Compilati (On Fildlar

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino
Tulang Liriko
Si El Hombre Pudiera Decir
Ang tulang Si el hombre pudiera decir ay sinulat na may temang pag -ibig. Ipinakita dito ang kahalagahan ng makita and makasama ang taong ating minamahal upang tayo ay talagang mabuhay. Ginamit ng istilong Saling Panggramatika ang nagsalin upang maipakita ang nilalaman na mensahe ng orihinal na teksto. Ang tulang ito ay nanggaling sa website na http://cherryball.wordpress.com/2010/06/26/berso-sametro/
Si El Hombre Pudiera Decir

Ikaw ang dahilan kung bakit ako nandirito: Kung di kita nakilala, di sana ako nabuhay; Kung akoy mamamatay nang di kita nakilala, hindi ako mamamatay, dahil hindi ako nabuhay. ni Luis Cernuda (Sevilla, 1902 Mxico, 1963
Centinaia di amici
Ang tulang Kaibigan ng Sanlibutan ay isinulat na may istrukturang AA BB CC DE. Sa tulang ito ay makikita natin na ang ginamit na tema ng manunulat ay kaibigan. Sa bagsa ng tulang ito ay makikita natin kung ano ang opinyon ng manunulat sa pagkakaroon ng kaibigan. Ang ginamit na istilo ng pagsasalin ay Saling Panggramatika kung saan isinalin ang teksto upang maipakita ang mensahe ng manunulat. Ito ay nanggaling sa website na http://www.articlesbase.com/poetryarticles/filipino-translation-of-afzal-shauqs-poetry-vilma-zaballero-1198510.html kung saan makikita ang iba pa niyang mga tula na naisalin sa wikang Filipino.
KAIBIGAN NG SANLIBUTAN
Sa paki wari koy, ikaw ang nakatingin sa akin Sa paki wari koy, ikaw ang nakangiti sa akin
Ako'y nasasabik sa iyo Ako'y naghahanap sa iyo
Sa paki wari ko, ay ikaw 'yon Sa paki wari ko, ikaw ay nandodo on
Sa paki wari ko, ikaw ay naririto Sa paki wari ko, ikaw ay nasa lahat
At sa pagtingin ko, ikaw lang ang nakikita At dahil dito, naging kaibigan ko ang san libutan
5
Arog Kaini Palan

Ang tulang Ganito nga Pala ay hango sa Bikolanong tulang pinamagatang Arog Kaini Palan na siyang isinulat at isinalin rin ni Abdon M. Balde, Jr. Ang manunulat ay gumamit ng tulang tugmaan kung na kung saan ay mapapansin natin na ang mayroong pagkakatulad sa pagbikas o sa pagtunog ng mga huling pantig ng bawat taludtod. Gayundin sa isinaling bersyon ng tula. Makikita rin natin na kahit ito ay naisalin na sa wikang Filipino, nandoon pa rin ang pagkakatugma-tugma ng bawat huling pantig sa bawat taludtod. Ang pagsasalin na isinagawa dito ay saling -tapat o ang pagsasalin na tahasan mula sa orihinal na wika. Kung ano ang katumbas na wikang Filipino, gayundin ang nakalagay sa nakasalin. Ang pangunahing nilalaman ng sulating ito ay ang mga bagay bagay na nararanasan na ng mga matatanda sa kanilang edad. Ang orihinal at isinalin na bersyon ng tulang ito ay parehong makikita sa website na http://www.panitikan.com.ph/regional.htm na kung saan makikita ang ibat-ibang likha ng mga Pilipinong manunulat mula sa orihinal na wika nito pati na rin sa isinaling wika nito.
Ganito Nga Pala

ni Abdon M. Balde, Jr.
Ganito nga pala kapag tumanda na; paggising sa umaga, natutuwa at buhay pa; ngunit sa unang kilos ay parang nakagapos; pagbangon sa higaan ang mga butoy naglalagutukan; Pag-ihi sa kubeta ay kailangang umupo pa, dahil pag nakatayo sa paa tumutulo.
Ang lugaw na agahan ay abot nang pananghalian. Kahit itlog pag nilaga ay hirap na sa pagngata. Natitinik lagi sa isda
7
kahit sardinas na nga.
Ang malunggay na kinain kung lumabas ay malunggay din. Nakakainom pa rin sa totoo pinakuluang pito-pito.
Umiiwas sa ambon, sa lamig ng panahon; dahil pag sinipon ay hindi na makabangon. Pag napaupo nang bigla ay tuloy napapatihaya. Sa hagdan, kahit pababa sa pagod ay lawit ang dila. Kapag tumatawid sa daan, tumitigil lahat ng sasakyan. Inaantok sa sinehan kahit ang palabas ay bakbakan; Pag nakakita ng bulaklak ay ataol ang hinahanap.
Sa kaarawan, pag may handa wala nang panauhing kababata; kaya lahat nang dumadalo ay isa-isang nagmamano. Pagdating ng takipsilim ang pag-asay dumidilim na makasungkit pa rin ng kahit na isang bituin. Kung kalamigan ang gabi, ay nangangarap pa rin ng katabi habang yakap-yakap ang sarili.
Kabalintunaan
Ang tulang Kabalintunaan ay ang Tagalog na bersyon ng tulang Bikolano na pinamagatang Baliktad na siyang isinulat at isinalin sa wikang Filipino ni Abdon M. Balde, Jr. Ang tulang ito ay gumamit ng istilong may sukat. Kapansin pansin na sa bawat taludtod ay may naaalinsunod na bilang ng bawat pantig. Kung ating bibilangin ang bawit pantig, mayroon itong labing-dalawang pantig kada isang taludtod. Ang isa pang istilo na ginamit ng manunulat ay ang tugma. Mapapansin din natin na may pagkakatulad ng tunog sa huling pantig ng bawat taludtod. Ganun din naman sa isinaling bersyon. Mayroon pa rin itong labing-dalawang sukat ng pantig sa Tagalog na bersyon at may tugmaan pa rin sa kabila ng pagkakasalin nito. Sa wikang Tagalog, kapansin-pansin din ang ang pagkakaroon ng talinghagang sangkap ng tula. Ang talinghaga ay nangangahulagan na mayroon pang nakatagong kahulugan sa ilang pahayag ng tulang ito. Saling-tapat din ang pagkakasalin nito. Kung ano ang katumbas na wikang Filipino, gayundin ang nakalagay sa nakasalin. Ang tu lang ito ay tumatalakay sa opinyon ng nagsasalita kung bakit baliktad ang mga pangyayari sa mundo. Ang orihinal at isinalin na bersyon ng tulang ito ay parehong makikita sa website na http://www.panitikan.com.ph/regional.htm na kung saan makikita ang ibat-ibang likha ng mga Pilipinong manunulat mula sa orihinal na wika nito pati na rin sa isinaling wika nito.
10
Kabalintunaan
Bakit kung kailan ikay tumatanda saka ang paligid lalong bumabata? Saan man bumaling, mukhang bathaluman ang nakapaligid na kababaihan. At ang masakit pa sa ulot sa puso kapag nasagi mo o kayay nahipo ay hindi iiwas, hindi man kikibo; iirap pang tila nanunuksong lalo. Nakikilatis ba o naaaninag na ikaw ay sadyang wala nang kamandag?
Bakit kung kailan may tago kang yaman saka nilalamgam ng mga ka-angkan?
11
Laksang kamag-anak ang nagkakasakit at kapitbahay na biglang nagigipit; Kahit ang dating sa iyoy nangungutya maamong aamot ng konting pabuya.
Maski katulong na ibig mag-asawa ay ikaw ang ninong na pinupuntirya. Nasasalat kaya o naaamoy ba ang pinaghirapan mot inipong pera?
Kay daling masaid ng kasaganaan; kay tagal sumiping ng karalitaan. Ang inililihim ay syang nalalantad Walang pumapansin sa inilaladlad. Ang dating minahal ay ayaw lumisan ang gustong mahalin ay kay ilap naman. Ang ugat ng lakas kapag kailangan, Saka naluluoy nang walang dahilan. Ang pinagyayamay laging nawawala. Bakit ba ang buhay laging balintuna?
12
The Road Not Taken

Isa sa mga inilathala ni G. Robert Frost ay ang tulang The Road Not Taken. Inilathala niya ito noong 1915 at isinama niya ito sa isa sa marami niyang koleksyon ng mga tula; ang Mountain Interval. Ang tulang ito ay isa sa kanyang mga tanyag na akda. Ito ay nailathala na rin ng maraming beses sa mga aklat at babasahing ginagamit sa paaralan lalo na sa elementary.
Ang tula ay may iskemang A, B, A, A, B. Ang tula rin ay may limang linya sa bawat apat na istanza. Ipinapakita nito na ang manunulat ay may pakialam sa porma at regularidad ng tula. Ang istilo naman na ginamit ng nagsalin ay saling-angkop. Hindi isinalin ang bawat salita sa Ingles sa direktang katapat na salita nito sa Pilipino. Ginamitan ng mas nararapat o naaangkop na salita sa Pilipino ang mga salitang Ingles. Ang pinagkuhanan naman ng salin sa Pilipino ay isang blog.
Malalim ang kahulugan ng tulang ito. Sinasabing itoy tungkol sa buhay ng isang tao. Inilalarawan nito ang paglalakbay ng isang tao. Ibig din nitong ipahayag kung gaano kahirap ang magdesisyon lalung lalo na kung itoy nakadepende sa magiging kahihinatnan ng isang tao sa kanyang buhay. Hindi lamang ang mga naunang nasabi ang nais ipahayag ng may-akda sa mambabasa. Marami pang maaaring matutunan sa simpleng tulang ito.
13
Ang Pagpili ng Daan

ni Robert Frost
Dalawang daang naghiwalay sa may kakahuyan Akoy nanghihinayang dahil dapat pamilian Sa paglalakbay, matagal akong nakatayot nakatanaw Napatingin sa pinakamalayo ng unang daan Di ko maaninag nang husto ang sa duloy nakaliko
14
Kagyat kong pinili ngayon itong pangalawa Dahil siguro mas makabubuting landasin kesa sa isa Itoy madamo at wari koy sobrang napaglumaan na Subalit sa pagpili sa daang magkasanga
Mapagtatantong silay magkahawig din pala O, sa umagang yun sila ay parehong Walang bakas ni isang pares ng paa! Sabi ko, bukas ko na lang tingnan yung una
Kahit alam kong sa paglalakbay na ito Mahirap nang bumalik pa sa umpisa Balang araw mapagtatanto ko rin nang may buntong hininga Minsan nakaraan na ang ilang taon
May dalawang kalsada akong pinamilian Aking tinahak ang di masyadong napupuntahan At malaking pagbabago na mula doon.
15
Un Recuerdo Mi Pueblo
Ang tulang ito ay isa sa mga natatanging gawa ni Dr. Jose Rizal, ang ating pambansang bayani. Sinasabing isa rin ito sa maraming tulang kanyang nailat hala habang siyay nag-aaral at nananatili pa sa Ateneo Municipal de Manila o mas kilala ngayon bilang Ateneo De Manila University, noong 1876. Sinasabi rin na naisulat niya ito noong siyay labinlimang taong gulang pa lang. Iprinisenta ito ng isang binatang Rizal sa pagpupulong ng Akademya ng Panitikan nagaganap sa Ateneo Municipal tuwing Linggo.
Ang ginamit na istilo ni Dr. Rizal ay simple lamang. Walang regularidad ang kanyang istilo dahil hindi lahat ng istanza ay may walong linya. Ang gin amit naman na istilo ng pagsalin ay hindi basta-basta. Ang mga ginamit na salita ng nagsalin ay may kalaliman. Hindi siya gumamit ng mga simpleng salita. Makikita talaga na pinag isipang mabuti ang mga gagamiting salita sa pagsasalin mula sa orihinal na texto. Ang pinagkuhanan naman ng salin ay mula sa isang websayt na iniaalay ng mga gumawa para kay Dr. Jose Rizal .
Sa tulang ito, inalala ni Dr. Jose Rizal ang kanyang karanasan sa Kalamba noong bata pa siya. Ipinahayag niya sa tulang ito ang kanyang pagmamahal sa kanyang kinalakhang lugar at sa kapaligiran.
16
Isang Alaala Ng Aking Bayan

ni Dr. Jose Rizal
Kung magunita ko yaong mga araw Na unang namasid niring kabataan Sa tabi ng pampang na kulay luntian Ng isang dagatang may bulong na taglay Kung nagunita ko ang hingang mahinhin Niyong si Favonyong sa noo ko'y hain Ang mabining simoy ng tangi kong aliw May lamig na dulot na kagiliw-giliw
Kung minamasdam ko ang liryong maputing Pinamumukadkad ng hanging bati Saka, pagkaraan ng kanyang lunggati'y Natutulog naman sa buhanging tipi Kung sinasagap ko sa mga bulaklak Ang kanilang bangong makalango't sukat Na inihihinga kapag ang liwanag Ng bukang-liwayway pangiting ninikat
Nagugunita kong may kahalong lungkot
17
Ikaw, kabataang sakbibi ng lugod Na nagisang inang magiliwing lubos Ay siyang nagbigay ng iyong alindog Nagugunita ko yaong isang bayan Nagging ligaya ko't aking sinilangan Sa tabi ng lawang may lamig na laya Pugad ng lahat kong pag-ibig sa buhay
Ang mga paa kong kulang pa sa tatag Sa mga gubat mo'y mayroon din bakas Sa mga baybayin ng ilog mong lahat Nakatamo ako ng aliw at galak Nagdasal din ako sa iyong dambana Nang buong taimtim noong ako'y bata At sa iyong simoy na dugis ma'y wala Yaring aking puso'y natigib ng tuwa
Kita ko ang Diyos sa angking kalakhan Ng mga gubat mong nangagtatandaan Kailanma'y di ko natikman minsan man Ang pait ng palad sa iyong kandungan
18
Samantala, iyang bughaw na langit mong Aking minamalas, minsan ma'y di ako Kinulang sa lingap na galling sa iyo't Sa katalagaha'y nukal ang aliw ko
Kamusmusang mura, bayan kong maganda Masaganang bukal ng mga ligaya At mga aliw-iw ng kundimang tila Nakapaglalayo sa sariling dusa! Mangagbalik kayo sa aba kong puso Magsibalik kayo oras kong maamo - magsibalik kayong parang libong dapo Sa mga bulaklak kapag sumasamyo
Ngunit ay! Paalam! Nawa ay ingatan Ang kaaliwan mo't ang kapayapaan Wani ka ng galing, na sa kabutiha'y Siyang naggagawad ng pala sa tanan Dahilan sa iyo, ang aking pag-asa Na may matutuna't ang langit man sana'y Mayag na kupkupin ang yumi mo't ganda
19
Ang Huling Paalam

Ang Huling Paalam ay hango mula sa huling tula na isinulat ni Dr. Jose Rizal na pinamagatang Mi Ultimo Adios. Ito ang tula na itinago ni Rizal sa isang cocinilla o isang lutuang alcohol na siyang ibinigay niya sa kapatid niyang si Trinidad. Isa si Andres Bonifacio sa mga unang nagsalin ng Mi Ultimo Adios sa wikang Filipino. Ang manunulat ay gumamit ng istilong tugmaan kung saan ang mga huling pantig ng bawat taludtod ay nagtutugmaan. Ang pagsasalin naman dito ni Andres Bonifacio ay saling-tapat lang na kung ano ang pagkagamit nito sa wikang orihinal, ay gayundin ang katumbas nito sa wikang pinagsalinan. Ang pangunahing nilalaman ng tulang ito ay ang pamamaalam ni Rizal sa Pilipinas at sa mga mamamayan nito. Ang Mi Ultimo Adios ay galing sa website na http://www.carayanpress.com/ultimo.html kung saan ipinakita ang kabuuan ng nasabing tula at ang salin nito sa wikang Ingles. Samantala ang Huling Paalam na siyang isinalin sa wikang Filipino ni Andres Bonifacio ay mula sa website na http://tagaloglang.com/Philippine-Literature/Tagalog-Poems/hulingpaalam-ni-rizal.html kung saan matatagpuan ang Tagalog na bersyon ng Mi Ultimo Adios. Makikita rin sa website na ito ang ibat-ibang mga literatura, musika, kultura, at iba pang mga ambag ng mga Pilipino sa mundo sa wikang Filipino.
20
HULING PAALAM
Ni Dr. Jose Rizal Pinipintuho kong Bayan ay paalam, Lupang iniirog ng sikat ng araw, mutyang mahalaga sa dagat Silangan, kaluwalhatiang sa ami'y pumanaw.
Masayang sa iyo'y aking idudulot ang lanta kong buhay na lubhang malungkot; maging maringal man at labis ang alindog sa kagalingan mo ay akin ding handog.
Sa pakikidigma at pamimiyapis ang alay ng iba'y ang buhay na kipkip, walang agam-agam, maluwag sa dibdib, matamis sa puso at di ikahahapis.
Saan man mautas ay di kailangan, cipres o laurel, lirio ma'y patungan pakikipaghamok, at ang bibitayan, yaon ay gayon din kung hiling ng Bayan.
21
Ako'y mamamatay, ngayong namamalas na sa Silanganan ay namamanaag yaong maligayang araw na sisikat sa likod ng luksang nagtabing na ulap.
Ang kulay na pula kung kinakailangan na maitina sa iyong liwayway, dugo ko'y isaboy at siyang ikikinang Ng kislap ng iyong maningning na ilaw. Ang aking adhika sapul magkaisip noong kasalukuyang bata pang maliit, ay ang tanghaling ka at minsang masilip sa dagat Silangan hiyas na marikit.
Na tuyo ang luhang sa mata'y nunukal, taas na ang noo't walang kapootan, walang bakas kunot ng kapighatian gabahid man dungis niyong kahihiyan.
Sa kabuhayan ko ang laging gunita maningas na aking ninanasa-nasa

22
ay guminhawa ka ang hiyas ng diwa paghingang papanaw ngayong biglang-bigla.
Ikaw'y guminhawa laking kagandahang akoy malugmok, at ikaw ay matanghal, hininga'y malagot, mabuhay ka lamang bangkay ko'y maisilong sa iyong Kalangitan.
Kung sa libingan ko'y tumubong mamalas sa malagong damo mahinhing bulaklak, sa mga labi mo'y mangyayaring ilapat, sa kaluluwa ko halik ay igawad.
At sa aking noo nawa'y iparamdam, sa lamig ng lupa ng aking libingan, ang init ng iyong paghingang dalisay at simoy ng iyong paggiliw na tunay.
23
Bayaang ang buwan sa aki'y ititig ang liwanag niyang lamlam at tahimik, liwayway bayaang sa aki'y ihatid magalaw na sinag at hanging hagibis.
Kung sakasakaling bumabang humantong sa krus ko'y dumapo kahit isang ibon, doon ay bayaan humuning hinahon at dalitin niya payapang panahon.
Bayaan ang ningas ng sikat ng araw ula'y pasingawin noong kainitan, magbalik sa langit ng buong dalisay kalakip ng aking pagdaing na hiyaw.
Bayaang sino man sa katotong giliw tangisang maagang sa buhay pagkitil; kung tungkol sa akin ay may manalangin idalangin, Bayan, yaring pagkahimbing.
24
Idalanging lahat yaong nangamatay, Nangag-tiis hirap na walang kapantay; mga ina naming walang kapalaran na inihihibik ay kapighatian.
Ang mga balo't pinapangulila, ang mga bilanggong nagsisipagdusa; dalanginin namang kanilang makita ang kalayaan mong ikagiginhawa.
At kung ang madilim na gabing mapanglaw ay lumaganap na doon sa libinga't tanging mga patay ang nangaglalamay, huwag bagabagin ang katahimikan.
Ang kanyang hiwagay huwag gambalain; kaipala'y marinig doon ang taginting, tunog ng gitara't salterio'y magsaliw, ako, Bayan yao't kita'y aawitan. Kung ang libingan ko'y limot na ng lahat at wala ng kurus at batong mabakas,
25
bayaang linangin ng taong masipag, lupa'y asarolin at kahuyay ikalat.
Ang mga buto ko ay bago matunaw, mauwi sa wala at kusang maparam, alabok na iyong latag ay bayaang siya ang babalang doo'y makipisan.
Kung magkagayon ma'y, alintanahin na ako sa limot iyong ihabilin, pagka't himpapawid at ang panganorin, mga lansangan mo'y aking lilibutin.
Matining na tunog ako sa dinig mo, ilaw, mga kulay, masamyong pabango, ang ugong at awit, paghibik ko sa iyo, pag-asang dalisay ng pananalig ko.
Bayang iniirog, sakit niyaring hirap, Katagalugan kong pinakaliliyag, dinggin mo ang aking pagpapahimakas; diya'y iiwan ko sa iyo ang lahat.
26
Ako'y patutungo sa walang busabos, walang umiinis at berdugong hayop; pananalig doo'y di nakasasalot, si Bathala lamang dooy haring lubos.
Paalam, magulang at mga kapatid kapilas ng aking kaluluwa't dibdib mga kaibigan, bata pang maliit, sa aking tahanan di na masisilip.
Pag-papasalamat at napahinga rin, paalam estranherang kasuyo ko't aliw, paalam sa inyo, mga ginigiliw; mamatay ay siyang pagkakagupiling!
27
A La Juventud Filipina
Ang tulang ito ay isinulat ng ating pambansang bayani na si Dr. Jose Rizal nang siya ay labinwalong taong gulang pa lamang. Ito ay kanyang iniaalay sa kabataang Pilipino. Kanyang tinalakay rito ang paggamit ng wasto ng mga kabataang Pilipino sa edukasyon. Ang tulang ito ay kinuha sa website na http://kapitbisig.com/philippines/poems-written-by-dr-jose-
rizal-sa-kabataang-pilipino-ni-dr-jose-rizal-tagalog-version-of-a-la-juventud-filipina.611 .
28
Sa Kabataang Pilipino
Ni Dr. Jose Rizal
Itaas ang iyong noong aliwalas ngayon, Kabataan ng aking pangarap! ang aking talino na tanging liwanag ay pagitawin mo, Pag-asa ng Bukas!
Ikaw ay lumitaw, O Katalinuhan magitang na diwang puno sa isipan mga puso nami'y sa iyo'y naghihintay at dalhin mo roon sa kaitaasan.
Bumaba kang taglay ang kagiliw-giliw na mga silahis ng agham at sining mga Kabataan, hayo na't lagutin ang gapos ng iyong diwa at damdamin.
Masdan ang putong na lubhang makinang sa gitna ng dilim ay matitigan maalam na kamay, may dakilang alay sa nagdurusa mong bayang minamahal.
29
Ikaw na may bagwis ng pakpak na nais kagyat na lumipad sa tuktok ng langit paghanapin mo ang malambing na tinig doon sa Olimpo'y pawang nagsisikap.
Ikaw na ang himig ay lalong mairog Tulad ni Pilomel na sa luha'y gamot at mabisang lunas sa dusa't himuntok ng puso at diwang sakbibi ng lungkot
Ikaw, na ang diwa'y makapangyarihan matigas na bato'y mabibigyang-buhay mapagbabago mo alaalang taglay sa iyo'y nagiging walang kamatayan.
Ikaw, na may diwang inibig ni Apeles sa wika inamo ni Pebong kay rikit sa isang kaputol na lonang maliit ginuhit ang ganda at kulay ng langit.
30
Humayo ka ngayon, papagningasin mo ang alab ng iyong isip at talino maganda mong ngala'y ikalat sa mundo at ipagsigawan ang dangal ng tao.
Araw na dakila ng ligaya't galak magsaya ka ngayon, mutyang Pilipinas purihin ang bayang sa iyo'y lumingap at siyang nag-akay sa mabuting palad.
31
Nilisang Pugad
Ang tulang Nilisang Pugad ay orihinal na isinulat ni Albert Casuga . Tinatalakay ng tulang ito ang pagsikat ng araw na may pahiwatig ng kabagalan at kalungkutan. Tinalakay rito ang pagmamahal ng may-akda sa kanyang ina. Matutuklasan natin ang ganitong matinding pagdaramdam dahil sa linyang, " O Inang. Pinakamamahal kong Ina!
NILISANG PUGAD Nagliparan na ang mga ibon, at iniwanan na ang kanilang pugad, tulad ng maagang pagdating ng tag-lamig sa iyong buhay. Tignan ninyo, Inang! Masdan ninyo! Malalakas na ang mga ibong kamakailay sisiw pa lang --- silay nagliparan na patungong kung saang isang dipang langit at di malamang malayong sulok upang di na muling magbalik sa pugad ng kalungkutan, pugad na nilisan, isang bahay na wala nang laman. O Inang. Pinakamamahal kong Ina!
32
Ang Malungkot na Araw
Ang tulang Ang Malungkot na Araw ay orihinal na nakasulat sa wikang Binukid na nanggaling pa sa Bukidnon. Tinatalakay ng tulang ito ang pagsikat ng araw na may pahiwatig ng kabagalan at kalungkutan. Gumamit din ng tayutay ang may-akda. Isa na rito ang pagsasabuhay o pagsasakatao ng mga bagay na walang buhay personipikasyon. Matutuklasan natin ang ganitong identidad dahil sa mga linyang, "Na ang dapit-tanghali ay nagdalamhati", "Ang tanghaling tapat ng umiyak", "Ang dahilan ng kanyang lubos na kalungkutan", at marami pang iba. Masasabi din na ang tula ay isinulat sa malayang paraan (free verse) - walang pagkakatugma sa hulihang salita.
33
Ang Malungkot na Araw
Ako ay dumungaw sa bintana Ng araw na ito Ako ay tumanaw sa may dungawan Na humarap sa silangan Na nakaharap sa silangan
Ako ay nagtataka Nagsimula nang sumikat Ang makinang na araw Nagsimula na siyang sumikat Naging mabagal ang kanyang pagtaas
Sana sisigaw na tanghaling tapat Sa malimlim na dapit-tanghali Pumaitaas sa nagsisigaw Na dapit-tanghali
Ngunit ako ay nagkamali Kung bakit ako ay nagtaka Ang dahilan kung bakit ganoon
34
Na ang dapit-tanghali ay nagdalamhati Ang tanghaling tapat ng umiyak
Ang dahilan ng kanyang lubos na kalungkutan Ay ang mga taong naninirahan Sa ibabaw ng mundo Ang labis na ikinalulungkot niya Ay ang mga taong nakatira Sa ibabaw ng nilikhang lupa
Katulad ng buhok hindi nagkaisa Ang mga tao sa ibabaw Katulad ng buhok na hindi nagkaisa Ang mga tao sa mundong ibabaw
35
Takipsilim
Ang tulang Takipsilim ay nagmula rin sa Bukidnon na may dayalektong Binukid. Itong tula ay tumatalakay pa rin sa kaganapan ng araw na nagpapahiwatig ng mga malalalim na emosyon ayon na rin sa isinulat ng may-akda. Sinasambit ng mga linya ng Takipsilim ang pagkadalisay at pagkalma ng panahon. Ang layunin ng tulang ito ay maipakita ang kagandahan ng kalikasan lalo na sa ganitong kaganapan - takipsilim. Hinayag din sa katapusan ng tula ang pag-asa para sa kinabukasan - bagong araw, bagong bukas. Ang tula ay isinulat din sa malayang paraan (free verse).
36
Takipsilim
Hindi humihingang umawit Ang sikada sa kagubatan Umawit nang walang paghinga Ang sikada sa gilid ng gubay Ang sikadang nakadapo Sa punong may makapal na dahon Ang sikadang doon nakadapo Sa malaking puno na may mga dahon
Na parang nagduduyan Sa gilid ng bangin Na matibay ang pagkatirik Sa gilid ng bundok Na naroon sa bandang kanluran Na nilulubugan ng araw At nanghihinayang na mabigo Kung ang araw ay lulubog Kung magtatago na ang araw Na si Amembed Bakayawan
37
At bilang palaisip Ako'y nagsimulang mag-isip Naging dahilan ng kanyang pag-aalala At naging dahilan upang siya'y magulo
Dahil hindi ito masunod Sa daraang gabi Hindi ito masundan Sa daraang madilim na gabi
Pero ang araw ay tataas uli Ang madaling-araw ay babalik uli Magdadala ng pangalan Magbabalik ang maliwanag na pangala
38
Al Perdete Yo A Ti
Ang tulang Al Perdete Yo A Ti ay may pangunahing tema na pag-ibig. Nilalaman ng tulang nito kung gaano kasakit ang pagkawala ng iyong minamahal dahil hindi mapapantayan nino man ang pag-ibig na naibigay niya sa iyo. Ang tagapagsalin ay gumamit ng Saling Panggramatika upang madaling maintindihan ng mambabasa ang mensaheng ipinapahiwatig ng tula.
Al Perdete Yo A Ti
Nang mawala ka sa akin, ikaw at akoy nawalan Ako dahil ikaw ang minahal ko nang lubusan At ikaw dahil ako ang sa iyoy lubusang nagmahal Ngunit sa dalawa ay ikaw ang higit na nawalan Dahil pwede kong mahalin ang iba tulad ng pagmamahal ko sa iyo Ngunit ikay di mamahalin tulad ng kung paano kita minahal.
39
Panlibay Hu Bata
http://larawangpinoy.blogspot.com/2008/06/test.html
Ang Panlibay Hu Bata 2 ay isang tula mula sa Bukidnon. Ito ay tungkol sa isang ina na nagbibigay ng payo sa kanyang sanggol na ipagpatuloy ang buhay kahit na naghihirap na sila at nawawalan na ng pag-asa. Gumamit ng Saling Panggramatika ang may akda upang mapanatili ang malakas na emosyon na tinataglay ng tula.
40
Oyayi
Maawa ka, mahal na anak Maawa ka, aking sanggol Pakiusap, matulog ka na Giliw ko matulog ka na Gawain koy iyong inaabala Akoy iyong pinag-alala Dahil akoy iyong ina Akoy iyong magulang Marami pa akong gagawin Maraming bagay pa akong gagawin
Kayat kung ikaw ay matutulog Kung pagbubutihin mo ang pagtulog Nang ikay lumaki Matulin ang paglaki mo Ikay mabilis tumangkad At nang kayoy makabayad Ang utang mo sa iyong mga magulang Ang pagtitiis ng iyong mga magulang Ang pakikibaka sa taong nagbigay-buhay sayo
41
Buwan ng Agosto
http://1x.com/photos/street/35725/
Ang tulang Bulan sa Agosto at Bulan sa Noviembre ay dalawang tulang Hiligaynon na nagkukwento tungkol sa mga gawain at mga pangyayari sa mga nasabing buwan. Naisalaysay tuwing buwan ng Agosto ang uri ng panahon gaya ng pagulan ang pagdidilim. Sa Bulan naman ng Noviembre naikwento ng may akda ang tungkol sa pagibig kay Inday na badiday. Parehong tula ay ginawa ni Flavio Zaragosa na makikita sa librong Sugilanon: mga piliing maikling kwentong hiligaynon. Ang may-akda sa nasabing libro ay si Lucero, Rosario Cruz.
42
Buwan ng Agosto
Ni: Flavio Zaragoza Cano
Isalaysay ko sa inyo sa bayan ng Cabatuan maraming ilog na tila nagtatakbuhan mayroon sa Tibuan may galing sa Tigum at sa Janipaan
Dumadaloy ang ilog sa Pamul-ogan papunta sa Tiring simula sa Bakan at may dumadaloy dumaan sa Tigbauan dumaan sa Nasuli na walang dahilan
43
Sakaling ang bundok totoong dumilim aambun-ambon at uulan ang langit sa ilog ang tao maraming totoo na lumalay at tumatakbo
At saka hindi tumitigil ang ulan, masakit ang patak parang mangangagat ang ilog dumadaloy papunta sa dagat sa langit may ulap kaagad kumidlat
44
Buwan ng Nobyembre
Ni: Flavio Zaragoza Cano
Gumising kat magbangon Inday na Badiday damhin ang ginaw nitong bukang liwayway gumigising ng kaluluwa at kalooban at nagpapainit ng ating panagimpan Sabay sa akin gumising ka Inday magpatabing dagat harapin ang araw mamuhay tayo
45
sa laking kasiyahan sasayaw tayo at mag-iindakan
Tayoy magsasayawan at mag-awitan upang ang lamit ay hindi maramdaman damhin ang pag-ibig na puno ng kasiyahan naroon sa ating puso na sa kaibutuarn
Malamig ang hangin, maaiwalas ang kalangitan, ang sikat ng araw ay
46
hindi maalinsangan lumapit ka sa akin dahil napakaginaw upang sa iyong paningin mukha moy maaninaw
Inday na badiday na minumtya ko, ang init ng iyong dibdib ay yapusin ko; lumapit ka sa akin ng walang alinlangan dahil ngayon ay Nobyembre Ikawy aking hahalikan!
47
Tu Risa
http://www.superstock.co.uk/stock-photos-images/1589-131218
Ang Tu Risa ni Pablo Neruda ay ukol sa pag-ibig. Sinasaad sa tula ang pagmamahal ng isang binata sa kanyang sinisinta at sinasabing ayos lang na mawala ang lahat, huwag lang ang ngiti ng iniibig. Para ring kinakausap ng lalake ang babae at sinasabihan siyang ayos lang na tumawa sa kung anu-anong mga bagay ang sinisintakatulad ng sa gabi, araw, at buwanat ayos lang din na mapagkaitan siya ng mga bagay huwag lamang ang tamis ng ngiti ng kanyang babaeng sinisinta.
48
Tu Risa
Ni Pablo Nureda
Pagtawanan mo ang gabi, ang araw, ang buwan Pagtawanan mo ang liku-likong landas sa isla, Pagtawanan mo ang torpeng lalaking ito na nagmamahal sa iyo, Ngunit kapag bubuksan ko at isasara ang aking mga mata, Kapag ako ay umalis, kapag ako ay muling bumalik Ipagkait mo na sa akin ang tinapay, ang hangin, ang liwanag at ang tagsibol, Huwag lamang ang iyong ngiti Dahil itoy aking ikasasawi
49
Tula ni Melissa Sena
http://www.4givewallpapers.com/romantic-couple/
Ang tula ni Melissa Sena ay naisulat noong 1973 gamit ang Espanyol na wika.
Ito ay isang tulang nagsasaad ng matinding pagmamahalan. Sa kabuuan, sinasaad dito na ang nagmamahal ay di raw kayang mabuhay ng wala ang kanyang minamahal. Ito raw ay dahil ang buong buhay niya ang inaalay lamang niya sa kanyang sinta. At ngayon na wala na ang iniibig, ay wala na ring kuwenta ang buhay niya.
Tula Ni Melissa Sena

Mistulang alak na nakalalasing Magkahalong tamis at pait Ang dulot sa bawat pagsimsim Paikot-ikot, paulit-ulit Kailan lalaya sa iyong pagkapiit?
50
Pananambitan Ni Lilia Realubit
Bakit kaya rito sa mundong ibabaw Marami sa taoy sa salapi silaw? Kaya kung isa kang kapus-kapalaran Wala kang pag-asang maakyat sa lipunan
Mga mahihirap lalong nasasadlak Mga mayayaman lalong umuunlad May kapangyarihan, hindi sumusulyap Mga utang na loob mula sa mahihirap
Kung may mga taong sadyang nadarapa Sa halip na tulungan, tinutulak pa nga Buong lakas silang dinudusta-dusta Upang itong hapdiy lalong managana
Nasaan Diyos ko, ang sinasabi mo Taoy pantay-pantay sa balat ng mundo? Kaming mga api ngayoy naririto Dinggin mo, Poon ko, panambitang it
51
Pananghalian
Salin ni Bryan Mari Argos
M ababawasan na ang aking sinaing Kahit puno ang bigasan. Ang ulam na dalawang pantat Magiging isa na lang kahit Puno ng semilya Ang ating pantatan.
Pano kasi at ibig mong paapawin Ang ating bigasan, at ang pantatan Gawing bangusan, Kaya, pinili mo na mananghalian Sa malayong mesa, kung saan Ang sinaing ko, Ang ulam, Matitikman na lang Sa alaala.
52
Tula Ni Ernesto Cardinal Nang maw ala ka sa akin, Ikaw at ako'y nawalan: Ako dahil ikaw ang minahal ko nang lubusan At ikaw dahil ako ang sa iyo'y lubusang nagmahal.
Ngunit sa dalawa Ay ikaw ang higit na nawalan: Dahil pwede kong mahalin and iba tulad ng pagmamahal ko sa 'yo Nguni't ika'y di na mamahalin tulad nang kung paano kita minahal.
53
Sabong
Salin ni Bryan Mari Argos
Tay, paano mag-alaga ng tandan g na pansabong? Hindi bat hinihimas-himas ito lagi, Sa umaga, Tanghali, At bago matulog?
Sabi ni Kiryong na boy natin, Tay Pwede na raw ipangsabong Ang aking tandang, Kayat araw-araw niya Hinihimas-himas, Sa umaga, Sa tanghali, At kung ikay natutulo
54
Maikling Kuwento
55
Nasilaw na Kaginhawaan
Ang Nasilaw ng Kaginhawaan ay isinalin sa wikang Filipino ni Ma Crisanta S. Nelmida mula sa orihinal na kwentong Pangasinense ni Eufemia Villamil na pinamagatang Aseleng na Inawa. Ang manunulat ay gumamit ng istilong madali lang maiintindihan ng mga mambabasa bagkus, ang manunulat ay gumamit din naman ng ilang mabibigat na mga salita na siya namang makapagdadagdag sa kagandahan ng kwento. Samantala, gumamit naman ng ibat-ibang metodo ng pagsasalin ang nagsalin ng kwento ngunit kapansin-pansin ang saling-malaya na ginamit nito sa mga salitang nakasulat pa rin sa wikang Ingles sa kabila ng pagsasalin nito. Ang kwentong orihinal at ang isinalin na kwentong ito ay parehong nagmula sa website na http://www.panitikan.com.ph/regional.htm kung saan makikita ang ibat ibang likha ng mga Pilipinong manunulat mula sa orihinal na wika nito pati na rin sa isinaling wika nito.
56
Nasilaw ng Kaginhawaan
ni Eufemia Villamil Sinalin sa Filipino ni Ma. Crisanta S. Nelmida
57
58
59
60
Binibining Phatuphats
Ang binibining Phatuphats ay hango sa maikling kwento ng mga Kapampangan. Ito ay isang kwento ng babaeng nais at nagpupumilit na maging banyaga na taliwas sa kanyang pagiging isang Pilipino. Ito ay nanggaling sa website na
http://lehcsirk0literature.blogspot.com/2008/11/si-miss-phathupats.html
61
Binibining Phathupats
Isinalin ni Lourdes H. Vidal
62
63
64
65
Si Boyet
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
Si Pungaan
http://laughing1wolf.blogspot.com/2009/08/boy.html
Ang maikling kwentong Si Pungaan ay nanggaling pa sa probinsyang bukidnon na may dayalektong Binukid. Ang kwento ay umiikot sa mga gawain ni Pungaan na may halong katangahan, ayon sa kanyang ina. Ito ay may temang nakakatawa at seryoso. Dito hinahayag ang mga disgrasyang nagawa ni Pungaan sa kanyang paligid, sa kanyang pamilya, at pati na rin sa kanyang sarili. Dahil na rin sa katangan ni Pungaan, nagkakaroon ng kakatwang mga pangyayari ang kwento.
76
Si Pungaan
77
78
79
80
Ang Kwento ng Buhok
81
82
83
84
85
86
87
88
89
Naratibong Tula
90
Epiko ng Ibalon
Ang Ibalon ay isang epiko na nagmula sa rehiyon ng Bicol. Itoy ginawa ni Fray Bernando de Melendreras, subalit hindi pa rin nakikita ang orihinal na teksto na ginawa niya. Kaya naman ang bersyon ni Fray Jose Castao na nasa wikang Espanyol ang kinikilala na orihinal na bersyon sa ngayon. Ginamitan ng Salin Panggramatika ang epikong ito at ito ay nasa paraang naratibo.
91
Epiko ng Ibalon
ni Fr. Jose Castao
Si Baltog ay isang batang lalaki na malakas, mabait at matipuno. Siya ay anak ni Handiong, ang pinuno ng kanilang pamayanan. Isang araw, ikinuwento ng kanyang ama ang kaawa-awa nilang kalagayan sa lupain ng Samar. Napakarami nilang kaaway na palaging dumarating upang sirain ang kanilang pananim at patayin ang kanilang mga alagang hayop. Namamatay ang mga tao sa gutom dahil sa kawalan n g pagkain. Ang natitira sa kanila ay hindi sapat upang umabot sa susunod na pag-aani. Pagod nang lumaban ang mga tao, anak sabi ng kanyang ama. Gusto nila ng payapang buhay na walang gutom na gumagala sa paligid. Ang ating mga hayo ay kumokonti ng kumokonti araw-araw. Kapag nagpatuloy ang ganitong sitwasyon ay mamamatay tayong lahat sa gutom. Ano ang gusto mong ipagawa sa akin, ama? tanong ni Baltog. Tumingin ng diretso sa kanyang ama. At hinawakan nito ang kanyang balikat. Humanap ka ng lugar kung saan makakapamuhay tayong panatag at payapa. Iginala ni Baltog ang mga mata. Nakita niya ang mga tao sa kanilang kaawa-awang kalagayan. Nakita niya ang gutom at sa mukha ng bawat bata. Nakita niya ang panghihina sa bawat mukha ng amat ina. Siya din ay nalungkot. Masyado na akong matanda kaya inaatang ko na ito sa iyong mga balikat. Bata ka pa, malakas at matapang. Alam kong magagawa mo ito. Para sa akin at sa ating mga mamamayan. Ibinigay ni Handiong ang basbas kay Baltog. Naglayag si Baltog kinagabihan sakay ng isang maliit na bangka na magdadala sa kanya sa isang lugar na tinatawag na Kabikulan. Marami na rin siyang narinig tungkol sa lugar at naisip niya na maganda kung makakahanap siya ng lugar kung saan sila ay maninirahan habang-buhay. Sa malawak na dagat, nasagupa ni Baltog ang malakas na hangin at malalaking alon na sumira sa kanyang bangka. Kinailangan niyang lumangoy at muntikan na siyang malunod bago niya ligtas na narating ang dalampasigan ng baybaying bayan ng Kabikulan.
92
Sinimulan niyang galigarin ang Kabikulan, hanggang umabot siya sa lupain ng Aslon at Inalon na sumasakop sa kapatagan na nakagilid sa bundok ng Asog, Masaragam, Isarog at Lignion. Natagpuan niya ang Ibalon, isang magandang lugar para sa kanya at sa mga mamamayan. Ang lupa ay mataba at magandang pagtamnan ng mga halamang ugat, palay at mga gulay. Ito rin ay maganda para sa kanilang mga hayop. Para itong lupain ng gatas at pulot.
Nais ko ang lupaing ito para sa akin at sa aking mga mamamayan. sabi ni Baltog sa kanyang sarili.
Ngunit nagsalita siya ng maaga. Dahil naninirahan sa paligid ng Ibalon ang ilang buwaya na may pakpak na nakakalipad, mga baboy ramong kasinglaki ng elepante at isang sawa na may ulo ng isang babae. Ngunit desidido si Baltog na makuha ang Ibalon para matirhan kaya nilabanan niya ang mga buwaya at mga baboy ramo ng buo niyang lakas. Dahil sa kanyang galing sa mano-manong pakikipaglaban natalo niya lahat buwaya at baboy ramo, pinatay niya ito at pinagpira-piraso. Ngunit, ang sawa na may ulo ng babae ay nakatakas at humanap ng ibang matitirahan.
Bumalik siya at ibinalita sa ama ang tungkol sa lupain na nakita niya para sa kanila. Hindi na sila nagsayang ng oras, si Baltog at ang kanyang ama at ang lahat ng mga mamamayan ay nilisan ang Samar papuntang Ibalon, ang kanilang bagong tahanan.
93
Tinuruan nina Handiong at Baltog ang mga mamamayan ng ilang paraan upang magkaroon ng kabuhayan. At hindi nagtagal ay gumanda ang kanilang pamumuhay. Pinuno nila ang lupain at nagkaroon sila ng masaganang ani. Sa lupaing iyon ang gutom ay naging alaala lamang ng nakaraan.
94
Biag ni Lam-Ang
Ang Biag ni Lam-Ang ay isang epiko ng mga Ilokano. Ang istoryang ito ay ipinasa-pasa muna sa napakaraming henerasyon gamit ang bibig bago it naisulat bangang 1640. Dahil dito, nagkaroon ito ng ibat ibang bersyon. Ang bersyon na nakuha namin ay sinulat ni Leopoldo Y. Yabes. Ang salin na bersyon ay sinulat nina Zenaida Villanueva at Rachel San Miguel. Ang metodo ng pagsalin na ginamit nila ay saling-panggramatika. Nagmula ang orihinal na bersyon sa
www.ilocandiarealtor.com. Matatagpuan sa website na ito ang napakaraming impormasyon tungkol sa lugar ng Ilocos. Ang pinagmulan naman ng sinalin na bersyon ay isang libro may pamagat na Mga Piling Epiko ng Pilipinas. Matatagpuan sa librong ito ang mga ilan sa mga epikong nagmula sa ibat ibang rehiyon ng Pilipinas.
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
Florante at Laura
Ang nagsulat ng kuwentong ito ay si Francisco Baltazar o mas kilala sa ngalang Francisco Balagtasr. Nailathala niya ang Florante at Laura noong siya'y kinulang sa maling akusa. Ang istilong ginamit niya ay medyo mahirap intindihin. Ang bawat istanza ay puno ng tayutay. Ito rin ay may apat na linya bawat istanza at may labindalawang "syllables" bawat linya. Meron rin itong AAAA na iskema. Ang ginawang pagsasalin ay simple lamang. Hindi masyadong iniba ang mga salita dahil ang pinanggalingan rin na orihinal na texto ay ang ginagamit na tagalog noong una ng panahon lamang. Ang epiko ang tungkol kay Florante, isang prinsipe at ang mga pinagdadaanan niyang mga pagsubok. Ang orihinal at naisalin na teksto ay nanggaling sa website nahttp://ia700506.us.archive.org/17/items/floranteatlaura1584 5gut/15845-h/15845-h.htm#SA_BABASA_NITO at http://jaypeeonline.net/asides/florante-at-laura/ na isinalin nila May Lim at Arlene Lim.
126
Florante at Laura
Ni: Francisco Balagtas
1 Sa isang madilim, gubat na mapanglaw, dawag na matinik ay walang pagitan, halos naghihirap ang kay Febong silang dumalaw sa loob ng lubhang masukal. 2 Malalaking kahoy-ang ang inihahandog pawang dalamhati, kahapisat lungkot; huni pa ng ibon ay nakalulunos sa lalong matimpit nagsasayang loob. 3 Tanang mga baging namimilipit sa sanga ng kahoy ay balot ng tinik; may bulo ang bungat nagbibigay-sakit sa kanino pa mang sumagit malapit. 4 Ang mga bulaklak ng nagtayong kahoy, pinakamaputing nag-uungos sa dahon; pawang kulay luksa at nakikiayon sa nakaliliyong masangsang na amoy. 5 Karamihay Cipres at Higerang kutad na ang lilim niyon ay nakasisindak; itoy walang bungat dahoy malalapad na nakadidilim sa loob ng gubat. 6
127
Ang mga hayop pang ditoy gumagala, karamihay Sierpet Basiliscoy madla, Hienat Tigreng ganid na nagsisisila ng buhay ng taot daiging kapuwa. 7 Itoy gubat manding sa pintoy malapit ng Avernong Reyno ni Plutong masungit; ang nasasakupang lupay dinidilig ng Ilog Cocitong kamandag ang tubig. 8 Sa may gitna nitong mapanglaw na gubat, may punong Higerang dahoy kulay pupas; dito nagagapos ang kahabag-habag, isang pinag-usig ng masamang palad. 9 Baguntaong basal na ang anyot tindig, kahit natatali-kamay paat liig, kundi si Narcisoy tunay na Adonis, mukhang sumisilang sa gitna ng sakit. 10 Makinis ang balat at anakiy burok pilikmatay kilay-mistulang balantok; bagong sapong ginto ang kulay ng buhok, sangkap ng kataway pawang magkaayos. 11 Dangan dooy walang Oreadas Nimfas, gubat ng Palasyo ng masidhing Harpias, nangaawa disit naakay lumiyag sa himalang tipon ng kariktay hirap. 12 Ang abang uyamin ng dalitat sakitang dalawang matay bukal ang kaparis;
128
sa luhang nanakit at tinangis-tangis, ganitoy damdamin ng may awang dibdib. 13 Mahiganting langit! bangis moy nasaan? ngayoy naniniig sa pagkagulaylay; bagoy ang bandila ng lalong kasam-an sa Reynong Albaniay iwinawagayway. 14 Sa loob at labas ng bayan ko sawi, kaliluhay siyang nangyayaring hari, kagalingat bait ay nalulugami, ininis sa hukay ng dusat pighati. 15 Ang magandang asal ay ipinupukol sa laot ng dagat na kutyat linggatong; balang magagaling ay ibinabaon at inililibing na walang kabaong. 16 Nguni ay ang lilot masasamang-loob sa trono ng puri ay iniluluklok; at sa balang sukab na may asal-hayop, mabangong insenso ang isinusuob. 17 Kaliluhat sama ang uloy nagtayo at ang kabaitay kimit nakayuko; santong katuwiray lugami at hapo, ang luha na lamang ang pinatutulo. 18 At ang balang bibig na binubukalan ng sabing magaling at katotohanan, agad binibiyak at sinisikangan ng kalis ng lalong dustang kamatayan.
129
19 O, taksil na pita sa yamat mataas! O, hangad sa puring hanging lumilipas! ikaw ang dahilan ng kasam-ang lahat at niring nasapit na kahabag-habag! 20 Sa korona dahil ng Haring Linceo at sa kayamanan ng Dukeng Ama ko, ang ipinangangahas ng Konde Adolfo sabugan ng sama ang Albanyang Reyno. 21 Ang lahat ng itoy maawaing Langit, Iyong tinutunghay anot natitiis? mula Ka ng buong katuwirat bait, pinapayagan Mong ilubog ng lupit. 22 Makapangyarihang kanan Moy ikilos, papamilantikan ang kalis ng poot; sa Reynong Albanyay kusang ibulusok ang Iyong higanti sa masamang-loob. 23 Bakit Kalangitay bingi Ka sa akin, ang tapat kong luhog ay hindi Mo dinggin? diyatat sa isang alipustat iring, sampung tainga moy ipinangunguling? 24 Datapuwat sino ang tatarok kaya sa mahal Mong lihim, Diyos na dakila? walang nangyayari sa balat ng lupa, di may kagalingang Iyong ninanasa. 25
130
Ay! di saan ngayon ako mangangapit! saan ipupukol ang tinangis-tangis, kung ayaw na ngayong dinigin ng Langit ang sigaw ng aking malumbay na boses! 26 Kung siya mong ibig na akoy magdusa, Langit na mataas, aking mababata; isagi mo lamang sa puso ni Laura akoy minsan-minsang mapag-alaala. 27 At dito sa laot ng dusat hinagpis, malawak na lubhang aking tinawid, gunita ni Laura sa naabang ibig, siya ko na lamang ligaya sa dibidib. 28 Munting gunamgunam ng sinta kot mutya nang dahil sa akiy dakila kong tuwa; higit na malaking hirap at dalita, parusa ng taong lilot walang awa. 29 Sa pagkagapos koy kung gunigunihin, malamig nang bangkay akong nahihimbing; na tinatagisan ng sula kot giliw, ang pagkabuhay koy walang hangga mandin. 30 Kung apuhapin ko sa sariling isip, ang suyuan namin ng pili kong ibig; ang pagluha niya kung akoy may hapis, nagiging ligaya yaring madlang sakit. 31 Nguni, sa aba ko! sawing kapalaran! ano pang halaga ng gayong suyuan
131
kung ang sing-ibig koy sa katahimikan ay humuhilig na sa ibang kandungan? 32 Sa sinapupunan ni Konde Adolfo, aking natatanaw si Laurang sinta ko; kamatayay nahan ang dating bangis mo, nang di ko damdamin ang hirap na ito? 33 Dito hinimatay sa paghihinagpis, sumuko ang puso sa dahas ng sakit; uloy nalungayngay, luhay bumalisbis, kinagagapusang kahoy ay nadilig. 34 Magmula sa yapak hanggang sa ulunan, nalimbag ang bangis ng kapighatian; at ang panibughoy gumamit ng asal na lalong marahas, lilong kamatayan. 35 Ang kahimat sinong hindi maramdamin, kung itoy makita magmamahabagin; matipid na luha ay paaagusin, ang nagparusa may pilit hahapisin. 36 Sukay na ang tingnan ang lugaming anyo nitong sa dalitay hindi makakibo, aakayin biglang umiyak ang puso, kung wala nang luhang sa matay itulo. 37 Gaano ang awang bubugso sa dibdib ng may karamdamang maanyong tumitig, kung ang panambitat daing ay marinig nang mahimasmasan ang tipon ng sakit?
132
38 Halos buong gubat ay nasasabugan ng dinaing-daing lubhang malumbay, na inuulit pa at isinisigaw sagot sa malayo niyong alingawngaw. 39 Ay! Laurang pooy bakit isinuyo sa iba ang sintang sa akiy pangako; at pinagliluhan ang tapat na puso, pinaggugulan mo ng luhang tumulo? 40 Di sinumpaan mo sa harap ng Langit na di maglililo sa aking pag-ibig? ipinabigay ko naman yaring dibdib, wala sa gunita itong masasapit! 41 Katiwala akot ang iyong kariktan, kapilas ng langit anakiy matibay; tapat ang puso mot di nagunamgunam na ang paglililoy nasa kagandahan. 42 Hindi ko akalaing iyong sasayangin maraming luha mong ginugol sa akin; taguring madalas na ako ang giliw, mukha ko ang lunas sa madlang hilahil. 43 Di kung akoy utusang manggubat ng hari mong ama sa alinmang Ciudad, kung ginagawa mo ang aking sagisag, dalawa mong matay nanalong ng perlas? 44
133
Ang aking plumahe kung itinatahi ang parang korales na iyong daliri, buntunghininga moy nakikiugali sa kilos ng gintong ipinananahi. 45 Makailan Laurang sa akiy iabot, basa pa ng luha bandang isusuot; ibinibigay mo ay naghihimutok, takot masugatan sa pakikihamok. 46 Balutit koletoy di mo papayagang madampit malapat sa aking katawan, kundi tingnan munat baka may kalawang ay nanganganib kang damit koy marumhan. 47 Sinisiyasat mo ang tibay at kintab na kung sayaran man ng tagay dumulas; at kung malayo mang iyong minamalas, sa gitna ng hukboy makilala agad. 48 Pahihiyasan mo ang aking turbante ng perlas, topasyot maningning na rubi; bukod ang magalaw na batong dyamante, puno ng ngalan mong isang letrang L. 49 Hanggang akoy walat nakikipaghamok, nag-aapuhap ka ng pang-aliw-loob; manalo man akoy kung bagong nanasok, nakikita mo nay may dala pang takot. 50 Buong panganib moy baka nagkasugat, di maniniwala kung di masiyasat;
134
at kung magkagurlis nang munti sa balat, hinuhugasan mo ng luhang nanatak. 51 Kung akoy mayroong kahapisang munti, tatanungin mo na kung ano ang sanhi; hanggang di malining ay idinarampi sa mga mukha ko ang rubi mong labi. 52 Hindi ka tutugot kung di matalastas, kakapitan mo nang mabigyan ng lunas; dadalhin sa hardit doon ihahanap ng ikaaaliw sa mga bulaklak. 53 Iyong pipitasin ang lalong marikit, dini sa liig koy kusang isasabit; tuhog na bulaklak sadyang salit-salit, pag-uupandin mong lumbay koy mapaknit. 54 At kung ang hapis koy hindi masawata, sa pilikmata moy dadaloy ang luha; napasaan ngayon ang gayong aruga, sa dala kong sakit ay di iapula? 55 Halina, Laura kot aking kailangan ngayon, ang lingap mo nang naunang araw; ngayon hinihingi ang iyong pagdamay ang abang sinta moy nasa kamatayan. 56 At ngayong malaki ang aking dalita ay di humahanap ng maraming luha; sukat ang kapatak na makaapula, kung sa may pagsintang puso moy magmula.
135
57 Katawan ko ngayoy siyasatin, ibig, tingnan ang sugat kong di gawa ng kalis; hugasan ang dugong nanalong sa gitgit sa kamay ko, paat natataling liig. 58 Halina, irog kot ang damit koy tingnan, ang hindi mo ibig dumamping kalawang: kalagin ang lubid at iyong bihisan, matinding dusa koy nang gumaan-gaan. 59 Ang mga mata mo ay iyong ititig dini sa anyo kong sadlakan ang sakit, upang di mapigil ang takbong mabilis niring abang buhay sa ikapapatid. 60 Wala na Laurat ikaw na nga lamang ang makalulunas niring kahirapan; damhin ng kamay mo ang aking katawan at bangkay man akoy muling mabubuhay! 61 Nguni, sa aba ko! Ay, sa laking hirap! wala na si Laurang laging tinatawag! napalayu-layot di na lumiliyag, ipinagkanulo ang sinta kong tapat. 62 Sa abang kandungay ipinagbiyaya ang pusong akin na at akoy dinaya; buong pag-ibig koy ipinanganyaya, nilimot ang sintay sinayang ang luha. 63
136
Alin pa ang hirap na di sa akin may kamatayan pang di ko daramdamin? ulila sa amat inang nag-angkin, walang kaibigat nilimot ng giliw. 64 Dusa sa puri kong kusang siniphayo, palasong may lasong natirik sa puso; habag sa ama koy tunod na tumimo, akoy sinusunog niring panibugho. 65 Itoy siyang una sa lahat ng hirap, pagdaya ni Laura ang kumakamandag; dini sa buhay koy siyang magsasadlak sa libingang laan ng masamang palad. 66 O, Konde Adolfo, inilapat mo man sa akin ang hirap ng sansinubukan, ang kabangisan moy pinasasalamatan, ang puso ni Lauray kung di inagaw. 67 Dito naghimutok nang kasindak-sindak na umalingawngaw sa loob ng gubat; tinangay ang diwat karamadamang hawak ng buntunghiningat luhang lumagaslas. 68 Sa puno ng kahoy na napayukayok; ang ibig ay supil ng lubid na gapos; bangkay na mistulat ang kulay ng burok ng kanyang mukhay naging puting lubos. 69 Nagkataong siyang pagdating sa gubat ng isang gererong bayani ang tikas,
137
putong na turbante ay kalingas-lingas pananamit moro sa Persyang siyudad. 70 Pinigil ang lakad at nagtanaw-tanaw, anakiy ninitang pagpapahingahan, di kaginsa-ginsay ipinagtapunan ang pikat adargat nagdaop ng kamay. 71 Saka tumingalat matay itinirik sa bubong ng kahoy na takip sa Langit, istatuwa manding nakatayoy umid, ang buntunghininga niyay walang patid. 72 Nang magdamdam-ngawit sa pagayong anyo, sa puno ng isang kahoy ay umupo, nagwikang O palad! sabay ang pagtulo sa mata ng luhang anakiy palaso. 73 Uloy ipinatong sa kaliwang kamay at saka tinutop ang noo ng kanan; isang mayroong ginugunamgunam isang mahalagang nalimutang bagay. 74 Malaoy humilig, nagwalang-bahala, di rin kumakati ang batis ng luha; sa madlang himutok ay kasalamuha ang wikang: Fleriday tapos na ang tuwa! 75 Sa balang sandali ay sinasabugan yaong buong gubat ng maraming Ay! Ay! na nakikitono sa huning mapanglaw ng panggabing ibong dooy nagtatahan.
138
76 Pamaya-mayay nabangong nagulat, tinangnan ang pikat sampu ng kalasag; nalimbag sa mukha ang bangis ng furias Di ko itutulot! ang ipinahayag. 77 At kung kay Fleriday iba ang umagaw at di ang ama kong dapat na igalang, hindi ko masabi kung ang pikang tangan bubuga ng libot laksang kamatayan! 78 Bababa si Marte mula sa itaas at kailalimay aahon ang Parcas; buong galit nila ay ibubulalas, yayakagin niring kamay kong marahas! 79 Sa kuko ng liloy aking aagawin ang kabiyak niring kaluluwang angkin; liban na kay ama, ang sinumat alin ay di igagalang ng tangang patalim. 80 O, pagsintang labis ng kapangyarihan, sampung mag-aamay iyong nasasaklaw; pag ikaw ang nasok sa puso ninuman, hahamaking lahat masunod ka lamang! 81 At yuyurakan na ang lalong dakila bait, katuwiray ipanganganyaya; buong katungkulay wawal-ing-bahala, sampu ng hiningay ipauubaya. 82
139
Itong kinaratnan ng palad ko linsil salaming malinaw na sukat mahalin ng makatatatap, nang hindi sapitin ang kahirapan kong di makayang bathin. 83 Sa mawika ito luhay pinaagos, pikay isinaksak saka naghimutok; nagkataon namang parang isinagot ang buntunghininga niyaong nagagapos. 84 Gereroy namangha nang itoy marinig, pinagbaling-baling sa gubat ang titig; nang walang makitay hinintay umulit, di man nalaoy nagbangong humibik. 85 Ang bayaning Moroy lalo nang namaang, Sinong nanaghoy sa ganitong ilang? lumapit sa dakong pinanggagalingan ng buntunghiningat pinakimatyagan. 86 Inabutan niyay ang ganitong hibik: Ay, mapagkandiling amang iniibig! bakit ang buhay moy naunang napatid, akoy inulila sa gitna ng sakit? 87 Kung sa gunita koy pagkuru-kuruin ang pagkahulog mo sa kamay ng taksil, parang nakikita ang iyong narating parusang marahas na kalagim-lagim. 88 At alin ang hirap na di ikakapit sa iyo ng Konde Adolfong malupit?
140
ikaw ang salamin sa Reyno ng bait, pagbubuntunan ka ng malaking galit. 89 Katawan mo amay parang namamalas ngayon ng bunso mong lugami sa hirap; pinipisan-pisan at iwinawalat ng pawa ring liloy berdugo ng sukab. 90 Ang nagkahiwalay na laman mot buto, kamay at katawang nalayo sa ulo, ipinaghagisan niyong mga lilo at walang maawang naglibing na tao. 91 Sampu ng lingkod mot mga kaibigan kung kampi sa liloy iyong nang kaaway; ang di nagsiayoy natatakot namang bangkay moy ibaot mapaparusahan. 92 Hanggang dito amay aking naririnig, nang ang iyong uloy itapat sa kalis; ang panambitan mot dalangin sa Langit, na akoy maligtas sa kukong malupit. 93 Ninanasa mo pang akoy matabunan ng bangkay sa gitna ng pagpapatayan, nang huwag mahulog sa panirang kamay ng Konde Adolfong higit sa halimaw. 94 Pananalangin moy di pa nagaganap, sa liig moy biglang nahulog ang tabak; nasnaw sa bibig mong huling pangungusap ang Adiyos bunsot buhay moy lumipas.
141
95 Ay, amang ama ko! kung nagunamgunam madla mong pag-irog at pagpapalayaw, ipinapalaso ng kapighatian luha niring pusong sa matay nunukal. 96 Walang ikalawang ama ka sa lupa sa anak na kandong ng pag-aaruga; ang munting hapis kong sumungaw sa mukha, sa habag moy agad nanalong ang luha. 97 Ang lahat ng tuway natapos sa akin, sampu niring buhay ay naging hilahil; ama koy hindi na malaong hihintin akot sa payapang bayay yayakapin. 98 Sandaling tumigil itong nananangis, binigyang-panahon luhay tumagistis niyong naawang morong nakikinig sa habag ay halos magputok ang dibdib. 99 Tinutop ang puso at saka nagsaysay, Kailan, aniya, luha koy bubukal ng habag kay ama at panghihinayang para ng panaghoy ng nananambitan? 100 Sa sintang inagaw ang itinatangis, dahilan ng aking luhang nagbabatis; yaoy nananaghoy dahil sa pag-ibig sa amang namatay na mapagtangkilik. 101
142
Kung ang walang patid na ibinabaha ng mga mata koy sa hinayang mula sa mga palayaw ni amat aruga malaking palad kot matamis na luha. 102 Ngunit ang nanahang maralitang tubig sa mukhat dibdib kong laging dumidilig, kay ama nga galing datapuwat sa bangis, hindi sa andukha at pagtatangkilik. 103 Ang matatawag kong palayaw sa akin ng ama koy itong akoy pagliluhin, agawan ng sintat panasa-nasaing lumubog sa dusat buhay koy makitil. 104 May para kong anak na napanganyaya, ang layaw sa amay dusat pawang luha? hindi nakalasap kahit munting tuwa sa masintang inang pagdakay nawala! 105 Napahinto ritoy narinig na muli ang pananambitan niyong nakatali, na ang wikay Laurang aliw niring budhi, paalam ang abang kandong ng pighati. 106 Lumagi ka nawa sa kaligayahan, sa harap ng di mo esposang katipan; at huwag mong datnin yaring kinaratnan ng kasing nilimot at pinagliluhan. 107 Kung nagbangis ka mat nagsukab sa akin, mahal ka ring lubha dini sa panimdim
143
at kung mangyayari hanggang sa malibing, ang mga buto ko, kitay sisintahin. 108 Di pa natatapos itong pangungusap, may dalawang leong hangos ng paglakad, siyay tinutungot pagsil-in ang hangad, ngunit nangatigil pagdating sa harap. 109 Nangaawa mandit nawalan ng bangis sa abang sisil-ing larawan ng sakit; nangakatingalat parang nakikinig sa di lumilikat na tinangis-tangis. 110 Anong loob kaya nitong nagagapos, ngayong nasa harap ang dalawang hayop, na ang balang ngipit kukoy naghahandog isang kamatayang kakila-kilabot! 111 Di ko na masabit luha koy nanatak, nauumid yaring dilang nangungusap; puso koy nanlambot sa malaking habag sa kaawa-awang kinubkob ng hirap. 112 Sinoy di mahapis na may karamdaman sa lagay ng gapos na kalumbay-lumbay; lipos ng pighati saka tinutunghan sa laman at buto niya ang hihimay! 113 Katiwala na nga itong tigib-sakit na ang buhay niyay tuntong na sa guhit; nilagnat ang pusot nasira ang boses, di na mawatasan halos itong hibik.
144
114 Paalam, Albanyang pinamamayanan ng kasam-at lupit, bangis, kaliluhan; akong tanggulan moy kusa mang pinatay, sa iyoy malaki ang panghihinayang. 115 Sa loob mo naway huwag mamilantik ang panirang talim ng katalong kalis; magka-espada kang para nang binitbit niring kinuta mong kanang matangkilik. 116 Kinasuklaman mo ang pangako sa iyoy gugulin niniyak kong dugo; at inibig mo pang hayop ang magbubo sa kung itanggol kay maubos tumulo. 117 Pagkabata ko nay walang inadhika kundi paglilingkod sa iyot kalinga; di makailan kang babal-ing masira, ang mga kamay koy siyang tumimawa. 118 Dustang kamatayan ang bihis mong bayad; dapuwat sa iyoy magpapasalamat kung pakamahalit huwag ipahamak ang tinatangisang giliw na nagsukab. 119 Yaong aking Laurang hindi mapapaknit ng kamatayan man sa tapat ng dibdib; paalam, Bayan ko, paalam na, ibig, magdarayang sintang di manaw na isip! 120
145
Bayang walang-loob, sintang alibugha, Adolfong malupit, Laurang magdaraya, magdiwang na ngayot manulos sa tuwa at masusunod na sa akin ang nasa. 121 Nasa harap ko na ang lalong marawal, mabangis na lubhang lahing kamatayan; malulubos na nga ang iyong kasam-an, gayundin ang aking kaalipustaan. 122 Sa abang-aba ko! diyata, O Laura mamamatay akoy hindi mo na sinta! ito ang malapit sa lahat ng dusa, sa akin ay sinong mag-aalaala! 123 Diyatat ang aking pagkapanganyaya, di mo tatapunan ng munti mang luha; kung yaring buhay koy mahimbing sa wala, di babahaginan ng munting gunita! 124 Guniguning itoy lubhang makamandag, agos na luha kot puso koy maagnas tulo kaluluwat sa matay pumulas, kayo aking dugoy mag-unahang matak. 125 Nang matumbasan ko ang luha, ang sakit nitong pagkalimot ng tunay kong ibig, huwag yaring buhay ang siyang itangis kundi ang pagsintang lubos na naamis. 126 Sa tinaghuy-taghoy na kasindak-sindak, gereroy hindi na napigil ang habag,
146
tinunton ang boses at siyang hinanap, patalim ang siyang nagbukas ng landas. 127 Dawag na masinsiy naglagi-lagitik sa dagok ng lubhang matalas na kalis; moroy di tumugot hanggang di nasapit ang binubukalan ng maraming tangis. 128 Anyong pantay-mata ang lagay ng araw niyong pagkatungo sa kalulunuran; siyang pagkataas sa kinalalagyan nitong nagagapos na kahambal-hambal. 129 Nang malapit siyat abutin ng sulyap ang sa pagkataliy linigid ng hirap, nawalan ng diwat luhay lumagaslas, katawan at pusoy nagapos ng habag. 130 Malaong natigil na di nakakibo, hiningay hinabol na ibig lumayo; matutulog disin sa habag ang dugo, kundangan nagbangis leong nangagtayo. 131 Naakay ng gutom at gawing manila, nag-uli sa ganid at nawalang-awa; handa na ang ngipit kukong bagong hasa at pagsasabayan ang gapos ng iwa. 132 Tanang balahiboy pinapangalisag, nanindig ang buntot na nakagugulat; sa bangis ng anyo at nginasab-ngasab, Puryang nagngangalit ang siyang katulad.
147
133 Nagtaas ang kamay at nangakaakma sa katawang gapos ang kukong pansira; nang darakmain nay siyang pagsagasa niyong bagong Marteng lumitaw sa lupa. 134 Inusig ng taga ang dalawang leon, si Apolo mandin sa Serpyente Piton; walang bigong kilos na di nababaon ang lubhang bayaning tabak na pamutol. 135 Kung ipamilantik ang kanang pamatay at saka isalag ang pang-adyang kamay, maliliksing leon ay nangalilinlang, kaya di nalaoy nangagumong bangkay. 136 Nang magtagumpay ang gererong bantog sa nangakalabang mabangis na hayop, luhay tumutulong kinalag ang gapos ng kaawa-awang iniwan ng loob. 137 Halos nabibihay sa habag ang dibdib, dugoy nang matingnang nunukal sa gitgit; sa pagkalag niyang maliksiy nainip sa siga-sigalot na madlang bilibid. 138 Kaya ang ginaway inagapayanan, katawang malatang parang bagang bangkay; at minsang pinatid ng espadang tangan walang awang lubid na lubhang matibay. 139
148
Umupot kinalong na naghihimutok, katawang sa dusa hiningay natulog; hinaplos ang mukhat dibdib ay tinuptop, nasa ng gereroy pagsaulang-loob. 140 Doon sa pagtitig sa pagkalungayngay na kanilang kalong kalumbay-lumbay, nininilay niya at pinagtatakhan ang dikit ng kiyas at kinasapitan. 141 Namamangha naman ang magandang kiyas, kasing-isat ayon sa bayaning tikas; mawiwili disin ang iminamalas na mata, kandungan sa malaking habag. 142 Gulung-gulong lubha ang kaniyang loob, ngunit napayapa ng anyong kumilos itong abang kandong na kalunus-lunos, nagising ang buhay na nakakatulog. 143 Sa pagkalungayngay matay idinilat, himutok ang unang bati sa liwanag; sinundan ng taghoy na kahabag-habag; Nasaan ka Laura sa ganitong hirap? 144 Halina, giliw kot gapos koy kalagin, kung mamatay akoy gunitain mo rin. pumikit na mulit napatid ang daing, sa may kandong namang takot na sagutin. 145 Ipinanganganib ay baka mabigla, magtuloy mapatid hiningang mahina;
149
hinintay na lubos niyang mapayapa ang loob ng kandong na lipos-dalita. 146 Nang muling mamulat ang nagitlaanan, Sino? sa aba kot nasa Morong kamay! ibig na iigtad ang lunong katawan, nang hindi mangyariy nagngalit na lamang. 147 Sagot ng gereroy Huwag kang manganib sumapayapa kat mag-aliw ng dibdib; ngayoy ligtas ka na sa lahat ng sakit, may kalong sa iyo ang nagtatangkilik. 148 Kung nasusuklam ka sa aking kandungan, lason sa puso mo ang hindi binyagan nakukutya akong di ka saklolohan sa iyong nasapit na napakarawal. 149 Ipinahahayag ng pananamit mo, taga-Albanya ka at akoy Persyano; ikaw ay kaaway ng bayat sekta ko, sa lagay mo ngayoy magkatoto tayo. 150 Moro akoy lubos na taong may dibdib at nasasaklaw rin ng utos ng Langit; dine sa puso koy kusang natititiknatural na ley-ing sa abat mahapis. 151 Anong gagawin koy aking napakinggan ang iyong pagtaghoy na kalumbay-lumbay, gapos na nakitat pamumutiwanan ng dalawang ganid, ng bangis na tangan.
150
152 Nagbuntunghininga itong abang kalong at sa umaaaliw na Moroy tumugon, Kung di mo kinalag sa puno ng kahoy, nalibing na ako sa tiyan ng leon. 153 Payapa na naman disin yaring dibdib, napagkikilalang kaaway kang labis; at di binayaang nagkapatid-patid ang aking hiningang kamatayat sakit. 154 Itong iyong away di ko hinahangad, patayin mo akoy siyang pitang habag; di mo tanto yaring binabatang hirap, na ang kamatayan ang buhay kong hanap. 155 Dito napahiyaw sa malaking hapis ang Morong may awat luhay tumagistis; siyang itinugon sa wikang narinig at sa panlulumoy kusang napahilig. 156 Anupat kapwa hindi nakakibo di nangakalaban sa damdam ng puso; parang walang malay hanggang sa magtagot humilig sa Pebo sa hihigang ginto. 157 May awang gerero ay sa maramdaman, malamlam na sinag sa gubat ay nanaw, tinunton ang landas na pinagdaanan, dinala ang kalong sa pinanggalingan. 158
151
Doon sa naunang hinintuang dako nang masok sa gubat ang bayaning Moro, sa isang malapad, malinis na bato, kusang pinagyaman ang lugaming pangko. 159 Kumuha ng munting baong makakain, ang nagdaralitay inamong tumikim, kahit umaayaw ay nahikayat din ng sabing malambot na pawang pang-aliw. 160 Naluwag-luwagan ang panghihingapos, sapagkat naawas sa pagkadayukdok, hindi kinukusay tantong nakatulog, sa sinapupunan ng gererong bantog. 161 Itoy di umidlip sa buong magdamag, sa pag-aalagay nagbata ng puyat; ipinanganganib ay baka makagat ng ganid na madlang nagkalat sa gubat. 162 Tuwing magigising sa magaang tulog, itong lipos-hirap ay naghihimutok, pawang tumitirik na anakiy tunod sa dibdib ng Morong may habag at lunos. 163 Nang magmamadaling-araw ay nahimbing, munting napayapa sa dalang hilahil; hanggang sa Aurorang itaboy ang dilim, walang binitiwang himutok at daing. 164 Ito ang dahilang ipinagkasundo, limang karamdamang parang hinahalo;
152
ikinatiwasay ng may dusang puso, lumakas na muli ang katawang hapo. 165 Kayat nang isabog sa sansinukuban ang doradong buhok ng masayang araw, nagbangong hinahot pinasalamatan sa Langit ang bagong lakas ng katawan. 166 Sabihin ang tuwa ng gererong hayag, ang abang kinalong ay biglang niyakap; kung nang unay nukal ang luha sa habag, ngayoy sa galak na ang inilagaslas. 167 Kapos ang dila kong magsaysay ng laki ng pasasalamat nitong kinandili; kundangan ang dusay sa nawalang kasi ay napawi disin sa tuwang umali. 168 Sapagkat ang dusang mula sa pag-ibig kung kahit mangyaring lumayo sa dibdib, kisapmata lamang ay agad babalik at magdaragdag pa sa una ng bangis. 169 Kaya hindi pa rin halos dumadapo ang tuwa sa lamad ng may dusang puso ay itinakwil na ang dalitang lalo at ang tunod niyay siyang itinimo. 170 Niyapos na muli ang dibdib ng dusa, hirap yatang bathin ng sakit sa sinta! dangan inaaliw ng Moro sa Persya, natuluyang nanaw ang tangang hininga.
153
171 Iyong natatanto ang aking paglingap, anitong Persyano sa nababagabag; mula ng hirap moy ibig kong magtatap at nang kung may daay malagyan ng lunas. 172 Tugon ng may dusay di lamang ang mula niring dalita ko ang isasalita, kundi sampung buhay sapul sa pagkabata, nang maganapan ko ang hingi mot nasa. 173 Nupong nag-agapay sa puno ng kahoy ang may dalang habag at lipos-linggatong, saka sinalitang luhay bumabalong, buong naging buhay hanggang naparool. 174 Sa isang dukado ng Albanyang syudad doon ko nakita ang unang liwanag, yaring katauhay utang kong tinanggap sa Duke Briseo, ay ama kong liyag! 175 (Ngayon nariyan ka sa payapang bayan, sa harap ng aking inang minamahal, Prinsesa Florescang esposa mong hirang, tanggap ang luha kong sa matay nunukal.) 176 Bakit naging tao ako sa Albanya, bayan ng ama ko, at di sa Krotona, masayang Siyudad na lupa ni ina? disin ang buhay koy di lubhang nagdusa? 177
154
Ang dukeng ama koy pribadong tanungan ng Haring Linceo sa anumang bagay; pangalawang puno ng sangkaharian, may gintong ugali at iginagalang. 178 Kung sa kabaitay uliran ng lahat at sa katapangay pang-ulo sa syudad; walang kasindunong magmahal sa anak, umakay, magturo sa gagawing dapat. 179 Naririnig ko pa halos hanggang ngayon, malayaw na tawag ng ama kong poon. noong akoy batang kinakandung-kandong, taguring Floranteng bulaklak kong bugtong. 180 Ito ang ngalan ko mulang pagkabata, nagisnan sa amat inang nag-andukha; pamagat na ambil sa lumuha-luha at kayakap-yakap ng madlang dalita. 181 Buong kamusmusay di na sasalitin, walang may halagang nangyari sa akin kundi nang sanggol pay kusang daragitin ng isang buwitreng ibong sadyang sakim. 182 Ang sabi ni ina akoy natutulog sa bahay sa kintang malapit sa bundok; pumasok ang ibong pang-amoy ay abot hanggang tatlong legwas sa patay na hayop. 183 Sa sinigaw-sigaw ng ina kong mutya, nasok ang pinsan kong sa Epiro mula;
155
ngalay Menalipo-may taglay na pana tinudla ang ibot namatay na bigla. 184 Isang araw namang bagong lumalakad, nooy naglalaro sa gitna ng salas may nasok na Arcot biglang sinambilat Kupidong diamanteng sa dibdib koy hiyas. 185 Nang tumuntong ako sa siyam na taon, palaging gawa koy mag-aliw sa burol; sakbat ang palasot ang busog na kalong, pumatay ng hayop, mamana ng ibon. 186 Sa tuwing umagang bagong naglalatag ang anak ng araw ng masayang sinag, naglilibang ako sa tabi ng gubat, madla ang kaakbay ng mga alagad. 187 Hanggang sa tingal-in ng sandaigdigan ang mukha ni Pebong hindi matitigan ay sinasagap ko ang kaligayahang handog niyong hindi maramot na parang. 188 Aking tinitipon ang ikinakalat na masayang bango ng mga bulaklak, inaaglahi ko ang laruang palad, mahinhing amihat ibong lumilipad. 189 Kung akoy mayroong matanaw na hayop sa tinitingalang malapit na bundok, biglang ibibinit ang pana sa busog, sa minsang tudla koy pilit matutuhog.
156
190 Tanang samang lingkod ay nag-aagawan, unang makarampot ng aking napatay; ang tinik sa dawag ay di dinaramdam, palibhasay tuwa ang nakaakay. 191 Sukat maligaya sinumang manood sa sinuling-suling ng sama kong lingkod; at kung masunduan ang bangkay ng hayop, ingay ng hiyawan sa loob ng tumok. 192 Ang laruang busog ay kung pagsawaan, uupo sa tabi ng matuling bukal, at mananalamin sa linaw ng kristal sasagap ng lamig na iniaalay. 193 Ditoy mawiwili sa mahinhing tinig ang nangagsasayang Nayades sa batis; taginting ng Lirang katono ng awit, mabisang pamawi sa lumbay ng dibdib. 194 Sa tamis ng tinig na kahalak-halak ng nag-aawitang masasayang Nimfas naaanyayahan sampung lumilipad sarisaring ibong agawan ng dilag. 195 Kaya ngat sa sanga ng kahoy na duklay, sa mahal na batis na iginagalang ng bulag na Hentil ay nagluluksuhan, iboy nakikinig ng pag-aawitan. 196
157
Anhin kong saysayin ang tinamong tuwa ng kabataan kot malawig na lubha; pag-ibig ni amay siyang naging mula, lisanin ko yaong gubat na payapa. 197 Pag-ibig anakiy aking nakilala, di dapat palakhin ang bata sa saya; at sa katuwaay kapag namihasa, kung lumakiy walang hihinting ginhawa. 198 Sapagkat ang mundoy bayan ng hinagpos, mamamayay sukat tibayan ang dibdib; lumaki sa tuway walang pagtitiis anong ilalaban sa dahas ng sakit? 199 Ang taong magawi sa ligayat aliw, mahina ang pusot lubhang maramdamin; inaakala pa lamang ang hilahil na daratniy, di na matutuhang bathin. 200 Para ng halamang lumaki sa tubig, dahoy malalanta munting di madilig; ikinaluluoy ang sandaling init, gayundin ang pusong sa tuway maniig. 201 Munting kahirapay mamalakhing dala, dibdib palibhasay di gawing magbata; ay bago sa mundoy bawat kisapmata, nang taoy mayroong sukat ipagdusa. 202 Ang laki sa layaw karaniway hubad sa bait at munit sa hatol ay salat;
158
masaklap na bunga ng maling paglingap, habag ng magulang sa irog na anak. 203 Sa taguring bunsot likong pagmamahal, ang isinasama ng batay nunukal; ang iba marahil sa kapabayaan ng dapat magturong tamad na magulang. 204 Ang lahat ng itoy kay amang talastas, kaya nga ang luha ni inay hinamak; at ipinadaka ako sa Atenas bulag na isip koy nang doon mamulat. 205 Pag-aaral sa akin ay ipinatungkol sa isang mabait, maestrong marunong; lahi ni Pitacongalay si Antenor lumbay koy sabihin nang dumating doon. 206 May sambuwan halos na di nakakain, luha sa mata koy di mapigil-pigil, ngunit napayapa sa laging pag-aliw ng bunying maestrong may kupkop sa akin. 207 Sa dinatnan doong madlang nag-aaral kaparis kong batat kabaguntauhan, isay si Adolfong aking kababayan, anak niyong Konde Silenong marangal. 208 Ang kaniyang taoy labis ng dalawa sa dala kong edad na lalabing-isa; siyang pinopoon ng buong eskwela, marunong sa lahat na magkakasama.
159
209 Mahinhin ang asal na hindi magaso at kung lumakad pay palaging patungo mabining mangusap at walang katalo, lapastanganin may hindi nabubuyo. 210 Anupat sa bait ay siyang huwaran ng nagkakatipong nagsisipag-aral; sa gawa at wikay di mahuhulihan ng munting panira sa magandang asal. 211 Ni ang katalasan ng aming maestro at pagkabihasa sa lakad ng mundo ay hindi natarok ang lihim at tungo ng pusong malihim nitong si Adolfo. 212 Akong pagkabatay ang kinamulatan kay amay ang bait na di paimbabaw, yaong namumunga ng kaligayahan, nanakay sa pusong suyuit igalang. 213 Sa pinagtatakhan ng buong eskwela bait ni Adolfong ipinakikita, di ko malasapan ang haing ligaya ng magandang asal ng ama kot ina. 214 Puso koy ninilag na siyay giliwin, aywan nga kung bait at naririmarim; si Adolfo namay gayundin sa akin, nararamdaman ko kahit lubhang lihim. 215
160
Araw ay natakbo at ang kabataan sa pag-aaral ko sa akiy nananaw; bait koy luminis at ang karunungan, ang bulag kong isip ay kusang dinamtan. 216 Natarok ang lalim ng pilosopiya, aking natutuhan ang astrolohiya, natantong malinis ang kataka-taka at mayamang dunong ng matematika. 217 Sa loob ng anim na taong lumakad, itong tatlong dunong ay aking nayakap; tanang kasama koy nagsipanggilalas, sampu ng maestrong tuway dili hamak. 218 Ang pagkatuto ko anakiy himala, sampu ni Adolfong naiwan sa gitna; maingay na pamang tagapamalita, sa buong Atenas ay gumala-gala. 219 Kaya nga at ako ang naging hantungan, tungo ng salita ng tao sa bayan; mulang batat hanggang katanda-tandaan ay nakatalastas ng aking pangalan. 220 Dito na nahubdan ang kababayan ko ng hiram na bait na binalatkayo; kahinhinang-asal na pakitang-tao, nakilalang hindi bukal kay Adolfo. 221 Natanto ng lahat na kaya nanamit niyong kabaitang di taglay sa dibdib
161
ay nang maragdag pa sa talas ng isip itong kapurihang mahinhit mabait. 222 Ang lihim na itoy kaya nahalata, dumating ang araw ng pagkakatuwa; kaming nag-aaral baguntaot bata, sarisaring laro ang minunakala. 223 Minulan ang gali sa pagsasayawan, ayon sa musikat awit na saliwan; larong bunot arnis na kinakitaan na kani-kaniyang liksit karunungan. 224 Saka inilabas namin ang trahedya ng dalawang apo ng tunay na ina at mga kapatid ng nag-iwing amang anak at esposo ng Reyna Yocasta. 225 Papel ni Eteocles ang naging tungkol ko at si Polinice namay kay Adolfo; isang kaeswelay siyang nag-Adrasto at ang nag-Yocastay bunying si Minandro. 226 Anoy nang mumulan ang unang batalya ay ang aming papel ang nagkakabaka, nang dapat sabihing akoy kumilalat siyay kapatid kong kay Edipong bunga. 227 Nanlisik ang matay ang ipinagsaysay ay hindi ang ditsong nasa orihinal, kundi ang winikay Ikaw na umagaw ng kapurihan koy dapat kang mamatay!
162
228 Hinanduolong ako, sabay nitong wika, ng patalim niyang pamatay na handa, dangan nakaiwas akoy nabulagta sa tatlong mariing binitiwang taga. 229 Akoy napahiga sa inilag-ilag, sinabayang bigla ng tagang malakas; (salamat sa iyo, O Minandrong liyag, kundi ang liksi mo, buhay koy nautas!) 230 Nasalag ang dagok na kamatayan ko, lumipad ang tanging kalis ni Adolfo; siyang pagpagitan ng aming maestro at nawalang-diwang kasamat katoto. 231 Anupat natapos yaong katuwaan sa pangingilabot at kapighatian; si Adolfoy di na namin nabukasan, noon diy nahatid sa Albanyang bayan. 232 Naging santaon pa ako sa Atenas, hinintay ang loob ng ama kong liyag; sa aba kot nooy tumanggap ng sulat na ang balang letray iwang may kamandag. 233 Gunamgunam na di napagod humapis, di ka naianod ng luhang mabilis; iyong ginugulo ang bait kot isip at di mo payagang payapa ang dibdib! 234
163
(Kamandag kang lagak niyong kamatayan ng sintang ina koy di nagpakundangan; sinasariwa mo ang sugat na lalang na aking tinanggap na palasong liham!) 235 (Tutulungan kita ngayong magpalala ng hapdi sa pusong di ko maapula; namatay si inay laking dalita, ito sa buhay ko ang unang umiwa.) 236 Patay na dinampot sa aking pagbasa niyong letrang titik ng bikig na pluma; diyata, ama ko, at nakasulat ka ng pamatid-buhay sa anak na sinta! 237 May dalawang oras na nakamalay ng pagkatao kot ng kinalalagyan; dangan sa kalinga ng kasamang tanan ay di mo na ako nakasalitaan. 238 Nang mahimasmasay narito ang sakit, dalawa kong matay naging parang batis; at ang Ay! ay, ina! kung kaya napatid ay nakalimutan ang paghingang gipit. 239 Sa panahong yaoy ang buo kong damdam ay nanaw sa akin ang sandaigdigan; nag-iisa ako sa gitna ng lumbay ang kinakabakay sarili kong buhay. 240 Hinamak ng aking pighating mabangis ang sa maestro kong pang-aliw na boses;
164
ni ang luhang tulong ng samang may hapis ay di nakaawas sa pasan kong sakit. 241 Baras na matuwid ay nilapastangan ng lubhang marahas na kapighatian; at sa isang titig ng palalong lumbay, diway lumipad, niring katiisan. 242 Anupat sa bangis ng dusang bumugso, minamasarap kong mutok yaring puso; at nang ang kamandag na nakapupuno, sumamang dumaloy sa agos ng dugo. 243 May dalawang buwang hindi nakatikim ako ng linamnam ng payapat aliw; ikalawang sulat ni amay dumating, sampu ng sasakyang sumundo sa akin. 244 Saad sa kalatas ay biglang lumuhan at akoy umuwi sa Albanyang bayan; sa aking maestrong nang nagpapaalam, aniyay Florante, bilin koy tandaan. 245 Huwag malilingat at pag-ingatan mo ang higanting handa ni Konde Adolfo; pailag-ilagang parang basilisko, sukat na ang titig na matay sa iyo. 246 Kung ang isalubong sa iyong pagdating ay masayang mukhat may pakitang-giliw, lalong pag-ingatat kaaway na lihim,
165
siyang isaisip na kakabakahin. 247 Dapuwat huwag kang magpapahalata, tarok mo ang lalim ng kaniyang nasa; ang sasandatahiy lihim na ihanda, nang may ipagtanggol sa araw ng digma. 248 Nang mawika ito, luhay bumalisbis at akoy niyakap na pagkahigpit-higpit; huling tagubilin: bunsoy katitiis at hinihintay ka ng maraming sakit. 249 At mumulan mo na ang pakikilaban sa mundong bayaning punong kaliluhan. hindi na natapos at sa kalumbayan, pinigil ang dila niyang nagsasaysay. 250 Nagkabitiw kaming malumbay kapuwa, tanang kaeskwelamatay lumuluha; si Minandroy labis ang pagdaralita, palibhasay tapat na kapuwa bata. 251 Sa pagkakalapat ng balikat namin, ang mutyang katotoy di bumitiw-bitiw hanggang tinulutang sumama sa akin ng aming maestrong kaniyang amain. 252 Yaong paalamay anupat natapos sa pagsasaliwan ng madlang himutok; at sa kaingayat gulo ng adiyos, ang buntunghininga ay nakikisagot.
166
253 Magpahanggang daong ay nagsipatnubay ang aking maestrot kasamang iiwan; umihip ang hangit agad nahiwalay sa Pasig Atenas ang aming sasakyan. 254 Bininit sa busog ang siyang katulad ng tulin ng aming daong sa paglayag, kaya di naglaon paa koy yumapak sa dalampasigan ng Albanya Syudad. 255 Pag-ahon koy agad nagtulo sa Kinta, di humihiwalay katotong sinta; paghalik sa kamay ng poon kong ama, lumala ang sakit nang dahil kay ina. 256 Nagdurugong muli ang sugat ng puso, humigit sa una ang dusang bumugso; nawikang kasunod ng luhang tumulo: Ay, Ama! kasabay ng bating Ay, bunso. 257 Anupay ang aming buhay na mag-ama, nayapos ng bangis ng sing-isang dusa; kami ay dinatnang nagkakayakap pa niyong embahador ng Bayang Krotona. 258 Nakapanggaling na sa Palasyo Real at ipinagsabi sa hari ang pakay; dalay isang sulat sa ama kong hirang, titik ng monarkong kaniyang biyenan. 259 Humihinging tulong at nasa pangamba,
167
ang Krotonang Reynoy kubkob ng kabaka; ang puno ng hukboy balita ng sigla Heneral Osmalic na bayaning Persya. 260 Ayon sa balitay pangalawa ito ng Prinsipe niyang bantog sa sangmundo Alading kilabot ng mga gerero, iyong kababayang hinahangaan ko. 261 Dito napangiti ang Morong kausap, sa nagsasalitay tumugong banayad; aniyay Bihirang balitay magtapat, kung magkatotoo may marami ang dagdag. 262 At saka madalas ilala ng tapang ay ang guniguning takot ng kalaban; ang isang gererong palaring magdiwang, mababalita na at pangingilagan. 263 Kung sa katapangay bantog si Aladin, may buhay rin namang sukat na makitil; iyong matatantong kasimpantay mo rin sa kasam-ang-palad at dalang hilahil. 264 Sagot ni Florante, Huwang ding maparis ang gererong bantog sa palad kong amis; at sa kaaway may di ko ninanais ang laki ng dusang aking napagsapit. 265 Natanto ni ama ang gayong sakunasa Krotonang Bayay may balang sumira, akoy isinamat humarap na bigla
168
sa Haring Linceong may gayak nang digma. 266 Kami ay bago pang nanakyat sa hagdan ng palasyong batbat ng hiyas at yaman ay sumasalubong na ang haring marangal, niyakap si amat nooy kinamayan. 267 Ang wikay O Duke, ang kiyas na ito ang siyang kamukha ng bunying gerero; aking napangarap na sabi sa iyo, magiging haligi ng setro kot reyno. 268 Sino itot saan nanggaling na syudad ang sagot ni amaay bugtong kong anak na inihahandog sa mahal mong yapak, ibilang sa isang basalyot alagad. 269 Namangha ang hari at niyakap ako, Mabuting panahon itong pagdating mo; ikaw ang heneral ng hukbong dadalo sa Bayang Krotonang kinubkob ng Moro. 270 Patotohanan mong hindi ibat ikaw ang napangarap kong gererong matapang na maglalathala sa sansinukuban ng kapurihan ko at kapangyarihan. 271 Iyong kautangan paroong mag-adya nuno mo ang hari sa Bayang Krotona; dugo kang mataas ay dapat kumita ng sariling dangal at bunyi ng gyera.
169
272 Sapagkat matuwid ang sa haring saysay, umayon si ama, kahit mapait man, na agad masubo sa pagpapatayan ang kabataan kot di kabihasaan. 273 Akoy walang sagot na naipahayag kundi Haring poot nagdapa sa yapak; nang aking hahagkan ang mahal na bakas, kusang itinindig at muling niyakap. 274 Nag-upuan kamit saka nagpanayam ng balabalakit may halagang bagay, nang sasalitin ko ang pinagdaanan sa Bayang Atenas na pinanggalingan. 275 Siyang pamimitak at kusang nagsabog ng ningning ang talang kaagaw ni Venus Anaki ay bagong umahon sa bubog, buhok ay naglugay sa perlas na batok. 276 Tuwang pangalawa kung hindi man langit ang itinatapon ng mahinhing titig; O, ang luwalhating buko ng ninibig pain ni Cupidong walang makarakip. 277 Liwanag ng mukhay walang pinag-ibhan kay Pebo kung anyong bagong sumisilang; katawang butihin ay timbang na timbang at mistulang ayon sa hinhin ng asal. 278 Sa kaligayahay ang nakakaayos
170
bulaklak na bagong winahi ng hamog; anupat sinumang palaring manood, patay o himala kung hindi umirog. 279 Ito ay si Laurang ikinasisira ang pag-iisip ko tuwing magunita, at dahil sa tanang himutok at luha itinotono ko sa pagsasalita. 280 Anak ni Linceong Haring napahamak, at kinabukasan ng aking pagliyag; (Bakit itinulot, Langit na mataas na mapanood ko kung di ako dapat!) 281 (O Haring Linceo, kung di mo pinilit na sa salitaan natiy makipanig, ang buhay ko disiy hindi nagkasakit ngayong pagliluhan ng anak mong ibig!) 282 Hindi katoto kot si Lauray di taksil, aywan ko kung anot lumimot sa akin! ang palad koy siyang alipustat linsil, di laang magtamo ng tuwa sa giliw. 283 (Makakapit kaya ang gawang magsukab sa pinakayaman ng langit sa dilag? kagandahay bakit di makapagkalag ng pagkakapatid sa maglilong lakad?) 284 (Kung nalalagay ka, ang mamatuwirin, sa laot ng madlang sukat ipagtaksil, dili ang dangal mong dapat na lingapin,
171
mahigit sa walang kagandahat ningning?) 285 (Ito ay hamak pa bagang sumansala ng karupukan mo at gawing masama, kung ano ang taas ng pagkadakila, siya ring lagapak naman kung marapa.) 286 O bunying gererong naawa sa akin, pagsilang na iyong nabagong bituin, sa pagkakita koy sabay ang paggiliw, inagaw ang pusong sa ina koy hain. 287 Anupat ang luhang sa matay nanagos nang pagkaulila sa ina kong irog, natungkol sa sintat pusoy nangilabot, baka di marapat sa gayong alindog. 288 Hindi ko makita ang patas na wika sa kaguluhan kot pagkawalang-diwa, nang makiumpok nay ang aking salita, anhin mang tuwiran ay nagkakalisya. 289 Nang malutas yaong pagsasalitaan ay wala na akong kamaharlikahan; kaluluway gulot pusoy nadadarang sa ningas ng sintang bago kong natikman. 290 Tatlong araw noong piniging ng hari sa palasyo real na sa yamat bunyi ay di nakausap ang punong pighati na inaasahang iluluwalhati.
172
291 Dito ko natikman ang lalong hinagpis, higit sa dalitang naunang tiniis; at binulaan ko ang lahat ng sakit kung sa kahirapan mula sa pag-ibig. 292 Salamat at noong sa kinabukasan, hukbo koy lalakad sa Krotonang Bayan, sandaling pinalad na nakapanayam ang prinsesang bumihag niring katauhan. 293 Ipinahayag ko ng wikang mairog, ng buntunghininga, luha at himutok, ang matinding sintang ikinalulunod magpahanggang ngayon ng buhay kong kapos. 294 Ang pusong matibay ng himalang dikit, nahambal sa aking malumbay na hibik; dangan ang kaniyang katutubong bait ay humadlang disin sinta koy nabihis. 295 Ngunit kung ooy di man binitiwan, naliwanagan din sintang nadirimlan; at sa pagpanaw ko ay pinabaunan ng may hiyang perlas na sa matay nukal. 296 Dumating ang bukas ng aking pag-alis, sino ang sasayod ng bumugsong sakit? dini sa puso koy alin ang hinagpis na hindi nagtimo ng kaniyang kalis? 297 May sakit pa kayang lalalo ng tindi
173
na ang sumisintay mawalay sa kasi? guniguni lamang di na ang mangyari, sukat ikalugmok ng pusong bayani. 298 (O, nangag-aalay ng mabangong suob sa dakilang altar ni kupidong diyos, sa dusa koy kayo ang nakatatarok noong maulila sa Laura kong irog!) 299 At kung hindi luhang pabaon sa akin, namatay na muna bago ko naatim; dusang di lumikat hanggang sa dumating sa Bayang Krotonang kubkob ng hilahil. 300 Kutay lulugso na sa bayong madalas ng mga makinang talagang pangwalat, siyang paglusob kot ng hukbong akibat, ginipit ang digmang kumubkob sa syudad. 301 Ditoy ang masidhing lubhang kamatayan at Parkas Atropos ay nagdamdam-pagal sa paggapas nilat pagkitil ng buhay ng naghihingalong sa dugoy naglutang. 302 Makita ng piling Heneral Osmalic ang aking marahaas na pamimiyapis, pitong susong hanay na dulo ng kalis, winahi ng tabak nang akoy masapit. 303 Sa kaliwat kanan niyay nalaglag mga soldados kong pawang mararahas; lumapit sa aking matay nagniningas,
174
Halika, aniyat kita ang maglamas. 304 Limang oras kaming hindi naghiwalay, hanggang sa nahapo ang bato ng tapang; nagluksa ang langit nang aking mapatay habag sa gererong sa mundoy tinakpan. 305 Siya nang pagsilid ng pangingilabot sa kalabang hukbong parag sinasalot ng pamuksang tabak na Minandrong bantog ang kampot biktoryay napa-aming lubos. 306 Tagumpay na itoy pumawi ng lumbay ng mga nakubkob ng kasakunaan; panganib sa pusoy naging katuwaan, ang pinto ng syudad pagdakay nabuksan. 307 Sinalubong kami ng haring dakila, kasama ang buong bayang natimawa; ang pasasalamat ay di maapula sa di magkawastong nagpupuring dila. 308 Yaong bayang hapot bagong nakatighaw sa nagbalang bangis ng mga kaaway, sa pagkatimawa ay nag-aagawang, malapit sa akit damit koy mahagkan. 309 Sa lakas ng hiyaw ng Pamang matabil, vivang dugtung-dugtong ay nakikisaliw; ang gulong salamat, nagtanggol sa amin dininig sa langit ng mga bituin.
175
310 Lalo ang tuwa nang akoy matatap na apo ng hari nilang nililiyag; ang monarko namay di-munti ang galak, luha ang nagsabi ng ligayang ganap. 311 Nagsiakyat kami sa palasyong bantog at nangapahinga ang soldadong pagod; datapwat ang bayay tatlong araw halos na nakalimutan ang gawaing pagtulog. 312 Sa ligaya namin ng nuno kong hari, nakapagitan din ang lilong pighati; at ang pagkamatay ng ina kong pili, malaon nang lantay nanariwang muli. 313 Dito naniwala ang bata kong loob na sa mundoy walang katuwaang lubos; sa minsang ligayat tali nang nakasunod makapitong lumbay o hanggang matapos. 314 Naging limang buwan ako sa Krotona nagpilit bumalik sa Reynong Albanya; di sinong susumang sa akay ng sinta kung ang tinutungoy lalot isang Laura? 315 Sa gayong katulin ng aming paglakad, naiinip akot ang nasay lumipad; abat nang matanaw ang muog ng syudad, kumutob sa aking pusoy lalong hirap! 316 Kaya pala gayoy ang nawawagayway
176
sa kutay hindi na bandilang binyagan, kundi Medialunat reynoy nasalakay ni Alading salot ng pasuking bayan. 317 Ang akay kong hukboy kusang pinahimpil sa paa ng isang bundok na mabangin, di kaginsa-ginsay natanawan namin, pulutong ng Morong lakad ay mahinhin. 318 Isang binibini ang gapos na taglay na sa damdam namiy tangkang pupugutan; ang puso koy lalong naipit ng lumbay sa gunitang baka si Laura kong buhay. 319 Kaya di napigil ang akay ng loob at ang mga Moroy bigla kong nilusob; palad nang tumakbo at hindi natapos sa aking pamuksang kalis na may poot! 320 Nang wala na akong pagbuntunang galit, sa di makakibong gapos ay lumapit; ang takip sa mukhay nang aking ialis, aba kot si Laura! may lalo pang sakit? 321 Pupugutan dahil sa hindi pagtanggap sa sintang mahalay ng Emir sa syudad; nang mag-asal hayop ang Morong pangahas, tinampal sa mukha ng himalang dilag. 322 Aking dali-daling kinalag sa kamay ang lubid na walang awa at pitagan; mga daliri koy naalang-alang
177
marampi sa balat na kagalang-galang. 323 Dito nakatanggap ng lunas na titig ang nagdaralitang puso sa pag-ibig; araw ng ligayang una kong pagdinig ng sintang Florante sa kay Laurang bibig. 324 Nang aking matantong nasa bilangguan ang bunying monarkat ang ama kong hirang; nag-utos sa hukbot aming sinalakay hanggang di mabawi ang Albanyang Bayan. 325 Pagpasok na namin sa loob ng reyno, bilangguay siyang una kong tinungo; hinango ang harit ang dukeng ama ko sa kaginoohay isa si Adolfo. 326 Labis ang ligayang kinamtan ng hari at ng natimawang kamahalang pili; si Adolfo lamang ang nagdalamhati, sa kapurihan kong tinamo ang sanhi. 327 Pangimbulo niyay lalo nang nag-alab nang akoy tawaging Tanggulan ng Syudad, at ipinagdiwang ng haring mataas sa palasyo real nang lubos na galak. 328 Saka nahalatang akoy minamahal ng pinag-uusig niyang karikitan; ang Konde Adolfoy nagpapakamatay dahil sa Koronatkay Lauray makasal.
178
329 Lumago ang binhing mula sa Atenas ipinunlang nasang akoy ipahamak; kay Adolfoy walang bagay na masaklap, para ng buhay kong hindi nauutas. 330 Di nag-ilang buwan ang sa reynong tuwa at pasasalamat sa pagkatimawa, dumating ang isang hukbong maninira na taga-Turkiyang masakim na lubha. 331 Dito ang panganib at pag-iiyakan ng bagong nahugot sa dalitang bayan, lalo na si Laurat ang kapangambahan ang ako ay sam-ing palad sa patayan. 332 Sapagkat heneral akong iniatas ng hari sa hukbong sa Moroy lalabas; nag-uli ang loob ng bayang nasindak, puso ni Adolfoy parang nakamandag. 333 Niloob ng Langit na aking nasupil ang hukbo ng bantog na si Miramolin; siyang mulang araw na ikinalagim sa Reynong Albanya ng Turkong masakim. 334 Bukod ditoy madlang digma ng kaaway ang sunod-sunod kong pinagtagumpayan; anupat sa aking kalis na matapang, labimpitong hari ang nangagsigalang. 335
179
Isang araw akong bagong nagbiktorya sa Etolyang Syudad na kusang binaka, tumanggap ng sulat ng aking monarka, mahigpit na biling umuwi sa Albanya. 336 At ang pamamamahala sa dala kong hukbo, ipinagtiwalang iwan kay Minandro; noon diy tumulak sa Etolyang Reyno, pagsunod sa harit Albanyay tinungo. 337 Nang dumating akoy gabing kadiliman, pumasok sa reynong walang agam-agam; pagdakay kinubkob (laking kaliluhan!) ng may tatlumpong libong sandatahan. 338 Di binigyang-daan akin pang mabunot ang sakbat na kalis at makapamook; buong katawan koy binidbid ng gapos, piniit sa karsel na katakut-takot. 339 Sabihin ang aking pamamanghat lumbay, lalo nang matantong monarkay pinatay ng Konde Adolfot kusang idinamay ang ama kong irog na mapagpalayaw. 340 Ang nasang yumamat haring mapatanyag at uhaw sa aking dugo ang yumakag sa puso ng konde sa gawang magsukab (O, napakarawal na Albanyang Syudad!) 341 (Mahigpit kang aba sa mapagpunuan ng hangal na puno at masamang asal,
180
sapagkat ang haring may hangad sa yaman ay mariing hampas ng Langit sa bayan.) 342 Akoy lalong abat dinaya ng ibig, may kahirapan pang para ng marinig na ang prinsesa koy nangakong mahigpit pakasal sa Konde Adolfong balawis? 343 Ito ang nagkalat ng lasong masidhi sa ugat ng aking pusong mapighati at pinagnasaang buhay koy madali sa pinanggalingang walang magsauli. 344 Sa pagkabilanggong labingwalong araw, naiinip ako ng di pagkamatay; gabi nang hanguit ipinagtuluyan sa gubat na itot kusang ipinugal. 345 Bilang makalawang maligid ni Pebo ang sandaigdigan sa pagkagapos ko, nang inaakalang nasa ibang mundo, imulat ang matay nasa kandungan mo. 346 Ito ang buhay kong silu-silong sakit at hindi pa tanto ang huling sasapit mahabang salita ay dito napatid, ang gerero naman ang siyang nagsulit. 347 Ang pagkabuhay moy yamang natalastas, tantuin mo naman ngayon ang kausap; ako ang Aladin sa Persyang Syudad, anak ng balitang Sultang Ali-Adab.
181
348 Sa pagbatis niring mapait na luha, ang pagkabuhay koy sukat mahalata (Ay, ama ko! bakit? Ay, Fleridang tuwa!) katotoy bayaang akoy mapayapa. 349 Magsama na kitang sa luhay maagnas, yamang pinag-isa ng masamang palad; sa gubat na itoy hintayin ang wakas ng pagkabuhay tang nalipos na hirap. 350 Hindi na inulit ni Florante naman, luha ni Aladiy pinaibayuhan; tumahan sa gubat na may limang buwan, nang isang umagay naganyak maglibang. 351 Kanilang nilibot ang loob ng gubat, kahit bahagya nang makakitang landas; dito sinalita ni Alading hayag ang kanyang buhay na kahabag-habag. 352 Aniyay Sa madlang gyerang dinaanan, di ako naghirap ng pakikilaban para nang bakahin ang pusong matibay ni Fleridang irog na tinatangisan. 353 Kung nakikiumpok sa madlang prinsesay, si Dianay sa gitna ng maraming Nimpa, kayat kung tawagin sa Reynong Persya, isa si Houris ng mga propeta. 354
182
Anupat pinalad na aking dinaig sa katiyagaan ang pusong matipid; at pagkakaisa ng dalawang dibdib pagsinta ni amay nabuyong gumiit. 355 Dito na minulan ang pagpapahirap sa akiy ninasang buhay koy mautas; at nang magbiktorya sa Albanyang Syudad, pagdating sa Persyay binilanggo agad. 356 At ang ibinuhat na kasalanan ko, di pa utos niyay iniwan ang hukbo; at nang mabalitaang reynoy nabawi mo, nooy hinatulang pupugutan ng ulo. 357 Nang gabing malungkot na kinabukasan, wakas na tadhanang akoy pupugutan, sa karsel ay nasok ang isang heneral, dala ang patawad na lalong pamatay. 358 Tadhanang mahigpit ay malis pagdaka, huwag mabukasan sa Reyno ng Persya; sa munting pagsuway-buhay ko ang dusa sinunod kot utos ng hari kot ama. 359 Ngunit sa puso koy matamis pang lubha na tuloy nakitil ang hiningang aba, huwag ang may buhay na nagugunita iba ang may kandong sa langit kot tuwa. 360 May anim na ngayong taong walang likat nang nilibut-libot na kasamay hirap
183
napatigil ditot silay may namatyag nagsasalitaan sa loob ng gubat. 361 Napakinggan nilay ganitong saysay nang aking matatap na papupugutan ang abang sinta kong nasa bilangguan nagdapa sa yapak ng haring sukaban. 362 Inihinging-tawad ng luha at daing ang kaniyang anak na mutya kot giliw; ang sagot ay kundi kusa kong tanggapin ang pagsinta niyay di patatawarin. 363 Anong gagawin ko sa ganitong bagay? ang sinta ko kayay bayaang mamatay? napahinuhod na akot nang mabuhay ang prinsipeng irog na kahambal-hambal! 364 Ang di nabalinong matibay kong dibdib ng suyo ng hari, bala at paghibik, naglambot na kusat humain sa sakit at nang mailigtas ang buhay ng ibig. 365 Sa tuwa ng hari, pinawalan agad ang dahil ng aking luhang pumapatak; datapwat tadhanang umalis sa syudad at sa ibang lupay kusang mawakawak. 366 Pumanaw sa Persya ang irog kot buhay na hindi man kami nagkasalitaan; tingni kung may luha akong ibubukal na maitutumbas sa dusa kong taglay!
184
367 Nang iginagayak sa loob ng reyno yaong pagkakasal na kamatayan ko, aking naakalang magdamit-gerero at kusang nagtanan sa real palasyo. 368 Isang hatinggabi kadilimay lubha, lihim na naghugos ako sa bintana; walang kinasama kung hindi ang nasa matunton ang sinta kung nasaang lupa. 369 May ilan nang taon akong naglagalag na pinapalasyo ang bundok at gubat; dumating nga ritot kitay nailigtas sa masamang nasa niyong taong sukab 370 Salitay nahinto sa biglang pagdating ng Duke Florantet Prinsipe Aladin; na pagkakilala sa boses ng giliw, ang gawi ng pusoy di mapigil-pigil. 371 Aling dila kaya ang makasasayod ng tuwang kinamtan ng magkasing irog? sa hiya ng sakit sa lupay lumubog, dala ang kaniyang naputol na tunod. 372 Saan kalangitan napaakyat kaya ang aking Florante sa tinamong tuwa; ngayong tumititig sa ligayang mukha ng kaniyang Laurang ninanasa-nasa? 373
185
Anupa ngat yaong gubat na malungkot, sa apat ay naging paraisot lugod; makailang hintong kanilang nilimot na may hininga pang sukat na malagot. 374 Sigabo ng tuway nang dumalang-dalang, dininig ng tatlo ang kay Laurang buhay; nasapit sa reyno mula nang pumanaw ang sintang nanggubat; ganito ang saysay 375 Di lubhang nalaon noong pag-alis mo, O, sintang Florante sa Albanyong Reyno, narinig sa bayay isang piping gulo na umalingawngaw hanggang sa palasyo. 376 Ngunit di mangyaring mawatas-watasan ang bakit at hulo ng bulung-bulungan; parang isang sakit na mahulaan ng medikong pantas ang dahil at saan. 377 Di kaginsa-ginsa, palasyoy nakubkob ng magulong bayat baluting soldados; (O, araw na lubhang kakila-kilabot! araw na sinumpa ng galit ng Diyos!) 378 Sigawang malakas niyong bayang gulo: mamatay, mamatay ang Haring Linceo na nagmunakalang gutumin ang reynot lagyan ng estangke ang kakanit trigo. 379 Itoy kay Adolfong kagagawang lahat at nang magkagulo yaong bayang bulag;
186
sa ngalan ng hari ay isinambulat gayong ordeng mula sa dibdib na sukab. 380 Noon diy hinugot sa tronong luklukan ang ama kong hari at pinapugutan; may matuwid bagang makapanlulumay sa sukab na pusot nagugulong bayan? 381 Sa araw ring yaoy naputlan ng ulo ang tapat na loob na mga konseho; at hindi pumurol ang tabak ng lilo hanggang may mabait na mahal sa reyno. 382 Umakyat sa trono ang kondeng malupit at pinagbalaan ako nang mahigpit, na kung di tumanggap sa haing pag-ibig, dustang kamatayay aking masasapit.
383 Sa pagnanasa kong siyay magantihan at sulatan kita sa Etolyang Bayan, pinilit ang pusong huwag ipamalay sa lilo-ang aking kaayawat suklam. 384 Limang buwang singkad ang hininging taning, ang kaniyang sintay bago ko tanggapin; ngunit ipinasyang tunay sa panimdim ang magpatiwakal kundi ka dumating. 385 Niyari ang sulat at ibinigay ko sa tapat na lingkod nang dalhin sa iyo;
187
di nag-isang buway siyang pagdating mot nahulog sa kamay ni Adolfong lilo. 386 Sa takot sa iyo niyong palamara kung ikawy magbalik na may hukbong dala, nang mag-isang muwi ay pinadalhan ka ng may selyong sulat at sa haring pirma. 387 Matanto ko itoy sa malaking lumbay gayak na ang puso na magpatiwakal ay siyang pagdating ni Minandro naman, kinubkob ng hukbo ang Albanyong Bayan. 388 Sa banta koy siyang tantong nakatanggap ng sa iyoy aking padalang kalatas, kayat nang dumating sa Albanyang Syudad, lobong nagugutom ang kahalintulad.
389 Nang walang magawa ang Konde Adolfo ay kusang tumawag ng kapuwa lilo; dumating ang gabi umalis sa reyno at akoy dinalang gapos sa kabayo. 390 Kapagdating dito akoy dinadahas at ibig ilugso ang puri kong ingat; manay isang tunod na kung saan buhat, pumako sa dibdib ni Adolfong sukab 391 Sagot Flerida: Nang ditoy sumapit ay may napakinggang binibining boses na pakiramdam koy binibigyang-sakit,
188
nahambal ang aking mahabaging dibdib. 392 Nang paghanapin koy ikaw ang nataos, pinipilit niyong taong balakiyot; hindi ko nabatat bininit sa busog ang isang palasong sa liloy tumapos 393 Di pa napapatid itong pangungusap, si Minandroy siyang pagdating sa gubat; dalay ehersitot si Adolfong hanap, nakitay katoto laking tuwat galak! 394 Yaong ehersitong mula sa Etolya, ang unang nawika sa gayong ligaya: Biba si Floranteng Hari sa Albanya Mabuhay, mabuhay ang Prinsesa Laura!
395 Dinala sa reynong ipinagdiriwang sampu ni Aladit ni Fleridang hirang, kapuwa tumanggap na mangabinyagan; magkakasing sintay naraos nakasal.
396 Namatay sa bunying Sultan Ali-Adab, nuwi si Aladin sa Persyang Syudad; ang Duke Florante sa tronoy naakyat sa siping ni Laurang minumutyang liyag. 397
189
Sa pamamahala nitong bagong hari, sa kapayapaan ang reynoy nauwi; dito nakabangon ang nalulugami at napasatuwa ang nagpipighati. 398 Kaya ngay nagtaas ang kamay sa langit, sa pasasalamat sa bayang tangkilik; ang harit ang reynay walang naiisip kundi ang magsabog ng awa sa kabig. 399 Nagkasama silang lubhang mahinusay hanggang sa nasapit ang payapang bayan (Tigil, aking Musat kusa kang lumagay sa yapak ni SELYAT dalhin yaring Ay! AY!)
190
Hudhud Ang Kuwento ni Aliguyon

(Epiko ng mga Ifugao) Ang lahat ng tao ay magkakapatid sa kabila ng pagkakaiba sa wika, sa ugali, at sa pananampalataya.
Sa mga hinagdang taniman sa bulubundukin naninirahan si Aliguyon, isang mandirigmang Ipugaw na mabilis at magaling sa paghawak ng sibat. Anak siya ni Antalan, isa ring mandirigma. Maagang natuto ng pakikipaglaban si Aliguyon sa tulong ng kanyang ama. Ang unang larangan ng digma ni Aliguyon ay ang matitigas na lupa sa tabi ng kanilang tahanan. Ang unang sandata niya ay ang trumpo at ang mga unang kalaban niya sa larong ito ay ang mga bata rin sa kanilang pook. Kapag pinawalan ni Aliguyon ang kanyang trumpo, matining na matining na iikot ito sa lupa o kapag inilaban niya ito sa ibang trumpo, tiyak na babagsak na biyak ang laruan ng kanyang kalaban.
Tinuruan din siya ng kanyang ama ng ibat-ibang karunungan: umawit ng buhay ng matapang na mandirigma, manalangin sa Bathala ng mga mandirigmang ito at matutuhan ang mga makapangyarihang salita sa inusal ng mga pari noong unang panahon.
191
Ikinintal ni Amtalan sa isip at damdamin ng anak ang katapangan at kagitingan ng loob.
Talagang inihanda ng ama si Aliguyon upang maipaghiganti siya ng anak sa matagal na niyang kaaway, kay Pangaiwan ng kabilang nayon. Nang handanghanda na si Aliguyon, nagsama siya ng iba pang mandirigma ng kanilang nayon at hinanap nila ang kalaban ni Antalan. Subalit hindi si Pangaiwan ang natagpuan kundi si Dinoyagan, ang anak na lalaki nito. Mahusay din siyang mandirigma, tulad ni Aliguyon, inihanda rin siya ng kanyang ama sa pakikipaglaban upang maipaghiganti siya ng anak sa kalaban niyang si Antalan. Kaya anak sa anak ang nagtagpo. Kapwa sila matatapang, kapwa magagaling sa pakikipaglaban lalo na sa paghawak ng sibat.
Itataas ni Aliguyon ang kanyang sibat. Nangingintab ito lalo na kung tinatamaan ng sikat ng araw. Paiikutin ang sibat sa itaas saka mabilis ang kamay ng binatang kalaban. Aabangan ng matipunong kanan ang sibat na balak itimo sa kanyang dibdib.
Tila kidlat na paroot-parito ang sibat. Maririnig na lamang ang haging nito at nagmistulang awit sa hangin.
Nanonood ang mga dalagang taga-nayon at sinusundan ng mga mata ang humahanging sibat. Saksakin mo siya, Dinoyagan!
Sasawayin sila ng binata, Kasinggaling ko siya sa labanang ito.

192
Araw-araw ay nagpatuloy ang kanilang laban hanggang sa itoy inabot ng linggo, ng buwan. Kung saan-saan sila nakarating. Nagpalipat-lipat ng pook, palundaglundag, patalun-talon sa mga taniman.
Namumunga na ang mga palay na nagsisimula pa lamang sumibol nang simulan nila ang labanan. Inabot ng taon hanggang sa silay lubusang huminto ng pakuluan ng sibat. Walang nasugatan sa kanila. Walang natalo. Naglapit ang dalawang mandirigma. pagkakaibigan at pagkakapatiran. Nagyakap at nagkamayan, tanda ng Dakila si Aliguyon. Dakila si
Dinoyagan. Ipinangako nilang sa oras ding iyon na lilimutin na ang alitan ng kanilang ama. Nagdiwang ang lahat.
Lalong nagkalapit ang damdamin ng dalawang mandirigma nang mapangasawa si Aliguyon si Bugan, ang kapatid ni Dinoyagan at nang maging kabiyak ng dibdib ni Dinoyagan ang kapatid ni Aliguyon. Nanirahan sila sa kani-kanilang nayon. Doon sila namuhay nang maligaya. Doon lumaki ang kani-kanilang mga supling.
Kung may pista o anumang pagdiriwang sa kanilang nayon, buong kasiyahanng pinanonood ng mga taga-nayon ang dalawa lalo na kung silay sumasayaw. Kung mahusay sila sa pakikidigma ay mahusay din sila sa pagsasayaw.
Lumulundag sila at pumailanlang na parang maririkit na agila.
193
Sa kani-kanilang nayon, tinuruan nina Aliguyon at Dinoyagan ang mga tao tungkol sa marangal na pamumuhay, karangalan, at katapangan ng mga mandirigma, at pagmamahal at pagmamalasakit sa Inang Bayan. Kahit na silay pumanaw, binuhay ng mga Ipugaw ang kanilang kadakilaan. Inaawit ang kanilang katapangan. Hindi mawawala sa puso at kasaysayan ng mga Ipugaw ang kagitingan ng dalawang mandirigma. Nagpasalin-salin sa mga lahi ng Ipugaw, ng mga Pilipino ang dakilang pamana ng mga dakilang mandirigma.
194
Mga Orihinal na Teksto ng Tula, Maikling Kuwento at Epiko
195
Tulang Liriko
196
Si el hombre pudiera decir

Original Language (Spanish): T justificas mi existencia: Si no te conozco, no he vivido; Si muero sin conocerte, no muero,
Centinaia di amici
Original Language (Italian): Luno mi guarda sembra che tu
Luno porque no he vivido sorride dolcemente sembra che tu
Sempre la sensazione qualcosa che manca Luno Tu.
E lo dico Questo sei tu Che siete voi Qui si Ci sei tu
E n questo e quello Sono diventato Amico di centinaia
197
AROG KAINI PALAN (Ganito Pala)

Arog kaini palan pagka naggugurang: Pagmuklat pagkaaga ugma man ta buhay pa, alagad sa enot na gios garing nakagapos; pag biglang minabuhat mga tulang minaragaak! Maihi man sana minatukaw pa sa kubeta, ta pag tindog na nagtiris narurupit an bitis. An linanot na pamahawan sakob na an pangudtuhan. Maski bunay pag linaga, masakit na an pagsapa. Sa sira mag malasugi o sardinas nadudugi. An kinaon na kalunggay minaluwas luhay-luhay, kalunggay man giraray. Nakakainom pa man linaga na lakad-bulan. Takot na sa santol ta masakit ma-tubol.
Likay sa tagiti, sa tunog kan banggi, ta pag sinipon dai na makabangon Pag biglang napalapiga dagos napapatihaya. Pababa man sa hagyanan halhal sa kapagalan. Pag nagbalyo sa tinampo gabos na awto minapundo. Nangingiturog sa sinehan dawa an pasali bakbakan. Pag nakahiling ki burak taol an pighahanap. Pag-abot kan kumpleanyo dai nang kakuntemporanyo; kaya gabos na nagbibisita saro-sarong nagbibisa. Pag-abot kan sinarom nagdidiklom an paglaom na makatukdol ki bitoon sa mga panganoron. Kun malipot an banggi ranga pa man salampati mientras kugos an sadiri
198
BALIKTAD (Kabalintunaan)
Nata kun nuarin ika guminurang Saka kaakian an kapalibutan? Sain man kumiling, gari mga Dyosa An nakapalibot na mga daraga. Dangan an makulog sa puso, sa payo Pagka naduotan o nasagidan mo Dai man malikay, dai man maribok Gari nanunuksong sagin man maliod. Namamati daw o naaagimadmad Kun talagang ika dai nang kamandag?
May katikapuhan, biglang minalumy. Napaparong kaya, nasasaridsid daw Kun igwang biyayang kwartang nasasaray?
An kayamanan daw madaling mapugrot
Katikapuhan an pirming minasampot Su tago-tago mo iyong nalalantad Daing nagmamangno sa gustong
Nata kun nuarin nagkakwartang bigla Ribong kamidbid an biglang minabutwa? Dakul na paryentes an naghihirilang Buda kataraning na may kaipuhan. Dawa katabang na boot nang magagom Ika an puntiryang gibuhon na ninong. Pati su dati nang nagtutuy-tuy
ilaladlad. Su dating namutan habo nang maglayas Su gustong bukudon iyo man an layas. Kun nangangaipo ki kusug kan lawas dangan malayumay, habong magbungkaras. Su pinagpadaba iyong nabalisngag. Ano daw an buhay ta pirming baliktad?
199
The Road Not Taken (Ang Pagpili ng Daan)

By: Robert Frost
Two roads diverged in a yellow wood, And sorry I could not travel both And be one traveler, long I stood And looked down one as far as I could To where it bent in the undergrowth;
And both that morning equally lay In leaves no step had trodden black. Oh, I marked the first for another day! Yet knowing how way leads on to way I doubted if I should ever come back.
Then took the other, as just as fair, And having perhaps the better claim Because it was grassy and wanted wear,
I shall be telling this with a sigh Somewhere ages and ages hence: Two roads diverged in a wood, and I, I took the one less traveled by,
Though as for that the passing there And that has made all the difference. Had worn them really about the same,
200
Un Recuerdo Mi Pueblo (Isang Alaala ng Aking Bayan)

ni Dr. Jose Rizal
Cuando recuerdo los das, Que vieron m edad primera Junto la verde ribera De un lago murmurador; Cuando recuerdo el susurro De Favonio que mi frente Recreaba dulcemente Con delicioso frescor;
Tu faz, infancia preciosa, Que una madre cariosa Ay! Consigui embellecer. Recuerdo un pueblo sencillo, Mi contento, dicha y cuna, Junto la fresca laguna Asiento de mi querer.
Oh! Si mi insegura planta Cuando miro en blanco lirio Henchir con impetus el viento Y el tempestuoso elemento Manso en la arena dormir; Cuando aspiro de las flores Grata esencia embriagador Que exhalan cuando la aurora Nos comienza sonreir; V al Creador en la grandeza Recuerdo, recuerdo triste De tus selvas seculares; 201 Holl tus bosques sombros, Y en las costas de tu ros Hall grata diversion; Or en tu rstico templo De nio, con fe sencilla Y tu brisa sin mancilla Alegr mi corazn.
Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino En tu seno los pesares Nunca llegu conocer; Mientras tu azulado cielo Mir, ni amor ni ternura Me falt, que en la Natura Se cifraba mi placer. Mas ay! Adis! Vele eterno Por tu paz, dicha y reposo, Genio del bien, que bondoso Sus dones da con amor; Por t mis fervientes votos, Por t mi constante anhelo De aprender, y plague al cielo Niez tierna, pueblo hermoso, Rica fuente de alegras, De armoniosas melodias Que ahuyentan el pesar! Volved mis horas suaves, Volved, cual vuelven las aves De las flores al brotar! Conservase tu candor!
202
Mi Ultimo Adios (Ang Huling Paalam) By: Jose Rizal
Adis, Patria adorada, regin del sol querida, Perla del mar de oriente, nuestro perdido Edn! A darte voy alegre la triste mustia vida, Y fuera ms brillante, ms fresca, ms florida, Tambin por ti la diera, la diera por tu bien.
En campos de batalla, luchando con delirio, Otros te dan sus vidas sin dudas, sin pesar; El sitio nada importa, ciprs, laurel o lirio, Cadalso o campo abierto, combate o cruel martirio, Lo mismo es si lo piden la patria y el hogar.
Yo muero cuando veo que el cielo se colora Y al fin anuncia el da tras lbrego capuz; si grana necesitas para teir tu aurora, Vierte la sangre ma, derrmala en buen hora Y drela un reflejo de su naciente luz.
Mis sueos cuando apenas muchacho adolescente, Mis sueos cuando joven ya lleno de vigor, 203
Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino Fueron el verte un da, joya del mar de oriente, Secos los negros ojos, alta la tersa frente, Sin ceo, sin arrugas, sin manchas de rubor
Ensueo de mi vida, mi ardiente vivo anhelo, Salud te grita el alma que pronto va a partir! Salud! Ah, que es hermoso caer por darte vuelo, Morir por darte vida, morir bajo tu cielo, Y en tu encantada tierra la eternidad dormir.
Si sobre mi sepulcro vieres brotar un da Entre la espesa yerba sencilla, humilde flor, Acrcala a tus labios y besa al alma ma, Y sienta yo en mi frente bajo la tumba fra, De tu ternura el soplo, de tu hlito el calor.
Deja a la luna verme con luz tranquila y suave, Deja que el alba enve su resplandor fugaz, Deja gemir al viento con su murmullo grave, Y si desciende y posa sobre mi cruz un ave, Deja que el ave entone su cntico de paz.
Deja que el sol, ardiendo, las lluvias evapore
204
Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino Y al cielo tornen puras, con mi clamor en pos; Deja que un ser amigo mi fin temprano llore Y en las serenas tardes cuando por m alguien ore, Ora tambin, oh Patria, por mi descanso a Dios!
Ora por todos cuantos murieron sin ventura, Por cuantos padecieron tormentos sin igual, Por nuestras pobres madres que gimen su amargura; Por hurfanos y viudas, por presos en tortura Y ora por ti que veas tu redencin final.
Y cuando en noche oscura se envuelva el cementerio Y solos slo muertos queden velando all, No turbes su reposo, no turbes el misterio, Tal vez acordes oigas de ctara o salterio, Soy yo, querida Patria, yo que te canto a ti.
Y cuando ya mi tumba de todos olvidada No tenga cruz ni piedra que marquen su lugar, Deja que la are el hombre, la esparza con la azada, Y mis cenizas, antes que vuelvan a la nada, El polvo de tu alfombra que vayan a formar.
205
Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino Entonces nada importa me pongas en olvido. Tu atmsfera, tu espacio, tus valles cruzar. Vibrante y limpia nota ser para tu odo, Aroma, luz, colores, rumor, canto, gemido, Constante repitiendo la esencia de mi fe.
Mi patria idolatrada, dolor de mis dolores, Querida Filipinas, oye el postrer adis. Ah te dejo todo, mis padres, mis amores. Voy donde no hay esclavos, verdugos ni opresores, Donde la fe no mata, donde el que reina es Dios.
Adis, padres y hermanos, trozos del alma ma, Amigos de la infancia en el perdido hogar, Dad gracias que descanso del fatigoso da; Adis, dulce extranjera, mi amiga, mi alegra, Adis, queridos seres, morir es descansar.
Jos Rizal, 1896
206
A la juventud Filipina (Sa Kabataang Pilipino) By: Jos Rizal
Alza su tersa frente, Juventud Filipina, en este da! Luce resplandeciente Tu rica gallarda, Bella esperanza de la Patria Mia! Vuela, genio grandioso, Y les infunde noble pensamiento, Que lance vigoroso, Mas rpido que el viento, Su mente virgen al glorioso asiento. Baja con la luz grata De las artes y ciencias a la arena, Juventud, y desata La pesada cadena Que tu genio potico encadena. Ve que en la ardiente zona Do moraron las sombras, el hispano Esplendente corona, Con pia sabia mano,
Ofrece al hijo de este suelo indiano. Tu, que buscando subes, En alas de tu rica fantasa, Del Olimpo en las nubes Tiernisima poesa Ms sabrosa que nctar y ambrosa. Tu, de celeste acento, Melodioso rival Filomena, Que en variado concento En la noche serena Disipas del mortal la amarga pena. Tu que la pena dura Animas al impulso de tu mente, Y la memoria pura Del genio refulgente Eternizas con genio prepotente. Y tu, que el vario encanto De Febo, amado del divino Apeles, Y de natura el manto
207
Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino Con mgicos pinceles Trasladar al sencillo lienzo sueles. Corred! que sacra llama Del genio el lauro coronar espera, Esparciendo la fama Con trompa pregonera El nombre del mortal por la ancha espera. Dia, dia felice, Filipinas gentil, para tu suelo! Al Potente bendice Que con amante anhelo La ventura te envia y el consuelo.
208
209

Compilati (On Fildlar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Compilati (On Fildlar

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Compilati (On Fildlar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Si El Hombre Pudiera Decir

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Si El Hombre Pudiera Decir

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Ako'y nasasabik sa iyo Ako'y naghahanap sa iyo

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Arog Kaini Palan

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Ganito Nga Pala

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

kahit sardinas na nga.

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

The Road Not Taken

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Ang Pagpili ng Daan

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Alaala Ng Aking Bayan

Nagugunita kong may kahalong lungkot

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Ang Huling Paalam

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Sa kabuhayan ko ang laging gunita maningas na aking ninanasa-nasa

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

ay guminhawa ka ang hiyas ng diwa paghingang papanaw ngayong biglang-bigla.

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

bayaang linangin ng taong masipag, lupa'y asarolin at kahuyay ikalat.

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Ang Malungkot na Araw

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Ang Malungkot na Araw

Sana sisigaw na tanghaling tapat Sa malimlim na dapit-tanghali Pumaitaas sa nagsisigaw Na dapit-tanghali

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Na ang dapit-tanghali ay nagdalamhati Ang tanghaling tapat ng umiyak

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino

Isang Antolohiya: Literatura ng Buong Mundo, Salin sa Pilipino