Lắp máy tính

Nếu mớ dây nối loằng ngoằng, các bản mạch trông như mê cung khiến người chưa biết nhiều về
máy tính bối rối, hãy thử tự lắp ráp chúng. Chủ đề này bắt đầu bằng việc tìm hiểu các bộ phận cấu thành
nên chiếc PC.
Về tổng thể, một bộ PC bao gồm 2 phần chính là màn hình và bộ xử lý trung tâm CPU. Màn hình
là nơi hiển thị kết quả xử lý và quá trình thao tác với máy tính. Còn bộ xử lý trung tâm nằm trong một
hộp kim loại (gọi là case), bao gồm nhiều vi mạch điện tử, ổ lưu trữ, quạt gió... bên trong và các cổng
giao tiếp (để cắm các đầu dây, ổ nhớ rời...) ở bên ngoài.

• Phần màn hình

- Màn hình: Hiện có 2 loại CRT và LCD với kích thước từ 14 inch trở lên. Màn CRT loại cong có
hại cho mắt vì các tia cathode phóng trực tiếp về phía trước; màn CRT phẳng và LCD hạn chế tác hại hơn
do các tia này bị phân tán. Nếu chỉ có CRT cong, người dùng có thể mua thêm tấm kính chắn với giá chỉ
2-3 chục nghìn.
- Chuột: Đây là thiết bị ngoại vi dùng để thao tác trên màn hình máy tính. Hiện có các loại chuột
bi, chuột quang, chuột không dây có gắn Bluetooth với giá dao động từ vài chục nghìn đến hơn một triệu
đồng.
- Bàn phím: Đây cũng là thiết bị ngoại vi dùng để nhập dữ liệu. Bàn phím có nhiều loại, từ loại
thường giá chưa đến một trăm nghìn tới bàn phím không dây hoặc loại có thiết kế đặc biệt giá hơn một
triệu đồng.

• Phần case

- Bộ vi xử lý: là trung tâm tính toán, xử lý dữ liệu của máy tính với hàng triệu phép tính/giây. Gần
đây, nhiều người nhắc đến sức mạnh của vi xử lý lõi kép với 2 nhân trên một chip, giúp tốc độ tính toán
nhanh hơn và do đó, giá cả cũng đắt hơn.
- Bo mạch chủ (mainboard): là nơi để gắn các thiết bị như chip, card đồ họa, card âm thanh, ổ
cứng... Nó đóng vai trò là một "trung tâm điều phối", giúp cho mọi thiết bị máy tính hoạt động nhịp
nhàng và ổn định. Giá cả của bo mạch chủ tùy biến theo số thiết bị đã được tích hợp sẵn (trong các báo
giá có từ "on-board").
- Ổ cứng: là nơi lưu trữ dữ liệu. Dung lượng ổ cứng càng lớn thì càng lưu được nhiều dữ liệu và
giúp cho máy chạy êm khi có nhiều không gian trống.
- RAM: bộ nhớ trong tạm thời là nơi lưu mọi hoạt động của các chương trình chạy trên máy tính.
Khi RAM càng lớn, các chương trình vận hành trơn tru và nhanh hơn.
- Card đồ họa: là thiết bị xử lý hình ảnh, video. Khi card đồ họa mạnh, hình ảnh hiển thị trên máy
tính sẽ sắc nét và có nhiều hiệu ứng thật hơn. Những người chơi game "nặng" và hay làm việc với đồ họa
sẽ yêu cầu cầu cao đối với thiết bị này. Chú ý một số mainboard đã tích hợp sẵn card đồ họa.
- Card âm thanh: là thiết bị xử lý âm thanh, giúp cho người dùng nghe được tiếng trên máy tính.
Một số mainboard cũng tích hợp sẵn card này.
- Card mạng: là thiết bị hỗ trợ nối mạng Internet hay mạng nội bộ. Có loại card mạng tích hợp sẵn
trên bo mạch chủ, có loại card mạng rời phải mua riêng.
- Ổ đa phương tiện: các loại ổ CD trước đây hiện đang bị DVD "qua mặt" vì chúng có khả năng
đọc cả CD lẫn DVD. Ngoài ra, nếu có nhu cầu, người dùng có thể mua loại ổ DVD đọc-ghi DVD hay đọc
DVD, ghi được CD.
- Ổ mềm: loại ổ lưu trữ này hiện đang "mất giá" vì bản thân đĩa mềm lưu dữ liệu không nhiều và
hay hỏng. Nếu có USB gắn ngoài, bạn không cần đến loại ổ này.
- Quạt gió: là thiết bị nhỏ nhưng rất cần thiết để làm mát những bộ phận tạo nhiệt trong quá trình
hoạt động. Trục trặc ở quạt gió dễ làm thiết bị nóng quá mức và hỏng hẳn. Nhiều hãng để chỗ gắn quạt
gió ở khắp mọi nơi như chip, nguồn, ổ cứng... Tuy nhiên, một quạt đường kính 120 mm ở case rộng rãi
cũng có thể đảm bảo an toàn cho máy tính. Xem thêm bài này.
 - Nguồn điện: là nơi chuyển điện từ ngoài vào trong máy. Nguồn điện là thiết bị quan trọng trong
việc giữ cho điện áp ổn định, giúp các thiết bị trong case được an toàn khi có sự cố. Nguồn điện có công
suất lớn phù hợp với những máy gắn nhiều thiết bị tiêu tốn điện năng như quạt làm mát bằng nước, ổ
cứng có tốc độ quay cao, ổ DVD nhiều chức năng...

Bạn cũng có thể mua thêm loa ngoài, webcam, ổ USB, ổ cứng ngoài... để phục vụ nhu cầu giải trí
và làm việc của mình. Chú ý khi tự chọn mua linh kiện lắp ráp, người dùng cần xem chúng có tương thích
với nhau hay không. Bạn có thể tìm thông tin trên mạng về những dòng sản phẩm này để quyết định
chính xác.

• Chuẩn bị lắp ráp

- Dụng cụ cần dùng là một tuốc-nơ-vít 4 cạnh.

- Nơi để máy tính cần khô và thoáng, ít bụi bẩn. Bề mặt để máy tính cần phẳng và vững chắc.

Lắp máy tính (2): Gắn linh kiện trên bo mạch chủ

Bo mạch (mainboard) là trung tâm kết nối và điều phối mọi hoạt động của các thiết bị trong máy
tính. Lắp ráp linh kiện vào bảng mạch này cần sự cẩn thận và một số mẹo nhỏ.

Chú ý trước khi lắp

- Mặc dù bo mạch chủ đã được gắn ở

vị trí cố định bên trong hộp máy, vị trí của
các card tích hợp sẵn và các loại ổ (cứng,
mềm, CD) trong khoang có thể thay đổi đến
một giới hạn nào đó. Tuy nhiên, tốt hơn hết
là đặt chúng cách xa nhau vì dây cáp nối bị
chùng một đoạn khá lớn. Để các thiết bị xa
nhau cũng tạo khoảng không gian thoáng
đãng, tránh tương tác điện từ gây hại.
- Bo mạch chủ chứa các bộ phận
nhạy cảm, dễ bị "đột quỵ" vì tĩnh điện. Do
đó, bảng mạch này cần được giữ trong trạng
thái chống tĩnh điện nguyên vẹn trước khi
lắp ráp. Sản phẩm được bọc trong một bao
nhựa đặc biệt, trên đó có quét các vệt kim
loại. Vì vậy, trước khi lắp linh kiện, không nên
Một trong các loại bo mạch chủ. Ảnh: Cdrinfo để bảng mạch hở ra khỏi bao nhựa trong thời
gian dài. Trong quá trình lắp ráp, bạn cần đeo
một vòng kim loại vào cổ tay có dây nối đất. Loại vòng này có bán ở các cửa hàng tin học hoặc bạn tự
chế bằng cách quấn một đoạn dây đồng nhiều lõi vào cổ tay và nối tiếp đất. Đây cũng là yêu cầu khi lắp
các loại card.
- Cần thao tác cẩn thận với các linh kiện. Nếu một vật như tô-vít rơi vào bo mạch chủ, nó có thể
làm hỏng những mạch điện nhỏ, khiến cả thiết bị này trở nên vô dụng.

Quy trình lắp ráp

Bạn cần xác định xem case này có gắn đệm phủ hợp để đặt bảng mạch không. Miếng đệm này có
tác dụng tránh cho bo mạch chủ chạm vào bề mặt kim loại của case sau khi lắp đặt, tránh chập mạch hoặc
hỏng hóc khi máy tính bị va đập.
 Bất kỳ case mới nào cũng có loại
đệm bằng nhựa hay kim loại. Chúng có thể
được lắp sẵn vào case hoặc không.
- Đặt tấm vỏ máy rời trên mặt bàn
và gắn bo mạch lên một cách nhẹ nhàng
rồi siết chặt đinh ốc.
- Nhẹ nhàng đưa vi xử lý vào khe
ZIF (viết tắt của từ Zero Insertion Force),
không cần dùng sức. Nếu được đặt đúng,
nó sẽ trôi vào khe. Chú ý chân răm số 1
phải được đặt chính xác. Nếu không thể
đặt bản chip thăng bằng, chú ý không được
ấn. Khi lắp vi xử lý xong, khóa khe này
bằng cái lẫy.

Các cửa hàng có bán chip đã gắn sẵn

cùng quạt gió ngay trên bo mạch chủ. Nếu
muốn "tận hưởng" cảm giác của dân tự lắp
máy, bạn có thể mua loại chip rời. Tùy theo
kiểu khe cắm slot (cắm đứng) hay socket
(đặt nằm ngang) trên các hệ máy khác nhau,
việc lắp chip có khác nhau đôi chút.

Bôi một lớp keo IC mỏng (hoặc dán giấy

dẫn nhiệt) lên đáy quạt chip. Vật liệu này giúp
hơi nóng trong quá trình vi xử lý được dẫn lên
quạt gió. Sau khi bôi keo, đặt quạt gió lên vi xử
lý và khóa các lẫy tương ứng. Chú ý, cần làm
sạch bề mặt trước khi bôi keo, có thể dùng cồn.

- Lắp RAM

Đặt bản RAM vào khe slot và nhấn xuống, hai miếng nhựa màu trắng hai bên sẽ tự động "quặp"
chặt khi thanh RAM vào khe vừa vặn. Trên bo mạch có chỗ đặt vài thanh và dung lượng của chúng sẽ
được cộng với nhau. Trong trường hợp RAM hỏng, bạn chỉ cần nhấc ra khỏi khe và cắm lại RAM mới.
Cách cắm SDRAM, DDRAM, RDRAM... có đôi chút khác biệt.

Thanh RAM được đưa vào khe slot. Ảnh: Pcstats.

Các kết nối từ bo mạch chủ

Các dây cáp để nối đến ổ và khe cắm bằng chân răm
có vẻ loằng ngoằng khiến bạn rối trí. Chú ý cắm chính xác
để không làm hỏng các chân răm này. Chân số 1 ở cáp nằm
về phía vạch đỏ trên dây.

Tên cáp Kết nối với... Số chân răm

IDE Ổ cứng, CD-ROM 40
 Floppy IDE Ổ mềm 34
Cáp nguồn Từ bộ nguồn SMPS đến bo mạch chủ 6x2 đối với dòng AT và 20 với ATX
Đèn báo Loa, Đèn báo ổ cứng, đèn báo nguồn, đèn khởi động lại. Khác nhau ở từng kiểu.
Các cổng sau case PS/2, USB, LPT, COM 1, COM 2... Khác nhau ở từng kiểu.
Nối card Cáp tiếng ở CD-ROM... Khác nhau ở từng kiểu.

Ngoài ra, còn có các loại cáp khác như nguồn điện cho ổ cứng, ổ mềm, CD-ROM, ... không kết
nối vào bo mạch chủ, nguồn điện cho quạt gió.

Cấu hình chân răm trên bo mạch chủ

Có nhiều vị trí để cắm cáp trên bo mạch chủ. Sau đây là danh sách:

Tên thiết bị/slot Số chân răm

LPT 26
COM 10
IDE 40
IDE Floppy 36

Lúc này, đặt bo mạch chủ vào case và vặn chặt các đinh ốc (một số loại dùng chân nhựa).

Lắp máy tính (3): Cắm các loại ổ

Các ổ lưu trữ (cứng, mềm) và đa phương tiện đều dùng cáp dữ liệu IDE để kết nối với bo mạch
chủ. Một dây cáp có thể nối với 2 ổ cùng loại một lúc, tạo ra sự tiện lợi cho người sử dụng.

Lắp ổ cứng

Ở phía mặt sau ổ cứng có 2 chỗ để cắm. Một là phần dành để cắm nguồn (có 4 chân), nằm về phía
bên tay phải. Phần chân cắm dài hơn phái bên trái dùng để cắm cáp dữ liệu.

Dây cáp IDE có 3 đầu cắm, 1 dành

để cắm vào khe trên bo mạch chủ (gọi là
IDE 0), 2 dành để nối vào ổ cứng. Khi chỉ
dùng một ổ cứng duy nhất, người ta thường
dùng đầu cáp còn lại (IDE1).

Một đầu của cáp IDE được cắm vào

khe slot trên bo mạch chủ.

Dây nguồn đã có một đầu cắm sẵn

vào nguồn điện của máy tính, phần còn lại
có 3 đầu, 2 đầu to dùng để cắm ổ cứng/ổ
CD, 1 đầu nhỏ (cũng 4 chân) dành để cắm
vào ổ mềm.

Một dây nguồn có 3 đầu nối. Ảnh: T.H.

 Cả hai dây này chỉ vừa ổ theo chiều duy nhất. Kinh nghiệm cắm đúng là viền màu đỏ/xanh trên
cáp dữ liệu IDE "úp mặt" về phía sợi dây màu đỏ của cáp nguồn.

Viền màu đỏ trên cáp IDE quay về phía sợi

dây màu đỏ trên cáp nguồn. Ảnh: T.H.
Khi muốn cắm 2 ổ cứng trên cùng 1 máy,
bạn chú ý đến phần chân răm nằm giữa và
sơ đồ trên mặt ổ. Lúc này, bạn phải quy
định ổ chính (master) và ổ phụ (slave) theo
sơ đồ này. Chân răm màu trắng sẽ được
kéo ra khỏi chỗ để ban đầu của nhà sản
xuất và cắm vào vị trí đúng (ví dụ cắm vào
vị trí số 2 để làm ổ master, số 3 để làm ổ
slave). Sau đó, bạn sẽ phải thiết lập quy
định này trong Bios.

Sơ đồ gắn chân răm để làm ổ chính Chân răm màu trắng thường được để ở
hoặc phụ. Ảnh: PCstats. đây. Nếu ổ này được làm ổ chính/ phụ, nó sẽ
được lấy ra để cắm vào vị trí khác (thường là số
2,3). Ảnh: PCstats.

Cuối cùng, đưa ổ cứng vào khoang và vít đinh chặt ở hai bên (thường là 4 đinh ốc cho mỗi ổ).

Lắp ổ đa phương tiện

Ổ đĩa quang như CD hay DVD đọc/ghi đều được nối với bo mạch chủ bằng cáp IDE và nguồn
điện như ổ cứng.
Tuy nhiên, ở những máy chưa có ổ CD/DVD, bạn phải mua thêm dây cáp khi muốn lắp thêm loại
ổ này (cáp có giá vài nghìn đồng).
Phần chân răm quy định ổ chính/phụ nằm bên cạnh bộ chân cắm cáp IDE. Thường thì sơ đồ cho
chân răm này được in nổi hoặc dập chìm trên bề mặt ổ, tương ứng với vị trí của chân cắm. M là viết tắt
cho master, S là viết tắt cho slave.
Phần khe cắm 4 chân bên cạnh đó dành để nối cáp tín hiệu analog từ CD-ROM vào card âm thanh.
Nếu ổ đa phương tiện của bạn có hỗ trợ Digital Audio thì cắm cáp vào khe tương ứng và nối đầu còn lại
với card sound.
Gỡ bỏ miếng nhựa ở khoang trên thùng máy và
đưa ổ CD vào khoang, vít đinh ốc cẩn thận ở 2 bên. Khi
đẩy ổ CD nhô ra phía trước, chú ý để ổ không bị lệch,
tránh tình trạng kẹt khay chứa đĩa.

Dây nối từ khe cắm analog vào chip âm thanh

tích hợp trên bo mạch chủ. Ảnh: T.H.

Lắp máy tính (4): Cắm card và thiết bị ngoại vi

Nếu không muốn dùng bo mạch chủ tích hợp

sẵn chip âm thanh, đồ họa..., bạn có thể dùng card rời
để dễ dàng nâng cấp về sau này. Cách lắp card và các thiết bị ngoại vi cũng khá dễ dàng, chỉ cần người
dùng biết khái niệm về chúng.

Cắm các loại card

Trong máy tính, người ta dùng các loại card như sound (nhập vào và cho ra dữ liệu dạng âm
thanh), video/graphics (nhập và xuất dữ liệu dạng hình ảnh), network (dành cho việc nối mạng
LAN/Internet...). Hiện nay nhiều mainboard đã tích hợp sẵn các loại card này dưới dạng chip. Nếu muốn
nâng cấp chúng về sau này, người dùng có thể chọn loại bo mạch chủ chưa tích hợp và mua card rời.
Vị trí cắm của các thiết bị cần đến sự đồng bộ của bo mạch chủ và case. Ví dụ: mainboard có khe
cắm card mạng ở dưới cùng nhưng vỏ máy không có lỗ để đặt cổng ở vị trí tương ứng sẽ khiến người
dùng không thể cắm được dây mạng, ngoài cách tự khoan lấy. Do đó, bạn cần tham khảo sơ đồ bo mạch
chủ và case trước khi mua hàng tự lắp.

Card âm thanh

Một loại card âm thanh với các đầu cắm.

Ảnh: Answer.

Phần lớn các sản phẩm loại này được sản

xuất từ năm 1999 đến nay đều tuân theo chuẩn
PC 99 của Microsoft. Theo đó, màu sắc của đầu
cắm có ý nghĩa như sau:

Màu Chức năng

Hồng Cắm microphone dạng tín hiệu analog.
Slot
Xanh dương AGP màu nâu.
nhạt CắmẢnh:
đầuHardwarezone.
line-in dạng analog (như ampli, đầu đĩa...)
Xanh lá cây Cho ra tín hiệu stereo (ở loa trước hoặc tai nghe)
Đen Cho ra tín hiệu ở loa sau.
Da cam Cho ra tín hiệu kỹ thuật số giao diện S/PDIF.

Ở các máy tính phổ thông thường chỉ có

2 đầu cắm màu hồng và xanh lá cây.

Tùy theo chân của card thuộc dạng nào,

bạn cắm vào khe tương ứng. Có 3 loại slot là
AGP, PCI và ISA. AGP có màu nâu, PCI màu
Slot PCI màu trắng. Ảnh: Hwlux. trắng và dài hơn AGP một chút, còn ISA là slot
đen và dài.

Chú ý phần đầu cắm (xanh, hồng...)

hướng ra các lỗ nhỏ trên thân case. Cắm nhẹ
chân card vào khe và ấn xuống từ từ.

Card đồ họa (còn gọi là card hình hoặc

card video)

Slot ISA màu đen. Ảnh: Opc-marketing.

 Thiết bị này có chứa vi xử lý đồ họa GPU. Chip càng mạnh thì hình ảnh càng sắc nét và có hiệu
ứng chân thực hơn. Hiện nay, loại card dùng chân cắm AGP hay PCI Express tỏ ra ưu thế hơn so với các
loại khác.

Cắm card đồ họa vào khe AGP. Ảnh:

Cheap computer guide.

Khi đưa chân card vào khe, bạn cũng cần cắm nhẹ nhàng. Phần nối với dây màn hình xoay ra lỗ
tương ứng trên case. Chú ý, nếu muốn dùng 2 màn hình trên một máy tính, trước đó, bạn có thể mua card
đồ họa 2 đầu và case phù hợp (tham khảo tại đây).

Card mạng

Thiết bị này có khả năng hỗ trợ các kết nối LAN,

Ethernet, Internet... Cách cắm card mạng cũng tương tự như các
loại khác.

Một sản phẩm card mạng. Ảnh: Putergeeks.

Card USB

Ngoài phần chân cắm USB sẵn có trên mainboard, bạn

có thể dùng khe PCI để đưa thêm một loạt ổ USB vào máy
tính, phục vụ nhu cầu của mình. Hiện nay có khá nhiều card
với 4, 5, 7 hay 10 ổ.

Một loại card USB 4 cổng. Ảnh: ComputerGeeks.

Cắm các dây nối vào vỏ máy tính

Cắm dây nguồn

 Thường thì bộ nguồn luôn được đặt ở vị trí trên cùng của case với cổng cho nguồn điện và cho
màn hình.

Dây màn hình

Dạng đầu dây này có 15 chân răm để cắm

vào cổng của card đồ họa. Hai bên thành của đầu
dây có 2 ốc vít. Sau khi đưa chân răm cắm ngập
vào cổng, bạn vặn 2 con ốc này thật chặt theo
chiều kim đồng hồ.

Đây là đầu dây cắm với nguồn máy tính, đầu

còn lại cắm vào ổ điện. Ảnh: T.H.

Cắm dây màn hình vào cổng

của card đồ họa. Ảnh: T.H.

Cắm dây chuột và bàn phím

Đầu dây nguồn của màn hình. Ảnh: T.H.

Cổng để nhận các thiết bị này được gọi là PS/2. Nếu

mua đồng bộ, người dùng sẽ thấy cổng và đầu dây có màu
tương ứng với nhau để dễ nhận biết. Các đầu dây được thiết kế
theo dạng hình tròn với 6 chân răm (loại cổ có 5 chân). Tuy
nhiên, nếu dùng chuột và bàn phím kiểu giao diện USB, bạn Cắm đầu dây chuột và bàn
phải cắm vào cổng hình chữ nhật. phím vào cổng tương ứng. Ảnh: T.H.

Cắm dây mạng

Đầu dây mạng thường được thiết kế dạng lẫy. Người

dùng chỉ cần bấm ép khóa nhựa xuống, đưa vào khe rồi thả tay
ra.

Bộ
cổng USB mở
rộng
Đầu dây mạng. Ảnh: Utah. Khi
cần dùng nhiều cổng USB như chuột, bàn phím,
webcam, thiết bị lưu trữ, đầu đọc thẻ nhớ, thiết bị xem
truyền hình... mà không muốn cài card USB, bạn có thể
sử dụng loại này. Chỉ cần cắm dây nối vào một cổng USB sẵn có trên thân máy, bạn có thể nối các thiết bị
khác vào bộ cổng mở rộng.

Bộ cổng USB gắn ngoài. Ảnh: ComputerGeeks