ZZZDPXGHGH

Destana Kurd a Yekemn

RISTEM ZAL
(TUHEMDEM)

Destanek Gelr

Berhevkar: EDB POLAT


(Ji bo branna 12. a salvegera nivskariya Edb Polat.)


DERHEQA DESTAN DE END GOTIN

roka Ristem Zal ji mj ve ye ku di civat caxyn
Kurdan de t zimn. Sedem ku di edebyeta devik de ch
girtye, ji hezar salan vir ve ye wunda nebye niIs bi nIs
gihstye heta roj. Hn j dizanin ku baweryek pir xurt di nava
gel de heye; dibjin Ristem bi esl xwe Kurd e. Em d v
mijar niha deynin alyek, l di v destan de rastyek wuha
dert ps: Kurd Earis ji qewmek vejiyane herma ku heta
roj l dijn j yek e.
Seyday Cegerxwn di gelek helbestn xwe de Kurdbna
Ristem malbata Keyanyan tne zimn. Seyda di helbestek
xwe de wuha dibje:

'Ka Eerdn, ka DireIs, taca Keyan li k ye,
Ka Guhderz ka Ristem, ka ew meydan li k ye?

Hn d di nava rpeln v berhem de gelek rast li nav
Guhderz werin. Ew lehengek destan ye meriv Ristem e.
Cegerxwn bo w bi nav 'Em Guhderz in helbest j nivsiye.
Rzn w wuha dest p dike:

'Em Guhderz in, serbilind in, devirn in,
Weke Ristem bidin deng.
1


Li gor rvayet, hukumdar bi nav Dehhaq hezar sal li ser
text pedersahya ran dimne zulm li gel dike. Gava nexwes
dikeve, li ser miln w du mar dibin. Mar mezin dibin, h

1
Cegerxwn-Sewra Azady, Dwana Yekem.
ZZZDPXGHGH
har dibin. Bona ew Dehhaq nesnin, div her roj mjy du
xortan bixwun! Dehhaq j roj du gncan bi qurbana wan
dike. Demek wuha derbas dibe, qewras xizmetkarn qesr, bi
v yek disin, dil wan bi xortan disewute. Vca biryar didin;
roj mjiy xortek dernin msinek serj dikin, mjy
msin bi diz li nav mjiy w xort dixin, xort din j azad
dikin. Helbestvan Earis y mensr Erdevs derheqa v rvayet
de wuha dibje:

'Bi v away, her meh s xort can xwe xelas dikirin.
Demek bi sn de hejmara wan dibe du sed. Aspj her roj ji wan
re end mh bizin j disne. Ev e, qewm Kurd y royn ji wan
bne.
2

Ristem k ye?
Zal kur w Ristem ji al Zabilistan (Sstan) ne ku ew
herm, li al bakur ran dikeve. Di dewra s sahn ran,
Kubad, Kaws Xusrev de ew serphlewan bn Iermandar
arts bn. Lkolner dibjin ku, Rostem nzk hezar sal ber
Mihemmed Pxember hatiye dun. Li gor rvayetan, dibjin
rojek Hizret El serek dijwar dike gelek diweste, ji hayho
dikeve. Hz. Mihemmed j re dibje 'Ya El! Te roj serek
Ristem kir. Te proz dikim!
Hz. El ew roj gelek miraq dike, dikeve xeteran ji xwe
re dib 'Gelo Ristem k bye ku tewer Pxember j nav deng
w bihstiye! Qey ew ji min jhattir bye? Ew sev Rostem t
xewna w: dibne ku babaegtek li hespek suwar e, li bay bez
ber bi w t. Suwar t silav l dike. L bel ew suwar seba
ku gelek gir e bi heybet e, dev Hz. El diquIule ziman w
nagere, nikare silava w j bigre. Suwar dibuhure, Hz. El

2
Erdevs-Sxname, clda yekem, rpel: 108.
bstk bi sn de t xwe. Bi xwe re dixeyde: 'Ez newrek im,
zirav min nn e! awa yek mna min ku ez sr Xwed me, ji
tirsa suwaryek silava Xwed j ji br bike! Dotira roj die
cem Pxember, xewna xwe j re dibje. Hz. Mihemmed wuha
bersiv dide w: 'Ya El! Dest di ser dest re heye. Mrxas ku
hatiye xewna te Ristem e.
Droknas bi nav deng SereIxan, di destpka pirtka xwe
ya bi nav SEREENAME de bo Ristem Zal wuha dibje:

'Wek ku t Imkirin, nav Kurd` mna xussyetek ku
sedem gernasyek bhempa bi haw chnavk li wan hatiye
kirin. sbata v yek ev e ku piranya mrxas gernas bi nav
deng yn drok, ji nava v ntewa qehreman derketine. Mnak,
egd mensr Ristem bn Zal ku di dema Key Kubad de jyaye,
yek ji van e. Ev mrxas, sedem ku li herma Sstan
(Zabilistan) hatib dun bi nav Ristem Zabil j dihat nasn.
Nivskar Sxnam helbestvan Erdevs, w bi nav Ristem
Kurd dide nasn.
3

Gelek nivskar hunermend heta niha derheqa Ristem de
Berhem aIirandine. Tewer hunermendn Ewrp besek ji roka
Ristem kirine Ilm j. Erdevs bi away helbest destana 'Sxn
ran nivsiye. Helbesta Mattahew Arnold ya bi nav 'Suhrab
Ristem j gelek balks e.
Di pvajoya amadekirina pirtk de min rastyek din dt.
Piranya navn phlewan lehengn ku di destan de derbas
dibin bi Kurd ne. (Mnak: Guhderz, Pseng, Eerhat, Rexs,
Rdabe, Bijen hwd.) Di dewra Ristem de ntewe hja tune bn
li ry erd. Ten esr gel hebn. L bel mirov dikare bje,

3
SereIname, SereIxan-Werger: M. Emn Bozarslan, Wesann Deng,
rpel:21-22
ZZZDPXGHGH
reha gelek geln Rojhilata Navn digihje hev. W dem,
malbata Sahn ran KEYANYAN bn. Lewma li ps nav
padsahan bjeya Key` heb; Key Kaws, Key Kubad, Key
Xusrev. Di dema van her s keyayan de j Ristem Iermandar b.
Lewma Keyxusray Mubarek navek din li kur Zal kiriye:
Tuhemdem. Yan bi mana tu her dem hey njen ! Jixwe,
niha j di nava Kurdan de ji muxtar rvebirn gundan re
'Keya t gotin.
Me bi tehera destan ev berhem nivs, l bel carna bi
pexsen em l germ bn, carna j me dest xwe bir ber guhn
xwe me kilam qrand.

avkanyn me yn v berhem ev in:

1-rokbj Evdilqadir CaIo. Niha li gund orepa ku
girday qeza Bismil e, jyana xwe didomne.
2-Dwana Wunda-Muhsn Kizilkaya, Wesann letsm.
3-Evdilqadir dengbj- avkan: M. Kizilkaya, di pirtka
Dwana Wunda de.
4-Sam, Zal kur w Rostem-Norma Lorre Goodrch-
Wesann Pr.
5-Sxname-Erdevs: ar Cld, Wesann Wezareta
Perwerdeyya Ntew (Turkye).

Hvya min ev e ku, ev rok d alkarya gesbna wjeya
Kurd bike.
Edb POLAT
Dyarbekir-2000









1.



Dil Qral ran Eerdn bi mirina her s kurn xwe
gelek sewut b. Lewma di nava s elem, derd keseran de,
demek bi sn de w j jyan ji dest da. Pist w, Minsr kur
Man b Sah ran.
Minsr Man li ser cenaz Eerdn taca padsahy da
ser xwe kincn w yn bi xwn li xwe kir. Gora w, nv ji
kevir lacwerd nv din j ji zr sor da kirin. Giregir
porspyn ran gava li ser qebra Eerdn civyan, Minsr
wuha axiI:
'Li taca zrn ya ser min li text bin min y ji dirann
Il nanihrin, bona min ne girng in ev; ez gurz dest xwe
bikartnim sr xwe qet naxim kewdan. Ka bjin, di v
welat de y ku ala Kaway Hesinkr hildide k ye? Ji bil min
kesek heye? Na. Mirovn ku zulm tadeyiy li Ieqr Iuqaran,
li xulam qewrasan bikin bi mal dun Iexr tox bibin, li ber
av min kaIir in ji Ehrmen j xerabtir in. Kesn wuha, bila
bizanibin ku hetan ez li dar dun bim, ez d sr xwe ji ser
wan re tj bikim!
7
ZZZDPXGHGH
Guhdaran heq dan Minsr: 'Padsah delal basya me
dixwaze. Bav baprn w ev tac text, bona ew urI toreyan
binch bne j re histine. Bila hetan qiyamet l helal be!
Serphlewan ran ber w gav Nerman b, l bel
serek mezin li yay Spend qewum b ew li wur hatib
kustin. Kur w Sam j li civat, li ch sn amade b rab
piya got:
'Ya padsah xwey edalet! Hukumdarn ber te, bona ez
raavya te bikim, sret wesyetan li min kirin. Heq dad li te,
binchanna wan j li min! Hvya min ev e, w Xweday sev
rojan temenek dirj bide te her tist li gor dil te bike! Bext te
vekir be! Bila dewran erda bin piy te text Irze j her dem
ch te be! Bi w sr xwe y Hind ry dun ji xeraban paqij
bike, Irqet be, ez bi te re me! Y ku te ji neyaran biparze ez
im. Ji bav kalan ve em phlewan in; xelk heta roj xwe
avtye tor bext me! Gursasp Nerman j Iermandar
srks bn.
Pist axaItinan, Minsr gelek dyaryn giranbuha
psks Sam kir ji herma basr rojhilat, hetan bigre qeraxa
em nds (Zabilistan) xist bin hmayeta w.


***
Zarokn kurn ji Sam re nedibn. Lewma, kul keder
hesreta dil w, bna kurek b. W nedixwest ji dun warres
here. Di nava caryeyn w de jinek porzrn, r ji peln gul
heb ku bhna misk ember hertim j dihat. Di nav jinn xwe
de Sam, pirtirn ji w hez dikir zarokek kurn j dixwest.
Sam Nerman, gava ji ser mezel Eerdn ji civata
Minsr zvir mal, mizgn dan w, gotin ew jina te ya
porzrn bihemle ye. Roj heIte, meh demsal buhurn, wext
derbas b, hemla w giran b, neh meh deh rojn jinik xelas
b. Can w sya, heml zor day, sekin tebat nehat, rabn
gaz hekm pisporn welidandin kirin, prik dadyan li ser
civandin. Di nava hwurze qare war de, di bin bhna xwn
de lawek j re b. L ne zarok b, dabetulerd b; weke sak
gams gir b. Ry w mna roj sewq dida. Kurek avsn
porsp! Tewer bir bijangn xwe j l sp bn. Ecb
sosretek wuha giran kesek nedtib. Prek hekm j tirsyan.
Kesek taqet cesaret nekir ku here v yek ji bav w re bje,
mizgnya bna zarok bid. Hetan heIteyek j vesartin, jinn
Sam bi sev roj li ber ser w giryan, li okn xwe xistin. Bav
lihevhat d j xwesik b, l gelo zarok ima wuha b? Mna
tjika cenawurek b. Gewde mezin, porpembo! Hem myn
can w mna hirya pez b. Sam j miraq dikir, dipirs da w
keng jinik tkeve nav cya. Daprkek heb di qesr de, gelek
mrane b, nema xwe girt, cem Sam mesel j re vekir:
'Rojbixr ya phlewan chan! Xweday sev rojan
xwesteka dil te binch an, mizgnya min li te, zarokek kurn ji
te re b, tu d by bav! W jina te ya rheyv zarokek
prpak ji te re an dun. Lawek bi dest p ye, mna sak
gams gir e, awurn w tj in dusube tjika sr. Can w mna
zv dibiriqe ry w weke roj xwesik e. Bedena w bqusr
e, l bel Xwed nsanek daye w: Hem myn can w sp ne!
Ya mrxas bi nav deng! Bi qismet taliha xwe raz bibe!
Sam lezand,
Xwe bi al harem gihand,
Li kur xwe y bik meyzand!
Sosretek wuha nedtib,
Ecbek wuha nebihstib!
8
9
8 8 8
ZZZDPXGHGH
Nihr li w babaegt,
Nihr li pora w ya sp!.
Ponij kr Iikir, careke din li kur xwe nihr; ji xeyn
ry sor, her devern w di reng diran Il de b. Li xwe
nihr, daIn sp ketibn porn w j. Di dil xwe de v byer
wuha nirxand: 'Ez ji riya heq derketime, ji riya eql dr bme.
Xwed j min ceza kir lewma ecbek wuha nsan min da!
ok da erd, gil gazindn xwe li Xwed kir:
'Xweday sev rojan! Tu ten ji qusr ewtyan dr .
Heke ez ketibim ser riya Ehrmen, ez eI ji te dixwazim.
Posmanya min qebl bike! Bi v zarok porsp, ruh min tar
dibe ez Ied dikim. Xwna min dikele, dipijiqe. Gava heval
hogir, kesn zrek rvebir werin mala min v ecby bi
av ser xwe bibnin, ez d awa bersiva wan bidim? Ev ne
zarok e, l dw e! Ew d gel tinaz xwe bi min bike. Heke li
ry min nebjin j, w pist min di bin simblen da bikenin
bjin Xwed zane ku jina w li kja mrg riyaye!` Ez di bin
dewsandina v serm de nikarim bimnim. Tev bext xwe y
res, dv ez Zabil j ran j terk bikim. Bawerya min ev e
ku Seytann Medyay bona rumeta min di nav gel de binp
bikin ev zarok ji min re sandine.
Ry w sor b ket heyecan. Brawestn bryar da:
'Zarok ji hol rakin, bibin dr bajr, li olek bavjin. Bila teyr
turd rawur w bixun da ez j biIilitim!
Xizmetkar dergevan rabn, zarok avtin ser pista hesp,
ya daristan, ol olistan n. W birin newala sran ku di
bin qntara yay Elbrz de b. Elbrz yayek as b, poz
w digihst roj, dr gund bajaran b. Teyra Smir li ser ser
w hln kirib.
Zarok ku hja qenc xerabiy, berI sekir, agir gizr
ji hev nas nedikir, bd bbav wusa sw li ol mab. Li w
newal sr hatin dora w, di nav wan de dlesrek j heb ku
hja nh teliq b. Gava sran rs kirin ku pitik bixwun, sra
m nehist, li ber sekin xwe j re kir talde. Zarok j ew gav dest
avt guhan w, dlesr deng nekir ew l mijya, bi v away
goc b. Pist gocbn, du srn din hatin ziman bi dora lv
xistin. L bel kur Sam her destek xwe xist gewrya srek
her duyan j xeniqand. Dewr zeman derbas bn; sev hatin bi
ser roj de, dunya guher, ile gihst buhar, buhar dest avt ser
mil havn, demsal ji hev xeyidn. Gur rawur, baz eylo li
rex w n hatin l bel rehm ket dil wan, xwarin li xwe
w par kirin. Geh bir ma, geh t. Carna li pya xwe mijya.
Girya has b, dsa girya girya hetan qirika w zuwa b.
Teyra Smir ya yay Elbrz, gava liyn w bir
dibn ji hln ps bilind diIirya, pas ji nav ewran xwe mna
srek tj berra newalan dida, carna bi nukulan carna j bi
pencn xwe xwarin ji wan re hiltan.
Ew roj j xwe dsa daql berjr kir, l ji niska ve naln
zarna zarokek bersr bihst. Warn qarnek wulo j di ku,
erd ezman, ya zozan li ber deng w dihejya. Smir dt ku
dergsa zarok reben kevir e prika w ax e, ji birna li ax
tiliyn xwe dimije. Ne can w kinc dinase ne j lvn w sr
dayk. Erdek gurr ezmanek bsitn dibe mala w. Roj,
bejnek an du bejn bilind bb, trjn w yn sincir weke taya
genim havne sor zer bbn d serid bn. Darek an
rawurek j li ber ser w tuneb ku j re sy bike, ew ji tava
tj biparze. Teyra Smir ku xwe lyan bi gost xwed dikir,
nexwest zarok bixwe. Ji nava ewrn belek, mna teyra qaqlbaz
ku rs masy deryay dike wulo xwe daql erd kir, bi
10
11
ZZZDPXGHGH
pencn xwe yn zexm tj rahist zarok cardin Iirya jor.
Hetan nava ewran bilind b ji av wunda b. Ew bir li ser
poz yay Elbrz, li navenda hlna xwe dan. Mvan bi
lyn xwe da nasn. lyan j qarn nalna zarok bihstin, j
nedexisn mna birayek xwe ew qebl kirin. Hingya giryab,
d xwn ji av zarok dihat; make tjik li v hal w nihrn,
dil wan sewut j hez kirin. Di demek kurt de hezkirina ku di
dil wan de wejya, tistek pir ecb b. Hem bi heyrana ry w
y zrn bbn. Zarok di dewsa sr de li xwn dimijya. Lewra
Smir, nra xwe ya xurt ji w re cih dikir.
Dem dewran derbas bn, Malbata Sam ew kur ji br kir.
Riya kesek j bi yay Elbrz neket bi hebna w
nehesyan. Zarok roj bi roj mezin b; bejna w mna spndar
hilkisya, snga w Iireh b werim. Riya gelek karwanan di w
yay re derbas dib. Xwedy karwanan xortek bejndirj di
hlna Smir de dibnin.
Sevek ji sevn payz dirj tar, gava Sam di nava raman
xeyaln kr de xays b nivya, xewnek dt: Xorteki eleng
ku fi Hind ber bi ali bakur de diu, li ser pita hespeki Erebi
bu, ber di:gina xwe :ivirand u li bav be: xwe gihand cem wi.
J re got 'mi:giniva min li te, kur te hfa sax e u li ser po:
ivav Elbur: di hlina Tevra Simir de difi.`
Sam Nerman gava ji xew syar b tirsya xwdan da.
Zuxrik xwdan li ser enya w cemidn. Lez kir, mbd
zrekan, porsp prekan li hev civand, xewna xwe ji wan re got
pirs: 'Hewqas sal zeman, dem dewran derbas bn, gelo
dibe ku zarokek bersr li ol karibe bi tena ser xwe li heyat
bimne?
Zana sretbjan bersiv dan: 'Sr pilingn li ser taht
zinaran, mas gamasyn li bin avan, teyr turdn li ser dar
devyan, ev hem awa li tjikn xwe dinrin xwed dikin? Ne
heyIa te! awa yek weke te phlewan be Iermandar welatek
be, l kur xwe bavje newala sran! Ne eyb ne Ied ye?
Sedem pora w ya sp, te ew pitik reben belengaz masm ji
dergah dwann xwe avt. Rabe, lez bike der ol, bi sev
roj nesekine l bigere. Suwaran bisne, bila ser bin iyay
Elbrz lihevxnin.
AxaItina wan li Sam tesr kir. Dotira roj, tev leheng u
suwaran, mrxas xizmetkaran kete r, ber xwe da iyay
Elbrz. Bi keserkr dilsoj, bi sa wundabna ewlad xwe, bi
hvyek mezin gerya. Vir de , w de nihrt. Geh bazda, geh
lezand, betil. Rnist, rab ponij. iqas gerya ewqas hza
hezkirina dil w zde b. Tar daket erd, l b sev, xwe li ser
ax dirj kir nivya. awa av w n ser hev, li ser ser
ivaveki Hindistan aleke ikandi dit. Baveki honik u sivik li
w al dixist u ew pl dida. Li piva al :arokeki rurin hebu u
li du wi fi girsevek leker r: bubun. Li ali ep mubidek u li ali
rast fi kalemreki fir hebu. Extivar ali rast hat n:ik li Sam
kir u bi ser de bariva. Hev binsaf kur binsafa' Tu qet fi
Xwed natirsi? Piti ku te kur xwe hewcedar tevreki kir, ka
mraniva te li ku der ma? Ger tu pora spi f re diki suc u
qebehet, ka pi li pora xwe va ku rof bi rof mina dara biv spi
dibe binre' Sal bi sal bedena te diguhure, l tu nabini' Kur te
par can te bu, te ew fkir u avt, l bel Tevra Simir ku wa
ve hlina w li ser po: Elbur: ve, l xwedi derket. Ma qev fi
ifqeta bavitiv piek fi para te neketive?` Di xewa srn de,
mna gur p di daIik de qern j . Bi deng xwe re syar b.
'i xewnek kambax! got ji xwe re. 'Bobelatn mezin di
pseroj de werin ser min. Tirsya, bang li hem zrekan
remldaran kir. Ket heyecan, ji qumandaran re got: 'Syar bin!
12 13
ZZZDPXGHGH
D re li hesp xwe suwar b ew newala ku ber kur xwe
avtiby, ch sran. Gava gihst w der, nihr ku i bibne!
Pepk, reben! Ser y bilind e hey bilind e, digihje heta
nava ewran. Roj strkan dixwaze hilwesne! Nihr ku wa ye
hlnek gelek mezin li ser poz y ye. Hlnek wilo ku, darn
w ji krann dara ebenz giny hatiye kirin. Sam, li wan
zinarn biheybet li w hlna ku mna ch bnderek Iireh
nihr. Bas bal dna xwe da Teyra Smir. 'Ev hln bi dest
mirovan nehatye kirin! Ne ji herry ye ne j ji kevir! av
w li jor sitkura w bi pista w ve zeliqand wulo demek li
hln hr b. Dt ku xortek li rex hln rnistiye. Bas l
nihr; pora w ji dr ve sp dikir.

Dil w kizir xwna w kelya,
Di ch de rnist girya,
Ax bi xwe de kir, pora xwe kisand,
Bi ser ehmeqya xwe ve kr nalya.

av sor ser bixwn rab piya,
Li rek an siveryek gerya,
Vir de , w de hat, dos b
Kir nekir r neday ew ya.

Qet r nedt ku ew hilkise jor
Li v al, geh li w al dor bi dor
Keysa rapeliqandin h nedt
R ilmis, girya, kir ore or.

Dsa rnist av xwe girt, ber xwe da Xwed: 'Ya
Xweday ji v roj ji v ezman bsitn mezintir! Ez ser xwe
li ber te ditewnim; min bibexsne! Va ye ez li v ol! Tu i
ceza did min tu zan! Ger ev kur ji haveyn pista min be, ne ji
tuxm Ehrmen be, alkarya min bike da ez hilkisim jor.
Ew gav, Smir li jr nihr; di bin gel de end zilaman dt,
Iam kir ku ji bona xort nav hln hatine. Li mvan ku bi
salan e di hln de xwed dikir zvir wuha got:

'Di hln de te ewend zehmet kisand,
Ez prika te me, min te bi xwn mijand,
Bav te ceza kir, te ji nav mal avt,
Lewma bila nav te bibe DESTAN ZEND.

Tu d d biIilit ji ya, ji v newal,
Gava vegeryay ku tu y mal,
SereI rmet li benda te ye d,
Bila kes nizanibe bi v rews hewal.

av kur Sam bi van gotinan tij b; b ewr buhar y
dagirt. Xwz di qirika w de civya, dil w hilpekya. Hetan
w roj ry tukes nedtib, l bel Smir ew hn ziman kirib,
wuha li Teyr vegerand:

'Hln bo min b miqam pedersahy,
Te min hewand xelas kir li ser y,
Li jor Xwed, li jr tu mezin ji min re;
Baskn te taca ser min a ronahy.

Smir got, 'Gava tu tac text, zr zv, sr xencera
phlewany bidestxn, min j v hln j tu d jibr bik. Ez
ji te ecz nebm. Riya pedersahy w li te vebe, lewma ez te
14 15
ZZZDPXGHGH
disnm. Ger tu li vir bimn ji min re bas e, ger tu bi ji te re
bas e! Va ye, perryek bask min bi xwe re bibe. Di jyana te ya
pseroj de gava tu ket tengasy, perr bask min bavje gir.
Ji br meke! Tu d ew gav hz qudreta min bibn! Ez d mna
ewrak res tar dakevim erd, xwesteka te binch bnim.
Hezkirina te di dil min de ye tu j min ji dil xwe dernexe!
Pistre Teyr, Destan Zend li ser bask xwe suwar kir ew
hilan, ber bi nava ewran ve bilind b, hey . Hetan ji
av wunda b. Sam j li jr b l dinihr, got 'Eywax kur
min cardin wunda b! Qey ew b melayket Iirya? Di demek
kurt de, Smir mna teyr ku rs berate bike bi hz xwe berra
xwar da Destan an, li ber Sam dan. Bav li kur nihr; pora
w gelek dirj bb, gijika w ketib nav hev. Bejna w mna
Ilek gir b. Digel pora w ya qirj, ry w pak b mna gula
buhar ges. Dsa qrn orn bi Sam ket girya. Pas bejna
xwe li ber Teyr tewand wuha got: 'Xwezaya proz ev hz
shr bona tu alkarya kesn bare bik daye te. Kesn ku
xeraby bi te bikin bila malwran bibin!
Teyr Iirya ji ber av wunda b. Sam qenc dna xwe da
bejn bal, sikl semal, av biryn kur xwe. Seranp hr
hr l nihr. Dt ku;

Snga w snga sran,
Maslk j yn pilingan,
Ry w ry roj,
Awur y cengaweran.

Dest lepn w d qevdika sr digirt. Digel por, bir
bijang sp bn, lvn w mercan bn. Myn w li ber trjn
tav mna zr dibiriqn. Sam, ewlad xwe y xwesk bihesret
himz kir, 'Law min y delal! got, 'dil xwe ji min neskne,
rojn xerab tar li pas man, ji br bike w tengasy. Ez bav te
me. d ez tucar xeraby bi te nakim. Hem xwestekn te li ser
ser min li ser av min!
Sam ew an mal, pantorek res ji hevrsim, slikek ku bi
zr nexskir b l kir, kemberek Iireh li pist girda, qame da
dest w got 'Sabas ji te re, mrxas mala bav mino hezar
car sabas! Ez nav ZAL li te dikim. Teyr te mezin kir, lewma tu
xeraby nizan. Ango dil te j mna kinc te pora te ji zr e.
Tu Zal Zrn !
KI cosek bi hwurze ket nava mala wan. Sam Ierman
da, deIa sahy lxist, lesker phlewan li hev civand. Esqek di
dil w de slan dab; mna ku Zal hja nuh hatibe dun,
prozbah li dar xist. Elan da psya l. Deng deI elbanan,
zengiln zrn sazbendn Hind li her der belav bn. Hlann
suwaryan di bin toz dxana ku ji ber sim hesp wan bilind
dib de, digihst ers ezm.
Ne gihst Padsah Mezin, Sehnsah ran Minsr.
Gotin Sam Nerman bi prozbahyek sn kur xwe ji y anye
mal. Du law Minsr hebn; Newzer Zerhesp. Sah, bang li
Newzer kir, got: 'Z bike bilezne, bar karwanek ji zv zr
dagre, digel snyn zvn kole qewrasan, zumrt Irzeyan,
mihnn Ereb tr kevanan j j re bibe xwe bigihne Qela
Zabil. Sam proz bike bje bila nesekinin, ew kur xwe
werin. Ez dixwazim kur w y ku di hlna Teyr de mezin bye
bibnim. Bila were ji min re qala xwe Smir bike, ka hela i
teqe req dtine, i bi sera de hatye.
Gava Newzer xwe gihand ber dery Qela Zabil, Sam bi
leq de xrhatin t da, ew himz kir. Sam bi sax
selametya Sah dilsa b, daql erd b ax ma kir. Di
16 17
ZZZDPXGHGH
demek kurt de Zal xwe amade kir, kincn plewana li xwe kir,
hespek peyde kir. Ew, bav xwe end phlewanan ketin r,
ber xwe dan ran bo serldana Minsr. Dotira roj qeIl
Zabilyan gihst paytext. Sah bona hurmet rmet bide wan,
arts amade kir, ala ran li ps ikand derket. Sam gava av
bi ala bav Newzer ket, ji hespa xwe daket peyat mesya.
Pist ku hev din ma kirin, Minsr, cardin Sam li hesp
suwar kir. Dema gihstin Qesra Mezin, Sah hilkisya ser text
pedersahy kum ku ji bav kalan de mab, kisand ser xwe.
Li ser mil w y ep phlewan bi nav deng Karen heb,
Sam j li al rast rnist. Zal, bi kumek zrn qatek cil
hevrsim xemiland b; wad Sah ew dt sas ma di ch de
seqiz. Ber xwe li al rast zvirand ji Sam re got:
'Xortek mna v hja nehatiye ser ry erd. Bi v bejn
bala xwe, bi v ry delal ruh mirovan muIerih dike. Sreta
min ev e, tucar w nesne dil w nehle. Ne ji w be, rt
cax mala bav te y Nerman d ji hol rabe. Bas l xwedt
bike, w bisne nr, sil tevdra ser ceng j re bje, w
hn bikaranna hacetn herb bike. Binr:

Lepn w yn sran e,
Awur yn mran e,
Poz w y beran e,
Ew bi Iikr raman e!

W bi hewisne, bila bizanibe di nava civak de bij.
Rebeno heta niha ji xeyn hlna Smir, ya zinar, da`l dev
tistek nedtiye. Adet toreyn civat caxyan nizane.
Minsr ry xwe ber bi al Zal Zrn ve zvirand: 'Ka
vcar dora axaItin ya te! Ka bje xwarz, te i dt i nedt?
Destan qala yay Elbrz hlna Teyra Smir kir. Li
w der i xwarib vexwarib, roj meh, demsal sal awa
derbas kirib ji ser heta bin ji civat re got. Pas bav w dora
xeberdan girt:

'Gava ez gihstim yay Elbrz w newal
Min dt hlnek Iireh, ji ebens wa li pal
Law min y porsp ku bi salan e nay mal
T de rnistiye li ber w germ li ber w tav.

Min zinarek dt ser w digihst ewran
Pareyek kevir sekinb li jor, li ezman
iya as b, bi tirs xoI xeteran
Poztj xelesemt, r tune b li wa deran.

Law min, ronya av min btirs di nava hln de
rnistib. Jixwe ne xema w b j! Bi tjikn Smir re weke
xusk bira dijya. Gava mirov li w dmen dinihr, bhna
hezkirin diket poz mirov. Niha j my can min radibin. Ez
li ar alyn y geryam, l min tu r nedt bo hilkisim. Bare
mam, keribm bi ser hal xwe de giryam. Sah min! Tu j zan
heta niha kur ji min re nebne, lewma hesreta w mna ava
deryay di dil min de dipijiq. Ha ku min nedt, ez li ser ok
ketim min hews kir:

Ya Xweday dilovan!
Ew pareyek ji kezeba min e,
Duaya min qeblke
Ew ji min re bisne,
W xr ji xwe nedt,
18 19
ZZZDPXGHGH
Bexlaq hezkirin e,
Bi post heywn mezin b,
Li xwe nekir hevrsime.

Sr tam nekir, li pya xwe mijya,
Mijl neb, tr neleyst negerya,
Bi xwn goc b, girya hey girya.

Klya min duayn xwe xelas kir, Smir ji hlne Iiriya, ez
ew gav pir tirsyam. Gelo kur min jor b melayket? L
bel di demek kurt de Teyr bi sn de hat, li ser ser min dos b
ji niska ve xwe berra erd da, xort ku li ser baskn w b an,
li ber min dan. Bhna buhar, misk ember ji per baskn
w dihat. avn min j bi lvn min re zuwa bbn; d rondik
j ikiyabn. Dev min ji tna miiq bb. Teyra Smir his eql
ji ser min birib. Gava w kur min an li rex min dan, min
got qey ew melaykete ez j re heyran mam min sucde kir.
Pas tavil Iiriya mna prebokan ji ber av wunda b.
Pist Sam gotina xwe xelas kir, Minsr bang li remildar
Ialbjn strkan kir, got ' Werin! Z bicivin li pseroja v
xort, v egt binrin!
Remildar Ialbjan yeko yeko li remla Zal nihrn.
Dtinn xwe psnyaz Sah kirin nirxandin:

'Ya xwedy tac text zr!
Me qenc nihr li Iala Zal Zer,
Gava mezin bibe ew bi xr;
W bibe phlewanek bikr!

Ji Minsr re mizgn b ev. Lewra pdivya w heb bi
servanek bas. Hespek Ereb ku zn w ji zr b ji Zal re an.
Pas srek Hind ji gencney derxistin, kalan w ji zr b.
Maln gaz yn hevrsim xale, aqt zv, caryeyn Rm
ku di nava kincn bi zr nexskir de xemiland bn j re dyar
kir. Dor hat ser hacetn herb; tr kevan, zerx gurz, mertal
riman li ber w dann. Textek Irze, tac kembera zrn,
mohreke ji aqt derann, li ser bar dev binch kirin. D re,
Minsr bona biryara her nirxn girng eskere kir:
'Ez ji roj p de, bajar Kabl Denber, welat Hind
hetan bigre Derya Sind, ji Derya n haten Zabilistan
bajar Bst dixim bin hmaye rveberya Sam Nerman.
Dema veger hat, hesp Sam ann. Bav Zal ber ku suwar
be bi r keve, bo Minsr end gotin an zimn:
'Ya padsah birz adil! Di nava kesn xwey tac text
de, mirovn mna te hene gelo? Hem gencneyn ser ry erd
li ps av te ne tistek in! Tu merd camr ! Hvya min ji
Xwed heye ku ev tac text bi sermed bimne! Pist ku Sam
text j ma kir, gurmna deng deIn sahy bilind b. la
Zabilyan derket r, ber xwe dan welat xwe.
Nzk bajar Zabil gund bajar, pr ciwan, qz xort
leq wan de hatin. Llandin hey llandin, phlewan chan di gul
sosinan de xemilandin. Sstan, mna bihust di misk ember
de kemilandin. Li her ch zr zv resandin. Gotin: 'Sabas ji
Xweday sev rojan re! Tuxm Nerman ji hol raneb,
malbata phlewanan dsa zl da! Sam warres ne, hemd ji
Xwed re ira Keyanyan w d vket bimne li dun! Zaro
z, jin mr, pr prek di nav snyeke bos de reqisn, Sstan
seranser kirin mala dawet.
20 21
ZZZDPXGHGH
Sox seng qediya, herkes vegerya mala xwe. HeIteyek
bi sn de, Sam meclisa jrik rvebiran li hev civand, gaz zana
porspyan kir ji wan re axiI:
'Dema min Zal bir cem Minsr, w bi diz Ierman da
bona ez arts bicivnim amade bikim. We hay j heye? Li
welat Medya, seytann hukumdar Mazenderan yn ku ser
wan disube ser ssarikan dw phlewann Gurksaran
welat sewutandin, bajar gundan wran kirin, erz eyaln
xelk li ber dest piyan birin. Ez d herim welat Medya. Hun
li Zal miqat bin. Ew pareyek ji can min e ji xwna min e!
Emanet Xwed, emanet we ye. Ew d perwerde ji we bibne.
Hn d psya w ron bikin. Sretan l bikin bila riya
meznahy bielime. D re destek xwe dan ser mil Destan;
'Kur min! Ez welat teslm te dikim. Comerd be qet miraqa
min neke, bila dil te rihet be. Tucar ji br meke ku d
Zabilistan di bin Iermandarya te de ye. Mal xana te ji ya
herkes xwestirn e. Bila heval hogirn te j bi bextewarya te
sa bibin. Ev e, hem miItn gencneyan li ber te! Di ceng de
jhat be, di sahy de dilevn! Remildar dibjin tu d bib xwey
tac text. Em mecbr in ji erxa Ielek re sity xwe bitewnin.
Suwar servanan, jrik mbdan li dor xwe bicivne. Guh
xwe bide wan.

Tu leheng , mr ,
Ji maleke tr ,
Mna sr nr ,
Ji axa zr .

Lawo! Merd be, dyaryan bide kesn dora xwe.
Dubendy nexe nava qewm xwe. Bizanibe ku, neyarek zrek,
ji dostek ehmeq tir e.
Zal Zrn bersiva bav xwe da:
'Lo lo bavo! Ez im ku di hlna Teyra Smir de mezin
bme, d awa by te karibim bijm? Gelo ji bil min kesek
heye ku ji diya xwe scdar bye? Ez iqas Ieryad Ixan
bikim, dsa qm nake. Te awa di zaroty de min ten hist, niha
j dsa tu min ten dihl di. Wextak ez bi teyr turdan re
mam ji te dr. Niha j Iermana Sah ran te ji min cih dike. Ez
awa bikim? Li enya min wuha nivsiye; ji gul ten sitir para
min dikeve!
Gava gil gazind, sret neshet xelas bn, deI
zengilan dsa ldan; gumn singn li erd ezman belav bn.
Ry ax guher reng hesin, ewr j bn reng ebenz. Ji dehlz
bircn Qela Zabil deng zengilan deIdeIkn Hind hat. Sam
artsa xwe, di bin van dengan de ber ku derkevin r, bav kur
hev din helal kirin. av Zal tij hstirn xwn b. Di nava
Iikar xeteran de hat mal. Mna ku bav w gotib; bi dilek
aram li ser text rnist. Text ji dirann Il xwes l hat taca
biriqok li sera rnist. Bazin, gerden kembera zrn li xwe
ediland. Rahist gurz di sikl ser ga de, end car teqiland. D re
bang li jrik porspyan kir, bi wan re axiI, derheqa pirsgrkn
welt de agah ji wan girt.
Roj saet, dem dewran, ile bihar derbas bn. Sam li
welat Medya Gurksaran, kur w j li Zabilistan ma. Zal
Zrn b phlewanek jhat rvebirek ilmdar zana. B
pispor suwarya hespan, servanek bi dest p wrek. Gelek
caran bi phlewann Turan re ceng li dar xist. Car caran, qet
sr nexiste kalan.
22 23
ZZZDPXGHGH




2.


Rojek ji rojan,
Rihme li d bavn hazir guhdaran,
Zal derket ger, tev egt phlewanan,
Kabl Denber, Murg May nehist,
Gihst ku der sing ikand text vegirt.

Ji Zabil bi r ket, hetan Kabl hat. Bi r ve, ewaln zr
zv vekir, gencn li gel belav kir. Serab vexwar, ji bin konn
la w dengn saz tenbr, rd ney km nebn. Kabl
bajarek xwes b. iyayn Hndks ku havn j berI j xal
nedib li pist sehr poz xwe bilind kirib. Qral v bajar
Mhrab b, yek pir zengn bi xwe j phlewan b. Minsr v
bajar j xistib bin Iermandarya Sam, serok Kabl her sal
bac disand Zabil. Mhrab bi esl xwe Asr b ji nesla
Dehhaq b.
Gava Mhrab bihst ku Zal kur Sam gihstiye nz
bajar Kabl, tavil Ierman da bo qesr bisonin bajr
bixemilnin. Qewras kole, dergevan phlewan hem ketin
Iikaran, vir de w de lezandin. Kue skan pak kirin. Bar
hespan bi zr zv dagirtin, pas misk ember, aqt
almastan, qumasn bi zr neqisand, taceke zrn ya padsahan,
gerdenyek zrn ku bi zebercet nexskir b kurk abayn ji
hevrsim ji Zal re amade kirin. Mhrab, tev serokn qebleyn
Semtyan bi leq Zal ve , ji hespa xwe peya b li ber Zal ok
da erd, hem yek bi yek sopa sim hesp Zal ma kirin. D re,
Ew Zal bi hev re hilkisyan qesr, rex text Irze.
Ew roj, mazvan ji mvanan re bezmek bona sox seng
amade kir. Stiln gost birinc kisandin ser gir, kpn serab
hatin vekirin. Rd li alyek lxist, dengbjan p xist guh,
meygeran stekanan dagirt belav kirin. KIa Zal Zer ji wan re
hat, di dil xwe de got: 'Gel Semt ji mj ve ye bi ran ve
girdayiye. Sebebek ji v yek re heye. Mhrab mirovek zrek
dixuye, prensek biIam e. Di sevbrk de qerIan gotin, henekan
kirin, bi hev re kenyan serphatyn xwe ann zimn. Zal
Mhrab bn dost hev.
Di w civat de serokek esran dev xwe bir ber guh Zal
bi pise pist j re wuha got:
'Ya padsah chan! Keek Mhrab heye ku hrleyn j
ne wusa ye! Karxezalek weke w nehatye ser ry erd. Heta
niha pistperde maye roj j ry w nedtiye. Xwesikiya w li
tukes nn e. Xortn ku av p dikevin, di w kly de ne bi
dilek, l bi heIt dilan p ve tn girdan. Nav w Rdabe ye, l
bel tu li nav w nenihre, ew r nade tukes!

Can w pir tenik e,
Mna heyv dibiriqe,
Bejna w spndar e,
R sor e, wek hinar e,
Por li pany xirxal e,
Memik sv in,
Sng j zozan e.

24 25
ZZZDPXGHGH
Pra w di seraya Dehhaq de temen xwe derbas kir, ew
caryeya w b. Dereng nemne; Xanedan n dixwaze w ji
xwe re bibe. Bhna misk ji pora w ya dirj t bi Xwed!
Zal ew sev raneza, xew neket av w, heta sibeh sikl
semala Rdabe xeyal kir; eql zan p re nema. Di bin kon
xwe de, li bin taveheyv li em nihr kr ponij. Dema
tavzrn rimn ji trjan li ser poz yay Hndks de ikand,
ry ax mna kamIr sp b. Mhrab hat bin kon li
xwestekn Zal pirs. Kur Sam j yek tistek xwest: 'Tu
malbata te, tev algiran werin Zabil, bibin mvann min.
Mhrab li ps pasiyn xwe Iikir:
'Mr min, hja z ye. Me hja nuh hev nas kir. Ji al din
ve j, bav te destr nade. T bj ima? Niha ew bibihze ku tu
bi me re serab vedixw li Kabl di nava pt senemn
Semtyan de ch digr, ew d gelek hrs bibe. Nevyn Kawa
keng ji malbata Dehhaq hezkirine?
Zal hja Rudabe nedtib, l bel mirak mitale dikir,
teqln xwe dida ber hev, xays dib di nava ramanan de wunda
dib. Dilek w j re digot v mesel ji Mhrab re zka eskere
bike, Mhrab ne zilamek xerab e. Heke ew bibe xezr min, di
v herm de d k dikare ser li ber min hilde? L dil din
digot na, zewac ne tistek bas e. Jin mirov brmet dikin, ger ez
bixwazim di chan de bibim desthekatdar mrxasek bi nav
deng, div nezewucim. Psya gotiye: 'Jin heye mirova ra dike
jin heye mirov rezl ruswa dike! Demek wulo dudil
bbiryar ma.
end meh buhurn, rojek Mhrab sibeh z ji oda xwe
derket, daket al harem. Rast li Rdabe diya w Snduxt hat.
Her du j xwesik bn bhna xwes, bhna bax bihust ji wan
dihat. Mhrab li wan sekin meth qza xwe da. Taceke ji
ember li ser w b. Di nava Istan hevrsm de xwe li ba
dixist. Bi zv zran xwe xemilandib. Snduxt j mna dara
sinc b; bi nazenn lvn xwe vekir: 'Roja te bixr be, dest
xerab bbextiy dr te be mr mran! Tu roj awan?
Dixwazim tistek ji te bipirsim: Min li gelek chan nav deng
kur Sam bihstiye. Dibjin xwedgrav ji zikmak de ew porsp
ye. Gava hn tn cem hev, ew qala i dike gelo? Behsa tac
text pedersahy dike, an qala hlna teyr dike? Hn tevgern
mirovahy bye? Zane weke nsanan rabe rn? An xuyn
ivk p re hene? Mna teyr diqre an na?
Mhrab bi pirsn w yn vtik xtik ecz b,
tengazerya xwe wuha an zimn:
'Tu awa dikar wuha bj? Ne heyIa Zal ku tu derheqa
w de tistne beletews dibj? Sngzrn bejnspndara min! Li
ser ruy dun, kesek heye ku karibe mil Zal Zer deyne erd?
Kesek ku qevdika dest w bitewne heye gelo? Di nava suwar
phlewann Zabil de mrxasek mna w nn e. Di hlna
ivk de mezin bye, l bel dil sr p re heye! Lewma bav
w, gelek welat xistiye bin Iermandarya w miIta gencn daye
w. Xortek gelek comerd destvekiriye j. Li ser text xwe
zran belav dike, l di ceng de j seryan! Hisyar jndewar e.
Dema ser li dar dikeve, li ser zn hesp dibe ejderhayek
neynoktj.

Gava dikeve ser ceng,
Dman radike ew ji erd,

Kela dil bi xwn divemirne
Li ar al rim xencer dibarne

26 27
ZZZDPXGHGH
Ew xortek pir bi nav deng ne,
Ji xeyn pora sp tu qusra w nn e.

Rdabe deng nedikir, l bel bi balks guh dida bav xwe.
Gava behsa bedew egtya Zal b, di ry w de xwn civiya,
mna kullka hinar sor kurr b. Hezkirinek hd hd di dil
w de vedijya, digel ku hja Zal nedtib j. Sevek du sev bi
meraqa dtina w niviya. Dema ku Zal hatib Kabl, qewras
xizmetkarn ku ew dtibn xwe gihandin Rdabe. J re qala
kur Sam kirin: epildirj navmilpan. Awurtj e, bi hes
jan. end roj derbas b, Rdabe d av xwe li Zal gerand,
dtina w b meraq j re. L mixabin Zal j dr b. Hes heves
ketin dewsa Iikr ramanan. ndin hatin, rabn rnistina
w guher. Pnc qewrasn w hebn, her pnc j Tirk bn. Nema
karib w nepeny vesre; dil xwe ji wan re vekir:
'Ez d gilyek xwe li we par bikim. Hun bi ten ne
xizmetkar in, herwuha rheval derd kuln min in j. Dil min
dikele van rojan. Dil min mna tjika kero ku hja nuh ji hk
dert, bi xwesteka dtina Zal dipirpite. Ka nav l bikin ev i ye?
Ez divt dil can xwe ji v ezab Ielat bikim!
Qewrasan gava ev bihst, hema zka ji cem w rabn. Yek
ji wan di smka der de rawestiya wuha got: 'Ya taca ser
hem jinn chan! Qza qesr qonaxan! Tu di tarbana sev de
mna gustlkek ji aqt almast dibiriq! Ji Hind hetan n tu
ty naskirin ecibandin. Ne di nava daristanan de selwyek
mna te, ne j di nava strkan de strkek mna te heye! Gelawj
j li ber te trj nade! Em ji te pir hez dikin, l bel dil me ji te
sikiya. Tu bi kja eql qala w kur Sam y beraday dik?


Li v eyb v Iedy!
Ew hov e mezin bye li iy,
Bav te te dixapne,
Tu guh xwe qet nediy!

Bav w ew avtiye ji mal,
T awa xwe tazk, her bal?
Bi i ry t w tx pasila xwe,
Ew malxwe, tu j re bib yar?

Ry Rdabe bi carek re tirs b, enya w qermi, van
gotinan hrsa w rakir. Hema ji ch barya bi ser wan de:
'Qereno! Parsekno! Dizno! Hn ne kesn ku mirov guh bide
we! Ez ne hewce me li ry we binrim l! Pist ku dil min ket
strkek, ka ez karim d bi heyvn targewrik ewle bibim? Gid,
gidyano bjin hela; gul ji herry ne tir e? L bel kesn ku
hn xwarina herry dibin qet li gul nanihrin. Kezeba we bi
sirk aram dibe. Lewma hunguv w derd we biarne! Min ne
mparatoran, ne sahan, ne j xanedanan div. Kes ku maslkn
w yn sran, sermiln w yn pilingan be, ez dixwazim. Zal
kur Sam mrxasek wuha ye. Bila xelk j re bje pro` an j
kalo`. Xema min xelk e ? Bila ji xeyn w kesek di dil min de
ch veneke. Li cem min qala tukes nekin d. Tist ecb ev e ku,
ber ez av bi w bikevim, muhuba w di dil min de hln
kir.
Qewrasan ser pl kir:
'Qenc xerabiy tu ji me tir zan! Em ji dil can bi te
ve girday ne! Tu terhik slana dilan! Bi hezaran caryeyn
mna me biqurbana te dibin! Ger tu pseroja xwe dixwaz hn
bib, em d reml bavjin, ger tu shr bixwaz em d bi ivkan
28 29
ZZZDPXGHGH
re biIirin, mna xezalan bibezin, derman dil te li erd be an li
ezman be em d bibnin. Em d w hizret bnin li rex heyvek
mna te deynin ch w li cem te bikin.
Bi van gotinan re lvn ji aqt bisirn, rya sp li ser mil
ve li ba ket ziman hunguvn libit: 'Heke hn qencyek
wulo bikin, herwek ku hn dareke Ikyan biiknin.
Carye ji cem w rabn n oda xwe, can xwe bi
qumasn Hind rapandin, bisk kezyn xwe bi gulan
xemilandin, bi reng bhnan guhern. Derketin r.
Meha Rbendan b, her sal wan axan Zal ji Qela Zabil
derdiket, li ber em kon vedigirt, qerargeh pevdixist. Carye n
qeraxa w em li v aly ji xwe re ewle bn, kI henekan
kirin. Gav bi gav xwe gihandin nz adira Zal. Eermandar
Zabil ji ser text wan dt, gaz parzgeran kir, got ' Ew k ne, i
kesin ji ku tn, diin ku? Koleyek (ku nav w Rdek b)
tavil , xwe gihand wan. Pas hat ji Zal re got ' Ew ji qesra
Mhrab in. Dibjin Rdabeya qza Mhrab me sandiye vir.
Nav Rdabe, bi carek re heyecana Zal Zrn ji ch
hilpekand, dil w y mell bi Iir xist. Xwe li ser text negirt,
esqa nava w keliya, veciniq rab piya. Rdek girt cem xwe
qeraxa em, li wur peyase kir. Gava bala caryeyn Kabl
kisand ser xwe, ji kole tr kevan xwest. Mil xwe hilda. Li ser
av werdekek dtib, ber kevan da wur. Kole kir qrn
barn, hwurze derxist bona werdek biIire. Klya werdek basik
li hev xist, Zal tr wesand ser. Werdeka ku hja bejnek bi hewa
neketib, serserk ket nav av. Bi xwna w qursek av sol b.
Zal ji Rdek re got 'Here w aly av, w werdeka birndar ji
min ra bne. Kole li kelek suwar b cem jinn Kabl.
Yek ji wan bi Rdek re axiI:
'Ew seydvan werdekan, nijdevan olan k ye? Padsah
kja welat ye gelo? Bi Xwed kesek ji neyarn w nikare li ber
tra w bisekine! Min di emr xwe de nrvanek wuha zbandt
awurtj nedtib heta roj.
Rdek bi v gotina keik re lva xwe ya jr gez kir
hdka qewt l kir:
'Neb, neb Ke! Tu li cem w wuha nebj ha! Ew ne
nrvan e l, padsah welat Nvroj ye, Zal kur Sam e! Heta
niha erxa Ielek li ser ser w qet negeriyaye. Dem dewran,
hja ji mrxasek wuha kezeppola re nebne sahid.
Keik l vegerand:
'Wuha nebje kuro! Li qesra Mhrab heyvek heye ku,
Sah te li hember w nabe telpek ewr j! Ez bawerim, xwedy
te hja yeka wuha xwesik nedtye. Bejna w taya rihan, can
w y sp mna pembo ye. Xwed tacek ji misk kiriye
daniye ser ser w. avn w mna zeytn res in, biryn w j
eyn w kevana dest Padsah te! Poz qelema zvn e. Bisk
kez kursk kursk in. av w bi mexmr sermest dinihrin.
Dev w ewend bik e, neIes j di nava lvn w de nanizile.
Em ji Kabl, hatin cem padsah Zabil, bona wan lvn xwesk
bi yn kur Sam ve bigihnin hev!
Ry Rdek sincir, destn w lerizn. 'Heke Ielek biryara
zewaca wan dabe, jixwe xeberdan ne lazim e, ew d hezkirin j
txe dil wan. Teyr basok ji teyra basok ya qupket re wuha
gotiye: Bas li hkn bin baskn xwe binihre; tu d ji wan
hkan lyek dern. L div tu ji hka ku haveyn bav te
ketiy ly dern.
Rdek devliken rsrn vegerya bin kon. Zal j pirs:
-Dev te gazek ji hev vezeliyaye, ima lawo? Wan i ji te
re got?
30 31
ZZZDPXGHGH
-Zewaca we dixwazin. Dil wan heye.
-Madem wulo ye, here cem wan bje bila li nav baxe
xwe bigewgirnin, nein. Ne ten gul kullkan, bila zran j
bicivnin: ez d dev gencn li wan vekim. Gotinek min ji
Rdabe re heye, bila by min venegerin Kabl.
Zal ji gencney zv zr, dirav almast qumasn
hevrsim ku bi zr xemiland bn deran. Koleyan ew birin dan
caryeyn Kabl bona teslm Rdabe bikin.
Zal rab. Zal hizir. Zal hd hd ber bi baxe mesya.
Gava ken mvan av p ketin bejna xwe tewandin, d re erd
ma kirin. Zal rewsa Rdabe ji wan pis:

Bejn bal,
Sng ber,
Xizm xirxal,
Por r,
av bir.

'Rast i be bjin. Ger tistn ku hn bjin rast dern, w
bawerya dil min bi we zde bibe. L ger ez ji we tkevim
sik, ez d we di nav simn Ilan de bipeliqnim.
Bdeng b; ser xwe berjr kirin. Keika her bik
wrek kir:
-Mr min !Tu ji maleke tr , ji axa zr ! Kesek mna
bav te bi nav deng nn e. tukes weke te cegerpola bi dest
p j nehatiye dun. Kea Mhrab j seranp ji gul yasemnan
hatiye kirin. Ry w weke strka sib ye, heta bigre sivan
gavanan herkes ji xewa srn siyar dike. Bhna misk tim
diIre ji biskn w. Ji soraya wech w serap diherike. Pora
dirj kemend e, p kemn davje psya xortan. Li n Man
j kesek wuha xwesik nn e mr min!
Zal dev xwe bir ber guh keik:
-Ka bje, ez d awa xwe nzk w bikim? Dil min bi
evna w tij b. We dil ji min bir! Weke heyva bin ewr bila yek
carek ry xwe nsan min bide, bila d re dsa wunda bibe.
-Ger tu bixwaz, em d niha biin li r. Em li hvya
biryara te ne. Kesn ku pezn salx te li cem w dlber bide
em in. Miraq meke, em d dil w j j bidizin bona te. Her tist
bila bi urI adetn dun be, em d lvn we bi hev ve bihelnin.
Lo lo mro, tu i sekiny?
Rake kemend,
DaIik bavje psiya w lewend.
Pist ku jinn Kabl vegeryan welat xwe, Zal ew sev
raneza. Sev qas salek dirj bb!
Gava cariye gihstin ber der qesra Mhrab, dergevan
ewan negirt hundir. Bi ser wan ve qrya:
-Hn ima bdestr derketin der?
Jinan wuha bersiv dan:
-Buhar hatiye, em gul pvokan ji gulstan dicivnin.
Miraq neke, sr me nabin gur me naxun! Em bi destra
Rdabe derketin. Bi i kul tadey ji nav dev sitiryan em gul
kullkan dicivnin ji prenses re, tewer tu j bi me re dixeyid!
Dergevan:
-roj ne roja gul sosina ye. Dibjin phlewanek hatiye
nzk Kabl nav w Zal e. Leskern w gelek in, tu xwely
bavj li erd nakeve. Ew destbirak padsah me ye. Mhrab
roj du-s caran ji qesr dert die cem w. Heke ew tev wan
gulan li we rast were, ew d ji min re i bje, ez d awa cewaba
w bidim? Ew d we j li erd raxe. Hn d ima tkevin dev
32 33
ZZZDPXGHGH
gel, bibin mijara Iesad gelaciy? De z biksin hundur. Carek
din ez we nebnim ha!
Keik ketin qesr, gava av bi Rdabe ketin, llandin:

'Me srek mr wulo,
Nedt hetan ro,
Ser sp, r j sor,
Bejna w dara bi ilo!

Dil Rdabe hilpetik, xwestekn w kr bn di mjy
w de ch vedan. Qewrasan zr ji trik pasiln xwe derxistin.
Ber ku birjnin ser xal, prenses pirs:
-Ka hela bjin; w i got we i bersiv da? Yek awa
ye?
Qewrasa bik:
-Ew suwarek wulo ye, bi birsk re dibeze. Nsancyek
weke w nehatiye dun; li ber avn me werdek ji hewa an
xwar. Snga w Iireh e, bejna w gelek dirj e. avn w di
reng av de ne. Rsor e lvmercan e. Zend bendn w mna
yn srek str in. Biskn w yn sp ku bi ser enya w ve
disiqitin, mna trn zvn dibiriqin. Jixwe ew pora sp w
xwesik dike, pora res w l ney. Me mizgna te da w ku keng
bixwaze dikare te bibne. Gava em j dr ketin, dil w bi hv
b.
Rdabe sas mab. Pirs:
-Kes ku Teyr ew xwed kiribe, awa dibe phlewan
rxwesik? Div ez bi avn xwe Zal bibnim. We pezn min li
cem w da bi v away ew xapand j diyar sitend, ne wulo?
Yek ji we sev here bersiva min bide w, bje bila nesekine
were.
Rdabe qewrasek sand, pistre dest bi amadehyan kir.
Oda xwe xemiland, bi dwarn od ve vneyn Iris
phlewanan hilawist her cih bi qumasn n seranser raxist.
Sitekan kev, teyIik tepsyn zvn deran. Serab misk
ember tevlhev kir, eqq rijand erd. Li alyek gul nrgiz
reyhan, li al din j yasemn kunc resand. Stekann zrn bi
ava gula tij kir. Bhna xwes li ar al belav b.
Qza Mhrab, mna heyva ardehroj ku di pist ewran de
ser hildide derket sanesn. Gava Destan li ser hesp kihl
xuya kir, Rdabe bang l kir:
'Tu bi xr hat ya xwesmr kur xwesmra! Li ser sera,
ser ava! Dest Xwed li pista te be piy te j li ser pista
Ieleka xayn be! Bila sevn res tar bi ry te sp bibin!
Dema Rdabe wuha axiI, qewrasan li eywan bi hev re
lawjen gotin:

'Me srek mr wulo,
Nedt hetan ro,
Ser sp r j sor,
Bejna w dara b`ilo.

Zal ser xwe rakir li jor nihr. Du roj dixuyan li jor,
ban xn ji sewqa ya sanesn bb kakil zebes sor. Xwe
negirt:
'L l zery! Heyveronaya te gerdn guhert reng zv.
Silav ji te re, ji meznaya te re! Di seva heyveron de dem ji
biriqandina strkn ser av re nn e; ew ne ten xwe, l hem
sevan bi xwe re dibiriqnin. Ji roja ku min nav te bihstiye, ne
roj bi min roj e, ne j sev sev e. Xewn sevan li min hisret e.
34 35
ZZZDPXGHGH
Hvya min ji Xwed b ku carek ten ry te nsan min bide.
Niha ez bi v deng te y nazenn ziravbihstiyar h bm.


'Tu li jor, l ez li jr,
Em d bigihn hev bi xr,
Ew gerdena te ya bi zr,
Ez d ma bikim tr tr!

Prensesa Kabl li sanesn xwe xwar kir, xlya xwe ya
sor vekir, her du kezyn xwe y honay ji balqon hetan ber
piyn Zal berda xwar. J re got:

'His! Deng dernexe!
Haya qesr p nexe!
Elama wan j nn e,
Wan bi me nehisne!
Z bike, bilezne,
Xwe bi kezyan rapeliqne!

Destan li rex Rdabe peya b, bi wan avn sn l nihr.
Kea Mhrab nizanib ku Zal avsn e. Ew gav devn her du
evndaran qeIil, klyek wulo lal man, bi dest hev girtin un
salon. Zal di guh w de wuha got:
'Ev hezkirina ha, di dil min de w sax berde di
kranya ruh min de w reh belav bike. Hesek bdaw ye! Ne
skence ne j mirin, tutist nikare min ji te biqetne d!
Prenses sond xwar bi esqa evndariyek ebed ku ew d p
ve girday be. Gava deng muzka ku mna ji nava ewran, ji
ezman kr dihat belav b, reqqase ji bin perdeya tl derketin
mna mar li v al-w al bedena xwe li hev ba dan. Ew lawjena
ber li ser ziman wan b: 'Me srek mr wulo. Her du
evndar ku ji mj ve ye dil wan bb yek, vcar bedena wan
j gihst hev. Zal li ber xwesikya Rdabe direil, ba diket
qolinc w! Heyir mab: 'Div roj roj j tar bibe, sev bheyv
bimne. Seba ku min roj ser tra xwe ya tj li nv kezeba
keikek xistiye. Min dest avt ruh w y birndar. Rdabe bi
gustl bazin, guhar xizmn zr xemiland b. Carna pora
dirj ry w wunda dikir. Zal taceke sor aqd dab ser
xwe, xencerek mna sr di ber xwe de ikandib. Ji alyek ve
serab vedixwar, ji al din ve keik ma dikir hilma w
dikisand pisika xwe. Hd diaxiI: 'Heke Minsr bi v yek
bihise, w gelek hrs bibe. Bav min Sam j w bixeyide. L
bel ez ji her tiIaq tesqeleyan re amade me.
His eql ji ser wan b, xwestekn wan derketib ps.
Hetan sibeh can wan bi hev re xwydan da. Kela dil xwe di
hev de has kirin vemirandin. Gava trjn roj yn xav li
pencer xist, qewrasan ew syar kirin. 'Ya roja proz! Tu roj
hinek dereng bimanay, qey nedib? Rdabe j tr nebib.
Zal vegerya bin kon, jrik porspyan, remldar kesn
zana li hev civand. Dil w ges b, qesr konaxn w xwes bn.
Wuha got:
'Gel aliman! Bila dil we bi rehma Xweda sa be! Em
ebd w ne; ger em cot cot nehatibana dun, hz qewet
qudreta hem kes d p re vesart bimana, dernediket hol.
Phlewan bheval bjin nabe. Ka biIikirin; dil mirov bi
hezkirina zarokek bersr iqas xwes seng dibe! Esl Iesl
mirov bi hebna zarokan didome. Tac text mirov ji wan re
dimne. Ez dixwazim ji we re eskere bikim ku, d gul nrgiza
bax min j heye! Roja min li qesra Mhrab davje, ezman min
36 37
ZZZDPXGHGH
j li ser axa welat w ye. Bizanibin ku dil min prensesa Kabl,
qza Mhrab heband. Bav min ji v yek re bigota her`
jixwe mesele tuneb! Gelo Minsr d i bje? W bje nast
nezan e dev ji min berde, an w min scdar bike? Gel
rspyan hn ji v yek re i dibjin?
Kesek negot kelevist, dev wan kilt b, bdeng ket
civat. Seba ku Mhrab ji malbata Dehhaq b, kesek bi dilek
sp sox li v mesel nedinihr. ranyan nevya Dehhaq ji
phlewan xwe re nedixwest. Wuha gotin: 'Jehr hunguv
tevlihev dibe? Zal hrs b:
'Hn d niha min scdar dernin, ez dizanim. L bel ez
bi xwesteka dil xwe birve naim. L div hn riya rast nsan
min bidin. Dil min ketiye daIik, ten hn karin min j azad
bikin. Bersiva wan wuha b:
'Em hem di bin Iermana te de ne. L bel di v mijar de
em sas man. Tu Zal , kur Sam proz! Jin ne dikare te bixne,
ne j dikare te mezin bike. Herkes zane ku, Mhrab malbata w
dur me ne heta niha li dij ranyan bn. Ew Asr ye, ji nesla
Dahhaq xwnxwar e. A bas ew e ku nameyek ji bav xwe re
binivse her tist j re eskere bike. Ew d riyeke xr li ber te
veke. Ku tu li biryara Minsr bipirs. Minsr ji gotina Sam
dert?
Zal Zer gaz katib xwe kir nameyek wuha ji bav xwe
re nivs:
'Bavo! Ji te re hurmet dikim, dest te diramsim. Tu j
zan ku mirovah bi zewac zde dibe. L min heta niha keys
Iesala malavakirin nedt. Dema tu di nava lihv doseka
hevrsim de bi zewq seIay xen bby, Teyra Smir min
birib iyay Elbrz, li wur min bi gost ker dasikan xwed
dikir. Bay Elbrz erm can min disewutand, carna j toz
duman av min kor dikir. Qaso ez kur Iermandar Sam bm!
Tu li ser text zr zv by, l ez di nava ra teyr de
digevizm. Min digot, xwel li ser bav min be ku bi av
ewladek li min nenihr min avt ol. Ez hn tama sr
nebm. Mna dlek sitxwar, ry min miiq b. Diya min j
Smir b, bav min j!
Bavo! Niha j belayek din hatiye ser min, ez di himza
evn de digevizim bare. Evna kea Mhrab hln di dil min
de kiriye; ez li ser w digrm. Stiln berav ji rondikn av
min tij dibin. Ez li ser w meswerdek dn dibim; hetan seveqa
sibeh bi heyv strkan re dipeyivim. Ez bi hal xwe digrm,
xelk j bi hal min. Digel hewqas kambaxyan, ez heta niha ji
gotina te derneketim dernaym j. Ka hela ji min re bje, ez
awa bikim. Tu destra zewaca min did, an na? T bra te, gava
te min ji hlna teyr deran, te sozek da min: Ez d tucar qelb
te nasknim, tu i bixwaz ez nabjim na. Mirin carek e zewac
j carek e. Li ber dest Xweday sev rojan ez ad waad
dikim, ez qethen ji gotina te dernaym.
Suwaryek p xist zengy, siv li qna hesp da, l deng
Zal li pey w olan da: 'Ger hesp bin te bimre tu peya bimn
j, dsa ji riya xwe nemne, bimese nesekine here.
Hesp mna ba bager li hev zzik ser kuta snga
suwar. Gava suwar gihst qesra Sam, nihr ku kesek li mal
tune, xwedy mal li nr ye. Klyek bhna xwe da, Sam ji
nr hat, xrhatin t da tavil namey vekir. Rz bi rz
xwend, l bi her hevok re mad w zer b, lva w qermi. Di
ber xwe de hdka wuha got: 'Zarokek ku teyr ew xwed kiribe,
jixwe w wuha be! Encax dikare tistn beletews bike. Min
zanb ji v kur zilam dernay! Ger ez bjim, lawo tist ku tu
dik ewt e ner ye, w dil w bisk, w bje ka soz te?
38 39
ZZZDPXGHGH
Xelk ji min re bje lo lo rebeno, tu iqas ditirs! Te ji tirsa
Mhrab ada xwe binch nean. Te best hevesa kur xwe p
kir. L bel ger ez bjim, lawo tu li gor dil xwe here, tirsa min
ev e ku, ji v xort ku teyr ew mezin kiriye ji nevya Dehhaq
cewrik kikan bibin! Ez j sas mam; wuha dikim d dimre,
wuha dikim bav!
Sam nikarb biryar bide. Ditirsya, are nedt, w j bang
li hem swurmend Ialbjan kir, civat li oda seray gerand, bi
wan swur:
'Gel heval hogiran! Herkes zane, av agir nay cem
hev. Zewaca her du ciwanan mna ser Eerdn Dehhaq w
bidaw bibe. sev li strkan binihrin pnsn xwe deynin ser
niqteyek aram. Hn sev i biryar bidin, sibeh werin ji min re
bjin.
Dotira roj bi trjn tav re, yek li der qesr da.
Dergevan der vekir niwner remldaran hilkisya oda bav
Zal, biryara civata Ialbj remldaran j re eskere kir:
'Ya padsah Nvroj! Ya sr Qela Zabil! Mizgn bide
Zal Zrn serok egt Irisan kea Mhrab. Bje li dunya
axret hn yn hev in. Me di reml de dt ku ew d bextewar
bibin d kurek wan j w bibe. Mrxasek wulo w j der
ku, bi sr xwe d dunyay bihejne. Ew d bibe Ilek har
h. Axa bin sim hesp w w bike zare zar!

Ew` text xwe vegire li ser ewran,
Ne Tran dihle, ne Mazenderan,
Dijmin w ji ber bike elaman!
Ew` bibe phlewan axir zeman.

ran d bi servanya w serbilind bibin. Mna gulek di
dil gel ran, Mazenderan Zabilistan de w vebibe, di av
Tranyan de w mna sitiryek q bibe nema dert! T p
Itxar bik! Sr piling j w ry xwe di simn hesp w bidin.
Gava bibe serphlewan, w gel me p dilsa bextewar bibe.
Ew d droka welat me ji nuh ve binivise. Li welatn Rm
Hind, li n Man nav w w bikolin li ser mohran. Teyr
Baz w hertim li ser mil w be!
ZZZDPXGHGH
xwe di hev did iva did xwe, tu li ry min j nanihr, ev tu
tr , an kevan , tu i y? Preboka qirja ps merdal!
Jinika reben ji tirsa leriz, bi atiy ket dev lvn w
quIuln. B lve lva w, nizabb i bje. Ha ku nedt, ok da
erd ax ma kir, sity xwe li ber xanima mezin xwar kir:
-Ez prekek belengaz xizan im. Bona gepek nan, i suxul
were ber min, ez nabjim na! Ez diim qesr qonaxan, kinc
zran diIrosim xanim xatnan. Rdabe j tistin ji min
xwestib; min j re tacek zrn, gustlan tistn zvn an.
Sndxt av xwe kuskusand, sika w zde b, dest xwe
xist klek pirs:
-Madem wulo ye, de ka san min bide. Heke ji trik te
ew tist dern, ez d ji te bawer bikim.
Jinik trik vekir, Sndxt bas bal dna xwe da esyayn
w. Gustlan tac zrn nas kir. Ewan gustlan di pyn qza
xwe de ew tac j li ser w dtib ber.
-Tu derewan dik!
Her di bhtir ecz dib Sndxt. Boxika w ser bin
hev kir, hr mrn w avt rast. av bi destek cil ket; ew j
yn Rdabe bn. Vcar eql ji sera rs pora jinik kir.
-Hey tog! Diza qere! Min ser bav te di navrana te
kir!
Bi gijika w girt kisand. Jinika reben ket erd, gijik l
repis, b zare zara w. Sndxt ew bi erd re kasand bir
xiznek. Li w der dest piy w j girda, ew di bin piyn
xwe de eiqand. Pist ku tr l xist dil xwe t de rihet kir, lez
kir xwe gihand qesr, ket hundur oda xwe der li ser xwe
rada. Di hundur de j hewya w nedihat; geh di w ser, geh
dihat v ser. Pist hrsa w hinek dan, bang li kea xwe kir.
Rdabe hat, dema ket oda diya xwe, histr li ser ry w dt.
Hja Iersenda pirs nedt, Sndxt qriya: 'Tu ey heyva
arderoj! Min heta roj i ji te vesart ku tu ji min vedisr? Min
i nsan te neda ji te re negot, ka bje? Tu ima wuha
srherm nankor gid? Keek, hetan keng dikare
nepenyn xwe ji diya xwe vesre? Ew jinika ku ji oda te derket
k b, k ew sandib cem te? W ewan gustl tac zran ji k
re dibir? Xasma ew tac? Ka tu buhay w zan? Heta me ew bi
dest xist, av me derket! iqas xwn hat rtin bo gencn! L
tu nirxa wan nizan; ji te re hatiye ji hay, tu did ber bay!
Xwez min te neaniyana dun!
Rdabe Ied kir, ser kuta erd girya. Ji serma, pya
xwe j nelibitand. Ji avn w yn nrgiz rondik dibaryan. Bi
ske sk axiI:
-Dayka min a srn! Dil min ketiye daIika evny! Rast
e, xwez ez ji te nebyama, kesek j ne bi qenc, ne j bi
xerab behsa min nekirana! Dunya li ser min teng bye day!
Ew serdar Zabil dil cegera min daye ber ptn gir. d
by w naxwazim bijm. Ez rastyek ji te re bjim; ez w me
dil dest da hev, bi hev re man heta sibeh. d Sam proz j bi
v yek zane. Nameya w hat; ew d bi Sah Minsr re j
biaxiIe. Nameya Sam, ew jinika ku te gijik l repisand, ji min re
anb. Wan esyayn di trik w de, ew gustl tac j, min j re
diyar kirib.
Sndxt bi gotinn qza xwe sas ma. Tistek di dil w de
piskuv (mna kIek an sahyek) hd hd mezin b, hat li
ser ry w chveda: Zal d bbna zav w!
-Destan zilamek bi nav deng e. Bav w j serphlewan
chan ye. Jr leheng e, hunern w j gelek in. Ez ditirsim ku
Sah ran li dij zewaca we der. Dibe ku hrs bibe artes
dagir ser Kabl j bike welat me ser bin hev bike.
42 43
ZZZDPXGHGH
Minsr ji baprn me hez nake lewma j, naxwaze piyn me
di zengya zn de bibne.
Sndxt pist v axaItin ber xwe da ch ku jinik l dl
girtiye. Ber ku ew azad bike, l sret kir:
-Tu mirovek jr . Dev te bila heval te be, tistn ku tu p
zan, ji kesek din re nebje.
Dotira roj Mhrab hat mal. Bi kI sewq ket hundur, l
bel gava ry jina xwe y zaIeran miiq dt, tk di qirik de
zuwa b, xwe negirt:
-i bye, i qewum ye?
Sndxt:
-Ez i ji te vesrim, ji Xwed nay vesartin. Kur Sam
Nerman kemenda xwe avtiye dil qza me! Kemnek wulo
kiriye ku, Rdabe nikare j biIilite. Zal dil w y pak delal
bi heIt girkan bi xwe ve girdaye. Ez p nikarim, ry w
hertim zer, cegera w bi xwn hal w persan e. T zann,
dil w ne bi dilek, l bi heIt dilan ketiye.
Mhrab ji hindav de rab piya, gotin di dev jina xwe de
hist, derhal dest avt qevda sr. Can w seranser leriz.
Rehekn av w tij xwn bn, got:
-Ez d niha herim ser Zal biIirnim!
Sndxt ket psiya w miln xwe li nava w pa. Li ber
geriya:
-Qurbana te me tu bisekin, ser me nexe belay! Di bext
te de me, tu carek ten guh bide min, pistre dsa weke xwe bike!
Mixabin nesekin padsah Kabl. Ew tan da, ji xwe dr
xist hlan di xwe da:
-Ez k me l! Ez ku ji malbata Dehhaq im, xelk awa
by riza min dek dolaban li ser ser qza min kin! Ke j
brewust e jixwe! Xwez ew hja gava zarok b, min ser w
jkiribaya! Hirme! Tu mekeve psra min asteng ji min re
dernexe; ez d di riya bav kaln xwe de bm kustin. Heke sibeh
phlewan mezin Sam Sah Minsr miln xwe bidin hev
ber xwe bidin min, ew d Kabl wran bikin. Ew d bikin ku
hetan dunya ava be, giya li ser ry erd sn nebe!
Jina w, bona hrsa mr xwe biteIne axiI:
-Egt mala mino! Tu xwe ima ecz dik? Tewer haya Sam
j ji v yek heye! Xema nexwe, d der cnar bi me hesyane.
Mr w:
-Bese ji dest te van virr te! W bela were ser me. Ez
j dizanim ku em ji Zal tir zava nabnin, phlewanek mna w
nn e. Herkes dixwaze bi Sam re mervat deyne. L bel:

Duxan h nabe zora bablsok,
Ger bi ser me va ney gurra zpik
Ez d dil xwe xwes sa bikim
Bi zewaca v rindik v xwesik.

Deng Sndxt lerzok zz derket:
-Mr mino! Sitn mala mino! Ka i cot min te li hev
as bye ku ez ji te re derewan bikim? Ger ev xewn rasteqn
der zewac bibe, div tu sas Ias neb! Ma tu nizan
Eerdn j mervat bi padsah Yemen re danb? Niha Zal j
v zewac dixwaze. Ger agir ax, hewa av bigihje hev, dunya
hem dibe ry roj.
Mhrab:
-Madem wulo ye, here gaz Rdabe bike bila were.
Jina w bi tirs xoI:
44 45
ZZZDPXGHGH
-Na. Soz bide min ku d Itika xwe j p nek! Ger
neynoka w j xwn bibe, ez zanim tu zan ha! Bi Xwed
Kabl j rabe piya, min te ji hev nake!
-Ez bi meznahya Hurmuz kim, tew dest min p nabe!
Sndxt tavil rab oda Rdabe, j re got 'Lez bike,
xwe bixemilne, bav te w derheqa tkilya te Zal de bi te re
biaxiIe.
Rdabe bi heyecana diya xwe heyir ma:
-ima, i bye, i qewumye day? Jixwe kor j dtine
kher j bihstine v yek. Ji bil law Sam zewac li min heram
be! Ez helaliya can cesed w me day!
Gava Mhrab qza xwe di nava kiras hevrsim de, wulo bi
zr zvan xemiland dt, sikr Xwed kir, l bel hrsa dil w
hja vket b:
-Pia mj di ser te de nn e, tist ku tu dik, ker j nakin!
Tu ji maleke xwey esl , l te tac text min da bin piyn xwe!
Te hay j heye; sereIa malbata me b pnc pere!
Dev keik quIul, kelmellah j neb. Ry w sor b
xwn pijiq avn w. Di bdengy de bijangn xwe yn res
dirj bi ser her du giloverkn zeytn de hdka nisiland.
Em wan li wur bihlin, gelo li ran rews awa b? Gava
Minsr esqa Zal Rdabe bihst, hilkisiya ser text tac da
ser xwe. D re bang li hem mbt, jrik remldaran kir, wan li
qesr civand. Ji wan re wuha got:
-Hn bi hal mesela kea Mhrab kur Sam zanin.
Heke ev zewac bibe, w dunya tar bibe, roj w b girtin.
awa ku Eerdn ry erd ji xezeba Dehhaq Xwnxwar xelas
kir, min j wusa ran ji dev gur Ielat kir. Niha dsa yek ji
nevy Dehhaq derketiye li hember me. Sedem hevesa xortek
nast, em nikarin dara hiskby dsa ji kok ve vejnin bihlin
ku kat bide! Heke sib roj ji law Sam qza Mhrab srek tj
taz bikise, bi Xwed kesek ji me w nikaribe w sr bitewne.
Zarok ku ji wan w bibe, w Sahmaran be; nv Sah, nv
din mar! Gava damara mar ya jahriy xurt bibe, ew d ran
Mazenderan ser bin hev bike. Ew d li bin piyan herin
gelek tac text kurs! Ka bjin jrikno, porspno! Riya eql
iye?
Li ser nav gel civat yek bersiv da:
-Tu mezin me y, ji me hemyan j jrtir . Eerman di dest
te de ye. Bhrve meke, ser dwek heIt ser j bi zanahy pare
dibe! A bas ew e, nameyek ji Sam re bisne.
Minsr bi gotina wan kir, name nivsand bi kur xwe
Newzer re sand ji bav Zal re. Di namey de qala gelek
pirsgirkan kir droka ran Mazenderan an zimn.
Ji alyek ve rvebirn ran ketibn tatl gengase
dikirin, ji al din ve kulpna dil bav Rdabe b, dar ku ji ser
qza xwe re xeritandib, li ser jina xwe ya reben dihejand:
-Ez d niha te qza te ya qahpik bi hev ve girdim li
ber av xelk bi erd re kas bikim. We ser min xist belay!
We zixtik di qula moz re kir! Ez d awa rabim ber xwe bidim
Sah ran malbata Keyanyan? Li Kabl kesek heye ku li ber
sr Sam ser rake?
Jina w li rex w rnist. D re dest xwe dan ser snga
xwe mna j tistek lava bike nerm axiI:
-Ps guh xwe bide min, pistre dsa weke xwe bike. Dirav
gencne h ne girng in. Em di tengasy de ne, l bel
bizanibe ku gava sev pir tar dibe, berbang j pir nzk dibe. Ez
tika dikim, tu zerar negihne Rdabe. Ji bil w kesek min
tune.
46 47
ZZZDPXGHGH
Sndxt, pist ku ji ber oka mr xwe rab, indik da
xwe, li al gencney . Zerzengek padsahan, du cot guhar,
gerdenyek zrn ji wur derxist. Deh hespn znzr an, kinc li
seysan kir kembern zvn da pista wan. Sih mihnn Ereb j
ji tewl deran, znn wan j xwer ji zv bn. D re sst carye
xemiland, gerdenyn zrn xist sity wan stekann zrn j
da dest wan. Sed deve sed j qantir li ber der bi rz kir ber
xwe da Zabil, mala Sam.
Bi tev esyayn xwe, Sndxt gihst bajar Zabil. Ji Sam
re diyaryan bir gava li hev rnistin, j re tirsa dil xwe got:
-Ya phlewan chan! Beg pasa, mr kizr Ieyz ji te
digrin! Bi xra te text paytext li piya dimnin! Bi mohra te
dest xerabiy hatiye girdan. Riya ku digihje cem Xwed, bi
hza gurz te vedibe! Tu bixwaz, dikar Mhrab ceza bik. L
vca:
i sc qebehetn gel Kabl hene?
Ew ji te hez dikin, axa bin piy te ne.

Sam pir kr neIikir,
Zka axaItina w birr:

-Ji min re rast bjmZext li piya dimnin! Bi mohra te
dest xerabiy hatiye girdan. Riya ku digihje cem Xwed, bi
hza gurz te vedibe! Tu bixwaz, dikar Mhrab ceza bik. L
vca:
i sc qebehetn gel Kabl hene?
ZZZDPXGHGH
ew rakirin piya, pora w ya sp ji ax pakij kirin d re misk
p de kirin. Minsr giregir rvebirn welt li hev civand, bi
hev re xwarin vexwarin. Pist sniya wan xelas b, xwna Zal
kelya, serxwes b li hesp khl suwar b derket ol;
hetan sibeh iya newal, dest zozan li hev xist. Bi seveqa
sibeh re, tev kembera xwe ya zrn derket qesr cem Sah.
Roj roja mtihana Zal Zer b. Remldaran reml avtibn,
s sev s rojan li strkan nihrbn. Pist s rojan rahistibn
pirtkek bi ziman Hind, xistibn bin eng xwe ber xwe
dabn Qesra Mezin. Dtin ramann xwe ji Sah re eskere
kiribn:
'Avek zelal w biherike, ji zewaca kur Sam kea
Mhrab w phlewanek jhat were dun. Ew d emirdirj be,
exlaq w j w srn be. W bejndirj, zrek qehreman be.
Neyarn w, w bi bhna xwdana myn hesp w biIetisin.
Teyr baz j w j bitirse, w newribe di ser ser w re biIire.
Erisek wusa w j der ku, kesek nikaribe mil w deyne.
QelaIet w, w bibe mna Ilek. Sr piling w tkevin daIika
w, bi kemenda w ew d biIetisin. Li ber heybeta sr w,
ezman j w bigr. Hetan sax be, w di dil w de hezkirina
welat Pers Medya, Zabilistan Mazenderan hebe, l bel
w neIret ji Tranistan bike.
Zana zrek,
Mbd wrek,
Alim rsp,
Rzan dunyadt li hev civyan. Gaz Zal kirin, ann
civat, yek ji wan pirsa yekemn psks w kir:

-Duwazdeh dar min` selw hene,
Pir xwesik in terteze ne,
Her yek sih saxn xwe hene,
Ew sax ne km in ne j zde ne,
Ka ji ap xwe re bje ev i ne?

Zal Zrn hema z bersiv da:
-Sal duwazdeh meh in,
Her mehek j sih roj,
Sal meh ne km dibin,
Ne j ew zde dibin.

Mamoste zanay welt zanibn Zal mrxas wrek e; li
ol mezin bb, gost xav xwarib nr kirib. L bel ji gel
ji jiyana civak dr mab. Lewma ber bizewuce, zanna w
diceribandin. Sala duwemn wuha b:
-Du hespn min yn rehwan hene, xwes dibezin. Yek ji
wan res e, mna qetran ye y din l sp ye. Her du hesp li pey
hev dibezin, l bel y daw tucar nagihje y ps. Ev i ne?
Zal bstk ponij, d re:
-Ew sev roj in, got. Mna tajya ku berra pey seyd bide
wulo li pey hev diin, l bel ew qet nagihjin hev.
Ji civat mbdek porsp bona pirsa semn dora axaItin
girt:
-Sih suwarn min hene, hem li psiya Sah dibezin. Gava
mirov bas bala xwe dide wan, yek ji wan km dixuye. L bel
dema mirov wan dijmre, hejmara wan sih dert. Ka hela bje
ev tn i man?
Zal bsekin p derxist:
-Sih hesp rojn heyva nuh in. Dema heyv nuh davje, roja
yekemn bala mirov naksne, lewma bstneh roj dixuyin.
Xwed wuha kiriye.
50 51
ZZZDPXGHGH
Zana mamosteyn civat li hev nihrn. Zal xortek
zrek b, digel li iy mezin bb j, his eql w li ch b. Pirsa
aremn li pey hat:

-Mrgeke min heye hsn e,
Diherikin em kan ne,

Bi das hosev diine Zilamek,
Ter hisk hem dike yek milek,
Ew qet ranaweste tu dik nak,
Te p derxist ey Zal sersp?

Zal hema l vegerand:
-Ew dasvan cotkar dem e dem! Dewr zeman her tist
diine. Dem her byer z kevn dike.
Pirsa pncemn wuha b:
-Du darn min yn selw hene, di nava pl keIa deryay
de ser rakirine. Li ser saxn wan kek hln kiriye. Biroj li
ser yek dinive bisev j li ser ya din. Ji ser kja dar diIire, ew
dar hisk dibe, pel Ik p ve namnin li ser kja dar datne j
ew dar kat dide, di pel ek Ikiyan de dixemile, ji qiln
w bhna misk ember diIre. Ev i ye?
-Pist meha Avrl hetan dawiya Trmeh sev kin dibin,
l bel Payz sev dirj dibin, ry erd btir tar dibe. Du
selw, ev dijtyn xwezay ne ku du ser j re hene. ka ku
di nava wan de diIire her car li ser yek datne j roj e.
Pirsa daw di derheqa bawerya ol de b:
-Bajarek min heye li ser ser iyak ye. Rojek ji rojan
gel bajr biryar didin ji jor xwe berra dest didin, maln xwe
li berriy li nava devyan ava dikin. Li w der avahyn gelek
bilind ku ser wan digihje heyv ldikin. Hin ji wan dibin kole
qewras hin ji wan j dibin beg axa, malxo mr. Demek
dirj derbas dibe, gel wur bajar kevn ji br dike. Rojek ji rojan
niskave erdhejek dibe. Hem xan kosk seray xera dibin
dipelisin. Pist erdhej, gel, li bajar kevn posman dibe. Ger tu bi
v pirs j zanib, tu d zewac heq bik.
Zal Iikir, tasek av bi ser xwe de kir wuha cewab da:
-Ew bajar li ser ser iy, axret temsl dike. Ew desta bi
dir dev, ch zewq seIay j ev dunyaya Ian ye. Gava wext
were, w Bay Sam rabe w erdhejek bibe. Ew ax hem
dar dev, avah mal w wran bibin hilwesin. W gav em
d hem li bajar xwe y kevn, ango li axret posman bibin.
Di civata Sah Minsr de, hem zana porsp rabn piya
digel sah j hemyan Zal proz kir, yeko yeko ry w ma kirin.
'Sabas ji te re Destan! Te niha qza Qral Asr heq kir! Ev
deng Minsr, dil hemyan bi best kI tij kir. Meyger mey
an, prozbah hetan nv sev dom kir, stran gotin govend
gerandin.
Dotira roj, Zal kembera phlewany li nava xwe pa,
xatir ji Sah algirn w xwest, piy xwe xist rikba zn ber
xwe da cem bav xwe.

Lo lo bira, rya Zabil bisewute bi dar b ye,
Zal Zrn li hesp suwar e, xwe li ser zn pan kiriye
Sah Minsr qza Qral Asr 'her kiriye,
Lewma kIxwes e, sermest e dilket ye,
Mna teyr basik belek bi Iirr ketiye, li r edil ye,
Gava gihstiye ber dwar Qela Zabil ye,
Sam Proz ew ji dil can bi hesret himz kiriye,
Tistn ku li paytext li cem Sah dtiye bihstiye,
52 53
ZZZDPXGHGH
Hem bi bje bje ji bav xwe re bi zr ziber kiriye,
Sam gotiye 'Niwner Kabl hatiye, li ode li benda te ye,
Ka em ji wan re bjin i bidin i soz bersiv ye?

Zal got 'Lo lo bavo, qurbano, ger dil te y srn dixwaze,
Rabe, hesp li ps bajo tev arts bikise li hevraze,
Em` bi esq sewq herin, nabjin ev iya ye an j gaze,
Here qesra Qral Mhrab, w dlber ji min ra bixwaze.

Sam Ierman da; dengn zengiln Hind bilind bn, der
perde vebn, l livya xbetn mala Sam Nerman amade
bn. Mirovek li ps sandin bona agahdar bide Qral Asr.
Bje wa ye hat Sam Proz Destan dil bi evn soj!
Gava niwner gihst Kabl, Mhrab lez kir, deIn sahy
li ser pista deve Ilan girda, artsa xwe di bin deng deI
zengil zlan de seI bi seI rz kir. B hume huma phlewanan,
toz dxan rab ji erd. Klya ser hesp Sam di pist qot de
derket, Qral derket leq w, ji hespa xwe peya b mesiya. Her
du hev din himz kirin. Mhrab tacek bi zr zv neqskir da
ser Zal. Bi hev re vegeriyan bajar Kabl.
Hesp dibeziyan,
Bhna misk ji damskn wan diIrya.
Li qesr, kIa Sndxt li ch b; tev s sed qewrasan ji
xizmet re amade b. Di dest wan de sitekann zrn hebn;
hem tij misk ember bn. Caryeyn Kabl kulmek zr bi ser
ser Sam ve rijandin, j re li epikan xistin. Sam xwe guripand,
snga xwe werimand basikn xwe vekir li ps mesiya. Li ber
smka der, dev xwe bir ber guh Sndxt: 'Tu d heta keng
w xwesik ji me vesr?
Bersiv kurt b:

'Ger tu bixwaz roj bibn,
Div tu dyarya w j bn!

Sam:
'i di dil te de derbas dibe, metirse, bje. d di nav
gencneya min de, di tac text min de, di tewla hespan de di
zev bax baxn Zabilistan de para we j heye.
Hilkisyan eywana Rdabe. Ode eywan sanesn hem
xemiland bn. Rdabe bi Istanek meles biriqok derket
psya Sam; av kur Nerman bi xwesikya w kuskusn. Bi
urI adetn w dem ji hev re sond xwarin mara her d
gncan birrn. Pistre bk zava birin ser text zrn, aqt
zebercet bi ser ser wan de kirin. Li ser Zal tac zrn li ser
bk moryn heItreng di sity w de gerdenya zr heb.
Sam li ber wan sekin wuha got:
'Bext taliha we vekir ye ku rojek wuha bi esq sewq
para we ket.
Mhrab j deItera xelatan an lsteya dyariyan xwend.
Gelek tistn giranbuha t de hebn. Pas, bi hev re derbas
odeya rnistin bn. Gaz sazbenda kirin, deng rd ney
kulpn ji dil wan bir; reqisn, xwarin vexwarin, heIteyek
stekann serab ji dest danann. Bi sev roj, kesek ji wan
raneza. Roja hestemn, Sam, Mhrab Sndxt j bi xwe re
hilan bi hev re hatin Sstan. Li w der j s sev s rojan
dawet dom kir.
Zal Rdabe gihstin mirad xwe. Sam, serphlewanya
Zabilistan ji kur xwe re hist tev artsa xwe ber xwe da al
Gurksaran.

54 55
ZZZDPXGHGH








3.


Ew dara ku kur Sam kea Mhrab andin, end meh bi
sn de Ik da; sre kete gsy tir, zik Rdabe roj bi roj
werim hemla w giran b. Neh meh deh roj derbas b, deI
l ketin, sahya prozbahya welidandin dest p kir. Li Mala
Zal dawet li dar ket. Ne sandin ar aly welt, agahdarya
Mhrab Sam p xistin, gotin 'Mala Zal brisq bmirad
nema, ira wan d nateIe, Zal heta niha bzarok b, brt
cax b, l bel d tuxm Nerman sehd iyay Spand zl
da! DeI l ketin, deve hatin serjkirin, b singe singa Incann
qahw, tepsiyn qadehn serab li ser destan n hatin.
Hemla Prensesa Kabl giran bb. Roj w xelas bbn,
l bel zarok nediwelid. KI di gewriyan de ma, dev miiqn.
Sancoyn welidandin diketin nava w, qare wara w di ars
ezm, xwn ji navrana w mna ava cuh diherik, l bel ha
zarok were tune ha zarok were tune! Eikar destpkir di mal
de, gel Qela Zabil hem ketin xem qirqal. Gaz Sndxt
kirin, ew j hat ber ser qza xwe, giriya li okn xwe xist.
Tendurustya qza w roj bi roj gav bi gav xerab dib. Prek
hekmn qesr ji rewsa w tirsyan, li ser ser w civyan, sas
man nizanibn w i bikin. Zal j ket tatl, vir de w de baz
da, hem hekmn welt li hev civand da arek bibnin. Zik
jina w mezin bb, mna girek gostn repis b. Mad jina w
zer bb dev w ermiloq bb. i bikin i nekin? Talya
tal hekman qerar dan, gotin zarok gelek gir e, lewma
nawelide, ger em zor bidin w biIetise. A bas ew e ku em zik
d biqelsin zarok j dernin.
Zik Rdabe ji klek de qelastin. Gava zarok j derann
weke mirov gamsek ji al derxe, kortalek wulo di nava w de
b. Pitik j xelas b d j. Bi lez bez, nhatiy mal li
cawek pan, snokek nezer p ve kirin li ser ser w civyan,
dua kirin. Vcar sah ket dewsa Iikaran, jinan li epikan xist
till kisandin, mizgn gihandin bav w, gotin zarokek te b,
Rdabe ji w ezyet xelas b.
Zarokek kurn bb. Yek avres, porres bi dest p
b. Qet li bav xwe neb, l bel m misqal ji kalik xwe
Sam berneda b. Bi ena xwe, bi av biryn xwe xasma bi
weke mirov gamsek ji al derxe, kortalek wulo di nava w de
b. Pitik j xelas b d j. Bi lez bez, nhatiy mal li
ZZZDPXGHGH
Gava pitik dan ber psr, qarn bi diya w ket. Zarok
psr guvastib bi pidiyan eiqandib. Rdabe ji hrsa got
'Ev zarok ne nsn e, ez nikarim ew goc bikim. Dimre j bila
bimre! Jrik li hev civyan, biryar dan, n gamsek ann,
zarok xistin bin zik gams; gava dev w bi guhan heywan
b, orn j , di ch de mexel hat. D re deve ann, deve j xwe
di ber neda, El ann, dsa wusa. Gams beecn, deve beecn
Il beecn, l bel zarok goc neb, bir ma. Rojek, dudo, sis...
Mr plewan hatun serldan, gotin 'Ya Zal Zrn,
avn we ron bin, zdehiy mal bila bi d bav mezin bibe!
Zal rab, li qesr civat gerand, zana porsp, jrik
mbd li hev top kir, got 'Gel giregiran, serokesran
ekabran! Em i bikin i nekin? Kesek deng nekir, hemyan
ser pl kir. Kesek are nedt. 'Madem wusa ye, min ten
bihlin! Gava Zal ten histin, w teyra Smir di br an. Gaz
qewrasek kir, got z bike, bixriy ji min re vxe. Lez kirin,
zing avtin bixriy, klya alav bilind b, Zal hat li ber rnist
pirtika Teyra Smir ku di zarotya xwe de, dema teyr ew di
hln de xwed kirib daby ji berka abay xwe derxist avt
nava terraIa gir. Bstk bi sn de, Smir di kulek de xwe berra
hundur da, hat li rex Zal dan got, bje derd te i ye? Destan
got 'Hal mesele ev: kesek nn e kur min bimijne, ji wext ku
bye heta niha hja niqutek sr neye nava w, rebeno ji
birna dike zare zar. Psra d peritand, gams deve xwe di
ber nadin. Ka em awa bikin?
Smir got: 'Li al bajar Semsr jinek heye, gelek gir e,
bejndirj e bi hz e. Pir bi nav deng e, j re dibjin Gevesn.
Nav kur w Emermadn e, ger ew law te nemijne, kesek
nikare bimijne. Li ser v gotin kIa Zal hat, od, li ser
text xwe rnist Ierman da, tavil du suwar xwe amade kirin
derketin r, ber xwe dan bajar Semsr.
Ji al din ve, ne dan Rdabe j. Gotin 'Bona gockirina
zarok, prikek dtine du suwar ne pey w. Rabe, pora xwe
ya dirj seh bike, kincn xwesik li xwe bike, d sebiy te xelas
b, ew d bij. il rojn w xelas b, te hja nav l nekiriye. Ka
hela bje, em i nav li v sak gams bikin?
Rdabe got: 'Mala Zal heta niha bzarok bn. ira mala
Zal zenn bb, l bel min nehist biteIe, min RIZQ DA. Ev
rizq min j xelas kir mala Zal j. Ez bi mehan li benda v
zarok mam, l di encam de min rizq da. Bila nav w RIZQ-
DAM be.
Diya w nav kur xwe bi mana 'min rizq da an j 'min
berhem da, RISTEM dan.
Suwaryn Zabil heIt sev heIt rojan bi r ve n, ji ser
pista hespan daneketin, roja hestemn xwe gihandin bajar
Semsr mala Gevesn. Dergevan ber der nehist ew tkevin
hundur, got; 'Kesek li mal nn e, Emermadn ye mala sn
(kur mrek miriye) Gevesn j li mala cranek mhvan e.
Ne gihandin Gevesn, gotin mhvan we hatine ji
Zabilistan. Gevesne nesekin, tavil rab hat, l bel gava her
du suwar av p ketin, di ch de xeriqn li ber der vezelyan.
Gevesn bi heybet b; jinek gelek gir navmilpan b.
Memikn w hing dirj bn, memika ep avtib ser mil ep
ya rast j avtib ser mil rast. Ji dergevan re got, lez bike
misnek av bne, bi wan de bike, bila werin xwe. Av ann, bi ser
avn wan de kirin, his hat ser wan, av xwe vekirin. Wan
girtin hundur, li ser mnderan dan rnistandin.
Diya Emermadn:
58 59
ZZZDPXGHGH
-Lawo hn awa xort in ku ji jinek j ditirsin? Zirav
pisk bi we ve ye, an hn ji tuxm kewrosk ne? Va ye ez j
weke we mirov im. Ka bjin hela; hn ji ku tn, diin ku? We
xr e?
Yek ji wan bersiv da:
-Em suwariyn mala Zal ne, ji welat Zabilistan tn.
Xwedan sev rojan heta niha zarokn kurn nedab
Iermandar me. Hemd ji Xwed re kurek w b, l pir gir e,
mixabin diya w nikare ew bimijne. Lawik il roj xwe tij kir,
l bel hja goc nebye, bir maye. Em bare ne. Zal Zrn
silav ji te re sand, got ger xuska Gevesn karibe bila were, ya na
w zarok ji birna bimre. Tu dil bik, em d te bi xwe re bibin
Zabil.
Gevesn deng nekir, klk hr hr li mhvanan nihr
bersivek bi tevdr da:
-Min nav deng phlewan mezin Sam bihstib. Ez
naxwazim xwesteka kur w Zal bisknim.
Ew ji maleke proz e,
Ji welat Nvroj e,
Bi br bawer soz e,
Mixabin, Emer li sn ye,
Ew nay mal bi roj e.
Gava ew were mal ,
Ez` j re bikim v qal,
Bawer im ew min naskne,
W min bisne mala Zal.
Kur min dirj navmilpan e,
Gir e, leheng e, gostgiran e,
Hn ew bibnin, hn` bitirsin,
W ji we der his ruh can e.

Lawo, dema ew ji sn hat mal,
Qet nzk nebin, nein bal,
Bila ew were od, l bel hn
Rnn li ser dosek, li v kenar.

B var, Emermadn ji sna kur mr vegerya mal
hilkisya, oda xwe. Berosa gost dann ser kuik xwarin ji
mhvanan re hazir kirin. Ewul Emermadn li ser siIr rnist
bona suwaryn Zabil ew ji piya nebnin da j netirsin
nexeriqin. D re diya w cem agahdarya hatina mhvanan
da mesel j re got.
Emermadn j nav deng plewan Zal, Destan iyay
Elbrz bihstib, lewma nikarib xwesteka w biskne. L bel
ji al din ve j, Iikir ku r dr e.
Emermadn:
-Ji diya min bipirsin, ew bi dil xwe ye, ger dixwaze bila
bi we re were ger nexwaze bila ney. Qerar qerara w ye.
Gevesn biryara xwe da got:
-Sam kur w serphlewann ran, Iermandarn artsa
Minsr in. Ka ez dikarim dil wan bihlim? Zarok srmij j
bik e, guneh e, wa ye dibjin bir ye li ber mirin ye. HeyIa
min l t. Ji ber pas ve ew malbatek Iris phlewan in,
lewma zarokn ku ji wan bibin j w bibin phlewann
mensr.
Gevesna diya Emermadn li hespek suwar b bi
suwaryn Zabil re derket r. iya iya, dest newal n.
Malm e jin bi wan re b, lewma demek dirj bi r ve n, geh
bhna xwe dan, geh j hespan rakirin teleb. Werhasil pist deh
sev deh rojan gihistin Zabilistan. Gava li ber der Qela
60
61
ZZZDPXGHGH
Zabil ji hespan daketin, Zal bi dilek xwes hilperik li leq
wan hat. Li hal wext Gevesn kur w Emermadn pirs.
D re mhvan hilkisya qesr, lez kirin zarok srmij ann.
Gevesn ew bi sivik hilan li ber xwe dan, himz kir
mijand. Roj ar- pnc caran, Ristem trsr goc kir. Zal bi
dilek siIqet, tr li kur xwe nihr. Mna tjika sr b, ry w
xwesik sor b. Mna rojeke havna navn sewq dida. L bel
sosretek giran bala bav kisand: Her du destn Ristem bi xwn
b!
Ji al din ve Rdabe hja xays b, ji tesra serab sermest
b bi sev roj radiza. Birna w dirtibn derman kiribn.
Gava Rdabe syar b his hat sera, ewl bi diya xwe re
axiI. KIa gel qesr bi siyarbna w hat, zr zvan bi ser ser
w de kirin. Zarok ann, dan ser dest w. Tirsa w sikiya, l
bel pitik mna zarokek du sal gir, bi zend bend dixuya.
Li gor urI adetn gelr, divt prozbahyek bihata
kirin. Zal Zrn jrik, pispor mamostayan li hev civand.
Pas qirdikek di sikl qumatk de ji potik cawan da kirin.
Nava qirdik tij myn heywana siIor kirin, li ser ry w sikl
strka gelawj roj kirin. Ejdiyar li ser mil w, pencikn
sr j li ser destn w xz kirin. Rimek xistin bin mil w,
gurzek dan destek dizgna hesp j dan dest din. Li ser pista
hesp, end kole j p re derxistin r. Qirdik sandin ji Sam re.
Li al din j sox seng li nav hem bax baxn
Kablistan Zabilistan dom dikir. Li ser sereIa jidaykbna
Ristem li her ch sah heb, deng ney rd belav dib.
Mhrab j nesekin, seba v yek hat b mhvan Zal. W j li
xizann bajar Zabil diravan belav kir. Ji her ch deng
mzk bilind dib. Qirdik ku di sikl Ristem de hatib kirin
birin, li ber Sam dann. Gava bav Zal av p ket, heyecan girt
my can w bn mna tran, avn w j sor bn, wuha axiI:
'Bi texmna min, gava bejna nevy min Ristem weke
nv meznahya v qirdik bibe, kiras w w bigihje erd ser
w w here ezmanan.
Ji qesr gurmna deng deIan hat. B tepe tepa elbanan.
Mna av dkek qoqo her ch biriq. Bi Iermana Sam li
Mazenderan j prozbah li dar ket. Pist heIteyek, Sam gaz
katib xwe kir nameyeke wuha ji kur xwe re l kir:
'Bila bas haya we ji nevy min hebe, w qenc xwed
bikin. Tistn ku min an ser te, tu neyne ser w! W ji
hezkirina bav mehrm nehlin. We hay ji qeza belayan hebe.
Ez bi sev roj, hezar hv gazindan ji Xweday sev rojan
dikim: xwez temen min tr bikira ku min xortaniya w
bidtana. Ew gav, pista min te w rast bbna. d ne xema
me b. Niha j dil me rihet e, ten mirin ji me km e.
Dema ku Ristem hn mijandin b, tev Gevesna diya
Emermadn roj deh prikan ew mijandin. d bi rojan re dihat,
mezin dib. Pist ku ji sr hat birrn, cara psn nan gost dan
w. Dest bi xwarin kir. Bi qas pnc zarokan xwarin xwar.
Ristem Zal, gava gihst hest salya xwe, bejna w mna
dara hewr zirav dirj kisya. Gav saet, roj meh, demsal
sal, dem dewran derbas bn; Ristem sal bi sal mezin b.
Derket ku, nava zarokn ji niIsa xwe, bi wan re leyst, bi wan
re gerya. Di nava zarokn tay w de, y her gir leheng ew
b. Deng w kja zarok bihatana bi k re ser bikirana,
Ristem l dixist ew seqet dikir. Rojek, dudo, sis. Seqamek
li k bixistana, ew kes li erd pj dib, kulmek li k bixistana dev
ry w zarok ji hev belav wela dikir. Guh wan j dikir, poz
wan diskand av wan diteqand.
62 63
ZZZDPXGHGH
Rojek ji rojan gel bajr, bav wan zarokan li hev
civyan, gotin wuha nabe, tiIaqa xwe kirin bi hev re n
mala Zal. Li dwana w rnistin. Yek ji wan derd hemyan an
zimn:
-Ya serphlewan chan! Mala Zal malake mezin e, hn
rmeta me ranyan in. Gel ji we hez dike, di ser pevnan de
hn me diparzin. L meseleyek heye; kur te Ristem hem
zarokn me seqet kir. Kesek xwey tendurust di tax de nehist.
Poz ene, ran mil hem sikest. Em tika ji te dikin tu areyek
ji v yek re bibne. Zarokn me ji tirsa w newrin d
derkevin ku. Ziman me li ber te nagere, l em j guneh in;
xwesteka me ev e ku, tu Ristem ji bajr dr bik, bila zarokn
me j mna yn xelk bileyzin btirs bigerin.
Zal ber ku biaxiIe, li wan nihr; di nav wan de extyar
jin j hebn. Ji qewrasek re got:
-Gaz Ristem bike, bila were vir.
Ristem hat civat, Zal pirs:
-Ristem lawo, tu i ji van zarokan dixwaz? Derd te
wan i ye? d bi zarokn tax re megere, hevaltiy meke
meleyize!
-ima bavo?Ma maI min y leystik kI gerr nn e?
-Lawo di kuan de te zarok nehist, te kesek bitendurust
nehist. Ev i ecba giran e kur min?
Ew gav, porspyek ji civat dora xeberdan sitend:
-Ya Iermandar me! Hn ji maleke mezin xuyan ne. Tu
ji me tir zan, l bel bi Iikra min, Ristem d ne tay van
zarok markn ku ye, ew d xort e. A bas ev e ku bila bie
nr. Bila hewa ol bistne. Gostn teyr turdan, pezkv
gakvyan bila bixwe, deng rawuran bila bibihze. Snga w d
qelew bibe, dil w j w mna gsin xetabkir biside. Maslkn
miln w j w bisidin.
Zal, pist v gotin bi ser kur xwe de li ba ket:
-Ev hem cran in, w ji me bixeydin. Sedem dijwarya
te, ew d li ber me rabin. Sukur tu d mezin . Dema te ya
nr ye. Ez d tr kevan, sr mertal xwe bidim te,
derkeve ol. Hewa wur paqij e. Seyd kar mran e lawo. Tu ji
mala phlewanan , tu d li nav bajr tor tor li i biger?
Ristem Zal, hja zarok b bav w ew sand nr. d
wext w d li ol iyayan derbas bibya. Her sibeh bi seveqa
sibeh re syar dib, li hesp suwar dib ber xwe dida dest
zozanan, var tev nra xwe dizvir mal. end sal wuha
buhurn.
Rojek ji rojan ew nehat mal; d bav w ketin tatl
qilqal. Suwaryan sandin ol, li pey w geryan, l bel ew
nedtin. Rdabe li okn xwe xist girya, got rawuran kur min
xwar. Hetan sibeh kesek ji wan raneza, hem di nava Iikar
xem xetereyan de li benda hatina w man. Dotira roj, roj li
dan bry Ristem gewr li der xist. Hem gel Qela Zabil li
ser w civyan, gotin i b, i neb, i hat ser te. Zal hat ew
himz kir derxist oda xwe j pirs:
-Ristem lawo mad te zer bye, te i dt, i qewum li te,
ka bje?
Ristem pist tasek ava cemid, bhn berda got:
-Bavo, min sev sosret ecbek giran dt ku bila ney ser
Ehrmen j. Doh, roj li ber ava ez rast li pezkvyek hatim li
quntara iy. Heywn revya bi argahv xwe ji min dr kir, l
bel min bi hesp da d. Ha li v newal ha li w newal me bi
vesartok leyist. Ew bezya min j dizgna hesp sist kir li pey.
Mrata pezkvy pir beza b, hetan roj ava tar ket erd
64 65
ZZZDPXGHGH
ez li pey m min di newalek de keys l an trek bi newqa
w ve dan. Pist ku min ew birndar zeIt kir, kIa min hat min
pezkvy li ber xwe suwar kir ber xwe da mal. L bel d
tar ketib erd, di w zulmat de av avan nedidt. Ez vir de
m wur de hatim, min r sas kir, sev li min geriya, riya
vegera mal dernexist. Serma b bayek gur dihat, pzpzk l
dixist. Ez westyam bir bm. Ji hesp daketim min av
xwe li sikeItek an qozyek gerand, xwest ku heta sibeh t de
bimnim. Ha ku min nedt, quleke tar derket psiya min. Min
siveke ter ji darek kir pezkvy gurand, hinek darikn hisk j
civand ez ketim hundur qul. Min qirs zing dan ser hev
agir p ve dan, gost pezkuvy j li siva ter xist. Min bi rihet
pal da, ez li hvya pijna gost mam. Gava agir ges b dorhla
min ron kir, min bala xwe day ku ez i bibnim bavo! Li jora
min rza diranan..
Zal axaItina w birr:
-His, his! Tu bibelqit lawo! Xelk ecb sosretan ji
Malbata me dibne, tu awa sosret ji xelk dibn? Way li min!
Ez bewlad mam li ser ry dun. Min j tewer wesI te dida,
digot ji tistek natirse, av xwe ji melkemot naneqne. Ez bi
hebna te Iexr dibm, ez bi te serbilind bbm, l tu bizdonek
derket! awa gel bi avek phlewanan li te dinihre, l tu di
av xelk de Iris di nava xwe de ziravkewrosk !
Ristem xwest bidomne:
- Di bin piy min de j rza diranan diiris, raser min
ezman dev dwek dixuya. Ez ketibm dev dw. Ez tirsyam
min tavil xwe avt der.
Bav dsa ket navber:
-Lawo tirs ji Mala Zal re eyb serm e. Tu di rojeke tar
de, bi xaxek giran her lawo! Min j di civat caxyan de digot
kur min heye!
-Bavo, tist ku min sev dtiye ger te bidtana, ew d dil te
bixeliyana, tu d tetirxan bbyana. Min gost pezkvy di
hundur de hist ez dsa bir li ol geryam. Hetan berbang l
xist min riya mal nedt.
Zal her di btir hrs dib:
-Hvya min ji Xwed ye ku tu bi belayek wulo her ku
kesek term te j nebne lawo. Xelk ji me ditirse, tu j ji ser
miryek!. Ew ser k b tu zan? Ew qozya ku te t de agir
kiriye, dev Laab bye lawo; end sal ber ez w pevn, min
ser w j kir avt w ol. Guh bidre, ez d roke w ji te
re bjim da tu Iam bik tu kur k ji mala k y. Rojek ji rojan
ez derketibm ol. (Lawo, mrn ji malbata me gava h dibin
bi ol dikevin, s sev s rojan li iya newalan digerin.) Di
rojek min ya wulo de, ez gihstim gelyek kr tenha. Di nava
du iyayn as de wulo bir geryam. Min dt ku wa ye
seydvanek li ser ser iy agir vxistiye. Malm e, ez birbm,
min lezand xwe gihand cem w ku ez i bibnim! W gost
dev li darek ter xistiye li ser gir dipijne; ziman alava gir
mna iyayek bilind dibe. Seydvan biyan ji min pirs: Tu ji ku
dever y, ji mala k y, ji ku der t y, di ku? Min got ez ji
Zabil me. Bona bhna xwe berdim, hewa paqij bistnim
derketim ol. Ez kur Sam Nerman im nav min j Zal e.
Mrik xerb, pist v bersiva min hrs b, bhneIisk bi ser
w ket ji niska ve qarn j : 'k Xwedyo! Niha Zal tu y?
Hey rebeno, belengazo! T zann ku tu gelek bir by! Ez d
niha hteke dev bidim te da zik te tr bibe, av te t de
nemne! Hema tavil bi zeqema sity min girt xist bin oka
66 67
ZZZDPXGHGH
xwe. Ji alyek de ser min di nava meqesa ling ran xwe de
disidand, ji al din de j halan di xwe dida: 'Tewlo! Phlewan
ku ser li ber te bitewne, ez bimzim dev w!

Laab im ez, bav Ab Neynokdirj im!
Sev roj kilam ser ceng dibjim,
Bsr rim, gurz mertal gahv navjim
Di ceng de dn har im xwn dirjim!.

Remldarn me reml avtin, gotin w kurek ji Mala Zal re
bibe ku tu plewan nikaribin mil w deynin. Ger tu niha
sond peyman bid ku gava ew mezin bibe tu d w bisn
serr kurn min Ab Neynokdirj, ez d niha te berdim. An na,
tu d di bin oka min de biIetis.
Ez bkeys ketibm, mecbr mam min soz daye ez d te
bisnim cenga wan. Bona ad wa`da xwe, min got ez d sret
berdim. Ji w roj vir ve, min riy xwe j nekir. Gava Laab ser
min ji bin oka xwe derxist, min tavil sr kisand. Lawo, li w
ol min w serek giran li dar xist. Di nav ax de, di bin toz
dman de em gevizn. Cara ewul w keys li min an, mil min
y ep birndar kir, l ez neketim, min di ber xwe da. Gewd
Laab giran b, l ez sivik bm. Derba sr min ps li snga w
ket, sng iriya xwn pijiq. Kliya sewis erd, min sr avt
ser w, j kir ew li w ol hist.
L lawo, ma tu napirs, nabj bavo te ima r berdaye, tu
di nava gevjola v prt de Ietisiy, riy te bye mna hiriy.
Ada min li ber dest Xwed, hetan tu ser Ab Neynokdirj j
nek, ez v riy xwe j nakim. Lawo, gava Xwed te da em bi
bna te sa bn, ps ev byer hat bra min ez li benda te
mam hetan tu mezin bib.
Kur min! Tu hja neby mr! Tu ji dev Laab tirsiyay.
Xwel li ser min be, qra Heleb li ry min be! ira Mala
Nerman teIiya lawo! Min j digot qey tu mr ! Tu ji sp
sengeleyn nav kolanan re jhat y lawo? av te zarokn ku
dibirre. L mixabin hja nava hestiy te vala ye! Div tu
hunern phlewaniy ceng bielim.
Bav w tan li Ristem dab. Ristem bi dilek sikest, l
bel bi xwe bawer axiI:
-Bavo! Qet nekeve xeteran! W ew roj were! L bes tu ji
min re gurz sr, mertal rim amade bike!
Zal:
-Gurzek min heye, ji kal te yadgar e; min gelek ser p
peliqandiye. Niha li gelyek xal zeng girtiye.

Here ji xwe re bne,
S car ji erd bihelqne,
Zeng j dawesne,
Zend bend l bisidne.

Pispor mamosteyan li hev civandin, seyis hespan ann,
Ristem perwerde kirin, ew hn sr rim, tr kevan kirin.
Gurz hilgirt, mertal hilan. Tr avt, teyran ji nav ewran an
xwar.
Demek bi sun de, ne gihandin Sam, gotin nesekine,
were nevy xwe bibne da i phlewan j derketiye. Ristem
bye srek ku di qeIesa xwe hilnay. Bye mrxasek
kezeppola; bi baz re diIire, bi xezal re dibeze.
Dil Sam bi v yek xwes b. Rab, zana algir xwe li
hev civand, ber xwe da Zabilistan. Destan bihst ku bav w di
r de ye, lez kir deI elbanan li ser pista Ilan girda arts
68 69
ZZZDPXGHGH
amade kir, bo w merasim w bikirana. Ne ji xezr xwe re
j sand, Mhrab j hat Zabil. Ji aliyek de meclisa serab amade
kir, ji al din ve j mertaln sor zer xist rz, wan li ser hev
rukuband honand. Elek bi taybet xemiland, texterewan li ser
pista w binch kir Ristem j li ser suwar kir. Tac teylesan da
ser w, kembera zrn li pist girda. Mertal dan ber tr
kevan j xist dest w.
Zal, Mhrab rspiyn Zabil gava Sam ji dr ve dtin,
n psiya w, ji hespan piya bn, hem, yek bi yek bejna xwe li
ber Sam tewandin hurmetn xwe psks kirin. Serphlewan
chan li neviy xwe nihr, dil w bi heyecan ji ch libit.
Hesp xwe bir nz w got 'Tu her bij sr malbata min!
Ristem j wuha li kalik xwe vegerand:
'Tu phlewan dun y! Bingeha min tu y! Ez ji te Ieyz
digrim. Ez saxekim, min ji koka te zl daye lewma li te me.
Ristem bi v gotin re xwe ji ser texterewan avt erd.
Sam j rahist dest nevy xwe ser av w ma kir.
Hem bi hev re vegeriyan Qela Zabil, koska bav kalan.
Li w der, li eywanan textn zrn vegirtin. Bi hev re henek
kirin, keniyan, xwarin vexwarin. Mhrab j bi hebna neviy
xwe Ristem dipezin. Gava ji serab sermest b, wuha digot:
'Hetan Ristem li pista min be hesp min Sevdiz di bin
min de bibeze sr kalan j di ber min de be, kesek bi min
nikare. d ewr j nikarin li ser ser min siy kin.! Sam Zal
bi galgaln w dikeniyan. Bi v prozbahiy mehek derbas kirin.
Ser meh, Sam biryara veger da. Zal Ristem bona ew
ver bikin bisnin, p re mesiyan. Ber ku ji hev dr bikevin,
Sam end sret li kur xwe kir:
'Kur min! Hetan ji dest te t, adil be! Ji gotina Sah
derney! Ji br meke, eql raman ji zengniy tir e. Ji xerab
avsoriy tistek dernay. Ev dunya ji kesek re ebed namne! Ji
riya rast derney. Lawo, jixwe rojn min j tij dibin; piyek min
li haIa gor ye, ez li v yek dihesnim. Pist min, tu serok
malbata me y welat Nvroj w di bin Iermana te de be.
Kliya vegeriyan qesr, Zal ji Ristem re got:
'Lawo, tu d bi nav deng mna roj j dibiriq! Bona
heval hogirn te bi hebna te dilxwes bibin, hesp znn
nexskir kincn xwesik ji wan re diyar bike da ji te hez
bikin.
Ristem bi gotina bav xwe kir, gelek zv zr, hespn
khl Ereb li serbazn arts li hevaln xwe belav kir. Pist
ku meclisa wan belav b, Zal derbas harema xwe b. Ristem j
ji tesra serab bi rewseke sermest nav mitla xwe. Hja nuh
avn w bn ser hev, bi teqe reqa der re siyar b. Dengek ji
ber der dihat, digot : 'El sp qeyd zincrn xwe qetandiye
derketiye ku, li v al w al baz dide, h bye, pl zarokn
xelk dike, xortima xwe li nava qzn xama dipe deryan
diskne.
Ristem ji niska ve hilqeviz ser xwe rahist gurzek baz
da, l bel dergevanan riya w birrn, nehistin der. J re gotin
'Em ji tirsa Sah nikarin der qesr bisev vekin. Sev e, tar ye
zulmat e. Tewer Il sp j hevsar qetandiye ketiye kolanan.
Ger em destra te bidin li derve tistek bi te were, em ji dest
Zal Sah ran nikarin xelas bibin. Ristem li dergevan ps
nihr, careke din tika kir bo der veke. L bel dergevan bi rik
b, nehist. Li ser v yek Ristem Zal kulmek li ser w
dergevan xist. Dergevan ket erd mjiy w di poz w re
avt. Dergevan din reviya. Ristem hat ber der qesr bi
gurz dest xwe derbek bihz li der da. QuIl zincrn der ji
hev belav-wela kir, mna pln deryay dev poz w keI da
70 71
ZZZDPXGHGH
herik derve. Di nav bajar Zabil de kue bi kue geriya El
Sp dt. Ma Il Il b! Mna iyayek volqan, di poz xwe re alav
diresand. Rostem xwe avt psiya w. Gava Il xortima xwe
dirj kir, kur Zal gurz li sera xist. Bedena heywn rikub ser
hev, leriz gindir erd.
Ristem vegeriya mal ser xist xew.
Dotira roj, ne gihandin Zal, gotin hal mesela kur te
ev. Ristem sev El Sp kust. Zal xemgn b, bang li kur xwe
kir:
-Ne heyI! Ne heyI! Ew Il ku di ceng de mna em
Nl dipijiq ji dest ! Ristem lawo! Tu tjika sr , ez v yek
dizanim! Pene maslkn te bihz in! d dem dema te ye! T
zann ku wexta te ya phlewaniy hatiye. d tu dikar xwna
kalik min Nerman, ew sehd iyay Spend li erd nehl.
Rabe, zka xwe girde. ek psadn xwe hilne, ber xwe bide
Spend. Lawo ew iya chek as ye, qelayek li ser poz w
heye. Burcn w digihjin nava ewran. Qertel nikare di ser re
biIire, baz j nikare nzk bibe. Eireh dirjahye qel mna
hev in; ar Iersah in. Mirov di nava qel de dijn; av dar,
hsnay mwn tir, zeviyn Iireh gencne j t de hene. Ji
bil yek riyek, tu Iersend nn e ku mirov xwe bigihne ber der
qel. Ew r j di chek as de ye. Nerman kal min, bi
Iermana Qral Eerdn bona here mr w bajar bikuje ew der
bidestxne, iyay Spend. Bi sev roj li w der ceng
domand, nikarb tkeve hundur. Sal salewext, ew li derve
neyarn w li hundur ser ceng kirin. Nerman tistek bi dest
nexist, l bel mirovn nava qel zinaran bi ser ser Nerman
de gndir kirin ew peliqandin. Pist w, vcare kal te Sam
tev artsa xwe bona heyIa Nerman bistne. Qumandar
Iermandarn xwe li wan ol pesaran belav kir, bi salan li wur
nobet girt, l naIle. Tu r nedt ku hilkise jor, tkeve hundur.
Taliya tal, Sam j bare ma vegeriya mal. Lawo, tu d ne
zarok ku mna ber ji ser Laab bitirs! Rabe, srebend li xwe
bike, xwe mna tucar xw gir bide, ez d karwanek ji te re
amade bikim. Pdiviya w welat gelek bi xw heye. Ji sal
carek, ew ji karwanan xw dikirin. Eba li xwe bike ps bav
ser xwe bila te nas nekin. Bila avdrn wan te bibnin
bizanibin ku tu xw diIros. Ew d ew ax r nsan te bidin
der li te vekin. end phlewann jhat j bi xwe re bibe gurz
sran di nava ewaln xw de vesre.
Ristem qenc guh da bav xwe pas wuha got:
-Bavo! Eerman ya te ye! Tu bizanibe ku ez heyI li erd
nahlim.
Bav w careke din l wekiland:
-Ji bona bapr xwe xwn birjne. L bel, ps guh xwe
bas bide min av xwe j veke. Here dest deh deve bikire,
bar wan tij xw bike ji kesek re j nebje xwe ne de nasn.
Roja din, Ristem Zal xwe mna karwaneran gir da, bar
deveyan tij xw kir, phlewann bi dest lep bi xwe re hilan
ber xwe da iyay Spend.

Ez` bi iyay Spend diketim bdar e, ser gur ye,
As ye, bi zinar e, newal kr e r bidir ye,
Ristem Zal karwaniye, deh bar devan xw biriye,
Notirvan qel, karwan xw ji dr ve dtiye,
Lez kiriye xwe bi Iermandar Spend gihandiye,
Gotiye 'karwan devan hatiye li quntara iy sekiniye,
Min pirsiye, hn i diIrosin, gelo bar we i i ye,
Wan gotiye em ji dest tn, bar me xwya kevir ye,

72 73
ZZZDPXGHGH
Eermandar bi s dengan li yawer bang dike;
'Here ewalan veke, binihre bas Iam bike,
Ger ew xw be, qet metirse, sop bje r vebike.

Yawer dsa bang kir 'Ho karwaniyo! Bje bar te i ye?
Tu i diIros bje, ez` elam bidim padsah xwe ye,
Bazirgan got 'ez xw diIrosim, bar min bi ten xw ye,
Bawer nak, were binihre bibne bi av ser xwe ye.

Pist ku yawer zvir qel ji Iermandar wur re v yek
got baweriya w p an ku karwan xw hatiye, li nav gel kI
sah dest p kir. Gotin 'Sukur ku em sal j bxw neman
tev Iermandar xwe dlan girtin. Destr dan, der veb
Ristem karwan berra hundur da. Gel li ser ser w civya.
Phlewann Ristem dest bi Iirotina xw kirin, ew gav Ristem j
birin meqam Iermandar. Gava kur Zal hilkisiya cem w, ewul
ax ma kir, d re bejna xwe li ber w tewand hurmet j re
nsan da.
Eermandar bi avek lkolner, ji ser hetan p l nihr
wuha got:
-Tu xortek rpaqij , ger dil te j mna ry te be, tu ji
gel xwe re numne y. Xw ji me re tistek pir pwst e, spas
dikim.
Ristem j wuha cewab da:
-Em xwIirosin, kar me ev e, debara xwe zarokn xwe
bi v bazirgany dikin.
Ristem Zal vegerya cem hevaln xwe. Zarok zilam;
xort ciwan, kal prejin l civyan. Hin ji wan kincn
hevrsim, hin ji wan j zr zv ji dvla xw da dan Zabilyan.
Dema b sev tar ket erd, poz qel di nava strkan de wunda
b, Ristem dest bi amadehya ceng kir. Sr mertal, gurz
kemend hilan ber xwe da qesra Iermandar Spend. L bel
dergevan ber der rewsa w Iam kir nehist tkeve hundur. L
Ristem heter kir p kuta erd; ew gav dergevan xwe avt ser
w ku ew dl bigre. Ristem xwe da alyek xwe j dr kir, gurz
dawesand w. Ser dergevan bi w derb peliq di ch de ket;
ne da ne sitend. Di v hengam de, leskernn din j hatin bi ser
Ristem ve li ser ser w rawesiyan. W kliy, phlewann
Ristem j derketin ps.
Li ber der qel, di tarbana sev de li hev xistin. Li aliyek
sr dibiriqn, li al din poz riman bilind dib. Erd ji xwn sor
b. Ji aliyek de qarn naln dihat. Ax lat, kevir zinarn
Spend bi xwn hat avdan. Hetan roj hilat sewqa w li
beden biriq, Ristem Zal digel hevaln xwe mna ejderhayan
ser ceng domandin. Roj li dan tast, wan ser rawestand.
imk di qel de kesek ku dest w qevda sr bigre li hember
wan rabe d nema. Hin hatin kustin, hin ji wan birndar bn,
yn mayn j reviyan. D re Ristem algirn xwe li kue
skn w bajar qunc bi qunc geriyan li malan yek bi yek
nihrn, kesek ji ber srn wan neIilit. Di v lgern de, bala
Ristem ket ser xaniyek ji kevir derhesin. Kur Zal xwe nzk
kir bi gurz xwe li der da. Pist ku ket hundur, nihr ku i
bibne! Ji ber biriqandina zran av venabin! Gencneyek wulo
ku, menzel heta ber qatiyan tij ye! Phlewann Zabil lez kirin
tr ewaln dewsa xw ann zran dagirtin.
Di veger de Ristem, di nameya ku w ji bav xwe re
bisanda, wuha got:
'Li gor Iermana te ez m iyay Spend. Ew ne iya b,
quba ezmn b! Em mna karwan xw ketin hundur. Me serek
giran li dar xist. d bila dil te rihet be, me heyI tola
74 75
ZZZDPXGHGH
Nerman sitend. Me pnsed hezar bar zr kule, zv mal
gaz y hevrsim bidest xist. Ez d ters talann wan j ji te re
bnim.
Niwner li ps , ber karwan Ristem vegere, xwe
gihand Zabil name da Zal. Bav Ristem namey xwend, kIa
w hat rikn w sor bn. Bersivek amade kir dsa bi w
niwner re sand. Wuha got:
'Kur min, roniya av min! Jixwe ten te dikarib
cengek wulo bikarana. SerkeItin li te proz be! Bi w nastiy,
te kar mezinan bin ch an te ruh Nerman ron kir. Bona
ters talanan, ez d bi hezaran deve ji te re bisnim. L bel
gava ev name gihst dest te, nesekine were w qel j bide
ber gir, hem bisewutne.
Ristem Zal li Spend sr mohr, kumzerx kember,
kum kolos, durr zr i hene li hev civand agir bi qel
bajar wur ve dan. Gava vegeriya Zabil, bav w, bi prozbah
xrhatin t da; gund bajaran bi gul ekan xemiland.
Dengn deI elbanan, zengiln Hind li her ch bilind bn.
Ristem hat qesr, ewul li ber oka diya xwe Rdabe rnist,
dest w ma kir.
Zal ne sand ji Sam Proz re; got nevy te heyIa bapr
xwe hilan, xwna w li erd nehist, iyay Spend j li ser ser
wan kir dojeh hem sewutand. Sam gava ev ne girt, qatek cil
ji nevy xwe re diyar kir nameyek j p re sand, t de wuha
got:
'Div hn li wrekya srek sas nemnin! Mirov tjika sr
bibe, di nava mirovan de xwed perwerde bike, gava dirann
tjik dern, hemkes d dsa j bitirse. Seba i? imk ew li sr
d nemijiyaye, l bi her haw xwe li bav ye.
4.


Guher sal zeman,
Buhur dem dewran.
Sah Minsr extiyar b, temen w gihst sedbst jiyana
xwe ji dest da. Kur w Newzer hilkisya ser text, di dewsa bav
xwe de taca pedersahiy da ser xwe.
W dem padsah Tranyan Pseng kur Zadsem b.
Hetan w dem gelek caran wan ranyan li hev xistibn,
cengn mezin di nava wan de derketibn. Pseng, mirina
Minsr mna valahyek an Iersendek dt dsa kum kolos
xwe xwar kir dest bi amadehya cenga li dij ranyan kir.
Pseng ps bang li kur xwe EIrasyab kir:
-Kur mino! Phlewan serlesker mala bav mino!
Eermandarn artsa me Tr Selm ji al Malbata Keyaniyan ve
hatin kustin. Ev tola me div bindosek nemne. ran, kn
xereza Tranyan tucar ji dil xwe dernaxin. Tu j zan ku wan
gelek xerab neheqy li me kirine. L bel d Minsr li
heyat nn e, roj roja tolhildan ye lawo! Bila Tran histrn
av xwe paqij bikin.
EIrasyab li bav xwe wuha vegerand:
-Lo bavo! Tu hja kur xwe nas nak! Ez karim bi sran re
bipevim. Ger kalik me Zadsem ji wan re km neksandana, w
dem ders dabna wan av wan kor bikirana, roj j ran w
ji me re bindest bimana. L kar kal min ma li ser mil min.
Min sr xwe ji ser wan re tj kiriye. Ew d ser li ber min
bitewnin!
EIrasyab Bavpseng, ji nava gel Tirk nyan artsek
gelek bihz civand li psya wan hesp ajot, hetan qeraxa
76 77
ZZZDPXGHGH
em Ceyhn hat. Newzer Minsr ev yek bihst, ji artsa
EIrasyab tirsiya, zanib ku ew li pey heyI avsor dilxezeb
bye. Sah ran rab, deIa hewar l xist, phlewan leskeran
di bin Iermandarya Karen de civand ber wan da al
Dehstan ew j li pey wan . Konek j re li Dehstan li ser
ser qel vegirtin.
EIrasyab ji Mala Zal ditirsiya, lewra ji bona wan
phlewann xwe yn her jhat Semasas Hazervan sandib.
L bel ev phlewan hja di r de bn, neyek ji wan re hat ku
dil wan p hnik b: Sam Proz b ser dilovaniya xwe.
Lewma j Mala Zal ketin sn.
Bel, Sam Nerman mir; Zal, li herma Gurabe j re
goreke xwesik tekz kir li ser mezel wesyeta w xwend:
'Law min! Ji neviy Nerman tu ten hey li dun.
Herwuha ji te j ten Ristem bye. Ji malbata me, heta niha
phlewan her jhat eleng, egt mrxas ew e. W heyIa
bav min Nerman li erd nehist, iyay Spand kir ar, neyarn
me di bin sr re derbas kir. Ew mrek wulo ye ku di ser poz
xwe re mr naxwaze. Bila haya te j hebe. Ger dijminn me
keys li w bnin, bi Xwed av di ser re venaxwun. Hem
hebna xwe biqurbana w bike, bila btirs rabe bij. Ji tewl
hespek khl cisne j re bibijre gurz min y li newal
vesart j bidk.
Mala Zal, sedem sna Sam, neketin ser navbera
Newzer EIrasyab. Gava ew li ser mezel bav xwe digiryan,
cengeke dijwar li Dehstan li dar b.
Li al Keyanyan kurn Kawa Karen Kubad, hebn li
al Tranyan j Barman heb. Kubad li ps dibezya li her du
alyan xwes sr dihejand. Li kleka w j kek w heb. Di
kokeba ser de, Karen bang li bir xwe kir, got 'Tu xwe pir
dibetiln! Xwe naparz, ez ditirsim ku Tirk keys li te bnin.
L bel Kubad di bin tan nia kek xwe de nema:

'Kek mino! Dil min ji dila dilek pir bi kn e,
Tu rabe mertala bav me Kawa ji min re bne,
Jixwe min para xwe ji Ielek sitend, Welleh ew xayne,
Ez qert bme, tu dibn min por r j sp kirine,
Em li ser ry erd, ne ji kI, l ji kustin re hatine,
Berx nr, bo kr ye, dawya me hemyan mirine,
awa hebe, tac text y mezinan e, ne para te min e,
Kesek zind neIiriyaye ezmana cem Xweday Mezin e.

Hja gotin di dev w de, ew gav Barman ji niska ve li
hember derket. Her du phlewan li hev xistin, b singe singa
sran, humn ji wan , hre hra hespan li meydana ceng
dengveda. D re rim avtin hev din. Ji sibeh, hetan roj hate
qameta esr serek xwes kirin. Ji esr bi sn de kelek gemyn
Kubad Kaw, w xwesmr ep geryan. Barman dev bikeI,
rimek avt li kleka w xist, zik w ji al rast de qelisand ew
ji ser hesp de bi serserk avt xwar. Xebera sar cemid ji
Karen re . Karen b gur devbixwn. Halan di xwe da hzn
xwe ajot ps. Her du arts li nava hev qelibn, ji nava dman
nalnn birndaran bilind dib. Bhna xwn belav bb ji
gurmna deng gurzan erd dihejiya, ji qrn hwurz, d
weled xwe davt. Srn biriqok rimn ser bixwn, mna
qerteln ku ser baskn wan li ber roj sor dike, dixuyan. Gava
zulmata sev mna erm zencyek res b, Karen artsa xwe
kisand haIa Dehstan. Bi kustina biray xwe dilkeser xemgn
b. Gava ser xwe xist bin kon, ji Newzer van gotina bihst:
78 79
ZZZDPXGHGH
'Qas ku ez niha bi kustina Kubad disim, ez bi mirina
Sam j hewqas nesyam. Bila Xwed Taala w bi rehma xwe sa
bike. Toreya ry erd ev e: Mirov rojek dikene, roja din j
digr. Jyan weke tavana buhar ye. Em awa bikin? Dergsa
dun bi ten gor e!
Dotira roj, ran Tran xwe ji ceng re amade kirin. V
car Iermandar artsa Tran EIrasyab y artsa ran j
Newzer b. Her du serok li psya leskern xwe bn. Dsa deng
boryan deIan bisn sewat l xist. Van dengan erd
diterikand weke awa ku diln gelek d bavan j diheriIand.
Dema her du artsan rs hev din kirin, di demek kurt de
cesed civyan li meydan. Bhna gen belav b xwn lasan
hilan ji wan lasan kom bn. EIrasyab, bi alahyek suwar
pist li ranyan girt, leskern Tirk weke xweliy li her al
radiwesya. Newzer tu are nedt, biryara pasdeveger da
elama Karen j p xist. Hetan tar ket erd, li wur di ber xwe
dan, l bel ew sev hem phlewan lesker derketin r. Karen
tev artsa xwe gihst heta nzk Birca Sp. L bel Barman li
pey w sop gerandib xwe z gihandib ber qel. Jixwe
Karen j li pey tola biray xwe Kubad b, ji lewma bi Barman
re pevn dixwest. Her du egt li ber der Birca Sp gihstin
hev. Karen deldn avbixwn keys l an hema rima xwe li
nv pista Barman Tran xist, poz rim di zik w re ar til
avte der. Hr rodyn w belav bn ew ji ser hesp de ket
erd. Leskern w, v yek bi avn xwe dtin, lewma ji hev
peskiln.
Karen ber xwe da ran. Newzer bihst ku ew di r de ye,
w j da d. L bel EIrasyab bi pey wan ket li oleke xal
Newzer zeIt kir. Her du Iermandar li wur cane cana ne hev,
sng di sng de li hev xistin, hetan roj hat dema tastiyan dev ji
hev bernedan. L bel pirany, betal dikir mraniy; leskern
Tran gelek bn, ne ser heb ne bin. Dor li Newzer hezar
du sed leskern w pan. Tev Newzer dest piyn hemyan
girdan. EIrasyab diqrya li Karen dipirs, digot 'ez d w
Newzer bi hev ve girdim. Bila ran Iam bikin ez k me?
Ew gav neyek sar di guh w de gotin: 'Karen, heyIa
biray xwe sitendiye Barman kustiye, hr rodiyn w ji hev
belav-wela kiriye. Gava ev ne ji Iermandar Tirk re gotin,
ew gav bav Barman Weyse j di huzra w de b. Hema di ch
de rnist, li okn xwe xist girya. Hetan xwn ji av w hat
nesekin.
Ji al din ve, qumandar Tirk Semasas ew gav di em
Ceyhn re derbas bb. Ji wur, ber artsa xwe dab Sstan.
Hazervan j tev phlewann xwe bajar Hrmend di bin duxana
simn hesp xwe de hist. Phlewan p re, di ser sr xencer,
gurz kemendan de gelek pispor bn.
Padsah Kabl Mhrab j wan rojan ji mal dernediket, li
ser pvajoy diIikir rews dinirxand. Bihst ku EIrasyab bi
hz e li ps die, nameyek ji Semasas re nivsand sand. T
de wuha got:
'Em ji malbata Dehhaq Asr ne. heta roj me tucar kIa
xwe ji Sah ran re neaniye. L ez i bikim? Min qza xwe da
phlewan wan, bi v away em bn merivn hev. Me wuha
nekirana, em ji bela wan xelas nedibn. Niha ne ten qesr
qonaxn Kabl, her wuha Qela Zabil j di dest min de ye!
Destan xemgne, di sna bav xwe de ye mezel w dike.
Ez d qasidek ji EIrasyab re bisnim dil w j xwes bikim.
Ger bixwaze, ez dikarim herim Tran j re xizmet j
bikim.
80 81
ZZZDPXGHGH
Mhrab ji alyek de ji Semasas re wuha nivs, ji al din ve
j xeber sand ji zav xwe re got 'Artsa Tirk dorhla me zeIt
kiriye. Du phlewan di nav wan de hene ku kincn wan ji erm
piling in. Min ew xapand bisals dan sekinandin. Tu
nesekine, z were!
Zal Zrn kliya ev ne ji xezr xwe girt, tev
phlewann xwe ket r. Xwe zka gihand mala Mhrab li ber
der halan di xwe da:
'Hn min nas nakin lo!! Ez kur Sam im, mr ku li ber
min rabe, ez eniya w bi buhusta dipvim! Li hember min, ha
phlewan Tirk Hazervan, ha engek axa sar!
Destan, kevanek zexm hisk an treke bi qas misasek
t de binch kir, carek bi ten li al konn neyarn xwe nihr
ew tr bi jor ve heliqand sand. D re b w teher s trn din j,
her yek bi alyek de pengizand. Ch ku tra ps l ket, deng
gir qare war hat. Tirkan Iam kirib ku ew tr ya Zal e.
Dema roja trjtj ji quba ezmn xatir xwest, ji dest
deng gurme gurma deIan ji nava bajr j deng bor
zengilan hat. Zal hrs bb, kuIna w dihat, arts hazir kir
wan sand al dest, l bel Il adiran li dervey bajr binch
kir.
Ewr belav bb, bayek sivik ji al bakur de dihat. Lesker
ketin bdengy, xelk neIesa xwe girt, imk ser Zal
Hazervan w ew roj dest p bikirana. Wexta her du phlewan
mesyan navenda ser, ewul phlewan Tran rs Zal kir bi
gurz xwe li snga w xist, zerx w pare pare kir. Zal ji
meydana ceng vekisiya zerx xwe guhert. Btir hrs b
di veger de gurz Sam hilan. Ser w sincir b kezeba w j
xwn girtib. Bi rsa Zal Zer re v car gurz dest Hazervan
pengiz ket erd. Bav Ristem v Iersend ji dest berneda,
tavil gurz Sam y ku di sikl ser ga de b li nv enya
hazervan xist, ew di nava xwn de gevizand di bin piy xwe
de hist. Semasas v yek dt, lewma reviya. Leskern din j av
li w kirin vegeryan cem EIrasyab.
Yn ku n, ji EIrasyab re gotin Semasas j hat kustin.
Eermandar Tran, li ser v yek bang li yawer xwe kir:
'Min Newzer nekust, ew dl girt, l ranyan phlewan bi
me ve nehistin, yeko yeko hemyan dikujin. Zka Newzer ji
zndan derxin, ew girdin ji min re bnin! ToIek lesker
rabn n zndan, Newzer girdan bi erd re kas kirin ann
seray. D re w ppela taz kirin. EIrasyab ji ser kursy xwe
rab hat li w hal padsah ran nihr wuha got:
'Ez d heyI tola bav kalan, phlewan leskern xwe
hem ji te dernim. Ez d j dil xwe di te de rihet bikim. Te
cezay giran heq kiriye!
D re sr kisand, sity Newzer jkir ser w gindirand
erd. Dor hat ser dln zndan. Hemyan ji hundur deran
wan sand bajar Sary ew algirn xwe j n bajar Rey.
Lesker li nav bajr belav kir ew j hilkisiya ser text.
EIrasyab li bajar Rey b padsah.

Phlewan serbaz, serok serks,
Bihstin kustina Sah Newzer bi s,

ranyan ry xwe irandin bi ah,
'Em man bserok, bmr bsah!

Kinc irandin, ax li ser xwe kirin,
avbixwn giriyan, his ji ser xwe birin,

82 83
ZZZDPXGHGH
n cem Zal, welat roj Zabilstan,
Gotin 'ya serbilind ran, ya phlewan!

d bhna xwn ji axa me t,
Axn naln ji nava dil me t.

Xwna Eerdn di can Newzer de dijiya,
Ew j ji dun , em man weke swya.

Em ima sekinne, btevger bhalan,
Ser ranakin, em sr naksnin ji kalan?

Zal deng nekir ser xwe tewand,
Girya histr avan rijand.

Rab piya, bejn bala xwe girda,
Sond xwar bi egda, bi wan sehda:

'Ev sr kewdan nabne hetan qiyamet,
Hetan ez sax bim, w bike v xizmet.

Rima min a tj dara tolhildan ye,
Ekyan w bigre ji kn, ji xerez ye.

Bila li min hisret be d xew van sevan,
Mirin ji ku de t, li ser seran ser avan!

Gel bajar Sary phlewann wur, agahdar bn ku Zal
artsa ranyan amadehya ceng dikin. Ew di bin hmaya
EIrasyab de dinalyan ji qetilam pir ditirsiyan. Bona
EIrasyab nerm bikin, li areyan geriyan. Serokn gel, bihstin
ku birayek EIrasyab heye, nav w Axrres e. Rabn nameyek
j re nivsandin da nehle qetl qtal bibe. Di namey de
wuha nivsn:
'Tu j zan ku van rojan artsa Zabilstan Kabilstan
xwe ji serr kek te re amade dike. Phlewan servann ran bi
nav deng in, pencn wan tj in. Heke ew dizgna hespn xwe li
al Tran bizvirnin ser rimn xwe bidin we, EIrasyab d
gelek hrs bibe hem hsran w bikuje. Bona taca ser xwe,
w gelek seryan j bike. Tu biray w y; j re bje hsr guneh
in, bila wan azad bike.
Axrres mirovek zrek b; riyek din li ber wan xist:
'Ez nikarim bitemam xwesteka we binch bnim. Div em
areyek wusa bibnin ku kek min j ecz nebe. Ger Zal artsa
xwe bisne, ez d we hemiyan teslm w bikim.
raniyn Sary gotina Axrres rast dtin qebl kirin; bo
v yek niwnerek ji Zal Zer re sandin gotin, 'Axrres d al
me ye, ji me re dost e. Gava hn werin vir, ew d artsa xwe ji
vir ji Aml biksne bie al bajar Rey.
end roj bi sn de, Zal, li psya phlewan leskern xwe
ber xwe da Aml. Axrres gava ev ne bihst, leskern xwe
kisand al Rey. L bel gava EIrasyab bi v yek hesiya, ji
biray xwe re wuha got:
-Servan div bi eql xwe nemese! Ew rmeta xwe ji ceng
digre. Eikr raman li aliyek tolhildan j li aliy din!
Axrres wuha bersiv da w:
-Keko, bila piek rehm di dil te de hebe. Ez dibnim ku
dil te d res bye. Ji Xwed bitirse. Xerabiy bi gel neke! Ev
tac teylesan gelek sah dtiye, l bel ji kesek re bak nemaye.
84 85
ZZZDPXGHGH
Ger tu qenciy bik, t qenciy bibn tu xerabiy bik j ew d
were psiya te!
EIrasiyab gotin di dev biray xwe de nvco hist; ji hrs
serxwes b dest avt sr. Biray xwe kir du pare di nava
xwn de hist.
Destan bihst ku EIrasyab biray xwe kustiye, lez kir
haziriya ceng xelas kir: srn birq derxist, znn Erzerom li
ser pista hespan kir, ber bertenga wan sidand, derzeneka pista
wan bas girda, xurcik li pist wan dan, gulk gulebendn wan
bi wan ve kir.
Her du arts li herma Har gihstin hev din. Ps hzn
xwe yn pseng xistin ceng. D re suwar li nav hev qelibn.

Sev rojek ser domiya,
Hin ji wan pir betiln,
Hin j diya wan girya,
Birndar ketin hin,
Yn din man ji piyan:
Xbetn xwe civandin,
Li hespn xwe geriyan.
Nesekinn sev ro,
Ew di hev de bne ko,
Nema tu xeberdan,
Westiyan dev j`hev berdan.

Pist Newzer hat kustin, tac Sehnsah li erd text
pedersahiya ran vala ma. Salek wuha buhur, d re
phlewanek ji malbata Eerdn; Zev kur Tahmasb b sah
ran.
Zal Zev pnc salan bi hev re xebitn. Di v dem de
mirovn xerab li dij gel ji nav arts hatin avtin. Di dema
nuh de qet ceng j nebn; kesek nehat kustin dln zndana
hatin berdan. Zev mirovek extiyar xulqsrn b, lewma gel j
j hez dikir. L bel wan salan zad li ran nehat, baran
nebariya, erd terik xelay rab. Ry ax b mna xw, lvn
giyay zuwa b. Hesreta gel b kulmek arvan. Xelk apek
genim bi apek zr dikir.
Ev rews ji Traniyan re b Iersend, lewma Pseng ji kur
xwe re nameyek wuha sand:
'Arts amade bike, ji Ceyhn derbas w al bibe, ji
tuxub ran tkeve hundur. Jixwe ran birne, xelay ketiye
nav wan, ew nikarin lesker xwed bikin. Hz qudm di okn
wan de nemaye, ceng bi wan nabe.
EIrasiyab bi gotina bav xwe kir. Ji desta Spencab hetan
wlka Ceyhn, li her aly lesker belav kir. ran bi v yek
hesiyan, zana zrekn xwe li hev civandin, agahdariya
Iermandaran p xistin rabn lijneyek pk ann ber xwe dan
Qela Zabil cem Zal. Gotin 'Niha taca serphlewaniy li ser te
ye, rojn tengasiy li psiya te hene. Ordya Tran derketiye r.
Ew d werin namsa me, erz eyaln me, xreta me pere pere
bikin, maln me talan bikin rmeta me bidin bin piyan.
Zal ponij,
Sity w xeliya,
Dil w qijqij.
'Ji roja ku dest min qevdika sr girtiye heta niha,
kesek weke min p nexistiye zengy hesp. Kesek ev gurz
mertaln giran j nikare hilgire. Ez ketim gelek cengn giran,
min ser kir, min xwn rijand, l bel ez ji extiyariy ditirsyam.
Va ye ew roj hat. av min nsana tr kevan weke ber
86 87
ZZZDPXGHGH
nabne. Pista min a zexm str li hev rukub b mna
ember. Tewer ez nikarim xencera Kabl j hilgirim, ew j bi
min giran t. L bel dil min aram rihet e, sukur ji Hurmuz re
ji pista min saxeke terhn kat da bejn berda. Roj bi roj ser w
ber bi ewran bilind dibe. Ew d dikare taca meznahiy bide ser
xwe. L bel kemasiyek w heye: hespn Ereb bi kr w nayn,
j re hespek ser div. Ji EIrasiyab j metirsin, hetan koka Mala
Zal li dun bij, ew nikare ran bidestxne.
Dil raniyan bi gotinn Zal xwes b, bi sozn w anos
bn. Zal pist ndina lijn, bang li Ristem kir, ew an od, j re
wuha got:
'Ya phlewan egt mrxas! Di nav v gel de, mirov
her jhat, wrek leheng tu y. Li psiya te gelek tengas w
bibin. Div tu ji Traniyan ji EIrasyab netirs. Ez dizanim
ku ne ax te y ceng phlewaniy ye, bhna sr hja ji dev
te t. Tu kI seng serab dixwaz, l ez awa bikim; hetan
kur Pseng kelem nav av mala Keyaniyan be, tu bi dilxwes
nikar biniv ry rihetiy bibn. Ez naxwazim te bisnim
meydana ceng, nava sr pilingn h. L mixabin riyek din j
le psya te nn e. Ka tu i dibj?
Ristem, ber biaxiIe ser hejand, d re giran giran:
'Bav mino, can mino! got, 'nav deng te dun ron
dike. Tu dibj, tu nast hja. Te ser min y li iyay Spend
ji br kir? Nay bra te ku min heyIa bapr xwe sitend iya
sewutand? Ger ez ji kur Pseng bitirsim, w i rmeta min
bimne? Roj roja ser e, ne ya kI dawet ye bavo! Ger ez pista
gelek phlewanan nedim erd, bila xwna te li min heram be! Tu
van maslkn min yn hisk, v bejna min ya bilind pencn
min yn Iireh mezin nabn? Ev bona i hatine kirin? Gava
ez zerx ji erm piling li xwe dikim, ji tirsa min Ielek j
dibizde. Di ceng de gava ser rima min bilind dibe, quln taht
zinaran ji xwn tn dagirtin. L bel ez hespek jhat mna
iyayek dixwazim, tu hesp nikare min hilbigre bavo. Div hesp
di herb de karibe diberxwe bide bi gotina min j bike. Div
hn bhna xwn deng sr mertalan bibe. gurzek j ji min
re lazim e bavo. Li hember Traniyan gurzek mna zinar div.
Ez d bi w mjiyn neyaran belav bikim, pista Ilan biirnim
mna Nl xwn biheriknim. Ev zerx j ji min re nabe; zerxek ji
erme bebir dixwazim ku ne tr rim ne j av t re here agir
j l nere. Bila sr t de ko bibin. Rim j xwe di ber min
nadin bavo, min rimn zexm div; bila karibe zerx hesin
mertaln pola qul bike. Ez d axa welat Tran bi simn
hespan bieiqnim poz rima xwe di heyv de biiknim!
Zal:
'Berx bav mino! T zann tu ji deng rd ney kerix
y ji bhna mey j tr by. Ez d gurz kal te Sam ku wa ye
li newal vesartye, ji te re dernim. Yadgar e, temnya min li
te be lawo, ew bila nekeve dest neyaran.
Gava Ristem Zal, serbilind ranyan rahist gurz kal
xwe y kevnare hejand, s caran bi dest ep bilind kir, bi y
rast girt li taht xist, zengara sed salan ku p ve b j wesiya.
Ji dest w re sivik b, rab not heb bijkojn ji pola j p ve zde
kir, mna deh destar s giran kir.
Bav w l nihr, ew eciband, got 'gurz xwe deyne mal
here nava keriy revok hespan ku wa ye li ol. Ji nav wan,
hespek bas, bi dil xwe bibijre. Ger tu di nav wan de li gor
xwe hespek nebn, bie nava tewln Kabilstan. Ristem ps
di nav hespn Zabil de geriya, qenc bala xwe da wan, li ser
hemiyan mohra padsah heb. Yek bi yek dest xwe dan ser
pista wan, l bel dest xwe li pista kjan dixist, ji hz
88 89
ZZZDPXGHGH
giraniya dest w pista hesp ditewiya zik digihst erd. Hrn
ji wan di diketin xwar. Di nava tewln Zabil de di nava
revokn ran de tu hesp nedt li gor xwe. Bajar bi bajar, ol
pesar geriya, l mixabin caniyek jhat nedt. Vcar ber xwe
da Kablistan, welat kal xwe Mhrab. Li w der j padsah
gel j hez dikir; coln hespan ann, di ber w re buhurandin,
Ristem li wan nihr, hem rengn bn xwes dibezyan.
Canyek klekres pistsor ji niska ve ji nav ker qetiya, xwe
cih kir ber bi kur Zal ve hat; ser rakir li ber w rawesta.

Klekres b,
Ling tes b,
Guhkewrosk,
Damsk kursk,
Sit dirj
navtaj b,
Dv rs,
Pist balg b.

Snga w snga sr,
Caniyek zexm nr
Newqa w gelek kurt,
Rann w tije xurt.

Serbilind b ziravnav,
Beziya hat biargahv,
Damsk dirj xelek,
Nav w Rexs Belek.

Dest dan ser pista w, l bel cany teze xwe qup kir
bicuret di ch de nelibit. Kur Zal li nava w ya zirav nihr li
wrekiya w. Got 'Canya terteze, hja ti xism lawaz , sre
di dev te de hene. Tu d awa tev gurz Sam ku mna risas
ye, min hilbigr? Can hrya rab ser her du lingn ps.
Eskere b ku, ew mna Ilek bihz mna srn iyay Bsitn
j jhat b. Gava hrya, deng w ji Kabl Zabil.
Seyis Kabl bstk bi sn de hat cem Ristem. Ristem j
pirs:
-Ev caniya nuhgehst ya k ye? ima her du newqn w
bmohr in?
Seys:
-Tu ima li mohr diger? Mohra padsah li ser rahnn
canyn wuha nn e. Derheqa v hesp de gelek rvayet hene,
herkes tistek dibje. Me nav w REXS daniye sedem ku
belek e j, em j re dibjin REXS BELEK. Ev s sal in ku me
zn daniye ser pista w. Bala gelek suwar phlewanan
dikisne. Gava diya w te bibne, ew d rs bike te gez bike.
Div tu li cem diya w kemend navj w. Sir nepen di v
caniy de hene, l bel em nizanin. Gelek hunern w j hene;
biIam e suwary ser pista xwe qethen li ol birndar nahle.
Di ceng de j h natirse:

Ji singna sran,
Ji halann mran,
Ji orna sran
ji derb rim kran.

Rev qet ne kar w ye,
Serketin para w ye.
90 91
ZZZDPXGHGH

Ristem kemend avt sity caniy. Diya caniy ew dt
rab teleb, zka xwe gihand cem Rexs xwest ku bi dirann
xwe kemend biqetne. L bel Ristem qrnek wulo l kir ku,
dest zozan hejiyan. Bi qrna w hespa navsere di ch de
sekin. D re Ristem kulmek li ser Rexs xist ew di ch de
mexel kir. Klk bi sn de can ji erd rab bi sermest
bazda nav col. L bel Ristem li pey vecar girnvka
kemend gelek teng kir avt ew careke din zeIt kir l
suwar b. Rexs ser j re tewand ket bin bandora w.
Ristem bang li seys kir:
-Ho seyso! Ka bje lo; bedla v ejderhay cirnexwes
iqase lo?
Seys:
-Heke serbilind ranyan Ristem Zal, xwediy gurz ji
miIriq pola, egd ser iyay Spend tu b, kesek ji te zr
dirav naxwaze. Hema l suwar bibe bie. Tu bi kar emel
welt re ewle dib. Bedla v hesp, welat ran ye!
Dirann Ristem mna mircanan xuya kir lvn w
bisirn. Znek ji zn Entab dan ser pista Rexs li dev w
nihr.
Rexs Belek, Ristem bi hsan hilgirt ber xwe da
mal. Kur Zal li r, rast li extiyarek hat, trek li pista w b.
li ber w sekin ji soI pirs:
-Wusa dixuye ku tu westiyay. Tu dixwaz ez te li hesp
suwar bikim, hetan ch ku tu di te bibim?
Kalo:
-Na berx min, tu li riya xwe here, oxira te a xr be!
Ristem:
-Kalo tu i kar dik, di ku der?
-Ez nalbant im. Li gundan digerim.
-Tu dikar bin piy hesp min j nal bik?
-Ser sera ser avan lawo.
Extiyar gerok gava ji ewal hacetn xwe deran, bala
Ristem Zal tistek kisand: nal bizmarn kalo ji cam bn. Bi
destek sivik her ar piy hesp nal kir got 'Oxir be ji te re!
L bel Ristem xwe negirt:
-Kalo, te van caman bi bizmarn cam li bin piy caniy
reben xist;


Ev i nal e,
Ev i hal hewal e,
Ez d awa bi van caman bigihjim mal e?
ar gahv w de, w li ku bikeve bibe pare pare.

SoIiy extiyar:
-Tu l nepirse berx min! Li riya xwe here. Bila oxira te
vekir be. Sikestina van nalan, mirina hesp te mirina te w bi
hev re be.
-Tu ima nabj mirina min nzk e. Ruh min hatiye
ok!
SoI:
-Na lawo na. Erqet be! Tu mirovek xwey sid. Li cem
Xwed psiya te hatiye vekirin. Ser te w tkeve gelek qal
bal giran, l bel tu d biserkev. Temen te j w dirj be.
Ristem Zal bi Rexs Belek xwe gihand mal, xulam
xizmetkar l civiyan, m dan, ew sstin pira w seh kirin.
Bona nezer nebe, her sev bi giyay resresk ew kizirandin.
Hesp khl cisne, li ol meydanan bezandin, ena w nerm
93
92
ZZZDPXGHGH
b, beziya hetan dev w kuIik girt, ling rann w tekz
zexm bn. Newqa w gilover b, sipil siyar b.
Rexs bas hn xwediy xwe b, gava xwed l suwar b
hrn j ser xwe kuta snga w, dva xwe rep kir.


5


W dem, li welat Tran bi nav Mnas phlewanek bi
nav deng heb. Traniyan wuha pezn w didan:

Phlewan serdar Mnas e,
epildirj e, egt mrxas e,
Gir e, giran e weke risas e,
av mezin e mna tas e,
Neynokn w mna das e,
Pyn w wek misas e,
Sed pnc mtro caw,
J re nabe derp kiras e.

Hespek w heb, bhawe h b, seys xwe di ber
nedida. Ji her bajar seys perwerdekar ann, l bIeyde!
Cany xism serhisk, du roj bi sn de ztikek li ser dil seyse
nuh dixist ew di ch de dikust. Mnas welat Tran ser bin
hev kir, kesek nedt ku ji heq hesp w der ew hn suwariy
bike. Jrik pisporan li hev civand, lijneya swurmenda
vexwend qesr kir, ji wan pirs : 'Em i bikin, i nekin? Yek ji
wan got:
'Me bihst li welat Zabilistan kurek Mala Zal heye ku
digel hja zarok e j, mrxas e bi dest p ye. Dibjin ji niha
ve die meydana ceng. Xortek jhat ye. Bi ten ew dikare
hesp te bihewisne ked bike.
Ev psniyaz ket ser Mnas, qebl kir got 'Rabin, ne
roja sekn ye!
Plewan bi nav deng qumandar Tran Mnas, Ierman
deran, li arhawrdor welt bang li hem servan serdaran kir.
Mrn ku dest wan qevdika sr digirt, li hev civand got:
'Em d herin, dagir bikin ser welat Zabilistan, Qela Zabil
txin bin hmaya xwe singn kon xwe li wur biiknin, bi ser
be, bi pevn be, an j bi xweskay xwestek be, em d kur
Zal bi xwe re bnin bikin seyis hesp. Heke bi dil xwe ney,
em d dest piyn w li qeyd bixnin w li ser pista Il girdin
bisidnin
Mnas rab, xbetn xwe bi xwe re hilan, da psiya arts
tev phlewan leskeran ber xwe da Zabilistan. HeIt sev
heIt rojan nesekinn, roja hestan li ser riya xwe bhn berdan, li
mrgek hesp tewulandin, li xanek rawestiyan razan. Nav
qral w welat Zemirxan b. Qral hat, bixrhatin di wan da, bi
wan re sohbet kir, pirs 'Ev i hewal we ye, hn diin ku?
Mnas got, hal mesela min caniya xism ev; em d herin kur
Zal bigrin, bi xwe re bibin Tran.
Zemirxan j alkar bi Mnas re kir; tr kevan, rim
mertal, sr xencer da wan. Taximek lesker j bi wan re sand.
Dotira roj, bi poz seveq re dor li Qela Zabil girtin, li
ar aliyn Bajr konn xwe vegirtin. Mnas, niwnerek sand
Mala Zal. Niwner baz da, li der qel xist, li Ristem pirs.
Dergevan got 'Ew ne li male, ye nr.
94 95
ZZZDPXGHGH
B var, gava Ristem tev nra xwe ji ol vegeriya
mal, nihr ku ryn hem kesn nav mal qermiiye
daleqiyaye, bi sr j dev kesek venabe, mad herkes zer e,
diponijin bi ser hal xwe de. Eikar j re bn, bang li Rdabe
kir:
-Day, day! Ev i hal e, ima sn ketiye mal? i bye,
i ciriyaye ku hn ji min vedisrin? Ez bi Xweday sev rojan
kim bi nan Qela Zabil kim, Zal Zer neheqiyek bi we kiribe,
an r bi we kiribe, an j li yek ji we xistibe, ez d bi zeqema
w bigrim li bin guh Qela Zabil bixnim ku hetan qela
avabe, erm w bi kevir dwar qel ve bimne!
Rdabe got:
-Na lawo! Xwed neke! Bav te ne r bi me kiriye ne j
li kesek daye. L bel:

Min digot qey tu kurek syar jr ,
Tu h li dora xwe nenihr nabn,

Tu bala xwe nad li adirn dora bajr,
Li wan mertaln Iireh, li wan srn khr,

Deng hwurza Traniyan nay te?
Mnas al ikandiye, av berdaye te,

Ew` dest te girde, p li qeyd bixe,
Bibe Tran, bike seyis hesp xwe.

Lawo, ew bi ronahiya berbang re hatine,
Singn konan ikandine, dora bajr girtine,


il phlewan li ser ser Mnas civand ne,
Bst li v al gurz l dixin bst li al din e,

Bi gurz miIriq li ser w dixin,
avn w venabin ew dikin nakin;

Ew ji xew syar nabe,
Sermest ji ser w ranabe,

Damarn av w weke kranan,
Bang dike di xwe dide halanan:

'Ez Mnas im, egt gernas im,
Bi rim sr, bi gurz, tr das im.

Hey cax korno, taqet di we de nemaye!
Bi hz lxin, bila ron tkev van ava ye.

Ristem got:
-Dayika mina srn! Tu qet xwe nesne! Tu hukm kur
xwe zan! Ger ku mr be, bila were min bi dar zor bibe bike
seyis hesp xwe. Ji w bav w zde ye! J t bila texsr
neke! L bel tu j dizan ku, ew d pasika sity xwe buxrne!
Dotira roj, Ristem kincn xwe guhert, xwe bi siklek din
girda bo ku ney nasn ten bin adira Mnas. Li ber der
kon, singna gurzan bihst; nihr ku il phlewan li ser ser
Mnas civiyane bona xewa w birevnin, avn w vekin l
dixin. L bel dikin nakin xwna damarn av w belav nabe.
Ji alyek de j Mnas diqre: 'Hey belqitno! cax korno der
96 97
ZZZDPXGHGH
morno! Malmratno ev i bye ji we? Zik we birye, an hn
nexwes ketine? ima hz di miln we de nemaye? Bi v hal,
hn d awa bi Mala Zal re tkevin ceng? Xwel li ser we
byo! Hn srsiit mezin bne? Hayd, bizerb biqewet li ser
min bixin, bila krann av min vebin! Rehekn av min
ewend werimne ku, xwn xwe berra mjiy min dide!
Ristem bdeng xwe nzk kir, bhis ip li rex wan
sekin. Kesek ji wan ew nas nekir. Di guh Mnas de bidizka
wuha got:
-Ger tu destr bid, ez d bi sing kon te yek derbeyek li
ser te bixim. Tu d bibn, avn te j w vebibin sa ser te
j w rihet bibe.
Mnas li Ristem nihr, sas ma, ew nas nekir. Pirs:
-Xorto, tu ji ku der y?
-Ez ji Zabil me.
-Bila be. L bel heke tu soza xwe neyn ch, ez d ser te
hilqetnim bavjim newal. Tu v yek j zanib ha!
Ristem ji xwe bawer:
-Min qebl e.
Kur Zal, suwar Rexs Belek ji ber kon singek rakir
hat bin adir, phlewan Tran xwe ji ber dan al bi avek
beloq bi nrnek sik li v xort dirj navmilpan nihrn.
Ristem, hema hetan qewet t de heb, derbeke bi piht li ser
Mnas da ew di ch de bhis xist. Phlewann bin kon ji
serma semirn ser pl kirin deng nekirin. Ristem sing bi ser
wan de avt, ji bin kon derket, dest mil xwe hejand ber
xwe da mal.
Qumandar Tran end saet bi sn de hat xwe, li dorhla
xwe nihr, xort Zabil li bin kon nedt. Bang li dergevan
xizmetkaran kir: 'Herin gaz w bikin, bila were da ez hn bibim
ew k ye, ji mala k ye i kes e. Ew derb ne ya dostaniy, l ya
neyariy b! Ew k be, xereza min di dil w de heye!
Klk pistre Ristem hat bin adir xwe bi Mnas da nas
kirin:
-Ez nevy Sam Nerman, kur Zal Zrn Ristem im. Ew
kes ku tu bona w hat vir, kes ku dixwaz ew bik seyis
hesp xwe, ez im.
Mnas li xort simblqeytan nihr bi zarek Iedkar:
-Xwarz, te ji min re ewt dabn nasn, gotibn ew hja
zarok e. L bel niha.
Ristem gotina w birr:
-L niha tu dixwaz em serek li dar xin?
Biryar dan. Dotira roj, li meydana herb ew d sihtiya
hev din bikirana.
Sibeh z, Ristem Zal serleheng ranyan ji nav nivna
xwe rab.
Gzma Iener kisand ling,
Li xwe kir zerx ji erm piling,
Zir kumzir xwe, zerx kumzerx xwe hilan,
Xav kemend j deran bi kleka zn ve dan.
Gava li Rexs Belek suwar b, weke ku iyayek hilkise
ser iyayek din, wula bi heybet li meydan rawesta. Dema
xencera Xerzan xist ber xwe, mna ku minara HeskI txe ber
xwe. Wad mertala ji miIriq pola hilan, weke ku desta
Mrdn hilkise ser iyay Span! D re rahist gurz Sam
Proz y ku ji newal anb not movik bi ser ve zde kirib.
S caran, gurz bi dest ep teqiland bilind kir, bi dest rast
girt. Xwe bi lez gihand meydana phlewanan.
Mnas j xwe ji ceng re amade kirib, kincn ceng li xwe
kirib, hacetn xwe derxistib. Her du phlewan li ser pista
98
99
ZZZDPXGHGH
hespan derketin meydan. Ps bi gurzan n hev din. Ji
gurmna wan risasan erd dihejiya, irsk ji ber dest wan
dipekiya. Kliyek wulo hev din ceribandin, d re sr
kisandin. Gava singn ji sran , birsk li erd ket. Wze wza
trn birsk, deng cewrik kikan derdixist. Mnas kliyek
xwe da klek li piya rawesta, halan di xwe da:

'Wah! Ez kme lo? Nav min Mnas e,
Neynok min tj in mna das in,
Pyn min wek misas in,
Gir im, giran im wek risas,
Ez li tu phlewan nabim qiyas!

Gel li dorhla meydan civiyab. Bal dna Zabilyan li
ser kur Zal b, Ristem j v yek dizanb lewma bbersiv
nema; bi sewtek tj qriya:

'Ji min ra dibjin Ristem Zal,
Neviy Sam Proz, kur Destan kal!

Hesp bin min Rexs Belek e,
Ez bi neyaran vedidim ji klek e!

Gurz dest min giran e weke risas e,
Ez j bi yek mna te re nabim qiyas e!

av Ristem tij xwn b ji hrsa destn w lerizn, hema
kemend ji kleka zn vekir avt. Ew gav Mnas j kemenda
xwe derxist, her du phlewan li dora hev n hatin, li
keysek geriyan. Gava kemendan diavtin hev, ji nava konan
toz dman bilind dib. Ji bay wan bablsok rab, singn
adiran ji ch rakir. Ezman guher reng zaIeran. Carek din sr
mertal derann. Deng mertalan temasevanan kher kir. Hin
kesan got 'Dema SeIyan e, SeIyan rabye! end kes gotin
'Deccal e, Deccal hatiye ser ry erd. Melayket ji ser cenga
egt Irisan bizdiyan, ji ezman yekemn, Iiriyan ezman
heItan! Ecacok ket ry deryay; ht rawurn av ji nav plan
pengizn der tjikn xwe di av de sw histin. Teyrn Baz ji
hlnan Iiriyan, nikuln xwe xistin xwn! Gava tava navroj
ry ax qijiland, bhna xwn xwdan poz temasevanan
xitimand. Mar dvpiskan, xwe di kraniya quln xwe de
vesartin ser dernexistin der. Jjyan j di w qreqija navroj
de gewd xwe di nava erm xwe y bi sitir de nuxumandin.
Her du phlewan, li ser pista hespan keys li hev neann
Iam kirin ku wuha zora hev din nabin. Vca daketin erd bi
hir beranan rs hev kirin. Gava Mnas bi Ristem girt ew
heliqand, piyn w mna asasok li hewa geriyan, l bel dema
Ristem bi w girt teql l xist, phlewan Tran bi gewd xwe
y mna zir ji ch nelibit. Cara duemn cardin weke hogian
hirr hev bn. Di v psrev de Ristem Zal hem hrs hza
xwe civand teql da Mnas, ew pengizand, zzikand li erd
xist. Tavil xencera xerzan ji ber xwe deran li ser snga w
dan bi hem giraniya xwe, xwe bi ser de dewusand. Xencer di
pista Mnas de avt ar tilyan j di erd re xwar. Hwurze
bi nav gel ket; qrn halan olan da. Bi v deng re, Ristem bi
piy meyt girt ew heliqand nava konn Traniyan. Ji xusn
bay ceset, leskern wan kher bn, bhis ketin kesn ku di bin
term de man j, ruh dan. Yn may reviyan.
Ristem Zal hat mal ew sev bhna xwe da, derbas oda
bav xwe b, got:
100 101
ZZZDPXGHGH
-Bavo! T bhra te, gava ez li ol mabm, ketibm dev
Laab tirsiyabm? Te ew roj min rezl ruswa kirib. Min roj
Mnas kust wa ye meyt w li meydana ceng maye, ms l
datnin. Sibeh d dora Neynokdirj Ab kur Laab e.
Bi berbang re, bi deng dkan re Ristem siyar b. Zerx
kumzerx, zir kumzir, mertala ji miIriq pola, gurz risas
kevnare hilan ket r. L bel bav w p re derket ber der
nehist ew ten bie; Bijen j p re sand. Bijen k b? Bijen kur
Gw Guhderz b, xwarziy Ristem b.
HeIt sev heIt rojan bi r ve n ji ser zn daneketin,
piyn xwe ji rikb dernexistin. Roja hestemn, xewa Ristem
hat. Bijen zanib ku gava xal w ser txe xew, heIt sev heIt
rojan j siyar nabe. Got 'Xalo tu Irqet be! Ez d li ber ser te
nobedariy bikim. Bi dilek rihet raz xewnn xwes bibne!
Ristem got: 'Te i ji xewnn min e? Tu dev ji min berde
xwarz, l bila bal dna te li Rexs Belek be!
Kur Zal xwe li ser mrg dirj kir niviya. Bijen li wan
deveran ewle b, hat swir. Rojek, duroj buhurn. Qilqil
nema sebra w hat. B var, hd hd mesiya ser girek li nz
ku ji xwe re li dmena rojava li kraniya gel binihre. L bel
gava hilkisiya jor tistek sosret dt:
Komek keles wa ye di newal de agir kirine keikek
xama j di nav wan de ye, ew li ser dest xwe digernin p
henekan dikin, hire hira ken wan li honikahya var, li quntara
gir dengvedide. Geh diIknin geh li epikan dixin, kI kIa
wan e. Bijen bi av xwe bawer nekir, bas nihr deng
wan j bihst. Yeko yeko ew jimart; heIt keles bn. Keik
xistibn nava xwe li dora gir digerandin. Ziman alav ry
wan sor dikir dibiriqand. Keik li himzn wan dor bi dor
rdinist. Dora k ji wan bihatana, keika xwesik bhn dikir, ma
dikir mizdida, d re ew dida keles li rex. Bi v away ew di
nav xwe de dibirin tann. Keik xemgn b, ry w qermi
b mad w j zer b. L bare b, tistek ji dest w nedihat.
Bijen kliyek li wan meyzand, pas xwe negirt ew j
di nava wan de rnist, ji nzk ve li keik nihr: Xwesik b,
heba weke w tunebn. Qurtek ji ava kewser b. Pora w ya
sor sosin dirj b, digihst hetan paniy. Lvn w yn tenik
xwes li ena gilover dihat. av w gir, bir kevan bn,
bijangan di nav xwe de dihewandin. Hinarkn r sor bn
soraya xizm agir bi wan dixist. Ew gav agir di dil Bijen de j
alav da! Eskere b ku ew ji maleke mezin tr, ji qesr qonaxn
bilind b.
satvanan dora xwe njtin, dor hat ser Bijen. L bel keik
teslm w nekirin, xistin himza y li rex w. Bijen li v yek
sas ma, l sebir kir, li hviya careke din ma. Qzika kej dsa li
ser destan geriya, dor hat w, l bel keles klek keik tan da
ser heval xwe. Bijen nema dipa: 'Hn ima min j nahesibnin
dora min derbas dikin? Ma ez j carek ew bhn bikim, w j
bimehe?
Serok kelesan tinaz xwe p kir: 'Berx min, tu biyan
y! Em keik nadin kesn xerb! Tu rwyek belengaz , hja
lik ji poz te t!
Keik carek din dos b, satvanan ew Iirkandin memikn
w guvastin. L bel Bijen bpar ma, av li w dlber zer kir.
Carek dudo sis. Xwe negirt:
'Wah! Ez k me lo? Hn min i dihesibnin? Ez Bijen im,
xwarziy Ristem Zal im! Serok we k ye, bila ji min re der
meydan!
Gava wuha got, du keles bi hev re xwe avtin ser Bijen. L
xwarziy Ristem destsivik b, tavil sr kisand ser wan
102 103
ZZZDPXGHGH
gndir nav ax kir. Qzik tirsiya xwe da klek giriya. L bel
av xwe j ji ser Bijen h neneqand. Her pnc kelesn din bi
carek re rs kirin. Li w ola xal ku vik ne digot k, serek
dirinde li dar ket. Hev din di nav axa bav terik de
gevizandin. Duman bi ser ser wan ket. end saet di ber hev
dan, l bel di encam de Bijen bi ser ket; ser hemyan jkir
guh wan xist berka xwe. Li keik zvir:
-Tu k y, li v ol i dik? Tu awa ket dest van
sakyan?
Keik histrn xwe paqij kir bi piya xwe ya eshed
ronahyn dr yn nava mij dman nsan da:
-Ez ji w bajar me. Qza pas me, nav bav min Laab e.
Du biray min hene. Nav yek Ab e, nav y din j Neynokdirj
e. Her du j phlewan in, mensr in, bi nav san in.
Bijen sas ma, geh Iikir geh li keik nihr.
-Ka bje? Tu awa dl ket? Tu ima reviyay ji mal?
-Ez nereviyam, wan bi zor min revand. var b, ez
derketibm sk bona diviyahyn mal. Ji niska ve du xort li
hember min derketin. Bi miln min girtin li hesp suwar kirin.
Min kir hewar gaz. L bel kesek di hewara min de nehat.
satvanan dev min bi caw girdan pist re dest piyn min j.
Min ann vir. Demek bi sn de pnc kesn din hatin. Li hev
civyan name ji kek min re sandin. Ji bedla berdana min,
hezar zr ji w xwestin. D re agir vxistin bi min leyistin. Ger
tu nehatana, hetan ji biray min bersiv negirtana, wan ez
bernedidam. Xwedkir ku mrxasek mna te ser di min re
deran min xelas kir ji dest wan. Ez ji bona te i bikim, dsa
ewziya v qenciy nay ch. Gelo ez d awa v deyn bidim
ji bin v qenciya te derm?
Bijen bersiv neda. Li hviya tistek din dipa: awur
nrnn w. Agir hd hd ditemir. Ten roniya terraI dima.
Bijen hd hd axiI:
-Tu keek gelek rind . Xwesikiya te li tu kesek nn e. L
i heyI ku van bbavan te lewutandin! Bala min li te b, gava tu
li ser dest wan digeriyay, tu gelek xemgn by. Wan te ma
dikir, l bel te tukes ma nekir.

T zann tu bi rewust dil te pak e,
Xwesikya te w kela dil min rake,
Tent li v dun Ieyde li tukes nake,
Evn w rih te ji v kirtiy xelas ke.

Her du li cem hev rnistin, di tarbana sev de ps okn
xwe bi hev ve zeliqandin pas hr hr li hev nihrn.
Bdengiya sev, xusna dar deviyan bi wan xwes hat. Roj li
wan bn saet, saet bn deqqe. Li hev baniyan ji hev hez kirin.
L bel di w sermestiy de, Bijen kula dil xwe der kir:
-Ez d tistek ji te re bjim, l tu p nes! Min te nas kir,
l tu qet napirs, tu k y li v ol i dik? Ez xwarziy
Ristem Zal im, ji welat Zabilistan me. Xal min ser xistiye
xew, wa ye li pist gir e. ew bi mebesta ceng derket r min j
p re sandin. Em d werin bajar we. Birayn te Ab
Neynokdirj.
Sewtek bi hrs, gotin di dev Bijen de sar kir:
-Wexta esq mesq ye lawo? Axa Zabil li ser servan
mna te be! Tu servan , an dilket dilovan ?
Deng deng Ristem b, mna ku ji kraniya ewran dihat.
HeIt sev heIt roj buhur bn, l bel wan hay j tunebn.
Meqesa rastiy, perda xeyaln Bijen irandib.
104 105
ZZZDPXGHGH
-Dev ji v keik berde! Lez bike, div em biin.
-Nabe xalo! Qurbana te me! Ez nikarim dev ji keik
berdim, l tu dev ji me berde! Here ji xwe re raz, xewa te
nvco ma! Min ji bo v keik ser heIt kelesan jkir.
Ristem bawer nekir:
-De here lo, virreko! Te dil xwe kir dil zil xwe kir zil!
Vca behsa kelesan dik!
-Ger tu ji min bawer nak, va ye ardeh guhn jimart di
berka min de hene!
Ristem bhtir hrs b:
-Xwarziy min! Gotina min neskne. Tu d posman bib!
Derhal keika reben azad bike, bila here mala bav xwe. Roj ne
roja mire mir ye xwarz!
Bijen bare ma, bdil xwe keik berda. Keik j
nedixwest vegere mal, l bel hd hd dr ket Bijen bi
awurn sikest l d w nihr di dil xwe de axn kisand.
-Bajar ku Ab l dij nzk e, em div xwe amade bikin.
L bel tu div li ps bi, elama wan p bixn, bj wa ye
Ristem hat, xwe ji ceng re amade bikin. Bila Ab derkeve
meydana ceng.
KIa Bijen bi v xwesteka Ristem hat. Di dil xwe de
wuha got: 'Dema ez herim qesra Ab, bi v wesl ez`
dilketiya xwe j bibnim. Helbet ew` bibihze ku ez hatime, ew
d ser xwe di sibak re derxe. Ew ax, dsa snaya dil min.
Bijen bi van ramanan indik da xwe, 'deh kir hesp
damska w hejand. Ristem ma li wur; xwe ji ser Ab re amade
kir, li ser binchanna sonda bav xwe Iikir. Bijen bi kI esq li
kue skn bajr geriya vir de wur de nihr, li qesra Ab
pirs. Ji bajarvaniyan yek, qesra Ab san Bijen da. Gava
xwarziy Ristem ket hundur hewsa Ab, li ber smka der rast
li xuska w hat. Ew gav. Bel ew gav, ew deqqe dunya li ser
Bijen mor b, kesk b sor b, dil w kir kulpe kulp, hem
azayn can w lerizn. Lvn keik j reiln her du hev din
himz kirin. Xwe li hev pan, bi hev ve zeliqn nema ji hev
qetiyan. Bi w hal di derencik de hilkisiyan, l bel Bijen h
bb, hja li ser pplk dest avt biskojkn ber dil keik. L
bel w got:

'Na! Li vir nabe! Em hilkisin oda jor!
Hev din ma bikin dor bi dor,
Dilan li hev bipin bikin kilor,
av li Ielek birjnin ew bikin kor!

Li od hev din miz dan. Gava Bijen ew taz kir, keik
got:
-Ez ditirsim! Dev ji min ber de!
Bijen sas ma:
-Ke tu ji i ditirs?
-Biray min li oda klek niviyaye. Ger ew bi deng me
siyar bibe, ew d min bikuje ez dizanim ku hn hatine ser
birayn min; ew d ser te j j bike li meydana ceng gava
xal te kek min dest bi ser bikin, ew d ser te bi ser
misas ve biikne nsan xal te bide, di germaya ser de gava
Ristem ser te y jkir bibne, ew d xwe sas bike bi kustina
te xemgn bibe. Kek min Ab j bi v Iersend, ew d keys l
bne ser xal te biIirne.
Bijen li keika xwesika ku wek bhok b, d ariya b. Di
dil xwe de got: 'Naziy keikan xelas nabin! V bbav xwe bi
min srn dike!

106 107
ZZZDPXGHGH
-Qala ser pevn neke,
Tu deling ji min re veke,
Ezz ber dil te disewute,
Naz Ienan qet l meke!

D re wuha got:
-Tu niha li kleka min di ber dil min de y! d tistek
li ber av min nay. K t kustin, k di ceng de tk die, ne
xema min e j! Pist ku tu bi min re b, mirin j ji min re dawet e.
ez bi bhna te sermest bm, ma tu nabn? Bila birayn te
werin, ser min jkin bi ser misas ve girdin li meydana
ceng san xal min bidin ew j bila xwe sas bike ji al Ab
ve were kustin! Bila wusa bibe! Bila qenc xwes bibe! Ew gav
bila dil min di xal min Ristem de rihet bibe! T bj ima?
Hema wusa! Min hetan te ji dest wan heIt kelesan xelas kir,
min dunya w al dt; keIte leIt bi ser min ket, hindik mab ez
bihatama kustin. Min bi i kul hal te ji wan xelas kir. Ristem
xal i kir? Tewer te ji min sitend ber te da mal! Mraniya
xwe li min te kir, evndariya me da ber xenceran qet.
Gotina Bijen b cemed bi ser ziman w ve zeliq.
Zilamek dirj zexm, mna zbandt ket hundur. Keik tavil
ji nav nivnan pengiz xwe eng ser w kir. Zilam li hev sas
b, hja rews Iam nekirib, keik ji pas ve bi her du miln w
girt bang li Bijen kir:
-Bilezne, rs bike! Ger ji dest min biIilite keys li te
bne, ew d te bikuje! Ha ji te re v sr ! Rake sr w li sity
w bixe! Ger tu ew nekuj, ew d te bikuje malxerabo! Gid ji bo
Xwed z bike!
Ew gav, keik sr j ji dest biray xwe girt bi erd re
xisikand cem Bijen. L bel xwarziy Ristem qet ji ch nelibit,
hja sermest evniy b:
-Bila min j bikuje te j! Bila ser min di ceng de san
xal min` kezebkevir bide, bila ew j b kustin ku dil min l
rihet bibe!
Sr bi erd re semitb li ber piyn Bijen sekin b.
Bijen rahist sr mna ku bje 'ez naxwazim, cardin bi sn de
heliqand bal keik, got:
-Ha ji te re! Sr dsa bide xwed!
L bel kliya ku Bijen sr bi sn de heliqand, sr pengiz
bhemd li sity biray keik ket sity w ji klek de
hetan sng irand. Xwn pijiq kur Laab li erd perpit. Bijen
di ch de seqiz, gava av bi xwn ket mad w zer b. Hja nuh
ji sermestiy hisyar b. avn w vebn. Vca halan di xwe da,
ji birndar erd re got:
-Ez k me lo! Bijen xwarziy Ristem Zal im! Ez wuha
mz dikim dev phlewann mna te! Ez mran di mala wan de
wuha wesle wesle dikim!
Keik Bijen ew kustin, ser w j kirin, bi ser dar ve
girdan bi dizka ji qesr derketin. Ji al din ve, ser Ristem
Zal Ab kur Laab dest p kirib. Her du phlewan ewul bi
sran d re bi gurzan li hev xistibn, geh li erd bi hir Iris
phlewanan geh j li ser pista hespan sihtiya hev din kiribn
li d hev dos bbn. Dema Bijen xuska Ab gihstin
meydan, ceng li dar b her d phlewan d di hev de nerm
bbn xwdan dabn. Hesp li aliyek bn, servan li ser ax
digevizn. Ew gav Ab keys li Ristem an piy w semitand
ew girt bin xwe. Temasevanan j neIesa xwe girt. Bhn, digel
phlewanan li hemkes ikiyab. Qirik zuwa bbn, av j sor.
108 109
ZZZDPXGHGH
Ab xencera ber xwe deran bi dest rast bilind kir. Kur Zal,
serleheng raniyan hilma xwe ya dawn sitend snga w cara
pas libit. Rexs Belek li klek b, poz xwe bilind kir. Gel
bajr ji Ab re li epikan xistin. L bel ew gav dengek ji nav
elalet bilind b: 'Keko! Raweste! deng deng xuska w b,
xwediy deng nas kir, lewma Ab rawesta, ser xwe rakir li
xuska xwe nihr. Ser Neynokdirj bi ser dar ve b avn
w ji dr ve sip dikir, ziman w buhustek ji dev daleqiya b.
Ristem ew gav ev Iersend berneda, ji niska ve hema ji ch
hilqeviz bi alak Ab ji ser xwe tan da. Kur Laab li erd
selis. Ristem nehist ew were xwe, tavil sr kisand avt ser
w.
Hetan w gav Bijen nizanib ew kes ku ser w bi dar
ve girdabn Neynokdirj e. Pist ceng xelas b, Bijen miln
xwe li sity xuska Ab pa ew her du bi Ristem Zal re
vegeriyan Zabil.
Gava neya kustina Ab, serkeItina Ristem gihst Zabil,
Zal kokim rab, Ierman da; der gencn da vekirin, zr
zvan li gel da belav kirin. Li ser bext Ristem phlewaniya w
sahiyek li dar xist. Govend geriya serab herik. Li gor urI
adetn Keyaniyan, bona gel bi vegera Ristem bihesnin,
sitekanek bi taybet mohrek ji heIt madenan kirin, ew li ser
pista Ilek binch kirin. Mohr avtin nava sitekan; dengek
ecb j belav b, gihst hetan heIt bavn esran ser iyay
Elbrz, nav hlna Teyra Smir.
Ristem vegeriya Qela Zabil, li ser text bav xwe rnist
bang l kir:
-Bavo rabe, por riha xwe biqusne. Ad sonda te binch
hat, d Ab Neynokdirj kurn Laab ji ser ry dun ko
bn, pista me ket Ielek, ber me ket oxir. Strka Mala Zal
hilat, va ye diirise dibiriqe.
Zal, bawer bi kur xwe an, qinyata dil w b: Ristem
d mna gsin seqakir di ser ceng de pijiyab. Bang li heIt
sertasan kirin, por riha Zal Zrn bi heIt dzan heIt
meqesan qusandin.


6.


Zal Zrn bang li kur xwe kir, ew bir od, ch
mhvanan, dwanxana pasa camr ekabran. Li wur, li tenista
xwe da rnistn j re wuha got:
-Pist Newzer, padsahek zrek zana neb serok ran.
Niha Tran diranan li me diqirnin. Ji ran re Sahek div.
Mrxasek ji malbata Keyanyan div bikise ser text. Artsa me
bihz e phlewann me jhat ne, l mixabin text vala ye.
Kes ku kembera Keyanyan bide pista xwe div servan wrek
be. Remildaran deh sal ber behsa xortek ji nesla Eerdn
kiribn; nav w Kbad b. Ew niha li ol ye, li ser iyayan,
di nava geliyan de dij. Tac text ran heqq w ye. Lawo, roj
roja te ye, nesekine here iyay Elbrz, Kbad ji wur bne.
Riya wur, du heIte dajo. Silavn min j re bje, bje arts
amade ye kursy bav kalan li benda te ye.
Ristem tavil ji cem bav xwe rab, li ser pista Rexs
rnist; caniya belek hrya bi r ket. Pnc sev pnc roj
nesekin, hetan betil, nzk iyay Elbrz, li cihek daristan
avgr rawestiya. Nihr ku komek xort li nav daran rnistine
110 111
ZZZDPXGHGH
bi hev din henekan dikin. Gava Ristem nzk li wan kir, ew ji
ch hilqevizn rabn piya, Ristem xwe gihand cem wan.
Serok wan pirs:
-Tu k y? i kes ?
-Ez Ristem Zal im.
Li hev nihrn. Sas man, nav deng Ristem bihstibn.
Ristem bi tena ser xwe li w ol i dikir?
-Em te dinasin. Me bihstiye ku tu phlewanek jhat y.
Tu di ku?
-Diim iyay Elbrz.
-Em naxwazin tu sev bi, bibe mhvan me, bi me re
bimne, em d kI henekan bikin mey vexwun, sibeh
tkeve r.
Ristem:
-Xwesteka we li ser ser min ser av min, l bel ez
bona karek girng diim Elbrz, ne ji kIa. Ger ez dereng
bimnim, ji bona min ne bas e. Dijmin av berdaye axa ran, l
mixabin serok sah ji me re nn e. Text vala ye. Di hel
mercn wuha de ez d awa bi we re kI zewq bikim xwe
sermest bikim?
-Tu bo i di iy? Tu li k diger? Ji me re eskere bje,
em mirovn Elbrz ne.
-Li wur mirovek proz pak heye, ji malbata Eerdn e, j
re dibjin Kbad. Hn ch w dizanin gelo?
Yek ji wan tavil derket ps:
-Ez dizanim. Ger tu ji ser hesp xwe dakev bi sewqa
ry xwe me ron bik, ez d ch w ji te re bjim.
Ristem ji Rexs daket xwar. Bi wan re bin siya darek
ku li qeraxa em b. Serok wan, sitekanek ji mey dagirt da
Ristem, bi dest w girt wuha axiI:
-Te li Kbad pirs. Te ev nav ji ku bihst?
-Ji bav xwe. Bav min Zal got here silav bike mizgny
bide Kbad, bila were taca Keyanyan bide ser xwe.
Xort keniya, 'Kbad ez im got. 'Ger tu bawer nak, ez
d niha hem navn bav kaln xwe ji te re bijmrim!
Ristem bi guhn xwe bawer nekir, tavil bejna xwe li ber
w tewand bang kir:
-Ya Padsah Chan! Dergah her mezin! Gel ran
hem li benda te ne! Min silav hurmetn Zal Proz ji te re an.
Kbad bi Ristem bawer kir seraba xurma j re an, li
ser sereIa mhvandarya w, bi hev re 'nos kirin. Ew gav deng
mzk deIdeIkan hat, xort li wan civyan. Yek ji wan
helbestek xwend bi deng l:

'Roja xwes sahy ev roj!
Ristem li cem Kbad dilsoj.

Bje dengbjo, ka Cemsd k b?
Xelk derb mranya w dtib!

Di kI de bixeniqin,
Bi sitranan veciniqin!

Meygero! Ka mey li ku ma?
Nos! Ji rmeta pasa ra!

Sakyo lo! Ka sitekana Cemsd bne,
Zeng xema dil me p bihelne!

Ry xwe nezvirne ji evn,
112 113
ZZZDPXGHGH
Ji hunguv, sewq seraba sevn.
Jixwe, Ielek hertim bhawa ye,
P re nekeve heIt heysta ye.

Meya xwe ya rengsor vexwe,
Li nav xwna dilevnan nexe!

Kbad ji Ristem re xewnek xwe got:
-Min sev din dt ku du basokn sp, tac li ser basikn
wan, ji al ran ve bi al min ve diIiriyan dihatin. Tac li ber
sewqa roj dibiriq. Basok hatin li ser miln min dann, tac
dann ser min.
Ristem got:
-Ev xewn nsana sahnsahiy ye ku ji te re kuIs bye. De
rabe nesekine! Em d herin ran.
Kbad rab piy xwe xist zengy zn. Ristem j kember
li nava xwe pa. Her du ew gav derketin r bezyan. Xortn
heval Keykbad j dan d wan. n hey n. Ew bila li r
bin, em werin ser Tranyan. Gelo EIrasiyab Bavpseng i
dikir?
EIrasiyab agahdar bb ku Ristem ye iyay Elburz
da Kbad bi xwe re bne ran. Biryar da ku psiya wan bibire.
Bona v yek Ierman da phlewanan bo amadehya ceng bikin.
Phlewanek w heb, nav w Qaln b. Yek jhet eleng
b; servanek gelek meshr b.
Kbad gava av bi artsa Qaln ket, hevaln xwe ji
ceng re amade kir, l bel ew gav Ristem Zal hrs b, got:
-Hewce nn e pasay me. Ez Rexs Belek ne bes in ji
wan re? Zerx zirn min, gurz kal min Sam tra wan dike!
Dil min y sot, maslkn min yn hesin gurz kalan algirin
ji min re.
Hesp h rab ser piya hrya. Rostem ket nava artsa
Qaln mna ku srek tkeve nava kery pz. Bi leskerek girt, li
bin guh yn din xist, gurz xwe li ar al hejand, bi pencn xwe
bi zeqema suwariyan girt ji ser zn avt erd, sity wan
sikand. Qaln ev rewsa Ristem hhe dt ew mna dwek
Iesiland. Dwek ku ji qeyd zncran Iilit b. Nihr ku ew
dernekeve ps, hem phlewann Tran d biteriqin belav
bibin. Lewma xwe negirt hesp xwe bi argahv ajot ser
Ristem; ji niska ve rima xwe li bedena w xist, rim negehst can
w, l bel zerx w irand. Ristem tavil li ba ket dest avt
rima w ew j sitend. Qaln li wrekya w sas ma. Ew gav
Ristem Zal halan di xwe da mna ewrn buhar gurre gurr p
ket. Rimek bi ser Qaln ve sand. Poz rim di can Iermandar
Tran de ikya ew ji ser zn avt xwar mna ka li ss li
erd perpit. Phlewann w l temase dikirin. Ristem Rexs ajot
ji wur dr ket, suwariyn Keykbad j dan pey. Bi hev re n
chek avgr hsn. Hetan tarbana sev ket erd, li wur bhn
berdan.
end roj bi sn de la wan gehst ran. Ristem Kbad bi
xwe re bir Zabilistan cem Zal. Li wur zana porsp, zrek
mbdan civandin. Biryar dan ku ji bil Kbad d kesek nee ser
text nebe 'Key. Pistre heIt roj heIt sev prozbah li dar
xistin sah kirin. Roja heystan Keykbad hilkisiya ser text ji
dirann Il taca Keyanyan da ser xwe. Pist ku Keykbad li
ser text rnist, Zal Zrn bang li hem phlewanan kir; Karen
Serd, Pswad Xerat Berzn li hev civand. Zv zr bi ser
taca nh ve resandin. Phlewanan ji Sah re psnyaziya xwe
eskere kirin: 'Rews xerab e, li dij Traniyan ceng div!
114 115
ZZZDPXGHGH
Keykbad Ierman da, qumandaran arts ji ser re amade
kirin, dotira roj j lesker derxistin r.
Li psiya arts Ristem Zal bi kum kolos xwe, li ser
pista Rexs Belek ku zn Entab li ser b bi sirik gulikan
xemiland b suwar b, ji awurn w yn tj irsk dibariyan. Ji
hilma w ya germ Iirnikn poz w geh Iireh dib geh teng.
Simbln w li ber bay neIesa w direiln. Gurz pola da ser
mil xwe mna Ilek h li ps . Li aliyek xezr Zal,
pasay Kabl, ango kalik Ristem Mhrab ch girt, li mil din
j Gustehem Xezeb Geswat, li navend j Karen Servan
hesp ajot. L bel he giregir rvebir bn; Zal Zrn
Keykbad li pasiya l bn. Ala Kaway Hesinkr bi reng xwe
y proz, zer sor, li psiya wan li ber bay pl dida. Xbetn
Keyaniyan ji mertalan ve xilbe bn; dest zozan, iya newal
ji mertalan nedixuya. sr j gelek bn, di nava wan de mna
mesalan dibiriqn. Mna ku ry erd deryayek res b sr j di
nav de mmik bn.
Hza Traniya j ne hindik b. Li al mil rast Ecnas
Weys li al ep j Semasas Gersiyz ser hespan k
sekinandibn. Gava ji her du artsan deng deIa ceng zengil
Hind bilind bn, ser egt Iris phlewanan li meydan
qewum. Hwurzeyek rab, bi singna sran re qrn hat. Pistre
j nalna birndaran. Dxanek rab ku ya star! Erd, dest ezman
ma dikir, simn caniyn h wulo tj bn ku pola j mna
heriy dieiqandin. Ax j di bin nal wan de weke ewran di
dihat. Ser riman bi strkan ve dizeliq sotikn ar ji wan diann
xwar. Ji navenda ceng dengek dihat:
'Hewar e, hewar e, sed bst car hewar e,
Rabin; pt senem xwe, qevza ruhan bikin care,
Ristem Zal li meydan bye mna gur hare,
Hezar phlewan l civiyane, l kesek p nikare!

Di nava hengama ser de, Karen xwe gihand Semasas, ps
xwe p da nasn d re j sr xwe y bijehr, tj biriqok avt
ser w ew ji ser pista hesp gndir ser ax kir. Li al din
Ristem bang li bav xwe kir:
'Bavo, qurbano! Tu kur Pseng dinas, ka nsan law
xwe bide ku ez niha te j xelas bikim! Ka bje kincn w i reng
e ala w li ku dever ikandiye? Ez w, em d sng li sng
ser bikin, Xwed da k ji me! Ger Ielek heval min be, ez d ew
bi erd re kas bikim bnim ber piy te bona sola te ma bike.
Zal got:
'Lawo Ristemo! Dn mebe, har mebe! His eql bi te re
nemaye? Ew Tirk ku tu ji min dipirs, mna ejderha ye, agir ji
hilma w alav dide. Gava t xezeb ewrek res tar li ser ser
w dibe zpikn ji kevirn sor sincir dibarne. Ew ne
mna Ab Laab Neynokdirj e. J re dibjin EIrasyab
Bavpseng. Kincn w ji reng ala w ye, res e. Miln xwe bi
hesin paye. Li ser kolos w j ala res dixuye. Zerx w bi zr
neqisand ye. Xwe ji w biparze kur min, bila haya te j hebe.
KeysIile ye gelek siyar e!
Ristem wuha li bav xwe vegerand:
'Xema meke, xem xerab in bavo! Kustin jixwe riya mran
e, mirin j Iermana Xuday sev rojan e. Dil min y ji miIriq
maslkn min yn hesin sr min y tj bes hemyan e.
Rexs Belek rakir teleb,
Bi hrs zerp kerb.
Caniy dv tj qirik rep,
H tox, dn har bi zerp!.
116 117
ZZZDPXGHGH
Wuha ket navenda artsa Traniyan. Dema deng halana
Ristem gehst guh EIrasyab, ew ji ch nelibit, ji phlewann
dorhla xwe pirs:
'Ev conegay ku sng xwe rakiriye tewla xwe
qetandiye k ye gelo? Nav w i ye?
Kesn li rex w wuha gotin:
'Ew neviy Sam Nerman e. J re dibjin Ristem. Serks
serdar Zabilistan ye. Di ceng de hem av e hem j ar e.
Gurz dest w nabn? Ew gurz y kal w Sam e.
EIrasyab xwesmr b, mr di ser poz xwe re nedidt, ji
tu phlewan re mil danan b heta w gav. Hesp xwe ajot ps
pla leskeran vekir hetan xwe gihand navenda ser. Ew gav
Ristem Zal ev p ket, tavil ling xwe li zik Rexs sidand
nzk bi w kir. Bi gurz xwe y ji miIriq pola li sity pasay
Tran xist. EIrasyab j nesekin, hema sr ji ber xwe kisand. L
bel Ristem xwe ji ber da al zvir keys l an; bi kembera w
ve zeliq ew ji ser zn an xwar. Kur Zal nedixwest w
bikuje, l dixwest ew bi erd re kas bike bibe cem Keykbad.
L mixabin ew gav tistek qewum; kembera EIrasyab qetiya
ew ket ser ax. Phlewann w hem l civyan. Bi v away ji
dest Ristem Iilit. Ristem bo v yek gelek hrs b ji eksa
dil dest xwe gez kir. W kliy, deng deI boriyan, zengil
elbanan ji bin adira Keykbad belaw b. Plewann ran
dtibn ku ala EIrasyab wunda ye; Iam kiribn ku Ristem Zal
keys li w aniye. L bel rews bi tevay Iam nekiribn.
Plewann Tirk, EIrasyab bi piyat revandibn ew ji
navenda ceng deran bn. Dema EIrasyab hat xwe, tavil p
xist zeng xwe bi ser pista hesp ve sidand, bi ol ve ajot.
Artsa Tranyan bIermandar serok ma. Keykbad bang li
plewann xwe kir: 'Lxin av mino lxin! Lxin xwediy
mino! Wan ji ser hespan gndir bikin. Bila hukma mrxasn
Zabil Kabl bi av ser xwe bibnin! Zal li aliyek li al
din xezr w Mhrab ser dikirin. Xencer li ber sewqa roj
diirisn. Tr riman birn vedikir. Ji nalna birndaran halann
egtan hwurzeyek qarewarek wulo rabb ku dest zozan
dileriz. Brsk j rehmet dixwend. Ax sor bb. Ristem bi gurz
xwe y di sikl ser ga de, li neyaran dixist wan mna peln
darn payiz ji ser hespan diwesand erd. Dest seranser ji p,
ser miln mirovan tij bb. Xwn, tev li ax bb di nava
simn caniyan de dieiq. Her teqan bb. Tran reviyan,
di ber bajar Mxan de buhurn, la xwe birin al Damegan
pas ji wr xwe berra al em Ceyhn dan. Dil wan bi birn
b, ekn wan sikest bn kembern wan qetiyay. Dest
piyn wan seqet, deI boriyn wan wunda bn. Gelek leskern
wan dl ketibn ranyan ters talann wan li mihn qantir,
deve Ilan kirin, ann ran.
Gava EIrasyab vegeriya mal, hilkisiya oda jor, cem bav
xwe Pseng. J re wuha got:
'Guneh zerara v ceng hem di sity te de ye. Bi Iikra
te, text ran d vala bimana! Welat ran b padsah dimne?
Rabe, xebera nexr bibihze: Kbad bye sah ran! Keyan
dsa kn buxd belav dikin li dun. Suwariyek ji malbata Sam
heye di nav wan de ku ney psiya tu kes! Kur destan e, nav
w Ristem e. Ry ax bi neIesa xwe disewutne. Ne newal li
ber w newal e ne j iya iya ye! Arts li ber w b mna gajo
pij ji hev belav-welav b. Kliya ku ez w em gehstin hev,
mna msek hilbigre bi min girt ji ser hesp an xwar. Bas e
ku kembera min ew gav qetiya, ez ketim erd ji dest w xelas
bm. Ew dw e, qeweta ku p re heye, bi sr re j nn e. Piy w
li erd ye, ser w digihje ezman. Ez di dest w de bm kzik!
118 119
ZZZDPXGHGH
Ez eskere dibjim; ez bi w nikarim bavo! A bas ew e ku bi
ranyan re ast div. d dev ji tolhildan xerez berde bavo.
Ew d dunya li ser me bikin tara bjing. Psiya gotiy kes ne
li ser e sr e; min dtiye, l tu nebne. Ev hevr hja w gelek av
hilne! Ka phlewann me? Ka Barman, Semasas Hazervan?
Me j gelek xerab bi wan kiriye heta niha. Ez nkar nakim. L
bes e. Niha div tu biryarek bid bi Keykbad re astiy bik.
Ya na, xelasiya me ji dest kur Zal, Karen Serd, Geswat
Kumzr Pasay Kabl nn e.
av Pseng sil b. Li van gotinan heyir ma. Bang li
katib kir nameyek da nivsandin. Namey bi biray xwe Wse
re sand paytexta ran. Di namey de wuha got:
'Rehma Xwed li Eerdn proz be! Ya Keykbad bi
nav deng! Ne bi dev dijminiy, l v car li ser heqiy ez d
end gotinan binivsim. Div em d dev ji ser pevn berdin.
Bav kaln me, bi salan ceng kirin. Ka i bi dest xistin. Em
dixwazin li ser edalet dada Eerdn li hev werin. Di dema w
de j Mezopotamya axa me b. L bel ran y we ye. Em v
yek qebl dikin. Em j dikarin mna Eerdn bikin; t bhra te
ku w axa herm di nava Selm, Tr re de par kirib. Pora
Zal Zer sp ye mna berI. L bel ax bi xwna plewanan sor
b! Jixwe taliya me mirin e berka keIen j nn e. Ger
Keykbad guh bide van gotinan, d di xewn de j hn leskern
Tran li nzk em Ceyhn nabnin!
Pseng, bi v namey re dyaryan j sand: Tac textek ji
zr, qewrasn xwesik kemberzr, hespn Ereb srn Hind
yn destzv.
Bersiva namey dereng nema; Keykbad wuha got:
'K ps sr ji kewdan kisand, ev eskere ye. Gava re
text Sah vala ma, Tr bheqiy nekir? EIrasyab j mna w
kir. Nihr ku text ran vala ye, bask w sn hatin! W i ji
Newzer kir, tu j dizan. Tist ku an ser Axrres j nay ji br
kirin. L xerab li pas ma. MaIir ku hn posman in
peymaneke nh dixwazin, ez j v yek qebl dikim. Ez ji
belay re j amade me ji asty re j.
Peymanek di nava ran Traniyan de hat kirin.
Pseng hem leskern xwe ji tuxub ran kisand. Keykbad
gelek kincn nexskir ji Ristem re sand taceke zrn j li ser.
Kembera zr j bo w amade kir ji Zal re name lkir:
'Tac text mezinah mraniy bila tucar ji Zal Zrn
dr nemne! Li ber av min, hem ry erd ne bedel neynoka
te ye. Kinc padsahiy ji te re ye. Ew layiq te ye. Gencne j
hergav ji te re vekir ye.
D re pnc Il amade kir, li ser wan palasn zrn raxist,
kincek ji zr honay, tacek ji aqt kemberek ji Irze nexskir
j bar kir sand.


7.


Sal derbas bn, sertn ran guhern, dewra Keykbad
xelas b. Qesr seray, tac text dest guherand, malm e, taca
zrn ebed li ser kesek namne, Kbad , Kaws di dewsa
w de rnist, li paytext taca Sehnsah da ser xwe li ser
kursy Eerdn ch girt. Bona v roja drok proz biryara
sahiy dan, rvebiran gel civandin. Zal Zrn porsp
swurmend b; di rojn wuha de b axaItin nedisekin; rab piya
ji Keykaws re wuha got:
120 121
ZZZDPXGHGH
'Ya mezin mezinan! Ya Sehnsah ran! Ez hv dikim
hem rojn te mna niha di xwesiy de bibuhurin. Tu bextewar
b! Him zana him j adil! L bel min tistek bihstiye, ez
nikarim vesrim. Di nava gel de neyek belav bye; dibjin
Kaws pist ku b Sah, bona hza xwe biceribne avn
neyaran bitirsne, w biryar daye ku arts bisne welat
Mazenderan. Ne hedd min e, l bibexsne sreta min ji te re
heye. Mirovn xwey eql zan div ji kesek gazinan nebihzin.
Ya duduyan; bapr te Cemsd e. Tac text w ji roj b, tewer
w j hewl neda xwe ku plewanan bisne nava Mazenderan.
Eerdn ku qesra Dehhaq bi ser ser w de hilwesand, dsa j
tistek wulo di eql xwe de derbas nekir. Ber te gelek dewr
zeman buhurn. Minsr hilkisiya ser text, pist w Newzer Zev
Keykbad hatin n. Gelek plewan mrxas di bin
Iermandariya wan de hebn. Sr gurz, tr kevan, kemend
mertaln wan j gelek bn. Dsa j li dij Dwn Mazenderan
ok neikandin. Ew welat dwan, prebok remldaran e.
Kesek ji sra wan Iam nake. Nepeniyn wan gelek in. Ew welat
bi dar zor nay sitendin bi zran j nay kirrn. Dar ku bi
xwn avday be, Ik nade!
Keykaws li Zal guh drand, bas l nihr kr Iikir. D
re bersiva w da:
'Pdiviya min bi sretn te heye helbet. L bel ji br
meke; ji al mran zengny ez ji Minsr Keykbad, tewer
ji Eerdn j psdetir im. Xizne artsa min j pirtirn e. Ry
erd di bin sr min de dilerize. Gava ez sr taz hildim jor,
deriy hem welatan d vebibe li ber min. Ez d kemn li psiya
dwan deynim, ceng li dar bixim. Bila di bin hukm min de
her sal bac bidin. Heke nedin, ez d welat wan kambax
wran bikim, ku li ser ku nahlim. Prebok dw srbaz ji
min re h in! T bibihz da ez d i bnim ser wan! Tu
Ristem xwe li welt bimnin syar bin bes e.
Zal l wekiland:
'Ez dsa dibjim. Min rews bi dilek xemgn ji te re
eskere kir. L bel Sah tu y, ne ez im! Tu zulm dik tu zan,
dadiy binch dik tu zan! Kesek ji mirin xelas nabe nikare
derziy j di av Ielek de q bike, dem dewran kor bike.
Ez i bjim; dunya ron bila li te proz be! Hv dikim ku t
dibranna van gotinn min de mecbr nemn li xwe posman
neb! Zal, pist axaItin Ierman da Ts Guhderz da arts bi
r bikin. Dema berbang l xist roj hilat, Sah plewanan ber
xwe dan Mazenderan. Kaws muIta gencn, taca ser xwe
gustlek zrn teslm plewan xwe Mlad kir.
end roj bi sn de Keykaws, qerargeha xwe li qntara
iyay Esproz damezrand ser xist xew hetan roj ava
ew di xew de ma. Gava syar b, plewanan civand. Kaws
gotina ps ji Gw re got: 'Du hezar lesker ji min re bibijre.
Yn jhat bineqne bne. Bila karibin bi gurzan ceng bikin.
Em d der Mazenderan bi gurzan vekin. Tu li ps here
Mazenderan, roj li wan bike sev, bajar li wan bike dojeh, bila
gost wan bipije biqijile. Shrbaz prebokan biqelne.
Gw, digel plewann neqane servan ket Mazenderan.
Bi ser gel de sr rim, tr gurz barand. Ne jin mr, ne j
zarok extiyar hist. Her al sewutand k ket ber w qetl kir. Li
d xwe ar d, xwn las, naln qarn hist. Qesr qonaxa
padsah ma. Li wur cariyeyn guharzr rheyv hebn. Zr
zv li qirik bn. Her ch bi qumasn n Man, bi gul
sosinan xemiland b. Qz bkn wan, nola hriyan bn.
Di demek kurt de, ran dev ji xerakirin talan berdan.
L bel padsah w welat her tist dizanib. Ji dw li rex xwe
122 123
ZZZDPXGHGH
re (ku nav w Sence b) wuha got: 'Mna heyv bilez here,
xwe bigihne Dw Sp. J re bje hal mesele ev e; artsek
giran bi ser me ve girtiye, ters talann me, erz eyaln me
hem dan bin piyan. Jin zarok, extiyar zana nehistin. Kustin,
kustin kustin. Serok wan Kaws e. Ger tu lez nek negihj
me, li Mazenderan ivk j namne. Giya j w d sn nebe li
ser v ax.
Sence nesekin, xwe zka gihand cem Dw Sp, j re her
tist got. Dw wuha bersiv da w: 'Bhv nemne, artsa ran
ya giran bila xema nexe dil te. Ez d niha bi la xwe digel
plewanan werim piy Kaws ji Mazenderan qut bikim.
Dw Sp pijiq, mna iyayek herik; mrato volqan b,
agir j alav dida. Rab piya, haziriya ceng kir. Kaws j li iya
berryan, li newal qotan konan vegirt, ala xwe kisand, li her
al ikand. adirn w xilbe bn bhesab bn; gava tav li wan
dixist mna pln deryay dixuyan, av mirov li ber wan
venedibn. Sah di navenda wan de kon xwe y sultaniy ku ji
bilr b vegirt, kum pedersahiy da ser xwe li ser rnist.
Pal da mna car ji caran plewan Irisan li xwe civand:
'Egtn mino, cengawerno! Em d niha bi hev re rabin ber
xwe bidin bajar Mazenderan. Veger rev ji me re nn e. Roja
nams ye. K ji meydana ser baz de arika jina w li sera be!
Em d bikisin weke sran tbikosin dor li wan bipin, dagir
bibin bi ser bajar mezin de, em d ne pasa bihlin ne j lesker.
Bila zanibin da ar k ne! Em d ser wan di bin naln hesp
xwe de bipeliqnin. Hetan ser pl nekin, em ji ser snga wan
ranabin. Weke qinyata dil xwe, em d bi wan re bikin!
Sev hd hd, mna mar nava ps bi dizka dageriya b.
Zulmat her ch wunda kirib. Ewrek res tar j p re hatib
bi ser Kaws artsa ran ve girtib. Dunya bb adira ji
qr, l bel wan hay j tuneb, ketibn galgal. Dxanek res ji
ezman dihat jr bi ser ry ax ve belav dib. Te p txista
av, av nedineqya. Ji w ewrn mna kevir bazalt y res, ps
zpik bariya. Zpikek wulo ku ya star; her libek mna gza
Hind gir. Gurmn ji konan , ser raniyan bi zpik sikest,
leskeran xwe li ber zpik negirt, belav bn. Mna tjikn ku
diya xwe wunda kiribin vir de w de bazdan. Gava Keykaws
ev rews dt, kezeba w sewut, zuxurkn xwdan di eniya w re
avt. W kliy Dwn Mazenderan bi ser wan ve girtin. Hin
kustin hin dl girtin. Kaws bi hatina wur, gelek posman b.
HeIteyek buhur, kesek neduxuya, ne lesker hebn ne j
aligir. Kaws sas ma tirsiya. Seva heystan xusn ji ber kon hat,
Dw Sp ji niska ve li hember Kaws mna resik sev derket:
'Ho pasayo! got bi qrn, 'ger bi rast j Sah ran tu b, xwel
li ser raniyan be! awa yek mna te ku ji tirsa mna dara
hewr dilerize sandine vir. Singe singa dirann te t min rebeno!
Tu li benda i b y te i dt? Qey dest zozann Mazenderan
pgle ye ku tu bi simn hespan hr bik! Gelek mirskn bir
mna te di xewna xwe de garis dtine! Pisika te nepix, te gelek
qetl qtal dixwest, xwe qurre dikir. L bel te hesab min
nekir. Te nav deng min nebihstib. Tu sukur bike ku bav
kaln me bi Gursasb we re peyman kirine gotine em d bi
ranyan re neyariy nekin. Ya na, min d niha neIes li te
biikandana yek plewanek te sax nehistana. L bel niha ez
d we dl bigrim bavjim bin zndan. Hetan taliha we
vedibe hn d di wur de binalin bigrn.
Duwazdeh hezar dw bi sr xencer dorhla leskern
ran girtin ew xistin zndan. i mal paqij heb; ji zv zr,
ji aqt almast hem ji Padsah Mazenderan Erjeng re birin.
124 125
ZZZDPXGHGH
Dw Sp ber xwe da qonaxa Erjeng, derket dwan wuha
got:
'd tistek ji Ehrmen nexwaze! Min ew li erd raxist.
Sah ran plewann w ne d ry tav dibnin ne j y
heyv. Min Keykawus nekust bona qenc xerabiy nas bike.
Ew d posman bibe, l bel ditirsim ku d dereng bimne.
Gava Keykaws dl girtin, yek ji leskern ran xwe avt
ser zn hesp di tarbana sev de argahv ajot. Dotira roj
ew kes xwe gihand cem Zal Zrn j re rewsa raniyan got:
'Eeleka xayin li me ep geriya. Tu nizan i hat ser me?
Tac text me li bin piya , rmet heysiyeta me nema.
Hemiyan dl girtin Qehreman plewan hem sandin zndan
Keykaws j bi wan re. Dw mna zerzlan bi ser me ve
rawesiyan. Dunya tar b. Niha hem di nava neynokn Ehrmen
de ne. Ger tu kembera xwe gir ned bi hawara wan de ne,
dw xwna hemiyan vexwun j tr nabin.
Zal got 'heywax! Mala me xerab, ira me teIiya, der me
mor b! Bi naperkan ry xwe irand, ax bi ser xwe de kir
kincn xwe pirt pirt kir. Bang li Ristem kir:

'Rabe, Ristem min rabe,
Em dinrin rews xerab e,
Hergav bi sox seng nab,
De rabe mrxas mala bav min,
Kaws dl girtine em bi eyb serm in,
Sr te di kewdan de zeng girtiye,
T awa der derve ji heya r ye?


Em d sereI rmeta text xelas kin,
Axa Mazenderan bi gul rehan kin,
Dw Sp bikujin, zulm ji erd rakin,
De rabe mrxas mala bav min,
Kaws dl girtine em gelek rserm in,
Sr te di kalan de zeng girtiye,
Nikar der derve ji heya r ye.
Ez extiyar im, emr min du sed sal e,
Kur Sam, tjika Smir d pr kal e,
Kaws Keyan di heIs de zar e zar e,
Rabe hey mrxas malbata min,
Bav kaln me netirsn ji dijmin,
Gurz te li newal zeng girtiye,
Nikar bi civatan ji eyba r ye.

Ger tu Sah xelas bik ji w xerabiy,
Zndan vek, wan bn ji xerby,
Nav te w belav be li dest iy,
Rexs Belek zn bike egt bav min,
Me qet av nesikand ji neyar dijmin,
Xencer di qewlik de zeng girtiye,
T awa bi nav gel ji Iediya r ye?

Xwe girde, li Rexs suwar be bi mran,
Te iya ditewand, sr piling ser hilnan,
Te gurz Sam ji br kir, li ku der dan?
De rabe leheng bav mino de rabe,
Kaws dl girtine, rews pir xerab e,
Sr te d di kewdan de zeng girtiye,
Em nikarin dern derve ji heya r ye.
126 127
ZZZDPXGHGH

Tan li Ristem ket, gotinn bav w ew hrs kir. Rab
piya, bejn bala xwe girda. Zerx kumzerx xwe, zir
kumzir hilan, gzma Iener kisand ling xwe, gurz Sam y
ku ji miIriq pola b not movik l zde kirib da ser mil
xwe. Bi heybet li meydan sekin snga xwe nepixand. Bav
w piya xwe dirj kir:
-Xew ji te re d heram e. Sekin j nn e. Ka bje; kes ku
poz rima te dtiye hetan roj xelas bye? Erjeng Dw Sp
gava av bi te bikevin, okn wan d sist bibe. Snga wan
biperitne, hr rodiyn wan birijne! Bila derbn xwesmran li
ber av xwe bibnin. Zanibin gost her k nay xwarin!
Ristem:
-Bavo! Te kezeba min peritand, dil min kir sotik gir.
Riya Mazenderan riyek dr dirj e. ez d awa herim, ji min
re bje.
-Du r hene; l bel her du r j gelek bi xetere asteng
ne. Yek pir dirj e, ya din kin e. Riya dirj digihje zndana ku
Keykaws t de dl e. L bel ya kurt du heIte dajo bi piy
hesp. Li ser w gelek sr dw hene, riyek tar ye. Ber av te
w res tar bibe. Lawo, tu ji mala egt Irisan . Kal xwe
Sam di br bne. Metirse, di v ry de here. Hesp bin te jhat
ye. Bona ez careke din bejn bala te bibnim, ez d hetan
berbanga sibeh dua bikim. Mrxasek mna te ger ji mirin
bitirse, ev gelek eyb e.
Ristem kr ponij, d re wuha got:
-Heta niha ez ji gotina te derneketim. Niha j Iermana te
re amade me. Ez d shra wan prebok ecinyan xera bikim.
iqas plewann ran hebin, ez d wan bicivnim birkim. Ez
d ne Dw Sp bihlim ne j Erjeng! Ez sond dixwum bi
Xweday sev rojan, hetan Erjeng hsr negrim, dest piyn
w gir nedim sity w li qeyd nexim, ez ji ser pista Rexs
danakevim xwar.
Hesp kihl rab ser du piya, Iirnik poz w mna qirika
mar qobra Iireh b. Ew gav Rdabe ji hundur derket giriya:
-Niha ez i bjim, li te tesr nake. Tu min di nava elem
axn de dihl di!
Ristem dest dan ser mil diya xwe:
-Ez bi xwesteka dil xwe naim day! Li eniya min wusa
nivis ye, ez awa bikim?
Ristem Zal, ji welat Nvroj di bin ezmanek sn, rojeke
vekir de veqetiya. Hesp xwes ajot, h nelukum ranewesta,
riya ku du roj diajot, (sev j l b roj) w di rojek de li d xwe
hist. end roj bi sn de Iire Iir ji poz Rexs hat rawestiya
bir b. Li destek Iireh, li ser mrgek rawestiyan bhn
berdan. Gakv di w berriy de gelek bn. Ristem yek ji wan
bi xav kemend zeIt kir ser w j kir, qirs ps zing
civand. Tr avt tat bi irska tr ps hisk vket, agir alav da.
Gakv pijand bi gost w zik xwe tr kir. Ser hesp ji dizgn
vekir ew berra ser mrg da. Rexs li dorhl tor tor geriya
riya. Ristem j xwe berra nav zil qamsan da di qoziyek
de xwe dirj kir niviya. Xewa s sev s rojan ketib av w.
Sr xistib bin ser xwe, haya w ji bay Ielek tuneb.
Nizanb ch ku l razaye lana sr e! ew di xewa srn kr
de, sr vegeriya lana xwe. Dt ku mirovek di qelaIet Il de
wulo gir zexm di lan de dinive hesp w j li dest dire.
Cesaret nekir ku ps rs zilam bike, ber xwe da caniy belek.
Gava Rexs sr dt, ji ch hilqeviz her du piyn ps avt ser
ser w, diran xwe di pista w de bir xwar. Orn ji sr ket
128
129
ZZZDPXGHGH
erd, li ser mrg geviz. Ji deng w, Ristem siyar b dt ku
sr li erd dipirpite. Bi Rexs re hrs b:
'K ji te re got sran bukuje? Sr reben i kirib ji te? Tu
i hespek bhawe y? Ger sr te seqet bikirana, ev gurz
mertala giran w k hilgirtana? K w zerx ji erm bebir
bibirana hetan Mazenderan? Gava sr rs te kir, div tu
bihatana cem min ez siyar bikirama.
Dsa ser xiste xew. Hetan roj bi nazenn ser xwe ji pist
iyayn poztj derxist, ew nivyay ma. Dema syar b, ewul
caniy xwe seh kir, myn w paqij kir zn da ser pist. Derket
r; ol olistan, ber beristan . Li ps w riyek derket, ser
hesp bi wur ve zvirand. Bala xwe day ku erd terik ye ax
dikele, celx t de vebne. Germaya ax ry w alast. Xwdan
da, pisika w zuwa b. Nihr ku rehekn ser ax j ji germ
hisk bne. Ew gav end teyr di ser sera re Iiriyan, l bel li hewa
hisk bn serserk hatin xwar. Bay dest j mna alava gir b
erm mirov disewutand. Klyek hesp ajot, l bel her di
erd bhtir disincir, germ zde dib. T b, ziman w bi ezman
dev w ve zeliq. Rexs Belek j b mecal ket. Hesp rawesta
ew j daket xwar, rahist tr kevan bi ol de bazda. Bi ku
ve direviya? Bo i? W j nizanib. Tu are nedt; ok da erd,
dest vekir ber xwe da jor: 'Ya Xweday sev rojan! Div ez
Kaws xelas bikim. Dil Zal Zrn bi derd min dax neke!
Kevirn goristan hat ps avn w. Zarotiya w, ceng, dilsah
heval hem hatin, yek bi yek di nav ewran re buhurn. 'Ez i
bikim? Ez ku Ristem Zal bim, awa tkevim v hal! Ez
dikarim bi gurz xwe iya hilwesnim, l bel ara baviy nn
e. Mirin gahv bi gahv nzk min dibe. L ez bare li benda w
me. AxiI, bi ser kul derdn xwe ve kelegir b, hetan li ser
pist ket, ji tna pisika w zuwa b. L bel his xwe wunda
nekir. Ew gav dt ku msinek di ber w re buhur marya. Mare
mara w bihst. Got ev xewn e. Dsa j ser sr di ax de ikand
bi alkariya sr rab piya. 'Ch ku pez l hebe, av j heye!
Pez hebe, av j heye. Av j heye. dubare kir li pey msin
. Di destek de sr taz, msin li ps ew j li d mesiya.
Ji dr ve kaniyek dt; msin bazda ser ava kaniy. Ristem
keniya, li dora kaniy geriya, sopa simn heywn tuneb. Xwe
dirj kir l li av b. D re pista mh mizda j hez kir.
Bazda cem Rexs, zn w vekir ew sst hnik kir. Pira w
ya belek biriqand, bi av tr kir. Rahist tr kevan ket nava
da`l. Ji newalek pezkvyek reviya, indik da xwe j dr ket.
L bel kur Zal trek li pey sand, ew gndir erd kir. Ew
gurand gost pijand li qeraxa kaniy rnist, tr xwar. Pistre di
aramiy de, di nava bhna xwezay de di bdengiya sev de
nivya. Rexs j li dest giya qurmuand, zik xwe tr kir.
Psiya gotib 'xew mirin yek e, di kraniya xew de
ejderhayek ji nava daristanek derket. Heywanetek gir wahs
b. Ser w bik, l gewde mezin b. Dvika w kin str b
di pista w de hetan ser dv qulo hebn. Gava rs Rexs
kir, ew ber bi xwediy xwe bazda, bi simn xwe pkoln kir
erd veda, hre hrek j ku dunya leriz. Ristem syar b
tavil rahist sr, xwe gihand cem hesp, l bel tutist nedt. Vir
de , w de hat, geriya. Cenawur wunda bb. Bi Rexs re hrs
b: 'Tu nahl avn min herin ser hev! Hja xirmas xew
b, ew ejderha cardin hat cany belek dsa geremoziya kir,
ser hejand kir Iire Iir. D re erd kola toz li dman xist.
Xwed dsa siyar b, kete tatl xeter. Li ar al qenc nihr,
guh xwe da deng sev. Ji bil deng irirkan xusna bayek
sivik tutist nebihst. 'Tu i dixwaz hey heywan h? Tu
xeyalan dibn, resay tn ber av te, tu min siyar dik! Tu dawa
130 131
ZZZDPXGHGH
mana min dik hey hesp nalet! Ger tu carek din min b sebeb
siyar bik, ez d ser te bi v sr jkim. Ez d hetan
Mazenderan peyat herim gurz kemend, tr kevan, zerx
meratala xwe hilbigrim.
Cardin niviya. Ejderha dsa hat sewtek wulo derxist ku
guh kher dikir. Axa bin Ristem hejiya. Ji ber hulma w dunya
germ b. Eirnikn poz w alav davt. Rexs li dr b; vcar
nehat cem xwediy xwe ji ejderha j reviya. Him ji Ristem
tirsiya him ji ejderha. Ristem siyar b vcar ejderha dt.
Sr kisand rs kir. 'Ya ejderhay xerb! Tu min nas nak, l
tu d niha bicehim! Ew gav Xwed ziman avt dev ejderha:
'Kesek ji pencn min naIilite. Ev ol di bin Iermana min de ye.
Erd ezman vir j ji min t pirsn. B destra min teyr j nikarin
biIirin. Bje tu k y?
'Ez im neviy Teyra Smir, kur Zal kal. Ordyan belav
dikim, plewanan radixim li erd.
Ejderha ji niska ve rs kir. Dxan rab, erd hejiya.
Ristem sewus ser ax, leriz hindik ma ku gost can w
wesle wesle bibe. Rexs nihr ku rews xerab e; guhn xwe m
kir, ser xwe q kir, dva xwe rep kir beziya. Hat, dirann
xwe di pista ejderha re kir, ctyek gost j an xwar. Xwn
pijiq. Bi v Iersend re, Ristem j sr kisand ser cenawur
pekand. D re ser kaniy, dest ry xwe sst, prta Rexs
tmar kir, zn dan ser pist. Nesekin, ket ser r. Ew r, weke ku
Zal j re gotib, ya prebokan b. Hesp bi argahv ajot. Dotira
roj, gava tava zer peln dara biriqand, chek pir xwes derket li
psiya w. Her al sn b, gul sosin her al xemilandibn. Li
ar al dar dev hebn. k ka ivkan, deng salr bilbilan
sire sira av dihat. Kaniyek di navenda mrg de diherik.
Ava w zelal b mna irra sr j paqij. Li qeraxa kaniy
stekanek zrn dibiriq ku tij seraba xurm b. SiIra xwarin li
erd b gost berxan y sorkir amade b. Dendik bindeq,
bihv Iisteq j li al din bn.
Li siIr nihr xwe ji ser hesp pengizand xwar. Ji w
siIr ket sik. Ew xwarin ya prebokan b. Gava ji dr ve kur
Zal dtibn, tirsiyabn reviyabn. li nava daal rnist,
stekana serab hilan. Tembr bi dar ve hilawest b. Rahist
bi ser kul derdan ve sitranek got:

'Ez Ristem Zal, b talih sid im, b reng r
Eware digerim, rojek li min xwes derbas neb,
Min xr ji ciwaniy nedt, hlna min qet neb,
Di ser ceng de, ch-war min tim ol iya b.

Eeleka xayin ji mey ney, ji gul reyhanan,
Mehrm hist, min derd kisand bi dem dewranan.

Gava tenbra w dengveda sewta w ket iya newalan,
prebokan bihst. Yek ji wan rab, xwe xemiland, kincn balks
li xwe kir, bhnn xwes di can xwe da cem Ristem. Li rex
w rawesta li hal wext w pirs. KIa Ristem j re hat: li w
ola tenha, li bin w ezman b sitn, keika xwesik, serab
tenbr, xwarina xwes. dsa sermest. Sitekanek tij mey kir
da keik. Keik mey ji dest w venexwar. Lewma Ristem ket
sik. Derhal kemend avt sity w, got 'bje tu k y, zka
xwe eskere bike! R made li keik guher, gepn w res
bn, sn bn dev lvn w zuwa bn. Pistre ry w j
qermi erm can w daleqiya; b mna pra heIt sal.
Ristem Iam kir ku ew prebok e. Xencera xerzan ji ber xwe
deran li ser dil w xist.
132 133
ZZZDPXGHGH
Suwar Rexs Belek ji wur rab, dsa teng bertenga zn,
sirik gulik, gem mnder p ve sidand ajot. Pist w,
prebok hatin ser meyt hevala xwe. Derba Ristem bi av ser
xwe dtin sawa w ket dil wan. end saet bi sn de roj
ava, tarbana xwezay dsa b hakim dun. Ristem xwe gihand
welatek xerb. Zilmat nedihist ew bilive. Ne heyv heb, ne
strik hebn. Tar teniya bin beros b, diket avn w! Ne dem
dibuhur, ne sibeh dihat ne j strik diavtin. W r sas kir.
iya dev dor l pan, rojhilat rojava, basr bakur l
guhern. Pist b ps, ep j b rast! Tu r nedt, b are ma.
Hema dizgna hesp serbest berda. Hesp mesiya, klk bi sn
de ji tary xelas b, Rexs derket nava zeviyn hsn, roj bisir,
ronahy erd sp kir. Xwdan dab, kincn w sil bbn. Betil
b ji hayho ketib. Xwest hinek raweste. Zerx ji erm
bebir deran, d re kumzir xwe avt, zn gema Rexs vekir
ew berra nav zeviy da xwe li ser mrg dirj kir. Pist ku
kinc zuwa bn, w ew li xwe kir, ji gyay balI kir, xist bin
ser xwe raza. Demek kurt buhur, notirvan zeviy hat, hesp
di nav zeviy de dt. Bang kir: 'K ev hesp berra nav zevya min
daye? Kesek bersiv neda. av xwe gerand; Ristem li ser
merg dirjkir dt. 'Ho rwyo! Lawo ev der palava te bav
te ye? Deng j nehat dsa. Hema lezand cem ew hja di xew
de, dar li bin piyn w xist. Ristem veciniq, xirmas xew b,
lewma tistek ji rews Iam nekir. Nobedar zevy domand:
'Hey zindiq! Te ev ax b xwed dt ne wulo? Ne eyb Iediye
zerar zyana xelk dik?"
Ristem deng nekir, hema ji hindav de rab rahist guh
w. Ew axiI Ristem j guh w sidand, hetan guh w jkir.
Rebeno av bi xwn ket, giriya, hewar gaz kir, l bel kesek
di hewara w de nehat. B are ma, rahist guh jkir reviya.
Di w welat de bi nav lad plewanek heb.
Xwesmrek bi nav deng b. Notirvan zevyan tev guh
jkir sity xwe y bi xwn qesra lad. 'Belayek hat ser
min ya mr min! got. 'Min zilamek di nav zeviyan de dt.
Zerxek l heb ji erm bebir, kolosek li sera b ji hesin. Bejna
w mna spndar dirj b. Dabetulerdek b, an j ejderhayek ez
nizanim. Dibe ku seytn be j. Ez m cem. Min dar li bin piyn
w xist. L bel, tu dibn, w guh min j kir. D re dsa niviya.
KuIe kuI bi dev lad ket, rab piya. 'Mr biyan li bela
xwe digere? i heqq w heye zeviya me dirne? Plewan
leskeran li hev civand, ek xbet hilan da ser ra Ristem.
Dotira roj, lad zilamn w, li iyayek as xwe gihandin
Ristem. Dema kur Zal ew dt, bazda bi lez piy xwe xist
rikba zn Rexs. Her du plewan gava hatin hember hev, lad
pirs: 'Tu i ji me dixwaz, bo i zeviy me dirn? i kar te
li welat dwan heye? Te guh notirvan me jkir; tu li hember
kesn reben belengaz sr ? Ristem l vegerand:
'Te di temen xwe de ewr zpik dtiye gelo? Ez ew im
rim sr tran dibarnim. Seriyan digindirnim ser ax. Ger ez
nav xwe bjim, xwna dil te w bisekine. Ez Ristem Zal im.
Sibeh, diya te ya reben w keIen te bibire sn bigre!
Sr xwe y ji xwn re tby ji kewdan kisand, kemend
bi zn ve girda gurz hilan, ajot navenda leskeran. Ji berevk
ve, k ket ber, bi ket birr sr hejand. Plewann lad bn
mna pezn guraxwar; her yek li chek ket. Hin ji wan b ser li
erd perpitn, hin ji wan bi ser birnn xwe de naliyan. Yn ku
sax Iilitn j reviyan, ber xwe dan iyayan. lad ten li
navenda ser ma. Ristem ser xav kemend kir girnvik avt
ser w. Ben ket qirika lad. Ristem ew kas kir ji ser hesp an
134 135
ZZZDPXGHGH
xwar. Ji Rexs daket li ser snga w rnist. Dest piy w
girda j re wuha got:
-Ger tu ch Dw Sp, Gund kur w Polad, ch Bd ji
min re bj, zndana ku Keykaws niha t de dl e nsan min
bid pirsn ku ez ji te bikim tu rast bibersivn, ez niha te
nakujim. Ger tu alkariya min bik j, dema ez tac text
Mazenderan bidestxnim, ez d paytexta v welat teslm te
bikim. Ji riya qenc rastiy derney bes e. L bel ger tu
derewan bik min bixapn, ez d av te birjim sity te j
bisknim.
lad di bin de hdka got:
-Ka ewul dil xwe saI bike! Rik xereza nava xwe
bavje! Jixwe tistek b areser namne. Tu ruh min nestne, ez
d pirsn te yeko yeko bibersivnim. Ez zndana ku Keykaws
t de ye dizanim. Ger baweriya min bi te were ku tu d min
nekuj, ez d ch Dw Sp Bd j nsan te bidim.
-Ez li ser soz qerara xwe me.
lad:
-, bas e. Binr, ch ku Kaws l heIskir ye sed Iersah ji
vir dr e. Riyek ji wur digihja mala Dw Sp. Heta wur j r
sed Iersah dajo. L bel temeniya min li te, div tu gelek bi
balks li r bi. imk ew r li ser pista iyayek tj de
dibuhure. Mala Dw Sp di nava du iyayan da ye. Chek wula
bkeys de ye ku rawur teyr turd j xwe nagihnin wur. Di
gel de sed brn gelek kr hene. Sah we di bin wan bran de
dl e. L bel di kjan br de ye, bi Xwed ez j nizanim.
Duwazdeh hezar dwn servan ji bona Kaws nobedar in.
Serokn wan Bd Sence ne. Nav Iermandar mezin j Gund
ye. L bel Dw Sp serok hemiyan e. Ew yek gelek gir
serd e, iya j j ditirsin. Jixwe bejna w mna iya ye; nav
miln w, snga w epiln w her yek qas kemendek Iireh
dirj in. Tu bi van zend bend xwe, bi sr tj, bi gurz risas
digel rima xwe j li hember w derney. Bo te nebas e. Pist ku tu
ji wur derbas by, zinarek d derkeve psiya te d re j olek.
Di w dest de ask j nikarin bibuhurin. T bj ima? Riya wur
ne bas e cenawurn wur gelek in. Pist ku te ol derbas kir,
emek ku Iirehiya w du sed Iersah e w riya te bibirre. Dwek
li ber em heye, nav w Xunereng e. Yn din di bin Iermana w
de ne. Pistre tu d qesrek gelek dirj, bilind Iireh bibn; nav
w min ji br kir. i b? i b? Buzgs b, bel bel Buzgs.
Dw Nermpa li wur e. Riya ku ji wur die Mazenderan gelek
dr dirj e, tewer xelesemt e j. Bi hezaran suwariyn w
welat hene. Hem j bi ek in eleng in. hezar du sed j Il
xwed dikin. L tu? Plewano lo, tu yek mirovek! Ger tu ji
kevir b j, tu d awa xwe tx bin birreka Ehrmen?
Ristem keniya kurt axiI:
-Ger tu bi min re wer, tu d li ber av xwe bibn da ez i
hukm dikim. T bib sahid, ez d wan dwn bi nav deng
awa li erd raxim, axa wur bikim gola xwn. Gava hz
qeweta zend bend maslkn min bibnin, sosreta gurz min
Iam bikin, ji tirsa w piyn wan ji erd b birrn erm wan w
biirre. Ne dizgn w bibnin, ne zeng. AxaItina dirj min
nav. De rabe ser xwe bide psiya min, ch Keykaws nsan
min bide!
Xwe bi cos avt ser pista Rexs lad j da d.
Negotin ev sev e, negotin ev roj e, nenihrn li ronah
tariy, ranewestan bi berI baran, zpik toIan j li wan tesr
nekir, n. iya bi iya, newal newal, dest zozan n,
gehstin iyay Esproz. Ristem rast li dw prebokan hat;
heta nvsevk deng deI boryn wan dihat. Ji dr ve li ar
136 137
ZZZDPXGHGH
aliy Mazenderan alava gir dixuya, di tariy de mna zr
dibiriq. Ristem ji y li rex xwe pirs:
-Ew ch ku wuha bi gir e, ku der e gelo.
lad got:
-Deriy bajar Mazenderan ye. Dw wur gelek in ji s
payan yek ranazn, notirvaniy dikin. Polad, Erjeng Bd di
nava wan de ne. Ka bas bala xwe bid; wa ye darek gelek
bilind dixuye, ser digihje ewran strik li dora poz w
civyane. Ch Erjeng li rex w dar ye.
Ristem p bawer kir. L bel dem dema xew b. lad bi
kemend girda ser xist xew. Hetan roja sibeh ry xwe
y sor zer deran, ew raza. Pist siyar b, gurz kal xwe bi
zn hesp ve girda, haletn herb hilan ket r. Qeder
demek , hetan xwe gihand nav wan dwan, ch gir. Gava
gihst wur, digel betil b j, dsa ser Rexs ber bi ch Erjeng ve
zvirand deng halana w di nava wan iyayan de olan da:
'Heyho! Heyho! Ez k me lo? Ez im Ristem Zal, sr Qela
Zabil, servan iyay Elburz! Qey w heyIa Kaws Keyan
ji we re bimne lo? Hn d bi ku ve birevin?
iya mesiyan, xusn ji dar deviyan . Ji ber sewta
deng w kliya hem teyr ji hlnn xwe Iiryan, Erjeng j ji bin
adira xwe derket. Ew li ber kon, kur Zal, suwar Rexs Belek
ji ch hilqeviz sr avt ser w. Erjeng hja rews Iam
nekirib, bi yek derbek re ser w pekiya. Ristem rahist ser b
las y bixwn, bi por girt, li hewa carek ducar hejand, bi dest
ep avt bi y rast zeIt kir bi qrn heliqand nava dwan.
Dw terisn, ji hev belav bn. Hza maslkn w li ber av xwe
dtibn. Ser Erjeng y jkir qudm bi wan ve nehist, xoI xist
nava hemiyan. Ch war, erz eyal, mal xbet hem ji br
kirin ketin ta`tla can xwe. Ristem bi nav wan ket, sr
hejand, tr avt, rim ikand kemend pengizand. Bi deng
zarna d bavan, nalna birndaran d weled xwe davt. Bira
nedi ser term bira. Extiyar jin li bin dest piyan n.
Hetan roj ava, Ristem di nava wan de ceng domand
seriyan gndir ser ax kir. dema lemba dun ser xwe di pist
iyayan de vesart, kur Zal rawestiya, helke helk bi ser ket
xwdan da. Ser xwe rakir, bi dilek xemsar li raser xwe
myzand, li iyay Esproz nihr. 'Hey Esproz! B bext! Tu
ne mna nav xwe proz ! Te Sah me hsr girt. D re lad
girt cem xwe her du n bin dar rnistin. Careke din ji lad
ch Kaws pirs. W dsa got 'di br de ye. Rabn di nava
bran de geriyan. Ji niska ve hrna hesp hat. Hrnek wulo ku
mna deng srqna brsk. Rexs Belek b ev. Deng w guh
Keykaws di bin br de hsr. Deng Rexs nas kir mizgn da
dln din yn ran: 'Rabin, rabin! Rojn tar xelas bn. Can
min bi deng Rexs teze b. Bedena min zl da! Rexs di rojn
girng de dihre. T bhra min, gava Keykbad rs bir ser
padsah Tirk, ew gav j hriyab.
Yek ji girtiyan bersiva w da: 'De here lo! Te di zndan
de eql avtiye. Tu li ku Rexs belek li ku? Ben qeydan his ji
ser te biriye. Xewn xeyaln zndan xwesin! Ew gav
Ristem Zal ser di wan re derxist. Qehreman QelaIetIl nzk
li Keykaws kir. Nihr ku Guhderz kur w Gw, Gustehem
Sds digel Behram H j li wur dl in. Dil Ristem bi rewsa
Kaws, bi kincn w yn qetiyay gemar, bi riha w ya dirj
sewut siya. Sah j re wuha got: 'Rexs nehriyana te ch
min nedidt. Ger Dw Sp bibihze ku te Erjeng kustiye, ew d
hem dwan li ser ser me bicivne. Ew gav hem keda te w bi
av ve here. Ber xwe bide qesra Dw Sp. L bel li psiya te
heIt iya hene hem tij dw in, ew kom bi kom digerin. Pistre
138 139
ZZZDPXGHGH
tu d leq li sikeItek wer. Li gor gotinn gotinbjan ew der
chek bi xoI saw e. Qesra Dw Sp mixare ye dw riya
wur diparzin. Ez ditirsim ku gelo tu d p karib an na. Hay ji
xwe hebe.
Di dlgirtina me de dijmin pir tade zor li me kir.
avn me kor kirin. Niha ez te nabnim, ten deng te
dibihzim. Zana hekmn ku niha li cem me dl in, dibjin ku
mjiy Dw Sp derman korbna me ye. Ger em di avn xwe
bidin, w rihet bibin. Bijjkek j dibje s niqutn xwna dil
Dw Sp bes rihetkirina av e.
Dem ne dema gotin galgal b. Dwan xwe ji ceng re
amade dikir. Ristem ber ku xatir ji wan bixwaze wuha got: 'Ez
va ye diim ser Dw Sp. Hn j syar bin. Ew dw ceng ye
gelek eleng j li dora w hene. Ger ew zor bide min ez
bisernekevim, hn d bi salan di zndan de bimnin. Ya na,
heke Xwedan sev rojan alkar min be Ielek li pista min
be, em d bigihjin welat xwe, Tac text me, qesr qonaxn
me w b Sah nemne. Dara pedersahiy w dsa Ik bide!
Hem dlan bi hev re li pey w dua kirin:
'Bila hesp gurz te, sr zn bin te b xwed nemne!



8.


Ser Ristem Zal Dw Sp serek pir bi nav deng e.
Di droka Mala Zal de pist ser Laab Ab Neynokdirj,
pist cenga iyay Elburz, ev ser chek girng digre balks e.
Ji bona Malbata Keyaniyan text pedersahiy pist v ser
drok ji nuh ve t nivsn.
Ristem Zal kembera zrn li nava xwe pa, ek
haletn herb hilan; xav kemend, mertala pola, zerx ji erm
bebir, zir kumzir li xwe kir zn Rexs li ser pist sidand.
lad bi xwe re bir , toz dman li pey xwe hist. Hesp
kihl geh bi teleb beziya, geh bi loq geh bi rehwan. Xwe
berra nava wan heIt iyayan da. Alavn girn ser iyayan seva
tar belav dikir. Komn dwan li dor terraIa wan giran mijl
dibn, kI henek dikirin, haya wan ji bay Ielek tune b.
Kur Zal raste rast ajot ber der sikeIta Dw Sp, nihr ku i
bibne! Malik mrat be; ne ser heye ne bin!. Dw j dor l
girtina, nahlin ms j biIire hundur. Ji lad li rex xwe pirs:
-Gotinn te heta niha rast derket in. Riya ku te nsan min
da j rast derket. car dor hat kustina Dw Sp. Wext rs hat.
Ka bje r di ku de ye. Sirrn vir i ne?
lad:
-Ez riya rastiy bernadim. Pistre. Pistre j tu wujdan
xwe. Tu min dihl j dikuj j tu dizan. Her mexlqatek xwey
kmas ye. Gav saetn jar hene ji hemkes re; Dw Sp j
dema tava nvro tj dibe, xewa w t, mitleq dinive. Kliya ew
xirmas b, tu rs bibe ser. Ger tu ew gav bisernekev, tu nema
kar bi w. Niha sebr sebat ji te re div. Hinek bisekine. Her
tist bi bhna Iireh, hd hd. Ji bil end prebokn nobedar,
hem dw w razn.
Ristem li benda bilindbna roj dipa. Gava roj di navenda
ezman b sitn de li ser Iiravn rnist agir xwe resand ser
dun, qreqija navroj gul sosinan qermiand. Mar ji qulan
derketin, ks jojiyan ser ji qalik dirj kirin, irirkan li nava
zeviyan gaz hev kirin, zebes kal ch dendik xwe sor kirin,
140 141
ZZZDPXGHGH
w carek din dest piyn lad girda. Li hesp belek mna car
caran suwar b. Bejna w b iya, ser gihst ewran, sr tj
khr ji kewdan kisand li ber roj biriqand. Wext hatib. Wexta
man neman. Bi cos heyecan nav di xwe da: 'Lo ez k me
lo! Ez im neviy Sam Nerman, qehreman iyay Spend,
plewan ku ser Ab jkir. We Sah ran dl girtiye; ma hn
me i dihesibnin lo! Heke ev yek ji we re bimne, bila sr
Gevesna diya Emermadn li min heram be! Hn d niha silI
taz di bedena xwe de bibnin! Xwe mna ecacok berra nav
koma dwan da xwn herikand kir mna lehiy. W ax bi
xwn hine kir. Kesek li hember w nema. Yn may j ji bizav
ketin. Nihr ku tukes ser ranekir, vca mna bablsoka ji gir
ber bi al ch Dw Sp ve pekya. wur, nihr ku sikeIt e.
SikeItek tar ye, mna dojeh ye, bhna mirin j t. Bstk li
wur rawesta, av bijangn xwe paqij kir. av xwe ji tariy re
elimand li kraniya mixar nihr. Li pasiy, cenawurek ku
pira w di reng moriy de b mexel hatib razab. Ji xire
xira w, dwarn sikeIt dihejiya. Ristem bi deng piling qrnek
wulo derxist ku, dw veciniq ji ch hilqeviz, ser w li qatiy
sikeIt ket. Tavil xwe avt ser Ristem. Zend bendn w, kum
kolosn w ji hesin bn. Rahist Ier destarek rs kir. Mna
iyayek res dixuya mrato. Ristem ew gav tirsiya ket xeter,
cara yekemn b ku ji dijmin xwe Iikaran dikir. Sekin Iikir.
Tirs, eyb serm b ji w re; hema cesaret da xwe weke srek
bhawe xwe eng kir dsa. Derba ps neda neyar, w li dw
xist. Sr di nava pist de bir xwar. Orn ji Dw Sp . Cara
duemn vcar sr li al ep hejand. Lingek destek dw jkir.
Xwn pijiq ry w. Ew li benda ketina w ma, l naIle!
Dw Sp neket; mna marek birndar xwe kir xelek
hza xwe civand, cardin xwe gihand Ristem p ve zeliq. Her
du mna Ilek h srek devbixwn n hatin, di nava
mixar de zzikn. Bi hev ve gevizn, helke helka wan ji dervay
sikeIt j dihat bihstin. Dw Sp li ser lingek mab, rs dikir
diberxwe dida. Miln w li dwaran ser w li qatiy sikeIt
diket. Ji her duyan j wesln gost dihat xwar. Di xwna hev
din de digemirn. Li gola xwn disemitn mna neynik sikl
xwe t de didtin. Ristem di dil xwe de wuha got: 'Ger ez roj
can xwe ji dest v bbav xelas bikim, ez d bawer bikim ku
d mirin ji min ra nn e! sa birnn Dw Sp her di zde
dib hviya w gav bi gav km dib: 'Pist ku destek
lingek min jb, ger ez karibim xwe ji dest v ejder xelas
bikim, d ez li van deveran namnim. Div kesek ry min
nebne. Ez d birevim herim.

Li hev xistin bi sran!
Li hev xistin bi gurzan!
Haho! Haho! Ser egt mrxasan!
Xav kemend avtin hev,
Xwn km herik ji dw!
Gurme gurm ket mixar,
Li hev xistin heta var,
Xwdan wek lehiya buhar,
Dw leheng bi qare war,
Hem kher bn ji deng kur Zal.

Ristem bi pencn xwe yn tj bihz Dw zeIt kir ew
bilind kir, li erd xist. Ev pesreva daw b; Dw h nelibit.
Kur Zal sas ma. W bawer nedikir ku w wuha zka bimre.
Ew gav xencera Xerzan ji ber xwe deran, snga w irand, dil
w y res j hilan.
142 143
ZZZDPXGHGH
Dwn din, pist kustina serok xwe tirsiyan hem
reviyan. Kesek li hember Ristem derneket. Ristem mesiya der;
kembera xwe vekir, zerx kumzerx xwe deran, ser sinc
xwe ji xwna dw sst. Pistre vegeriya cem lad dl, ew ji
qeyd ben vekir, kemenda xwe bi zn Rexs ve girda. Dil
Dw Sp da dest lad, xwest ku ber xwe bide cem
Keykaws. L bel ber ku tkeve r, lad j re wuha got:
'Mr min! Tu sr ran y. Tu zanib ku gerdn ji sr te re
ser tewandiye. L gelo ima hja j ben qeyda te ch di can
min de dike? Te soz dab min ku pist kustina Dw Sp tu d
min azad berd. Ka ad waada te? Li Mazenderan kesek nema
ku li dij te rabe. Tukes d newre bje siya te xwar e. Tu dest
bi i bik, tu d biserkev. Tac text j heqq te ye. Min heta
niha riya rastiy nsan te da. Min bide xatir jin zarokn min,
min berde.
Ristem bi dilek sewut got 'Metirse berx min! Ez d
welat Mazenderan hem ji te re bihlim. L bel karek me y
girng hja maye. Em div padsah Mazenderan ji vir
biqewurnin. Bo v yek ceng div. Ya na, tu d awa bib
hakim v welat?
Her du hatin cem Keykaws, bin br. Dln wur bi
vegera Ristem gelek kIxwes bn j re li epikan xistin. Kur
Zal li wur wuha axiI:
-Ya Sah Chan! Tu yeqn bike ku mirovn xerabiya te
dixwazin d najn. Tola te li erd nema, ji min bawer bike. Min
zik Dw Sp qelast. Ger tu bawer nak, va ye dil w min ji te
re an. Emir bide, tistek din heye ku ez bikim?
Kaws bi kI:
-Bila Xwedan sev rojan te ji me re bihle! Arts saz,
tac text bi saya te hene. Kjan dayik ok da erd te an? Ew
k be, gelek proz e. Hezar car aIern ji bav te y gernas re. Ji
Zal Zrn re ku tu ji xwna w y ji pista w y! Bila haveyn
bav te li te helal be lawo! Qela Zabil bi rmeta te ser bilind e!
Berx bav mino, de ka xwna w zalim bne, end niqut berde
av xal xwe avn van leskern reben, bila ronah tkeve
av me. Da em j karibin ry te y mubarek bibnin.
Ristem rahist dil Dw Sp xwn j guvast end dilop
niqutand av Kaws. av w ji niska ve biriq mna roj
iris. Pistre xwn berra avn dln din j da, hemiyan ronah
dt. Bisirn, ry wan sn b. Digel Kaws, Ts Gw, Guhderz
Eerbrz, Gurgn Behram H j ji zndan derketin. Hem
bi hev re ber xwe dan qesra padsah Mazenderan. Gava
gihstin wur, Kaws hilkisiya ser text ji dirann Il taca w j
da ser xwe.
raniyan li wur sox seng li dar xistin; dlan girtin, mey
vexwarin. HeIt roj heIt sevan sitran gotin. Roja heystan,
plewan li hespan suwar bn, rahistin gurz srn xwe, li nava
bajar Mazenderan belav bn. Kaws Ierman dab, lewma
hem gel Mazenderan di bin sr re derbas kirin. Xan zev
sewutandin her ch wran kirin. Werhasil dwarek j li piya
nehistin. Hetan tar ket erd, srn xwe ji xwn paqij nekirin.
var, Keykaws wan civand wuha got:
-Scdaran cezay xwe dtin. d bes e, xwn merjin. L
bel yek ji we, suwarek siyar zana, bila bie koska padsah
Mazenderan bila w ji xewa kr hisyar bike ew bitirsne.
Plewan ku nav w Eerhad b derket ps, Kaws
nameya ku li ser qumas hevrsim nivsb da dest w ew
sand. Di namey de wuha got:
'Ez ku Sah ran me, dixwazim ji te re wuha bjim: Tu
Iermander welatek y, l mixabin bi saya dw prebokan
144 145
ZZZDPXGHGH
saziya xwe didomn. Ger eql mj bi te re hebe dixwaz riya
rast bibn, dev ji text Mazenderan berde were tkeve bin
Iermandariya min, ji min re xizmet bike. Her sal baca xwe
bide. Ger tu bac bid, em zerar nadin te tu d li ser text xwe
b. Ya na, mna Erjeng Dw Sp t di xwn de bigeviz.
Eerhad ax ma kir rahist namey, indik da hesp khl.
Hesp di nava dar diriyan de, di ol zeviyan de beziya
xwe gihand qesra pas. Dergevan ew berda hundur. Eerhad bi
kincn niwnerek , name da dest katib. Nav katib wan
Hbt b. W namey xwend. Xwend, l bel her ku xwend
qermek eniya w zdetir bn. Hbt elama pas p xist ku
Dw Sp hatiye kustin. av pasa tij gir b, dil w xeliya.
'Roj die sev t, l bel em ji Ristem naIilitin. Bye bela
ketiye pxra me! Ew li ser dun j bye bela. Pasa nehist
Eerhad bizvire; ew s roj li qesr dl girt. Bang li plewanan kir
ew civand. Eerman da ku xwe ji ceng re amade bikin. Hem li
ser ser Eerhad kom bn. Yek ji wan bi dest Eerhad girt
hetan j hat, dest w bi hz sidand. Hindik ma hestiy piyn
w biskne. Dest Eerhad siya, l bel w qet li eniya xwe
danan. Roja aran pasa bang li Eerhad kir, j re got : 'Here
cem Sah, bje serab ava deryay dibe yek? Qey tu nizan ku
ser bi min re nabe? awa dev te digere, tu dibj were bibe
xizmetkar min? Qesra min j ji ya te mezintir e, leskern min j
ji yn te pirtirin. Dwn min ber xwe didin kja welat ew der
xera dikin. Ne kevir dihlin, ne mal ne j dar! Te nav deng
Sence bihstiye? Du hezar Senceyn min hene. Ger ez deIa
hewar lxim, tu d sas bib; tu d heyv mas ji hev nas nek!
Xwe hazir bike ji min re. Ez d we ji xewa xeIlet syar bikim.
Hezar du sed Iln min yn ceng hene. Ez d toza ran rakim
ku hn erd ezman ji hev nas nekin.
Eerhad vegeriya. Gotinn pasay Mazenderan yeko yeko
ji Kaws Ristem re got. 'Ew di nava ewran re diIire. Ristem
gava gotinn w bihst hrs b, kliya axiI agir ji deva bariya:
'Ez d gel xwe ji v brmetiy xelas bikim. Ez d weke
niwnerek herim Mazenderan sr xwe biksnim. Bila Iam
bike ku em serbilind in. Div ez nameyek bi rk pk tj
binivsnim. Gava ez gehistim cem w pasay qurre, ez dizanim
j re i dibjim. Ez d w bi axaItinn xwe dn bikim.
Nameya Ristem Zal ya ku ji padsah Mazenderan re
nivs wuha b:
'Ya padsah rsaskir! Tu ji ola xwe derket y! Gotinn
te vala ne. Ser xwe ji ramann wuha paqij bike were vir. Di
qesr qonaxn me de xizmet bike. Ya na, Iermana ku em ji te
re disnin binch bne. Tu d encex bi v away can xwe xelas
bik. Heke na, tu d bib sebeb wrankirina Mazenderan. Ez
d bajar te, bi ser ser te de hilwesnim. Teyr ssarik li benda
xwarina mjiy te ye!
Ristem rahist nameya xwe derket r. Gava gehst nzk
Mazenderan, gurz xwe bi zn ve hilawist. L bel padsah
Mazenderan ne girtib ku plewanek ketiye r t. Padsah
rab, end servann bijarte bi leq w ve sand. Dema Ristem av
bi wan suwariyn Mazenderan ket, dest avt darek li qeraxa r
ew ji kok ve rakir, dan ser mil xwe. Leskern Mazenderan li
v yek sas man. Heta w roj kesek wuha bi hz cengawer
nedtibn. okn wan sist bn. Ristem ew dar bi ser wan ve
avt. Suwar di bin de pelixn ruh dan. Plewanek din derket
psiya w. Bi destn w girt mna ku y Eerhad sidandib,
wulo y Ristem j sidand, hza w ceriband. L bel kur Zal bi
piyn w girt bi ser hev de heland. Mad plewan zer b
ew ji ser hesp ve hat xwar. Damarn dest w qetiyan,
146 147
ZZZDPXGHGH
qevdika dest w werim. Plewann din ji Ristem Zal tirsyan,
ne gihst Padsah, gotin hal mesele ev. W dem bi nav
Kelaxwur plewanek Mazenderan heb. Ji bil ser pevn ji
tistek Iam nedikir. Pilingek har b. Padsah bang li w kir j
re got ' here li leq w niwner Keykaws ve, hunern nuh san
w bide. Bila zanibe ku mr sr me j hene.
Kelaxwur neIesek kr kisand, Iisn p ket mad xwe tirs
kir, di bin awrn tj de av xwe bir an, spka av w
birbis. Li dorhla xwe nihr, xwe dno mno kir psiya
Ristem. Her du li hember hev sekinn. W ps pencn xwe avt
ser Ristem. L bel Rsitem bi lepn w girt, Kelaxwur j lep
xwe l sidand. Dest Ristem mor b siya, l qet deng
dernexist di ry xwe de eskere nekir, dirann xwe da ser hev
qirand. Dor hat ser Ristem. Heta t de hz heb dest
Kelaxwur guvast, ew gav neynokn w mna peln darn payiz
wesiyan. Kelaxwur bi dilek sikest vegeriya cem Padsah, j re
wuha got: 'Ez i ji te vesrim j, ji Xwed nay vesartin. Tu
birnn dest min dibn. A bas ew e ku, bi zarek srn p re
biaxiIe. Saadet neguherne bi Ielaket! Em nikarin p. Ger tu
bac bid raniyan, ev ji me re tir e. Em d ji nava gel zran
bicivnin baca wan bidin. Ev ji kustin qetl qtal ne bastir
e?
Hja gotin di dev w de, Ristem ket hundur, weke Ilek
debdebe qelaIet w od tij kir. Padsah hr hr l nihr, ji ser
heta p awur l gerand. Bi balks li mil snga w nihr
wuha got:
-Ristem ku bi nav deng e,
L gelek j leheng e,
Bhna w j pir teng e,
Ala w s reng e,
Di ceng de zana eleng e, ew tu y, an na?
Ristem:
-Tu eyb nak? Ez li ku Ristem Zal li ku?
Padsah:
-Mrxas bi rust,
Y ku Dw Sp kust,
Ew egd gelek bi rewust, ne tu y?
-Naxr! Ez ne kol w me j? Nikarim av j li dest w
bikim! Xwed ji te raz, rebenek mna min niwner plewan
milet ran Ristem kur Zal qet disibin hev? Ez li ku,ew li ku!
Ew gava dikeve ceng mna iyayek ye, l ez? Nikarim gurz
w j ji erd rakim. Ew iya diguherne deryay deryay j dike
iya. Gava dikeve ser, ji her ch qrn naln t. Ne dw, ne Il
ne j sr p kare. Ew nabe niwner. L bel ez dergevan w
me. Bi min re name sandiye ji we re. Va ye wuha dibje: Ya
Padsah Mazenderan! Heke pia mj di ser te de hebe, dev
ji tov neyariy berde, bes bine. Bi xerez buxd, we gelek
tist an ser plewann ran. L bel ew ax we hja nav
deng Ristem nebihstib. Ger Sah destr bide ez li hember
we derm, yek mirovek j ji we sax nahlim. Ez d we hemiyan
di bin sr re derbas bikim. Va ye name bi min re ye wuha
dibje. De ji we re bas bi xweynin.
Padsah li aliyek li axaItina w li al din j bi naveroka
namey sas ma. Hinek hrs b:
-Tu ima wuha eletews bi kn xerez diaxiI? i
hewcey Iesadiy ye? Tu here j re bje, pasay Mazenderan
dibje ku, awa plewan Iermandar Zabilistan tu y,
herwuha padsah v welat j ez im. Di bin min de j text zrn
li ser min taca pedersahiy heye. Ez j xwey l xbet im,
naym ber piy te. Kr biIikire bas his xwe bide ser xwe; tac
148 149
ZZZDPXGHGH
text mezinan nexwaze. Bona v yek w ser te tkeve
belay. Ya t ber dizgna hesp xwe bi sn de vegern, an na,
rima mina poztj d dawya jiyana te bne! T zann ku tu by
hsr xwestek xwe y kambax. Here j re wuha bje: Ya
plewan hja! Heta niha Kaws i daye te i menIeta w
gihstiye te gelo? Ew i dide te, ez d sed qat zdetir bidim te.
Ez d te bikim serIermandar xwe te di zv zran de xen
bikim!.
Ristem tutist negot, dev xwe j venekir, l bel di nava
xwe de hrs b tij b. Bstk bi sn de, Padsah kincek
xwesik hespek Ereb an bona 'Niwner ji Ristem re bibe. L
bel Ristem ne kinc ne j hesp qebl kir. Bi hrs ji ber text
w rab piya xwe ji wur dr kir. Bang kir:
-Ya Pasay bIikr braman! T zann ku bext te res
bye. Pdiviya Ristem ne bi xezna te nej bi zengnya te
heye. Ew pasay welat Nvroj, kur Zal Zrn e. Kesek mna
w xwesmr nehatiye dune. Carek din qala w meke! Nav w bi
dev te nakeve. Ya na, ger tu pir li dij w biaxiI, ez d ziman
te jkim.
Pasa gelek kahir, di ch de enir. Ji cellad kleka xwe re
got:
-Lez bike, zka v niwner beraday dl bigre sity w
biskn!
Ew gav Ristem Padsah li jor bn, cellad qesr bi
dest Ristem girt, xwest w ji jor bne xwar. L bel Ristem bi
dest w girt ew kisand jor, cem xwe d re bi piyek xwe pl
ran w kir. Bi destek j bi ran din girt kas kir, cellad kir du
seq. Sosretek wuha qet nehatib dtin. Qrnek li nava seray
belav b:
'Hey cahilno! Hn nizanin ez k me! Eermandar Zabil,
leheng ran Ristem Zal ez bi xwe me. Ger Kaws destr bide
em d bi artsa xwe werin vir hev din li qeynter mzan
bixin. Ka Xwed dide k!
av w bbn du Incan tij xwn. Bi v hal ji qesr
derket. Vegeriya welt, bi xwdana r cem Sah. Dtin
ramann xwe, bihstin nirxandinn xwe ji ser hetan bin j re
got. Wuha bi ser ve kir:
'Metirse! Bila xetere ji te re nebin. Xwe ji ser dwan re
amade bike. Ne padsah wan ne j plewann wan li ps av
min ne heba dendik ne j! Ev gurz bes wan e. Xwesteka dil te
w were ch.
Ji al din ve padsah Mazenderan j dest bi amadehiya
ceng kirib. Artsa xwe ji nav bajr deran, adir li dest
vegirt. ol pesar, iya newal bi leskeran dagirt. Derz li erd
nediket. Keykaws ne sand ji Ristem re got, kembera zr bide
pista xwe. Ji Ts Guhderz, ji Geswat Gw Gurgn re j
ne sand got werin, roja ceng ye. Rim mertalan, gurz tran
amade kirin, sngn konn arts li ola Mazenderan ikandin.
Di ordiya ran de, li al mil rast Ts law Newzer, li al ep
Guhderz Geswat hebn. Keykaws di navend de ch girt.
Lesker li dorhla w seI bi seI civiyan. li psiy j plewan
roj giran Ristem Zal ala xwe kisand.
Mrxasan li hev nihr, kn xerez ji hev kisandin, av di
avan de sor bn, awur di awuran de tj bn. Gava ceng
destpkir, plewanek ji nav Mazenderanyan derket ps bi nav
Guya. Ps rs an ser Kaws. irsk ji sr w dibariya. Zerx
w dibiriq. Nav di xwe dida: 'Ez Guya me, plewan ku w li
ber min rabe, hja ji diya xwe nebye. K dikare av bike toz,
ew bila der ps!
150 151
ZZZDPXGHGH
Kesek ji raniyan bersiv neda. Plewan ran tirsiyan,
xwn ji can wan kisiya. Kaws ev rews dt, bang kir:
'i b ji we? Qudm di okn we de nema, dil we
sekin, xwna we ikiya. Bila bizav were we, an na rt cax
bav min w ji dun rabe. i ji we hat?
Dsa j deng ji kesek derneket. Hemiyan ser tewand, bn
kevirn goristen wusa bhis bip. Ew ax Ristem ser bilind
kir. Rima biriqok dan ser mil xwe dest avt dizgna hesp.
Li Kaws nihr got: 'Ger destr hebe, ez d li hember v
mendebr rabim. Snga xwe bikutim snga w. Kaws bisir
ew gav wuha l vegerand: 'Jixwe ev kar cardin li ser pista te
ma. Bila Xwedan sev rojan heval te be dw prebok j
nr bin ji te re. Neviy Sam hema gema Rexs sist kir
hejand, toz bi ser ser xwe xist. Dema gihst meydana ceng, li
hember Guya sekin wuha got: 'Kes besl brt tu y?
Wext cezay te hat. Diya te ya rebena belengaz, bila were li
ser meyt te bigr!
Guya di bin tan nia Ristem de nema:
'Bi rast, ya kezebperit w diya te be. Zerx kumzerx te
j w li ser las te bigrn hey neviy teyr turdan!
Ristem nema karib xwe bigre, kisiya ps. Guya ji zerp
hrsa w tirsiya, dizgna hesp xwe li ba xist, av w ket rev.
Ristem da d mna gurrna ewran deng derxist. Ji pas ve
gihst w rim li nava pista w xist. Ser rim li texma movik
bijkoskn zerx ketib helqeyan, ew ji hev belav kirib. Rim di
snga Guya de avt, xwn ji deva rijiya. Ristem ew bi ser rim
ve rakir hewa ji ser pista hesp an xwar. Dw Guya di
nava ax de geviz perpit, hetan can da. Plewan
Mazenderan bi v yek ecbmay bn. Eermandar wan dt ku
rews xerab e. Got 'ok biiknin, bila besta we were.
Plewanan cesaret girt liviyan. Arts hem mesiya navenda
ceng. Yn ran j sist nebn. Bhna mirin dsa hat. Peyayan
pl zik hev din kirin, hin ji wan eiqn, hin ji wan di gola
xwn de Ietisn. Hewa reng guhert, b weke reng em Nl.
Sr rim, mna trjn birsk, di bin deng deI boriyan de
diirisn sewq ji wan di. Al hilkisyan, li ber bay hilma
plewanan pl dan. Gotin SeIyan e an Deccal e hatiye ser ry
erd. Roj ima ji ezman heItan hatiye y yekemn? Ry erd
b mna deryaya qetran ku pln w ji xencer rim gurzan
pk hatib. Gurre gurra ewran dihat, roj di tarya nava v teqan
de xeniq b. Hespn cisne ku piy wan ji bay b, disibiyan
kestiyn nava v bahr. Eire Iira poz wan weke xuse xusa av
b keIa dev poz wan j mna keIika ser deryay b. Ser
digindirn, sng ber wesle wesle dibn. Ristem Zal di nava
cendekan nalna birndaran de, bi sr ruhsitn r ji xwe re
vedikir. Her carek ku sr dihejand, ji nav dwan qrn hawar
bilind dib. Bi her derbeyek sr, deh ser digindirn. Bi siddeta
gurz w dil ezman pare pare dib.
Ev ceng heItiyek domiya. Roja heystan, Kaws, kolos
malbata Keyan ji ser xwe dan, ber xwe da roj, giriya dua
kir. Zare zara w li dest newalan olan da. Pistre ry xwe li ser
ax gerand engek ax bi ser av xwe de kir. 'Ya xwediy v
ax av! got, 'tu me li hember van bbav dwan rres mek!
Pistre dsa kolos da ser xwe, teylesan girda vegeriya nav
leskern xwe. Di bin dengn tkel de arts keliya ji ch liviya.
Padsah wan bang li Ts Guhderz, Gw Zenge Gurgn
kir, got 'Lawo, ez di bext namsa we de me! Hn Il deIan li
pey arts bnin. Ew gav alek li ser mil Guraze heb ku heyst
gaz b. Eerhad Xerat, Berzn Behram H di tevgereke
xwes de bn. Ristem, ber xwe dab navenda artsa
152 153
ZZZDPXGHGH
Mazenderan, her di. la wan diterisand. Guhderz Geswad
j zor didan al rast. He Gw jhat b, mna gur dev bi xwn
b.
Ji tarbana sev, hetan roj avt cardin ava xwn
herik. Ne merhamet, ne dilgerm, ne j mirovah dihat bra
kesek. Cendek li navenda ceng bbn kom pirtiyn mjiy
wan bi giyay ve zeliq bn. Ji niska ve, ry roj j hat girtin.
Ristem, digel hevaln xwe hesp ajot ser Padsah Mazenderan.
Padsah j ew dt, l bel ji ch neliviya nelibit. Bi kn xerez
rik wulo rawesta. Dw w j ew gav rs ann ser Ristem.
Padsah qriya: 'Lxin lawo, sekin nn e! Ji bil cengaweriy
tistek me xelas nake! Bi v deng re, hem dwan bi carek re
sr kisandin li raniyan xistin. Her du arts, mna seh por li
nav hev din ketin, di hev re derbas bn. Suwar Rexs Belek
bi gurz kalan dixebit, tdikosiya. Las Ilan li erd diciviya,
xortuma wan weke gijika prebokan li nav hev din diqelibn.
Kur Zal rs bir ser Padsah, l bel ew ji rima Ristem bizdiya,
okn w lerizn. Ristem weke sr gurmij rim li nava qolinc
w xist. Zerx qul b, poz rim di movika pist de q b. L
bel sr li ser w heb. Ew bi xwe j srbazek prebokan b,
lewma ew gav las w guher, hisk b, b zinarek giran. Sr t
de ne. Ristem heyir ma, xwna w ji v sosreta giran cemid,
mjiy w sekin. Nema karib tistek bike. Di temen xwe de
tistek wuha nedtib. B are ma, zvir pas ve . Rim da ser
mil xwe, hat cem Keykaws.
Sah:
-Tu ima wuha dereng may? i b, i qewum?
Ristem:
-Min keys li Padsah wan an, rim di pista w de ikand.
Ez li benda ketina w bm. L neket. Seba ew bi sr b, can w
hisk b guher, li ber av min b zinar. Min ikir, b Ieyde!
Ew ji nava zinar derneket. Niha ez dixwazim w bnim cem te.
Dibe ku li cem te sra w xera bibe dsa biguhere bibe
mirov.
Sah Ierman da, Iermana padsahan herdem bi xoI tirs
saw e. Plewan hem li ber kon w civyan rz girtin. 'Herin
w zinar ji min re bnin!
Hem n, rahistin zinar bi sr, l bel gelek giran b, ji
ch nelibit. Bang li Ristem kirin. Ew , mna rake gurz xwe
zinar bilind kir li ser pista xwe dan. Mesiya, bi mesa w re
plewan ran dan d li ser ser w li epikan xistin, zr zv
resandin. Ristem ew an, avt ber text Keykaws. Kaws ew
gav li derve b. Ristem bang li kevir kir: 'Ya Pasay
Mazenderan! Ji nava v ta`t bi hsan xweskah der der. Ya
na, ez d bi sr xwe y tj bivir kevir te ji hev pare pare
bikim. Padsah Mazenderan ev deng bihst, kevir mezin
terik veb, ew ji nav derket. Kumzerx qul hja li sera b.
L bel ew gav b ewr. Ristem bi telpa ewr girt an cem Sah.
'Va ye min ew an. Ewul kevir b, niha j guher telpek ewr.
Kaws l nihr, Padsah guher, ket siklek din: Mirovek ps,
nelihevhat kirt. Bejna w dirj, ry w bi zuxruk b. Ser
sity w, mna yn mar b. W kliy s elema cenga
Mazenderan hat bra Keykaws. Ji Ristem re got ser w
bipekne, bila bicehime. Ristem bi riha w girt ew derxist
derve. Li ps av gel ew ct ct ji hev hr kir.
Keykaws, Ristem an cem xwe j re wuha got:
-Te mran cengaweriya xwe nsan da. Bi saya te, ez
gihstim text paytext xwe. Heta dunya ava be, tu her heb!
Ristem neIsbik axiI:
154
155
ZZZDPXGHGH
-Ya Sah srn! Li dun, her mirovek bi kr tistek t. Ev
kar xizmeta ku min kir, ne ya min e, ya lad e. Bi saya
lad min ch zndan hn kir. W r nsan da. Min soz dab
w, ger ez we xelas bikim, ez d w bikim pasay Mazenderan.
W bawer bi min an. Niha ew li benda min binchanna soz
min e. Ger tu niha mohra Mazenderan teslm w bik, tir e.
Keykaws mohr text Mazenderan teslm lad kir
tev plewan leskern ran ber xwe da welt.


9.


Keykaws vegeriya ran. Jin mr, zarok pr hemkes
li w plewanan civyan. Bajar paytext seranser ji gul
sosin beybnan xemiland b. Deng ney rd belav dib.
Dengbjan p xistibn guhn xwe sewta wan dengvedida li
nav qesr qonaxan. Sah li ser text xwe rnist Ristem j
seba serplewan ran b, li rex w ch girt. Dev gencney
vekirin diyaryan li gel belav kirin.
Kaws qatek kinc xwesik nexskir, textek ji Irze,
tacek padsahan ya bi zv zr xemiland, balgIek ji zr
honand, bazinek Iireh bi xisxisk, gerdenyek, sed koleyn
kemberzrn, sed cariyeyn por wan ji misk, sed hespn
znzrn, sed qantirn gemzrn, sed kasikn ji zr, sitekanek ji
aqd tij misk, sitekanek ji Irze tij ava gulan ji Ristem
Zal re diyar kir. D re hubr j re an. Di nava w hubr de misk
mey ember heb. Kaws got: 'Here bila riya te vekir be,
welat Nvroj li te proz be! Serok rber ran bila herdem
bi te pezn xwe bidin. Dil te bi siIqet be!
Ristem mesiya, text ma kir. Li Rexs Belek suwar b,
ber xwe da mal. Dema ji bajr derket deng deIan hetan
ezman di.
Ristem vegeriya welat xwe, welat Nvroj, ch bav
kalan, Qela Zabil, qerargeha Zal Zrn. Sah, Ts Newzer kir
Iermandar arts rveberiya sIahan j xist dest Guhderz.
Sal buhur, dem guher. Padsah Hamawran, bi xap
bi kemn Kaws ji seray revand. Keykaws bi ecbek giran
wunda b. Gel sas ma. Rveber hukumdarya ran sist b,
dewlet b serok ma. Pist v yek mrekn li snor ran av
berdan welat. Kn xerez cardin bijkuvn. EIrasyab
Bavpseng lesker civand li tuxub binch kir. Gel ket xeter,
tirs li her der belav b: 'Syar bin, rsa Traniyan li r ye! W
werin, tola xwe bistnin!
L bel nehatin, ew girseya leskeran ber xwe da welat
Eraban. Ceng li dar ket; artsa Tirkan s meh di welat Ereban
de ma bi ser pevn. Gelek lesker plewan hatin kustin, di
encam de Ereb li ber Traniyan sikyan tkn. EIrasyab,
ber hesp xwe cardin da tuxub ran. Li ser v byer, zana
porspyn ran li hev civyan, lijneyek kirin, tev nameyek
sandin cem Ristem Zal.
Ristem rab xwe girda, hacetn herb hilan, ne sand
ar aliyn dun, ji dost algiran re. Ji Zabil Kabl ji Hind
xwesmr plewan an. Niwnerek jr avvekir li ps sand ji
Hamawran, bona ku ew Kaws di zndan de bibne. Herwuha
niwnerek j tev li nameyek sand ji Padsah Hamawran re
j re wuha got:
'Tistn ku te kirine, toIana ku te bi ser gel ran ve aniye,
srheramiya te nsan dide. Te bi dek dolaban Keykaws dl
girt. Ev ne mran ye, cahil ye, ji xwe Ied bike. Ser ceng bi
156 157
ZZZDPXGHGH
merd mran div. Ger tu bixwaz ji penceyn min biIilit,
zka Kaws azad berde! Ez gava biryara ceng didim, sr min
tmseh bin bahr j disewutne. Ez bi nav Hurmuz, bi roj
heyv sond dixwum bi sonda temam, ez d heyIa Kaws
welat ran ji te bistnim. Ger tu ji min bawer nak, ji zana
giregirn xwe bipirse, ew bjin te nav deng min. Bila
cengawern Mazenderan ji te re bjin min i an ser Polad
Gund, Erjeng Dw Sp?
Bersiv zka hat ji Hamawran; padsah wuha digot:
'av Kaws d dest nabne. Tu keng dixwaz were!
Suwariyn min dizgn di dest de, li benda we ne. Pist ku tu
dixwaz bi piy xwe tkev daIik, qey ben qeyd tune ji te re?
Di zndann me de ch gelek e.
Ristem Zal pist van gotinan bihst, wuha sond xwar:
'Ez bi mohr gustla Sah ran, nan Qela Zabil kim,
ez d welat Hamawran ji dest yek mna te zalim bbext
xelas bikim! Ez d te li meydana herb, mna ivka li ss
velornim!"
Pistre Ierman da, lesker plewanan kinc ceng li xwe
kirin, hesp derann ji tewl, deIa ceng lxist. Plewan
leheng ran bi hespan n heta qeraxa deryay. Li wur, li kest
kelekan suwar bn. Dema li w aliy qeraxa deryay p dann
ser ax, Ristem ji wan re axiI:
'Hevalno! Leskern min yn proz! Bi riman rs bikin
neIesa wan biiknin. Ez b sebr im; dixwazim zka derm
meydana ceng!
Qam li ran Rexs xist, hesp w rab ser her du lingn
ps hrya. Suwar ketin nava coseke bhempa. Li rasta ceng
gelek tr rim civyan weke zeviya qamsan. Ristem ji wan
netirsiya, lewma hesp ajot navenda wan. Leskern Hamawran
kliya li bejn bala w li gurz dest w nihrn, ji tirs sawa
w qolinc bn. QeIesa snga wan ji dil wan re teng hat. Ew gav
terq li artsa wan ket, ji hev belav bn reviyan. Padsah wan
nihr ku rews xerab e, bang li du leskeran kir; yek ji wan sand
welat Misr, y din j sand Berberistan. Di nameya ku dab
dest wan niwneran de wuha nivs:
'Ez di tengasiy de me. Em ji ber pas de birayn hev
in. Welatn me, ji hev din ne dr in. Lewma j em mna yek
dewlek tn hesb. Di rojn bextewar xwesy de, di Ielaket
xerabiy de, dil me bi hev re l dikeve. Ger hn alkariya min
bikin, ez d li dij Ristem Zal ceng bikim. Niha ew ketiye
axa welat min. Ger ez xwe xelas nekim, sibeh ew d bigihje
tuxub we j. Ew ax, ev agir w we j bisewutne.
Padsah her du dewletan nesekinn di hewariya
Padsah Hamawran de hatin. iya bi iya, newal bi newal,
ol pesar, dest zozan hem bi sim hespn xwe dewusandin
binp kirin. Kevir zinar gndir bn, nebat sikestin pelixn,
kzik kurmik li bin dest piyan n. Toza nal wan mij
kir. Ristem ew mij dt, ket xeter. Ji Keykaws dl re
nameyek din sand, wuha got:
'Padsah s welatan li ser ser min civyan, hzn xwe
kirin yek. Ez natirsim ji ceng, l bel Iikara min ew e ku ev
ceng zerar bigihne te. Psiyan gotiye: Ji xeraban xerab
dibe! Ger tu nexwaz, ez ceng nakim. Min text Berberistan
Hamawran nav.
Keykaws bersiv ji zndan sand:
'Dev ji min berde, li min nenihre. Ma dunya hem ji bona
min ava bye? Jixwe erxa Ielek ji mj ve ye wuha ye. Jehr b
hunguv, hezkirin j b dijt nn e. Tu gema hesp xwe y
158 159
ZZZDPXGHGH
pirbelek serbest berde guhn w bi hesin ser rima xwe
bixwurne miz bide!
Dil Ristem ket ch; destr girt. d Iirqet b, dizgna
Rexs ber bi navenda ceng zvirand. Gava gihst ch mirin
xwnrtin, bang li wan kir: K di nava xwe de ji xwe raz ye
mrxas e, li hember min dernin, bila ser rake. roj Hurmuz ya
w bide min, ya j w bide we!
Deng ji kevir dihat, l bel ji wan nedihat. ik ser
hilnan. Bdengiyek aram bersiva w da. Heta roj trjn xwe di
pist ava deryay de vesart, ev bdeng domiya. B sev; tar dsa
rijiya ser av ax. Ristem pas de hat, ch xwe bin kon. Ew sev
tr raza xwe rihet kir. Dotira roj bi ser poz tav re
plewann xwe yn bijarte xist rz cardin xwe berdan ch
ceng. Dt ku her s padsah j li wur amade ne; tev artsa xwe
li benda w ne. Kur Zal, ew gav li ser mil xwe li ba ket, li
plewann xwe nihr bi sewtek cesr bang kir:
'Gel heval hogiran! av xwe vekin! Ji bil dizgn
damska hesp xwe hesin ser rim, li tistek nenihrin.
Dijmin bi sedan, an j bi hezaran be, ji me re Ierq nake. Sika
min nn e ku em d biserkevin. Metirsin, ez bi we re me!
Ji Berberistan sed sst Iln h anbn. Sed Il j yn
Hamawran hebn. Artsa Misr li rex wan ch girtib. Hre
hra hespan, xurmna deng Il dwan b. iyay Elburz zerx
li xwe kirib! Ry erd guherb hesin. Bi halann mrxasan
iya dinaliyan, dil cegern sran diperit. Teyrn berate
bhna xwn hilan bn, li ezmana basik vekiribn, li benda
las mir bn. Ewr ji v rews ditirsiyan ji hev belav-welav
dibn. Her du al artsn xwe bi tekz xistibn rz. Guraze
xwe da al rast Zuwarey sr dilejder j al ep girt.
Navend, mna hercar ch Serplewan b. Kemend bi terkiya
zn ve hilawistib. Bel ew, dsa ew hatib Iermana lketina
bory dab. Rim li erd ikandin, mna darn devyek sn
kirin. Agir ji poz Rexs dibariya dsa. Bi deng boriy re ceng
destpkir. Singn ji sran , gurmn ji gurzan. Mertal mna
baskn teyran geh Iireh dibn geh teng. end saet wuha bi
germ buhur. Bi sta xwn, meydan b em Zem. Bela ji
ezman dibariya; hem li ser hespan bn. Mirina zer diket spka
av kesn li erd. Leskern her s welatan kom kom reviyan.
Ristem ew gav Rexs ajot ser Padsah Sam. kemend avt,
pista w zeIt kir. Gava kisand, zerx pista w qetiya ben
kemend di hestiy movikn w de rnist. Ristem ew ji ser zn
an xwar dest piyn w girda. Padsah Berberistan j tev
il zilamn xwe ket dest Guraze. Li al din, Zuware j weke
srek h bhawe xwe avt ser Mulk Misr; sr xwe y
ku li jehry mijiyab, avt ser w. Bedena w kir du qet li
erd raxist.
Padsah Hamawran ev rewsa xerab tky dt. Ew
gav, biryara xwe guhert. Li Ristem nihr ku i bibne! Bi sr
xwe y tj qiyamet radike! Niwnerek sand cem kur Zal,
xwestina astiy psniyaz w kir sozek wuha da: 'Ez d
Keykaws azad berdim ew bnim hetan Hamawran. Ez d
adir, gencne, tac text cariyeyn kemberzr j re diyar
bikim.
Padsah Hamawran ji eniya ceng vegeriya bajr bi
swurmendn xwe re qise kir, Keykaws serbest berda, ew an
cem xwe p re peyman kir, dev ji kursiy pedersahiy j
berda, Kaws Keyan xist dewsa xwe. Li gor v peyman,
Ristem Zal j dest piyn leskern dl vekir ew azad kir.
Keykaws textek ji aqd Irze amade kir, ew bi zv
zr xemiland, li ser pista hespek rehwan binch kir Rdabe li
160 161
ZZZDPXGHGH
ser suwar kir. Li sk gel j re li epikan xist lland: 'Bij! Tu
her bij diya srn! Te ten ok da erd kur an! Law te
rmeta te ye. Tu bi w gelek bextewar serIiraz be!
Kaws suwariyek mna niwner ji Kayser Rm re sand,
j re got: 'Ji min re leskern jhat wrek, herwuha dunyadt
servan bisne. Ez d wan bisnim welat biyan.
end roj bi sn de nameyek ji Ereban hat ji Kaws re; t
de wuha nivs b:
'Em hem di bin Iermana te de ne. Bi saya te em dikarin
bi serbest bijn. Me bihst ku EIrasyab dixwaze text ran
bidestxne. Xewna mirska bir dibne, l garis dr w ye!
Rojek li me wan j qewum, me bi rim sran li hev din
xist, Ielekan ji hev re kir! Me ji wan kust, wan j ji me.
Em bawer in ku pedersahya te, her die bi hz dibe tu
xurt dib. Em d alkariya te bikin!
Eesad gelac cardin destpkirib. Galgaln di derheqa
Traniyan de her di zde dibn. Hin kesan digot, leskern
wan bi diz ketine tuxub ran, hin j digotin gelek ek kirrne
xwe ji ceng re amade dikin. Bona v yek Kaws name
nivsand ji EIrasyab re:
'Eesad galgala di derheqa te de, d ser me werimand.
Bes e! Tu derhal hem hzn xwe ji ran biksne. Tu ima av
xwe berra welat me did? Ev avbirtiya te w bibe bela li
ser te. Ji hedd xwe derney! Tu j dizan ku ran ne bxwed
ye. Piling iqas bhawe h be j, nikare xwe txe nava pencn
sr! Tu ji malbatek Tirk te ala meznahiy vekiriye. L bel
psiyan gotiye: i t ser quling ji qrna w ye. Xwe neke
quling. Div tu d tkev riya eql zanyariy. Ger welat te
wran kambax bibe, pas posman pere nake. Heke ez artsa
xwe txim ceng, dunya w li ser te bibe zndan. Lesker
plewann me yn mrxas, ek psadn me gelek in. W ser
te y di nav ewran de, txin bin ax!
Name mohr kir, da dest niwner sand. Dema niwner
gihst qesra EIrasyab, ew gav padsah n j li wur b, li gor
urI adetan ax ma kir, pezn padsah da name teslm kir.
Eniya EIrasyab bi xwendina namey re qermi, xzn ry w
pirtir bn lva w j miiq. Pistre mad w res, av w j sor
bn. Di ber xwe de wuha kir pile pil: 'Kawso! Ger ran tra te
bikirana, te av bernedida Hamawran. Qire qira diran w
di xanedan n, l bel w deng nedikir. 'Tu j dizan ku, ez
gava biryara ceng bidim, masiy bin eman j ji tirsa sr min
dipijin bi ser av dikevin. Ez amade me ala ser hildidim. Ya
sah dilres! Min artsek ji bi gurz rim, tr kevan, mertal
xenceran hazir kiriye. Ez d dersek wulo bidim te ku, tu d d
behsa ran j nek! Jixwe axa ran ya min e. Du sebeb bo v
yek hene: Yek, ez ji malbata Tr kur Eerdn im dudo; min
bi hza van mil xwe axa ran ji dagirkeriya Ereban xelas kir.
Di droka Keyaniyan de cara yekemn b ku leskern
biyan j mna alkar vexwend bn ran. Servann Rm bona
rsek mezin li ran bn, di nava seIn plewanan de ch
girtibn. Kaws v car ra xwe guher. Ji Berberistan rab,
ber xwe da nav welat Ereban. Ji wur rs kir du sed hezar
lesker derxist meydana ser. Ristem Zal, li ser pista caniy
belek ji navenda artsa ran damsk hejand mna ber,
dizgna hesp dsa ber bi navenda koma leskern Tran ve sist
kir. Xwe li nav wan xist ji hev terisand belav kir. Bi her
rsek re, bi poz rim gelek plewan li erd raxist suwar
pengizand. EIrasyab Bavpseng elengiya Ristem dt. Bi s
dengan gaz peya suwariyn xwe kir:
162 163
ZZZDPXGHGH
'Egtn mino! Sr pilingn mino! Lawo, roj roja ceng
ye. Min bi dest xwe mna bav we mezin kir ku hn j di rojek
wuha de karibin dijminan di bin sr re derbas bikin. Dem dema
hz qewet, roj roja nams ye! Nerevin, di ber xwe bidin,
hetan ser li dar be, ser pl nekin. Chan li ser Kaws bikin
tara bjing! Bila bibne hz qeweta, avsor hkmeta
Tirkn devbixwn! Wan yek bi yek bikujin. L bel temeniya
min li we, hn hay ji Ristem Zal, gur sebat devbixwn hebin.
Ger hn w nas nakin, ez d nsann w ji we re bjim; ew
servanek bi dest p, qelaIetIl e. Di dest w de gurz kal w
Sam heye ku di sikl ser ga de ye. Zn bin w ji erm piling
e. Ala w ala Kawa ye, hesp bin w pistsor belek e. av
biryn w res in, l bel por xelek e! Pir alak pir wrek e.
Heke we keys l an w nekujin, bi zind bnin cem min. Hn
dikarin ser w txin kemend. Plewan ku ew ji min re bne,
ez d gelek diyar bibexsnim j re. ez d qza xwe j l mar
bikim.
Bi deng w re plewann Tirk rs kirin. Rimn wan ji
alava gir, srn wan ji brsk bn. Sng di sng de, en li
eniy, sr li ser sr ser kirin. Bstk wuha domandin, hin hatin
kustin, hin birndar bn hin j bkeys ketin. Hesp li ser her
teqana xwn semitn. Di encam de raniyan zora wan birin.
rsa Tirk sikiya. EIrasyab, tev li lesker plewann xwe ji ber
Ristem reviya. Ji bajar Gr, ber xwe dan welat Tran.
Bi rast ev ceng, cengeke xweser b gelek taybetiyn
xwe hebn. Ber her tist, ev cengek navnetew b. Ji bil ran
welat Nvroj, Berber, Hamawran, Rm Ereb Misr j t
de ch girtibn. Serek girng b, lewma di encama ser de,
Keykaws xelatek gelek bi nirx bhempa bi snga Ristem Zal
ve kir. Bel, xelata proz ya 'Plewan Chan pist v byer
b para Ristem Zabil.


10.


Kaws qesrek mirsdar li ser iyay Elburz ji Plewan
Chan re ava kir. Dwn Mazenderan ku ber hatibn dlgirtin,
gelek av ax kevir bo avakirina qesr li pista xwe kirin
kisandin ser iy. Mna koleyan xebitn. Kevir zinar hatin
rewrtin. Qesr bi qas deh kemendan bilind kirin. Li rex wur,
tewla hespan ava kirin. Nava tewl bi kevir hesin bizmaran,
bi rk pk kirin. Deve welaq j li wur xwed kirin. Chek
Iireh, eywanek gelek mezin, ji bona sevn dilsahiy, vexwarin,
reqs sox seng, di navenda kosk de cih kirin. Bi taybet,
kevirn xwesik ji Yemen ann bona perwerdey xwendin
kumbetek lkirin. Du ode j, bona cebilxan pk ann deryek
hesin li ber xistin.
Rojek ji rojan Ristem Zal Plewan Chan Li qesra
xwe ya nuh rnist. Dil w y bi kovan, biriy hezkirin,
belengaz esq bb. Mna tistek km, leystikokek di can w
de dileyist. Aramiya ruh w wunda b. Di qesr de eywanek bi
nav Navend heb, rab, gaz qewrasan kir, ew der xemilandin.
Bang li hevaln xwe kir. Ts Guhderz, Geswat Behram
H, Gw Gurgn, Zengey Saveran Gustehem, Xerat
Berzn Guraze li dora xwe civand. Got 'Hevalno, hogirno! Ma
jiyan bi ten ser ceng e. Qey ne bese lo! Em ji bhna xwn
beecn kerixn. Ka bhna sev serab ewa ye? Ka em hinek
j bi leystika bav kalan bi Guy evgen bileyzin lo!
164 165
ZZZDPXGHGH
Meygeran mey gerand, plewann Zabil ran
vexwarin stran gotin, pkenokan bi lv kirin, keniyan rojn
derbasby, rojn kambax ji br kirin. Li kIa xwe nihrn.
Sevbrkn xwe sn kirin. Demek wuha bi kI dlan
buhurandin.
Rojek dsa wuha serxwes sermest bbn, Gw di ch
xwe de qirqil, xwest tan li Ristem bide w biqehirne. (Jixwe
ji bil w kesek nikarb henekan bi Ristem bike. Seba ku ew
zav Zal b, xuska Ristem li cem w b.) Gw:
-Ya Plewan Chan! Tu dibj mr di ser poz min re
tune kesek nikare di ber siya min re here, nrvan her bas
im. Madem wulo ye, rabe em herin tkevin zev baxeyn
EIrasyab, zozann Traniyan birnin t de seyda
pezkviyan bikin. Ger tu mrek jhat b, rabe, em biin, ry
roja bi sewq, bi toza ber piyn hesp xwe bi baskn basokan
serxl bikin. Rabe em herin sran bi sr bikujin, gakviyan bi
kemend bigrin, bi atksan maran bikujin, bila basok j ji me re
ivkn semanek bigrin.
Ristem bisir li zav xwe nihr, bi dengek bilind:
-Lo helal be ji te re! Te ev gotin ji ku an? Tu her heb! Ev
gotina te bi ser xwe ye gelek li xwesa min .
Gw:
-Mebesta min ev e ku, gava zarokn me mezin bibin, da
srphatiyek me hebe ku em ji wan re bjin. Div em sibeh bi
berbang re li pey xezal pezkviyan bibezin. Li veger, em
d seraba xurm bi ser gost pezkviyan de biniqutnin.
Ristemo, ma tu nizan! Gava gost pezkv li mrata serab
dimije iqas xwes e! De bixwe, heta zik te p direpise!
Plewanan j deng nekir, li xwesa wan j b. Wan j
serenc dixwest.
Dotira roj, ber berbang siyar bn kincn seyd li xwe
kirin. L bel xencer sr, tr kevan, kemend mertal
gurzan j bi xwe re hilann. Ber xwe dan em Sehd. Li r
lerizn, geh hesp ajotin, geh bi loq n. Ji tuxub buhurn, xwe
gihandin axa Tranistan, ch seyda EIrasyab. Ji aliyek sire
sira ava Sehd, ji aliyek j deng teyran ji ser iyayek bilind
dihat. Li aliyek wan bajar Serhas b, li psiya wan j destek
gelek Iireh heb, pezkv ask t de indik didan. Sr av bi
wan ketin reviyan ji lann xwe. Kliya wan dest bi seyd kir,
teyrn berate ji bin ewran derketin xwe dan ber roj. Bi
nukuln khr rs lasn rawur heywann mir kirin. Basok
baz ji meyt kewan pir hez dikirin. Pencn qertelan di xwn de
gemirn.
Ristem bi sr guran re ser kir, berra pey gakviyan da.
Pezkv xezal ji kemenda w xelas nebn. Dil sran ji sr
xwe re kir kewdan. Ew roj hetan var nrek xwes kirin.
Vegeriyan Navend, li wur kirin gta gost. Rnistin li rd
xistin. Ma kambaxa rd deng li ser heb! Kezeba mirov
diperitand; gava muzka kilamek dilsewat l diket, dil mirov
p re dian xwar! Deng w li zozanan belav dib olan dida.
HeIteyek wan wuha buhur; stekann mey ji dest danann. Her
yek ji wan deh sse sikestin, li bin guh dwaran xistin. Geh
dlan girtin, geh rok stran gotin. Bi methelokan keniyan,
qerIa avtin hev din carna j. Roja heystemn Ristem li rews
nihr, pvajoyek wuha neket ser w; biv nev zilamek
dunyadt b, lewma ji wan re wuha got:
-Em niha wuha bxem xeyal, bderd elem dikenin sa
dibin. L bel em tistek ji br dikin. Texmna min ev e ku
EIrasyab bela ser me, niha bi v yek hesiyaye. Ger ew ji
niska ve bi ser me ve bigre, niha em ji ser re ne amade ne, w
166 167
ZZZDPXGHGH
me hemiyan bikuje. Dest min li ser dil min e; ditirsim ku em
nrvan bibin nr! Ka em yek ji nav xwe hilbijrin bila ew
heval avdriya me bike. Gava rewsek xetere dt, an tistek b,
bila were ji me re bje, me ji xew siyar bike.
Guraze xwe avt ps, l bel kur Zal ber ew bisne l
sret kir:
-Bazde bie qeraxa em. Riyek ji al Tran t heta ber
em, tu av xwe ji w riy neneqne. Syar be!
Guraze du peyayn din bi hev re n. Yn mayn j dsa
dest bi kI kirin.
Ji al din ve, mirovek Tran, plewann ran dtib li nav
zeviyan li seyd. Li hesp xwe suwar bb xwe gihandib
qesra EIrasyab. Nv sev ew syar kirib ji nava nivnan
rakirib.
EIrasyab radibe, kinc mal ji xwe dike, kinc ceng li
xwe dike, gurz xencer sr hiltne bang li plewann xwe
dike:
-Rabin, zka rabin, ne roja razan ye! ran hatine zozann
me dirnin, di axa me de, nava bax bax me de nr
dikin. Div em ji niska ve bi ser wan ve bigrin ew hsr bigrin.
Ji xwe Iermandar artsa ran hem li vir in. Pist ku me ew dl
girt, ka Kaws reben kare i bike? Ezman w l bibe qula rov!
Rabin, xwe ji 'seyd re amade bikin, em d mna wan
derkevin seyd! Em d wan bi v away bixapnin heke me
keys dt, ew gav em d weke dil xwe bi wan re bikin.
S hezar leheng ji nava arts bijartin. Ew kesn jhat
bn. pispor sr hejandin. Padsah li wan sret kir: 'Qethen
di r de men, di nava sv zeviyan de herin. Newal newal, ol
pesar, iya gel bimesin. Bi roj sev ranezn, bila xew ji we
re heram be. Li keys Iersenda xwe binrin.
Guraze ewrek res dt ku ji dr ve li olan belav dib
dihat. Artsa EIrasyab b ew ewr! Ala res li ps pl dida. Lez
kir zvir bin kon, ch Ristem. L mixabin Plewan Chan ji
vexwarina mey d serxwes bb hja j qadeh li ser qadeh
bi ser xwe ve dikir, bi snga xwe ve dirijand. Dmen li xwesa
Guraze ne, bang l kir:
-Ya plewan bi nav deng! Niha ne wext sermestiy ye!
i li te qewum ye gid? Me car ji bav kaln xwe zde kir! Di
demek nzk de w bobelatek were ser me ku kesek di dewr
zemanan de nedtibe. Zka here ser xwe bisne, bila his te
bicive. Tirkan bi ser me ve girt malnemrato!
Ristem ewul, mna her car di ber xwe de bisir, tevgera
xwe h xera nekir, d re j bi hire hir keniya. Bi ken xwe ziko
pisto b. Guraze li ber oka w b, quncirkan dida w, digot
'Ristem! bav mino, kal mino, deng bibe xwe! Ez i dibjim ji
te re? Dijmin di ber guh me de ye! Hindik ma deng sim
hespn wan were. L tu li vir li kIa nizam ik xwe dinihr!
Ristem h guh neda w. Serxwes e, ne bi min e, ne bi te ye!
Dikeniya, heta neIesa w diikiya dikeniya. d histr ji avn
w hat. Li ser mil xwe li ba ket got: 'Hey rebeno, belengazo!
Tu ima Iikaran dik? Tu di tatla i de y? Piek mr be mr!
Kezeba tajiy bi te ra heye malneketo! Talih oxira serkeItin,
jixwe awa hebe bi me re ye. Metirse, ez bi gurz xwe, bi hesp
khl bi zerx xwe bes wan im. Ez ne ji EIrasyab ne j ji
sitlayn dora w ditirsim. Bi qas ser derziy j ji wan Iikaran
nakim. Bila ji ran j kesek di hewariya me de ne y. Yek
plewanek me, bi du hezar mrn wan e. Lo meygero! Tu i
sekin y? Ka ji w seraba Zabil bne. Bila qirika me piek sil
bibe lo! Sak hat, stekan tij kir da w. Ristem stekan bilind
168 169
ZZZDPXGHGH
kir got : 'Nos! Ji Sah Kaws Keyan re! Bila can w ji me re
sax be bes e. Bila dzika w tij, sr w j tj be!
Gw ji ch hilqeviz got 'Sr w tj e, l bel yn me ko
bne! Ev i hal e! Va ye ez diherim, riya padsah Tirkan
dibirim. K t, na y ew zane! Ez nahlim ew di ser pir re
derbas v al bibe. Bila li w al hinek mesxele bibe. Hn j xwe
amade bikin ji ser re. Dema kI kI, dema ceng j ceng div!
Gw, li bay bez xwe gihand ber pir. L bel dereng
mab. EIrasyab digel artsa xwe hatibn v al. Ew li ps b
ala w ya res li ber bay direqis. Gw tr li kevan xist.
Hevalek w zvir Navend, ne gihand Ristem. Plewan
Chan nesekin, rab piya. Zerx li xwe kir, gzma Iener kisand
p, kum kolos xwe xwar kir mertala ji miIriq dan ber xwe.
Xav kemend bi zn hesp ve girda, gava li caniya nalsse
pistsor suwar b, hrn ji heywan . Ev deng li qot newalan
belav b. Kliya beziya li ol, sim w nv mtro di axa sist de
xwar. Myn damska Rexs yn dva w digihst hev.
Gw Gurgn bi tr kevan, Behram H Zengey Saveran
bi gurz, Berzn Eerhad j bi sr Hind xwe nsandan li ps
derketin, Li benda Iermana Plewan Chan man. Ps deng
deI boriyn ceng hat. Bi v deng re Gw xwe dn kir; b
mna sr nr wundakir. Li ar aliy xwe tr wesand derba
w Iewt ne. Her trek, barn ji yek dibir. Trn Gw malik li
wan xera dikir. Lewma cesaret wan sikest, av berdan rev. L
bel EIrasyab nehist bona cesaret bide wan, hesp xwe ajot
navenda plewann ran. Ristem gava av bi w ket, gurz risas
da ser mil xwe, ajot psiya w kur Geswat j bi gurz xwe da
d. Plewan Chan bang li Iermandar Tran kir:

-Malxerabo! Niha hewce b te lesker li ser ser me
civand? Tu di v seva tar de ji nav chan raby, bo i? Em j te
nas dikin tu j me nas dik. Sr me li ku bilind dibe tu j zan.
Tu zan ku ch Ristem l hebe, arts Ieyde nake! Ez Gw bes
we ne. Yn din zde ne. Hn ne mr ser in, hn yn himza
jinan in. herin maln xwe, nava nivnn germ! Hey Tirk
rsaskir! Tu layiq cenga mrxasan ? Lawo tu here weke jinan
tesiy li oka xwe bixe bade. Mna qzan j di nava cariyan de
rn desmalan binexsne! Ez d bi v sr Hind yek derbek li
ser te bixim ku zerx kumzerx te j bi te re bigrn!
EIrasyab li ser van gotinn Ristem, tirsiya pas ve gahv
avt. L bel bang li Pran Plsem, her du birayn hev,
mrxasn roja xerab kir. (Bav wan Weyse gelek jhat b,
Tirkan j hez dikir.) Xasma, baweriya EIrasyab bi Pran heb.
Lewma ber xwe da w j re wuha got:
-Te gelek ceng dtine, gelek bela di ser te re buhurne.
Roj roja xret ye, dizgna hesp vegerne ser raniyan. Wan
biskne meydana ceng paqij bike! Ger tu biserkev, gava em
welat ran dagir bikin, ez d av axa wur hem bi qurbana te
bikim, taca Kaws bidim ser te!
Pist v gotin, besta Pran rab, dil w bi gulpn l xist,
ji nava arts weke bager li hev zzik, bi hezaran Tirk j dan d
w. Hem j servann xencer bn. Xencer di heliqandin,
davtin ji dr ve li nav pista mran dixistin, t de ik dikirin.
Tavil dor li Ristem pan. ax Plewan Chan ew dtin, b
mna keI nepix, hema Rexs ji ch rakir. d derya keliyab.
Pl bi pl w bihata. Mertal bilind kir, da ps eniya xwe, bi
qevda sr girt hejand. Got 'Hel hel! Ez bav we me lo! Hn
ch silI me l ikandiye nizanin hja!
170 171
ZZZDPXGHGH
EIrasyab xwe dab klek temase dikir. Ji Plsem
cem xwe re hdka wuha got:
-Ger ev ceng heta var bi van Zabil raniyan bidome,
suwaryek j ji me namne. Em gava hatin vir, weke sran bn,
l bel ez niha dinihrim ji bil kewrosk roviyan kesek ji me
nabnim.
Plsem li v yek hrs b, tan l ket. Ew mrek ji nava
xwe tije, ji xwe raz b. Li welat Tran, kesek nikar b p re
ser yek bi yek bikirana. Bi avek sor, wuha li EIrasyab
vegerand:
-Ez qehreman v gel me. Li hember min ne Ts btirs,
ne Gw bi nav deng, ne Behram H, ne j Zenge Guraze
dikarin ser hildin. Ew li ber av min ne qurtek qimiz in!
Eerman bide, tan nia li min nexe, t bibn ez d ewa
seriyan di ber milan de biIirnim! Tu d li ber av xwe bibn,
ez d awa heyva wan ya sid di bin ewrn res tar de
vesrim!
EIrasyab:
-Ne roja Iortan e! Here mizgna serIiraziy ji min re
bne! L bel ev sreta min bike guhar bi guh xwe ve
daleqne: gava te hesp ajot ser Ristem Zal, gelek syar be. Ew
weke Ehrmen dilxerab e, xwey dek dolab e, qurnaz
devbixwn bi hest kab e, av te l be, tucar p nexap e!
Plsem sqil, b xw ket agir. Halan di xwe da rs
komiza ceng, ch gurr kir. Bi gurz sr li ep rast xebit,
weke bay bakur bi ps ket xwe gihand Gurgn ran. Sr
hejand, l Gurgn xwe tewand, sr li ser hesp w ket. Hesp
likum li ser piyn ps daqul erd b. Gustehem v yek dt;
hema lez kir, ji ch pengiz, rim avt nav pista Plsem. L bel
ew rim tesr li plewan Tirk nekir. Rim sikest, dar rim ket ser
ax. Plsem l zvir sr avt ser w, dev sr kumzerx
Gustehem hilan, kum li ser ax zzik. Gustehem wulo brim
bkumzerx li navenda ser sas ma. Zenge li hal w z syar b.
Caniya w ya qemer bizerx b, ew ajot. Mixabin Plsem r li w
j birr zerx hesp w kir du pare. Zenge ji ser zn daqul
xwar b. Par zerx civand, kembera xwe dsa girda ber bi
Plsem ve . Li al din j Gw heb, w hukm Plsem dtib
zanib. Weke brskek ku ji iy berjr bibe, hat di hewara
hevaln xwe de. Plsem netirsiya nereviya, bi her aran re j
ceng domand. Geh bi gurz, geh bi sr li wan xist. Di hev din
de xwdan dan. Plsem Weyse betil. Pran biray w xwe
gihand wur bang li Gw kir:
-Tu mirovek biesl , xwey esr ! L bel ev tevger bi te
nakeve! Ne eyb serm e, hn ar kes li biray min hatin hev.
We dor l pa! Mran yek bi yek teko teko div.
Plewan li hev din sor bn. Ristem nzk wan b.
Plsem li hember w sng kuta. L bel ejderhay Zabil ew
tirsand. Plsem ji ber w z reviya, can xwe xelas kir.
raniyan gelek leskern Tran kust, pir j birndar hist in.
EIrasyab rewsa artsa xwe, ew rewsa kambax dt; kezeba w
perit qriya. Qrnek wulo ku, hem di ch de rawestiyan
nelibitn.
-Kan egt Iris?
Ka plewan Elks?
Ka mr pezn Iortan?
Gava ew serxwes dib,
av xwe li Ristem digerand!
Elks okn xwe li klekn hesp xist, 'deh kir hat li
ber EIrasyab sekin. 'Ez ji mirin re me! L bel Iermandar
Tirk bi avek balks bbawer hr hr l nihr, got: 'Ger tu
172 173
ZZZDPXGHGH
ten her, Ristem w te bikuje, av bi ser te de venaxwe.
Plewanan bi xwe re bibe.
Hezar kes, digel Elks xwe ji arts cih kirin. Ew li ser
riya xwe ps xwe gihandin biray Ristem Zuware. Ew disibiya
kek xwe.

Ji Elks tir ew Ristem Zal e,
Nzan b ew Z-War e!
Zuware, weke gur har e,
Dijmin dikin qare ware,
Dibjin hewar e, hey hewar e!
Dunya ne zivistan, ne havn e,
Ne payiz e, l bel buhar e,
Mrxas halan didin,
Birndar dikin nale nale!.

Zuware bi rim rs kir,
L Elks hesp xwe li ba kir,
Rima Zuware sikest,
Dil tirsand, ew persan kir,
Dsa ok ikand, sr kisand,
Pistre gaz hawar kir.

Ceng kirin, gurz rakirin, sikest sr,
Zuware qriya, birna w gelek kr.

Zuware ji ser hesp ket. Deng j hat birrn. Elks xwe avt
ser. Xwest ser w jke. L bel Ristem Zal di hewara biray
xwe de hat, wuha bi ser Elks re bariya:
-Tu zan pencn sr awa nin? Tu nizan. Ger te
zanibna, tu hewqas ji ola xwe dernediket!
Elks ji wur dr ket, Ristem rahist mil Zuware, ew bi w
hal birndar bixwn li hesp suwar kir. L bel Elks cardin
zvir ser wan, rim li kembera Ristem xist. Ser rim di zerx de
erqil ma. Kur Zal ser xwe zvirand w j rimek pengizand
ser Elks. Xwnek bos pijiq.
Pist ku Elks hat kustin, leheng servann wan tirsiyan.
Ew gav, heIt plewann ran Zabil bi hev re sr taz kirin
ketin rs. EIrasyab nema karib di ber xwe bide. Eam kir
qenc bawer an ku bi raniyan re dernakeve ser. Qam li
hesp xwe da rakir teleb, reviya. Gava Ristem da d, di guh
Rexs Belek de wuha got: 'De bibeze caniya belek, bibeze! Tu
heywanek bi Iam , te heta niha ry min res nekir, ser min
berjr nekir. Xwe sist meke! Li ser pista te, ez d ruh pasay
Tran bistnim bi xwna w, v dest bi reng mercan
rengn bikim! Rexs bask xwe vekir; damska w li ber bay
pl da li v al w al ry Ristem mizda. Deng simn w diket
kerrika guh EIrasyab Bavpseng mna deng piy ruhsitn
ew dibizdand. Ristem hd hd xwe nzk kir kemend wesand
ser, xwest ben li nava w bipe. Kemend li zengya w erqil,
EIrasyab tavil xencer ji ber xwe kisand ew birr. end
qamiy din li hesp xist zor day. Di xwdan de sil b
lvn w miiqn, dev dirann w li hev ket, can w leriz.
Suwariyn Tran j dan d w. Hem weke pirtikn ber
bay Iiriyan w aliy em.
ran vegeriyan ch xwe, birna Zuware xedar b, ew
derman kirin, li ser dosek dirj kirin. Yek ji wan hekmiya w
kir. Yn din dsa dest bi seyd nr kirin. Ristem ji seyda
174 175
ZZZDPXGHGH
pezkv gakviyan pir hez dikir. Carna bi tena ser xwe bi roj
sev li ol iyayan digeriya.
Rojek dsa trkesa xwe tije tr kir derket seyd. Ber
xwe da tuxub Tran, al welat Semengan. Xwe berra
quntara iyayek da, pistre bergehek vekir derket ps av w;
berriyek wulo ku ne ser heb ne j bin. Rip rast b, te hk
danna ji deh Iersahan dihat dtin. Gakviyan t de ztik davt,
mziyan didan xwe digeriyan. KIa w hat, got qismet min
Iireh e ber Rexs da wur. Bi tr kevan bi xav kemend
end gayn kv zeIt kir. Bir bb, lezand, darn hisk ps
civand agir vxist. Gava terraIa gir qenc sor b pt biriqn,
saxeke ter ji dar jkir gost li dar ter xist, ctiyn gost kir rz.
Gost sor kurr xwar, li hestiyn tij mox mijiya. Rab ser
av, l ava qeris b, tr vexwar. Pas ser xist xew.
HeIt-heyst peyayn Tirk di w berriy re buhurn. Li
ayir li qeraxa em sopa simn hespek dtin. Li pey sop
n, Rexs Belek li ser mrg di r de dtin. Dor l pan
kemend avtin sera. Rexs neket daIika wan, ztik avt du kes ji
wan birndar kir. Ser yek gez kir. Rwiyn Tirk gelek li dora
w n hatin, kirin nekirin ew neket daIik. Bstk wulo bi
hev din mesqele bn. Rexs xwe xelas nekir; ser w xistin ben
ew hisk girdan. Pas l suwar bn ew birin bajr.
Li Bajr, gel l civiya, gotin 'Ev hesp k ye?, rwiyn
Tirk gotin 'Y Ristem Zal e, me ew li ol girtiye aniye.
Kesn xwey mehn hatin, mehnn xwe ann, ew dan ber Rexs
bona ew rabe ser wan da caniyn bas ji haveyn w bibin.
Kirrn ji kezeba Rexs di, jixwe ew j li tistek wuha digeriya, ji
mj ve b ku w heywanetek m nedtib. Lewma y nava
rann xwe mna milek rep kir carek dudo di ser end mehnan
re derbas b. Xwediy w di xewa kr de li ol xewnan didt,
Rexs j li kIa k xwe dinihr!
Ristem demek bi sn de siyar b. av xwe li Rexs
gerand, li newalan meyzand, ew nedt. Vir de wur de hat,
hisa caniy nedihat. Axn kisand ber xwe da bajar
Semengan. Bi r ve, bi xwe re wuha axiI, kire pile pil:
'Ka ez d wuha piyat serberjr awa vegerim mal? Ez
d bi i hal trkes gurz giran, kumzir sr zerx
hilbigrim? Di v ola Iireh de, ger dijminek leqay min bibe, ez
d awa xwe biparzim? Sibeh, gava Tirk bi v yek bihesin,
w bjin Xwel li ser Ristem be! Mna miryek ser xist
xew, xelk j hat hesp w diz!` L are nn e, pist ku heval
min y sadiq wunda b, ka i ji dest min t? Ez d ek mertal
zerx xwe hilgirim bimesim. Jixwe hal dunyalik ev e:
carna mirov li zn suwar dibe, carcarnan j zn li mirov!.
Ristem xwe gihand bajar Semengan, li qeraxa bajr li
deriyek da, xortek der l vekir. Ristem xwe p da naskirin.
Malm e, ew bi nav deng b, hemkes nav w bihstib. Xort
ew li wur hist, qesra pas, got hal mesele ev, Ristem Zal
hatiye, hesp xwe wunda kiriye. Pasa Iermandarn w bi hev
re hatin cem Ristem. Pasa:
-i b, i qewum gid? K bbext bi te kir? Em hem ji
Iermana te re amade ne, hem plewan ekn me di oxira te de
ne.
Ristem:
-Ne hn bipirsin, ne j ez bjim. Rexs min li ser mrg
diriya bgem bzn. Hema ji niska ve wunda b. Min da pey
sopa w, hetan bajar we hatiye. Texmna min ew e ku ew li nav
bajr e. Ger hn karibin ew bibnin, qenciya we bbersiv
176 177
ZZZDPXGHGH
nahlim. L bel ger ew ney dtin, bona we j ne bas e! Xelk
bje Semenganyan hesp Ristem diz!
Pasa:
-Ya plewan leheng! Kesek newre xerabiyek wuha bi te
bike. Tu sev bibe mvan min; sibeh Xwed mezin e. Dibjin
Sibeh t xr p re. Tu i bj, em d bikin. Were em sev bi
hev re ssan li bin guhn hev xin, dil xwe sn bikin, xem
xeteran deynin aliyek. Ji hrs tistek dernay. Hesp te, hespek
xuyan ye, w tkeve kja quluk? Ew nay vesartin, here ku
der, w were dtin nasn. Sebir bike tu. Em d l bigerin
ew bibnin.
Pist gotina pas, Iikarn dil Ristem hinek belav bn,
kela dil w daket, hrsa w buhur. Ber xwe da qesra pas ew
sev b mhvan w. Pasa qesr qonax xemiland, bang li
sazbend dengbj govendgriyan kir. SiIra xwarin li erd
raxist. Deng rd bilind b. D re meygern rsor bhnxwes
di nava kincn rengale de ann. Xwarin vexwarin, hetan nv
sev bi hev re axiIn, derheqa deng behsn dun de qise kirin.
Nvsevk, ji w ser de Ristem sermest b ji xwe ve .
Mazvan, oda razan j re amade kir, ew bir ser nivnan.
Sev b. Str li ezman dixuyan, l bel hja heyv
nehilatib. Bdengyek aram bi ser bajar Semengan
vegirtib. Mna ku bajr j bi bajarvaniyan re ketib xew. irrn
ji deriy oda ku Ristem l radiza hat. Ew deng li eywan belav
b. Silet mirovek pordirj yek din j li pey li ber dery
od peydah bn. Di dest mirov pas de mmek heb, nv
ryn her duyan ron dikir. Bhna ember ji mm dihat. Ristem
bi pjna piyn wan av xwe vekir. Dest avt sr bin balkI
xwe. i bike, jyana w ev ders dab w. Mm ode ron kir.
Ristem sas ma, dest xwe ji ser sr bi sn de vekisand; qzek
xama li hember w b. Koley p re j, mm digirt. av xwe
end caran neqand, got ev xewn e, an ji hukm serab ye. Dsa
nihr. Bel, ry keik weke heyv dibiriq, ne hewcey
mm b ne hewcey strkan b! Estanek xwesik meles li
xwe kirib bhna misk di xwe dab. Biryn w mna kevan
bn, bijang j her yek trek b. Pora w qas kemend dirj b.
Bejna w taya rehan, hinarkn ry w ji akk Yemen bn.
Dev w qula derziy b!
Bi salan b ku dest w bi keek nebib. Jixwe ser
pevn nedihist ku hesn zayend bilibitin hezkirina jinan di
dil w de bipijkuve. Xwn dtib her bhna xwn xwdan j
hatib. Qevda sr, j re qevda dest yar b! Bhna m, bhna
jinan, ken kean i b, ji br kirib. ew Plewan Chan b
devbixwn b. Dikust, ten dikust. Seriyan digindirand, sityan
j dikir. Por sit miz nedab heta w gav. Ji vexwarina serab
hez dikir ji seyd hew! Makirin i ye, mizdan, bhn kirin
tistek awa ye?
W li keik nihr, keik j li w. Xwe negirt:
-Tu k y? Di tariy de li vir i dik?
Bi pirsa xwe j posman b. Bdeng deh xwes b! Nihrn
j!
Dengek zelal, tenik nizm di w targewrik de belav b:
-Ez Tehmne me. Qza pas. Ez h ji mal dernaym. Ne
kesek min dibne ne j deng min dibihze. Min te li kleka
bav xwe dt; min nav deng te ber bihstib. Gava ez av bi
te ketim, tistek ji nava min qetiya, nizanim ima. Dil min mna
y kevoka kv ku tkeve daIik hilperik ez lerizm. rokn
derheqa te de, li civatan gelek tn gotin. Min bihst ku tu ji dw
sr pilingan j natirs. Dibjin ku, gava sr piling gurz di
dest te de dibnin, dil wan disekine. Ji tirsa rima te ya poztj,
178 179
ZZZDPXGHGH
ewr j rondikn xwn dirjin. Gava te ssa serab bi bav min
re bilind kir, min ziman xwe gez kir. Ji mj ve ye, min dixwest
te bibnim; niha Hurmuz te ji min re sand. Ez sev dilkeser
dilteng bme; xewa min reviya. Dikim nakim av min nain
ser hev. Min xwest sng navmiln te, zend bendn te ji nz
ve bibnim. Li v od, di tarbana v sev de mas k, teyr
turd j me nabnin. Ez li ser te dn im, tu bizanibe.
Ristem guh da gotinn w, bas dhna xwe da awrn w.
Bawer p an, ew ne keek cahil vala b. Eam kir ku ew
keek xwey Iikr raman e, hay ji dun heye. Hdka dest xwe
ji nav cya dirj w kir. Koley mm di dest de zvir bdeng
derket der. Her du av ji avan neneqandin, hetan lihv bi ser
ser xwe de wer kirin.
Ew sev gula nuhbiskuv, qza ter teze bi dilopn barana
jiyan ku di huburdanka w de civiya, sil b. Agir dil xwe
temirand, kesera kr ya dil has kir qinyata xwesteka can xwe
binch an. L Ristem? Bedena w germa nuh ya evny ku ji
cenga dwan, ji ser plewanan mirov bhtir disewutand nas
kir, l bel dil w li ser ban neb, ramann w l hr nebn.
Mna roj di pist iya de bibisire kliyek ew germ bike dsa
here ava. L bel dax b ev, sewutandib ev sewata psn j
tucar nedihat ji br kirin.
Sibeh, gava roj weke her car bi dun re dest bi leystik
kir, Ristem mohra xwe ku mna hemayil bi mil xwe ve gir
dida vekir ji Tehmne re diyar kir. J re wuha got:
'Rake v mohr vesre. Dibe ku ewladek ji te re bibe.
Ger ew qz be, v mohr bi porrn w ve bike, ger kurik be bi
maslkn miln w ve mna bazbend gir bide. Bila diyariya
bav xwe hetan mirin wunda neke. Ger ew kur be, texmna
min ew e ku ew d li kal min Sam here. Seba ku Mala Zal
hem li w diin.
Ristem ji nav cya rab. Ji bav keik re ev byer eskere
kir. Sibeh li ser tast hem mbd porspy Semengan
civandin. Li gor urI adetn w dem wan zewucandin. Bo v
yek gelek kIa padsah hat. Pist ku Ristem Zal b zav w,
Pasa hesab hza xwe ya syas kir.
Dotira sev odeyek ji bk zav re cih kirin ew sev j
Ristem li wur, bi Tehmne re ma. Bi hev sa bn. L bel behsa
pseroja xwe nekirin. Ra Ristem, ra cengaweran b, ew
nikar b li Semengan bimne; Plewan Chan b, div
vegeriya ran, rveberiya plewanan Iermandariya arts
bikirana.
Koley ku sevek ber bi Tehmne re hatib oda Ristem, bi
heyecan bazda hat hundur. 'Rexs Belek hat dtin! Rexs li
sk ye! Wa ye tnin mal! Bi dengek zirav diqriya. Ristem
bi v deng re bazda derve. Kliya caniya belek av bi suwar
xwe ket, poz xwe di gem de bir an, qirika xwe dirj kir
kin kir. Xwed ji rewsa w Iam nekir, l xwe nzk kir, pira w
mizda pas j ew sst tmar kir.
S qas bejnek kurt bb tna tav zde bb, ew gav
Rexs ji tewl derann zn li ser edilandin. Ristem li ber der
destek avt gema hesp, dest din bi mil jina xwe girt ew
himz kir, ser avn w li pey hev gelek caran ma kir xatir
j xwest. D re j dest xezr xwe ma kir ser hesp belek
berda, gema w sist kir. Rexs ps li pas xwe teris snga xwe
da bay. Tehmne li pey w nihr tev dil birndar bi rastiya
xwe re r bi r ma.
180 181
ZZZDPXGHGH
Ristem ber xwe da Sstan. end roj bi sn de gehst wur
ji wur j ber xwe da Qela Zabil. Em w li wur bihlin, werin
ser Tehmne.
Tehmne ji Ristem bi hemle ma. Pist neh meh deh
rojan zarokek kurn j re b. Lawek bi dest p b bi ser
snc xwe j li Ristem Sam b. Nav w, bi mana rbiken
ronakbry 'Suhrab dann. Zarok gir b; roj di roj de qam
berdida. Hja yek meh b, bi qas zarokek yek sal bejna w
dirj b. Snga w, av biryn w j li al bav bn. Gava
gehst pncsalya xwe, meraqa plewaniy j re b. He ku
b deh sal, zarokn di temen w de d kesek p nikar b.
Suhrab li cem diya xwe kal xwe y pasa mezin b. Ji bav
xwe re kv ma qet hezkirina bav nedt. Di mal de zarok ew
ten b, lewma hemkes j hez dikir bo v yek j rgirt pir
saqiz mezin b. Bitir b, z dixeyid mna hem zarokn
bhezkirin z hrs dib. Rojek ji diya xwe re wuha got:
-Day! Bejna min ji ya hemsaln min gelek dirjtir e. ez
nasibim sp sengeleyn v bajar li al xalan xwe j
neme. Ka bje ji min re, al bav min k ne, ez ji malbata k
me day? Zarokn hevaln min li nav bav min dipirsin. Di
nav hevalan de Ied dikim seba ku nav bav xwe nizanim. Bav
min k ye? Heke tu nav w nebj, ez d ji mal birevim. Ger tu
derheqa bav min de her tist ji min re nebj, bila sr te li min
heram be. Ji niha p ve tu ne diya min !
Tehmne nihr ku zarok jr e, iqas mezin dibe, bhtir
tistan miraq dike. Nexwest d ji w vesre:
-Hrs nebe law min! Sanaz bibe bi malbata xwe. Tu kur
Ristem Zal . Tu ji nesla Destan kur Sam . Sam di dewra
xwe de mrxasek bi nav deng, serplewan Iermandar Sah
ran b. Tu nabn ser te digihje ezman? Ev bejn bejna Sam e
lawo, psiyn me wusa dibjin. Tu ji tuxm plewanan, ji
serbilind welat Nvroj y! Here li ser oka kal xwe y pasa
rn, bila ji te re bje. Mala Zal maleke proz e lawo. Xweday
sev rojan, ji wexta ku dunya ava kiriye suwariyek mna
Ristem bav te neaniye ser ry ax. Eelek j heIza xwe ji kal
te Zal dike. Ez ji nezera heram dr im lawo. Ji bil Ristem
bav te, dest tu mexlq bi min nebye! Bav te diyar ji te re
sandiye. Ez d wan bidim te. Sreta min li te, wan wunda
meke.
Tehmne Xanim rab, al od. Dev sindoqek bik
vekir, j keseyn tij aqd, s keseyn tij zr nameyek ji
kur xwe re an. Ristem, end roj ber, sedem salvegera
jidaykbna Suhrab ew ji Zabil sandib. Tehmne bi ser ve
kir:
-Rake van. Ez d niha mohra bav te j bi mil te ve bikim.
Mna bazbend ew bi xwe re bigerne. Hetan mirin vesre. Ji
kesek re nebje ez kur Ristem Zal im. Lawo EIrasyab
Bavpseng ger bibihze, w te bikuje, an wunda bike. Ew neyar
malbata Zal e. Kn xereza w gelek e. Ez naxwazim tu her
Zabil, cem bav xwe j. Seba ku bav te bibihze ku tu by
xort, w te ji min cih bike li cem xwe binch bike. Dayika te
reben e lawo, ez ten me. Ez d by te awa bijm di v dunya
xerab de? Tu kezeba min , ruh can min , naxwazim derd te
biksnim berxik diya xwe.
Suhrab ser xwe rakir:
-Day! Gotina te heq e. Te bi sr helal min mezin kir. Ka
hela bje: li ser ry erd, k dikare nav bav xwe vesre?
Nepeniyek wuha di dil de bi abadin dimne? ran qala
serphatiyn Ristem dikin. Ew mirovek proz e. Ez d ima
nav w ji xelk vesrim? Ez esl xwe nkar nakim. Gava ez
182 183
ZZZDPXGHGH
dest bi ser bikim, ez d ji servann Tirk artsek amade bikim,
rs bikim ser Sah Kaws, ew ji ser text bnim xwar tac ji
sera bikim. Ez d Ts Gurgn, Guhderz Gw, Gustehem
Behram j bikjim iqas gencneyn ran welat Nvroj
hebin, ez d hemiyan bidestxnim bidim bav xwe Ristem.
Taca Kaws bidim ser bav xwe ez d li rex w rawestim,
parzgeriya w bikim. Pistre, ez d ber xwe bidim Tran, ser
li ber EIrasyab j hildim, ez d qesra w bi ser ser w ve
hilwesnim. Ew gav tu d bib prensesa ran! Ten tistek ji te
dixwazim: hespek jhat. Bila canyek wulo be ku simn w ji
miIriq pola bin, gava pl kevir bike bihre bike toz, bila bi
teyran re biIire, mna masiyan ajn bike bi xezalan re j
bibeze. Hespek bi hz be bila, ku bikaribe ev gewd min y
giran bivir dest min hilbigre.
Tehmne:
-Heqq te ye, tu d xort , plewan b hesp nabe.
Tehmne rab cem seyis Semengan j re got here
nava tewl hem caniyan bne li hev bicivne. Revokn ol j
bne bi tewlne.
Roja din, seys hesp civandin, Suhrab nav wan,
kemenda xwe avt ser wan, hespan girt yeko yeko ceriband.
Tu hesp nikarb ew hilbigre, bedena w gir b, li bav xwe
b. Li kja hesp suwar dib, ew di bin de mexel dihat.
Plewanek Tirk ev yek bi av xwe dt, hat cem Suhrab got:
'Hespek min heye ji xwna Rexs Belek e weke bay payiz
dibeze. Mna giraveke nav deryay dixuye, l gava ku
bazdide, mna teyr baz basik xwe vedike. Li dest gava dide
pey yek, mna tra ku ji kevan dipeke bilez digihje kes li ps
xwe. Sewq alava kI sahiy ji ry Suhrab bariya. Ew
plewan Tirk, w caniy ji Suhrab re an. Kur Ristem ew
eciband pira w mizda, j hez kir ew hn xwe kir. D re zn
li ser pist sidand, gem xist deva l suwar b. Rimek dirj ku
mna sulux xaniyan b girt dest xwe. 'Li ser pista v hesp, ez
dikarim d kabs bi Kaws bidim dtin!



11.


Wext buhurn, sal guhern, Suhrab mezin b, d
nr, bikaranna haletn herb hn b. Li ser plewanan
temase kir. Rojek cem kal xwe y Padsah:
-Kalo! Destra te hebe, ez dixwazim herim ran ji wur
derbas Zabilistan bibim, bav xwe bibnim ew nas bikim.
Kal w j hez dikir, got:
-Bila be berx min, destr a te ye. Kember mertal, sr
kumzerx min j bi xwe re bibe. Pnc bar zran j li deveyan
bike bi xwe re bibe ji bav xwe re.
Suhrab dest bi amadehya ndin kir. Eesad gelac zaI
bn, ne gihandin EIrasyab, gotin Suhrab xwe hazir kiriye,
komek lesker j li xwe civandiye, w bie ran. Welew hja
zarok e j, plewanek jhat ye, qala tr kevan, gurz riman
dike. Mr di ser poz xwe re nabne. Ji Keykaws hez nake.
Xortn Semengan j hez dikin bawer p tnin.
EIrasyab bi v xeber re keniya, seytaniyek di ser w re
derbas dib. Ji nav servann xwe komek plewan bi taybet
bijart, Barman Hman j kir Iermandar wan. Ji wan re wuha
axiI:
184 185
ZZZDPXGHGH
-Ez d niha gil nepenyek ji we re bjim, l hn ese ese
ji dev xwe dernexin ha! Heta niha Ristem Zal gelek plewan
ji me kustine. Niha kur w li Semengan li cem diya xwe mezin
bye heta niha bav xwe nedtiye ew nas j nake. Ristem
zane kurek w heye, l ew j nizane ku mezin bye niha
plewan e. Suhrab ji Kaws hez nake. Div hn nehlin ew
bav xwe nas bike. Qethen nehlin! Ser bav kur! Hoy Rebb!
Kew li dar me ket! Suhrab cahil e, nast e, xwna w dikele. Ji
ser yek bi yek pir hez dike. , hn Ristem j nas dikin jixwe.
Ristem d qert e por sp kiriye, dibe ku Suhrab zora w bibe.
Bi v away nn be, em nikarin ji Ristem Zal xelas bibin.
Ten kur w encax ji heqq w der! Pist ku w bav xwe kust,
dor w were ser Suhrab j. Ew j li min! Ger hesab me ep
vegere Ristem kur xwe bikuje, ew d bibe qatil law xwe,
rojek-du roj bi sn de w li v yek agahdar bibe, jixwe ew gav
w bikesire ji qehra bimre. We Iam kir? Mna eq berk:
kur j bimre em li kar ne bav j bimre.
Du plewan Tran, bi Iermana EIrasyab ber xwe dan
Semengan cem Suhrab. J re gelek diyar j birin: barn bst
qantir hespan tij mucevher xale, textek ji Irze, tacek ji
aqd. Li ser tac durr hebn piyn text ji dirann Il bn.
Nameyek wuha nivs b EIrasyab ji Suhrab re:
'Ger tu paytexta ran bidestxn, ez bawer im ku bi dad
sazya te w hem gel bigihje aram rihetiy. Semengan,
ran Tran hem wek hev in. i cudah di nava me de heye?
Tu iqas lesker ji min bixwaz, ez d ji te re bisnim. Barman
Hman w her bi te re bin. Heta ku pdiviya te bi wan hebe, bila
mvann te bin.
Dema ev kom gihst Semengan, Suhrab bi leq wan de .
Kal w j p re. Hman gava av bi Suhrab ket, sas ma.
Plewanek wuha bejndirj maslkwerim nedtib heta w
gav. Silav hurmetn EIrasyab j re psks kir. Suhrab gava
namey xwend, bisir. Eerman da, dengn deIan bilind b.
end roj bi sn de, Suhrab ber artsa xwe da tuxub
ran, ji tuxub buhur kjan gund bajar derket li ps w,
hemiyan sewutand xera kir. Tistek li piya nehist, hem wran
kir. Hat ber bircek, j re digotin Birca Sp. Chek as b
raniyan gelek bawer bi wur dian. Dwar qel gelek bilind
zexm bn. Hjr Iermandar plewan w birc b. Hjr, ji ser
ban qel Suhrab plewann din dt. Li hesp xwe suwar b,
ber ku ji qel der der, bang li leskern xwe kir:
- Wa ye plewanek nzk li me dike. la w li pey e, ala
Semengan bi wan re ye. Rabin, weke egt mrxasan di ber
xwe bidin.
Bstk bi sn de Suhrab li ber der b. L nihrn, l bel
kesek ok neikand, nebiziv newrib here ser w. Suhrab
qrn li wan kir:
-Lo lo, hn reben in! Serok we ji ruh xwe dibuhure! Ka
Iermandar we? Ew k ye ji mala k ye? Diya w, w li ok xwe
bixe!
Hjr bersiva w da:
-Ez Hjr im, Hjr Birca Sp me! Ez ten bes te me!
Ger tu min nas nak ji plewann Tran ran bipirse. Ez d
ser te jkim ji Pasay Semengan re bisnim gewd te j
bidim ber baz qertelan.
Suhrab hesp ji ch leqand, l bel Hjr zanay ser b, xwe
da aliyek. Gava Suhrab li ba ket, w rim avt di pista Suhrab
de ikand. L bel ser rim li zerx ket, li valahiy , can w
nesand. Kur Ristem ji pista xwe ew rim derxist ji Hjr re
sand. Rim li snga w ket ew di hesp de terray erd kir. Hjr
186 187
ZZZDPXGHGH
bi rima xwe birndar b. Suhrab ajot ser, xwest ser w jke. L
bel Hjr kir lave lav, xwe xiste bext w, j tika kir ku ji jin
zarokn w re ew bibexsne. Dest Suhrab ne w. Rab dest
piyn w gir da ew sand cem Hman, ew sev li wur, li nz
Birca Sp kon vegirt. Dotira roj gava tav derket, Traniyan
kember girdan Suhrab j bi wan re xwe avt ser pista hesp.
Li nava qel geriyan. L bel kesek nedtin, hem plewan
leskern Hjr reviyabn. Ew der viq vala bb. Porspyek w
qel heb, j re digotin Gejdehem Kal. Yek dunyadt pr b.
W, hem zarok z, pr kal, bk jinebiyan bi xwe re
birib, ji Suhrab xelas kirib.
Qzek Gejdehem Kal heb, nav w GurdaIrd b, ew j
li Qela Sp dima. Keek servan b nav deng w li herm
belav bb. Suhrab j nav w bihstib. Suhrab, bi taybet av
xwe li w digerand, l bel tu pjn ji w j nedt.
Gejdehem, pist ku ji Qela Sp direve, ber xwe dide
bajarek ran li wur name ji Keykaws re disne, dib hal
mesele ev. Kaws li ser w rews diponije bi ser hal xwe de
xemgn dibe, hem serbaz Iermandaran li hev dicivne
nameye Gejdehem ji wan re eskere dixweyne. D re j wuha
dibje:
-Tistn ku ew xort Semengan dike, nav w Suhrab e, i
ye, s elema dil me zde dike. Gejdehem behsa w dike,
dibje bobelatek Xwed ye. Ew d ser me gelek bisne. Ka
bjin, em i bikin? Ka k dikare li hember w rabe? Di erda
ran de plewan heye ku sng li ber w biikne?
Mirovek li ser nav plewann di civn de wuha dibje:
-Bila Gw here cem Ristem Zal, j re v yek bje. Bi w
bide Iam kirin ku text Sah ran di xeter de ye. Bila nesekine
were. Ji bil Ristem Zabil k heye ku li dij servanek wuha
sr li mertalan bixe?
Kaws pist v gotin ser xwe hejand got:
-Min ten bihlin, ez d biryarek bi tnd bidim.
Swr miswra giran bi katib xwe re kir Kaws.
Gilyek di guhn w de got. Katib rab, nameyek wuha ji
Ristem re nivs:
'Ristem ezz, Plewan Chan! Bila dil te hertim Ierah
ruh te j ron be! Ez ji te ev dixwazim: plewanek bi hz
xwey arts ek ji al Tran hatiye niha ketiye axa ran,
Birca Sp vala kiriye, leskern me dl girtiye. Xortek leheng
serd e; kesek p nikare. Ten baweriya me bi te heye, ten tu
dikar ser li ber w rak. Ne ji te be, w welat me here helak.
Psiya gotiye; ji mal yek qal. Ne tu b kesek di hewar
gaziya me de nay. Hem plewan li hviya te ne. Y ku
Mazenderan dagirker kir zincrn me qetand y ku
Hamawran ser bin hev kir tu b y! Ji hza gurz te roj
digr heyv disewute. Toza ku ji ber simn Rexs Belek radibe,
mna mija adar belav dibe. Kemenda te sran gir dide rima
te iyayan hildiwesne. Di rojn res de, tu sitara raniyan .
Plewann me hem bi te dipezinin. Plewan hem civiyan
nameya ku ji Birca Sp, ji Gejdehem hatib, xwendin. Biryar
dan ku Gw bisnin cem te. Ev name keng di kja wext de
gihst dest te, ger sev be an j roj be, nesekine were vir. Ji
kesek re behsa v byer meke, bila vesart bimne tir e. Ger
di dest te de qevdek gul j hebe, bhn meke bi lez tkeve r.
Min briya deng halann te ku ji Zabil li hem dunyay belav
dibe kiriye.
Keykaws name da Gw, got 'Nesekine der r. Gava tu
gihst mala Ristem, tu li wur ewle nebe. Xwe ne gewgirne.
188 189
ZZZDPXGHGH
Heke tu bi sev bigihj wur, dotira roj tkeve r vegere. Ji
Ristem re bje, ger ew ney, ew dijmin Tran li ber av me
bik nabe!
Gw ber xwe da mala xezr xwe. Ji mj ve b ku riya w
bi Qela Zabil neketib. Bi sev roj, brawestin, nexwar
venexwar, li r lezand. Li nzk bajr, nobedar Qela Zabil
ew ji dr ve dtin, bang li berpirsiyaran kirin: 'Ji al ran
suwariyek plewan weke brsk t! Ristem bi v deng re
derket, psiya suwar. end suwar j dan d. Ristem nihr
ku y ji wur ve t, nebiyan ye, l mr xuska w ye. Lewma ji
hesp xwe daket xwar. Li hal ehwal Sah pirs. KIxwes di
hev dan bi hev re n qesr. Li wur, Gw name da dest w. i
bihstib i hn kirib hem j re got. Ristem bi balks l
guhdar kir. Pist ku namey xwend, gelek sas ma. D re j
keniya. Di ber xwe de hdka van bjeyan mirmirand: 'Gelo ew
k ye, ne Sam Duemn be; dibe ku ew j weke kal min erd
ezman bihejne! Ger ew ji ran an ji Zabilistan bna, ez l sas
nedimam. L ji Tirkan yek wuha? Ev dr eqle! Xeletiyek t de
heye! Ez diIikirim, gelo ew ji malbata k ye ji nesla k ye; l
bel ez dernaxim. Min bihstiye ku ji qza Padsah Semengan
ya ku wextak ez p re zewucbm kurek bye. L ew hja
zarok e, ne ax w y plewaniy ye. Ew ne zane ser iye ne
j zane meydana ser ewa ye. Min ji w jina xwe ya kevn re
mucevherat diyariyan sandib. Niwner ku b, di veger de
qala kurr min kir. Got ew zarokek gelek bejndirj e, jhat ye
jr e. L bel xort ku tu behsa w dik, yek mna Hjr Birca
Sp dl girtiye. Kur min hja hewqas mezin nn e, ew d
nikaribe Hjr bigre gir bide. Bel, ew k ye?
engel pirs di mjiy w de, bi Gw re seraya Zal
Zrn. Li wur mey vexwarin kilam gotin. Bstk wusa mijl
bn henek kirin. Gw dev xwe bir ber guh Ristem:
-Dest min ji civata we nabe, l hn li min negrin, Kaws
got li Zabil wext derbas neke, nesekine were. Ger ez dereng
bimnim, ditirsim ku ceng dest p bike. Pdiviya wan gelek bi
min heye.
Ristem eqilkI b, bi rihet got:
-Na na! Qet meraq meke! Tu ima ditirs? Bav kalan
gotine mirin heye xem tune ye! Ne wusa? Ka em roj li kIa xwe
binrin, Xwediy sibeh Xweday sev rojan e. Dev ji Kaws j
ji plewann w j berde, li kIa xwe binihre lo! Lvn xwe bi
mey sil bike! Em d herin ran bibin serok wan. Bila ber
Ielek li me be, bes e! Gava Tirk ala min bibnin, ew agir bin j
li ber pln min nikarin rawestin. Dawet w li wan bibe sn.
Her du j bi mey sermest bn; ji xwe ve n ji
dengbjan re li epikan xistin. Roja din j hetan var vexwarin
bhis ketin. Gw, vegera xwe ji br kir. Ristem bang li
kevanyan qewrasan kir. SiIra xwarin ann. Pist sv dsa
sitekanan li bin guhn hev xistin. D re Ristem rd an;
hunermendan li rd xist w j stran got. Deng wan li kolanan
belav b. Ew roj j wusa buhur. Roja semn j, Keykaws
nehat eql wan. Roja ara, Gw xwe ji veger re amade kir, ber
li hesp suwar got:
-Niha Kaws hrs bye, mna kp nepix ye! Ditirsim ku
his j li sera nemne. Ew v mesel gelek girng dibne. Bi sev
roj, bi dilkeser dilxetere ye, xew nakeve av w, ked nakeve
dev w. Em di kI de, ew di dojeh de!
Ristem dsa mna ber got wekiland:
190 191
ZZZDPXGHGH
-Na, na! Tistn wuha neIikire. Heqq w nn e ji te
bixeyide.
Seys Rexs Belek an, zn li ser pista w dan. Pistre bi
Iermana Ristem bor lketin. Suwariyn Zabil bi v deng re
rabn. Hespan zn kirin, sr mertalan hilann, zerx li xwe
kirin. Zuware da ps.
Gw Ristem ber xwe dan ran, li nz paytext, Ts
Guhderz bi leq wan ve hatin ew himz kirin. Ji hespan
daketin, peyat p re mesiyan bi hev re hilkisiyan kosk, cem
Sah Kaws. Li hember w rz bn hurmeta xwe j re nsandan,
bejna xwe li ber w tewandin. L bel Kaws hrs bb:
-Ristem pir qurre ye! Kes nikare p re kapan bavje! L
hela bipirsin, ew k ye? Hemwelatiy min e di bin Iermana
min de dij.
Sah av ji Gw re sikand ew tenha kir, gilyek di guh
w de got:
-Ristem bixapne bibe chek xelesemt, w bi zind
daleqne. Ji plewanan re bje, bila carek din nav w li cem min
neynin zmn.
Dil Gw ji v xwesteka Sah sikest. Zav Mala Zal b,
xuskek w j li cem Ristem b. Qet bersiv neda Kaws. R
sukm w res b, eniya w qumut. Sah Keyan ew gav rewsa
w Iam kir li ber av hem plewanan p re hrs b. Mirovn
seray li hev nihrn, bi v yek sas man. Sah bang li Ts kir, j
re got 'Bala te li Ristem Gw be! Gava te keys li wan an, her
du plewanan bigre bavje bin zndan. Ts gava ji oda
Kaws derket, xwe gihand Ristem bi mil w girt. L bel
kur Zal Zrn dest w tan da ew heliqand, xwe j dr xist.
Pistre pehnek li der oda Kaws da ket hundur. Deng w
l b ji oda plewanan j dihat bihstin. Wuha digot:
-Giyay hews tal e! Tu li dij min jhat y! Jixwe te heta
niha tistek pak nekiriye! Ger tu hewqas mr , here w plewan
Tirk y ku Hjr dl girtiye bigre w daleqne. Hem geln
Rm, Seksar, Mazenderan, Misr, n Hamawran
Iermandariya min qebl kirine. L tu? Tu bi saya min li ser text
! Ne ji min bna, tu d dl bimanay di zndana Mazenderan
de.
Kaws tutist negot, ziman xwe xwar. Ristem ji hrsa
dileriz; tavil derket der li pey xwe bi sid l da. Di smka
der de, kulmek li poz Ts xist. Ts li erd pj b. Dev poz
w tij xwn bn, Ristem pl zik w kir di ser re buhur. Li ber
der xwe eng ser pista Rexs kir. 'Deh l nekir, imk gel
ran li wur civiyab. A ku nedt, gotarek an zimn:
-Gel min y ezz! Heval hogirn min! Min hetan roj bi
qeweta miln xwe ser kir padsahan ji ser text an xwar. Min
i kir, bona gel xwe bona welat ran Nvroj kir. L
mixabin roj Kaws xwest min dl bigre. Kaws k ye li ber
min? Ts bi mil min girt. Ts reben belengaz! Ne sah ne
j arts ev hz qewet dane min. Zn Rexs Belek kursiy min
e, kumzerx min j tac e ji min re, gurz kalan gustla piya
min e. Du tist rbern min in: dil mil! Hew qas! Sewqa sr
birq, seva tar li ber min ron dike. Azadiya min di dest kesek
de nn e ez ne koley kesek me. Plewanan xwestin min
bikin Sah; tac text j ji min re kirin. L bel av min di
serokatiy de nn e. Ger min bixwesta, di dewsa Kaws de ez d
rnistama. Ez ji we dipirsim: min gotinn xerab galgaln
nexwes heq kiriye? Y ku Keykbad ji iy an ew derxist ser
text k ye? Ger Kbad ji iy nehata, ne Kaws dib Sah ne j
kesek din. Ger ew plewan Tran sibeh were vir; ew li
mezin bikan nanihre, we hemiyan w di bin sr re derbas
192 193
ZZZDPXGHGH
bike. His xwe bidin ser xwe. areyek ji v pirsgirk re
bibnin. Ya na ez li ran namnim. Nivna we w bibe ax
teyr ssarik w we bixwun.
Pist axaItin, Rexs rakir ser piya, ajot . Plewan
xemgn bn, Ristem serok wan b, ndina w ss li kezeba
wan xist. Civiyan lijneyek sandin cem Guhderz, j re gotin:
'Tu destbirak w y hn Mala Zal xinamiy hev in.
Ew te naskne. Ps here cem Sah, dil w xwes bike.
Guhderz, digel Gw Gurgn Behram hilkisiyan seray
cem Keykaws, j re gotin:
-Ristem i kiriye ku tu j dixeyid? Tu wuha bik, ran w
wran bibe, li ber dest piyan here. Te hay ji xwe nn e. Te i
z ji br kir; plewan ku doh-pr ser dwan jkir k b? Y ku
Hamawran wran kir k b? Ristem , l bel xbetek giran
bi ser me ve t. Eermandar wan mna gur e. Kesek xwe li ber
w gur nagre. Di v rewsa xerab de, kes ku Ristem bixeyidne,
ew ehmeq e!
Sah ji v gotin tesr girt, heq da wan:
-Gotina we rast e. Kes ku Sah be, div bi eql zan be. Ji
hrs qahr tistek dernay. Niha rabe, here cem Ristem, bi
zarek srn dil w xwes bike, li ber bigere, hv txe dil w.
Ger tu ew bn vir, deh tir e.
Guhderz derket der, hem serbaz plewan j li d.
Demek bi sn de, hja Ristem negihstib Zabilistan, wan ew
bi r ve dt. Pezn w dan:
-Hem axa dun li bin piy te raxistiye. Text Sehnsahiy
hertim ch te ye. Tu j zan, Kaws mirovek bmj ye. Gava
hrs dibe, i t ber deva dibje, l di demek kurt de j kol
posman li ser dva xwe rdin. Li xwe mukur t. Ger tu j ecz
by j, ka i sc gel heye? Tu ima ji welat ran dixeyid?
Sah posman e, her roj pista dest xwe gez dike. Tist mede
d! Bila kn xerez nekeve dil te. Gel me li benda te ye.
Ristem gotina xwe km nehist:
-Ez ji mirin re hergav amade me. Pdiviya min j bi
Kaws nn e. Ew li ps av min dilopek av j nn e. Galgaln w
b re bn.
Guhderz, xuy Ristem bas zan b, gotinek bijart ku tan l
bikeve:
-Ger tu nezvir, w bjin Ristem ji w plewan Tirk
tirsiya, lewma ji ran reviya. Bawerim ku gel ran w kober
bibe bi r keve, terkwelat bibe. Hemkes Kaws scdar dike.
Tewer qewras dergevan, niwner xizmetkar j w niheq dikin.
L bel hem ji Suhrab ditirsin. Gel di tengasiy de ye, ry xwe
ji wan nezvirne. Nav te y proz bi hezkirina welt ve peln
bye. Ger tu bi Zabil, ev nav te j namne. Bawer bike,
rewsa leskeran j ne bas e. Roja ku Tran zora me bibin, dil te
j w bisk, tu d keserkr bib.
Ristem sas me, li ser van gotinan Iikir kr . Kliyek
xays ma. Got:
-Ger bi qas misqalek tirs di nava min de hebe, ez d
niha li ps av we xwe bikujim. Tu j zan ku ez ji ceng
narevim. L bel Sah rmeta min binp kir. L dsa j ez we
nasknim.
Ristem Zal cardin vegeriya ran. Keykaws gava ew
dt, ji ser text xwe rab, sity xwe li ber Plewan Chan
xwar kir:
-Xwedan sev rojan mirov awa xulk kiribe, mirov
wulo ye. Ji roja ku nav Suhrab ketiye kerrika guh min, gost
can min roj bi roj dihele. Min ewt kir, neheq li te kir. Bona
194 195
ZZZDPXGHGH
ser Suhrab min bang li te kir. Ger min dil te sikestibe, min
bibexsne.
Ristem l vegerand:
-Eerman ya te ye! Ry erd y te ye. Va ye ez hatim!
HeIteyek buhur, Iermandar plewan li hev rnistin.
Gava roja zer perda qetran irand, Kaws Ierman da Gw
Ts, got deIn ceng li ser pista Ilan girdin. D re deriy
gencn da vekirin zr li lesker plewanan belav kir. Sed
hezar lesker civiya, ry erd ji naln hespan ji sim Ilan cte
cte b. Ezman sn b, erd biriq. Ji deng deI ax hejiya, dman
ji ber piyn hespan rab. Mij hetan ber roj belav b. Cihtiya
nava sev roj nema. Ne ezman, ne strka Perwn, ne kevir
ta`t, ne j ax av dixuya.
l xbet,
Bi tirs heybet,
mesiya, ;
Z her z,
Kaws li ps,
Plewanan da d.
Gihstin ber qelayek. Keykaws adira xwe du ml dr
qel vegirt, ala xwe li ber ikand. Plewann din j sngn
adirn xwe kutan. Notirvann li ser qel artsa ran dtin.
n, agah dan Suhrab. Suhrab derket ser birc, li artsa gelek
sn nihr. Hman j li rex w b, gava ev dmen dt, axnek kr,
ji kezeb kisand. Suhrab dest dan ser mil w, 'Xem nn e got,
'ek leskern wan gelek in, l bel plewanek xuyan
berbiav, yek ku ser li ber min rake di nav wan de nn e. Ez
karim v dest bikim gola xwn.
Suhrab ji ser birc hat xwar, bi xem xetere ji meyger
stekanek mey xwest. Dema trjn roj pas ve kisiyan, Ristem
xwe amade kir bin kon Sah, j re wuha got:
-Ger destra te hebe, ez dixwazim herim nava artsa
Tranyan. Ez d hn bibim ka kjan plewan li dora w reqb
min hene.
Kaws li i digeriya? Bi heyecan dengek lerzok got:
-Ha wusa! Ev tevger terz y te ye! Bila ruh te ron be.
Ristem rab, kincn Tirkan li xwe kir, mna wan xwe
girda , bi dizka ket hundur qel. Nihr ku wa ye Tirk
sarab qimiz veduxwun. Suhrab di navenda wan de ch girtiye.
Li aliyek w Jenderezm kur pasay Semengan, li al din
Hman li pist w mrxas bi nav deng Barman heye. Suhrab
ji hemiyan girtirn e. Maslkn miln w mna newqa hesp ye,
snga w j mna snga sr e. Ry w sor kurr dike. Li rex w
sed lesker hene. Pnc koleyn bi bazin li ber w ser xwe
tewandine. Ew gav, tistek ne di hesab de qewum, Jenderezm
Ristem dt ku li pist sitnek wa ye mze dike. Ji nav hevaln
xwe rab, hat ji Ristem pirs:
-Tu k y? Ka were ber ronahiy, ez ry te bibnim.
Ristem ji ch ne libit. Jenderezm bi mil w girt, kur Zal
bi girtina mil herdem hrs dib, kulm li dev poz Jenderezm
xist. Plewan Semengan di ch de ket bhna w ikiya.
Ristem ji wur derket sopa xwe wunda kir. Suhrab li
benda Jenderezm ma, l ew nehat. end peyayan li d w sand,
l geriyan, l bel ew nedtin. Demek bi sn de xebera nexr ji
Suhrab re birin. Cesed Jenderezm li bin sitnek dtibn.
Suhrab plewanan li hev civand, Ierman da:
-Bila sev kesek ranez. Xew ji me re heram e. Ser rimn
xwe tj bikin. Div pirtna bask ivk j we rake ser piyan.
196 197
ZZZDPXGHGH
Seva ku , gurek sivan kikn me di sox seng de dt,
lewma rs ker kir xal min kust.
Sev b, Ristem vegeriya nav konn raniyan. Gw li ber
konan nobedar b. Ew ji dr ve dt pirs:
-Tu k y, di v seva zulmat de ji ku der t y?
-Ez Ristem im. Ji nava la Tirkan tm. Min bi diz
raaviya wan kir bi wan veda weke moz. Min plewan
Semengan j dt. Ez hatime v temen, min ji Tirkan kesek
wuha gir eleng heta niha nedtib. Ne di nav raniyan de ne
j di nav Traniyan de kesek wuha bejndirj heye. Bi her haw
xwe, disibe kalik min Sam. Sam ji gor rabye hatiye!
Roj b sla sor, rimn sewqa w tj bn. Suhrab kinc
ceng li xwe kir, yn rojane dan. Sr Hind bi kleka zn ve
hilawist, kum pasayan da ser xwe. Kemenda ku ji il helqey
pk dihat, bi terkiya hesp ve girda. Hilkisiya chek bilind, ser
qotek, bang li Hjr ku ji Birca Sp ew hsr girtib kir. J re
wuha got:
-Ez d niha end pirsan li te bikim. Digel ku tu dl min
j, ez dixwazim tu rast biaxiI. Ger tu jiyanek xwes bixwaz, ji
min re vir derewan meke. Bersivn te heke ji dil can bin, ez
d te bikim serbaz arts. Ya na, gotinn te ewt dern, ez d
dest piyn te cardin girdim, bavjim bin zndan.
Hjr dl leriz, b pile pila dev w.
-Ji rastiy bastirn tistek nn e mr min, got.
Suhrab:
-Ez d niha, di derheqa Sah ran Kaws plewann
w Gw Ts, Guhderz Behram H xasma Ristem Zal
de pirsan ji te bikim. Tu div adirn wan yeko yeko san min
bid. Were em ji navend dest p bikin. Niha binihre; wa ye li
hember me konek Iireh vegirt ye. Dora kon bi qumasn
heItreng neqisand ye. Wa ye adirn ji erm piling xuya dikin.
Li psiy sed Iln h hene. Tu w text ji Irze rengsn
dibn? Ka li w ala ji reng bineIs binihre; wa ye roj di
navend de ye li ser roj j sikl heyv heye. Ew kes ku li
navenda w kon rnistiye, ew k ye?
Hjr got:
-Ew Sah ran Keykaws e.
Suhrab pirsa duemn j kir:
-Ka car li al rast binihre. Kon res tu dibn; li rex w
kon hesp Il hene. Li dor w lesker li ps j sr ch girtine.
Wa ye ks dixuyin, bawer im ew yn zran in. Li ser ala w sikl
Il heye, ew kon k ye gelo?
-Sikl Il li ser ala Ts heye. Ew plewan kur Newzer
Keyan ye.
Suhrab li konek sor nihr.
-Ew kon y k ye? Tu ala ku sikl sr li ser e dibn?
Lesker gelek li ber kon civiyane. Ew bi rim zerx in. Nav w
plewan i ye? Derewan meke, rast bje!
Hjr bi carek re bsik got:
-Ew Guhderz e, kur Geswat e. Tev Gw, heyst kur w
hene.
Plewan Semengan hja xwesteka dil xwe binch
nekirib. Pirs:
-Ka car li w kon kesk binihre. Li ser ala ber kon sikl
ejderha heye. Lesker li ber der ne. textek di navend de heye, di
sikl strka Kawa de ye. Plewanek gir kincxwesik li ser text
e. Rnistiye, l ser w digihje raser kon. Ji giraniya w,
kursy bin w buhustek di ax de ye xwar. Hespek belek
pistsor wa ye li ber kon e. Kemend bi zn ve ye, heta erd dirj
e. Tu nabn, wa ye dike hre hr, mna deryay dipijiqe. Li ran
198 199
ZZZDPXGHGH
ne kesek wuha bejndirj heye ne j hespek wuha h! Ew k
ye?
Hjr bersiv neda, tev lvn w li hev ketin, b lepe lepa
w. Mad w geh zer b geh sor. Nizan b i bje. Dudil, li
nav av Suhrab nihr. Nexwest ku bje ew kon Ristem Zal
e. Jixwe hetan w gav nizan b Suhrab law Ristem e. Wuha
Iikir: 'Ger ez bjim Ristem bi nav deng ew e, dibe ku
Suhrab ji niska ve rs bike zora w bibe ew bikuje. W
gav, ran w b serplewan bimne. A bas ew e ku, ez nav
Ristem j re nebjim kone w nsan nedim. De serk ye, di
riya heqqiy de ye. Suhrab min dikuje, dihle ew zane.
Qilqil av w vir de w de reviyan. Hdka got:
-Ha ew? Ew, ew. Plewanek biyan ye. Xanedan n,
ew ji Keykaws re sandiye bo alkariy.
Suhrab Iam kir ku Hjr tistnan ji w vedisre. Hilmek kr
kisand, snga xwe werimand, dsa li av w dl nihr, pirs:
-Lawo, ez ji te nav w dipirsim. Tu i dibj? Hey
virreko?
Hjr tirsiya, dsa dev dirann w li hev ketin:
-Ez nav w nizanim. Dema ew ji welat n hat cem
Keykaws, ez w ax li Birca Sp bm.
Dil Suhrab ew gav kizir mad w res b, qumut. W
heta w gav, bi hviya ku leqay sopa bav xwe bibe, kon w
bibne pirsan ji Hjr kirib, l mixabin hviya dil w teIiyab.
Diya w Tehmne Xanim, ber ku ew der seIer, sikl nsann
bav w j re gotib. Nsann bav xwe di w 'Plewan n
de dtib. L bel Hjr bav ji kur vedisart.
Suhrab, piya xwe dirj alk din kir. Konek xemiland
san w da:
-Ka Hjr v car j bje: ew kon ku Il hesp li ber in,
deng boriyan j t, text di navend de vegirt ye kole li
hember sitxwar in, ew y k ye?
-Y Gw Guhderz e. Nv artsa ran di bin Iermana w
de ye. Zav Zal e, xuska Ristem li bal e.
Qrnek di dil mjiy Suhrab de destpkir: 'Hewar e!
Hewar e! d re deng diya w hat ber guha: 'Ez d niha
mohra bav te bi mil te ve bikim. Mna bazbend ew bi xwe
re bigerne. Hetan mirin vesre. Ew gav dest xwe li ser
hemayila mil xwe gerand. Dsa bi biryar rik lgerna bav
xwe domand, av xwe li ser adiran gerand. Cardin piya xwe
dirj adirek din kir:
-Ho Hjro! Ka binihre. Li w kone al rojhilat Ir bibe.
Wa ye hezar lesker li ber wur seI girtine. Hin ji wan bi rim in,
hin j bi sr mertal. Di nav de textek ji dirann Il heye.
Plewan li ser j tu dibn? Koma koleyan j li ser okan rnist
ne sitxwar in. Ew y k ye?
-Tu kon kur Sah nsan min did mr min! Nav w
Eerburz e.
Hviya w netemir b. Di dil w de bi qas ser derziy
hviya dtina bav hebya, ew d dsa li pey biyana. Nsanek,
yek isaretek ji bav. Gid ji bo Xwed, yek bhnek. 'Hey lo
bavo, lo bavo! Ax lo bavo lo bavo! Ev Ixana w di dil de
diIetis. Hjr ketib rik. Mna ku heyIa xwe j hiltan. Nema
xwe girt:
-Tu ima qet behsa Ristem nak? Te nav hemiyan got, l
ka Ristem Zal? Tu derewan ji min re dik. Artsa ran by
Ristem nae seIer. Di rojek wuha de ku Keykaws j hatiye li
vir kon vegirtiye, derketiye meydana ceng, tu dibj Ristem
200 201
ZZZDPXGHGH
Zal li mal maye! Di rojn wuha teng de, Plewan Chan div
li psiya leskern xwe bya. Ristem mr te ye, ka ew li ku ye?
Hjr got:

-Bel, mr min mr mran e,
Ew plewan nrvan e,
Nrvan sr pilingan e,
Bi sev roj li dest iyan e,
Ez sond dixwum bi Rehman e,
Ew niha digere li Zabilistan e.
Niha rnistiye li nav bostan e,
Ew mrek bi sed mran e,
Nay ser xism cahilan e,
Vedixwe mey, dikuje pezkviyan e.
Suhrab:
-Ji ar aliy dun plewan hatina di hewar gaziya
Kaws de. Tu hukm min dibn. Ji n Man j hatine.
awa Ristem li Zabil rdin serab veduxwe, an nr dike?
Van virrn mezin meke lawo! Ez d ser te jkim, xwna te
bipijiqnim bi ser wan konan de. Ez soz didim te, ger tu Ristem
san min bid, ez d san sereI bidim te, dev gencneya
Semengan ji te re vekim.
Hjr, weke dara hjr ku bar e, di zinar lat keviran
de hsn dibe, dsa ji gotina xwe nehat xwar:
-Ew ne li vir e. L bel ger ez di dewsa te de bim, ez d
nexwazim ku li hember w ceng bikim. T bj ima? Ew ne
yek ji yekan e, ew bi iya zinaran re ceng dike. Hem serok
rber hunern w dizanin. Tu j p nikar.
Suhrab sas ma, ser xwe hejand:
-Te keng Ristem dt tu awa ew wuha ji nz ve nas dik
pezn w did?
Hjr deng nekir, wuha ponij: 'Ger ez niha san snd w
xwesmr ji v bbav bnsaI Semengan re bjim, elamet
w eskere bikim, gava Ristem bibne, ew d w pare pare bike.
Navmil v zalim pan e, dest lepn w giran e, zrek e, xwey
eql zan e. Ger ew Ristem bike ji ruh can e, Kaws xwe li
ber nagre, w bireve ji ran e. Li xort Semengan li ba ket:
-Tu bo i li pey Ristem diger, qey tu li min maniya dik
ku min bikuj? Armanca te i ye, eskere bje. Tu rtina xwna
min dixwaz? Ristem bi hsan nekeve dest te.
Suhrab ry xwe vesart, histrn av xwe bidizka paqij
kir. Hew xwe girt, bi hz zerpa dilsewatiy bi pista dest xwe
sleyek bihz li Hjr xist. Hjr ji ber sl li hev zzik ket
xwar. Suhrab vegeriya bin kon, taca zrn ya kal xwe ji ser
xwe dan, kumzerx ceng y Rman li ser pora xwe binch kir,
zerx keItan j li bejna xwe kir. Rim kevan, sr gurz giran,
ev hem hilan. Xwna w dikeliya; li hespek Ereb suwar b. Bi
deng bor deIdeIkan derket meydana ceng, li hember
Keykaws rawesta. Plewan ran ji ber w xwe dan al. Nikar
bn li ry w binihrin. Bang li Kaws kir:
-Ya Padsah gernas! Tu li meydana ceng li i diger? Tu
li hember sran dikar bisekin? Na. Bel, ima nav te Padsah
e? ew seva ku Jenderezm xal min bi bbext hat kustin, min
sond xwar ku ez d yek suwariyek li ser axa ran nehlim te j
bi zind daleqnim. Plewan te y her jhat k ye, bila ser
xwe ji min re derxne?
Kesek bersiv neda. Suhrab nihr kesek nabizive, w
bdengiy xera kir xwe li ser pist xwar kir, hetan t de heb
rimek heliqand nav kon Kaws. Ji hukm rima w heIt sngn
202 203
ZZZDPXGHGH
kon qetiyan. Kaws hrs b: 'Ka plewann proz, mrxas
egtn axa Nvroj? Lez bikin, agah bigihnin Ristem dilsoj!
Ya na, ev Tirk, w mjiy me hemiyan vala bike. Ji kesek
deng derneket. Kaws bi naln qriya: 'Xwel li ser min be!
Min j digot plewann min hene!
Ts xwe negirt, tavil rab xwe gihand Ristem Zal.
Suwar Rexs Belek ok ikand, gzma Iener kisand
lingn xwe, weke hercar zerx zir hilan, kum kolos xwar
kir dsa. Mertala miIriq da ber xwe, xencera xerzan xist ber
kember, pist ku xav kemend bi hesp ve girda, gurz
kalan ku not movik l zdebn da ser zn Entab. Kembera
Keyan da pista xwe. Gava li Rexs Belek suwar b, weke
Span hilkise ser Gir Meleto. Ajot, bi ajotinek best. L bel sas
ma; 'Hewqas amadeh bo i? Her wek ku li dij Ehrmen
dihat. Biray xwe Zuware li bin kon xwe hist bona li yn may
miqate be.
Ristem, Suhrab li navenda ser dt, j re wuha got:
-Ez naxwazim em li ps av leskeran ser bikin. Tu bi ya
min bik, were em herin olek, yek bi yek duello bikin hza
hev din biceribnin. Ne ji ran ne j ji Tran bila kesek li
me temase neke. Bi ten ez tu! Ne kesek din!
Suhrab, li axaItina w nihr, tistek di dil w de libit, l
mane neday. Bersiv da:
-Bel, em d biin chek tenha. Tu ji niha ve bas bizanibe
ku, tu di ser de nikar bi min. Tu nikar li ber kulmek min j
bisekin. Bejn bala te, zend bendn te li ch in, l bel tu d
extiyar , tu pr kal . Tu ima xwe dix v hal?
Ristem bi zarek srn li xort hember xwe kir gaz:
-Lawo, tu xort nuhciwan, egt , mrxas , l bel tu
nezan. Nast, tu hja neplewan . Erd hisk sar e, bin ax bi
kurmik kzik mar e. L bel hewa germ nerm e. Hetan v
temen, ez gelek caran derketim meydana ceng. Min gelek ba
bahoz derbas kir, gelek arts ji hev pelisand. Dwan kir zare zar,
l ez tucar binket nebm. Tu bik , hja bhna sr ji dev te t.
Tu d bigirn bi ser diya xwe ve veger. Ez qert im kal im, l
bel ez di ser de ji te re ne heval im. Ger tu ruh xwe ji dest
min xelas bik, bizanibe ku d mirin ji te re nn e. Bipirse ji
iya geliyan, w ji te re bjin ser cengn min. Strik sahid in;
ry dun li bin piy min xale ye. Guneh min bi te t, dil
min disewute berx min, ez nizanim ima. Tu di temen kur
min de y, ez naxwazim dest li ber te rakim, te bikujim. Dil min
dikizire! Tu ter teze y, simbln te hja nuh xwdan didin. Ez
dna xwe didim te, tu nasib Tirkan. Bi Xwed tu ji wan re nab
heval.
Pist van galgalan, dil Suhrab j keliya. Pjna hisn
diltepn t de syar b. Dsa gotinn diya xwe dibran. Wuha
got:
-Ez d yek pirsek ji te bikim xalo. Ji kerema xwe re bje ji
min re, bav kaln te k ne? Qala malbata xwe bike. Texmna
min ev e ku, Ristem Zabil, torin Sam tu y.
Ristem rawesta, kliyek bdeng ma. Mat xayis .
Eikir; nexwest xwe bi plewan xort bide nasn. Seba ku, ger di
ser de tk biya, ran d bikaribna nasnama w vesartana. Di
dil xwe de got 'Bila Tirk nebjin nastek Ristem bindest
xist. Ser xwe hejand, ena xwe bilind kir:
-Na xwarzk min! Ez li ku, Ristem Zal li ku? ew
plewanek mezin e, bi nav deng e. L ez? Kal im, bhalim. Ez
reben Xwed, ku dera min disibe Ristem? Ne taca min heye, ne
text seraya min. Yek mna Ristem Zal, tenezl xwe dike
ku bi zarok nastek mna te re derkeve meydana ceng?
204 205
ZZZDPXGHGH
Eikr ramann tkel di his Suhrab de geriyan, bi dest
ep erm eniya xwe kas kir. Nsann ku diya w di derheqa
Ristem de gotibn, tra nasn nedikirin. Demek kurt rawesta,
dsa li Ristem nihr. Hindik mab ku bje 'Xalo, bhna bav
min ji te t!
Rahist rima xwe .
Ch ku tenha b, xelesemt b ku bona ser bijartibn,
chek teng b. Lewma bi rimn destkurt, dest bi ser kirin.
Hetan darn rima sikest hesin ser wan wesiya. D re hespn
xwe li al ep zvirandin srn Hind kisandin. Her du ten
bn. Li chek xir xal. Bav kur. Ji xwna hev. Pareyek ji
kezeba hev. Bi hrs best, bsekin tebat, avsor dilxezeb, bi
rik xerez sr davtin hev. Deng d, di dil Suhrab de d
nedipijkuv. Singna sran ku olan dida, deng teyr turdan
hem rawurn ol digel deng hem xwezay birr. Ziman
her giyandar jkir, guhn wan kher kir. Gava sr li hev diketin,
irskn agir bi erd dixist. Bav kur zora hev nebirin. Li hev
din xistin hetan srn destn wan kol bn, qevdika sran
sincir sikestin. Pas rim j pare bn, l bel ew di hev de ko
nebn nebetiln. Rahistin gurzn giran, rs kirin, mna ku
dijminn kevn bn, neyarn ji bav kalan. Kliya gurz li hev
diketin, gurmn diket meydan erd dihejiya, terk li ax diketin.
Her d j bdeng bn. Cara yekemn b ku Ristem di cengek
wuha dijwar de halan di xwe nedida. Gurz giran bn, qevda
dest wan disandin. Xwn ji nav piyn wan herik. Gurz j di
hev de ditewiyan. 'Hewar e, hezar car hewar e! Bila kula
Xwed s kul be, bi ser EIrasyab Kaws ve bibare, ku awa
bav kur roj ji hev re kirine dijmin neyare! Ev deng
Tehmne, ger niha ew li wur bna, w li dil bav law tesr
bikirana. Mixabin ji Semengan heta wur deng nedihat! Mna
ku kesn biyan bav kur bhis xistibn, wan weke boxn ku
rs caw sor bike, berra ser hev dabn. Mna beranan hirr hev
dikirin. Xwediy wan, li bin konan di kIa xwe de bn, ling
avtibn ser hev. Li hev xistin; ew ranewestiyan, l bel hespn
bin wan d dilikumn. Zerxn her du plewanan wesle wesle
wesiyan erd. Dest piyn wan werimn, blebat, her du j ji
hayho de ketin. Yek ji ber y din nereviya, yek ji ber yek negot
el-eman ser netewand. Di gola xwdan xwn de man. Dev
poz wan tij ax b. T bn, ji tna dev wan miiq, xwn di
ziman wan re avt. Bav, bi dilek keserkr, law j westiyay ji
hev dr ketin. Di dil mjiyan de ne hezkirin ne j merhamet
diltepn mab. Xwn, xwn xwn! Ev xwesteka di dil wan de,
di damarn spka avan de xwe nsan dida.
'Tmseh j mna v xort nikare rs bike! Gotina ps ya
Ristem ku gava vegeriya bin kon ev b. 'Di ser Dw Sp de j
hewqas newestiyabm avtirsand nebbm. Bi rast, li
hember v xort nast, v xism nenas, ez ji lepkut ketim.
Kaws, li bin kon li rewsa plewan xwe nihr, bi hal w
y xerab kIxwes b, l bel di ry xwe de eskere nekir. Bi
ten dest xwe di hev de mizda: 'Roja Ristem hat, ez d ji bela
w xelas bibim.
Roja man neman b, riya ndin, l nehat b! Yek ji
wan w bihata kustin. Kustinek mran, di serek yek bi yek de.
Tirs tune b, ji ser v riy veger j nedib. Tr ji kevan
pekiyab d. Ji her du egtan w diya k bigiriyana? K ji wan
bihata kustin, w y din li ser bigiriyana. Ango diya herduyan
w bigiryana. Tkn serketin, van bjeyan bo bav kur bn.
L bel serketin nn b, her tkn bb para wan. Ristem i
digot ber: Eelek li pista min be bes e, min tistek din nav. L
206 207
ZZZDPXGHGH
vcar Ielek li wan ep geriyab. Eeleka xayin. Pista wan ne
li Ielek, ber wan j d ne li oxir b.
Hespn bin wan rawestiyabn. Cara duwem, dsa bi rik
xerez derketin hember hev. Vcar tr avtin hev, mna zpik
bi ser hev din de barandin. ok dabn erd, kevan heta ber
poz xwe bilind dikirin darik pozhesin berra hev didan.
Demek wuha sihtiya hev kirin. Zerx ser Ristem pare pare
bb, zval zval, li erd belav bb. Kinc w j wulo. Snga w
ya sor kur, psrn xurt werim, maslkn hisk mna hta
dev derketibn hol. Suhrab j bzerx b, kinc li ser w j nema
bn. Digel v rews, her du plewanan xwe ji ber tran nedidan
al. Gav seat buhurn, her du j di hev de kerixn ko bn
mna srn dest xwe. Hevesa ceng di dil wan de temir.
Hespan li aliyek histibn. Vcar halet ceng j dan al din. Bi
hir Iris plewanan, bi qulosikestina beranan ne hav. Di v
ser dirinde de, rahistin kembera hev din. Ps, Ristem bi
kembera Suhrab girt ew li erd xist, l bel Suhrab eleng
zka rab piya, xwe da aliyek din, kember ji dest w xelas kir.
Ristem sas ma; pista Suhrab zexm b bihz b. Ji hev dr
ketin. Suhrab xwe gihand hesp xwe gurz bi zn ve hilawest
b an xwar. Hat, bi w gurz ve li ser mil Ristem xist. s
xwe berra kezeba kur Zal da. L bel diran xwe sidand ser
hev, s di nava xwe de vesart, qet deng nekir. Suhrab bang l
kir:
-Lo lo suwaro! Ker j ji w hesp te tir e. Pr kokimek
mna te, bi hespek zexel w awa li hember xortek mna min di
ber xwe bide?
sa sermil, nehist Ristem bersiva w bide. Pist ku her du
di hev de kol bn bzar ketin, Ristem ber hesp xwe da nav
konn Traniyan. Suhrab j dizgna hesp xwe serbest berda
xwe li nav raniyan xist. Gelek plewan ran kust, gelekan j
birndar hist. Ristem ev rews dt, gelek ecz b. Kete xeter;
ditirsiya ku Suhrab xwe bigihne kon Sah ew der j wran
bike, Kaws bikuje. Lewma, zka vegeriya ber xwe da bin
kon xwe, l bel bi r ve Suhrab dt; ser rima w bi xwn b
dest kincn w j wusa. Hema bi ser ve qriya:
-Hey Tirk xwnxwar! raniyan heta niha i xerab
dijmin li te kirin ku tu niha bi kn buxd wuha rs wan dik?
-Ewul te rs Traniyan kir, ne ez!
Ristem:
-Niha tu j dibn ku tariya sev bi ser me ve hat. d ne
wext ser e. Sibeh, em d srn xwe, bi srn trjn roj re
biiknin li erd. Ew gav li v meydan, w him text
pedersahiy were vegirtin, hem j dara sp! Dunya, dunyayek
derewne, ten li ber hukm sr ser ditewne. Tu mrxas,
can te ji sr rim tran re perwerde ye. Xwarz! Hja bhna
sr ji dev te t, tu ji leystika kolanan tr neby. Em d sev
bizvirin bin konan, sibeh t xr j p re, ka hela Ielek w bi k ji
me re bikene?
Tar hukm xwe da nsandan, ew ji hev cih bn.
Gava Suhrab gihst bin adira xwe, bang li Hman kir:
-Ev plewan destsr navmilpan k ye gelo? Ew
nijdevan, dema rs nava we kir, i got i kir? Min kesek bi
ecba w nedt! Zilamek pr kal e, l hja egt e, qehreman e,
ne ji ser radiweste ne j dibe bzar e.
Hman got:
-i ji dest me t? Gava rs kir, dsa zerar ziyan da me.
L bel em li gor Iermana pasa tevdigerin, lewma em
nereviyan. Mna serxwesan ket nava me. Gelek leskern me
kust.
208 209
ZZZDPXGHGH
Suhrab:
-Ez d heyIa wan sibeh hilnim! Miraqan nekin. Sibeh
w rojek bi nsan be. Gur rov w eskere bibin. K taj ye k
sr e, w b dtin. Ez Suhrab Semengan me, bi sond peyman,
ez d yek ji wan nehlim.
Ji al din ve, Ristem li rewsa hevaln xwe pirs. Bang li
Gw kir:
-Ka bje, dawiya v ser w awa be? Bi dtina te, Suhrab
bi i teher terz ceng dike?
Gw got:
-Heta niha, me yek mna w nedtiye. Div mirov mran
bikuje j, l heqq wan wunda meke. Mrik mr e mr di ser
poz xwe re nabne. Gava rs nava konn me kir, ber xwe da
Ts. Ts li bin adir dirjkir b. av p ket ku Suhrab weke
gur t, ji ch hilqeviz xwe eng ser hesp kir. L bel Iersend
nedt. Suhrab gurz li snga w xist. Kum Ts ji sera ket d re
reviya. Tu j dizan ku urI adetn me raniyan hene; em tucar
xbetn xwe ji xelk re nahlin narevin. Ew gav kesek li
hember w derneket nebiziv. Ew j nesekin, hesp xwe ajot
.
Ristem ber xwe da bin kon Keykaws. J re qala
Suhrab kir:
-Sakl doh, emana me bir. Hz elengiya w dr eql
zan e. Bejndirj e, ser w digihje nav ewran. Di bin giraniya
gewd w de ax j dinale. Mil rann w, htn dev ne. Li w
ch xelesemt, me bi rim sran li hev xist. D re me tr
wesand ser hev. Min carek ten keys l an, bi kembera w girt,
l w xwe zka xelas kir. Gzeke hisk e, t zann. Tariya sev
ser betal kir. Sibeh, Xwed bide k, ew e serplewan.
Sah bi vaqr, qirika xwe qalind kir, xebxeb nsan da
av xwe kuskusand. Di ry w de dixuya ku, tistek di dil xwe
de vedisart. Sira dil xwe bi v away bindosek kir:
-Ristemo! Tu law min . Ez d heta sibeh sev ji te re
dua bikim. Li hember w Tirk bbav zalim, ji bo ku tu xalib
wer, ez d hv tika ji Xwedan sev rojan, ji Hurmuz Proz
bikim.
Ristem hat bin kon xwe, Zuware y biray w, ew
ziyaret kir, li hal wext w, li rews tendurustiya w pirs.
Plewan Chan wuha got ji bir xwe re:
-Siyar be, gelek siyar. Te hay ji plewanan hebe qet
nekeve telas. Sibeh gava ez m ser w Tirk, Tu j artsa me
ya Zabil amade bike. Ala min, text plavn zrkir bne. Bi
trjn roj re, li ber kon amade be. Ger ez bi serketin v ser
xelas bikim, jixwe li meydana ser nasekinim. L bel heke ez
bindest bikevim tk herim, sreta min li te tu megr qet
menale! Eniya xwe j neqermine. Pist kustina min, wesyeta
min li we, bila kesek li dij w Tirk plewan derney. Ber xwe
bidin Zabilistan, biin cem Zal Zrn, Destan kal. J re bjin,
xem nn e bavo, Ristem bi dest mirovek psik belengaz
nemir, ew bi dest mrxasek hat kustin. Kustin riya mran e,
Ristem cr av b, li riya kaniy sikest. Bje bavo Ristem
wesyet kiriye, gotiye bila bav min bi gotina Keykaws neke,
ew niha li pey dek dolaban e dar xwe ji ser Zal re
dixeritne. Tistek xerab di dil w de heye, l i ye, ew eskere
nake. Pistre here cem diya me Rdabe, li ber okn w rn,
nehle ew bigr bilorne. Bje day, sn li ser Ristem gir
nede. Jixwe Ristem berx nr b, lewma ji kr re b hat
serjkirin. Bje day, tu diya egt Irisan , bila kesek nebje
min weke te beran hogi an.
210 211
ZZZDPXGHGH
Biray min srhelal! Gelek dw sr, piling ejder di
nava penn min de can dan. Min gelek qela bir, qesr
qonax kambax kir wran hist. Hetan niha kesek mil min
danan. Servan suwar ku p bixe zengy, z an dereng, ew
d mitleq were kustin. Cemsd Nerman bne bhra xwe. Ka
dunya ji wan re ma?
Sibeh hat, sewqa sor kum kolos xwe ji pist giran
deran, basikn qertela res ya sev ku bi ser dun ve vegirtib
civya qertel Iiriya, wunda b. Ristem Zal, leheng qela
Zabil, Plewan Chan, terhika welat xwe, welat Nvroj
rab, ps zerx xwe y ji erm bebir li xwe kir. cem Rexs
Belek, l bel hesp w h bb, vir de w de ditirisand. Li ber
geriya, ew has kir l suwar b. Haletn ceng hilan derket
meydan. Her du arts, li hember hev bn, rim di dest leskeran
de b. L bel bdeng bn. Di sibehek wuha silI taz, aram
sar de li benda her du plewanan bn.
Li mil din, Suhrab heta w gav di zewq seIay de
wext derbas kirib. Hja j serab vedixwar, deng rd ji bin
adira w dihat. Bi xI, li ber guh Hman wuha got:
-Reqb min qert e porsp ye. Ez d bi v hal j p
karibim. L bel ew bi qas min dirj e, navmilpan e. ez h j
natirsim. Ew gelek disibe min; bi sng navmil, av bir,
reng r. Gava ez li p okn w dinihrim, siIqet
merhametek bhempa di dil min de vedije, ez nizanim ima.
Tu bawer nak, l ez d tistek ji te re bjim: ez ji w Ied dikim.
Weke mirov bi bav xwe re ceng bike! An bi diya xwe re zin!
Ry min sor dibe, res dibe. Ez nsan bav xwe di w plewan
de dibnim. Dil min lewma dipirpite dikizire.
Hmano! Bimeyzne, bas guh li min bidre,
Neyar min ne ditirse, ne dilerze, weke sr e,
avron ye, mjpak e, dil w j weke zr e,
Li meydan egt e, bi Xwed ew pir bikr e.

Ez posman im ji xwna v ser, dil min pir zz e,
Ew ne dijmin e, ji mal ye, xwnsrn e dilezz e,
Em betiln, hesp betiln, irskn sr wze wze,
Ez bi rik im, l bi sik im: EIrasyab bi me dileyze.

Guman dikim; ew Ristem Zal e , bav min e,
Ne bi xerez e, ne bi kn e, ne neyar dijmin e,
Ger mirim, hn` bjin ew mr e, l emir kin e,
Ristem bimre, hn` bjin ji me re qet reqp tune.

Hman di ch de cemid. D re qilqil. Weke dizek ku
mal diziy di trik w de were dtin, Ied kir xwdan da. L
bel bersiva xwe mna di ser tistek de bisoIne da:
-Tu zan ku ez end caran li Ristem rast hatime? Te
nebihst ku w li Mazenderan i hukum kir? Ew hewqas ne yek
bik e ku were li dij te ser bike!
Lesker plewann Tran Semengan ji xew syar bn.
Dil Suhrab ji kI vexwarin tr nebb. Ji ceng j
nereviya, wrekiya serxwesiy j l tesr dikir. Kinc ceng li
xwe kir, ber derkeve meydana halan di xwe da. Bi v deng re
Tirk lerizn, cesaret hat wan. L bel Ristem tistek ecb,
maneyek eletews li ser ry w dt: dikeniya ser xwe
dihejand. Li hal Ristem pirs p re bi dilek germ nerm,
weke hevalek axiI:
-Tu tr razay? ima xwesteka ser duelloy li te bye
rik inyad? Niha em dev ji hev berdin deh ne tir e? Tra
213 212
ZZZDPXGHGH
tolhildan biskne, gurz rim kevan bavje erd. Tu dil bik,
were em ji ser zn dakevin li cem hev din rnn. R
rikn me yn ku bi kn xerez qermine di xwdan
xwn de gemirne, em bi serab bisonin, gil gazincn xwe li
hev bikin. Dil xwe xwes sa bikin. Ev serek bwate ye, nirx
xwe nn e. Were em li ber dest Ruh Hurmuz tobe bikin
sond bixwun ji hev re bo careke din ser pevn nekin. Dibe
ku tu bawer nek, l gava ku cara yekemn ez av bi te ketim,
hezkirinek ji kraniya dil min bijkuv. Ez j nizanim ima!
Xalo! Ry min ji Iediy sor dibe. Ka ji min re bje, di malbata
te de kjan plewan hene? Esl Iesl xwe ji min re rz bz
bike. Min nav te ji gelek plewanan pirs, l mixabin kesek ji
min re negot. Ez tika dikim, xwe bi min bide nasn. Tu reqb
min , l xwe vedisr! Ma ev tistek rast e? Tu neviy Sam nn
? Ristem heye, ji Zabil ye. Ew ne tu y?
Ristem di dil xwe de got 'V zarok dixwaze min
bixapne. Pas bi dilek res bibiryar l vegerand:
-Lo xorto! Xort xism nezan! Tu li pey nav deng
dun y? Tu ima van pirsan ji min dik? Te peymana me ya doh
ji br kir? Me ji bona ser biryar girtib. Ney bra te? Tu bi van
galgalan nikar min bixapn. Min kembera ceng li nava xwe
pa. Ez w ji pista xwe venakim d. Were em dsa rahijin hev,
ka hela Xwedan sev rojan w bide k ji me! Xwarz, min v
por li ber tav sp nekiriye, min hetan niha gelek Ien It
dtine, ser min ketine gelek daIikan. Ez z bi z naxapim.
Suhrab li ber geriya:
-Xalo,tu d pr kal , were guh bidre. Ez dixwazim tu
di nava dosek lihIa germ nerm de, li mala xwe, di nava
zarzn xwe de, bi dilek aram bimr. Ne di nava gola xwn
de, ne di keIteleItek wuha de. Ev ser dirinde bi te nakeve xalo.
L bel ger, di qedera te de ruhstn te ez bim, ez ji v yek j
narevim texsr nakim, ez dikarim w wezI j binch bnim.
Her du ji ser hespan daketin xwar. Sngn xwe
veksandin, ser xwe bilind kirin, bi heIsarn hespan girtin
birin bi zinaran ve girdan. Di veger de li nava avn hev
nihrn, resika avn wan di nava biryan de wunda bn. Eniyek
paqij, nihrnek bi rmet. Her du awur ji hev neneqandin.
Mirin, mirin, mirin. Mirin li ok, mirin di gewriy de. Na,
mirin di avn zer de. Mirin di nava xwn de. Dibe ku di
navenda mj de.
Bi dilxem destpkirin.
Suhrab mna srek ku erna w rabbe, ji ch xwe hilavt
mna Ilek serxwes bi kembera Ristem girt bi zerp kisand.
Halan da xwe 'ez im Suhrab Semengan bi hrs derb l xist.
Ristem QelaIetIl li erd dirj kir. Pistre, carek din ew ji ser
ax rakir, hja his nehatib ser Ristem, ew bilind kir li erd
xist. Dev poz plewan qert di ax de lewut. L di ber xwe
da. Bi sewusn rab piya bi ser Suhrab ve . L bel, w
Iersend neda, rahist Ristem ew zzikand, tavil j li ser snga
w rnist. Xencera di reng av de, ji ber xwe deran, da ser
qirika Ristem. Xwest w serj bike bi pezik. Ew gav Ristem di
dil xwe de got 'car wext hat! Div ez sira dil xwe eskere
bikim. Ji plewan ser xwe re wuha got:
-Ya plewan pispor jhat! Tu ji sr kisandin re ji
ser gurz kemend avtin re j hoste y. UrI adet toreyn
me ne mna yn we ne. Em ran Zabil, gava pista plewanek
mrxas didin erd, ew digel ku dijmin e j, em cara yekem ser
w j nakin w nakujin. Li cem me, qewl neb du car in. ger
em cara duemn j reqb xwe bavjin erd, ew gav qetla w
helal e. Banekn me ev in.
214 215
ZZZDPXGHGH
Pist v gotin, Suhrab xencer ji ber qirika Ristem kisand
ji ser snga w rab. Suwar Rexs Belek, bi v away dek l
kir xwe ji dest w xelas kir. An j li gor gotinn gotinbjan
rwayetan, dest Suhrab ne w, nexwest ew bikuje, heyIa w
l hat. Dil w debar neda.
Suhrab rab piya, bi serkeItin neIesek kr kisand li dor
xwe meyzand. Kesek tuneb. Ristem Zal di w hal de, li wur
hist ber xwe da beriy. HeIsar hesp xwe bi ser karxezalan
ve sist kir. Xezalan indik dida xwe dibeziyan. Pezkuvyan
qulo di hev didan. Ew roj hetan var, wexta xwe bi seyda
wan xezalan derbas kir. Wan bi kemend ve gir da. Ser
pevna doh pr ji br kir.
Sev hat, xetere j p re. Gotin galgala swir miswr
giran di bin konan de destpkir. Porsp jrik li hev rnistin.
Hman ji Suhrab rewsa ser pirs. Tevgera Ristem Zal awa
b, dixwest hn bike.
Kur Tehmne got:
-Min doh keys l anb, l bel min w da xatir urI
adetn ran.
Hman qaher careke din ew ji ser re sqiland w li
Ristem sor kir:
-Xwel li ser te be! Ji bejn bala xwe, ju sng rann
xwe Ied bike. Hey malneketo! Te bi dest xwe, sr di daIik
de serbest berdaye. Dunya keys Iesal e dniko. Weyla weyla!
Bi rast j tu xism ha! Ez ditirsim ku buhay v ewtiy w
gelek giran be. Bel, dest min li ser dil min e, Ristem
keysIileh e. Ger tu tkev kemna w, bi sonda mezin ew te eI
nake av j di ser te re venaxwe. Pasayek wuha gotib:
dijmin li hember xwe tucar bik nebnin.
Suhrab mebesta w Iam kir, lewma bi dilek paqij got:
-Bes e bes! d van xem Iikarn kambax, van ramann
kirt tkel ji dil xwe bavje. Gava ew sibeh were li dij min
raweste, w ax ez mecbr im dirinde bim. Tu d bibn li ber
av xwe ku zincr qeydn hsriy awa dixim sity w!
Suhrab xemgn b, di bin bandora pevn de b. Lezand,
xwe ji Hman dr xist bin kon xwe.
Ji al din ve Ristem, pist ku ji w talk, ji haIa mirin
xelas b, bhna xwe da, li xwe nihr, gaz hekman kir,
tendurustiya xwe di bin av de derbas kir, arseniya xwe li hev
rast kir. Di demek kurt de b weke iya; gelek xurt zexm b.
Ava zelal vexwar, gost gamsan birast carna j bi hta dev
xwe tr kir.
Suhrab ber Ristem li meydana ceng amade b. Di mil
w de kemend, di destek w de j kevan heb. Mna ejderhayek
serxwes vir de w de baz dida halanan di xwe dida. Mna
sak gams, mna box buhar toz dman bi ser ser xwe
dixist. Ristem ew di v rews de dt, kIa w sikiya, xemgn b,
ry w zer b. Li ser encama v ser ponij. L bel gava Suhrab
av p ket, hevesa ser l zde b, mna ber diljan nn b. Xwe
qurre dikir, pisik j re dib. Awurek tj da Ristem seranp
hr hr l nihr. Pistre qriya:
-Tu cara yekem ji dest min xelas by, l vcar? Tu
awa diwr ser li ber min rak? Te riya xwe sas kiriye, an tu ji
can ruh xwe ecz by? Min cara ewul te da xatir w
temen te. Tu vcar j tkev lep min, ez nema ji ser snga te
radibim!
Xuy Ristem b; tu car tan ni mran li xwe nedtib
di bin galgalan de nedima. Wuha got:
217 216
ZZZDPXGHGH
-Plewan xism! Pisik ji te re bye, tu Iexr by ji
ola xwe derket y! Xwarz, mirovn gernas egt, mna te xwe
qurre nakin poz xwe bilind nakin. Tu d bstk bi sn de
bibn da ev extiyar w i bne ser te?
Roj bejnek dudo kisiya b, vekir b hewa k say b
gava cardin rahistin hev din. awa gihstin hev, bi kembera
hev din ve zeliqn. Ristem ps teql li Suhrab xist, l bel
plewan xort giran b weke risas, qet ji ch nelibit. Mna
sngek mirov di erd de kuta be. Ev yek, kur Zal tirsand. end
caran ceriband, l Suhrab p da erd. D re w Ristem daI da.
Wuha li dor hev n hatin end caran.
Dsa bi hev girtin, Ristem bi ser Suhrab girt pista w li
hev tewand, ew gav qewet di pist de nehist, ew sand. Pistre, bi
v yek nesekin, ew bilind kir li erd xist. Suwar Rexs
Belek, plewanek zana b gelek xaxn giran dtib li dun.
sil qayde, dek ivn plewaniy bas dizan b. Mirov bi
ku devera bedena plewan bigre dis, jar hestyar di ku der
de ye hn kirib. Kar plewaniy, ne tistek hsan b. W
temen xwe wuha buhurandib. Zan b ku heke v car keys
tkeve dest Suhrab, ew d nehle ji erd rabe. Niha Suhrab li
erd b, l Ristem pjna rabna w hilan. Lewma keys Iesal
neda w. Sr kisand tavil bi eleng snga w irand. Suhrab,
mna dk serjkir perpit. Kliya xwn ji can w avt, w s
hes nekir, ten axnek kr, gelek kr ji kezeb kisand. Ev axn
du maneyn xwe heb: yek; 'min bav xwe nedt mirim,
dudo; 'cara yekem min v reqb avt erd, l bel min ew eI
kir. Bhna mirina zer xwna sor poz w wuha got:
'Te ev Ielaket bi min nekir,
L bel min bi xwe kir,
Dem miIt da dest te,
Jyana min Ieday te kir.
Xalo, sc ne y te ye,
Kustin riya mra ye,
Mirin emr Xweda ye,
Derd mezin ew derde,
KI kIa neyara ye,
W bjin Suhrab kustin,
Plewan bi me maye.
Ax lo bavo, lo bavo, wax lo bavo lo bavo.

Bik bm, sw mezin bm xalo,
Diya min gotib nsann bavo,
Emr min bi heza w derbas b,
L niha hviya min j xelas b,

Hem lgerna min li valahiy ,
Min ne bav dt, ne reng, ne j r,
Ez va dimrim, s xeter j li d,
Mas teyr, hesp an j strk b tu,
NaIilit ji bav min tu z bi z.
Ax lo bavo lo bavo, wax lo bavo lo bavo.

Suhrab di nava xwn de ma. Hilma w ya germ li ry
bav w dixist. Wuha domand:
-Rabe, ez birndarim, birna min pir xedar e. Heke tu ne
plewan, l bel ejderha b, roj j bi dest xwe bigr bavj
aliyek, dsa gava bav min bibihze ku balI min bye
pareyek zinar, hetan piy w av ax bigre, ew d li te bigere
te bibne w heyIa min ji te bistne. Mitleq w mirovek min di
v hal de bibne roj w b ku ev rewsa ha ji bav min
218
219
ZZZDPXGHGH
Ristem Zal re bje, tu kustin bsahid nn e xalo. W hinek kes
ji bav min re bjin Suhrab te kustin, cesed w avtin erda
sara cemid hetan wexta mir j, di ber sekrat de nav te ji ser
ziman w neket.
Dema Ristem van bjeyan bihst, sewus erd dil w
xeliya. Dunya l guher, her al res tar b. Derman di okn
w de nema, taqet ji maslkn w derket. Ji xwe ve li rex
kur xwe dirj ser ax b. His ji sera neb, ser xwe di ax
da. Dest bi gir kir naliya. Ji wan gotinn Suhrab yn daw
bawer nekir. Bi zimanek giran, bi zehmet peyiv:
-Tu kjan nsan alamet Ristem dizan? Ka bje?
-Ka mil min veke, mohra ku bav min dab diya min wa
ye di nava hemayil de. Bi av xwe bibne.
Ristem bi dest lerzok kinc qetiyay ji ser mil w da al.
Ku i bibne? end sal ber mohra ku ji Tehmne re sandib wa
ye bi mil Suhrab ve ye xwn niqutiye ser. Hema li okn
xwe xist kr naliya:
-Ax lawo, ax lawo! Ew mirov Ielekres ez im lawo! Ez bi
qurbana te bim. Bila pist v yek, nav deng min di bin erd
keve. Xwez ez bicehimim bi kustinek sosret herim.
Mna ku xwn rijiyab mjiy w. Him digiriya him j
xweliy li ser xwe dikir pora xwe dikisand. Suhrab ew di v
hal de dt hdka axiI:
-Ger bi rast j Ristem tu b, bizanibe ku tu sedem rika
xwe by qatil law xwe. Bona asty ez gelek li ber te
geriyam, ez ketim bext te. L bel gotinn min ketin guhek te,
l di y din re derketin. Niha j tu loma li min dik, l dereng
may! SiIqeta bavty piek j bi te re nn e. Roja ku ez
derketim seIer deng deIn ceng bilind bn, diya min ew
hemayil bi mil min ve kir got 'Lawo, oxira te ya xr be, Ev
diyariye ji bav te, vesre. Roj heye ku ew bi kr te were.
Bel, rast e ew gelek bi kr min hat! L mixabin pist xwn bi
ser de niqut! Dereng e bavo, dereng e. Bjeya 'bavo iqas
xwes e.
Ristem kinc zerx kur xwe jkir hemayila mil w
vekir. Ew gav s elemek kr li bedena w belav b. Hewar
axn kisand bi neynokn xwe qirik snga xwe irand, xwna
xwe j tev li a kur xwe kir. Di ber xwe de hdka lorand: 'Kur
mino, egt mala bav mino! Ev s elem para min e! Wax
lawo, wax!
Deng 'wax lawo, wax lawo di gel zinaran de, di iya
ol newalan de olan da ev deng dsa bi ser Ristem
dilreben de vegeriya di tasa mjiy w de ch veda. Li ser ax
giriya bi qrn kir zare zar hetan xwn ji avn w niqut erd.
Suhrab got:
-Bavo! d gir bi kr tistek nay. i bye, jixwe bye.
Zarna te, min ji te re venagerne.
Roj b ava. Tar serma, bi diz mna mirina ji niska ve
dihat; klk bi sn de j her ch zeIt kir. Leskern Ristem
ketibn Iikaran, av wan li riya Plewan Chan b. L ew
nedihat. Di encam de, bst servann ran li hespan suwar bn
hatin ch ser. Du hesp dtin, her du j li piya bn, l bel di nava
toz ax de mabn. Pjna Ristem nedihat. Zn Rexs Belek
vala b. Ew gav ew j giryan bi ser Kaws de zvirn, gotin
qey Ristem hatiye kustin. Dibjin neya xareb z belav dibe.
Leskeran ne bihstin bi kustina Ristem bawer kirin.
Kaws bang li Ts kir, got 'Lez bike, bje bila deI bor
lxin! Pas lesker plewanan civand wuha axiI: 'Bila
niwnerek zana li ser pista dev suwar bibe here meydana
ceng bila agahdar ji jiyana Suhrab bigre dsa vegere
220 221
ZZZDPXGHGH
were cem min. Heke bi rast j w zora Ristem biribe, jixwe
div em hem bi ser hal ran ve bigrn. Pist Ristem kesek
nikare ser li hember Suhrab rake.
Niwner derket r.
Ji al din ve, Suhrab bi bav xwe re, digel w rewsa
birndariy, dsa gazind lome dikir:
-Jixwe hey ez y mirin me, hviya xwe ji min bibirin. Ez
ketime w xeter ku rewsa Tirkan w xerab bibe. Bavo, qet
nebe, ji niha p ve were ray bila d piyar tkeve qelb te.
Here, xwe bigihne Keykaws, nehle ku ew arts bisne ser
axa Tran Semengan. Sc gel wan welatan nn e, lesker
plewann wan bi min xapiyan, lewma rs ann ser we. Min
mizgniya serkeItin dab wan. Min ji wan re gotib ku, ez bav
xwe Ristem li ser ry erd zind bibnim, ez li dun kesek
xwey tac text nahlim. Min nizan b ruhstn min bav min
e! Qelayek nzk me heye, plewanek wrek xwediy wur e.
Nav w Hjr e. Min ew dl girtib avtib zndan. Min te ji
w pirs, l bel w min sas kir xapand. Mebesta w, bi v
away xwe ji min xelas bike. Min bi gotinn w bawer kir
lewma min guh xwe ji ser te birr. Bhv bm. Gava tu
vegeriyay, tu w nekuje, l bel hn bike ew k ye ima wuha
min xapand. Min nsann ku diya min di derheqa te de gotib,
hem li te dtin. L min bi av xwe bawer nekir. Di qedera min
de kustinek wuha heb. Kustina bi dest bav! Niha li jiyana
xwe diIikirim: ez mna brskek hatim ry erd, niha j mna
bablsok ko dikim. Jyana v dun, her dam dilres ye. Niha
ez j xelas dibim. Dil min bi xwn av min sil e. NeIesa
dawn diksnim pisika xwe.
Ristem ew gav bi dilek birndar rab. Li Rexs suwar b
mna ewr buhar argahv Iiriya. Ne got ev em e, ne got ev
iya ye. Bi Ied sermezar, bi qrn hawar hat bin kon xwe.
Plewan leskern ran l civiyan. KIa wan hat, lewma dua
kirin, ax ma kirin. L bel xzikn sn di ry Ristem de
dixuyan. Ser av, dev poz w hem tij ax bb. Kinc zerx
zval zval bbn, sng di xwn de sor bb. Bi avek
ecbmay li rews tendurustiya w pirsn. Ristem got hal
mesele ev. Ew gav plewann heval w j p re dest bi gir
kirin. Ev deng li nav konan belav b. Ristem got 'Bi Traniyan
re ceng nekin. Ev xerab dilres bes min e. Ez qatil ewlad
xwe me! Ev qursa res hetan mirin w li ser eniya min be dil
min w tucar sp nebe.
Biray w hat. Zuware dilsewat b ji birna xwe ya kevn
rihet bb. Li Suhrab pirs. Kek w got 'Qet nepirse! Min kur
xwe birndar kir, birna w xedar e. Ez posman im, Bi v
extiyariya xwe min kesek nedt, min rab xwna law xwe rt!
Ristem bang li katib kir, ji Hman re name nivs sand.
T de got:
'Bes e ev ser! Were em agirbes eskere bikin. Dema
ceng buhur. Bila sr tkevin kewdanan di wur de zeng
bigrin. Tu Iermandar, xaIil nn be! Te, sedem w dilxerab
xereza xwe, gotina rast ji Suhrab re negot. Tu by sedem v
qetl ev agir can min van rondikn bixwn. Zuware nam
ji Hman re bir di veger de bersivek wuha an:
'Min te ji Suhrab ne vesartiye. Mirov ku te ji w vesart
te p neda nasn Hjr e. Ew mirovek serxwaz e. Y ku ev
Ielaket an ser te ew e. Niha kar me y yekemn, jkirina ser
w ye!
Ristem kliya nam xwend bi avek sor rab piya. Dsa
mertala kalik xwe hilan. Ser Ab Mnas Dw Sp di br
an. Ber heIsar hesp ber bi ch Hjr ve li ba xist. Rexs xwe
223 222
ZZZDPXGHGH
heliqand, Iire Iir bi poz w ket xwes . Dotira roj xwe
gihand Birca Sp. Tavil bi qirika w girt bi hrs ew avt erd,
xencer ji ber xwe deran da ser zengilorka w. Ew gav li wur
gelek mirovn pr kal hebn. Ev rews dtin, hatin xwe avtin
piy Ristem, nehistin, gotin 'Guneh e, scek kiriye, l ewt li
bikan, eIkirin para mezinan e. W bide xatir jin zarokn
w.
Ristem ji wur vegeriya, xwe gihand cem law xwe. Ts,
Gustehem Guhderz j xwe gihandin w, p re hatin. Li rewsa
Suhrab nihr, dil w keliya, ser bin hev b. Xencer ji ber
xwe deran bilind kir, xwest li ser dil xwe bixe. L bel
plewann heval w nehistin. Guhderz got:
-Ji niha p ve tu ezman j bn xwar, dsa Ieyde nake.
Tu xerabiy bi xwe bik j, sa kur te nateIe. Ya Plewan
Chan! Kesek bkeser derd, bxemxur heye gelo?
Ristem li ry heval xwe y weIakar nihr cewaba w
da:
-Tu rast dibj. Madem wulo ye, div em w rihet bikin.
Rabe, nesekine bie cem Kaws. Her tist j re bje. Di
gencneya w de dermanek heye, heta niha ji hemkes vesartiye.
Ew derman ji birnan re bas e. Ger z bigijn vir, Suhrab w p
rihet bibe. Bila w derman txe stekana serab bide te. Em d
li birna Suhrab bikin. Bje ya Sehnsah me, ger Suhrab rihet
bibe, ew d j mna Ristem li ber der te bibe kole!
Mna ecacok derket Guhderz. Li r nesekin ewl neb.
Heta xwe gihand cem Keykaws. Gotinn Ristem Zal j re
got. Sah, bi balks l nihr guhdar kir. L bel bi sals axiI:
-Qas ku kIa min ji Ristem re t, ji kesek re nay. Min
ew kir Plewan Chan, ez d awa xerabiya w bixwazim? L
bel ger ez derman j re bisnim, Suhrab d rihet bibe. D re?
D re w i bibe tu zan? W bav kur ser li ber me hildin! Ez
nabjim, l tu bje; ka k dikare li ber wan raweste? Ne ez
dikarim ne j tu! Ew d ser me jkin, gewd me bavjin ser
poxang ber kikan. Ez w roja ku Ristem min li ps av we
rezl kir, roja ku gurmisk li poz Ts xist, ji br dikim?
Heysiyeta min kir pere pere! Ger Suhrab rihet bibe mil bide
bav xwe, ji bil gor w tu sitar ji min re nemne. Em d ji
dest wan werin eman!
Guhderz bare b, destvala sitxwar vegeriya hat, Ji
Ristem re wuha got:
-Xuyn Padsah, mna zebesn kaIiran y tal e. Lewma
dost w nn in ew naxwaze ji derd kesek re bibe derman.
Div tu bi xwe bi bi zor derman j bistn.
Ristem Zal bi hrs kn rab, Suhrab li ser xaleyek
nexskir dirj kir ew xist xew. Piy xwe di zengya Rexs re
kir. Hesp ajot, dsa damska caniy belek mna plen bahr pl
da, dsa dn b, irsk ji ber naln w yn sse n. Demek
wuha bi r ve , di dil w de kustina Kaws heb. L bel ji
niska ve dengek li pas w hat. Rawesta. Suwar xwe gihand j
re got:
-Ya Plewan Chan! Suhrab d ji te derman naxwaze,
tabt dixwaze, vegere.
Ev tra tj, ya ser bi jehr di kezeba w re t de q
b. Axn kisand. Axn dsa axn. Bijangan bi ser avn sor
de girt. Ji hesp piya b dsa xweliy bi ser xwe de kir.
Cesed Suhrab birin Semengan. Plewan Tran j p re
n. Padsah Semengan, kalik Suhrab digel Tehmne ve hat
psiya w. Tabt li ser mil plewanan b. Deng bor
zengiln Hind bona sn belav dib. Diya w awa av p ket,
salik ji ser w hilan, snga w ya bi sr qelast dt. Qrn p ket:
225 224
ZZZDPXGHGH

'Lawo, ez bi qurban, ez bi gor lawo!
Min ji te re negot bav xwe nas bike,
Mil xwe bide w rt cax me xelas bike,
L te bi gotina diya xwe nekir,
EIrasyab te xirand, ji his Iam kir,
Bav kur li hev arand, w te deman kir!
Ax lawo, lawo, ez bi gor lawo!

Min nav nsann Ristem Zal ji te re got
Te bi ya min nekir, l dil ceger kire sot,
Bav sng irand sikest pars, mil kir kot,
Hemayila mil te nedt es elem kire cot.
Lawo lawo, bmirado lawo, xrnediyo lawo!

V sibek dil min ji dilan dilek del-dn e,
Ser dil min bi kule, nava dil min bi kn e,
Bin dil min bi xem e, bi xetere, bi birne,
Kul tu bi s kul b, bikev mala Kaws Keyan,
Eesad gelac Tran, EIrasyab Pseng ne,
awa bav kur berra hev dan bi dek zanne,
Mala me xera kirin, agir bi kon me ve danne,
Cegera Suhrab min sotin, ber sng qelast ne.
Ez` rabim bjim hewar e, heIt bav Keyaniyan hewar e,
Belk di hewara min de were kur Sam Nerman,
Serok Qela Zabil, Zal Zrn, mr av sne.

Tehmne sn girda, pora ser xwe ta bi ta hem kisand, ser
rik bi naperkan an xwar peritand, xwe di ax xwn de
gemirand. Li ser cenaz kur xwe lorand bi sev roj lawuj
got:
'Ez` bi tuxub Semengan diketim di honikaya sib da,
Min dt Ristem li Rexs suware hd hd t ji w da,
Suhrab li ber suwar e, l birndar e, di kraniya xew da,
HeyIa min li kustina w nay, ez bi ber w nakevim,
Ew crek b ji cr av, sikest di riya kaniy da,
HeyIa min li w yek t, xelk bje Suhrabo, nasto;
Nezano xerbdosto, l kustiyo di ber xelk da.



12.


Pist kustina Suhrab, dil Keykaws ket ch, tirsa w ji
Ristem sikiya, ji sitiry nav av xwe xelas b. Bi Traniyan re
ast kir, d rsn Tirkan nedihat ser ran. Bi v tkiliya
nerm, Keykaws biryarek da. Qza Gersyz Tran ji xwe re
xwest ew li xwe mar kir, tev li harema xwe kir. Ew keek
xwesik b, nav deng w li herm belav bb.
Salek buhur, xwed zarokek kurn da w. Nav w
Syavs dann.
Sal berra pey hev dan. Syavs mezin b, pisporan ew ji
ser re elimandin. B xortek jr jhat. Wan salan dsa nava
Keyaniyan Traniyan xera b. Kaws kur xwe mna
Iermandar artsa ran sand cenga EIrasyab. Syavs di ser de
gelek eleng b. Bo v yek di nav gel de hat naskirin
plewanan j j hez kir. Rvebir serbazn Kaws bawer bi w
ann. Roj hat, Kaws kur xwe kir pasay Khistan ku ev
226 227
ZZZDPXGHGH
herm eyaletek ran b di nava herm de taybetiyn xwe
hebn.
Rojek ji rojan, Syavs kincn serleskeriy li xwe kir,
kembera xwe girda, nsanan bi xwe ve kir ber xwe da al
ran. L vcar ne bi mebesta ceng. Ne gihst EIrasyab,
gotin Syavs derketiye r. Padsah Tran rab, lesker
plewanan li hev civand lijneyek ji wan pk an, bi deng
deIan re sand psiya Syavs. ar Iln sp xemiland, textek ji
Irze da ser pista Ilek, s kursyn ji zr j bi xwe re birin.
Pran, digel ala xwe li ps bilind kirib, li ser hesp rveber
serokat j ji wan re kir.
Gava Syavs ji dr ve ala Pran, deng Ilan hrna
hespan bihst, hesp ajot, xwe gihand Pran ew himz kir. Pran
pezn w da:
-Min te dsa wuha sax selamet dt, ev ji min re bes e.
Hezar qewrasn min yn guharzrn di bin Iermana te de ne.
Der gencn j li te vekiriye.
Her du bi hev re, bi dilsah dostan li rex hev rnistin. Di
bin deng sitran rd ribaban de, ji deng behs dun, ji
rewsa rojev axiIn. Syavs ew gav rojn ber di br an.
Lewma xemgn b bhemd ji avn w histr bariyan. Ji
Zabilistan hetan Kabilistan, ji bona rmeta w, sah
prozbah hatib kirin. W dem ew mhvan Ristem Zal
b. Hem ekabr rsp j li wan civiyabn. Zr zv, misk
amber hatib rtin. L welat ran? Gava rewsa ran ket bra
w, ew gav Syavs axnek ji kezeba sewut kisand.
Pran li ry w nihr ev hal w, di resika av w de
dt. Dil w p sewut, lewma lvn xwe gez kir. Her du ji wur
rabn, ketin r. Gava gihstin Kaarbasy, li wur rawestiyan
bhn berdan. L tistek di dil Pran de digeriya, j re wuha got:
-Ya pasay bi rmet! Tu mratxur hem padsahn ran
y! Tu bi s xaleyan ji Sahn din yn ber tir : yek; tu ji
malbata Keykbad tu ji w j zdetir . Bi her away li ps ,
dudo; ziman te srn e gotina derew ji dev te dernay ss;
ry te lihevhat xwesik e, lewma tu di kja welat re bibuhur,
tu d li w dever tov hezkirin biresn. Ji al din ve, tu ji
malbata Gersiyz . Ev j sida te ye, Tran bo v yek ji te hez
dikin.
Her du bi hev re hilkisiyan qesra EIrasyab. Padsah
Tran derket psiya wan, li ber smka der xrhatin di Syavs
da. J re end gotinan bi lv kir:
-Ser pevn, xerab kn xerez ser xist xew. Xezal
piling w d ji kaniyek av vexwun w gur mh bi hev re
birin. Dunya li bin guh hev ket, l bel niha welatn me y
we, d ji ceng tr bn. Bes e, ji dvla bhna xwn ve, bila
bhna gulan were poz me. Hezkirin muhuba te ketiye dil
Traniyan. Qumandar min y mensr Pran e, va ye ew j bila
di bin Iermana te de be. Ez di dewsa bav te de, tu j kur min.
Syavs devliken b. Bi avek ron, bi bisirn li EIrasyab
nihr.
Roj buhurn, ew li Tran mhvan ma. Rojek li ser masa
vexwarin, kliya w Pran sseyn serab li hev xistin,
qumandar Tran di guh w de kir piste pist:
-Tu li ps av xwe meznahiya artesa Tran dibn. Her
die, em hza xwe qewn dikin. Ser taca padsah me digihje
nava ewran. Ger tu p re mervat deyn, tu d di nava me de
gelek san sereI bistn. Qzn EIrasyab gelek in hem j
mna zerika hk ne. Hk qelisiye j derketine! Yek ji yek
xwesiktir e. Mirov gava wan dibne, mirov dibje v ya na w
ya! Jixwe, Erengs heye ku, qet nepirse, nebne! Ya Xaliq!
228 229
ZZZDPXGHGH
Mirov tiliya xwe gez dike. Xwesikiya por ry w, li horiyan
j nn e. Bejna w bedew e bisk keziyn w res hubur ne.
Mna taca ji misk li ser ser w ye. Ne li Kesmr ne j li
Kabl kesek weke w xwesik delal tune. Ger dil te hebe, ez
d v yek di guh bav w de bjim. Hema tu bje 'her,
tistn may li biray te.
Syavs Iikir, mat ma di ramanan de hat. Li heval
kleka xwe wuha vegerand:
-Kesek bi bay Ielek nizan e. Bona v yek, div ez li
Tran binch bibim. Ev biryar j tistek buha ye; ango div ez
d ry plewann ran nebnim. Ry Behram H, Zengey
Saveran, Gw Sapr. Div ez Zal Zrn Ristem kur w j
ji br bikim. Madem tu dost min xerabiya min j naxwaz, ka
j re bje. L ez ji te rica dikim, bila ev tist bi diz be. Neb neb,
tu ji dev xwe nerevn ha!
Pran ji cem Syavs rab, raste rast ber xwe da qesra
EIrasyab. dergevanan ew girtin hundur. Derket oda Padsah,
qasek bi sn de EIrasyab hat bi avek belloq j pirs:
-Te xr e, tu ima hat vir? Artsa min, hem zr
gencneyn din di oxira te de ne. Ger tu ji bona azadkirina dlan
hatib, ez d wan bidim xatir te wan berdim. Na, heke tu tac
text, sr mohr ji min dixwaz, mesekine bje. Y bje derd
dil xwe, w bibne derman xwe.
Pran got:
-Sipasdar te me ya Padsah Tran. Sukur, her tistn min
bi saya te hene. Arts, sr mohr text j. Ez bona berdana
hsran j nehatime. L bel ez dixwazim roj qala Syavs
bikim ji te re. Ew niha li cem min mvane. Niha ew te mna
bav xwe nzk dibne. Tu j zan diya w ji me ye. Niha j ez
dixwazim tu qenciyek p bik. Qzek te heye, nav w Erengs
e, pir xwesik e. ew layiq qesr qonaxn Syavs e. Ger tu j dil
bik bj her, ez j ew j, em d tevde dilsa bibin. Ez
dixwazim em mervatiyek bi w re deynin. Ka tu dibj i?
EIrasyab ser xwe berjr kir, kuta erd tu tist negot. D
re dil w nerm b:
-Ez bas bawer im ku, ji tov Kaws ji malbata me, w
zarokn jr jhat werin dun. Weke agir av bigihjin hev.
Yeqn dikim ku dawiya v zewac w ne xerab be. Dibe ku
tirn be. Ez d Iermana v zewac bidim. Xwestek bila di dil
de nemne.
Pran bejna xwe li hember w tewand bi kI sah rab
ji qesr derket. H nesekin, vegeriya cem Syavs bersiva
Padsah, mna ku gotib j re bi lv kir. Ew sev hetan sibeh
mey vexwarin; xema dilan belav kirin.
Dotira roj, Syavs Erengs mna heyv roj li kleka
hev din rnistin. EIrasyab Pran, li gor urI adetn w
dem, jrik gel qonax civandin, sert surdn zewaca wan
binch ann ew li hev din mar kirin. Dil wan bi hev ve hat
girdan. Zava, ji ser hetan p bi balks bal dna xwe da
bk. Keziyn w dirj bn bi ser sng de dihatin xwar.
avn w mna strka sibeh diris. Dev lvn w mna
kevir akk sor dikir. Mirov digot qey ew strka Venus ye.
Bhna amber j dihat. Xwey piyar merhemet b. Qirikek
zirav li ser b can w tenik bu; gava av vedixwar, di gerdena
w de dixwuya. Mirov Itikek ten li eniya w bixistana, hing
nazik b, can w hetan paniy w sn bibyana. Bejna w
zirav b weke sitila biy.
Her du ji hev gelek hez kirin.. Muhuba dil wan roj bo roj
zde b ji hev din re. EIrasyab j v yek didt; lewma ji zav
xwe re gurz mertal, kemend sr amade kir. Hermeke Iireh,
230 231
ZZZDPXGHGH
ji Tran hetan Derya n xist bin Iermandariya w. Xelata w
ev b. Roj berra saetan, mehan da d heIteyan sal j li pey
demsalan hatin. Gersyz ji hezkirina zava xezr didexis.
Digel Syavs neviy w b j, dsa j h hez nedikir. Weke
xiltek kor ket navbera her duyan bi Iesad gellaciy nava
wan xera kir. Bi vir derewan, bi Itirayan dil wan ji hev sar
kir. Sitiriya rik xereziy, dilres dijminiy di nava wan de
and.
Syavs vegeriya cem bav xwe. Demek wuha derbas b.
Rojek EIrasyab name bi dest Gersyz j re sand xwest
zav w were cem w. Syavs ew name xwend pistre bersivek
wuha li ser kaxiz resand:
'Ya Padsah dilsa serbilind! Gava min name ji te girt,
gelek kIa min hat. Di nam de te gotiye ku Erengs j bi xwe
re bne. L mixabin ew van rojan nexwes e, hal w tuneye
gezek nan j di qirika w re nae xwar. Jar ketiye, bye derz.
Jixwe ez newrim ji ber ser w rabim ew ten bihlim. Bi
rast, ez j dixwazim te bibnim. ax Erengs hinek were xwe,
ez nasekinim ez d werim.
Gersyz nam ji dest katib Syavs girt bona bigihne
EIrasyab. S roj s sev li r , roja aran gihst Tran.
Dema EIrasyab av p ket, dt ku Gersyz bi made ye, sikm
w nexwes e, res bye. Li ry mirov nanihre. Padsah pirs:
-Te xr e? Tu ima wuha madekir y bi telas Iikar ?
Elbaz Iesad kar w b, lewma wuha bersiv da:
-Pasay min, mr mran! Gava rews xerab be roj tar be,
mirov dikeve tatl xeman diksne. Ka reng r li mirov
dimne? Serqis, Syavs zav te, gava ez m mvandariya
w, jixwe li ry min j meyze nekir. Tewer nameya te j
nexwend, avt aliyek. Min li nava sekalan li ser okan da
rnistandin. Ka mazvan li mvanan wuha dikin? ran li dora
w ne. Ji her herm name j re tn, ji Rm n j lesker ew
ziyaret dikin. Ez bawer im ku ew xwe ji ceng re hazir dike.
Rews wusa dixuye. Ger tu dereng bimn, ditirsim ku ew d ber
artsa xwe bide welat Tran bbextiy bi te re bike. Psiya
gotiye mr min: K xaIil e, ew kaIir e!
EIrasyab bi hrs rab piya li ber av w geh jora
od geh hat jr. Dest xwe da pist xwe bi lez hat. Weke
ku xwn pijiq be mjiy w. Ser w mna ber ku awa ji
raniyan neIret dikir, dsa wusa tij rik xerez b. Nameya ku
Syavs sandib, ji dest Gersyz kas kir, hema li piya av l
gerand, l nexwend. Qet li ser neIikir derhal irand, pare
pare kir avt. Bang li qumandar plewanan kir, got lez
bikin, arts bicivnin, deriy cebilxanan vekin.
Ji al din ve, Syavs li benda cewaba mektb ma. Mehek
dudo, sis. av w li r qerim, tu kes nehat. Eikar di dil w
de zde bn, xewnn xerab dt. Giriya, zan b ku tistek heye.
L i? Ry w ilmis, avn w sor bn. Li hespek zexel
suwar b, tev li Iermandar servanan ber xwe da tuxub ran.
Ji wur buhur, l bel hja nv Iersah r neb, rast li xezr
xwe hat. Leskern bi gurz zerx sran dor l pan. Hatin
nzk kemn dann, xwe vesartin. W j zerx xwe girda sr
deran. Rawesta, destra ser neda hevaln xwe. Bang li xezr
xwe kir:
-Tu i ji min dixwaz? ima tev leskeran hetan vir hat?
Tu xezr min , di dewsa bav min de y, jixwe dest min li ber
te ranabe.
L bel EIrasyab bersiv neda. Amadehiya ceng kir.
Rews kambax b, behna nexwes hat poz Syavs, ryn
232 233
ZZZDPXGHGH
Traniyan qemit bn, awurn wan tj bn. Padsah Tran
Ierman da:
-Hemiyan di bin sr re derbas bikin! Xwn birjin, xwn,
xwn!
L bel Syavs ji la xwe re got:
-Wan nekujin, ten xwe biparzin.
Traniyan zka dor li wan girtin, hezar lesker
plewann bijarte bi Syavs re bn, hemiyan j kustin. D re, bi
her carek re pnc an j sst tr barandin ser kur Kaws. Ew
birndar b ji ser hesp daqul erd b.
Di nava artsa Traniyan de bi nav Gery plewanek
heb, zalimek mna w tune bn, yek cellad b. Nav bav w
Zrih b, lewma j re digotin Gery Zrih. Dt ku Syavs ji ser
hesp ket, tavil hespa xwe ajot ser , dest w ew gav girda
bi v yek j nesekin, qeyd j li sity w xist. Zilamn
EIrasyab li ser ser w kom bn ew bi erd re kas kirin. Ew bi
v bkeysiy hetan bajr birin.
Biryara EIrasyab bi tund tj b:
-W ji r dr bikin, bibin chek tenha, bila kesek we w
nebne. Li chek ku qet giya l tune be, ser w ji gewde
hilqetnin xwna w birjin. Lez bikin, dereng nemnin ji
tistek j netirsin!
Plsem biray Pran ew gav li cem EIrasyab b, li dij v
biryar derket:
-Tu li his ? i dik? Bi v kustin, tu d tov dara
dijminah, rik kn bin! Ya Padsah Mezin! Seriy ku
layiq taca zrn be, div ney jkirin! Tu j dizan ku Keykaws
Ristem Zal w mitleq xwna w li erd nehlin tola w w ji
te bistnin. Kaws bav w ye, Ristem j seyday w ye. Sibeh
Ristem Zal serbilind raniyan, Guhderz Gurgn, Eerburz
ermqetn, Behram H, Eerhad Ts, Zuware Zengey
Saveran sr biksnin, bo heyIa Syavs, w riman li dest
biiknin. Ew gav ne ez dikarim li hember wan bisekinim, ne tu
ne j plewann me.
Pran gotina xwe bi lv kir derket. V car Gery
Zrih oda EIrasyab, j re got:
-Metirse mr min! Eersend di dest te de ye. Taliya tal, y
ku zerar bibne j tu y! Jixwe te artsa w qir kir. Pist v yek,
ger tu w eI bik, ma w dil w li te sp bibe? Na.
Em wan bihlin li wur, werin ser Erengs. Qza EIrasyab
bihstib ku mr w dl ketiye. Rab, bi kincn zilaman xwe
gir da, li hespek khl suwar b, kete r di hewariya mr
xwe de hat. awa gihst qesra bav xwe, j tika kir:
-Bavo, qurbano! Ez ketime bext te Hurmuz! Tu zaroka
min sw li ber dwaran nehl! Ez niha bihemle me. Tu ima
bi gotina Iesad ewanan dik? Sc w iye? Ka bje? Heke tu
dixwaz zulm l bik, te nebihst ku i hat ser Dehhaq
Xwnxwar? Ji br meke bavo; Kaws hja nemiriye Zal
Ristem j li jiyan ne.
Rik, rik b! Padsah guh neda gotinn qza xwe. Tewer p
re xeyid:
-Rabe, z ji ber av min bie! Tu i zan ku ez i
diIikirim? Bizvire mala xwe, qet nesekine li vir!
Dil Padsah tar bb, av w kesek nedidt. Nihr ku
qza w p daye erd nae. Gaz dergevan kir bi mil w
girtin ew avtin bn zndan der li ser radan.
Roj roja Gersyz b, Iesadiya w Ik dab. Bang li
Gery cellad kir ew bi xwe re an cem Syavs. Gery bi ry
Syavs Kaws girt ew tan da ser ax. Syavs ew gav dua
kir:
234 235
ZZZDPXGHGH
-Ya Xwedan sev rojan! Va ye ez diim! Ji xwna min,
ji malbata min mrxasek bike ku karibe heyIa min hilne!
Dest piyn w girday bn tewer qeyd j li sity w
xistibn. Ew dsa di nava bajr de bi v hal gerandin, bi erd re
kas kirin. D re ew birin destek Iireh. Gery, xencer ji dest
Gersyz girt, bi pora Syavs girt ew bir ber nsangeha tr
kevan. Ew der ch perwerdehiya travtin b. Gery, Syavs
li wur dirj kir testek an li ber ser w dan. Sity w mna
y msinek dirj ser test kir ew serj kir. Xwna w j
herikand zik test. Gery rahist test ew bir chek taybet ku
ber w gav EIrasyab bi dizka ji wan re nsan kirib. Xwna
test li wur rijandin.
Li gor gotinn gotinbjan, weke ku t rwayetkirin salek bi
sn de, li ch ku xwna Syavs l hatiye rtin darek sn t.
Gel wur, nav 'Xwna Bira li w dar datnin ji xwe re
dikin ziyaret.
Dsa neya nexr z belav b. Li welat Nvroj gotin,
gidno, hey gidyano! Dibjin Syavs bi pezik serjkirine
xwna w berra test dane. Li bajarn ran qiyamet rabye, gel
sn girdaye, Keykaws ax bi ser taca xwe ve resandiye,
kincn pedersahiy zval zval kiriye. Gotiye ada min li ber
dest Xwed be, ez hetan heyIa kur xwe hilneynim, li ser
kursiy Sehnsahiy rnanm.
Ne gihst guh Ristem Zal Destan Kal. His eql li
ser wan nema. Eeryad Ixan, gir naln li nava Qela Zabil
belav b. Zal li okn xwe xist, ry xwe di birnan de hist.
Zuwarey biray Ristem j ji kerba snga xwe irand. HeIteyek
wuha, di sn de dem buhurandin, roja heystan ji Kesmr
Kabl gelek lesker hatin, deng boriyan bilind b, li dwar
Qel olan da. Lesker li hember Plewan Chan rz girtin.
Hja j niqutn xwn ji av w QelaIetIl dirijiyan wuha
dinaliya: 'Syavs! Eelek padsahek mna te nedtib! L
mixabin mirovn xerab Ietbaz biserketin. Ew bextiyar in
niha.
Ristem Zal, digel plewan leskeran, rabn li hespan
suwar bn, ber xwe dan paytext, cem Keykaws. end roj bi
sn de gihstin wur. Kela dil Ristem rabb, lewma bi toza piy
xwe derket oda Keykaws, j re wuha got:
-Ji dest padsahek mna te zalim dnik, welat ran
hja w gelek zerar bibne. Min kur xwe kust, sebeb tu y. Niha
j Syavs kur te! Ka bje, ew ne ji ry jina xwe de hat
kustin? Sehnsah welatek gava tkeve bin emr jinek, hema
bila tkeve gor tir e. Te kesek nedt, te hist EIrasyab qza
xwe li kur te mar bike! HeyIa Syavs! HeyIa bejn bala w!
Ez i bikim? Dunya d yek mna w nabne. Hetan ez sax bim
li dar dun, dil mjiy min w hertim li pey tolhildana w be.
Kaws deng nekir, li hember van gotinan tistek negot,
ser kuta navrana xwe. Ristem der li d xwe bi sid girt. Teqna
der li eywan belav b. ran dest bi amadehiya ceng kirin,
mna rojn ber xwe ji herba Traniyan re xasma xwe ji
EIrasyab re hazir kirin. Plewanan haletn xwe hilann, li ber
der qesr rz seI girtin. Al kisandin jor. Hesp ji tewlan
derann. Xbetn wan derketin r, deIa hewar lxist. Deve
Il, hespn bi sirik heqb hd hd mesiyan. Plewanan
kember girda, sr taz kirin. Poz riman berjor kirin. Ji al din
ve deng boriyn tuncn j belav bn. Li ps, ala Kaway
Hesinkr ku li ser sikl strk heb pl da.
Karwan mesiya.
Erd hejiya.
236 237
ZZZDPXGHGH
Hespn ser mna tajiyan, li ps xwes dibeziyan. Klik
wuha li r n. Nav rann wan seliq keI da. Dema gihstin
nzk tuxub Tran, avdr nobedaran dtin ku artsek ber bi
wan ve t ku ne ser heye ne j bin. Li psiya Artsa ran
kur Ristem Eeramz heb. Gihstin tuxub eyaleta Spancap.
Pasay w welat wan sekinand. Ji Eeramz pirs, 'Tu k y
xwarz? la k ye ev? W snga xwe nepixand ser xwe
bilind kir, got 'Ez kur Ristem Zal im! Di dest bav min de
Il dw j dikin zare zar. Ger tu bixwaz ew bibn, wa ye li pey
min t. L ger tu bi ya min bik, xwe ji w vesre tir e, niha
gelek bi hrs e, heye ku tola Syavs ji te bistne!
Nav w pasay Verazad b. Gelek leskern Tran j di
nava artsa w de ch digirtin. Bi gotina Eeramz bawer nekir
p neda pas. Xwe ji ser r neda al. Eerman da plewann xwe,
got ji trksan tr derxnin li kevanan bixnin.
Ser li dar ket, Eeramz da ps mna gur har rs bir ser
wan. Bi her trek re end lesker bi hev re avt. , r li
Verazad birr rim li kembera w xist, keItan w irand. Mna
ku bi msek bigre, bi sitkura w girt, ew ji ser zn bilind kir
li erd xist. Pistre ji hesp daket ser, bi xencera xwe ser w
jkir. Li ser las bser wuha qriya:
-Em kne lo? Ha ji we re! We rik xerz dixwest. Rik ev e!
Mna tov pirpar ye, disitile z belav dibe.
Leskerek Tran ew gav Eeramz dt, dev ji ser berda li
hesp suwar b ji meydana ceng reviya. Newal newal, qot
berpal , bhn nesitend, hetan seraya EIrasyab nesekin.
, bi bhneIisk ji Padsah re got 'Rabe, xwe zka girde.
Ristem Zal dsa li Rexs Belek suwar bye, dsa gurz Sam
hilgirtiye tev xbetn ranyan ber bi me t. Ew li pey heyIa
Syavs e. Verazad derket psiya wan, kur w ser Verazad
jkir. Mna agir li da`l, i dikeve ber wan disewutnin. Ku li
ser ku nahlin. Artsa Spancap ji hev belav-wela kirin.
EIrasyab Bavpseng dsa eniya xwe qermiand, bi
dengek piht lerzok bang li navmaliyan kir, got bila seys
hem keriyn hespan, coln revoke bnin tewl. MiIteyn hem
gencneyan j derxnin.
Gurz zerx, tr kevan rim li hem leskeran belav kirin.
Bona dil servanan xwes bikin, zr zv, tac kember j
derann, li plewanan par kirin. Deng inxirakn Hind hat.
Suwariyan ber heIsar li ba xist dizgn sist kirin, 'deh li
hespan kirin. Padsah Tran bang li kur xwe kir, got:
-Lawo, roja te ye, de mraniya xwe san bide! S hezar
lesker bicivne. Li bay bez here, sev roj ji te re nn be. ez
ser Eeramz ji te dixwazim. Sreta min li te, xwe ji xezeba bav
w biparze.
Kur w ku bi nav xwe Surha b, li bav xwe vegerand:
-Bav mino! Tu bi min bawer nak? Heta niha kesek ji we
can Ristem ji ser ry erd ranekir, l bel ev kar min e. Ez
d dest piyn Eeramz j girdim, heIsar txim ser w ew
bnim cem te. Bila ji te re bi kert bizire.
Bav w:
-Lawo Iortan nede xwe. Sozek psiya heye; dibjin
kikek jhat syar, dikare bi piling j. L bel srek zexel
ne serd ji rov j ditirse. Eeramz bik nebne, ew kur
Plewan Chan ye, ew j syar leheng e.
Surha Eeramz. Bav wan Ristem EIrasyab, yek ji
Traniyan y din ji raniyan ev cara endan b ku li hember
hev din ceng dikirin?
Surha ala res daikand. Li ser zn hesp psiya l,
ber xwe da dest. n n. Sev, roj, ba bapesk, tistek li
238 239
ZZZDPXGHGH
wan neb asteng. Gava gihstin haIa artsa ran, avdr
notirvann Keyaniyan ew dtin. Agahdariya Eeramz p xistin,
gotin wa ye hatin dsa, neyarn bav kalan hatin, xwny me
hatin, li ser ala wan xwna Syavs heye. Sr biriqn, riman ser
li dest hilda, bux ji ax Iriya ar ceng j pl da. Brawestn,
bIikr raman, dema gihstin hev, di hev din re derbas bn
tev rvebiran li nava hev qelibn bi mran.
Surha, ser rima Eeramz ji dr ve dt. Ji xwe re kir
bergeh nsan, bi coseke bhempa ajot ser. Kur plewanan,
kur her du neyaran, bi besta dijminiya sed salan bi riman dirj
hev kirin. Ewul Eeramz gaz kir: 'Hey Tirk bsid! Eeleka te
ep geriya. Ez d niha te bi ser zn te ve girdim te bi sax
bibim cem Sah. Bila te serj bike. Gava we xwna Syavs rt
test, hn ji Hurmuz netirsiyan! Sr Hind di dest w de b; bi
rewseke h serxwes derket hol. Qrn ji Surha plewann
Tran , halan di xwe dan. Eeramz ha ku nedt, Surha li rex
w peydah b, mna ji bin erd derketibe. Ew gav kur Ristem bi
destek w girt, bi dest din j kembera w piht girt, kisand ew
ji ser zn avt xwar. Surha li erd, ew li ser zn bi zeqema sit
girt ew an qerargah. Ala bav w ji dr ve dixuya. Deng
hlann psewayan dihat. Ristem, di w hal persan de Surha
dt, law xwe proz kir bang li servanan kir:
'Binrin bibnin! Kes ku bixwaze bibe plewan
serok, div ber her tist wrek zrek be, eleng xwey esl be.
Ger ev xawn p re hebin, ew d karibe ry erd li bin piy
xwe bike mersik! ima? Kar gir ten sewat e, ne tistek din e!
Pola hetan li kevirek nekeve, irskn gir derdixe?
Li ser mil xwe zvir, li Surhay ku girday b nihr, ew
gav Syavs dibran. Di spka av w de xwn, l di ya av
Surha de zaIeran dixuya. Barn j , tuk ji dev w belav b:
'Rakin xencer test,
Zka w bibin dest,
Bila bav p bise binale,
Bi zare zar derkeve gest!

Ts bi engur kur EIrasyab girt bir. L bel Surha
sity xwe xwar kir xwe belengaz kir:
-Ez ketime bext namsa te! Tu min v car eI bike! Tu
d bo i min bikuj? Min i sc kiriye? Syavs heval min b.
Min nedixwest ew bkustin. Tu tola w ji min hilneyne. Bi
Xwed, ez li ser cesed w pir giriyam...
Dil Ts bi van galgalan tenik b, guneh w p hat. Ji wur
zvir ew dsa bi sn de an cem Ristem got va ye Surha
wuha dibje. L bel biryara Ristem bi tund b, rika w kr b:
-Na. awa ku bav Syavs derd law xwe kisand hja
j birndar e, div EIrasyab j bi kustina kur xwe bis. Bila
dil w j biperite. Qey ji me xwn die, ji wan av? Bila ew j bi
ser kur xwe de binale. Jixwe ji bav xerab zarokn xerab
dibin. K dizane? Heye ku ev kur, di pseroj de bibe bela ser
me! Gava bav w EIrasyab, Syavs li erd dirj kir ew di
xwn de hist, dil w qet p nesewut, bila zanibna ku rojek
wuha w were psiya w j! Dunya, dunya keys ye. Ez sond
dixwum bi sonda temam, bi ser Keykaws Keyan, hetan ez li
ser ry v erd bim, ji Tirkan, pasa an j kole, ez kesek zind
nahlim! K ji wan tkeve dest min, ez d ser w jkim eniya
xwe j naqerminim.
Ristem, d bawer bi Ts nean, bang li biray xwe
Zuware kir bi piya xwe ch nsan da. Zuware lezand,
leganek xencerek an Surha teslm du leskeran kir. Wan ew
li wur dirj kirin ser w jkirin li ps av plewann ran.
240 241
ZZZDPXGHGH
Xwna w herikandin legan. Pas, Ristem cesed Surha,
serserk bi dar ve daleqand. Ji qirika jkir hd hd xwn
niqut ser axa sar.
Tran dsa tkn. Pist kustina Surha, tirs ket nav wan,
hem reviyan. Dotira roj, li qesra EIrasyab, rvebir
qumandar li hev civiyan, rews sirove kirin. EIrasyab pist
kustina kur xwe, wuha got:
-d ji min re, ji bil zn hesp meydana ceng ch
war nema!
Arts civand, yek bi yek li nav av Iermandar serbazan
nihr gava wuha axiI:
-Xew j ji me re heram e. Rabin, zerxn xwe li xwe bikin.
Roj, roja tolhildan ye. Peya suwariyn ceng, gava deng
boriyan bihstin, d nikarin bisekinin. Di psrtengy de Iikr
raman namne. Em d dil xwe bi kn inyad dagrin. Wan ji
poz rima xwe re bikin nsangeh.
Li ser Il texterewan binch kiribn, Padsah ji jor ve bang
dikir.
Leskerek li meydana ceng, dev xwe bir ber guh
Ristem Zal:
-EIrasyab, weke gestiya ser bahr t! Xuyaye ku
neynokn xwe tj kiriye!
Ristem got:
-Ji Neynokdirj dijwartir nn e. Pas bi xr!
bi dest xwe nsan da, lesker bi carek re ser rakirin
ala Kawa dan psiya xwe. Ezman, ji biriqandina srn polay sn
dikir. Ji al din ve, di artsa Tran de Barman, bi gurmijna
Tirkan re xwe da al ep. Pispor ser sr Guhrem b, ew li al
rast ma EIrasyab j, mna her car li navend ch girt.
Ristem li hember wan dixuya. Li psiya w Eeramz li
du w j Zuware heb. Li ep artsa ran Guhderz Hjr
Birca Sp (ku d ew hatib eIkirin) hatibn hilbijartin. Gw
Ts j, bi deI bor zengilan, li al rast bn.
Hore hor ji Ristem di, ekn xwe hilgirtib mna ber.
Hrsa w ji poz w diavt. Rim di ber hev de hingiya xilbe bn,
te xwel biresanda li erd nediket. Ezman j bb pista piling.
Hewa bb mna iyayek hesin. Li ser j kumzerx kumzir
hatibn vegirtin. Ser ala Kawa digihst nava ewran.
Plsem biray Pran, bi s denga gaz EIrasyab kir, got
xeman nexwe, Iikaran neke, roj roja min e. Ger tu hesp zerx,
rim sr, xencer gurz ji min km nehl, sonda min bi nav te
y proz, ez d ser bikim bi plewan Nvroj, bi Ristem Zal re,
di nzk de ez d gurz Sam ser neviy w ji te re diyar
bikim.
Dil berga EIrasyab, bi van Iortn Plsem veb. W j
wuha got:
-Ya sr bi nav deng! Haya te ji te hebe! Ew QelaIetIl
xwey dek dolab e, zora te nebe, te bkeys nexne hsr negre.
Ger tu sonda xwe binch bn, tu d duny ji zulma w azad bik.
Gava tu veger Tran, mohr kurs, sr gencne hem w di
bin Iermana te de bin. Qzek min ezep maye, ji Erengs biktir
e, ez d w li te mar bikim. Tac min j nelazim e ji min re! Bila
di oxira te de be. Ji axa her du welatan, ji erd ran Tran, ji
s paran yek w ji te re be.
Hja gotina EIrasyab xelas nebb, Pran gahvek derket
ps, bi sewata dilek diln axiI:
-Biray min dn bye, har bye! W xwe bide kustin!
Kliya ew li hember Ristem derkeve meydan, w ser w
242 243
ZZZDPXGHGH
bigindire ser ax. Ew bhis e kor e, psiya xwe nabne.
Gotinn w hem pezn Iort in.
Plsem li kek xwe vegerand:
-Keko nabe. Welleh nabe Blleh nabe! Ser j bibe gost
biperite j ev Plsem dev ji ser bernade! Ez ne mr galgalan
pezna civatan im. Bi bext te sond dixwum, gava ez bi bav
Eeramz re ceng bikim, tu ser xwe natewn serm nak. Min
li ps av te ar plewann ran neda erd? Ez w dem xism
bm. L niha?
Padsah bawer p an, j re hespek bas deran. Sr
gurz giran, keItan zerxn kumzir j re an. Plsem mna
sr har toz ji erd hilan.
-Ka kur Zal li ku der ye nsan min bidin? Bila ser xwe
ji min re derxe!
Deng w gihst Gw. Kur Guhderz sr kisand. Ristem
dest avt sr w nehist, got 'Bona Tirkek beraday dest xwe
nexe xwn. L bel Gw guh neda w. Ew gav Plsem Iersend
dt rim l xist, piy Gw ji zengy Iilit. Eeramz xwe gihand
w, bi sr xwe li rima Plsem xist kir du qet. Derba duemn
avt kumzerx w, l bel kum zexm b, sr di desta de sikest,
qevda sr di dest de ma. Ristem li wan temase dikir. Du
plewann ran bi Plsem nikar bn. 'Ji nava Tirkan
plewanek mna Plsem heta niha derneketiye got di dil xwe
de; 'Heke were perwerdekirin, w kesek p nikaribe. L heke
ku ew ji hedd xwe der bi min re bi pill bileyize, ew gav w
ecel w nzk bibe.
Ristem bang li servann xwe kir:
-Bila kesek p nav ps. Di ch de rawestin! Ez d sihtiya
Plsem bikim, ew biceribnim. Ka hela k ji me jhat ye!
Rim hilan ling xwe li zik Rexs sidand, caniy pistsor
hema beziya dv rep kir. Ristem nav di xwe da:
-Ho Plsemo! Tu min nas nak? Tu dixwaz bi hilma xwe
ya germ min j bisewutn? Bizanibe ku ev ser te y her dawn
e. Tu careke din zn hesp nabn. imk, tu d niha derba
tmsah bixw. L dil min bi xortaniya te disewute lawo, tu heyI
!
Rexs, dsa tox box b. Hrn p ket, dsa rab ser her du
pyn ps. Ji taIilqeda da rimek bi lep Ristem Zal ketib, hetan
ser mil bilind kir ji Plsem re sand. Rim li nv mazmazka
pista biray Pran ket, ew ji ser zn dawesand jr. Bi v yek
nesekin, hema bi engur w girt mna teyr baz ku ivka
mir hilne, bi nikul xwe biIirne, ew hilan bir li navenda
artsa Traniyan dan. 'Ha ji we re! Meyt xwe li keIenek zer
bipin. imk las w bye balcan! got.
Pran bazda ser meyt bira, nihr ku wa ye hja dinale, di
ber sikratan de ye, l bel xelasiya w nn e. Li ber ser w rnist
giriya:
-Min negot ber rim nede Ristem Zal avsn e,
Ew` te bikuje, ser te ji nava gewd te hilqetne.
Pist kustina Plsem, deng bi her du hlan ket: 'Lxin!
Bikujin! Rim bavjin! Tr biresnin! Sr bihejnin! Wa ye
direvin; herin wan! Tewer car caran deng ran j dihat: 'ez di
tirba bav we de birm, hn i sekin ne?
Ax, di bin simn hesp Ilan de axn dikir. Rondikn
iyayan ji xwn bn. Avn sor diherikn di cuhukan de. Ji
xume xum, gurmn zirmn ezman j diqilqil.
Ji meydana ceng tozeke res tar bilind b li hev geriya
labrent kir. Mna ewrek res arhawrdor xist bin bandora
xwe. av avan nedidt d. Servanan hevaln xwe neyaran ji
244 245
ZZZDPXGHGH
hev nas nedikirin. Roj bi sev guher b. EIrasyab lewma bang
kir:
-Serd cengawern min! Taliha me ep vedigere. Ger
hn ji dil can v ber dernexin ser, ez j nema dikarim ser
bikim. Div em mna pilingan rs her al bikin. L ez d we
nabnim! Kemn bavjin psiya wan! Riman hildin bi poz
riman psiya roj vekin bila ronah were ser me!
EIrasyab xwe negirt, ji navenda arts derket bi dilek
birndar rikgirt hucm bir aliy Ts. Ts ji ber w reviya. Bi
helke helka dev xwe, cem Ristem Zal, got 'Ya sitar! Ya
sitar! Ka are ji me re bibne! Ya na w Tirk biserkevin, em d
tk herin. Al rast hilwesiya, derya xwn pijiq. Ala ran ket
nav piyan."
Pist v gotin, Ristem ji navenda koma leskern ran
derket Eeramz j tev leskern dora xwe da d. Xwe gihand
nav Tirkan. Niha li hember w rzek parzvan mertal bilind
kiribn. Xisim merivn EIrasyab wula dipan. Ristem bi
alkariya Ts Eeramz ket nava wan. Gelek ji wan kust, gelek
j birndar kir. EIrasyab, ala Kawa li ber xwe dt. Eam kir ku
Ristem t bi ser w de. Nesekin tavil piy xwe li zik hesp
xist ajot ser Ristem. L bel plewan QelaIetIl dizgna Rexs
serbest berda. Ew gav EIrasyab, ser rima Ristem ku mna pel
dara biy sp dikir di kumzerx xwe de dt. Bel, rim mna
derzya ku di caw de here, kum qul kir t de xwar.
EIrasyab j bersiva v yek bi rim da, ser rima tj di kembera
Ristem de ikand. L bel rim erm qul nekir. Bav Eeramz,
car rim bi ser hespa bin w ve sand. Hesp di ch de ket
cehim. EIrasyab li erd ma. Birndar bb. Ristem ser, dest
avt kembera w. Hman ev yek bi av xwe dt, lewma ji ch
pengiz keys li pista Ristem an, gurz l xist. Hetan Ristem l
zvir, w heIsar bada, erx b xwe dr xist.
Pista Ristem bi w derba Hman siya, dev ji EIrasyab
berda. Berra ser Hman da, l negihst w. EIrasyab carek din ji
dest Ristem Zal Iilit b.
Deng singna Sr gurzan, halann plewan servanan
li wan ol iyayan dengvedida. Mna ku erdhejek li bajarek
ketibe gel, bi qrn hawar vir de wur de bazde, terq li elalet
ketib. Ts, di nava v hwurzey de xwe gihand cem Ristem.
Li hal wext w, li birna pista w pirs. Ristem got:
-Wuha ye. Gava ji dest mrxasan gurzn giran dibarin, ne
kevir ne j sindiyan xwe ranagre. L bel gurz ku Hman li
pista min xist, mna mmikek j li min tesr nekir.
Serek din bi v teher xelas b. L dijminiya nava ran
Traniyan bi daw nehat. Axa w dest bi reng seIran guher.
Nale nala birndaran dihat. Simn hespan di xwn de dibiriqn
nal boyax bbn di reng aqt de.


13.


Pist kustina Syavs, jina w Erengs j bi hemle mab li
mala bav. EIrasyab nehistib ku qza w vegere ran mala
xinamiyan. Roja w hat, Xwed kurek da Erengs, nav w
Xusrev dann. (Pistre hin kesan w j re bigotana Kirs, li hin
welatan j bi nav Xusro w bihata nasn.)
Roj ji pist iyayan ser xwe derxistib trn aqt bi ser
resahiya sev de hd hd resandib. Ristem Zal, Plewan
Chan rawestiya, leriz, Iikir li der dora xwe mze kir. Di
246 247
ZZZDPXGHGH
dema biryar de her wuha dikir. Kr diponij, hesab ps
pasiy dikir. Carna li ser totikan rdinist li axa ber xwe
dinihr.
Biryar da; w arts derketana r. Sedem kustina Syavs
ya bi w sosreta giran, hja rondikn av porsp plewann
ran neikiya bn. Malm e, her du dewl, hev din raav
dikirin. EIrasyab di demek kurt de ne girt ku wa ye Ristem bi
lesker xbet plewan ber l dsa daye Tran. Ket
heyecan, mna her car qolinc b talerz girt nava w. Artsa
xwe sand qeraxa derya n, d re j derbas w aliy deryay
kir. Ew gav ji Pran pirs:
-Min bihst ku kurek Syavs ji Erengsa qza min bye.
Ka hela behsa w bike? Heke ev xeber rast be, roja ku Ristem p
bihise, ew d lwik birevne bibe ran, w tjika w bbext
li cem xwe mezin bike, w tacek bide sera w ew li ser me
bike padsah. Tjikn mar b jehr nabe. Qaso neviy min e, l
dsa j ez j ditirsim. Nizanim ima? Rabe, lez bike, here w
kurik bne bavje av.
Pran li hember v yek derket:
-Nabe mr min! Tu d awa zarokek srmij bikuj? Bona
kustina lwuk lez meke. Ez tedbrek wulo diIikirim ku, gava tu
bibihz, tu d l sas bimn. Tu dizan em d awa bikin? Em d
w bnin cem xwe, bila li bajar Xoten bimne. Di bin bask me
de w mezin bibe. Her haveyn w gen ye, l bel ew bibe ar
j, w ten karibe xwe bisewutne.
Padsah guh da Pran, li gotina w ponij got:
-Tu rber min y oxir qenciy y. Gotina te rast e.
dereng nemne, here w bne!
Pran ji kleka w rab, niwnerek an, ew li hesp suwar
kir ber w da ch Xusrev l dij.
Niwner cem zarok nuhIamby. J re got 'Lawo, rabe
papa xwe txe piy xwe, ez d te bibim cem kalik te
EIrasyab. ew niha li bajar Xoten ye, t j li wur kI bik, ew
der xwes e, kal te ji te gelek hez dike.
L bel kurik ji niwner tirsiya, zarok ji awurn zilaman
Iam dikin, p nexapiya, bazda himza diya xwe. J re got:
-Day, yek mvan hatiye, dibje ez d te bibim cem
kalik te, bajar Xoten. Ka tu bje; ez p re herim, an na?
Erengs kr ramiya, dudil b bi v bbiryariy qilqili.
Teql xwe dan ber hev. Di dil xwe de got 'Ger ez lwuk
nesnim, w bav min bixeyide, nema bi min re tkil datne, w
beje tu y ser exlaq raniyan, te mala bav xwe ji br kir. L
ger ez w bisnim, tirs weswese li ser dil min e, Tran ji me
hez nakin kula Keyaniyan di dil wan de ye, w bjin ev ji
nesla Kaws e. Ditirsim ku xerabiy bi kurik bikin. Ji kur xwe
re wuha got:
-Lawo, ez te ten nasnim nav wan. Ez d bi te re werim.
Bi hev re derketin r n. Di bajr de ps ber xwe dan
mala Pran Weyse. Gelek kIa Pran ji wan re hat, bixrhatin
di wan da, xwarin ji wan re an ser siIr. Xusra li kleka xwe da
rnistandin dest xwe di ser w da, j hez kir! Erengs kurik
li wur hist, ber xwe da qesra EIrasyab. Padsah bna neya
nuh hilan b. Gava Pran awa ket hundur, w dev mesel
vekir:
-Te wan an, ya na?
Pran:
-Ew li mala me ne. Niha xwarin dixwun. Ka Iermana te i
ye?
248 249
ZZZDPXGHGH
-W nekuje, l bel ji bona sibeh roj Ristem ney ew
nebne, ew li gestiyek suwar bike w bisne w aliy Derya
n.
Pran vegeriya mal. Rab kurik girt cem xwe ew bir ber
deryay, li gestiyek suwar kir sand w aliy Derya ne ew
li wur da venistn.
Ji al din ve, Ristem dihat. Hatinek awa? Cenga man
neman dab ber av xwe bi v best zerp dihat. Ser
Syavs y jkir, xwna w ya di test de dihat bra w, bi v
hrs dihat. Hem serks serlehengn ran Zabil bi xwe re
hilan b dihat. Ji panzdeh saliyan, hetan pnc saliyan,
mrn ku dest wan qevdika sr digirt hem kirib lesker hesp
xistib bin wan bi artsek gelek girse xurt dihat. Ya w
hem ran qir bibna, ya j w biserketana. Herba qirkirin, an
qirbn b. Tev ek pusad, adir Iln xwe dihatin. Dihatin
ber bi Tran ve, bi ser ruh EIrasyab de dihatin. Dihatin,
awurn wan li berbang b, aso ji xwe re kiribn nsan
armanc. dihatin, pl bi pl dihatin. ran Zabil, Nvroj
Khistan dihatin. Bi piyn hespan dihatin, nal li nalan diketin.
Ne mirov, ne la leskeran, derya dihat derya! Hem avsor av
bixwn dihatin. Di bin hrna caniy h de, r li ber wan kin
dib. Dihatin her dihatin. Sibeh, navroj, var, passv di seva
tar de nedisekinn, bhnberdan ji wan re tuneb. Tbn,
birbn, nexwes xew j ji wan re nn b. Dibeziyan her
dibeziyan dest bi damskn hespan ve zeliq, diajotin her
diajotin. Kesek ji wan re nikar b bibe asteng bend. Bajarn li
ser riya wan, pasa mr xwey qesr seray, dev ji mal xwe
berdidan direviyan. Ber ku bigihjin welatek, ew der ji tirsa
wan xir xal dib. Dibihstin ku Ristem Zal t. Kesek mil li
ber wan ranedikir. Tirs xoI, xetere heyecan, tatl Iikar
digirt ser dil wan. Hem direviyan. Bi jin zarok, bi pr kalan
ve direviyan. Mal eywan, erz eyal, ek gencne di ch de
dihistin baz didan. Bajar gund dihistin.
Plewan Chan, leheng QelaIetIl tev li xbetn xwe bi
v rs gihst hetan n Man. Tu plewan li hember w
ser hilnan, tu lesker tu arts nebiziv. Axa wan welatan hem
dagirker kir. Dor li Bajarn Xita Xoten girt, hukumdariya
wan xist dest xwe. Ala Kawa li ser birc wan ikand. Pel
nedilibit li ber, ba nedihat. Di encam de b Padsah Tran.
Bext taliha neyar herdem, dijmin bav kalan
EIrasyab ep geriyab roj l res bb. Pist Ristem li ser text
Tran rnist, li gencneyn EIrasyab geriya. Xezne yeko yeko
bi dest xist, cihek vesart, tistek nediyar nema. Tewl hespan,
xizmetkar qewras cariye, koma zr zvan, tac textn ji
dirann Il. Kinc qumasn hevrsim hem civand her komek
berpirsiyarek da ser. Li leskern rawestiyay zr belav kir, kIa
wan an, dil wan xwes kir.
Plewann heval xwe yek bi yek kir berpirsiyar. Her yek
ji bajarek an j ji hermek mesl b. MiIta bajar a teslm
Ts kir l wuha sret kir: 'Bal dna te bila li ser gel bajr
be. Ji roj p ve, kes ku nav EIrasyab bi lv bike, tavil ser
w jke las w bike zyaIeta teyr rawuran. L kes ku
xizmet ji te re bike, qet li nijad esl w nenihre, weke ewlad
xwe p re bisuxule. Hem divyahyn w binch bne. Bila kesek
ji te mekrhiya neke, nehl ku kesek ji te ezc bibe. Ji riya
camr dadiy dernekeve. Dunya ji kesek re namne, rvebir
her bas Cemsd b, dunya ji w re nema, ma w ji me re
bimne? Pistre ber xwe da cem Guhderz. Tacek zrn, text
rvebiriy, gerdeniyek pasayan guharek zrn j re bir.
Rvebiriya Spancap Soxut da w. Pezn w ji gel re da:
250 251
ZZZDPXGHGH
'Ev padsah, ev mohra dadiy, ev meclis ev anda
ceng, Guhderz da me, me hn kir, r rik san me da. Ew bi
zrekiya xwe bi rewust, ji me psdetir e. Ji maleke tr e
xwey esl e j. Baweriya min gelek bi w t. Ez bi w gelek
pistrast im. L bel bila bas guh xwe bide min; ji Spencap
hetan bigre bajar Gulzeryn hem gel di bin Iermana w de
ye li vir hukm w derbas dibe. Div kesek ji emr w
derney!
Dor dora Gw b. Gw Guhderz, zav Zal jhat b
chek xweser di nav gel de di nav plewanan de kirib.
Ristem Zal rveberiya bajar Xoten da w. Pistre herma Xta
xl j xist bin hukumdariya Esges plewan.
Di wan rojan de gel n Man, hem pispor zrekn
xwe li hev civandin ji Ristem Zal re nameyek sandin. Di
namey de bi kurtay wuha dihat gotin: Em li ser nav geln vir
v namey ji te re disnin. Tu bizanibe ku em hem di bin
Iermana te de ne. Em ji riya te dernayn.
Bi v rsa dawn re, Ristem Zal deItera ceng girt, dev ji
ser pevn tolhildan berda. Dil w ket ch, kesek li dij w
nema.
d ew biray xwe Zuware rojn xwe, gav saetn xwe
bi seyd derbas dikirin. Li w welat basok baz gelek bn. Ew
heta var li pey wan bn. Rojek ji rojan Zuware Tirkek ji xwe
re kir rber derket nra pezkviyan. Bi ol ve , ji bajr
dr ket, ji dr ve daristanek gelek xwes sn dt. Sire sira av,
deng salr bilbilan ew sermest kir. Gul kullkn rengareng
t de vebbn bhnek xwes ji wur diIriya. Li nzk
daristan, rber w j re wuha got:
-ra tu zan, ev der ch seyda Syavs b. W ji v
nrgeh gelek hez dikir, Bi rojan li vir dima li seyd dipa. Li
vir bhna w derdiket, dil w xwes dib, bergeha w vedib.
Zuware li daran nihr, bala xwe da rehekan, li ava
selaleyan hesand. Bel bi rast j chek xwes b. Ket raman
xeyaln kr, ji hespa xwe daket, avn w tij histr bn.
Basokek bi r ve girtib, ew serbest berda, basok basik li hev
xist Iiriya. Li nav dar deviyan rnist krn p ket, giriya.
Leskern w li d dihatin, kliyek wext buhur, nihrn ku
Zuware nehat ji av naxuye. Rabn, l geriyan, ew di bin
hosev de, di bin deviyek de bi w hal dtin. Hja ske ska w
b. mna zarokn ber diwr digiriya. Algirn w rews Iam kirin
lanet li w rber Tirk ann, gotin ev sc te ye ew dan ber
kulm pehnan.
Zuware ew gav sond xwar, got ez d tucar dernaym
seyd. Ez d ten bi pey kustina EIrasyab bikevim. Kar emel
min w ser ceng be. Ji wur rab hat mal, sekin tebat nehat
can w, ber xwe da cem Ristem. Gava av bi kek xwe ket, bi
dengek l ramana dil xwe tavil got:
-Ka bje ji min re keko? Em hatin vir i? Bona tola
Syavs ji wan hilnin, an bona seyd kI? Madem Xwed
hz eql daye te, dest Hurmuz li ser pista te ye, tu bo i hza
xwe nsan nad, gurz xwe dernaxn? Niha Tirk kIa gurn pr
dikin! Rewsa wan xwes e, hal wext wan li ch e, bi Xwed li
ser k xwe gzan disiknin! Te j guh daye nr Syavs ji
br kiriye. Hezar dewr dewran derbas bibin j, ka kesek weke
Syavs t dun?
Bi van galgalan biray w, tesr li ser Ristem Zal hist.
Gotina rast, rast e. W heq da biray bik. Kliya Zuware
derket der, Ristem bang li plewanan kir leskeran civand,
252 253
ZZZDPXGHGH
civn bi wan re kir. Rewsa rojev nirxandin. Biryar derket.
Ristem Ierman da: Her ch bisewutnin xera bikin. Tistek
zind li piya nehlin. Talan bikin maln wan. Bila tuxm
Tranyan li ser ry erd nemne.

Lesker plewan,
Servann raniyan,
Hem h dnn wan,
Belav bn li her deran,
Gund bajar sk,
Tev kirin kavil wran.

Ji Tran, hetan bigre Rm Saklab avah j nehistin,
hem xera kirin hilwesandin. Ser gnc navsereyan, kal
pran j jkirin, jin zarokan dl girtin.
Geln van welatan li v qetl qtal behit. Rabn
lijneyek kirin, li hev civiyan bona are ji v qetlam re were
dtin, ev talan bisekine, ev rewsa awarte xelas bibe. Niwnern
xwe sandin cem Ristem Zal, j re gotin:
-Ya mr mran! Em ji EIrasyab hez nakin. Jixwe ber ji
em di bin zulma w de dinaliyan em p re hatibn eman. Em
naxwazin bi xewnn seva j ry w bibnin. Em j li dij w ne
em zanin ku w gelek xwn rtiye. L bel leskern ran j
jyan li me kirin kaIir kerrat! Ne guneh wan bi pr kokiman
ne j bi zarokan t. Zikn jinn bihemle diqelsin. Em di bin
Iermandariya te de ne. MaIir ku tu xalib , div tu xwna bsc
masman nerijni.
Dil Ristem bi wan sewut, heq da wan, hes ramann
wan Iam kir. Hema li cem wan Ierman da, serleskerek hat li ps
w li piya rawesta, bejna xwe li ber w tewand. Kur Zal bi
dengek bilind got:
-Arts biksnin al Kaarbasy!
Dem buhur. Rojek ekabr giregir, porsp zrek digel
plewan serleskern ran li hev civiyan. Gotin 'Em li vir qetl
qtal dikin, l bel Keykaws li ran ten maye, wuha nabe.
Heke a niha, EIrasyab artsek bicivne bi diz ber xwe bide
ran, w Sah me y extiyar bindest bixne dl bigre. Jixwe ku
Sah , em d i bikin? Ew gav em nikarin di ber xwe bidin. Me
heta niha hem bajarn Tran wran talan kir, d bes e. Div
em vegerin cem Sah xwe nav welat xwe. Em li vir, li welat
xerbiy di nava xwn xwdan de i dikin?
Ristem Zal li wan guhdar dikir bi ern ser xwe
dihejand. Di encam de, raman psniyazya wan mbd
serokesran rast li ch dt. Biryar da, got dema veger hat. Ji
berriya Tran, ew rasta duz keriyn revokn hespan, kole
cariye bi xwe re hilann, post ermn heywann biyan ked
yn cur be cur civandin li ser pista Ilan dann. Gencneyn
Tirkan hem xistin tr cuher heqban, karwann deveyan tij
barn mal paqij kirin bi xwe re ann. Sr rim. Gurz
xencern khr destzv, tr kevan j bar kirin.
Ristem Zal, pist heIt salan Padsahiya Tran kir, zvir
Qela Zabil, cem bav xwe Zal Proz. Li ber oka Zal ku d
piyek w li dun, yek li haIa gor b rnist, hesret ji kezeba kr
deran. Plewann mna Ts Guhderz Gw j ber xwe dan
welat Pers seraya Keykaws Keyan.




254 255
ZZZDPXGHGH
14.


EIrasyab, pist ku artsa ran bi pas vekisiya, bihst ku
Ristem Zal Ts derbas w aliy av bne, ji ch vesart, ji
lana xwe derket. Algirn w yn ku ji ber sr Aryan Iilit bn
hja sax mabn, dsa li dora w civiyan, ewul bi ser miriyn
xwe ve, bi ser bajar wran ve giriyan d re ber xwe dan
Behra Genk. Her ch kambax bb sewut b. av p ketin,
li okn xwe xistin. Ne tac text mab, ne gencne, peln daran
j nema bn ew j kol rt bbn. Kosk sera, qesr qonax
weke ku li ber bay Sam bn.
EIrasyab rondikn xwe venesart ji hevaln xwe re wuha
got:
-Kesn ji me ku ev kambax xerabiy, v zulm zor ji
br bike, ew bhes brmet herwuha bnsaI e. Ji mirovahiy
dr e. Hevalno! Bila dil we bi rika tolhildan tij be, helbet w
roja me j were. Psya i gotib: Dunya ne salek e ne carek e.
erx geh li jr e geh j li jor. awa ez EIrasyab kur Pseng
bim, awa xelk li min wuha bike! Bila d mertaln we ji we re
dosek bin kumzir j balgIn we. Em d ber xwe bidin
ran. Ya ji me ya ji wan! i ji me i ji wan! Div em ezman
bi ser ser wan ve bnin xwar, kevirn heyv mna ast gndir
nav mala wan bikin welatn wan di bin piyn xwe de
bieiqnin. Gost wan ct ct tke tke ji hestiy wan bikin
tev li xwna wan her teqan bikin. Ji ar aliy Tran, ji
he gnc may, yn ku li pey heyIa bav xwe bin, ordiyek nuh
damezrnin! Hayd! Riyek nuh li psiya xwe vekin!
Ji her ch suwar hatin, rim gurz ekn din civiyan. Ne
weke ber, l dsa j hzn Traniyan, xbetn wan pk hat.
EIrasyab da ps, hemyan da d rs kirin. Negotin ev daristan
e, negotin berriye negotin dev ye. Agir bi her dever ve dann,
kula dil xwe, kesera ber piek derman kirin.
W dem li ran baran ne dibariya. Ev heIt sal b ku,
kesek ewr bi avan nedtib. Ax bb hest, rik w guher
b. Hem nebat hisk bbn, teyr rawur kzik j nema bn.
Hem ji tna miribn. Avn br kaniyan ikiyabn. Ne Ik
hebn ne j genim zad. Lewma xelay destpkirib. Gel ji
birna dimir. Sr di guhanan psran de nema b. D weled
xwe diavt. Gel ji tunehiy d kerix b b are b. Him bir
him j silItaz li tuxuban diciviyan; koer destpkirib.
Ristem Zal di van hel mercan de ji Zabil h
derneket. Li Qel, li ber oka bav xwe rnist. Tirk bi hsan, b
berxwedan b asteng ketin nava axa ran hem ch zeIt
kirin, xistin bin bandora xwe. Dagirkirin ser mrek eyaletan.
Dw Guhderz, sevek di xewna xwe de dt ku ewrek res
tar, ewr baran ku bi bereket avis e wa ye ber bi ran ve
die. Li ser belekiya ewran j melayketek rnistiye. Ew melayket
ji w re wuha got:
-Hn d ji v tengasiy xelas bibin. Ev xelay w bi daw
bibe. Mizgna min li we!
end meh bi sn de xewna Guhderz rasteqn b, baran
got ha ji te re! Brsk reqand li her ch b gille. Hing
baran hat, leh bi erd ketin. Giya zad sn bn. Buharek xwes
bi ser wan ve hat xelay j rab. Ew sal zad l hat, genim ceh
zde b. Daran dsa guliyn xwe li bar kir Ik dan. B k
ka ivkan.
Sal zeman derbas bn. Dem ax buhurn.
Xusrev li Tran li cem diya xwe mezin b. Erengs li
kur xwe bi hezkirin nihr, nehist tu bela qeza were ser w.
256 257
ZZZDPXGHGH
W btirs bigewz rakir, xwed kir. Bejna w dirj b, qelaIet
w j gir. B xortek bi dest p eleng.
Rojek Xusrev ji diya xwe re got:
-Day! Min briya kal xwe kiriye. Ez hetan s-ar
saliya xwe li cem wan mezin bm. Niha ez d ji v welat
kerixm ecz bm. Her giya li ser koka xwe sn dibe. Al bav
min, reha malbata min e. ez dr wan im, ka wuha dibe? Ez d
serk herim ran cem kalik xwe Kaws. MaIir ku Tirkan
bav min kustiye ka ez li nava wan i dikim?
Erengs ps li v gotina kur xwe heyr ma. D re dil
nekir ku ew ji cem w here. Erengs ji aliyek de ji raniyan
ditirsiya, ji al din ve, jixwe nedixwest ji kleka bav xwe bie
welatek dr. Wuha got:
-Lawo, ez rebena Xwed, ez d awa by te karibim
bijm. Diya te me, min heta niha te xwed kir. Min hewqas ceIa
di ber te de kisand, ji bil te kesek min nn e. Qurbana te me,
min ten nehle lawo, ez j guneh im.
Xusrev:
-Day, bese ji dest van Tirkan. Ez d dare nakim, tebata
min nay! Her roj xort speleyn heval min qerIan bi min
dikin tan nian li min dixnin dibjin, ka bav te, qey tu
bbav. Ez dibjim hatiye kustin. Dibjin k heyIa w hilan?
Dev min diquIule. Ew ax sek digre ser dil min. Min biryar
da. Ger tu pir ji min hez dik dixwaz bi min re bij, tu j bi
min re were, ya na ez diim.
Erengs li kur xwe nihr. Ji awurn w tirsiya. Bawer kir
ku ew d biryara xwe naguherne, lewma pir bi pey neket. Got
'de tu zan! Xusrev diya xwe li wur hist derket r.
Xusrev Keyan, kur Syavs li ser pista hesp, bi tena
ser xwe ber xwe da ran. Hat, heta di tuxub ran Tran
re buhur. Li bajarek ran bhna xwe da, ji malek av xwest.
Xwediy mal li v xort lihevhat nihr, pirs 'Tu ji ku ty
di ku? Xusrev got hal mesele ev. 'Ez kur Syavs im, ji
hla Tran tm. Diim mala kal xwe Keykaws. Mazvan
mal ew gav hurmet rmet da w j re xwarin an. Xusrev
pist zik xwe tr kir, li wur nesekin dsa qam li terkiya
hesp xwe xist. L bel hatina w ya ran li bajr di nava gel
de belav b. Hemkes bihst. Pas j, ber ku ew bigihje
paytexta ran mala kal xwe, Keykaws j xebera w hilan ku
bi r ve ye t. KIa w hat, ry w mna erxuwan sor kur b.
Bi w extiyariya xwe ket heyecan, dil w argopal lxist. Ji
nava cyan rab. Roja ku Xusrev ket bajr, ew bi w hal
psiy. Dil xwe ji nuh ve vejand, mna giyay ku kat bide,
reng rik w veb.
Xusrev kal xwe ji dr ve dt, ew gav dil w sn b.
Tavil ji hesp daket xwar ber bi w mesiya, li ber sekin
bejna xwe tewand. Kaws hema ew zeIt kir bi her du milan
himz kir. D re pista w tepand bedena w bi hezkirin mizda.
Her du, hd hd ber xwe dan qesr. Xusrev li wur perda li ser
text Sehnsahiy ma kir di ser av xwe da. Dest kal
xwe j ma kir, Kaws ew gav bi dest neviy xwe girt ew bir
chek xweser ku ber hatib amadekirin da nisn. KI di av
w dwe strk dikir. Hema li wur bang li dergevan gencn kir
got 'Zka Taca Keyaniyan bne vir. Dergevan bi bazdan
tac an, Xusrev tac ma kir li ser ser xwe dan. S qewras, di
dest wan de zembln tij mucevherat derketin hatin rex
Xusrev, xusn ji zran bi ser w de kirin di bin v qrn
de:
'Sabas! Hezar caran sabas ji te re! Sabas ji w mirov re ku
te anye dune!
259 258
ZZZDPXGHGH
Xusrev Tran ji br kir, di demek kurt de hn ran
kursiy Sah b. Xusrev b 'Key ala Keyan da ser mil xwe.
Kesn ji malbata Keyan hem civyan ser hev, hem li w kom
bn. Mna ji mj ve b ku li benda w bn. Yn ku ji hev
xeyidbn, li hev hatin, hesd dexes di nav wan de nema.
Hemiyan padsah nuh proz kirin, hurmeta xwe dan nsandan.
Hukm rveberiya w li her ch hat qeblkirin. Gelek j hez
kirin, lewma nav w dann Keyxusray Mubarek.
Qumandar welat Nvroj, Plewan Chan bihst ku
Kaws dev ji text berdaye di dewsa w de Keyxusrev
rnistiye. Rab, li Rexs Belek suwar b, lesker plewanan j
da d xwe, gelek diyar j li Ilan bar kir ber xwe da ran.
Zal j li mal nesekin, digel d kal kokim b j, xwest here
paytext eniya Xusrev ma bike. Zal da psiya arts, Ristem
j digel ala xwe da d.
Ne gihandin Keyxusray Mubarek, gotin Mala Zal tev
li artsa xwe ketine r tn prozbahiy. Ew gav Ierman derket
ji qesr, deng deIan bilind bn, gel civiya bi leq w ve n.
Kur Syavs tistek din j kir; bang li helbestvan xwe kir, got:
'Tu hergav li rex min be, ji min h dr mekeve! Kliya te
Ristem dt, li ser w helbestan binivsne. Kes ku heyIa bav
min li erd nehistiye ew e. W bav min perwerde kir
plewan bav kalan e. Eermandar arts leheng herdem
hemdem e.
Guhderz Ts Gw j n psiya Ristem. Gava ala w
xuya kir, leskeran hesp ajotin toz li dman xistin. Her s
plewan ji nava wan pekiyan xwe avtin psiya Rexs. Ji dil
can Ristem himz kirin, j re dua kirin. W j ps li rews
tendurustiya Sah nuh pirs, d re j kIxwes di hev dan,
plewann bi nav deng dest Zal ma kirin. Hem bi hev re
hilkisiyan qesr. Keyxusrev bi dtina Ristem re kelegir b,
histr ji avn w bariyan. Ji ser text daket xwar dua kir. Ew
gav kur Zal j erd ma kir. Sah j re wuha got:
-Ya plewan ser plewanan! Tu herdem bextewar be
bila ruh te j ron bimne! Ez zanim ku kes Syavs gihand
qada bilind tu y! Servan me y zrek bi tevdr j tu y!
Keyxusrev ji cem Ristem, mesiya rex Zal, bi dest w
girt dan ser ser xwe , d re j ser w bi snga xwe de
dewusand. Wexta Ristem bi nrnek balks li ser Keyxusrev de
hr b, ew ax Syavs ket bra w. Sah nuh m misqal ji
bav xwe bernedab. Rondik bi ser simbln w ve herikn. Ji
Xusrev re got:
-Ya Sah Mubarek! Tu ji bav xwe y sehd yadgar ! Ev
tac text ten li te t, ten tu layiq j re. Ev kurs bo te hatiye
kirin! Meznahiya bav te, di tevgern te de dixuye.
Pas hem bi hev re n ch xwarin vexwarin.
Di rik Keyxusrev de xr heb, piy w li axa ran hat,
lewma ew sal baran gelek bariya hewa nerm b, xr
bereket ket ser ax, s elem rab.


15.


ile hat, l i ile? BerI okek ket, meha Sebat j xedar
buhur. Belekn berI li berpaln iyayan di hewrazan de telp
telp dixuyan. Sevek ji sevn Adar b, di nava sermaya sev de
bhna buhara rengn mizgn dida. Li dwana Keyxusray
Mubarek civata plewanan xemil b. Guhderz Ts,
Gustehem Berzn, Gurgn Xerrat li ser mnderan li hember
260 261
ZZZDPXGHGH
pas bn. Malbata Zal li ser Ristem li rex w j kur w
Eeramz biray w Zuware digel xwarziy w Bijen li klek
rnistibn.
Keyxusrev bi nihrna sibak re ser rsiya axaItin vekir:
-Gel camran, ev sev ji sevn Gt Gsko ye. Bawer bi
buhar nay. Psiya gotiye, meha Sebat ji meha Adar re
dibje:
Xuska Adar,
Bide min du roj danek xedar,
Ez` bi piy Gsko bigrim,
Di sergo de bikim xwar!..
Niha van rojan bila kesek nee seyd. Div hn hay ji
xwe hebin.
Eeramz li ser gotina w zdey kir wuha got:
-Mr min! Te gotina meha Sebat bi lv kir, l bel ka
Gt Gsko i gotiye, tu dizan? Gsko j di saln wuha xedar
sar de wuha pezn xwe daye:
Tir tir Adarok,
Te r dev bav Sebatok,
Gsko derket buhar
Tr xwariye ganglok!
Netirse pasay min. Nr qesem sikiyaye. W pirpizk
dern legleg hecheck kilaman bjin.
Keykaws li Eeramz nihr, di ber xwe de keniya. D re
li civat zvir:
-Mirov ku ji al Ristem QelaIetIl ve hatibe
perwerdekirin bi edeb rewust mezin be, helbet w rmet
hurmet j bibne. Eeramz torin Zal Zrn e, ji Malbata Sam
Nerman e. Ji Hind Kann, hetan Sstan di bin Iermana
w de ye. Eeramz! Xwarzy min! Bi mirovn astxwaz re
ceng meke tucar. Xasma sreta min li te, parzvan Ieqr
Iuqaran be. L bel heval hogirn xwe ji nav qencan, zrekan
mrxasan bibijre. Psiya gotiye: 'Ji mran mrn bas, yn ku
pir nedin ps pas! Ji bona libek tir mahserak rast neke!
Kes ku zerara w negih te, tu j p re heIteheyst meke.
Ristem dora xeberdan girt:
-end sretn min j j re hene: Law min! Bi hrs can
kesek mesne. Bila gel ji te hez bike. Gava pirsgirkek derket
hol, psya her tist bi zarek srn kes li hember xwe bne r.
Ger nehat r ket rik, ew gav p re ser bike. Dema te dest bi
karek kir, dawya w kar j biIikire. Riya ku kesek t re nae, tu
j nee. Bona i? Bona ku xelk ji te ecz nebe. Kesn ku li pey
heqqiy dadiy digerin, bila dost te bin. Deriy xwe ji wan
kesan re veke. Li dij mirovn dilres xerab xwe sist neke, ger
ew di rojek te ya teng de keys li te bnin, ew d li ser te bibin
ejderha, tu nema ji wan diIilit. Agir hja irsk be, biteIne.
Ger tu bihl gurr bibe, ew gav ew d dun j bisewutne. Sir
gilyan ji tukes re eskere meke. Dema ku Gursasb pr kal b,
Nerman dest avt gurz. Kesek xwe li hember w ranegirt. Pist
ku kur w Sam mezin dibe, ch bav xwe digre, Nerman j
dest bi serab dike. L bel gava kalik te Zal dibe xort
kember gir dide, vca Sam xwe dide quncik. Tu j zan, axa ez
mezin bm, bav min j li mal rnist der Qela Zabil li ser
xwe rada. Heta niha, mirov ku li dij min ser hildaye, ji gurz
min xelas neby. Niha j dem dema te ye. Ez d bhna xwe
berdim rawestim. Lawo, min kurek xwe kust, nav w Suhrab
b. Mr weke w tune bn. Niha por min sp ye. Sreta min li
te, hay ji xwe hebe.
Sitekann mey li ser destn meygeran digeriyan. Li ser
sereIa Padsah Chan qadehan li bin guhn hev xistin, pkenok
262 263
ZZZDPXGHGH
gotin, henekan kirin keniyan. Ji niska ve der veb mirovek
kincqetiyay rqirrj ket hundur. Eskere b ku ew sivanek b.
Li ber der got 'Seva we bixr! derbas al Sah b. Bi dawa
kiras Xusrev ve zeliq lave lav kir: 'Mr min, qurbana te
me! Ez ketim bext te, tu derd min derman bik!
-i ye derd te, tu i kes?
Sivan:
-Ez j ji vir im, ran me. Di gundek de dijm heywanan
xwed dikim; sivaniy dikim. Van rojan dwek damskjkir
musalet keriyan bye hemiyan teleI dike. Mna srek har
rs dike, sityn hespan gez dike direve die. Mna ku prta
w bi ava zr hatibe sstin, zer e, dibiriqe. Dw ku di reng
roj de ye ji damsk hetan dvik, xzikek res li ser pista w
heye. P rann w mna yn hespan in.
Keyxusrev bas bala xwe da sivn l guhdar kir. Ji bav
kalan bihstib ku di w dest te bi nav Eqwan dwek heb
ber. Ji sivan re got:
-Berx min, ez zanim ew ne rawur e ne cenawur e, ew
Dw Eqwan e. Tu here kar xwe, ez` are j re bibnim, tu
qet miraq meke.
D re li plewanan li ba ket 'We j bihst; dw ketiye nav
garan keriyan. Ez srek dixwazim!
Kesek deng nekir. Sah li Ristem meyzand hvi kir ku
ew d rabe piya der ps. Ristem d kal b, l hja j bi bejn
bal b, ew srhelal b ji mala Zal b. 'Eerman a te ye! got
plewan bi nav deng. Bel, ten ev bje ji dev w pekiya.
Xusro got 'Tu were rex min, gava ez ry te dibnim, roja min
dibisire. Tu ji me re her heb her bij! Sida min bi av te y
hisyar re dikene. Xwe bas amade bike, ev ser ne serek bik e,
zehmetiya ku t bibn bne berav. Xwe j biparze. Di be ku
ew Ehrmen be j!
Bav Eeramz, suwar Rexs Belek wuha bersiv da:
-Mirov ku tac text te bihebne ala te bilind bike, bi
saya te ji tistek natirse. Tu li pora min a sp nenihre; ew dw
e, an j ejderhay nr e, ew tucar nikare ji dev sr min y tj
xelas bibe, w li ser snga xwe bibne xencer kr e.
Ne dema sekn b; Ristem rab li ber der xwe eng ser
pista Rexs kir, ber xwe da ol w ch ku sivan l ker
dirne.
Destek Iireh b ew der. S roj s sev li dw geriya, li
dorhla ker nobedariy kir. Roja aran girek gostn derket, l
ne dw b iyayek jndar b! Pista w zer zrn b, di sikl
kerek kv de b. Ristem mna bay bakur teqiz ser, l bel
nexwest ew bikuje, got ez bi sax bigrim bibim cem Sultan
tir e. Kemend avt ser w, l bel dw p hesiya iv da xwe
ji ber av wunda b. Ristem di ch de mat ma. Erd qelis p de
, an Iiriya bi hewa ket, ev i b ji w dw? Heyir ma. Ristem
ew gav hrs b pista dest xwe gez kir. 'Ev Eqwan e, ne
henek e, div ez bi xapandin w bikujim. Ew gav dw dsa
derket dest, Ristem v car trek xist kevan hesp ajot.
Kliya kevan l girt av ji ser neneqand kisand, kambaxo
cardin xwe wunda kir.
Ristem bi sev roj li w dest l geriya, mna dnek ol
vir de w de hat hetan Rexs rawestand. Ew j him t b,
him bir b, him j xwdan da. Ser w dageriya ser zn. Xew j
ketib av w. L dsa nesekin, ev gesta w heta var domiya;
roj li ber ava, rast li kaniyek hat, end qurt av j vexwar. L ev
i b? Ava w mna ava gulan srn b! Av da Rexs j, l pist
264 265
ZZZDPXGHGH
av btir xewa w hat. Zn hesp vekir ew berra dest da,
pistre j ser xist xew.
Eqwan dt ku Ristem niviya, mna ecacok beziya, hat ber
p girt ew ji erd bilind kir. Kur Zal di xewa srn de dt ku
bi hewa dikeve, w got qey xewn e. Li hewa, di nav pencn dw
de perpit. Syar b, seba ku bi sosretek wuha ji xew siyar b,
tirs ket nava w. Di temen xwe de ewqas netirsiyab. Di dil
xwe de got:

'Ey wax li min, ey wax li min!
Ez nemnim, xwel li ser min!
Elweda ji mil maslkn min re,
Ji kezeba pola ji hza min re,
Ji gurz kalan ji rima min re,
Ji sr xencera min re,
Ji tr kevana min re
Bila EIrasyab dest hine bike,
KI bike dlan bigre.

d ne Xusro dimne, ne j Guhderz,
Bila ez nehatama, biteqiyama xwez,
Ne Ts w bimne, qesr qonax ne j.

Ev Ielaket w xerab bne ser erd,
Bav` birevin, law xwe bavjin ser d,
K w heyIa min ji v hilne,
Zulm zor rake aramiy bne?

Dw Eqwan tirsa dil Ristem hesand, lewma qriya:
-Ya plewan QelaIetIl! Ka bje, ez te bavjim ku der?
Ji xwe re ch warek bibijre! Te bavjim nava zinaran, an
biheliqnim nava av?
Ristem ber ku bersiv bide w, wuha Iikir: 'Dunya di
dest v mel`n de ye! A bas ew e ku ez dek dolabek l
kim. Dw i zane bi sond peyman, bi soz man; ez i j
bixwazim, ew d li dij xwesteka min tevbigere. Ez niha bjim
min bavje nava av, ew d min bavje nava zinar keviran,
w hestiy min biskn erm min bi ta`tan ve bizeliqe. L ger
ez bjim min bavje nav zinaran, ew d min bipengizne nava
av. Av tir e. Bersiv da:
-Ronakbrek n wuha gotiye: Kes ku di nava av de
ruh bide, ew ry buhust nabne!
Ez ji te tika dikim hezar caran,
Min navje nav av,
Bedena min neke xwarina mas maran,
Min bavje nava kevir zinaran,
Bila sr rawur bibnin pencn Iris qehremanan.

Eqwan mna pln deryay ku li kasan dikevin kir Iisn:
-Ez` te bavjim nava her du dunyayan da his te were
ser te! Bila can ruh te bi mell belengaz bigevize nee
dunya w al!
Xusn ji av , mna ku zinarek ji strkek de were
xwar wulo pln w ji hev qelisn. Tmsehan rs w kirin. Sr
p re b, tavil kisand; hem cirns rawurn avn ji ber w
reviyan. Bi dest piy ep ajneber dikir bi yn rast j sr
dihejand, xwe diparast. Hd hd xwe gihand qeraxa av. Bstk
xwe li ser pist dirj kir kembera xwe vekir, zerx j ji xwe kir
bhna xwe da. ek kinc li dora kaniy raxist heta zuwa bn,
266 267
ZZZDPXGHGH
ew li wur niviya. Pas rab, dsa kinc zerx li xwe kir vegeriya
ch ku ber li wur razab. L bel Rexs nedt, ew wunda bb.
Zn gem hilan da ser pista xwe li caniya belek meyzand.
Daket newalan, hilkisiya ser zinaran. L b Ieyde! Bi v ger,
gihst nava dar deviyan, ch ra heywn. Sirna av dihat
ke ka her tehern kan. Seyis EIrasyab li wan zozanan
garana hespan dirand niha li nava daristanek di xew de b.
Gava bi hrna hespan siyar b, dt ku mirovek biyan wa ye li
nava col revoke kemend diheliqne li pey hespek ye. Hema
hilqeviz bang li algirn xwe kir, suwariyan li hev civand.
Ristem li pey Rexs b, caniya belek ji bil nava w garana
hespan tu ch nedtib.
Ristem ew qeIalt zn dan ser pist, dizgn gem li sera
xist l suwar b. Ew gav terq li col hespan ket li psiya w
beziyan. Suwariyan digel seyis EIrasyab bi pey w ketin. Tr
kevan j bi wan re hebn. Ristem bi deng naln wan hesiya,
rews Iam kir. Zvir nav di xwe da:
-Lo lo! Ma hn zanin ez k me lo! Ez Ristem Zal im,
kur Destan Kal im lo!
HeIsar hesp kisand, ber Rexs li ba xist. Seys deng w
bihst, lewma dest bi rev kir, yn din j li d n.
Ew roj EIrasyab derketib ol, gest li zozanan dikir,
serab haletn muzk bi xwe re an b. av xwe li seys
gerand, l bel ne ew dt ne j algirn w revok ol. Ji dr
ve hre hra hesp welaqan dihat, toz rabb. Nihr ku seyis
extiyar reben, ziman gazek ji dev kisiyaye helke helk bi ser
ketiye, wa ye ji w ve t. Pasa got 'Kuro ma te xr e, ev i bi te
hatiye mna tajiya kelox ku ji nr were tu di hilhij? Seys
got 'Mr min qet nepirse! HeIt xwez bi tajiy j! Ristem Zal li
me rast hat, ket nava col hesp welaqan, caniyn bas jhat ji
nav neqand ji xwe re bir, me j rn di bin p da Yellah!
EIrasyab gava nav Ristem bihst kr , roj ber ketin bra
w. Algir zana plewann p re gotin 'Ya Padsah Mezin!
Ez bi teylesana ser te bikim wuha nabe! Div em hem li dij
w dest bavjin sr gurzan. Em rezln Ilalemn bn! Bila axa
Tran hem li ser me be ku em hem bi yek mirovek
nikaribin!
Hem bi pey Ristem ketin, ha li v newal, ha li w kas,
ev gel ji te re ev qot ji min re, geriyan heta ku ew dtin. L
bel kur Zal syar b, ber ku ew nz bibin w tr kevan ji
mil dan mna tavana zpik tr resand ser wan. Sst kes kust,
d re kevan dan. Vcar rahist gurz giran bi nava wan ket,
il zilam j bi hza gurz avt erd. EIrasyab ji ber w reviya.
Ristem ar Iln sp bi dest xist. Kumzerx kumzirn wan
pare pare kir dsa zvir ser kaniya ku ber ji wur av
vexwarib. L nihr ku i bibne! Dw Eqwan li wur mexel
hatiye! Di ser mil xwe re nihr, got 'Dsa tu? Tu hja ji ser tr
neby? Tu ji dev cirnsan xelas by ne? L ez dinihrim ku tu
rihet nasekin! Ecel bizin te, die nan sivn dixwe! De
were.
Gotin di dev w de cemid, Ristem kemend avt nava w
ew li hev pand. Dw bi xav kemend girt ew ber bi xwe
kisand. Ristem bi seryek ve Eqwan bi ser din ve bi kemend
girtin kisandin. Dw giran b, kambaxo ji ch nedilibit, l bel
Ristem xwar bb, hindik mab ku ji ser hesp ve bikeve
xwar. Ew gav Ristem bi dest din gurz l xist. Mna ku
hesinkrek ak li sindiyan bixe wulo li ser hev gurz l sar
nekir ser w kuta. Entn ji dw . Ente enta w mirina w
nzk dikir. D re end derb j avte pist. Mjiy Eqwan pijiq,
Ristem ji hesp daket bi xencera xerzan ser w jkir.
268 269
ZZZDPXGHGH
Vegeriya paytext, qesra Keyxusray Mubarek. Sah
Ierman da; plewanan kum kolos dsa xwar kirin, al li psiya
xwe ikandin, bor zengilan li ser pista Il hespan girdan
derketin. Leskeran seI girtin. Padsah bi kI best sewq b.
Ristem bi dtina w re, ji hesp xwe daket xwar, ax ma kir.
Deng till helahelay olan da.
Keyxusrev got 'Ya plewan min jhat! Tu plewan
hemdem . Tu hemdem ! Ji niha p ve nav te Tuhemdem e!
Te por sp kir, tu mezin , lewma li Rexs xwe suwar be! Div
em rmet bidin te.
Tuhemdem hesp ku ji Tirkan sitendib li lesker
plewanan belav kir, Iln sp j sand axura Ilan.
Ew roj qesr di gul sosinan de, di bhna misk ember
de xemilandin, heIt sev heIt rojan mey vexwarin li bin
deng rd ji xwe ve n. 'Mrato pir xwesik b! Mirov wehma
ser j nedikir! Hing rengn b av mirov li ber w venedibn.
Di sikl kerek kv de b. Gava min gurz lxist, avn w yn
sp lva w ya res derket hol. Kliya min ser w jkir,
xwneke res pijiq hewa! Ev deng Ristem li meclisa
vexwarin belav dib.
Du heIte li ser hev, her sev mey vexwarin qala ceng
kirin. Roja heystan Ristem ji Keyxusrev re got 'Ya Padsah
Chan! Tu car zna min bid, ez d vegerim welat xwe nava
zarok zn xwe, min briya wan kiriye, ew li mal li benda
min in, av wan li r ye. Dwar Qela Zabil min diksne
bhna Zal Proz t poz min.






16.


Di tarbana sev de ne strka Zuhal, ne Merx ne j Riya
Kadiz dixuya. Ry sev, mna av moryeke res ji qetran
sewaxkir b. Merx j xwe di zik ejderek qemer res de
vesartib. Hem dest mrg di kirasek res de, an j bi baskn
teyr qaj hatibn perdekirin. Ezman polay zengar b. Tirs
ten tirs heb; Ehrmen mna marek devvekir li her ch pjna
xwe eskere dikir. Buhar b, bi hilma w ya germ terraIa gir tev
duxan diIriya ew derya qetran pl dida. Roj westiyab
erxa Ielek j ji gerra xwe kerix b. Dunya di bin xoIeke kr
de dinaliya. Ne deng kek dihat, ne j borna gamsek ji
axuran. Her tist her giyandar di bin bdengiyeke kr bdaw
de as bbn. Ne iya iya bn ne j newal newal.
Xusroy Syavs, di w tariy de gel Qesr, hem
plewan zrek giregiran syar kir, meclisa sox seng li dar
xist bang li Iermandarn arts kir 'Werin em sev sseyan li
bin guh hev xin! Ji bona xatir rmeta v dewleta mezin ku ser
digihje n Man em bi hev re nos bikin! Ew gav deng ji
eng ev deng li dwar qesr ket, li eywan sanesnan
belav b, mrata eng kulpn ji dil reqsvanan govendgriyan
an. Ji dil plewann civat j. Li Eerbrz kur Kaws,
Gustehem Guhderz, Eerhad Gw, Gurgn Mlad, Ts
Xerrat tesr kir xasma j li dil Bijen ciwan xist. Bijen
xwarziy Ristem, kur Gw Guhderz j ew sev hatib civat. Di
dest wan de seraba sor ya ji reng akk, li psiya wan bergehek
xwes, baxn gul bej hebn. Xizmetkar li piya bn, bhna
271
270
ZZZDPXGHGH
misk ji porn wan dihat. Nazir qesr li rex Sah li piya sekin
b.
Heke ew gav ji dergevanan yek der venekirana di guh
nazir de wuha negotana, ji v seva sahiy tistek cih w
nebyana:
-ar suwar hatine ber der, dibjin em ji welat Erman in,
tar ye serma ye, bila me bihewne. Kar me bi w heye, em`
tistek j re bjin.
Nazir got:
-Bila werin hundur, derd wan iye ji padsah re bjin.
ar peyayn bejndirj ketin hundur. Ew gav deng muzk
rawesta. Mhvan li ser mnderan bi edeb rnistin. Keyxusray
Mubarek got:
-Kerem bikin! Gazin lom we ji min hene, an hn
alkariy dixwazin? Hn ji ku ne?
Peyay ser bersiv da:
-Em xwesiya te dixwazin ya Padsah Proz dilsoz! Em
ji welatek din heta vir hatin, em ji Erman in, gazinn me ji te
nn in, l bel xenzr li me peydah bne, ev ser mehek ye ne
zarok bi me ve histin ne j heywn zev. Hviya me tu y ku
me ji wan xelas bik. Welat me di tuxub we Tran de ye tu
j zan. Darn Ikiyan gelek in zevyn me hene ku genim
ceh heta qirik bilind dibin. Van kambaxn xenzran li me
rawesiyan, ne Ik dihlin ne j zad. Dirann wan dirj in mna
yn Ilan. Ger areyek ney dtin, em zarokn xwe em d bir
bimnin. Zerara wan bhed hesab e. daran ji kok ve radikin
bi wan dirann tj keviran j dihrin. Em` ji xezeba wan biin
helak.
Sah ser xwe tewand, ponij d re bang li civat kir:
-Ez sran dixwazim! K ji we amade ye ku di alkariya
van rebenan de bi. Nra xenzran bi dil k ye? Ka
plewann pezn Iortan? Ha ji we re Iersenda navbelavkirin!
Kes ku ok biikne bi wan re here, di veger de deriy
gencn j w li ber w vebibe. Dergevano! Ka maseya zrn
bne!
Maseyek zrn ann, zv zr li ser resandin. Xwestek
wekiland Sah:
-Qehremann ran! Ristem Zal ne li vir e, roj roja we ye,
dor dora we ye!
Deng derneket, bdengiya seva tar dsa hukum kir, ji
xeyn v deng:
-Em lesker giran bisnin tir e. Encax arts ji heq wan
der!
Ber Keyxusrev, Guhderz li w deng vegerand:
-Ne hewcey arts ye, em d du plewanan ji nav xwe
bibijrin, bila biin wan xenzran qir bikin werin. Bawer bi
la leskeran nay, dikevin kja welat ew der di bin piyn xwe de
dieiqnin. Psiyan gotiye: Leskern bira, div nee ber deriy
xusk.
Sah:
-Bel, gotina Guhderz rast e. Du plewan bes wan
berazan in.
Kur Gw derket ps. Ewul pezn pas da 'Bila ev qesr ji
bil Keyxusray Mubarek tu pasa nebne. Ez Bijen im, bi can
ruh di emr te de me. Xenzr li min! Nra wan iqas xwes e
hn zanin?
Gava deng kur w hat, Gw sas ma; nedixwest ku law
w bie. Daxil nava xeberdan b:
272 273
ZZZDPXGHGH
-Na kur min, tu nikar Tu hja xism xam . Ew berazn
h w te lete lete bikin! Wrek tistek din e, zrek tistek din!
Jixwe tu riya Erman j nizan.
Bijen xwe qurre kir:
-Bavo tu tkil min nebe. Qey tu min newrek bkr
dibn? Ez di ceng de xort jr im, di Iikr ramanan de pr im,
li civat caxiyan j mr im, ez` ser wan xenzran ji cendek
wan hilqetnim!
Padsah destra ndina Bijen da, l wuha got 'Bijen
jhat ye, l mixabin riya erman nizan e, bila Gurgn Mlad j
p re bie. B rber j nabe.
Her du plewanan kember li nava xwe pan, zerx li xwe
kirin, sr rim hilann, tr kevan bi heqbn hespan ve girdan
seva tar irandin. R r n, Gurgn li ps b. Gelek xezal
pezkv kustin. Bi sibeh re, derketin nava bax baxeyek
ku di bin deng salr bilbilan de dileriz. Dest bi nra kewan
kirin, bi dil xwe tr tije kirin.
end roj bi sn de xwe gihandin w daristana ch xenzr
l dijn. Her du hogir ewul agir vxistin, gelek zing civandin
kirin kom, ziman alav heway alast. Ew gav tulum serab
vekirin (ew bi xwe re an bn), cendek pezkvyek li ser gir
pijandin. Wext passvan, dema deng xwezay km b, terraIa
gir dan, Gurgn sermest b li ch xew geriya, l bel Bijen
got 'Na bira! Ne wext razan ye. K xaIil e, ew kaIir e! Div
em ps kar xwe bikin, kula dil pas derman bikin razan
heq bikin, bi dilek rihet binivin.
Rab piya, bazda nav deviyan ji Gurgn re wuha got:
-An ji ch nelive ranez, an j ger tu pir dixwaz, were
al min bike. Here psiya av, gava deng wan hat rake gurz
xwe. Yn ku ji ber sr min xelas bibin, bila bi gurz te bimrin.
Gurgn ena xwe bilind kir:
-De na lo! Xulam te bav te heye li vir? Me wuha soz
dab hev? Ez rber te me, ne lilemr te! Y ku trik xwe ji
zran dagire tu y. Te got ez ten bes wan im. Min heta vir r
nsan te da, kar min a niha li vir xelas b, meliya min bi kevir
das b! Kum min li ser min e, bila y heval min bigindire
newal!
Xwarziy Ristem bi v gotin hrs b. Damara Mala Zal
ew girt, ser xwe zvirand xwe berra nav daristan da. Tr li
pey hev sand, yek avt ya din da ber poz xwe. Gelek xenzr
kust. Carek j keys li yek an da ser pist ku ew bigre hr
rodiyn w bi xencer birje. L bel ew gav xenzrek din diran
di zerx w re kir zerx irand. Bijen Iitil ser las w kir du
wesle. Yn may j reviyan, Bijen li dilopn xwn ku ji
xenzrn birndar dinuqut nihr. Pistre ser beratan ser
gelekan jkir bi zn hesp ve girda bo di veger de baweriya
Sah bi xwe bne.
Bijen li Sevreng suwar b hat cem Gurgn. Kur Mlad li
bin darek rnist b, li Bijen temase dikir diIikir. Nihr ku
Bijen hat seriy xenzran j bi zn hespn w ve ne, hesd di
dil w de vejiya. Dexesiya w di ry w de gaz dikir! Ev rews
xerabiy j xist dil w. Seytaniyek Iikir, xwest ku dekek li
heval xwe bike, bobelatek bne ser w. L awa?
Her du cardin li ser siIra xwarin serab rnistin. KIa
Bijen li ch b, henekan dikir pezn xwe dida. Carna qerIan bi
Gurgn dikir ew btir didexisand.
-awa b? Te huner min y ceng eciband? Kesek dikare
weke min ser xenzran bike?
Gurgn:
274 275
ZZZDPXGHGH
-Na. Xwed zane kesek nagihje te. Min di temen xwe de
heta niha kesek mna te servan xwey huner nedt.
Dil Bijen bi v gotin btir nepix, l nizanb savar
bikevir e. end qadehn din j ji hev re bilind kirin bi ser
gewriya xwe de kirin. Gurgn:
-Heyran, Welleh bi rast j tu zilamek serd mr di ser
poz te re j nn in. Tu guh xwe veke, ez` tistek bjim niha.
Ez bi Ristem Gw, bi Gustehem Ts re heta niha gelek caran
hatime vir. Pir serphatiyn me li vir bne. Li tuxub Tran
chek xwes heye ku meydana kI ye. Li aliyek ava cemid
diherike, li al din qzik hene (y Tirkan) kew kerro j! Kuro
buhust e buhust! Ne pir dr e j, ji vir heta wur du roj dajo bi
piy hesp. Tu nizan, desteke gelek xwes e, her ch dar in. Bax
baxe tu bipirs, jixwe bhejmar in. Kullkn renga reng, dil
mirov dihilpetiknin. Ava kaniyan srn e mna ava gulan. Her
tist bi dil te. Gul b bilbil nn in, salr j yasemnan
dixemilnin. L ji kewn gozel re nabj i? Bijeno lawo, ez te
nas dikim, tu bkeik nasekin. Min bihstib ku tu bi xal xwe
re by ser Ab Neynokdirj, te dil xwe xistib xuska
wan. Bi Hurmuz sond dixwum, keikn w dest ji huriyan j
xwesiktir in. Hema digerin rbiken in. Qzek EIrasyab j
heye, nav w Mence ye, ew j t wur. L li gor salix
saloxdanan Mence ne qz e!
-L i ye? Qey jin e?
-Na na! Ne wusa, ew hur ye, ne ji wan keikn tu zan!
Ser bext min, gava tu w bibn, t ziman xwe bixw til
pyn xwe gez bik lo! Va ye gotineke min ji te re got. Sewqa
ry w li ser peln dara dibiriqe. Tev sed cariyeyan t wur,
kon vedigre serab vedixwe. Keikn Tirkan xwesik in.
Hinerkn ry wan sor e, avn wan bik nrna wan
mexmr e, biryn wan kisand ne. Bhna i ji lvn wan t tu
zan?
-Qey te tam kiriye?
-Na na. Tu nahl ez xelas bikim, bhna gulan bhna
seraba sor ji lvn wan t. Rabe em herin wur. Ger em piht
bajon qamiyan li pey hev li hespan bixin, dibe ku di rojek
de j em bigihjin w dest. Gava em gihstin dest, w dil
tkeve buhust!
Xwna Bijen keliya, dil w argopal l xist, kulpna w
di Gurgn j. Rojn ber hatin bra w, tolaziya w ser hilda,
'Hema rabe em niha herin! got bi lvn lerzok.
Rabn, bertengan sidandin, p xistin rikban. Roj sev
nesekinn, ajotin, bhn li hespan ikandin, nav rann wan keI da.
Rojek sevek xwe gihandin w ch dlan gest. Li wur
bhna xwe dan pas j dest bi nr kirin du roj j wuha
buhurn. Roja semn Mence hat bi qzikn heval xwe re li
w dest venisn. il deveyn barzr barzv j bi xwe re an.
Estanek bukn li Mence b, Gurgn ni`and Bijen, ew san da.
-Ez` li nava koma wan karxezalan binihrim, kjan
xwesiktirn be, ez` bibijrim ji xwe re bnim, got Bijen gava
taca Gw da ser xwe. Pirtik Teyr Hma j ji br nekir ku di
ber tac re biikne. Qatek cil ji qumas Rm li xwe kir,
Sevreng zn kir gustla plewaniy j xist piya xwe.
Gurgn li wur ma. Bijen nzk wan, li wur xwe di nava
daran de vesart. Pitna dil w b, hindik mab ji qeIesa dil w
mna kek biIire. Li nava kon Mence nihr. Raav kir, dt
ku wa qzek derket, l ne mirov e, ira ye di neve kon de
vketiye! Dil w bi yek nrnek bi heIt dilan p ve hat girdan
ketk. Rd eng li ber hev dibediln dar direiln bi kulpna
dil w re. Dest j p re. Ji ser pista Sevreng daket mesiya bin
276 277
ZZZDPXGHGH
dareke biy, hesp xwe p ve girda. Li wur rnist xays ma li
wan keikan nihr. Ew ayir mrg ji xwesikan xemil b. Eql
zan di ser w de nema. Kr di nava xeyalan de; taz b.
'Gelo gelo! Ez` awa qza EIrasyab txim ber v dil?
Hja wuha xwezya xwe dian, Mence ji bin kon derket,
weke her car biskn xwe li ba xist, ji ps av xwe da al li
dora xwe nihr bi nrna herdem ya qzn xama. Ewul hespek
znkir bi dara biy ve bala w kisand. D re zilamek bi qalpax.
Kincn w yn ji qumasn Rm ji dr ve xuya kir. Qza
EIrasyab Iam kir ku ew ji maleke mezin xuyan ye. Awur li
ser w zeliqand. Li ol xortek ran! Miraqa dil w j zde
b keliya.
Dsa xwe di bin kon de wunda kir. Bijen ma li bin dar.
Mence li bin kon bang li prika xwe kir ew sand bin dara
biy.

-Ka here binihre, hn bike ew xort k ye,
Ew per ye,
An Syavs e ji mezel rabye,
Bje Mence qza EIrasyab Bavpseng pirsiye:
Bona i tu hatiy k te sandiye?
Ev end sal in ez tm vir, l min te nedtiye,
Ger dil te heye, te hez kiriye,
Were cem me, bi me re bileyize bi biratiye,
Bike kI seyran li bin kon Ereb ye.

Prik rab cem Bijen, gotina Mence j re bi lv kir.
Ry Bijen sor b, te Itik lxistana w xwn j bipijiqyana. Ew
gav tra esq li kezeba w xist di al din re avt. Leriz, l
bersiva xwe km nehist:

-Ji w re bje ez ne Syavs im, ne j per me,
Ji welat roj me, bi esl xwe ran me,
Ji wur heta vir, bo nra xenzran ez hatime,
Nav min Bijen e, kur Gw Guhderz me.

Welat Ermanan bisewute li ber pal,
Min xenzran li wur kust li arkenar,
Gava min we ev desta xwes dt,
Dil vket, helwesta vegera min guher.

Bijen got, xaltk ez dixwazim qza EIrasyab bibnim.
Ger tu alkar bik dil min xwes bik, ez` taca xwe ya zrn
kember tev cotek guhar ji te re diyar bikim.
Prik bi kI rab, lezand hat ev yek ji Mence re got.
Pezn kur Gw li cem w da. Menice carek din ew bi sn de
sand, got 'Here bje, bila nesekine were, can min xwe ron
bike.
Bstk bi sn de Bijen xwe gihand bin adir. Kembera
zrn li pist b. Mence gava av p ket ew himz kir
kembera pista w vekir. Wuha got:
-Ev bejn bala te ya zirav, van av biryn lihevhat li
ser te hene, ne heyIa te ku tu xwe di ser xenzran de, bi rim
tran dibetiln ser xwe disn?
Dest xwe li hewa hejand, tavil s qz perda deriy kon
hilann. Piy Bijen bi misk sstin. Pas her du bi hev re n bin
adira xwarin. Serab rd her li wur b, deng eng j dihat.
Bin adir bb bask Teyra Tawus, gta rengan b. Mence
di sitekanek bilr de serabek kevnare ji Bijen re an.
278 279
ZZZDPXGHGH
Di kI zewq sahiy de, s sev s rojan mest bn.
Bijen bi w serxwesiy bi balks hr hr l nihr. Mence her
di btir xwesik dib.

Mence xemla xwe dikir,
av xwe kil dikir,
Dest hine, bisk se dikir.

Mence awa can e,
Gul e, sosin e, reyhan e,
Sng Iireh e zozan e,
Memik gilover e bacan e.

Gerden tenik e sse ye,
Lv sore wek lale ye,
Diran sp ye mercan e,
Gotin durr e, ziman sekir e,
n dz e weke meydan e.

Tesra serab hila, his Bijen hat sera, li xwe nihr,
serav xwe sst bona veger destr ji Mence xwest. L bel
Mence hja j tr nebb. Nedixwest li w ol ten bimne.
Rab baz da pist kon, li wur bidizka ji qewrasa xwe re got
'Serabek ji mvan re bibe, l bel piek derman bhisiy j
tke nav.
Mence hat, vcar di himza Bijen de rnist p sa b.
Klk bi sn de j bang li qewras kir:
-Serab ji me re bne, ev bo Bijen sitekana daw ye, ew`
d vegere welat xwe.
Serab li ser tepsyek zv hat, her du 'nos kirin dsa bi
'hviya dtina carek din. Bijen di ch de ket, sity w xeliya.
Mence lezand deve an ber der kon ew li ser dev hisk
girda. Ry Bijen j bi temeziy girt bi hev re ber xwe dan
paytexta Tran.
Mence ew sev xwe gihand mal, di tarbana sev de
Bijen bhis bir oda xwe ew li ser nivnan dirj kir. Nivnek
xwes, rhevrsim. Nv sev derman syarkirin an da ber
poz w. Bijen bnij av xwe vekir di nava mitlek xwes li
himza keek xwesik speh de xwe dt. Li dora xwe nihr, li
wneyan pas j li ry Mence meyzand, Iam kir ku w ew
aniye koska bav xwe. Ew gav tirsek hdka di dil w de libit.
Ps libit, d re j iqas zde b. Ava sar bi okn w ve hat
xwar. 'Ya Xwedan sev rojan! d xelasiya min ji vir nn e.
Tu alkariya min bike. Ax Gurgn ax! Te min xapand! Te malik
li min xera kir, agir bi kon bav min ve dan!
Mence ji hezkiriy xwe re got:
-Eikaran neke, xem nn e.
Bijen ser hejand ket mil w, her du ber xwe dan oda
xwarin. Bijen di av w de him dawet sah didt him j
dara sp xwn. Mence dil w dixwend:
-Ger bav min bibihze ku tu li cem min , dsa xem nn e,
ez d xwe bikim biqurban ji te re, nahlim ew xerabiy bi te
bike.
Sitekann mey ji dest wan h neket deng rd j ji
ber guhn wan ne. Bi sev roj leyistin bi hev re raketin.
Rojek ji rojan dergevan qesr bala xwe da pencern oda
Mence, nihr ku ira w vketiye. (Ber j end caran nv sev
vket dtib.) Bi dizka, hd hd, mna ku pl hkan bike
mesiya ber sibak li hundur nihr, dt ku xortek biyan wa ye
280 281
ZZZDPXGHGH
di himza qza pas de ye. Nesekin, ber xwe da meqam
Padsah ev yek j re got. Wuha j bi ser ve kir: 'Ew xort
nasibe Tirkan, ser sincn w, av biryn w yn ranyan
in.
EIrasyab leriz. Bel, di mala xwe de tirsiya, kIa w
nehat. Mna terhika biy li piya reil. Rondikn av xwe paqij
kir di ber xwe de wuha got 'ima gotine mala qz mala
belay ye? Psiyan tistek ji pasiyan re nehistiye.
Nav nazir w Qerexan b, bang li w kir:
-Qerexan! Tu xan pir yeman ,
eleng , canIda xwey raman,
Ka bje;
Ez i bikim bi v qahpika dera han?
Qerexan bersiv da:
-Ka lpirsn bike, rast e an virr e,
Hn bike; hela tistek wuha heye, an tune.
EIrasyab vcar ne sand ji Gersyz re. Gel guhdar
xwendevanan! Hn Gersyz nas dikin rola w ya di kustina
Syavs de j t bra we. Ew peyay xezeb Iesadiy b.
Lewma EIrasyab gaz w kir. Ew sand oda Mence li w wuha
sret kir:
-Suwariyan j bi xwe re bibe, i dibe, i nabe? Ps di der
pacan de, heke neb di kulek de li hundur binihrin. Ger mr
li oda qza min hebe, k dibe bila bibe, bi zeqema sity w
bigrin bnin cem min.
Gersyz li i digeriya? Rojn wuha j re dawet bn. ,
der sikest ket hundur oda Mence. Ji hundur deng rd
eng dihat, lewma kesek li deng der nehesand. Hire hira ken
bi ser dengn din; yn muzk singna sitekanan diket. S sed
cariye li wur civiyabn. Hin ji wan sitran digotin, hin ji wan
dlan digirtin, hin j li rd dixistin an serab belav dikirin.
Gersyz ket nava komiza elaleta wan gahv bi gahv xwe
nzk Mence kir. end peya j li d w bn. Hema dest xwe ji
niska ve li seraba w xist rijand, got 'Hey qaltax! Tu bi v
raniy nyar re i dik? derhal li ser Bijen zvir ew tirsand:
'Tu d di dest min de dl . Xelas ji te re nn e. Bijen bi
tevdr b, wexta ku li ran b j herdem di saqa gzma xwe de
xencerek vedisart. Du gahv ji pas ve dest avt gzm,
xencer ji kewdan kisand halan di xwe da:
-Hn zanin ez k me lo? We hja derba mran li ber av
xwe nedtiye! Ji min re dibjin Bijen, kur Gw Guhderz im
xwarziy Ristem Zal im. Qiyamet j rabe ez ji ser narevim. Ger
tu ceng dixwaz, ez amade me. L ger tu d min bib cem
EIrasyab, ez` sebeb hatina xwe v rews ji te re bjim.
Nav Ristem hemiyan sas kir. Di ch de sekinn, muzk
cemid, meyger li piya man qadeh j nvco li ser masan.
Gersyz li Bijen nihr, Iam kir ku ew xwey biryar e. avek
avt xencera dest w. Xwest bi selaIiyan ps ew bi xapne
xencer j bistne, d re dsa weke xwe bike.
-Ez sond dixwum bi sonda temam, dest kesek bi te nabe.
Em nizanin rast i ye. Ka hela w xencer ewul bide min, bila
bela nebe, xwn nerije. Her tist bi axaItin dibe. Ez` niha
te bibim dwana Padsah, ew i bje Ierman ya w ye.
Bi v gotina Gersyz, Bijen xencer dirj w kir. Pist
destvala ma, plewann li pist Gersyz xwe avtin ser w
tavil dest piyn w hisk girdan ew ann dwana Padsah.
EIrasyab j pirs:
-Xwarz ka bje, tu tolaz , an kewase y, tu i y? i kar
te li oda qza min heye lawo? Bje, tu ima ji ran hat vir? Ya
na tu sxur Xusrev ?
283 282
ZZZDPXGHGH
Bijen:
-Ez bi xwesteka dil xwe nehatime vir. Qza te ez bhis
xistim w min an qesr. Ez bona li welat Erman xenzran
bikujim ji ran derketim r, l mixabin min r sas kir, ez li
mrgek rast hatim. Ew gav min basokek girtib, mrat ji dest
min Iiriya, ez li pey w m, hetan rawestiyam. Li bin darek
nivyam, peryek, an prebokek hat, min di xew de hilan bi
bask xwe himz kir, bi hewa xist, bir li bin kon qza te dan.
Rojek dudo li wur mam, wan derman dan min ez bhis li ser
dev girdam. Min av xwe li navenda qesr li oda Mence
vekir. Hal mesele ev. Ne sc min heye, ne j y Mence. Per
an cin, ew k be, li min wuha kir, mala min xera kir.
EIrasyab li axaItina w nihr, li destn w y lerzok
nihr di av w de nsana derewiy dt, p bawer nekir.
-Xwarz tu mna serxwesan beletews diaxiI. i cin per
ne lawo, tu min dixapn qaso? Tu bi van virran nikar can xwe
xelas bik!
Bijen tevgera xwe guhert:
-Tu dibn ku dest piyn min girday ne. Ger tu
dijminiy bi min re dik, div hoy mercn me weke hev bin.
Mrxas bi ser yeke yek t Iamkirin. Hespek gurzek bide
min, bes min e. Dixwaz hezar plewann Tirk li dij min derxe
meydan.
EIrasyab bi v galgal hrs b, li plewan xezeb zvir,
av j re sikand wuha got:

-Ya Gersyz!
V deyyz ser li ber min radike,
Can xwe li kelem rast dike,
Z bike ji min re kendir bne,
Dara sp li ber der biedlne.
Dest piy v tolaz girde,
Mence j li hember w deyne,
W bi kendir ve daleqne,
Bila d av min w nebne.

Bijen ji huzura Padsah derann. Ew gav dil w bi hal w
sewut krn p ket, giriya. Di dil xwe de lorand wuha
naliya:

'Dilo l wa y, l wa y..
Ez d namnim li dewrana v dunyay,
Ez li ber kustina xwe nakevim,
W bav min bje Bijen kustin,
Dil ceger min helandin, sotin,
Rmet sereI ji me re nema ye.

HeyIa nav min, xortaniya min,
HeyIa bav min, Ristem xal min.

Bay bakur min bas bibihze,
Here ran bike wze wze,
Bje, hey gid serok rberan,
Wa ye Bijen dikujin,
Gurgn xayn li meydan dileyize.

Dilo l wa y, l wa y.
Bijen nemne li dar v dunyay,
Mrxas roj ji selaI xayinan re maye
284 285
ZZZDPXGHGH
Kon Guhderz sewut, ira w teIiya ye.

W dem wezr EIrasyab y mil ep, Gersyz b, l
bel wezr mil rast Pran b. Gersyz kustina Bijen pir
dixwest. Wext kur Gw di zndan de b, rojek xwe gihand
dwana Padsah, got 'Em ima w bi dara sp ve, bona ran
bret j bigrin, w danaleqnin? Bila gel me j bibne ku kes
av berde qza pas i t ser w.
Em Bijen li zndan bihlin, werin ser Mence. Gava
dilketiy w girtin, seba ku w Gersyz nas dikir, zan b ku
xelasiya Bijen nn e. Lewma ew sev lez kir, kincn mran
temn kir, kum zabtek da ser xwe bi v away ji qesr
derket der. Nv sev li deriy Pran xist. Bav w gotina Pran
li erd nadixist ew nadisikand. i bb, i nebb ji ser
hetan bin ji Pran re got rast axiI, baweriya Pran bi xwe an.
B sibeh, Pran ket r raste rast ber xwe da dwanxana
Padsah. L bel li ber der qesr dara sp bala w kisand.
Kemendek j p ve hilawist b. Bang li dergevanan kir:
-Ev i dara sp ye? Padsah ji k hrs bye ima ecz
bye dsa?
Dergevanan ser pl kir, l Gersyz ji hundur derket
bersiv da:
-Dijmin me k ne? Ev j yek ji wan e. Nav w Bijen e,
bila tr jan biksne! Ji ran heta vir li ecel xwe geriyaye!
Kur ker hatiye tolaziy. av xwe berra qza pas daye. Min
ew di hundur de, di pasila Mence de zeIt kir. L derewan dike,
li gor min ew hatiye antaxiy, sxur Xusro ye ew.
Pran l guhdar kir pas wuha got:
-Ka ew li ku der ye niha?
Dergevanan bersiv dan:
-Di zndan de ye!
Pran nesekin, dev ji ndina cem EIrasyab berda, ber
xwe da zndan. Der bi dergevan da vekirin. Nihr ku xortek
lihevhat, dest piyn w girday ne, wa ye di w ch tar de, li
quncik dinale bi xwe re diaxiIe. Ser w j berjr e wusa
mell mell xwe bi ser okan de tewandiye. Dil Pran bi hal
w sewut, end histr ji avn w dawerivn ser simblan. Bijen
j zr mab, bi tirs li w dinihr. Ji w tir ku hatiye w bibe
daleqne. Pran got:
-Xwarz i kar te li vir heye, moriy diya te li vir
qetiyane lawo? Tu hatiy nava Tirkan bo i?
Bijen vcar rast axiI, her tist j re got.
-Ez bi Gurgn heval xwe xapiyam, w min an nava
konn keikn Tran. Mence derman da min, ez bhis xistim
min an vir.
Pran nihr ku Iada Mence ya Bijen li hev dertn her
du j rast in.
-Sebr bike miraq meke. Ez` te ji vir xelas bikim, got j
re.
Pran bi derencika Zndan ve hilkisiya lezand cem
EIrasyab, dest xwe li hember w da ser hev, bejna xwe j
tewand. WesI pezn w da li ber text w ji piya rawestiya.
EIrasyab bi karek din ewle dib, klk bi sn de li w hay b.
-Ka bje tu i dixwaz? Nirxa te li cem min heye, tu i
dibj bje, tu serbest . Zv zr dixwaz, an serIermandariya
arts? Bi xweziya dest nagihje baq keziya. Bje, bila gotin di
dil te de nemne.
Pran hd hd lv libitand:
287 286
ZZZDPXGHGH
-Pasay min, bila tac kursy te ebed be. Hem serokn
dun pezn te didin, dibjin kesek xwe li ber raniyan nagre ji
xeyn EIrasyab. Ez ji xwe re tistek naxwazim, jixwe niha i di
dest min de heye, bi saya te ye. Ne ji te be, ez tune me. L bel
derdek min heye, ez` bjim. Tu Padsahek xwey tevdr bi
eql zan , ps pasiya xwe j dizan. Te niha Bijen ran
hsr girtiye avtiye bin zndan dara sp j wa ye li ber der
ye. ima? Bi xeniqandina w, gelo w i tkeve dest me
Traniyan? Ka bje? Guneh e, rebeno bdil xwe hatiye. Ew
xapandine anne vir. Ka biIikire, hja xwna Syavs zuwa
nebye, tu xwe dix nava alava agirek din. Ger tu Bijen bikuj,
w dijminiya nava me raniyan dsa germ bibe. W birn nuh
bibin. Sal nuh ser me wan nuh! Nay bra te, ez li dij
kustina Syavs bm, min ew gav gotib Syavs ji malbata
Keyaniyan e ji te hez dike, lewma bye zav te. Te guh neda
min. Te dt pistre awa b; wan j ser kur te jkir d re
Ristem Zal rs kir ku li ser ku nehist, heIt salan welat me di
bin hukm w de naliya. Niha j Zal Zrn hja sr nexistiye
kewdan. Ger Ristem keys li me bne, ji bona tola Syavs av bi
ser me de venaxwe. Ger em Bijen j bikujin, w ran agir bi ser
me ve bibarnin. Ew ax toz dmana neyariy w li ser her d
welatan mij bike. Xwn bi xwn nay sstin mr min! Tu
j Gw nas dik, ew` heyIa kur xwe li erd bihle? Na. L
Ristem? Ma hewce ye ez bjim? L niha riya rast.
Ev gotin di dev w de, Gersyz ket hundur, li smka
der sekin got:
-Li ber der dar ben
Me pk an bo Bijen,
Ruh w derxin ji can,
Bila plewan me Pran,
Li me neke derewan,
Ew dijmin me ran,
Me dixapnin b`galgalan,
Ya padsah, mr mran!
Ew neyarin ji bav kalan.

Pran ew b bersiv nehist, l wuha vegerand:

-Ya Gersyz navmilpan!
Dsa digern dek dolaban,
Ev dwana bi nirx giran,
Heta niha l rnistine,
Gelek kur d bavan.

Padsah ji Pran re got:

-Bijen Gw, ew lawuk ran,
Binre i bi min de an!
Ma qey tu p nizan?
W qza min xIal kir,
Rresiy bi me de an.

Pran got:
-Mr min! Gotina te j rast e. Em nav rmeta te nadin bi
chan. L ez j naxwazim Bijen were azatkirin. Riya eql dad
i ye, ew ji me re div. A bas ev e, em w nexeniqnin, w
bavjin bin zndan, bila hetan sax be dl bimne di wur de
birize. Heta ew di dest me de hsr be, ran j nikarin rs bnin
ser me. Ew d mertal e ji me re mr min!
EIrasyab:
288
289
ZZZDPXGHGH
-Te car rast got. Dlgirtin ji kustin tir e.
Pistre bang kir:
-Gersyz! Gersyz! Hey deyyz! Rabe, zka dest piy
w seytan girde, pista w bi bax Rm bisidne w bavje
bin br. Bi zincran w serserk daleqne, bila ne tav bibne
ne j ry heyv. Demek ber min zinarek mezin ji bin deryay
deran b ew avtib nava daristan. Nav w zinar Kevir
Dw Eqwan e. Bie, w kevir j bne deyne ser dev br. Tu
j li wur nobedar be.
Gersyz enya xwe qermiand, l bel xemgniya xwe
vesart:
-Ser ser min, mr min! L cezay Mence i ye? Te ew ji
br kir.
-W tog serqol pxwas bikin, kirasek kitan l bikin di
kolanan de bigernin bila der cran ew bibnin. Bila ev sosreta
giran poz w bisewutne da careke din gk wuha nexwe.
Gersyz deriy dwana pas li d xwe girt, Bijen ji
zndan deran, bi erd re kas kir, an ber br, dest piyn w ji
ben vekir, l vcar bi zincran girda, bax Rm li pista w
xist. Pistre Kevir Dw Eqwan ji nava daristan an, Bijen
bi kevir ve gir da serserk berra br da. D re, ber xwe da
qonaxa Mence. Bi alkariya leskern qesr qza pas zeIt kir,
gencna w talan kir, kincn w zval zval kir, seranp taz
pxwas ew an ser br. J re got:
-Binihre li evndar xwe. d ch te j li vir e. Bermaliya
dilketiy xwe bike! Bila Bijen te bqewras nemne. Her roj li
hev binihrin, her roj bi hev re bin!
Gersyz, Mence li wur hist vegeriya. Keika reben li
w ol bi tena ser xwe ma bi ser hal xwe de giriya naliya;
ax bi ser xwe de kir, pora ser xwe kas kir. Rik xwe bi
neynokan peritand. Klk bi sn de bang li Bijen kir, l bel
deng w ne dl bin br. S sev s rojan bhis geriya dsa
zvir ser dev br, bi neynokn xwe yn tj qulek di ser dev
br de vekir, di w qul de bi Bijen re axiI, av li dil xwe w
kir. Pistre ber xwe da nava bajr. Kolan bi kolan, der bi der
geriya, gest kir pars kir:

'Gel Traniyan, gel der cranan,
Kea EIrasyab, ez xuska we ya ji can,
Ser min girdane bi pa desmalan,
Ry min sil e, ez bi kiras kitanan,
Ez serqol pxwas kirime,
Min berdane nav sk kolanan,
Bona xatir Bijen Gw Guhderz,
Xort ran, xwarziy Ristem Zal,
Min kirine parsek pr kal,
Ez di bext we de me, hn ji mal
Gezek nan tis bidin min,
Ez` bona xwe Bijen bibim.

Mence bi v away, ji ser sibeh hetan var pars dikir.
Nan xwarina ku dicivand tixist trik xwe dibir, di w qula ser
br de ji Bijen re davt bi ser de j digiriya dilorand.
Gelo Gurgn di i hal de b?
Gurgn Mlad, pist ku ra Bijen wunda kir, bi sev roj
l geriya l bel ew nedt, bo w giriya li okn xwe xist. L
posman Ieyde nedida. Li nava w daristan li ch kon Mence
hat, vir de w de, ne dengek dihat ne kesek ser bilind
dikir. L bel ji dr ve hrna hespek bihst, hv ket dila, ber bi
deng bazda. Sevreng li w ol dt, gem dizgna w qetiya b,
290 291
ZZZDPXGHGH
zn w ketib bin zik. Ew gav bawer kir ku tistek xerab hatiye
ser suwar Sevreng. Ew girt cem xwe ber xwe da ran. Bi
r ve di kraniya posmaniy de li xwe mukur hat. end roj bi
sn de xwe gihand ran, l bel li wur nesekin, menzla w
heta Zabil b. Derbas Zabilistan b cem mala Gw, diya
Bijen, xuska Ristem Zal li mal dt. J re qala wundabna
heval xwe kir. Diya Bijen hewarek li dar xist kiras xwe
qetand, gijik bi xwe re nehist. Deng giriy w li il iyayan
belav b. Sivan gavan j zare zara w bihstin. Marn born ji
pez dewaran . Ew gav, Ristem Zal ji xewa heIt sev heIt
rojan siyar b.

Ristem ne disib tu mirov,
Binihrin li w QelaIetIl:
Tiliyn w mna xiyaran,
Zend bendn w wek qurmn inaran
Damarn av w sor dibn,
Herwek qurmn spndaran,
Ser xwe rakir, pirs ji dergevanan:
'Xr e, ev i toIan e, i bye?
K tadey li gel Zabil kiriye?

Xuska w, diya Bijen bersiv da:

'Wey lo! Wey lo! Wey lo!
Sermezin kapgoliko.
Hstirdiz, bi sr hstiran mezinby!
awa xewa te t, li nava zer esmeran?
Rabe, ger tu mr bas b ji mran,
Bijen xwarziy te dl e li nav Turan!

Ristem di dil xwe de wuha got: 'Bi Xwed Bijen dsa bi
pey qz jinan ketiye. Ez xuy w dizanim. Roja ku em bn
ser Ab Neynokdirj t ji br kirin? Talya tal xuska wan ji
xwe re an, l bel ew jin du sal li cem w nema, ew berda
sand mala bav w.
Gw, bihst ku Gurgn ji Erman vegeriyaye mal, l kur
w li wur maye, li hesp xwe suwar b ber xwe da cem
Gurgn bona hn bike da i bi ser wan de hatiye. Gurgn li ber
der b, ji dr ve dt ku wa ye Gw di r de ye, l mna ecac t,
toz bi ser xwe xistiye. Bazda hundur, kum xwe dan, xwe
serqot kir gzme ji piy xwe deran, bi v away bi leq w de
. Wad her du nz hev bn, qrn bi Gw ket:
-Ya plewan bijarte! Te ima xwe serqot pxwas
kiriye, va ye ez dihatim mala te.
Gurgn:
-Ez bi derd kul im, her roj dinalim, ji Iediy ser min li
ber te ranabe. Ez iqas rondikn xwn birjim, heqq min e. L
bel dil xwe Iireh bike, bawer dikim ku Bijen hja sax e.
Sevreng li ber der tewuland b, Gw ew dt, his ji sera .
Ji ser zn gindir xwar di nava toz de geviz. Kinc xwe yn
pehlew qetand, pertal pertal kir. Ber xwe da ezmana:
-Ya Xweday sev rojan! Pist ku kur min , hema ruh
min j bistne tir e. ew hevalbend hogir min b. Niha ez
xwe di dev ejderha de dihesnim.
Ew bav av bi xwn, li ser Gurgn zvir:
-Ka bje, i hat ser we?
Gurgn ji w rewsa Gw, ji dil bis perit tirsiya, li riya
virr geriya:
292
293
ZZZDPXGHGH
-Daristanek li Erman heb, t de xenzr pl hev din
dikirin, xilbe bn mratan! Hem bi hev re rs me kirin. Me j
li wan xist, gelek ji wan kust, ser wan j jkir. Ger tu bawer
nak wa ser wan li mal in. Pist ku kar me xelas b, me got
em` li vir i bikin, me ber xwe da ran, l li r, di geliyek
xal de askek ji niska ve derket psiya me. Pira w mna pira
hesp Guhderz Gulgn b, ser w disibiya ser hesp Eerhad
bi guh dva xwe j weke Sevreng b. Xwesik b kambax
car t bj dibeziya! Teyra Smir j ne wusa b li bez! Gava
Bijen ew dt, xwe negirt ji ch hilqeviz. Da d ask, ha li v al
ha li w al kemend avt ser w, l bel aska xwesik teqiz
reviya, btir teriq. Bijen hesp li d ajot, hetan her du di nava
dman de ji ber av min wunda bn. Ez bi sev roj l
geriyam, l eyb e eyb, tu li ku Bijen li ku! Qet pjna w nedihat.
Demek bi sn de j ez bi hrna Sevreng veciniqm. Zn avtib
bin zik xwe, di rewseke nexwes de b.
Gw bi Gurgn bawer nekir. Gava diaxiI, reng ry w
awurn av w diguhern. Mad w zer dib mna temeziy.
Eam kir ku ew derewan dike. Bi w dil sikest birndar xwe
negirt:
-Hey virrek ps heram! Te heyv roja min tar kir, kur
min da kustin! Ez` te niha bibim cem Sah, bila ew di derheqa
te de biryar bide te ceza bike.
Gw bi mil Gurgn girt ew an paytexta ran dwanxana
Keyxusray Mubarek. 'Ya Padsah Chan! got, 'rewsa law
min Bijen xerab e heval w Gurgn j di derheqa w de rast
naaxiIe. Cezay w i ye tu bidk.
Keyxusrev bi dilek xwes bersiva w da:
-Gw Guhderz! Qet metirse, nekeve xem xetereyan,
remldaran reml avtiye, dtine ku Bijen hja li jiyan ye. Hviya
xwe j nebirre. Ger pwst be, ez` ji bona Bijen ber arts
bidim tuxub Tran. Em` him tola Syavs ji wan bistnin
him j Bijen bi xwe re bnin. H miraq meke ser xwe
mesne.
Sah li ser Gurgn zvir. Gurgn di bin trja nrna w de
peliq ser xwe xist ber xwe, erd ma kir, pezn w da, end
dirann xenzran ji berka xwe deran li ber w dan. Hd
axiI:
-Bila padsah me hertim serIiraz be her roja w Newroz
be!
Padsah pirs:
-Ka Bijen? Me tu mna rber p re sand, te ew li ku hist?
An te ew li chek kust?
Dev Gurgn qeIil, ziman w werim di dev w de
mna gostek zde jkir sar b. Di nava diranan de end bje
mirmirand, b pil pila w, l ji w nehat Iam kirin. Dest bi lerz
kir, li piya reil, talerz girt nava w mna mirov ku tetirxan
bibe. Got daristan, ayir, kern kv, ask, nizanim i.
Keyxusrev hrs b ew ji dwana xwe qewurand. Bang li
hesinkr qesr kir, got 'Ji hesin bibizmar kostekek bike li
piy v zilam bixe.
Roj derbas dibn, heIte meh j li d. Buhar xemil roja
Newroz hat bi ser wan de. Di w roja proz de, Keyxusray
Mubarek qedeha xwe ya bishr ya remla dan ber xwe bang
li Gw kir, ew j an dwana xwe. Kincn ji qumas Rm li xwe
kir li odeyek tenha bi ser 'sitekana proz de dua kir giriya.
Ji Xwedan sev rojan qewet xwest. Pistre taca Keyan da
ser xwe li nava sitekan nihr, t de heIt welat dt. Di drok
de i bye w di pseroj de i bibe hat ber av w. Roj
heyv, strka Zuhal (Saturn), Bercs (Jpter) Gelawj, pas j
295 294
ZZZDPXGHGH
Hurmuz dt. L bel Bijen nedixuya. Eam kir ku ew di zndan
de dl e. Tavil ser xwe rakir bang li katib xwe kir, got 'lez
bike, nameyek ji Ristem re binivsne, bila nesekine were.
Em wan li wur bihlin, werin ser diya Bijen, xwuska
Ristem Zal. Malm e, dil dayikan zz e sa wan kr e. Ew bi
kesera law xwe ji Zabil derket, ol pesar da ber xwe, ne got
ev iya ye, ne got ev gel ye, giriya, hewar gaz kir, mna ku
dn bibe bi ol keve, bi sev roj nesekin, bi r ve . Ne
xew ket av w, ne tistek xwar ne j rawesta, heta xwe gihand
welat Tran. iyayek li wur heb, j re digotin iyay
Sadert, wur li nava da`l daristanan geriya. Sal di ser re
buhur, l bel li sop nsana kur xwe rast nehat. Rojek ji rojan
leqay karwanek b, ji bajar Estexr dihat. psiya karwan,
li okn xwe xist dsa giriya, got 'Kur min wunda ye
nsann w bi lv kir, pirs 'Gelo hn l rast nehatine?
Xortek ardeh-panzdeh sal ji nava karwan derket:
-Yad tu ji ku der y?
-Ez ji al ran me yad bi qurban. Qey tu li Bijen rast
hat, ka bje ew li ku ye?
- Na day ez li parsekek rast hatim li ska bajarek. Ew
jinikek belengaz b. Gepa nan l hisret b. Wuha lave lav dikir:

'Ez Mence me, kea EIrasyab Bavpseng im,
Ser min girdane bi desmalan,
Las min sil e ji kiras kitanan,
Wan ez serqot pxwas kirim,
Di kolan skan de xwar kirin,
Ez ciwan bm, l niha bm pr kal,
Bo Bijen Gw, xwarziy Ristem Zal!

Wuha kilam digot pars dikir. D re dest xwe vedikir
'Ez di bext te de me, bext Xweday Sev rojan! Gepek nan
bide min, Bijen min di zndan de bir ye! Min j pirs 'Bijen
k ye tu k y? Parseka rilmis, porqirj kincqetiyay got
'Ez dilketiya Bijen im, bav min li me hat xezeb, evndar min
xiste br ez j kirim pxwas parsek. Her roj ji Bijen re nan
xwarin pars dikim, j re dibim, di qula ser br re davjim
hundur, ew tr dikim. Dema ew wuha diaxiIn, zilamek hat
cem me bi mil min girt, min daI da got 'Lawo here li riya
xwe, guh mede v parseka dnik! Xwe tkil v sol meke, tu
rw y, here li riya xwe. Niha ez dizanim ku ew jina parsek li
kjan kolanan digere, l day ez ditirsim ji te re bjim.
Diya Bijen bi ry sor lvn lerzok bi ser de :
-Yellah, zka bje! Ger ez dest xwe bi te bikim, ez d bi
lingn te bigrim, te li ser mil ep bavjim li bin ta`t bixnim
ku heIt sev heIt rojan kesek nikaribe gost can te ji wur
berevke.
Xort nuhat ku hja simbln w xwdan dida tirsiya.
Got:
-Ez d te bibim w bajar, l div karwan min azad berde.
Karwan bi r ket , ew man li wur. Diya Bijen ew xort
bi xwe re an Zabilistan. Kliya ket hundur Qela Zabil bi
sewteke tj bi dengek bilind lland. Bi deng w re Ristem
Zal ji xewa heIt sev heIt rojan siyar b. Ser xwe ji sibaka
qesr deran got:
-We xr e? K tadey li gel Zabil kiriye? Kja qz an jin e
dike till?
Xuska w bersiv da:
296 297
ZZZDPXGHGH
-Wey lo, wey lo, wey lo! P sitr navmilasvano! awa
xewa te t bi zer esmeran? Ger tu mrek bas , rabe ser xwe,
roj roja mran e, Bijen me wa ye li bajar Tran e, di dest
EIrasyab mezin Tirkan de ye.
Ristem got:
-Xuska min a delal! Min hja salek ber di derheqa Bijen
de name ji Keyxusray Mubarek girtib. Haya min ji Bijen
rewsa w heye. Ez ch w j dizanim. Div em xwe ji ceng re
amade bikin.
Ristem Zal, serbilind welat Nvroj
Kar bara xwe kir,
Bang li bajarvan hemwelatiyan kir,
Lesker giran,
Bi ek qantir Ilan,
Bi deIa hewar,
zengil Hind
Hemkes rakir ser piya,
Qre qr hinge hing derket,
Hwurze kete bajar iya,
Elaletek civiya,
Ji deng wan qesr qonax hejiyan,
Ji bircan deng vejiyan,
Heta ev deng ket kerrika guh Zal Zrn.
Destan rab piya,
Rahist gopal mesiya.
S car got:
-Hey lo, hey lo, hey lo! Ev i hingniye ketiye bajar
Zabil?
Premrek dev xwe bir ber guh w:
-Ristem te roj Ierman daye, lesker giran bi r dikeve,
w herin qesra Keyxusray Mubarek.
Zal Kal:
-Ji Ristemo re bjin bila by xebera min nee. Min j
bigihnin cem Keyxusro, end sretn min j re hene.
HeIt sertas ann, ser Zal Zrn qusandin bi heIt meqes
heIt hevringan. Pas texterewanek ann heIt Il gergedan p
ve girdan. Ew bi r ketin ber xwe dan paytexta ran.
Ew birin ber der dwanxan. Gava Zal hundur, silav li
kesn dwanxan kir. Hem ji ber w rabn piya, xwed esr
xwed sermiyan. Keyxusray Mubarek ji miqam xwe rab
ber bi w ve hat, dest w ma kir ew bir li ser text xwe da
rnistn.
J re wuha got:
-Tu bav me y! Eerman bide ka tu i dibj? Ka i sret
neshetn te hene?
Destan kal:
-Wa weyl, wa weyl! Xwel li ser min be, neshetn
bavan ima zka ji bra lawan diin? Elaletek mezin ji leskeran
bicivnin. Bila Ristem ji nava wan s sed plewan bibijre, bila
du sed plewanan bike hundur du sed sindoqan, bila ewan li ser
pista Il gergedanan gir bide sed ji wan j bike qantir.
Dema Tran, bila bje ez xwed karwan in ji Yemen tm.
Ristem ji nava arts suwariyn gir, bi dest p jhat
bijart, rab kincek ji qumasn Rm ku bazirganan li xwe dikir
ji bejna xwe re kir, kember li ser girda li Rexs suwar b.
Gurz Sam bi zn ve kir, derket meydan. Ew gav guh Rexs
Belek gihst nava ewran ser Tuhemdem hetan ber roj bilind
b! Gaz Eeramz kir, got 'Lawo tu li vir be, rveberiya Zabil
bike, va ye ez diim, dibe ku ndin hebe, veger tunebe.
298 299
ZZZDPXGHGH
Eeramz plewanek bi nav deng b, kur Ristem y ku ji
xuska Gw b. Damara mrxasan t de heb. Ristem Gw, tev
sed hezar suwariyn bijarte ber xwe dan ran. Kliya gihstin
haIa qesra Keyxusrev, bayek honik li ry wan xist, mna ku
silava ezmanan ji wan re an. Gw li ps beziya, xebera hatina
Ristem da Padsah:
-Mr min! Kar me d di r de ye. Ristem xwey biryar e,
dudil nn e, Iermana te bsik bin ch tne. Wa ye t.
Keyxusrev keniya, bang li Guhderz Ts Eerhad kir,
got nesekinin, herin psiya w, bi proz xrhatin l bidin.
Plewan rabn, bi leq Ristem ve n. Dsa ba li damskan xist,
dsa hrn bi caniyan ket al hilkisiyan jor cardin.
Ristem li ber der qesr rawesta, pezn Xusrev da:
-Hurmuz awa Behrem parast, hv dikim bila te j wusa
txe bin bask xwe. Erdbuhust(Cennetmekan), Hjr Behram
H j hertim bila parezvann te bin. Eelek j bila qewrasa te be
ya Sehnsah Mezin!
Sah l vegerand:
-Tu bu xr xwes hat! Dest xeraban bila ji te dr be!
Tu serok hem padsahn dun y. Parzvan ran tu y.
Eerman da, deriy baxe veb, tac text zrn ann, li bin
darn gulan dann. Dareke xwedest (sun) derxistin derve, bejna
dar ji zv b guliyn w ji aqd zr. Peln w ji akk
Ikiyn w ji zebercet bn. Nava wan Ikiyan qewart bn bi
serab misk dagirt bn. Kes ku li ser kursy Sah rdinist, li
bhna w der dimijiya, lewma pistre ew bhn ji w j dihat.
Sehnsah hat li ser text danis meyger hem hatin li
hember w rz girtin. Sah ji Ristem re wuha got:
-Te mna Teyra Smir bask xwe li ser ezman ran
vegirtiye. Li dij hem belayan tu me mna mertalek diparz. Li
dun, ji bil sa ewlad, tistek bi axn keserkr nn e. areyek
bibne da em Bijen xelas kin dil Gw derman bikin. Hesp,
ek, dirav, zr. Tu i dixwaz, ji te re amade ye.
Ristem:
-Hem serokn dun axa bin piy te ne! Tu nekeve xem
xetereyan, li kIa xwe binihre. Ez im y ku bi gurz giran dil
cegera dwn Mazenderan pare pare kir. Min ne lesker div,
ne j ek. Ez ten bes im.
Gurgn agahdar girtib ku bona xelaskirina Bijen w
Ristem bie Tran, lewma name sandib gotib 'Ez j
dixwazim bi te re werim. Dibe ku bi v away ez xwe bi
Keyxusrev bidim eIkirin. Ristem bi v namey hrs bb
bersivek tj j re l kirib: 'Mirov boxir dilres! Tu ceng
dr hev in. Zirav kewrosk bi te ve heye. Ez te bi xwe re
nabim. L bel bona eIkirina te, ez` bi Keyxusrev re biaxiIim.
Ger em Bijen azad bikin bnin, jixwe tu d j serbest bib, l
ger xwarziy min hatibe kustin, qet sida te j w tunebe! Ji niha
ve xwe mir bihesibne!
Ristem ew roj mesela Gurgn ji Sah re got. Keyxusrev ew
nesikand kur Mlad ji oda tar deran.
Keyxusrev, Ristem Zal vexwend dwanxan kir li wur
j pirs:
-Ji ceng re i div?Amadeh lazim e. ek hesp, plewan
erzax. Lez bike, ez ditirsim ku EIrasyab li serguzestiy digere,
heta hn bigihjin wur, w ser Bijen j bike.
Ristem:
-Padsah min, ez tistek naxwazim, min ber j gotib.
MiIta byern wuha hle dek dolab in. Bav min Zal Zrn
sret li min kiriye, ez d gotina w bin ch bnim, Ien It li
Traniyan kim ez`. Bi kincn bazirganan ez d herim, bi diz
300 301
ZZZDPXGHGH
tkevim hundur, bila min nas nekin. L bel pdiviya min bi
karwan j heye.
Bi xebera Zal Zrn kirin, ji nava arts s sed plewan
bijartin, du sed ji wan kirin hundur du sed sindoqan, li pista du
sed Il gergedanan kirin, sed j kirin qantir seyis. Kinc
qumas, mucevherat xale li ser pista hesp Ilan bin ch kirin,
heqb ewalan dagirtin. Gustehem Gurgn (Ristem biryara
xwe guhert ew bi xwe re bir), Zenge Guraze, Eerhad Eskes j
xwe amade kirin, ew bn seyis hespan.
Karwan derket r. Gava gihstin nzk tuxub ran,
Ristem bi miln serokn plewanan girt wuha sret li wan kir:
-Syar bin, hetan ez nekevim tengasiy, bila kesek sr
neksne ji ch nelive.
Leskern ku li pey wan bn, li v aliy tuxub man,
'Karwan ber xwe da Tranistan. Ristem Zal kembera zrn
ji pista xwe vekirib abay bazirganan li xwe kirib. Hevaln
w j kincn keten li xwe kiribn mna seys qantiriyan xwe
girdabn.
Li w welat r rik pirsn, ps ber xwe dan bajar ku
Pran l dij. Kue kue geriyan, mala Pran ji yek pirsn. n
ber deriy w. L nihrn ku xwediy mal ne li mal e.
Dergevan xizmetkaran ew li ber der sekinandin. Demek li
wur ewle bn, hetan Pran zvir mal. Ristem ebayek bi ser
ser xwe de vegirt sitekanek tij mucevher kir, girt dest xwe
du hespn znzrn j da psiya xwe. Bang li qantir seyisan
kir: 'Bimesin seraya Pran! Ew li ps yn din li d ketin
hundur. Ristem bang kir:
-Ya qehreman li ran Tran mensr! Tu wezr
Padsah xemla paytexta Tran y.
Pran bi v sewt re sas ma:
-Tu k y? Ji ku der t y di ku?
Bazirgan:
-Ez ql te, axa bin piy te me, bazirganim. Ji Yemen
tm diim berjor. Maln paqij, zv zr xaln hevrsim bi
min re hene. Xwed rizq min li welat we daye. Niha ez ji
ran tm. Ez him diIrosim, him dikirim. Ger tu destra min
bid, ez d li bajar te etariya xwe raxim, bila nan zarokan
derkeve. Tika dikim alkar be, bila belayek ney ser min.
Sitekana dest xwe vala kir ber Pran, zr li erd biriqn,
heIsar her du hespan j da dest dergevann w. Pran gava av
bi zran ket, av li sera birbisn beloq bn. Got 'Bazirgano
were, li kleka kursiy min rn. Tu awa dixwaz wusa
esyayn xwe biIrose, tu serbest . Li nava bajr j bigerne.
Kesek nikare piya xwe bi te bike. Dil te i hilan, tu dikar
bikir j. Ji te re dukan pwst be, deriy mala kur min j li ber
te vekir ye.
Bazirgan kIxwes b, got:
-Ya wezr EIrasyab Proz! Ez nikarim li mala kur te
razm. Mal gaz esyayn din gelek in, ger ez ne li ber bim,
w bn dizn. Lewma dukanek vala bide min tir e.
Pran, bona xatir bazirgan hevaln w xaniyek vala kir
wan di wur de binch kir.
Dotira roj neyek li ser zimanan belav b: 'Bazirganek
hatiye ji Yemen, bye mvan Pran, bar karwan mucevher in,
xale qumasn xwes in.
Ji ar aliyn Tran gel civiyan ser ser Bazirgan. Ji
berbanga sibeh, hetan tarbana sev raniyan bazirgan kirin,
esya Iirotin kirn. Mence j ji nava bajr gava li gest b
bihst ku Bazirganek hatiye Tran li bajar Pran e, erty
dikin.
303 302
ZZZDPXGHGH
Mence hat, serqot pxwas, bi kincn qetiyay pnekir.
Bi dawa lbas xwe y qirj qetiyay histrn av xwe paqij
kir ji Bazirgan re got:
-Lo lo Mro! Wusa xuya ye ku tu ji mal xanan ji jiyan
tr by. Ez di av te de dibnim ku tu ji malbatek xuyan y!
heviya min ev e ku Ielek hertim bi te re bikene nezera avan li
te nekeve. Hviyn te vala derneyn keda te bi av ve nee.
Bila eql rber te be. Ka ji xuska xwe re bje tu ji ku t y
mvan ezz, bazirgan dilzz?
Bazirgan:
-Ez ji Yemen me. Ber niha li ran bm, ez ji wur tm.
Mence:
-Gelo Sah ran Keya awa ye, Gw Guhderz i dikin,
ew j sax selamet in? We xeberek ji Bijen kur Gw hilan an
na? Te j bihstiye ku Bijen girtine, dest piy w li qeyd
xistine? Ne heyIa w! Bi Xwed ez gelek p disim. Bi sev
roj xew nakeve av min!
Ristem bi van gotinn jinika parsek ku ji niska ve her tist
eskere digot sas ma dev ji bazirganiy berda. Bala xwe li ser
w civand. Hinek j ponij xays . Bi tevdr balks b,
lewma got:
-De derkeve ji cem min parseka qereya beraday! Ez ne
Xusrev te nas dikim ne j Bijen! Tu k y ew k ne? Tu dn
an baclok ? Bicehime here ji vir!
Bi hrsek hisk zeliqok barya bi ser parsek de ku
xwna jinika belengaz cemid dil w sekin. L bel ne, di
ch de mat ma, li ry Ristem nihr. Hema bi carek re zrn p
ket giriya. Giriya hey giriya. Hetan ji avn w rondikn
xwn niqutn herikn.
-Tu bazirganek zrek . r galgaln ps bi te nakeve.
Jixwe ez birndar im, birna min pir xedar e. Tu j xw li v
birn meke. Tu ne mecbr bersiva min bid, l bel min ji cem
xwe neqewurne.
Mence wuha got dest bi sitranek kir ku gelek bi sewat
b:
'Lo lo Bazirgano, epildirjo, navmilpano!
Sevgr sev, zreko nijdevano!
Ji dil xwe zengn mrxas, l niha dergevano!

Tu qet ji Xwed natirs,
Li hal Mence Bijen napirs,
Em her roj dixwun nan tis,
Xwarina kuIik, ava qeris,
Weke EIrasyab bav min,
Ger zalim zorker b tu j,
Ne bazirgan, ne rw y, l mrkuj
Ez hetan sax bim li dar dun,
Ji br nakim van galgalan rn te j,
Ez Xatna Qesr me, Menca rpaqij,
Min nav tasek girara te ya ps rij.

Dsa giriya, ske ska w my can Ristem gij kir:
-Jinika prebok! i bye ji te ke? Te qiyamet rakir. Tu
nahl ez esyayn xwe biIrosim, nan ji zarokn xwe re bibim.
Lewma ez bi te re hrs bm. De rabe ji cem min bie, kar min
heye. Gel civiyaye li ber der. Ez raniyan plewann wan nas
nakim. Tu ima li wan dipirs?
Mence:
304 305
ZZZDPXGHGH
-Bijen niha di bin br de dinale, ez j her roj pars dikim
j re nan av dibim di qula ser br re davjim hundur. Hviya
min ew b ku tu neyek, mizgniyek ji bav w Gw ji xal
w Ristem Zal bn j re. L bel tu min diqewurn. Ez kea
EIrasyab im, li qesr qonaxn mala bav xwe mezin bm.
Can min tav nedtib. L niha, sedem Bijen ez seranp taz
xwas im, rondikn xwn li sk kolanan dirjim. Pars dikim
li gezek nan ceh hewce me. Bona evna dil, ne taca ser min
ma ne j text bin min. Lo lo Bazirgano, ez bi heyrano, ger
riya te cardin bi ran ket, xwe bigihne Guhderzy Gesvat an j
Gw qehreman. Ger ew j nebe, bie Zabil mala Zal Zrn,
xwe bigihne Ristem QelaIetIl suwar Rexs Belek, bje
Ristemo ka tu plewan meydana ceng by? Ka gurz sr te
li ku ma? Malneketo xwarziy te di bin br de birndar e, kurm
ketine can w dinale, ger hn dereng bimnin w here ji ruh
cane.
Ristem di dil xwe de giriya, rondikn xwe bi hundur
xwe de niqutand. Got:
-Megr megr, kea rxwesik megr! Gir pere nake.
Wext xwe li vir nebuhurne rondikan nebarne, here cem
mezin porsp ekabran, derd xwe ji wan re bje, bila herin
xwe bavjin lingn bav te, ji w hv rica bikin, dibe ku ew
nerm bikin, bi v away rehm txin dil w. Ez reben Xwed
bazirgan im, ji bav te ditirsim.
Ristem di ch de zvir av ji nanpj xizmetkarn xwe re
sikand, yek ji wan hat. Ristem di guh w de got 'Zka
mirskek serj bikin bipijnin, txin nava nan ji min re
bnin. Em d bidin v parsek bila ji dilketiy xwe re bibe.
Mirsk pijandin ann, Ristem pist dezgeh gustla
dest xwe deran xist nava gost mirsk. Vegeriya ji jina
parsek re got:
-Ev nan gost bona Bijen e. Bibe ji w re, bila bir
nemne. Ger tu bixwaz, cardin were. Ez d xwarin ji te re
amade bikim.
Mence rahist nan mirsk, bi bazdan derket der. Ew sev
xwe gihand ser br, di qul de gost nan da evndar xwe.
Bijen av bi gost nava nn ket, ecbmay b, heta w
gav Mence gost j re nean b. Got:
-Ya dlbera min a piyar,
Ez car zanim tu yar ,
Ka bje, te ev xwarin ji ku an?
Mence:
-Piyarbn ji dil min` sewut t. Ez li ser te dn bm bi
olan ketim. Bazirganek zengn ji Yemen hatiye, l riya w bi
ran j ketiye. Mirovek zrek e, ji her teher kinc mucevher
aniye. Pran ch war daye w, bazirganiy dike. Min j re qala
te kir, w j ev nan gost da min. Got heke tu bixwaz, dsa
were.
Bijen nava nn vekir, li gost birast nihr. Him tirsiya ku
bijehr be him j hv di dila de pijkuv. Briya gost kirib,
gepek du gep werimand ct. Hesinek ket nava dirann w,
luqma ctkir rijand cenga xwe, gustl biriq ew gav. Gustla
zr da ber ronahiya qulik, nav Ristem Zal li ser nivs b.
Sas ma; carek din da ber av xwe bas l nihr, tpn hr
zirav li ber avn w leylan dan. Hv ges b, bawer bi xelasiy
an. Her tengasiyek Iireh li d xwe dian. Hema xwe negirt ji
kIa keniya. Bi kenek xeniqok ket ku hire hira w guh
306 307
ZZZDPXGHGH
Mence. Kea EIrasyab xwe bi ser br ve daqul kir, wuha
Iikir: 'Bijen di br de dn bye. His eql ji sera ye.
-i b ji te, di w bra tar de bo i wuha diken?
Bijen:
-Taliha min irskek ronah san min da, ez lewma
dikenim dlbera min. L bel ez v sirra xwe ji te re j nabjim.
Bawer bi jinan nay, gotin di dev wan de nasekine, L bel ger
tu sond bixw ku tu d ji kesek re nebj, ez d giliy xwe ji te
re bjim.
Mence li okn xwe xist:
-Wa wey l, wa wey l! Min jiyana xwe li bin piy te
raxist. Min dil da te taca zrn j kir bi qurban. Tu hja bi min
bawer nak? Te ez kirim parsek, l tu nepeniyn xwe ji min
vedisr?
Bijen posman b:
-Tu rast dibj. L bel, niha guh xwe bi balks bide min;
ew Bazirgan ji ran heta vir hatiye bona min ji vir xelas bike.
Ew ne Bazirgan e! Te Iam kir? R li ps me veb, ez lewma ji
kIa dikenim. Tu d j xelas bib ji v ceIay. Rabe, h nesekine
dsa bie cem w Bazirgan. Bi dizka j re bje 'Ya Bazirgan
Xwedanxr! Ger tu Ristem Zal , nav xwe ji min venesre.
Mence di nava dar dev daristanan re mesiya cardin
hat ber der Bazirgan. Silava Bijen l kir w pirs j kir.
Bazirgan li rewsa w nihr bas w lkoln kir guh day. Eam
kir ku Bijen nav w eskere kiriye. Wuha bi tinaz dek axiI:
-Hurmuz bila te ji hezkirina Bijen mehrm neke, te j
gelek ceIa kisandiye. Rabe qet nesekine, bie ser br, ji Bijen
re bje Xweday Sev rojan suwar Rexs Belek, bav
Eeramz ji te re sandiye. L tu hay ji xwe hebe, bila kesek bi v
yek nehise! Gava tar ket erd, li benda dengek bimne. Li
nava w daristan, li nzk w br agir vxe.
Mence bi kI cos b, ztik avt bazda. Hat ser qalpaxa
br, xebera xr ji Bijen re an wuha bi ser ve kir:
-Ez sev nobedar im gava dunya tar bibe, ez d li vir
agir vxim bona Ristem ch me kuIs bike.
Evna dil Bijen xurt b:
-Jina min a canIda! Te hewqas derd kul kisand, dev ji
d bav, xusk bira, tac text berda. Ger ez ji zndan
biIilitim, mna marek ziya ji bin erd derkevim, weke mirovek
ku xwe li ber peristgeh xz bike, ez` li ber te xwe xwar bikim,
dest xwe vekim. Mna dergevann ber der Qela Zabil ez` ji
te re xizmet bikim di sekala piy te de av vexwum.
Mence, mna ivka ku ji ser qilek dar biIire ser yek
din, vir de w de indik da xwe zingan ji nava daristan
civand. avek w li saxn hisk pus, av din li roj b. Gava
roj ava, iya bergeh wunda bn, agir bi zingan ve dan
dora br ron kir. Klk bi sn de j deng naln hespan hat.
Du leskern EIrasyab li ser dev br raaviy dikirin.
Gava av bi Ristem ketin, ew nas kirin, gotin:
-Ya heciy Yemen!
Nzk nebe ez ben!
Ristem got:
-Ez kher im, we nabihzim.
Nobedaran:
-MaIir ku tu kher , tu awa dikar bersiva me bid?
Ristem:
-Na xr! Ez nabihzim, got gahv bi gahv xwe nzk wan
kir.
Nobedaran:
308 309
ZZZDPXGHGH
-Xwe nz meke. Ev cara semn e ku em te hisdar dikin,
em d tr bavjin te.
Ristem dsa mesiya xwe gihand cem wan, ser her du
nobedaran li hev xist, mjiy wan pijiqand ser terraIa gir. Zvir
ser heIt plewanan got 'Ji hespan dakevin, dema vekirina br
hat. Qalpaxa br, Kevir Eqwan e. Rakin w kevir bavjin
nava daristan. Di dil xwe de j wuha got 'Ez ji Eqwan xelas
bm, l vcar kevir w derket psiya min! Ber ku HeIt
plewan bi hev re rakin kevir, Bijen deng Ristem bihst
zincra xwe ji kevir vekir. L eyb e eyb! Kevir ne kevir b
mrato, risas dojeh b, ji ch nedilibit. Di nava xwn
xwdan de man, l naIle! Ristem Iermana xwe dubare kir:
'Lawo hn btaqet in, qewet di mil we de nema ye, an zik we
bir ye, derman ji okn we Iiriyaye? Plewanan careke din
ceribandin, l neb, kevir ji ch neleqiya. Ristem hema ji Rexs
xwe eng erd kir, zerx xwe qenc sidand dest avt kevir, bi
carek re ew bilind kir heliqand nava daristan. Ji gurmna w
kevir erd hejiya, qirn ji daran . Mesiya ser dev br xwe
bi ser Bijen de xwar kir:
-Ch te xwes e lo? Tu mhvanan nahewn?
Bijen:
-Gava min deng te bihst, hem jahryn dun guhern
hunguv. Tu dibn, ev br bye mala min. Erd av ezman
kevir!
Ristem j sozek xwest:
-Hes xwesteka tolhildan ji dil xwe bavje. Gurgn bi
me re hat bona te xelas bike. Tika dikim w eI bike, tist
nede d.
Bijen bi rik xerez b:
-Xalo, ma tu nizan w bbav i an ser min! Kliya ez ji
vir derkevim, ez` Ielekan j re kim.
Ristem xwey br bawer b:
-Na xwarz, wuha nabe! Ger tu li pey heyI biger, ez` te
li vir bihlim vegerim ran.
Bijen:
-Ez iqas bsid im! Tist ku hatiye ser min ne bes e,
vca div ez bi w xayin re li hev j werim? Ev ne tu edalet e!
L bel tu xal min , min ew da xatir te.
Ristem stika pista xwe vekir, stika w ji wers
plewanan dirjtir b, berra br da. Bijen ser stik zeIt kir li
pista xwe pa, piht girda. Xal, xwarziy xwe ji br kisand
der. Bedena Bijen ppelataz piyn w hja girday bn.
Gelek lawaz ketib por neynokn w dirj bbn. Zincrn
zengar di can w de birn vekiribn. Ry w weke temeziy
b, Spka av w j wusa. Ristem zincr qeydan bi dest xwe
qetand, kosteka piy w vekir.
Ristem Zal, Mence Bijen li hespan suwar kir bi xwe
re an, ew li mala bazirganiy binch kir. Her du evndar ser
xwe sstin, Bijen destek kincn wezriy li xwe kir Mence j
y xatnan bi bejna xwe de berda. Her du li wur ketin kI
seyran, bi hesreta dil xwe sa bn.
Deng Ristem ji derve dihat, digot 'Sindoqan bisknin!
Du sed sindoq sikestin, du sed xwesmr ji wan derketin
rabn piya. Tev qantir seyisan s sed plewan li dora kur
Zal civiyan. Gurgn j di nav wan de ch girt, l bel Ristem ew
cih kir got 'Tu here ch bazirganiy, xwe bi Bijen Mence
bide eIkirin.
Gurgn wusa kir, cem her du hezkiriyan ser li ber
wan tewand, ax bi xwede kir giriya. Pist ku ew li hev hatin,
310 311
ZZZDPXGHGH
dsa vegeriya cem Ristem nava elalet. Eskes nobedar b li
ber esyayan mal karwaniy mucevheran.
Ristem bang kir:
-Hey ho! Hey ho! Zka Rexs Belek zn bikin
bixemilnin. Bna ser, bna xwdan xwn ket poz min!
HeIt qalib sabna Heleb li ser pista Rexs helandin, zn
entab li pist sidandin, guIkn Ruhay p de berdan, xurca
Xoresan li ser dann, lixaba xulxul ya Yemen xistin dev w.
Ristem rab, zir kumzir xwe hilan, kurk ebayn
Herran j li ser kir, kedik Tran avt pista xwe, mertala ji
miIriq pola li ber xwe dan, dsa gurz Sam qatil gelek
jndaran da ser mil xwe, s caran bi dest rast gurz avt bi
dest ep ew li hewa girt. Halan di xwe da:
-Ez Ristem Zal im, ez` qirra Traniyan bnim. Ez` ten
kesn ji diya xwe neby bihlim li ser v ax.
Sev b, du sed not neh plewanan bi ser qesra
EIrasyab ve girtin. Ristem dest xwe avt deriy qesr qeIl
sikest, bizmaran j deran ajote hundur. Li wur j qrn j :
-Rabe EIrasyab rabe! Ez d xewa srn li te heram bikim!
Te gava li ser text kI dikir, Bijen reben di kIerat keIteleIt
de b. Rabe ser xwe, Ristem Zabil hat. Min Kevir Dw
Eqwan ji ser br avt Bijen azad kir. Roja tolhildan ye
keItar pr! Min hja Syavs ji br nekiriye.
EIrasyab deng Ristem y qube sewta w ya tj nas
dikir. Ji nava ciya rab bang li notirvan dergevanan kir.
Deng qrn hewar ket qesr.

Reniyn res rabn, xewa mirin ketib avan,
Melayketan piyn xwe kisandin ji ezmanan
Teyra Smir Iiriya ser poz iyay Elburz,
Ht nehingn bahr gewd xwe ji av hilkisandin,
Pr oldaran gotin rabin roja qiyamet ye,`
Hin ji wan gotin Na xr! Qiyamet nn e,
ran Tran ne,
Ew bi nav hev ketine wa ye gurmn e!`
Ne mij e, ne moran e,
Ne berI e, ne baran e,
Ne toz e, ne dman e,
Cenga ran Traniyan e,
Li aliyek hre hra hespan e,
Li al din xwes t deng halann kur bavan e,
Ne qiyamet e, ne j axir zeman e.

Ji artsa Tran, kesn ku ber xwe dan qesr, hem li ber
der ji al plewann ran ve hatin kustin. EIrasyab dev ji kurs
dwana xwe berda reviya. Cariyeyn w bi leheng
plewann ran re keniyan bi dest wan girtin. Kurtan hesp
Traniyan ji dara narewan b, postn pilingan li ser zik pista
wan vegirt bn. Gencneya EIrasyab, mal gaz xal
hevrsim xistin wan sindoqn ku plewann bijarte di wan de
vesart bn.
raniyan dest xwe sivik girtin, bi lez bez qesr wran
kirin, bona veger ketin r ew sev. Dotira roj, dema tav li poz
iy xist zer kir, suwariyn Tran li ber der qesr civiyan.
Mna ku erdhejek li wur ketibe, her tist ser bin hev bb.
Hemiyan kember gir dabn li ps der EIrasyab Bavpseng
seI girtin. Di nava wan de, zana porsp hebn, ps ew axiIn:
'Em j nizanin bjin i! Ev tkyn, heta roja qiyamet
weke dax w li ser eniya me bimne. d ji raniyan, w kesek
me ji zilaman nehesibne.
313
312
ZZZDPXGHGH
Ji al din ve, byern ku li Tran bbn, azadkirina
Bijen, serkeItina plewann ran hem ji Keyxusray Mubarek
re hatibn gotin. Sah bihst ku xbeta w ketiye r ber bi welt
ve t, ji kIa rab piya dest xwe vekir, dua kir, d re ry
xwe di xal da. Rondikn sahiy ji avn w bariyan.
DeI bor lketin, l ev car ne ji bona ser, bona vegera
Ristem Zal hevaln w. Suwar li ber der qesra sah civiyan,
ji girseya hespan ax nedixuya. Bajar hem di bin deng deIn
tncn de dileriz. Hrna hespan dihat ji al din ve Iln h bi
dirann tj li erd cot dikirin. Ala arts li pey Guhderz Ts
dihat. Li ser ziman hemkes nav Ristem Zal heb. Lesker
deste deste bi ps diketin. Gava ser hesp Tuhemdem xuya kir,
Gw ji hespa xwe daket piyat mesiya.
Gotina ps ya Guhderz Gw b:
-Ya plewan bi san sereI! Bila Xwedan sev rojan
Hurmuz Proz te bistrnin! Tu her bij! Heyv roj herdem bila
li ber ser te erx bibin. Hem geln dun ji dtina ry te, tucar
tr nebin! Me, bi saya te kur xwe Bijen dt. Hem strik bn
cem hev, nikarin mna roj trjan belav bikin. Sozek psiyan
heye: Srek ji garanek ker kv natirse. Tu di nava Traniyan
de sr . Pist ku basok basik vekir, kar kew dibe rev. By
ked, tistek bi dest nakeve. Kaln me wuha gotine ku, heta dil
mirov neke qie qi, dzika mirov nake pie pi.
Keyxusray Mubarek derket ber deriy qesr, lewma hem
plewanan ser xwe li ba xistin l nihrn. Hem deng hatin
birrn. Tuhemdem ewul li ps w rawestiya ok da erd xwe
xwar kir, d re j ew himz kir. Sah ran bi dengek l
gotarek kurt an zimn:
'Ristem Zal,
Kur Destan Kal!
Ruh comerdiy, xawniy qewniy! Qenciyn ku te
kiriye, mna trjn roj li hem ry gerdn belav bne.
Jixwe mirovn ku rveberiy heq bike, pewst e ku ji gel xwe
jhattir birmetir be. Tu j mnak ji v yek re.
Ristem hdka ji ch libit di nava elalet de, bi mil
Bijen girt ew an ber bav w. Gw ne Gw ber b, ji keser
kedera kur xwe mell bb pista w j xz bb. Keniya
histrn sahiy resand. Pista xwe rast kir.
Dln ku ji Tran bi xwe re an bn, li pist wan di rz de
bn. Ristem nava reIn wan tev zicr qeydan ew ann li
hember Keyxusrev rz kir. Sah li wan nihr ber xwe da
Ristem:
-Zal d pr kal e, piyek w li haIa gor ye. L ez zanim
ku ew` bi dilek aram serIiraz ko bike. Li pey xwe
mrxasek mna te dihle. Hey gid! Axa Zabil iqas proz e!
awa yek mna te vejand? Hv xwesteka min ev e ku, welat
Nvroj herdem bi nav te bextewar bibe.
D re li ser Gw zvir:
-Ristem Zal, law te xelas kir. Bijen hja nuh ji diya xwe
b!
Gora Ristem Zal niha li ran ye li gor gotinn
gotinbjan nzk du mtro nv dirj e.


lon, 2000, Diyarbekir
----------oOo--------



314 315
ZZZDPXGHGH

Pirtkn Edb Polat yn apkir ev in:
-Rastiya Dyarbekir-1988
-Berbangn Newroz-1990
-Di Ziman Zanist de Kurd Kurdistan-1992
-Sketinn ji Welat Bdewl-1992
-'Zinakar-1998
-Evna Mirin Bhezkirin e-1998

Xelatn w:
-Xelata Azadiya Raman ya Human Rght Watch (1994)
-Xelata Amerqan Pen ya Azadiya Nivis-Barbara
Goldsmth (1994)