom postojedeg 10 kV dalekovoda (dionica III-odsjek III-1) te sa trasom postojedeg 10 kV dalekovodom na potezu Dubravica-Krevine (dionica III-odsjek III-2). U podruju Kremenika, preferirana varijanta trase se ukrtava sa trasom postojedeg 10 kV dalekovoda. U mjestu Mali Mounj, preferirana varijanta trase brze ceste (dionica III-odsjek III-3) se ukrtava sa trasom postojedeg 10 kV dalekovoda. 3.12.6.3 Opdina Novi Travnik Potrebe za elektrinom energijom svih planiranih potroaa na podruju Opdine Novi Travnik se dijele na dvije grupe i to na: potroae sportsko-turistikog SKI Centra Sebeid i
73
ostale potroae.
Snabdijevanje elektrinom energijom turistiko sportskog SKI centra "Sebeid" izvrit de se kroz etiri faze: (i) sa postojedih kapaciteta elektroenergetskih vodova i objekata izvriti napajanje transformatorskih stanica (RTS) za opskrbu elektrinom energijom prilikom izgradnje pojedinih dijelova skijakih terena i pratedih objekata, a koje de kasnije predi u trajno napajanje tih terena i objekata, (ii) rekonstrukcija srednjenaponskog voda, (iii) kada se pojavi potreba za vedom koliinom energije do 5 MVA, izvriti izgradnju DV 35 kV TS N.TRAVNIK - TS 35/20 (10) kV "Sebeid", (iv) u sluaju potrebe za vedom koliinom elektrine energije preko 5 MVA prelo bi se na dogradnju i podizanje TS 35/20 (10) kV "Sebeid" na 110/20 kV naponski nivo.
Svi ostali planirani potroai de se napajati elektrinom energijom iz postojede mree koja bi izgradnjom paralelenog 20 kV dalekovoda sa 20 kV dalekvodom za Sebeid (II faza) dobila na kvaliteti isporuke elektrinom energijom svih domadinstava i ostalih na tom podruju. Na podruju Opdine Novi Travnik, u mjestu Nevid Polje, preferirana varijanta trase brze ceste (dionica IV-odsjek IV-1) ukrtava se sa trasom 220 kV dalekovoda na dva mjesta, te sa trasom 10 kV dalekovoda na jednom mjestu.
3.12.7 Gasna infrastruktura

Srednjobosanski kanton, sa svojih dvanaest opdina, donio je odluku o prihvatanju koncepcije objedinjavanja gasifikacije ovog Kantona, ime je formalno ved pokrenuta aktivnost na projektu gasifikacije s krajnjim ciljem izgradnje gasovodne infrastrukture u svakoj opdini, te spajanje kompletnog sistema na ved postojedi magistralni gasovod SarajevoZenica kod Perina Hana. Tokom izrade SUO dobiveni su podaci od BH Gasa, koji ima nadlenost nad postojedim magistralnim gasovodom za transport prirodnog gasa na pravcima Zvornik-Sarajevo i Semizovac-Zenica, te za razvoj i irenje transportne mree prirodnog gasa. Trasa planiranog gasovoda prikazana je u Prilogu 8. a ostali podaci se prezentiraju u nastavku. Trasa brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava-petlja Nevid Polje ne ulazi u zatitni pojas postojedeg transportnog gasovoda DN 400/50 bara. Preferirana varijanta trase brze ceste ukrtava sa planiranim gasovodom visokog pritiska BH Gasa Zenica Travnik, prenika 406,4 mm (DN 400) i maksimalnog radnog pritiska 50 bara. U toku izrade SUO, utvreno je ukrtanje preferirane varijante trase brze ceste i planiranog gasovoda na etiri lokaliteta, i to na podruju opdina Zenica, Busovaa, Vitez i Novi Travnik. Na mjestima na kojim dolazi do ukrtanja, trasa gasovoda se, shodno odgovarajudim propisima, vodi pod uglom izmeu 90o i 60o u odnosu na saobradajnicu, uz potovanje i svih drugih tehnikih zahtijeva. Treba napomenuti da je trasa gasovoda visokog pritiska Zenica-Travnik uraena na nivou Idejnog projekta, a pri izradi Glavnog izvedbenog projekta moe doivjeti odreene izmjene. Takoer, sastavni dio transportnog gasovoda su objekti na gasovodu ije lokacije de biti odreene u Glavnom izvedbenom projektu. Zatitni pojas gasovoda nakon izgradnje iznosi po 20 m na jednu i drugu stranu gasovoda, a pravo slunosti za stalno opsluivanje postojedeg magistralnog gasovoda iznosi po 5 m na jednu i drugu
74
stranu gasovoda. Trasa planiranog gasovoda visokog pritiska Zenica-Travnik, te mjesta ukrtanja sa preferiranom varijantom trase brze ceste prikazana su u Prilogu 8.
3.12.8 Telekomunikaciona infrastruktura

3.12.8.1 Opdina Busovaa Trenutno instalisani kapaciteti, vorne ATC u Busovai i krajnje ATC u Kadunima, ne mogu odgovoriti bududim potrebama stanovnitva za ovim vidom komunikacija. Strateki pravci razvoja telekomunikacionog prometa u Opdini Busovaa su: (i) izgradnja fiksne telefonije sa irokom ponudom novih usluga, odnosno pristupnih mrea sa bakarnim kablovima , te izgradnja optikih spojnih puteva sa optikim kablom kao prenosnim medijem i izgradnja optikih sistema do vedih privrednih subjekata, (ii) izgradnja isturenih komutacionih stepena u svim centrima mjesnih zajednica gdje ne postoje, te (iii) izgradnja spojnih puteva baziranih na optikim kablovskim sistemima i transmisione multipleksne i linijske opreme u sinhronoj digitalnoj hijerarhiji (SDH) u kapacitetima koji omogudavaju razvoj za dui period.
Pored navedenog neophodno de biti i izgraditi alternativne spojne puteve na bazi digitalnih radiorelejnih sistema u SDH tehnologiji . U mjestu Sajtovidi preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica I) ukrtava se sa trasom postojedeg i planiranog telekomunikacionog voda. 3.12.8.2 Opdina Vitez U podruju Divjaka, preferirana varijanta trase brze ceste (Dionica III- Odsjek III-2) se ukrtava sa trasom postojedeg telekomunikacionog voda. 3.12.8.3 Opdina Novi Travnik Trenutno instalisani telekomunikacioni kapaciteti na podruju Opdine Novi Travnik (dvije ATC u opdinskom centru i etiri krajnje ATC) ne mogu odgovoriti bududim potrebama stanovnitva za ovim vidom komunikacija. Strateki pravci razvoja telekomunikacionog prometa u Opdini Novi Travnik su: (i) izgradnja fiksne telefonije sa irokom ponudom novih usluga, odnosno pristupnih mrea sa bakarnim kablovima , te izgradnja optikih spojnih puteva sa optikim kablom kao prenosnim medijem i izgradnja optikih sistema do vedih privrednih subjekata, (ii) izgradnja isturenih komutacionih stepena u svim centrima mjesnih zajednica gdje ne postoje, te (iii) izgradnja spojnih puteva baziranih na optikim kablovskim sistemima i transmisione multipleksne i linijske opreme u sinhronoj digitalnoj hijerarhiji (SDH) u kapacitetima koji omogudavaju razvoj za dui period.
Pored navedenog neophodno de biti i izgraditi alternativne spojne puteve na bazi digitalnih radiorelejnih sistema u SDH tehnologiji. Preferirana varijanta trase brze ceste ne ukrtava se sa trasom postojedih i planiranih telekomunikacionih vodova na podruju ove Opdine.
75
3.12.9 eljeznika infrastruktura

Na podruju Lava-Jajce, do sedamdesetih godina prolog vijeka egzistirala je uzana pruga na pravcu Lava-Travnik-D.Vakuf-Jajce. Nakon njenog ukidanja, raene su studije razvoja pruga normalnog kolosijeka na pravcu Lava-Travnik-Jajce. Decembra 1980. godine pripremljena je Studija opravdanosti izgradnje pruge normalnog kolosijeka Lava-Travnik-Jajce, od strane TO Sarajevo-RO Institut za saobradaj, OOUR Zavod za ekonomiku saobradaja, opta i tehnoloka istraivanja. Tada su razmatrane III varijante trase pruge i to I varijanta: Lava Travnik Donji Vakuf Jajce; II varijanta: Lava Pucarevo - Donji Vakuf Jajce i III varijanta: Lava Travnik Jajce. Po ovoj studiji najpovoljnija drutveno opravdana investicija trase pruge normalnog kolosijeka je II varijanta: Lava Pucarevo - Donji Vakuf Jajce. Takoer, po istoj Studiji je zakljueno da je izgradnja pruge po I varijanti takoer drutveno opravdana, ali zbog vedih poetnih investicionih ulaganja stavljena je u drugorazredni prioritet. Preferirana varijanta trase nije u koliziji sa ove dvije varijante koje su naznaene kao opravdane 80-tih godina. U prometnom konceptu Prostornog plana Srednjobosanskog Kantona/upanije uz koridor autoceste Bihad-Jajce-Travnik-Lava planiran je i koridor za prugu za brzi promet. Ovako formirani multimodalni transportni koridor dolazi kao preporuka Evropske unije s obzirom na potrebe dugoronog planiranja transportnih koridora u BiH. Jasno je da bududa izgradnja pruga moe biti bazirana samo na brzinama 200 i vie km/sat. Vrijeme izgradnje ove pruge jo nije sagledivo, ali planiranje (rezervisanje) prostora za njenu realizaciju je neophodno u narednom periodu. Detaljniji podaci o eljeznikoj infrastrukturi u opdinama kojim prolaze razmatrane varijante trase brze ceste, nisu bile dostupne tokom izrade ovog dokumenta.
3.12.10 Upravljanje otpadom

3.12.10.1 Opdina Busovaa Na podruju Opdine Busovaa postoji vedi broj divljih deponija koje zagauju okolinu. Po Prostornom planu Srednjobosanskog kantona na podruju Opdine Bugojno utvrena je Kantonalna deponija komunalnog otpada. Meuopdinska deponija utvrena je na podruju opdine Kiseljak za opdinu Busovau , Kiseljak, Kreevo i Fojnicu. Opdina Busovaa potpisala je sporazum o koritenju sanitarne regionalne deponije Modanica u Opdini Zenica. Postojede privremeno odlagalite krutog otpada utvreno je na lokalitetu libine. Kad se Opdina Busovaa ukljui u cijelosti u regionalni sistem Modanice aktivirati de se pretovarna stanica u naseljenom mjestu Skradno. Aktiviranjem pretovarne stanice krutog otpada treba da se sanira optinska deponija na lokalitetu libine. 3.12.10.2 Opdina Vitez Opdina Vitez je potpisala sporazum o koritenju Regionalne deponije u Zenici (lokalitet Modanica). Opdina Vitez planira izgraditi pretovarnu deponiju, a Prostornim planom Opdine predloene su tri lokacije za ovu deponiju i to: Lokalitet Lisiije jame, ljivica i antida polje.
Nakon izvrenih potrebnih ispitivanja utvrdit de se konana lokacija pretovarne deponije.
76
3.12.10.3 Opdina Novi Travnik Opdina Novi Travnik je potpisala sporazum o koritenju Regionalne deponije u Zenici (lokalitet Modanica). Za funkcionisanje ovog regionalnog sistema Opdina Novi Travnik obezbjedit de prostor za prihvat, selekciju i obradu otpada za dalji transport na regionalnu deponiju. Postojedu aktivnu deponiju komunalnog otpada na teritoriji Opdine Novi Travnik, u narednom periodu potrebno je propisno odravati bez proirenja do potpune realizacije odlaganja otpada na regionalnu deponiju.
3.12.11 Ugroenost od mina

Za elaboraciju ovog dijela dokumenta, od BH MAC-a su dobivene tri karte (hard copy) u razmjeri 1:25.000 sa ucrtanim sumnjivim, rizinim, oidenim povrinama, povrinama gdje se vri tehniko izvianje, povrinama bez utvrenog rizika, te sa priblinim lokacijama minskog incidenta/nesrede. Du preferirane varijante trase brze ceste identificirane su i elaborirane sumnjive i rizine povrine. Na potezu Dionice 0 ( Lava-Merdani) nema minama ugroenih podruja. Na potezu Dionice I ( Merdani-Kaonik) , u podruju Katida, Opdina Busovaa, na udaljenosti oko 125 jugoistono od trase poinje oblast sumnjivih povrina. Sjeverozapadno, na udaljenosti oko 575 m od trase je takoer podruje sumnjivih povrina. U mjestu Sajtovidi, jugozapadno od preferirane trase na udaljenosti od oko 100 m je podruje sumnjivih povrina. Na potezu Dionice II (Kaonik-afradini) nema minama ugroenih podruja. Na potezu Dionice III (afradini-Mali Mounj), u afradinovom selu, Opdina Vitez, nalazi se podruje sumnjivih povrina koje je od preferirane trase (stac. km 8+712,86 12+915,00) udaljeno oko 525 m. Ovo podruje se prua paralelno s trasom do Crvenog brda.
77
4
4.1
OPIS MOGUDIH UTICAJA PROJEKTA NA OKOLI

POTENCIJALNI UTICAJ INFRASTRUKTURNOG OBJEKTA NA OKOLI
Izgradnja brze ceste moe imati slijedede negativne uticaje: Uticaj zbog izgradnje ceste, odnosno uticaji koji su povezani sa gradnjom (na primjer dovoz opreme ne gradilite, privremeno i konano skladitenje zemljanog materijala, emisija zagaujudih materija i povedanog nivoa buke za vrijeme gradnje, itd.). Uticaj ceste zbog koritenja zemljita (potroa prostora), uticaj ceste kao prepreke u prostoru, vizualni uticaji i sl. Uticaji zbog funkcije ceste, a to su uticaji koje prouzrokuje putni promet i odravanje ceste (emisije plinovitih i prakastih materija, otpadna voda koja otie sa puta i sadri zagaujude materije, emisija buke i sl.). Izgradnja brze ceste takoer moe takoer imati slijedede pozitivne uticaje: Moderne brze ceste omogudavaju ekonomski razvoj podruja, visoki standard prometa i povedavaju sigurnost korisnika. Povedana je brzina kretanja roba i usluga koja rezultira utedom vremena, ime se smanjuju operativni trokovi u sluaju pojedinanih domadinstava, dok se u sluaju preduzeda smanjuju i trokovi radne snage i operativni trokovi. Smanjenje nesreda pjeaka i s tim vezanih socio-ekonomskih trokova zbog olakanja za sadanje mijeani tranzitni i lokalni promet na postojedoj cestovnoj emi. Pozitivan uticaj za kude i preduzeda du postojede trase jer de oni imati koristi zbog lakeg pristupa. Poslovne mogudnosti za lokalna preduzeda u sektoru cestogradnje, prijevoza, eksploatacije i prerade sirovina (kamena, ljunka, cementa i sl.). Graevinski radovi de pruiti kratke, ali ipak opsene prilike za rad tokom perioda od nekoliko godina itd. Ono to predstavlja poseban problem, kako kod graenja, tako i kod uporabe, jesu sluajna (akcidentna) zagaenja koja se niti vremenski niti prostorno ne mogu predvidjeti. Izgradnja planiranog zahvata podrazumijeva koritenje graevinske mehanizacije koja svojim djelovanjem moe uticati na povedanje razine buke, emisiju tetnih tvari i praine. No, taj mogudi negativni uticaj je privremenog karaktera. Osobito osjetljiva mjesta su objekti na trasi, poput vijadukata, nadvonjaka i mostova jer je u njihovoj zoni potreban vedi prostor za kretanje mehanizacije. Na gradilitu se pojavljuje viak humusa koji se skida na cijeloj povrini poprenog presjeka ceste. Dio humusa moe se iskoristit za oblogu nasipa ceste, dok jedan dio ostaje kao viak. Osim toga na gradilitu se pojavljuje i graevinski otpad, te komunalni otpad gradilita. Obje vrste otpada potrebno je deponirati na za to odreene lokacije.
78
Tokom graenja pojavljuje se i potreba za materijalom za izgradnju nasipa same ceste, odnosno otvaranjem pozajmita ili eksploatacijom starih. Za vrijeme graenja, zagaenja voda mogu nastati od mehanizacije kojom se izvode radovi. To se osobito odnosi na zagaenja od ulja, nafte i ostalih koritenih, a za okoli tetnih tekudina. Takoer na mjestima baza za smjetaj radnika moguda su manja zagaenja od procesa pripreme hrane kao i sanitarnih vorova. Za vrijeme eksploatacije i akcidenta uticaj na vode moe biti posredan i neposredan. Posredan uticaj moe se oekivati zagaivanjem voda i tla tekim metalima i ostalim zagaivaima iz ispunih plinova. Spomenuti teki metali i ostali zagaivai noeni vjetrom taloit de se u okolini ceste. Oborinama pokrenuti, oni mogu dodi u povrinske i podzemne vode i time ih zagaditi. Takoer, opasnost za podzemne i povrinske vode moguda je od posljedica odvijanja prometa kao to su: - gubitak goriva i maziva vozila, - habanje gornjeg sloja ceste, - habanje kotaa vozila, - upotreba sredstava za podmazivanje kolnika ceste u zimskim razdobljima. Ovakav vid zagaivanja, po vremenskom djelovanju, je kontinuiran, odnosno dugotrajan s mogudnodu akumulacije tetnih tvari. Ceste su najvedi ''potroai'' prostora, pa svaka nova cesta naalost znai prenamjenu povrina preko kojih prolazi. Takoer, okolno poljoprivredno zemljite biti de izloeno emisiji tetnih tvari i estica od prometnog toka, a najveda opasnost vezana je za akcidentne situacije kod prijevoza opasnih tvari. To moe izazvati trenutno kontaminiranje povrinskog poljoprivrednog sloja i njegov trajni gubitak. Motorni promet ima veliko uede u zagaivanju zraka putem produkata izgaranja goriva tijekom rada motora. Stupanj zagaenja ovisi o intenzitetu vozila, njihovoj tehnolokoj razini, te kvaliteti goriva. Kada razmatramo zagaenje zraka uzrokovano motornim vozilima razlikujemo takoer dvije faze: Faza izgradnje i Faza upotrebe.
U toku faze izgradnje moguda je povremena lokalna pojava vedih koncentracija plinovitih proizvoda sagorijevanja benzina i dizel goriva (CO2, CO, NOx, SO2, a) koritenih za pogon mehanizacije. Moguda je takoer povremena lokalna pojava prekomjernih koncentracija istih polutanata u neposrednoj blizini najvedeg opteredenja taaka dueg zadravanja vozila, u tijeku upotrebe prometnice npr. kod raskrsnica i krajeva tunela. Tipine vrijednosti emisija pojedinih polutanata sadranih u ispunim plinovima vozila (benzin i dizel) su navedene u narednoj tabeli. CO (g/km) Konvencionalna 5,9 Putnika Euro I 2,72 vozila Euro II 1,0 Euro III 0,64 Kamioni Euro I 4,5 i autob. Tip vozila HC (g/km) 1,1 HC + NOx (g/km) 3,0 1,13 0,7 0,56 NOx (g/km) 0,50 8,0
*
PM (g/km) - 0,25 0,18 0,08 0,05 0,6120,36
Tabela 28. Tipine vrijednosti pojedinih polutanata sadranih u ispunim plinovima vozila
* U.S. Environmental Protection Agency. Automobile Emissions: An Overview. Fact Sheet OMS-5. August 1994.
www.fhwa.dot.gov/environment/aqfactbk/page15.htm
79
Takoer, na kvalitet zraka tokom gradnje moe znaajno uticati i povedana koliina praine od iskopavanja i drugih zemljanih radova. Saobradajnice uzrokuju fiziko razdvajanje populacija prisutnih vrsta divljai tj. ograniavaju njihovu slobodnu migraciju. S tim u vezi, ukoliko ne postoje adekvatni prelazi za migraciju divljai, moe dodi do saobradajnih nezgoda. U ovim nezgodama stradaju uesnici u saobradaju, a moe stradati i divlja, pa je potrebno predvidjeti sve adekvatne mjere da bi se ovo sprijeilo. Nekontrolirano isputanje otpadnih voda sa brze ceste u vodotoke, a koje su opteredene solima i zagaujudim materijama, moe ugroziti kvalitet vode, vodene organizme kojima se hrani riba (moljci, raidi, pijavice), odnosnu ribu. Uticaj izgradnje ceste na kulturno-historijsko naslijee moe biti direktni i indirektni. Direktnim uticajem smatra se svaka fizika destrukcija objekata/lokaliteta unutar predvienih zona uticaja. Indirektni uticaj je naruavanje integriteta pripadajudeg prostora kulturnog dobra. Ovi uticaji se odnose na graditeljske cjeline, historijske jezgre i ruralna podruja koja se ne nalaze u neposrednom kontaktu sa trasom, ali de se na njih odraziti i vizuelno i sadrajno. Istraivanja izvrena u Evropskoj Uniji povruju da znaajan dio stanovnitva izloen buci, koju izaziva cestovni saobradaj osjeda neku vrstu nelagodnosti (Izlaganje buci i stres od buke mogu izazvati razne bolesti kod ljudi, kao to su: problemi sa cirkulacijom, tvrdoda sluha, ili problemi sa nervnim sistemom. Nedavna medicinska istraivanja ak pokazuju korelaciju negativnih uticaja buke sa sranim infarktima). Problem uticaja buke koju prouzrokuje cestovni saobradaj, rjeava se, u osnovi, mjerama koje se koriste u fazi projektovanja, izgradnje i eksploatacije. Ove mjere se ne odnose samo na cestu, nego i na urbano projektovanje prostora u cestovnom pojasu. Poto su ljudska bida razliito osjetljiva na zvukove, u zavisnosti od njihove frekvencije, postoji konvencija da se koristi krivulja podeavanja (krivulja A), kako bi se dobila mjera za nivo buke koji je nezavisan od frekvencije (oznaen kao dB(A)). Jedinica za mjerenje nivoa buke decibel (dB) bazira se na logaritamskoj tablici. To u praktinom smislu znai da de se, na primjer, udvostrueni intenzitet saobradaja (linijski izvor buke) izazvati povedanje nivoa buke od 3 dB. Sa strane receptora, subjektivni utisak ljudskih bida, da se buka udvostruila zahtijeva povedanje od oko 10 dB. Opdenito, promjene koje su manje od 1 dB ne smatraju se znaajnim promjenama. Primjeri nivoa buke uobiajenih zvukova u okoliu jesu: sirena hitne pomodi na udaljenosti tri metra 140 dB(A), uzlijetanje aviona na udaljenosti 100 metara 110 - 120 dB(A), pneumatski ekid 90 - 110 dB(A), restoran pun gostiju (unutra) 65 - 75 dB(A), ured sa mnogo slubenika (unutra) 60 - 65 dB(A), normalan razgovor 40 - 60 dB(A), tihi dnevni boravak 30 - 40 dB(A), tiha spavada soba nodu 20 - 30 dB(A,) tihi vrt 30 dB(A).
Najbitniji faktori irenja buke su: Vrsta izvora (takasti ili linearni),
80
Udaljenost od izvora, Atmosferska absorpcija, Vjetar, Temperatura i temperaturni gradijent, Prepreke, poput barijera ili zgrada, Absorpcija tla, Refleksija, Vlanost, Padavine.
Procjena nivoa buke, kada se radi o jednome izvoru buke, je relativno jednostavan zadatak. Meutim, kada se radi o buci nastaloj od vie izvora ovaj zadatak postaje dosta kompleksniji. Veliki broj razliitih izvora doprinosi nivou ambijentalne buke. Ambijentalna buka nastaje kombinacijom svih izvora: buka rada preduzeda, saobradajna buka, pijev ptice, ubor vode i dr. Specifina buka je buka sa izvora koji se analizira. Preostala buka je ambijentalna buke bez specifine buke. Navedena terminologija je definisana ISO standardima i u optoj je upotrebi. Izgradnja i odravanje graevinskih objekata, pa tako i cesta, zahtjeva koritenje teke mehanizacije koja, u toku operativnog rada, doprinosi povedanju nivoa buke u okoliu. Buka od saobradaja na cestama, koja potie iz dva glavna izvora: vozilo i trenje izmeu vozila i kolovoza, takoe izaziva povedanje nivoa buke u okoliu. Buka drumskih vozila nastaje od rada motora, transmisije, ispune cijevi, sistema vjeanja i najveda je tokom ubrzanja motornog vozila na usponima, tokom koenja motorom, na loe odravanim putevima i u stop and go (stani-kreni) uslovima odvijanja saobradaja. Loe odravanje motornih vozila doprinosi povedanju emisije nivoa buke. Buka koja nastaje zbog trenja na kontaktnoj taki puta i gume motornog vozila takoe doprinosi ukupnom nivou saobradajne buke. Nivo ovako nastale buke zavisi od vrste i stanja guma i od vrste kolovoznog zastora. Buka otpora je najveda prilikom postizanja velikih brzina i tokom koenja motornog vozila. I ponaanje vozaa moe doprinijeti povedanju buke u sluaju koritenja sirene, putanja glasne muzike, te prilikom naglih polazaka ili koenja motornog vozila. Jedan od glavnih ciljeva analize uticaja saobradaja na zagaenje okolia od buke, jeste da se istrae mogude mjere ublaavanja, kako bi se izbjegli negativni uticaji buke na ljude koji ive i rade u blizini planirane brze ceste. Na smanjenje nivoa buke moe se uticati razliitim pristupima, u razliitim fazama realizacije: tokom projektovanja, te u fazama izgradnje i eksploatacije.
4.2
IDENTIFICIRANI UTICAJI PREFERIRANE VARIJANTE TRASE BRZE CESTE NA OKOLI
Znaajniji uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoli i stanovnitvo, u fazi pripreme i gradnje, te u fazi eksploatacije, sumirani su u narednim tabelama. Uticaj na Opis Za izgradnju brze ceste, na dionicama prolaska kroz naseljena podruja potrebno je izvriti eksproprijaciju i ruenje postojedih objekta (249 objekta-stambena, pomodna, poljoprivredna i komercijalna), a to de rezultirati preseljavanjem stanovnitva sa lokacija koje se nalo pod tim vrlo znaajnim uticajem. S obzirom na vrstu objekata koji su pod direktnim uticajem, za oekivati je da trokovi eksproprijacije za 249 objekta budu visoki. Oekuje se da Studija izvodljivosti brze ceste da konane odgovore na mogudnost izvoenja i ekonomsku isplatljivosti ceste preferiranom varijantome trase. Imajudi u vidu prethodnu injenicu i visok znaaj ovoga uticaja, moguda su
Stanovnitvo i naselja
81
Uticaj na
Opis ak i neprihvatanja samog projekta od strane strane ire javnosti i lokalne zajednica. Izvoenje graevinskih radova na gradnji ceste, a posebno iskopi u stjenovitom materijalu, izazivaju veliku buku i vibracije u zoni izvoenja radova, du puteva kojim se kredu vozila, ali i u podrujima prefabrikacije (drobilane i separacije, betonare, asfaltne baze), to nepovoljno utie na lokalno stanovnitvo. Zaposjedanje prostora sa ciljem izgradnje ceste, dovodi do djelimine ili potpune izmjene tradicionalnih linija kretanja lokalnog stanovnitva (koritenja uobiajenih saobradajnica pjeakih staza, poljskih puteva za poljoprivrednu mehanizaciju i cesta za mjeoviti saobradaj), to moe umanjiti kvalitet (uobiajeni ritam) ivota. Na dijelovima gdje se radovi izvode u blizini ili neposredno uz postojede glavne (magistralne i regionalne) puteve, postoji veliki rizik za normalno odvijanje saobradaja, te opasnost za sudionike u saobradaju, ali i za izvoae radova. Povedanje vremena putovanja do radnih mjesta, zbog prepreka stvorenih gradnjom ceste. Poremedaj prirodnih pravaca teenja, zamudenje ili na drugi nain oneidenje vode koja se drenira u podzemlje. Potencijalna opasnost od prosipanja ili akcidentnih izlijevanja nafte i naftnih derivata, odbacivanje motornih ulja i slinog otpada. Deponiranje iskopanog materijala u koritima ili u blizini vodotoka Nekontrolirano isputanje sanitarnih voda i oneidenih oborinskih voda u povrinske vode ili procjeivanje u podzemlje. Oneidenje zraka uzrokovano prainom sa kamiona koji transportuju materijal ili se u toku transporta kredu neasfaltiranim putevima i povrinama, oneidenje dimom i ispusnim gasovima iz graevinskih maina. Uticaj nastaje uslijed zasijecanja padina, gdje trasa ide usjekom, ili izgradnje nasipa na kojem se polae trasa puta Otean pristup objektima i zemljinim parcelama, poremedaj javnog prometa Otedenja na kulturno-povijesnim dobrima, u sluaju izvoenja radova bez zatite i strunog nadzora Zatideni dijelovi prirode, u podruju zahvata, mogu biti ugroeni u sluaju izvoenja radova bez zatite i strunog nadzora Habitati biljaka uslijed uspostavljanja gradilita, radnih prostora i privremenih odlagalita materijala mogu biti narueni. Teke maine dovode do zbijanja zemljita, ime se remeti vodni bilans u dubljim slojevima to ograniava rast biljnih vrsta. Ugaena stanita nakon gradnje naseljavat de biljne vrste sa dobro razvijenim korijenom sistemom karakteristine za vegetaciju ugaenih stanita. Izgradnja prometnice koja je projektirana kroz umsko zemljite, zahtijeva krenje ume to predstavlja trajan negativan uticaj. Vedina materijala kojim se gradi ako je
Vode
Kvalitetu zraka
Vizualne vrijednosti Koritenje i organizaciju prostora Kulturno povijesnu batinu Zatidene dijelove prirode
Floru i vegetaciju
82
Uticaj na
Opis uz sam pojas rijeka imat de prvenstveno negativan efekt zatrpavanjem primarnog sedimenta, ime se remete mikrostanita koja obezbjeuju egzistenciju vedeg dijela akvatinih sistema i doprinose povedanju stepena zagaenosti. Uslijed aktivne prisutnosti antropogenog faktora ivotinjske vrste uglavnom naputaju svoja boravita i povlae se dublje u ekosistem, radilite moe da presjee migracione putove ivotinja. Zemljani radovi u koritu vodotokova mogu da unite riblji fond i druge rijene vrste, a posebno u mrjestilitima. Prenamjena zemljita, trajan gubitak poljoprivrednog zemljita.Cijepanje odnosno usitnjavanje parcela. Pojava erozije zemljita uslijed uklanjanja vegetacije i zasijecanja padina na mjestima gdje trasa ide usjekom. Zagaivanje uslijed prosipanja ili akcidentnih izlijevanja nafte i naftnih derivata, odbacivanje motornih ulja i slinog otpada. Presijecanja trasa postojedih, kao i planiranih cjevovoda sistema vodosnabdijevanja i odvoenja otpadnih voda, plinovoda, dalekovodavisoko, srednje i nisko naponskom mreom, telekomunikacionih vodova. Fizika otedenja ili prekidi u kontinuiranom napajanju uslijed ukrtanja sa postojedom vodovodnom, gasnom i drugom infrastrukturom. Povedanje razine buke uslijed miniranja, kretanja i rada tekih strojeva Nedostatak zemljanog materijala za nasip rezultira potrebom za otvaranje pozajmita. Mogude izlijevanje goriva, ulja ili maziva
Faunu
Tlo i poljoprivredno zemljite
Infrastrukturu
Buku Prirodne resurse Rizik od akcidenata
Tabela 29. Negativni uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoli i stanovnitvo kod pripreme i gradnje
Uticaj na Stanovnitvo
Eksploatacija zahvata Povedane emisije buke i tetnih materija u zrak, te rizici od akcidenata imaju negativan uticaj na stanovnitvo i okoli. Zagaivanje povrinskih i podzemnih voda isputanjem neproidenih voda koje se slijevaju sa prometnice. Iznenadna zagaenja izazvana prometnim nesredama u kojima dolazi do razlijevanja i prosipanja tetnog i opasnog materijala Zbog sloenosti teenja i zadravanja vode u podzemlju zagaenje naftnim derivatima ima karakter dugotrajnog djelovanja. Oneidenje zraka uzrokovano komponentama koje su produkti izgaranja uslijed rada motora. Najvedi uticaj prometa je koncentracijama duikovog oksida. Konstrukcije objekata, posebno mostova i vijadukta, mogu zbog gabarita i materijala od kojih se rade, negativno utjecati na vizualne odnosno
Vode
Kvalitetu zraka
Vizualne vrijednost
83
Uticaj na
Eksploatacija zahvata pejzane vrijednosti. U grupu posebno osjetljivih objekata spadaju i zidovi za zatitu od buke. Nekontrolirano izlijevanje otpadnih voda iz preistaa otpadnih voda na okolno tlo negativno utie na vegetaciju. Slian uticaj moe imati i disperzija oneidujudih materija iz ispunih plinova automobila. Imisiji tetnih tvari u prostor oko prometnice dovodi do smanjenje koritenja proizvodnog potencijala tla u pojasu oko 30 metara sa svake strane ceste. Povedanje razine buke izazvane prometom Presijecanje migracionih putova ivotinja prometnicom izaziva povrede ili smrt ivotinja u sluaju pokuaja prelaska prometnice, to predstavlja opasanost i za vozae. Ovo moe izazvati i trajni gubitak bio-raznolikosti u tom podruju. Cesta je projektirana za visoki prometni standard te se ovo moe smatrati pozitivnim uticajem. Prva grupa mogudih rizika prisutna je u svim situacijama kada se planirane mjere zatite okolia u fazi eksploatacije pokau kao neuspjene. Druga grupa mogudih rizika vezana je za akcidentne situacije koje se mogu desiti u fazi izvoenje radova i radova na odravanju puta u eksploataciji. Treda grupa mogudih rizika vezana je za akcidentne situacije kao posljedica udesa vozila koja transportiraju opasne materije. etvrta grupa mogudih rizika pojavljuje se kao posljedica pojave prirodnih katastrofa koje se mogu pojaviti u vidu poplava ili zemljotresa.
Floru i vegetaciju
Buku
Faunu
Sigurnosti prometa
Rizik od akcidenata
Tabela 30. Potencijalni negativni uticaji preferirane varijante trase brze ceste na okoli i stanovnitvo kod eksploatacije
Analiza i vrednovanje postojedeg stanja okolia, kao i procjena mogudih uticaja koji su posljedica zgradnje planiranog autoputa pokazuju da se do nedvosmislenih kvantifikovanih podataka moe dodi samo na osnovu sveobuhvatne analize. Sva dosadanja iskustva u ovom podruju pokazuju da se danas sa dovoljno pouzdanosti moe govoriti o poznatoj matrici uticaja pri emu se uvijek ima u vidu da takva matrica predstavlja i prostorno i vremenski promenljivu kategoriju i da se, kako relativni znaaj pojedinih uticaja, tako i njihove apsolutne granice, moraju posmatrati uvijek u realnim prostornim odnosima. Ove injenice prvenstveno znae da se svaki uticaj mora kvantifikovati uz pomod uobiajenih postupaka i da mu se u zavisnosti od konkretnih lokalnih odnosa mora odrediti pravi znaaj. Da bi znaaj svakog od uticaja mogao biti na odgovarajudi nain kvantifikovan neophodno je za konkretne uslove svakom uticaju pridruiti niz pokazatelja koji po prirodi stvari treba da predstavljaju egzaktne veliine koje se zatim jednostavno koriste u procesu definisanja potrebnih mjera zatite. Dio problematike odnosa brze ceste i okolia lei u injenici da se za pojedine uticaje, za koje znamo da postoje, ne mogu odrediti egzaktni pokazatelji i da se dio ili pak kompletan uticaj odvija u sferi subjektivnog odnosa. Definisanje pojedinih uticaja i njihovih pokazatelja u smislu detaljnosti, bitno je vezano za fazu projekta za koju se analize rade. Kako je svaka faza projektne, odnosno planske dokumentacije,
84
vezana za karakteristike informativne osnove koja za sobom povlai i sve bitne injenice u vezi sa obimom i tanodu dostupnih informacija, to je i mogudnost kvantifikacije i tanost egzaktnih pokazatelja ograniena ovom injenicama. Utvrivanje znaaja uticaja (veoma znaajan, znaajan i neznaajan) izgradnje brze ceste na okoli bazira se na stunom miljenu eksperata koji za svoja predvianja koriste raspoloive podatke o stanju okolia i njegovoj osjetljivosti, mogudnosti njegovog zagaivanja i transporta poutanata kroz pojedine okolinske medije, jednostavna promatranja, raspoloive rezultate jednostavnih mjerenja i mjerenja nultog stanja okolia, znanstvena saznanja, praktina iskusta i analaogiju. Veoma znaajni uticaji du preferirane varijante trase predviaju se za naselja i stanovnitvo, za povrinske i podzemne vode, za koritenje zemljita i organizaciju prostora, za faunu, te povedanje nivoa saobradajne buke. Znaajni uticaji du preferirane varijante trase predviaju se za kvalitet zraka, zemljite i poljoprivredno tlo, zatim floru i infrastrukturne sisteme i cjevovode. Neznaajni uticaji du preferirane varijante trase predviaju se za zatidena prirodna podruja i kulturno-historijsko naslijee. Analizom trenutnog stanja okolia u prostoru istraivanja, te preferirane varijante brze ceste, utvrena su podruja potencijalnih negativnih uticaji na okoli koja se prezentiraju u narednoj tabeli. Potencijalni negativni uticaji na okoli Preferirana varijanta (dionice 0-IV: za ovu SUO obrauje se dionica
ukljuno sa Nevid Poljem dio Dionice IV)
Znaaj uticaja
1.
Uticaji na stanovnitvo i naseljena mjesta
Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je vrlo znaajan.
2.
Uticaj na vode (povrinske i podzemne)
Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je vrlo znaajan. Potrebno je strogo pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja.
3.
Uticaj na kvalitet zraka
Tokom izgradnje-uticaj je znaajan.Tokom eksploata-
Na duini od cca L= 1.225 m kojom prolazi kroz trenutna urbana podruja, odnosno cca L=15.835 m kroz bududa urbana podruja. Ukupan broj objekata (stambenih, pomodnih, poljoprivrednihi komercijalnih) koji se treba ruiti (u normalnom profilu i zatitnom pojasu brze ceste) je 249. S obzirom na vrstu objekata koji su pod direktnim uticajem, za oekivati je da trokovi eksproprijacije za 249 objekta budu visoki, a to u konanici moe negativno uticati i na realizaciju cjelovitog projekta. Na reim povrinskih voda-na mjestima regulacija i prelazaka preko vodotoka/potoka mjesta prelaska preko vodotoka Lava, Luica, Vranjanska rijeka, Kruica, rijeka Bila, potok Dolina, Mlinski potok, te 6 vodotoka neutvrenog imena). Na reim podzemnih voda-na mjestima prolaska kroz zone sanitarne zatite izvorita vode za pide Kremenik (Ib, II i III zonu). Preferirana varijanta nede izazvati znaajno pogoranje kvalitete zraka koje
85
Potencijalni negativni uticaji na okoli
Znaaj uticaja cije zahvata-uticaj je neznaajan. Potrebno je pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja.
Preferirana varijanta (dionice 0-IV: za ovu SUO obrauje se dionica

bi bilo neprihvatljivo, uzevi u obzir postojeda saznanja o uincima odgovarajudih koncentracija oneidujudih tvari s cesta na ivi svijet. Ne oekuje se pojava koncentracija vedih od onih propisanih u pravilniku o graninim vrijednostima kvalitete zraka (Slubene novine FBiH, broj 12/05). Na duini od cca L=13.560 m kojom prolazi kroz poljoprivredno zemljite.
4.
Uticaj na tlo i poljoprivr. zemljite
Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je znaajan. Potrebno je pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja.
Ukupna procijenjena povrina poljoprivrednog zemljita koju de zauzeti brza ceste (normalni profil-za cijelu Dionicu:Lava-Donji Vakuf) je P=609.840 610.000 m2. Ukupna procijenjena povrina poljoprivrednog zemljita u zatitnom pojasu, sa obje strane, uz brzu cestu Lava-Donji Vakuf je P=1.108.800 1.109.000 m2. Na duini od cca L= 1.225 m kojom prolazi kroz trenutna urbana podruja, odnosno cca L=15.835 m kroz bududa urbana podruja.
5.
Uticaj na koritenje i organizaciju prostora
Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata-uticaj je vrlo znaajan. Potrebno je pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja.
Na duini od cca L=9.215 m kojom prolazi kroz umsko zemljite. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je znaajan. Potrebno je pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja Ukupna procijenjena povrina umskog zemljita koju de zauzeti brza ceste (normalni profil- za cijelu brzu cestu Lava-Donji Vakuf) je P= 287.870 m2 287.900 m2. Ukupna procijenjena povrina poljoprivrednog zemljita u zatitnom pojasu, sa obje strane, uz brzu cestu Lava-Donji Vakuf je P=523.400 m2. 16+388,20 17+995,15 Prelazi preko lijeve pritoke Lave, rijeke Bile, otprilike pola kilometra prije uda. Cijelim tokom ove rijeke mrijesti se lipljen. Prelazi preko rijeke Lave u mjestu Mali Mounj.
6.
Uticaji na floru
7.
Uticaj na faunu
Tokom izgradnje i Eksploatacije zahvata-uticaj je vrlo znaajan. Potrebno je strogo pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja.
86
Potencijalni negativni uticaji na okoli 8. Uticaj na zatidene dijelove prirode Uticaj na kulturnohistorijsko naslijee
Znaaj uticaja Tokom izgradnje i Eksploatacije zahvata-uticaj je neznaajan. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata-uticaj je neznaajan, ali je potrebno pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata-uticaj je vrlo znaajan. Potrebno je strogo pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata-uticaj je znaajan. Potrebno je strogo pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja.
Preferirana varijanta (dionice 0-IV: za ovu SUO obrauje se dionica

18+150,00 Solitarno stablo lipe staro 240 godina u mjestu Mali Mounj udaljeno priblino cca 100 m od osovine ceste
9.
Utjecaj na 10. povedanje nivoa buke
Detaljan opis lokacija po dionicama preferirane varijante brze ceste na kojima se oekuju vrlo znaajni uticaji dat je u tekstu ispod ove tabele.
Uticaj na infrastrukt. 11. sisteme
Kolizija i uticaji su na svim mjestima gdje crvena varijanta presijeca infrastrukturne sistema opisane u poglavlju 3.13.
Tabela 31. Podruja pod potencijalnim negativnim uticajem
4.2.1 Uticaj na povedanje nivoa buke du preferirane varijante brze ceste

Imajudi u vidu raspoloivost ulaznih podataka, analiza uticaja saobradaja na povedanje nivoa buke se za sada svodi na identifikaciju potencijalno ugroenih lokacija du preferirane trase brze ceste Lava Nevid Polje. Naime, detaljnije analize mogu se praviti tek nakon zavretka saobradajne studije i Idejnog projekta za cijelu dionicu: Lava petlja Nevid Polje brze ceste Lava-Donji Vakuf . U nastavku slijedi analiza po projektantskim dionicama datim u Studiji izvodljivosti. 4.2.1.1 Dionica 0: Lava Merdani (od km 0+000 do km 1+800,98)
Na samom poetku trase budude brze ceste, na udaljenosti manjoj od 100 m, sa lijeve strane (gledano u smjeru porasta stacionae), nalazi se nekoliko objekata, uglavnom komercijalnog tipa, koje de biti neophodno zatititi od negativnog uticaja buke sa budude brze ceste. Nakon nekih 450 metara, predvien je tunel Krstac, duine 526,77 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 586,43 m (desna tunelska cijev). U nastavku je predvien most, a potom tunel Crna 1, duine 333 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 311 m (desna tunelska cijev). Sa desne strane budude brze ceste, u neposrednoj blizini izlaza iz desne tunelske cijevi, nalazi se skupina objekata, koju de biti neophodno zatititi (procjenjeno do stacionae km 1+600). Oko 50 metara, nakon izlaska iz tunela Crna 1, zavrava se ova dionica. Bitno je napomenuti da su svi objekti, koje de biti neophodno zatititi od buke sa budude brze ceste, ved ugroeni bukom od saobradaja sa postojede magistralne ceste M5, te da je za pasivnu zatitu predvien jedan objekat lociran sa desne strane, oko stacionae km 1+100.
87
4.2.1.2
Dionica I: Merdani Kaonik (od km 1+800,98 do km 6+252,91)
Nakon nekih 300 metara, predvien je tunel Crna 2, duine 276 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 133 m (desna tunelska cijev). Izmeu tunela Crna 2 i Merdani, sa obje strane budude brze ceste, nalaze se potencijalno ugroeni objekti, i to: sa lijeve strane naselje Merdani (km 2+110 do 2+300), sa vie desetina stambenih objekata, a sa desne strane (km 2+000 do 2+280) desetak objekata, lociranih uz postojedu magistralnu cestu M5. Objekti u naselju Merdani su posebno ugroeni, bududi da se nalaze na vioj nadmorskoj visini, u odnosu na predvienu trasu brze ceste. Nakon tunela Merdani, duine 136 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 144 m (desna tunelska cijev), na desnoj kolovoznoj traci je, nakon oko 400 m predvien tunel Katidi duine 238 m, dok je na lijevoj kolovoznoj traci, nakon oko 700 m, predvien tunel Glavica duine 56 m. Na ovom dijelu trase, ugroeni su objekti u naselju Merdani (od km 2+500 do km 2+860), sa lijeve strane, kao i objekti u naselju Katidi, sa desne strane budude brze ceste (od km 2+570), ukljuujudi objekat osnovne kole. I ovdje su u neto boljem poloaju objekti sa desne strane, koji se nalaze na nioj nadmorskoj visini, u odnosu na trasu budude brze ceste. Oko km 3+000, sa desne strane, nalaze se tri objekta za koje de se razmotriti mjere pasivne zatite. Neposredno nakon izlaska iz tunela Katidi i Glavica, sa desne strane, uz postojedu magistralnu cestu M5 se nalazi skupina objekata (dio naselja Strane), koji su ved ugroeni bukom, a na koje b mogla negativno uticati i buka sa brze ceste (km 3+100 do km 3+400). Neto dalje, du trase se, sa lijeve strane nalazi skupina od par desetina objekata, koja de, najvjerovatnije, biti ugroena bukom od saobradaja sa brze ceste (km 3+400 do km 4+000). U nastavku je, na lijevoj kolovoznoj traci predvien tunel Doca, duine 185 m, kao i tunel Krevine, duine 166 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 111 m (desna tunelska cijev). Na dijelu trase izmeu ova dva tunela, sa obje strane je izgraen vedi broj objekata, koji su potencijalno ugroeni bukom sa budude brze ceste (km 4+170 do km 4+320). Na kraju ove dionice, trasa prolazi kroz Kaonik, gdje je predviena petlja i gdje se nalazi veliki broj izgraenih objekata sa obje strane budude brze ceste (od km 4+900 do km 6+000). Bitno je napomenuti da je vedina ovih objekata ved ugroena bukom od postojedeg saobradaja sa magistralne este M5 te da se za pasivnu zatitu predviaju tri objekta locirana sa lijeve strane, oko stacionae km 5+000, kao i skupina objekata locirana sa desne strane, oko stacionae km 6+250. 4.2.1.3 Dionica II: Kaonik afradini (od km 6+252,91 do km 8+815,68)
Na ovoj dionici nije predvien nijedan tunel, a du prvog kilometra je potencijalno ugroeno tek par objekata sa desne strane budude trase (koji su ved ugroeni bukom sa postojede magistralne ceste M5). U nastavku, trasa ulazi u relativno gusto naseljena predgraa Viteza, tako da de biti neophodno zatititi bukom na desetine objekata, sa obje strane budude brze ceste (km 7+800 do km 8+700) naselja Hrasno i afradini. Uz to, sa lijeve strane se, od km 7+500 do km 8+500, nalazi skupina objekata za koje se, u ovoj fazi, preporuaju mjere pasivne zatite. Za tri prethodno analizirane dionice, uraen je idejni projekat, koji zavrava sa stacionaom km 8+815,68, a za narednu dionicu je uraen glavni projekat. 4.2.1.4 Dionica III: afradini Mali Mounj (od km 0+000 do km 4+148,216 i od km0+000 do km 4+503,21)
Za ovu dionicu je uraen glavni projekat, tako da je poetna stacionaa ove dionice km 0+000. Oko 600 metara od poetka dionice predvien je jedini tunel na ovoj dionici: Podvaljalo, duine 573 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 525,65 m (desna tunelska cijev). Na ovom potezu se nalazi ved
88
pomenuto naselje afradini, u kojem de biti neophodno zatititi vedi broj objekata, sa desne strane (gledano u smjeru porasta stacionae) budude brze ceste (do km 0+600). Nakon izlaska iz tunela, trasa prolazi neposredno pored istonog predgraa Viteza, te de biti neophodno tititi vedi broj stambenih objekata, sa lijeve strane (od km 1+180 do km 1+930). Nakon oko 650 metara, trasa ulazi u jo gude naseljeno podruje, te de takoe, biti neophodno zatititi skupinu objekata sa lijeve strane (km 2+700 do km 3+400). Sa suprotne strane, od km 2+800 do km 4+150 se nalazi vedi broj stambenih objekata, koje je neophodno tititi od buke sa brze ceste, uz napomenu, da je vedina ovih objekata, ved ugroena bukom sa postojede magistralne ceste M5. U nastavku je predvieno uklapanje u postojedu magistralnu cestu M5 (km 4+148,216 = km 0+420) i petlja Vitez, na kojoj se predvia oko 300 m barijera za zatitu od buke okolnih objekata. Narednih 3,7 km, trasa brze ceste prati postojedu magistralnu cestu M5, du koje se sa obje strane prua veliki broj komercijalnih i stambenih objekata, tako da de na cijeloj duini (do stacionae km 4+120), sa desne strane biti neophodna konstrukcija barijera. Oko km 3+200, sa lijeve strane, nalaze se tri objekta, za koje de se najvjerovatnije predloiti pasivna zatita, dok de konstrukcija barijera sa ove strane ceste biti razmatrana od km 0+420 do km 3+020, kao i od km 3+320 do km 4+120. Glavnim projektom se na dijelu ove dionice predvia izgradnja vie dvosmjernih servisnih saobradajnica. Ove saobradajnice de uzrokovati dodatnu buku, iji uticaj se ne moe zanemariti. Zbog stepena dovrenosti projektantske dokumentacije, kao i zbog kompleksnosti problematike zatite od buke na ovoj dionici, naruiocu se predlae da, to je prije mogude, narui dopunu Glavnog projekta, odnosno izradu Glavnog projekta zatite od buke. 4.2.1.5 Dionica IV: Mali Mounj-Komar (od km 0+000 do km 16+600 i od km 33+400 do km 42+265,33)
Za ovu SUO obrauje se dionica ukljuno sa Nevid Poljem dio Dionice IV, odnosno Odsjek IV-1: Mali Mounj-Dolac, km 17+929-km 25+260, ukljuno vorite Nevid Polje km 21+900. Za ovu, kao i za naredne dionice, do sada su samo razmatrane varijante na nivou Idejnih rjeenja, a u nastavku su prezentirani nalazi za preferiranu trasu, u onoj mjeri, u kojoj to dozvoljava ovaj nivoprojektovanja. Uz to, bitno je napomenuti kako se na ovoj dionici oekuju najznaajniji negativni uticaji od buke uzrokovane saobradajem na brzoj cesti Lava Nevid Polje. Naime, od poetka ove dionice, (naselje Mali Mounj), trasa prolazi kroz veliki broj naseljenih podruja. Prve kilometre predviene trase, dakle karakterie prolazak kroz naselje Mali Mounj, u kojem se sa obje strane nalazi vedi broj stambenih objekata koji bi potencijalno bili ugroeni bukom (do km 18+130). Nakon svega 400 metara prolaska kroz nenaseljeno podruje, trasa prolazi naseljem Gladnik (od km 19+250 do km 20+300), da bi potom ula u tunel Sipica kazani duine 370 m (lijeva tunelska cijev), odnosno 350 m (desna tunelska cijev). Na ulazu u naselje Gladnik (km 19+200), nalaze se tri objekta za koje je neophodno razmotriti mogudnost mjera pasivne zatite. Nakon izlaska iz tunela, trasa ulazi u Nevid Polje, gdje je predviena petlja. Na ovom dijelu (od km 20+670 do km 22+320) se, potencijalno ugroeni objekti, pruaju sa obje strane budude ceste. U nastavku, sve do ulaska u tunel Trebovac (duine 200 m), potencijalno ugroeni objekti se nalaze sa lijeve strane trase, gdje se Nevid Polje se spaja sa Poljem Slavka Gavranida i prolazi izmeu naselja Dolac i Dolac na Lavi.
89
OPIS MJERA ZA SPRJEAVANJE/UBLAAVANJE NEGATIVNIH EFEKATA PREFERIRANE VARIJANTE TRASE BRZE CESTE NA OKOLI
Kao rezultat aktivnosti na pripremi i izgradnji planirane saobradajnice potrebno je planirati slijedede mjere date u tabelarnom prikazu. PRIPREMANJE I GRADNJA OBJEKTA Mjere ublaavanja U narednoj fazi izrade projektne dokumentacije potrebno je izraditi Elaborat o eksproprijaciji koji de precizno i realno utvrditi ekonomski bonitet zemljita, te kroz investicioni program navesti sredstva za pravino obetedenje u skladu sa postojedim zakonima ili osigurati zamjenske lokacije za preseljenje stanovnitva i za vrenje poljoprivredne djelatnosti stanovnitva jo u fazi izvoenja radova. Studija izvodljivosti za preferiranu varijantu trase brze ceste, treba dati odgovore o realnoj izvodljivosti i isplatljivosti ruenja 249 objekta za potrebu izgradnje brze ceste. - U narednoj fazi izrade projektne dokumentacije potrebno je izraditi projekat tehnologije i organizacije graenja u kojem de se cjelovito planirati gradilite, ukljuujudi i poprene prelaze/prolaze za lokalno stanovnitvo koje putuje na posao ili radi drugih potreba. - U sklopu rjeavanja ukupne integracije nove brze ceste u dati prostor, gledano s aspekta izgradnje, potrebno jeuspostaviti/izgraditi 'devijacije' postojedih ili izgraditi novusaobradajnu infrastrukturu koja odgovara potrebama i navikama lokalnog stanovnitva. Ne treba se dopustiti da stanovnitvo iz nude zonu izvoenja radova koristi kao 'svoju' saobradajnicu, jer je to dvostruko ometanje i opasnost. Zone interferencije postojedih i gradilinih saobradajnica naglaeno oznaiti primjenom: saobradajnih znakova, bonih oznaka, tabli upozorenja, signalnih traka, svjetlosnih signala a po potrebi uvesti i slubu regulacije saobradaja (naizmjenino proputanje tokova po smjerovima). - Imenovati stalno zaposleno osoblje Izvoaa koje bi se bavilo prometnom sigurnodu i bilo bi odgovorno za provoenje mjera sigurnosti prometa i za provedbu prometnih mjera kao to je propisano u domadim zakonima. - Ograniiti kretanje teke mehanizacije prilikom izgradnje ceste, kako bi povrina poljoprivrednog tla devastirana radovima bila to manja, odnosno koristiti postojedu mreu putova, koju nakon zavretka graevinskih radova treba sanirati. - Koristiti savremene strojeve i vozila koja imaju izolirane izvore buke (motori; ispuni sistem). To podrazumijeva preteno nabavku novih maina ili mjere ugradnje dopunske zvune izolacije, kao i stalno odravanje ispravnosti zvune izolacije. Pored toga, preporuuje se rad mehanizacije samo u periodu od 07-20 sati (na svim dijelovima trase koja je udaljena manje od 60 m od naselja). - Mjere zatite kvaliteta zraka i nivoa buke ukljuuju i mjere zatite stanovnitva.
Uticaj na
Stanovnitvo i naseljena mjesta
90
PRIPREMANJE I GRADNJA OBJEKTA
Reim povrinskih i podzemnih voda
- U narednoj fazi projektovanja potrebno je izraditi projekt odvodnje voda sa trupa ceste i pripadajudih vanjskih voda, sa detaljnim hidrolokim i hidraulikim proraunima, kao i nacrtima objekata za prikupljanje, transport i disponiranje istih. Prije projektovanja, potrebno je zatraiti prethodnu vodnu saglasnost od nadlene agencije za vode. - U projektu unutranje i vanjske odvodnje predvidjeti cjeloviti sistem odvodnje, uz planiranje zatvorenog sistema odvodnje u zonama u blizini vodotoka, kao i prolaska kroz zone sanitarne zatite izvorita Kremenik, separatore ulja i masti, te po potrebi dalji tretman ovih otpadnih voda. - Broj, poloaj i zapreminu separatora odrediti na osnovu slivnih povrina, hidraulikog prorauna i mjerodavnih oborina za ovo podruje. - Primjenjivati poseban nain miniranja da se ne poremete podzemni tokovi voda. - Ne dozvoljava se skladitenje goriva i maziva du trase ceste. - Kod pretakanje goriva i maziva na graevinskim mainama koristiti zatitne folije. - Pripremiti Plana mjera u sluaju akcidenta i Plan sanacije zemljit u zoni brze ceste. - Izraditi projekat organizacije gradilita sa adekvatnim rjeenjima odvodnje i tretmana sanitarnih otpadnih voda, kao i oborinskih voda iz zone gradilita. - Sav materijal od iskopa, koji nede biti odmah upotrijebljen u graevinskim aktivnostima, mora biti deponovan na za to predvienim lokacijama u skladu sa Projektom organizacije gradilita (deponije vika materijala) zatidenim od pojave erozije, kao i van blizine vodotoka. - U najvedoj mogudoj mjeri sauvati biljni pokriva, odnosno ostaviti pufer zone formirane od biljnog pokrivaa izmeu saobradajnice i vodotoka. - U blizini vodotoka koristiti samo isti materijal za nasip, kao to je ljunak, bez primjesa zemlje ili drugih neistoda. - Zatiti priobalne povrine osjetljive na eroziju sredstvima stabilizacije i biljkama koje sprjeavaju eroziju. - Zabraniti bilo kakvo privremeno ili trajno odlaganje otpadnog materijala na okolno tlo, osim na za to Projektom organizacije gradilita predvienim mjestima, te osigurati nepropusne kontejnere za otpad. - Nadzirati procese formiranja nanosa, te organizirati idenje dna i pokosa korita od suvinog materijala. - Provoditi uestalo i kontrolirano zbrinjavanje komunalnog i opasnog otpada na nain predvien Okolinskim planom upravljanja. - Uspostaviti kontinuirani nadzor tokom izvoenja radova uz prisustvo specijaliste za zatitu okolia. - Disciplinski sankcionirati prekritelje utvrenih pravila ponaanja. - Na lokalitetima gradilita, za potrebe radnika obavezno postaviti ekoloke toalete. - Osigurati prostore sa nepropusnom podlogom za smjetaj i servisiranje graevinske mehanizacije u zoni gradilita. - Upotrijebljene vode sa gradilita, kao i zauljene oborinske vode sa
91
PRIPREMANJE I GRADNJA OBJEKTA prostora gradilita prikupiti u vodonepropusnim rezervoarima i preidavati na propisani nain (bilo na licu mjesta, bilo na udaljenoj lokaciji), a prije isputanja u recipijent ili gradsku kanalizaciju. - Kako bi se negativni utjecaji na rijeku i rijene obale sveli na minimum, poslovi na izradi temelja za obalne stupove, potpornih zidova i drugih objekata koji se nalaze na ili u blizini tijela povrinskih voda trebali bi se izvoditi u sezoni niskog vodostaja a to je najede u toku ljetnih mjeseci od jula pa do septembra. - Vonja maina unutar rijeka, potoka ili na njihovim obalama ne bi se smjela dozvoliti izuzev u sluajevima kada se to ne moe izbjedi radi izgradnje nekog posebnog objekta ili konstrukcije. - Sve gradiline povrine i ostale uticajne zone tokom graenja potrebno je sanirati u skladu sa Planom sanacije, odnosno, ovisno o bududem koritenju prostora dovesti u prvobitno stanje. - U sluaju akcidenata, izlijevanja goriva ili maziva, u okoli potrebna je hitna intervencija u skladu sa Planom mjera u sluaju akcidenata.
Kvalitet zraka
- Na ispunim cijevima svih maina i vozila sa dizel-motorima ugraditi filtere za odvajanje ai. - Transport asfalta, ljunka, kamenog i zemljanog, te drugih materijala, vriti ceradom pokrivenim kamionima. - Redovnim (planskim periodinim) i vanrednim tehnikim pregledima maina i vozila osigurati maksimalnu ispravnost i funkcionalnost sistema sagorijevanja pogonskog goriva, koristiti (i redovito kontrolirati) gorivo sa garantiranim standardom kvaliteta. - Prainu koja je redoviti pratilac na privremenim gradilinim saobradajnicama spreavati povremenim kvaenjem i prskanjem kolovoznih i operativnih povrina. - U sluaju primjene miniranja za iskope u stjenskom masivu, odabrati tip eksploziva koji ima najmanje tetne uticaje na okoli. - U narednoj fazi projektovanja izraditi Elaborat kojim de se precizno i realno utvrditi ekonomski bonitet zemljita, te kroz investicioni program navesti sredstva za pravino obetedenje za poljoprivredno zemljite koje je pod direktnim uticajem izgradnje brze ceste. - Graenje poeti (koliko god je to mogude) u doba godine kada de se iskoristiti prednost koju nude uvjeti suhog tla, tj. kada je minimizirano zbijanje i degradacija koritenjem. - Koristiti odgovarajudu mehanizaciju i/ili zatitne ploe koje bi sprijeile zbijanje u toku skidanja tla, npr. sa inama ili sa pneumaticima niskog pritiska na mjestima koje indiciraju da je zbijanje vjerojatno. - Koristiti odgovarajude postupke za separirano skidanje, manipulaciju, skladitenje i zamjenu humusa i podtla, a svi prethodni materijali trebaju biti uklonjeni. - Na ograenom prostoru oko ceste potrebno je osigurati intenzivan promet organske tvari, s odvoenjem biljne mase. U tom smislu potrebno je nasip ceste hortikulturno obraditi. - Na dijelu trase koji prolazi poljoprivrednim zemljitem predvidjeti sistem odvodnje koji de oborinske vode odvesti izvan zone poljoprivrednog
92
Koritenje i organizaciju prostora
PRIPREMANJE I GRADNJA OBJEKTA zemljita. - Imajudi u vidu da tla uz ceste s estim zastojima prometa pokazuju znatno vedu oneidenost u usporedbi s cestama normalnog protoka prometa. U zoni poljoprivrednih zemljita ne bi se smjeli graditi zaustavni objekti (stanice) ili ugostiteljski objekti. - U najvedoj mogudoj mjeri sauvati poljoprivredne povrine u blizini trase ceste. - Sve manipulacije sa naftom i njenim derivatima u procesu graenja, opskrbe maina, neophodno je obavljati uz maksimalne mjere zatite kako ne bi dolo do prosipanja. Sva ambalaa za ulje i druge derivate nafte, mora se sakupljati i odnositi na kontrolirane deponije izvoaa radova sa kojih se kontrolirano odnosi preko ovlatenog komunalnog poduzeda. - Obavezno je parkiranje maina samo na ureenim mjestima. Na mjestima parkiranja maina, poduzeti posebne mjere zatite od zagaenja tla uljem, naftom i naftnim derivatima. Ukoliko doe do zagaenja tla curenjem ulja ili na neki drugi nain, taj sloj zemlje je potrebno ukloniti i odnijeti na deponiju. - Zabranjeno je prati maine i vozila u zoni radova. - Prilikom izvoenja zemljanih radova humusni sloj deponirati, zatiti od oneidenja, te kasnije koristiti za ureenje nasipa i zelenog pojasa pored ceste. - Sve povrine otedene graevinskim radovima nakon zavretka radova dovesti u prvobitno stanje ili hortikulturalno urediti. - Za sva eventualna pozajmita materijala moraju se uraditi posebni projekti rekultivacije kako bi se sprijeilo degradiranje vedih povrina tla. - U narednoj fazi projektovanja potrebno je izraditi projekat tehnologije i organizacije graenja u kojem de se cjelovito planirati gradilite. - Ograniiti kretanje teke mehanizacije prilikom izgradnje ceste, kako bi povrina poljoprivrednog tla devastirana radovima bila to manja, odnosno koristiti postojedu mreu putova, koju nakon zavretka graevinskih radova treba sanirati. - Odrediti prostor za ispiranje betonskih pumpi i mijealica, te prostor za pranje tokova vozila sa odgovarajudim preidavanjem. - Centralni razdjelni pojas je sastavni dio planirane brze ceste. - U narednim fazama izrade dokumentacije potrebno je izraditi projekat pejzanog ureenja du brze ceste, u kojem se trebaju dati mjere za povedanje estetike i sigurnosnih kriterija. Sa estetskog aspekta, centralni razdjelni pojas moe da smanji dominantnost tvrde asfaltne povrine zasaivanjem adekvatnog rastinja i moe da doprinese vizualnom razdvajanju saobradajnih smjerova i da na ovaj nain smanji mogudnosti nastajanja zasljepljenja od automobilskih farova. - Neizbjeno je da se graevinskim zahvatima na trasi ceste u dobroj mjeri narui prirodni ambijent. Stoga se preporuuje da se graevinski zahvati izvode sa to vie panje, kako bi se to manje zadiralo u prostor. Na cijeloj trasi pri izgradnji treba nastojati koristiti postojedu mreu saobradajnica, sa to manje izgradnje novih prometnica za potrebe gradilita.
Pejza
93
Faunu
Kulturno-historijsko naslijee
Infrastrukturne sisteme
Rizik od akcidenata
PRIPREMANJE I GRADNJA OBJEKTA - Izvoa radova treba pri iskopu odstraniti plodnu zemlju i deponirati je na za to odreenom mjestu. Iskopano i privremeno deponirano plodno tlo treba kasnije iskoristiti kod hortikulturnog ureenja trase ceste. - Nakon zavretka radova, sve povrine gradilita i ostale zone privremenog uticaja treba sanirati, odnosno ovisno o bududem koritenju prostora (poljoprivredne povrine, prirodna vegetacija) dovesti u prvobitno stanje. U sluaju izgradnje mostova u periodu mrijesta riba (oktobarmart), potrebno je planirati npr. neutralizacione bazene, a prilikom izgradnje tunela, ove mjere primjenjivati tokom cijele godine. - U okviru naredne faze projektovanja neophodno je pripremiti projekat rjeavanja kolizije preferirane varijante trase brze ceste sa migracionim putevima na idebtificiranim lokalitetima u ovom dokumentu. - Dno korita vodotoka i njihovih pritoka se trebaju zatiti u toku radova da bi se sauvali postojedi hidro-koridori za neometanu komunikaciju izmeu originalnih vrsta koje ive na dnu i koje slobodno plivaju. - Potrebno je prilikom trasiranja ceste osigurati prisustvo strunjaka iz oblasti zatite kulturno-povijesnog nasljea, kako bi se izbjeglo fiziko otedenje kulturnog dobra. - Organizacijom gradilita potrebno je u radijusu od cca 50 m od arheolokog nalazita, onemoguditi bilo kakve aktivnosti koje bi mogle otetiti kulturno dobro (uzimanje materijala, deponiranje materijala, manipulativne kretnje maina i slino). - Ukoliko se tokom izvoenja radova eventualno pronau arheoloki nalazi ili tragovi dobara kulturno-povijesne vrijednosti, potrebno je radove obustaviti i o tome izvijestiti nadlenu instituciju. - Na mjestima kolizije sa postojedim infrastrukturnim sistemima i instalacijama, kroz prethodne radove izmjestiti vodove; odnosno tehnikim mjerama odvojiti / zatititi / izolirati vodove. - Na mjestima kolizije sa postojedim saobradajnicama obavezno izvesti potrebne privremene zatitne konstrukcije koje de odvojiti saobradajnice od zone izvoenja radova; primijeniti svu propisanu saobradajnu signalizaciju i po potrebi osigurati patrole saobradajne policije. - Potrebno je izraditi Plan urne intervencije u sluaju akcidenata.
Tabela 32. Mjere za sprjeavanje/ublaavanje potencijalnih negativnih uticaja preferirane varijante brze ceste na okoli-priprema i gradnja objekta
Uticaj na Stanovnitvo i naseljena mjesta
EKSPLOATACIJA OBJEKTA Mjere ublaavanja - Zatita stanovnitva osigurat de se provoenjem ostalih preporuenih mjera zatite u fazi eksploatacije ceste. - Zatitu povrina osjetljivih na eroziju sredstvima stabilizacije i biljkama koje sprjeavaju eroziju. - Izraditi Operativni plan za redovito i izvanredno odravanje sistema odvodnje brze ceste. Ovim Planom se regulira obim i vremenski interval postupaka kontrole, idenja, i prema potrebi popravaka objekata sistema odvodnje oborinskih voda i objekata za njihovo preidavanje. - Planom definirati nain zbrinjavanja materijala nastalog idenjem
94
EKSPLOATACIJA OBJEKTA i odravanjem sistema odvodnje i tretmana u skladu sa Zakonom o otpadu. Izrada plana i njegovo sprovoenje je u nadlenosti slube za zatitu okolia. - Izraditi Operativni plan za postupke zimskog odravanja (koritenje soli i drugih sredstava za odleivanje) vodedi prvenstveno rauna o zatiti voda i tla, a zatim i o globalnim problemima zatite okolia. Plan treba ukljuiti: -definiranje odgovarajudih lokacija i naina skladitenja hemikalija koje se koriste pri odravanju brze ceste, upotrebu sredstva treba svesti na minimum ispravnim predvianjem stanja kolovoza. - Ukoliko rezultati pradenje stanja voda pokau povedanu razinu oneidenja, znai da predvieni sistem zatite nije dobro proveden ili nije djelotvoran. U tom sluaju treba urno utvrditi razloge uslijed kojih je dolo do oneidenja, te prema potrebi predvidjeti dodatne mjere zatite. - Mjere zatite tokom koritenja svode se na redovito odravanje sistema odvodnje, vjetrozatitnih pojaseva i zatitne ograde. - Ukoliko rezultati pradenje stanja kvaliteta tla pokau povedanu razinu tekih metala, znai da zatita vegetacijskim pojasevima nije dobro provedena ili nije djelotvorna. U tom sluaju treba urno utvrditi razloge uslijed kojih je dolo do oneidenja okolnog tla, izvriti rekultivaciju vegetacijskog zatitnog pojasa, a prema potrebi izvriti i primjenu sredstava na bazi zeolita, koja mogu vezati teke metale. - Zatita flore osigurat de se provoenjem ostalih preporuenih mjera zatite.
Floru
- Mjere zatite tokom koritenja svode se na redovito odravanje sistema odvodnje, prelaza i prolaza na specifinim lokacijama, vjetrozatitnih pojaseva i zatitne ograde. - Mjere zatite tokom koritenja, odnosno tokom odvijanja Kulturno-historijsko prometa, u ovoj fazi nisu nune. Rezultati monitoringa tokom koritenja naslijee pruit de osnovu za eventualne korekcije. - Konflikt izmeu brze ceste i infrastrukturnih sistema se razrjeava u fazi projektovanja. U vrijeme eksploatacije brze ceste treba voditi rauna Infrastrukturne sisteme o interferenciji sistema ceste i ostalih infrastrukturnih sistema, kako bi oni inili funkcionalnu cjelinu. Potrebno je izraditi Plan urne intervencije u sluaju akcidenata, a koji treba da sadri najmanje sljedede elemente: - Ukoliko doe do havarija vozila koje nosi opasni teret u prakastom ili granularnom stanju, zaustavlja se promet i upuduje se zahtjev specijaliziranoj slubi koja treba da obavi operaciju uklanjanja opasnog tereta i asanaciju kolovoza. Rasuti prakasti ili granulirani materijal se mora ukloniti sa kolovoza iskljuivo mehanikim putem Rizik od akcidenata (vradanjem u novu prikladnu ambalau, idenjem, usisavanjem, itd.), bez ispiranja vodom. - Ukoliko doe do havarije vozila sa tenim opasnim materijama, odmah se zaustavlja promet i alarmira nadlena sluba i angairaju specijalizirane ekipe za sanaciju havarije. Prosuta materija se uklanja sa kolovoza posebnim sorbentima. Ukoliko je tenost dospjela van profila i zagadila tlo sanacija se vri njegovim uklanjanjem. Sve materije prikupljene na ovaj nain tretiraju se prema posebnim postupcima regeneracije ili se Faunu
95
EKSPLOATACIJA OBJEKTA deponiraju na, za takve materije predvienim odlagalitima.

Tabela 33. Mjere za sprjeavanje/ublaavanje potencijalnih negativnih uticaja preferirane varijante brze ceste na okoli-eksploatacija projekta
5.1.1 Mjere ublaavanja uticaja buke

Na smanjenje nivoa buke moe se uticati razliitim pristupima i mjerama, u razliitim fazama realizacije: 5.1.1.1 U toku projektovanja
Prilikom projektovanja je praktino nemogude izbjedi naseljena podruja. Pomjeranjem trase dalje od podruja osjetljivih na povedani nivo buke i odabirom trase sa minimalnim mogudim uzdunim nagibom i bez otrih zavoja mogude je uticati na smanjenje nivoa buke na bududoj saobradajnici. Saobradaj na brzoj cesti de izazvati znaajnu emisiju buke, a nivo buke de u naseljima lociranim u neposrednoj blizini trase sigurno biti vedi od vrijednosti koje zadovoljavaju usvojene standarde. Za precizniju identifikaciju podruja koja de biti izloena tetnom uticaju buke, neophodno je dopuniti postojedu projektantsku dokumentaciju: Napraviti analizu uticaja saobradaja na zagaenje od buke za dionice koje su razmatrane na nivou Idejnog projekta, te Uraditi Projekt zatite od buke za dionicu koja je razmatrana na nivou Glavnog projekta.
U skladu sa Smjernicama za projektovanje, graenje, odravanje i nadzor na putevima u Bosni i Hercegovini (Knjiga I, Poglavlje 6: Put i ivotna sredina), preporuuje se koritenje Smjernica za zatitu od buke izazvane cestovnim saobradajem - RLS 90 i DIN 18005 standarda. Osnovni ulazni podaci, koje je neophodno imati na raspolaganju, tokom pripreme navedene dokumentacije su sljededi: Podaci o saobradaju na relevantnoj mrei (PGDS, odnos dnevnog i nodnog saobradaja i procentualno uede teretnih vozila u saobradajnom toku). Elementi trase (popreni profil, projektovana brzina i dr). Podaci o naseljima prikupljeni iz vie izvora (orto-foto snimci, raspoloivi GIS podaci, obilazak terena).
Na osnovu navedenih podataka, mogude je postaviti trodimenzionalni model terena sa saobradajnicama i graevinskim objektima. Nakon toga, na objekte se mogu postaviti risiveri koji daju vrijednost ekvivalentnog nivoa buke. Proraun nivoa buke se radi za dva scenarija: bez mjera zatite od buke (referentna vrijednost nivoa buke) i sa preporuenim mjerama zatite (konane vrijednosti nivoa buke).
Kao rezultat prorauna, neophodno je prezentirati karte buke i tabelarni prikaz vrijednosti nivoa buke na graevinskim objektima ugroenim bukom od saobradaja. Konano, analizom rezultata, mogu se identificirati lokacije na kojima je neophodno projektovanje zatitnih akustinih zidova, odnosno objekti na kojim se predlau neke od pasivnih mjera zatite. Unarednoj tabeli date su lokacije na kojima treba provesti detaljniju analizu u narednoj fazi projektovanja, a vezanu za mjere zatite od buke.
96
Dodatna analiza izgradnje zatitinih barijera Dionica Naselje 0 (Lava) Grablje Merdani Merdani Merdani Katidi Strane Podjele Podjele Kaonik Kaonik Kaonik Hrasno/afradini Hrasno/afradini afradini Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Mali Mounj Gladnik Gladnik Stacionaa 0+000 0+450 1+470 1+600 2+110 2+300 2+000 2+280 2+500 2+860 2+570 2+860 3+100 3+400 3+400 4+000 4+170 4+320 4+170 4+320 5+050 5+800 4+900 6+000 7+800 8+550 7+850 8+700 0+000 0+600 1+180 1+930 2+700 3+400 2+800 4+150 0+420 3+020 3+320 - 4+120 0+420 4+120 0+000 1+595 0+000 1+160 17+930 18+130 19+250 20+250 19+400 20+300 Duina 450 130 190 280 360 290 300 600 150 150 1250 1100 750 850 600 750 700 1350 2600 800 3700 1595 1160 200 1000 900 Strana zatite Lijeva Desna Lijeva Desna Lijeva Desna Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Desna Lijeva Desna Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Desna Lijeva Lijeva Desna
Dodatna analiza, koja de ukljuiti i mjere tzv. pasivne 1 objekat (km 1+100) desno
Za dvadesetak objekata du dionice, na lokacijama koje su prethodno opisane.
II
III
3 objekta (km +200, lijevo)
IV (za ovu SUO obrauje se dionica uklj. sa Nevid Poljem dio Dionice IV)
Za oko 50 objekata du dionice, na lokacijama koje su prethodno opisane
Nevid Polje
20+670 22+120
1450
Desna
Tabela 34. Lokacije na kojima se predlae dalja analiza predloenih mjera ublaavanja
Konfiguracija terena ima presudan uticaj na mogudnost zatite od buke primjenom zidova za zatitu od buke. Za podruja sa malom gustinom stambenih zgrada ili u sluaju pojedinanih izdvojenih stambenih objekata izgradnja zatitnih zidova nije uvijek ekonomski opravdana, poto broj zatidenih objekata nije proporcionalan u poreenju sa obimom i cijenom gradnje. Za tako pozicionirane objekte, preporuuje se pasivna zatita (Ukoliko se ova mjera prihvati, neophodne su dodatne konsultacije sa vlasnicima objekata, kako bi se moglo pristupiti realizovanju iste). Osim toga, gdje je to mogude, razmotriti i sadnju tzv. zelenih pojaseva (u kojima se naizmjenino postavlja drvede i grmlje), koji efikasno umanjuju buku. Pojedinano drvede i drvoredi imaju manju zatitnu funkciju u odnosu na ive ograde u ijem sastavu se nalazi i drvede i grmlje, koje stvara gusti
97
zeleni sklop. U usjecima sa strmim kamenim kosinama i potpornim zidovima buka se moe smanjiti pokrivanjem organskim zemljitem ili ozeljenjavanjem kosina drvedem i grmljem koje priguuje visoke tonove apsorbuje ih i ne odbacuje ponovo na put. Mogudnost umanjenja buke zelenim zatitnim pojasevima zavisi i od frekvencije zvuka. Frekvenciju zvuka izmeu 500 i 2000 Hz najbolje moe ublaiti crnogorino drvede, a bjelogorino frekvenciju izmeu 2000 i 8000 Hz. 5.1.1.2 U toku izgradnje
Izgradnja i odravanje cesta, kako je ved ranije reeno, zahtjeva upotrebu teke mehanizacije, koja znaajno doprinosi nivou buke u okruenju. Na svim graevinskim strojevima i vozilima koja se koriste pri izgradnji brze ceste, obavezno ugraditi zvunu zatitu/izolaciju pogonskog motora i drugih sklopova koji proizvode ili doprinose razvoju buke. U sluaju primjene miniranja za iskope u stjenskom masivu, odabrati tip eksploziva koji ima najmanje tetne uticaje na okoli; primjeniti tehniku milisekundnog aktiviranja minskih punjenja sa usmjerenim djelovanjem eksplozije, kako bi se smanjio efekat superpozicije dinamikih udara (vibracije, seizmika), buke i emisije praine. Alternativno koristiri tehniku iskopa primjenom hidraulikih ekida ili mehaniki otkop glodalicama, 'krticama' i slino. 5.1.1.3 U toku eksploatacije
Konano, u fazi eksploatacije, na raspolaganju je vie mogudih mjera zatite: smanjenje prenosa buke upotrebom barijera, smanjenje emisije buke na njenim izvorima, smanjenje uticaja buke na pojedinanim objektima, ugradnjom prozora za zatitu od buke.
Preporueni redoslijed implementacije slijedi onaj, kojim su mjere prethodno navedene. Tako npr., prvi korak bi bio poreenje mogudnosti upotrebe panela za zatitu od buke, u odnosu na iroke konstrukcije kosih nasipa ili sadnju tzv. zelenih pojasa. Pasivne mjere su optimalno rjeenje kod zatite izolovanih stambenih objekata. U ovoj fazi je neophodan monitoring, kako bi se utvrdilo da li su predloene i implementirane mjere dale odgovarajude rezultate. Ukoliko bude neoophodno, i u ovoj fazi je mogude djelovati na manjenje nivoa buke, ugradnjom tzv. tihog asfalta (Treba napomenuti da je ugradnja ovakvog, dreniranog asfalta, koji obezbjeuje glatku povrinu i na taj nain smanjuje emisiju buke od tokova vozila, znaajno skuplja u odnosu na klasini agregat) ili lokalnim ogranienjem brzine (posebno u nodnim satima).
98
Slika 16. Dionica I i II
99
Slika 17. Dionica III i IV1
100
ALTERNATIVNA RJEENJA I OPIS RAZLOGA ZBOG KOJIH JE IZABRANO PREFERIRANO RJEENJE SA ASPEKTA ZATITE OKOLINE
Alternativna rjeenja za preferiranu varijantu trase brze ceste daju se u nastavku po dionicama definiranim prema Studiji izvodljivosti.
6.1
DIONICA 0: LAVA-MERDANI ( KM 0+000-KM 1+514)
Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na Dionici 0 je scenarij neizgradnja brze ceste, a to ne bi promijenilo sadanju nezadovoljavajudu situaciju zaguenja prometa, koja bi se pogoravala vremenom povedavanjem kako lokalnog, tako i tranzitnog prometa. Preferirana varijanta trase se najbolje uklapa sa aspekta trenutnog stanja i zatite svih aspekata okolia na prikljuak na autoput Sarajevo-Zenica.
6.2
DIONICA I: MERDANI-KAONIK (KM 1+514-KM 6+103)
Na Dionici I alternative preferiranoj varijanti trase brze ceste predstavljaju scenariji neizgradnja brze ceste, te eventualno usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Busovaa, a za koju trenutno ne postoji tehnika dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena mjesta uraenih u okviru ovog dokumenta (paragraf 3.1.), usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokaciji Merdani je povoljnija sa aspekta negativnih uticaja na stanovnitvo i objekte. Ovaj problem bi se trebao razmotriti i rijeiti kroz naredne faze projektovanja, respektujudi injenicu da alternativna varijanta iz prostorno-planske dokumentacije opdine treba biti razraena na istom tehnikom nivou kako bi se mogla adekvatno porediti sa preferiranom. Sa aspekta tehniko-eksploatacionih karakteristika, funkcionalno-saobradajne podobnosti, potrebnog vremena graenja i mogudnosti za faznu izgradnju, te trokova graenja preferirana varijanta trase ima znaajne pozitivne strane.
6.3
DIONICA II: KAONIK-AFRADINI (KM 6+103-KM 8+891)
Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na Dionici II sa aspekta zatite okolia je scenarij neizgradnja brze ceste. Preferirana varijanta trase se najbolje uklapa sa aspekta trenutnog stanja i zatite svih aspekata okolia. Sa aspekta tehniko eksploatacijskih karakteristika, funkcionalno saobradajne podobnosti, vremena potrebnog za izgradnju i mogudnosti za faznu izgradnju, preferirana varijanta ima znaajne prednosti u poreenju sa alternativnom.
6.4
DIONICA III: AFRADINI-MALI MOUNJ, KM 8+891-KM 17+929
Na dionici III alternative preferiranoj varijanti trase brze ceste su scenariji neizgradnja brze ceste i eventualno varijanta trase koja je u Prostorno planskoj dokumentaciji SBK ucrtana kao koridor za bududi autoput za koju nema tehnike dokumentacije koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Posljednja alternative bi bila povoljnija sa aspekta zatite od negativnih uticaja na stanovnitvo i objekte, jer je izmjetena u padinske dijelove Viteza, izbjegavajudi negativni uticaj povedanog nivoa buke i zagaenja zraka. U isto vrijeme bi se smanjio i rizik tj. potencijalni negativni
101
uticaj na poljoprivredno i umsko zemljite, te vodne resurse (podzemne i povrinske) na ovom potezu. Iako preferirana varijanta trase prolazi Ib, II i III zonom sanitarne zatite izvorita Kremenik, nadlena opdinska tijela su dala prednost preferiranoj varijanti u poreenju sa alternativnom izraenom u Prostorno planskoj dokumentaciji SBK. Ipak, treba napomenuti injenicu da ova alternativna varijanta trase nije u skladu sa prostornorazvojnom koncepcijom, te planom koritenja prostora u Opdini Viteza, pa je kao takva i prvobitno odbaena u opdinskom Prostornom planu od strane nadlenih opdinskih organa. Preferirana varijanta trase se u cijelosti uklapa u prostorno-razvojnu koncepciju Viteza, te je i kao takva u konanici i verifikovana od strane nadlenih optinskih tijela koja su joj dala prednost u poreenju sa alternativama. Treba napomenuti da na odsjeku III-1 (Selite-Vitez), dodatna alternativa preferiranoj varijanti trase je eventualno i usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Vitez, a za koju trenutno ne postoji tehnika dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena mjesta uraenih u okviru ovog dokumenta (paragraf 3.1), usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokaciji afradinovo selo nije povoljnija u poreenju sa preferiranom varijantom sa aspekta negativnih uticaja na stanovnitvo i objekte.
6.5
DIONICA IV: MALI MOUNJ-KOMAR, KM 17+929-KM 42+265 (ZA OVU SUO OBRAUJE SE DIONICA UKLJUNO SA NEVID POLJEM DIO DIONICE IV-VORITE NEVID POLJE, 21+900)
Alternative preferiranoj varijanti trase brze ceste na dionici IV (Mali Mounj-tunel Komar, iz Studije izvodljivosti) je neizgradnja brze ceste i eventualno usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Novi Travnik za koju ne postoji tehnika dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na odsjeku IV-4 (Mali Mounj-Dolac) u Nevid Polju je eventualno usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Novi Travnik. Ni za ovu varijantu ne postoji tehnika dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena podruja koje su uraene u ovom dokumentu (paragraf 3.1.), usvojena trasa u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokalitetu Nevid Polja je povoljnija sa aspekta negativnog uticaja na stanovnitvo i objekte. Ovaj problem se treba razmotriti i rijeiti kroz naredne faze projektovanja, respektujudi injenicu da ova varijanta treba biti razraena na istom tehnikom nivou kako bi se mogla adekvatno porediti sa preferiranom. to se tie alternative "neizgradnja brze ceste za ovu dionicu, preferirana varijanta se dobro uklapa s aspekta trenutnog stanja i svih aspekata zatite okolia. Sa aspekta tehniko-eksploatacionih karakteristika, funkcionalno-saobradajne podobnosti, potrebnog vremena graenja i mogudnosti za faznu izgradnju, preferirana varijanta trase ima znaajne prednosti u odnosu na ovu alternativu.
102
NETEHNIKI REZIME
JP Autoceste Fedracije Bosne i Hercegovine (ACFBiH) namjerava graditi brzu cestu Lava-Donji Vakug, dionicu: Lava petlja Nevid polje. U tom cilju Direkcija cesta Federacije Bosne i Hercegovine (DCFBiH) u ijoj je nadlenosti bio tada ovaj projekat, ugovorila je izradu Studije izvodljivosti, ukljuujudi Procjenu uticaja na okoli, za brzu cestu Lava-Donji Vakuf (kompletna trasa brze ceste M5 u okviru koje je i predmetni projekat). Ovaj zadatak ugovoren je izmeu DCFBiH i Pyry Infra GmbH, zajedno sa IPSA Institutom i Institutom za hidrotehniku GF iz Sarajeva. KonsuItant odgovoran za procjenu uticaja na okoli je Institut za hidrotehniku iz Sarajeva, aktivnosti na izradi ove dokumentacije zapoeo u februaru 2009. godine i zavrio je u martu mjesecu 2010.godine. U skladu sa prvobitnim Zakonom o zatiti okolia ("Slubene novine FBiH", br. 33/03) i Pravilnikom o pogonima i postrojenjima za koje je obavezna procjena uticaja na okoli i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgraeni i puteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu ("Slubene novine FBiH, br. 19/04) izgradnja brze ceste spadala je u pogone i postrojenje koji su morali prodi proceduru procjene uticaja na okoli, prije izdavanja okolinske dozvole, u dva koraka i to priprema: (1) Zahtjeva za prethodnu procjenu sa dokumentacijom za Prethodnu Procjenu Uticaja na Okoli (PPUO) i (2) Zahtjeva za okolinsku dozvolu sa Studijom o Uticaju na Okoli (SUO). U tome cilju konsultant je prvo izradio dokumentaciju za PPUO koju je zavrio u periodu maj-juni 2009. godine, te istu predao Investitoru projekta na dalju proceduru. Na temelju PPUO Ministarstvo okolia i turizma Federacije Bosne i Hercegovine (Ministarstvo) donosi Zakljuak o izradi Studije o utjecaju na okoli za izgradnju brze ceste Lava Donji Vakuf u ukupnoj duini od 54 km pod brojem UPI-05-23-188/09 dana 02.07.2009.godine. Na temelju toga zakljuka tadanji investitor (DCFBiH) izradio je SUO poetkom 2010. godine za cijelu brzu cestu Lava Donji Vakuf, te je dostavio Ministarstvu na nadleno rjeavanje. U postupku rjeavnja dolo je do izmjene dinamike i obima poslova na realizaciji projekta, pa je novi investitor (ACFBiH) donio odluku da sa izradom projektne dokumentacije nastavi ali samo za jedan dio predvienog projekta i to za dionicu: Lava petlja Nevid polje sa sljededim poddionicama: Poddionica 1: Petlja Lava Petlja Kaonik, Poddionica 2: Petlja Kaonik Petlja Vitez, Poddionica 3: Vitez Nevid polje.
Projektna dokumentacija na temelju koje je uraena SUO za cijelu dionicu brze ceste Lava-Donji Vakuf, bila je Generalni projekt za cca 54 km brze ceste Lava Donji Vakuf (2004.godina) i Idejni projekat za poddionicu Lava-Mali Mounj duine cca 18 km (2006. godina). Sa izmjenom dinamike i obima realizacije projekta i opredjeljenja investitora da nastavi sa izradom projektne i druge dokumentacije za dionicu: Lava-petlja Nevid Polje, uz saglasnost Ministarstva, odlueno je da se izradi SUO samo za ovu dionicu na temelju ved, kako je reeno, uraene SUO za dionicu Lava-Donji Vakuf. SUO ima za cilj utvrivanje negativnih uticaja na okoli i mjera ublaavanja tih uticaja za preferiranu varijantu brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava petlja Nevid Polje.
103
Nova Prostorno-planska dokumentacija donesena je za oba Kantona ijim podrujem se planira brza cesta, odnosno njena dionica: Lava petlja Nevid polje. Za etiri opdine u Srednjobosanskom Kantonu (Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik) donesena je nova Prostorno-planska dokumentacija. Prostorni plan BiH, za period 1981-2000. godine preiden tekst (Sl. glasnik SRBiH, br. 33/88) i Prostorni plan SBK 2005-2025. godina definiu magistralnu cestu M-15 Lava - Bihad kao planiranu, odnosno bududu autocestu, ija de realizacija imati etapni dugoroni karakter.
7.1
OPIS PROJEKTA
Postojeda magistralna dionica ceste M5/E-661 Lava Nevid Polje (i dalje za Donji Vakuf) identifikovana je kao usko grlo u cestovnoj mrei BiH u svim prethodnim istraivanjima i mrenim studijama. Vlada Federacije BiH prihvatila je Strategiju i akcioni plan razvoja mree autocesta i brzih cesta u ovom dijelu zemlje svojom Odlukom od 21.01.2009. Perspektivni cestovni projekat je dio brze ceste oznaene kao B1 sa glavnom orijentacijom koridora postojede magistralne ceste M5/E-661/E-761 (granica sa Hrvatskom Bihad Jajce Donji Vakuf Travnik Lava). Sveukupan cilj projekta je priprema Idejnog projekta za dionicu brze ceste Lava Nevid Polje, uz magistralnu cestu M5 Lava Jajce Bihad. Projektom se planira izgradnja nove trase brze ceste generalnim pravcem Lava-Nevid Polje u duini od 21,9 km. Sa aspekta projektovanja, projektna dokumentacija je do danas pripremljena do nivoa Idejnog rjeenja za cijelu ranije planiranu brzu cestu (Lava-Donji Vakuf za svih 54 km), Idejnog projekta za 18 km trase na dionici Lava-Mali Mounj i Glavnog projekta za prvih 9 km trase prethodno spomenute dionice. Projektom de se utvrditi najpogodnije povezivanje regiona centralne BiH, sa bududom trasom autoceste u koridoru Vc i poboljanje uslova odvijanja prometa du pravca Sarajevo-Banja Lukaizgrad njom nove cestovne komunikacije ranga "brze ceste". Projektom se planira izgradnja nove trase brze ceste, generalnim pravcem Lava- petlja Nevid Polje u duini od 21,9 km. U nastavku se daju tehnike karakteristike za cijelu dionicu brze ceste Lava-Donji Vakuf u koju ulazi i predmetna dionica Lava-Nevid-Polje. Razred puta Projektovana raunska brzina Broj saobradajnih traka irina saobradajne trake Maksimalni uzduni nagib Razdjelni pojas Ivine trake uz razdjelni pojas Ivina traka uz bankinu Bankine Ukupna irina planuma u nasipu Rv konkavno Rv konveksno irina trake za zaustavljanje u nudi Rh min Prvi 100 km/h (80 km/h) 4 (2x2) 2x(2x3,5 m) =14,00 m 5% (6%) 3,0 m 2 x 0,50 m = 1,00 m 2 x 0,35 = 0,70 m 2 x 1,25 m = 2,50 m 21,20 m 5500 (4000) 8000 (6000) nema 450 (250) m
Tabela 35. Tehnike karakteristike brze ceste na dionici Lava-Donji Vakuf
104
7.1.1 Prethodna razmatranja brze ceste Lava-Donji Vakuf

Idejnim rjeenjem brze ceste Lava Donji Vakuf (2003/2004. god.) razmatran je iri koridor trase u pravcu Lava-Kaonik-Vitez-Nevid Polje-Travnik-Turbe-Donji Vakuf, u kojem se kao primarno rjeenje razmatrala varijanta trase za koju je tokom 1990. godine uraena Studija izvodljivosti1 (primarna varijanta iz PZ). U proteklim razmatranjima brze ceste Lava-Donji Vakuf, cijeli koridor podijeljen je na sljedede dionice i odsjeke: Dionica 0: Lava Merdani- prikljuak na autoput na koridoru Vc; Dionica I Merdani Kaonik; Dionica II Kaonik afradini; Dionica III afradini Mali Mounj; sa odsjecima: o Odsjek III-1 afradini-Dubrovako polje; o Odsjek III-2 Dubrovako polje-Divjak, o Odsjek III-3 Divjak Mali Mounj, Dionica IV Mali Mounj-Komar; sa odsjecima: o Odsjek IV-1 Mali Mounj Dolac; o Odsjek IV-2 Dolac - Turbe, o Odsjek IV-3 Turbe Gole; o Odsjek IV4 Gole Komar; Dionica V Tunel Komar; Dionica VI Tunel Komar Donji Vakuf. (Studija o izvodljivosti projekta C, graevinsko-tehniki dio, PZ Traser, 1990. godine)
7.1.2 Sadanja rjeenja brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionice: Lava-petlja Nevid Polje
Idejnim projektom dionica: Lava petlja Nevid Polje podijeljena je na sljedede poddionice: Poddionica 1: Petlja Lava Petlja Kaonik Sekcije: Lava Merdani, L = 1,78 km Merdani Kaonik, L = 4,48 km Poddionica 2: Petlja Kaonik Petlja Vitez Sekcije: Kaonik Selita, L = 2,56 km Selita Vitez, L = 4,15 km Poddionica 3: Vitez Nevid polje Sekcije: Vitez Divjak, L = 3,6 km Divjak Mali Mounj, L = 1,6 km Mali Mounj Nevid polje, L = 3,9 km Pregled najznaajnijih objekata du razmatranih varijanti, po dionicama (prema Studiji izvodljivosti i procjeni utjecaja na okol za brzu cestu M-5 Lava-Donji Vakuf, LOT 2, Poyry Infra GmbH, 2010.), daju se u narednoj tabeli.
105
OBJEKAT STACIONAA Dionica 0: Lava-Merdani, km 0+000-km 1+514 vorite Lava 0+000 Tunel Krstac Most Tunel Crna I 0+370 0+896 1+039
DUINA (m)
NAPOMENA Dogradnja postojedeg vorita Osovina bez podjele 513 lijevi i desni 120 Most preko Lave Osovina bez podjele 269 lijevi i desni 200 150 140 90 200 135 170 Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele lijevi i desni
Dionica I: Merdani-Kaonik, km 1+514-km 6+103 Tunel Crna II 1+872 Most Tunel Merdani Most Tunel Katidi Tunel Krevine Most vorite Kaonik Most 2+069 2+280 2+480 2+860 4+307 4+810 4+900 5+632
135
Dionica II: Kaonik-afradini, km 6+103-km 8+891 Nema znaajnih objekata Dionica III: afradini-Mali Mounj, km 8+891-km 17+929 Odsjek III-1: afradini-Dubrovako polje, km 8+891-km 13+094 Most Vranjanska 10+143 rijeka Most Kruica 10+922 Most Lava 12+083
Osovina bez podjele lijevi i desni Osovina bez podjele 22 lijevi i desni Osovina bez podjele 140 lijevi i desni 12
Odsjek III-2: Dubrovako polje-Divjak, km 13+094-km 16+322 vorite Vitez 14+190 Most 14+801 Odsjek III-3: Divjak-Mali Mounj, km 16+322-km 17+929 Most (nadvonjak) 16+700
18
Osovina bez podjele lijevi i desni
Osovina bez podjele lijevi i desni Most rijeka Bila Osovina bez podjele 17+480 100 lijevi i desni Dionica IV: Mali Mounj-Komar, km 17+929-km 42+265 (za ovu SUO obrauje se dionica ukljuno sa Nevid Poljem dio Dionice IV) Odsjek IV-1: Mali Mounj-Dolac, km 17+929-km 25+260 Tunel Gladnik 18+295 330 Osovina bez podjele 320
106
OBJEKAT Tunel Sipica kazani vorite Nevid Polje
STACIONAA 20+250 21+900
DUINA (m)
NAPOMENA lijevi i desni Osovina bez podjele 360 lijevi i desni
Tabela 36. Pregled najznaajnijih objekata na dionici Lava-petlja Nevid Polje
Znaajne raskrsnice i odvojci su: put R 442 Kaonik tip III, put M 16.2 Nevid Polje tip I.
Godine 2006. na dionici Lava-Mali Mounj izvreno je brojanje saobradaja na mrei magistralne i regionalnih cesta, a u narednoj Tabeli se prikazuju vrijednosti Prosjenog godinjeg dnevnog saobradaja (PGDS-a) u 2006. godini za navedenu dionicu. PGDS 2006 (kombinacija runog i automatskog brojanja) 4481 (desno) 3940 (lijevo) 2831 (desno) 2902 (lijevo) 5805 (desno) 5793 (lijevo) 4983 (desno) 4723 (lijevo) 7203 (desno) 7432 (lijevo) 9044 (desno) 9233 (lijevo)
Cesta M5 Lava - Donji Vakuf Regionalna cesta M5 Lava - Donji Vakuf Regionalna cesta M5 Lava - Donji Vakuf M5 Lava - Donji Vakuf
Dionica Lava-Kaonik Busovaa - Kaonik Kaonik-Dubravica (Vitez) Vitez 01-Vitez Vitez-Mali Mounj Mali Mounj-Bila
Tabela 37. Vrijednosti prosjenog godinjeg dnevnog saobradaja (PGDS-a) u 2006.
Tokom 2009. godine izvreno je novo brojanje saobradaja na mrei cesta du planirane brze ceste Lava Donji Vakuf. Ovaj zadatak je realiziran u okviru pripreme nove Studije izvodljivosti za brzu cestu Lava Donji Vakuf. Projektom je planirano da sve atmosferske vode koje dospiju na operativne, asfaltne povrine budu prikupljene preko slivnika i zatvorenim sistemom kanalskih cijevi, kontrolirano vode do ureaja za tretman i dalje do recipijenta. Poloaj cijevi je u razdjelnom pojasu brze ceste, odnosno u nioj bankini saobradajnice (u funkciji poprenog nagiba kolovoza). Oborinske vode, koje dospijevaju na bankine i zatravljene karpe nasipa, prihvatit de se u betonske segmentne rigole u noici nasipa i odvoditi ka recipijentu. Ako je niveleta u zasjeku, odnosno usjeku, oborinske vode sa karpi zasjeka usjeka prihvatit de betonski rigoli i transportovati ih do najblieg propusta ili vodoprijemnika. Odvodnja trupa brze ceste predviena je propustima. Zbog duine propusta, kao i bujinog karaktera tokova du ceste, najmanji otvor propusta usvojen je 2,0 m. Zavisno od visine nivelete usvojeni su cjevasti ili ploasti propusti. Za odvodnju vedih mostova predviena je kanalska cijev ovjeena o mostovsku konzolu i ukljuena u pripadajudu mreu trase. Pored same trase obilaznice, u odgovarajude mree kontrolirane odvodnje ukljuena je petlja i sve raskrsnice u nivou.
107
Na svim izlazima u recipijent planirane su izlazne graevine, odnosno betonske glave ispusta sa abljim poklopcima, uobiajenog tipa i izvedbe prilagoene mikro uslovima lokacije. Svaka od projektovanih kanalskih mrea odvodnje zavrava tipskim ureajem mastolovom, projektovanim na pogodnoj lokaciji, najede izmeu noice nasipa s jedne i recipijenta s druge strane a iznad nivoa velikih voda recipijenta, rang pojave 1/100. Neposredno ispred separatora planirane su talonice.
7.2
OPIS OKOLIA
7.2.1 Stanovnitvo i naseljenost

Pregled prolaska preferirane varijante brze cesta, odnosno dionice: Lava petlja Nevid Polje trenutno utvrenim i planiranim urbanim podrujima u Prostorno-planskoj dokumentaciji opdina Busovaa, Vitez, Novi Travnik i Travnik, utvren je na topografskoj karti R 1:25.000. Preciznija identifikacija mjesta kolizije preferirane varijante dionice: Lava-petlja Nevid Polje sa stambenim i privrednim objektima utvrena je na novim orto-foto snimcima (M 1:5.000) ueg pojasa oko preferirane trase, a koji su snimljeni u periodu juni-juli 2009. godine. Preliminarnom analizom kolizije preferirane varijante trase utvren je ukupan broj objekata koji se nalaze u normalnom profilu ceste (20 m na objektima, odnosno 22 m za trasu na nasipu/usjeku), kao i u zatitnom pojasu (20 m lijevo i desno od krajnje granice normalnog profila brze ceste), a koji se moraju sruiti.
7.2.2 Klima
Podruje kojim prolazi preferirana varijanta dionice: Lava-petlja Nevid Polje, nalazi se pod uticajem umjereno kontinentalne klime. Prosjene godinje padavine su relativno niske i kredu se izmeu 814 i 1.000 mm. Meutim, iako su koliine padavina male, moe se redi da ih ovo podruje ima dovoljno, s obzirom da su one u toku godine dosta ravnomjerno rasporeene. Maksimalne padavine su u jesen. Pored glavnog maksimuma u jesen, javlja se i jedan sekundarni maksimum u proljede. Broj dana sa snjenim pokrivaem povedava se od sjevera ka jugu i u vezi je sa nadmorskom visinom od koje u velikoj mjeri zavisi trajanje snjenog pokrivaa.
7.2.3 Morfoloke karakteristike

Razvijanje trase dionice brze ceste predvia se u duini 21,9 kilometra, to podrazumijeva potez od uda rijeke Lave u Bosnu (poetak na podruju Opdine Zenica) pa do petlje u Nevid Polju. Po teritorijalnom principu ova saobradajnica prolazi na samom poetku malom duinom kroz Ze-Do Kanton, a onda najvedim dijelom pripada SBK. ire podruje karakterie brdsko planinski reljef, koji na momente ima izrazito strme morfoloke oblike sa intervalom nadmorske visine od cca 400 do cca 852 metra (Crna).
7.2.4 Geoloke i hidrogeoloke karakteristike

Pri izradi ovog poglavlja bili su raspoloivi geoloki i hidrogeoloki podaci i podloge iz prethodnih istraivanja, djelomine prospekcije i rekognosciranje terena i najzad, komparativno iskustvo obraivaa. Izmeu ostalih, koriteni su listovi Osnovne geoloke karte BiH, M 1: 100.000 (list Zenica i list Bugojno), sa tumaima; Takoer je koriten Tuma Hidrogeoloke karte SFRJ, M 1: 500.000; Uputstvo za izradu Hidrogeoloke karte SFRJ, M 1:100.000; manuskripti listova OGK, M 1:25.000, te odgovarajudi fond strune i naune dokumentacije sa raspoloivim relevantnim podacima. Geoloke i
108
hidrogeoloke karakteristike du preferirane varijante brze ceste prezentirane su u dokumentu, po dionicama. U okviru ove take prezentirano se nulto (poetno) stanje kvaliteta podzemnih voda (izvorita) du trase dionice brze ceste (Lava petlja Nevid Polje).
7.2.5 Hidrografske i hidroloke karakteristike

U hidrografskom smislu prostor kojim prolaze razmatrane varijante brze ceste pripada slivu rijeke Bosne. Hidrografija je zastupljena velikim brojem povrinskih vodotoka od kojih su najznaajniji rijeka Bosna i rijeka Lava, iji tok u najvedem obimu prati trasa predmetne brze ceste. Na ovom podruju, kao veoma znaajni, mogu se navesti i vodotoci Bila, Kruica, Ivanovica i Kozica, ali takoer i veliki broj drugih manjih vodotoka (stalnih i povremenih), koji su zbog svoje kvantitativne zastupljenosti veoma znaajan faktor za procjenu uticaja na okoli i bitan reper za procjenu vodnog bilansa, koji posebno za vrijeme nepovoljnih hidrometeorolokih prilika (pojaane padavine, ili period topljenja snijega), moe imati veoma nepovoljan odraz na ouvanje kolovozne konstrukcije. Za potrebe izrade ovog dokumenta izvreni su prorauni za procjenu povrinskog i visinskog opsega plavljenja glavnih vodotoka du trase za projektni nivo poplava stogodinje velike vode. Obraeni su vodotoci Lava (u slivu Bosne na duini od 49.500 m). Za hidraulike proraune vodnog profila koriten je nekomercijalni program HEC-RAS (verzija 4.0) razvijen od strane United States Army Corps of Engineers (USACE). Ovim programom raunaju se linije vodnog ogledala na bazi jednodimenzionalnog modela za miran i buran reim teenja. Koriteni su popreni profili sa karata razmjere 1:2500 koji su skinuti na meusobnom razmaku od cca. 1000 m. Na bazi provedenih analiza moe se zakljuiti da je niveleta preferirane varijante trase iznad kota velikih voda razmatranih vodotoka Lave. U okviru ovog poglavlja prezentirano je nulto (poetno) stanje kvaliteta povrinskih voda du preferirane varijante trase brze ceste (dionica: Lava petlja Nevid polje). Predmet razmatranja je povrinski vodotok Lava iji tok u najvedem obimu prati preferirana varijanta trase brze ceste. Nulto stanje kvaliteta povrinskog vodotoka Lava prezentirano je na bazi postojedih podataka prikupljenih u relevantnim institucijama u sektoru voda, podataka prikupljenih tokom realizacije LIFE projekta Procjena tereta zagaenja nutrijentima iz difuznih izvora koritenjem multiregresionog stohastikog modela (Institut za hidrotehniku GF u Sarajevu, 2002-2005. god.), kao i na osnovu rezultata jedne serije uzorkovanja na 8 mjernih profila du vodotoka Lava realiziranom u septembru 2009. godine (za potrebe ove SUO).
7.2.6 Zrak
Za podruje SBK ne postoji katastar niti monitoring promjena u prirodnom okoliu, koji bi pruali pravovremene podatke o potencijalnim zagaivaima zraka, zemljita i voda, te pratili promjene u okoliu. Nepostojanje podataka o kvalitetu zraka u naseljima uz planiranu trasu brze ceste u SBK predstavlja potekodu kod izrade SUO. Na osnovu raspoloivih podataka iz Prostornih planova opdina, ijim podrujem prolaze razmatrane varijante brze ceste (dionica: Lava petlja Nevid Polje), u prostoru istraivanja nisu identificirani znaajniji zagaivai zraka.
7.2.7 Tlo i poljoprivredno zemljite

U ovom poglavlju u dokumentu se daje kratak opis poljoprivrednog zemljita, po kategorijama, nainu koritenja i proizvodnoj sposobnosti u opdinama kojima prolazi trasa brze ceste. Takoer su date i procjene duina preferirane varijante trase koja prelazi preko poljoprivrednog zemljita, kao i procijene povrina poljoprivrednog zemljita koju de zauzeti brza cesta (normalni profil+zatitni pojas) (na bazi karata u R 1:25.000).
109
7.2.8 Flora
Opis umskog zemljita, po klasama i zastupljenim umskim kulturama u opdinama kojim prolaze razmatrane varijante brze ceste prezentiran je u dokumentu. Date su procjene duina prolaska preferirane varijante brze cesta umskim zemljitem, kao i procijene povrina umskog zemljita koju de zauzeti brza cesta (normalni profil+zatitni pojas) (na bazi karata u R 1:25.000).
7.2.9 Fauna
Podaci o fauni, prezentirani u ovom dokumentu, najvedim dijelom su dobiveni terenskim istraivanjem i kao i kroz konsultacije sa lokalnim lovnim i ribolovnim udruenjima. U tom svjetlu, dat je i osvrt na faunu (uglavnom divlja i ribe) du razmatranih dionica brze ceste Lava-petlja Nevid Polje.
7.2.10 Zatidena prirodna podruja

Prema podacima prikupljenim iz svih opdina kroz koje prolazi preferirana varijanta trase brze ceste, moe se zakljuiti da trasa ne ugroava nijedno zakonom zatideno prirodno podruje. U urbanom dijelu naselja Mali Mounj, Opdina Vitez, nalazi se solitarno stablo lipe staro 240 godina i utvrena je odgovarajuda zelena povrina zatite. Prilikom detaljnog obilaska ove lokacije ustanovljeno je da se solitarno stablo lipe nalazi u pojasu razmatranja te da je od preferirane varijante trase udaljeno oko 80 m pri emu ga od trase dijeli lokalni put i stambeni objekti.
7.2.11 Kulturno-historijsko naslijee

Zbog nepodudarnosti koordinata nacionalnih spomenika u zoni razmatranja koje su utvrene sa raspoloivih karata kulturno-historijskog nasljea iz prostorno-planske dokumentacije svih opdina kojima trasa prolazi, sa koordinatama nacionalnih spomenika od Kantonalnog zavoda za urbanizam, prostorno planiranje i zatitu kulturno-historijskog naslijea Srednja Bosna (KZKHN-SB), za potrebe izrade Studije organiziran je detaljan obilazak lokacija identificiranih nacionalnih spomenika. U toku obilaska lokacija ponovo su uzete koordinate nacionalnih spomenika, te je ustanovljeno da nijedan od njih nede biti ugroen izgradnjom trase brze ceste.
7.2.12 Buka
Jo uvijek nije zavrena saobradajna studija, tako da nisu raspoloivi podaci o broju i strukturi vozila na bududoj brzoj cesti. Navedeno je od presudnog znaaja za konaan izgled ovog dokumenta. Takoer nije uraena analiza uticaja saobradaja na zagaenje od buke za dionice koje su razmatrane na nivou idejnog projekta, niti Projekt zatite od buke za dionicu koja je razmatrana na nivou glavnog projekta. U dokumentu su tabelarno prikazani dozvoljeni nivoi vanjske buke za planiranje novih objekata ili izvora buke u Ze-Do Kantonu.
7.2.13 Infrastrukturni sistemi

Opisi postojedih i planiranih infrastrukturnih sistema, u opdinama ijim podrujem prolazi preferirana varijanta brze ceste, prezentirani su u dokumentu. Razmatrani su slijededi infrastrukturni sistemi: (i) Vodoprivredna infrastruktura, (ii) Elektroenergetska infrastruktura, (iii) Gasna infrastruktura, (iv) Telekomunikaciona infrastruktura, (v) eljeznika infrastruktura i (vi)Infrastruktura za upravljanje otpadom.
110
7.2.14 Ugroenost od mina

Za elaboraciju ovog dijela dokumenta, od BH MAC-a su dobivene tri karte (hard copy) u razmjeri 1:25.000 sa ucrtanim sumnjivim, rizinim, oidenim povrinama, povrinama gdje se vri tehniko izvianje, povrinama bez utvrenog rizika, te sa priblinim lokacijama minskog incidenta/nesrede. u preferirane varijante trase brze ceste identificirane su i elaborirane sumnjive i rizine povrine.
7.3
IDENTIFIKACIJA, ANALIZA I VREDNOVANJE UTICAJA
Mogudi uticaji brze ceste (dionica: Lava petlja Nevid Polje na okoli i stanovnitvo, u fazi pripreme i gradnje te u fazi eksploatacije, sumirani su u narednim tabelama. Uticaji u fazi pripreme i gradnje objekta:
Uticaj na
Opis
Za izgradnju brze ceste, na dionicama prolaska kroz naseljena podruja potrebno je izvriti eksproprijaciju i ruenje postojedih objekta, a to de rezultirati preseljavanjem stanovnitva sa lokacija koje se nalo pod tim vrlo znaajnim uticajem. S obzirom na vrstu objekata koji su pod direktnim uticajem, za oekivati je da trokovi eksproprijacije objekta budu visoki. Oekuje se da Studija izvodljivosti brze ceste da konane odgovore na mogudnost izvoenja i ekonomsku isplatljivosti ceste preferiranom varijantome trase. Imajudi u vidu prethodnu injenicu i visok znaaj ovoga uticaja, moguda su ak i neprihvatanja samog projekta od strane strane ire javnosti i lokalne zajednica. Izvoenje graevinskih radova na gradnji ceste, a posebno iskopi u stjenovitom materijalu, izazivaju veliku buku i vibracije u zoni izvoenja radova, du puteva kojim se kredu vozila, ali i u podrujima prefabrikacije (drobilane i separacije, betonare, asfaltne baze), to nepovoljno utie na lokalno stanovnitvo. Zaposjedanje prostora sa ciljem izgradnje ceste, dovodi do djelimine ili potpune izmjene tradicionalnih linija kretanja lokalnog stanovnitva (koritenja uobiajenih saobradajnica pjeakih staza, poljskih puteva za poljoprivrednu mehanizaciju i cesta za mjeoviti saobradaj), to moe umanjiti kvalitet (uobiajeni ritam) ivota. Na dijelovima gdje se radovi izvode u blizini ili neposredno uz postojede glavne (magistralne i regionalne) puteve, postoji veliki rizik za normalno odvijanje saobradaja, te opasnost za sudionike u saobradaju, ali i za izvoae radova. Povedanje vremena putovanja do radnih mjesta, zbog prepreka stvorenih graenjem ceste. Poremedaj prirodnih pravaca teenja, zamudenje ili na drugi nain oneidenje vode koja se drenira u podzemlje. Potencijalna opasnost od prosipanja ili akcidentnih izlijevanja nafte i naftnih derivata, odbacivanje motornih ulja i slinog otpada. Deponiranje iskopanog materijala u koritima ili u blizini vodotoka Nekontrolirano isputanje sanitarnih voda i oneidenih oborinskih voda u povrinske vode ili procjeivanje u podzemlje. Oneidenje zraka uzrokovano prainom sa kamiona koji transportuju
Stanovnitvo i naselja
Vode
Kvalitetu zraka
111
Uticaj na
Opis
materijal ili se u toku transporta kredu neasfaltiranim putevima i povrinama, oneidenje dimom i ispusnim gasovima iz graevinskih maina
Vizualne vrijednost Koritenje i organizaciju prostora Kulturno povijesnu batinu Zatidene dijelove prirode
Uticaj nastaje uslijed zasijecanja padina, gdje trasa ide usjekom, ili izgradnje nasipa na kojem se polae trasa puta Otean pristup objektima i zemljinim parcelama, poremedaj javnog prometa Otedenja na kulturno-povijesnim dobrima, u sluaju izvoenja radova bez zatite i strunog nadzora Zatideni dijelovi prirode, u podruju zahvata, mogu biti ugroeni u sluaju izvoenja radova bez zatite i strunog nadzora Habitati biljaka uslijed uspostavljanja gradilita, radnih prostora i privremenih odlagalita materijala mogu biti narueni. Teke maine dovode do zbijanja zemljita, ime se remeti vodni bilans u dubljim slojevima to ograniava rast biljnih vrsta. Ugaena stanita nakon gradnje naseljavat de biljne vrste sa dobro razvijenim korijenom sistemom karakteristine za vegetaciju ugaenih stanita. Izgradnja prometnice koja je projektirana kroz umsko zemljite, zahtijeva krenje ume to predstavlja trajan negativan uticaj. Vedina materijala kojim se gradi ako je uz sam pojas rijeka imat de prvenstveno negativan efekt zatrpavanjem primarnog sedimenta, ime se remete mikrostanita koja obezbjeuju egzistenciju vedeg dijela akvatinih sistema i doprinose povedanju stepena zagaenosti. Uslijed aktivne prisutnosti antropogenog faktora ivotinjske vrste uglavnom naputaju svoja boravita i povlae se dublje u ekosistem, radilite moe da presjee migracione putove ivotinja. Zemljani radovi u koritu vodotokova mogu da unite riblji fond i druge rijene vrste, a posebno u mrjestilitima. Prenamjena zemljita, trajan gubitak poljoprivrednog zemljita. Cijepanje odnosno usitnjavanje parcela. Pojava erozije zemljita uslijed uklanjanja vegetacije i zasijecanja padina na mjestima gdje trasa ide usjekom. Zagaivanje uslijed prosipanja ili akcidentnih izlijevanja nafte i naftnih derivata, odbacivanje motornih ulja i slinog otpada. Presijecanja trasa postojedih, kao i planiranih cjevovoda sistema vodosnabdijevanja i odvoenja otpadnih voda, plinovoda, dalekovodavisoko, srednje i nisko naponskom mreom, telekomunikacionih vodova. Fizika otedenja ili prekidi u kontinuiranom napajanju uslijed ukrtanja sa postojedom vodovodnom, gasnom i drugom infrastrukturom. Povedanje razine buke uslijed miniranja, kretanja i rada tekih strojeva
Floru i vegetaciju
Faunu
Infrastrukturu
Buku
112
Uticaj na
Rizik od akcidenata
Opis
Mogude izlijevanje goriva, ulja ili maziva
Tabela 38. Utjicaju u pripreme i gradnje objekata
Uticaji u fazi eksploatacije objekta:
Uticaj na
Eksploatacija zahvata
Savremene prometnice, omogudavaju privredni razvoj podruja, te ovedavaju sigurnost korisnika, to predstavlja pozitivan uticaj. Povedane emisije buke i tetnih materija u zrak, rizici od akcidenata imaju negativan uticaj na okolia, pa tako i stanovnitvo. Zagaivanje povrinskih i podzemnih voda isputanjem neproidenih voda koje se slijevaju sa prometnice Iznenadna zagaenja izazvana prometnim nesredama u kojima dolazi do razlijevanja i prosipanja tetnog i opasnog materijala Zbog sloenosti teenja i zadravanja vode u podzemlju zagaenje naftnim derivatima ima karakter dugotrajnog djelovanja. Oneidenje zraka uzrokovano komponentama koje su produkti izgaranja uslijed rada motora. Najvedi uticaj prometa je koncentracijama duikovog oksida. Konstrukcije objekata, posebno mostova i vijadukta, mogu zbog gabarita i materijala od kojih se rade, negativno utjecati na vizualne odnosno pejzane vrijednosti. U grupu posebno osjetljivih objekata spadaju i zidovi za zatitu od buke. Izlijevanje iz proistaa otpadnih voda na okolno tlo, negativno utjee na vegetaciju. Slian uticaj moe imati i disperzija oneidujudih materija iz ispunih plinova automobila. Imisiji tetnih tvari u prostor oko prometnice dovodi do smanjenje koritenja proizvodnog potencijala tla u pojasu oko 30 metara sa svake strane ceste. Povedanje razine buke izazvane prometom Presijecanje migracionih putova ivotinja prometnicom izaziva povrede ili smrt ivotinja u sluaju pokuaja prelaska prometnice, to predstavlja opasanost i za vozae. Ovo moe izazvati i trajni gubitak bio-raznolikosti u tom podruju. Cesta je projektirana za visoki prometni standard te se ovo moe smatrati pozitivnim uticajem Prva grupa mogudih rizika prisutna je u svim situacijama kada se planirane mjere zatite okolia u fazi eksploatacije pokau kao neuspjene. Druga grupa mogudih rizika vezana je za akcidentne situacije koje se mogu desiti u fazi izvoenje radova i radova na odravanju puta u eksploataciji.
Stanovnitvo
Vode
Kvalitetu zraka
Vizualne vrijednost
Floru i vegetaciju
Tlo i poljoprivredno zemljite Buku
Faunu
Sigurnosti prometa
Rizik od akcidenata
113
Treda grupa mogudih rizika vezana je za akcidentne situacije kao posljedica udesa vozila koja transportiraju opasne materije. etvrta grupa mogudih rizika pojavljuje se kao posljedica pojave prirodnih katastrofa koje se mogu pojaviti u vidu poplava ili zemljotresa.
Tabela 39. Utjecaj u fazi eksploatacije objekata
Analizom trenutnog stanja okolia u prostoru istraivanja, te preferirane varijante brze ceste, utvrena su podruja potencijalnih negativnih uticaji na okoli koja se prezentiraju u narednoj Tabeli.
Znaaj uticaja
Preferirana varijanta (dionice 0-IV iz Studije)

Na duini kojom prolazi kroz trenutna urbana podruja,odnosno kroz bududa urbana podruja. -------------------------------------------------Veliki je broj objekata (stambenih, pomodnih, poljoprivrednih i komercijalnih) koji se treba ruiti (u normalnom profilu i zatitnom pojasu Na reim povrinskih voda-na mjestima regulacija i prelazaka preko vodotoka/potoka (mjesta prelaska preko vodotoka Lava, Luica... Na reim podzemnih voda na mjestima prolaska kroz zone sanitarne zatite izvorita vode za pide Kremenik (Ib, II i III zonu). Preferirana varijanta nede izazvati znaajno pogoranje kvalitete zraka koje bi bilo neprihvatljivo,uzevi u obzir postojeda saznanja o uincima odgovarajudih koncentracija oneidujudih tvari sa cesta na ivi svijet. Ne oekuje se pojava koncentracija vedih od onih propisanih u pravilniku o graninim vrijednostima kvalitete zraka (Slubene novine FBiH, broj 12/05). Na duini kojom prolazi kroz poljoprivredno zemljite. --------------------------------------------------Ukupna procijenjena povrina poljoprivrednog zemljita koju de zauzeti brza ceste (normalni profil) je P=609.840 610.000 m2.(Za cijelu brzu cestu: Lava-D.Vakuf). Ukupna procijenjena povrina poljoprivrednog zemljita u zatitnom
1.
Uticaji na stanovnitvo i naseljena mjesta
Tokom izgradnje i eksploatacije zahvatauticaj je vrlo znaajan
2.
Uticaj na vode (povrinske i podzemne)
Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je vrlo znaajan. Potrebno je strogo pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja. Tokom izgradnje-uticaj je znaajan. Tokom eksploatacije zahvata uticaj je neznaajan. Potrebno je pridravati senavedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja.
3.
Uticaj na kvalitet zraka
4.
Uticaj na tlo i poljoprivredno zemljite
Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je znaajan. Potrebno je pridravati se navedenih mjera prevencije i blaavanja zagaivanja.
114
Znaaj uticaja

pojasu, sa obje strane, uz brzu ceste je P=1.108.800 1.109.000 m2. (Za cijelu brzu cestu: Lava-D.Vakuf)
5.
Uticaj na koritenje i organizaciju prostora
Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je vrlo znaajan. Potrebno je pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja.
Na duini kojom prolazi kroz trenutna urbana podruja, odnosno kroz bududa urbana podruja.
6.
Uticaji na floru
Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je znaajan. Potrebno je pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja.
7.
Uticaj na faunu
8.
Uticaj na zatidene dijelove prirode
Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je vrlo znaajan. Potrebno je strogo pridravatise navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanj. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je neznaajan. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata ticaj je neznaajan, ali je potrebno pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja. Tokom izgradnje i eksploatacije zahvata uticaj je vrlo znaajan. Potrebno je strogo pridravatise navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja. Tokom izgradnje i
Na duini kojom prolazi kroz umsko zemljite. --------------------------------------------------Ukupna procijenjena povrina umskog zemljita koju de zauzeti brza ceste (normalni profil) je P=287.870 m2 287.900 m2. Ukupna procijenjena povrina poljoprivrednog zemljita u zatitnom pojasu, sa obje strane, uz brzu ceste je P=523.400 m2.(Za cijelu brzu cestu Lava-D.Vakuf). 16+388,20 17+995,15 prelazi preko lijeve pritoke Lave, rijeke Bile, otprilike pola kilometra prije uda. Cijelim tokom ove rijeke mrijesti se lipljen. Prelazi preko rijeke Lave u mjestu Mali Mounj. 18+150,00 Solitarno stablo lipe staro 240 godina u mjestu Mali Mounj udaljeno priblino cca 100 m od osovine ceste.
9.
Uticaj na kulturno historijsko naslijee
10.
Uticaj na povedanje nivoa buke
Detaljan opis lokacija po dionicama preferirane varijante brze ceste na kojima se oekuju vrlo znaajni uticaji dat je u tekstu ispod ove tabele.
11.
Uticaj na infrastrukt.
Kolizija i uticaji su na svim mjestima
115

sisteme
Znaaj uticaja
eksploatacije zahvata uticaj je znaajan. Potrebno je strogo pridravati se navedenih mjera prevencije i ublaavanja zagaivanja.

gdje crvena varijanta presijeca infrastrukturne sistema opisane u poglavlju 3.12.2
Tabela 40. Podruja potencijalnih negativnih uticaji na okoli
Imajudi u vidu raspoloivost ulaznih podataka, analiza uticaja saobradaja na zagaenje okolia od buke du preferirane varijante brze ceste, za sada se svodi na identifikaciju potencijalno ugroenih lokacija, na bududoj trasi brze ceste (dionica: Lava petlja Nevid polje) te je analiza po projektantskim dionicama data u dokumentu. Naime, detaljnije analize mogu se praviti tek nakon zavretka saobradajne studije i idejnog projekta za cijelu dionicu.
7.4
MJERE ZA SPRJEAVANJE/UBLAAVANJE NEGATIVNIH UTICAJA PREFERIRANE TRASE BRZE CESTE NA OKOLI
Mjere za sprjeavanje/ublaavanje potencijalnih negativni uticaja preferirane varijante brze ceste u fazi pripreme i gradnje objekta prezentiraju se u narednoj Tabeli.
Pripremanje i gradnja objekta

Uticaj na Mjere ublaavanja
U narednoj fazi izrade projektne dokumentacije potrebno je izraditi Elaborat o eksproprijaciji koji de precizno i realno utvrditi ekonomski bonitet zemljita, te kroz investicioni program navesti sredstva za pravino obetedenje u skladu sa postojedim zakonima ili osigurati zamjenske lokacije za preseljenje stanovnitva i za vrenje poljoprivredne djelatnosti stanovnitva jo u fazi izvoenja radova. Studija izvodljivosti za preferiranu varijantu trase brze ceste, treba dati odgovore o realnoj izvodljivosti i isplatljivosti ruenja objekta za potrebu izgradnje brze ceste. U narednoj fazi izrade projektne dokumentacije potrebno je izraditi projekat tehnologije i organizacije graenja u kojem de se cjelovito planirati gradilite, ukljuujudi i poprene prelaze/prolaze za lokalno stanovnitvo koje putuje na posao ili radi drugih potreba. U sklopu rjeavanja ukupne integracije nove brze ceste u dati prostor, gledano s aspekta izgradnje, potrebno je uspostaviti/ izgraditi 'devijacije' postojedih ili izgraditi novu saobradajnu infrastrukturu koja odgovara potrebama i navikama lokalnog stanovnitva. Ne treba se dopustiti da stanovnitvo iz nude zonu izvoenja radova koristi kao 'svoju' saobradajnicu, jer je to dvostruko ometanje i opasnost. Zone interferencije postojedih i gradilinih saobradajnica naglaeno oznaiti primjenom: saobradajnih znakova, bonih oznaka, tabli upozorenja, signalnih traka, svjetlosnih signala a po potrebi uvesti i slubu regulacije saobradaja (naizmjenino proputanje tokova po smjerovima). Imenovati stalno zaposleno osoblje Izvoaa koje bi se bavilo prometnom sigurnodu i bilo bi odgovorno za provoenje mjera sigurnosti prometa i za provedbu prometnih mjera kao to je propisano u domadim zakonima. Ograniiti kretanje teke mehanizacije prilikom izgradnje
116

ceste, kako bi povrina poljoprivrednog tla devastirana radovima bila to manja, odnosno koristiti postojedu mreu putova, koju nakon zavretka graevinskih radova treba sanirati. Koristiti savremene strojeve i vozila koja imaju izolirane izvore buke (motori; ispuni sistem). To podrazumijeva preteno nabavku novih maina ili mjere ugradnje dopunske zvune izolacije, kao i stalno odravanje ispravnosti zvune izolacije. Pored toga, preporuuje se rad mehanizacije samo u periodu od 07-20 sati (na svim dijelovima trase koja je udaljena manje od 60 m od naselja). Mjere zatite kvaliteta zraka i nivoa buke ukljuuju i mjere zatite stanovnitva. U narednoj fazi projektovanja potrebno je izraditi projekt odvodnje voda sa trupa ceste i pripadajudih vanjskih voda, sa detaljnim hidrolokim i hidraulikim proraunima, kao i nacrtima objekata za prikupljanje, transport i disponiranje istih. Prije projektovanja, potrebno je zatraiti prethodnu vodnu saglasnost od nadlene agencije za vode. U projektu unutranje i vanjske odvodnje predvidjeti cjeloviti sistem odvodnje, uz planiranje zatvorenog sistema odvodnje u zonama u blizini vodotoka, kao i prolaska kroz zone sanitarne zatite izvorita Kremenik, separatore ulja i masti, te po potrebi dalji tretman ovih otpadnih voda. Broj, poloaj i zapreminu separatora odrediti na osnovu slivnih povrina, hidraulikog prorauna i mjerodavnih oborina za ovo podruje. Primjenjivati poseban nain miniranja da se ne poremete podzemni tokovi voda. Ne dozvoljava se skladitenje goriva i maziva du trase ceste. Kod pretakanje goriva i maziva na graevinskim mainama koristiti zatitne folije. Pripremiti Plana mjera u sluaju akcidenta i Plan sanacije zemljita u zoni brze ceste. Izraditi projekat organizacije gradilita sa adekvatnim rjeenjima odvodnje i tretmana sanitarnih otpadnih voda, kao i oborinskih voda iz zone gradilita. Sav materijal od iskopa, koji nede biti odmah upotrijebljen u graevinskim aktivnostima, mora biti deponovan na za to predvienim lokacijama u skladu sa Projektom organizacije gradilita (deponije vika materijala) zatidenim od pojave erozije, kao i van blizine vodotoka. U najvedoj mogudoj mjeri sauvati biljni pokriva, odnosno ostaviti pufer zone formirane od biljnog pokrivaa izmeu saobradajnice i vodotoka. U blizini vodotoka koristiti samo isti materijal za nasip, Kao to je ljunak, bez primjesa zemlje ili drugih neistoda. Zatiti priobalne povrine osjetljive na eroziju sredstvima stabilizacije i biljkama koje sprjeavaju eroziju. Zabraniti bilo kakvo privremeno ili trajno odlaganje Otpadnog materijala na okolno tlo, osim na za to Projektom organizacije gradilita predvienim mjestima, te osigurati nepropusne kontejnere za otpad. Nadzirati procese formiranja nanosa, te organizirati idenje dna i pokosa korita od suvinog materijala.
117

Provoditi uestalo i kontrolirano zbrinjavanje komunalnog I opasnog otpada na nain predvien Okolinskim planom upravljanja. Uspostaviti kontinuirani nadzor tokom izvoenja radova uz prisustvo specijaliste za zatitu okolia. Disciplinski sankcionirati prekritelje utvrenih pravila ponaanja. Na lokalitetima gradilita, za potrebe radnika obavezno postaviti ekoloke toalete. Osigurati prostore sa nepropusnom podlogom za smjetaj I servisiranje graevinske mehanizacije u zoni gradilita. Upotrijebljene vode sa gradilita, kao i zauljene oborinske vode sa prostora gradilita prikupiti u vodonepropusnim rezervoarima i preidavati na propisani nain (bilo na licu mjesta, bilo na udaljenoj lokaciji), a prije isputanja u recipijent ili gradsku kanalizaciju. Kako bi se negativni utjecaji na rijeku i rijene obale sveli Na minimum, poslovi na izradi temelja za obalne stupove, potpornih zidova i drugih objekata koji se nalaze na ili u blizini tijela povrinskih voda trebali bi se izvoditi u sezoni niskog vodostaja a to je najede u toku ljetnih mjeseci od jula pa do septembra. Vonja maina unutar rijeka, potoka ili na njihovim Obalama ne bi se smjela dozvoliti izuzev u sluajevima kada se to ne moe izbjedi radi izgradnje nekog posebnog objekta ili konstrukcije. Sve gradiline povrine i ostale uticajne zone tokom Graenja potrebno je sanirati u skladu sa Planom sanacije, odnosno, ovisno o bududem koritenju prostora dovesti u prvobitno stanje. U sluaju akcidenata, izlijevanja goriva ili maziva, u okoli potrebna je hitna intervencija u skladu sa Planom mjera u sluaju akcidenata. Na ispunim cijevima svih maina i vozila sa dizelMotorima ugraditi filtere za odvajanje ai. Transport asfalta, ljunka, kamenog i zemljanog, te drugih materijala, vriti ceradom pokrivenim kamionima. Redovnim (planskim periodinim) i vanrednim tehnikim pregledima maina i vozila osigurati maksimalnu ispravnost i funkcionalnost sistema sagorijevanja pogonskog goriva, koristiti (i redovito kontrolirati) gorivo sa garantiranim standardom kvaliteta. Prainu koja je redoviti pratilac na privremenim gradilinim saobradajnicama spreavati povremenim kvaenjem prskanjem kolovoznih i operativnih povrina. U sluaju primjene miniranja za iskope u stjenskom masivu, odabrati tip eksploziva koji ima najmanje tetne uticaje na okoli U narednoj fazi projektovanja izraditi Elaborat kojim de se precizno i realno utvrditi ekonomski bonitet zemljita, te kroz investicioni program navesti sredstva za pravino obetedenje za poljoprivredno zemljite koje je pod direktnim uticajem izgradnje brze ceste.
Kvalitet zraka
118

Graenje poeti (koliko god je to mogude) u doba godine kada de se iskoristiti prednost koju nude uvjeti suhog tla, tj. kada je minimizirano zbijanje i degradacija koritenjem. Koristiti odgovarajudu mehanizaciju i/ili zatitne ploe koje bi sprijeile zbijanje u toku skidanja tla, npr. sa inama ili sa pneumaticima niskog pritiska na mjestima koje indiciraju da je zbijanje vjerojatno. Koristiti odgovarajude postupke za separirano skidanje, manipulaciju, skladitenje i zamjenu humusa i podtla, a svi prethodni materijali trebaju biti uklonjeni. Na ograenom prostoru oko ceste potrebno je osigurati intenzivan promet organske tvari, s odvoenjem biljne mase. U tom smislu potrebno je nasip ceste hortikulturno obraditi. Na dijelu trase koji prolazi poljoprivrednim zemljitem predvidjeti sistem odvodnje koji de oborinske vode odvesti izvan zone poljoprivrednog zemljita. Imajudi u vidu da tla uz ceste s estim zastojima prometa pokazuju znatno vedu oneidenost u usporedbi s cestama normalnog protoka prometa. U zoni poljoprivrednih zemljita ne bi se smjeli graditi zaustavni objekti (stanice) ili ugostiteljski objekti. U najvedoj mogudoj mjeri sauvati poljoprivredne povrine U blizini trase ceste. Sve manipulacije sa naftom i njenim derivatima u procesu graenja, opskrbe maina, neophodno je obavljati uz maksimalne mjere zatite kako ne bi dolo do prosipanja. Sva ambalaa za ulje i druge derivate nafte, mora se sakupljati i odnositi na kontrolirane deponije izvoaa radova sa kojih se kontrolirano odnosi preko ovlatenog komunalnog poduzeda. Obavezno je parkiranje maina samo na ureenim mjestima.Na mjestima parkiranja maina, poduzeti posebne mjere zatite od zagaenja tla uljem, naftom i naftnim derivatima. Ukoliko doe do zagaenja tla curenjem ulja ili na neki drugi nain, taj sloj zemlje je potrebno ukloniti i odnijeti na deponiju. Zabranjeno je prati maine i vozila u zoni radova. Prilikom izvoenja zemljanih radova humusni sloj deponirati, zatiti od oneidenja, te kasnije koristiti za ureenje nasipa i zelenog pojasa pored ceste. Sve povrine otedene graevinskim radovima nakon zavretka radova dovesti u prvobitno stanje ili hortikulturalno urediti. Za sva eventualna pozajmita materijala moraju se uraditi posebni projekti rekultivacije kako bi se sprijeilo degradiranje vedih povrina tla. U narednoj fazi projektovanja potrebno je izraditi projekat tehnologije i organizacije graenja u kojem de se cjelovito planirati gradilite. Ograniiti kretanje teke mehanizacije prilikom izgradnje ceste, kako bi povrina poljoprivrednog tla devastirana radovima bila to manja, odnosno koristiti postojedu mreu putova, koju nakon zavretka graevinskih radova treba sanirati.
Koritenje i organizaciju prostora
119

Odrediti prostor za ispiranje betonskih pumpi i mijealica, te prostor za pranje tokova vozila sa odgovarajudim preidavanjem. Centralni razdjelni pojas je sastavni dio planirane brze ceste.U narednim fazama izrade dokumentacije potrebno je izraditi projekat pejzanog ureenja du brze ceste, u kojem se trebaju dati mjere za povedanje estetike i sigurnosnih kriterija. Sa estetskog aspekta, centralni razdjelni pojas moe da smanji dominantnost tvrde asfaltne povrine zasaivanjem adekvatnog rastinja i moe da doprinese vizualnom razdvajanju saobradajnih smjerova i da na ovaj nain smanji mogudnosti nastajanja zasljepljenja od automobilskih farova. Neizbjeno je da se graevinskim zahvatima na trasi ceste u dobroj mjeri narui prirodni ambijent. Stoga se preporuuje da se graevinski zahvati izvode sa to vie panje, kako bi se to manje zadiralo u prostor. Na cijeloj trasi pri izgradnji treba nastojati koristiti postojedu mreu saobradajnica, sa to manje izgradnje novih prometnica za potrebe gradilita. Izvoa radova treba pri iskopu odstraniti plodnu zemlju i deponirati je na za to odreenom mjestu. Iskopano i privremeno deponirano plodno tlo treba kasnije iskoristiti kod hortikulturnog ureenja trase ceste. Nakon zavretka radova, sve povrine gradilita i ostale zone privremenog uticaja treba sanirati, odnosno ovisno o bududem koritenju prostora (poljoprivredne povrine, prirodna vegetacija) dovesti u prvobitno stanje. U narednoj fazi projektovanja izraditi Elaborat kojim de se precizno i realno utvrditi ekonomska vrijednost umskog zemljita, te kroz investicioni program navesti sredstva za pravino obetedenje za ovo zemljite koje je pod direktnim uticajem izgradnje brze ceste. to manje mijenjati prirodno korito rijeke, te smanjiti na minimum unitavanje flore u i okolo rijeke. Minimizirati sjeu stabala koliko je to mogude. Uspostava umskog reda odmah nakon probijanja trase Kroz umske sastojine, te izbjegavanje probijanja novih pristupnih puteva kroz njih. Zatita flore i vegetacije osigurati de se provoenjem ostalih preporuenih mjera zatite. U sluaju izgradnje mostova u periodu mrijesta riba (oktobar mart),potrebno je planirati npr. neutralizacione bazene, a prilikom izgradnje tunela, ove mjere primjenjivati tokom cijele godine. U okviru naredne faze projektovanja neophodno je pripremiti projekat rjeavanja kolizije preferirane varijante trase brze ceste sa migracionim putevima na idebtificiranim lokalitetima u ovom dokumentu. Dno korita vodotokova i njihovih pritoka se trebaju zatiti U toku radova da bi se sauvali postojedi hidro-koridori za neometanu komunikaciju izmeu originalnih vrsta koje ive na dnu i koje slobodno plivaju. Potrebno je prilikom trasiranja ceste osigurati prisustvo strunjaka iz oblasti zatite kulturno-povijesnog nasljea,
Pejza
Floru
Faunu
Kulturno-historijsko naslijee
120

kako bi se izbjeglo fiziko otedenje kulturnog dobra. organizacijom gradilita potrebno je u radijusu od cca 50 m od arheolokog nalazita, onemoguditi bilo kakve aktivnosti koje bi mogle otetiti kulturno dobro (uzimanje materijala, deponiranje materijala, manipulativne kretnje maina i slino). Ukoliko se tokom izvoenja radova eventualno pronau arheoloki nalazi ili tragovi dobara kulturno-povijesne vrijednosti, potrebno je radove obustaviti i o tome izvijestiti nadlenu instituciju. Na mjestima kolizije sa postojedim infrastrukturnim sistemima i instalacijama, kroz prethodne radove izmjestiti vodove; odnosno tehnikim mjerama odvojiti / zatititi / izolirati vodove. Na mjestima kolizije sa postojedim saobradajnicama obavezno izvesti potrebne privremene zatitne konstrukcije koje de odvojiti saobradajnice od zone izvoenja radova; primijeniti svu propisanu saobradajnu signalizaciju i po potrebi osigurati patrole saobradajne policije. Potrebno je izraditi Plan urne intervencije u sluaju akcidenata. Zatita stanovnitva osigurat de se provoenjem ostalih preporuenih mjera zatite u fazi eksploatacije ceste. Eksploatacija objekta
Rizik od akcidenata
Zatita stanovnitva osigurat de se provoenjem ostalih preporuenih mjera zatite u fazi eksploatacije ceste. Zatitu povrina osjetljivih na eroziju sredstvima stabilizacije i biljkama koje sprjeavaju eroziju. Izraditi Operativni plan za redovito i izvanredno odravanje sistema odvodnje brze ceste. Ovim Planom se regulira obim i vremenski interval postupaka kontrole, idenja, i prema potrebi popravaka objekata sistema odvodnje oborinskih voda i objekata za njihovo preidavanje. Planom definirati nain zbrinjavanja materijala nastalog idenjem i odravanjem sistema odvodnje i tretmana u skladu sa Zakonom o otpadu. Izrada plana i njegovo sprovoenje je u nadlenosti slube za zatitu okolia. Izraditi Operativni plan za postupke zimskog odravanja (koritenje soli i drugih sredstava za odleivanje) vodedi prvenstveno rauna o zatiti voda i tla, a zatim i o globalnim problemima zatite okolia. Plan treba ukljuiti: -definiranje odgovarajudih lokacija i naina skladitenja hemikalija koje se koriste pri odravanju brze ceste, upotrebu sredstva treba svesti na minimum ispravnim predvianjem stanja kolovoza. Ukoliko rezultati pradenje stanja voda pokau povedanu razinu oneidenja, znai da predvieni sistem zatite nije dobro proveden ili nije djelotvoran. U tom sluaju treba urno utvrditi razloge uslijed kojih je dolo do oneidenja, te prema potrebi predvidjeti dodatne mjere zatite. Mjere zatite tokom koritenja svode se na redovito odravanje sistema odvodnje, vjetrozatitnih pojaseva i zatitne ograde. Ukoliko rezultati pradenje stanja kvaliteta tla pokau povedanu razinu tekih metala, znai da zatita vegetacijskim pojasevima nije dobro provedena ili nije djelotvorna. U tom sluaju treba urno
121

utvrditi razloge uslijed kojih je dolo do oneidenja okolnog tla, izvriti rekultivaciju vegetacijskog zatitnog pojasa, a prema potrebi izvriti i primjenu sredstava na bazi zeolita, koja mogu vezati teke metale. Zatita flore osigurat de se provoenjem ostalih preporuenih mjera zatite. Mjere zatite tokom koritenja svode se na redovito odravanje sistema odvodnje, prelaza i prolaza na specifinim lokacijama, vjetrozatitnih pojaseva i zatitne ograde. Mjere zatite tokom koritenja, odnosno tokom odvijanja prometa, u ovoj fazi nisu nune. Rezultati monitoringa tokom koritenja pruit de osnovu za eventualne korekcije. Konflikt izmeu brze ceste i infrastrukturnih sistema se razrjeava u fazi projektovanja. U vrijeme eksploatacije brze ceste treba voditi rauna o interferenciji sistema ceste i ostalih infrastrukturnih sistema, kako bi oni inili funkcionalnu cjelinu. Potrebno je izraditi Plan urne intervencije u sluaju akcidenata, a koji treba da sadri najmanje sljedede elemente: Ukoliko doe do havarija vozila koje nosi opasni teret u prakastom ili granularnom stanju, zaustavlja se promet i upuduje se zahtjev specijaliziranoj slubi koja treba da obavi operaciju uklanjanja opasnog tereta i asanaciju kolovoza. Rasuti prakasti ili granulirani materijal se mora ukloniti sa kolovoza iskljuivo mehanikim putem (vradanjem u novu prikladnu ambalau, idenjem, usisavanjem, itd.), bez ispiranja vodom. Ukoliko doe do havarije vozila sa tenim opasnim materijama, odmah se zaustavlja promet i alarmira nadlena sluba i angairaju specijalizirane ekipe za sanaciju havarije. Prosuta materija se uklanja sa kolovoza posebnim sorbentima. Ukoliko je tenost dospjela van profila i zagadila tlo sanacija se vri njegovim uklanjanjem. Sve materije prikupljene na ovaj nain tretiraju se prema posebnim postupcima regeneracije ili se deponiraju na, za takve materije predvienim odlagalitima.
Floru Faunu Kulturno-historijsko naslijee
Rizik od akcidenata
Tabela 41. Mjere za sprjeavanje/ublaavanje potencijalnih negativni uticaja preferirane varijante brze ceste u fazi pripreme i gradnje objekta
7.4.1 Mjere ublaavanja uticaja buke

7.4.1.1 U toku projektovanja
Za precizniju identifikaciju podruja koja de biti izloena tetnom uticaju buke, neophodno je dopuniti postojedu projektantsku dokumentaciju: napraviti analizu uticaja saobradaja na zagaenje od buke za dionice koje su razmatrane na nivou idejnog projekta, te Projekt zatite od buke za dionicu koja je razmatrana na nivou glavnog projekta. Na osnovu podataka o saobradaju na relevantnoj mrei (PGDS, odnos dnevnog i nodnog saobradaja i procentualno uede teretnih vozila u saobradajnom toku), elemenata trase (popreni profil, projektovana brzina i dr.), koji su preuzeti iz raspoloive dokumentacije, podataka o naseljima prikupljeni iz vie izvora (avio snimci, raspoloivi GIS podaci, obilazak terena) mogude je postaviti trodimenzionalni model terena sa saobradajnicama i graevinskim objektima. Nakon toga, na objekte se mogu postaviti risiveri koji daju vrijednost ekvivalentnog nivoa buke. Proraun nivoa buke se radi za dva scenarija: bez mjera zatite od buke (referentna vrijednost nivoa buke) i sa preporuenim mjerama zatite (konane vrijednosti nivoa
122
buke). Kao rezultat prorauna, neophodno je prezentirati karte buke i tabelarni prikaz vrijednosti nivoa buke na graevinskim objektima ugroenim bukom od saobradaja. Konano, analizom rezultata, mogu se identificirati lokacije na kojima je neophodno projektovanje zatitnih akustinih zidova, odnosno objekti na kojim se predlau neke od pasivnih mjera zatite. U narednoj tabeli date su lokacije na kojima treba provesti detaljniju analizu u narednoj fazi projektovanja, a vezanu za mjere zatite od buke. Procijenjena je ukupna duina od L=21,9 km, a na kojoj je potrebno izvriti dodatne analize predvienih mjera ublaavanja od negativnog utjecaja buke na preferiranoj varijanti trase brze ceste. Dionica (prema Studiji izvodljivosti) 0 Dodatna analiza,koja de ukljuiti imjere tzv. pasivne zatite 1 objekat (km 1+100, desno)
Dodatna analiza izgradnje zatitnih barijera Naselje (Lava) Grablje Merdani Merdani Merdani Katidi Strane Podjele Podjele Kaonik Kaonik Kaonik Hrasno/afra dini Hrasno/afra dini afradini Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Vitez Mali Mounj Gladnik Gladnik Nevid polje/Dolac Nevid Polje Stacionaa 0+000 0+450 1+470 1+600 2+110 2+300 2+000 2+280 2+500 2+860 2+570 2+860 3+100 3+400 3+400 4+000 4+170 4+320 4+170 4+320 5+050 5+800 4+900 6+000 7+800 8+550 7+850 8+700 0+000 0+600 1+180 1+930 2+700 3+400 2+800 4+150 0+420 3+020 3+320 - 4+120 0+420 4+120 0+000 1+595 0+000 1+160 17+930 18+130 19+250 20+250 19+400 20+300 21+170 26+000 20+670 22+120 Duina 450 130 190 280 360 290 300 600 150 150 1250 1100 750 850 600 750 700 1350 2600 800 3700 1595 1160 200 1000 900 4830 1450 Strana Lijeva Desna Lijeva Desna Lijeva Desna Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Desna Lijeva Desna Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Desna Lijeva Lijeva Desna Lijeva Desna
Za dvadesetak objekata du dionice,na lokacijama koje su prethodno opisane
II
III
3 objekta (km 3+200, lijevo)
III
IV
Za oko 50 objekata du dionice, na lokacijama koje su prethodno opisane
Tabela 42. Lokacije na kojima treba provesti detaljniju analizu vezanu za mjere zatite od buke
123
7.4.1.2
U toku izgradnje
U sluaju primjene miniranja za iskope u stjenskom masivu, odabrati tip eksploziva koji ima najmanje tetne uticaje na okoli; primjeniti tehniku milisekundnog aktiviranja minskih punjenja sa usmjerenim djelovanjem eksplozije, kako bi se smanjio efekat superpozicije dinamikih udara (vibracije,seizmika), buke i emisije praine. Alternativno koristiri tehniku iskopa primjenom hidraulikih ekida ili mehaniki otkop glodalicama, krticama i slino. 7.4.1.3 U toku eksploatacije
Konano, u fazi eksploatacije, na raspolaganju je vie mogudih mjera zatite: smanjenje prenosa buke upotrebom barijera, smanjenje emisije buke na njenim izvorima, smanjenje uticaja buke na pojedinanim objektima, ugradnjom prozora za zatitu od buke.
Preporueni redoslijed implementacije slijedi onaj, kojim su mjere prethodno navedene. Tako npr., prvi korak bi bio poreenje mogudnosti upotrebe panela za zatitu od buke, u odnosu na iroke konstrukcije kosih nasipa ili sadnju tzv. zelenih pojasa. Pasivne mjere su optimalno rjeenje kod zatite izolovanih stambenih objekata. U ovoj fazi je neophodan monitoring, kako bi se utvrdilo da li su predloene i implementirane mjere dale odgovarajude rezultate. Ukoliko bude neophodno, i u ovoj fazi je mogude djelovati na smanjenje nivoa buke, ugradnjom tzv. tihog asfalta ( Treba napomenuti da je ugradnja ovakvog, dreniranog asfalta, koji obezbjeuje glatku povrinu i na taj nain smanjuje emisiju buke od tokova vozila, znaajno skuplja u odnosu na klasini agrega) ili lokalnim ogranienjem brzine (posebno u nodnim satima).
7.5
OPIS ALTERNATIVA I ODABRANA ALTERNATIVA
Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na dionici 0 (Lava-Merdani) je scenarij neizgradnja brze ceste, a to ne bi promijenilo sadanju nezadovoljavajudu situaciju zaguenja prometa, koja bi se pogoravala vremenom povedavanjem kako lokalnog, tako i tranzitnog prometa. Preferirana varijanta trase se najbolje uklapa sa aspekta trenutnog stanja i zatite svih aspekata okolia na prikljuak na autoput Sarajevo-Zenica. Na dionici Merdani-Kaonik alternative preferiranoj varijanti trase brze ceste predstavljaju scenariji neizgradnja brze ceste, te eventualno usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Busovaa, a za koju trenutno ne postoji tehnika dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena mjesta uraenih u okviru ovog dokumenta, usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokaciji Merdani je povoljnija sa aspekta negativnih uticaja na stanovnitvo i objekte. Ovaj problem bi se trebao razmotriti i rijeiti kroz naredne faze projektovanja, respektujudi injenicu da alternativna varijanta iz prostorno-planske dokumentacije opdine treba biti razraena na istom tehnikom nivou kako bi se mogla adekvatno porediti sa preferiranom. Sa aspekta tehniko-eksploatacionih karakteristika, funkcionalno-saobradajne podobnosti, potrebnog vremena graenja i mogudnosti za faznu izgradnju, te trokova graenja preferirana varijanta trase ima znaajne pozitivne strane. Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na dionici II (prema Studiji izvodljivosti) sa aspekta zatite okolia je scenarij neizgradnja brze ceste. Preferirana varijanta trase se najbolje uklapa sa aspekta trenutnog stanja i zatite svih aspekata okolia. Sa aspekta tehniko eksploatacijskih
124
karakteristika, funkcionalno saobradajne podobnosti, vremena potrebnog za izgradnju i mogudnosti za faznu izgradnju, preferirana varijanta ima znaajne prednosti u poreenju sa alternativnom. Na dionici (Selite-Mali Mounj) alternative preferiranoj varijanti trase brze ceste su scenariji neizgradnja brze ceste i eventualno varijanta trase koja je u Prostorno planskoj dokumentaciji SBK ucrtana kao koridor za bududi autoput za koju nema tehnike dokumentacije koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Posljednja alternative bi bila povoljnija sa aspekta zatite od negativnih uticaja na stanovnitvo i objekte, jer je izmjetena u padinske dijelove Viteza, izbjegavajudi negativni uticaj povedanog nivoa buke i zagaenja zraka. U isto vrijeme bi se smanjio i rizik tj. Potencijalni negativni uticaj na poljoprivredno i umsko zemljite, te vodne resurse (podzemne i povrinske) na ovom potezu. Iako preferirana varijanta trase prolazi Ib, II i III zonom sanitarne zatite izvorita Kremenik, nadlena opdinska tijela su dala prednost preferiranoj varijanti u poreenju sa alternativnom izraenom u Prostorno planskoj dokumentaciji SBK. Ipak, treba napomenuti injenicu da ova alternativna varijanta trase nije u skladu sa prostornorazvojnom koncepcijom, te planom koritenja prostora u Opdini Viteza, pa je kao takva i prvobitno odbaena u opdinskom Prostornom planu od strane nadlenih opdinskih organa. Preferirana varijanta trase se u cijelosti uklapa u prostorno-razvojnu koncepciju Viteza, te je i kao takva u konanici i verifikovana od strane nadlenih optinskih tijela koja su joj dala prednost u poreenju sa alternativama. Treba napomenuti da na odsjeku Selite-Vitez, dodatna alternativa preferiranoj varijanti trase je eventualno i usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Vitez, a za koju trenutno ne postoji tehnika dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena mjesta uraenih u okviru ovog dokumenta, usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokaciji afradinovo selo nijepovoljnija u poreenju sa preferiranom varijantom sa aspekta negativnih uticaja na stanovnitvo i objekte. Alternativa preferiranoj varijanti trase brze ceste na odsjeku Mali Mounj-Dolac u Nevid Polju je eventualno usvojena varijanta trase u Prostorno planskoj dokumentaciji Opdine Novi Travnik. Ni za ovu varijantu ne postoji tehnika dokumentacija koja bi potvrdila mogudnost njene realizacije. Na bazi preliminarnih analiza uticaja na naseljena podruja koje su uraene u ovom dokumentu, usvojena trasa u Prostorno planskoj dokumentaciji na lokalitetu Nevid Polja je povoljnija sa aspekta negativnog uticaja na stanovnitvo i objekte. Ovaj problem se treba razmotriti i rijeiti kroz naredne faze projektovanja, respektujudi injenicu da ova varijanta treba biti razraena na istom tehnikom nivou kako bi se mogla adekvatno porediti sa preferiranom. to se tie alternative "neizgradnja brze ceste za ovu dionicu, preferirana varijanta se dobro uklapa s aspekta trenutnog stanja i svih aspekata zatite okolia. Sa aspekta tehniko-eksploatacionih karakteristika, funkcionalno-saobradajne podobnosti, potrebnog vremena graenja i mogudnosti za faznu izgradnju, preferirana varijanta trase ima znaajne prednosti u odnosu na ovu alternativu.
125
NAZNAKE POTEKODA PRI IZRADI SUO
Kljuna potekoda u fazi izrade SUO je bila neujednaenost tehnike/projektne dokumentacije za dionicu brze ceste Lava-Donji Vakuf (Lava-petlja Nevid polje), te time i razliit nivo informacija i detalja koji su bili dostupni za pojedine dionice. Konsultantima su bili dostupni Generalni projekat za 54 km brze ceste, zatim Idejni projekat za prvih 18 km (Lava-Mali Mounj), te Glavni projekat za 9 km brze ceste oko Viteza (Selite-Mali Mounj). Nepostojanje monitoringa i podataka o nultom stanju kvaliteta okolia (zraka, vode, tla, nivo buke i sl.) u podruje uticaja planiranog zahvata je jedna od potekoda sa kojom se susreo tim konsultanata na izradi SUO.
126
MONITORING
Monitoring program odnosi se na monitoring tokom izgradnje, a obuhvata u osnovi u sljedede: Monitoring u postupku nabavke materijala, Monitoring u postupku transporta materijala, Monitoring emisija sa gradilita i stanja okolia u zoni graenja i Monitoring neometanog i sigurnog odvijanja prometa. Obaveza monitoringa kod nabavke materijala, odnosni se na inspekciju, a u svrhu provjere da li pogoni i postrojenja od kojih se vri nabavka posjeduju zvanino odobrenje za rad. Cilj monitoringa je osigurati da su pogoni i postrojenja usklaeni sa zahtjevima okolia, zdravlja i sigurnosti. Premda ova obaveza nije eksplicite navedena, Izvoa radova, de u postupku odabira dobavljaa graevinskih materijala, zatraiti od njih da dostave vaede okoline i dozvole za rad. Monitoring kod transporta materijala odnosi se na provjeru naina transporta, a provodit de ga Inenjer zatite okolia i zatite na radu. Predviene mjere (transport nakvaenog ili pokrivenog tereta) imaju za cilj smanjiti emisiju praine pri transportu. Inenjer zatite okolia, de svakodnevno boraviti na gradilitu i vriti vizualni nadzor nad transportnim vozilima. Monitoring emisija sa gradilita i stanja okolia u zoni graenja se odnosi na monitoring buke, emisija praine u zrak, emisija oneidenja u vodu. Ostale vrste monitoringa odnose se na nadzor odvijanja prometa na gradilitu u svrhu sigurnosti vozila i pjeaka i osiguranja alternativne prometnice, tamo gdje je to potrebno. Ometanje prometa tijekom gradnje je analizirano kroz Projekt reguliranja prometa, te su ponuena odgovarajuda rjeenja, koja trebaju biti predmetom nadzora od strane odgovornog lica, odnosno Inenjera zatite na radi i zatite okolia.
127
Potencijalni utjecaj Uznemiravanje bukom ljudi, ivotinja i radnika Zagaivanje vode i zemljita uljima i mastima, povedanje suspendiranih materija u vodotoku, itd, a zbog neprikladnog skladitenja materijala , odlaganja otpada, graenja u vodotoku, i sl. Zagaivanje prainom od transporta i zemljanih radova
Koji parametri de biti pod monitoringom? Nivoi buke
Gdje de se obavljati monitoring parametara? U blizini naselja
Kako de se obavljati monitoring parametara U skladu sa JUS U.J6.039 Dinamiku monitoringa prilagoditi dinamici graenja, odnosno na odreenim mjernim profilima vriti monitoring onda kada se radovi izvode u njihovoj zoni.
Kada de se obavljati monitor. parametara? (uestalo mjerenje ili konstantno) Jedanput mjeseno i na pritubu Standardne fizikalno kemijske metode Jedanput mjeseno tokom gradnje i dodatno na pritubu.
Ukupno rastvorene suspendirane materije , mineralna ulja
Na mjernim profilima na vodotoku Lava.
Kontrola pokrivenosti vozila tokom transporta, kontrola primjene mjera prevencije za smanjenje praineprskanje vodom.
Du zone graenja, posebno u naseljeni mjestima i u blizini poljoprivrednih parcela
Vizualni monitoring
Svakodnevno
Tabela 43. Program monitoringa emisija sa gradilita
128
Faza
Koji parametar treba pratiti?
Gdje se taj parametar treba pratiti?
Kako se parametar treba pratiti?/ vrsta opr. za monitor.

Pregled, promatranje, usporedba sa Izvoaevom izjavom o metodi
Kada param. treba pratiti? (uestalost mjerenja ili kontinuirano)

Jednom sedmino u vrnim i nevrnim razdobljima
Trokovi
Odgovornost za monitoring
Prekid prometa za vrijeme izvoenja radova
Kretanje prometa
Na i u blizini gradilita
Nisu dostupni
Izvoa, Nadzorni inenjer
Dobava graevinskog materijala
Zatita voda opasnost od oneidenja vode
Upravljanjenje otpadom
Sigurnost osoblja
Posjedovanje slubenih suglasnosti ili vaedih dozvola za obavljanje aktivnosti Usklaenost izvoenja monitoring programa sa planiranim obimom ispitivanih parametara, mjestima uzorkovanja, nainom izvoenja i uestalodu. ----------------Izgraenost sustava odvodnje, sanitarnih vorova i ureaja za preidavanje voda Propisan prijevoz, skladitenje i odlaganje otpada i ostali aspekti definirani Planom upravljanja otpadom Zatitna oprema, organizacija rada na gradilitu
Na svim materijalima koji se koriste u izvoenju radova
Pregled
Prije poetka radova
Nisu dostupni
Izvoa, Nadzorni inenjer
Otjecanje sa gradilita trase i objekata
Pregled jednom sedmino Nenajavljen i inspekcijski pregled za vrijeme radova Pregled Minimalni,
Izvoa; FDC; Nadzorni inenjer, inspektorat za okoli i vodu
----------------Na gradilitu za vrijeme izvoenja radova
----------------Pregled
--------------------Pregled jednom sedmino za vrijeme gradnje objekata Nenajavljen i inspekcijski pregled za vrijeme radova Sedmino za vrijeme radova i ovisno o tubama kako bi se osiguralo potivanje domadeg zakonodavstva
---------------Minimalni,
-----------------Izvoa; ACFBiH; Nadzorni inenjer, inspektorat za okoli i vodu
Odlagalita; kampovi za radnike, gradilite
Pregled, nadzor
Minimalni,
Izvoa; ACFBiH; Nadzorni inenjer
Gradilite i kampovi za radnike
Pregled i Nenajavljene usporedba za inspekcije za Izvoaevom vrijeme radova i izjavom o prema tubi metodi Tabela 44. Nadzor potovanja mjera zatite okolia
Nisu dostupni
Nadzorni inenjer , ACFBiH
129
10 ZAKLJUAK
U okviru izrade Studije uticaja na okoli analiziran je namjeravani zahvat, ira i ua lokacija i podruje utjecaja zahvata kroz odnos zahvata s dokumentima prostornog ureenja. Nakon toga procijenjeni su mogudi negativni i pozitivni uticaji koji bi nastali izgradnjom brze ceste, kao i mjere kojima se negativni uticaji mogu sprijeiti odnosno ublaiti. U odabiru preferirane trase, jedan od zadataka Projektanta (Generalnog projekta) bio je uklapanje tehnikog rjeenja u postojede prostorne planove, emu je najvedim dijelom Projektant i udovoljio. Meutim, potrebno je istadi postojanje nekoliko kolizija preferirane varijante trase sa postojedom Prostorno planskom dokumentacijom, koje je neophodno usuglasiti sa nadlenim predstavnicima tri opdine Srednjobosanskog kantona. Radi se o tri glavna lokaliteta: Merdani, afradinovo Selo i Nevid Polje, u opdinama Busovaa, Vitez i Novi Travnik, gdje preferirano tehniko rjeenje trase znaajno odstupa od usvojenog koridora u njihovim prostornim planovima. Na osnovu analize kolizije naseljenih podruja sa preferiranom varijantom trase brze ceste, moe se redi da su trase brze ceste usvojene u Prostornim planovima u mjestu Merdani i Nevid Polje prihvatljivije sa aspekta uticaja na stanovnitvo i naseljena podruja u odnosu na preferiranu varijantu trase brze ceste, dok to nije sluaj sa lokacijom afradinovo Selo, gdje trasa iz Prostornog plana ima vedi negativni uticaj na naseljena podruja nego preferirana trasa. Uticaj planiranog zahvata na stanovnitvo i naseljena podruja je izuzetno znaajan i zahtijeva vrlo brojne i skupe mjere ublaavanja i zatite. Preferirana varijanta trase nalazi se u koliziji sa objektima (stambena, komercijalna, poljoprivredna) koji se moraju sruiti, ukoliko se eli graditi cesta preferiranom varijantom trase.
130
11 LISTA PRILOGA
Prilog 1. Karta predmetnog projekta- Brza cesta Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava-petlja Nevid Polje , prema Studiji izvodljivosti, (R 1:50.000) Prilog 1a. Karta predmetnog projekta Brza cesta Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava-petlja Nevid Polje , prema Idejnom projektu, (R 1:50.000) Prilog 2. Karta predmetnog projekta dionice: 0, I i II Lava-afradini (R 1:25.000) Prilog 3. Karta predmetnog projekta dionice: III-IV-1 afradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000) Prilog 4. Karta urbanih podruja du preferirane varijante brze ceste - dionice: 0, I i II Lava-afradini (R 1:25.000) Prilog 5. Karta urbanih podruja du preferirane varijante brze ceste - dionice: III-IV1 afradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000) Prilog 6. Karta namjene/koritenja zemljita du preferirane varijante brze ceste- dionice: 0, I i II Lava-afradini (R 1:25.000) Prilog 7. Karta namjene/koritenja zemljita du preferirane varijante brze ceste- dionice: III-IV1 afradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000) Prilog 8. Karta infrastrukturnih sistema du preferirane varijante dionice brze ceste (Lava petlja Nevid Polje) (R 1:50.000) Prilog 9. Zakljuak o izradi SUO za izgradnju brze ceste Lava Donji Vakuf Prilog 10. Relevantni zakonski okvir Prilog 11. Nulto stanje kvaliteta povrinskih i podzemnih voda du preferirane varijante brze ceste Prilog 11.1. Parametri kvaliteta vode rijeke Lave du preferirane varijante brze ceste Prilog 11.2. Podaci o kvalitetu vode za pide sa izvorita Trebenica u Novoj Biloj Prilog 11.3. Fiziko-hemijska analiza voda sa izvorita Kremenik Prilog 11.4. Bakterioloka analiza vode iz bunara VB-2 sa izvorita Kremenik
131
Prilog 1. Karta predmetnog projekta- Brza cesta Lava-Donji Vakuf, dionica : Lava-petlja Nevid Polje(R 1:50.000), prema Studiji izvodljivosti
132
Prilog 1a. Karta predmetnog projekta- Brza cesta Lava-Donji Vakuf, dionica : Lava-petlja Nevid Polje(R 1:50.000), prema Idejnom projektu
133
Prilog 2. Karta predmetnog projekta Dionice: 0, I i II Lava-afradini (R 1:25.000)
134
Prilog 3. Karta predmetnog projekta Dionice: III-IV-1 afradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000)
135
Prilog 4. Karta urbanih podruja du preferirane varijante brze ceste - Dionice: 0, I i II Lavaafradini (R 1:25.000)
136
Prilog 5. Karta urbanih podruja du preferirane varijante brze ceste - Dionice: III-IV1 afradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000)
137
Prilog 6. Karta namjene/koritenja zemljita du preferirane varijante brze ceste- Dionice: 0, I i II Lava-afradini (R 1:25.000)
138
Prilog 7. Karta namjene/koritenja zemljita du preferirane varijante brze ceste- dionice: IIIIV1 afradini-petlja Nevid Polje (R 1:25.000)
139
Prilog 8. Karta infrastrukturnih sistema du preferirane varijante brze ceste Lava-Donji Vakuf, dionica: Lava petlja Nevid Polje (R 1:50.000)
140
Prilog 9. Zakljuak o izradi SUO za izgradnju brze ceste Lava Donji Vakuf
141
142
143
144
145
Prilog 10. Relevantni zakonski okvir
146
U cilju izrade Studije utjecaja na okoli Dionice: Lava-Nevid Polje, sljedede zakonodavstvo je uzeto u obzir: 1. Zakon o zatiti okolia (Slubene novine FBiH, br. 33/03), 2. 2. Zakon o izmjenama i dopunama zakona o zatiti okolia (Slubene novine FBiH, br. 38/09), 3. Zakon o zatiti okolia (Slubene novine kantona Sredinja Bosna, br. 4/05), 4. Zakon o prostornom planiranju i koritenju zemljita (Slubene novine FBiH, br. 02/06, 72/07, 32/08), 5. Zakon o graenju (Slubene novine FBiH, br. 34/07), 6. Zakon o prostornom ureenju (Slubene novine kantona Sredinja Bosna, br. 11/05), 7. Zakon o prostornom ureenju (Slubene novine kantona Zenica-Doboj, br. 2/04, 2/08), 8. Pravilnik o pogonima i postrojenjima za koje je obavezna procjena uticaja na okoli i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgraeni i puteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu (Slubene novine FBiH, br. 19/04), 9. Pravilnik o pogonima i postrojenjima koji se mogu izgraditi i pustiti u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu (Slubene novine kantona Sredinja Bosna, br. 5/06), 10. Pravilnik o pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgraeni i puteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu (Slubene novine kantona Zenica-Doboj, br.12/05), 11. Zakon o zatiti zraka (Slubene novine FBiH, br. 33/03), 12. Zakon o upravljanju otpadom (Slubene novine FBiH, br. 33/03), 13. Zakon o zatiti prirode (Slubene novine FBiH, br. 33/03), 14. Zakon o umama (Slubene novine FBiH, br. 20/02, 29/03), 15. Zakon o vodama (Slubene novine FBiH, br. 70/06), 16. Zakon o rudarstvu (Slubeni list R BiH, br 24/93, 13/94, 6/08), 17. Zakon o komunalnim djelatnostima (Slubene novine FBiH, br. 20/90), 18. Zakon o graevinskom zemljitu (Slubene novine FBiH, br. 67/05), 19. Zakon o poljoprivrednom zemljitu (Slubene novine FBiH, br. 2/98), 20. Zakon o koncesijama (Slubene novine FBiH, br. 40/02, 61/06), 21. Zakon o zatiti dobara koja su odlukama komisije za zatitu nacionalnih spomenika proglaena kao nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine (Slubene novine FBiH, br. 2/02), 22. Uredba o ureenju gradilita, obaveznoj dokumentaciji na gradilitu i sudionicima u graenju (Slubene novine FBiH, br. 48/09), 23. Uredba o graevinama i zahvatima od znaaja za Federaciju Bosne i Hercegovine i graevinama, djelatnostima i zahvatima koji mogu u znatnoj mjeri uticati na okoli, ivot zdravlje ljudi Federacije Bosne i Hercegovine i ire, za koju urbanistiku saglasnost izdaje Federalno ministarstvo prostornog ureenja (Slubene novine FBiH, br. 85/07), 24. Pravilnik o kategorijama otpada sa listama (Slubene novine FBiH, br. 09/05), 25. Pravilnik o uslovima za odreivanje zona sanitarne zatite i zatitnih mjera za izvorita voda koje se koriste ili planiraju da koriste za pide (Slubene novine FBiH, br. 51/02), 26. Uredba o selektivnom prikupljanju, pakovanju i oznaavanju otpada (Slubene novine FBiH, br. 38/06), 27. Uredba o opasnim i tetnim materijama u vodama (Slubene novine FBiH, br. 43/07), 28. Pravilnik o nainu obraunavanja, postupku i rokovima za obraunavanje i pladanje i kontroli izmirivanja obaveza na osnovu opde vodne naknade i posebnih vodnih naknada (Slubene novine FBiH, br. 92/07), 29. Pravilnik o graninim vrijednostima emisije zagaujudih materija u zrak (Slubene novine FBiH, br. 12/05), 30. Pravilnik o monitoringu emisija zagaujudih materija u zrak (Slubene novine FBiH, br.12/05), 31. Pravilnik o monitoringu kvaliteta zraka (Slubene novine FBiH, br. 12/05),
147
32. Pravilnik o graninim vrijednostima opasnih i tetnih materija za tehnoloke otpadne vode prije njihovog isputanja u sistem javne kanalizacije odnosno u drugi prijemnik (Slubene novine FBiH, br. 50/07), 33. Pravilnik o graninim vrijednostima opasnih i tetnih materija za vode koje se nakon preidavanja iz sistema javne kanalizacije isputaju u prirodni prijemnik (Slubene novine FBiH, br. 50/07), 34. Pravilnik o registru zagaivanja i postrojenjima (Slubene novine FBiH, br. 82/07), 35. Pravilnik o uvjetima mjerenja i kontrole sadraja sumpora u gorivu (Sl. novine FBiH, br. 6/08), 36. Pravilnik o sadraju, obliku, uvjetima, nainu izdavanja i uvanja vodnih akata (Slubene novine FBiH, br. 6/08), 37. Odluka o kvalitetu tenih naftnih goriva (Sl. glasnik BiH, br. 27/02), 38. Pravilnik o higijenskoj ispravnosti vode za pide (Slubeni list RBiH, br. 2/92; 13/94), 39. Uredba o klasifikaciji voda meurepublikih vodotoka, meudravnih voda i voda obalnog mora Jugoslavije (Slubeni list SRBiH, br. 19/80), 40. Uredba o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SRBiH (Slubeni list SRBiH, br. 19/80), 41. Uredba o kategorizaciji vodotoka ( Slubeni list SRBiH, br. 42/67), 42. Odluka o izmjeni kriterija za proglaenje dobara nacionalnim spomenicima (Sl. glasnik BiH, br. 15/03), 43. Odluke o nacionalnim spomenicima (Sl. glasnik BiH, br. 15/03), 44. Odluke o proglaenju nacionalnim spomenikom (Sl. glasnik BiH, br. 23/03), 45. Komisija za ouvanje nacionalnih spomenika - Odluke (Sl. glasnik BiH, br. 43/03), 46. Uputstvo o utvrivanju dozvoljenih koliina tetnih i opasnim materija u zemljitu metode njihovog ispitivanja (Slubene novine FBiH, br. 11/99),
148
Prilog 11. Nulto stanje kvaliteta povrinskih i podzemnih voda du preferirane varijante brze ceste
149
Prilog 11.1. Parametri kvaliteta vode rijeke Lave du preferirane varijante brze ceste
150
TABELA: PARAMETRI KVALITETA VODE RIJEKE LAVE NA OSAM MJERNIH PROFILA MP1-MP8 DU PREFERIRANE VARIJANTE BRZE CESTE Lava na profilu V.S. Merdani (MP1) 09.09.2009. 13 2,7 7,83 388 30 >6 75-90 0,1-0,25 3 8,40 106,2 0,10 1,68 0,5-1,5 0,01-0,03 2,06 0,072 3,812 0,094 0,1-0,25 0,144 Lava nizvodno od Viteza (MP2) 09.09.2009. 12,5 3,1 7,89 406 3 7,88 105,6 0,19 1,68 2,06 0,059 3,799 0,101 0,167 Lava uzvodno od Viteza (MP3) 09.09.2009. 12 2,6 7,87 398 14 8,61 108,5 0,16 1,68 1,81 0,039 3,529 0,106 0,165 Lava uzvodno od udaGrlovnice (MP4) 09.09.2009. 11 2,4 7,83 379 10 8,45 106,8 0,18 1,96 2,04 0,050 4,050 0,100 0,173 Lava nizvodno od Plave vode (MP5) 09.09.2009. 10,5 3,9 7,71 384 10 7,45 93,4 0,49 2,24 1,72 0,039 3,999 0,126 0,311 Lava uzvodno od Plave vode (MP6) 09.09.2009. 12,5 4,9 7,53 448 17 5,40 67,9 1,23 3,08 2,02 0,065 5,165 0,204 0,298 Lava uzvodno od Travnika (MP7) 09.09.2009. 13 4,0 7,54 457 3 4,88 64,7 0,09 1,68 1,59 0,045 3,315 0,127 0,179 Lava uzvodno od Turbeta (MP8) 09.09.2009. 13,5 4,4 7,75 441 12 8,02 101,8 0,15 1,68 1,73 0,028 3,438 0,119 0,156
Parametri Datum Temperatura (oC) Mutnoda (NTU) pH vrijednost Elektroprovodljivost na 20 oC (_S/cm) Suspend. Mat. na 105 oC (mg/l) Rastvoreni kisik (mg/l) Zasidenost kisikom (%) Amonijani nitrogen (mg N/l) N po Kjeldahlu (mg N/l) Nitratni nitrogen (mg N/l) Nitritni nitrogen (mg N/l) Ukupni nitrogen (mg N/l) Orto-fosfati (mg/l P) Ukupni fosfor (mg/l P)
MDK*
5,8-8,5
151
Parametri Ukupna ulja i masti (mg/l) Potronja KMnO4 (mg O2/l) nefiltrirani
MDK*
Lava na profilu V.S. Merdani (MP1) 24
Lava nizvodno od Viteza (MP2) 11
Lava uzvodno od Viteza (MP3) 22
Lava uzvodno od udaGrlovnice (MP4) 23
Lava nizvodno od Plave vode (MP5) 19
Lava uzvodno od Plave vode (MP6) 35
Lava uzvodno od Travnika (MP7) 41
Lava uzvodno od Turbeta (MP8) 32
12
9,48
12,33
9,80
8,53
14,54
24,65
18,33
14,22
* MDK- maksimalno dozvoljene koncentracije prema Uredbi o opasnim i tetnim tvarima u vodama (Slubene novine FBiH, br. 43/07) i Uredbi o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SR BiH (Slubeni List SR BiH, br. 19/80)
152
Prilog 11.2. Podaci o kvalitetu vode za pide sa izvorita Trebenica u Novoj Biloj
153
PODACI O KVALITETU VODE ZA PIDE SA IZVORITA TREBENICA U NOVOJ BILOJ (Juli 2009.g.)
154
155
Prilog 11.3. Fiziko-hemijska analiza voda sa izvorita Kremenik
156
FIZIKO-HEMIJSKA ANALIZA VODA SA IZVORITA KREMENIK (Bunar VB-2)
Parametar
Datum Vrijeme uzimanja uzoraka Protok (l/s) Temperatura zraka (oC) Temperatura vode (oC) Miris Ukus Mutnoda (NTU) pH vrijednost Uk. Ispar. ostatak na 105 oC (mg/l) Suspend. vrste supstance (mg/l) Rastvoreni oksigen (mg O2/l) Zasidenost oksigenom (%) Elektroprov. na 20 oC (_S/cm) Ukupna tvrdoda (mg CaCO3/l) Karbonatna tvrdoda (mg CaCO3/l) Nekarb. tvrdoda (mg CaCO3/l) Kalcij (mg/l) Magnezij (mg/l) Kalij (mg/l) Natrij (mg/l) Mangan (mg/l) eljezo ukupno(mg/l) Slobodni karbon dioksid (mg/l) Kloridi (mg/l) Amonijani nitrogen (mg N/l) Nitratni nitrogen (mg N/l) Nitritni nitrogen (mg N/l) Fosfat - orto (mg P/l) Silicijum dioksid (mg/l) Sulfat (mg SO4/l) Utroak KMnO4 (mg/l) BPK5 (mg O2/l) Hidrokarbonati (HCO3)
MDK
8 - 12 bez bez 2,4 6,8 - 8,5 1000 bez 85 600 200 50 12 150 0,05 0,3 200 0,1 10,0 0,005 0,15 20 200 12 04.12.2002. 11:35 6,0 8,3 bez bez 0,17 7,38 322 0,60 8,3 86 471 244 212 32 76,9 12,6 1,35 3,60 0,001 0,007 3,7 7,5 0,0 0,82 0,0 0,030 4,15 26,8 1,26 0,22 258,6
VB-2
14.12.2002. 12:50 6,0 8,4 bez bez 0,25 7,35 310 0,90 8,4 85 473 252 218 34 77,7 14,1 1,05 2,45 0,001 0,007 4,6 8,0 0,0 0,89 0,0 0,041 3,58 24,8 0,95 0,16 266,0
157
Prilog 11.4. Bakterioloka analiza vode iz bunara VB-2 sa izvorita Kremenik
158
BAKTERIOLOKA ANALIZA VODE IZ BUNARA VB-2 SA IZVORITA KREMENIK
Determinanta Ukupan broj aerobnih mezofilnih bakterija u 1 ml uzorka Ukupan broj koliformnih bakterija u 100 ml uzorka Koliformne bakterije fekalnog porijekla u 100 ml uzorka Streptokoke fekalnog porijekla u 100 ml uzorka Proteus vrste u 100 ml uzorka Sulfatoreducirajude klostridije u 100 ml uzorka Pseudomonas aeruginosa u 100 ml uzorka Identifikovane bakterije
MDK 100
VB-2 04.12.2002. 1 04.12.2002. 1
5 0 0
7 0 0
0 2 0
0 1
0 0
0 0
0 Klebsiella sp.; Citrobacter sp.
5 Escherichia coli; Pseudomonas sp.
159

Studija Brza Cesta Lasva Travnik

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Studija Brza Cesta Lasva Travnik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

STUDIJA O UTJECAJU NA OKOLI Brza cesta Lava-Donji Vakuf, Dionica: Lava petlja Nevid Polje

OPDI PODACI O PROJEKTU

JP Autoceste Federacije Bosne i Hercegovine d.o.o. Mostar

Konsultant na izradi Studije o utjecaju na okoli

Naslov projekta ifra projekta Vrijeme izrade

Enova d.o.o. Sarajevo

Naziv preduzeda Pravni oblik

Telefon: + 387 33 567 363 email: i.samra@jpautoceste.ba 4227691540005

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

PROSTORNO-PLANSKA DOKUMENTACIJA UTICAJNOG PODRUJA

Slika 1. Podruje prolaska brze ceste Lava-Donji Vakuf u dva kantona

Enova d.o.o. Sarajevo

Postojeda Prostornoplanska dokument. na nivou Kantona Prostorni plan Kantona

Srednjobosansk i kanton (SBK) ZenikoDobojski kanton (Ze-Do)

2008. 2006. 2008. 2007.

2026. 2020. 2026. 20032020. 19822000

Prostorni plan Kantona

Tabela 1. Pregled vaede Prostorno-planske dokumentacije

Enova d.o.o. Sarajevo

ZAKONSKI OSNOV ZA PROCJENU UTICAJA NA OKOLI

Enova d.o.o. Sarajevo

Drugi relevantni propisi koje su uzeti u obzir su dati u Prilogu 10.

PROSTORNA GRANICA ISTRAIVANJA

Enova d.o.o. Sarajevo

OPIS PREDLOENOG PROJEKTA

Slika 2. Karta magistralnih i regionalnih cesta u BiH

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

Slika 3. Karta razvoja mree autocesta i brzih cesta u FBiH

CILJ I OEKIVANI REZULTATI PROJEKTA

Enova d.o.o. Sarajevo

TEHNIKE KARAKTERISTIKE BRZE CESTE

Tabela 2. Tehnike karakteristike trase Lava petlja Nevid polje

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

STACIONAA 2+860 4+307 4+810 4+900 5+632

DUINA (m) 200

tip III ostali oblici, primijenjeni na ostalim lokacijama i teim uslovima.

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

OPIS OKOLIA KOJI BI MOGAO BITI UGROEN PROJEKTOM

Enova d.o.o. Sarajevo

Dionica (prema Studiji izvodljivosti) Odsjek IV-1: Mali MounjNevid Polje

Procijenjena duina trase kroz utvrena urbana podruja (m) -

Procijenjena duina trase kroz planirana urbana podruja (m) 3.920

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

KLIMATSKE KARAKTERISTIKE PODRUJA

MORFOLOKE KARAKTERISTIKE PODRUJA

Enova d.o.o. Sarajevo

GEOLOKE I HIDROGEOLOKE KARAKTERISTIKE PODRUJA

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo

Enova d.o.o. Sarajevo