ULUSLARARASI TCARET TEORS ANALZLER: ARZ VE TALEP MODELLER

HATIRLATMALAR

Getiimiz konularda uluslararas ticaret arz ynnden incelenmiti. Fakat karlatrmal stnlkler teorisi lkeleraras fiyat farkllna baldr. Greceli fiyatlar ise arz ve talep faktrleri tarafndan birlikte belirlenir. D ticaret yapan lkelerin talep koullarna yer verilmedike, analizlerin u gibi ynlerini belirlemek mmkn olmaz: Dnm erisi zerinde d ticaret denge noktas Uluslar aras denge fiyat oran (d ticaret hadleri) D ticaret sonras tketim ve retim noktalar
30.04.2012 ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER 2

DI TCARET HADLER (TERMS OF TRADE)

hra mallarnn ithal mallar ile deiim oran olarak tanmlanr.

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

I. ULUSLARARASI GRECEL FYATLARIN (DI TCARET HADLER) OLUUMU

Ricardoya gre lkelerin yurtii retim maliyetleri oran uluslar aras ticarette denge ticaret hadlerinin snrlarn belirler. Ancak Ricardo modeline dayanarak d ticaret hadlerinin hangi noktada oluacan belirleme imkan yoktur. nk bu arz yannda talep koullarna da baldr.

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

I. ULUSLARARASI GRECEL FYATLARIN (DI TCARET HADLER) OLUUMU

Trkiye ve ABDyi ele alarak sabit verim koullar altnda buday ve kadn i maliyet oranlarnn aadaki gibi olduunu varsayalm: Trkiye, 1 buday, kat ABD, 1 buday, 2 kat Bu i maliyetler her iki lke iin karl d ticaretin snrlarn oluturur.
ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

30.04.2012

I. ULUSLARARASI GRECEL FYATLARIN (DI TCARET HADLER) OLUUMU

Kat ABDnin i maliyet dorusu ABD iin ticaret krl deil

ki lkenin i maliyet dorular arasnda kalan alan iki taraf iin de ticarette krl alandr. D ticaret hadleri, bir lkenin yurt ii maliyetlerine ne kadar yaklarsa dier lkenin d ticaret kazanlar o derece artar.

ki taraf iin

Trkiyenin i maliyet dorusu

krl

ticaret alan
Trkiye iin ticaret krl deil

Buday

Grafik 1: Arz Modeline Gre Krl D Ticaret Alan

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

I.A. KARILIKLI TALEP KANUNU (Reciprocal demand law)

John Stuart Mill bu model ile ilk defa d ticarette talep koullarna yer vermitir.
D ticarette denge fiyatlar, iki lkeli modelde lkelerden birinin, dierinin malna olan talebinin iddetine baldr. Bir lkenin karlkl talebi, kendi malndan verecei bir birim iin dierinin malndan talep edecei miktarla llr.
ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

30.04.2012

I.B. TEKLF ERLER (Offer Curves)

Karlkl talep teorisi, Alfred Marshall tarafndan gelitirilerek teklif erileri ad verilen grafikle gsterilmitir.
lkenin bir miktar ithal mal karlnda nerdii ihra mal tutarna teklif ad verilir. Teklif erisi, ithal mal bir birim artrlrken, lkenin kendi malndan nerecei miktar gsteren eriye denir. Bir teklif ayn anda eyi ifade eder: hra miktar thal miktar Uluslar aras fiyat oran
ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

30.04.2012

I.B. TEKLF ERLER (Offer Curves) Trkiyenin Varsaylan Teklif Erisinin Elde Edilii
Kat

T D (10k:5b)

C (10k:10b)

B (10k:15b)

A (10k:20b) O Grafik 2: Trkiyenin Varsaylan Teklif Erisi

Buday

OT erisi zerindeki fiyat dorularnn giderek diklemesi, ticaret hacmi geniledike Trkiyenin, ancak buday fiyatnn kat cinsinden ykselmesi sonucu ticareti kabul edeceini gsterir. nk artan ithal mal miktarnn lkeye salad marjinal fayda azalmaktadr.
9

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

I.B. TEKLF ERLER (Offer Curves) ABDnin Varsaylan Teklif Erisinin Elde Edilii
Kat

R (10k:20b)
P (10k:15b)

M (10k:5b)

N (10k:10b)

Trkiyenin teklif erisine benzer bir ekilde elde edilen ABDnin teklif erisi grlmektedir.

O Grafik 3: ABDnin Varsaylan Teklif Erisi

Buday

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

10

I.B. TEKLF ERLER (Offer Curves) Denge D Ticaret Haddinin Oluumu

Kat

T P
ABDnin i fiyat oran

OT:Trkiyenin teklif erisi OU:ABDnin teklif erisi OP: Trkiye ve ABD arasnda dengeyi salayan ticaret haddidir.

Trkiyenin

i fiyat oran

Buday

Grafik 4: Teklif Erileri ve Denge Ticaret Hadleri

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

11

I.B. TEKLF ERLER (Offer Curves) Denge D Ticaret Haddinde thalat ve hracat Miktarlar
T
Kat

Dengeyi salayan ticaret haddinde

OL : Trkiyenin buday ihrac MP : ABDnin buday ithali

OL=MP
LP : Trkiyenin kat ithalat OM : ABDnin kat ihrac

LP=OM
O L Grafik 4.1: Teklif Erileri ve Denge Ticaret Hadleri
Buday

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

12

I.B. TEKLF ERLER (Offer Curves) Denge D Ticaret Haddi DIINDA thalat ve hracat Miktarlar
T
Kat N

S P

M R

OS, OPden buday lehine daha yksek bir ticaret haddidir.

OV: Trkiyenin Buday hrac OY: ABDnin Buday thali

OV>OY VY buday arz fazlas

ON: Trkiyenin Kat thali OR: ABDnin Kat hrac
O Y L V
Buday

ON>OR NR kat talep fazlas

Grafik 4.2: Teklif Erileri ve Denge Ticaret Hadleri

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

13

I.C. TEKLF ERS MODELNN YARARLARI (Offer Curves)

Arz ve talep koullarn Karlatrmal stnlk yaplarn Ticaret dengesini salayan uluslararas fiyat oranlarn Uluslararas denge ihracat ve ithalat oranlarn Her lkenin d ticaretten salad toplam kazanlar gsterir
ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

30.04.2012

14

I.D. TEKLF ERLERNDE KAYMALAR (Offer Curves)

Teklif erileri bir lkedeki arz ve talep koullarnn deimesinden etkilenir. Bu deiim birbirine zt iki durum oluturur.

Ticaret hadleri etkisi Ticaret hacmi etkisi

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

15

I.D. TEKLF ERLERNDE KAYMALAR (Offer Curves)

T
Kat N

T1 S P1 A

Trkiyede halkn zevk ve tercihleri ithal mal kat ynnde deimitir. Trkiye bir miktar kat karlnda daha fazla buday vermeyi kabul eder. Buday fiyatlar der. Teklif Erisi OT1 eklinde saa kayar. D ticaret hacmindeki genileme refah dzeyini olumlu etkilerken; d ticaret hadlerindeki bozulma ise refah dzeyini olumsuz etkiler.

Y Grafik 5: Talepte Kayma ve Teklif Erileri

Buday

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

16

I.E. NEMSZ OLMANIN NEM (Kk lke Avantaj)

Motor

Lksemburg P ABD

ABDnin d ticaret kazanc

Lksemburg dnya ticaretinde nemsiz bir lke olduu iin karlkl talebi dnya fiyatlarn etkilemez. Lksemburg, maln ABDnin yksek fiyatndan ihra eder ve ithalatn ise ABDnin dk fiyatlarndan yapar.

Lksemburgun d ticaret kazanc

O Grafik 6: nemsiz Olmann nemi

Tere Ya

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

17

II. TOPLUMSAL KAYITSIZLIK ERLER LE ANALZ 1. Tketici Kaytszlk Erileri (Consumers Indifference Curves)
Y mal

i1 i2 i3

Tketici kaytszlk erileri, bir tketiciye ayn fayday salayan eitli mal bileimlerini gsterir.

O Grafik 7: Tketici Kaytszlk Erileri

X mal

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

18

II. TOPLUMSAL KAYITSIZLIK ERLER LE ANALZ 1. Tketici Kaytszlk Erileri (Consumers Indifference Curves)
Y mal

T1

Kaytszlk erileri orijinden uzaklatka daha yksek fayday temsil eder. i2>i1>i0 Kaytszlk erisi zerindeki btn noktalar ayn fayda dzeyini belirtir. T1=T2=T3
Kaytszlk erileri birbirini kesmez.

T2

T3

i2 i1 i0

O Grafik 7: Tketici Kaytszlk Erileri

X mal

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

19

II. TOPLUMSAL KAYITSIZLIK ERLER LE ANALZ 1. Tketici Kaytszlk Erileri (Consumers Indifference Curves)
Y mal

T1

B Y D

S1

T2 T3 S2

i1 i2 i3

Kaytszlk erisinin eimi marjinal ikame orann (marginal rate of substituon) verir. MO= Y/X

X mal

Grafik 7: Tketici Kaytszlk Erileri

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

20

II. TOPLUMSAL KAYITSIZLIK ERLER LE ANALZ 1. Tketici Kaytszlk Erileri (Consumers Indifference Curves)
Y mal

T1

B Y D

S1

T2 T3 S2

i1 i2 i3

Kaytszlk erileri orijine d bkeydir. nk azalan marjinal fayda kural geerlidir. S1 noktasndan S2 noktasna hareket edildike marjinal ikame oran der.

X mal

Grafik 7: Tketici Kaytszlk Erileri

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

21

2. Toplumsal Kaytszlk Erileri

Kat

k4
k3 k2 k1 b4 b3 b2

b1

O Grafik 8: Toplumsal Kaytszlk Erileri

Buday

Toplum sal kaytszlk erilerinin (k) gibi kat eksenine yakn gsterilmesi tolumda tercihlerin kat ynnde olduunu; (b) gibi gsterilmesi ise buday ynnde olduunu ifade eder.

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

22

III. EKONOMDE GENEL DENGE 1. Kapal Ekonomide Denge

Kat

Bir lkenin retim olanaklar erisi AA eklindedir. (Eimi marjinal dnm orann verir.) Kaytszlk erileri i0,i1i2 eklindedir. (Eimi marjinal ikame orann verir.) retim olanaklar erisi ile i1 kaytszlk erisine teet olarak izilen FF dorusunun eimi i fiyatlar ifade eder.

F A

i2
i1
N

i0

Buday

Denge retim olanaklar erisi, kaytszlk erisi ve i fiyat oran erisinin birletii D noktasnda oluur.
Tketici dengesi marjinal ikame oran = i fiyatlar retici dengesi marjinal dnm oran = i fiyatlar

Grafik 9: Kapal Bir Ekonomide Denge

M noktas retim kapasitesinin dndadr. N noktas ise daha dk bir toplusal refah ifade eder. 30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

23

III. EKONOMDE GENEL DENGE 2. Ak Ekonomide Denge

T

Kat
C F

TRKYE

i2
D

Kapal ekonomi varsaym altnda denge noktas Trkiyede D, ABDde ise D noktasdr. Trkiyenin dnm erisi buday ynnde ABDnin dnm erisi kuma ynnde greceli uzundur. nk buday emek youn, kuma sermaye youn bir maldr. Trkiyenin i fiyat oran FF dorusu, ABDnin i fiyat oran FF dorusuna gre diktir. nk Trkiyede buday, ABDde kuma greceli olarak daha ucuzdur. lkeler d ticarete aldnda i fiyat oranlar eitlenir ve dnya fiyatn gsteren TT ve TT dorular dorular elde edilir ve birbirine paraleldir.

i1
F A T

Buday

Kat

i1

i2

ABD

D K

T Buday

Grafik 10: Ak Ekonomilerde Denge:Benzer Tercihler

III. EKONOMDE GENEL DENGE 2. Ak Ekonomide Denge

T

Kat
R F C

TRKYE

Trkiye iin ak ekonomide denge

Tketici Dengesi retici Dengesi C noktasnda A noktasnda
Buday retim Tketim hracat thalat OS OP PS ---Kat OL OR ---LR

i2
D

thalat
L M

i1
F A

Trkiyenin d ticaret kazanc

T

hracat

Buday

AMC genin
alanna eittir.

Kat

i1

i2

ABD

H N hracat D G I thalat F V E T Buday K

ABD iin ak ekonomide denge

Tketici Dengesi retici Dengesi K noktasnda N noktasnda
Buday retim Tketim hracat thalat OV OE ---VE Kat OH OG GH ----

ABDnin d ticaret kazanc alanna eittir.

KNI genin

Grafik 10: Ak Ekonomilerde Denge:Benzer Tercihler

III. EKONOMDE GENEL DENGE 1. D Ticaret Kazanlar

Sanayi
T T K C1 C2

D Ticaret Kazanlar ikiye ayrlr :

1) retim Kazanlar 2) Tketim Kazanlar i1den i2ye i0den i1e

i2 i1 i0
F

F K D

D T T S Tarm

Grafik 11: Tketim ve retim Kazanlar

Kapal ekonomide denge D noktas iken bir lke retimde uzmanlama olmadan TT dnya fiyatndan d ticaret yaparsa, LL kadar tarm rn ihra eder ve KK kadar sanayi rn ithal eder. 1 gibi daha yksek bir refah dzeyine ular. (Tketim Kazanc)

retimde uzmanlamaya gidildiinde ise retici dengesi D noktasna, tketici dengesi ise C2 gibi en yksek dzeye ular.
30.04.2012 ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER 26

IV. TALEP FARKLILIKLARINA BALI DI TCARET

Kat

ABD
T CABD N
thalat

Talep koullarnn farkl, arz koullarnn ayn olduu bu durumda, retim teknolojileri ve faktr donatmlar ve retim maliyetleri iki lkede eittir. Bu nedenle retim olanaklar erisi tek ekilde gsterilmitir.

I2

EABD

I1

Trkiye

hracat hracat

ETR CTR
thalat

i2 i1

Trkiyede gda, ABDde kat talebi fazladr. Bu durum lkelerin kaytszlk erilerinin youn olarak ihtiya duyduklar mala daha yakn izilmesi ile gsterilmitir.

N Grafik 12: Talep Farkllklarna Bal D Ticaret

Gda

Kapal ekonomide denge noktalar Trkiyede ETR, ABDde ise EABD eklindedir.
27

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

IV. TALEP FARKLILIKLARINA BALI DI TCARET

Kat

ABD
T CABD N
thalat

I2

Trkiyede kat, ABDde ise gda greceli olarak ucuzdur. Bu nedenle d ticarete aldktan sonra ucuz olan mallarda uzmanlamaya gidilir ve uzmanlama D noktasna kadar devam eder. Trkiye yapt kat retiminden bir blmn TT ticaret hadlerinden ihra edip karlnda gda ithal eder. CTR noktasnda tketim yapar. Refah dzeyi i1den i2ye ykselmitir.

EABD

I1

Trkiye

hracat hracat

ETR CTR
thalat

i2 i1

N Grafik 12: Talep Farkllklarna Bal D Ticaret

Gda

30.04.2012

ULUSLARARASI TCARET TEORS MODELLER

28