žÙÜý¾

ž{Õ²z{òà QÍÉñ¾ð Vµû²Á¶ñÜýqº ²¾zÉzý{ʵ, R¾vqñµ²z{òÃ

^ñ¾wzÉzý{ʵ, ¸Ù×µ ²z{òà Ⱥñ²^zÉzý{ʵ P°²4Éóz{ñ¾ð. P®{
Ⱥñ²^zɶñÚ~ Q^ñ“z{ò٠Ⱥñ±{òü²ñüÄ ²ºÚÕÖ{ñºó¾ñ¶Ã, ˆP®{:
±¾Éóâq:hñÝ{ñ í¯ñ¯ñµ‰ (²¾¶ñz¶ñ Tºó¾ð^þÒ TÑ °ýή~ ¯òº¶ó]^ò×Ù)
ˆº Qz¶ñ¯¶®{ü¾ñ º¶º{ò‰ (V®{± ²¾¶ñz¶ñ íõÉñz¶ñýÉ TÑ °ýή~
¯òº¶ó]^ò×üÛ) VÙØ üÉ{ 3Éñ]ºc^Òòà ûhñÙÚ²r {ÙþÚz {Éó¾ð®{
VÃÄñ±û²ñÁÑ^Óýqº ±¾ÈÁz{ò¯òÈÁz{ò^Òñ^òÖ ûhºÃ³¾ò{ǵ, ûhºÃ
¯ôca{ǵ {Ú]a ɓ±²prÁ]aµ ²r WÏÄaµ {Úò]ü^ñà ûhÇz~É{Õ^ñ^
Ⱥñ²óz{òÁ±²ÉÙ Vµû²Á¶ñÙ VÙØ ^ñptÉ{Õ^ñ^ R®{ ¯ñÄñµ²z{òÃ
Vµû²Á¶ñÜýqº ¯òº®zÁzɵ Pܲ4Éó]^±²t^òÖ~.

Qhñ¾ð º îÁ{ 3ºz{òà ¸Ù×É~ ±¾^¾wz{òÙ RØ{òºñÚ{ñÚ 218É~

l¾ðwòý^ºóà QÍÉñ¾ð R±²z{òà P°² 4Éóz{ awµ ¯òº®zÁzɵ‚ VÙØ
^ñprº PÎ^òº¶wÉñÒ±û²Á¶ñÑ ¯ñºÛ¾ð, QÍÉñ¾ð R±²z{òà û²ÕÖ
ü²ÕýÖ ˆ³Áãñ¾ðz{2²2Äñ®ºÁhòûºñÎó®~‰ VÙܵ û{ñq¾ñüÄ ^ñpt^ò×¾ð.
R{Ù ^Áz{ñÉ~: ¸Ù×µ²z{òà ^ñpq±²pq ý^c^¾ðº¶ñÚ ³Áãñ¾ðz{2z-
{òÕa± ²ÄÙ ¶ÕÖ ²ºÙ^Òòà St²tÉ{òÚòÙص ¯ôcaý^üº Qý^ºñüÄ,
P®{ R{¾³Áãñ¾ð z {2ýɾñ]3ºzý{üº {ñµ û²ÕÖü{ñqÃÄñ¶Ã TÄ^z-
{ñ¾ð]aµ R®{ ¯ñÄñµ²z{òüÄ ²ÄÉóqc^ÒòüÄ T²ü{“ò]^ò×¾ð QÍÉñ¾ð VÙÖ²r.

R®{ ¯ñÄñµ²z{òà ˆYÁ¯ñº^µ‰ (4-1) VÙܵ {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóǵ, ˆ^vt

ü^pt‰ (4-9-10) ž{ÄñÚ ²ñqÃ^Òòǵ ¶ÕÖ ³Áãñ¾ð z { 2c^Òñ^òÖ
X“ðɾðºz{òǵ, ý^Éúz{òǵ ýɾñ]3ºžµ, ˆW×Óµ‰ (4-8) VÙܵ
{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà {ÙÚòqžµ, {Ù Týqý¶^Òòǵ ¯ýhºÕÖóÁ]ý^-
ºñ^òÖ Qz¶ñz¶õºýɾñ]3ºžµ, ˆ¯vx{ñ¾ð‰ (4-9) VÙܵ {òÁÉñ¹û¶ñÎó-
ºóà TÄ^òºÕý^ºóà Ypqñý¶ºñ^òÖ üÄñ^ºñz¾ñýɾñ]3ºžµ ˆ{ô¾ð±²ñý¾
ºñ¶óÚò‰ (4-6), ˆYÙصü{˵‰ (4-10) VÙܵ {òÁÉñ¹û¶ñÎó^Òòà ¶ÕÖ
û{¹Éc^Òòqµ ²ÕØ PØý^ºñ^òÖ ü{3É{ñ®{¾ýɾñ]3ºžµ ˆRÅc^z{òpq
³¾ñwz{ôÁµ, h¶wÁµ hñ]^òºÁµ‰ (4-10-5) VÙܵ ²ñprà üÉ{3z~]a±
³Öµ²ñÚ ²3ñ{c^Òòǵ, üÉ{3z~]a Pɱû²ñÁÑ bص az3Áâr-
¶{c^Òòǵ St²ñt RÃÄñ¶ÅÁ]ý^ºñ^òÖ ²3ñîºaz3Áâr¶{ýɾñ]3º-
žµ, Q^, R±²r ž{ÅÅÁ®~ žrËÉý¾ºóà ýɾñ]3ºzý{üº ^ñpt^òÖ²r
ºñüÄ R{òà QÍÉñ¾ð û²ÕÖ ü²Ø ˆP®ºÁhòûºñÎóý^‰ VÙØ û{ÒòÉñ^òÖ~.

RÚò, ¯ñÄñµ²z{òÙ Þñ¾zý{ ÉóÒ]aÉ{ñ¹, ¯ñÄñµ ±¾^¾wz{òÙ ¯ñÄñµ

l¾ðþwºñ^ Pý¶®{{ñÚ (1) ˆShþÚºõhÚôhÙ²ñûÄÙÚ W¾ðû^ñÑ ÉñÚz~µ
Qüº VÙ^òÖ Èºñ±{ò ¯òÖµû²Öz {Úò]ü^ñà ûhÇz~µ Þ¾ðɯòº®{ñ, (2)
YÎóÉóÃ^ñÄz~]ag üh¾±´¾ðÉü²4ñ^3c^þÒüºñ~¶ñûĹ{òÚ hñ²Äz~]ag
üh¾ Þ¶^ñĶñ]^ò±ü²ñ{ñà Éwc^ñý¶ {ô¾ðz{ ±¾wºózÉz{òüÄ ^ñ{Ã
ý¶ºüÄÖóº (3) ²óz{ñ¹, ü{3“~ø3¾z~]a] bÉóÊcû^ñÑÒñûºÙÖ~ {ô¾]
^vq h{òý¾Êû¶ñÁ¯òĶñ^] ^ñpq, (4) ÉõÉóÅÙ²µbprþÚûºÙØ ž]{-
ü² 4ñ^ 3¶ñ¯Þ±¾ñ±{ò² 2ĶñÚ ü{ 3É{ñ®{¾ñz¶ñz¶õ º üÄñ^ºñzý¾“ð É ¾ð º ñ-
è¾c^Òòà ýɾñ]3ºµ, TÙÚòz~ºóÁqµ²óÛà û^ñtËÄ^µ üÉpý^ûºÃÄñ-
û¶ñÎó®ü{ûÚÙÚËýqº¾ñÚɾð (5) YÁ¯ñº^û¶ÙØ ¾ñìºÝɾð ] ^ 3ñ-
z¶ñ°² 4ÉñòñÝ{ò 2 ¾zÉÞñÉ{ò 4^zÉñ{ò 3^þÒʵ, (6) Qt ^ÑÒòýÖghò
^Ámûhmühñ×^òÖ ¯ò®z 3ºc^ÒñüÄ RÒ®û{¹Éz~]a RýÎz{ñtµ
¯òïõ¯ý{ýºÊµ, (7) ü²h ¯òÙÖ ü{3É{ñìnñ¯ñ“]{òÞñü²èzÉñ{ò3^þÒʵ
RÅc^z~ ÉóÒµ³µ ²3ñîºaz3Áâr¶{{ü¶ñ¯òâq2ý{ýºÊmûhñÃÅ, (8)
Zr]^vs¾ð, ^vtµ û{Òòº^òÃƾð PÖó®{Öó®ü{ñt¶óÙ, Qpûh¹Éü{ TØÉ-
{ñÉû{ÙØ Éó¾]{ò´¾ðÉ^¶ñ^ Q“ð¾ºwzý{ Áhò±²ó]^ò×¾ð ¯ñÄñµ²z{òÉ
VÙܵ Qhñ¾ðºîÁ{3ºl¾ðþwºóÙ ^Ázý{ ÉóÒ]aüÉñµ.

R®{gl¾ðþw - ü¶üÄ aÖó±²óptÑÒ²r Vpt ²a{ò^Òñ^ TÑÒ~. P{òà ž{Ã

²a{ò R®{±²z{òà ¯ò²ó]^±²tµ ²4^3Éz3a3wµ PþÚzý{ʵ ¯òº¶ó±²É-
ÛºóÁ]ý^ºñ^òÖ ¯òº®zÁzÉü¶ VÙØ ^ñpt^òÖ~. P{ñÉ~ ˆ¶Ø^ÅÃ
ShþÚ±²ÕÖó‰ (4-1-10) ˆShÙ nñĞvt¶óÍ®{‰ (4-3-2) ˆShÙ²ñà Z¾ð
Pɵ ²ýÖ{É (4-10-4) VÙØ ²Ä Rqc^Òòǵ R±²z{òà ShÙ VÙܵ
ûhñÃÄñà Vµû²Á¶ñþÚ]aÖóz{òÁ]^òÖ~. ˆShى VÙܵ ûhñà ˆ¯òº¶ó±²Éى
VÙØ û²ñÁѲtµ. ¸Ù×µ²z{òà ^ñpq±²pq Ⱥñ±{òºñ^òÖ a3wµ R®{ ¯òº®zÁ-
zÉz{òÛüÄüº hòÖ±²ýqʵ. RÃÄñÉórà Q^ñºz{ò٠Ⱥñ±{òü²ñüÄ
²ºÚÕÖ{ñaµ. R®{± ²z{òǵ ˆW¾ðû^ñüÒÏÄ^žµ ~ÙÚò žÕضñ^ò
¯òÙÖ ühñ{ònñÚ¸¾ð z {òºñ¹‰ (4-3-8) ˆÉñÚz~µ ÉñÚz~Ñ Tµ²Áµ
¶vyÑÓµ ¶vwòÙ ^ôÍz{ñÚz~µ Vv{òýhʵ {Éó¾ñ~ ¯òÙ×ى
(4-5-9) ˆQüº RÈËÄ^z~ ¯òÕ²Ú˵ {ò¾òÉÚ˵ ¯ôüº‰ (4-9-7) VÙØ
Vµû²Á¶ñÙ YÈûÉñÁ û²ñÁÒòǵ Tp³a®~ Ⱥñ²óz{òÁ]^ò×Ù VÙØ
bÖó, ˆÉõÕÖóÁ®~ WÏÄaµ {Úò]ü^ñà ûhÃĉ (4-5-1) VÙ^òÖ²rüº T²4º-
Éó´4{òʵ {ÙÜýqº ¯òº¶¯z{òüĺñµ²r, {Ù Qþwýº ¯qz~^òÖ Þ¾ðÉ-
¯òº®{ñÉñ^˵ ^ñpq±²pqñÚÙü×.

RÚò, ü¶Ã²a{ò^Òòà R®{ Þ¾ðüɓðɾ٠QÍÉñ¾ð]a ÉóþÒz{ û²Áý¶^Óµ,

QÍÉñ¾ð {ñµ û²ÕÖ û²Áý¶^þÒ± ²óÖÁµ Týqº¾ñµ²r Pɾð ^ Ó]a
T²ü{ 3“òz{~µ bÖ±²t^òÖ~. R{òà R¾vqñµ ²a{òºñüÄ, ˆYÎóÉóà ^ñÄ-
û¶ÃÄñµ TqÛ¹ ¶ÙÚò ÉÏÉóÄñ Prý¶ ûh¹ºüÉvtµ ¯ñµ‰ (3-3-1)
VÙØ ûhÙÖ ²z{òà Prý¶ ûh¹º±²ñ¾ò]aµ ü²ñ~ VÃÄñ ü{3“c^Òòǵ
VÃÄñ ¯òþÄ^Òòǵ ü²ñüÄ, VÃÄñ]^ñÄz{òǵ Prý¶ ûh¹ºüÉvtµ VÙØ
Qýh±²pq{Õag ühÁµ²rºñ^, Vµû²Á¶ñÙ PÉÁ]a ˆ^ñÄz{ñà ü{hz{ñÃ
ý^^Îó®~ hñÄ P¾ò{ñÚ ü²ñ^‰c^þÒʵ P°²4Éó]aµ²r ûh¹{ý{] bØ^òÖ~.
ˆQ{òºc^ñÄz~ P^Åqµ ^ôvqɾð ²ñ{c^Ñ ü¶Äwò ý²µû²ñÙ~Îñ-
ûºÙüÖ Z~µ ¶ñÉ (4-2-6) VÙ^òÖ²rüº žÕ^ñÄz~ P°²4Éc^þÒʵ,
R±ü²ñ~ P°² 4Éó]^üÉvtµ VÙØ Éñ¹ûÉÁ˵²rºñÚ ¶º]^zý{
Pýq®~ Qýh±²pq RÉÁ]a] ^ñÄz{òÜýqº ü²4{3ȺÉïñ¾z~]a]
^ñ¾w¶ñÚ T²ñ{ò4ýº] ^Îóz~, žÕ^ñÄz~ ü²4ñ^3c^þÒʵ R]^ñÄz{òüÄüº
P°²4Éó]aµ²r ûh¹{ñÙ Vµû²Á¶ñÙ. RÈÉó㺵 ²ñÄÛ¹‚ ü^ñýÉ
Éñºñт VÙܵ R¾vqñÉ~ ¸Ù×É~ {òÁÉñ¹û¶ñÎó^Òòà ^ñpq±²pq~.
V±²rûºÚòÃ:ˆ´ýÉ Éõºñ ¯ô¾ð ~øÉó± ü²ñ{ñà Éwcü^üÚǵ‰ (4-3-1)
ˆ´z{v¶ñþÄ û^ñvt TÙþÚ± ü²ñ{ñà Éwcü^üÚǵ‰ (4-3-4) VÙØ,
ˆVµû²Á¶ñüÚ! ¯ô WØ {ÏË{Ã, ´{þÚýº PÎóz{à ž{ÄñÚ Éóü¾ñ{ò4-
¯ò¾Þ¯c^Ñ ûh¹^òÖ P®{®{] ^ñÄc^ÒòüÄ ¯ñÙ PÁ^òÅÁ®~ ³â²µ
ž{ÄñÚÉÕýÖ] û^ñvt T²hñ¾c^Ñ ²vw± û²ÖÉóÃþÄüº‰ VÙØ ˆü^ñýÉ
Éñºñ‰Òòà QÍÉñ¾ð aýÖ±²pqñ¾ð. P®{] aýÖýºz {ô¾ð±²{Õ^ñ^ ˆ¯òÙ ´ýÉ
Éõºñµ ü¶Úò]a± ´kµ hñ®~ VÙ û¯mhü¶‰ (4-3-1) VÙص, ˆ¯òÙ ´z{v
¶ñþÄ û¯tžr]a± ³þÚʵ ^vwò VÚ~ºóü¾‰ (4-3-4) VÙص Rɾð{ñü¶
PÁÒòg ûh¹{²r Vµû²Á¶ñÙ QÍÉñÁýqº û¯mhzý{üº {Ú]a± ´kµ
h®{Ú¶ñ^˵, PÉÁýqº Tºóý¾üº ¶ñþĺñ^˵ û^ñvqñÙ. R±²r
Vµû²Á¶ñÙ {µžýqº aýÖýºz {ô¾z ð {~, {ÙÜýqº ±¾wºózÉa3wz{ñüÄ-
ºñý^ºñÃ, P®{ a3wz{òüÄ ¶ó^˵ St²pt ˆTý¾]^ ÉÃüÄÚÃüÄÙ TÙ
Tı²óà ^ô¾ðz{òûÉÑÒz{òÙ ^ý¾]^ûwÙØ ûhÃÉÙ ¯ñÙ? ^ñ{à ý¶º-
üÄÖóüÚى (4-3-9) VÙØ {ñµ ^ñ{à ý¶ºÃ WÖóºý{z {ñü¶ ûÉÒòºópqñ¾ð.

RÚò, ¸Ù×µ ²a{òºñüÄ - R®{] ^ñ{à ý¶ºÄñüÄ QÍÉñ¾ð PÙ³ ü¶Åpt

PÖóË ^Äc^òºËqÙ "ûÉÑÒ]ü^qñ^ ûÉñvx~" VÙØ Vµû²Á¶ñÙ
hòÖó~ ¶ýÖ®~ ¯òÕ^, Vµû²Á¶ñþÚ YÁÉý^ºóà Yz{òÁ]aµ û²ñÁÑ-
^þÒʵ PÉüÛt û{ñq¾ð³ýqº û²ñÁÑ^þÒʵ PÉÛ^üÉ Vvwò± ü²kµ
²rºñ^± ²óz~ WÖóÉóq, P{Ûà {òÁ¯ñprà ¯ýqû²Øµ P°²4Ézý{ Rcü^
û²ÖüÉyµ VÙØ QÍÉñ¾ð ^{Ö, P®{] aýÖʵ {ôÁµ²rºñ^z {òÁ¯ñprÙ
P°²4Ézý{ʵ, Rcü^ºóÁ®ü{ P°²4Éó]^Äñµ²r Vµû²Á¶ñÙ QÍÉñÁ]a]
^ñprºý{g ûhñÃÇ^òÖ~. ˆü²¹ghò žþÄ kýÉz{ñÕa VÙ û²vû^ñr
WÖóº ²ózü{!‰ (4-4-6) VÙØ QÍÉñ¾ð {ñµ ²ózü{Öóº²rýºz {ñ¹±²ñk¾z-
{ñüÄ ûÉÒòºópqñ¾ð. ˆü^ñÄü¶Úò ^ñwÉñ¾ñ¹ bÉóʵ û^ñÑÒñüº‰ (4-7-
1) VÙØ {òÁ¯ñprÙ P°²4Ézý{ Rcü^ û²Ö Qýh±²pt "Vµû²Á¶ñüÚ!
TÙ PÎ^òº ÉrýÉ ¯ñÙ P°²4Éó]^Äñµ²r Rca VÏ®{ÁÒüÉyµ;
PÃÄ~ VÙþÚ Pcü^ PýÎz~]û^ñÑÒÉñÉ~ üÉyµ" VÙØ QÍÉñ¾ð
^{ÖóÛ¾ð. P®{] aýÖʵ {ôÁµ²rºñ^ ˆYvû{ñrºñÑ {òÁ¶^Óµ ¯ôÊü¶
¯òÄñ ¯òÕ²]^vqh{ò¾ð ^vt‰ (4-9-10) VÙØ QÍÉñ¾ð {ñü¶ PÁÒòg ûh¹{
²r ²¾¶²{3z{òÙ P°²4Ézý{ʵ Rcü^ RÁ®ü{ P°²4Éó]^Äñµ²r, ²¾¶-
²{3ñ°²4Ézý{ʵ ¶ñ¯Þñ°²4ɶñ^] (¶Ú]^ñphòºñ^]) ^ñprÛÙ Vµû²Á¶ñÙ.

RÚò, ¯ñÄñµ²a{òºñüÄ, žÕbÖóº ¶ñ¯Þñ°²4ɶñ^òÖ ³Áãñ¾ðz{2z{òÙ

²2Ķñ^z {¶]a (1) ü{3É{ñ®{¾ýɾñ] 3ºµ (2) Qz¶ñz¶õºýɾñ]3ºµ (3)
üÄñ^ºñz¾ñýɾñ]3ºµ (4) X“ðɾðºý^Éúýɾñ]3ºµ Q^òºýÉ TvqñÚ
²rýº± ü²k^ò×¾ð QÍÉñ¾ð. ˆÉõÉóÅÙ²µ ¶ó^ VÃþÄ ¯ò^Í®{ÚÙ ü¶Éóüº‰
(4-5-3), ˆbpq¾òº {òÁÉr]^Ñ bprþÚ ¯ñÙ ^vüqüډ (4-9-9) VÙØ
Vµû²Á¶ñÙ ^ñpr]û^ñt]^ QÍÉñ¾ð ^vq~ ¶ñ¯Þñ°² 4Éü¶ VÙØ
ûhñÃı²pq~. R®{ ¶ñ¯Þñ°²4ɶñ^òÖ ³Áãñ¾ð z { 2z~]a± ² 2Ķñ^
QÍÉñ¾ð û²ÕÖ ü{3É{ñ®{¾ýɾñ]3ºµ ˆTÙÚòz~ ¶Õû×Á û{¹Éµ û{ñÎñÑ
PÉþÚºÃÄñÉ (4-6-10) VÙܶóqz{òà ^ñpq±²pq~. P®{± ³Áãñ¾ðz{2-
²2ĶñÚ Qz¶ñz¶õºýɾñ]3ºµ ˆTºó¾òÛà aýÖÉóÄü¶‰ (4-8-10), ˆTqµ²ó-
Ûà aýÖÉóÄü¶‰ (4-8-9) ž{ÄñÚ ²ñk¾c^Òòà ^ñpq±²pq~. P®{
³Áãñ¾ðz{2²2ĶñÚ üÄñ^ºñz¾ñýɾñ]3ºµ ˆû^ñtËÄ^µ ^ñpüqüĉ (4-
9-7) VÙܵ ²ñk¾z{òà ^ñpq±²pq~. P®{ ³Áãñ¾ðz{2²2ĶñÚ X“ðɾðº-
ý^Éúýɾñ]3ºµ ˆüÉpý^ VÃÄñµ Éótz~‰ (4-9-9) VÙØ û²ñ~±²ýq-
ºñ^˵, ˆXc^ÁÉó ^vq RÙ²µ û{¾òɾòº PÒÉóÃÄñg hòÕÖóÙ²µ -
YÎó®ü{ى (4-9-10) VÙØ {Úòz{Úòºñ^˵ ûhñÃı²pq~.

RÚò, ü¶Õ²a{ò^ÒñüÄ, RÈÉvwµ ±¾ñ±{ò²2Ķñ^ ýɾñ]3ºzý{±û²ÕÖ

QÍÉñ¾ð PÉÕýÖ± ²óÖÁ]a T²ü{3“òz{²rýºg ûhñÃÇ^òÖ~. P{òà YÁ
¯ñº^µ‚ (4-1) VÙܵ {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà ˆYÁ ¯ñº^¶ñ¹ ZqËÄaqÙ
Qvqɾð, ^Á¯ñ¹ ^ɾð®{ ^ñľð hòý{^òº ²ñþÚº¾ð, û²Á¯ñt ^ñw Rµý¶-
ºóüÄ ²ógýh {ñµû^ñÑÉ¾ð ˆ (4-1-1) ž{ÄñÚ ²ñk¾c^Òòà P¾hñÓµ
ûhÃÉz{òÜýqº {ñÍýÉʵ, PÎóʵ {Ùý¶ýºÊµ ¯ò²óz{ñ¾ð. ˆar¶ÙÜ-
¶óÙ kɾð]^û¶¹{òʵ ¶õÑɾð^щ (4-1-9) VÙØ Ýɾð]^3ñ°²4Éz{òÜýqº
¯òþÄ ¯òÃÄñý¶ýº ¯ò²óz{ñ¾ð. ˆaØ^ ¶ó^Ëw¾ðÉzü{ñt ...RØ^ÅÖ±³ˆ
(4-1-10) VÙØ ý^Éúü¶ñèñ¯®{3z{òÙ PÒ˲pq {Ùý¶ýº ¯ò²óz{ñ¾ð.
Q^, R±²r X®{ñÉ~ ²a{òºóà YÁ ¯ñº^µ‚ (4-1) VÙܵ {òÁÉñ¹û¶ñÎó-
ºóà X“ðɾðºý^Éúýɾñ]3ºzý{± ²óÖÁ]a T²ü{3“òz{~ ^ñpq±²pq~.

Q×µ ²a{òºóà ˆ{ô¾±

ð ²ñý¾ºñ¶óÚò‰ (4-6) VÙܵ {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà ˆPcü^ñ¾ð
Qtµ ^ÑÓµ ²¾ñ¹‰ (4-6-7) ˆPcü^ñ¾ð ^ÑÓµ RýÖghòʵ ~øüÉÙ¶óى
(4-6-3) ˆ^Ámühñص ¶ÕýÖg ûhmühñص ^ÒÚòýÎz~ VÙ²ºÙ (4-6-
4) ˆ¯ô¾wc^ñtµ RÒ®û{¹Éµ PÙÖó~‰ (4-6-2) ž{ÄñÚ ²ñk¾c^ÒñüÄ
Qt, ^Ñ, ¶ñ¶óhµ ž{ź {ñÍ®{ û²ñÁÑ^þÒ] û^ñvt hòØ û{¹Éc^-
Ó]a ²3źóptg hñ¶óºñt^òÖ Qpqz{òÙ {ñÍýÉ ÉóÒ]^òÛ¾ð.

WÎñµ²a{òºóà ˆYÙص ü{˵‰ (4-10) VÙܵ {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà ˆü²h

¯òÙÖ hòÉÜ]aµ ²ó¾¶Ù {Ú]aµ ²óÖ¾ð]aµ ¯ñº^Ù PÉüÚ, ^²ñįÙ
ü¶ñ]^z~] ^vtû^ñv¶óى (4-10-4) ž{ÄñÚ ²ñk¾c^ÒòÃ, "hòÉÙ,
²ó¾¶Ù ž{ÄñÚ û{¹Éc^Ñ {c^Ó]aµ, ²óÖ¾ð]aµ ¯Ùý¶ýº PÖóº^òÃÄñ¾ð"
VÙص, "~Ù²c^þÒ± ü²ñ]^ò] û^ñÑÒ ÉÃÄý¶ºÕÖɾð ^ Ñ" VÙص,
"¯Ùý¶ºÖó®~ ~Ù²c^þÒz {Éó¾ðz~]û^ñÑÒ Vµû²Á¶ñþÚüº V{ò¾ð²ñ¾ðz~
RÁ±²¾ð" VÙص ¯ò²óz{ñ¾ð. ü¶Çµ, ˆRÅc^z{òpq ³¾ñwz{ôÁµ‰ (4-10-
5), ˆÉóÒµ³µ QØ h¶ºžµ‰ (4-10-9) VÙܵ ²ñpt]^Òòà üÉ{3z{òÕa±
³Öµ²ñÚ h¶wµ, hñ]^òºµ ž{ÄñÚ üÉ{3²3ñ{c^Óµ, üÉ{3z{òÕa
Pɱû²ñÁÑ bص ýhɶ{µ ž{ÄñÚ az3Áâr¶{c^Óµ {ñ¶Þ°øÃ^þÒ
Pr±²ýqºñ^] û^ñvqýɺñý^ºñüÄ, üh{¯¾ð ] a PÖóÉóÙý¶ýºüº
ÉóþÒ]^] brºýÉ VÙص ^ñprÛ¾ð. Q^, {ô¾ð±²ñý¾ (4-6) YÙصü{˵
(4-10) VÙܵ R¾vt {òÁÉñ¹û¶ñÎó^ÒñüÄ ü{3É{ñ®{¾ýɾñ]3ºžµ,
²3ñîºaz3Áâr¶{ýɾñ]3ºžµ QÍÉñ¾ñüÄ T²ü{3“ò]^±²pq~.

RÚò, VpqñÉ~ ²a{òºñüÄ R±²r T²ü{3“ò±²{Ù ¸Äµ X“ðɾðºý^Éúc-

^ÒòÅÁ®~µ, ü{ 3É{ñ®{¾c^Òòq¶óÁ®~µ ýɾñ] 3ºzý{g üh{¯Á]a
Tvqñ]^ò Pɾð^þÒ, Vµû²Á¶ñþÚ Q“ð¾ºó]aµ²r ûh¹^ò×¾ð QÍÉñ¾ð
VÙØ ^ñpq±²t^òÖ~. ˆZrüºñr± ²Ä ²óÖ±³µ ²óÖ®~ ¶Õü×¾ð û{¹Éµ
²ñrºñr± ²wò®~ ²Ã²r^ñà ÉÎóüºÖó] ^vs¾ð ‰ (4-10-7) VÙܵ
²ñk¾z{ñüÄ "kɾð]^µ, ¯¾^µ ž{ÄñÚÉÕØ]agûhÙØ ¶Ø²r ¶Ø²r RÈ-
ËÄ^òà ²óÖ®~ ¶ÕÖ û{¹Éc^þÒ± ²wò®~ P{Ù ²ÄþÚ] ý^^vs¾ð^üÒ"
VÙØ û{¾òÉóz{ñ¾ð. ˆ^¾®~¶óÍ®~ ^q®{òq®{~ ^vtµ û{Òòº^òÃƾð‰ (4-
10-3) VÙܵ ²ñk¾z{ñüÄ "Vµû²Á¶ñÙ ûh¹{ QþÚz û{ñÎóÃ^þÒ üÉ{ 3-
“ñÝz¾c^Ñ ¸Äµ ^vtýÉz~µ, RÉüÚ Q“ð ¾ ºó]^z{]^Éق VÙØ
û{Òòº^òÃƾð^üÒ!" VÙØ ûÉØz~ý¾z{ñ¾ð. ˆü²ñÕÖó ¶Õü×¾ð û{¹Éµ ü²w±
³Öz{òpt Tµý¶ RÙüÚ ü{ÕÖóýÉz{~ VÃÆÁµ Éõt û²Õ×à TÄ^òÃþÄ
VÙüÖ...P~ PÖó®{Öó®ü{ñt¶óüډ (4-10-6) VÙܵ ²ñk¾z{ñüÄ "“ñÝz¾-
¶¾ðºñý{3ýº] ^ñ±²ñÕØÉ{Õ^ñ^ Vµû²Á¶ñÙ ±¾ñ]Á{ü{3ïÞµ²3®{4z-
ý{]û^ñtz~ Tc^þÒ ¶º]^ò ýÉz{òÁ]^ò×Ù. PÉÙ {òÁÉr^þÒ± ²ÕÖó-
ÛÃ{ñÙ R®{ ¶ñýºýº]^q]^ žrʵ‚ VÙØ PÖó®~ PÉþÚ± ²ÕØc^Ñ"
VÙØ T²ü{3“òz{ñ¾ð. ˆ¯ôÑaq] bz{Ü]^ñpûh¹Éü{ TØÉ{ñÉ~‰ (4-10-
10) VÙܵ ²ñk¾z{ñüÄ "PþÚÉý¾Êµ S¾ð]aµ ûhºÃ^þÒ Týqº Vµû²Á-
¶ñÜ]a Prý¶ ûh¹Éü{ RÈÉñz¶ñË]az {]^~" VÙØ û{¾òÉóz{ñ¾ð. Q^ R±²r
T²ü{3“c^þÒ±²vwò ¶ÕÖ²ºÙ^Òòǵ, ¶ÕÖ û{¹Éc^Òòǵ, ²3ñîº-
az3Áâr¶{c^Òòǵ ýɾñ]3ºzý{ Tvqñ]^ò, Vµû²Á¶ñþÚ PýqÉ{òÃ
ÞµÞñ¾ò^Ó]a Áhò Tvqñaµ²r ûh¹^ò×¾ð ¯ñÄñµ²z{òà VÙÖ{ñºóÕØ.

¸ÙØ ²z~]^ÑÉý¾ Þ^ÄȺñ]2ºñ¯c^Óqܵ, SprÙ PÁµ²{3Ëý¾-

^Óqܵ ¯ñÇ ³z{^c^Òñ^ Þù{¾ð“¯¾ð p¾Ýt ¸Äµ RÁ ²{ò±³^Ñ Pghòpq
¯ñµ ¯ñÄñµ²z~ž{à üh. ]Áâw¶ñhñ¾ðºÝÉñ¶óºóÙ ² 4^3Éz3Éó㺱-
²{ò±ý²üº Q±ûÞp žýÖºóà ûÉÒòºópüqñµ. P{òà Éót²pt±ü²ñÚ
PýqºÉþÒ®{ñÙ PÁµ²{3Ëý¾ ž{ÄñÚÉÕü×t Qz{ñÙ Éóíº¾ñ^Éñ-
hñ¾ðºÝÉñ¶óºóÙ ü²Á{Éóüºñt R®{ ¯ñÄñµ²z~ ûÉÒòÉÁ^òÖ~. R~
ü²ñÄüÉ ¶ÕÖ ²z~]^Óµ ûÉÒòɾüÉyµ.

¯ôvq^ñĵ R±³z{^µ ¯òþÄz{òÁ]^üÉvtµ VÙܵ ü¯ñ]aqÙ Tº¾ð{¾

Pgkz{ñÒòà ûÉÒòºóq±²t^òÖ~. R±³z{^z{òÕazü{ýɺñÚ Pgkz{ñÑ-
^þÒ T²^¾òz{ á¶ñÙ S. A. R. ±¾Þ®¯ üÉc^qñhñ¾ðº¾ð (h~¾ðüÉ{ò) Pɾð^Ó]a
áýÉâwÉ TÄ^µ ¶ó^˵ ^qý¶±²prÁ]^òÖ~. Rµ¶ïñÙ RÈÉñØ
ü¶Çµ ²Ä ý^c^¾ðºc^þÒg ûh¹~ ýɺz~Ñ ÉñÍÉñca ÉñÎ üÉvtµ
VÙØ û²¾òºû²Á¶ñþÒ ±¾ñ¾ðz{ò]^òü×µ.
áýÉâwÉ{ñÞÙ
28 - 2 - 2003 á. ]ÁâwÝÉñ¶ó Xºc^ñ¾ð
 YÁ Éóvw±²µ

ݯñ{µ ü{¯ Þ¶Ý{{ô¾ðz{2¯òÉüï z 4ºñ{µ a3Âxµ ²{3µ

{3z{ñ ´ 4: ²ózÁü{3É{ñÞù¾^ 3xÝÞ¾ðüÉ h Þ®{¾ð±²ó{ñ: …
í±{µ ¶®z¾¶ü“ã¶óâq¶^ò2ĵ {±{µ Þ¶Ý{µ {ü²ñ
ºÝº ±¾ñ]{¯{ò3ȺÞú¾òÉh¯Èºñ]2ºñÞù Ä]3¯µ ¶¯: ……

ŠVÉÜýqº ¶¯ÝÞñÚ~ ±¾ñhô¯¶ñÚ {ò3ȺÞú¾ò^Óýqº áÞú]{òȺñ]2ºñ¯c^ÒòÃ

St²t^òÖü{ñ, PÉÙ VÃÄñ ³vº{ô¾ðz{2c^Òòǵ ¯ô¾ñrÚÉÛ^ò×Ù; VÃÄñ Qhñ¾ðº¾ð^-
ÒòÙ {òÁÉrýº z4ºñ¯µ ûh¹{ÉÛ^ò×Ù; ´4{3ñ¯µ PÉÛà ²vw±²pq{ñ^òÖ~;
²ózÁü{3Éý{^Óµ Þù¾^3wc^Óµ PÉÛà zÁ±{ò ûh¹º±²pqɾð^Òñ^ò×¾ð^Ñ; VÃÄñ
¶®z¾c^Óµ í²ó]^±²pq{ñ^òÙÖÚ; Râqµ VÚ±²tµ ýÉ{ò3^^¾ð¶µ ûh¹º±²pq{ñ^òÖ~;
VÃÄñ {²ÝÞù]^Óµ P°âr2]^±²pq{ñ^òÙÖڋ PÁÒògûhºÃ Ⱥñ]2ºñ¯c^ÒòÃ
^ñÄüè²µ ûh¹üÉñ¾òÙ û²Áý¶ RÈÉñÖóÁ]^ Pý{ ¯ñµ ÉóÁµ²ó WÕ^z{ýqûºÙ?
Vµû²Á¶ñÙ ü^ñºóà û^ñvrÁ]aµ Þ®¯ò{ò4^þÒ±ü²ñÄüÉ PÉÙ û²Áý¶^þÒ± ü²kµ
“ñÝz¾ñ{ò3^Óµ PÉÜ]a RÁ±²óq¶ñ^g ûhñÃı²t^òÙÖÚ. ˆ¶ýÖ ¯ñÙ^òÜÒñüºñ‰
VÙص, ˆ¶ýÖºñº ¯ñà üÉ{z~Ñ ¯òÙÖ ¶Ä¾ðgkqü¾‰ VÙص, ˆ“ðÁ{ò“ò¾ß Éó{ô3±ü{‰
VÙص Vµû²Á¶ñÙ hòÖ±²ñ^z{ò^ÍÉ~ Éqû¶ñÎó, û{Ùû¶ñÎó¶ýÖ^Òòüĺñµ. Pµ
¶ýÖºóÜpû²ñÁþÒ ¶®{3¶{ò^Ó]a PÖóº±ü²ñ^ñ~ VÙØ ^Á{ò ²¾¶^ñÁwò^¾ð^ÒñÚ
´¾ðÉñhñ¾ðº¾ð^Ñ Pzºz3³4{¶ñ^ Ⱥñ]2ºñ¯c^ÒòÙ ÉñºóÄñ^ ¯¶]a]^ñprºÁÒòÛ¾ð^Ñ.
RÈËý¾^ÒòÙ ~þwºóÙÖó ¯ñµ P¾ðz{ 2c^þÒ Xº®{ò¾ò²Öz û{¾ò®~û^ñÑÒ žrºñ~.
ˆžÏ~µ ¯¶]^ýÉ ü²ñ~ ü²ñ]^ñ^±û²Õü×µ‰ VÙØ RÈËý¾^ÒòüÄüº ¯µ û²¾òüºñ¾ð-
^Ñ ü²ñ~ü²ñ]^òÚ¾ð. “ðÁ{±¾^ñ“òý^ ü²ñÙÖ ]3¾®{2¾z¯c^þÒ PÁµ²ñt²pt ¾èòz{
h¾òz¾c^þÒ] ^ñv^òü×µ. VÚüÉ ]3¾®{2Þµ¾èwµ VÙ²~ “òâqñhñ¾z{òà ±¾{4ñ¯-
¶ñ^ ÉóÒca^òÖ~. ¯òzº{òÁÉñ¾ñ{4¯µ, TzÞÉc^Ñ, íõ¾ðüxz3{4ñ¾wµ ü²ñÙÖÉÕ×Ã
Þ®¯ò{ò4²¾ò²ñįµ ûh¹º±²tÉý{±ü²ñÄüÉ, ZþÄgkÉrºóÅÁ®~ ²{ò±²ó±²~, “ò{ò2Ä-
¶ñÚ °øÃ^þÒ ¶Ø²{ò±³g ûh¹É~, ^ñÄüè²ñ{ò3]¾¶z{ñà ]3¾®{2c^þÒ Pr]^r
üÞÉó±²~, PÉÕÖóÙ û²Áý¶^þÒ TÄ^Ö󺱲ýÖhñÕØÉ~ ü²ñÙÖÉÕ×à ]3¾®{2-
Þµ¾èwµ ¯q]aµ.

]Á¶ó^vqühñÎÙ ¯µ {3¾ð“ ¯zý{ PÎó]^ Vvwò, û²¾òºü^ñºóà ¶{òþÒ Rrz{ñÛµ.

R~^vq PÉÙ ¶^Ù á¾ñ¶ñºwµ, {òÁÉñ¹û¶ñÎó VÙܵ RÁ û²Áµ°øÃ^ÒòÁ]aµ
Éý¾ºóà R®{ {3¾ð “ ¯µ PÎóºñ~; ü^ñºóþÄ PÎóz~±²ºÙ VÙ? ‚ VÙ×Ûµ. P{ñÉ~,
¯µ {3¾ð“ ¯Þµ¾èwµ ûh¹É{òà ޵±¾{3ñº]3¾®{2c^Ñ ü^ñºóö{òÑ^þÒÉóqz {òvwò-
ºýÉ. Rý{±²¾Þ¶ºó^Óµ ¯Ùa PÖó®{òÁ®{ñ¾ð^Ñ VÙ²ü{ É󺱳]a¾òº~. Pgkz
û{ñÎóà ¯µ¯ñprà ü{ñÙÖóº²óÖa ²Ä Ý{2ñ²¯c^Ñ ]3¾®{2Þµ¾èwz{òà St²pqÚ.
P]^ñÄz{òÅÁ®{ ¶ñü¶ý{^ÒòÙ TØ~þwüºñt ²Ä P¾òº °øÃ^þÒg hòÖ®{ žýÖºóÃ
ûÉÒòºópqÚ. RÈÉñØ ¯ñµ PÁý¶ºñ^± û²ÕÖ ²Ä °øÃ^Ñ R±ü²ñ~ ^ñıü²ñ]^òÛÃ
PÎóʵ ¯òþĺóÇÑÒÚ. PÉÕýÖ ¯ñµ ²ñ~^ñ]^ÉóÃþĺñ^òÃ, V{ò¾ð^ñĵ ¯ò¾®{¾¶ñ^
PÉÕýÖ RÎ]^ü¯¾òtµ. RÈÉóÎýÉz {Éó¾ð]^üÉ Prüºñc^Ñ û²ÁžºÕhò ûh¹~
ÉÁ^òü×µ.
ˆ{3¾ð“ ¯èw Q²ñ{: {ý{2É Q^¾ðw¯èw:‰ ŠYÁ ÉÝ~ýÉ ž{Åà ²ñ¾ð]aµ èwµ,
YÁ Éóãºzý{ ž{Åà ü^paµ èwµ RÉÕØ]a 'Q²ñ{:' VÙØ û²º¾ð‹. R®{
èwz{òà ¯¶]a P~²ÕÖóº YÁ PÖóË WÕ²t^òÖ~. R~ P³Áã{®z¾¶ñ^ (¯µ
RgýhºóÙÖó) ÉÁ¶{ñaµ. R®{ PÖóË]a 'Q²ñ{±¾{ô{ò' VÙØ û²º¾ð. R®{ PÖóË
žÏý¶ºñÚ{ÃÄ - P{ñÉ~ Xºµ, {ò¾ò³ (Þµ“º, Éó²¾ðººc^Ñ) Q^òºýÉ PÕÖ{ñ^
RÁ]aµ VÙØ ûhñÃÉ{Õ^òÃþÄ. ü¶Õû^ñvt Éóhñ¾µ ûh¹{²óÙ³ WÕ²tµ PÖóüÉ
±¾ñ¶ñwò^¶ñaµ. QÍÉñ¾ð^ÒòÙ PÁÒògûhºÃ^Ñ {¶óÎóà RÁ®{ñǵ PÉÕýÖ ¯ñµ
üÞÉó]aµü²ñ~ Tvqñaµ PÖóË Q²ñ{±¾{ô{òüººñaµ. {ò3Ⱥ±¾²3®{4µ {¶óͶýÖºñÚ
²rºñà R~]aµ Éóhñ¾µ ü{ýɱ²t^òÖ~. PÈÉóhñ¾zý{ ¯¶~ ´¾ðÉñhñ¾ðº¾ð^Ñ
ûh¹~ÑÒÚ¾ð. RýÉüº ¯¶]a ¯ò{ò4 ü²ñÙÖ Èºñ]2ºñ¯c^Òñaµ. PÉÕÖóǵ hòÄ
^rÚ¶ñÚ Ý{2Äc^Óµ, hòÄ ¾üÞñ]{ò^Óµ ü¶Çµ ÉóÒ]^µ üÉvr¯òÕ^òÙÖÚ.
RÈÉóÒ]^c^üÒ ²óÕ^ñÄz{òà ü{ñÙÖóº PÁµ²{3Ëý¾^Òñaµ. ²{3²{3ñ¾ðz{2µ, ¾üÞñ]{ò,
hñu]{ò, P®Éºµ, ±¾¶ñwÉh¯c^ÒòÙ ´¾ðx^ñ¾µ, PÉÕÖóÙ Q^¾µ, PÉÕÖóÙ û²ñÁÑ,
Ⱥñ^¾w¾ô{òºóÄñÚ Éóɾwµ VÙØ R±²r ²Ä²Ä Éóãºc^þÒ TÑÒq]^òºü{ PÁµ²{3-
Ëý¾ºñaµ. Q^, PÁµ²{3Ëý¾üºñt brÚ Èºñ]2ºñ¯c^Ñ ¯¶]az û{Òò®{ PÖóýɱ
²óÖ±²ó]^ÉÃÄÚ. ´¾ðÉñhñ¾ðº¾ð^Ñ û{ñqc^ò RÙØÉý¾ VÏ®{ÁÒòºóÁ®{ Éóz3ÉñÙ^Ñ
¯µ¶óqµ û^ñvq û²Ác^Áþwºñà ²Ä °øÃ^þÒ PÁÒògûh¹{òÁ]^ò×¾ð^Ñ. PýÉ
ºñ˵ ¯¶]a Tz3ü{3“ðºü¶. ˆ³¾ñw¶ózüºÉ ¯ Þñ~4 Þ¾ðɵ ¯ hñ£²ó ^ñȺµ
¯É¶ózºÉz3ºµ‰ŠYÁ °øà ²ýκ~ VÙÖ ^ñ¾wz{ñüÄüº hòÖ®{{ñ^ñ~; ³{òº~
VÙ²{ñüÄüº RÏ]^ñ^ñ~‹. R~üÉ ¶ï¯ô º ¾ð ^ Ñ ¯¶]a]^ñprº ÉÎóºñaµ.
R]^ñ¾wcû^ñvüq ¯ñµ ¶ó^˵ hò¾¶±²pt PÁµ²{3Ëý¾^þÒ Pghòt^òü×µ.

±¾²®¯í¯bqÝ{2¾ð VÙص, ]ÁâwzÁâx{zɵ VÙص, ¶ÕÖ QÍÉñ¾ð^Ó]a PɺÉó

VÙص ü²ñÕÖ±²tµ ¯µ¶ñÍÉñ¾òÙ ¯ñÇ ±¾²3®{4c^Óµ ¯ñÃüÉ{gkÁ]^û¶Ù²¾ð.
R®¯ñǵ ¾ïݺz¾ºÉóɾwµ VÙص ¯ò¾ðÉïó±²¾ð. PÉÕØÑ Þñ¶üÉ{3Þñ¾¶ñÚ
{òÁÉñ¹û¶ñÎó z3ɺÉóɾwµ VÙØ ²¾]^ ¯ò²ó]^±²ptÑÒ~. ˆ¶®z¾¾z¯ñ°Þ®{4ñ¯-
Þ®{{ݳ2¾ò{ñ{4¾µ‰ VÙØ z3ɺ¶®z¾zý{ ¶ñž¯ò^Ñ P¯É¾{µ í²ó±²¾ñµ. ˆ¶ÙÚòº
hô¾ð ¶ñÖÙ ^þÄ TwÉñ^±û²Õü×µ‰ VÙØ P®{ z3ɺÉóɾw¶ñÚ {òÁÉñ¹û¶ñÎóýºüº
{¶]a ü²ñã^¶ñ^] û^ñvqñ¾ð. {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóÙ hô¾ðý¶^Á{ò P{Õa Xµû²Áµ Tý¾^Ñ
WÕ²pqÚ. áýÉâwɾð^ÒòÙ ^ñÄüè²]¾¶z{òà St VÚ±²tµ {òÁÉñ¹û¶ñÎó Tý¾
û^ñÑÒ±²t^òÖ~. R®{ Y±²ÕÖ Tý¾ºóÙ ïñ¾ðz{3²4ñÉzý{ ûÉÒò±²tz~µ Éý^ºóÃ
RÁ PÁµ²{3Ëý¾^Ñ WÕ²pqÚ. Éñ{ò 3ü^Þ¾ò PÎ^òº¶wÉñÒghôº¾ð YÈûÉñÁ ²{ò^z-
{òÕaµ Þc^3{òÉrÉóà z3¾¶óüq3ñ²¯òãzÞc^3{ò VÙÖ ÞµÝ]Á{]3¾®{2zý{ PÁÒòÛ¾ð.
PÈÉñüÖ YÈûÉñÁ ²{ò^z{òÙ {ñz²¾ðºzý{ ÉóÒ]aµ Éý^ºóà ^3µ²õ4¾¶ñÚ ¯ýqºóÃ
z3¾¶óüq3ñ²¯òãz{ñz²¾ðº¾z¯ñÉÒò VÙܵ ]3¾®{2¾z¯zý{ üÉ{3ñ®{ñhñ¾òº¾ð PÁÒòÛ¾ð.
R{Õa ¶wò±¾ÉñÒ¯ýqºóà YÁ hòÖ®{ Tý¾Êµ ü{ñÙÖóº~.

YÈûÉñÁ ²ñk¾z{òÙ P¾ð z { 2zý{ Þc] 3¾ï¶ñ^ PÉ{ñ¾òý^ÉrÉóà ¯µ²óÑþÒ

PÁÒògûh¹{òÁ]^ò×¾ð. YÈûÉñÁ {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóÙ ~É]^z{òǵ P®{± ²{ò^z{òÙ
Þñ¾ñµ“ zý{ʵ, ^ôͱ²{ò^zü{ñt Þc^3{òýºÊµ ÉóÝzÁ{¶ñ^ '±¾üɓµ' VÙܵ
²a{òºóà Sprà P°² 4Éó]^Äñµ. P®{®{ ²{ò^z{òÙ kÁ]^¶ñÚ P¾ð z { 2zü{ñt,
QÍÉñÁ]a WÕ²tµ P°² 4Éc^Óµ ±¾üɓz{òà Éó¾òÉñ^ Rqµû²Ø^òÙÖÚ.
²ñk¾c^Òòà Pý¶®~ÑÒ ²{3ÝÉñ¾Ýºzý{z {òÁËÑÒµ²ÕÖó± ²ÄÉóqc^Òòà QÍÉñÁ]aµ
Vµû²Á¶ñÜ]aµ ¯ò^Í®{ Tý¾ºñqÃü²ñà Ⱥñ]2ºñ{ñ St²tÉ~ ¾Þ^4¯µ. T{ñ¾w¶ñ^
ˆ¯vx{ñ¾ð žØÉű²‰ VÙܵ ²{ò^z{òÃ, ÞµÞñ¾ò^ÒòÙ ~3:^2µ ^vt û²ñØ]^¶ñpqñ{
QÍÉñ¾ð Pɾð^þÒ ^qñèò]^üÉyû¶ÙØ Vµû²Á¶ñþÚ ±¾ñ¾ðz{ò2±²{ñ^˵, Pɾð^Ñ
Þñ{4¯ñ°âq2ñ¯ïõ¯¾ð^Òñºóܵ, hòÖó{Ò˵ ²4^3Éz3-Éóãºz{òà Áhò RÃÄñ¶ÅÁ±²{ñÃ
Pɾð^þÒ Vµû²Á¶ñÙ ü¯ñ]^ñ{òÁ±²{ñ^˵ Pý¶®{ Þµ²4ñãwµ kýɶó]^~.
ü¶ñèz{òà RgýhÊÑÒ YÁÉÜ]a ž{ÅüÄ ³Öµ³vqñÚ ²ÕØ]^þÒ žÏÉ~¶ñ^˵,
ÞÉñÞ¯¶ñ^˵ ÉóqüÉvrº~ RÙÖóºý¶ºñ-{ñý^ºñüÄ, P®{ Éó¾]{òýº QÍÉñ¾ð
¯ñÄñµ²z{òà T²ü{ 3 “ ò]^ò×¾ð. ± 3 ¾î¶Þúz¾z{òà YÙ²{ñÉ~ ²ñ{ 3 ¶ñÚ
ýɾñ]3º²ñ{3zý{±ü²ñÙÖ~ 'P®ºÁhò YÎóý^'ºñ^òÖ ýɾñ]3ºzý{ T²ü{3“ò]^òÖ
R®¯ñÄñµ²z~. Pcü^ üÉ{3ñ®{¶¾ðºñý{3ºóà ±¾{ò²ñ{3¯µ; Rcü^ ¯ñµ YÈûÉñÁ¯ñÓµ
^vxüÄ ^vt P°²4Éó±²ÉÕýÖ] û^ñvt T²ü{3“µ.

{òÁÉñ¹û¶ñÎóºó٠Ⱥñ]2ºñ¯c^Ñ, PÁµ²{3Ëý¾^Ñ ž{ÄñÚ ²{òþÚ®~ ]3¾®{2c^þÒ

TÑÒq]^òº YÁ Y±²ÕÖ ²{ò±³ 1875µ Qvt ûhÙþÚ üÉ{3ñ®{Éóz3ºñÉóÄñޞz3¾ñ-
输 ñÄñÞ²ó 4^¾ð ^ ÒñüÄ ûÉÒòºóq±²pt RÙÖÒÉñ^ PþÚz~ Éóz 3ÉñÙ^Òñǵ
û^ñvqñq±û²Õص, ý^ºñÒ±û²Õص ÉÁ^òÖ~. ²Ä ÞµÝ]Á{, {¶óÍ Éóz3ÉñÙ^ÒòÙ
²¾ò“ð¾¶z{ñà ûÉÒòÉ®{ R®{± ²{ò±³ û{Çca VÏz{òà TÑÒ~. R®{ Å²ó ²¾òhº-
¶óÃÄñ{ {¶óÍ PÖón¾ð^Ó]aµ, QÝ{ò^¾ð^Ó]aµ ²ºÙ²tµÉý^ºóà {¶óÍ VÏz{òÃ
YÁ ²{ò±³ ûÉa¯ñþÒº ü{ýɺñºóÁ®{~. Pz{ý^º ²{ò±ý² ¸ÙØ ²z~]^ÑÉý¾
¯ñÇ ³z{^c^Òñ^ á.T.üÉ Þù{¾ð“ ¯¾ð ]ÁâwÝÉñ¶ó P¹ºc^ñ¾ðÝÉñ¶ó Þù{¾ð“ ¯¾ð
p¾Ýt ¸Äµ ûÉÒòºópqñ¾ð. ¯ñÄñµ²z~ž{à WÕ^ÚüÉ Éóz3ÉñÙ á. T. üÉ. üh.
]Áâw¶ñhñ¾ðºÝÉñ¶ó Pghòpq {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóÙ X®~ Ⱥñ]2ºñ¯c^Óqܵ, íõº¾ð
PÁµ²{3Ëý¾Êqܵ brº ²{ò±²óÙ ü²ñpüqñ Q±ûÞp ²{ò±³ Þù{¾ð“ ¯¾ð p¾Ýt
¸Äµ ûhÙÖ 1993µ Qvt ûÉÒòÉ®{~. ¯ñÄñµ²z~ž{à R~^ñص {¶óÍ VÏz{òÃ
Pghòq±²qñ{ PýqºÉþÒ®{ñÙ PÁµ²{3Ëý¾ ɾð]^3]aÖóºõt^ÓqÙ R±ü²ñ~ SptqÙ
Pghòq±²t^òÖ~. ¸Ä°øÄñÚ û{Çca±²{ò±²óà TÑÒ²r Z¾è¾žµ ¶ñ׶à {¶óÍ
VÏz{òà {¾±²t^òÖ~. Sprà V®{ V®{ ²{3c^Ó]a PÁµ²{3ÉóÒ]^µ ^ñw±²t^òÖ~
VÙ²ý{ VÒò{òà û{¾ò®~û^ñÑÓµ Éý^ºóà hòÖóº Qc^òÄVÏz~]^Òòٸĵ û{ñq¾ð³
^ñpq±²ptÑÒ~. ²ÄÁýqº Týα³]ü^ñÁµ R®{ ²¾ò“𾶵 ¶ó^ghòÄü¾ R{òà St²pq
²rºñà ¶ó^˵ {ñ¶{¶ñ^òÖ~. ü¶Õû^ñvt ûÉÒòɾüÉvrº QØ ²z~]^Óµ Éóý¾ÉóÃ
ûÉÒòɾ üÉvt¶ñÛà ²Ä QÝ{ò^¾ð^Ñ û²ñÁÒñǵ, “¾ô¾z{ñǵ T{Éó³¾òº üÉvtµ.

Éóìnñ¯, û{ñÎóðp²žÙüÚÕÖc^ÒòÙ T²^ñ¾z{ñà Éóý¾Éñ^˵ ¶ó^ ü¯¾ðz{òÊqܵ

R±²{ò±³ Pý¶^òÖ~. R{Õa ýq± Prz~ PrüºÜ]a T{Éóº á¶ñÙ Þù®{¾
¾ñ¶ñ°í{ñÞÁ]aµ, ±Â± ²ñ¾ð±²~ ž{ź RÙÖóºý¶ºñ{ ²wò^þÒz {µ ü²×^g
ûh¹~ {þÄ]^prº á. T. üÉ. áÉóÃųz~ø¾ð Éc^ô³¾z~¯µ²ó í^®¯ñ{ñhñ¾ðº
ÝÉñ¶ó]aµ, á. T. üÉ. Q¸¾ð Q¾ñɞ{¹ºc^ñ¾ð ÝÉñ¶ó]aµ Þ^Ķc^3Òc^þÒʵ
Vµû²Á¶ñÙ PÁÑÉñÛ^.

{ñÞÙ
Éóíº¾ñ^ÉÙ
 1

á:
á¶ü{ ¾ñ¶ñ°íñº ¯¶:

{òÁÉñ¹û¶ñÎó
¯ñÙ^ñµ²z~
ž{à {òÁÉñ¹û¶ñÎó - YÁ¯ñº^¶ñ¹ ±¾üɓµ
a z ɺz{òà Tz{¾^ vq ñ¾ðz{ zý{ PÁÒògûh¹{ñ¾ð, ^ôÍ ¸ÙØ ²z{ñǵ; b RÚòü¶Ã
3 2 3 2

¸ÙØ ²z{ñǵ P{òà ´¾ðÉ^ vq ñ¾ðz{ zý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð. c ^ôÍ ¸ÙØ ²z{ñǵ
2 3 2

ûhñÙÚ ³Áãñ¾ðz{ z~]a T²ñºzý{ c PrºóüÄ PØ{òºót^ò×¾ð. d RÈÉr PÖóºñ{ñ¾òüÖ

2 2

T²ñºñ®{¾c^Òñ^òÖ d ÉóÄ]^r^Òòà ü²ñ^òÖɾð^Ñ.

2

e Rɾð]a ¯ò¾É{ò ^±¾ô{òüºñüqºóüÖ ^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóÕûhÙÖ~. {ñžµ aýÖÉÕØ,

4

¯ü¶ñ ¯¶ÝÞ¶Ý{ñz¶Þžìíõ É ¯í®¶ü¯ … ¾c^ 3¶c^ 3Ò~ 4¾ð º ñº ¾µºíñ¶ñzÁ-

üºñ^ò3ü¯ …… a ü²r^ñÞc^3{ò (z3ɺz{òÅzºñ{ò3). b (RÚòü¶Ã ¸ÙØ ²z{ñǵ
R{ò). ´¾ðÉ^3vüq3 T²ñºñ®{¾zºñ^3´¾ðÉ^Þ¶ñ“ð¾ºwµ îÊgºü{, Tü²ºñ®{¾-
zºñ^3Ý~ ü¯ñgºü{; Pz¾ ^{2µ {z 3Éóɾüw Tü²ºñ®{¾zºñ^3 Tgº{ R{ò ühz :-
"Q“ð¾ºó~¾ðžžêzÉñz, {ݺ h ²ó{¾µ ¶ñ{¾µ {3ñ¾ñ®‚(“.^3z3üº) Rzºñ{ò3±¾^ñü¾-
üxü²ºñ®{¾zºñ^ 3ݺñ±ºÉ“ð º µ² 4ñÉñz, Þ¾ð É µ Éñ]ºµ ÞñÉ{ 4ñ¾wµ R{ò
®ºñºñz, z3Éüº±Êü²ºñ®{¾¯òüã{4 Tgºü{" , R{ò É{3®{ò. {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ
z3ɺÉóɾwµ ²vy^ò×¾ñ^òÃ, P{òÙ²rüº ´¾ðÉ^2vq3ñ¾ðz{2zý{ ž{ÄÁÒòg-
ûh¹~, ²óÙ³ Tz{¾^2vq3ñ¾ðz{2zý{ PÁÒògûh¹ºñü{, ÈÊz]¾¶¶ñ^ PÁÒòg-
ûh¹{~]a] ^Ázû{Ù VÙÚ; P°âq2ñ¯{3ý“ûºÙص, ÈÊz²z{ò{3ý“ûºÙص
R¾vqñºóÁ]aµ; P{òà P°âq2ñ¯{3ý“ºóà T²ñºµ žÕ²pt ²2ĵ ²óÕ²prÁ]aµ;
ÈÊz²z{ò{3ý“ºóà "±¾üºñí¯¶°z3{ò3“𺠯 ¶®ü{3ñ£²ó ±¾É¾ðz{ü{" ( ) R{ò ®ºñüº¯
ÈÊz²ózÞù]^Ó]a ² 2ĵ žÕ²qgûhñÙÛÅüÖ {{3¾ð z { 2¶ñ^ P¯®{¾µ T²ñº-
“ð ¾ z 3ý{ 4 ²óÖ]aµ VÙÖzý{±²ÕÖ ÈÊz]¾¶¶ñ^gûhñÃÅà Éóü¾ñ{ 4¶óÃþÄ;
"Ýɾð]^3^ñü¶ñ ìüºñ{òâüqñü¶¯ ºüí{" ( ) VÙÖóüÖ Éó{ò4ʵ. z3ɺµ P°âq2ñ¯-
²¶ñý^ºñüÄ T²ñºµ žÕ²pt ²2ĵ ²óÕ²pq~. Qý^ºñÅüÖ “ðÁ{±¾^ñ“ò^ñ²4pq¾ð
"Tz²zû{Ò ²2ĵ ²“ðhñz3²4É{ò, Þc^Ãü² ~ ²2ĵ ´¾ðɲ4ñÉó; T²ñºÝ~øz²zû{Ò
´¾ðɲ4ñÉõ Þc^Ãü² ²“ðhñz 3²4ñÉõ{ò üÄñ^ßz3{4µ; ^òµ? ü^¯? ^{2µ? Rzºñû{ 3Ò
²3ïù ݺñµ‚ R{ò ²2ÄÞc^ò: ; ±¾íñüºº‚ R{ò {~3²ñºÞc^ò:" VÙ×¾òüÖ. c
Tz{¾^2vq3ñ¾ðz{2¶ñÚ ²2Äz~]a T²ñºü¶û{ÙÚ (^ôÍ ¸ÙÖòzºñ{ò3). c2 PrºóüÄ
- Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ. {òÁÉr^ÒòüÄ VÙܵü²ñ~ T²ñºzý{ VÙÖ~ T²ñº-
zÉzý{ VÙÖ²r. Tü²ºñ®{¾zºñ^3ü¶ ^vq 2¾üÉw žrºgûhñÃÅÕüÖºñ^òǵ,
"hò®{òz~¹µ¶óÙ"(4-1-1) Rzºñ{ò^ÒòüÄ T²ñºzɞµ ÉóÉèò{µ; z3ɺ¯òâq2Ü]a
Tü²ºñ®{¾zºñ^ 3µ ûhñÃÄüÉvtÉû{ñÙÖóüÖ, Þc^ 3{òÉóü“ãz{ñüÄ Rcü^
ûhñÃÇ^òÖ~. P®{ Þc^3{òÉóü“ãµ *²ñÄÛ¹(4-2) ±¾üɓz{òüÄ Ý²âqµ. d ^¾ð¶-
ìnñ¯ñ{ò3^þÒʵ T²ñºµ‚ VÙØ PÃÄñ{ñ¾ð ¯ò“ðhºóz~ P°âr2]^ò×¾ð^üÒûºÙÚ,
R~ Ýɲñ°Â²µ‚ VÙÖÖóºñý¶ºñüÄ Pɾð^Ñ T²ñºñ®{¾c^þÒ±²ÕØ^ò×¾ð^Ñ
VÙܶzý{ ¾üÞñ]{òºñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (RÈÉrºÖóºñ{ñ¾òzºñ{ò3). d2 ÉóÄ]^r-
^Òòà - a¶ñ¾ð]^3c^ÒòÃ.
e ^ôüÎ ü²r^ñÞc^ 3{ò PÁÒògûh¹~ RÚòü¶Ã ^ôÎóÕÖóÁÉñ¹û¶ñÎóüºñüq Þc^3{ò
2 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 YÁ¯ñº^¶ñ¹ ±¾üɓµ

²ÕÖóÛ¾ð aýÖʵ {ô¾ð]^ÉÃľñµ²r RÁ®{ñ¾ð ^ôÍ. f ÞµÞñ¾ò^þÒ±²ñ¾ðz~ "¯ôc^Ñ ²ÕÖóÚ

Éóãºc^Ñ {vwò{ñÚ ²óÙ³ PÉÕýÖÉópt “ð ¾ òº:²{òýº±²ÕØcü^ñÑ" VÙØ
²ü¾ñ²ü{ “±¾ÈÁz{¾ñ^ò×¾ð.
3

g *Éõ t ¶óÙ žÕÖz{òǵ ²ü¾ñ²ü{ “µ ²vwòÛ¾ð ; *ûhñÙÛà Éóü¾ñ{z{òǵ

3

²ü¾ñ²ü{ “µ ²vwòÛ¾ð; Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóʵ ²ü¾ñ²ü{ “¶ñºóÁ®{~; hRýÉûºÃÄñ-

3 3

ÉÕÖóǵ VÃÄñ P¾ðz{ c^Óµ Tvüqºñ^òǵ YÙØ]a Z¾¾ðz{ z{òüÄ i ü¯ñ]^ñºóÁ]aµ.

2 2

h *Éõt¶óÙ žÕÖz{òüÄ "R{¾Éóãºýɾñ] º´¾ðÉ^¶ñ^ ² ^ Éz ²]{òýº±²vycü^ñÑ"

2 3 4 3 3

VÙ×¾ð ; *ûhñÙÛà Éóü¾ñ{z{òà "² ^ É{ ¾ð ï ¶ñÚ ^¾wc^þÒ]û^ñvt ²óÖý¾

4 3 3

Ý~{òºñü{ Þ¾ðüɓðɾþÚ Ý~{ò]^±²ñÁcü^ñÑ" VÙ×¾ð; R{òà "Rɾð^Ñ{ñÙ R{¾-

Ýü{ñz¾µ ²vy^òÖ~ hòÄ ±¾üºñí¯z~]^ñ^ÉñºóÁ]a¶óüÖ" VÙØ PÉÕÖóÜýqº
jPòñÝ{ò ¾zÉñ{ò ü{ ñã´ ºÝý{ýº PÁÒògûh¹^ò×¾ð.
2 3 3 4

X“ðɾ𺵠PòñÝ{ò ¾zÉñ{ò ü{ ñãzý{ Týqz{ñý^ºñüÄ {vwò~; kQz¶Äñ² µ

2 3 3 4

P³Áãñ¾ðz{ ¶ñ¹]û^ñvt ¯òþįòÕa¶ñý^ºñüÄ {vwò~; R±²r X“ðɾðºý^Éúc-

2

^Ó]avqñÚ {vý¶ýºgûhñÃÅ "Þ¾ðüɓðɾÛ^ò×Ù lÞ¶Ý{^úñwa xz¶^Û¹ 3

l Þ¾ð É ñü²èò{±¾{ ÛºóÁ±²ñûÛÁÉÙ; QÚ²óÙ³ PÉÕýÖ Éópt ² ^ Éz ² í¯µ

2 3 4 3 3 4

²vw±²ñÁcü^ñÑ" VÙØ RcdüÚ ² ^ ÉzÞ¶ñ“ð¾ºwz~]a TvqñÚ ¯Ùý¶ýº

4 3

PÁÒògûh¹^ò×¾ð(Rɾð]a ¯ò¾É{ò4^±¾ô{ò VÙØ ~qc^ò). f Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà -

ÞµÞñ¾ò^Ó]a Rɾð ïóü{ñ²ü{ 3“µ ²vyµ ±¾^ñ¾zý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(ÞµÞñ¾ò^þÒ±²ñ¾ðz~ Rzºñ{ò3).
g ^ô Í *Éõ t ¶óÙ žÕÖz{òǵ(1-2), *ûhñÙÛà Éóü¾ñ{z{òǵ (3-9)²ü¾ñ²ü{ 3“µ
²vwòºóÁ]^, ²óÙþÚʵ PÁÒògûh¹ÉñûÚÙ? VÙÚ, (Éõt¶óÙ žÕÖz{òǵ
Rzºñ{ò3). h *Éõt¶óÙ žÕÖz{òà *TÑÒµ Tý¾ ûhºÃ(1-2-8) VÙ^òÖ ²ñprüÄ
^¾wz¾ºzý{ʵ P±¾ñ±{Éóãºz{òüÄ ü²ñ^ñ{²r ²vwò Þ¾ðüɓðɾ٠²]^ÅüÄ
Q]^±²ñÁcü^ñÑ VÙý^ºñüÄ PüÞȺüÞýÉ zºñìºû¶Ùܶóqžµ, *PÕÖ~
²ÕûÖÚòÃ(1-2-5)VÙØ ý^Éúz{òà ü²ñ^ñü{û^ñÑÓcü^ñÑ VÙý^ºñüÄ
X“ðɾðºý^Éúc^Ñ zºñìºû¶Ùܶóqžµ ßz3{ò4]^òÖ~. *ûhñÙÛà Éóü¾ñ{z{òÃ
Pɾð^Ñ {Á^òÖ ±¾üºñí¯µ PÝ{ò2¾µ VÙý^ºñüÄ X“ðɾðºñ{ò3^Ñ PÝ{ò2¾û¶Ùص,
P±¾ñ±{¾ñÚɾð ^ þÒ] ^Éó²ñqñü{ û^ñÑÓcü^ñÑ VÙÖÁÒògûh¹{ R{òüÄ
P±¾ñ±{zɵ Éóãºñ®{¾c^Ó]aµ Þ¶ñ¯¶ñý^ºñüÄ Éóãºñ®{¾c^Ñ zºñìº-
û¶Ùܶóqµ ûhñÃÅÕØ. Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà ^Éó²ñptv^òÖ ¾ñíñÉóÜýqº
PÝý{2¾ðºzý{gûhñÃÇý^ºñüÄ PüÞȺüÞýÉ zºñìºû¶Ùܶóqžµ, *²wò-
¶óÙ {òÁÉÁÑ(4-1-5) VÙ^òÖ ²ñprüÄ RÉÜ]a Q{3¾wôýº^ÒñÚ Ýz¾ô^Óýqº
P¯ñ{3¾zý{gûhñÃÇý^ºñüÄ Éóãºñ®{¾c^Ñ zºñìºû¶Ùܶóqžµ ûhñÃÅÕØ.
Rzý{±²ÕÖ (VÃÄñ P¾ðz{2c^Óµ Tvüqºñ^òǵ VÙ^ò×¾ð). h2 . i "ü¯ñ]^ñºóÁ]aµ"
VÙÖzý{ T²²ñ{ò3]^ò×¾ð (Éõt¶óÙ žÕÖz{òà VÙØ ~qc^ò). j (PòñÝ{ò2¾zÉñ{ò3)
VÙØ 'Q{ò3'“±3{3z{ñüÄ - "¾ñ캵 ¯ñ¶ ¶ïñȺñ{ò4:"( ) Rzºñ{ò3±²rüº P¯¾ðz{2ñÉ-
ïzɵ, ~3:^2¶ó“ð¾zɵ ž{ÄñÚ ü{3ñãc^þÒ ¯òþÚ]^òÖ~. k Qz¶ñ°²4ɵ ¯òzº-
¶ñý^ºñüÄ R~]a] aýÖûhñÃı ü²ñ^ñü{ VÙÚ, (Qz¶Äñ²4µ Rzºñ{ò3). l *Q{ò-
ºmühñ{ò awc^Ñ(4-1-7) VÙÖzý{] ^qñèòz~ (Þ¶Ý{^úñwa 3xz¶^Û¹
VÙÖ~). l2 *{òÁ¯ñ¾wÙ(4-1-1) Rzºñ{ò3ºñüÄ (Þ¾ðÉñü²èò{±¾{3zɵ).
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 1 YÁ¯ñº^¶ñ¹ 3

T²²ñ{ò ºñ¯òÙØû^ñvt, ²ü¾ñ²ü{ “±¾ÈÁz{¾ñ^ò×¾ð. m Rɾð{ñµ ÞµÞñ¾ò^Ñ m

3 3 2

{ ñ®{¾ñ¹ É®~ "Vc^Ó]a ïó{mûhñÃÄüÉyµ" VÙÚ, ûhñÃÇ^ò×¾ÙüÖ; n²ó¾ñprʵ

3

áÉó²õ ãxÍÉñܵ ¾ñÉwþÚ ü¯ñ]^ò ïó{mûhñÙÛÕü²ñüÄ RÁ±²û{ñÙÖóüÖ; o

4

ˆ±¾{ô ±{µ “¾wµ º{ ñ‰(¾ñ.Ê.16-22) p ûÉ®~ PÕÖ ] Áïz{òüÄ p YÁ ^µ²ñ^òǵ

3 2 3 2

^òýq]aü¶ñ‚ VÙØ PÉó]^±²ñ¾ð±²ñý¾±ü²ñüÄ.

ž{Õ²ñprà a Þñ¾ðÉû² Ò¶¾ñ¹±ü²ñ®{ ¾ñíñ]^Ñ P®{ ¾ñìºáýº Rή~ a R¾®~

4 2

íõÉó]^üÉvtµ²r a ~ ¾ð]^ {¾ñɾð^Ñ; QÚ²óÙ³ "áÉzÞÉèñ ¯òzºá:" (¾ñ.Ê.114-

3 3 3

15) VÙ^òÖ²rüº ¯òzºáºñÚ Þ¾ðüɓðɾþÚ±²ÕÖ±²ñÁcü^ñÑ VÙ^ò×¾ð.

YÁ ¯ñº^¶ñ¹ Zq TÄaqÛvqɾð
^Á¯ñ¹ ^ɾð®{ ^ñľð hòý{^òº ²ñþÚº¾ð
û²Á¯ñt^ñw Rµý¶ºóüÄ ²ógýh{ñµ û^ñÑɾð
{òÁ¯ñ¾wÙ{ñÑ ^ñĵû²Öghò®{òz~¹µ¶óüÛ. (1)

[YÁ ¯ñº^¶ñ¹] b ¯òþįòÃÄñ{ X“ðɾðºzý{±²ÕÖó b2 ¯ô¾ð]a¶óÎó ü²ñüÄ b3 Týq®~

m ^ôÎóà “cý^]a ²¾òïñ¾ñ®{¾µ (Rɾð{ñµ Rzºñ{ò3). PÙÖó]ü^ *YÁ ¯ñº^µ VÙØ
YÁ ²ñprüÄ T²ü{3“ò]^ Pý¶®{òÁ]^, ²z~±²ñprǵ T²ü{ 3“ò]^òÖû{Ù?
VÙÚ, (Rɾð{ñµ ÞµÞñ¾ò^Ñ Rzºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ. Pãp^¾ðw¶ñ^ T²ü{3“òºñü{
ˆT¹µ¶óى (4-1-1) VÙØ ²Äý¾]aÖóz~ T²ü{3“ò±²ñûÚÙ? VÙÚ (Rɾð{ñµ
Rzºñ{ò 3) VÙÚ˶ñµ. R~ PÎ^±²c^ñ¾ð PÁÒògûh¹É¾ð . Þ¶óz²ñwòºñ¹
T²Þ®¯Ü]û^ñÎóº ˆT¹µ¶óى(4-1-1) VÙØ ²Ä¾ð]a T²ü{3“ò±²ñûÚÙ? VÙÚ
(Rɾð{ñµ Rzºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ. Rɾð^Ò¯¾ðz{2µ ^vt ²Ä^ñà ²Ä¾ð]a±²Ä
²ñpqñüÄ PÁÒògûh¹^ò×û¾ÙÖ²r. m2. n {3ñ®{¾ñ¹ ÉÁý^ºÙÖó]ü^ Éóž^2¾ñºó-
Á]^ ]Áý²ºñüÄ ïó{µ ûhñÙÚ ü²ÁvüqñûÉÙ^òÖ “cý^ºóüÄ PÁÒògûh¹-
^ò×¾ð (²ó¾ñprÊû¶ÙØ ~qc^ò). ²ó¾ñpr PÁÒògûh¹{~ "¶óz¾û¶Ò²ºó^µ ^¾ðz~µ"
(¾ñ.Þù.21-19) "Rï Þ®ü{ñ ¯ Éñ Þ®{ò" (¾ñ.Þù.21-95) Rzºñ{ò3. o ü^Òñ{ñ¾ð Éóãºz-
{òǞ²ü{3“ò]ý^]^r Wû{ÙÚ (±¾{ô3±{¶ózºñ{ò3). p RÚò]ý^^Îó®ü{Û^òà VÚ]a
T²ü{ 3“ò]^òÖû{Ù ? VÙ׺ñ^òà (ûÉ®{ÕÖ ] 3Áïz{òüÄ Rzºñ{ò 3). *ûh¹º
{ñ¶ý¾]^vwÚòà n ²ó¾ñprÊýqº Éh¯¶ñÚ "¶óz¾û¶Ò²ºó^µ"(¾ñ.Þù. 21-19)
VÙ^òÖ “ðüÄñ^µ Vtz~ Ⱥñ]ºñ{¶ñý^ºñüÄ áÉó²õ4ãxÍÉñÙ T²ü{3“òz{~]ü^
“ðüÄñ^û¶t]ý^ (±¾{ô3±{û¶ÙØ). p2 YÁ ^µ²ñ^òǵ - YÁ ^Îóºñ^òǵ.

ž{Õ²ñpt (YÁ¯ñº^¶ñ¹ Rzºñ{ò). a "YÁ¯ñº^¶ñ¹" VÙØ ~qc^ò "²ógýh{ñµ

û^ñÑɾð" VÙܶÒ˵ ¾ñìºáºóÜýqº PÝý{2¾ðºzý{ PÁÒògûh¹~, "{òÁ
¯ñ¾wÙ{ñÑ ^ñĵû²Öghò®{òz~¹µ¶óüÛ" VÙÖzý{ ^qñèòz~ Þc^3{ò PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (Þñ¾ðÉû²4Ò¶¾ñ¹ Rzºñ{ò3).a2 R¾®~ - ºñhòz~. a3 ~3¾ð^ 3{¾ð - {3¾òz3¾¾ð.
b PÝ{ò2¾¶ñÚ X“ðɾðºzý{± ²ÕÖóÚɾð^þÒ "YÁ¯ñº^µ" VÙ^òÖ~ Pɾð^Ñ P²ó4¶ñ-
¯zý{ºópt VÙØ ÉóÉèòz~, {ñc^Ñ PÝ{ò2¾¾ñºóÁ]^, S“ðɾüÛ²ñ{ò P²ó4¶ñ-
Úò]^òÖ²r ²ñ¾ô¾ð VÙØ üè²ó]^ò×¾ð (¯òþįòÃÄñ{ Rzºñ{ò3). *¶ñ¶ýÎ û¶ñ]aÒòÙ
¶ñ¹®~ ¶ñ¹®~(4-1-6) VÙÖzý{±²ÕÖ PÁÒògûh¹^ò×¾ð b2 (¯ô¾ð]a¶óÎó ü²ñüÄ
4 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 1 YÁ¯ñº^¶ñ¹

ü²ñ^òÖ ¶°âº¾ð; "²{òµ Éó“ðÉݺ" (ý{.¯ñ.11) VÙ^òÖ S“ðɾÜýqº X“ðɾðºzý{

P°^¾ò]aµ²r ûhñÃÇ^òÖ{òüÖ, c û²Òvp ¾^ÉñÞùü{ ÉþÚ±ü²ñüÄ; d W^ñ{²z¾¶ñ^.
3 3

[Zq] R±²r QÓÉ~ Vz{þÚ ^ñÄû¶Ù×Ã, û¯tc^ñĵ. e Pز{òÛºó¾¶ñvt,

Vϲ{òÛºó¾¶ñvt‚ VÙ^òÖ²rüº û¯t^. R±²r û¯tc^ñĵ QÑÉ~ VÈÉÒûÉÙÚòÃ,
[TÄa] ^qÃlÍ®{ ´¶ó±²¾±²qc^ǵ; ˆ¶ñ®{ ñ~: f üèz¾žgºü{‰ VÙ^òÖ²rüº f
4 2

ž®{ò¾òý^ ¯òĞýqºÉþÚ±ü²ñüĺñºóÕØ QÑÉ~. [TÄa g TqÛvqɾð] R± ²¾±²óÃ

Z¾òqµ aýÖ ^òqÉñ{²rQvqɾð VÙÜ{Ã; ˆP^ñ¾ðºhò®{ñÞ¶^ñÄü¶É ±¾ñ~ ¾ð±- 3

² ɵ“ðhñ²{ ¾: ³¾Ý{ñz‰ VÙ^òÖ²rüº ²ñ²hò®{þÚ ²vwòÛ¾ð žÙü² ý^ʵ ÉóÃǶñ¹

4 4

¯òÙØ ü¯ñ]^ò]û^ñvt ü²ñ®{ ^ñ¾ðz{Éõ¾ðºñ¾ðíù¯ñ{ò ^Ñ ²rýº±²ÕÖgûhñÃÇ{Ã.

3

h R±²r W^ñ{ò ²zº¶ñ^ û¯t¯ñÑ üÄñ^zý{ Qvt ü²ñ®{ɾð^Ñ ²óÙþÚ VÙûh¹É¾ð^Ñ

4

VÙÚòà i ˆ¾ñ캵 ¯ñ¶ ¶ïñȺñ{ò ¾hò^òzÝüºñ i Éó¯ñ“¯: … ± ¾ñ{¾µ Éñ Þù{µ

4 2 4

Éñ£²ó zºí®{ò ^ Ç ´ ¶ó²ñ:‰ VÙ^òÖ²rüº i PÉÕýÖºóή~ ]üēò±²¾ð VÙ^ò×¾ð,

2 4 3

ü¶Ã. [^Á¯ñ¹ ^ɾð®{ ^ñľð] j R±²r û¯t¯ñÑ ¶{ò±ü²ñüq íõÉóz~±ü²ñ®{ÉÙ

VÒòý¶±²pt íõ É ó]^òÖû{Ù, YÁ ²prÚò ÉótüÉñµ‚ VÙÖóÁ]^ ¶ñpqñüÚ;
j íõ É ó]ý^ºóÇvqñÚ ¯ýhºñüÄ ²ó ýè ²vw± ²ñ¾ð ] aµ; j žÙ³ aýÖÉÖ
2 4 3

íõÉóz~±ü²ñ®{ÉÛý^ºñüÄ, ²Ä¾ð ^ñw ûÉÒòºóà ³Ö±²q ¶ñpqñüÚ; ¯òÄñ¯ñÒòÃ

k RÁpt±³ý¾^Òòǵ, RÁpt ¯ñÒòǶñºóÕر ³Ö±²tÉ~; k RÁÑ Z¾òqz{òüÄ 2

{ò¾vqñÕü²ñüÄ k ^Øz{ ¯ñ¹^Ñ ^òq]aµ; P{Öóºñü{ PÉÕÖóÙ ÉñºóüÄ ^ñþĺótµ;

3

VÙØ). b3 Týq®~ - “ò{ò2Ķñ¹. *¸ËÄa]a¾òº(2-10-3) YÁ {Úò¯ñº^ÛÚÉÜ-

ýqº X“ðɾðºzý{ P°^¾ò]aµ²r VÙØ ÉóÉèò{µ. c R±²r P°^¾òz{ü²Ávüqñ-
ûÉÙÚ (û²Òvp3¾ü^zºñ{ò3). d {ñz²¾ðºµ (Wü^zºñ{ò3). e T²²ñ{3¯µ (Pز{òÛºó-
¾µ Rzºñ{ò 3). f, f 2 üèz¾û¶Ù^òÖ~]a {ñz²¾ð º µ (ž®{ò¾òý^ ¯òĶózºñ{ò 3).
üÄñ^±¾ßz3z4º°Þñü¾w üèz¾²{3z{òÜýqº ²4ñɵ. f2 ž®{ò¾òý^ - üèz¾z{ò-
Üýqº Pòñµ“µ. g TqÙ - VÃÄñû¶ÙÜ{Ã, bqûÉÙÜ{Ã. ºz3Éñ, g TqÙ -
Þ¾ðÉü{3“c^üÒñtµ brûºÙÜ{Ã, ¾çºÉ¾ð]^3c^ÓqÙ ¯òÙûÖÙÜ{Ã.
h ü¶Ç]^É{ñ¾òý^ (R±²rºózºñ{ò3). i "²ógýh{ñµ û^ñÑɾð" VÙÖ~]^¾ðz{2µ (¾ñ캵
¯ñü¶zºñ{ò3). i2 "Éó¯ñ“¯:" VÙ^òÖ{òüÄ {ñz²¾ðºµ. "Éó¯ñ“¯:" VÙ^òÖ~]a T²²ñ{3^µ
- Tz{¾ñ¾ðz{4µ (±4¾ñ{¾¶ózºñ{ò3). ±4¾ñ{ñÉñ^òǵ, ³z¾Û^òǵ ¶óÙÚòz{rz{òÁ®{-
²r ^vqñà PÞúýººñüÄ ZprÉótɾð^ÒòüÖ. ²óÙþÚ ²3Ä躵 ²óÖ®{ÉñüÖ
“zÁ]^Ñ ü¶Åtɾð^Ñ. i3 (PÉÕýÖºóή~ ]üēò±²¾ð) VÙÖ~]a "±4¾ñ{¾µ Éñ"
VÙ^òÖ “ðüÄñ^µ ±¾¶ñw¶ñÚ²r VcdüÚ VÙÚ, {ý¶ºÙ {µ²ó ž{ÄñÚɾð^þÒ
¾ñíñ]^Ñ ZprÉópqñà ¾ñ캵 ü²ñ¶ñý^ºñüÄ Pzý{ Rή~ ]üēò±²¾ð^Ñ VÙØ
- “ðüÄñ^z~]aµ {ñz²¾ðº¶ñý^ºñüÄ ±¾¶ñw¶ñ^z{prÃþÄ. j, k R±²r ¾ñ캶ñvq-
ɾð^Ñ ²ó4ýè ³aÁÉñûÚÙ? ²prÚò RÁ®~ žrºÄñ^ñü{ñûÉÙÚ, (R±²r û¯t-
¯ñÒòzºñ{ò3). (R±²r û¯t¯ñûÒÙØ ~qc^ò, RÁpt ¯ñÒòǶñºóÕØ ³Ö±²tÉ~
VÙܶÒ˵) ¯ñ¹ ^r]ý^]a ±¾Þc^3µ Þµ²ñ{ò3z{²r. j2 Q^òûÄÙ ûh¹Êû¶ÙÚ,
(íõÉó]ý^ºóÅzºñ{ò3). "íõÉ® ²4z3¾ñwò ²“ðº{ò"(²3ñ¾{µ ^¾ðw.); "W{ò íõÉ®{¶ñ¯®{3:"
(¾ñ.Ê.129-2) VÙØ íõÉó]ý^ºóÇvqñÚ ¯ýhºñüÄ VÙÖ²r. j3 R±²r±²pqÉ-
Ü]a] ^Á¯ñ¹ ^ÉÁý^]^r VÙ? VÙÚ,(žÙ³ aýÖÉÖ Rzºñ{ò3). k RÁpt±³ý¾-
^Ñ - RÁptÑÒ ±¾ü{ 3“c^Ñ. k3, l, m, n ^Á¯ñ¹ - ^Øz{ ¯ñ¹ VÙÜ{Ã, ^Áý¶ýº
- hôÕÖzý{Êýqº ¯ñ¹ VÙÜ{Ã, ^ÁýÉ - aprýºÊýqº ¯ñ¹ VÙÜ{Ã. k2. o2
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 1 YÁ¯ñº^¶ñ¹ 5

PýÉ ^r]aµ. l [^Á¯ñ¹] m ^Áý¶ hôÕÖ¶ñ¹, ûÉprº VÙÚ˶ñµ. [^Á¯ñ¹] n

^ÁýÉ Týqz{ñÚ ¯ñ¹; aprºópq ¯ñ¹ VÙص aprýº] ^ñz~]^òq]^òÖ{ñý^ºñüÄ
P~]a Wü{ܵ {ôca ÉÁ^òÖü{ñ?‚ VÙØ ^vqñý¾ Zr]^r]aü¶, Pzý{gûhñÃÇ{Ã.
[^ñľð] Éõ¾]^ÎÅpq ^ñ VÙÖóüÖ žÙ³ ¯ò²ó±²~; R±ü²ñ~ ¯ñ¹ ^rz{ ^ñÂ
VÙ׺óÕØgûhñÃÇÉ~. [hòý{^òº ²ñþÚº¾ð] ^vqÉóqû¶caµ o û²ñÒò®~ T²üºñ^ - 3

üºñ] º¶ÙÖó]ü^ o û²ñ^pt]^òq®{û{ñÙýÖ Vtz~]û^ñÑÓµ. žÙ³ û²ñÕ^Äz{òüÄ

3 2

íõÉóz{ÉÙ R±ü²ñ~ YÁ p ³zü{ñt ^òýqºñ{ ²rºñºóÕØ. Rpq~ Tvqñ^òà YÁ ¸þÄ-

ºóüÄ ^ôüÎ ü²ñµ²rºñºóÕØ RÁ±²~. q [û²Á¯ñt ^ñw] r žÙ³ ²gýh û^ñvt
É®{ɾð^Ñ Z¾ñvt Qضñhžµ TÑÓµ ³^±û²×ü{ ¯òÙØ TÄÁ¶óz{þÚºóüÖ; P~]aµ
ü²ñ¾ R±ü²ñ~ {ýqºÕØ, r RÁ®{ü{ arºñ^] ^ñyµ²rºñ^. r žÙ³ ü²ñ¾ íõÉóz~
2 3

VÒòý¶±²pqÉÛý^ºñüÄ VÃÄñÁµ ^ñw ÉÁɾð^üÒ. R±²rgûh¹É~ YÁ í®¶µ

íõ É óz~ ¶Õû×Á í®¶z{òüÄüºñûÉÙÚòÃ; [Rµý¶ºóüÄ] P±²r íõ É óz{ R®{
í®¶®{ÙÚòüÄ; [²ógýh] žÙ³ ¾ñíñ]^Ó]a ¾ñ캵 ÉÎc^òÛÛºóüÖü²ñÁÉ~; R±ü²ñ~
YÁ ²ó ýè ¶ñz¾ü¶ºñºóÕØ RÉÙ Pü²èò±²~. s [{ñµ û^ñÑɾð] t žÙ³ ¾ñíñ]^Ñ
4

û^ñvtÉ®{ ²gýh QÒòprüÖ ÉñcaÉ~, hòľòq]û^ñvqñ¾ñ^ñý¶]a; u R±ü²ñ~

Rt^òÖɾð^Ñ ²]^à ¯òþÚÉóÙÖó]ü^ ²ñ{ò ÞµÉñ{ ü¶ TÑÒ~.
3

¾ñìºá RcdüÚºñÚ ²óÙ³ [{òÁ¯ñ¾wÙ{ñÑ] v "Rq¾ð û^tz{ {òÁÉñÒÙ Rþwºr"

(û²¾òº{òÁû¶ñÎó 6-10-1). w á¶ñÛÚ ¯ñ¾ñºwÙ{òÁÉr^þÒ w Q“ð¾ºóz~ TìíõÉóz~±
2

ü²ñÁcü^ñÑ. x ˆ{z¾ ¯ñ¾ñºw: á¶ñ® ¶ºñ ²ó èñµ ±¾ºñhò{:‰ VÙÚ]^qÉ{òüÖ.

4

x Ztû^ñvt R¾±²ñ¾ð]û^ÃÄñµ RÉþÚûºñÎóº]^{òºóÃþÄ; x ˆZpuûxÎóz{‰ ( û²¾òº

2 3

(RÁÑ Z¾òqz{òüÄ Rzºñ{ò3). ²ógýhüºÕ^] ^Äc^òýqºñý¶ºñüÄ a±ý²^ÒòüÄ

^òq]^òÖ Zt^þÒ± û²ñØ]^±ü²ñü¶, Pcü^ ¯ñ¹ ^òq]aü¶, P{òÙ ÉñºóüÄ ^ñþÄ
Rt¶ñºóÕØ. Rzý{ ¯òþÚz{òüÖ ü¶üÄ (û²ñ^pt]^òq®{û{ñÙýÖ) VÙ^òÖ~. P~
ü²ñtÉ~ ²óÙþÚ]a±ý²ºóüĺóüÖ. o û²ñÒò®~ - hòÃźñ¹. p ³zü{ñt - °ø{¯-
üÄñâqµ. q, r û²Á¯ñt ^ñv^òÖü{~]^ñ^ûÉÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (žÙ³ ²gýh
VÙØ ~qc^ò). r2 RÁ®{ü{ arºñ^ - VÃÄñÁû¶ÙÖ²r. r3 VÃÄñÁµ ^ñvý^]^r
Wû{ÙÚ (žÙ²ózºñ{ò3). s, t, u "{ñµ û^ñÑɾð" VÙÖ~]^ò¾vt û²ñÁÑ - ¾ñíñ]^Ñ
û^ñvt É®{ ²gýhýº QÒòpt Éñcaµ²rºóÁ®{ {ñµ û^ñÑɾð VÙÜ{Ã;
PÙÖó]ü^ "{ñµ û^ñÑɾð" VÙØ - Ýɾz{òüĺñ¹, {ñÚü²èò]^òÖ{òz{þÚü²ñ]^ò
Pɾð^Ñ Rqñ¾ð^Ñ VÙÜ{Ã. v "²ógýh û^ñÑɾð" VÙØ Rq¾ð²pqý¶ ûhñÃÇý^-
ºñüÄ, P~]aqÄñ^ (Rq¾ðû^tz{ {òÁÉñÒÙ VÙ^òÖ~) {òÁû¶ñÎó. w (á¶ñÛÚ
¯ñ¾ñºwÙ Rzºñ{ò3). “±3{3ñ¾ðz{2µ. x ᶮ¯ñ¾ñºwþÚ Q“ð¾ºóz{ñà Rq¾ð ü²ñü¶ñ
VÙÚ, PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({z¾ VÙØ ~qc^ò). y "{ñÑ" VÙÖ~]a ÞµÉñ{ 3µ
(ºñÉ{ò3zºñ{ò3). z R~]^¾ðz{2µ (²óÑÒñ¹ Rzºñ{ò3). TÑûÉ~±³ - P®{Ý{ñ²:.
y2 , z2 "²ñ¾ðz{ò2ÉȺmí¯ñ®Éóû{Ò" VÙ^òÖ ²{3z~]a {ñz²¾ðºµ (¯ñܵ Rzºñ{ò3).
y2 "²ñ¾ðz{ò2ÉȺmí¯ñ®Éóû{Ò" VÙØ - z4Éíñ¾Éó®{ 3ñ{ò3^üÒñüq brºóÁ]^òÖ
{òÁÉr^þÒgûhñÃÅ, {z^ñ¾ð º ¶ñÚ h 2z¾hñ¶¾c^üÒñüq P²ó 4ãò]{¾ñºóÁ]^òÖ
RÁ±ý²g ûhñÃÇ{Ã; PÙÖó]ü^, {òÁÉr^Ñ VÙÖ~ - {òÁü¶Úò]a T²Äèw¶ñ¹,
6 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 1 YÁ¯ñº^¶ñ¹

{òÁû¶ñÎó 2-4-2)
ÉÚòüÖ. {ñÑ - y ˆºñÉ®¯ h¾ûwÒ ± ¾ñ~ y ²ñ¾ðz{ò ÉȺmí¯ñ®Éóû{҉
4 2 2

- z ²óÑÒñ¹! TÙ TÑûÉ~±³ QØÉ~ V±ü²ñ~?‚ VÙÚ, z ¯ñܵ VÚ]a Éaz{ 2

žrlr PÉÁµ {¶]a Éaz{ žrlrÚ PÙüւ VÙ×ÚòüÖ. P±²rz a {þĺñ^

±¾ñ¾ðz{ò ]^±²pq {òÁÉr^þÒ. b ˆPrlt¶¾k‰ (û²Á¶ñÑ{òÁ.10-7) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. [^ñĵ
2

û²Ö] c Pý¾ ¯ñÎóý^ºñ^òǵ žÕ²pq~ TqÄñ^. d ˆíõÉó{µ ¶¾x®{µ ïó í¾ñ®ü{

²ûºÒÉü¯ … Þµ²{ “ð h Éó¯ñ“ñ®{ñ íñ¯®ü{ñ z Á{ò¶ñ±°ºñz‰. Qý^ºñÃ
3 4

¯ñþÒgûh¹^òü×µ‚ d VÙܶ{ÙØ. e ˆº®žïú¾ðz{µ èwµ Éñ£²ó ÉñÞùü{ üÉñ ¯

2 3

hò®zºü{ … Þñ ïñ¯ò:‰. P~üÉ RÉÜ]a ˆPÞ®ü¯É‰ VÙܵ²r ÉÁ^òÖ P¯¾ðz{ ¶ñ^òÖ~. 2

"{®¶ïghò z ¾µ" - P¯¾ð z { µ ÉÁý^]a PÉ^ñ“žµ P~üÉ. "Þñ ± ¾ñ®{ò: -

2 3 2 4

Éó²¾ô{ìnñ¯¶ñ^òÖ~µ P~üÉ. "Þñ h Éó]¾òºñ - ¯òãòz { ñ°âq ñ¯¶ñ^òÖ~µ P~üÉ.

3 4 2

[hò®{òz~] RÚò ²¾ò^¾¶óÃþĂ VÙØ ^vwÎóË ûhñÃÄ üÉvqñ; f PÉÙ {®{

^¾wc^þÒ PÉÜ]^ñ]^ Pý¶Êµ; g û¯mhòüÄ Pr²q P°Þ®{ò ]^ Pý¶Êµ; h ˆÝµÁü{ñ
4

ºgh {ò ü“ñ² ¯µ‰. [T¹µ¶óüÛ] PÈÉ°Þ®{ ñ¯µ ² Äzü{ñüq Ⱥñ±{µ. i ü²Ø

2 4 4 2

VÃÄñ¾ð]aµ üÉyµ‚ VÙÖóÁ]ý^ºñüÄ VÃÄñ¾ð]a¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð. [T¹µ¶óüÛ]

j PrºÕ×à Éñt¶z{þÚ^òrü^ñÑ; k Prýº±ü²wò ü¯ñ]^ò T¹®~ ü²ñÁc^Ñ. (1)
²ñ¾ðz{ò2ÉȺmí¯c^Ñ VÙ^òÖ~ - h2z¾hñ¶¾ñ{ò3^üÒñüq brºóÁ]^òÖ RÁ±ý²g
ûhñÃÇ{Ã. a {þĺñ^ - {þĺóüĺñµ²rºñ^. R~]a ±¾¶ñwµ - (Prltµ Rzºñ{ò3)
û²Á¶ñÑ {òÁû¶ñÎó.

v ºz3Éñ, "{òÁ¯ñ¾wÙ{ñÑ" VÙØ {òÁüÉñüq Þµ²3®{4µ ûhñÙÚ~]a - P®{±

²ógýhÊvwò^Ó]a± ²ÕÖ±²t¶ÉûÚÙ^òÖ {ñz²¾ðºzý{ z3üºñ{ò±²ó]ý^]^ñ^
Pɾð ^ ÒòüÄ YÁÉÜ]az {òÁËýqºÉüÚ ^ 3{òºñÚý¶ýº T{ 3ñï¾ò]^ò×¾ð
(Rq¾ð û ^tz{ {òÁÉñÒÙ VÙØ). w2 Q“ð ¾ ºóz~ - T²ñº¶ñ^˵, Tü²º¶ñ^˵
VÙÖ²r. x {òÁÉñÒüÚ ²ógýhÊvwòºóq¾ðû^tz{ÉûÚÙÖ~ Rɾð^üÒºÙØ,
PÉÙ{ñܵ P±²rüº ûhñÙÛûÚÙ^ò×¾ð ({z¾ ¯ñ¾ñºw“ð“ð¾ô¶ñ® VÙØ ~qc^ò).
x2 QÚ²óÙ³ Z¾òqz{òà ^ñvý^ºñüÄ ²ógýhÊvwò^Ó]û^ÃÄñµ PÉüÚ ^3{ò
VÙ^ò×¾ð (Zt û^ñvt Rzºñ{ò3). x3 Zpuv - ^²ñÄü²4ñí¯µ. y T²ñº{ñz²¾ðºzý{
ûÉÒòºópt, ±¾ñ±º{ñz²¾ðºzý{ ûÉÒòºót^ò×¾ð (ºñÉ{òzºñ{ò3). a {þĺñ^ - hñt.
(dØtÞ). y2, z2, b "²ñ¾ðz{ò2ÉȺmí¯ñ®Éóû{Ò" VÙ²{òÙ {ñz²¾ðº¶ñÚ "¯ñÜû¶Ú]a"
Rzºñ{ò 3]a ÞµÉñ{3µ (Prltµ Rzºñ{ò3).

d “¾ô¾µ PÝ{ò2¾¶ñý^ºñüÄ ^ñĵû²Ög hò®{ò]^üÉyµ VÙØ P¾ðz{2¶ñ]^ò, P~]a

±¾¶ñwµ (íõ É ó{µ ¶¾x®{µ ïó Rzºñ{ò 3). e Ⱥ{òü¾^z{òÃ, hò®{òºñ{ü²ñ~
Þz{ñïñ¯òºñý^ºñǵ, ^ñĵû²Ög hò®{òz~ VÙØ P¾ðz{2¶ñ]^ò, P~]a ±¾¶ñwµ
(º®žïú¾ðz{µ Rzºñ{ò3). c, d2 ºz3Éñ, (Pý¾ ¯ñÎóý^ VÙØ ~qc^ò, VÙܶ{ÙØ
VÙܶÒ˵) T²ñº²¾µ; e (º®žïú¾ðz{µ èwµ Éñ²ó Rzºñ{ò3) Tü²º²¾µ.
f ¶¯ÝýÞgûhñÙÚ~ - ¶ÕÖ ^¾wc^Ó]aµ T²Äèw¶ñ]^ò, (PÉÙ {®{ ^¾wc-
^þÒ VÙ^ò×¾ð). g û¯mhòüÄ Pr²q - hñt(dØtÞ). {òÁÉr^Ñ ²tµ²r. h P±²rg
hò®{òz{ñà TìíõÉó]^ÄñºóÁ]aü¶ñ VÙÚ (ݵÁü{ñ ºgh 2{ò ü“ñ²4¯µ VÙØ).
i ²3ïùÉh¯z~]a {ñz²¾ðºµ (ü²ûÖÃÄñ¾ð]aµ Rzºñ{ò3). j ^ôÍ "hò®{òz~ T¹µ¶óüÛ"
VÙÖÁÒògûh¹~, ü¶Ã "{ñÑ hò®{òz~¹µ¶óüÛ" VÙØ bpr YÁ hñt(dØtÞ)ýÉ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PrºÕ×à VÙØ ~qc^ò). k Prýº±ü²wò - hñt(dØtÞ). (1)
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 2 T¹µ¶óÙ 7

R¾vqñµ ²ñpt. a ¾ñìºzý{ RÎ]ý^üººÙÖó]ü^ ¾ñ캵 ²vy^òÖ ¯ñÒòà ü² ñ] ýº^- 4 3

Òñ^ ²¾ò] ¾ïóz{ Ýz¾ô^þÒʵ “zÁ]^Ó]a] û^ñtz~ VÒòý¶±²tɾð VÙ^ò×¾ð.

3

T¹µ¶óÙ {òýÖ û^ñw¾ð®û{ÙØÄ^ñvqɾð Rµý¶üº

{µ¶óÙkýÉ ¶qÉñý¾±²óÖ¾ð û^ñÑÒz {ñµ Éópt
ûɵ¶óûÛÒòûɺóà ^ñÚ^µ ü²ñ¹]aý¶ {òÙ²¾ð^Ñ
ûhµ¶óÙ žrz{òÁ¶ñþÄ Éóý¾®{r üh¾ð¶óüÛ. (2)

[b T¹µ¶óÙ b {òýÖ b û^ñw¾ð®~] c V{ò¾ò^Óýqº ¾ñìºzý{z{Ú]^ñ]^] ü^ñÅÛÃ

2 3

û²ñÁ~ Q]^ò] û^ñÑÓý^ºÙÖó]ü^ ¯ô TÙ ±¾ñwþÚ ü¯ñ]^ò] û^ñÑÒ üÉvr-

ºóÁ®{ñºñ^òÃ, TÙ Þ¾ðÉÝÉzý{ʵ ¯µ ²]^ÅüÄ û^ñvt É®~ {®~ TÙþÚ]û^ñvt
c ²óýÎzü{ñr±ü²ñ‚ VÙ^òÖ T]{òºñüĺñºóÕØz {Ú]^ñ]aÉ~. d ²ýqʵ a{òý¾Êµ
2

û^ñvt û²ñÁ~ {Ú]^ñ]^ò]û^ñÑÒüÉvqñ; {òýÖýº]û^ñvtÉ®~

íõÉóz~±ü²ñÁc^т VÙÖ ûhñÃÄñüÄ üÄñ^zý{ Qvqɾð^Ñ. [Rµý¶üº] R±²r
Qvq R®{ í®¶®{ÙÚòüÄ. [{µ RÙkýÉ e ¶qÉñý¾±²óÖ¾ð û^ñÑÒ] f {ñÙ ¾ñ캵
²vy^òÖ ¯ñÒòà P®{ ¾ñìºz{òÇÑÒ Ýz¾ô¾z¯c^þÒûºÃÄñµ {ò¾ptü¶; RÉÙ
{ò¾prÚ²rüº üÉû×ÁÉÙ É®~ ý^]û^ñÑÓµ; g R~ ¯¾^³¾¶Îó®{ÉÙØ ^vq{òüÖ;
h ²ñvq ɾð^Óýqº ¾ñíÞúºžµ, ûhÁ]aû¶ÃÄñµ ^òq]^, z û¾Ò²{ò Þ{ ÝßüÄ
3 3 3 3

²¾ò´ ý{ºñÚÉ~üɺóüÖ R{òà ±¾¶ñwµ. i {®{ñž]a ¯ò¾{ò“ºü² ñ] ýº^ÒñÚ Ýz¾ô^þÒ

4 4 3

“zÁ]^Ñ ²¾ò] ¾ïó]^. j [{ñµ Éópt] k {Ù ±¾ñw¾èwz{òÇvqñÚ ¯ýhºñüÄ

3

ÞîÁ{ º¶ñ^z{ñüÚ k býÖ±ý²Êµ k¶®~û^ñvt ü²ñ¹ Éópt±ü²ñÁµ. l ˆQ²{ ¾ðz{ µ

3 2 3 2

{ ¯µ ¾üèz‰ VÙ^òÖ²rüº. m [ûɵ¶óÙ Rzºñ{ò ] n ²óÙþÚʵ RÉÙ Rcü^ ^ñwòÃ

4 3

R¾vqñµ²ñpt (T¹µ¶óÚòzºñ{ò3). a ˆ{µ¶óÙkýÉ ¶qÉñý¾±²óÖ¾ð û^ñÑÒz {ñµ

Éópt‰ VÙÖ ²{3c^þÒ] ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (¾ñìºzý{ Rzºñ{ò3). b2 {òýÖ -
^±²µ. b, c ˆT¹µ¶óÙ {òýÖû^ñw¾ð ® û{Ù؉ VÙ^òÖ ²{ 3z~]az {ñz²¾ð º µ
(V{ò¾ò^Óýqº Rzºñ{ò3). b3 û^ñw¾ð®~ - {®~. c2 ²óýÎz~ - íõÉóz~. d "{òýÖ
û^ñw¾ð®~-T¹µ¶óÙ-VÙØÄ^ñvqɾð" VÙØ “±{3ñ®Éº¶ñ]^ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(²ýqʵ a{òý¾Êµ VÙØ ~qc^ò). e, f ˆ¶qÉñý¾‰ VÙ^òÖ ² 3ïùÉh¯z~]az
{ñz²¾ðºµ ({ñÙ ¾ñ캵 ²vy^òÖ Rzºñ{ò3). g ²óÖ¾ðû^ñÑÒ] ^vq~vüqñ VÙÚ
(R~ ¯¾^³¾µ Rzºñ{ò 3). h T{ 3ñï¾x®{¾µ (²ñvqɾð ^ Óýqº Rzºñ{ò 3).
i “±{3ñ¾ðz{2µ ({®{ñž]a Rzºñ{ò3). j, k ˆ{ñµ Éópt‰ VÙÖ~]az {ñz²¾ð º µ ({Ù
±¾ñw¾èwz{òÇvqñÚ Rzºñ{ò3). k2 býÖ±ý² - ³qýɺót^òÖ ý². l {ñÙ
û^ñvtü²ñ¹ ÉóqüÉyü¶ñûÉÙÚ (Q²{3¾ðz{2¶ózºñ{ò3). P{ñÉ~ - {ÙÜýqº
Q²®¯òÈÁzzº¾ðz{2¶ñ^ {4¯zý{ ¾èò]a¶ñ±ü²ñüÄ Ýz¾ô^þÒ ¾èòz~]û^ñvt
ü²ñÁý^Êû¶Ùý^. ˆQ²{3¾ðz{2µ {4¯µ ¾üèz3{3ñ¾ñ® ¾üèz {4ý¯¾²ó … Qz¶ñ¯µ
Þ¾ð É { 3ñ ¾üèz 3{ 3ñý¾¾²ó { 4ý¯¾²ó‰ VÙÖó{òüÄ { 4¯zý{ Ⱥºµ ²vx¶Ã
¾èò]^gûhñÃÅ, Rz{ñüÄ {3ñ¾c^þÒ ¾èò]^gûhñÃÇý^ºñüÄ Èººµ ²vwò
¾èò]^üÉyû¶ÙÖ~ ßz3{4¶óüÖ. {zÞ¶²ó 4Ⱥñïñ¾z{ñüÄ {ý{3^±ºñ¾ðz{ 2µ
{3ñ¾Èººµ ßz3{ò4]^òÖ~. m, n, o ˆûɵ¶óûÛÒò ûɺóÉ VÙ^òÖ~]a R¾vt
8 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 3 Prüh¾ð žrºóÚ¾ñ^ò

¯Åʵ‚ VÙØ, íÄɾð í ó{ž¶ñ¹, ¶°âºÞmhñ¾c^ÒòÃÄñ{ ^ñüqÖ±ü²ñµ.

ü²¹zü{ý¾Êµ, ûɺóþÄʞýqz{ñÚ ^ñprüÄ ü²ñµ; o ûÉÈÉóº ¶óÙÚòÙ YÒòü²ñüÄ
RÁ®~ÑÒ ûɺóþÄÊýqz{ñÚ ^ñprüÄ ü²ñ¹ VÙÚ˶ñµ. p [aý¶ {òÙ²¾ð^Ñ]
q P¾ðz{ ÉñÜ]a Vcaµ QüÒñtü¶; r PÉÙ ü²ñÚÉóqzü{ ü²ñ¹]û^ñÙØÉÁ^òü×µ;
2

Vc^Ó]a ûÉÕÖóþÄ RpqÁÒô¾ð‚ VÙ²¾ð^Ñ; s PÁü^ ¯òÙØ P±²r ûh¹~ ÉñÁcü^ñт

VÙØ Pɾð^Ó]a üÉvtÉû{ÃÄñµ û^ñtz~Éótµ; t Pcaµ ü²ñ¹] t û^ñþÄ {±²ñ~;
2

[aý¶ {òÙ²¾ð^Ñ] ¯Å˲tɾð^Ñ. u PrºóüÄ ¯ñ¹ u Prºópt ¯Åºzû{ñqc^òÕÖóüÖ.

2

v ¯ñ¹ ž{ÅüÄ v ^ñÕbØ û^ñvq{òüÖ. QÚ²óÙ³ w [ûhµ¶óÙ Rzºñ{ò ] hòÉ®~

2 3

¶óÙÛ¯òÙØÑÒ žrýºÊýqº “ð¾òº:²{ò {òÁÉr^þÒ]^t^ Q“ð¾ºó]^±²ñÁcü^ñÑ.

x {ÙþÚ Q“ð¾ºóz{ñ¾ð]a] û^ñt]ý^]az {þĺñÚ žrÊvt; û^ñt±²ó]ý^]a PÁü^

RÁ±²ñÁžvt; Éóý¾ºñý¶ºñÇÑÒ RÎüÉ TÑÒ~. y[Prüh¾ð¶óüÛ] z PÉÙ žrýºz

{¾òǵ ¯ôc^Ñ {òÁÉrýºg ühÁcü^ñÑ. z ¯ôc^Ñ Tc^Òr Éóqñü{ û^ñÑÓcü^ñÑ.(2)
2

¸Ù×µ²ñpt. a ¾ñíñ]^Ñ {c^Ñ ^ñÅüÄ ÉóÏ®~^òq®{ñà P¯ñ{ ¾òz{òÁ]aµ ¶{ò±ý²-

3

ÊýqºÉ¾ð^Ñ, YÁ üh{¯Ù‚ VÙØ ¯òþÚºñ{²r ¶{ò±²Øɾð^Ñ VÙ^ò×¾ð.

Prüh¾ðžrºóÚ¾ñ^ò P¾h¾ð^Ñ {ñµ û{ñÎ

Rrüh¾ð ž¾hc^Ñ žÕÖz{òºµ² RÁ®{ɾð
û²ñrüh¾ð ~^Òñ¹±ü²ñɾð^Ñ Q{Åà û¯ñ]û^Ú
^rüh¾ð~Îñ¹ žr]^vwÙ ^ÎÃ^Ñ ¯òþÚ¶óüÛ. (3)
û²ñÁÑ, ûɵ¶óÙ YÒòûºÙØ - ü²¹zü{¾ñ¹, P{ñÉ~ - µÁ^3zÁâwòý^ýºÊµ
ûɹºóþÄʵ Týqz{ñÚ ^ñûqÙÜ{Ã. PÙÖó]ü^, ûÉÈÉó{ñ¹ ¶óÙÛ¯òÙØÑÒ
ü{íÝýÞÊýqº ûɹºóþÄÊýqz{ñÚ ^ñûqÙÜ{à (R®{ Ⱥñ]2ºñ¯z~]agüh¾
SprÙ Éñ]ºµ ü^ñ“ñ®{¾c^Òòà RÁ®{ñà ^vtû^ñÑ^). p, q, r, s, t ^ñprüÄ
Pɾð^Ñ aý¶Êvyµ ±¾^ñ¾zý{ Éó“{3¶ñ^ T²²ñ{ò3]^ò×¾ð (P¾ðz{2ÉñÜ]û^ÙØ
û{ñqc^ò ¯ñÇ Éñ]ºz{ñüÄ). q PÉÙÝz¾ô^þÒʵ Éñc^ò PÉþÚz{±²ÉóprÁ]^g
ûh¹ü{ʵ, "RÉÙ {Ú]û^ñÁ ±¾ñ²3úzý{ Tvqñ]^ò]û^ñvt ¯µžýqº ¾ñìºz-
ý{±²Öóz~]û^ñÑÓü¶ñ" VÙܵ P{ò“cý^ºñüÄ PÉþÚ "±¾ñwïñ¯ò²¾ðº®{-
¶ñ^±²vw üÉyµ" VÙØ ¯òþÚz~ { 3¯ÉñÛý^ºñüÄ Qp^þÒ W˵²r
ûhñÃÇ^òÖ~ (P¾ðz{2ÉñÜ]a Vcaµ QüÒñtµ). t2 û^ñþÄ - ïóµýÞ. u, v ^ôͱ-
²ñpüqñüq bpr ¾üÞñ]{ò (PrºóüÄ Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺžµ). u PrºóüÄ ž®~Ö,
^ñÅüÄûºÙضñµ. u2 Prºópt - ~qc^ò, ^ñÅüÄ ²órz~ VÙضñµ. P{2Éñ,
û²ñ¹ºrºópt]û^ñvtÉ®~ ¯ÅÉñ¾ð^Ñ VÙØ z4ɯò. v ¾üÞñ]{òºñüÄ T]{zý{
Éóɾò]^ò×¾ð (¯ñ¹ ž{ÅüÄ Rzºñ{ò3). v2 ^ñÕbØ - ^ñÄñ^òÖ ²4ñ^3zý{, ¯ñÄzû{ñÁ
²4ñ^ 3zý{ VÙضñµ. aýÖ ž]^ñà bØ ûÉÕÖóþÄ ²órz{ɾð^Ñ û^ñÑÓ^ò×¾ð^-
ûÒÙØ z 4 ɯò. x ^t^ Q“ð ¾ ºó]ý^]a] aýÖºÕÖóÁ®{ü{ñûÉÙÚ ({ÙþÚ
Q“ð¾ºóz{ñ¾ð]a Rzºñ{ò3). w, y, z ˆPrüh¾ð¶óüۉ VÙ×à ˆûhµ¶óٞr‰ VÙ^òÖ
Éóü“ãwzü{ñüq Éóü¾ñ{ò4ºñ^ñü{ñ? VÙ×à (PÉÙ žrýºz{¾òǵ Rzºñ{ò3).
z2 hñt (dØtÞ) (¯ô c ^Ñ Rzºñ{ò3). (2)
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 3 Prüh¾ð žrºóÚ¾ñ^ò 9

[Prüh¾ð žrºóÚ¾ñ^ò] b {ÙüÛûqñ]^ ˆP¾k‰ VÙÖóÁ®{ ¾ñíñ]^Ñ {Ù ^ñÅüÄ üh¾ð]^±

²pq žrýºÊýqº¾ñ¹, [P¾h¾ð^Ñ] ¾ñíñ]^Ñ. [c {ñµ d û{ñÎ] e {ñc^Ñ PÖó®{{ñ^z
û{ñ϶óz{þÚü²ñ]^ò, RÉÙ R±²r û{ñÏ{ñق VÙܵ ±¾{ò²z{ò PÉÜ]^òÃþÄ.
f RÙØ á²ñ{ z{òüÄ {þÄ{ñ]^z û{vqÚòq±û²Õü×µ‚ VÙØ RÉÙ{ñÙ ¯òþÚz{òÁ]a-
3

¶z{þÚ. g ˆ“ò¾Þñ ºñh{Ý{ݺ Éh¯µ ¯ ]Á{µ ¶ºñ‰ VÙØ ²óÑþÒ {þĺñüÄ R¾]^
¯ñµ g ¶Øz~±ü²ñ®ü{ñµ‚ VÙØ ³v²ptz g {þÄhô¹]aµ Éóãºzý{z û{ñÏ^ò×¾ÙüÖ.
2 3

RÉÚò±²r û{ñÎ PÉÙ ûh¹{~ VÙûÚÙÚòà [Rrüh¾ð Rzºñ{ò ]. RÙÚ ¾ñíñ ^ñw±-
3

³a^ò×ق VÙØ ZÄ]^¶óÁ®~ ¯ñq^ghñþĺóÇÑÒñý¾ PýÎz~ PÁÑ ²ñrpt, ¯ñprÃ

¶¾c^þÒ Pýqºz~þÒz~z h ü{ñþÄ ü¶Éó Pzý{ RrýºY]^ z ɯò±²óz~, P¯ñ{ ¾òz-
4 3

{òÁ]aµ. " i RÙÛÙ É®~ ^ñÅüÄ ÉóÏ®~ ^òq®{ñÙ, PÉÙ Rzý{ P¯ñ{ ¾òz~]- 3

bz~]^ñv²~, ²ñpt]ü^p²{ñÛق VÙØ üÄñ^z{òüÄ ±¾ßz { ¶ñµ²rºóÁ]^ üÉyµ"

3 4

VÙ׺óÕØ RÉÚòÁ±²~. j [RÁ®{ɾð ] k Pca ¯òÕ^òÖ Ý{µ² z{òÕ^ñprà YÁ

4

ÉñhòºóÃþÄ^ñyµ k RÉÁýqº ¯òþÚÉñÃ. R±²r RÁ®{ɾð^Ñ VÙûh¹Éû¾Ù×à û²ñr

2

²tÉû¾Ù^ò×¾ð ü¶Ã. [û²ñrüh¾ð ~^Òñ¹±ü²ñɾð^Ñ] {Ú]a‚ VÙü×¾ñ^ñ¾µ RÙÖó]ü^

û²ñrüºñüq üh¾ð®{ ~øÒò‚ VÙØ l üÉû×Ùü×üq m üh¾ðz~ ¯ò²ó]^üÉvtµ²r
Qɾð^Ñ. n {Ù ^ñÅüÄ YÁÉÙ aÚò®{ñà P¯ñ{ ¾ò]aµ²rºñÚ ¶{ò±ý²ÊýqºÉÙ,
3

n {Ù{þĺóüÄ YÁÉÙ Prºópqñà ¯ñµ RÉÙ {þĺóüÄ Prºópüqñµ‚ VÙØ ¯òþÚ]^

2

üÉvqñ{²r êz ¾~ø Òòºñ¹±ü²ñɾð^Ñ. [Q{ÅÃ] P¾ðz{ {zzɵ R~ÉñÚ²óÙ³.

3 4 2

[û¯ñ]û^Ú] hq]û^Ú. [^r Rzºñ{ò ] o žrû^ñtz{ñà ¶ñþÄʵ û^ñt]^üÉyü¶!

3

p {òÁü¶Úòºó٠ݲ¾ð “ z{ñüÄ ¯ñpûhÃÄ ¯ñpûhÃı ²¾ò¶Òü¶ÖóÉñ¾ñ¯òÙØÑÒ

{òÁz~Îñ¹ ¶ñþÄýºz {òÁɲó üã^z{òüÄ TýqºÛ¹, Q“ð¾ò{ÞùIJ ÛÚ ]ÁâwÙ

4 4

¸Ù×µ²ñpt (Prüh¾ð Rzºñ{ò3). a ˆPrüh¾ð žrºóÚ¾ñ^ò P¾h¾ð^Ñ {ñµ û{ñÎ,

û²ñrüh¾ð ~^Òñ¹±ü²ñɾð ^ щ VÙÖzý{] ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (¾ñíñ]^Ñ
Rzºñ{ò3). b.c ˆP¾h¾ð^Ñ - Prüh¾ð žrºóÚ¾ñ^ò - {ñµ û{ñΉ VÙØ P®Éºóz~
PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({ÙüÛûqñ]^ VÙØ ~qc^ò). d, e "û{ñÎ" VÙÚ Pý¶®{òÁ]^,
"{ñµ" VÙÖ{òÙ ^Áz~ ({ñc^Ñ PÖó®{{ñ^ VÙØ). e, f {ñc^Ñ PÖó®{{ñ^z û{ñϵ‚
VÙÖzý{ T²²ñ{ò3]^ò×¾ð (RÙØ á²ñ{3z{òüÄ Rzºñ{ò3). g û{ñÏ^òÖ {Ú]a Q{3¾µ
TvqñºóÁ]^z û{ñα²t^òÖÉÙ P¯ñ{3¾ò]^òÖ~ a3wïõ¯Ûý^ºñüÄ VÙܶzý{
üèü²ñ]{òºñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (“ò¾Þñ ºñh{ Rzºñ{ò3). g2 ¶Øz~ - ¯òüã{ò4z~.
g3 {þÄhô¹]aµ - ³v²tµ²r ]üē±²tµ VÙÖ²r. h ü{ñþÄ ü¶Ëý^ºñÉ~ ¶ñptz-
ü{ñà ^ptý^. i R±²rºóÁ®{ñà ±¾üºñí¯µ Wû{ÙÚ (RÙÛÙ Rzºñ{ò3). j, k
²{ 3 ±¾üºñ^ 3 {ñz²¾ð º ¶ñ^ Ⱥñ]ºñ{ñÉóÙ St²ñt (Pca ¯òÕ^òÖ Rzºñ{ò 3 ).
k2 RÉÁýqº - QÍÉñÁýqº. l üÉû×Ùü×üq - YÁ üh{¯ÛÚ êz3¾¶°âºüÛüq.
m (üh¾ðz~) *PÉÜýqºÉÙ VÙØ ¯ò²ó]^Äñµ²r Qɾð^Ñ VÙÖ²r. n ˆ~^Òñ¹
ü²ñɾð^щ VÙÖÉóz{ñà ²2Å{µ ({Ù ^ñÅüÄ Rzºñ{ò3). n2 ({Ù {þĺóüÄ) ~^ÒòÙ
{ñz²¾ðºµ. ~^þÒ ¶ó{òz~ R±²rgûh¹~Éópüqñµ‚ VÙØ û¯mhñÖà ²tÉñ¾òÃþÄüº.
o ¾üÞñ]{ò (žr Rzºñ{ò3). ^ôÍ žrû^ñtz{ý¶ ûhñÃÅÕØ, Rca ¶ñþÄ û^ñtz{ý¶
ûhñÃÇ^òÖ~. ^ôÎóÕ²ñprüÄ ˆûhµ¶óÙ žrz{òÁ¶ñþÄ Prüh¾ð¶óى VÙÖ{òüÖ.
p ˆ^rüh¾ð‰ VÙ^òÖ É¾ðz{¶ñ¯{ñz²¾ðºµ ({òÁü¶ÚòºóÙ Rzºñ{ò3). q, r {òÁÉr^þÒ
P°Þ®{ò4z{ñ¾ð]az {òÁÉr^Ñ ü²4ñ]3ºž¶ñ¹, ²ñɯž¶ñ¹ RÁ]aµ ±¾^ñ¾zý{
10 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 4 ¯òþÚ±²ñÙ³^òÃ

{òÁÉr^þÒ P°Þ®{ò ]^±²ñÁcü^ñÑ. q ¯òþÚ]^üÉ û^ñvt žÏa¶óüÖ {òÁÉr^ÒòÙ

4

ü² ñ] ºý{. r RÈÉrýº ¯òþÚ]^üÉ ÞµÞñ¾µ PrºØü¶. s ˆ¶~ Þú{ ¯±¾²®¯ñ®‰

4 3 4 3

VÙØ º¶ñ{ò ^Ñ Pmkµ ¶{ò±ý²±û²Øɾð.

3
(3)

¯ñÄñµ²ñpt. a X“ðɾðºz{òà ¯òþĺñý¶Êµ, ¶{ò±²Øý^ʵ ^òq]^gûh¹ü{, ü² ñ]{ñ]- 4

^Óýqº ¯òþĺñý¶ºñǵ PÉþÚ±²ÕÖüÉyµ VÙ^ò×¾ð.

¯òþÚ±²ñÙ³^òà ^qûÄ]^ÅÙ °v¶wÅà ²Ä¾ð

VþÚzü{ñÁ^c^Óµ RÈËÄ^ñvt ^Îó®{ɾð
¶þÚ±²ñà ¶Ác^Ö ¶ñ¹{ÄÃÄñà ¶ÕØ]^vrĵ
²þÚz{ñÑ ¶{^ÒòÖpqÉÙ ²ñ{µ ²wò¶óüÛ (4)
[¯òþÚ±²ñÙ b ³^òÃ] c ¯òþÚ]^±³]^ñÃ, c ^qÅüÄ RÎóÉñý¾±ü²ñüÄ, ¯òþÚz{{ñ¹z-
2

{þÄ]^pqûÉñvx{²rºñ¹ RÁ]^òÖ RÁ±³µ, {ñµ üÄñ^ºñzý¾ ¯òþÚºñû¾Ùܶóqžµ

ü{ñÕØ^òÖ~; d QÛǵ, ²¾ïó{¶ñ^ P°Þ®{ò ]a¶~ TvrüÖ. [e ^qûÄ]^Åà °v
4

¶wÅà ²Ä¾ð] f PþÄÉñºóûÄ]^Åà °v¶wÅÕ^ñprà Pü¯^¾ð. R±²r Qvt žr®~

ü²ñ^òÖɾð^Ñ{ñc^Ñ Qû¾ÙÚòÃ, - êz ¾¶°âº¾Ãľð, g ˆÞïݾÊ^ ²¾ðº®{¶ï¾ðºz -
3 3 3

± ¾î¶üx Éó~ :‰ VÙ^òÖ²rüº Qºó¾µ h~¾ðÊ^ µ brÕØ YÁ ²^Äñ¹, R±²r ¾ñz¾òºñ¹,

3 3 3

RcdüÚ h °ø×vrÁ®~ h z Éó²¾ñ¾ðz{ ^ñĵ íõÉóz~ žr®~ü²ñµ ± ¾î¶ñ{ò ^Ñ.

2 3 4 3 3

PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯òþÚ]^üÉ Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). q ºz3Éñ, Q“ð¾ºóÊcü^ñÑ

VÙÛü{ ˆ¯òþÚ¶óى VÙ²ñûÚÙ? VÙÚ (¯òþÚ]^üÉ Rzºñ{ò3). r P¾ðz{2ñ®{¾µ
(RÈÉrýº Rzºñ{ò 3). R~ - hñt(dØtÞ ) . q ž®{òÚ~ - ü² 4ñ] 3 ºý{ýº±²ÕÖ;
R¾vqñÉ~ - Éóü¾ñ{ò4¯òɾðz{^zÉzý{±²ÕÖ. q ¯òþÚ]^üÉ û^ñvtžÏaû¶ÙØ
- ±¾ñ±ºzɵ ûhñÃÅÕØ; r RÈÉrýº ¯òþÚ]^üÉ ÞµÞñ¾µ PrºØµ VÙØ -
±¾ñ²^zɵ ûhñÃÅÕØ. s êz3¾ý¾ Q“ð¾ºóz{ñà û²ñrüh¾ð ~^Òñ¹±ü²ñɾð^т
VÙØ - ¶{ò±²Øý^ ûhñÙÚ~]a ±¾{òü^ñrzüɯ ¸Ù×µ {ñz²¾ðºµ (¶~4Þú{3¯
Rzºñ{ò3). ˆû²ñrüh¾ð‰ VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ ˆº: ݱÁ“ðüºñ ¯ ²{3ñ Þ WÉ h¾ûwÒ
ݱ¾âtµ ¯ Þµ¶®ºü{‰ Rzºñ{ò3. ˆžÕÖz{òºµ²‰ - žÕÖz{òÙ ûÉÒòºóüÄ “±3{ò3]^
VÙØý¾. (3)

¯ñÄñµ²ñpt. ˆ¯òþÚ±²ñÙ Rzºñ{ò3‰. a ^3ñ{2ñz¾ºz{òǵ T]{¶ñÚ - PÝý{2¾ð-

ºzý{ʵ, ±¾²4ñ²4c^3zý{ʵ P°É{ò3z~]û^ñvt, R±²ñpt]a Þc^3{ò PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (X“ðɾðºz{òÙ Rzºñ{ò3). b, c, d ˆ³^òÉ VÙ^òÖ 'º{ò3'“±3{3z{ñüÄ - ¯òþÚ]^
žrºñû{Ùܶóqžµ, ³a VÙ^òÖ “±3{3z{ñüÄ ûhñÃÇý^ºñüÄ - ¯òþÚ]^ T²]¾-
¶óz{ñ¾ð VÙܶóqžµ ü{ñÕØ^òÖ~. c2 (^qÅüÄ RÎóÉñý¾±ü²ñüÄ) ^qÅüÄ RÎóÉñ¾ð
¯ô ® {òz{þÄ]^pqûÉñvx{ñ±ü²ñüÄ VÙÖ²r. d üÄñ^ºñzý¾ýº ¯òþÚºñ{ɾð
ˆ¯òþÚ±²ñى VÙØ ~qc^ò R±ü²ñ~ P°Þ®{ò 4±²ñÙ VÙ? VÙÚ (QÛǵ
Rzºñ{ò 3). f PþÄÉñ¹ - {¾c^ñ3]3¾µ. e V]^à ýÞ^{µ. g (ÞïÝü¾zºñ{ò3) ± 3¾î¶
üx º{3ï: - ±3¾î¶ñÉóÜýqº ²^Ã, ÞïݾÊ^3²¾ðº®{µ Éó~3: - Qºó¾µ h~¾ðÊ^3-
¶ñ^gûhñÃÇɾð^Ñ; h, h2 (°ø×vrÁ®~) VÙÚgûh¹ü{, z3Éó²¾ñ¾ðz{4^ñÄû¶ÙÖ~
- ˆz3Éó²¾ñ¾ðz{4ñÉÞñü¯ ¶ñµ‰ VÙ^òÖ “ðüÄñ^zý{ ^qñèòz~. i, j, j3 ˆRÈËÄ^ñvt‰
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 5 ²wò¶óÙ {òÁÉÁÑ 11

Pü¯^Ê^ c^Óµ RÈËÄ^ñvt i R~ aÖóºÎóºñü{ºóÁ]^, Rɾð^Ñ VÙÚ~‚ VÙØ

3

P²ó ¶ñ¯òz~ žr®~ ü²ñɾð^Ñ. (j VþÚzü{ñÁ^c^Óµ j RÈËÄ^ñvt j ^Îó®{ɾð -

4 2 3

¯òþÚ±²ñÙ³^òà ^qûÄ]^Åà j °v¶wÅà ²Ä¾ð) - k ˆ^ c^ ñºñÝß^{ñ{ ñ¾ñ º{ ñ

4 3 3 4 2

ɾðã{ò ÉñÞüÉ … “]ºñ ^ wºó~µ üÄñü^ ¯ Ⱥ{ô{ñ: ²ó{ñ¶ïñ:‰. l [¶þÚ±²ñÃ

3

¶Ác^Ö] m hòØ^ íõ É óz{ñÛ^òà {ÙÚÒÉóüÄ ü²ñµ; ²¾]^ íõ É óz{ñÛ^òà {Ù

PºÅÇÑÒñý¾Êµ û^ñvtü²ñµ; û²Á¶¾µ žÖó®{ñà PÁaÑÒÉÕýÖʵ û^ñvt
ü²ñ¶óüÖ. [¶þÚ±²ñÃ] ¶þÚºóqµ. [¶Áca] PºÃ. n PhÅpt ²ñ¾ð“ðÉÝ{ Á]aµ ¯ñ“¶ñµ.2

o [¶ñ¹{ÄÃÄñà ¶ÕØ]^vrĵ] R±²r žrʶû{ñÎóº p Ý{ò ¾¾ñºóÁ±²ñ¾ð YÁÉý¾Êµ

2

^vrüÄñµ. QÛÃ, ûh¹º Pt±²û{Ù? VÙÚòÃ, - q [²þÚz{ñÑ Rzºñ{ò ] ²þÚü²ñüÄ 3

RÁ]ý^ºñüÄ ² ºñÉï¶ñÚ ^ñþÄÊýqz{ñÚ ¶z{^ ížvt, aÉĺñ²õq µ; Pzý{

4 3 3

žrz{ÉÙ {òÁÉr^þÒ Q“ð ¾ ºó]^±²ñÁcü^ñÑ. r PÉÙ Tc^Ñ ±¾² ı¾{ò- 3

² ®{ ^zý{±ü²ñ]^, ¯ôc^Ñ PÉÙ ^ñÅüÄ {þÄhñ¹]^±²ñÁcü^ñÑ. s ^ôÎóÕ²ñprà -

3 4

¶ñ‚¶óÙ P¾ðz{ µ ûhñÃÅÕØ; t R{òà - PóÙ P¾ðz{ µ ûhñÃÇ^òÖ~.

2 2
(4)

Pmhñµ²ñpt. a ûhÃÉ]^òq±ü²ñ²ñ{ò Pc^ ¯ñ²¾òâÉc^ žµ PÝ{ò ¾û¶Ù^ò×¾ð.

3 3 2

²wò¶óÙ {òÁÉÁûÒÙܵ Pmhô{±ý²µ´µ²ÑÒò

Pwòû¶ÙaÎÄñ¾ð RÙ²]^ÄÉóºž~vqñ¾ð
~wòžÙ³¯ñı ²ÃüÄýκ¾ð{ñ¶óÎó±²g ûhÃɾð
¶wò¶óÙÜü¶Úò ¯µ ¶ñºÉÙ ü²¾ðûhñÃÅ ÉñͶóüÛ (5)
VÙÖzý{ ^qñèòz~, ˆ^Îó®{ɾð‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (R~ aÖóºÎóºñü{ Rzºñ{ò3).
±¾ÉñïÂü²w ¯òzº¶ñý^ýº±²ÕÖ R~ aÖóºÎóºñü{ RÁ]aû¶ÙÖ~. i ºz3Éñ,
(R~ aÖóºÎóºñü{) ±3¾î¶ñË]a TÄa Þíñ{ô º µ. R{¾¾ð ] a {z3ȺñÉÁz{ò. j 2
ˆRÈËÄa‰ VÙØ - ±¾zºèßz3{4¶ñÚ TÄa VÙÖ²r. j P®Éºµ. (VþÚzü{ñ-
¾òzºñ{ò3). VþÚzü{ñ¾ð - Pü¯^c^Ñ. j4, k ˆ°v¶wÅà ²Ä¾ð‰ VÙ^òÖ~]a ±¾¶ñwµ
(^3c^3ñºñ Rzºñ{ò3). ^3c^3ñºñÝß^{ñ º{2ñ ^3wºó~µ ¯ “]ºñ: ÉñÞüÉ É¾ðã{ò
{4ñ¾ñ“ðh º{2ñ ^3wºó~µ ¯ “]ºñ:, {{2ñ Ⱥ{ô{ñ ²ó{ñ¶ïñ ^3wºó~µ ¯ “]ºñ:.
(ÉñÞüÉ É¾ðã{ò VÙÖ~) ÉñÞÉûÚÙØ ÉÞ - Qgh2ñ{3ü¯‚ VÙØ {4ñ~Éñ¹,
ɾð ã z{ñüÄ {ò 3]a^þÒ Qgh 2ñ{ò 3 ]^òÖÉÙ VÙØû^ñvt Þ¾ð É ü{ñ{ò 3]^¶ñ^
VÙÖ²r. l ¶þÚ±²ñà ¶Ác^Ö - ¶þÚºóÚòqz~]a PhÅÇÑÒñÁµ ¯“ò]aµ²r.
m {ÙÚÒÉóÄÙÖó]ü^, ¶Ác^òÇÑÒñ¾ð ü²ñ^üÉvtÉñÙ VÙ? VÙÚ, (hòØ^ íõÉóz-
{ñÛ^òà Rzºñ{ò3) n PhÅpt - PhÅüÄ RÁ]^óÖ ¾ñÉw~3¾ðüºñ{4¯ñ{ò3^þÒ±ü²ñüÄ
VÙÖ²r. o, p ¶ñ¹{Ç]a±²óÙ³ ˆ¶Õ؉ VÙ^òÖ~ - Ý{ò3¾¾ñý^ºóüÖ; Pzý{± ²ÕÖ
(Ý{ò2¾¾ñºóÁ±²ñ¾ð VÙÖ~). q ²þÚ - {ñÒz3Á¶µ. r aÉĺñ²õq3¯ò¾Þ¯^{ 2¯z~]a
±¾üºñí¯µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÉÙ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - R¾vtµ RÁÉÁ]aµ
Ýɲµ VÙÖ²r. s (^ôÎóÕ²ñprà ¶ñ¶óÚ¾ðz{2µ ûhñÃÅÕûÖÙÖ~) - ^vwق
VÙØ ûÞÒı4ºµ ûhñÃÇý^ºñüÄ ¶ñµ‚ VÙ^òÖ “± 3{3ñ¾ðz{2µ ûhñÃÄóÕØ
VÙÖ²r. t R{òà Pï¶óÙ P¾ðz{2µ ûhñÃÅÕûÖÙÖ~ - *¶{^ÒòÖpqÉÙ* VÙØ -
“]{òýºgûhñÃÇý^ºñüÄ P﵂ VÙ^òÖ “±3{3ñ¾ðz{2µ ûhñÃÅÕØ VÙÖ²r. (4)
12 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 5 ²wò¶óÙ {òÁÉÁÑ

b "²wò¶óÙ {òÁÉÁûÒÙܵ - Pmhô{±ý²µ´µ²ÑÒòºwòû¶ÙaÎÄñ¾ð" VÙØ - Ýz¾ô^-

üÒñüq üh¾ðz~ ¯ò¾ðÉïó±²ñ¾ð^Ñ žÙ³ÑÒ ž{Å^Ñ; c ² pq¾ð, PcdÚÙÖó]ü^, [²wò¶óÙ
4

{òÁÉÁÑ] VÙ^òÖÉózý{ [RÙ²]^ÄÉóºž~vqñ¾ð] VÙ^òÖɾð^üÒñüq üh¾ðz{ÁÒòg

ûh¹É¾ð. d {ñÙ ¾ñ캵 ²vy^òÖ ¯ñÒòà {Ù ¾ñìºzý{ Pɾð^Ó]a± d ²t]ý^±
2

²Õ×]^ò, Pɾð^þÒ± ²t]ý^ºóüÄ ýÉz~z{ñÙ {ñίòÙØ, [²wò¶óÙ {òÁÉÁûÒÙܵ]

{òÁËÑÒz{òÕ^òq]^òÖzý{ PÁÒògûh¹ºÄñ^ñü{ñûÉÙܵ. e {ÙþÚ P°É¾ðz{ò±²ñ¾ð
³Öµü²Êvüq, f RÚò ¾ß^zɶñÉ~ {ñÙ Rɾð^Ó]az{ñÎ ¯òÕý^ºóüÖ. [Pmhô{±
ý²µ´µ²ÑÒò] { ¾ð“¯ôº¶ñ¹]aÒò¾ð®~ ²¾®~ ´ÉñüÄ ûh¹{ ²t]ý^ºóüÄ. PÉÙ
3

R±²t]ý^ºóüÄ ýÉz~ {òÁÉÁÑ ²wò¶óق VÙÛ¯òÙ×à Pɾð^Ñ ûh¹Éû{Ù

VÙÚòÃ, g [Pwòû¶ÙaÎÄñ¾ð] Pɾð^Ñ û^ñvqñpqzý{ h P¯ñ{ ¾òz~, Q² ¾wzý{z
3 4

Pmhñµ²ñpt. a ˆ²wò¶óى Rzºñ{ò 3. ^ôÍ ¯ñDzñpýqʵ {3Ò¶ñ]^ò, R±²ñpt]a

Þc^ 3{ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ûhÃÉ]^òq±ü²ñ²ñ{ò Rzºñ{ò 3 ). ûhÃÉ]^òq±³
üÉy¶ñ^òà PÝ{ò2¾¶ñ^òÖ~, Pc^3¯ñ²¾òâÉc^3žvüqûºÙÚ, (ûhÃÉ]^òq±ü²ñ-
²ñ{ò VÙØ ~qc^ò) VÙضñµ. ûhÃÉ]^òq±³ - Þµ²zÞµÁz3{ò4. b, c ˆ²wò¶óÙ
{òÁÉÁûÒÙܵ‰ VÙ^òÖ “±3{3µ Þñ¶ñ®º¶ñý^ºñüÄ, Ýz¾ô^Ó]aµ, Pɾð^þÒ
P°² 4Éó]^òÖɾð ^ Ó]a¶ñ]^ò R¾vt Éý^ºñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²wò¶óÙ
Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). b ´¾ðɾð^Óýqº ¯ò¾ðÉñïµ, ˆ²wò¶óÙ {òÁÉÁщ
VÙÖ~ ³Áãý¾]aÖóz~ Ýz¾ô^Ñ ûhñÃÇ^òÖû{ÙØ; R®{ üºñíþÚ]a Pmhô{±-
ý²µ´µ ²ÑÒòºóüÄ ¾ñíñÉñÚÉÙ RÁ®~, ²wò¶óÙ {òÁÉÁт VÙØ ûhñÃÇ^òÖ
Pwòû¶ÙaÎÄñÁýqº RÙ²]^ÄÉó Pž~vqñû¾ÙØ “±3{3ñ¾ðz{2µ. R®{ɾðz{2µ
ˆ²ÃüÄýκ¾ð{ñµ RÎó±²gûhÃɾð‰ VÙÖzü{ñüq ü²ñ¾gühÁµ. Pɾð^Ñ {ñίòÙØ
²¾ò¶ñض~]a ±¾¶ñw¶ñ^ ˆ²ñvüqÙ ÉvqýÖʵ‰ (û²¾òº{òÁû¶ñÎó6-2-5)
Rzºñ{ò3ýº ¯òþÚ±²~. c PÙÖó]ü^, ²4pq¾ð ¯ò¾ðÉñïµ - Ýz¾ô^þÒ]aÖóz~ ³Áã¾ð
ûhñÃÇ^òÖû{ÙØ. R®{ üºñíþÚ]a Pmhô{±ý²µ´µ²ÑÒòºóüÄ Ýz¾ô^þÒ ýÉz~,
{ñc^Ñ {ý¾ºóüĺóÁ®~, {òÁÉÁÑ ²wò¶óق VÙØ ûhñÃÅ]û^ñvt Pwòû¶Ù
aÎÄñ¾ð RÙ²]^ÄÉóºž~vqñû¾ÙØ “±3{3ñ¾ðz{2µ. ²4pq¾ð ¯ò¾ðÉñïµ ¾ß]ý^]ag
ühÁµ. d ² 4pq¾ð ¯ò¾ð É ñïz{òüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({ñÙ ¾ñ캵 ²vy^òÖ
¯ñÒòûÄÙØ ~qc^ò). d2 ²t]ý^±²ÕØ - Ýz¾ô{4¯µ. e, f ´¾ðÉñhñ¾ðº¾ð^Ñ PÁÒòg
ûh¹{~ “±3{3z~]ag üh¾ð®{òÁ]^, û¯Á]^ò P¾ðz{2µ ûhñÃÄüÉyü¶ñ? {{3ü²èºñ
² 4pq¾ð ¯ò¾ð É ñïz{òüÄÕÖü¶û{ÙÚ, R¾vt ÉÎóºñüÄ ^ñpt^ò×¾ð ({ÙþÚ
Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). P{ñÉ~ - *Prüh¾ð žrºóÚ¾ñ^òºóÕ²rüº Þñ¶®{-
¾ñíñ]^Ñ {ÙþÚ P°É¾ðz{ò±²ñ¾ð ³Öµü²Êvüq, P±²r Pɾð^ÒñüÄ P°É¾ðz{ò]^
RÁ]^òÖÉÜ]a Ýz¾ô ^ Ұɾð z {ò]^ RÁ]^ò×ق VÙ^òÖü{ñ¾ð WÕÖ¶ÙÖóüÖ;
Qý^ºñüÄ ¾ß^zÉz~]agüh¾ RcdüÚ Q^üÉyû¶ÙÖ²r. e ºz3Éñ, R~ ²óÙþÚ
{Ù û²Áý¶]a]û^ñzý{ºÙü×? VÙÚ, ({ÙþÚ Rzºñ{ò 3). R®{ ²èz{òÃ
ˆ²ÃüÄýκ¾ð{ñ¶óÎ󱲉 VÙ^òÖ~]a - P±²r Q{3¾ò]^±²pqɾð^Ñ^òs¾ð R±ü²ñ~
R±²r ¯ò¾ð{3º¾ñ¹ P¯ñ{3¾ò]^ò×¾ð^Ñ VÙØ ^Áz~. f (RÚò ¾ß^zɶñÉ~ Rzºñ{ò3)
RÚò ¾ß^zÉz{òǵ É®{ñà ˆUqÇw¾ð{à ³w¾ð{ÅýÉ ^ñ¶µ brºñ¾ð û²ÕÖ
²ºÙ‰(ÉÑÓɾð aÖÑ116-9) VÙØ {¶óξ𠱾wº{ 4ñý¾ºóÕûhñÃÇ^òÖ²rüº,
Pɾð^ÔqÄñºóÁ]^; P{ñÉ~, ±¾wºü¾ñãµ ²vwò]û^ñvrÁ]^, Pɾð^þÒ
RÉÙ {ñίòÙØ P°É¾ðz{ò]^, Pz{ñüÄ Pɾð^Ñ Tw¾ð®~; P{ñÉ~ - Þ¶ñïó{¾ñ¹,
P¯®{¾µ ³w¾ð { Çvqñµ - Þµ“ð ü Äãžvqñµ VÙÖó±²r ¾ß^zÉz~]aµ
ühÁû¶ÙÖ²r. g ˆPwòû¶ÙaÎÄñ¾ð‰ Pwò - Q²¾wc^þÒʵ, û¶ÙaÎþÄʵ
TýqºÉ¾ð^Ñ. h (P¯ñ{3¾òz~) ˆPwòû¶Ù aÎÄñ¾ð‰ VÙý^ºñüÄ P¯ñ{3¾zý{g
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 5 ²wò¶óÙ {òÁÉÁÑ 13

{òÁz~É~, aÎþıü²yÉ{ñ^ñ¯òÕ²¾ð^Ñ. i [RÙ²]^ÄÉóºž~vqñ¾ð] j Pɾð^Ò®{

j P¯c^ô ^ñ¾±¾ž^ ¶ñÚ Þµ“ð ü Äãz{ñÃÉ®{ Q¯®{ ñµÁ{zý{ ³ íóz{ɾð ^ Ñ.
2 3 2 3 4

k P¯ñ{ ¾ñµÁ{²ñ¯µ ²vwòÚɾð^ûÒÙضñµ. l ˆPÃÅ ¶Ä¾ð¶^Ñü²ñ^ ¶º]a]^‰þÒ

3

P°^¾ò]^ò×¾ð^ÒòüÖ. m üÉû×ÁÉÙ É®~ Pɾð^þÒ ÝÉõ^¾òz~ RÙ²]^ÄÉóºž~vx-

¯òÕaü¶, RÉÙ ²óÙþÚz{ÙÜýqº “¾ô ¾ { ñ¾wz~]^ñ^ Pɾð ^ Ѳ]^ÅüÄ ü²ñ¹
4

m R¾]^z ~qcaµ. n [~wòžÙ³¯ñÄ] o ˆ“ñs¶ñgh ñz º ~ “ðh { ñµ‰ (¾ñ.P.32-32)

2 2 3 3 2 3

VÙ^òÖ²rüº ²óÙüÚû^ñvt É®{òþw]^ o Vpqµü²ñ¾ñý¶ºñüÄ žÙüÚ o ¯ñÄñ-

2 3

¯òÕaµ. p [²ÃüÄýκ¾ð {ñµ RÎó±²] {ñc^Ñ ²Ä¾ñºóÁ±²¾ð ^ üÒ, q RÉÙ²]^Ã

{c^Ó]avqñÚ hñ²Ä®ü{ñÕÖg ûhz~]^ñptɾð^Ñ žÙ³; r R±ü²ñ~, {c^þÒ ÝÉõ^¾òz-
{ÉÜ]a ±¾òº¶ñ^, RÉÜ]a ü² ñ^ üºñ] ºý{ RÃÄñý¶ýºÊµ, ]Á²wý{ýºÊµ
4 3 3

ûhñÃÅ Tü²èñÉñ{ c^Ñ ²vx¯òÕ²¾ð^Ñ. [ûhÃɾð] ¯µü¶ñpýq s ² ñɲ ®{ ¶óüÖ

3 4 3 4

ûhñÃÇ^òÖ~ Rcdق VÙØ Pzý{ʵ ³ z {ò ²vxü{ ûhÃɾð. t žÙ³ ˆ²wò¶óÙ

3 3 4

{òÁÉÁщ VÙÖü²ñý{ P¯ñ{ ¾zü{ñ²ñ{òºñ^ Rzý{ʵ ¯òþÚz~g ûhÃɾð. u ˆzÁâþw^ñ

3

ûhñÃÇ^òÖ~. i RÙ²]^ÄÉóºž~vqñ¾ð - ^ÄÉóºñÇvqñÚ Rٲɞ~vqñ¾ð

VÙØ P®Éºµ. R~]a R¾vt {ñz²¾ðºµ; j ž®{òÚ~ (Pɾð^Ñ Rzºñ{ò3). j 2 R®{
Éñ]ºz{òà P¯c^ô 3^ñ¾µ ûhñÙÚÉó~ Þ¶ñ{ 3ñ¯z~]aµ T²Äèwû¶ÙØ
{òÁËÑÒµ²ÕÖó (P¯c^ô3^ñ¾±¾ž^2¶ñÚ Þµ“ðüÄãû¶Ù^ò×¾ð). R®{ Éñ]ºz{òÃ
ˆ^ÄÉó‰ VÙ^òÖ~ UqÃ, Tw¾ð{Ã, ³w¾ð{à VÙÖ ¸ÙýÖʵ ûhñÃÇ^òÖ~. P{ñÉ~
- Pɾð^Ñ ±¾wºü¾ñã¶ñºóÁ]^, RÉÙ {ñίòÙØ P°É¾ðz{ò]^, Pz{ñüÄ Þ¶ñïó-
{¾ñ¹, P¯®{¾µ Þµ“ðüÄãžvqñ¹, Pz{ñüÄ É®{ Q¯®{3ñµÁ{zý{ ³4íóz{ɾð^Ñ
VÙÖ²r. k ˆÞñÄ]{ü^¯ ¯É²ÃÄÉü^ñ¶üį ²ñü{3¯ °ø³¾É{ñ ¶{3ÄñÄüÞ¯ …
ºÝ{ñp3ºü{ {3ºó{ºñ ±¾wºñ²¾ñ{4ñz üÞñc^ô3]Áü{ñ ²4^3É{ñ ¶^¾z4Éüí¯‰ ( )
VÙ^òÖ²rüº ü¾ñãµ Þµ“ð ü Äãµü²ñüÄ Ýɺµü² 4ñ] 3 º¶ñºóÁ]aû¶ÙØ
{òÁËÑÒµ²ÕÖó R¾vqñµ {ñz²¾ð º µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (P¯ñ{ 3¾ñµÁ{²ñ¯µ
Rzºñ{ò3). R®{ Éñ]ºz~]a ˆ^ÄÉó‰ VÙ^òÖ~ - Uqöñz¾zý{g ûhñÃÇ^òÖ~.
P { ñ É ~ - P É ¾ ð ^ Ò ¯ ñ { 3¾ ® { ñ ü Ú Þ µ “ ð ü Ä ã µ ü ² ñ ü Ä ¾ ß ] a û ¶ Ù Ö ² r .
P¯ñ{3¾ñµÁ{²ñ¯¶ñÉ~ - UqÄñ¹, Tw¾ð{Äñ¹, ³w¾ð{ÄñÇvqñÚ Q¯®{3ñ-
µÁ{zý{ ³4íóz{ɾð^ûÒÙØ ûhñÃÇý^ºÙÖó]ü^, ü^Éĵ Pɾð^Ò¯ñ{3¾¶ñ^òÖ
PµÁ{²ñ¯µ ²vwòÚɾð ^ ûÒÙضñµ VÙÖ²r. l (PÃÅ¶Ä¾ð ¶ ^Ñ Rzºñ{ò 3)
üèü²ñ]{ò:. ºz3Éñ, St²ñt (PÃŶľð Rzºñ{ò3).
m ü¶Ç]a PÉ{ñ¾òý^ (üÉû×ÁÉÙ É®~ Rzºñ{ò3). m 2 R¾]^ - ºñhò]^. n, o
ˆ~wò žÙ³ ¯ñĉ VÙÖ~]a ²4ñɵ (“ñs¶ózºñ{ò3). o2 Vpqµ - ¯ôphò. o3 ¯ñÄñ¯òÕaµ
- û{ñc^ñ¯òÕaµ. p, q ˆWýκ¾ð ‰ VÙÖ~]aµ, ˆRÎ󱲉 VÙÖ~]aµ ÉñÞþÚ
(RÉÙ²]^à Rzºñ{ò3). r (R±ü²ñ~ {c^þÒ ÝÉõ^¾òz{ÉÜ]a ±¾òº¶ñ^) VÙÖ~]a
{ñz²¾ðºµ - û¯t¯ñÑ brºóÁ®~ ³4íóz{ÉÛ¹, RÙØ ²ógýh]a É®{ñÃ, ²ógýh-
ºóq¶ñpqñý¶ºóÃþĺóüÖ; Rɾð^Ñ ²ógýhºópqñà ÝÉõ^¾òz{ÉÙ " RÙܵ RÉÚòqz-
{òüÄ Rɾð^Ó]a Ýü¯ïµ ^òq]^òÖ~‚ VÙØ {c^þÒ Tü²èò]^±³a^ò×Ù" VÙØ
Éóhñ¾òz~, PÉÜ]a ±¾òº¶ñ^ RÉÚòqz{òüÄ ¯ýhºÕÖ²r ü{ñÕÖ PÉÜýqº
aÕÖc^þÒgûhñÃÅ Tü²èò±²¾ð^ûÒÙØ. s, t Tü²èñÉñ{3µ ²vx¯òÕ^gûh¹ü{
²4ñɲ3®{4z{ñüÄ ûhñÃÇ^òÖû{ÙØ ¯òþÚ]ý^]^rûºÙ? VÙÚ, (žÙ³ ²wò¶óÙ
Rzºñ{ò3). u ü²4ñ^ 3^ñÄz{òüÄ {ñÍ®~ É®{ñق VÙØ ²óÖ®{ P¯ñ{3¾z~]aµ,
ü²4ñ^3üºñ]3ºý{ RÃÄñý¶ýºÊµ, ]Á²wý{ýºÊµ ûhñÃÅ Tü²èò]^òÖ P¯ñ-
{3¾z~]aµ ÉñhòºóÃþÄüºñûÉÙÚ, (zÁâþwü^zºñ{ò3). v {ñz²¾ðºµ (QÚ²óÙ³
14 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 5 ²wò¶óÙ {òÁÉÁÑ

¯òÁ²z ¾Éñ‰ÉóüÖ.(íó{.) vQÚ²óÙ³ ˆ² ]{ñ¯ñµ‰ VÙÖóÁ]^òÖ Tqµý²±²ÕÖó±²ñÁcü^ñÑ.

3 4

w [¶wò Rzºñ{ò ] x ¯ôľz¯µü²ñüÄ ^ñ®{òýº Týqz{ñ¹, P{òÕ^ñprà ÉómhòÚ PÎý^

3

Týqz{ñÚ {òÁü¶Úò. y ˆWã Þ¾ðÉÝÉ´ {Ý~ ²¾òâÉc^:‰ VÙØ û^ñt]aµ y ²rºóüÖ.

4 2

z ˆWã:‰ {ñÙ P°² Éóz~, {Ú]a ¾ßz{~‚ VÙØ ²óÖ¾ð]a] û^ñt±²ñý¾±ü²ñüÄ;

4

a ˆRgh ñ] Áïõ{ñ²ó ¶ü{ñÁü{ ï:‰

2 3 4
VÙÚ]^qÉ{òüÖ. b Rgh ñ] Áïõ{û¶Ùý^ºñüÄ
3 2 3

^¾ð¶¯ò² ®{ ¯¶ÃÄûÉÙØ ü{ñÕØ^òÖ~; c P²ó ¶{û¶Ùý^ºñüÄ {Ú]aµ ü² ñ] ºû¶ÙØ

3 4 4 4 3

ü{ñÕØ^òÖ~. d ˆÞ¾ðÉÝÉ´ {:‰ e Rû{ñÎóº ¶Õû×ÙýÖ]û^ñtz{ñǵ R~ û^ñqñ{z{ñÃ

4

ÉÁµ aýÖ ^òq]aü¶! f {òÁü¶Úòýº]û^ñt]^üÉ f VÃÄñµ û^ñtz{{ñ¶óüÖ; 2

g Þ¾ð É ñ²ñ“ð ¾ º¶ñºóüÖ {òÁü¶Úò RÁ±²~, ¶ÕØ]û^ñt]a¶{òǵ R~]avqñÚ

ȺñÈÁz{ò h ü{ñÕÖóºóÁ]^òÖ~. ˆ²¾òâÉcü^ ñ ï°¶{:‰ i PµÁ{ñ“ò]a± ³Ãþĺóq-

3

ûÉñvxü{! j ˆÝü¯üïñ ü¶ ²¾¶:‰ VÙØ RÈËqµý² ÉóÁµ²óÚÉÜ]^òzý{üº

û^ñt]^üÉyü¶. ˆ¶ºñ ^ñÄ¶ó¶µ ±¾ñ±º { z{:‰ RÉÙ YÙØ k û^ñÑÉñûÛÁÉÚÃÄÙ;
3

¯ñ¶óÉÜ]û^ñÙØ û^ñt]^±û²ØÉ~^ñv‚ VÙØ aýÖ±²prÁ®{ɾð, l RÉÙ ÉóÄ]^ñ{-

û{ñÁ Þ¶ºµ û²ÕØ R±²r] û^ñtz~]û^ñvt ¯òÙ×¾ð. ˆ{ݺ m ¶ïñz¶¯:‰
n YÁ²r û^ñtz{ñ¾ñ¹ YÙØ ûh¹{Éóz{þÚü²ñ]^ò, o R¾vtqµ³û^ñtz{ÉÜ]ü^ñÁqµ³

{¾¶ÙÖóüÖ. p üÉvÊz ] ¾{ ¯z{òüÄ ²ó¾ñpr YÁ±²pqÉÙØ PÉþÒ TÒÒñ]^òÛÙ;

3 3 2

Rzºñ{ò3). w, x ¶wò ¶óÙÜü¶Úò - ¶wòü²ñüÄ ±¾^ñ“ò]^òÖ {òÁü¶ÚòûºÙÜ{Ã;

ºz3Éñ ¶wòü¶Úò‚ VÙÚÉý¶®{òÁ]^ ˆ¶wò¶óÙÜü¶Úò‰ VÙý^ºñüÄ ¶wò
ü¶Úò, ¶óÙÜü¶Úò‚ VÙ^òÖ P®Éºñ²ó4±¾ñüºw {ñz²¾ðºµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ôÄ-
¾z¯µü²ñüÄ Rzºñ{ò3). y P±²r ÉómhòÚ PÎý^Êýqº~ VÙܶ~]aµ, PÉÙ{ñÙ
P±²r {òÁü¶Úòýº ² 4]{¾ð ] a] û^ñt]aµ VÙܶ~]aµ ±¾¶ñwµ (ˆWã
Þ¾ðÉÝÉ´4{Ý~ Rzºñ{ò3). z ˆWã:‰ VÙÖz{ñüÄ ÝÉÉó]3¾ïµ Þ¾ðüɓðɾÜ]a
ü²4ñ] 3º¶ñºóÁ]aµ VÙ^òÖ~. y2 ²r - Éó]3¾ïµ. {òÁü¶Úò ü² 4ñ]3º¶ñý^ºñüÄ-
ºÙü× {ñž^®{ñ¾ð]a Pzý{± ²¾òhòÄñ^] û^ñt]^òÖ~ VÙØ {ñz²¾ðºµ. z ˆWã:‰
VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ ({ñÙ P°²3Éóz~ Rzºñ{ò3). a {Ú]a ¾ßz{û{Ùܶ~]a
±¾¶ñwµ (Rgh 2ñ] 3Áïõ ü {zºñ{ò 3) b, c ˆRgh 2ñ]3Áïõ { ‰ VÙÖ~]aµ, ˆP²ó 4¶{‰
VÙÖ~]aµ ü²4{3¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð (Rgh2ñ]3Áïõ{¶ózºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). d,
e, f R ~  Þ ¾ ð É Ý É ´ 4 { µ ‚ V Ù Ü ¶ z ý { È º { ò ü ¾ ^ z { ñ Ç µ , P ® É º z { ñ Ç µ
{3¾ð“ò±²ó]^ò×¾ð (Rû{ñÎóº Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). f2, g VÃÄñµ û^ñtz{{ñµ‚
VÙý^]a üï~ g (Þ¾ðÉñ²ñ“𾺶ózºñ{ò3). (Þ¾ðÉñ²ñ“𾺵) ü²4ñ]3ºíñ{c^ûÒÃ-
Äñµ {òÁü¶Úò]^ñ^ÉóüÖ, P±²r±²pq {òÁü¶Úòýº]û^ñt]^üÉ VÃÄñµ û^ñtz{-
{ñµ VÙÖ²r. h (ü{ñÕÖóºóÁ]^òÖ~) '~'“±{z{ñüÄ VÙØ ü“ãµ.

i Rzý{ûºñÎóº ¶Õû×ÙýÖ] û^ñtz{ñüÄñûÉÙÚ, (PµÁ{ñ“ò]^òzºñ{ò 3).

j RÉÚ±²r û²Á¶ñÓýqº {òÁü¶ÚòºóüÄ Q{3¾žýqºÉüÛûÉÙÚ, (Ýü¯üïñ
ü¶ Rzºñ{ò3). k (û^ñÑÉñûÛÁÉÚÃÄÙ) Éó¾]{Ûý^ºñüÄ. l (RÉÙ ÉóÄ]^ñ{-
û{ñÁ Þ¶ºµ û²ÕØ) VÙÖ~ - û²Á¶ñÓ]a ü“ñ²4¯Éñ¾ðzý{ ûhñÃÅ T^±²ó]^òÖ
^ñĶñý^ºñüÄ P¯òâqµ ûh¹º¶ñpqñûÚÙÖ²r. TzbĶñÚ ±¾ô { òºñüÄ
û^ñtz{~ û^ñÑÒñ{ü²ñ~ ±¾ô{ò]^ÎóË ÉÁ¶óüւ VÙØ ^Á{ò ÉóÄ]^ñûÚÙØ
îÁ{3ºµ. m, n ˆ¶ïñz¶¯:‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (YÁ²r Rzºñ{ò3). o, p R¾vtqµ³
û^ñtz{ý¶]a T²²ñ{3¯µ (üÉvÊz3]3¾{2¯z{òüÄ VÙØ ~qc^ò). q (PÉ^3ñî-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 6 ÉñÍ®{ñ¾ð^Ñ 15

q ˆPÉ^ ñîºñ¾ðwɵ ÝɱÝüº‰ VÙÖ û²Á¶ñþÒ ¶õpt PÉý¾ TÒ¾ñ]^ò R±²r Rɾð]a
3

R¾vtqµ³ û^ñtz{ñÚòüÖ PÉÙ. r PÉÙ ²Ä²r T²^¾ò]ý^ºñüÄ Rɾð YÁ²r

T²^¾òz{ñ¾ð. [¯µ s ¶ñºÉÙ] Q“ð¾ò{Éóãºz{òà PÉÚòÁ]aµ²r VÃþÄ^ñw±ü²ñü¶ñ.
t R±ü²ÕØ]ag ûh¹ºüÉvtÉû{Ù? VÙÚòÃ, u [ü²¾ðûhñÃÅ] v ü¯¾ðz{ò RÈÉÒüÉ,

²óÙþÚ ÉñÍüÉñüq {þÄ]^ptµ. w ÉñÍý^]û^ñÁ ü²ü¾ñ. x ˆPgkýÉ û²Öóܵ

üÉvüqى VÙܵ²rºóüÖ R~{ÙÜýqº ü² ñ] ºý{ RÁ±²~.
4 3
(5)

Q×µ²ñpt. a ýÉz º¾ð^Ñ ²óýÎz{ñý¾ Vvy¶ñü²ñüÄ žr®{ɾð^þÒ Vvy^òÖû{Ù?

3

íõÉóz{ɾð^Óµ hòľòÃþÄüºñ? P~ RÁ®{²r ü^p^Äñ^ñü{ñ ²óÙþÚ? VÙ^ò×¾ð.

ÉñÍ®{ñ¾ð^Ñ ÉñÍ®{~ ¶ñ¶ýÎ û¶ñ]aÒòÙ ¶ñ¹®~ ¶ñ¹®~

QÍ®{ñû¾ÙÖÃÄñà PÙ؞{à RÙÖØ{òºñ
ÉñÍ®{ñ¾ð^Ñ ÉñÍ®ü{ ¯òÕ²¾ð VÙ²{òÃþÄ ¯òÕaÖóÃ
QÍ®{ñ¾ð ^qÕ²ÑÒò PvwÄrºÉ¾ñ¶óüÛ. (6)

[ÉñÍ®{ñ¾ð^Ñ Rzºñ{ò ] íõÉóz{ñ¾ñºóÁ]^òÖɾð^Ñ íõÉóz{û{ÃÄñµ. b Pɾð^Ñ ÉñÍ®{ñ-

3

üºzºñ{ò3) {z3Éóüºñü^3®{4¯É{ñ - ²ó¾ñprÉó“ðüÄã¶ñ^òÖ ÉóÖý^Êýqz{ñºóÁ±²-

{ñ¹, {ghò®{ñÉó³Äñ¾ðghòãñ - ²ó¾ñprºóqz{òüÄ hò®ý{ºóÛüÄ Rqžýqz{ñºóÁ]^òÖ
ìÉñþÄýºÊýqz{ñÚ, ¶{3¯ñ]3¯ò¯ñ - ^ñ¶ñ]3¯òºóÛüÄ, ¾ñz¾ò®{ò3ɵ - R¾ñ±²^Ã,
ü¶ “¾ô¾µ, {3îºü{ - kq±²qñ¯òÕ^òÖ~; üï ûÞÒ¶ózü¾, ²4É{ñ Éó¯ñ P¾ðwɶÉ-
^3ñîº ÝɱÝüº, ±¾ìÉÄ® Þ ^ñ¶: íüÄ Þù±{µ ¶ñµ ^{2mhòz3{3üïz. r ˆPïmh
¾a 4 ɵ““ðh Äç¶w“ðh ¶ïñ² 3 Ä: … ýÉü{ 3 îºñ { 3 ¾ð“ü¯¯ñz 3 º { 4 ¾ð¶{:
²¾ò¾èò{ñ:"(¾ñ.Ê.1-11) ˆ¶ºó íõÉó{¶ñºz{µ ¾ñ^ 4Éݺ ¶ïñz¶¯: … ±4¾ñzÂxmh
¶ïñ²3ñüïñ {ݺ ¾ñíaÄݺ h ‰ (¾ñ.Þù.37-58) R{ò Éhü¯ îÁ{ò3 ¯ò{4ñº Qï
(PÉÙ ²Ä²r R{ò). s ¶ñºÉÙ - Ⱥñž]3{4:. v ü¯¾ðz{ò - ±¾ºñÞµ. u ˆü²¾ð ûhñÃÅ
ÉñͶóüۉ VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ. P{ñÉ~ - ü²¾ðûhñÃÅ ÉñÏcü^ñÑ VÙÜ-
{Ã, ü²¾ðûhñÃÇÉ~{ñüÚ ÉñÍûÉÙÜ{Ã. w (ÉñÍý^]û^ñÁ ü²ü¾ñûÉÙÖ~)
¶ñºÉÙ ü²¾ð^Ñ ûhñÃÅ VÙÛü{ ˆü²¾ðûhñÃʼn VÙý^ºñüÄ Qºó¾µ {òÁ¯ñ¶žµ
ûhñÃÄüÉvqñ, P{òüÄ ¶ñ{ÉÙ, ü^ñÉó®{ق VÙ×±ü²ñüÄ YÁ ü²ý¾gûhñÃÄ-
Éý¶Êµ, ÉñÍüÉñüq {þÄ]^prÉótµ; Qý^ºñüÄ (ÉñÍý^]û^ñÁ ü²ü¾ñ) VÙØ
St²t^ò×¾ð. x ^ôÍ ˆü²¾ðûhñÃÅ ÉñͶóüۉ VÙØ {òÁ¯ñ¶zý{ T²ñº¶ñ^ PÁÒòg-
ûh¹~, ü²¾ð û hñÃÇý^{ñüÚ ÉñÍghòûºÙØ ±¾ñ±º²¾¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(PgkýÉ û²Öóܵ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ÉñÍûÉÙØ üÉû×ÙØ üÉyü¶ñ?
ˆVÚ]û^Ùص ü{ܵ ²ñǵ Pž~¶ñº {òÁ¶ñà {òÁ¯ñ¶µ‰(û²¾òº{òÁû¶ñÎó6-10-6)
VÙ^òÖ²rüº {òÁ¯ñ¶®{ñüÚ ü²4ñ]3º¶ñºóÁ]aû¶ÙÖ²r. t ºz3Éñ, T²ñº²¾¶ñ^
üºñíó]^ò×¾ð (R±ü²ÕØ]û^ÙØ). R®{ üºñíþÚºóà P¯ñºñޞµ, Ⱥ]züº^zɞµ
ÉóÉèò{µ. w Tü²º²¾¶ñ^ üºñíó]^ò×¾ð (ÉñÍý^]û^ñÁ ü²ü¾ñ VÙØ ~qc^ò).
ü²¾ð‚ íñzüº^Éh¯µ VÙÖ²r. (5)

Q×µ²ñpt (ÉñÍ®{ñ¾ð ^ Ñ Rzºñ{ò 3) . a "PÙ؞{à RÙÖØ{òºñ ÉñÍ®{ñ¾ð ^ Ñ

ÉñÍ®ü{¯òÕ²¾ð VÙ²{òÃþÄ" VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (ýÉz 3 º¾ð ^ Ñ
Rzºñ{ò3). b ˆÉñÍ®{ñ¾ð^щ VÙ×à ü²ñ¾ñü{ñ? ˆÉñÍ®{~‰ VÙ^òÖû{Ù? VÙÚ,
16
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 6 ÉñÍ®{ñ¾ð^Ñ

¾ñ^ ¯òþÚz{òÁ]^ò×¾ð^Ñ; b Rɾð ˆÉó¯ñ“µ‰ VÙÖóÁ]^ò×¾ð. c Pɾð^Ñ ÉñÍÉñ^ ¯òþÚz{òÁ]-

2

^òÖ Rzý{ºóüÖ ˆRÙÚµ û^t±²ñüºñ‰({òÁÉñ¹.6-9-8) VÙØ ü^qñ^üÉ ¯òþÚz{òÁ]-

^òÖ~. [¶ñ¶ýÎ û¶ñ]aÒòÙ] û²Á¶ýÎ]a¶óÎóü²ñüÄ d ˆíij z ³ { Éz d Þ¶µ‰.
3 3 3 3 2

(Éó.³.1-2-54) e ˆ¶ñ¶ýΉ VÙ^òÖ~ P¯®{¾µ ÉóÏ®{ ~Òòüºñüq ¯“ò]aû¶Ùý^]^ñ^.

ˆ¶ñ¹®~¶ñ¹®~‰ - ¯“òz~ ¯“òz~. [QÍ®{ñû¾ÙÖÃÄñÃ] íõÉóz{¯ñÑ ²vwòÚ
²ñ²z{ñüÄ Pü{ ñ^ {òºóüÄ ÉóÏ®~ {ý¾±²t¶û{ñÎóº. [PÙØ Rzºñ{ò ] ÝÁâr-
4 3 3

^ñÄ®û{ñqc^ò RÕýÖºÒ˵ Pɾð^Ñ íõÉóz{ɾð^Ñ YÁ²r±²q íõÉózü{ü²ñ®{ñ¾ð^-

ûÒÙܵ RÈɾðz{ ®{ñܵ f ž{ÅüÄ RÃþÄ. [¯òÕaÖóÃ] ¯òþįòÙÖ ³Áãñ¾ðz{ µ
2 2

üÉvrºóÁ®{òü^ñÒñ^òÃ. g [QÍ®{ñ¾ð Rzºñ{ò ] QÍ®~ h ²¾®{ ^qþı²t]ý^ºñ^

3

Týqº Þ¾ðüɓðɾÙ. i {òÁü¶ÚòºóÙ ûÞÒa¶ñ¾ðºz~]^ôqñ^ TØz{ñ{²rºñÚ QÎzý{-

Êýqz{ñ¹, {ò ȺñɺÉc^þÒ± ²¾±²ó] û^ñvt ^vÉÒÁý^]^ôqñÚ ²¾±ý²Êýqz-
3

{ñý^. j {òÁ±²ñÕ^qÅüÄ É®~ ^vÉÒ¾ð®{ÁÓ^òÖ~ ^¾ð¶É“ðºÛºÙÖóüÖ, Q“ð¾ºwôºÛ-

ý^]^òüÖ; QÚ²óÙ³, PÉÙ ¯òþÚüÉñüqüh¾ Ýɲñ°Â²¶ñÚ j ³Áãñ¾ðz{ zý{± 2 2

²ÕØcü^ñÑ. k [PrºÉ¾ñ¶óüÛ] l PÉÙ ü“ãòºñºóÕÖ ²óÙ³ ¯ôc^Ñ Tc^Óýqº

ü“ãzÉzý{ Rýhº±²ñÁcü^ñÑ. P{ Éñ, [PrºÉ¾ñ¶óüÛ] m Prý¶ºÃÄñ{û{ñÁ
2

ÉÝ~ýÉ RÙØ Prý¶ºñ]^ò] û^ñtz{{ñ^ ¯òþÚz{òÁ]aµ ² ^ É{ ²ó±¾ñºz{ñüÄ 4 3 3

ûhñÃÅÕ×^˶ñµ. (6)

WÎñµ²ñpt. X“ðɾðºz~]a ¯ô¾ð ûhñÃÇ^òÖ ü{ ñãµ Tvüqºñ^òǵ, P®¯²ñ¯ñ{ò ^Ñ

3 3

{ ñ¾^ž¶ñ¹, ü² ñ] ºž¶ñºóÁ]^òÖ Q^ñ¾žvüq‚ VÙÚ, P~˵ ¯òþįòÃÄñ~‚ VÙ^ò×¾ð.

4 4 3

(Pɾð^Òòzºñ{ò3). ºz3Éñ, ˆÉñÍ®{ñ¾ð^щ VÙØ {µü¶ñûqñpqÖg ûhñÃÇ^òÖû{Ù?

P±²rºÃÄüÉñ? VÙÚ, (Pɾð^Ñ Rzºñ{ò3). b, c P±²r Pɾð^Ñ ÉñÍÉñ^ ¯òþÚz{ò-
Á®{zý{ Rɾð ˆÉó¯ñ“µ‰ VÙØ ¯òþÚz{òÁ±²ü¾ñ? VÙÚ, (Pɾð^Ñ Rzºñ{ò3).
û¶ñ]aÒòÙ VÙÖ~ - T²¶ñ¯ñ¾ðzü{2 ²mh¶õ. d ˆíij3z3³3{3ÉzÞ¶µ‰ VÙÖ~ - W^-
^ñÄz{òÕ²óÖ®~ ü²ñ^òÖ~]a ±¾¶ñwµ. d2 Þ¶µ - Ê^3²z. e ˆ¶ýÎû¶ñ]aщ VÙÛ-
¶Ã ˆ¶ñ¶ýÎû¶ñ]aщ VÙ²ñûÚÙ? VÙÚ, (¶ñ¶ýÎ VÙ^òÖ~ Rzºñ{ò3). ¶ñ¶ýÎ
- ¯ò¾®{¾¶ñÚ É¾ðãµ. û¶ñ]aÑ - a¶óÎó. f (ž{ÅüÄ RÃþÄ) ˆÉñÍ®ü{¯òÕ²¾ð‰ VÙ^òÖ
ÉÝ~Ýɲü¶ RÃþÄ, RÚò PÉÕØ]a {4¾ð¶ó^þÒz ü{tÉñûÚÙ? g, h Q¾ð{à -
¶óa{òºñ¹, ²¾±ý²gûhñÙÚ²r. g, i "QÍ®~, Q¾ð" VÙ^òÖ Éóü“ãwc^Ó]a
{ñz²¾ðºû¶Ù? VÙÚ, ({òÁü¶ÚòºóÙ Rzºñ{ò3). g, j ˆ^qÕ²ÑÒò Pvwà PrºÉ¾ñ-
¶óüۉ VÙØ Éóü“ãòz{~]a] ^Ázû{Ù? VÙÚ, ({òÁ±²ñÕ^qÅüÄ Rzºñ{ò3).
j 2 ³Áãñ¾ð z {2zý{± ²ÕØcü^ñÑ VÙÖ~ - ³Áãñ¾ð z {2z~]aqÄñ^ PÉÙ {òÁÉr-
^þÒ± ²ÕØcü^ñÑ VÙÖ²r. ü“ãzÉìnñ¯µ ü“ãÈÁz{òü“ã¶ñý^ºñüÄ ü“ã-
ÈÁz{òºóüÄ P®ÉºóÊcü^ñÑ VÙÖ²r VÙضñµ. k, l, m ˆ{3ñÞ´4{ñÝÝÉ{ÝÞ¾ðüɉ
VÙÛ¯òÕ^, ˆPrºÉ¾ð Q¶óüۉ VÙØ R±ü²ñ~ Éó{ò4]^òÖû{Ù? VÙÚ; {ñz²¾ðº-
z3ɺµ (PÉÙ Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). l ü“ãzÉÞµ±¾{ò²z{òºóüÄ {ñz²¾ðºµ
- ž®{òÚ~; m S“ðɾñ²ó4±¾ñºzý{±²ÕÖ - R¾vqñÉ~. (6)

WÎñµ²ñpt [Q¶óÙ Rzºñ{ò3]. a, b [Q¶ó]Ù Éóɾwµ (¯Ù×Ú R{ò). b (¯Ù×Ú

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 7 Q¶óÙkýɺýÉ 17

Q¶óÙkýɺýÉ Qü×qrhòÇvqñ¾ð®{²óÙ
~øû¶Ùû¶ñÎó¶qÉñ¾ò¾]^± ²óÙܵ ~ÕØÉñ¾ð
S¶óûÚ¶]û^ñÁ ~ÕûÖÙØ RqÁɾñ{ÅÙ
ü^ñ¶óÙ~Îñ¹žr Q{òºmühñ{ò awc^üÒ. (7)

a [Q¶óÙkýÉ] QÚ RÚòºkýÉ; b ¯Ù×Ú ¯ÃÄ ¾Þµ. [PýÉQü×t] c ãp ¾Þµ‚ 3

VÙØ ±¾ßz { ¶ñÚÉÕü×üqbq. d [PrhòÇvt] e žÙ³ e R¾®~vt {ò¾ò®{ÉÙ,

3 4 2

¯ñÎóº¾òhòû²ÕØ íõÉó]^±³]^ÉñüÖ YÁ e ûÉÑÒñprýºÊµ Þµ²ñ{ò z~, e ž{źñ¾ð‚

3 3 4

VÙÚ˵ ²vwò, PrhòÇvx¯òÙ×¾ð‚ VÙÚ˵ ²vyµ. [Q¾ð®{²óÙ] ^vq{ýqº

Rpt ɺóÕýÖ ¯ò¾±²ó, T{ò ¾c f arz~ g Éñ¹Éópq h Ppýqü²ñüÄ i û²º¾Ëµ, {ò¾òºËµ
3

¶ñpqñü{ ^òq®~ ³¾Òñ¯òÕaü¶; PÈÉÒÉóüÄ RÉÜ]a Ýü¯ïó^ÒñºóÁ±²ñ¾ð hòÄ Ýz¾ô^Ñ

É®~, Tqµ³ j ²{¾ð ü²ñüÄ RÁ®{~; R~û^ñvt VcdüÚ ¾çºÉ¾ð]^ ¶ñÚ Vc^þÒ 3

ü¯ñ]^± ²ñ¾ð]^òÖ~?‚ VÙ²¾ð^Ñ; Pzý{] ü^Òñ, ¯ñµ TvrüÄñü¶ñ?‚ VÙØ RÉÙ{ñܵ

k ± ¾¶ó]aµ. l žÙ³ Rɾð^Ñ Pü²èòz{ñà ¶Ø]aü¶; YÁ m {ò¾þÒýºz{ò¾pr R~
4

VÙ? ²ór‚ VÙ²¾ð^Ñ. ²óÙþÚ ³ íóºñû{ñÎóº¶ñpqñüÚ; n P±ü²ghòÙ RÚòý¶ºóüÄ

4

~É]avt ²óÙþÚʵ ³ íóºñ¯òÕaµ. Rɾð ^ þÒ R]^pqþÒºóüÄ üÉüÖ YÁÉÙ

4

ý^]û^ñÑÓü¶; Pɾð^þÒʵ žÙ³zý{ºÉþÚ±ü²ñüÄ R¾®~ Upqñ¯òÕ²¾ð^üÒ Rɾð^Ñ;

Pcü^, {٠ɺóØ ÉñÎñ¶Ã ûhÙØ ¯ôc^ûÒÃÄñÁ¶ñ^ VÚ]a YÁ ²ór {¾üÉyµ‚
VÙܵ. [V¶]a] ²vt ¯ÃÄ~ ^vqñà {Ù ÉñºóÅqñü{ Rɾð^Ó]a Q]^ò±
ü²ñ®{ÉÙ, {Ù ûhÃÄñý¶ºñüÄ VÚ]a VÙ^ò×ÚòüÖ. P±ü²ñý{ºÉÜ]a ±¾òº¶ñ^
Pɾð^ў^µ ²ñ¾ñ¾ð^ÒòüÖ. [RqØɾð] ²óÙþÚʵ {prz{ò¾òɾð^Ñ. [Q{ÅÙ] QÚ ²óÙ³,
o íõɯz{òÙ ¯òþĺñý¶ R~ÉñÚ²óÙ³. p [ü^ñ¶óÙ Rzºñ{ò ] Þ¾ðýɓðɾðºÞúh^¶ñÚ
3

q {òÁz~Îñ¹ ¶ñþÄýºz {òÁžrºóüÄ TýqºÛ¹, í^ z^ñ¾w´{Û¹, ¯ò¾É{ò ^ü{üíñ-

3 4

²¶ñÚ Éó] ¾ïzý{ÊýqºÛºóÁ®~ÑÒÉÜýqº a wc^þÒ]ü^ñ¶óÙ. r [Q{òºmühñ{ò

3 3

awc^þÒ] r ü^ñ¶óÙ] s Ýɲ^ {¶ñʵ, s Éó] ¾ï^ {¶ñʞÑÒ s ^úñw-

2 3 2 3 3 3

¯ÃÄ) ¶õ¶óýhºñüÄ Q{ò4]ºµ ÉóÉèò{µ. c ¶~4¾ñµÄÄÉw^t^ãñº{ò]{¶óüÖ

ãp3¾Þ¶ñÉ~. d,e Tz3ü{3“ðº¶ñÚ ²4^3Éz3²4ñ^3É{Éóãºc^Òòà ûhñÃǶñ±ü²ñüÄ
ˆPrhòÇvt‰ VÙÚÄñü¶ñ êz3¾Éóãºz{òüÄ? ühñØvt‚ VÙÚüÉvqñüÉñ?
VÙÚ; Pɾð^Òrºñpr^Ñ ûhñÃǵ Éñ¾ðzý{ýº P°^¾ò]^òÖ²rûºÙØ ÉóÉèòz~
(žÙ²ózºñ{ò3). e2 R¾®~ - ºñhòz~. e3 ûÉÑÒñpr - {3ñß. e4 ž{źñ¾ð - “ðü¾âq2-
Éñhò. f arz~ - ²ñ¯µ²vwò. Éñ¹Éópq - ^rz{ Rqzý{ Éópq. h Ppýq - íÇø^ñ.
i û²º¾Ëµ - hÅ]^˵. j ²{¾ð - û²ñpt. k (±4¾¶ó]aµ) ±4¾¶z~]a üï~ ~ø¹ý¶Êµ,
û¶Ùý¶Êµ, ²4Ⱥý{ʵ. l ˆ¶qÉñ¾ð R¾]^±²óÙܵ ~ÕØÉñ¾ð‰ VÙ×à ü²ñ¾ñü{ñ?
ˆ~øû¶Ù û¶ñÎó¶qÉñ¾ð‰ VÙØ Éóü“ãò]^òÖû{Ù? VÙÚ (žÙ²ózºñ{ò3). žÙ³
VÙÖ~ žÙû²ñÁ^ñà VÙÖ²r. m {ò¾þÒ - ^² 3Òµ. n ˆ~øû¶Ùû¶ñÎó‰ VÙÖzý{]
û^ñvt (P±ü²ghòÙ RÚòý¶ºñà VÙÖ~). o Éóɾwµ (íõɯz{òÙ Rzºñ{ò3). r, s
ˆQ{ò‰ VÙý^ºñüÄ Ýɲ^3{a3wc^Ñ. r, s2 ˆPmühñ{ò‰ VÙý^ºñüÄ Éó]3¾ï-
^3{a3wc^Ñ. p, q, r, s ºz3Éñ, ˆ~Îñ¹žr‰ VÙص, ˆQ{òºmühñ{ò‰ VÙص ûhñÃÅÕ-
18 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 8 awcû^ñÑ

a wc^þÒg s üh¾ðz~ P°² ÉóÊcü^ñÑ; t ˆPﶮ¯ñ{ :‰, t ˆüÞñ“ð°ü{‰ VÙØ

3 4 4 3 2

t ˆZÉñ{Ìx^ Tv‰(û².{òÁÉ.78) VÙ^òÖ²rüº P°² ÉóÊcü^ñÑ.

3 4
(7)

Vpqñµ²ñpt. a ¾ñìºá ¯òþįòÃÄñû{ñÎóÉ~ ¯ñpüqñt û²ñÁ®{ò ɾðz{òºñû{ñÎóºó-

ÄÙü×? Pɾð^üÒñt û²ñÁ®{ò ɾðz{ò]^üÉ P~ ¯òþįòÕaü¶ VÙÚ, û²ñÁ®{òɾðz{òz-
{ñǵ Vµû²Á¶ñþÚ Q“ð¾ºóºñÉórà ^òýqºñ~; PÉþÚ Q“ð¾ºóz~± û²Õ×ǵ PÉÕÖóÙ
Ýɲ ñÉz{ñüÄ ¯òþįòÃÄñ; QÚ²óÙ³, PÉÙ{ÙþÚüº ±¾üºñí¯¶ñ^ Q“ð¾ºóÊcü^ñÑ
4

VÙ^ò×¾ð.

awcû^ñÑ ¯òýÖ³^ͶÙÚ¾ð û^ñýq]^qÙ ´vrÁ®~

Rwc^òÊÄaqÛ]^òǵ Qc^ÉþÚºóÃÄñ¾ð
¶wcû^ñvq ü²ñ^z~ ¶ÙÚòʵ ¶õÑɾð^Ñ ¶õÑÉóÃþÄ
²wcû^ñÒ¾ÉþwºñÙ {òÁ¯ñ¶µ ²r¶óüÛ (8)

b [awcû^ñÑ Rzºñ{ò ] awcû^ñvrÁ±²ñ¾ñ¹ - c a x{ò ^¾ñºóÁ±²ñ¾ñ¹; ¯òýÖ®{

3 3 4

³^ýÎÊýqº¾ñ¹; d ´¾ðþwºñÚ a wÉz{ñ±¾ý{ ýºÊýqº¾ñ¹. e R±²rºóÁ®{ñǵ

3 2

Tü²èò±²¾ð^Ñ P±¾ñ±{Û^òÃ; [¶ÙÚ¾ð] P²ó ãò]{èz¾òº³z¾¾ð^ÒñÉ~. ±¾ñ±{¾ñ^òǵ

4

^òptÉñ¾òÃþÄüº DZ { Û^òÃ; f û^ñt]ý^üº f Ýɲ ñɶñºóÁ±²~. T{ ñ¾ÛÛǵ

3 4 2 4 3

±¾{ñ²óºñºóÁ]a¶ñ^òà ^òptÉñ¾òÃþĺóüÖ; [Rwc^ò] ÞùIJ Û¹ VÃÄñü¾ñtµ û²ñÁ®{ò.

4

g [TÄaqÛ]^òǵ] h üÄñ^zý{z {c^üÒñüq ü^ñz~] û^ñvqñ¾ð^üÒºñ^òǵ; i ˆ¾ñü¶ñ

ÖóüÖ ^ô ü Î; Ýɲ^ 3{û¶ÙÖ~ - ˆQ{òºmühñ{ò‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. Éó] 3¾ï-

^3{û¶ÙÖ~ - ˆ~Îñ¹žr‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. r2, s4 ü^ñ]ý^ - üh¾ð]ý^ºñ¹, ühÁcü^ñÑ
VÙ×¹, (üh¾ðz{°²4ÉóÊcü^ñÑ VÙ^ò×¾ð). c, t, t2 "ãp3¾Þ¶ñÚ P®¯c^þÒ ³4íóz{-
ɾð^Ñ" VÙÖ~]a ±¾{òü^ñrºñ^ (Pﶮ¯ñ{3:, üÞñ“ð°ü{ Rzºñ{ò3). ˆQ¶óÙkýɉ
VÙØ ±¾ñ]Á{ñ®¯zý{ ¯ò®{ò3z~ ˆü^ñ¶óى VÙý^ºñüÄ R~üÉ P®¯û¶ÙØ
ü{ñÙضóüÖ; P{òà ±¾¶ñwµ (P®¯ñ{3:). Rca "ìnñ¯“]zºñ{ò3ãp3a3wc^Òñ^òÖ
ãp3¾Þzü{ñüq bq ˆP®¯ñ{ 3:‰ VÙ^òÖ S“ðɾÛ^òÖ P®¯zý{ ³4íóÊcü^ñÑ VÙØ
^Áz~" VÙÖÁÒògûh¹É¾ð. s3 ^ñµº®{ R{ò ^ñ¶ñ: - ^úñwa3x:. t3 (ZÉñ{Ux^
Tv) û²¾òº{òÁÉ®{ñ{ò. ˆQ¶óÙ kýɺýÉ Qü׉ûqÙØ ~qc^ò, ˆRqØɾñ{ÅÃ
- ~Îñ¹žr Q{òºmühñ{ò awc^þÒ - ü^ñ¶óى VÙ֮ɺµ. "Qµ - ±¾]Ázº°a3w-
¶ñ¹, RÙ - îÁz3º¶ñ¹, PýÉ - üÄñ^±¾ßz3{4¶ñÚ. V¶]û^Ùܵ ²Ùý¶ºñüÄ
PÈÉÉÝý{2ºóǵ ²3ïù¶ñ¯µ ü{ñÕØ^òÖ~" VÙØý¾. (7)

Vpqñµ²ñpt (awcû^ñÑ Rzºñ{ò3). a "Rwc^ò TÄaqÛ]^òǵ Qc^ÉþÚºóÃÄñ¾ð

¶wcû^ñvq ü²ñ^z~ ¶ÙÛ¾ð^Ñ, ¶ÙÚòʵ ¶õÑɾð^Ñ, {òÁ¯ñ¶µ ²r¶óüÛ"
VÙÖzý{]^qñèòz{É{ñ¾òý^ (¾ñìºá) Rzºñ{ò 3. {ñz²¾ð º µ c (a 3x{ò 4^¾ñ¹
Rzºñ{ò3). d Éóɾwµ (´¾ðþwºñÚ Rzºñ{ò3). e ²{3c^Ó]a ±¾üºñí¯µ
(R±²rºóÁ®{ñǵ Rzºñ{ò3). f û^ñýq - ZÒ{3ñ¾ðºµ. f2 ^qÙ - Ýɲ4ñɵ. ˆ^qى
VÙ^òÖ~ - P¯{òÄc^4¯ôºzÉa 3wüºñ^3z{ñüÄ Ýɲ4ñÉzý{g ûhñÃÇ^òÖ~. g. h
TÄaqÛ]^òǵ - üÄñ^ñ® ÝÉÉóü{4º{ºñ a¾ðÉ®ü{ñ£²õzº¾ðz{2:. i R±²r üh¾ðz~]-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 8 awcû^ñÑ 19

¾ñ캞²ñßzÉñ‰ VÙ^òÖ²rüº üh¾ðz~]û^ñÑÉ~. j [Qc^ÉþÚºóÃÄñ¾ð] k PÈɾðz{ z{òà 2

PÉÙ±¾Þñ{ ¶óÃþĺñ^òà P®{ ¾ñìºá{ñÙ ^òýqºñ~. [¶wcû^ñvq Rzºñ{ò ] l

3 3

² ^ Éz±¾Þñ{ z{ñüÄ X“ðɾðºzý{ ±¾ñ²ó±²~. [¶wcû^ñvq ü²ñ^µ] ûhÈÉóýº-

4 3 3

Êýqz{ñÚ X“ð É ¾ð º µ. P®{ X“ð É ¾ð º µ ^òprÛǵ P~{ÙÚòÙ Ýɲ ñÉz{ñüÄ 4

¶õÓɾð^Ñ. [¶õÑÉóÃþÄ] QÚ²óÙ³, ˆ¯ h ³¯¾ñɾðz{ü{‰ VÙ^òÖ ü²ÕýÖ±û²Ö Pý¶Êµ.

Vz{ñüÄûºÙÚòÃ, [²wcû^ñÑ Rzºñ{ò ] ÝÉݲ¾ð“z{ñüÄ Éó^ß{¶ñÚ ² wc^þÒ-
3 2

Êýqº {òÁɯ®{ñÍÉñþÚ ¯ò²^¶ñ^ËýqºÉÜýqº {òÁ¯ñ¶c^ÒòüÄ PÉ^ ñïóÊc- 3

ü^ñÑ. m {òÁ¯ñ¶z{òüÄ PÉ^ ñïóz{ñý¾z {òÁɯ®{ñÍÉñüÛ²ñ{ò ÉóqñûÚÙý^.

3

PÙÖó]ü^, n ˆWɵÉóz ²ñü{ ¯ñz ºñü¾ñï{ò‰ VÙ^òÖ²rüº ~ý^zü{ÖÄñµ²rºñÚ

3 4

²t]ý^ýºÊýqºÉûÚÙÜ{Ã, o ² Äñ²ó Þ®{ò ¾ïó{¶ñ^ { ñ¯{ ¾ð¶zý{ P°âr z~

2 4 4 3 4 2

Vµû²Á¶ñþÚ Tz ü{ “ðº¶ñ]^ñü{, ² Äñ²ó Þ®{ò Ê]{¶ñ^ P°âr z~ Ýɾð]^ ñ{ò -

3 3 2 4 4 2 3 3

ü² ñ^ c^þÒ± ²ÕÖóÛà ¯òþįòÃÄñ VÙضñµ.

4 3
(8)

YÙ²{ñµ²ñpt. a ^ôûÎpt±²ñpqñüÄ Xïó^ü² ñ^ µ PÝ{ò ¾û¶Ù×¾ð; R{òÃ, ^ñºó^- 4 3 2

]üēñz¶^¶ñÚ {²ÝýÞ± ²vwò P®{ {²:² ĵ Ýɾð]^ ¶ñ^]û^ñvt Ýɾð]^ zý{ 2 3 3

±¾ñ²ó]aµü²ñ~ ² ^ Éz±¾Þñ{ µ üÉyµ; P~ Tvqñ¹, ±¾ñ²óz{ñǵ, P~{ÙÚòÙ

4 3 3

Ýɲ ñÉz{ñüÄ ¯òþįòÃÄñû{Ù^ò×¾ð.

4

û^ñvq ü²ÁvüqñûÉÙÚ, (¾ñü¶ñ ¾ñ캵 Rzºñ{ò 3). QvqñÙ VÙÛü{

ˆT²ñßzÉñ‰ VÙý^ºñüÄ - û²Á¶ñÑ VÃÄñý¾Êµ P°É¾ðz{òz{ñ¾ð VÙØ ü{ñÕØ-
^òÖ~. j Qca - P®{ X“ðɾðºz{òÃ. k PÈɾðz{2z{òà VÙÖ~ - ^ôÍgûhñÙÚ ¾ñìºá-
ºóà VÙÖ²r. l ˆ¶ÙÚòʵ‰ VÙÖ 'P²ó'“± 3{ 3ñ¾ð z {2µ (² 4^ 3Éz±¾Þñü{3zºñ{ò3).
m ˆ²wcû^ñÒ¾Éþwºñى VÙØ - {òÁɯ®{ñÍÉñüÛpýq üh¾ðz{ò PÁÒògûh¹{-
~]a R¾vt {ñz²¾ðºµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({òÁ¯ñ¶z{òüÄ PÉ^3ñïóz{ñý¾ VÙØ
~qc^ò). n WɵÉóz - Wɞ²ñÞ^:, ²ñü{3¯ - ÝÉh¾üw¯, Pz4ºñü¾ñï{ò. {òÁɯ®-
{ñÍÉñþÚz~ý^zü{ص VÙÖ²r. o XïûÄÒ^ò^ý¶“ð É ¾ð º µ PÝ{ò 2¾û¶Ù×¾ð
^ôûÎñÁ üºñíþÚºóüÄ; PÙÖó]ü^, ²ñ¾ûÄÒ^òý^“ðɾðº¶ñÚ Ýɾð]^3ñ{ò3^Ñ ¯òzº-
¶ñºóÁ]aû¶ÙÚ; P~˵ PÝ{ò2¾µ VÙû×Á üºñíþÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²2Äñ²ó4-
Þ®{ò4¾ïó{¶ñ^ VÙØ ~qc^ò). b (awcû^ñÑ Rzºñ{ò3). “¶{3¶ñ{ò3a 3wc^þÒ
Týqº¾ñÉ~, ´¾ðw¶ñÚ a3wÉz{ñ±¾ý{2ýº Týqº¾ñÉ~, P²ó4ãò]{èz¾òº-
³z¾¾ð ^ ÒñÉ~, T{ 3ñ¾¾ñÉ~, ÞùIJ 4¾ñ¹ VÃÄñü¾ñtµ û²ñÁ®{ò Ýɾð ] ^ 3ñ{ò3-
üÄñ^c^þÒz {c^Ñ É“¶ñ^± ²vwò]û^ñÑÒ Éóhñ¾òz{ñ¾ð^üÒºñ^òǵ, PÉÙ±¾-
Þñ{3¶óÃþĺñ^òà ^òýqºñ~; PÉÙ ±¾Þñ{3z{ñüÄ Ýɾð]^3ñz3ýº“ðɾðºc^þÒ
±¾ñ²óz{ñ¾ð^üÒºñ^òǵ, hñÅà Vtz{ ¯ô¾ðü²ñüÄ ³vºèºµ ²óÖ®{ÉñüÖ {ÑÒò
Éótɾð^Ñ; VÃÄñµ ²2Äßz3{ò4]aر²ñ^ Þµ²ñ{ò3]^òÖÉÛý^ºñüÄ, Pzý{±²ÕÖ
(²2Äñ²ó4Þ®{ò4Ê]{¶ñ^ P°âr 2z~ VÙ^òÖ~). Ýɾð]^3² 2Äßz3{ò4]^ñ^ R®z3¾-
z3ʵ¯Ù a3wÉz{ñ±¾ý{2ýº Tvqñ]^ò] û^ñvqñق VÙØ ûhñÃÄ] ^qÉ{òüÖ;
Qý^ºñüÄ a3wÉñÙ^ÒñÚý¶ ü²ñ¾ñ~, a 3wÉz{ñ±¾ý{2ʵ üÉyû¶ÙÖ²r.
ˆawcû^ñÑ ¯òýÖ³^ͶÙÚ¾ð‰ VÙØ ~qc^ò ˆQc^ÉþÚºóÃÄñ¾ð ¶wcû^ñvq
ü²ñ^z~ ¶ÙÚòʵ ¶õÑɾð^щ; QÚ²óÙ³, ˆ²wcû^ñÒ¾ÉþwºñÙ {òÁ¯ñ¶µ
²r¶óÙ, ¶õÑÉóÃþĉ Rzº®Éº: b "awcû^ñÑ - “ôÄñ{ò3a3wc^Ó]a Q^¾´4{¾ñ¹,
{òÁ¯ñ¶µ - P¯®{ñ¯®{“º¯³¾ñw³Áüãñz{¶‚ VÙ^òÖ {òÁ¯ñ¶c^þÒ" VÙØý¾.(8)
20 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 9 ²r¶ÙÜ

²r¶ÙܲÃ^ÄÙ ²Õü×qØzý{µ³ÄÙ ûÉÙØ

ûhr¶ÙÜ ^ñºµ ûhÕ×¾ð^Óµ Qc^ÉþÚºóÃÄñ¾ð
ar¶Ùܵ RÙkɾð]^û¶¹{òʵ ¶õÑɾð^Ñ ¶õÑÉóÃþÄ
û^ñr¶ÙÜ ³ÑÓýqºvwà ^ÎÃ^Ñ aØa¶óüÛ. (9)

b [²r] c RÉÙ {²ÝßüÄ P®Éºó]aµü²ñ~ Éót¶ýÉ ûhñÃÇ^òÖ~. ²r - ´¶ó.

d [¶ÙÜ ²Ã^ÄÙ] {٠ɵ“z{òÇÑÒñ¾ð ²¾µ²ý¾ºñ^± ´vt ü²ñÁ^òÖ Q² ¾w- 4

û¶ÙÜ{Ã. e [²Õü×qØz~] f PÉÕýÖÉópt ɾðz{ò]ý^ºÙÖó]ü^ ÉñÞþÚʵ ü²ñý^.

[Xµ³ÄÙ ûÉÙØ] PÉÕÖóà Áhò]^rºñÚ “ðü¾ñz¾ñ{ò ^Ñ Éóãºc^ÒòÕü²ñ^ñ{²r ûÉÙØ;
3

g ˆR®z ¾òºñwò ³¾ñ íózÉñ‰( ¾ñ.Ê.114-18 ). [ûhr¶ÙÜ ^ñºµ ûhÕ×¾ð ^ Óµ] h

3

{²ÝÞù]^ñ^ û¯tc^ñĵ Zü¾ñ QÞ¯c^ÒòüÄ RÁ®{ñà hźñý¶ºñüÄ Tqµ²óüÄ h 2

~øضvtµ²r “¾ô¾zý{ YØz~z {²ÝÞù ²vwòÚɾð^Óµ; i ˆû¯Öóºñ¾ð aÎÕ^ÕýÖ

žÙÚòÙØ ²óÙ {ñÍ®~ PÖóºñ{òÒc^ò¾òûºÙûÖvwò± ²óÖóºñ~, ´cû^ñr]^Ñ
ýÉaµ‰(R¾.{òÁ.53) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. [Qc^ÉþÚºóÃÄñ¾ð] PÉÙ ±¾Þñ{ ¶óÃþĺñ^òÃ
3

{ñüÚ ßz {ò ºñ~. PÉÙ±¾Þñ{ žvqñ¹±û²ÕÖ{ñ^òÃ, j [ar¶Ùܵ RÙkɾð]^-

3 4 3

û¶¹{òʵ] k R~]aµ QѲÕØÉü{‚ VÙØ ² pq¾ð . arû¯Á]^zý{Êýqz{ñ¹,

4

¯¾^ñz ȺñÈÁz{¶ñÚ RÚòý¶ýºÊýqz{ñÚ Ýɾð]^ zý{ ±¾ñ²óz{ñǵ. l [¶õÑɾð^Ñ]

3 3

YÙ²{ñµ²ñpt (²r¶ÙÜ Rzºñ{ò3). a ^ôÎóÕ²ñprüÄ ˆ¶õÑɾð^щ VÙ^òÖ ²{3-

Þñ¶¾ðz2ºzý{]û^ñvt Ýɾð]^ 3zý{ ±¾ñ²óz~µ ¶õÑɾð^Ñ VÙØ ûhñÙÚ~
ü²ñ]^ò ^vüq 2 ñ]{òºóÃþÄüº; Qý^ºñüÄ R±²ñprüÄ ^vüq 2 ñ]{¶ñ^üÉ
PÁÒògûh¹^ò×û¾ÙØ ^Áz~. c (RÉÙ Rzºñ{ò 3). b, d ˆ²r¶ÙܲÃ^Äى
VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ, ²rûºÙØ ´¶óýºÊµ, ²Ã^ÄÙ - ]¾¶ñ^3{¶ñºóÁ]^òÖ
Q² 4¾wíñ{zý{ʵ VÙÜ{Ã; PÙÖó]ü^, ²rûºÙØ - ˆWͲr^ñÉ ({òÁ±²Ã.6)
VÙ^òÖ ^w]^òüÄ Éµ“¶ñ¹, ɵ“z{òà TÑÒñ¾ð ¶ÙܲÃ^ÄÙ VÙÜ{Ã. ²r -
²r²rºñ^ VÙ×]^ò, ɵ“²¾µ²ý¾ºñ^ VÙÖ²r. e ˆ²Õü×t‰ VÙÖ~]a ² 4ñɵ
(PÉÕýÖ Rzºñ{ò 3). f T²ñÞ^Ü]û^ñÎóº, X“ð É ¾ð º ^ñ¶Ü]a Éóãºñ°² 4ɵ
²2ĶñºÙü× RÁ±²~, g R®z 3¾òºíºµ üÉyü¶ñûÉÙÚ, (R®z3¾òºñwôzºñ{ò3).
X“ðɾ𺵠z3ÉóÉó{4µ - XïûÄÒ^ò^žµ, ²ñ¾ûÄÒ^ò^žµ; P{òüÄ XïûÄÒ^ò-
ý^“ð É ¾ð º ^ñ¶Ü]a P~üÉvrÛÃ, Ýɾð ] ^ 3ñz 3ýº“ð É ¾ð º ^ñ¶Ü]ag ûhñÃÄ-
üÉvqñÉóüÖ VÙý^. h ~øضvtý^]a üï~ýÉ PÁÒògûh¹~û^ñvt
“±3{3ñ¾ðz{2µ ({²ÝÞù]^ñ^ Rzºñ{ò 3). h2, i Tqµ²óüÄ ~øضvtµ²r {²ÝÞù
²vyɾð ^ üÒñûÉÙÚ (û¯Öóºñ¾ð Rzºñ{ò 3) R¾vqñµ {òÁÉ®{ñ{ò. R±²r
¯ô¾ðý¶ÊýqºÉþÚ] ^ñwÄñ¶óq¶ñÚ û²¾òº{òÁ¶þÄ ¯ñc^Ñ ÉóÁµ³Éû{Ù^ò×¾ð;
û¯Öóºñ¾ð - {òÁüÉc^qžýqºñÜýqº ¯ô¾ðý¶ýº P°²4Éóz~ ¶Õû×ÙÖÖóºñü{
û¯tc^ñĵ RÁ]a¶É¾ð^Ñ; aÎÕ^ÕýÖ žÙÚòÙØ ²óÙ{ñÍ®~ - {c^Ñ {þĶºó¾ð
ü²xý¶ºñüÄ žÙÚòÙØ ²óÙ {ñÍ®{òÁ]^òÖ û¯Öóºñý¾; PÖóºñ~ Rzºñ{ò3 -
´cû^ñr]^Ñ PÖóºñü{ û^ñr²q¾ð®{ ¶þÄûºÙØ ³z3{ò4²vwòz{ñܵ {ÙÜýqº
´cû^ñz~]^þÒÊýqz{ñÚ û^ñr^þÒ P{òÙü¶üÄ ýÉ]aµ “ð¾¶ï¾¶ñÚ {òÁ¶þÄ.
j, k ˆar¶Ùܵ‰ VÙÖ~]a ² 4ñɵ (R~]aµ Rzºñ{ò 3). l, m ¶õ Ó ý^]a üï~
(³vºèºµ Rzºñ{ò3). ³vºèºü¶ ¶õphò]a ¯òºñ¶^û¶ÙÖü{ûºÙÚ (PÉÜýqº
Rzºñ{ò3). n PÉÜýqº ³vºz~]a 躶óÃþÄ VÙÖ~ - ž]{Üýqº ³vºz~]a
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 10 aØ^¶ó^ 21

¶õÓɾð^Ñ. m ³vºèºµ ²óÖ®{ÉñüÖ z ɵނ VÙØ {ÑÓɾð^ÒòüÖ. [¶õÑÉóÃþÄ]

4

PcdûÛÁ ¶õphòºóÃþÄ. n PÉÜýqº ³vºz~]a 躶óÃþÄüº P±²r; o ˆ³þw]-

û^ñt]^òǵ ü²ñ^ûÉñpqñü¾‰ (û²¾òºñ.{òÁ.4-5-2). p [û^ñr ¶ÙܳÑ] û^ñrºñ¹
¶ÙÛ¯òÙØÑÒ ³Ñ. q {ÙþÚ Q“ð¾ºóz{ñý¾Êµ {Ú]a Ⱥñɾðz{^Éóü“ãw¶ñ^]
û^ñÑÓ¶ÉûÚÙý^. PÉÙ{ÙþÚ Èºñɾðz{^Éóü“ãw¶ñ^] û^ñÑÒüÉvtÉñûÚÙ,
PÃÄñ{ñ¾òÕ^ñprÃ? VÙÚòÃ, PÉÜýqº r ¸]aÉÅʵ, PÉÙ²]^à s ²è²ñ{žµ
P~]a Pr. [³ÑÓýqºvwÃ] “ð¾òº:²{ó‚ VÙܶñü²ñüÄ S“ðɾÜ]a ¯ò²^¶óüÖ
PÉÙ. [PvwÃ] ü“ãò. [^ÎÃ^Ñ aØa¶óüÛ] t Tc^Ñ ÞµÞñ¾µ t ^ÎÄ PÉÙ 2

^ÎÃ^þÒ] t aØacü^ñÑ. ˆ{òÁ¯ñ¾wÙ{ñÑ ^ñĵû²Ög hò®{òz~¹µ¶óüۉ VÙ×¾ð

3

ž{Õ²ñprÃ; Rcü^ ˆ³ÑÓýqºvwà ^ÎÃ^Ñ aØa¶óüۉ VÙ^ò×¾ð ^ñyµ,

PÉüÒñ²ñ{ò RÉܵ Pcazý{]a ¯ò²^{ ¾ð¶û¶ÙØ. 4
(9)

²z{ñµ²ñpt. a ´ ¶óºóà X“ðɾðºµ, Ýɾð]^ ñ°² ɵ RýÉ ¯òþįòÃÄñ VÙ×¾ð ^ôÍ;

4 3 4

RýÉ ü²ñÄÙÖó]ü^ Qz¶Äñ² µ ¯òþįòÙÖ ³Áãñ¾ðz{ ü¶ VÙÚòÃ, ^ôÍgûhñÙÚzý{]

4 2

aÖóz~ YÁ a ¯Ùý¶ Tvüqºñ^òǵ, ² ^ É{ ñ¯®{ zý{±²ÕÖ R~ W^ü{ “¶ñºóÁ]ý^-

2 4 3 3 3 3

ºñüÄ P~˵ a {vwò~; QÚ²óÙ³, PÉþÚ±²ÕÖ±²ñÁcü^ñÑ VÙ^ò×¾ð.

3

aØ^¶ó^ Tw¾ðÉzû{ñtü¯ñ]^ò VÃÄñµ Éópq

RØ^ÅÖ±û²Ùܵ nñÚò]a¶±²ºÚòÃþÄüºÃ
hòØ^ ¯òþÚÉü{ñ¾ð ²ñhžvqñµ ²óÙܵ ÉõrÃþÄ
¶Ø^ÅÆhþÚ±²ÕÖó ÉóqñÉórà Éõq\ü{. (10)
P±²r 躶óÃþÄ VÙÖ²r. PÉÜýqº ³vº¶ñÉ~ - "PÚ®{Ù ü¶Ã ^òq®{ Vµ
³vwòº"ÚòüÖ ({òÁgh.45). ˆ]Áâwµ { 4¾ð¶µ Þ¯ñ{¯µ‰(²ñ¾.Q¾.88-254) VÙØ
Þ¯ñ{¯{4¾ð¶¶ñý^ºñüÄ RÉÜýqº ³vºz~]a 躶óÃþÄûºÙÖ²r. o P±²r
¶õÑÉÕÖóÁ]aü¶ñ VÙÚ (³þw]û^ñt]^òǵ Rzºñ{ò 3) û²¾òºñÍÉñ¾ð{òÁû¶ñÎó.
p, q ˆû^ñr¶Ùܳщ VÙØ û²¾òº{òÁÉrüºñpýq üh¾ðz{ò PÁÒògûh¹^òÖÉóz{ñÃ
²2Åz{û{Ù? VÙÚ ({ÙþÚ Q“ð ¾ ºóz{ñý¾Êµ Rzºñ{ò3). r ¸]aÉÅ - ²3ĵ.
s ²è²ñ{µ - ²ýè: ²ñ{: ²è²ñ{:. t ¾üÞñ]{ò (Tc^Ñ Rzºñ{ò 3). t 2 ^ÎÄ -
¯òÈÁz{¶ñµ²r. t3 aØaý^ - ^òptý^. "“ð¾òº:²{ò VÙܶñ±ü²ñüÄ" VÙÖ Éñ]ºzý{
Éóɾò]^ò×¾ð ({òÁ¯ñ¾wÙ Rzºñ{ò 3). ˆ²r¶ÙÜ ²Ã^ÄÙ ²Õü×qØz~‰ VÙØ
~qc^ò ˆar¶ÙܶóÙkɾð]^û¶¹{òʵ ¶õÑɾð^Ñ; û^ñr¶ÙܳÑÓýq PvwÃ
^ÎÃ^Ñ aØa¶óÙ, ¶õ Ñ ÉóÃþĉ VÙØ P®Éºµ. b, d "²r¶ÙÜ - “¾ô ¾ zü{ñt
û²ñÁ®{òÚ VÙضñµ. ûhÕ×¾ð ^ Óµ - YØz~±ü²ñ®{ɾð ^ Óµ. ¶õ Ñ ÉóÃþÄ -
¯òÈÁz{òºóÃÄñ{ ²2Ğvqñý^]a" VÙØý¾. (9)

²z{ñµ²ñpt (aØ^ Rzºñ{ò3). a ˆRØ^ÅÖ±û²Ùܵ nñÚò]aµ P±²ºÚòÃþÄüºÃ‰

VÙ^òÖ ²{3zý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (´¶óºóà Rzºñ{ò3). a2 ¯Ùý¶ - ±¾]Á{ò-
ÉóÊ]{züÉ Þ{ò ¯òzºzɵ. a3 {vwò~ - êz3¾µ. b aØ^ - aØ]^ò. ¶¯:±¾zºñ-
îÁzº. Tw¾ðÉzû{ñt - Qz¶¯ñ Þc^3¶¹º. ¶ó^ü¯ñ]^ò - Éó“{3¶°Þ®{4ñº.
ˆTw¾ðˉ VÙØ - Qz¶ñýÉgûhñÃÇ^òÖ~, {za3wÞñ¾zÉz{ñüÄ (“ ñ.¶õ.2-3-29).
22 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 10 aØ^¶ó^

b [aØ^ Rzºñ{ò ] c ž{Ã{ÙÚòüÄ ±¾zºñîÁü{®z ¾òºÜ]^òüÖ Qz¶±¾ñ±{òºóÃ

3 3

P{ò ^ñ¾žÑÒ~. ² ñîºÉóãºc^ÒòüÄ ~ø¾±ü²ñ¹ ] ¾ïó]aµ ¶¯ÝýÞ d ±¾zº^ ¾ðz{ -

4 3 3 3 2

Éó㺶ñ]aÉ~. e P{ñÉ~ ^vþwºópt] ^vþw±²ñ¾ðz{ñÕü²ñüÄ RÁ±²û{ñÙÖóüÖ.

f hò¾^ñĵ ² ñîºÉóãºc^Òòà ²vwò±ü²ñ®{ ÉñÞþÚ Pýqº Qz¶ñÉóüÄ Qµ²r
3

Éó“{ {¶¶ñ^ P°Þ®{ò z~. g [VÃÄñµ Éópq] h “ð¾òº:²{ò û²¾òº{òÁÉr{òÁzü{ñÒòüÄ

3 4

ü{ñÓµ ü{ñѶñþÄʶñ¹É®~ ¯òÙ×ǵ h hñw^ghñÕüײñ{ò “ùz {ò ¶ñz¾zý{üº 2 3 4

T²íõÉóz~, ü² ñ] ºý{ºóà û¯mkûhÃÄñ{²r PÉþÚʵ ÉótÉ~. i [RØ^ÅÖ±û²Ùܵ

4 3

nñÚò]aµ] j Þcü^ñhzý{ ü¶ñèû¶ÙØ ûhñÃÇ^òÖ Qz¶ìnñ¯ò]aµ . k RÈÉÁ-

aÑÒzý{±²ÕÖ ÉóÝzÁ{µ‚ VÙÖóÁ®{ñüÚºñ^òǵ k PÈÉÁac^vqɾñý^ºñüÄ 2

Þcü^ñhµ‚ VÙÖóÁ]^ò×¾ð Rɾð. RÖ±³ - ü¶ñèµ. l [P±²ºÚòÃþÄüºÃ] P®{ ² ^ É~ - 4 3 3

²ñÞ¯¶óÃþĺñ^òà Qz¶ñ°Þ®{ ñ¯µ ²vwûÉñvx~. m T²ñÞ¯®{ñÙ 4

Þù^ ²¶ñºóÁ]ý^ºñüÄ ²ºûÚÙ^òÖ~. n PÉÜýqº Þñ{ ¯µ RÉÁ]a ±¾üºñí¯¶ñ-

2 4

ºóÁ]^òÖ~. [hòØ^ Rzºñ{ò ] o {ÙþÚ o žÙ³zý{ºóÕ^ñprà P{òêz ¾Û^ ¯òþÚ]aµ

3 2 3

²r, ² ®{ ^¶ñÚ PÉóz ºñ{ò ^Ñ “{“ñ^ ¶ñ^±²þw]aµ; ü{ üÉñïµ, ¶°âüºñ﵂

3 4 3 3 2 3

VÙý^]a PrºñÚ ² ®{ žvqñµ. [²óÙܵ ÉõrÃþÄ ¶Ø^Åà ShþÚ±²ÕÖó ÉóqñÉórÃ]

3 4

R®z ¾òº¯òº¶¯ñ{ò ^Ñ Tvqñ¹, ²óÙ³ ² ^ É~ ²ñÞ¯zý{±²vwò ^¾ð¶èºzý{±

3 3 4 3 3

²óÖ±²óz~ Qz¶ñýÉ Äèò]^±²ñ¾ð]a¶Ùص, Þ¾ðüɓðɾٲ]^à P®{ò¶ÝµÁ{ò²vwò

R“ð“¾ô¾zý{ Éóq±²ñ¾ñÛ^òà p P®{ ü¶ñè®{ñÚòÃþÄ. q [¶Ø^Åà ShþÚ] üïº-
±¾zº¯ô^ÛÚ Þ¾ðüɓðɾþÚ, PÙÖóüº [¶Ø^ÅÃ] ¶Øa^òÖ Þ¶ºz{òÃ; ±¾ñwÉóüºñ^ - 3

b, c aØ]aý^ - ²3ñîºÉóãºc^ÒòÚòÙص ¶¯ÝýÞz{òÁ±³ý^ºñý^ºñüÄ Pzý{

PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ž{à {ÙÚòüÄ Rzºñ{ò 3). d (±¾zº^ 3¾ð z { 2Éó㺶ñ]aÉ~)
b ˆaØ^‰ - VÙÖz{ñüÄ ¶¯ÝÞù Qz¶ñýÉ] ^òpqûÉÙÖ²r. e ²3ñîºÉó㺱¾Éw-
¶ñÚ ¶¯ÝýÞ ±¾zº^ 3¾ð z { 2Éó㺶ñ]aý^ºóÇvqñÚ PÁý¶ýº PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (P{ñÉ~ ^vþwºópt VÙØ ~qc^ò). ^vþwºópt]^vþw± ²ñ¾ðz{ñ±
ü²ñüÄ VÙÖ~ - {4¾ð¶´4{ìnñ¯z{ñüÄ ìnñ¯ÝɲÛÚ Qz¶ñýÉ PÖóý^ºñý^-
ºñüÄ. f ˆ¶ó^Ëw¾ðÉzû{ñt ü¯ñ]^ò‰ VÙÖ~]a P¾ðz{2µ (hò¾^ñĵ Rzºñ{ò 3).
g, h ˆVÃÄñµ Éópq‰ VÙ^òÖ ²{3z{ñüÄ ûhñÃı²pq Þ¾ðÉzºñ^3z{òÜýqº VÃþÄýº
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (“ð¾òº:²{ò Rzºñ{ò3). h2 hñw^gühñØ - ü^3ñ¶ºÞñ¾µ. i, j RØ^Ã
- Þcü^ñhµ. k Þcü^ñhû¶Ù^òÖû{Ù? ž]{ò{3ý“ºóà P°²4ɶñý^ºñüÄ X“ðɾðºñ-
{ò3^þÒ±²ÕÖ Éó³4Éñºó¾ñü{ñûÉÙÚ (RÈÉÁaÑÒzý{±²ÕÖ VÙØ). k2 ˆYvûqñr-
ºñщ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (PÈÉÁaµ ^vqɾñý^ºñüÄ VÙ^ò×¾ð).

l ^ôͱ²ñprà ˆQc^ÉþÚºóÃÄñ¾ð‰ Rzüº{z3ÉóÉèºñ ˆP±²ºÙ‰ Rzºz¾ {gh2±3{3:.

m {¾ðïó T²ñÞ¯¶óÃþÄüº‚ RzüºÉ ïó É]{Ⱥµ Rzºz¾ñï (T²ñÞ¯®{ñÙ R{ò).
n PÉÜ]a Þù^2²ý{ RÃþÄüº VÙÚ (PÉÜýqº Rzºñ{ò3). o Qz¶ñ°Þ®{4ñ¯µ
²vwûÉñvxý¶üº PÙÖó]ü^ Éóü¾ñ{ò 4ʵ P²ó 4ÈÁz 3{ 4¶ñµ VÙܶóqµ
ûhñÃÇ^òÖ~ ({ÙþÚ Rzºñ{ò 3). o2 žÙ³zý{ºóÕ^ñprà VÙÖ~ - Ýɾð]^ 3ñz-
ýº“ðɾðºz{òÕ^ñprà VÙÖ²r. p P®{ ü¶ñèµ VÙÖ~ - Qz¶ñ°²4ɵ. q ˆ¶Ø^É
VÙØ - üﺶñ¹, ˆRÉ VÙØ - RÃÄñý¶ºñ¹, üﺱ¾zº¯ô^ÛÚ S“ðɾþÚ
VÙÜ{Ã. ˆ¶Ø^ÅÉ VÙØ Þ±{¶õÉó²4]{òºñ¹, ¶Øa^òÖ Þ¶ºz{òüÄ VÙÜ{Ã.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 11 P\ü{ 23

Þ¶ºz{òà ÉÁµ ^Ä]^z{òà VÙÜ{Ã. [ShþÚ±²ÕÖó ÉóqñÉórÃ] P®{ò¶ÝµÁ{ò RÃþÄ-

ºñ^òÃ; Q{ò ² ¾{þÚ±ü²ñüÄ ¶ñÛ{Ã, ¶ý¾ºñ{Äñ¶óz{þÚ. [Éõt P\ü{] ˆ{òÁ¯ñ¾wÙ
3 4

{ñÑ ^ñĵû²Ög hò®{òz~¹µ¶óüۉ VÙØ ¯ñÙ ûhñÃÇ^òÖ P~üÉ ³Áãñ¾ðz{ µ. (10)2

a¯ò^ ¶z{òà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó ²z~µ ^Õ×¾ð X“ðɾðºñ{ò êz ¾³Áãñ¾ðz{ zý{z {Éó¾ð®~

3 3 3 2

² ^ Ézý^c^¾ðºü² ñ^ ¾ñɾð VÙ^ò×¾ð.

4 3 4 3

P\ü{ T¹º±³a¶ñûÖÙØ ^vwÙ ^ÎÃ^Ñü¶Ã

û^ñ¹´µû²ñÎóÃlÍ aÁb¾ðghqü^ñ²Ù aÕüÖÉÃ
ûh¹ü^ñÄz{ñºó¾µ hô¾ðzû{ñýq±²ñqÅýɲz~µ
P\^ñ¶Ã ^ղɾð QÍ~º¾ð ü²ñʹºÕ²ñÄü¾ (11)

b [P\ü{ T¹º±³a¶ñûÖÙØ] c ˆ{òÁ¯ñ¾wÙ{ñщ VÙØ ¯ñÙ ûhñÙÚ P~üÉ

TìíõÉó]ý^]a T²ñºžµ, Tü²ºžû¶ÙØ. [^vwÙ ^ÎÃ^Ñ ü¶Ã] ˆ^vwþÚz {ñÑ
²ÕÖó‰ VÙØ {ñžµ ûhñÃÅ, ˆ^vwÙ ^ÎÃ^Ñ ¯òþÚ¶óüۉ VÙØ ²óÖ¾ð]aµ T²ü{ “òz~ 3

¯òÙ×ü¾: P~{ÙþÚüº ûhñÃÇ^ò×¾ð. d R±²r PrÊýqºñ¾ð ³Öµ²óÃþĂ VÙÖóüÖ

Éóɾwµ (±¾ñwÉóüºñü^zºñ{ò3). ÉóqñÉórà - “¾ô¾zý{ Éóq±²ñ¾ñÛ^òà VÙÖ²r.
P®{ò¶ÝµÁ{ò RÃÄñÉórà Wû{ÙÚ (Q{ò3²4¾{þÚ Rzºñ{ò3). ¶ý¾ - ^3ɺµ. Q^
R±²ñpqñà ý^Éúµ ~ 3 ÝÞñ{ 4¶ñý^ºñǵ, S“ð É ¾Þñü²è¶ñý^ºñǵ,
² 4 ^ 3 É{ 3 °² 4 Ézý{]aÖóz~z {vwòº{ñý^ºñǵ, {vwòº{ñÚ~ {ñüÚ
Ý{ò2¾¶ñÛà ¶ó^˵ P³Áãñ¾ðz{¶ñý^ºñǵ ˆPvwà ^ÎÃ^Ñ aØa¶óüۉ
VÙ^òÖ ²ñprà ûhñÙÚ ý^c^¾ð º z{òà “ð ¾ z 3ý{ 4 üº Tc^Ó]a ^¾ð z {Ⱥ-
û¶ÙÖ{ñºóÕØ.

"aØ^ûÉÙØ ~qc^ò P±²ºÚòÃþÄüºÃ hòØ^ ¯òþÚÉü{ñ¾ð ²ñhžvqñµ; ²óÙܵ

¶Ø^ÅÆhþÚ±²ÕÖó ÉóqñÉórà ÉõrÃþÄ; QÚ²óÙ³, P\ü{ Éõt" VÙØ P®Éºµ.
b "aØ^ - QÞ®¯¶ñ^, hòØ^¯òþÚÉü{ñ¾ð ²ñhžvqñµ - P²]Áâq³Áãñ¾ðz{2c^þÒ
ݶ¾ò]ý^]^rºñÚ Þc^3žvqñµ, ¶Ø^ÅÆhþÚ±²ÕÖó - QÚ²óÙ³ Ýɲ4ñÉ-
ü² 4{3ñ{ò 3²¶ñÚ Þ¶Ý{üﺱ¾{ò² 4qÛ¹, ÝÉñ² 4ñÉó^Þ¶Ý{¯òº®zÁzÉñ{ò 3-
Þ¶Ý{^úñwa 3xz¶^ÛÚ ÝÉñ¶óýº ±¾ñ±ºzüɯ˵, ±¾ñ²^züɯ˵
Þ¶ñ“ð ¾ ºóz~, ÉóqñÉórà - P{ò 4^ñ¾ð º ®{¾c^þÒ±ü²ñüÄ ±¾üºñí¯ñ®{¾c^þÒ]
û^ñvt P^Äñû{ñÎóºóÃ, P\ü{ Éõ t - P~üÉ ²¾¶³Áãñ¾ð z { 2µ. RØ^à -
Þcü^ñhµ; hò]û^Ú˵. ¶Ø^à - Ýɲ4ñÉü²4{3µ" VÙØý¾. (10)

¯ò^3¶µ (P\ü{ Rzºñ{ò3). a "Rýɲz~µ P\^ñ¶Ã ^ղɾð QÍ~º¾ðü²ñʹºÕ²ñľð"

VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (¯ò^ 3¶z{òà Rzºñ{ò 3). b,c ˆQ؉ VÙ×Ã
T²ñºzý{] ^ñpt¶{ñºóÁ]^, Tü²º²¾¶ñ^g ûhñÃÇ^òÖ~]a] ^Áz~ -
Tü²ºñ®{¾c^ÒñÚ X“ð É ¾ð º ý^Éúc^þÒ] ^Îóz~Ýɲñ°Âü²ñü²ºzý{g
ûhñÃÇý^ T²ñºñ{ò4^ñ¾ò]aµ Pɓðºñü²èò{¶ñý^ºñüÄ ±¾^¾wz~]a Pɓðºñ-
ü²èò{µ VÙܶzý{± ²ÕÖ] ^ôÍgûhñÙÚzý{ ¯ò^3¶ó]^ üÉvt¶ñý^ºñüÄ.
QÛà ²óÙþÚ ±¾^¾wµ - X“ðɾðºñ{ò3³Áãñ¾ðz{2¯òïõ¯{ñ^{2¯´¾ðÉ^¶ñ^ Ýɲñ-
24 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 - 11 P\ü{

RÈÉr^þÒz{ñµ ²ÕÖóÕØ. e ˆ~º¾Ø kq¾r û{ñÏû{ω ( {òÁÉñ.1-1-1 )VÙØ {µ

{òÁËÑÒz~]a PÁÒògûh¹{ñ¾ð. ˆÉv³^Í ¯ñ¾wÙ {òv^ÎÃüh¾ð‰({òÁÉñ.1-2-10) VÙØ
²ü¾ñ²ü{ “µ ²vwòÛ¾ð Pca; Rcü^ ˆ^vwþÚz{ñÑ ²ÕÖó ºñûÚÙص ü^rÄى
3

({òÁÉñ.3-10-10) VÙ×¾ð, ˆ^vwÙ ^ÎÃ^Ñ ¯òþÚ¶óüۉ VÙØ ²ü¾ñ²ü{ “µ ²vwòÛ¾ð;

3

R~ VÙÚ f Pr±²ñt{ñÙ! g ˆ^vwÚÃÄñà RÃþÄ^vs¾ð h¾v‰({òÁÉñ.9-1-9) VÙÖóüÖ

g ²ü¾ñ²ü{ “µ ¯ò^ ¶ó]^òÖ~µ. [û^ñ¹´ Rzºñ{ò ] ¯òzºÉÞ®{¶ñÚ {òÁgühñþÄlÍ®{
2 3 3 3

{òÁ¯^¾ò]a ¯ò¾ð É ñï^¾ñÚ QÍÉñ¾ð , Þ¾ð ü ɓð É ¾Ù{òÁÉr^ÒòüÄ P®{¾c^ ÈÁz{ò

3

²vwòÚýÉ RýÉ{ñÙ. ûh¹ - h ûh¹{ ^ÉóûºÙÜ{Ã; i "aÕüÖÉà ûh¹" VÙØ ^ôüÎ

bpr, Éñhò^¶ñÚ Prý¶ VÙÜ{Ã. j [ü^ñÄz{ñºó¾µ] ^Éó]ag ûhñÃÇ^òÖ PÄc^ñ¾z{ñÃ
aýÖÉÕÖ Qºó¾µ. [hô¾ð Rzºñ{ò ] PÉÙ a wc^þÒz û{ñtz~±²ñrÚ RÉÕÖóà k
3 3

YÙØcaýÖºñü¶ ^ÕÖɾð^Ñ ² ^ Éz Ⱥ{ò¾ò]{³Áãñ¾ðz{ c^ÒñÚ l X“ðɾðºý^Éúc^-

4 3 3 2

Òñ^òÖ P¯¾ðz{ c^Ñ ü²ñ¹ TìíõÉó]aµ m Ýɲ ñɾñɾð. P\^à - kÁc^Ã. [T¹ºÕ n
2 4

²ñľð] Tìíõɯü¶ Ýɲ ñɶñ^ Týqº¾ñɾð. ˆ^ñĵû²Ög hò®{òz~¹µ¶óüۉ VÙØ

4

{ñµ ûhñÙÚ²rýºÊýqº¾ñý^. (11)

Éq]az{òÁÉõ{ò±²óÑþÒ {òÁÉr^üÒ “¾wµ

°Â²±¾ñ±ºzý{üº ûhñÃÄñü{; T²ñºñ®{¾c^þÒ] ^Îóz~ PÉþÚûºñÎóº üÉØ
T²ñº¶óÃþÄûºÙØ ûhñÃÇ^òÖ~, Rµ¸ÙØ ²z~µ - T²ñºÉó㺶ñý^ýº±²ÕÖ.
PÙÖó]ü^, ˆQ؉ VÙØ - '^ 3{ò'“±3{3²¾ðºñº¶ñý^ºñüÄ, ^3µºü{ Pü¯ü¯{ò ^ 3{ò:;
^3µº{ R{ò ^ 3{ò: VÙ^òÖ ÈÊz²z{òz3ɺzý{± ²ÕÖÉñ{Ã. d ±¾ñ±ºžµ ±¾ñ²^žµ
VÙÖzý{üº ¾üÞñ]{òºñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (R±²r PrÊýqºñ¾ð Rzºñ{ò3). Pr -
¸Äžµ, {òÁÉr^Óµ. e ˆ^ÎÃ^Ñ ü¶Ã‰ VÙÖzý{ T²íõÉóz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(~º¾Økq¾r Rzºñ{ò3). f (Pr±²ñt) PrºóüÄ. ²tý^ - ±¾ñÉvºµ VÙÖ²r.
W^±¾^ñ¾zý{ºñ{Ã. g (^vwÚÃÄñà Rzºñ{ò3).

g 2 ²ü¾ñ²ü{ 3“¯ò^ 3¶¯µ ˆ^vwÙ ^ÎÅþw‰ºñºóÁ]^gûh¹ü{ʵ(10-5), P~

Þñ¶ñ®º{: ²ü¾ñ²ü{ 3“¶ñý^ºñüÄ P±¾ñ±{Éó㺱¾ñÉvºzý{üº ±¾ñ{4ñ®üº¯
±¾{ò²ñ{ò3]ý^ºóüÄ {ñz²¾ðº¶ñÚ ˆÉõt¶óÙ žÕÖ˵(1-2). ˆûhñÙÛà Éóü¾ñ{µ‰(3-
9), ˆYÁ¯ñº^µ‰(4-1), ˆû^ñvq û²vr¾ð‰(9-1) - R±²r±²pq ±¾^ñ¾z{ñüÄ ¯ò^3¶¯µ
VÙÚ]aýÖºóÃþÄ VÙØ ^Áz~. h aÁb¾ðghqü^ñ²Ù aÕüÖÉÄñ¹, P{ñÉ~ -
P®{¾c^ 3ÈÁz{òºñºóÁ±²{ñ¹, ûh¹{^ÉóºñÚ ü^ñÄz{ñºó¾µ VÙØ ž®{òÚ
û²ñÁÑ. i R¾vqñ¶¾ð z { 2 z{òà ˆaÕüÖÉÃûh¹‰ VÙØ - žÏgûhñÃÄñ]^ò,
(Éñhò^¶ñÚÉrý¶ûºÙÜ{à VÙÖ~) j P~{ñüÚû{ÙÚ (ü^ñĵ Rzºñ{ò3). ü^ñĵ
- PÄc^ñ¾µ. k P\^ñ¶Ã - aýÖºñ¶Ã. l QÍ~º¾ð - X“ðɾðºý^Éú±¾ñÉvº¶ñ^òÖ
¶ïñ¯¾ðz{2µ. m,n²ñà - Ýɲ 4ñɵ. "P\ü{ T¹º±³a¶ñûÖÙØ ^vwÙ^ÎÃ^Ñ
ü¶Ã û^ñ¹´µû²ñÎóÃlÍ aÁb¾ðghqü^ñ²Ñ aÕüÖÉǶñ¹, ûh¹ü^ñÄz{ñºó¾µ
hô¾ðzû{ñýq±²ñqÃ" VÙØ ~qc^ò, PýqüÉ P®Éº¶ñ{Ã. PÙÖó]ü^, "û^ñ¹´µ
û²ñÎóÃlÍ aÁb¾ðghqü^ñ²Ù - P\ü{ T¹º±³a¶ñûÖÙØ ^vwÙ^ÎÃ^Ñü¶Ã
- ûh¹{ aÕüÖÉǶñ¹, ü^ñÄz{ñºó¾µ hô¾ðzû{ñýq±²ñqÃ" VÙØ ~qc^ò P®Éº-
¶ñ^˶ñµ. "hô¾ðû{ñýq±²ñqà - hôÁµ û{ñýqʞýqº ²ñqÃ. P\^ñ¶Ã - ¯ÏÉñ{²r.
²ñà - ±¾^ñ¾µ" VÙØý¾ºóüÄ. (11)
íõº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 1 ¯ò^3¶µ 25

z3¾¶óüq3ñ²¯òãzÞc^3{òºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ð üÄñ^µ

Qz üº h~¾ðz{ “{ü^ { “ü^ “q ñ¾òÝ-

3 2 3 2

~âqÝ{{ ñ ²¾ïó{µ { ººñ ÉóÈÁvÉ® …

2 3

¾ñìºÝɾñz¶²¾òü² ñ^ hÄñò² ñûÉÒ 4 3 4

Þµº]±¾Þñz º ï¾òü¶É ³¶¾ðz{ ¶ñï ……

4 2

Éñ{ò3ü^Þ¾ò PÎ^òº¶wÉñÒghôº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãz{ñz²¾ðº¾z¯ñÉÒòºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ðüÄñ^µ

á¶ñ®¯ñ¾ñºwÝÝÉñµº°a w¶aüqñ Éõ¾{ ñ¶ñc^û¶ÒÒò¾ð-

3 3

~ ¾ð{ ñ®{ñ¾ñ{òï®{ñ£z ³ {¯òº{{¶:^ò²ñü{ ñ{ò {ò: …

3 3 3 4 2 4

Éó“ðÉñz ºìüºñ{òÁ¾ðÉõ{ ¾² wò“ ºü¯ñ üÉ{ ²ÝÉü^~¾ð-

3 4 2 3

¯ò¾ð~ø {ñü“ãü{ ñã: ±¾³ ¾{ ^{ò {ÝÞùÝ{ò ý¾“ðɾðºà¶ñ ……(35)

4 3 4 2 2 2

(á¶ñ®¯ñ¾ñºw:) {òÁ¯ñ¾wÙ{ñÑ - û²¾òº²ó¾ñprºñü¾ñüq ²ó¾òÉóÃÄñ{Éܶñ¹;

(ÝÉñµº°a3w¶aq:) ûhµ¶óٞrz{òÁ¶ñþÄ - ÝÉñ¶ózÉz~]az{a{òºñÚ {òÁɲó4-
üã^zý{ÊýqºÛ¹; (Éõ¾{3ñ¶ñc^û¶ÒÒò:) ^rüh¾ð~Îñ¹žr]^vwÙ - Þ¾ðÉñ{ò4^zÉ-
Þúh^¶ñÚ {òÁz~Îñ¹ ¶ñþĺñüÄ PÄc]Á{¶ñÚ {òÁžrýºÊýqºÜ¶ñ¹; (~3¾ð{3ñ®{ñ-
¾ñ{òï®{ñ) ²þÚz{ñÑ ¶{^ÒòÖpqÉÙ - ¶{3z{ñüÄ YÁɾñǶvq±ü²ñ^ñ{ aÉĺñ-
²õq3zý{ Þµï¾òz{Éܶñ¹; (Pz3³4{¯òº{{¶:) ¶wò¶óÙÜü¶Úò ¯µ¶ñºÉÙ - ¶wò-
ýº±ü²ñüÄ Ý±Áïwôº¶ñ¹, Q“ðh¾ðºc^Ó]^ñÉñÞ¶ñÚ {òÁü¶ÚòýºÊýqºÜ¶ñ¹;
(^ò²ñü{2ñ{ò4{ò:) QÍ®{ñ¾ð^qÕ²ÑÒòºvwà - ±¾Òº^ñÄz{òüÄ W^ñ¾ðwÉzý{z
{òÁ±²t]ý^ºñ^ TýqºÜ¶ñ¹; (Éó“ ð É ñz 3ºìüºñ{ò:) Q{òºmühñ{òawc^Ñ -
Þ¾ðÉ^ñ¾w¶ñ¹ ¯ò¾É{ò4^ü{üíñ²ܶñ¹; (T¾ðÉõ{4¾²2wò“º¯:) ²wcû^ñÒ¾ÉþwºñÙ
- {ÙÜýqº {òÁü¶Úòݲ¾ð“ z{ñüÄ Éó^ß{c^ÒñÚ ²2wc^þÒÊýqº {òÁɯ®{ñÍÉñÙ
ü¶üÄ ^vÉÒ¾ð®{ÁÓ¶Éܶñ¹; (üÉ{3²ÝÉü^~:) û^ñr¶ÙܳÑÓýqºvwÃ
- üÉ{3ñz¶ñÉñÚ Éóïü^3“ðɾþÚ(h~“ð “ð üÄñ^ô 1) z4Éí¶ñ^ËýqºÜ¶ñ¹; (¯ò¾ð~ø4{ñ-
ü“ãü{3ñã:) ¶Ø^ÅÆhþÚ - üﺱ¾zº¯ô^ܶñºóÁ]^òÖ Vµû²Á¶ñÙ YÁÉÜü¶
¯òzº¯ò¾É{ò4ý^“ðɾðºzý{ TýqºÉÙ, {z3Ⱥ{ò¾ò]{û¾ÃÄñÁµ PòñÝ{ò2ý¾“ðɾðº-
û¾ÙØ ˆYÁ¯ñº^µ‰ VÙ^òÖ {3“^z{òüÄ QÍÉñ¾ð T²²ñ{ò 3z{ÁÒòÛ¾ð VÙ^ò×¾ð.

üÉ{3ñ®{ñhñ¾ðº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

26

R¾vqñµ {òÁÉñ¹û¶ñÎó - ²ñÄÛ¹ ±¾üɓµ

a ¾ñ¶Éó¾ïz{òà {òÁÉüºñz ýººóÇÑÒñ¾ð b±²ópqñÕü²ñüÄ, {ñžµ {µžýqº ^¾w-
4

] ¾ñ¶žñ¹± û²ÁÉóqñ¹±²pt] b±²ópqñ¾ð - ˆžrºñüډºóÃ; R]b±²õpýq PÃÄñ{ñ¾ð

3

êz ¾±¾üºñí¯c^Ó]^ñ^± b ³Öµü² b±²ót^òÖ²rýº] ^vt, "R~ RÈÉóãºz{òüÄ-

3

ºñ^± û²ÕÖ{òÃþÄüº!" VÙØ û¯ñ®~, "¯ñµ ž®~Ö žÙÚµ RÈÉóãºz{òüÄ b±²óq±-

û²Õü׶óüÖ" VÙØ T^®{ñ¾ð - ˆûhñÙÛà Éóü¾ñ{‰z{òÃ; "PÈÉÒüÉüºñ? ² ^ É{ ¾ðï- 4 3 3

^¾wÛ^˵ û²Õü×µ" VÙ×¾ð - ˆhÙ¶µ ²Ä²Ä‰ÉóÃ; PÃÄñ{ñ¾ð, {®{ñžýqº ^¾wc^-

þÒ± c ²ñüÎ ü²ñ]aý^]a PrºñÚ X“ðɾðºý^Éúc^ÒòüÄ ±¾Éw¾ñ¹ P¯¾ðz{ ±²t^òÖ 2

²rýº] ^vt, PÉÕÖóÜýqº PòñÝ{ò ¾zÉñ{ò ü{ ñãc^þÒʵ, d Þ¾ðüɓðɾ٠²¾¶-

2 3 3

±¾ñ±ºÛºóÁ]^òÖ²rýºÊµ T²ü{ “òz~, "e PÉÕýÖ Éópt PÉþÚ±²ÕØcü^ñÑ" VÙ×¾ð

3

- ˆYÁ¯ñº^‰z{òÃ. f ±¾Þc^ ñz, RȈûÉñÁ¯ñº^µ‰ PÁÒògûh¹{Éü¾^òrü^ñÑ

3

ˆlÍÉókµ²wòž^ò‰Çµ PÁÒògûh¹{ñ¾ð ; "Rzý{ áýÉâwɾð ^ Ñ {òÁËÑÒµ

²ÕØcü^ñÑ" VÙØ ²óÑþÒ PÁÒògûh¹É¾ð. P{ñÉ~ - g R~ ±¾zºèò]^ò×±ü²ñüÄ
R“ð“¾ô¾Þ¶¯®{¾µ h P~˵ ^ñwÉÙü× ¯ñµ ³a^òÖ~; i RÚò Vz{þÚ¯ñÑ VÙØ.
j Q^, j ¸ÙØ {òÁÉñ¹û¶ñÎóºñǵ - R±²r ²ü¾ñ²ü{ “µ ²vwòÚ R~ j ÞµÞñ¾ò^Ñ
2 3 3

{òÁ®~ý^]a TqÄÙÖó]ü^, j Pz{ñǵ {¶]a ² ^ Éz Éóãºz{òüÄ Éóqñ¹ ²óÖ®{²r

4 4 3 3

ûhñÃÇ^ò×¾ð - R{òÃ. k P{ñÉ~ - R{¾Éóãºc^ÒòÜýqº ü{ ñãñ°Þ®{ ñ¯´¾ðÉ^¶ñ^ 3 4

² ^ Éz ýÉÄèvºzý{ P°Þ®{ò z{òüÖ, "PÉþÚ±²ÕØcü^ñÑ, R{¾Éóãºc^þÒ

4 3 3 4

Éótcü^ñÑ" VÙ^òÖ~; P~ l Pɾð^Ó]a TqÄÙÖó]ü^ {¶]a ýɓz ºµ ²óÖ]ý^]a 3

a ²ñÄÛ¹ ±¾üɓµ. ^ôÍ ¯ñÇ {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà ±¾ü¶ºzý{ʵ P°²4ñãòºñ¯òÙØ

û^ñvt Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]a Þc^3{ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¾ñ¶Éó¾ïz{òà VÙØ
~qc^ò Éóqñ¹ ²óÖ®{²r ûhñÃÇ^ò×¾ð R{òà VÙܶÒ˵). b ³Öµü² - ü{3É{ñ®{¾-
Éóãºz{òüÄ. c ²ñüÎ - ²4^3Éz3Éó㺶ñ]^ñü{ Ⱥ¾ðz{2ü¶. d ˆ²wcû^ñÒ¾Éþw-
ºñى (4-1-8) VÙÖzý{ ^qñèòz~ (Þ¾ð ü ɓð É ¾Ù ²¾¶±¾ñ±ºÛ¹ VÙÖ~).
e PÉÕýÖ - X“ðɾðºý^Éúc^þÒ. f ±¾ñÞc^ò3^¶ñÚ Z¾¾ðz{2Éóü“ãzý{ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (±¾Þc^3ñz Rzºñ{ò3). g R~ - YÁ¯ñº^z{òÕ²r. h P~˵ - lÍÉókµ²óÙ
±¾^ñ¾žµ. i RÚò Vz{þÚ ¯ñÑ? VÙÖ~ - ü{3ïÞµÝÁâq¾ñ¹ ~ 3:^2±²t^òÖ ¯ñµ
Rz~3:^±²t^òÖý¶ Vz{þÚ ¯ñÑ? VÙÖ²r. ºz3Éñ, i RÚò Vz{þÚ ¯ñÑ? VÙÖ~ -
P®{ “¾ô¾Éó“ðüÄã®{ñÙ Pò^ñÄz{òüÄ ²2Å]a¶óüÖ VÙÖ²r. j2 ¸ÙØ {òÁÉñ¹-
û¶ñÎóºñǵ VÙÖ~ - ˆÉõ t ¶óÙ žÕ։z{òǵ, ˆûhñÙÛà Éóü¾ñ{‰z{òǵ,
ˆYÁ¯ñº^‰z{òǵ VÙÖ²r. j ˆÉõt¶óÙ žÕÖ˵‰ ²ü¾ñ²ü{3“žü^¯ ³3z3{ò4Ý{2-
û¶ÙÖzý{±²ÕÖ (Q^ûÉÙÖ~). PÃÄ~ - ˆÉõt¶óÙ žÕ։z{òÙ ±¾ü¶ºµ ^ôÍ T]{-
¶ÙüÖ. j 3 (ÞµÞñ¾ò^Ñ {òÁ®~ý^]aqÄÙÖó]ü^ Pz{ñǵ) VÙÖ 'h'“± 3{ 3µ
ˆžrºñüډºóÕ²óÖ®{ Éóqñýº ޞghºó]^òÖ~. RÈɾðz{2z~]a Þúh^µ - ü¶üÄ
u (RÈɲó4¯òüɓžµ R±²r ûhÃÄñ¯òÕ^) VÙÖ Éñ]ºz{òüÄ Éó“{3¶ñ^]^vt
û^ñÑÉ~.
k P®ºñ¾ð z { 2¶ñ^gûhñÙÚ~û^ñvt {¶]a hñ²Ãºµ ²óÖ]ý^]aqÄñºóÁ]aü¶ñ-
ûÉÙÚ (P{ñÉ~ Rzºñ{ò 3). l Pɾð^Ó]a - ÞµÞñ¾ò^Ó]a. j, m RÈɾðz{2z~]a
z3Áâqñ®{^{2¯žü^2¯ (Q^ ¸ÙØ {òÁÉñ¹û¶ñÎóºñǵ) Rzºñ{ò3ýº Éóɾò]^ò×¾ð
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 ²ñÄÛ¹ ±¾üɓµ 27

TqÄñºóÕØ; m áÉó²õ ãxÍÉñÙ ¾ñÉwÜ]ag ûhñÙÚ ïó{µ PÉÜ]a TqÄÙÖó]ü^

4

{Ú]a± û²Á¶ñþÒ±²ÕØý^]a TqÄñÛÕü²ñüÄʵ, á±¾îÄñ{ ñÍÉñÙ ïó¾vº- 3

Ü]ag ûhñÙÚ ïó{µ PÉÙ û¯mhòüÄ ²qñü{, {Ú]a ² ^ Éz ² ]{ò ¶óaý^]a 4 3 3 4

TqÄñÛÕü²ñüÄʵ, ˆÉõ t ¶óÙ žÕ։z{òǵ, ˆûhñÙÛà Éóü¾ñ{‰z{òǵ, ˆYÁ

¯ñº^‰z{òǵ - ²óÖý¾]aÖóz~g ûhñÙÚ ïó{µ Pɾð^Ó]a Tر²ÙÖó]ü^, ¸ÙØ ^þÒʵ
²Öóz~g n hc^ñºžµ Éñ¾òÚ ²ºó¾ð “{“ñ^ ¶ñ^± ²þwz~± ² Å]a¶ñü²ñüÄ {¶]a 2 2

PÉÙ²]^ÅüÄ P²ó ¯òüɓµ “{“ñ^ ¶ñ^± ²þw]ý^]a TqÄñºóÕØ. Rɾð^Ó]a]

4 2

^þÒºñÉ~ - ² ^ Éz Ⱥ{ò¾ò]{Éóãºc^Óµ, PüÞȺüÞýÉ ²vwòz{ò¾òý^ʵ,

4 3 3

o X“ðɾðºý^Éúc^Ñ ³Áãñ¾ðz{ µ VÙÖóÁ]ý^ʵ; hc^ñº¶ñÉ~ - ²ºó¾ð{ÙÚòüÄ

2

Tvqñ¹, PÖóºñ{ñ¾ð]a± ²ºó¾ðü²ñüÄ ±¾{ò² ñßz~ Pghc^ñºµ Éñ¾ò±ü²ñ^qñ{ü²ñ~ 4

û¯Ã ²{¾ð]aµ²rºñºóÁ±²û{ñÙØ; p P±²rüº ý^Éúžµ. q RÈɲó ¯òüɓžµ 4

R±²rg ûhÃÄñ¯òÕ^gûh¹ü{ žÙ³ ˆžrºñüډºóÕ²óÖ®{ Éóqñ¹ q ¾Þñ®{¾c^ÒñüÄ 2

P²ó ´ {¶ñ¹]^òq®{~; P®{ Éóqñ¹ {þÄûºtz~, "ü{ “^ñÄc^Òñà Éó±¾]Áâq¶ñÚ

4 4 3

r PÉÙ²r^þÒʵ {z{z ü{ “^ñÄÉó“òâq¶ñ]^ò R±ü²ñü{ û²ÕØ P°² Éó]^üÉyµ"

3 3 4

VÙܵ Éóqñʵ ²óÖ®{~; P~ P±ü²ñü{ ^òýqºñý¶ºñüÄ, P®{ Éóqñ¹{ñÙ s

PÉÝ{ ñ®{¾zý{± ²óÖ±²óz{~. PÈÉÉÝ{ ñ®{¾®{ñÙ - Þ¾ðüɓðɾüÛüq ^Ä®~
2 2

²ó¾ò®{ñûÒñÁ ²ó¾ñpr{ ý“ºñ¹ - ²ó¾ñpr{ñÙ ü¶ñïc^ ý{ºñ¹]^òq]^, PÉÑ{ ý“ýº

3 3 3

P°Þ®{ò z{ {òÁz{ñºñ¾ð "ü{ “^ñÄc^Òñà Éó±¾]Áâq¶ñÚ r PÉÙ²r^þÒʵ

4 3

{z{z ü{ “^ñÄÉó“òâq¶ñ]^ò R±ü²ñü{ û²ÕØ P°² Éó]^üÉyµ VÙÛ¯òÙ×Ñ" VÙ^òÖ

3 3 4

²ñk¾z{ñüÄ ÝÉ{ ý“ýº±ü²k^ò×¾ð . t {òÁÉrýº]^vq ²õ ¶üÞ¯Ù, ˆÞñ^ ¾µ

3 4 3

{¾ðz~žz Ê]{µ ²¶±¾{ò¶µ ¶ïz … z Áât¶ógh ñ¶ó‰ VÙØ "¯ô žÙ³ ^qÃ^q®{
3 3 2

ÉrýÉ ¯ñÙ R±ü²ñü{ ^ñwüÉyµ" VÙ×ÚòüÖ, RÉÙ “]{ò¶ñق VÙØ

ü{ñÕØý^ºñüÄ; P±²rüº RÉÓµ ² ^ Égh ]{òýº PÖó®{²rºñüÄʵ, u {Ù 4 3 2

(áÉó²õ4ãxÍÉñÙ Rzºñ{ò3). PÙÖó]ü^, ²óÖ¾ð]a²ü{3“ò]^òÖ ïó{µ {Ú]aqÄñÚ-

ÉóqžvüqñûÉÙÚ (áÉó²õ 4ãxÍÉñÙ Rzºñ{ò 3) VÙÚ˶ñµ. n hc^ñºµ -
QþÚ±³Ã. n, o, p "hc^ñºz~]a ÝÉñ²ü{ 3“¶ñ^ ý^Éúzý{ üÉüÖ ûhñÃÇ^òÖ-
{ñý^ºñüÄ (X“ðɾðºý^Éúc^Ñ) VÙÖÉóqz{òüÄ 'ý^Éú'“±3{3z{òà {ñz²¾ðº-
¶óÃþÄ" VÙÖÁÒògûh¹É¾ð. q Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà P²ó4¯òüɓµ ^ôüÎ ²ü¾ñ²ü{3“µ
²vwòÚ ÉÎóºñǵ, ˆžrºñüډºóà RÎÉñǵTvqñºóÕØ VÙý^]^ñ^ R¾vt
üï~ýÉʵ ^ñpt^ò×¾ð. q (RÈɲó4¯òüɓžµ Rzºñ{ò3) RÈɲó4¯òüɓžµ VÙÖ~
- R±²r ²ü¾ñ²ü{3“¶rºñÚ P²ó4¯òüɓžµ VÙÖ²r. j4 ^ôüÎ (Pz{ñǵ) VÙÖ~ -
²ü¾ñ²ü{3“z{ñǵ VÙÖ²r. q2 ¾Þñ®{¾c^Ñ - ¸ÙØ^þÒʵ, hc^ñºžµ, X“ðɾðº-
ý^Éúc^Ñ VÙÖ²r.

r (PÉÙ²r^þÒʵ)VÙÖ 'h'“±3{ 3µ - Éóü¾ñ{4Þúh^µ. s PÉÝ{2ñ®{¾µ - ¯ñº]º-

ÉÝý{2. t ~3¾ðIJ 4z{òüÄ hñ²Äµ ²vyý^]a üï~üÉû{ÙÚ, Þz3Áâqñ®{-
¶ñ^]^ñpt^ò×¾ð ({òÁÉrýº Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ^òýqºñ{{òüÄ hñ²Äµ ²vwòÛÃ
^ñpr P°²4Éó±²óz{ “]{ò¶ñÙ^ÓvüqñûÉÙÚ ({òÁÉrýº]^vq Rzºñ{ò3).
ü{ 3 “^ñÄÉó±¾]Áâq¶ñÚzý{ Qýh±²pqñà P~ IJó 4]^]btü¶ñûÉÙÚ
28 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 1 ²ñÄÛ¹

hñ²Äñ{ò“ºz{ñüÄʵ, v PÉñÉóÙ ¶óa{òºñüÄʵ ´ {^ñÄz{òÇÑÒÉÕýÖʵ R±ü²ñü{

4

û²ÖüÉyµ VÙØ Qýh±²qñ¯òÙ×Ñ VÙ^ò×Ñ.

ž{Õ²ñpt. a Éq{ ғñºóºóÜýqº {òÁÉr^Òòà hñz{òÚ {òÁz~Îñýºg ûhÈÉóüºñüq

3

R±ü²ñü{ û²ÖüÉyû¶ÙØ Qýh±²qñ¯òÙ×Ñ VÙ^ò×Ñ.

²ñÄÛ¹ WÏÄavt ²¾òÉóÙÖó

QÅþÄ PÙÚÉhµ ûh¹Ê¶vwÄñ¾ð
{ñÒòþw ü¶Äwò {vw®~ÎñûºÙüÖ
¶ñǶñà ÉÃÉóþÚüºÙ ¶qÉÃÅüº. (1)

[²ñÄÛ¹] b ²Áɵ ¯ò¾µ²óÚ ²óÙ³ üÄñ^zý{ûºtz~ ɺóÕÖóüÄ ýÉz~ QÅþĺóüÄ

hñ¹®{ñÛ^òà VÙ¶^Ñ R±²ñt²qñÑ^òs¾ð; "c PÉÙ YÁ { ý“ºóüÄ^ñv ¾è^ÛÉ~"
3

VÙØ ¶õ p ^Äñ¶óüÖ. d [Q¹] e ˆQz¶ñ¯µ ¶ñ°ãµ ¶®üº‰(¾ñ.Ê.) VÙ^òÖ²rüº,

RÈÉÉÝý{ ûºñÎóº ´¾ðÉñÉÝý{ û¯mhòÕ²qñý¶; f ˆ²rºñ~¶óà aÎÉó±²r‰(3-7-
2 2

({òÁÉrýº Rzºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ. u, v hñ²Äñ{ò“ºžvqñÛǵ üÉû×ÙýÖºópt

Þ¶ñ{4ñ¯µ ²vwûÉñvxû{Ùý^]^ñ^ (PÉñÉóÙ ¶óa{òºñüÄʵ VÙÖ~).
u PÉñûÉÙØ - hñ²Äz{òüÄ Z¾ÉÝ{2ñÉóü“ã¶ñ¹, ¾Þñ®{¾z{ñüÄ ¶ñÕÖûÉñv-
xü{ û²ÕÖÙÖó {4¾òºñ{ PÉÝ{2ñÉóü“ãzý{g ûhñÃÇ^òÖ~. hñ²Äµ - ²ÕÖóÕØ
Éóqñý¶.
"ü{ñÎó VÙÖ~ - Þµ²3®{4ìnñ¯zý{ºóüÖ; {ñºñ¾ð VÙ^òÖ~ - Pz4ºÉÞñºzý{ºóüÖ;
¶^Ñ VÙ²~ - zÉý¾ýººóüÖ; Rµ¸ÙÖÉÝý{2ýºÊµ W^^ñÄz{òüÄ Rz{òÁÉñ¹-
û¶ñÎóºóüÄ ûhñÃÄñ¯òÙÖ{òüÖ, R~ btü¶ñ?" VÙØ ž{Å^Ñ ü^p^, "±¾ìnñ
zý¾^ñÅ^ô ¶{ñ"( ) VÙ^òÖ²rüº QØ ^òvw^û¶tz{ñ±ü²ñüÄ W^^ñÄz{òüÄ
¸ÙÖÉÝý{2ʞvqñºóÁ]aµ" VÙÖÁÒògûh¹{ñ¾ð.

ž{Õ²ñpt (²ñÄÛºózºñ{ò 3). a ˆQÅþĺÙÚÉhµ ûh¹Ê¶vwÄñ¾ð {ñÒòþw

ü¶Äwò {vw®~ÎñûºÙüÖ ¶ñǶñÉ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (Éq{3Ò-
“ñºóºóÜýqº Rzºñ{ò 3). b ²ñÄÛ¹]û^ñvt üÄñ^c^þÒ ÉºóÕÖóüÄ ýÉz~
QÅþĺóüÄ hñ¹®{ÉÙ {òÁÉr {òÁz~Îñýº Qýh±²t^ò×ûÒÙØ ûhñÃÇ^òÖ
{ñºñÁýqº ïñ¾ð z { 3² 4ñÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²Áɵ ¯ò¾µ²óÚ Rzºñ{ò3).
c ²Áɵ ¯ò¾µ²ó üÄñ^zý{ ¾èòz~ QÅþĺóüÄ hñ¹®{ñüÄñûÉÙÚ (PÉûÛÁ
{3ý“ºóüÄ Rzºñ{ò3). YÁ { 3ý“ºóüÄ - ±û¾Òq4{3ý“ºóüÄ VÙÖ²r. P{ñÉ~ -
üÄñ^z~]ü^ñ¾ñ²z~ É®{ü²ñ~^ñv {z 3¾èx¾ð z { 2¶ñ^ RgûhºþÄgûh¹{~,
R±ü²ñ~ ûh¹Ê¶~üÉñ P~, "¯ò¶óz{ñ²4ñüÉ ý¯¶óz{ò^ݺñ±º²4ñÉ:" PÙü×, VÙØ
¶õp^ÄñºóÕÖóüÖ ²Áɵ ¯ò¾µ²óÚ ²óÙ³ ûh¹{ñÃ; PcdÚÙÖó]ü^ ^ñ¾ðºñ^ñ¾ðº-
ÉóüÉ^z~]a üºñ]3ºý{ºóÃÄñ{ ²ÁÉz{òüÄ ûh¹{{ñý^ºñüÄ R±ü²ñ~ ûh¹ºz-
{pûqÙ? VÙØ ^Áz~. ^ñÄñ®{¾z{òüÄ ûh¹{ P®{ ûhºÃ{ÙþÚüº Pü²èòz{
RÉÓ]a R~ ²¾òïñ¾¶ñü¶ñûÉÙÚòÃ; Qµ, ±û¾Òq4Ü]^òüÖ "^ñÄñ®{¾z{òÄzý{
^ñÄñ®{ü¾ P°²4Éó±²ó]^ûÉñvx~" VÙ^òÖ ¶¾ðºñý{3ÊÑÒ~, ²3ñÄÜ]a P®{
¶¾ðºñý{3 RÃþÄüº VÙØ ^Áz{ñý^ºñÃ, ²3ñÄÙ R±ü²ñ~µ RÁ]^ò×Ù VÙØ
PÉÓ]a ³3z3{ò4ºñý^ºñüÄ. d, e "Q¹" VÙÖ~]a ÉñÞþÚ (Qz¶ñ¯µ Rzºñ{ò3).
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 1 ²ñÄÛ¹ 29

10) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. g ^ı²ÕÖ ²óÑþÒz{Úzý{ÊýqºÛ¹. [WÏÄavt] h "R~

Þñz¶ó]aµ, R~ Þñz¶óºñ~" VÙÖÖóºñü{, Wü{ܶñ^ žÙ³ ü{ñÙÖóÚzý{ ÉñºóüÄ
Vtz~ Rtµ²rºñºóÕØ ²Áɵ. i ¾è^ÉÝ~ÉóÜýqº Ⱥñ²ñ¾¶ñý^ºñüÄ R~
¾èw¶ñ¹z{þÄ]^prÚ Rz{þÚ. j PÉÙ j û²ñØ]amûhºþÄgûh¹{ñÛ^òà RÉÓµ j
2 3

û²ñØ]aµ²rºñÚÉÕýÖ Qýh±²qñüÒñ? [WÏÄavt] k Q²z~ TvqñÛà k Éý¾®~ 2

ü¯ñ]a¶{òÃþÄ. [²¾òÉóÙÖó] YÁ ÉÁz{¶óÙÖó]ü^; üÄñ^c^þÒ Vtz~ ɺóÕÖóüÄ

ýÉ]^òÖÉóqz{òà Pz{ñà YÁ ÉÁz{¶óÙÖó]ü^. [QÅþÄ] YÁ '² É®'QÚ QÅþĺóüÄ.
4

l PÈÉqµ ²vwò]û^ñtz{ l “ùz { ²z¾z{òüÄ.

2 3 4
[PÙÚÉhµ ûh¹Êµ] {Ù
Éh¶ñ^ÉÙÖó]ü^ m ˆPﶮ¯µ‰ VÙ^òÖ P®¯z~]a ɓ¶ñ^. n ³ ]{µ í¾òºñ{²r n
4 2

P~]^ôqñ^ghñ¹®{ñÙ. o [PvwÄñ¾ð] p PÉÙ ý““Éz{òǵ ¾èwz{òà PÉ{ ñ¯µ 4

ü²ñüĺñºóÕØ RÉÑ ü¶ñïz{òǵ p žýÖºóà ^Ä]^¶ÕØ RÁ®{²r. [PvwÄñ¾ð]

2

Þ¾ð É ¾è^Á¶ñ¹ Þ¾ð É ÝÉñ¶óʶñÚɾð . q Þ¾ð É ¾è^¾ñÚɾð ] a Tµý¶ºñýh±²pq

P² þĺñÚ VÙ Pü²èò{µ ûh¹ºz{ptvüqñ? VÙ^ò×Ñ. [PvwÄñ¾ð r {ñÒòþw]
3

f ˆ²ñÄى VÙܶ~]a ±¾¶ñwµ (²rºñ~µ Rzºñ{ò3). ²r = T²¶ñ¯µ. g ˆ²ñÄى

VÙÖ ²{ 3zý{ ˆQ¹‰ VÙÖzü{ñüq bpr “± 3{ 3ñ¾ð z { 2µ (^ı²ÕÖ Rzºñ{ò 3).
h ²3ñúz{òüÄ WÏÄažvw]btü¶ñûÉÙÚ, ^ôýÎʞpû^ñvt ²¾òïñ¾µ (R~
Þñz¶ó]a¶ózºñ{ò3). i PÖóºñü{ ÉñºóÅtµ ²ÁɶñÛà ¾èw¶ñµ²rûºÙ? VÙÚ
(¾è^ÉÝ~ÉóÜýqº Rzºñ{ò3). j ˆWÏÄavt‰ VÙØ ûhñÃÇ^òÖ {ñºñÁýqº
ïñ¾ð z { 3 ² 4ñÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÉÙ û²ñØ]aµ ûhºþÄ Rzºñ{ò 3).
j2 û²ñØ]aµ ûhºÃ = "R~ üºñ]3ºµ" VÙÖ ¯ò²wzý{±û²ñØ]a¶{ñÚ ûhºÃ.
j3 û²ñØ]aµ²rºñÚÉÕýÖ = "R~ Qýh±²tý^]a üºñ]3ºµ" VÙܵ ¯ò²wzý{±
û²ñØ]aµ²rºñÚÉÕýÖ. k ˆTÄa‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ð º µ (Q²z~vqñÛÃ
Rzºñ{ò3). k 2 Éý¾®~ ü¯ñ]a¶~ VÙÖ~ - {ñ¾{µºµ ²ñ¾ðz~ ü¯ñ]a¶~ VÙÖ²r.
l PÈÉqû¶ÙÖ~ - hñt(dØtÞ). Rqžµ, Éqžµ. PÈÉqµ ²vwò]û^ñtz{ VÙÖ~ -
üÉØ ²t]ý^ ²t±²ñ¾òÃþÄ VÙÖ²r. l2 z4Á{òüºñ]3º¶ñÚû{ñÙÖóüÄ ûÞÒa¶ñ¾ð-
ºz{ñüÄ {Òò¾ð ²t]^Äñ¶óüÖ, PcdÚÃÄûÉÙ^ò×¾ð (“ùz3{4²z¾z{òüÄ VÙØ).
m (Pﶮ¯û¶Ù^òÖ) íõɾð^Òñ^òÖ P®¯û¶ÙÖ²r. n P¾ðz{2ñ®{¾µ (³4]{µ í¾òºñ{
²r Rzºñ{ò3). ^ôÍ Éñ]ºÉóɾw¶ñ{Ã. n2 (P~]^ôqñ^) = ÉÄ]ý^ ^ôÎñ^. o, p ^Äc^òÚ
{3ý“ºóüÄ ˆPvwÄñ¾ð‰ VÙÚ]btü¶ñûÉÙÚ (PÉÙý““Éz{òǵ Rzºñ{ò3).
p2 žýÖ = ü“ãzɱ¾ñ±{ò. q ˆWÏÄavt‰ VÙÖ{òÙ R¾vqñ¶¾ð z {2z~]agüh¾
{ñz²¾ðºµ (Þ¾ðɾè^¾ñÚ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ˆWÏÄavt‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºñ®{¾µ
(Þ¾ðɾè^¾ñÚ Rzºñ{ò3). ²ñpûqÃÄñµ ^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Þ¾ðɾè^-
¾ñÚ Rzºñ{ò3) VÙÜ{Ã.

r, s PɺÉñ®{¾c^Ñ ^òq]^ ˆ{ñÒòþw‰ VÙý^]a üï~üÉû{ÙÚ (ü“ã´4{Ù

Rzºñ{ò3). t hñt (dØtÞ) (R±²r Rzºñ{ò3). t2 ²gýh = {òÁz~Îñ¹. u QÛǵ ²ó¾ñpr-
ºñÚ PÉÝý{2]ag üh¾ñü{ VÙÚ (±3¾ñî¶wÙ Rzºñ{ò 3). u2 Zz~ = üÉ{3µ.
v, w Prºóà P± 4ºßz{û{cü^ûºÙÚ ({ñp²pq Rzºñ{ò 3).

{r,s ÞñèñÃÄ絺ü²èºñ ²¾ñca“ñ¾ð º ¯ñº]ºñ P{ò“ºµ ÉóÉê: {{ 3¾ð z {2µ

ü“ãݺ ü“ãòh¾w±¾ñÉvºµ ÝÉñ²4ñÉó^¶ózº¾ðz{2µ “òèº{ôzºñï (PɺÉñ®{-
¾c^Ñ R{ò). Wɵ ÝÉñ²4ñÉó^¶²õ{3µ ˆº{2ñ {µ ³ÁãȺñ]4¾µ ^3ñzý¾“ðü“ñ^ñ²ó4^¾ð-
“òý{:… ޵ݱÁü“ºµ Þ^ñ¶ñ﵉(¾ñ.Þù.), ˆºûºÒ ÉèÝ{2ĵ ïü¾:‰ Rzºñû{3Ò
30 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 1 ²ñÄÛ¹
s ü“ã´ {Ù ²ÕØÉ~ ü“ãòºóÜýqº {òÁÉr^üÒºóüÖ. [{ñÒòþwü¶Äwò
4

{vw®~Îñ¹] t R±²r RÉÑ Qýh±²tý^]a PrºóüÄ t ²gýhºópqñÑ^ñyµ. 2

u ± ¾ñî¶wÙ ²ógühÖóÛǵ u Zz~gûhñÃǶñü²ñüÄ, RÉÓµ v Prºóà P± ºßz{z-

3 2 4

ý{üº ûhñÃÄñ¯òÙ×Ñ; w {ñp²pq {vtÎñ¹z{ñ¶z{òüĺóüÖ ÉñÞþÚ ²vwòÕØ.

x [~Îñ¹ VÙüÖ] y V±ü²ñ~µ Pzý{üº ûhñÃÄñ¯òÙ×Ñ. z "û^tÉñ¹, z R~ 2

~ ¾ð]^ qc^ñv, ´ {^ñÄz{òÇÑÒû{ñÙØ^ñv" VÙ×Ã, a P~ ûhÉóºóÕ²t^òÖ{òÃþÄ.

3 4 4

b Ê]{òÞñz ýººÙÖó]ü^ºóÁ]ý^. c [¶ñǵ] ü¶ñïó]aµ. ¶ñÇ{à - ¶ºca{Ã.

4
d

R~ ZÁ]{ò¶ñz¾¶ñ¹ P^ÉñºóÅÙÖó]ü^ RÁ]ý^ºÙÖó]ü^ TÑÒÎóºñ¯òÙ×Ñ. e ¶wò-

±¾ý² ºóüÄ P] ¯ò³ z {ò ²óÖ®{ñà e P~ ²óÙþÚgkq˵ üÉyü¶ñ? [ÉÃÉóþÚüºÙ]
4 3 3 3 4 2

f ü¶ñïc^ ý{ºñ¹]^òq]^òÖ RÉÓ]a YÁ ~ :^ ñ°Þ®{ ñ¯¶óÃþĺóüÖ. Tw¾ð®{òÁ®~

3 3 2 4

P°Þ®{ò ]^òÖ VÙ ²ñ²¶óüÖ. [¶q g ÉÃÅüº] ²ÕÖóÕØ Éóqñý¶ ¶q±²µ. h YÁ

4

û^ñÑû^ñµü²ñüq üh¾ð]^üÉvtµ ²ÁɶñºóÁ]ý^. [ÉÃÅ] i ˆ²{òÞµüºñ^ ÞùIJ µ 3 4

ɺ:‰ (¾ñ.) VÙ^òÖ²rüº RÁ]ý^. (1)

]ÉhòÃÄ絺ñµ ¯ñº^ôzÉñ²ó4¶ñ¯ñ²ó4´4{µ z3Á“ðºü{; Pݺñµ ~ ý¯É¶ózºü¯¯
ÉóÄèw² 4^ 3Éz±¾Þñü{ 3ñ£Ýºñµ {zü{ 4~¾{ò“üºñ£°¶õ º { R{ò Pž¶¾ð z { 2µ
hñu]zºñ { 3 ¾ð“º{ôzºñï (hñtÉó{ò). ¯° ÝÉñ² 4 ñÉó^ݺ PÉÝ{ 2 ñ®{ü¾
P°ÈÁz{ò¾±¾ßz3{4ñ ^{2µ ²4^3Éz±¾Þñü{3¯ Éñ íñüº{ Rzºñ“c^ñµ, Pïñ¾ðºñ-
ÉÝ{2ñ®{ü¾ {{2ñzüÉ£²ó P¯ñïñ¾ðºñÉÝ{2ñ®{ü¾ Þñ ±¾ßz3º{ò RzÊ{3ñï¾üw¯
²¾òï¾{ôzºñï (QÛǵ Rzºñ{ò3). ²¾ñca“ñ¾ðºÝüººµ ¯ñº]ºÉÝ{2ñ ±3¾ñî¶-
üx®¶ñ{3{3“ñÉz P¯ñïñ¾ðºñ ^2Ç? R{ò ²4ñÉ:. v,w ¯° P{ò“ºñ°¶ñ²^µ R{3µ
±¾ñÉvºµ ^{2µ W{~3]{ò¶ñzü¾w ßz4üºz? PîÁ{3ºzüɯ Éñ {~3]zʲ-
²zü{¾ò{ò “c^ñºñµ; ü¯ºµ ˆ{ñÒòþw‰ Rzºñz3Ê]{ò: PîÁ{3ºñ, ¯ñº]ºÉÝ{ 3ñ®-
{ü¾âɲó P°ÈÁzzºñ Éñß{zÉñz Rzº²ó 4±¾º® ¯ñº]ºÉÝ{ 2ñ®{ü¾âɲó
W{~3]zº°ÈÁz{òµ T{3ñï¾{ôzºñï (Prºóà P±4ºßz{û{cü^ VÙÚ R{ò). ´¾ðÉ-
¯ñº]ºÉÝ{2ñÞù W{~3]{ò: {3¾ð“¯ôüºzºz¾ñï Rzº¾ðz{2:. ˆ{ñp²pq‰ Rzºñz 3Ê-
{3ñï¾wµ ˆÉñqñ{ ¶Ä¾r]^ô͉ Rzºñü{3¾±Ê²Äèwµ R{ò ²4ñÉ:. P®º{2ñ º{2ñ-
“ð Á ü{ ˆ{ñp²pq‰ Rzºñ{ò 3Éñ]ºÝº ± 3¾ñî¶üw¯ üÉ{ 3ÝüºÉ PÉÝ{ 2ñ®{-
¾ñ°ÈÁzzº¾ðz{2ÝÉñ²4ñÉó^{3“ñ±4ºñÞ±¾{3¾ð“¯²¾züÉ, ˆ{ñp²pq‰ Rzºñ{ò3²¾ñc-
a“ñ¾ðºÞú]ü{¾²ó PÉÝ{2ñ®{¾^ñÅ^zÉñz {~3{3ñï¾wµ PÞc^3{µ ݺñz R{ò
z3¾âqȺµ.}

x, y ˆ~ÎñûºÙü։ VÙ^òÖ PÉ{ 4ñ¾wz~]a {ñz²¾ð º µ (V±ü²ñ~µ Rzºñ{ò 3).

z V±ü²ñ~µ ûhñÃǵü²ñ~ üÉvqñ‚ VÙ×¾ð Tvqñ^üÉyü¶ VÙÚ (û^tÉñ¹
Rzºñ{ò3). z2 R~‚ VÙÖ~ - {vw®~Îñýº. a (P~ ûhÉóºóà ²t^òÖ{òÃþÄ)
ˆVÙü։ VÙØ ü²ghòÜýqº P°ÈÁz{òýºgûhñÃÇý^ºñüÄ üÉû×ÙØ
ûhÉó±²qñý¶ ßz3{4¶óüÖ. b Rz{ñà ²2Å{µ (Ê]{òÞñz4ýº Rzºñ{ò3). x,c,d ˆVÙü։
VÙÖɯ®{¾µ ˆ¶ñǶñÉ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (Rû{ñÁ T]{ò¶ñz¾¶ñ¹ Rzºñ{ò3).
e P^4r{zý{ Qýh±²pt] ^òýqºñÉópqñà ü¶ñïó]^üÉyü¶ñ? VÙܶzý{
PÞµ²4ñÉó{z3Áâqñ®{z{ñüÄ, P¾ðz{2ü¶ ü¶ñïüï~ûÉÙ^òÖ P²ó4Þ®{ò4ýº±
²vwò] û^ñvqÁÒògûh¹^ò×¾ð (¶wò±¾ý²4ºóüÄ Rzºñ{ò3). e2 P~ = P]3¯ò.
Püºñ]3ºz{òüÄ Qü¾ñ²ó{¶ñÚ üºñ]3ºý{ ü¶ñï²^ñ¾ðºzý{± ²vw üÉyü¶ñ
VÙÖ²r. f P{ô{^ñÄz{òÇÑÒzý{ Qýh±²tý^ ¶wò±¾ý²4ºóüÄ P]3¯ò³ 3z3{ò4
²óÖ®{üÉñ²ñ{òºóüÖ. ¯ñº^þÚ Éó“ðüÄãòz{ RÉÒ{Ùü× ²ñ²û¶ÙÚ (ü¶ñïc^3ý{-
ºñºózºñ{ò3). g, h ˆÉÃʼn VÙÖ~]a ²4ñɵ (YÁ û^ñÑû^ñµ³ Rzºñ{ò3). i Éóɾwµ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 2 ÉÃÅüh¾ð 31

R¾vqñµ²ñpt. a "Þ¾ðɾè^ÛÚ Þ¾ðüɓðɾ٠±¾Òºñ²z{òüÄ {Ù Éó´ {ò¾èwµ 4

²vwòÛÛ^òÃ, P~˵ a ü²ÕØ]a TqÄñü¶ñ?" VÙÚ, "P~ TqÄÙ×^òà {ÉóÁ^òüÖÙ,

2

a VÙ ²ÁÉz{òÕû²v^Ó]a T{ÉóÚÉóqz{òüÄ VÚ]a T{Éz{pûqÙ?" VÙÛ¯òÙ×Ñ

3

VÙ^ò×Ñ.
ÉÃÅüh¾ð °vwòýq Q¹ghòº¾ð{µû¶ñtµ
û^ñÃþÄý¶ ûh¹~ a¾ýɲóþw®{ɾð
¯ÃÄrü¶Äwò ¯ñØ~ÎñûºÙüÖ
ûhñÃǶñà lÍÉóþÚºñprüºÙ ²ñýÉüº (2)

b [ÉÃÅüh¾ð °vwòýq] c ˆÉÑÒò c ¶ÁcaÉ(û²¾òº{òÁû¶ñÎó 3-7-1) VÙ×Õü²ñüÄ,

2

ÉÑÒò]û^ñr ü²ñüĺóÁ]^òÖ RýqýºÊýqºÉ¾ð^ûÒÙÜ{Ã; ÉÃÅü²ñÙÖ ÉrýÉ-

Êýqº¾ñ¹, Rýq]a T²¶ñ¯¶óÃÄñý¶ºñüÄ °vwòýq VÙÜ{Ã. d [Q¹ghòº¾ð
{µû¶ñtµ] VÙ²ÁÉz{òÕû²v^Ñ ²ÄÁ]aµ T{ÉóÚɾð e Pɾð^ûÒÃÄñ¾ðÉóqñʞýqº
VÚ]a T{Éz{pûqÙ? VÙÛ¯òÙ×Ñ. f {òÁÉñ¹±²ñrºóà RÉѲÁÉz{òÕû²v^Ñ
²Ä¾ð]aµ T{ÉóÛÚòüÖ. g [û^ñÃþÄý¶ ûh¹~] h ɾµ²Îó®{ ûhºÃ^þÒgûh¹~;
i ûÞÒ®{ ¾ðºñ{ò ^ÒñüÄ Pɾð^Ñ ¶¾ðºñý{ ýº PÎóz~. [a¾ýÉ ²óþw®{ɾð ] Pɾð^-
3 3 3

üÒñüq {ÙþÚzû{ñtz{²r. [¯ÃÄr] j û²v^Ó®{ñܶñ¹ ¶ñÖó¶ñÖóz~ý^z{ {òÁz-

(²{òÞµüºñü^ 3zºñ{ò3). "ÉÃÉóþÚüºÙ ¶qÉÃÅ ²ñÄ^Û¹ WÏÄavt" VÙØ
~qc^ò ¶ñǶñà VÙØ P®Éºµ. ²¾òÉóÙÖó = ¶óØ]^òÙÖóüº, ^ñÅþwü¶Äwò
{vw®~Îñ¹ VÙØ ²ñqµ ûhñÃÇÉñÁžÒ¾ð" VÙØý¾. (1)

R¾vqñµ²ñpt (ÉÃÅüh¾ð °vwòýq Rzºñ{ò3). a ˆQ¹ghòº¾ð {µû¶ñtµ û^ñÃþÄ-

ý¶ ûh¹~‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (Þ¾ðɾè^ÛÚ Rzºñ{ò3). a2 ü²ÕØ]a
= P°²4Éz~]a. a3 ^ôüÎ ˆ¶qÉÃʼn VÙØ - {ÙþÚgûhñÃÅ, ˆÉÃÅüh¾ð‰ VÙØ -
R¾vqñ¶¾ðz{2z{òüÄ Pɾð^þÒʵ ÉÃÅ^Òñ^gûhñÃÇý^ºñüÄ (VÙ ²ÁÉz{òÕ-
û²v^Ñ VÙ^ò×¾ð). b ˆ¶qÉÃʼn VÙ^òÖÉóqz{òà ˆÉÃʼn VÙØ - ˆ²{òÞµüºñ^3-
ÞùIJ4µ ɺ:‰ VÙ^òÖ ÉºÝýÞºóüÖ ûhñÃÇ^òÖ~. ˆÉÃÅüh¾ð‰ Rzºñ{ò3]^ò¾vt
û²ñÁÑ - YÁ ÉÃÅüºñûqñz{ °vwòýq VÙÜ{Ã, ÉÃÅü²ñÙÖ ÉrýÉ-
Êýqº¾ñ¹ °vwòýqÊýqºÉ¾ð^ûÒÙÜ{Ã. ÉÃÅ = ÉÑÒòºñ{Ã, û^ñrºñ{Ã.
b, c ÉÑÒòýº Rýq]a²¶ñ¯¶ñ^gûhñÙÚ~]a ÞµÉñ{ 3 µ (ÉÑÒò¶ÁcaÃ
Rzºñ{ò3). c2 ¶Ácaà = ¶z4ºµ. d, e ˆQ¹ghòº¾ð‰ VÙØ Pca ~3:^ò2z{ɾð^Ñ Pü¯^¾ñ¹,
Pɾð^þÒ Rca ~3:^ò2]^òÖ {Ú]û^ñÁz{ò]aµ z3Áâqñ®{¶ñ^gûhñÃÇý^ºñüÄ
(Pɾð^ûÒÃÄñ¾ðÉóqñʞýqº VÚ]û^Ù^ò×¾ð). ºz3Éñ, ˆ²3ïú¯ñµ P°]3¾üïñ
®ºñ¹º:‰ PÙü×? VÙÚ (Pɾð^ûÒÃÄñ¾ðÉóqñʵ Rzºñ{ò3). f P±²r T{ÉóÛ-
üÛûÉÙÚ ({òÁÉñ¹±²ñr Rzºñ{ò3). g , h (û^ñÃþÄý¶ ûh¹~) ˆû^ñÃþÄý¶‰ VÙÖ~
- û^ñÃþÄûºÙ×¹, ɾµ²Îó®{ ûhºÃ^þÒgûh¹~ VÙÖ²r. ¯mýh]a ɾµ³vt,
³mýh]a ɾµ²óÃþÄüº; Qý^ºñüÄ (ɾµ²Îó®{ ûhºÃ^þÒgûh¹û{Ù^ò×¾ð).
i Éóɾwµ (ûÞÒ®{ 3¾ð º ñ{ò3^ÒñüÄ Rzºñ{ò3). RÈÉóqz{òüÄ ˆ^vqɾð { µ ¶Úµ
É Î c a µ ‰ ( û ² Á . { ò Á . 8 - 2 ) R z º ñ { ò 3ý º ] ^ v t û ^ ñ Ñ É ~ . j " P É ¾ ð ^ ü Ò ñ ü q
Þµ“ðüÄãòz{ɾð{òÁÉr^Òòà {òÁz~Îñ¹" VÙÖz{ñà ²2Åz{ {ñz²¾ðºµ (û²v^Óµ
{ñܵ Rzºñ{ò3). k RÈÉÒÉñ^ ²4ñɵ (±3¾î¶hñ¾ò Rzºñ{ò3). l "û²v^Óµ PÉܵ
32 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 3 ²ñÉóºÃüÉ{¯Ù¶ñþÄ

~Îñ¹ û²ÖüÉyµ VÙØ Qýh±²t^òÖ~. k ± ¾î¶hñ¾òVµû²Á¶ñÙ{òÁÉr^Òòà {òÁz-

3

~Îñ¹ Qýh±²t¶ÉÒÙüÖ RÉÑ. [¯ñØ~Îñ¹] l Pɾð^Óµ PÉܶñ^z ~ý^z{û{ÙØ

PÖóÊc^ñyµ RÉÑ ²¾ò¶Òzü{; m ^ĵ²^Ù {=^ñ³ ÉñhþÚ}¯ñØü¶.n [VÙüÖ
n ûhñÃǶñÃ] o ¯òþÚz{~ Éñ¹Éóq¶ñpqñ{ Ýz¾ôzÉû¶ÃÄñµ Vcü^ ü²ñºóÕØ? [lÍ-
2

ÉóþÚºñprüºÙ] {±²ñ{²r P^±²tz{ò] û^ñÑÓµ²rºñÚ ²ñ²zý{± ²vwòüÚÙ. p

ˆý¯É ¶ñµ ^òmhò{ ± ¾Éõz‰(¾ñ.P.58)VÙÖóÁ]a¶ÉÑ Éñ¾ðzý{ ûhñÃÇ^òÖ~ VÙ
3 3

²ñ²¶óüÖ. q [²ñýÉüº] r VÃÄñ PÉÝý{ ºóǵ {Ù P^ÉñºóüÄñt^òÖ~ ²óÖ¾Öóºñ{²r

2

RÁ]^]^qÉ ¯òÁ²ñ{ò ^Ýz¾ôzÉzý{Êýqº RÉÑ, {Ùü²ÕØ]az{ñÙ Éñ¾ðzý{ ûhñÃǵ-

4

²rºñÉü{! (2)

¸Ù×µ²ñpt. a ZÂÁ]^ñ^ T{ÉóÚü{ºÙÖó]ü^, a YÁ ¯ñpt]^ñ^

2
a3 T{ÉóÚÉÙ²]^Ã
TÑÒ~ û²Öz{pûqÙ? VÙÛ¯òÙ×Ñ VÙ^ò×Ñ.

²ñÉóºÃüÉ{¯Ù¶ñþÄ ²Äû^ñvt
ü{ɾð^Ñ ¶ñžÚòɾð RýÖmh¯òÙÖ
ühÉrü¶Äwò ûhµû²ñÙ~ÎñûºÙüÖ
b˶ñà ü^ñÑÉóþÚºñprüºÙ ü^ñý{üº (3)

b [²ñÉóºÃ üÉ{µ] ²ñÉñüÄ RºÕÖ±²pq üÉ{ µ. c h ®{ ÝÞù]^ÒñüÄ ûhñÃı²pq

3 2 3

üÉ{ µ. d P°ât± VÙص, z¾òât± VÙص, ± Áï{ô VÙص Rzºñ{ò h ®{ ÝÞù]^þÒ

3 3 3 2 3

Týqz{ñÚ üÉ{ µ. e [¯Ã¶ñþÄ] P{òÙ ¯Ù×Ú ¶ñþÄ^þÒ]û^ñvt - f á³ÁãÞú]{ñ-

3

{ò ^þÒ]û^ñvt. g ˆÞ¾ðüÉ üÉ{ ñ ºz²{ ¶ñ¶¯®{ò‰, ˆüÉý{ “ðh Þ¾ðýɾïü¶É üÉz º:‰
3 3 3 3 3

~ý^z{~" VÙÖÖóʵ²r VcdüÚ? VÙÚ (Pɾð^Óµ Rzºñ{ò3). "¶Õû×Á ~Îñýºz-

{¾òüÄñ VÙÚòà (Pɾð^Ñ Rzºñ{ò 3)" VÙضÁÒògûh¹É¾ð. m R±²r PÖóʵ²r
Wû{ÙÚ (^ĵ²^Ù Rzºñ{ò3). RÁɾrºóà ²¾ò¶Òžµ ü{ñÕضóüÖ VÙý^. n2, o
ˆQÉ VÙÖ~]a ² 4ñɵ (¯òþÚz{~ Rzºñ{ò3). n2, o ºz3Éñ, ˆûhñÃǵ‰ VÙÖ~]a
²4ñɵ (¯òþÚz{~ Rzºñ{ò3). n P{2Éñ, ˆ²ñýÉ - VÙüÖ ûhñÃǶñÉ VÙØ bpr
{ñz²¾ðºµ (¯òþÚz{~ Rzºñ{ò3). p ²ñ²ü¶û{ÙÚ (ý¯üÉzºñ{ò3). q, r ˆ²ñýÉüº‰
VÙ^òÖ W^ñ¾z{òÙ Ýɾz~]a {ñz²¾ðºµ (VÃÄñ PÉÝý{2ºóǵ Rzºñ{ò3). ˆ²ñýɉ
VÙý^ºñüÄ YÙص ûhñÃÄñü{ ²¾{®zý¾ºñºóÁ]a¶ÉÑ Éñ¹Éóptg ûhñÃÄñ-
¯òÙ×Ñ VÙÖ²r. lÍÉóþÚºñprüºÙ²ñýÉ - ÉÃÅüh¾ð VÙØ ~qc^ò VÙØ
P®Éºµ. (2)

¸Ù×µ²ñpt (²ñÉóºÃ Rzºñ{ò3). a ^ôϵ ü¶Çµ PÉ{ñ¾²¾¶ñý^ºñüÄ R~˵

PÉ{ñ¾²¾û¶Ù^ò×¾ð (ZÂÁ]^ñ^ Rzºñ{ò3). Z¾ð = {òÁÉñ¹±²ñr. a2 YÁ ¯ñt =
ü{3ÉüÄñ^µ. a3 T{ÉóÚÉÙ = Éñ¶¯Ù. b, c Éóɾwµ (h2®{3ÝÞù]^ÒñüÄ Rzºñ{ò3).
d h2®{3ÝÞù]^Ñ{ñÙ VýÉûºÙÚ (P°ât±û²Ùضózºñ{ò3). e, f ¯Ù×Ú ¶ñþÄ^Ñ
VýÉûºÙÚ (á³ÁãÞú]{ñ{ò3^þÒ]û^ñvt VÙØ). g üÉ{3û¶ÃÄñµ ²4^ 3Éz-
²¾¶ñý^ºñüÄ "¯Ùý¶Êýqz{ñºóÁ]^òÖ ¶ñþÄ^Ñ" VÙØ á³ÁãÞú]{ñ{ò3^þÒ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 3 ²ñÉóºÃüÉ{¯Ù¶ñþÄ 33

VÙ^òÖ²rüº - PÃÄñ{Éóqc^Òòǵ ±¾{ò²ñz ºÙ PÉüÚºñ^òǵ, Ýɲ²a wc^-

3 3

Ó]a Éñh^¶ñÚÉÕýÖ]û^ñvt. h PÙÖó]ü^, üÉ{ µ, ¯Ù¶ñþÄ VÙØ ²ó¾òz~ -

3

Q¾ñ{ ¯z{òǵ, Éó´ {òÉó㺶ñ^˵ ²¾®{òÁ]aµ üÉ{ zý{ʵ, á³ÁãÞú]{ñ{ò ^-

4 4 3 3

þÒʵ û^ñvt VÙضñµ. [ü{ɾð^Ñ ¶ñžÚòɾð RýÖmh¯òÙÖ] ü{ɾð^Óµ Þ¯^ñ{ò ^- 3

Óµ ˆÞcý^ ÝÞù¾ñxµ‰ VÙ^òÖ²rüº Ýü{ñz¾µ ²vwò Q“ð¾ºó]^z i {òÁËÄ^Ò®~

4

¯òÙÖ. [ühÉr] j ˆ¶ñž{Är±ü²ñû{ñÙØ ^ÉóÍz{ľðz{ò‰ ({òÁÉñhò. 5) VÙ^òÖ²rüº,

{þĺóüÄ ´±ü²ñüÄ É®{òÁ]^òÖü²ñ~ ü¶üÄ ²ñ¾ðz{ÉñüÖ P°² ñȺ¶ñºóÁ®{ hòɱý²-
4

Êýqz{ñºóÁ]ý^. k Prºóà ¾ñ^ ¶óüÖ R±²rºñ]^òÕØ RÉþÒ. PÙÖó]ü^, ûhÈÉóº

3

PrûºÙ×¹, Pr]ag ûhÈÉóºñÉ~ - l ˆû²ñ~¯òÙÖ û²ñÙÚc^ÎÉ (¸.{òÁ.88) VÙ^òÖ

²rüº, Q“ð¾ò{ñ¯ñ“ð¾ò{Éó² ñ^ ¶Ö VÃÄñ¾ð{þĺóǵ ýÉz{ ûhÈýÉ. m ˆ{Òò¾ð ³ý¾Êµ
4 3

{òÁÉr m VÙ{þÄü¶Äüɉ({òÁû¯.1) VÙØ St²tµ²rºóüÖ Prºóà Q¾ðíɵ RÁ±²~.

2

[ühÉrü¶Äwòûhµû²ñÙ~Îñ¹] Pz{òÁÉr^ÒòÕhñz{òÚ Ý±Áïwôº¶ñÚ {òÁz~Îñ¹

VÙØ ûhñÃÅ] b±²óqñ¯òÙ×Ñ. n [VÙüÖ b˶ñÃ] o ü{ñÒòà hñz{òÚ ¶ñþÄ
û^ñt]^òǵ û^ñÑÒñÑ. Qà - Q“ðh¾ðºz{òüÄ; p Pýh. q [ü^ñÑÉóþÚºñprüºÙ]
r žrz{ÃÄ~Éóqñ{ ²ñ²zý{±²vwòÚ VÙÜýqº. s PÙÖóüº, ü^ñûÒÙØ - ¶ót]^ñ¹,

P°² ýÉ^Éó¯ñ“ðº¶ñÚ ²ñ²û¶ÙÜ{Ã. t [ü^ñý{üº] u {Ù ¶ñþÄýºÊµ ¶ºó¾ðžrýºÊµ

4

^vqñ¾ð²t¶zý{z{ñÙ ²tÉü{! v Rµ¶ñþÄýºÊýqº RÉÑ üÉû×Á ¶ñþÄýº Qýh±²t-

Éü{! w ˆ¶ñ¾ðÉz~ ¶ñþĉºñÚ({òÁÉñ¹.10-10-2) x RÉÑ üÉû×Á ¶ñþÄýº Qýh±²tÉü{!
y ¶ñ¾ðÉz~ ¶ñþÄ]a y ¶ñà PÉÙ, z Pµ¶ñÇ]a z ¶ñà RÉÑ.
2 2
(3)
Éóü“ãò]^òÖû{Ù? VÙÚ (Þ¾ðüÉ üÉ{3ñ Rzºñ{ò3). e, f, h ˆüÉ{¯Ù¶ñþĉ VÙÖ~]a
R¾vq¾ðz{2µ - e, f üÉ{3z{òÙ ¯Ù¶ñþÄûºÙÜ{Ã, h üÉ{3zý{ʵ, ¯Ù¶ñþÄýºÊ-
û¶ÙÜ{Ã. i ({òÁËÄ^Ò®~ ¯òÙÖ) ü{ɾð^Ñ, ¶ñžÚòɾð RýÖmký^]a ¯òÕý^üº
üï~Éñ^gûhñÃÇý^ºñüÄ ûhñÃÇ^òÖ~. j ˆ¶ñž{Är±ü²ñû{ñÙØ ^ÉóÍz~‰
VÙ^òÖ{òüÄ {ñz²¾ðºµ. k hñt (dØtÞ) (Prºóà Rzºñ{ò3). l (û²ñ~¯òÙÖ Rzºñ{ò3)
¸Ù×®{òÁÉ®{ñ{ò. m P±²r Q¾ðíɞvüqñ {òÁÉr^Ó]a? VÙÚ ({Òò¾ð³ý¾Êµ
Rzºñ{ò3). {òÁû¯t®{ñvq^µ ž{Õ²ñpt. m2 ˆVى VÙÖ {µžýqº ý¯gºñ°-
Þ®{1ñ¯z{ñüÄ Q¾ðíɵ ßz3{ò4]^òÖ~. n, o ˆVÙü։ VÙ^òÖ WÉ^ñ¾z~]a {ñz²¾ðºµ
(ü{ñÒòà Rzºñ{ò3). p Pýh = PȺºµ. q, r, s ˆû^ñщ VÙØ ]3¾ß]ý^ VÙÜ{Ã,
¶ót]û^ÙÜ{Ã. R¾vq¾ðz{2zý{ʵ PýqüÉ Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(žrz{ÃÄ~ Rzºñ{ò3). t ˆü^ñý{‰ VÙØ ´±³þÚ ¶ñþÄ]aµ, û²v¶ºóÁ]aµ, ¶ñþÄ
³þÚ¶ñ{¾ð]aµ ü²¾ð. u ž®{òÚ R¾vq¾ðz{2zý{ʵ PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({Ù ¶ñþÄýº-
ʵ Rzºñ{ò3). v ¸Ù׶¾ðz{2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Rµ¶ñþÄýº Rzºñ{ò3). w Rµ¸ÙØ-
¶ÙÖó]ü^ ¯ñÄñ¶¾ðz{2zý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¶ñ¾ðÉz~ ¶ñþÄ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ -
¶ñþÄýºÊýqºÉÒÙÖó]ü^ ¶ñþÄ{ñÛºóÁ]^òÖÉÑ VÙÖ²r. x, y hñt(dØtÞ)Ë]^¾ðz{2µ
(¶ñ¾ðÉz~ Rzºñ{ò3). y ˆ¶ñ¾ðÉz~ ¶ñþĉ VÙÖ~ - ²ó¾ñpr VÙÖ²r. ˆühÉrü¶Äwò
ûhµû²ñÙ ~ÎñûºÙüÖ b˶ñÉ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (¶ñ¾ðÉz~ ¶ñþÄ]a ¶ñÄÉÙ
VÙ^ò×¾ð ) . y 2 ¶ñà = Ⱥñü¶ñïÉó㺴 4{Ù VÙÖ²r. z ˆü^ñý{‰ VÙÖzý{
^qñèòz~ (Pµ¶ñÇ]a ¶ñà RÉÑ VÙ^ò×¾ð). z2 ¶ñÅÉÑ = Ⱥñü¶ñïÉó㺴4ý{
VÙÖ²r. y, z ºz3Éñ, ˆü^ñý{‰ VÙØ ü^ñý{]a Q“𾺶ñÚ ¶ºó¾ðžrýº Äèò]^òÖ~.
ˆü^ñý{‰ VÙÖ~ - ¶ñþÄýº VÙüÖºñ]^ò P¾ðz{2ñ®{¾µ (Rµ¶ñþÄýº Rzºñ{ò3).
34 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 4 ü^ñ{òÄÉv³^Í

¯ñÄñµ²ñpt. a û²Á]^ñØ ÉÕÖóÛÕü²ñüÄ YÁ^ñà VÃÄñý¾Êµ ÉñÍÉóz~±ü²ñÚ

PÉ{ñ¾z{òÇÑÒzý{ ¯ñÙ R±ü²ñ~ Vcü^ ü{tüÉÙ? VÙÚ, P~ {ÉóÁ^òÖ~ VÙØ-
û¶ñ]^ W^²¶ñºóÁ]^òÖ ²¾¶²{ ¯òĺÙ{òÁÉr^Òòà {òÁz~Îñ¹ û²Öz{pûqÙ? VÙÛ-
3

¯òÙ×Ñ VÙ^ò×Ñ.
ü^ñ{òÄÉv³^Í û^ñvt h¶ºó^Ñ
ü²{c^Ñ ûhñÃű ²ó{Õص ²ó¾ñÙ ²¾Ù
²ñ{c^Ñü¶Äwò ý²µû²ñÙ ~ÎñûºÙüÖ
Z~¶ñà UÍÉóþÚüºÙ {q®ü{ñÒòüº (4)

b [ü^ñ{òÄ] aÕÖ¶ÕÖ; c üﺱ¾zº¯ô^¶ñÚ. a wz~]a]ü^ñ{òÃÄñý¶ºñÉ~ - YÁ 3

a wzý{ P°Þ®{ò z{ñà a x®{¾z{òÕü²ñ^ñ{²r ^ñÕ^ptý^. d P±²rºó¾ñ{ñ^òÃ

3 4 3

PÃÄñ{Éóãºc^ÒòÕ^ñprà ÉñhòºóÃþĺóüÖ. [Év³^Í] ^úñwa wc^Ñ. e R]- 3

awc^þÒ P°Þ®{ò z~]û^ñvt. f [h¶ºó^Ñ] Zü¾ñ a wc^ÒòüÄ ^ñÃ{ñÍ®~

4 3

a x®{¾z{òÕü²ñ^¶ñpqñ{ɾð^Ñ. g "“ôÄa wµ ~É]^ÉÕØ; P{òǵ Éõ¾a wµ ~É]^-

3 3 3

ÉÕØ; P{òǵ ²a w¶ñÚ ûÞÒ®{ ¾ðºñ{ò ^Ñ ~É]^ÉÕØ" VÙØ RÉÕÖóüÄ ¯òâq -
3 3 3 2

¾ñÚɾð^Ñ. ûhñÙÚ Rɾð^þÒûºñÎóº, h Þz Éóz ºñ¯òâq { ï¾Éóz ºñ¯òâq -T²ü^ñÞÄ-

3 3 2 3 3 2

“ñvr úñ{ò Éóz ºñ¯òâq ý¾g ûhñÃÄ˶ñµ. i [ü²{c^Ñ ûhñÃÅ] {ñc^Ñ P°² -
3 3 3 2 4

Éó]^òÖ a wc^Ó]a WÕÖc^þÒgûhñÃÅ. j P{ñÉ~ - “ôÄa wzý{ P°² Éóz~ "R~˵

3 3 4

YÁ a wü¶, R~ü²ñüÄüºñ Éõ¾a wµ" VÙ×Õü²ñüÄ ûhñÃÅ. k [²ó{Õص] P]-

3 3

awc^ÒòüÄ St²pt ìɾޮ¯ò²{ò{ý¾±ü²ñüÄ PýqËû^q]b±²óqñ¯òÕ²¾ð^Ñ. [²ó¾ñÙ

²¾Ù] l Pɾð^Ó]a R±²r T²^ñ¾^ÛÚ áýÉavq ¯ñ{ Ù. Pɾð^Ó]a T²^ñ¾^Ûý^- 2 2

PÙÖó]ü^, ˆü^ñý{‰ VÙØ - ¶ñþĺñÚ ²ó¾ñpr VÙ×]^ò P¾ðz{2ñ®{¾µ (¶ñ¾ðÉz~

¶ñþÄ Rzºñ{ò 3). RÉüÒ Qýh±²tµ²rºñÛà YÁ{þÄ]^ñ¶¶ñ^ñü{ñûÉÙÚ
(¶ñ¾ðÉz~ ¶ñþÄ]a Rzºñ{ò 3). (3)

¯ñÄñµ²ñpt (ü^ñ{òÄ Rzºñ{ò3). a zý¾Éó]¾¶ñ²{3ñ¯µ ûhñÙÚɯ®{¾µ ²¾¶²{3-

¯ñ{2Ù {òÁÉr^Òòà {òÁz~Îñýº Qýh±²t^òÖ~]a ±¾üºñí¯¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð
(û²Á]^ñØ Rzºñ{ò3). û²Á]^ñØ = ¶ïñ±¾Éñïµ. b, c Éóɾwµ (üïüºzºñ{ò3).
d R±²r RÁ]^üÉyü¶ñûÉÙÚ (P±²r Rzºñ{ò 3). e ˆû^ñvt‰ VÙÖ~]^¾ð z {2µ
(R]awc^þÒ P°Þ®{ò4z~]û^ñvt VÙÖ~). f h¶ºó^Ñ = ßz 3{ 4ñ®{ò^Ñ.
g ž®{òÚ P¾ð z {2z{òüÄ, h¶ºó^Ñ = a 3w¯òâq2¾ñÚ ¯òzºž]{¾ð . h (Þz3Éóz3üºz-
ºñ{ò3). "Þ¾ðÉìnzÉñ{ò3a3wÉó“òâqÝɲž²ñݺµ" VÙÖóÁ±²ñ¾ð - Þz3Éóz3ºñ-
¯òâq 2¾ð^Ñ. "Ýɲžµ a3wc^Óµ T²ñݺµ" VÙÖóÁ±²¾ð^Ñ - {3ï¾Éóz 3ºñ-
¯òâq2¾ð ^ Ñ. "P纮{¾ð É ¾ð z {ò T²ñݺÙ" VÙÖóÁ±²¾ð ^ Ñ - T²ü^ñÞÄÉóz3ºñ-
¯òâq 2¾ð ^ Ñ. "í^ 3gh 2¾ô ¾ ܲñݺÙ" VÙ²¾ð ^ Ñ - “ñvr 3úÉóz 3ºñ¯òâq 2¾ð ^ Ñ.
f RÈɾðz{2z{òüÄ ˆh¶ºó^щ VÙØ - žžê]^Ñ. i ü²{µ = P{ò“ºµ. j Éóɾò]^ò×¾ð
(P{ñÉ~ Rzºñ{ò 3). k ˆ²ó{Õص‰ VÙØ - "ÝÉñ²ó4¶{a3wµ ¯ÃÄ~" VÙØ ûhñÃÄ
É®~ ²óÖ¾ð]^²ó4¶{¶ñÚ a3wzý{g ûhñÃÇý^. l T²^ñ¾^zÉzý{ ûÉÒòºót^ò×¾ð
(Pɾð ^ Ó]a Rzºñ{ò 3). ˆRý¶üºñ¾ð { ¶]aµ ûhÈüÉ û¯mhñà ¯òþÚ±²¾ò{ñÉ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 5 ü{ñÒòüh¾ð²óÙþÚ 35

ºñÉ~ - ˆRý¶üºñ¾ð{¶]aµ ûhÈüÉ û¯mhñà ¯òþÚ±²¾ò{ñà ûÉvûw¼ûwÙÜ-

¶õÚgûhñÉ({òÁÉóÁ.98) VÙ^òÖ²rüº, R]awc^þÒ Pɾð^Ó]a l ¯òĶñ]^ò P°² Éó±-
2 4

²ó]ý^ºñüÄ, ˆ²ó¾ñى VÙ^ò×¾ð. [²¾Ù²ñ{c^Ñü¶Äwò m ý²µû²ñÙ ~ÎñûºÙüÖ

Z~¶ñÃ] n ˆlpt¯Ù¶ñþÄ^Ñ ~øºÚüÉ®{ò‰({òÁÉóÁ.21) VÙ^òÖ²rüº ¶ó]^hô¾ðzû{ñvq-
¾ñÚ ¯òzºÞú¾ò^Ñ PÉÙ{òÁÉr^Òòà hñz{òÚ{ñ¹, P{ WÉ o Pzº®{µ ݱÁïwôº¶ñÚ
{òÁz~Îñ¹ VÙØ V±ü²ñ~µ ûhñÃÄñ¯òÙ×Ñ. [UÍÉóþÚüºÙ] p É®{{ýqº p 2

žýÖºñµ²rºñÚ ²ñ²zý{±²vwòüÚÙ. UûÎÙ²~ - p žýÖ. q [{q®ü{ñÒòüº]

2

r R±²r ý^ÉómhòÚ PÎý^ÊýqºÉÑ r a x¯ñµ Q^¾¶ñÚ PÉÙ{òÁÉr^ÒòüÄ

2 3

{òÁz~Îñýº Qýh±²qñ¯òÙ×Ñ. s Rzü{ñÒÎa]a RÄ]^ñÛü¾ñ RÉüÒñ R±²r

PýqËû^q±²ó{ÕØÉñ¾ð. (4)

Pmhñµ²ñpt. a Þ¾ðÉݶñz²¾Û¹ ²¾¶²{ ¯òĺ۹ a P±¾ñ±ºÛºóÁ]^òÖÉÙ {òÁÉr^-

3 2

Òòà hñz{òÚ {òÁz~Îñýº VÙÛüÄ ü{q±ü²ñü¶ñ?‚ VÙÚ, QÛÃ, Rcü^ VÙüÛpýq-

ºñûÒñÁz{ò]^ñ^z {ÙþÚ± ü²xü{ VÁü{Îq¾ðz{ ]ÁâwÙ {òÁÉr^Òòà hñz{òÚ
{òÁz~Îñ¹ û²Öz{pûqÙ?‚ VÙÛ¯òÙ×Ñ VÙ^ò×Ñ.

ü{ñÒòüh¾ð²óÙþÚû²ñÁpûqÁü{Í{ÎõR]
ü^ñÒòºñ¾ð ü^ñÉÄÛ¾ð aq]bz{Û¾ð
{ñÒòþwü¶Äwò {vw®~ÎñûºÙüÖ
¯ñÓ¯ñÑ ý¯^òÙÖ{ñà VÙ{Ù ¶ñ{ü¾. (5)
VÙ^òÖ ±¾¶ñwz{òüÄ {4¾òz{òÁ®~ P°²4Éó]^ûÉñvxý¶ýºg ûhñÃÇý^ºñüÄ
Pzý{ {4¾òz{òÁ®~ P°²4Éó]aµ²r ²vwò P°² 4Éó±²ó]ý^ºñüÄ T²^ñ¾^-
ûÚÙÖ²r. ºz3Éñ, R±²r - R]a3wc^þÒ P°²4Éó±²ó]ý^ T²^ñ¾û¶ÙÖÁÒòg
ûh¹~ ±¾^ñ¾ñ®{ü¾w T²^ñ¾µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Pɾð^Ó]û^ÙØ ~qc^ò).
l2 ¯òĶñ]aý^ºñÉ~ - Rɾð ^ Ó]a {4¾ò±ý²Êvqñ]^ò, P®{ a 3wzý{ P°-
Þ®{ò4]aµ²r ²vyý^. m, o ˆý²‰ VÙص ˆû²ñى VÙص PÎ^ñ¹ (Pzº®{µ
ݱÁïwôº¶ñÚ {òÁz~ι VÙÖ~). ûhÈÉóûºñv¶ñv³ý²µ´µû²ñÙÚòýÉ
PÎa]a±ü²¾ð. ý² = PÎa. û²ñÙ = ݱÁïwôºµ. ˆý²‰ VÙ^òÖ Éóü“ãwz{ñüÄ
Pzº®{µ ݱÁïwôºû¶ÙÖ²r VÙÚ˶ñµ. n (lpt¯Ù¶ñþÄ^Ñ Rzºñ{ò3) {òÁ-
ÉóÁz{µ. p2 žýÖ = ±¾ñ±{ñµ“µ. p É®{{ýqº = É®{ ~3:^2¶ýqº. ˆ{qµ‰ VÙØ -
PÎ^ñà ɮ{ ²¾±ý²gûhñÃÇ^òÖ~. q, r ˆUÍÉóþÚüºÙ {q®ü{ñÒò - ü^ñ{òĉ VÙØ
~qc^ò ˆZ~¶ñÉ VÙ֮ɺžü^2¯ {ñz²¾ðºµ (R±²r ý^ÉómhòÚ Rzºñ{ò3). ý^
= ü{ñÑ. P{òüÄ ÉómhòÚ PÎý^ÊýqºÉÑ. r2 ˆü^ñ{òÄÉv³^͉ VÙý^ºñüÄ (ax-
¯ñµ Q^¾µ VÙ^òÖ~). s WÉ^ñ¾z~]a {ñz²¾ðºµ (Rzü{ñÒÎa Rzºñ{ò). ºz3Éñ,
ˆü{ñÒòüº!‰ VÙ^òÖ Ýɾz~]a {ñz²¾ðºµ (Rzü{ñÑ Rzºñ{ò3). "UÍÉóþÚüºÙ
{q®ü{ñÒò, h¶ºó^Ñ - ü^ñ{òÄÉv³^Íû^ñvt - ü²{c^ÑûhñÃű²ó{Õص ²ó¾ñÙ
²¾Ù ²ñ{c^Ñü¶Äwò ý²µû²ñÙ~ÎñûºÙüÖ Z~¶ñÃ" VÙ֮ɺµ. "ý²µû²ñÙ
= ²kz~ ¯Ù×Ú. UÍÉóþÚ = ²ÎÉóþÚ." VÙØý¾. (4)

Pmhñµ²ñpt (ü{ñÒòüh¾ð Rzºñ{ò3). a ²¾¶²{3¯òĺþÚgûhñÙÚɯ®{¾µ ]ÁâxÉ-

{ñ¾zý{g ûhñÃÇ^òÖ~]a {ñz²¾ðºµ (Þ¾ðÉݶñz²¾Û¹ Rzºñ{ò3). a2 P±¾ñ±ºÛ¹
36 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 5 ü{ñÒòüh¾ð²óÙþÚ

b [ü{ñÒòüh¾ð²óÙþÚ] c ˆ~ú“ôÄÉüºñÈÁz{ñµ‰(¾ñ.Þù.) VÙØ Q²ó íñzºñ{ò ^ÒñÃ

4 3

û²Á¶ñÓ]a Þz Áý“ºñ¹, ˆPßü{èx‰(¾ñ.Þù.) VÙØ Pɾòǵ RÉÓ]a

3

WÕÖ¶ñÛÕü²ñüÄ, PÃÄñ{ PÎû^ÃÄñµ ]ÁâwüÛt Yz{òÁ]aµ; ü{ñÒÎa PÉÚòÃ

RÉÓ]a WÕÖµ. PÉÓýqº PɺÉü“ñý² ºóüÄ ü{ñÕØ Pzü{ñüÒñüq Pþw]ý^]^ñ^.
4

[VÁü{Í d {ÎõR]ü^ñÒòºñ¾ð] VÁ~^Ñ WýÎʵ {ÏÉó]û^ñÑӶɾð. e P¯®{¾µ

PÉþÒz{Ïɱ²ñ¾ð]^ò×Ûý^ºñüÄ, PÉþÒz{ÏÉóÛÕü²ñüÄ RÁ]^òÖ{ñºóÕØ VÁ~^üÒñt
û²ñÁ{~µ. Qý^ºñÅüÖ ˆVÁü{Í{ÎõR‰ VÙÖ~. f PÉþÒ±û²Øý^]a üï~Éñý^ºñüÄ,
PÉÕÖóÙ û^ñµü²ñüq û²ñÁ{~µ f R]û^ñµü²ñüq üh¾ð®{ñÕü²ñüÄ ü² ñ^ ²¶ñºóÁ]^òÖ
2 4 3

²r. [ü^ñÉÄÛ¾ð aq]bz{Û¾ð] PÉþÒ±û²Øý^]a SqñÚ Q²ó íñzºzý{ʵ ûhÁ]ý^-

4

ʵ TýqºÉ¾ð. g ÉóÞÖóz{ñǵ RçÉñaɵ“ðº¾ð]^ÃÄ~ û²vû^ñqñ{ í¯^þÚ±ü²ñüÄ,

VÁü{Îq¾ðz{ñǵ h Rýqz{Úz{òà aýÖÊvqñ^òà û²vû^ñqñ¾ð^ÒòüÖ. [{ñÒòþw
Rzºñ{ò ] PÉÓ]a T{ÉóÚ ]ÁâwÙ {òÁÉr^Òòà hñz{òÚ {òÁz~ÎñýººñºóÕØ
3

RÉÑ Qýh±²pq~. [¯ñÓ¯ñÑ ý¯^òÙÖ{ñÃ] i YÁ¯ñÑ ý¯ý^]aµ Q“𾺶óÃÄñ{

¶ñ¾ðz{ Ézý{ TýqºÉÑ, ¯ñÑü{ñص ¯ñÑü{ñص ý¯ºñ¯òÙ×Ñ. j Q“ð¾ºzý{ʵ
3

û^ñtz~ ý¯º±²vyµ Éó㺶óüÖ. [VÙ{Ù k ¶ñ{¾ð] l VÙû²v²óÑþÒ. m {ÙþÚ±-

ü²ñüÄ, ²óÖ®~ m ÉóÄcažÖóz~]û^ñvtü²ñ¹, ´{¯ñ“^qº¶Òñ¾ðíù¯ñ{ò ^üÒñüq
2 3

û²ñÁ~, m ˆ{ϵ²óÁ®{ {ñÑh^qµ hñr‰(ž{à {òÁ.23) VÙ^òÖ²rüº {ϵü²ÖóºóÁ±²ñ-

3

VÙÖ~ - ±¾ñ±~¶“]ºÛ¹ VÙÖ²r. b ˆü{ñÒòüh¾ð ²óÙþډ VÙØ ]ÁâwüÛüq

Þz3Áý“ºñ¹, ü{ñÒÎa PÉÚòǵ ÉómhòºóÁ]a¶ÉÑ VÙÖ²r. b, c ˆüh¾ð²óÙþډ
VÙÛ¯òÕ^, ˆü{ñÒò‰ VÙØ Éóü“ãòz{~]a {ñz²¾ðºµ (~ú“ôüÄzºñ{ò3). ˆüh¾ð‰
VÙØ - RÁÉÁ]aµ PɺÉc^Óýqº ûÞÒ®{3¾ðºµ Þz3Á“û¶ÙØ ûhñÃÇý^-
ºñüÄ, ˆü{ñÒò‰ VÙØ Éóü“ãòz~gûhñÃÇý^ºñüÄ ü{ñÒÎa ÉómhòºóÁ]aû¶ÙØ
ü{ñÙØ^òÖ~. ˆ~ú - Äèxµ‰ VÙØ PɺÉûÞÒ®{3¾ðºc^Óýqº Þñz3Á“ðºz-
ý{gûhñÃÅýÉz~, ˆPßü{èx‰ VÙØ Éóü“ãòz~g ûhñÃÇý^ºñüĺóüÖ
^vwÎa ÉómhòºóÁ]aû¶ÙÖ~. “ôÄÉüºñÈÁz{ñ²ó4íñzºc^Ñ üÄñ^z{òÃ
Þñ{4ñ¾wc^ÒñºóÁ]aµ {4¾ð¶c^ÒòüÖ, PɺÉ޵ﯯÉóü“ã²ûÞÒ®{3¾ðºµ
Ⱥ]{òü{ñص PÞñ{ 4ñ¾w¶ñºóüÖ RÁ±²~; Qý^ºñüÄ, 'Äèw'“± 3{3z{ñüÄ
Pzý{g ûhñÃÇ^òÖ~. RÚò R®{ RÁÉÁýqºËµ ûÞÒ®{3¾ðºc^Ó]a Þñz3Á“ðº-
¶ñÉ~ - RÁÉÁýqºËµ {z{{3ɺüÉñhò{ûÞÒ®{3¾ðºc^Ñ Þíñ{ôºÞ¾ðÉñ{ò“ñºóºñ-
ºóÁ]ý^. RÈÉóqz{òÃ, ˆû²ñÁpt‰ VÙØ {ñ{3¾ðz2üº h~¾ðz{ô2. d {ÎõR]ü^ñÒòºñ¾ð =
{ÏÉó]û^ñÑÓµ Ýɲ 4 ñɾñ¹. e VÁ~^üÒñüq û²ñÁ~ VÙÛü{. ˆ{Îõ R ‰
VÙ²ñûÚÙ? VÙÚ (P¯®{¾µ Rzºñ{ò3). f T]{ñ¾ðz{2zý{ Þüï~^¶ñ^ Éóɾò]-
^ò×¾ð (PÉþÒ Rzºñ{ò3). f 2 (R]û^ñµü²ñüq) VÙý^]a RÉÑ û^ñµü²ñûÉÙÚ
ˆPqÄñº¾ð{µ û^ñµ²óÜ]ü^‰({òÁÉóÁ.21) VÙÖzý{ ±¾Þñ{ò3±²¾ð. û^ñµ³ = Ýz¾ôʵ,
“ðÁc^3žµ. g PÉþÒ±û²Øý^]a ÈÁã²4c^þÒg ûhÕ×à ü²ñ¾ñü{ñ? Q²ó4íñzº-
žµ üÉyü¶ñ? VÙÚ (Éóà žÖóz{ñǵ Rzºñ{ò3). Qý^ºñÅüÖ Éßâq2¾ð PÉ-
Áýqº ɵ“ñ°]¾¶wµ ²vwòÕØ. h Rýqz{Úz{òà = ü^3ñ²ñÄzüÉ. i, j W^{ò 3¯-
ý“{ò2úݺñ±ºñ“ð¾üºñ ¯ñÝ{òühz Pü¯^{ò3¯ý“{ò2úµ ^{2µ ²üÉ{ò3zºz¾ñï
(Q“ð¾ºzý{ʵ R{ò). {z¾ ±¾¶ñwµ ˆ¯ñܵ Tºó¾ðû²¹~ bz{ñpt]^ñyµ‰(¯ñ.{òÁ.5-
2) R{ò. k, l, m ˆ¶ñ{¾ð‰ VÙÖ~ - û²v²óÑþÒ VÙÜ{Ã, ¶ñ¾ðz{3ɞýqºÉûÒÙÜ{Ã.
m ¶ñ¾ðz{3ɞýqºÉûÒÙÖ ²èz{òà ˆVى VÙ^òÖ ²{3z~]a ȺñÈÁz{ò PÁÒòg
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 6 ¶ñ{¾ð¶ñ¶v¶q®ý{ 37

ûÒñÁz{òüºñ VÙ û²v²óÑþÒ? n ˆû{ñtc^ñà Yhòʶóýq RÒ¶ñ‰ÚÙü×?({òÁÉóÁ.37)

VÙ^ò×Ñ. (5)

Q×µ²ñpt. a ¶ÚòghÎóºñ¶Ã ¯±²óÙþÚ±²ó¾ñpr]a T{ÉóÛÕü²ñÄÙÖó]ü^, á´ ¶ó±- 4

²ó¾ñpr]^ñ^z{ÙþÚ a PÎóº¶ñÖóʵ T{ÉóÚÉÜýqº {òÁÉr^Òòà {òÁz~Îñýº Qýh±-

2

²qñ¯òÙ×Ñ VÙ^ò×Ñ.

¶ñ{¾ð¶ñ¶v¶q®ý{û²ñÁpt WÚ¶ñ¹
Q{òºc^ñÄz~ P^Åqc^ôvqɾð
²ñ{c^Ñü¶Äwò ý²µû²ñÙ~ÎñûºÙüÖ
Z~µ¶ñà V¹{òÚÑ VÙ{Ù ¶q®ý{üº. (6)

b [¶ñ{¾ð] c PÎa. c ¯òÁ²ñ{ò ^Ýz¾ôzÉzý{ÊýqºÉûÒÙÜ{Ã. c ¶ñ{û¾ÙØ - ^ñ{Äñ¹,

2 4 3

c Ýü¯ïÊ]ý{ûºÙÜ{Ã. [¶ñ¶v¶q®ý{û²ñÁpt] “ðÄñ] ýººñÚ á´ ¶ó±²ó¾ñpr-

4 4 4

ºóÙû²ñÁpt. d [WÚ¶ñ¹] e ˆ²ñhò~ø¾ðz~]^òq®{ ²ñ¾ð¶^щ(¯ñ.{òÁ.11-8) VÙ^òÖ²rüº

±¾wºó¯ò{±¾wºó¯ò = ^ñ{Å; ±¾wºó = ^ñ{ÄÙ; ±¾wºózɵ = ^ñ{Ã}Êqµ³ ü²xü{
^òq]^, ±¾wºóTqµ³ ü²wòºóÁ]ý^ºñÉ~ ±¾wºózÉz~]a± e ü²ñ¾ñü{; ˆ¶ñkqµ²óÃ
2

¯ô¾ð Éñ¾ñ f ¶ñÚ¶óÄñ±²ÙÖóºñµ ü{k‰(¯ñ.{òÁ.11-8) VÙ^òÖ²rüº ¯ôÁ]aµ g ühÕØ]aµ

h RþÒºñ{ ÉrýÉÊýqºÉÛ¹. [Q{ò] ɾñï^òz{òÙ Q{ò ºóüÄ. [Pµ^ñÄz~] i PÎ^òº
3

^ñÄz~. j ¾è^ÛÚÉÙ {ÙÉó´ {ò¾èwz~]^ñ^] û^ñvq j ü^ñÄzý{ P°² Éó]^òÖ

4 2 4

ûh¹^ò×¾ð ({ÙþÚ±ü²ñüÄ Rzºñ{ò3). m2 ÉóÄca žÖóz~]û^ñvt = ^ñÉþÄz{±³-

Éóz~]û^ñvt. m3 ({ϵ²óÁ®{ Rzºñ{ò3) ž{à {òÁÉ®{ñ{ò. {ϵ³ = ^òwµ. n
RÉÑ R±²rºÙü×ûÉÙÚ (û{ñtc^ñà Rzºñ{ò3) {òÁÉóÁz{µ. û{ñqüÉ {ÒÁµ
¶z4ºzý{Êýqº ²3ñþÄ VÙÖ²r. VÙÖÙ¶ñ{¾ð - ü{ñÒòüh¾ð²óÙþÚ VÙØ ~qc^ò,
ý¯^òÙÖ{ñà VÙ֮ɺµ. (5)

Q×µ²ñpt (¶ñ{¾ð Rzºñ{ò3). a ]ÁâwþÚgûhñÙÚɯ®{¾µ ɾñï¯ñºÛý¾g-

ûhñÃÇ^òÖ~]a ±¾üºñí¯µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¶ÚòghÎóºñ¶Ã Rzºñ{ò3). ¶Úògk
= û²ÒÁãµ. a2 PÎóº¶ñÖó = PÉ{ñ¾ñ®{¾µ ²vwò VÙÖ²r. b, c ˆ¶ñ{¾ð‰ VÙ^òÖ
²{3z~]a ¸ÙØ û²ñÁÑ. P{ñÉ~ - PÎû^ÙÜ{Ã, ¯òÁ²ñ{ò4^Ýz¾ôzÉzý{Êýqº-
ÉûÒÙÜ{Ã, Ýü¯ïÊ]ý{ûºÙÜ{Ã. c2 ¯òÁ²ñ{ò4^Ýz¾ôzɶñÉ~ - PÃÄñ{ñ¾-
û{ÃÄñµ ^¾ð¶¶rºñ^ É®{ Ýz¾ôzɶñý^ºñüÄ T²ñ{ò4±¾Ê]{¶ñºóÁ]aµ, Pcd-
ûÛÁ üï~ÉóÃÄñý¶ºñüÄ ¯òÁ²ñ{ò4^Ýz¾ôzÉû¶ÙÖ²r. c3 ˆPïµ “òâºñ h {3ñà
h ²4]{ñ h zɺó ¶ñ{4ɉ( ) VÙÖ{òà ˆ² 4]{ñ h‰ VÙØ - ^ñ{þÄÊýqºÉÑ
VÙ×ÒòüÖ; c4 Rzý{±²ÕÖ (Ýü¯ïÊ]ý{) VÙÖ~. d, e ˆWÚµ‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
(²ñhò ~ñ¾ðz~ Rzºñ{ò3) ¯ñghòºñ¾ð{òÁû¶ñÎó. e2 (ü²ñ¾ñü{) VÙÖɯ®{¾µ Qý^-
ºñüĂ VÙØ bpr]û^ñÑÉ~. f ¶ñÚµ = S“ðɾzÉñ²ó4¶ñ¯µ. g ühØ = ²c^µ.
h RþÒºñ{ = “𾶱²qñ{. i, j ^ñÄz~]^Îü^û{ÙÚ (¾è^ÛÚÉÙ Rzºñ{ò3). j2 ü^ñÄ-
û¶Ù^òÖ~ - hñt(dØtÞ). PÎaµ, ɾñ. k ɾñï¯ñºÛ¾ð{òÁÉr^ÒòüÄ {òÁz~Îñ¹
hñz~ÉñÁvüqñûÉÙÚ (ü¾ñ¶ñ®{¾Ý{2ñ Rzºñ{ò3). {ò¾prüÄ, "¶ïõµ ±¾]3Áîº
38 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 7 ¶q®ý{ýº

^ñĶñý^ºñüÄ PÎ^òº ^ñÄû¶Ù^ò×¾ð. [P^Åqµ ^ôvqɾð Rzºñ{ò ] ¶ïñ±Á{ò Éóýº

3 2

Pvq ²ó z{òºóÚòÙص YptÉótÉóz~ Vtz~]û^ñvt WÖóÚÉÜýqº {òÁÉr^ÒòüÄ,

3 4

k ˆü¾ñ¶ñ®{¾Ý{ ñ ž¯ºÝ~É®{ò‰ VÙØ Þ¯^ñ{ò ^Ñ Rpq {òÁz~ÎýººñºóÕØ RÉÑ

2 3

Qýh±²t^òÖ~. l [Z~µ¶ñûĹ{òÚÑ] m Rzý{ V±ü²ñ~µ ûhñÃǵ²r ²ógühÖóÛÑ.

n [VÙ{Ù n ¶q®ý{üº] o PÉÚÙü× ²ógühØÉñق VÙÖóÁ]^ò×Ñ RÉÑ. p
2

R±²ÁÉzý{]^vqñ¾ð²t¶zý{ R±²Áɞýqº RÉÑ ²tÉü{! (6)

WÎñµ²ñpt. a PµÁ{¶{ ¯{ ý“ºóüÄ û²¾òº²ó¾ñprºñý¾z{òÁ¶ñ¾ð²óüÄ ýÉz{ÁÒòÚ-

2 3

ÉÜýqº {òÁÉr^ÒòÕhñz{òÚ {òÁz~Îñýº Qýh±²qñ¯òÙ×Ñ VÙ^ò×Ñ.

¶q®ý{ýº Év^¶Äz{òÁ¶ñ{òþÚ
{qcû^ñÑ{ñ¾ð¶ñ¾ð²óÚòà ýÉz{ɾð {ñÒòÙü¶Ã
Éqcû^ñÑ´®{vw®~Îñ¹¶Ä¾ð]ü^ RÉÑ
¶qca¶ñà Éñy{ƾð! VÙ ¶q]û^ñµü². (7)

[¶q®ý{ýº] b V±ü²ñ~û¶ñ]^ ü² ñ^ üºñ] º¶ñÚ ²ÁÉzý{ÊýqºÉþÒ. [Év^¶Äz-

4 3 3

{òÁ¶ñ{òþÚ] c PÎ^òº {ñ¶ý¾±´ýÉ RÁ±²óq¶ñ^Ëýqº {òÁÉñ^òº û²v²óÑþÒýº. d

Þñèñz Äç¶óýº. [{qcû^ñÑ Rzºñ{ò ] û²¾òº²ó¾ñprºñÁ]a e {ò Ⱥñ®{:³¾¶ñ^±
3 3

Tz{òâq2{: íÄñ¾ðz3¾aüè: üÉ{3¶ºµ “¾ô¾µ Éó~ø4®É{Ý{ݺ ¶ïñɾñïݺ

ü¾ñ¶ñ®{¾Ý{2ñÝÞ®{: ž¯ºÝ~É®{ò" Rzº®Éº:.

l, m ˆZ~µ‰
VÙÖ É¾ðz{¶ñ¯ñ¾ðz{2µ (Rzý{ V±ü²ñ~µ Rzºñ{ò3). Z~¶ñûĹ{òÚÑ
= Z~µ²rºñÚ ¶ñûĹ{òÛÑ; ²ógühÖóÛÑ. n,o (PÉÚÙü×?) ˆVÙ ¶q®ý{‰ VÙÚ
Pý¶®{òÁ]^, ˆ{ى VÙÖ{òÙ {ñz²¾ðºµ "R±²r±²pq û²vyýqºÉÒÙü× {ñÙ"
VÙØ {ÙþÚ ¶{òz{òÁ±²~. ºz3Éñ, ˆVى VÙ^òÖ~]a ȺñÈÁz{ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(PÉÚÙü× Rzºñ{ò 3). n2 ¶q®ý{ = ÉüºñÉóü“ãÉó“òâýq. ü²ý{, û²~µý²,
¶cý^, ¶q®ý{, P¾òýÉ, û{¾òýÉ, ü²¾òÒµû²v‚ VÙ^òÖ PÉÝý{^Òòà ýÉz~]
û^ñvt ˆ¶q®ý{‰ VÙ^òÖ PÉÝý{2ýºg ûhñÃÇ^òÖû{ÙÖ²r. n2, p ˆ¶q®ý{‰
VÙÖ~]a ²4ñɵ (R±²ÁÉzý{ Rzºñ{ò 3). VÙ{Ù¶q®ý{ - Z~¶ñûĹ{òÚÑ
VÙ֮ɺµ. (6)

WÎñµ²ñpt (¶q®ý{ýº Rzºñ{ò3). a PÉ{ñ¾µ ûhñÃÇ^òÖ ±¾^¾w¶ñý^ºñüÄ

R~˵ YÁ PÉ{ñ¾¶ñ^üÉyû¶ÙØ PµÁ{¶{2¯ñÉ{ñ¾û¶Ù^ò×¾ð (PµÁ{¶{2¯-
{3ý“ºóüÄ Rzºñ{ò3). b (V±ü²ñ~û¶ñ]^) ¯ñprüÄ PÉ{¾òz{ü²ñ~ ý““ɶñ¹,
P¯®{¾¶óüÖ ü²4ñ^3üºñ]3º¶ñÚ ²ÁɞvqñÉ~; PcdÚÙÖó]ü^ PÉ{¾òz{ü²ñü{
¯ñº^Üýqº Þµ“ð ü Äãzý{ Qýh±²pt] ý^ʵ ¶ñþÄʶñ¹]û^ñvt {òÁ-
¶ñ¾ðÉóüÄ WÖóÛÒòüÖ. Qý^ºñüÄ V±ü²ñ~û¶ñ]^ ¶q®ý{±²ÁÉzý{ÊýqºÒñ-
ºóÁ]aµ VÙÖ{ñºóÕØ. c, d Éóɾwµ (Þñèñ{òzºñ{ò3). e ({ò3Ⱥñ®{:³¾¶ñ^) RÈ-
Éóqz{òüÄ - ˆ¶Äºí““òű{µ ¶ñÄ{ô{3ñ¶{òµ Þù¶wòÞ¾Éó{ñ¯µ û^ÒÝ~² 4-
ÝÉÝ{ò{ô 3²µ … { 3°íÈÁãÉóãñüxÃüÄ^ 2hòz¾mh Äç¶õ Ä Å{] 3ÁñüÞ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 8 û^ñµ³ü²ñà 39

ü²ñÁµ²r Rqžýqz{ñ¹, f X“ðɾðºÞúh^¶ñÚ ¶ñþÄýºÊýqz{ñÚ ¶ñ¾ðÉóüÄ g ýÉz{ɾð.

h ˆ²“ðº{ñµ Þ¾ðÉü{ Éñ¯ñµ ºûºÒ ÉèÝ{ ĵ ïü¾:‰ VÙ^òÖ²rüº - PµÁ{¶{ ¯-
3 2 2

Þ¶ºz{òüÄ i Pµ¶ñ ¯¶]a Rµ¶ñ¾ðË û²ÖüÉyû¶ÙØ {Ù²ñt WÖ É¾, PÉþÒʵ

¶ñ¾ðÉóüÄ ýÉz~]û^ñvqÉÜýqº {òÁÉr^ÒòÙü¶üÄ, ûhÖóºzû{ñýqÊvt { ¾ð“¯ôº- 3

¶ñ¹]aÒò¾ð®~ ûhÈÉóýºÊýqz{ñÚ {òÁz~Îñ¹± ´ýÉ Qýh±²pt] ^òýqºñý¶ºñüÄ

j kÁvt ÉóÏ®~ ^òqÉñ¯òÙ×Ñ. k [ÉñÑ °{ƾð ] YÒòýºÊýqº °{þÄÊýqºÉ¾ð^üÒ! l

Tc^þÒ±ü²ñüÄ RÉþÒ]^ñv²~ V±ü²ñ~? [VÙ m ¶q] m û^ñµü²] n VÙþÚ±²ó¾òºñü{

2

n VÃÄñÉÒÉóǵ PÉó]Áý{ºñºóÁ]a¶ÉÑ ²tµ²ñüq R~!

2
(7)

Vpqñµ²ñpt. a áí¯^¾ñíÙ{òÁ¶^Óýqº Éóü¾ñ{ò ýº±ü²ñ]^òÚ h]¾É¾ðz{ò{òÁ¶^Ù

4

{òÁÉr^ÒòÕhñz{òÚ {òÁz~Îñýº Qýh±²qñ¯òÙ×Ñ VÙ^ò×Ñ.

û^ñµ³ü²ñà hôý{û²ñÁpt RÄcý^¯^¾ð

Pµû²¾òʹz{ɾð {ñÒòþwü¶Äwò
ɵ²ÉóÍ {vw®~Îñ¹¶Ä¾ð]ü^ RÉÑ
¯µ³¶ñà ¯ñÙ R{Õa VÙûh¹ü^Ù? ¯cý^¶õ¾ð! (8)

b [û^ñµ³ü²ñÃ] c Émhò]û^ñµ³ü²ñüÄ VÙÜ{Ã, ˆP¯®ºñ‰(¾ñ.Þù.) VÙ^òÖ²rüº d

W^ÉÝ~Éóà W^ü{ “µ VÙÜ{Ã. [hôý{û²ñÁpt] hôý{]^ñ^. [RÄcý^¯^¾ð] e h®z ¾ñ-
3 3

{ò zº¾ð^Ñ Þmh¾ò]^±²º±²tµ U¾ð. [Pµ³ V¾ò T¹z{ɾð] “¾ñ] ¯òýº ±¾üɓò±²óz{ɾð.

3 3

f h]¾É¾ð z {ò{òÁ¶^Ù Rzý{] f ý^û{ñpt f “òèòz~ f a wÉñÛ]^ò±²óÙ²óüÖ

2 3 4 3

¾c^3Þ¾ðɵÞüïñ¾:‰ (¾.Ý{üÉ 1-99) VÙÖ~ P°Þ®ü{4ºµ. f (X“ðɾðºÞúh^¶ñÚ

¶ñþÄýº) RÈÉóqz{òüÄ - ˆÉèÝÝ{2úñµ ~Äß^¶Äñû^ÒÝ~ý²4¾ðýÉíº®{ô
Þ¾ðüɓzɵ ^{2º{ò{¾ñµ ¾c^3{4ñµ¯Ý{{3ñÝ{ñµ … b¾ð¶Èºñ]4¾ô¯^2²¾ò¶óÄz²mh-
üï{ôºü“ñ{3ñ¯z3{4ñû¶Ò] 3z4ºñ² 4¾w¶{ò4^µ ¯ÝÞ¶ñ{ò 4µ {ò4ü¯ñ{ò‰(¾.Ý{üÉ 1-
101) VÙÖ~ P°Þ®ü{ 4ºµ. g, h ˆýÉz{ɾð‰ VÙý^ºñüÄ - ˆºûºÒ ÉèÝ{2ĵ
ïü¾:‰ VÙÖ~û^ñvt PµÁ{¶{2¯Þ¶ºzý{g ûhñÃÇ^òÖ~. ²ó¾ñprýºz {òÁ-
¶ñ¾ð É óüÄ ýÉz{ý¶ Þñ¶ñ®º¶ñºóÁ]^, PµÁ{¶{ 2¯{ 3ý“ºóà Ⱥñ²ñ¾¶ñ^g
ûhñÃÇ^òÖ~, ^ôϵ ü¶Çµ PÉ{ñ¾c^þÒg ûhñÃÇý^ºñüÄ. i Pµ¶ñûÉÙÖ~ -
hñt(dØtÞ). ÝÉñ¶óûºÙص, P®{ Äç¶óûºÙص. j ¶qcaµ = (kÁvt ÉóÏ®~
^òqÉñ¯òÙ×Ñ). k, l ˆÉñy{ƾð‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (Tc^þÒ±ü²ñüÄ Rzºñ{ò3).
n , m2 ˆû^ñµ³‰ VÙý^ºñüÄ - û^ñµ²ñÚ~ ÈÁèzý{ Éópt±²ó¾òº¶ñpqñ{~
û^ñvt (VÙþÚ±²ó¾òºñü{ VÙ^ò×¾ð). m, n2 ¶q±²¶ñÉ~ - ²ÕÖóÕØ Éóqñý¶ýºg
ûhñÃÅ, Pz{ñüÄ ²2Å{µ (VÃÄñÉÒÉóǵ Rzºñ{ò3). Éñy{ƾð VÙ¶q]û^ñµ³
-RÉÑ-¶q®ý{ýº VÙØ~qc^ò, {vw®~Îñ¹¶Ä¾ð]ü^-¶qca¶ñà VÙ֮ɺµ.(7)

Vpqñµ²ñpt (û^ñµ³ü²ñà Rzºñ{ò 3). a ˆhôý{û²ñÁpt‰ Rzºñ{ò3ýº ^qñèòz~

PÉ{ñ¾òý^ (áí¯^¾ñíÙ Rzºñ{ò3). c Émhò]û^ñµ³ = üÉ{ޓñý^2. b, d û^ñµ³
ÈÁýè^ü{3“¶ñý^ºñüÄ (W^ÉÝ~Éóà W^ü{3“µ VÙÖ~). e (h®z3¾ñ{ò3zº¾ð^Ñ
Þmh¾ò]^ ²4º±²t¸¾ð) VÙÖ~]a - ˆRÁkq¾ð ¶õ{òÚòźc^ñ‰({òÁ.bÕ.1) VÙ^òÖ
40 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 9 ¯cý^¶õ¾ð

ü²ñ^Éópq~; Qý^ºñüÄ, ü^ÉÄñ] ¯ò ±¾üɓò]^]bkµ U¾òüÄ {Ù g Éñ¹ÉźñüÄ

3

³]^{ñºóÕØ. R±²r {ñÙ h ž~^òpqñý¾Êµ bq, a wÉñÙ^Òñ]aµ²r h W]^ÕÖÉÁýqº

3 2

{òÁÉr^ÒòÕhñz{±²pq. i [ɵ³ PÉóÍ {vw®~Îñ¹¶Ä¾ð]ü^] ²¾ò¶Òzý{Êýqz{ñÚ

¶Ä¾ð VÙÜ{Ã, j ¯òzºñ´¾ðɶñºóÁ]aû¶ÙÜ{Ã. k PÉÙ h]¾É¾ðz{ò{òÁ¶^ÛºóÁ]^g-
ûh¹ü{ʵ P±¾ñ]Á{{ò Ⱥ޵Ý{ ñ¯ü¶ºñºóÁ]^ò×±ü²ñüÄ, PÉÙ Wü{ܵ YÙ×üÄ
3 2

ÉþÒºµ ýÉz{ñǵ Rɾð^Ó]az ü{ñÕØÉ~ {òÁz~Îñºñüº. [¯µ³¶ñÃ] Pzý{

V±ü²ñ~µ ÉóÁµ²ñ¯òÙ×Ñ. [¯ñÙ R{Õa VÙûh¹ü^Ù ¯cý^¶õ¾ð] l ]ÁâwþÚ±ü²ñüÄ
U¾ð±û²ñ~ÉÙÖó]ü^ W^{ ñ¾È¾{ÛÚÉÙ{òÁÉr^Òòà {òÁz~Îñýº ¯ñÙ Vcü^ ü{tµ-
3

²r? ûhñÃÄÉÃÅü^ñüÒ. m [¯cý^¶õ¾ð] n ¯ôc^Ñ ´¾ðþw^ÒñºóÁ]^, RÉÑ R±²r

²t^òÖ²r ^vrü^ñüÒ. (8)

YÙ²{ñµ²ñpt. "PÉÜýqº QÊ{ ñ{ò ^þÒ]^ñwüÉyµ" VÙØ ûhñÃı³]a

4 3

a žrºgûhñÃĶñpqñü{ ü¯ñ˲qñ¯òÙ×Ñ VÙ^ò×Ñ.

¯cý^¶õ¾ð ¯ôÁµ Z¾ð û²vû²ÕØ ¯Ã^òÚô¾ð

VcdüÚ ûhñÃÇü^Ù ºñÙû²ÕÖ WýÎýºg
hcû^Ùܵ h]^¾û¶Ùܵ ~ÎñûºÙܵ
RcdüÚ ûhñÃǵ R¾ñ±²^à VÙûh¹ü^Ù? (9)
h®ý{ P°Þ®ü{4ºµ. f h®z3¾Þú¾ðº¾ð^Ñ ³a¾ ²4º±²t¸¾òüÄ “¾ñ]3¯ò ±¾üɓòz{²r
V±²rûºÙÚ (h]¾É¾ðz{ò{òÁ¶^Ù Rzºñ{ò3). R~]a z4É®º¾ðz{ 2µ Êz3{4z{òüÄ
²Äñº¯µ ²vwò± ü²ñ^òÖÉþÚ ²4º±²qñ{²r ý^ºñüÄ Ý²¾ð“òz~, PwòÉa]aµ
±¾^ñ¾c^þÒ]^Õ²óz~, a3wÉñÛ]^ò± ²óÙ²óüÖ ü²ñ^Éópqû{ÙÖ²r. Þïíñ¾ðz{2µ
- û²Á¶ñÑ Pµý² ݲ¾ð“òz~, ü^ñwÃ^þÒz{òÁz{ò, ¯ñwòºóüÄüºÖópt± ²óÙ²óüÖ
ü²ñ^Éópqû{ÙÖ²r. g Éñ¹ÉÅ VÙÖ~ - Éñ]3²3ĵ VÙÜ{Ã, Pµ³Éñ¹ VÙÜ{Ã.
h (ž~^òpqñý¾Êµ) VÙÖ~]a Þïíñ¾ðz{2µ - ž~^òà Pµ²¾ñz~øwòºóà Pµý²g
ûhñÃÇ^òÖ~. h2 (W]^ÕÖÉû¾ÙÖ~) W‚ VÙØ Pµ²ñ¹, Pzý{ V¹º]^ÕÖɾð VÙÖ
²r. f 4 "a 3wÉñÛ]^ò VÙÖÉóqz{òüÄ P¾ð í ù¯Ù Tz{¾þÚz {òÁz{òÚ ^ý{ýº
¯òþÚ±²~" VÙØ P±³PÁµ²{3z{òüÄ. f2 "(ý^û{ñpt) hñt(dØtÞ). ý^û{ñtý^ºñÉ~
- ²ór]ý^ʵ, Pr]ý^ʵ. f3 “òèò]ý^ºñÉ~ - ÁíùÉñ]aý^ʵ, ¯òº¶ó]ý^ʵ.
f4 a3wÉñÛ]aý^ºñÉ~ - ¯ñwóüÄ WÖótý^ʵ, ²4ȺÛ]aý^ʵ. h ž~^òtý^-
ºñÉ~ - ž~^òüÄ ~øwô¾zý{ ýÉ]ý^ʵ, ûhñÙÚ Éñ¾ðzý{ ü^Òñ¶Ã ±Áâs2^¾ò]-
ý^ʵ" VÙØ ²¾òâ^ñ¾z{òüÄ. ž~^òpqñý¾Êµ VÙÖ~ - ž~a ^ñpr ZrÛý¾Êµ,
ž~^òüÄ Rq±²pqñý¾Êû¶ÙÖ²r VÙضñµ. i (ɵ³ Rzºñ{ò3) ²¾ò¶Ò±¾Éñïõ{ò
±¾{2¶:, P´¾ðÉÉó^ñß~ÒàaÞù¶¶ó{ò z3Éó{ôº:. ɵ³ = ¶wžµ, P^ñÄí®ºžµ.
j ¯òzºñ´¾ðÉý{ºñÉ~ - P~üÉ. k h]¾É¾ðz{ò{òÁ¶^Ü]az {òÁz~Îñ¹¶ñþÄ Tvüqñ-
ûÉÙÚ (PÉÙ h]¾É¾ðz{ò{òÁ¶^Û¹ Rzºñ{ò3). l ˆR{Õû^Ù ûh¹ü^ى VÙ²ñûÚÙ?
û^ñt]^ûÉñvxü{ñûÉÙÚ; {òÁz~Îñ¹ VÙØ ü²¾ñ¹, RÉÒñýh±²t^òÖ~
Þµ“ð ü Äã¶ñý^ºñüÄ, W^{ 3ñ¾È¾{Ù Þµ“ð ü Äãz~]a Rýhº± ü²ñ^ò×üÛ
VÙ^ò×Ñ (]ÁâwþÚ Rzºñ{ò 3). m, n ˆ¯cý^¶õ ¾ ð ‰ VÙÖ~]a ² 4ñɵ (¯ô c ^Ñ
Rzºñ{ò3) (8)
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 9 ¯cý^¶õ¾ð 41

b [¯cý^¶õ¾ð] c Tc^Ñ ´¾ðz{ò, RÉѲt^òÖ²ñt ¯ñÙ ûhñÃÄ] ü^pqÖóºüÉvrºóÁ]^òÖ-

{òüÖ Tc^Ó]a. [¯ôÁµ Z¾ð d û²vû²ÕØ ¯Ã^òÚô¾ð] ¯ôc^Óµ YÁ û²v²óÑþÒýº±
û²ÕØ ÉÒ¾ð]^òÖóü^ñÒÙü×? e ¯Ãaý^ = ÉÒ¾ð]ý^. f RÉÑ ²pq~ ²pqñÁvüqñ?
Vc^Ñ û²v²óÑþÒ^ÒòÕ^ñprǵ TÙ û²v²óÑþÒ]a ÉñhòûºÙ? VÙÚòÃ:- [VcdüÚ
ûhñÃÇü^Ù] RÉѲr ü²gk]a ¯òĶñ^òÅüÖ ¯ñÙ ûhñÃÇÉ~. g ˆºü{ñ Éñühñ
¯òɾðz{®ü{ P±¾ñ±º ¶¯Þñ Þï‰(ý{.Q.) VÙ^òÖ ² ^ Éz a wc^Ñ ¯òĶñ¹±ü²hòǵ,
4 3 3 3

a xÉ^ ñq ¾ð{a xÉ^ ñq ¾ð = a wc^Òòà PÉ^ ñïóz{ɾð; QÍÉñ¾ð^Ñ}²r ü²gk]a

3 3 4 3 3 4 3 3

¯òĶÃÄÉóüÖ. h ˆÞ{ ñ ²¾a xÉóâüqñ z ¾âqȺÝÞ¾ðÉü{ ïó²ó :‰ VÙØ ^vrÁ]a-

3 3 3 3 4

¶z{þÚü²ñ]^ò± ü²hžrºñ~. i ˆ±¾òüºñ ïó ìnñ¯òü¯ñ£zº¾ðz{ µ‰(² .^ô .)VÙÖóüÖ PÉÙ

2 4 3

Éñ¾ðzý{ʵ. j ü{ “^ñÄÉó±¾]Áâq¶ñÚ ²{ ñ¾ðz{ c^þÒ {z{z ü{ “^ñÄÉó“òâq¶ñ^±

3 3 2 3 3

û²ÖüÉyû¶Ù^òÖ RÉѲr VÙÛüÄ ü²hÄñºóÁ®{ü{ñ? QÛǵ Vc^Òòǵ ¯ô

QÞ®ý¯ºÙü×? û{¾ò®{¶pt Pzý{g ûhñÃÅ]^ñx¹ VÙÚ, k ý^ü¶üÄ
ûhñÃÇ^ò×Ñ:- [hcû^Ùܵ] l ¶þÄûºtz{ñÕü²ñüÄ û²ÁÉÁz{zü{ñüq hcû^Ùܵ;
P~ Þñz¶óz{ÉñüÖ [h]^¾û¶Ùܵ] m ¶õÒ˵ ¶ñpt^òÖóÄÑ, ûhñÃÄ˵ ¶ñpt^òÖóÄÑ.
n R¾vt]aµ ¯tüÉ ^òq]^òÖ ¶ñþÄýº ¯òþÚz~, [~ÎñûºÙܵ] ˆhcah]^¾c^щ

({òÁÉñ¹.7-2-1) VÙص, ˆb¾ñ¾ñÎó ûÉvhca‰({òÁÉñ¹.5-9-1) VÙص ûhñÃĶñpt-

YÙ²{ñµ²ñpt (¯cý^¶õ¾ð Rzºñ{ò3). a ˆhcû^Ùܵ h]^¾û¶Ùܵ‰ Rzºñ{ò3ýº
^qñèòz~ (žrºgûhñÃĶñpqñü{ Rzºñ{ò3). b, c ˆ¯cý^¶õ¾ð‰ VÙ^òÖ Þµü²3ñ{4¯z-
~]a {ñz²¾ð º µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Tc^Ñ ´¾ð z {ò Rzºñ{ò 3). ÝÉñ²ü{ 3“z{òÃ
ìnñ¯´¾ðz{ò. e ¯Ãaý^ = Ýü¯ïó]ý^ºñ¹, ÉÒ¾ð]ý^ºñ^òÖ~. d, f ˆû²vû²ÕØ
¯Ã^òÚô ¾ ð ‰ VÙÖ~]a ² 4ñɵ (RÉÑ Rzºñ{ò3). g ÝÉñ²ü{ 3“µ (ˆºü{ñ Éñühñ
¯òɾðz{®ü{‰ Rzºñ{ò3). ûhñÃıü²ñ^ñû{ÙÖz{ñà ² 2Å{µ (Þ{ñ ²¾a3xÉóâq:
Rzºñ{ò3). h z3¾âqȺ WÉ ¯ ~ Éñgº:. i ²4ñ^3É{Ù ²4^3Éz3Éóãºz{òüÄ ±¾ÉwÛ-
Ûà PÉÙ²rýº VÙÛà ²ñk¾¶óq±ü²ñ^ñ~ VÙØ S“ðɾܵ PÁÒògûh¹{ñÙ
VÙ^ò×¾ð (±¾òüºñ ïó Rzºñ{ò3). (Pzº¾ðz{2µ VÙØ) 'P¾ðz{2'“±3{3: P²ó4ü{4ºÉh¯:;
Pïµ ìnñ¯ò¯: Pzº¾ðz{2µ±¾òº: - Éñhñ¶ü^3ñh¾¶ñµ²r ±¾ô{òÉó㺴4{Ù VÙÖ²r.
Þ h ¶¶ ±¾òº: - Pzº¾ðz{ 2µ ±¾ô{òÉó㺴4{:. PÉÚòqz{òà VÚ]avqñÚ ±¾ô{òʵ
Éñhñ¶ü^ 3ñh¾µ VÙÖ²r. ˆPzº¾ð z { 2 µ‰ VÙܶóz{þÚºÃÄ~ Þ¾ð É ìnÛ¹,
Þ¾ðɓ]{òºñºóÁ]a¶ÉÜ]aµ ²ñk¾¶óptg ûhñÃıü²ñ^ñ~ Éóü“ãòz~ VÙÖ²r.
"P{ò]¾ñ®{µ P²ó4ü{4ºµ º{2ñ ²4É{ò {ü{2{ò" Éñhñ¶ü^3ñh¾zɵ ÉóÉèò{µ. j ˆVcdüÚ
ûhñÃÇü^ى VÙÖ~]a P¾ð z { 2ñ®{¾µ (ü{3“^ñüÄzºñ{ò 3). ºz3Éñ, ˆWýÎýº‰
VÙ^òÖ ²{3z~]a {ñz²¾ðºµ (ü{ 3“^ñÄÉó±¾]Áâq¶ñÚ Rzºñ{ò3). k ý^ü¶üÄ =
{òÁ]ý^^ÒòüÄ RÁ]aµ {ò3ȺñÊ{4c^þÒ; ïÝ{^ 3{¶ñ^ VÙÚ˶ñµ. l ²{3c^Ñ
ü{ñص ˆVÙܵ, VÙܵ‰ VÙܶ~]a {ñz²¾ðºµ (¶þÄûºtz{ñ±ü²ñüÄ Rzºñ{ò3).
m (¶õ Ò Ëµ Rzºñ{ò 3) Wýκñý^ºñüÄ = h²þĺñý^ºñüÄ, ¶õ Ò Ëµ ¶ñpt^òÖóÄÑ,
²3Äïñ¯òºñüÄ ûhñÃÄ˵ ¶ñpt^òÖóÄÑ VÙÖ²r.

n (R¾vt]aµ ¯tüÉ VÙÖ~) - “c^2h]¾c^Ó]a ¯tüÉ VÙÖ²r. o P±²r ˆhca

h]^¾c^щ VÙØ bprgûhñÙÚü²ÁvüqñûÉÙÚ (Q²z~ ¶ó]^ÉñüÖ Rzºñ{ò3).
ºz3Éñ, PÃÄñ{ {ò3ȺñÊ{4c^ûÒÃÄñµ ^òq]^, RÈÉó¾výqʵ ûhñÃÇÉñûÚÙ?
VÙÚòà (Q²z~ Rzºñ{ò3). ˆ“c^2h]¾^3{3ñ²ñüw‰ VÙ^òÖ ±¾¶ñwµ Q²z~ ¶ó]^-
ɾð^Ó]û^ÃÄñµ Éóü¾ñ{ò4¯òɾðz{^c^ÒñÚ R®{ “c^2h]¾c^þÒg ûhñÃÇý^üº
42 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 10 VÙûh¹ü^Ù

^òÖóÄÑ. o Q²z~ ¶ó]^ÉñüÖ YÁz{ò ˆ“c^ h]¾^ { ñ²ñüw‰ VÙ×ÒòüÖ. [RcdüÚ

2 3 3

ûhñÃǵ] ûhñÃÄzû{ñqcaÉ~, ûhñÃÅz{þÄ]^pq¶ñpqñû{ñÎóÉ{ñ¹± ²qñ¯òÙ×Ñ.

R±²r ûhñÃÇÉ~ Vz{þÚü²ñ~? VÙÚòÃ, [R¾ñ±²^Ã] Þ¾ðÉ^ñе. p [VÙûh¹ü^Ù]
RÉþÒz û{ñqc^òÚ~ ûhñÃÅz {þÄ]^pq± ²vwüÉñ? q Ýz¾ôzÉzý{± ²ñ¾ðz~
¶õÒ±²vwüÉñ? (9)

²z{ñµ²ñpt. a TÙ¶^Ñ ¯ôºópqÉÎ]^Ùü×? PÉÓ]a ïó{µûhñÃÅ ¶õp^z{pûqÙ

TÚ]a? VÙÖɾð^þÒ]aÖóz~ ¯ñÙ ûhñÃÅÕØ]ü^Òñü{ PÉþÚüº Qýh±²pt ¶ó^˵
PÉÞ®ý¯ºñ^ñ¯òÙ×Ñ VÙ^ò×Ñ.

VÙûh¹ü^Ù VÙÜýq±ü²ý{ VÙü^ñ¶Òµ

VÙûhñÃǵ VÙ Éhž¶ÃÄÑ ¯cý^¶õ¾ð
¶óÙûh¹´v¶ñ¾ð²óÚÙ ^vwÙ ^ÎÃ~Îñ¹
û²ñÙûh¹´v û¶ÙžþÄ]û^ÙØ û¶ÅÊü¶ (10)

b [VÙûh¹ü^Ù] c RÉÑ{ ý“ºóÁ®{²rºñà RÉþÒ]^òýqºñ{ñºóÁ®{~; ¯ñÙ VÙ

3

ûh¹üÉÙ? [VÙÜýq±ü²ý{] ¯ñÙûhñÃǵ ïó{Éh¯cü^paµ ²ÁɶÃÄÑ. [VÙ d

ü^ñ¶Òµ] "ûhñÙÚ ïó{cü^prÄÑ" VÙØ e ý^ÉóqûÉñvx{²r, ȺޯÞï¶Ã-
Äñ{ f ûÞÒa¶ñ¾ðºzý{ÊýqºÉÑ. g [VÙûhñÃǶÃÄÑ, VÙ Éhž¶ÃÄÑ] ¯ñÙ
ûhñÙÚ ïó{Éh¯cü^p²~µ ûh¹ºñÑ; h VÚ]a ïó{mûhñÃÄÄñµ²rºóÁ±²~µ ûh¹-
²ñk¾û¶Ùý^]^ñ^. Q²z~ ¶ó]^òÁ]ý^ºñüÄ PÉÑ P±²r ûhñÙÛÑ - RÉÒñ²z~
PÉÒòǵ ¶ó]^òÁ]ý^ºñüÄ Pcdܵ ûhñÃÄ ¶ñpt^òÖóÄÑ. q (Ýz¾ô z Ézý{
Rzºñ{ò3) P{ñÉ~ - " ˆ{z{ݺ Þz3Á“µ ²4üÉz‰(¾ñ.Þù.39-30) VÙÖóÁ]^üÉyc-
^ñv" VÙØ b±²ópt R{òÚòÙص ¶õÒ±²vwüÉñ? PÙÖó]ü^ PÉþÚ É¾±²vw-
üÉñ? VÙÖ²r. ¯cý^¶õ¾ð VÙØ ~qc^ò, R¾ñ±²^à - RcdüÚ ûhñÃǵ - VÙ
ûh¹ü^Ù R{ò P®Éº:. p "VÙûh¹ü^Ù - Ýɲzý{±²ñ¾ðz~ RÉÑ Éñ¹¸tµ²r
²vwüÉñ? {ñz^ñÅ^¶ñÚ PÞñ{ 4ñ¾whòî¯zý{g ûhñÃǵ²r ² 3Äzý{
Tvqñ]^üÉñ? PýÉ{ÙþÚ R±ü²ñ~ Þ®¯òïó{¶ñ]^üÉñ? YÙص ûh¹º
žrºñû{ÙØ ^Áz~. ˆ¯ôÁü¶ñ¾ð û²vû²ÕØ ¯Ã^òÚô¾ð‰ VÙÖÉóqz~ - RÈÉñÍÉñ-
Áýqº ±ü¾¶{ 3ý“]a PÃÄñ{ QÍÉñ¾ð ^ Óýqº ±ü¾¶{ 3ý“ YÈÉñ~ VÙ^òÖ
²4ñÉzý{ Þúhò±²ó]^òÖ~" VÙØý¾. (9)

²z{ñµ²ñpt (VÙûh¹ü^Ù Rzºñ{ò3). a ˆVÙûhñÃǵ VÙ Éhž¶ÃÄщ VÙý^-

ºñüÄ ²2Å{¶ñÚ “cý^ýº P°É{ò3ºñ¯òÙØû^ñvt ˆVÙØ û¶Åʵ‰ VÙÖzý{
^qñèòz~ Þc^3{ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð (TÙ ¶^Ñ Rzºñ{ò3). b, c ˆû¶ÙžþÄ]û^ÙØ
û¶Åʵ - VÙ ûh¹ü^ى VÙØ P®Éºóz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (RÉÑ{3ý“ Rzºñ{ò3).
c, g ºz3Éñ, ˆVÙ ûhñÃǵ VÙ Éhž¶ÃÄщ VÙÖzý{±²ÕÖ. (RÉÑ{ý“ RÁ®{²r
VÙÖ~) e ý^ÉóqûÉñvx{²r - Ypqñ{²r VÙÖ²r. d,f (ü^ñ¶Òµ) ûÞÒa¶ñ¾ðºµ.
ˆPÃÄщ VÙ^òÖÉó~ - R¾vrqz{òǵ bptÉ~. h R±ü²ñ~ ûhñÙÚ~ ü^Òñ-
ÉópqñÃ, ü¶ûÄñÁ^ñÃ{ñÙ ïó{mûhñÃÅ ¶õp^òü×û¶ÙÚòÃ; P~˶óÃþÄ VÙ^ò×¾ð
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 11 û¶ÅÊü¯ñ¹ 43

ºñÑ. i [¯cý^¶õ¾ð] R{òà ¯ôc^Ñ PÖóºñ{{òÃþĺóüÖ. [¶óÙ ûh¹ Rzºñ{ò ] ¶óÙÛ-

3

¯òÙØÑÒ j áû^ÒÝ~² zý{ ¶ñ¾ðÉóüÄÊýqº ]ÁâwÙ{òÁÉr^Òòà {òÁz~Îñ¹,

4

k û²ñÙÛüÄ ûh¹{ Q² ¾wc^þÒÊýqz{ñ¹ Éó¾ïÞï¶ÃÄñ{žþÄ]a; l PÙÖó]ü^,

4

û²ñÙûh¹{òÁ]ý^ = Éóɾðw¶ñºóÁ]ý^; m ˆû¶ÙžþÄ û²ñÙ²º®{òÁ®{‰ (û².{òÁû¶ñÎó

2-7-6) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. n P®{ ýÉɾðvºzý{üº Q² ¾w¶ñ^Ëýqº žþÄ]a VÙضñµ;
4

o ˆP¯ò®{ò {ñµ‰ VÙܶñü²ñüÄ. p [¶óÙûh¹´v¶ñ¾ð²óÚÙ - û²ñÙûh¹´v û¶ÙžþÄ]

3

q PÉÙ ³µÝzÉz~]a Äèw¶ñÚ û^ÒÝ~² µü²ñüĺñºóÕØ, Ýz¾ô z Éz~]aµ

4

ýÉɾðvºµ; r P²ó ¶{Éó¾ïz{òà R±²r û²ñÙ²º]ý^ºóüÖ Ýz¾ôzÉÄèwµ. s

4

{Úµ²ýqz{ñ¾òà RÉþÒ±ü²ñüÄ {Úµ²ýqz{ñÁvüqñ? t [û¶ÙžþÄ] u {Ù P²ó ¶{- 4

þÚ±²ó¾òº¶ñpqñý¶ºñüÄ u û²ñÙÚòpt]û^ñÑÓ^òÖ{òüÖ. "û¶ÙžþÄ]aüÉyµ" VÙØ

2

ûhñÃı³]a û¶ÅüÉñüq {þÄ]^ptµ. (10)

²{òüÛ¾ñµ²ñpt. a ¯ò^ ¶z{òà - Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó P± ºß]^ÉÃÄñ¾ð ¯òzºÞú¾ò^Ó]a

3 4

Þz Á“¾ñɾð VÙ^ò×¾ð.
3

(VÚ]a VÙØ ~qc^ò). i ˆ¯cý^¶õ¾ð‰ VÙÖ~ - ìnñ¯´¾ðþw^Ñ VÙÖ²r. j ´v =

Q²4¾wµ; Pz{ñüÄ - û^ÒÝ~² 4µ. k, l û²ñÙ = Ýɾðwžµ, ýÉɾðvºžµ.
ž®{òÚ P¾ðz{2z~]a - R±ü²ñ~ Q²4¾w¶óÃþĺõ! VÙÚ, Éó“ðüÄãñz´¾ðɞvüq,
Pzý{g ûhñÃÇ^òÖ~. m ˆû²ñى VÙØ - ýÉɾðvºzý{gûhñÃÇü¶ñûÉÙÚ
(û¶ÙžþÄ Rzºñ{ò 3) {òÁû¶ñÎó. l, n (PÙÖó]ü^) VÙÖ{òÙ Éóɾwµ (P®{
Rzºñ{ò3). o ýÉɾðvºü¶ Q²4¾wµ VÙØ ûhñÃÄÄñü¶ñûÉÙÚ (P¯ò®{ò3{ñµ
Rzºñ{ò 3). P{ñÉ~ - ˆÈº{ò 2{ñµ‰ VÙØ - PÎ^Îó®{òÁ]^òÖ { 3ý“ºóüĺóüÖ,
²ó¾ñprýº ˆP¯ò®{ò3{ñµ “ù²4ñµ‰ VÙØ - PÎaýqºÉÒñ^gûhñÃÅÕØ; Qý^ºñüÄ,
P²ó4¶{Éó“ðüÄãz{òà ýÉɾðvºµ Q²4¾w¶ñºóÁ]aû¶ÙØ {ñz²¾ðºµ.
ýÉɾðvºµ Q²4¾w¶ñý^ºñÉ~ - PÉþÚ±²ó¾ò®~ Uv, TÖ]^¶óÙÖó]ü^ Éóɾð-
þwºñºóÁ±²ü{! RÉÓýqº ²ñ{òȾzºµ RÁ®{²r VÙ?‚ VÙØ ¯ñpqñ¾ð û^ñvqñ-
tý^ºñüÄ ü{íÝ^¾¶ñºóÁ]ý^. p RÈÉóü“ãwc^Òñà ² 2Å{µ (¶óÙûh¹
Rzºñ{ò 3). q PÉÜ]a û^ÒÝ~² 4zý{gûhñÃÅ RÉÓ]a ýÉɾð v ºzý{g
ûhñÃÇý^ºñüÄ - P~ ³Áüãñz{¶Äèwµ, R~ ²ñ{òȾzºÄèwµ VÙ^ò×¾ð
(PÉÙ ³µÝzÉz~]a Rzºñ{ò3). r R~ RÉÓýqº ²ñ{òȾzºÄèw¶ñÚ²rýº T²-
²ñ{ò3]^ò×¾ð (P²ó4¶{Éó¾ïz{òà Rzºñ{ò3). s S“ðɾÚòà ȺñÈÁz{ò]a z3üºñ{^-
¶ñ¶ÒÉÙÖó]ü^, PÃÄñ{ñ¾òÕ^ñprà RÉÓýqº ȺñÈÁz{ò]aµ ýÉɾðvºµ
z3üºñ{^µ VÙܶzý{ ¾üÞñ]{òºñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({Úµ²ýqz{ñ¾ð Rzºñ{ò3).
{Úµ = Ý{¯žµ, {4¯žµ. t, u ˆû²ñÙûh¹ ´v - žþĉ VÙÖü²ñü{ - RþÒ±³
ßz 3{4¶ñºóÁ]^, ˆû¶Ùžþĉ VÙ^òÖ~ ³¯Á]{¶Ùü×ûÉÙÚ; û¶Ùžþĺñý^-
ºñüÄ û²ñÙûh¹{~ VÙØ üï~üï~¶z 3² 4ñÉz{ñüÄ ²¾òï¾ò]^ò×¾ð ({Ù
P²ó4¶{þÚ Rzºñ{ò3). û¶Ùý¶ºñÉ~ - P²ó4¶{þÚ±²ó¾òº¶ñpqñý¶. u2 (û²ñÙÚòp-
t]û^ñÑÓ^òÖ{òüÖ) ^ñ®{Ù ^qñèò]^ üÉyµ‚ VÙØ û²ñÙþÚ± ´pr]
û^ñÑÓ^òÖ{òüÖ. RÉÓ]û^ñz{ { 4¯É{òºóÃþĺñý^ºñüÄ ^vwÙ ^ÎÃ
~Îñýº±û²ñÙÚòpt] û^ñÑÓ^òÖ{òüÖ VÙØ hñt (dØtÞ). VÙÜýq±ü²ý{ Rzºñ-
¾±4º û²ñÙûh¹´v û¶ÙžþÄ]û^ÙØ û¶Åʵ; VÙûh¹ü^Ù Rzº®Éº: (10)
44
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 - 11 û¶ÅÊü¯ñ¹

û¶ÅÊü¯ñ¹{ô¾ð]aµ ¯µ^vwÙ^ÎÃ^Ñü¶Ã
¶Å³^ÍÉvaÁb¾ðg hqü^ñ²ÙûhñÃ
Yų^Îñºó¾z~ R±²z~µ ÉÃÄɾð
¶Å³^Í ÉñÚɾð]^ñɾð ¯Õü^ñýÉüº. (11)

b [û¶Åʵü¯ñ¹{ô¾ð]aµ] c ˆû¶Åʵ‰ VÙØ {ñºñ¾ð ý^Éñc^òÛÑ, ²óÙþÚʵ d TýqºÉÙ

ý^ÉóqñüÚ. e ˆû²Õ×¾ð û²Õû×Îó®{ñ¾ð‰(û².{òÁû¶ñÎó 8-9-7) Rzºñ{ò . f [¯c^vwÙ]
3

g ˆ{ñÞñ¶ñÉó¾´ gûh Ò¾ò:‰ VÙØ R±²r±²pq Q²z~]^ÒòüÄ É®~ ž^c^ñptû¶Ùܵ

4 2

g ±¾¶ñw±¾ßz {ò . R±²r “ò{ò þĺñý^]^rºñÚ Éó¾ïȺý{ ýº± ü²ñ]aµ Q“ð¾ò{-

2 3 4 2 2

ÞùIJ ÛÚ ]ÁâwÙ {òÁÉr^ÑÉó㺶ñ^. h [¶Å³^Í] i "ü{ “^ñÄc^ÒñÃ

4 3

Éó±¾]Áâq¶ñÚ PÉÙ²r^þÒʵ R±ü²ñü{ û²ÖüÉyµ" VÙØ Éóqñ¹]aµ²r ² ^ Éz - 4 3 3

Éóãºz{òüÄ Éóqñ¹]ý^ºñà ɮ{ ³^ÎóüÖ. R±²r±²pq ³^ýÎÊýqº QÍÉñ¾ÁÒòg

ûh¹{~. j [Yų^Îñºó¾z{ò±²z~µ ÉÃÄɾð] RÉý¾ R±²r Éóqñ¹±²óz{ÉÙ PÈÉóqñ¹
ü²ñÚÉóqµ û{¾òºñ{²r ²¾òï¾ò]^ÉÃÄûÚÙ^òÖ ^úñwa wc^þÒ Èº]{¶ñ^g 3

ûhñÃÇ^òÖ R±²zý{ʵ P± ºß]^ÉÃÄɾð^Ñ. k [¶Å³^Í ÉñÚɾð]^ñɾð ¯Õü^ñýÉ-

4

üº] l RÈÉñÍÉñü¾ñt l Y±²¾ð^ÒñºóÕØ Pɾð^Óµ. m ¯òzºñ°² ɵ ²vx¯òÕ^gûh¹ü{

2 4

Pɾð^Ñ Éóqñ¹]^ÉÃľñµ²r, ² ^ Éz Éó“ðüÄãz{ñà Éóqñ¹]ý^]a Þµ² ñÉý¯-

4 3 3 4

ºóÃÄñ{ ÞµÞñ¾z{òüÄ RÁ®~ Rɾð Éóqñ¹]^ ÉÃľñÛÕü²ñüĺñºóÕØ. ÉñÚÉü¾ñt,

[¯Õü^ñýɺñɾð] ¯ÃÄ üh¾ðz{òºñɾð. (11)

Éq]az{òÁÉõ{ò±²óÑþÒ {òÁÉr^üÒ “¾wµ

¯ò^ 3¶µ (û¶ÅÊü¯ñ¹ Rzºñ{ò3). a "ÉñÚɾð]a - ¯Õü^ñýÉ - Qɾð" VÙÖzý{

^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (¯ò^3¶z{òà Rzºñ{ò3). b, c ˆû¶Åʵ‰ VÙÖɯ®{¾µ {ñºñ¾ð
Éñ¾ðzý{ºóÃÄñý¶ºñüÄ ý^Éñc^òÛÑ VÙØ ßz 3{4µ. d TýqºÉÙ = ÝÉñ¶ó.
e T]{ñ¾ðz{2z~]a ÞµÉñ{3µ (û²Õ×¾ð Rzºñ{ò3). b, f, g ˆ^vwÙ - û¶ÅÊü¯ñ¹{ô¾ð]-
aµ‰ VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ ({ñÞñ¶ózºñ{ò3). g2 ˆ¯µ‰ VÙÖ Pݶgh2±3{3µ ±¾ßz3{ò4-
ºóüÄ. h, i ³^Ï]a ¶ÅÉñÉü{û{ÙÚ (ü{3“^ñÄc^Òñà Rzºñ{ò3). j (Yų^Í) ˆ³^Í
- Yʼn VÙ֮ɺµ. ³^ýΠȺ]{¶ñ^gûhñÃÇ^òÖ VÙÖ²r. k, l ˆ¶Å³^Í ÉvaÁ-
b¾ðghqü^ñ²Ù, ¶Å³^Í ÉñÚɾð‰ VÙý^ºñüÄ (RÈÉñÍÉñ¾ð Rzºñ{ò3). l2 (Y±²¾ð^Ñ)
Éó“ðüÄã¶óÃþĺóz{þÚü²ñ]^ò, R~vqñ^òà Pɾð^Óµ RÉý¾±ü²ñüÄ Éóqñ¹]^-
ÉÃÄñ¾ð VÙÖ²r. ˆP^Ä^òÃüÄى({òÁÉñ¹.6-10-10)VÙ^òÖ P°Þ®{4ñ¯zý{ Éóqñ¹
VÙ^òÖ{ñ^˶ñµ. ÉñÚÉÁ]a ¶Å³^ÎñÉ~ - ¯òzºñ°²4ɵ ²vx¯òÕ^gûh¹ü{
ü¶Ùü¶ÄÚ P²ó 4¯òüɓzý{Êýqº¾ñºóÁ]ý^ VÙÚ˶ñµ. PÞµ² 4ñÉó{¶ñÚ
Éóqñ¹ RÁÉÁ]aµ Yz{òÁ]ý^ºñüÄ (Pɾð^ûÒñ±²¾ð) VÙ^òÖ~. m (¯òzºñ°²4ɵ
Rzºñ{ò3) P{ñÉ~ - ²4^3Éz3Éó“ðüÄãz{ñà Éóqñ¹]ý^]a Þµ²4ñÉþÚºóÃÄñ{
ÞµÞñ¾z{òüÄ RÁ®~ Rɾð Éóqñ¹]a¶ñü²ñüĺñºóÕØ, ¯òzºñ°²4ɵ ²vx-
¯òÕ^gûh¹ü{ ˆRýÖʶ^Ä^òÃüÄى VÙØ Pɾð^Ñ Éóqñ¹]^ÉÃIJr VÙÖ²r.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 2 ²ñÄÛ¹ ¯ò^3¶µ 45

z3¾¶óüq3ñ²¯òãzÞc^3{òºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ð üÄñ^µ

{µ ´Áãñ¾ðz{ ¶ó{¾ñ¾ðz{ Áüh¾ð¯òÈÁzzºñ

2 2

Þñ®z ¾Ý±ÁïñÞ¶ºü{ “Éó~ø ¾^ mh …

3 3 3 3

S±Þù“ð“ ùhñ {{ ¯Éñ±{ò³ Éñ z Éó{ôüº

3 4 3

Ýz¾ô² ñɯñµ Þ¶{ò ^ µº ž¯ò¾ðžü¶ñï ……

4 4 3

Éñ{ò3ü^Þ¾ò PÎ^òº¶wÉñÒghôº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãz{ñz²¾ðº¾z¯ñÉÒòºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ðüÄñ^µ

ý“zºñzûÞÒ^ ®z º´ µ¯ñ ÁhòÁhò¾{ºñ ü²ñãx{ ñ²ó ±ºñz

3 4 4 3 4

Þ®{ ¾ð² ñz³â²Þc^ ñ®¶ïó{~Òß^ñ¶ñĺñ “c^ {“ðh …

3 4 3 2

h]¾ñ{ô “ݺ üºñ^ ñz Éq{ ғº¯ñz º¾ðïwôºñ²{ ñý¯Ý-

4 3 3 3 3 3

Þµ²®¯ñü¯^ü² ñ] º®¯ò¾Éó“{ íó{µ ]Áâw¸¾ðz{òµ “q ñ¾ò: ……(36)

4 3 3 2

(ý“zºñz, ûÞÒ^ 3®z4º´4µ¯ñ, ÁhòÁhò¾{ºñ, ü²ñãxz, Q²ó4±ºñz, Þ®{ 3¾ð²4ñz,

³â²Þc^3ñz, “c^2{:, h]¾ñ{ô4“ݺ üºñ^3ñz, ¶ïó{~Òß^ñ¶ñĺñ, Éq{3ғº¯ñz3-
º¾ðïwôºñ²{3ñý¯“ðh Þµ²®¯ñü¯^ü²4ñ]3ºµ) (QÅþÄ Rzºñ{ò 3 - {vw®~Îñ¹)
(Q¹ghòº¾ð Rzºñ{ò3 - ¯ñØ~Îñ¹) (ü{ɾð^Ñ Rzºñ{ò3 - ûhµû²ñÕØÎñ¹) (²¾Ù Rzºñ{ò3
- ý²µû²ñÙ~Îñ¹) (VÁü{Í{ÎõR Rzºñ{ò3 - {vw®~Îñ¹) (WÚ¶ñ¹ Rzºñ{ò3 -
ý²µû²ñÕØÎñ¹) ({òÁ¶ñ{òþÚ Rzºñ{ò3 - Éqcû^ñÑ´®{vw®~Îñ¹) (RÄcý^¯^¾ð
Rzºñ{ò 3 - ɵ²ÉóÍ {vw®~Îñ¹) (hcû^Ùܵ h]^¾û¶Ùܵ ~ÎñûºÙܵ)
(^vwÙ ^ÎÃ~Îñ¹) aÒò¾ðz{òºñǵ, ²¾ò¶Ò²3ñïùѺz{ñǵ, ^ñ®{òºóÛÇvqñÚ
ݱÁïwôºý{ºñǵ, Pq¾ðz{òºñǵ, PÎ^ñǵ, ~q¾ðghòºñǵ, ³â²c^Óýqº
üh¾ðz{òºñǵ, {òÁÉñÎó{òÁghca^Óýqº Þµ²3®{ 4z{ñǵ, ¶ó^˵ “ðÄñ]4ºc^ÒñÚ
{òÁz~Îñ¹¶ñþÄ^ÒñüÄʵ Éq{3ғº¯¾ñÞ]¾ôq3¯z¾òÉó]¾¶]¾¶w²¾¶²{3Éóï¾wÈÁã-
^3w¶¾ð{3¯ü¶{ò3¯ôޞz3{4¾xµÁ{¶{2¯Äc^ñ{3ï¯ñ²{3ñ¯c^ÒñüÄʵ T²Äèò{ÛÚ
Vµû²Á¶ñþÚ ˆ²ñÄÛüºÏÄa‰ VÙ^òÖ {3“^z{òüÄ ²3ïùÉó{4ü²4ñ]3ºíñ{Éó“òâqÛ^
QÍÉñ¾ð P°²4Éóz{ÁÒòÛ¾ð VÙ^ò×¾ð.

üÉ{3ñ®{ñhñ¾ðº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

Rz{ñà RÁÉÁýqº ³^ϵ ¶Å®{òÁ]aû¶ÙÖ{ñºóÕØ. ¶Å³^Í ÉvaÁb¾ðghq-
ü^ñ²Ù - û¶ÅÊü¯ñ¹{ô¾ð]aµ ¯c^vwÙ ^ÎÃ^Ñü¶Ã - ûhñÙÚ~¶ñ¹, Qºó¾z{ò-
ǵ ýÉz~]û^ñvt ³^Í - YÅ - R±²z~µ ÉÃÄɾð ¶Å³^ÍÉñÚɾð]a - ¯Õ-
ü^ñýÉ - Qɾð - VÙ֮ɺµ. "û¶ÅÊü¯ñ¹ = R±²r “ò{ò2ľñý^]^rºñÚ Éó¾ï-
Ⱥý{2ýº. Yų^Í = û^ñvqñq±²pq a3wû²Òâ^úzý{Êýqz{ñÚ" VÙØ
Tý¾ºóüÄ. (11)
íõº¾ð{òÁÉr^üÒ “¾wµ
46

¸Ù×µ {òÁÉñ¹û¶ñÎó - ü^ñýÉÉñºñÑ ±¾üɓµ

a VÃÄñzü{“z{òǵ VÃÄñ]^ñÄz{òǞvqñÚ PÉÙ²r^ûÒÃÄñµ R±ü²ñü{ û²ÕØ
P°² Éó]^üÉyû¶ÙØ Éóqñ¹±²ñû¾ñÁÉý¾± û²Øý^ºñüÄ, Rɾð Þzý{üº {Ú]a
4

VÃÄñ¶ñµ²rºóÁ]^òÖ {Ù ±¾wºózÉa wzý{] ^ñpr]û^ñt]^] ^vt, RÉÁµ VÃÄñµ

3

û²Õ×¾ñ¹ P°² Éó]^ò×¾ð. b Þ¾ðüɓðɾÜýqº ˆ²ñÄÛ¹ WÏÄa‰ Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó.

4

c R~{Ú]a ¸Ùزrºñ^ ¯ò¾ðÉïó±²¾ð^Ñ ¯µ ž{Å^Ñ; d Vµ²ñ¾ð "d Pµ³Åºµ¶ñþÚ±

2

²órz~z{¾üÉyµ‚ VÙØ PÏ{ ±¾ýí]az ü{c^ñýº] û^ñtz~ PÏý^ýº QÕØ-

Éñý¾±ü²ñüÄ, d üÉû×Á a xÉóâ^ñ¾zý{±²vwò P°² Éó±²ó]^ P°² Éó]^ò×¾ð"
3 3 4 4

VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð . e {òÁ¶þįµ²ó, "YÁÉÙ YÙýÖ Pü²èòz{ñÃ, PÉܵ

ü^ñýÉÉñºñÑ ±¾üɓµ. a Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]a Þc]3¾üïw Þc^3{ò (VÃÄñz-
ü{“z{òǵ Rzºñ{ò3). ^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ - ü{3“^ñÄÉó±¾]Áâq¶ñÚ PÉÙ
²r^þÒûºÃÄñµ {z{z 3ü{3“^ñÄÉó“òâq¶ñ]^ò R±ü²ñü{ û²ÕÖ°²4Éó]^ üÉy-
û¶Ùܵ Éóqñ¹ ²óÖ®{²rýº PÁÒògûh¹{ñ¾ð; R±²r Éóqñ¹z{²rýº]^vt
ˆ^ûÄÒ í^ 3z²{òµ Éóâyµ Þ¾ðÉݾâqñ¾¶õ“ðɾµ … ¯ñ¾ðghºó⺮{ò ý¶zü¾º
²ñãvüq3ñ²ï{ñ í¯ñ: ……‰ (Éó.³.6-1-49) VÙ^òÖ²rüº ž{Ã{ÙÚòüÄ ²4^ 3Éz-
Þ¶ñ“ð¾ºwz~]a± ²ñc^ÃÄñ{ ¯òÄz{òüÄ RÁ®{ Rɾð]a RÈÉÉÝý{2 ÉóþÒº]-
^qÉü{! VÙØ V{ò¾ðlÎó]az {ò¾òʶÉÛý^ºñüÄ Pzº®{îÁâqÛ¹, (VÃÄñz-
ü{“z{òǵ VÃÄñ]^ñÄz{òǞvqñÚ PÉÙ²r^ûÒÃÄñµ R±ü²ñü{ û²ÕÖ-
°²4Éó]^üÉyû¶ÙØ Éóqñ¹±²ñû¾ñÁÉý¾± û²Øý^ºñüÄ) RÉÁýqº z¾òÉó{4-
^¾wc^Óü¶ ´kµ hñ®~, {òÁ±²¾òÉpqµ, {òÁ¶ñþÄ, {òÁÉñ²¾wµ, ¶Õ؞vqñÚ
ü² 4ñ] 3ºíñ{c^ûÒÃÄñ¶ñ¹ (Rɾð Þ zý{üº {Ú]û^ÃÄñ¶ñµ²rºóÁ]^òÖ {Ù
±¾wºózÉa3wzý{]^ñpr]û^ñt]^]^vt) îÁâq¾ñ¹, R±²r±²pq ±¾wºózÉ-
a 3wzý{ VÙÛüÄ{ñÙ ü²h±ü²ñü¶ñ, TÙÛüÄ{ñÙ ü²h±ü²ñü¶ñ, ¶Õ؞v-
qñÚɾð ^ ÒñüÄ{ñÙ ü²hÄñºóÁ®{ü{ñ VÙÖócdüÚ St²pt (RÉÁµ VÃÄñµ
û²Õ×¾ñ¹ P°²4Éó]^ò×¾ð) VÙØ RcdüÚ bpr ¯ò¾ðÉïó]aµ²r. b (Þ¾ðüɓðɾ-
Üýqº ²ñÄÛüºÏÄa Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó) P{ñÉ~ - ²ñÄÛüºÏÄ^òà - ü{3“^ñÄ-
Éó±¾]Áâq¶ñÚzý{ûºÃÄñµ R±ü²ñü{ û²ÖüÉyû¶Ùܵ²rºñÚ QÍÉñ-
Áýqº ±¾wºózÉa3wzý{ ±¾{ò²ñ{ò3]a¶ñü²ñüÄ, Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó, QÍÉñÁ-
ýqº Þzý{üº {Ú]û^ÃÄñ¶ñµ²r RÁ]^òÖ S“ðɾÜýqº ±¾wºózÉa3wzý{
±¾{ò²ñ{ò3]^òÖû{ÙÖ²r.

c ü{3“^ñÄÉó±¾]Áâq¶ñÚ PÉÙ²r^þÒ P°²4Éó]^ Qýh±²pq Rɾð]a VÃÄñµ

û²Õ×¾ñ¹ P°²4Éó]aµ²r ²vwòÚ²r V±²rûºÙÚ (R~{Ú]a Rzºñ{ò3). R~-
{Ú]û^ÙÖ~ - Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó{Ú]a VÙÖ²r. PÙÖó]ü^ (VÃÄñzü{“z{òǵ)
VÙ^òÖ Éñ]ºµ - Vµ²ñ¾ð¯ò¾ðÉñïz{òüĺñ¹, P~{ÙþÚ ¯ò¾ðÉïñ®{¾^{2¯žü^2¯
ÉóÝ{¾ò]^ò×¾ð (R~{Ú]a Rzºñ{ò3ºñüÄ) VÙضñµ. PcdܶÙÖó]ü^, "(VÃÄñz-
ü{“z{òǵ) VÙÖzý{Êcbpr ¯ñÇ Þc^ 3{òºñ^˶ñµ" VÙØ PÎ^±²c^ñ¾ð
¯ò¾ðÉñïµ. d, e üÄñ^z{òüÄ YÁÉý¾ûºñÁÉÙ YÙýÖºü²èòz{ñà Pzý{ ¶Ö]^±-
²vwò üÉû×ÙýÖ]û^ñt±²~, PÙÖó]ü^, Pzý{üº û^ñt]^òü×µ‚ VÙØ
ûhñÃÉ~, ý^ü¶üÄ û^ñtz~ÉótÉ~; Q^, Rµ¸ÙØ ±¾^ñ¾¶ñ^ ¯q]^]^qÉ{òüÖ,
Pµ¸ÙØ ±¾^ñ¾zý{ʵ PýqüÉ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Vµ²ñ¾ð VÙØ ~qc^ò).
d2 Pµ³Åºµ¶ñþÚ = h®z3¾þÚ. d3 üÉû×Á a3xÉóâ^ñ¾¶ñÉ~ - ±¾wºózÉa3wµ.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 ü^ñýÉÉñºñÑ ±¾üɓµ 47

P~ûh¹ÉñÛ^z{þÄ e ~Ç]^òÛÃ, û²Õ×Û¹± ²óÙ³ ²óÙÚòÅÎË ü{ñÙص²rºÙØ

2

RÁ±²~; Qý^ºñüÄ, PÉܵ P±²r ûh¹^òü×µ‚ VÙÚ]^ôÎóÅÎýÉ ¶Ö®~ VÃÄñµ

û²Õ×¾ñ¹ P°² Éó]^ò×¾ð" VÙØ; f áû^ÒÞÃýººñ¾ð, û²Á¶ñÑ ÉÚz~]a VÏ®{ÁÓ-
4

^òÖü²ñ~ f W^³zý¾ºñÚ ¯ñÙ Tµý¶± ²ó¾ò®{òÁ]^ ¶ñpüqÙ; bq±ü²ñ¶óz{þڂ VÙÚ,

2

Qghô, ¯ô¾ð ûhñÃÇ^òÖ RýÉ { ¾ð¶ïñ¯ò^òs¾ð‚ VÙØ ž^zý{±²ñ¾ðz~ YÁ Éñ¾ðzý{

4

PÁÒògûh¹º, RÎýÉ ¶Ö®~ ¶c^ Òñ“ñÞ¯µ²vwò ¶õvqñÒòüÖ; g ]ÁâwÙ ˆ¶ñ

3

“ùh:‰ VÙØ YÁ Éñ¾ðzý{ PÁÒògûh¹º, P¾ðíù¯Ù ˆÝ{ò ü{ñݶó ^ {Þ®ü{ ï:‰ VÙØ
2 3 3

{ ¾òz{ñÚòüÖ. h ² pq¾ð, "h ^ñÄz¾ºz{òÇÑÒzý{ʵ R±ü²ñü{ û²ÖüÉyû¶ÙØ

4 4 2

Éóqñ¹z{ Rɾð]a P±²rüº P°² Éó]^Äñµ²r ^ñÄh]^¾z{ñÛý^ºñüÄ ^ñüÄñ²ñ{ò ýº]

4 4

^Îóz~, ɾðz{¶ñ¯^ñÄz{òÕü²ñüÄ P°² Éüºñ] º¶ñµ²r ^ñÄzý{ YÁ h ü²ñ^òºñ]^ò]

4 3 3

û^ñt]^ P°² Éó]^ò×¾ð" VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð.

4

ž{Õ²ñprà - a ¯±²óÙþÚ±²ó¾ñpr, áí¯^¾ñíÙ{òÁ¶^Ñ û{ñq]^¶ñÛ¾ð TÚ]a

±¾wºó¯ò^ÒñºóÁ]^, ¯ô Pɾð^Ѳ]^ÅüÄ RÁ]a¶óÁ±ý² VÙ²]^ÅüĺóÁ]aµ²r VÙ
Þzý{üº TÚ]a VÃÄñ¶ñ¹Éópq~ VÙ^ò×¾ð. b PÙÖó]ü^, Q“ð¾ò{Éóü¾ñ{ò ^þÒ ¯ò¾ß]-
4

^òÖÉóqc^Òòà PÈÉÉÞ¶ºc^Òòà ɮ~ ž^c^ñpr Prý¶ûh¹º±û²ÕÖóüÄÙ ¯ñÙ;

e2 ~Ç]^òÛà = Pýhz{ñÃ. f, g "P±²ñ" VÙ×à Tghò aÒòÁü¶ñ, {þÄ ~Ç]^òÚ
¶ñz¾z{ñà û²ÕÖ{ñü¶ñûÉÙÚ; z3Áâqñ®{z3ɺµ (áû^ÒÞÃýººñ¾ð Rzºñ{ò3).
f2 ü²ghòÚòÚòý¶ Éó“ð É ñÞüï~ÉñÚý¶]a z3Áâqñ®{µ (W^³zý¾ºñÚ ¯ñÙ
Rzºñ{ò 3). g (]ÁâwÙ Rzºñ{ò 3) ±¾ñ¶ñvºµ Éó“ð É ñÞüï~ÉñÚý¶]a
z3Áâqñ®{µ. h2 (^ñÄ h]^¾z{ñÛý^ºñüÄ ^ñüÄñ²ñ{ò4ýº]^Îóz~ VÙÖ~) -
ˆ^ñÄݺ h ïó µÁzüºñ“ðh‰ (²4ñ¾.Tz3.67-13) VÙ^òÖ²rüº S“ðɾ٠^ñÄh]¾¯ò¾ðÉñ-
ï^Ù VÙ^òÖ P¾ð z { 2zý{±²ÕÖ. Rz{ñà ˆ^ñÄh]^¾z{ñى({òÁÉñ¹.4-3-5)
VÙÖ~]a - ^ñÄzý{ ¯qz~^òÖ {òÁÉñÎóýºÊýqºÉûÚÙØû¶ñÁ û²ñÁÓvqñ-
ý^ºñüÄ, R±²{3z~]a R¾vt û²ñÁÑ VÙØ ²2Å]^òÖ~. PÙÖó]ü^, {òÁÉñÎó]a
^ñįò¾ð É ñï^zɵ ûhñÙÚ ü²ñü{ - S“ð É ¾Ü]aµ {®¯ò¾ð É ñï^zɵ P¾ð z {2-
ßz3{4û¶ÙÜ{Ã. h3 YÁü²ñ^òºñ]^ò = W^^ñÄz{òà ²2Ķñ]^ò. ²4pq¾ð¯ò¾ðÉñïz~]a
¯ò{ñ¯¶ñÚ h®ý{ ˆ^ñÄh]^¾z{ñ¹‰ VÙÖ~. h ²4pq¾ð ¯ò¾ðÉñïz{òà Pü²èòz{²rüº
P°²4Éó]^ò×¾ð VÙÖ~]a ¯òºñ¶^µ ˆü{ñÒòüh¾ð²óÙþÚû²ñÁpt‰ ({òÁÉñ¹.4-2-5)
Rzºñ{ò3ºñüÄ - Qýh±²pqzý{]^ñpr]û^ñtz{ñûÚÙØ ü{ñÕØ^òÖ~ ˆü^ñýÉ
Éñºñщ Rzºñ{ò3ºñüÄ; ˆû^ñµ³ ü²ñÉ ({òÁÉñ¹.4-2-8) Rzºñ{ò 3ºñüÄ Qýh±-
²pqzý{]^ñpr]û^ñtz{ñûÚÙØ ü{ñÕØ^òÖ~ - ˆ¶{òÒòÄcý^‰({òÁÉñ¹.4-3-1)
Rzºñ{ò3ºñüÄ; ˆÉÑÒòüh¾ð°vwòýq‰ ({òÁÉñ¹.4-2-2) Rzºñ{ò3]a ¯òºñ¶^µ -
ˆaįúñþÚ ¶Á±û²ñhòz{ñ¹‰({òÁÉñ¹. 4-3-1) VÙÖ~; ˆ²ñÄÛ¹‰({òÁÉñ¹.4-2-
1) Rzºñ{ò 3]a ˆnñĞÕ؞vt¶óÍ®{‰ ({òÁÉñ¹.4-3-6) VÙÖ~ ˆü{ɾð ^ Ñ
¶ñžÚòɾòýÖmh¯òÙ։ ({òÁÉñ¹.4-2-3) VÙÖ~]a - ˆaý¾^ÎÃ^Ñ ¯ôpr‰ ({òÁÉñ¹.
4-3-7) Rzºñ{ò3; ¶Õص R±³ýq^ÒòüÄ ^vtû^ñÑÉ~.

ž{Õ²ñpt (ü^ñýÉÉñºñÑ Rzºñ{ò3). a ˆü^ñýÉÉñºñщ VÙØ ~qc^ò ˆ¶Á±û²ñ-

hòz{ñ¹ ´ýÉÉõºñü¶Úò]a± ´kµ hñ®û{Ù û¯mhµ‰ VÙØ R±²r ÉóÉèòz~,
ž®{òÚ PÉ{ñ¾òý^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð. b ˆ´ýÉÉõºñ‰ VÙØ ~qc^ò, ü¶þÄ ^qñèòz~
R¾vqñ¶É{ñ¾òý^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð. a, b S“ðɾÜ]a ÝÉÉó㺱¾wºózÉ^{2¯-
48 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 1 ü^ñýÉÉñºñÑ

RcdüÚºóÁ]^˵ VÙ îÁ{ ºzý{üº TÚ]a ü² ñ] º¶ñ^] û^ñÑÓÉü{! VÙ^ò×¾ñ{Ã.

3 4 3

ü^ñýÉÉñºñÑû²ñÁpt WÕÖóûÚÁz{¶óØz{ñ¹ ¶{òÒòÄcý^]

ü^ñýÉÉõºghòþÄaÚòz{ñ¹ aįúñþÚ¶Á±û²ñhòz{ñ¹
´ýÉÉõºñ¯ô¾ð~øÉó±ü²ñ{ñà Éwcü^üÚǵ ¯òÙ
´ýÉÉõºñµü¶Úò]a±´kµ hñ®û{Ù û¯mhü¶. (1)

c [ü^ñýÉÉñºñÑû²ñÁpt] d {ÙþÚ±ü²xü{ PÉÜ]a RÈûÉÁ~^ÒòÙü¶üÄ ÉóÎ

üÉvtµ²rºñºóÁ]aµ d PɺÉü“ñý² ûºÙý^]^ñ^g ûhñÃÇ^òÖ~. e Áã² c^þÒ
2 4 4

žÙÚòpt "RÉÕýÖ Pq¾ðz{ñ¾ð]a RÉþÒ] û^ñt]^] ^qüÉñµ" VÙØ, e RÉþÒ 2

PÄc^¾òz~ žÙüÚ û^ñvtÉ®~ ¯òØz{òÛ¾ð^Ñ; "RÉþÒºþwºÄñ¶ñ^òà RÉÕýÖ

žÖóz{ñÄñ^ñü{ñ?" VÙØ, {ÙþÚ±ü²xü{ PÉÕÖóÙü¶üÄ ÉóÏ®{ñÙ. "f ¯µ²ó¸z{²ó¾ñÙ
žÕ²q É®~ ^òprÚÉóqz~ RÉÙ{þĺóüÄ ûÉÕÖó^òq®{ñà ûh¹Éû{Ù?" VÙØ
ûÉر²ñüÄ PÉñcž^ò ºñºóÁ®{ñÑ; ]ÁâwÙ É®~ ü{ñÕÖóÚÉñüÖ ±¾ô{ò±¾^¾ðãz{ñüÄ
2

ݶó{µ ²vwòÛÑ; P±ü²ñý{ P{ ¾z{òà ²Ï±³ RÁ®{²r. P®{ ݶó{z{òüÄ ü{ñÕØz

4

f {ÙþÚ PÉÓ]a Q]^òÛÙ. [ g WÕÖóûÚÁz{¶óØz{ñ¹] WÕÖóÙ '^az 'ý{ (MAMÞA‡ð)

2 3

žÖóz{ñ¹; VÁz{µ = PÉÕÖóÙ h ²óq¾ð. i PÉÕØ]a P²ó ¶ñ¯üï~ '^az '{òüÖ; Pzý{
4 3

žÖóz{²r. j Éõ¾¾ñºóÁ±²ñ¾ð V{ò¾òý^ºóà QÊ{ zý{ ûÉØcý^üºñüq ûhÙØ Éñca¶ñ

4

ü²ñüÄ RÁ±²û{ñÙÖóüÖ RÉÙûh¹{~; k PýÉ{ñÙ k {þĺñÚ QÊ{ zü{ñüqºóüÖ 2 4

±¾^¾wz{òüÄ ²ó¾ñpr¶ñ¾ð]a{ÉóÚzý{ʵ ˆü²ñ{ñà Éwcü^üÚǵ‰ VÙص

ûhñÃÇÉñûÚÙ? VÙÚ (¯±²óÙþÚ Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺµ).

c ˆü^ñýÉÉñºñщ VÙØ Éóü“ãòz{~]a ¸ÙØ {ñz²¾ð º µ. d ž®{òÚ~ ({ÙþÚ±-

ü²xü{ Rzºñ{ò3). e R¾vqñÉ~ (Áã²4c^þÒ Rzºñ{ò3). f ¸Ù×µ {ñz²¾ðºµ (¯µ²ó
¸z{²ó¾ñÙ Rzºñ{ò3). c, e PÙÖó]ü^, ˆü^ñýÉÉñºñщ VÙÖ~]a R¾vt {ñz²¾ðº-
ü¶ºñ¹, ˆºñ ¯ “]ºñ ³¾ñ z3¾âtµ ´4ý{¾ñ^ñ“ý^3¾²ó … {ñ¶z3º à{ñµ ²“ðº®{ò
¾ñí¶ñ¾ð]^ 3^3{ñ í¯ñ:‰(¾ñ.P.33-8) VÙÖÉóqz{òüÄ ´¾ðÉñ¾ðz{4z{òà ûhñÃÇ^òÖ²r
RÁ]^òÖÉÓýqº PɺÉü“ñý²4 ^ñw±ü²ñü¶ñûÉÙÚ (Áã²4c^þÒ Rzºñ{ò3).
c, d, e, f ¸ÙØ {ñz²¾ðºû¶ÙÖ ²èz{òüÄ - ÝÉñ²4ñÉó^¶ñÚ hòɱý²gûhñÃÇ{Ã,
PÄc^ñ¾z{ñà ɮ{ hòɱý²gûhñÃÇ{Ã, ݶó{z{ñà ɮ{ hòɱý²gûhñÃÇ{Ã.
d 2 P É º É ü “ ñ ý ² 4 = Ý É ñ ² 4ñ É ó ^ ¶ ñ Ú ü “ ñ ý ² 4 . e 2 ( R É þ Ò P Ä c ^ ¾ ò z ~ )
PÄc^ñ¾z~]^ñ^ Qïó{¶ñÚ hòɱû²ÙÖ²r. f {òÁÉ{4¾z~]a±²Ï±³zü{ñÕÖóÚ-
ý¶]a ¯ò¶óz{µ ûhñÃÇ^ò×¾ð (¯µ²ó¸z{²ó¾ñÙ Rzºñ{ò3) VÙÜ{Ã. f2 ({ÙþÚ
PÉÓ]a) {ñÙ PÉÑû²ñÁpqñ¹ - PÉÓ]a ü“ã¶ñ¹, ²óÙþÚ RØz{ñÙ. h ²óq¾ð
= avr. WÕýÖºóØz{zý{gûhñÃÄñ¶Ã, g, i ˆVÁz{¶óØz{ñ¹‰ VÙÖ{òÙ
{ñz²¾ð º zý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÉÕØ]^²ó 4¶ñ¯üï~ûÉÙØ). g PÉÙ{ñÙ
Éõ¾z~]aqÄñ^ P²ó4¶ñ¯²4c^3µ²vwòg hòÖó~ü²ñ~ ÆþÄû^ñvqñrÚ ²óÙþÚºóüÖ
¯ò¾ßz{~; Qý^ºñüÄ P~ü{ñÙÖ ˆVÁz{¶óØz{ñ¹‰ VÙ^ò×¾ð. j ûÉØcý^üºñüq
žÖóz{²r V±²rûºÙÚ (Éõ¾¾ñºózºñ{ò3). ºz3Éñ, ˆVÁz{µ‰ VÙØ Éóü“ãòz{~]a
{ñz²¾ðºµ (Éõ¾¾ñºózºñ{ò3). k P~]a QÊ{4žvqñ^òÅüÖ VÁz{¶óØz{~]aqÄñÉ-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 1 ü^ñýÉÉñºñÑ 49

¯òÕ^òÖ~. l ¶ñºñµÁ^ z{òÙ ²óÙüÚ û²Á¶ñÑ VÏ®{ÁÓ^òÖü²ñ~ RþÒºû²Á¶ñÑ

3

û{Òò®~¯òÙØ, "R~ ¶ñºñµÁ^ µ^òs¾ð; ¾ñèÞ¶ñýº" VÙ×Õü²ñüÄ, ¯ñܵ PÈÉÒ-

3

ÉóüÄ ¯òÙØ "RýÉ PÞù¾ñüɓžvt" VÙÚÉóüÖ l Pt±²~; P~ ûh¹º±û²ÕÖóüÄÙ

2

VÙ^ò×¾ð. [¶{òÒòÄcý^] "Rµ¶{òÓµ m UÁµ Tvüq ¯¶]a" VÙØ h]¾É¾ðz{ò{òÁ¶^þÚ

V{ò¾òpqñÛºóÕØ. n Þ¾ðɾè^¾ñÚ û²Á¶ñþÒÉópt, ¶{òþÒ ¾è^µ‚ VÙÖóÁ®{ñÛºóÕØ;
o R{òüÖ {ñÙ {Ú]a± ²vwò] û^ñÑÓµ ¾ýè. [ p RÄcý^]ü^ñýÉ Éõº] ˆ q Äc^ñµ

¾ñÉw²ñÅ{ñµ‰ r ¶v²ñt{ñüÚ YÁɾð]aµ ±¾üɓò]^ P¾ò~; P~]aü¶üÄ TѯòÙØ

ü¯ñ]a^òÖÉÜýqº ² ĵ. s "¶{òþÒÊýqz{ñÚ Äcý^]a ¯ò¾ðÉñï^ÚÃüÄüÛ?" VÙØ
3

P²ó ¶ñ¯òz{òÁ]^òÖ ¾ñÉwÙ žrº. t [hòþÄaÚòz{ñ¹] u ¾ñèÞ¾ð ¶ñºñ±¾üºñ^ ¶ÃÄ~

4 3

PÖóºñ{ñü²ñüÄ, u ûhÈýɱ´hÄÃÄ~ PÖóºñ¾ð Rɾð; v "¯ô¾ð { ¾ð¶Êz { z{òüÄ a“Ä-

2 4 3 4

¾ñºóÁ]a¶ñü²ñüÄ, ¾ñèÞ¾ð ¶ñºñ±¾üºñ^ a“ľð^òs¾ð" VÙØ áÉó²õ ãxÍÉñþÚ±ü²ñüÄ

3 4

PÖóÉó]^± û²ÕÖóüÄÙ. w [aįúñþÚ ¶Á±û²ñhòz{ñ¹] Q^¾z{òüÄ ²óÖ®~ Þ¾ðÉÄè-

üxü²{¶ñÚ aÉĺñ²õq z{òÜýqº û^ñµý² P¯ñºñüÞ¯ žÖóz{ÉüÚ! x PÈÉÒÉóüÄ
3

á¶~ý¾ºóà û²v^üÒñûqñ]^ ¯òÙØ ˆ¯ Þ¶µ Êz { ¶ózºñïù:‰ VÙÚ±û²ÕÖóüÄÙ.

3 4

y [´ýÉÉõºñ¯ô¾ð~øÉó] z ´ýÉz{òÁÉr^ÒòüÄ ²wò¶ñÖó ¯ôý¾z~øÉó VÙÜ{Ã; a PÙÖó]ü^,

´ýÉûºñÎóºñ¯ô¾ð = a ´üÉñüq brÚ ¯ô¾ð, Pzý{z~øÉó. b [ü²ñ~] c PÈÉÉ ^ñÄc^ÒòüÄ

2

û{ÙÚ (PýÉ{ñÙ Rzºñ{ò 3). k 2 ({þĺñÚ) hñt(dØtÞ). {þĺóüÄÊÑÒû{Ùص,

{þÄý¶û²ÕÖ QÊ{ 4û¶Ùص. ºz 3Éñ, ' ^az 3' ý{ ( MAMÞ A ‡ ð ) QÊ{ 4û¶Ùܶzý{
¾üÞñ]{òºñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PýÉ{ñÙ Rzºñ{ò 3). P²ó4¶ñ¯üï~Éñý^ºñüÄ
QÊ{4û¶ÙÖ²r. l R¾vqñ¶É{ñ¾òý^]a P°a3w¶ñ^ VÁü{Îq¾ð]^òÖ ^ñÄz{òüÄ
Rɾð T²hñ¾µ²vyµ ±¾^ñ¾zý{ Þ¯ò{ 3¾ð “ ¯¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¶ñºñ-
µÁ^3z{òÙ ²óÙüÚ Rzºñ{ò3). ˆµÁü^3ñ îüºÉµÉóü{4ñ ¾z¯Éóhòzü¾ñ ¯ñÝ{ò ¾ñ^4É
… í^3zºñµ í^3{ô¯ñ{2 ¶ýºãñ ïó ¯ Þµ“º: … {ü¶ýɯ¶ïµ ¶®üº ¶ñ¾ôhµ ¾ñèÞµ
µÁ^3µ‰ VÙ^òÖ “ðüÄñ^µ P°Þ®ü{4ºµ. l 2 Pt±²~ = ±¾ñ±{µ.

m UÁµ VÙÖ~ - ˆRÄcý^‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. n St²ñt (Þ¾ðɾè^¾ñÚ Rzºñ{ò3).

ºz3Éñ, Rz{ñüÄ ¾ñÉwÜ]a Ýɲïñ¯ò ²2Åz{û{Ùܶzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(Þ¾ðɾè^¾ñÚ Rzºñ{ò3). o üh{¯Ù {Ú]a ¯Ùý¶²ñ¾ð]^ò×±ü²ñüÄ, ²vyµ
¾ýè R±²r RÁ]aµ^òs¾ð VÙ^ò×¾ð (R{òüÖ Rzºñ{ò3). p, q ˆRÄcý^‰ VÙص,
ˆü^ñ‰ VÙص ûhñÃÇ^òÖ~]a {ñz²¾ðºzý{ ±¾¶ñw´¾ðÉ^¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(Äc^ñµ Rzºñ{ò 3). r Vtz{ ±¾¶ñwz~]a P¾ð z { 2 µ (¶v²ñt Rzºñ{ò 3 ).
s “±3{3ñ¾ðz{2µ (¶{òþÒÊýqz{ñÚ Rzºñ{ò3). t, u ˆhòþÄaÚòz{ñ¹‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
(¾ñèÞ¾ð Rzºñ{ò3). u2 ûhÈýɱ´hà = ÁíùÊz 3{4µ. v RÈÉÉÝý{2ºóüÄ Rɾð
“ò“òü¾ñ²hñ¾µ ²vyµ ]¾¶zý{ Þ¯ò{3¾ð“¯¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ô¾ð Rzºñ{ò3).
w ˆaĵ‰ - (Q^¾z{òüÄ ²óÖ®~). ˆ¯Ã‰ - (Þ¾ðÉÄèüxü²{¶ñÚ). ¶Á±³ = û^ñµ³.
x Ýɲ“òýè (PÈÉÒÉóüÄ Rzºñ{ò3). y (´ýÉÉõ º ñ ¯ô ¾ ð ~øÉó) R~]^ò¾vt
û²ñÁÑ. y, z ž®{òÚ~ (´ýÉ Éõºñ) Éõ®~ = Þ¶¾ð±²óz~, ¯ôý¾z~øÉó.
´ýÉz{òÁÉr^ÒòüÄ Éõ®~ - S®û{ÙÖ²r. y, a PÙÖó]ü^, ´ýÉ Éõºñ = YÎóºñ.
P{ñÉ~ - ´üÉñüq brÚ ¯ôý¾z~øÉó VÙÜ{Ã. a2 R¾vqñ¶¾ðz{2z~]a Éóɾwµ
(´üÉñüq Rzºñ{ò3). b (ü²ñ{ñÃ) Qà - Pýh. c, c2 (PÈÉÉ ^ñĵ) VÙÖzý{ RÙÚ-
û{ÙØ Éóɾòºñ¯òÙØû^ñvt, R]^ñÄc^Òòà ´ýÉʵ ¯ôý¾Êµ ~øË^òÖ~]a
±¾üºñí¯¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð (VÁü{Îq¾ð]ý^ Rzºñ{ò3).
50 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 1 ü^ñýÉÉñºñÑ

´ýÉ Éõºñ¯ô¾ð~øÉó Éwc^òÕÖóüÄÛ^òǵ. c VÁü{Îq¾ð]ý^ û{ñq]^¶ñÚ ^ñÄc^ÒòüÄ

2

²óÖ®{ “𾶵 ¶ñÖ “ò“òü¾ñ²hñ¾µ ²vwòÕÖóüÄÛ^òǵ. [¯òÙ d ´ýÉ Éõºñ ü¶Úò]a]

e ´ÉñÄÃÄ~ ûhÃÄñ{ {òÁü¶Úò]a. f PÙÖó]ü^, ´ýɱ´üÉñûqñz{ ü¶Úò VÙÜ{Ã.

ÉõûºÙØ ´Ë]a±ü²¾ð. g ³â²ïñÞÞùa¶ñ¾¶ñÚ ü¶Úò]a. h [ü¶Úò]a±´kµ hñ®~] i

ˆQÉüºñ¾ð^ ñz¾Þz Á“µ‰ VÙ^òÖ²rüº i ¯µ²ó¸z{²ó¾ñܵ {ñܶñ^ á¶~ý¾ºóÕü²ñ¹±
3 3 2

³]^ÉñüÖ i bÚòýº]^vt i "Pvw¾ð]aµ ¯¶]aµ ´hÄñµ²r j hñ®~ RqÉÃþÄüºñ?"

3 4

VÙÚ, j ÉÎ]^ÛºóÁ]^òÖ hñ®ý{] û^ñtz{ñÑ. j ˆÞù^ ®{ ü¶{z‰ - R~ TÚ]^ñ-

2 3 3 4

ºóÁ®{~; P~]a j ü¶Ã{¾¶ñºóÁ±²û{ñÙýÖ] ^ñprÛÑ; k ˆ¾ñíñ¾ð ï µ‰ - R~

4

^µÞÜ]^ñµ; P~]a ü¶Ã{¾¶ñºóÁ±²û{ñÙýÖ] ^ñprÛÑ; ˆÁhò¾µ‰ - ¯òÖü¶ R{òÃ

T²íõÉó]^ÄñÉ~. R±²r PÁÒògûh¹{ÉñüÖ, "ûÉvûw¹ ¯ñÕÖz{òüÄ ²Î^òÛ¾ð R¾vt
ž] { ¾ð hñ®{òÙÉñhò PÖó®{²rûºÙ?" VÙØ Pz{ñà ɮ{ ï¾ðãµ ü{ñÕÖ k ݶó{µ
3 4 2

²vwòÛÑ; k ˆÁhò¾ñ¯ü¯‰ - k ¯ÃÄ hñ®{òtý^]^ñ^ R~ YÁ ž^¶óÁ®{²r VÙ{ñÙ!

3 4

VÙ^ò×Ù. ˆQÉüºñ¾ð^ ñz¾Þz Á“µ {ô º{ñµ‰ - ¯Õh¾]a±²¾ò¶ñØÉñ¾ð P~ û^ñvt

3 3 3

Éó¯òüºñ^ cû^ñÑÓÉñ¾ð Tqµ³Éñhò PÖóºüÉyc^ñv; ¯µ Tqµ³]aµ Pvw-

3

Áqµ³]aµ SqñÚ hñ®~ {ñ. R±²r {¾µ Rpt±´kµ {òÁü¶Úò]a± ´kµ hñ®~ VÙ
îÁ{ º¶ñ¹ÉótÉü{!
3
(1)
d, e, f ˆ´ýÉÉõ º ñü¶Úò‰ VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ. (´ýÉÉõ º ñ) Éõ º ñ - YÎóºñ{-
ûÉÙ×¹, P{ñÉ~ - ´ÉñÄÃÄ~ ûhÃÄñ{ü¶Úò. PÙÖó]ü^, (´ýÉÉõºñ) ´ýÉ
VÙØ - ^ñºñûÉÙ×¹, ÉõûºÙØ - ´Éñ¹, Qü¶ÚòûºÙØ - Pzü{ñûqñz{ ü¶Úò
VÙ×¹, ´ýɱ´ÉóÙ {Ùý¶ýº Týqz{ñÚý¶ýºg ûhñÃÇ^òÖ~. f, g R¾vqñ-
¶¾ðz{2z{ñà ²2Å{µ (³â²ïñÞÞùa¶ñ¾¶ñÚ Rzºñ{ò3). h, i hñ®~ ´kÉ~ {òÁü¶Úò-
ºóüĺñºóÁ]^, ˆü¶Úò]a‰ VÙØ Éóü“ãò]^òÖû{ÙûÚÙÚ (QÉüºñ¾òzºñ{ò3).
i 2 ¯µ²ó¸z{²ó¾ñÙ = ²3ľñ¶Ù. i3 bÚò = a±3ýí. i 4 Pvw¾ð = P]3¾í:. j hñ®~ =
Pc^3¾ñ^3µ. j2 ÉÎ]^Ù = ûhÄË]a üºñ]3ºµ. j3 (Þù^3®{4ü¶{z) Þúz¾µ ˆ^3®{4Ý-
üº~3z´{òÞùÞù¾²ó4±4º:‰ (“.P. 5-4-135) Éñ¾ðz{ò^µ "^3®{4ÝüºzüÉ
{ü{3^ñ®{]3¾ïwµ", "W±4º: ²ü¾ñ ^3®{4“±3{3Ý{{3®{ñz3²3ïùȾôüï¾ò^ñü¾ñ®{ñ-
ü{3“Ýݺñz". j4 ü¶Ã{¾µ = Tz]Áâqµ. R±²r {¾¶óptgûhñÙÚ~]a Ⱥmí^µ -
ˆW{z‰ VÙ^òÖ ¯ò¾ðü{ 3“žµ, ˆ¾ñíñ¾ð﵉ VÙØýÉz~ ˆQÉüºñ¾ð^3ñz¾Þz3Á“µ‰
VÙ^òÖ ¯ò¾ðü{3“žµ, ¶z4üº ˆÁhò¾ñ¯ü¯‰ VÙ^òÖ ¯ò¾ðü{3“žµ. "Þù^ 3®{4µ - W{z,
¾ñíñ¾ðïµ - W{z, Áhò¾µ - W{z" VÙØ ¸ÙÖóǵ P°ãc^ò3]^òÖ~. k2, k4 bÚòºÙü×
ݶó{µ ²vwòÛÑ, PÉÑ Éó]Áý{ºñºÙü× RÁ±²û{ÙÚ (¯ÃÄ hñ®~
Rzºñ{ò3). k3 PÙÖó]ü^, ˆÁhò¾ñ¯ü¯‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºñ®{¾¶ñ{Ã. j3 ˆÞù^3®{4ü¶{z‰
VÙý^ºñüÄ - ÝÉñ² 4ñÉó^^3®{ 4¶ÙØ, ³â²ñ{ò3^Òñà ɮ{ ZÒ²ñ{ò 4^^3®{4-
û¶ÙÖ²r. k ˆ¾ñíñ¾ð﵉ VÙÖz{ñüÄ - ^3¾ðüÉñz3{4{Ûý^ºñüÄ W{ñÛǵ Éó¯òüºñ-
^3cû^ñÑÓû¶ÙÖ²r. ˆû¯mhµ‰ VÙØ - îÁ{ 3ºÈºñ²ñ¾µ ûhñÃÄñý¶ºñüÄ,
Þz{ñ¶ñz¾ü¶ VÃÄñû¶ÙÖ²r. "Q“ð¾ºü{3ñãµ ²ñ¾ñü{ P°¾ñ^3üēü¶ ²Õ×hñ^
û¯mhzý{ Pc^3¾ñ^3¶ñ]^òÛ¹, P~]^r - PÉÝ{2ñÞ±{^²Éó^ñ¾zý{ʵ ^Îóz~
{3ü“®z¾òºñ¯¯¶ñÚ {ô¶Úzý{ʵ û^tz~ ±¾üɓÉóü¾ñ{ò4ºñÚ ~3¾ð¶ñ¯zý{ʵ
^Îó]a¶ÉÛ{ÄñûÄÙØ ^Áz~" VÙØý¾. (1)

R¾vqñµ²ñpt (´kµhñ®û{ÙûÚmhü¶ Rzºñ{ò3). a, a2 ü¶üÄ ^¾w^ñ¾ðº¶ñÚzý{

- ˆÉñh^µûh¹¶ñþÄ, ý^b±³gûh¹ý^üº‰ VÙý^ºñüÄ, ˆû¯mhü¶‰ VÙ^òÖÉó~]a
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 2 ´kµ hñ®~ 51

R¾vqñµ²ñpt. a VÙÜýqº ^¾w^ñ¾ðº¶ñÚ a ݵÁzºñ{ò ^üÒ ²¾ò´¾ðwÛÚÉÜ]a

2 3

ü² ñü^ ñ²^¾wc^ûÒÃÄñ¶ñºóÕØ VÙ^ò×¾ð.

4 3

´kµ hñ®û{Ù û¯mhü¶ ³þÚʵ ^vwò VÚ~ýqº

Éñh^µûh¹¶ñþÄüº ÉñÙ²pqñýqʶ\ü{
ü{h¶ñÚ Pwò^Äܵ VÙ ý^b±³gûh¹ý^üº
ShÙ nñĞvt¶óÍ®{ V®ý{ W^¸¾ðz{ò]ü^. (2)

b [´kµ hñ®~ VÙû¯mhü¶] c Rz{òÁü¶ÚòºóÜýqº ýÉÄèvºzý{ʵ, PÉÜ]az

{µ²]^ÇvqñÚ ÉóÁ±²zý{ʵ P°Þ®{ò z~± c ²óÙÛrz{ò¾òºËµ ûhñÃÇ^ò×¾ð.
4 2

d [³þÚÊc^vwò] e ÉÎ]^ÛÚ ¶ñþĺÙÖó]ü^, hñz{±²tµ ¶ñþÄ. f [VÚ~ýqº Éñh^µ

ûh¹ ¶ñþÄüº] g Rɾð "PÉÜ]a" VÙØ ûhñÃÄüÉvqñ, RÉÁýqý¶ºñ^òà PÉÜ]ü^-

ºñºóÁ]aµ. h [Éñh^µ ûh¹¶ñþÄüº] i Rɾð û¯mhòÕ^ñprǵ Éñ]a ²¾ò¶Òµ i Éómhò-
2

ºóÁ]aµü²ñüÄ^ñyµ. j ´]^prºóüÖ hñ®~ ¶wcû^ñt±²~. k [ÉñÙ ²pqñýqʶ\ü{]

l P®{ T]{ò{ñüÚ PÉÜ]a l ³µÝzÉñÉï¶ñÚ ²¾òÉpqžµ. m RÉÁýqº ²ñ, ¯ÃÄ
2

°øÄñý^ºñüÄ ÉñÙ²pqñýqºñºóÕØ]^ñyµ. n ¯ÃÄ °øÄñ^üÉyµ‚ VÙØ PrºóüÄ

- ¶¯:^ñ¾ðº¶ñÚ ÝµÁ{òýº ÉóÉèòz~(ݵÁzºñ{ò3^Ñ) VÙ^ò×¾ñý^ºñüÄ, ^ôÍ
ˆû¯mhü¶‰ VÙÖ~]a R~Ëû¶ñÁ {ñz²¾ð º µ ^vtû^ñÑÉ~. b, c PÙÖó]ü^
P°²4ñãw¶ñ^˶ñµ VÙ^ò×¾ð (Rz{òÁü¶ÚòºóÜýqº Rzºñ{ò 3). c2 (²óÙÛr)
ž{Õ²ñprǵ R®{±²ñprǵ ˆû¯mhµ‰ VÙØ - û¯mk{ÙþÚüº ûhñÃÅÕ×¹,
P~ ²óÙÛt^òÖû{ÙØ P¾ðz{2ñ®{¾¶ñ^˶ñµ VÙÖ²r.

d, e ˆ^vwò‰ VÙÚÉý¶®{òÁ]^, ˆ³þÚʵ‰ VÙÖ{òÙ {ñz²¾ðºµ (ÉÎ]^ÛÚ VÙØ).

"Éñ]^ñüÄ ûh¹º±²pq VÚ~ýqº ¶ñþÄ" VÙ֮ɺµ. f, g ˆz3Ⱥè¾Ý~ ²4üÉz‰
(²4ñ¾.¾ñí.) PÙü×? ˆVÚ~‰ VÙØ ¶¶^ñ¾µ ²vwÄñü¶ñûÉÙÚ (Rɾð Rzºñ{ò3).
ˆºñüÚ ¯ô VÙ Týqý¶Êµ ¯ô ü º‰({òÁÉñ¹. 2-9-9) VÙÖóÁ]a¶É¾ñý^ºñüÄ
{µý¶ºóptg ûhñÙÛǵ PÉÜ]ü^ºñºóÁ]aû¶ÙØ ^Áz~. g (Rɾð PÉÜ]a
VÙØ ûhñÃÄüÉvqñ) ˆºÝýºü{ {ݺ {z3{4¯µ‰ (²4ñ¾.Tz3.32-69) VÙÖ²rüº
(RÉÁýqý¶ºñ^òà PÉÜ]ü^ºñºóÁ]aµ) VÙÖ²r. ºz 3 Éñ, PÉÙ
ÉóÁµ²óÚû{ñÙü×üq {¶]a Þµ²3®{ 4µ ü{pq¶ñý^ºñüÄ ˆVÙ ¶ñþĉ VÙ^ò×¾ð,
RÃþĺñ^òà "VÙ û¯mhµ" VÙÚüÉ{ñüÚ Pý¶Ê¶óüÖ. Éñh^c^Òñ^òÖ
³â²c^ÒñüÄ ûh¹º±²pq ¶ñþÄ VÙý^ºñüÄ - Éñh^c^Ñ ³â²c^Òñ¹, PýÉ-
^ÒñüÄ ²vw±²pq ¶ñþĺñºóÕØ - û¯mhµ ´kµ hñ®{ñºóÕØ; h, i RÈɾðz{2zý{
P°Þ®{ò 4z~ St²t^ò×¾ð (Rɾð û¯mhòà Rzºñ{ò 3). i 2 , j ÉómhòºóÁ]ý^]^r
VÙûÚÙÚ (´]^pr Rzºñ{ò3). Rz{ñà - Éñ]²¾ò¶Òü¶ ¶¯ÝÞù]aµ ²¾ò¶Òµ
û^ñt±²û{ÙÖ{ñºóÕØ.
k, l ³µÝzÉñÉï¶ñÚûÉÙÖ~ - ˆÉñى VÙÖzý{±²ÕÖ. k ÉñÙ = û²Áý¶. P{ñÉ~
- ³Áüãñz{¶zÉÄèw¶ñÚ ²õ{ñµ²3¾µ. m Éñh^µ ²pqñýqºñµ²r VcdüÚ VÙÚ
hñt(dØtÞ)ÉñüÄ Þ¶¾ðz{ò2]^ò×¾ð (RÉÁýqº Rzºñ{ò3). ²ñ = h2®{3ÝÞùµ, {®~-
ޞ{3ñºÉóü“ãžµ. °øà = “ñÝz¾žµ, {®~˵. n “ñÝz¾û¶Ù^òÖ ²èz{òüÄ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ÃÄ °øÄñ^ Rzºñ{ò3). R~]a - ˆÉvq¶óÍ °øÕ^ ü¯ñÕüÖى
({òÁÉñ¹.4-5-10) VÙÖ{òüÄ ü¯ñ]a.
52 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 3 W^¸¾ðz{ò

ü¯ñÕØ °øÕÖɾòüÖ. [ü{h¶ñÚ Pwò^Äܵ] {Ú]a o ü{íÝ^¾¶ñÚ Q² ¾wžµ. [VÙ

4

ý^ b±³gûh¹ý^üº] p üh¾²ñvrºÙ{µ²ó¾ñüÛ²ñ{ò, PÉÜ]a ü{íÝ^¾¶ñ^ñ¯òÙÖ~

RÉÁýqº PmíÅ. q RÉÕ×üÄ ¯òÖµû²Õ×ÛºóÁ]^òÖÉÙ{ñÙ YÁ aýÖÉñÒÛºóÁ]^±-
û²ÕÖü{ñ! r [ShÙ] Þ¾ðüɓðɾÙ. s ¾è^ق VÙܵ ü²ü¾ºñ¹ Týqý¶ ü¯ñ˲q
ÉóprÁ]aü¶ñ? VÙÚòÃ, [nñĞvt¶óÍ®{] í^ z~]a Þ¾ðɱ¾^ñ¾¾è^Ù. [V®ý{] -
3

P®{ ¾èwz{ñüÄ VÙþÚ VÏ{ò]û^ñvqÉÙ. t [W^¸¾ð z {ò]a] Pz Éó{ô º ¶ñÚ 3

u {òÁü¶ÚòýºÊýqºÉÜ]a. [W^¸¾ðz{ò]a - ´kµ hñ®~ VÙ v û¯mhü¶] w ˆÞ¾ðÉ^ ®{ :‰3 4

VÙ^òÖ {òÁü¶Úò]a R~ w ühÁü¶?

2
(2)

¸Ù×µ²ñpt. a "Rz{þÄýº TÚ]^ñ]^ò Pz{ñüÄ ]Á{]ÁzºÛºóÁ]^ò×üº" VÙ^ò×¾ð.

W^¸¾ðz{òºóÁ¸¾ðz{ò ¸Ùظ¾ðz{ò ²Ä¸¾ðz{ò

Q^ò X®~´{¶ñ¹ R¾vt kq¾ñ¹ PÁÉñ^ò
¯ñ^ü¶Öó ¯t]^qÇÑ ~ºóÙÖ ¯ñ¾ñºwüÚ! TÙ
Q^žÕض^z{q]^ò QÉóºÃÄà ¶ñ¹z{ü{. (3)

b [W^¸¾ðz{ò] c ˆÞü{ É üÞñµüº{ ¶] ¾ Qàz‰ VÙ^òÖ²rüº - ÝÁâüq:´¾ðÉ^ñÄz{òüÄ

3 3 3

'R{ µ'“± { Éñgº¶ñ¹]^òq®{ ±¾²mh¶ýqº PÎó®~ Þ{ ÉÝ{ ¶ñ¹ d “]zºÉÝ{ ±¾ý²

3 3 3 3 2 2 4

o, p ü{íÝ^¾¶ñÚ Q²¾wü¶û{ÙÚ (üh¾²ñvrºÙ Rzºñ{ò3). üh¾²ñvrºÙ

{µ²ó¾ñÙ VÙØ - û²Á¶ñÓ]û^ñÁ {òÁ±²{]^µ. q ü¶Ç]^É{ñ¾òý^ (RÉÕ×üÄ
Rzºñ{ò3). r, s ˆShى VÙÖz{ñüÄ - ¾è^zɵ P¾ðz{ 2ñz ßz3{4µ. t, u hñ®~ ´kÉ~
{òÁü¶Úòºóüĺñ^ üÉvtý^ºñüÄ '¸¾ðz{ò'“±3{3z~]a Éó]3¾ï²¾¶ñ^üÉ P¾ðz{2µ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð. v ˆû¯mhü¶‰ Rzºñz3üº^ñ¾µ - ^ñaÝɾz{òüĺñ¹, w St²ñt
(Þ¾ð É ^ 3®{ 4 Rzºñ{ò 3). w 2 ühÁü¶ - üh¾ñû{ÙÖ²r. ²ñprüÄ Prü{ñص W‚
VÙ^òÖÉó~ - Ýɾz{òüÄ.

ShÙ nñĞvt¶óÍ®{ V®ý{ W^¸¾ðz{ò]a VÙûÚmhü¶ - ´kµ hñ®~, VÚ~ýqº

Éñh^µûh¹¶ñþÄüº - ³þÚʵ ^vwò, P\ü{ - ÉñÙ²pqñýqʵ, VÙ ý^b±³g-
ûh¹ý^üº - ü{h¶ñÚ Pwò^Äܵ VÙØ P®Éºµ. "bÚòºópq hñ®~ü²ñüÄ {a{ò-
ºñÚ hñ®~ VÙ û¯mk, á¶ñÄñ^ñ¾¾ð ¶ñþÄü²ñüÄ T^®~ hñz~µ {òÁ¶ñþÄüº
VÙÜýqº Éñc¶ñþÄ. Éñh^µ ²pqñýqºñý^ºñÉ~ - Y±²þÚ]a û²Òâ^ú^¾-
¶ñý^ºñüÄ. PmíÅ Q²4¾w¶ñý^ºñÉ~ - Rɾð{þĺóüÄ ýÉz{ PmíÅ PÉÙ
{òÁžrºóà P²ó4üã^ñz3ºñ²4¾wc^üÒñ²ñ{ò PÉÜ]a ZÒììÉúñÉï¶ñý^"
VÙØý¾. (2)

¸Ù×µ²ñpt (W^¸¾ðz{ò Rzºñ{ò3). a ˆQÉóºÃÄà ¶ñ¹z{ü{‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~

PÉ{ñ¾òý^ (Rz{þÄ VÙØ ~qc^ò). b ˆW^¸¾ðz{ò‰ VÙÖ~ - {¶ÝüÞñüq br-
ºóÁ]a¶óÁ±ý²g ûhñÃÇ^òÖ~. ˆW^¸¾ðz{ò‰ VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ - ˆ±3¾î¶ñ{ò3å
±¾Æü¯å ¯âüq üÄñü^ h¾ñhü¾ … P´4{Þµ±ÄüÉ ±¾ñ±ü{ ±¾Æü¯ ±¾]Áû{Ò
¶ïñ® … V^Ý{òâq2{ò Éó“ðÉñz¶ñ Þ ~ ¯ñ¾ñºw: ²¾:‰ VÙØ, c (ˆÞü{3ɉ Rzºñ{ò3).
Pݺñ¾ðz{ 2: - P]3ü¾ = ÝÁâüq: ´¾ðÉ^ñüÄ, R{3µ = í^ 3z, Þü{3É Qàz =
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 3 W^¸¾ðz{ò 53

ü²ñüÄ Rýɺýqºz{Ù²]^ÅüÄ ^òq]^z e {ñûÛÁÉÜü¶ºñ¹ ¯òÕaµ ¯òþÄýºg-

ûhñÃÇ^òÖ~. {ÝÁâr]a žÙ³zý{ ÝÉñÞñ{ ñ¾wÉó] ¾ïzý{g ûhñÃÇ^òÖ{ñ^˶ñµ
4 3

- R~ ]Éñhòz^û¶Ù²¾ð.} Q^, f ÝÁâpÊ®ž^ ÛºóÁ]a¶óÁ±ý²g ûhñÃÇ^òÖ~.

2

g [RÁ ¸¾ðz{ò] h ±¾]Á{ò¶ïñ®^Òò¾výqʵ ^qñèòz~]û^ñvt PÉÕýÖz {òÁü¶Úò-

ºñ^]û^ñvt RÁ]a¶óÁ±ý²g ûhñÃÇ^òÖ~. i ^ñ¾ðº^ñ¾wc^Òò¾výqʵ {Ú]az

{òÁü¶Úòºñ^ TýqºÛºóÁ]aµ RÁ±ý²g ûhñÃÇ^òÖ~; j R¾vt]ažvqñÚ Pvý¶-
ýº±²ÕÖg ûhñÃÇ^òÖ~. k PȺ]{z{òÜýqº Ⱥ]{{ ý“ºóüÖ ¶ïñÛ^òÖ~. [¸ÙØ
3

¸¾ðz{ò] l z¾òÉó{ ñïc^ñ¾“¾ô¾ÛºóÁ]a¶óÁ±ý²g ûhñÃÇ^òÖ~. m ÞñzÉó^¶ñʵ, ¾ñíÞ-

4

¶ñʵ, {ñ¶Þ¶ñʵ ¸ÙØÉý^±²prüÖ Pïc^ñ¾®{ñÚòÁ±²~. n [²Ä¸¾ðz{òºñ^ò X®~

Þgh2±3{3Éñgºü¶ºñºóÕØ. d “]zºÉÝ{2±¾ý²4ºñÉ~ - û²ñr¸rÚ {wà VÙÖ²r.
“]zºÉÝ{2±¾ý²4 VÙص, Éó^ñÞñÉÝ{2±¾ý²4 VÙص - ±¾ý²4 R¾vt Éý^ºñ-
ºóÁ]aµ; P{òÃ, “]zºÉÝ{2±¾ý²4ºñÉ~ - Pc^3ñ¾ñÉÝý{2ýºg ûhñÃÇ^òÖ~,
Éó^ñÞñÉÝ{ 2±¾ý² 4ºñÉ~ - ìÉñÄñÉÝý{ 2ýºg ûhñÃÇ^òÖ~. e ({ñûÛÁ-
ÉÜü¶ºñ¹ ¯òÕaµ ¯òþÄýº) ˆ{¶ Qàz‰ VÙ^òÖ PÉó²4]{{¶“ð“¾ô¾^Û¹ ¯òÕaµ
¯òþÄýº. f, g (ÝÁâpÊ®ž^ 2Û¹) ˆRÁ¸¾ð z {ò‰ VÙØ ~qc^ò ÝÁârýºg
ûhñÃÇ^ò×¾òüÖ; Qý^ºñüÄ, ^ñ¾ðüºñ®ž^2ñÉÝý{2ýºg ûhñÃÇ^òÖ~; QÚ²óÙ³
ˆ¸ÙØ ¸¾ðz{ò‰ VÙØ ûhñÃÄüÉvtµ Éó² 4 ]{ñÉó² 4 ]{{¶ÝÞù]^þÒʵ
Pè¾zý{ʵ - ˆW^¸¾ðz{ò‰ VÙØ ûhñÃÇý^ºñüÄ (ÝÁâpÊ®ž^2Û¹ VÙ^òÖ~).
Q^, ˆW^¸¾ðz{ò‰ VÙ^òÖ{òüÄ ¸ÙÖÉÝý{2ʵ P®{¾ð^3{µ VÙÖ²r. Rz{ñà -
T²ñ{3ñ¯^ñ¾wµ ûhñÃÅÕØ, ¯ò¶óz{^ñ¾wžµ ûhñÃÅÕØ. VcdüÚûºÙÚ;
T²ñ{3ñ¯^ñ¾w¶ñºóÁ]^òÖ Þúç¶hò{3hòz3Éó“òâq±3¾î¶ü¶ºÙü× ˆ²3ïù ݺñµ‰
(h2ñ.T.2) VÙØ Þc^òó]^òÖ~.

h (±¾]Á{ò¶ïñ®^Òò¾výqʵ ^qñèòz~]û^ñvt VÙÖ~) Éó²4]{{¶ÝýÞʵ,

Pè¾zý{ʵ, PȺ]{zý{ʵ PÉó²4]{{¶ÝÞñÚ ¸Ä±¾]Á{ò]aÑüÒ P®{¾ð-
²4Éó±²óz~, Q^, ±¾]Á{òýºÊµ, {z^ñ¾ðº¶ñÚ ¶ïzý{ʵ R¾výqʵ ^qñèòz-
~]û^ñvt VÙÖ²r. i Rzý{ Éóɾò]^ò×¾ð (^ñ¾ðº^ñ¾wc^Ñ VÙØ ~qc^ò).
j Pïc^ñ¾ñ{ò 3^Óµ ±¾]Á{ò^ñ¾ðº¶ñºóÁ]^, Pïc^ñ¾zý{±²ó¾òz~ ü¶üÄ ˆ¸ÙØ
¸¾ðz{ò‰ VÙØ ûhñÃÅ, ˆRÁ¸¾ðz{ò‰ VÙÖ~]a - ±¾]Á{ò¶ïñ®^Ñ VÙ^òÖ~
Vzý{]û^ñvûqÙÚ (R¾vt]ažvqñÚ VÙØ ~qc^ò). k Pvý¶ºñÚ²r
VcdüÚ VÙÚ (PȺ]{z{òÜýqº Rzºñ{ò3). PȺ]{¶ñÉ~ - ±¾]Á{òºóÜýqº
PÉÝ{2ñü²4{3µ. ±¾]Á{ò{ñÙ h~¾ðÉóý{4ºñºóÁ]aµ. P{ñÉ~ - ˆ´4{ÄÉó¯òïó{²õ3í-
Ý{2ñ¯ôº¶Éó²4]{µ {¶:, µÁvwòÝÝÁ{²õ3íÉz3Éó²4]{µ {¶:, ÞÅÄÞµÝÁâ-
qñ¾ðz3¾“ò{ò2Äñɺɲõ3í~ú¶è¾µ, Tgl2¯²õ 3íÞ¶ñ¯ñ^ñ¾¶Èº]{µ, Pca¾Ý{2ñ-
¯ôüºñ ¶ïñ® R{ò Éóü“ã:‰(Þù.T.“ðÁ.±¾.) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. h ºz3Éñ, (±¾]Á{ò-
¶ïñ®^Òò¾výqʵ) '±¾]Á{ò'“±3{3µ - PȺ]{²¾û¶ÙØ ü¶üÄ Ý²âqµ. i (^ñ¾ðº-
^ñ¾wc^Òò¾výqʵ) ˆR¾vt kq¾ñ¹‰ VÙ^òÖ ²¾ð º ®{z{òÙ {ñz²¾ð º µ.
jPïc^ñ¾Éó{ 4ñü²4{ 3¶ñý^ºñüÄ ˆ¸Ù؉ VÙØ ÞñzÉó^¾ñíÞ{ñ¶Þñïc^ñ¾c-
^þÒg ûhñÃǶñü²ñüÄ ûhñÃÇý^]a YÁ Þc] 3 ¾ñï^µ ^ñxý¶ºñüÄ
ˆRÁ¸¾ðz{ò‰ VÙØ RÉÕýÖg ûhñÃÇ^òÖ²r VcdüÚûºÙÚ (R¾vt]aµ VÙØ).
±¾]Á{ò-¶ïñ®^Òñ^òÖ R¾vt]aµ VÙÖ²r.

l, m Pïc^ñ¾µ z¾òÉó{4¶ñºóÁ]aü¶ñûÉÙÚ; ˆýÉ^ñ¾ò^Ýý{íޓðh ´4{ñ{ò3“ðýhÉ

{ñ¶Þ: … z¾òÉóü{ 4ñº¶ïc^ñü¾ñ ¶ïz{zzÉñ{ 3íñº{‰(Éó.³.1-2-35) VÙ^òÖ
“ðüÄñ^zý{Êpû^ñvt PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ÞñzÉó^¶ñʶózºñ{ò3). n, o ˆ²Ä¸¾ðz{ò‰
54 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 3 W^¸¾ðz{ò

´{¶ñ¹] o ^ôÍgûhñÙÚ PýqÉÙØ Rcag ûhñÃÇ^òÖ~. o ÞñzÉó^ñïc^ñ¾^ñ¾ðºµ - 2

o W^ñ{ ü“®z ¾òºc^Ñ; p {ñ¶Þñïc^ñ¾^ñ¾ðºµ - ±Á{ò Ⱥñ{ò ´ {c^Ñ; R¾vt]aµ

3 3 3 2 3 4

T²^ñ¾^¶ñ¹ ¯òÕaµ - ¾ñíÞñïc^ñ¾µ; Q^, W^ñ{ ü“®z ¾òºc^þÒʵ, q Þa w¶ñÚ

3 3 3

´ {²mh^c^þÒʵ ûhñÃÅ, PÉÕýÖz{òÁü¶Úòºñ^ËýqºÛºóÁ]aµ²r ûhñÃÇ^òÖ~.

4

r [R¾vtkq¾ñ¹] ˆÞú¾ð º ñh®z ¾¶ûÞÒ { ñ{ñ º{ ñ´¾ð É ¶^òºz‰ VÙ^òÖ²rüº

3 4 2

h®z ¾ñ{ò zº¾ð^Ñ - ^ñ¾ðºÉ¾ð]^ z~]a T²Äèwµ. [PÁÉñ^ò] RÉÕýÖ Tvqñ]^ò,

3 3 3

ˆ{zÝÁâpÉñ, {ü{ Éñ°±¾ñÉó“z, {{ °±¾Éó“ð º , Þgh zºghñ² Éz‰(ý{.T.)

3 3 4

VÙ^òÖ²rüº RÉÕÖóÜýqº ÉÝ~zɯñ¶² ñ]zÉc^Ó]^ñ^z{ñÙ P°±¾üɓòz~ ¯òÕaµ

4

¯òþÄýºg ûhñÃÇ^òÖ~. s Phòzý{g ûhñÃÅÕ×^òà - ^ôÍ ˆPÁ‰ûÉÙØ Qz¶ñýÉg

ûhñÃÅÕ×ÛüÄñ? VÙÚòÃ; t ˆPü¯¯ íõüɯñz¶¯ñ°±¾Éó“𺉠VÙØ íõÉñ®{¾ðºñ¶ó]a
P°±¾üɓ¶ñý^ºñüÄ, P~˵ ûhñÃÅÕ׺óÕØ. [¯ñ^ü¶Öó] u ÝÁâq¾ñÚ ± ¾î¶ñ{ò - 3 3

^Ó]a Þ¶ñ“ð¾ºwôºÛý^]^ñ^z {òÁ±²ñÕ^qÅÙ ¯tüÉ {òÁɯ®{ñÍÉñÙ ü¶üÄ

hñ¹®{ÁÒòÚÉÙ. v ²ºóý¾gûh¹~, v ûh¹z{þĺóüÄ ar^òq]a¶ñü²ñüÄ, ÝÁâqc^-
2

ÒñÚ ²{ ñ¾ð z { c^ÒòÜýqº ¾èx¾ð z { ¶ñ^] ^vÉÒ¾ð ® {ÁÒòÛÙ VÙÚ˶ñµ.

3 2 2

[¯ñ¾ñºwüÚ] R±²r Þ¾ðÉ^ñе YÁ²r±²q P°] ¾ï“ôÄÛý^]a PrºñÚ ±¾ñ±{ò 3

ûhñÃÇ^òÖ~. [TÙ Q^žÕض^z{q]^ò] Q^µ = Tqµ³. TÙ {òÁü¶Úò]a üÉvtµ

VÙÖÉóqz{òà W^ñ{ 3ü“®z 3¾òºc^Ñ ÞñzÉó^ñïc^ñ¾^ñ¾ð º û¶Ùܶóqz~]a
±¾¶ñwµ ˆý{íÞñ¯ô®z3¾òºñvºñïù¾ðü{3ÉñýÉ^ñ¾ò^ñ {3“ … W^ñ{3“µ ¶¯“ðhñz¾
ü{3Éñ ýÉ^ñ¾ò^ñÝݵÁ{ñ:‰(Éó.³.1-2-47). ü{3Éñ{ò4âq2ñ¯zý{ Týqz{ñý^ºñüÄ
R®z 3¾òºc^þÒ ˆü{3Éñ:‰ VÙ^òÖ~. p {ñ¶Þñïc^ñ¾^ñ¾ðºµ ±Á{ò 2Ⱥñ{ò3´4{c^-
ûÒÙܶ~]a ±¾¶ñwµ ˆ´4{{®¶ñz¾Þ¾ð]ü^3ñº¶ïc^ñ¾ñz~ {ñ¶Þñz‰ VÙÖ~.
o (^ô Í gûhñÙÚ PýqÉÙØ VÙÖ~) ˆW^¸¾ð z {ò‰ VÙØ ~qc^ò] ^ôÍgûhñÃÅ]
û^ñvtÉ®{ ^ñ¾ðº^ñ¾w²4ñɶñÚ PýqÉÙÖó]ü^, ˆ²Ä¸¾ðz{òºñ^ò, X®~´{¶ñ¹‰
VÙÖÉó¾vtµ Pïc^ñ¾^ñ¾ðº¶ñºóÁ]^òÖÚÉñý^ºñüÄ R¾vt]aµ ^ñ¾ðº^ñ¾w-
²4ñɶóÃþÄ VÙÖ²r. o2 PýqÉÃÄñ{²r V±²rûºÙÚ (ÞñzÉóü^zºñ{ò3). q Þa3w-
¶ñÚ ´ 4{²mh^c^Ñ VÙý^ºñüÄ - üÉ{ 3ȺñÞÁýqº ²èzý{ Pc^ô 3^¾òz-
{ÁÒògûh¹^ò×¾ð. (Þa3w¶ñÚ) VÙý^ºñüÄ - {®¶ñz¾ñÉó“òâq¶ñÚ ´4{zý{
W^¶ñ]^ò - ˆX®~´{µ‰ VÙØ ûhñÃÇ^òÖû{ÙØ {ñz²¾ð º µ. o 3 R±²èz{òÃ
W^ñ{3ü“®z3¾òºc^Óµ {®¶ñz¾ñÉó“òâq´4{c^þÒ®~µ, “±3{3ñ{ò3a3wc^þÒ®~µ,
±¾]Á{ò¶ï{3ïc^ñ¾c^Ñ ¸Ùص - Q^ RÁ²z~¯ñÇ {zÉc^Ñ; ²¾ñ“¾Áýqº
²èz{òüÄ, W^ñ{3ü“®z3¾òºc^Óµ, {®¶ñzý¾^þÒ®~µ, ´4{c^þÒ®~µ, ±¾]Á{ò-
¶ï{3ïc^ñ¾c^Óµ bq RÁ²z~¯ñÇ VÙØ ^vtû^ñÑÉ~. Q^, ˆX®~ ´{¶ñ¹‰
VÙ^òÖÉÒ˵ Þ¶ârÝÁârýº PÁÒògûh¹{ñ¾ð. r ˆR¾vt kq¾ñ¹‰ VÙØ ~qc^ò
- ȺârÝÁârýº PÁÒògûh¹{ñ¾ð VÙÖ²r. s (Phòzý{ Rzºñ{ò3) ˆW^¸¾ðz{ò‰
VÙØ ~qc^ò RÈÉÒ˵ ɾ - Phòzý{gûhñÃÅ, ˆPÁ‰ VÙØ Qz¶ñýÉg ûhñÃÅÕ-
×ÛüÄñûÉÙÚòà VÙÖ²r. t ˆPü¯¯ íõüɯñz¶¯ñ°±¾Éó“𺉠VÙÖ~ - íõÉñ®{¾ðºñ-
¶ó]a P°±¾üɓ¶ñý^ºñüÄ, P°±¾üɓµ ûhñÙÚü²ñü{ Qz¶ñýÉʵ ûhñÃÇ-
^òÖ{ñºóÕØ VÙÖ²r.

u, v ÝÁârûhñÙÚɯ®{¾µ {òÁ±²ñÕ^qÅüÄ ^vÉÒ¾ð ® {ÁÓ^òÖ~]a R¾vt

±¾üºñí¯µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ÝÁâq¾ñÚ Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). v2 ûh¹z{þÄ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 3 W^¸¾ðz{ò 55

hñ®~, ´¶ñþÄ, ²¾òÉpqµ, Q² ¾wc^Ñ RýÉûºÃÄñµ; P^z{q]^ò - VÙÜÑüÒ

4

Tvqñµ²r ²vwò. w R{òüÖ ÝÁâr]a ±¾üºñí¯µ. x R±²rgûh¹{z{ñà ¯ò¾ð~ :^ ¾ñ-

3 2

Û¾ð Q¾ð? VÙÚòà - PÉÛºóÕØ. [QÉóºÃÄà x ¶ñ¹z{ü{] y TÙ {òÁËÑÒz{òÇvqñÚ

2

PÃÄà YÁ²r ¯hò]^± û²ÕÖü{. z Rz{þÄýº YÁ²r ^ý¾¶¾müh¾ðz~ ¯ô ]Á{]ÁzºÛ-

Ûüº! a PÙÖó]ü^, VÙ QÉóºñÚ~ ¯ò¾ð~ :^ ¶ñºóÕØ VÙضñµ. b P{ Éñ, W^¸¾ðz{ò-
3 2 2

ûºÙØ - ²¾zÉzý{g ûhñÃÅ, RÁ¸¾ðz{òûºÙØ - ȼïzý{g ûhñÃÅ, ÉñÞùü{ É- 3

Þc^¾ðãw¾ð^þÒ ¯òþÚz~, ¸ÙØ ¸¾ðz{òûºÙØ - ±¾z ʵ¯ý¾g ûhñÃÅÕ×¹, ²Ä¸¾ðz{ò-

3

ûºÙØ - Éó² Éc^þÒg ûhñÃÅÕ×¹, X®~´{¶ñ¹ R¾vtkq¾ñ¹ VÙØ - RÙÛ¾ð

4

ÝÁâr]a] b ^qɾð, RÙÛ¾ð ²ñįz~]a] b ^qɾð VÙ^òÖ²rºñüÄ ûhñÃÇ^òÖû{ÙØ

2 2

b ¯ò¾ðÉïó±²ñÁžvt.
3
(3)
= ü^{3ñ¾Þ¶õ²µ. w ±¾wºózÉa3x²ó4{4ñ¯±¾^¾üw ÝÁâr: ^ò¶¾ðz{2¶²ó4{ô4º{
Rzºz¾ñï (R{òüÖ R{ò). R~ = Wɵ Éó¯òÊ캶ñ¯zɵ. P{ñÉ~ - R±²r
Éó¯òüºñ^3µ û^ñÑÓý^üº ÝÁâr]a ±¾üºñí¯µ VÙØ ü{ñÕØý^]^ñ^ PÁÒòg-
ûh¹{ñ¾ð VÙÖ²r. x ˆQÉóºÃÄà ¶ñ¹z{~‰ VÙÖ~]a PÉ{ñ¾òý^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(R±²r VÙØ ~qc^ò). y ˆPq]^ò‰ VÙØ - PȺÉ{4ñü¯¯ ±¾Ý~{Ûý^ºñüÄ
ûhñÃÇ^ò×¾ð (TÙ {òÁËÑÒz{òà VÙØ). z ˆP^z{q]^ò‰ VÙÖzü{ñüq bpr
{ñz²¾ð º µ (Rz{þÄýº Rzºñ{ò3). a (PÙÖó]ü^ Rzºñ{ò3) RÙÛ¾ð QÉó VÙØ
ûhñÃÄñü{ Þñ¶ñ®üº¯ ˆQÉó‰ VÙÖÁÒògûh¹ý^ºñüÄ - (VÙÛÉóºñÚ~
¯ò¾ð~3:^2¶ñºóÕØ VÙضñµ) VÙÖ²r. x2 ˆ¶ñ¹z{ü{!‰ VÙÖ~ - ž®{òÚ P¾ðz{2z~]a
Ýɾz{òüĺñ¹, ]Á{ñ¾ðz{2ÛÛüº VÙÖ²r.

b (P{2üÉzºñ{ò3) W^¸¾ðz{ò - ²¾ÉñÞùü{3ɾð ; RÁ¸¾ð z {ò - ȼïÉñÞùü{3ÉÁµ,

Þc^¾ðãwÁµ; ¸Ùظ¾ðz{ò VÙØ - ¸Ù×µ ¸¾ðz{òûºÙ×¹, ±¾z3ʵ¯ý¾g-
ûhñÃÅ, ü¶Ã - ˆ¯ñ^ü¶Öó‰ VÙØ - P¯òÁz3{4ý¾g ûhñÃÇ^òÖ~. ˆX®~´{¶ñ¹
R¾vt kq¾ñ¹‰ VÙØ - ±¾z3ʵ¯^ñ¾ðº¶ñÚ ÝÁârýºgûhñÃÅ, ˆ~ºóÙ։ VÙØ
- P¯òÁz3{4^ñ¾ðº¶ñÚ ¾èwzý{g ûhñÃÇ^òÖ~. Þc^¾ðãw]Ázº¶ñÚ Þµïñ¾-
žµ - ÝÁâr P±ºº´¾ðÉóý^ºñý^ºñüÄ ÝÁâr ûhñÙÚü²ñü{ P¾ðz{2ñzßz4º{ò.
b2 (^qɾð VÙ^òÖ²rºñüÄ) ȼïc^þÒüº (ûhñÃÇ^òÖ~). R¾vt kqÁµ = ±¾^ñ“-
¯žü^2¯ ¾èüx²üºñ^ò3^ÒòüÖ VÙضñµ. b3 ¯ò¾ðÉïó±²ñÁžvt VÙÖ~ - R~
ÝÉñ¾ß^¶ÙØ VÙÖ²r. RÈÉóqz{òüÄ - ˆãñp3a 3vºñz 3ÉñÞùü{3É: ²¾ R{ò h
²4Éñ® ž]{ü²4ñ] 3üºñ ²3Äñp 4ºñz3ü² 3ñ{4ñzÞc^¾ðãwÝzɵ ï¾ß Éó{°üã
“ñÝz¾ý¶“ðɾðºÉõ¾ðºñz … ±¾z3ʵ¯ÝÞ¾ð]^3{4¾ðû¶Ò ¯ºß h ²4^3É® “]{òü{üíñ-
¯òÁz3ü{4ñ ²ó3±4¾ñw: ²ñß {zzɵ ^3¶ºß h {{2ñ È¼îº ¾c^3ñ{ò4¾ñí‰(¾,Ý{üÉ
2-39) VÙ^òÖ “ðüÄñ^ñ¾ðz{2µ º{2ñüºñ^3µ ^vtû^ñÑÉ~.

"W^¸¾ðz{ò - Þúç¶hò{3hòz3Éó“òâqÛ¹, ˆW^ü¶É‰ VÙ^òÖ²rüº ^ñ¾w²zý{

TýqºÛ¹. RÁ¸¾ðz{ò - P®{ PȺ]{^ñ¾ðºc^ÒñÚ ¶ï{3ïc^ñ¾“¾ô¾òºñ¹. ¸ÙØ
¸¾ðz{ò - P®{ ¶ï{3ïc^ñ¾zý¾Éóz4ºüï~ÉñÚ ÞzɾíÝ{ü¶ña3wýÉãµ-
ºc^þÒ ±¾^ñ¾¶ñ^ TýqºÛ¹. TÙÛ^žÕض^z{q]^ò - TÙ ÉrýÉʵ VÙ Þ^Ä-
^¾wc^þÒʵ TÚ]a Þ¾ðÉñÄc^ñ¾ž¶ñ^]û^ñvq PÎý^Êû¶ÃÄñµ VÙûÚm-
k]aÑüÒ ^²3Òô^¾òz{°² 4Éóz~. QÉóºÃÄà ¶ñ¹z{ü{ - VÙ Qz¶ñÉñÚ~ ^ôÎóÃ
{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà ²pq ~3:^2zý{±ü²ñ]^±û²ÕÖü{. "²Ä¸¾ðz{ò VÙ^òÖÉÒ˵ -
²¾È¼ïÉó²4Éc^þÒgûhñÃÅ; X®~´{µ, R¾vtkq¾ð VÙ^òÖÉóqµ - ÆÄñÉó´4{ò-
Þµ²3®{4zý{g ûhñÃ^òÖ~" VÙ²ñÁžÒ¾ð; P{òÃ, Þ¾ðɱ¾{4ñ¯¶ñ¹ ±¾ñ±º¶ñý^-
ºñüÄ Pz3Éó{ôº¶ñÚ ÉñÞùü{ 3ɸ¾ðz{òºñ¹, P~{ñüÚ “ñ®ü{ñ{ò3{¯òzüºñ{ò3{-
56 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 4 ¶ñ¹z{ûÄvwò

¯ñÄñµ²ñpt. a ´{¯ñ{ò ^Óýqº ¯ò¾Þ¯Þ¶ºz{òà “ð¾¶µ {ô¾ “ò“òü¾ñ²hñ¾µ ²vw±

3

û²ÕÖóüÄüÚ^òǵ “ò“òü¾ñ²hñ¾z{ñÄÃÄñ~ ûhÃÄñ{ TÙ Þùa¶ñ¾¶ñÚ {òÁü¶Úò]ag

hñz~µ ¶ñþÄ a VÙ Þzý{üººñ¹ÉótÉü{! VÙ^ò×¾ð.
2

¶ñ¹z{ûÄvwò Éñ¹žþÄ{®{ ¶ñº±ü²Êºó¾ð

¶ñ¹z{ Qº¶ñºüÚ! Éñ¶ÚüÚ! ¶ñ{Éñ!
´z{v¶ñþÄû^ñvt TÙþÚ±ü²ñ{ñà Éwcü^üÚǵ ¯òÙ
´z{v¶ñþÄû¯tžr]a± ³þÚʵ ^vwò VÚ~ºóü¾. (4)

b [¶ñ¹z{ûÄvwò] c PÉÑ ü^ñÅÉ®{²r Pɓ𺵠hòľ𠲾òºüÉvtµ²rºñºóÕØ.

d RÙÛý¾ ¶ñ¹z{ûÄvwò VÙÛý¶ºñüÄ - í^ ~ ²Þµï¾wµ ²vw]^òs¾ð RÉÑ
3 3

ü^ñÅÉ®{~ VÙ^ò×¾ð; e “¾ô¾òýº ¯Å®{ñà “¾ô¾µ {ÙÚýqüº ¯“ò]a¶óüÖ; f Tºó¾òüÄ

¯Å®{ñà Pɺɮü{ñص {Úòz~ ¯ÅºüÉvqñÉóüÖ; g TÄ^c^pû^ÃÄñµ ZÁºó¾òüÖ.
h ˆPݶñ® ï®~µ ¯ Þµ“º:‰VÙ×¾òüÖ ¶ïñ¾ñí¾ð . [Éñ¹žþÄ{®{] i PÉÙ-

{òÁ±²ÉÒz{òüÄ ¯mýh]û^ñtz{~ {µžýqº {òÁ±²ÉÒz{òüÄ ¯mýh] û^ñtz{ñÕ-

ü²ñüÄ RÁ]ý^ºñüÄ - j ˆ{®{‰ VÙ^ò×¾ñ{Ã; PÙÖó]ü^, {Áý^ʵ, û^ñt]ý^ʵ
²¾ðºñº¶ñ¹, û^ñtz{‚ VÙܵ û²ñÁÑû²ÕØ] ^òq]^òÖ{ñ^˶ñµ. k [¶ñº±ü²¹]
l í®¶z{ñà ɮ{ PÖóËü^pt]a ü¶üÄ, Émh¯²ý¾ºñʵ É®{ñÑ. m P{ñÉ~ - ü²ºñ¹

ü²4{3zý{Êýqz{ñ¹]û^ñvt RÁ¸¾ðz{òºñ¹, ¯òzüºñ{ò3{üÉã®{ñÙ Þc^¾ðãw-

±¾z3ʵ¯ñ¯òÁz 3{4ü² 4{3z{ñüÄ - ¸Ùظ¾ðz{òºñ¹, PýÉ{ñµ ü^“Éñ{ò3z3Éñ{3“-
¸¾ðz{òºñʵ {3“ñÉ{ñ¾Â²¶ñʵ ²Ä¸¾ðz{òºñºóÁ]aû¶ÙÖ²r" VÙØ Tý¾ºóüÄ.(3)

¯ñÄñµ²ñpt (¶ñ¹z{ûÄvwò Rzºñ{ò3). a ˆü²ñ{ñà Éwcü^üÚǵ, ³þÚÊc-

^vwò VÚ~ºó¾ð‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (´{¯ñ{ò3^Óýqº Rzºñ{ò 3).
'Q{ò3'“±3{3ñ¾ðz{2µ - ²3Åh]¾É¾ðz{ò. a2 ˆTºó¾ð‰ VÙý^ºñüÄ (VÙ Þzý{üººñûºÙÖ~).
b, c "Þµï¾ò]^]ü^ñÅÉ®{ñÑ" VÙÖÁÒògûh¹^òÖ QÍÉñÁýqº ²¾òÉñà ɮ{
ïñ¾ðz{3²4ñÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÉÑ ü^ñÅÉ®{²r Rzºñ{ò3). d ]Áâwþڂ
VÙ۶à ˆ¶ñ¹z{ûÄvwò‰ VÙÖɾð ] a ² 4ñɶÁÒògûh¹^ò×¾ð (RÙÛý¾
Rzºñ{ò3). e, f PÉÑ ]ÁâwþÚºÙü× žr]^É®{ñÑ, P~ í^3~3²Þµïñ¾¶ñµ²r
VcdüÚûºÙÚ; PÉþÚ žr]^É®{~ í^3zý{ žr]^É®{{ñû¶Ùܶzý{ R¾vt
Éý^ºñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (“¾ô¾òýº ¯Å®{ñà Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). g PÉÙ-
{ñÙ Tºóü¾ñûÉÙÚ (TÄ^c^pû^ÃÄñµ Rzºñ{ò3). f Tºóû¾Ù^òÖ~ - ±¾ñwþÚ.
h PÉþÚ žr]^É®{~ {µý¶ žr]^ É®{{ñ^z{òÁËÑÒµ²ÕÖó - ˆ¶ñ¹z{ûÄvwò‰
VÙ^ò×¾ñ^˶ñµ VÙØ ÉóÉèòz~, P~]a ±¾¶ñwµ (ˆPݶñ® ï®~µ‰ Rzºñ{ò3).
ºz3Éñ, ˆ{®{‰ VÙ^òÖ ²{ 3z{òà ž®{òÚ P¾ðz{ 2z{òà ޵Éñ{3¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð
(ˆPݶñ® ï®~µ‰ Rzºñ{ò 3). P{2Éñ, RcdüÚºñ^òà PÉ{ñü¾ñ²Þµïñ¾z{òÃ
í^3z±¾Òºµ ɾüÉyü¶ûºÙÚ; P¾ðz{2{zzɵ ûhñÃÇ^òÖ²rºÙØ, Ýü¯ïó^Òñ-
ºóÁ±²ñ¾ð]a P±²rüººóüÖ RÁ±²û{Ù^ò×¾ð (ˆPݶñ®‰ Rzºñ{ò3). i, j û^ñtz{‚
VÙÛü{ ˆ{®{‰ VÙÖ~]a ÉñÞþÚ R¾vtÉý^ºñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÉÙ
{òÁ±²ÉÒz{òüÄ Rzºñ{ò 3Éñ]ºz 3ɺz{ñüÄ). k, l ü²¹‚ VÙÛü{ ˆ¶ñº±ü²¹‰
VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (í®¶z{ñà Rzºñ{ò3). m ¶ñº®{ñÙ RÙÚû{Ù^ò×¾ð (P{ñÉ~
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 4 ¶ñ¹z{ûÄvwò 57

ÉÁý^ºÙÖó]ü^, {ñºñ¹ ÉÁý^. n ˆ{ñºñ¹ É®{ ü²¹‰( û²¾òº{òÁû¶ñÎó1-5-6 )

VÙÚ]^qÉ{òüÖ. [Tºó¾ð¶ñ¹z{] o PÉÑ ü^ñÅÉ®{~{ÙþÚ PÉÑ{ÙüÛüq ü²ñ]^òÚ²r.
p [Qº ¶ñºüÚ] q Q“ðh¾ðº“]{òÊ]{ÛÚ QºüÚ! r RÉܵ ²óÑþÒºñüº žþÄÊvqñÙ,

s PÉÓµ {ñºñ¹ žþÄû^ñtz{ñÑ; t ÉÝ~Ýɲ ñÉz{ñüÄ žr®{ Rz{þÚ. u [Éñ¶ÚüÚ]

4

v P®{ PÉ{ñ¾z{òà ´{þÚ žþÄû^ñtz{ñà P~]a ±¾zûºÒã{ ¶ñ^ žþÄû^ñt]ý^]a

4

YÁ {ñºñ^òǵ TvrüÖ Pca, w ˆûÉcû^ñcý^ÊvqñþÚ ¶õpqñ¹ghò w UptÉñÙ, 2

{Ù û^ñcý^Éñ¹ýÉz{ñÑ w hñ¾ð ® ~‰( ¸.{òÁ.74 ) VÙص, x ˆü²¹ghò²ñÇvq

3

û²Á¶ñþÚ± x ü²¾ð®û{tz~, Q¹ghò žþÄû^ñtz{ñÒmhñü{‰(¸.{òÁ.29) VÙص.

2

P~˶óÙÖó]ü^, RÉþÚ±û²ÕÖóptýÉz~z {ñʵ y {¶±²Üµ {²ÝßüÄ P®º²¾¾ñ^,

QÞù¾±¾]Á{ò^ÒòÁ®{Éóqzü{ z {ñüÚ ü²ñ¹]^òptµ²rºñºóüÖ RÁ±²~. a Pɾð^Ñ {ñÙ
RÁ®{Éóqzü{ É®~ ^òprÛÕü²ñüĺÙÖó]ü^ {ñÙ V{ò¾ò^ÒòÁ®{Éóqzü{ ûhÙØ
^òpt¶~; ¶ó^˵ a ɺóûÖ¾òz{Ç]a TqÄñºóÁ]a¶óüÖ. b Pzý{ºóüÖ b ˆhô¾ñÕ²óÖ®~
2 2

hòÖ±²ñà ÉÒ¾ñ~, ü²¾ð Éñ¶Û^ñ]^ñà ü²¾ñÒñ‰(û²¾òº {òÁÉ.16) VÙØ Éºóزórz{~.

c [¶ñ{Éñ] d {ô¯ñÑ {òÁËýqºñ¾ð]^òÃþĂ VÙ^òÖ²rüº, RÈɲñºc^Òòà RÉÙ {±²óÕØ

PÉÑ d û¯mühñüq ^qñèò]ý^ºóüÖ. e Z¾²ñºž¶óÃþÄüººñ^òǵ û²¾òº²ó¾ñprºñÁµ

2

PÉܶñÚ üh¾ðz{ò]a ¶c^ Òñ“ñÞ¯µ ²vyÉñ¾ð ü{pq¶ñºóÁ]a¶óüÖ. f ˆÉrÉñ¹

3

¯òÙ ÉĶñ¾ð²óÚòà ÉñÍ^òÙÖ ¶cý^ʵ ²ÃÄñvt‰({òÁ±²Ã.2) VÙÛ¯òÙ×¾ð^ÒòüÖ

Rzºñ{ò3). n {ñºñ¹ É®{~]a ±¾¶ñwµ (ˆ{ñºñ¹‰ Rzºñ{ò3) {òÁû¶ñÎó. b, o ˆ¶ñ¹z{-
ûÄvwò‰ VÙ^òÖ ²{3zý{ ^qñèòz~ (PÉÑ ü^ñÅ Rzºñ{ò3). p, q (Q“ðh¾ðº“]{ò-
Ê]{ÛÚ) "¶ñºÛÚ - QºÙ" VÙ֮ɺµ. r QºÛºóÁ]^gûh¹ü{ Q“ðh¾ðº“]{ò
Wû{ÙÚ (RÉܵ Rzºñ{ò3). (RÉܵ ²óÑþÒºñ¹) ˆQºÙ‰ VÙÖ{òÙ {ñz²¾ðºµ.
{ñºóÜýqº ²óÑþÒûºÙüÖ ³3z3{ò4²vwò VÙÖ²r. s R®{ ±4¾¶z~]a ¯ò²3®{4¯µ
(PÉÓµ {ñºñ¹ VÙØ). t ²óÑþÒºñ¹ žþÄÊvqñà PÉÑ žrʵ²r V±²rûºÙÚ
(ÉÝ~Ýɲ4ñÉz{ñüÄ Rzºñ{ò3). QºÙ ¶ñºÛý^ºñüÄ VÙÖ²r.

u, v ˆÉñ¶Úüډ VÙÖ~ - P{òǵ R~ ²¾òºüÉvtý^ºñüÄ VÙ^ò×¾ð (P®{

PÉ{ñ¾z{òà Rzºñ{ò3). w T]{ñ¾ðz{2z~]a ±¾¶ñwµ (ˆûÉcû^ñcý^‰ Rzºñ{ò 3)
¸Ù×µ {òÁÉ®{ñ{ò. w2 UptÉñÙ = Uptý^]^ñ^. w3 hñ¾ð®~ = üh¾ð®~. x (ü²¹ghò-
²ñà Rzºñ{ò3) ¸Ù×µ {òÁÉ®{ñ{ò. x2 ü²¾ð®û{tz~ = ü²¾ûÉtz~. y {¶±²Ù =
²ó{ñ. z, a {ñüÚü²ñ¹]^òptÉ~ ² 4 ºüï~üÉñûÉÙÚ (Pɾð ^ Ñ Rzºñ{ò 3 ).
a2, b ɺóûÖ¾ò®{ñÁvüqñûÉÙÚ (Pzý{ºóüÖ Rzºñ{ò3). b Pzý{ºóüÖ VÙÖ~ -
R±²r RÉþÚ±²óÖ®{ü²ñü{ ¶ñ{ñ²ó{ñ]^Ñ Éópt±ü²ñÚÉzý{±²ÕÖÉóüÖ VÙÖ²r.
b2 (hô¾ñà Rzºñ{ò3) û²¾òº {òÁÉ®{ñ{ò. hô ¾ ñà = Þµ²z{ñÃ. Éñ¶Ù = Éñ¶ÚÙ.
d ({ô¯ñÑ Rzºñ{ò3) {òÁËýqºñÁ]az{ô¯ñÑ RÃþÄ VÙÖ²r. d2 û¯mühñüq VÙÖ~
- hñt(dØtÞ ) . {òÁ¶ñ¾ð ² óÅÁ]a¶óÁ±ý²gûhñÃÇ^òÖ~ - Ýɲ 4ñɵ; hñtË]a -
ÞîÁ{3º¶ñ^ ^qñèò]ý^ºóüÖ VÙÖ²r. e Q^, PÉüÒñpýqgüh¾ðz{òºñüÄ YÁ
P²ñºžµ Éñ¾ñ{ñºóÁ]^, Rɾð "YÁÉÁ¶óÃþÄ" VÙØ ü¯ñ˲t^òÖû{ÙûÚÙÚ
(YÁ P²ñºµ Rzºñ{ò3). PÙÖó]ü^, ˆ¶ñ{Éñ - ´z{v¶ñþÄû^ñvt TÙþÚ±ü²ñ{ñÃ
Éwcü^üÚǵ‰ VÙØ ü¶üÄ bpr {ñz²¾ð º ñ®{¾µ (YÁ P²ñºµ Rzºñ{ò 3).
f P²ñºc^Ñ RÃÄñÉórǵ P{ò“cý^ºñüÄ ¶c^3Òñ“ñÞ¯µ ²vwòÚü²Ávüqñ-
ûÉÙÚ (ÉrÉñ¹ Rzºñ{ò3). c, d ˆ¶ñ{Éñ‰ VÙÖ{òÜýqº ž®{òÚ P¾ðz{ 2z{òüÄ -
ˆQ²{3¾ðz{µ {4¯µ ¾üèz á¶{ñµ Q²{3: a{: … Þñ üh{3²^ 3{ñ Äç¶õÝÞmhò{Ý~
58 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 5 ^vwò VÚ~ºó¾ð

²¾òɾð. g [´z{v¶ñþÄû^ñvt] aÒò¾ðz{òýºÊýqz{ñÚ ´¶ñþÄýº]û^ñvt. ´{¯ñ{ò ^Ñ 3

É®~^òprÚ PÈÉÉ ^ñÄc^ÒòüÄ {òÁÉr^ÒòüÄ É®~ ÉóÏ®~ “ò“òü¾ñ²hñ¾µ ²vw±

û²ÕÖóüÄüÚºñ^òǵ. [¯òÙ g ´z{v¶ñþÄ û¯tžr]a] TÙÜýqº aÒò¾ð®{ ´¶ñþĺñ-
ÄÃÄ~ ûhÃÄñ{²rºñ¹ Q{ò ¾ñìºÞúh^¶ñÚ {òÁɲó üã^z~]a ÉóÁµ²óghñz~µ ¶ñþÄ,
4 4

VÙ ±¾ñwÙ - VÙ Þzý{ºñ¹Éópq~. (4)

Pmhñµ²ñpt. a {µžýqº a Ýü¯ïñ{ò ^Ñ Zû¾ñÙüÖ a Q² ¾x{ò Þ¾ðɲ¾ògh { c^Ó-

2 3 3 4 3 2 3

¶ñºóÕØ {²¾ògh { µ = T²^¾wµ, Pc^ ¶ñºóÁ±²~} PÉÜ]a VÙ^ò×¾ð.

2 3 3

^vwò VÚ~ºó¾ð ^ñ{à ^Ú^gühñ{òžrž{Äñ

Vvwòà ²Ã^ÄÙ^Óµ WǶñýqʶ\ü{
¯vwò ¸ËÄaµ ¯ÉóÕص ^ô¾ðz{òʶ\ü{
^vwûÚµ²ó¾ñûÚµ¶ñÙ ^ñÄh]^¾z{ñÜ]ü^. (5)

b [^vwò b VÚ~ºó¾ð] c ¯ñÙ VÙÚ~‚ VÙÖóÁ]^òÖý{]^òs¾ð PÉÙ {Ú]a ¶ñþĺñ^]-

2

û^ñvq~. d ˆ¶ñ¾ðÉz~¶ñþĉ({òÁÉñ¹.10-10-2) VÙ^òÖÉþÒz{Ú]a ¶ñþĺñ^]û^ñÑ-

Óý^ ±¾ñ±{µ; P~ YÎóº VÙ Þzý{ýº]^òs¾ð {Ú]a ¶ñþĺñ^]û^ñÑÓ^òÖ~. e
[^ñ{à Rzºñ{ò ] f ݱÁïwôº¶ñ¹, Q{ò ¾ñìºÞúh^¶ñÚ {òÁɲó üã^µ ž{ÄñÚ
3 4 4

VvwòÖ®~ ²ÄÉý^±²pq {òÁÉñ²¾wc^Óµ VÙÜýqº ^ñ{Ã. g RÉÁýqº Ýü¯ïµ

Q² ¾w¶ñÉû{Ù? VÙÚòà - h RÉÁýqº Ýü¯ïz~]az{ñÙ Éó㺶ñ^±û²ÕÖ
4

Rzý{üº, {Ú]a Pü¯^ñ² ¾wc^Ñ hñz{òÛà ²óÖ]aµ ³^Ávqñ^ PÉÙ ¯òþÚz{òÁ]ý^-

4

Éó¯“ð º {ò‰VÙص, ˆQ¾± 4º ý““ɶ¯ñ¾{¶±¾ºz¯ñz 3ºz´{¯ñ{ò3Éó²~ 3z{¾wµ

ž¾ñü¾: … ^úñwòÁ]¶ówòí^ 3ìí¯¯ò zÉ{ô3º¶ñc^ 3ѺÞúz¾¶ïó¶ñ ^2Ç {z¾
üï~:‰ VÙص P°Þ®ü{ 4ºµ. g (´z{v¶ñþÄ) {v - ´¶ñþÄ VÙ֮ɺµ.
Tz{¾z¾ñ±üºÉü¶É. "´z{v¶ñþÄ - ³â²¶º¶ñ¹g ûhÈÉóýºÊýqz{ñÚ ¶ñþĺñüÄ
PÄc]Á{¶ñ¹ Q{ò4¾ñìºÞúh^¶ñÚ Z]^zý{Êýqº {òÁžr" VÙØý¾. (4)

Pmhñµ²ñpt (^vwò VÚ~ Rzºñ{ò3). a ´¾ðÉñ¾ðz{4zý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^

({µžýqº Rzºñ{ò3). a2 (Ýü¯ïñ{ò3^Ñ) VÙÖ 'Q{ò3'“±3{3z{ñüÄ - Tºóý¾gûhñÃÇ-
^òÖ~. a3 (Q²4¾x{ò 3) VÙÖ 'Q{ò3'“±3{3z{ñüÄ - ÉÝz¾ñ{ò3^þÒg ûhñÃÇ^òÖ~.
b,c ^ô ü Îʵ ˆ^vwò VÚ~ºó¾ð ‰ VÙØýÉz~, ¶õ Ò Ëµ ûhñÃÇÉñÙ VÙ? VÙÚ
(¯ñÙ VÙÚû{ÙØ Rzºñ{ò3). ¯ñÙ VÙÚ~ VÙÖ~ - ´¾ðÉÈÁz{µ. b2, d ˆVÚ~ºó¾ð‰
VÙ^òÖ ²{ 3z~]a {ñz²¾ðºñ®{¾µ (¶ñ¾ðÉz~ ¶ñþÄ Rzºñ{ò3). PÙÖó]ü^, Qý¾
¶ñþĺñ^]û^ñÑÉ~? VÙÖ “cý^ºóüĺñ^˶ñµ.

e, f ˆ^Ú^gühñ{ò‰ VÙÖ ²{3{ñz²¾ðºµ (ݱÁïwôº¶ñ¹ Q{ò4¾ñìºÞúh^¶ñÚ VÙØ).

g {ñµ YÁ ÞµÞñ¾òºñºóÁ]^, {µžýqº ^ñ{üÄ Q²4¾x{ò3^Òñ¹]û^ñvt P{ò“º-
^¾c^ûÒÙÚÄñü¶ñûÉÙÚ (RÉÁýqº) Rzºñ{ò 3 “c^ñ{ñz²¾ð º µ. h Tz{¾µ
(RÉÁýqº Ýü¯ïz~]a Rzºñ{ò3). i WǶñýq - {òÁÉý¾]az{a{òºñÚ Qýq-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 5 ^vwò VÚ~ºó¾ð 59

ºñüÄ Pzý{± ²ÕÖg ûhñÃÇ^òÖ~. i [WǶñýqʶ\ü{] {òÁÉý¾]az{a{òºñÚ

{òÁ±²õ{ñµ² ¾žµ P]^ñ{üÄ. j YÁ¯ñÑ j áýÉâwÉÉvxz{ñÙ, {òÁ±²¾òÉpqc^þÒ
3 2

PÎ^òº{ñ^ j Éñpr] û^ñvtÉ®~ Vµû²Á¶ñÛ¾ð]a]^ñpq, ü²ñ¾ zÁ±{¾ñ¹ PÉþÚ±

3

û²Á¶ñÑ{òÁÉr^ÒòüÄ ý^±²órz~]û^ñvt³]a j "¯ñºÙü{! RÉÙ {òÁÉý¾]a

4

Sqñµ²r ÉñprÚ²r {òÁ]^v hñz{òºÁÒüÉyµ" VÙØ RÉÕýÖ]^ñprºÁÒ, ^vt

T^®{ÁÒò TýqºÉý¾ PÁѲñrpqÁÒò, "RÉÜ]^ñ^ ¾í^Ù ¯µ {òÖz{òà ûh¹{ aÕÖµ
û²ñØzü{ñµ" VÙØ {òÁËÑÒ¶ñºÁÒòÛ¾ð. k [WǶñýqʶ\ü{] l W^íñ{ôºc^Ñ ²ÄÉñý^
{Éó¾ð®~, ÉóÞíñ{ôºc^Óµ ²ÄÉñ^zû{ñqc^òÕØ. m ³Áüãñz{¶Äèw¶ñÚ {òÁ±-
²õ{ñµ²¾žµ P]^ñ{üÄ. n Rɾð û¯tc^ñÄcbr± ²vy^òÖ {òÁÉñ²¾wžµ {òÁ±²¾ò-
Épqž¶óüÖ. o ˆPÖóºñ]^ñÄz~ÑüÒ Prý¶]^v PÙ³ ûh¹Éóz~‰ ({òÁÉñ¹.2-3-3) VÙØ
RÉÁýqº ^ñ{à Þz{ñ±¾Ê]{¶óüÖ. p ˆ¶ïñ¾í{µ ÉñÞ:‰ q û²ñ¹ºóà ²ñqÄñý^ºñüÄ
"R~ btü¶ñ?" VÙØ Þµ“ºó]^ üÉvqñ. [¯vwò ¸ËÄaµ Rzºñ{ò] Éóü“ãìn-
ü¾ºÙÖó]ü^, ¸ËÄ^òÇÑÒñÁµ É®~ ^òpr] ^qÃ^òÒ¾ð®{ñÕü²ñüÄ Ý~{ò]^òÖ ^ô¾ðz{òʵ
P]^ñ{üÄ. r "Rɾð ^ñ{Åz{ ²óÙ³ P®º²¾Áµ P¯®º²¾¾ñ¹ Wz{ñ¯òÙ×¾ð^Ñ" VÙ׺óÕØ
PÉÙ ¯òþÚz{òÁ]^òÖ~. s R]^ñ{Ç]a] ý^û{ñpt ]Áãò ²vwòÚ²r ûhñÃÇ^òÖ~
ü¶Ã; t ÈÁz{ÉñÙ^þÒ] ^ñpr]^ñyµ RÉý¾ ÈÁz{ò²¾¾ñ]^òÕØ. [^ñÄh]^¾z{ñÙ
ûºÙÜ{Ã, ³Áüãñz{¶zÉz~]az{a{òºñÚûÉÙÜ{Ã. i, j ž®{òÚ P¾ðz{2z~]a
ÞµÉñ{3µ (YÁ¯ñÑ Rzºñ{ò3). j2 áýÉâwÉÉvxz{ñÙ = ¾í^Ù. j 3 Éñpr =
èñĺózÉñ. j4 ¯ñºÙü{ = ÝÉñ¶ó®. k, l ˆWǶñýqʵ ^ô¾ðz{òʵ‰ VÙ^òÖ “±3{3c^-
Ó]a {ñz²¾ðºµ (W^íñ{ôºc^Ñ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ^ñ{ÄñÚ~ W^íñ{ôºc^ÒñÚ
{òÁÉñ²4¾wc^Ñ ²ÄÉñý^ {Éó¾ð®~, Éóíñ{ôºc^ÒñÚ {òÁ±²¾òÉpqµ ^ô¾ðz{ò ~q]^-
¶ñÚýÉ ²ÄÉñ^z~qc^òÕØ VÙÖ²r. i, m R¾vqñ¶¾ðz{2zý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(³Áüãñz{¶Äèwµ Rzºñ{ò3). n ˆP\ü{‰VÙØ ¯ò¾ð{4¾ò]ý^]a PÃÄñ{ñ¾ð^ñ{þı-
²ÕÖ ÈºñÈÁz{ò Wû{ÙÚ (Rɾð û¯tc^ñĵ Rzºñ{ò 3). P{2Éñ, {a{òºñý^]a
¯ò¶óz{µ (Rɾð û¯tc^ñĵ Rzºñ{ò 3). o û¯tc^ñĵ br±²vwòÚý¶]a
±¾¶ñwµ (ˆPÖóºñ‰ Rzºñ{ò3). p ³µÝzÉÄèw¶ñÚ ²õ{ñµ²3¾µ TvüqñûÉÙÚ
(ˆ¶ïñ¾í{µ ÉñÞ:‰ VÙØ). "PÉÜýqº ²z~]a z3Áâqñ®{züɯ “ðÁ{ò]a
P¾ðz{2¶ñÛǵ, RÈÉóqz{òà Rɾð]a R±²r ÉóÉèò{µ" VÙÖÁÒògûh¹É¾ð. q Rɾð-
^ñ{à Q²4¾x{ò3^Òñ^]btü¶ñ? R~ P¾ðz{2Éñ{3¶Ùü×? VÙÚ (ˆû²ñ¹ºóà ²ñqÉ
Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ¯òzºÞµÞñ¾òºñºóÁ]^òÖÉÁýqº Ýü¯ïzý{z {òÁÉñ²4¾wžµ
{òÁ±²¾òÉpqž¶ñ^ ¯òþÚ]^]btü¶ñ? VÙÚ (ˆû²ñ¹ºóà ²ñqÉ Rzºñ{ò3).

r ±¾üºñí¯ñ®{¾²¾¾ð Ý~{ò]^òÖ ^ô ¾ ð z {òýº P¯®º±¾üºñí¯¾ñÚ {µžýqº ^ñ{Ã

VÙÚÄñü¶ñ? VÙÚ (Rɾð ^ñ{Åz{ Rzºñ{ò3). ^ñ{Åz{ ²óÙ³ = ^ñ{à ²vwòÚ
²óÙ. "QÛà ÉÝ~Ýɲ4ñɵ P±²rºÙüÖ, (Rɾð ^ñ{Åz{ ²óÙ²ñºóÕØ) VÙÖ~]a
{ñz²¾ðºû¶Ù" VÙØ ž{Å^Ñ ü^p^; "Pz3üÉãµ ~qc^ò P¯®º²¾zɲ¾ðº®{¶ñ^z
{ñÙ Tvqñ]^ñ¯òÕ^g ûh¹ü{ʵ, QÍÉñ¾ð {ÙÚòqz{òüÄ ²4]{ò ²vwòÚ ²óÙ³
Pɾð{þĺóüÄ WÖópt ˆUÁµ ¯ñtµ‰({òÁÉñ¹.6-7-2) Rzºñ{ò3±²rüº {µý¶±ü²ñüÄ
{òÁ®~ý^ºñüÄ ±¾üºñí¯ñ®{¾²¾Áµ P¯®º±¾üºñí¯¾ñ¹ Wz~^ò×¾ð^Ñ VÙ׺óÕØ
PÉÙ ¯òþÚ]^òÖ~" VÙØ ±¾Þñ{ò3z{ÁÓɾð.

s ˆh]^¾µ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (R]^ñ{Ç]a]ý^û{ñpt VÙØ

60 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 5 ^vwò VÚ~ºó¾ð

Vµ²ó¾ñÙ Vµ¶ñÙ ^vwÜ]a] u ý^ʵ {òÁÉñÎóʶñÚ PÎý^]^ñpr VÚ]a

u P¯®º²¾zɶüïñ²^ñ¾zý{±²vwò, u ˆ^ÎóÉü{ñ¾ð ^ñ{ÇÕ×¾ð]ažvüqñ ^v^Ñ
2 3

~mk{É ({òÁÉóÁ.97) VÙÚ±²vwòÚ VÙ ÝÉñ¶óºñÚ ]ÁâwÜ]a. v [^ñÄh]^¾µ]

w ²^þÄ R¾Éñ]^ÉÃÄÉÚòüÖ. x ^ñÄzý{ ¯qz~^òÖ {òÁÉñÎó. x ^ñÄɓðºý{ýº± ü²ñ]aµ
2

{òÁÉñÎó VÙÜ{Ã. y ˆ¯ñ¾ðghºó⺮{ò‰(Éó.³.6-1-50) VÙ^òÖ ^ñÄz{òǵ y RÁÑ{Á¶ñ

2

nñÄz{òǵ RÁþÒüºñpr PÁÒñ¾ð {òÁgh]^¾¶ñ¹, {òÁ]ý^ýºz {ñÙ ²ó¾òºñ{ñÕü²ñüÄ,

{òÁÉr^þÒ ¯ñÙ ²ó¾òºñ{²rºñÚ Áhòí¯^¶ñÚ {òÁÉñÎó. z PÉÙ ý^ºóüÄ ¯òÙüÖ,
RÉÙ ^ñÅüÄ Éóϵ²r ²vy¶ÉÚòüÖ. (5)

Q×µ²ñpt. a R±²r ±¾wºóºñºóÁ®~ÑÒ ¯ô VÙþÚ]^òpqñü{ûºñÎó®{ñüººñ^òǵ TÙ

Þzý{üº VÚ]a { ñ¾^ñ{ò ^Ñ VÙ^ò×¾ð. b TÚ]a ¯ñÙ T{ɱû²ÕÖóüÄÛ^òǵ VÙ
4 3

Þzý{ TÚ]a { ñ¾^ñ{ò ^ÒñÛÕü²ñüÄ, ¯ô Éñ¾ñºñ^òǵ TÙ Þzý{ VÚ]a { ñ¾^ñ{ò ^Ñ

4 3 4 3

VÙ^ò×¾ð. PÉÙ±¾wºózɵ ûhñÃÄñ¯òÕ^, ¯tüÉ {µžýqº ±¾wºózɵ ûhñÃÇ-

ÉñûÚÙ? VÙÚòà :- c R¾vt üh{¯¾ð br]^Ä®~ ²¾ò¶ñׯòÙ×Ã, ²óÖ]aµ ¾Þc^Óµ
R¾vt {þĺóǵ TvqñºóÁ]a¶óüÖ; c P{òÃ, ^ôûÎÃÄñµ PÉÙ±¾wºózɵ ûhñÃÅ]-
2

û^ñvt c ü²ñ®{ñ¾ð; d R±ü²ñ~ d PÉÙ ±¾wºózÉñ{ò“ºµ {µý¶Êµ d ±¾wºóºñ]-

3 2 3

^òÕØ VÙý^]^ñ^.
~qc^ò). t R±²{ 3zý{ Tpû^ñvt hñt(dØtÞ) (ÈÁz{ÉñÙ^þÒ Rzºñ{ò3). ÈÁz{µ
¯ýqÉrʵ, ÉþÒºžµ. u2, u3 P¯®º²¾zɶüïñ²^ñ¾ü¶û{ÙÚ (^ÎóÉü{ñ¾ð Rzºñ{ò3)
{òÁÉóÁz{µ. v, w ^ñÄzý{ ¯qz~^òÖ {òÁÉñÎó VÙØ ÉóÉèòz~, {òÁÉñÎóüºñ
^ñÄzý{ ¯qz~^òÖû{ÙÚ (²^þÄ R¾Éñ]^ Rzºñ{ò 3). ˆ^ñÄh]^¾z{ñÜ]a‰ VÙÖ-
~]a - ^ñÄh]^¾µ VÙØ - ^ñÄû¶ÙÖ ²rºñ¹, P~]a ¯ò¾ðÉñï^ÛÚ Þ¾ðüɓðɾÙ
VÙÖÁÒògûh¹^ò×¾ð Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó ±¾üɓz{òüÄ; x Rcü^ ^ñÄz~]a
¯ò¾ðÉñï^ÛÚ {òÁÉñÎó VÙÜ{Ã, x2 ^ñÄɓðºý{ýºz{Éó¾ð]aµ {òÁÉñÎó VÙÜ{Ã
VÙý^ºñüÄ - Rcü^ {òÁÉñÎó]a Éóü“ãw¶ñºóÁ]^òÖ~. x2 ^ñÄɓðºý{ = º¶-
ɓðºý{. y ºz3Éñ, ^ñÄɓðºý{ýº± ü²ñ]aµ VÙÖ{òüÄ - ü{“Éóü“ãü{3ñãzý{-
ʵ ü²ñ]aµ {òÁÉñÎóºñÍÉñÙ VÙ^ò×¾ð (ˆ¯ñ¾ðghºó⺮{ò‰ Rzºñ{ò3). y2, z RÁÑ
{Á¶ñnñÄz{òǵ VÙØ - ü{ 3“zý{g ûhñÙÚ~, ^ñÄü{ 3“c^Óýqº Þï-
²ñq2z{ñüÄ. PÉÙ {òÁÉr^þÒ±²ó¾òºñ{²rºñÚ ±ü¾¶zý{± ²óÖ±²óz{~ PÉÙ
{òÁ]ý^ºóüÄ ¯òÕ^òÖ PÎ^ñüÄ VÙ^ò×¾ð (PÉÙ ý^ºóüÄ Rzºñ{ò3).

^ñÄh]^¾z{ñÙ - Vµ²ó¾ñûÚµ¶ñÙ - ^vwÜ]a - VÚ~ºó¾ð - ^vwò; ^Ú^g-

ühñ{òžrž{Äñ Vvwòà ²Ã^ÄÙ^Ñ - ^ñ{Ã; WǶñýqʵ P\ü{; ^ô¾ðz{òʶ\ü{;
VÙ֮ɺµ. "RÉÁýqº ±ü¾¶z~]az {ñÙ Éóãºõ²4Éó]ý^ýº± ü²û¾ñ±²þÚ-
ºñ^˵, û²Áµ³^Îñ^˵ ¯òþÚz{ñûÚÙØ ^Áz~" VÙØý¾. (5)

Q×µ²ñpt (^ñÄh]^¾zû{ñt Rzºñ{ò3). a ^ôÎóÕ²ñpt]^ÒòÕûhñÙÚ ±¾wºózÉzý{

P°² 4ñãòºñ¯òÙØû^ñvt ˆÉñ¾ñºñ^òǵ ü^ñĶñµ‰ VÙÖz{ñà ² 2Å{zý{
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (R±²r Rzºñ{ò3). b T]{ñ¾ðz{2ý{ Þz3Áâqñ®{¶ñ^ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (TÚ]a Rzºñ{ò3). ºz 3Éñ, PÉÙ ^òpqñû{ñÎó®{ñà PÉÙÞzý{üº
{4ñ¾^ñ{ò3^Òñ^] btü¶ñ? VÙÚ (TÚ]a ¯ñÙ Rzºñ{ò3). Q^, PÉ{ñ¾òý^ûºñÙüÖ.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 6 ^ñÄh]^¾zû{ñt 61

^ñÄh]^¾zû{ñt ûÉvhc^µ ý^üº®{òÛ¹

nñĞÕص Tvt¶óÍ®{ ¯ñ¾ñºwüÚ VÙûÖÙØ
ZĶópt ¯ñÚýÎz{ñà YÙص Éñ¾ñºñ^òǵ
ü^ñĶñµ VÙ ûhÙÚò]a TÙ ^¶Ä¶ÙÚ aý¾^ÎüÄ.(6)

e [^ñÄh]^¾µ Rzºñ{ò ] f R~ÉñºóÕØ Rɾð b±²ópq ²ñk¾®{ñÙ. ±¾{ò²èz~]a

3

µÁzÊÉñÚ {òÁÉñÎóüºñüqbq, “ðºñ¶Ò¶ñÚ {òÁü¶Úò]a± ²¾² ñ^ ¶ñÚ ûÉvý¶ýº-

4 3

Êýqz{ñÚ á²ñmhí®ºzý{, ûÉص³Öz{òüÄ QÄz{òÉÎó]^üÉvtµ²rºóÁ]^òÖ PÎ^òº

{òÁ]ý^ºóüÄ ´üÉ®{òÛÕü²ñüÄ W®{òÚÉüÚ! g á ²ñmhí®ºz~]a ûÉÓ±³ ¯ò²^-
¶ñÛÕü²ñüÄ ^ñyµ, {òÁÉñÎó]a ±¾{òbįò¾Þ¯žµ ¯ò²^¶ñºóÁ]aµ²r. [nñÄ g žÕص
2

Rzºñ{ò ] h RÉÕýÖ Q² ¾w¶ñ^]û^ñvt Y±²óz~, Éó´ {òü¯ñ˲qz {ñÙ Y±²þÚ-

3 4 4

ºÎóºñü{ºóÁ]ý^ºÙÖó]ü^, Q²zÞ^ ÛºóÁ]aµ. ±¾Òºñ²z{òüÄ i Éý¾ºñü{ {òÁ

2

ɺóÕÖóüÄ ýÉz~ ¾èòz~, P~^Îó®{ÉñüÖ ûÉÒò¯ñt ^ñw±³Ö±²qÉópt R±²r

Éý¾ºñü{ ¾èò]aµ. i [¯ñ¾ñºwüÚ] j R±²r Éý¾ºñü{ ¾èò]^˵ "RÉÙ ¯µý¶
2

¾èòz{ñÙ" VÙØ ±¾zʲ^ñ¾µü{r j û¯mhñÖòq˵ üÉvqñ{²r ±¾ñ±{ò RÁ®{²r.

2

d2"(PÉÙ±¾wºózÉñ{ò“ºµ {µý¶Êµ ±¾wºóºñ]^òÕØ) VÙ^òÖ ²{3ÝÉñ¾Ýºz-

ý{±²ÕÖ] ^ôͱ²vwòÚ “cý^]a ²¾òïñ¾z3ɺµ Tvtü²ñüÄ ü{ñÕØ^òÖ~"
VÙØ ZÁÁÉóà ¯ò¾ðÉñïµ. c P{òà ž®{òÚ~ - ˆüº ºí®{ò ~ ¶ñµ ²4]zºñ ¶ºó ü{
ü{å hñ±ºïµ‰ (²4.^ô3.9)VÙÖzý{±²ÕÖ (R¾vt üh{¯¾ð Rzºñ{ò3). d R¾vqñ-
É~ - ˆÞ¾ðüÉãñµ ïó Þ {4¾ð¶ñz¶ñ ɾðx¯ñµ aÁü{ {3ºñµ … h~¾ðxµ Þ¶ºÝ{2ñ-
¯ñµ ü{¯ ü{ {¶°È¾{ñ:‰(¾ñ.P.) VÙÖzý{±²ÕÖ (R±ü²ñ~ PÉÙ±¾wºózÉñ{ò“ºµ
Rzºñ{ò3). PÙÖó]ü^, "R¾vtµ bq YÁ ²¾òïñ¾µ" VÙØ ±¾ñk¾ðº¶ñ^ PÁÒòg-
ûh¹É~. c 2 P±ü²ñ~, QÛà {µžýqº ±¾wºózÉzý{ ž®~Ög ûhñÃÄûÉñv-
xü{ñ? VÙÚ (P{òà ^ôÍ Rzºñ{ò3) VÙØ Þc^3{ò. c P{2Éñ, (R¾vt üh{¯¾ð
Rzºñ{ò 3) Qý^ºñà Rcaµ ûhñÃÄz{prÃþÄ VÙØ ^Áz~. c 3 (ü²ñ®{ñ¾ð )
VÙÖɯ®{¾µ R±ü²ñ~ {µ ±¾wºózɵ ûhñÃÇ^ò×¾ð VÙØ ü“ãµ. d ž]2º¶ñÚ
²¾òïñ¾µ (R±ü²ñ~ VÙØ ~qc^ò). d3 (±¾wºóºñ]^òÕØ VÙý^]^ñ^) VÙÖ-
ɯ®{¾µ {µžýqº ±¾wºózɵ ûhñÃÇ^ò×¾ð VÙØ ü“ãµ. c 2 R~]aµ PÉÙ-
±¾wºózÉz{òüÄ {ñz²¾ðºµ VÙØ ^Áz~; VÙØ R±²èz{òà Pz4ºñï¾òz~ (P{òÃ)
Rzºñ{ò3Éñ]ºzý{] ^ôÍÉñ]ºü“ã¶ñ]^ò üºñíó]^˶ñµ.

e, f ˆ^ñÄh]^¾µ‰ VÙØ ~qc^ò, ˆ¯ñÚýÎz{ñÉ VÙ^òÖÉÒË]aµ {ñz²¾ð º µ

(R~ÉñºóÕØ Rɾð Rzºñ{ò3). (R~ÉñºóÕØ) R~~qc^ò - b±²ópq ²ñk¾µ, ˆnñĵ‰
Rzºñ{ò3¶ñz¾ü¶ PÙØ VÙÖ²r. RÈÉóqz{òà ˆ^ñÄh]^¾µ‰ VÙÖ~ - ±¾{ò²èz-
~]a] ^ñÄÛÚ {òÁÉñÎó VÙÖ²r. R±²r ûhñÙÚ~ - ü¶üÄ ˆÉñ¾ñ¹‰ VÙØ ûhñÃ-
Ç^òÖ{ñý^ºñüÄ "ÉÁµü²ñ~ ±¾{ò²3®{4^žvt" VÙØ ûhñÃÄñý¶]a Éóü¾ñ{ò4-
¯ò¾Þ¯²¾¶ñ^ P¾ðz{2µ ûhñÃÇ^òÖ~. g ˆûÉvhca‰ VÙ×±ü²ñüÄ {òÁÉñÎó]a-
û¶ñÁ ¯ò²^¶óptgûhñÃÄñü{ ˆ^ñÄh]^¾µ‰ VÙ²ñûÚÙûÚÙÚ, (á²ñmhí®ºz-
~]a ûÉÓ±³ Rzºñ{ò3). e, g2, h ^ôüÎñüq bpr RÈÉñ]ºz~]a {ñz²¾ðºµ (RÉÕýÖ
Rzºñ{ò 3 ). g 2 , i ˆžÕص‰ VÙý^ºñüÄ (Éý¾ºñü{ VÙ^òÖ~). Éý¾ºñü{ =
ɾµ²óqñü{. i 2 ˆ¯ñ¾ñºwى VÙØ - ±¾ñ±{ò ûhñÙÚ~]a R¾vt {ñz²¾ðºµ - j
R±²r ¾èò]ý^]^ôqñÚ ±¾ñ±{ò VÙÜ{Ã; o PÙÖó]ü^, R±²r ûh¹{òÄÛ^òǵ
62 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 6 ^ñÄh]^¾zû{ñt

k"¶ñ{ñ ¯µý¶ ɺóÕÖóüÄ ¾èòz{ñÑ, VÙûh¹üÉñµ ¯ñµ RÉÓ]a?" VÙØ û¯mhñÖÃ

²tÉñ¾óÃþĺóüÖ; ±¾ñ±{òºóüÖ P~]a Pr; l P±²rüººóüÖ PÉܵ m ˆ{ñºóÁ]aµ
Évwü¶ Tµý¶z{ÙɺóÕÖóÁz{ò T¹º]û^ñvq‰ÉÚòüÖ( û²¾òº{òÁû¶ñÎó11-6-6 ).
e [VÙØ VÙØ] n ý^ʵ QÍÉñ¾ð^Ó¶ñÚ PÎý^ʵ, ^ñÄñ°bĶñÚ Q²zÞ^ zÉz-
4 2

ý{ʵ, o RýɺóÃÄñÉórǵ o ÉóqûÉñvx{ ±¾ñ±{òýºÊµ ûhñÃÅ. p Éõ±ýÞºñüÄ

2

{Úòz{Úòüº QÎc^ñÕ²pq²r. e [ZĶópt ¯ñÙ PýÎz{ñÃ] q ² Äïõ¯ÛÚ ¯ñÙ b±²ópt

5 3

PýÎz{]^ñÃ. r ²¾¶²{ z{òüÄ RÁ®{ñǵ ¯òþÄaþÄ®~ ɾüÉvtµ²r û²Á¶óqØûh¹~

3

b±²ópqñÃ. s [YÙصÉñ¾ñºñ^òǵ] t ˆa“Ý{ üÄ ¯òÉÞ{ò Þ h ±¾ñ{¾òýïâº{ò‰

2

VÙ^òÖ²rüº Pca¯òÙص ³Ö±²pqñÙ, Rcü^ É®~ÉópqñÙ VÙØ ÉÁý^]a ±¾Þc^ - 3

¶óÃþÄüººñ^òǵ. u ˆ¯ñ¶] ¾ñïmh ¯ñ{ ݺ “ô{Ä: ^ñïÒz ɯò:‰ VÙÚ]^qÉ{òüÖ.

3 2 4

[ü^ñĶñµ v VÙ ûhÙÚò]a] w ˆ“ò¾Þñ { ñ¾ºóâºñ¶ó ¯ ü¶ “ñ®{ò¾ð² Éóâº{ò‰

4 4

VÙÖóÁ]^òÖ VÙûhÙÚò]a] ü^ñĶñµ. [TÙ x ^¶Ä¶ÙÚ] y "ûhÈÉó±´g lqüÉyµ"

VÙØ Qýh±²tÉñý¾±ü²ñüÄ. z [aý¾^ÎüÄ] aý¾ûºÙØ ²¾±²ñ¹, Pz{ñüÄ
ü² ñ] º{ñ±¾^¾ðãzý{g ûhñÃÅÕ×{Ã; Q² ¾wz ɯòýºg ûhñÃÅÕ×{Ã. a ˆÉñ¾ñ-
4 3 4 4

ºñ^òǵ ü^ñĶñµ‰ VÙ²ñûÚÙ? VÙÚòÃ, Éñ¾ñû{ñÎóº]bqñ~, bqñ{~brǵ VÙ

¯òþÚË R~ûÉÙ^ò×½. b VÙþÚ PrºóüÄ R±²rºñ]^òÛüº VÙØ ^Áz~. c PrÉórÃ,
ˆ¯òÙÚÄñÅüÄÙ^ñv‰ ({òÁÉñ¹.2-3-7) VÙ²ü¾. (6)
ÉóqûÉñvx{ ±¾ñ±{ò VÙÜ{Ã. j2 û¯mhñÖà = ¶¯Ý{ñ²µ. k ±¾ñ±{òÊvqñÛÃ
û¯mhñÖà ²qüÉvqñüÉñûÉÙÚ (¶ñ{ñ ¯µý¶ VÙØ~qc^ò). l P±²rüº -
{ñýº±ü²ñüÄ. m {ñ¹ü²ñüÄ ¾èò]aü¶ñûÉÙÚ ({ñºóÁ]aµ VÙØ~qc^ò).
û²¾òº{òÁû¶ñÎó. o R¾vqñ¶¾ðz{µ (ÉóqûÉñvx{ ±¾ñ±{òýºÊµ ûhñÃÅ VÙØ).
j, o ž®{òÚ~ - ˆnñĞÕص‰ Rzºñ{ò3]a ü“ã¶ñ^; R¾vqñÉ~ - ˆVÙ؉ VÙÖ~]a
ü“ã¶ñ^. e4, n ˆVÙ؉ VÙ^òÖ ¶ñz¾z~]a PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ý^ʶñÍÉñ¾ð^Óµ
VÙØ ~qc^ò). p Éõ±ýÞ]a {ñz²¾ðºµ (Éõ±ýÞºñüÄ VÙØ ~qc^ò).

q ˆ²ñÄÛ¹ WÏĉ^òüÄ - Éó“ðüÄãȺޯµ ûhñÃÇý^ºñüÄ (²3Äïõ ¯ ÛÚ ¯ñÙ)

VÙØ P¾ðz{ 2µ ûhñÃÄÄñ¶óüÖ. e5 ZĶópt = (û²Á¶óqØ ûh¹~). e5, r ˆZĶópt‰
VÙÖ~]a ²4ñɵ (²¾¶²{3z{òüÄ Rzºñ{ò 3). s, t ˆÉñ¾ñºñ^òǵ‰ VÙØ ûhñÙÛÕ-
ü²ñ¾ñü{ñ? ˆYÙص Éñ¾ñºñ^òǵ‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºû¶Ù? VÙÚ (ˆa“Ý{2üÄ
¯òÉÞ{ò‰ Rzºñ{ò3). s YÙص Éñ¾ñºñ^òǵ = YÙ؞vqñµ²r Éñ¾ñºñ^òǵ.
u ²óÙþÚÊü¶ñ¾ýqºñÒµ - (ˆ¯ñ¶]3¾ñïmh‰ Rzºñ{ò3). ¯ñ{2ݺ ¯ñ¶]3¾ñïµ º{2ñ
²4É{ò {{2ñ “ô{Ò: ^ñïÒz4ɯò: - ]ÁâwÜýqº ¯ñ¶]3¾ñïzý{Êýqz{ñºóÁ]^òÖ-
û{ñÁ²rºñÚ ^ñïÒz4ɯòºñÚ~ - {òÁghòÙÚüÉñýhºñÚ~, “ô{Ò¶ñºóÁ]a-
û¶ÙÖ²r. R]^ñïÒz4ɯòºñÚ~ PÉÙɾË]a üï~ÉñºóÁ]aü¶, P{òÃþÄüº-
ºñ^òǵ VÙÖ²r. ºz3Éñ, (¯ñ¶]3¾ñïµ) 'wžÃ'P®{µ. ¯ñ¶ ]3ÁïõzÉñ VÙÖ²r.
u, v ˆVÙ ûhÙÚò]a‰ VÙÖ~]a ÉñÞþÚ (ˆ“ò¾Þñ { 4 ñ¾ºóâºñ¶ó‰ Rzºñ{ò 3).
x, y '^¶Ä'“± 3{ 3ÝÉñ¾Ýºµ (ûhÈÉó Rzºñ{ò 3). z aý¾ = ²¾±³µ, z 4ɯòʵ.
a Éóü¾ñ{4zý{ “c^òz~ ²¾òï¾ò]^ò×¾ð (Éñ¾ñºñ^òǵ Rzºñ{ò3). b T¶]^ò±²r Áhò
²óÖ±²óz{ñ¾ð Qû¾ÙÚ (VÙþÚ PrºóüÄ R±²r Rzºñ{ò3). (PrºóüÄVÙØ) hñt(dØtÞ).
PrºóüÄ = Q{ò3ºóüÄ, {òÁÉr^ÒòüÄ VÙضñµ. c bqñ{~ brǵ ¯òþÚË R±²r-
ºñ^üÉyû¶Ù^òÖ~ V~]^ñ^ûÉÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PrÉórà VÙØ ~qc^ò).
ºz 3Éñ, P{ R{3µ Þz{ñ±¾Ê]{µ Rzº²ó4±¾ñüºxï (PrÉórà R{ò). ^ñÄh]^¾z-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 7 aý¾^ÎÃ^Ñ 63

WÎñµ²ñpt. a ^ôÍgûhñÙÚ ±ü¾¶žµ a {{ °bĶñÚ ÈÁz{ò^Ó¶óÙÖó]ü^ RÁ]^òǵ

2 3

VÙ Þzý{üº TÚ]a íõɯüï~ÉñÉü{! VÙ^ò×¾ð.

aý¾^ÎÃ^Ñ ¯ôpr ¶vû^ñvq ü^ñÄÉñ¶Û!

aý¾^Îà ý^b±³Éñ½^Ñ bq¯òÙÖ¶ñºüÚ!
Éóý¾û^ñѴ˵ ¯ôÁµ û^ñvt Wz{¶ñpüqüÚǵ TÙ
Tý¾û^ñÑühñ{òz{òÁËÁɵ VÙÚ{ñÉóü¶Äü{. (7)

b [aý¾^ÎÃ^Ñ b ¯ôpr] c ˆ¶vžÏ~¶^±²tz~¯òÙ։ ({òÁû¯t.5) VÙ^òÖ²rüº, ´¶ó±-

2

²¾±²ýqºz {òÁÉr^Ó]aÑüÒºñµ²r {òÁÉr^þÒ c ¯ò¶ó¾ðz~. ˆaý¾‰ VÙ²~ - ²¾±³µ,

2

Zýhʵ. d [¶vû^ñvq d ü^ñÄÉñ¶Û] e ¶vû^ñvq²óÙ³µ Éñ¶¯üÉãµ Rɾð

2

{òÁËÑÒz{òüÄ UÕÖóÁ®{²r. f R®z ¾Ü]a ¾ñ캵 û^ñt]ý^ºÙÖó]ü^, {µý¶

3

P°² Éó±²ó]ý^]^ñ^ PÈÉrË û^ñvqñÙ VÙÖóÁ]^ò×¾ð . g ^ô Í - ±¾ñ±{òýºg

4

ûhñÃÅÕ×¹, PmíŶñz¾Þñz ºµ VÙ^òÖ~ - ü¶Ã. h [aý¾^Îà ý^b±³Éñ¾ð^Ñ]

4

i TÙ {òÁÉr^ÒòüÄ PmíÅ ²vwòÚɾð^Ñ, TÙþÚ]bq¯òÙÖ VÙÜ{Ã; j TÙþÚ]

ý^b±³Éñ¾ð^Ñ aý¾^ÎÃ^Ñ bq¯òÙÖ ¶ñºÙ VÙÜ{Ã; {òÁÉr^Ñ{ñÙ k PmíÅÞñz º- 4

ž¶ñ¹, l PmíÅ]a Éó㺞¶ñºóüÖ RÁ±²~. m R®z ¾Ü]a ¾ñ캵 bزpqñÕü²ñüÄ

3

Rɾð]aµ Pz{òÁÉr^Òòà m PÎa bزpq~. n PÉÜ]a Þñ{ ¯¶ñÚ~ Rɾð]a

2 4

û{ñt Rzºñ¾± 4º, YÙص Éñ¾ñºñ^òǵ - TÙ ^¶Ä¶ÙÚ aý¾^Îà - VÙ

ûhÙÚò]a - ü^ñĶñµ Rzº®Éº:. "aý¾^Îà - Éõ ¾ ]^ÎþÄÊýqº {òÁÉr^Ñ"
VÙØý¾. (6)

WÎñµ²ñpt (aý¾^ÎÃ^Ñ Rzºñ{ò 3). a ^ô Î óÕ²ñprà ˆZĶópt ¯ñÚýÎz{ñÉ

VÙÖzý{ ^qñèòz~ (^ôÍgûhñÙÚ ±ü¾¶žµ VÙ^ò×¾ð). a2 ({{3°bĶñÚ ÈÁz{ò-
^Ó¶óÙÖó]ü^) VÙÖ~ - ˆÉóý¾û^ñÑ ´Ëµ ¯ô Á µ û^ñvüqz{¶ñpüqüÚǵ‰
VÙÖzý{ ²¾ñ¶¾ð“ò]^òÖ~. ÈÁz{òºóÃþÄ VÙÖü²ñü{ - ±ü¾¶žµ RÃþÄ VÙÖ~
P¾ðz{2ñzßz3{4µ. b, c ˆaý¾‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (¶v žÏ~µ Rzºñ{ò3) {òÁû¯t®-
{ñvq^µ. b2, c2 ¯ôpr = ²¾±²ó. Pzý{ (¯ò¶ó¾ðz~ VÙ^ò×¾ð). d, e z¾òÉó]¾¶ÛºÙü×
´¶óºÒ®{~, ˆÉñ¶¯Ù‰ VÙ^òÖû{Ù? VÙÚ (¶vû^ñvq ²óÙ³µ Rzºñ{ò 3).
d2, f (R®z3¾Ü]a Rzºñ{ò 3) ü^ñÄz{òÙ {ñz²¾ðºµ.

g (^ôÍ Rzºñ{ò3) ˆ¶vû^ñvq‰ VÙØ {òÁÉr^þÒ ¯ôpr üÄñ^zý{ûºÃÄñµ ^ñÕ^ôüÎ-

ºópt]û^ñÑÓý^ºñüÄ, ±¾ñ±{ò ûhñÃÅÕûÖÙÖ²r. "b, h, i, j ˆaý¾^ÎÃ^Ñ ¯ôpr‰
Rzºñ{ò3ºñüÄ - ü“ãòzɱ¾{4ñ¯¶ñÚ ±¾wÉñ¾ðz{2žµ, ˆaý¾^Îà ý^b±³Éñ¾ð^Ñ
TÙþÚ]bq‰ VÙØ - ¯¶“ð“±3{3ñ¾ðz{2žµ, ˆTÙþÚ]ý^b±³Éñ¾ð^Ñ aý¾^ÎÃbq‰
VÙØ - ¯ñ¾ñºw²{3ñ¾ðz{2žµ ûhñÃÇ^òÖ~. Q^, {òÁ¶®z¾ñ¾ðz{2µ ûhñÃÇ^òÖ~"
VÙØ ZÁÁÉóà ¯ò¾ðÉñïµ. j, k R¾vqñ¶¾ðz{2~]a ²Å{µ (PmíÅÞñzºž¶ñ¹
VÙÖ~). i, l ž®{òÚɾðz{2z~]a ² 2Å{µ (PmíÅ]a Éó㺞¶ñ¹ VÙÖ~). h, m
ˆaý¾‰ VÙØ Éóü“ãòz{~]a ²4ñɵ (R®z3¾Ü]a Rzºñ{ò3). h, m 2 ˆaý¾‰ VÙØ
PÎ^ñüÄ É®{ û²Áý¶ºñý^ºñüÄ (PÎa bزpq~ VÙÖ~). bزpq~ =
²4ñ^3z{òüÄ ²pq~. n Pzý{ Éóɾò]^òÖ~ (PÉÜ]a Þñ{4¯µ Rzºñ{ò3). ´4¶óýº
64 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 7 aý¾^ÎÃ^Ñ

Þñz º¶ñºóÕØ. o [¶ñºüÚ] p Z¾míŶñz¾z{ñüÄ zÉz±¾ñ±{òºñµ²rºóÁ±²ü{! R~

4

VÙÚ Q“ðh¾ðº®{ñÙ! VÙ^ò×¾ð. q [Éóý¾ Rzºñ{ò ] r Z¾míŶñz¾z{ñüÄ TÙþÚ

3

±¾ñ²ó]^Äñµ²r ¯ô RÁ®{ñÃ, ³â²ñz ʲ^¾wc^þÒ] û^ñvt Prý¶ ûh¹ºÉóüÖ

3

üh{¯Û^òà ±¾ñ±{µ; P±²r ûh¹º±û²ÕÖóüÄüÚºñ^òǵ. s ²¾ò¶Òzý{Êýqz{ñÚ

´ýÉʵ ¯ôý¾Êµ û^ñvt s ˆßmh®~ ÉÞù{ ñµ ]Ázݯñµ ïó¶“ôü{¯ Éñ¾òx‰
2 4

VÙ^òÖ²rüº s Éaz{ Prý¶ûh¹º ¶ñprÕÖóüÄüÚºñ^òǵ. t [TÙ Tý¾û^ñÑ

3

ühñ{òz{òÁËÁɵ] Tý¾û^ñÑÓý^ºñÉ~ - "P~, P~" VÙØ u Éñ¹³ÄÕص²rºñºó-

Á]ý^. v ˆ¾ñü¶ñ ¾ñü¶ñ ¾ñ¶ R{ò ±¾íñ¯ñµ P² É®^{ ñ: … ¾ñ¶´ {µ í^ { ´ z ¾ñü¶
4 2 4 3 3 4

¾ñ캵 ±¾“ñÞ{ò‰(¾ñ.Ê.) VÙÛ¯òÕ²¾ð^ÒòüÖ. PÙÖó]ü^, ü²gk]a PÉó㺶ñÚ {òÁü¶Úò

VÙÜ{Ã; w ¶ñÕص x Tý¾Ê¶ÕÖ {òÁü¶Úò VÙÜ{Ã; y ˆkptý¾z{ ¯Ù û²ñÙ TÙ
{òÁü¶Úò YÒò YÈÉñ~‰({òÁÉñ¹.3-1-2) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. [VÙÚ{ñÉó ü¶Äü{] R±²r
ÉóÄèw¶ñÚ TÙ {òÁü¶Úò VÙ Þzý{ºóÙ ü¶Ä~. z Þú¾òü² ñ] º¶ñÚ ÉrË]a
4 3

{ ñ¾^ñ{ò ^Ñ VÙ Qz¶Þzý{ºñÉü{! a "^ź¾ð ühñÕÖóÙü¶üÄ ¶Úµ" VÙܶñü²ñüÄ.

4 3

b Rɾð{ñµ ˆPﶮ¯¶ï¶®¯¶ï¶®¯µ‰( ý{.T. ) VÙÖóÁ]a¶É¾òüÖ. (7)

Vpqñµ²ñpt. a YÁÉý¾ûºñÎóº YÁɾð]ag ûhÃÄñ{²r ²óÖ®{ ^ÄÉó, ü²gk]a ¯òĶÙØ

VÙ^ò×¾ð.
PÒ®~û^ñvt PÉÜ]a Þñ{ò 4z~] û^ñt]ý^ºñüÄ PÉÜ]a Þñ{ 4¯¶ñÚ
{òÁÉr^Ñ, Rɾð]a Þñz4º¶ñºóÕûÖÙÖ²r. o, p ˆ¶ñºÙ‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
(Z¾míÅ Rzºñ{ò 3). r ^ô Í ±²{ 3z{òÕûhñÙÚ a 3 wzý{ { 3Ò¶ñ]^ò]û^ñvt
ü¶Ç]^É{ñ¾òý^ (Z¾míŶñz¾z{ñüÄ TÙþÚ Rzºñ{ò3). s Éóý¾û^ñÑ ´Ëµ ¯ôÁµ
û^ñvüqz~µ ±¾^ñ¾zý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²¾ò¶Òzý{ Rzºñ{ò3). q ˆÉóý¾û^ñщ
R{ò íÄÉóü“ãwmh. s2 ˆÉóý¾ VÙÖ~ - ´üÉñtµ ¯ôü¾ñtµ Éóü“ãò]ý^ºñüÄ
(ßmh®~ ÉÞù{4ñµ ]Ázݯñµ VÙ^ò×¾ð). s 3 Éaz{ = ±¾ñ±{¶ñÚ. t (TÙÜý¾-
û^ñÑühñ{ò) Tý¾û^ñÑ = “±3{3zý{Êýqz{ñºóÁ]ý^. û^ñÑý^ = Týqz{ñý^.
Tý¾û^ñÑ = “± 3{ 3zý{ íºóz{òÁ]ý^. û^ñÑý^ = ] 3¾Þó]ý^, ûÉÃÇý^.
¸Ù×É~ ݳ2qµ, Rcaµ ûÉÃÇý^. u Éñ¹³ÄÕØý^ = Éñ¹Éótý^. u, v R±²r
Éñ¹³ÄÕÖóÛÁvüqñûÉÙÚ (¾ñü¶ñ ¾ñ¶ Rzºñ{ò3). w ¶ñÕØ = ɾðwµ. x Tý¾ =
¯ò^ãµ. y T]{ñ¾ðz{2z~]a ±¾¶ñwµ (kptý¾z{ Rzºñ{ò3). z Éóɾwµ (Þú¾ò
Rzºñ{ò3). ºz 3Éñ, ž®{òÚ û²ñÁÓ]a, ˆü¶Äü{‰ VÙ^òÖ Ýɾz~]a {ñz²¾ðºµ
(Þú¾ò Rzºñ{ò3). ˆÞ{3ñ ²“ðº®{ò‰ýº±²ÕÖ (Þú¾òü² 4ñ]3º¶ñÚ VÙÖ~). a ˆVÙ-
ÛÉóü¶Ä~‰ VÙ×à - { 4ñ¾^ñ{ò3^Ñ {µžýqº Qz¶ñ VÙØ ^ñptü¶ñûÉÙÚ
(^ź¾ð Rzºñ{ò 3). ^ź¾ð = ê{4ñ¾ðz{¾ð. b Rɾð{ñµ PÉÜ]a {4ñ¾^ü¶ñûÉÙÚ
(Rɾð{ñµ Rzºñ{ò3). "aý¾^ÎÃ^Ñ - P¯®ºñ¾ðï{ñ²ñ{3¯±¾ßz3{ò4]^òpq Éõ¾]^ÎþÄ-
Êýqº {òÁÉr^þÒ" VÙØý¾. (7)

Vpqñµ²ñpt (VÙÚ{ñÉó ü¶þĺñ¹ Rzºñ{ò3). a ˆTÙÚû{ÙÚ{ñÉóʵ‰ VÙØ

~qc^ò ˆVÙØý¾]^ÉÃüÄüډ VÙܶÒ˵ ^qñèòz{É{ñ¾òý^ (YÁÉý¾ûºñÎóº
Rzºñ{ò3). b, c ˆVÙÚ{ñÉó‰ VÙØ~qc^ò ˆ~ÙÚòžÕضñ^ò¯òÙ։ VÙ^òÖÉÒ˵
W^¾ô{òºñ^ ¸ÙÖ¾ðz{2µ ¯ò¾ðÉïó]^üÉyµ. P{ñÉ~ - 'û²ÕØ' VÙÖzý{ Pz4ºñï-
¾òz~]û^ñvt, VÙÚ{ñÉó - VÙ Qz¶Þzý{ýº±û²ÕØ, ü¶þĺñ¹ - Pz{ñÃ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 8 VÙÚ{ñÉó 65

VÙÚ{ñÉóü¶þĺñ¹ W¾ðû^ñüÒÏÄ^žµ
~ÙÚòžÕضñ^ò¯òÙÖ ühñ{ònñÚ¸¾ðz{òºñ¹
TÙÚû{ÙÚ{ñÉóʵ VÙÚ~ÙÚ{ñÉóʵ
RÙÚÉvwü¶¯òÙ×¹ VÙØý¾]^ÉÃüÄüÚ. (8)

b[VÙÚ{ñÉóü¶þĺñ¹] b VÙ Þzý{ýº±û²ÕØ Pz{ñÃÉ®{ ±¾ô{ò±¾^¾ðãzý{Êýqýº-

2

ºñ¹ VÙÜ{Ã; b VÙþÚ±û²ÖüÉyµ VÙܵ P²ó ¯òüɓzý{Êýqýººñ¹ VÙÜ{Ã.

3 4

b VÙÚ{ñÉóü¶þĺñ¹ VÙØ Þµü² ñ{ ¯¶ñ{Ã. c [W¾ðû^ñÑ Rzºñ{ò ] d RÉý¾±û²ÕÖ

4 3 4 3

±¾ô{òºñüÄ d Ⱥñ±{òʵ ³~]^wòz{û{ÙÜ{Ã; e YÁÉþÚ±²ór]^ ¯òþÚz~ PÉÙ²]^-

2

ÇvqñÚ P²ó ¯òüɓz{ñüÄ Uý¾ÉþÒÉñý¾±ü²ñüÄ, {µý¶º^±²tz~ý^]^ñ^

4

Ⱥñ±{ÛÛÙ VÙØ RÁ]^ò×¾ñ{Ã. c [W¾ððû^ñÑ WÏÄ^žµ] f RÉü¾ñüq É®~^Ä®{

2

²óÙ³ í^ z~]a± ²óÖ®{ ³~]^wò±³. g "TvrÊqÃ^ñptµ" VÙܶñü²ñüÄ, g “¾ô¾ò

3 2

´¾ðwÛÚÉñüÖ “¾ô¾žµ ³~]^wò]a¶óüÖ; h í^ gh ¾ô¾òºóüÖ PÉÙ. i [~ÙÚòžÕضñ^ò

3 2

¯òÙÖ] íñ{ò, Ⱥ]{òü{ñص ²¾òÞ¶ñ±ºÉ¾ðz{ò]a¶ñü²ñüÄ aýÖÉÖ Èºñ²óz~¯òÙÖ²r.

[ühñ{ònñÚ¸¾ð z {òºñ¹] j ìüºñ{ô  ²¶ñÚ ìnñ¯zý{ Ýɲ¶ñ^ËýqºÉüÚ!
É®{ ±¾ô { ò±¾^¾ð ã z{ñüÄ, W¾ð û ^ñüÒÏÄ^žµ ~ÙÚòžÕضñ^ò¯òÙÖ VÙØ -
Ⱥñ±{òʵ ³~]^wòz{û{ÙÜ{Ã; PÙÖó]ü^, VÙÚ{ñÉóü¶þĺñ¹ - VÙþÚ±
û²ÖüÉyû¶Ùܵ P²ó 4¯òüɓzý{ÊýqºÛ¹]û^ñvt, VÙþÚ Éóãºõ ^ ¾ò]-
ý^]^ñ^ Vcaû¶ñ]^ Ⱥñ±{ÛºóÁ®{ñûÚÙÜ{Ã; R®{ R¾vqñ¶¾ð z { 2z{òÃ
QÍÉñ¾ð]a {{ô3ºzÉñ^ñü¾w WÏÄa Tz 3ü{3“ðº¶ñý^ºñüÄ - ˆW¾ðû^ñщ VÙØ
ûhñÃÇ^òÖ~; PÙÖó]ü^, ˆVÙÚ{ñÉó ü¶þĺñ¹‰ VÙØ - Þµü² 3ñ{ 4¯¶ñ{Ã;
P±ü²ñ~, VÙÚòqz{òüÄ P{ò±¾ÉwÛÚÉüÚ! VÙØ û²ñÁÒñ^]^qÉ~. ˆVÙÚ-
{ñÉóü¶þĺñ¹‰ VÙÖ Éñ]ºz{òǵ, ˆW¾ð û ^ñüÒÏÄ^žµ‰ VÙÖ Éñ]ºz{òǵ
(VÙÜ{Ã) VÙÖóÁ]^, R±²r W^Éñ]º¶ñ^ ¯ò¾ðÉïó]^üÉvt^òÖ~ ˆVÙÚ{ñÉó
ü¶þĺñ¹‰ VÙ^òÖ Éñ]ºzý{ - üï~Éñ^]û^ñvqÁÒògûh¹ý^ºñüÄ. c2 W¾ð =
PÎa. b, c, d, e Q^, Rz{ñà - ˆVÙÚ{ñÉóü¶þĺñ¹‰ VÙÖ~]agûhñÙÚ P¾ðz{2-
z3ɺñ°a3w¶ñ^ ˆW¾ðû^ñщ Rzºñ{ò3]a R¾vt {ñz²¾ðºzý{ (RÉý¾±û²ÕÖ
±¾ô{òºñüÄ Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ) PýqüÉ PÁÒògûh¹{ñ¾ñºóÕØ. b2, c2, f
ˆVÙÚ{ñÉóü¶þĺñ¹‰ VÙ^òÖ{òÙ ž®{òÚ P¾ðz{2zý{ ^qñèòz~ ˆW¾ðû^ñüÒÏÄ^-
žµ‰ VÙÖ~]a PÁÒògûh¹^ò×¾ð (RÉü¾ñüq VÙØ ~qc^ò). g RÉü¾ñüq É®~
^Ä®{ñà {ñÙ TììÉÄÛºóÁ]ý^ûºñÎóº í^3z~]a± ³~]^wò±³ Wû{ÙÚ,
“¾ô ¾ òºñÚ RÉÙ ³~]^wòz{ñà “¾ô ¾ ´ 4{¶ñÚ í^ 3z~µ ³~]^wò]aµ VÙØ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (TvrÊqÃ^ñptµ VÙØ ~qc^ò).

b, b2, b3 ºz3Éñ, ˆVÙÚ{ñÉóü¶þĺñ¹‰ VÙ^òÖ ²{3z~]a R¾vq¾ðz{2µ. P{òà ž®{òÚ

P¾ðz{z~]a “±{¯ò¾ðÉñïµ - VÙÚ{ñÉóýº±û²ÕØ Pz{ñüÄ ü¶þĺñ¹ VÙÖ²r;
R¾vqñ¶¾ðz{2z~]a - VÙÚ{ñÉóºóÙ ü¶þĺñ¹ - P{ñÉ~ - VÙ Þzý{ºóÙ
ü¶þĺñ¹ VÙÖ²r. b, b 4 ^ôÍ ˆVÙÚ{ñÉóü¶þĺñ¹‰ VÙÖzý{ 'ú±'Q]^ò R¾v-
q¾ðz{2µ PÁÒògûh¹~, PÈÉó¾vq¾ðz{2z{ñǵ Þµü²3ñ{4¯²¾¶ñ^] û^ñÑÒ˶ñµ
VÙ^ò×¾ð (VÙÚ{ñÉóü¶þĺñ¹ VÙØ, Þµü²3ñ{4¯¶ñ{à VÙØ). d2 (Ⱥñ±{òʵ
³~]^wòz{~) ˆQ^ò‰ºóÙ {ñz²¾ðºµ. ³~]^wòz{~ - °ø{¯¶ñºóÕØ. g Tvr =
ü²4ñí¯zý{. g2, h PÉÙ “¾ô¾òüºñûÉÙÚ (í^3gh2¾ô¾òºóüÖ PÉÙ VÙØ). i ~ÙÚò =
(aýÖÉÖ). j ìüºñ{ô²¶ñÚ - T²¯òãz~]^ÒòüÄ ˆìüºñ{òÝÞù‰ VÙØ ¯ò¾ð{ò 3âq-
66 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 9 Tý¾]^ÉÃüÄÚÃüÄÙ

[TÙÚû{ÙÚ{ñÉóʵ VÙÚ~ÙÚ{ñÉóʵ] VÙÜýqº QÉó TÙÚ~, TÙÜýqº QÉó

VÙÚ~. VÙ Ýɲµ ¯ôºópq ÉÎ]a, TÙ Ýɲµ k ¯ñÚòpq ÉÎ]a. l RÈÉóqzý{
QÒÉ®{ñ¾ð PÁÒògûh¹ºñ¯òÕ^gûh¹ü{ RÁ®{ ž{Å^ÒòüÄ hòľð, "RÈÉñz¶ñÉóÙ
Ýɲµ PÉÚòpq ÉÎ]û^Ù×à btü¶; PÉÙÝɲµ RÉÚòpqÉÎ]^ñý^ºñÉ~ VÙ?"
VÙØü^p^, "RÉÙ {ÙþÚ PÉÜ]^ñ]aÉق VÙÖ PÙØ ^¾ð¶µ {ý^ºËcbtµ;
Þ¾ðüɓðɾ٠{ÙþÚ RÉÚòpq ÉÎ]^ñ]a¶ÙØ ¯òÉñ¾^¿ÃþÄ; QÚ²óÙ³ P~üÉ
¯òþįòÕ²~. RÙÚµ, RÉÙ Ýɲµ PÉÚòpq ÉÎ]^ñ^]btü¶ñ?‚ VÙØ R{òüÄ^ñyµ
Þ®ü{ ïó]^üÉvtÉ~" VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð . m [RÙÚÉvwü¶¯òÙ×¹]
3

R±±¾^ñ¾z{òüÄ ¯òÙ×¹. [VÙØ Tý¾]^ÉÃüÄüÚ] n R±²r±²pq TÙ ±¾wºózÉ-

a wzý{ VÙÛà ²ñk¾¶óptg ûhñÃÄÄñºóÁ®{ü{ñ? VÙ^ò×¾ð.
3
(8)

YÙ²{ñµ²ñpt. a "P°´ {¶ñÚ~ ü²hz{pt VÙ?" VÙÚ, "TÙ

4
a2 ±¾wºózɱ¾^¾ðãµ
VÙÜýqº ü²gk]a ¯òĶÙØ" VÙ^ò×¾ð.

Tý¾]^ÉÃüÄÚÃüÄÙ TÙÜı²óÃ^ô¾ðz{òûÉÑÒz{òÙ
^ý¾]^ûwÙØ ûhÃÉÙ¯ñÙ ^ñ{Ãý¶ºüÄÖóüÚÙ
³ý¾±²óÄñ{²¾µ²¾üÚ û²ñ¹ºóÄñ{ ²¾mkqü¾
Rý¾z~ ¯ÃÄü¶Ù¶]^üÒz{ ºñÜü¶z{òüÚÙ. (9)

b[Tý¾]^ ÉÃüÄÚÃüÄÙ] c TÙ ±¾wºózÉa wzý{ P°² Éóz~] c a¶óÎó¯ôÁvt

3 4 2

ü²ñ¶óz{þÚ ü²ñ]^ò± ü²hòz {þÄ]^pq ¶ñpt^òÖóüÄÙ. d VÃÄñµ ü²hûÉñvx{ñ^òÃ

ü²hÄñµ Pµ“µ ü²hòÛüÄñ? VÙÚòÃ:- e [TÙ Rzºñ{ò ] TÙÜýqº žrÉóÃÄñ{
3

¶ñÚ. k ¯ñÚòpq ÉÎ]a = ¶{3{ô4¯µ. l Ýɲ^ý{2ýºz~qc^ò ž{Å^Ñ “c^ò]^,

±¾wºózÉ^ý{ 2ýº±²órz~; "P^¾ð ¶ É“ð º Ûý^ºñüÄ PÉÜýqº ±¾wºózɵ
¯òzºµ, ^¾ð¶É“ðºÛý^ºñüÄ RÉÜýqº ±¾wºózɵ P¯òzºµ, “c^ò]^òÖóü^ñÒñ^òÃ
RÉÙÝɲµ PÉÚòpq ÉÎ]^ñ^]btü¶ñûÉÙØ “c^òÊcü^ñÑ" VÙØ QÒÉ®{ñ¾ð
²¾òï¾òz{ÁÒòÛ¾ð VÙ^ò×¾ð (RÈÉóqzý{ Rzºñ{ò3). ˆPݺñ ü{3Ⱥñ ¶¯Ý{ݶó®‰
(¾ñ.Þù.15-52), ˆìnñ¯ô zÉñzý¶É ü¶ ¶{µ‰(²4.^ô3.7) ˆRû¶Ò ݶ‰(¾ñ.² 3ñ.31-4)
Rzºñ{ò3, ˆPº¶Ý¶ó‰(²4ñ¾.Tz3.) Rzºñ{ò3, ˆQÉñÞ®zÉ﵉(¾ñ.Q.7-14) Rzºñ{ò3,
ˆ±¾òüºw üÞ¯ñ²{ò¯ñ‰(Ýü{ñ.¾.42) Rzºñ{ò3 hñ°Þ®ü{4ºµ. m, n (RÙÚÉvwü¶
¯òÙ×¹) PÉ{ñ¾òý^ºóüÄ - ²¾Ý²¾Ýü¯ïµ ûhñÃÅ, RÈÉóqz{òüÄ - S“ðɾ±¾ñ-
Évºü¶ ûhñÃÇ^òÖ~, Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ - ±¾ñ{ 4ñ®üº¯ S“ð É ¾Üýqº
±¾wºózɵ ûhñÃÇý^ºñüÄ. (8)

YÙ²{ñµ²ñpt (Tý¾]^ÉÃüÄÙ Rzºñ{ò3). a ˆ^ý¾]^ûwÙØ ûhÃÉى VÙÖzý{

^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (P°´4{¶ñÚ Rzºñ{ò3). a2 (±¾wºózɱ¾^¾ðãµ VÙÖ~]a)
ˆû²ñ¹ºóÄñ{ ²¾mkq¾ð‰ VÙÖ{òüÄ ü¯ñ]a. b, c ˆTý¾]^ÉÃüÄÚÃüÄى VÙÖ~]a
ÉñÞþÚ (TÙ ±¾wºózÉa3wzý{ Rzºñ{ò 3). c2 a¶óÎó¯ôÁvt = ¶]3¯Û¹. d, e
ˆ^ý¾]^ûwÙØ ûhÃÉى VÙÖ~]a P°a3w¶ñ^ Þc^3{ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 9 Tý¾]^ÉÃüÄÚÃüÄÙ 67

±¾wºózÉz{ñà ɮ{ ^ô½z{òÞñ^ ¾z{òÜýqº ^ý¾ºóüÄ{ñÙ VÙÛüÄ ûhÃıü²ñü¶ñ?

3

f R±²r ^ý¾ºÁaµ ûhÃÄ P¾òº Éóãºz{òà ¯ô ¾ ð ü²kÉ{ñ^ Tz üºñ^ò ±²ñûÚÙ?

3 3

VÙÚòÃ:- g [^ñ{Ãý¶ºüÄÖóüÚÙ] VÙ ±ü¾¶z{ñüÄ ¶ó]^ ^Ä]^zý{ÊýqºÛüÚÙ.

²ógühÖóÛý¾ "¯ô R±²r ûh¹ÉñûÚÙ?" VÙÚ]^qÉü{ñ? h "RÈÉóãºz{òà ¯ô¾ð
± ¾¶ó±²ñûÚÙ? i ± ¾¶ó±²ñ¾ð]a Z¾ñĵ² ¯µ üÉvqñüÉñ?" VÙÚ, "¯òzºÞú¾ò^Ñ
4 4 3

j ²ózü{Öóüºz{] ^vüqÙ; Pz{ñüÄ ûh¹ü{Ù" VÙ^ò×¾ð. k ¯òzºÞú¿^üÒñt, RÉü¾ñt,

k PÉÙ{ÙüÛt ÉñhòºÕÖóüÖ RÈÉó㺵 RÁ±²~. l Þ¾ðÉìnÛ¹, ޽ɓ]{òºñÚ

2

{ñÙ PÖ󺱳]^ñǵ {Ú]aµ l {Ù {Ùý¶ PÖóɾòºÛºóüÖ RÁ±²~; {ÙþÚºÖ󺱳]^

2

m üÉ{c^Ñ ²pq~²t¶z{þÚ {ñܵ. n [³ý¾±²óÄñ{²¾µ²¾üÚ û²ñ¹ºóÄñ{ ²¾mkqü¾]

o ¯ô Þ¾ðÉݶñz²¾ÛºóÁ]^òÖ RÁ±²óà ³ý¾ºóÃÄñ{ñ±ü²ñüÄ, VÙüÛpýq]^ÄÉóºñÃ

ÉrÉóÕ²óÖ®{ ³^¾òǵ ³ý¾ºóÙÖó]ü^ RÁ]^òÖÉüÚ! p PÙÖó]ü^, ¯ò¾É{ò^¶ñÚ

±¾wºózÉa wÞz ² ñÉz{òà ^vwÎóÉóÃÄñ{ñ±ü²ñüÄ VÙüÛpýq]^ÄÉóºóǵ
3 3 4

û²ñ¹ºóÙÖó]ü^ Pz{ñà ɮ{ ³^¾ð ÉrÉóüÄ ü{ñÕÖ RÁ]^òÖÉüÚ! VÙÜ{Ã. q [Rý¾z~

Rzºñ{ò] r ²¾¶² ]{òÊ]{¾ñ¹]û^ñvt ^qà ^òÒ¾ð ® {ñÕü²ñüÄ Rý¾z~]û^ñvt
4

(VÃÄñµ ü²h Rzºñ{ò 3). ^ý¾ºóà ¯ñÙ VÙØ ûhÃÉÙ VÙØ “± 3{ 3ñ¾ð z {2µ.
²ñq 2ñ®{¾z{òüÄ "^ý¾]^v - ûhÃÄ - ¯òÙÖ - ¯ñÙ" VÙ֮ɺµ. f (R±²r
^ý¾ºÁaµ) ˆ^ý¾‰ VÙØ ^ý¾ºÁý^g ûhñÃÇ^òÖû{ÙÖ²r. P{ñÉ~ - QØ^Ñ
¯tüÉ Qζñ¹, ^ý¾ºÁa RÎóºÄñºóüÖ RÁ±²~; R~ PcdÚÃÄ VÙÖ²r.
g ^ñ{Äñ^òÖ ý¶ºÃ = ²ógk. h (RÈÉóãºz{òà Rzºñ{ò3) ˆRý¾z~‰ Rzºñ{ò3]a
PÉ{ñ¾òý^. ˆ^ñ{à ý¶ºüÄÖóüÚى VÙÖzü{ñüq ˆRý¾z~‰ Rzºñ{ò3]a Þc^3{ò.
i (±4¾¶ó±²ñ¾ð]ü^ñ¾ñĵ²3¯µ üÉvqñüÉñûÉÙÚ) VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ - ±4¾¶ó]aµ
ü²ñ~ hòÖó~ ü²¾ð Wz{]^vrpt Wz~É{ñ^ Tz3üºñ^ò3]^ üÉvqñüÉñûÉÙÚ
VÙÖ²r. j (²ózü{Öó Wz{]^vüqÙ) Pɾð^Ó]az{ñÙ PÉóãºü¶ñûÉÙÚ; ˆ¯Ãĉ
VÙØ - ²4]{òýºg ûhñÃÅ, Pɾð^Óµ ²4]{ò²¾É“¾ñ¹ Wz{òÛ¾ð^Òòz{þÚûºñÎóº
Pɾð ^ Ó]aµ PÉóãºû¶ÙÖ²r. k ¯òzºÞú¾ò^Ñ PÞcahò{ìnñ¯¾Ùü×?
Pɾð^Ó]a PÉó㺶ñý^ºñ^òÖû{Ù? VÙÚ (¯òzºÞú¾ò^üÒñt RÉü¾ñt VÙØ
~qc^ò). k2, l ˆPÉÙ{ÙüÛt‰ VÙÖzý{ Éóɾò]^ò×¾ð (Þ¾ðÉìnÛ¹) Rzºñ{ò3. l2
{Ù{Ùý¶ = {Ù Ýɲ4ñɵ. m üÉ{3c^Ñ ²pq~ - ˆºü{ñ Éñühñ ¯òɾðz{®ü{‰
(ý{.Q.9) VÙØ ¶õÓý^.

n Þ¾ðÉñ{ò4^ÛºóÁ]^òÖÉÙ, ±¾wºózÉz{ñà ɮ~ ^Ä®~, Pz{ñüÄ TììÉÄÛºó-

Á]^ò×Ù VÙܶó~ btü¶ñ? VÙÚ (³ý¾±²óÄñ{ ²¾µ²¾üÚ VÙØ ~qc^ò). n, o,
p Q^, R~]^ò¾vt {ñz²¾ðºµ - ²¾zÉz{òà ³ý¾ºóÃÄñ{ñ±ü²ñüÄ, ±¾wºózÉz{òǵ
³ý¾ºóÃþÄ VÙÜ{Ã; PÙÖó]ü^, ˆ²¾µ²¾Ù‰ VÙØ - ¯ò¾É{ò4^±¾wºózÉa3wzý{g
ûhñÃÅ, ˆ¯ íõüɺµ èw¶²ó‰(¾ñ.Þù.66-10) VÙص, ˆìnñ¯ô zÉñzý¶É ü¶
¶{µ‰(² 4.^ô 3.7) VÙص, ˆPݺñ ü{ 3Ⱥñ ¶¯Ý{ݶó®‰(¾ñ.Þù.15-52) VÙص
ûhñÃÇ^òÖ²rüº - P®{ ±¾wºózÉa3wz{òà ^vwÎóÉóÃÄñ{ñ±ü²ñüÄ, VÙ-
üÛpýq]^ÄÉóºóà ɮ{ ³^¾òǵ û²ñ¹ºóÃþÄ VÙÜ{Ã. ˆ³ý¾±²óÄñ{‰ Rzºñ{ò3
- Þµü²3ñ{4¯¶ñz¾µ.

q, r (²¾¶² 4]{ô z ºñ{ò 3) “± 3{ 3ñ¾ð z { 2µ. ²¾¶² 4]{òÊ]{¾ñ¹ VÙÖ~ - ˆ¯ÃĉÉóÙ

{ñz²¾ðºµ. q Rý¾z~ = ü^4ñãòz~. ˆ¯ÃÄ ü¶Ù¶]^üÒz{ ºñÜü¶z{òüÚى VÙÖ-
Éóqz{òüÄ - ûÉÕÖóþıû²ñ{ò]^ñ¾Ù^ý{ýº PÁÒògûh¹É¾ð. P{ñÉ~ - ûÉÕÖóþı
68 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 10 ºñÜü¶z{ò

¯òzºÞú¿^Ñ Wz{] ^ñvý^ºñüÄ ¯ñܵ Wz{òüÚÚÃÄ~ ¯ñÙ “]{Û¹ Wz{òüÚüÛ?

VÙ^ò×¾ð. (9)

²z{ñµ²ñpt. "¯ñܵ, Þ¶Ý{üÄñ^c^Óµ, Þ¾ðüɓðɾܵ W^^vq ¾ñ¹ Wz{òÛǵ

2

Wz{±ü²ñ^ñ{ Éóãºzý{ VÙ ûhÃÄñý¶ºñüÄ Wz{òüÚÙ" VÙ^ò×¾ð.

ºñÜü¶z{ò WÏÄaµžÕØü¶z{ò± ²óÙþÚʵ

{ñÜü¶z{òǵ {ÙþÚüºz{üÉz{ Vcû^¹~µ
ü{ܵ ²ñǵ ^ÙÚǵ Pž~¶ñ^òz{òz{ò±²
ºñܵ Vµ²ó¾ñþÚüº Wz{òüÚÙ ºñܹÉñüÚ. (10)

a [ºñܵ Wz{ò] b ¶º¾ðÉÖ¶{ò¯Ä¶ÁÒ±û²ÕÖ ¯ñܵ Wz~É~. [c WÏÄaµ c žÕØü¶z{ò]

2

d Éóü“ãìnü¾ñt, PÉóü“ãìnü¾ñt ÉñhòºÖ d 'hòÖóºñ¾ð, û²¿ºñ¾ð' VÙÛü{ Þ¾ðÉÁµ

2

Wz~É~. [²óÙþÚʵ e {ñÜü¶z{òǵ] f ÝÉ{ÝÞ½ÉìnÛ¹, û{ñqc^òÚ ^ñ¾ðºµ ûh¹~

{þÄ]^ptý^]^ôqñÚ Þ¾ðɓ]{òʶñÚ {ñܵ Wz~É~. g R±²r VÃÄñÁµ g YÁ¶óq×¹ 2

Wz{òÛǵ, ²óÙþÚʵ Wz{òÚÉóqµ PÒ˲pt Wz{ñ{ Rqµ ÉómhòºñºóÕØ RÁ±²~

Éó㺵. h P®º²¾ü¾ñt, h P¯®º²¾ü¾ñt, h PÒËýqºñü¾ñt, h PÒÉóÅ^üÒñt Éñhò-
2 3 4

û²ñ{ò]^ñ¾Üµ T±³±û²ñ{ò]^ñ¾Üµ bqÉñ¾ñ¯òÕ^gûh¹ü{, Qº]^ñ¾þÚ] ^vt

²º±²pt ûÉÕÖóþıû²ñ{ò]^ñ¾Ù ûÉÕÖóþıû²ñ{òýº íÄz~]aÑüÒ ¶ýÖz~±
û²ñ^pqñÙ; Pzý{]^vt T±³±û²ñ{ò]^ñ¾Üµ T±³±û²ñ{òýº íÄz~]aÑüÒ
û²ñ^pqñÛµ ý{gh Éñʵ {^wògh Éñʵ ^òq]^, T±²vüw Vcü^ ü²ñÛ¹.
Rzºñ{ò3Éóü¯ñ{3^ý{^þÒʵ RÈÉóqz{òüÄ PÁÒògûh¹É¾ð.

³ý¾±²óÄñ{ ²¾µ²¾üÚ, û²ñ¹ºóÄñ{ ²¾mkqü¾, TÙÜı²óà ^ô¾ðz{òûÉÑÒz{òÙ

^ý¾]^ûwÙØ ûhÃÉÙ ¯ñÙ, ^ñ{à ý¶ºüÄÖóüÚÙ, Rý¾z~ ¯ÃÄ
ü¶Ù¶]^üÒz{ ºñÜü¶z{òüÚÙ, Tý¾]^ÉÃüÄÚÃüÄÙ VÙ֮ɺµ. R{òüÄ
"¯òzºÞú¾ò^Óýqº ²¾²4]{ò²¾ìnñ¯²¾¶²4]{ò^Ñ RÁ]aµ²rûºÙ?" VÙØ ü^p^,
"Tz{ü¾ñz{¾ñ°²4üÉgýh2 = ²¾²4]{ò, P°²4ɵ = ²¾ìnñ¯µ, ˆP^Ä^òÃüÄى
VÙ^òÖ²rüº Éó“ðüÄãñÞïzɵ = ²¾¶²4]{ò" VÙÖÁÒògûh¹É¾ð. (9)

²z{ñµ²ñpt (ºñÜü¶z{ò Rzºñ{ò 3). a, b ˆ²óÙþÚʵ‰ VÙØ ü¶üÄ RÁ]ý^ºñüÄ,

RÈÉóqz{òà 'h'“±3{3µ - ޞghºz{òÄÃÄ, ±¾ñ{4ñ®ºz{òüÄ VÙØ ÉóÉèòz~ PÁ-
Òògûh¹^ò×¾ð (¶º¾ð É Ö VÙØ~qc^ò). c 2,d 2ˆžÕص‰ VÙÖ~]^¾ð z { 2µ (hòÖóºñ¾ð
û²¾òºñ¾ð Rzºñ{ò 3). d2 hòÖóºñ¾ðû²¾òºñ¾ð VÙÖ~ - ¶°âº¾ð^Óµ ü{3ɾð^Óµ. d, d2
Éóü“ãìn¾Éóü“ãìnû¾ÙÖ~ - R¾vt ü^ñrºóǵ. c2 ˆžÕص‰ VÙØ PÒÉóÅ-
^þÒg ûhñÃÇ^òÖ~. c, e ˆWÏÄaµ,{ñܵ‰ VÙ^òÖÉóqz{òà 'h'“± 3 { 3 c^Óµ
±¾ñ{4ñ®ºµ ûhñÃÇ^òÖÚ. e, f ˆ{ñܵ‰ VÙ^òÖ ±¾ßz3{ò4]a {ñz²¾ðºµ (ÝÉ{
Rzºñ{ò3). Vcû^¹~µ = Vcü^ žrË ^ñv^òü×µ. g Rz{ñà ²2Å{µ - (R±²r
Rzºñ{ò3). g2 YÁ¶óq×¹ = W^^vq2¾ñ¹. h ¶Õýֺɾð^Ó]aµ ÝÉ{ÝÞ¾ðÉìnÛÚ
S“ðɾÜ]aµ ÉñhòºóÃþÄüºñ? VÙÚ (P®º²¾ü¾ñt Rzºñ{ò3). P®º²¾ü¾ñt VÙÖ~
- ˆWÏÄa‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. h2 P¯®º²¾ü¾ñt - ˆºñܵ‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. h3 PÒË-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 11 T¹Ë²ñºµ 69

ºóÃþÄ, Éóãºzý{ VÃþÄ^ñwûÉñvxý¶]a. QÛÃ, ¯ô¾ð Wz{ RÎóÉñûÚÙ? VÙÚòÃ,

i [ü{ܵ Rzºñ{ò ] j ˆÞ¾ðɾÞ:‰ (h2ñ.T.3-14)VÙ^òÖ Éóãºz{òÜýqº ¾Ýºý{ºñǵ,
3

k "¯ñµ RÈÉóãºz{òüÄ RÎó®~ Wz~üÉñµ" VÙܵ²r {Ù ±¾wºózÉa wzý{ 3

T²^¾òz{ T²^ñ¾^Ûý^ºñǵ Wz{òüÚÙ. RÚòû{Ùص, T²^ñ¾^ûÚÙص k P“]{¾ñÚ 2

¯ô¾ð R{òà RÎóº]^qÉõü¾ñ? VÙÚ, [ºñÙ l T¹ÉñüÚ] m Wz{ñÉórà ²óýκñ{ñü¾z~¶z{þÚ-

ºÙü×? (10)

¯ò^ ¶z{òà a S“ðɾÜýqº T² ºÉó´ {òʵ Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó P± ºßz{ñ¾ð Rpq

3 4 4 4

ÉÎ]a‚ VÙ^ò×¾ð.

T¹Ë²ñºµ ¶ÕÖóÙý¶ ü{Öó]^vwûÛv^ÎÃ^Ñü¶Ã

ûh¹º{ñ¶ý¾±²ÎÚz û{ÙÚÙaÁb¾ðghqü^ñ²Ù
û²ñ¹ºóòñqÄñºó¾z~Ñ RýÉʵ ²z~µÉÃÄñ¾ð^Ñ
ýɺµ¶ÙÚòÉõÕÖóÁ®~ Éóvyµ QÑɾð ¶vyøüq. (11)

b [T¹ËT²ñºµ ¶ÕÖóÙý¶ b ü{Öó] c PÉÜýqº ±¾wºózÉa wzý{± ü²hòz{þÄ]-

2 3

^pq ÉÃľñºÙØ Rɾð ü²hòÕØ, R~ YÎóº { ¾ò]ý^]a T²ñº¶óÃþÄûºÙØ û{Òò®~.

4

[^vwûÛv^ÎÃ^Ñü¶Ã] d ²¾¶±¾wºóºñÚzý{ PÉ{¾òz~ QÉóâ^¾òz{

]ÁâwÙ {òÁÉr^ÒòüÄ. [ûh¹º Rzºñ{ò ] e PÉÜýqº ±¾wºózÉa x°Þ®{ ñ-
3 3 4

¯z{ñüÄ Rɾð { ¿z{ÉñüÖ, UÁµ f ˆP^ñIJ Åü¯ñ ÈÁèñ:‰ VÙ^òÖ²rüººñºóÕØ.

4 2

ýqºñü¾ñt VÙÖ~ - ˆ{ñܵ‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. h4 PÒÉóÅ^üÒñt VÙÖ~ - ˆžÕص‰

VÙÖzý{±²ÕÖ.

i, j, k, l, m QÛà ¯ô¾ð Wz~^òÖ~µ Vz{ñüÄ VÙÚ - ˆü{ܵ ²ñǵ‰ VÙÖ - ü²4ñ]3ºý{-

ºñǵ, ˆ²ó¾ñى VÙÖ - T²^ñ¾z{ñǵ, Þzý{ºóÃÄñý¶ºñǵ VÙØ ¸ÙØ
üï~]^Ñ. RÉÕýÖ T²²ñ{ò 3]^ò×¾ð (Þ¾ðÉ¾Þ Rzºñ{ò3, Pz{þÚºÙü× VÙÜ-
¶Ò˵). RÈÉóqz{òà ˆºñܵ‰ VÙÖ~ - Éñ¾ðzý{±²ñt. RÈÉóqz{òà ˆºñܵ‰
VÙ^òÖ “±3{3z~]a± û²ñÁÒòÃþÄ. k 2 P{ 2Éñ, (P“]{¾ñÚ) VÙ^òÖ~ - ˆºñܵ‰
VÙ^òÖ{òüÄ ßz3{ò4]^òÖû{ÙüÖ û^ñÑÉ~. l T¹ÉñÙ = TìíõÉó]ý^]^ñ^. m (Wz{ñ-
ÉórÃ) RÚòý¶ºñǵ, T²^ñ¾^Ûý^ºñǵ PÉþÚ Wz{ñÉórà ²óýκñ{ñ¾ð
VÙÖ²r. ˆQ¾ð z {òÝ~ “ñµüºgk 2 ¯:‰(áÝ{üÉ5), ˆ³^ÍüÉñµ‰(û².{òÁÉ.2)
Rzºñz3º°Þ®ü{4ºµ. ˆVc^v¶ñà ^vqñºóýɉ(û².{òÁÉ.2) VÙ×¾òüÖ. "{òz{ò±²
- ¾ß]^" VÙØý¾. (10)

¯ò^3¶µ (T¹Ë²ñºµ Rzºñ{ò3). a ˆÉóvy¶ñÑɾð ¶vyøüq‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~

PÉ{ñ¾òý^ (S“ðɾÜýqº Rzºñ{ò3).b, c ±¾wºózÉzý{ºÙü× ü²hóÕØ? VÙÚ
(PÉÜýqº Rzºñ{ò3). d {ñz²¾ðº´¾ðÉ^¶ñ^ “±3{3ñ¾ðz{2µ (²¾ü¶zºñ{ò3). e ɾðwòz{-
~]a {ñz²¾ðºµ (PÉÜýqº Rzºñ{ò3). f " ˆP^ñIJ 2Åü¯ñ ÈÁèñ:‰ VÙ^òÖ~]a -
²4¾zÉñí² 4^3ÉñÜýqº ɾ±¾Þñ{3ñºz{µ VÙÖóÁ®{ñǵ, Éó“ðüÄãz{òà ˆP²ó
ÈÁèñ: ²¾òµÄñ¯ñ:‰ (¾ñ.P.59-4) Rzºñ{ò3±²rüº Tvqñý^ýº±²ÕÖ û²Á¶ñÓ-
70 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 - 11 T¹Ë²ñºµ

g hòÉ®{ {ñ¶ý¾ýºÊýqº g ²ÎÚc^þÒÊýqz{ñ¹z û{Õaz{ò]a]a “ðÄñ] º¶ñÚ

2 4

{òÁ¯^¾òýºÊýqº QÍÉñ¾ð PÁÒògûh¹{. h [û²ñ¹ºóòñqà Rzºñ{ò ] i ˆ¯ ü{ 3

Éñ^ ®Á{ñ ^ñÈüº ^ñhò{ z¾ ² Éóâº{ò‰ VÙ^òÖ²rüº {òÁÉñ¹û¶ñÎóûºÃÄñÉÕØ]a-

3 3 4

¶ñ{Ã; PÉñ±{Þ¶Ý{^ñ¶ÛÚ Þ¾ðüɓðɾ٠YÁ ¯òzºÞµÞñ¾òüºñüq R±²r ÉóÁµ²ó

É®~ ^Ä®~, RÉÁýqº Þz{ñ{ò ^üÒ {Ú]a ü² ñü^ ñ²^¾w¶ñ^ RÁ®{ñûÚÙ^òÖ
3 4 3

±¾wºózÉa wz{òà û²ñ¹ºóÙÖó]ü^ºóÁ]^òÖ ²z~ VÙÜ{Ã; j 'û²ñ¹ºóÃÄñ{

3

Qºó¾µ' VÙÖü²ñ~, PÈüÉñ²ñ{ò R~]aµ ÉÁ¶óüÖ. [ýɺµ k ¶ÙÚò Rzºñ{ò ] 3

l ´ ¶óºóüÄ Vµû²Á¶ñÛý¾±ü²ñüÄ áýÉâwÉáüºñüq û¯tc^ñĵ RÁ®~. m

4

[ÉóvyµQÑɽ¶vyøüq] Rcü^ºóÁ]^gûh¹ü{ ²¾¶²{ µ {c^Ñ n hò؞Öó±²r 3

ûhÃǵ²r QÑɽ^Ñ; o Pcü^ ü²ñÛà ˆQv¶óÙ^Ñ ÉñÚ^¶ñÎóºñÙ{¶¾ð‰ ( 10-

9-6) VÙý^ºÙÖó]ü^ o Rcü^ºóÁ]^gûh¹ü{ {ñc^Òòpq ÉÎ]^ñ^± û²Øɾð. p
2

ýɺµ p ¶ÙÚò p ÉõÕÖóÁ®~ VÙ^òÖÉóqzü{ "¯µý¶±ü²ñüÄ p Éñ¹³aühñ×^±

2 3 4

²Öóû^ñqñü{, û¯tc^ñĵ ´ ¶óºóüÄ áýÉâwÉáüºñüq, p ˆ¯ñpqñü¾ñrºÃ-

4 5

ûÉñÎó®~‰ (10-6-2) VÙ^òÖ²rüº {c^Ñ ÈºñÈÁz{ò ü{ñÕÖ RÁ]^± û²Øɾð^Ñ"

VÙØ hôº¾ð TÁzü{ñص PÁÒògûh¹É¾ð. q ² ñúz{òüÄ ² pqý¾±²Öóû^ñtz{ñ-
3 4

¾òüÖ Pɾð. (11)

Éq]az{òÁÉõ{ò±²óÑþÒ {òÁÉr^üÒ “¾wµ

ýqº ɾÉñüÄ {4¾òz{~‚ VÙØ ²ÄÉóqc^Òòǵ PÁÒògûh¹^ò×¾ð VÙÖÁÒòg-

ûh¹É¾ð. g “±3{3ñ¾ðz{2µ (hòÉ®{ Rzºñ{ò3). g2 ²ÎÚc^Ñ = ¯ô¾ð¯òÄc^Ñ.
h, i (¯ ü{ Éñ] Rzºñ{ò3) {ò¾prüÄ, Pz¾ ü{ ^ñÈüº ^ñhòz3Éñ^3®Á{ñ ¯ ²4Éóâº{ò.
û²ñ¹ºóÃÄñý¶ - Qºó¾z~]a¶ñ{Ã, R±²z~¶ñz¾z~]^ñ{à Éóü“ãwµ. j Qºó¾z-
~]a Éóü“ãw¶ñÚü²ñ~ R±²z~]ü^ÕÖü¶û{ÙÚ (û²ñ¹ºóÃÄñ{ Rzºñ{ò3).
k, l ˆ¶ÙÚò‰ºóÙ {ñz²¾ð º µ (´¶óºóüÄ Rzºñ{ò 3). hò؞Öó±²r = hô p t±²r. m
¶ v yø ü q É ó v y ¶ ñ Ñ É ¾ ð . m, o ˆ ¶ v yø ü q ‰ V Ù ^ ò Ö P É { 4 ñ ¾ w z ~ ] a
P¾ðz{2¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð (Pcü^ ü²ñÛà VÙØ~qc^ò). o2 (Rcü^ RÁ]^gûh¹ü{)
ˆÞï ±3¾î¶x‰ (ý{.Q.1) VÙܶñü²ñüÄ Q^¶ñpqñ{òüÖ Rû{ñÁ ³Áãñ¾ðz{2-
¶ñ^zü{ñÙ×ý¶ºñüÄ. p ±¾ñÞc^ò3^µ (ýɺµ ¶ÙÚò Rzºñ{ò3). p4 Éñ¹³aühñ×^
VÙÖ~ - ÉñºóüÄ ³^ñ¯òÕ^òÖ ühñ×^ VÙÖ²r. P{ñÉ~ - T²]¾¶z{òüÄ VÙý^.
p5 (¯ñpqñü¾ñt Rzºñ{ò3) ±¾ñ]Á{Þµ²3®{4¶ÕØ. q {ñµ P±²r ²Öóû^ñtz{ñü¾ñ
VÙÚ (²3ñúz{òüÄ Rzºñ{ò3). p2 ˆ¶ÙÚò‰ VÙ^òÖ “±3{3z{òÙü¶üÄ É®{~ -
¯míõº¾ðÉñ¾ðzý{.
b2 "ü{Öó = PØ{òºópt, p3 ÉõÕÖóÁ®~ = {c^Ñ ÈºñÈÁz{òü{ñÕÖ RÁ®~" VÙØý¾.

íõº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 3 ü^ñýÉÉñºñÑ ¯ò^3¶µ 71

z3¾¶óüq3ñ²¯òãzÞc^3{òºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ð üÄñ^µ

±¾ô{:²¾µ ï¾ò¾žâº {{ ñ Ýɲ ñÉñ- 2 4

ü{ {®¶ü¯ñÉh¯ü{ ï]Á{]¾òºñ²ó : …
3 3 4

ݾ]h®{ ¯±¾ž^ Þ¾ðÉÉó{ ÝÉü² ñ] ºÝ-

3 2 4 4 3

Þµ“ðÅâqÉñ¯ò{ žÉñh ž¯òÝzÁ{ôüº ……

3

Éñ{ò3ü^Þ¾ò PÎ^òº¶wÉñÒghôº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãz{ñz²¾ðº¾z¯ñÉÒòºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ðüÄñ^µ

ühü{ñ ^ ®{ ñ°üIJÝ~{òÉh¯]Á{ݾ]²üqñmíÃʲñz{ñ-
3 4

Äc^ñ¾: ±¾ñwÉñà ^Å{ɾ“òü¾ñ´ ãw“ ðüh{ü¯¯ …

4

“ô¾ðâxÞz²ñ{ ²õq ÝÝÉ{°Þ{ ¯{ñ¶ñz¶Âü² Éó{®É®

3 2 3

P®üºñ®ºñz¶zÉüºñ^ ñz ±¾³ ¾^ wò ¶ó{ “ð “ðÅâq² ñüÉñ{ ü{¯……(37)

3 4 3 2 4 2

(ühü{ñ ^ 3®{4ñ°üIJ:) ¯òÙ ´ýÉÉõºñü¶Úò]a± ´kµ hñ®û{ÙûÚmhü¶ - Q“ð¾ò{-

Áýqº ¶¯ÝýÞ Þù¾²ó4h®{3¯¶ñ^ËýqºÜ¶ñ¹; (Ý~{òÉh¯]Á{ݾ]²üqñmíÃÊ-
²ñz{ñÄc^ñ¾:) ³þÚʵ ^vwò Rzºñ{ò3 - Ý~{òÉh¯c^þÒz {òÁ¶ñþÄ{òÁ±²¾òÉpqc^-
Òñ^˵, PmíÅýº Q²4¾w¶ñ^˞ýqºÜ¶ñ¹; (±¾ñwÉñà) TÙÛ^žÕض^z{q]^ò
QÉóºÃÄà ¶ñ¹z{ü{ - ±¾ñwþÚ ÉñÞÝ{2ñ¯¶ñ^ TýqºÜ¶ñ¹; (^Å{ɾ“òü¾ñ´4ãw:
üh{ü¯¯) ´z{v¶ñþÄ û¯tžr]a± ³þÚʵ ^vwò VÚ~ºóü¾ - Qz¶ñýÉ “òü¾ñ-
´4ãw¶ñÚ {òÁ¶ñþĺñ^ËýqºÜ¶ñ¹; üh{ü¯¯ VÙý^ºñüÄ - üh{¯Éóü“ãw´4{¶ñÚ
ýh{®ºz{òÜýqº PÉÝ{2ñÉóü“ã¶ñÚ Ýü¯ïzý{ ˆ^ñ{à ^Ú^gühñ{òžrž{Äñ‰
VÙØ P¯®{¾^3ñý{2ºóÕ ûhñÃÇ^òÖ ^ò¾ôqµ ž{ÄñÚ Q²4¾wc^Òñ^ TýqºûÚÙØ
ûhñÃÅÕ×û¶ÙØ Þúhò{¶ñ^òÖ~. (“ô¾ðâx Þz²ñ{3²õq2:) ü^ñĶñû¶Ù ûhÙÚò]aÙ
^¶Ä¶ÙÚ aý¾^ÎüÄ - “ò¾ÝýÞz {òÁÉr^Ó]a ²õq2¶ñ^ËýqºÜ¶ñ¹; (ÝÉ{°-
Þ{3¯{ñ¶ñz¶Âü² Éó{®É®) Tý¾û^ñÑühñ{òz{òÁËÁɵ VÙÚ{ñÉóü¶Äü{ - Qz¶ñ-
ýÉz{ÙÜýqº {ò3ȺÉó] 3¾ïz~]a ] 3Áï¶ñ^ËýqºÜ¶ñ¹; (P®üºñ®ºñz¶zÉ-
üºñ^3ñz±¾³4:) TÙÚû{ÙÚ{ñÉóʵ VÙÚ~ÙÚ{ñÉóʵ, ³ý¾±²óÄñ{ Rzºñ{ò3, ºñÜ-
ü¶z{ò Rzºñ{ò3 - Q“ð¾ò{Áýqº Qz¶ñz¶õºc^Óµ {ÙÜýqº Qz¶ñz¶õºc^Óµ
P®üºñ®ºµ RpqÉÎ]^ñµ²r ¯òÕa¶ÉÛ¹, R±²rºóÁ]^gûh¹ü{ʵ {ÙÜýqº
Þ¾ðüɓðɾzÉz{òà ³ý¾ºóÃÄñ{²r ¯ò¾É{ò4^ü{üíñÊ]{ܶñ¹, P{ WÉ Þ¾ðÉüh{¯¾ñǵ
{ÙÛǵ º{2ñÉzÝü{ñ~µ P“]ºÜ¶ñ¹ RÁ]^òÖ Vµû²Á¶ñÙ, Q“ð¾ò{Áµ {ñܵ
²ó¾òºñü{ P®üºñ®ºµ Þù“ðÅâqÛºóÁ]aû¶ÙØ ˆü^ñýÉÉñºñщ VÙ^òÖ {3“^z{òüÄ
QÍÉñ¾ñüÄ ¯òâ^¾ðãò]^±²pq~ VÙ^ò×¾ð.

üÉ{3ñ®{ñhñ¾ðº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

72

¯ñÙ^ñµ {òÁÉñ¹û¶ñÎó - ¶vþwºóÁ®~ ±¾üɓµ

a ^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà PÉÜýqº ±¾wºózÉa wzý{ P°Þ®{ò z~± a ²ógühÖóÛ¾ð.
3 4 2

b Rɾð]a] ^ôͱ²óÖ®{ ¯ò¾É{ò ^±À{òºñÚ~, RÁÉÁýqº Q“𾺞µ PÎóÊû¶Ùܵ²r-

4

ºñºóÕØ, b P®{ ¾Þzý{ b Pý¾ºñزtz{ò Þñz¶ó±²ó]ý^]^ñ^ P]^ÄÉóýº Pòµ

2 3

û¯^òίòÙ×Ù S“ðɾÙ. c QÛǵ, ²ó¾ò®{~ PÉþÚºñý^ºñüÄ P~ {Ù^ñ¾ðºµ ûh¹{ÙÖó

¯òÃÄñü{; c QÕ×ý¶ ¶õ ~ø¾ð®~, c { ¯Ç± { ÛÚÉÙ ^òÎóghôý¾ýº] û^tz{ñÃ
2 3 4 4 4

c Pzü{ñt ü²ñźñÚ žr^ûÒÃÄñµ PÉóÍz{ÉóÍz~±²ñ¾ð]a¶ñü²ñüÄ; d "ýɱ²ñµ

4

¶vþwºóÁ®~ ±¾üɓµ. a, a 2 (^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà PÉÜýqº ±¾wºózÉ-

a 3wzý{ P°Þ®{ò4z~) Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ (²ógühÖóÛ¾ð) VÙÖ²r VÙØ
Þc]3¾ïµ. R~ ±¾^¾üxhò{µ. PÙÖó]ü^, ˆ^ñ{à ý¶ºüÄÖóüÚى VÙÖóÁ]-
ý^ºñüÄ, ^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà - ²ógühÖóÛ¾ð VÙÜ{Ã. R~ (²ógühÖóÛ¾ð) VÙÖ
´4{¯ò¾ðü{3“zü{ñüq ühÁµ. b ž®{òÚ üºñíþÚºóÃ, ^ôÍ - ¯ò¾É{ò4^±¾ô{òºñ¹gûhÙ×Ã,
R{òüÄ - ü¯ñ˲tµ²r V±²r VÙÚ (Rɾð]a] ^ôͱ²óÖ®{ Rzºñ{ò3). R~ -
ÉóÝ{¾Þc^ 3{òºñ^]^vtû^ñÑÉ~. b, c z 3Éó{ô º üºñíþÚºóüÄ - Wɵ´ 4{ÛÚ
S“ð É ¾Ù RÉý¾±²ó¾òý^]a üï~ýÉʵ, ²ó¾ò®{ ±¾^ñ¾zý{ʵ, Rýɺñ^òÖ
ɾð z {ò⺶ñwzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Rɾð ] a Rzºñ{ò 3Éñ]ºz 3ɺz{ñüÄ).
( R É ¾ ð ] a ] ^ ô Í ± ² ó Ö ® { ¯ ò ¾ É { ò 4^ ± ¾ ô { ò º ñ Ú ~ R Á É Á ý q º Q “ ð ¾ º ž µ
PÎóÊû¶Ùܵ²r QºóÕØ). b3, c RÈÉÒÉóüÄ ¯ñº^ÛÚÉÙ, "PÖóË, ¯òýÖË, Z¾ð±³,
^ýq±²ór" VÙ^òÖ Äèwc^þÒÊýqºÛ¹, ˆìnñ¯Þµ²®¯:‰ (¾ñ.² 3ñ.1-12)
V Ù Ø û ^ ñ v t - P Ö ó Ë û ^ ñ t z { É ß â q 2ñ { ò 3^ Ó ] a µ ý ^ ] a Ö ó º ñ ± ý ²
Éñc^üÉvtµ²rºñÚ ìnñ¯´¾ðz{òýº TýqºÛý^ºñüÄ ïó{^ñ¶Û¹]û^ñvt
(P®{ ¾Þzý{ Pý¾ºñزtz{ò Þñz¶ó±²ó]ý^]^ñ^ P]^ÄÉó Pòµ
û¯^òίòÙ×Ù S“ðɾÙ. QÛǵ ²ó¾ò®{~ PÉþÚºñý^ºñüÄ P~ {Ù^ñ¾ðºµ
ûh¹{ÙÖó ¯òÃÄñü{); c2, c3 P®{ Éó“ðüÄãµ {Ù ^ñ¾ðº¶ñÚ ~3:^ 2zý{ ÉóþÒz{ÙÖó
¯òÃÄñü{; Qý^ºñüÄ (QÕ×ý¶ ¶õ ~ø¾ð ® ~) YÁ ²ó¾ñpr{ 3ý“ýº ±¾ñ±{¾ñ¹
({4¯Ç±3{4ÛÚÉÙ ^òÎóghôý¾ýº] û^tz{ñà Pzü{ñt ü²ñźñÚ žr^ûÒÃÄñµ
PÉóÍz{ÉóÍz~± ²ñ¾ð ] a¶ñü²ñüÄ). d, d 2, d 3, d 4, d 5 PÉÙ{ñÙ { 4¯ü¶ñûÉÙÚ
(ýɱ²ñµ ¶Á®{ñµ VÙܵ²rüº Rɾð]ag üh¶¯ò{òºóüÖ PÉÙ. Qý^ºñüÄ
PÉüÛt Þ z 3Á “ ² { 3ñ ¾ ð z { 2c ^ þ Ò ) (PÉÛ^]û^ñvtµ) PÉÜýqº
(Þµ²3®{ò4²{3ñ¾ðz{2)Þz3Á“²{3ñ¾ðz{2(c^þÒʶ^±²q) PÉÜýqº Þµ²3®{ò4^Òñ^]
û^ñvtµ (±4¾¶óz~]^òpr±²ñ¾ðz~ PÉÚÙÖó]ü^ YÎó®{ñà ¶õÒ˵ ¶ñpqñü{
ü¯ñ˲ptgûhÃÇ^òÖ~) VÙØ Éñ]ºc^þÒ± ´¾òz~]û^ñÑÉ~.

b (Rɾð ] a Rzºñ{ò3) RÉÁýqº ±¾ô { òºñÚ~, ÝÉÝɲz{ñǵ {ÙþÚ]^vq

S“ðɾÜýqº ±¾ô{òž^2z{ñǵ R¾vt Q“𾺞µ PÎóʵ²rºñºóÕØ VÙÖ²r.
(R¾vt Q“𾺞µ) VÙص ²ñq2žvt. RÁÉÁýqº Q“𾺞µ - RÁÉÁýqº
Ýɲžµ VÙÖ²r. b3 Pý¾ºñزtz{ò - aýÖz{à ûh¹~; ü“ñãò±²óz~ VÙÖ²r.
c "Þñz¶ó±²ó]ý^]^ñ^ Pòµ {ñÍ®{ñÙ" VÙܶóqµ PÖóÉü¾, ²óÙþÚ R~]a
~3:^2±²tÉñûÚÙûÚÙÚ (QÛǵ Rzºñ{ò3). QÛǵ = PÖó®{ñǵ. ºz3Éñ,
ïó{^ñ¶ÛÚÉÜýqº ²ó¾òË ÈºÞ¯z~]a TqÄñü¶ñûÉÙÚ (QÛǵ Rzºñ{ò3).
QÛǵ = Þñz¶ó]^±²ó¾ò®{ ²ó¾òüɺñ^òǵ. ¶õ~ø¾ð®~ - P{ò4^¶ñ¹ VÙÖ²r. R~
- (ü¯ñ˲ptg ûhÃÇ^òÖ~) VÙØ ü¶üÄñüq P®Éºó]^òÖ~. c 4 (Pzü{ñt
ü²ñźñÚ) Þµ²3®{ò 4²{3ñ¾ðz{ 2c^Ó]aµ T²Äèwµ. d3 Þz3Á“²{3ñ¾ðz{ 2c^-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - ¶vþwºóÁ®~ ±¾üɓµ 73

¶Á®{ñµ" VÙܵ²rüº Rɾð]ag üh¶¯ò{ò ºóüÖ PÉÙ, d Qý^ºñüÄ, PÉüÛt

4 2

d Þz Á“²{ ñ¾ðz{ c^þÒʵ d Þµ² ®{ò ²{ ñ¾ðz{ c^þÒʵ P^±²q e PÉÛ^]û^ñvt

3 3 3 2 4 3 4 3 2

± ¾¶óz~] ^òpr±²ñ¾ðz~ e PÉÚÙÖó]ü^ ûºñÎó®{ñà ¶õÒ˵ ¶ñpqñü{ ü¯ñ˲ptgûhÃ-

4 2

Ç^òÖ~. ˆ]Éhò~ z ± ¾¶ü{ üÉ^ ñz ]Éhòz Éó± ¾¶ü{ ² Äñz… ]Éhò®¶z{ RÉñ² ñ{ò
3 3 4 3 3 4 3 4

^ñ®{ñ®üÉãw{z²¾:‰ VÙ^òÖ²rüº ²ó¾ñprýº±²ó¾ò®{ P¯®{¾µ QÕ×ý¶ºñüÄ

ü¶Ãü¯ñ]^ò±²ñ¾ð z ~ ÉóÄc^ Þmh¾ò±²~, P~{ñܵ ¶ñpqñû{ñÎóÉ~, YÁ
ÈÁèz{òïòÙص ÈÁèñ®{¾z{òüÄ ûhÙØ ^òptÉ~, "ý¶{òÅýº] ^vrü^ñüÒñ?"
VÙØ ü^p²~, QxØ, û²vxØ^ûÒñÙÖóÙÖó]ü^ ü{tÉ{ñ¹ Pɾð ²pqñÕü²ñüÄ
RÉÓµ P±²rüº ²t^ò×Ñ R±ü²ñ~. R±²r ü¯ñ˲t^òÖ RÉÑ{ ý“ýº P°Þ®{ò z{ 3 4

{òÁz{ñºñ¾ð, RÉÑ ²t^òÖ ²ñt^þÒʵ RÉÑ ûhñÃÇ^òÖ Éñ¾ðzý{^þÒʵ ûhñÃÅ,

R~^vt {ñÙ û²ñØ]^¶ñpqñü¶ ü¯ñ˲t^òÖ²rʵ ûhñÃÅ RÉÑý^Éñca¶ÒÉñ^,
PÉÙ É®~ ž^c^ñpr Q“ðÉß±²ó]^z{¾òz{{ñ¹z {þÄ]^pt^òÖ~, Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó.

ž{Õ²ñpt. a ÉóÚÉÉ®{ɾð^Ó]az {Ù¶^Ñ a ûh¹{òýº PÖóÉóºñ¯òÙØû^ñvt,

2

"R±²r RÉþÒ Vµû²Á¶ñÙ ²ógühÕÖóÛÙ; ¯ñÙ R~]a VÙûh¹üÉÙ?" VÙ^ò×Ñ.

ÒñÉÚ - ˆ^Áµû²Áü¶^c^щ({òÁÉñ¹.4-4-9) ˆû²Áµ³ÄÉñÚòý¾‰({òÁÉñ¹.4-4-
9), ˆTÁËýq Évwc^щ({òÁÉñ¹.4-4-8) ˆÉóÁµ²ó±²^Éý¾]^ñwòÉ
({òÁÉñ¹.4-4-9) Rzºñ{ò3^Ñ. d4 Þµ²3®{ò4Þz3Á“²{3ñ¾ðz{2c^ÒñÉÚ - ˆQ¹ghòº¾ð
ûÉvûw¹^щ({òÁÉñ¹.4-4-6), ˆü^ñ¶ÒÉñÙ^Ù؉ ({òÁÉñ¹.4-4-5), ˆÉñ¹z{
aÎüÄñýh‰({òÁÉñ¹.4-4-6) Rzºñ{ò3^Ñ. e (PÉÛ^] û^ñvt ±4¾¶óz~) PÉÛ^˵
PÉÚòÁ]^òÖ{ñ^˵ ± 4¾¶óz~ VÙÖ²r. e 2 (PÉÚÙÖó]ü^ YÎó®{ñÃ) PÉÙ
PÙûÖÙص, PÉÚòÃþÄûºÙص PÖó®{ñà VÙÖ²r.

R®{z{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà RÉÓýqº QÕ×ý¶]a z3Áâqñ®{µ (]Éhòz Rzºñ{ò3).

±4¾¶¶ñÉ~ - kÎÇý^. Tz 3±4¾¶¶ñÉ~ - kÕص ž^µ {òÁ±²ó ü¶üÄ ²ñ¾ð]ý^.
Éó±4¾¶: - ÉóÉóü{4ñ ±4¾¶:. (P~{ñܵ ¶ñpqñû{ñÎóÉ~) Tz3± 4¾¶Éó±4¾¶c^Ó]a
²ó4®¯¶ñÚ{ñ^ üÉyü¶. Ⱥñ²¾ò]^¶ñpqñû{ñÎó^òÖ~ T®¶z{Ù ûh¹Ê¶{òüÖ.
ˆÈÁèñz3ÈÁèµ ±¾{4ñÉ® Þ:‰ VÙÖzý{±²ÕÖ (YÁ ÈÁèz{òÚòÙص Rzºñ{ò3).
ˆP²ó ^ghòzzɺñ z3Áâqñ‰ VÙÖzý{±²ÕÖ (ý¶{òÅýº Rzºñ{ò 3). ˆ¯{3ñ®¯{ô3µ‰
VÙÖzý{±²ÕÖ (QxØû²vxØ^Ñ VÙÖ~). QxØ - ¯{3µ. û²vxØ - ¯{ô3.
¯{3c^ûÒÙØ ü²¾ðû²ÕØ ü¶Õü^ ü¯ñ]^ò± ü²ñ¶ýÉ - QxØ^Ñ. Þ¾òz~]^ûÒÙØ
ü²¾ðû²ÕØ] ^òÎ]aü¯ñ]^ò± ü²ñ¶ýÉ - û²vxØ^Ñ. ²ñpt]^ÒòÙ ±¾ü¶ºµ
(R±²r Rzºñ{ò3). (ý^Éñca¶ÒÉñ^) VÙÖ~ - ˆVÙûh¹ü^Ù ÉÃÉóþÚüºüډ
({òÁÉñ¹.4-4-10) VÙÖzý{ ^qñèòz~. ˆÉÃÉóþÚ {ô¾ð]aµ ^vwþډ({òÁÉñ¹.4-
4-11) VÙÖzý{ ^qñèòz~ (PÉÙ É®~ Rzºñ{ò 3). (RÉÁ]a]^ô Í ±²óÖ®{)
Rzºñ{ò3Éñ]ºz~]û^ñÁ R{òïñÞµ - YÁ Pµý¶ºñ¾ð {ñܵ {ÙÜýqº ²óÑþÒʵ
Pzº®{µ ¾ò]ý{ºñºóÁ]^, ²óÑþÒ Éóz3ÉñÛ¹ T²4ºü{ñž^2ü^3ñ{3ñ¯µ ²órz~ {4¯µ
¯ò¾µ²] û^ñvtɾ, Pzý{]^vt P®{ ±¾ô{òºñüÄ “¾ô¾µ ÉópqñûÒÙØ. Þµ²3®{ò4-
²{3ñ¾ðz{2c^þÒz ü{t^òÖ~]a {ñz²¾ðºµ - Rɾð ²4^3Éz3² 4ñ^3É{¾ð^Ñ RÁÉý¾Êµ
Tz 3ü{3“ðº¾ñ^ ¯òþÚz{òÁ]a¶É¾ñý^ºñüÄ, ²4^ 3Éz3Éó“ðüÄã¶ñÛà ²4ñ^3É{¾ð^-
üÒñüq brºñ^òǵ {4¾ò]^Äñû¶ÙØ ü{t^ò×¾ð VÙÖ²r.
ž{Õ²ñpt (¶vþw Rzºñ{ò 3). a ²ñpûqÃÄñµ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (ÉóÚÉ
Rzºñ{ò3). ÉóÚÉ = ±¾“𯵲vw. a2 ûh¹{ò = ûhºÃ.
74 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 1 ¶vþwºóÁ®~ ~ÎñÉó

¶vþwºóÁ®~~ÎñÉó Éñ¶ÚÙ¶vwò~ûÉÙܵ
Éóvþwzû{ñÏ~ PÉÙü¶Ë ýÉa®{û¶ÙØý^^ñptµ
^vþwÊvwô¾ð¶Ã^¯òÙØ ^qÃÉvwûÚÙܶÙüÚ VÙ
û²vþw±û²Á¶ºÃûh¹{ñ¾ð]a VÙûh¹ü^Ùû²¹ÉþÒºõü¾.(1)

b[¶vþwºóÁ®~ b ~ÎñÉó] c "¶vžÏ~¶^±²tz~¯òÙÖûÉ®ý{" ({òÁû¯t.5) VÙ^òÖ-

2

²rüº PÉÙ {òÁÉr^Ó]a Tp²pq ´ ¶ó±²¾±²ýqº RÁ®~ ~ÎñÉñ¯òÕaµ. d PÉÙ

4

Þµ² ®{ cû^ñvüq Rzý{ ÉóÁµ³^òÖ~ - e P~ ±¾ñü{ “ò^¶ÙüÖ f ˆ¶ºñ ~ ² ]zºñ

3 4 3 4

{ÝýºÉ Éñ¶¯Ýüºñ²³ ìºü{‰ "g žÙ³ ü{ñÕØ^òÖ ühñþÄ g VÙÚÙ³~?" VÙØ

4 2

û²Á¶ñÑ ü^pqÁÒ. "²vt ßz { ñ“𾶵 VÙØ áÉñ¶¯Ù VÏ®{ÁÒòºóÁ®{ ü{ “-

3 4 3

¶ñºóÕØ, PÉÙ VÏ®{ÁÒòÚ ²óÙ³ h PÉÙ²]^à ² ]{òºñüÄ Éóq¶ñpqñü¶ Pµ¶vþw

4

h ü¶ñ®~û^ñvt ^òq±²Ù" VÙ×ÚòüÖ Éó“ðÉñ¶óz¾Ù. i ˆÉóây¾ð¶ñ°ãÂü²w hhñ¾

2

ÉÞù{ ñ{üĉ VÙØ PÉÙ²]^à ÁhòÊýqºñ¾ð Éóq¶ñpqñ¾ð^ÒòüÖ. j [RÁ®~] k RÈÉóÁ±-

4

³]a±´½Éèwz{òà Ý{ò {ò^ ¶¯“º¯ñ{ò ^Òòà YÁ ¯òº{òºóÙÖó]ü^ ü¯ñ˲pqý¶

2 3 3

ü{ñÕØ^òÖ~. l [~ÎñÉó] m R~{ÙþÚ m Éóq¶ñpqñý¶Êµ ü{ñÕضóüÖ; n ²ózü{ñ²ï{Ù

2

h®{ ¯²c^z{òïòÙص n ý^Éñc^ ¶ñpqñ{ñ±ü²ñüÄ; o ý^Éñc^òà Éó¾ïñ] ¯òºñüÄ

3 2 3

b, b2 ˆ~ÎñÉó‰ VÙ^òÖ ²{3ÝÉñ¾Ýºz{ñüÄ c ˆ¶v‰ VÙÖ~ - ´¶óûºÃÄñû¶ÙØ

PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¶vžÏ~µ Rzºñ{ò 3). ºz 3 Éñ, ˆÉñ¶¯Ù‰ VÙ^òÖ ²{ 3 -
Þñ¶¾ð z 2ºzý{]û^ñvt Þñ^ú²¾züɯ {ñz²¾ð º µ (¶vžÏ~µ Rzºñ{ò 3).
¶vþwz~ÎñË^òÖ~]a üï~ {òÁËÄ^Ò®{ÁÒòÚÉÙ {òÁÉr^ÒòÙ Þµ² 3®{4µ
û^ñvt VÙܶzý{ Þ±¾¶ñw¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¶vžÏ~µ Rzºñ{ò3)
VÙضñµ. d ˆ¶vþw‰ VÙØ W^Éh¯¶ñºóÁ]^, Vcaµ ~ÎñË^ò×Ñ VÙÖ~]a]
^Ázü{û{ÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÉÙ Þµ² 3®{ 4µ û^ñvüq VÙØ~qc^ò).
±¾üɓz{òÕûhñÙÚ ¶¾ðºñý{3]a "{ñÙ {4ñý¾üºÕØ ±¾{ò]3¾ïóz{ ´¶óºñý^ºñüÄ
Rcü^ RÁ]aµ" VÙØ ~ÎñÉó±²ñ¾ð z ~, Pca]^ñxý¶ºñüÄ Pca "RÃþÄ"
VÙÖÖó®~ ²óÙþÚʵ Þµ²3®{4ìnñ¯z{ñüÄ Éóq¶ñpqñ¶Ã ~ÎñÉñ¯òÙ×Ñ VÙØ
û^ñÑÒüÉyµ; Qý^ºñüÄ PÉÙÞµ²3®{4µ TvqñÚ ´¶óûºÃÄñµ ~ÎñË^ò×Ñ
VÙÖ²r. e P~ = Þµ²3®{4µ. f PÉÙ Þµ²3®{4cû^ñvt ÉóÁµ²óÛÁžvüqñ-
ûÉÙÚ (¶ºñ ~ ²4]zºñ Rzºñ{ò3). g žÙ³ = ³¾Ý{ñz. g2 VÙÚÙ³~ = V~.
ºzÞµ²3®{ò4. "^ò¶ó{ò É{3®{ò" Rzº¾ðzü{2ñ Éñ ²¾ðºÉݺ{ò. h "³4ìºü{" VÙ^òÖ
ɾðz{¶ñ¯ñ¾ðz{2µ (PÉÙ²]^à Rzºñ{ò3). h2 ü¶ñ®~û^ñvt = Q] 4¾ñwòz~]
û^ñvt. i ±¾¶ñx®{¾µ (Éóây¾ð¶ñ°ãÂü²w Rzºñ{ò3). Rz{ñà {òÁÉrʵ
²õ 4¶üÞ¯üÛüq "û²Á¶ñÑ Þmh¾òz{ÁÒòÚzý{ Éóq¶ñpqñ¶ÅÁ]^òüÖÙ"
VÙÖÁÒògûh¹{ñ¾òüÖ. R®{ “ðüÄñ^z{òà R®{ P¾ðz{2µ RÃÄñÉópqñǵ P¾ðz{2ñz
ßz 3{4µ. Qý^ºñüÄ (PÉÙ²]^à ÁhòÊýqºñ¾ð Éóq¶ñpqñ¾ð^ÒòüÖ VÙÖ~). j, k
R±ü²ñ~ ˆRÁ®~‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (RÈÉóÁ±³]a Rzºñ{ò3). l, m ˆ~ÎñÉó‰
VÙÖ~]a - ~ÎñÉñ¯òÕaû¶ÙØ É¾ðz{¶ñ¯ñ¾ðz{2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (R~{ÙþÚ
Éóq¶ñpqñý¶Êµ ü{ñÕضóüÖ VÙØ). Þµ²3®{4cû^ñvt ÉóÁµ³¶ÒÉÙÖó]ü^
{4ñ¾^züɯ˵ ÉóÁµ³µ VÙÖ²r. m R~{ÙþÚ = ´¶óýº. m2, n2 (Éóq¶ñpqñý¶Êµ)
VÙ^òÖ 'h'“± 3 { 3 µ ü¶üÄ (ý^Éñc^) VÙÖzý{ ޞghºó]^òÖ~. ºz 3 Éñ,
(Éóq¶ñpqñý¶Êµ ü{ñÕضóüÖ) ޞghºµ - PÉþÚzü{tý^, ~ÎñËý^]a
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 1 ¶vþwºóÁ®~ ~ÎñÉó 75

üɵü²ñüÄ; p {ñc^Ñ û{Òò®{òÁ]^ò×¾ð^Òñ¹, "RÉÑ ± ¾¶óz{ñý¾±ü²ñüÄ ûh¹^òÖ-

4

û{ÙûÚÙ³~?" VÙ²¾ð^üÒ, Pɾð^þÒ "¯ôc^Ñ ± ¾¶óz{òü^ñüÒñ?" VÙܶñºóÕØ RÉÑ.

4

[Éñ¶ÚÙ¶v R~ûÉÙܵ] Éñ¶ÚÙ¶vwÙü× R~? VÙܵ. q PrºóüÄ ²óÖ®~ýqº

q ^ ®{ ¶Ùü×? VÙÛ¯òÙ×Ñ. r ^ ®{ É{ô ±Á{ò Éõ‚ VÙÖòüÖ ¯ñprà ±¾ßz {ò ; s
2 3 4 3 4 2 3 4

ˆÞ¾ðÉ^ ®{ :‰ VÙ^òÖ Éóãºzü{ñpýq Þµ² ®{ ü¶ºñºóÕØ RÉÑ PÖóÉ~, PÉÙ R¾®~

3 4 3 4

{Ú]^ñ]^ò]û^ñvq{Ùü× VÙÛ ¯òÙ×Ñ. t PÉÚ{ñÛà R®z ¾Ü]a± ü²ñüÄ û^ñt]^

3

üÉvqñ^ñyµ RÉÓ]a, PÉÚ{ñÚ ü²ñü{ RÉÒ{ñüººóÁ]aµ. u "PÉÚ{ÙØ^ñv"

VÙØ RÉþÒ ¶õp^ûÉñvxü{. v [R~ûÉÙܵ] ±¾zºèz{òǵ Tc^Ó]a Þµ“ºµ
P°É¾ðz{òºñ¯òÙÖü{ñ? VÙܵ. w ´ {^ñÄz{òÇÑÒ~µ RÉÓ]a ɽz{¶ñ¯^ñÄz{òÕ-
4

ü²ñüÄ ü{ñÕØ^òÖÉóz{þÚ ü²ñ]^ò, PÒ®{ÉþÚ R±ü²ñ~ ^ñwûÉñvxü{. x [Éóvþwz

û{ñÏ~] y ^Îó®{^ñÄz{òÇÑÒ~µ ɾð z {¶ñ¯^ñÄz{òÕü²ñüÄ ü{ñÕØ^ò×±ü²ñüÄ,
üÄñ^ñ®{¾z{òÕ²¾ò¶ñÕ֞µ Rcü^ ü{ñÕׯòÙÖ~. z "P]^ý¾, R]^ý¾" VÙܵ²r,
Pɾð^Ó]a RÈÉóqz{òǵ PÈÉóqµ Pwòz{ñ¹zü{ñÙضóüÖ, ¯¶]a PÈÉóqz{òǵ
üï~Éñý^ºñüÄ, PÉþÚ Éóq¶ñpqñý¶ýºgûhñÃÇ^òÖ~. n Éóq¶ñpqñ{²r
V±²rûºÙÚ z3Áâqñ®{žü^2¯ ^ñpt^ò×¾ð (²ózü{ñ²ï{Ù Rzºñ{ò3). o Ⱥ{ò-
ü¾ü^w {ñz²¾ðºµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ý^Éñc^òà Rzºñ{ò3).

p ü¶Ç]^É{ñ¾òý^ ({ñc^Ñ Rzºñ{ò3). Éñ¶¯ÙÞµ² 3®{4cû^ñvt ~ÎñË^òÖ

VÙþÚ "±4¾ñ®ý{" VÙÖ ¯ôc^üÒºÙü× ±4¾ñ®ý{^Ñ? VÙÖ²r. q R~]a ¯òºñ¶^µ
Wû{ÙÚ (PrºóüÄ Rzºñ{ò 3). ºz3Éñ, ˆÉñ¶ÚÙ¶v‰ VÙÖÖó®{²r VÙûÚÙÚ
(PrºóüÄ Rzºñ{ò3). PrºóüÄ VÙÖ~ - hñt(dØtÞ). ˆ²z3±4ºñµ ´ 4¶ó:‰ (³.Þú.) RüÖ.
q2 ^3®{4¶Ùü× VÙÖ~ - ^3®{4É{òºñÚ ±Á{ò2ÉóºÙü× VÙÖ²r. r, s ´4¶ó]a ^3®{4µ
ÝÉ{Ýßz3{4¶ñºóÁ]^gûh¹ü{, {òÁÉr^üÒñpýq Þµ²3®{4z{ñüÄ É®{ ^3®{4µ
VÙÖóÉÓ]a ¯òþÚûÉÙ^ò×¾ð (^ 3®{4É{ô ±Á{ò 2Éõ Rzºñ{ò 3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ).
q P{2Éñ, (PrºóüÄ Rzºñ{ò 3) "R~" VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ. ^3®{4zý{] û^ñvt
P°¶ó]^ò×ûÒÙÖ²r. r ^ 3®{ 4zý{]û^ñvt ûhñÃÇ^ò×Òñ^òÃ, "^ 3®{ 4É{ô "
VÙØ{ñÙ ±¾ßz 3{ò 4Êvüq, P{ñÛüÄñûÉÙÚ (^ 3®{ 4É{ô Rzºñ{ò 3 ). P®{
^3®{4ÉzzÉz{ñǵ RÉüÛpýq Þµ²3®{4ü¶ ü{ñÙØû¶ÙØ ^Áz~. t {Ú]^ñ]^ò]
û^ñvqñà RÉÓ]a ±¾üºñí¯û¶ÙûÚÙÚ (PÉÚ{ñÛà Rzºñ{ò3). u PÉ{ñ¾òý^
(PÉÚ{ÙØ Rzºñ{ò3). v Rz{ñà "R~ûÉÙܵ" VÙÖ~]a R¾vt {ñz²¾ðºµ
Tvtü²ñüÄ ü{ñÕØ^òÖ~; f W^{ñz²¾ðº¶ñ^òà (PrºóüÄ ²óÖ®~ýqº ^3®{4¶Ùü×)
VÙØ '~'“± 3{ 3µ ^ñx~, ^ 3®{ 4Ézý{ýº]û^ñvt P°¶ó]ý^ºóà ޵“ºµ
P°É¾ðz{òz{ñǵ ±¾zºèz{òǵ Tc^Ó]a Þµ“ºµ ɾðz{òºñ¯òÙÖü{ñûÉÙØ
'h'“±3{3z~]^ñ^òà ühÁµ. Þµ² 3®{4žvqñÛà Rɾð^Ó]a ÉóÁµ²üÉvtÉñ-
ûÚÙûÚÙÚòÃ; ü“ã´4{Ûý^ºñüÄ; f..iü“ã´4{Ü]a {zÞµ²3®{4žvqñÚýÉ
{{ô3ºzüɯ Tz3ü{3“ðº¶ñºóÁ]aû¶ÙØ ÝÉñ²ü{3“µ PÁÒògûh¹{ñ¾ð ^ôüÎ (¶ºñ
~ ²4]zºñ VÙØ ~qc^ò Éóq¶ñpqñ¾ð^ÒòüÖ VÙܶÒ˵). t (PÉÚ{ñÛÃ) VÙØ
~qc^ò PÁÒògûh¹{ RÈÉóqµ - P®ºñ²ü{3“µ. w P±²r ±¾zºè¶ñºóÁ®{ñÃ
P°²4Éóºñü{ ü¯ñ˲tÉñûÚÙûÚÙÚ (´4{^ñÄz{òÇÑÒ~µ Rzºñ{ò3).

x ˆÉóvþwzû{ñÏ~‰ VÙÖ~]a R¾vtû²ñÁÑ - y, b ²¾¶²{ 3û¶Ùص, R®{

Q^ñ“®{ñûÚÙص. y {ñµ R®{ Éó´4{òºóüÄ R¾ñ¯òÕ^, ˆÉóvþwz û{ñÏ~‰ VÙØ
²¾¶²{ 3zý{g ûhñÃÇÉñûÚÙûÚÙÚ (^Îó®{ ^ñÄz{òà Rzºñ{ò3). z ìnñ¯-
76 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 1 ¶vþwºóÁ®~ ~ÎñÉó

RÈÉóqµ Pwòz{ñºóÁ]a¶ñü²ñüÄ. a Q¾ðârüãwۓð¾¶z{òüÄ ¯òÙØ ²¾¶²{ c- 3

^vqñ¾ð^ÒòüÖ a hòľð. b ¯ñ¶Þñµºz{ñǵ, U¾ðz Éñ^ñ¾z{ñǵ, RÈÉñ^ñ“zý{±

2 4

²¾¶²{ û¶ÙØ û{ñÎñ¯òÕaµ. [PÉÙ c ü¶ËýÉa®{µ] d VÙüÛüq ^Ä®~ P^ÙÖ-

3

Éóqµü²ñüÄ ²ó¾òüÉñüq Ⱥñ±{¶ñºó¾ñü{ PÉÙ ¯òzºÉñÞµ ²vyµ ü{ “µ VÙÛ-

3

¯òÙ×Ñ. e PÉ{ñ¾ÈºñÈÁz{òʵ e {Ú]a RÎ]^ üÉvqñý¶Êµ. [f ý^ ^ñptµ] g

2

PÉÙ W^²¶ñºóÁ]^òÖ RÁ±ý² P°Þ®{ò z~, PÈÉóÁ±²óǵ {ñÙ P°² Éó]^±

4 4

û²×ý¶ºñüÄ ¯tüÉ {Ò¾ð®~, ûhñÃı³]^ Éñ¾ðzý{ {þÄ]^pq¶ñpqñü{ ïÝ{-

žz ý¾ºñüÄ {þÄ]^pqñ¯òÙ×Ñ.  h ²¾¶²{ z{òüÄ ¯òzºÞú¾ò^Ñ ¯òzºñ°² ɵ
3 3 4

²vx¯òÕ^, Pɾð^üÒñûqñz{ ±¾ñ±{ò ¯¶]aµ TvqñºóÁ]^, ¯ñµ Rαü²ñü¶‚ VÙØ

{Ò¾ð®~ û{ñqc^òÚ Éñ¾ðzý{ {þÄ]^pq¶ñpt^òÖóÄÑ. i [^vþwÊvwô¾ð ¶Ã^ ¯òÙØ]
j "PÉ{ñ¾µü²ñÄÙÖó]ü^ VÙØû¶ñ]^ P°² Éó]^Äñµ²rºóÁ]^òÖ ²¾¶²{ z{òÅÁ±²óǵ
4 3

¯ñÙ Rα²ü{" VÙØ ^vwô¾ð ¶Ãa¶ñºóÕØ. k [^qÃÉvwûÚÙܵ] l PÈÉrýÉ]

^ñpr]^ñyµ RÉþÒ PÉÙ ²ógühÕÖóÕØ, m RÉÓµ {ÙþÚ±²ógühÕÖóÚ²rüº
ûhñÃÄñ¯òÙ×Ñ. n YÁ ^Ác^qà ÉrËû^ñvt n ûhÈüɺóÁ®{ñÕü²ñüÄ n Pc^òÁ]a-
2 3

ýɓz3ºz{ñüÄ ü{ñÕص VÙØ ÝÉñ²ü{3“µ (P]^ý¾ Rzºñ{ò3). a {c^Ó]a ¶ñz¾µ

RÈÉóqz{òǵ PÈÉóqµ Pwòz{ñ¹zü{ñÕØ^òÖÉÒüɺÙØ, {c^þÒ±²ÕÖóÛ¾ð]aµ
RÈÉóqz{òǵ PÈÉóqµ Pwòz{ñµ²r ²vwò]û^ñvrÁ±²ñ¾ð^ûÒÙØ
ÉóÉèòz~ P~]a T{3ñï¾wµ ^ñpt^ò×¾ð (Q¾ðârüãwÙ Rzºñ{ò3). a2 hòľð
VÙÖ~ - {4¾ð¶³z¾þÚ. P{ñÉ~ - Q¾ðârüãw¾ð VÙ²ñû¾ñÁ Áãò {µžýqº
Q“ð¾¶z{òüÄ ¯òÙØ {4¾ð¶³z¾¾ð]a ²¾¶²{3zý{] ^ñprÛ¾ð VÙÖ²r. ±4¾ñ®{òÞ¶ºz-
{òüÄ ýÉa®{û¶ÙØ ý^^ñpq]btü¶ñûÉÙÚ " ˆü{Öóʵ ü{×~µ ¶ñüºñÙ
{òÖz{Úщ({òÁÉñ-4-4-7) VÙØvqñý^ºñüÄ btµ" VÙÖÁÒògûh¹É¾ð. b R¾vqñ-
¶¾ð z { 2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ñ¶Þñµºz{ñǵ VÙØ~qc^ò). ± 4¾¶ó]aµü²ñ~
Þñz3Á“𺵠Tvqñ^üÉyü¶ VÙÚ (¯ñ¶Þñµºz{ñǵ Rzºñ{ò3üï~z3ɺžµ).
ž®{òÚ ²èz{òà ޵² 3®{ò 4Þz3Á“²{3ñ¾ðz{ 2c^þÒ Þµ²3®{ò 4²{ 3ñ¾ðz{2c^Òñ^g
ûhñÃÄ] bqñ~; Q^òǵ ²ózü{ñ²ï{Ü]aµ ^ñ{ 3 ñhòz^± 4¾ñ®{ò¯òÈÁz{ò
Tvqñý^ºñüÄ PÈÉÉÝý{2ýº±²ÕÖ] btû¶ÙØ ûhñÃÄ]aýÖºóÃþÄ; QÛǵ
PÝɾ޵.

c, d ˆü¶ËýÉa®{µ‰ VÙÖ~]a Ⱥñɾð z º´¾ð É ^¶ñ^ P¾ð z { 2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð

(VÙüÛüq ^Ä®~ Rzºñ{ò3). e PÉ{ñ¾ÈºñÈÁz{ò VÙÖ~ - ˆPÉÙü¶Ë‰ VÙÖzý{
^qñèòz~. e2 ({Ú]^òÎ]^üÉvqñý¶) ˆýÉa®{µ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~. f, g
ˆý^^ñptµ‰ VÙÖ~]a ÉñÞþÚ (PÉÙ W^²¶ñ¹ Rzºñ{ò3). PÉÙ VÙÖ~ -
žÙüÚ {ÙüÛüq ^Ä®{ a 3x{ò 4^Ù VÙÖ²r. h ^ô Í Éñ]ºzý{ Éóɾò]^òÖ~
(²¾¶²{3z{òüÄ Rzºñ{ò3). ý^^ñpt^òÖ~]a üïzÉ®{¾µ (²¾¶²{3z{òüÄ Rzºñ{ò3)
VÙÚ˶ñµ. i, j W^²¶ñºóÁ]aµ ±¾^ñ¾µ RÙÚû{ÙØ Éóɾòºñ¯òÙØû^ñvt
R~üÉ ^vwô¾ð¶Ãaý^]a üï~ûÉÙ^ò×¾ð (PÉ{ñ¾µ ü²ñÄÙÖó]ü^ Rzºñ{ò3).
ºz3Éñ, ^ôûÎÃÄñµ ^qñèòz~ {ñz²¾ðºµ (PÉ{ñ¾µü²ñà Rzºñ{ò3). i ˆ^vþw‰
VÙ^òÖ X^ñ¾µ PȺº¶ñ¹, "^vyѯô ¾ ð ¶ Ã^" VÙÖ²r. k, l ˆ^qà Évwى
VÙÖ~]a ˆû²Á¶ºÃ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (PÈÉrýÉ]^ñpr Rzºñ{ò 3).
m Qý^ºñüÄ PÉÑ Pzý{üº ûhñÃÄñ¯òÙ×Ñ VÙ^ò×¾ð (RÉÓµ Rzºñ{ò3).
n z 3Éó{ôº²ñ{3zý{ʵ Tpû^ñvt {ñz²¾ðºµ (YÁ^Ác^qà Rzºñ{ò3). n2 ûhÈüÉ -
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 2 û²¹ÉþÒ]ý^^þÒ]b±²ó 77

¶óÁ±ý²gûhñÃǵ. [PÙüÚ] Pµü¶ VÙØ Éóãñ{ ñ{ò“ºÞúh^¶ñºóÁ±²û{ñÁ PȺºµ.

3

o ¶ÙüÚ VÙÚ˶ñµ. [VÙ p û²vþw] q ˆÊÉ{ò“ðh a¶ñ¾òwô‰ VÙ^òÖ²rüº ^ÄÉóºóǵ

Tp³^¶ñpqñ{ ²ÁɶñºóÕØ RÉÒ~. r [û²Á¶ºÃ ûh¹{ñ¾ð]a] s {µý¶] ^Ä®~ ²ó¾ò®{ñ¾ð

²tµ Ⱥޯz{Ò˶ÃÄ RÉþÒ±²tz{òÕØ. t Þz Á“²{ ñ¾ðz{ zý{] ^vt ^Äc^òÛÑ
3 3 2

RÉüÒºóüÖ. u [VÙûh¹ü^Ù] RÉÒñÕ×ý¶ {ô¾ PÉþÚ É¾±²vwüÉñ? "PÉÙÉÁ¶Ò˵

]¾¶±¾ñ±{ò ²ñ¾ðz~ QÖóºóÁ]^üÉyc^ñv" VÙØ RÉþÒz {¾ò±²ó±ü²üÛ? v [û²¹ÉþÒ-
ºõü¾] w Rq±²pq ÉþÒýºÊýqºõ¾ð! x ±¾Òºz{òüÄ x ³ÖÉr ¯þÚºñü¶ºóÁ±²ñý¾±ü²ñüÄ,
2

RÈÉÒÉóǵ ý^ʵ ÉþÒʶñºóÁ±²ü{ ¯ôc^Ñ! y ¯ôc^Ñ ÉþÒ û{ñcaý^]ag ûh¹{

²¾òïñ¾zý{g ûhñÃÄÉÃÅü^ñüÒ; ¯ñܵ z ý^ü¶üÄ P°âr z~±²ñ¾ð]^. 2
(1)

R¾vqñµ²ñpt. a "P±¾ñ]Á{Âý²ºñÚ RÉÑ ûh¹^òÖÚ YÙص û{¾ò^òÖ{òÃþÄ" VÙ^ò×Ñ.

û²¹ÉþÒ]ý^^þÒ]b±²ó± ²ó¾ñÙ^òq]aµ ^qûÄÙܵ

ûh¹ºü{ñ¾ð nñºóÕýÖ]^ñprg hò¾ô{¾Ù¸¾ðz{ò Sû{Ùܵ
ý¯Êµ^vwô¾ð ¶Ã^¯òÙØ ¯ñ¾wûÚÙܶÙüÚ VÙ
û{¹ÉËÁÉóÕhòضñÙ ûh¹^òÙÖû{ñÙÖÖóüºüÚ. (2)

b [û²¹ÉþÒ]ý^^þÒ]b±²ó] c PÉþÚzû{ñÏÉóz~]û^ñÑÓµ ²¾ò^¾zý{ÊýqºÉÑ {ñÙ

{ò¾ðº]^ñ^ÉÙÖó]ü^ U¾ðz4ɶñ^. n3 Pc^òÁ]aµ RÁ±û²ÙÖ~ - ²¾¶²{3z{òÃ
RÁ±û²ÙÖ²r. o (¶ÙüÚûºÙÚ˶ñµ) P~˵ - P±²ñûÉÙØ Éóãñ{3ñ{ò-
“ºÞúh^¶ñ¹ RÁ]^òÖü{ñ¾ð PȺºµ. Q^ Rz{ñà - 'Pµü¶', 'P±²ñ' VÙܶñü²ñüÄ
VÙý^. ¶ÙüÚ - ¾ñíñ VÙÚ˶ñµ.

p, q ˆ û ² v þ w ‰ V Ù Ö ó Á ® { ü { º ñ ^ ò Ç µ ˆ h ò Ø ¶ ñ Ù ‰ V Ù Ö z ý { ^ q ñ è ò z ~
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ÊÉ{ò“ðh Rzºñ{ò3). r, s ˆû²Á‰ý¶]^¾ðz{ 2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
({µý¶]^Ä®~ Rzºñ{ò3). ²ó¾ñpr R±²r ^Äc^òÛÒòÃþĺóüÖ VÙØ ^Áz~. t ^Ä®~
²ó¾ò®{ñ¾ð²tµ Ⱥޯz{ÒÉÃÄûÉÙÖ~ - ˆý¶ºüÄÕÖó ¶º]^‰(¯ñ.{ò.2-4) VÙÖ
QvqñþÒ Èºñɾðz{ò]^òÖ~. t ^Ä®~²ó¾ò®{ñ¾ð²tµ Ⱥޯz{òÕ^ñprà RÉÓ]a
ÉñhòûºÙ? VÙÚ (Þz 3Á“²{ 3ñ¾ð z { 2zý{ Rzºñ{ò 3). u (VÙûh¹ü^Ù) PÉÙ
ÝÉ{®z¾Ûý^ºñǵ, RÉÑ P{ò±¾Éþwºñý^ºñǵ {Ú]a P“]ºµ VÙÖ²r. v
û²¹{à = Rt{Ã. w, x, y RÉÓýqº ~3:^2ñ{ò“ºµ ûhñÃÇ^òÖ ±¾^¾wz{òüÄ
"Rq±²pq ÉþÒýºÊýqºñ¾ð " VÙص ûhñÃÇ^òÖÉÓýqº ïñ¾ð z { 3² 4 ñÉzý{
R¾vtÉý^ºñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (±¾Òºz{òüÄ Rzºñ{ò 3Éñ]ºz 3ɺz{ñüÄ).
x2 ³ÖÉr = ³Öc^ñÃ. R®{ Ⱥޯc^vq Tc^Ó]a ~3:^ 2¶óÃþÄûºÙÖ²r. y
{ñz²¾ðºñ®{¾µ (¯ôc^Ñ ÉþÒ û{ñcaý^]a Rzºñ{ò 3). PÙÖó]ü^, P®ÉºÈº{ò-
ü¾^c^ÒñüÄ W^ñ¾ð z {2¶ñ^˶ñµ. z ý^ü¶üÄ VÙÖ~ ¾üÞñ]{ò. û²¹ÉþÒºõ ü ¾
VÙØ~qc^ò P®Éºµ. (1)

R¾vqñµ²ñpt (û²¹ÉþÒ]ý^^þÒ Rzºñ{ò3). a ˆû{¹ÉËÁÉóÕhòضñÙ ûh¹^òÙÖ-

û{ñÙÖÖóüºÙ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (P±¾ñ]Á{Âý²ºñÚ Rzºñ{ò).
b, c ˆû²¹Éþ҉ VÙØýÉz~, ˆý^^þÒ]b±²ó‰ VÙÖÉÓýqº ïñ¾ð z { 3²4ñÉzý{
78 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 2 û²¹ÉþÒ]ý^^þÒ]b±²ó

û{ñÎñ¯òÙ×Ñ. d PÉþÚzû{ñÏÉóz~]û^ñÑÒ±ü²ñüÄ^ñyµ ý^ºóà ÉþÒºópq~. e

^qà ÉvwÙ VÙÖÉñüÖ e ^ÎÙÖ ÉþÒ^ûÒñÎóºg e h¾ò®{ÉþÒ^Ñ e ´¾òz{Ú^ñyµ.
2 3 4

f ý^ºóüÄ ± ¾î¶ñÝz¾¶óÁ]^± ²tµ ²ñüq R~. g Éõ¾]^ÎüÄñüq ²pt]^òq±²ñý¾±ü²ñüÄ-

3

ºóüÖ RÉÑ ^òq]^òÖ ^òýq. RcdüÚ ü¯ñ˲qñ¯òÕ^gûh¹ü{ ^qüÄñýh Éñ¾ñgûhÉó±-

²tü¶. h [²ó¾ñÙ^òq]ac^qûÄÙܵ] i "{òÁ±²ñÕ^qÅüÄ hñ¹®{ñà ¯µ Q¾ðz{ò]a]
^t^ T{ÉûÉñvx~" VÙØ i Pwòz{ñ^ R]^qÅüÄ hñ¹®{ÁÒòÚ ¶üïñ²^ñ¾^Ù
2

VÙܵ, R±²r ¾ñz¾òûºÃÄñµ ^qüÄñýhüºñüq j PþÄ®~, j Éór®{ÉñüÖ Q{ò zºÙ

2 3

j Éñ¾ñzü{ñÕØü¶. k [ûh¹º Rzºñ{ò ] T{ º^ñÄz{òà Q{ò zºþÚ] ^vt, á{ ¾Üýqº

3 3 3 3 4

ÉrË R~ VÙܵ. k Þ¾ðÉ{ ñ Þñz Á“𺵠üÉvqñü{, k PòÞñz Á“𺵠Pý¶ºñ-

2 2 3 3 3

PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÉþÚ Rzºñ{ò 3). d R~ PÉþÚzû{ñÏÉóz~]û^ñÑÓ¶~

VÙܶóqµ {ñºñ¾ð PÖó®{²r VcdüÚ? VÙÚ; PÉÑ Rt^òÖü²ñý{ ¯òþÚýÉ]
û^ñvt ûhñÃÇ^ò×Ñ VÙ^ò×¾ð (PÉþÚzû{ñÏÉóz~]û^ñÑÒ Rzºñ{ò3). b, e
^ôüÎ ˆû²¹ÉþÒºõü¾‰ VÙÖ~]ag ûhñÙÚ P¾ðz{2zü{ñt Éóü¾ñ{ò4ºñü{ñ, ˆû²¹ÉþÒ]
ý^^þÒ]b±²ó‰ VÙ×Ã? VÙÚ (^qÃÉvwÙ Rzºñ{ò 3). PÙÖó]ü^, Éó“ðüÄã-
{3ý“ºóà ÉþÒÊvüqñ? VÙÚ (^qÃÉvwÙ VÙÖ Rzºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ. e2
^ÎÙÖ = ¯ÏÉóÚ. e3 h¾ò®{ = ¯ÏÉñ¯òÙÖ. e4 ´¾òz{Ú = ´¾ò]^±²pqÚ. f, g "PÉþÚz
û{ñÏÉóz~] û^ñÑÒüÉyµ" VÙØ ÉþÒºópt PÉÑ P{òή~ ^òq]^òÖ ²rýº]
^vt {ñºñ¾ð St²t^ò×Ñ (ý^ºóüÄ ±3¾î¶ñÝz¾µ Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ).
g P{ 2 Éñ, (PÉþÚzû{ñÏÉóz~]û^ñÑÒ) VÙ^òÖ Éñ]ºzý{ Éóɾò]^òÖ~
(Éõ¾]^ÎüÄñüq Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ´¾ðÉñÉÝý{2ºóà ÉþÒ^Ñ VÙÖ²r. c, d ºz3Éñ,
^ô ü Î ˆû²¹ÉþÒºõ ü ¾‰ VÙØ û^ñvt - {Ù ¶^Ó]a ÉþÒ^ÎÄ, Pɾð ^ þÒ
ÉþÒºóprÁ]^òÖóü^ñüÒ VÙØ ûhñÃźóÁ]^, R±ü²ñ~ ˆû²¹Éþ҉ VÙØ
ÉþÒÊvqñ^gûhñÃÇý^ Ⱥñï{¶Ùü×? VÙÚ ´¾ðÉñÉÝý{ 2 º ó ü Ä
PÉþÚzû{ñÏÉóz~]û^ñÑÒ Y±²óz{òÁ]aü¶, Pzý{± ²ÕÖg ûhñÃÇ^òÖ~
VÙ^ò×¾ð (PÉþÚzû{ñÏÉóz~]û^ñÑÓµ VÙØ~qc^ò Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). e (^qÃ
ÉvwÙ VÙØ~qc^ò) ²¾òïñ¾ñ®{¾µ; f ž®{òÚ ²¾òïñ¾zý{ Éóɾò]^ò×¾ð
(ý^ºóüÄ VÙØ~qc^ò). c P{2Éñ, (PÉþÚzû{ñÏÉóz~] û^ñÑÓµ) RÃþĺñ^òÃ,
R±ü²ñ~ ˆû²¹Éþ҉ VÙÖ~]a ±¾üºñí¯¶óÃþĺóüÖ; {ñz²¾ðºñ®{¾µ
(PÉþÚzû{ñÏÉóz~]û^ñÑÒ) PÉþÚzû{ñÏÉóz~]û^ñÑÒ ÉóÁ~ ^prÚ²r
VÙØ, {òÁz{ñºñ¾ð ¯òþÚz{òÁ]^ò×Ñ VÙØ ^Áz~; e {ñz²¾ðºñ®{¾µ (^qÃÉvwÙ
Rzºñ{ò 3). e4 (´¾òz{Ú) ˆÉþÒ]ý^‰ VÙÚ Pý¶®{òÁ]^, ˆû²¹Éþ҉ VÙý^ºñüÄ
- R±ü²ñ~ û²¹{ý¶ ü{ñÙØ^òÖ{òüÖ; R®{ üºñíþÚºóÃ, Éóݶºz{ñüÄ û²¹ÉþÒ
VÙ^ò×Ñ; f (ý^ºóüÄ) R{òÉñ]ºµ - ±¾{ 2¶üºñí¯ñü“ãµ; g Éõ ¾ ]^ÎüÄñüq
R{òÉñ]ºµ - z3Éó{ôºüºñí¯ñü“ãµ.

h, i PÉþÚ Éó“ð ü Äãòz{òÁ]^òÖÉÑ "T²^ñ¾^Ù" VÙÖ~ Vzý{±²ÕÖ? VÙÚ

({òÁ±²ñÕ^qÅüÄ Rzºñ{ò3). i2 ˆ¯ôÄ]^qÇÑ û¯tc^ñĵ ^vÉÒ¾ð®{ñى (û²¾òºñ.
2-6-6) VÙØ - R®{]^qÅǵ ^vÉÒ¾ð®{ñÙ VÙØ ±¾¶ñwc^Ñ Tvqñý^ºñüÄ,
Pzý{±²ÕÖ (Pwòz{ñ^ R]^qÅüÄ hñ¹®~) VÙÖÁÒògûh¹^ò×¾ð . ºz 3Éñ,
({òÁ±²ñÕ^qÅüÄ) "R~˵ ^qÄÙü×? Rcü^ʵ ^òqÉñüÛ?" VÙÖóÁ]^ò×Ñ.
i 2 Pwòz{ñ^ = Þ¶õ²¶ñ^. j PþÄ®~ = ]üēòz~. j2 Éór®{ = ±¾²4ñ{¶ñÚ. j3 Éñ¾ñ =
É®~. k2 Þ¾ðüɓðɾ٠{òÁü¶ÚòºñÚ~ ^ñÒü¶^4¯ò²4“ðºñ¶¶ñºÙü× RÁ]aµ, R~
hòÉ®{Ùü× RÁ±²~, Rzý{ PÉÙ{òÁü¶Úòºñ^ ±4¾¶ó±²ñûÚÙ? VÙÚ (Þ¾ðÉ{2ñ
Þñz3Á“𺵠Rzºñ{ò3). PÙÖó]ü^, Þñz3Á“ðºžvqñüº ±4¾¶ó]^ üÉvqñüÉñ VÙÚ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 2 û²¹ÉþÒ]ý^^þÒ]b±²ó 79

¯òÙÖ{ñºóÕØ, RÉÑ ± ¾¶ó]ý^]a. l ±¾² ñ±¾² ñÉñÙ^þÒ] ^vqÉñüÖ, l PÉÓµ

4 4 4 2

PÉܶñ^ RÁ]aµ RÁ±ý² ¯òþÚºñ¯òÙ×Ñ, m ˆ² ñÝ^ü¾w ±¾² ñ º{ ñ‰ [ý¯Êµ]

4 4 2

n ¶ñ{ñ²ó{ñ]^Ñ üh¾ RÁ]^, Pɾð^Ñ Þ®¯ò{ò ºóüÄ ²hòz{ ±¾ýí^þÒ±ü²ñüÄ “ò{ò þÄ-
4 2

ºñ^ñ¯òÙ×Ñ, o "³Áã^ñ¾´ ý{ PÁü^ºóÁ]^±û²×{ ¯ñÙ RÚò ºñ¾ð ³Áã^ñ¾¶ñ^±

4

û²Ö RÁ]^òüÖÙ?" VÙØ “ò{ò þĺñ^ñ¯òÙ×Ñ. p [^vwô¾ð ¶Ã^ ¯òÙØ] q {Ò¾ðz{òºóÙ

2

¶óa{òºñüÄ ^vwô¾ð ûÉÑÒ¶óqñ¯òÙÖ~, [¯ñ¾wûÚÙܵ] r Pµü¶‚ VÙ²ñý¾±ü²ñüÄ,

r á¶®¯ñ¾ñºwق VÙØbqg r ûhñÃĶñpqñü{ {Ò¾ð®~, r ^vwô¾ñüÄ ý^^ÏÉó,
2 3 4

²óÙþÚ ¯ñ¾wûÚÙÛ¯òÙ×Ñ, [PÙüÚ] ˆý¶zü¾º‰ VÙܶñ ü²ñüÄ s {Ú]a ZÂÕÖc-

ü^ñà ü{t^ò×Ñ, t [VÙ û{¹ÉËÁÉóÃ] u ÞzÁ“²{ñ¾ð z {c^þÒʵ Þµ² ®{ò - 3 4

²{ ñ¾ðz{ c^þÒʵ P°Þ®{ò ]^ P°Þ®{ò ]^, ¯òzºñ°² ɵ ²vy^òÖ ¯òzºÞú¿^Ñ

3 2 4 4 4

ÉrÉóÕ²óÖ]aµ ³^¾ð ²óÖÉñ¯òÙÖ{ñºóÕØ RÉÓ]a. Pɾð^Òòà RÉÓ]a ÉñhòÊvt

[hòضñÙ] v ˆ³¾ñx:‰ VÙص, v ˆÉóvxpqɾð ¸~ɾð‰({òÁÉóÁ.2) VÙØmûhñÃÇ^òÖ
2

²rüº v ²ýκ¾ñºóÁ±²¾ð ^ ÒòüÖ Pɾð ^ Ñ. [ûh¹^òÙÖû{ñÙÖÖóüºüÚ] RÉÑ

3

û{ñqca^òÖ~ V~? {þÄ]^pt^òÖ~ V~? VÙØ w YÙص û{¾ò^òÖ{òÃþÄ. (2)

(Þ¾ðÉ{2ñ Rzºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ. k3, l PòÞñµºµ Wû{ÙÚ (±¾²4ñ±¾²4ñÉñÙ^þÒ

Rzºñ{ò3). l2 PÉÓ¶Éܶñ^ - 'ûh¹º'ÉóÜýqºËµ, 'hò¾ô{¾'ÜýqºËµ {ñz²¾ðºµ.
k ˆûh¹º‰ VÙØ - ±¾²4ñÞµ²3®{4µ ü{ñÙØ^òÖ{òüÖ. T{3º^ñÄz{òà ±¾ý²4 {ò¾vt
²óvs 3 ´ 4 {¶ñý^ºñüÄ ˆûh¹º‰ VÙ^òÖ~. ˆ¯ôÄü{ñº{ 3 ¶z 4 ºÝ{ 2 ñ‰(³.Þú.)
VÙ^òÖ²rüº ¯ôĞvq ¶óÙÚÙÚü¶Úòºñ^ ±4¾¶ó]^ò×Ñ VÙØ {ñz²¾ðºµ. m RÉÑ
±¾²4ñÝ{2ñ¯ôýºüºñûÉÙÚ (²4ñÝ^ü¾w Rzºñ{ò3). RÈÉóqz{òüÄ ˆhò¾ô{¾Ù‰ VÙØ
- á¶ñÙ VÙ×¹, á¶gh 2± 3 { 3 ñ¾ð z { 2 žµ; ü¶üÄ, ˆ¯ñ¾wى VÙÖz{ñüÄ -
'¯ñ¾ñºw'“±3{3ñ¾ðz{2žµ P¾ðz{2ñ~3]{µ.

l2 ,n PÉÓ¶ÉܶñÚ üh¾ð z {òýºg ûhñÃ^òÖ~]a] ^Áz~] ^ñpt^ò×¾ð (¶ñ{ñ-

²ó{ñ]^Ñ Rzºñ{ò3). o {3ñ¾ðâqñ®{ò^z{òÃ, ²ó¾ñprýºgûhñÙÚ P¯®{¾µ RÉÑ
“ò{ò2þĺñµ ±¾^ñ¾zý{ T²²ñ{ò3]^ò×¾ð (³Áã^ñ¾´4ý{ Rzºñ{ò3). (³Áã^ñ¾´4ý{)
ˆhò¾ô{¾Ù‰ VÙ^òÖÉóqz{òà 'hò¾ô'ºóÙ {ñz²¾ðºµ. p, q ˆý¯Êµ‰ VÙÖzý{]bpr PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð ({Ò¾ðz{òºóÙ ¶óa{ò Rzºñ{ò3). r (Pµü¶ VÙ²ñý¾) Þµ²3®{4µ - '¯ñ¾ñºw'
“±3{3ñ¾ðz{2¶óüÖ. r2 ˆhò¾ô{¾Ù‰ VÙÖüÉñ²ñ{ò "{òÁ¯ñ¾wÙ" VÙÚüÉvqñüÉñ VÙÚ
(á¶z Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ˆhò¾ô{¾Ù‰ VÙÖɯ®{¾µ ˆ¯ñ¾wى VÙÛü{ ˆý¯Êµ
^vwô¾ð ¶Ã^¯òÙ؉ VÙÖ ²{3ȺÉ{4ñ¯z~]a] ^Ázû{Ù VÙÚ (ᶮ¯ñ¾ñºwÙ
VÙÖózºñ{ò 3 ). r 3 (ûhñÃĶñpqñü{) û¯mhñüÄ ¯òþÚ®~ ý¯®{ý¶ýº]
^vw¯ô¾ñüÄ Þúhò±²óz~± ²óÙüÚ ûhñÃÄñ¯òÙ×Ñ VÙÖ²r. r 4 (^vwô¾ñüÄ
ý^^ÏÉó Rzºñ{ò 3 ) “òâq¾ð^Ñ YÁ ýÉ{ò 3 ^]¾òýº ûh¹Êµü²ñ~ ž®~Ö
ïÝ{±¾èñÒ¯µ ²vwò] û^ñvt, ²óÙþÚºóüÖ ûh¹É~; P±²r RÉÑ ž®~Ö
^vw¯ô¾ðÉópt, ²óÙþÚ ûhñÃÄñ¯òÙ×Ñ. s ({Ú]a ZÂÕÖcü^ñà VÙØ) {ñºñ¾ð,
{Ú]û^ÙÖ²r.

t, u ^ô ü Î, ˆý¯Êµ‰ VÙÖóÁ]^, ˆû{¹ÉËÁ‰ VÙ^òÖ~]a] ^Ázû{Ù? VÙÚ

(Þz3Áü“zºñ{ò3). Rca 'û{¹É'“±3{3µ - "{ò3É ]¾ôq3ñ" Rzºñ{ò3{4ñ~ÉóÕûhñÃÇ^òÖ
^ñ®{òýºg ûhñÃÇ^òÖ~. v Pɾð^Ñ ÈÁz3{4¾ð^üÒñ VÙÚ (³¾ñx Rzºñ{ò3).
v2 (Éóvxpqɾð) ²¾¶²{3z{òÅÁ]a¶É¾ð^Ñ. v3 (²ýκ¾ñºóÁ±²¾ð^ÒòüÖ Pɾð^Ñ)
Qý^ºñüÄ Pɾð^Ó]a ±4¾¶ó]ý^]a üï~ÉóÃþÄ, RÉÑ P{òž]3ý{4ºñý^ºñüÄ
80 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 3 PÖóʵ ûh®{ôýºz{ÏÉó

¸Ù×µ²ñpt. a RÉÓýqº P{ò±¾ÈÁz{ò^þÒg ûhñÃı³]a, PÉÕØ]a a VvwòÃþÄ 2

VÙ^ò×Ñ.
PÖóʵûh®{ôýºz{ÏÉó Pgk{ûÚÙܵ û¶¹üÉÉñÑ
VÖóʵ{v^ñÕýÖz{ÏÉó VÙÜýq]ü^ñÉó®{ûÚÙܵ
ûÉÖóû^ñÑ~Îñ¹¶Ä¾ð¯ñص ÉóþÚÊýqºñprüºÙ û²ÕÖ
ûhÖóÉþҞÙý^ghòضñÙ ûh¹^òÙÖû{Ù^vy]û^ñÙüÖ.(3)

b [PÖóʵ b ûh®{ôýºz {ÏÉó] c YÙ×à PÉó]^ûÉñvx~, c { ñï^µ VÙØ

2 2 3

PÖóʵû¯Á±ý²z {ÏÉñ¯òÙ×Ñ. d RÉÑ{ñܵ ± ¾¶z~]ažÙ³ PÖó®~ ²¾òï¾òz~±

4

ü²ñÁ¶{ñºóÕØ. e ¶®zû¾Òã{ ñ{ò ^ÒñüÄ e ±¾{ò² z { “]{ò^µ‚ VÙØ {ñÙ

4 3 2 3 3 4

{ÏË^ò×üÒñ? [ûh®{ôýºz{ÏÉó] f ˆü{íÞñµ ¾ñ“ò¸¾ðíó{µ‰ VÙØ YÒòÊýqý¶ýºüº

²ñ½z~z {ÏÉñ¯òÙ×Ñ. g "û²ñÁ¯ô½]^qà {ô±²pûqcaµ {ò^Ïû¶¾òûºñt ûhÃÉû{ñ±²"
¶ó^˵ ^Äcaý^]a TqÄñºóÁ]aµ VÙÖ²r. w Þ®ü{ñ㞵 ~ 3 :^ 2 žµ
Tvqñý^ºñüÄ (YÙص û{¾ò^òÖ{òÃþÄ) VÙ^ò×¾ð. ˆû{¹ÉËÁ‰ VÙØ - ^ñ®{òýºg
ûhñÃÇý^ºñüÄ, Þ®ü{ñãµ; ˆû²¹Éþ҉ VÙØ - ²Ä^ñǵ ^ÎÙÖóq±²qñ¯òÕ^òÖ
ÉþÒ VÙý^ºñüÄ ~3:^ 2µ.

"û{¹ÉËÁÉóà = P±¾ñ]Á{¶ñÚ ÉrýÉÊýqºÒñ¹. YÙÖÖóüºÙ = “¾vº-

Ý{2Äzý{ PmíŲvx¯òÙ×Ñ, T²ñݺÝ{2Äzý{] ^ñpqñ¯òÙ×Ñ, YÙÖóüÄ
¯òÙ×Òñ^ PÖóº±ü²ñ^òÖ{òÃþÄ VÙØ ^Áz~" VÙØý¾. (2)

¸Ù×µ²ñpt (PÖóʵ Rzºñ{ò). a ˆûh¹^òÙÖû{Ù ^vy]û^ñÙü։ VÙÖzý{

^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (RÉÓýqº Rzºñ{ò). a2 ˆYÙü։ VÙÖ W^ñ¾µ ²ó¾ò¯òþĺóüÄ
VÙØ ÉóÉèòz~ (VvwòÃþÄûºÙ^ò×Ñ VÙÖ~).

b, c, d ˆPÖóʵ ûh®{ô‰ VÙÖ~]a R¾vt {ñz²¾ðºµ. b, c ž®{òÚ~, ˆPÖóʵ‰ VÙØ

- Þñ¶ñ®º“±3{3¶ñý^ºñüÄ, VÃÄñ¾ñǵ {3ñï^û¶ÙØ PÖ󺱲tµ ûh®{ô VÙØ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (YÙ×à PÉó]^ûÉñvx~ Rzºñ{ò 3). (YÙ×à PÉó]^)
²3ñïùѺz{òüÄ {ñz²¾ðºµ. {ÏËý^ºóà = û{3Ò¾ð^4pºµ ûhñÃÄüÉvtý^ºñüÄ
²3ñïùѺžµ - ˆPÖóʵ‰ VÙ^òÖ ²{3z{òüÄ ÉóÉèò{µ VÙ^òÖ~. b2, c2 ({3ñï^µ)
ˆûhµ‰¶óÙ {ñz²¾ðºµ. P°z3´4{²¶ñ^òÅüÖ PÖóºñû{ñÎó^òÖ~. b, d R¾vqñµ
{ñz²¾ðºµ (RÉÑ{ñܵ Rzºñ{ò3). (RÉÑ{ñܵ) VÙÖ 'h'“± 3{3ÝÉñ¾Ýºz{ñüÄ
R±²r R¾vt {ñz²¾ðº¶ñ^]û^ñvq~. b PÖóʵ = PÖ󺱲tµ. PÖ󺱲tý^ -
VÃÄñ¾ñǵ, RÉÒñǵ VÙÖ²r. c, e (YÙ×à PÉó]^ûÉñvx~) VÙØ
ûhñÃÇ^òÖÉÓýqº ïñ¾ðz{3²4ñÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¶®zû¾Òã{4ñ{ò3^ÒñüÄ
Rzºñ{ò3). ºz 3Éñ, ˆûhµ‰ý¶]a {ñz²¾ðºµ (¶®zû¾Òã{4ñ{ò3^ÒñüÄ Rzºñ{ò3).
e2 ±¾{ò²3z 3{ 4“]{ò^¶ÙØ VÙÖÖóʵ VÙÖ²r. ûhñÙÚ PÖóý^ û{3Ò¾ð^4pºz~]a
üï~ÉñÚüÉñ²ñ{ò, R®{ PÖóºñý¶Êµ R~]a üï~ÉóüÖ. f, g, h, i ˆPgk{ى VÙØ
û^ñvt ûh®{ôýºz{Ï˵ü²ñ~, Þñµºžvqñüº {ÏÉüÉvqñüÉñ VÙÚ; ±4¾¶-
üï~ÉñÚ Þñz3Á“ðºzý{ ¸ÙØ ±¾^ñ¾z{ñüÄ T²²ñ{ò3]^ò×¾ð. f P{òà ž®{òÚ~
(ü{íÞñµ ¾ñ“òµ Rzºñ{ò3). g R¾vqñÉ~ (û²ñÁ¯ô¾ð]^qà Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ -
ˆûhÏc^{ò¾ñÎó‰ ({òÁÉñ¹.8-9-3) Rzºñ{ò3 - {ò3ȺñÊ{4Éó“òâq¶ñÚ ÉrË]a±
ü²ñźñÚ Q^ñ¾z{ñüÄ {ÏË^ò×Ñ VÙÖ²r. h ¸Ù×É~ (R±ü²ñ~ Rzºñ{ò3).
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 3 PÖóʵ ûh®{ôýºz{ÏÉó 81

( {òÁÉñ.8-9-3 ) VÙܶñü²ñüÄ. h R±ü²ñ~ {Ú]^ñ^ YÁ h ¶ñwò]^±²r hñz{ò 2

Pþw]ý^]^ñ^ É®{ñÙ VÙÖóÁ]^ò×Ñ RÉÑ. i [Pgk{ûÚÙܵ] j Týqý¶ýº

¶c^]û^ñqñý¶]^ñ^ É®{ü{ VÙܵ. k [û¶¹üÉÉñÑ] RÉÑ{ñÙ ± ¾¶z{ñüÄ 4

^pr]û^ñÑÓ^ò×Ñ; P~ ²óÙþÚ ÝÉ^ñ½ºµ ûh¹ºñû{ñÎóÉñûÚÙ? VÙÚòà l Pgk{Ù

ž^z{ñüÄ É®{{ñý^ºñüÄ; m ˆž^ ñ{ò ®z ¾“ðhñ] ¯ò“ðh‰ (³.Þú.)RüÖ. [ûh®{ôýºz{ÏÉó
2 3 3 3

Pgk{ûÚÙܵû¶¹üÉÉñÑ] n RÉÓýqº P] ¯òÝ{µ² ¯¶®z¾µ RÁ]^òÖ²r,

3 3

[û¶¹üÉÉñÑ] o ˆ{zݵÁzºñîÄñ{ ÞµÝz{ò {:‰ VÙ^òÖ²rüº, PÉÜýqº ݵÁ{ò-

3 2

ºñüÄ ¯þÚ®{òÁ]ý^ºñüÄ kq¶ñpt^òÖ{òÃþÄ; p ˆ²“ðºñ¶ó ²z ¶ñÝ{¾xÝzÁ{ñ¯ò “ô{ñ¯ò

3

Þ½Éñwò {ò “ñµž^ ñ¯ò‰ VÙ×ÚòüÖ ±¾îÄñ{ Ù. p ˆ“ôü{ñ ² ɉ VÙ×Á¶óÃþÄ^òs¾ð;

3 2 3 2 4

q ˆ“ô ü {ñ ² ɉ VÙÖÉÑ{ñÚòüÖ q RcdüÚûh¹^ò×Ñ. r Éñʳz¾þÚz {ÏËý^

4 2

¯ñº^Ü]aµ ¯ñº^ò]aµ ²wòºóüÖ Éó“ð ü Äãz{òÃ; s ˆ²¿âÉcü^ ñ ï°ø¶{:‰, 3

s ˆÉñüºñ¾] ¯ò:‰ RüÖ. [VÖóʵ Rzºñ{ò ] Éõk^òÖ aÒò½®{ ^ñÕýÖz {ÏÉó. t R{òüÖ
2 3 3

f ºz 3 Éñ, ˆûh®{ô ‰ VÙÖ~]a - ± 4 ¾¶üï~Þñz 3 Á“ð º µ YÒòÊýqý¶ VÙØ

PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ü{íÞñµ ¾ñ“òµ Rzºñ{ò3). g, h P®{ ±4¾¶üï~Þñz3Á“ð º µ
R¾vtÉó{4µ; P{ñÉ~ - {òÁÉñÎóºñÍÉñüÛpýq Þµ²3®{4z{ñüÄ û²ñÁ¯ô¾ð]^qÃ
{ô±²pt Vcaµ {ò^Ïû¶¾òûºñt ûhÃÉ~ ü²ñüÄ RÁ]^ò×Ù VÙÜ{Ã, ¶ñwò]^±
²rºópt]û^ñvt É®{ñÙ VÙÜ{Ã. f P{ 2Éñ, ûhµý¶ ±4¾¶üï~Þñz 3Á“ðºµ
VÙ^ò×¾ð (ü{íÞñµ ¾ñ“òµ Rzºñ{ò3). g PÈûÉñÒò]ag ûhµý¶Êvüqñ VÙÚ
(û²ñÁ¯ô¾ð Rzºñ{ò3). h ^¾òº ü¶ÚòºóüÖ VÙÚ, (R±ü²ñ~ Rzºñ{ò3). h2 ¶ñwò]^±²r
= ¾z¯ñc^ò3.

i, j Q“ð¾ò{ñ®¯ gºñɺ{ò VÙ^òÖ ÈÊz²z{òýº±²ÕÖ (Týqý¶ýº Rzºñ{ò3). l, n, o,

q üÉÉñ{òÁ]ý^]a üï~ýÉ ¯ñÇÉý^ºñüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð . k, l ž®{òÚ~
(Pgk{Ù ž^z{ñüÄ Rzºñ{ò 3 ). (Pgk{ٞ^ 2 z{ñüÄ) hñt(dØtÞ ) . {Ï˵²r
Ⱥñü¶ñïzý{± ²vwòÚÉÙ R~ ûh¹º¶ñpqñý¶ºóÃþĺóüÖ VÙØ
±¾]Á{ñ¾ðz{2µ. m ž^2z{ñüÄ É®{ý¶]a ±¾¶ñwµ (ž^2ñz Rzºñ{ò3). n R¾vqñÉ~
(RÉÓýqº Rzºñ{ò3). Rz{ñà - “± 3{3¶ñz¾®{ñüÚ ü²ñÁ¶ñºóÕØ üÉÉñý¶]a
VÙÖ²r. o ¸Ù×É~ ({zݵÁ{ò Rzºñ{ò3). p ݵÁ{òºñüÄ kqñ{òÁ]aü¶ñûÉÙÚ
(²“ðºñ¶ó Rzºñ{ò3). RÈÉóqz{òüÄ - ˆ“¶ñºñĵ íĵ Éîü¯: {¶üÞñ ²4ñÝ^ü¾ñ{3º:
… èñ®{ò: ^üľû^ 4Ò^ 4ݺ ¯ñ¶Þc^ô ¾ ð z {¯µ ïü¾:‰ VÙÖ~ P°Þ®ü{ 4ºµ.
q ¯ñÄñÉ~ (“ôü{ñ ²4É Rzºñ{ò 3). q2 RcdüÚ ûh¹^ò×Ñ - {ô ý ºz{ÏÉñ¯òÙ×Ñ
VÙÖ²r. Rz{ñà - RÉÑ ±¾²4ñÉz{ñüÄ{ñÙ kqñû{ÙÖ{ñºóÕØ. q PÙÖó]ü^,
²¾òïñ¾µ ¸Ù×¹, (“ôü{ñ ²4É Rzºñ{ò3) {òÁz{ñºñÁýqº St²ñqñ{Ã. ºz3Éñ,
(“ô ü {ñ ² 4É VÙÖÉÑ) R~ ] 3¾®{ 2^ñ¾Éñ]ºµ (RüÖ) VÙܶÒ˵. ºz 3Éñ,
üÉÉñ{òÁ]ý^]a üï~ R¾vt. l ž®{òÚ~ (Pgk{Ù ž^ 2z{ñüÄ Rzºñ{ò 3).
R±²{ 3güh¾ðz{ò]a ¾üÞñ]{ò (RÉÓýqº Rzºñ{ò3). o R¾vqñÉ~ - ({zݵÁ{ò
Rzºñ{ò 3 ). p ݶ¾wz{ñüÄ aÒò¾ð ® {òÁ]aü¶ñ VÙÚ (²“ð º ñ¶ó Rzºñ{ò 3 ).
p2 aÒò¾ð®{òÁ]^ üÉyµ‚ VÙ²ñÁvqñ^òà üÉÉñü{ VÙÚ (“ôü{ñ ²4É VÙ×Áµ
Rzºñ{ò 3 ). r ˆûh®{ô ý ºz{ÏÉó‰ VÙÖ~]a hñt(dØtÞ ) (Éñʳz¾þÚ Rzºñ{ò 3).
Éñʳz¾ûÚÙØ - û²Á¶ñÓ]a, {òÁÉrýº; Rca P]3¯òýºg ûhñÃÇ^òÖ~.
s Éñʳz¾þÚ ¯ñº^Ù {ÏÉóÛüÛûÉÙÚ (²¾òâÉc^ 3 Rzºñ{ò 3). s 2 QÛÃ
Éñʳz¾üÛ P]3¯òûºÙÚ (Éñüºñ¾]3¯òºóüÖ VÙØ).

t (R{òüÖ Q“ð h ¾ð º µ) ˆ{v‰wòÙ {ñz²¾ð º µ. t2 (Éó¾ïówò^þÒgkt¶{òüÖ ^ñÕØ)

82 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 3 PÖóʵ ûh®{ôýºz{ÏÉó

Q“ðh½ºµ t Éó¾ïówò^þÒg kt¶{òüÖ ^ñÕØ. u R]^ñÕص PÉÜýqº u ±¾ñw-

2 2

´ {¶ñºóÁ±²û{ñÙÖóüÖ, Qý^ºñüÄ, P~˵ kpq{òÃþÄ, v ˆ±¾ñxz Éñʾíñº{‰(³.Þú.)

4 3

RüÖ. w [VÙÜýq] w ü^ñÉó®{ûÚÙܵ] x ˆ¯ íõüɺµ èw¶²ó‰ VÙ^òÖ²rüº ²ó¾òÉóÃ

2

û²ñØ]^ÉÃÄüÛ? y PÉÜvý¶ ²¾ñ¾ðz{ ¶ñºÙü× RÁ±²~ VÙØ ûhñÃÄñ¯òÕaµ.

2

[VÙÜýq]ü^ñÉó®{ûÚÙܵ] z ^ÙØü¶¹z{ ÉrüÉñüq VÙ Q¾ðz{ò {ô¾ Pþw]^

É®{ñûÚÙܵ. z ûÄÒ^ò^¾ð²rʶÙØ, Éó¾ïówò^ѲrʶÙØ. z ûÄÒ^ò^¾ð²rºñ^òÃ
2 3

û¯Á±³g kqüÉyµ, Éó¾ïówò^Ñ ²rºñ^òà ^ñÕØgkqüÉyµ; R¾vtµ ^vrüÄñ-

û¶Ùý^. a [ûÉÖóû^ñÑ ~Îñ¹ ¶Ä½ a ¯ñص] b ˆü^ñýÉÉñºñ‰Òòà ^ÄÉóºñà ɮ{
2

²¾ò¶Òµ ²zû{pt]aÒò]aµ ¯òÕa¶óüÖ, Pz{ñüĺñ{Ã; c É®ü{Öó ^Îó®{ñà Qz¶Ýɲµ

² ^ É{ ¾ðï¶ñºóüÖ RÁ±²~, Pz{ñüĺñ{Ã. PÙÖó]ü^, ^ñÕü×üq ^Ä®~É®~ ³a®~
4 3 3

Pþw®{ñûÚÙØ ^ñ¾òºzý{]û^ñvt ^òóz{Ã. d ˆPÙÖó¶Õü×Á²ñºû¶Ù RÉÒ®{v

~Îñ¹^¶Í{É ({òÁÉñ.8-9-10) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. [e ÉóþÚÊýqºñprüºÙ e û²ÕÖ]
2

f RÉÑ Rz{þÚ PÉ^ ñïóz{~ ¯ñÙ ²vwòÚ f ²ñ²¶óüÖ. g Pü¯^í®¶Þmhò{¶ñÚ

3 2

VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ ˆPýÖbºñ¶c^üqñûÖ¾òÉõkµ‰({òÁÉóÁ.27) VÙÖ~ P°Þ®-

ü{4ºµ. u kqñý¶]a üï~üÉû{ÙÚ (R]^ñÕص Rzºñ{ò3). u2 (±¾ñw´4{¶ñ¹)
hñt(dØtÞ). ±¾ñw¶ñ¹ VÙص, ±¾ñx~3z3´4{¶ñ¹ VÙص. Pgk{ٞ^2¶ñÚÉÙ
üÉÉñ{òÁ®{ñÃ, PÉÜ]a ±¾ñw´4{Áµ PÉÜ]a P°a3w¶ñ^ÉóÁ]^üÉy¶óüÖ.
v R~]a ±¾¶ñwµ (±¾ñxz Rzºñ{ò3). w, x (¯ íõüɺµ) ˆVÙÜýq‰ºóÙ {ñz²¾ðºµ.
y, w2 (PÉÜvý¶) ˆü^ñÉó®{‰ÚòÙ {ñz²¾ðºµ. R~ - ]ÁâwÉó㺵. w PÙÖó]ü^,
ˆVÙÜýq] ü^ñÉó®{ى VÙÖ~]a R¾vt {ñz²¾ðºµ. x P{òà ž®{òÚ {ñz²¾ðºµ
- ˆü^ñÉó®{ى VÙØ - ´4²{òºñ¹, û²Á¶ñþÒ ¯òþÚ]^òÖ~. z R¾vqñÉ~ - ˆü^ñÉó®{ى
VÙØ - ]ÁâwþÚ ¯òþÚ]^òÖ~. x ž®{òÚ~ (¯ íõüɺµ Rzºñ{ò3). z R¾vqñÉ~
(^ÙØ ü¶¹z{ Rzºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ. Rz{ñà - ²k]^þÒ ¾èò]ý^ºñüÄ ²ü¾ñ²^ñ¾-
“ôÄý{ýºg ûhñÃÇ^òÖ~; ÉñÊË]aµ ²ü¾ñ²^ñ¾“ôÄý{ Tvüq, Pµ¶ñz¾µ Þñµºµ
û^ñÑÉ~. ºz3Éñ, (^ÙØü¶¹z{) ^ñÕØ{ñÙ ³Ï{òºþÒ®~û^ñvrüÖ RÁ±²~,
PÉÙ{ñܵ ˆ³Ï{òºþÒ®{ û²ñÙü¶Úò‰ºóüÖ. R{òüÖ PÉÓµ ˆ^ñw±û²¾ò~µ
T^±²‰~µ.

z2 ^ôÎó¾vt ²ñ{3c^þÒʵ T²Þµï¾ò]^òÖ~ (ûÄÒ^ò^¾ð²rʵ Rzºñ{ò3). z3 T]{ñ¾ðz-

{ 2zý{ T²²ñ{ò 3]^ò×¾ð (ûÄÒ^ò^¾ð ² rºñ^òà Rzºñ{ò 3). a, b ²ó¾òÉóǵ ÉrË
{òÁz~Îñ¹ ¯ñص²r VÙûÚÙÚ (ü^ñýÉÉñºñÒòà Rzºñ{ò3). c R¾vqñµ üï~
(É®ü{Öó Rzºñ{ò 3). ÝÉñ²ü{ 3“z{òüÄ É®ü{ÖóûºÙÖ~ - PÉóz 3 ºñ{ò 3 ^Ñ.
P{òÚòÙص Ýɲzý{ ¯òâ^¾ðãòz{ñà Qz¶Ýɲµ ²4^3É{3°² 4Éí¯ò{±¾ô{ò-
^ñ¾ò{ý^c^¾ðº¶ñý^ºñüÄ, {Ù Ýɲµ ²4^3ÉzÞµ²3®{4û¶ÙØ ìnñ{¶ñºóÁ]aµ
VÙÖ²r. a2 P®{ ìnñ¯zý{ ˆ¯ñص‰ VÙØ ÉóÉèò]^òÖ~. d ^ñ¾ðºzý{]û^ñvt
^òóz{Éóqµ TvüqñûÉÙÚ (PÙÖó ¶Õü×Á²ñºµ Rzºñ{ò3). ²4^3ÉzÞµ² 3®{4-
Þúh^µ VÙÖ²r.

e, f ˆÉóþÚÊýqºñprüºÙ û²Õ։ VÙ^òÖÉÓýqº ïñ¾ð z {3² 4ñÉzý{ PÁÒòg-

ûh¹^ò×¾ð (RÉÑ Rz{þÚ Rzºñ{ò). f 2, g ˆüºãñµ zÉ®{^ 3{µ ²ñ²µ í¯ñ¯ñµ
³vº^¾ð¶xµ … ü{ z3É®z3Éü¶ñï¯ò¾ðž]{ñ ²4í®ü{ ¶ñµ z3Áq4Ⱦ{ñ:‰ (²4.^ô 3.7)
VÙ^òÖ “ð ü Äñ^z{òÕ²rüº Tvqñ^òÖ ² 4]{òýº ²ñ²û¶ÙÚÄñü¶ñ VÙ^òÖ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 3 PÖóʵ ûh®{ôýºz{ÏÉó 83

³vº² Äzý{± ²ñ²² Ķñ^gûhñÃÇ^ò×ÒòüÖ, R±ü²ñý{ºóÎýɱ²ÕÖ. h ²ó¾òÉóǵ

2 2

ÉrË {òÁz~Îñ¹ ¯ñص²r PÉ^ ñïóz~, ²óÙ³ ü²ñÅ^vt ± ¾¶ó]aµ²r ± ¾¶ü¶ºñ¹

3 4 4

Éótý^]a Pr, ²ñ²zý{±²vwòÚ VÙɺóÕÖóÕ ²óÖ±²óüÖ. i ² ^ Éz Éóãºz{òà 4 3 3

PÉ^ ñïóz{ɾð^Ñ i û²ÕÖɾð^Ó]a Q^ñ¾ð^ÒòüÖ; j ˆPÙþÚʶz{Üû¶ÙÖrüºñž]^ò¾c-

3 2

^òÕÖóÄщ (û².{òÁû¶ñÎó 3-7-7) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. k [ûhÖóÉþҞÙý^ghòضñÙ] l R~^òs½

RÁ]^z{aµ²r, m RÉÑ ÉþÒz{ϵ³ PÉÜqµ²óüÄ ^ñvý^ºÙÖó]ü^, RÉÓqµ²óüÄ
PÉÜqµ²óà {òÁz~Îñ¹ ^ñy¶z{þÚºñÉü{. n [hòضñÙ] žÙý^ºóüÄ ûhÖó®{
ÉþÒýºÊýqºÉÑ, o žÙ²óÁ]aµ ²rºñ{Ã, o ²óÙ³µ P±²rüººóÁ]^z {a¶ÉûÒÙ-
2

Ü{Ã, [hòضñÙ] R~]û^ÃÄñµ Q“𾺵 Vcaz~? P{òž] ý{ . p [ûh¹^òÙÖû{Ù

3 4

^vy]û^ñÙüÖ] q YÙÖÙØ, Pü¯^û¶Ù^ò×Ñ. û¯Á±ý²]^pr]û^ñÑÉ~, ^ñÕýÖz

{ÏËÉ~, {òÁz~Îñ¹¯ñØÉ{ñ^ñ¯òÙ×Ñ, ûÄÒ^òý^‚ VÙØ ¯ò“ðhºó]^ûÉñv^òÖ{òÃþÄ,
û¯Á±³gkqñý¶ºñüÄ, Þµ“ð Å âýq‚ VÙÚûÉñvx~, ü²ñźñÚ ^ñÕýÖz
{ÏËý^ºñüÄ; Éó¾ïówò‚ VÙÚûÉñvx~, {òÁz~Îñ¹ ¯ñØý^ºñüÄ; Qý^ºñÃ,
YÙÖóüÄ ýÉ]^±²prÁ]^òÖü{ñ RÉѲr? (3)
“cý^ºóüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Pü¯^í®¶Þmhò{¶ñÚ Rzºñ{ò3). f, h (RÉÑ Rz{þÚ
PÉ^3ñïóz{~) VÙÖ Éñ]ºÉóɾwµ (²ó¾òÉóǵ Rzºñ{ò3). i Vc^Ó]a ²¾{®zý¾-
ºñÚ RÉÑ ² 4^ 3Éz 3Éóãºz{òà PÉ^ 3ñï¯z{ñüÄ VÙþÚ]ý^Éótµ²rºñÚ
²ñ²zý{± ²vwòüÚÙ VÙØ P¾ð z { 2ñ®{¾µ ÉóÉèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(²4^ 3Éz3Éóãºz{òà Rzºñ{ò3). e2 R~ - "ÉóþÚÊýqºñprüºÜýqº" VÙÛ¶Ã,
ˆû²Õ։ VÙÖ{òÙ ^Áz~. i2, j (û²ÕÖɾð^Ó]a Q^ñ¾ð^Ñ) VÙܶ~]a ±¾¶ñwµ
(PÙþÚʵ Pz{ܵ Rzºñ{ò3). {òÁû¶ñÎó. PÙÖó]ü^, W^ñ¾ðz{2û¶ÙÚ˶ñµ.
P{ñÉ~ - (RÉÑ Rz{þÚ PÉ^3ñïóz{~ ¯ñÙ ²vwòÚ ²ñ²¶óüÖ VÙØ). R~]a
- ˆû¯tc^ñе ^vwÙ ¯ôѶľð±²ñ{µ ²¾Éó±û²Õ։({òÁÉóÁ.36) VÙ^òÖ²rüº
{ÙÜýqº ³vº²2ĶñÚ ¶^Óýqº ±¾ñÉvºzý{, Éó“ðüÄãz{ñà ɮ{ Ⱥޯµ
^ñvý^ºñüÄ, "P¯òâqñÉïµ - ²ñ²µ" VÙ^òÖ ®ºñºz{ñüÄ, Pzý{z {ÙÜýqº
²ñ²²2Äû¶Ù^ò×Ñ VÙÖ²r. RÚò, ü¶ÃÉñ]ºc^Ñ - Tz{ü¾ñz{¾“c^ñ²¾òïñ¾c^Ñ.
g P{ñÉ~ - PÉ^ 3ñïó]ý^ Þù]Á{²2ĶñºóÁ]^, R±²r ûhñÃÄÄñü¶ñûÉÙÚ
(Pü¯^í®¶ VÙØ ~qc^ò). h RÉÑ PÉ^3ñïó]ý^ ²ñ²²2Äû¶Ùý^]a üï~-
üÉû{ÙÚ; R±²r PÉ^ 3ñïó]ý^ºñüĺóüÖ ü²ñÅ^vt ± 4¾¶ó]^ò×Ñ VÙØ
ÉóÉèòz~ T]{zý{ Ý{ 2ñ²ó]^ò×¾ð (²ó¾òÉóǵ VÙØ). i QÛà û²v²óÑþÒ{ñÙ
{òÁz{ñºñ¾ðÉñ¾ðzý{ ü^pt ¶õÒûÉñvxü{ñûÉÙÚ (²4^3Éz3Éóãºz{òà Rzºñ{ò3).
k, l ˆûhÖóÉþ҉ VÙÖ~]a (R~^òs¾ð ! RÁ]^z{aµ²r VÙÖ~). RÉÑ ý^ʵ
ÉþÒʶñºÙü× RÁ]^Ét±²~, P{òÙÖó]ü^ RÁ±²ü{ VÙÖ²r. m {ñz²¾ðºñ®{¾µ
(RÉÑÉþÒ Rzºñ{ò3). PÙÖó]ü^ W^ñ¾ðz{2¶ñ^˶ñµ. l, m P{ñÉ~ - (R~^òs¾ð)
VÙÖzý{ Éóɾò]^ò×¾ð (RÉÑÉþÒz{ϵ³ VÙØ) VÙÖ²r. n Rcü^ (hòضñÙ)
VÙ^òÖ ±¾{ôü^ñ²ñ{3ñ¯µ - üÄ^2^ü{3ñã]Á{µ; "ûhÖóÉþÒ žÙý^" VÙÚÉt±²~.
o RÉÑ R±ü²ñ~ RcdüÚ RÁ]^ò×üÒñûÉÙÚ (žÙ²óÁ]aµ²r Rzºñ{ò3). o, o2
ºz3Éñ, R¾vt {ñz²¾ðºñ®{¾c^Ñ (žÙ²óÁ]aµ²rºñ{à Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺžµ).
p, q ˆYÙü։ VÙÖ W^ñ¾µ - Ýɾz{òüĺñ¹; YÙüÖüºñ, Pü¯^µ VÙÖ²r. q ˆYÙü։
VÙÖ~]a {ñz²¾ðºñ®{¾µ (ûÄÒ^òý^ VÙØ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ˆYÙü։ VÙÖ~
- YÁÉý^ºóüÄ Pýq]^±²pqü{ñ, PÙüÖ VÙÖ²r. ºz3Éñ, (ûÄÒ^òý^ VÙØ)
Rzºñ{ò3 T]{ñ¾ðz{2z{òÜýqº ²2Å{ñ¾ðz{2µ. ^ôüÎ (Éó¾ïówò^Ѳrºñ^òà ^ñÕØgkq
üÉyû¶ÙÖ~) ˆ{Ù ^ñÕý։ VÙÖzý{ ÉóÉèòz~; (Þµ“ð Å âýq VÙÚ-
84 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 4 YÙÖóº {òc^þÒ

¯ñÄñµ²ñprà a ȺޯÞýïºÃÄñ{ RÉþÒ R±²r ü¯ñ˲tz~Éü{ VÙ^ò×Ñ.

YÙÖóº{òc^þÒ]^ñpr YÒò¶wòÉvwüÚûºÙܵ
¯òÙÖ aÙÖz{òþÚü¯ñ]^ò û¯t¶ñüÄ ÉñûÉÙØb˵
¯ÙØû²¹Êµ¶ýÎ^ñwòà ¯ñ¾wÙÉ®{ñûÚÙØQǵ
VÙÖóÚý¶ºÃ^Ñûh¹{ñ¾ð VÙÜýq]ü^ñ¶Òzý{üº. (4)

[YÙÖóº {òc^þÒ] ^ñpr] VÃÄñ]^þÄ^Óµ ¯ò¾µ²óÚ b h®z ¾þÚ] b ^ñpr b PÁa¯òÙÖ-

3 2 3

ɽ^Ó]a. c [YÒò¶wòÉvwüÚûºÙܵ] d YÒò¶wòÉvwüÚ VÙØ Þµü² ñ{ò ºñ- 3 4

¯òÙ×Ñ. e ³^ý¾Êýqz{ñÚ ¾z¯µü²ñüÄ aÒò¾ð®{ ÉrüÉñüq Pþw]^É®{ü{ûºÙܵ.

f RÉÙ ZÒììÉúzý{Êýqº Þ¾ðüɓðɾûÚÙØ Pɽ^Ó]ag ûhñÃÄñ¯òÕaû¶ÙØ-

¶ñµ. g Rµ¶Ïc^Ãh®z ¾Ù PÉÛý^ºñÉû{Ù?‚ VÙ²¾ð^üÒ. [YÒò¶wòÉvwüÚ]

3

Þù¯ò“ðhò{µ, RÉÙ PÉüÚûºÙÛ¯òÙ×Ñ. [¯òÙÖ aÙÖz{òþÚü¯ñ]^ò] RÈÉÒÉóüÄ

Wü{Üû¶ñÁ ¶þÄ h Éñ¾ñ]^vy]az ü{ñÕØü¶; Pzý{± ²ñ½z~ [û¯t¶ñüÄ ÉñûÉÙØ
b˵] i ÉrÉóà û²Áý¶ýº] ^vqÉñüÖ, í^ zý{ºýqºz{Ù {òÁÉr^ÒòÙ ^ôüÎ
3

Rpt]û^ñÑÓµ²r û²¾òº ÉrýÉÊýqº {òÁËÄ^Ò®{ÁÒòÚ Þ½üɓðɾق VÙØ

¯òþÚz~, RcdüÚ Éñ¾ñüºñ? VÙØPýÎ]aµ‚ VÙØ ²óÑÒñÙ ²wò]aµ; j Pcd-
ÚÙÖó]ü^, hôº¾ð "¶þÄ j ü²¾¶ñpqñü{ ²Ä^ñà ɾðãò]ý^ºñüÄ PÏ]^Õر j ²ka²ka
2 3

VÙÖóÁ]aü¶; Pzý{]^vt, PÉÙ Þñ²¾ñ{ Ûý^ºñüÄ j Äìíóz~, É®~ ^òpq

4 4

ûÉñvx~, ü²ñźñÚ ^ñÕýÖz{ÏËý^ºñüÄ VÙÖ~) ˆ^ñÕýÖz{ÏÉó‰

VÙÖzý{ ÉóÉèòz~. "üÉÉñÑ - RÉÑ ±4¾¶óz{ñǵ PÉÜ]^mkµ Éý^ºñüÄ
{3ïóºñ{òüÖ" VÙØý¾. (3)

¯ñÄñµ²ñpt (YÙÖóº{òc^þÒ Rzºñ{ò3). a ˆVÙÜýq]ü^ñ¶Òzý{ RÚ ý¶ºÃ^Ñ

ûh¹{ñ¾ð‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (ȺޯÞýïºÃÄñ{ Rzºñ{ò3).
b2, b3 PÁa¯òÙÖɾð ^ Ó]a - (^ñpr) VÙ֮ɺµ. b2 Þµü²3ñ{4¯²èz{òÃ, ˆ^ñpr‰
VÙÖ~ - ^vt VÙÖ²r. b, c h®z3¾þÚ, YÒò¶wòÉvwüÚ VÙÖ~ - ý“zºa3w-
Þñµºz{ñüÄ. c ˆYÒò¶wòÉvwüډ VÙÖ “±3{3µ Þµü²3ñ{4¯¶ñµü²ñ~, 'Éñ¾ñ¹'
VÙÖ “±{µ Pz4ºñï¾òz~]û^ñÑÒüÉyµ. d, e Þµü²3ñ{4¯z~]a ±¾üºñí¯µ
(³^ý¾Êýqz{ñÚ Rzºñ{ò3). f, g YÒò¶wòÉvwûÚÙØ ûhñÃÄñ¯òÕaµ VÙÖ
²èz{òÃ, PÉ{4ñ¾wz~]a {ñz²¾ðºµ (Rµ¶Ïc^Ãh®z3¾Ù Rzºñ{ò3). h Éñ¾ñ - É®~
VÙØ Éñ¾ðzý{±²ñt. i ²óÑÒñÙ ¯ò¾ðÉñïz~]a; ˆaÙÖµ‰ VÙÖ ²{3ÝÉñ¾Ý-
ºz~]agüh¾, ˆû¯t‰ VÙØ - ÉrÉóÕû²Áý¶ºñ¹, ˆ¶ñÉ VÙØ - Þ¾ðüɓðɾ۹,
{òÁËÄ^Ò®{ÉÙ VÙÖ²r. j, j 2 íõº¾ð ¯ò¾ðÉñïz~]a ˆ¯òÙ։ VÙÖ ²{3ÝÉñ¾Ý-
ºz~]agüh¾, ˆû¯t‰ý¶ - ¶óa{òºñ¹, ˆ¶ñÉ VÙØ - Ⱥñü¶ñï¶ñ¹, ¶ó]^
Ⱥñž] 3{4Ù VÙÖ²r. "û¯tý¶ - ü“ãòzÉz{ñà ɮ{ û²Áý¶; ¶ñà - ÉrÉóÃ
û ² Á ý ¶ " V Ù Ø Q g h ñ Ù ² ó Ñ þ Ò . { R ® { P ° É ñ { 3z ~ ] a É ó ² ¾ ô { ¶ ñ ^
RÁ²z~¯ñÄñºó¾±²r ^ñvý^ºñüÄ, ü^ñ“ñ®{¾c^ÒòüÄ PÉóü¾ñ{ 4µ ^ñv^.} j2
ü²¾ - hÅ]^. j 3 ²ka²kû^ÙØ = “ðºñ¶¶ñ¹. j4 (Äìíóz~) ˆ¯ íõüɺµ‰(¾ñ.Þù.66-
10) VÙܵ²rºñÚ Éóãºzý{± ²ó¾òý^ºñüÄ PÉÙ Þñ²¾ñ{ 4Û¹]û^ñvt,
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 5 ü^ñ¶ÒÉñÙ 85

¶ñpqñý¶ºñüÄ k ²gýh±²qñzý{ºópt k žpqñ]^òpt ¯òÕ^ò×ق VÙØ, k QþÚ]-

2 3

bpqz~]a] ^{ÉórÄÙü× T¶]a Äìíó]^üÉvtÉ~? RcdüÚ ü²ñ¾ô¾ð‚ VÙÛ¯òÙ×Ñ"

VÙØ. l [¯ÙØ Rzºñ{ò ] m û^pt¶ýκÙÖó]ü^ ±¾ñ±{^ñÄz{òà ɾðãzý{] ^vqÉñüÖ,
3

m ¯ò¾ð ü ï~^¶ñ^ Þzý{ü¯ñ]a¶ÉÙ É®{ñûÚÙØ, ¶ºóÃ^Ñ É¾ð ã ñ^ñÄz{òüÄ

2

ÞÞµ± ¾¶®Áz{µ ²vy¶ñ ü²ñüÄ m Þµ± ¾¶óºñ¯òÙ×Ñ. [VÙØ] n R±²r^þÒg

4 3 4

ûhñÃÄ, [RÚ ý¶ºÃ^Ñ ûh¹{ñ¾ð] o R±²r ²ógk]^þÒ± ²vwòÛ¾ð, p R±²r ²ógühÕÖóÕØ

VÙØ? VÙضñµ. q RÉÑ VÚ]a ² Èýººñý^ {Éó¾ð®{²óÙ³ R~]û^ÃÄñµ ^ñÄ-
4

žvüqñ? VÙ^ò×Ñ. r ˆVÙûhñÃÇû¶Ù Éhž¶ÃÄщ VÙÖ~ V±ü²ñ~? R±²r RÉþÒ±

²ógühÕÖóÕØ V±ü²ñ~? [VÙÜýq] ü^ñ¶Òzý{üº] P~{ñÙ ûh¹Êµü²ñ~ Q“𾺵
üÉvqñüÉñ? s ^ÄÉóʵ bq± û²ñ×{ Þùa¶ñ¾òýº± ²ó¾òË û²ñØ]^± ²vyÉü{. (4)

Pmhñµ²ñpt. a RÉÓ]a RÈÉÉÞñ{ µ VÈÉÒÉñ¹ žrº]^qÉ~? VÙØ PÖó^òÖóüÄق

3

VÙ^ò×Ñ.
ü^ñ¶ÒÉñÙ^ÙýÖ±³Ã^ò] ü^ñÉó®{Ùü¶¹z{ÚûÉÙܵ
ü²ñ¶óÒ¯ñ^z{òÙ²óÙü²ñ¹ PÉÙ^òq]ý^Sû{Ùܵ
Q¶ÒûÉñÙضÖóüºÙ PÁÉóþÚºñprüºÙû²ÕÖ
ü^ñ¶ÒÉÃÅýº¶ñüºñÙ ¶ñÃûh¹~ûh¹^òÙÖbzü{. (5)
ˆî¾ôü¾ãñ ïó‰(¾ñ.Q.10-9) VÙØ Äìíóz~ VÙÖ²r. k ²gýh±²óqñµ = ²gýh±
²gýh Éqµ. k2 žpqñ]^òpt = ¸r]û^ñvt. (žpqñ]^òpt ¯òÕ^ò×ûÚÙØ) VÙØ
³ 3z 3{ò 4²vwò. k 3 (QþÚ]bpqz~]a) VÙÖ Éñ]ºz~]a {ñz²¾ð º µ - P~]a
ÄìýíÊvqñÛÄÙü× T¶]aµ ÄìýíÊvûqÙØ. l (¯ÙØ Rzºñ{ò3) T²^ñ¾žµ,
^Áý¶Êµ, aÒò¾ðz{òʵ Þñz3Á“ðºµ. l, m ˆ¯Ù؉ VÙÖ~]^¾ðz{ 2µ (û^pt ¶ýÎ-
ºÙÖó]ü^ VÙÖ~). m2 (¯ò¾ðüï~^¶ñ^ Þzý{ ü¯ñ]a¶ÉÙ VÙÖ~) ˆ¯ñ¾wى
VÙÖzý{±²ÕÖ. m 3 Qǵ = (Þµ± 4¾¶óºñ¯òÙ×Ñ). n (R±²r^þÒgûhñÃÄ)
ûhñÃǵ²r. R±²r^ÒñÉÚ - "YÒò¶wòÉvwÙ, û¯t¶ñÃ, ¯ñ¾wÙ É®{ñÙ"
VÙØ ûhñÃǶýÉ^Ñ. o R±²r ²ógk]^þÒ VÙÖ~ - R±²r ûhñÃǵ²r
²ógk]^þÒ± ²vwòÛ¾ð VÙÖ²r. p R¾vqñµû²ñÁÑ (R±²r ²ógühÕÖóÕØ R{ò)
"RÚý¶ºÃ^Ñ VÙØ ûh¹{ñ¾ð" V±ü²ñ~ ûh¹{ñû¾ÙÖ²r; q Rzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð
(RÉûÒÚ]a Rzºñ{ò3). r WÙ, ^ñĶóÃþÄüºñûÉÙÚ(VÙ ûhñÃǶózºñ{ò3). s
^ÄÉóÊcbq±û²ñ×û{ÙÖ~ - ^3ñq4ñÅc^3¯ñ¾ðz{2¶ñ^ Éópqþw]^˵, Pþwz~]ý^
û¯^òÍ]^˵ bq±û²ñ×{ VÙÖ²r. ºz3Éñ (^ÄÉóʵ R{ò) "Vz{òÖµ" Rzºz¾
îÁ{3ºµ. "³ÃÅ]^òq®ü{Ù"(aÖÑ 119-7) R{ò ^3ñq 4ñ“ðüÄãñ¾ðz{2Ⱥñ²ñ¾¶²ó
PÞï¶ñ¯Þùa¶ñü¾{òÉñ.

"YÙÖóº - VÃÄñ]^þÄ^ÒñÇû¶ñÙÖ±²pq. YÒò¶wòÉvwüÚ - "“ùz3{4ݲ2r^-

Þc^ñ“µ" VÙ^òÖ²rüº YÒòýºÊýqz{ñÚ Ý²2r^¶wò ü²ñÙÖ ÉrýÉÊýqºÉüÚ.
¯ñ¾wÙ É®{ñûÚÙØ - '¯ñ¾'“±3{3Éñgº¶ñÚ P±³]^þÒÊýqº ¯ñ¾ñºwÙ ¯µ
T×Ë{à {ô¾ É®{ñûÚÙØ. Qǵ - ÞÞµ±4¾¶®Áz{µ ²vx¯òÕaû¶ÙØý¾. (4)

Pmhñµ²ñpt (ü^ñ¶ÒÉñÙ ^ÙýÖºózºñ{ò 3 ). a "Q¶ÒûÉñÙضÖóüºÙ"

VÙÖzý{]^qñèòz{É{ñ¾òý^ (RÉÓ]a Rzºñ{ò3).
86 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 5 ü^ñ¶ÒÉñÙ

b [ü^ñ¶ÒÉñÙ^ÙýÖ±³Ã^ò] c ²ÁÉz{ñà RþÒº{ñ¹ ÉrÉñÃû²Áz{òÁ]^òÖ c ^ÙØ^þÒz 2

{ÏÉóûºÙÜ{Ã, c ¶ñwò]^µü²ñüÄ PÖ ÉóÄèw¶ñ¹± û²Áz{òÁ]^òÖ ^ÙØ^þÒ±

3

³Ã^òûºÙÜ{Ã, d ü^ñ¶Òû¶ÙØ - ¶ñwò]^z~]aµ, RÒý¶]aµ ü²¾ð. e Q^, R±²r

{ ¾ð“¯ôºž¶ñ¹ e Þùa¶ñ¾ž¶ñÚ ^ÙØ^þÒz {ÏÉó. f ]ÁâwÙ²Áɵü²ñüĺñºóÕØ
3 2

RÉÕÖóÙ ²Áɵ RÁ]aµ²r; g ^òprÛ¾ð]a Þñµºñ²z{òºóüÖ ² ĵ. [ü^ñÉó®{Ù 2

h ü¶¹z{ÚûÉÙܵ] ˆi ÉzÞi ¶z º^ {µ ² ñĵ‰ VÙØ, j ˆ^ÙØü¶¹z{òÚò~^®{ ^ñÒñ¹‰

2 4 3 3

({òÁû¯t.16) VÙ^òÖ²rüº, RÉÕÖóÜýqº ¾èwz~]a žrlrÚÉÙ T^®~ ¾èòz{ýÉ

VÙܵ. k ±¾ñ±{ÛÚÉÙ Tw½®~ ü¯ñ]^òÚýɂ VÙØ ü{ñÕØ^òÖ{ñºóÕØ,
RÉÕÖóÙÉrÉóà û²Òâ^úµ. l ^ÙÖóÙ ^Ïzý{] ^pr]û^ñvqÉñüÖ P~ l ~ÑÒò± 2

ü²ñ^ñ¯òÕaü¶, PÉÙ²¾ò^¾¶ñüº RÁ®{û{Ùܵ. m PÈÉÒÉóüÄ YÁ ޾𱲵 ü²ñ^ñ-

¯òÕaü¶; P{òÙ ²óÙüÚ ü²ñ^ñ¯òÕaµ. n RÉÓýqº ü² ñ^ ±¾ñÉvºµ RÁ]aµ²r;
4 3

o [RÒ¯ñ^µ] p ž]{½ ²mhÉóµ“{òÉñ¾ðãò^¾ñºóÁ±²¾ð^ÒòüÖ, ¯ò¾®{¾² ^ É{ °² Éz{ñüÄ;

4 3 3 4

PÈÉóÒý¶ R~ûÉÙÖóÁ]aµ. q ^ÙýÖ±³Ã^òÛт VÙÖ~, R{òÙ²óÙüÚ ü²ñÛт

VÙÛ¯òÙÖ~; Rz{þÚÊw½z{ò Tvüqñ? VÙÚòà - P~ Z¿qzü{ ¯òÕý^ºñüÄ
b, c " ü ^ ñ ¶ Ò µ " V Ù Ø R Ò ý ¶ º ñ ¹ , " É ñ Ù " V Ù Ø û ² Á ý ¶ º ñ ý ^ º ñ ü Ä ,
R¾vtmûhñÃǵ ü²ñ~ Ⱥñï{¶Ùü×ûÉÙÚ (²ÁÉz{ñûÄÙØ ~qc^ò). c2
ˆ^ÙýÖ±³Ã^ò‰ VÙØ W^Éh¯¶ñºóÁ]^gûh¹ü{, (^ÙØ^þÒz{ÏÉó) VÙØ
Ⱥñ]2ºñ¯µ ²vwòºÁÒòÕØ ˆü¶¹z{ډ VÙØ ü¶üÄ ² 3ïùÉh¯¶óÁ]ý^ºñüÄ.
"^ÙØ" VÙØ íñzüº^Éh¯û¶ÙØ {ñz²¾ðºµ. d ^ôÍgûhñÙÚ P¾ðz{ 2z3ɺz~]aµ
¯òºñ¶^¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð (ü^ñ¶Òµ VÙØ ~qc^ò). e 'ü^ñ¶Ò'“±3{3µ ¶ñwò]2º-
Éñhòºñµü²ñ~ { 3 ¾ð “ ¯ô º ý{ʵ RÒý¶ºñµ ü²ñ~ ûÞÒa¶ñ¾ð º ž¶ñ]^ò Q^
R¾vq¾ðz{2zý{ʵ bpr Éóɾò]^ò×¾ð (Q^ R±²r VÙØ ~qc^ò). e2 "²ÁÉz{ñÃ
RþÒº{ñ¹" VÙÖz{ñà ²2Å{µ ({3¾ð“¯ôºž¶ñ¹ VÙØ). c3, e 2 ˆ¶ñwò]^µü²ñüĉ
VÙÖz{ñà ²2Å{µ (Þùa¶ñ¾ž¶ñÚûÉÙØ) VÙØ º{2ñ]¾¶¶ñ^˶ñµ. e PÙÖó]ü^,
(Q^Éó±²rºózºñ{ò3)ºñüÄ T]{¶ñÚ P¾ðz{2z3ɺzý{ʵ Éóɾòºñ¯òÙØ û^ñvt
"ü^ñ¶Òµ" VÙÖ~]a (Þùa¶ñ¾žû¶ÙØ) ¸Ù׶¾ðz{2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ñ^˶ñµ.
f RþÒº{ñÚ ^ÙØ^þÒz {ÏÉ üÉyü¶ñûÉÙÚ, RÉÙ ü¶¹]^òÖü²ñü{ {Ù²Áɵ
ü²ñüĺóÁ]^òÖÉÕýÖ ü¶¹]^ò×Û^ ±4¾¶ó]^ò×ûÒÙØ ÉóÉèòz{ÁÒògûh¹^ò×¾ð
(]ÁâwÙ ²Áɵ ü²ñüÄ Rzºñ{ò3). g ]ÁâwÙ ²Áɶó~]avqñÚ²r V±²r
VÙÚ (^òprÛ¾ð]a Rzºñ{ò3).

h, i, j ]ÁâwÙ ü¶¹z{ñüÛ? PÉܵ ^ÙØ^Óµ Yz{²Áɞ¶ñºóÁ]aü¶ñ? VÙÚ

(ÉzÞ¶z4º^3{µ ² 3ñĵ VÙØ ~qc^ò). i2 (¶z4º^3{µ) ü¶¹z{~]a ±¾¶ñwµ. i, j
(ÉzÞ, ²3ñĵ; ^ÙØ, ^ñÒñûºÙÖ~) Yz{²ÁÉz~]a ±¾¶ñwµ. j (^ÙØü¶¹z~
Rzºñ{ò3) {òÁû¯t®{ñvq^µ. k ˆü^ñÉó®{Ù ü¶¹z{ډÉñý^ºñüÄ ˆÉñÙ^ÙØ^щ
VÙØ bprºÁÒògûh¹^ò×¾ð. (±¾ñ±{ÛÚÉÙ Rzºñ{ò 3) l ˆü^ñÉó®{Ù ü¶¹z{ډ
VÙÖ~]a ûÉر²óüÄ {ñz²¾ðºñ®{¾µ (^ÙÖóÙ ^Ïzý{ºózºñ{ò3). b, l2 (~ÑÒò±
ü²ñ^ñ¯òÕaü¶) ˆü^ñ¶ÒÉñى VÙÖ{òÙ {ñz²¾ðºµ. PÉüÛrÛñ±ü²ñüÄ R~˵
Zqñ¯òÙÖû{ÙØ ^Áz~. m, n Þ¾ð±²z{òÙ ²óÙüÚ ü²ñý^]a üï~ýÉ ¾üÞñ]{ò-
ºñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (RÉÓýqº Rzºñ{ò 3). o, p RÒ¯ñ^û¶ÙÖ~]az {òÁ-
ÉÚ®{ñÍÉñÛ^ ± 4¾¶ó]^ò×ûÒÙØ ÉóÉèòz~, RÈÉóÒý¶]a {ñz²¾ðºµ (ž]{¾ð
Rzºñ{ò 3). q {qÝ{ 2“cý^ýºº°É{ò 3z~ ²¾òï¾ò]^ò×¾ð . r 2 (^ÙýÖºózºñ{ò 3)
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 5 ü^ñ¶ÒÉñÙ 87

^Ïzý{]^pr]û^ñÑÓµ; R~ Zqñ¯òÕaü¶ Pµ³]a Vpqñ{²r; Qý^ºñüÄ, ²óÙüÚ

ü²ñ^ñ¯òÕaµ. r 'P~ ³]^Éóqz{òüÄ PÉÙÉ¾Ë {±²ñ~‚ VÙØ r ^ñvý^]^ñ^ P{òÙ
2

²óÙüÚ ü²ñ^ñ¯òÕaµ. s PÉÙ{ñܵ ²¾¶ü² ñ^ò ºñºóÁ±²ñûÛÁÉÚòüÖ. t [PÉÙ^òq]ý^

4 3

Sû{Ùܵ] u P~ YÁ ~øÕÖóüÄ ü²ñ¹±³aü¶; Pzý{ u ü¯ñ]^ò]û^ñvt ^òq]aµ,

2

PÉÙÉ®{ñÃ^ñvý^]a. v [Q¶ÒûÉñÙضÖóüºÙ] w í^ ~ ²Þµïñ¾µ ²óÖ]^±

3 3

³a^òÖü{ñ? PÖó^òÖóüÄÙ. w Þ¾ð±²µ‚ VÙØ ¶õÒ¶ñpt^òÖóÄÑ, w R~ VÙÛ¹

2 3

ÉóþÒº]^qÉ~? VÙ^ò×Ñ. x ˆ²ñµü²ñt YÁ bý¾ºóüÄ ²ºóÙ×Õü²ñ‰üĺóüÖ

{òÁz{ñºñ¾ð]a RÁ]^òÖ~. y RÉþÒ RÎ]^üÉ í^ z^ñ¾w¶ñÚÉþÚ] ^òýqºñ~; ^ñ¾wµ
3

RÃÄñý¶ºñüÄ ^ñ¾ð º µ {ÙÚýqüº RÃþĺñ¶óüÖ. z [PÁÉóþÚºñprüºÙû²ÕÖ]

a RÉÓ]a RcdüÚ YÁ³ z {ò ²óÖ®~ ²t^òÖ~ ¯ñÙ ²vwòÚ²ñ²¶óüÖ. b PÙÖóüº,
3 3 4

ˆû¯tc^ñе ^vwÚôv¶Ä¾ð±²ñ{µ ²¾Éó±û²Õ։({òÁÉóÁ.37) VÙ^òÖ²rüº ûh¹~

žr]^ûÉñvx{ ³vwòºc^þÒ± ²vwò±û²ÕÖ Þùa¶ñý¾ºñÚ RÉþÒûºÙضñµ.
c [û²ÕÖ] d ˆ²óÖ®{òpqñщ ({òÁÉñ¹.6-5-10)VÙ^òÖ²rüº, P]^ý¾ºÒñ¹ RÉÑ{Ú]a

Pı ºÄñ² ¶ñºóÁ]^òÖ²r. e [ü^ñ¶ÒÉÃÅýº] f ü^Éĵ ÉÃźÃÄ, ü^ñ¶ÒÉÃźñ-

4 4

ºóÕØ. g T²] ¯zü{ñüq üh¾ð]^üÉvtµ ²Áɵ; ²óÑþÒ±²Áɵ. [¶ñüºñÙ] {ÙþÚ]

4

^vqñà {®{ñý¶ºÖóºñ{²r ²vwÉÃÄ ±¾wºózÉa wzý{ÊýqºÉÙ. [¶ñà ûh¹~]

3

²ógühÕÖó. h [ûh¹^òÙÖ bz~] Pr]^òÖ Qpqµ. i ˆQ¶ÒË YÙضÖóüºÙ‰ VÙØ P®Éºµ.(5)

(^ñvý^]^ñ^ûÉÙÖ~) ²¾òïñ¾µ. n, r R{òÙ ²óÙüÚ ü²ñý^]a üï~
ü²4ñ^3±¾ñÉvºû¶ÙØ ^ôÍgûhñÙÚzý{ ݳ2q¶ñ^ PÁÒòg ûh¹^ò×¾ð (P~ ³]^-
Éóqz{òüĺózºñ{ò3). r, s P~ ³]^Éóqz{òüÄ PÉÙ É¾Ë {±²ñü{ñ VÙÚ(PÉÙ×ܵ
Rzºñ{ò 3 ). ²¾¶¶ñÚ ü² 4ñ^ò 3ýºÊýqºÉûÚÙص ²¾¶ÛÚ ü² 4ñ^ò 3ûºÙص
R¾vq¾ðz{2µ. t, u "S~" VÙ^òÖ ²{ 3z~]a {ñz²¾ðºµ (Pû{ñÁ ~øÕÖóüÄ Rzºñ{ò3).
t, u2 (ü¯ñ]^ò]û^ñvt) "Sû{Ùܵ" VÙ^òÖ É¾ðz{¶ñ¯¯ò¾ðü{3“{ñz²¾ðºµ.

v, w2 {ñz²¾ðºñ®{¾µ (Þ¾ð±²û¶ÙØ). w3, x Þ¾ð±²zý{z{ÏÉñ{òÁ]^, "VÙÛ¹ ÉóþÒº]-

^qÉ~" VÙ²ñûÚÙûÚÙÚ (²ñµü²ñrzºñ{ò3). ºz3Éñ ˆQ¶ÒûÉñÙضÖóüºÙ‰
VÙ^òÖÉÓýqº Tp^Ázý{ʵ, “± 3{3ñ¾ðz{ 2zý{ʶÁÒògûh¹^ò×¾ð v, y (í^3~3²-
Þµïñ¾µ Rzºñ{ò 3Éñ]ºz 3ɺz{ñüÄ). í^ 3~ 3²Þµïñ¾¶ñµ²r VÙûÚÙÚ
(RÉþÒºóÎ]^üÉ Rzºñ{ò3). "Pgüh2z3üºñºµ" VÙ^òÖÉóÉÑ Ýɲzý{ Éó“ðüÄã-
Ⱥޯz{ñüÄ RÎ]^üÉ, RÉÙÝɲµ P±²rüººñ¹²óÙþÚ í^3~3²Þµïñ¾µ
²óÖ]a¶óüÖ.

z, a ü¶ñïó]^òÖÉÒ{Ùü× ²ñ²µ, {ÙÜýqº ²ñ²û¶Ù^òÖ²rûºÙûÚÙÚ

(RÉÓ]a RcdüÚ Rzºñ{ò3). z, a, b ˆPÁÉóþډ VÙØ ²ñ²¶ñ{Ã, ³vº¶ñ{Ã;
P{òà ž®{òÚzý{g ûhñÃÅ R¾vqñ¶¾ðz{2zý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (û¯tc^ñе
Rzºñ{ò 3). {òÁÉóÁz{µ. c, d ¯ñÜvqñ]^òÚûÉÙÛü{ ˆû²Õ։ VÙ^òÖ~]a
{ñz²¾ðºµ (²óÖ®{òpqñÒòzºñ{ò3). c (û²ÕÖ) "¯ò{ò4û²ÕÖ" VÙܶñ±ü²ñüÄ. e, f, g
ˆü^ñ¶ÒÉÃʼn VÙÖ~]a (Þùa¶ñý¾ºñÚ) VÙü×¾¾ð z { 2 mûhñÃÅ RÒµ
²ÁÉû¶ÙØ ÉóÉèòz{¾ðz{2ñ®{¾¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð (T²] 4¯zü{ñüq Rzºñ{ò3). h, i
(Q¶ÒûÉñÙضÖòüºûÚÙØ) ˆûh¹^òÙÖbz~ Q¶ÒûÉñÙضÖóüºÙ‰ VÙ֮ɺµ
VÙÖ²r. "^ÙýÖ±³Ã^ò = ^ÙØ^þÒz{ÏÉó. ^òq]ý^ = ²t]ý^. Qv^ÙýÖ
VÙØ ²ñq 2¶ñ^˶ñµ" VÙØý¾ºóüÄ. (5)
88 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 6 bz{¾ð aqû¶tz{ñrÃ

Q×µ²ñpt. a {Ù¶^Ñ ²ógk]a ¯ò{ ñ¯zý{ʵ P{rºñ^É®{ ²ógkz{ÙþÚʵ ûhñÃÇ^ò×Ñ.

3

bz{½aqû¶tz{ñrà ü^ñÉó®{Ûû¶ÛZtµ
Éñ¹z{aÎüÄñýhü^p^òà ¶ñºÉûÚÙØý¶ºñ]aµ
Q¹ghòº½ûÉvûw¹^Ñ^ñwòà PÉÜvqûÉvûw¹Sû{Ùܵ
ü²¹ghòžþÄkýÉz{ñÕa VÙû²vû^ñrüºÖóº ²ózü{. (6)

[b bz{¾ð b aqû¶tz{ñrÃ] c RÉѱ¾]Á{ò PÖó®{òÁ]ý^ºñüÄ RÉþÒ]^òýqºñ~‚

2

VÙØ bz~ c ÉóÄ]^ò±ü²ñüÄ ^ñyµ ^òq±²~. d Rýqº¾ð ûhÁ]a]a± ü²ñ]aÉópqñtÉ-

2

û{ñÁ bz{ñºóÕØ - aq]bz{ñ^òÖ~. e ÉóþÒÉ{Öóºñü{ ÉÎó±ü²ñ]^¾ð ³a®~ Qqñ-

¯òÕ²¾ð^üÒ, Pzý{]^vt, f [ü^ñÉó®{Ûû¶Û Ztµ] g R]aq]bz{ñtµü²ñ~ ü^ ñ- 3

ÞµÁz {ò ýºÊýqº ]ÁâwÛ^üÉyû¶ÙØ ^ñw Ztµ. R¾®~{ò¾ò^òÖ Rɾð^Ñ

3 4

PÉÛý^ºñÉû{Ù? VÙ²¾ð^üÒ; [Qû¶Û Ztµ] PÉÙ ]ÁâwüÚûºÙØ ^ñw Ztµ.

g [Éñ¹z{aÎüÄñýh ü^p^òÃ] h Éóü“ãìn¾ð, PÉóü“ãìn¾ð‚ VÙØ ÉñhòºóÙÖó]ü^
2

VÃÄñý¾Êû¶ñ]^ St²tz~µ aÎÅÙ ¯ÃÅýh É®~ h ûhÉó±²rÃ. i [¶ñºÉûÚÙØ

2

ý¶ºñ]aµ] j ˆ°qca ü^ÑÉóºóýh‰ ({òÁÉñ¹.3-4-6)VÙÚ]^qÉ{òüÖ PÉÙ{ÙþÚ. P{ Éñ,

2

k ²^ûÄÃÄñµ ²k]^ÒòÙ ²óÙüÚ ü²ñüÚÙ, ²óz¾ñ{ò ^Ó]a ²¾{®z¾ÛüÚÙ, ²ó¾ò®ü{Ù,

3

QÕüÖÙ, ˆZÁ²^Äñºó¾¸Îó‰( {òÁÉñ¹.10-3-1 ) VÙ×Õü²ñüÄ ûhñÃÅ Þñ®zɯµ

²vwò]û^ñvt É®~ ü{ñÕضÉûÚÙØ, PÉÙ aÎÅüÄ ýÉz~gûhñÃǵ
k {ñÍ®{ûhñÕ^þÒ k ¯òþÚºñ ü¶ñïó]aµ. l [Q¹ghòº¾ð û Évûw¹^Ñ^ñwòÃ]
2 3

m ± ¾ñî¶wò^Ñ Ý²½“òz{ ûÉvûw¹ R~‚ VÙ×à û^ñÑÒñÑ; žýq¯ñÕÖµ ¶ó]^

3

Q×µ²ñpt (bz{¾ð Rzºñ{ò3). a ²ógk]a ¯ò{ 3ñ¯µ ü²¹ghòžþÄkýÉz{~. ü“ã-

û¶ÃÄñµ ²ógk]^Ñ. b2, c ˆQrÉ VÙ^òÖ 'º{ò3'“±3{3±¾üºñ^3z~]a± û²ñÁÑ (RÉÑ
±¾]Á{ò Rzºñ{ò3). c 2 ÉóÄ]^ò±ü²ñüÄ = ÉóÄ]^òºóÁ®{ñ±ü²ñüÄ. d R]bz{ñrÛÃ
RÉþÒ]^òýqºñý¶]a üï~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Rýqº¾ð Rzºñ{ò3). b, e Rýqº¾ð
aqû¶tz{ñrà VÙÛü{, ˆbz{¾ð‰ VÙØ Éóü“èòz{~]a ² 4ñɵ (ÉóþÒÉ{Öòºñü{
Rzºñ{ò 3). f, g ˆü^ñÉó®{ى VÙÖ~]a Éóz 3 - Äñü² 4‚ ºóüÖ { 4ñ~, Pz{ñüÄ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (R]aq]bz{ñtµ ü²ñ~ Rzºñ{ò3). g2, h (Éñ¹z{ aÎüÄñýh
ü^p^òÃ) Ⱥ{ò 2ý{ºñºóÁ]^òÖÉѲñpt]ü^ptz{ò¾ò^ò×ÒÙüÖ VÙÚ, "RÃ"
VÙ^òÖ{òÙ {ñz²¾ðºµ (Éóü“ãìnû¾ÙØ ~qc^ò). h2, i ûhÉó±²rà ü²4ñ] 3º{ñ-
Þñµºz{ñüÄ ˆ¶ñºÉى VÙØ ü¶ñïó]aû¶ÙÜ{Ã. j QÛà aÎüÄñýh ü²ñüÄ
ü²4ñ]3ºÛºóÁ]aü¶ñ VÙÚ (°qcaü^ÑÉóºózºñ{ò3). PÙÖó]ü^, ¶ñºÉÚ~ VÙØ
ý¶ºñ]aû¶ÙÜ{Ã. P{ñÉ~ ¶ñºÉÙ aÎüÄñýhûºÙØ ü¶ñïó]aû¶ÙÖ²r. i,k
ˆ¶ñºÉى VÙØ Èºñü¶ñïžýqºÉûÚÙØ R~]a “±3{3ñ¾ðz{2¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð
(²^ûÄÃÄñû¶ÙØ ~qc^ò). k2 {ñÍ®{ûhñÕ^Ñ = ¯ôühñ]{ò^Ñ. k3 ¯òþÚºñ = ¯òþÚz~.
b ž®{òÚ~ = PÉÜ]a± ü²ñźñÚ~ û^ñvt, g2 R¾vqñÉ~ = PÉÜýqº
ü²gk]a±ü²ñźñÚ~û^ñvt VÙØ ^vt û^ñÑÉ~.

l, m ˆQ¹hòº¾ð û Évþw^щ VÙÖ~]a Ⱥñɾð z ºµ (±3¾ñî¶wò^Ñ Rzºñ{ò3).

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 6 bz{¾ð aqû¶tz{ñrà 89

ûÉvûw¹^Ñ ^ñwòÃ; n [PÉÜvq ûÉvûwºõ û {Ùܵ] o ^ÒË^ñw±³]a

Éñº~ý^º{ñ^ P^±²pqü²ñ~ o ü“ãòz{ ûÉvûwüºñüq Þíñ{ôº¶ñÚ ûÉvûw¹
2

Sû{Ùܵ. RÉÑ R±²r ^Äcaý^]a ¯ò{ ñ¯û¶Ù? VÙÚòÃ, p [ü²¹ghòžþÄ

3

kýÉz{ñÕa] q PÉÙ žÙü² YÁ T²^ñ¾zý{± ²vwòýÉz{ñÙ, P{òüÄ ü{ñÕÖÉÙØ

û{ñqc^ò RÉÑ ²ógühÖz û{ñqc^òÛÑ. r {ñÊcbq T{Éñ{ Þ¶ºz{òüÄ ´{ý¯ É®~
žþÄû^ñt]^, PÈÉÒÉóüÄ Tw½z{òÊvqñ¹ PÉþÒ žrz~z {ÙþÚ ü¯ñ]^òz {®{ñüÚ;
PÈ˲^ñ¾z{òüÄ ü{ñÕØ PÙØ û{ñqc^ò RÉÑ ²ógühÖóÛÑ. s "´z{Á³w¾ðghò,
³ÚÃ{Á³w¾ð g hò, ^ÒòØ{Á³w¾ð g hò" VÙÖóýÉ ³w¾ð g hò]a üï~. t P{ñÉ~
Vpqñ{û^ñµ²óüÄ ¯òÙÖû{ñÁ ´ýÉ Qýh±²pqñà RÉÙ {ÙþÚ±ü²xü{ RÉÒñýhýº
žrz~]û^ñt]ý^, RÉÙ {ÙþÚ±ü²xü{ ¯µ¯òþÚýÉ žrz{ñüڂ VÙØ P~]^ñ^z
{ÙþÚ]û^ñt]ý^ - ´z{Á ³w¾ð g hò. u QÕÖóüĺϮ~^òÖ RÉþÒz {ñÙ³]a
WÖÉópq~]^ñ^z {ÙþÚ]û^ñt]ý^ ³ÚÃ{Á³w¾ðghò. v Phò®{ò{¶ñ^ QþÚºóÙý^ºóüÄ
P^±²pqÉþÒ ¶õpt]û^ñtz{~]^ñ^z {ÙþÚ]û^ñt]ý^ ^ÒòØ{Á ³w¾ðghò. w RýÉ-
ûºñÙضÃÄ; w PÉÙ {ÙþÚ ü¯ñ]^òÚ~]a RÉÑ {ÙþÚ ûºÏ{ò]û^ñt]^ò×Ñ.
2

x [VÙû²vû^ñr] y Pɾð ^ Òòà ȺñÈÁz{ò, z ¯òÁ²ñ{ò ^Ýz¾ô z Ézý{ÊýqºÉÑ.

4

[WÖóº²òz~] RÉÑû^ñvq ²ógk. (6)

WÎñµ²ñpt. a ü{ÖóÚü²ñü{ñt ü{×{ü²ñü{ñt ÉñhòºÖ V±ü²ñ~µ PÉÙ {òÖ¶ÃÄ~

PÖóºñüÒ VÙ^ò×Ñ.
n, o PÉÜvtÉópqû{ÙÚûÉñvx~, PÉÜvt ü“ãòz{û{ÙÚûÉñvx~,
^ñÄñ®{¾¶ñý^ºñüÄ P~˶°²²®¯û¶ÙØ ÉóÉèòz~ PÉóü¾ñü{4¯ {ñz²¾ðºµ
(^ÒË ^ñw Rzºñ{ò 3). o 2 PÉÜvt ü“ãòz{ûÉvþwüºñt Þíñ{ô º ¶ñÚ
ûÉvþwýº]^ñwòà PÉÜvtü“ãòz{ûÉvþwûºÙܵ VÙ×^üÉyµ
VÙÖÁÒògûh¹^ò×¾ð Þµ²3®{ò4Þz3Á“²{ 3ñ¾ðz{2c^þÒ]^ñwòà ޵²3®{ò4²{3ñ¾ðz-
{ 2c^ûÒÙØ ± 4¾¶ó]^òÖ~]agüh¾ üÉvtý^ºñüÄ, (ü“ãòz{ûÉvþwüºñt
Þíñ{ôº¶ñÚ) ûÉvþwýº P®{ ü“ãòz{ (ûÉvþwºõû{Ùܵ) VÙØ bpr]-
û^ñÑÉ~ VÙص PÁÒògûh¹É¾ð^Ñ. p, q, r ^ôÍ Éñ]ºÉóɾwµ ({ñÊcbqÉózºñ{ò3).
s ... w ü Ä ñ ^ z { ò Ã Ý z ¾ ô ^ Ñ ³ Á ã ¾ ð ] a P ¯ ® º ñ ¾ ð ï ¶ ñ ý ^ ] a ü ï ~ ] ^ þ Ò
PÁÒògûh¹ºñ¯òÙØû^ñvt RÉÑ P¯®ºñ¾ð ý ïºñý^]a üï~ Pɾð ^ ÒòÃ
ȺñÈÁz{¶ñºóÁ]aû¶ÙØ {òÁËÑÒµ ²ÕÖóºÁÒògûh¹^ò×¾ð (´z{Á ³w¾ðghò-
ûºÙØ ~qc^ò QØÉñ]ºz{ñüÄ). s, t, u, v PýÉ{ñûÚýÉ VÙÚ (P{ñÉ{òzºñ{ò3).
w RýÉûºñÙضÃÄûÉÙÖ~ - Rɾð ^ Ñ VÃÄñÁµ {c^þÒ ¾èòz{ T²^ñ¾z{òüÄ
ü{ñÕØ {c^þÒ VÏ{ò]û^ñt±²¾ð^Ñ. w2 RÉÓz{¶¯ñº^òºñý^ºñüÄ, PÉÙ {ÙþÚ
ü¯ñ]^òÚ~]az{ÙþÚûºÏ{ò] û^ñt]^ò×ûÒÙÖ²r. x, y, z ±¾¶ñwµ (¯òÁ²ñ{ò4^
Rzºñ{ò3). VÙ û²vû^ñr - ü²¹ghò - žþÄkýÉz{ñ¾ð]a - ²óz~ - WÖó - bz{¾ð
VÙØ ~qc^òº®Éºµ. Éñ¹z{ = ¯Ù×¹ û¯mýh ÉÁz~µ VÙØý¾. (6)

WÎñµ²ñpt (WÖóº Rzºñ{ò3). a ˆü{ÖóÊ®ü{×~µ¶ñüºñÙ {òÖz{Úщ VÙÖzý{

^qñèòz{É{ñ¾òý^ (ü{ÖóÚ ü²ñü{ñt Rzºñ{ò). b (RÉÑ ²ógühÖó) ²¾ñ“¾²4^3ÉñÙ
90 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 7 WÖóº ²óz{òüÛt

WÖóº²óz{òüÛtVÃÄñËÄaµ^vwÙ²ýq±û²Ùܵ
¯ôØûhÈüɺóq]^ñwòà û¯t¶ñÄrºñû¾Ùü×tµ
¯ñØ~Îñ¹¶Ä¾ð^ñwòà ¯ñ¾wÙ^vwòSû{Ùܵ
ü{Öóʵü{×~µ ¶ñüºñÙ {òÖz{ÚüÒ Rz{òÁüÉ. (7)

[WÖóºRzºñ{ò ] b RÉÑ ²ógühÖógûhñÃǵ Éñ¾ðzý{ ü^pý^]a, ý¶zü¾ºñ{ò ^þÒ±ü²ñüÄ

3 3

û{ñq¾ð®~ {ò¾òºüÉvr]^ñyµ {òÁz{ñºñ¾ð]a RÁ]^òÖ~. c ˆÉóâüxÝ c Þ^ñ“ñ~ z -

2 3 3

´ {µ í^ z‰ VÙÛ¯òÙ×Ñ. d ± ¾ñî¶w¾ð ²ózü{ÖóÛǵ Zz~gûhñÃǶñü²ñüÄ

4 3 3

RÈÉóãºz{òà ÉñÞý¯ºóÁ]^òÖ²r. e ˆ]Áâw WÉ ïó üÄñ^ñ¯ñžz²z{ò¾²ó hñ±ºº:‰

VÙ^òÖ R{òà YÁ^ñǵ ^Ä]^¶óÃþÄ; RÉÑ ²ógühÖóºóÁ]^òÖ { ý“ºóüÄ, 3

Rìí^ zû{ÃÄñµ ]ÁâwÛüÄ ÝÁâq¶ñºóÕØ VÙܵ. f [¯ôØûhÈüɺóq]^ñwòÃ] g

3

±¾ñº“ðhòz{±¾^¾wc^ÒòüÄ ± ¾î¶ïzºñ{ò ²ñ²c^þÒ± ²vwòÛ¾ð]a ±¾ñº“ðhòz{¶ñ^

3 3

Éó{ò z{ g z ¾Èºzý{z {ñ¶Þ³Áã¾ð^Ñ { ¾òz~±ü²ñ®{ñ¾ð^Ñ; P®{ z ¾Èºzý{± ²ñ¾ñü{

4 2 3 4 3

ûhÈýÉ ¶ñz¾zý{]û^ñvt ± ¾¶ó]a¶ñºóÕØ RÉÑ, P~ h û²ñr²pt]^òq]^òÖû{ÙØ

4

û{Òò®{òÁ®~ Éßâq2³ÄÝzºÉ¾{ 3ñ¯Ä±3{4²¾ü{É{ñ²ñ¾¶ñ¾ð z 2ºìnñ¯zü{ñüq

ûhñÙÚ Éñ¾ð z ý{ü^p^, ý¶zü¾ºÜ]az~ÉÒ üÉvrÛ±ü²ñüÄ RÁ]^òÖ~
RÉÓ]aµ RÉÑ ²ógühÖógûhñÃǵ üÉ{3ñ®{¾ïݺ¶ñÚ Éñ¾ðzý{ ü^pý^]a
VÙÖ²r. PÉÙ û{Òò®{òÁ®~ ûhñÃǵ Éñ¾ð z ý{ºñºóÕØ RÉÑ ²ógühÖóg
ûhñÃÇ^òÖ~. c (Éóâüx: Rzºñ{ò3). ²¾ñ“¾ý¾ ý¶zü¾ºÙ ±¾“𯵠²vwòÚ~
ˆº®¶ºmh í^3z3 ±3¾î¶®ð º{“ðýh{gh¾ñh¾µ … Ư¶ñàz3º{2ñ ºz¾ ĺü¶âº{ò ºz¾
h‰ (Éó.³.1-1-6) VÙ^òÖ “ðüÄñ^µ. P~]a ²¾ñ“¾²4^3ÉñÜýqº Tz{¾µ ˆÉóâüxÝ-
Þ^ñ“ñ~3z´4{µ‰ VÙ^òÖ “ðüÄñ^µ. RÉÓµ á ²¾ñ“¾²4^3ÉñþÚ±ü²ñüÄ ûhñÃÇ-
^ò×ûÒÙÖ²r. c2 "Þ^ñ“ñz" VÙÖ~]a ¸ÙØ û²ñÁÑ. P{ñÉ~ "^ñ“ðÁ {ô3±û{Ò"
VÙ^òÖ {4ñ~ÉóÛüÄ - ^ñ“û¶ÙØ ìnñ¯¶ñ¹, Pz{ñà Þc^ò²ìnñÚzý{g
ûhñÃÅ, Þc^ò²ìnñ¯zý{ÊýqºÛºóÁ]^òÖ ÉóâyÉóqz{òÇvqñÚ~ í^3z-
û{ÙÜ{Ã; PÙÖó]ü^, "üÞñ²ó4z4ºñº “¾ô¾ñz ÝÉñz" (¶°.1-8) VÙÖóÁ]ý^ºñüÄ
±¾^ñ“¶º¶ñÚ “¾ô¾Éó“òâqÛÚ ÉóâyÉóÚòÙص TvqñÚû{ÙÜ{Ã; R~]aµ
{4ñ~ɱ²rüº; PcdܶÙÖó]ü^, Þ^ñ“û¶ÙØ Þ¶õ²¶ñ¹, ÉóâyÉóÙ Þ¶õ²z{ò-
ÚòÙ؞vqñÚ VÙÜ{Ã. Þ^ñ“ñz - ^ñ“Þïó{ñz VÙÖ P¾ðz{2z3ɺz{òǵ
'Éóây'²{3µ ²mhµº®{µ; zÁ{ôºñ¾ðzü{2 - ãâp2º®{µ. d ²ózü{ÖógûhñÃÇ^ò×Òñ^òÃ
ˆVÃÄñËÄa ^vwÙ ²ýq±³‰ VÙØ ûhñÃÇ^òÖ²rûºcdüÚûºÙÚ, ²ózü{Öóg
ûhñÃǵü²ñ~µ ˆP²ó4^3®{ȺñÝÞ®ü{ñ ºz3º²ó a¾ðÉ®{ò ý¯^ž²ü{3“µ … ü{ãñµ
Ýýɾ^{2ñºñÝ{ñ WÉ ²4É®{ò “ñÝz¾ñ¾ðz{2ñ:‰ VÙ^òÖ²rüº “ñÝz¾ñ¾ðz{2¶ñüº-
ºóÁ]aû¶Ù^ò×¾ð (± 3¾ñî¶w¾ð ²ózü{ÖóÛǵ VÙØ~qc^ò). e ˆÉóâüxÝ-
Þ^ñ“ñz‰ VÙ×±ü²ñüÄ ûhñÃÄñü{ ˆ^vwÙ ²ýq±³‰ VÙ²ñûÚÙûÚÙÚ
(]Áâw WÉ ïõzºñ{ò3). PÙÖó]ü^, ˆ]Áâw WÉ ïó üÄñ^ñ¯ñµ‰ VÙØ ~qc^ò
ìnñ¯^ñ¾ðº¶ñ^ PÁÒòg ûh¹^ò×¾ñ^˶ñµ.

f, g ¯òãòz3{4¶ñÚ ¯ôÕýÖºóqÄñü¶ñûÉÙÚ (±¾ñº“ðhòz{±¾^¾wc^ÒòüÄ Rzºñ{ò3).

ˆ²4ݶgh2®ü¯ñ ²4ݶ“¹ºñ“ºñü¯ñ Áz3¾z4ºñºõ žgºü{ Þ¾ðɲñý²:‰ VÙÚ]-
^qÉ{òüÖ. g2 z3¾Èºzý{ = hñµ²þÄ. h û²ñr²pûqÙ^òÖÉó~ hñt(dØtÞ). ~øÒòºñ¹
VÙص = ²¾ñï{¶ñûºÙص. i Pɾð^Ñ ûhÈüɺótɾð^üÒñûÉÙÖ~, {ò¾ðº]-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 7 WÖóº ²óz{òüÛt 91

PÖó^òÖóÄÑ. i Pɾð^Ñ ûhÈüɺótɾð^üÒñ? VÙÚòà - j P~˶ÙÖó]ü^. ŠR~˶ÙÖó]ü^

- R~ ±¾èò±{µ‹k ¶“^±¾ñº¾ñºóÁ±²ñ¾ð^Ñ { ¾ò±²½^ÒòüÖ. l PòÞñµºµ Pý¶Ê¶ñºóÕØ
4

RÉÓ]a ± ¾¶ó]ý^]a. m R®{ U½z É{ñ¶ñz¾zý{üº û^ñvt m ˆTz z Á{ñß

4 4 2 3 4

ɾñüïw‰ Rzºñ{ò ºóÕûhñÃÇ^òÖ²rüº, VÙØû¶ñ]^ ² ^ ÉzÞµ² ®{ µ ¶ñ×{

3 4 3 3 4

ü{ “z{òà ¶vþw] û^ñvt { ¾òz~±ü²ñÁ¶É¾ð^Òñ^] û^ñvt ± ¾¶óz~, Rɾð^Ñ

3 4 4

Þ¾ðüɓðɾÚrºñ¾ð VÙØ Zqñ¯òÕaµ. n P{ݶó® {z ³ z {ò RÁ]^òÖ²r. o [¯ñØ~Îñ¹3 3 3 4

¶Ä¾ð^ñwòÃ] p P{ÃÄñ{zý{ P{ñ^ ± ¾¶ó]^òÖÉÑ P~{ñÛÚÉÕýÖ] ^vqñà ÉóqñÒòüÖ.

4

q PÉÙ “ò¾ÞñÉïóz~ Prºñ¾ð]a]û^ñt]a¶{òüÖ P~{ñÙ. r P{ñÉ~ á“q ü^ñ²Ü]ag 2

hñz~ý^ºóüÖ, s kq¾ðžrü¶Çµ s {ñÒòþwü¶Çµ ³þÚ®{ {vw®~ÎñºóüÖ. t ²¾ò¶Òz-

2

ý{Êýqz{ñÚ {òÁz~Îñýº] ^ñwòÃ, t T² ºÉó´ {òÊ]{ÛÚ Þ¾ðüɓðɾ٠X“ðɾðºz~]a

2 4 4

Rpq {Úò¶ñþÄ Sû{Ùܵ. [ü{Öóʵ Rzºñ{ò ] ˆü{Öóʵ‰ VÙ^òÖ~ - ˆ~Îñ¹¶Ä¾ð^ñwòÉ

3

VÙÖzý{. ˆü{×~µ‰ VÙ^òÖ~ - ˆ¯ôØûhÈüɺóq]^ñwòÉ VÙÖzý{. PÙÖó]ü^,

u ˆü^ñýÉÉñºñ‰ÒòÕ²rʵ, v Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóÕ²rʶñ^˶ñµ. [¶ñüºñÙRzºñ{ò ] 3

w ²óÖ®{ ìnñ¯µ ^Ä]^z~]a TqÄñµ²r ²vwÉÃÄ Q“ðh¾ðº´ {Ù. x PÉÚòýq- 4

ºñpqz{òÄñÑ {= PÉÙÉóãºz{òüÄ St²pqÉÑ} Rz{òÁ. y [Rz z {òÁ] z P¯²ñºó¯òºñÚ 2

PÉüÒñûqñ]^ Éó^òó]^Äñµ²r^ñyµ RÉѲr^Ñ{ñÙ. a PÉÓ]a PÉÙ Tzü{“ðºÙ,

RÁÉÁµ Tz ü{ “ðº¾ñÚ üh¾ðz{òÊvt RÉÓ]a.
3 3
(7)
³vp3¾¶ñ^ÉÙü× Rtɾð^ûÒÙÖ²r. j P~˶ÙÖó]ü^ = ¯òºü¶¯ {ò¾ðº]^ñ^Ë-
¶ÙÖó]ü^. k (¶“^±¾ñº¾ñºóÁ±²ñ¾ð^Ñ) = Pìn¾ñºóÁ±²ñ¾ð^Ñ. "²4ݶzý{ {ò¾ðº]-
^ñ^˵ µÁzý{ U¾ðz4ɳvp3¾¶ñ^˵ {4¾ò]^üÉyµ" VÙÖÖóºñ{ɾð^ûÒÙÖ²r.
l Þñµºžvqñ¹ ±4¾¶ó]^ üÉvqñüÉñ VÙÚ (PòÞñµº¶ózºñ{ò3). m Pò-
Þ ñ µ º ü ¶ û { Ù Ú ( R ® { U ¾ ð z 4É ü { z º ñ { ò 3) . m 2 û ¯ t ¶ ñ Ä r º ñ ¾ ð { 4¾ ò ] ^ ò Ö
z 3¾Èº¶óÙÚû{ÙØ ^ñpqñ¯òÕ^] û^ñvt Pɾð ^ Òñ^ ± 4 ¾¶ó]aû¶Ù^ò×¾ð
(Tz3z4Á{ñàzºñ{ò3). n ²4ݶ{4ñ¾w¶óÉÜ]a Éóïó{µ VÙØ QÍÉñ¾ÁÒògûh¹{ñ¾ð
VÙÛ{²r P®º{ 2ñßz 3{ò 4 PÁÒòg ûh¹^ò×¾ð (P{ݶó® Rzºñ{ò 3). P{ñÉ~
²ózü{ÖóºÁÒògûh¹{ Éñ¾ð z ý{ûºÙÖ²r. (P{ݶóµÝ{z 3³ 3z 3{ò 4) ˆVÃÄñËÄa
^vwÙ ²ýq±³‰ VÙÖ{òà ȺñÈÁz{ò ûhñÙÚ²r.

o, p ´¾ðɱ¾{òü^ñrºñ^ {ñz²¾ðºµ (P{ÃÄñ{zý{ºózºñ{ò3). q ²4^3ÉzÞµ² 3®{4µ

TýqºÉ½^Ñ Pü¯^žvqñºóÁ]^z {òÁz~Îñýºg ûhñÃÇ^òÖ~, P{òÜýqº
û ^ 3 Ò ¾ È º ý { ý º ± ² Õ Ö V Ù ^ ò × ¾ ð ( P É Ù “ ò ¾ ü Þ z º ñ { ò 3 ). r P r º ñ ¾ ð ^ Ò ò Ã
ýÉz~]û^ñvt QÍÉñ¾ð ±¾{4ñ¯¾ñý^ºñüÄ ˆ¯¶]^ÙÖó ¯Ã^ñى VÙÖzý{
^qñèòz{ÁÒòg ûh¹^ò×¾ð (P{ñÉ{òzºñ{ò3). Pzý{z {ñÙ lqÉñýh±²t^ò×ûÒÙØ
^Áz~. s “ò¾Þñ Éïó]^òÖ~]a ±¾¶ñwµ (kq¾ðžrü¶Çµ). s2 Prºñ¾ð]a]û^ñt]a-
¶~]a ±¾¶ñwµ ({ñÒòþw ü¶Çµ Rzºñ{ò3). S“ð É ¾Ü]a QÍÉñ¾ð {òÁÉr^-
Òñý^ºñüÄ. t “± 3{3ñ¾ðz{ 2µ (²¾ò¶Òzý{ Rzºñ{ò3). t2 {z³ÁãÞ¶ñÞñ¾ðz{ 2zý{
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (T²3ºÉó´4{òÊ]{ÛÚûÉÙØ). u ü^ñýÉÉñºñÒòÕ²r ìnñ¯-
^ñ¾ðºµ. v Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóÕ²r ±ü¾¶^ñ¾ðºµ. w R¾vqñ¶¾ðz{2z~]agüh¾ (²óÖ®{
Rzºñ{ò 3). x Rýqºñpqz{òÄñÑ = Rýqºñpqz{òüÄ RÁ]a¶ÉÑ. y, z 2 "{òÁ"
VÙÖ~]a ²4ñɵ (P¯²ñºó¯òºñÚ Rzºñ{ò3). z, a "Rz{òÁ"VÙ^òÖ ýÉÄèvºµ
Wû{ÙÚ (PÉÓ]^òzºñ{ò3).
"WÖóº = ¶óý^z{. ¯ôØ = ²4ݶµ. û¯t¶ñà = Q“ð¾ò{¾ð²]^à Pzº®{Ⱥñž]3{4ÛÚ
92 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 8 {òÁËýq ¶ÙÚý¾

Vpqñµ²ñprà - a 'Pzº®{~ ¾ð{ ý“ ɾðz{òºñ¯òÙ×ǵ RÉÑ {ü{ ^²ý¾ºñºóÁ]aµ'

3 3 3

VÙ^ò×Ñ.

{òÁËýq¶ÙÚý¾]^ñwòà {òÁ¶ñþÄ]^vüqüÚûºÙܵ
TÁËýqÉvwc^Ñ^ñwòÃ TÄ^Ò®{ñûÚÙØ~ÑÓµ
^ÁËýqzü{ÉóÃ^ûÒÃÄñµ ^qÃÉvwÙü^ñºóüÄûºÙܵ
ûÉÁÉóǵÉõÍÉóÇü¶ñÉñ] ^vwÙ^ÎÃ^ÑÉóÁµ³ü¶. (8)

b[{òÁËýq¶ÙÚý¾]^ñwòÃ] c aýÖÉÕÖ X“ðɾðºc^þÒÊýqº¾ñÚ ¾ñíñ]^þÒ] ^ñwòÃ,

“ð¾òº:²{òýº c YÁ²r ^ñw±û²ÕüÖüÚûºÙܵ. d ¯ñ{ ž¯ò^Ñ, ¾ñíñ Þñ¶®{Ù
2 2

{þĺóüÄ Prýººópt QþÚ]^Ïz{òüÄ ³]^²rýº]^vt, "Þ¾ðüɓðɾÙ

± ¾î¶ñ{ò ^Ñ{þĺóüÄ Prºópt± û²¾òº{òÁÉrýº ü¶Õû^ñÑÓµ²r R~ Éñ^ñü{"
3 3

VÙÛ ü¶ñïóz{ñû¾ÙØ ±¾ßz { ¶óüÖ; e ¾ñíñ Þ²¾ò^¾¶ñ^ ^cý^û^ñvqühñγ¾zü{Ö±

3 4

ü²ñ^gûh¹ü{, e û²¾òº ž{źñ¾ð e ¶ÙÚÛ¾ð {òÁÉr^ÒòüÄ üÞÉóz{òÁ]^gûh¹ü{,

2 3

û²v²óÑþÒ É®~ "¯µ P^z{òüÄ YÁ a¾caµ R¾vtÉóÃÅ^Óµ YÁû²vy¶ñ^

É®~ ³a®{ñ½^Ñ" VÙÖÉñüÖ, "û²Á¶ñÓµ RþÒºû²Á¶ñÓµ ²ó¾ñprʵ X®z ¾- 3

Ⱥñ^¾w²vr {ܵ" VÙØ ³ z {ò ²vwò± ²óÙû{ñq½®~ü²ñ¹, žÙüÚ ü²ñ¹,

3 3 3 4

"ü²ñ^ò×¾ð ^ Ñ, ü²ñ^ò×¾ð ^ Ñ" VÙÚ]ü^pt] ^ô ý ÎÉñhÅüÄ ûhÙÖÉñüÖ, "R±²r

ü²ñ^òÖɾð^þÒ] ^vrü^ñüÒñ?" VÙØ ÉñhÅÄɾð^þÒ] ü^p^, Pɾð^Ñ "^vrüÄñµ"
VÙÚ, P~üÉ üï~Éñ^z {òÁ¯ñpt]a VÏ®{ÁÒòÛ¾òüÖ. [f TÁËýq f Évwc^Ñ
2

^ñwòÃ] g ¯ôĵ, g aÉþÒ, g ^ñºñ, g TÁ±û²Ö VÏ{òÚ hòz¾µ RÉÕýÖ] ^ñwòÃ,

2 3 4

Þ¾ðüɓðɾÙ. ü{Öóʵ = ü{ÖóÚÉÒÉóǵ. ü{×~µ = ^Äc^òÚÉÒÉóǵ. Rz{òÁ

- ˆ¯ñzº¾ðz{2µ ê±4ºü{‰ VÙص ˆ{z{ݺ Þz 3Á“µ‰ VÙØû¶Ùܵ²r ¶ó^˵
^Äc^ñ{ P®{z{òÁýɱü²ñÄÙÖóüº ²ó¾ò®{ { 3ý“ºóà Þz 3Á“ÉÝ~]^þÒʵ
Þµ² 3®{ò 4²{ 3ñ¾ð z { 2c^þÒʵ ^vt ^Äcaµ Rz{òÁÉñÚÉÑ. P¯²ñºó¯òºñÚ
Þµ²z{ñºóÁ]ý^ºóÁɾð]a Y]a¶óüÖ VÙØý¾ºóüÄ. (7)

Vpqñµ²ñpt ({òÁËýqºózºñ{ò3). a ˆûÉÁÉóǵ ÉõÍÉóÇü¶ñÉñ]^vwÙ ^ÎÃ^Ñ

ÉóÁµ³µ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz{É{ñ¾òý^ (Pzº®{~3¾ð{3ý“ Rzºñ{ò3). b, c ˆ{òÁËýq‰
VÙ^òÖÉóqz{òà ¶~±³ - ´4¶ñÉóüÄûºÙØ ^ñpt^ò×¾ð (aýÖÉÕÖûÉÙØ). c2 {òÁ-
¶ñþÄ]^vüqûÚÙÛü{ ˆ^vüqüډ VÙÖ~]a {ñz²¾ð º µ (YÁ²r ^ñw±
û²ÕüÖüÚ VÙÖ~). d R±²r Þz 3Á“{ 3¾ð “ ¯z{ñà ± 4 ¾¶óz{ñÁvüqñûÉÙÚ
(¯ñ{2žÚò^Ñ Rzºñ{ò3). e R®{ ±¾Þc^3z{òüÄ ¯ñ{2žÚò^Ñ ²¾¶²{3z~]û^Ï®{Á-
ÒòÚ ^ý{ 2ýº PÁÒògûh¹^ò×¾ð . (¾ñíñ Rzºñ{ò 3 ) ¾ñíñ Rzºñ{ò 3Éñ]ºµ
T]{ñ¾ðz{2z~]a X{òîºñ®{¾¶ñ{Ã. R~]a ± 4¾¶¶ñz¾z{òüÄ {ñz²¾ðºµ. P{ñÉ~
"¾ñíñüÉñt É®{ñ¾ð Vz{þÚü²¾òÃþÄ" VÙÖóÁ]ý^ºÙÖó]ü^ ±¾ñÉvºñ{ò“ºz{ñüÄ
± 4¾¶óz~±²óÙ û{ñq¾ð ® {ñû¾ÙØ ^Áz~. e2 û²¾òº ž{źñ¾ð = ¯ñ{2žÚò^Ñ.
e3 ¶ÙÚÛ¾ð = Éõ ¾ ñwz{òà ¶ÙÚÛ¾ð . f, g "TÁËýqÉvwc^Ñ" VÙÖ~ PÎ^òº
¯ôÄ]aÉþÒ]^ñºñ]^Òñ{Ã, TÁ±û²Ö VÏ{òÚ hòz¾c^Òñ{Ã. R¾vq¾ðz{2zý{Êc
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 8 {òÁËýq ¶ÙÚý¾ 93

¯òÖµ ¶ñz¾zý{ʵ ¶ñµÞhêÝÞù]a Éó㺶ñÚ ûÞÒı ºzý{Êcû^ñvt 4

a xa w¯ò²wµ²vxü{ VÃÄñ¾ð { þĺóǵ {òÁÉr^þÒ ýÉz{ÉûÚÙØ,

3 3

²kÉóÚÁü^ ^prýÉz{ ^ÙØ ~ÑÓ¶ñü²ñüÄ ÞÞµ± ¾¶Èºñ²ñ¾zý{± ²vx¯òÕaµ.

4

h [^ÁËýq Rzºñ{ò ] i ^à ³ý{z~]^òq]aµ Ý{ ñ¯c^Ñ ^ñwòÃ, PýÉûºÃÄñµ

3 2

û²¾òºû²Á¶ñÑ ²ÑÒòû^ñvqÁÓ^òÖ ü^ñºóüÄ VÙܵ. j RÉÕØ]a TÑÒô t

Þ¾ðüɓðɾÛý^ºñüÄ, RÉÕýÖ '^Á' VÙ^ò×¾ð. k ˆ{òýhž^Ù^ÁËÑ ÉõÕÖóÁ®~
²ýqz{òpq ^Á¶c^Óµ‰({òÁÉñ¹.5-10-8)VÙ^òÖ²rüº. {'^Á'ûÉÙØ ^ ¾ð±² z~]aµ, 3 4

^ ¾ð±² ñ{ ñ¾z~]aµ ü²½. ±¾{òý¶ýºÊýqz{ñÚ, ü{ÉóÃ^Ñ - ü{ Éñĺc^ûÒÃÄñµ

3 4 4 3

^vqñà - R~ ]Éñhòz^µ VÙ²¾ð} l [ûÉÁÉóǵ Rzºñ{ò ] m û{ÒóËýqºÒñ¹,3

² ®~ ]^þÒ] ^vt PmhòºóÁ]aµ ü²ñü{ñt, PÖóÉÎó®~ ü¶ñïóz{ Þ¶ºzü{ñt ÉñhòºÖ,

3 4

RýqÉóqñü{ ]ÁâwÙ {òÁÉr^þÒ ÉóÁµ²ñ¯òÕaµ. n R~ VÙص W^²¶ñºóÁ]aµ.

¶ñ×rÉÁÉ~ ü¶ñ Tw¾ð z {òʵ; Ý{ ñºóºñºóÁ±²~ R~üÉ. o Rz{ñÃ
2

² ^ Éz±¾ñÉvºµ Rɾð]a Þz{ñ±¾Ê]{û¶Ùý^.

4 3
(8)

YÙ²{ñµ²ñpt. a û²Ø{Õ^¾òº RÉÑ, {ÙþÚüº a2 Éñ¹ûÉÁÉó ü¶ñïó]aµ²r

²vx¯òÙ×Ù VÙ^ò×Ñ.
^ñprºÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ôÄcaÉþÒºózºñ{ò3). f2 ˆÉvwc^щ VÙÖ~ ¯òÖzý{-
Êýqº ÉÝ~]^ûÒÙÖ²r. f PÙÖó]ü^, "ɾðw^Äñ²µ" VÙص ûhñÃÇɾð.
PÙÖó]ü^, W^ñ¾ðz{2¶ñ^˶ñµ. R~ - ˆÉvwc^щ VÙÖ ²3ïùÉh¯z~]agühÁµ.
R¾vqñ¶¾ðz{2z{òüÄ, TÁËýq - ¯Ù×^ûÉÏ{òÚ; Évwû¶ÙØ - hòz¾µ, g ¯ôĵ
= ¯ôĶwò; g2 aÉþÒ = û¯¹{Ã; g3 ^ñºñ = P{à; g4 TÁ±û²Ö = PÎaû²Ö.
i ü{3É{ñ®{¾±¾{òý¶^þÒ]^vxà zÁwô^¾òz{òÁ]a¶É¾ñý^ºñüÄ (^Õ³ý{z~]
^òq]aµ Ý{2ñ¯û¶Ù^ò×¾ð). h ˆ^Á‰ VÙÖ~]^ò¾vt û²ñÁÑ. h, i P{òà - ž®{òÚ~
- ^ÁûÉÙØ ±¾{òý¶ºñ¹, Pzý{ Týqz{ñºóÁ]^òÖ; (ü{ÉóÃ) ü{Ë = ü{3Éý{;
P{òÜýqº, Rà = Qĺµ; Pzý{]^vqñÃ, û²Á¶ñÑü^ñºóûÄÙܵ. h, j R¾vqñÉ~
- ^ÁûÉÙØ - ^ 3¾ð ± ²4¶ñ¹, P{òÛüÄ P®{¾ð º ñ¶ózɵ ûhñÃÅ, Þ¾ð ü ɓð É ¾þÚ
P®{¾ðºñ¶óºñ^ Týqz{ñºóÁ]^òÖ ü{3Éý{^Óýqº, Rà - Qĺû¶ÙØ. ±¾{2¶-
²èz{òÃ, TÑüÒ ²{3ñ¾ðz{2ñ®{¾zý{Êýqz{ñÚ~]a ^ÁûÉÙØ ûhñÃÄ]^qÉ~.
k ^ÁûÉÙØ ^ 3¾ð ± ²4zý{g ûhñÃÇû¶Ùý^]a ÞµÉñ{3µ ({òýhž^Úòzºñ{ò3).
ºz3Éñ, P±²r P®{¾ðºñ¶óºñºóÁ]aü¶ñûÉÙÚ ({òýhž^Ù Rzºñ{ò3). ž®{òÚ
üºñíþÚºóüÄ {òýhž^Û^òÖ ^ÁËûÒÙÖ²r. j PÙÖó]ü^ W^ñ¾ðz{2ü¶ºñ¹, ü{3Éý{-
^þÒ]^ÁûÉÙÚÄñü¶ñûÉÙÚ (RÉÕØ]aÑÒôrzºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ. l, m ûÉÁË
= ²ºžµ, û{Òò˵; Éõ Í Ë = ^Ä]^µ. l, n "ZÉñ]^vwÙ ^ÎÃ^Ñ ÉóÁµ³µ"
VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (Rû{Ùص W^²¶ñºóÁ]a¶ó{ò). ºz3Éñ, PÉ{ñ¾wz~]a
P¾ð z { 2µ (Rû{Ùضózºñ{ò 3). o ² 2 Å{µ (Rz{ñÅzºñ{ò 3 ). ^ÁËýq ±¾{ò¶ñ-
^3¾ð±²4zý{Êýqz{ñÚ VÙØý¾. (8)

YÙ²{ñµ²ñpt (ÉóÁµ²ó Rzºñ{ò3). a ˆPÁµû²Öà û²vwòþÚ ¶ñüºñÙ PÄÕÖó

Pº¾ð±²ó]^òÙ×ى VÙÖzý{ ^qñèòz{É{ñ¾òý^ (û²Ø{Õ^¾òº Rzºñ{ò3). a2 Éñ¹
ûÉÁÉó = PÄÕÖó; P]¾¶¶ñ^gûhñÃÅûºÙÖ²r. b, c (ìnñ¯ñ{ò3a 3wc^ÒñÃ
Rzºñ{ò3). ˆínñ¯“]{ò²3þēðɾðºÉõ¾ðºü{íñµÝºü“ã{: … ² 4^3Égh2± 3{3Éñgºñ¯ò
Éó¯ñ üïýº¾ða3x{ò²ó: …… {z¾ ´ìº²{ 3ñ¾ðzü{2ñ]{ò²¾ò²4ñãñÞ¶®Éó{: … “±3ü{3ñ
94 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 9 ÉóÁµ²ó±²^Éý¾

ÉóÁµ²ó±²^Éý¾]^ñwòà ÉóºÅqžvqñüÚûºÙܵ
^Áµû²Áü¶^c^Ñ^ñwòà ^vwûÚÙüÖÖ±²Ö]aµ
û²Áµ³ÄÉñ¯òý¾^ñwòà ²ó¾ñÜÒûÚÙØ ²óÙûhÃǵ
PÁµû²ÖÃû²vwòþÚ¶ñüºñÙ PÄÕÖ󺺾ð±²ó]^òÙ×üÚ. (9)

[ÉóÁµ²ó± ²^Éý¾]^ñwòÃ] (b ²^Éý¾]^ñwòà ÉóÁµ²ó) c ìnñ¯ñ{ò a wc^Òñà 3 3

´¾ð w ¾ñ¹ R{¾Éóãºc^Òòà Éó¾]{¾ñºóÁ]aµ Þ®ºñß^þÒ] ^ñwòà Q{ ¿z~, 3

±¾Òºñ²z{òüÄ í^ zý{ºýqº ɺóÕÖóüÄ ýÉz~ ü¯ñ]^ò, ¾çºÉ¾ð]^ z{òÜýqº

3 3

¾èwzý{± ²vyý^ºñüÄ É®{ c ý¯¾ü²çºµ ü{ñÕÖ RÁ]^òÖ Þ¾ðüɓðɾ-

2

ûÚÙܵ. ÉóºÅqµ - Éóݶº¯ôº¶ñÚ ´ ¶ó. d ¯òÙÖaÙÖz{òþÚ ü¯ñ]^ò ˆû¯t¶ñüĉ

4

VÙØ ± ¾¶óz{üÉñ²ñ{ò ^ñyµ ü“ã´ {ý¾ ü“ãòºñ^]û^ñvt ± ¾¶ó]^òÖ R~˵.

4 4 4

[^Áµû²Á e ü¶^µ Rzºñ{ò ] ^Øz~±û²Áz~ f “ð¾¶ï¾¶ñÚ ü¶^ zý{] ^vqÉñüÖ,

3 4

PÈÉrýÉÊýqº ]ÁâwûÚÙØ ²Ö±²ñý¾±ü²ñüĺóÁ]^ Þµ± ¾¶óºñ¯òÕaµ. g ü¶^ - 4 4

{ ¾ð“¯z{òà g hòÖû^ϵü²ñüÄ^ñyµ. h ü¶^ zý{] ^vqÉñüÖ YÁ²è²ñ{žvqñ^]

3 2 4

^qÉ{òüÖ. i ¾ñüí®z¾ühñÎÚòüÄ {òÁÉñ¹]aÄz{ñÍÉñû¾Ùû×Áz{Ávt; Pɾð

ɾðãñÉóüÄ ²ºó¾ð²ñ¾ð]^ VÙسֱ²pt ü¶^ { ¾ð“¯z{òüÄ ü¶ñïóz~ ÉóÏ®{ñ¾ð; Rɾð
4 3

ÉóÏ®{zý{] ^vt¯òÙÖ i ar¶^Ù ZrÉ®~ PÉý¾ûºtz~] û^ñvtÉ®~ ] Áïz{òüÄ

2 3

Éópt, "Rɾð±¾]Á{òºÖó®{òÁ®~µ R®¯ñÒòüÄ RÉý¾ ɺòñ¾ð]^± ³Ö±²qÉótÉñ-

Ávüqñ?" VÙ×Ù. [û²Áµ j ³Äµ Rzºñ{ò ] k PÒË ²prÁ]ý^ºÙÖó]ü^ û²Áz~
3

º®ü¯ñ²hñü¾w ºz¾ îʲhñ¾{:‰ VÙØ ìnñ¯ñ{ò 3 a 3w´¾ð z {òÊÑÒ-

Éóqz{òüĺóüÖ ²4^3Égh2±3{3µ ɾðz{ò±²~. RÚòz{ñÙ ˆüïýº¾ða3x{ò3²ó4¾ðÉó¯ñ‰
VÙý^ºñüÄ ² 4 ^ 3 Égh 2 ± 3 { 3 µ ýɾñ] 3 ºzý{ʵ P¾ð z { 2 ñz ûhñÃÅÕ׶óüÖ.
RýÉ^ÓÑÒ~ Þ®ºñß^Ó]^ñý^ºñüÄ, ²4^3Égh 2±3{3z{ñüÄ Þ®ºñß^þÒg
ûhñÃÇ^òÖ~. b ²^Éý¾ = ² 4^3ÉñÙ^þÒ. c2 "TvqñÙ" VÙ^òÖ ´4{¯ò¾ðü{3“z~]a
{ ñ z ² ¾ ð º µ ( ý ¯ ¾ ü ² ç º µ ü { ñ Õ Ö V Ù Ö ~ ) . d ü “ ã ´ 4{ ¾ ñ Ú Þ ® º ñ ß ^ þ Ò
ü“ãòûºÙÚÄñü¶ñûÉÙÚ (¯òÙÖaÙÖz{òþÚºózñº{ò 3). P{ñÉ~ ü“ã´ 4{ý¾
ü“ãòûºÙØ ûhñÙÚ~ P{ݶóµÝ{z3³3z3{ò4ºñý^ºñüÄ X]ºµ Éñ¾ñ~. ˆ¯òÙÖ
aÙÖz{òþÚ ü¯ñ]^ò‰ VÙÖü²ñ~ Phòz~]aµ S“ðɾÜ]aµ ü²4{3žvqñºóÁ]^g
ûh¹ü{ʵ X]ºµ ±4¾¶^ñ¾ðº¶Ùü×? P±²rüº R~˵ ±4¾¶^ñ¾ðºû¶ÙÖ²r. R{òÛüÄ
Z¾¾ðz{2Éóü“ãµ hòèò{¶ñºóÕØ. Pü{û{ÙÚ, ˆÞñèñ®¯ñ¾ñºüx ü{3É:‰ VÙص
ˆQhñ¾ð º ÝÞ ï¾òÝÞñèñz‰ VÙص ûhñÃÇ^òÖ ±¾¶ñwc^Ó]a {ñz²¾ð º µ
X]º¶ÙØ; ž]2ºñüɓû¶ÙÖ²rûºÙØ. ºz3Éñ, Þ®ºñß^þÒ ˆÉóºÅqžvqñى
VÙÖ~ ˆ{zɶ߉ VÙ^òÖ ¶ïñÉñ]ºñ¾ðz{2¯òâq2¾ñ¹ ²¾ü^3ñâr2ºóà ±¾ßz3{4¾ñÚ
íõÉٞ]{ý¾gûhñÃÇ^òÖü{ñ VÙÚ (¯òÙÖ Rzºñ{ò3).

e, f (“ð¾¶ï¾¶ñÚûÉÙÖ~) "¶óï - üÞhü¯" VÙ^òÖ {4ñ~ÉóüÄ 'ü¶^4'“±3{3µ Tz²®¯-

¶ñý^ºñüÄ. g ²Ö]aµü²ñ~ hòÖaüÉvqñüÉñûÉÙÚ (ü¶^ 4{3¾ð“¯z{òÅzºñ{ò3).
g2 hòÖa = ²èµ. h ˆ²Ö]aµ‰ VÙÖ~]a ¾üÞñ]{ò (ü¶^4zý{ Rzºñ{ò3). i ü¶^4zý{]
^vqñà ˆ^vwى VÙØ ±4¾¶ó]^] btü¶ñûÉÙÚ (¾ñüí®z3¾ühñÎÙ Rzºñ{ò3).
i ¾ñüí®z 3¾ühñÎÙ - YÁ ]3¾ñ¶Éóü“ãµ. i 2 ar¶^Ù = arºñÚÉÙ. k PÒ˲pt =
Pò¶ñ¹, j, k 2 ˆ³Äµ‰ VÙÖ~ - ³Ä±²tÉû{Ù×¹, ({3¾ð“¯ôº¶ñûºÙÖ~). k3 VÙ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 10 Pº¾ð]aµ kÕص 95

k2{ ¾ð“¯ôº¶ñºóÁ]^òÖ ²k¯òý¾^þÒ]^ñwòÃ, k VÙ{ ý“ºÖó®~ É®~ T{Ëý^]^ñ^]

3 3 3

k ^ýq]býκóüÄ Éñ¾ñ¯òÙ×ûÚÙØ, PÉÕØ]a± ²óÙ³ WÖ± ü²ñ^ñ¯òÕaµ. l PÙÖó]ü^,

4

PÉÕÖóÙ {ò¾Ó]aÑüÒ PÉþÚʵ ^ñwÄñû¶ÙØ PÉÕÖóÙ ²óÙüÚ ü²ñ^ñ¯òÕaµ VÙØ-

¶ñµ. [PÁµû²ÖÃû²vwòþÚ] m ˆ¶ï{ñ {²Þñ ¾ñ¶‰ VÙØ {µý¶±û²ÕÖɾð^Ñ ²pq
ÉÁz{¶ÃÄ^òs½ ¯ñÙ RÉþÒ±û²Ö±²pq~; n PrºóüÄ û¯tc^ñе {²ÝÞù ²vwò-
ºóüÖ RÉþÒ±û²ÕÖ~ RÉÑ. [¶ñüºñÙ] ˆa ¾É: ^òµ ^¾ò⺮{ò‰ VÙØ û²ÕÖɾð^þÒ]
3

ý^Éótµ²r ²vw ÉÃÄÉÙ. [PÄÕÖó Pº¾ð ± ²ó]^òÙ×Ù] V±ü²ñ~µ {ÙþÚüº

Éñ¹ûÉÁ˵²r ²vwò, PÈÉÒÉóǶÙÖó]ü^ ü¶ñïó]aµ²r ²vx¯òÙ×Ù. (9)

²z{ñµ²ñpt. a Þz Á“²{ ñ¾ðz{ c^þÒ P°Þ®{ò ]^ 趶ÃÄñ{ Ⱥޯñ{ò“ºz{ñüÄ

3 3 2 4

RÉÓ]a± ²óÖ®{ Éó]Á{ò^þÒg ûhñÃÅ, ¯ñÙ VÙûh¹üÉÙ? VÙ^ò×Ñ.

Pº¾ð]aµ kÕص ²ÕÖóü¯ñ]aµ P^ÄüÉ ¯ôÑü¯ñ]a]û^ñÑÓµ

Éóº¾ð]aµ ¶ýÎ]^v~Óµ² ûÉÈ˺ó¾ðû^ñÑÓµ û¶¹ühñÁµ
û²º¾ðz~µ ^vx VÙØ ü²kµ û²Á¶ñüÚ Éñ ûÉÙØ b˵
¶ºÕû²Ác^ñ{ûÄÙü²ý{]a VÙûh¹ü^Ù ÉÃÉóþÚüºüÚ. (10)
{3ý“ýº PÖó®û{ÙÖ~ "VÚ]az{Ù²]^à ±ü¾¶žvüqñ" VÙÖÖó®û{ÙÖ²r.
P{ñÉ~ "¯ñµ ²óÕaýκóüÄ ÉÁüÉñµ, žÕaýκóüÄ ¯µý¶]^ñxü{ ü¯ñ˲pt
¯ñ¶óÁ®{Éóqµ ü{rÉÁ^ò×üÒñ, {ÉóÁ^ò×üÒñ" VÙÖ R~]^ñ^± ²óÕaýκóüÄ
ÉÁû¶ÙÖ²r. k 4 ^ýq]aýÎ = VÃÄñÉÕØ]aµ ²óÙüÚÉÁ^òÖ {òÖÑ. j ˆ²óÙ
ûhÃǵ‰ VÙÖ~]^ò¾vtû²ñÁÑ. ž®{òÚ~ žÙüÚºóÁ®{ÉÑ "]ÁâwÙ
²k]^ÒòÙ ²óÙüÚ Éñ¾ñ¯òÙ×Ù" VÙØ ²óÙüÚ ü²ñ^ñ¯òÕaµ; R¾vqñÉ~ "¯tüÉ
RÁ±²ñÙ" VÙØ ²óÙüÚ ü²ñ^ñ¯òÕaû¶ÙØ. R¾vqñ¶¾ðz{2z{òà ²óÙûhÃÇý^-
ºñÉ~ - PÉÕØqüÚ ûhÃÇû¶ÙÖ²r. P{ñÉ~ ¯tüÉ ûhÃÇû¶ÙÖ²r. ºz3Éñ,
ˆ²ó¾ñÜqûÚÙØ ²óÙ ûhÃǵ‰ VÙØ ²ñq2¶ñ¹, "VÙ {3ý“ºÖó®~ É®~ T{Ëý^]-
^ñ^] ^ýq]aýκñüÄ Éñ¾ñ¯òÙ×Ù" VÙØ ²k¯òý¾žÙüÚ ¯òÙÖÉÙ PÉÕØ]a±
²óÙ ü²ñ^ñ¯òÕaµ VÙÜ{Ã, ²óÙûÚÙÖ~ - ²óÕaýκñüÄ VÙÖ²r. k, l PÙÖó]ü^
ˆ²ó¾ñÜÒûÚÙØ ²óÙûhÃǵ‰ VÙØ ²ñq2¶ñ¹ "PÉÕÖóÙ {ò¾Ó]aÑüÒ PÉþÚʵ
^ñwÄñµ" PÉÕÖóÙ ²óÙüÚ ü²ñ^¯òÕaû¶ÙÜ{Ã, P{ñÉ~, žÙüÚ É¾òà ²óÙ
ûhÃÄ üÉvqñÉóüÖ VÙØ R¾vt²rºñ^ ¯ò¾ðÉïò]^ò×¾ð. (VÙ {3ý“ýº Rzºñ{ò3-
Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). ž®{òÚ üºñíþÚºóà ²óÙûhÃÇý^ºñÉ~ - ²óÙüÚºýqý^;
R¾vqñµ üºñíþÚºóà ²óÙû{ñq¾ð®~ ü²ñ^ñ¯òÕaû¶ÙÖ²r.

m (¶ï{ñ) Pca ˆ¶ï{ñ {²Þñ‰ VÙÖ~, Rca ˆPÁµû²ÖÉ VÙÖÉóz{þÚºóüÖ.

Qý^ºñà RÉþÒ±û²Øý^]a R®{ ÉÁz{û¶ÃÄñµ ü²ñ¾ñû{ÙØ ^Áz~. n Pzý{
¸{Å]^ò×¾ð VÙÖzý{±²ÕÖ (PrºóüÄ VÙÖ~). PrºóüÄûºÙÖ~ - hñt. û¯tc-
^ñĞû¶Ùý^ºñüÄ ÈºñÈÁz{òü{ñÕØ^òÖ~. (9)

²z{ñµ²ñpt (Pº¾ð ] aµ Rzºñ{ò 3). a "Pº½]aµ VÙØ ~qc^ò VÙûh¹ü^Ù"

VÙܶÒ˵ ^qñèòz{É{ñ¾òý^ (Þz3Á“²{3ñ¾ðz{2c^þÒ Rzºñ{ò3). c ¯òÙ×Õü²ñüÄ
¯òÃÄñ¯òÕ^gûh¹ü{. b, d, e ü¶ñïòz{ÉÑ kÕص ²ñ¾ð]ý^]a üï~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(²óÙþÚ Rzºñ{ò3). e2 PÖóË ar³a¾ñìnñÚµ = É®{ÉñüÖ. e3 ûh±ü²t = {ñµ¾“ñÞ¯µ.
96 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 10 Pº¾ð]aµ kÕص

b [Pº¾ð]aµ] c ¯òÙ×Õü²ñüÄ ¯òÃÄñ, hò®{ñȺñ²ñ¾¶ÕØ ü¶ñïó]aµ. [d kÕص

d ²ÕÖó ü¯ñ]aµ] e ²óÙþÚʵ e PÖóËar³a¾ñ, {ÙÛ²zü{ e ûh±ü²qñ^ PÉ٠ɾýÉ
2 2 3

Pz ºÉßz~ É®~ PÁü^¯òÙ×Û^ e Þñ{ ¾¶ñ^g kÕص ²ñ¾ñ¯òÕaµ. f Pca]

4 4 3

^ñxý¶ºñüÄ, "Þ¾ðÉ{ ñ RÈÉÒÉóà ³Ö±²qñû{ñÎóºñÙ" VÙØ ±¾{ ¶²¾òݲ®{ µ

2 2 3

û{ñqc^ò] ^ñvý^]^ñ^± ²¾]^]û^ñvt ²¾¶²{ z{Ò˵ ûhÃı ²ñ¾ñ¯òÕaµ. Pca]

3

^ñxý¶ºñüÄ, "VÙÚÒË R~ÉñºóÁ]^, Éñ¾ñû{ñÎóÉü{" VÙØ û¯ñ®~, g [Éóº¾ð]aµ]

RþÒ±²ñüÄ üɾñ¯òÕaµ. h [¶ýÎ Rzºñ{ò ] i ÝüÉ{ ¶ñ¹± ³Ö±²pt± ³Ö±²qñ{~
3 3

^vwô¾ñ¹±³Ö±²tµ; j ^vwô¾ñ¹± ³Ö±²qñ{~ û¯t j ¸ghñ¹± ³Ö±²tµ. ¶ýÎü²ñüÄ

2

PÁÉógûhñ¾ò^òÖ ^vw¯ô ¾ ñÚ~ k ü^ñ²ñ] ¯òºñüÄ kÉÖóPrºÕØ] ^vwÒÉóüÄ

3

~Óµ³µ²r PÈûɵý¶ ü{ñÙÖ û¯t¸gûhÖóʵ. [û¶¹ühñÁµ] P^ÉñºóÇÑÒ~

l ü¯¾ñ^±ü²ñÚÉñüÖ ²¾É“^ ñzý¾ºñµ. m RÉÑ m ²rüº R±²r ~ÉÓÉ~! n P֞rº-
3 2

ûÉñpqñü{ Q“ñ² ®{ µ! o [û²º¾ðz~µ ^vxûÉÙØü²kµ] p {ò¾òºËµ ]ÁâwüÚ

3 4

VÙØ Þµü² ñ{ò z~, P®{z{òÁ¯ñ¶z{ñüÄ ²óÖ®{ P°Þ®{ ñ¯±¾^½ãz{ñüÄ É®{

3 4 4

p TÁûÉÒò±²ñpqñüÄ É®{ñÛ^]û^ñvt. q [û²Á¶ñüÚ ÉñûÉÙØ b˵] r ²óÙþÚʵ

2

'TýqºÉÙ Týqý¶ýº RÎ]^Éótü¶ñ? ¯ñµ ²tÉ~^ñw ¶ýÖº ¯òÙ×Úz{þÚ' VÙØ

ÉñûÉÙܵ. [¶ºÃ Rzºñ{ò ] s ¶ºþı ²vw] ^qÉ{ñÚ û²¾òº^ñ{þÄÊýqº VÙ
3

² ñþÄ]a. t [VÙûh¹ü^Ù] RÉÑ ü¶ñïóºñ{²r ²vwüÉñ? PÉþÚ É¾±²vwüÉñ?

3

d2, e4 (Þñ{3¾¶ñ^) "²ÕÖó"ºóÚ¾ð z {2µ. f ˆP^ÄüÉ ¯ô ü x]a]û^ñÑÓµ‰ VÙÖ~]a

{ñz²¾ðºµ (Pca]^ñxý¶ºñüÄ Rzºñ{ò3). P^ÄüÉ ¯ôüx]a]û^ñÑÓµ = ²¾]^
¯ôphòºñ^±²ñ¾ð]aû¶ÙÖ²r. g Éóº¾ð]ý^ = üɾð]ý^, ÝüÉ{ò3]ý^. h ˆ¶ýÎ]^v‰
VÙÖ~]a R¾vt {ñz²¾ð º µ. i ž®{òÚ~ ^v ¶ýÎü²ñüÄ ~Òò]^ûÉÙØ.
Þ¶²ó4Ⱥñïñ¾{ñz²¾ðºµ (ÝüÉ{3¶ñ¹ Rzºñ{ò3). j ˆ¶ýÎ]^v~Óµ² ûÉÈ˺ó¾ð]
û^ñÑÓµ‰ VÙÖ üh¾ðz{ò]a {ñz²¾ðºµ (^vwô¾ñ¹ Rzºñ{ò3). j2 ¸gk = Tg2ÉñÞµ.
k ~Óµ³ÉñûÚÙ? VÙÚ (ü^ñ²ñ]3¯òºñüÄ Rzºñ{ò3). l ü¯¾ñ^ = Pzº®{µ. m
{ñºñÁýqº St²ñt (RÉѲrüº Rzºñ{ò3). m2 ²r = “¾ô¾žµ, ±¾^ñ¾žµ. m ˆû¶¹
ühñÁµ‰ VÙÖ{òüÄ "û¶¹" VÙÖ~]a hñt (RÉÑ ²rüº Rzºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ.
"W{ñz3Á“Ⱥޯݺ ² 4^3Éñü¯É üºñ]3º R{ò ²4ñÉ:", n R{3ñ¯ô¶²ó ¶¾wñ²4ñüÉ
üï~¶ñï (P֞rºÉó{ò). RÈÉóqz{òüÄ ˆ{ñµ hñɓ𺵠{ò3ÉÞ^3w¯ñ {z²¾ñµ
W^²z¯ôµ PȺñ²®¯ñµ PÉóïó{^3{òµ z3¾çºß ±4¾ñzÁ²3ñ¾ðºñµ … Q“ñ²3®{4:
aÞù¶Þz3Á“µ ±¾ñºü“ñîºc^3¯ñ¯ñµ Þz3º: ²ñ{ò ±¾wºîÁ{3ºµ Éó±¾üºñü^3
Áwz3{ò4‰ (ü¶^4Þ®ü{3“µ - 1)VÙÖ “ðüÄñ^µ P°Þ®ü{4ºµ. n, o ºz3Éñ (P֞rº)
û²º¾ðz~c^vwñË]^É{ñ¾òý^. o, p û²º¾ðz~µ - {ò¾òºËµ.

p2 TÁûÉÒò±²ñt ìnñ¯ýɓz3ºµ. q ˆû²Á¶ñüÚÉñ‰ VÙÖ~]^ò¾vt {ñz²¾ðºµ

TÁûÉÒò±²ñpqñüÄ É®{ñûÚÙû×Ùص; R¾vqñÉ~ ¶ýÖº ¯òÙ×ûÚÙØ. q,
r Rzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (²óÙþÚʞýqºÉÙ Rzºñ{ò 3). ž®{òÚ {ñz²¾ð º µ -
²4ñɯñ±¾^¾ð ã z{ñüÄ žÙüÚ ü{ñÙØý^ºñüÄ ÉñûÉÙÖýÎ]^ò×ûÒÙÖ²r.
R¾vqñµ {ñz²¾ð º µ - RÈÉÉÝý{ 2 ºóüÄÊýqºÉÙ ¯µý¶Éópt±ü²ñ^ñÙ.
PvýqºóüÄ ¶ýÖº ¯òÕ^ò×ûÚÙØ ¯òþÚz~ ÉñûÉÙÖýÎ]^ò×ûÚÙÖ²r. s ¶ºþÄ
- ²ógýh. t, u "VÙûh¹ü^Ù" VÙ^òÖ ²{3z~]a ÞµÉñ{3µ (QÍÉñÚòzºñ{ò 3). t, u2
"VÙûh¹ü^Ù" VÙØ ({òÁz{ñºñ¾ð {òÁËÑҞµ²t^òÖ~) VÙÖ²r. (10)
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 11 ÉÃÉóþÚ {ô¾ð]aµ 97

¯ñÙ Rzý{± û²ñØz{òÁ]^üÉñ? [ÉÃÉóþÚüºüÚ] RÉþÒ R±²r^ñyµ²r

¶ïñ²ñ²zý{±²vwòüÚÙ. u QÍÉñÙ {òÁ¯ºÚc^Ñ ü¯ñ˲pq ²óÙ³ Vµû²Á¶ñÛ¾ð
{òÁËÑÒµ ü¯ñ˲pqñÕü²ñüÄ^ñyµ, u {òÁz{ñºñ¾ð{òÁËÑҞµ ²t^òÖ~. (10)
2

¯ò^ ¶z{òà a Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó ^Õ×¾ð, ÞµÞñ¾~ ¾ò{žµ ü²ñ¹ ² ^ Éz Éó“ðüÄã^ ®{ -

3 3 4 3 3 3 4

¶óÃÄñ{ {òÁ¯ñprüÄ VÃÄñÁµ “ò¾ÞñÉïó]aµ ü¶Ùý¶üºñüq RÁ]^±û²Øɾð

VÙ^ò×¾ð.

ÉÃÉóþÚ{ô¾ð]aµ ^vwþÚ ÉvaÁb¾ðghqü^ñ²Ù

ûhñÃÉóþÚºñÕûhñÙÚ²ñqà Qºó¾z~Ñ RýÉ ²z~µ
¯ÃÉóþÚûºÙØ^Õ²ñ¾ð^Ñ ¯ÄÚòýqýÉa®{µ ¯vwòz
û{ñÃÉóþÚ{ô¾VÃÄñÁµ û{ñÏû{Î ÉõÕÖóÁ±²ñü¾. (11)

b [ÉÃÉóþÚ{ô¾ð]aµ^vwþÚ] c û²ÕÖɾð^Ñ ý^Éópqñà ²órz{ɾð^Ñ ý^Éóqñ¾ð^üÒ.

Q“ð¾ò{Áýqº Éó“ðüÄãüï~ÉñÚ ¶ïñ²ñ²zý{± ü²ñ]aµ Ýɲ ñÉÛÚ ]ÁâwþÚ. 4

d [ÉvaÁb¾ð g hqü^ñ²Ù] e ²¾ü¶ñ{ ñ¾¾ñÚ QÍÉñ¾ð . f RÙØ ¯ñžcbq RÁ®~

3

² ^ Éz a x°Þ®{ ñ¯µ ²vyµ²r ²vwòÚ ZÒ{ ñ¾ðº¶óüÖ. [g ûhñà g ÉóþÚºñÃ

4 3 3 3 4 3 2

ûhñÙÚ ²ñqÃ] h ûhñÃźÃÄ~ ¯òÕ^ûÉñvx{ ² ]{ò²ñ¾É“ðºz{ñüÄ VÙÜ{Ã, 4

i ² ^ Éz a w² Äñz^ñ¾z{ñüÄ VÙÜ{Ã, j ûhñÕû×ÎóÄñüÄ VÙÜ{Ã; P{ñÉ~

4 3 3 3 3

Éñhò^¶ñÚ Prý¶. [Qºó¾z~ÑÒòýɲz~µ] Qºó¾µ {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóǵ, Rɾð

Þz Á“²{ ñ¾ðz{ c^þÒ] ^vt PÉÛ^±²ógühÖóÚ Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó. R±²r ²ógühÖóÚ
3 3 2

R~ VÃÄñ¾ð]aµ btÉû{ñÙÖÙÖóüÖ; QÚ²óÙ³, k [¯ÃÉóþÚûºÙØ^Õ²ñ¾ð^Ñ] l R~

¯ò^3¶µ (ÉÃÉóþÚ {ô¾ð]aµ Rzºñ{ò3). a PÉ{ñ¾òý^]a Tz{¾ñ¾ðz{4z{òüÄ ü¯ñ]a. b,
c ˆVÙûh¹ü^ى VÙØ {òÁz{ñºñ¾ð { ñüÚ ý^Éñc^òÛÒñ^òà ˆÉÃÉóþÚ {ô ¾ ð ] aµ
^vwþډ VÙ^òÖû{ÙûÚÙÚ (û²ÕÖɾð^ûÒÙØ ~qc^ò). d, e, f ²¾ü¶ñ{3ñ¾-
¾ñý^ºñÉ~ Wû{ÙÚ (RÙØ ¯ñžcbqÉózºñ{ò3). g2 ˆÉóþډ VÙÖ~]a ¸ÙÖ¾ðz{2µ.
h, i, j P{ñÉ~ - ²4]{òºñ{Ã, ² 4^3Éz3a 3w¶ñ{Ã, ÉóþÚûºÙØ Èºñ²ñ¾û¶Ù×¹,
ûhñÕû×ÎóûÄÙÜ{Ã. ÉóþÚûºÙØ - ²4]{òýºg ûhñÃÇ^òÖ~. ÉóþÚûºÙØ -
^¾ð ¶ ¶ñ¹, ^¾ð ¶ ¶ñÚ~ ² 2Äz{òüÄ P®Éºó±²ó]a¶{ñý^ºñüÄ, ühâr{c^ÒñüÄ
a 3wc^Óvqñ^üÉvtý^ºñüÄ, ÉóþÚûºÙØ - a 3wc^þÒgûhñÃÇ^òÖ~.
ºz 3Éñ, ÉóþÚûºÙØ Èºñ²ñ¾¶ñ¹, ìnñ¯µ ¶ü¯ñȺñ²ñ¾¶ñý^ºñüÄ ìnñ¯-
Éóü“ã¶ñÚ ² 4]{òýºgûhñÃÇ^òÖ~. üh{¯þÚz{±²ñ{²r lÍz~]û^ñÑÓ¶~
ÉóþÚºñý^ºñüÄ, P®{Éñ^ñ¾µ ²4^ 3Éz3a3wc^Ó]avqñý^ýº±²ÕÖ, ÉóþÚ
VÙØ - ²4^ 3Éz3a3wc^þÒgûhñÃÇ^òÖ~. ¸Ù×É~ - ݲâqµ. h, i PÙÖó]ü^,
² 4^ 3Éz 3a 3üwzºñ{ò 3Éñ]ºµ "² 4]{ò ²ñ¾É“ð º z{ñüÄ" VÙÖ~]a Éóɾw¶ñ¹,
R¾vq¾ðz{2û¶ÙÚ˶ñµ. ² 4]{ò²ñ¾É“ðºz~]^r ²4^3Éz3a 3w¶óüÖ. Qý^ºñüÄ
ÉóþÚûºÙØ a3wû¶Ù^òÖ~.
k, l, m ˆ¯ÃÉóþډ VÙÖ~]^ò¾vt {ñz²¾ð º µ. l 2 ž®{òÚ~ ˆ¯ÃÉóþډ VÙØ
Þù]Á{¶ñ¹ (²ñɯû¶ÙØ) Þñ{4¯û¶ÙØ. R¾vqñÉ~ (ÉóÄèw]Ázºû¶ÙØ)
98 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 - 11 ÉÃÉóþÚ {ô¾ð]aµ

l2²ñɯû¶Ù×^òǵ P± ºß]^ ÉÃÄɾð^Ñ. m R~ ÉóÄèw]Ázºû¶ÙØ ^Õa¶É¾ð^-

4

ûÒÙضñµ. n [¯ÄÚòýqýÉa®{µ ¯vwò] o Éó“ðüÄã^ ®{ ¶óÃÄñ{ ²¾¶²{ zý{] 3 4 3

^òpr. p [û{ñÃÉóþÚ{ô ¾ ] P¯ñ{ò ºñ¹ÉÁ^òÖ PÉóz ºñ{ò ^Ñ {ô ¾ ð ® ~, [VÃÄñÁµ

3 3 3

q û{ñÏû{Î] PݱÁâqÞµÞñ¾^ ®{ ¾ñÚ ¯òzºÞú¾ò^Óµ û{ñÏ~ Q{ ¾ò]^. r ²wòºñ

3 4 3

P¶¾Ácbq, ˆ²{òºóÚòà ²ñc^òÚòà ²ñ{c^Ñ ^ÏÉóÚ¾ð‰ ({òÁÉñ¹.10-9-10)VÙ^òÖ²rüº,

Pɾð^Ñ P°É¾ðz{òz~ Q{ ¾ò]aµ²r Qɾð^Ñ. s ˆû{ñÏû{ûÎÙ¶Úüډ VÙØ P¯ñ{ò -
3 3

^ñĵ ˆPÞ®ü¯É‰ VÙܵ²r ü²ñ®{ɾð PÉþÚzû{ñÏ~ TìíõÉóz{ñÕü²ñüÄ^ñyµ

Rɾð ²ñrÚ {òÁÉñ¹û¶ñÎóýº] ^ÕÖɽ^þÒz û{ñÏ~ ¯òzºÞú¾ò^Ñ TìíõÉó]aµ²r.
t [Éõ Õ ÖóÁ±²ñü¾] u PÉÙ ü“ãòzÉz~]a žrlr RÁ]a¶ñü²ñüÄ, Rɾð ^ Óµ

ü“ãzÉÞñµ¾ñìºz~]a žrlrºóÁ]^±û²Øɽ^Ñ. ˆ v Þ v Ýɾñp ² É{ò‰ 2 3 4

VÙÚ]^qÉ{òüÖ. w ÉõÕûÖÙ²~ - üÉزñt. (11)

Éq]az{òÁÉõ{ò±²óÑþÒ {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãzÞc^3{òºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ð üÄñ^µ

ü{¯ ±¾ï¾ðã¶{ò¶ñz¾² ɵ ÝÉ^ôºµ 4

Þñzµºµ Éó{ ñ~¶{ ~ø ¾^ ü{ ža®ü{ …

4 2 3 3 3

Þµ² ®{ò ¯“ ðh Þz Á“ñµ“ ðh ÉóüÄñ]º û“Òü¾:

3 4 3

± ¾ñµºµÝ{ü¶É ž¯ò¾ñ¾ðz{ò¶^ ñgh~¾ðzü{ ……

4 3 2

Éñ{ò3ü^Þ¾ò PÎ^òº¶wÉñÒghôº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

Ýɺµ±¾üºñí¯µ Þñz4ºû¶ÙØ. l (R~ ²ñɯ¶ózºñ{ó3) ü²4ñ]3º{ñ³3z3{ò4ºóÃþÄ-
üººñ^òǵ ²ñɯû¶Ù×ǵ P±4ºß]^ÉÃÄɾð^ûÒÙÜ{Ã. n ¯ÄÚòýq - ¯Ùý¶-
ºóÚòqz{òüĺñÚ VÙÖ²r. n, o ¯Ùý¶ºñÉü{û{ÙÚ (Éó“ðüÄã^3®{4µ Rzºñ{ò3).
p (û{ñÃÉóþÚ{ô ¾ ) û²ÕûÖÙØ Pz4ºñïñ¾ð º µ. r ¯òzºÞú¾ò^Ñ ²wòºñɶ¾¾Ùü×,
Pɾð^Ñ û{ñÏɾð^üÒñûÉÙÚ (²wòºñɶ¾¾ð Rzºñ{ò3).

q, s ˆû{ñÏû{Ή VÙÖ ²{ 3z~]a {ñz²¾ð º µ (û{ñÏû{ûÎÙ¶ÚüÚ VÙØ

P¯ñ{ò 3^ñĵ Rzºñ{ò3). s P{2Éñ, Ⱥñ]2ºñ{ñÉóÜýqº St²ñt. (û{ñÏû{Ï
Rzºñ{ò3). t, u ˆÉõÕÖóÁ±²ñ½‰ VÙÖ~ - žÏgûhñÃÄñ¹, Pz{ñüÄ žrlrºóÁ]ý^ýº
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÉÙ ü“ãòzÉz~]a Rzºñ{ò 3). v 2 Ýɾñp - ÝÉ{®z¾:,
P^¾ð¶É“ðº: - ^¾ð¶É“ðºÚÃÄñý¶ºñüÄ ÝÉñ²4ñÉó^²ñÉó¾ð²4ñÉz{ñüÄ ü“ãzÉ-
Þñµ¾ñìºñ²ó4ãò]{û¾ÙÖ²r. w PÙÖó]ü^, ˆÉõÕ؉ VÙØ - Éó¾òz~ P¾ðz{2ñ®{¾µ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ÉõÕØ VÙ²~ üÉزñûqÙØ). P{ñÉ~ - R{¾¾òà Tz]Áâq¾ñ^
üÉزprÁ±²¾ð^Ñ VÙÖ²r. ²2Å{ñ¾ðz{2û¶ñÙØ. (11)

íõº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 4 ¶vþwºóÁ®~ ¯ò^3¶µ 99

z3¾¶óüq3ñ²¯òãz{ñz²¾ðº¾z¯ñÉÒòºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ðüÄñ^µ

´ µºñz ýºÝÞñ^ ¾ñz ýº¾ðìÉį““ òžý^ ¾ðÉÝ~²ó ¾ðÉzÞ´¾ðýÉ:

4 3 3 3 2 4

®Ázºz ²ó ÝÝýɓðhüÄñ^ñ{ò ²ó ¾{ ±Á{ò Éõèòz ^ò ¾ñz¶õº{ ñýÞ: …

3 4 3 4 2 2 3 3 3

ûÞÒı ýº“ðɾðºÉ¾ð]ý^ ¾²ó h a w^ þw¾ðÉñÞùü{ üÉñ Éóüºñü^

4 3 3 3 3 3

ÝÉõýºÝ~Ãýº“ðh ² ]{ñ® Ⱥ{ º{ò ¶~ üïzº± ¾Éõz ^ñ¾òÞú°:……(38)

4 2 4 3

(´4µºñz3ýº:) ¶vþwºóÁ®~ Rzºñ{ò3 - ±Á{ò2Éóºñǵ, Q^ñ“ z{ñǵ; (Þñ^3-

¾ñz3ýº:) ²ó¾ñÙ ^òq]aµ Rzºñ{ò3 - ޞz3¾z{ñǵ, Þú¾ðºÛǵ; (ìÉį““òžý^2:)
PÖóʵ ûh®{ôýºz{ÏÉó Rzºñ{ò3, YÙÖóº {òc^þÒ]^ñpr Rzºñ{ò3 - hòÉ®{ P]3¯òºñǵ,
aÒò¾ð®{ ^ñÕ×ǵ, h®z3¾Ûǵ, ²¾ðÉ{z{ñǵ, ɾðãz{ñǵ; (ÉÝ~²ó4¾ðÉzÞ´¾ðýÉ:)
ü^ñ¶ÒÉñÙ^ÙýÖ Rzºñ{ò3 - Þùa¶ñ¾c^ÒñÚ ÉzÞc^Òñǵ, Þ¾ð ± ²z{ñǵ;
(®Ázºz3²ó4ÝÝýɓ ðh) bz{¾ð aqû¶tz{ñrà Rzºñ{ò3 - aq]bz{ñt^òÖ ü^ñ²ñľð^-
Òñǵ, aÎüÄñýhºñǵ, Rýqghò^Ñý^ºóà ¯É¯ô{z{ñǵ; (üÄñ^ñ{ò3²ó4:) VÃÄñËÄa
^vwÙ ²ýq±û²Ùܵ Rzºñ{ò3 - üÄñ^c^Òñǵ, U¾ðz4ɳvp3¾{4¾¾ñǵ, ~Òà-
{3ñ¶z{ñǵ; (±Á{ò2Éõèòz3²ó4:) {òÁËýq¶ÙÚý¾]^ñwòà Rzºñ{ò3 - á¶ñÙ^ÒñÚ
¾ñíñ]^Òñǵ, ±¾{òý¶^Ñ VÏ{òºóÁ]^òÖ hòz¾z{ñǵ, ü{3Éý{ýº TÑüÒ Týqz{ñ-
ºóÁ]^òÖ Qĺc^Òñǵ; (Qz¶õº{3ñýÞ:) ÉóÁµ²ó±²^Éý¾]^ñwòà Rzºñ{ò3 - Éóãº-
Éó¾]{¾ñ¹ ìnñ¯ñ{ò4^¾ñÚ ¶ïz~]^Òñǵ, ¯ôÄü¶^4c^Òñǵ, ü^3ñÞ¸ïc^Òñǵ;
(ûÞÒı4ýº“ ðɾðºÉ¾ð]ý^3¾²ó h a 3w^3þw:) û²º¾ðz~µ ^vxûÉÙØ ü²kµ
Rzºñ{ò3 - ÝÉñ¶ózÉûÞÒı4ºûÞғôúÉñzÞú^ñÁvºñ{ò3^Òñǵ; R±²r ÝÉ^ô-
ºc^Òñʵ, ÝÉÞz3Á“c^ÒñʶóÁ]^òÖ ÉÝ~]^ÒñüÄ ÉvtÉý¾±û²Á¶ñÑ Éó“ðüÄ-
ãÞ¶ºz{òüÄ Q“ ð¾ò{ý¾ ~3:^ò2±²óºñ¯òÕ²û¾ÙØ ˆ¶vþwºóÁ®~ ~ÎñÉó‰ VÙ^òÖ
{3“^z{òüÄ ¶ñÖÙ PÁÒògûh¹{ñÙ VÙ^ò×¾ð.

üÉ{3ñ®{ñhñ¾ðº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

100

X®{ñµ {òÁÉñ¹û¶ñÎó - ÉõÕÖóÁ®~ ±¾üɓµ

a ^ôÎóÃ{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ P±²r Éóqñ¹z{ɾð ˆRÚòûºÙÚaýÖûºÏý¶Êü¶‰ VÙÚ±
û²ØÉü{! b ˆû²ñ¹®¯òÙÖ nñÚµ‰ û{ñqc^ò]^ôûÎÃÄñµ - ˆ¶vþwºóÁ®~~ÎñÉó‰ºóÃ
Éóqñ¹]a ]Áãò²vwòÚ²r; c P±²r Éóqñ¹]^±²vwòÚ ]ÁãòºóÙ ² ĵ ûhñÃÇ^òÖ~
2

R{òÃ. d ü²ÕØ]a R~]a PÈÉÁa ûhñÃÄÄñÉ~ RÚòûºñÙÖóÃþÄ. e ˆlÍÉókµ²wòž^ò

Ç]a P¯®{¾µ Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºñ^± û²ÕÖ{òÃþÄüº‰ VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð hôº¾ð.
f û²Á¶ñÓµ RþÒºû²Á¶ñÓ¶ñÚ RÁ±²óüÄ ²ó¾ñpr]a± ²ó¾òË Tvqñ^, ¶ïñ¾ñíý¾Êµ

ÉõÕÖóÁ®~ - ±¾üɓµ. a ¶vþwºóÁ®~~ÎñÉóºóà TÙ¶Ý{^¶ñÚ P±¾ô{òýºÊµ,

Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà TÙ¶Ý{^¶ñÚ ±¾ô { òýºÊµ P°Þ®{ò 4z~ Ⱥñ] 2ºñ{ñ
St²t^ò×¾ð ( ^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎó-
ºóüÄ Þz3Á“²{3ñ¾ðz{2c^þÒ] ^vt Éóqñ¹]aµ²rºñÚ Q¾ðz{ò YÙØ®ü{ñÕ×ü{
"V±ü²ñ~µ ±¾ô { ÛüÚÙ" VÙØ ûhñÃǵ²rºñÉü{ VÙØ Q“ð h ¾ð º ±²t^ò×¾ð
VÙÖ²r. Rz{ñÃ, Éñ]a]a ¯òĶÃÄñ{ ^ô Î óà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóÄñÕ×ý¶Êµ
¶Ö]aµ²rºñÚ Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà ±¾ô{òʵ Éñ]a]a ¯òĶÃÄûÉÙÖ²r.

^ô ô Î óà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà Éóqñ¹]^±²vwòÚ ]Áãò² 2 ĵ ûhñÃÇ^òÖ~

Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà VÙØ Þc]3¾üïw Þc^3{ò ÉóÉèòz~]û^ñvt, ^ôÎóÃ
{òÁÉñ¹û¶ñÎó YÙÖóüÄʵ Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóûºñÙÖóüÄÊü¶ñ Éóqñʵ,
Þµ“ðüÄ㞵 TÑÒ~; b û²ñ¹®¯òÙÖ nñÚµ‚ ~qc^ò, Qrºñr‚, P®{ñ¶z{Ù³‚
ž{ÄñÚÉÕÖóüÄʞvüq VÙ^òÖ “cý^ýºÊµ ²¾òï¾ò]^ò×¾ð (û²ñ¹®¯òÙÖ
nñÚµ VÙØ ~qc^ò). c (P±²r Éóqñ¹]^±²vwòÚ ]ÁãòºóÙ ² 2ĵ ûhñÃÇ-
^òÖ~ R{òÃ) VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ Q¶zý{ºØz~± ²hòýº ÉóþÒz~g ühñÖótÉñý¾±
ü²ñüÄ, ^ô û ÎÃÄñµ ]Áãò²vwò Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ ²¾ð º c^Éóz 3 ýº-
ºóÕûhñÃÇ^òÖ²rüº û²¾òº²ó¾ñprºñÁµ {ñܶñ¹ ¯òzºÞú¾ò^Ñ ZÄ]^cû^ñt]^
T²4ºÉó´4{ò¯ñº^ÛºóÁ]^òÖ RÁ±û²ÃÄñµ ü{ñÕÖ VÏ®{ÁÒòºóÁ]^òÖ RÁ±ý²]
^ñpr]û^ñtz~ P°²4Éó±²óz{²rýºg ûhñÃÇ^òÖû{ÙÖ²r. d Rcü^ ^ñpr]
û^ñtz{¶ñz¾µ ü²ñÁü¶ñ, P¾ðghò¾ñ{ò3¶ñ¾ð]^3z{ñüÄ YÁ ü{3“Éóü“ãz{òüÄ ü²ñ¹
² 4^ 3É{ 3°² 4Éý^c^¾ð º c^þÒ± ²vyý^ºÙü× ² 2Äû¶ÙÚ (ü²ÕØ]û^ÙØ
~qc^ò). P{ñÉ~ - Pca±ü²ñ¹g ûh¹Ê¶rý¶^þÒ Rcü^ʶóÁ®~ ûh¹Êµ²r {Ù
Ýɲ²ñ{ò3^þÒ Éó“{3¶ñ^] ^ñpr]û^ñtz{ñÛý^ºñüÄ PÈÉÁa ûhñÃÄÄñÉ-
{òÃþÄûºÙÖ²r. e ˆü²ÕØ]^ò~]a PÈÉÁa ûhñÃÄÉñÉ{òÃþĉ VÙܶ~]a
ÞµÉñ{3µ (lÍÉókµ³ Rzºñ{ò3). R~]a {ñz²¾ðºµ - Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ ¯òzº-
Éó´4{òºóÇvqñÚ ¯ò¾É{ò4^ñ°²4Éí¯ò{±¾ô{ò^ñ¾ò{ý^c^¾ðºc^þÒg ûhñÃÇý^ºñüÄ
R±ü²Ø, P¾ð g hò¾ñ{ò 3 ^ 3 {ò]^¯®{¾µ ßz 3 {ò 4 ]a¶{ñý^ºñüÄ, lÍÉókµ²óüÄ
P¾ðghò¾ñ{ò3^3{ò^Òòà TvqñÚ P°²4ɱ¾^ñ¾c^þÒ± ²¾]^g ûhñÃÇý^ºñüÄ R~
P~]a P¯®{¾¶ñ^±û²ÕÖ{òÃþÄ VÙÖ²r.

f ^ô ü Î, Éóqñ¹z{ý¶]a ˆ]Éhò~ 3z 3± 4¾¶ü{ üÉ^ 3ñz‰ Rzºñ{ò 3ºñüÄ û²Á¶ñþÒ

z3Áâqñ®{¶ñ]^òÛ±ü²ñüÄ, Éóqñ¹ {ô¾ð®{~]a± û²Á¶ñþÒüº z3Áâqñ®{¶ñ]^ñ-
¯òÙØû^ñvt ˆÉóqñ¹]^±²vwòÚ ]ÁãòºóÙ ²2ĵ‰ VÙÖzý{ ÉóÝ{ü¾w
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (û²Á¶ñÓµ Rzºñ{ò3). Rgüh¾ðz{ò]a ɾðz{4^¾ð bqÉóÁ]^gûh¹ü{
²ó¾òý^ʵ, ü²ñÅ^vt ±4¾¶ó]ý^ʵ P°bĶñÚ ²¾ò^¾zý{]û^ñvt ²¾òï¾ò]-
ý^ʵ R¾vrqz{òǵ Tvqñý^ºñüÄ z 3Áâqñ®{{3ñ¾ðâqñ®{ò^²4ñɵ. Pca
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 ÉõÕÖóÁ®~ ±¾üɓµ 101

²¾ò^¾zý{ʵ bpr]û^ñvt ûhÙØ Éóü¾ñ{ò ɾð]^ zý{] ^òÎcû^tz~ PÉüÒñüq br-

4 3

ÛÕü²ñüÄ ü²ñÅ^vt RÉ¾ð ± ¾¶óz{ RÎûÉÃÄñµ ü²ñµ²r, f ¯òzºÉó´ {òýºÊµ

4 2 4

ÆÄñÉó´ {òýºÊžýqºÛºóÁ]^òÖ {Ù²r^ûÒñÙص aýÖºñ{²r û^ñvtÉ®~

4

^ñpr]û^ñtz~, "^vsü¾ ¯ñ¶óÁ]^òÖ²r? R®{ X“ðɾðºû¶ÃÄñµ YÙ×¹z {þÄ]^ptÉ~,

¯ô¾ð Tµžýqº ÉñºñüÄ f YÁûhñÃÇg ûhñÙÛÃ^ñyµ" VÙØ f Rɾð {òÁ]ý^ºóüÄ
3 4

{ñÒzý{] û^ñt]^, PÈÉóÁ±³]a f ¶c^ Òñ“ñÞ¯µ ²vy {T² ºÉó´ {òºóǵ

5 3 4 4

VÙüÛûqñ±²ñ¾òÃþÄûºÙØ P{ò±¾ô{¾ñ - R~ ²ñq ñ®{¾µ VÙ²¾ð. Rý{güh¾ðz~]û^ñÑÓµü²ñ~

2

'²vwò' VÙØ P°Þ®{ò ]^üÉyµ.}^ò×¾ð. g ˆ¯òÙÖaÙÖz{òþÚü¯ñ]^ò‰ VÙØ ± ¾¶óz{~]a,

4 4

g ÉñÚ¶ñ¶þĺñÚ {ÙþÚ] ^ñpr]û^ñtz{ñÙ; ¯ôØ ûhÈüɺóq]^ñwòà û¯t¶ñÄrºñ-

2

û¾Ùü×rÚ~]a, ˆ~øÉ󺵳ÑÓýqºñÚqÄñÎ󺵶ñى VÙ^òÖ ¯òzºßz { ³Áã¾ð^þÒ] 3 4

^ñpr]û^ñtz{ñÙ; ˆûh¹ºü{ñ¾ð ¯ñºóÕýÖ] ^ñprg hòÀ{¾Ù¸¾ðz{òºõû{ىÖ~]a, ˆý¶º

^vxÑ ¶Ä¾ðü¶ÇýÖÉñÓýÖ¶ñ¾ð²óÚى VÙØ {ñܵ û²¾òº²ó¾ñprºñÁ¶ñ^ RÁ]^òÖ
RÁ±ý²] ^ñpr]û^ñtz{ñÙ. ˆ{òÁËýq¶ÙÚý¾]^ñwòà {òÁ¶ñÉ VÙÖ~]a,
T² ºÉó´ {òÊ]{ÛÚ {Ù X“ðɾðºzý{] ^ñpr] û^ñtz{ñÙ; h ²óÖ¾ðÉñºñüÄ VÙ
4 4

ûh¹ü^ق VÙÖzý{z {Éó¾ð z ~, {µÉñºñüÄ ˆVÙÚaýÖûºÏý¶Êµ‰ VÙÚ±

²vwòÛÙ; ˆÉóÁµ²ó±²^Éý¾]^ñwòà ÉóºÅqžvqñى VÙØ Q¯®{ üēžýqºñ- 3

ý¾]^vt ± ¾¶óz{ɾð]a, ˆÉõÉóÅÙ²¶ó^ ûÉÃþįò^Í®{ ¯µ¶gk{ى VÙØ Q¯®{ ¶º-

4 3

ÛºóÁ]^òÖ RÁ±ý²] ^ñpr]û^ñtz{ñÙ.

ž{Õ²ñprà a Þ¾ðüɓðɾ۹ýÉz~ Q“ð¾ò{¾èx¾ðz{ ¶ñ^ ¶°âºÞíñ{ôºÛ¹É®~

2

PÉ{¾òz{ a ]ÁâwþÚ] ^Éó²ñq± û²ÕÖ VÚ]a YÁ¯ñÓµ YÁaýÖºóÃþÄ ûºÙ^ò×¾ð.

2

Pgüh¾ðz{ò]a ɾðz{4^¾ð RþÒºû²Á¶ñÑ. ˆ¾ñü¶ ±¾¶ñ{ 3µ ¶ñ ^ñ¾ðä:‰(¾ñ.P.40-5)

VÙ×ÒòüÖ. Rca ɾðz{4^¾ð ˆRý¶üºñ¾ð{þÄÉñ‰ VÙÖ ¯òzºÞú¾ò^Ñ. ˆRý¾z~ ¯ÃÄ
ü¶Ù¶]^üÒz{ ºñÜü¶z{òüÚى (4-3-9) VÙ×¾òüÖ. Pca µÁ^3z{òÙü²ñÅ, Rca
PÉÙü²ñÅ. Pca ²¾ò^¾µ ¶ïñ¾ñí±¾±4Á{ò^Ñ, Rca ºñü{ñ¾ð Q^ñ¾zý{] ^vt
±4¾¶óz{~, P®{ Q^ñ¾Éó“òâqüÉãzý{]^ñptý^. PÉüÒñt br ï¾ðãòz{ñ±
ü²ñüÄ Rɾð ý ^ºóüÄ {ñÒzý{]û^ñt]^, RÉÁµ ï¾ð ã òz~ ¶c^ 3Òñ“ñÞ¯µ
²vy^ò×û¾ÙØ ^Áz~. f2 ˆÉõÕÖóÁ®ü{ÏÄaµ‰ Rzºñ{ò3ýº ^qñèòz~ (¯òzº-
Éó´4{òýºÊµ ÆÄñÉó´4{òýºÊµ TýqºÛºóÁ]^òÖÉÙ VÙÖ~). f3 YÁ ûhñÃÇg
ûhñÙÛà ^ñyû¶ÙÖ~]a ˆûhñÙ¶ñþÄ^üÒÕ։ VÙÖ{òüÄ ü¯ñ]a. f 4 Rɾð
{òÁ]ý^ºóüÄ {ñÒzý{]û^ñt]^ VÙÖ~ ˆü²ñÕÖó‰ VÙص, ˆRýh¶ñþÄ^üÒz{ò‰
VÙص Tvqñý^ºñüÄ. f5 ˆü²ñÕÖóûºÙü։ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (¶c^3Òñ“ñh¯µ
²vy^ò×¾ð) VÙ^ò×¾ð.

g Q^, ü²ñÅ^vt ±4¾¶óz{ ±4¾¶û¶ÃÄñµ {ô¾z{Ù²r^þÒ] ^ñpr]û^ñt]^] ^vt

P°²4Éó]^ò×û¾Ù×¾ð - ^ôÍ; P°²4Éóz{ ±¾^ñ¾û¶cdüÚûºÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(¯òÙÖ aÙÖz{òþÚ VÙØ ~qc^ò). g2 ÉñÚ¶ñ¶þĺñÚ {ÙþÚûºÙÖ~ - Ýɲ4ñÉ-
^{2¯µ. h ²óÖ¾ð ÉñºñüÄ - {òÁz{ñºñ¾ð ²ñk¾z{ñüÄ.
102 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 1 ÉõÕÖóÁ®~

ÉõÕÖóÁ®~WÏÄaµ {Úò]ü^ñÃûhÃÄÉõÉóÃhô¾ð
QÕÖöó]^ñÓµPµ¶ñþÚ ûɵ¶ñ²óÒ®{ñÙ{ÙþÚ±
ü²ñÕÖóûºÙüÖý^^Òñ¾z û{ñÏ~ûhñöñþÄ^Ñ
WÕÖü¯ñÕüÖÕa RÚòûºÙÚaýÖVÏý¶Êü¶? (1)

[ÉõÕÖóÁ®~] ÉõÕûÖÙØ - b üÉزñqñ¹, {Ù üÉزñt Pqc^ǵ ü{ñÕÖ RÁ]ý^. c

ÝÉȺ{ò¾ò]{Þ¶Ý{ÉÝ~]^Óµ {Ú]a ü“ã¶ñ^z {ñÙ ü“ãòºñý^ºñüÄ É®{
ȺñÈÁz{ò ü{ñÕÖ RÁ]ý^; d RcdÚÙ×^òà ²¾Ý²¾µ ȺñÈÁz{ò VÃÄñ¾ð]ažvrüÖ.
e Þ^Äñz¶ñ]^Ó]aµ PÉüÛt ìnñý¯^ñ^ñ¾{ºñ ÞñµºžvqñºóÁ]^gûh¹ü{ʵ,

e Éó³ zÉü“ãòzɯòº®zÁzÉc^Òñ^òÖ RýÉ PÈÉñ“ð¾ºû¶ñÙÖóÇü¶ ^òq]a¶ýɺóüÖ.

2 4

f {ÙþÚûºñÎó®{ñ¾ýqºz {Ú]a] ^òmhòz^¾ò]^]^qÉÛ¹, f {ñÙ Þ¾ðÉ^ {Û¹, f Q^ñ“-

2 3 3

Ⱥñ±{òü²ñÄÙÖó]ü^ íñ{ò Ⱥ]{òü{ñص ²¾òÞ¶ñ±º ɾðz{ò]a¶ñü²ñüÄ É½z{ò]^]

^qÉÛ¹, f R±²r Ⱥñ²¾ò]^òÖ~{ñÙ ¯òº¶¯ñ¾ðz{ ¶ñ^ÉóüÖ. g ÝÉȺ{ò¾ò]{Þ¶Ý{-
4 2

ž{Õ²ñpt (ÉõÕÖóÁ®{òzºñ{ò3). a ˆPµ¶ñþډ VÙØ ~qc^ò ˆRÚòûºÙÚ aýÖ

VÏý¶Êü¶‰ VÙܶÒ˵ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (Þ¾ðüɓðɾ۹ Rzºñ{ò3). a2
]ÁâwþÚ]^Éó²ñq±û²ÕÖ VÚ]û^ÙÖ~ - ˆûɵ¶ñ ²óÒ®{ñÙ {Ùþډ VÙÖzý{
^qñèòz~. b üÉزñqñÉ~ - Tz]Áâq{ºñ ȺñÈÁz{ò VÙØ ÉóÉèòz~, P~{ñÙ
- Éó³ 4zÉü“ãòzɯòº®zÁzÉÂü²w ¸ÙØ Éý^±²prÁ]ý^ºñüÄ (üÉزñt
Pqc^ǵ ü{ñÕÖÉóÁ]ý^ ûºÙ^ò×¾ð) ÉõÕÖóÁ®{òzºñ{ò3Éñ]ºz{ñüÄ. Tz]Áâq{ºñ
ȺñÈÁz{ò^þÒ ³Áüãñz{¶Éóz 3ºñ±¾]¾òýººñüÄ Þñ{ò 4z{ñ¾ð ^ô Í . c, d
RÈÉÒÉÙÖó]ü^, ²4ñâº^ñ¾¾ÁÒògûh¹{ ü“ãü“ãò²4ñÉÄèw±¾]¾òýººñǵ
Tz]Áâq{ºñ ȺñÈÁz{òýº {¾ð “ ò±²óºñ¯òÙØû^ñvt ÉÝ~ü¯ñ
ÉÝzÉ®{¾ñz3ȺñÈÁz{ò VÙØû^ñÑÓ¶ÒÉóà ÝüÉ{¾ÈºñÈÁz{zɵ zÁx{ò3-
^Ó]aµ Tvqñý^ºñüÄ, P{ò“º¶ñ^¶ñpqñû{Ù^ò×¾ð (ÝÉȺ{ò¾ò]{Þ¶Ý{-
ÉÝ~]^Óµ Rzºñ{ò 3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). e ˆÞ¶ñü¯ñ ìüºñ{òãñ‰(ü² 3ñ{4ñ.ÈÁ.)
VÙص ˆ²¾¶µ Þñµºžý²{ò‰(ž.T².3-1) VÙص Þ^Äñz¶ñ]^Óµ S“ðɾüÛüq
ìnñý¯^ñ^ñ¾{ºñ Þ¶¾ñºóÁ]^, ȺñÈÁz{ò ûhñÃǵ²rûºcdüÚ VÙ^òÖ “cý^-
ýºÊµ ²¾òï¾òºñ¯òÙØû^ñvt ˆüÉزñt Pqc^ǵ‰ VÙÖ{òà ÉóÉèò{ñ^ñ¾-
Éóü“ãc^þÒʵ ^ñpt^ò×¾ð (Þ^Äñz¶ñ]^Ó]aµ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ±¾{4ñ¯¶ñý^-
ºñüÄ, ü“ãòzÉzý{g ûhñÃÅ “cý^ýº±²¾òï¾òz~, ûhñÙÚ ü“ãòzÉ®{ñܵ
T²Äèwû¶Ù^ò×¾ð (Þ^Äñz¶ñ]^Ó]aµ Rzºñ{ò3). ȺñÈÁz{ò{ñÙ ûhñÃÄ
üÉvtÉ~ Þñµºžvqñ^òÅüÖûºÙÚ, P~]^ñ^ Þñµºµ ûhñÃÇ^òÖ~.
ˆz 3ÉñÉóû¶Ò ³ÁûãÒ üÄñü^ 输ð h ñè¾ WÉ h … è¾ÝÞ¾ð É ñwò ´ 4{ñ¯ò
bqÝü{ 2ñ£è¾ Tgºü{ …… Tz{¶: ³ÁãÝzÉ®º: ²¾¶ñzü¶zÊ{ 3ñîÁ{: … üºñ
üÄñ^z¾º¶ñÉó“ð º ²ó 3² 4¾ð z ºÈºº S“ð É ¾: …… ºÝ¶ñz 辶{ô ü {ñïµ Pè¾ñ{ 3²ó
ühñz{¶: … Pü{ñݶó üÄñü^ üÉü{3 h ±¾{ò 2{: ³Áüãñz{¶:‰. R{òÃ, S“ðɾ“±3{3µ
ÝÉñ¶ózÉÉñh^µ. ˆPhò®¶ó“ð¾ñz3Éó“ùz3{4ñgh üh{¯ñz ³Áüãñz{¶: … Ⱥñ²¯ñz
²4¾xz ÝÉñµºñ{3®º: ²mh{3ü“ñ{ò3{:‰ VÙØ QÒÉ®{ñ¾ð ^ô3{ñ¾ðz{2Þc]3¾ïz{òüÄ
PÁÒògûh¹ý^ºñüÄ. e2, f R{òà Éó³4zÉü“ãòzɯòº®zÁzÉc^þÒ ÈÊz]¾ü¶w
Éóɾò]^ò×¾ð ({ÙþÚûºñÎó®{ñ¾ýqº Rzºñ{ò 3). f S“ð É ¾“± 3{3ñ¾ð z { 2µ ({ÙþÚ-
ûºñÎó®{ñ¾ð Rzºñ{ò3). S“ðɾzɞµ, ü“ãòzɞµ ²¾ðºñº¶ñý^ºñüÄ, ^òmhòz^ñ¾-
±¾{òÞµ²3®{ò4züɯ PÁÒògûh¹{~.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 1 ÉõÕÖóÁ®~ 103

ÉÝ~]^þÒʞýqºÛý^ºñà ɮ{ Q¯®{ µ ü{ñÕÖ RÁ]^òÖ RÁ±ý²g ûhñÃÇ^òÖ~.

3

ÉõÕÖóÁ®û{ÙØ h RÈÉÁaÑÒñý¾ºýqº] ^Äc^±²vw]^qÉ{ñÚ h Pìnñ¯ñ{ò ^þÒ- 2 3

ºýqºz{ÙÛÞ¯z{òüÄ ^ôüκž]avyµ²r PÉÕýÖ P{ò âr z~]û^ñvrÁ]aµ²r- 4 2

ýºg ûhñÃÇ^òÖ~. i [WÏÄaµ {Úò]ü^ñà ûhÃÄ] j kÕر²ºwµÉ®~ í^ ®¯ò¾ðÉñïµ 3

²vyý^ºÙÖó]ü^, RÁ®{ RÁ±²óüÄ üÄñ^¶ýqºg j ûhcü^ñÃûhÃǵ²rºñ^ÉñºóÕØ 2

RÁ±²~. k ˆWÏÄa‰ VÙØ Éó´ {òz ɺzý{ʵ ûhñÃÅÕ×^òÃ, ˆÉõÉóÃhô¾ð‰ VÙ^òÖ

4 3

Rqµ ^úñwa wÉó㺶ñ^]^qÉ~; PÙÖó]ü^, k ˆWÏÄa‰ VÙØ ÆÄñÉó´ {ò¶ñz¾z-

3 2 4

ý{g ûhñÃÅÕ×^òÃ, k ˆÉõÉóÃhô¾ð‰ VÙ^òÖÉóqµ ¯òzºÉó´ {òÉó㺶ñ^] ^qÉ~. T² º-

3 4 4

Éó´ {òýºÊµ ûhñÃÅÕ×Úü²ñ~, l z¾òÉó{ üh{¯ý¾Êµ h~½Éó{ ±¾]Á{òýºÊµ

4 4 4

ûhñÃÅÕ×^òÖ~. h~½Éó{ ±¾]Á{òºñ^òÖ~ - m ^ñ¾ðº^ñ¾w²¶ñÚ z ýÉÉóz ºµ Pca;

4 3 4

n Rcaµ, P±²r TvqñÚ z ýÉÉóz ºµ. ÆÄñÉó´ {ò¶ñz¾zý{g ûhñÃÅÕ×Ú ²èz{òÃ,

3 4 4

o ²ñ{ñÒñ{ò ^þÒʵ ´ ¶óüºñüq bpr YÙ×]^ò, ²¾¶²{ z~]a RÈÉÁaÑÒzý{ Q×]^ò,

3 4 3

Q^ WýÎʵ ûhñÃÅÕ×^òÖ~. [ÉõÉóÃhô¾ð] ¯òzº¶ñÚ a wc^þÒg ûhñÃÇ{Ã, ¯òzº¶ñÚ 3

Éó´ {òýºg ûhñÃÇ{Ã. R±²r T² ºÉó´ {òÊ]{ÛÚ p ûhÁ]^ñüÄ {Ù²]^à hòľð]a]

4 4 4

^òpqûÉñvx{²rºóÁ]aü¶ñ? VÙÚòÃ, [QÕÖöó]^ñÓµ] q P°z { {ÛºñºóÕØ 3 4

f2 ˆQÉó“ð º ‰Ë]^¾ð z {2µ ({ñÙ Þ¾ð É ^3{ÛûºÙÖ~). f3 Éóɾwµ (Q^ñü“zºñ{ò3). f4

ˆ²ó3²4¾ðz{ò‰]^¾ðz{2µ (R±²rºózºñ{ò3). c, g ˆÈºñ²¯ñz3²4¾xz ÝÉñµºñz‰ VÙ×¾òüÖ.
^ô Í ˆÝÉȺ{ò¾ò]{‰ Rzºñ{ò 3Éñ]ºz~]a Éóɾwµ (ÝÉȺ{ò¾ò]ü{zºñ{ò3). g
ˆÉõÕÖóÁ®~‰ VÙÖ~]a ¾ñíñÉñºóÁ®û{ÙÖ¾ðz{2ñ®{¾µ ÉóÉèòz{ÁÒògûh¹^ò×¾ð
(ÝÉȺ{ò¾ò]{Þ¶Ý{ÉÝ~]^þÒʵ Rzºñ{ò3) VÙضñµ. ÉõÕÖóÁ®~ - ¾ñíñÉñ-
ºóÁ®û{ÙØ žÏgûhñÃ. f ºz3Éñ, T²Äèw²üè T]{ñ¾ðz{2Éóɾwµ ({ÙþÚ
Rzºñ{ò3). ±¾{4ñ¯¶ñý^ºñüÄ ü“ãòzÉzý{ ž®~Ö Éóɾòz{ñ¾ð. ü“ãòºñý^ºñÅüÖ
¯òº¶ó]^òÖ~; ¯òº¶¯ñ¾ðz{ 2¶óüÖ Èºñ±{ò. ü“ãòºñý^ºñüÄ Èºñ²óz~ ¯òº¶ó]ý^-
ºñüÄ PýqüÉ Éóɾòz{ñ¾ð. f, g (RüÖ) VÙÖɯ®{¾µ Qý^ºñüÄûºÙØ ü“ãµ.
g (ÝÉȺ{ò¾ò]ü{zºñ{ò3) ¯òºñµº¶ñ^ËýqºÛý^ºñüÄ VÙÖ²r. h (RÈÉÁa
TÑÒñý¾) ˆRÁ®~‰ VÙÖ{òÙ {ñz²¾ðºµ. {4¾ð¶ñ{ò3²õq2µ ÉóÉèò{µ. h2 Pìnñ¯ñ-
{ò3^ÒñÉÚ - ìnñ¯{4¾ð¶ýɾñ]3ýº“ðɾðºc^Óµ Pìnñ¯ñ{4¾ð¶ñýɾñ]3ºñý¯“ð-
É¾ð º c^Ó¶ñÚ Vptû¶ÙÖ²r. ˆ¶z 4üº ßµïñÞ¯µ ¾µºµ { 4¾ð ¶ ñz 3ýºÝ-
Þú¾ò²ó4¾ðÈÁ{µ‰ VÙÚ]^qÉ{òüÖ.

j ˆRÁ®~‰ VÙÖ ²{ 3zý{ʵ bpr {ñz²¾ð º µ (kÕر²ºw¶ózºñ{ò3). ˆR{ 3µ “¾ô ¾ µ

]Ázݯݺ üÄñ^ݺ h¾{ñ ïó{µ … ²ñvq3¾Ýºñ{²z¾Ýº h2ñºñºñµ í¾ò{µ ¶ºñ‰
(¾ñ.P.2-7) VÙÖ{ò٠ȺñÈÁz{ò, j2 ûhcü^ñà - Qìýn. i, k ˆWÏÄaµ‰ VÙÖ
²{ 3z~]a z¾òÉó{4üh{¯ý¾Êµ h~¾ð É ó{ 4±¾]Á{ò^þÒʵ ûhñÃÇ{Ã; PÙÖó]ü^,
´ 4¶óüºñüqbq ^ô û ÎÃÄñµ YÙص, ü¶Äñص bq WûÎÙÜ{Ã, VÙÖó¾vt
P¾ðz{2¶ñ^ ÉóÉèòz~] û^ñvt ˆhô¾ð‰ VÙ^òÖ²{3z~]a P¾ðz{ 2z3ɺµ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (WÏÄû^ÙØ Éó´4{òz3ɺzý{ʵ Rzºñ{ò3). l ž®{òÚ P¾ðz{2z{òüÄ
WÏÄa]aµ Éý^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (z¾òÉó{4üh{¯ý¾Êû¶ÙØ). m (^ñ¾ðº^ñ¾w-
²¶ñÚ z 3ýÉÉóz 4ºµ Pca VÙÖ~) Éó¶ñ¯ü^ 3ñ³¾¶vq 3²ñ{ò 3^Ñ ^ñ¾ð º µ.
{ò3Ⱥñhòz~ - ^ñ¾wû¶ÙÖ²r. n Rcaµ P±²rÊvqñÚûÉÙÖ~ - ±¾]Á{òʵ
{z^ñ¾ð º ¶ñÚ ¶ï{ 3ñ{ò 3^Óû¶ÙÖ²r. k ˆhô ¾ ð ‰ VÙØ ¯òzºÉó´ 4{òýºgûhñÙÚ
104 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 1 ÉõÕÖóÁ®~

QÑÉ~; r ˆ¾ñü¶ñ ¾ñ캞²ñßzÉñ‰ VÙ^òÖ²rüº; s ¾ñìºzý{ ÞÉ󯺶ñ^ ¯qz~ý^-

ºñüÄ ¾ñìºzý{ T²ñßz{ñû¾ÙÖ{òüÖ. t ÉÎóºÃÄñÉÎóüº É®{ X“ðɾðºžýqºÉÙ
²óÖ¾ð]az {ò¾òºûÉñvx{²r ¯q]a¶óüÖ; u TýqºÉÜýqº X“ðɾðº¶ñý^ºñüÄ u 2

±¾ñ±{¶ñºóÁ®{²r. PÙÖó]ü^, v ˆQÕÖÉ VÙÖ~ Éźñ¹, Rzý{ºýqº ¯ò½Éïó]ý^]a

PrºñÚ { ñ¾wÞñ¶¾ðz ºzý{ÊýqºÛºóÁ]aµ VÙØ ûhñÃÇÉñÁžvt. w [Pµ¶ñþÚ]
4 2

x ¯òº®zÁzÉz{ñà ɮ{ X“ð É ¾ð º µ ü{ñÕÖ RÁ]^òÖ Þ¾ð ü ɓð É ¾þÚ. y [ûɵ¶ñ

²óÒ®{ñÙ{ÙþÚ] z 'QÕÖà ¶ó]^ñÓµ²r ûhñÃÇ^òÖ~' VÙØ ² pq¾ð PÁÒògûh¹Êµ²r.

4

a QÕÖöó]^ñÓ¶µ¶ñÙ Qû¾Ù×Ã, RÙÛûÚÙ^òÖ~‚ VÙØ Pµ¶c^òºµ¶ñÑ

¯ò¾ðÉïó]aµ²r. b RÉÕýÖºýqº TýqºÉÛÛÃ, RÁ®{Éóqzü{ºóÁ®~ { ï, ²h‚ 3

VÙØ ¯ò¾ðÉïó]ý^ºÙÖó]ü^, RÉÕü×üq Þíñ{ôºÛ¹ É®~ PÉ{¿z~, Rɾð^Ñ ²vyµ

²èz{òà ˆÉõ É óà hô ¾ ð ‰ VÙØ ¯òzºáûºÙÖ²rºñ¹ Pz{ñüÄ ¯òzºÉó´ 4{òýºg
ûhñÃÇ^òÖ~. o R¾vqñ¶¾ðz{2z{òà P±²{3z~]a Éý^ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (²ñ{ñÒñ-
{ò3^þÒûºÙØ). p ûhÁ]a - ^3¾ðɵ. QÕÖà = û²ñýÖ; èý¶ûºÙÖ²r. q (P°z3{4{-
Û¹) ˆÉõÕÖóÁ®~‰ Rzºñ{ò3Þ¶²ó4Ⱥñïñ¾±¾Þ]{¶ñÚ ZÒz3{4zºz{òÜýqº QØ{Ã
Rcü^ ÉóÉèò{û¶ÙÖ²r. q, r P°z3{4{Û¹ QÓû¶ÙÖ~]a ±¾¶ñwµ (¾ñü¶ñ
¾ñ캶ózºñ{ò3). s û²Á¶ñÑ T²ñßz{ñü¾ ²óÙþÚ VÙÚòà (¾ñìºzý{ ÞÉ󯺵
Rzºñ{ò 3 ). t üÄñ^z{òà Pɾð ^ Ñ û²ñýÖ ¶ó]^ñÓ¶{òÃÄñý¶]aµ, RÉÙ
û²ñýÖ¶ó]^ñÓý^]aµ üï~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ÉÎóºÃÄñ ÉÎóüº Rzºñ{ò3).
P{ 2Éñ, R±²r±²pq í“ðɾðºzý{ÊýqºÛ¹ ýÉz~ R±²rºñ^]btü¶ñûÉÙÚ
(ÉÎóºÃÄñÉózºñ{ò3). Pµ¶ñÛý^ºñüÄ btû¶ÙÖ²r. (ÉÎóºÃÄñÉÎó) VÙÖ~]a
±¾ñÞc^ò3^¶ñ^ PÁÒògûh¹Êµ²r; ˆP¶ñ¾ð]ü^3x^3{ñµ Äç¶õµ ±¾ñ±üºÉñ®Éº-
ɾðíó{:‰ VÙص ˆQ]4¾ñüº“ðɾ^3®{4¶õ“Þz3Á“µ¶®ºñÝ{üÉ®z3¾ñ{3üºñ žîº®{ò
zɶ¯ñÉóüÄñ ¯ò¾Éü{4¾ð´µ¯: ^üwïzº ºz … hòz¾ôüº¶ïó ¯ñz¾ ¾c^3¾ß^! zɵ
zÉ®¶ïóµ¯: ²¾: ýɳúñ®¶ïó{: Ýɲ4ñÉ R{ò Éñ ^òµ¯ñ¶ Þñzµºµ ¯ ü{‰
(¾.Ý{üÉ Tz.38) VÙص ´4µ¯: ^üwïzº - ´4¶ñ¯µ P¯ñz3Ázüºzº¾ðz{2:. ˆ^üw
¶¯ß “ð¾z 3{4ñ±¾{ò^4ñ{üºñ:‰ RzºÇ]; ´4µ¯ R{ò ^¾ð¶wò ãâs2. u2 (±¾ñ±{¶ñ-
ºóÁ®{²r) ÝÉñ²4ñÉó^üÉãû¶ÙÖ²r. Ýɲ4ñɵ ZÒz3{4zºüï~ÉÙûÖÙØ
^Áz~. ºz3Éñ (ÉÎóºÃÄñ R{ò) aÄ]¾¶ñ^3{¶ñý^ºñÅüÖ û²Á¶ñÓ]ý^“ðɾðºµ
P°z 3 { 4{òüï~ÉñºóÕûÖÙÖ²r. u (TýqºÉÙ R{ò) Ýɲñ°Â²¶ña¶óüÖ
ü“ãò]a QÕÖà ¶ó]^ñÓý^. ˆPµ¶ñى VÙÖ ²{ 3 z~]a P²¾² 4 ñÉóºñ^
P¾ðz{2ñ®{¾µ (¯òº®zÁzÉz{ñà ɮ{ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - QÓý^ºñüÄ Pµ¶ñ-
ÛÛÙ VÙÖ²r. x ˆPµ¶ñى VÙÖ ²{3z~]a ´¾ðɲ4ñÉóºñ^ P¾ðz{2¶ÁÒògûh¹{~
ˆQÕÖà ¶ó]^ñÓµ‰ VÙÖÉóqz{òà û²ñýÖûºÙÖ P¾ð z { 2z ~]ag üh¾]^vt
û^ñÑÉ~. v, w, x ˆPµ¶ñى VÙ^òÖ ²{3z~]a P²¾²4ñÉóºñ^ P¾ðz{2¶ÁÒògûh¹{~
ÉÅ VÙ^òÖ P¾ðz{2z~]agüh¾] ^vtû^ñÑÉ~.

y, z, a ˆQÕÖÉ VÙÖ{òÜýqºËµ ˆPµ¶ñن VÙÖ{òÜýqºËµ P¾ðzð{2z3ɺñ°a3w-

¶ñ^ ü¶Ç]^É{ñ¾ò^ñz3ɺµ (QÕÖà ¶ó]^ñÓµ²r Rzºñ{ò3). z ²4pq¾ð¯ò¾ðÉñïz~]a
ˆQÕÖà ¶ó]^ñÓµ‰ VÙÖÉóqz{òà û²ñýւ VÙÖ P¾ð z { 2z~]agüh¾ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (QÕÖà ¶ó]^ñÓµ²r Rzºñ{ò3). Pµ¶c^òºµ¶ñÑ ¯ò¾ðÉñïz~]a ÉÅ
VÙ^òÖ P¾ðz{2z~]agüh¾ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (QÕÖà ¶ó]^ñÓ¶µ¶ñÛ¾ð VÙ×Ã
Rzºñ{ò3). R®{ ¯ò¾ðÉñïz~]a QÕÖà ¶ó]^ñÓµ Pµ¶ñÙ Q¾ð VÙ×Ã, RÙÛÙ
VÙ^òÖû{ÙÖ~ - ]ÁâwûÚÙÖ²r. ² 4pq¾ð ¯ò¾ðÉñïz~]a ˆûɵ¶ñ ²óÒ®{ñى
VÙ^òÖ~]a Éóü¾ñ{ò4¯ò¾Þ¯z{òüÄ {ñz²¾ðºµ. z, b ²4pq¾ð ¯ò¾ðÉñïzý{ Éóɾò]^ò×¾ð
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 1 ÉõÕÖóÁ®~ 105

²¾ò² Éc^þÒ Pýqº±û²ñØz~, ^þÒ²ótc^ò ¾èò]aµ²r ûhñÃÇ^òÖ~. c ݺ¶®{^-

4

¶wò±¾± Á{ò^ÒòüÄ ²¾ò² ɵ ±¾ßz { µ. d ˆ{ ñݺý¶“ðɾðºÉñü{ ¯ ìnñ{ô¯ñmh

4 4 3 4 3 3

^ü¾ñµºïµ‰ VÙص, d ˆP¾ðz{ ü² ñ]{ñ h ü² ñ^ ñ¯ñµ Éñ] ~ Á]{ñ¯ò h èü¶‰ VÙص

2 2 4 4 3 3 3

PÁÒògûh¹{ñÙ. e [ûɵ¶ñ²óÒ®{ñÙ] f ü^hò²pt±ü²ñ^gûh¹ü{ʵ, {µ ɺóûÖ¾òz{-

ÄñüÄ 'ûɵ¶ñ' VÙ^ò×¾ð Rɾð. g ˆÈºñ{ò {ñÝüºñ ¶ïñû¾Òz ¾ÝüÞñ£Þù¾: ]Áâw-
3 3

² ñïù¯ñ … ¯ò²²ñ{ z Éó{ ñ ´ ü{ñ ýÉz Êü{¯ º{ ñ z Á¶:‰ h ü^hò, Éñýº

3 3 4 4 3 4 3

Pc^ñ®~û^ñvt É®{ü²ñ~, hòØ ±¾ýí^Ñ z Éñ¾µ ^vq Rqc^ÒòüÄ ý^ýº 3

¯ôpt¶ñü²ñüÄ, RÉÙ û¶Ò] z ºz{ñüÄ {û¶Ò] z ºµ = ü²ý{ý¶} P{òÙ ÉñºóüÄ h

3 4 3 4 2

ý^ýº ¯ô p rÛÙ; i P´¾ð É { ¾ð “ ¯z{ñüÄ, ý^´¾òz~]û^ñtz{~, ý^ýº± ³¾ò®~

3

Éñc^òÛÙ, PÉÙ RÁ²óÒÉñ¹ ÉóÏ®{ñÙ. j [ü²ñÕÖó] k Ýɲñ°Â²¶ñºóüÖ k ²¾òË^Ñ 2

RÁ±²~. l ü^hò ²pt±ü²ñ^gûh¹ü{ʵ Þ¶^ñÄz{òÕü²ñüÄ ÉºóûÖ¾ò®~ ²t^ò×¾ñºóÕØ

Rɾð. m [VÙüÖ] n YÁ^ñà "²ÃÄñvt" VÙ×Ã, ²óÙþÚʵ "²ÃÄñvt ²ÃÄñvt"
VÙܶz{þÚ. o ˆ¯¶ RzüºÉ Éñ{ò ¯:‰ VÙܶñü²ñüÄ. [ý^^Òñ¾zû{ñÏ~] "ýÉa®{-
3

û¶ÙØ ý^^ñptµ" VÙØ ûÉضñ^ñ“zý{± ²ÕÖóz û{ñÏ{ ý^^ÒòÙ Éóqñ¹ {ô¾ð®~

(RÉÕýÖºýqº Rzºñ{ò3). b, c Pɾð^Ñ ²¾ò²4Éc^þÒ± ²vy^òÖ~]aµ RcdüÚ
RÁ]^ RÉÚzý{±û²ñØz~] ^þÒ²ótc^ò¾èò]^òÖ~]aµ ±¾¶ñwžvüqñ VÙÚ
(ݺ¶®{^¶wòûºÙØ ~qc^ò). d ^þÒ²ótc^ò ¾èò]^òÖ~]a ´¾ðÉñ¾ðz{4µ ±¾¶ñw-
¶ñý^ºñüÄ (VÙØû¶ÙÖ~). d 2 ²¾ò² 4Éc^þÒ± û²ñØ]^òÖ~]a ±¾¶ñwµ -
Tz{¾ñ¾ðz{4µ. ˆ{3ñݺµ - ^ü¾ñ¶ó‰ VÙý^ºñüÄ ^þÒ²ótc^ò ¾èò]ý^. e, f ˆûɵ‰
VÙ^òÖ ²{3z~]a {ñz²¾ðºµ (ü^hò²pt±ü²ñ^g ûh¹ü{ʵ Rzºñ{ò3). g PÉÚ±²r
]¾ۺóÁ]aü¶ñûÉÙÚ (Ⱥñ{ò4{3ñݺ Rzºñ{ò3). h “ðüÄñ^{ñz²¾ðºµ (ü^hò Éñýº
Rzºñ{ò 3 ). h 2 , i ]Áâw² 3ñïù± 4ºñµ VÙÛü{ ˆ² 3 ñïù¯ñ‰ VÙØ W^Éh¯-
¶ñºóÁ]ý^ºñüÄ (ý^ýº ¯ôprÛÙ P´¾ðÉ{¾ð“¯z{ñüÄûºÙØ ~qc^ò) PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð. ³3z3{ò4´¾ðÉ^¶ñ^ "²óÒ]^üÉyµ" VÙÖóÁ®{ñà R¾vt ý^ýºÊµ ¯ôpq
üÉyü¶.

j, k ˆû²ñÙÛüÄ ´yøÅtÉõ ¾ ð , °øØ ²ó¾ñºµ ³aÉõ ¾ ð ‰ VÙ×±ü²ñüÄ ûhñÃÇ{Ã,

ˆ ü ² ñ Õ Ö ó ‰ V Ù ^ ò Ö û { Ù û Ú Ù Ú ( Ý É Â ü ² z º ñ { ò 3 ) . P { ñ É ~ - ü “ ã ´ 4{ Ù
ü“ãòÉóãºz{òà ²¾ò®~ ²vyµ ¶c^3Òñ“ñÞ¯µ ˆü²ñÕÖó‰ VÙص ˆ²ÃÄñvt‰
VÙص ˆíó{µ‰ VÙص ˆü{ñÕü×µ‰ VÙضóüÖ RÁ±²~. Qý^ºñüÄ RÉÁµ
ü“ãzÉñ°a3w¶ñ^±²¾ò®~ ˆü²ñÕÖó‰ VÙØ ¶c^3Òñ“ñÞ¯µ ²vy^ò×û¾ÙÖ²r.
k ü²ñÚ ^ñÄz~]a R±ü²ñ~ ²¾òºüÉvt^òÖû{Ù? VÙÚ (Ýɲñ°Âü²zºñ{ò3)
VÙÚ˶ñµ. P{ñÉ~ - P{ô{^ñÄz{òIJ{3ñ¯c^Ó]a Tz{¾^ñÄz{òüÄ ÉºóûÖ¾òʵ
²r ±ü¾¶ñ®{4Ýɲ¾òüÖ Rɾð^ûÒÙÖ²r. Rz{ñà - Þ¶^ñÄz{òüÄ ˆí^3{3Ý{¶ó{µ‰
VÙØ b±²ópq ¯ñ¾{3ñ{ò3^Òòà ȺñÈÁz{ò. l Qý^ºñüÄ, (ü^hò ²pt±ü²ñ^g-
ûh¹ü{ʵ) VÙØ bptÉ~. h, l ž®{òÚ Þc^3{ò]a (ü^hò) VÙ^òÖ Éñ]ºµ - (ü^hò
²pt±ü²ñ^g ûh¹ü{ʵ) VÙÖ Éñ]ºÉóɾw¶ñ^] ^vtû^ñÑÉ~. k2 ²¾òË -
ü“ã´ 4{Ü]a ¶c^ 3 Òñ“ñÞ¯µ ²¾òûÉÙÖ²r. m, n WÉ^ñ¾ñ¾ð z { 2µ (YÁ^ñÃ
²ÃÄñvrzºñ{ò3). o R±²r± ²Ä^ñà ûhñÙÚü²ÁvüqñûÉÙÚ (¯¶ RzüºÉ
Éñ{ò3¯ Rzºñ{ò3).
106 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 1 ÉõÕÖóÁ®~

ɺóØ ¯òýÖʵ²r û{ñÏ~. [ûhñöñþÄ^Ñ] p Éñqñ{ ¶ñþÄ^Ñ. q P¯Þúýº û^ñtz{

¶ñþÄü²ñüÄ ûhÈÉóºÎóºñ{ ¶ñþÄ^Ñ. r [WÕÖ] {òÁ]aÎÅüÄ WÕص²rºñ^. s ˆ] Áîx{ò
3

“ò¾Þñ Ýɺµ‰ VÙ^òÖ²rüº. [ü¯ñÕüÖÕa] Rɾð R±ü²ñ~ ü¯ñÕ×¾ñ^gûhñÃÇ^òÖ~ t

"¶vþwºóÁ®~ ~ÎñÉó"ºóà Éóqñýººñ{Ã, t ² ^ Éz]Áý²ýººñ{Ã;u ´¾ðÉèwɾðz{ò-
2 4 3

ºóüÖ YÙØ]a üï~ÉñÉ~. v [RÚòûºÙÚaýÖ] w PÈÉÁa ü²ñÛǵ ^òmhòz-

^ñ¾z{ñüĺñ^òà Ýɲµ; Pzý{ Rcü^ û²ÕÖ VÚ]a YÁ aýÖÊvüqñ? R~
Vz{þÚaÒò]a¯òÕaµ? VÙÚòÃ, x [VÏý¶Êü¶] y žrº¯òÕa¶ÉÕýÖ VÈüÉÎñ^g-
ûhñÃÄ]^qÉ{òüÖ. z ˆ{ “´½Éñ® { “ñ²¾ñ¯ñz¶ñ¯mh‰, ˆÞ±{ Þ±{ h Þ±{ h‰. a
3 3

Rcü^ºóÁ®ü{ Pcazý{º°² Ézý{ P°² Éó]^±û²ÕÖ VÚ]a 'Pcü^ ü²ñ^±û²ÕÖóüÄÙ'

4 4

VÙ^òÖ aýÖÊvüqñ? b Pcü^ü²ñÛǵ lÍ®{òÁ®ü{z~ɾð ²ÃÄñvüqºóüÖ. (1)

p, q Éñqñ{ ¶ñþÄ^ÓvüqñûÉÙÚ (P¯Þúýº Rzºñ{ò3). r WÕÖ - “ò¾Þñ {4¾ò]aµ
²r. s {òÁ]aÎÅüÄ WÕØû¶Ùý^]a ±¾¶ñwµ (]3Áîx{ôzºñ{ò3). t2 ²4^ 3Éz-
]Áý²ýººñ{à - ˆ¯ÙØ lptµ Éó{òûº¹{òÚµ‰ VÙÖ ²4^ 3Éz]Áý²ýººñ{Ã
VÙÖ²r. t, u ¶vþwºóÁ®~ ~ÎñÉóºóà Éóqñýº Þñ{4¯¶ñ^g ûhñÃÄÄñü¶ñ VÙÚ;
P®{ Q¾ðz{òýº] ^vt P°² 4Éó±²ó]ý^ºñüÄ ´¾ð É èwɾð z {òzɶñz¾zý{]
û^ñvt PÁÒògûh¹^òÖû{ñÎóº, T²ñº¶ÙûÖÙ^ò×¾ð (´¾ðÉèwɾðz{òºózºñ{ò3).
"QÛà P~ Þñ{ 4¯ü¶ñ ²óÙþÚ" VÙØ ž{Å^Ñ ü^p^, "Þ¾ð É ž]{ò±¾Þc^ 3µ
Éñ¾ñý¶]^ñ^ YÁ Ⱥñí¶ñz¾µ" VÙÖÁÒògûh¹{ñ¾ð . P~{ñܵ PÉÚrºñ^
É®{{òüÖ.

v, w ˆRÚòûºÙÚaý։ VÙÚÄñü¶ñ, ²¾¶²{ 3±¾ñ±{ò ž{ÄñÚýÉÊvqñºóÁ]^

VÙÚ, (PÈÉÁ^òzºñ{ò3). w PÈÉÁa ü²ñÛǵ ^òmhòz^ñ¾z{ñüÄûºÙÖ~ ˆPïµ
“ðüÄñ^]Áz‰ VÙÖzý{ ¯òþÚz~. x, y ˆVÏý¶Êµ‰ VÙÖzý{ - žrº¯òÕaû¶ÙØ
ÉóÉèòz~, ˆVÏý¶Êµ‰ VÙØ WýÎgûhñÃǶû{ñÎóº žrº ¯òÕaû¶ÙØ
^ñptü¶ñûÉÙÚ (žrº¯òÕa¶ÉÕýÖºózºñ{ò 3). z ²þÚ¯òÎÃü²ñüÄ Tµý¶
YÁz{ý¾Êµ ü¯ñ]^ò]û^ñvqñà ü²ñÁü¶ñûÉÙ^òÖ “cý^ºóüÄ {ñz²¾ðºñ®{¾µ
({ 3 “´¾ð É ñ® Þ±{ Þ±{ h Þ±{ h VÙØ). P{ñÉ~ - WÏ{þĞýÖ]aµ
aýÖºóÃþÄûºÙÖ²r. Vcü^ ûhñÃÅÕûÖÙÚ ({3“´¾ðÉñ® Rzºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ.
a ˆRÚòûºÙÚaý։ VÙÖ~]a ˆûhñÙ¶ñþÄ^üÒÕÖ ü¯ñÕüÖÕa‰ VÙÖ ²{3zü{ñüq
bpr P¾ð z { 2 µ PÁÒògûh¹~, RÈÉóqz{òüÄ ˆü²ñÕÖó‰ VÙ^òÖ ²{ 3 zü{ñüq
bprºÁÒògûh¹^ò×¾ð (Rcü^ºóÁ®ü{ºózºñ{ò3). b Pcazý{ P°²4Éü¶û{ÙÚ
(Pcü^ ü²ñÛǶózºñ{ò3).

(Q]4¾ñüºzºñ{ò3) üï S“! - Éñ¾ô¾ð á¾c^¯ñ{üÚ! R®z3¾ñ{3º: {É S“ðɾ^ 3®{4-

¶ñ] 4¾ñº {É Þz3Á“µ¶®ºñ: žîº®{ò - R®z3¾ñ{ò3^ÒñÚ ü{ɾð^Ñ ü{ɾôÁýqº
X“ðɾðºz~]aÑüÒ YÁ {òÉþÄýº Týqº¾ñ¹, ü{ɾôÁ]a Þz3Á“¶ñ^ ¯òþÚz~]
û^ñvt ü¶ñïòºñ¯òÕ²¾ð^Ñ. ¯ò¾Éü{4¾ð´4µ¯: ^üwïzº zɶ¯ñÉóÄ R{ò ºz Pz¾
¯ hòz¾ôüº¶ïó - ¯ò¾É{ò4^¶ñºóÁ]^òÖ X“ðɾðºžvqñºóÁ]^gûh¹ü{ʵ Pzý{
P¯ñ{3¾òz~z ü{ɾô¾ð ^3¾ðɶóÙÖó]ü^ RÁ]^òÖõû¾Ù²~ ºñû{ñÙØvt, R{òüÄ
Q“ðh¾ðº±²t^òü׶óÃþÄ. R~]a üï~üÉû{ÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¾c^3¾ß^
VÙØ ~qc^ò). üï ¾c^3¾ß^! ýɳúñz zɵ zÉ®¶ïóµ¯: ²¾: - ü{ɾôÁýqº
Ýɲµ Éó³ 4 Éñý^ºñüÄ, ü{ɾô¾ð - ü{ɾôÁýqº X“ðɾðºzý{±²ÕÖ˵
²¾¾ñºóÁ±²õ¾ð. PÙÖó]ü^ <¶ïó¶Ýɲ4ñÉ R{ò Pz¾ ¯ hòz¾ôüº¶ïó> ü{ɾôÁ]a
X“ðɾ𺵠Ýɲ4ñÉû¶ÙØû^ñvt R{òüÄ Q“ðh¾ðº±²t^òüÖñ¶óÃþÄ, R±²rºñý^-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 2 ý¶º^vxÑ 107

R¾vqñµ²ñpt. a Rµ¶ýï“ðɾðºz~]a PrºñÚ “ð¾òº:²{òzÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð.

b Þ¾ðüɓðɾٱ¾Þñ{ z{ñüÄ PÉÙ ^Áz{Öó®~ ¯qz~µ b ± ¾î¶ñÉóÙ ±¾Þñ{ ¶rºñ^,
3 2 3 3

¯ñ¾{ ñ{ò ^Ñ b žÙÚòþĺñ^ÉñºóÕØ á¶z ¾ñ¶ñºwµ ±¾Ý~{¶ñºóÕÖ~; c R±²r±²pq

3 3 3 3

á¾ñ¶ñºwz{òÕ^ñprà {ñµ PÁÒògûh¹{ ±¾² ®{ z~]a WÕÖµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð.

3 4

d ˆ{òÁ¶ñÄñÄÁÒ±²pq hqü^ñ²Ù‰ VÙ^òÖ²rüº Pɾð^ÒòÁÉÁýqºËµ ±¾Þñ{ ¶rºñ^-

3

ÉñºóÕØ R±±¾² ®{ c^Ñ ²óÖ®{~. e ˆà{ñºñ“ðh¾ò{µ ¶ïz‰ VÙ^òÖ~ R¾vt]aµ

3 4

Y]aµ; f ˆ{òÁ¶ñÄÉÙ^Éó ºñ~^ÕüÖى ({òÁÉóÁ.48)VÙ×¾òüÖ RÉÁµ. g PÉÙ ²ñrz-

{Úòüº ü^p²óz{ñÙ; PÉüÒñüqbq] ü^p²óz~ Pgüh¾ðz{òºóüÄ ¶c^ Òñ“ñÞ¯µ ²vw±
3

û²Õ×¾ð Rɾð ; h ý¶º^vxÑ ¶Ä¾ð ü ¶ÇýÖÉñÓýÖ ¶ñ¾ð ² óÚÛÚÉþÚºñºóÕØ]

^Éó²ñrÕØ.

ý¶º^vxѶľðü¶ÇýÖÉñÑ TýÖ¶ñ¾ð²óÚÙ
ûh¹ºü^ñÄz{qc^vwÙÉóvüx¾ðû²Á¶ñÙ{ÙþÚ
û¶ñ¹ºûhñÃÄñà Rýh¶ñþÄ^üÒz{ò TÑÒ±û²ÕüÖÙ
ûɹºü¯ñ¹^ўÏ~µ ÉóºÙnñÄz~ÉõºüÉ. (2)
ºñüÄ ü{¯ Þñzµºµ ^òµ¯ñ¶ - ü{ɾôÁ]a Þñzµº¶ÙÖó]ü^ RÁ]^òÖ~vüqñ.
WÏÄaµ Ⱥ]{ñȺ]{^ñIJ¶ñʵ, “ùz3{4Þzɲ¶ñʵ, h~¾ðÉó{4¶ñÚ Püh{¯-
ɾð ] ^ 3žµ, ² 3z 3{ 4ž]{¯òzºÂü²w z¾òÉó{ 4¶ñÊÑÒ üh{¯É¾ð ] ^ 3ž¶ñ^òÖ WÏ
Éý^±²pq üÄñ^c^Òòǵ. VÏý¶Êµ - ˆÞ±{Þ±{ h Þ±{ h‰ VÙ^òÖ²rüº WüÎÏ-
²r^ñÄñÚ í®¶žvqñ^òǵ VÙÚ aýÖÊvqñµ. “¾ô¾Éóü¶ñh¯ü{3“±¾ñ±zºñ{ò3^-
Òñ^òÖ aýÖÊvqñ^ñû{ÙØ ^Áz~ VÙØý¾ºóüÄ. (1)

R¾vqñµ²ñpt (ý¶º^vxÑ Rzºñ{ò 3 ). a...g R±²ñprà “ð ¾ òº:²{òzɵ

ûhñÃÇ^òÖ~]a ¯ñÇ {ñz²¾ð º µ. a P{òà ž®{òÚ {ñz²¾ð º ¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð
(Rµ¶ýï“ðɾðºz~]a Rzºñ{ò3). ˆý¶º^vxщ VÙ^òÖ ²{3zý{ ^qñèòz~
ž®{òÚ PÉ{ñ¾òý^. Rµ¶ýï“ð É ¾ð º û¶ÙÖ~ - ^ô Î óÕ²ñprÕûhñÙÚ T² 4º-
Éó´4{òüºñ^3µ. b á¾ñ¶ñºwµ PÉ{¾òz{²rýºÊµ, {òÁÉñ¹û¶ñÎó PÉ{¾òz{
²rýºÊµ Éóhñ¾òz~± ²ñ¾ð ] ^òà á¾ñ¶ñºxÉ{ñ¾z{òÕ^ñprà {òÁÉñ¹û¶ñÎó-
ºóÜýqº PÉ{ñ¾z~]ü^ÕÖµ Tvt VÙÖÁÒògûh¹ºz{òÁËÑÒµ²ÕÖó
á¾ñ¶ñºw¶É{¾òz{ ²rýººÁÒògûh¹^ò×¾ð (Þ¾ð ü ɓð É ¾Ù ±¾Þñ{ 3z{ñüÄ
Rzºñ{ò3). b2 ˆ¶gh 2®{3ñü{3É ü{ ±3¾î¶®‚ Rzºñ{ò3ýº ^qñèòz~ (±3¾î¶ñÉóÙ
Rzºñ{ò 3 ). ˆžü¯ Éçºñµºïµ ³ 3z 3 z 4Éñ‰(¾ñ.² 3 ñ.1-7) Rzºñ{ò 3ýº±²ÕÖ
(¯ñ¾{3ñ{ò3^Ñ Rzºñ{ò 3). b3 žÙÚòþĺñ^ - {z³¾Ý^ñü¾w. c {òÁÉñ¹û¶ñÎóºó-
Üýqº PÉ{ñ¾±¾^ñ¾zý{ PÁÒògûh¹º]ü^ñÅ Wɵ´4{¶ñÚ R{òà ȺñÈÁz{¶ñ-
ºóÁ]aµ ±¾^ñ¾zý{ºó±²ñprüÄ PÁÒògûh¹^ò×û¾Ù^ò×¾ð (R±²r±²pq Rzºñ{ò3).
d {µžýqº ±¾² 3®{4z~]ü^ÕÖü¶û{ÙÚ ({òÁ¶ñÄñÄÁÒ±²pq Rzºñ{ò3). Q^,
RɾÁÒògûh¹^òÖ ±¾²3®{4z~]a± û²¾òº²ó¾ñprºñÁýqº ±¾Þñ{3µ üï~ûÉÙØ
- “ð¾òº:²{òzɵ ûhñÃÇ^òÖ~]^ò¾vqñµ {ñz²¾ðºµ. e ^Éó]a Éó㺵 ²ó¾ñprʵ
PÉÜû¶Ù^òÖÉó~ ¾ñ¶ñºwz~]a¶ó~]aµ Y]aû¶ÙØ ¸Ù×µ {ñz²¾ð º µ
(à{ñºñ“ðh¾ò{µ Rzºñ{ò 3). f Rɾð^Éó]a Éó㺵 ²ó¾ñprʵ PÉܵ VÙ^òÖÉó~
Rɾð {ò3ȺÞú]{òºóüÄ ^ñwÄñû¶Ù^ò×¾ð ({òÁ¶ñÄÉÙ ^Éó Rzºñ{ò3) {òÁÉóÁz{µ.
g ^Éóü^p²óz{~ ²ó¾ñprʶÉܶñÚ üh¾ð z {òºóüÄûºÙØ - “ð ¾ òº:²{òzɵ
108 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 2 ý¶º^vxÑ

i[ý¶º^vxÑ] j ˆPßü{èx‰ VÙÚ]^qÉ{òüÖ. k û²¾òº²ó¾ñprºñ½ {òÁ]^v^ÒñüÄ

YÁ^ñà ^qñèòz{ñÃ, k YÁ²ñpqµ k ¶ýÎ ÉóÏ®{ñÕü²ñüÄ Þ¾ðüɓðɾ٠{òÁü¶Úò
2 3

aÒòÁµ²rºñºóÕØ RÁ±²~; l ˆ¶ýÎ]^v ¶q®ý{‰ºóüÖ. m RÉÑ ^qñè¶óÃÄñý¶ºóüÖ

PÃÄñ{ñ¾ð Éó²ñè¾ñ^òÖ~. n ˆ¯¶“ð á ¾c^ ¯ñº]ýº ºz ± ÂÉó± ¾¶ü² { {:…
3 3 4 4 4 3

Sü““ò{ȺýÉ㵺¯òµü¯ñ®¯{¶ó{ µ í^ z‰( ¾.Ý{üÉ 1-7 ) o YÁÉÙ PÎ^òº-

3 3

¶wÉñÒ±û²Á¶ñÒñºóÁ]^òÖ~µ, YÁÉÙ ²ó ê^ÛºóÁ]^òÖ~µ. o [¶Ä¾ðü¶ÇýÖÉñÑ]

4 2

ûhÈÉóz{ñ¶ý¾±´Éóà ²¾ò¶Òµ T²ñ{ ñ¯¶ñ^± ²óÖ®{ÉÑ. PɺÉü“ñý² P~,

3 4

ûÞÒa¶ñ¾ðºµ R~. p [TýÖ¶ñ¾ð²óÚÙ] q ´Éóǵ bhò Prºót¶ÉÑ û²ñÁ®{òɾðz{ò]aµ

¶ñ¾ðË ²ýqz{ÉÙ. r áí¯^¾ñíÙ{òÁ¶^Ñ û²Á¶ñþÒ] ý^±²órz{²óÙ³ á¶ó{ò þÄýº 2

¯òþÚºñ{ñ±ü²ñüÄ, RÉÓµ RÉÙ¶ñ¾ðÉóà kÉqÖó®{²óÙ³ {ñ¶ý¾ýº ¯òþÚºñ{²r s

ˆü¯ñ²í¯µ ݶ¾®¯ò{ µ “¾ô¾µ‰ VÙØ ž]{¾ð ÞµÞñ¾ºñzý¾ýº ݶ¾òºñ{ñ±ü²ñüÄ,
3

RÉÑ ´ýÉ Ý¶¾òºñ{²r. t [ûh¹ºü^ñÄz{qc^vwÙ] u YÁ h ñýººóüÄ ü¶^ µ 2 4

ûhñÃÇ^òÖ~]a ¯ñÄñµ {ñz²¾ðºµ (PÉÙ ²ñr Rzºñ{ò3). h ˆ{òÁ¶ñÄÉÙ ^Éóºñ~

^ÕüÖى VÙÖzý{Éóɾò]^ò×¾ð (ý¶º^vxÒòzºñ{ò3). PÙÖó]ü^, R±²ñpt]a
¯ñÇ {ñz²¾ðºµ ûhñÃÄÄñºóÁ®{ü{ºñ^òǵ ^Éó]a Éó㺵 PÉܶÉÓ¶ñÚ
üh¾ð z {òûºÙܶ~üÉ R±²ñpt]a ž] 2ºñ¾ð z { 2û¶Ùܶóqµ ü{ñÙÖ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (ý¶º^vxÒòzºñ{ò3) VÙضñµ. Q^, ^Éó]aÉó㺵 ¾ñ¶ñºwz~]aµ
R~]aû¶ñ]aµ. ^Éó]a üï~ PÉܶÉÓ¶ñý^ºñǵ, ²ñrÚ ^Éó ü^pq~
P É Ü ¶ É Ó ¶ ñ ý ^ º ñ Ç µ R ¾ v t µ R ± ± ¾ ² 3® { 4z ~ ] ü ^ Õ Ö û ¶ Ù Ö ² r . Q ^
á¾ñ¶ñºwz{òà ȺñÈÁz{ò R¾vqñ^ñ¾z{ñüÄ; Z¾ñ^ñ¾z{ñüÄ Þñµºµ. Q^
R±²ñprüÄ ˆý¶º^vxщ VÙØ ~qc^ò “ð¾òº:²{òzÉzý{ PÁÒògûh¹{~]a
¯ñÇ ±¾üºñí¯µ. P{ñÉ~ - ^ô Î óÕ²ñprÕûhñÙÚ X“ð É ¾ð º üï~züɯÉñ{Ã,
{µžýqº ^Éó]a üï~züɯÉñ{Ã, ^Éó]a ÉóãºzüɯÉñ{Ã, ^Éó]a “ðü¾ñzÁ-
züɯÉñ{à VÙ׺óÕØ.

i, j ˆý¶‰ VÙØ ^رý²gûhñÃÅ P~]a ±¾¶ñwµ ^ñpt^ò×¾ð (Pßü{èx

VÙÚ]^qÉ{òüÖ VÙØ). Rz{ñà ÝÉñ² 4 ñÉó^¶ñÚ ^رý²gûhñÃÅÕØ.
PɺÉü“ñý²4ýºg ûhñÙÚ²r. i, k PÙÖó]ü^, ˆý¶‰ VÙØ ^ر²ñ¹, Pz{ñüÄ
aÒò¾ðz{òýº ÉóÉèòz~ {ñz²¾ðºµ (û²¾òº²ó¾ñprºñ¾ð Rzºñ{ò3). k2 YÁ ²ñpqµ -
YÁ^ñà ¶ïz{ñ^. k3 ¶ýÎ - ɾðãµ. l ¶ýÎ û²¹{ñ±ü²ñüÄ RÁ]aü¶ñ {òÁ]^v^Ñ
aÒò¾ðz{òûºÙÚ (¶ýÎ]^v Rzºñ{ò3). m ˆûh¹ºü^ñÄz{qc^vwى VÙÖzý{
^qñèòz{ÁÒògûh¹^ò×¾ð (RÉÑ^qñèµ Rzºñ{ò3). n ˆÉóvüx¾ðû²Á¶ñى VÙÖzý{
^qñèòz{ÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯¶ Rzºñ{ò3). m, n PÙÖó]ü^, RÉÑ^qñèžvqñ^òÃ
³vq 3¾ô ^ ñèÛý^ʵ P{òÃÄñÉórÃ, Éó²ñèÛý^Êû¶Ù^òÖ~]a ¯òºñ¶^-
ü¶û{ÙÚ (¯¶ Rzºñ{ò3). a, n P{ 2Éñ, ˆ¶ýï“ðɾðºz~]^r “ð¾òº:²{òzɵ‰ VÙÖ
PÉ{ñ¾ò^ñÉñ]ºz~]agüh¾ ±¾¶ñw¶ñ{Ã. n, o R“ðüÄñ^ñ¾ðz{2µ (YÁÉÚòzºñ{ò 3).
o (²ó 4ê^ÛºóÁ]^òÖ~µ) R{òÜýqº Þz²4ñÉñ£Þz²4ñɶóüÖ VÙØ bptÉ~.
q ˆ²ñ{3ñÁ®~{3ü¶É ²c^í¾í“ð ü hs±4Á“ñüÄñ^òý{¾c^ 3µÄñ¯ò ¾{2ñµ² 3 ÞñïÞ-
Éóû{4Ò ÆÄñ¾Éó®{3]3¾ï: … üq3ñÄñ ü{ ɯ¶ñĺñ ï¾ò³4üí ïñ ^âq“±3{3ñݲ{3µ
ü^¯ á¾{òü^ñ¶Äñ {°¾òºµ Éñhñµ Éó¶¾ð{3è¶ñ‰(áa3w.42) VÙ^òÖ “ðüÄñ^zý{
^qñèòz~ (´Éóǵ bhòûºÙÖ~). p, r ˆTý։ VÙ^òÖ É¾ðz{¶ñ¯z~]a z3Áâqñ®{-
žü^2¯ {ñz²¾ðºµ (áí¯^¾ñíÙ Rzºñ{ò3). s z3Áâqñ®{ñ®{¾µ (ü¯ñ²í¯µ Rzºñ{ò3).
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 2 ý¶º^vxÑ 109

ɾð ã òºñ¯òÙ×à PÈÉóqµ aÒò¾ð ® {òÁ]a¶ñü²ñüÄ, RÉÑ{òÁ]^vwòüÄ PÉÙ

{òÁü¶Úòºóà ¯òÖ¸Öó RÉÑ ý¶º^vxÒñºóÁ]aµ; v ˆý¶±²rü¶Úò‰({òÁÉóÁ.94)ºóüÖ.
w Pzý{ YÁ²rüº ²ñ¾ðz~]û^ñvrÁ]a¶óüÖ RÉÑ. x PÉþÒ YÁ²rüº ^qñèòz~]

û^ñvrÁ]ý^ºñüÄ PÉÑ{òÁü¶Úóºóà hòɱ´Öó RÉÙ ³vq À^ñèÛºóÁ]aµ 3 ;

y ˆûh¹ºñÑ {òÁ¶ñ¾ð²óÚòà üh¾ð{òÁ¶ñ‰ÅüÖ. z RÁɾð²rʵ RÁɾð^vwòǵ ^ñwÄñµ,

a PÉÙ²r RÉÑ^vwòüÄ ^ñwÄñµ, RÉѲr PÉÙ^vwòüÄ ^ñwÄñµ;

b Rɾð^Óýqº b ^v^ÄÉó RÁ]^òÖ²rºóüÖ R~. c hòÉ®~ { ¾ð“¯ôº¶ñ¹± ²¾±ý²-

2 3

Êýqz{ñÚ {òÁ]^v^þÒÊýqºÉÙ. d Rɾð ^Éó Éóvw±²µûh¹º]ü^pt Pz{ñüÄ

É®{ ±¾ô{ò]a± ü²ñ]aÉópt PÉÙ ²ó¾ñprýº± ²ñ¾ð]^, PÉÑ "P®º²¾ý{ ²vxü{
Pzý{]ü^p^Äñ^ñü{ñ?" VÙØ ±ü¾¾ò]^, R±²r^ñyµ ü^pq~. e [Éóvüx¾ðû²Á¶ñÙ
{ÙþÚ] f R]^vwòÙ f a¶óÎó]^ôüÎ ÉóþÒʵ ¯ñpýqgûhñÃÇ^òÖ~. g R]^vwÎaµ
2

Rgüh¾ðz{òºÎaµ ^ñprûÄÖóz{ ¯òÄñÉñ^ñü¶ P°² Éó]ý^]a ü² ñ]{ñ]^þÒÊýqºÉþÚ;

4 4

h ˆ{ñ¶ý¾]^vwþÚ Éóvüx¾ð ²¾Ëµ {þĶ^þډ( {òÁÉñ¹.2-6-3 ) VÙ^òÖ²rüº.

i û²¾òº²ó¾ñprºñÁµ PÉÜcbqÉóÁ]^, ¯òzºÞú¾ò^üÒñÄ]^cû^ñt]^ÉñºóÕØ] ^Éó

ü^p²óz{~. j [û¶ñ¹ºûhñÃÄñÃ] k ÉóãºýÉÄèvºzý{ P°Þ®{ò z~ ^Éó²ñq‚ VÙØ

4

x, t, u RÉÑ ý¶º^vxÒñý^]aµ PÉÙ ûh¹ºü^ñÄz{qc^vwÛý^]aµ

üï~ýÉ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (YÁ hñýººóüÄ Rzºñ{ò 3). PÙÖó]ü^, ûh¹º
ü^ñÄz~]a Þz3Áâqñ®{¶ñ^ üï~Éñ{Ã. YÁhñýº = YÁ±¾ü{3“µ. v PÉÙ
{òÁü¶Úò ^Øz{òÁ]aû¶Ùý^]a ±¾¶ñwµ (ý¶±²r Rzºñ{ò3) {òÁÉóÁz{µ. w, x
{òÁü¶Úòýº± ²ñ¾ðz{òÁ]aü¶ñûÉÙÚ, (Pzý{ûºñÁ²rüº Rzºñ{ò3). x, y RÉÑ
{òÁü¶Úò hòÉ®{òÁ]aü¶ñûÉÙÚ (ûh¹ºñÒòzºñ{ò3). z RÁɾð²rÊû¶ÙÖ Éñ]ºµ
- hñu]{òºñ¹, ^ôÏ]a Éóɾwµ. a ^ôÍ Éñ]ºÉóɾwµ (PÉÙ ²rºózºñ{ò3).
b RcdÚÙÖó]ü^ ¶ñ×r RÉÓýqº ^qñèz{ñüÄ PÉÜýqº {òÁü¶Úò ^Øz~,
PÉÜýqº ^qñèz{ñüÄ RÉÓýqº {òÁü¶Úò hòÉ®{òÁ]aû¶ÙÖÁÒògûh¹^ò×¾ð
(Rɾð^Óýqº ^v^ÄÉóºózºñ{ò3). b2 ^v^ÄÉó = hêÝÞµüºñ^3žµ hê:±¾ô{ò-
ʵ. ˆý¶ºñ¾ð ^Ác^vwò‰ VÙÖ~]a Ⱥñ]2ºñ¯µ ²vwòÚÉýqÉóà ^v^ÒòÙ
¯òÖµ {òÁü¶Úò^ÒòüÄüºÖó ûh¹ºñÒñÚ~µ ý¶±²rü¶ÚòºñÚ~û¶ÙØ {ñz²¾ðºµ.
c “±3{ 3ñ¾ðz{2µ (hòÉ®~ Rzºñ{ò3). d ˆý¶º^vxÑ ûh¹ºü^ñÄz{qc^vwى
VÙ^òÖ üh¾ðz{ò]a ¾üÞñ]{ò (Rɾð ^Éó Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, RÁÉÁýqºËµ ^vwÎa
ɾðwò]^òÖ~]a {ñz²¾ðºµ (Rɾð^Éó Rzºñ{ò3).

e, f (R]^vwòÙ a¶óÎó]^ô ü Î) ÝÉñ¶ózɱ¾Ê]{¶ñÚ ¾è^zɵ ûhñÙÚ²r.

{4ñ¾^zɞµ ü²ñã^zɞµ ûhñÙÚ²r. f2 a¶óÎó = ¶{aü¶ñýÎ. g {ñz²¾ðºñ®{¾µ
(R]^vwÎa¶ózºñ{ò3). e, g R®{ P¾ðz{ 2z{òà ˆû²Á¶ñى VÙØ - ü²4ñ]ºý{
PÒÉóÖ®{ý¶ ûhñÃÇ^òÖ~. h Rɾð ^ Ñ ^vwÎa]a ü²4ñ]{ñ]^üÒñûÉÙÚ
({ñ¶ý¾]^vwþÚ Rzºñ{ò3). i ^ôûÎÃÄñÉÕ×ǵ ²2Å{µ (û²¾òº²ó¾ñprºñÁµ
Rzºñ{ò3). e, f ˆÉóvüx¾ð û²Á¶ñى VÙÖ~]^ò¾vt {ñz²¾ðºµ - g, i R]^vwòÙ
Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺzý{ W^ñ¾ðz{2¶ñ]^ò ü²4ñ]{ñ]^þÒg ûhñÃÇ^òÖû{ÙûÖñÙØ,
¯òzºž]{ü¾ñüqbq ±¾²3®{ 4µ ü^pqû{ÙûÖñÙ؉ VÙص ûhñÃÇɾð^Ñ. k2, l3
Éóãºz~]a ü¯¾ñÚ ²ñk¾û¶ÙÖ~ (û²Áý¶ýº) VÙÖ R¾vqñ¶¾ðz{2z~]agüh¾,
ûhÖóýÉʵ û²Áý¶ýºÊµ Éóɾò]^ò×¾ð (“ðÄ{2²3®{4¶ózºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ).
110 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 2 ý¶º^vxÑ

YÁ±²pt, ˆºü{ñ Éñühñ ¯òɾðz{®ü{‰ VÙØ ¶õÓý^ºÙÖó]ü^ k Éóãºz~]a ü¯¾ñÚ 2

²ñk¾¶ópt] ^Éó ²ñq±û²ÕüÖÙ. l û¶ñ¹ VÙØ l ûhÖóýÉg ûhñÃÇ{Ã, l û²Áý¶ýºg

2 3

ûhñÃÇ{Ã, m “ðÄ{ ² ®{ ¶ñºóÁ]ý^ºÙÖó]ü^ ^ptýqz{ñºóÁ]ý^ºñ{Ã, n Éóãºzý{

2 3 4

n ÉóÒñ]aþÄû^ñÑÒÉÕ׺óÁ]ý^ºñ{Ã. o [Rýh ¶ñþÄ^Ñ] p ²¾ò¶Ò±¾k¾¶ñÚ ¶ñþÄ

2

ü²ñüÄ, ü^pqñ¾ð ~É]avyµ²r Rýh Éómhò RÁ]ý^. q [Wz{òÊÑÒ±û²ÕüÖÙ]

r ˆ¶¯:´¾ðüÉñ Éña z{¾:‰ VÙ^òÖ ¯òº{òºóÃþĺñºóÕØ Rɾð²]^Ã. s ¯òþÚz{ÙØü²ñüÄ
3

^ñyµ Wz{òÕØ; t PÉÙ¯òþÚË ¶ñ×ý¶ºñüÄ R~ üh¾ Éó϶óüÖ. u ˆVٞÙûhñÃǵ‰

({òÁÉñ¹.7-9-2) VÙ×¾òüÖ. v ˆ¯ñž{ÃÉ®~³a®~ ¯ÃÅÙ^Éó ~øž{à ²z{¾ð]az{ñÙ
{ÙþÚgûhñÙډ{ñý^ºñüÄ üh¾Éó϶óüÖ. w ˆžrºñüډºóà ^¾wc^Ñ Éóqñ¹z{ñÕ-
ü²ñüÄ, Rcaµ {Úòz{ÚòüººñºóÕØ P°² Éó]^òÖ~. x {ñžµ ^¾wc^üÒñ²ñ{ò
4

P®Éºóz{ñ¾ð. y ˆ¯ñprÛûºÙþÚÊÚ]ažÙû{ñvqñ^‰(û²¾òº{òÁû¶ñÎó8-10-9)z Prý¶ºóÃ

kÉqÖóºñ{ VÙþÚ, 'RÉÙ ¯µžýqºñÙ' VÙØ Pcü^ ¯ñpûqÙØ ¯òØz{òýÉz{ñ¹;
TÙÜýqº Pc^ô ^ñ¾zý{] û^ñvt VÙ ±¾ñ]{¯¶ñÚ ^¾ð¶c^þÒ ÉñÞþÚüºñüq
3

ü²ñ]^òüÚÙ.ˆ²ñprÛÉ Rzºñ{ò . ²ñrÚ ^ÉóÉÎóºñüÄ, Þ¾ðÉìnÛ¹ Þ¾ðɓ]{òºñ-

3

ºóÁ]^òÖ ¯ô VÙ îÁ{ ºz{òüĺóÁ®{ý¶ýº ±¾^ñ“ò±²óz{ñ¹. ˆ^vw³¾z~ýÖ

3

Pµ¶ñüډ ²ñtÉóz{ U¾ð {òÁ]^vw³¾µ. ²ñtÉóz{ a ž]ü^ñpýq RÁ]^òÖ²r.

n2 ÉóÒñ]aþÄû^ñÑÒ = ^²3Òô^¾ò]^. o, p ¶ñþÄûºÙÛü{ - ˆRýh¶ñþĉ VÙÖ~]a
{ñz²¾ð º µ (²¾ò¶üÒzºñ{ò 3). q, r TÑÒòüºz{±û²ÕüÖÙ VÙÛü{ ˆWz{òÊÑÒ±
û²ÕüÖى VÙÖ~]a {ñz²¾ð º µ (¶¯: ´¾ð ü Éñ Éña 3z{¾: Rzºñ{ò 3). P{ñÉ~
± ¾ ô { ò É Î ó ® { û h ñ Ã Ä ñ ý ^ º ñ ü Ä V Ù Ö ² r . s ² 2Å { µ ( ¯ ò þ Ú z { Ù Ø ü ² ñ ü Ä
^ñy¶ózºñ{ò3). t ¯òþÚÉóÃÄñü{ ûhñÃÄ]btü¶ñ VÙÚ (PÉÙ ¯òþÚÉózºñ{ò3).
u, v P É Ù ¯ ò þ Ú Ë ¶ ñ × ¶ Å Á ] a û ¶ Ù Ü ¶ ~ ] a ±¾¶ñwµ (VÙ žÙ
ûhñÃǶózºñ{ò3Éñ]ºz3ɺžµ). ºz 3Éñ, ¶¯:´¾ðɶÃÄñ{ü²ñ~ ²ñ{3c^Ñ üh¾-
É ó Ï ^ ò Ö ² r û º c d ü Ú û º Ù Ú ; ² ñ { 3c ^ Ñ ü h ¾ É ó Ï ý ^ ] ^ ò ¾ v t É ý ^ º ñ ^
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÉÙ ¯òþÚÉózºñ{ò3). P{ñÉ~ - PÉÙ Rɾð {òÁËÑÒz{òüÄ
RÁ®~ RÉý¾]û^ñvt ²ñtÉó]ý^ºñüÄ üh¾Éó϶óüÖûºÙÖ²r. w R¾vqñµ
²¾òïñ¾zý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (žrºñüÚºóÅzºñ{ò 3). ž®{òÚɾðz{2µ Éñ¹ûÉÁ-
ÉóÚ²rýºgûhñÃÇ^òÖ~. PÙÖó]ü^ W^ñ¾ðz{2¶ñ^˶ñµ. x ^¾wc^Ñ {Úòz{Úòüº
P°²4Éó]^òÖýɺñ^òÃ, žrºñüÚºóÕü²ñüÄ PÉÕýÖ ^¾ðz{ñ]^Òñ^gûhñÃÄñü{
ˆWz{òÊÑÒ±û²ÕüÖى VÙÚ]btü¶ñûÉÙÚ ({ñžc^¾wc^üÒñ²ñ{òºózºñ{ò3).
É]{ñ PÉÛ^òà Rɾð ] a P®Éºû¶{òüÄûºÙÚ ({ñž¶ózºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ.
y ^¾wc^üÒñ²ñ{ò P®Éºóz{~]a ±¾¶ñwµ (¯ñprÛºózºñ{ò 3) {òÁû¶ñÎó.
ˆ¯ñprÛ¹ VÙþÚÊÚ]ažÙû{ñvqñ^, ¶ñprüÚÚz{þÚüº û^ñvûqÙ
ÉÃÉóþÚýº, ²ñprÛÇÙþÚûºÙûÚmhz{òÁ®{ý¶ ^ñprÛ¹ ^vw³¾z~ýÖ-
ºµ¶ñüډ. z R±²ñpt]^¾ðz{2µ (Prý¶ºóÅzºñ{ò3). y ¯ñptý^ - ZþĺóûÄÏz{ñwò
¯ñptý^. P{ñÉ~ - VÏ~Éó]ý^. ¯ñpûqÙØ - VÏû{ÙØ. ˆ²ñprÛÇÙþÚ
VÙûÚmhz{òÁ®{ý¶ ^ñprÛ¹‰ VÙÖü²ñü{ - Éñ]ü^ ÝÉ{®z¾¶ñ¹±
²ñrÚû{ÙØ ü{ñÕØ^òÖ~. q Q^, ˆWz{òÊÑÒ±û²ÕüÖى VÙ^òÖ~]a R¾vt
{ñz²¾ðºµ. ˆ¯ñž{à ɮ~‰ VÙØ PÉÜÑüÒºóÁ®~ ûhñÃÇý^ºñüÄûºÙû×ÙØ.
R¾vqñÉ~ - ^¾wc^Ñ - *žrºñüÚºóà {Úòz{Úòüº b±²ópqñ±ü²ñüÄ P°-
²4Éz{òǵ ²¾Ý²¾¯ò¾ü²è¶ñ^ P°²4Éó]^òÖû{Ùû×ÙØ. a ž]ü^ñpýq - VÃÄñ¾ð]aµ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 3 ÉõÉóÅÙ²µ ¶ó^ 111

b P±²rüº RɾðÉñ]a] ^Éó²ñq Rɾð{ñµ ¯µü¶ñ²ñ{ò P°Þ®{ò z{ñ¿z{þÚ. [ûɹº

4

ü¯ñ¹^ўÏ~µ] ˆPɓ𺶰ü² ñ]{Ⱥµ‰ VÙ^òÖ²rüº P°² Éóz{ñÄÃÄ~ ¯“ò]^]-

4 4

^qÉ{ÃÄñ{ ^¾ð¶c^Ñ Pýqº ¯“òz~. c [ÉóºÙnñÄz~ÉõºüÉ] d RÈÉó´ {òºóüĺóÁ]^g

4

ûh¹ü{, R~ Pýqº± ü²ñºóÕØ VÙØ ûhñÃÄÄñµ²rºñºóÕØ ² ^ É{ °² Éz{ñüÄ

4 3 3 4

²óÖ®{ ýɓz ºµ. e ²þÚ¯òÎà ü²ñüÄ VÙþÚûºñÁÉþÚʵ ü¯ñ]^ò] û^ñÑÓý^-

3

ºÙÖó]ü^, UÁµ ¯ñtµ TÄ^žµ {ÙþÚ±ü²ñüĺñµ²r, ¯ñÙ RÁ®{ Éó´ {òºóÇvqñÚ 4

^¾ð¶c^Óµ Pýqº ¯“òz{û{ÙÚ˶ñµ. f PcdܶÙÖó]ü^, ˆÉóºÙnñĉû¶ÙØ

üÉû×Á ü{ “µü²ñüÄ ºóÁ]^g ûhñÃÇý^ºñüÄ, {ñµ ˆÉõÕÖóÁ®ü{ÏÄa‰ PÁÒòg-
3

ûh¹^òÖ~ ²¾¶²{ z{òüĺóÁ®~ ü²ñüÄ^ñyµ‚ VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð. g ² ñɯñ-

3 4

±¾^¾ðãz{ñüÄ PcaÕ×¾ñ¹z ü{ñÕÖóÚ²r, {òÁËÑÒµ Pcü^ºñ¹. Éóݶº¯ôº¶ñÚ

nñÄû¶ÙÜ{Ã, ²¾±ý²Êýqz{ñÚ nñÄû¶ÙÜ{Ã. (2)

¸Ù×µ²ñpt. a Þ¶Ý{^úñwa xz¶^Û¹ T² ºÉó´ {òÊ]{ÛÚ Þ¾ðüɓðɾþÚ] ^òpr]

3 4 4

^Éó²ñtý^ºñüÄ, a PÉÜýqº Q¯®{ zý{ʵ ÉóÒñ]aþÄû^ñÑÓµ²rºñÚ

2 3

Q¯®{ zý{ÊýqºÛüÚÙ VÙ^ò×¾ð.

3

ÉõÉóÅÙ²µ ¶ó^ VÃþįò^Í®{ ¯µ Pgk{Ù

ÉõÉóÃhô¾Ù¶Ä¾ð]^vwÙ Éóvüx¾ðû²Á¶ñÙ{ÙþÚ
ÉõÉóÃ^ñĶóýh¶ñþÄ^üÒz{ò ü¶É±û²ÕüÖÙ
ÉõÉóÅÙ²µ¶ó^ VÃþįò^Í®{ÚÙü¶Éóüº. (3)
^Éó ü{ñÕØÉó]aµ Éó¯ñº^Ý{2ĵ. b Rz{ñà ²2Å{µ (P±²rüº Rzºñ{ò3).

c, d ÆÄñÉó´ 4{òºóüÄ RÁ]^gûh¹ü{, ÉóþÚ^þÒ±ü²ñ]^]btü¶ñûÉÙÚ

(RÈÉó´4{òºóüÄ Rzºñ{ò3). e üºñí¯ñ®{¾µ (²þÚ¯òÎÅzºñ{ò3). c RÈɾðz{2z~]a
ˆÉóºÙnñĵ‰ VÙÖ~ "ÉóºÙnñÄz{òÇÑÒñÁýqº ûɹºü¯ñ¹^Ñ žÏ~µ
Éõº"ûÉÙÖ²r. f ¸Ù×µ {ñz²¾ðºµ (PcdܶÙÖó]ü^ Rzºñ{ò3). c RÈɾðz{2z~]a
nñĵ VÙÛü{ ˆÉóºÙnñĵ‰ VÙØ Q“ðh¾òº¶ñÚ ´4¶óûºÙÖü²ñü{ ü{3“ñ®{¾-
Ý{ 2Ü]^òüÖ ü{ 3“ñ®{¾¶ñ“ð h ¾ð º ¶ñ¹z ü{ñÕØÉ~; Qý^ºñüÄ, ²¾¶²{ 3z{òüÄ
RÁ®{ÁÒògûh¹^ò×¾ð VÙØ {ñz²¾ðºµ. c, f PÙÖó]ü^, ˆÉóºÙnñĵ VÙ^òÖ
²ü¾ñè¯ò¾ðü{3“z~]a {ñz²¾ðº¶ñ{à (PcdܶÙÖó]ü^ºózºñ{ò3). g Rcü^ºóÁ]^g
ûh¹ü{ Pcaz{ñ¾ñ¹g ûhñÃÄ]btü¶ñûÉÙÚ (² 4ñɯñ±¾^¾ðãz{ñüĺózºñ{ò3).
Q^, ˆÉóºÙ nñÄz~ Éõ º üɉ VÙÖ~]a ¸ÙØ û²ñÁÑ. d ž]{òºóüĺÙü×
ÉõÉû{ÙÚòÃ, Rcü^ RÁ]^gûh¹ü{ {¶]a± ü²ñºóÕûÖÙû×ÙØ. e R¾vqñÉ~
- ´4¶óºóÇÑÒñ¾ð ²ñ²µ ¯“ò]aµ²rûºÙØ. g ¸Ù×É~ - ˆÉóºÙnñĵ‰ VÙØ
üÉüÖûºñÙ×^ PÁÒògûh¹ý^ºñüÄ, ² 4ñɯñ±¾^¾ðãz{ñüÄ {ñµ ²¾¶²{3z{òüÄ
RÁ]^òÖɾñ¹ R®{ Éó´ 4{òºóÃð {µžýqº Þµ² 3®{ 4žÑÒɾð ^ Óýqº ²ñ²µ
¯“ò]aµ²r ²ñq±û²ÕüÖûÚÙØ. (2)

¸Ù×µ²ñpt (ÉõÉóÅÙ²¶ózºñ{ò3). a ˆÉõÉóà hô¾Ù Éóvüx¾ðû²Á¶ñى VÙÖzý{±

²ÕÖ (Þ¶Ýü{zºñ{ò3Éóü“ãwz3ɺžµ). a2 PÉÜýqº Q¯®{3zý{ʵ ÉóÒñ]aþÄ
112 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 3 ÉõÉóÅÙ²µ ¶ó^

b [ÉõÉóÅÙ²µ Rzºñ{ò ] c ÉõÉóÙÖó]ü^ - YÁ Éógüh { ¶óÙÖó]ü^ºóÁ±²{ñÚ c {ñÙ,

3 2 3 2

RÙ²¶ñ¹ - Q¯®{ ¶ñ¹; P~{ñÙ VÈÉÒËü²ñ~µ? VÙÚòÃ, [¶ó^ VÃþįò^Í®{] RÚò

3

R~]a PÈÉÁ^òÃþÄ VÙܵ²rºñÚ d VÃþĺóüÄ É¾ðz{ò]^òÖ. [¯µ] e Q¯®{ ÉÃźóà 3

±¾ßz {ò . [Pgk{Ù] f R~ YÁ ±¾¶ñwcû^ñvt T²²ñ{ò ]^üÉyü¶ñ? g R~]a

3 4 3

YÁ^ñǵ Éógüh { ¶óÃþÄûºÙܶóqµ {òÁ¯ñ¶ü¶ ûhñÃÇ^òÖ{Ùü×? h [ÉõÉóÃhô¾Ù] i

2 3

RÈÉñ¯®{ z~]a PrºñÚ ¯òzºÉó´ {òýºÊýqºÉÙ. ¯òzº¶ñÚ awc^þÒÊýqºÉ-

3 4

ûÚÙضñµ. j a wÉó´ {ò^Ñ j Q¯®{ ñÉï¶ñºóüÖ RÁ±²~. k [¶Ä¾ð]^vwÙ]

3 4 2 3

l ÝÉñ² ñÉó^¶ñÚ Q¯®{ zý{ÊýqºÉûÚÙܶóqµ {òÁ]^v^Ñ{ñüÚ l ü^ñÑûhñÃÅ]-

4 3 2

û^ñt]aµ. m [Éóvüx¾ðû²Á¶ñÙ {ÙþÚ] n R]^vwÎa]az ü{ñÕØ 'íó{µ' VÙ²ñý¾

YÁ¯ñqñ^ TýqºÉþÚ. o ˆ{ñ¶ý¾]^vwþÚ Éóvüx¾ð²¾Ëµ {þĶ^þډ({òÁÉñ¹.2-6-
3) VÙÚ] ^qÉ{òüÖ. p [ÉõÉóÃ^ñĵ Rzºñ{ò ] q êz ¾Éóãºc^þÒ P°² Éó]^±³]^ñÃ, 3 3 4

PýÉ PòñÝ{ò ¾zÉñ{ò ü{ ñã~ âq¶ñý^ºñüÄ P°² Éó]aµ ^ñе Pò¶ñºóÁ]aµ;

2 3 3 3 4

Rca, P°² ñȺÉó㺵 P²¾òghò ®¯¶ñý^ºñüÄ ^ñе P¯®{^ñĶñ^± û²ÕÖ~.

4 2

r ˆYÎóÉóà ^ñÄû¶ÃÄñµ‰ VÙÚüÉvrºóÁ]aµ. s [Rýh¶ñþÄ^Ñ] t Éñhò^¶ñÚ

û^ñÑÓµ²rºñÚûÉÙÖ~ - S“ð É ¾Üýqº Q¯®{ 3zý{gûhñÃÅ ˆ¶ó^ûÉÃþÄ

¯ò^Í®{Úى VÙØ P¯®{¾µ {µžýqº Q¯®{3zý{gûhñÃÇý^ºñüÄ. üÄñ^z{òÃ
Q¯®{3z~]a Pòzɲ¾òghò2®¯zÉc^ÓvrüÖ,

b,c P®{Éó¾vt¶óÃþÄûºÙ^òÖ~ (ÉõÉóÅÙ²¶ózºñ{ò3¸ÄÉñ]ºz{ñüÄ). ˆÉõÉóÉ

VÙÖz{ñüÄ ¯òzºzɵ. ˆ¶ó^ VÃþÄ ¯ò^Í®{‰ VÙÖz{ñüÄ, P²¾òghò 2®¯ý{.
Éógüh2{3¶óÙÖó]ü^ºóÁ]^òÖ Q¯®{z{òÜýqº žr®{ VÃþĺóüÄ É¾ðz{ò]^òÖûÉÙØ
“± 3 { 3ñ¾ð z { 2µ. c 2 {ñûÚÙÖ~ - Ýɺû¶Ù×¹, Q¯®{ 3zý{. d VÃþĺóüÄ -
Q¯®{3൯ò. e Q¯®{3ÉÃźóà ±¾ßz3{ò4ûºÙÖ~ - ˆºü{ñ Éñühñ ¯òɾðz{®ü{‰
Rzºñ{ò3ýº±²ÕÖ. f (Rû{ñÁ Rzºñ{ò3) Éógüh2{3¶óÙÖó]ü^ºóÁ]^òÖ ¯ò¾{ò“ºñ-
¯®{zý{ÊýqºÛºóÁ]^òÖ R~, YÁ ±¾¶ñwµ û^ñvt T²²ñ{ò3]^üÉyü¶ñ
VÙÖ²r. g R~]û^ÙÖ~ - Q¯®{3z~]a VÙÖ²r. ˆºÝ¶ñ®¯gÊ{´¾ðüÉñ£ïµ
PgÊ{Ýü{¯ ^¾ð¶x‰ VÙ^òÖ Éh¯µ RÈÉóqz{òà ÉóÉèò{µ. Q¯®{3ñ®¯ gºÉ{ô{ò
- PgÊ{: VÙØ RÈÉóqz~]a ÉóÉèò{µ.

h, i ˆhô¾ð‰ VÙÖ~ áûºÙÖ²rºñ¹ Éó´4{òýºgûhñÃÇ^òÖ~. j Q¯®{3zý{gûhñÙÚ

P¯®{¾µ a3wÉó´4{ò^þÒgûhñÃÇ^òÖ~]a] ^Ázû{Ù VÙÚ, Q¯®{3üï~{ºñ
ûhñÃÇ^òÖû{Ù^ò×¾ð (a3wÉó´4{ò^ûÒÙØ ~qc^ò). j2 RüÖûºÙØ - ˆÊÉñ ݺñz‰
Rzºñ{ò 3- “ð Á {ò±¾ßz 3{ò 4ýº±²ÕÖ. b, k, l ˆÉõ É óÅÙ²µ ¶ó^ûÉÃþÄ ¯ò^Í®{‰
VÙÖzý{ ^qñèòz~ ²{3z~]a {ñz²¾ðºµ (ÝÉñ²4ñÉó^¶ñÚÉózºñ{ò3). l2 ü^ñÑ
ûhñÃÅ - ý²“ù®ºzý{g ûhñÃÅ. l, m, n ˆ¶Ä¾ð ] ^vwى VÙÖɯ®{¾µ
ˆÉóvüx¾ð û²Á¶ñى VÙ^òÖ~]a ÉñÞþÚ (R]^vwÎa]^òzºñ{ò3). o ^vwÎ-
a]azü{ñÕØ ˆíó{µ‰ VÙ²¾ð^üÒñ VÙÚ, P~]a ±¾¶ñwµ ({ñ¶ý¾] ^vwþÚ
ºózºñ{ò 3). p, q ^ñĵ ¯òzº¶ñºóÁ]^ ˆÉõÉóÉ VÙØ Éóü“ãò]^òÖû{ÙûÚÙÚ
(êz 3ü¾zºñ{ò 3). r RÈÉó´ 4{òºóüÄ P¯®{^ñĵ P°² 4Éó]^]btü¶ñûÉÙÚ
(YÎóÉóÃ^ñĶózºñ{ò3). Éó㺵 P²¾òghò2®¯¶ñý^ºñüĺóüÖ ˆYÎóÉóÃ^ñĵ‰ VÙÚ
üÉvrÕûÖÙÖ²r. P{ñÉ~ - R®{ Éó´{òºóà R±²r]bqñÉórǵ ²ñ¾ò]^üÉyµ
VÙÖ²r. ˆý^c^¾ðºÞù^2¶ñ±°ºñµ‰ R{ò - ±¾ñ±ºh¾¶ñÉ{ò4´4ü{¯ ý^c^¾ðüºw
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 3 ÉõÉóÅÙ²µ ¶ó^ 113

Prý¶ºóüÖ ûh¹^òÖ~. u "^Ážý^¶ñþÄ" VÙܶñü²ñüÄ, RýhºñüÄ ûh¹{ ¶ñþÄ.

[Wz{òü¶É±û²ÕüÖÙ] Wz{ò] û^ñvt v ^òpq±û²ÕüÖÙ. Rz{ñà ² Åz{~ VÙ? 2

VÙÚòÃ, [ÉõÉóÅÙ²µ¶ó^ VÃþÄ ¯ò^Í®{ÚÙ] ¯òzº¶ñ¹ ¯ò¾{ò“º¶ñÚ Q¯®{ zý{Êýq- 3

üºÛüÚÙ. w PÉÜýqº Q¯®{ zý{ʵ Tµžýqº Q¯®{ zý{ʵ Y]^gûhñÙÚô¾ð;

3 3

²óÙþÚ T¶]a ÉñhòûºÙ? VÙÚòà :- hòÖó~ ÉñhòÊvt VÚ]a; x [ü¶Éóüº]

y PÉÜ]a ÝÉ{:, VÚ]a PÉþÚ ü¶Éó; PÉÜýqº Q¯®{ z~]a PrºóÃþÄ , VÙÜýqº
3

Q¯®{ z~]a PrÊvt. z ˆWã îüºÉñ¯®{ ºñ{ò‰ VÙ^òÖ WÕ֞vt VÚ]a, PÉÜ]a
3 3

P~ {ñÙü{ñÙÖó. (3)

¯ñÄñµ²ñpt. a P¯®º±¾üºñí¯ý¾Êµ, ž{ÅüÄ ±¾üºñí¯ñ®{¾c^Òòà RÎóºñ{ ¯òzº-

Þú¾ò^þÒʞýqºÛ¹ýÉz~, ¯òzºÞú¾ò^Ó]a a PÈÉÁ^ñÚ {ñÙ a ¯òzºÞµÞñ¾òºñÚ
2 3

VÙ²]^à ²vwòÚ ¶üïñ²^ñ¾µ VÙÛà ²¾ògüh {ò ]^ûÉñv^òÖ{òÃþÄ VÙ^ò×¾ð.

2 3

îºñ¯®{3ñÉñ±{ò:, s, t ˆRýh¶ñþÄ^üÒz{ò‰ RzºÝº ^{2µ Q¯®{3üï~zɶózºz¾

Qï (Éñhò^¶ñÚÉó{ò). ˆRýh¶ñþÄ^щ VÙý^ºñüÄ “±3{3û¶ñÎóº RýhºñüÄ
²vw±²pqûÉÙÖ²r. u Rýhüºñüq brÚ ¶ñþÄ Rzº¯²ó4{4ñº ü^Éĵ ˆRýh
¶ñþÄ^щ Rzº²ó4{4ñ¯ñ{3ñï (^Ážý^¶ñþĺó{ò). ^Ážý^¶ñþÄûºÙÖ~ - ¯tüÉ
YÙØ ^Ähñ{²r ü^Éĵ ^Ážý^±´]^ÒñüÄ ûh¹º±²pqû{ÙÖ²r. v (^òpq±
û²ÕüÖÙ) ^òptý^ - ¶ñ¯Þñ°²4Éýɓz3ºµ.

w ü¶Ç]^É{ñ¾òý^ (PÉÜýqºÉózºñ{ò 3). ü“ãòºñÚÉÜýqº Q¯®{3zý{ʵ

ü“ã´4{ÛÚÉÜýqº Q¯®{3zý{Êû¶ñ]^g ûhñÙÚôû¾ÙÖ²r. x, y (PÉÜ]a
Rzºñ{ò 3 ) Rz{ñà (ÝÉ{:)Qý^ºñüÄ (PÉÜýqº Q¯®{ 3 z~]^rºóÃþÄ).
(PÉþÚü¶Éó) Qý^ºñüÄ (VÙÜýqº Q¯®{3z~]^rÊvt) VÙÖ²r. y ˆü¶Éó‰
VÙÖzý{± ²ÕÖÉóüÖ '±3¾î¶'“±3{3ñ¾ðz{2¶ñÚ Ýɲ4ñÉü{ñ ¯ò¾Ý{¯ò^ò2Äü{3ñã:‚
Rzºñ{ò3- ²4ñâºz~]a “ð Á {²¾^ñ“òý^ºóüÄ z3Éó{ô º üºñíþÚºñ^, P°ã]ü{¯
Ý É ² 4ñ É { R { ò ² ü { 3¯ É ñ ¯ ò z º ž ] { È º É g ü h { 3: ‚ V Ù Ö Á Ò ò g û h ¹ { ~ .
z Q¯®{3z~]^r{ÙþÚ] ^ñpt^ò×¾ð (Wã ïó Rzºñ{ò3). Rz{ñà ÝÉñ¾ðíó{µü²ñüÄ
PÉÜýqº Q¯®{3µ; ²óz¾ñ¾ðíó{µ ü²ñüÄ {µžýqº Q¯®{3µ VÙÖ{ñºóÕØ. Rcü^
Q¯®{3ñ{ò“ºµ ûhñÙÚ~, QÍÉñÁýqº ï¾ðã±¾^¾ðãz{ñüÄ ûhñÙÚÉóz{þÚ,
± 3¾î¶ñ¯®{ 3zü{ñüq Þñµºü¶ ûhñÙÚ²r. ü¶Õ²ñprüÄ ˆ{ÙüÚñûqñz{‰
VÙÖÁÒògûh¹ý^ºñǵ Þñµº“ðÁ{ò^Òñǵ VÙØ^Áz~.

ÉõÉóÅÙ²µ - “ðü¾ñz¾òºÝº hñ^ñ¶ï{ݺ‚ VÙܵ ^w]^òüÄ PÉüÛûqñz{

žrÉóÃÄñ{ Q¯®{ 3z{òÜýqº. ¶ó^ûÉÃþÄ ¯ò^Í®{Ú - P²¾ògüh 2z 3º¶ñÚ
P²ó4ÈÁz{ò^ÓvqñºóÕÖóÚ. ¯ò^Í®{Úû¶ÙØ - ±¾ô{òºñüÄ ²3ïù¶ñü¯ñ]{òºñ^-
˶ñµ VÙØý¾. (3)

¯ñÄñµ²ñpt (ü¶Éó¯òÙÖózºñ{ò3). a ˆü¶Éó¯òÙ؉ VÙØ ~qc^ò ˆûh¹{ÉñÕýÖ

ºñÚÖóüºÙ‰ VÙܶÒ˵ ^qñèòz{É{ñ¾òý^ (P¯®º±¾üºñí¯ý¾Ê¶ózºñ{ò3).
a2 ˆPµ¶ñى VÙÖzý{ ^qñèòz~ (PÈÉÁ^ñÚ{ñûÚÙÖ~). a3 ˆºñÚÖóüºÙ ûh¹{
ÉñÕýÖüº‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (¯òzºÞµÞñ¾òºñÚÉózºñ{ò3).

b, c ü¶Éózû{ñÏÉñ¾ð VÙÛü{, ˆ¯òÙ؉ VÙ^òÖ~]a] ^Ázû{Ù VÙÚ (^òpq]-

114 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 4 ü¶Éó¯òÙØ

ü¶Éó¯òÙØû{ñÏÉñ¾ð ÉóþÚü²ñ^ü¶Ëµ²ó¾ñÙ
~øÉ󺵳ÑÓýqºñÙ PqÄñÎ󺵶ñÙ{ÙþÚ
¯ñÉóºÄñà Rýh¶ñþÄ^üÒz{ò ¯vw±û²ÕüÖÙ
QÉóûºÙÛÉóýº ºñÚÖóüºÙ ûh¹{ÉñÕýÖüº. (4)

b [ü¶Éó¯òÙØû{ñÏÉñ¾ð ] c ^òpq]û^ñvt c ˆü{ ïó ü¶ { { ñ¶ó ü{‰ VÙØ

2 3 3 3

±¾üºñí¯ñ®{¾z~]a ¶rüºÕØ]û^ñvt(c PrûºñÕÖó]û^ñvt - ²ñ.)ü²ñý^ºÙÖó]ü^,

3

c ˆÉÏÉñÉý^ ¯òþÚ®~ ýÉ^à û{ñÏÉñ¾ð‰(ž.{òÁ.26 ) VÙ^òÖ²rüº PÉÙ{ÙþÚüº

4

±¾üºñí¯¶ñ^]û^ñvt û{ñ϶ɾð^Ñ. d ˆRÙØÉ®{òz{þÚʵ Pž~ ûh¹{òq±û²ÖóÉ

(¯ñ.{ò.9-7)VÙØ û{ñ϶ɾð^Ñ. [ÉóþÚü²ñ^] e Pɾð^Ó]a±²óÙþÚ ÉóþÚÊvüqñ?
VÙÚòÃ, f ±¾üºñí¯ñ®{¾z{òüÄ û¯mkûhÃÇý^]a PrºñÚ ²ñ²c^Ñ ü²ñµ²rºñ^.
[ü¶Ëµ²ó¾ñÙ] RÉÙ P¯®º±¾üºñí¯Û^] ^òprÚÉñüÖ PÉܵ P¯®º±¾üºñí¯Û¹]
^òptü¶; ¯tË ÉóþÚ]a Y~c^ ¯òÎÅÃÄñý¶ºñüÄ ¯“òz~±ü²ñµ; g ˆÉÃÉóþÚºñ¾ð{ñµ
- ¶rºq]^ò ¯òÕ²{Úòà - ¶õvt Prûºt±²{Ùü× PÎa‰(û².{òÁÉ.30)VÙ×¾òüÖ. [²ó¾ñÙ]
û^ñvrzºñ{ò3). c2 (ü{3ïó ü¶ Rzºñ{ò3). ü¶ ü{3ïó - VÚ]a P²õ4âqzý{z{ñ, ü{
{3{3ñ¶ó - TÚ]az {Á^òüÖÙ. P~]^ôqñÚ Þñ{4¯ñ°âq2ñ¯µ ²vy^òüÖûÚÙÖ²r.
c3 PrûºñÕÖó]û^ñvt - ²óÙûhÙØû^ñvt. R~ - ²ñq 2ñ®{¾µ. c4 (ÉÏÉñÉý^
Rzºñ{ò3) ž{à {òÁÉ®{ñ{ò. ÉÏÉñÉý^ - ühñ¾ñ{ ±¾^ñ¾µ. d PÉÙ {ÙþÚüº
±¾üºñí¯¶ñ^] û^ñvt û{ñ϶ɾð ^ Ñ RÁ]aµ²rýº QvqñѲñk¾z{ñüÄ
{3¾ð“ò±²ó]^ò×¾ð (RÙØÉ®~ Rzºñ{ò3) ¯ñghòºñ¾ð {òÁû¶ñÎó. û^ñtz~]û^ñÑÒñü{
û^ñvq~]a] ý^]bÅ û^ñt]^üÉy¶ó{òÉz.

e Pɾð^Ó]û^ÙÖ~ - ü¶Éó¯òÙØû{ñ϶ɾð^Ó]û^ÙÖ²r. ²ñ²Éóü¶ñh¯¶ñý^-

ºñüĺÙü× P¯®º±¾üºñí¯¾ñ¹]û^ñvt û{ñÏ^ò×¾ð^Ñ, Pɾð^Ó]a± ²óÙþÚ
ÉóþÚÊvüqñûÉÙÚòà VÙÖ²r. f (±¾üºñíü¯zºñ{ò3). Rz{ñÃ, Q“ð¾ºwÉóü¾ñ{ò4
^Îó®{ü{ºñ^òǵ ²ñ²üï~ÉñÚ “¾ô¾¶óÁ]ý^ºñüÄ ±¾üºñí¯ñ®{¾z{òüÄ û¯mk
ûhÃÇý^]^rºñÚ ²ñ²žvqñ^ üºñ] 3ºý{ÊvrüÖ VÙØ ^Áz~. ºz 3Éñ,
(Pɾð^Ó]a) PÉÙ ü¶Ëý^ºñÉ~ - ±¾ñ±ºßz 3{ò4ºóüÖ. ÉóþÚü²ñÚ ²óÙ²óüÖ
±¾ñ±ºµ ßz3{ò4±²~. QÚ²óÙ³, ÉóþÚü²ñý^ ü¶Ëý^]a ²2Ķñµ²rûºcdüÚ
VÙØ ^Áz~. f (±¾üºñí¯ñ®{¾z{òüÄ) P¾ðghñ²ñ{ò3^ÒñüÄ ý^c^¾ðºµ û^ñÑÓ-
¶ó~˵ ü¶Ëý^ºñ^ ÉóÉèò{¶ñý^ºñüÄ ±¾üºñí¯ñ®{¾z{òüÄ û¯mk ûhÃÇý^]-
^rºñÚ ±¾ñ¾±3{4^¾ð¶zý{ R±²r ü¶ÉóÚɾð]az{ñüÚ ü²ñ]aû¶ÙÖ²r. g PÉÙ
^òprÛà ²ñ²µ ¯“òz~±ü²ñü¶ñ VÙÚ (ÉÃÉóþÚºñ¾ð{ñû¶ÙØ ~qc^ò). ºz3Éñ,
ÉóþÚü²ñµ²rºñ^ ü¶Ëµ ²ó¾ñÙ VÙÖ P¾ð z { 2zý{ ÉóÉèòz~ P{òà ÉÁµ
“cý^ýº± ²¾òï¾òz~z û{ñÏý^ºñüÄ ÉóþÚü²ñ]^ò P¯®{¾µ ü¶Ëµ²ó¾ñÙ
VÙ^òÖ P¾ðz{2zý{ ÉóÉèòz{ÁÒògûh¹^ò×¾ð (ÉÃÉóþÚºñ¾ð{ñ¶ózºñ{ò3) û²¾òº
{òÁÉ®{ñ{ò. ˆRc^òÃþĉ Rzºñ{ò 3. ÉóþÚºñÚ~ RÉÁýqº {òÁËÑÒz{òüÄ
¸¾ðz{4ñ²ó4ãò]{¶ñ¹]û^ñvt üÉزñt ü{ñÕÖ RÁ®{~. RcdüÚºóÁ]^gûh¹ü{,
Þ¾ð ü ɓð É ¾Ù Rɾð { òÁËÑÒz{òüÄ É®~ ³a®{ñÙ. ³a®{ PÒÉóüÄ "Rû{Ù
PÙ²ñºóÁ®{{ô" VÙØ Z¾výqºóüÄ ¶rºq]^ò]û^ñvrÁ®{~. Pzý{±²ñ¾ðz~
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Rc^òÃþĺózºñ{ò3). P¯ñ{ò3^ñĵ ¯ô aص³ûh¹{òÁ®{ÉóÁ±³]a
RÚò TÚ]^òc^òq¶óÃþÄ. RÚò Rq¶óÃþÄûºÙØ ûhñÃÉñûÚÙûÚÙÚòà Q“ð¾ò{-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 4 ü¶Éó¯òÙØ 115

T²^ñ¾ü¶ “ôĶñµ²r RÁ]a¶ÉÙ. h žÙ³ hòįñÑ ±¾üºñí¯ñ®{¾²¾¾ñ¹± ²óÙ³

{ÙþÚüº ±¾üºñí¯¶ñ^ ÉóÁµ²óÛ¾ð{òÖz{òà T²^¾ò]aµ²r ûhñÃÅÕØ. ž{ÅüÄ
±¾üºñí¯ñ®{¾z{òà û¯mk ûhÃÄñ{²rºñÚ P¯®{ýɯü{ºñ{ò ^þÒÊýqºÛºóÁ]aµ²r 3

ûhñÃÇ^òÖ~. i [~øÉó] i hòÖa. j Rz{ñà ¯òþÚz{Éóqz{òüÄ û^ñvt Ztý^]a PrºñÚ

2

²¾ò^¾zý{ÊýqºÛ¹. [Pµ³Ñ] ˆzÉ{ c] ¾òÞµ¶½z{ ^òxc^ü“ñ²ó ¯ñ‰( Ýü{ñ.¾.41 )

3 4 3 4

VÙܵ²rºñÚ PÎý^ÊýqºÛý^ºñà ɮ{ WÕÖzý{ÊýqºÉÙ. k [PqÄñÎó] l PÝ{ ñü¯ 2

² º“c^òºñý^ºñüÄ V±ü²ñ~û¶ñ]^ Êz ü{ ñ®ž^ ÛºóÁ]aµ. m Pqà = ¶ót]a. n

4 3 4 2

[Pµ¶ñÙ{ÙþÚ] o û²¾òº{òÁÉr{òÁzü{ñÒòüÄ ü²¾ñ{òÁz{Ã, {òÁÉñÎóýºghźñü{

²órz{à ûh¹ºÉÃÄÛºóÕØ - Þ¾ðÉñ{ò ^ÛÉñÙ. p [¯ñÉóºÄñÅýh¶ñþÄ^üÒz{ò] q
4

û¯mkYÎóºüÉ, q Éñ]±¾ÈÁz{ò¶ñz¾ü¶ Rýh¶ñþÄ^ÒñºóÕÖóÚ. r ¯ñ±³¾prÚû{ÃÄñµ

2

r RºÇµ Rýhʶñ¹] ^òq]ý^. [Wz{ò¯vw±û²ÕüÖÙ] Rɾð, s ¯vwòºÃÄ Wz{òÕØ;

2

Wz{òºñºóÕØ ¯vwòÕØ. t [QÉóûºÙÛÉóýº - ûh¹{ÉñÕýÖ - ºñÚÖóüºÙ] QÉó - u

¯òÁ²ñ{ò ^ÛÚ Þ¾ðÉñz¶ñ. v ˆTÄ^c^pû^ÃÄñµ - ZÁºó½‰ ({òÁÉñ¹.8-1-5), w ˆQz¶¯
4

Q^ñ“ÝÞµ´ {:‰, x ˆÞ½Éñz¶ñ‰. [VÙÛÉóýº] Pzº®{µ ¯òïõ ¯ ÛÚ VÙþÚ.

4

y [ûh¹{ÉñÕýÖ PÖóüºÙ] z Éó³ ÉñÚ {ñÙ PyÉñÚ VÙþÚ, a ˆWã îüºÉñ¯®{ ºñ{ò‰,
4 3

ˆÉõÉóÅÙ²µ¶ó^ûÉÃþįò^Í®{Úى VÙØ {ÙüÛûqñz{ Q¯®{ zý{ÊýqüºÛµ²r 3

ü¾ñpýq]^ÄÉóºñüÄ hòÉ®{ ^v^þÒÊýqº Þ¾ðüɓðɾÜýqº ^úñwawc^-

Ó]aµ Rqµ ü²ñÁ^òÖ{òÃþÄ, Qý^ºñüÄ ¶ïñ² 3Åâq2¾ñºóÁ]^òÖ ¯ô¾ð{ñû¶ñÁ
¸þĺóüÄ Y~c^ò ¯òÕ^òÖ{òÕ^ñprà {ò¾vtû^ñvüqñt^òÖü{ ¯ÃÄ Éñ¹±³;
RÃþĺñ^òà ¯ô¾ð ²t^òÖ ²ñt VÙ ÉñºñüÄ ûhñÃŞrºñû{ÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð.
²vtü²ñà ÉõÕÖóÁz{à - Rc^òÃþÄ, VÙÜýqº ûhc^v¶ñÃhô¾ð]aµ - TÑÒµ
hòÖó~. Pcü^ ¶rºq]^ò ¯òÕ²{Úòà ÉÃÉóþÚºñ¾ð {ñµ Svqrûºt±²{Ùü× PÎa
VÙ֮ɺµ. ¶rºq]^ò - Y~c^ò. Svt - “ô]4¾¶ñ^.

h T]{ñ°Éñ{3´¾ðÉ^¶ñ^ ü¶Ç]^É{ñ¾òý^ (žÙ²ózºñ{ò3). i, j hòÖý^gûhñÙÚ~]a

±¾üºñí¯µ (Rz{ñÅzºñ{ò3). l, m ˆPqÄñÎó‰ VÙÖ~]^ò¾vt û²ñÁÑ - l Êz3ü{4ñ®-
ž^ 2¶ñÚ {òÁÉñÎóûºÙÜ{Ã, ¶ót]ý^Êýqº {òÁÉñÎóûºÙÜ{Ã. m R®{
R¾vqñµ P¾ðz{2µ (PqÃ, ¶ót]û^ÙØ). i, o ˆ~øÉóºµ ³ÑÓýqºñى Rzºñ{ò3ýº
^qñèòz~ (û²¾òº {òÁÉrºózºñ{ò). p, q Wz~É~ ¯ñÉñüĺñºóÁ]^ ˆ¯ñÉóºÄñÉ
VÙØ Éóü“ãò]^ üÉyü¶ñûÉÙÚ(û¯mûhñÎóºÉózºñ{ò 3). q2 Éñ]±¾ÈÁz{ò-
¶ñz¾ü¶ - Éñ]ݳ2¾w ¶ñz¾ü¶ûºÙÖ²r. r Rzý{ Éóɾò]^ò×¾ð (¯ñ±³¾prÚû{Ã-
Äñû¶ÙØ ~qc^ò). ³¾prÚû{Ù^òÖ~ - RºÅÚ¾ðz{2µ. Rýh RºÇ]a T²Äèwµ.
r2 RºûÄÙØ - ±¾ÈÁz{òºñ¹, “±3{3zý{g ûhñÃÇ^òÖ~. s (¯vwòºÃÄüÉz{òÕØ)
VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ ˆWz{òÊÑÒ± û²ÕüÖى VÙ×±ü²ñüÄ ¶¯:´¾ðɶÙûÖÙÖ²r.
u (¯òÁ²ñ{ò 4 ^ÛÚ Þ¾ðÉñz¶ñ) t ˆQÉó‰ VÙØ Þñ¶ñ®º“± 3 { 3 ¶ñý^ºñüÄ
¯òÁ²ñ{ò4^zɞµ Þ¾ðÉñz¶zɞµ ûhñÃÇ^òÖ~. T²ñ{ò4±¾{òÞµ²3®{ò4Éóü“ãñ°-
²ñ{ 3 ñ¯z{ñüÄ - ¯òÁ²ñ{ò 4^zɞµ Þ¾ð É Éóãºzɞû¶ÙÖ²r. v, w PÉþÚ
Þ¾ðÉñz¶ñûÉÙØ ûhñÃÇü¶ñûÉÙÚ ( T Ä ^ c ^ p û ^ Ã Ä ñ ¶ ó z º ñ { ò 3) .
±¾¶ñwz3ɺ¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð; x ±¾üºñ^ 3žžvûqÙ^ò×¾ð (Þ¾ðÉñz¶ñûÉÙØ).
w, x ºz3Éñ, R±²r Þñ¶ñ®ºÉóü“㓱 3{3c^ÒñüÄ ûhñÙÚÉóqžvüqñûÉÙÚ
116 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 5 QÕÖ¯ÃÄ

²vwòÛÙ. b Þ¾ðɓ¾ô¾òºñÚÉÙ Ýɓ¾ô¾z{òüÄ YÙýÖ± û²×±ü²Øû²Õ×Û^z

{þĺñüÄ k¶±²ü{! c [ºñÙ PÖóüºÙ] d P°² Éóz~] a¶óÎó¯ôÁvt ü²ñ¶óz{þÚü²ñ]^ò,
4

P~ ü²gk]a ¯òĶÃÄ VÙ^ò×¾ð. e T²^ñ¾ÝµÁ{òʵ PÉÚ~ VÙÚ˶ñµ. (4)

Pmhñµ²ñpt. a {ñÙ Þ¾ðÉñ{ò ^Û¹ýÉz~ P¾ðíù¯Ü]a Þ¾ðÉñ¾ðz{ c^þÒʵ Þñz¶ó]^

4 2

Þñz¶ó]^ PÁÒògûh¹{ñÕü²ñüÄ VÚ]az {Ù²r^þÒ] ^ñpq, ^vtP°² Éóz~ ¯ñÙ

4

VÙÜýqº ±¾{ò² ®{ ^c^ûÒÃÄñµ ü²ñµ²r {òÁÉñ¹û¶ñÎó²ñr ¯ò¾{ò“ºñ¯®{ò ºñüÚÙ

3 4 3

VÙ^ò×¾ð.

QÕÖ¯ÃÄÉý^^ñptµ Pµ¶ñþÚ P¶¾¾ð{µ

WÕýÖVÃÄñ±û²ñÁÓµÉó¾òz{ñþÚVµ¶ñÙ {ÙþÚ
¶ñÕÖ¶ñþijþÚ®ü{z{ò ¯ñÓµ¶^òÍûɹ{òüÚÙ
^ñÕÖóٞÙÚµ^t^ò ÉóþÚü¯ñ¹^Ñ^¾òºüÉ. (5)

b [QÕÖ] Pý¶º. c û²ñØ]^±û²ñØ]^; d aÒ±²rºóüÄ ^qþÄ ¶tz{ñÕü²ñüĺÙÖó]ü^,

(Qz¶¯ Rzºñ{ò 3). P{ñÉ~ - Qz¶¯: VÙ^òÖÉóqz{òÃ, 'Qz¶'“±3{3µ ¯òâ±¾{ò-
üºñ^ò 3 ^¶ñý^ºñüÄ, Þñ¶ñ®º¶ñºóÁ]^g ûh¹ü{ʵ ˆÞ¾ðÉñz¶ñ‰ VÙ^òÖ
²{ 3Þñ¶¾ð z 2ºz{ñüÄ Þ±¾{òüºñ^ò 3^¶ñý^ºñüÄ Þ¾ð É ñz¶ñ VÙØ {ñz²¾ð º µ
û^ñvq{òüÖûºÙÖ²r. v, w, x PÙÖó]ü^, Þ¾ðÉñz¶ñ VÙ^òÖ~]a ¸ÙØ
±¾¶ñwc^Òñ{Ã. w (Qz¶¯ Q^ñ“:) T²ñ{ò4±¾{òÞµ²3®{ò4- Éóü“ãñ°²ñ{ 3ñ¯ñz
¯òÁ²ñ{ò4^Þ¾ðÉñz¶¯ Rzº¾ðz{2:.

t, z ˆQÉó‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (Éó³4ÉñÚ {ñûÚÙÖ~). a ûh¹{ÉñØ Wû{ÙÚ

(Wã ïõzºñ{ò3). b (Þ¾ðɓ¾ô¾òºñÚÉÙ) P¾ðz{2ñ®{¾µ. ˆWÕÖ ü¯ñÕüÖÕa‰ VÙÖ{òüÄ
ü¯ñ]a. y Q^, ˆûh¹{ÉñÕý։ VÙÖ~]a R¾vtû²ñÁÑ, z ž®{òÚ~ -
ÝÉÞñµºñ²z{ò. b R¾vqñÉ~ - {þĺñüÄ k¶±²ü{ VÙÖ~. "{þĺñüÄ k¶±²ü{
VÙÖ~ QÉó‚ VÙÖzý{±²ÕÖ" VÙص ûhñÃÇɾð^Ñ. ˆûh¹{ÉñÕý։ VÙÖ~
ûh¹{ ±¾^ñ¾µ VÙÖ²r. ˆºñÚÖóüºÙ‰ VÙÖ~]a P¾ðz{2ñ®{¾µ (T²^ñ¾ÝµÁ{òʵ
Rzºñ{ò3). c, d, e Q^, ˆºñÚÖóüºÙ‰ VÙÖ~]^ò¾vt {ñz²¾ðºµ. ž®{òÚ~ - P®{
±¾^ñ¾µ ¯ñÙ ûhñÃÄÉÖóüºÙ VÙØ. R¾vqñÉ~ - PÖó®{ñǵ ˆûh¹{-
ÉñÕý։ûºÙØ - ûh¹{ T²^ñ¾ÝµÁ{ò²vw ¯ôºÖóºüÉy¶û{ñÎóº ¯ñÚÖóüºÙ
VÙØ. ˆ¯ñÉóºÄñà - ¯ñÉóÜýqºÈÁz{òºñüÄ, ˆWz{ò ¯vw±û²ÕüÖÙ - Wz~ý^-
ºñ^òÖ ¯vy{þıû²ÕüÖÙ. VÙÛÉóýº - VÙÛz¶ñýÉ, ûh¹{ÉñÕýÖ -
Ý~{ò±²óz~, T^±²óz~ ÉóÁµ³^òÖ ±¾^ñ¾µ. ºñÚÖóüºÙ - PÖó˶ñÎc^ñÕ²tý^]a
Tر²ñºóÕûÖÙØ ^Áz~ VÙØý¾ºóüÄ. (4)

Pmhñµ²ñpt (QÕÖ¯ÃÄÉý^ºózºñ{ò3). a ˆP¶¾¾ð{ü¶Õý։ VÙÖz{ñüÄ (Þ¾ðÉñ{ò4^-

ÛûºÙÖ~).

b, f ˆ¯ÃÄÉý^ - QÕÖ - ^ñptµ‰ VÙ֮ɺµ. c, d û²ñØ]^± û²ñØ]^‚ VÙÖ{òÙ

Éóɾwµ (aÒ±²rºóüĺózºñ{ò3). d, e Þñz¶ó]^ Þñz¶ó]^ P°²4Éó±²ó]^üÉyü¶ñ
ˆR®¯òÙÖ ¯ô¾ðý¶‰ VÙÖ P¯®{¾z{òüÄ P°²4Éó±²ó]^ Yvxü{ñ VÙÚ (R®¯òÙÖ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 5 QÕÖ¯ÃÄ 117

Þñz¶ó]^ Þñz¶ó]^ÉñºóÕØ, {Ù^úñwa wc^þÒ P°² Éó±²óz{~. e ˆR®¯òÙÖ¯ô¾ðý¶

3 4

RÚòºñž×ý¶‰( {òÁÉóÁ.1 ) VÙÖ P¯®{¾z{òüÄ ˆÉõ Õ ÖóÁ®ü{ÏÄ^ò‰Ä°² Ézý{ 4

P°² Éó±²óz{ñÛ^òÃ, VÙþÚ] ^òýqºñ~^òs¾ð.f [¯ÃÄÉý^^ñptµ] {Ù a wühâr{c^þÒ

4 3

P°² Éó±²ó]aµ. g [Pµ¶ñþÚ] h TýqºÉÙ Týqý¶ºóÙ ¯òþĺÖó®{Ùü× ¯qz~É~.

4

i [P¶¾¾ð {µ WÕýÖ] j êz ¾Éóãºc^þÒʵ TvqØ]^¶ñpqñü{ ü²ñ®{ VÙþÚ]^òs¾ð

3

¯òzºÞú¾ò^Ñ ¯òzºñ°² ɵ²vy^òÖ {ÙþÚ P°² Éó±²óz{~. k {Ú]a YÁ aýÖÊvqñ-

4 4

ºÙØ, ü² ñ]{ñ]^Ѳ]^à aýÖÊvqñºÙØ; {ñÙ Þ¾ðüɓðɾÛÉ~, {Ù²r^þÒ P°-

4

² Éó±²ó]^ ¯òzºÞú¾ò^þÒÊýqºÛÉ~; R±²rºóÁ]^]^òs¾ð VÙþÚº°² Éó±²óz{~.

4 4

l [VÃÄñ±û²ñÁÓµ] m {µý¶º°² Éó±²óz{ ±¾^ñ¾zý{g ûhñÃÇ^ò×¾ð . n ž{Ã

4

Éñ¾ðzý{ºóüÄ o { ¾ð¶ñ{ ¾ð¶c^Ñ RÙÚû{ÙØ PÖó^òÖóüÄÙ, p ˆ“òâºÝü{£ïµ “ñ{ò

4 4 4

¶ñµ zÉñµ ±¾²®¯µ‰‚ VÙÖ P¾ðíù¯Ü]a q ±¾]Á{ò³ÁãÉóüÉ^zý{± ²óÖ±²óz~,

r ^¾ð¶üºñ^ zý{ Éó{ò z~, P~{ÙþÚ, s ^¾ðzÁzÉzý{±û²ñ^pt s ² Äñ²ó Þ®{ò ¾ïó{¶ñ^
3 4 2 2 4 4

Rzºñ{ò3). g, h ˆPµ¶ñى VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (TýqºÉûÚÙØ

~qc^ò). b, f, i, j ˆP¶¾¾ð{ü¶ÕýÖ - QÕÖ ¯ÃÄ Éý^^ñptµ‰ VÙØ bpr St²ñprüÄ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (êz 3 ¾Éóãºc^þÒÊû¶ÙØ ~qc^ò). b, f, i, k ˆPµ¶ñþÚ
P¶¾¾ð { ü¶ÕýÖ - QÕÖ¯ÃÄÉý^^ñptµ‰ VÙØ bprºÁÒògûh¹^ò×¾ð ({Ú]a
Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, Pµ¶ñÛý^ºñüÄ, ¯ÃÄÉý^ ^ñprÛûÚÙØ ^ôüÎ PÁÒòg-
ûh¹{ñ¾ð. a, g, f, i, k PÙÖó]ü^, "{ñÙ Þ¾ðÉñ{ò4^Û¹ ýÉz~" VÙ^òÖ PÉ{ñ¾ò^ñ-
Éñ]ºz~]agüh¾ Pµ¶ñÛ¹ - P¶¾¾ð{ü¶×¹ RÁ®~ ýÉz~ - ¯ÃÄÉý^^ñptµ‚
VÙØ {ñz²¾ðºñ®{¾µ ({Ú]^òzºñ{ò3). i Q^, ˆP¶¾¾ð{ü¶Õý։ VÙÖ~]^ò¾vt
{ñz²¾ðºµ. ž®{òÚ~ - ¯òzºÞú¾ò^Ó]a ü²4ñ]3ºûÚÙÖ²r. R¾vqñÉ~ - W؂
VÙØ Þ¾ð É ñ{ò 4^Û¹ P¶¾¾ð ‚ VÙØ - ü² 4ñ]{ñ]^þÒÊýqºÛºóÁ®~µ VÙþÚ
P°²4Éó±²óz{ñûÚÙØ.

l V±²rºÜ²Éó±²óz{ñûÚÙÚ, Þ z 3Á â q ñ ® { ¶ ñ ^ P Á Ò ò g û h ¹ ^ ò × ¾ ð
(VÃÄñ±û²ñÁÓû¶ÙØ). PÙÖó]ü^, ˆVÃÄñ±û²ñÁÓµ Éó¾òz{ñþÚ - Vµ¶ñÙ
{Ùþډ VÙØ bprz {Ú]a ² 2 Åz{²r ûhñÃÇ^òÖû{ÙÚ˶ñµ. m {µý¶
P°²4Éó±²óz{ - Þñz¶ó]^ Þñz¶ó]^ P°²4Éó±²óz{. R~]a z3Áâqñ®{ñ²ó4±¾ñ-
üºw ûhñÃÇ^ò×û¾ÙÖ²r. n ž{à Éñ¾ðzý{ºóüÄûºÙÖ~ - ±¾{ 2¶ñz4ºñºz{òüÄ
VÙÖ²r. PÙÖó]ü^, ž{à Éñ¾ðzý{ºóüÄ - PrºóüÄ VÙÚ˶ñµ. o, p ({4¾ð¶ñ-
£{4¾ð¶c^Ñ) Rzºñ{ò3]a ±¾¶ñwµ - ˆ^ñ¾ð±²vºü{3ñüãñ²ï{Ýɲ4ñÉ: ±Ágh2ñ¶ó
zÉñµ {4¾ð¶Þµ¸q4üh{ñ: … ºgg2ü¾ºÝݺñz ¯ò“ðhò{µ ±3Âïó {®ü¶ “òâºÝü{ïµ
“ ñ { ò 4 ¶ ñ µ z É ñ µ ± ¾ ² ® ¯ µ ‰ V Ù Ø . ^ ñ ¾ ð ± ² v º ü { 3ñ ü ã ñ ² ï { Ý É ² 4ñ É :
{4¾ð¶Þµ¸q4üh{ñ: Pïµ zÉñµ ±Ágh2ñ¶ó, ü¶ ºgg2ü¾ºÝݺñz {®¯ò“ðhò{µ ±3Âïó,
Pïµ ü{ “òâº:, zÉñµ ±¾²®¯µ ¶ñµ “ñ{ô4zº®Éº:. q (±¾]Á{ò³ÁãÉóüÉ^zý{)
VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ ˆü{3ïóü¯ñÝ¶ó® º{ 2ñ ü{3üï û^Ò¶ñ¾µ ûºÒɯµ í¾ñ …
{{2ñ ü{3ïñ®{¾±¾ñ±{ò¾ð{ô4¾Ý{z¾ ¯ žîº{ò‰(^ô3.2-7), ˆ¯ züÉÉñïµ íñ~ ¯ñÞµ
¯ zÉ®ü¯ü¶ í¯ñ{ò4²ñ: … ¯ ýhÉ ¯ ²4Éóâºñ¶: Þ¾ðüÉ Éº¶{:²¾µ‰(^ô3.2-12) VÙØ.
R~]a P®Éºµ - Pïµ íñ~ ¯ñÞµ R{ò ¯, zɶ²ó íñ~ ¯ñà¾ò{ò ¯. Rü¶
í¯ñ{ò4²ñ“ðh íñ~ ¯ñÞ®¯ò{ò ¯, P{:²¾µ Þ¾ðüÉ Éºµ ¯ ²4Éóâºñ¶ R{ò ¯ VÙØ.
r, s (^¾ð¶üºñ^3zý{ Éó{ò4z~) ^¾ð¶þwÉ ïó Þµßz3{ò4µ QÝ{ò2{ñ í¯^ñ{3º:‰(^ô3.3-
20), ˆ{ݶñ{3Þ]{ÝÞ{{µ ^ñ¾ðºµ ^¾ð¶ Þ¶ñh¾‰ (^ô3.3-19). s2 (²2Äñ²ó4Þ®{ò4¾ïó{-
118 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 5 QÕÖ¯ÃÄ

P°âr ‚ VÙØ, P¯®{¾µ t Qz¶ìnñ¯zý{± ²óÖ±²óz~, P¯®{¾µ u ² ^ Éz ìnñ¯zý{±

2 4 3 3

²óÖ±²óz~, P¯É¾{² ñɯñ²¶ñÚ v T²ñÞ¯]¾¶zý{ PÖóÉóz~, RÈÉÒ˵ û^ñvt

4

ü²ñ®~ w R{òÙ PÁý¶ýº RÉÙû¯mhòüIJtz{ò, 'RýÉ P“]ºµ' VÙØ

ü“ñ^òz{ɯ®{¾µ 'Q^òÃ, VÙþÚ±²ÕÖó ¯ò¾ð±² ¾ÛºóÁ' VÙØ {þÄ]^prÛÕü²ñüÄ
4

QºóÕØ, ]¾¶z{ñüÄ {Ùa wühâr{c^þÒ RÉý¾º°² Éó±²óz{²r. x [Vµ¶ñÙ{ÙþÚ]

3 4

y P¾ðíù¯Ü]a ² Åz{ü{ñ RÃþÄüºñ, PÖóüºÙ; P®{ T²ü{ “² ĵ ¯ñÙû²ÕüÖÙ;

2 3 2

PÉܵ RÈɾðz{ zý{]ü^pqɯ®{¾µ ˆÝ{ò ü{ñݶó‰ VÙÚgûh¹ü{ʵ, y ˆ°ø¯µ

2 2 2

Þµ“üºñÝ{ò‰ VÙ×ÚòüÖ; z T²ü{ “ò]^òÖÉܵ Þ¾ðÉÞñ{ ñ¾wÛ¹ T²ü{ “ò]^òÖ

3 4 3

P¾ðz{ žµ Þ¾ðÉÞñ{ ñ¾w¶ñý^ºñüÄ, P{Öó®{ Rɾð]a ² Åz{û{ÙÚz{prÃþĺóüÖ;

2 4 2

¶ñ^ P°âr2 VÙØ) VÙÖ~ - ˆÞc^3µ zº]zÉñ ²2ÄmýhÉ Þ zºñ^3ÝÞñzÉóü^ñ

¶{:‰(^ô3.18-9) VÙÖzý{±²ÕÖ. t (Qz¶ìnñ¯zý{±²óÖ±²óz~) ˆÞ¾ðɵ ^¾ð¶ñ^ò2ĵ
²ñ¾ðz{ 2 ìnñü¯ ²¾òÞ¶ñ±ºü{‰(^ô3.4-33), ˆ¯ ïó ìnñü¯¯ Þz 3Á“µ ²Éóz¾¶óï
Éóz 3 ºü{‰ (^ô 3 .4-38) ˆºý{ 2 { 4 ñµß Þ¶óz 3ü{ 4 ñ]¯ò¾ð ² 4 ݶÞñzaÁü{¾ð í ù¯ …
ìnñ¯ñ]3¯òÝ Þ¾ðÉ^¾ð¶ñwò ²4ݶÞñzaÁü{ {{2ñ‰(^ô3.4-37). Qz¶ìnñ¯û¶ÙÖ~
- Qz¶Éóãºìnñ¯µ VÙ×¹, Qz¶±¾ñ±{òÞñ{4¯û¶ÙÖ²r. u (²4^3Éz3ìnñ¯zý{±
²óÖ±²óz~) ˆ¶¹ºñÞ]{¶¯ñ: ²ñ¾ðz{2 üºñ^3µ Êmí® ¶{3ñ“ð¾º: … PÞµ“ºµ Þ¶]3¾µ
¶ñµ º{ 2ñ ìnñÝºß {gg2Áy‰(^ô 3.7-1), ˆPïµ Þ¾ðÉݺ ±¾² 4üÉñ ¶z{ÝÞ¾ðɵ
±¾É¾ðz{ü{… R{ò ¶zÉñ ²4í®ü{ ¶ñµ ³3{4ñ ²4ñÉÞ¶®Éó{ñ:‰(^ô3.10-8), ˆÞ¾ðÉݺ
hñïµ îÁ{ò 3 Þ®¯òÉóâq:‰(^ô3.15-15) Rzºñ{ò3. v (T²ñÞ¯]¾¶zý{) ˆ³ÁãÝÞ
²¾: ²ñ¾ð z { 2 ² 4]zºñ ı 4ºÝzɯ®ººñ‰(^ô 3.8-22), ˆ² 4]zºñ zɯ®ººñ “]º
Pïü¶ÉµÉóü{4ñ¾ðíù¯ … ìnñ~µ z3¾âtµ h {zzüɯ ±¾üÉâtµ h ²¾®{²‰(^ô3.11-
54) Rzºñ{ò3. w (R{òÚÁý¶ýº) ˆìºñºà ühz ^¾ð¶wÝü{ ¶{ñ ³3z3{ò4¾ðí¯ñ¾ðz{3¯…
{z^òµ ^¾ð¶wò ü^4ñü¾ ¶ñµ ¯òüºñíºß ü^“É …… Ⱥñ¶ó“ðü¾þwÉ Éñ]üº¯ ³3z3{ò4µ
ü¶ñïºàÉ ü¶‰(^ô3.3-1) ˆhmhĵ ïó ¶¯: ]Áâw ±¾¶ñ{ò2 ²3ÄÉz3z3Áq4µ‰(^ô3.6-
34) ˆR®z3¾òºñwò ±¾¶ñ{ô2¯ò ï¾®{ò ±¾Þ²4µ ¶¯:‰(^ô3.2-60). ²4]{ò]^Áý¶ P¾ðz{2ñz
ßz3{4µ, h¾¶“ðüÄñ^z{òüÄ "ühñ^òºñü{" VÙØ ûhñÃÇý^ºñüÄ. s ^¾ðzÁzÉzý{±
û²ñ^pt VÙÖÉóqz{òüÄ ˆP{ò4âq2ñ¯µ {{2ñ ^¾ðz{ñ ^¾wmh ±Á{2]3Éó{4µ … ÉóÉó{4ñ
h ±Á{ 2]ühâqñ ý{ 3ɵ ýhÉñz¾ ²mh¶µ‰ (^ô 3 .18-14) VÙص ˆ±¾]Áü{:
]¾òº¶ñx¯ò a3þw: ^¾ð¶ñwò Þ¾ðɓ: … Pïc^ñ¾Éó¸q4ñz¶ñ ^¾ðz{ñï¶ó{ò ¶®ºü{‰
(^ô3.3-27) VÙص. t Qz¶ìnñ¯zý{ VÙÖÉóqz{òüÄ ˆí¾ñ¶¾wü¶ñèñº ¶ñ¶ñ“ð¾òzº
º{®{ò üº … ü{ ±3¾î¶ {z3Éó~3: ]Ázݯµ Pz4ºñz¶µ ^¾ð¶ hñ^ò2ĵ‰ VÙضÁÒòg-
ûh¹É¾ð.

<{z±3¾î¶ ü{ Éó~ 3:> P®{ Qz¶Ýɲzý{ PɾÖóɾð^Ñ. <]ÁzÞ¯¶z4ºñz¶µ>

Qz¶¯ò Þµ² 3z4º¶ñ¯µ ´4{Þú綵 {z 3ÉñÞ¯ñ{ò3^µ h Éó~ 3:. <^¾ð¶hñ^ò2ĵ>
ˆ²mhµºñ¶ñïù{ñÉñ²:‰ Rzºñ{ò3ʶÖóɾð^ûÒÙÖ²r.

l, x, y ˆVÃÄñ±û²ñÁÓµ Éó¾òz{ñþÚ Vµ¶ñÙ{Ùþډ VÙØ bpr {ñz²¾ð º ñ®{¾µ

PÁÒògûh¹^ò×¾ð (P¾ðíù¯Ü]^òzºñ{ò3). y ˆÝ{ò2ü{ñݶó‰ VÙܵ²r ²2Åz{òÁ]^,
² 2Åz{ü{ñ, RÃþÄüºñ?‚ VÙ^òÖû{Ù? VÙÚ (PÉܵ Rzºñ{ò 3). y 2 (°ø¯µ
Þµ“üºñÝ{ôzºñ{ò3) ž®~Ö ^ô3ü{ñ²ü{3“µ ²vwòºóÁ]^˵, P®{ P¾ðz{2Éó㺶ñ^
³¯: ±¾“𯵠²vwòÚ P¾ðíù¯þÚ]aÖóz~ P°^ô3ý{ºóà ûhñÙÚ ]ÁâwÉñ]ºµ
ˆ°ø¯¶“ð¾z3{4{3ñü¯ñß ~3¾ðü¶{4ñ“ðhñß ²ñvq 3ɉ VÙØ, R{òÜýqº P¾ðz{2ñ°-
Éñ{3µ, (°ø¯µ Þµ“üºñÝ{òûºÙØ). z PÉÜ]a±²vwòÚ T²ü{ 3“µ RÉÁ]a
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 5 QÕÖ¯ÃÄ 119

a ˆÉópthòz{¾ð ü^prÁ±²¾ð‰(¯ñ.{ò.11-10) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. b Rɾð ¶ü¯ñ¾{ z{òüÄ ¯òÙØ

2

ü²ñüÄ^ñyµ PÁÒògûh¹{~. [¶ñÕÖ¶ñþÄ c ³þÚ®ü{z{ò] ûhñÙ¶ñþÄýºz û{ñtzü{z{ò.

d PÉÙ²vwòÚ T²^ñ¾z{òüÄ ü{ñÕØWz{òÛ¾ð, P~ {òÁÉñ¹û¶ñÎóºñ¹z {þÄ]^prÕØ.

¶ñÕÖµ = ûhñÃÇ. [¯ñÓµ¶^òÍûɹ{òüÚÙ] ¯òzºñ¯®{ò ºñüÚÙ. V¹~ý^ = ^òptý^.

3

R±²r û²¾òºü²ÕýÖ± û²ÕÖõ¾ñ^òà Éóü¾ñ{ò ûh¹{~ VÙ? VÙÚ, [^ñÕÖóٞÙÚµ^t^ò

4

e ÉóþÚü¯ñ¹^Ñ f ^¾òºüÉ] e ÉóþÚ^Óµ ÉóþÚ±²ºÛÚ í®¶c^Óµ ^ñÕÖóÕ^ñprǵ

2

f ^t^ò f { ] { ¶ñºóÕÖóÚ. g ³~±³ýqýÉ PÏ]a]^ÎÕضñü²ñüÄ, ]¾¶z{ñüÄ

2 3 3 3 4

ü²ñ]^üÉvtÉ~ {ñüÚü²ñ]^ò]û^ñÑÒ± ²ñ¾ð]a¶ÙÖóüÖ; PÉÙ ü²ñ]a¶ÙØ PÉÜ]a

PÁý¶±²qüÉvqñüÉ; h ˆÉóþÚ±²qĵ ÉóÑÒÉóÎóz~‰(û².{òÁÉ.76) VÙ^òÖ²rüº
YÁ^ñà ²ñ¾ðz~Éóq Pý¶Êü¶. i ˆü¶Á¶®{ ¾‰ Rzºñ{ò . j ¯ò{ ñ¯ìnÛÚ ²ò ã]ý^]
3 3 3 4

^òprÚ Èºñ{ò ü²ñüĺóüÖ Þ¾ðüɓðɾþÚ] ^òprÛà RýÉ ¯“ò]aµ²r. k ˆÉñüÛ

4

¶Öó^qüÄñ‰(û².{òÁÉ.54) Rzºñ{ò . 3
(5)

Q×µ²ñpt. Þ¾ðüɓðɾ٠{òÁÉr^ÒòüÄ a Prý¶ûh¹ºËµ û²ÕØ ±¾{ò² ®{ ^žµ 3 4

ü²ñ^±û²ÕüÖûÚÙ×¾ð - b ^ôÍ; c QÛÃ, RÚò T¶]agûh¹ºüÉvtÉû{Ù?‚ VÙ×Ù

²2Åz{²rûºcdüÚûºÙÚ (T²ü{3“ò]^òÖÉܶózºñ{ò3). a R±²r R®{ T²ü{3“µ
²2Åz{ÉóqžvüqñûÉÙÚ (Éópthòz{¾òzºñ{ò3) ¯ñghòºñ¾ð {òÁû¶ñÎó.
b T²ü{ 3“òz{~ P¾ð í ù¯Ùü{¾ð z {prüĺñºóÁ]^, Rɾð ü^pq²rûº±²rûºÙÚ
(Rɾòzºñ{ò3). (Rɾð¶ü¯ñ¾{2z{òüÄ) û²¾òºñÍÉñÁýqº ¶ü¯ñ¾{2z{òüÄûºÙÖ²r.
Rɾð]a ²2Å]ý^ºñüÄ (Rɾð ¶ü¯ñ¾{2z{òüÄ ¯òÙØ ü²ñüÄ ^ñyµ) VÙ^ò×¾ð.
P¾ðíù¯Ü]a ²2źñý¶ºñüÄ PÉÜýqº ¾{2z{òÄÙØ ü²ñüÄ. R~ - 'Éópthòz{'
²{3z{òÙ {ñz²¾ðºµ; Éóây“ðhòzü{ ºÝº RüÖ. R~ - hñt(dØtÞ).

c, d P°² 4ɲ¾ô É ñïÂü²w TvqñºóÁ]^ ³ 3z 3{ò 4 ´¾ð É ^µü²ñüÄ ˆ³þÚ®~‰

VÙÚÄñü¶ñ VÙÚ (PÉÙ ²vwòÚÉózºñ{ò 3). e ÉóþÚü¯ñ¹^Ñ - ÉóþÚ^Óµ
ü¯ñ¹^Óµ. ÉóþÚûºÙØ - ^¾ð¶µ, ü¯ñûºÙØ - í®¶µ. ˆü¯ñ¹‰ VÙ×Ã í®¶zý{g
ûhñÃÇü¶ñ VÙÚ ˆÈºñ{ò4²ó4: ²¾ò´¾ðüxݶó‰ VÙÚ]^qÉ{òüÖ. f2 ^t^ò - zɾòz~,
f, f3 ^¾òº - ({3]3{ 4¶ñºóÕÖóÚ). g Pü¯^c^ÒñÚýÉ W^{3ñ ü²ñµ²rûº±²rûºÙÚ,
(³~±³qýÉ Rzºñ{ò3). h ÉóþÚü¯ñ¹^þÒ± ü²ñ]aý^ Sãz^¾û¶Ù^ò×¾ð (ÉóþÚ±-
²qĶózºñ{ò3) û²¾òº{òÁÉ®{ñ{ò. ²qĵ - Þ¸ïµ. ÉóÑÒ ÉóÎóz~ - ÞÉñÞ¯¶ñ^±
ü²ñµ²r ü¯ñ]^ò. i T]{ñ¾ðz{2z~]a ±¾¶ñwµ (ü¶Á¶®{3ü¾zºñ{ò3). j R~]^¾ðz{2µ
(¯ò{3ñ¯ìnÛÚ Rzºñ{ò3). k ±¾¶ñx®{¾µ (ÉñüÛ Rzºñ{ò3) û²¾òº {òÁÉ®{ñ{ò.

QÕÖ¯ÃÄ Éý^ûºÙØ ~qc^ò ÉóþÚü¯ñ¹^Ñ - ^ñÕÖóٞÙÚµ ^t^ò - ^¾òº -

¶ñÕÖ¶ñþÄ ³þÚ®ü{z{ò ¯ñÓµ ¶^òÍûɹ{òüÚûÚÙ֮ɺµ. ˆQÕÖ -
Q“ð¾ºñ°Â²¶ñ^± û²ñØ]aµ²r P°²4üÉñ²^¾w¶ñµ²r. ¯ÃÄÉý^^ñptµ -
ÉóÄèw¶ñÊÑÒ ìnñ¯²4]{ò^Ñ ²¾²4]{ò²¾ìnñ¯²¾¶²4]{ò^Òñ^òÖ ±¾^ñ¾c^þÒ]
^ñptµ - ü²4ñ]{ñ]^Ó]a ±¾^ñ“ò±²ó]aµ. ¶ñÕÖµ - “±3{3µ. ³þÚ{à - û{ñtz{É
VÙØý¾. (5)

Q×µ²ñpt (^¾òºü¶Úòºózºñ{ò3). a Prý¶ ûh¹ºËµ û²ÕûÖÙÖ~ - ˆ¶ñÕÖ ¶ñþÄ

³þÚ®ü{z{ò‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~. b ^ôûÎÙÖ~ - ^ôÎóÕ²ñprüÄûºÙÖ²r. c ˆP¾óº-
120 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 6 ^¾òºü¶Úò¶óýh

S“ðɾÙ; R~]ažÙ³ û²×{{ñ¹ RÚò±û²ÖüÉvtÉû{ñÙØvüqñ? VÙ^ò×¾ð R{òÃ.

^¾òºü¶Úò¶óýh ûÉÒòº¯ôØhòÖóü{ºótµ
û²¾òºü^ñÄz{qc^vwÙ Éóvüx¾ðû²Á¶ñÙ{ÙþÚ
T¾òºûhñÃÄñà Rýh¶ñþÄ^üÒz{ò TÑÒ±û²ÕüÖÕa
P¾òº~vüqñVÚ]a RÙØû{ñptµRÚòûºÙØü¶. (6)

d [^¾òº d ü¶Úò¶óýh] e ü¶ÚòûºÙØ - ¯òÖ¶ñ¹, {òÁ]^v^Òòà e ^ÁÉóÎóºóÜýqº

2 2

^Øz{¯òÖz{ñà ɮ{ PÎa]aü¶üÄ. f ˆ^¾òºÉñ^ò±³ýq²¾®~‰(P¶.8) VÙÚ]^qÉ{òüÖ.

[ûÉÒòº¯ôØ] Pmí¯l¾ðwµ. g Pzý{ PÒüÉû^ñvt PÄc^¾ò]aµ. h ˆQ¾ñ¾ºóÃüÉÕ^v
PmhÚz{òÙ ¯ô Ö wò®~‰( hò.{òÁ¶qà ) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. i [hòÖóü{ Rtµ] j PÎa]a
RqüÉvtÉ{òÃþÄüº, RÚò ¶c^ Òñ¾ðz{ ¶ñý^ºñüÄ j PÒüɺñºóÕØ RtÉ~. k [û²¾òº
3 2 2

ü^ñĵ] l Y±²þÚ üÉvqñ{²r PÎa PÒÉóÖ®{òÁ]^òÖ²r. m [{qc^vwÙ] n

ü² ñ]{ñ]^ÒÒÉÙÖó]ü^ ü² ñ] ºµ
4 4 3
¶ó]^òÁ]^òÖ²r. o P{ Éñ, [^¾òºRzºñ{ò ]
2 3

p ^Øz{¯òÖz{ñüÄ É®{ PÎa]aü¶üÄ p P~]a 2

²¾² ñ^ ¶ñÚ {òÁ]^v^ÒòüÄ
4 3

Pmí¯zý{ºótû¶Ùضñµ. PÙÖó]ü^, ^¾ò VÙØ - QþÚºñ¹, Pz{ñà ¯òþÚ]^òÖ~ -

aÉĺñ²õq ¶ñ¹, aÉĺñ²õq ¶ñÚ~, Pµü¶ÚòºóüÄ - PÎ^òº {òÁü¶ÚòºóüÄ, ûÉÒòº -
3 3

hôÖ, q Pzý{, r ¯ôØ hòÖóü{ºótµ - r û²ñrºñ]aµ‚ VÙØ YÁ {¶óÎÙ ¯ò¾ðÉïóz{ñÙ.

2

~vüqñ VÚ]^òÙØû{ñpt¶óÚòûºÙØü¶‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (QÛà Rzºñ{ò3).

d, e ˆü¶Úò‰ VÙØ ¯òÖ¶ñ¹ ˆ^¾òºü¶Úò‰ VÙØ ^Øz{ ¯òÖ¶ñ¹ ˆ¶óýh‰ VÙØ ü¶Äñ¹,
ü¶üÄ ˆû²¾òº ü^ñÄz{qc^v‰ VÙÖóÁ]ý^ºñüÄ, {òÁ]^v^ÒòÇvqñÚ ^Øz{
¯òÖz{ñà ɮ{ PÎa]aü¶üÄ VÙ^ò×¾ð (ü¶Úòºózºñ{ò 3 ) PÎa]û^ÙØ -
Pz4ºñïñ¾ðºµ. e2 ^ÁÉóÎó - ^¯ô¯òý^. f (^¾òº Rzºñ{ò3) ^vy]a Éóü“ãwû¶ÙØ
{ñz²¾ðºµ. {òÁ]^v^Ñ ^Øz{òÁ]aû¶ÙÖ~]a ±¾¶ñwµ (^¾òºÉñ^ò Rzºñ{ò3)
P¶ÄÛ{ò²ó¾ñÙ. ³ýq²¾®~ - ±¾ñ®{c^Ñ Éó“ñĶñ¹, g ˆhòÖóü{‰ VÙÖ~]a ÉñÞþÚ
(Pzý{ºózºñ{ò 3). h ˆRtµ‰ VÙØ ¸Äz{òÅÁ]^, ˆPÄc^¾ò]aµ‰ VÙØ V~^vt
PÁÒògûh¹{ôû¾ÙÚ (Q¾ñ¾ºóà üÉÕ^wòzºñ{ò 3) hòÖóº {òÁ¶qÃ. ˆQ¾ð‰ VÙØ
PÎ^ñ¹ ˆQ¾ð‰ VÙØ ¶óa{òºñ¹, PÎa¶ó]^òÁ]^òÖ{ñ¹, Pºóà - b¾ðý¶Êýqz{ñ-
ºóÁ]^òÖ, üÉÃü²ñüĺóÁ]^òÖ ^vwòüÄ Pmí¯l¾ðw¶ópqÄc^¾òz~. i, j ˆhòÖó~‰
VÙ²ñûÚÙûÚÙÚ (PÎa]^òzºñ{ò 3). j 2 PÒüÉ - ÝÉòü¶. k, l 'û²¾òº'ÉóÙ
{ñz²¾ðºµ (Y±²þÚºózºñ{ò3). m, n ˆ{qµ‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (ü²4ñ]{ñ]^Òòzºñ{ò3).
d, o (P{2üÉzºñ{ò3) ˆ^¾òº‰ Rzºñ{ò3 - ^vy]a Éóü“ãw¶ÙûÖÙØ {ñz²¾ð º µ.
p ^Øz{ ¯òÖz{ñüÄ - ^Øz{ {òÁü¶ÚòºóÜýqº ¯òÖz{ñüÄûºÙÖ²r. p2 P~]a
²¾²4ñ^3¶ñÚ VÙÖ~ - {òÁü¶Úò]a ²¾²4ñ^3¶ñÚûÉÙÖ²r. d2 R±²èz{òüÄ, ˆü¶Úò‰
VÙØ ^ñ®{òýºg ûhñÃÅ, {òÁü¶Úò VÙØ Pz4ºñïñ¾ðºµ. p2 P~]a ²¾²4ñ^3¶ñÚ-
ûÉÙÖ~ - hòɱý²±²ÕÖ. q Pzý{ - QþÚýº. r (¯ôØ hòÖóü{ºótµ) hòÖó~ - ¯ôØ -
Rtµ. ÝÉò²4ݶ¶ñ]aµ. r2 (û²ñrºñ]aµ) VÙÖ²r.

s, t ^vþwgûhñÙÚɯ®{¾µ ˆÉóvüx¾ð û ²Á¶ñى VÙÖ~]a {ñz²¾ð º µ (R]-

^vwÎa]a Rzºñ{ò3). u, v û²Áý¶ V±²rûºÙÚ; ±¾]Áü{ñ²Ê]{¶ñÚ Þ¶²ó4-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 6 ^¾òºü¶Úò¶óýh 121

s [Éóvüx¾ðû²Á¶ñÙ] t R]^vwÎa]a ü² ñ]{ñ]^Ñ ¯òzºÞú¾ò^ÒñºóÕØ.u [û²Á¶ñÙ]

4

v z¾ò²ñz Éó´ {òºñ^ P°² Éóºñ¯òÙ×ǵ, P°´ {ñµ“µ kÁc^ò P°² ñȺñµ“µ
3 4 4 4 4

ÉómhòºóÁ]aµ. w [T¾òºûhñÃÄñÃ] x PɺÉü“ñý² P~, ü² ñ]{ñ]^Ñ Pɾð^Ñ,

4 4

y R±²rºóÁ®{ñÃ, ¯ñµ ²ñt^òÖ ^Éó^Ó]a R~ Éó㺶Ù؂ VÙØ ¶õÒÉóüÖ Pt±²~;

R±²rºóÁ]^gûh¹ü{ʵ, RÈÉóãºz~]a ü¯ü¾ Éñh^¶ñÚ ûhñÃÄñüÄ. z [Rýh¶ñþÄ^Ñ]

a ˆÞµ“ð¾üÉ ¶~ ¾µ Éñ]ºµ‰ VÙ^òÖ²rüº, {òÁgûhÉóhñz{Äñµ²rºóÁ]ý^. [Wz{ò
4

TÑÒ±û²ÕüÖÕa] Wz{ò P°² Éó]^±û²ÕÖ VÚ]a. [P¾òº~ Tvüqñ] b ˆ¯ñ¯Éñ±{-

4

¶Éñ±{Ⱥµ‰ VÙ^òÖ²rüº. c R~]ažÙ³ Pýqºñ{{ñ¹ RÚò VÚ]a Pýqº±²tÉ~

YÙØ Tvüqñ? d [VÚ]a] e S“ðÉü¾ñ﵂ VÙÖóÁ]^òÖ ÞµÞñ¾z{òüÄ e ü“ãzɵ 2

¾ß]^±û²ÕØ, e Ýɲñ°Â²¶ñ^ Éñhò^¶ñÚ Prý¶ûh¹º±û²ÕØ, ˆÉóþÚü¯ñ¹^Ñ

3

^¾òº‰ VÙØ Éóü¾ñ{ò ^Îóº±û²ÕÖóÁ]^òÖ VÚ]a. [RÙØû{ñptµ f RÚòûºÙØü¶]

4

Prý¶ºóÅÎó®{ RÙØû{ñqc^ò RÚòü¶ÇÑÒ ^ñÄû¶ÃÄñµ, P¾òº~ RÃþÄ. g ˆP{ 2

üÞñ£² ºc^ ü{ñ ² É{ò‰ VÙ^òÖ²rüº. h P¯®{¾µ "{ô¾ð±²ñý¾ºñ¶óÚò"ºñÉ~ PÖóºñ¶ÅüÖ

4 3 4

Rɾð RÈÉñ¾ðzý{ ûhñÃÇ^òÖ~. (6)

Ⱥñïñ¾ßz3{4¶ñÚ {ñz²¾ðºµ (z¾ò²ñzÉó´4{òºñ^ Rzºñ{ò3). k, m, xˆû²¾òºü^ñÄz
{qc^vwÙ Éóvüx¾ðû²Á¶ñى VÙÖzý{ ^qñèòz{ÁÒògûh¹^ò×¾ð, (PɺÉ-
ü“ñý²4ûºÙØ ~qc^ò). w, y ˆT¾òºûhñÃÄñÉ VÙÖ~]^¾ðz{2µ (R±²rºózºñ{ò3).
"Ýü{ñz¾µ ²vwüºñ] 3ºý{ºóÃþÄ" VÙØ ˆT¾òºûhñÃÄñÉ VÙÚ]btü¶ñ-
ûÉÙÚ, "{µý¶±²ñ¾ðz{ñà bqñ~; PÉÚrºñ^ É®{{ñý^ºñüÄ Éóü¾ñ{4¶óÃþÄ"
VÙÖÁÒògûh¹É¾ð. R~]a ÞµÉñ{3¶ñ^ RÈÉóqz{òüÄ Zý¾{òÁÒògûh¹É¾ð.
P{ñÉ~ - "{òÁüÉc^qžýqºñÙ Þ®¯ò{ò4ºóüÄ YÁ áýÉâwɾð {òÁ¶cý^-
ºñÍÉñ¾ð ü{ɾôý¾±²ñrÛû¾ÙØ YÁ Ⱥñí¶ñz¾µ, ˆPÁѶñ¾ò P¾pqž]^ò Pýqºñ¾ð
hô º µ û^ñca¶Ä¾ð ] aÎź¾ð ü ÉÑ ¶cý^üÉ®{Ù û^ñÕÖüÉò¾^ñÄÙ ^źÙ
ûhñÙډ VÙØ ~qc^òz {µžýqº ýɲ 4Éc^þÒüº {ò¾ÒgûhñÃű ²ñr]
û^ñvqñ¾ð^ñyµ" VÙÚ QÛÄ~ ü^pqñºóÃþÄüºñ, Pɾ𠯵ý¶ Q“ð¾ºó±²~]a
žÙ³ {µý¶±²ñr] û^ñvqñrÛ¾ð VÙØ RÃþÄüº, ¯µý¶ Q“ð¾ºóz{²óÙ³ {µý¶]
û^ñvqñrÕûÖÃÄñµ ¯µžýqº ýɲ 4Ézý{g ûhñÙÚ²r^ñv‚ VÙÖÁÒòg
ûh¹{ñÙ" VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð. w T¾òº ûhñà - Þµº]3Éñh^¶ñÚ “±3{3µ. z, a
^3ñ¯zü{ñüq brÚ ¶ñþÄ^Ñ VÙý^ºñüÄ T^®~ ü^pý^]a üºñ]3º¶ñÚ Q^ñ¾µ
ü{ñÙØ^òÖû{Ù^ò×¾ð (Þµ“ð¾É Rzºñ{ò3).

b (¯ñ¯Éñ±{¶ózºñ{ò3) RÚòü¶Ã Pýqº±²t¶{ñ¹]û^ñvt VÚ]a± û²×{~

RÃþÄûºÙØ “üÄñ^z~]a± û²ñÁÑ. c Pzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (R~]^òzºñ{ò3).
d, e PÃÄñ{ñ¾òà ȺñÈÁz{ò T¶]û^ÙûÚÙÚ (S“ð É ü¾ñïû¶ÙØ ~qc^ò). e2
ˆü²ñÕÖó‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (ü“ãzɵ ¾ß]^±û²ÕØ VÙÖ~). z,e3 ˆRýh
¶ñþÄ^щ Rzºñ{ò3ýº ^qñèòz~ (Ýɲñ°Â²¶ózºñ{ò3). g ² 4^3Éz3Éóãºz{òüÄ
P®Éºóz{ÉÜ]a Éóü¾ñ{ò 4 ^Òñà ÉÁµ ² 4º¶óÃþÄ VÙܶ~]a ±¾¶ñwµ
(Pü{2zºñ{ò3). f, h ü¶Ã {ô¾ð±²ñý¾ºñ¶óÚòºñºóÁ]^ ˆRÚòûºÙص‰ VÙ^òÖû{Ù
VÙÚ (P¯®{¾¶ózºñ{ò 3). ˆ^¾òºü¶Úò¶óýh - “ð º ñ¶Ò¶ñÚ ÉrÉÎa]aü¶üÄ.
ûÉÒòºµ - Pmí¯µ. PÙÖóüº “ðºñ¶Ò¶ñÚ {òÁü¶Úòü¶üÄ ˆ^¾ð±´¾~ø4Òô{4ÉÒµ
]ÁzÉñ ü{ 3ÉݺÉó]3¾ïµ‰ VÙ^òÖ²rüº PÄc^ñ¾ñ¾ðz{2¶ñÚ ^¾ð±´¾l¾ðwzý{
PÒ˲qgühz{òÚ û²¾òº Y±²þÚýºÊýqº VÙضñµ VÙØý¾. (6)
122 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 7 VÙØû¶ñÙ×^ò

WÎñµ²ñpt. a P¾òº~vüqñ VÚ]a VÙ^òÖ R±´¾ðz{ò T¶]a Vz{ñüÄ É®{~?‚ VÙÚ,

a '² ^ Éz]Áý²ºñüÄ É®{~' VÙ^ò×¾ð.
2 4 3

VÙØû¶ñÙ×^ò Yz{ñÁµ¶ó]^ñ¾ð^Óµ {Ù{Ú]a

RÙÖó¯òÙ×þÚ VÃÄñËÄaµTýqºñÙ{ÙþÚ
aÙÖû¶ñÙ×öýÎ^ñz{²ó¾ñþÚgûhñöñþÄ^Ñ
¯ÙØlptµÉó{òûº¹{òÚµ VÙÚaýÖ¯¶]ü^. (7)

b [VÙص] VÃÄñ]^ñе. c [YÙ×^ò Yz{ñÁµ ¶ó]^ñ¾ð ^ Óµ] d VÃÄñcbrÚ

ޞ{ ñºz~]a Y±²óÃÄñý¶üººÙÖó]ü^, d Zü¾ñÉý^]aµ Z¾ð Y±³ RÙÖó]ü^ºóÁ]aµ;
3 2

e ˆ¯ {zÞ¶“ðh‰ VÙ^òÖ²rüº f YÁ ±¾^ñ¾ñ®Éºóºñ¹]û^ñvt Þ¶¾ñʵ P{ò ^¾ñʵ

4

RÁ±²ñ¾ð. g [{Ù{Ú]a RÙÖó¯òÙ×þÚ] h Vµû²Á¶ñÛ¾ð û{Õü^VÏ®{ÁÒòÚ ¯ñÒòüÄ

QÒÉ®{ñ¾ð¶^Û¾ð h ûhñpýq ¯µ²ó ±¾Þñ{ò z{ Éñ¾ðzý{, "{Ù {Ú]a VÙÖ~ -
2 3

i {ñÛÚ {Ú]a VÙÖ²r. YÁÉý^]a Y±²óÙÖó]ü^ºóÁ]^òÖ~ ²¾zÉz{òÄÃÄ; ˆQz¶ñ¯µ

¶ñ°ãµ ¶®üº‰ VÙ^òÖ²rüº PÉ{¾òz~ j ¶Úògk WÖópt]û^ñvt ¯òÕ^òÖ¯òþĺóüÄ"

VÙ×¾ñµ. k [VÃÄñËÄažýqºñÙ{ÙþÚ] l Þ¾ð É üÄñü^“ð É ¾ÛÚ ]ÁâwþÚ.
m ˆ]Áâw WÉ ïó üÄñ^ñ¯ñµ‰ RüÖ. R±²r VÃÄñÉÕýÖʞýqº ûhÁ]^ñüÄ,

n Týqý¶ ü¯ñ˲qÉópt± ²ñ¾ðz{òÁ]aü¶ñ? VÙÚòÃ, o [aÙÖµ Rzºñ{ò ] p R®z ¾Ù

3 3

WÎñµ²ñpt (VÙØû¶ñÙ×^òºózºñ{ò 3). a ûhñöñþÄ^Ñ ¯ÙØ lptµ Éó{ò

V¹{òÚµ‚ VÙÖzý{ ^qñèòz{É{ñ¾òý^ (P¾òº~vüqñÉózºñ{ò3). a2 ˆÉó{ò‰ VÙÖ~
² 4^ 3Éz]Áý². b, c, d VÙØû¶ñz{ñÁµ ¶ó]^ñ¾ð ^ Óµ {Ù{Ú]^òÙÖó¯òÙ×Ù
VÙÚÉý¶ºñü{ñ ˆYÙ×^ò‰ VÙ^òÖû{ÙûÚÙÚ (VÃÄñµ brÚûÉÙØ ~qc^ò).
d2 Zü¾ñÉý^]û^ÙÖ~ - Ýɲa3x{ò3^ÒòüÄ Zü¾ñ ±¾^ñ¾z~]û^ÙÖ²r. e R~]a
ÞµÉñ{3µ (¯ {{ò3zºñ{ò3). c, f YÙ×^ò‚ VÙÖÉóqz{òà X]º²èzý{ ¯òɾðz{ò±²ó]-
^ò×¾ð (YÁ ±¾^ñü¾zºñ{ò 3). g, h {Ú]û^ÙÛü{ ˆ{Ù{Ú]a‰ VÙÖ~]a] ^Ázû{Ù
VÙÚ (Vµû²Á¶ñÛ¾òzºñ{ò 3). g, h2 hòÄ áýÉâwɾð^Ñ ü^p^, ûhñpýq¯µ²ó
PÁÒògûh¹{ Éñ¾ðzý{ "{Ù{Ú]a VÙÖ~ - PÉ{¾òz~ Q“ð¾ò{²¾{®z¾ÛºóÁ]^òÖ
{Ú]a" VÙÖ²r. i Q^ Rz{ñà {ñÛÚ {Ùý¶ºñÉ~ - ˆQz¶ñ¯µ ¯ñ{òɾðü{{2ñ:‰,
ˆü{˵ {ÙþÚʵ‰ VÙ^òÖ²rüº - Q“ð¾ò{²ñ¾{®z¾ºü¶ Ýɲ¶ñºóÁ]ý^ºóüÖ;
Qý^ºñüÄ, VÙÜû¶ñÙ×^ò Yz{ñÁµ ¶ó]^ñ¾ð^Óµ PÉ{¾òz~ Q“ð¾ò{²¾{®z¾ÛÚ
{Ú]^òÙÖó ¯òÙ×þÚûºÙÖ²r. j ü¶üÄ ˆ¶ýÎ^ñz{²ó¾ñى VÙÖóÁ]ý^ºñüÄ
(¶ÚògühÖópt]û^ñvt ¯òÕ^òÖ ¯òþĺóüÄ) VÙܶóqµ ßz3{4¶óüÖ. PÉ{ñ¾z{òüÄ
Þ¶ñ±4º{ò4^{3ñ¾òz3¾ðºµ ûhñÃǵü²ñ~ "ˆ{4¯ü{3¯ Þ¶Ýzºñü^3‰ Rzºñ{ò3Éñ]ºc^-
ÒñüÄ Þñµºµ ûhñÃźóÁ]^òÖü{" VÙØ ü^p^ "P~ PÉÙ²rýº PÉ^3ñïó]^
¶ñpqñ{ÉóÉÙ û¯mhòüÄ ²tµ²r]ag ûhñÙÚÉóz{þÚ^ñv" VÙÖÁÒògûh¹É¾ð.

o, k, l ˆaÙÖû¶ñÙ×à ¶ýÎ^ñz{²ó¾ñى VÙØ ü¶üĺÁÒògûh¹ý^ºñüÄ (Þ¾ð É -

üÄñü^“ðɾÛÚ ]ÁâwþÚ VÙÖ~). l, m ]ÁâwÙ Þ¾ðÉüÄñü^“ðɾüÛ ûÉÙÚ
(]Áâw Rzºñ{ò3). n Týqý¶ - Ýɵ. p2 û{ñþĺ - ¯“ò]aµ²r. o, p3 ˆaÙÖ-
û¶ñÙ×É VÙÖ~]a P¾ðz{2µ (ü{ñÕÖóÕû×Á ¶þÄýºûºtzû{ÙÖ~). q Rzý{
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 7 VÙØû¶ñÙ×^ò 123

²hò]ü^ñ²z{ñüÄ ²k]^Óµ RýqºÁµ p û{ñþĺ ɾðãòz{ü²ñ~, p ü{ñÕÖóÕØ YÁ

2 3

¶þÄýº Vtz~ P®{ Q²zý{ ¾èòz{ T²^ñ¾^þÚ. q {ô¶ýÎ({òÁÉñ¹.7-4-10)ºóüÖ.

r [ûhñöñþÄ^Ñ Rzºñ{ò ] s ²¾zÉz{òÃÉ®{ñà a wÞz ² ñɶóüÖ TÑÒ~;
3 3 3 4

PÉ{¾òz{Éóqzü{ºóüÖ s P~ ±¾^ñ“ò±²~. R±²r Éó㺵 ´¾ðw¶ñÛà 'ü²hûÉñvx~'

2

VÙØ ¶õÓý^ºÙÖó]ü^, R®¯òþĺóüÄ ÉóÒñ]aþÄû^ñvt ü²kµ²rºñüÚÙ. t ûhñÃ

¶ñþÄ^Ñ ¯ÙØ lptµ²rºñÚ ² ñ] ºzý{ ±¾ñ²ó]^±û²Õü×µ. u Rɾð R±ü²ñ~, ˆÉó{ò‰
4 3

VÙ^òÖ~ ² ^ Éz^òÁý²ýº. v {¶]a ² Å]ý^ºñǵ, PÉÜ]az {Éó¾ûÉñvx-

4 3 2

{ñý^ºñǵ ˆÉó{ò‰ VÙ^ò×¾ð. w ˆÉó{òlÍ®{{ñÉ ({òÁÉñ¹.2-7-6)VÙÖ{òüÖ. x [VÙÚaýÖ

¯¶]ü^] y ˆ¯ è¶ñ¶ó‰]a RÄ]^ñ^ñü{ ]Áý²]a Éó㺶ñÚ ¯¶]a YÁ aýÖÊvüqñ?
z ¯¶]a YÁaýÖÊvqñý^ºñÉ~ ]Áý²ýº ²¾òghò ®¯¶ñ]aý^ºóüÖ. a (Þ:) b ¾èwü¶
2

Ýɲ¶ñºóÁ]a¶É¾ð. c ({µ)±¾ñ{òbúz{òüÄ ž{ò¾ ¯òÙÖÉþÚ. d (¯ò²{ò{µ ´ û¶Ò) 4

e ü{ ÉzÉz{ñüÄ {ý¾ºóà ^ñà e ²ñÉñ{ÉÙ e ü²ñ]^ÕØz{ý¾ºóüÄ É®~ ÉóÏ®{ñÙ.

3 2 3

f ±¾ýí {ôµ³ ûh¹{ñÃ, ²ó{ñ “òèò]^z û{ñq¾ð®{ñÃ, ¶ñ{ñÉóÙ ^ñÅüÄ Éó϶ñü²ñüÄ

^ñyµ, RÉÙ ´¶óºóüÄ ÉóÏ®{~. (“¾vº:) Wü{ܵ { ý“ºóǵ “¾wɾx¾ðï- 3

¾ñÚɾð. g (“¾x^ {µ) h ^vÉpqz{òüÄ P¯®º^ {òzɵ ü{ñÕÖÉóÏ®~ÑÒÉþÚ.

3 3

i (É{ ñ¾ðﶲó) j û²Á¶ñÑ ßz { ñ®{z{ñǵ É{ ñ¾ðïüÚ. k (^ñazÝ{ :) l ar±²óÖ±²ñÃ

4 3 4 4 2

T²^ñ¾¶ñ^g ûhñÃÇý^]^±²r ^Úz{ Q²zü{ñûÉÙÚ ({ô¶ýκóüÖûºÙ^ò×¾ð).

r, s ˆ¯Ù؉ VÙØ Éóü“ãòz{~]a] ^Áz~ (²¾zÉz{òÅzºñ{ò3). o, s 2 ˆ¶ýÎ^ñz{
²ó¾ñى VÙØ Q²zÞ^2zÉñ{ò3a 3wc^þÒg ûhñÃÇý^ºñüÄ (P~ ±¾^ñ“ò±²~
VÙÖ~). ˆ¯Ù؉ VÙØ ÉóÒñ]û^ñþÄû^ñvt ~{ò]^±û²ÕüÖûÚÙÖ²r.
s PÉ{ñ¾µ ÞùIJ 4¶Ùü×, ²¾zɶÙü× Rɾð ] a Éóãºû¶ÙÚ; ²¾zÉz{òÃ
a3wÞz3²4ñɶñz¾µ. PÉ{ñ¾z{òüĺñºóÕØ a3wc^Ñ ±¾^ñ“ò]^òÖ~. Qý^ºñüÄ,
²¾zɵ ûhñÃÄÄñµ, PÉ{ñ¾µ ÉóÒñ]û^ñþÄû^ñvt ûhñÃıü²ñ^ñû{ÙØ ^Áz~.
r, t “±3{ñ¾ðz{ 2µ (ûhñÙ¶ñþÄ^Ñ Rzºñ{ò3). r, t, u P¯®üºñ²ñº¾ñÚ Rɾð ] a YÁ
Þù]Á{žvüqñ, ˆÉó{òûº¹{òÚµ‰ VÙ^òÖ~ Ⱥñï{¶Ùü×ûÉÙÚ (Rɾò±ü²ñ~
Rzºñ{ò3). u, v ² 4^3Éz]Áý²ýº ˆÉó{ò‰ VÙÚÄñü¶ñûÉÙÚ ({¶]^òzºñ{ò3). w
±¾üºñ^3µ ^ñpt^ò×¾ð (Éó{òlÍ®{{òzºñ{ò3). x, y, z ]Á²ñÉó㺴4{¾ñý^ýº]û^ñvt
"YÁaýÖʶóÃþĺñ¹ Éótµ" VÙ×¾ð. aýÖºóÃÄñý¶ýº Ⱥ{òü¾^z{òüÄ
z3Ás4^¾ò]^ò×¾ð (¯¶]û^ÙØ ~qc^ò). a ²^3Éz]Áý² PÉÜ]aµ {Éó¾ûÉñvx-
{ñºóÁ]aû¶Ùý^]a ±¾¶ñwµ ^ñpt^ò×¾ð (Þ: VÙØ ~qc^ò). b {gh 2±3{3µ -
¾è^zɱ¾ßz 3{ò 4ºóüÄ. ˆ²¾ð º ²ñĺz‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (¾èwü¶ûºÙØ
~qc^ò). c z3Éó{ôº{gh2±3{3µ - ±¾ñ{òbú±¾ßz3{ò4ºóüÄ. d, e ˆ¯ò²{ò{µ‰ VÙ^òÖ
²{ 3 Þñ¶¾ð z ºcû^ñvt ´ 4 ¶óºóûÄÙ^òÖ~ ßz 3 { 4¶ñºóÁ]^ ˆ´ 4 û¶Ò‰ VÙØ
Éóü“ãòz{~]a {ñz²¾ðºµ (ü{3ÉzÉz{ñüĺózºñ{ò3). e2 ²ñÉñ{ = ýÉ]^±ü²ñ^ñ{.
e3 ü²ñ]^ÕØ - ^3{òû^pt. f ´ 4¶óºóüÄÉóÏý^]a üïzÉ®{¾µ (±¾ýíºózºñ{ò3)
¾üÞñ]{òºñ{Ã. g, h (^vÉpqz{òüĺó{ò) ˆ“¾wµ‰ VÙØ - ]3Áï¶ñ¹, P{ñÉ~ -
Rɾð^vÉpqzý{gûhñÃÇ^òÖû{ÙÖ²r. i, j ˆü{3ñüãñ ºz3º²ó‰ Rzºñ{ò3ýº
^qñèòz~ - 'P²ó'“±3{3z~]a± û²ñÁÒÁÒògûh¹^ò×¾ð (û²Á¶ñÑßz3{4ñ®{z{ñǵ
VÙØ ~qc^ò). ºz3Éñ, (û²Á¶ñÑßz3{4ñ®{z{ñǵ) Tz{¾²{3Þ¶²ó4Ⱥñïñ¾-
ı 4ºµ. i (P²ó) ±¾ñwüÛüqºóÁ]^±²vyµ { 3vq 3z~]a P¾ð ï ÚÙÖó]ü^
É{ 4z~]ü^ P¾ð ï ÛºóÁ]aû¶ÙÖ²r. k, l ar±²óÖ±²ñà ɮ{ ¯ô ¾ ð ý ¶ºñÉ~ -
“¾x^3{ÛÚ R®z3¾Ü]^ñ^ PÞù¾¾ð^þÒ ¯ò]3¾ïóz{ {3ýº. m PÉþÚ É{ò4ºñý¶]a
124 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 8 ¯¶]aµ ´ÉóÙ¶óýh

É®{ ¯ô¾ðý¶ºñüÄ ¾èòz{ñ¾ð. ar±²óÖ±³ { vp ºý¾ { vr ]ý^]aµ TqÄñºó¾ñü{ñ?‚

3 3 3 3

VÙÚòà - (]Á²ºñ) ¯ñµ û{ñqc^òÚ ^ñ¾ðºµ ±¾² Ä^¾ð¶z{ñà {þÄ]^pqûÉñvx{ñ±

3

ü²ñüÄ, PÉÁµ ]Á²ñ²¾{®z¾¾ñý^ºñüÄ ¯òþÚz{ýÉ {þÄ]^pq¶ñpqñ¾ð. m PÉÙ ]Áý²

ÉóþÒʵ ´ ^ {ÛÛÙ, P~]aü¶üÄ ]Áý² m ÉóþÒ®{~, RÚò Pɾð VÈÉÎóºñüÄ
4 3 2

{ vr ±²¾ð? [VÙÚ aýÖ ¯¶]ü^] n VÚ]a]aýÖÊvqñý^ºñÉ~ - PÉÙ ]Áý²

3 3

²¾òghò ®¯Éó㺶ñý^ºóüÖ.
2
(7)

Vpqñµ²ñpt. a Vµû²Á¶ñÜ]az {µ²]^ÇvqñÚ Þc^ ñ{ò“ºzý{ P°Þ®{ò z~, 3 4

PÉÜýqº T² ºÉó´ {òüºñ^ z~]aµ ûÞÒa¶ñ¾ðºz~]aµ {a{òºñ^] ^ÉóûhñÃÄÉÃÄ

4 4 3

VÚ]az {òÁ¯ñprǵ ¯ò^¾òÃþÄ ûºÙ^ò×¾ð.

¯¶]aµ´ÉóÙ¶óýh¯cý^]aµ RÙ²þÚ nñÄz{ñ¾ð

{¶]aµÉñÚz{ɾð]aµ û²Á¶ñþÚz {v{ñ¶ý¾
k¶]aµ²ñ{±û²Á¶ñþÚg ûhñöñþÄ^Ñ ûhñÃǶñØ
Pý¶]^ÉÃüÄÕa RÚòºñɾð ¯ò^¾ð P^ÃÉñÚzü{. (8)

b [¯¶]aµ] c RÙØ {Ù{òÁÉr^þÒ Q“ð¾ºóz{ ¯¶]aµ. d ¯òzºÞµÞñ¾ò^Ó]aµ

RÈÉÁ^ñºóÁ]^òÖ ¯¶]aµ. e ˆ¯ôhüÚÙ ¯òýÖûÉñÙضóüÄى({òÁÉñ¹.3-3-4) VÙ×¾òüÖ.
[f ´ÉóÙ¶óýh f ¯cý^]aµ] g ¯òzºÞú¾ò^Ó]aµ g PÈÉÁ^ñ¹, g ²a wz{ñǵ
2 2 3 3

Qz¶a wz{ñǵ ´¾ð þ wºñºóÁ]^òÖÉÓ]aµ. h [´ÉóÙ¶óýh¯cý^] i ³â²z{òÃ

3

üïzÉ®{¾µ (PÉÚòzºñ{ò3). m2 (ÉóþÒ®{~) ÉóþÒ®{ñà {3vr3±²ñ¾òÃþÄüºûºÙØ

z 4ɯò. n ±¾¶ñwzý{g ûhñÃÅ ¶õ Ò Ëµ aýÖºóÃÄñý¶ýº Ⱥ{òü¾^z{ñüÄ
z3Ás4^¾ò]^ò×¾ð (VÚ]^òzºñ{ò3). (7)

Vpqñµ²ñpt (¯¶]a¶ózºñ{ò3). a ˆ¯¶]aµ‰ VÙØ ²ó¾ñpr]aµ žÙüÚ {µý¶

Vtz~, "ݯò]3{4ÛÚÉÙ" VÙÖz{ñüÄ ²2Å{zý{ PÁÒògûh¹ºñ¯òÙØû^ñvt
ˆnñÄz{ñ¾ð‰ VÙØ ~qc^ò ˆRÚòºñɾð ¯ò^¾ð P^ÃÉñÚzü{‰ VÙܶÒ˵ ^qñèòz~
PÉ{ñ¾òý^ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (Vµû²Á¶ñÜ]^òzºñ{ò3).

b, c ¯òzºñ“ð ¾ òý{ VÙÖ~]a ±¾{òü^ñrzüɯ YÁ {ñz²¾ð º ¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð

(RÙûÖÙØ ~qc^ò). d ˆ¯cý^‰ VÙØ a3w´¾ðz{ò ûhñÃÇ^òÖ~]a ±¾{òü^ñrzüɯ
{ñz²¾ðºñ®{¾¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯òzºÞµÞñ¾ò^Ó]aû¶ÙØ ~qc^ò). PÙÖó]ü^,
W^{ñz²¾ðº¶ñ{Ã. e ÞµÞñ¾ò^Ó]a¶óÈÉÁ^ñ^ ¯òþÚz{òÁ±²ü¾ñûÉÙÚ (¯ôhüÚÙ
Rzºñ{ò 3). d, f, g "¯òzºÞµÞñ¾ò^Ó]a¶óÈÉÁa" VÙÖ~]a ±¾{òü^ñrýº
PÁÒògûh¹ºñ¯òÙØ û^ñvt ˆ¯cý^‰ VÙÖ~]a P¾ð z { 2¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð
(¯òzºÞú¾ò^Ó]a¶ózºñ{ò3). g2 PÈÉÁ^ñûºÙÖ~, ˆ´ÉóÙ¶óýh‰ VÙÖ²{3ñ¾ðz{2¶ñÚ
ûÞÒa¶ñ¾ðºü²4ñ] 3º{ñ{ò3^ÒñüÄ ¯òzºÞú¾ò^Òòà ÉóÄèþw VÙÖ²r. ºz3Éñ,
ˆPÝüº“ñ¯ñ í^3{:‰ VÙ^òÖzý{ Tpû^ñvt (¯òzºÞú¾ò^Ó]aµ PÈÉÁ^ñ¹
VÙÖ~). f2, g3 ˆ¯cý^‰ VÙÖ ²{3ñ¾ðz{2µ (²a3wz{ñǶózºñ{ò3). h, i ˆ´ÉóÙ¶óýh‰
VÙÖ~]a {ñz²¾ð º µ (³â²z{òà Rzºñ{ò 3). d,j ˆ¯¶]aµ‰ VÙÖ{òÙ R¾vqñµ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 8 ¯¶]aµ ´ÉóÙ¶óýh 125

²¾ò¶Òzý{ Éaz{ñÕü²ñüÄ RÁ®~ÑÒ ûÞÒa¶ñ¾ðºzý{ʵ ü² ñ] ºý{ýºÊžýqºÉÑ. 4 3

j Rz{þÄ ¯òýÖÉóÙÖóºóüÄ RÁ]^ò×±ü²ñüĺñºóÕØ, Pz{þÄ aýÖÉÕÖóÁ]^òÖ²r.

k [RÙ²þÚ] RÙ²Û¶óqz{òÃ, l žÕ²ñt Rcü^ºñ¹± ²óÙ²ñºóÕØ PÉÓ]a

Ýü¯ïóz{òÁ±²~. m ˆzɺó ^òmhòz Þ¶ñ²®ü¯ ^òµ ^ñ¾ðºµ à{ºñ ¶¶‰ n û²Á¶ñÑ

VÏ®{ÁÒò¯òÕ^gûh¹ü{ ¾ñÉwÙ ü^ ñ³¾“ò^ ¾z{òüÄ É®~ü{ñÕÖóÚÉñüÖ,
3 2

¾ñíz ü¾ñïóºñÚ n ý²ºÃ {òÁžÙü² ¯òÕý^ºñÉû{Ù?‚ VÙØ ¶ïñ¾ñí¾ð PÉÙü¶üÄ

3 2

n Vα²ñ¹®~ n ûÉÙØ É®{ü²ñ~ û²Á¶ñÑ PÁÒògûh¹^ò×¾ð. o ˆWɵ ÞñïÞÊ]{ñ¯ò

3 4

¯ a¾ðÉ®{ò o íü¯“ðɾñ:‰ p hòľðü¶ÃÉóÎ üÉvrÛÃ, ²¾ò^¾´ {¾ð ¯òÕ^ ±¾{ ñ¯ü¾ñ

2 4 4

ü¶ÃÉóÏÉñ¾ð? q ˆüÄñ^¯ñ{ : ³¾ñ q ´ zÉñ Þù] ¾ôɵ ¯ñ{ µ q Rgh {ò‰ r ^òýq±²~
2 2 4 3 2 3 2

^òýqºñû{ñÎóÉ~, Rghò ºñ¯òÙ×¾ð. s ˆÞù] ¾ôɵ “¾wµ ^ {:‰ t 'áÉó²õ ãxÍÉñþÚ±

2 3 3 4

t ³a¾ûÉñpüqÙ' VÙ×¾ð¶ïñ¾ñí¾ð; 'RÉÙ t ³a¾ñÉórà ¯ñµ TüÒñ¶ñü^ñµ' VÙ^ò×¾ð

2 3

û²Á¶ñÑ; u R±²r RÁÉÁµ u Éó±¾{ò²z{ò²vwòÚ R~]a] ^Ázû{Ù? VÙØ hôº¾ð

2

P¾ðz{2z~]a ±¾{òü^ñrzüɯ ˆ¯cý^‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (Rz{þĺózºñ{ò3).

ºz3Éñ, PÉÑ ´¾ðþw VÙÖz{ñüÄ - {ñµ P´¾ðw¾ð VÙ^òÖ~ ßz3{4µ. Pz{þÄ]a
ûÞÒa¶ñ¾ðºñ{ò3^Ñ ûhñÙÚü²ñü{, Rz{þÄ ¶ñµÞñ£ÝÁ^3ñ{ò3¶º¶ñºóÁ]^òÖ~
ßz 3{ 4¶óüÖûºÙØ ^ô Í Éñ]ºzý{ʵ bpr ˆ´ÉóÙ¶óýh ¯cý^‰ VÙÖ~]a
{ñz²¾ðº¶ñ^˶ñµ. f, k, l ˆ¯¶]aµ‰ VÙÖɯ®{¾µ ˆ´ÉóÙ¶óýh ¯cý^]a¶óÙ²þډ
VÙý^ºñüÄ (žÕ²ñrcü^ºñ¹ VÙÖ~).

m ¯òzºñ¯²ñºó¯òºñÚ ²ó¾ñpr]a žÙüÚ ¯òzºÞµÞñ¾òºñÚÉóÉÙ²]^ÅüÄ

Ýü¯ïó]^]btü¶ñûÉÙ^òÖ “cý^ºóüÄ, PÉѲ¾ò^¾¶ñý^ºñüÄ, PÉþÒ
Tü²èòz~µ RÉÙ²]^à Ýü¯ïóz{òÁ]aû¶Ùܶ~]a T{3ñï¾wµ ^ñpt^ò×¾ð
(zɺó ^òmhò{ò3zºñ{ò3). n R~]a] ^ôÍ]^ý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (û²Á¶ñÒòzºñ{ò3).
o R~]a] ^ô Î óà “ð ü Äñ^z{òüÄ Z¾¾ð z {2Éóü“ãµ Tvqñý^ºñüÄ Pzý{ûºtz~
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Wɶózºñ{ò3). n, o (û²Á¶ñûÒÙØ ~qc^ò) “ðüÄñ^z3ɺz~]aµ
PÉ{ñ¾òý^ûºÙضñµ. n2 ý²ºÃ - êz 3¾Ù. n3 Vα²ñ¹®~ - ^òÒµ²ó]a{òz~.
n4 ûÉÙØ - íºóz~. o2, p ˆíü¯“ðɾñ:‰ VÙÖÁÒògûh¹ý^ºñüÄ - {µžýqº Ýü¯ï-
^ñ¾ðº¶ñÚ ²ñ¾{®z¾ðºžµ, ¶ïñ¾ñíÁýqº ü“ãòzɞµ ßz3{4¶ñý^ºñüÄ, Pzý{
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (hòÄû¾ÙØ ~qc^ò). Q^, Rz{ñà - ²¾ò^¾´4{ÛÚ ¯ñÙ ¯òÕ^,
VÙþÚ WÉó VÙý^ºóà ^ñ¾ðº¶ñ^ñÉórÄÙü× ¯ô¾ð ü¶ÃÉóÎüÉvtÉ~ VÙÖÁÒòg-
ûh¹{ñû¾ÙØ {ñz²¾ðºµ. q "²¾ò^¾´4{¾ð ¯òÕ^" VÙý^]a± û²Á¶ñÒ±²r ¶ïñ-
¾ñí¾ð]a ²¾ò^¾´4{ü¾ñûÉÙÚ (üÄñ^¯ñ{2 Rzºñ{ò3). q2 'zÉñ'±¾zººµ Pc^3zÉ-
Éó{ 4ñº^µ. q 3, r ˆRgh 2{ò‰ VÙ^òÖ ²{ 3z~]a {ñz²¾ð º µ (^òýq±²{òzºñ{ò 3). s
²¾ò^¾´4{û¾Ù^òÖ~]a ±¾¶ñx®{¾µ (Þù]3¾ôɶózºñ{ò 3). t ±¾Þc^ 3ñz X{ò
(áÉó²õ4ãxÍÉñþÚ Rzºñ{ò3). PÙÖó]ü^, "¶ïñ¾ñí¾ð]a± û²Á¶ñÑ ²¾ò^¾´ 4{¾ð"
VÙ^òÖ~]a ²¾¶ñhñ¾ðºÞµÉñ{3žµ ^ñpt^ò×¾ñ{Ã. t2 ³a¾ûÉñpüqÙ VÙÖ~ -
ˆÉz4º{ñµ‰ VÙÖzý{ ¯òþÚz~. t3 ³a¾ñÉórà ¯ñžüÒñ¶ñü^ñµ VÙÖ~ - ˆ¯ zºüíºµ
^{2mh¯‰ VÙÖzý{ ¯òþÚz~. u (R±²rºóÁÉÁ¶ózºñ{ò3). ±¾ñÞc^ò3^¾üÞñ]{ò. u2
Éó±¾{ò²z{òºñÉ~ - û²Á¶ñÓµ ¶ïñ¾ñíÁµ {®{ñžýqº ¯òþÚÉñüÄ YÁÉû¾ñÁ-
ɾð]a ü“ã¶ñ^ ¯òþÚz{òÁ]ý^ºñüÄ YÁɾð ûhñÙÚû{ñÁɾð ûh¹ºüÉvrºóÁ]^,
áÉó²õ4ãxÍÉñþÚ "³a¾üÉyµ" VÙص "³a¾üÉvqñ" VÙص RcdüÚ ÉóÁz3{4-
±¾{ò²z{ò ²vyý^ûºÙÖ²r. v ²¾òïñ¾µ (RÁÉÁ¶ózºñ{ò3) ²¾òÉñüÄûºÙÖ²r.
PÃÄ~, {zÉÝ{ò2{òºóà ¶ïñ¾ñíý¾ "“¾vº¾ð " VÙÚ±ü²ñ^ñ{òüÖ. ˆÞù]3¾ô É µ
126 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 8 ¯¶]aµ ´ÉóÙ¶óýh

ü^p^, v 'RÁÉÁµ “¾x^ {¾ñÚɾð^þÒ Éóüqñµ VÙØ Éó±¾{ò²z{ò²vy^ò×¾ð^Ñ ^ñyµ'

3

VÙØ ² pq¾ð PÁÒògûh¹{ Éñ¾ðzý{. w ˆÞù] ¾ôɵ “¾wc^ {:‰ VÙÖzý{ ¯qz{±²ñ¾ðz{ñ¾ð
4 3 3

¶ïñ¾ñí¾ð; ˆ¾ñ^ ɵ “¾wc^ {:‰ VÙÖzý{ ¯qz{±²ñ¾ðz{ñ¾ð û²Á¶ñÑ; x Qý^ºóüÖ,

4 3

ˆQ¯º‰ VÙØ PÉý¾ RtÉóz~ PýÎz~]û^ñÑÒüÉvrÕØ. y ˆzɺó^òmhòzÞ¶ñ²®ü¯‰

z ¯ô¾ð ¶ïñ¾ñí¾ñÚ z {¾µ aþĺ PÉÙ z YÁÉñ¾ðzý{ûhñÃǶñ^òÃ, z ¯ô¾ð ü{r±ü²ñ^òÖ
2 3 4

h¾]az{ñÙ ¯¶]a VÙûh¹º?‚ VÙ×¾òüÖ. a R±²r PÉÙ RÁ]ý^]a PrûºÙ?‚

VÙÚòÃ, b [nñÄz{ñ¾ð Rzºñ{ò ] c R±²r û¯tÉñhò²pq Éóãºc^ÒòüÄ c Ýü¯ïµ
3 2

Yz{òÁ]ý^]a Pr, c R¾vrqz{òÇÑÒñü¾ñtµ c Yz{òÁ]^gûh¹ü{ ±¾ñ±{ò, c Rɾð

3 4 5

²t]ý^±²ÕÖóÇÑÒɾñý^ºñüÄ. d PÉÙ ü“ãòºñÚ ¯òþÄʵ Rz{þÄ ²¾{®z¾¶ñÚ

“¾wµ ^3{:‰ VÙÖ~˵ ¾üÞñ]{òºóz{þÚ. w T]{ñ¾ðz{2Éóɾwµ (ˆÞù]3¾ôɵ “¾wµ
^3{:‰ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - û²Á¶ñÑ {ÙþÚ “¾wµ ³aÁý^ºñüÄ "û²Á¶ñÑ
û¶Ò] 3z4ºz{ñüÄ ¾ñèÞþÚ] û^ñvtÉópqñà ²óÙþÚûºÙÚ {ôca ÉÁ^òÖü{ñ"
VÙØ WÕ^üÉ PÉý¾ ü¯ñ]^±²ñ¾ðz{ñû¾ÙÖ²r. ² 4pq¾ð û²Á¶ñÓýqº Q“ð¾ò{-
²ñ¾{®z¾ðºzý{±²ÕÖ ¾üÞñ]{òºñüÄ ²¾òï¾òz{ñü¾ºñ^òǵ, ¶ïñ¾ñí½
û²Á¶ñÓ]az {µý¶ ü“ã´4{¾ñ^ ¯òþÚz{òÁ]ý^ºñüÄ, ü“ãòºñÚ û²Á¶ñÓ]az
{ñµ ²¾òɾñý^ºñüÄ, "Éó²õ4ãxÍÉñþÚ±³a¾ûÉñpüqÙ" VÙ×û¾ÙØ ²4pqÁ]a
{zÉ^ý{2ýº± ²ÕÖ ïñ¾ðz{3²4ñɵ VÙÖÁÒògûh¹É¾ð. x QÛà ²óÙþÚ ˆíü¯“ðɾñ:‰
VÙص ˆÞù]3¾ôɵ “¾wµ ^3{:‰ VÙص û²Á¶ñÑ {µžýqº ±¾wºózÉz{ñüÄ
¶ïñ¾ñí¾ð]a ü“ãµ VÙÖóÁ®{ñ¾ñ^òÃ; PÉý¾z{ÑÒò "Éõ²õ4ãxÍÉñþÚ
Pc^ô3^¾ò±²Ù" VÙØ ûhñÙÚü²ñü{ "¶^ñ¾ñí¾ð]a ü“ãµ VÙÖóÁ]^òÖ~ Ⱥñï{-
¶Ùü×ûÉÙÚ (Qý^ºóüÖ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - Pɾð]a ü“ã¶ñ^ ¯òþÚz{òÁ]-
ý^ºñüĺóüÖ ˆQ¯ýº¯µ ï¾ò“ðü¾âq2‰ VÙØ ¶ïñ¾ñí¾ð žÙÚòþĺñ^ Pc^ô3^¾ò]^
üÉvrÕûÖÙÖ²r. y ±¾]Á{¶ñÚ “ðüÄñ^z~]^¾ðz{2¶ÁÒògûh¹É{ñ^ Vt]^ò×¾ð
(zɺó ^òmhò{ò3zºñ{ò3). z ˆ^òmhòz‰ VÙÖ~]^¾ðz{2µ (¯ô¾òzºñ{ò3). z2 {¾µ - P{ò“ºµ.
z3 YÁ Éñ¾ðzý{ºñÉ~ - íñ{ò ¯ò²wµ ²vyý^. z4 ü{r±ü²ñ^òÖ h¾]a - ²ó¾ñpr.

a (R±²rºÉÚòÁ]ý^]^r ûºÙûÚÙÚòÃ) VÙ^òÖ PÉ{ñ¾ò^ñÉñ]ºzý{ºó¾vt

Éó{4¶ñ^ üºñíóz~]û^ñÑÉ~. P{ñÉ~ - žÕ²qÉóɾð²]^à Ýü¯ïzý{±²vy-
ý^]a PrûºÙûÚÙÚòûÄÙÜ{Ã; ÞµÞñ¾ò^Ó]aµ RÈÉÁ^ñÚ ¯¶]aµ,
²a 3 wz{ñǵ, Qz¶a 3 wz{ñǵ ´¾ð þ wºñý^ºñüÄ û¯tÉñhò²prÁ]^òÖ
RÉÒòqz{òǵ Ýü¯ïµ Yz{òÁ]ý^]^r VÙûÚÙÚòà VÙÜ{Ã. R±²rûºÙÖ~
- ˆ¯¶]aµ ´ÉóÙ¶óýh ¯cý^]aµ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~. c R¾vqñµ “cý^ýº
P°É{ò3]^ò×¾ð (R±²r û¯tÉñhò²pq Éóãºc^Òòà Ýü¯ïû¶ñz{òÁ]ý^]^r
VÙØ). T2 (Ýü¯ïµ Yz{òÁ]ý^) Yz{òÁ]ý^ VÙØ - RÁ]ý^ºóà Þñµºµ ÉóÉèò{µ.
b, d ˆnñÄz{ñ¾ð { ¶]aµ ÉñÚz{ɾð ] aµ û²Á¶ñþډ VÙ^òÖ ²{ 3c^ÒòüÄ ü¯ñ]^ñ^
²¾òïñ¾µ (PÉÙ ü“ãòºñÚ ¯òþÄʵ, Rz{þÄ ²¾{®z¾¶ñÚ ¯òþÄʵ Yz{òÁ]ý^ºñüÄ
VÙØ). c3 ž®{òÚ “cý^]a ²¾òïñ¾µ (R¾vt Rqz{òÇÑÒñü¾ñtû¶ñz{òÁ]^g
ûh¹ü{ ±¾ñ±{ò Rɾð ²t]ý^±²ÕÖóÇÑÒɾñý^ºñüÄûºÙØ). c4 ±¾ñ±{ò
(Yz{òÁ]^gûh¹ü{) VÙ֮ɺµ. c5 ˆ²t]ý^±²Õ؉ VÙ^òÖ~]a “±{ü¶û{ÙÚòÃ
ˆnñĵ‰ VÙØ ´4¶óºñ¹, Pz{ñüÄ - á´4¶ó±²ó¾ñprýºgûhñÃÅ, PÉÓýqº
Éó´4{òºñý^ºñüÄ R~ ²t]ý^±²ÕÖóüÖ VÙý^. d2 ž®{òÚ “cý^]a ²¾òïñ¾µ
(¶ñ{ñ²ó{ñ]^Òòzºñ{ò 3). PÙÖó]ü^, RcdüÚ üºñíó]^˶ñµ. b, c P{ñÉ~ -
(nñÄz{ñ¾ð) VÙØ - ²ü{3ñ²ñ{3ñ¯µ ²vwòÚɯ®{¾µ “c^ñ°Éñ{3µ ²vy^ò×¾ð
(R±²r û¯tÉñhò²pq Éóãºc^ÒòüÄ Ýü¯ïµ Yz{òÁ]ý^]^rûºÙØ). d P~]a
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 8 ¯¶]aµ ´ÉóÙ¶óýh 127

¯òþÄʵ Yz{òÁ]ý^ºñüÄ d ¶ñ{ñ²ó{ñ]^Ñ ±¾ýí^Òòà aýÖÉñÒ¾ð²]^ÅüĺóüÖ

2

R¾caÉ~; Pz{ñüÄ ÞµÞñ¾ò^Ñ žÕ²q üÉvt^òÖ~. e PÈÉó´ {òʵ TvqñºóÁ]^ÉóüÖ,

4

ˆÞ W^ñ^ô ¯ ¾ü¶{‰ VÙ^òÖ~. [f {v{ñ¶ý¾ f k¶]aµ ²ñ{±û²Á¶ñþÚ] aÒò¾ð®{

2

QÞ¯²z ¶z{ñüÄ { ¾ò]^±²pq {òÁÉr^þÒÊýqº Þ¾ðÉÝÉñ¶óýº. g aÒò¾ðz{òºñǵ

3 4

²¾ò¶Òz{ñǵ ûhÈÉóºñǵ {ñ¶ý¾ {òÁÉr^Ó]az ü{ñÕØg k¶]^ò×±ü²ñüĺñºóÕØ

RÁ]^òÖ~. h ˆ{ñ¶ý¾ ¯òÙ^v²ñ{µý^ûºñÈÉñ‰ ( {òÁÉñ¹.3-1-2 ) VÙÖ{òüÖ.
[ûhñöñþÄ^Ñ] i "Þ¾ðüɓðɾ٠'QÍÉõ¾ð! ¯µý¶ YÁ ^ÉóûhñÃǵ' VÙ×Ã, P±ü²ñü{
^ÉóûhñÃÅg hý¶Êµ²rºñ^ ÉÃÄ VÚ]a VÙ^ò×¾ð" VÙØ žÙ³ÑÒ ž{Å^Ñ
¯ò¾ðÉïó]aµ²r; j PcdÚÙÖó]ü^, ² pq¾ð, ˆVÙÛ^òüº {±³{ÅÙÖóz {þÚ]^Éó {ñÙ
4

ûhñÃʼn ({òÁÉñ¹.7-9-4) VÙ^òÖ²rüº Þ¾ðüɓðɾ٠^Éó ²ñrÛÛý^ºñüÄ ^Éó²ñqz

{prÃþÄ; PÉÙ Pc^ô ^¾òz~z{òÁ]^v^ÒñüÄ aÒò¾] ^qñèòz~, '¯ô¾ð YÁ^Éó ûhñÃǵ'
3

VÙ×Ã, ±¾ô{òºñüÄ j Týqaþı²qñü{ { ¾òz~¯òÙØ ûhñÃÄÉÃüÄÛÚ VÚ]a" VÙØ

2 4

PÁÒògûh¹É¾ð . k PÉÜýqº T² ºÉó´ {òüºñ^ z{ñà ɮ{ X“ð É ¾ð º z~]aµ

4 4 3

²¾òïñ¾µ (PÉÙ ü“ãòºñÚ ¯òþÄʶózºñ{ò3). c3 QÛÃ, žÕ²q Ýü¯ï¶{ò“ºó]-

ý^]^r VÙûÚÙÚ (R¾vrqz{òÇÑÒñ¾òzºñ{ò 3). d2 ²¾òïñ¾ñ®{¾µ (¶ñ{ñ-
²ó{ñ]^Ñ Rzºñ{ò3). e R~]a ¯òºñ¶^ü¶û{ÙÚ, (PÈÉó´4{òʶózºñ{ò3). (nñÄz{ñ¾ð)
VÙØ - ²ü{3ñ²ñ{3ñ¯ñ¯®{¾µ “c^ñÉñ]º¶ñ¹, ²¾òïñ¾Éñ]ºc^þÒ žÙ²óÙÛ^
RcdüÚ üºñíó]^˶ñµ. b, d VcdüÚûºÙÚòÃ, nñÄz{ñý¾ ž®~ÖgûhñÃÇÉñÙ
VÙ VÙÚòÃ, (PÉÙ ü“ãòºñÚÉózºñ{ò3). c3 ²ñ¾{®z¾ðºµ T²4ºÉó´4{òÞñ{4ñ¾w-
¶Ùü× VÙÚ (R¾vrqz{òÇÑÒñü¾ñt¶ózºñ{ò 3). d 2 ²t]ý^±²Õ×Úý¶Êµ
Éó´ 4{òz 3ɺÞñ{ 4ñ¾wµ PÙü×ûÉÙÚ (¶ñ{ñ²ó{ñ]^ûÒÙØ). e "aýÖÉñÒ¾ð
²]^ÅüÄ žÕ²q R¾caµ" VÙܶ~]a ¯òºñ¶^ü¶û{ÙÚ (PÈÉó´4{òʶózºñ{ò3).
Rµ¸ÙØ üºñíþÚ^Óµ Éñ]ºc^Ñ žÙ²óÙÛ^üÉûºÙØ ^vtû^ñÑÉ~.

f2, g { 4¾ò]aû¶ÙÛü{ ˆk¶]aµ‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ð º µ (aÒò¾ð z {òºñǶózºñ{ò 3).

"ü{ñÕØg k¶]aµ" VÙÖ~]a ÞµÉñ{3µ ˆûÞÒ®{3¾ðº¶ñ¾ðz{3ÉÞù^3®{4¾Þ±¾Éñýï-
ü¾ü{ ïó Þù®{3¾³4íݺ ²{3ñ¾Éó®ü{3, Pµü² 4ñíq3µ² 3²¾ò¾µ²4w¶±4ºýíâqñµ
{z 3ýÉ ²¾ñíó{¶óü¶ “ò¾Þñ ²ó 3² 4¾ð z {ò‰ (Þù.² 3ñ.Ý{üÉ 63) VÙØ. h {ñ¶ý¾
{òÁÉr^Ó]az ü{ñÕÖóÁ]aü¶ñûÉÙÚ ({ñ¶ý¾ ¯òÙÚòzºñ{ò 3). i ´¾ð É ¾ð ^ Ñ
¯ò¾ð É ñïµ ˆPý¶]^ ÉÃüÄÕa‰ VÙÖ~ - Q“ù^Éózɵ ûhñÃÅghý¶]^
ÉÃüÄÛÚ VÚ]û^ÙÖ²r. j2 Týqaþı²qñü{ - ²ñ¾É“𺵠û²×ü{ûºÙÖ²r.
j ² 4pq¾ð ¯ò¾ð É ñïµ - { 4¾òz~gûhñÃÄ ÉÃüÄÛÚ VÚ]û^ÙØ. P^4r{^4q¯ñ-
Þñ¶¾ð z 2ºµ ûhñÃÇ^òÖ{òüÄ {ñz²¾ð º µ. i ûhñÃǶñØ - ûhñÃǵ ±¾^ñ¾µ.
Pý¶]^ÉÃüÄÕa - žr]^ÉÃÄ VÚ]û^ÙØ ž®{òÚ P¾ðz{2z~]a “±3{3ñ¾ðz{2µ. j
R¾vqñÉ~]a, VÙþÚºý¶z~]û^ñvt ¯òÙØ ^ÉóûhñÃÄ ÉÃÄûÉÚ]û^ÙØ
“±3{3ñ¾ðz{2µ. b, k ˆnñÄz{ñ¾ð‰ Rzºñ{ò3ýº ^qñèòz~ ²4ñɵ (PÉÜýqº T²4º-
Éó´ 4{òºózºñ{ò 3). RÈÉóqz{òà - ž{Å^Ñ "^ô ü Î{ñüÚ nñÄz{ñ¾ð { ¶]aµ
ÉñÚz{ɾð]aµ û²Á¶ñ‚Ûý^ºñüÄ ¯¶]aµ ´ÉóÙ¶óýh ¯cý^]aµ RÙ²þÚ VÙØ
üï~Éñ^g ûhñÃźóÁ]^ RÈÉóqz{òǵ (T² 4 ºÉó´ 4{òüºñ^ 3 z{ñà ɮ{
X“ðɾðºz~]aµ ûÞÒa¶ñ¾ðºz~]aµ {a{òºñµ²r ºñÚ ^Éó²ñqÉÃÄûÉÚ]a)
VÙØ ûhñÃÇ^òÖ²r VcdüÚ" VÙØ ü^p^; "^ñ^ñèò®ºñüº¯ P®Éºó]^]^qÉ~"
VÙÖÁÒògûh¹{ñ¾ð. P{ñÉ~ - nñÄz{ñ¾ð {¶]aµ ÉñÚz{ɾð]aµ û²Á¶ñÛý^-
128 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 9 ÉñÚz~µ

ûÞÒa¶ñ¾ðºz~]aµ {a{òºñµ²rºñÚ ^Éó²ñqÉÃÄ VÚ]a. l [RÚò ºñɾð ¯ò^¾^Ã

ÉñÚzü{] ²¾¶²{ z{òüÄ { ¾òz~¯òÙØ, m ˆPﶮ¯¶ï¶®¯¶ï¶®¯µ‰ VÙܶɾð^Ñ
3 4

VÚ]a m VÙû^ñvqñ¾ð? n z¾ò²ñz Éó´ {òºñ¹± ²¾±³ýqz{ñ¶z{þÚüºñ üÉvtÉ~?

2 3 4

o û{ÒòÉókµ²ñý^ºñüÄ P®¯òÄ®{ñüÚ ûhñÃÇÉó]aµ, RÁÑ{Á ¶ñnñĶñý^ºñüÄ

R®¯òĵ Pzý{z {Éó¾ð ± ²ó]aµ; p ˆhô { þÚüºû{ñÏÉñ¾ð ÉóvyÒñ¾òǵ hô ¾ òº¾ð ‰

({òÁÉóÁ.79) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. (8)

YÙ²{ñµ²ñpt. PÉÜýqº a Ⱥñ±zºÉ{ñ¾ñ{ò ^Ñ Vcaµ³]a] ^ÉóûhñÃÄÉÃÄ VÚ]a

3

V{òÁvüqñ? VÙ^ò×¾ð. b ¯òzºÞú¾ò^Ñ {ñc^Ñ P°² Éó]^òÖ Éóãºz{òà ü² ñ] º{ñ±¾-

4 4 3

^¾ðãz{ñüÄ b üÉû×ÙØ PÖóºñ¾ð^Ñ; ž]{¾ð b ˆü¯ñ²í¯µ ݶ¾®¯ò{ µ “¾ô¾µ‰ VÙØ

2 3 3

ÞµÞñ¾ºñzý¾ýº ݶ¾òºñü{ ¯òÕ²¾ð^Òñý^ºñüÄ, Pɾð^Óµ ¯òzºü¾ñt Y±²¾ð^Ñ; b 4

RcaÑÒ ²¾ñ“¾²ñ¾ñ“¾ðºñ{ò ^Ñ Zü¾ñ ~ýÖºóüÄ ¶vrºóÁ±²¾ð^Ñ. b áÉñöõ^ò

3 5

² ^ ÉñÙ ¾ñ¶ñÉ{ñ¾¶ÃÄ~ PÖóºñü{ºóÁ]aµ; á²¾ñ“¾² ^ Éñܵ áüÉ{ ȺñÞ² ^ Éñ-

4 3 4 3 3 4 3

ܵ ]ÁâxÉ{ñ¾¶ÃÄ~ PÖóºñ¾ð ^ Ñ; b áû“Ò¯^² ^ ÉñÙ P¾ð g hñÉ{ñ¾z{òüÄ

6 4 3

±¾ÉwÛºóÁ]aµ; PcdÚÙÖó]ü^, Þ¾ðüɓðɾþÚ Vcaµ³]a] ^Éó²ñq±û²ÕÖ VÙüÛt

Y±²ñÁvüqñ? VÙ^ò×¾ð.

ÉñÚz~µÉñÚz~ÑÓµ²Áµ ¶vyÑÓµ¶vwòÙ^ôÍz
{ñÚz~µ Vv{òýhʵ{Éó¾ñ~ ¯òÙ×Ù{ÙþÚ
bÚÕhc^z{q]ý^ºÉþÚ] aq¶ñrýº
ÉñÚ]ü^ñþÚ] ^ÉóûhñÃÄÉÃüÄÕa RÚò¶ñØvüq. (9)
ºñüÄ - ¯¶]aµ ´ÉóÙ¶óýh ¯cý^]a¶óÙ²þÚ; nñÄz{ñ¾ð{¶]aµ ÉñÚz{ɾð]aµ
û²Á¶ñþÚ - {vqñ¶ý¾k¶]aµ ²ñ{±û²Á¶ñþÚg ûhñÙ¶ñþÄ^Ñ ûhñÃǶñÖý¶]^
ÉÃüÄÕa VÙÖócdüÚ É¾]^qÉ~.

m 2 VÙû^ñvqñ¾ð - VÙÚ Þz 3Á“¾ð , Þz 3Á“ü¾ñûÉÙÖ²r. l P^ÃÉñÚzü{

RÚòºñɾð¯ò^¾ð, n P^ÃÉñÚzü{ T¶]û^{ò¾òÃÄñ{òÁ]aü¶ñûÉÙÚ, (z¾ò²ñz3Éó´4{ò-
ºñºózºñ{ò 3). m, o ˆPﶮ¯µ‰ VÙØ ^Éó²ñtý^ Pɾð ^ Ó]ažvqñºóÁ]^,
Rɾð]a Éñhòüºû{ÙÚ (û{ÒòÉókµ²ózºñ{ò3). p Rcü^ºóÁ®~ ^Éó²ñt^òÖɾð^Ñ
¯òzºÞú¾ò^ÒòÕ^ñprà P{ò4^ü¾ñûÉÙÚ (hô{þÚüºû{ñÏÉñ¾òzºñ{ò3) {òÁÉóÁz{µ.
R®{ 3Òz{òà {ñ¶ý¾ü²ñüÄ RÁÑ{Á¶ñnñÄz{òüÄ P°² 4Éó±²ñ¾ð ] az û{Òò
Éókµ²óà P°²4Éó±²ñ¾ð Þz3Á“¾ÃÄû¾ÙØ ^Áz~. (8)

YÙ²{ñµ²ñpt (ÉñÚz~¶ózºñ{ò3). a Ⱥñ±zºÉ{ñ¾ñ{ò 3^Ñ ˆ{Éó¾ñ~ ¯òÙ×ى

VÙ^òÖ P®{¾ðºñ¶ózɞµ, ˆaq¶ñr‰ VÙ^òÖ Éó² 4ɞµ ˆÉñÚ]ü^ñى VÙ^òÖ
²¾zɞµ ȼïñ¾ð g ýh^Ó]aµ T²Äèwµ. b ¯òzºž]{ý¾Êµ RcaÑÒ
žžê]^þÒʵ²ÕÖ Rɾð ] avqñÚ WÕýÖºÁÒòg ûh¹ºñ¯òÙØû^ñvt
T]{ñ¾ðz{2zý{ z3Ás4^¾ò]^ò×¾ð (¯òzºÞú¾ò^Òòzºñ{ò3). b2 ˆºz¾ ¯ñ®ºz ²“ðº{ò‰
Rzºñ{ò3ýº ^qñèòz~ (üÉû×ÙÖÖóºñ¾ð^ûÒÙÖ~). b3 (ü¯ñ²í¯¶ózºñ{ò3) T²í¯µ
= í¯Þ¶õü² ɾðz{¶ñ¯µ R{ 3 µ “¾ô¾µ, ¯ ݶ¾®, “¾ô¾zý{ ݶ¾òºñ{~ -
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 9 ÉñÚz~µ 129

c [ÉñÚz~µ] c Ýɾð]^ z{òǵ. d [ÉñÚz~ÑÓµ²Áµ] d P~]aÑÒñ¹± û²¾òº{ñºóÁ]-

2 3 2

^òÖ ¶ï¾ð ü Äñ^ñ{ò ^Òòǵ. [¶vyÑÓµ] ´¶óºóǵ. [¶vwòÙ^ô Í z{ñÚz~µ]

3

^ôÎóÇvqñÚ ²ñ{ñÒñ{ò ^Òòǵ. [Vv{òýhʵ] Vptz{ò]^òǵ. e [{Éó¾ñ~ ¯òÙ×Ù

3

{ÙþÚ] PÈÉÉ ü{ “c^Òòǵ f PÈÉÉ ü{ “ɾðz{ò^ÒñÚ ü{ Éñ{ò Þ^IJ{ ñ¾ðz{ c^-

3 3 3 3 3 2

Òòǵ, g ^qÃü^ñz{ñÕü²ñüÄ Vcaû¶ñ]^ Ⱥñ²óz~± ´¾ðw¶ñ^ ɾðz{ò]^òÖÉþÚ.

h Rz{ñà Pyz ¾Èºc^Òòǵ Éó³ z¾Èºc^Òòǵ h Éñhò ûhñÃÇ^òÖ~. i PyÉñÚ
3 4 2

Qz¶ñ “¾ô¾û¶caµ Ⱥñ²ó]^¶ñpqñÙ. i Éó³ ÉñÚ Q^ñ“z~]a ¯òº®zÁ{ºñ Ⱥñ±{ò

2 4

RÃþÄ. P{ Éñ, [ÉñÚz~µ Rzºñ{ò ] Ýɾð^ ñz ʲ¾ò{¯üÄñ^c^Òòǵ P~]aÑüÒ

2 3 3 3

j ü¶ÄñºóÁ]^òÖ ± ¾î¶ñ{ò ^Òòǵ VÙضñµ. k [bÚà hc^z{q]ý^ºÉþÚ] l R±²r

3 3

Vcaµ Ⱥñ²óz~ ¯òÕ^òÖÉ٠Ⱥñ±º¶ñÚ ²{ ñ¾ðz{ c^üÒñt Y]^ É®~ PÉ{¾ò]aµ²r 3 2

ûhñÃÇ^òÖ~. m R±²r PÉ{¾ò±²~{ñÙ m R{¾Þíñ{ôºÛüºñ? VÙÚòà n ˆQ{òºmühñ{ò

2

TÁýÉ PcaýÉz{òca±²óÖ®{‰({òÁÉñ¹.3-5-5) VÙ^òÖ²rüº {ÙÜýqº n P±¾ñ]Á{- 2

{ò Ⱥ޵Ý{ ñ¯zý{ R{¾Þíñ{ôº¶ñ]^ò]û^ñvqñºóÕØ. o ˆíñü{ñß ü{ Éü{ üɓ

3 2 3 3

“c^ hg¾^ { ñ{ ¾‰ VÙØ ûhñÃǵ²rºñºóÕØ. [bÚÃhc^µ] ˆ±¾ñmíŵ

2 3 3 4

±¾îɶñ௵‰ VÙ^òÖ RþÒºû²Á¶ñþÒ±ü²ñüÄ, ² ^ É{ °² Éz{ñà ɮ{ ï¾ðãz{ñüÄ 4 3 3 4

p ±¾îÉõ^¾òz{òÁ]ý^. q Éñº~ý^º{ñ^ q P°² Éó]^òÖÉüÚ. r [{q]ý^ºÉþÚ] s T² º-

2 4 4

±¾]Á{ò±¾ñ]Á{c^Ó]û^ÃÄñµ T²Äèwµ. b4, b 5 "RcaÑÒ" Rzºñ{ò3Éñ]º-

Éóɾwµ (áÉñöõ^ôzºñ{ò3). b6 áû“Ò¯^Á]a P¾ðghñÉ{ñ¾z{òà ±¾ñÉvºµ
TvûqÙÖ~ T^®{ÁÒòÚ ¯òÄc^þÒüº ü^pý^ýº±²ÕÖ.

c (ÉñÚz~¶ózºñ{ò3). R~]^ò¾vq¾ðz{2µ. c, d P{ñÉ~, ÉñÚz~µ - Ýɾð]^3z{òǵ

ÉñÚz~ÑÓµ²Áµ - ÉñÚz{òÕ^ñprÃ, TÑÒñ¹ - û²¾ò{ñºóÁ]^òÖ ¶ï¾ðüÄñ^ñ{ò3^-
Òòǵ VÙÜ{Ã; Q^ Rz{ñà ˆTÑӶڞ¶óqžµ ü¶Çµ‰ VÙý^ºñüÄ RÈÉóqz{ò-
Åqzý{gûhñÃÅ, Pz{ñà - û²Áý¶ýºg ûhñÃÇ^òÖ~. Tµ²û¾ÙØ - ü¶Äñ¹,
Pz{ñüÄ ü¶ÅÇvqñÚ üÄñ^c^þÒg ûhñÃÅÕØ. PÙÖó]ü^, (ÉñÚz~¶ózºñ{ò3)
Ýɾð ] ^ 3ñz 3ʲ¾ò{¯üÄñ^c^Òòǵ, ÉñÚz~ - ÉñÚz{òüÄ, TÑÒñºóÁ]^òÖ -
ü¶ÄñºóÁ]^òÖ, Tµ²Áµ - P¶¾Áµ, P{ñÉ~ - ±3¾î¶ñ{ò 3^Óû¶ÙÜ{Ã. Q^ -
Rz{ñà - TÑûÒÙ²~ - ü¶þÄgûhñÃÅÕØ; Tµ²Áµ ü{ɾð^þÒg ûhñÃÅÕØ.
f (PÈÉÉ ü{3“ɾðz{ò^ÒñÚ) üÄñ^c^þÒgûhñÙÚ~ - {zÝ{2¾ð^Ó]až²Äèwµ.
e, g ˆ{Éó¾ñ~‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (^qà ü^ñz{ñ±ü²ñüÄ VÙØ). ^qà ü^ñz{ñ±-
ü²ñüÄ - ޞz 3¾µ É®~ ¯òýÖ®{ñ±ü²ñüÄ. e, h ˆ{Éó¾ñ~ ¯òÙ×ى VÙÖÉóz{ñÃ
² 2Å{µ (Rz{ñÅzºñ{ò 3). h 2, i Éñhò ûhñÃǵ²r VcdüÚûºÙÚ (PyÉñÚ
Rzºñ{ò3). i2 (Éó³ 4ÉñÚÉózºñ{ò3) S“ðɾÜ]a Rcü^ Q^ñ“ȺñÈÁz{ò ûhñÃÇ-
¶óqz{òà ûhñÙÚ ¯òº®zÁzɵ - Ⱥñ±{ò, ¯òº¶¯ñ¾ð z { 2¶ñý^ºñüÄ P¾ð z { 2ñz
ßz 3{4µ. j ü¶ÄñºóÁ]^òÖ - “ðÄñ]4º¾ñºóÁ]^òÖ VÙÖ²r.

k, l, t (bÚÃhc^z{q]ý^ºÉþÚ) VÙØ ²ü{3ñ²ñ{3ñ¯µ ²vwò ˆaq¶ñr‰ VÙ^òÖ

²{ 3z~]a {ñz²¾ð º µ (R±²r Vcaµ Rzºñ{ò 3). m ˆbÚÕhc^z{q]ý^ºÉþډ
VÙ^òÖ~]a {ñz²¾ðºµ (R±²r PÉ{¾ò±²~{ñÚòzºñ{ò3). m2 R{¾Þíñ{ôºÛüºñ -
±¾ñ]Á{“¾ô¾Ûüºñ VÙÖ²r. n (Q{òºmühñ{òºózºñ{ò3) R{¾Þíñ{ôºÛºóÁ®{ñǵ
z3¾Èºµ ±¾ñ]Á{¶ÙÖó]ü^ "{ò3Ⱥµ" VÙ^òÖ²rüº P±¾ñ]Á{¶ñºóÁ]aû¶ÙÖ²r.
n2, o P±¾ñ]Á{{ò3Ⱥ޵Ý{2ñ¯zý{ R{¾Þíñ{ôº¶ñ]aý^]a ±¾¶ñwµ (íñü{ñß
130 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 10 Tvtµ T¶óÍ®~µ

Éó´ {òʵ É®~ Y~c^òÛǵ ²óÙþÚʵ ý^ÉómhòºóÁ]a¶ñºóÕØ. t [aq¶ñrýº]

4

u Vcaû¶ñ]^ Ⱥñ²óz~¯òÙ×Õü²ñüÄ, v Z¾ñ^] ^ñyµ²r aq]bz{ñrÚ²r,

ühâr{c^Ó]û^ÃÄñµ T²Äèwµ. [ÉñÚ]ü^ñþÚ] Z¾ÒÉÙÖó]ü^ w YÁ ¯ñpt]^ñ^]

^ñphò û^ñtz~]û^ñvrÁ]^òÖ²r. [^ÉóûhñÃÄ ÉÃüÄÕa] R±²rºóÁ]^òÖÉþÚ x Vcaµ
³]a] ^ÉóûhñÃÄÉÃÄ VÚ]a. [RÚò y ¶ñØ Tvüq] z P^ÃÉñÚµ VÙØ Éóü“ãò]^
üÉyü¶ñ? T² ºÉó´ {òºóǵ V{ò¾òÃþÄ.
4 4
(9)

²z{ñµ²ñpt. a PÉÙ ühâr{c^Òqc^ VÙ ûhñÃÇ]aÑüÒºñµ²r ^Éó²ñq ÉÃüÄÛ¹,

a ±¾ñ±{Éóãºz{òüÄ Éñhò^¶ñ^ Prý¶ ûh¹º±û²ÕÖÉÒÉÙÖó]ü^ a áýÉâwɾð^-
2 3

Ó]a Q¯®{ ñÉïÛüÚÙ VÙ^ò×¾ð.

3

Tvtµ T¶óÍ®~µ ^q®~µ Rq®~µ ^òq®~µ ¯òÙص

û^ñvqü^ñÄzû{ñt ÉõÕÖóÁ®~µ ¶wcbrʵ
^vqÉñÕ×à {Úü{ÊÄû^Ú ¯òÙ×Ù{ÙþÚ
Év{¶óÍ°øÕ^ ü¯ñÕüÖÙ Prºñ¾ð]a RÙ²¶ñ¾òüº. (10)

[Tvtµ] ±¾Òºñ²z{òüÄ {òÁɺóÕÖóüÄýÉz~ ü¯ñ]^òʵ. [T¶óÍ®~µ] {òÁɺóÕÖóüÄ-

ºóÁ®~ û¯Á]a±²qñ{²r ûÉÒò¯ñt^ñw± ³Ö±²q Éóptµ. [^q®~µ] ¶ïñ² Åü²ñÃÉñ¾ð
3

b ²Á®~ R×mhòÛÕü²ñüÄ ²Öóz~]û^ñvqñà VÃþįq®~ ¶õptµ. [Rq®~µ] ±¾Òºc-

Rzºñ{ò3). p ±¾îÉõ^¾òz~ - aÚò®~. q RÉÜ]a ²4^3É{3°²4ɞvûqÙܶzý{

ˆTv²~ ûhñÃÅÉ VÙ^òÖ ²ñpýq ^qñèòz{ÁÒògûh¹^ò×¾ð (Éñº{òzºñ{ò3)
hñt(dØtÞ). q2 P°² 4Éó]^òÖÉüÚûºÙÖ~ - P°²4Éó]^òÖÉÚÙü× VÙÖ²r. r, s
ˆ²3ñïùgh2ñºñµ PÉâq±3{4:‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ ˆ{qµ‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
(T²4ºÉó´4{òʵ Rzºñ{ò3). t ˆaq¶ñr‰ VÙÖ~ - ¾ñ¶ñÉ{ñ¾z~]aµ T²Äèwµ. e,
t, u ˆ{Éó¾ñ~ ¯òÙ×Ù{Ùþډ VÙÖ Èºñ±{òýº z3Áâqñ®{ô^¾òz~ R±²{3z~]a
{ñz²¾ðºµ (Vca¶ózºñ{ò3). v Z¾ð - ¯®{3Ⱦíµ. w YÁ¯ñt - ²¾¶²{3µ. x Vcaµ
³]a]^ÉóûhñÃÄ ÉÃÄûÉÚ]a VÙÖ~ - ˆÉñÚz~µ‰ Rzºñ{ò3ýº ^qñèòz~. y, z
ˆ¶ñØvüq‰ VÙØ Ý{2ñ¯Éóü“ãµ ûhñÃÄñý¶]a {ñz²¾ðºµ (P^ÃÉñÚ¶ózºñ{ò3).

ˆÉñÚz~ÑÓµ²Áµ - U¾ðz4Éñ^ñ“ɾðz{ò^ÒñÚ T²¾ò{¯üÄñ^c^Òòǵ. Vvrýh-

ʵ - RÉÕÖóÇvqñÚ ü{3Éñ{ò3íñ{òü²4{3z{ñǵ ±3¾ñî¶x{ò3ɾðwü²4{3z{ñǵ
PâqÉó{4¶ñÚ ²{3ñ¾ðz{2c^Òòǵ. bÚà - ³ýqÊýqý¶ºñüÄ bÚòºñ¹, {3¾ð“¯ôº-
¶ñÚ VÙØý¾. (9)

²z{ñµ²ñpt (Tvt¶ózºñ{ò3). a ˆTvtž¶óÍ®~µ‰ VÙØ ~qc^ò ˆPrºñ¾ð]^òÙ²-

¶ñ¾ò‰ VÙܶÒ˵ ^qñèòz{É{ñ¾òý^ (PÉÙ ühâr{c^Òòzºñ{ò3). a2 ˆ{Úü{ÊÄa‰
VÙÖzý{±²ÕÖ (±¾ñ±{Éóãºz{òüÄ VÙÖ~). a3 ˆPrºñ¾ð]^òÙ²¶ñ¾ò‰ VÙÖzý{±-
²ÕÖ (áýÉâwɾð^Ó]^òzºñ{ò3).

b ²Á®~ R×mhòÛ±ü²ñüÄ - Pz~ ŠPz~ - ]3Áz4¾Éóü“ãµ, ^c^µ VÙÖ²r‹

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 10 Tvtµ T¶óÍ®~µ 131

û^ñvq ´¶óýº ¶ïñɾñï¶ñ¹ Pvq ²ó z{òºóüÄ ûhÃÄ žÏ^ò Vtz~]û^ñvt 3 4

WÖóʵ. [^òq®~µ] c ˆ² ñïùµ ³ í^ ü² ñ^ ñ² ž²{ ñºñ¾òÞú{ ¯: … Pmíŵ ±¾ñcž^ :

3 4 3 4 3 4 4 3 2

]ÁzÉñ c ±¾{ò“ò“ðüº ¶üïñ{ ü{ :‰ VÙØ d ^òq®{ ^òýqºóüÄ Äcý^ arÉñcaµ²rºñ^,

2 3 4

d YÁ^qà YÁ^qüÄñüq hô Ö ó]^òq®{ñÕü²ñüÄ ^qÕ^ý¾ºóüÄ ^òq®{²r. [¯òÙص]

2

ˆPÉâq± º h {òâq ®{µ { { ¾ð“ { °Â¾ðíó{µ‰ VÙØ ¯òÙÖ ¯òþÄ. e [û^ñvqü^ñÄzû{ñt

4 2 3 3 4

ÉõÕÖóÁ®~µ] f ˆTqüí ¾ñ¶¶ñ௵‰ VÙÖóÁ®{ RÁ±²ñ{Ã, g èñz¾¶ñÚ Y±²þÚüºñüq

²{òüÛ¾ñºó¾¶ñvt RÁ®{ RÁ±²ñ{Ã. h [¶wcbrʵ] ²{òüÛ¾ñºó¾¶ñvt {Ù
²t]ý^±²Õ×Ú ´¶óýº ¾èò]ý^ºñüÄ i á´¶ó±²ó¾ñpr Pþw]^, PÉüÒñüq ^Ä®~µ.
j [^vq QÕ×à Rzºñ{ò ] k ±¾¶ñwcû^ñvt PÖóºüÉvqñü{, k P¯ñz º°² ɵ
3 2 3 4

û^ñvt k RÉÜ]ü^ ü“㵂 VÙØ PÖóºÄñºóÁ]ý^; l YÁÉÙ YÁ üèz¾zý{z

3

{òÁz~É~, l ^žaýɱ²~, VÁÉótÉ{ñ¹ ]Áãò ²vx¯òÙ×à R~ RÉÚ~‚ VÙØ

2

PÖóºÄñ¶óüÖ; m ˆû²¹{ ^ñË^vs½ û²Á®ü{Ëýq ¸ËÄa‰({òÁÉñ¹.6-3-5) VÙÚ]^qÉ-

{òüÖ. n [Év{¶óÍ °øÕ^ ü¯ñÕüÖÙ] {òÁÉñ¹û¶ñÎó ²ñtý^]a ² ñ] ºµ ²vwòüÚÙ. 4 3

n Év{¶óÎñÉ~ n T{ ñ¾¶ñºóÁ]ý^, o {ÙþÚ P°Þ®{ò z{ ¶ñz¾z{òüÄ o Þ^IJ ı¾{ -

2 3 4 2 2 3

¶ñºóÁ]ý^. p PÙÖó]ü^, ²ýκ{ñ^gûh¹{ýÉ Rɾðü²ghñüÄ RÙØûh¹{ ûhºÃü²ñüÄ

ݲâq¶ñºóÁ]ý^. q ˆhò¾¯ò¾ðÈÁz{¶±üº{z ±¾zºè¶óÉ { ¾ð“ò{µ‰. r [^vqÉñÕ×Ã] 3

VÙØ ±¾zºè¶ñºóÁ]^òÖ{òüÖ. s [Prºñ¾ð]a RÙ²¶ñ¾òüº] Þ¾ðüɓðɾþÚ] ^Éó²ñq±

] 3¾ïóz{ñ±ü²ñüÄ. d, c P¾òÞú{ 3¯: VÙÖ~]^¾ð z { 2µ (^òq®{ Rzºñ{ò 3). c 2, d 2
'±¾{ò']^¾ðz{ 2 µ (YÁ ^qÅzºñ{ò 3 ). f (Tqüí ¾ñ¶¶ózºñ{ò 3 ). ˆ²¾ðw“ñüÄñ-
qüíñ£Ýz¾òºñµ‰ VÙØ ¯ò^4vt. e, f Tqíz{òÅÁ±²ñÚü²ñ~, ˆû^ñvqü^ñĵ‰
VÙÖ~ - WÖópt]û^ñvq ü^ñÄû¶ÙÖ²r. P{ñÉ~ - íqñ{ò 3^Ñ. g èñz¾¶ñÚ -
èz¾òºÞµ²3®{ò4ºñÚ. P{ñÉ~ - ^ò¾ôqñ{ò 3^Ñ. h ¶wµ - Þµ“ðüÄãµ. i á´4¶ó±-
²ó¾ñpr Pþw]^ûÉÙÖ~ - ²¾¶²{3z~]û^Ï®{ÁÓ^òÖü²ñ~. ˆ¾ñ¶Ýº {3èòüw
²ñ¾ð“ðüÉ ²z3¶ñ áÝÞùÞ¶ñïó{ñ … ÞÈüº ~ î¾ô¾ðÉó“ñÄñé ȺÉÞñºÝ{{2ñ]3¾{:‰
VÙÖzý{±²ÕÖ. j,k ühâr{c^Ñ VÃÄñÉÕýÖʵ ûhñÃÅ, ˆ{Úü{ÊÄû^Ú
¯òÙ×ى VÙý^ºñüÄ Èºñɾðzº´¾ðÉ^¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (±¾¶ñwcû^ñvt
PÖóº Rzºñ{ò 3). k 2 P¯ñz3º°² 4ɶñÉ~ - í^3z 3Éó㺶ñ^ S“ð É ¾Ü]avqñÚ
P¯ñz3º°²4ɵ. k3, l P~û^ñvt ˆRÉÜ]ü^ ü“㵉 VÙÖÖòʶ~]a ûÄÒ^ò^-
z3Áâqñ®{¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð (YÁÉûÛÁÉózºñ{ò3). l 2 YÕÖó¯òÄz{òÄÙÖó]ü^, {Ù
¯òÄz{òüĺñºóÕØ ^ža ýɱ²~, Qý^ºñüÄ Pzý{ z3Áâqñ®{¶ñ^ûÉtz{~.
m QÛÅ~ RÉÜýqº Tz3ºñ¯ü¶ñûÉÙÚ (û²¹{ ^ñÉózºñ{ò3).

n, o, p ZÒ{3ñ¾ð º µ - ²2ı¾{3zɞµ, ݲâqñ¾ð z { 2±¾{ò²ñ{3¯žµ. o2 RÈÉóqz{òüÄ,

Þ^IJ2ı¾{3û¶ÙÖ~ - Pz3üÉã®~qc^ò ý^c^¾ðº²¾ðº®{¶ñÚ ²2Äc^þÒgûhñÃ-
Ç^òÖ~. n, p R¾vqñ¶¾ðz{ 2z~]a ˆÉvq¶ó͉ VÙÖ~ - PÎ^òº{¶óûÎÙÖ²r. p, q
QÛà ²ýκ{ñ^g ûh¹{ýÉ RÙØ ûh¹{ ûhºÃü²ñüÄ, ݲâq¶ñºóÁ]aü¶ñ
VÙÚ (hò¾¯ò¾ðÈÁz{¶ózºñ{ò3). hò¾¯ò¾ðÈÁz{¶²ó - û¯tc^ñÄz{òüÄ ¯òýÖüÉÖóºóÁ]-
^gûh¹ü{ʵ ±¾zºè¶óÉ {3¾ð“ò{µ - ±¾zºèµü²ñüÄ ^ñpq±²pq~. r R~˵ P±²r
±¾zºè¶ñºóÁ]aµ VÙý^]a ¯òºñ¶^µ Tvüqñ VÙÚ, (^vqÉñÕ×à Rzºñ{ò).
{¶]a ±¾zºè¶ñºóÁ]^òÖ²rºóüÖ ˆ^vqÉñÕ×É VÙØ ûhñÃÇ^òÖ~; ü^pqñ¾ðÉñ¹
ü^ptgûhñÃǶ{òǵ ^vxüÄ ^vt ûhñÙÛà P~ ݲâq¶ñ^zü{ñÙضóüÖ.
132 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 11 ¶ñ¾ò¶ñ×{

û²ÕÖ R~üÉüºñ? R~ áýÉâwɾð^Ó]a Q¯®{ ñÉñºóÕØ. t [RÙ²¶ñ¾ò]

3

RÙ²zý{Êvqñ]aµ ü¶^ µ. u R~ u VÚ]a RÁ]^òÖ²r ^vqñÃ, R~ T^]a¶É¾ð^-

4 2

Ó]a VcdüÚºóÁ]^òÖü{ñ? VÙý^. v ˆû{ñvq¾ð]a Pž~vwg ûhñÙ¶ñþÄ^Ñ

ûhñÙüÚى ({òÁÉñ¹.9-4-9) VÙ×¾òüÖ. (10)

¯ò^ ¶z{òà a Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó ^Õ×ý¾± û²¾òº²ó¾ñprºñ¾ð {¶]ü^ ² ¾¶ñ^]û^ñvt

3 4

Þ¶Ý{~ :^ c^þÒʵ ü²ñ]aɾð VÙ^ò×¾ð.

3 2

¶ñ¾ò¶ñ×{ {vwµ¶þÄ üÉc^qz{vwþÄ

Éñ¾ò¶ñ×{ ý²µ´µû²ñÎóÃlÍ aÁb¾ð¯^¾ð]
^ñ¾ò¶ñÖÙhqü^ñ²Ù ûhñÃÄñºó¾z~ R±²z{ñÃ
üɾò¶ñ×{´ü¶ÅÁ±²ñÑ ÉóþÚ{ô¾ð]aü¶. (11)

b [¶ñ¾ò Rzºñ{ò ] c ¯ò¾®{¾¶ñ^ ɾðãò]ý^ºñüÄ “ð¾¶ï¾¶ñ¹ { ¾ð“¯ôº¶ñÚ {òÁ¶þÄýº-

3 3

Êýqº Þ¾ðüɓðɾþÚºñºóÕØ] ^Éó²ñrÕØ. d ˆÉóvž{ïñº^Ù ¯ôўr ûÉvžz{

Éñhòý^z{ñ¹ ¶vž{à üh¾ðËÕØ PÁÉóûh¹ºñ¯òÕaµ ¶ñ¶þĉ({òÁÉóÁ.50)ºñý^ºñüÄ,
d PÖÕÖþĺñ¹ { ¾ð“¯ôº¶ñºóüÖ RÁ±²~. e ˆ¯¶]aµ ´ÉóÙ¶óýh ¯cý^]a¶óÙ²þډ
2 3

({òÁÉñ¹.4-5-8) VÙØ ¯òzºñ¯²ñºó¯òºñÚ û²¾òº ²ó¾ñprºñÁ]a žÙü² ¯òzºÞµÞñ¾ò-

s, t, u Prºñ¾ð]^òÙ²zý{Êvqñ]aû¶Ùý^]a ¯òºñ¶^û¶~ ²¾³3z 3ü{4¾±¾zºèz-
Éñz VÙÚ (Rû{Ú]^òzºñ{ò3). u R~ - Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó. u2 VÚ]^òÁ]^òÖ²r -
VÚ]a ¾ß]^òÖ²r. v R±²r Pɾð^Ñ T^±²¾ð^üÒñûÉÙÚ (û{ñvq¾ð]^òzºñ{ò3).
Prºñ¾ð ] a RÙ²¶ñ¾òºñÚ - Évq¶óÍ °øÕ^ ü¯ñÕüÖÙ VÙ֮ɺµ. "°øÕ^
ü¯ñÕüÖÙ - R±¾²3®{4zý{ ¯ò¾ð¶ó]ý^]^ÉÜýqº Pc^ô3^ñ¾¶ñ^òÖ ³vºzý{±
²vwòüÚÙ" VÙØý¾. (10)

¯ò^3¶µ (¶ñ¾ò¶ñ×{ Rzºñ{ò3). a ˆ´ü¶ÅÁ±²ñÑ ÉóþÚ{ô¾ð]aµ‰ VÙÖ{òüÄ ü¯ñ]^ñ^

PÉ{ñ¾òý^ (Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºózºñ{ò3).

b, c ¶ñ¾ò¶ñ×ý¶ºñüÄ - {vwµ¶þÄ - VÙØ ÉóÉèòz{ÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ò¾®{¾¶ñ^

Rzºñ{ò3). c, d QÛÃ, {òÁ¶þÄ “ð¾¶ï¾¶ñ¹, {3¾ð“¯ôº¶ñºóÁ]aü¶ñûÉÙÚ (Éóv
ž{à Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - Éóv~q]^¶ñÚ Þ^ÄüÄñ^c^Ó]aµ ¯ò¾ðÉñï^ÛÚ
Þ¾ðüɓðɾÜýqº Q{ò4¾ñìºÞúh^¶ñÚ {òÁɲó4üã^z{òÙ ü¶üÄ TvqñºóÁ]^òÖ
Þ¾¶ñºóÁ®~ÑÒ ÉóÄèw¶ñڞz~Éñhòý^ü²ñüÄ, ¶v~q]^¶ñ^ “ò^2¾²¾ðº®{-
¶ñ^]^òpt{þÄÊÕÖóÁ]^òÖ PÁÉó^Ñ ±¾Éïóºñ¯òÕ^òÖ ¶ñ¶þĺñý^ºñüÄ,
PÖz{þĺñ¹ íĵ ¶ñ×{ ±¾ü{ 3 “¶ñ¹ { 3¾ð “ ¯ô º ¶ñºóüÖ RÁ±²û{ÙÖ²r. d 2
PÖz{þĺñ¹ VÙÖ~ - hñt(dØtÞ). PÖzý{ - {4¾ð¶zý{z{þĺóüÄÊýqz{ñ¹ VÙØ.
ˆ]Áâwµ {4¾ð¶µ Þ¯ñ{¯µ‰ RüÖ. e R®{z {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà ±¾{ò²ñz 3ºc^Ñ -
²¾zÉñÉ{ñ¾c^ÒÙü×, {òÁüÉc^qžýqºñþÚg ûhñÃǵ²r VcdüÚ VÙÚ
(¯¶]a¶ózºñ{ò 3). ˆ¯¶]aµ‰ Rzºñ{ò3ºñüÄ ûÞғôúµ ûhñÃÇý^ºñüÄ, P~,
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 - 11 ¶ñ¾ò¶ñ×{ 133

^Ó]aµ ž^cû^ñt]aµ “ôÄÉzý{ýºgûhñÃÅÕ×ý^ºñüÄ, “ôÄz~]a VÃþĺñÚ

{òÁüÉc^qžýqºñþÚºñºóÕØ]^Éó²ñrÕØ. f [Éñ¾ò Rzºñ{ò ] g {òÁ¶þÄ ¶ñ¾ò¶ñ×{ñ±
3

ü²ñüÄ {òÁ¯^¾òʵ Éñ¾ò ¶ñ×{òÁ]aµ. h R~]a Pr {òÁ¯^¾ò]a h Þ {òÁ¶þĺñý^- 2

ºñüÄ. h PÎ^òº{ñ¹ h { ¾ð“¯ôº¶ñºóÁ®~ÑÒ û²ñÎóÄñüÄ lα²pq {òÁ¯^¾ò. i [^ñ¾ò

3 4 3

¶ñÖÙ Rzºñ{ò ] j ûhñÙÚ P¾ð z { z{òà P{ò“cý^²vxý¶]a Q±zº{ò“ºµ

3 2

ûhñÃÇ^òÖ~. {Q±{ò = Tvý¶ Tý¾]ý^} k [üɾò Rzºñ{ò ] l Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó 3

^Õ×¾ð]a ² Äcû^ñt±²ñÑ û²¾òº²ó¾ñprºñû¾Ù^òÖ~. m {òÁ¶þÄ ¶ñ¾ò¶ñ×{ñý^ºñüÄ,

2

{òÁ¯^¾ò Éñ¾ò¶ñ×~. n Q×]^º¶ñý^ºñüÄ ²ó¾ñprÊýqº QÞ¯²z ¶µ üɾò¶ñ×~. 3

üɾò VÙ²~ ²¾ò¶Òµ. R~^Õ×¾ð]a RÉÑ ² ĵ û^ñt]^üÉvtÉñûÚÙ? VÙÚòÃ,

2

{Ú]ažÙü² {ñÙ^ñpr]û^ñtz{ ÞµÞñ¾òýº ÉóÁµ³µ “ôÄa w¶ñºóÕØ, R{òà 3

ûhñÃÅÕØ; R“ð“ôÄawµ o YÁɾð]aµ ¯òĶÃÄ; {ñÙ PÖó{Ã, ¶º¾ðÉÖ¶{ò¯Äµ û²ÕÖɾð

PÖó{à ûh¹Ê¶z{þÚºñºóÕØ, R±±¾² ñÉzý{ PÖó®~ Rɾð ûÉÒòºópqñ¾ð‚ VÙܵ
4

±¾Þñ{ ñ{ò“ºz{ñüÄ, Þ¾ðüɓðɾ٠² ĵ û^ñt]^òÖ { ý“ºóüÄ PÉþÚÉóÄ]^ò ¯ñüÚ

3 2 3

R~]a ² Äcû^ñt]^üÉyµ‚ VÙØ {Ú]a ² ¾¶ñ^ WÖópt]û^ñvt p ² ĵû^ñt]aµ.

2 4 2

q [ÉóþÚ{ô ¾ ð ] aü¶] r Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó ^Õ×Áýqº ² ^ É{ °² ÉÉóü¾ñ{ò ºñÚ

4 3 3 4 4

Þ^ı¾{ò² ®{ ^c^þÒʵ ü²ñ]aµ. Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó ^Õ×¾ð]a P®{:³¾z{òüÄ s ²rʵ

3 4

s ¯ýqÊû¶Ùý^.
2

Éq]az{òÁÉõ{ò±²óÑþÒ {òÁÉr^üÒ “¾wµ

ˆVÙþÚºñÑÉñüډ VÙØ {òÁüÉc^qžýqºñÚòqz{òà ݲâq¶ñý^ºñüÄ, a3w-
üºñ^3z{ñüÄ PÉü¾ ±¾{ò²ñz3ºû¾ÙÖ²r. f, g ^ôÍgûhñÙÚɾðz{2zý{ z3Áâqñ®{-
¶ñ]^ò P¾ðz{2¶ÁÒòg ûh¹^ò×¾ð ({òÁ¶þĺózºñ{ò3). g, h Éñ¾ò¶ñ×{òÁ]ý^]^r VÙ
VÙÚ (R~]^r Rzºñ{ò 3). h 2 (Þ {òÁ¶þÄ) Þ - ±¾Éñï¸Ä¶ñÚ
¶þÄûºÙÖ²r. h3 ˆý²‰ VÙØ - PÎa. h4 ˆ´‰ VÙØ - {3¾ð“¯ôºý{, R¾vqñǵ,
¶ó^˵ { 3¾ð “ ¯ô º ¶ñûºÙÖ²r. i, j {òÁ]^ñ¾òºñý¾ºópt ¯ò²óz{~]a {ñz²¾ð º µ
(ûhñÙÚ P¾ðz{2z{òà Rzºñ{ò3).

k, l {ñz²¾ðºµ (Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºózºñ{ò3). m ¾üÞñ]{ò ({òÁ¶þĺózºñ{ò3). Q×]^º-

¶ñý^ºñüÄûºÙÖ~ - {òÁ¯^¾ò Éñ¾ò ¶ñ×ý¶ºñüÄûºÙÖ²r. n Q×]^ºµ - ÉÕ×{
î¾{ 3µ. o YÁɾð]aµ - ¶Õû×Áɾð]aû¶ÙÖ²r. p, q ˆÉóþÚ{ô¾ð]aµ‰ VÙÖÉó~]a
( ² Ä c û ^ ñ t ] a û ¶ Ù Ö ~ ) ± ¾ { ò ² 3® { 4^ µ ¯ ò È Á z { ¶ ñ Û Ã ² 2Ä ß z 3{ ò 4] a
ÉóÒµ² 3¶óÃþÄûºÙܶzý{±²ÕÖ. r ïñ¾ð z { 3¶ñÚ ² 4ñɵ (Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó
^Õ×Áýqº Rzºñ{ò3). s, s2 (²rʵ ¯ýqʵ) P°² 4ɞµ ý^c^¾ðºžµ. s ²r =
íõɯµ. s2 ¯ýq = ÈÁz{ò. (11)

íõº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

134 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 5 ¯ò^3¶µ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãzÞc^3{òºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ð üÄñ^µ

Q¯®{ ¯ò¾ð±² ¾¶{ô ¯Éó´ {òÊ]{µ

3 4 3 4

ýÉavq ¯ñ{ ¶{ Éõçº ž¯òÝÝ~É® Þ:…

2 2 2

¯ñ®ºÝÞü¶ñÝ{ò ¶¶ ¯ñ±º¯Éñ±º¶z üºz- 3

ºñ¯®{ ´¾¶{ò ²mh¶¶ñÞÞñ{ ……

3 4 3

Éñ{ò3ü^Þ¾ò PÎ^òº¶wÉñÒghôº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãz{ñz²¾ðº¾z¯ñÉÒòºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ðüÄñ^µ

Q²®¯ñ¯®º² ®û{ Ò Þ¾ßí¯òĺñÉÃÄü² Þñ®z ¾ü¶ñü{

3 4 4 3 3

² ]{ñ^ z ɵޓôüÄ {~ hò{Þ¶ºñ“ðÉñÞ{ ñ¯±¾Éõüw …

4 4 4 3 3

^¾ð±´¾ñüIJü“ñü² Þ¶{ò ^¾ïóü{ ü{ñãü^ Þ¾ðÉ´¾ðüw

4 4

]Áâüw Ý~zºñ{ò ² ñíñµ “q ¾ò³¾É{ z { ®º{ñµ ¯ò®{ò {ñ®º:……

3 4 2 3 3 4 3

(Q²®¯ñ¯®º² 3®û{ 4Ò) Pµ¶ñþÚ, ûɵ¶ñ ²óÒ®{ñÙ{ÙþÚ - Q“ ð ¾ ò{ñ¾ð z { 2¶ñ^

]ÁâwÛ¹ PÉ{¾òz{ÁÒò Éóü¾ñ{ò4^þÒ ¯ò¾ß]a¶ÉÛ¹; (Þ¾ßí¯òĺñÉÃÄü²4) ý¶º
^vxÑ Rzºñ{ò3 - û²¾òº²ó¾ñprºñÁ]a ÉÃIJ4ܶñ¹; (Þñ®z3¾ü¶ñü{3) ÉõÉóÅÙ²µ
¶ó^ VÃþįò^Í®{ ¯µ Pgk{Ù - ¯ò¾É{ò4^ñ¯®{3zý{ TýqºÜ¶ñ¹; (²4]{ñ^4z4ɵÞ-
“ôüÄ) ü¶Éó¯òÙØ û{ñÏÉñ¾ðÉóþÚü²ñ^ ü¶Ëµ ²ó¾ñÙ - ²4]{Áýqº ²ñ²c^þÒ± ü²ñ]a¶-
ÉÛ¹; ({~3hò{Þ¶ºñ“ðÉñÞ{3ñ¯±¾Éõüw) QÕÖ¯ÃÄ Éý^^ñpt¶µ¶ñþÚ - Pɾð^þÒ
Þ¶º¶Öó®~ Þñz¶ó]^ Þñz¶ó]^ P°²4Éó±²ó]a¶ÉÛ¹; (^¾ð±´¾ñüIJü“ñü²4) ^¾òºü¶Úò
¶óýh ûÉÒòº¯ôØ hòÖóü{ºótµ - ^Øz{ {òÁü¶ÚòºóüÄ ^¾ð±´¾zý{g hñz{òºÁÒò Pz{ñüÄ
¶ó^˵ ü“ ñ² 4¶ñÚܶñ¹; (Þ¶{ò4^¾ïóü{) Yz{ñÁµ ¶ó]^ñ¾ð^Óµ {Ù{Ú]^òÙÖó
¯òÙ×þÚ - ¯òÝÞ¶ñ±4º{ò4^ܶñ¹; (ü{ñãü^) ¯¶]aµ ´ÉóÙ¶óýh¯cý^]aµ RÙ²þÚ
- RÙØ Q“ð¾ºóz{ü²ý¾Êµ ¯òzºñ“ð¾òý{ºñÚ ²ó¾ñprüºñûqñ]^ ¯òþÚz~ Q¯®{ò3±²ó]a-
¶ÉÛ¹; (Þ¾ðÉ´¾ðüw) ÉñÚz~µ ÉñÚz~ÑÓµ²Áµ Rzºñ{ò3 - Þ¾ðÉ{3ñ Þ¾ðÉz¾
Þ¾ðÉÉÝ~]^Òòǵ Ⱥñ²óz~¯òÕa¶ÉÛ¹. RcagûhñÙÚ Èºñ²ñ¾µ - ü¶ÅÕ²ñprÃ
ˆTvtž¶óÍ®~µ ^q®~¶óq®~µ‰ VÙØ ûhñÃÇ^òÖ ¯ò^3¾üxz3^ò3¾w]¾¶üxz3{4¾x-
{ò 3^Ó]a T²Äèwû¶ÙØ {òÁËÑÒµ. Wɵ´4{ÛÚ ÉvtÉý¾±û²Á¶ñÒòqz{òüÄ
Ý~{ò±¾x¶ñ{ò3^þÒ±²vy¶É¾ð^üÒ ²4ñ]3ºÉñÙ^Ñ, {z3Ⱥ{ò¾ò]{û¾ÃÄñÁµ ²4ñ]3º-
ïõ¯¾ð VÙØ ˆÉõÕÖóÁ®~‰ VÙ^òÖ {3“^z{òüÄ QÍÉñ¾ð PÁÒòÛ¾ð VÙ^ò×¾ð.

üÉ{3ñ®{ñhñ¾ðº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

 135

Q×®{òÁÉñ¹û¶ñÎó - {ô¾ð±²ñý¾ ±¾üɓµ

a ^ôÍ ˆÉõÕÖóÁ®ü{Ïĉ^ñºóÁ]^, P¯®{¾µ ˆ{ô¾ð±²ñý¾ºñ¶óÚò‰ºñºóÁ]^òÖ{òüÖ; b Vµ²ñ¾ð
^ôÎóÃ{òÁÉñ¹û¶ñÎóýºÊµ, Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóýºÊµ P°Þ®{ò z~, b ü¶ñÁÑÒ{þÚʵ
4 2

ühñüÖüºñ? P{òüÄ P±²r ¯ò¾É{ò ^±¾ô{òºñ¹g ûhÙÖ~, R{òà R±²r ü¶ñïzü{ñüq

4

{þÄ]^prÕØ; b R~]a RÁ®~ PýqËûhñÃÇüÉüÛ? b R~]a PÞc^ {òü¾É Þc^ {ò:‚

3 4 3 3

VÙØ PÁÒògûh¹É¾ñµ. c ˆû²ñ¹®¯òÙÖnñډz{òüÄ ±¾]Á{òü{ ñãzý{ P°Þ®{ò z~

3 4

c Pmhò, á² ¾{ñÍÉñÙ û²Á¶ñÑ {òÁɲó üã^z~]a ¯µý¶ºýÎz~É®{~‚ VÙØ,

2 4 4

PÉý¾z {òÁžrlpr Prý¶ûh¹º]^qüÉñµ‚ VÙØ ²ñ¾òz~ c ɾ]û^ñvt, ý^ü^ºó

3

ˆ¾ñí®‰ VÙØ 'TÚ]a žrÉñc^òýÉzü{Ù' VÙÖü²ñ~ PÉÙ ~rz{ñÕü²ñüÄ

~rz{ñ¾ñºóÕØ; d '¯ñÙ PɾrüºÚÙü×? Pɾð VÙûhñÃþÄ d ¶Ø±²ü¾ñ? R±ü²ñü{
2

¶õ p t]û^ñvtÉ®~ {òÁɲó üã^µ ²vy^òüÖÙ' VÙØ {òÁghòz{ò¾bqz{òüÄ

4

^òpt¶Ò˵ ²óÖ®{ { ¾ò±³±ü²ñüĺñºóÕØ {òÁÉñhò¾òºz{òÕ ²óÖ®{ { ¾ò±³; e ²óÙ³,

4 4

{ô¾ð±²ñý¾ºñ¶óÚò ±¾üɓµ. a Ⱥñ]2ºñ{ñÉóÙ St²ñt (^ôÍ ÉõÕÖóÁ®~ Rzºñ{ò 3).

P{ñÉ~ - ^tü¶t ^tµ²ÑÒ¶ñ¹. P{òüÄ - P±²r¯ò¾{ò“º±¾ô{òºñ¹, R{òüÄ -
¯ò¾{ò“º~3:^2¶ñ¹ RÁ®{{òüÖ; R~]a Þc^3{ò YÙص ^vrüÄñµ VÙØ ^Áz~.
b ±¾ô z º±¾ô { ò^ÒòÜýqº TzbÄý{ RÁ®{²rºñà R~]a YÁ Þc^3{ò ²ór]^±
ü²ñ^ñû{Ùܶzý{ Q±{ÞµÉñ{ 3z{ñüÄ { 3¾ð “ ò±²ó]^ò×¾ð (Vµ²ñ¾ð Rzºñ{ò 3).
b2 (ü¶ñ¾ð TÑÒ{þÚʵ ühñüÖüºñ) VÙܶñ±ü²ñüÄ VÙØ bptÉ~. P{ñÉ~ -
YÁÉÙ ¯ñÎó P¾òhòýº] û^ñvtÉ®~ YÁ û²vqñpr ý^ºóüÄ "VÚ]a
Rzý{ghý¶z~ RqüÉyµ" VÙØ û^ñt]^, P±²rüº PÉÓµ hý¶z~ RþÄýº±
²tz{òq, RÉܵ PÁü^ YÁ ²ñz¾z{òüÄ ü¶ñý¾] û^ñvtÉ®{òÁ®~ ü¶ñý¾
Éñ¾ðz~]û^ñvt, "Pµý¶ºñü¾! ü¶ñ¾ð ÉómhòÕØ, ühñÖótµ" VÙû×Á^ñà RÁ^ñÃ
RcdüÚ ûhñÃÇý^ºñüÄ, Pµý¶ºñ¾ð PÇz~ "¯ôû^ñvt É®{ ü¶ñ¾ð û{ñþĺñ{-
{ñ¹ RÁ®{~; ü¶ñ¾ð TÑÒ{þÚʵ ühñÖótüÉüÛ?" VÙ×Òñµ. b3, b4 Rz{ñà {ñz²¾ðºµ
VÙûÚÙÚòÃ: ^ôÍ Þµ“ðüÄãÉó“ðüÄãc^Ó]û^ÃÄñµ YÁ²r ûhñÃÅ]û^ñvt
ü²ñ®ü{ñµ; R{òüÄ É®{ÉñüÖ ^tü¶t^tµ²ÑÒ¶ñ¹ RÁ®{~; R~ VÙÛüÄ
ûhñÃÄÄñºóÁ®{ü{ñ? R~]a PÞc^3{òü¾É Þc^3{ò: VÙØ PÁÒògûh¹É¾ñµ
VÙÖ²r.

c ... g R®{ ±¾ô z º±¾ô { ò^Ñ{ñÙ {òÁÉóÁz{ü¶ û{ñqc^ò žÚòüº ¯ñٞ^Ù PÒ˵
P°É¾ðz{ò]^òÖû{ÙØ {òÁËÑÒµ ²ÕÖó, ±¾²3®{4h~âqºz{òǵ Rɾð]a TvqñÚ
PÉÝý{ 2^Ñ á²4¾{ñÍÉñüÛt ü²ñźñ]^Äñ¹ RÁ®{û{Ù^ò×¾ð (û²ñ¹®¯òÙÖ
nñÚz{òüÄ VÙØ ~qc^ò Pmk Éñ]ºz{ñüÄ). P{ 2 Éñ, Rɾð ] a žÚòüº
¯ñٞ^ÚòüÄ Þñèñz² 2ı¾ñ±{òºñý^ºñüÄ, ^ô Î óà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóÄ~
¶ñ¯Þñ°²4ɵ VÙ²ñ¾ñ^ ±¾²3®{4h~âqº±¾{ò²ñz3ºzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ñ^Ë-
¶ñµ. a R®{ ²èz{òÃ, Qý^ºñüÄ (^ôÍ ÉõÕÖóÁ®~ WÏÄ^òà ²óÖ®{) VÙØ
bptÉ~. ºz 3Éñ, c ... g ¯tüÉ hòÄ áýÉâwɾð^Ñ VÏ®{ÁÒ Pɾð^Ó]^ñ^ò
¯ñÇ ±¾² 3®{4{ñz²¾ðºzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (û²ñ¹®¯òÙÖ nñÚz{òà Rzºñ{ò3-
ºñüÄ) VÙØ Þµ±¾{3ñºµ. ˆû²¾òº±ý²]a “ùz3{4ÞzɶvwÙ R~û{ñqc^ò
±¾Þñ{ò 3z{ÁÒò, "T¶]^ñ^z{ñÙ ²óÑþÒ R±²r ±¾² 3®{ 4{ñz²¾ð ü ºñ²®ºñÞµ
ûh¹{ÁÒòÛ¾ð" VÙÖÁÒògûh¹{ñ¾ð‰ VÙÖÁÒògûh¹É¾ð. c2 ˆRÚòºñž×ý¶‰ VÙý^-
136 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò ±¾üɓµ

²{òÛÄñvtbr Qýh ÉÒ½®{ñÕü²ñüĺñºóÕØ e {òÁÉ®{ñ{òºóà Qýh û²Á^òÚ²r;

2

f ˆVÙûÚmhòÛ¾ð{ñü¶ Py]^¾ñ¹g hñ¾ð®û{ñÎó®{ñ¾ð‰, f ˆžºÕÖók¶®û{Ï®~‰ VÙܵ

2

²rºóüÖ Qýh û²Á^òÚ²r. g ¶õvt VÏ®{ÁÒò {òÁɲó üã^µ ²vwò PÉÙ¶ü¯ñ¾{ µ 4 2

{þÄ]^prÛÕü²ñüĺñºóÕØ - {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà RÉý¾ P°² Éóz{²r. h ^ôÍ ˆÉõÕÖóÁ®- 4

ü{Ïĉ^òà ²óÖ®{ ¯ò¾É{ò ^±¾ô{ò ¶ñ¯Þñ°² ɶñz¾¶ñ¹ ² ñîº^¾wüºñ] º¶ÃÄñý¶-

4 4 3 3

ºñüÄ, Vz{þÚüºÜµ Tº¾ WÖóÚ~ h {^¾ÉóÏý^]a TqÄñ¶ñü²ñüÄ ü¶ñïz~]a

2

Tر²ñ¹z{þÄ]^prÕØ. R±²rºóÁ]^òÖ {µ { ý“ýº, Þ¾ð ü ɓð É ¾üÛüq ^Ä®~

3

²ó¾ò®~ü¯ñ˲t^ò×ûÒñÁ ²ó¾ñpr {Ù QÕ×ý¶ºñüÄ ü¶ñïóz~]^òq]^, RÉÑ{ ý“ýº 3

P°Þ®{ò z{ h ² ®~ ɾð]^ žµ ü¶ñïóz~, R~ü{ É{ñ®{¾c^ÒñüÄ É®{ü{ñ?‚ VÙØ

4 3 3 4 3 3

ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žýqºñý¾] û^ñvt ³a®~ ²¾òïñ¾µ²vw±³^, RÉѱ¾]Á{òºÖó®{

3

ü{ñÎóºñÚÉÑ, '¯ôc^Ñ ²ñ¾ò]^òÖýÉ RÉÑ ü¯ñË]a± ²¾òïñ¾¶ÃÄ; Éó¯ñ“z~]a

TqÄñ¶óz{þÚ; QÚ²óÙ³, h ² ^ É®¯ñ¶Þc^ô¾ðz{¯z{ñǵ h ² ñ^ É{²ñ{ ü¾yÉñǵ
4 4 3 5 4 3 3

ºñüÄ (Pmhò VÙÖ~). c3 ɾ]û^ñvt = É®{ ²óÙ³. d2 ¶Ø±²ü¾ñ = ¯òüã{ò4±²ü¾ñ.

e 2,f {òÁÉ®{ñ{òºóà Qýh û²Á^ò]^òq®{²rýºgûhñÃÅÕü× ûÉÙÚ (VÙ
û¯mhòÛ¾ð Rzºñ{ò 3) û²¾òº {òÁÉ®{ñ{ò. (´ü¶º Rzºñ{ò 3) {ñ¶ý¾±´ÉóüÄ
û²ñÁ®{òºóÁ±²ñÒñ¹, hòÉ®{ {òÁü¶Úòýº TýqºÒñ¹ RÁ]^òÖ û²¾òº ²ó¾ñpr-
ºñý¾ TÙÜýqº Þùa¶ñ¾¶ñÚ {òÁ¶ñ¾ð É óüÄ üh¾Éópt]û^ñvqÉܶñ¹,
´ 4 µÊz 3 { 4 ¾wµ ²vwòÚ ÝÉñ¶óºñÚ-ÉüÚ; (ºñü¶ Rzºñ{ò 3 ) ºñ¶ñ^òÃ
¶ïñ²ñ²zý{Êýqüºñµ, P{ WÉ ~ø 3¾Ý{2¾ñüÛµ; VÙÜýqº û¯mhòÛ¾ð{ñü¶
¯òÙ {òÁÉr^ÒòÙ Þ¶õ ² z{òüÄ P®{¾c^ 3¾ñ¹] ^òpr]û^ñvt ¯òÙ×¾ð , Pɾð
]Á{]Ázº¾ñÛ¾ð. ˆ´ü¶º ûhµ¶ñý{ ¯òÙ¶ñ¾ðÉóà üh¾ðÉóz~± ²ñ¾òq®{ɵ¶ñ - ºñü¶
PÁÉóþÚüºñµ ühüºñµ, VÙ û¯mhòÛ¾ð{ñü¶ - ¯òÙ ²ñ{z{Áa - Py]^¾ñ¹g
hñ¾ð®û{ñÎó®{ñ¾ð‰ VÙØ P®Éºµ. ühüºñµ - ~ø 3¾Ý{2¾ñüÛµ VÙÖ²r. f2 (žºÕÖó
Rzºñ{ò3) û²¾òº {òÁÉ®{ñ{ò. QÍÉñÁýqº {òÁËÑÒ¶ñÚ~ QÍÉñ¾ð]a žÙüÚ
² 4^ 3Éz 3Éóãºz{òüÄ ±¾Éw¶ñ¹ Pcü^ žÕ²qz~qc^òÕØ. Pzý{±²ñ¾ð z ~,
VÙþÚʵ bpr]û^ñvt ü²ñ^±²ñ¾ñ¹, Q^òà ˆü²3ñ{4º®{: ²¾Ý²¾µ‰ ²vwò
{ 4¾ò±ü²ñµ‚ VÙÖÁÒògûh¹^ò×¾ð (žºÕÖò k¶®û{Ï®~ ž®~ÕÖ û¯müh).
TzÞñïzý{gk¶®~û^ñvt žÕ²q ±¾Éw¶ñ¹]^òÒµ²ó RÁ]^òÖ û¯müh;
(RºÕØÉñ¹ Vµû¶ñt ¯ô br) VÙþÚʵ bpr]û^ñvt ü²ñ^±²ñ¾ñ{û{Ù? VÚ]a
²4^ 3É{3°²4ɵ ²vwüÉvqñüÉñ? VÙÚ (¯Õ´ýɱ´ÉõÙÖ ÉvwÙ ³^Í -
¯º±³ýqº ¯ñÉõÙ - ^òÒÉó - ~ýq - Tpû²ñ{òüÉñµ) “ðÄñ]4º¶ñÚ ´ýɱ´ÉóÃ
SÙÖ±²prÁ]^òÖ Évwµü²ñüÄ RÁ]^òÖ Évwzý{ÊýqºÉÜýqº
^úñwa3wc^þÒ “ð Ä ñ]4º¶ñÚ ¯ñÉñüÄ SÙÖ±²prÁ]^òÖ “± 3{3z{òÜýqº
Þ®{3¾ð²4z{òüÄ, û²ñ{òüÉñµ - P®{¾ð´4{¶ñµ²r ²vyËü{ñµ. Rz{ñà - PÉÜýqº
^úñwa3wc^þÒ ˆü²3ñ{4º®{: ²¾Ý²¾µ‰ ²vwò P°²4Éó±³ü{ñµ VÙØ ^Áz~.

h QÛǵ, YÁ Þc^3{ò ûhñÃÄüÉy¶óüÖ, Qý^ºñüÄ ^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎóüºñüq

Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]a Þc^3{ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð (^ôÍ ÉõÕÖóÁ®~ Rzºñ{ò3). R±²r
Þc^ 3{ò PÁÒògûh¹ý^ºñüÄ - QÍÉñÁýqº {3“ñÉóü“ãzý{ P°Þ®{ò 4z~
St²ñprüÄ - Vµ²ñ¾ð PÁÒògûh¹{Éñ¾ðzý{ VÙØ {òÁËÑÒµ. (^ôÍ VÙØ ~qc^ò,
ÝÉ{3ý“ýº± ü²k^ò×¾ð VÙܶÒ˵) Þc]3¾ïµ. h2 {^¾ÉóÏý^]a = P{ 4:
²{ò]ý^]a. h3 ²3®~4ɾð]^3žµ ü¶ñïóz~ VÙÖ~ - {{ô 3º¾ð ü¶ñïóz~ VÙÖ²r.
ü¶ñïµ = ±4¾¶µ. ü¶ñïóz~ - ^Äc^ò VÙÖ²r. h4 ²4^ 3É®¯ñ¶Þc^ô¾ðz{¯z{ñǵ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò ±¾üɓµ 137

²¾òï¾ò]^± ²ñÁcü^ñÑ' VÙ^òÖ PÉѲñk¾z{ñüÄ h ÝÉ{ ý“ýº± ü²k^ò×¾ð. i Rɾð{ñµ,

6 3

ˆ¯ h à{ñ zɺñ ïõ¯ñ‰ VÙص, ˆaÁâÉ ¶ñ¶°h¾µ‰ VÙص ûhñÃÇ^òÖ²rüº,

Ⱥ{òü¾^z{òüÄ { ¾òºñý¶]a RþÒºû²Á¶ñüÒñûqñ±²¾ð ; j PÉÙ ü²ñ^pqÉóqzü{
4

^òq]ý^]aµ a x°Þ®{ ñ¯z{ñüÄ íõ É óz{òÁ]ý^]aµ á² ¾{ñÍÉñüÛûqñ±²¾ð ;

3 4 4

k Vz{þÚüºÜµ QÕ×ý¶ ^ý¾³¾vqñǵ k 'Pz{þĺñüÄ ü²Ø' VÙÖóÁ]ý^]a±

2

²ó¾ñprüºñûqñ±²¾ð. l ž{Ã{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóǵ ²¾zɶóüÖü²hòÕØ. m P¯®{¾µ PÉ{ñ¾-

ûÞÒı ºzý{ P°Þ®{ò z~ ü¶ñïó]^g ûh¹ü{ʵ, ˆPmhòýÖº ¶q¯ñý¾‰ºóüÄ ~ø~Éóq
4 4

ÉÃľñµ²r Tw¾ðz{òÊýqº¾ñÛ¾ð; n ˆÉõÕÖóÁ®ü{Ïĉ^òà ²¾zÉzý{ P°Þ®{ò z{ 4

P¯®{¾µ, {ñžµ ü¶ñïóz~z {µ { ý“ýº P°Þ®{ò z{ ² ®~ ɾð]^ žµ ü¶ñïóz~

3 4 3 4 3

ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žýqºñ¾ð ³a®~ n ^Ä]^òÛǵ Tw¾ðz{òºØµ²rºñºóÕØ. o ² ^ ÉÃ-

3 2 4 3

Äñ² z{òà Tw¾ðz{òʵ PÄñ² z{òà ü¶ññ¹g ûhÃǵ R~, o RÈÉñÍÉñ-

4 4 2

û¾ñÁɾð ] aü¶ÊÑÒû{ñÙ׺óÕØ. p ¶Õص ìnñ¯ñ{ò ^¾ñ¹ ² ^ Éz Éóãºz{òüÄ

4 4 3 3

VÙÖ~ - ˆû²Á®ü{ÉÙ ü²¾ð ûhñÃÄ^òÕ^òÉ ({òÁÉñ¹. 4-6-4), ˆ^ÒòÖpq ²ó¾ñÙ

{òÁ¯ñ¶z{ñÉ ({òÁÉñ¹. 4-6-5) Rzºñ{ò3ýº±²ÕÖ. h5 ²4ñ^3É{²ñ{3ü¾yÉñǵ
VÙÖ~ - ˆ¶ñºÙ {¶¾r ¯ô؉ ({òÁÉñ¹. 4-6-6) VÙÖzý{±²ÕÖ. h6 ÝÉ{3ý“ºñÉ~
- ¶Õû×Á û{¹Éµ û{ñÎñ{ {3ý“. i ²ó¾ñpr{3ý“ RÉÁ]a ɾ]btü¶ñûÉÙÚ;
²ó¾ñpr ¶ñz¾µ PÙÖó]ü^ VÃÄñü¾ñtµ Y±²¾ð VÙ^ò×¾ð (Rɾð{ñµ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ,
Rɾð { ñµ R±²r ü¯ñ˲tÉñÙ VÙ? Éó㺵 ~ 3¾ð Ä ² 4µ VÙÖÖó®{ñà Éópt±
²óýÎ]^ÉóüÖ Pt±²~ VÙÚ (Rɾð{ñµ Rzºñ{ò 3). ˆaÁâɉ VÙÖ “ðüÄñ^z{òÃ,
ˆýÉ{4¾ðµºµ‰ VÙÖ ²{3µ Rcazý{]a üÉvtÉ~. j QÛà ²óÙþÚ Éó“ðüÄãz{òÃ
žr®~ ²óýÎ]^ÉóüÖ Pt±²~ VÙÚ (PÉÙ Rzºñ{ò 3 ). ¯ýhºóÜýqº
P°ÈÁz{ò]aµ, Pz{ñüÄ û²ñ^pqÉóqz{òüÄ ^òq®~ a 3x°Þ®{ 4ñ¯z{ñüÄ
{4¾òz{òÁ]ý^]aµ R~ z3Áâqñ®{µ. k R±²r Qýhʵ ¶ó]a { 4¾ò±³vqñÛÃ,
±¾ñ±ºßz3{ò4]a P°a3w¶ñ^ ºz¯µ ²vwÉóüÖ Pt±²~ VÙÚ (Vz{þÚüºÜµ
Rzºñ{ò3). k 2 Pz{þĺñüÄ ü²Ø VÙØ RÁ]ý^]a VÙÖÉóqz{òüÄ - ˆ“ý¾Ý~
ÞcaÄñµ ]ÁzÉñ Äc^ñµ ²¾²3Äñ¾ðz{3¯: … ¶ñµ ¯üºz 3º{ò3 ^ñazÝ{ 2: {z{ݺ
Þz3Á“µ ²4üÉz‰ (¾ñ.Þù39-30) VÙÖ~ P°Þ®ü{4ºµ.

l, m, n Tº¾ð É Ö Tº¾ð ¯ Äz{òǵ, Éõ Õ ÖóÁ®~ WÏÄa]a Éó“{3ñ°² 4ɵ Tvqñý^-

ºñüÄ, PmhòýÖº ¶q¯ñý¾ºóǵ R{òà Ⱥޯµ P{ò“ºóz{û{Ù^ò×¾ð (ž{Ã
{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóǵ Rzºñ{ò 3 ). PÉÞñ{ 3z{òÜýqº ²¾ð É ü² 4{ 3c^Ñ R±²r
P®ºñ²ü{3“ýÉhòz¾òýº± ²óÖ±²ó]aû¶ÙØ {ñz²¾ðºµ. n2 (^Ä]^òÛǵ) ü{3É{ñ®{-
¾Ý²¾ð“¶óÃÄñ{ñ¾ð, Þñ{4¯ñ®{ü¾ñ²ü{3“z{ñüÄ ^Ä]^òÛǵ Tw¾ðz{òüºñüq RÁ]^
üÉvr RÁ]^, ü{3É{ñ®{¾Ý²¾ð“žýqºñ¾ð ^Ä]^òÚ~ û^ñvt Tw¾ðz{ò Pص²r-
ºñÉü{! VÙÖ²r. ˆÞ ¶ïñz¶ñ Þù~3¾ðIJ4:‰ Qý^ºñüÄ ü{ñÎóûºñÎó®{ñ¾ýqº]
^Äc^òÛ¾ð^Ñ VÙÖ²r.

o Rɾð ^ Ñ ² 4^ 3Éz 3 Éóãºz{òÜýqº Äñ² 4ñÄñ² 4c^Òòà TvqñÚ ±¾ü² 3ñ{ 4-

ü¶ñïc^Ñ; {òÁÉñ¹û¶ñÎó žrº ¯q]^òÖ²rýº P°Þ®{ò4z~, ²4^3Éz3Éóãºz{òüÄ
ý^ýÉz{ žžê]^Ѳrºóà ȺñÈÁz{¶ñ¹ RÁ®{{ô ! RÉÁýqº ²rûºÙØ
ÝÉñ²ü{3“z{òüÄ Qhñ¾ðº¾ð St²ñt (²4^3Éz Rzºñ{ò3). ˆPϯô¾ð~Óµ²‰ ({òÁÉóÁ.2)
ˆ^qǵ ¶þÄʵ‰ ({òÁÉñ¹. 2-1-4) Rzºñ{ò3 P°Þ®ü{4ºµ. o2, p, q (YÁÉÁ]aü¶)
VÙ^òÖû{Ù, ¶Õص ²4^ 3Éz3Éóãºz{òüÄ ý^ýÉz{ñ¾ð RÃþÄüºñ? VÙÚ (¶Õص
138 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò ±¾üɓµ

ý^ýÉz{ñ¾ñºóÁ]a¶É¾ð^Òòǵ áÉßâq ² ^ ÉñÙ p ³z¾Éóüºñ^ z{òüÄ É®{ÉñüÖ

2 4 3 2 3

p ^qÅüÄ ³aÉ~, p ¶þĺóüÄ WÖó ÉóÏÉ{ñÛÙ; q áüÉ{ ȺñÞܵ q h ñºñ“ù^þÚ]

3 4 3 2 2

û^ñvt íõÉóz{ñÙ; ² ^ Éz Éóãºz{òà Äñ² ñÄñ² ü¶ ü²ÖóÎÉñºóÁ]aµ R~ RÈÉñÍÉñ¾ð

4 3 3 4 4

YÁɾð]aü¶ºóüÖ TÑÒ~.
rR±²r RÉÑü¶ñïóz~]^òq]^, RÉþÒ] ^vq TÖ˞ýÖºñÁû¶ÃÄñµ r ¯ñ^ ²ñ“- 2 3

² z { ý¾± ü²ñüÄ r ü¶ñïóz~ Ê]{ñÊ]{¯ò²w趾ÙÖó]ü^ ^Äc^ò] ^òq]^, Pca±

3 3 4 3

ü²ñüÄ Tw¾ð®{òÁ®~ ü¯ñ]aý^]a áíñµ² É®¶ïñ¾ñí¾ð, {òÁÉrü²ñÃÉñÁ¶óÃþĺñ-

3

ºóÕØ; s ˆ“zÁ] ü¯ñ¯®{¾Ý{ò {:‰ VÙܵ R~˵ RÃþĺñºóÕØ. t ˆPݺ ¾ñíaÄݺñz º

4 2 3

zÉ{ {ô ¯µ ïó íõÉó{µ‰ u û²Á¶ñÑ ^ñüqÖ VÏ®{ÁÒòÛ¾ð; h]¾É¾ðz{ò ~mhòÛÙ; RÚò

3 4

¯ôüººóüÖ ¾ñìºz~]a] ^qÉñ¹; TÙþÚ]û^ñvqÙü× ¯ñc^Ñ íõÉó]^ÉóÁ]^òÖ~‚

VÙ^ò×¾ð^ÒÃĽ; Tٞ^z{òÇ×Ë{à ^ñw]^ñw TÙþÚºóÎ]^¶ñpqñ¾ð, v PɾðɾË
ìnñ¯ñ{ò4^¾ð Rzºñ{ò3). p2 (³z¾Éóüºñ^3z{òüÄ É®{ÉñüÖ) Éßâq2Á]a Éó“ðÉñ¶óz¾-
±ü¾¾ò{¶ñÚ ¾èÝÞñüÄ ³z¾Éóüºñ^ 3µ É®{~. p3 (^qÅüÄ ³aÉ~) VÙÖ~]a
±¾¶ñwµ - ˆÞ ޞz3¾¶²ó 4±ü¾zº ü“ñ^ñÉóâüqñ ¶ïñž¯ò: … ^vüq2 ²3z3z4Éñ
“òÄñµ a3¾ðÉõµ ¯ò²²ñ{ {{3µ²4߉ p4 (¶þĺóüÄ WÖóÉóÏÉ~) VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ
- ˆ Þ ü¶Ábqñ{3ñz¶ñ¯µ žü¶ñh ²4^3Éñ® ¾òãò: … “ò¾Ý{ݺ “òÄñºñµ ~ ~øľñ“ñ-
ÉóÉñ²{z‰. q2 (h 2ñºñ“ù^þÚ] û^ñvt)VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ ˆºµ ±¾È¾í®{µ
P°ü²{µ Pü²{]Ázºµ z3ýɲñºü¯ñ Éó¾ï^ñ{¾ QíùïñÉ … ³zü¾{ò º®¶º{ºñ
{¾üÉñ Éóü¯~3: {µ Þ¾ðÉ´ 4{îÁ{3ºµ ž¯ò¶ñ¯ü{ñݶó‰ (²4ñ^3.³.1-2-2) VÙØ.
h2ñºñÞù^Ù VÙ^òÖ~ - ȺñÞÁýqº ü¶ñïzý{] ^vt Áz3¾Ù ±¾{ò¶ñ²¶ñ^
ÝÁârz~] û^ñtz{~.

n, r ü¶ñïz~]a Tر²ñ¹z {þÄ]^prÚ{òÙ VÃþÄýº PÁÒògûh¹^òÖ Rqz{òüÄ,

"{ñžµ ü¶ñïóz~z {µ {3ý“ýº P°Þ®{ò4z{ ²3®~4ɾð]^3žµ ü¶ñïóz~" VÙ×-
¾òüÖ; Pzý{ Þ¯ò{3¾ð“¯¶ñ^ P®ºñ²ü{3“z{ñüÄ ^ñpr]û^ñvt ÉóÝ{¾Þc^3{ò]a
Prºót^ò×¾ð (R±²r Rzºñ{ò3). r2 ¯ñ^3²ñ“² 3z3{4¾ð VÙÖ~ - ±3¾î¶ñÝz¾²3z3{4¾ð
VÙÖ²r. íñµ²É®¶ïñ¾ñíÁµ, {òÁÉrʵ Tw¾ð®{òÁ®~ ü¯ñ]^òÚ~ ±3¾î¶ñÝz-
¾z{ñüÄ ü¶ñïóz{ { 3 ý“ºñý^ºñǵ, ¯ñ^ 3 ²ñ“z{òà VÃÄñ¾ð ] aµ ü¶ñïµ
RÃÄñý¶ºñǵ R±²rüº û^ñÑÒüÉyµ. r 3 ü¶ñïóz~ VÙÖ~ - ÝÉÁ²zý{
Tw¾¶ñpqñü{ ^Äc^ò VÙÖ²r. ºz3Éñ, (¯ñ^3²ñ“² 3z3{4ý¾± ü²ñüÄ VÙÖ~)
"²¾òï¾ò]^üÉyµ" VÙ^òÖ RÈÉÒË PÖóË Rɾð^Ó]a TvqñºóÁ]ý^ºñüÄ;
± 3 ¾î¶ñÝz¾² 3 ® { 4 µ z 3 Áâqñ®{¶ñ^òà RÈÉÒË PÖóË RÙÖó]ü^ YÎóº
üÉvrÉÁµ. R~ - á¾ñ¶ñºwz{òà ¯ñ^3²ñ“ z3Áâqñ®{zý{g ûhñÙÚ²r PÙØ;
PÉÑ ±3¾î¶ñÝz¾²3z3ý{4 ü²ñüÄ ^òq]^, Rɾð^Ñ ¯ñ^3²ñ“²3z3{4ý¾±ü²ñüÄ
^òq]ý^ºñüÄ Tw¾ð®~ ü¯ñ]aý^]a QÒòÃþÄ VÙÖ²r. Pca±ü²ñüÄ VÙÖ~ -
±3¾î¶ñÝz¾z{òà z3Áâqñ®{zý{± ²ÕÖ; Tw¾ð®{òÁ®~ ü¯ñ]aÉñ¾ð RÃÄñý¶]a
Ⱥ{òü¾^z3Áâqñ®{µ Pcü^ºóüÖ TÑÒ~. ¯ñ^3²ñ“z{òà ºñz3Ághò2^¶ñ^±û²¾òº
{òÁÉr É®{Éóz{þÚºóüÖ. s PÈÉóqµ ü²ñüÄ RÁɾð, ¸É¾ð, RÃþĺñ^òà YÁɾð{ñµ
Tvüqñ? VÙÚ (“zÁ]4ü¯ñ¯®{¾ÝÝ{ò2{ Rzºñ{ò3). ¯ñº^ò ü¶ñïóz{ñà ¯ñº^òýº]
^vt ²3®~4]^Ñ ü¶ñïó]^òÖ~ VÙ? VÙ^òÖ “cý^]a RÉþÚ] û^ñvüq íõÉó]^
RÁ]^ò×¾ð^Ñ Qý^ºñüÄ VÙ^òÖ ²¾òïñ¾zý{ ÉóÉèòz~;t P~]a ±¾¶ñwµ (Pݺ
¾ñíaÄݺ) Rzºñ{ò3. u RÈÉh¯z~]a P¾ðz{2µ (û²Á¶ñÑ Rzºñ{ò3). v Pɾð -
h]¾É¾ð z {òz{òÁ¶^Üýqº. w (P±²rüº Rzºñ{ò 3) ÝÉñ²ü{ 3“z{òÃ, ¶~ 4¾^Éó-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò ±¾üɓµ 139

Pwòz~ VÙÖÙü× ¯ñc^Ñ íõÉó]^òÖ~‚ VÙ^ò×¾ð^ÒñºóÕØ; w P±²rüº RÉþÒ]û^ñvüq

íõÉó]^ RÁ]^ò×¾ð^Òñý^ºñüÄ VÃÄñÁû¶ñ]^ RÉÑ{ ý“ýº] ^vt w ^Äc^ò]^òq]^, 3 2

RÈÉÒÉóüÄ ¯ñprüÄ w üɾÖóÉñ¾ð w ÉóÖ^ÖóÉñ¾ð ¶®z¾¶ÖóÉñ¾ð ZÒã{ ¶ÖóÉñ¾qc^ǵ

3 4 4

É®~³a¾, PÈÉÒÉóüÄ ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žýqºñ¾ð ýÉâwÉ] Áïzý{ ~ø ãò]^

3 3 3

¯¶]a w ¯ÃÄ PÒ˂ VÙØ É®~³a¾, RÉÓýqº ² ®~ ɾð]^ z{òÇÑÒñ¾ð ^Äc^ò-

5 3 4 3

ºóÁ]ý^ºñüÄ w RÉÓýqº ü¯ñ¹ RÙÚ~‚ VÙص, ²¾òïñ¾µ w RÙÚ~‚ VÙص

6 7

PÖóºñü{, Pɾð^ÒòüÄ YÁz{ò YÁ^ptÉóghòýº, RÉÑü¯ñ¹ V~? ü¯ñ¹]a ¯ò{ ñ¯µ 3

V~?‚ VÙØ ü^pt, PÉÑ ûhñÕ²rüº, ˆz ¾Èºµ ¯ò®z ºÞù¾ñ{ò ý{ É{¶{òêz ¾mh 3 3 3 3 3

² ñîºñ^ ü¶ñ w z Áâr¾ð ü { ÉÄ^ñ“ð h ü{ “ò^í¯ñ:‰ VÙ^òÖ²rüº, ¯ò®z º¶ñÚ

3 3 8 3 3 3 3

z ¾Èºzý{ RÉÑ ¾èwz~]a± ²¾ò^¾¶ñ^]û^ñvt, êz ¾ü{ Éý{ Qüɓòz{{ñ^]

3 3 3

û^ñvt, ² ñîºñ^ ¶c^þÒ w z Áârºñ^]û^ñvt, ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žýqºñý¾

3 3 8 3 3

ü{ “ò^¾ñ^]û^ñvt, RÉѲ]^ÇvqñÚ Ýü¯ïñ{ò“ºz{ñüÄ, RÉÑ íõÉó]a¶ñ^òÃ

3

Wü{ܵ YÁ ÉÎóºñüĺñ^òǵ ²¾òï¾ò]^ Pý¶Êµ‚ VÙØ ÉÎóºÃÄñ ÉÎóºóüÄ

RÎó®{ñ¾ð ^ Ñ. x P±²r ^Äc^±²vy¶óüÖ ²¾òË; y ˆÞ¾ð É ñ® ü{ Éñ® ¯¶Ýº®{ò 3

¾ñ¶Ýºñ¾ðzü{ º“ÝÉó¯:‰ y VÙ×¾ð^ÒòüÖ {òÁÉüºñz ýººóÇÑÒñ¾ð. Rzý{]^vq

2 2 4

±¾±4Á{ò^ÒòÜýqº { 3ý“ ÉóÉèò{µ. Rɾð ü¶ñïóz~] ^òq]^, ˆ¯ÃÄñ¾ð ¯ÉóÉ

({òÁÉóÁ.100) VÙ^òÖ²rüº ¯ÃÄñ¾ñÚ ²¾ò޾ɾðz{ò^Ñ ]Ázºñ]ÁzºÉóüÉ^-
¶óÃÄñ¶Ã RÉÁýqº ü¶ñïz~]a ²¾òïñ¾µ ü{r PĶñ®~ {ò¾òº, PÈÉÒÉóüÄ
hòľ𠲾òï¾ò]^, á¶~¾^Éóü²ñÃÉñ¾ð Pzý{z{Éó¾ð]^, RÉÁµ ²4^3Éz]Áý²ºñüÄ
û{Òò®~, "Rcag ûh¹{~ VÙ" VÙØ ü^p^, ¶~ 4¾^Éó±¾±4Á{ò^Ñ ûh¹{òýº
Éóvw±²µ ûh¹º, R®{z {µžýqº {3ý“ýº QÕ×ý¶ºñüÄ P®ºñ²ü{3“z{ñüÄ
ü²k^ò×¾ð.

Š ˆRcag ûh¹{~ VÙ VÙØ ü^p^‰ Rzºñ{ò3]3¾®ü{ 2ñ]{¯ò¾ðÉñüïñ ¯ Ⱥñ]ºñ-

zÂxµ Wãñµ ÝÉîÁ{ 3ºñÂq4: ; Qhñ¾ðýº: Pݺ ±¾²3®{4ݺ “q2íó{3°²4É-
²¾ôÉñï²zÉñ£{z±¾ºz¯ñ{ò3¸ÄzÉü^ÉIJ4^3ÉzÞc^ò¸ÄzÉñz3Êz3ü^4ñãݺ
ޞz3¾ü^4ñãzÉñ²zü{:, P°²{3µ Tz{¾{3“^±¾üɓ²¸Ä]3¾®ü{2¯ Þïñ¸Äµ
Éòü¾ñ{4ñz, P°´4º¶ñ¯²4^3Éz3ÉóãºýÉÄèvº±¾Ê]{ñzº²ó4¯òüɓ²¾É“{ºñ -
“q2íó{ñµ ÝÉõºü¶ñï{ñ¾ð]^ñÅ^ÝÉñ°h¾Èºñ²ñ¾Éóü“ãñ{ò 3{3¾ð“¯Ýº {ý{2É
ÝÉÉñýhÉ {z{z 3{ 3 “ñȺñ²ñ¾Éóü“ãñz 3 ʲ®ºñÞݺ h ÝÉñ±¯òý^®z 3¾-
íñÅ^ñ{ò 3{ 3¾ð “ ¯~úzüɯ í^ 3~ìíõ É ¯ñ¾ð z { 2² 4 ^ 3Éü{ 3 ^Þc^ò]DZ{zÉñ-
{3Éóü¾ñ{4ݺ á¶z]Áâw²ñ{3z3ɺ]3¾®{2²¾ðºñüÄñh¯ñßz3{4zzÉñgh. Pü{ñ£ºµ
]3¾®{2: ²¾¶ü{ñ²®ºñÞñ{ò3²¾{ýºÉ ü¯º:. ˆVz{òÖµ‰ Rzºz¾ ~ ÝÉü¶ñï{3“ñü{3:
ÝüÉü¯ñ²®ºñÞñ{ò3Éóü¾ñ{4ñ{3¾ð“¯ñz üÄñ^Þñ{4ñ¾w WÉ ü¶ñïñ{ò3: P±4ʲ^3{:
R{ò {ò3].‹

w 2 <^Äc^ò] ^òq]^> "²¾òïñ¾¶óÙÚ~" VÙØ PÖóºñü{ ^Äc^ò]^òq]^ VÙÖ²r.

R~]a Þúh^µ ˆ{òýh]^òÙÖü{‰ (4-6-2) VÙÖ~. w3 üɾð = ²gýh ¸Äµ. w4 ÉóÖa
=“ùâ^¸Åý^. w5 ¯ÃÄÉÒË = ¯ÃÄ PÉ^ñ“µ. w6 RÉÓýqº ü¯ñºñÉ~ - ²4^3Éz3-
Éó“ðüÄãµ. w7 RÙÚû{Ùص PÖóºñü{ VÙÖ~ - PÖóºñ{òÁ]^ VÙÖ²r. w8 z3Áâr:
= hê¾ð´4{¶ñÚ “ñÝz¾µ. ü{3ÉÄ^ñ: - ´í^¾ð VÙÖ²r. x R±²r ^Äcaý^]a
üï~ Wû{ÙÚ (P±²r Rzºñ{ò3). y ²¾òÉñüÄ ^Äc^òÚ ü²¾ð Tvüqñ VÙÚ
140 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò ±¾üɓµ

Tºó¾ðzü{ñÎóºñÚÉÑ, Rɾð^Ñ ûh¹^òÖ RýÉ RÉÑ z P^Éñºóà ^òq]^òÖ Þzý{ýºÊµ

RÎ]a¶óz{þÚ, RÚò¯ñµ Rzý{ PÖó®ü{ñ¶ñ^g ûhñÃÅà 'TÙ a ^ñÉÕühñ¾ðÉñüÄ
É®{{Ùü×?' VÙØ ûhñÃÇɾð^Ñ; ¯ñµ ý^Éñc^òºóÁ®ü{ñ¶ñ^òà RÉþÒºóÎ]^ÉÁµ;
RÚò R~]a± b ü²ñ]^rûºÙ?‚ VÙØ Éóhñ¾òz~, Rɾð^Ñ {ñc^Óµ 'R~{ñÙ Wü{ñ?'
VÙØ Q¾ñºñ¯òÙ×¾ð^ÒòüÖ; PÈüÉñ²ñ{ò ¯ñžµ ¯ò²wz{òüĺóÎó®~ RÉѱ¾]Á{òýº]
û^ñvt ûhñÙüÛ¶ñ^g ûhñÃÇüÉñµ‚ VÙØ ²ñ¾ðz~, ¯ôc^Ñ RÉÓ]a Zt^òÖ ü¯ñ˵
PÖó®{òÅü^ñÑ; ¯ò{ ñ¯žµ PÖó®{òÅü^ñÑ; ²¾òïñ¾žµ PÖó®{òÅü^ñÑ; ¯ô c ^Ñ
3

²¾òïñ¾¶ñ^gûh¹^òÖýÉ, ^Ážý^ ¶ñþÄýºg ûhÈÉó û²Øz{ VÙØ û¯Á±²óüÄ

RtÉñý¾±ü²ñüÄ RÉþÒºóÎ]ý^]a TqÄñ¶óz{þÚ; QÚ²óÙ³, RÉÕýÖÉópt,
R]arºóüÄ ²ýκ{ñ^g ûh¹~ü²ñÁµ ²¾òïñ¾zý{± ²vw± ²ñÁcü^ñÑ; c ˆTÄü^Ï-
žvqñÙ ûhñÙû¶ñÎó¶ñþĺ® {vw®~Îñ¹û^ñvt lpt¶óüډ VÙص, d ˆ{vw®-
~Îñ¹z {ñ¾ñºóܵ {ýκñºóܵ {vû^ñµ²{ñºóܵ ^ôÍüɾñºóܵ ¯òÙÖ ¶vxºóÜc
û^ñvtÉõk¶óüډ VÙضóüÖ žÙ³µ Éó{ò z{~; e Pca, e ˆ¯òÙÖ ¶vxºóܵ‰
4 2

VÙ×Ñ. Rca, ˆ¶ñºÙ{¶¾r¯ô؉ VÙ×Ñ. R{òüÖ e Pr±²qgûh¹~ ü²ñ®{ ²¾òïñ¾µ.

3

f Qºópt, f RÉÑü¯ñ¹ R~, f ü¯ñ¹]a ¯ò{ ñ¯žµ R~, R~]a± ²¾òïñ¾žµ ² ^ É®¯ñ¶-
2 3 3 4 3

Þc^ô¾ðz{¯žµ ² ñ^ É{²ñ{ ü¾yýÉ Ý²¾ð“ò±²ó]ý^ʵ‚ VÙØûhñÃÅ, Pɾð^Ñ

4 3 3

ûh¹^òÖÉÕýÖ ¯òɾðz{ò±²ó]^ò×Òñ¹g ûhÃÇ^òÖ~.

(Þ¾ðÉñ® Rzºñ{ò3). y2 VÙ×¾ð^ÒòüÖ = VÙܵ Pzý{g ûh¹{ñ¾ð^ÒòüÖ. z P^ÉñºóÃ
= TÑüÒ. a ^ñÉÕühñ¾ðË = ¾èñgÊ{ò. b ü²ñ]^r= ^3{ò. c QÛÃ, ²ýκ{ñ^g ûh¹~
ü²ñÁµ ±¾^ñ¾µ Vc^Ó]a] ^Ä]^z{òÛüÄ û{¾òºÉóÃþÄ. ¯ô {ñÙ Pzý{g ûhñÃÅ]
^ñx¹ VÙÚ (TÄü^ϵ TvqñÙ Rzºñ{ò3) {òÁÉóÁz{µ. ˆhòÙû¶ñÎó‰ Rzºñ{ò3.
ž] 3{ 4íòó{zý{ Týqz{ñÚ RÉÓýqº ü¯ñºñ^òà ¶ó]^ û²Á®û{¹Éµ;
(R®ü¯ñºóÚ~ VÙØ RÙû¶ñÎó ü^paµ RÒ®û{¹Éµ PÙØ R~) R®ü¯ñ¹
RÙÚ²rºñ^ É®{~ VÙØ êz3¾²4ñãwc^þÒ] ü^paµ RÒ®û{¹Éµ R~ÉÙØ;
(üÉÄ) üï ü{ 3ÉÄ^; (¯ô ¯òÃ) ¯ô ¯òÃÇ. (VÙ Pµ¶þÚ¶ô¾ð - VÙû¶ñÎó ü^v¶óÙ).
Pü{~, ûhñÃÅ]^ñx¹ VÙÚ; TÄü^ϵ TvqñÜýqº {òÁ¯ñ¶c^þÒ
û¶ñÎóÊcü^ñÑ, P®{vw®~Îñ¹ ¶ñþÄ û^ñvt lpt¶óÙ. d ({vw®~Îñ¹
Rzºñ{ò 3 ) {òÁÉóÁz{µ. ˆÉñ¾ñºóÚ Rzºñ{ò‰. Éñ¾ñÚ~ = žþÄ]^ghñÚ~,
Týqz{ñºóÁ]^òÖ žþÄýº TýqºÒñ¹ RÁ]^òÖ RÉÑ; (ÉñüÛ¾ð {þĶ^Ûµ hô¾ñºóÚ
û{¹É¯ÙüÛºó~) Pº¾ðÉص P¶¾¾ð^Ñ P{ò²{òºóÜýqº ^úñwa3wc^Òrºñ^
É®{ û{¹É¯ÙüÛ¹ R~; Qý^ºñà R~]a ²¾òïñ¾µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (û{¹Éz
{vw®~Îñ¹ VÙØ û{ñqc^ò). {ñ¾ñºóܵ = ¶ñþĺñ^òǵ ; {ýκñºóܵ =
²ÃÄɶñ^òǵ ; ¯òÙÖ ¶v VÙÖ~ - {{ô3º¶ñÚ {òÁz~Îñ¹ Prºóà ¶v VÙÖ²r.
e R~]a ¯òºñ¶^µ Wû{ÙÚ (Pca Rzºñ{ò3). e3 Pr±²q VÙÖ~]a žÙ³ ~qc^ò
VÙص, e2 ˆ¯òÙÖ ¶v‰ VÙý^ºñüÄ Pr±²pqû{Ùص, ˆ{¶¾r ¯ô؉ VÙý^ºñüÄ
{òÁÉr^Òòà ²pqû{Ùص ¸ÙØ P¾ðz{ 2µ. f Qºópt = QÚ²óÙ³. f2, f3 ˆü{¾ð±
²ñ^Û¾ð]a" VÙý^ºñüÄ ü¯ñʵ {®¯ò{3ñ¯žµ.

g Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]a ÝÉñ²ü{3“zý{ “c^ñ²¾òïñ¾žü^2¯ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (R~

{ÙÚòà Rzºñ{ò 3). R~ {ÙÚòà = R®{ P®ºñ²ü{3“z{òÃ. g3 Þz{ºñ ² 3ñ{4^µ
VÙÖ~ - P³ 3z 3{ò 4´¾ð É ^ݲ¾ð “ ¶ñzü¾w ² 3ñ{ 4^µ VÙÖ²r. g 2 , g 3, h "Pìnñ{-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 1 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò 141

g R~{ÙÚòüÄñt^òÖû{Ù? VÙÚòÃ, g Pìnñ{{ ý“ºóǵ ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žµ {{ô º-

2 3 3 3

ݲ¾ð“žµ g Þz{ºñ ² ñ{ ^¶ñ¹, ² ^ É®¯ñ¶Þc^ô¾ðz{¯žµ ² ñ^ É{ÞïÉñޞµ Þz{ºñ

3 3 4 4 3 4 3

{ ñ¾^¶ñµ²r QÍÉñ¾ð]a ýÉâwÉzɵ žØ^òÚ²r ûhñÃÇ^òÖ~. h ¾ñÉwÙ ¶ñºñ-

4

“ò¾ÝýÞ]^ñprÚü²ñ~ ²ó¾ñprʵ PÃÄñ{ Ýz¾ô^üÒñ²ñ{ò ü“ñ^òz~] ^vw¯ô½ ÉóÎ

ÉóprÁ®{ñÒñºóÁ®{~; h R~]a PrûºÙ? R~ü^pqü²ñü{ žrºÉÙü× ±¾ñ±{µ‚ VÙØ
2

hôºý¾] ü^p^, h PÉ{ñ¾z{òà û¶¹±²ñpqñüÄ 'û¶¹' VÙüÖ ü“ñ^òz{ñÑ, h ìnñ¯¶óÙÖó-

3 4

ºóüÄ íõÉó]ý^]a üï~ PÉÁýqº Þzý{ºñý^ºñüÄ TÒÒñºóÁ®{ñÑ, h RÈɾðz{ µ

5 2

û¶¹ºñ^òà Þzý{ʶóÃþĺñµ' VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð.

ž{Õ²ñpt. ü{ñÎó, RÉÑü¯ñ¹]a a ¯ò{ ñ¯zý{g ûhñÃÅ, b ¯ôc^Ñûh¹^òÖýÉ ²¾òïñ¾-

3

¶Ù؂ VÙØ ÉóÄ]a^ò×Ñ.

{ô¾ð±²ñý¾ ºñµ RÚò VcdÚµ ¯ñt~µ? PÙþÚ¶õ¾ð

Y¾ð±²ñà RÈûÉñvy{à TÕÖ¯Ãü¯ñºó~ ü{ÖóüÛµ
ü²ñ¾ð±²ña {ñÙ ûh¹~ PÙýÖÉý¾ ûÉÃÉóz{ ¶ñº±ü²ñ¾ðz
ü{¾ð±²ñ^Û¾ð]a RÉÑ hò®ý{ ~Îñ¹z{òýh]^òÙÖü{. (1)

[{ô¾ð±²ñý¾ ºñµ RÚò VcdÚµ ¯ñt~µ] R~]a c ¸Ùزrºñ^ PÁÒògûh¹{ÁÓɾð.

d '{ô¾ð±²ñý¾ VcdÚµ¯ñt~µ' VÙý^ºñüÄ ¯ôc^Ñûh¹^òÖýÉ ²¾òïñ¾¶ÃĂ VÙØ
{3ý“ºóǵ Þz{ºñ {4ñ¾^µ" VÙÖ~]a ÞµÉñ{3µ (¾ñÉwÙ Rzºñ{ò3). h2 R~]^r
- ^vw¯ô¾ð ÉóÎÉóprÁ®{ ¶ñz¾z~]a üï~. h3 ±¾ý²4 ±¾²4ñÉñþÚºÙÖó R¾ñ{ñ-
ý^ºñüÄ {Ù Þzý{ýº]û^ñvt Pɾð Tvý¶ýº ¯ò“ðhºóz{ñÑ, ü“ñ^òz{~
PÉ{ñ¾z{òà û¶¹±²ñpqñüÄ, VÙØ ^Áz~. h4 ìnñ¯¶óÙÖóºóüÄ íõÉó]ý^]a üï~
VÙÖ~ - "û²Á¶ñÑ Þzý{üºñüq RÁ]^ò×¾ð" VÙ^òÖ ìnñ¯¶óÙÖó]ü^ VÙÖ²r.
h5 RÈɾð z { 2µ = Pɾð žrË.

Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó - ûÉÖóÉóÄ]a VÙû×Á ~ýÖ. Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºñÃ

ü{ 3É{ñ®{¾Ý²¾ð “ ¯òüã{4µ ²vy^ò×¾ð . YÁ á ýÉâwɾð VÏ®{ÁÒò, "á
íñµ²É®¶ïñ¾ñí¾ð , {òÁÉr ü²ñÃÉñÁµ RÃþÄ, VÙÛ¯òÕ^gûh¹ü{, YÁz{ò
²¾òïñ¾µ ²vy^ò×Ñ - VÙ^òÖ~ ühÁ^òÖ²r VcdüÚ? VÙØ ü^p^; ˆÞ ¶ïñz¶ñ
Þù~3¾ðIJ4:‰ (²4.^ô3.4) VÙÛ¯òÕ^g ûh¹ü{ºóüÖ ˆT²ü{3纮{ò ü{ ìnñ¯µ ìnñ¯ò¯:
{zÉ{3¾ð“ò¯:‰ (²4.^ô3.4) VÙÛ¯òÕ^òÖ~, Qý^ºñüÄ ìnñ¯òºóÜýqº û{3Ò¾ðı4ºµ
ûhñÙÚÉóz{þÚûºñÎóº ü^Éįòüã{ 4z{òüÄ {ñz²¾ð º µ PÙØ VÙý^ºñüÄ
Éóü¾ñ{4¶óÃþĉ VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð.

ž{Õ²ñpt ({ô¾ð±²ñý¾ Rzºñ{ò3). a ¯ò{3ñ¯zý{g ûhñÃÅ VÙÖ~ - ˆü{¾ð±²ñ^Û¾ð]a

RÉщ VÙÖzý{ ^qñèòz~. b ¯ôc^Ñ ûh¹^òÖýÉ ²¾òïñ¾µ PÙØ VÚÖ~ -
ˆ{ô¾ð±²ñý¾ºñ¶óÚò VcdÚµ ¯ñt~µ‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. c, d, e, f (¸Ùزrºñ^)
VÙÖzý{ Éóɾò]^ò×¾ð ({ô ¾ ð ± ²ñý¾ Rzºñ{ò3). d2, d 3 Vcü^ ü{tüÉñµ VÙ×Ã
²¾òïñ¾µ PÃÄ VÙØ ^ñptü¶ñûÉÙÚ (Rɾð^Ñ Rzºñ{ò3). e, e2 RÉÑ ü¶ñïóz{ñÃ
142
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 1 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò

PÉÕýÖ ¯òüã{ò ]ý^ºóüÄ {ñz²¾ðºµ; d Rɾð^Ñ ²¾òï¾òºñ¯òÕ^± ²¾òï¾ò±²ñý¾

4 2

d Vcü^ ü{tüÉñû¶Ùý^ - R~ ²¾òïñ¾¶ÃÄ ûÉÙÖ{ñ¹ ÉÁ¶óüÖ. e PcdÚÙÖó]ü^,

3

RÉüÒñûqñ]^ ü¶ñïó±²ñý¾] ^òýq]a¶z{þÚ ü²ñ]^ò, ²¾òïñ¾µ²vyÉñý¾ Vcü^

ü{tüÉñµ? e UÁµ¯ñtµ TÄ^žµ {ÙþÚ±ü²ñÄ Q]^ò]û^ñvrüÖ RÁ±²~.
2

e PÙÖó]ü^, {ñܵ R±ü²ñ~ ²¾òï¾ò±²ñý¾ Q¾ñºñ¯òÕ^ò×ûÒÙØ ü{ñÕÖóºóÁ®{~.

3

f PÙÖó]ü^, f ˆ^qÃÉvw¾ò~ ûh¹{ñ¾ð^ñ±²ñ¾ñ¾ð‰ VÙ^òÖ²rüº, ZÒã{ ü¶ P²z º¶ñÛÃ

2 4 2

²¾òïñ¾žvüqñ? g ¯gk¶ñ¶Á®{¶óüÖ P²z º¶ñ^òÖ~; h ˆ¯ò¾ðÉñwµ ü² ãíµ ²ó ã]‰

2 4 4

VÙ^òÖÉÛºóÕØ ² ñ{ ^Û^ò×Ù. i [ºñµ] j ˆPÙþÚ¶õ¾ð‰ VÙÛ¯òÕ^gûh¹ü{ºóüÖ ˆºñµ‰

3 4

VÙ^òÖ~; {ñ¹¶ñ¾ð]aµ ü{ñÎó¶ñ¾ð]aµ ÉñhòºÕÖ²r. k {ñ¹¶ñ¾ð ¶c^ Òñ“ñÞ¯µ ²vwò

3

¶õÒñ¯òÕ^, k ˆü“ñ^² ñü¾w hñ]¾ñ®{ñ“𓺯µ ¯ íïùÝ{{ ñ‰ VÙØ P~˵ ¶ñpqñü{

2 4 3

^òq®{ñ¾ð^ÒòüÖ ü{ñÎÙ¶ñ¾ð; l Qý^ºñüÄ {ñ¹¶ñ¾ð]aµ ü{ñÎó¶ñ¾ð]aµ ÉñhòºØ]aµ

Éóãºû¶ÙÜ{Ã; ü{ñÎó¶ñ¾ð]a WÕÖµ ûhñÃÇ^òÖ{ñ{Ã. m [RÚò] n ü¯ñºóÙÚ~ VÙØ
PÖó®{²óÙ³. [VcdÚµ ¯ñt~µ] RÚò±²¾òïñ¾žvüqñ? o Vcü^ü{q]^qüÉñµ? VÙÖ-
ÉñüÖ, 'RÉÑý^º~ ¯µ^ñ¾ðºµ, RÉÑ PÖó®{ñÒñ^ Pt]aµ' VÙØ ²ñ¾ðz~ o ² ®~ ɾð]^ -
2 3 4 3

VÃÄñÁµ ü¶ñïó]^ üÉyü¶ñûÉÙÚ (UÁµ ¯ñtµ Rzºñ{ò3). e3 ü¯ñ¹]a ¯ò{3ñ¯µ

PÖó®~ ²¾òï¾ò±²ñÑ {ñÛºóÁ]^, R±²rg ûhñÃÄ] btü¶ñûÉÙÚ (PÙÖó]ü^
{ñܵ Rzºñ{ò3). d, e, f ˆVcdÚµ‰ VÙ^òÖ~ - R¾vt P¾ðz{2z{òǵ Qüè²ñ²ó4±-
¾ñºµ; ¸Ù×µ P¾ðz{ 2z{òà - ±¾“ð¯ñ²ó4±¾ñºµ. f "¸ÙØ P¾ðz{ 2µ" VÙØ ±¾{òìýn
²vwò± ²óÙþÚ Z¾ð P¾ðz{2µ {òÁËÑÒz{òà ü{ñÕÖó (PÙÖó]ü^ ^qà Évw¾ð)
VÙ^ò×¾ñ{Ã. f, m, n PÙÖó]ü^, R®{ Éñ]ºµ - "ü¯ñ¹ RÙÚû{ÙØ PÖó®{²óÙ³
VcdÚµ ¯ñt~µ" VÙ^òÖ Éñ]ºñ¯®{¾µ ˆRÚò‰]a {ñz²¾ðºñ®{¾züɯ ü^ñ“ñ®{¾c-
^ÒòüÄ Tvt. f2 (^qà Évw¾ð Rzºñ{ò3) {òÁû¯t®{ñvq^µ. f, g PÉÙ ZÒã{4µ
VÙܶ~]a ±¾¶ñwzý{ PÁÒògûh¹ºñ ¯òÙØû^ñvt, P²z2º¶ñµ ±¾^ñ¾zý{
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯gk¶ñ ¶Á®{µ Rzºñ{ò3). h ¶Á®û{Ùܶ~]a Þïݾ¯ñ¶-
±¾¶ñwžµ ^ñpt^ò×¾ð (¯ò¾ðÉñwµ Rzºñ{ò3). ¯ò¾ðÉñwµ = Q¯®{3µ. ˆºñµ‰ VÙÖ
² 3 ïùÉh¯z~]a - {ñ¹¶ñý¾Êµ ü{ñÎó¶ñý¾Êµ, bprg ûhñÃÇ^òÖû{ÙØ
ÉóÉèòz~, i, j ˆPÙþÚ¶õ¾ð‰ VÙ×à ¯ô¾ð VÙÛü{, ˆºñµ‰ VÙ^òÖ~ VÙ? VÙÚ
(PÙþÚ¶õ ¾ ð Rzºñ{ò 3). Rz{ñà - û²v²óÑþÒºóqz{òà ~ 3:^ 2z{òà ɮ{ñÃ
{ñ¹¶ñ¾ð]aµ ü{ñÎó¶ñ¾ð]aµ ÉñhòºóÃþÄ VÙÖ²r. k Vz{þÚüºÜµ, ˆQʵ P¶ÁÄaµ‰
(2-1-1) VÙØ - {ñ¹¶ñ¾ð ȺñÈÁz{¾ð PÙü×?, {ñ¹¶ñ¾ð]aµ ü{ñÎó¶ñ¾ð]aµ Þñµºµ
ûhñÃÄÄñü¶ñ? VÙÚòÃ; ü^Éĵ Þñµºµ ¶ñz¾¶ÙÖó]ü^, {ñ¹¶ñ¾òà ^ñprÃ
ü{ñÎó¶ñ¾ð]a ȺñÈÁz{ò Tvt VÙØ ±¾¶ñwµ PÁÒòg ûh¹^ò×¾ð ({ñ¹¶ñ¾ð
Rzºñ{ò3). k2 (üº ~ ¾ñ¶Ýº ÞùîÁ{3ÝÞ¾ðüÉ ü{ ¸q4üh{Þ: … ü“ñ^²4ñü¾w
hñ]¾ñ®{ñ“𓺯µ ¯ íïùÝ{{3ñ). (¾ñ¶Ýº ÞùîÁ{3: üº, ü{ Þ¾ðüÉ ¸q4üh{ÞÝ-
Þ®{: ü“ñ^²4ñü¾x]¾ñ®{ñÝÞ®{: {{3ñ “º¯µ ¯ íïù:) l (Qý^ºñüÄ) ˆºñµ‰
VÙØ - PÙþÚºñ¾ð]aµ {c^Ó]aµ TvqñÚ Þñµºz{ñüÄ Pɾð^þÒʵ bpr]
û^ñvt ûhñÃÇ^òÖ{ñ{Ã, Pɾð^Òòà {c^Ó]aµ TvqñÚ WÕÖz{ñüÄ {c^þÒg
ûhñÃÅÕ×{à VÙÖ²r. n ü¯ñ¹ RÙÚû{ÙÖ²r - ü{¾ð±²ñ^Û¾ð Éó㺶ñÚ ü¯ñ¹
VÙÖ²r. m, f ˆRÚò‰]a {ñz²¾ð º ñ®{¾¶ñÚü²ñ~ "PÙÖó]ü^ ^qà Évw¾ð "
Rzºñ{ò3Éñ]ºz~]a ²2Å{µ - PÉÛüÄ É®{~ VÙØ.

o ü¶Ç]a PÉ{ñ¾òý^ (Vcü^ ü{q Rzºñ{ò3). o2 ˆPÙþÚ¶õ¾ð‰ VÙ^òÖ ²3ïùÉh¯z~]a

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 1 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò 143

¶ýqº RÉÑü¶üÄ YÁž^µ ûh¹{~; 'RÚò ¯ñµ žÙüÚºÖó®ü{ñ¶ñ^g ûhñÃÅà ¯µ

o ^ñÉÕühñ¾ð É ñüÄ É®{{ñµ; ¯ñµ R±ü²ñ~ ¯ò²ózü{ñ¶ñüÉñµ' VÙØ ²ñ¾ð z ~,
3

p [Z¾ð ± ²ñÃ] q R±ü²ñ~ Z¾ð ® ~²ñ¾ð z {Éóqz~. r ¯ô c ^Óµ Q¾ñºñ¯òÙÖóü^ñÒòüÖ;

Tc^üÒñ²ñ{ò ¯ñܵ Q¾ñ¹®~²ñ¾ðz{Éóqz{òà RcdüÚü{ñÕÖóÕØ. s RÉÑ{ñÙ YÁ

b¾z{ñÍÉñüÛt Y]ac^ñyµ; t ¶¯ÝýÞ ±¾zº] Éó㺶ñ]^òÛà {zzÉz¾ºzý{ʵ t
3 2

PÄ^Ä^ñ^] ^ñwÉÃÄÒñºóÕØ. u [RÈûÉñvy{Ã] v RÈÉóÄèw¶ñÚ °{þÄÊýqÉÑ.

w Rµž^zý{ÊýqºÉÓ]a ž^ ñ®{¾z{ñüÄ ÉÁÉû{ñÁ ü¯ñÊvüqñ? x ˆ^vwÙ
2

ü^ñÒòýÎ Éñvž^¶ñ¹] û^ñrüºÜºó¾ð û^ñÑ^òÙÖ~‰({òÁÉñ¹.7-7-8) VÙ^òÖ²rüº

Pµž^z{ñüÄ É¾üÉvqñüÉñ? y RÉÑ ü¯ñûºÙ×à PÉÙ Prºñ^ üÉvqñüÉñ?
z á² ¾{ñÍÉñÙ ü¯ñûºÙ×à hñ~¾ðz{ò ^¶ñºóÁ]^ü¶ñ? ¾ñ¶Éó¾ïz{ñüÄ É®{û{ÙØ
4 2

±¾ßz { ¶Ùü×? a RÉþÒ R±²r ²tz~É~ YÁÉó㺶ñ^ üÉvqñüÉñ? b Pµ³²pq

3 4

Éñpqzü{ñüq žr®{ñý¾Êµ, ¯ô ¾ òüÄ ³]a žr®{ñý¾Êµ ž^z{òüÄ û{¾òºñü{ñ?

c a x{ò ^Éóãºzý{ Qýh±²pt± û²×ý¶ºñÇvqñÚ ü¶ñï¶ñý^ºñüÄ ž^z{òÃ
3 4

ûhÈÉó]a QÄz{ò ÉÎó]^ üÉvtµ²rºñºóÕØ RÁ]^òÖ~. [TÕÖ] ²¾òïñ¾¶óÃÄñ{²r

¶Ø²ñtÁÉ]û^ñvq ü¯ñ¹. [¯Ã d ü¯ñ¹] e R®ü¯ñË{ñÙ ²¾òï¾ò]^üÉvqñ. f ý^]bÅ
{ñz²¾ðºµ (²3®~4ɾð]^3µ Pýqº Rzºñ{ò3). o3, p, q, r Q¾ñ¹^òÖ ¶ñz¾z{ñüÄ, "{Ù
^ñÉÕühñ¾ðÉñüÄ É®{~" VÙ^òÖ ü{3ñãµ ü²ñü¶ñ? VÙÚ (¯ôc^Óµ Rzºñ{ò3). r, s
^ôÍ Éñ]ºz~]a z3Áâqñ®{µ (RÉÑ{ñÙ Rzºñ{ò3). s RÉÑ{ñÙ = Rzü{ñÎó{ñÙ.
ºz3Éñ, PÉÑ {ñÙ R±²rg ûhñÃÄ Þ¶¾ðzý{2üºñ? VÙÚ (RÉÑ{ñÙ Rzºñ{ò3). t
z3Áâqñ®{^ 3{{ 4¾ð ¶ zý{ { 3ñ¾ð â qñ®{ò^z{òüÄ ^ñpt^ò×¾ð (¶¯ÝýÞ Rzºñ{ò3).
t2 PÄ^Ä^ñ^ - Ⱥ]{¶ñ^ VÙÖ²r. u, v ˆRÈûÉñvy{É VÙÖ~]a - ÝÉñ²4ñÉó^-
¶ñÚ PÎý^ Týqº °{à VÙØ P¾ðz{2¶ñ]^ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð (RÈÉóÄèw¶ñÚ
Rzºñ{ò3). w ˆ“ù²4ñµ‰ (¾ñ. Þù. 29-1) VÙ^òÖÉóqz{òÕü²ñüÄ ˆR‰ VÙ^òÖ²{3zý{ -
ž^z~]a Éóü“ãw¶ñ]^ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Rµž^zý{ Rzºñ{ò3). R~ ¾üÞñ]{ò.
x ²óÙþÚ Vµž^z{ñüÄ É¾üÉyµ? VÙÚ (^vwÙ Rzºñ{ò3). u, y ˆR‰ VÙ^òÖ
²{3µ °{þÄÊýqº TýqºÉÓ]a Éóü“ãw¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð - (RÉÑü¯ñ¹
Rzºñ{ò3). z T]{ñ¾ðz{2z~]a z3Áâqñ®{µ (á²4¾{ñÍÉñÙ Rzºñ{ò3). a ˆü{¾ð±²ñ^-
Û¾ð]a‰ VÙÖzý{± ²ÕÖ (RÉþÒ R±²r Rzºñ{ò3). y ºz3Éñ, ˆRÈûÉñvy{Ã
TÕÖ ¯ÙüÛ¹ - ü{ÖóüÛµ‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (Rµž^zý{ Rzºñ{ò3). ˆü¯ñ¹ - R~
- ü{ÖóüÛµ‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (RÉÑ ü¯ñ¹ VÙ×à Rzºñ{ò3). a Yvy{Ã
VÙÖ~]a ²4ñɵ (RÉþÒ Rzºñ{ò3). b ˆYvy{É VÚÖ~]a - ÝÉñ² 4ñÉó^¶ñÚ
Yvý¶ºñ^] ^ô Í PÁÒògûh¹~, ² 4 ^ 3É{ 3°² 4 Éz{ñà ɮ{ Yvý¶ VÙØ
P¾ðz{2ñ®{¾µ (Pµ³ ²pq Rzºñ{ò3). c ±¾]Á{z{òüÄ Wû{ÙÚ (a 3x{ò4ü^zºñ{ò3).
a3x{ò4^Éó㺶ñý^ºñüÄ PÉÚrºñ^ É®{{ñ¹, P{ WÉ Q^3®~^µ VÙÖ²rºñ¹,
PÉÙ TÑüÒ RÁ]ý^ºñüÄ ü¶ñï{3ý“ºóǵ ^ñ®{ò ü²ñ^ñû{ÙÖ²r. R®{
P¾ðz{2z~]a ±¾¶ñwµ - ˆÉÞ{ò îÁ{ò3 Þ¯ñ{ü¯ h {Ý¶ó® ²4É{ò ³¶ñ® í^3ü{ñݺ
ûÞÒµºÂ²: … èò{ò¾Þ¶{ò¾µº¶ñz¶ü¯ñ®{: ^{2º{ò hñÁ{ýºÉ ÞñÄü²ñ{:‰ < Éó.³.3-
7-25>.

f ý^]bÅ VÙØ - ÝÉñ²ü{3“z{òüÄ, ÝɲÉóÁz3{4¶ñÚ Þñ{4¯ñ°âq2ñ¯zý{±

²vwò VÙÖ²r. e ˆü¯ñ¹‰ VÙÖ~]a - ÝÉñ²ü{3“z{òüÄ, ²4]{ò VÙØ ÉóÉèòz~,
R±²r ±¾ñ¾ðz2º¶ñºóÁ]aü¶ñûÉÙÚ (R®ü¯ñË Rzºñ{ò3). g ³Áã^ñ¾µ ²vy^òÖ-
144 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 1 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò

û^ñtz~] û^ñÑÒüÉvtµ ü¯ñ¹; ²¾òï¾ò]^üÉvqñ. R®ü¯ñ¹ û^ñÑÓý^]^òüÖ

žžê]^Ñ g ³Áã^ñ¾µ ²vy^òÖ~. h R®ü¯ñ¹û^ñÑÓý^ºÙÖó]ü^ ²¾òïñ¾µûhñÃÄ
RÁ±²ü{ ¯ñÙ. i ìnñ¯µ ²óÖ®{²óÙ³ “¾ô¾ñÉÞñ¯z{Ò˵ ûhÃÄ i ü{ ïºñzý¾]a 2 3

Tر²ñ¹, i ²óÙ³ {ñüÚ ¯òzº±¾ñ±º¶ñÚ ü¯ñºóüÖ. j R{¾Þñ{ ¯ñü²èºñ ±¾ñ²^¶ñ¹,

3 4

Þñ{ ¯³ z {ò ^Îó®{ÉÙØ {ñüÚ ±¾ñ±º¶ñºóÁ]a¶óüÖ. k ˆ²¾¶ñ²{ ¶ñ²®¯:‰ l Pr]^Îmk

4 3 3 4 3

û²ÕÖ Q²z{ñºóÕØ. m Rq¾ð±²pqÉóqz{òüÄ Þ¾ðüɓðɾ٠Pý¾aþĺz {þÄaþĺ É®~

Éóϵ²rºñÚ Q²z{ñºóÕØ R~. n ˆ² ]zºñ zɯ®ººñ “]º:‰ VÙ^òÖ R~ TvqñÛÃ
4

²óÙþÚ PÉÙ ý^±²pqñüÚºÙü×? o [ü{ÖóüÛµ] p Rɾð^Ñü^ ñârºóà û{ÒòË P¾ò{ñ-

3

û{ÙÖ~ - ˆP“¾vº“¾vºñµ P¯®º“¾w: “¾w¶ïµ ±¾²z3üº‰ (“¾. ^ 3z3üº)

VÙØ - ²ó¾ñpr {òÁÉr^ÒòüÄ ±¾²z{ò²vwò, ˆ²ñ¾¶ñ¾ðz{ò2^‰ (“¾.^3z3üº) VÙ^òÖ
l¾ðþwºñüÄ "² 4^3Éz3²4]{òýº PrüºÜ]a Tvqñµ²r {òÁËÑÒµ ²ÕÖüÉyµ"
VÙØ ²4ñâº^ñ¾¾ð Pü²èò]^òÖ~ VÙÖ²r. PÙÖó]ü^, (³Áã^ñ¾µ ²vy^òÖ~
VÙÖ~) ˆý{3ɵ ³Áã^ñü¾w ¯òɾðz{ºó~µ TzÞüï‰ VÙ^òÖ ®ºñºz{ñüÄ,
³Áã^ñ¾µ VÙÖ~ - ºz¯¶ñ¹, ºz¯òz~ ±¾ñ¾ð z {ò2±²¾ð ^ Ñ VÙضñµ. ˆ² 4^3É®
²4]{ò¶²ó ±¾ºgh2 ü¶‰ (Ýü{ñ. ¾.), ˆ²¾²4]{òÊ]{µ ¶ñµ aÁâɉ (“¾.^3z3üº) VÙØ
±¾ñ¾ð z {ò 2]^òÖ~ VÙÖ²r. ³Áã^ñ¾¶ñÉ~ - ³ÁãÙ ²vy^òÖ Èºñ²ñ¾µ.
h ïñ¾ð z {3²4ñɵ (R®ü¯ñ¹ Rzºñ{ò3). i R®ü¯ñ¹]a ¯Ùý¶ Wû{ÙÚ (ìnñ¯µ
Rzºñ{ò 3). R~ - ² 4]{Éóãºz{òüÄ. j (R{¾Þñ{ 4¯ Rzºñ{ò 3) ±¾²®¯Éó㺵.
(R{¾Þñ{4¯ñü²èºñ VÙÖ~) - ±¾²z{òýº Pü²èòz~]û^ñvt VÙÖ²r. i ºz3Éñ,
T²ñÞ^¾òqz{òǵ ²4]{ò Tvüq, P±²r RÉÁýqº ²4]{òʵ Þñ{4¯²4]{òüºñ VÙÚ
(ìnñ¯µ ²óÖ®{ Rzºñ{ò3). i2, i3 (ü{3ïºñzý¾]aر²ñ¹) VÙÖ~]aµ, (²óÙ³ {ñüÚ
¯òzº±¾ñ±ºµ) VÙÖ~]aµ ¶ó^˵ ü²4{3µ û{¾òºñü{; j "ü{3ïºñz¾ñü“ãµ" VÙ^òÖ-
û{Ù? Þñ{4¯zɵ RÃþÄüºñûÉÙÚ (R{¾Þñ{4¯ñü²èºñ Rzºñ{ò3). R{¾Þñ{4¯ñ-
ü²èºñ VÙÖ~ - ±¾²z{ò]a R{¾¶ñÚ Þñ{4¯¶ñ^ Pü²èòz{ü²ñ~ VÙÖ²r. i
P{ 2Éñ, ±¾²®¯¾ñÚ Rɾð]a ²4]{ò TvüqñûÉÙÚ (ìnñ¯µ Rzºñ{ò3). j QÛÃ
Rzý{ Þñ{4¯û¶Ùص ûhñÃÇ^òÖü{ VÙÚ (R{¾ Rzºñ{ò3). R{¾Þñ{ 4¯c^Ñ -
^¾ð ¶ ìnñ¯c^Ñ. R{¾Þñ{ 4¯Éz Þñ{ 4¯ñü²ýè Tvqñ^òà ±¾ñ²^¶ñºóÁ]aµ
VÙÖ²r. g, i, j P{2Éñ, "žžê]^Ñ ³Áã^ñ¾µ ²vy^òÖ~" VÙØ Þñ¶ñ®º¶ñ^g
ûhñÙÚ P¾ðz{2zý{ P{ò4^ñ¾òz3ɺz{òǵ T²²ñ{ò3]^ò×¾ð (ìnñ¯µ ²óÖ®{ ²óÙ³
Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). j (R{¾Þñ{4¯ñü²èºñ) üï~´ 4{{ºñ Þñ{4¯ñ®{¾ñ-
ü²ýè Tvqñý^ºñüÄ ±¾ñ²^µ VÙÖ²r. i, j ±¾²®¯¾ð]a ±¾ñ±º¶ñºóÁ]aµ VÙØ
- (ìnñ¯µ ²óÖ®{) VÙÖ Éñ]ºz{ñüÄ ûhñÃÅ, R{ü¾zºñ{ò 3Éñ]ºz{ñüÄ
T²ñÞ^¾ð]aµ Tz3ü{3“ðº¶ñºóÁ]aµ VÙ^ò×¾ð. k ²4]{ò TvqñÛà ޾ðüɓðɾÙ
{Ù ²¾òÞ¾z{òüÄ ÉÁµ²r RÁ]ý^ºñǵ ² 4]{ò “ðÄñ] 4º¶ñ¹ RÁ]aµ VÙØ
ÉóÉèòz~, P~]a ±¾¶ñwµ (²¾¶ñ²{3µ Rzºñ{ò3). l '²¾¶'“±3{3µ RÈÉóqz{òÃ,
“ðÄñ]4ºý{ºóüÄ. Pzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Pr]^Îmk Rzºñ{ò3). m P~]a üï~
(Rq¾ð Rzºñ{ò3). n ˆ²¾¶µ‰ VÙܶ~]a ±¾¶ñwµ (²4]zºñ Rzºñ{ò3). l, m ºz 3Éñ,
Tz 3ü{3“ðºý{ºóǵ PÉÞñ{3z{òǵ ²ñ¾µºµ ÉóÉèò{µ VÙ^ò×¾ð (Pr]^Îmk
Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). l, n ˆPr]^Îmk‰ VÙÖzý{ T²²ñ{ò3]^ò×¾ð (²4]zºñ
zɯ®ººñ VÙØ). n ºz3Éñ, ˆR~‰ VÙý^]a - P±²r “ðÄñ]4º¶ñºóÁ]aü¶ñ VÙÚ
(² 4]zºñ ~ Rzºñ{ò3).

o, p ˆTÕÖ ¯ÙüÛ¹ R~‰ VÙÚ Pý¶®{òÁ]^, ˆü{ÖóüÛµ‰ VÙ^òÖ R~]a - R®{z

ü{ÕÖ®{ñܵ P¾ò~ VÙØ {ñz²¾ðºµ VÙ^ò×¾ð (Rɾð^Ñ Rzºñ{ò3). Rɾð^Ñ VÙÖ~
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 1 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò 145

ºñºóÕØ RÁ±²~, Áãò^Ñ ü^ ñârºóà ^Ä]^µ P¾ò{ñºóÁ]a¶ñü²ñüÄ. q 'R{¾Éóãº-

3

±¾ñÉvºµ Q^ñ~' VÙ^òÖ û{ÒòÉóüÖ Áãò^Ó]a TÑÒ~; ² ^ Éz ±¾ñÉvº ¶rºñ^

4 3 3

É®{ ^Ä]^¶óüÖ R~. Q^òÃ, P~ûhñÃÅ]^ñx¹‚ VÙÚ, r [ü²ñ¾ð±²ña Rzºñ{ò ] 3

s R¾vt {þÄ]aµ s TÖÉñ¹± s û²ñÁ®{ÉóqgûhÙØ, s ÉóþÚz{þĺóüÄ É®{ÉñüÖ,

2 3 4

ˆºÝº ¶®z¾ô h ü^ ñ±{ñ h‰ VÙ^òÖ²rüº Pɾð^Ñ ²Öóz~]û^ñvq ²¾ò^¾û¶ÃÄñµ

3

{ñüÚºñ¹ ¯òÙ×ÛºóÕØ. t ü²ñ¾ð]a üÉvtµ ¯ò¾ðÉñïû¶ÃÄñµ {ñüÚ ûh¹~. ²ña

VÙØ ¯ò¾ðÉñï^¾ð ûh¹Êµ û{ñÎóÃ. u [{ñÙûh¹~] v WÏÄaµ {Úò]ü^ñÃûhÃÄ ÉõÕÖóÁ®{
{ñÙ ûh¹~. w {Ù QÞ¯² Äz{ñüÄ Þ¾ðÉzý{ʵ ¯qz{]^qÉ {ñÙ ûh¹~ w ý^
3 2

û{ñqÛ¹. x {ñûÚÙØ ü¶Ùý¶ ûhñÃÅÕØ. y RÉÑ ü¶ñïó]^òÖ~ y PÉÜýqº 2

ûÞÒı ºz~]^òüÖ. z VÒòºÉûÚÒòý¶]a P^±²t¶ÉÒÙüÖ RÉÑ, Pµü¶Ùý¶Êýq-

4

ºÉÙ {ñÎ ¯òÙÖ{òüÄ P^±²t¶ÉÒòüÖ RÉÑ. [{ñÙûh¹~ PÙØ a XÉý¾ ûÉÃÉóz{]

b Pɾð ^ Ñ °øÕØɾñ¹ ~ ¾ð É ¾ð ] ^ ¶qc^ Pcü^ {ò¾vt, Rɾð ^ Ñ {ñc^Ñ Xɾñ¹
3 3

b ûÉÁÉóº¾ñ¹ ¯òÙÖ PÙØ, {ñÙ b ý^ʵ Pwòʵ Éaz~, b ²ýqû²ñÁz{ò, Þñ¾z ºµ

2 3 4 2

²vwò, a{òý¾^Ñ RþÒz{Éóqz{òüÄ ÉñÁxÝz¾c^Ñ ÉóqÄñ¶óqc^Ñ ^ñpr ÉótÉóz~,

Pcü^ a{òý¾^þÒÉópt b ¯ôÂpr± b ´pr ûÉÙ×ûÚÙܶóqµ P¾ðíù¯Ùü¶üĺñ^
5 6

- QÍÉñ¾ð^þÒ. ²4^ 3Éz3²4ñ^ 3É{Éóãºc^Òòà ±¾ñÉvºñ{ò“ºz{ñüÄ, ˆÞ¾ðÉñ®

ü{3Éñ®‰ (¾ñ.Q.2-52) VÙ^òÖ²rüº ÉÎòºÃÄñ ÉÎóüººñ^òǵ ¯q]^± ²ñ¾ð]a¶É¾ð^-
Òñý^ºñüÄ "R{¾Éóãºc^Òñ^ñ~" VÙܵ û{ÒòË P¾ò~ VÙÖ²r. p, q QÍÉñ¾ð^Ñ
ü^ 3ñâr 2]a ^Ä]^žµ, ¾òãò^Ñ ü^ 3ñâr 2]az û{Òò˵ ûhñÙÛÃ, û{ÒòË
“ðÄñ]4º¶ñý^ºñüÄ Pzý{Êýqº ¾òãò^Ó]a P{ò“ºµ QºóÕüÖ VÙÚ (R{¾Éóãº
Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, QÍÉñ¾ð^Ñ ü^3ñâr 2ºóà û{ÒòË P¾ò{ñ^òÃ, ^Ä]^µ
zºñ캶Ùü×ûÉÙÚ, (R{¾ Rzºñ{ò3). R~ “ðÄñ]4º{ñÉïµ VÙØ ^Áz~. Éóãº-
ü{3ñã{3¾ð“¯ü¶ ±¾{4ñ¯µ ¾òãò^Ó]a, ²4^3Éz3ÉóãºýÉÄèvºìnñ¯µ ±¾{4ñ¯µ
QÍÉñ¾ð^Ó]a VÙÖ²r.

r, s ]ÁâwÙ ü²ñ¾ð ± ²ña ûh¹{ ±¾^ñ¾zý{ PÁÒòg ûh¹^ò×¾ð (R¾vt {þÄ]aµ

Rzºñ{ò3). s2 TÖÉñ¹ = ²3®~4Éñ¹. s3 û²ñÁ®{Éóq = Þ®{ò4²vw. s4 ÉóþÚz{þÄ
= Êz3{4´4¶ó, t, u, v QÒòptg ûh¹ºñü{ {ñüÚ ûh¹~ VÙØ Z¾ð P¾ðz{2µ PÁÒòg-
ûh¹~, ˆ{ñى VÙÖ~]a - Þ¾ðÉñ{ò4^ÛÚ {ñÙ VÙØ P¾ðz{2ñ®{¾µ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (WÏÄaµ Rzºñ{ò3). v, w Vtz{ h®ý{]a P¾ðz{2µ ({Ù QÞ¯²3Äz{ñüÄ
Rzºñ{ò3) Éóɾwµ VÙÚ˶ñµ. w2 ý^û{ñqÛ¹ = ý^ºñüÄ û{ñptg ûh¹^òÖ
Þïñº´4{Û¹. x, y RÉÑ ü¶ñïó]^òÖ~ ˆü{¾ð±²ñ^Û¾ð]a‰ VÙØ PÉÜýqº
Þñ¾z2ºüÉãz~]^ñ¹ RÁ]^, ˆ{ñى VÙØ ü¶Ùý¶ ûhñÃÇ^òÖ~ V~]^ñ^
ûÉÙÚ (RÉÑ ü¶ñïó]^òÖ~ Rzºñ{ò3). y2 PÉÜýqº ûÞÒı 4ºµ VÙÖ~ -
²¾ÛÚÉÜýqº ûÞÒı4ºµ VÙÖ²r. z Rzý{ Éóɾò]^ò×¾ð (VÒòºÉÙ Rzºñ{ò3).
ºz3Éñ, QÛà ²¾zɵ ûhñÃÇÉñûÚÙ? VÙÚ (VÒòºÉÙ Rzºñ{ò3). b ˆ{ñى
VÙÖ~]ag ûhñÙÚ ž®{òÚ ²4ñÉzý{ Éóɾò]^ò×¾ð (Pɾð^Ñ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~
- P¾ðíù¯ñ{ò3^Óµ {ñܵ PÙÖó]ü^, {ñüÚ VÙÖ²r. a ˆXɾð‰ VÙÖ~]a R¾vt
{ñz²¾ðºµ - ûÉÁÉóº¾ñºóÁ]a¶É¾ð VÙØ YÙØ, ˆ¯ ^ñcüè‰ (²4.^ô3. - 1) VÙÖóÁ]a-
¶É¾ð VÙØ R¾vqñÉ~. b2 ûÉÁÉóºÁ¶ñ¹ = PòÞïñº¾ñ¹ VÙÖ²r. b3 (ý^ʵ
Pwòʵ Éaz~) ȼïÉó²4ñ^3µ ²vwò VÙÖ²r. b4 ²ýq û²ñÁz{ò = Êz 3{4µ
²vyÉóz~. b5 ¯ôÂpr = íIJñ¯µ ²vyÉóz~. b6 ´pr = ü{¾óüÄ ^pr. c, d
146 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 1 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò

üÉvtµ Ⱥñ²ñ¾c^þÒºýqºz {ñüÚ ûh¹{ñÚòüÖ. [XÉý¾ c ûÉÃÉóz{] d ~ ¾ðüºñ{ ¯ñ- 3 4

{ò ^þÒz ü{ñÕ²óz{É{òǵ P¾ò~ ^ñyµ ²ñvqɾð ^ þÒûÉÃÉóz{~. e Pɾð ^ þÒ

3

~ ¾ð¶ñ¯z{ñüÄ ü{ñÕ²ó]ý^ P¾ò~, RÉþÒ Ýz¾ôzÉñ²ó ¶ñ¯z{ñüÄ ü{ñÕ²ó]ý^ P¾ò~.

3 4

f P±²rüº ˆ¯ ^ñcüè Éóíºµ ]Áâw‰ VÙÖ Rɾð^þÒ íºó±²ó]ý^ʵ P¾ò{òüÖ.

{~ ¾ð ü ºñ{ ¯ñ{ò ^þÒz ü{ñÕ²ó]^Äñµ, RÉþÒz ü{ñÕ²ó]ý^ P¾ò~; Pɾð ^ þÒ

3 4 3

ÝÉñ{®z¾ðºñ²ó ¶ñ¯z{ñüÄ ü{ñÕ²ó]ý^ P¾ò~, P±²rüº RÉþÒ Ýz¾ôzÉñ²ó ¶ñ¯z{ñüÄ

4 4

ü{ñÕ²ó]ý^ P¾ò~. - R~ ]Éñhòz^µ.} g [¶ñº±ü²ñ¾ð] Q“ðh¾ðº¶ñÚ Êz { û¶ÙÜ{Ã, 3 4

g ]Áz¾ò¶Êz { û¶ÙÜ{Ã. h ²^þÄ R¾Éñ]aÉ~, 'QÊ{ û¶üqÙ' VÙØ QÊ{ û¶t±²~

2 3 4 4 4

QÚýÉ Rz{þĺóǵ Tvt; ¶ïñ¾{ ¾ð Pü¯^¾ð br P²ó ¶®Ê YÁÉþÚ ¯ò¾ßz{ýÉ

2 4

û{ñq]^¶ñÚýÉ Pz{þĺóǵ Tvt; RÉÕýÖg ûhñÃÅÕ×^˶ñµ. i [ü{¾ð±²ñ^Û¾ð]a]

j P¾ð í ù¯þÚ V{ò¾ò^Ñ hô Ö óÛà PÎóºgûh¹É~ {ÙþÚºñµ²r, Tqµ³]a j Srqñü{ 2

ûÉØcý^üºñüq ü{¾ðz{prüÄ žÙüÚ ¯òÙØ Þñ¾z ºµ ²vwòÚ²rýºg ûhñÃÇ^òÖ~.

2

k ˆPº¶Ý¶ó‰ l ¯ñÙ TÙ PrºñÚÙü×? WÉó]^ñ¾ðºcû^ñÑÒÄñ^ñü{ñ? VÙܵ. m

[RÉÑ] n P±²ñ^òüÄ ²ór²pq RÉÑ. o ˆ¯ò¾ða w: ²¾¶ñz¶ñ£ûÞÒ ü{ ï®ü{ Ⱥñ±º

3 3

{òâq {ò‰ VÙ^òÖ²rüº, Þñ¾z ºüÉãµ RÉÑÉrÉóüÄ ¯òÎûÄÏ®~ü{ñÕØ^òÖ{òÃþÄüºñ?

2 2

p RÉÑ û¯mk ^Äc^ò ü¶ñïó]^òÖ~ ü{¾ð±²ñ^Û¾ð]a; q ^qà ^Äc^òÕ؂ VÙ×Ã,

ˆûÉÃÉóz{‰ VÙØ - P^ 4r{µ ü²ñüÄ ûhñÃÇý^]a P±²r P¾òü{ñûÉÙÚ
(~3¾ðüºñ{ 4¯ Rzºñ{ò3). ˆ(~3¾ðüºñ{4Û{ò 3^þÒz ü{ñÕ²óz{É{òǵ) P¾ò~ RÉþÒz
ü{ñÕ²óz{~; RÉþÒz ü{ñÕ²óz{É{òǵ (P¾ò~^ñyµ ²ñvq3ɾð^þÒ ûÉÃÉóz{~)
VÙÚ üÉyµ‰ VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð; ü¶Ã T²²ñ{3¯z~]a P°a3w¶ñ^. ºz3Éñ,
(~3¾ðüºñ{4Û{ò3^þÒz ü{ñÕ²óz{É{òǵ P¾ò~ ^ñyµ, ²ñvqɾð^þÒ ûÉÃÉóz{~µ)
RÉþÒz ü{ñÕ²óz{~µ. d, e, f (Pɾð^þÒ ~3¾ð¶ñ¯z{ñüÄ ü{ñÕ²ó]ý^ P¾ò~ - P±²rüº
ˆ¯ ^ñcüè Éóíºµ ]Áâw‰ VÙÖ Rɾð^þÒ íºó±²ó]ý^ P¾ò~ - RÉþÒ Ýz¾ôzÉñ-
²ó 4 ¶ñ¯z{ñüÄ ü{ñÕ²ó]ý^ʵ P¾ò{òüÖ) VÙØ RcdüÚ ¯ò¾ð É ïó]aµ²r.
e Pɾð^þÒz ü{ñÕ²ó]ý^ P¾òü{ñûÉÙÚ (Pɾð^þÒ Rzºñ{ò3). e2 (RÉþÒ Rzºñ{ò3-
Éñ]ºµ) ±¾ñÞc^ò3^µ VÙضñµ. ºz 3Éñ, ˆü{¾ð±²ñ^Û¾ð]a RÉÑ hò®ý{ ~Îñ¹z
{òýh]^òÙÖü{‰ VÙý^ºñǵ, ˆXÉý¾ ûÉÃÉóz{‰ VÙØ - ~3¾ðüºñ{4Û{ò3^Óýqº
ü{ñÃÉó ûhñÃÇý^ºñǵ, R¾vtü²¾ð TýqºËµ ü{ñÃÉó ûhñÃÇ^òÖ~; e R~
P¾ò{ñ^òÖ²r V±²r VÙÚ (Pɾð^þÒ Rzºñ{ò3). g2, h (]Áz¾ò¶Êz3{4µ) VÙÖzý{
Éóɾò]^òÖ~ (²^þÄ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ²4ñ¾{Þ¶¾z{òüÄ ]Áz¾ò¶c^Ñ Tvüqñ VÙÚ
(²^þÄ Rzºñ{ò3). i, j Þñ¾{ò2Äçwzý{] ^ñpt^ò×¾ð (P¾ðíù¯þÚ Rzºñ{ò3). j2 Srqñü{
= ^Éhµ {4¾òºñü{, k ²ñ^Ü]a Tqµ³]a Srq Yvx~. Þñ¾z2ºµ ²vwòÚ²rýºg
ûhñÃÇý^ºñüÄ - ²¾{®z¾Ù VÙØ ÉóÉèòz~ P~]a ±¾¶ñwµ (Pº¶Ý¶ó R{ò).
ˆPº¶Ý¶ó ¶ïñ²4ñü^3ñ ±3Âïó ºzü{ ÉóÉèò{µ … ^¾òâºñ¶ó ïó {zÞ¾ðɵ ºzzɵ
Éçºß ²4ñ¾{‰ VÙØ ´¾ò±²~. R~ Þñ¾{ò2Éñ]ºµ. l R~]a P¾ð z {2µ (¯ñÙ
Rzºñ{ò3).

m, n, o, p ˆRÉщ VÙÖ~]a ¸ÙØ {ñz²¾ð º µPÁÒògûh¹^ò×¾ð (P±²ñ^òüÄ

Rzºñ{ò3Éñ]ºz¾ºz{ñüÄ). n ž®{òÚ~, P²¾²4ñÉóºñ^ (P±²ñ^òüÄ ²ór²pq RÉÑ
VÙÖ~). Þñ¾z2ºüÉãz{òüÄ St²pq RÉÑ VÙÖ²r. o R¾vqñÉ~ ±¾^ñ“¶ñ¯zÉz-
ý{± ²ÕÖ. ¯ò¾ða3w: VÙÖ~ - ¯ñwòºóÖ]^òpq ÉóÃþÄÊýqºÉÙ VÙÖ²r. ¸Ù×É~
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 2 {òýh]^òÙÖü{ 147

¶®{ ¾z{ñüĂ VÙÖóÁ]^üÉvqñüÉñ? r Þñ¾z ºÈÁz{ñ®{zý{ ûºñÎóº, ²¾¶²{ z{òÃ

2 2 3

ž{Ùý¶]a ü¶ñïó]aü¶ñ ¶º¾ð É Ö¶{ò¯Ä¶ÁÒ±û²ÕÖ RÉÑ. s ¶º¾ð É Ö¶{ò¯Ä-

¶ÁÒ±û²Õ×¾ð ^Äcaµü²ñ~ PÉÜýqº s Q“ð¾ò{²ñ¾{®z¾ðºz{òüÄ Q^üÉvqñüÉñ?
2

t YÁÉÜ]a ü“ñ^¯òɾðz{^ÛÚÉÙ ^ñycü^ñÑ RÉÓ]a ü“ñ^zý{ ÉóþÒz{ñÙ.

u Qy]a ü“ñ^zý{±ü²ñ]^òÛÙ; v P² þÄ]a ü“ñ^zý{ ÉóþÒz{ñÙ.

3
(1)

R¾vqñµ²ñpt. a êz ¾ü{ É{ñ“ñ®{òºñà R®ü¯ñ¹ü²ñ]aý^ P¾ò~, ² ^ Éz Éóãºz-

3 3 4 3 3

ý{g ûhñÃÅà RÉþÒ± û²ÖÄñµ VÙ^ò×Ñ.

{òýh]^òÙÖü{ RÉÑü¯ñ¹ R~¶ó]^û²Á®û{¹Éµ

Rýh±²óÙÖó ¯ô¾wc^ñtµ RÒcû{¹É¶ÙÖó~
{òýh±²óÙÖóüº hcah]^¾û¶ÙÖóÉÑü^p^ ¯ô¾ð
Rýh]^òÕÖó¾ñ^òà ¯ÙüÖºóà û²Ø¶ó~^ñv¶óüÚ. (2)

[b {òýh]^òÙÖü{ b2 RÉÑü¯ñ¹] RÉÑ PÉÙa w¯ò¶óz{¶ñ^ PÖóËû^qñ¯òÙ×Ñ;

3

- ´¾ðɲ4ñÉózüɯ. m, n, p PÙÖó]ü^ {ñz²¾ðºµ R¾vqñ¹, ²ñ^òüÄ ²ór²pqÉÑ

VÙØ PÖóʵ²r VcdüÚ VÙ^òÖ “cý^ºóüÄ - (¯ò¾ð a 3w:) Rzºñ{ò3Éñ]ºµ
VÙÚ˶ñµ. m, o, p PcdܶÙÖó]ü^ P±²ñ^òüÄ VÙÖ Éñ]ºµ - hñt¶ñz¾¶ñ¹
¯ò¾ð a 3w: Rzºñ{ò 3Éñ]ºµ ^ô Í gûhñÙÚ PýqÉóüÄ “cý^ºóüĺñ¹, ˆRÉщ
VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (RÉÑ û¯mk ^Äc^ò Rzºñ{ò3) VÙØ RcdüÚºñ{Ã. p, q
zÁ{ô º ñ¾ð z ü{ 2ñ²²ñ{ 3¯µ (^qà Rzºñ{ò 3). i, r (ü{¾ð ± ²ñ^Û¾ð ] a - W) VÙ^òÖ
PÉ{4ñ¾w{ñz²¾ðºµ (Þñ¾z2º Rzºñ{ò3). s Éóɾwµ (¶º¾ðÉÖ Rzºñ{ò3). s2 Q“ð¾ò{-
²ñ¾{®z¾ðºz{òüĺñ^ üÉvqñüÉñ VÙÖ~ - ˆVz{òÖµ‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. t, u, v ^ôüÎ
ûhñÙÚ Š142µ ²]^µ f2 ‹ ˆ^qà Évw¾ð‰ Rzºñ{ò3ºóà ¯ñÄñµ P¾ðz{2zý{ Pcü^
^ñpt^ò×¾ð (YÁÉÜ]a Rzºñ{ò3Éñ]ºz¾ºz{ñüÄ). t St²ñt (YÁÉÜ]a Rzºñ{ò3),
u, v Éóɾwµ (Qy]a Rzºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ.

Z¾ð±²ñà RÈûÉñvy{à TÕÖ ¯Ùü¯ñ¹ R~ ü{ÖóüÛµ, ü²ñ¾ð±²ña {ñÙûh¹~

PÙØ XÉý¾ ûÉÃÉóz{ ¶ñº±ü²ñ¾ð z ü{¾ð ± ²ñ^Û¾ð ] a RÉÑ hò®ý{ ~Îñ¹z
{òýh]^òÙÖ~ - RÚò - PÙþÚ¶õ¾ð - ºñµ - {ô¾ð±²ñý¾ - VcdÚµ ¯ñt~µ VÙØ
P®Éºµ. ~Îñ¹ = ±4¾¶óz~, {òýh]^òÙÖ~ = PÖòÉÎóºñ¯òÙÖ~, ü{ÖóüÛµ VÙÖ
²Ùý¶]a - Pɾð^Ñ ^Ä]^µ {Ú]aµ Yz{üÉñ²ñ{ò, {Ù û{ÒòüÉ Pɾð^Ó]aµ
û{ÒòË VÙØ ^Áz~. (1)

R¾vqñµ ²ñpt ({òýh]^òÙÖü{ Rzºñ{ò3). aˆ¯ô¾ð Pwc^ñtµ RÒ®û{¹Éµ PÙØ

R~‰ VÙÖz{ñà ²2Äò{zý{PÁÒògûh¹ºñ¯òÙØ û^ñvt, ˆhca h]^¾µ VÙØ RÉÑ
ü^p^ ¯ô¾ð Rýh]^òÕÖó¾ñ^òà ¯ÙüÖºóà û²Øµ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (êz3¾ü{3É{ñ“ñ®{òºñà Rzºñ{ò3). êz3¾ü{3É{ñ- “ñ®{òºñÉ~
- êz3¾ü{3Éý{ºóÜýqº Q¾ñ{4¯µ.

b, c ^ô Î óÕ²ñprǵ ˆ{òýh]^òÙÖü{‰ VÙØ ýÉz~, Rcaµ ˆ{òýh]^òÙÖü{ RÉÑ

ü¯ñ¹‰ VÙ^òÖ ²{3güh¾ðz{ò]a ²4ñɵ (RÉÑ, PÉÙ Rzºñ{ò 3). c (RÉÑ PÉÙ
148 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 2 {òýh]^òÙÖü{

c¯ôc^Ñ d RÉÑü¯ñ¹¯ò¶óz{¶ñ^ PÖóËû^qñ¯òÙÖóü^ñÑ. e RÉÑ ü¯ñË]a ¯ò{ ñ¯µ ¯ôc^Ñ 3

'PÉÚrºñ^ É®{~' VÙØ PÖóº¶ñpt^òÖóÅü^ñÑ. f ˆ{òýh]^òÙÖü{‰ VÙý^ºñüÄ

{ñ¹¶ñ¾ñý^ºñüÄ û^ Ò¾Éóz~ Éñ¾ðzý{ûhñÃÄüÉy¶óüÖ. RÉÑü¯ñ¹¯ò¶óz{¶ñ^
3

PÖóËû^tÉü{ g ¯ñµ! '¯ñc^Ñ PÖó®{òüÄñ¶ñ^òÃ, R~]a ¯ò{ ñ¯¶Öó®{ñºñºóÁ]^òÖ ¯ô

3

²óÙþÚgûhñÃÅ] ^ñx¹' - VÙÚ, [R~ ¶ó]^ h û²Á®û{¹Éµ] ˆ^ µ²õ ¾²¾ü¶ñ ü{ É:‰

3 4 3

VÙص, i ˆÉñüÛ¾ð{þÄ ¶^Ûµ hô¾ñºóÚ û{¹É¯ÙüÛ¹‰ VÙص ûhñÃÇ^òÖ²rüº,

Þ¾ðüɓðɾÚrºñ^ É®{ ^ÚÉóº ü¯ñË R~; j RÉÑü¯ñË]aµ, R®ü¯ñË]a ¯ò{ ñ¯- 3

´ {ÛÚÉÜ]aµ TvqñÚ Pü² { zý{ ³ z {ò ²vwò, 'R~¶ó]^û²Á®û{¹Éµ' VÙØ

4 4 3 3 3 4

R~{ÙþÚ PÉÛ^g ûhñÃÇ^ò×Ñ. [Rýh±²óÙÖó Rzºñ{ò ] k ¯ôc^Ñ ²vy^òÖ ²¾òïñ¾z-

3

~]aµ k Tc^Ó]aµ YÁ üh¾ðz{òºóÃþÄ; l R®ü¯ñ¹]aµ RÉÓ]aµ YÁ üh¾ðz{òºóÃþÄ.

2

m ž{à {ÙÚòüÄ ² ^ Éz Éóãºz{òüÄ ý^ýÉz{ñ¾ð û^ñÑÓý^]a Þµ² ñÉý¯Êýqº

4 3 3 4

ü¯ñÉÙØ R~{ñÙ. n YÁÉÎóºñǵ YÁ üh¾ðz{òºóÙÖó]ü^; o R~ Tc^Ó]ag üh¾ð®{{ÃÄ;

Tc^Ñ ¶^Òñ¹ ü¯ñËû^ñvq RÉÓ]ag üh¾ð®{{ÃÄ; p ü¯ñË]a ¯ò{ ñ¯´ {ÛÉÜ]ag 3 4

üh¾ð®{{ÃÄ; R{¾ü{ Éý{^Ñ q R®¯òÄz{òà ɮ~ ³a¾¶ñpqñý¶ºñüÄ ¯ôc^Ñ ¯òþÚ]^òÖ

3

ü{ Éý{^Ó]ag üh¾ð®{{ÃÄ. Rcü^ PÁÒògûh¹Êµ Éñ¾ðzý{ - r ²óÑþÒÊÖc^ñÉóÃÅ{ñÞ¾ð

3

a 3w¯ò¶óz{¶ñ^ VÙÖ~) ˆü{¾ð ± ²ñ^Û¾ð ] a‰ VÙÖ - PÉÙ ûÞÒı 4ºa 3wµ

¯ò¶óz{¶ñ^ VÙÖ²r. b{òýh]^òÙÖü{ = ±4¾¶ó±²ü{. b2 , dRÉÑ ü¯ñ¹ = RÉÑü¯ñ¹
¯ò¶óz{¶ñ^ VÙÖ²r. e, h ˆû²Á®û{¹Éµ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (RÉÑ ü¯ñË]a
Rzºñ{ò 3). f {òýh]^òÙÖóü^ñÑ VÙÛü{, ˆ{òýh]^òÙÖü{‰ VÙ^òÖû{Ù VÙÚ
({òýh]^òÙÖü{ VÙý^ºñüÄ Rzºñ{ò3). g ¯ñµ VÙÖ~ - ¯ôc^Ñ VÙÖ²r; ü{ɾô¾ð^Ñ
VÙÖ²r. f ˆ{òýh]^òÙÖü{‰ VÙ^òÖ R~ ´ìüºñ]{ò; VÏ®{ÁÒòÕØ VÙܶñü²ñüÄ.

i (ÉñüÛ¾ð Rzºñ{ò3) {òÁÉóÁz{µ. P²¾òghò2®¯¶ñ¹ Þ¾ðÉñ{ò4^¶ñÚ ý{3ɶñÚ ü¯ñ¹

VÙØ “±3{3ñ¾ðz{2µ. j PÉÚrºñ^ É®{ ü¯ñ¹ VÙÛü{, Þñ¶ñ¯ñ{ò4^¾vºz{ñüÄ
ûhñÃÇÉñÙ VÙ VÙÚ (RÉÑ ü¯ñË]aµ Rzºñ{ò3). j, h ^ñ¾ðº^ñ¾wÂü²w
TvqñÚ Þñ¶ñ¯ñ{ò4^¾vºzý{± ²ÕÖ - ˆû²Á®û{¹Éµ‰ VÙ^òÖ~ VÙÖ²r.
k 2 Tc^Ó]aµ - ² 4^ 3Éz 3Éóãºz{òüÄ Éó]Á{¾ñ^]^qÉ Tc^Ó]aµ VÙÖ²r.
l R®ü¯ñ¹]aµ VÙÖ~ - ¯ô c ^Ñ ¯òþÚz{ ü¯ñ¹]aµ VÙÖ²r. m R®ü¯ñ¹]aµ
RÉÓ]aµ YÁ üh¾ð z {òºóÃÄñý¶ýº] ^ñpt^ò×¾ð (ž{Ã{ÙÚòüÄ Rzºñ{ò 3).
nˆRýh±²óÙÖó‰ VÙÖ - R®ü¯ñ¹]a Rýh±²óÙÖó VÙÛü{, Þñ¶ñ®º¶ñý^ºñüÄ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (YÁ ÉÎóºñǵ YÁ üh¾ðz{òºóÙÖó]ü^ VÙØ). o YÁ ÉÎóºñǵ
üh¾ðz{ò RÃÄñý¶ýº] ^ñpt^ò×¾ð (R~ Tc^Ó]ag üh¾ð®{{ÃÄ Rzºñ{ò3). k, o
ºz 3Éñ, (¯ô c ^Ñ ²vy^òÖ ²¾òïñ¾z~]aµ Tc^Ó]aµ) VÙ^òÖÉóqz{òÃ,
(Tc^Ó]aµ) VÙÖ~ Qý¾? VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (R~ Tc^Ó]a
Rzºñ{ò3ºñüÄ). Éóɾwôº¶ñÚ Tc^Ñ VÙ^òÖ “±3{3µ - Rɾð^Ñ VÃÄñý¾Êµ
ûhñÃÇ^òÖ~. Éóɾw¶ñÚ Tc^Ñ VÙ^òÖ “±3{3µ - {ñ¹¶ñý¾üº ûhñÃÇ^òÖ~.
p (ü¯ñË]a ¯ò{3ñ¯´4{Ù VÙØ) ¯ò{3ñ¯´4{Ù û²Á®û{¹Éµ Qý^ºñüÄ PÉÙ
¯ò] 3¾ïó]a¶ñý^ºñüÄ PÉÜ]ag üh¾ñ~ VÙÖ²r. ~3¾ð z3¾Èºc^þÒ S“ð É ¾Ù
û^ñÑÒñý¶ºñüÄ PÉÜ]ag üh¾ñ~ VÙÖ²r VÙÚ˶ñµ. q ˆRÒ®û{¹Éµ‰
VÙÖzý{± ²ÕÖ (R®¯òÄz{òà ɮ~ ³a¾ ¶ñpqñý¶ºñüÄ VÙÖ~). r R{¾ü{3Éý{-
^Ñ ²4ñ^3É{]3Áïc^ÒòüÄ É®~ ³a¾ ¶ñpqñ~ VÙý^]a YÁ X{ò PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (²óÑþÒ TÖc^ñÉóÃÅ Rzºñ{ò3). r2 ar¶^Ù = ^¾ðã^Ù. r3 XºÛ¾ð = “ñÝ{ñ.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 2 {òýh]^òÙÖü{ 149

r2ar¶^ûÛÁÉÜ]a r XºÛ¾ð WÖó r ÉÅz~ ¯Å®{ÉñüÖ, "TÚ]a üÉvtÉû{Ù?"

3 4

VÙØ ü^p^, "VÚ]a± ²ñǵ ²Îž¶ñ^ TvwüÉyµ; r hñ®~µ ³Ïaµ ´hüÉyµ;

5

¯ÃÄ ³ýqýÉ Tt]^üÉyµ; ¯ÃÄ Q² ¾wµ ´wüÉyµ; r {vüqÖüÉyµ; r Py]^-

4 6 7

ÚòqüÉyµ" VÙÚ, Pɾð^Óµ "P±²rüº ûh¹^òü×µ" VÙØ ²óÑþÒ{òÁ¶ñÒòý^ºóüÄ

É®~, hñ®~ ³Ïa Q² ¾x{ò ^þÒ Éñc^ò]û^ñvtü²ñ¹ PÉÕýÖ PÄc^¾òz~ “ñ®{òʵ
4 3

²vwòÉópt É®{ r PÈÉó¾ñ, ²výqºóǵ R¾prºñ^ PÉþÚ r ÉÅ]^, "R~VÙ?"

8 9

VÙØ ü^p^, "²óÑþÒ hñz~^òÖÉÕýÖûºÃÄñµ û^ñvt É®{òü^ñÑ; Pɾð]ag hñz~^òÖ

Py]^þÚºóprü^ñÑ; ¯ñÙ P{òÙ ^ôüÎ ü²ñüÉüÛ? VÙþÚ ûɺóÅüÄ û^ñvtü²ñÚò
ü^ñÑ, VÙ Tqµ²óüÄ û¯Á±ý² r ÉÎóºprÛÕü²ñüÄ Pɾð hñz~^òÖÉÕýÖ±
10

´hòÚòü^ñÑ; P¾ò^vq¶ópqñÕü²ñüÄ Pɾð hñz~^òÖ Q² ¾wzý{± ´prÚòü^ñÑ; ¯ôc^Ñ

4

ûh¹{ ûhºÇ]a RÉþÚ]û^ñvqÃÄ~ ü²ñü^Ù" VÙØ ÉÅz{{ñµ. Qý^ºñÃ,

PÉÕØ]ag üh¾ñ~. [¯ô¾ð] ² ^ Éz Éóãºz{òüÄ Éó]Á{¾ñ^]^qÉ ¯ôc^Ñ. [Pwc^ñtµ s
4 3 3

RÒ®û{¹É¶ÙØ R~] ü{ ÉñÉóâq¾ñ¹]û^ñvt Qt^òÖ t ¶Øžpt±û²ñ×{ êz ¾-

3 3

ü{ Éý{ºrºñ^ É®{ ü¯ñºÙØ R~. u [{òýh±²óÙÖóüº] v RÉÑü¯ñ¹]a ¯ò{ ñ¯z{òÃ

3 3

PÖóËû^pqñÕü²ñüÄ ²¾òïñ¾z{òǵ ¶{ò û^qñü{. w ¯ò{ ñ¯z{òà ^Ä]^µ ²óÖ®{ñǵ

3

w ²¾òïñ¾z{òà ^Ä]^µ ²óÖÉñû{ñÎóºüÉ ü¯ñË ²¾òîÁ{¶ñ¶óüÖ. ¯ñc^Ñ ¯ò{ ñ¯z{òÃ

2 3

PÖóËû^pq Pµ“û¶Ù? ²¾òïñ¾z{òà PÖóËû^qñ{ ÉÎóûºÙ? VÙÚòà x [hca Rzºñ{ò ] 3

y ˆhcû^Ùܵ h]^¾û¶Ùܵ‰( {òÁÉñ¹.4-2-9 ) VÙÖóüÖ RÉÑ ü¯ñ¹ RÁ±²~; ¯ôc^Óµ

hcah]^¾û¶ÙØ ²¾òï¾ò]^±²ñÁcü^ñÑ. z ü¯ñË É®{ ÉÎóýº PÖó®~ ²¾òï¾ò]^

üÉvqñüÉñ? a ˆhcû^Ùܵ h]^¾û¶Ùܵ‰ VÙØ ¯ôc^Ñ ûhñÃÄÉÙü× ¯ñܵ
PÖó®{~; R±ü²ñ~ ²¾òïñ¾z{òüÄ É®{ÉñüÖ PÖóË û^t^òÖû{Ù? b P~ ûh¹Ê¶óqz{òÃ
b aÒ±²rºóüÄ ^qþÄ b ¶tz{ñÕü²ñüĺñ^ñü¶, ˆhcû^Ùܵ h]^¾û¶Ùܵ‰ VÙØ
2 3

RÉÑ ûhñÙÛÕü²ñüÄ ûhñÃı ²ñÁcü^ñÑ. [RÉÑ ü^p^ ¯ô¾ð c Rýh]^òÕÖó¾ñ^òÃ]

d ü¶ñïóz~]^òq]^òÖ RÉÑ ü^p^ ÉÃÄÒñ¶ÙØ^ñyµ, d û{Òò®{òÁ]^òÖ Rɾð^Ñ2

r 4 ÉÅz~ = ²3Äñz^¾òz~. r5 hñ®~ = Pc^3¾ñ^ 3µ. r 6 {vt = Q®ü{3ñÒòý^. r7

Py]^Ù = h2z¾µ. r8 PÈÉó¾ñ = {z3¾ñz¾ðºñµ. r9 ÉÅ]^ = ²3ñ{ò4]^. r10 ÉÎóºprÛ±
ü²ñüÄ = ÉÎóºÉópqñ±ü²ñüÄ. t ¶Øžpt±ü²ñ×{ = ²óÙþÚʵ ²{ 3ñ¾ðz{2¶ñ^ñ{.
s ˆRÒ®û{¹Éµ‰ VÙÖ~ - ^ñ¾ðº^ñ¾w²4ñɯò²3®{4¯Þñ¶ñ¯ñ{ò4^¾vºµ.

u ˆ{òýh±²óÙÖóüº‰ VÙÖ~ - ^Ä]^¶óÙÖó]ü^ VÙÖ²r. v, w ²¾òïñ¾z{òà ^Ä]^-

¶óÃÄñü¶ û^ñvt ^ñ¾ðº^¾¶ñü¶ñ VÙÚ (¯ò{3ñ¯z{òà Rzºñ{ò3). w ¯ò{3ñ¯µ =
hcah]^¾µ. w2 ²¾òïñ¾µ = Pzý{gûhñÃÇý^üº. x, y hcah]^¾µ ¯ò{3ñ¯µ VÙØ
PÖóʵ²r V±²r VÙÚ (hcû^Ùܵ Rzºñ{ò 3). z ü¯ñ¹ P~ÉñÛà ²¾òïñ¾žµ
P~Éñ^ üÉyü¶ñ VÙÚ (ü¯ñË É®{ ÉÎóýº Rzºñ{ò3). a V¶]a ü¯ñË É®{²r
PÖóʵ ±¾^ñ¾µ W~ VÙÚ (hcû^Ùܵ Rzºñ{ò3). b {Úòz{Úòºñ^g ûhñÙÚ~]a
²4ñɵ (P~ ûh¹Ê¶óqz{òà Rzºñ{ò3). hcah]^¾c^Ñ VÙØ ûhñÃÄñ¶Ã ˆhca
h]^¾µ‰ VÙØ - W^Éh¯ñ®{¶ñ^ ¯ò¾ðü{3“òz{ R{òÜýqº {ñz²¾ðºµ. b2 aÒ±²r =
ü^ 3ñâ²{3µ. b3 ¶tz{ñ±ü²ñüÄ = Pq]^òÛ±ü²ñüÄ. c, d ˆQ^òÉ VÙ^òÖ 'º{ò 3'
150 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 2 {òýh]^òÙÖü{

ûhñÃÄÉÃľñÉ~; Qý^ºóüÖ, ˆ{òýh±²óÙÖóüº‰ VÙÖ~. e RÉÓ]a RcdÙ ûhñÃǶ-

û{ñÎóº ¶Õû×ÙØ{ñÙ ûhÉó±²qñ~^ñyµ. f RÉÑ ûhÉóºóüÄ ²tµ²r, ¯ôc^Ñ
{ ¾òz~¯òÙØ ZÁ]{ò¶ñz¾µ ûhñÃÄÉÃÅü^ñÒñ^òÃ. g Q¹ghò¶^Üýqº P®{ò¶Þ¶ºz{òüÄ
4

²pq¾ð 'PÖóº' VÙØ VÏ®{ÁÒòºóÁ®{ñ¾ñ¹, {µý¶ºÖóºñü{ ^Äc^ò]^òq]^òÖ²rýº]

^vt, û²Á¶ñÓ]a Rɾð Ýü¯ïóz{òÁ]aµ²rýº PÖó®{òÁ]ý^ºñüÄ, û¶ÑÒg
ûhÉóºóüÄ U{òÛÕü²ñüÄ 'PÎ^òº¶wÉñÒ±û²Á¶ñüÒ “¾wµ' VÙ×¾ñµ. P¯®{¾µ
P{òüÄ Tw¾ðz{òÊvqñ¹ û¯tµü²ñû{ÃÄñµ, PÎ^òº¶wÉñÒ±û²Á¶ñüÒ “¾wµ VÙØ
{òÁ¯ñpt]a ¯q®{ñ¾ñµ. h ˆû²ÕÖ¶]^Ñ û²vrû¾ÙÖóɾð ²óÙÜ{Éñ{Öó®ü{Ù
²óÖó®ü{ى (û².{òÁû¶ñÎó 6-2-4). i h¾¶{ ý“ºóüĺóÁ®~ "û²ñÙýÉz{Éóqµ ûhñÃÅ]
3

^ñx¹" VÙܶóz{þÚü²ñ]^ò, {òÁ¯ñ¶zý{ PÁü^ºóÁ®~ ûhñÃÇÉñý¾] ^òýqºñ{òüÖ;

j ˆühñ¾ðÉóÛà û²ñÁÑýÉz{~Tvqñ^òà ûhñÃÇ ûhñà VÙØ kÕضóÁ‰]a¶óz{þÚºóüÖ.

k [¯ÙüÖ] R~ hñÄ PÎ^òº~! l hñÄ ¯Ù×µ. ¯Ùý¶]a PÉ{ò üº~? VÙÚ, [RÃû²Øµ]
4

Qz¶ñË]a Qº{¯¶ñÚ “¾ô¾zý{± û²Øû¶ÙÜ{Ã; YÁ {¶óÎÙ RptýÉ]^ò×Ù 'Rà -

m ^òÎz{òºñ¹, n ] Áïówòºñ^±û²Øµ' VÙØ; PÙÖó]ü^, ˆWºóÃû²Øµ‰ VÙ×¹,
3

WºóûÄÙØ - ^ ñ¯¶ñ¹, o ˆ²vþwûÉÙÖ RÙûhñà ¶cý^‰ºñý^ºñüÄ, RÉÑ Éñ¾ðzý{

3

ûhñÃÇû¶ÙØ; p ˆ¶~ ¾ñ ¶~ ¾ñÄñ²ñ‰ VÙÚ]^qÉ{òüÖ. q Q^, “¾ô¾zý{±û²Øµ

4 4

VÙÜ{Ã; ] Áïówòºñû¶ÙÜ{Ã, Éñ¾ð z ý{ûhñÃÄ ÉÃÄÒñû¶ÙÜ{Ã. r [R~

3

^ñv¶óüÚ] s ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žýqºñÁµ ³a®~ ݲ¾ð“ò]^ R¾ñ¯òÙÖóü^ñÒòüÖ;

3

PÈüÉñ²ñ{ò ¯ñÙ ûhñÙÚ ²¾òïñ¾zý{ʵ ûh¹~²ñ¾ð]^¶ñprü^ñüÒñ? t ¯ñÙ t R~ 2

“±3{3z{òÕa {ñz²¾ðºµ (ü¶ñïóz~ Rzºñ{ò3). d2 û{Òò®{òÁ]^òÖ Rɾð^Ñ VÙÖ~ -

±4¾¶óz~] ^òq]^òÖɾð^Ñ VÙÖ²r. e hcah]^¾ü¶ºñ^ üÉyü¶ñ? üÉû×ÙýÖg
ûhñÙÛà Q^ñü{ñ? VÙÚ (RÉÓ]a Rzºñ{ò3). R~ - ˆü^p^‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ.
f “±3{ 3ñ¾ðz{ 2µ (RÉÑ ûhÉó Rzºñ{ò3). g ˆhca h]^¾µ‰ VÙ^òÖû{ñÎóº üÉû×ÙØ
ûhÉó±²qñ{~]a üï~ P{òà ±¾ñÉvºµ VÙØ ÉóÉèòz~ R~]a X{ò
(Q¹ghò ¶^Üýqº Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ü¶ñï{3ý“ºóüÄ {òÁ¯ñü¶ñghñ¾wµ Tvqñ-
Ûà { 4¾ò]^ÄñºóÁ]aü¶ñ VÙÚ; Z¾ð X{ò (Q¹ghò Rzºñ{ò3). h ˆRýh]^òÕÖó-
¾ñ^òÉ VÙ^òÖ 'º{ò 3'“±3{3z{ñüÄ - YÁÉÁµ {4¾òz{òÁ®~ {òÁ¯ñ¶µ ûhñÃÇý^
P¾ò~ VÙÖü{; RÈɾðz{ 2z{òà ±¾¶ñwµ (û²ÕÖ ¶]^Ñ Rzºñ{ò3) {òÁû¶ñÎó.
ÝÉñ²ü{3“µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð, (û²ÕÖ ¶]^Ñ Rzºñ{ò3) VÙضñµ. i É纶ñw-
±¾¶ñwzý{ ^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (h¾¶{3ý“ºóüÄ Rzºñ{ò3). j (ühñ¾ðÉóÛÃ
Rzºñ{ò3) û²¾òºñÍÉñ¾ð {òÁû¶ñÎó. k, l PÉ{4ñ¾w{ñz²¾ðº¶ñ^ Éóɾwµ (hñįÙ×µ
VÙØ). m ^òÎz{ò = Tz{¶¯ñº^ò. n ˆ¯ ] 3Áï¶ózºñïù: ]3Áïówô ]3Áïžgºü{‰
VÙÖzý{± ²ÕÖ (]3Áïówòºñ^± û²Øµ VÙÖ~). o (²vþw ûÉÙÖ Rzºñ{ò 3)
{òÁgh®{ÉóÁz{µ. p T]{ñ¾ðz{2z~]a ±¾¶ñwµ (¶~4¾ Rzºñ{ò3). q T]{ñ¾ðz{2c^þÒ
³3z3{ò 4Þ¶ñ{4ñ¯ñ¾ðz{2¶ñ^g üh¾ð]^ò×¾ð (Q^ Rzºñ{ò3).

r, s, t, v ˆR~ ^ñv¶óى VÙÖ~]a ¸ÙØ {ñz²¾ð º µ. s P{ñÉ~ - ¯ñÙ ûhñÃÇ^òÖ

Rzý{ʵ YÁ ²¾òïñ¾¶ñ^] ^ñycü^ñÑ VÙÜ{Ã; t PÙÖó]ü^ R~ ^ñv¶óüÚ -
¯ñÙ ûhñÃÇ^òÖ Rzý{] ý^ü¶üÄ ^ñycü^ñÑ VÙÜ{Ã. s ž®{òÚ û²ñÁÒòüÄ
ˆR~‰ VÙ^òÖÉóqz{òà h‚“±3{3zý{] bpr]û^ñvt Pµ¶ñz¾¶ózý{ʵ ûh¹Êc-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 3 R~^ñv¶óÙ 151

^vqÙü× ûhñÃÇ^òÖ~; ¯ôc^Óµ Rzý{gûh¹~²ñ¾ð]^ ¶ñprü^ñüÒñ? u YÙüÖüºñ

²¾òïñ¾µ? R~ ¯{ô ¶ñzÁ^µ ü²ñüÄ ² ÄȺñ±{µ. v P{ Éñ, [R~^ñv¶óüÚ]
3 2 2

ˆûÉÑþÒgk¾òhcû^ñqñÎóüº®{òz {ñ¶ý¾]^vwûÚÙûÚmhòÜøüq ³ÑþÒ]^qñ^òÙÖ

QÕýÖ]^ñwô¾ð‰ ({òÁÉñ¹.7-3-1)VÙܶñü²ñüÄ RÉÑ {Ù û¯mhòüÄ ±¾^ñhò]^òÖ²rýº,
'¯ñÙûhñÙÚ ¶Á®~ RÉÓ]ag ûh¹Éòü^ñÑ, {ÉóÁÉóü^ñÑ; ûh¹{²rûh¹º, R±ü²ñ~
Rzý{±²ñÁcü^ñÑ' VÙØ^ñpt^ò×Òñ^˶ñµ. w P±ü²ñý{]a, ¯ÙüÖºóà û²Øû¶ÙØ
²ñpt žrʵ; R~ ^ñv¶óûÚÙØ {Úòüº Éñ]ºµ. (2)

¸Ù×µ²ñpt. a PÊ]{c^þÒg ûh¹ºñü{ PÉÙ {òÁÉr^þÒ Wz~cü^ñÑ, P~üÉ R®-

a ü¯ñ¹]aµ ü² ãíµ VÙ^ò×Ñ.
2 4

R~^ñv¶óÙ PÙþÚ¶õ ¾ð! R]^ptÉóghò ûhñÕû^ñvt ¯ô½

V~Éñܵ ûh¹~ Pcü^ñ¾ð ^ÑÓµ RýÖghòʵ ~øüÉÙ¶óÙ
¶~Éñ¾ð~Îñ¹žr ¶ñº±²ó¾ñÙ^ÎÃÉñÍz{òÛÃ
P~üÉ RÉÓÕÖ ü¯ñ¹]aµ PÁ¶Á®{ñaü¶. (3)
ü^ñÑ VÙØ. t R¾vqñÉ~ - ˆ^ñv¶óى VÙØ - ±¾zºè¶ñ^g ûhñÃÇý^ºñüÄ. u
T]{ñ¾ðz{2c^Ñ R¾výqʵ PýqüÉ Éóɾò]^ò×¾ð (YÙüÖüºñ Rzºñ{ò3). P{2Éñ
ˆR~ ^ñv¶óüډ VÙØ ˆûÉÑþÒg h¾ò hca‰ VÙܶñ±ü²ñüÄ RÉÓýqº
û¯mhòüÄ hca, h]^¾c^üÒñüq RÁ]^òÖ R~ ^ñv¶óÙ VÙÜ{Ã. t2 R¾vqñµ
P¾ðz{2z{òüÄ ý^^vt VÙÖ~ - hñt(dØtÞ); ˆhca h]^¾µ‰ VÙÖ{òüÄ R~]a ü¯ñ]a,
±¾zºè¶ñ^] ^vt VÙص. w (P±ü²ñý{]a ¯ÙüÖºóà û²Øµ VÙØ ²ñpt žrʵ
VÙÖ~) ˆ{òýh]^òÙÖü{‰ VÙØ û{ñqc^ò, ˆRÒ®û{¹Éµ PÙØ, R~ ^ñv¶óÙ,
hca h]^¾µ VÙØ RÉÑ ü^p^ - {òýh±²óÙÖóüº - ¯ô¾ð Rýh]^òÕÖó¾ñ^òà ¯ÙüÖºóÃ
û²Øµ‰ VÙØ P®Éºµ žrʵ VÙÖ²r. ¶ÕÖ R¾vt {ñz²¾ðºz~]aµ RÁ®{²rüº
P®Éºµ. ¸Ù×µ üºñíþÚ]a ˆ¯ÙüÖºóÃû²Øµ‰ VÙØ - ]¾òýº. ž®{òÚ R¾vt
P¾ðz{2z~]aµ ˆ¯ÙüÖºóà û²Øµ R~ ^ñv¶óى VÙØ - ]¾òýº VÙÖ²r.

(²óÖò®ü{Ù û²ÕÖ ¶]^Ñ û²vr¾ð VÙØ Rɾð ²óÙ. T{Éñ{Öó®ü{Ù ¯ô ²wòz{

PÁûÒÙܵ YÑÉñÑ TÁÉó VÖó®ü{Ù Xµ³ÄÙ^Ñ Rq¾ð {ô ¾ VÖó®~ É®~
ûhÖó®ü{Ù ¯òÙÚr]ü^ {òÁÉóvw^¾ð ü¶ºÉüÚ) ²óÖò®ü{Ù VÙØ - ²3®~4zºñ-
^ 3zý{g ûhñÃÇ^òÖ~. VÖó®ü{Ù VÙØ - ² 3®~ 4]^Òòà TvqñÚ ÉñÞ¯ñ-
zºñ^3zý{g ûhñÃÇ^òÖ~. ²óÙ T{Éñû{ÙØ = ¶¾w{3ý“ºóà T{Éñ{ñ¾ð VÙØ.
R®{± ²ñprÃ, ˆ²óÙ T{Éñ~‰ VÙÖ ²{3µ - Rcazý{]a üÉvtÉ~. R~]a
{ñz²¾ðºµ - ¶¾w{3ý“ºóà ˆWü{ܵ TvqñÚ~ ûhñÉ VÙܶ~ YÎóº , RÉÜ]a
{4ñ¾^¶ñÚ ²4^3Éz3Éóãºzý{g ûhñÃÇÉñ¾ð RÃþÄ VÙÖ²r. ˆ{òýh]^òÙÖü{ RÉÑ
ü¯ñ¹ - RÉüÒñt Tc^üÒñt ÉñhòºÖ ¶{ò û^t^òÖ~ - RÉÑ ü¯ñºñÄñºóÁ]aµ.
Rà û²Øµ - Rà RÁ±³± û²Øµ. Rà VÙØ - RÁ±²óq¶ñ¹, RÈÉóqz{òüÄ RÉÑ
Þzý{üºñüq RÁ]^± û²Øµ VÙÖ²r. PÙÖóüº, ¯ñº^Ù ²]^ÅüÄ Rà ÉñÍ]ý^-
ýº± û²Øµ VÙضñµ‰ VÙØ Tý¾ºóüÄ. (2)

¸Ù×µ²ñpt (R~ ^ñv¶óÙ Rzºñ{ò 3). a ˆ^ÑÓµ RýÖghòʵ ~øüÉÙ¶óÙ,

ÉñÍz{òÛà P~üÉ RÉÑ TÕÖ ü¯ñ¹]aµ PÁ¶Á®{ñaµ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~
152 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 3 R~^ñv¶óÙ

b [R~^ñv¶óÙPÙþÚ¶õ¾ð] c ɺóÕÖóüÄ ²óÖ®{ɾð^Ñ c VÙÜc^ñprà ûhñÙÚïó{µ

2

ü^Òñû{ñÎóºüÉyü¶ñ? d ¯òºñ¶óý^^ûÒÙܶóz{þÚüºñ üÉvtÉ~? e ɺóÕÖóüÄ

²óÖ®{ɾð^Òñ^òǵ ûhñÙÚ Éñ¾ðzý{ ¯Ù׺óÁ]a¶ñ^òà ý^]û^ñÑÒüÉvqñüÉñ?
f ˆ{òÁ¶ñþı ²ñq]ü^pt ÉÒ¾ðz{{Ûà ²ºÙû²ÕüÖÙ ÉÁ^ûÉÙØ ¶q]^òÒòýº]ý^b±²ó

Éwc^òۉӵ Tc^ÒòüÄ YÁz{òºÙü×? g P~ ^òq]^, g ˆ³z¾^ñ R{ò üïñÉñh‰

2

RÃþÄüºñ? h Qü¾Üµ ûhñÃÅǵ Éñ¾ðzý{ ¯Ù×^òà ý^]û^ñÑÒüÉvqñüÉñ? i [R]-

^ptÉóghò] j ˆ^ñwòǞÁ±û²ñÄñ¾ð ‰ ( {òÁgh.69). k [ûhñÕû^ñvt] l ˆûhÉó]^òÛ{
^ô¾ðz{òºñ¾ð‰. [R]^ptÉóghòûhñÕû^ñvt] m ²¾òïñ¾µ ûhñÃÇ^òÖ RÉѲr^vrü^ñüÒ,
PÉ{ñ¾òý^ (PÊ]{c^þÒ Rzºñ{ò3). a2 (ü¯ñ¹]aµ) VÙ^òÖ 'h'“±3{3z{ñüÄ - Ýɲñ-
°Â²žµ VÙÖ²r.

a, b {ò¾òºptµ ˆR~ ^ñv¶óى VÙ^òÖ~]a {ñz²¾ð º µ VÙ VÙÚòÃ; ˆ¯µžýqº

ɺóÕÖóüÄ ²óÖ®{ñÑ YÁ žþÒºñ žpt] amk, R{òÙ Éñ¾ðzý{ýº] ü^p^òÖû{ى
VÙØ Pòµ T{3ñàþÚ^Òñ¹ RÁ®{ñ¾ð ^ Ñ. Pɾð ^ þÒ± ²ñ¾ð z ~gûhñÃÇ^ò×Ñ
(ɺóÕÖóüÄ Rzºñ{ò3). c2 VÙÜc^ñprà = VÙÖ ¶ñz¾z{òüÄ. d ¯òºñ¶óý^^ÒñÚ
Vc^Ñ Éñ¾ðzý{ýº ¯ôºÙü× ü^p^ üÉvtÉ~ VÙÚ (¯òºñ¶óý^^Ñ Rzºñ{ò3).
e, f ɺóÕÖóüÄ ²óÖ®{ɾð^Ñ Éñ¾ðzý{ ü^pq ü²¾ð Tvüqñ? VÙÚ ({òÁ¶ñþÄ Rzºñ{ò3)
{òÁû¯t®{ñvq^µ. g Pµ¶ñz¾¶ÙÖó]ü^ ìnñü¯ñ²ü{3“µ ²vwòÛÁµ RÃþÄüºñ
VÙ^ò×¾ð (P~ ^òq]^ Rzºñ{ò3). PÙÖó]ü^, ˆý^ b±²ó Éwc^òÛщ VÙÖ ¯ôc^üÒ
PÙÖó]ü^, ¾òãò^Ñ ü^3ñâr2ºóǵ R±²rºÙü× ²¾ò¶ñÕÖµ VÙ^ò×¾ñ{Ã. Pcdܵ
PÙÖó]ü^ ü{3üïñ²ñ{ò4^¶ñÚ û²Áý¶ýº± ²ñ¾ð]aµ Pz{þÚüºñ, ìnñ¯ñ{ò4]ºz-
{ñà TvqñÚ û²Áý¶Êµ ²ñ¾ð ] ^ üÉvqñüÉñ VÙØ ÉóÉèòz~, P~]a
±¾¶ñw¶ñ{Ã. P~^òq]^ VÙÖ~ - QÍÉñ¾ð ¶ñz¾ü¶ºÙÖó]ü^ ¾òãò^Óµ
ûhñÙÛ¾ð^Ñ VÙÖ²r. g2 (³z¾^ñ Rzºñ{ò3) P{ñÉ~ - ²óz¾ñ{ò3^þÒ± ²ñ¾ðz~ ±3¾î¶ñ
"¸q4¾ñ¹± ü²ñc^Ñ" VÙØ “²ó]^, Pɾð^Ñ “ù]¾Ù ²]^ÅüÄ É®~ Pz4ºº¯µ
²vw, Pɾð^þÒ²ð ²ñ¾ðz~ "²óÑþÒ^ñÑ Éñ¾òü^ñÑ" VÙ×ÚòüÖ “ù]¾Ù. ±¾¶ñwz-
{ò¾prüÄ <“ò“ù¾ñc^ô3¾Þ: ^Éó:> ²ñÄÛ¹ Pc^ò3¾ñÉóÜýqº ³z¾Û¹ ìnñ¯ñ{ò4^ÛÚ
“ù]¾Ù, ²óz® Pz 4ºñ²ºñ¶ñÞ; <ìnñü¯¯ {ñ® ²¾ò] 3Áîº> ³z¾¾ð ^ Òñ^
²¾ò]3¾ïóz~, ³z¾^ñ R{ò üïñÉñh. <ü{> ²ó{¾: "²óÑþÒ^ñÑ" VÙØ ûhñÃÇý^ºñüÄ
<Q^ 3{¶®ºÉÝÞ®{: ü{ 3Éñ® {¶¾ð z { 2¶±Ágh 2®{> TvqñºóÁ]^òÖ ü^ñ²zý{
TýqºÉ¾ð ^ Òñ¹] û^ñvt ü{ɾð ^ þÒ "Vc^þÒ P±²rg ûhñÃÄÄñü¶ñ" VÙØ
ü^pqñ¾ð^Ñ. ü{3ÉñÝÞü¶zº <W{ñ®> ²óz®. <“ò“ù:> “ò“ùÉñÚ “ù]¾Ù, ®ºñ¹ºµ
T]{Éñ® Rz¼k: <Pìn Rzºñ{ò 3 >(¶°.2-151,152,153) Éüºñ{ò 4^ÛÚÉÙ
PìnÛºóÁ®{ñà PÉÙ ²3ñÄÛ^ñ¯òÙ×Ù, ²3ñÄÛÚÉÙ ¶®z¾±¾{3Û¹ RÁ®{ñÃ
PÉÙ ²ó{ñÉñ^ñ¯òÙ×Ù; PìnÙ, ²ñÄÙ VÙØ ûhñÃı²tµ; ¶®z¾{ 3Ù,
²ó{ñûÉÙØ ûhñÃı²tµ. h aĶ¾ðºñý{3ʵ “ñÝz¾¶ñ¾ð]^ 3žµ Qý^ºñüÄ Q¾ð
ûhñÙÚü{ºñ^òǵ ¯ÃÄ Éñ¾ð z ý{ºñ^òà ü^p^ üÉyµ, VÙ^ò×¾ð (Qü¾Üµ
Rzºñ{ò3).

i, j, k, l ˆR]^ptÉóghò, RgûhñÉ VÙØ - ²¾òïñ¾µ ²vy^òÖÉÓýqº ü{3É{ñ®{¾-

hòî¯zý{ {4¾ò]ý^ºñüÄ É®{ {vý¶ýºÊµ ]¾Ⱥñ²ñ¾c^þÒÊýqº ü{3É{ñ®{-
¾c^þÒ Ýü{ñz¾µ ²vy^òÖÉÓýqº ]¾Éñ¾ð z ý{^þÒʵ ûhñÃÇý^ºñüÄ
² 2Å{c^þÒ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (^ñwòǵ Rzºñ{ò 3) {òÁgh®{ÉóÁz{µ. m {Ù
Éñ¾ð z ý{ýº P¯ñ{ 3¾òz~, Pïó{µ ûhñÃÇ^òÖÉÓýqº Éñ¾ð z ý{ýº] ü^pt
P®{±²rüº ²¾òïñ¾µ ²vy^òÖ {ñ¹¶ñý¾ üè²ó]^ò×Ñ (²¾òïñ¾µ ûhñÃÇ^òÖ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 3 R~^ñv¶óÙ 153

RÉÑÉñ¾ðzý{ ü^prü^ñüÒ, Rzý{üº Q{ ¾ò±²~! n ¯ñÙûhñÃÇ^òÖ Éñ¾ðzý{ýºüº

3

RÉÑ ûhñÙÛǵ ý^]û^ñÑÒ]^qÉü{ñ? RÉÑ ûhñÙÚ Éñ¾ðzý{ýº ¯ñÙ ûhñÙÛǵ

VÙþÚÊcbq zºíó]aµ²rºÙü× Éñ¾ðzý{ºóÙ û²ñÃÄñca. [¯ô¾ð] p ˆü²¹žþÄ ¯mlx^
TvqñÜÁûÉñt ü²¾ÃÄñà ^ñx^v ü^ÒñûhÉó‰(ž.{òÁÉ.11) VÙÖóÁ]^]^qÉ ¯ô¾ð.
q ¯ñÝ{ò^¾ñÚ û² Òz { ñ¾ðï{ñ{ò ^Óµ '²¾ïóµýÞ Q^ñ~, ^Ñ Q^ñ~' VÙ²¾ð^ÒòüÖ;
3 3 4 3

q PÈÉÎóºñüÄ ý^]û^ñÑӶɾð^üÒñ ¯ñµ? r ˆ¯ ïóµÝºñz Þ¾ðÉñ ´ {ñ¯ò‰üºñ²ñ{ò

2 4

r ýÉ{ ïóµýÞʵ ý^]û^ñÑÒ üÉvqñüÉñ? [R]^ptÉóghò Rzºñ{ò ] s ˆìnñ¯ò¯Ý-

2 4 3

{zÉ{ ¾ð“ò¯:‰ VÙܶɾð^ÒÙü× Tc^Ó]a T²ü{ “ò±²ñ¾ð? [V~Éñܵûh¹~] t P~Ë-

3 3

¶ñ¶óüÖ Tc^Òñhñ¾zü{ñt üh¾ð®{òÁ]^± û²ÕÖ{ñ^òÃ. Wü{ܵ PÞc^ {c^þÒg ûh¹~. 3

u ˆûh¹ºñ{Ú ûh¹üºñµ‰ VÙص, u ˆü¶þĺñ¾ð ûh¹ÉÚ^Ñ üÉvtÉډ VÙضÙü×

2

u Tc^Ñ ¯òâýq . v [Pca Z¾ð Rzºñ{ò ] ¯òãòz { z ¾Èºc^þÒ]û^ñvt ýÉâwÉ-

3 2 3 3 4 3

] Áïzý{ ~ø ãòºñü{û^ñÑÓcü^ñÑ. [Pca] VÙØ ž^zý{ ¶ñÖýÉz~g

3 3

ûhñÃÇ^ò×Ñ. Q^òÃ, {ÉóÁ^òü×µ; ²¾òïñ¾zý{g ûhñÃÅ]^ñxûºÙÚ, w [¶~Éñ¾ð

Rzºñ{ò ] x ˆÉóý¾¶pqľð {vtÎñûºÙܵ‰({òÁÉñ¹.2-4-9) VÙØ ¯ôc^Ñ ûhñÃÄÉÙü×
3

¯ñÙ ü^pq~? y {òÁ]aÎÅà ݲ¾ð“z{ñüÄ ¶~ ݺ®{ò ºñ¯òÙØÑÒ {òÁz~Îñýºz

4 3

Rzºñ{ò3). n ˆR]^ptÉóghò, RgûhñÉ VÙÖz{ñà ûhñÙÚ ïõ¯ý{ºóÙ h¾¶ñÉ{ò4-

ýº]^ñpt^ò×¾ð (¯ñÙ ûhñÃÇ^òÖ Rzºñ{ò3). p ˆ^ñwòǵ TÁ±û²ñÄñ¾ð
ûhÉó]^òÛ{ ^ô¾ðz{òºñ¾ð‰ VÙÖ~]a ±¾{òü^ñrºñÚ Q^ñ¾µ Rɾð^Ó]a TvûqÙÜ-
¶zý{ Þ±¾¶ñw¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ü²¹žþÄ Rzºñ{ò3) ž{à {òÁÉ®{ñ{ò.
ˆü²¹žþÄ ¯mlx^ TvqñÙ TÁûÉñt ü²¾ÃÄñà ^ñx^v ü^Òñ ûhÉó‰
VÙý^ºñǵ, ˆR]^ptÉóghòûhñÕû^ñvt‰ VÙý^ºñǵ, ˆRgûhñÕû^ñvt‰
VÙØ RcdüÚ ±¾Þñ{ò 3z~ PÁÒògûh¹{ ^pqþÒ RÁ®{²r VÙ{ñÙ VÙØ
PÒزñ¹®{ QþÚü²ñüÄ PÈÉÁa ü²ñ^ ¶ñpqñü{ St²qñ¯òÙØ PÁÓɾð .
q ˆ^ñ]ý^ Éñºóǵ ^ptý¾ û^ñÑÉ¾ð ‰ (û²¾òºñ. {òÁ 5-1-1) VÙ^òÖ²rüº,
R]^ptÉóghò ûhñÃÄñ^òÖ~ ïó{Éh¯¶ñ¹ RÁ®{{ñ^òà ü^p^Äñ^ñü{ñ VÙÚ
(¯ñÝ{ò^¾ñÚ Rzºñ{ò3). q2 (PÈÉÎóºñüÄ) {~3²ü{3“z3Éñ¾ñ. r "´4{ïóµýÞºñ^ñ~"
VÙ×à ý^]û^ñÑÓ^òü×µ RÃþÄüºñûÉÙÚ (¯ ïóµÝºñz Rzºñ{ò3). r2 P±ü²ñ~,
ˆP]3¯ôüãñ¶õºµ ²“ù¶ñÄü²4{‰, ˆ²“ù¯ñ ºüí{‰ VÙ^òÖ ýÉ{4ïóµýÞʵ Q^ñ~
VÙØ ý^]û^ñÑÒ üÉvr ÉÁ¶óüÖ VÙÖ²r. (ýÉ{4ïóµýÞʵ) Pzý{±ü²ñüÄ
VÙý^ºñüÄ - ¯òãòz3{4¶ñ^ VÙÖ²r. s ²óÙþÚ ºñ¾ð P~ ý^]û^ñÑÒ]^qÉ~ VÙÚ
(ìnñ¯ò¯ Rzºñ{ò3). ±¾¶ñwz{ò¾prüÄ Éh¯ü“ãµ ^vtû^ñÑÉ~; ±¾wò²ñü{¯,
²¾ò±¾“ðü¯¯ üÞɺñ, {z ìnñ¯µ, Éóz3{ò4; {zÉ{3¾ð“òü¯ñ ìnñ¯ò¯: ü{ ìnñ¯µ
T²ü{3纮{ò.

t (P~˶ñ¶óüÖ) PÉÑ ûhñÙÚ~ ü^p^˶ñ¶óüÖ VÙÖ²r. u Þc^3{¶ñ^g ûh¹Ê¶~

Wû{ÙÚ (ûh¹ºñ{Ú Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, Rɾð^Ñ Qhñ¾µ Wû{ÙÚ; ˆ¯ô¾ð‰ VÙÖzý{
^qñèòz~ (ûh¹ºñ{Ú Rzºñ{ò 3). P{ 2Éñ Vzý{ºñ^òǵ ûh¹{ñà Wû{ÙÚ
(ûh¹ºñ{Ú Rzºñ{ò3). ûh¹ºñ{Ú = ´¾ðɾð^Ñ P°âr2ºñ{Ú. u3 ¯òâýq2 aþÄʵ
VÙØ ^Áz~. u, u 2 R®{ R¾vt ±¾¶ñwc^Òñǵ ´¾ð É ñhñ¾ð º ¾ð ^ Óýqº
P¯°âq 2ñ¯-P°âq 2ñ¯c^Ñ zºñìüºñ²ñü{3ºc^Ñ VÙÖ{ñºóÕØ. v ^ÑÓµ =
Þùý¾Êµ. RýÖghòʵ = ¶ñµÞžµ. w, x ˆ¶~Éñ¾ð ~Îñ¹žr‰ VÙØ Éóü“ãò]^òÖû{Ù
VÙÚ (Éóý¾ Rzºñ{ò3). y “±3{3ñ¾ðz{ 2µ ({òÁ]aÎÅà Rzºñ{ò3). ÉñÍz{òÛà =
154 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 3 R~^ñv¶óÙ

{òÁɲó üã^z{òüÄÊýqºÛ¹, ûÞÒ®{ ¾ð º “ô Ä ñ{ò ^Òñà Q“ð h ¾ð º ´ {Û¹ P®{

4 3 3 4

ûÞÒ®{ ¾ðºñ{ò ^þÒ Q“ð¾ò{ñ¾ðz{ ¶ñ]^òýÉ]aµ T²^ñ¾^Ù {òÁÉr^þÒ ÉñÍz{òÛÃ.

3 3 2

z Rɾð^Ñ {òÁ¯ñ¶µ ûhñÃÇÉ~{ñÙ z ¶c^ Òñ“ñÞ¯ž^ z{ñüĺñºóÕØ. a ˆTÙ ühÉr

2 3 2

ûhÈÉó {òÁ]^ñ±³‰ VÙÖóüÖ ÉñÍz~É~. b (û^výqûºñv^yµ ~ºóǵ) (û².{òÁû¶ñÎó

11-1-9) c TÖ]^z{ñÄÃÄ~ ûhÃÄñ{²rºñ¹ ž] { ¶ñ¹ Þùa¶ñ¾¶ñÚ ^vyµ TÖcaµ.
3 4

(VÙÚòÖµ d ²vt e ²vt ü²ñûÄñ]aµ) e P{ñÉ~ ^ı²{Õa žÙ³ü²ñüĺñµ.

2

f ^Ä]ý^ºñ^òÖ~ QÕ×ý¶]a Prºót^òÖ{òüÖ. g YÁÉóãºz{òà ÉñhòºÖóºñ{ñ¾ð ¯ò¾ü²è-

¾òüÖ. ^v TÖcaÉ~µ, ¯òÖµ²ýκ²rüººñÉ~µ VÙûh¹{ñÃ? VÙÚòÃ, (¶ó]^hô¾ð

Rzºñ{ò ) P¯®º±¾üºñí¯¾ñÚ áýÉâwɾð^Òòpq {òÁz~Îñºóà ²¾ò¶Òzý{ Évt
3

û^ñvtÉ®~ U~¶ñ^òÃ. h R±²r hôº¾ð PÁÒògûh¹{ÉñüÖ, h ˆ~ÒÉóÙ Éñhü¶‰ VÙÚ

2

Pý¶ºñü{ñ? ˆ¶ó]^hô¾ðzû{ñvq¾ð‰ VÙ^òÖ RÈÉóü“ãwz~]a] ^Ázû{Ù? VÙØ ¯ñÙ

ü^püqÙ; h "RÉÑ{ñÙ ü¯ñ˲t^òÖ~ 'Pz{þÄ]a± h ²¾òɾòÃþÄ' VÙ׺óÕØ; 'Pcü^
3 4

P¯®º±¾üºñí¯¾ð ²¾ò¶ñׯòÙ×¾ð^Ñ' VÙÖÉñüÖ TÖc^ñ{ ^vyµ TÖcaµ; ²ýκ

¯ò֞µ ÉÁc^ñv" VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð. i [P~üÉ] ±¾ñ±{ž¶ñ¹ ü² ñ] ºž¶ñÚ
4 3

P~{ñüÚ. j [RÉÓÕÖ ü¯ñ¹]a¶Á¶Á®{ñaµ] RÉÑ ¶Ø²ñtÁÉ] û^ñvq ü¯ñ¹]aµ

PÁ¶Á®{ñaµ - û²Ø{Õ^¾òº ¶Á®{ñµ. k ü¶Ã^ñÕÖóüÄ ^ñpq± ²¾òïñ¾¶ñµ. (3)

¶c^3Òñ“ñÞ¯µ ²vwòÛÃ. z Wz{òÛà VÙÛü{, ˆÉñÍz{òÛÉ VÙ²ñûÚÙ VÙÚ

(Rɾð^Ñ Rzºñ{ò3). z2, a "¶c^ 3Òñ“ñÞ¯ž^2z{ñüÄ" VÙÖzý{] ^ñpt^ò×¾ð (TÙ
ühÉr Rzºñ{ò3) {òÁ±²ÃÄñvt. b Rz{ñà - {Ù QÕ×ý¶ýº± ²ñ¾ñü{ Pz{þÄ]a±
²¾òý^üº Rɾð^Ó]a Ýɲµ VÙØ ÉóÉèòz~, P±²r ¯ñµ ü¯ñ˲q ¯òÕaµ
PÒÉóǵ Pz{þÄ]a± ²¾ò®{ ü²¾ð Tvüqñ VÙÚ (û^výq Yv^v) {òÁû¶ñÎó.
c R~]a P¾ðz{2µ (TÖ]^z{ñà Rzºñ{ò3). Yv = ûÞÒa¶ñ¾ðºµ. d, e ˆ²vt ²vt‰
VÙ^òÖ z3ÉóÁ]{ò]a ²4ñɵ (P{ñÉ~ Rzºñ{ò3). e ²vt = Éó“ðüÄãñz ´¾ðɵ;
e 2 R¾vqñµ ²vqñÉ~ - P~]a ´¾ð É ñÉÝý{ 2 ºñ¹, ² 3 ñúñÉÝý{ 2 ýºg
ûhñÃÇ^òÖ~. Þµ“ðüÄãñÉÝý{2 ü²ñüĺñµ VÙÚ ûÉñvxü{ñ, f, g R±²r
ûhñÃÇÉñÙ VÙ VÙÚ; Þµ“ðüÄãñÉÝý{ 2ºóüÄ ˆÉó“ðüÄ㵠ɾ±ü²ñ^òÖü{ñ‰
VÙ^òÖ ²4ºµ Tvt. ^®º^ñÉÝý{2ºóà P~˵ RÃþÄ VÙ^ò×¾ð (^Ä]ý^ºñ^òÖ~
Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). h ±¾ñÞc^ò3^µ (R±²r Rzºñ{ò3). h2 (~ÒÉóÙ Éñhü¶
VÙÚ Pý¶ºñü{ñ) VÙÖɾð]a P²ó4±¾ðñºµ - PÉþÚ± ²ó¾ò®~ ü¯ñ˲t^ò×Òñ^òÃ
PÉÙ Þµ²3®{ 4µ TÑÒ {òÁz~Îñ¹ VÙÚ Pý¶ºñü{ñ VÙÖ²r. h3 RÉÓ]az
{Ù QÕ×ý¶ {ôÁ^òÖ ¶ñÕÖü¶ ±¾ñüºñí¯¶ñý^ºÙÖó]ü^, Pz{þÄ]a± ²¾òý^ʵ
¶c^ 3Òzý{ Q“ñß]ý^ʵ Pɓðºñü²èò{¶ñý^ºñüÄ - R±²r Éóü“ãò]^ò×Ñ
VÙØ ²¾òïñ¾µ. h4 ²¾òɾð RÃþÄ VÙ׺óÕØ VÙÖ~ - {Ù Éó“ðüÄãȺޯz{òÃ
^ñprà VÙÖ²r.

b ... i ºz3Éñ, (û^výq VÙØ ~qc^ò) ˆP~üɉ Rzºñ{ò3]a PÉ{ñ¾òý^. h, j R~ -

ˆPÁ¶Á®~‰ VÙÖ{òÙ {ñz²¾ðºµ. PÁ¶Á®{ñÉ~ - ^Ä]^z~]a žÙ PÉÝý{2
Tvqñ]aµ²rºñÚ Éõ¾ðºzý{ Týqz{ñºóÁ]ý^. k P¾ðz{2ñ®{¾µ (ü¶Õ^ñÕÖóüÄ
Rzºñ{ò3) Éóɾwµ VÙÚ˶ñµ. "¶Á®{ñaµ - ¶Á®~¶ñ¹, RÉÓ]a ü²4ñ]3ºž-
¶ñ¹, RÉÑ ü¯ñ¹ ^vt ¯ôc^Ñ ²t^òÖ ^Ä]^z~]a ²¾òïñ¾ž¶ñµ" VÙØý¾. (3)
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 4 ¶Á®{ñaµ 155

¯ñÄñµ²ñpt. a Émhý^ºñ¹z ü{ñÕÖóÕØg ûhñÃÇ^òÖ RÉÓýqº ² ïùíòñ{ò ^þÒ Éópt

3 3

Q²zÞ^ ÛÚ Þ¾ðüɓðɾÜýqº {òÁ¯ñ¶zý{gûhñÃÄ ÉÃÅü^ñÒñ^òà RÉþÒ] ^òýq]aµ

2

VÙ^ò×Ñ.

¶Á®{ñaû¶ÙØ Pcü^ñ¾ð ¶ñºÉÄýÉ ûhñÕû^ñvt ¯ô¾ð

^Ámühñص ¶ÕýÖgûhmühñص ^ÒÚòýÎzû{Ù²ºÙ?
YÁc^ñ^üÉ TÄü^ϵ ÉóÏc^òʶóÍ®{òpq
û²Á®ü{ÉÙ ü²¾ðûhñÃÄ ^òÕ^òà RÉþÒ±û²Ø{òü¾. (4)

b [¶Á®{ñaû¶ÙØ] c P²z ºüÞýɲvyÉñ¾ð '²z ºµ' VÙØ ÈºÉï¾òz~]û^ñÑÒ˵

2 2

üÉyü¶ñ? d ¶Á®{ñû¶ÙÖ²r. [Pca Z¾ð] Pcü^ûºñÁz{ò VÙØ P¯ñ{ ü¾ñ]{ò. e [¶ñº

3

e PÄýÉ ûhñÕû^ñvt] Émhý^ºñ¹, ±¾{ò²®¯c^þÒüº ûhñÃÄ]^qÉÒñÚ RÉÑ

2

Éñ¾ðzý{ýº] ü^pt. f [ ¯ô¾ð] g ÞñzÉó^¾ñ¹, ² ^ Éz Éó㺶ÃÄ~ ûhñÃÄ]^qɾÙÖó]ü^

4 3 3

Áíù]^ÒñºóÁ]a¶É¾ð^Ñ Éñ¾ðzý{ýº] ü^p^]^qÉ ¯ôc^Ñ ²tµ g VÒòɾüÉ! h [¯ô¾ð]

2

i "ü²ñÚ^µûh¹{ühqµ{ÁÉü¾Ã ³Úò{¶ÙüÖ"({òÁ¶ñþÄ 41) VÙÖ ÞñzÉó^¾ð Pž~ûh¹{

±¾Þñ{ ýɲ ɶÖóʵ ¯ô¾ð; i ÞñzÉó^ñ®¯¶ÃÄ~ ݲ¾ð“ò]^]^qɾÃÄñ{ ¯ô¾ð. j [^Ámühñص

3 4 2

Rzºñ{ò ] k {ñ¶Þñ®¯žµ, Pzü{ñt k ü{ñÑ{ôvrºñÚ ¾ñíÞñ®¯žµ. [l ^ÒÚòýÎz~

3 2

l VÙ²ºÙ] l ^ÒûÚÙÖ~ ^Òû¶ÙÖ²r. RýÎ]ý^ Rtý^. m P{ñÉ~êz ¾ü{ Éý{^Ñ

2 3 3 3

É®~ Þ®¯ò{ò ²vyµ m Ý{ Äc^ÒòüÄ - n ¯ñÕh®{ò û{ñq]^¶ñÚÉÕÖóüÄ, [RýÎz~]

4 2 2

PÉÕØ]agûhñÃÇ^òÖ ¯òº¶c^üÒñüq Rpt. o ¾ñíÞ{ñ¶Þü{ Éý{^Ó]a PÈüÉñ

3

¯ñÄñµ²ñpt (¶Á®{ñaµ Rzºñ{ò3). a ˆ¶ñºÉÄýɉ VÙØ ~qc^ò, ˆû²Á®ü{ÉÙ

ü²¾ð ûhñÃÄ^òÕ^òà RÉþÒ± û²Ø{òü¾‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^
(Émhý^ºñ¹ Rzºñ{ò3). b, c ¶Á®û{ÙÛü{, ˆ¶Á®{ñaµ‰ VÙ^òÖ Èºc]3üºñ]{ò]a
{ñz²¾ðºµ (P²z2º Rzºñ{ò3). ¶Á®{ñ^ñ{zý{ ˆ¶Á®{ñaµ‰ VÙØ ûhñÃÅ VÙÖ²r.
d Qaµ VÙÖ~ Qµ VÙÖ²r. e2 PÄýÉ = íòñý^. e, f, g ˆ¯ô ¾ ð - ¶ñºÉÄýÉ
ûhñÕû^ñvt‰ VÙØ bpr {ñz²¾ðºµ (ÞñzÉó^¾ñ¹ Rzºñ{ò3). Rz{ñà - Émh^-
zÉz~]aµ ±¾{ò²®¯²4ñãòzÉz~]aµ TqÄñ^, {ñ¶ýÞºñ¹ VÙØ ÉóÉèòz~,
P~]a ±¾{òü^ñrýºÊµ; ˆPÄýɉ VÙÖ~]aµ, ˆ¶ñºµ‰ VÙÖ~]aµ ±¾{òü^ñr-
ýºÊµ PÁÒògûh¹^ò×¾ñºóÕØ. g2 VÒòÉ¾Ë = ý{3®ºµ. h, i, j ˆ¯ô¾ð - ^Ámühñص‰
VÙØ ü¶üÄ bpr {ñz²¾ðºñ®{¾µ (ü²ñÚ^µ Rzºñ{ò3) {òÁ¶ñþÄ. {~3ghò2âq-
²4èwµ P¾ðz{2ßz 3{4µ. g ž®{òÚ~ - ìnñ¯ò^Ѳ]^à ü^p^ñ¯òÕaµ ¯ô¾ð VÙØ
{ñz²¾ðºµ; i R¾vqñÉ~ - ˆ{ÁÉü¾Ã ³Úò{µ‰ VÙÖ ±¾Þñ{3ýɲ4ɵ PÖó®{ ¯ô¾ð
VÙÖ²r. i2 ˆü²ñÚ^µ ûh¹{ ühqµ {ÁÉü¾Ãð ³Úò{¶Ùü։ VÙ^òÖÉóqz{òüÄ -
²4^3Éz3²4ñ^3É{ü“ã¶ÃÄñ{~]a PݱÁ“ðº{ñ²¾ðº®{µ ÉóÉèò{¶ñý^ºñÃ, P®{
ÉóÉèò{ñ¾ðz{2zý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð, P~üÉ Rcü^ T]{¶ñý^ºñüÄ (ÞñzÉó^ñ®¯µ
Rzºñ{ò3).

j, k ¯òÖzý{± ²ÕÖ ({ñ¶Þñ®¯žµ, ¾ñíÞñ®¯žµ VÙÖ~). k2ü{ñÑ{ôvr = ³4íݲ¾ð“ò,

Þ¶µ VÙÖ²r. l3, m ˆ^Òµ‰ VÙÖ~]a P¾ðz{2µ (P{ñÉ~ Rzºñ{ò3). m2, n Ý{2Äc^þÒ]
^ñpt^ò×¾ð (¯ñÕh®{ò Rzºñ{ò3). ¯ñÕh®{ò = ¶ñ¾ð]^3h~âqºü¶Ò¯Ý{2ĵ. o ^ôÍ
156 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 4 ¶Á®{ñaµ

ü{ Éý{^Ñ É®~ Þ®¯ò{ò ²vyµ Ý{ Äc^ÒòüÄ ¾ñíÞ¶ñʵ, {ñ¶Þ¶ñʞÑÒ

3 4 2

P®¯c^þÒ]û^ñvt RqgûhñÃÇ^òÖ ]¾¶z{òüÄ Rpqñà o VÙÚ±¾üºñí¯žvt? 2

p ±¾üºñí¯¶óÃÄñý¶üººÙØ, Éó¯ñ“zü{ñüq ² Å]aµ. q ±¾Òº^ñÄz{òà ޾ðɾè^ÛÚ

2

Þ¾ðüɓðɾþÚûºñÎóº ±¾Òºñ²z~ ¾èò]^Äñ¶ñ^òÄñºóÕØ, RÉþÒ êz ¾ü{ Éý{^þÒ] 3 3

û^ñvt ¾èò]^ÄñÉ~. r 'R{òà ±¾üºñí¯¶óÃþĺñ^òÃ, ¶ÕØ ±¾üºñí¯žvqñ^ ¯ô

¯òþÚz{zý{g ûhñÃÄñ¹' VÙÚ, 'Tc^Ó]a YÁ ü²¾òüÖ ¯ñÙ ûhñÃÇ^òÖ~ ûh¹Éó-
ü^ñÒñ^òÃ' VÙ^ò×Ñ. s [YÁc^ñ^üÉ] t YÁɾð ^ÒÚòýκñ{òÁ]^gûh¹ü{ É®~, t Éý¾ºñü{
2

¾èò]a¶ÉþÚ± ²ÕÖ± ²ñÁcü^ñÑ. u YÁɾð P¾ðz{ò ºñ{òÁ]^, Q²zü{ üï~Éñ^ É®~

2

T{˶ÉÛºóÕØ. v [TÄü^ϵ] w P~{ÙÚòǵ, Q“ð¾ò{¾ð, P¯ñ“ð¾ò{¾ð VÙØ ²ñ¾ñü{

VÃÄñý¾Êû¶ñ]^ W^^ñÄz{òüÄ {òÁɺóÕÖóüÄýÉz~ ü¯ñ]^ò, ±¾Òºµ^Îó®{ÉñüÖ ûÉÒò
¯ñt^ñw± ³Ö±²qÉópq. x [û²Á®ü{ÉÙ] y ²¾ü{ Éý{. Þ¾ðɾè^Ûý^ºñüÄ Þ¾ðÉñ{ò ^-
3 4

ÛÚ Þ¾ðüɓðɾÙ; z {Ò¾ð®{ñ¾ð z {ñÉÒ¶ñºóÕØ; a žÙ³ ž^®ü{ñÕ×ü{ ¯òÙ×Û^òǵ

2

Q²z~ É®{ÉñüÖ ž^c^ñpr ¾èò]a¶ÉÛºóÕØ. b PÉÙ R±²rºóÁ±²ñûÛÁÉÛý^ºñüÄ

b ÝÉñ¾ñ{ Ù; ¯ôc^Ñ Q“ð¾ºó]^òÖ ü{ Éý{^þÒ±ü²ñüÄ ~ “ð“ôĶñ¹, c Ppqû{ñÎóºg
2 4 3 3

kpq~û^ñtÉñ‚ VÙܵ ~ ¾ñ¾ñ{ ÚÃÄÙ. d {ñÙ ¾èò]a¶óqz{òà Rz{þĺóà Q°búz-

3 4

T]{¶ñÚ P¾ðz{2zý{ûºÃÄñµ bpr PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¾ñíÞ {ñ¶Þü{3Éý{^Ó]a

Rzºñ{ò3). l 2, o2 ˆVÙ ²ºÙ‰ VÙÖÉóqz{òüÄ, VÙ VÙ^òÖÉózý{ Qü貶ñ]^ò,
{ñz²¾ðºµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (VÙÚ ±¾üºñí¯µ Tvt VÙØ). l2 , p ˆVى VÙÖzý{
- ±¾“𯲾¶ñ]^ò {ñz²¾ðºñ®{¾µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (±¾üºñí¯¶óÃÄñý¶üº PÙØ
VÙØ). ºz 3Éñ, W^ñ¾ð z { 2¶ñ¹, ˆRÉþÒ± û²Ø{òü¾‰ VÙÖ~]a ±¾{òü^ñrýº
ÉóÉèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (±¾üºñí¯µ Rzºñ{ò3).

q ˆÉóÏc^ò T¶óÍ®~‰ VÙÖzý{ - ^ôÏ]a z3Áâqñ®{¶ñ]^ò ²4ñɵ (±¾Òº^ñÄz{òÃ

Rzºñ{ò3). r ˆü²¾ð‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (R{òà ±¾üºñí¯µ Rzºñ{ò3). q, s, t, v ˆTÄü^ϵ
ÉóÏc^ò‰ VÙÖ~]a - (±¾Òº) Rzºñ{ò3Éñ]ºz{ñüÄ YÁ {ñz²¾ðºµ PÁÒògûh¹~,
{ñz²¾ðºñ®{¾µ (YÁɾð ^ÒÚòýκñ{òÁ]^ Rzºñ{ò3). t2 Éý¾ºñü{ = {ñ¾{µºµ
²ñ¾ñü{. u ˆTÄa‰ VÙÖ Püh{¯Þ¶ñ{ò 4]a {ñz²¾ð º µ (YÁɾð P¾ð z {ò2ºñ{òÁ]^
Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, (YÁɾð P¾ðz{ò2ºñ{òÁ]^) R~ - ´¾ðÉÉñ]ºz~]a Éóɾwµ; s
ˆYÁc^ñ^üɉ VÙØ - W^^ñÄz{òüÄ VÙý^ºñüÄ, R®{ P¾ðz{ 2µ ßz3{ò4]^òÖ~. s,
v, w ˆTÄü^ϵ - YÁc^ñ^üÉ - ÉóÏc^ò T¶óÍ®{òpq‰ VÙÖ~]a “±3{ 3ñ¾ðz{2µ
(P~{ÙÚòǵ Rzºñ{ò3). x, y, z, a ^ôüÎ - "TÄü^ϵ ÉóÏcaý^ºñüÄ û²Á®ü{ÉÙ"
VÙÖ²¾² 4ñÉóºñ^ PÁÒògûh¹~ "û²Á®ü{ÉÛ¹ RÁ®~ ýÉz~ - TÄü^ϵ
T¶óÍ®{ñÙ" VÙØ ´¾ðɲ 4 ñÉózüɯ {ñz²¾ðºñ®{¾µ ({Ò¾ð®{ñ¾ð {ñÉÒµ
Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺžµ). z {Ò¾ð ® {ñ¾ð { ñÉÒµ = Q¾ð z {¾è^Ù VÙÖ²r. z2
{ñÉÒµ = Q“𾺵. x, b2 ˆû²Á®ü{Éى VÙÖ~]a P¾ðz{2ñ®{¾µ (ÝÉñ¾ñ{4Ù VÙØ).
c Ppqû{ñÎóºg kpq~ û^ñtÉñ VÙÖ~ - hý¶®{zý{ ýÉz~ hý¶ºñ{zý{]
û^ñvt Éñ VÙÖ²r. Ppqû{ñÎóº VÙ^òÖÉóqz{òüÄ hòØzû{ñvq¾ð Éó㺶ñ^
Áz3¾Ù ûh¹{zý{ P°Þ®{ò4±²~. d Þñ{4¯ñ°âq2ñ¯¯ò¾ü²è¶ñ^˵, P¾ðz{ò2zÉ-
¯ò¾ü²è¶ñ^˵, ¾èò]a¶ÉÛÛà ü²¾ðûhñÃÄñ{òÁ]^g ûh¹ü{ ¾èò]^ Yvxü{ñ
VÙÚ ({ñÙ ¾èò]a¶óqz{òà Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, {ñÙ ¾èò]aµ VÙ^òÖÉó~ -
±¾ñÞc^ò 3 ^µ. PÙÖó]ü^, ü²¾ð ûhñÙÛà RÉþÒ± û²ÖÄñµ VÙ×Ã, R~
T²ñº¶ñ^òÖü{ VÙÚ ({ñÙ Rzºñ{ò3). e, f, h, k ˆRÉþÒ± û²Ø{òü¾‰ VÙܶÒ˵
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 5 RÉþÒ±û²Øµ 157

~]a Þúh^¶ñÚ P±¾{òüã{ ü¶ºñºóÕØ üÉvtÉ~. e [TÄü^ϵ Rzºñ{ò ] f P®{ ±¾Òºµ

4 3

{ô¾ðz{ÉüÚ^ñyµ f R®{±¾Òºz~]aµ. g ¯µü¶ñûqñ]^ ±¾Òºz{òüÄ PÏ®~µ êz ¾-

2 3

ü{ Éý{ýºüºñ ²ÕØÉ~? Éý¾ºñü{ Þ¾ðɾè^ÛÚÉþÚºÙü× ²ÕØÉ~? h [ü²¾ðûhñÃÄ

3

^òÕ^òÃ] {òÁ¯ñ¶zý{g ûhñÃÄÉÃÅü^ñÒñ^òÃ. R±²r i ü¯¾ðz{òºÕÖóÁ]a¶ñ^òà ² е

2

j PÒ˲prÁ]aü¶ñ? VÙÚòÃ, k [RÉþÒ±û²Ø{òü¾] l Pca m ü¯¾üÉvtÉû{ÃÄñµ

ü¯¾ð®{ñǵ, VÙ²ºÙ? VÙØ ±¾üºñí¯¶óÃþĺñ^g ûhñÃÅÕØ; Rca i ü¯¾ðz{ò {òÁ¯ñ¶-

¶ñz¾µ ûhñÃÇý^ºñ¹, ü²ÕÖóÃÉ®{ñà RÉþÒ±û²Øý^ºñ^òÖ û²¾òº ² Äzý{± û²ÖÄñµ.
2

n ü²¾ð ûhñÃÄ ÉÃÅü^ñÒñ^òà RÉþÒ± û²ÖÄñµ; o RÃþĺñ^òà , RÎ]a¶óz{þÚ. (4)

Pmhñµ²ñpt. a ¯ôc^Ñ ²vy^òÖ ²¾òïñ¾µ ü¯ñýº ¶ó^±²vx¯òÙÖ~; Pzý{Éópt,

ü¯ñ¹]a üºñ] º¶ñÚ ²¾òïñ¾zý{± ²vycü^ñÑ VÙ^ò×Ñ.
3

RÉþÒ±û²Øµ²¾òk RÈÉwc^ñt{ÄÙÖ®ü{ñ
aÉþÒz{qc^vyµ ü^ñýÉgûhÈÉñʵ²º®{ÚÑ
^ÉÒ]^qñ]^ÒòÖpq²ó¾ñÙ {òÁ¯ñ¶z{ñÃ
{ÉÒ±û²ñr]û^ñvt ¯ô¾ð Rprt¶óÙ {wòÊü¶. (5)

b[RÉþÒ±û²Øµ²¾òk RÈÉwc^ñt{à PÙØ] c R®¯Õh¾]ý^±û²Ö± ²ñ¾ð ± ²ñ¾ð

R®¯òãòz { ñ°âq ñ¯z{ñüÄüºñ û²Ö± ²ñ¾ð±²~? d RÈÉóÄèw¶ñºóÁ]^òÖ RÉþÒ±
3 4 2

û²Øý^]a T²ñºµ Rzü{É{ñÉóâq¶ñ¹ Qt¶{ÙØ. RÉÑ R±²rûhñÙÚÉóqz{òǵ

Pɾð^Ñ ¶õÒñû{ñÎóý^ºñüÄ, e [P®ü{ñ] f Xüºñ! f RÉþÒ Rήü{ñ¶ñ^ñü{ ûºÙ^ò×Ñ.
2

R~P°É¾ðz{ò]ac^ñprà RÉþÒºóÎ]^üÉyü¶ñ? VÙÚ, ²ñ¾ð]^¶ñprü^ñüÒñ? [g aÉþÒz

{qc^vyµ ü^ñýÉg ûhÈÉñʵ g ²º®{ÚÑ] h PÉÜýqº Éñ¹³aühñÖÙü×
2

²ÖóÊv^òÖ~? i ˆû{ñvýqºmûhc^ÚòÉñ¹ °^¾ð®{ñþډ (û².{òÁû¶ñÎó 3-7-2)VÙص,

{ñz²¾ðºµ (P®{±¾Òºµ Rzºñ{ò3). f2 (R®{±¾Òºz~]aµ) ^qÉÙ VÙÖ²r. g ´¾ðÉ-
²4ñÉóºñ^ ˆû²Á®ü{Éى VÙÖ~]a {ñz²¾ðºñ®{¾µ (¯µü¶ñûqñ]^ Rzºñ{ò 3).
i ü¯¾ðz{ò = ±¾ºñÞµ. j PÒ˲pt = ÝÉò¶ñ¹. l Pca - êz3¾ü{3É{ñÉóãºz{òüÄ.
m ü¯¾üÉvtÉû{ÃÄñµ = ûh¹º üÉvtÉû{ÃÄñµ. h, k, n ˆü²¾ð ûhñÃÄ^òÕ^òÃ
RÉþÒ±û²Ø{òü¾‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (ü²¾ð ûhñÃÄ Rzºñ{ò3). h, o ˆü²¾ð ûhñÃÄ
^òÕ^òÉ VÙý^ºñüÄ - ûhñÃĶñpqñ{ ü²ñ~ ¯ñ“µ VÙÖ²r. (4)

Pmhñµ²ñpt (RÉþÒ± û²Øµ ²¾òk Rzºñ{ò 3). a Pwc^ñt{Ã, ²º®{ÚÑ,

{ÉÒ±û²ñr, Rprt¶óÙ VÙ^òÖ ²{3c^þÒ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (¯ôc^Ñ Rzºñ{ò3).
b, c ˆRÉþÒ, RÈÉwca‰ VÙ^òÖÉóqz{òÃ, ˆR‰ VÙÖ~ - Tz^¾ð ã z{òǵ,
¯ò^¾ðãz{òǵ Q]^ò (R®¯Õh¾]a Rzºñ{ò3). d “± 3{3ñ¾ðz{2µ (RÈÉóÄèw¶ñ¹
Rzºñ{ò 3). f, f 2 ˆXüºñ‰ VÙÖ~]a ² 4ñɵ (RÉþÒ Rzºñ{ò 3). g, h RÉÓýqº
^vþwʵ ÉñýºÊµ ɾðwò]^òÖÉÓýqº ïñ¾ðz{3²4ñÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(PÉÜýqº Rzºñ{ò3). h, i PÉÜ]a Éñ¹³aühñ×¹ RÁ]aü¶ñ RÉÓýqº Éñʵ
158 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 5 RÉþÒ±û²Øµ

ˆ¶wü¯ñ]^žvqñى (û².{òÁû¶ñÎó 8-10-1) VÙص RýɺóüÖ PÉÜ]a Uv. j ˆaÉþÒºc

^vwò‰(û².{òÁû¶ñÎó 2-7-1) VÙÚ]^qÉ{òüÖ; k aÉþÒ±´±ü²ñüĺñ¹ ü² ñ]{ñ]^ÒÒ- 4

ÉÃÄñ{ ²¾±ý²Êýqz{ñÚ ^vyµ; ü^ñýÉÉñºñÒòüÖ, ü^ñýɱ²Îµü²ñÙÖ hòÉ®{

P{ ¾žµ Éóɾðw¶ñºóÕÖóÚ; k ²h®{ÚûÒÙÖ²r. l ² ^ Éz Éó¾ïz~]aµ l P^mk¾ò±
4 2 4 3 3 2

²qñ{ýÉ, ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“z{ñǵ {{ô ºÝ²¾ð“z{ñǶñ^ Éóɾðw¶ñºóÕÖóÚ VÙÖ²r.

3 3

m QÛÃ, ²¾òïñ¾µ ûhñÃÄñûºÙÚ; n ¯ôc^üÒºÙü× ˆû¯tc^ñе ^vwÙ¯ôv¶Ä¾ð±

²ñ{µ ²¾Éó±û²Õ։({òÁÉóÁ.37) VÙØ ûhñÙÚòü^ñÑ; P±²rüº ]ÁâwÙ {òÁÉr^þÒ

Q“ð¾ºóz~ PÉÛüÄ ²¾òîÁ{¶ñ^üÉyû¶Ù^ò×Ñ. o [^ÉÒµ Rzºñ{ò ] p R¾vt 3

P¯ô{òÊvt Rcü^³a®{~; PÈÉó¾vt]aµ R¾výqÊcû^ñvt ²¾òï¾ò]^± ²ñÁcü^ñÑ.

^ÉÒcû^ñvrÁ±²{ñ¹, ~ ¾ðz ¾Èºc^þÒ± ²Á]^òŠ= ar±²óz~ ‹±²ógühÕØÉóz~
3 3

¯òØz{òÛ¾ð^ÒñºóÕØ. ^qñµ VÙØ ¶{ íĵ. ¶{ íÄû¶ñÏ^ñ¯òÙØÑÒ aÉĺñ²õq zý{

3 3 3

žrz{ T²^ñ¾^Ù. q ±¾² ı¾{ò² ®{ ^c^þÒ P¯ñºñüÞ¯ ü²ñ]^ÉÃÄÉÙ q {òÁ¯ñ¶z{ñüÄ

3 3 4 2

²¾òï¾ò]^± ²ñÁcü^ñÑ. r [{ÉÒ±û²ñr]û^ñvt] s ²¾ò“ùz { ¶ñÚ û²ñrýº]û^ñvt. 3 4

t [¯ô¾ð] u ²ñ²µ²vyý^]a Þï^¾òz{ñ¾ð]a, ±¾ñº“ðhòz{z~]aµ bpt±²q üÉvqñüÉñ?

[Rprt¶óÙ] RÉÑü¶üÄ Rtcü^ñÑ. v ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žvqñÚ~]a ² ^ É®¯ñ¶zý{g

3 4 3

ûhñÃű ²¾òï¾ò]^± ²ñÁcü^ñÑ; ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žýqºñÁýqº ݲ¾ð“z~]a

3

áýÉâwɾð^Óýqº ²ñ{ ü¾yýÉ]û^ñvt ²¾òï¾ò]^±²ñÁcü^ñÑ. R±²rûh¹{ñÃ

3

^vyµ VÙÚ (û{ñvýq Rzºñ{ò 3) {òÁû¶ñÎó. (¶wü¯ñ]^µ Rzºñ{ò 3)

{òÁû¶ñÎó. j aÉþÒýº] ^vy]a Y±²ñ^g ûhñÙÚ~]a ÞµÉñ{ 3µ (aÉþÒ
Rzºñ{ò3){òÁû¶ñÎó. k “±3{3ñ¾ðz{2µ (aÉþÒ±´±ü²ñüÄ Rzºñ{ò3). g2, k2 ˆ²º®{Úщ
VÙÖ~ (²h®{ÚÑ VÙÖ²r). g, l ˆ^vyµ, ûhÈÉñʵ‰ VÙ^òÖ 'h'“± 3{ 3µ -
±¾ñ{4ñ®ºz{òüĺñ]^ò, (²4^3Éz3Éó¾ïz~]aµ Rzºñ{ò3). l 2 ²4^3Éz 3Éó¾ïz~]aµ
P^mk¾ò±²qñ{ýÉ VÙÖ~ - ˆ¶ñýÎü¯ñ]a YÙص ÉñpüqÙ¶óى ({òÁÉñ¹û¶ñÎó
2-4-10) VÙÖzý{± ²ÕÖ. P{4¾Éó㺶ñ^˵ ±¾¶ñwžvqñ^òà ^vt û^ñÑÉ~.
l 2 P^mk¾ò±²tý^ = aýÖý^.

m, o ˆ^ÒòÖpq²ó¾ñÙ {òÁ¯ñ¶z{ñÉ VÙÖÉÒ˵ PÉ{ñ¾òý^. (QÛà ²¾òïñ¾µ

Rzºñ{ò 3) n Þ¾ð ü ɓð É ¾Ù {òÁ¯ñ¶z{ñüÄ VÙÛü{ ˆ]ÁâwÙ {òÁ¯ñ¶z{ñÉ
VÙÖ~]a ±¾üºñí¯µ (¯ôc^üÒ PÙü× û¯tc^ñе Rzºñ{ò3). o, p ]ÁâwÙ
{òÁ¯ñ¶µ ûhñÙÛà ü²ñ¾ñü{ñ, ˆ{ÉÒ±û²ñr‰ VÙ^òÖ~ W~]a VÙÚ (R¾vt
P¯ô{ò Rzºñ{ò3). o ^ÉÒµ = ^²3Òµ. q PÈɲ{3ñ¯zý{g ûhñÙÚ~]a] ^Áz~
(±¾²3Ä Rzºñ{ò3). q2 {òÁ¯ñ¶z{ñà = {òÁ¯ñ¶zý{g ûhñÃÅ VÙÖ²r. RÈÉóqz{òüÄ
Z¾ð X{ò PÁÒògûh¹É¾ð. YÁÉÙ ²ózü{ñ²ï{Û¹]û^ñvt ûhÙØ,
ýÉz3ºþÚ± ²¾òïñ¾µ ü^p^, PÉܵ, "YÁ ¶vq3ĵ é¾üÞýÉ ²vwò]û^ñvt
ÉñÁµ" VÙØûhñÃÄ, PÉܵ û^ñpqz{ÒÉóüÄ RÁ®~ ²ñÕaqc^Ó]û^ÃÄñµ
û{vqÚòpt]û^ñvt RÁ®{ñÛµ. Rz{ñà {ñz²¾ðºµ VÙ VÙÚòÃ; ˆ{òÁ¯ñ¶z{ñÉ
VÙÖ~ - {òÁ¯ñ¶zý{g ûhñÃÅ ²¾òï¾òÊcü^ñÑ VÙÖ²r, VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð.
r, s {ÉÒ±û²ñr VÙÖ~ - Þñ¶ñ®º“± 3{ 3¶ñÛǵ, ü{3É{ñ®{¾{{ô 3ºÝ²¾ð “ z~]a
²¾òïñ¾¶ñ^ ²4ñ^3É{²ñ{ 3ü¾yýÉgûhñÃÇ^òÖ~. ˆhô¾ñ¾ð ûhϵ³Ï{ò]^ñ±²ópt‰
(hò. {òÁ¶qÃ) VÙÚ]^qÉ{òüÖ. t, u ˆRprt¶óى VÙÛü{ ˆ¯ô¾ð‰ VÙ^òÖ~ VÙ VÙÚ
(²ñ²µ Rzºñ{ò3). v (R¾vt P¯ô{ò) Rzºñ{ò3Éñ]ºÉóɾwµ (ü{3É{ñ®{¾Ý²¾ð“µ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 6 {wòʵ û²ñÏ{òÃþÄ 159

²¾òïñ¾±²tü¶ñ? VÙÚ, w [{wòÊü¶] x RÉÑ ^vyµ ÉóÎóz~ ¯ò֞µ ÉÁµ²r ^ñprz

{¾]^qüÉÙ. (5)

Q×µ²ñpt. a R±û²Áü¯¾ðz{òûºÃÄñµ üÉvqñ; '{ÉÒ±û²ñr' VÙØ ûhñÙÚ~ RÙÚ-

û{ÙØ Éóü“ãòz~ Pzý{gûh¹º Tz üºñ^ò]^üÉ RÉÑü¯ñ¹ {ôÁµ VÙ^ò×Ñ.
3

{wòʵû²ñÏ{òÃþÄ ¯ô¾wc^ñt{ò¾ð PÙþÚ¶õ¾ð

²ówòʵ YÎó^òÙÖ{òÃþÄ û²Áa¶ó~ÉÃÄñÃ
¶wòºóÚwò¯òÖ¶ñºÙ{¶¾r ¯ôØû^ñvt
PwòºžºÅÙ ¶ÕÖóÃþÄ^vs¾ð RÈÉwca]ü^. (6)

b [{wòʵ Rzºñ{ò ] c ¯òüã{ò ±²ñÁvqñý^ºñüÄ 'RÙÚü²ñ~ {Éó¾gûhñÃÇɾð^Ñ'

3 4

VÙØ PÖóºñý¶ºñüÄ, TghòÉõtÉóqñü{ Pɾð^Ñ Qqzû{ñqc^òÛ¾ð^Ñ. d [²ówòʵ

Rzºñ{ò ] e ^ñ¾x°ÈÁz{òºñüÄ ^ñ¾ðºžµ P°É¾ðz{òºñ¯òÙÖ~. f [û²Áaµ R~ÉÃÄñÃ]
3

^òvw^±û²Á]a±ü²ñüÄ ü¶Ùü¶ûÄÚ]^òÒ¾ð®~ Éñ¾ñ¯òÙÖ~. g [¶wòºóÙ Rzºñ{ò ] 3

h ¯ôĶwòü²ñüÄ PÎ^òº ¯òÖzý{ÊýqºÛ¹, a wühâr{c^Òñà Q“ðh¾ðº´ {ÛÚ-

3 4

ÉÜýqºñÁýqº ²ñ{ ü¾yýÉ] û^ñvtÉ®~ Pwòº TzÞñïó]^òÃ. i Éó“òâqaÄz{òÃ

3

²óÖ®{ P²Éñ{ ¶ñý^ºñüÄ ±¾ñº“ðhòz{zý{] ^Ú]^ Éó{ò zü{ñ¶z{þÚ; P~{ÙÚòÙ

3 4

±¾² ñÉzý{± ²ñ¾ðz{ñà Rû{ÃÄñµ üÉvqñ; Tz üºñ^ ¶ñz¾µ Pý¶Êµ. j ˆû{ñvq¾r±-

4 3 3

û²ñrºñq ¯ñµû²Öóà ^cý^¯ô ¾ ð a ýq®{ñtµ üÉpý^ûºÙÛÉü{‰ ( û²Á.{òÁ.2-2 )

Rzºñ{ò 3). w {wòʵ = “¶ó]aµ. x PÉ{ 4ñ¾wz~]a P¾ð z { 2µ (RÉÑ ^vtµ
Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ^ôüÎ ˆ^vyµ Éñʵ ²º®{Úщ VÙÖ~]a P°a3w¶ñ^ (RÉÑ
^vyµ ÉóÎóz~ Rzºñ{ò 3). "aÉþÒ = û¯¹{Ã. ^qñ = ¶{ 3¶ñ{Ã, QþÚºóÙ
^~±²ñ{Ã. {ÉÒµ VÙØ ûÉÓ±²ñ¹, ˆ± 3¾ñî¶w²ñ{ 3ü{ñüº± 4º:‰ VÙ^òÖ
“ùz3{ò4ýºg ûhñÃÇ^òÖ~" VÙØý¾. (5)

Q×µ²ñpt ({wòʵ û²ñÏ~ Rzºñ{ò3). a ({ÉÒ±û²ñr VÙØ ûhñÙÚ~ RÙÚ~

VÙØ Éóü“ãòz~ - R±û²Áü¯¾ðz{òûºÃÄñµ üÉvqñ - Pzý{g ûh¹º
Tz 3üºñ^ò]^üÉ RÉÑ ü¯ñ¹ {ôÁµ VÙ^ò×Ñ) VÙØ P®Éºµ. (R±û²Á ü¯¾ðz{ò-
ûºÃÄñµ üÉvqñ) ˆ¯ô ¾ ð Rprt¶óى VÙ^òÖ û²Áü¯¾ð z {òûºÃÄñµ üÉvqñ
VÙÖ²r. b {wòʵ û²ñÏ{òÃþÄ - RÃþĺñµ²r; RÙÖó]ü^ VÙÖ²r. c {wòºñü{
Qt^òÖ~ V~]a VÙÚ (¯òüã{ò4±²ñ¾ð Rzºñ{ò 3). d ²ówò = Ⱥñ{ò3. e (^ñ¾x°-
ÈÁz{ò) ü¾ñ^3“¶¯ñ¾ðz{2¶ñ^g ûh¹^òÖ Qpqµ {z^ñ¾w¶ñ¹ P°É¾ðz{ò]^òÖ{ñý^-
ºñüÄ VÙÖ²r. f û²Áa¶ó~ÉÃÄñà = û²Áa¶û{ñÎóº. g, h ˆ¶wòºóى VÙÖ ²mh¶ó
T²¶ñ¾ð z ü{ 2ºñ¹, (¶wòü²ñüÄ) VÙÖ²r. ˆVÃþÄ ¯ô ] ^µ W~ TÉý¶‰ VÙØ
T²¶ñ¾ðzü{2 ²mh¶ó {¶óÏ]a TÑÒû{ñÙØ; VÃþÄ - Q]3¾ñ¶µ VÙÖ~; ¯ô]^µ -
ÈÁèñz ²¾ðwµ ²{{ò VÙÖ~; W~ - ~ø4¶ÉzzÉñz; TÉý¶ - ¶wòºóÙ VÙÖ~.
i žºÇý^ ü²ñÁü¶ñ ûÉÙÚ (Éó“òâqaÄz{òà Rzºñ{ò 3 ). ºz 3 Éñ, ^ôüÎ
ˆ{ÉÒ±û²ñr]û^ñvt ¯ô¾ð Rprt¶óى VÙØ ýÉz~, Rcü^ ˆPwòº žºÅÉ
VÙ×à Pzü{ñt Éóü¾ñ{ò4ºñü{ñ VÙÚ (Éó“òâqaÄz{òà Rzºñ{ò3). j ˆžºÅà ü¯ñ¹
160 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 6 {wòʵ û²ñÏ{òÃþÄ

VÙ×¾òüÖ. k ˆQ°búݺ Þc^ò: ±¾ñ{òbúݺɾðí¯µ‰ Q°búz{òà Þc^ò-

¶ñz¾ü¶ Pý¶Êµ. ±¾ñ{òbúz{òà ɾðí¯ü¶ üÉyµ. l [¶ñºÙ{¶¾r¯ôØû^ñvt]
m ÉvqÁµ ûhñvqÁµ ( kvqÁµ - ²ñ. ) VÙ^òÖɾð ^ Ó]a m Pý¾ºÙ ûhñÙÚ
2

Éñ¾ðzý{]a± ²óÑþÒÊÖc^ñÉóÃÅ {ñ޾𠲾òïñ¾µ ²vwòÚ ²rýº ¯òþÚ±²~.

n P{ñÉ~ n P^Òc^¯ñpqñÍÉñÙ Rɾð^Ó]a n P¶wÙ²ñÎóºóà ߵïzý{] ^ñpr,
2 3

'{òÁžÕÖµ, {òÁÉr û{ñÏcü^ñÑ' VÙÚ, Pɾð^Óµ û¶¹ûºÙØ {òÁÉr û{ñÏ~,

'P~ P¶wÙ²ñÎó' VÙØ PÖó®{ÉñüÖ ü¶ñïóz~ ÉóÎ, ²óÑþÒÊÖc^ñÉóÃÅ{ñÞ¾ð {µ
á²ñ{ ~ø Òòýº Pɾð^Ó]a Rq, Tw¾ð®~ VÏ®{òÁ®{ñ¾ð^Ñ. o {òÁ]û^ñpqñ¾z{òÚÁü^
3 4

o ý^®¯òý¾^pr]û^ñvrÁ]^òÖ ¯ñÒòüÄ, hôº¾ð Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó PÁÒògûh¹^ò×¾ñ¹

2

RÈÉÒÉóüÄ É®{ÉñüÖ, " 'ü{¾ð±²ñ^Û¾ð]a' VÙØ ü¯ñË]a ¯ò{ ñ¯µ ûhñÙÛÒñ^òÃ,

3

PÉþÚºópt±²¾òï¾òºñü{ ˆ¶ñºÙ{¶¾r ¯ôØû^ñvt PwòºžºÅى VÙØ Rzý{±

²¾òïñ¾¶ñ^g ûhñÃÇÉñÙ VÙ? ü¯ñË]a ¯ò{ ñ¯û¶ñÙص ²¾òïñ¾û¶ñÙضñüºñ
3

RÁ±²~?" VÙØ ¯ñÙ ü^püqÙ; o "ü¶ñ¾ð]aε³ RÎóºñü{ ü¶ñïóz~]^òq®{ Þ¶ºz{òÃ

3

k]^òpt U{ò±²óÙ³ ü¶ñ¾ð]aε³ û^ñtz~± ²¾òï¾ò±²ñý¾±ü²ñüÄ, ˆü{¾ð±²ñ^Û¾ð]a‰

VÙÖü²ñü{ PÉý¾]û^ñtÉ®~ ^ñpq± û²×ý¶ºñüÄ, žÕ²q RÈÉÎóºñüÄ
Q“ðÉß±²óz~± ²óÙþÚ PÉþÚ]û^ñtÉ®~ ^ñptÉ{ñ^] ^ñyµ" VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð.
{ôÁµ‰ VÙý^ºñüÄ R{òÜýqº ²¾¶²ñɯzɵ ²2Å{µ VÙØ {òÁËÑÒµ²ÕÖó,
P~]a ±¾¶ñwµ (û{ñvq¾ð Rzºñ{ò 3) û²Á¶ñÑ {òÁû¶ñÎó. k ü{ 3É{ñ®{¾-
ݲ¾ð“zý{ ü¯¾ñ^ ÉóqgûhñÃÅ Rzý{ Tz3üºñ^ò 3]^gûhñÙÚz{ñà ²2Å{zý{
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Q°búݺ Rzºñ{ò3). l, m, n "ü{3É{ñ®{¾Ý²¾ð“z{ñà ɮ{
P“ùz3{ò4]a ²4ñ^3É{²ñ{3ü¾y ²¾òïñ¾µ" VÙÖ~]a Q±{ÞµÉñ{3µ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (ÉvqÁµ Rzºñ{ò 3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). m2 Pý¾ºÙ = ¾ñíñ. n2 W{z3-
Éóɾwµ (P^Òc^ Rzºñ{ò3). n3 P¶wÙ ²ñÎó = ýí¯ü{3É{ñÉñÞµ. ˆ¶ñºÙ {¶¾r
¯ô Ø û^ñvt Pwòº žºÅà - ²ówòʵ - {wòʵ‰ VÙØ ^ô ü Î bptÉ~.
o ü{3É{ñ®{¾Ý²¾ð “ z{ñà ɮ{ P“ùz3{ò4]a ²¾òïñ¾¶ñµ PÒÉÙÖó]ü^ ²4^3Éz3-
Éó“ðüÄãz{ñà ɮ{ ü¯ñ¹]aµ R~ ²¾òïñ¾µ VÙܶzý{ X{ò^2z{ñüÄ
{3¾ð“ò±²ó]^ò×¾ð ({òÁ]û^ñpqñ¾z{òÙ PÁü^ Rzºñ{ò3). Q^ ˆRÈÉó¾vt ²ñpqñǵ
- ² 4ñ^ 3É{¾ð ð ^ Óýqº ²ñ{ 3ü¾y, ü{ 3É{ñ®{¾²¾Áýqº ݲ¾ð “ z{ñà ɮ{
P“ùz3{ò4]aµ ²4^3Éz3Éó“ðüÄãz{ñà ɮ{ ü¯ñ¹]aµ “ñ¶^µ VÙÖ{ñºóÕØ VÙØ
PÁÒògûh¹É¾ð . o 2 YÁ ^Äïz{òüÄ {òÁ]û^ñpqñ¾z{òÙ PÁü^ ¯òý¾ghÃ
^pr]û^ñvt RÁ]^òÖ ¯ñÒòà VÙÖ²r. ý^¯òý¾ = ¯òý¾ghà (¶ýÖË). o3 ü¶ñ¾ð]-
aε²óǵ k]a “ð Ä ñ] 4º¶ñºóÁ]a¶ñ±ü²ñüÄ, ² 4^ 3 ÉñÚòǵ ² 4ñ^ 3É{¾ð ^ Ñ
Pzº®ü{ñz]Áâq¾ñý^ºñüÄ žÕ²q Pɾð^þÒºópt ²¾òï¾òz~, ²óÙ³ ˆÉv
~ɾñ²{ò ¶ÙÚþډ] û^ñvt ²¾òï¾ò]^òÖ~ VÙØ {ñz²¾ðºµ. ^òmh, Rɾð^Ñ
{ñܵ PÉÜ]a P¯®ºÁü¶. m, o Q^, Rz{ñà - ²4ñ^3É{²ñ{3ü¾y ^ôÎóÕ²ñprüÄ
- ü{3É{ñ®{¾Þµ² 3®{ò4ݲ¾ð“z~]a ²¾òïñ¾züɯ ûhñÃÇý^ºñǵ, ˆÉvqÁµ
ûhñvqÁµ‰ VÙ^òÖ X{òîºz{òüÄ - ü{ 3É{ñ®{¾Ý²¾ð “ z~]a ²¾òïñ¾züɯ
ü{ñÕØý^ºñǵ, "{òÁ]û^ñpqñ¾z{òÙ PÁü^" Rzºñ{ò3Éñ]ºz{òüÄ Þ¾ðüɓðɾÙ
Prºñ^ É®{ ü¯ñ¹]aµ ²¾òïñ¾züɯ Qhñ¾ðºÞú]{ò Tvqñý^ºñǵ,
Rµ¸ÙØ]aµ ²4ñ^3É{²ñ{3ü¾y ²¾òïñ¾µ VÙÖ{ñºóÕØ. p, q ˆ¶wòºóÙ Pwò¯òÖ
¶ñºÙ‰ VÙØ Éóü“ãò±²ñÙ VÙ VÙÚ (ûÞÒ®{3¾ðº Rzºñ{ò3). q, o RÈÉñ]ºñ-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 7 Pwca]^Á¶Á®~ 161

p[¶wòºóÙ Rzºñ{ò ] q ûÞÒ®{ ¾ðº“ôÄñ{ò ^ÒñüĺñºóÕØ RÉÑ ü¶ñïóz{~; ¯ôc^Óµ

3 3 3

ûÞÒ®{ ¾ðº“ôÄñ{ò ^ÒòüÄ ü{ñÕÖóÁ]aµ á ýÉâwɾð^Óýqº ²ñ{ ü¾yýÉ]û^ñvt

3 3 3

²¾òï¾ò]^± ²ñÁcü^ñÑ. r û²ñr²qz {ôÁµ. s [¶ÕØ Rzºñ{ò ] t R{ÃÄ~ ²¾òïñ¾¶óÃÄñ{-

3

²rºñÚ t ýÉÄèvºzý{Êýqº RÉÓ]a Rzý{üº ²¾òïñ¾¶ñ^±²ñÁcü^ñÑ. (6)

2

WÎñµ²ñpt. a R{¾ü{ Éý{^þÒ Q“ð¾ºóz{ñà RÉÓýqº a Éó¯ñ“ü¶ ² Åz~Éótµ;

3 2 2

RÉÑ ²óýÎ]^üÉvrºóÁ®{òü^ñÒñ^òÃ, áýÉâwɾð^þÒ Q“ð¾ºóÊcü^ñÑ VÙ^ò×Ñ.

Pwca]^Á¶Á®û{ÙØ Pcü^ñ¾ñtµ^ÑÓµ²¾ñ¹g
kwcý^ûºÖó®~ °µü{ñÑaþÄ]^±²tµ PÙþÚ¶õ¾ð
Twc^Ãû^q] ^Ïý{Ê{qñpqµ^vt VÙ²ºÙ?
Éwc^ô¾ð^Ѷñº±²ó¾ñÙ{¶¾ð üÉ{µÉÃÄñý¾üº. (7)

b[Pwca]a PÁ¶Á®û{ÙØ] c Pwcû^ÙØ û{¹É±û²v. d "lÁ¶wca®û{¹É±

û²v û²º¾ð" VÙÚ]^qÉ{òüÖ. e P±¾ñ]Á{Ýɲ ñýɺñÚ RÉÓ]az {a{òºñÚ
4

û²Ø{Õ^¾òº ¶Á®û{ÙØ. f RÉÑýÉÄèvºžµ PÖó®{òÅü^ñÑ, ûh¹^òÖ{òÙ {vý¶Êµ

¯®{¾µ - ˆ{òÁ]û^ñpqñ¾z{òÙ PÁü^‰ VÙ^òÖ Éñ]ºzý{ P°Þ®{ò4±²~. r (û²ñr
²qz{ôÁµ) hñt(dØtÞ). á²ñ{3~ø4Òò ²q VÙØ Ýɲ4ñɵ. ~ø4Òòºñ¹± ü²ñµ VÙØ
hñt(dØtÞ). ˆPwòº žºÅÉ VÙÖɯ®{¾µ, ²ówòʵ YÎóʵ VÙØ Pz4ºñïñ¾ðºµ
VÙÚ˶ñµ.

s, t P{2Éñ (Pwòº žºÅà ¶ÕÖóÃþÄ) ¯ô c ^Ñ Rzý{g ûh¹{òü^ñÒñ^òÖ R~ YÎóº

üÉØ ûh¹º Pt±²{òÃþÄ; Qý^ºñà R~üÉ ²¾òïñ¾µ VÙØ P¾ðz{2ßz3{4µ. P{2Éñ
ˆ¶Õ؉ VÙØ - ²ówò{ÙþÚüº ûhñÃÅÕ×^˶ñµ. t2 Pwca = û{¹É±û²v.
ˆPÙþÚ¶õ¾ð - {wòʵ û²ñÎó{òÃþÄ ¯ô¾ð Pwc^ñt{ò¾ð, û²Áa¶ó~ÉÃÄñÃ. ²ówòʵ
YÎó^òÙÖ{òÃþÄ, ¶wòºóÙ Pwò¯òÖ¶ñºÙ{¶¾r ¯ôØ û^ñvt Pwòº žºÅà -
²ówòʵ - {wòʵ, RÈÉwca]a - ¶ÕÖóÃþÄ ^vs¾ð ‰ Rzº®Éº:. ˆ{wòʵ
û²ñÏ{òÙÖó‰ - {ÉóÁÉ~ YÁ û²ñÏ{òÙÖó. ¶wòºóÙ - ¯ôľz¯z{òÕ^ñprÃ; Pwò
- ¯ò¾{ò“ºÉóÄèw¶ñÚ; Pwòº žºÅà - {4¾ò±²ó]aµ²r Tz3üºñ^ò3]^±û²ÖóÃ;
¶ÕÖóÃþÄ ^vs¾ð - R~ ±¾üºñ^ó3z{ü²ñü{ Q“ðÉñÞc^vrü^ñÑ PÙü× VÙØ
^Áz~. PÎa]a St²pq RÉÓ]a ²¾òïñ¾µ Pz~ýÖºóà P^±²pqñÁýqº
P°²3®{4ü¶ VÙÖ²r VÙØý¾. (6)

WÎñµ²ñpt (Pwca]a Rzºñ{ò 3). a ˆ^Ïý{ T{qñpqµ ^vt VÙ²ºÙ,

¶ñº±²ó¾ñÙ {¶¾ð üÉ{µ ÉÃÄñý¾ Éwc^ô¾ð^щ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^
(R{¾ü{3Éý{^þÒ Rzºñ{ò3). a2 ˆVÙ ²ºÙ‰ VÙÖ ²{3zý{ ^qñèòz~ - PÉ{ñ¾òý^-
ºóüÄ (Éó¯ñ“ü¶ ²2Åz~Éótµ VÙÖ~).

b, c, d ˆPwca‰ VÙ×à - û{¹É±û²vþwg ûhñÃÇü¶ñûÉÙÚ (lÁµ Rzºñ{ò3).

e “±3{3ñ¾ðz{2µ - (P±¾ñ]Á{ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, RÉÑ{ñÙ û{¹É± û²vüxûÉÙÚ
(P±¾ñ]Á{ Rzºñ{ò 3). f R±²{ 3zý{ ±¾üºñ^ò 3]^òÖÉÓýqº ïñ¾ð z {3² 4ñÉzý{
162 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 7 Pwca]^Á¶Á®~

PÖó®{òÅü^ñÑ. [Pcü^ñ¾ñtµ ^ÑÓµ ²¾ñ¹] ¯òãòz { z ¾Èºc^þÒ ±¾ñ¾ðz{ò z~. ²¾ñ¹

3 4 3 2

= ²¾ñÉó, ±¾ñ¾ðz{ò z~. [~wcý^ûºÖó®~] ~wcý^ûºÙØ YÁ g ®Áz{Éóü“ãµ.

2

VÖó{à = Rt{Ã. QqÅpt VÙÖ²r. h ~wcý^]bzû{ÙØ - ý^{prºñtÉû{ñÁ

bz~ Tvt, Pzý{g ûhñÃÅÕ×{Ã; {ˆkwcý^ûºÖó®~‰ VÙÖ ²ñqz~]a PÁÒòg-
ûh¹{{ñaµ R~ VÙØ ü{ñÙØ^òÖ~. kwcý^ûºÙØ YÁ bz{òÁ±²{ñ^zû{¾òºÉóÃþÄ-
ºñ{Äñà R±²r]û^ñÑÉ~ Thò{µ. ²ÙÚô¾ñºó¾±²rýºÊµ ^ñv^} i ¶mhpû²ñrýº]
ý^ºóüIJórz~ YÁɾð]û^ñÁɾð VÖó®~ QtÉû{ñÙØ Tvt, Pzý{g ûhñÃÅÕ×{Ã.
j [°µü{ñÑ Rzºñ{ò ] k ² ^ Éz Éóãºz{òà ²vwòÚ PmhŶñz¾žµ '“¾vºÙ ¯ô¾ðý¶-
3 4 3 3

ºñüÄ ¶óý^' VÙÖóÁ]^]^qÉ ¯ôc^Ñ ²tµ k VÒòɾüÉ R~! l ˆû{ñÏ~ - VÏ~ -

2

VÙܶó~ ¶óý^‰ VÙÖóüÖ Rɾð^Ñ RÁ±²~. m [Twc^à Rzºñ{ò ] íõɯÞñ{ ¯¶ñÚ 3 4

n ȾôïóºñÚ~ ¯“òz~±ü²ñaµ²r]a Sqñ^, Pzý{z{òÙ^òÖ ^Ïý{ºóÜýqº T{prÙ

Ⱥñ²ñ¾µ ^vrÁ®{ñà VÙÚ ±¾üºñí¯žvt? o P±²rüº RÉþÒ]û^ñvt íõÉó]^-

ÉóÁ]^òÖ ¯ôc^Ñ RÉÑÉó¯ñ“zý{ ² ű²ó±²{ñÚ ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žýqºñ¾ð Ⱥñ²ñ¾µ
2 3

^vrÁ]^òÖ Rz{ñà VÙÚ ±¾üºñí¯žvt? ±¾üºñí¯¶óÃÄñý¶üººÙØ; Éó¯ñ“ü¶

² ű²~. p PÙÖó]ü^, XºÙ {òÁ]aÁý^±û²Á¶ñÒý¾º¾ð ¯ò½Éïó]aµ²r -"Twc^Ã
2

û^q - RÉÓýqº Twca{Ãû^q, RÉÒòþÒ±³z {ô¾; p ^Ïû{ÙÖ~ - ü²¹, ^Ïý{ =

2

ü²ýº, T{qñpqµ ^vt VÙ²ºÙ - ¯ôc^Ñ Qtµ ^ÑÓµ ±¾ñ¾ðz{ò z~] û^ñt]^, 2

Pzý{ P~ Éó¯òüºñ^ µû^ñÑÓµü²ñ~ P{òÜýqº T{qñt^òÖzý{] ^vrÁ]^òÖz{ñÃ

3

VÙÚ ±¾üºñí¯žvt?" VÙØ. q "^Ï~ ü²Êµ ²¾yµ" VÙ×ÚòüÖ. 'R{òÃ

±¾üºñí¯¶óÃþĺñ^òÃ, ±¾üºñí¯Éz{ñºóÁ]a¶zý{g ûhñÃÄñ¹' VÙÚ, r [Éwc^ô¾ð^Ñ]
s Pɾð^Ñ {òÁÉr^ÒòüÄ Éóα ²ñÁcü^ñÑ. Pɾð^ûÒÙ^òÖ~ Qý¾? VÙÚ, [¶ñº±²ó¾ñÙ

Rzºñ{ò ] a wühâr{c^Òñà Q“ðh¾ðº´ {ÛÚÉÜýqº a wc^ÒòüÄ St²prÁ]aµ

3 3 4 3

áýÉâwɾð^þÒ. t ˆüÉý{ “ðh Þ¾ðýɾïü¶É üÉz º:‰ VÙص u ˆÞ¾ðüÉ üÉ{ ñ

3 3 3

PÁÒògûh¹^ò×¾ð (RÉÑýÉÄèvºµ Rzºñ{ò3). g, h ˆ®Áz{Éóü“㵉 VÙÖ{òÙ

Éóɾwµ (kwcý^] bz~ Rzºñ{ò). i R¾vqñµ P¾ðz{2µ (¶mhpû²ñr Rzºñ{ò3).
RÈɾðz{ 2z{òÃ, kwµ VÙØ - l¾ðw¶ñ¹, Pz{ñüÄ ¶mhpû²ñrýº ¯òþÚ]^òÖ~.
kwcý^ - l¾ðwzý{] ý^ºóüÄ ²órz~ VÙÖ²r. j, k ˆ°µ‰ VÙÖ~]a ÉñÞý¯
(² 4^3Éz3Éóãºz{òà Rzºñ{ò3). k2 VÒòÉ¾Ë = ïõ¯ý{. k, l "PmíŶñz¾žµ ¶óý^"
VÙØ RÁ±²¾ð^üÒñ VÙÚ (û{ñÏ~ Rzºñ{ò3). m YÙüÖüºñ ²¾òïñ¾µ, ¯ñc^Óµ
R®{ ²¾òïñ¾zý{g ûh¹~ ²ñ¾ð]^òü×µ VÙÚ (Twc^à Rzºñ{ò3). m, n Twc^Ã
- ³Ïc^à VÙÖ²r. o ±¾]Á{z{òüÄ Wû{ÙÚ (P±²rüº Rzºñ{ò3). p R¾vqñµ
P¾ðz{2z{òüÄ, P“¾ô¾c^ÒñÚýÉ T{qñptý^ºñÉ~- PÉÕýÖ YÁÉÙ²]^ÅüÄ
Qüɓò±²óz~ PÉÜ]a ²4çºc^Òòpt P{òÜýqº Zâqݳ2¾wc^vt
VÙ²ºÙ? VÙÖ²r. p2, q ˆ^Ï~‰ VÙØ - ü²ýºg ûhñÃÇü¶ñ VÙÚ, ¯ò^4vt
(^Ï~ Rzºñ{ò 3). r, s ^ôüÎ, ˆ¶ñºÙ {¶¾ð‰ VÙý^ºñüÄ, {{3°a3w¶ñ^ {ñz²¾ðºµ
(Pɾð^Ñ Rzºñ{ò3). t (üÉý{ 3“ðh Rzºñ{ò3) ±¾¶ñwz{ò¾prüÄ Éh¯ü“ãµ ^vt
û^ñÑÉ~. u <ºz¾ - “ù]¾ñwò - “{µ - W^µ ²4É®{ò> ²¾ò“ùz3{4c^ÒñºóÁ]^òÖ
°øÃ^Ñ ºñû{ñÁ Þ¾ðüɓðɾÚòqz{òüÄ W^ô²4Éóz{òÁ]^òÖ~, v <¯{ñÝݶ Rzºñ{ò3>
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 8 üÉ{µ ÉÃÄñ¾ð^þÒ 163

ºzý¾^µ² É®{ò‰ VÙص, v ˆ¯{ñÝݶ Þ¾ðÉÉhÞñµ ±¾{òâq ñ ºz¾ “ñ“ðÉ{ô‰ VÙص

4 2

ûhñÃÇ^òÖ²rüº w üÉ{ {ñz²¾ðºµ ý^±²prÁ]a¶É¾ð^þÒ. 'üÉ{µ ÉÃÄñý¾üº' VÙ^òÖ

3

RÈÉóü“ãwz~]a] ^Ázû{Ù? VÙÚòà ü{ É{ñ®{¾ ݲ¾ð “ žýqºñ¾ð ³a®~

3

hò^òzß]^òÖ~]a± ²¾òïñ¾¶óüÖ RÉÑûhñÃÄ RÎó®{~; P{òÃ, x 'PÉþÚûºñÎó®{û{ñÁ

ü{ Éý{]az {Úòzü{ñ¾ð x Tºó¾ð±²óÃþÄ; y PÉüÚ Tz ü{ “ðºµ' VÙÖóÁ]a¶É¾ð^Ñ^ñÅüÄ
3 2 3 3

ÉóÏcü^ñûÒÙý^. z 'ü{ Éý{^Ñü{ñص {Úòz{Úòüº ^ñ¾ð º žvt' VÙÖó¾ñü{,

3

'Þ^ē± { c^Óµ W^ñ½z{ Éñh^µ' VÙÖóÁ]a¶É¾ð^þÒ Q“ð¾ºó]^±²ñÁcü^ñÑ.

3 3 2
(7)

Vpqñµ²ñpt. a áýÉâwɾð^þÒ± ³Áã^ñ¾¶ñ^]û^ñvt Þ¾ðüɓðɾÙ{òÁÉr^ÒòüÄ

“¾wµ³]a RÉÓýqº ü¯ñýºz {ô ¾ ð z ~]û^ñÑÓý^ {Éó¾ð ® ~ êz ¾ü{ É{ñ- 3 3

Þ¶ñ“ð¾ºwµ Tc^Ó]a] a ^ôÍý¶ýº ÉóþÒ]aµ VÙ^ò×Ñ.

2

üÉ{µÉÃÄñ¾ð^þÒ]û^ñvt Éóvüx¾ðû²Á¶ñÙ{òÁ±
²ñ{µ²wò®~ RÉÑü¯ñºó~ {ô¾ðz~]û^ñÑÒñ~ü²ñ¹
W{µ²ýÖ®~ PÃÄûh¹~ ^ÑÔt^Äñ¹z~ø¹]
^ô{žÎÉópt ¯ô¾wc^ñt{à ^ôÍý¶üº. (8)

b[üÉ{µ ÉÃÄñ¾ð^þÒ]û^ñvt] 'Þ¾ðüɓðɾüÚ ±¾ñ±ºžµ ±¾ñ²^žµ' VÙ^òÖ üÉ{ - 3

{ñz²¾ðºµ ý^±²pqɾð^þÒ]û^ñvt. c ˆüÉ×^üÉz{òºóÁ±²ñý¾ ûÉÃÇü¶ ¶ÕÖÉý¾g

hñ¾ðz{òºóÁ±²ñ¾ð {ɵ‰(¯ñÙ.{òÁ.18) VÙ^òÖ²rüº, Pɾð^Ñ^ñÅüÄ Éóαû²Öóà c QÞ®¯-
2

ºz¾ Þ¾ðÉÉhÞñµ “ñ“ðÉ{ò ±¾{òâq2ñ ² 4É{ò, Qz3º®{µ Pü“ãݺ í^ 3{: ±¾³4µ

²¾¶µ {µ ¯{ñÝݶ Rzº®Éº:. w üÉ{3{ñz²¾ðºµ ý^±²prÁ]a¶É¾ð^Ñ VÙÖ~ -
üÉ{ 3{ñz²¾ð º ´ 4{ÛÚ S“ð É ¾Ù ý^±²prÁ]a¶É¾ð ^ Ñ VÙÖ²r. x 2 Tºó¾ð ± ³ =
±¾ñw¯µ. x, z ˆ{¶¾ð, üÉ{µ ÉÃÄñ¾ð‰ VÙ^òÖ R¾vt ²{3c^þÒʵ ²ÕÖ (PÉþÚ
Rzºñ{ò 3 Éñ]ºz 3 ɺžµ). Þ^ē± 3 { 3 c^Óµ W^ñ¾ð z { 2 Éñh^c^Òñý^ºñüÄ
PÉþÚûºñÎó®{û{ñÁ ü{ 3Éý{]az {Úòz~ Tºó¾ð ± ²óÃþÄ VÙÖóÁ]a¶É¾ð ^ Ñ
VÚÖ²r.

ˆkwcý^ VÖó®~ - Pzü{É{ñüɓz{ñüÄ Tqµ³ ¶ºó¾ðü^ñÑ VÖó®~. kwcý^ =

¶ºó¾ðü^ñÑ. Twc^à û^q - Twca^òÖ û¯ÃÇ û^q‰ VÙØý¾. (7)

Vpqñµ²ñpt (üÉ{µ ÉÃÄñ¾ð^þÒ Rzºñ{ò3). a ˆüÉ{µ ÉÃÄñ¾ð^þ҉ VÙØ û{ñqc^ò

ˆ{ô¾ðz~]û^ñÑÒñ~, Pwc^ñt{à ^ôÍý¶‰ VÙܶÒ˵ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^
(áýÉâwɾð^þÒ Rzºñ{ò3). a2 ^ôÍý¶ýº = ¯ôhý{ýº.

b ... f ^ôÎóÕ²ñprÃ, áýÉâwɾð^þÒ T²ñº¶ñ^ Q“ð¾ºó]^g ûhñÃÅ, R®{±²ñprÃ

³Áã^ñ¾¶ñ^]û^ñvt VÙÖ ü²ñ~ Éóü¾ñ{ò4ºñü{ñ VÙÚ; R®{ ¯òâýq2 ~3¾ðÄý²4
VÙØ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (üÉ×^ Wz{ò VÙØ ~qc^ò). R~]a {ñz²¾ðºµ - R®{
¯òâýq 2 TvqñÛà “ô ] 4¾ü¶ ² 2Å]aµ, R~ bqñü{; ³Áã^ñ¾¶ñ^ QÛǵ
²ÕØcü^ñÑ VÙØ. áýÉâwɾð^Ñ P²ó4¶ñ¯µ “ô]4¾²2ı¾{3µ VÙÖ~]a Z¾ð
164 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 8 üÉ{µ ÉÃÄñ¾ð^þÒ

¶ñ^ ü¯ñ˲¾òîÁ{¶ñµ. d P~ bqñ{òüÖ; e Þíñ{ôº ±¾{ò²z{ò ²vwòºóÁ]ý^ºñüÄ

ÁhòÉó“ðÉñÞc^Ñ Pɾð^Ѳ]^à ^Ú]^±²óÖÉñ{òüÖ; f QÚ²óÙ³, Pɾð^þÒ±
³Áã^ñ¾¶ñ^] û^ñvt PÉþÚ Q“ð¾ºó]^± ²ñÁcü^ñÑ. g Rca RÁ]aµ ¯ñþÒ]a
³Áã^ñ¾¶ñ^ žžê]^Ñ Tvt, h Pcaz{ñüÚ ¯òzºÞú¾ò^Ñ TvrüÖ. i ˆÞ W¯ñ®
± ¾î¶ ^ ¶º{ò‰ VÙØ Pɾð^Ñ û^ñt³]^òÁz{ÉóüÖ PÈüÉñÄ]^z{òà RÁ±²~. j
3 3

üÉ{ {ñz²¾ðºµ ý^±²prÁ]a¶É¾ð^þÒ] û^ñvt. k [Éóvüx¾ðû²Á¶ñÙ {òÁ±²ñ{µ

3

²wò®~] Pº¾ðÉØ-¶¶¾¾ð^Ò{ò²{ò {òÁÉr^ÒòüÄ ²wò®~. [RÉÑü¯ñºó~ {ô¾ðz~]

û^ñÑÒñ~] ü¯ñ¹û^ñÑÓ-^ò×Ñ RÉÑ, ü¯ñ¹{ñÙ R~, R~]^ôqñÚ ²¾òïñ¾zý{±
²vxü{. [ü²ñ¹] ¯µžýqº ¯òþÄ]a P{ò~ø ¾¶ñ¹ P±¾ñ±{¶ñÚ{òüÄ ý^^Îóº±ü²ñ¹.
3

[W{µ²ýÖ®~] l Tc^Ó]a] aÕÖ¶ñÚÉÕýÖ ¯ôc^Ñ ûhñÃÅ. l [PÃÄûh¹~] ûh¹º]

2

^qÉ{ÃÄñ{zý{g ûh¹~. [m ^ÑÔt ^Äñ¹z m ~ø¹] n ¯òãòz { z¾Èºc^þÒ]û^ñvt

2 3 4

n ] Áïû¶caµ ^Ä®~ ~ø ãòz~, ¯òãòz { z ¾Èºzý{ ݲ¾ð “ òz{üÉñ²ñ{òºñºóÕØ

2 3 3 3 4 3

ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žµ. o ˆÉóvüx¾ðû²Á¶ñÙ {òÁ±²ñ{µ ²wò®~ RÉÑü¯ñºó~ {ô¾ðz~]

3

í{ò - {òÁ]^vw¶cý^ºñvqñÙ ²z{¾ñÉó ý^±³ýqºóüÄ ÝÉȺñ²ñ¾zý{

Éópt]^vÉÒ¾ð®{ÁÒòÚü²ñ~, PÉÁýqº “ò⺾ð "¯¶]^òÚò ^ 3{ò W~?" VÙÚ,
"¯µžýqº Þ¶õ²z{òüÄ RÁµ" VÙØ PÁÒògûh¹º, Pɾð P±²rüº ûh¹~ PÉÁ]a
žÙüÚ ²¾¶²{ 3z~]a±ü²ñÛ¾ð ; {òÁ]^vw¶cý^ºñvqñÙ ²óÙ³, ¸Ù×µ
¯ñÒòüÄ VÏ®{ÁÒòÛ¾ð. c üÉ×^ = P¯®º±¾üºñí¯¶ñ^. c2 QÞ®¯¶ñ^ = “ô]4¾¶ñ^.
d P~ = ýÉâwÉÞ¶ñ“ð ¾ ºwµ. e Éóɾwµ (Þíñ{ô º Rzºñ{ò3). g, h, k üÉ{µ
ÉÃÄñ¾ð^þÒ]û^ñvt Þ¾ðüɓðɾ٠{òÁÉr^ÒòüÄ VÙÛü{, ˆÉóvüx¾ð û²Á¶ñى
VÙØ - Pº¾ðÉص P¶¾¾ð^Ó]a ¯ò¾ðÉñï^Ù VÙ^ò×¾òüÖ, Pɾð^Óµ ³Áã^ñ¾-
´4{¾ð VÙܶóq®ü{ñÙÖ; Rɾð^Ñ RÁÉÁµ ³Áä^¾ò±²~ žžêzÉñÉÝý{2ºóǵ
ž]{ñÉÝý{ºóǵ VÙ^ò×¾ð (Rc^òÁ]aµ ¯ñþÒ]a Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). i
Pɾð ^ Ñ{ñÙ ³Áä^¾ò±²ñ¾ð ^ üÒñûÉÙÚ, (Þ W¯ñ® Rzºñ{ò 3). R~{ñÙ -
ÝÉñ²ü{3“z{òüÄ. j “±3{3ñ¾ðz{ 2µ (üÉ{3 Rzºñ{ò 3).

l Tc^Ó]aµ aÕÖ¶ñÚÉÕýÖ ¯ôc^ÑûhñÃÅ VÙÖ~ - Ýɲïñ¯ò^¾¶ñÚ R{¾-

ü{3É{ñ²¾“±3{3c^þÒgûhñÃÅ VÙÖ²r. m2 ~ø¹ = û{Òòz~. m, n2 (]3Áïµ Vcaµ)
ˆUt‰ = TÑ VÙÖ²r. n RÈÉñÍÉñ¾ð R Á®{Éóqz{òüÄ ¯òãòz 3{4z 3¾Èºc^þÒ]
û^ñvt ^ÄhÉóÃþÄüº, R±²r ûhñÃÇý^]a] ^Áz~ VÙ VÙÚ (¯òãòz3{4-
z3¾Èºzý{ Rzºñ{ò3).

{R{ 3 µ Q²ñ{{: á“qñ¾ðºñ{ò 3 Þú¾ò±¾² 3 ® { 4 ý“Ʋ¾ðºñüÄñhý^: ݳ 2 q{¾µ

T²Ä±4º¶ñü¯¯ Qhñ¾ðýº: ±¾ñüºñ üíña4⺶ñüw¯ P°²4ɲ¾ôÉñï²zÉñ{ò3¯ñ
üï~íñü{¯; ² 4 ^ 3É{ñ í^ 3~ìíóíõ É ºóå¯ñ “q 2íóz 3± 4º: ÝÉü¶ñï{ 3“ñºñµ
¯òãòz3{4z3¾Èýº: ü{3É{ñ®{¾ñ°É¾ðz{ü¯¯ P²ó {z ²¾òïñü¾ñz3Ê]{ÝÉñ°²3®{ò4-
Ⱥñ²ñ¾µ ±¾³ 3 z 3ý{ 4: {®¯òɾð z {¯mh ÝÉñ±¯ò^¶óÉ ÝÁâpÉñ ±¾{ 3¾ð “ ð º ,
ü{ 3 É{ñ®{¾Ý²¾ð“ñz 3 º{ò]û¾Ò¾ðºñ{ò 3 “òèxº {{ 3 ñ¯ôü¶É P®ºñ²ü{ 3ü“¯
{{3°Éñ{3¯µ. ˆ¶º¾ðÉ։ Rzºñz3Ê]{Éóãºõ^¾w¶óÉ P¯ò{¾Þñ{4ñ¾wµ Þc]DZ{µ
R{ò P^ñü¶¯ñ²ó ÝÉõ^¾ðz{ȺzÉñz; ¸üÄñ]{{ñz 3Á“ü{3É{ñ®{¾Ý²¾ð“ñz 3º{ò-
]û¾Ò¾ðº]2ºñ²^{ñºñü¶É PÉ{¾wôºÉñ]ºÝÉñ¾Ýºñgüh{ò {ò3].}

l2 , n, o ˆPÃÄ ûh¹~‰ VÙÖ~]a ž®{òÚ P¾ðz{2µ ü{3É{ñ®{¾ñ°É¾ðz{¯µ. R¾vqñµ

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 9 ^ôÍý¶ºóÛà 165

û^ñÑÒñ~‰ VÙ ý^ºñüÄ PÉþÚ]û^ñvt û²Ö±²ñ¾ñü{, PÉÜ]a±³Öµ³¶ñ¹

Pïc^ñ¾¶¶^ñ¾^ ¾ð±² ¶ñÚ ]¾òºñ^Äñ²c^ÒñüÄ û²Ö±²ñ¾ð]ý^ʵ Pzü{ñ²ñ{òºñºóÕØ.
3 4

p PÖ ü¶ÄñºóÁ]aµ ¶Á®{òüÖ RÉÑûhñÃÅÕØ; Pzý{ºóüÖ Rɾð^Ñ T{ ñßz~¯òÕ^òÖ~. 3

q [^ô{µ Rzºñ{ò ] r ¯òãòz { ¶ñÚ ^ô {zü{ñüq brÚ r Éñz ºc^þÒ ±¾É¾ðz{ò±²óz~. [¯ô¾ð
3 3 4 3 2 3

Rzºñ{ò ] ² ^ Éz a x°² Éz{ñüÄ, ˆTvt ^Òòzü{Õaµ²û¾Ùaý։ VÙÚ]^qÉ ¯ôc^Ñ

3 4 3 3 3 4

ý{ ÉñÉóâq¾ñ¹]û^ñvt QtÉ~. s [^ôÍý¶üº] t hñÄz{vwò~. u Tc^ÒÒÉóà ü²ñ¶-

3

{ÃÄ, Tc^Ñ Þ®{ñÚz~]aµ û^ñzý{. v Ut = TÑüÒ. ^Äñ¹ = ^Ä®~. ~ø¹ = ~øÉó. (8)

YÙ²{ñµ²ñpt. ¯ôc^Ñ ²vy^òÖ a ¯òⲠı¾ÈÁz{ò ¯ñÙ ^ñw¶ñpüqÙ; ]ÁâwÙ-

2

{òÁÉr^þÒ ¯òþÚz~ ÉñÍz~cü^ñÑ, RÉѲóýÎ]^üÉvrºóÁ®{òü^ñÒñ^òà VÙ^ò×Ñ.

^ôÍý¶ºóÛà Pca Z¾ð ^ôͶ^Úòpq žÎÉóÙ^ôÍ

¯ñÍý¶²ÄûhñÃÅ ¯ô¾wc^ñtµ û²ñ¹ ^ñv^òüÄÙ
WÍý¶±²óÖ±³]aµüh¶µ R®ü¯ñ¹]aµ Sü{ ¶Á®~
UÍý¶ºóà ^vw²ó¾ñÙ ^ÎÃÉñÍz~¶óÙ TÙÚòzü{. (9)

[^ôÍý¶ºóÛÃ] Tc^Ñ {vý¶ºóÛüÄ, Rɾð^Ó]az {vý¶ºñÉ~ - b ¾íÝ{¶Ý-

Þù]^ÒñüÄ P²ó ´ {¾ñý^. c Qý^ºñüĺóüÖ, R]^ñ¾ðºµ ûh¹^òÖ~. [Pca d Z¾ð Rzºñ{ò ]
4 4 3

e RÙÚÉóqz{òÄñÙ, RÙÛق VÙØ ûhñÃÄûÉñvx{ YÁ hvqñÄÙ ±¾É¾ðz{ò±-

P¾ðz{2µ - ^¾ð¶^Äñ²²¾µ VÙص ûhñÃÇɾð. o ü{3Éñ®{¾Ý²¾ð“µ zºñ캵 VÙÖ

±¾Þc^3z{òüÄ - T²ñºñ®{¾Ý²¾ð“žµ zºñ캵 VÙØ {òÁËÑÒµ ²ÕÖó, “± 3{3-
¯ò¾ðÉñïc^ñpt^ò×¾ð (Éóvüx¾ð Rzºñ{ò3). Rz{ñà - êz3¾ü{3É{ñ®{¾c^Óýqº
zºñìºý{ʵ, {{ 3 ñ¾ñ{ 4 ¯z{òÜýqº zºñìºý{ʵ ûhñÃÅ; "Rzý{Éópt
“ð ü ¾âq 2¶ñ¹ RÁ±²û{ñÙýÖ± ²ÕØcü^ñÑ" VÙܶóqz{òà ^ñµº^¾ð ¶ ¶ñ{Ã,
ü{3É{ñ®{¾ðºñ¶ózɶñ{Ã, T²ñºñ®{¾¶ñ{Ã, Tz3ü{3“ðº¶ñ^gûhñÃÇý^ PÙÖó]ü^
ˆÉóvüx¾ðû²Á¶ñÙ {òÁ±²ñ{µ ²wò®~‰ VÙØ PÞñ{4ñ¾wÉó]3¾ïÉó“òâqÛÚ
Þ¾ð ü ɓð É ¾þÚüº T²ñüºñü²º¶ñ^ ÝÉõ ^ ¾òÊcü^ñÑ VÙý^ºñüÄ; ¯òâ]Áâq-
üÉãzý{Êýqº P{ò 4^ñ¾ò]a ßz3ü{ 4ñ²ñºÈº{ò¾ò]{c^ÒñÚ T²ñºñ®{¾c^Ñ,
ü { 3 É { ñ ® { ¾ ð º ñ ¶ ó z É c ^ Ñ V Ã Ä ñ µ ^ ô Í g û h ñ Ù Ú ê z 3¾ ü { 3 É ý { ^ Ó µ { z -
Þ¶ñ¾ñ{4¯žµ ü²ñüÄ Pzº®{üïºc^Òñ¹ zºñìºc^Ñ VÙܶóqµ Þúhò{µ. p, k
PÖü¶Äñ¹ RÁ]aµ ¶Á®~ VÙÖ~ - ˆÉóvüx¾ð û²Á¶ñى VÙÖzý{± ²ÕÖ.
R~ = St²ñt. q, r2 (Éñz3ºc^þÒ) ˆ^ô{µ‰ VÙÖ~ Éñz3ºz~]aµ T²Äèwµ. ŠˆžÎˉ
VÙØ - Éñz 3ºµ “ñ± 3{ 3¶ñ¹ RÁ]ý^ºñüÄ T²Äèw^ò¯µ P¯ñÉ“ð º ^µ.‹
s, t PÉ{ 4ñ¾x¾ð z { 2µ (hñÄûÉÙÖ~). u P~]a Éóɾwµ (Tc^Ñ Rzºñ{ò 3).
v "¯òãòz3{ 4z 3¾Èºc^þÒ" Rzºñ{ò3Éñ]ºz{òà Þc]3Áïõ { c^ÒñÚ “±3{ 3c^Ó]a
P¾ðz{2zý{ ûÉÒòºót^ò×¾ð (Ut Rzºñ{ò3). (8)

YÙ²{ñµ²ñpt (^ô Í ý¶ºóÛà Rzºñ{ò 3). a ˆû²ñ¹‰ VÙ^òÖzý{ ^qñèòz~

(¯òâ²2ı¾ÈÁz{ò VÙÖ~). b, c Qý^ºñüÄ = ¾íÝ{ü¶ñ²ó4´4{¾ñý^ºñüÄ. d, e
ˆZ¾ð‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (RÙÚÉóqz{òÄñÙ RÙÛÙ VÙØ ûhñÃÄûÉñvx{
166 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 9 ^ôÍý¶ºóÛÃ

²ó]^òÖ Éñz ºz{òÙ ^ôüÎ ³]^òÁ®~. f [¯ñÍý¶ ²Ä ûhñÃÅ] g ¯ñÍý¶ - aÕÖµ;

3

h PÉÕØ]^òÃÄñ{ WÕÖc^þÒ± ²Ä˵ ûhñÃÅ. i ˆTvtž¶óÍ®~µ ^q®~¶óq®~µ‰ VÙØ

Þ¾ðüɓðɾþÚg ûhñÃǶñü²ñüÄ, RÉÙ RÙÚ~ûh¹{ñÙ, RÙÚ~ ûh¹{ñق VÙØ

ûhñÃÄñ¯óÕ²¾ð^ÒòüÖ. j ¯ñûÎÙØ - aÕÖz~]aµ, RÃÄñ{~ûhñÃÇý^]aµ, ¯ñقVÙØ
P²ó ¶ñ¯òz{òÁ]ý^]aµ ü²¾ð. [¯ô¾ð Rzºñ{ò ] k ¯ôc^Ñ ý{ ÉñÉóâýq^Òñºñt^òÖ R±û²ñ¹
4 3 3

VÙ ^vy]a YÁ ÉÝ~Éñ¹z ü{ñÕØ^òÖ{òÃþÄ. l ˆü¯ï ¯ñ¯ñÝ{ò ^òmh¯‰ VÙØ,

PÉþÚûºñÎó®{û{ñÁ ü{ Éý{]a l ÉÝ~zɞvt‚ VÙÖóÁ]^òÅüÖ Pɾð^Ñ ûh¹^òÖ~
3 2

û¶¹‚ VÙØ ü{ñÕØÉ~. ¯ñc^Ñûh¹^òÖýÉ û²ñ¹ºñ^òÃ, ¯ô ûhñÃÇ^òÖ~ û¶¹ºñ¹

VÈÉÒË ² Å]aµ?‚ VÙÚ, m [WÍý¶±²óÖ±³]aµ üh¶µ] n WÍý¶ - YÁ ¯Ùý¶-
2

ÊvqñÛà Pzý{ WüÎÎñ^g ûhñÃÄ]^qÉ{òüÖ. o VÃÄñ í®¶c^Òòǵ ¾ýèºñµ.

WÍý¶ - {vý¶. {vwò{ñÚ í®¶û¶ÙÚ˶ñµ. ¯ñc^Ñ í®¶c^Òòà ¾ýèºñ¶~üÉñ
ü{t^òÖ~? RÉÑü¯ñ¹]a± ²¾òïñ¾¶Ùü×? Pzý{g ûhñÃÄñü{ ¶Õû×ÙýÖg ûhñÃÇ-
^òÖû{Ù? VÙÚ; Q^òÃ, hµ²Øz{ñ¾ð]ý^]a(hµ²Øz{ñ¾¾ð]ý^]a - ²ñ.)±ü²ñ^ üÉyü¶ñ?
{hµ³ - QþÚ]ü^ñý¾±³Ã; Pý{ PØz~] ^pqñ^] ^ptÉ{Õa, P®{± ³ÃÅüÄüº
YÙØ ü²ñ~µ; ^ºóØ ü{qüÉvqñ - VÙØ û²ñÁÑ} [R®ü¯ñ¹]aµ Sü{ ¶Á®~] p Pr
²ÕÖóÚ ¶Á®{Ùü×? q UÍý¶ºóà - žýÖºóüÄ. UûÎÙ²~ - žýÖ. r ¯ôc^Ñ ûh¹^òÖýÉ
ü²ñÄÙÖó]ü^ žýÖºóüÄ ûh¹{{ñ^˶ñµ. s [^vw²ó¾ñÙ Rzºñ{ò ] T²^ñ¾^ÛÚ
3

VÙØ). f, g, h ¯ñÍý¶]a R¾vt û²ñÁÑ. g ¯ñÍý¶ VÙØ - aÕÖ¶ñ¹, Ýɲ-

ÉóÁz 3{ 4c^þÒg ûhñÃÅ VÙØ; h R¾vqñÉ~ - ¯ñÍý¶ VÙØ - û²ñ¹ºñ¹,
PÉÕØ]a RÃÄñ{ÉÕýÖgûhñÃÅ VÙÖ²r. i P~ Wû{ÙÚ (Tvtµ T¶óÍ®~µ
Rzºñ{ò3). j R±²{ 3µ R¾výqʵ ûhñÃÇü¶ñûÉÙÚ (¯ñÍ VÙØ Rzºñ{ò3). g, h
ºz3Éñ, aÕÖzý{± ²óÙþÚ Pɾð^Ñ ûhñÃǶɾð^üÒñ VÙÚ (PÉÕØ]a Rzºñ{ò3).
R~ aÕÖ¶óüÖ VÙÖ²r. j ¯ñÍ VÙØ - RÃÄñ{zý{g ûhñÃÇý^ýºg ûhñÃÇ^òÖ~
VÙØ P¾ð z { 2ñ®{¾ÉóÉýèºñüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ñÍ VÙØ aÕÖz~]aµ
Rzºñ{ò3). a, k ˆû²ñ¹‰ VÙÖ~]a - (¯òâ²2ı¾ÈÁz{ò) VÙØ PÉ{ñ¾òý^ºóüÄ
PÁÒògûh¹~, ¯ôc^Ñ Q“ð¾ºó]^òÖ~ ÝÉ{®z¾¶ñ¹ Q“ð¾ºó]ý^ºñüÄ Pû{ñÁ
ÉÝ~Éñ¹zü{ñÕØ^òÖ{òÃþÄ VÙØ {ñz²¾ðºñ®{¾µ (¯ôc^Ñ ý{3ÉñÉóâýq^Òñ¹
Rzºñ{ò3). l Pɾð^Ñ ûh¹ºñ¯òÕ^, (ÉÝ~Éñ¹z ü{ñÕÖÉóÃþÄ) VÙý^]a üï~
Wû{ÙÚ (ü¯ï Rzºñ{ò3). a, k Q^, û²ñ¹‚ VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ - a ý{3Éñ-
Éóâq¾ñ¹ Qt^òÖ~ ¯òâ²2ı¾ÈÁz{ò VÙØ YÙØ; k, l R¾vqñÉ~ - ˆü¯ï
¯ñ¯ñÝ{ò‰ VÙØ ÝÉ{®z¾¶ñÚ ü{3Éý{ RÃÄñý¶ºñüÄ ÝÉ{®z¾¶ñÚ ^¾ð¶µ RÃþÄ
VÙØ. l2 (ÉÝz~zɵ Tvt VÙØ RÁ]^òÅüÖ) ÝÉ{®z¾ÉÝ~zɵ TvûqÙØ
RÁ]^òÅüÖ VÙÖ²r. m, n ˆWÍý¶± ²óÖ±³]aµ‰ VÙÖ~ - Þ¾ðÉí®¶c^þÒʵ
ûhñÃÇ^òÖ~ VÙØ ÉóÉèòz~ P~ ^ñptµ²r VcdüÚ VÙÚ (YÁ ¯Ùý¶
Rzºñ{ò3). o Qý^ºñüÄ (VÃÄñ í®¶c^Òòǵ ¾ýèºñµ) VÙÖ²r. p Pr²ÕÖóÚ
¶Á®~ VÙÖ~ - {òÁÉr^þÒ± ²ÕÖóÚ ¶Á®~ VÙØ Ýɲ 4ñɵ, Þñ¾¶ñÚ
¶Á®û{ÙØ hñt(dØtÞ). p, s Pr²ÕÖóÚ ¶Á®~ VÙÖ~ - ˆ^Îà ÉñÍz~¶óى VÙÖzý{±
²ÕÖ. ºz3Éñ, hñt(dØtÞ) - Âq4¸Äµ VÙØ. P{2Éñ, hñt(dØtÞ) - “ñÝz¾ßz3{4¶ñ¹
T²ü{3“²¾µ²¾ñ±¾ñ±{¶ñÚ VÙØ. r ^ôÍgûhñÙÚ R¾vüqñüq ޞghºµ. (¯ôc^Ñ
ûh¹^òÖýÉ Rzºñ{ò3). q UÍý¶ºóà = ±¾ñ±{òºóüÄ. s RÙÚû¶ñÁ ¾üÞñ]{ò (Pr]
^Îmk Rzºñ{ò3). Pr]^Îmk VÙÖ~ - ßz3{4¶ñ¹ PÉóĵ²3²2ı¾{3¶ñ¹ Ýɲñ-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 10 TÙÚòz~ 167

]ÁâwÙ{òÁÉr^þÒ ÉñÍz{± ²ñÁcü^ñÑ. t Pr]^Îmkû²Øµ ¶Á®{òüÖ. P~

ûh¹Ê¶óqz{òà u [TÙÚòz~] v ˆÝµÁü{ñ ºgh {ò ü“ñ² ¯µ‰. w VÃÄñÁû¶ñ]^
2 4

P°Þ®{ò z~ ÉñÍz{±²ñÁcü^ñÑ. x R±²r ûh¹ºüÉ, VÃÄñ í®¶c^Òòǵ ¾è^¶ñ¹

4

RÉÑü¯ñ¹]aµ ²¾òïñ¾¶ñµ; ±¾ñ±{µ ûh¹{~¶ñ^Äñµ. (9)

²z{ñµ²ñpt. a RÉÓ]a ]ÁâwÙ{òÁÉr^Òòà TvqñÚ a2 X^ñ®zºzý{ P°Þ®{òz~

PÉþÚüºz~cü^ñÑ; RÉÑ TìíõÉó]aµ VÙ^ò×Ñ.

TÙÚòz~ ¶Õû×Áû{¹Éµ û{ñÎñÑ PÉþÚºÃÄñÃ

°µ¶ógýh ûhñÃÅ °µ ü{ñÑ aþÄ]^±²tµ PÙþÚ¶õ¾ð
¶ÙÚ±²t¶ýÖÉñwþÚ Év~ɾñ²{ò
¶ÙÚþÚ Wz~¶óÙ Wz~{ǵ û{ñÏ{ñtü¶. (10)

b[TÙÚòz~ ¶Õû×Áû{¹Éµ û{ñÎñÑ PÉþÚºÃÄñÃ] c RÙÛ¾ð]a RÙÚ²¾òïñ¾-

û¶ÙÖóÃþÄüºñ? P~ PÖó®~ ²¾òï¾ò]^üÉvqñüÉñ? d žÎc^ñà d {^¾ ¸]^òüÄ d
2 3

S¾ghôý¾ ^pt¶ñü²ñüĺÙü× ¯ôc^Ñ ²vy^òÖ ²¾òïñ¾µ? e 'ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“µ

3

°Â²¶ñý^ºñüÄ “ðÄñ]4ºµ VÙÖ²r. m, s, u, v ˆTÙÚòz~ - ÉñÍz~¶óÙ - WÍý¶±

²óÖ±³]aµ üh¶µ‰ VÙØ P®Éºzý{ ÉóÉèòz~, ±¾¶ñwµ (ݵÁü{ñ ºgh2{ò
Rzºñ{ò3). s, w ˆÉñÍz~¶óى VÙÖ ²ïùÉh¯ñ¾ðz{2µ (VÃÄñÁµ Rzºñ{ò3). x, v R±²r
ûh¹ºüÉ = TÙÚòz~ ÉñÍz{üÉ VÙÖ²r. (R±²r ûh¹ºüÉ) Rzºñ{ò3Éñ]ºñ-
¯®{¾µ (ˆÝµÁü{ñ ºgh2{ò‰) VÙ^òÖ ±¾¶ñwµ ^vt û^ñÑÉ~.

^ôÍý¶ºóÛà VÙØ ~qc^ò, û²ñ¹ ^ñv^òüÄÙ, ^vw²ó¾ñÙ ^ÎÃ, - TÙÚòz~ -

ÉñÍz~¶óÙ, WÍý¶± ²óÖ±³]aµ üh¶µ, R®ü¯ñ¹]aµ Sü{ ¶Á®~, UÍý¶ºóÃ
Rzº®Éº:. "^ôÍý¶ºóÛà - P¯ò²w¶rºñ^ É®{ ¯ò^¾ðãz{ñüÄ, ^ôͶ^Ù = ¯ôhÙ;
hvq3ñÒÙ VÙÖ²r. žÎË = Éñz3ºµ. ¯ñÍý¶ - {a{òºóÃÄñ{ ü¶Ûwò±³;
ü{3É{ñ®{ü¾ñz^¾ðãc^þÒ ü¶Ûwòz~ VÙÖ²r. WÍý¶ = WÍÉý^ºñà ɾ]^qÉ,
UÍý¶ºóà - Ýɲ±¾ñ±{¶ñ¹, ²ýκ{ñ¹± ü²ñÁ^òÖ ±¾^ñ¾zý{z {±²ñ{²r.
UÍý¶ = ²Îý¶, TÙÚòz~ = ¯òþÚz~" VÙØý¾. (9)

²z{ñµ²ñpt (TÙÚòz~ Rzºñ{ò3). a ˆTÙÚòz~ ¶Õû×Á û{¹Éµ û{ñÎñÑ PÉþÚ

PÃÄñÃ, Évtɾñ²{ò ¶ÙÚþÚ Wz~¶óÙ Wz~{ǵ û{ñÏ{ñtü¶‰ VÙÖzý{
^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (RÉÓ]a Rzºñ{ò 3). a 2 X^ñ®zº¶ñÉ~ {ñÙ ²ÕÖóÚ
Éóãºzý{ ûºñÎóº üÉû×ÙØ PÖóºñ{òÁ]ý^. b TÙÚòz~ - ({Ùû¯mhñüÄ
¶{òz~). P{ñÉ~ - YÁ ÉÝ~Éñ^ ¯òþÚz~ VÙÖ²r. c ˆPÉþÚ PÃÄñà - TÙÚòz~
¶Õû×Á û{¹Éµ û{ñÎñщ VÙ^óÖÉÓýqº ïñ¾ðz{3²4ñÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(RÙÛ¾ð Rzºñ{ò 3). RÙÛ¾ð]a RÙÚ ²¾òïñ¾µ RÃþÄüºñ VÙÖ~ = Pɾɾð
±¾]Ázº°a 3w¶ñ^ÉÙü× ²¾òïñ¾¶óÁ±²~ VÙÖ²r. d ±¾]Ázº°a 3w¶ñÚ
²¾òïñ¾µ ²vxü{ üÉüÖ ²¾òïñ¾µ ²vy^òÖ~ PÞc^ 3{µ VÙܶ~]a YÁ
z3Áâqñ®{µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (žÎc^ñà {^¾ Rzºñ{ò3). d2 {^¾ = hòý{º, d3 S¾ghôý¾
= Q¾ðz3¾ÉÝz¾µ. e RÉѱ¾]Á{ò{ñÙ Wû{ÙÚ (ü{ 3É{ñ®{¾Ý²¾ð“µ Rzºñ{ò3).
168 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 10 TÙÚòz~

RÉÓ]a± û²ñ×~' VÙØ PÖóºüÉvqñüÉñ? f {Ù û¯mhñüÄ ¶{òz~ üÉû×Á

û{¹Ézý{z f û{ñÏ{ÖóºñÑ RÉÑ. g ˆ² ñúñz±¾± Á{ò Þùݯò] { :‰ VÙ^òÖ²rüº;
2 3 4 3 4

h ²óýÖû{ñϵ ²ÁÉz{òǵ ²óýÖû{ñÏ{ÖóºñÑ. i ˆžþÄüºñ žÏžÕص ü²ñ®{òÄ ...

û²Á¶ñÙ¶þÄüºñ {òÁüÉc^qû¶ÙØ ^Õ^òÙÖ Éñh^µ - RÉѲ¾ü¶‰({òÁÉóÁ.60) VÙØ

¯ôc^Ñ Q“ðh¾ðº±²tµ ²rºÙü× P±²ÁÉz{òǵ; j RÚò R±ü²ñ~ ²¾ðÉ{zý{Éópt±
²{¾ð]bpýq± ²ÕØü¶ñ? k (P¯®ºý{ Ézɵ) l 'üÉüÖûºñÁ Q“ð¾ºü{ Éý{ Tvt,
3 3

P~ ¾èò]^òÖ~' VÙØ ¯òþÚ]^ Éó¾^òÃþÄ^òs¾ð VÚ]a. m (Þï ²z®ºñ) VÙØ

û²¾òºû²Á¶ñÑ {òÁÉr^Òòà Rɾð ³aµ ü²ñ~µ Rɾð]a m Vtz~]ý^¯ôpq±³a¶z{þÚ 2

ü²ñ]^ò, û²¾òºû²Á¶ñÑ{ñµ Tz ü{ “ðº¶ñ^± ³]^ÖóüºÙ. n (Rºµ è¶ñ h) o ¾ñÉw-

3 3

Üýqº íòc^þÒʵ ¾ñèß^Óýqº {¾ðí¯² ¾ðzÞ¯c^þÒʵ û²ñØz{òÁ®{~µ Pɾ~

4

YÁ RÙûhñà ü^p^Äñµ, VÙØ^òs¾ð. p (´ û¶Ò h “¹ºñ) q Rz{ý¾]^òýq ^òq®{~µ

4

({Éñcü^ ޞ²ñÉó“µ) VÙ^òÖ²rüº PÉ¾ð ¶ rºóÅÁ±³ YÁ^ñà ßz {ò ]aü¶ñ? 3 4

VÙܶz{ñüÄ^òs¾ð. r (¯òº¶“ðh { ¾ðü¶) s "¾è^zÉ{ ¾ð¶µ Pɾð{þĺóüÄ" VÙܶz{ñüÄ

4 4

^òs¾ð ¯ñÙ RÁ®{~; t (¯ zÉñ a¾ð¶ó { “] ¾ôÉ ² ݶ ² ݶñ¾ðï ü{íÞñ) VÙÖ~µ

3 3 4 4

PÉý¾±²ñ¾ðz~. (²{òȾ{ñzɵ) (W{z Ⱦ{µ ¶¶) VÙÖÉÁýqº Ⱦ{û¶ñÎóº, 'VÚ]a

3

VÙÚ YÁ Þc^òzý{Êvqñ]^ò u RÉÕýÖºÎó]^ ¯òþÚz{òüÄÙ ^òs¾ð. (Éó² ĵ ¶ü¶{ µ) 2 3

v {±²ñ{ýÉʵ {±²óÕÖóÚ. v Q¾ð]a±ü²ñüÄûºÙÚòà w (¶ñ°ãñxµ ]Á{] ü¯å ]Á{-

2 4

¶óÉ), x (Qz¶ñ¯µ ¶ñ°ãµ ¶®üº)VÙÖɾð]aµ TvrüÖ ¶Úògk; y PÉý¾ûºñÎó®{ñ¾ð

f “±3{ 3ñ¾ðz{2µ ({Ù û¯mhñüÄ Rzºñ{ò3). f2 (û{ñÏ~ PÖóºñÑ) ˆû{ñÎñщ VÙØ -
Þñ¶ñ®º“±3{3¶ñý^ºñüÄ ²3ñúñz±¾±4Á{ò û{ñÏ{ÖóºñÑ VÙÖ²r. g ±¾Þ]{ݺ
ïó ±¾{òüã{4:. ²3ñúz{òüÄ û{ñÎ ±¾Þ]{ò Tvüqñ? VÙÚ (²3ñúñz±¾± 4Á{ò
Rzºñ{ò3). ˆû{ñÎñщ VÙÖ{òÙ ^ñâýq2 (²3ñúñz Rzºñ{ò3) VÙÚ˶ñµ. h ²óýÖ
= ±¾{ò²gh®z3¾Ù. i ˆ²óýÖ û{ñÏ~ PÖóºñщ VÙÖü²ñü{ - ²4^3Éz3Éóãºû¶ñÎóº
PÖóºñÑ VÙØ ÉóÉèòz~, P~]a ±¾¶ñwµ (žþÄüºñ Rzºñ{ò3) {òÁÉóÁz{µ.
j ˆ¶þÄüºñ {òÁüÉc^qµ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ ¾üÞñ]{ò (RÚò R±ü²ñ~ Rzºñ{ò3).

k ˆ¶Õû×Á û{¹Éµ û{ñÎñщ VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ (P¯®ºý{3Ézɵ Rzºñ{ò3).

l Éó“ðüÄãüÉþÒºóüÄ "¯ñÙ ü{3É{ñ®{¾±¾Éþw PÃüÄÙ" VÙØ ûhñÃÇ^òÖÉÓ-
ýqº ïñ¾ðz{3²4ñÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (üÉüÖ Rzºñ{ò3). m û²¾òºû²Á¶ñþÒz
{òÁÉr û{ñÏý^ Tvüq VÙÚ (Þï ²z®ºñ Rzºñ{ò3). m2 Vtz~]ý^¯ôptý^ =
²¾òh¾ðýº. n, o ˆRºµ è¶ñ h‰ VÙÖ~]a ïñ¾ðz{3²4ñɵ (¾ñÉwÜýqº Rzºñ{ò3).
p, q ˆ´4û¶Ò h “¹ºñ‰ VÙÖ~]a ïñ¾ð z {3²4ñɵ (Rz{ý¾]^òýq Rzºñ{ò3). r, s
ˆ¯òº¶“ð h { 4¾ð ü ¶‰ VÙ^òÖÉÓýqº ïñ¾ð z { 3² 4ñɵ (¾è^zÉ{ 4¾ð ¶ µ Rzºñ{ò 3).
t PÉÁýqº ¾è^zɵ ^ñxÉórà Ýɺz¯µ ²vwÄñü¶ VÙÚ (¯ zÉñ Rzºñ{ò3).
ºz3Éñ, P±²r {Ú]a “]{ò Tvqñ¹ÉóprÁ®{ñüÒñ VÙÚ (¯ zÉñ Rzºñ{ò3).
u RÉÕýÖ = T]{c^þÒ. ˆR{µ‰ VÙØ - T]{c^þÒ ²¾ñ¶¾ð“ò]^òÖ~, v2 (Q¾ð]a±ü²ñüÄ
VÙÚòÃ) ˆ¶ü¶{3µ‰ VÙý^ºñüÄ Q¾ð]a±ü²ñÄ VÙÖ²r. x ¶°âºû¾ÃÄñÁµ
]Á{]4¯¾Ùü×, Éóü“ãò]^òÖû{Ù VÙÚ (Qz¶ñ¯µ Rzºñ{ò3). w, x, y ˆ¶ñ°ãñxµ‰
VÙÖ “± 3{ 3µ - Þñ¶ñ®º¶ñý^ºñüÄ, ˆQz¶ñ¯µ ¶ñ°ãµ ¶®üº‰ VÙÖ
û²Á¶ñÓ]aµ ¶°âºzɵ TvqñÛǵ, ˆ]2ºñ{: ±¾ñìn: ]Á{ìn“ðh Þñ°]ü¾ñ-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 10 TÙÚòz~ 169

{òÖz~g ûh¹{ÉÕüײñ{òºñ¹ ÉóÏ®{~. z {±²ñ{~ {±²óÕØ, z P~]a PrûºÙ? VÙÚòÃ

2

(¶¶ü{ µ) Pɾð²]^à aýÖºóÃþÄ, P~]a RÄ]a a ¯ñÛý^ºñüÄ. b [°µ RgýhûhñÃÅ]

3

c Tc^Ó]a Râq¶ñÚÉÕýÖg ûhñÃÅ. d P¾ð z { {zzÉzý{± ²ñ¾ð z {ñǵ RÉþÒ±

2

²ñ¾ðz{ñǵ ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“µ û²ñ×{ñºóÁ®{{òüÖ, RÚòÊÑÒ~ Tc^Ó]a ±¾{ò-

3

²®¯c^þÒg ûhñÃÇý^ºñºóÕÖóüÖ. [°®ü{ñÑaþÄ]^] RÉÕØ]a Éó]Á{¾ñ¶É¾ð^üÒ

e ¯ôc^Ñ. f ~ ¾ðÈÁz{¾ðûh¹Éý{ f ÈÁz{ÉñÙ^Ñ ûh¹É¾ð^üÒñ? g ˆü{ñÒÉþÚºÃÄñÃ
3 2

û{ñÎñ‰(ž.{òÁÉ.63) VÙÖÙü× ¯ôc^Ñ ûhñÃÇÉ~. QÛà ûh¹º h Pt±²û{Ù? VÙÚ,

i [¶ÙÚRzºñ{ò ] j üÉý{ ^Þ¶{ò ^µ ºÛÚÉþÚ± ²ÕÖ± ²ñÁcü^ñÑ. k Q^ ¶ñ{ò ^ÒòÃ
3 3 4 3 3 3

ûhñÙÚÉÕýÖ] û^ñvüqñ ²¾òï¾ò]^± ²ñ¾ð±²~? l ¶ÙÜý^ºñÉ~ P± ºñÞ¶ñ¹, 4

Pz ºº¯Éó{ò ±¾ñ±{¶ñÚzý{ºñ{Ã, m PÙÖó]ü^, m ¯òzºzɶñ¹,³Áã³z {ò ±¾² É-

4 4 2 3 4 4

¶ÃÄñý¶ºñüÄ Éó±¾Äµ² ñ{ò ü{ ñãÞµ² ñÉý¯ºóÙÖó]ü^, m ´¾ðÉ´¾ðüÉñghñ¾w-

4 3 3 4 3

““ðh ¾ñ^4É: … Þz3ÈÁzü{ñ ¯ò¾°]ü¾ñ“: “cü^ ¶z3²4ñ]3ºÞcèºñz‰ (¾ñ.Þù. 26 -

13) VÙØ - Rɾð ]Á{ìn¾ñý^ºñüÄ, ˆ¶ñ°ãñxµ ¶z4üº - ]Á{]4ü¯å‰ VÙØ
Éóü“ãòz~ PÉý¾ YÎó®{ñ¾ð {òÖz~± ²vwòÚ T²^ñ¾µ ü²ñüÄ VÙØ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð. ºz3Éñ, ˆ¶ñ°ãñxµ ¶z4üº - ]Á{]4ü¯å - ]Á{¶óɉ VÙØ
üºñí¯ñ®{¾zý{ ÉóÉèòz~]û^ñvt ¶ñ°ãñxµ VÙ^òÖ ¯ò¾ð{4ñ¾wz~]a
±¾üºñí¯µ VÙ VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Qz¶ñ¯µ Rzºñ{ò3). ¶°âº¾ð]aÑüÒ
]Á{]4¯¾ð]ag ûh¹{~ ü²ñüĺñºóÕØ VÙý^ºñüÄ ¶°âº¾ð^Òñ^òà ]Á{ìn¾ñ¹
RÁ]^üÉyµ VÙص, RÉÁµ ¶°âº¾ñý^ºñüÄ P±²rüº RÁ]^ Pt±²~,
PcdÚÙÖó]ü^ {µý¶ûºñÎó®{ɾð^Ñ {òÖz~ Þµ²4ñÉó{¶ñÚ R~ {Ù {òÖz{òǵ
QÉü{ VÙص ±¾^ñ“ò±²ó]ý^ - ¯ò¾ðz{4ñ¾wz~]a ±¾üºñí¯µ VÙØ {ñz²¾ðºµ.
v, z, a "{±²ñ{ýÉʵ" R{òÉñ]ºÝº Éóɾwµ ({±²ñ{~ Rzºñ¾±4º, ¯ñÙ Qý^ºñüÄ
Rzº®ü{¯). ]Á{ìün ¾ñü¶ ]Á{¶²ó Þ¾ðɵ ]Á{]4ü¯å ]Á{¶óÉ ¶z3ü{3ñãÉü“¯
Éó{{2µ P²4Éz R{ò ²4ñÉ:. z2 P~]^r VÙ VÙÚòà - ²2źñý¶]a üï~ VÙ
VÙÚòÃ VÙÖ²r.

b, c, d ˆ°µ Rgýh ûhñÃʼn - VÙØ Éñ¹ É®{²r ûhñÃÅ VÙý^ºñüÄ, (P¾ð z { 2-

{zÉzý{± ²ñ¾ðz{ñǵ VÙÖ~) Ⱥ{òü¾^z{ñüÄ ßz3{ò4]aµ. d P¾ðz{2{zɵ =
ºñ{2ñ¾ðz2ºµ. ºz3Éñ, ˆÞµÞñ¾®¼¯{ñ²õ4{ñ‰ Rzºñ{ò3ýº± ²ÕÖ (P¾ðz{2{zÉzý{±
²ñ¾ðz{ñǵ VÙÖ~). e ¯ôc^Ñ = {ü{3^ü“ãzÉÝɲ¾ñÚ ¯ôc^Ñ. f (~3¾ðÈÁz{¾ð)
VÙ^òÖ Éñ]ºz{òÕa - ²4^3ÉzÞµ² 3®{4µ RÃÄñ{ñ¾ð ûh¹Éý{ ²4^3ÉzÞµ² 3®{4µ
TýqºÉ¾ð^Ñ ûh¹É¾ð^üÒñ VÙØ {ñz²¾ðºµ VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð. f ~3¾ðÈÁz{¾ð
VÙÖ~ - h]¾ñ{ò3- Äñmh2¯µ RÃÄñ{ñý¾. f2 (ÈÁz{ÉñÙ^Ñ) hñt(dØtÞ); Þz3ÈÁz{-
žµ, ü{ñÒòà kÕØýqý¶Êµ. ÈÁz{Éñ® - h]¾Éñ® VÙضñµ. g ÈÁz{ÉñÙ^Ñ
ûh¹É~ W~ VÙÚ (ü{ñÑ Rzºñ{ò3) ž{à {òÁÉ®{ñ{ò.

h Pt±²~ = ±¾ñ±{µ. i, j {ñz²¾ð º µ (üÉý{3^ Rzºñ{ò3). k üÉý{ 3^Þ¶{ò4^3µºÙ‚

VÙÖ~]a ±¾{òü^ñrzüɯ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Q^ 3 ¶ñ{ò 3 ^Òòà Rzºñ{ò 3 ).
Q^3¶ñ{ò3^Ñ VÙÖ~ ý“Éñ^3¶ñ{ò3^Ñ VÙÖ²r. l, m ¶ÙÚ±²tý^ = Pz4ºº¯µ
²vw±²tý^ºñ{Ã, ¯òzºzɶñ{Ã. R¾výqʵ PýqüÉ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(¶ÙÜý^ºñÉ~ Rzºñ{ò3). m2 (¯òzºzɶñ¹ Rzºñ{ò3) ¯òzºzÉñz Pû²ÒÁüã-
ºzɵ, Pû²ÒÁüãºzÉñz3ü{3ñã¾ñïózºµ. m3 “±3{3²ݺ üÉ{3ݺ z¾òèxÉ-
Ý{2ñºózÉñz ^{ 2µ ¯òzºzɵ Rzºñ“c]º Q°´¾ð É õ ¯ òzºzÉü¶É {®¯òzºzɵ
170 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 11 û{ñÏ{ñr

]¾¶z{òüÄ Tz{ü¾ñz{ü¾ñghñ¾ð º ¶ñwzÉzý{± ²ÕÖg ûhñÃÅÕ×{Ã. n ¯òzº¶ñÚ

üÉ{ ±¾{ò²ñz ºÛý^ºñüÄ É®{ WÕÖzý{ÊýqºÉþÚ. o [Év o ~ɾñ²{ò ¶ÙÚþÚ]
3 3 2

p ü^pqñ¾ðÉñ¹] ü^pt±ü²ñ^ñü¶ ^vxüÄ^vt P°² Éó]^Äñµ²r É®~ PÉ{¾òz{ÉþÚ.

4

q ¯ô¾òüij]a PÏ®{òÛý¾ ž^z{òüÄ ¯ôý¾zû{Òòz~± ²¾òï¾ò]a¶ñü²ñüÄ ü{¾ð±²ñ^Û¾ð]a

ü¶ñïóz{ RÉþÒ Év~ɾñ²{ò¶ÙÚÙ{òÁ¯ñ¶zý{g ûhñÃÅ Q“ð É ß±²ó]^±

²ñÁcü^ñÑ. r [Wz~¶óÙ] s Éñ¹²ýqz{ ±¾üºñí¯µ û²Ö Wz~cü^ñÑ. t ˆhô¾ð²¾Éñ~vw
Éñ¹{ñÜØü¶ñûÉñÙ؉ (û².{òÁÉ.52) VÙÖÙü× ¯ôc^Ñ ûhñÃÇÉ~? u [Wz~{ǵ]
¯ôc^Ñ ]Á{ñ¾ðzý{ ^Òñ¶ÒüɺÙØ; "ˆP{ üÞñ£² ºc^ ü{ñ ² É{ò‰ VÙ^òÖ²rüº Wz{òÚ
2 2 4 3 4

Þ¶¯®{¾z{òüÄ ±¾³ z ý{ ºñ¹. v [û{ñÏ{ñtü¶] w Tw¾ð z {òÊvqñÛà ûh¹É~

3 3 4

w P~ü²ñüÄ ^ñyµ. x { ¾òz~ Ⱥñ²ñ¾èý¶Ê¶ñµ.

2 4
(10)

¯ò^ ¶z{òÃ, a Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóýº a ÞîÁ{ º¶ñ^ P± ºß]^ÉÃÄñ¾ð, {ñµ ²ó¾ò®~²pq

3 2 3 4

Ⱥޯµ ²qñü{ ² Äz{òüÄ P®Éºó±²¾ð VÙ^ò×¾ð.

2

û{ñÏ{ñrz~ø¶wòÉvwÜ]a Qpûh¹~ü¯ñ¹{ô¾ð®{
ÉÏÉñ{û{ñó^Í ÉvaÁb¾ðghqü^ñ²ÙûhñÃ
ÉÏÉñ{ Qºó¾z~Ñ Rýɲz~ ûÉÖó^Óµ
û{ñÏ{ñr±²ñqÉÃÄñ¾ð ~]^hôĶóľð^üÒ. (11)

b [û{ñÏ~ Qrz ~ø¶wòÉvwÜ]a Qpûh¹~ ü¯ñ¹{ô¾ð®{] VÙÖ~]a Pµ¶c^òºµ¶ñÑ

Rzºñï (´¾ðÉ´¾ðÉ Rzºñ{ò3). i, n “±3{3ñ¾ðz{2µ (¯òzº¶ñÚ Rzºñ{ò3). i R®{ ²èz{òÃ,
ˆ¶ÙÚ±²tµ‰ VÙ^òÖ ^¾ð¶wò±¾üºñ^z~]a ZÒhòzº¶óÃþÄ; P~]agüh¾ û¯mhòüÄ
²t¶ñý^ºñüÄ "û¯mhòüÄ ²tÉ{ñÚ üÉ{3µ" VÙØ Tý¾ºóüÄ RÁ]^òÖ~.

o, p ˆÉv~ɾñ²{ò ¶ÙÚþډ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (ü^pqñ¾ð Rzºñ{ò3). o, q ˆÉvt-

ɾñ²{ò ¶ÙÚþÚ Wz~¶óى VÙ^òÖÉÓýqº ïñ¾ðz{3²4ñÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(¯ô¾òüÄ ³]a Rzºñ{ò3). o2 ~ɾñ²{ò = z3Éñ¾É{ò. s ˆS“ðɾñº ¯òüÉ{ò 3~µ‰ (Éó.{.)
VÙÖzý{±²ÕÖ (Éñ¹²ýqz{ Rzºñ{ò 3). r, s, u ºz 3 Éñ, ˆWz~{ǵ‰ VÙ^òÖ
h‚“± 3{3z{ñüÄ - Pɾð^Óýqº ^ñ¾ðz{ñ¾ðz2ºµ ü{ñÕØ^òÖ~ VÙØ ÉóÉèòz~
ˆWz~¶óى VÙÖ~]a P¾ðz{2¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Éñ¹²ýqz{ Rzºñ{ò3). t "Éñ¹
²ýqz{ ±¾üºñí¯µ Wz~ý^" VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ (hô¾ð ²¾Éñ~ Rzºñ{ò3) û²¾òº
{òÁÉ®{ñ{ò. hô¾ð²¾Éñ~ = ^úñwa 3wc^þÒ P°²4Éóºñü{, Éñ¹ = ÉñºñÚ~,
YÙØ = üÉû×ÙØ, Tvw TØü¶ñ - P°²4Éó]aü¶ñ VÙÖ²r. ˆWz~{ǵ‰
VÙý^ºñüÄ - Wz~ý^üº ±¾üºñí¯µ VÙÖ²r. v, w ˆû{ñÏ~‰ VÙ×à - (±¾³3z3ý{4)
VÙܶzý{] ^ñptü¶ñûÉÙÚ (Tw¾ð z {ò TvqñÛà Rzºñ{ò 3 ). w 2 P~ =
û{ñÏ{ñtý^. x ²2Å{µ ({4¾òz~ Rzºñ{ò3). (10)

¯ò^ 3¶µ (û{ñÏ{ñr Rzºñ{ò3). a ˆRýɲz~ ûÉÖó^Óµ û{ñÏ{ñr± ²ñq ÉÃÄñ¾ð

~]^hôĵ Rľð^щ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (¯ò^3¶z{òà Rzºñ{ò3). a2
ˆû{ñÏ{ñr± ²ñqÉÃÄñ¾ð‰ VÙý^ºñüÄ (ÞîÁ{3º¶ñ^ VÙÖ~); b PîÁ{3º¶ñÚ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 11 û{ñÏ{ñr 171

²wò]aµ²r "ü¶ñïóz{ÉÑ Pòµ Q“ðÉßz{ÉñüÖ, 'ü¶ñ¾ð]aε³ arz{ñÑ, { ¾òz{ñÑ, 4

^vÉóÎóz{ñÑ, Éñ¾ðzý{ûhñÙÛÑ' VÙ²¾ð^ÒòüÖ; P~ü²ñüÄ^ñyµ" VÙØ. c žÙ³

²óÖ®{ PÉÞñ{ ñ{ò“ºz{ñüÄ ²óÖ®{ Tw¾ðz{òýº] aÉñÄñ^g ûhñÃÇ^òÖ~; d ü¶Ã
3

ˆhôĶóÃÄñg hòÖóº‰Ûý^ºñüÄ, Tw¾ð®~ b±²óqüÉvt¶ÒüɺóüÖ ²óÖ®{~. [û{ñÏ~

Rzºñ{ò ] e Rzü{ñÎó{ñܵ PÖó®{òÄÑ^ñyµ ² ^ Éz±¾² ñɵ; f Pɾð^þÒ 'Wz~cü^ñÑ'
3 4 3 4

VÙ×üÒ; Pû{ÃÄñµ üÉvqñü{, {ñÙ, 'Wz~cü^ñÑ' VÙÖ R~{ñüÚ Pý¶®{~

RÉÓwÁý^]a. ² ^ Éz±¾² ñɵ ³Öµ³ÑÒñ¾ð ] a PÖóºûÉñvx{üÉñ²ñ{ò,
4 3 4

Tp³a®{ñ¾ñ¹ PÖó®{ñ¾ð^ÒñÊÑÒɾð^Ó]aµ RÈÉÒË VÙØ PÖóºûÉñvx{ñ¹]

^ñyµ RÁ±²~. g ÉÏÉñ{ û{ñó^Îñ^òÖ~ Pìnñ¯{ ý“ºóǵ ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žµ
3 3

{{ô ºÝ²¾ð“žµ Þz{ºñ Éó¯ñ“üï~Éñ¹, PÈÉÒÉóǵ ² ^ É®¯ñ¶žµ {{ô ºÝ²¾ð“žµ

3 4 3 3

Þz{ºñ { ñ¾^ž¶ñµ²rºñÚ áýÉâwÉáºóüÄ ¯òþįòÙÖ ³^Í. h YÁÉÙ ýÉâwÉ-

4

Ûý^ºñÉ~ - R~; i 'Þ¾ðüɓðɾ٠¾è^Ù' VÙØ i YÁÉÙ²]^ÅüÄ i YÁÉñ¾ðzý{

2 3

ü^ptÉópt ü{ É{ñ®{¾Ý²¾ð“žµ P² ñ^ É{ݲ¾ð“žµ TvqñºóÁ]^, ýÉâwÉÛ^

3 4 3

Éó¾^òÃþĺóüÖ. j ´¾ð É ñ¾ð z { zý{ P°Þ®{ò z{ñà Rz{þĺñà YÁ~Áµ³¯Ø]^˵

4 4

ü²ñ~ RýÉûºÃÄñµ bqñý¶ºñüÄ. ˆû{ñÏ{ñr‰ Rzºñ{ò 3ºñà ûhñÃÇ^òÖ

Ⱥñ²ñ¾c^Ñ PÉþÚ]^òpr P°²4Éó]ý^ºñà ɮ{ Þ®ü{ñãzü{ñüq ûhñÙÚýÉ
PÃÄ, {ô ¾ ð ± ²ñý¾ºñ¶óÚòºóà ü¶ñïµ ¯òÈÁz{¶ñÚ ²rýº± ü²ñ¾±û²ñźg
ûhñÃÅÕØ Rca VÙØ ûÄÒ^ò^z3Áâqñ®{´¾ðɶñ^ Pµ¶ñÑ PÁÒògûh¹É¾ð
VÙ^ò×¾ð (û{ñÏ{ñr Rzºñ{ò3). c ü¶ñïµ ¯ôc^ò Pòµ Q“ðÉßz{ ²rýº±ü²ñ¾±
û²ñźgûhñÃÇý^]a üï~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (žÙ³ ²óÖ®{ Rzºñ{ò 3). d
ˆû{ñÏ{ñrz ~ø¶wòÉvwÜ]a Qpûh¹~ ü¯ñ¹{ô¾ð®{‰ VÙØ - “ñ±3{3¶ñ^,
ü{ÖóÛт VÙÖóÁ]^, "Pòñ“ðÉñÞzý{] aÉñÄñ^g ûhñÃÇ^òÖ~" VÙØ Pµ¶ñÑ
¯ò¾ðÉïó]ý^]a Pr VÙ VÙÚ (ü¶Ã Rzºñ{ò3). e ˆWz~¶óÙ Wz~{ǵ û{ñÏ{ñtµ‰
VÙÖ P¯®{¾µ Pɾð^Ñ Wz{ñ{òÁ]^, ˆû{ñÏ{ñr‰ VÙý^ºñüÄ {ñz²¾ðºµ (Rzü{ñÎó
{ñܵ Rzºñ{ò3). (±¾²4ñɵ) VÙØ ²ñq2µ TvqñÛà S“ðɾÜýqº ±¾²4ñÉzý{
VÙÖ²r. f P~{ñÙ Wû{ÙÚ (Pɾð^þÒ Rzºñ{ò3). Tp³a®{ ü{ñÎó PÖóºñ{²r
V±²r VÙÚ (²4^3Éz±¾²4ñɵ Rzºñ{ò3). g ÉÏÉñ{ - ¯ÏÉñ{ VÙÖ²r. h (YÁÉÙ
ýÉâwÉÛý^ºñÉ~ R~) R~ VÙØ - T]{zý{ ²¾ñ¶¾ð“ò]^òÖ~. i "ýÉâwÉÛ-
ý^ºñÉ~ R~" VÙ^òÖ ¯ò¾ð²3®{ 4µ Wû{ÙÚ; Ⱥ{òü¾^z{ñüÄ RÈɾðz{2zý{
Þñ{ò4]^ò×¾ð (Þ¾ðüɓðɾ٠Rzºñ{ò 3). i2 YÁÉÙ ²]^ÅüÄ VÙÖ~ - Qhñ¾ðºÙ-
²]^ÅüÄ VÙÖ²r. i3 YÁ Éñ¾ðzý{ ü^ptÉópt VÙÖ~ - z3ɺñ¾ðz{2“ð¾Éx¯®{¾µ
VÙÖ²r. h¾¶“ðüÄñ^ñ¾ðz{2“ð¾ÉwÞ¶¯®{¾µ VÙÚ˶ñµ.

±¾²®¯Ü]a ü{ 3 É{ñ®{¾Ý²¾ð “ žµ P² 4 ñ^ 3 É{ݲ¾ð “ žµ ²¾òï¾òºñ{ÉÙØ

ý É â w É z É µ R à þ Ä û º Ù × ¾ ð ; j R Ú ò ± ¾ ² ® ¯ Ü ] a ü { 3É { ñ ® { ¾ Ý ² ¾ ð “ µ
²¾òï¾wôº¶ñÛ±ü²ñüÄ T²ñºñ®{¾Ý²¾ð“žµ ²¾òï¾ò]^üÉyû¶ÙØ {òÁËÑÒµ
²ÕÖó, R±²rºñÛà ޾ðÉ^¾ð¶c^Ó]aµ üºñ]3º{ñ²ñ{3^¶ñÚ Þ®z4ºñÉ®{3¯ñ{ò3^þÒ
´¾ðɾð^Ñ P°âr2±²ñûÚÙ VÙÚ (´¾ðÉñ¾ðz{4zý{ Rzºñ{ò3). ±¾ñ±º³3z3z4ºñ
ûh¹ý^ºñý^ºñüÄ zºñ캶ñ^ñû{ÙÖ²r. PÙÖó]ü^, ü{3É{ñ®{¾Ý²¾ð“µ zºñìº-
¶ñ^òà {zݲ¾ð“žýqº ¯òzºý¯¶óz{ò^ñ{ò3^Óµ zºñ캶ñ^ñü{ñûÉÙÚ PÁÒòg
ûh¹^ò×¾ñ{Ã. j, k ´¾ðÉñ¾ðz{4µ, Tz{¾ñ¾ðz{4µ VÙÖ~ - ´¾ðüÉñz{¾Éñ]ºc^Ñ VÙ×¹,
ˆh¾ûw҉ VÙ^òÖ z3ÉóÉh¯z{ñüÄ - T²ñºñ®{¾c^ÒòÜýqº Þñc^3ÞÉñÞ¯zºñ^3µ
172 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 - 11 û{ñÏ{ñr

±¾ñ±{òºóÃÄñ{²rºñºóÁ]aµ. k Tz{¾ñ¾ðz{ zý{ P°Þ®{ò z{ñà RþÒºû²Á¶ñþÒ±ü²ñüÄ

4 4

^vyÖc^˵ Éó¾^òÃþĺñºóÁ]aµ. l ˆ^ÎóÉü{ñ¾ð ^ñ{ÇÕ×¾ð]aµ Tvüqñ ^v^Ñ

~mk{É ({òÁÉóÁ.97) VÙÖóüÖ RÁ±²~. m Ýɲµ m R~ VÙØ PÖó®{ñà Ýɲñ°-
2

²¶ñÚ ÈÁz{žµ P~]a Éóü¾ñ{ò ºñÚÉÕýÖ] ^ñÕ^ýq]û^ñÑÓ¶~˵ RÃþĺñ^òÃ,

4

m ìnñ¯µ ²óÖ®{{òÃþĺñ¶óz{þÚºóüÖ. n R{òÃþĺñ^òà QÍÉñ¾ð^Ñ ü²ñÚ ÉÎóºóÃ

3

P®Éºóz{òÄÛ¶óz{þÚºóüÖ; o ˆ{òÁÉr{ÙÛ¶µ ¶Ö®~µ ³Ö®û{ñÎñ ¶ñ®{¾ð‰ (¯ñÙ.{òÁÉ.

68 ) VÙص o ˆ{òÁÉóÃÄñzü{Éý¾z ü{üÖÙ¶óÙ ü{ˉ( ¯ñÙ.{òÁÉ.53 ) VÙص,
2

o ˆVvx{ ¶ñÚòqzý{ûºvx{ ü²ñû{ÃÄñ¶óÚòºÉñ؉ (û².{òÁû¶ñÎó 11-6-7) VÙص

3

o ˆü²¾ñÒÙ ü²ü¾ñ~µ û²¾òüºñý¾ ûºñÁ^ñǵ ²ó¾ò^òüÄى( û².{òÁû¶ñÎó 7-4-4 )

4

VÙضóüÖ Rɾð^Ѳr. p P¯ñ{ò ^ñĵ RÉÙ lÍz~]û^ñvq ²ñ²c^Ñü²ñý^ʵ,

3

¯òzºý^c^¾ðºµ û²Øý^ʶñ^òÖ R±ü²ÕØ]a p RÈÉÒÉñ^òǵ ûh¹ºñ{òÁ]^ Éó¾avüqñ?

2

Q¾ðz{2¶ñ^] ^vtû^ñÑÉ~. PÙÖó]ü^, h¾¶“ðüÄñ^z{òà ´¾ðüÉñz{¾ñ¾ðz{4c^þÒg

ûhñÃÄ˶ñµ. ~Áµ³ ¯Ø]aµ ±¾ñ±{òºóÃþÄ VÙÖ~ - ´¾ðÉ^2vq3žµ ´¾ðÉñ¾ðz{4žµ
{ü{3ü^ñ²ñº{ñ±¾{ò²ñ{3^µ Qý^ºñüÄ. l T]{ñ¾ðz{2z~]a ±¾¶ñwµ (^ÎóÉü{ñ¾ð
Rzºñ{ò3) {òÁÉóÁz{µ. Rz{ñà - T²ñº³3z3z4ºñ VÃÄñµ ÉóqüÉyµ, Tü²º³3z3z4ºñ
VÃÄñµ ûh¹ºüÉyµ VÙÖ{ñºóÕØ. m "ýÉâwÉÛ^ Éó¾^òÃþĺóüÖ" VÙØ ^ôÍ
ü{ 3É{ñ®{¾{{ô 3 ºÝ²¾ð “ ¾ñïózºµ ûhñÙÚ~ - Q°búÞc^òñ{ò 3^Ó]aµ
T²Äèwµ VÙØ ÉóÉèòz~; RýÉûºÃÄñµ P°âr2]^] btü¶ñ, Þ]Áz-
^¾ðz{Ⱥ¶ñÚ ÝÉõ^ñ¾¶ñz¾ü¶ ü²ñ¾ñü{ñ VÙ^òÖ “cý^ºóüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(Ýɲµ R~ Rzºñ{ò3). ü¶Åà Éñ]ºz~]a Þc^3{òºñ^ Q^‚ VÙ^òÖzý{]
bpr]û^ñvt Q^ (Ýɲµ R~ûÉÙØ PÖó®{ñÃ) VÙÖ²r VÙضñµ. m2 R~
VÙÖ~ - ^ôÍgûhñÙÚ {ü{3^¾çºzÉzý{ ²¾ñ¶¾ð“ò]^òÖ~; P¯®ºý{3ÉzÉzý{-
ºñ{Ã. "PÉüÚ T²ñºµ, ¶Õû×ÙØ T²ñº¶ÙØ; PÉÙ {òÁÉr^Òòà ²vyµ
ý^c^¾ðºü¶ Tü²ºµ; ¶Õû×ÙØ Tü²º¶ÙØ" VÙØ Ýɲìnñ¯µ ²óÖ®{ñÃ
ü{3É{ñ®{¾µ T²ñüºñü²º² 3ïó¾ð´4{¶ñý^ºñüÄ Éóü¾ñ{ò 4zºñ^3µ Qɓðº^¶óüÖ
VÙØ ^Áz~. m3 (ìnñ¯µ ²óÖ®{{òÃþĺñµ) ^ñ¾ðº^¾¶ÃÄñý¶ºñüÄ ²óÖ®{ ìnñ¯µ
Pìnñ¯^òµ VÙÖ²r. ìnñ¯µ ²óÖ®{{òÃþĺñ¶óz{þÚ VÙý^ºñüÄ RýÉ
±¾²zzºc^ 3züɯ P°âüq2ºc^Ñ PÙØ. PÉ^4ñ{ÝüÉ{3µ ü²ñüÄ Þµ²4ñÉó{-
Ýɲ 4ñÉc^Ñ VÙØ ü{ñÕØ^òÖ~. n R{òà ±¾Ý~{¶ñÚ ü{3É{ñ®{¾Ý²¾ð “ žµ
P²4ñ^3É{ݲ¾ð“žµ Q^ñû{Ùܶ~]a ±¾¶ñwµ ^ñptÉ{ñ^ P{ò4âr2ý^ Rt^ò×¾ð
(R{òÃþĺñ^òà Rzºñ{ò3). "P¯®ºñ¾ðïü“ãzÉü¶ Ýɲµ" VÙÖÖó®~ zºñìºzý{
Éópt T²ñü{3ºzý{g ûh¹ºñ{ü²ñ~ ìnñ¯µ ²óÖ®{{òÃþÄ, QÍÉñ¾ð^Ñ ü²ñÚ
ÉÎóºóà P®Éºóz{òÄÛ¶óz{þÚ VÙÖ²r. o P±²r QÍÉñ¾ð^Ñ{ñµ P¯®ºñ¾ðï-
ü“ãzÉÉóü¾ñ{ò4ºñÚ ü{3É{ñ®{¾c^Ñ zºñ캵 VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð^üÒñ VÙÚ
({òÁÉr Rzºñ{ò3) ¯ñٞ^Ù {òÁÉ®{ñ{ò. o2 ({òÁÉóÃÄñ Rzºñ{ò 3ʵ) ¯ñٞ^Ù
{òÁÉ®{ñ{ò. o3 (Vvx{ Rzºñ{ò 3) {òÁû¶ñÎó. o4 (ü²¾ñÒÙ Rzºñ{ò3) {òÁû¶ñÎó.
p Q²ó4ž]2º¶ñz¾µ ²vwÄñû¶ñÎóº, Ýɲñ°Â²ÈÁz{žµ {z3Éóü¾ñ{ò4zºñ^3žµ
üÉvrÛà R{¾Þñ{4¯c^üÒñ²ñ{ò ±¾²z{òʵ ~3â^¾¶ñºó¾ñü{ñ; R~ Þù^¾¶ñÚ²r
V±²r VÙÚ (P¯ñ{ò3^ñĵ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, T²ñüºñü²º²3ïó¾ð´4{¶ñý^ºñüÄ
ü{ 3É{ñ®{¾Ý²¾ð “ z{òÜýqº zºñìºý{ýº T²²ñ{ò 3z~, ü{ 3É{ñ®{¾Ý²¾ð “ µ
ü¶ñè±¾{ò²3®{4^¶ñý^ºñüÄ, ±¾{ò²3®{4^ñ²4ñɶñz¾µ ûh¹ºüÉvqñüÉñ VÙØ
P{òÜýqº zºñìºý{ýº T²²ñ{ò 3 ]^ò×¾ð (P¯ñ{ò 3 ^ñĵ Rzºñ{ò 3 ºñüÄ).
p2 RÈÉÒÉñ^òǵ VÙÖ~ - Éóü¾ñ{ò4zºñ^3zý{ºñ^òǵ VÙÖ²r.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò ¯ò^3¶µ 173

[ÉÏÉñ{ Rzºñ{ò ] RÈÉñz¶ñË]a ìnñ{Ⱥ¶ñÚ P¾ðz{ c^ÒòûÄñÙص {±²ñ{²r

3 2

ûhñÙÚ q ûÉÖóÉó㺶ñÚ R±²z~µ. r "ûÉÖóÉóÄ]a" VÙØ YÁ ~ýÖÊvt {¶óξ~;

s Éó¾ïìɾz{ñüÄ ü¯ñ˲t^òÖÉÓ]a Qqر²~, s ^ÑÓa±²~, ² źótÉ{ñ¹± 2 3

²¾òï¾ò]^± ³^, ü{ñÎóºñÚÉÑ 'R~ YÁ Éóãºz{òà ² ñɲ ®{ ¶rºñ^ É®{ ü¯ñºñºóÕØ, 4 3 4

¶Õû×Ù×ÄÙØ' VÙØ Pɾð^Ñ ûh¹^òÖÉÕýÖ ÉóÄ]aý^. t [û{ñÏ~ Qr± ²ñqÉÃÄñ¾ð]

u û²v²óÑþÒºóÜýqº ü¶ñïµ {ô¾ð®{ñà ² ®~ ]^Ó]aÑÒ ±¾òºµ 'R~^Õ×¾ð]ažvt' 3 4

VÙÖóÁ]^ò×¾ñºóÕØ Rɾð. v [~]^ hôĶóľð^üÒ] w ü¶ñïóz{Éóqz~ ü{ É{ñ®{¾- 3

ݲ¾ð “ žvqñý^ʵ, ² ñ^É{ݲ¾ð “ ¶óÙÖó]ü^ûºñÎóý^ʶñºóÕØ ~ :^ ¶ñ^òÖ~.

4 3 2

P{òÃÄñý¶üº Ýɲ ñɶñ^Ëýqº¾ñɾð. hôÄû¶ÙØ Ýɲ ñɵ.

4
(11) 4

Éq]az{òÁÉõ{ò±²óÑþÒ {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãzÞc^3{òºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ð üÄñ^µ

Ýɱü¯ñ²¶ñ{ °² Éñ{ žü{ñ±ºÄ± { - 3 4 3 3 4

ÝÉñü²èòü{ “q íó{ò Ⱥޯñz ÉóÞµìün … 2 3

üº êz ¾ü{ ɞ^ {: ²¾òï¾ðz~^ñ¶ñ:

3 3 2

ü{ Éñ¾ò{ñÝ{~ hò{ìn^ò ý¾É ãâüq …… 3 3 2

Éñ{ò3ü^Þ¾ò PÎ^òº¶wÉñÒghôº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãz{ñz²¾ðº¾z¯ñÉÒòºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ðüÄñ^µ

Rgh ñÞñ¾z ºüºñ^ ñz ±¾ï¾w¯É¯ñgg ¾ô~Äݺñp ºû¶ÒüÄ-

2 2 3 2 4

ÝÝ~zºñ£c] ¾ðüºñ: ²ñ{ ~ø úñ ÝÉí¯² í¯{z²ñ{ ~ø Ưü¶ñ²ó : …

4 3 4 4 3 4 4

{®¸ÄÝÉñc] ¾ò°zºñ {{ò {¾² í¯zºñ^ ´¾ðüÉñ²Þzzºñ

4 3 4 3

ü{ ɵ ±¾ñhò] º²z Ýɱ¾wºóå ²ó ãíµ ü^޾ݾ] Éó´ ã: …… (40)

3 2 4 3 4

q, r "ûÉÖó Éó㺶ñÚ" VÙÖzý{ Éóɾò]^ò×¾ð (ûÉÖóÉóÄ]a Rzºñ{ò3). s Pz~ýÖ

{ñÙ Wû{ÙÚ (Éó¾üïzºñ{ò3). s2 Ta±²~ = û{Òò±²~. t, u ˆû{ñÏ{ñr‰ VÙص,
ˆû{ñÏ{ñr±²ñqÉÃÄñ¾ð‰ VÙص R¾vt]aµ “±3{3µ Yz{òÁ®{~; û²v²óÑþÒ-
Êýqº Q^ñ¾µ Rɾð ^ Ó]a± ²óÖ]^] btü¶ñûÉÙÚ (û²v²óÑþÒºóÜýqº
Rzºñ{ò3). v, w ˆ~]^µ Rà - hôľð^щ VÙØ P®Éºóz~ P¾ðz{ 2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(ü¶ñïóz{ Rzºñ{ò3).

ˆ~ø¶wò = TììÉĶñÚ ¯ôľz¯µ. Qpûh¹~ = R~{ñüÚ ý^c^¾ðº¶ñ^g ûh¹~.

RýÉ ²z~ ûÉÖó^Óµ = ûÉÖóºñpt Éó㺶ñ^ ÉóÄ]^ò Tý¾z{ RýÉ ²zý{ʵ.
~]^hôĶóľð^Ñ - ²4^3Éz3Éó“ðüÄãí¯ò{~3:^2žµ, {z²¾òïñ¾ñ¾ðz{2ü{3É{ñ®{¾ñ°-
ÈÁz{ò~3:^ 2žµ Tvqñaµ Ýɲ4ñɵ RÃÄñ{ɾð^Ñ Qɾð^Ñ VÙØ Tý¾ºóüÄ.

íõº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ.

174 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 6 {ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò ¯ò^3¶µ

(Rgh2ñÞñ¾z2ºüºñ^3ñz) ¶ñº±ü²ñ¾ðzü{¾ð±²ñ^Û¾ð]^òÉÑhò®ý{~Îñ¹ - ²4ñ¾{Êz3{4z{òüÄ

²ñvq 3 ɾð ^ Ó]az{ñÙ ±¾ô { ò´¾ð É ^¶ñ^± ²vwòÚ Þñ¾z 2 ºÈºñ²ñ¾z{ñǵ;
(±¾ï¾w¯É¯ñz) hcah]^¾û¶ÙÖóÉÑ ü^p^ ¯ô¾òýh]^òÕÖó¾ñ^òà - {ÙÜýqº {ò3Ⱥñ-
Ê{4c^ÒñÚ {òÁÉñÎó{òÁghca^Óýqº Ýü{ñz¾z{ñǵ; (á~Äݺñp4ºû¶ÒüÒÝ-
Ý~zºñc]4¾ðüºñ:) ¶~Éñ¾ð ~Îñ¹žr ¶ñº±²ó¾ñÙ^Îà ÉñÍz{òÛà - ¶~4ݺ®{ò3ºñÚ
{òÁz~Îñ¹¶ñþĺñüÄ PÄc]Á{¶ñÚ {òÁɲó4üã^zý{ÊýqºÛ¹, Q“ðh¾ðº´4{ÛÚ {Ù
{òÁÉr^Óýqº Ýü{ñz¾z{ñǵ; RÈÉóqz{òà 'Ý~{ò'“±3{3µ - ü¶ÅÕ²ñprà ˆû²Á®-
ü{ÉÙ ü²¾ð ûhñÃÄ^òÕ^òÉ VÙØ ûhñÃÇ^òÖ {òÁ¯ñ¶^ô¾ðz{¯z~]aµ T²Äèwµ
VÙØ ^Áz~. Ý~{òºñǵ, {òÁ¯ñ¶^ô¾ðz{¯z{ñǵ VÙÖ²r; (²ñ{3~ø 4Ѻñ) {ÉÒ±
û²ñr]û^ñvt ¯ô ¾ ð Rprt¶óÙ {wòÊü¶ - á²ñ{ 3ü¾yÉñǵ; (ÝÉí¯² 4í¯-
{z²ñ{3~ø4Òô¯ü¶ñ²ó4:) RÈÉóqz{òà ˆ¶ñºÙ{¶¾r¯ôØû^ñvt PwòºžºÅÉ VÙØ -
ÝÉí¯²ñ{ 3ü¾yýÉg ûhñÃÇý^ºñüÄ, {z² 4í¯žµ ßz 3{ 4û¶ÙØ {ñz²¾ð º µ.
Éwc^ô¾ð^Ñ ¶ñº±²ó¾ñÙ{¶¾ð üÉ{µ ÉÃÄñý¾üº - {ÙÚrºñ¾ð^Óýqº á²ñ{3ü¾y-
Éñǵ, Pɾð^Ñ{òÁÉr^Òòà Éw]^z{òÛǵ; ({®¸ÄÝÉñc]4¾ò°zºñ) R~ R¾vt
²ñprà P¾ðz{2z~]a {®zü¾w Þc]3¾ïµ. üÉ{µ ÉÃÄñ¾ð^þÒ]û^ñvt Éóvüx¾ð-
û²Á¶ñÙ{òÁ±²ñ{µ ²wò®~, UÍý¶ºóà ^vw²ó¾ñÙ ^Îà ÉñÍz~¶óÙ TÙÚòzü{
- Pɾð^ѳÁã^ñ¾¶ñ^z {ÙÜýqº {òÁÉr^þÒz û{ñÏý^ºóÛǵ; ({{ò 3{¾²4í¯-
zºñ^3´¾ðüÉñ²Þzzºñ) TÙÚòz~ ¶Õû×Á û{¹Éµ û{ñÎñÑ Rzºñ{ò3 - ü{ 3É{ñ®{¾-
{{ô3ºÞµ²3®{ 4zºñ^3´¾ðÉ^¶ñ^z {ÙþÚ Wz~ý^ºóÛǵ; Wɵ´4{ßz3û{4Òã{4c^-
ÒñüÄ Évtɾñ²{ò¶ÙÚÙ{ñüÚ ¯ò{3ñ¯ìnýÉz3ºÛ¹]û^ñvt, ÝÉÉóãºz{òÃ
±¾wºó^ÒñÚɾð ^ Ó]a Éó¾ïÞ¶ºz{òÇvqñÚ ü¶ñïñ{ò 3Ⱥñ{ò 4^þÒûºÃÄñµ
¯òɾðz{ò±²ó]aû¶ÙØ ˆ{ô¾ð±²ñý¾ ºñ¶óÚò‰ VÙ^òÖ {3“ ^z{òüÄ ÉaÒ¶ñÄñÉó´4ãw¾ñÚ
QÍÉñ¾ð ûÉÒòºópqÁÒòÛ¾ð VÙ^ò×¾ð.

üÉ{3ñ®{ñhñ¾ðº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

 175

WÎñ®{òÁÉñ¹û¶ñÎó hôĶóÃÄñ±¾üɓµ
a ˆÉ¾ðüãw ²õ íµ ±¾{òÞmíï¾ð㉠VÙØ É¾ðãµ ÉóÏ®{ñà {Ù Tw¾ðz{òºñÄÙÖóüÖ
3

²õ íµ ²Áɵûh¹^òÖ~; P±²rüº {òÁ¯ñ¶±¾Þc^ z{òüÄ Tw¾ð®{ñü¾. b ˆÉv~ɾñ²{ò

3 3

¶ÙÚþÚ Wz~¶óى VÙØ PµÁ{ÞmíõɯòºñÚ {òÁ¯ñ¶±¾Þc^ ü¶ “ò“òü¾ñ²hñ¾¶ñ^ 3

Tw¾ðz{òÊvqñºóÕØ; c Pz{ñà û²ÕÖ ² ĵ žÙ³zý{ ü¶ñïzý{ʵ RÎ]ý^]a

2

Tر²ñÚÉóz{þÚ. d ü¶ñï{ ý“ºóà P¯°Þ®{ ñ¯z{ñüÄ ]üē¶óÃþÄ. ²óÖ®{ Tw¾ðz{ò

3 4

ü²ÕØ]a TqÄÃÄñý¶ºñüÄ ]üēzý{ÉóþÒ]^, d Pz{ñüÄ b±²ót^ò×¾ð. e TÖ]^z{òÃ

2

²hò û²ñØ]^Äñµ, Tw¾ð®{ñà TvqÙÖó ¯òÕ^ûÉñvx{òüÖ. f Tw¾ð®{ P¯®{¾µ,

û²ñØ]^ûÉñvx{²r {¶]a±²óÖ®{ PÄñ² ]üēzý{ P°Þ®{ò z~, f PÉÙ Q²z~]a
4 4 2

T{˵ Ýɲ ñÉÛºóÁ]^òÖ²rýºÊµ, Q²z~]a f ¯ò{ ñ¯¶Öó®~²¾òï¾ò]^ ÉÃÄûÚÙص,

4 3 3

Q²z~]a T{Ëý^]^ôqñÚ f ±¾ñ±{òýºÊýqºÛÉ~, ²ó¾ò®{ñà û²ñØ]^ûÉñvx{²r-

4

ºñÚ f ÉrÉÎý^ÊýqºÛÉ~, Q²z~]^ÒòüÄ Éóü¾ñ{ò ýº± ü²ñ]^ò T{Ëý^]^ôqñÚ

5 4

f “]{òýº TýqºÛÉ~, P~]^ôqñÚ f ²¾ò^¾žýqºÛÉ~, f Éý¾ºñü{ VÃÄñý¾Êû¶ñ]^

6 7 8

¾èò]^ÉÃÄÛÉ~; R±²rºóÁ]^z {µ QÕ×ý¶]a T{É]^ñxý¶ºñüÄ, ²¾¶²{ z{òüÄ 3

RÁ®{ñÛ^òǵ PÈÉóÁ±³ ¯òþÄaþÄ®~ É®~ ž^c^ñptµ²r Q¾ðz{òºñüÄ, ¯ò¾µ²óÕØ

YÁ^qà ý^ûºtz~]b±²ópqñÕü²ñüÄ f ü^pqñ¾ýqº ¯ô¾ñµ²r b±²ót^ò×¾ð; g ˆïñ
9

¾ñ¶ ïñ Äç¶w ïñ Þù¶ózü¾‰ VÙ×Õü²ñüÄ; h ˆ{{ ñ²ó Þúü{¯‰ Rzºñ{ò - 2 3

hôĶóÃÄñ ±¾üÉü“µ. a ü¶ñïóz~] ^òq®{ Rɾð {òÁ¯ñ¶±¾Þc^3z{òüÄ TwÁµ²r
VcdüÚ VÙÚ (ɾðüãw Rzºñ{ò 3). ²õ3íµ R{ò {z^ñ¾ðºµ Þݺžgºü{‚ R{ò
É{3®{ò. ˆÉñ{ñ{²]Äñ®{¶óÉ ±¾wâqµ‰ VÙ^òÖ z3Áâqñ®{Éóü“ãwü¶ ˆÞݺµ‰
VÙܶ~]a ¯òºñ¶^µ. b ^ôÍ {òÁ¯ñ¶±¾Þc^3µ Tvüqñ VÙÚ (Évtɾñ²{ò
Rzºñ{ò3). c ²hòºÙ Tvy¶ñ±ü²ñüÄ, Tw¾ð®{ñà P°² 4Éó]a¶z{þÚºÙü×
VÙÚ; P~ ^òýqºñý¶ºñüÄ ÈºÞ¯ü¶ P{ò“ºóz~ žÙ³zý{ ü¶ñïzý{
¯ÃÄ{ñ]^òÕØ VÙ^ò×¾ð (Pz{ñà û²ÕÖ ²2ĵ Rzºñ{ò3). d ˆÉñ{ñ{²]Äñ®{µ‰
VÙÖ~]a P°a3w¶ñ^ ü¶ñïµ ü²ñÛà ¯ÃÄ{Ùü×ûÉÙÚ (ü¶ñï{3ý“ºóÃ
Rzºñ{ò3). e ü¶ñï{3ý“ P°bĵ VÙÖ~]a z3Áâqñ®{µ (TÖ]^z{òà Rzºñ{ò3).
d 2, f (Pz{ñüÄ b±²ót^ò×¾ð ) VÙÖzý{ ÉóÝ{¾ò±²ó]^ò×¾ð (Tw¾ð ® {ɯ®{¾µ
Rzºñ{ò3). f2 ˆnñĞvqñ¹‰ VÙÖzý{± ²ÕÖ (PÉÙ Q²z~]a T{˵ Ýɲ4ñÉÙ
VÙÖ~). f3 ˆnñÚ¸¾ðz{ò‰ VÙÖzý{± ²ÕÖ (¯ò{3ñ¯µ PÖó®~ VÙÖ~). f4 ˆ¯ñ¾ñºx‰
VÙÖzý{± ²ÕÖ (±¾ñ±{ò VÙÖ~). f5 ˆü^ñĵ‰ VÙÖzý{± ²ÕÖ (ÉrÉÎa VÙÖ~).
f6 ˆQÍ^qþÄ] ^ýq®{ ~±²üډ VÙÖzý{± ²ÕÖ (“]{òýº TýqºÛÉ~ VÙÖ~).
f7 ˆPqÄñÎóºñüډ VÙÖzý{±²ÕÖ (²¾ò^¾žýqºÛÉ~ VÙÖ~). f8 ˆýɺcû^ñvq
Éñ¶Û‰ VÙÖzý{± ²ÕÖ (Éý¾ºñü{ VÃÄñý¾Êµ Y]^ VÙÖ~). f9 ˆÉÑÒüÄüºñ!
Éñ¶ÛüÉñ!‰ VÙÖzý{± ²ÕÖ (ü^pqñ¾ýqº ¯ô¾ñµ²r b±²ót^ò×¾ð VÙÖ~).

g, h ² 4^3Éz 3ÉóãºÉó¾üïw Wɵ Tz]ü¾ñ“®{: ^òµ P®üº²ó Þ®{ò? Rzºz¾

z3Áâqñ®{z3ɺµ É]~µ, {z¾ ±¾¶ñwz3ɺµ Qï (ïñ ¾ñ¶ Rzºñ{ò3). g ž®{òÚ~
- ²4¾ðzÁÉó“ðüÄãz{òà ²ó¾ñpr b±²ópq~]a ±¾¶ñwµ. h R¾vqñÉ~ - ³z¾-
Éó“ðüÄãz{òà áû^ÒÞÃýººñ¾ð b±²ópq~]a ±¾¶ñwµ. h, i ˆ{{2ñ£²ó Þúü{¯‰
176 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 hôĶóÃÄñ ±¾üɓµ

iáû^ÒÞÃýººñ¾ð û²Á¶ñþÒ± ²ó¾ò®{ QÕ×ý¶ºñüÄ b±²óq, áÞù¶®z¾Ù 'PÉý¾±

²ó¾ò®ü{ñµ VÙØ b±²óq üÉvqñ^ñyµ, {ñü¶ É®~ ³aÁɾð^ñyµ' VÙØ Q“ðÉñÞ-
Éh¯µ ²vwòÛÙ. j ˆÞúü{¯‰ - ûhñÙÚÉñ¾ðzý{ 'Q±{µ' VÙØ ý^]û^ñÑÒüÉvtµ
²r P®{¾c^ ÛÉ~. k Þñ¾{ò ^Ñ ûhñÃǶû{ÃÄñµ Q±{¶óüÖ. ˆÞùÊ]{Éñ{ò ¯ñ‰ -
3 2 3

P{òÃþÄüººñ^òǵ Éñ¾ðzý{ýº] ü^pqñà 'R~ P±²rüº' VÙØ Éó“ðÉßz~ Zt^òÖ

ü“ñ^µ {ôÁµ²r Éñ¾ðzý{ ûhñÃÄÉÃÄÛÉ~. ˆ¯òÉñ¾ðº¶ñx‰ - RÉÛüÄ 'R~üÉvqñ'
VÙØ l {t]^±²qñ¯òÕ^g ûh¹ü{ʵ. ˆÞù{ü“ñ^^¾ð“ò{ñ‰ - R±²r m RÉÙ n RÉþÚ±
n ü²ñ¾±û²ñźg ûhñÃÇc^ñprà ¯òÈÁz{¶ñ^ñ{òüÖ, RÉÑ ²ó¾ò®{ Éóãºz{òÃ
2

QÕ×ý¶. o û¯t¯ñÑ br±û²ÕÖ ²óÑþÒýº± ²ó¾ò®{ñà { ¾ò]^±ü²ñ^ñ{òüÖ. ˆ¯ ýhÉ

4

p ü{ Éõ Éó¾¾ñ¶ bíó{ñz‰ q ²óÖ¾ð^vwôý¾Êµ ¶ñÕÖó, R~]a žÙ³ ü“ñ^žµ q ³{òº-

3 2

~vxü{ ü²ñ®{ÉÑ, b±²ót^òÖ b±²õprïòÙص q ZÉóÕÖóÄÑ; r b±²ót^òÖ ü²ñ~{ñÙ

3

ü^pqñ¾ð]^ýqº r R¾]^µ ²óÖ]aµ²r aºóÃbÉóÛÕü²ñüÄ ^ñyµ b±²ótÉ~. b±²ópq

2

²ñk¾µ ˆs ±¾òüº{ò s ³zü¾{ò h ¾ñ^ üÉ{ò h‰ t ²ó¾ò®{ñà { ¾ò]^ûÉñvx{²r "VÚ]a

2 4 4

RÚòºÉü¾! t Tµý¶±²ó¾ò®{ñÁýqº QÕ×ý¶]a ¯òɾðz{^¾ñÚÉü¾! Þ¾ðɾè^¾ðarºóüÄ

2

²óÖ®~ û²ÕÖ{ñýº ¯ÅºÄñü¶ñ!" VÙØ PÉÑ b±²ópqñÕü²ñüÄ RÉÁµ b±²ót^ò×¾ð.

ž{Õ²ñpt. a û¯tc^ñĵ b±²óqgûh¹ü{ʵ, Éóãºõ^¾òºñ{²rºñ^ ¯ñÙ ²vwòÚ

²ñ²z{òÙ ¶óa{ò RÁ]^òÖ²r VÙ? VÙ^ò×¾ð.

hôĶóÃÄñghòÖóºüÚǵ ûh¹ÉóþÚüºñû²¾ò{ñÃ
nñĞvqñ¹ nñÚ¸¾ðz{ô! ¯ñ¾ñºx! VÙûÖÙØ
^ñÄ®ü{ñصºñÚòÁ®~ ý^{þÄ´hÅpqñÃ
ü^ñÄü¶Úò^ñwÉñ¾ñ¹ bÉóʵû^ñÑÒñüº. (1)
Rzºñ{ò3]a Ⱥñ]2ºñ¯µ ²vy^ò×¾ð (áû^ÒÞÃýººñ¾ð Rzºñ{ò3). h ¯òÉñ¾ðº¶ñx
ºz3º²ó, {{2ñ£²ó VÙÖ²r. j, k ˆÞú{ى VÙ×à Q±{Ù VÙ^òÖ²r V±²rûºÙÚ
(Þñ¾{ò 2^Ñ Rzºñ{ò 3). l {t]^±²qñ¯òÕ^g ûh¹ü{ʵ = ¯òÉñ¾ò]^±²qñ¯òÕ^g
ûh¹ü{ʵ. m RÉÙ = Éñöõ^ò. n (RÉþÚ± ü²ñ¾±û²ñźg ûhñÃǵ ^ñprÃ)
ˆÞúü{¯‰ VÙص., ˆÞùÊ]{Éñ{ò 3¯ñ‰ VÙص - Þù¶®z¾þÚ±ü²ñ¾±û²ñźg
ûhñÃÇc^ñprà VÙÖ²r. n2 ü²ñ¾±û²ñź = ¶ó^˵ ´¾ðw¶ñ^ VÙÖ²r. o ˆ¶ï{ñ
{²Þñ‰ (¾ñ. Q. 66-3) VÙÖzý{± ²ÕÖ (û¯t¯ñÑ Rzºñ{ò3). p, q ˆü{3Éõ‰ VÙÖ~]a
{ñz²¾ð º µ (²óÖ¾ð Rzºñ{ò 3). q2 ³{òº~ = °ø{¯¶ñÚ~. ÝÉò¶ñÚ~ VÙص.
q3 ZÉóÕÖóÄÑ = Éógüh2{ò3z{òÄÑ. r ±¾Äñ²ñz VÙÛü{ ˆbíó{ñz‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
(b±²ót^òÖü²ñ~ Rzºñ{ò3). ˆü^ñ^òÄñ¯ñ®~ bíó{µ‰ VÙÚ] ^qÉ{òüÖ. r2 R¾]^µ
= Q¾ðz3¾ý{; ]Áý² VÙÖ²r. s, t ˆ±¾òº‰ Rzºñ{ò3]a ² 4ñɵ (²ó¾ò®{ñà Rzºñ{ò3).
s2, t û²Á¶ñþÒ± û²ÕÖÉÓ]a ¯¾^¶óÃþĺñý^ºñüÄ Éó“ð ü Äã~3:^ 2¯òɾð z {^-
zÉzý{ "³z¾"“±3{3ñ¾ðz{2¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð.

ž{Õ²ñpt (hôĶóÃÄñ Rzºñ{ò3). a ˆ^ñĵü{ñص ºñÚòÁ®~ ý^{þÄ ´hÅpqñÃ

ü^ñÄü¶Úò ^ñwÉñ¾ñ¹ bÉóʵ û^ñÑÒñüº, ûh¹ÉóþÚüºñ û²¾ò{ñÉ VÙÖzý{
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 1 hôĶóÃÄñ 177

b [hôĶóÃÄñ] hôĶñÉ~ ¯Ùý¶. P{ñÉ~ ÈÁz{µ. c ÈÁz{zý{g hôÄû¶ÙÚ]^qÉ{òüÖ.

R±ü²ñ~ ¯Ùý¶ºóÃÄñÉópqñÃ, d ü¶Ã YÁ ¯Ùý¶ Tvqñ]^ò]û^ñÑÓý^]a
d Z¾ñ“𾺞¶óÃþÄ^òs¾ð VÙ^ò×¾ð. e [hòÖóºüÚǵ] f Qz¶ñ PyÉñ¹, ìnñ¯µ Éó³ ÉñºóüÖ
2 4

RÁ±²~; QÕ×ý¶ºñüÄ ìnñ¯±¾ý² Pqc^ò, Qz¶Þz² ñɶñz¾ü¶ºñºóÕØ]^ñyµ.

4 4

g R±ü²ñ~µ YÁ ¯Ùý¶ºóÙÖó]ü^, ü¶Çµ YÁ ¯Ùý¶ Q¾ð í óz~]û^ñÑÓý^]a

Q“𾺶óÃÄñ{²r hòÖóºÛºóÁ®ü{üÚºñ^òǵ. h [ûh¹ÉóþÚüºñ û²¾ò{ñÃ] i ²vwòÚ

²ñ²zý{±²ñ¾ð z {ÉñüÖ, hò{ hò{ô “ð É ¾{zzÉz¾ºzý{ʵ ÉóÒñ]aþÄû^ñÑÓµ²r
3 3

û²Áz{òÁ®{~. j ÞµÞñ¾ò^Óýqº aÕÖc^þÒ±û²ñØ]aµ S“ðɾÜýqº a wc^Òòǵ,3

PÉÙ{®{ ² ]{ò²ñ²®¯ìnñ¯z{òÇc^ñprà û²¾ò{ñºñºóÕØ RÁ]^òÖ~; k P®{

4

ìnñ¯žµ P^òmhòz^¾¶ñ¹, P]awc^Óµ ¯ýqºñqñ¯òÕ^gûh¹ü{ºóüÖ ²ñ²µ

P°É¾ðz{ò]^òÖ~. l üÄñ^z{òà û²¾òº~ {zzÉz¾º¶ñºóÕØ; P{òǵ û²¾òº{ñºóÕØ
RÉÁýqº ìnñ¯µ; Rzý{ʵ ÉóÒñ]aþÄ û^ñÑÓµ²r^ñyµ ²ñ²z{òÙû²Áý¶.
^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (û¯tc^ñĵ VÙØ ~qc^ò). b, c ˆhôĵ‰ VÙ×Ã-
ÈÁz{zý{g ûhñÃÇü¶ñûÉÙÚ (ÈÁz{zý{ Rzºñ{ò3).

b Q^ Rz{ñà - ˆ“ô Ä µ Ýɲ 4ñüÉ Þz 3ÈÁzü{‰ (P¶¾ü^ñü“) VÙ^òÖ²rüº,

RÈÉóqz{òÃ, hôÄû¶ÙØ - ÈÁz{zý{g ûhñÃÇ^òÖ~. d, e ü¶Ç]a üºñ]3ºý{ RÃþÄ
VÙ^òÖ~ - ˆhòÖóºÙ‰ VÙØ - ìnñ¯“ú®ºý{ýºg ûhñÃÇý^ºñüÄ. d2 (Q“𾺞µ
RÃþÄûºÙÖ~) ìnñ¯žvqñÚü²ñ{Ùü× Þzý{ÊÑÒ~, P®{ ìnñ¯¶óÃÄñý¶-
ºñüÄ Q“ð ¾ ºž¶óÃþÄ VÙ^ò×¾ð . f VÃÄñÁ]aµ Qz¶ñ]^Ñ Py VÙ^òÖ~
YÈÉñü{ñ, T¶]a ÉñhòûºÙ VÙÚ; Rcag ûhñÃÇ^òÖ~ - PyzɶÙØ , ìnñ¯-
Þúç¶ý{ VÙØ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Qz¶ñ PyÉñ¹ VÙØ ~qc^ò). PÃÄñ{ñ¾ð]a
Ýɲµ PyÉñ^òǵ ìnñ¯ýɲ4ɶñ^òǵ Tvüq, P~˵ VÚ]a RÃþÄ-
ûºÙÖ²r. Rz{ñà - ÝɲÞcü^ñhµ ûhñÃÇ^òÖ{ÙØ, ìnñ¯Þcü^ñhzý{±²ÕÖ
ˆhòÖóºÙ‰ VÙÖ~ VÙÖ²r. b, e, g ˆhôĶóÃÄñghòÖóºüÚǵ‰ VÙØ bpr PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (R±ü²ñ~µ Rzºñ{ò3).

h, i RÙÚzý{± ²ÕÖ± û²¾òº~ VÙÛý¶ºñüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²vwòÚ

²ñ²zý{ Rzºñ{ò 3). R~ ²ñ²z{òÜýqº ýɳú²¾µ. j ˆû²¾ò~‰ VÙÖ~]a
{ñz²¾ðºñ®{¾µ (ÞµÞñ¾ò^Ñ Rzºñ{ò3). R~ - ±¾^ñ¾ñ®{ü¾w ýɳú²¾µ. R~ -
²ñ²z{òÜýqº ²3Åâq2{ñ²¾µ VÙضñµ. S“ðɾa3wc^Òòǵ û²¾ò~ VÙÜ-
¶~]a ˆá¾cü^3“ zÉz3a3x¯ñ¶óÉ Pݶz ü{3ñãñxµ ^: ²ñ¾z3Á“ðÉñ ºü{ñ£ïµ…
Zü^ 4 ü¶ñü^ 4ñ{ 3®ºÉz zÉz 3a 3x¯ñµ zÁâx´¾µ ɾð ã {ñµ ºñ{ò ²ñz¾µ‰
(¾.Ý{É.T.94), ˆýï ï®{ í®~å ¯ò¾®{¾Þ®{{ñz¶ñ ²ñ±¶ñ ïó ¯ñ¶ É{3 ü^ñºµ
Phò®zº“]{ò: … ºÝzÉz]Á²ñíÄ{ò4¶±º{òüÉÄü^2ĵ TÃÄc^4º{ò P]Á{²4ñÞù¾-
²4ñ^3ü{4ºñ®‰ (ýÉ. Ý{üÉ-60) VÙ^òÖ “ðüÄñ^c^þÒ P°Þ®{ò 4±²~. k ˆû²¾ò~‰
VÙØ PÖó®{²r V±²r VÙÚ (P®{ ìnñ¯žµ Rzºñ{ò3). l a3wc^Òòǵ û²¾ò~‚
VÙ×à ü²ñ¾ñü{ñ, ˆPÉÙ {®{ ²4]{ò²ñ²®¯ìnñ¯z{òǵ ^ñprà û²¾ò~‰ VÙ×Ã
- ²ñ²ñ{ò4]ºµ ü{ñÕص²r V±²r VÙÚ (üÄñ^z{òà û²¾òº~ Rzºñ{ò 3). ºz3Éñ
(üÄñ^z{òà û²¾òº~) ±¾^ñ¾ñ®{ü¾w ýɳÃüºñ²²ñ{3^µ. ˆû²¾ò{ñÉ VÙ^òÖ-
Éóqz{òüÄ ýɳúžµ, {3ñ¾ðp4ºžµ ÉóÉèò{µ VÙØ {ñz²¾ðºµ. RÈÉóqz{òüÄ
ž{Å^Ñ ˆ^ôüÎ {ñüÚ hòÖóºÙ‚ VÙý^ºñüÄ - ìnñ¯±¾ý² 4 Pqc^òÕØ VÙØ
ûhñÃÅÕÖóüÖ; P{ñÉ~ ìnñ¯Þcü^ñhµ ûhñÃÅÕÖóüÖ; QºóÁ]^ ²4]{ò²ñ-
178 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 1 hôĶóÃÄñ

m [ûh¹ÉóþÚ] n R~{ñÙ S“ðɾþÚ±ü²ñüÄ Þc^òóz~ É®{{ÙüÖ, R~ Pýqºg

ûh¹{ÕÖ{òüÖ. [Z] Rû{ÙÚ Q“ðh¾ðºµ! PÙÖó]ü^, Éóãñ{ Þúh^¶ñ{Ã. o {òÁ¯ñ¶-
3

±¾Þc^ z{òüÄ TwÁµ²rºñÛ¾ñ^òà Rɾð]a± ²ñ²¶ñÉû{Ù? VÙÚòà p P±²r Þz{ñ-

3

{ ñ¾^¶ñÚ ÉÝ~ýÉ R±ü²ñ~ º{ ñ¶ü¯ñ¾{ µ P°² Éó]^±û²×ý¶ºñüÄ p RÎ]ý^]a

4 2 2 4 2

Pr ²ñ²ü¶ºóüÖ. q ˆ¶ý¶É ~ â]Á{µ ^òmhòz‰ VÙ×ÒòüÖ ²ó¾ñprʵ. r Éóü¾ñ{ò ɾð]^ z-

3 4 3

ý{]^òÎcû^tz~ VÙþÚ ¾èò]ý^]^ôqñÚ “]{òýºÊýqº¾ñÉ~. s R~]a žÙû²ÃÄñµ

±¾{ò²èµ ¶vyvw ÉÒ¾ð®~ ü²ñ®{ɾð^ÒñÉ~, t ¯ñÙ{ñÙ {c^þÒ PÎóº¶ñÖóʵ
¾èò]^üÉvtµ²r PÉÞ®ý¯ºñºóÁ±²~; R±²rºóÁ]^, Pɾð^Ñ VÙþÚ] ^qñèòºñ-
{òÁ®{ñ¾ð^Ñ; u R~]a Pr, Pɾð^Ѳ]^Åüĺñ{à VÙ²]^Åüĺñ{Äñ^üÉy¶óüÖ;
Pɾð^Ѳ]^à YÁ^vwÎóË ûhñÃÄÄñºóÁ®{{òÃþÄ; RÚò VÙÜýqº ²ñ²ü¶ºñ¶óz{þÚ-
ºóüÖ. v ˆ^òmhòz‰ w ¯ñµ{ñµ Þ¾ðÉìýn^ÒÃüÄñ¶óüÖ VÃÄñ¶Öóý^]a; x PÖóºñ{òÁ±²~
x Wû{Üû¶ñÙØ Tvqñ^ üÉy¶óüÖ, y ^ñ¾ðº^ñº¶óüÖ.
2

z [nñĞvqñ¹] a ²ñ²±¾ñk¾ðºzý{ P°Þ®{ò z{ñà ±¾ñº“ðhòz{µ²vw RÎóʶz{þÚ-

4

ºóüÖ, '{®{ñžýqº ºz¯z{ñüÄ ü²Ø' VÙØ RÁ±²ñ¾ð; Rɾð 'PÉÙý^ºóüÄ R~]a±

²¾òïñ¾µ' VÙÖóüÖ PØ{òºóprÁ±²~; b ˆV±ü²ñ~µ ý^^ÎÄñ ü¯¶óºñÙ ¯µü¶Ã
²®¯ìnñ¯z{òÇc ^ñprà VÙØ - ìnñ¯µ TvqñÚ{ñ^ PÁÒògûh¹^òÖÉó~
ühÁü¶ñ‰ VÙØ ü^p^; "ü^Éĵ YÙص RÃþĂ VÙ^òÖ{ÙØ; PÉþÚ±û²Øý^]-
aر²ñ¹ RÁ±²û{ñÁ Þñ{4¯ñ°âq2ñ¯µ ²vyý^]^ôqñÚ ìnñ¯¶óÃþÄ, PÉÙ
{®{ ¶º¾ðÉÖ ¶{ò¯Ä¶ñ^òÖ ² 4]{ò²ñ²®¯ìnñ¯µ Tvt" VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð.
RÃþĺñ^òà b±²óq] bqñ{òüÖ. m ûh¹ÉóþÚ = ûh¹{ ÉóþÚ, m, n ˆûh¹‰ VÙÖ{òÙ
{ñz²¾ðºµ (R~{ñÙ Rzºñ{ò3). ˆûh¹ÉóþÚ Z‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (VÙ ²ñ²zý{
Rzºñ{ò3). ŠR®{ Éñ]ºzý{ Sprà ü^ñ“ñ®{¾c^ÒòüÄ ^ñv^‹ o, p {qÝ{2“cý^ýº
P°É{ò3z~ ²¾òï¾ò]^ò×¾ð ({òÁ ¯ñ¶±¾Þc^3z{òüÄ Rzºñ{ò3).

q º{2ñ¶ü¯ñ¾{2µ P°²4Éó±²óºñý¶ PÉÙ aÕÖ¶ñ¹ RÁ]^, R±²r {Ù aÕÖ¶ñ^

¯òþÚz{ü²¾ð Tvüqñ VÙÚ (¶ý¶É Rzºñ{ò3). r... “ðüÄñ^z~]a ²ü{3ñ²{ 3ñ¯µ
²vxü{ Ⱥñ] 2 ºñ¯µ ²vy^ò×¾ð (Éóü¾ñ{ò 4 ɾð]^ 3 zý{ Rzºñ{ò 3 ). r, s
ˆÞ¶¾ðzû{2҉ VÙÖ{òÙ P¾ðz{2]¾òºñ^ñ¾òzɵ ûhñÃÇ^òÖ~ - ˆ²¾®{û²Ò‰ VÙØ.
ˆÞ¶¾ð z û{ 2Ò, ²¾®{û²Ò‰ VÙ^òÖ ²{ 3c^Ó]a P¾ð z { 2µ (Éóü¾ñ{ò 4ɾð ] ^ 3zý{
Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺµ). t ˆ¶ñµ‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (¯ñÙ{ñÙ Rzºñ{ò3). u WÉ^ñ¾z-
~]a P¾ð z { 2µ - ¯ò“ð h º¶ñ¹. ¯ò“ð h ºµ Þµ“º´¾ð É ^¶ñý^ºñüÄ, Þµ“ºzý{
PÁÒògûh¹~û^ñvt WÉ^ñ¾ñ¾ðz{2zý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (R~]a Pr Rzºñ{ò3).
v, w, x ˆ^òmhòz‰ VÙÖ~]a - YÙØ VÙØ P¾ðz{2¶ñ^ ÉóÉèòz~, YÙ؂ VÙ^òÖ~
VÙ? VÙ^òÖ “cý^ºóüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ñµ{ñÙ Rzºñ{ò3). x2, y ˆWü{ܵ
Tvt‰ VÙØ PÖó®{²r V±²r VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (^ñ¾ðº^ñºµ RüÖ VÙØ).
x, y, p2 YÙ×^òǵ Pò¶ñ^òà Pzý{± ²¾òï¾òz~]û^ñÑÒÄñ^ñü{ñûÉÙÚ
ˆ(¶ïz)‰ ˆ{z Þ¾ðɓ]ü{:‰ VÙ^òÖ ²rüº PÉÜýqº ]Áý²ýºÊµ
{±²ýÉ]^]^qÉ{ñ¹ RÁ±²û{ñÙØ Tvt VÙØ ²ó¾ñpr PÁÒògûh¹{ñ±ü²ñüÄ
(RÎ]ý^]a Pr ²ñ²ü¶ºóüÖ) VÙ^ò×¾ð VÙØ ^ôüÎ bptÉ~.

z, a ¶ó]^ ²ñ²zý{± ²vwòÛ¾ð Q^òà ˆ²ñü² a3Áwò a3Âwò‰ VÙØ - P~]a]{]^

±¾ñº“ð h òz{zý{± ²vyµ Pz{þÚºÙü×; P~ ûh¹ºñ¶Ã, ˆnñĞvqñ¹‰
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 1 hôĶóÃÄñ 179

ÉóþÚ^rÉñى VÙÖóüÖ ûhñÃÇÉ~; c R~{ñÙ c Þù{ ¾ð“¯¶ñºóÁ]a¶óüÖ, d ˆ² ^ Éü{ñ

2 3 4 3

² üį‰ VÙ^òÖ²rüº; Qý^ºñüÄ, e PÉÙ²rýº P°Þ®{ò ]^ò×¾ð. f ˆ^ íµ Éñ Éõ纉

3 4 3

Rzºñ{ò . g [nñĞvqñ¹] h 'RÚò±²¾òïñ¾¶óÃþÄ' VÙܵ²rºñÚ Q²z~]^ÒòüÄ É®~

3

T{˶ÉÚÙü×? i ´¶óºñ^ ±¾Òºcû^ñÑÒòüÄñ ¾èò]ý^ºñÉ~, VÃÄñ¾ð]ažvqñÚ

Q²z~ YÁÉÜ]ü^ÊvqñÛà T{ÉÄñ^ñü{ñ? j {®{ñžýqº Q²z~ PÖó®~ b±²óqñ-
{ñ¾ð]ü^ñ T{ÉÄñÉ~? Q²z{Öó®~ b±²ótÉñ¾ð]a T{üÉñµ VÙܵ ¯ò¾ð±² ®{ žvüqñ? 3 4

k ±¾Òºcû^ñvq ´ ¶ó, {ÙþÚz{ñüÚ Vt]^ ºz¯µ ²vy¶ÙÖóüÖ, {®{ñµ

4

^¾ð¶c^Ó]az {ñ®{ñµ ²¾òï¾òz~]û^ñÑÒ ±¾ñ±{òÊÑÒ~; Þµ² ®{ žµ Q²®¯¾ñý^Ê-

3 4

¶Ùü× TÚ]a ¾èò]ý^]a üÉvtÉ~. ¯ñµ T{˵ Ýɲ ñɾñÛǵ ü²Ø l Rz{þÄ-
4

ºñüĺñÚ²óÙ³ ü²ÕØ]^ôqñÚ ìnñ¯µ üÉyc^ñyµ T{˵ü²ñ~VÙÚ, m [nñÚ¸¾ðz{ô]

n VÙþÚ ¯òzºÞµÞñ¾òºñ]^ò]û^ñÑÓý^]a SqñÚ PÖóÉÙü× VÙý^ºóÇÑÒ~.

Rzý{]^Îóz~ VÙþÚʵ ¯ÃÉÎóü²ñ]aµ PÖóËÑÒ~ TÙý^ºóüĺÙü×? o ˆQ¶ñ-

û×ÙÖÖóüºÙ ¯ñى, ˆQ¶ñÖÖóʵ²ó¾ñüډ, p ˆý¯É ^òmhòz ²ü¾ñè®ü{‰ Rzºñ{ò - q 3

¯ñÙ PÖóÉ~ YÙضóÃþÄ, ¯ô PÖóºñ{~ YÙضóÃþÄ; r ¯ñÙ ûh¹ºÉÃÄ~ YÙضóÃþÄ,

¯ô ûh¹º¶ñpqñ{~ YÙضóÃþĺñÛÃ, Q¾ð ^ñ¾òºµ Q¾ð]a ² ¾µ? s YÁÉÜ]a] ^v
4

Rzºñ{ò3ºñüÄ PÉÜýqº Q²zÞ^2zÉñ{ò3a3wc^þÒg ûhñÃÅ] b±²ót^òÖ~ W~

VÙÚ; Rɾ𠱾²®¯¾ð Qý^ºñüÄ hñ{^µ ü²ñüÄ PÉÙý^²ñ¾ð z {òÁ]a¶É¾ð
Qý^ºñüÄ ûhñÃÇ^ò×¾ð VÙ^ò×¾ð (²ñ²±¾ñk¾ðºzý{ Rzºñ{ò3). b ˆPÉÙý^ºóüÄ
²¾òïñ¾µ‰ VÙØ ¯ò“ðhºóz{òÁ±²¾ð VÙܶzý{ Pɾð {ò3ȺÞú]{òºñüÄ {3¾ð“ò±-
²ó]^ò×¾ð (V±ü²ñ~µ Rzºñ{ò3) û²¾òº{òÁÉ®{ñ{ò. c R~{ñÙ = R®{ PØ{òºótý^-
{ñÙ. c2 Þù{3¾ð “ ¯¶ñºóÁ]aµ = ü“ñ² 4¯{ 3¾ð “ ¯¶ñ¹ RÁ]aµ. {3¾ð “ ¯µ = ¶{µ.
QÍÉñܵ ü{ñÙØý^ºñüÄ hñt(dØtÞ). ºz3Éñ, (Þù{3¾ð“¯¶ñ¹ RÁ]aµ) ˆS“ðɾüÚ
¾è^ى VÙ^òÖ~ ¯ÃÄ ìnñ¯¶ñ¹ RÁ]a¶óüÖ VÙ×± ü²ñüÄʵ ^òq]^òÖ~.
d PÉÙ ý^²ñ¾ð z {òÁ]ý^ ±¾²®¯Ü]a TÑÒû{ñÙ×ý^]a ±¾¶ñx®{¾µ
(²4^ 3Éü{ñ ²3üį Rzºñ{ò3). ˆ²4^3Éü{ñ ²3üį ² 4^3Éü{ñ Éõ¾ðüºw, ²4^ 3É{Ý-
ü{íÞñ, ²4^3É{: ^¾ð¶x ²4^3É{: ^¾ð¶ ^¾òâºñ¶ó‰ VÙØ ²ñmh^ñúÞc^òµ.
e PÉÙ²rýº VÙÖ~ - PÉÙ “]{òüºñ^3zý{ VÙÖ²r. f P±²r PÉÙ²rýº
P°Þ®{ò4z~ ¯ò¾ð²4¾¾ñ¹ RÁ®{ü²¾ð TvüqñûÉÙÚ (^3íµ Éñ Rzºñ{ò3). Zû¾ñÁ
Éý^]a Zû¾ñÙØ Vt]ý^ºñüÄ - íñzüº^Éh¯¶ñ¹, QþÚz{ò¾Ñ^Ñ, ßµïz-
{ò¾Ñ^Ñ, ³Åz{ò¾Ñ^Ñ VÙØ ÉóÉèò{µ. g, h QÛÃ, R±²r ^Úz{ ²ñ²zý{±
²vwòÚô ¾ ñ^òà ¯µ¶ñà ¾èò]^±ü²ñü¶ñ VÙÚ; ³¯“ð h YÁ {ñz²¾ð º µ (RÚò
Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ^ôÍgûhñÙÚ P¾ðz{2µ R®{ ²{3z{òà ßz 3{4¶ñÚ²r VcdüÚ
VÙÚ (RÚò Rzºñ{ò 3). i ²3ïú¯ñµ P°] 3¾üïñ ®ºñ¹º: PÙü×, T¶]a T{É
üÉvtÉñÙ VÙ VÙÚ (´¶óºñ^ Rzºñ{ò3). g, j ˆnñĵ‰ VÙÖ Püh{¯Þ¶ñ{ò4]a
{ñz²¾ð º µ ({®{ñžýqº Rzºñ{ò 3 ). k ˆ¯ñ¾ñºx‰ VÙÖ ²{ 3z{òüÄ ü¯ñ]^ñ^
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (±¾Òºcû^ñvq Rzºñ{ò3). i, j, h Q^, ˆnñĵ‰ VÙÖ~]a ¸ÙØ
{ñz²¾ðºµ. i üÄñ^û¶ÃÄñµ VÙØ - ž®{òÚ~; j R¾vqñÉ~ - Pìnµ VÙÖ²r,
k ¸Ù×É~ - Ýɾèwz{òà “]{ò RÃþÄûºÙØ.

l Rz{þĺñüÄ - ¯µ¶ñüÄ VÙÖ²r. m, n ˆnñÚ¸¾ðz{ò‰ VÙÖ~]a ±¾{òü^ñrºñ^

PÁÒògûh¹^ò×¾ð (VÙþÚ ¯òzºÞµÞñ¾ò Rzºñ{ò3). o T]{ñ¾ðz{2z~]a ±¾¶ñwµ
(Q¶ñØ Rzºñ{ò3). p ˆPÖóËÑÒ~ TÙ ý^ºóüĉ VÙÖ~]aµ, {¶]a PÖóÉóÃÄñ-
ý¶]aµ ²óÙþÚʵ ±¾¶ñwµ ^ñpt^ò×¾ð (ý¯É ^òmhòz Rzºñ{ò3). q ˆ±¾zºüèñß
180 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 1 hôĶóÃÄñ

ü{ñÕ×ü{ ^ñǵ ¯ýq {ñ¾ñü{ºóÁ®{~; YÁÉÜ]a] ^vyµ ü{ñÕÖó] ^ñǵ

¯ýq{ÁÉ~¶ñºóÁ®{{ñÛà Q¾ð ] a Q¾ð ÉÎó^ñpr]û^ñtü²ñÉñ¾ð ? t ¯ò{ ñ¯¶Öó®~ 3

²¾òï¾ò]ý^]a SqñÚ PÖóýÉüº Ýɲ¶ñ^ TýqºÉüÚ! Q²z~]a T{˶Éܶñ¹

PÖó®~ ²¾òï¾ò]ý^]a SqñÚ ìnñ¯žµ TvqñÛǵ, ±¾ñ±{òÊÑÒ Éóãºc^ÒòüĺÙü×
T{ËÉ~ VÙÚ, u [¯ñ¾ñºx] v R±²r ¾èò]^ ±¾ñ±{ÛÚÉüÚ! w R~{ñÙ “¾ô¾{ºñ
ü“ãû¶ÙÖóüÖ w Rz{ñà ûhñÃÇ^òÖ~. x QÛà ü^Éĵ “¾ô¾ü¶ñ “¾ô¾òüºñ û²Øý^]a
2

ºz¯ò±²~? y TýqºÉÚÙü× Týqý¶û²Øý^]a Ⱥñ²¾ò±²ñÙ. z [VÙØ VÙØ]

a RÈÉó¾pr±³]a] ^Áz~ -'¯ñ¾ñºw'“± { z~]a T²ñºzüÉñ²üºñ^ò ºñÚ
3 3 3

ÉñzÞúñ{ò ^Óµ Tü²ºzüÉñ²üºñ^ò ºñÚ ü“ãòzÉñ{ò a wc^Óµ P¾ðz{ ¶ñý^ºñüÄ,

3 3 3 3 2

PÈÉó¾výqʵ²ÕÖ RÈÉó¾pr±³. b RÚò Rɾð{ñµ YÁ ±¾üºñí¯z~]^ñ^ YÁ ^ñÃ

ûhñÃÅ, 'P~ ý^³a®{~' VÙØ b QÖóºóÁ]a¶É¾ÃÄü¾; c ¯µ T²ñºz{òà ɾðz{¶ñ¯µ
2

ü²ñüÄ R~{ñÙ ±¾üºñí¯¶ñºóÁ]aü¶ Rɾð]aµ. d ˆ¯ü¶ñ ¯ñ¾xûÉÙØ ZÉñ~

¯ ^ݺhòz‰ VÙÖ ²{3z{òüÄ - ¯ô YÁɾð]aµ ±¾zºèµ Q^ñ¹ VÙý^ºñüÄ, TÙþÚ

Þñèñz^¾ò]^ ÉÃÄñ¾ð YÁÉÁ¶óÃþÄ VÙܶóqµ ²2Åz{{òüÖ; Pzý{ PÁÒòg
ûh¹^ò×¾ð (¯ñÙ PÖóÉ~ YÙضóÃþÄ VÙØ). r ˆ¯ h ßz3ü{4ñß ^ݺhòz‰ VÙ^òÖ
R{òüÄ - ¯ô YÁɾð]aµ ßz3{4Û^ñ¹ VÙý^ºñüÄ, TÙþÚ Þñ{ò4]^ÉÃÄñ¾ð YÁÉÁ-
¶óÃþÄ VÙܶóqµ ²2Åz{{òüÖ; Pzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ñÙ ûh¹ºÉÃÄû{ñÙØ-
¶óÃþÄ VÙØ). s ìnñ¯µ TvqñÚÉÙ ìnñ¯ïõ¯Ü]agûh¹º üÉyü¶ñûÉÙÚ
(YÁÉÜ]a Rzºñ{ò3). {3ºñÉñÜ]ag ûh¹ºñ{òÁ]^ Yvx~ VÙÖ²r. m, t ˆnñÚ
¸¾ðz{ô‰ VÙÖ~]a “±3{3ñ¾ðz{2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ò{3ñ¯¶Öó®~ VÙØ û{ñqc^ò).

u, v, w ¯ñ¾ñºwÙ VÙ×à - ±¾ñ±{òýºg ûhñÃÇü¶ñûÉÙÚ (R~{ñÙ Rzºñ{ò3).

w Rz{ñà = '¯ñ¾ñºw'“±3{ 3z{ñÃ. x Rz{ñà ² 2Åz{ü{û{ÙÚ (QÛà Rzºñ{ò3).
R~ - ²3ïùȾôïòýº± ²ÕÖ. y {z³ÁãÚòà P¾ðz{2µ (TýqºÉÚÙü× Rzºñ{ò3).
u, w, y Q^, '¯ñ¾ñºw'“±3{ 3z~]a R¾vt û²ñÁÑ - “¾ô ¾ “¾ô ¾ ò² 4ñÉÞµ²3®{4žµ,
ÝÉÝÉñ¶ó²4ñÉÞµ²3®{4žµ. z, a, b ˆVÙûÖÙ؉ VÙ^òÖ R¾pr±³]a R¾vt
{ñz²¾ðºµ. Rɾð {ñµ T²ñüºñü²ºñ{ò4^ñ¾ò^Òñý^ºñüÄ; ´¾ðÉÉñ]ºz{òà '¯ñ¾ñºw'
“± 3 { 3z~]a T²ñºzüÉñ²üºñ^ò 3ºñÚ ÉñzÞúñ{ò 3^Óµ, Tz{¾Éñ]ºz{òÃ
'¯ñ¾ñºw'“±3{3z~]a Tü²ºzüÉñ²üºñ^ó3ºñÚ ü“ãòzÉñ{ò 3a 3wc^Óµ P¾ðz{2-
¶ñý^ºñüÄ, PÈÉó¾výqʵ ²ÕÖ - ˆVÙûÖÙ؉ VÙØ R¾pr±²ñ^ PÁÒògûh¹^ò-
×¾ñ{Ã, R{òà ü²4ñ]3ºý{ýº± ²ÕÖ R¾pr±²ñ{Ã. b R¾vqñÉý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(RÚò Rɾð{ñµ VÙØ û{ñqc^ò). b2 (QÖóºóÁ]a¶É¾ð PÃÄü¾) Qý^ºñüÄ ü²4ñ]3º-
ý{ºñüÄ ²Ä^ñǵ ûhñÃÇ^ò×¾ð VÙÖ²r. c R®{ ²èz{òÃ, z3ɺz{òà V®{
²{3ñ¾ðz{2zý{g ûhñÃÇ^òÖû{ÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯µ T²ñºz{òà ɾðz{¶ñ¯µ
ü²ñüÄ VÙØ û{ñqc^ò). ºz3Éñ, QÖóºó¾ñý¶]a üï~ Wû{ÙÚ (¯µ T²ñºz{òÃ
Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ¯µ T²ñºÉñh^¶ñÚ z3ɺz{òüÄ, ±¾²z3üº = ²ÕØ^òüÖÙ
VÙ^òÖ É¾ðz{¶ñ¯µ ü²ñüÄ, R~{ñÙ ±¾üºñí¯¶ñ¹ RÁ]aü¶ Rɾð]a VÙÖ²r. d
±¾ñ±º³3z3{ò4ºñà R~{ÙþÚgûhñÙÚ ü²¾ð Tvüqñ VÙÚPÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ü¶ñ
¯ñ¾x VÙØ û{ñqc^ò) ž{à {òÁÉ®{ñ{ò. ˆZÉñ~ý¾]aµ‰ VÙÖ~]a R¾vt
{ñz²¾ðºµ. P{ñÉ~ - Þïݾñè¾ò¶®z¾í²µ ü²ñüÄ RÁ]ý^ºÙÖó]ü^ ¸gkÉóqñ¶Ã
Þ ù Ä ² 4¶ ñ ¹ R Á ] a µ V Ù Ü { Ã ; P Ù Ö ó ] ü ^ , ü ² 4ñ ] 3 º ý { º ñ ü Ä ¯ ò z º ¶ ñ ^
P°Þ®{ò 4]^±²tµ VÙÜ{Ã; R~üÉ Rcazý{]a üÉvtÉ~.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 1 hôĶóÃÄñ 181

Tý¾]aµTý¾‰ºóüÖ R~{ñÙ. [^ñÄ®ü{ñص] e YÁ^ñÄz{òüÄ Rzý{ÊmûhñÃÅ,

üÉû×Á^ñÄz{òüÄ 'üÉû×ÁÉÝ~ T²ñݺµ' VÙØ P{òüÄ ^ñÃÉñca^òüÖüÛ?
[ºñÙRÁ®~] ²tÉû{ÃÄñµ ²ptµ f °øüÖ ²ó¾ñº¶ñ^ RÁ]^üÉyü¶ñ? g a x{ò ^- 3 4

Éóãºzý{±²ó¾ò®{ñà žrºûÉñpqñ~, RÙڞµ ^ñwÄñü¶ñ?‚ VÙܵ ¯ýh. h [ý^{þÄ

´hÅpqñÃ] i {þĺóüÄ ý^ýÉz{ñà i û¶¹^ñpq üÉvqñüÉñ? j {þĺóà ý^ýÉz~]
2

b±²ópqñà VÙÜ{Ã, k ý^ʵ {þÄʶñÚ ´hà ¶ñ×ü{ YÁ²rüº RÁ®{ñǵ VÙÜ{Ã.

l [ü^ñÄü¶Úò] m Qýh±²pqñ¾ð]a PÙ×^òà PÈÉrË Q¾ð]a? ² ]{ñ¯ñ¶Ùü×? n üh¾ð®~
4

aÒò¾ð®{ {vwôý¾ Éóqñº¾ð]a Vpqñ¶Ã ýɱ²ñý¾±ü²ñüÄ; o üÉpqñ¾ð]a T{Éñ{

{vwô¾ñÉü{! p ¶¾{^¶wòz{q¶óüÖ. q [^ñw] r ^Ážý^¶ñþÄ ü{tÉñ¾ð, lqÉÙÖó]ü^
r kµ¶ñpýq]û^ñÑÒz ü{tɾð^üÒñ? s ^òprÛǵ Þ{ ñ²“ðº®{òºóüÖ; t ^ñ¾ñ¾ð{òÁü¶Úò
2 3

ˆRcü^ z3ɺñ¾ðz{2žµ ÉóÉèò{µ‰ VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð. P{ñÉ~ - ˆnñĞvqñ¹

nñÚ¸¾ð z {ò‰ VÙý^ºñüÄ - ìnñ¯“]zºñ{ò 3^Ñ, ˆ¯ñ¾ñºx‰ VÙý^ºñüÄ -
ÉñzÞúñ{ò3a3wc^Óµ; ˆnñĞvqñ¹‰ VÙØ - ¾èwµ ûhñÃÇý^ºñüĺñ{Ã,
¯ñ¾ñºw²{ 3Þñ¶¾ð z 2ºz{ñüĺñ{Ã, á¶z²{ 3ñ¾ð z { 2žµ; ˆü^ñÄü¶Úò‰ VÙØ -
'h¾w'“±3{3ñ¾ðz{2žµ; ˆÉñ¾ñ¹‰ VÙý^ºñüÄ - '“¾w'“±3{3ñ¾ðz{2žµ; ˆý^{þÄ
´hÅpqñÉ VÙý^ºñüÄ - ]¾òºñ²{ 3z{òà P¾ð z { 2žµ; ˆhô Ä ¶óÃÄñghòÖóºÙ‰
VÙý^ºñüÄ - Tz{¶ÛüÄ Qèò±{¶ñÚ P{ò 4^ñ¾òÝɲžµ; ˆ^ñÄ®ü{ñص‰
VÙý^ºñüÄ - T²Þ¾ð]^3ñ¾ðz{2¶ñÚ ¶ïñÉó“ðÉñޞµ ûhñÃÇ^òÖ~; ˆVÙûÖÙ؉
VÙý^ºñüÄ, R±²{ 3 z{òÙ R¾vqñµ P¾ðz{ 2 z{ñà - ]¾òºñ²{ 3 z{òÜýqº
ɾð z {¶ñ¯ñ¾ð z {2žµ, Tz{¾Éñ]ºz{òà '¯ñ¾ñºw'“± 3{ 3ñ¾ð z {2žµ ² 2Å{µ, 'á¶z'
²{3ñ¾ðz{2žµ ßz3{4µ; ˆ^ñw‰ VÙý^ºñüÄ h~¾ðz{ò2ºóà ûhñÃı²t^òÖ ±¾ñ±ºžµ;
ˆûh¹Éóþډ VÙý^ºñüÄ- ¯¶“𓱠3 { 3 z{ñüÄ ¯òüãz 4 º{ºñ ûhñÃı²pq
PÉóz3ºñ{ò3^Óµ ûhñÃı²t^òÖ~ VÙØ ¯¶“ð“±3{3z~]a P¾ðz{ 2µ ûhñÃÇ^òÖ
Rqz{òüÄ, ˆPÉóz3ºñ{ò3^Óµ ^ÎóÊvyµ‰ VÙÚ]^qÉ{òüÖ.

e 'Pº¯'“±3{3z~]a - ^¾üwÈÊz²z{òºñüÄ, T²ñºzÉÉñh^zɞµ Tvqñý^ºñüÄ

Pzý{ ^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (YÁ ^ñÄz{òüÄ VÙØ ~qc^ò). f °øüÖ ²ó¾ñº¶ñ^
= °øØ ÉÁ㞵 VÙÖ²r. g RÁ®~ ²t^òÖû{Ù, žr®~ ²óýÎ]^Äñ^ñü{ñ VÙÚ
(a3x{ò4^ Rzºñ{ò3). h ˆý^{þÄ ´hÅpqñÉ VÙÖ~]a ¸ÙØ û²ñÁÑ. i ´hûÄÙØ
- û²ñÁ®~{Äñ¹, {þĺóüÄ ý^´hÅpqñÃ; P{ñÉ~ - PmíÅ ²vwòÛà VÙÜ{Ã,
Rzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð ({þĺóüÄ Rzºñ{ò 3). i 2 û¶¹]^ñpqûÉÙÖ~ hñt(dØtÞ );
ü^ñÄü¶Úò‚ºóüÄ {ñz²¾ð º µ. j PÙÖó]ü^, {þĺóüÄ ý^ýÉz~] b±²ópqñÃ
VÙÜ{Ã, PÙÖó]ü^, ´hûÄÙØ û²ñÁ®~{Äñ¹, {þĺóüÄ ý^ýÉz~; P{ñÉ~ -
PmíÅ ^ñÄ®ü{ñص RÁ®~ Rpqñà VÙÜ{Ã. Rz{þĺóà PmíŶñ×ü{ YÁ²r
RÁ®{ñà VÙÖ²r. i, k PÙÖó]ü^, P¾ðz{2z3ɺ¶ñ¹, "{þĺóüÄ ý^ýÉz{ñÃ" VÙÖ{òÃ
Éóɾwµ (ý^ʵ {þÄʶñÚ VÙÖ~) VÙÚ˶ñµ.

m T¶]a]^ñpq ¯¶]az ü{ýÉüºñûÉÙÚ (Qýh±²pqñ¾ð]a Rzºñ{ò3). h, l, q, m, x

ºz3Éñ, ˆý^{þÄ ´hÅpqñà - ü^ñÄü¶Úò ^ñwÉñ¾ñ¹‰ VÙØ bpr PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(Qýh±²pqñ¾ð ] a Rzºñ{ò3). x, n ˆÉñ¾ñ¹‰ VÙ^òÖ Q¾ð z zº{ò“ºz{ñüÄ ²2Åz{
{ñz²¾ðºµ (üh¾ð®~ aÒò¾ð®{ Rzºñ{ò3). o üÉpqñ¾ð]a = Qýh±²pqñ¾ð]a, üÉpý^
= Qýh. p PÉþÚ - {vwô¾ð VÙÚÄñü¶ñûÉÙÚ (¶¾{^ Rzºñ{ò3). l, q, r ˆü^ñÄü¶Úò
- ^ñw‰ VÙØ bprºÁÒògûh¹^ò×¾ð (^Ážý^ ¶ñþÄ Rzºñ{ò3). r2 kµ¶ñpýq =
ký¶ºóÙ ^ôÍ {þĺóà kµ¶ñpýq. s ^ñvý^üº ±¾üºñí¯ü¶ñûÉÙÚ (^òprÛǵ
182 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 2 û^ñÑÒ¶ñÒñ

^ñy¶Ò˶óüÖ Rcaµ. u ˆPýα²Ù {òÁüÉc^qz{ñþÚ] ^ñw‰ Rz{þÚºóüÖ; v ˆ{ ®ºñ: 4

²“ðº®{ò ü¶ ¯ñ{ µ‰ - w ¯ñqñ^] û^ñÑþÒû^ñÑÒñ¯òÙÖ~^òs¾ð VÙ h¾]ý^ûºÙ×ÒòüÖ.

2

x [Éñ¾ñ¹] y PÈÉrýÉ]^ñyµü²ñ~ VÙص Pz{þĺñüÄ É¾±û²Ö RÁ]ý^ü²ñüÄ

^ñyµ žýÖ. z ^ñwûÉÙØ - ±¾ñ±ºµ ûhñÃÅÕØ; Éñ¾ñûºÙØ - ±¾ñ²^µ ûhñÃÇ-

^òÖ~. a ÉÁ^òÖóþÄ; b Éñ¾ñûºÙ×Ã, ÉþÒ]^ûÉñvx{òüÖ. c ¯ô c žýÖûh¹º± ²ñ¾ðz{ò-
2

þÄüººñ^òǵ VÙ ]üēµ {ôÁ¶z{þÚüº VÚ]a üÉvtÉ~. d [bÉóʵ û^ñÑÒñüº]

e žýÖû^q PýÎz{ñ^òǵ û^ñÑÓ^òÖóþÄ. ^ñÄ®ü{ñص ºñÙ RÁ®~ ý^{þÄ´hÅpqñÃ

ü^ñÄü¶Úò ^ñwÉÁ^òÖóþÄ, bÉóʵ û^ñÑÓ^òÖóþÄ, P~]a Pr, hôĶóÃÄñghòÖóºüÚǵ

ûh¹ÉóþÚüºñû²¾ò{ñÃ. f ¯ñ¾ñºwûÚÙý^ºñüÄ ±¾ñ±ºµ ûhñÃÅÕØ; hòÖóºûÚÙý^-
ºñüÄ - ±¾zº^ ñz¶Ýɲµ ûhñÃÅÕØ; Éñ¾ñûºÙý^ºñüÄ - T²ñºµ ûhñÃÅÕØ;
3

^ñwûÉÙý^ºñüÄ - ² ĵ ûhñÃÅÕØ; ûh¹ÉóþÚüºñû²¾òû{Ùý^ºñüÄ - Éóü¾ñ{ò

2 4

ûhñÃÅÕØ; Q^, P¾ðz{ ²mh^žµ R{òüÄ ûhñÃÅÕØ.

2
(1)

R¾vqñµ²ñpt. a ²vt²vwòÚ T²^ñ¾c^þÒg ûhñÃÅ, P±²rʲ^¾òz~ TÙ a kÉpýq 2

PÖóÉóz~, R±ü²ñ~ ¯ñÙ b±²óq ž^c^ñpqñü{ a VÎÉñc^òºóÁ]ý^ü²ñÁü¶ñ? VÙ^ò×¾ð.

3

û^ñÑÒ¶ñÒñRÙ²ûÉÑÒµ ü^ñ{òÄ{®{òtµ VÙ
ÉÑÒüÄüºñ! ýɺcû^ñvqÉñ¶ÛüÉñ! VÙûÖÙØ
¯ÑÒò¾ñ˵ ¯Ù²^ǵ ¯ñÚòÁ®ü{ñĶópqñÃ
^ÑÒ¶ñºñ! TÙþÚ VÙ^v^ñwÉ®{ôºñüº. (2)
Rzºñ{ò 3). t ü{3“Éóü“ãz{òüÄ Þ{ 3ñ ²“ð º ®{ò‚ºñÛǵ, Rcü^ üÉüÖʵ hòÄ
RÃþÄüºñûÉÙÚ (^ñ¾ñ¾ð Rzºñ{ò 3) hòÖóº{òÁ¶qÃ. u (Pýα²Ù Rzºñ{ò 3)
¯ñٞ^Ù {òÁÉ®{ñ{ò. v, w ˆ{4®ºñ:‰ VÙØ Éóü“ãòz{òÁ]^ (¯ñqñ^]û^ñÑþÒ
û^ñÑÒñ¯òÙÖ~) VÙØ PÁÒògûh¹^òÖ~]a] ^Ázû{Ù VÙÚòÃ; ˆü¶ ¯ñ{2µ üº
²“ðº®{ò, ü{ {4®ºñ:‰ VÙØ ÉóÉýèºñý^ºñüÄ - ¯ñqñ^ Rzºñ{ò3 PÁÒògûh¹{~.
x, y ˆÉÁ^òÖóþĉ VÙ^òÖû{Ù, Rɾð { ñü¶ ü²ñ¹]^òpt^òÖ~]a VÙÚ? VÙÚ
(PÈÉrýÉ Rzºñ{ò3). z R±²r ûhñÃÇÉñûÚÙ VÙÚ (^ñw VÙØ Rzºñ{ò3). x,
a (ÉÁ^òÖóþÄ VÙØ) “±3{3ñ¾ðz{2µ. b R±²r ûhñÃÇÉñûÚÙ, ¯ò¾ð±²3®{4¶ñÛüÄñ-
ûÉÙÚ (Éñ¾ñ¹ VÙ×à VÙØ). VÙ×à = VÙØ .

c ü¶Ç]a PÉ{ñ¾òý^ (¯ô žýÖûh¹º Rzºñ{ò3). c2 žýÖ = PÉÙ{ñüÚ É®~

ž^c^ñptý^. b, d ºz3Éñ, ˆbÉóʵ û^ñÑÒñ¹‰ VÙÖ{òÙ PÉ{ñ¾òý^ (Éñ¾ñ¹
VÙ×à VÙØ ~qc^ò). b Éñ¾ñ¹ VÙ×à = Éñ¾ñ¹ VÙ^òÖ P¾ðz{ 2µ TvqñÛÃ.
Éñ¾ñü{ RÁ®{ñà VÙÖ²r. d bÉóʵ û^ñÑÒñ¹ = PýÎz~µ û^ñÑÓ^òÖóþÄ. e
(žýÖû^q) Tµ‚¶óÙ {ñz²¾ðºµ. (^ñÄ®ü{ñص Rzºñ{ò3) ^ñÄ®ü{ñص ºñÚòÁ®~
- nñĞvqñ¹ VÙØ ~qc^ò, bÉóʵ û^ñÑÒñ¹, hô Ä ¶óÃÄñg hòÖóºüÚǵ
ûh¹ÉóþÚüºñ û²¾ò{ñà VÙØ P®Éºz{òüÄ {ñz²¾ðºµ. f ±¾ñÞc^ò3^µ (¯ñ¾ñºwÙ
Rzºñ{ò3). (1)

R¾vqñµ²ñpt (û^ñÑÒ¶ñÒñ Rzºñ{ò3). a ˆû^ñÑÒ¶ñÒñ RÙ²ûÉÑÒµ ü^ñ{òÄ

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 2 û^ñÑÒ¶ñÒñ 183

b [û^ñÑÒ¶ñÒñ RÙ²b ûÉÑÒµ] c P°² Éó]^ P°² Éó]^] aýÖ²óÖÉñ{²rºñÚ Q¯®{ -

2 4 4 3

c Þñ^ ¾µ. d ˆÉõÉóÅÙ²µ ¶ó^ûÉÃþÄ ¯ò^Í®{Úى VÙÖý{g ûhñÃÇ^ò×¾ð. e [ü^ñ{òÄ

2 3

{®{òtµ] f Q¯®{ z~]a] ü^ñ{ñ^òÖ~ - P°² Éóz{ñà Pý¶Êµ VÙÖóÁz{Ã,

3 4

Éóãºñ®{¾z{òüÄ Pü²ýèýº± ²óÖ±²óz{à ûh¹ý^; R~ PcdÚÙÖó]ü^, P°² Éó]^ 4

P°² Éó]^z {Ù²]^ÅüÄ Pü²ýèýº± ²óÖ±²óz~, R{¾Éóãºýɾñ] ºzý{ʵ

4 3

²óÖ±²óz{{ñÚ Q¯®{ zý{; g Q^, ü^ñ{òÄÉñ¹]û^ñÑÒ]û^ñÑÒ ¶ñÒñ{²rºñÚ Q¯®{ -

3 3

ûÉÑÒzý{z{®{. h [VÙÉÑÒüÄüºñ] i {Á^òÖü²ñ~ TÙü²×^ T²^¾òz~, R±ü²ñ~

VÙÚ~ ü²×]^ò, ¯ñÙb±²óq RÁ]^ò×üº? j {Ùü²×^ T²^¾ò]ý^ºóüÖ ÉÑÒÃ{Ú¶ñ^òÖ~.
k ˆQ¯®{ ¶º:‰, ˆQ¯®ü{ ñ ± ¾î¶‰ VÙ^òÖ {ÙþÚ T²^¾òz{²rºóüÖ. l R±²r R±ü²ñ~
3 3 3

b±²óq±²vw ¯òþÚz{òÁ®{ñÃ, ˆÉõÕÖóÁ®ü{Ïĉ^òüÄ P±²r VÙþÚ P°² Éó±²ó]^ 4

üÉyü¶ñ? m hòÖóº~]a RÚòº~ Rpt] û^tz{ñÙ^ñyµ. n ˆhòÖóºÙ‰ (4-7-1)VÙ×ü¾.

o [ýɺcû^ñvq o Éñ¶ÛüÉñ] p R¾®{ñ¾ð]a] û^ñt]ý^]^ñ^ ¯ô R¾]a¶ÉÚÙü×?
2

q 'zý¾üÄñ]ºzý{ʶóήü{Ù' VÙØ ^ñÅüÄ ÉóÏ®{ R®z ¾þÚ] ^vw¯ô ý ¾ 3

¶ñÕØý^]^ñ^, “ð¾òº:²{òºñÚ {ÙþÚ R¾±²ñÒÛ]^òÛÚòüÖ; r ¯ô R¾®~{Áý^ûºñÎóº

¯ñÙ R¾®~ b±²óq RÁ±²ü{ R±ü²ñ~! s [VÙØ VÙØ] t R®z ¾þÚ±ü²ñüÄ ¾ñ캵 3

û²Õر ü²ñ^ò×¾ÙØ, ¶ïñ² Åýº± ü²ñüÄ ZÒ{ ñ¾ðºcû^ñvqñr±ü²ñ^ò×¾ÙØ,

3 3

V±ü²ñ~µ t Rzý{üº ûhñÃÅ. u ýɺcû^ñvq ²óÙ³µ Éñ¶¯üÉã¶ñºóÕØ Rɾð

2

{òÁËÑÒz{òà UÕÖóÁ®{~. v [¯ÑÒò¾ñ˵ ¯Ù²^ǵ] w ¯ÑûÒÙØ ¯tÉñ{Ã,

w ûhÖóÉñ{Ã; ¾ñz¾òºóà PÃÄñ{ ²{ ñ¾ðz{ c^ÒòÜýqº YÅ ¶ñÖóÛà ÉÁÉü{ñû¾ñÅ-
2 3 2

{®{òtµ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (²vt ²vwòÚ T²^ñ¾c^þÒgûhñÃÅ VÙÖ~).

a2 kÉpýq = ¾Þzý{; ü²4ñ]3ºý{ýº VÙÖ²r. a3 ˆSºñ¹‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (VÎÉñc^ò VÙØ ~qc^ò). VÎÉñc^ò = ~ø¾±ü²ñ¹. b, c
“±3{3ñ¾ðz{2µ (P°² 4Éó]^ Rzºñ{ò3). b2, c2 ûÉÑÒµ = (Þñ^3¾µ). d RÉÙ{ñÙ
Rɾð]a Q¯®{3zý{] û^ñtz{ñüÛûÉÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ÉõÉóà RÙ²µ VÙØ
~qc^ò). e, f (Q¯®{3z~]a] ü^ñ{ñ^òÖ~ Rzºñ{ò3) ˆºz¾ P®ºz ²“ðº{ò P®ºg-
g 2Áüx{ò P®ºz 3Éóíñ¯ñ{ò {{ 3òµ … ºz¾ ¯ñ®ºz ²“ð º {ò ¯ñ®ºgg 2Áüx{ò
¯ñ®ºz 3Éóíñ¯ñ{ò Þ ´ 4¶ñ‰ (h 2ñ.T.7-24) Rzºñ{ò 3 P°Þ®ü{ 4ºµ. g T]{zý{
P®Éºóz~] ^ñpt^ò×¾ð (Q^, ü^ñ{òÄÉñ¹ VÙØ ~qc^ò). h, i ˆVÙÉÑÒüĉ VÙØ
- Þµü²3ñ{ò4z~ ˆZ‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({Á^òÖü²ñ~ Rzºñ{ò3).
h, j ˆÉÑÒüĉ VÙ×à - {Ùü²×^ T²^¾òz~ VÙܵ P¾ðz{2zý{] ^ñptü¶ñ VÙÚ
({Ùü²×^ T²^¾ò]ý^ Rzºñ{ò 3 ). b, k {Ùü²×^ T²^¾òz{~ Vzý{ VÙÚ;
ˆRÙ²ûÉÑÒµ‰ VÙÖ~{ÙþÚ ^qñèòz~ PÁÒòg ûh¹^ò×¾ð (Q¯®{3¶º Rzºñ{ò3).
l Rz{ñà ²2Å{µ ^ñpt^ò×¾ð (R±²r Rzºñ{ò3). m ^ôüÎ ˆhòÖóºÙ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~
¾üÞñ]{ò (hòÖóº~]a Rzºñ{ò 3). ºz3Éñ, Ⱥñ] 2ºñ{ñÉóÙ St²ñt (hòÖóº~]a
Rzºñ{ò3). n Rɾð{ñµ hòÖóºü¾ñ VÙÚ (hòÖóºÙ VÙ×ü¾ VÙØ).

p, q R¾®{ñ¾ð]a] û^ñt]ý^]^ñ^ R¾®{ñüÛ VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (zý¾üÄñ]ºz-

ý{ʵ Rzºñ{ò3). o2, r ˆÉñ¶ÛüÉñ‰ VÙ^òÖÉóqz{òüÄ ˆZ‰ VÙÖ ²{3z~]a {ñz²¾ðºµ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ô R¾®~ Rzºñ{ò3). s, t Éõ±ýÞ]a ²4ñɵ (R®z3¾þÚ Rzºñ{ò3).
t2 Rzý{üº = Éñ¶¯ñÉ{ñ¾zý{üº. o, u ýɺcû^ñvq z¾òÉó]¾¶Ù VÙÛü{,
ˆÉñ¶ÛüÉñ‰ VÙ²ñûÚÙ VÙÚ (ýɺcû^ñvq ²óÙ³µ Rzºñ{ò3). w2 ûhÖóË =
184 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 2 û^ñÑÒ¶ñÒñ

Êvt, P{òÜýqº P°^ñ¾¶ñ{Ã. VÃÄñÉÕ×ǵ ¶z º¾ñz¾û¶ÙÖ²r. x ˆº Wå

4

Þù±ü{å‰ VÙØ ¯ô Tw¾ð ® ~ü¯ñ]ac^ñÄz{òüÄ, ¯ñÙ Tw¾ð ® ~ b±²ótµ²r

²vyÉü{! y [¯Ù²^Ã] z ˆ{ô¾ð±²ñý¾ºñ¶óÚò‰üºñt ˆÉõÕÖóÁ®ü{Ïĉü^ñt ÉñhòºÖ
z ² ^ Ézݲ¾ð“µ ¶ñ×ü{ü²ñÁý^ºñüÄ ¯Ù²^ûÄÙ^ò×¾ð. a ³Öµ³ YÁÉóãºzý{ P°-
2 4 3

² Éóz{ñÃ, ^ñx{ü²ñ~ ¶Ö®~ üÉû×ÙÖóüÄʵ û¯mýh ýÉ]^Äñµ²r RÁ]a¶óüÖ.

4

PÙÖó]ü^, ¯Ù²^ûÄÙØ ûhÈÉñ¹]^òÎý¶ýº '¶c^ ÒÉñ¾µ' VÙܶñü²ñüÄ, PÉþÚ]

3

^ñw±û²×ý¶ºñüÄ “ú®º¶ñÚ ^ñÄû¶ÙÚ˶ñµ. b [¯ñÙ RÁ®~] c b±²ótý^]a

è¶ÚÃÄñ{²r ~ ¾ð±² ÄÛÚ ¯ñÙ RÁ®~. [¯ñÙ RÁ®~] d ˆÉõÉóÅÙ²¶ó^ûÉÃþÄ
3 3

¯ò^Í®{‰ ¯ñÙ RÁ®~. [ZĶópqñÃ] b±²ópqñÃ. [^ÑÒ¶ñºñ] ^vy]a PÉó㺶ñ]^ò,

û¯mhòà ¶Ö]^ûÉñvx{²r ²vy^òÖ Q“ðh¾ðº´ {üÚ! [TÙþÚ] ^vqÃÄ~ { ¾ò]^
4 4

ûÉñvx{²r e ýÉÄèvºzý{Êýqº TÙþÚ; f ü^ñÄü¶ÚòºóüÖ; g [VÙ^v^ñw] h

ÉóÁµ³µ VÙ ^v^Ñ ^ñyµ²r. i [É®{ôºñüº] j ¯ýqºÎa^vt Éñϵ²r žÙüÚ
¯q®~É®~ {¾ üÉyµ. k É®~ü{ñÕصü²ñ~{ñÙ ˆ¯ íõüɺµ‰, ˆî¾ôü¾ãñ ïó‰
VÙܵ²rºóÁ]ý^ºñüÄ, 'RÉÙ²]^à YÁ aýÖºóÃþĺñ^ñü{' VÙØ ü{ñÕص²rºñºóÕØ
ÉÁÉ~. l TÙþÚ ¯ôüº û^ñvtÉ®~ SºüÉyµ. Sý^ = û^ñt]ý^. m {®ü{ñü¶ -
PÃÄñ{ñ¾ð R±²r] b±²óqñ{òÁ]^, Tµý¶ ¯µý¶üº ûhñÃÅ] b±²óq±²vwòüÛü¶
VÙÚ, Pz{ñà ü²ñ¾ñ~. [^v^ñw É®{ôºñ¹] n ¶ñ¯Þñ°² Éz{ñüÄ ü²ñ¾ñ~; ^vy]a
4

RÄ]^ñµ²r ɾüÉyµ. o S^òÖóþÄ VÙÚ˶ñµ; ˆûh¹ÉóþÚüºñ û²¾ò{ñÉ VÙÖzü{ñüq

P®Éºµ P±ü²ñ~. PÙÖó]ü^, SºüÉyµ VÙÚ˶ñµ. (2)
P®{4^ñ¾z{òÜýqº Þñ®z3¾ý{. Rz{ñà - ^3ñq4ñ®{ 4^ñ¾µ VÙÖ²r. v, w P{2Éñ,
ˆ¯Ñ‰ VÙØ - ûhÖóÉñÚü²ñ~ žÙܵ ²óÙܵ TvqñÚ ûhÖóÉñ¹, Pz{ñà -
¶ z 4 º z É µ ß z 3 {ò 4 ]^òÖ~. x ˆ²^É VÙÚ Pý¶ºñü{ñ, ˆ¯ÑÒò¾ñ‰ VÙØ
ûhñÃÇ^òÖ~]a] ^Ázû{Ù VÙÚ (º Wå Rzºñ{ò3). y, z ²ó¾ò®~ ü¯ñ˲qñ¯òÕ^,
ˆ¯Ù²^É VÙ²ñûÚÙ VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({ô¾ð±²ñý¾ VÙØ ~qc^ò). z2,a
Éó“ðüÄã{3ý“ºóǵ ²4^3Ézݲ¾ð“µ ¶ñ×{òÁ]aü¶ñ VÙÚ (³Öµ³ YÁ Éóãºzý{
Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ³Öµ³ YÁ Éóãºzü{ñüq ^Ä®{ñà Éó“ðüÄãz{òà ¶Ö®~ l~,
h~¾c^c^Òòǵ û¯mýh ýÉ]^Äñµ²r RÁ]a¶óüÖ; PcdÚÙÖó]ü^ R®{
Éó㺵 Éó“ðüÄãz{òǵ ¶Ö]^±ü²ñ^ñû{ÙÖ²r. a PÙÖó]ü^, QÛà b±²õt {ÉóÁ-
^òÖ~]a VÙ VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (³Öµ³ YÁ VÙØ ~qc^ò). b, d (ÉõÉóà RÙ²µ
Rzºñ{ò3) P¾ðz{2ñ®{¾µ. b, c, d Q^, ˆ¯ñى VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ - ~3¾ð²3ÄÛÚ
¯ñÙ VÙØ YÙØ, ÉõÉóà RÙ²z{òà Q¯®{3zý{Êýqº ¯ñÙ VÙØ YÙØ.

e, f P±²r ÉóÄèwü¶ñ VÙÚ (ü^ñĵ Rzºñ{ò3). ˆVÙ ^v ^ñw‰ VÙÖ~]a

R¾vt û²ñÁÑ - ÉóÁµ³µ VÙ ^v^т ^ñyµ²r VÙÜ{Ã; ¶ñ¯Þñ°²4Éz{ñÃ
ü²ñ¾ñ~, ^vy]a RÄ]^ñµ²r ɾüÉyµ VÙÜ{Ã. i, j, k TÙþÚ] ^v^ñw
Sºñ¹ VÙÛü{, ˆÉ®~ Sºñ¹‰ VÙÖ~]a ±¾üºñí¯z3ɺµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ýq
PÎa Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). R¾vqñÉ~ - TÙ a3wµ ü{ñÕص²r ɾüÉyµ
VÙØ ^Áz~. a 3w¶ñÉ~ - Ⱥñü¶ñïµ. k ºz3Éñ, ¯ýqºÎý^ T²²ñ{ò3]^ò×¾ð
(É®~ ü{ñÕص Rzºñ{ò3ºñüÄ). i, l ˆSºñ¹‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (TÙþÚ Rzºñ{ò3).
g, m ^v^ñw Rzºñ{ò 3]a R¾vqñµ P¾ð z {2µ ({®ü{ñü¶ Rzºñ{ò 3). o (S^òÖóþÄ)
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 3 SÉóÄñ{ {ôÉóþÚ^Ñ 185

¸Ù×µ²ñpt. a VÚ]a TÙþÚ] ^ñpqñû{ñÎó®{ñÃ, ¯ô VÙþÚ] ^ñvý^]a ² ñ] ºµ 4 3

²vwòÕÖóþĂ VÙ×^òǵ VÙ^vž^±ü² É®~ YÙØ ûhñÃÇ^òÖóþÄ VÙ^ò×¾ð.

SÉóÄñ{ {ôÉóþÚ^Ñ Vz{þÚ ûh¹{ÚÙû^ñÃ?

{ñÉóýɺcû^ñvq V®{ñ¹! {ñü¶ñ{¾ñ! VÙûÖÙØ
bÉó]bÉó û¯mkÁ^ò] ^v²Úòühñ¾ ¯òÙ×Ã
²ñÉó¯ôûºÙû×ÙØ ûhñÃÄñ¹ ²ñÉóüºÙ ^ñwÉ®ü{. (3)

b [SÉóÄñ{ {ôÉóþÚ^Ñ] c ¯ñÙ{ñÙ û²¾òº ²ñ²zý{± ²vy^òüÖÙ; P°² Éóz{ñǵ

4

¶ñÒñ{²rºñÚ ²ñ²zý{± ²vwüÉyü¶ñ? d ˆ¯ñ£³ ]{µ éºü{ ^¾ð¶‰ VÙ^òÖ Éh¯žµ

4

VÙÚÒÉóüÄ û²ñ¹üºñ? e ³ íóz{ñǵaýÖºñ{òÁ]^üÉyü¶ñ? ³ íóz{ü{ñûÉÙÚòÃ,

4 4

f VÃÄñµ ³ íóz{ñ¾òüÖ, Pý¾èwµ ž^µ¶ñÖýÉz{ü²ñü{. g [{ô É óþÚ^Ñ Vz{þÚ

4

ûh¹{ÚÙ û^ñÃ] h ˆûh¹Éóþډ VÙØ YÙ׺óÁ®{ü{ñ? Vz{þÚ ü^ñr ²ñ²zý{±

²vwòüÚüÛ? i [{ñÉóRzºñ{ò ] P¾òº ûhºÃ^þÒ j ÉÁz{¶Ög ûh¹ºÉÃÄÉÚÙü×?
3

P~ ûh¹Ê¶óqz{òà Éý¾ºñü{ j VÃÄñý¾Êµ ¾èò]a¶ÉÚÙü×? k PÉÙ RÉÕýÖ ¾èò]^

2

PrºópqñÙ, PgûhºÅüÄ RÉÁµ P¯®ºñ¾ðï¾ñ¹ V®{ñ¹! VÙ^ò×¾ð. l [{ñü¶ñ{¾ñ] m '¯ô

Vc^Ó]a± ²óÑþÒºñ¹ É®~ ²óÖ]^üÉyµ' VÙØ hòľð R¾]^, Pɾð^Ó]a] ^pq˵
Pr]^˶ñµ²r TÙþÚ Éóü{ º¶ñ]^òÚÉÚÙü×? n TÙɺóØ n ÉñÎñ¶ÄÙü× R±²r
4 2

VÙ^òÖ P¾ðz{2µ PÉ{ñ¾òý^]ag ühÁµ. R±²èz{òà ^ôÎóÕ²ñpüqñüq P®Éºµ.

SºüÉyµ VÙÖü²ñ~ º{2ñÝ{ò2{µ. ýɺcû^ñvq Éñ¶ÛüÉñ - û^ñÑÒ¶ñÒñ
RÙ² ûÉÑÒµ ü^ñ{òÄ {®{òtµ VÙ ÉÑÒüÄüºñ- VÙûÖÙØ ¯ÑÒò¾ñ Rzºñ¾±4º
P®Éºóz{ñ¾ð Tý¾ºóüÄ. Rca ˆZ‰ VÙ^òÖ Pýh^Ñ - Éóãñ{ 3zý{] ^ñpt^òÖ~.
(2)

¸Ù×µ²ñpt (SÉóÄñ{ Rzºñ{ò3). a ˆ²ñÉóüºÙ ^ñw É®~ ²ñÉó ¯ô VÙû×ÙØ

ûhñÃÄñ¹‰ VÙÖ{òüÄ {ñz²¾ðº¶ñ^ PÉ{ñ¾òý^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (VÚ]a TÙþÚ
Rzºñ{ò3). R~]a {ñz²¾ðºµ - ¯òzºñ°²4ɵ ²vyÉó]^z {òÁËÑÒ¶ñ^ñÉópqñǵ,
YÁ¯ñÑ É®{ñǵ ü²ñÁµ VÙØ. b, c Sý^ - ¯ñ“zý{ʵ, û^ñt]ý^ýºÊµ
ûhñÃǵ. Rca ¯ñ“zý{g ûhñÃÇ^òÖ~. c (¯ñÙ {ñÙ) ˆûh¹ÉóþÚüºñ û²¾ò{ñÉ
VÙÖzý{ ^qñèòz~. d P°²4Éóz{ñà ¶ñÓü¶ñûÉÙÚ (¯ñ³4]{µ Rzºñ{ò3). R~]a
{ñz²¾ðºµ P³4]{¶ñÚ ^¾ð¶¶ñÚ~ èºóºñ~ VÙÖü²ñü{ - ³4íóz{ñà èºó]aµ
VÙ׺óÕÖóüÖ. Qý^ºñüÄ ³4íóz{ñà èºó]aµ VÙ^òÖ~˵ VÙÚÒÉóà û²ñ¹üºñ
VÙÖ²r. e û²ñ¹ºñÚ ±¾^ñ¾zý{] ^ñpt^ò×¾ð (³4íóz{ñǵ Rzºñ{ò 3). f (VÃÄñµ
³4íóz{ñ¾òüÖ) VÙÖÉóqz{òüÄ - ˆÞ {{2ñ Þï ü^ 3ñ²õ²ó4: ¾¾ñ¶ ¶~4Þú{3¯: … º{2ñ
P±3{3ü^ñr±¾{ò¶: èwÝü{¯ Éó¯ñ£²4Éz‰ (Éó.³. 5-13-59) VÙ^òÖ “ðüÄñ^µ
P°Þ®ü{4ºµ. g, h ˆ{ôÉóþÚ^щ VÙ^òÖ ²3ïùÉh¯z{òÕa {ñz²¾ðºµ (ûh¹ÉóþÚ
Rzºñ{ò3). i {ôÉóþÚ^Ñ û²Áz{òÁ®{ñà ¯µý¶ ÉþÒ]^òÖû{Ù VÙÚ ({ñÉó Rzºñ{ò3).
j ÉÁz{¶Ö VÙÖ~ - {ñÉó‚ºóÙ {ñz²¾ð º µ. j2 VÃÄñý¾Êµ VÙÖ~ - ˆýɺµ‰
VÙÖzý{± ²ÕÖ. k ^ôüÎñüq bpr ¾üÞñ]{òºñ^ V®{ñ¹‚ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (PÉÙ
RÉÕýÖ Rzºñ{ò3). l, m “±3{3ÝÉñ¾Ýºz{ñüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ô Rzºñ{ò3).
n, n2 (T٠ɺóØ Rzºñ{ò3) PÙü× VÙÖ~ - Ýɾz{òüÄ; TÚ]^ñ^üÉñ ûh¹{ñ¹,
186 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 3 SÉóÄñ{ {ôÉóþÚ^Ñ

^ÒË ^vt ^ptvt PrÊvq~. o [VÙØVÙØ] p Rzý{ YÁ^ñà ûhñÃÅ, ²óÙ³

üÉû×ÙýÖg ûhñÃǶɾÙüÖ. [bÉó]bÉó] q RÈɲ{ ñ¯c^þÒg ûhñÃÅ] 3

b±²ópt]b±²ópt. r [û¯mkÁ^ò] s ž®~Ö]bË^òÖ R~ ²óÕ²q]b˶~]a ɾðz{ ^¶ñµ²r 4

bË^òÖ {µ¶óqÕü×ýh ûhÉóÉÎóüº ³]a, û¯mhñÚ~ z ¾Éz ¾Èº¶ñ¹ TÁa¶ñºóÕØ. 3 3

t [^v²Úòühñ¾ ¯òÙ×Ã] u TÁ^òÚ û¯mk]a± ü²ñ]a] ^vtÉót¶ñü²ñüÄ ^vw¯ô¾ð

±¾Éïó]aµ²r ¯òÙ×Ã. v [²ñÉó Rzºñ{ò ] w ¯ñÙ ¯ò¾ñ“Û¹ { ¾ò]aµ²rºñ^;3 4

'R®z ¾Ü]a T{ÉóüÛµ, ºü“ñ{ ñ{ò ^Ó]a T{ÉóüÛµ' VÙÖzý{ ¯òþÚz~ ¯ýh
3 3 3

²vy^òÖû{Ù? 'PÉÙ w Þzzɯòâq Ù, PÉÑ {ñ¹, ¯ô ²ñÉó' VÙØ w YÁÉñ¾ðzý{

2 2 3

ûhñÙÛÄñ^ñü{ñ? x ü{ ÉñÞù¾Éó² ñ^ zý{± ²vwòÚÉñüÖ PÉþÚʵ 'Þzzɯòâq Ù'

3 4 3 2

VÙÚÄñ¶óüÖ. [y YÙØ y ûhñÃÄñ¹] z '¯ô ² ñ] ºÉñÙ' VÙÚ˶ñµ. {²ñÉó VÙÚ˶ñµ

2 4 3

- Rca ²4ñ]3ºïõ¯Ù VÙÚ˶ñµ‚ VÙØ hòÄ ±¾{ò^Òòà ²ñq 2µ; hòÄ ±¾{ò^ÒòÃ
YÙضóÃþÄûºÙ²¾ð.} P{òľðz{2cû^ñvt ^ñ¾ðº¶óÃþÄ, a TÙ ¶óqÕü×ýh ü^pa-
¶óz{þÚüº VÚ]a üÉvtÉ~. b ¯ò¾ð±² ®{ žÑÒû{ñÙØ Tvt, ûhñÃǶóqz{òÃ.
3 4

[²ñÉóüºÙ ^ñwÉ®~] VÙ ^vy]a RÄ]^ñµ²r É®~ ûhñÃÄ üÉyµ. c û¯mhòüÄ

¶ýÖ®{òÁ®~ ûhñÃÅǶñ¶óüÖ, Pz{ñà ü²ñ¾ñ~. [²ñÉóüºÙ] ¯ñqýqº Tvt Ttz~z
{ò¾òºñ¯òÕ^, d R±²r ü^ÒñÉórà íõÉóºñ{²rºñÚ ²ñ²zý{± ²vwòÚ ¯ñÙ. [^ñwÉ®~]
e RÉÁýqº “± { ñ{ò Éó㺱¾ñÉvºµ RÁ]^òÖ²r; ˆûhñÃÄñ¹‰ VÙ²~, ˆ^ñw‰
3 3 3

²¾ñ¾ðz{ 2¶ñ^ÉÙü× VÙØ {ñz²¾ðºµ. P{ñÉ~ - ²ó¾ò¯òþÄ Z‚^ñ¾¶ñ¹, T٠ɺóØ

ÉñÎñ¶Ã PÙü× - PÙüÖ, ²óÙþÚ V~]^ñ^ ûÉÙÚòà Q“ð¾ò{ñ¾ðz{2¶ñ^ÉóüÖ ^ÒË
^vt, ^ptvt, PrÊvq~ VÙÖ²r. o, p Éõ±ýÞ]a {ñz²¾ðºµ (Rzý{ Rzºñ{ò3).

q RÈɲ{ 3ñ¯c^þÒ - z¾òÉó]¾¶, { 3ñü¶ñ{ 3¾ñ{ò 3´¾ð É ^ý{^þÒ. r, s ˆû¯mkÁ^ò‰

VÙÖ~]a P{ò4âr2ý^ (ž®~Ö Rzºñ{ò3). û¯mhñÚ~ z3¾Éz3¾Èº¶ñ¹, TÁ^ò -
²óÙþÚʵ b±²ópt± ²óÙþÚʵ ûhÉó ÉÎóüº ³]a û¯mkÁ^ò. RcdüÚ
b±²ótɾñºóÕØ VÙÖ²r. t, u û²Ò¾ðÉñ²¾ðºz~]a ²4ñɵ (TÁ^òÚ Rzºñ{ò3). v, w
ˆ¯ô - ²ñÉó - VÙØ - ûhñÃÄñ¹‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (¯ñÙ ¯ò¾ñ“Û¹ Rzºñ{ò3). w, w3
(¯ñÙ ¯ò¾ñ“Û¹ {4¾ò]aµ²rºñ^) VÙÖ~]a - (YÁ Éñ¾ðzý{ ûhñÙÛà Q^ñü{ñ)
VÙÖzü{ñüq P®Éºµ. w2, x S“ðÉü¾ñ﵂ VÙØ RÁ]^òÖ R®z3¾þÚ - Þzɯòâq2ق
VÙÚÄñü¶ñ VÙÚ (ü{3ÉñÞù¾Éó²4ñ^3zý{ Rzºñ{ò3). y, z YÙÖó‚Ù {ñz²¾ðºµ (¯ô
Rzºñ{ò3). y2, a ˆûhñÃÄñ¹‰ VÙÖ{òÙ ^Áz~ (TÙ Rzºñ{ò3).

b ¯ò¾ð²3®{4µ - ûhñÃǵü²ñ~ ^vžÙüÚ ^ñw±ü²ñ®~ ûhñÃÇý^. c ûhñÃǵ

ü²ñ~ ^vžÙüÚ ¯òÙÖÙü× ûhñÃÇÉ~, ˆ^ñw É®~ - ûhñÃÄñ¹‰ VÙØ
Éóü“ãò]^òÖû{Ù VÙÚ (û¯mhòüÄ Rzºñ{ò3). d R±²r ü^ÒñÉórà VÙÖ~ -
ˆ²ñÉó ¯ô‰ VÙ^òÖ ûhñà ü^Òñ{ü²ñ~ VÙÖ²r. e ¾üÞñ]{ò (RÉÁýqº Rzºñ{ò3).
ˆûhñÃÄñ¹‰ VÙÖ~ - “± 3{ 3µ, ˆ^ñw É®~‰ VÙý^ºñüÄ - ²µ; R±²r
R®z3¾òºz 3ɺÉó㺵 ûhñÙÚ~ - R®z3¾òºñ®{¾Éóãºc^Ó]aµ T²Äèwµ
VÙÖ²r. f (ûhñÃÄüÉyµ) VÙ^òÖ ²èz{òÃ, P~üÉ ]¾òýº; g (ûhñÃÇ^òÖóþÄ)
VÙ^òÖ ²èz{òÃ, ˆSÉóÄñ{ {ôÉóþÚ^Ñ Vz{þÚ ûh¹{ÚÙû^ñÉ VÙÖ~ ]¾òýº. f,
g2 ž®{òÚ ²èz{òÃ, ˆSÉóÄñ{ {ôÉóþÚ^Ñ Vz{þÚ ûh¹{ÚÙ û^ñÉ VÙÖ~ - {µ¶óüÄ
{ñµ ûÉØz~ PÁÒòg ûh¹^ò×¾ð VÙÖ²r.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 4 ^ñwÉ®~ 187

VÙ²{ñ^ò×¾ð. ˆûhñÃÄñ¹‰ VÙÖ~ f 'ûhñÃÄüÉyµ' VÙÚ˶ñµ; g ûhñÃÇ^òÖóþÄ,

g ˆSÉóÄñ{ {ôÉóþÚ^ûÒz{þÚ ûh¹{ÚÙ û^ñÉ VÙØ P®Éºó]^˶ñµ.
2
(3)

¯ñÄñµ²ñpt. a {ñµ ^ñyµ²rºñ^ ɾüÉyû¶Ù×¾ð; a PݱÁâqÞµÞñ¾^ ®{ ¾ñÚ

2 3 4

¯òzºÞú¾ò^Ñ P°² Éó]aµ ÉrýÉ, ± ¾îü¶®z ¾ñ{ò ^Óµ ^ñw¶ñpqñ{zý{ '¯ñÙ

4 3 3 3

^ñwüÉyµ' VÙØ Qýh±²t^òÖ Rz{ñà VÙÚ ±¾üºñí¯žvt? R~]a Pr VÙÜýqº

Äìíñ“ú®ºý{ʵ a PÒÉóÃÄñý¶Ê¶óüÖ VÙ^ò×¾ð.
3

^ñwÉ®~ VÙ ^vž^±ü² {ñ¶ý¾]^v²óÖÎ

Qwòûhµû²ñÙü¶Úòûº®{ñ¹! ¯òÙÖÁÒñûºÙûÖÙØ
¯ñw¶óÃÄñghòØ{ý^üºÙ ¯ñÚòc^ÄÕØÉû{Ù?
ü²wòÉñüÛ¾ð ^ñw¶ñpqñ± ²õtýqº±²þÚüº. (4)

[b ^ñw b É®~] ¶ñ¯Þñ°² ɶñz¾¶ÙÖó]ü^, b ^vxüÄ ^ñyµ²r]a Sqñ^ É®~

2 4 3

VÙÜ{Ã; c ±¾{ ¶²¾òݲ®{ ü¶ û{ñqc^ò ¯ñÙ ^vt P°² Éó]aµ²r]a Sqñ^ É®~
2 3 4

VÙÜ{Ã. d 'Qwòûhµû²ñÙü¶Úòûº®{ñ¹ - VÙ ^vž^±ü² - e ¯òÙÖÁÒñ¹' VÙ²ñ-

¾ñºóÕØ. ˆ¶Õû×±²ñý¾ºóÃÄñ Qwò±û²ñÙüډ ({òÁÉóÁ.85)VÙ^òÖ RÈÉñwòýººópt±
R®{ üºñíþÚ]a ]¾¶z{òüÄ P®Éºµ; R¾vqñµ ²èz{òÃ, {ñÉóýɺcû^ñvq
V®{ñ¹ {ñü¶ñ{¾ñ VÙûÖÙØ bÉó]bÉó û¯mkÁ^ò] ^v²Úò ühñ¾ ¯òÙ×à -
²ñÉóüºÙ ^ñw É®~ - ²ñÉó ¯ô VÙû×ÙØ ûhñÃÇ^òÖóþÄ - SÉóÄñ{ {ôÉóþÚ^Ñ
Vz{þÚ ûh¹{ÚÙû^ñà VÙØ P®Éºµ. {ñü¶ñ{¾ñ - {ñµ²óÙ {ϵý² T{3¾z{òüÄ
TýqºÉüڂ VÙØ Tý¾ºóüÄ. (3)

¯ñÄñµ²ñpt (^ñw É®~ Rzºñ{ò3). a ÈÁz{ñ°Éñ{3´¾ðÉ^¶ñ^, ˆü²wòÉñüÛ¾ð

^ñw¶ñpqñ±²õtýq P±²þÚ, ¯ñw¶óÃÄñg hòØ{ý^üºÙ ¯ñÙ Rca PÄÕØÉ~
Vى VÙ^òÖ ²{3c^þÒ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ ({ñµ ^ñyµ²rºñ^ Rzºñ{ò3). a2
ˆQwòûhµû²ñÙü¶Úò‰ VÙÖz{ñüÄ (¯òzºÞú¾ò^Ñ P°²4Éó]aµ) VÙÖ~ ßz3{4µ.
a3 PÒË = ìnñ¯µ. P~ RÃÄñý¶ = Pìnñ¯µ. b3 (^vxüÄ ^ñyµ²r]a Sqñ^)
^ñphò Þñz4ºµ. c (±¾{2¶²¾òݲ®{3µ Rzºñ{ò3) ^ñphò±¾^ñ¾µ. ^3{ò]a Éóü“ãwµ
VÙÖ²r. d ˆ¯òÙØ PÁÒñ¹‰ VÙ^òÖ~ ȺÉïó{¶ñý^ºñüÄ, ˆVÙ^vž^±ü²
¯òÙØ PÁÒñ¹‰ VÙØ P®Éºµ VÙ^ò×¾ð. (Qwò ûhµû²ñÙ Rzºñ{ò 3 )
e Qwò±û²ñÙü¶Úò V®{ñ¹ VÙ×à ü²ñ¾ñü{ñ? ˆQwòûhµû²ñÙü¶Úò V®{ñ¹‰
VÙØ Éóü“ãò]^òÖ~]a] ^Ázû{Ù VÙÚòÃ; ü^Éĵ û²ñÙÚòǵ {òÁü¶Úò]a
TvqñÚ ýÉ㵺zý{ ÉóÉèòz~ - ˆQwò ûhµû²ñÙü¶Úò V®{ñ¹‰ VÙØ
Éóü“ãòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð VÙ^ò×¾ð (¶ÕØ Y±²ñý¾ºóÃÄñ VÙØ û{ñqc^ò).
RÈÉñ]ºz~]a ¯ò¾ðÉïó]aµ²r ûÄÒ^ò^¶ñÚ QwòýºÊµ, ˆ¶Õû×±²ñý¾ºóðÃÄñ
Qwò‰ VÙØ ûhñÃÇ^òÖ Þ¾ð ü ɓð É ¾Û^òÖ RÈÉñwòýºÊµ Rpt Tý¾z~±
²ñ¾ðz{ÉñüÖ, ˆkptý¾z{ ¯Ùû²ñÙ TÙ {òÁü¶Úò YÒò YÈÉñ~‰ VÙܶñ±ü²ñüÄ
P®{ ûÄÒ^ò^¶ñÚ Qwòʵ ¶Ïc^ò] ^ñprÕØ; Qý^ºñüÄ ˆûhµû²ñى VÙØ
Éóü“ãòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð VÙØ. PÙÖó]ü^, ž{Å^ÒòüÄ hòľð RcdüÚ
¯ò¾ðÉïó]aµ²r; P{ñÉ~ - ˆ¶Õû×±²ñý¾ºóÃÄñ Qwò±û²ñى VÙ^òÖ Þ¾ðüɓðɾ-
188 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 4 ^ñwÉ®~

²ñ¾ð z {ÉñüÖ, ˆkptý¾z{ ¯Ùû²ñÙ TÙ {òÁü¶Úò YÒò YÈÉñ~‰ e VÙÖ~˵ 2

e ¶Ïc^ò]^ñprÕØ. f ¯ñÉñ^òÖ Tý¾^ÃÅüÄ Tý¾z~, f û¯mhñ^òÖ û¶Ï^òüĺópt±

3 2

²ñ¾ðz{ñà f P~ {ÑÓvyü¶. g [ûhµû²ñÙü¶Úòûº®{ñ¹] h ˆû²ñÙÛÛ¹‰ VÙ^òÖ

3

{ÙþÚ]^ñpr] ^ñyµ RÉý¾ VÏ{ò]û^ñvq~. i V±ü²ñ~µ i W^²¶ñºóÁ]aµ PÉÙ

2

ÉrÉóüÄ QÍÉñý¾] ^vqñà ²óÖ]aµ i Éó^ñ¾µ ûhñÃÇ^òÖ~; j Rɾð{ñµ j ^vxwò-

3 2

ºñ^ÉóüÖ ^ñv²~. k [{ñ¶ý¾] ^v ²óÖÎ] l ^qà ^Äc^òÛÕü²ñüÄ, RÉý¾] ^vq

^ñphòºóüÄ {òÁ]^v^Ñ l ¶óÒò¾ VÙÜ{Ã; PÙÖó]ü^, ÉóÒc^ûÉÙÜ{Ã. m ¶ñÕÖÕÖ
2

û²ñÙü²ñüÄ RÁ]aµ {òÁü¶ÚòºóÄÎý^] ^ñpr VÙþÚ P¯®ºñ¾ðï¶ñ]^òÚÉüÚ!

n [¯òÙÖÁÒñ¹] VÙ^v Épqz{òüÄ ¯òÕ^ üÉyµ. o [VÙûÖÙØ] p PÉÙ^vÉpqz{òüÄ

É®{ñÃ, RÉÙ ü²ñÉ~]a žÙü² ±¾üºñí¯z~]a p ¶rüºÕü²ñ¶ÙØ. ˆü{ ïó ü¶

2 3

{ { ñ¶ó ü{‰ VÙܶɾð^ÒòüÖ YÁ^ñà ûhñÃÇÉñ¾ð. [¯ñw¶óÃÄñ] q Q¾ðûhñÃǵÉñ¾ðzý{

3 3

Û^òÖ RÈÉñwòýºÊµ, Þù“òèò{¶ñÚ û²ñÙþÚʵ Rpt Tý¾z~±²ñ¾ðz{ÉñüÖ

ˆkptý¾z{ ¯Ùû²ñÙ TÙ {òÁü¶Úò YÒò YÈÉñ~‰ VÙ^òÖ kptý¾z{ ¯Ù
û²ñÙܵ ¶Ïc^ò] ^ñprÕØ; Qý^ºñüÄ - ˆûhµû²ñى VÙØ Éóü“ãòz~ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð VÙØ; e2 VÙÖ~˵ - R±²r “òèòz{ ¯Õû²ñÙܵ. e3 ¶Ïc^ò = ¶ñÅ®º-
¶ýq®~. f Qwò±û²ñÙÛ^òà Tý¾]^òÖ~ V{òüÄ VÙÚ (¯ñÉñ^òÖ Rzºñ{ò3).ˆVÙ
¯ñÉ^µ²ñà ¶ñÕÖóÙÖó Tý¾z~] û^ñvüqى (û²¾òºñ.{ò.5-4-5) VÙÖ{òüÄ
{òÁËÑÒµ. f2 (û¯mhñ^òÖ û¶Ï^òüÄ) ˆR¾]^¶Úzü{ñt V¾òºþw P¾]aµ û¶Ïaµ
Y]aµ RÉщ (2-4-3) VÙØ û¯mýh û¶Ïü^ñüq Þz3Á“¶ñ^g ûhñÃÅÕÖóüÖ
VÙØ {òÁËÑÒµ. f3 P~ = ¯ÃÄû²ñÙ. i2 W^²¶ñ¹ = ¯ò¾ðÉó^ñ¾¶ñ¹, i3 Éó^ñ¾¶ñÉ~
- ü¯z¾hñmhú±¾^ñ“ñ{ò3^µ. j YÁ û¶Ïaµ Tý¾^Ãǵ üÉyü¶ñ, Þ¶¾ðz{2ÛÚ-
ÉÙ ^vxüÄ ²ñ¾ðz~, ˆR~ Rz{þډ VÙØ ûhñÃÅÉóqñüÛ; RÉÁµ ¶º¾ðÉÖ¶{ò
¯Äµ PÁÒ±û²ÕÖɾð Qý^ºñüÄ ²4^ 3Éz²¾Þñ{3ı3{4¶ñÚ ìnñ¯ü¶ Qwòºñ^
R~ T²¶ñ¯¶ÃÄûÉÙØ ^vtÉóqñü¾ VÙ^ò×¾ð (Rɾð{ñµ Rzºñ{ò3). f, j (Rɾð{ñµ)
Rzºñ{ò 3Éñ]ºzý{ (¯ñÉñ^òÖ) Rzºñ{ò3Éñ]ºñ¯®{¾µ P°Þ®{ò4±²~; g, m, h, k, i, l
(ûhµû²ñÙü¶Úò V®{ñ¹) VÙÖɯ®{¾µ (¶ñÕÖÕÖ) VÙ^òÖ Éñ]ºzý{
P°Þ®{ò4z~, P¯®{¾µ (û²ñÙÛÛ¹) VÙ^òÖ Éñ]ºzý{ P°Þ®{ò4z~, P¯®{¾µ
ˆ{ñ¶ý¾]^v ²óÖΉ VÙ^òÖ~]a PÉ{ñ¾ò^ñÉñ]ºzüɯ (V±ü²ñ~µ) VÙ^òÖ
Éñ]ºzý{ P°Þ®{ò4z~ P¯®{¾µ (^qà ^Äc^òÛ±ü²ñüÄ) Rzºñ{ò3 P°Þ®{ò4±²~.
i, k P{2Éñ, (V±ü²ñ~µ Rzºñ{ò3) ˆ{ñ¶ý¾] ^v ²óÖΉ VÙÖ~]a PÉ{ñ¾òý^. d, j
ˆQwò‰ VÙ^óÖ ²{3z~]a P¾ðz{2ñ®{¾zý{ ÉóÉèòz~] û^ñvt, R®{ ÉrÉóÃ
Éó^ñ¾µ Ê]{¶óüÖ VÙ^ò×¾ð (Rɾð { ñµ Rzºñ{ò 3ºñÚ PÉ{ñ¾ò^ñü“ãz{ñüÄ).
j 2 ^vxwò VÙØ ^ÁÉóÎóýº ȺÉï¾ò±²¾ð ^ Ñ. QÍÉñÁ]a PÉþÚ] ^ñvý^-
ºñüÄ ï¾ðãµ ²óÖ®{ñÃ, P®{ ï¾ðãµ, PÉÜýqº PɺÉc^ÒòüÄ ±¾^ñ“ò]^òÖ~
Thò{¶óüÖ VÙØ ^Áz~. l2 ¶óÒò¾ - hÅ]^ VÙÖ²r. P{2Éñ, Éó^ß]^ VÙÖ²r. d,
m, n ˆQwòûhµû²ñÙü¶Úò V®{ñ¹‰ VÙÖ~]a, ˆ¯òÙØ PÁÒñ¹‰ VÙÖzü{ñüq
P®Éºµ ûhñÙÚ~]a P¾ðz{2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¶ñÕÖÕÖ Rzºñ{ò 3). ¶ñÕÖÕÖ -
Tý¾ºÕÖ. o, p ˆVÙûÖÙ؉ VÙØ R¾pr±²ñ^ PÁÒògûh¹^òÖ~ VÙ? YÁ^ñÃ
ûhñÙÛà ü²ñ¾ñü{ñ? VÙÚ (PÉÙ Rzºñ{ò3). p2 ¶rüºÕü²ñµ = ºñhò±ü²ñµ.
ˆ¯òÙÖÁÒñ¹‰ VÙØ ûhñÃÅ üÉû×ÙýÖ Pü²èòºñü{ Rzý{üº ²Ä^ñǵ
ûhñÃÇý^ºñüÄ - {3¾ð“¯ü¶ ±¾ñ±ºµ VÙÖ²r.

q ˆÉñüÛ¾ð ^ñw¶ñpqñ‰ VÙÖzý{ ÉóÉèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Q¾ð ûhñÃǵ

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 5 P±²üÚ 189

Q¾ð ûhñÃÇ^ò×¾ð? r VÙÜýqº ´¾ðÉÈÁz{zý{ ݶ¾ò]^¶ñpqñ{ Äìíñ“ú®ºÛÚ ¯ñÙ.

[hòØ{ý^üºÙ] P{òêz ¾ÛÚ ¯ñÙ. {ý^ = PÒË. hòØ{ý^ - s PÒÉóÅûºÙÖ²r.
3

[¯ñÙ t Rca PÄÕØÉû{Ù] PÉÜ]a u PrºóqûÉñvx{ ¯òÄz{òüÄ RÁ®~ b±²ót^òÖ

R~]a VÙÚ ±¾üºñí¯žvt? v [ü²wò Rzºñ{ò ] w ´¶óºóà ^ñÅqñ{ɾð^ÒñüÄ{ñÙ
3

^ñw±ü²ñü¶ñ? x ˆ{~ ²¾ðº²ó ² ñ{ ¾ñºwÝÞµ² Éñz‰ VÙØ ± ¾î¶ñ{ò ^Óµ T²ñß±-

3 3 3 4 3 3

²¾ð^ûÒÙØ ûhñÃÄñ¯òÙÖ{òüÖ. ü²yý^ = Qýh±²tý^. Pz{ñüÄ y T²ñÞ¯zý{g

ûhñÃÇ^òÖ~. ü²wò ÉñüÛ¾ð ^ñw¶ñpqñ±²õt Tvt - û²Áý¶; Pzý{Êýqº
Þ¾ðüɓðɾþÚ ¯ñw¶óÃÄñg hòØ{ý^üºÙ ¯ñÙ Rca PÄÕØÉû{Ù? z ± ¾î¶ñ{ò ^Óµ
3 3

¯òzºÞú¾ò^Óýqº ü^ñrºóüĺñµ²rºñ^ÉóüÖ Rɾð {µý¶g hòØ^ ¯òþÚz{òÁ]aµ²r.(4)

Pmhñµ²ñpt. a ± ¾î¶ñ{ò ^Ó]aµ ^ñwžrºñ{òÁ]^òÖ TÙÜýqº ÉrÉÎý^]

3 3

^ñwüÉyµ VÙØ Qýh±²qñ¯òÙüÖÙ. VÙ hñ²Äµ RÁ®{²rûºÙ? VÙ^ò×¾ð.

P±²üÚ PqÄñÎóºñüÚ QÍ^qþÄ]^ýq®{

~±²üÚ TÙü{ñÑ^ѯñÙaµ ^vrq]btcû^ñûÄÙØ
V±û²ñÏ~µ ^vw¯ô¾ðû^ñvt QÉó ~ɾð®~ ~ɾð®~
R±û²ñÏü{ É®{òqñûºÙØ WýÎüºÙ ü¯ñ]aÉüÚ. (5)
Rzºñ{ò3). r “±3{3ñ¾ðz{2µ (VÙÜýqº Rzºñ{ò3). s PÒÉóÅ - Pòìnñ¯Ù VÙÖ²r.
t, u (PrºóqûÉñvx{ ¯òĵ) ˆRca‰ VÙý^ºñüÄ - P{òüﺶñÚ ü{3“µ VÙÖ²r.
v, y ˆü²wò‰ VÙØ - Qýh±²tý^ºñ¹, P{ñÉ~ T²ñßz~ VÙÖ²r. v, w ˆÉñüÛ¾ð ‰
VÙ^òÖ ²{ 3{ñz²¾ð º µ (´ 4¶óºóà Rzºñ{ò 3). ˆÉñüÛ¾ð ‰ VÙØ ± 3¾î¶ñ{ò 3^þÒg
ûhñÃÇ^òÖ~. x ±3¾î¶ñ{ò 3^Ó]az{ñÙ T²ñÞ¯µ TvüqñûÉÙÚ? ({~3²¾ðº²ó
Rzºñ{ò3). {z - P®{ T²ñÞ¯¶ñÚ~, T²¾ðº²ó PÝ{ò - T²¾òɾðz{¶ñ¯ñ¯ñµ ü{Éñ{ô3-
¯ñ¶²ó PÝ{ò R{ò ²4^3Éñ® ² 3ñ{3¾ñºüx ¶®ºü{; a{: Þµ²4Éñz - ü{ãñ¶²ó
P¾ðz{ò2zÉÞñ¶¾ðz2ºüºñ: Þµ²4Éñz. P¾ðz{ò2zɵ ¯ñ¶ - Qz4ºñz¶ó^ñ{ò3~3:^2{±{{ºñ
¯ò¾{ò“ºÞù^2²±3¾î¶±¾ñ±zºü²èñ. Þñ¶¾ðzºµ ¯ñ¶ - ²t{¾ü{3üï®z3¾òºñ{ò3-
¶zzɵ. Q^, P¾ðz{ò2zÉÞñ¶¾ðz2ºc^Òñ^òÖ RýÉ Tvqñý^ºñüÄ ±3¾î¶ñ{ò3^Óµ,
T²ñß±²¾ð^Ñ, VÙØ ²3ñ{3¾ñºw¾ñüÄ ûhñÃı²qñ¯òÙÖ{òüÖ VÙÖ²r. z ¶º¾ðÉÖ
¶{ò¯Äµ û²ÕÖ Rɾð, ± 3¾î¶ñ{ò3^Ñ üﺾñ¹ RÁ]^, ˆPɾð^Óµ ^ñw ¶ñpqñ{-
ÉþÚ ¯ñÙ Rca PÄÕØÉ~ Vى VÙØ - Pɾð^Òòǵ {µý¶z {ñÎg ûhñÃÄÄñü¶ñ?
VÙÚ (± 3¾î¶ñ{ò 3^Óµ Rzºñ{ò 3). ºz 3Éñ, ˆP®{ñ¶z{Ù³ ûh¹~‰ (2-5-1)
VÙ^òÖ²rüº - ¯òzºÉó´4{òºóà TvqñÚ ÉóÁ±²zý{ûºÃÄñµ {µžýqº {òÁü¶Úò-
ºóüÄ PÉÙ ²vx¯òÕ^, {µý¶, ˆhòÖóºÙ‰ VÙ²ñÙ VÙ VÙÚòà RÉÁýqº
P°Þ®{4ñ¯Éóü“ãµ VÙØ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (±3¾î¶ñ{ò3^Óµ Rzºñ{ò3).

ü²wò ÉñüÛ¾ð ^ñw¶ñpqñ±²õtýq P±²þÚ - Qwò ûhµû²ñÙ ü¶Úòûº®{ñ¹ -

VÙ ^vž^±ü² - ^ñwÉ®~ - {ñ¶ý¾]^v ²óÖÎ - ¯òÙÖÁÒñ¹ VÙûÖÙØ
¯ñw¶óÃÄñg hòØ{ý^üºÙ ¯ñÙ Rca PÄÕØÉ~ VÙ VÙØ P®Éºµ. R±²ñpt]a
ÞµÉñ{3µ - ˆ{ò4^3“ùhòµ PÉó¯ô{µ ¯ò¾ð{3ºµ ¶ñ¶Äìíµ ²¾¶³Áã! üºñ£ïµ
üºñ^ò 3É¾ð º ñ] 3¾^ 3výº: … Éó{ò 4“òÉÞ¯^ñz 3ýº: z 4ºñ~µ Pzº®{~ø 3¾µ {É
²¾òí¯²4ñɵ ^ñ¶üº ^ñ¶ÈÁz{:‰ (Ýü{ñ.¾.47) VÙ^òÖ “ðüÄñ^µ P°Þ®ü{4ºµ.(4)
190 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 5 P±²üÚ

b [P±²üÚ] c ¯ô ž^c^ñpqñ{ü²ñ~µ ¯ñÙ TÙþÚüºûhñÃÅ] b±²ótµ²r VÚ]a

RÈÉÒÉñÚ ¶üïñ²^ñ¾zý{± ²vwòÚÉüÚ! d [Pqà Rzºñ{ò ] - e Pqà - ¶ót]a.
3

f V±ü²ñ~û¶ñ]^ Êz ü{ ñ®ž^ ¶ñ¹, Éóü¾ñ{ò ¯ò¾Þ¯“ôĶñ¹, f VÙ ±¾{ò² ®{ ^zý{±

3 4 2 4 2 3 4

ü²ñ]aý^]a ²¾ò^¾¶ñÚ {òÁÉñÎóýº ÊýqºÉüÚ! g [QÍ^qà Rzºñ{ò ] h TÙþÚ 3

T^Éñü{ ±¾üºñí¯ñ®{¾ü¶ Pý¶Êµ‚ VÙܶɾð^Ó]aµ, ˆP±¾ü¶üºñ ¶üïñ{ {ò :‰ 3 4

VÙØ - YÁɾñà h PÒÉóqûÉñvx{²rºñÚ ^qþÄ] h ^ýq®~ û^ñtz{ h Þñ¶¾ðz ºz-

2 3 4 2

ý{ÊýqºÉüÚ! i [TÙ Rzºñ{ò ] j Pɾð^þÒ±ü²ñüÄ T±³ghñØ û^ñvt ü²ñ¶É¾ÃÄü¾

3

Rɾð , k P]^qþÄ] ^ýq^òÖü²ñ~ Ⱥñ²¾òz{ ü{ñÑ^þÒ] ^ñw]^ñyµ Rɾð

Qýh±²t^òÖ~. l ¶~¾]û^ñÏmhñØû^ñvq k®{¾zü{ñÒòüÖ. m TÙ ü{ñÑ^Ñ ¯ñþÄʵ
^vüqÛ¹Éóq] btü¶ñ? VÙØ. [V±û²ñÏ~µ] ^òýq]ý^]a Þµ² ñÉý¯ÊÑÒ 4

¯òĵü²ñüÄ ^vw¯ô¾ð ²ñºñ¯òÕ²¾ñºóÕØ. [QÉó] VÙ ±¾ñwÛÚ~. n [~ɾð®~ ~ɾð®~]

o²ýhºÖ Tľð®~; p RcdüÚ Tľð®~ žr®~ü²ñ^˵ û²×ü{, a x{ò ^Éó㺶ñý^-
3 4

ºñüÄ ^ñwÄñµ‚ VÙܵ ¯ýhžrºËµ Ypqñý¶ºñüÄ; { ¾ò±²~ {ò¾òº TÄÁÉ{ñÚ

4

¯òþÄ p TÁÉgûhÃǶñºóÕØ; q ûhÙÖÕÖ~, ûhÙÖÕÖ~‚ VÙܵ¯òþÄ TÁÉg-

2

ûhÃǶñºóÕØ. [R±û²ñÏü{É®{òqñûºÙØ] {µ Q¾ðz{òüº r ûh±ü²qñ^ Pý¾èwµ

{ñÎñü{ ɾüÉyû¶ÙØ. [ü¯ñ]aÉüÚ] ɾ Þµ² ñÉþÚÊÑÒ {ò ]ý^± ²ñ¾ñ¯òÕ²Ù.
4 3

ÉÁý^]a PÉÙ²]^Åǵ Wü{ܵ ¯òþÚË Tvqñüºñ Rɾð R±²r ûh¹^òÖû{ÙÚòÃ,

[WýÎüºÙ] s Pû{ñÙÖóÃþÄ, VÙ hñ²Äü¶ºóüÖ TÑÒ~. t QÍÉñÙ ²wòz{
Pmhñµ²ñpt (P±²üÚ Rzºñ{ò3). a ˆÉñüÛ¾ð ^ñw ¶ñpqñ‰ VÙØ ^ôÎóüÄ ü¯ñ]^ñ^
ˆTÙ ü{ñÑ^Ñ ¯ñÙaµ ^vrq]btcû^ñÃ, WýÎüºÙ‰ Rzºñ{ò3ýº ^qñèòz~
PÉ{ñ¾òý^ (±3¾î¶ñ{ò3^Ó]aµ Rzºñ{ò3).

b, c ²ó¾ò®~ ü¯ñ˲qñ¯òÕ^, R±ü²ñ~ T²^ñ¾µ VÙ? VÙÚ (¯ô ž^c^ñpqñ{ü²ñ~µ

Rzºñ{ò 3). d, e, f (V±ü²ñ~µ Y]^) P¾ð z { 2ñ®{¾µ. Pqà = Êz3ü{ 4ñ®ž^ 2zɵ.
²2Å{ñ¾ðz{2µ - Éóü¾ñ{ò4¯ò¾Þ¯µ. f2 ¶ót]ý^gûhñÙÚ~]a ²4ñɵ (VÙ ±¾{ò²3®{4-
^zý{ Rzºñ{ò3). g, h ^ô Î óà ²{ 3zü{ñüq R~]a Þc^3{ò PÁÒògûh¹ºñ¯òÙØ
û^ñvt “±3{3ñ¾ðz{2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (TÙþÚ T^Éñü{ Rzºñ{ò3). TÙþÚ - PqÃ
QÎóºñÛÚ TÙþÚ. h2 PÒÉóq = ²¾ògüh2{ò3]^. h3 ^ýq®~ = ¶{ò2z~. h4 ~±²Ù =
Þ¶¾ðz{2Ù.

g, i, j ˆQÍ ^qþĉ Rzºñ{ò3ýº] bpr PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Pɾð^þÒ±ü²ñüÄ Rzºñ{ò3).

k ²óÙþÚ V±²r± ²pqɾð Rɾð VÙÚ (P]^qþÄ Rzºñ{ò 3). l P±²rüº Rɾð
Qýh±²tý^]a] ^qà ^ýq^òÖü²ñ~{ñÙ {òÁzü{ñÑ^Ñ Q^¾ðã^¶ñ¹, PÎ^òº{ñ¹
RÁ]aü¶ñûÉÙÚ (¶~¾µ Rzºñ{ò3) ¯ñghòºñ¾ð {òÁû¶ñÎó. m “± 3{3ñ¾ðz{ 2µ (TÙ
ü{ñÑ^Ñ Rzºñ{ò3). n, o ˆ~ɾð®~ ~ɾð®~‰ VÙÖ ²{3z~]a R¾vt û²ñÁÑ.
o ž®{òÚ~ - ¶õ ¶ óýhgûhñÃÄñ¹, (²ýhºÖ TÄ¾ð ® ~ VÙØ). P{ñÉ~ - ¶ó^˵
Tľð®~ VÙÖ²r. p ²ýhºÖ Tľð®{ñÃ, ü¶Ã ˆR±û²ñÏü{ É®{òqñ¹‰ Rzºñ{ò3
ûhñÃÄ]btü¶ñ VÙ^òÖ “cý^ºóüÄ; ˆ~É¾ð ® ~ ~É¾ð ® ~‰ VÙÖ Éõ ± ýÞ]a
P¾ðz{2ñ®{¾µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (RcdüÚ Rzºñ{ò3). p2 TÁÉg ûhÃǵ = žrºg
ûhÃǵ. q Éóɾwµ (ûhÙÖÕÖ~ Rzºñ{ò3). r ûh±ü²qñ^ = {ñµ¾“ñÞ¯¶ñ^.
s P~ = ¯òþÚË. s, t ^òýqºñ{{òǵ hñ²Äµ ¯q]ý^]a ÞµÉñ{3¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 6 ü¯ñ]^ò ü¯ñ]^ò 191

ɾ{ ¾ñíÝ{Éz{òüÄ YÁ “ðüÄñ^zý{] ü^pt Vµû²Á¶ñÛ¾ð R±²ñk¾cü^pqñà û²Á¶ñÑ

3

R¾c^ñý¶ºóÃþÄ; QÍÉñÙ, Tٞ^zý{] ^ñpr]^ñx¹‚ VÙØ ²ñ¾ðz{ÁÒòÛ¾ð. (5)

Q×µ²ñpt. a VÙ²]^ÅüÄ Þ{ ñ Þ®¯òïó{ÛºóÁ®ü{ TÙþÚ] ^ñpqñû{ñÎó^òÖ~ ¯ô

3

¯òþÚºñý¶‚ VÙØ PÖó®~ýÉzü{, ^ñw Qýh±²qñ¯òÙüÖÙ; P~]a Pr VÙ PÖóËü^t

VÙ^ò×¾ð.

ü¯ñ]^òü¯ñ]^ò TÙþÚ]^ñv²ñÙ ºñûÚÚ{ñÉóÊÑüÒ

¯ñ]a¯ôÑÉÙ nñÚ¶óÃþÄ ¯ñÑü{ñص VÙÜýqº
Q]ý^ÊÑÓµ QÉóÊÑÓµ PÃÄ ³Öz{òÜÑÓµ
¯ô]^¶óÙÖó Vcaµ ¯òÙ×¹ ¯òÙþÚºÖó®{Öó®ü{. (6)

[ü¯ñ]^òü¯ñ]^ò] b Ptz{tz~ PÉÙ ÉÁµ {ò ]ý^üº ²ñ¾ð±²¾ñºóÕØ. R±²r ²ñ¾ð]^òÖ~

3

VÙÚ ±¾üºñí¯z~]a? VÙÚòÃ, [TÙþÚ] c ^ñv²ñÙ] TÙþÚ] ^ñwüÉyû¶Ùܵ

¯ýhºñüÄ. [ºñÙ Rzºñ{ò ] d YÁ Éóãºz{òüÄ h²Ä¾ñÛý¾, RÉÙ RÈÉóãºz{òüÄ
3

¯ñ]a ¯ôpqñ¯òÙ×ق VÙ²¾ð^ÒòüÖ; P±²rüº VÙ îÁ{ ºz{òüÄ Qýh±²qñ¯òÙüÖÙ,

3

e Éñ¹Éóptg ûhñÃĶñpqñü{. f P~]a PrûºÙ? VÙÚòÃ, [nñÚ¶óÃþÄ] g R~ RÁ®{

(QÍÉñÙ Rzºñ{ò3). ²wòz{ = PÁÒògûh¹{. YÁ “ðüÄñ^zý{ - ˆ¯ôÄü¶^4¯ò² 4-

¶mí¯³mí“ðºñ¶a®{Ò¶¯®{“ºµ zÉñµ … P±3í²ñwò²{3¶µ³3íü¯z¾µ ü¯z¾Þñz-
aÁ ^¾ô“ Þ{3ñ ü¶‰ (ɾ. Ý{üÉ 23) VÙ^òÖ “ðüÄñ^zý{. (Vµû²Á¶ñÛ¾ð Rzºñ{ò3)
P{ñÉ~ - Vµû²Á¶ñÛ¾ð QÍÉñÜ]a É®{ Q²zý{] ^vt {òÁËÑÒµ ¶ó^˵
³v²pt, QÍÉñþÚ± ²ñ¾ðz{ÁÒò, QÍÉñÙ, ¯ñÙ Tµý¶ R±²r]^ñw
¶ñpt^òüÖÚòÃþÄ, ÝɲÉóÁz3{4¶ñÛǵ Qºòt^, ¯ô¾ð , û²Á¶ñÑ Þ®¯ò{ò4ºóüÄ
ûhÙØ Ýü{ñz¾µ ²vwò ¯µ P²õ4âqzý{± û²ÕØ Éñ¾ô¾ð‚ VÙÚ; RÉÁµ ûhÙØ
Ýü{ñz¾µ ²vwòz {òÁµ²ó VÏ®{ÁÒ, R¾c^ò PÁÒòÛü¾ñ‚ VÙØ ü^pqÁÒ,
R¾c^ò PÁÒòÛ¾ð RÃþĂ VÙØ Éóvw±²µ ûh¹º, Tµžýqº Pü²ýè ü{ñÕÖ
Éóvw±²µ ûh¹{ôü¾ñ?‚ VÙÚ, P±²rüº Éóvw±²µ ûh¹ü{ق VÙÚ, QÛÃ
P{òüÄ YÁ “ðüÄñ^µ ûhñÃƾð‚ VÙØ Pzý{] ü^pqÁÒò, R±²ñk¾µ ü^pqñÃ
û²Á¶ñÑ R¾c^ñý¶ºóÃþÄ, QÍÉñÙ, ž^zý{] ^ñpr] ^ñx¹ VÙØ ²ñ¾ðz~
PÁÒòÛ¾ñµ; R~ hñ²Äñ{ò“º¶óüÖ. Éóvw±²µ ûh¹{ “ðüÄñ^¶ñÉ~ - ˆzÉñµ
T{ 3ñ¾³4íµ T®¯Þµ Qºz^¾ðw²ñ“²¾ò^¾ð¶Þ{3µÞµ … Qº{ñ趲ó4íñ{^ü²ñĵ
²ñ¾wô º {ò ɾ±¾{3! z3Ácü¶‰. (ɾ.Ý{üÉ.22) VÙÖÉó~˵. ˆP±²üډ VÙØ
û{ñqc^ò ˆWýÎüºÙ‰ VÙØ P®Éºµ. (5)

Q×µ²ñpt (ü¯ñ]^ò ü¯ñ]^ò Rzºñ{ò3). a ˆ¯òÙþÚ PÖó®{Öó®ü{, ¯ñ]a ¯ôÑÉÙ

nñÚ¶óÃþĉ VÙÖ{òüÄ ü¯ñ]^ñ^ PÉ{ñ¾òý^ (VÙ ²]^ÅüÄ Rzºñ{ò3). b Ptz{tz~
= ³¯:³¯:. c ^ñv²ñÙ = ^ñvý^]^ñ^. d ˆ¯ñ]a ¯ôÑÉى VÙÖ{Õa hñ²Äµ
²vyÉÙ VÙØ P¾ðz{2µ ÉóÉèòz~, R~]a ûÄÒ^ò^Þµ¶{òýº]^ñpt^ò×¾ð (YÁ
Éóãºz{òüÄ Rzºñ{ò 3). e ˆVÚ{ñÉóÊÑü҉ VÙÖ~]a {ñz²¾ð º µ (Éñ¹Éópt
Rzºñ{ò3). f P~]^r VÙ VÙÚòà VÙÖ~ - hñ²Äµ ²vyý^]a Pr VÙ VÙÚòÃ
VÙÖ²r. g P²¾² 4ñÉóºñ^ P¾ðz{2ñ®{¾µ (R~ RÁ®{²rºñà Rzºñ{ò3). h “¾ô¾µ
192 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 6 ü¯ñ]^ò ü¯ñ]^ò

²rºñà VÙ{þÚºÖóËü^q¾òÃþÄ. RÈÉóãºzý{] ^ñwüÉyµ‚ VÙØ Qýh±²t^òÖ

R~ PÖóËü^qñ^üÉvt^òÖû{Ù? VÙÚòà [¯ñüqñص Rzºñ{ò ] VÃÄñ]^ñÄz{òǵ
3

h TÙþÚ± û²Øý^]a ±¾{ò² ®{ ^¶ñÚ VÙ “¾ô¾z{òǵ, û²ÖÉóÁ]^òÖ Qz¶ñÉóǵ

3 4

RýÉ YÎó®{ ±¾{ò² ®{ ^¶ñÚ ^¾wc^Òòǵ Éóqñü{ Vcaµ ³]a¯òÙ×¹. i ^òÎóghôý¾ºóüÄ

3 4

{ ¯µ ^òq]^± ³Öc^ñà ÉõcaÉñý¾±ü²ñüÄ^ñyµ Rɾð²r. [¯òÙþÚPÖó®{Öó®~] j R{òÙ

4

¾èwz~]a ±¾ñ±{ÛÉ~, ¯ò{ ñ¯¶Öó®~ ²¾òï¾ò]ý^]a j Þ¾ðÉìnÛÉ~, û{ñqc^òÚ~

3 2

{þÄ]^pqÉÃÄ j Þ¾ðɓ]{òºñÉ~, Xüºñ‚ VÙØ R¾caý^]a j ¯ô¾ðý¶ÊýqºÛÉ~,

3 4

j Þ{ ñÞ®¯ò{ò ÊvqñÉ~; j R±²rºóÁ]^, RÉÙ ž^c^ñpqñû{ñÎó^òÖ~, ûh¹º

5 3 4 6

¯òþÚºñý¶ºóüւ VÙØ RÁ]^¶ñpqñû{ñÎó^òÖ~ VÙ PÖóËü^qñ¶óz{þÚºóüÖ; k ¯ñÙ

±¾ñ±{Û¹ ¯ô P±¾ñ±{ÛºóÁ]^ò׺ÃþÄ; ¯ñÙ Þ¾ðÉìnÛ¹ ¯ô PìnÛºóÁ]^ò׺ÃþÄ;
¯ñÙ Þ¾ðɓ]{òºñ¹ ¯ô P“]{ÛºóÁ]^ò׺ÃþÄ; k ¯ñÙ Éó³ Éñ¹ ¯ô PyÉñºóÁ]^ò×-
2 4

ºÃþÄ; Rz{þÄ ü¯ñ˲qÉópt ¯ò¾ð] ÁwÛºóÁ]^ò׺ÃþÄ; TýqºÉÛ¹ýÉz~, Týqý¶

4

ü¯ñ˲qÉóprÁ]^òÖ~ ûh¹º ¯òþÚºñý¶ºóüÖ VÙØ QÖóºóÁ]^¶ñpqñû{ñÎó^òÖ~ VÙ

PÖóËü^qñ¶óz{þÚºóüÖ. (6)

WÎñµ²ñpt. a ¯ô¾ð ¯µý¶± a ü²ñ¾ a RÙÛ{ñ^ñ¯òÙÖõ¾ð; T¶]a YÙص T{ÉóÕÖóüÄñü¶ñ?

2 3

³vº²ñ²^¾ð¶¸Ä¶ñý^ºñüÄ (TÙþÚ± û²Øý^]a) Rzºñ{ò3 PÁÒògûh¹^ò×¾ð.

i ˆQ]ý^ÊÑÓµ‰ VÙØ û{ñqc^ò, ˆ¯ô]^¶óÙÖó Vcaµ ¯òÙ×¹ - TÙþÚ] ^ñv²ñÙ
- ¯ñ]a ¯ôÑÉى VÙÖ~]a Ⱥñ]2ºñ{ñ ÝÉñ²ó4±¾ñº¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (^òÎóg
hôý¾ Rzºñ{ò 3). ^òÎóghôý¾ = “ñÒòý^.

j (R{òÙ ¾èwz~]a ±¾ñ±{ÛÉ~) ˆ¯ñ¾ñºx‰ VÙÖ{òüÄ {ñz²¾ðºµ. j 2

(Þ¾ðÉìnÛÉ~) ˆnñÚ¸¾ðz{ò‰ VÙÖ{òüÄ {ñz²¾ðºµ. j3 (Þ¾ðɓ]{òºñÉ~) ˆ~±²üډ
VÙÖ{òüÄ {ñz²¾ðºµ. j4 (¯ô¾ðý¶ÊýqºÛÉ~) ˆVÙÜýqº Q]ý^ÊÑÓµ‰ VÙÖ{òüÄ
{ñz²¾ðºµ. j5 (Þ{3ñ Þ®¯ò{ò4 TvqñÉ~) ˆ¯ô]^¶óÙÖó‰ VÙ^òÖ{òüÄ {ñz²¾ðºµ. j6
(R±²r) Rzºñ{ò3]a {ñz²¾ðºµ - ûh¹º ¯òþÚºñý¶ºóüւ VÙÖÖó®~ QÖóºóÁ]^
¶ñpqñü{, ^ñw üÉyµ‚ VÙØ Qýh±²t^òÖ~ VÙ PÖóËü^qñµ Rz{þÚºóüÖ
VÙØ. k Rzý{ Ⱥ{òü¾^z{ñüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ñÙ ±¾ñ±{Û¹ VÙØ
û{ñqc^ò). k2 (¯ñÙ Éó³4Éñ¹) ˆVcaµ ¯òÙ×¹‰ VÙÖ{òüÄ {ñz²¾ðºµ. Éó³ 4zɵ
¯òº¶ü¯ñ²Ê]{¶óüÖ.

¯ñüqñص VÙÜýqº Q]ý^ÊÑÓµ QÉóÊÑÓµ PÃÄ ³Öz{òÜÑÓµ ¯ô]^¶óÙÖó

Vcaµ ¯òÙ×¹, ¯òÙþÚ PÖó®{Öó®ü{, ü¯ñ]^ò ü¯ñ]^ò TÙþÚ] ^ñv²ñÙ, ºñÙ
VÚ{ñÉóÊÑüÒ ¯ñ]a ¯ôÑÉÙ - nñÚ¶óÃþÄ VÙØ P®Éºµ. ˆQ]ý^ÊÑÓµ -
“¾ô¾z~]aÑÒñÚ îÁ{3ºz{òǵ. Vcaµ - VÃÄñ PÉÝý{2ºóǵ, ŠTý¾]a R®{
²ñq2ü¶ Thò{µ. QÛà Tý¾ºóÙ ü^ñ“c^Òòà R±²r ^ñwÉóÃþċ nñÚ¶óÃþÄ -
P®{¾ñz¶ñÉñÚÉÙ P{ô®z3¾òºÙ VÙ^òÖ PÖóÉóÃÄñý¶ºñüÄ. ¯ñ]a ¯ôÓý^ºñÉ~
- Qýh±²ñpt]a Þúh^µ VÙØ Tý¾. ˆïñ ï®{ ï®{ ï{ü^ñݶó ^2üÄñݶó
{ò4c¶ñµ žîº®¯üïñ Pï¶ó{3µ ^òžÉñh Éñhñ … zÉñ¶c^3 ¶c^3Òa3xݲ{ 3-
¶Ý{üﺵ Q! ݶ¾ðz~ü¶É ^{2¶¾ðï{ò ¶ñz3Á^3µï:‰ (ýÉ. Ý{É - 84), ˆ{ò4^3“ùhòµ
PÉó¯ô{µ‰ Rzºñ{ò3^mh P°Þ®ü{4ºµ (6)
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 7 PÖó®{Öó®~ 193

¯ñµ YÙص T²^¾òz{òüÄñû¶ÙüÖüºñ ¯ô¾ð ¯òþÚz{òÁ]^òÖ~?‚ VÙÚ, a hòÖó~ ûh¹{ý¶

4

Tvt; RÈɵ“µ û²ÕüÖÙ; VÚ]a Rz{ñà ü²ñ¾ñ~‚ VÙ^ò×¾ð.

PÖó®{Öó®~ ü{Öózü{Öó ºñÙ VÚ{ñÉóÊÑüÒ

¯òýÖ®{nñÚ¸¾ðz{òºñýº ¯òٶĶñ^ýÉz~±
²óÖ®~µ ûhz~µ ¯òÙÖóqص ü²ý{ý¶ {ô¾ð®û{ñÎó®ü{Ù
¯Ø®~ÎñºóÙ^vwòºµ¶ñ ¯ñÜÙþÚ]^vtû^ñvüq. (7)

b[PÖó®~PÖó®~ ü{Öózü{Öó] c ž{à {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ ²¾zÉzý{ P°Þ®{ò z{ñ¾ð. 4

P~Éó㺶ñÚÉñüÖ ²óÖ±²û{ñÁ û{ÒòËvrüÖ; P¯®{¾µ c ² í¯ô º ûÚÙØ 2 4

P°Þ®{ò z{z{ñüÄ ²óÖ±²û{ñÁ û{Òò˵, P¯®{¾µ c ÞùIJ ûÚÙØ P°Þ®{ò z{z{ñüÄ

4 3 4 4

²óÖ±²û{ñÁ û{Òò˵, ²óÙ³ c P²¾ñ{ ÞïûÚÙØ P°Þ®{ò z{z{ñüÄ ²óÖ±²û{ñÁ

4 4 4

û{Òò˵ c R±²r ]¾¶z{òüĺóüÖ {òÁÉñ¹û¶ñÎó c žrº¯q®{~; d Rû{ÃÄñµ ¶ñ¯Þñ°-

5 6

² ɶóüÖ. e PÙÖó]ü^, [PÖó®~ PÖó®~ ü{Öózü{Öó] e ¯ô ¶º¾ðÉÖ¶{ò¯Äµ PÁÓý^ºñüÄ,

4 2

WÎñµ²ñpt (PÖó®{Öó®~ Rzºñ{ò 3). a Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ - ^ô Ï µ ü¶Çµ

Éó“ðüÄã¶ñºóÁ]^, R±²ñpt, ±¾ô{òºñ^gûhñÃÇÉ~ ±¾^¾wÉóÁz3{4¶ñý^ºñüÄ,
±¾^¾wz~]agüh¾ P¯Éñ±{òºñ^ PÉ{ñ¾òý^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ô¾ð Rzºñ{ò3). a2
ü²ñ¾ = ¶ó^˵. a3 RÙÛ{ñ^ñ¯òÙÖõ¾ð - ü^ñ²óz{ô¾ñ¹ ¯òÙÖõ¾ð. a4 (hòÖó~ ûh¹{ý¶
Tvt RÈɵ“µ û²ÕüÖÙ)¶º¾ðÉÖ ¶{ò¯Äµ PÁÒ, Pz{ñüÄ, hñÉ~ ²óÖ±²{ñÚ
PÖóË ü^t {Éó¾± û²ÕüÖÙ VÙÖ²r.

b, c Éõ ± Þñz3ɺz~]a P¾ð z {2µ (ž{à {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ Rzºñ{ò 3). c2 ²4í¯ô º Ù

VÙØ P°Þ®{ò 4z{~ - Éõ t ¶óÙ žÕÖz{òüÄ. c 3 ÞùIJ 4Ù VÙÖ~ - ²z~ýq
PrºÉ¾òüÄ. c4 P²¾ñ{4ÞïÙ VÙÖ~ - PmhòýÖº¶q¯ñý¾ºóüÄ. ˆPÖó®~ - ü{Öó,
PÖó®~ - ü{Öó‰ VÙØ P®Éºóz~]û^ñÑÉ~. d R±²r {òÁÉñ¹û¶ñÎóü{ñص PÖó˵
û{Òò˶ñ¹g ûhÃÄñ¯òÙ×Ã, P°²4ɵ Tvqñ¹ PÙü× RÁ±²~. b±²ót^òÖ~
V~]^ñ^ VÙÚ (Rû{ÃÄñµ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ˆPÖó®{Öó®~‰ VÙÖ~ - ²¾zÉzý{
P°Þ®{ò4]ý^; ˆü{Öózü{Öó‰ VÙÖ~ T²²z{ò^ÒñüÄ Pzý{ ¯Ù×^ ³3z3{ò4Ý{2¶ñ^±
²vyý^. RcdüÚ ^vt û^ñÑÉ~. c 5 (R±²r ]¾¶z{òüÄ Rzºñ{ò3) P{ñÉ~ -
ˆTº¾ðÉÖ Tº¾ð¯Äµ‰ û{ñqc^ò ˆžÚòüº ¯ñٞ^‰ÚÒ˵ žrº ¯q®{~ VÙÖ²r.
PÙÖó]ü^, ˆTº¾ðÉÖ Tº¾ð¯Äµ‰ ~qc^ò RÈÉÒ˵ ¯q®{²rýºg ûhñÃÄ˶ñµ.
a4 QÛÃ, PÉ{ñ¾òý^ºóüÄ (û²ÕÖ Pµ“µ R~) VÙØ PÁÒòg ûh¹{ñü¾, c6 (žrº
¯q®{~) VÙ^òÖü²ñý{]ag ühÁµ²r VÙ VÙÚòÃ; ž{à {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóÃ
TvqñÚû{ÃÄñµ û²Õ×¾ñ¹, ˆÉñh: ]¾¶É¾ð z {òzÉñz‰ VÙ^òÖ²rüº PýqüÉ
ûhñÃÇ^ò×¾ð Qý^ºñüÄ ühÁµ.

e P¾ð z { 2²mh^²¾¶ñ]^ò Éõ ± ýÞ]a {ñz²¾ð º ñ®{¾µ (PÙÖó]ü^ PÖó®{Öó®~

Rzºñ{ò 3). P{ñÉ~ - ²¾Ýɲzý{ PÖó®~ ü{Öó, P®{ ²¾Ýɲz{òÜýqº
ºñ{2ñzµºzý{ PÖó®~ ü{Öó VÙÖ²r. R±²rüº ¶ÕÖ ¯ñÇ]aµ ^vtû^ñÑÉ~.
ºz3Éñ, (PÙÖó]ü^ Rzºñ{ò3) R®{ üºñíþÚºóà ˆü{Öó‰ VÙ^òÖ ²{3z{òÜýqº
Éõ ± Þñ² 3Äz{ñüÄ, ˆPÖó®{Öó®~‰ VÙ^òÖ R~]aµ Éõ ± ýÞýº Þòz 3{ 4¶ñ]^ò,
ˆPÖó®{Öó®~ ü{Öó, PÖó®{Öó®~ ü{Öó‰ VÙØ üºñíó]^] ^qÉ~. e2 PÖóý^]a üï~
194
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 7 PÖó®{Öó®~

e3 ²¾Ýɲµ ¶ÚÜw¾ð É ÒÉóÄÙ, û²ñÖóÊw¾ð É ýɺóÄÙ; V{ò¾ð ¯ ò^Í^ÎóÉóÜ-

¶óÚÚòÄÙ, ¶óa¯ý¾ºóÄÙ, Tw¾ðžÏ¯Äµ, RÚى VÚ PÖó®~, e P®{ ²¾Ýɲz{ò- 4

Üýqº ºñ{ ñzµºµ ˆP~ ¯¶~Éó{òÉý^üº‰, ˆû¯mhòÛà ¯òþÚ±²ñÙ ºÉÚÉÛaµ

2

¯ôÑ^qÃÉvwى VÙ^òÖ²rüº P¾ðghñÉ{ñ¾²¾ðº®{¶ñÚ Q“ð¾ò{²ñ¾{®z¾ðºµ VÙØ

PÖó®~ Pz{ñüÄ ²óÖ±²û{ñÁ û{Òò˵, e ÝÉÝɲµ "ûhÙØûhÙØ ²¾µ²¾¶ñ¹
5

ºñ~¶óÙÖóz ü{¹®{ÕØ ¯ÙØ{ôû{ÙÖÖóɾò{ñ¹ ¯Ù×¹ nñÚµ ^q®{òÁ]aµ" VÙØ

PÖó®~, e P{òÜýqº ºñ{ ñzµºµ - ˆhòضñ¶Úòh¾ñûºÙþÚºñvqñ¾ð Rcü^ {ò¾òº
6 2

¯Ø¶ñÉóý¾ ¯ñv¶Ä¾r]^ôͱ ³a{à TØü¶ñ‰ VÙص, ˆ{µ¶rºñ¾rüºñc^ü҉ VÙص

"{{ô ºü“ãzɲ¾ðº®{¶ñºóÁ]aµ" VÙØPÖó®~ Pz{ñüÄ ²óÖ±²û{ñÁ û{Òò˵; e
3 7

T²ñºÝɲµ - ˆ ¯ñ^þw¶óýh ¯µ²ó¾ñÙ e h¾üw h¾v ¯¶]a‰ VÙØ PÖó®~, e 8 9

P{òÜýqº ºñ{ ñzµºµ - e "ýh{®º]Ázº¶ñ¹ P{ò ^ñ¾òÉóü“ãw¶ñÚ e

4 10 4 11

ÝÉõ^ñ¾zý{ʵ û²ñ×{ Þï^ñ¾òý¯¾ü²çºµ" VÙØ PÖó®~ Pz{ñà ²óÖ±²û{ñÁ

û{Òò˵; e ² ÄÝɲµ - ˆYÎóÉóà ^ñÄû¶ÃÄñµ TqÛ¹¶ÙÚò ÉÏÉóÄñÉrý¶
12 2

ûh¹ý^‰ VÙØ PÖó®~, e P{òÜýqº ºñ{ ñzµºµ - ˆTÙ{Ù{òÁËÑÒ ¶óq¾ðû^t®ü{ñص

13 2

¯ñc^Ñ Éóº]^ÉóÙ³Ø~µ‰ VÙØ PÖó®~ Pz{ñüÄ ²óÖ±²û{ñÁ û{Òò˵ ; e Éóü¾ñ{ò - 14 4

Ýɲµ - e ˆºñüÚ VÙ{Úü{‰ VÙÖóÁ]ý^ VÙÖÖó®~, e P{òÜýqº ºñ{ ñzµºµ

15 16 2

- "ý^c^¾ðºz{òà Pïc^ñ¾^ ¾ð±² ¶ñÚ ¶¶^ñ¾µ" VÙØ PÖó®~ Pz{ñüÄ ²óÖ±²û{ñÁ

3 4

û{Òò˵. [ºñÙ] f R±²r ¯ô PÖóÉó]^ PÖó®{ ºñÙ. g [VÚ{ñÉóÊÑüÒ] VÙÜýqº

h îÁ{ ºz{òÜÑüÒ. [ i ¯òýÖ®{ nñÚ i ¸¾ðz{òºñýº] j ²¾ò´¾ðwìnñ¯ÝɲÛÚ
3 2

TÙþÚ. k û²ÕÖ Pµ“z{ñà zÁ±{Û^ ûÉñvx{²rºñÚ ýÉÄèvºzý{Êýqº

TÙþÚ. [¯òٶĶñ^ýÉz~] Éó“{ {¶¶ñ^ P°Þ®{ò z~. l [²óÖ®~µ Rzºñ{ò ] m PÖóË
3 4 3

²óÖ®{ P¯®{¾µ, ˆR®¯òÙÖ¯ô¾ðý¶ RÚòºñž×ý¶‰ VÙØ m Pü²èòz{ P~û²ÕüÖÙ. 2

Wû{ÙÚ (¯ô ¶º¾ðÉÖ Rzºñ{ò3). e3 ²¾Ýɲz~]a hò{3hòz3ýÉÄèvºµ û{ñq]^-

¶ñÚýÉ - PÞñ{4ñ¾w{4¾ð¶c^Ñ. e5 ìnñ¯ñ¯®{3µ û{ñq]^¶ñÚýÉ - Qz¶ñË]a
PÞñ{4ñ¾w{ 4¾ð¶c^Ñ. e4, e6 ²¾Ýɲz~]aµ ÝÉÝɲz~]aµ ºñ{2ñzµºµ -
Q“ð¾ò{²ñ¾{®z¾ðºžµ, {{ô 3ºü“ãzɞµ. e11 ÝÉõ^ñ¾µ VÙ^òÖ~ - ±¾²z{òýº. e7
T²ñºz{òà Ýɲìnñ¯µ - PÉÙ T²ñºµ VÙÖ~. e 9 PÉ{ 4 ñ¾x¾ð z { 2 µ
ºñ{2ñzµºìnñ¯µ. e8, e 10 ˆh¾üw‰ VÙ^òÖ PÉ{4ñ¾wz~]a {ñz²¾ðºµ (ýh{®º-
]Ázº¶ñ¹ Rzºñ{ò3). e12 ² 2Äz{òà ý^c^¾ðºµ ³Áãñ¾ðz{2µ‚ VÙÖ~ - Ýɲ-
ìnñ¯µ; e13 ºñ{2ñzµºµ - {Ú]aµ PÉÜ]aµ û²ñ~ÉÙÖó]ü^ PÉÜ]^ñ^üÉ
ûh¹ý^. e15,e16 (ºñüÚ Rzºñ{ò3) Pïc^ñ¾¶¶^ñ¾c^Ñ Éóü¾ñ{ò4‚ VÙØ PÖóý^ -
Éóü¾ñ{ò4ìnñ¯µ. "ý^c^¾ðºz{òà Pïc^ñ¾¶¶^ñ¾c^Ñ Éóü¾ñ{ò4" VÙØ PÖóý^ -
Éóü¾ñ{ò4ºñ{2ñzµºìnñ¯µ. ºñ{2ñzµºµ VÙÖ~ h¾¶^ñâýq2 VÙÖ²r.

f ^ôÍ ü¯ñ]^ñ^ {ñz²¾ðºµ (R±²r Rzºñ{ò3). g, h QÉó - îÁ{3ºµ VÙÖ²r. i, j

“±3{3ñ¾ðz{2µ (²¾ò´¾ðw Rzºñ{ò3). i2 ¸¾ðz{ò - Ýɲµ VÙÖ²r. k, o ˆ¯Ø®~ÎñºóÙ
^vwòºµ¶ñ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~, ˆ¯òýÖ®{‰ Rzºñ{ò 3]a ² 2Å{µ (û²ÕÖ
Pµ“z{ñà Rzºñ{ò3). l, m ˆü²ý{ý¶ {ô¾ð®û{ñÎó®ü{ى VÙ^òÖ ²{3z~]a {ñz²¾ðºµ
(PÖóË Rzºñ{ò 3). m 2 (Pü²èòz~ P~ û²ÕüÖÙ) ü{ 3ï¯òÈÁz{ò Tvqñ^±
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 8 ^vtû^ñvt 195

nhñÉ~²óÖ±²{ñ¹]û^ñvt {t¶ñØ^òÖ n PÖóËü^t {Éó¾± û²ÕüÖÙ. o [¯Ø®~Îñ¹

2

Rzºñ{ò ] p RÈÉÖóË ²óÖ]ý^]a PÉÚòpq p ²gýh RÁ]^òÖ²r. q ýÉz{ ÉþÒºzý{]

3 2

^ñpr PÈÉrÉóüÄ a ÁaÄÉñÞzý{± ²vyÉóz~ PÖó˲óÖ±²óz{ñºóÕØz {Ú]a

3

Q]^ò]û^ñvq~. {²¾ò¶Ò±¾k¾¶ñÚ {òÁz~ÎñýºÊýqz{ñÚ {òÁ¶ñþÄýºÊýqº

Þ¾ðÉñ{ò ^üÚ!(R~ ]Éñhòz^žµ, PÁµ²{3z{òà Vt]^±²qñ{~û¶Ù²¾ð)}.[¯ñÙ TÙþÚ]
4

^vtû^ñvt] TÙ ü² ñ] ºý{ýº PÖó®{ ¯ñÙ, r ¯ò¾É{ò ^ü² ñ] º´ {ÛÚ TÙþÚ]

4 3 4 4 3 4

^vtû^ñvt. ¯Ø®~ÎñºóÙ ^vwòºµ¶ñ! ¯ñÙ TÙþÚ] ^vtû^ñvt - PÖó®{Öó®~

ü{Öózü{Öó ºñÙ VÚ{ñÉóÊÑüÒ ¯òýÖ®{ nñÚ¸¾ðz{òºñýº ¯òٶĶñ^ ýÉz~, ²óÖ®~µ
ûhz~µ ¯òÙÖóqص ü²ý{ý¶ {ô¾ð®û{ñÎó®ü{Ù; R~ ¯ñÙû²ÕÖ Pµ“µ VÙ^ò×¾ð. (8)

Vpqñµ²ñpt. a û²ÕÖ Pµ“µ ûhñÙÛ¾ñ¹, û²×{ Pµ“µ R~ûÉÙ^ò×¾ð R{òÃ.

^vtû^ñvûqÙ ý^^Òñ¾ ¯òÙ {òÁ±²ñ{c^Ñü¶Ã

VvrýhʞÑÒ ´]û^ñvt Wz{òÊ^®~^®~
û{ñvqü¾ñc^Ñ ²ñrºñqg lÍ^qà nñÄz~ÑüÒ
ÉvtÎñºóÙ^vwòüÉ®ü{ É®{òq^òÃÄñüº. (8)

b[^vtû^ñvt] c ˆ^ñw ÉóÁµ³û¶Ù^v^щ VÙØ ^ñw±û²×ü{ c ²prÚòÉópq 2

^v ²prÚò{ôÁµ²r ^vtû^ñvt. d ˆP¾Éó®{µü²ñÙØ ¯ôvq ^vxþÚ] ^vx¾]

û²ÕüÖÙ VÙÖ²r. n {ñz²¾ðºñ¾ðz{2µ PÁÒògûh¹~ “±3{3ñ¾ðz{2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(hñÉ~ Rzºñ{ò3). l, n 2 ü²ý{ý¶ = PÖóËü^t. RÈÉóqz{òà ûhñÃÄüÉvtµ
“c^ñ²¾òïñ¾µ ü¶ÅÕ²ñprà Ⱥñ]2ºñ{ñüÉ PÁÒògûh¹^ò×¾ð.

o, p ¾üÞñ]{ò (RÈÉÖóË Rzºñ{ò3). p2 ²gýh = T²ïñ¾µ. “ð º ñ¶Òý{ - ÉñÝ{-

Éñ¾ðz{2µ. q T]{ñ¾ðz{2-T²²ñ{ 3¯µ (ýÉz{ Rzºñ{ò3). o, r ˆ¯Ø®~ÎñºóÙ ^vwò-
ºµ¶ñ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (¯ò¾É{ò4^ü²4ñ]3º´4{ÛÚ TÙþÚ VÙÖ~) R±²ñpt]a
Éñ]ºü“ã¶ñ¹] ^òq]^òÖ~ - ü¶ÅÕ²ñpt. P®Éº±¾^ñ¾µ (¯Ø®~Îñ¹ Rzºñ{ò3).
ˆPÖó®{Öó®~ - TÙÜýqº ±¾ñ±º²4ñÉzý{ʵ ±¾ñ²^² 4ñÉzý{ʵ PÖó®{Öó®~.
ü{Öózü{Öó - {z{z3Éó㺶ñÚ ÈºÉÞñº²¾ðº®{¶ñÚ û{ÒòË^þÒ TýqüºÛ¹.
QÉóÊÑüÒ - ±¾ñx“𾺶ñÚ û¯mk]aÑüÒ. ¯òٶĶñ^ - Þµ“ºÉó²¾ðºº¶ñ^òÖ
¶Ä¶Øµ²r. RqÁµ - PĶÁ^òÖ. ü²ý{ý¶ {ô¾ð®û{ñÎó®ü{Ù - PÖóËü^t {ô¾ð®~
ÉópüqÙ Rz{þÚ. ¶ñ¾ð˵ ¶ñþÄʶñÚ ÉrÉÎý^] ^vwòpt] ^ñw±û²ÕÖóüÄÙ
VÙØ Éñ]ºü“ãµ VÙØý¾. (7)

Vpqñµ²ñpt (^vt û^ñvt Rzºñ{ò3). a ˆÉ®{òq^òÃÄñüº‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~

PÉ{ñ¾òý^ (û²ÕÖ Pµ“µ Rzºñ{ò3).

b, c ^vt VÙÛü{, ˆ^vt û^ñvt‰ VÙ^òÖ ²{3z~]a {ñz²¾ðºµ (^ñw ÉóÁµ³µ

Rzºñ{ò3). c2 ²prÚò Éópq - T²Éßz{. b, d ˆ^vt û^ñvt‰ VÙØ “±3{3¶óÁ]^,
ÉºóØ ¯òýÖʵ²r‚ VÙ^òÖ P¾ðz{2µ ^ñptµ²r V±²r VÙÚ (P¾Éó®{µ ü²ñÙØ
Rzºñ{ò3) {òÁû¶ñÎó. c2, e ºz3Éñ, ˆý^^Òñ¾‰ VÙØ RÁ]ý^ýº] û^ñvt (²prÚò
196 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 8 ^vtû^ñvt

^vt û^ñvt‰ VÙ^òÖ²rüº, R]^v^Òò٠ɺó×¾] ^vtû^ñvt. e [VÙý^^Òñ¾]

ˆ{ñºÉüÚ VÙØ {qËû¶Ùý^^щ VÙ^òÖ ý^^ÒòÙ T×Ë{à {ôÁµ²rºñ^; f ^ź¾ð
Éºó×¾Ëvw‚ VÙܶñü²ñüÄ. [g ¯òÙ g {òÁ±²ñ{c^Ñü¶Ã] h TÚ]a { ñ¾^ž¶ñ¹,
2 4

ü² ñ] ºž¶ñÚ {òÁÉr^ÒòüÄ. i ²órz~g kýÉz~vyµ ²ñ{]^¶Ä¶óüÖ, j { ñ¾^µ

4 3 4

{ñüÚºñ¹ ¯òÙÖ{òüÖ. PÙÖó]ü^, VÚ]a k ±¾ñ±{ž¶ñ¹ ü² ñ] ºž¶ñÚ TÙ {òÁÉr-

4 3

^ÒòüÄ. l TÙ ü{üÚ ¶ÄÁµ {òÁ±²ñ{z{òüÄ. m žÙ³µ P°É¾ðz{òz~±ü²ñÁ¶~TvrüÖ

Éóãºc^ÒòüÄ; PcdÚÙÖó]ü^, ±¾ñ±{ÛÚ TÙ{òÁÉr^ÒòüÄ. n ˆzÉz²ñ{ ²c^í²¾ò- 3

] ¾ï{ ®ºí®¶ñ ´ ºñÞµ‰ VÙ^òÖ~]a QÒÉ®{ñ¾ð Éñ¾ðzý{ PÎ^ò~, Éaz{Éóãºz-

3 4 4

{òüĺñ^± û²ÕÖóüÄñµ‚ VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð. o [Vv {òýhʵ Rzºñ{ò ] pÉóãºñ°Â²-

3

¶ñ^˵ VÙÜýqº P²ó ¯òüɓñ°Â²¶ñ^˵. q {µžýqº Q“ñ°Â²¶ñ^ QýhºóÇÑÒ-

4

ýÉûºÃÄñµ üÉyµ‚ VÙ^ò×¾ð. r PÈÉñýh{ñÙ r {ò]a±²prüÖ RÁ±²~. s PcdüÚ-

2

ºóüÖ, ý^c^¾ðºÁhòÊýqºñ¾ð Éñ¾ðzý{ RÁ±²~; t ^ź¾ð ^Ä P¾òhògühñØ TvwüÉyµ‚

VÙܶñü²ñüÄ. u ˆPïµÞ¾ðɵ ^¾òâºñ¶ó‰ VÙÖóüÖ RÁ±²~. v [T^®~ T^®~] ±¾ô{ò
¶ñ×ü{ ûhÃǵ²rºñ^. w [û{ñvqü¾ñc^Ñ] x R]ý^c^¾ðºz{òüÄ kÉqÖó®{ ¯ñc^Ñ,
y ˆü^hÉÙ {¶¾ð‰]a± ²óÙ³ {Úòº¾ÃľòüÖ. [²ñrºñq] ±¾ô{ò±ü¾¾ò{¾ñ¹± ²ñtÉ~ QtÉ{ñµ

Éópq ^v - ²prÚò {ôÁµ²r ^vt û^ñvt VÙÖ~). e, f ˆý^^Òñ¾‰ VÙÖz~]a

z3Áâqñ®{µ (^ź¾ð Rzºñ{ò3). ^ź¾ð = ²hòº¾ñ¹ RÁ±²ñ¾ð. g2, h ˆ{òÁ‰ VÙØ -
ü²4ñ] 3ºzɞµ, ˆ²ñ{µ‰ VÙØ - {4ñ¾^zɞµ VÙØ ÉóÉèòz~ {ñz²¾ðºµ (TÚ]a
Rzºñ{ò3). i PÉÜ]a {4ñ¾^¶ñ¹, ü²4ñ]3ºž¶ñ¹ RÁ]aü¶ñ PÉÙ {òÁÉr^Ñ? VÙÚ
(²órz~ Rzºñ{ò3) û²¾òºñÍÉñ¾ð {òÁû¶ñÎó. i, j ({4ñ¾^µ) ˆTvyµ‰ VÙÖ{òÙ
{ñz²¾ðºµ. RÈÉóqz{òüÄ ±¾Þñ{ò3z{ÁÓµ²r - ˆÉq{3Ò¶{ò4“¹º ¾c^3{4ñ¶® “ºó{
RÉñ¾ð w É{¾ð w ^: ²{ 3 ñ± 3 íµ … P{ò 4 ž^ 2µ T{ 3 ü¾ í^ 3 ®{ò ¶ñ~µ ¯ò{ 3{ò 4{ 2
ýÉâwÉü²4ñ]3ºÅ±Þºñ Éñ‰ (¾.Ý{.T.54) VÙÖ~ P°Þ®ü{4ºµ VÙØ.

k, g (±¾ñ±{ž¶ñ¹ - ü² 4ñ] 3ºž¶ñÚ) ±¾ñ±{ý{ʵ, ü² 4ñ]3ºý{ʵ - ˆ¯òى

VÙ^òÖ{òüÄ ÉóÉèò{µ. l Rɾð]a ü² 4ñ]3º¶ñ¹ RÁ]aü¶ñûÉÙÚ (TÙ ü{üÚ
Rzºñ{ò 3). m ü² 4ñ] 3º¶ñÚ {òÁÉr^Ñ VÙÛü{ - (±¾ñ±{ž¶ñ¹) VÙÖ~]a]
^Ázû{Ù VÙÚ (žÙ³µ Rzºñ{ò3). n ü²4ñ] 3ºý{ TvqñÛǵ P±¾ñ±{¶ñ¹
RÁ]a¶ñ^òà P~ zºñ캵 VÙܶóqz~]a ±¾¶ñwµ (zÉz²ñ{3 Rzºñ{ò3). o, p
YÁ {ò3]a VÙÛü{ ˆVvrýhʵ‰ VÙØ - P“]º¶ñ^g ûhñÃÄ] btü¶ñûÉÙÚ
(Éóãºñ°Â²µ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ˆû{ñÏ~ - VÏ~û¶Ùܶó~ ¶óý^‰ (9-3-9)
VÙ^òÖ Éóãºz~]a Vpt {ò3]^òǵ TvqñÚ ´]û^ñvt Wz{üÉyü¶ñûÉÙÚ
- (Éó㺠Rzºñ{ò 3 ). PÙÖó]ü^, T²ñºñ®{¾²¾ý¾±ü²ñüÄ ˆVvrýhʵ‰
VÙÚÄñü¶ñûÉÙÚ (Éó㺠Rzºñ{ò3). ¾üÞñ]{ò ({µžýqº Rzºñ{ò3). r2 {ò]a±²pt
VÙÖ~ - Vvrýh VÙÖzý{±²ÕÖ. s R~]a ²2Å{µ (PcdüÚºóüÖ Rzºñ{ò3).
ºz3Éñ, QÛÃ, RɾñüÄ{ñÙ Vptz{ò]^òǵ TvqñÚ {òÁ±²rz{ñ¶zý{]û^ñvt
É®{òq±ü²ñü¶ñûÉÙÚ (PcdüÚ Rzºñ{ò3). t QÛǵ, žrºñ{zý{g ûhñÙÚ
ü²¾ð TvüqñûÉÙÚ (^ź¾ð Rzºñ{ò3). s, u ˆPcdüډ VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ (Pïµ
Þ¾ðɵ Rzºñ{ò3).
v ˆT^®~^®~‰ VÙ^òÖ~ - Éó“òâqz{òüÄ Éó{ò4. P{ñÉ~ - T^]ý^]^ñ^˵ ²ñr
Qtý^]^ñ^˵ VÙÖ²r. w, x ^ôÍ ü¯ñ]^ñüÄ {ñz²¾ðºµ (R]ý^c^¾ðºz{òüÄ Rzºñ{ò3
VÙÖ²r). y ˆû{ñvqü¾ñc^щ VÙØ - ²3ïùÉh¯¶ñ^g ûhñÃÇÉñÙ VÙ VÙÚ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 8 ^vtû^ñvt 197

²r. z R~Éñ^òà z žÙü² ¯ñµ ûh¹É{ñ^ RÁ®{û{ñÙÖÙü×? R“ð“¾ô¾Þµ² ®{ ¶Õ×Ã

2 3 4

YÁ ü{ “Éóü“ãz{òüÄ û^ñvtü²ñ¹, ˆW{zÞñ¶^ ñº®¯ñÝü{‰ VÙܵ²r ²vy^òü×-

3 3

û¶ÙÚ; P~üÉñ ¯ñÙ Pü²èò]^òÖ~? a [lÍ^qà nñÄz~ÑüÒ] Vcü^ܵ Éóqñ¹z{ñý¾

Vcü^ܵ Éóqñ¹{ô¾ð]^üÉñ? lÍ^qÃnñÄz~ÑüÒ ¯ñÙ b ^ñw ɾüÉyµ. [Év
~ÎñºóÙ^vwò c üÉ®ü{] ÞµÞñ¾z~]aÑüÒ ^ñpt¶óqz{òÃ, PcaÑÒñÁ]a] ^ñphò
û^ñt]a¶ñü²ñüÄ ^ñpq˵ üÉyµ; d ¯òzºÞú¾ò^Ó]a] ^ñphòû^ñt]aµ Y±²þÚüºñüq
^ñpq˵ üÉyµ. e [É®{òq^òÃÄñüº] f ˆbÉóÊcû^ñÑÒñ¹‰ VÙÖ~ f ²Õ×û{Ù^ò×¾ð.
2

É®{òt^òÖóþÄ. R~ ¯ñÙû²×{ Pµ“µ. g R~{ñÙ RÁ®{²rûºÙ? ±¾]Á{òÞµ² ®{ - 3 4

¶ÕÖý¶Êµ RÃþÄ, ý^c^¾ðºµ û²ÕÖý¶Êµ RÃþÄ; RcdüÚºóÁ]^ RÈɵ“µ û²ÕüÖÙ,

RÈɵ“µ û²ÕÖóüÄق VÙ^òÖ²r VÙ? VÙÚòÃ:- h YÙØ Tz ü{ “ðº¶ñ¹, h ¶ÕýÖº~
3 3 2

P~]a Tر²ñ^ ÉÁ¶{òüÖ. i ¯ñžµ ž{ÅüÄ ˆR®¯òÙÖ ¯ô¾ðý¶ RÚò ºñž×ý¶‰

VÙü׶ñ^òÃ, PÉܵ “]{ÛºóÁ®{ñÛ^òÃ, R~ ^Îó®{ü{ºÙü× VÙØ Pzý{±
û²Õ×¾ñ^ ¯òþÚz{òÁ®{ñ¾ð; ý^c^¾ðºµ Pɓ𺵠û²ÕÖÃÄ~ ¯òÕ^ûÉñvxý¶ºñüÄ,
P~ ý^±³a¾ñý¶ýº± ²ÕÖ±û²ÕÖóüÄñû¶Ù^ò×¾ð. (8)

YÙ²{ñµ²ñpt. Vµû²Á¶ñþÚ] ^ñvý^]^ôqñÚ a ^¾ð¶üºñ^ ñz ʲñºc^ûÒñÙضóÙÖó]ü^

3 3

RÁ]^òÖ ¯ñÙ ^ñwüÉyµ‚ VÙØ Qýh±²pqñÃ, ^ñvý^]a T²ñºžvüqñ? VÙ^ò×¾ð.

(ü^hÉÙ{¶¾ð Rzºñ{ò3). z, a ˆlÍ^qÉ Rzºñ{ò3]a PÉ{ñ¾òý^ (R~Éñ^òà Rzºñ{ò3).

z2 žÙü² VÙÖ~ - û²ñ¹®¯òÙÖ nñÚz{òüÄ - ˆ R®¯òÙÖ ¯ô ¾ ð ý ¶ RÚòºñž×ý¶‰
VÙÖü²ñü{ VÙÖ²r. b ˆÉ®{òq ^òÃÄñ¹‰ VÙÖ~]a ²2Å{µ (^ñw ɾüÉyµ
VÙØ). c üÉ®ü{ = ÝÉñ¶ó®. d Éóɾwµ (¯òzºÞú¾ò^Ó]a Rzºñ{ò3). e É®{òq
^òÃÄñüº = ÉÁ^òÖóþÄ. f R~]a {ñz²¾ðºµ (bÉóʵ Rzºñ{ò3). f2 ²Õ×~ - ü²ñ¾ñ~
VÙÖ²r.

g {qÝ{2“cý^ (R~ {ñÙ Rzºñ{ò3). R¾vtµ PÉó“òâq¶ñºóÁ]^, ˆ²óÖ®~µ

ûhz~µ‰ Rzºñ{ò3ºñüÄ - ±¾]Á{òÞµ²3®{4¯òÈÁz{ò²¶ñÚ Pµ“µ û²ÕüÖÙ, R~
û²×{ Pµ“µ VÙØ ûhñÃÇ^òÖ²rûºÙ VÙØ “c^ñ{ñz²¾ðºµ. h ²¾òïñ¾µ (YÙØ
Rzºñ{ò3). YÙØ Tz3ü{3“ðº¶ñ¹ VÙÖ~ - ý^c^¾ðºµ Tz 3ü{3“ðº¶ñ¹ VÙÖ²r. h2
¶ÕýÖº~ = ±¾]Á{òÞµ²3®{4µ PØý^. ÝÉ{: ³Áãñ¾ðz{2µ PÃÄñ{{òÙ Éó㺶ñ^,
Þñ{ 4¯µ ßz 3{ 4¶ñÚ ü²ñü{ É®{ü{ºÙüׂ VÙØ QÖóºóÁ]^Äñµ; ÝÉ{:
³Áãñ¾ð z { 2¶ñÚ~ û²Õ×ÄÃÄ~ { 4¾ò]^ûÉñvx{òüÖ. i Éóɾwµ (¯ñžµ
Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, Qý^ºñüÄ (¯ñžµ) VÙØ bptÉ~.

Wz{ò - Ýü{ñz¾´¾ðÉ^¶ñ^± ²¾ò¶ñÖó. ÉvtÎñ¹ = ÉóÄèw¶ñÚ {òÁz~Îñ¹. lÍ

^qà nñĵ = ÞµÞñ¾µ. (8)

YÙ²{ñµ²ñpt (Rq^òüÄÙ Rzºñ{ò3). a (^¾ð¶üºñ^3ñz3ʲñºc^Ñ YÙضóÙÖó]ü^

RÁ]^òÖ ¯ñÙ). ˆRq^òüÄى Rzºñ{ò3ºñüÄ - ^¾ð¶üºñ^3ñ²4ñɞµ, ˆXµ³ÄÙ ûÉÃÄ
^òÃüÄى VÙØ - ìnñ¯üºñ^3ñ²4ñɞµ, ˆ^qÉÛ^ò‰ Rzºñ{ò3ºñüÄ - {z^ñ¾ðº-
²4]{òüºñ^3ñ²4ñɞµ ûhñÃÇ^òÖ~.
198 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 9 Rq^òüÄÙ

Rq^òüÄûÛÙÖpq^òÃüÄÙ Xµ³ÄÙûÉÃÄ^òÃüÄÙ
^qÉÛ^ò]^ñÄ®ü{ñص ´±²Öózü{z{^òÃüÄÙ
¶qÉÙûÚmhc^ñ{Ãb¾ ÉÃÉóþÚüºÙ Pº¾ð±²ñ¹z
{qË^òÙüÖÙVca]^ñv²Ù h]^¾z{vwþÄüº? (9)

b [Rq^òüÄÙ] c Q¾ðz{Éóãºzý{] ^vqñà Xüºñ!‚ VÙØ R¾c^òghòÄ RrÃ, P~

Þ¾ðüɓðɾ٠{òÁËÑÒz~]ag hñÄË^±²óüÖ; PcdûÛÙص ûh¹º±û²ÕÖóüÄÙ. [YÙØ
d Ppq^òÃüÄÙ] ý^ºóà z ¾Èºzý{ PÉóÍz{òqñÉópqñÃ, Tqµ³ü¯ñÉz {vwô¾ðk¶®~
3

Éñ¾ð]^Äñ¶óüÖ; P~˵ ûh¹{òüÄÙ. e [Xµ³ÄÙ ûÉÃÄ^òÃüÄÙ] f ²óÖ¾ð]a YÙØüÉyµ‚

VÙØ R¾ñÉópqñÃ, VÚ]a‚ VÙܶ~{ñÙ {Éó¾±û²ÕüÖüÛ? g “ð ü ¾ñz¾ñ{ò ^Ñ 3

Éóãºc^ÒòüÄ g ²prü²ñ^ñ{²r ²¾òï¾òz{òüÄÙ. h [^qÉÛ^ò] “ñÝ{ò¾c^ÒòÕ ûhñÃÇ^òÖ

2

²rüº, i Pýqz{ ^ñÄc^ÒòüÄ ³â²ñz ʲ^¾wc^þÒ]û^ñvt ü{ɾð {òÁÉr^ÒòüÄ

3

Þ¶ñ¾ñ{ ¯µ ²vwòÕÖóüÄÙ. j Rɾð Þ¶ñ¾ñ{ ¯µ ²vwòºÖóºñü¾ñ? VÙÚòÃ; k °øÃ

4 4

²órz{ñÕü²ñüÄ “ñÝz¾c^Òòà Þñ{ ¯Â²¶ñ^g ûhñÃÇ^òÖ Þ¶ñ¾ñ{ ¯z{òà Rɾð]a

4 4

P®Éº¶óÃþÄ; l ü{ ïºñzý¾]a TqÄñ^g ûh¹Ê¶~ Tvt. m RýÉ TvqñºóÕ×^òÃ

3

m ² ]{ò“¾ô¾z{òüÄ ¯òüɓò±²ó]^Äñµ, P~˶óÃþÄûºÙ^ò×¾ð. n RÉÕÖóÜýqº Ýɲ-

2 4

¯òüã{ µ ²vy^òÖ{ÙØ, T²ñºzÉzý{ ¯òüã{ò ]^òÖ~. [¶qÉÃû¯mhµ] ¶q±²z{ñÃ

4 4

û¶Ùý¶ýº ¯òþÚ]^òÖ~; P{ñÉ~ - ² ^ Éz Éó㺵‚ VÙ×à ^t^ ÉóÏ®~û^ñvt

4 3 3

¯òÕý^. ÉÙý¶ºñÉ~ - ÉóÏ®{ñà ²óÙþÚ Pca¯òÙص ¶õp^ P¾ò{ñºóÁ]ý^. o [^ñ{Ãb¾]

R±²r±²pq û¯mhñÚ~ Ýü¯ïµ ¶ó^. p [ÉÃÉóþÚüºÙ] q Ýü¯ïñ°bĶñ^] ^ñw±
b, c Rtý^ʵ ² 4^ 3Éz±¾Þñ{ 3üï~üÉñûÉÙÚ (Q¾ð z {Éóãºzý{ Rzºñ{ò 3).
d Pptý^ = Éñ¾ð]ý^. Ppq^òÃüÄÙ = Éñ¾ð]^¶ñpt^òÖóüÄÙ. e, f {ñz²¾ðºµ (²óÖ¾ð]a
Rzºñ{ò 3). g “±3{ 3ñ¾ð z { 2µ (“ð ü ¾ñz¾ñ{ò 3^Ñ Rzºñ{ò 3). g 2 ²pr = ²ºó¾ð ü ¶¹ý^.
h ^qÉÛ^ò = ^¾ð z {Ⱥ³ 3z3{ò4ýºÊýqºÛ¹; “ñÝz¾É“ð º Û¹ VÙÖ²r. ^qÉÙ =
üºñ]3ºÙ. i Pýqz{ = ±¾ñ±{¶ñÚ. j ^ôüÎ ˆVvrýhʵ TÑÒ ´]û^ñvt Wz{ò‰
VÙÖzý{ ^qñèòz~ (Rɾð Þ¶ñ¾ñ{4¯µ ²vwò PÖóºñü¾ñ VÙÖ~). k °øÕ²órz-
{ñÕü²ñüÄ VÙÖ~ - hñt (dØtÞ). l ü{3ïºñzý¾]a TqÄñ^ûÉÙÖ~ - ý^c^¾ðºz~]a
TqÄñ^ VÙÖ²r. P{ñÉ~ - ûh¹ºñ{ü²ñ~ {4¾ò]^¶ñpqñý¶ºñüÄ ûh¹~û^ñvt
¯òÕ²¾ð. Rz{ñà - ±¾ñ±º³3z3{ò4ºñüÄ ûh¹Ê¶~ TvûqÙÖ²r. m RýÉ TvqñºóÕ-
×^òà ²4]{ò“¾ô¾z{òüÄ ¯òüɓò±²ó]^Äñµ VÙÖ~ - ^qÉÛ^ò] ^ñÄ®ü{ñص ´±²Öóz~
Wz~^òÖ ÉóþÚ TvqñºóÕ×^òà ²4]{òÝɲz{òüÄ P®Éºó±²ó]^Äñµ VÙÖ²r.
m 2 ² 4]{ò“¾ô ¾ µ - ²4]{òÝɲµ VÙÖ²r. n QÛÃ, ^¾ð ¶ üºñ^3ñ{ò3^Óýqº Ýɲ-
zºñ^3µ ûhñÃÇ^òÖü{ñ VÙÚ (RÉÕÖóÜýqº Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ±¾²®¯ñ] 3ü¾-
Þ¾¾ñÚ Rɾð ˆRq^òüÄى Rzºñ{ò3 PÁÒògûh¹ý^ºñüÄ - ±¾²®¯ñ{ò 4^ñ¾ò]a
Q¾ðz{Éóãºz{òà R¾]^µ, R®z3¾òºíºµ ž{ÄñÚýÉ üÉvqñ, VÙÖ{ñºóÕü× VÙÚ
(RÉÕÖóÜýqº Rzºñ{ò 3 ). P{ 2 Éñ, RýÉ = Rtý^ ž{ÄñÚýÉ; žÙ -
Ýɲ¯òüã{4µ ûhñÃÅ R±ü²ñ~ {ñz²¾ðºñ®{¾µ (RÉÕÖóÜýqº Rzºñ{ò3).

o b¾ð{à = ¶óa{ò. o, p, q ˆ^ñ{à b¾, ÉÃÉóþÚüºÙ, Vca]^ñv²Ù‰ VÙÖzý{

^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Ýü¯ïñ°bĶñ^ Rzºñ{ò3). R~{ÙþÚ Éóɾò]^ò×¾ð
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 10 h]^¾z{vwüÄ 199

û²×{ ²ñ²zý{± ²vwòüÚÙ. ^ñ{Ç]a Éó㺵 û²ÕüÖÚÃüÄÙ; r Rzý{ r P^mk¾ò±-

2

²tz{òüÚÚÃüÄÙ, s Q“ñüēžýqºñ¾ð]a ž^cû^ñqñ{ÉÛ¹ Rήü{ÚÃüÄÙ; VÙ

²ñ²µ RÁ®{²rûºÙ? t [Pº¾ð±²ñ¹] PÖóËü^pýqÊýqüºÛ¹. [{qË^òÙüÖÙ] u žÙüÚ
É®~ ¯òÙ×ǵ ^ñw¶ñpqñ{²r {qÉñ¯òÙüÖÙ. v ˆ¯ zÉñ ²“ðºñ¶ó û^ÒÞÃüº‰
VÙ^òÖ²rüº. w [Vca]^ñv²Ù] x YÁ ý^µž{ÅÙÖó]ü^ RÁ]^]b±²ót^òÖ ¯ñÙ Vcü^
^ñw] b±²ót^òüÖÙ? y [h]^¾z{vwþÄüº] z ý^ºóüÄ {òÁÉñÎóýºÊýqº
Þ¾ðüɓðɾþÚ, Vcü^ ^ñw]^qüÉÙ? a ºü“ñý{±²ó¾ñpr ý^ʵ ûÉvûwʶñ^±
²órz~]û^ñvqñÕü²ñüÄ, ý^ʵ - û¯¹ºñ¾ñÎóʶñ^± a ²órz~]û^ñÑÒÉñºóÕØ Rɾð
2

Qýh±²t^òÖ~. (9)

²z{ñµ²ñpt. a ^ñw±û²×Éópqñà ¶Ö®~²óýÎ]^ûÉñvx{²r a2 VÚ]az {]^û{ñÁ

ìnñ¯z Áâr VcdüÚÊvqñºóÕØ? VÙ^ò×¾ð.
3

h]^¾z{vwüÄûºÙØ {ñÍ®~^vwô¾ð{~µ²±
²]^µü¯ñ]^ò ¯òÙÖÄ®ü{Ù ²ñÉóüºÙ ^ñv^òÙÖóüÄÙ
¶ó]^nñÚ¸¾ðz{òºñº üÉ{ÉóÒ]^òþÚ VÙ
{]^nñÚ]^v^ÒñüÄ ^vt {ÏËÉüÚ. (10)

[h]^¾z{vwüÄ VÙØ {ñÍ®~] {òÁÉñÎóýº]^ñpr VÙþÚ ûºÏ{ò]û^ñvqÉüÚ!

(^ñ{Ç]a Rzºñ{ò3). o, r ˆb¾‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Rzý{
P^mk¾ò VÙØ û{ñqc^ò). r2 P^mk¾ò± ²tz{òüÚÙ = aýÖzü{Ù. b¾ð{à VÙØ
¶óa{òýºgûhñÃÇý^ºñüÄ, Pò¶ñ]^ ÉÃüÄÙ PÃüÄÙ VÙÖ²r. p, s ˆÉÃÉóþÚ-
üºÙ‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Q“ñüēµ Rzºñ{ò3). Q“ñüēµ
Týqºñ¾ð]a VÙÖ~ - PÉÙ Q²z~]^ÒòüÄ T{˵ Ýɲ4ñÉÛý^ºñüÄ P¾ðz{2ñz
ßz 3{4µ. t Pº¾ð±²ñ¹ = ^Äc^ò. u (žÙüÚ É®~ Rzºñ{ò3) ^ñw¶ñpqñ{²rºñÚ
PÉÞñ{ 3ñ{ò“ºz{ñüÄ VÙÖ²r. Rz{ 3ý“ºóà PÉÙ Éñ¾ñ{ò¾ñÙ VÙ×¹z~
{qË^òÖ~. u, v žÙüÚ ¯òÙ×ý¾Êµ ^ñw¶ñpqñý¶]a z3Áâqñ®{µ (¯ zÉñ
Rzºñ{ò 3). x ˆRq^òüÄى Rzºñ{ò3ýº ^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (YÁ ý^µž{Ã
Rzºñ{ò3). y, z “±3{3ñ¾ðz{ 2µ (ý^ºóüÄ Rzºñ{ò3). a ˆPvwþÄ - Vca] ^ñv²Ù‰
VÙÛü{, ˆh]^¾z{vwþĉ VÙØ Éóü“ãò]ý^ºñüÄ YÁ ¾Þµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(ºü“ñý{± ²ó¾ñpr Rzºñ{ò 3). u 2 (ý^ʵ û¯¹ºñ¾ñÎóʶñ^) û¯¹ VÙØ -
b¾ðý¶ýºÊµ, û¯¹ýºÊµ ûhñÃǵ. a3 ˆ{qË^òÙüÖى VÙÖɯ®{¾µ ˆVca]
^ñv²Ù‰ VÙý^ºñüÄ, ˆ^ñv²Ù‰ VÙÖ~]a - ݲñ¾ð“¯±¾zºèzý{ ÉóÉèòz~
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²órz~] û^ñÑÒÉñºóÕØ VÙØ). a ºü“ñý{± ²ó¾ñpr
Rzºñ{ò3]a - ˆQÛº¾ð {ñºÉüÚ VÙØ {q˵ VÙ ý^^ü҉ VÙÖ{òüÄ ü¯ñ]a.(9)

²z{ñµ²ñpt (h]^¾z{vwüÄ VÙØ Rzºñ{ò3). a ˆ^vt {ÏËÉüډ VÙý^ºñüÄ

- ±¾ô { òºñ^z ü{ñÕÖóÛǵ, ±¾^¾üxhò{¶ñ^ RÙÛ±²ñ^ PÉ{ñ¾òý^ (^ñw±
û²×Éópqñà Rzºñ{ò3). a2 VÚ]az {]^û{ñÁ VÙÖ~ - ±ü¾¶ñaÄÛÚ VÚ]a
üºñ]3º¶ñÚû{ñÁ VÙÖ²r. b {~µ² = Ⱥñ²ó]^. c ^ôͱ²{3zý{ʵ bpr ²4ñɵ
200 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 10 h]^¾z{vwüÄ

VÙØ RÈË]{òüºñüq {ý¾±²pt. [^v¯ô¾ð b {~µ²] ^v^Ñ ¯ô¾ð ¶óý^]aµ²r. c RÉÁýqº

PÉÞñ{ z{òÜýqº Š= ~3:^2z{òÜýqº‹VÃþÄ ^ñv²~ ^vw¯ô¾òüÄ. [²]^µü¯ñ]^ò
3

¯òÙØ PÄ®ü{Ù] ÉÁý^]a Þµ² ñÉþÚÊÑÒ {ò ]ý^± ²ñ¾ðz~¯òÙØ d ûÉØzü{Ù.

4 3

e ˆ²¾¶ñ²{ ¶ñ²®¯:‰ VÙܶÒÉóüÖ. f [²ñÉóüºÙ ^ñv^òÙÖóüÄÙ] g Q²zÞ^ ÛºóÁ]^

3 2

¶ïñ²ñ²óºñý^ºñüÄ ¯ñÙ ^ñw±û²Ø^òÖóüÄÙ. h ^ñw±û²×û{ñÎó®{ñà ¶Ö®~

²óýÎ]^Äñµ²r û¯mhòà ±¾^ñ“òºñû{ñÎóºz{ñÙ û²ÕüÖüÛ? k [¶ó]^nñÚ¸¾ðz{òºñº]
²¾ò´¾ðw¶ñÚ ìnñ¯zý{üº Ýɲ¶ñ^ËýqºÛÚ. l [üÉ{ÉóÒ]^òþÚ] m üÉ{ ¶ñÚ 3

ÉóÒ]^ñüÄ ^ñw±²t¶ÉþÚ; n üÉ{ ±¾^ñ“^ÛÚÉþÚûºÙضñµ. [VÙ{]^ Rzºñ{ò ]

3 3

VÚ]az {]^ñÕ ü²ñüÄ YÁ ìnñ¯z ÁârÊvqñ¹, Pz{ñüÄ ^vt o P°² Éó±²Ù.

3 4

p ^ñw±û²×ý¶ºñüÄ ±ü¾¶µ ]üēüï~Éñ^ò×±ü²ñüÄ, û¯mhòà p ±¾^ñ“žµ 2

]üēüï~Éñ^ñ¯òÙÖ~. q ˆ¶º¾ðÉÖ ¶{ò¯Ä¶ÁÒòÚى VÙ^òÖ q ìnñ¯² ]{ò^Òò¾vtµ

2 4

q ^Ïz~]^prºñ¹Éópq~. r ¶Ö®~ ²óýÎ]^ Yvx²r VÚ]az {]^ñÕü²ñüÄ YÁ

3

ìnñ¯žµ üÉyü¶ñ? VÙ^ò×¾ð. (10)

(RÉÁýqº Rzºñ{ò3). d ûÉØzü{Ù = ~3:^ 2±²püqÙ. e ûÉØ]^òÖû{Ù, èwµ
{4¾ò]^ûÉñvxü{ñ VÙÚ (²¾¶ñ²{3µ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, û²Øý^]a üï~ûÉÙ
VÙÚ (²¾ü¶zºñ{ò3). P{2Éñ, P®{ ~3:^2®{ñÙ VÈÉÒûÉÙÚ (²¾ü¶zºñ{ò3). f, g
ˆ²¾¶ñ²{ 3 ¶ñ²®¯:‰ VÙ^òÖ ²{ 3 zý{ ^qñèòz~]û^ñvt PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(Q²zÞ^ 2Û¹ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ˆPÄ®ü{ى VÙØ Q²z{òÙ ¶óa{ò ûhñÃÇ-
ý^ºñüÄ P¾ð z { 2ñz PÉÙ Q²zÞ^ 2zÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Q²zÞ^ 2Û¹
Rzºñ{ò3). n, g P{2Éñ, ˆüÉ{ÉóÒ]^òþډ VÙÖ{òÙ R¾vqñµ P¾ðz{2z{ñà ²2Å{zý{
^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Q²zÞ^2Û¹ Rzºñ{ò3). k, l, h (^ñw±û²×û{ñÎó®{ñÃ
Rzºñ{ò 3) ˆ¶ó]^ nñÚ ¸¾ðz{òºñº‰ VÙØ û{ñqc^ò, ˆ^vt‰ VÙ^òÖ ²¾ðº®{z~]a
PÉ{ñ¾òý^. l, m üÉ{3zý{z {Ú]a ÉóÒ]^ñ^ TýqºÉþÚ VÙØ - ž®{òÚ P¾ðz{2µ.
P{ñÉ~ - üÉ{3±¾{ò²ñz3ºÙ VÙÖ²r. l, n R¾vqñÉ~, üÉ{3z~]a ÉóÒ]a VÙÖ²r.
P{ñÉ~ - ˆüºñ ýÉ üÉ{3ñµ“ðh ±¾ïóüx{ò‰ (“ðüÉ. 2-6) VÙØ T²ü{3“ž^2z{ñüÄ
üÉ{3±¾^ñ“^Ù VÙÖ²r. ˆPÙÚ¶ñ¹ PÙØ Pca PÁ¶ýÖ ²º®{ñى ({òÁû¶ñÎó
5-7-3) VÙص, ˆüÉ{žÙ Éó¾òz{ñى (2-10-10) VÙص ûhñÃÄ]^qÉ{òüÖ.

o (P°² 4Éó±²Ù) {ÏËý^ - P°² 4Éó]ý^. p nñÚ] ^v^ÒñüÄ ^ñvý^

PÎ^ò{Ùü× VÙÚ (^ñw± û²×ý¶ºñüÄ Rzºñ{ò 3). ^ôÎóÕ²ñprüÄ ˆ^ñ{à b¾
ÉÃÉóþÚüºÙ‰ VÙØ - ±ü¾¶µ ]üēüï~Éñ^ò×±ü²ñüÄ VÙÖ²r. ºz 3Éñ,
ˆh]^¾z{vwüĉ VÙØ û{ñqc^ò, ˆ²ñÉóüºÙ ^ñv^òÙÖóüÄى VÙ^òÖ
´¾ð É ñ¾ð z {4z~]a {ñz²¾ð º µ (^ñw±û²×ý¶ºñüÄ ±ü¾¶µ ]üēüï~Éñ^ò×±
ü²ñüÄ VÙÖ~). l, p ˆÉóÒ]^òþډ VÙÖ~]ag ûhñÙÚ P¾ðz{2z3ɺz~]aµ {ñz²¾ðºµ
(^ñw±û²×ý¶ºñüÄ Rzºñ{ò 3) VÙÚ˶ñµ. p 2 (±¾^ñ“žµ) ±¾zºè¶ñ^]
^ñxý¶ºñüÄ (]üēüï~Éñ^ñ¯òÙÖ~) VÙÖ²r. q W{z3Éóɾwµ (¶º¾ðÉÖ
Rzºñ{ò3). q2 ˆ^ñ{Ãb¾‰, ˆ{]^ nñÚ]^v^щ VÙý^ºñüÄ - (ìnñ¯²4]{ò^Ñ
R¾vtµ VÙÖ~). q 3 ^Ïz~]^pr = ^Ïzý{] ^pt¶~; P{ñÉ~ - ^vt
P°²4Éó]^˵ Ypqñ~, ¶Ö®~ ²óýÎ]^˵ Ypqñ~ VÙÖ²r. ^Ïz~] ^prºñÉ~ -
QØ û²Á^ñ¯òÕ^ ¯ômh PÖóÉñÙ YÁÉÙ P]^ý¾üº ü²ñ^] ü^ñÇ^òÖ PÒÉóüÄ,
üÉüÖ YÁÉÙ ¯ômh PÖóºñ{òÁ]^, PÖó®{ÉþÚ± ü²ñüÄ ²4ñÉóz~]û^ñvt ¯ñܵ
bq ÉÁ^òüÖق VÙØ RÁÉÁµ bq RÖc^ò±ü²ñ^òÖ PÒÉóüÄ, ¯ôghñÚÉñüÖ PÉþÚ
Zr±ü²ñ¹] ^Ïzý{] ^pr] û^ñvt P¶óÍz{òÛÙ VÙÖ²r. r Tz{¾ñ¾ðz{4z~]a
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 - 11 {ÏÉó¯òÙÖ 201

²{òüÛ¾ñµ²ñpt. ¯ò^ ¶z{òÃ, a Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó ^Õ×¾ð Vµû²Á¶ñüÛüq ¯òzº-

3

Þµ“ðüÄãµ ²vwÄñ® {òÁ¯ñprüÄ ûhÃıû²Øɾð VÙ^ò×¾ð.

{ÏÉó¯òÙÖ^ñ{Ã{ÙÛà {ñ¶ý¾]^vwÙ{ÙþÚ]
aÏ˶ñqzû{ÙaÁb¾ð ¶ñÖÙ hqü^ñ²Ù ûhñÃ
ÉÏÉóÄñ{ Yv{¶óÍ^Ñ Qºó¾z~Òò±²z~µ
{Ïɱ²ñrºñqÉÃÄñ¾ð ýÉa®{ü¶ØÉü¾. (11)

[b {ÏÉó¯òÙÖ ^ñ{à b {ÙÛÃ] c ¯ñÙ ÉótüÉق VÙ×ǵ ÉóqûÉñvx{²rºñ¹,

2

c TqÙÉ®{òºñÚ c P{ò¶ñz¾¶ñÚ ^ñ{ÄñüÄ. d [{ñ¶ý¾]^vwÙ{ÙþÚ] R]^ñ{Ç]a

2 3

]Áãò²vwòÚ e ü¯z¾´ {ý¾g ûhñÃÇ^ò×¾ð. f [aÏ˶ñqzû{ÙaÁb¾ð] g ˆÞ¾ðÉmh a“ĵ

4

] Áüï‰ VÙܶñü²ñüÄ, QÍÉñ¾ð]a Q¾ðz{ò ¶ó^¶ó^ Þ¾ðüɓðɾÙÉ¾Ë {±²ñ~‚ VÙØ

3

{òÁ¯^¾ò g arû¯Ác^ò] g aÒò¾ð®~ ü{ÖóÚ²r.ŠRcü^ Spt]aµ PÁµ²{ z~]aµ

2 3 3

ü²4{3µ ^ñw±²t^òÖ~‹. Š[¶ñÖÙ] ÞµÞñ¾zý{ ¶ñÕÖóÚɾð. [hqü^ñ²Ù] ² ^ Éz - 4 3 3

Éóž^ Á]a “zÁ. - (R~ ]Éñhòz^û¶Ù²¾ð)‹. h [ûhñÃÉÏÉóÄñ{] i ² ^ Éz Éó“ðüÄãz-

2 4 3 3

{ñüÄ b±²ót^òÖ R®¯Ùý¶ºóà YÙØ®{±²ñ{²rŠºñ¹, Þùü² ñ{ ž¶ñ¹, Þ¾ðÉñ{ò ^ñ¾ž-

3 4 4

¶ñµ²r - (R~ ]Éñhòz^û¶Ù²¾ð)‹ ûhñÙÚ. [Qºó¾z~Ñ R±²z~µ j {Ïɱ²ñrºñq

ÉÃÄñ¾ð] k QÍÉñ¾ð ² ñÉÈÁz{ò YÁɾð]aµ ²óÖ]^¶ñpqñ{òüÖ; P{òüÄ hòÖó~ Pþwº
4

¯òÙ×^òǵ Rzý{ P± ºß]^ ÉÃÄɾðŠ^Òñ¹, ²ñ¾É“ðºz{ñüÄ Éó]Á{¾ñ¹ QqÉÃÄñ¾ð

4

{ñz²¾ðºµ (¶Ö®~ Rzºñ{ò 3). (10)

¯ò^3¶µ ({ÏÉó¯òÙÖ Rzºñ{ò3). a ˆýÉa®{µ WØɾð‰ VÙ^òÖÉó{òüÄ ü¯ñ]^ñ^

PÉ{ñ¾òý^ (Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó Rzºñ{ò3). b, c TqÙÉ®{òºñÚ VÙÖ~ - ^ôÍÉñ]º-
Éóɾwµ. b TqÙÉ®{ò = Tz²z{ò“òâqµ. b2 , c3 ˆ{ÙÛÉ VÙÖ~]a P¾ðz{2µ
(P{ò¶ñz¾¶ñÚ VÙØ). d, e ü¯z¾´4{ý¾ VÙÖ~ - hñt(dØtÞ); ¯ºó±²ó]^òÖÉý¾Êµ
ûhñÃÇ^òÖ~. ºz3Éñ, P®{¾c^ 3ý¾, ü¯z¾¶ñÛý¾ VÙضñµ. f, g Rɾð QÕ×ý¶-
ºñüÄ ^ò2®¯¾ñ¹ RÁ]^ ¯^ 3¾ò]a^ð aÒò¾ðz{ò VcdüÚ VÙÚ (Þ¾ðÉmh Rzºñ{ò3).
á² 4¾{ñÍÉñÙ ²c^{ò 3]{ 4ÛÚ ²rýº] ^vt û²Á¶ñÑ É¾ýÉ ¯ò“ð h ºóz~
{4¾òz{²rºñüĺóüÖ - ˆa“ĵ‰ VÙÖ~. f, g3 ˆû{ى VÙØ - PÎ^ñ¹, Pz{ñüÄ -
aÒó¾ðz{òýºgûhñÃÇ^òÖ~. f, g2 aÏË - Þ¸ïµ, Pz{ñà ¯òþÚ±²~ - û¯Á]^zý{-
ºñ¹ (û¯Ác^ò VÙØ). ¶ñqc^ÒòÜýqº ûhÖóýÉg ûhñÃÇ^òÖ~. h, i ^ôÍ ü¯ñ]^ñ^
“±3{3ñ¾ðz{2µ (²4^3Éz Rzºñ{ò3).

j, k ˆ{Ïɱ ²ñr‰ VÙØ - ¯Ù×Ú ²4ñÉÈÁz{òüºñüq ²ñr VÙ^òÖü{ñ VÙÚ (QÍÉñ¾ð

Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ˆ{ÏÉó ¯òÙÖ ^ñ{É VÙ×± ü²ñüÄ, {ÏÉó ¯òÙØ ²ñq ÉÃÄñ¾ð
VÙÛû{ñÎóÉñûÚÙ VÙÚ (QÍÉñ¾ð Rzºñ{ò3) VÙÜ{Ã. j {ÏË{à - ݲ¾ð“òz{Äñ¹
QÍÉñÁýqº ²4ñÉÈÁz{òºóüÄ Pò-P®Éºzý{ Týqº¾ñ¹] û^ñvt VÙÖ²r.
ˆYv - ü² 3ñ{4^zÉýÉÄèvºzý{ Týqz{ñ¹‰ VÙØ Tý¾ºóüÄ. (11)

íõº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

202 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 hôĶóÃÄñ - ¯ò^3¶µ

-(R~ ]Éñhòz^û¶Ù²¾ð) ‹^Ñ. [ýÉa®{µ WØÉü¾] ^ñw Qýh±²pt]b±²ót^òÖ

ÞµÞñ¾zý{] ^Îóz~, ¯òzºñ°² ɵ ²vwÄñµ ¯òzºÉó´ {òºóüÄ ³^±û²Øɾð .
4 4

aÏ˶ñqµ - û¯Ác^òÚ ¶ñqµ. û{ÙaÁb¾ð - P{ WÉ PÎ^òº {òÁ¯^¾ò. (11)

Éq]az{òÁÉõ{ò±²óÑþÒ {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãzÞc^3{òºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ð üÄñ^µ

{z ü² ãíñzÞ ï¾ò¯ñ¶^{ ñ±¾Þc^ ñz

3 4 2 3

Þµìnñžü²zº ž¯òÁz² q~ :^ ü² ñ{ : … 4 3 2 3 4

Q²zÞ^ zɞ^ Éñh^{Ý{žgýh:

2 2

Q]Á“ðº Éñmhò {¶ºñh{ Þ±{ü¶¯ …… 2

Éñ{ò3ü^Þ¾ò PÎ^òº¶wÉñÒghôº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãz{ñz²¾ðº¾z¯ñÉÒòºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ðüÄñ^µ

Q²z ² ®~ zÉ{õ ±{µ ¯ò¾É{ò ^¶ïñ¯®{ { µ ]¾ñ®{üÄñ^µ

3 3 4 3 4 3 3

~ ¾ð{ ¾ð“ µ ü{ É{ñ¯ñµ ²ó{¾¶°²{ò µ Þ¾ðÉ´ {ñ®{¾Ý{ µ …

3 3 3 4 4 2

´¾ðwìnñý¯^¸¾ðz{òµ z Á{“ù² ~Äßµ h]¾¯ñ{ µ “ðÁ{ô¯ñµ 4 4 2

Éó“ð¾ñ®{òÝ{ ñ¯¶õ“ µ Éó“{ ² ïùa wµ ±¾ñï ^ò ®¯“ð“ q ñ¾ò: …… 41 ……

2 3 3 3 2 2

~ “ð“ ôüÄñ ¶ñµÞhê¾ð¯ò¾É{ò ~ ¾òü{ñ Éõ{Äìüíñ ÉóüÄñÄ:

3 4 3

±ü¾èñïõü¯ñ£®ºÞc^ ñz ]Á{¶²ó Ä^ º® “ôĶ®{¾ð{ { ñ¯: … 3 4 3 4

^¾ð¶ìnñ¯ñ{ò “ú®üºñ ¯òÁ²{ò Éóïó{ñµ ìnñ¯z Áârµ Éó¯ò®{ ®

3 4 3 3

±¾] ºñ±ýºÉµ ÝÉü{ ñãñ® ²{òa w¾ß^Ý{z {ò z Áèñmh h]ü¾ ……

2 3 3 3 3 3

(Q²z3²3®~4zÉ{ô3±{µ) nñĞvqñ¹ nñÚ¸¾ðz{ò - ±¾Òºñ²z{òüÄ VÃÄñý¾Êµ {òÁ-

ɺóÕÖóüÄ ýÉz~ ¾èòz{ÁÒò, Pz{ñüÄ ¯ò¾{ò“ºü{íÝýÞÊýqºÛ¹; (¯ò¾É{ò4^¶ïñ-
¯®{3{3µ) û^ñÑÒ¶ñÒñ RÙ²ûÉÑÒµ Rzºñ{ò3 - ¯ò¾É{ò4^¶ñÚ ÝÉñ°²4ɶïñ¯®{3-
zý{] û^ñt]a¶ÉÛ¹; (]¾ñ®{üÄñ^µ) {ñÉóýɺcû^ñvq V®{ñ¹ - Þ^ÄüÄñ^c^þÒ-
ʵ {òÁÉr^ÒñüÄ PÒ®{Éܶñ¹; (~ 3¾ð { 3¾ð “ µ ü{ 3É{ñ¯ñµ) ü²wò ÉñüÛ¾ð
^ñw¶ñpqñ±²õtýq - ±3¾î¶ñ{ò3^Òñǵ ÉÁ®{ò]^ñw±²qñ{ÉÛ¹; (²ó{¾¶°²{ò4µ)
P±²üÚ PqÄñÎóºñüÚ - VÃÄñ¾ð]aµ ¯òÁ²ñ{ò4^²ó{ñ˶ñ¹; (Þ¾ðÉ´4{ñ®{¾Ý{2µ)
Q]ý^ÊÑÓµ QÉóÊÑÓµ Rzºñ{ò3 - “¾ô¾µ ž{ÄñÚ Þ¾ðÉ´4{c^Òòǵ TÑüÒ
¯òÕa¶ÉÛ¹; (´¾ðwìnñý¯^¸¾ðz{òµ) ¯òýÖ®{nñÚ¸¾ðz{òºñýº - ²¾ò´¾ðwìnñ¯-
Ýɲܶñ¹; (z4Á{“ù²4~Äßµ) ÉvtÎñºóÙ ^vwòüÉ®ü{ - ¶ï¯ôº~Äà{3ñ¶-
ü“ñ²ó4{ܶñ¹; (h]¾¯ñ{2µ) h]^¾z{vwþÄüº - {òÁ]ý^ºóüÄ {òÁÉñÎóýºÊýqºÜ-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 7 hôĶóÃÄñ - ¯ò^3¶µ 203

¶ñ¹; (“ðÁ{ô¯ñµ Éó“ð¾ñ®{òÝ{2ñ¯µ) üÉ{ÉóÒ]^òþÚ - Þ¾ðÉüÉ{3±¾{ò²ñz3ºÜ¶ñºóÁ]^òÖ

Vµû²Á¶ñþÚ]^vt P°² 4Éó]^± û²×ý¶ºñüÄ QÍÉñ¾ð hô Ä ¶óÃÄñghòÖóºÚòüÄ
P{ò^ò2®¯¾ñ¹]û^ñvt {µžýqº {òÁËÑÒz{òüÄ Þ¾ðüɓðɾ٠Éó“{3¶ñ^ ±¾^ñ“ò]^òÖ
Pü¯^^úñwa 3wc^þÒÊýqºÛ^ PÁÒògûh¹{ñ¾ð VÙ^ò×¾ð. (41)

R®{ {3“ ^z{òüÄ QÍÉñ¾ð ü^ 2{3±²pq ²rýº RÙÚ²r VÙû×Á “ ðüÄñ^z{ñüÄ

^ñprºÁÓ^ò×¾ð.

(~3“ð“ ôÄ:) hôĶóÃÄñghòÖóºÙ - ¯ÃÄ “ôĶóÃÄñ{ÉûÚÙص; (¶ñµÞhê:) VÙ

^v^ñwÉ®~ - P~]a ü¶üÄ, ^ñvý^]a üºñ] 3º¶ÃÄñ{ ¶ñµÞhêÝýÞ
TýqºûÚÙص; (¯ò¾É{ò4~3¾ò{:) SÉóÄñ{ {ôÉóþÚ^Ñ Vz{þÚ ûh¹{ÚÙû^ñà - P~]a
ü¶üÄ, ±¾{ò²3®{4^c^ÒñÚ Pü¯^²ñ²c^þÒÊýqºûÚÙص; (Éõ{Äìí:) ¯ñw¶óÃÄñg
hòØ{ý^üºÙ - R±²rºóÁ]^òÖ ´¾ðÉÈÁz{zý{ ¯òþÚ]^¶ñpqñ{ Äìíñ“ú®ºûÚÙص;
(ÉóüÄñÄ:) WýÎüºÙ ü¯ñ]aÉüÚ - Pµ¶ñz¾¶ÙÖó]ü^, ±3¾î¶ñ{ò3^Ó]aµ ^ñw
ûÉñvx{ Vµû²Á¶ñÙÉrÉÎý^ ^ñwüÉyµ‚ VÙØ hñ²Ãºzý{ÊýqºûÚÙص;
(±ü¾èñïõ ¯ :) ¯ñ]a¯ô Ñ ÉÙ nñÚ¶óÃþÄ - Vcaµ Þ®¯òïó{ÛÚ Vµû²Á¶ñÙ
ž^c^ñpqñû{ñÎó^òÖ~ ¯òþÚºñý¶‚ VÙØ QÖóºó¾ñü{, {ò¾òºËc^ñw Qýh±²tý^]a
PÖóËü^pýq TýqºûÚÙص; (P®ºÞc^3ñz ]Á{¶²ó Ä^4º®) PÖó®{Öó®~ Rzºñ{ò3 -
´¾ðɵ PÉÙ T²^¾òz{ ¶ñ¯Þñ°²4ɶñz¾µ ²¾ðºñ±{¶Ù؂ VÙص; (“ôĶ®{¾ð-
{3{4ñ¯:) ^vtû^ñvûqÙ ý^^Òñ¾ Rzºñ{ò3 - RÝÞµÞñ¾z{òüÄ{ñüÚ Vµû²Á¶ñþÚ]
^vt VÃÄñÉrý¶Êµ ûh¹ºüÉyµ‚ VÙص; (^¾ð¶ìnñ¯ñ{ò3“ú®º:) Rq^òüÄÙ
YÙÖpq^òÃüÄÙ Rzºñ{ò3 - P~]^ôqñÚ ^¾ð¶ìnñ¯²4]{ò^Ñ RÃþÄûºÙص; (¯òÁ²{ò 4-
Éóïó{ñµ ìnñ¯z3Áârµ Éó¯ò®{3®) VÙ {]^nñÚ]^v^ÒñüÄ ^vt - ¶Ö®~
²óýÎ]^˵ Yvx{²r ¶ñ¯Þìnñ¯¶ñ^òÖ hêÝ VÚ]a Vcü^ TvqñºóÕ؂ VÙص
R±²r hôĶóÃÄñghòÖóºÚòüÄ QÍÉñ¾ð ÝÉü{3ñãc^þÒ ]2ºñ²¯µ ²vwò]û^ñvt
Vµû²Á¶ñÜýqº {òÁ]^úñwa3wc^ÒòüÄ P°¾]{¾ñ¹, {z3{3¾ð“ ¯Þñü²èÁ¶ñÛ¾ð
VÙ^ò×¾ð. (42)

üÉ{3ñ®{ñhñ¾ðº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

204

Vpqñ®{òÁÉñ¹û¶ñÎó - W×Óµ ±¾üɓµ

a^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ - ü^pqñ¾ýqº ¯ô¾ñµ²r b±²ópqñ¾ð; R±²r b±²óqg-
ûh¹ü{ʵ Þ¾ðüɓðɾ٠¯¶]a ž^µ {ñ¾ñ{òÁ®{~ ¯µ²]^à Tü²ýèºñüĺñ^ Pt]aµ‚
VÙزñ¾ðz~, b ±¾ñ±{ܶñ¹ c Þù“ôÄܶñ¹ d Éóü¾ñ{ò ¯ò¾Þ¯“ôÄܶñºóÁ]^òÖÉÙ
4

R~üÉvqñ VÙÖóÁ]a¶ñ^òà VÚ]ü^ñ{ñÙ R~ üÉvtÉ~‚ VÙØ Éóq±²ñ¾ðz~,

PÉÜ]a üÉvqñ{ ¯ñܵ VÙ Týqý¶Êµ üÉvqñ VÚ]a‚ VÙØ e Qz¶ñz¶õºc^ÒòÃ
¯ýhºÕÖ²rýº f P®ºñ²ü{ “z{ñüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð. g PÉÙ ÉóÁµ²óÚ ÉÎóºñüÄ
3

^ñyµ Qz¶ÉÝ~ýÉ ÉóÁµ² ±¾ñ±{òÊÑÒ~; h RcdÙ ÉóÁµ²ñ{ÉÙØ ²ýκ

ü{ ïñz¶ñ²ó ¶ñ¯zü{ñ²ñ{òºñ¶óüÖ; i ˆ¯ ü{ ﵉ - j Rz{þÚ hñ®~¯ñÕÖz~]^ñ^ ¯òþįòÙÖ
3 4 3

Pz Áâqzý{Êcbq PÎóº¶ñص²rºóüÖ ü{ ïz{òà ²vwòºóÁ]aµ P²ó ¶ñ¯µ;

3 3 4

P±²r±²pq ü{ ïµ üÉvqñ. ˆ¯ ±¾ñx®‰ k ü{ ï®{ÙþÚ Q{ ¾ò]^òÖ~ ±¾ñwÜ]^ñ^;

3 3 3

W×Óµ RýÖüºñÙ ±¾üɓµ. a Þc]3¾ï¶ñ^ Þc^3{ò (^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ

Rzºñ{ò3). b ±¾ñ±{ܶñ¹ VÙÖ~ - ˆPrüºþÚ± ²wòû^ñvq‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~.
c ˆb×Óµ {ÚòÊqµ²Ù‰ VÙý^ºñüÄ (Þù“ô Ä Ü¶ñ¹ VÙÖ~). d ˆaÄcaĶñ
Pk¾¾ð^þÒ ¯ô×aµ ²rºñ^‰ VÙÖzý{± ²ÕÖ (Éóü¾ñ{ò4¯ò¾Þ¯“ôÄܶñ¹ VÙÖ~).
e ˆTºó¾òÛà aýÖÉóĵ‰, ˆTqµ²óÛà aýÖÉóĵ‰ VÙÖzý{± ²ÕÖ (Qz¶ñz¶õ -
ºc^Òòà ¯ýhºÕÖ VÙÖ~). f (P®ºñ²ü{ 3“z{ñüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð) P{ñÉ~ -
{ñ¶ñÚ {Ùý¶ PÎó®~ YÁ ²ó¾ñpr{ 3ý“ýº ±¾ñ±{¾ñ¹; P®{± ²ó¾ñpr{ñÙ
¯ñº^Éó“ðüÄãz{ñüÄ û¯t¯ñÑ ²ñqñÕÖó RÁ]^± ²óÙþÚʵ ɾ]^ñxý¶ºñüÄ
Rz{þÚ ¯ñÒñ^ PÉÙ ÉóprÁ®{ ü²ñü{ RÚò ¯µý¶ Tü²èòz{ñüÚºÙü×.
RÚòz{ñÙ PÉÜ]a üÉvqñ{ R®¯òÖµ û{ñq]^¶ñÚÉÕ×à VÚ]a YÁ
±¾üºñí¯¶óÃþÄ VÙØ ¯ýhºØ]^òÖ ²ñk¾z{ñüÄ {¶]a Qz¶ñz¶õºc^Òòà ¯ýhºÕÖ
²rýº PÁÒògûh¹^ò×¾ð VÙÖ²r. (P®ºñ²ü{3“µ) VÙÖ~]a Þúh^µ ˆÉ¾òÉþÒºñÃ
aýÖÉóĵ‰ VÙÖ~.

g ˆPﶾðz{2Éó¯ñ““ðühzü¶ñè Rzºz4ºÉݺ{ò … P²Þ¾ð±ü²z PûÞÒ ü¶ñè^{2ñ-

±¾Ý{ñÉ^3®{4{:‰ (á. ²4ñâüº íó.P.) VÙ^òÖ²rüº, Pïµ Þú^ô2 ²4üɺµ, ~3:^ô2
¶ñ´4ɵ‚ VÙÛ¯òÕ^ PÉÙ Tü²èòz{ñÙ VÙ×à P~]^ñ^z {ÙþÚ Tü²èò]^]
btü¶ñûÉÙÚ (PÉÙ ÉóÁµ²óÚ Rzºñ{ò3). PÙÖó]ü^, PòñÝ{ò2¾c^ÒñÚ
Qz¶õ º c^þÒ Éópqñǵ, ¯òzº¶ñÚ Qz¶ÉÝ~ýÉ ÉóqÄñü¶ñûÉÙÚ (PÉÙ
ÉóÁµ²óÚ Rzºñ{ò 3) VÙÜ{Ã. h ÝÉü{ñ ü²4ñ] 3º¶ñ¹ RÁ]^, PÉÙ ÉóÁµ²óÚ
ÉÎóºñüÄ ÉóÁµ³^òÖû{Ù, VÙÚ (RcdÙ Rzºñ{ò3). i. o PÉÜ]aر²ÃÄñ{
Qz¶ñz¶õºc^Òòà R±²r ¯ýhºÕ×¾ð Tvüqñ? VÙÚ; QÒÉ®{ñÁµ ²ó¾ñprʵ
VÙØ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ ü{3ïµ Rzºñ{ò3). R~{ÙþÚ ¯ñº^¯ñº^òÞ¶ñ{ò4ºóǵ
ˆ^ñ{ľ𠯺®{~ ºñžýq ¯º±ü². ^ñ{ľð üÉvrÚ ºñµ üÉvrÚü¶. ^ñ{ľð
Vµý¶ üÉvqñûÉÚòà ºñžµ üÉvrĵ RÚòüº‰ VÙØ hc^z{ñÁµ ûhñÙÛ¾òüÖ.
ˆ¯ ü{3﵉ Rzºñ{ò3]a Éóü“ãwc^Òòpt Ⱥñ]2ºñ¯µ ²vwòÚ~ - zºñ^3z{òÙ
PÁý¶ ü{ñÕØý^]^ñ^. j (Rz{þÚ hñ®~ Rzºñ{ò3) {4ñ¾x¾ðz{2¶ñ^˵ PÙÖó]ü^,
Tqµ³ ¶óÜ]aý^¶ñz¾zý{ Tz3ü{3“òz{òüÖ PüÞȺüÞÉñ{ò3^Ñ ²vy^òÖû{ÙØ
ü{3ïz{òÜýqº Pzº²ó4¯òüɓÉóãºzɵ ûhñÃÇ^òÖ~. k (ü{3ï®{ÙþÚ Rzºñ{ò3)
±¾ÈÁz{ò¯òÈÁz{ò^Ó]a ±¾{ 4ñ¯^ñ¾w¶ñ¹, ˆ¶¯ WÉ ¶°âºñxµ ^ñ¾wµ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 1 W×Óµ RýÖüºñܵ 205

P±±¾ñwÙ^Óµ üÉvqñ. ˆ¯ h Þù^ µ‰ ±¾ñwÙ^þÒ ÉóÁµ³^òÖ~ Þù^ z~]^ñ^;

2 2

P®{ Þù^ žµ üÉvqñ. l R~]a l Tر²ñ^ ÉÁ¶ÃÄñ{ýÉʵ VÚ]a üÉvqñ. RýÉ-

2 2

ûºÃÄñµ ³Áãñ¾ðz{ ¶ñÉ~ - Qz¶ñË]^òüÖ; PÈÉñz¶ñ{ñܵ üÉvqñ. RcdÙ ²ó¾òz~g

2

ûhñÃÇ^òÖû{Ù? TÙ{òÁÉr^Òòà m ü“ãzÉÞñµ¾ñìºz~]a± ³Öµ²ñÚýÉ ºñýÉ

hòÄ, PýÉûºñÙص VÚ]a üÉvqñ. ˆ¯ñ{ ‰ TýqºÉÜ]a± ³Öµ²ñºóÁ]a¶ÉÕýÖ
2

ÉóÁµ² ±¾ñ±{òÊvüqñ? PcdüÚºñ¶ñ^òà ]¾¶z{ñüÄ ^Îóz~z {Á^òü×µ VÙÚ, YÁ

èwžµ û²ñØ]^¶ñpüqÙ. n RýÉ {ÙþÚz {Éó¾ðz~] ^q]^ ýÉ]^ûÉñvx~,
¯“òz~±ü²ñµ²r ²vwüÉyµ‚. R~ ^vq ñ~ø ¾ðz ɶñÚ Éñ¾ðzý{ºÙü×?‚ VÙÚ,
2 3 4

ˆ{zÞzºµ‰ û¶¹. ˆ¶~ ¶{ ¯‰ RcdÚÙ×^òà ü{É¾ð ž Ù³ û²ñ¹º¾ñÛ¾ð ²pq~

4 2

²t^òüÖق. o ˆ¯ ïó ü¶ íõÉóü{¯ñ¾ðzü{ ñ ý¯Éñ¾ðzý{ ¾ð¯ h ´ ãþw: … o ÉÞ®zºñ

2 2 4 2

¾ñèà¶z üº Éó¯ñ ¾ñ¶µ ¶ïñ¾{ µ‰ ±¾ñx{ò ^Òñà ^ñ¾ðº¶óÙÖó]ü^ûºñÎó^òÖû{Ù?

4 2 3

VÙÚòà - RÁ]^òÖ~ ¾ñèß^ѯtüÉ; ²ó¾ò^òÖ~ û²Á¶ñþÒ; RÉÕ×à VÙÚ

±¾üºñí¯žvt?

ž{Õ²ñpt. a Pzº®{a wÉñܶñ¹, b Éóü¾ñ{ò ¯ò¾Þ¯Þ¶¾ð z { ܶñºóÁ]^òÖ

3 4 2

c Vµû²Á¶ñÙ ÉóÁµ²ñ{ “ðÄñ] º¶ñÚ ¯òÖcû^ñvt VÚ]a YÁ ^ñ¾ðº¶óÃþÄ VÙ^ò×Ñ.

4

W×Ó¶óýÖüºñܵ {òýhž^ܵ{òÁ¶^Óµ
b×Ó®{ÚòÊqµ²Ù aÄcaĶñ Pk¾¾ð^þÒ
¯ô×aµ²rºñ^ ¯òÁ¶óz~±²ýqû{ñpq
¶ñ×ÒÙ^ɾñ{ ¶wò¶ñý¶aýÖÉóÄü¶. (1)
² 3®{ 4 ü¶ñèüºñ:‰ (Éó-³.6-7-28) VÙ^òÖ²rüº Þ^ijÁãñ¾ð z { 2Þñ{ 4 ^¶ñÚ
¶¯ÝýÞ ˆ±¾ñw²3®{4¯µ ïó üÞñµº ¶¯:‰ (h 2ñ.T.6-8) VÙØ ±¾ñw{4ñ¾^¶ñ^g
ûhñÃÇý^ºñà TvqñÚ ±¾ñ{4ñ®ºzý{± ²ÕÖg ûhñÃÇ^òÖ~. l ˆPü“ãñ²ó4Äãò{µ‰
VÙØ - Þù^2Þñ{4¯{4¾ð¶c^þÒg ûhñÃÇ^òÖ~. l2 (Tر²ñ^ ÉÁµ) Þñ{4¯¶ñ^ ÉÁµ.
ˆP®ºz‰ VÙØ - ˆ²ó{¾µ, ¶ñ{¾µ, {3ñ¾ñ®‰ (“¾.^3.) Rzºñ{ò3±²rüº ûhñÃÇ^òÖ
±¾ñ±ºñ®{¾c^þÒg ûhñÃÇ^òÖ~. m ˆü“ãzÉÉó² 4Éñz ² 3ïó¾ð ´ 4{µ‰ VÙØ -
üï~^ 3¾ð ± ² 4Éóü“ãwµ. TÙÜýqº ý^c^¾ð º z~]a T²^¾w¶ÃÄñ{ü²ñü{,
VÙþÚʵ VÙÜýqº Þµ²3®{ò4^þÒʵ üÉvüqÙ VÙÖ²r. n QÛà Tµý¶] ^q]^
ýÉ]^òü×µ VÙÚ (RýÉ{ÙþÚ Rzºñ{ò3).

o (¯ ïó ü¶ íõ É óü{¯ Rzºñ{ò 3 ) o 2 ²ó¾òÉóà PÉÜ]a P°²Ê]{¶ñý^ºñüÄ

´4ãx{ò3^Òñà ±¾üºñí¯¶óÃþÄ VÙÚ] aýÖºóÃþÄ; P±²r PÃÄÉóüÖ íõɯµ,
ˆíõ É ®²4z3¾ñwò ²“ð º {ò‰ VÙ^òÖ²rüº ±¾ñwÙ ^òq®{ñà hòÄ ¯ñþÒ]^ñ^òǵ
PÉÜ]a T²üºñ^ò3]^Äñ¶óüÖ VÙÚ; P±²rüº {4¾òz{òÁ]^ÄñºóÕÖóüÖ P°bÄ-
ÞïÉñޞvqñ^òÃ, P{òÃþĺóüÖ VÙ^ò×Ñ (¾ñèà¶z4üº ÉÞ®zºñ: VÙØ).
o ˆP¾ð z ü{ 2 ñ²ó 4ü{ 4ºý¾ÉÝ~ ±¾üºñí¯¯òÈÁz{òå‰ VÙ^òÖ²rüº RÈÉóqz{òÃ
'P¾ðz{2' “±3{3µ - ±¾üºñí¯zý{g ûhñÃÇ^òÖ~. hòľð 'P¾ðz{2'“±3{3µ - ¯òÈÁz{òýºg
ûhñÃǵ²r VÙ?‚ VÙØ ü^p^, ¶“^ñ¾ðzü{2ñ ~ø 4¶:‚ VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð.
206 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 1 W×Óµ RýÖüºñܵ

d[W×Óµ Rzºñ{ò ] e ¯ñÙ, ¯ñق VÙ²ñÁ]aµ PþwºÄñµ²rºñÚ Tqµý²]^òs¾ð

3

¯ñÙ Rή{òÁ]^òÖ~ VÙ^ò×Ñ. f ^vq f ^ñ²ñÅ^®{¾ð û²Õرü²ñ^òÖ~^òs¾ð VÚ]a

2

P¾ò{ñ^òÖû{Ù^ò×Ñ. g [W×Óµ] h Þ¾ðüɓðɾ٠üÉ{ ñz¶ñÉñÚ û²¾òº{òÁÉrýº

3

Éñﯶñ^ TýqºÛºóÁ]a¶ñ^òÃ, {ñܵ ý^]û^ñÑÒñvr^þÒ±ü²ñüÄ YÁ

VÁzý{ÊýqüºÙ‚ VÙØ P²ó ¶ñ¯òz{òÁ]aµ. i [QÓµ] j RÉÜýqº T² ºÉó´ {ò-
4 4 4

ºóÁ]^òÖ²r. k [RýÖüºñܵ] l PÉÙ T² ºÉó´ {ò]aµ ^qÉÛ¹ Þ¾ðüɓðɾۺóÁ]aµ;

4 4

m ^ÑÒòýº ¶ïñÈÁ赂 VÙ^òÖüÉñ²ñ{ò, {ñܵ S“ðɾق VÙÖóÁ]aµ. n { ¾ð¶-

4

ž{Õ²ñpt (W×Óµ Rzºñ{ò3). a Pzº®{a3wÉñܶñ¹ VÙÖ~ - ˆW×Óµ‰ VÙØ

û{ñqc^ò ˆb×Óµ {ÚòÊqµ²Ù‰ VÙ^òÖÉÒýÉ ^qñèòz~. a 3w¶ñÉ~ -
ûÞғô à ºµ. b Éóü¾ñ{ò 4¯ò¾Þ¯Þ¶¾ð z { 2ܶñ¹ VÙÖ~ - ˆaÄcaĶñ‰ VÙØ
û{ñqc^ò, ˆ²ýqû{ñpq‰ VÙܶÒýÉ ^qñèòz~. c ˆ¶ñ×Òى Rzºñ{ò 3ýº
^qñèòz~ (Vµû²Á¶ñÙ Rzºñ{ò3).

d, e ˆhòÉÙ, ²ó¾¶Ù‰ (4-10-4) VÙ×±ü²ñüÄ ûhñÃÄñü{, ˆW×Óµ, {òýhž^ى

VÙØ û^ñvt ûhñÃÇ^òÖ Éóü“ãwc^Ó]a {ñz²¾ðºµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ñÙ
¯ñÙ Rzºñ{ò 3). ¯ñÙ, ¯ñÙ VÙý^ = Pïc^¾ò]ý^. RÈÉóü“ãwc^þÒg
ûhñÙÚ~]a üï~ Pɾð^Óýqº Tz^¾ðãzý{g ûhñÃÇý^ºÙÖó]ü^, Pïc^ñ¾ò-
^ÒñÚ P{òüﺾð]aµ ÞùIJ4¶ñÚ~ VÚ]a ~3¾ðIJ4¶ñºóÕØ VÙý^]^ñ^ VÙÖ²r.
f T]{zý{ YÁ ¾üÞñ]{òºñüÄ Éóɾò]^ò×¾ð (^vq VÙØ û{ñqc^ò). f 2 ^ñ²ñÅ -
^²ñÄzý{ ïÝ{z{òüÄ TýqºÉÙ, ^®{Ù - ^®ý{ýº TýqºÉÙ, VÙØ R¾vtµ
Áz3¾þÚüº ûhñÃÇ{Ã; PÙÖó]ü^, ^®{Ù VÙÖ~ - í^3z~]û^ÃÄñµ ^®{3¶ñÚ
{òÁ¯ñ²õ 4^¶Äz{òüÄ ²óÖ®{ ±3¾î¶ñýÉg ûhñÃÇ{Ã. g, h Pɾð^Ñ P²ó 4¶ñ¯zý{
R±²{3z{òüÄ WÖópt]^ñpt^ò×¾ð (Þ¾ðüɓðɾ٠Rzºñ{ò3). i, j WØýqºÉÙ VÙÛü{,
ˆQÓµ‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (RÉÜýqº Rzºñ{ò3). k, l, m RýÖüºñÙ VÙÛü{
ˆRýÖüºñܵ‰ VÙØ UÙÖógûhñÃÇ^òÖ~]a {ñz²¾ðºµ (PÉÙ VÙØ û{ñqc^ò).
ºz3Éñ, ˆ²{òµ Éó“ðÉݺ‰ VÙØ S“ðɾ٠RÁ]^, RÉþÚ ˆRýÖüºñى VÙ^òÖ~
VÙ? VÙÚ, (PÉÙ T²4º Rzºñ{ò3). ˆRýÖüºñى VÙ^òÖ~µ - ÉñÝ{ɶñÚ
Q^ñ¾µ PÃÄ, PÉÙ P²ó4¶ñ¯òz{òÁ]aµ Q^ñ¾zý{ºóptg ûhñÃÇ^òÖ~ VÙÖ²r.
m (^ÑÒòýº ¶ïñÈÁèµ VÙ^òÖüÉñ²ñ{ò) ˆ¶ïñÈÁèÞ¶ñ]2üºÉ ² 3ÄÉ®¶ñ¯-
²3ñ{ò4{ñ … ¶üï“ðɾ¶üï®z3¾ñ{ò3Þ¶ñ]2ºñ±ºz¾ ¯òâ²2Äñ‰ VÙÚ] ^qÉ{òüÖ. Pz¾
- Áz3¾ñû{ 3Ò. n RÈÉóqz{òüÄ, ˆW×Óµ RýÖüºñܵ‰ VÙØ û{ñqc^ò, ˆb×Óµ
{ÚòÊqµ²Ù‰ VÙØ - Rɾð ^ þÒ±²ó¾òz~g ûhñÃǵü²ñ~, ü¶üÄ, ˆhòÉÛ¹,
PºÛÛ¹‰ (6-9-1) VÙص, ˆVÙ {òÁ¶ñ¾ðÉÙ {ÙþÚ VÙ ¶þĶ^Ñ bÖÙ {Ùþډ
(7-6-7) VÙص, ˆžÚòüº, ¯ñٞ^üÚ, ž]^vw±²ñ‰ (10-10-1) VÙص, ˆÞ
± 3 ¾î¶ñ Þ “òÉÝüÞ®z 3¾:‰ (ý{. ¯ñ. 11) VÙص Rzºñ{ò 3^ÒòüÄ X]ºµ
ûhñÃÇ^òÖÉÕü×t Éóü¾ñ{ò4ºñü{ñûÉÙÚòÃ; PÈÉóqc^ÒòüÄ ûhñÃÇ^òÖ X]ºµ
ÝÉÂý²]º¶ñ^òÅüÖ Éóü¾ñ{ò4±²~; { 4¾ð ¶ {4¾ð ¶ ó²4ñÉz{ñüÄ ûhñÃÇ^òÖû{ÙØ
²¾òï¾ò]^ò×¾ð ({ 4¾ð¶{4¾ð¶ó^Ó]a VÙØ û{ñqc^ò). P{ñÉ~, ˆü{Éى VÙ×à -
ü{3ɓ¾ô¾z~]aµ, “¾ô¾òºñÚ Qz¶ñË]aµ X]ºµ ûhñÃÇ^ò×±ü²ñüÄ, Rɾð^Ñ
“¾ô¾žµ PÉÙ “¾ô¾òʶñ¹ RÁ]ý^ºñüÄ X]ºµ ûhñÙÚ{òz{þÚü²ñ]^ò, Ýɲ-
X]ºµ ûhñÃÄÉóÃþÄ VÙÖ²r. ºz 3 Éñ, ¶ïñÈÁèzü{ñ²ñ{òºñÉñÙ VÙ?
Þ¾ð ü ɓð É ¾üÛpýq X]ºz{ñüÄ - ˆS“ð É ¾Ù‰ VÙ^òÖ{ñÛüÄñ VÙÚ ({ 4¾ð ¶ -
{4¾ð¶ó^Ó]a Rzºñ{ò3). ({4¾ð¶{4¾ð¶ó^Ó]a X]ºµ Tvt Rz{þÚü²ñ]^ò) {4¾ð¶-
{4¾ð¶ó²4ñÉñÉóü¾ñ{ò4ºñÚ - P±Á{2]ßz3{4ý{ýº YÎóº VÙÖ²r. o, p (ÝÁâr]a-
Tر²ñ^) ˆ¯ñ¶Â²mh ´4{ñ¯ñµ‰ (Éó.³. 1-5-63) Rzºñ{ò 3 ÉóÉèò{µ.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 1 W×Óµ RýÖüºñܵ 207

{ ¾ð¶ó^Ó]a X]ºžvrz{þÚü²ñ]^ò, { ¾ð¶óz ɺz~]a X]º¶óÃþÄ. o [{òýhž^ܵ]

4 4 3

p ÝÁâr]a Tر²ñ^ ¯ñÇüÉ{ c^þÒʵ Tgh¾ò]ý^]a SqñÚ ¯ñǞ^ zý{ÊýqºÛ¹,

3 2

¯ñ٠ݾâqñ‚ VÙØ P²ó ¶ñ¯òz{òÁ]^òÖ h~¾ðž^ ܵ. q [{òÁ¶^Óµ] r ˆP¯®ºñ

4 2

¾ñ^ üÉx﵉ VÙØ ûhñÃÇ^òÖ²rüº RÁ]^òÖ û²¾òº²ó¾ñprºñÁµ. s [b×Óµ

4

Rzºñ{ò ] t Rɾð^Ñ bÖópqñÓµ²r Pz Éó{ôº¶ñÚ Tqµ³²ýqz{ÉÙ. u ¯ñc^Ñ P{ò ^ñ¾ò-

3 3 4

³Áã¾ð^ÓýqºÉ¾ð^т VÙØ ²ó¾ñpr ²¾òÞ¾z{òüÄ ³]ag hòľð u PÎóËûh¹{Ã, ¯ñc^Ñ

2

u ²t]ý^± ²ÕÖóÇÑüÒñµ‚ VÙØ hòľð Pɾð^Ñ VÃþĺóüÄ ³]a PÎóËûh¹{à ûh¹º-

3

ûÉñvx{²r u QÓ¶ñºóÕØ. v {ò Ⱥñz¶Ýɲz{òǵ ÉõØýqº~ {òÁü¶ÚòºóüÖ.

4 3

w Þ¾ðÉñ²ñ“𾺶ñºóüÖ {òÁü¶Úò{ñÙ RÁ±²~. x R±²r “ôÄÉñÛºóÁ]^òÖÉþÚ]^òs¾ð

¯ñÙ Rή{òÁ]^òÖ~. y [aÄcaĶñ] z Pþw]ý^]a ±¾{ò² ®{ ^žvqñ¹z{ñÙ 3 4

RÎ]^òüÖüÛ? a ˆü^ñ®Éݶó® Þñµ±¾{µ üÄñü^ a a wÉñ®‰ VÙ×Õü²ñüÄ ^ôÍ;

2 3

b ˆÉõ¾ðºÉñ®‰ VÙ×Õü²ñüÄ R~. c aÄcaĶñ^ PÞù¾É¾ð]^ zý{. [ d ¯ô×aµ²rºñ^ d

3 2

¯òÁ¶óz~] e ˆ¯òï{ñ: ´¾ðÉü¶É‰(²4.^ô3.) VÙ^òÖ²rüº, TÖË üÉvüqñµ‚ VÙÖü²ñü{

² ݶ¶ñ¹±ü²ñµ²r Þc^òóz~. f [²ýqû{ñpq] g í^ zÝÁârºóà ɮ{ñà Þc^òü¶
4 3

q, r T]{±¾{òü^ñrºñ^ {ñz²¾ðºµ (P¯®ºñ Rzºñ{ò3). s, t “±3{3ñ¾ðz{2µ (Rɾð^Ñ

bÖópt Rzºñ{ò3). s, u ˆQÓµ‰ VÙÛü{, ˆb×Óµ‰ VÙ^òÖ~]a {ñz²¾ðºµ (¯ñc^Ñ
Rzºñ{ò3). u2 PÎóË = ²õýq3. u3 (²t]ý^±²ÕÖóà TÑüÒñµ VÙØ) P®{:³¾Þµ²3®{ò4-
^Òñ¹ RÁ®ü{ñµ VÙØ. u4 (QÓ¶ñºóÕØ VÙÖ~) QÓÉó]a¶ñºóÕØ VÙÖ²r.
v ˆ¯ {zÞ¶“ð h ñ±4º{ò4^“ð h z 3Á“ð º ü{‰ (“ð ü É. 2-6) VÙØ Ýɲ¶Ùü× Pz 3Éó{ô º -
¶ñºóÁ±²~, {òÁü¶Úò Pz 3Éó{ôº¶ñºóÁ]aü¶ñ VÙÚ; {Úò VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
({ò3Ⱥñz¶Ýɲz{òǵ Rzºñ{ò 3). w P¯®ýººñÚ ²ó¾ñpr]a RÁ±²óq¶ñÚ
Tqµý² Pïc^ñ¾]3¾Ý{¾ñÚ Rɾð^Ó]a RÁ±²óq¶ñ^g ûhñÃÄÄñü¶ñûÉÙÚ
(Þ¾ðÉñ²ñ“𾺵 Rzºñ{ò3). ˆ²“ðº W^ñ{3“‰ (²4ñ¾.Þú.16-7-51) Rzºñz3º°Þ®ü{4ºµ.
s, x ˆb×Óµ {ÚòÊqµ²Ù‰ VÙØ R±ü²ñ~ ûhñÃÇ^òÖ~]a] ^Áz~ (R±²r Rzºñ{ò3).

y, z Éóü¾ñ{ò4¯ò¾Þ¯“ôÄý{ýºg ûhñÃÇ^òÖÉÓýqº ïñ¾ðz{3²4ñɵ (Pþw]ý^]a

Rzºñ{ò3). a, b “ôÄÉzý{ýºg ûhñÙÚ P¯®{¾µ Éõ¾ðºÉzý{ýºg ûhñÃǶ~]a
z 3Áâqñ®{µ (ü^ñ®Éݶó® Rzºñ{ò 3). ûÞғô à ºñ¯®{¾µ Éóü¾ñ{ò 4¯ò¾Þ¯µ
PÁÒògûh¹{~; ±¾“ð¯Éñ]ºz{òüÄ V±²r ˆa3wÉñ® ^“ðh Éõ¾ðºÉñ®‰ VÙØ ²¾zÉ-
ûÞÒı4ºÞúh^¶ñ^ ûÞғôúÉõ¾ðºc^þÒg ûhñÙÛ¾ð, P±²rüº RÉÁµ
ÞùIJ4Û¹ Þ¶¾ðz{2ܶñÚÉÙ É®~ Éóãºõ^¾òºñ{ü²ñ~ {¶]a Qz¶ñz¶õºc^Ñ
üÉvqñ VÙý^]^ñ^, ²¾zÉûÞÒı 4ºÞúh¯ñ¾ð z { 2¶ñ^ ûÞғô à ºñ¯®{¾µ
Éóü¾ñ{ò4¯ò¾Þ¯µ PÁÒògûh¹{ñ¾ðð VÙÖ²r. b2 ˆa3wÉñ®‰ VÙÖÉóqz{òà 'a3w'
“±3{3µ - Þñ¶ñ®º¶ñ¹ RÁ]^ “ôÄa3wzý{g ûhñÃÇ^òÖ~ VÙý^]a ¯òºñ¶^µ
Wû{ÙÚòÃ; ü¶Ã ˆÉõ¾ðºÉñ®‰ VÙØ û{ñqc^ò - a3wÉóü“ãc^þÒg ûhñÃÇý^-
ºñüÄ. QÛà ²óÙþÚ, a3wÉóü“ãµ ûÞÒı4ºñ{ò3^Ó¶ñü¶; PÉÕýÖg
ûhñÃÅÕ×^òüÄñ VÙÚòÃ; P~ Yvx~, a3vº{ R{ò a3w:‚ VÙØ VÃÄñ¾ñǵ
¶ó^˵ û^ñvqñq±²t¶~ ûÞғôúü¶ºñý^ºñüÄ, Pzý{üº ûhñÃÄüÉy¶óüÖ.
y, c “±3{3ñ¾ðz{2µ (aÄcaĶñ^ Rzºñ{ò3). d2 ¯òÁ¶óz~ = Þc^òóz~. d, e Þc^òóz{
ü²ñü{ ¯ô×aµ²r Þc^òóz{~]a ±¾¶ñwµ (¯òï{ñ Rzºñ{ò3). f, g Þc^ò¶ñz¾ü¶
ü²ñ¾ñü{ñ, QÊ{ 4µ Vt±²ñûÚÙ VÙÚ; Q“ð ¾ ò{Ⱥñü¶ñïz{ñüÄ VÙ^ò×¾ð
(í^3z“ðÁârºóà Rzºñ{ò3). g, h ˆ¶¯ýÞɉ (Éó.³ 5-22-15) Rzºñ{ò3ºóüÄ ü¯ñ]a.
208 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 1 W×Óµ RýÖüºñܵ

û^ñvt ¯ò¾ðÉïó]a¶ÉÙ, Q“ð¾ò{Éóü¾ñ{ò ^þÒ PÎóºgûh¹Ê¶óqz{òà ÞñÊ{ Û¹]û^ñvt

4 4

ü¶ÃÉóϵ. h ÝÁâpºñ{ò ^Òòà ÞzºÞc^òۺóÁ]aµ, i Q“ð¾ò{Éóü¾ñ{ò ^ÒÒÉóÃ

3 4

PÞzºÞc^òۺóÁ]aµ. j [¯ô×aµ²rºñ^] k ˆhò ®¯µ ²ó ®¯µ “ý¾¾ð{ ] { µ‰ VÙ^òÖ

2 4 3 3 4

²rüº, ~ø Òòºñµ²rºñ^ Þc^òóz~ QÊ{ û¶t]a¶ÉÙ. l ˆºìnÉó] ¯^¾µ ﮺ñµ

4 4 4

²ñvq Éñ¯ñmh ~ ¾ðîÁ{ µ‰ - m {ÙþÚ ¶óqÕýÖ±²órz{ñý¾Êµ, m Tºó¾ð¯òþĺóüÄ

3 3 3 2

¯Å®{ñý¾ÊµŠ¯ÅÉñý¾Êµ VÙØ ²Ä áü^ñ“c^ы¯ÅʶÉÙ. n [¶ñ×ÒÙ] o ¶ót]^-

ûÚÙÜ{Ã, o V{ò¾òûºÙÜ{Ã. p ~ ¾ðüºñ{ ¯Ù Pž~ ûh¹ºüÉyµ‚ VÙÚ ˆz Éóã-
2 3 4 3

{ ®¯µ ¯ ü² ñ]{Ⱥµ z Éóã®{µ ý¯É ü² ñíüºz‰ VÙØ Q“ð¾ò{Éóü¾ñ{ò ^þÒz {Ú]a

3 4 3 4 4

Éóü¾ñ{ò ^Òñ^] û^ñvt p ÉÎ]a±ü²k¶ÉÙ. [^ɾñ{] q Éóü¾ñ{ò ^þÒ PÎóºgûh¹~

4 2 4

Éóqñ¹z~ {vwô¾ð, {vwô¾ð‚ VÙØ PÉÙ É®{þwºñ{ ¯ÃÄ ¯òÖz{ñà YÁ Pü²ýè

Êýqüºñ¶ÃüÄñµ. r ¯òÖz{òüÄ PÉÙ Q{ ¾ò]a¶ÙÖÙü× Rz{ñà ^ñ¾ðºžÑÒ~, PÃÄ~
3

´¾ðüÉñ]{Éóɾwµ (ÝÁâpºñ{ò3^Òòà R{ò). ºz3Éñ, ²4ñ¾{Þ¶¾ÉóÉèºñ ˆ²ýq

û{ñpt‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (ÝÁâpºñ{ò3^Òòà Rzºñ{ò 3). i PÞzºÞc^ò۹
VÙÖ~ - QÊ{4µ Vüqق VÙØ ±¾{òìýn ²vwòýÉz~, ˆz4Á{¾{2h¾üx±ººñz‰
(² 4ñ^3.³.1-9-37) VÙÖzý{± ²ÕÖ. Éóɾw²üè Þc^ò¶ñz¾¶ÙÖóüº P~]a
ü¶üÄʵ ^ñ¾ðºµ ûh¹Êµ VÙÖ²r. j, k R¾vqñµ P¾ðz{2z{òüÄ “±3{3ñ¾ðz{2µ (hò2®¯µ
²ó4®¯µ Rzºñ{ò3). Þc^òz{ñüÄ ûh¹ý^ºÙÖó]ü^, ¾ñíñÉñÚÉÙ ³z¾ñ{ò 3^þÒ
YÁz{¾ð {ò¾Ý^¾òz{ñà QÒòptgûh¹ºñü{ ü^ñ²ñ{ò“ºz{ñüÄ {ñüÚ ûhÙØ Pr]a-
¶ñ±ü²ñüÄ; ÞzºÞc^òÛÚ {ÙÜýqº ÞzºÞc^òzý{ʵ Éópt Q“ð¾ò{Ⱥñ-
ü¶ñïz{ñüÄ Þc^òz{ñà ûh¹ý^ºÙÖó]ü^ QÊ{4ñ{ò3^þÒ]û^ñvt V{ò¾òptz
{ñüÚ ûh¹Êµ VÙÖ²r. l Þc^òz{ñà PÙÖó]ü^ {ñüÚ PÎóºg ûh¹Êµ VÙÖ~]a
±¾¶ñwµ (ºìnÉó]4¯^¾µ Rzºñ{ò3). l, m P~]^¾ðz{2µ ({ÙþÚ Rzºñ{ò3). m ˆPïµ
ïó Þ¾ð É ºìnñ¯ñµ ü² 4ñ]{ñ‰ (² 4.^ô 3. 9) VÙÖóÁ]ý^ºñüÄ ˆºìnÉó] 4¯^¾µ‰
VÙÖ~]a ({ÙþÚ ¶óqÕýÖ± ²órz{ñý¾) VÙØ P¾ðz{2¶ÁÒòg ûh¹^ò×¾ð. m2 ˆ¶¶
±¾ñx ïó ²ñvq3Éñ:‰ (² 4ñ¾. Tz3üºñ.90) VÙý^ºñüÄ, ˆ²ñvq 3Éñ¯ñmh
~3¾ð î Á{3µ‰ VÙÖ~]a (Tºó¾ð ¯òþĺóüÄ ¯ÅÉñý¾Êµ) VÙØ P¾ðz{2µ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð. n, o R±²r ²4ݶ¶ñµ²r Þc^òóz~± ²ýqû{ñpt ¯Åº üÉvt^òÖ-
û{Ù VÙÚ (¶ñ×ÒÙ Rzºñ{ò 3). o2, p (V{ò¾ò VÙÜ{Ã) VÙÖzý{ Éóɾò]^ò×¾ð
(~3¾ð ü ºñ{ 4¯Ù Rzºñ{ò 3). ºz 3Éñ, Þ¾ð É “]{òºñÚ {Ú]a V{ò¾òºñý^]a “zÁ
TvüqñûÉÙÚ (~3¾ðüºñ{4¯Ù Rzºñ{ò 3). P{2Éñ, ˆÞùîÁ{3µ Þ¾ðÉ´4{ñ¯ñµ‰
(²4.^ô3.5) VÙÖóÁ]^òÖ {Ú]a “zÁ]^Ñ TvüqñûÉÙÚ (~3¾ðüºñ{4¯Ù Rzºñ{ò3).
Q“ð¾ò{Éóü¾ñ{ò4^üÒ {Ú]a Éóü¾ñ{ò 4^Ñ VÙÖ²r. p2 ÉÎ]a = ®ºñºµ.

q ˆ{µ z3ÁâpÉñ‰ (¾ñ. Q.30-39) VÙ^òÖ “ðüÄñ^zý{ Tpû^ñvt PÁÒògûh¹^ò×¾ð

(Éóü¾ñ{ò 4^þÒ Rzºñ{ò 3). r PÎ^òº ¯òÖ¶ñ^òà üÉvqñ‚ VÙ^òÖû{Ù? VÙÚ
(¯òÖz{òüÄ Rzºñ{ò3). R~ - hñt(dØtÞ). P{ñÉ~ - žýÖºóüÄ PÉÙ Q{3¾òz{ñÄÙü×
±¾üºñí¯µ TÑÒ~. r2 ¯òÖ]ü^qñµ Rz{þÚºóüÖ VÙÖ~ - ^ñ®{òïõ¯¶ñµ VÙØ
Ýɲ 4ñÉñ¾ðz{ 2µ; hñtË]a, žýÖºóüÄ ûh¹{{ÙÖó]ü^ YÎóʶz{þÚ VÙÖ²r.
Qz¶ñz¶õºc^þÒ Éótµü²ñ~, žÙüÚ Qz¶õºc^þÒ Éótý^]a üï~ Wû{ÙÚ;
PÉÙ ÉóÁµ²óÚ PýqÉóüÄ Éót^ò×Ñ; žÕ²q Qz¶õºc^þÒ ÉóÁµ³ý^ºñüÄ.
aÄcaĶñ VÙÖ~ {ò¾Ñ {ò¾Òñ^ VÙÖ²r. ¯òÁ¶óz{à = ¯ò²óz{Ã. ¶ñ×ÒÙ =
V{ò¾ðz{þÄÊýqºÉÙ. ^ɾð{à = ÉóÁµ³{Ã. ¶wòûºÙØ YÒòýº] ^ñpt^òÖ~.
¶ñý¶ = ¯òÖµ. aýÖÉóĵ VÙÖ~ - Rz{ñà û^ñÑÓÉû{ñÁ ±¾üºñí¯žvqñ¹
P]aýÖ ^òq±²{òÃþÄ VÙÖ²r. R~ - VÃÄñ± ²ñprǵ Y]aµ‚ VÙØ Tý¾ºóüÄ.(1)
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 2 ¶wò¶ñý¶ aýÖÉóÃÄñ 209

r2 ¯òÖ]ü^qñ¶óz{þÚºóüÖ. (1)

R¾vqñµ²ñpt. a R“ð “ ô Ä z~]aµ PrºñÚ ²ó¾ñprüºñüqbq ÉrÉÎý^] ^ñpr

Prý¶û^ñvqÉÙ ÉóÁµ²ñ{ ² Ⱥ¶ñÚ û¯mhñà VÙÚ ^ñ¾ðºžvt? VÙ^ò×Ñ.
4

¶wò¶ñý¶aýÖÉóÃÄñ ¶Ä¾ð¶ñ{ÁýÖ¶ñ¾ð²Ù
Pwò¶ñÚz{qÉý¾zü{ñÑ PqÄñÎóz{q]ý^ºÙ
²wò¶ñÚµ²óýκñü¶ PrüºþÚ±²wòû^ñvq
¶wò¶ñºÙ^ɾñ{ ¶qû¯mhñÃaýÖÉóÄü¶. (2)

b[¶wò¶ñý¶aýÖÉóÃÄñ] c ¶wò¶ñý¶ aýÖÉóÄü¶‚ VÙÚ üÉvqñ{ÉÑ. d PÉÓýqº

¯òzºÞ®¯ò{ò ºñüÄ VÙþÚ Prý¶û^ñvqÉÙ. e ˆ¯ ^“ðhò®¯ñ²¾ñz º{ò‰ VÙ^òÖÉÓµ
4 4

bq RÁ]^gûh¹ü{ VÙþÚ Tü²èòz{òÁ]a¶ñ^òÃ, VÙÜýqý¶ºñà VÚ]az{ñÙ

±¾üºñí¯û¶Ù? [f ¶Ä¾ð f ¶ñ{¾ð] g ¯òÖü¶ºÙÖó]ü^ ²ó¾òºz{^ñ{ ûÞÒa¶ñ¾ðºzý{Êýqº-
2

ÉÑ; h ³â²z{òà ²¾ò¶Òzý{ ÉrÉñ^ Éaz{ñÕü²ñüÄ ºóÁ]ý^. [TýÖ¶ñ¾ð²Ù] PÉÑ

¯òzºÉñÞµ ²vy^òÖ {òÁ¶ñ¾ðýÉÊýqºÉÙ. i ´Éóà ²óÖ±ü²ºñ¹, ¯òzºÉñÞµ ²vyÉ~
¶ñ¾ðÉóüĺñºóÁ]ý^. j {ñÙ²óÖ®{ ´ j û¯Ámhò]^ñqñµ²rºñÚ ¶ñ¾ð˲ýqz{ÉÙ.
2
R¾vqñµ²ñpt (¶wò¶ñý¶ aýÖÉóÃÄñ Rzºñ{ò 3). a ^ô Í ±²ñpýq ^qñèòz~
(R“ð“ôÄz~]aµ) VÙÖ~. R“ð“ôÄz~]aµ PrºñÚ VÙÖ~ - ˆP±¾ü¶ºµ ïó {z-
ü{üíñ ºÝº Þñ í¯^ñz¶íñ‰ (¾ñ.P. 37-18) VÙÖzý{±²ÕÖ. {zü{í: = {ݺ ü{í:.

b, c ˆ¶Ä¾ð¶ñ{¾ð‰ VÙÚ Pý¶®{òÁ]^, ˆ¶wò¶ñý¶ aýÖÉóÃÄñ‰ VÙØ Éóü“ãò]^òÖ-

û{Ù VÙÚ (¶wò¶ñý¶ Rzºñ{ò 3). d ˆ¶Ä¾ð ¶ ñ{¾ð ‰ VÙ^òÖ ²{3±¾üºñ^ 3z~]a
{ñz²¾ðºµ ˆPrüºþÚ± ²wòû^ñvq‰ VÙÖzý{± ²ÕÖ, ý^c^¾ðºz~]a Éó㺶ñ^
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÉÓýqº Rzºñ{ò3). ˆ¶Ä¾ð¶ñ{¾ð TýÖ¶ñ¾ð²Ù - PrüºþÚ±
²wòû^ñvq‰ VÙØ P®Éüº {ñz²¾ðºµ. e ˆ^ɾñ{‰ Rzºñ{ò3ýº± ²ÕÖ, ³Áã^ñ¾¶ñ^
{ñz²¾ðºñ®{¾µ (¯ ^“ðhò® ¯ñ²¾ñz4º{ò Rzºñ{ò3). Q^, Éñ]ºz3ɺz{ñǵ ²2Åz{~
- ±¾ñ±º{3ý“ºóǵ ³Áã^ñ¾´4ý{ VÙÖ²r. a ²ñprÙ PÉ{ñ¾òý^ºóüÄ “ôÄz~]a
Prºñ^ PÁÒògûh¹{~ - ¸Ù×µ {ñz²¾ð º ¶ñ^] ^vtû^ñÑÉ~. P{ñÉ~ -
ž{Õ²ñprüÄ ûhñÙÚ “ôÄz~]a Pr ²ó¾ñpr VÙÖ²r. Q^, ²ó¾ñprÞµ²3®{4µ
ûhñÙÚ~]a ¸ÙØ {ñz²¾ðºµ. f2, g ˆ¶ñ{¾ð‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (¯òÖü¶ VÙØ
û{ñqc^ò). ¶ñ~ = ûÞÒa¶ñ¾ð º µ. ûÞÒa¶ñ¾ð º zý{ TýqºÉÑ VÙÖ~ -
¶ñ¾ðz{3Ézý{ TýqºÉÑ VÙÖ²r. f, h ˆ¶Ä¾ð¶ñ{¾ð‰ VÙÖ~]a PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(³â²z{òà Rzºñ{ò3). f, h, i ˆ¶Ä¾ð¶ñ{¾ð - TýÖ¶ñ¾ð²Ù‰ VÙØ bpr ˆTý։ VÙ^òÖ
ɾðz{¶ñ¯z~]a {ñz²¾ðºµ (´Éóà Rzºñ{ò3). ´Éóà ޵²3®{ 4¶ñz¾ü¶ ûhñÃÅ,
PÈÉóqµ ü²ñüÄ ¶ñ{¾ð ¶ñ¾ð²Ù VÙÛ¶Ã, ˆTýÖ¶ñ¾ð²Ù‰ VÙÖ{òüÖ. j ˆ¶Ä¾ð¶ñ{¾ð‰
VÙ^òÖ{òüÄ ü¯ñ]^ñ^ T]{zý{ Éóɾò]^ò×¾ð ({ñÙ ²óÖ®{ Rzºñ{ò3). PÙÖó]ü^,
´ýÉ Éóptz {òÁ¶ñ¾ð²óüÄ RÁ]ý^]a üï~ Wû{ÙÚ ({ñÙ ²óÖ®{ Rzºñ{ò3).
j2 û¯Ámhò]^ñt - ± 3Á®{3ñ^ñ¯¯µ. k ´ û¯Ámhò] ^ñqñ¹ RÁ]aü¶ñûÉÙÚ
(PÚòghžµ Rzºñ{ò3). PÚògh¶ñÉ~ PÚògh±´. P~ ü¯ñ]^]aýÎʵ. k2 ~øÉó =
hòÖa. RÉþÒʵ - ¶ñ{¾ð VÙÖ{òüÖ. k PÚòz{µ VÙÖû{ñÁ ²ñq2µ. PÚòz{µ =
210 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 2 ¶wò¶ñý¶ aýÖÉóÃÄñ

kˆPÚòghžµ PÙÚz{òÙ k ~øÉóʵ ¶ñ{¾r]a û¯Ámhò±²Îµ‰ VÙ×ÚòüÖ. l ž]{Ù

2

ÞµÞñ¾ºñzý¾ýº ݶ¾òºñ{ñ±ü²ñüÄ ´ýÉ ¯òþÚºñü{ ɾðz{ò]aµ ¶ñ¾ð˲ýqz{ÉÙ.

m ²ó¾ñpr û²Á¶ñþÒ] ý^±²órz{²óÙ³ á¶ó{ò þÄýº ¯òþÚ]^òÄñºóÕØ, RÉÑ ´ýÉ
2

¯òþÚ±²~. n PÉÑ ˆP^Ä^òÃüÄى VÙ^òÖ ÉrýÉ ¯ñÙ Rα²ü{! [o Pwò o ¶ñÚz 2

{qÉý¾zü{ñÑ] PwòûºÙØ - Q² ¾wµ, ¶ñÚû¶ÙØ - o PÒË. p ˆÞ¾ðÉ´ ãw-

4 3 4

´ ãñ¾ðïñ:‰ VÙ^òÖ²rüº ˆQ² ¾wz~]a Q² ¾w¶ñÚ ü{ñщ VÙØ hôº¾ð PÁÒòg-

4 4 4

ûh¹É¾ð. q PwòûºÙØ - PÎ^ñ¹, ¶ñÚû¶ÙØ - û²Áý¶ºñ¹, Pwòû²Á^òºü{ñт

VÙØ YÁ {¶óÎÙ. r Pz{ñǵ - ˆQ² ¾wݺñ² ¾wµ‰ VÙ^òÖ²rºñºóÁ]ý^. s ˆQº{ñ“ðh
4 4

ÞùÈÁz{ñ“ðh‰ VÙ^òÖ²rüº, s PÒËýqz{ñ¹g kÕØýqz{ñ¹ YÁɾñà hű²ó]^

2

ûÉñvx{ ü{ñѲýqz{ÉÙ. t [PqÄñÎóz{q]ý^ºÙ] u ²ó¾ñprʵ {ñܶñÚ üh¾ðz{ò]a

PÝ{ ñü¯ ² º“cý^ ²vwò V±ü²ñ~û¶ñ]^ Êz ü{ ñ®ž^ ¶ñ¹ ±¾{ò²èzý{ºq¾ð]aµ
2 4 3 4 2

¯ñ^3¶ÃÅý^. l ˆ{ñÙ ²óÖ®{ ´ û¯Ámhò]^ñt‰ VÙÖz{ñà ²2Å{zý{ Þ¯ò{3¾ð“¯¶ñ^

PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ž]{Ù Rzºñ{ò3). m ¯òþÚºñý¶ýº z 3Áâqñ®{ñ®{¾z{ñüÄ
z3Ás4^¾ò]^ò×¾ð (²ó¾ñpr Rzºñ{ò3). n ɾðz{¶ñ¯¯ò¾ðü{3“z~]a ïñ¾ðz{3²4ñɵ (PÉÑ
P^Ä^òÃüÄÙ Rzºñ{ò3). l, n PÙÖó]ü^ “ð¾òº:²{òzÉ^{2¯z~]a ¯ñÄñµ {ñz²¾ðº-
¶ñ{Ã. o3 PÒûÉÙØ ý{3¾ð]4ºµ. p RÙÚ~]a PwòûºÙØ Éóü“ãòºñý¶ºñüÄ -
Q² 4¾wz~]a Q² 4¾wµ VÙØ ÉóÉèòz~, Rzý{ ±¾¶ñw^{ 2¯´¾ð É ^¶ñ^
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Þ¾ð É ´ 4ãw Rzºñ{ò 3). Þ¾ð É ´ 4ãþw¾ð ´ 4ãºó~µ P¾ð ï ñ:
VÙÖÙÖó]ü^, Þ¾ðÉ´4ãx¯ò ´4ãºó~µ P¾ðïñ: VÙØ Rca ÉóÉèò{µ. q {¶óÎÙ
¯ò¾ðÉñïz{òüÄ PÎ^òÙ ¶óa{òýºg ûhñÃÅ, Q²4¾wzý{ ÉómhòºóÁ]aµ VÙÖ²r.
r R®{ ²èz~]aµ íõº¾ð PÁÒòg ûh¹{ü{ ßz3{ò4]aµ VÙ^ò×¾ð (Pz{ñǵ Rzºñ{ò3).
s íõº¾ð ¯ò¾ðÉñïz{òüÄ “±3{3ñ¾ðz{2µ PÁÒòg ûh¹^ò×¾ð (Qº{ñ“ðh Rzºñ{ò3). s2 PÒË-
ýqz{ñ¹ = {ô3¾ð]^4¶ñ¹ VÙÖ²r. o íõº¾ð ¯ò¾ðÉñïz{òüÄ “±3{3ñ¾ðz{ 2¶ñÉ~; Pwò
VÙØ - Q²4¾w¶ñ¹ RÁ±²{ñ¹; ˆQº{ñ“ðh ÞùÈÁz{ñ“ðh‰ VÙ^òÖ²rüº, ¶ñÚµ
VÙØ - PÒËýqz{ñ¹, {qµ VÙØ - kÕØýqz{ñ¹, Éý¾ûºÙØ - YÁɾñǵ
hű²ó]^ûÉñvx{ ü{ñÑ ²ýqz{ÉÙ VÙØ. Q^, ˆPwò¶ñÚµ‰ Rzºñ{ò3]a
R¾vt ¯ò¾ðÉñïµ. o, s ºz3Éñ, ¶ñÚµ VÙØ - PÒË; Þz3Á“û¶ÙÖ²r. ˆPwò‰
VÙÚüÉ Þñz 3Á“ð º µ ßz 3{ 4¶ñý^ºñÃ, ˆ¶ñÚµ‰ VÙ^òÖ~]a P¾ð z { 2ñ®{¾µ
PÁÒògûh¹~ û^ñvt, Tz{¾²{3c^Ó]aµ P¾ðz{ 2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Qº{ñ“ðh
Rzºñ{ò3). o R±²èz{òüÄ, ˆPwò¶ñÚµ‰ VÙÖ~]a ¸ÙØ û²ñÁÑ. P{ñÉ~ -
PwòûºÙØ Q² 4¾w¶ñ¹, ¶ñÚµ VÙØ - PÒÉñ¹, Pz{ñüÄ - ÞzÁ“¶ñ¹
VÙÜ{Ã; Pwò VÙØ - Q²4¾w¶ñ¹, ¶ñÚµ VÙØ - û²Áý¶ºñ¹, Pz{ñüÄ -
P{ò“ºzý{g ûhñÃÅ, Q² 4¾wz~]a P{ò“ºóz{ ü{ñÑ VÙÚ˶ñµ. R~ -
ž®{òÚ~; R¾vqñÉ~, PwòûºÙØ - PÎ^ñ¹, ¶ñÚµ VÙØ - û²Áý¶ºñ¹, PÎa
¶ó]^òÁ]^òÖ VÙØ; ¸Ù×É~, PwòûºÙØ - {Ú]az {ñüÚ Q² 4¾w¶ñ¹,
¶ñÚû¶ÙØ - ¯ôphòýºÊýqz{ñ¹, {qµ VÙØ - kÕØýqý¶ýº Týqz{ñ¹, Éý¾
ü²ñÄ RÁ]^òÖ {òÁzü{ñÑ VÙØ; RÈÉóqz{òüÄ, " ˆPwò¶ñÚz {qÉý¾zü{ñщ
VÙ^òÖ~µ - ˆQº{ñ“ð h ÞùÈÁz{ñ“ð h ² 3ñïÉ: ²¾òü^ 4ñ²¶ñ: … Þ¾ð É ´ 4ãw-
´4ãñ¾ðïñ:‰ VÙ^òÖ~µ - W^ñ¾ðz{2¶ñ¹ RÁ®{²r^vqñüº" VÙØ T^®~ PÁÓɾð.
P{ñÉ~ - Pwò VÙý^ºñüÄ - Þ¾ðÉ´ 4ãw´4ãñ¾ðïñ: VÙ^òÖzý{ ¯òþÚ]^òÖ~;
¶ñÚû¶ÙØ - PÒÉñ¹, Pz{ñüÄ - ˆQº{ñ“ðh‰ VÙÖzý{ ¯òþÚ]^òÖ~; {qµ VÙý^-
ºñüÄ - ÞùÈÁz{ñ“ðh VÙÖzý{ ¯òþÚ]^òÖ~; Éý¾ VÙÖz{ñüÄ - ²¾òü^4ñ²¶ñ:
VÙÖzý{ ¯òþÚ]^òÖ~ VÙÖ²r. t, u ˆ¶Ä¾ð ¶ ñ{¾ð TýÖ¶ñ¾ð ² ى VÙÖ~]a
P°a3w¶ñ^ ˆPqÄñÎó‰ VÙÖ~]a ±¾üºñí¯zý{ PÁÒògûh¹ºñ¯òÙØ û^ñvt
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 2 ¶wò¶ñý¶ aýÖÉóÃÄñ 211

Ýɲ ñɶñÚ {òÁÉñÎóýº± ´¾ðw¶ñÚ ý^ºóüÄ ÊýqºÉÙ. v RÉÜýqº v ÈÁz{µ

4 2

ý^ü¶üÄ ^ñwÄñºóÁ]^òÖ²r. w [²wò¶ñÚµ²óýκñü¶] x ²wòûºÙØ ý^c^¾ðºµ. ¶ñÚ-

û¶ÙØ - PÒË, P{òà x Z¾Ò˵ aýÖºñü¶. y ˆPïµ Þ¾ðɵ ^¾òâºñ¶ó‰ VÙ^òÖ²rüº.
2

z [PrüºþÚ± ²wòû^ñvq] a RþÒºû²Á¶ñþÒ Prý¶û^ñvqñÕü²ñüÄ, RÁÉÁc bq

RÁ®~^ñyµ RÉý¾ Prý¶û^ñvq~. b [PrüºþÚ] c a¶¾òÁ®~ü²ñ^ñü¶. d ²¾{®z¾-

í®¶¶ñºóÁ]^ Éaz{ÉÜ]a Tر²ÙÖó]ü^ ü²ñ^ñü¶. Rcü^ PÁÒògûh¹Êµ Éñ¾ðzý{
- e VÏ®{ÁÒòºóÁ]^òÖ ¶qz{òüÄ áýÉâwɾð ^ Ñ Pž~ûh¹ºñ¯òÕ^, QghñÙ
{vwô¾ž~ ²¾ò¶ñØ^òÖɾð, Z¾Áü^ hñº¯òÙØ ²¾ò¶ñÖóÛ¾ð; Pzý{ TýqºÉ¾ð ^vt
Z¾rÉ®~ ž~^òüÄ e ü¶ñ{ò, e ü¯ü¾ ¯òÙÖÙü× e Tüqñ ²¾ò¶ñØÉ~?‚ VÙ×¾ð; VÙÚ,
2 3 4

QghñÙ ²wò¶ñÚµ ²óýκñü¶ PrüºþÚ±²wòû^ñvq‚ VÙØ ²wòz{ñÙ. f [²wò

û^ñvq ¶wò f ¶ñºÙ] g { ï, ²h‚ VÙÖÃÄ Prý¶û^ñvq~; g ²óqñzý{ ÉóÎÉópt
2 3 2

ÉrýÉ]^ñpr. h ¯ôľz¯µü²ñÙÖ ^Øz{ ¯òÖzý{ÊýqºÉÙ. [^ɾñ{] ÉrÉóà kÉpýq-

ºÖóÉóz~ VÙþÚ P°² Éó±²óºñÛ^òÃ, i ² Ⱥ¶ñÚ û¯mhñà VÚ]a VÙÚ ^ñ¾ðºžvt?
4 4

j hôº¾ð RÈÉóqz{òüÄ PÁÒògûh¹Éû{ñÁ Éñ¾ðzý{ Tvt - "k ˆ´kµ hñ®û{ÙûÚmhü¶‰

VÙ^òÖ²rüº PÙØ P±²rüº Rzý{ ÉóÁµ²óÚÉÙ RÙØ R±²rüº Tü²èò]ý^ºñüÄ,

“± 3{ 3ñ¾ð z { 2µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²ó¾ñprʵ {ñܶñÚ Rzºñ{ò 3). v ¾üÞñ]{ò
(RÉÜýqº Rzºñ{ò3). v2 ÈÁz{û¶ÙØ - Qhñ¾zý{ʵ, {òÁÉñÎóýºÊµ ûhñÃǵ.

w, x ˆ²wò¶ñÚµ‰ VÙÖÉóqz{òüÄ, ¶ñÚµ VÙØ - PÒÉñ¹, PzºÃ²ý{ýºg ûhñÃÇ-

^òÖ~. x2 Z¾ÒËcaýÖºñü¶ - PzºÃ²žµ aýÖºñü¶. x2, y (Z¾Ò˵ aýÖºñü¶)
VÙÖz{ñà ²2Å{µ (Pïµ Þ¾ðɵ) Rzºñ{ò3. z, a ˆ¶Ä¾ð¶ñ{ÁýÖ ¶ñ¾ð²Ù - PrüºþÚ±
²wòû^ñvq‰ VÙØbpr, ˆ² 4ÉñµÝ~ Þï ýÉü{ 3îºñ‰ VÙ^òÖ Éh¯zý{
Tpû^ñvt PÁÒògûh¹^ò×¾ð (RþÒº Rzºñ{ò3). b ˆ¶Ä¾ð¶ñ{ÁýÖ ¶ñ¾ð²Ù - PrüºþÚ±
²wòû^ñvq‰ VÙ^òÖ Éñ]º{ñz²¾ð º zý{ PÁÒògûh¹~, ˆPrüºþډ VÙ^òÖ
²{3{ñz²¾ðºzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PrüºþÚ Rzºñ{ò 3). c (a¶¾òÁ®~ ü²ñ^ñü¶)
ˆPrüºþډ VÙ^òÖ ü“ãzɵ Ⱥ¾ðz{2ü¶ ü²ñ^ñü¶ VÙÖ²r. d Rzý{ Éóɾò]^ò×¾ð
(²¾{®zü¾zºñ{ò3). e T]{ñ¾ðz{2zý{ Q±{ÞµÉñ{3z{ñüÄ z3Ás4^¾ò]^ò×¾ð (VÏ®{ÁÒò
RÁ]^òÖ Rzºñ{ò3). VÏ®{ÁÒòºóÁ]^òÖ = TýqºÉ¾ð VÏ®{ÁÒòºóÁ]^òÖ. e2 ü¶ñ{ò
= PýÖ®~. e3 ü¯ü¾ = V{òü¾. e4 Tüqñ VÙÖ~ - Pqñ VÙÖ²r. f, g ˆ²wòû^ñvq‰
VÙÖ P¯®{¾µ, ˆ¶wò¶ñºÙ‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ ({3ï, ²h Rzºñ{ò3). ±¾ô{ò´¾ðÉ^-
ý^c^¾ð º µ ²vwüÉvtý^ºñüÄ ²óqñzý{ ÉóÎÉópt ÉrÉÎý^]^ñpr]
ý^c^¾ðºµ û^ñvqñÙ VÙÖ²r. g2 ²óqñµ = ^mk^µ. g2, h “±3{3ñ¾ðz{2µ (¯ôľz¯µ
Rzºñ{ò3). f2, h ¶ñºÙ = ^¾òºÉÙ. ¶ñ VÙØ - ^ر²ñ¹, Pzý{ÊýqºÉÙ VÙÖ²r.
ˆ¶ñüÉ ^Áý¶Êµ û²Áý¶Êµ ¯ò֞µ; ü¶Úòº ¯ñÕ^ñÇýqºËµ ²vyµ; ´ËýÖ
{òÁûÉÚÉñýÖʵ û²ñÁ®~µ‰ VÙý^ºñüÄ, ¶ñûÉÙØ ^ر²ñ¹, ¶ñºÙ VÙØ -
^Øz{ ¯òÖzý{ÊýqºÉûÚÙ×¹, ¶wò¶ñºûÚÙØ - ¯ô Ä ¾z¯µ ü²ñÙÖ ^Øz{
¯òÖzý{ÊýqºÉÙ VÙÖ²r.

ˆ¶qû¯mhñà aýÖÉóĵ‰ VÙØ ±¾üºñ^ò 3]^òÖÉÓýqº ïñ¾ð z { 3² 4ñÉzý{

i, j
Q±{ÞµÉñ{3z{ñüÄ {3¾ð“ò±²ó]^ò×¾ð (íõº¾ð Rzºñ{ò3). k, l ˆ´kµ hñ®û{ÙûÚmhü¶‰
VÙÖÉóqz{òüÄ û¯mhòÙ ^ñ¾ðº¶ñÚ ÝµÁ{òýºg hñ®{ñ^g ûhñÃÇý^ºñüÄ -
û¯mýhʵ hñ®~±²¾wòºñ^ ÉóÉèòz~ l2 (hñ®ý{±²¾wòüºñüq Týq±²ñý¾±
212 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 3 ¶qû¯mhñà aýÖÉóÃÄñ

l¯ñº^Ù É¾Ë {ñÍz{ñÙ VÙØ PÉٞÙüÚ l hñ®ý{± ²¾wòüºñüq Týq±²ñý¾±ü²ñüÄ

2

VÙû¯mk VÚ]a üÉvqñ‚ VÙ^ò×Ñ" VÙØ. m ²ó¾ñpr PÉüÛüq üh¾ RÁ®{òÄÒñ^òÃ

¯ñÙ QÖóºóü¾üÛ? ü{ñÒÎý^ VÚ]a] ^ñprÕÖóÄÛ^òÃ, ¯ñÙ QÖóºóü¾üÛ? ý^ʵ
{òÁÉñÎóʶñÚ PÎý^]^ñprÕÖóÄÛ^òà P±¾ñ±{Éó㺵‚ VÙØ QÖóºóü¾üÛ?
ÉrÉÎ^ñÄÙÖó a wz{ñüÄ VÙþÚ Éóãºõ^¾òz{ñÛ^òà ¯ñÙ QÖóºóü¾üÛ? VÙ^ò×Ñ.(2)
3

¸Ù×µ²ñpt. Éóü¾ñ{ò ¯ò¾Þ¯Þ¶¾ðz{ Û¹ a Pzº®{ÉóÄèwÛ¹, žÙ³ VÙ²]^Ã

4 2

a Pzº²ó ¯òÉóâqÛÚÉÙ ÉóÁµ²ñ{ Pq]^µ VÚ]a üÉvqñ VÙ^ò×Ñ.

2 4

¶qû¯mhñÃaýÖÉóÃÄñ ¶^Ñ{ñ¹ûh¹û{ñÁü²¹ghò
Éóq¯mhžþÄkýÉz{ ¶óanñÚghòØaÎÉó
²q¯ñ^z{þw]^òq®{ ²ÁÉý¾zü{ñp²¾µ³ÁqÙ
û¯t¶ñºÙ ^ɾñ{ ¯òýÖÉóÛÕaýÖÉóÄü¶. (3)

b[¶qû¯mhñà aýÖÉóÃÄñ] ¶q±²¶ñÉ~ - û¶Ùý¶; P{ñÉ~ - b û¯mhòà û¯^òÍghò.

2

P{ñÉ~ - c žþÄÊvyµü²ñ~ ºü“ñý{±²ó¾ñpr]a± ²óÖ]aµ ²¾òýÉʵ c WÖópt]-

2

û^ñvt É®{²r. d P^ÉñºóÇÑÒ~ z üÉã¶ñºóÁ]^gûh¹ü{, Pzý{¶ýÖz~] û^ñvt

3

Q°búµ ü{ñÕÖ É®{ñÒñºóÕØ. [¶^Ñ{ñ¹ûh¹~] e {ñ¹¶^Ñûh¹~; ¶]^ûÒÙØ -

¶°âº¾ð]a±ü²¾ð. ü²ºñÚ {ñÙ ¶°âºüÉãzý{]û^ñvt, P~{ÙÚòǵ ˆû²ÕÖ {ñ¹
ü²ñÉ(û²¾òº{òÁ.1-3-1) VÙ^òÖ²rüº {ñ¹ÉrýÉ]û^ñvt. f [YÁü²¹ghò] g Rû{ÙÚ
g ¯ò]Á{ò{ñÙ? ¯ò]Á{ò]a Pz Éó{ôýºûºÙý^. ¯ÅºÉ®{ñт VÙܵ h hòÉóp^ñüÄ
2 3

P¯ñ{ ü¾ñ]{òºñ^˶ñµ. [Éóq¯mhµ] Éóqû¶Ùص, ¯mhû¶Ùص ¶õ¶óýhºñ¹, ¯ñprÃ

3

Éóãc^ûÒÃÄñµ PµÁ{^ò¶ñµ²rºñÚ Éóãû¶ÙÜ{Ã. [ü²¹ghò Éóq] ü²ºñÚÉÑ

Tºóý¾Éótµ²r. i [¯mhžþÄkýÉz{] ¯gkžþÄýº Pž~ûh¹{. j PµžþÄÉÎóüº j ˆTºóý¾
2

ü²ñüÄ) VÙØ z3Áâqñ®{µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð. (hñ®ý{±²¾wòüºñüq) û¯mk

²¾wòºñ^˵, P{òÇvqñÚ ÝµÁ{ò hñ®{ñ^˵ ÉóÉèò{µ. ˆ´kµ hñ®~‰ VÙ^òÖ-
Éóqz{òüÄ "û¯mk" VÙ^òÖ ²{3µ - ˆÉñh^µ ûh¹¶ñþÄ, VÙ ý^b±³gûh¹ý^‰ VÙØ
Éñ]^ñºÈºñ²ñ¾c^þÒg ûhñÃÇý^ºñüÄ ¶ü¯ñȺñ²ñ¾¶ñÚ ÝµÁ{ò Äè^¶óüÖ.
RÈÉñ]ºµ - ¾üÞñ]{ò. m ˆ¶Ä¾ð ¶ ñ{ÁýÖ¶ñ¾ð ² ى Rzºñ{ò 3Éóü“ãwc^Ó]a
Ⱥc]3ºñ¾ðz{ 2c^Ñ (²ó¾ñpr Rzºñ{ò3). (2)

¸Ù×µ²ñpt (¶qû¯mhñà Rzºñ{ò3). a Pzº®{ÉóÄèwÛ¹ VÙÖ~ - ˆ²¾µ³Áqى

VÙÖzý{±²ÕÖ. a2 Pzº²ó4¯òÉóâqÙ VÙÖ~ - ˆû¯t¶ñºÙ‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. b2,c
´{þÚ]a û¯mkû¯^òÍghò TvüqñûÉÙÚ (žþÄÊvyµü²ñ~ Rzºñ{ò3). c2,d
WÖópt]û^ñvtÉ®{²rýº T²²ñ{ò3]^ò×¾ð (P^ÉñºóÇÑÒ~ Rzºñ{ò 3). {ñÙ
Émhý^ºñºóÁ]^, ¶qû¯mhñà aýÖÉóÃÄñ{ÉÑü²ñüÄ ² 4ñÉóz~ É®{ÉÑ
VÙÖ²r. e ({ñ¹ ¶^Ñ ûh¹~) ü²ºñÚ {ñÙ {ñ¹ü²ñüÄ ¶°âºüÉãzý{]
û^ñvtÉ®~ VÙÖ²r. b, f, g ˆ¶qû¯mhñÉ Rzºñ{ò3ýº ^qñèòz~ Ⱥñ]2ºñ{ñ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 3 ¶qû¯mhñà aýÖÉóÃÄñ 213

ÉÕÖ Éñc^òÊvq Éñºñى(û²¾òº{òÁ.1-3-1) VÙ^òÖ²rüº, ²ñǵ TºóÁµ Y]^ ÉÕÖó

ÉÁµ²r kýÉz{; k ˆ±¾ñwÞïó{µ ²û²Ò‰(Éó.³.) VÙ^òÖ²rüº ²ýhºØµ²rºñ^.
l [¶óanñÚghòØaÎÉó] m û¶Ò] z ºz{òà ^vwÎóÉÕÖóÁ]^gûh¹ü{ʵ, ¾Þìnñ¯z{ñüÄ
3 4

R~ {ñ¹žþĺÃÄ, m üÉÕ؞þĂ VÙØ Pž~ûh¹{ñÙ. n PÉÑ {ñºñ¹É®{ñǵ,

2

RÉÙ {ñ¹‚ VÙüÖ žþÄÊvqñǵ, n ÉÝ~Ýɲ ñÉz{ñüÄ ÉÁ¶~ {±²ñ{òüÖ;

2 4

o Pz{ñüÄ {±²óÕÖóz{þÚ. p [²q¯ñ^z{þw]^òq®{] q TwË]^ôqñ^] ^ñyµ ^òq®{²rʵ.

r ¯mýhÊvt ¯gh¾ÉóüĺóüÖ ^òq]^òÖ~. ¯mk]a ¯mk ¶ñÕÖóüÖ. s Éóü¾ñ{ò ýººÎóºg

4

ûh¹~ü²ñ¹±²t]ý^ºóüÄ hñ¹®{²rºñ{Ã; PÙÖó]ü^, ˆ¯ñ^ ²¾ðºc^žzÝÁ캉 VÙ^òÖ

3

²t]ý^ýº Éópt±ü²ñ®~ Éóü¾ñ{ò ýº± ü²ñ]^òÚ²rºñ{Ã. t Q“ð¾ò{¾ð Q¾ðz{¯ñ{ µ

4 3

ü^pqñà t ü² ñ^ z{òüÄ û¯mk û²ñÁ®{ñ{òüÖ. u Þ¾ðüɓðɾ٠{òÁü¶ÚòºóüÄ hñ¹ý^ºñ-

2 4 3

ÇvqñÚ ï¾ðãz{ñüÄ Éó^ß{¶ñÚ ²2wc^þÒÊýqºÛºóÁ]aµ. v QÞù¾É¾ð]^ µ 3

^òprÛà v ˆÉñ¹®{ ¶~ý^q²Áµ ɺóØÁ^ò¶ñvqñ¾ð‰ VÙØ žrʶñü²ñüĺñºóÕØ,

2

P°bÄɾð]^ µ ^òprÛà Éñϵ²r. w [²ÁÉý¾zü{ñÑ] x {òÁɯ®{ñÍÉñüÛpýq

3

ݲ¾ð“z{ñüÄ, x W^²¶ñÚ Éó] ¾ïz~]a± x ²óÖ]aµ Éó^ñ¾zý{g ûhñÃÇ^òÖ~.

2 3 3

St²t^ò×¾ð (Rû{ÙÚ Rzºñ{ò 3). g2 ¯ò]Á{ò = ^ñ²pºµ. f, g PÙÖó]ü^, ˆYÁ‰

VÙÖ~]a ²4ñɶñ{Ã. h hòÉópa = ü^ñ²µ. i, j, k žþÄýºgkýÉz{ü²ñü{ TºóÁµ
Éótµ²r kýÉz{ñüÛ VÙÚ ±¾¶ñwz3ɺµ ^ñpt^ò×¾ð (PµžþÄ ÉÎóüº Rzºñ{ò3).
j2 (Tºóý¾ ÉÕÖ Rzºñ{ò 3) {òÁû¶ñÎó. l, m ˆhòØaÎÉó‰ VÙÛ¯òÕ^gûh¹ü{,
ˆ¶óanñÚµ‰ VÙ^òÖû{Ù? VÙÚ (û¶Ò]3z4ºz{òà Rzºñ{ò3). l Rz{ñÃ, ˆ¶óanñÚµ‰
VÙØ Þñ¾ðÉìmº¶ÙØ, ¾Þìnñ¯¶ñz¾zý{g ûhñÃÇ^òÖ~. P{òÛà "üÉÕ؞þÄ"
VÙÖÖó®~ ±¾ñwÞïó{¶ñ^ TvqñÙ VÙÖ²r. m2 üÉÕ؞þÄ VÙØ PÖóý^ºñÉ~
- {ñ¹žþÄ]aµ P®ºÁýqº žþÄ]aµ Éñhò PÖóý^ºóüÖ. l,n PÙÖó]ü^ ˆ¶óanñÚµ‰
VÙÖ~]a - {ñ¹ÉrýÉ] û^ñvtÉ®{ÉѲ]^à "{ñ¹" VÙüÖ ³3z3{ò4²vwòžþÄ-
Êvq²rýºg ûhñÃÇ^òÖ~ VÙØ P¾ð z { 2ñ®{¾µ ÉóÉèòz~, QÛà RÉܵ
P±²rüº ³ 3 z 3 {ò 4 ²vwò žþÄÊvqñà RÉÙ ²óýÎ]^]btü¶ñ VÙ^òÖ
“cý^ýºÊµ ²¾òï¾ò]^ò×¾ð (PÉÑ Rzºñ{ò3). n2, o Pz{ñüÄ - ÉÝ~Ýɲ4ñÉz{ñüÄ.

p, q, r ¯gkžþÄÊvqɯ®{¾µ ¯gh¾ÉóüÄ ^òq®{~ - "Ý{2ñɾ¶ñÚ Éóãz~]a íc^3¶-

¶ñÚ Éóãµ ²¾òïñ¾µ" VÙܵ ¯òþÚÉñüÄ VÙØ ÉóÉèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(TwË]^ôqñ^ Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). q TwË]a = ü²4ñí¯z~]a. i, p, s ˆžþÄ
kýÉz{ - ²q¯ñ^z{þw]^òq®{‰ VÙØ bpr PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Éóü¾ñ{ò 4ýº
Rzºñ{ò3). ˆ²q¯ñ^z{þw]^òq®{ - ²¾µ³ÁqÙ - žþÄkýÉz{‰ VÙØ bpr PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (PÙÖó]ü^ Rzºñ{ò3). t ²¾¶ü²4ñ^ò3ºñºóÁ]^òÖ {òÁɯ®{ñÍÉñþÚ Éópt±-
ü²ñ¹ Éóü¾ñ{ò4¯ò¾Þ¯µ ²vwüÉvtÉñûÚÙ? VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Q“ð¾ò{¾ð
Rzºñ{ò3). t2 ü²4ñ^ 3z{òüÄ VÙØ - hñt(dØtÞ). p, u ¯ñ^µ ²q¶óÙÖó]ü^ RÁ]aü¶ñ-
ûÉÙÚ (Þ¾ðüɓðɾ٠Rzºñ{ò3). v RÉÜ]a R®{ ï¾ðãµ Tvqñý^]^r - PÉÙ
{òÁü¶Úòýº] û^ñt]ý^ºñüÄ VÙØ ÉóÉèòz~. Pzý{ Þ¯ò{ 3 ¾ð “ ¯¶ñ^
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (QÞù¾É¾ð]^3µ Rzºñ{ò3). v2 (Éñ¹®{ ¶~ý^qÉÁµ) ¸Ù×µ
{òÁÉ®{ñ{ò. Éñ¹®{ = ^òprÚ. Éñ¹®{¶~ý^qÉÁµ VÙØ - {òÁɯ®{ñÍÉñÙ
¯ò¾ßz{zý{ʵ, ˆ¾ñ¶Ýº {3èòüx ²3ñïù:‰ (¾ñ.Ê.28-25) VÙ^òÖ ®ºñºz{ñüÄ
S“ðɾüÚ ¯ò¾ßz{{ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð; ü“ã´4{Ù ûh¹{~ ü“ãò ûh¹{{ñµ
VÙÖzý{±²ÕÖ VÙÖ²r.
214 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 4 ¯òýÖÉóÛà aýÖÉóÃÄñ

y^¾ð¶¯ò² ®{ ¯¶ñÚ Éó^ñ¾ñ{ò ^ÒòÃþÄûºÙÖ Rz{þÚ ü²ñ]^ò, Q“ð¾ò{Þµ“ðüÄãz{òÃ

3 4 3

Éó^ñ¾¶óÃþÄûºÙÚòÃ, PÈÉÝ~ýÉ Pþwº Qýh±²qüÉvqñüÉ. z [²¾µ³ÁqÙ]

a {^prÄÏz{òÚ ¶ñwò]^µ ¯òÖµû²Ø¶ñü²ñüÄ, {òÁɯ®{ñÍÉñÙü¶üÄ hñ¹®{

²óÙ²ñºóÕØ, a Þ¾ðÉñ{ò ^ق VÙØü{ñÕÖóÕØ. b [û¯t¶ñºÙ] c VÙ¶rºóÕ kÉqÖó®{

2 4

²óÙ³ ²t]ý^ºóÕû²ñÁ®{ò ºÖóºñ{ÉÙ. Šû²¾òº¶þÄü²ñüÄÉÒ¾ð®{ ü{ñÓýqºÉÙ;

ˆTz{¶:³Áã:‰ VÙܵ ²¾¶³ÁãÛ¹, ¯ò¾É{ò ^¶ñÚ Q“ðh¾ðºa wühâr{c^þÒÊýqº
4 3

]ÁâwÙ - R~ ±¾èò±{û¶Ù²¾ð‹ [^ɾñ{] P±²r Q{ ¾òz{ÉÙ R±²r Tü²èòz{²óÙ³,

3

VÚ]a VÙÜýqº Ýz¾ôzÉz{ñà VÙÚ ^ñ¾ðºžvt? [¯òýÖË] Pq]^µ. P{ñÉ~ -

{ÙÚ^ÉñºóüÄñt^òÖ~ ²óÖ¾ð]az û{¾òºñ{²r ºóÁ]aµ Ýz¾ôzɵ. (3)

¯ñÄñµ²ñpt. a {ÙþÚ±ü²xü{, û²v²óÖ®{ñý¾± ü²yµ ]ÁâwÙ ÉóÁµ²ñ{ ¯òÖµ

VÚ]a üÉvqñ VÙ^ò×Ñ.

¯òýÖÉóÛÕaýÖÉóÃÄñ û¯tµ²þwzü{ñѶq±²óÙþÚ
û²ñýÖºóÛٞþĺþwÉñÙ û²ñÁÉóýqüºÎq¾ðz~^®{
^ýÖºóÛ¾ð~ÉÁt]ý^] ^ýqºñÉóÙ ^Îóü^ñÕý^g
hýÖºóÛ¾ð ^ɾñ{ {Òò¾ð¯òÖz{ñÕaýÖÉóÄü¶. (4)

b [¯òýÖÉóÛÃaýÖÉóÃÄñ] c ]ÁâwÙ {ÙþÚ±û²Øý^]a VÁ~^ÒòÙü¶üÄ ÉóÏ^òÖ

p, w, x ˆ²q¯ñ^z{þw]^òq®{‰ VÙÖɯ®{¾µ, ˆ²ÁÉý¾zü{ñщ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
({òÁɯ®{ñÍÉñÙ Rzºñ{ò3). x2, x, x3 (W^²¶ñÚ Éó]3¾ïz~]a - {òÁɯ®{ñÍÉñ-
üÛpýq ݲ¾ð“z{ñüÄ - ²óÖ]aµ Éó^ñ¾zý{) VÙØ P®Éºó±²~. y QÛÃ,
ˆPÉó^ñ¾ñº‰ VÙ^òÖ~]a] ^Ázû{Ù? VÙÚ (^¾ð¶¯ò²3®{4¯¶ñÚ Rzºñ{ò3). z,a, a2
ˆ²¾µ³Áqى VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ. ({^prà PÏz{òÚ ¶ñwò]^µ
¯òÖµû²Ø¶ñ±ü²ñüÄ VÙÖ~) YÁû²ñÁÑ; P±ü²ñ~ ˆ²¾µ‰ VÙÖ “± 3{ 3µ -
² ¾ ² 4ñ ^ 3z { ñ Ã É ® { “ ð ý ¾ â p 2º µ û h ñ Ã Ç ^ ò Ö ~ . R ¾ v q ñ µ û ² ñ Á Ñ -
P¯®{“ñºózÉz{ñà ɮ{ Þ¾ðÉñ{ò4^zɵ.

b, c ˆû¯t¶ñºÙ‰ VÙÖ~]a - VÙ²]^ÅüÄ ¶ó]^ Ⱥñü¶ñïzý{ÊýqºÉÙ VÙØ

ÉóÉèòz~, TÙ²]^à ¶ó]^ Ⱥñü¶ñïzý{ÊýqºÛý^ºñÉ~ Wû{ÙÚ
(VÙ¶rºóà Rzºñ{ò3). p, b, c ˆ²q¯ñ^z{þw]^òq®{ - û¯t¶ñºÙ‰ VÙ^òÖ Þ¶²ó4Ⱥñ-
ïñ¾z{ñüÄ - ²t]ý^ýºÉópt, ˆ^vwÙ VÙ Y]^þĺñى VÙ^òÖ²rºñüÄ {Ù
¶rºóüÄ û²ñÁ®{òÚý¶ ü{ñÕØ^òÖ~. (3)

¯ñÄñµ²ñpt (¯òýÖÉóÛà Rzºñ{ò3). a ˆ²óÙþÚ - žþĺþwÉñÙ - û²ñÁÉóýq

WÎq¾ðz~^®{, hýÖºóÛ¾ð ^ɾñ{ {Òò¾ð¯òÖz{ñà aýÖÉóÄü¶‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~
PÉ{ñ¾òý^ ({ÙþÚ± ü²xü{ Rzºñ{ò3).

b ¯òýÖÉóÛÃ= Pq]^z{ñÃ. Pq]^z~]a Äèwµ - Éó^ñ¾üï~ TvqñÛǵ

PÉó]Áý{ºñºóÁ]ý^. b, c ¯±²óÙþÚ]a ¯òýÖË Wû{ÙÚ (]ÁâwÙ Rzºñ{ò3).
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 4 ¯òýÖÉóÛà aýÖÉóÃÄñ 215

Ⱥñ²ñ¾c^Òòà {ñÙ PÉó]Áý{ºñºóÁ]^òÖ Ýz¾ôzÉz{ñÕ aýÖÉÕÖóÁ]ý^. d Éó^ñ¾üï~

TvqñºóÁ]^z {ñÙ PÉó]Áý{ºñ ºóÁ®{²r. [û¯tµ²þwzü{ñÑ] ^ôÍ Qz¶a wµ 3

ûhñÃÅÕØ; Rca ²a wµ ûhñÃÇ^òÖ~. [û¯tµ e ²þw Rzºñ{ò ] û¯rº{ñ¹±

3 3

f ²þwz{ ü{ñûÒÙÜ{Ã, g û¯rº üɹü²ñüÄ ºóÁ®{ ü{ñûÒÙÜ{Ã, h P¾òºÚ ûh¹~µ

û²ÖüÉvtµ²r^ñyµ ÉrÉÎa. i [¶q±²óÙþÚ] µÁ~ Ýɲ ñýÉ. [žþĺþwÉñÙ]

3 4

Þµ“ðüÄãò]ý^]^ñ^. j [û²ñýÖºóÛÃ] k ȺޯÞïÛ¹. l VÁ~^ÒòÙ û^ñµ²ñǵ

aÒµ²ñǵ û¯Á]avq Rzý{, PÉўþĺñüÄ ²óÖ®{ Éó¶¾ðz{ ¶ñ^ ¯òþÚz{òÁ®{ñÙ.
3

m [û²ñÁÉóýq] n ü^Éĵ ÈÁã² ¶ÃÄ^òs¾ð, PÞù¾ñüɓz{ñüÄ Êz ü{ ñ®ž^ c^Òñ¹

4 3 4 2

É®{ýÉ. YÙÖó¾vqÃÄ; WýÎʵ YÁ^ñüÄ n Uprºñ^ û¯¾ò]ý^. [T^®{] RÚò

2

¯ñµ RÉþÒ Ä²ó zü{ñü¶‚ VÙØ T^®{ñÙ. o ¯±²óÙþÚ±²ó¾ñprýº, Éóýqû^ñvt

4

É®~ ^ñyµ ý^±²órz{~. p ¯òýÖÉóÛà aýÖÉóÃÄñ û¯tµ²þwzü{ñÑ ¶q±²óÙþÚ

žþĺþwÉñÙ û²ñýÖºóÛà û²ñÁÉóýqüºÎq¾ðz~^®{. [q ^ýÖºóÛ¾ð q ~ÉÁt]ý^] 2

^ýÖ¶ó]az r ~ÉÂprÚ hòÉ®{ r ü{ñÄñºóÕØ Tt]ý^. s Rýqº¾ð ^ñpt]a± ü²ñµü²ñ~

2

žÑ^òÎóºñý¶]a Tt]aµ t Týqzü{ñþÄg ûhñÃÇ^òÖ~. q ~ɾð‚ VÙÛ¯òÕ^, ^ýÖºóÛ-

û¾Ù^òÖ~, ^ñprà ²Îc^þÒ± ²Öóz~ Rtý^ºñüÄ ^ýÖ ¶ó]^òÁ]aµ; Pz{ñüÄ ^ýÖ¶ó]^
~ɾñºóÕØ, Tt]ý^. v Pý¾ºóÕ ²õ{^ÉvwÉñýq üÉvqñÒñºóÕØ RÉÑ; w ü^ ñ- 3

¾èwµ ²vwòÚ ÉrüÉñüq Pþwº] ^wòhò]^ò×Ñ. x [^ýqºñ] y ±¾ñ±{^ñÄc^ÒòüÄ

^Ö]ý^]a] ý^ºóüÄ ^ýqºñ˵ û^ñvqñºóÕØz {ò¾òÉ~. y ^ýqºñ - ¸c^òÕaÎñ¹.
2

[^Îóü^ñÃý^] ^Îóü^ñÄñÉ~ - Éõkü^ñÃ. ^ýqºñýÉʵ Éõkü^ñþÄʵ ý^ºóüÄÊýqºÉ¾ð.

d ¯òýÖË]a Äèwµ (Éó^ñ¾üï~ Rzºñ{ò3). e, f ²þwz{ = Þmíñ{“ñ^2¶ñÚ;
ÉóÝzÁ{¶ñÚ VÙÖ²r. e, g R¾vqñµ P¾ðz{2z{òüÄ ²þw = ¸c^òÃ, h, m ˆû²ñÁ
Éóýq WÎq¾ðz~‰ VÙ^òÖzý{] bpr ²4ñɵ (P¾òºÚ Rzºñ{ò 3). i ¶q±²¶ñÉ~ -
ü¶Ùý¶. j û²ñýÖ = èý¶. j, k “±3{3ñ¾ðz{ 2µ (ȺޯÞïÛ¹). j, l {ñz²¾ðºñ¾ðz{2µ
(VÁ~^ÒòÙ Rzºñ{ò3). ºz 3Éñ, (û²ñýÖºóÛÃ) Ⱥޯ^¾µ ¯ ²4É{ò, ±¾zÊ{
ü²4ñ]3ºmh ²4É{ô{ò Qï (VÁ~^ÒòÙ Rzºñ{ò3). m, n Éóýq VÙÛü{, ˆû²ñÁÉóýq‰
VÙÖ~]a ²4ñɵ (ü^Éĵ Rzºñ{ò3). n2 (Uprºñ^ û¯¾ò]ý^ºñÉ~) Upr VÙØ
- ^Ïz~; WûÎÁ{òÜýqº ^Ïzý{Êcbpr YÁ^ñüÄ ïóµß]ý^. PÙÖó]ü^,
{Ú]a ü²4ñí¯¶ñ^ û¯¾ò]ý^‚ VÙص hòľð ¯ò¾ðÉïó±²¾ð^Ñ. o (Éóýqû^ñvt)
ü“ãzɵ ü{ñÕÖ VÙØ hñt (dØtÞ). Éóýqû^ñvt - ÈÁã²4c^þÒ] û^ñÙØ VÙØ
Ýɲ4ñɵ. p P®Éº±¾^ñ¾µ (¯òýÖÉóÛà Rzºñ{ò3).

q, r ~ÉÂprÚ = hñºü¶ÕÖóÚ. q, r2 ˆ~ÉÁt]ý^‰ VÙÖ{òüÄ - ü{ñà P¾ð z { 2ñz

ßz3{4µ. q, r2 ~ɾð = hòÉ®{ ü{ñÃ. q, s ³qýÉ RÃþÄüºñ Tt]ý^]a, hòÉ®{ ü{ñÃ
W~]û^ÙÚ (Rýqº¾ð Rzºñ{ò3). t Týqzü{ñà = {4¾ò]aµ h¾ð¶µ. û²Ò¯Á]zºzý{z
{òÁËÑÒz{òüÄ ýÉz~ ²¾òï¾ò]^ò×¾ð (~ɾð Rzºñ{ò3). q, v ˆ²õ{ñµ²3¾{4¾Ýݾ]3Éõ‰
Rzºñ{ò3¯ñ - ]Áâw: ²õ{ñµ²3¾{4¾ RzÊ]{zÉñz ²õ{ñµ²3¾ü¶É É]{Ⱥµ, ^ò¶¾ðz{2µ
h¾ð¶ P²ó4{3{4ñ{ôzºz¾ñï (Pý¾ºóà Rzºñ{ò 3). q, w ˆ~ɾð‰ VÙÛ¯òÕ^g ûh¹ü{,
ˆ^ýÖºóÛ¾ð‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (ü^3ñ¾èwµ Rzºñ{ò3). x, y ^ýqºñýÉ] û^ñvt
{ò¾òý^]a ±¾Þc^3µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (±¾ñ±{^ñÄc^ÒòüÄ Rzºñ{ò3). z ˆRى -
216 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 4 ¯òýÖÉóÛà aýÖÉóÃÄñ

[z ^ýqºñÉóÙ z ^Îóü^ñÕý^] a û^ñtýɱ²k]^þÒ ¯òº¶óz~] b ^Ö]ý^]^ñ^ b Éõkü^ñþÄ]

2 2

ý^ºóüÄû^ñvt {ò¾òʶÉû¾Ùضñµ. c [^Îóü^ñÃ] d žÙÚþw]^ÙØ ²k]^üÒñüq

ü²ñÛà žþÄÊvxý¶]a, d û^ñØ]ü^ñûÄÙØ P{òÙ d ¸mhòºóüÄ ^prÉótɾð^Ñ;
2 3

Pzý{g ûhñÃÇ{Ã. e Þ®ºñß^Ñ {®{ñž]û^ÙÚ Z¾òÁ±²óqµ RÃÄñý¶ºñüÄ

e ¶ñzý¾û{ñq]^¶ñÚÉÕýÖ] ý^ºóüÄ bq]û^ñvt {ò¾òɾð ^ ÒñºóÕØ, P~ü²ñüÄ
2

²k]^Ó]a± ³Ãǵ ¯ôÁµ TÑÒÉóqz{òüÄ {ca¶óz{þÚºóüÖ Rɾð^Óµ. f [hýÖºóÛ¾ð]

g hýÖý^¶wòûºÙØ YÁ¶wòÊvqñºóÕØ, Rýqº¾ð Pý¾ºóüÄ ü^ñz~]^pr žÙüÚ

ü²ñ^ñ¯òÙ×à P®{ z ɯòÉÎóüº ²k]^ûÒÃÄñµ ZrÉÁµ²rºñºóÁ±²û{ñÙØ; Pzý{-

4

ÊýqºÉû¾ÙÜ{Ã. h PÙÖó]ü^, hýÖûºÙØ - {ñÍÉñ¹, ±¾{ ñ¯É¾ðwc^ÒòûÄñ]^

4

VvwûÉñvx{ {ñÍ®{ Rýq]aÄzü{ ²óÖ®{ÉûÚÙÜ{Ã. i hýÖûºÙØ -

i h×µ³ý^ºñ¹, PÃÄñ{ Rýqº¾ð Éóâɺ¯Þc]¾¶wc^Ó]a Tqµ²óÁ]^z {þÄaÒóz{Ã,
2

Tqµ²óüÄ i ~Òò¯ôü¾Öópt] û^ñÑÓ{à ûh¹É¾ð^Òñ^òÃ, P~]aµ PÉÞ¾¶ÕÖóÁ]a¶ñ-

3

ºóÕر ²k]^ÒòÙ²óÙüÚ {ò¾òý^ºñüÄ. j ¾çºÉ¾ð ] ^ z{òÜýqº ¾èwz~]^ñ^z

3

{ÙþÚ±ü²x{ PÈÉrýÉ Pþw]ý^]^ñºóÕØ j RÉÑ Qýh±²t^òÖ~. k ˆ{ô èò{µ

2 3

Ⱦ{Þµ²®¯µ ɾñíó¯{ ¾µ “ùhòµ… a¾c^ “ðÁc^ ²ñwòmh ²“ðº®{ô zÉñ ² íñµºïµ‰.

4 3 3 4

[^ɾñ{ l {Òò¾ð¯òÖz{ñà aýÖÉóĵ] m PÉÙ ÉóÁµ²ñ{ ± ¾î¶hñ¾ò¯òÖz{ñà VÙÚ^ñ¾ðº-

3

žvt? n ¾ñÉwÉ{ ñ¯®{¾µ ²ó¾ñpr {òÁ¶mhÚµ ²vwò ûºÏ®{ÁÒòÚü²ñý{ ¯òÖµ

4

ü²ñüÄ PÉÜ]a Tü²èñÉó㺶ñÚ ¯òÖµ ¯¶]a VÙûh¹º? o RÉþÒ±ü²ñüÄ R±²r

hñ¾òýºgûhñÃ. z, a (û^ñtýɱ²k]^þÒ) ˆ^ýq‰ - (û^ñtýÉ) ~ 3âq²k]^þÒ
VÙÖ²r. b ^Ö]ý^]a - ü^3ñü{3ñï¯z~]a. z2, d ˆ^Îóü^ñÉ VÙÖ~]a P¾ðz{2ñ®{¾µ
(žÙÚþw]^ÙØ Rzºñ{ò3). d2 û^ñØ]ü^ñà = žpaz{òÚ ü^ñÃ. d3 ¸mhòºóüÄ =
ÉñºóüÄ. x, y2, a Q^, ˆ^ýqºñ‰ VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ - ¸c^òÕaÎñʵ,
~3âq²k˵; z2, b 2, d2 ˆ^Îóü^ñÉ VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ - {þÄ]ü^ñǵ,
^ÙØ^ÒòÙ ¸mhòºóüÄ ^pt^òÖ û^ñØ]ü^ñǵ. e Wý{ÝÞ¾ð ý ÉÝÞýïÉ
Þmh¾wµ ^ò¶¾ðz{2µ Rzºz¾ñï (Þ®®ºñß^Ñ R{ò). e2 ¶ñzý¾ = ²ó4èñ²ñz¾¶ñÚ
hò]^µ ž{ÄñÚýÉ. f, g hýÖý^¶wò = ¶¾¶wò. i2 h×µ³ý^ = ü²xý¶. f, g, h, i
Q^, ˆhýÖºóÛ¾ð‰ VÙÖ~]a ¸ÙØ û²ñÁÑ - hýÖý^ ¶wò TýqºÉ¾ð VÙÜ{Ã,
¯òïõ¯íñ{ôº¾ð VÙÜ{Ã, h×µ³ý^ýº - ü²xý¶ýº, P{ñÉ~ - PÏ]bØý^ýº
TýqºÉ¾ð VÙÜ{Ã. i3 ~Òò¯ô¾ð = íIJó3®~3]^Ñ. i, j ¶Å¯µ Éó]3¾ïµ ^ò¶¾ðz{2µ
Éñmh2{ôzºz¾ñï (¾çºÉ¾ð]^3 R{ò). j2 (RÉÑ Qýh±²t^òÖ~) RÉÑ VÙØ -
¯±²óÙþÚ±²ó¾ñprýºg ûhñÃÇ^òÖ~. R~]a ¯òºñ¶^µ - Qhñ¾¯ò¾ð±²3®{4¶óÃÄñ{
Rýq]aÄz{òüÄ ²óÖ®{Éт VÙÖ Éñ]ºµ. k ²õ{ñµ²3¾ñ{ò3{4¾Â²µ Éóïñº,
ÝÉíñzº°Â²ñ²ó4¯òüÉü“z3Áâqñ®{¶ñï ({ô3èò{µ R{ò). Qhñ¾±¾{4ñ¯aüÄñz3-
´4{zÉñz íñ¯]ºñÝ{{2ñ P²ó4¯òüɓ:, PݺñÝ~ ü^3ñ²aüÄñz3´4{zÉñz Wɵ
Éñmh2{ôzº¾ðz{2:.

lˆ{Òò¾ð ¯ òÖµ‰ VÙÖ~ - {Òò¾ð ü ²ñüÄ RÁ]^òÖ ¯òÖzý{g ûhñÃÅ, Pz{ñüÄ -

ݯò] 3{4¶ñÚ ¯òÖzý{g ûhñÃÇ^òÖ~. m, n "PÉÙ ÉóÁµ²ñ{ ¯òÖµ" VÙ²{Õa
z3Áâqñ®{µ (¾ñÉwÉ{4ñ¯®{¾µ Rzºñ{ò 3). o RÉþÒ±ü²ñüÄ R±²r ¯òÖz{òÃ
ûhñÙÛ¾ð RÃþÄüº VÙÖ~ - hñt (dØtÞ). RÉþÒ VÙÖ~ - QÍÉñ¾ñÚ ²ó¾ñprýº.
¯òÖû¶ÙØ - žýÖʵ, ²žµ. žýÖºóüÄ VÙØ z4É®º¾ðz{2µ. o2 (¶ÕýÖ±²ó¾ñpr¶ñ¾ð
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 4 ¯òýÖÉóÛà aýÖÉóÃÄñ 217

¯òÖz{òÕûhñÙÛ¾òÃþÄüº, o ¶ÕýÖ±²ó¾ñpr¶ñ¾òÃ. ž{Õ²ñprüÄ p ˆ¶wò¶ñý¶

2

aýÖÉóĵ‰ VÙÖ~, Rcü^ ˆ{Òò¾ð¯òÖz{ñà aýÖÉóĵ‰ VÙÖ~: RÉÕØ]a ÉñhòûºÙ?

VÙÚòÃ; q Pca, ¶wò¶ñý¶ûºÙØ - PÎý^ʵ û¶Ùý¶ýºÊµ ûhñÃÅÕ×¹, Rca
- ¯òÖzý{gûhñÃÅÕ×^˶ñµ; Pca - ¯òÖzý{g ûhñÃÅÕ×^òÃ, Rca - ݯò] { ¶ñÚ 3 4

¯òÖzý{g ûhñÃÇ^òÖ~. r ({ô èò{µ Rzºñ{ò ) s ²ó¾ñpr Qhñ¾±¾{ ñ¯¶ñÚ í¯^aÄz{òÕ

3 3 4

²óÖ±²ñüÄ PÈÉrýÉ ÉóÁµ²óÛÑ; Qhñ¾¯ò¾ð±² ®{ ¶óÃÄñ{ Rýq]aÄz{òüÄ ²óÖ®{É-

3 4

Òñý^ºñüÄ RÈÉrýÉ ÉóÁµ²óÛÒñºóÕØ RÉÑ. ({ô èò{µ) t Tر³zü{ñǵ 3

ûÉvûw¹´hòÚ Tqµ³¶ñÚ ºí¶ñ¯üÉãzü{ñüq ¯òÙÖ ¯òþÄýº] ^ñw Qýh±²qñ-

¯òÙüÖûÚÙ^ò×Ñ. u (Ⱦ{Þµ²®¯µ) v Áãò YÁ ²prÚòÉóqg ûhñÙÛÛ^òÃ, RÉÙ
¯µžýqº ûÞÒa¶ñ¾ðºz~]a± û²ñ×~ VÙØ ûhñÙÛÚòz{þڂ VÙØ ¯ñDzprÚòÉóq
YÁ±²tɾñºóÕØ, { ¾ð¶“ð¾z ý{ ºñüÄ. w (ɾñíó¯{ ¾µ) x býÖÊýqýºÊµ x ^ñÕ^ýq]
4 3 4 4 2

û^ñÑÒüÉvtµ²rºñºóÁ]ý^. y (“ùhòµ) z YÁ Ýz¾ô^þÒʵ {ôvqÄñ^ñ~ŠYÁ Ýz¾ôýº-

ʵ‚ VÙÚüÉvrº~, Éñ¾ðzý{±²ñprÛà RÈÉñØ É®{~‹; { ¾ð¶²z¯òºñý^ºñüÄ 4

²ó¾ñprýºz {ôvrÛà ÉÁÉû{ñÁ üh { ¶óÃþĺóüÖ; QÚ²óÙ³, Pû{ñÎóº± ²¾òï¾ò±²~‚

2 3

VÙ×Ã, P~{ÙÚòǵ P{ò“cý^ ²vwò, ²ó¾ñprÊýqº {òÁ±²¾òÉpqµ {ñ]^òÛǵ

z žÏ^zü{qñ¯òÕ²¾ð. (a¾c^ “ðÁc^ ²ñwòmh) a ˆW^ÉÝz¾{ ü¾ñ { ®Éõ‰ VÙܶ{òÕ-
2 3 3 4 4

^ñprǵ, ý^ʵ a ^þÄ]û^ñµ³¶ñºóÁ]a¶~{ñüÚ ü²ñ®{òÁ]ý^. b (²“ðº®{ô zÉñ

2

² íñµºïµ) c ü¶ÃÉÁµ ² Äzý{ Pü²èò]^üÉ, ¯tËÑÒ~ Q°ãc^ò ^¶ñ¹ ÉÁ¶óüւ

4 2 3

VÙܶzý{± ²ÕÖg ûhñÃÇ^ò×Ñ: (²“ðº®{ô zÉñ ² íñµºïµ) d ² ^ Éz ² í¯µ

4 4 3 3 4

VÙÖ~) ˆ¯ ïó ü¶ íõ É óü{¯ñ¾ð z { 2:‰ (¾ñ.Þù. 26-5) Rzºñ{ò 3ºñǵ - ¯òÖµ

üÉvqñûÉÙÛ{ í¯^¾ñíÙ{òÁ¶^Ñ ~q]^¶ñÚ ²ó¾ñpr¶ñ¾ð VÙÖ²r. ºz3Éñ,
¶ÕýÖ±²ó¾ñpr¶ñ¾ð - ¶ÕýÖ QÍÉñ¾ð^Ñ. R®{±²ñprüÄ R®{ P¾ðz{2µ PÁÒòg-
ûh¹{~ - hñt(dØtÞ)Ë]^ñ^. p,q ¶ñý¶ûºÙØ - û¶Ùý¶Êµ Z¾¾ðz{2¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(Pca ¶wò¶ñý¶ VÙØ ~qc^ò). p ˆ¶wò‰ VÙØ - PÎa. ˆ¶ñý¶‰ VÙØ - ¶ñ¾ðz{3ɵ.

r^ôûÎtz{ “ðüÄñ^z~]a Ⱥñ]2ºñ¯µ ²vyÉ{ñ^ ±¾{ôü^ñ²ñ{ 3ñ¯µ ({ô3èò{µ

Rzºñ{ò3). s ²ó¾ñprýº±ü²ñüÄ RÈÉrýÉ]^ñwüÉyµ‚ VÙØ RÉÑ Qýh±²qñ-
ý¶]a üï~ Wû{ÙÚ (²ó¾ñpr Rzºñ{ò 3). t Tر³zü{ñà = ]Áâxíó¯µ.
u, v È¾{z{ñà ´¾ð w ¾ð ‚ VÙ^òÖ~]a ² 4ñɵ (Áãò Rzºñ{ò3). Ⱦ{µ = ]Ág2¾µ.
w, x Píó¯z~]a “ðü¾âq2ý{ Wû{ÙÚ (býÖ TýqýºÊµ Rzºñ{ò3). býÖ VÙ^òÖ~
- {òÁ±²õ{ñµ²3¾zý{. x2 ^ñÕ^ýq]û^ñÑÒ = Tü²èò]^. y, z ˆ“ùhòµ‰ VÙÖ~]a
ÉñÞþÚ (YÁ Ýz¾ô^þÒʵ Rzºñ{ò3). z2 žÏ^ = ݯñ¯µ ²vw. a (W^ÉÝzü¾zºñ{ò3)
ˆ¾µºñxµ Éó]Á{ò¾²ó “ð¾òºµ {ü¯ñ{ò‰ VÙ^òÖ ®ºñºz{ñüÄ ˆW^ÉÝz¾{4ü¾ñ {4®Éõ‰
VÙÖóÁ]a¶óÁ±²óÇc^ñprà ý^ʵ ^þÄ]û^ñµ³¶ñºóÁ]^òÖ RÁ±³ ü²4ñ]3º¶ñ-
ºóÁ]ý^. a2 ^þÄ]û^ñµ³ = a¾c^3“ðÁc^3µ. c ÉÎó±ü²ñ]^òà ^vûwghòà Éñ¾ñ¶Ã
¶c^Òñ“ñÞ¯µ ²vy^òÖ ±¾^¾wz{òüÄ, {òÁɲó4üã^z~]a Pc^3¶ñÚÉÕýÖ
Qýh±²tÉñÙ VÙ? VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ü¶Ã ÉÁµ ²2Äzý{ Rzºñ{ò3).
b, d P°²4Éó±ü²Ù‚ VÙÛü{ ˆ²“ðº®{ô‰ VÙÖ~]a ÉñÞþÚýº ¾üÞñ]{òºñ^ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (²4^3Éz3²4í¯µ ²vyÉñ¾ð Rzºñ{ò3). d2 (z3Áâqz~]^òüÖ) R~ hñt(dØtÞ).
ÉñÝ{ɵ {3¾ð“¯µ. ¾Þµ z3Áâq±¾üºñí¯µ. d2, e {3¾ð“¯ñ¾ðz{2µ ^òµ ²4^3Éz3²4í¯µ
218 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 5 {Òò¾ð¯òÖz{ñà aýÖÉóÃÄñ

²vyÉñ¾ð ²vyÉû{ÃÄñµ d z Áâqz~]^òüÖ; Qý^ºñüÄ, z Áâqz~]^ñ^

2 3 3

² íó]^ò×Ñ^ñyµ. e Þ{ ñ ²“ðº®{òºóüÖ Pcaµ. f ÉÎó±ü²ñ]^òà ^vûwghòÃ

4 3

Éñ¾ñû{ñÎóºüÉyµ‚ VÙÖóüÖ ¶c^ Òñ“ñÞ¯µ ²vy^òÖ~; P~ {ÙÚýqüºÉÁ¶óüÖ,

3

ü¶ÃÉÁµ ² Äzý{ Pü²èò]^üÉ. g ÞñÉóz¾ò {Ù ² ¾ðz{ñýÉ] ^ñpr, RÉÜ]a ¯ñÙ

2 4

Pü¯^µ ²óÑþÒ^þÒ± û²ÖüÉyµ‚ VÙØ üÉvr]û^ñvqñÒòüÖ. (4)

Pmhñµ²ñpt. a ²¾¶±¾wºóºñ¹ b Þ¾ðɾè^ÛÚ { “¾{ ñz¶íÙ ÉóÁµ²ñ{ PÖóÉóÛÃ

3 2

VÙÚ ±¾üºñí¯žvt VÚ]a? VÙ^ò×Ñ.

{Òò¾ð¯òÖz{ñÕaýÖÉóÃÄñz {ÚòghòýÖºóÃÉóÒ±³ÕÖ
^òÒòû¶ñÎóºñÑ^ñ¾w¶ñ] ^òÒ¾¾]^Ù¯^û¾¾òz{
^Òò¶Ä¾ðz~ÎñºÄc^à ^¶ÍžrºÙ ^qÃnñÄz~
PÒò¶ó]^ñÙ^ɾñ{ PÖóÉóÛÕaýÖÉóÄü¶. (5)

c [{Òò¾ð¯òÖz{ñà aýÖÉóÃÄñ] d ˆa¾ðÉ®{ôµ ±¾² ºñ ü{ Éõµ Þ¾ðÉñ Éó{ò¶ó¾ñ {ò “:‰

4 3 3

e ²ó¾ñpr ²z~¶ñÞµ {òÁ¶mh¯µ ²vxý¶ºñüÄ {òÁü¶Úòºóà ³^¾ð e P^mk¾ò±²pq²r, 2

²z~z{ò]^òǞvqñÚ e P®{ ^ñ¾zý{± ü²ñ]a¶ÒÉñºóÕØ; f ˆü“ñ^{ü¶ñ²ïµ‰.

3 4

Rzºz¾ñï (Þ{3ñ ²“ðº®{ò R{ò). f ¯tËÑÒ~ RÙÚû{ÙØ ^ñpqñ¯òÙØû^ñvt,

ü¶ÃÉÁµ ²2Äzý{ Pü²èò]^üÉ P~ P¾ðz{ 2ñzßz3{4µ VÙ^ò×¾ð (ÉÎó±ü²ñ]^òÃ
Rzºñ{ò 3 ). g Q®{¾ñÒò^² 2Äñ¾ð z { 2µ ^òµ Tz{¾² 4ñÉó² 2ı¾ñ¾ð z { 2 ¯ñ az¾ñ£²ó
z3Áâüqzºz¾ñï (ÞñÉóz¾ò R{ò). P{ñÉ~ - ÞñÉóz¾ò VÙ²ñûÒñÁ û²v²óÑþÒýº
¶ñ{ñ²ó{ñ]^Ñ YÁÉÜ]a û^ñt]^‚ VÙØ Tz3üºñ^ò3]^òÖÉÒÉóüÄ, ¯ñ¾{¾ð É®~
RÉÜ]a QÊÝÞù aýÖ®{òÁ]aµ‚ VÙØ ûhñÃÄ, Pɾð ^ Óµ Pzý{]ü^pt
R×¹]^, P®{ ÞñÉóz¾òºñÚÉÑ, VÚ]a PÉüÚºñ^üÉyµ, PÉÜ]a VÙþÚ]
û^ñtcü^ñÑ, PÉÜýqº QÊÝÞù]a ¯ñÙ ^qüÉق VÙØ ûhñÃÄ, Pzý{]ü^pt
Pɾð^Óµ PÉÜ]a RÉþÒ ¯ô¾ðÉñ¾ðz~]û^ñt]^, hòįñÑ ûhÙÖÉñüÖ, RÉþÚ]
û^ñvtü²ñ^ º¶² 4q¾ð É®~ û^ñvtü²ñ^òÖÉÒÉóüÄ, PÉÓcbq±ü²ñ¹,
º ¶ Ü ý q º Z Ä ] ^ z { ò ü Ä û h Ã Ä , º ¶ Ü µ ~ø 3 { ¾ ð ^ þ Ò ± ² ñ ¾ ð z ~  R É þ Ò W Ù
bpr]û^ñvt É®{ô¾ð^Ñ?‚ VÙØ ûÉØz~, P®{ ÞñÉóz¾òýº±²ñ¾ðz~, TÚ]a
VÙÚ üÉyµ?‚ VÙÚ, VÚ]a ²4¾ðz{ñ üÉyµ‚ VÙÚ, PÉþÚûºñÎó®{zý{]
ü^т VÙÚ, Q^òà PÉÜ]a ¯ñÙ Pü¯^µ ²óÑþÒ^þÒ± û²ÖüÉyµ‚ VÙØ
üÉvr]û^ñvqñÒòüÖ. PÉܵ P±²rüº PÉÒ²ó4¶{zý{z {þÄ]^prÛÙ. (4)

Pmhñµ²ñpt ({Òò¾ð¯òÖz{ñà Rzºñ{ò3). a ˆ^òÒòû¶ñÎóºñÑ^ñ¾w¶ñ - ¯^û¾¾òz{‰

VÙÖzý{±²ÕÖ (²¾¶±¾wºóºñ¹ VÙÖ~). b ˆ^qÃnñÄz{Òò¶ó]^ñى VÙÖzý{±
²ÕÖ (Þ¾ð É ¾è^ÛÚ VÙÖ~). ºz3Éñ, (Þ¾ð É ¾èü^{ò) ˆ^òÒ¾¾]^Ù¯^û¾¾òz{‰
Rzºz¾ îÁ{3ºµ.

c, d ²3®{ô4Ý{ò2{ñɲó ^òµ ±¾²4ñ Éóz3º{ Rzºz¾ñï (a¾ðÉ®{ô¶ó{ò). ºz3Éñ, Éó“ðüÄã-

üÉþÒºóüÄ {Òò¾ðü²ñüÄ RÁ]^òÖ ¯òÖµ‚ VÙÚ]bqñ{ô! VÙÚ (a¾ðÉ®{ôµ Rzºñ{ò3).
d, e R~]^¾ð z { 2µ (²ó¾ñpr Rzºñ{ò3). e2 P^mk¾ò±²pq²r = aýÖ˲pq²r. e3, f
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 5 {Òò¾ð¯òÖz{ñà aýÖÉóÃÄñ 219

g [{ÚòghòýÖºóÃ] h ±¾ý² ýºÊµ ±¾² ñÉñþÚʵ ²ó¾òz~ ýÉz{ñÕü²ñüÄ RÁ±²-

4 4

û{ñÙÖóüÖ ¾ñèà¶z ºz{òà ¯òÁz ý{ ºñºóÁ®{²r. i [ÉóÒ±³ÕÖ] j ˆ]Á“ñ¶¯“ü¯¯

4 3 4

h‰ j VÙ×Õü²ñüÄ, {ÙþÚ±ü²xü{ºóÁ®{ñÑ VÙØ {òÁÉrºñüÄ û²Á¶ñÓ]a

2

j Éóvw±²m ûh¹º±²pqÉûÒÙÜ{Ã; k PÙÖó]ü^, ü{ ÉÝz¾ô^Ñ^ñÅà ÉóÄcý^

3 3

ûÉprÉótý^]^ñ^z {ÙþÚ±ü²xü{ Pcü^³]az {Ù^ñÅüÄ ÉóÄcý^] ü^ñz~]-

û^ñvqÉûÒÙØ ¯ñprüÄ ±¾ßz ý{ ºñÚÉûÒÙÜ{Ã. l [^òÒòû¶ñÎóºñÑ ^ñ¾w¶ñ]
3 4

m {òÁÉrÉñºóüÄ m YÙØ {c^òº PÉÑ Éñ¾ðzý{ýº]ü^pt, PÈÉÎóºñüÄ ˆ¶~ ¾ñ

2 4

¶~ ¾ñÄñ²ñ‰ VÙ×¾òüÖ m Pzý{ ݶ¾òz~; P±²r±²pq Éñ¾ðzý{ýº TýqºÉÑ

4 3

üï~Éñ^. n [^òÒ¾¾]^Ù] o {ñʵ {¶±²Üµ üh¾ RÁ]^±û²ñ×{²rºñÚ ^òÒ¾ðz{òºóüÖ;

p ˆT{ô ¾ðwݺ ¾ñÉwݺ‰ VÙ^òÖ²rüº. q [¯^¾ðV¾òz{] r ý²ºÃarºóÁ±ý²ºÎóz~ r
3 2

¸þĺrüº ÉÎó¯qz{òÚ. s ¾ñÉwÜýqº ÞµÁz { ¶ñÚ ¯^ ¾zý{ { ] { ¶ñ]^òÚ. [^Òò

3 4 3 3 3 4

¶Ä¾ð Rzºñ{ò ] ^Òò - ü{Ù. ü{þÚÊýqz{ñÚ ¶Äü¾ñtbrÚ t {òÁz~Îñ¹¶ñþÄ ^¶Îñ-

3

¯òÙØÑÒ {òÁɲó üã^zý{ÊýqºÉÙ. u PÉÙ{ñÙ, R{¾Þíñ{ô º Û¹]û^ñvt

4

PÉ{¾òz{ñà P±¾ñ]Á{¶ñÚ ²{ ñ¾ðz{ c^Óµ P~]^ôqñÚ ÉrýÉ]û^ñvt É®~ ü{ñÕØ-

3 2

¶óz{þÚºóüÖ; Qý^ºñüÄ, PÉÙ v ^ĵ²^Ùû^ñvt ÉþÒºµ ýÉz{ñǵ Rɾð^Ñ

P®{4^ñ¾zý{± ü²ñ]aû¶ÙÖ~]a ±¾¶ñwµ (ü“ñ^{ü¶ñ²ïµ VÙØ). Rcü^,
ˆ{ü¶ñ²ïµ‰ VÙ^òÖÉó~üÉ Pü²èò{µ. R~ ¾a4ɵ“z{òà ²z{ñµ Þ¾ð]^3z{òÃ
R¾vqñµ “ð ü Äñ^µ. g, h ¾ñèß^ѯtüÉ RÁ]^gûh¹ü{ {ÚòºñÉü{û{ÙÚ
(±¾ý²4ýºÊµ Rzºñ{ò 3). RÉÓ]a PÉüÛpýq±²ó¾òûÉñÎóº üÉØ {ÚòºóÃþÄ
VÙÖ²r. i, j3 ÉóÒ±³ = ûhñÃÇý^. i, k R¾vqñµ P¾ðz{2z~]a ˆÞù®{3¾ô ¾a4¯ñ{2ݺ‰
Rzºñ{ò3ºóüÄ ü¯ñ]a. l ^òÒòû¶ñÎóºñÑ = “ù^Éñwò. l, m ^òÒòû¶ñÎóºñÒñºóÁ]a-
û¶Ùܶzý{ ±¾wºóºóÜýqº T]{òºñà Þñ{ò4]^ò×¾ð ({òÁÉrÉñºóüÄ Rzºñ{ò3).
ˆÉóÒ±³Õ։ VÙ^òÖ Þ¶²ó4Ⱥñïñ¾{ñz²¾ðºµ. j2 ±¾{2¶üºñíþÚºóüÄ - "VÙ×±ü²ñüÄ"
VÙ^òÖ ²{ 3µ - 'Q{ò 3'“± 3 { 3Þ¶ñ¯ñ¾ð z { 2¶óüÖ, Pz{ñüÄ - PÉÑÉñ¾ð z ý{ýº
Þ®¯ò{ò4ºóüÄ ÉóÒµ²óÚ~ ßz 3{4¶óüÖ; l, m 2 YÙØ {c^ò ÉÁµü²ñ~µ ˆ¶~ 4¾ñ
¶~4¾ñÄñ²ñ‰ VÙÖóÁ]^, Þñèñz ûhñÃǵü²ñ~ ü²4ñ]3ºý{ýºg ûhñÃÄüÉvqñ-
ÉóüÖ; Qý^ºñüÄ ˆ^òÒòû¶ñÎóºñщ VÙØ PÁÒògûh¹^ò×¾ð VÙÖ²r. l, m3 Pzý{
ݶ¾òz~ VÙÖ~ - ²ó¾ñprÊýqº ü²ghòÙ RÚòý¶ýº ݶ¾òz~ ˆ^òÒòû¶ñÎóºñщ
VÙ^ò×¾ð VÙÖ²r.

n, o ˆ^òÒ¾ð ‰ VÙÖzý{ 'P¾]^'Ü]a Éóü“ãw¶ñ]^ò, P¾ð z { 2µ ({ñʵ {¶±²Üµ

Rzºñ{ò3). {ñʵ {¶±²Üµ VÙÖ~ - ˆzɵ ¶ñ{ñ Þ¾ðÉüÄñ^ñ¯ñµ ü{3Éü{3üÉñ
ï¾ò: ²ó{ñ‰ (Éó.³.1-9-126) VÙÖzý{±²ÕÖ. p P±²r T{ô3¾ðwÛºóÁ]aü¶ñ VÙÚ
(T{ô3¾ðwݺ Rzºñ{ò3). r ý²ºÃ = êz3¾Ù. r2 ¸þĺrüº ÉÎó¯qz~ý^ºñÉ~ -
kptÉópqñà aprg kɾñü¶; ²óÙþÚgûhÈýɺóüÄ, û{ÁÉÎóºñüÄ {t¶ñÖó±-
ü²ñ^ñü¶ ¸þĺrüº ¯q]^Äñµ²r VÙÖ²r. q, s PÙÖó]ü^, '¯^' Á]a Éóü“ãw-
¶ñ]^ò P¾ð z { 2µ (¾ñÉwÜýqº Rzºñ{ò 3). n, o ˆ^òÒ¾ð ‰ VÙØ - ¾ñÉwÜ]a
Éóü“ãw¶ñÚü²ñ~, ^3¾ðÉzý{g ûhñÃÇ^òÖ~; n, s ¯^ 3¾z~]a Éóü“ãw¶ñÚ
ü²ñ~, ÞµÁz3{ò4ýºg ûhñÃÇ^òÖ~.

QÛà h]¾É¾ð z {òz{òÁ¶^Ü]az {òÁz~Îñ¹ TvüqñûÉÙÚ (PÉÙ{ñÙ

t, u
Rzºñ{ò3). v ^ĵ²^Ù = ¯ñ¯ñíñ{ô º ³â²^{3µ²^µ. w P±¾ñ]Á{²{ 3ñ¾ð z {2c^Ñ
220 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 6 PÖóÉóÛà aýÖÉóÃÄñ

ûhñÃÇÉ~ {òÁz~ÎñýººóprüÖ. w PÞñ{ ñ¾w¶ñÚÉÕýÖºóprüÖ ^Éó²ñtÉ~;

4

x ²ñvrº¾ð^Ñ x ¶ÕýÖºñ¾ð ^Ážý^¶ñþÄýº]û^ñvt ÉþÒºµ ýÉz{ñǵ, Pɾð^Ó]a

2

PÞñ{ ñ¾w¶ñÚ üɵ³ x ¶ÕýÖºÉÕýÖºóprüÖ ^Éó²ñtÉ~. [^qÃnñÄz~ y PÒò

4 3

¶ó]^ñÙ] z ÞµÞñ¾z{òüÄ {vwÒò¶ó]^ÉÛºóÕØ. ÞµÞñ¾ò^Ñ ²t^òÖ ]üēzý{

P°Þ®{ò z~, Rzý{± ü²ñ]^üÉyµ‚ VÙØ a {òÁËÑÒµ Rcü^ üÉÂÙÖóÚ²r;
4

b ²ó¾ñprýº±²ó¾ò±²~, RþÒºû²Á¶ñþÒ P^ÕØÉ{ñ¹, P¯®{¾µ PÉ{ñ¾z~]a]

^ñĶñºóÕ؂ VÙØ ü{ É^ñ¾ðºz{òüÄ YÁ±²tÉóz~]^òÒ±² üÉvtµ²rºóüÖ. [^ɾñ{

3

Rzºñ{ò ] P±²r±²pqÉÙ c ÉóÁµ²ñ{ PÖóÉóÛà ^ñ¾ðºžýqüºñ¶ÃüÄñµ. d ²ó¾ñprÊýqº

3

R¾vqñµ²ó¾òË]a PrºñÚ É¯ÉñÞìnñ¯µ ü²ñüĺóÁ]^òÖ RÈÉÖóÉñà d VÙÚ 2

±¾üºñí¯žvt? e ²ó¾òüÉñüq Þ®{ò ]aµ²rºñºóüÖ P~ RÁ±²~.

4
(5)

Q×µ²ñpt. a PÖóÉóÃÄñ{ñ¾ð]a Ýɱ¾ñ±zʲñºc^þÒ T²ü{ “òz~, PÖó˲óÖ]ý^]a

3

üºñ] ºý{ºóÃÄñ{ñý¾ a ÉrÉÎ^ñüÄ {Ú]^ñ]^ò]û^ñÑÓ¶ÉÙ ÉóÁµ²ñ{

3 2

ÄñÉvºz{ñà VÙÚ ^ñ¾ðºžvt? VÙ^ò×Ñ.

PÖóÉóÛÕaýÖÉóÃÄñ P^ÃnñÄz{ɾÖóº
û¯ÖóûºÃÄñû¶tz~ý¾z{ ¯òýÖnñÚzû{ñÁ¸¾ðz{ò
aÖóº¶ñyÁÉñ^ò] û^ñtcü^ñÒñïòÄcû^ñvq
^òÖ󺵶ñÙ^ɾñ{ ^òÒû¾ñÒòºñÕaýÖÉóÄü¶. (6)

PÉ{ñ¾ñ°a 3w¶ñÚ ÉrýÉ]û^ñvqñÃ, ²óÙþÚ PÈÉrýÉüº ûhñÃÄ

üÉvqñüÉñ VÙÚ (PÞñ{4ñ¾wµ Rzºñ{ò3); üïzÉ®{¾¶ñ^˶ñµ. üïzÉ®{¾-
¶ñÉ~ - T]{“cý^]a ²¾òïñ¾ñ®{¾µ VÙÖ²r. x PÞñ{4ñ¾w¶ñÚÉÕýÖºópt]
^Éó²ñtɾð^üÒñ VÙÚ (²ñvrº¾ð^Ñ Rzºñ{ò3). x2 ¶ÕýÖºñ¾ð VÙÖ~ - üh¾Ù,
ühñÎÙ Rɾð^þÒ ¯òþÚz~. x3 ¶ÕýÖºÉÕýÖºóprüÖ VÙÖ~ - ²þÚz{ñ¾ð, Qz{òz{ñ¾ð
RýÉ^þÒ ¯òþÚz~. y, z {vwÒò ¶ó]^{òÙ T¾±ý² PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ÞµÞñ¾ò^Ñ
Rzºñ{ò3). y PÒò¶ó]^ñÙ = ]Áý² ¶ó]^òÁ]^òÖÉÙ. PÒò¶óaý^]a PÉ{ò4 ²¾¶²{3µ
VÙØ ^Áz~. a {òÁËÑÒµ Rcü^ üÉÂÙÖóÚ²r VÙÖ~ - ]Á²ñ{ò“ºz{ñüÄ
{òÁËÑÒµ Rcü^ UÕÖóÁ®{ ±¾^ñ¾µ VÙÖ²r. a, b P®{ UÕÖzý{ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (²ó¾ñprýº Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ü{3Éñ{ò3^Ñ Rɾð Pcü^ VÏ®{ÁÓ-
ý^]^ñ^ (²ó¾ñprýº±²ó¾ò±²~, RþÒº û²Á¶ñþÒ P^ÕØÉ{ñ¹) VÙØ bpr]-
û^ñÑÉ~. (^òÒ±²üÉvtµ²rºóüÖ - üÉÂÙÖóÚ²r) VÙØ P®Éºµ.

cÉóÁµ³ý^ºñÉ~ - Q{3¾òz~ ü¶ÃÉóÏý^. d ìnñ¯µ Tz 3ü{3“ðº¶Ùü× VÙÚ

(²ó¾ñprÊýqº Rzºñ{ò3). e ±¾üºñí¯µ RÃþÄüºñ VÙÚ (²ó¾òüÉñüq Rzºñ{ò3). (5)

Q×µ²ñpt (PÖóÉóÛà Rzºñ{ò 3). a ˆPÖóÉóÛà aýÖÉóÃÄñ‰ VÙØ ~qc^ò,

ˆû^ñtcü^ñÒñà ¯òÄcû^ñvq ^òÖ󺵶ñÙ ^ɾñ{ ^òÒû¾ñÒòºñà aýÖÉóĵ‰
VÙܶÒ˵ ^qñèòz~ ^ô3ü{ñ²¯òã{3ñhñ¾ðºþÚʵ, Éñ¶ÚþÚʵ ûhñÃÇ^òÖ~]a
±¾üºñí¯µ ûhñÃÇ^òÖ ÉÎóºñüÄ PÉ{ñ¾òý^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÖóÉóÃÄñ{ñ¾ð]a
Rzºñ{ò3). a2 (ÉrÉÎ^ñüÄ) 'aÖóº¶ñyÁ'ÉóüÄ {ñz²¾ðºµ.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 6 PÖóÉóÛà aýÖÉóÃÄñ 221

b [PÖóÉóÛÃaýÖÉóÃÄñ] c ¯ñpqñ¾ð c P®¯²ñ¯ñ{ò ^ûÒÃÄñÉÕ×ǵ ^ñ¾ðºžýqº¾ñ-

2 3

ºóÁ±²ñ¾ð^ÒòüÖ; c PÖóûÉñÙÖóǶñºóÕØ] aýÖ˲q PÖóºñ{~. c PÖóÉóÛà aýÖ˲q

3 4

PÖóºñ{. d PÖóÉñà ^ñ¾ðº¶óÙÖó]ü^ºóÁ±²ñ¾ñºóÕØ. e [P^ÃnñÄz{ɾð] f ²¾±ý²Êýqz-

{ñÚ ´¶óºóÃ, PÖóÉóà aýÖ˲q PÖóÉñû¾ñÁÉÁ¶óÃþĺñºóÕØ. g [PɾðPÖóº] h ^ÃþÄz-
~þÒz~ ¯ô ý ¾¯òØz{òÛÕü²ñüÄ Rɾð ^ Ñ û¯mhòüIJtµ²r. [ i û¯ÖóûºÃÄñµ
i Vtz~ý¾z{] j üh{¯ü² { zü{ñ²ñ{ò ü²ñÁ¶óüÖ T²ñºü² { žµ. k ^¾ð¶üºñ^ µ ž{Äñ^
2 4 3 4 3 3

±¾²z{ò²¾ðº®{¶ñ^ Þ^üÄñ²ñºc^þÒʵ Ⱥ]{¶ñ^ T²ü{ “òz{²r. l ^¾ð¶ l ìnñ¯

3 2

l ² ]{ò^Ñ, l PÉ{ñ¾¾ïݺìnñ¯µ, l ³Áüãñz{¶Éóz ýº, l ÝÉÝɲºñ{ ñzµºµ,

3 4 4 5 3 6 2

b, c ˆP^ÃnñÄz{ɾÖóºû¯ÖóûºÃÄñµ Vtz~ý¾z{‰ VÙÖ~]agüh¾ Pìný{ýº

Þµ²ñ{ò3]^ üÉvtý^ºñüÄ, ˆPÖóÉóÛà aýÖÉóÃÄñ‰ VÙÖ{Õa - PÖóÉóÛÃ
±¾üºñí¯¶óÃÄñ{ɾð^Ñ VÙØ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ñpqñ¾ð Rzºñ{ò3). c2 P®¯²ñ¯ñ-
{ò3^Ñ VÃÄñÉÕ×ǵ ^ñ¾ðºžýqº¾ñ¹ RÁ]ý^ºñÉ~ - Pz{ñà ±¾üºñí¯žýqº-
¾ñ¹ RÁ±²¾ð^Ñ VÙÖ²r. c, d RÈÉñ]ºñ¯®{¾µ (PÖóÉñà ^ñ¾ðº¶óÙÖó]ü^ RÁ±²ñ-
¾ñºóÕØ) VÙ^òÖ Éñ]ºµ P°Þ®{ò4±²~. c3,c4 Rz{ñà ˆaýÖÉóÃÄñ‰ VÙ^òÖ “±3{3z-
~]a±û²ñÁÑ ûhñÃÅÕ׺óÕÖü{û{ÙÚ; "²4^3Éz 3Éóãºìnñ¯µ ¯¶]^òÙÖó]ü^
ü²ñ¹Éópqü{" VÙØ aýÖ±²q PÖóºñ¾ð ^ Ñ VÙ^òÖ P¾ð z { 2µ ûhñÃÅÕ׺óÕØ
VÙ^ò×¾ð (PÖóûÉñÙÖóǵ Rzºñ{ò3Éñ]ºz 3ɺz{ñüÄ). e, f ˆP^à nñÄz{ɾð ‰
VÙÖ~]a ÉñÞþÚ (²¾±ý²Êýqz{ñÚ Rzºñ{ò3). g, h Pɾð^Ñ ¸q4¾ñý^ºñüÄ
PÖóý^ ~3“ð“^µ. Qý^ºñüÄ P~]a T²Ê]{¶ñ^ {ñz²¾ðºµ (^ÃþÄ Rzºñ{ò3).

i, j ²4]{ò±¾²z{ò^Ñ
R¾vqÙü× üÉ{3ñ®{ßz3{4¶ñÚ T²ñºc^Ñ, ˆû¯ÖóûºÃÄñµ‰
VÙ^òÖû{Ù? VÙÚ (üh{ü¯zºñ{ò3). üh{¯ü² 4{3zü{ñ²ñ{ò VÙÖ~ - Qz¶ñ]^Ñ
Pü¯^¾ñý^ºñüÄ P®{®{ üh{¯¾ð]a ^¾ð¶ñ°a3w¶ñ^ Áhòü²4{3c^ӞvrüÖ, P®{
Ágº°a3w¶ñ^ VÙÖ²r. i2 ˆVtz~‰ VÙý^ºñüÄ - ¯ò{ò4 Vtz~‚ VÙܶñ±ü²ñüÄ
üÉ{3ñ®{a3îºzý{ ±¾^ñ“ò±²óz{ñÙ VÙØ ü{ñÕØ^òÖ~. i, kˆû¯ÖóûºÃÄñµ‰ VÙÖ
Éñ]ºz~]a (^¾ð ¶ üºñ^ 3µ ž{Äñ^ VÙØ ~qc^ò, Ⱥ]{¶ñ^ T²ü{ 3“òz{²r
VÙܶÒ˵) Þc]3¾ïµ. l, m (^¾ð¶ìnñ¯²4]{ò^Ñ VÙØ ~qc^ò, RÉÕýÖºqc^
Éó“{ 3{¶¶ñ^ PÁÒògûh¹{ÉÙ VÙܶÒ˵) Pzý{±²ÕÖ ÉóÝ{¾µ.
(^¾ð¶üºñ^3zý{ T²ü{3“ò]^ VÙØ ~qc^ò) ¶ó^˵ ÉóÝ{¾µ. l (^¾ð¶ìnñ¯²4]{ò^Ñ
Rzºñ{ò3) ^¾ð¶üºñ^3z~]a ±¾¶ñwµ - ˆüºñ^3Ý{2: aÁ ^¾ð¶ñwò Þc^3µ zº]zÉñ
{4¯míº … ßz3z4ºßz3z4üºñÝÞü¶ñ ´4zÉñ Þ¶zɵ üºñ^3 Tgºü{‰ (² 4.^ô3.2).
l2 ìnñ¯üºñ^3z~]a ±¾¶ñwµ ˆÞ¾ðɵ ^¾ð¶ñ^ò 2ĵ ²ñ¾ðz{2 ìnñü¯ ²¾òÞ¶ñ±ºü{…
¯ ïó ìnñü¯¯ Þz3Á“µ ²Éóz¾¶óï Éóz3ºü{‰ (²4.^ô 3.4). l3 ²4]{òüºñ^3z~]a
±¾¶ñwµ ˆ²4]zºñ zɯ®ººñ “]º Pïµ WɵÉóü{4ñ¾ðíù¯ … ìnñ~µ z3¾âtµ h
{züɯ ±¾üÉâtµ h ²¾®{²‰ (²4.^ô 3.11). l 4 PÉ{ñ¾¾ïݺìnñ¯z~]a ±¾¶ñwµ
ˆR¶µ ÉóÉÝÉü{ üºñ^3µ‰ VÙØ ~qc^ò, ˆí®¶ ^¾ð¶ h ü¶ {ò3Ⱥµ‰ VÙ^òÖ{ô×^
Vpt “ðüÄñ^µ Tvt. l5 ³Áüãñz{¶Éóz3ýº]a ±¾¶ñwµ ˆz3ÉñÉóû¶Ò ³ÁûãÒ
üÄñü^ 输ðhñè¾ WÉ h … è¾ÝÞ¾ðÉñwò ´4{ñ¯ò bqÝü{2ñ£è¾ Tgºü{ … Tz{¶:
³ÁãÝzÉ®º: ²¾¶ñzü¶zÊ{3ñîÁ{:‰ (²4.^ô 3.15) VÙØ ~qc^ò, ˆW{z3³3z3z4Éñ
³3z3{ò4¶ñ® ݺñz ]Á{]Ázº“ðh ²4ñ¾{‰ (²4.^ô3.15) VÙÖóÈÉÒÉñ^ Pmk “ðüÄñ^µ
Tvt. è¾µ VÙÖ~ - ²3z3{4ñz¶É¾ð]^3zý{; Pè¾µ VÙÖ~ - ž]{³ÁãþÚ;
bqÝ{2: VÙÖ~ - PÉó^ñ¾ò VÙÖ²r. l6 ÝÉÝɲºñ{2ñzµºz~]a ±¾¶ñwµ
ˆ´4¶ó¾ñü²ñ£¯üÄñ ÉñÊ: ^2µ ¶ü¯ñ ³3z3{ò4ü¾É h … Pïc^ñ¾ R{ôºµ ü¶ ²ó4®¯ñ
±¾]Á{ò¾âq{4ñ … P²ü¾º¶ó{ÝzÉ®ºñµ ±¾]Á{òµ Éóz3{ò4 ü¶ ²¾ñµ … íõÉ´4{ñµ
222 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 6 PÖóÉóÛà aýÖÉóÃÄñ

Éóü¾ñ{ò ¯òÈÁz{ò]a ±¾²z{ò, l Qz¶±¾ñ±{ò]a ±¾²z{ò, l ² ^ ÉÃÄñ² z~]a ±¾²z{ò

l7 4 8 9 4 3 4

RÉÕýÖ Pqc^ Éó“{ {¶¶ñ^ PÁÒògûh¹{ÉÙ. m ^¾ð ¶ üºñ^ zý{ T²ü{ “ò]^,
3 3 3

m PÉÙ R®z ¾òºíºµ ²vyý^ P¾ò~‚ VÙÚ, m Q^òÃ, VÙ²]^ÅüÄ û¯mýh

2 3 3

ýɂ VÙØ m ^¾ð¶zý{ P°âr z{ñý¾ ±¾Þc^ò ºñ, m P®{ ±¾Þc^ z{ñüÄ m PÉ{ñ¾-
4 2 3 5 3 6

¾ïݺzý{ T²ü{ “òºñ, m P¯®{¾µ ìnñ¯üºñ^ zý{ T²ü{ “òz~, m ìnñ¯-

3 7 3 3 8

ýɓz ºz~]a Tر²ñ^ VÙ²]^ÅüÄ û¯mýh ýɂ VÙØ, m P¯®{¾µ ² ]{ò-

3 9 4

üºñ^ zý{ T²ü{ “òz~, m Pca Éóü¾ñ{ò ²ñ²èºz~]aµ ² ]{òÉóÈÁz {ò ]a¶ñ^

3 3 10 4 4 3 4

VÙ²]^ÅüÄ û¯mýhýɂ VÙØ, m P¯®{¾µ ˆº{: ±¾ÈÁz{ò: ±¾ÝÁ{ñ ³¾ñwô‰,11

m ˆ{ü¶É “¾wµ ^ gh ‰, m ˆ¶ñü¶É üº ±¾²z º®ü{‰ VÙص PÉÕØ]a Tر²ñ^

12 3 2 13 3

¶ïñ²3ñüïñ ºüº{3µ {4ñ¾ðºü{ í^ 3z‰(²4.^ô 3.7). l7 (Éóü¾ñ{ò4¯òÈÁz{ò]a ±¾²z{ò)

P{ñÉ~, Éóü¾ñ{ò4¯òÈÁz{ò VÙÖ~ - T²ñüºñz²z{òÉóü¾ñ{ò 4¯òÈÁz{ò VÙÖ²r.
P~]a ±¾²z{ò VÙܶóqz~]a ±¾¶ñwµ ˆ{ü¶É “¾wµ ^3gh2 Þ¾ðɲ4ñüɯ ²4ñ¾{…
{z±¾Þñ{ 3ñz ²¾ñµ “ñ®{òµ Ý{ 2ñ¯µ ±¾ñ±Ýºß “ñ“ð É {µ‰ (² 4.^ô 3.18).
º{2ñ“ðÁ{z{òüÄ - ˆý{ 3Éõ îüºãñ a3w¶ºõ‰ (²4.^ô3.7) Rzºñ{ò3. l 8 Qz¶±¾ñ±{ò]a
±¾²z{ò VÙܶóqz~]a ±¾¶ñwµ ˆí¾ñ¶¾wü¶ñèñº ¶ñ¶ñ“ð¾òzº º{®{ò üº … ü{
±3¾î¶ {z3Éó~3: ]Ázݯµ Pz4ºñz¶µ ^¾ð¶ hñ^ò2ĵ‰ (²4.^ô3.7). l9 ²4^3ÉÃÄñ²4z~]a
±¾²z{ò VÙ^òÖ~]a ±¾¶ñwµ - h¾¶“ð ü Äñ^µ. m ^¾ð ¶ üºñ^ 3zý{ T²ü{ 3“ò]^
VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ - ˆ^¾ð¶þwÉ ïó Þµßz3{ò4¶ñÝ{ò2{ñ í¯^ñ{ 3º: … {ݶñ-
{3Þ]{ÝÞ{{µ ^ñ¾ðºµ ^¾ð¶ Þ¶ñh¾‰ (²4.^ô3.3) Rzºñ{ò 3. m2 PÉÙ R®z 3¾òºíºµ
²vyý^ P¾òû{ÙÖ~]a ±¾¶ñwµ - ˆhmhĵ ïó ¶¯: ]Áâw ±¾¶ñ{ò 2
²3ÄÉz3z3Áq4µ … {ݺñïµ ¯ò]3¾ïµ ¶®üº Éñüºñ¾òÉ Þù~3â^¾µ‰ (²4.^ô3.6).
m3 Q^òà VÙ²]^ÅüÄ û¯mýh ýÉ VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ - ˆ{ñ¯ò Þ¾ð É ñwò
Þµºµº Ê]{ Qà{ ¶z²¾: … Éü“ ïó ºÝüº®z3¾òºñwò {ݺ ±¾ìnñ ±¾{òâr2{ñ‰
(² 4.^ô3.2). m4 ^¾ð¶zý{ P°âr 2z{ñý¾ ±¾Þc^ò3ºñ VÙÖ~]aµ - ˆ^¾ð¶þwÉ ïó‰
(² 4.^ô3.3) Rzºñ{ò3. m5 P®{ ±¾Þc^3z{ñüÄ VÙÖ~ - ^¾ð¶üºñ^3±¾Þc^3ñ¯®{¾µ
VÙÖ²r. m6 P{ñÉ~ - ˆR¶µ ÉóÉÝÉü{ üºñ^3µ ±ü¾ñ]{Éñ¯ï¶Èººµ … ÉóÉÝÉñ®
¶¯üÉ ±¾ñï ¶°¾òçÉñ^üɱ3¾Éõz …… Wɵ ²¾µ²¾ñ±¾ñ±{µ R¶µ ¾ñí¾ðãüºñ Éó~3:…
Þ ^ñüÄü¯ï ¶ï{ñ üºñü^3ñ ¯âq: ²¾®{² …… - P¾ðíù¯ TÉñh - Pɾµ ² 4Éü{ñ
í®¶ ²¾µ í®¶ ÉóÉÝÉ{: … ^{ 2ü¶{z3Éóíñ¯ô º ñµ zɶñû{ 3Ò ±ü¾ñ]{Éñ¯ò{ò‰
(² 4.^ô3.4) VÙØ ü^p^, ˆ²3ïú¯ò ü¶ Ⱥ{ô{ñ¯ò‰ (² 4.^ô3.4) Rzºñ{ò3ºñà R±²r
±¾ñÞc^ò3^¶ñ^ PÉ{ñ¾¾ïݺzý{ T²ü{3“òz{ñÙ VÙÖ²r.

m7 P¯®{¾µ ìnñ¯üºñ^3zý{ T²ü{3“òz~ VÙÖ~]a ˆÞ¾ðɵ ^¾ð¶ñ^ò2ĵ ²ñ¾ðz{ 2‰

(² 4.^ô3.4) Rzºñ{ò3. m8 ìnñ¯ýɓz3ºz~]aر²ñ^ VÙ²]^ÅüÄ û¯mýh ýÉ
VÙÖ~]a - ˆ¶¹üºÉ ¶¯ Q{ 4zÝÉ ¶ºó ³3z3{ò4µ ¯òüɓº … ¯òÉßâºß ¶¹üºÉ
P{ U¾ðz4ɵ ¯ Þµ“º:‰ (² 4.^ô3.12). m9 P¯®{¾µ ² 4]{òüºñ^3zý{ VÙÖ~]a -
ˆ²4]zºñ zɯ®ººñ “]º:‰ (²4.^ô3.11) Rzºñ{ò3. m10 Pca Éóü¾ñ{ò4²ñ²èºz~]aµ
²4]{òÉóÈÁz3{ò4]a¶ñ^ VÙ²]^ÅüÄ û¯mýh ýÉ VÙÖ~]a - ˆ¶ghòz{ÝÞ{{µ
²4Ʌ ¶ghòz{ÝÞ¾ðÉ~ 3¾ð]^3ñwò ¶z±¾Þñ{3ñz{¾òâºß‰ (²4.^ô3.18). m11, m12, m13
Pc^3±¾²z{ò]a ¸ÙØ ±¾¶ñwµ PýqüÉ ^ñpt^ò×¾ð (º{ Rzºñ{ò3). m11 ˆ{{:²¾µ
{z²¾ò¶ñ¾ð]^ò3{Ⱥµ ºÝ¶ó® ^3{ñ ¯ ¯òɾðz{®{ò ´4º: … {ü¶É hñz3ºµ ³Áãµ
±¾²z3üº º{: ±¾ÈÁz{ò: ±¾ÝÁ{ñ ³¾ñwô‰; ±¾ÈÁz{ò: - ÝÁâr:. m12 ˆ{ü¶É “¾wµ
^ 3 gh 2 Þ¾ð É ² 4ñüɯ ² 4ñ¾{… {z±¾Þñ{ 3ñz²¾ñµ “ñ®{òµ Ý{ 2ñ¯µ ±¾ñ±Ýºß
“ñ“ðÉ{µ‰; m13 ˆý{3Éõ îüºãñ a3w¶ºõ ¶¶ ¶ñºñ ~3¾zººñ … ¶ñü¶É üº ±¾²z3º®ü{
¶ñºñü¶{ñµ {¾®{ò ü{‰. m14 (±¾²z{òýº Éó{ò4ºñ) P®{ T²ñºñ®{¾c^Ó]a Pc^3¶ñ^
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 6 PÖóÉóÛà aýÖÉóÃÄñ 223

m14±¾²z{òýº Éó{ò ºñ, m PÈÉÎóºñüÄ Ýɲìnñ¯zý{± ²óÖ±²óz~, m ˆ´ ¶ó¾ñü²ñ-

4 15 16 4

£¯üÄñ ÉñÊ:‰ VÙØ û{ñqc^ò ˆíõÉ´ {ñµ‰ VÙ^òÖ üh{¯ñüh{¯c^Ñ VÚ]a “¾ô¾û¶ÙØ
4

PÈÉÎóºñüÄ {Ùü²ÕØ]az {Ú]a Þñ{ ¯ñ°âq ñ¯µ²vyý^ºóà üºñ] ºý{-

4 2 3

ºóÙÖó]ü^ºóÁ]^òÖ ²rýº]^ñpr, RýÉ{ñÙ ûh¹~ m {þÄ]^pq±ü²ñ^ñ~‚ VÙØ

17

ûhñÃǵ²r R{òÙ PÁý¶ýº PÉÙû¯mhòÕ²tz{ò, PÉÙ m {ñÚÖó®~ ü^pqÉÕØ]a 18

m ²¾òïñ¾µ ²vwò, m PÉÙ PÖóºñü{ ü^p^¶ñpqñ{ÉÕýÖʵ {ñüÚ PÖóÉóz~,

19 20

±¾²z{ò²¾ðº®{¶ñ^ T²ü{ “òz{²rýºg ûhñÃÇ^òÖ~. n [¯òýÖnñÚz~ YÁ¸¾ðz{ò]

3

YÁÉÙûhñÙÛق VÙÜc^ñprà P~ ±¾¶ñwü¶ñ? Q±{¶ñ^ üÉvqñüÉñ? VÙÚòÃ:-

Rz{þĺóà n Pìnñ¯žµ P^òmhòz^¾¶ñµ²rºñÚ ìnñ¯´¾ð z {òýºÊýqºÉÛÉ~,
2

o ±¾¶ñw¶ñ¹ VÃÄñ¾ð]aµ o ûÉÒòghòÖ±ý²± ²vwò]û^ñt±²{ñÚ üÉ{ z{òÜýqº

2 3

¯òzºzÉñû²ÒÁüãºzÉc^Ñ ÝÉñ{ô ¯¶ñµ²r PÉÕýÖ Ý¶¾òz~gûhñÃǶÉÛºóÕØ

4

o üÉ{ ñ¾ðz{ zý{ Éó“{ô ^¾òz{ñÛºóÕØ. p ²¾ò´¾ðwìnñ¯zý{Êýqz{ñÚ Pz Éó{ôº¶ñÚ

3 3 2 3 3

Ýɲzý{ÊýqºÉÙ. q [aÖóº Rzºñ{ò ] r PÖóÉó]^]ü^Òñ{ñý¾ r Ét^ Éót¯^¶ópt

3 2

±¾²z{òýº Éó{ò4z~. m15, m16 PÈÉÎóºñüÄ Ýɲìnñ¯zý{±²óÖ±²óz~ VÙÖ~]a

- ˆ´4¶ó¾ñ²:‰ Rzºñ{ò3. m16 ¶¯: VÙØ - ±¾]Á{òýºgûhñÃÅ, ³3z3{ò4 VÙØ - ¶ïñþÚg
ûhñÃÇ^òÖ~.

m 17ûh¹~ {þÄ]^pq± ü²ñ^ñ~ VÙÖ~]a - ˆìºñºà ühz^¾ð ¶ wÝü{ ¶{ñ

³3z3{ò4¾ðí¯ñ¾ðz{3¯ … {z^òµ ^¾ð¶wò ü^4ñü¾ ¶ñµ ¯òüºñíºß ü^“ɉ (²4.^ô3.3), ˆüºñºµ
üºñ^3Ýzɺñ ±ü¾ñ]{ÝÞñµüº¯ ¶~4Þú{3¯ … W{ݺñïµ ¯ ²“ðºñ¶ó hmhÄzÉñz
Ý{ò2{òµ Ý{ò2¾ñµ‰ (²4.^ô3.6) m18 ({ñÚÖó®~ ü^pqÉÕØ]a) ˆ^ghò®ü¯ñ²4ºÉó±4¾âq“ð-
hò2®¯ñ±4¾¶óÉ ¯“ðº{ò‰ (²4.^ô3.6). m19 ²¾òïñ¾µ²vwò VÙÖ~]a - ˆ¯ ïó ^úñw-
]Áz ^“ðhòz~ 3¾ð]^3{òµ {ñ{ ^3gh2{ò … ±¾ñ±º ³vº]Á{ñµ üÄñ^ñ® TãòzÉñ
“ñ“ðÉ{ôÝÞ¶ñ: … “ùhô¯ñµ á¶{ñµ ü^3üï üºñ^3± 4¾âüqñ²ó4íñºü{ … P{ Éñ
üºñ^ò3¯ñü¶É aüÄ ¶ï{ò {ô4¶{ñµ‰ (²4.^ô3.6). m20 PÉÚÖóºñü{ Rzºñ{ò 3]a -
ˆÞ¾ð É a3îº{¶µ ´4º“ð“ðÁy ü¶ ²¾¶µ Éh: … Râüqñß ü¶ z3Áq 4¶{ò: {ü{ñ
Éçºñ¶ó ü{ ïó{µ‰ (²4.^ô 3.18). T²ñºñ®{¾c^þÒ T²ü{ 3“ò]^òÖÉóqz{òüÄ
ÝÉÝɲºñ{ 2ñzµºµ T²ü{ 3“ò]^òÖ~ - ²¾{®z¾ÛÚ VÚ]a± ²ó¾òº¯òÙØ
Þñ{ 4¯ñ°âq 2ñ¯µ ²vw ±¾ñ±{òºóÃþĂ VÙØ PÉÕÖóüÄ RÉÜ]a ü“ñ^µ
²óÖ]ý^]aر²ñ^ VÙØ {òÁËÑÒµ.

n, n2 Pìnñ¯žµ P^òmhòz^¾¶ñµ²r VÙÖ~ - RÉÜýqº Pìnñ¯z{ñüÄ ¯ñ“µ

Éñ¾ñ{²r VÙÖ²r. o ¯òzº¶ñ¹, Pû²ÒÁü㺶ñÚ üÉ{ 3µ ¸Ä±¾¶ñw¶ñ^g
ûhñÃÄñû{ñÎóº, ìnñ¯´¾ðz{òýº TýqºÛ¹ Q±{ÛÚÉÙ ûhñÙÛǵ ±¾¶ñw-
¶ñü¶ñ VÙÚ (±¾¶ñw¶ñ¹ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, üÉ{3±¾É]zÁzÉz{ñüÄʵ ìnñ¯-
´¾ðz{ò TvûqÙ^ò×¾ð (±¾¶ñw¶ñ¹ Rzºñ{ò3). o2 ûÉÒòghòÖ±ý² = ýɓz3ºzý{.
o3 ^ô3ý{ʵ üÉ{3ñ¾ðz{2µ VÙ^ò×¾ð (üÉ{3ñ¾ðz{2zý{ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ˆVtz~ý¾z{‰
VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (üÉ{3ñ¾ðz{2zý{ Rzºñ{ò3). p “±3{3ñ¾ðz{2µ (²¾ò´¾ðw Rzºñ{ò3).

n, q, r ˆ¯òýÖnñÚzû{ñÁ ¸¾ð z {ò‰ VÙÖ ²{3zü{ñüq ˆaÖóº ¶ñyÁÉñ^ò‰ VÙÖ

²{3z~]a Þc^3{ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÖóÉó]^] ü^Òñ{ñý¾ Rzºñ{ò3). r2 Ét^Éót¯^µ
= Ét^Ù ^ptµ ^òpr]ü^ñÃ. s, t û¯rº TÁÉñüÄ ¯òÄcû^ñÑÓý^ºñüÄ P®{
224 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 6 PÖóÉóÛà aýÖÉóÃÄñ

ÉrÉÎ^ñüÄ {Ú]^ñ]^ò]û^ñÑÓ¶ÉÛºóÕØ. s [aÖóº] t ü^ñrýº] ^ñwòºñ]^ò]

û^ñvqñÕ t ü²ñüÄ, u ÉÒ¾ð®{ ü²ñý{ºóÕ^ñprǵ Q^¾ðã^¶ñºóÁ®{²r. v [¶ñyÁÉñ^ò]
2

w ²óÖ®{ü²ñü{ w R¾±²óüĺ{ò ^¾òz~, P~üÉ w Éñß{¶ñºóÁ®{²rºñüÄ, ²óÖ±²{Õa

2 4 3

žÙ³û¶ÃÄñµ w R~üÉüºñ w ºñzý¾?‚ VÙܵ²r]a w Sqñ^ÉñºóÕØ. Tvt‚ VÙØ

4 5 6

Rpqü²ñü{ñt, RÃþĂ VÙØ ûhñÃÅ] w ^{Éýqz{ü²ñü{ñt ÉñhòºÖ w ž^¶Ä¾ð®~

7 8

ü²ñµ²r]a Sqñ^ÉñºóÕØ R¾±²óüÄ w {^üwÖóÚ²r. x [û^ñtcü^ñÒñÃ] y ûÉprº

9

ü^ñÒñüÄûºÙÖ²r. P{ñÉ~ - ÉrÉÎý^]^ñpr PÉþÚ Éñ¹¶ñÒ±²vwòÚ²r.

z PÙÖó]ü^, ü^ñt VÙÖzý{] aØ]^ò, Pzý{ û^ñt‚ VÙÖ{ñ¹. P{ñÉ~ - ÉóÄcaý^-

ºñ¹, z ûhÈýÉ]ü^pýq¯òþÚz~ ¸ÙÖrýº Pü²èòz~ R¾vqrºñüÄ PÒ±²~, hòØ

2

^ñþÄ]^ñpr± û²¾òº^ñÄñüÄ PÒ±²{ñ^]û^ñvt PÉþÚ Émhòz{²rýºg ûhñÃÅÕ×{Ã.

a ~ âqÞñ{ ¯±¾üºñ^ µ ²vwòÚɾð^Ó]a P~]a Sqñ^ Tz{¾µ ûhñÃÇÉñý¾±ü²ñüÄ,
3 4 3

a PÉÙ ûhÈýÉ]ü^pt]a Sqñ^z {ñܵ ûhÈýÉ]ü^qÛ¹] û^ñvq²r. b [^òÖ󺵶ñÙ]

2

PÉÙ{Áµ c Éó¾^Öó®~ Éñc^ÉÃÄ d û²ÁÉó¾^ÛÚ Þ¾ðüɓðɾÙ. e ˆû²Ác^òÖóºñى

TÁýÉg ûhñÃÄ üÉvrºóÁ]^, R®{ TÁýÉgûhñÙÚ R~]a üï~ (ü^ñrýº
Rzºñ{ò3). t2 (ü²ñüÄ) VÙÖ P¯®{¾µ, "RÁ]^òÖ~" VÙØ bptÉ~. u ÉÒ¾ð®{ü²ñý{-
ºóÕ^ñprǵ Q^¾ðã^µ VÙÖ~ - P{òÉóÝzÁ{¶ñÚ {òÁü¶Úòºóà P°²4ñȺ¶ñÚ
ûÞÒ®{3¾ðºc^þÒ VÃÄñµ hòÖóº ÉrÉóüÄ P°²4Éó]^ÄñºóÁ]ý^ºñüÄ Q^¾ðã^¶ñ¹
RÁ]aû¶ÙÖ²r. v, w "¶ñx^ò" VÙÚ Pý¶®{òÁ]^, ˆTÁÉñ^ò‰ VÙÖ{òüÖ;
TÁÉñÉ~ - P®{ ±¾^ñ¾µ; Pzü{ñüq Pü²4{3¶ñ^g ûhñÃÇý^ºñüÄ - P{òÜýqº
ÝÉñ²4ñÉó^zɵ ü{ñÙØ^òÖ{òüÖ, Pzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²óÖ®{ü²ñü{ Rzºñ{ò3).
R~ 'TÁ'Ë]a P¾ðz{2ñ®{¾µ. ºz 3Éñ, ˆQ^ò‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (²óÖ®{ü²ñü{
Rzºñ{ò3). w2 R¾±²óüÄ = ºñgnñºñµ. w3 Éñß{¶ñ¹ = ÉñÞ¯ñÊ]{¶ñ¹. w4 R~üÉ
= R¾±ü². w 5 ºñzý¾ = íõ É ¯Þñ{ 4¯µ. w 6, w 7 (Sqñ^ÉñºóÕØ) VÙÖ~]a -
({^üwÖóÚ²r) VÙÖzü{ñüq P®Éºµ. w7 ^{Éýqz{ = ^Éñqµ ²3®{ò4z{. w8 Pľð®~
= Éó^ßz~. w9 {^v = {ϵ³.

x, y, z ˆû^ñtcü^ñÒñÉ VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ. û^ñt VÙØ - ûÉprý¶ºñ¹,

ü^ñÑ VÙØ - ÝÉõ^¾ò]ý^ºñ¹, ²3Äñz^ñ¾z{ñüÄ ]3¾ïó]ý^ VÙØ ž®{òÚ û²ñÁÑ;
z R¾vqñÉ~ ˆü^ñt‰ VÙÖzý{]aØ]^ò, P~ ˆû^ñt‰ VÙý^ºñ¹, P{ñÉ~ -
ÉóÄcaý^ºñ¹, P~ - ûhÈýÉ]ü^qñ¹, Émh¯¶ñ^òÖ~. z2 R¾vqrºñüÄ PÒ®~
¸Ù׶r]a PÉþÚg hòýÖºóà ýÉ]^]ü^ñÇý^ºñüÄ P~˵ ûhÈýÉ]ü^rüÖ
VÙØ Émh¯zý{ Éóɾò]^ò×¾ð (¸ÙÖr VÙØ ~qc^ò).

a Émh¯z~]a üï~ (~ 3âq Rzºñ{ò 3). ±¾²mühñ ¶óz 2ºñ, z 3Á“ð º zÉñz‚ VÙØ
~3âqÞñ{4¯±¾üºñ^3µ. ±3¾î¶ ¶óz2ºñ, PÉóz3ºñÉ{ Tz²®¯ìnñ¯ÉóãºzÉñz‚
VÙØ - P~]^ôqñ^ Tz{¾µ. "~3âqµ" VÙÖÖó®ü{ ²¾ü¶ñïñ¾ðz{ 2µ ±¾üºñ^ò3]ý^
û^Òrú¶óüÖ; û^Òrúµ ²vwòÛ¾ð]a û^Òrúµ²vyý^ Thò{¶óüÖ VÙØ
^Áz~. a2 (PÉÙ ûhÈýÉ]ü^pt]a) {ñÙ²vwòÚ ¶¾ðºñý{3ýº] aþÄ]ý^ºñüÄ
PÉÙ ûh¹{~ ûhÈýÉ]ü^rüÖ. PÉÜ]ag ûhÈýÉ]ü^qñÉ~ - ý{ 3 É-
±¾]Á{òºñÚ R®z3¾Üýqº ¾ñìºzý{ P²ï¾ò]ý^. c Éó¾^Öó®~ = T²ñºµ ìnñzÉñ.
d û²ÁÉó¾^Ù = ¶ïñÞ¶¾ðz{2Ù. b ^òÖó = Þñ¶¾ðz 2ºµ. e PÉÙ ^òÖóºñق VÙ×à -
û²Ác^òÖóºñÙ VÙ^òÖ~]a ¯òºñ¶^µ Wû{ÙÚ (û²Ác^òÖóºñÙ VÙØ) {òÁÉóÁz{µ.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 7 ^òÒû¾ñÒòºñà aýÖÉóÃÄñ 225

VÙÚ]^qÉ{òüÖ. f [^ɾñ{ Rzºñ{ò ] g ûhÈýÉ û^qÉñ^òǵ {ÙÜýqý¶ýºz

3

{Ú]^ñ]^ò] û^ñÑÓ¶ÉÙ; žÙü² Rýh®~ {ÙþÚ û²ÖüÉyµ‚ VÙÖóÁ]^òÖ VÚ]a

É®~ ž^c^ñprz {Ú]^ñ]^ò]û^ñÑÒñ{²óÙ³ VÚ]a Rz{ñà ^ñ¾ðºžvüqñ? ^òÒû¾ñÒò
- ¶ó]^ûÉñÒò; ޞ{ ñºü“ñý² .
3 4
(6)

WÎñµ²ñpt. a û²ÕÖ {¶±²Ù ²ý^ºñ^ ² ñÄÛÚÉÜ]a T{ÉóÚÉÙ {ñÙ T{Éñý¶

3

ü¯ñ˲t^òÖ VÚ]a T{ÉñÛ^òÃ, a ¯ñÙ Q² ¾wµ ´vt Y±²óz{òÁ]^òÖ RÈûÉñ±²þÚ

2 4

ºñ¾ð]a? VÙ^ò×Ñ.

^òÒû¾ñÒòºñÕaýÖÉóÃÄñ P¾òÊÁÉñ¹]^òÒ¾ð®û{Ï®~
^òÒû¾ñÒòºÉó¾wòºÚ~ P^öñ¾ð²c^òÎóz~^®{
ÉÒû¾ñÒòº^ÚÄñÎó Éĵ³¾òºÙ¶wò¯ôÄ
ÉÒû¾ñÒòºñÙ^ɾñ{ ɾòÉþÒºñÕaýÖÉóÄü¶. (7)

b [^òÒû¾ñÒò Rzºñ{ò ] c ˆìÉÄ®{µ‰ VÙ^òÖ c ¶®z¾Åc^ µ ü{ñÕÖg ûhñÃÇ^òÖ{ñºóÕØ.

3 2 3

d ^òÒ¾ð ® { YÒòºñà aýÖÉóÙÖó]ü^ºóÁ]^òÖ ¯¾ßµï¶ñ¹. e [^òÒ¾ð ® û{Ï®~]

hô Ö ó]û^ñvt ü{ñÕÖó. f ˆ²óýÖûººóÕÖÙÖqľòºñ¹± û²Á^òÛþډ VÙ^òÖ²rüº,

hòØ]^Ùü¶üÄ PÉÙ f žt^òÚÉñüÖ f ^òÒ¾ð®{²r. g [^òÒû¾ñÒòº R¾wòºÙ] ¶ó]^
2 3

ü{íÝýÞÊýqº ïó¾vºÙ. QÞù¾¶ñÚ ü{íÝÞù. h ¯¾ßµïžµ ²óÕ^ñÅz~ Éñcaµ-

²rºñºóÕØ, ý²ºÃ^òÒ¾ðz{ò ºóÁ®{²r. [P^öñ¾ð²µ] ü{ Éý{^ÒòÜýqº ɾzý{
3

i Uprºñ^ Rptz j {òÁË^òÁ]a k Rý¾ü²ñÁµ²rºñ^ ÉÒ¾ð®{ P^ÙÖ ¶ñ¾ðýÉ. l [^òÎóz~]

f, g ¶ïñ²3źóà RÉÓ]avqñÚ ÈºñÈÁz{òýº PÁÒògûh¹ºñ¯òÙØû^ñvt,

Wɵ´4ý{ºñÚ {ÙþÚ ÉóÁµ²ñý¶ºñüÄ {ÙÜýqº ÄñÉvºzý{ Tü²èò]^ò×Ñ
VÙ^ò×¾ð (ûhÈýÉ û^qÉñ^òǵ Rzºñ{ò3). (6)

WÎñµ²ñpt (^òÒû¾ñÒòºñà Rzºñ{ò3). a ¯¾ßµï¶ñ¹ PÉ{¾òz{~]a ±¾üºñí¯µ

PÁÒògûh¹ºñ¯òÙØû^ñvt, Wɵ´4{ÛÚÉÙ ÉóÁµ²ñý¶ºñüÄ {Ù
Q² 4¾wc^þÒ Tü²èò]^òÖ²rýºg ûhñÃÇ^ò×Ñ VÙ^ò×¾ð (û²ÕÖ {¶±²Ù
Rzºñ{ò3). a2 ˆÉ¾òÉþÒºñÉ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (¯ñÙ Q²4¾wµ ´vt Rzºñ{ò3).

b, c PÈÉÉ{ñ¾z{òà YÒòÊvüqñ VÙÚ (ìÉÄ®{µ Rzºñ{ò3). c 2 ¶®z¾Åc^3µ =

¶®z¾ñ¾ðz{ 2µ. ˆT]3¾µ Éõ¾µ ¶ïñÉóâyµ ìÉÄ®{µ Þ¾ðÉü{ñž^2µ … ®Áßµïµ
²õ4ãwµ ²4z3¾µ µÁzʵÁzʵ ¯¶ñµºïµ‰ R~ ¶®z¾µ. d “±3{3ñ¾ðz{2µ (^òÒ¾ð®{
Rzºñ{ò3). e, f T]{ñ¾ðz{2z~]a ÞµÉñ{3µ (²óýÖ VºóÕØ Rzºñ{ò3). f2 žt^òÚÉñüÖ
= ~wò®{ÉñüÖ. f3 ^òÒ¾ð®{²r = hôÖóÚ²r.

b, d, g, h ˆ^òÒû¾ñÒòºñà aýÖÉóÃÄñ P¾òÊÁÉñ¹‰ VÙØýÉz~, P¯®{¾µ

ˆ^òÒû¾ñÒòº R¾wòºÙ‰ VÙý^ºñüÄ (¯¾ßµïžµ ²óÕ^ñÅz~ Éñcaµ²r
VÙÖ~). i Uprºñ^ = Qïñ¾¶ñ^. j {òÁË^òÁ]a = ¯^ 2z~]a. k Rý¾ = Ä纵.
226 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 7 ^òÒû¾ñÒòºñà aýÖÉóÃÄñ

m ¯¾ßµïz{òÜýqº m û¶ñ×®{ ž^zý{ʵ, m ¯ñ ¶r]û^ñvq m T{pýqʵ,

2 3 4

m az{ žØ]^òÚ ý^ýºÊµ, m P{ò¾ð®{ PpqïñÞzý{ʵ ^vqÉñüÖ, m û²ñk]^òÚ

5 6 7

²ÙÖóü²ñüÄ TÁ^òÛÛºóÕØ; ²óÙþÚ P¯ñºñüÞ¯ ^òÎóz~±ü²ñ^pqñÙ. n û¯ÕÖóº~

^vyµ n Tghòº~ ³Áɞ¶ñ¹]û^ñvt ü{ñÕÖóÚü²ñ~, ü^ñq¾^ {¶ñÚ n P] ¯òü²ñüÄ
2 3 3 3

² ºñ] ¯ò TÑüÒ¯òÙØ n V¾òº±³]^ÉñüÖ n ²{mûh¹Ê¶óüÖ. [T^®{] hòØ]^Üýqº

4 3 4 5

o Éóü¾ñ{ò ü²ñ^±û²Õü×ü¶‚ VÙØ T^®{²r. p ˆ¶z²ó~Ý{z]Á{µ ²ñ²µ ü{ É {ݺ

4 3

±¾w“ðº~‰ VÙØ p RÉÙ{ñÙ p ^ñÕ^pr Qþwºóqñü{, RÉÙ{ñüÚ p û^ñÃÄüÉyµ‚

2 3 4

VÙØ Rýhº±û²Õü׶óüÖ VÙØ T^®{ñÛºóÕØ. [q ÉÒû¾ñÒòº q ^ÚÄñÎó Éĵ³¾òºÙ]

2

r ^ñÉÕ^ñprà ~ âqµÁ^ c^Ó]a r Uprºópt ÉÒ¾ð]a¶ñü²ñüÄ, ü{ Éý{^Óýqº

3 3 2 3

ɾc^þÒ Uprºñ^ Rpt ÉÒ¾ðz{ ý²ºÇýqº r P^Äû¶ÃÄñµ {òÁË^òÁ]a Pý¾Éºó×µ-

3

²rºñºóÕÖóüÖ; s YÁÉÙý^²ñ¾ðz{òÁ±²ñ¾ð Pü¯^ÁvqñÛÃ, Pɾð^ÒòüÄ hòÄɾð RÉüÛüq

t ý^ûh¹~, PÉÜ]aÑÒ u TqþÄʵ {ñc^Ñ v ^vq²rºÎóz~, w ¯ô]^òÊÑÒ TqþÄʵ

x bÖóptz y {ñc^üÒ û^ñvtÉópqñÃ, ¶ÕØÑÒñ¾ð z ^{^û{ÙÚg ûhñÃÄüÉvqñÉóüÖ.

a Rɾð^Ñ {ñµ °Úòºñr^ÒòüÖ. b R±²r Rɾð^Ñ b {ñü¶ºñÉû{Ù ¯ñ¶óÁ]^?‚ VÙØ

2

l, m "²óÒ®~" VÙÛü{ ˆ^òÎóz~‰ VÙ²ñûÚÙ? ²{µûh¹ü{ºÙü× ^òÎó±²~? VÙÚ

(¯¾ßµïz{òÜýqº Rzºñ{ò3). m2 û¶ñ×®{ = {òÖ®{. m3 ¯ñ¶r]û^ñvq = ¯ñ]a
¶rz{. m4 T{t = P{4¾µ. m5 az{ = az~ý^]a. m6 P{ò¾ð®{ = ¶ïñz4ɯò ûh¹^òÖ.
m7 û²ñk]^òÚ = û¯Á±²óüÄ ÉñprÚ. n P]3¯òºñüĺóüÖ ïó¾vºz3¾Éõ²4ñɵ VÙÚ
(û¯ÕÖó Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, T]{ñ¾ðz{2zý{ ²4c]3º®{ü¾w PÁÒògûh¹^ò×¾ð (û¯ÕÖó
Rzºñ{ò3). P{2Éñ, (û²ñk]^òÚ ²ÙÖóü²ñüÄ) VÙ×à - ü¶Ã û²ñkc^òÚzý{ºÙü×
ûhñÃÇÉ~, “¾ô¾û¶ÃÄñµ ûÉ®{²r VcdüÚ VÙÚ (û¯ÕÖó Rzºñ{ò3). R~]a
{ñz²¾ðºµ û²ñÙÛÚ~ P]3¯òºóÛüÄ ²{µ ûh¹Êü¶, PÉܵ ïó¾vºÛý^ºñüÄ
² 4ºñ] 3¯ò TÑüÒ ^òÒµ²± ²{µ ûh¹{ñÙ VÙÖ²r. û¯ÕÖóº~ ^vyµ =
ÄÄñqü¯z¾žµ. n2 Tghòº~ ³Áɞµ = “òü¾ñ^3{±4Â. n3 P]3¯òü²ñüÄ = P]3¯ò
TÑüÒ¯òÙØ {3ïó]a¶ñ± ü²ñüÄ. n4 V¾òº = {3ïó]^. n5 ²{µûh¹Êµ = z3¾Éõ´4{¶ñµ.
o, p Éóü¾ñ{ò4 ü²ñ^±û²Õ×à T^]^ üÉyü¶ñ VÙÚ (¶z²ó~: Rzºñ{ò3). ºz3Éñ,
T^±³]a üïzÉ®{¾µ (¶z²ó~: Rzºñ{ò3). T^±³]a üï~ - ^òÎó²pqÉÙ
üÄñ^^vq^Ûý^. p 2 RÉÙ{ñÙ = ±¾îÄñ{Ù. p3 ^ñÕ^pr = ±¾{ò² 3®{ò 4z~.
p4 û^ñÃÄ = ïóµß]^.

q ˆÉÒû¾ñÒòº‰ VÙÖ~ - 'QÎó']aµ, 'Éĵ³¾ò']aµ Éóü“ãwµ. q2, r ˆ^ÚÉ VÙ^òÖ

Éóü“ãwµ Rpq~]a {ñz²¾ðºµ (^ñÉÕ^ñprà Rzºñ{ò 3). r ^ñÉÕ^ñt = ¾è^¾ð
TvqñÚ ü{ñpqµ. r2 Upr = Qïñ¾µ. r3 P^ĵ = ¶ñ¾ðË. s ý^²ñ¾ðz{òÁ±²ñ¾ð VÙÖ~
- YÁÉÜ]a ²¾{®z¾¾ñ¹ RÁ±²ñ¾ð VÙص, ý^ºóüÄ RÁ±²ñ¾ð VÙص. t ý^ûh¹~
VÙÖ~ - Þïñºµ ûh¹~ VÙص, ý^ºóüÄ RÁ®~ VÙص. u Tqà = {4¯žµ,
“¾ô¾žµ. v ^vq²r VÙÖ~ - ^vq ±¾^ñ¾µ. “¾ô¾µ VÙ×±ü²ñüÄʵ ^òq]^òÖ~.
ˆ^òÎóz~‰ VÙý^ºñüÄ - PÎó]ý^ʵ, R¾vt b×ý^ʵ ßz3{4¶óüÖ. w (¯ô]^ò)
VÙÖɯ®{¾µ Ýɲ4ñÉñ¾ðz{2z~]a, R±²r VÙØ bpr]û^ñÑÉ~. x bÖópt =
^2vr 3z~. y {ñc^üÒ = ¯^2c^üÒ. z (¶ÕØÑÒñ¾ð ^{^û{ÙÚg ûhñÃÄüÉvqñ-
ÉóüÖ) P{ñÉ~ - {òÁÉñÎóºñÍÉñÙ~q]^¶ñÛ¾ð hôÖó]û^ñÑÒg ûhñÃÄüÉvqñÉóüÖ
VÙÖ²r. a ìÉÅ]ý^ Ýɲ4ñɵ. Rɾð^Ñ hôÖó]û^ñÑÒ üÉvtÉñÙ VÙûÚÙÚ
(Rɾð^Ñ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ïÝ{ñ]3¾z{òüÄ RÁ]^òÖɾð^ÒòüÖ. hñt(dØtÞ)Ë]a
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 8 ɾòÉþÒºñà aýÖÉóÃÄñ 227

b3 {ò ȺñÊ{ c^Ñ ^òÒ¾ð ® {ÚÉñºóÕØ. [¶wò¯ô Ä ÉÒû¾ñÒòºñÙ] ¯ô Ä ¶wòü²ñüÄ

3 4

ÉÒ¾ñ¯òÙØÑÒ YÒòýºÊýqºÉÙ. c ý^ü¶üÄ d RÄ]ý^ û²×{ñ¾ð]a e PÙ×t f ²r

ÉóqüÉy¶óüÖ; ²rÉóqñ{ü²ñ~ Pý¾èwµ ¯òÃÄñ¾ð^ÒòüÖ Pɾð^Ñ. g Rɾð^Ñ g ÈÁz{-
2

ÉñÙ^Òñý^ºóüÖ ý^ü¶üÄ R±²rû²ÕØ íõÉó]^òÖ~; h ˆ²r^vqÖó{òüº‰ VÙ^òÖ²rüº.

i R±²r ^vt íõÉó]a¶{òüÖ. j ˆÞ{ ñ ²“ðº®{ò‰ºóüÖ. k ˆ¶wò¯ôÄÉÒû¾ñÒò‰ VÙ²ñûÚÙ?
3

P±ü²ñ~ {òÁü¶Úò k ûÉÓz{Ùü× RÁ±²~? VÙÚòÃ:- hòØ]^Û¾ðz{ò {ô¾±û²Õü×ü¶‚

2

VÙØ {òÁü¶Úò aÒò¾ð®{ ²rýºg ûhñÃÇ^òÖ~. [^ɾñ{ Rzºñ{ò ] PÈÉrýÉÊýqºÉÙ

3

{ñüÚ É®~ ü¶ÃÉóÏ®~ ÉóÁµ²ó Éñc^òºópt]û^ñÑÒñ{ RÈÉþÒºñà VÚ]a VÙÚ

^ñ¾ðºžvt? VÙ^ò×Ñ. (7)

Vpqñµ²ñpt. a í^ z~]^ñ^ T²^¾ò]a¶ÉÙ {Ú]a PÞñ{ ñ¾þwºñÚ VÙþÚ

3 4

Tü²èò]a¶ñ^òà VÙÜýqº a ü¶^þĺñà VÙÚ ±¾üºñí¯žvt? VÙ^ò×Ñ.

2

ɾòÉþÒºñÕaýÖÉóÃÄñ± û²ÁžÎ]^ñÄqc^ñý¾
V¾òºÎĵ³^Ì{ò RÁ¯òĞÙ~º¾ð{Éó¾ðz{
û{¾òɾòºhòÉÙ²ó¾¶Ù P¶¾¾ðü^ñÙ²wò®ü{z~µ
Éó¾ò³^ÎñÙ^ɾñ{ ü¶^þĺñÕaýÖÉóÄü¶. (8)

üÞ¯ñ]3¾É¾ðz{ò^Ñ VÙÖ²r. b ˆÉÒ¾ð‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (R±²r Rzºñ{ò3).

b2 ({ñü¶ºñÉû{Ù) {ñü¶ bÖópt] û^ñÑÓ^òÖ²r V±²r. b3 {ò3ȺñÊ{4c^Ñ =
{òÁÉñÎóºñÍÉñÙ~q]^¶ñÚɾð^Ñ.

c ý^ü¶üÄ = Þz3º:. d RÄ]ý^ = ¶ñÞíõÉó{¶ñÚ ²wµ. e PÙ×t = PÙýÖ]^ÙØ.

f ²r = P¾òhò±²r. ý^ü¶üÄ RÁ®~ýÉz~ Ä纵 û²×{ñ¾ð]a T^±²ó]ý^]^ñ^z
{òÁü¶Úòû^ñt]^üÉy¶óüÖ VÙص. g (Rɾð^Ñ Rzºñ{ò3) g2 ÈÁz{¶ñÉ~ - Qhñ¾µ.
ü“ã´4{¾ñÚ Rɾð^Ó]a Qhñ¾µ VÙûÚÙÚòà ü“ãòÉóãºz{òà ü“ãzÉñ°-
²¶ñÚ ¶c^3Òñ“ñÞ¯ÈÁz{ò²¾¾ñý^ºóüÖ VÙÖ²r. (Qý^ºóüÖ) Rɾð^Ñý^ü¶üÄ
RÁ®~ ²¾òý^ºñüĺóüÖ ý^ü¶üÄ Rz{òÁü¶Úò û²ÕØ íõÉó]^òÖû{ÙÖ²r. g2 ÈÁz{µ
= ÉþÒºžµ. h ²r VÙØ - {òÁü¶Úòýºg ûhñÃÇü¶ñ VÙÚ (²r^vt Rzºñ{ò3).
²r^vqÖó{òüº VÙØ - {òÁü¶Úòýº Þñèñz^¾òz{ ²rýº PÖóºñüºñ VÙÖ²r.
i ¶ÕýÖ±²r ²ñ^µ²vwò íõ É ó]a¶{òüÖ, R®{±²r^vt íõ É ó]a¶~. j R~^vt
íõÉó]a¶{ñ¹ RÁ]aü¶ñûÉÙÚ (Þ{3ñ ²“ðº®{ò RüÖ VÙØ). k {qÝ{2“cý^ýº
P°É{ò3z~ ²¾òï¾ò]^ò×¾ð (¶wò¯ôÄ Rzºñ{ò3). k2 ûÉÓz~ = “ðüÉ{¶ñ¹. '¯ôÄ'“±3{3µ
aÒò¾ðz{òýº Äèò]^òÖ~ VÙÖ²r. "ÉÒû¾ñÒòº ^ÚÄñÎó - Rý¾û²×{ ²ñµ³ü²ñüÄ
hôØý^ºñüÄ ÉÒÁ^òÖ ìÉñþÄýºÊýqº P]3¯òü²ñüÄ RÁ]^òÖ {òÁÉñÎóýºÊµ"
VÙØý¾. (7)

Vpqñµ²ñpt (ɾòÉþÒºñà Rzºñ{ò3). a í^3z~]^ñ^ T²^¾ò]a¶ÉÙ VÙÖ~ - ˆRÁ

¯òĵ žÙ ~º¾ð{Éó¾ðz{‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. a2 (ü¶^þĺñà R{ò) Þñ¶ñ®º{: "ÉÝzü¾w
^òµ ±¾üºñí¯µ" R{ò É]~µ PÊ]{zÉñz Þ¶õhô¯ÉÝzü¾w R{ò ²4ñÉ:.
228 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 8 ɾòÉþÒºñà aýÖÉóÃÄñ

[ɾòÉþÒºñÃ] ÉþÒûºÙØ - hca. (ž^z{òüÄ b ɾòýºÊýqº) c á²ñmhí®ºz{ñüÄ.

d [aýÖÉóÃÄñ± û²ÁžÎ]^ñÃ] e “zÁ]^ÒÒÉÃÄñ{ ¶ïñz ɯòºñüÄ; f ˆÞ ü^ ñüãñ 4 4

{ ñ¾ðz{¾ñâp¾ñxµ îÁ{ ºñ¯ò Ⱥ{ ñ¾ºz‰ VÙ^òÖ²rüº, g ˆí^ zÞ²ñ{ñÄÉóºz -

4 3 3 3 3

{ò ^ô “ðɾµ ±¾^µ²ºñ¶ñމ VÙ^òÖ²rüº. h [ɾòÉþÒºñà - û²ÁžÎ]^ñÃ] i ˆïÝü{¯

3 3

¾ñü¶w‰ VÙܶñü²ñüÄ. [Pqc^ñý¾] Pqc^ñÁvt “zÁ]^Ñ, Pɾð^þÒ. j [V¾òºÎĵ

³^Ì{ò] k V¾òºñ¯òÙØÑÒ P] ¯òºñÚ~ Pɾð^Ñ îÁ{ ºz{òüÄ ±¾üɓò]aµ²r U{ò.
3 3

l ² ºñ] ¯ò û^ñÓ®~µ²r ²vwò. Q“ð¾ò{Éóü¾ñ{ò ^þÒ]^ÎóºÌ{òÕØ l RÉþÒºóprüÖ.

4 3 4 2

m [RÁ¯òÄ žÙ ~º¾ð{Éó¾ðz{] n ²¾±ý²Êýqz{ñÚ ´¶óºóà žÙü² ÊvqñÚ ~ :^ zý{± 3 2

ü²ñ]^òÚ. o žÙü² ²órz~ ~ :^ ¯òɾðz{^Û¹± ü²ñÁ¶ÉÚòÙÖóz {þÄýº ü¯ñ˲q

3 2

ÉóprÁ]a¶ñ^òÃ, ²óÙþÚ VÚ]a VÙÜýqý¶û^ñvt ^ñ¾ðºû¶Ù? p á²ñmhí®ºü^ ñã- 4

¶ñ^òÖ R~{ñÙ p P°bľð ü^p^ Qýh±²prÁ±²~¶ñ¹, ±¾{òbľð žrý^]a üï~˶ñ-

2

ºóÁ±²û{ñÙÖóüÖ; q ˆü{ Éñ¯ñµ ÉÈÁü{ ü{í: ±¾Þñ{ “ðýhÉ üºñ^ò ¯ñµ‰, q ˆÞ

3 4 3 3 2

ü^ ñüãñ { ñ¾ðz{¾ñâp¾ñxµ îÁ{ ºñ¯ò Ⱥ{ ñ¾ºz‰ Rzºñ{ò Éz. r û²¾òºñÍÉñ¾ð

4 4 3 3 3

{òÁ¶^Ó]aµ Éóü“ãòz~ íõɯ¶ñºóÁ±²û{ñÙÖóüÖ R~. s (´cû^ñÑ Rzºñ{ò ) t áí¯^- 3

¾ñíÙ {òÁ¶^Ó]aµ Á]¶ówò±²ó¾ñpr]ažvqñÚ Éóqñ¹ {Ú]û^ñÁz{ò]aµ Tvqñý^-

ºñüÄ, Pɾð^ÒòÁÉÁµ û²ÕÖ ü²ÕýÖ ¯ñûÛÁz{òʵ YÁ^ñüÄ û²ÖüÉyû¶Ù^ò×Ñ:
b, c ˆÉ¾ò‰ - ûÞÒ®{3¾ðº¶ó{ò îÁ{ò3 ¯ò{4ñºñï (á²ñmhí®ºz{ñüÄ R{ò). 'á'“±3{3µ
- PÎý^gûhñÃÇ^òÖ~. d, e ˆaýÖÉóÃÄñ‰ VÙØýÉz~, ˆû²ÁžÎ]^ñÉ VÙÖ~]a
²4ñɵ (“zÁ]^Ñ Rzºñ{ò3). f á²ñmhí®ºü^4ñãµ ²4ºñÉïµ Éóü¾ñ{ò4^Ó]a
VÙܶ~]a ±¾¶ñwµ (Þ ü^4ñã Rzºñ{ò3). (Þ ü^4ñã:) 'R{3µ'“±3{3±¾üºñ^ 3µ
²vx¶Ã {gh2±3{3±¾üºñ^3µ ²vyý^ºñüÄ - ȺÉïó{²¾ñ¶¾ð“z{òüÄ ü¯ñ]a
VÙØ îÁ{3ºµ. ²ñvq3Éñ{ò3^Ñ “c^2z4ɯò ²vwòÚ P¯®{¾µ ˆÞ ü^ 4ñã:‰
VÙØ RÁ®{ñǵ - á²ñmhí®ºz4ɯò VÙüÖ Qhñ¾ðº¾ð]a ÉóÉèò{µ. R~ -
É®{Éóqµ Vcaµ ^vtû^ñÑÉ~. g ±¾¶ñx®{¾µ (í^ 3z R{ò). h, i ÉþÒºóÜýqº
û²ÁžÎ]^ñà VÙÛü{ RcdüÚ ûhñÃÇÉñÙ VÙûÚÚÚòÃ; zÁ{ôºñz3ɺz~]aµ
±¾üºñí¯µ (ïÝü{¯ Rzºñ{ò 3). Rca "ïÝü{¯ “ü¾w VÙ^òÖ~ - ^¾w-
zÁ{ôºñz3ɺz~]aµ z3Áâqñ®{µ" VÙØ ûhñÃÇɾð. ŠSprüÄ ˆ“ü¾w‰ VÙØ
Pz 4ºñï¾ò]^üÉyµ VÙØ ²4ñɵ.‹ j, k V¾ò³^ U{ò VÙ×à ü²ñ¾ñü{ñ, ˆPÎĵ‰
VÙ²ñûÚÙ VÙÚ (V¾òºñ¯òÙØÑÒ Rzºñ{ò3). j "³Òòºµ²Îµ" VÙ×±ü²ñüÄ Pµ
VÙÖ~ - hñ¾òýºgûhñÃ. l {ñz²¾ðºµ (²4ºñ] 3¯ò Rzºñ{ò3). l2 RÉþÒºópt VÙÖ~ -
hñt(dØtÞ). z4É®º¾ðz{2µ, RÉþÒºópt VÙØ; ÉÈûÉñÕ×]^ò R®{ hñt(dØtÞ). R~ ü¶üÄ
Þùݲâqµ. ÉþÒ VÙØ - á²ñmhí®ºµ VÙØ Ýɲ 4ñÉñ¾ðz{2µ. ºz3Éñ, ÉþÒ =
¸c^òÕaÎÃ, “c^2žµ. m, n RÁý¶ = û²Áý¶. o {ñz²¾ðºµ (žÙü² Rzºñ{ò3).
žÙü² ²órz~ = Q{ò 3{ Q¾± 4º. p ˆaýÖÉóÃÄñ± û²ÁžÎ]^ñÉ VÙØ -
á²ñmhí®ºz4ɯòýº ɾðwò±²ñÙ VÙûÚÙÚòÃ; P~ {4ñ¾^¶ñý^ºñüÄ Pzý{
Qýh±²pt ɾðwò]^ò×Ñ; QÛÃ, P~ ˆû²ÁžÎ]^ñÉ VÙØ - ²3ñ{4^¶ñºÙü×
RÁ±²û{ÙÚ (á²ñmhí®üºzºñ{ò3). ºz3Éñ, á²ñmhí®ºz4ɯò Éóü¾ñ{ò4¯ò¾Þ¯-
¶ñz¾z{òüÄüºñ T²üºñ^ò3±²û{ÙÚ (á²ñmhí®ºü^4ñãµ Rzºñ{ò3). p2, q P°bľð
Qýh±²tý^]aµ ±¾{òbľð žrý^]aµ üï~ VÙ^òÖ~]a ±¾¶ñwµ (ü{3Éñ¯ñµ
Rzºñ{ò3). r R±²r RÉþÒ±ü²ñüÄ "á²ñmhí®ºz4ɯò {4ñ¾^µ" VÙØ Qýh±²pqü²¾ð
Tvüqñ VÙÚ (û²¾òºñÍÉñ¾ð Rzºñ{ò3). s (´cû^ñÑ Rzºñ{ò3) ¯ñghòºñ¾ð{òÁû¶ñÎó.
Pɾð^Ñ YÙüÖ Pü²èò]^, Rglr]û^ñtz{ ¯ñghòºñ¾ð{ñµ R¾výqʵ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 8 ɾòÉþÒºñà aýÖÉóÃÄñ 229

uR~ ² pq¾ð PÁÒògûh¹º ¯ñÙ ü^püqق VÙØ u ²óÑþÒ PÁÒògûh¹É¾ð. v hòk²ñÄÙ

4 2

ÝɺµÉ¾z{òüÄ ±¾ÈÁz{ÛÚü²ñ~ Á]¶ówò±²ó¾ñpr, RÈÉÒÉóüÄ ]ÁâwÙÉ®~

ž^c^ñprÕÖóÄÛ^òà ¯ñÙ ²óýÎüºÙ‚ VÙÚ, PÉÑ ^Äc^òÚ Þ¶ºz{òüÄ ³ÖgühñþÄ-
ºóüÄ ¯òÙØ á²ñmhí®ºzý{ v žÎ]^, P~ v Éñ¾ñg ûhÉó±²pq~; ¾ñÉwÙ ¶ñºñ-
2 3

“ò¾ÝýÞ] ^ñprÚü²ñ~ ²ó¾ñpr v {t¶ñÖ, PÈÉÒÉóüÄ ìºñü^ ñãµ v Éñ¾ñgûhÉó±-

4 4 3

²pq~; w PÈÉóÁɾð Éóqñʵ {Ú]û^ñÁz{ò]aµ Tvqñý^ºñüÄ, R¾vtµ YÁ^ñüÄ

û²ÖüÉyû¶ÙØ Qýh±²t^ò×ÒñºóÕØ w RÉÑ. x [û{¾òɾòº Rzºñ{ò ] y ² ñ¾{Þ¶¾zý{
2 3 4

y žrº¯qz{òÚ²rýº] ^ñvý^ºñüÄ, y {c^þÒ ~ ¾ðìünº¾ñ^ ¯òþÚz{òÁ±²ñÁ¶ñ¹±

2 3 3

´¶óºóà ^ñòñÉñý¶ºñà ɮ{ y ~ ¾²ó ¶ñ¯zý{ ÊýqºÁ¶ñÚ Áz ¾Ù û{ñq]^¶ñÛ¾ð

4 3 4 3

y ² ] ¯ñ²ó ¶ñ¯¾ñ¹]û^ñvt y É®~ ÉóÏ®~ Wz~µ²rºñÚ ²¾®{ ³^ýÎÊýqºÉÙ

5 4 3 4 6

y YÁ û^ñkaz{ò¾Ñ RÁ®{û{ÙÛ, {òÁ±²ñÕ^qÅà YÁ¸þÄ y kÉ×{òüÖ; P±²rüº,

7 8

Rɾð^Ñ Wz{ñ¯òÙ×à Wz{òÚÉóqµ z PÒ˲pt Wz{ñ{Éóqµ ¶ómkµ²rºñÚ

³^ýÎÊýqºÉÙ. a [^ɾñ{ Rzºñ{ò ] b PÉÙ ÉóÁµ²ñü{ ¯ñüÚ Ttz~ žhòʵ²rºñÚ
3

ü¶^þÄ VÚ]a VÙûh¹º? c Týq¶ñ×{ ²¾òÉpqcû^ñvt ^ñ¾ðºû¶Ù? d ¾è^Û¹z{ñÙ

É®~ ³^Ͳýqz~± ü²ñÁ^òÖÉÙ, Rz{þÄýº ¾èòz~ ÉÁµ ³^Í üÉvqñ, P~
{Éó¾ð®{ñà ÉÁµ PÉz ºµ ɾ Pý¶Êµ‚ VÙÖóÁ®{ñÛ^òÃ, ¯ñÙ VÚ]a PÉz º¶ñµ²r
3 3

²¾òÉpqµ ü²wòºóÁ]^üÉñ? e [ɾòÉþÒºñÃ] f Éñºñr f Éñ¹]^ý¾±²ÕýÖ f Ptz~øx^ 2 3

Pü²èò]^òÖ²r VÙ? VÙÚ (áí¯^¾ñíÙ Rzºñ{ò3). u R~ = RÈɾðz{2µ. u2 ²óÑþÒ

PÁÒògûh¹É¾ð VÙÖ~ - Éq]az {òÁÉõ{ò±²óÑþÒ Éñ¾ðzý{. v Rɾð^Ñ Qýh±²pq~-
{ñÙ V±ü²ñ~ VÙÚ (hòk²ñÄÙ Rzºñ{ò3). v2 žÎ]^ = z4ɯò Vϵ²r ´¾ò]^.
v3 Éñ¾ñ = É®~. v4 {t¶ñÖ = ]üē±²q. w T]{zý{ ±¾]Á{z{òüÄ üh¾ð ] ^ò×¾ð
(PÈÉóÁɾð Rzºñ{ò3). w2 RÉÑ - QvqñÑ.

y, y 5 (² 4 ñ¾{Þ¶¾zý{ žrº ¯qz{òÚ²rýº] ^ñvý^ºñüÄ) VÙÖ~]a -

(²4] 3¯ñ²ó4¶ñ¯¾ñ¹) VÙÖzü{ñüq P®Éºµ. y2 žrº = Q®{¶ñ^. x, y3 ˆû{¾òɾòº‰
VÙÖ~]a ±¾ñ{ô{ò^ñ¾ðz{2µ P°²²®¯¶ñý^ºñüÄ {ñz²¾ðºñ¾ðz{2µ ({c^þÒ Rzºñ{ò3).
y4 (~3¾²ó4¶ñ¯zý{) "¯ñc^Ñ ü{ɾð ^ ÒÙü×?" VÙ^òÖ ~ 3¾²ó4¶ñ¯zý{ VÙÖ²r.
y6 ²wò®~ = üÞÉóz~. R±²{ 3ÝÉñ¾Ýºµ (² 4 ]3 ¯ñ²ó 4¶ñ¯¾ñ¹]û^ñvt É®~
ÉóÏ®~ VÙÖ~). y7 ˆÉó¾ò‰ VÙÖ ²{3z~]a z3Áâqñ®{žü^2¯ {ñz²¾ðºµ (YÁ û^ñka
Rzºñ{ò3). û^ñkaz {ò¾Ñ VÙØ - ¶“^Þ¸ïzý{g ûhñÃÇ^òÖ~. ˆP¶¾¾ð‰ VÙØ -
{ò¾þÒ ÉóÉèòz~. y8 kÉ×{òüÖ = ü“ñãòºñ{òüÖ. z PÒ˲pt = aýÖ˲pt.

a, b, c ˆü¶^þĺñÉVÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ - b PÉÜtz~ žhòz~]û^ñqñü{,

¯ñüÚ žhò]aµ²r Tt]^òÖ ³qýɺñà VÙÚ ±¾üºñí¯µ Tvt VÙØ ž®{òÚ
û²ñÁÑ; c R¾vqñÉ~ - PÉܵ {ñܵ ¶ñ×r Tqñ{ ³qýɺñà VÙÚ ±¾üºñí¯µ
Tvt VÙØ. a, c RÈÉó¾vqñ¶¾ðz{2µ (Týq ¶ñ×{ Rzºñ{ò3). b, c ºz3Éñ, Éóɾwµ
(Týq ¶ñ×{ VÙØ). Týq¶ñ×{ - ¶ñ×r Tqñ{ VÙÖ²r. d ²2Å{ñ¾ðz{2µ (¾è^Û¹
Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ¸Ù×µ {ñz²¾ðºµ (¾è^Û¹ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ¯ÃÄ ³qýÉʵ
Ttz{òÁ]^üÉñ VÙÖ²r. {ñz²¾ðºz3ɺµ VÙÚ˶ñµ.

e, f RÙÚµ hòÄ P¾ðz{2Éóü“ãµ ûhñÃÇÉ{ñ^, ²ñprÙ ¯tüÉ hñt(dØtÞ)]^þÒ PÁÒòg

230 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 8 ɾòÉþÒºñà aýÖÉóÃÄñ

ËýqºÉÙ. f V{ò¾ò^Ñ f žt^òÛÃ, RÉÙ{ñÙ Éñ¹]^ý¾ºóüÄ RÁ®~ ²vyµ

4 5

f Q¾ð±²¾Ézý{] ü^pt V{ò¾ò^Ñ f žÏ]^ñºñ^ PÉóʵ²rºñºóÁ]aµ. P®{:³¾z{òÇÑÒñ¾ð

6 7

Vc^ÑÉñ¹³aühñÕýÖ± ²Öóz~ íõÉóºñ¯òÙ×ق VÙØ žýÖ±²pqñÃ, PÉÙ f Éñ¹Éóqñg

8

hñ{ò ûºÙÚÄñµ²rºóüÖ RÁ±²~. g Zýhʵ YÒòʞýqºÛ¹ V{ò¾ò^þÒ g U{±²Ö]aµ

2

²r ²vwòºóüÖºóÁ±²~. PÃÄñ{ h QÍÉñ¾ð^Ñ h b¾òºü¾ºñ^òǵ h {rº¾ð h ^Ï®{¾ð

2 3 4

VÙÚÄñ¹, RÉþÚ±ü²ñüÄ h ÞùãòÊýqºñ¾òÃþĺóüÖ. i ¶¾c^Ñü²ñà Éź û¯mh¾ñý^-

5

ºñüÄ V¾òºÎĵ³^ i U{ò]û^ñÓz{òÚ²r. R±²r Q“ð¾ò{¾èwµ ²vwòÚÉÙ

2

ÉóÁµ²ñ{ j ü¶^þĺñà VÚ]a VÙÚ ±¾üºñí¯žvt? (8)

ûh¹{ñà ²ñprà {ñz²¾ðºµ û{¾òºñû{ÙØ {òÁËÑÒµ²ÕÖó, ²ñpt]^¾ðz{2µ žr®{-
Éóqz{òüÄ {ò¾òºptµ ²ü{ 3ñ²ñ{ 3ñ¯µ ²vwò PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ɾòÉþÒºñÃ
Rzºñ{ò3). f Éñºñr = ÉñºóüÄ RÁ±²ñܵ, Éñ]3²3Äz{ñüÄ íºó]^òÖ ÉñhñÄܵ.
f2 Éñ¹]^ý¾±²ÕØ = P{4¾žµ, ^3r3àý¶Êµ. f3 (Ptz~øx^ TýqºÉÙ) Ptz~øx-
É~ - RÄ]ý^]aghòÄÉñ^ àý¶ýº± ²ó¾òz~Éótɾð^Ñ. P±²rüº Éñ¹]^ý¾±-
²ÕýÖ, Ptz~øx^ - QÞ®¯íõɯ¶ñ^ TýqºÉÙ VÙÖ²r. f4 V{ò¾ò^Ñ = “zÁ]^Ñ.
f5 žt^òÛà = Þ®¯ò]Áâq¾ñÛÃ. f6 Q¾ð ± ²¾Éµ = Q¾Éñ¾µ. f7 žÏ]^ñºñ^ =
û¶z{òpq ^ñºñ^. f8 Éñ¹Éóqñghñ{ò = Éñ¾ðzý{ûhñÃÄ PÖóºñ{ÉÙ VÙص, Éñýº
Éóqñ{ÉÙ VÙص. g ˆÉ¾ò‰ VÙÖzý{ʵ, ˆû²ÁžÎ]^ñÉ VÙÖzý{ʵ ^qñèòz~
(Zýhʵ YÒòʵ VÙÖ~). hñt(dØtÞ)Ë]^¾ðz{2µ; ZýhÊýqºÙ VÙØ - Éñ¾ðzý{
ûhñÃÄ ÉÃÄÉÙ VÙص, YÒòÊýqºÙ VÙØ - ü{íÝÉó VÙص û^ñÑÉ~. Rz{ñÃ
üÄñ^z{òüÄ YÁÉÙ Éñ¾ðzý{ûhñÃÄ ÉÃÄÉÛÛà ü{íÝÞù RÙÖó]ü^ºóÁ]aµ;
ü{íÝÞù Tvqñ¹ Éñ¾ðzý{ûhñÃĶñpqñü{ºóÁ]aµ, P±²rºÙÖó]ü^ ZýhýºÊµ,
YÒòýºÊµ TýqºÉÛ¹ VÙÖ²r. g2 U{±²Ö]aµ²r = U{òÛà ²Ö®~ü²ñµ²r. h
PÃÄñ{ QÍÉñ¾ð ^ þÒ±²ÕÖ á²ñmhí®ºz~]a Q{ò 4]ºµ Wû{ÙÚ (PÃÄñ{
Rzºñ{ò3). h2 b¾òº¾ð = Þú綳3z3{ò4^Óµ, {ôçw¾ð^Óµ. h3 {rº¾ð = ^3ý{3ʵ,
žâ^¾Áµ. h4 ^Ï®{¾ð VÙ^òÖ~ - á“ñ¾ðc^3zý{. hñt(dØtÞ)Ë]a h±²ý¾^Ñ VÙÖ²r.
h5 Þùãò VÙØ - ìnñ¯žµ, ~þÒʵ, Äìýíʶñµ. i U{ò]û^ñÓz~^òÖü²ñ~ ¶¾z{ò-
üĺñ^ üÉvqñüÉñ VÙÚ (¶¾c^Ñü²ñà Rzºñ{ò3). j ü¶^þĺñà = ^ñmhôa3wz{ñÃ.

(ü^ñc^ÄÁµû²ñÎóà ¶ñÅÁmühñþĺóà û^ñÙýÖ^Ñü¶Ã, ~øcaû²ñÙ¶ñþÄ-

^üÒñt TqÛ¹¯òÙØ ~øca^òÙüÖÙ, ´cû^ñÑ {òÁž^z~ ¶tz~ø{òº hcû^ñÅʵ,
hñ¾ðc^Éóà ¯ñûxÅʵ {þıû²¹É~ VmnñÙØû^ñüÄñ) ü^ñca = ÈÁè-
Éóü“ã:. P{òÜýqº ´ÉñÚ~ Pľñ¯òÙØÑÒ û²ñÎóþÄÊýqz{ñÚ {òÁ¶ñÅÁm-
ühñþĺóà ¯òÕ^òÖ û^ñÙýÖ^ÒòüÄ ¯ñÄñ¯òÕ^òÖ ´¶ñþÄ^üÒñüq ÞzÁý“ºñ¹]
û^ñvt ¯ñÄñ¯òÙüÖÙ; û^ñÙýÖºñý^ºñüÄ PÎ^¾ð]aµ Tر²ÙÖó]ü^, ¶~ý¾-
ºóÄÙÖó]ü^ {òÁ¶ñÅÁmühñþĺóüÄ RÁ]ý^ºñüÄ ýhɾð ] a± ³]û^t]^±-
ü²ñ^ñý¶ºñüÄ Áz¾Ü]aµ Tر²ÙÖó]ü^ RÁ]ý^ºñǵ, Rzý{ {ò¾ðº]a]^Óµ
ˆº{ô3º“ò^2¾ñ^3{ñµ ““ò^Äñµ ~ “ñ^2ñµÁ^3ñ ¯ò¾ôçº ï¾ü“^2¾ô²4ɯ¶ñµÁ“®{Ý{{:…
ݱÁ“®{ò ¯ ïó ü{3É{ñ®{¾Þ¶ñ“ð¾òü{{ò ݳ2qµ Þ Wã Þù¶ïñ{Á¾ðɯ^ò¾ò¾ð-
]3Áïµ á²ü{:‰ (Þù.²3ñ.Ý{üÉ 7) VÙ^òÖ²rüº "ü{3É{ñ®{¾Ý²¾ð“žýqº~" VÙØ
ݲ¾ð “ òºñý¶ºñǵ, ¯tüÉ ¯òÙØ ¯ñǶñ±ü²ñüÄ; ² 4^ 3Égüh 2ã¶ñý^ºñüÄ
ÞµÞñ¾ò^Ó]aµ Tر²ÙÖó]ü^, ü“ãòºñÚÉÙ ÉóÁµ²ñý¶ºñüÄ PÉÜ]aµ
Tر²ÙÖó]ü^ ɾðz{òºñ¯òÕ^òÖ VÙÜýqº Q¾ðz{ò {ôÁµ²r; PÎ^òº {òÁž^z{òüÄ
ýÉz~ø{òº “c^2z{òÜýqº z4ɯòʵ, á“ñ¾ðc^3z{òÜýqº z4ɯòʵ É®~ ^òptÉ-
û{ÙØû^ñüÄñ. "û^ñÙýÖ VÙÖ~ - Ét^òüÄ, 'ü¾Ä' VÙ^òÖ ÈÁèz~]a±ü²¾ð"
VÙØ ±¾Þñ{ò3z{ÁÒòÛ¾ð. "ü¶^þÄ - ²¾òÉpqz{òÙ ü¶Õ^ptµ ^ñmhò; ²¾òÉpq¶ñ^˶ñµ"
VÙØý¾.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 9 ü¶^þĺñà aýÖÉóÃÄñ 231

YÙ²{ñµ²ñpt. Q“ð¾ò{Éóü¾ñ{ò ºñÚ ÉñwþÚ PÎóºgûh¹~, a Þ¾ðÉÁµ TìíõÉó]aµÉÎó

4

ûºvy¶ÉÙ ÉóÁµ²ñ{ Tqµ³û^ñvt ^ñ¾ðºû¶Ù? VÙ^ò×Ñ.

ü¶^þĺñÕaýÖÉóÃÄñ û¶ÅËÕÖÉ^ÄÃaÃ
ü²ñ^¶^ѳ^Íz{®ý{ ÉóÖÃÉñwÙ³º®~wòz~
¯ñ^¶óýhz~ºóÃÉñÙü²ñà TÄû^ÃÄñµ¯Ùû^ñtc^
üºñ^þwÉñÙ^ɾñ{ Tqµ²óÛÕaýÖÉóÄü¶. (9)

b [ü¶^þĺñà aýÖÉóÃÄñ] c Týã]a] býÖÊýq PÎ^òº{ñºóÁ]aµü²ñüÄ^ñv‚

VÙܶñµ Éc^ò±³¾z~¯µ²ó. d [û¶ÅËÕÖ] e µÁ~ Ýɲ ñýɺñÊÑÒñÑ. f ²ó¾ò®~ 3 4

{ÚòºóÁ]^±û²ñ×{ÉÑ. g [P^ÃPÃaÃ] h P^ÙÖ ¯ò{µ² ±¾ü{ “zý{ ÊýqºÒñºóÁ]ý^. 3 3

[ü²ñ^¶^Ñ] ü² ñ^ üºñ] ýººñÚ û²v²óÑþÒ. [³^Íz{®ý{] Týã]a± ²ó{ñÉñÚ

4 3 3

i Éñ¾ð z ý{±²ñpqñÇÑÒ ³^ýÎÊýqºÉûÚÙÜ{Ã, û“Ò¾ðºÉõ¾ðºñ{ò ^ÒñÇÑÒ 3

±¾ý{ ýºÊýqºÉûÚÙÜ{Ã. [ÉóÖÃÉñwÙ] j ¶ót]ý^ÊýqºÉñwÙ. k YÁ ü{ Éý{

2 3

Þ®¯ò{ò ºóüĺóÁ®{ñà Þzɵ Tz ¾ò]{¶ñºóÁ]^]^qÉ{ñºóÁ]a¶óüÖ VÃÄñ¾ð]aµ;

4 3

PÈÉÒÉóǵ Êz { ^vu {ò ɾðz{ò z~ VÚ]a V{ò¾òºñºóÁ±²ñûÛÁÉþÚ] ^ñpqüÉyµ‚

3 4 3 4

VÙØ üÉvr]û^ñÑÓµ²rºñÚ û²Á¶ót]^ÛÚÉÙ. [l ³ºµ l ~wòz~] m RÉÙ 2

m PÖ] m ý^ÉómhòÛÙ VÙØ ^¾zý{] ^Îóz~ÉópqñÙ. n {þÄýº ºØz~ýÉ]^üÉvtc

2 3

aýÖÊvqñºóÁ]^gûh¹ü{ʵ, Týã ²ózÁïõý¯ºñ^ûÉñvx~‚ VÙØ Tºóý¾

¯òØz{òýÉz~]^Îóz{ñÛºóÕØ. o [¯ñ^µ Rzºñ{ò ] p ² ñwÜýqº ³ íɯzý{z ~wòz{
3 3 4

²óÙ²ñºóÕØ, p ü² ñ^ z{òà û²ñÁ®{òÕØ. ~ºóÃÉñÙü²ñ VÙ²ñûÚÙ? q PcdÚÙü×

2 4 3

YÙ²{ñµ²ñpt (ü¶^þĺñà Rzºñ{ò3). a Þ¾ðÉÁµ TìíõÉó]aµ ÉÎó Vvyµ VÙÖ~

- ˆüºñ^þwÉñى VÙÖzý{±²ÕÖ.

b, c ¾ñí^®ºý^^Ó]a "³qýɺñà aýÖÉÕÖóÁ]^ò×Ñ" VÙ^òÖ ü{ÕÖ¶ÃÄñý¶-

ºñüÄ, ˆü¶^þĺñà aýÖÉóÃÄñ‰ VÙ^òÖÉó~]a - PÃÄñ{ñ¾òÕ^ñprà býÖÊýq-
ºÎ^ñà aýÖÉÕÖóÁ]^òÖÉÑ VÙØ û²ñÁÒñ^üÉyµ VÙܶzý{ Q±{ÞµÉñ{3z-
{ñüÄ {3¾ð“ò±²ó]^ò×¾ð (Týã]a Rzºñ{ò3). d, e ˆû¶ÅËÕ։ VÙÖ~]a “±3{3ñ¾ðz{2µ
(µÁ~3Ýɲ4ñýɺñ¹ Rzºñ{ò3). d, f {ñz²¾ðºñ¾ðz{2µ (²ó¾ò®~ Rzºñ{ò3). b, d, g Q^,
²{3z¾ºz{ñǵ - Y±²þÚºÎ^ñǵ, Qz¶a3wz{ñǵ, ²ÁÉz{ñǵ aýÖÉÕÖÉÑ
VÙý^. h P^ÙÖ = Éó“ñĶñÚ.

i Éñ¾ð z ý{±²ñpqñà = ûÄÒ^ò^Áýqº Éh¯z{ñÃ. j, k ¶ót]^òÙ ^ñâq 2ñ´4¶ó (YÁ

ü{3Éý{ Rzºñ{ò3). m ¾üÞñ]{ò (RÉÙ Rzºñ{ò3). m2 PÖ = Pzº®{µ. m3 ý^Éómký^
= Tz3{4{Ûý^ʵ, ý^^þÒ ²3ïùÉñ^ TýqºÛý^ʵ. n Þµï¾òºñ¶Ã ³º®~wò±-
²ñÙ VÙûÚÙÚ ({þÄýº Rzºñ{ò 3). ºz 3Éñ, ^ò¶¾ð z { 2µ Pz¾ Tãñ²ó 4¶ñ¯µ
Rzºz¾ñï ({þÄýº PØz~ R{ò). l, o, p ˆ³º®~wòz~ - ¯ñ^¶óýh‰ VÙÖ
²{ 3güh¾ð z {ò]a {ñz²¾ð º µ (ÉñwÜýqº Rzºñ{ò 3). l 2 ~wòz{ = ^ 2vr 3z{.
232 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 10 Tqµ²óÛà aýÖÉóÃÄñ

ûÉÙÚòÃ, [TÄû^ÃÄñµ r ¯Ùû^ñtc^ r üºñ^þwÉñÙ] RÙڞµ ² ñwÙü²ñÃÉñ¾ð

2 3

V{ò¾òpqñÁvqñ^òà Pɾð^þÒʵ ¯ò¾ßz~, ûÄÒ^ò^¾ð ¯µý¶üº ²ÕÖó] s ^ý¾¶¾µühÁµ

Éó¾ü^ü{ñ? VÙØ Rzý{üº hò®{òz~]û^ñvt üºñ^ ¯òz ý¾ ²vx¯òÕaµ. t [^ɾñ{]
3 3

u R±²r VÃÄñ¾ð²]^Åǵ ²vyµ u ²¾òýÉ PÉÙ VÙ²]^ÅüÄ ²vxü{ºóÁ]^,

2

¯ñÙ VÙÜqµý²] u ^pr]û^ñvt ^òq]^üÉñ? v PÉÜ]^ñ^] ^vq Tqµ²ñºóÕØ,

3

RÉÒ~. v PÉÜ]a TqÄñ^ÉóüÖ RÉÑ{ñÙ Rzý{ ÉóÁµ³É~. w PÉÙ {ñÙ {ÙÜqµ³

2

ˆ² ]{ñ¯ñµ‰ VÙÖóÁ]a¶ñü²ñüÄ ü“ãò]^ñ^] ^vq Tqµ²ñºóÕØ, R~.

4
(9)

²z{ñµ²ñpt. ž{Õ²ñprÕûhñÙÚ “ôÄa wzý{ʵ Éóü¾ñ{ò ¯ò¾Þ¯zý{ʵ ûhñÃÅ,

3 4

PÉÙÉóÁµ²ñ{ Þzý{ºñà VÙÚ ^ñ¾ð º žvt? VÙØ T²]¾¶zü{ñüqüh¾

T²Þµï¾ò]^ò×Ñ. a Tqµ²óÛÕaýÖÉóÃÄñ ˺ó¾ð²ó¾ò®{ ¶þÄz~vqµ ^òq®{Úü²ñÃ
~wò²ÄÉñ Pk¾¾ðaÎñ® ~wòz~‚ VÙÖz{ñà - ˆ¯ô×aµ²rºñ^ ¯òÁ¶óz~±²ýq û{ñpq‰
VÙÖzý{g ûhñÃÇ^òÖ~. {qµ³ÚÄhýqžrºÙ {ÚòûºñÁbÖ¶¾ð ® ~ýÖʵ
Tqµ³ýqºñق VÙÖz{ñà - ˆb×Óµ {ÚòÊqµ²Ù‰ VÙÖzý{g ûhñÃÇ^òÖ~.

Tqµ²óÛÕaýÖÉóÃÄñ Tºó¾ð²ó¾ò®{¶þÄz~vqµ
^òq®{Úü²ñÃ~wò²ÄÉñ Pk¾¾ðaÎñ®~wòz~^®{
{qµ³ÚÄhýqžrºÙ {ÚòûºñÁbÖ¶¾ð®~ýÖʵ
Tqµ³ýqºñÙ^ɾñ{ Tºó¾òÛÕaýÖÉóÄü¶. (10)
p2 (ü²ñ^z{òà Rzºñ{ò3) hñt(dØtÞ); ²2wòü{ 3ïz{òǵ, ü²4ñ^3z{òǵ. q PcdÚÙü×
VÙÖ~ - ¯òz 3 ý¾ ²vwÉóÃþÄüºñ VÙÖ²r. r, s ¯Ùû^ñtc^ = ¯Ù×^
Q“ð¾ºó]aµ²r. s ^ý¾¶¾µühÁµ = ¶¾µ ^ý¾ühÁµ. ¶¾µ = ¶¾]^ĵ; Zqµ VÙÖ²r.
Rz{ñà - "TìíõÉó]aµ Éó¾ü^ü{ñ?" VÙØ {ñz²¾ðºµ.

r 2, t, u ˆüºñ^þwÉñى VÙÖ ²{3zü{ñüq ˆ^ɾñ{ Tqµ²óÛÉ VÙÖ~]a Þc^3{ò

(R±²r VÃÄñ¾ð²]^Åǵ Rzºñ{ò 3). u2 ²¾òË = Ýü¯ïµ. u3 ^pr]û^ñvt =
ü²wò]û^ñvt VÙÖ²r. v ˆÉóhòz¾ñ ü{3ïÞµ²z{ò:‰ Rzºñ{ò3±²rüº VÃÄñÁýqº
Tqµ³µ {{ 3¾ð z { 2¶ñ^ ÝÁâq¶ñºóÁ]^gûh¹ü{ Pɾð ^ Ñ { 4¾òz{òÁ®{üÉñ²ñ{ò
RÉÓ]a {4¾ò]^ûÉñvxü{ñ VÙÚ (PÉÜ]aqÄñ^ Rzºñ{ò3). v2 RÉÑ{ñÙ
VÙÖ~ - PÃÄñ{ñý¾±ü²ñüÄ PÖóºñ{òÁ]ý^ºÙÖó]ü^, "{{3¾ðz{2¶ñ^ ÝÁâqµ"
VÙØ PÖóʶóÉÑ{ñÙ VÙÖ²r. v (PÉÜ]aqÄñ^) {{3¾ðz{2{ºñ, {gh 2¾ô¾{ºñ h
VÙÖ²r. "PÉÜ]a “¾ô¾{ºñ ü“ãµ" VÙÖóüÖ VÙØ Ýɲ 4ñɵ. w {ÙÜqµý²
"PÉÚ~" VÙÖóÁ]aû¶Ùܶzý{ z 3Áâqñ®{z{ñüÄ ^ñpt^ò×¾ð (PÉÙ{ñÙ
Rzºñ{ò3).

"ü¶^þĺñà = TýqºÎ^ñÃ. û¶ÅËÕÖ = P¯òÁz3{4Þµ“ðüÄãz{ñà ɮ{ ~Éphòýº-

Êýqº. ¯Ùû^ñtc^ = Ýɱ¾ñ±{òºñ^òÖ ¯Ùý¶ºóüÄ Y~caµ²r. üºña = T²ñºµ"
VÙØý¾. (9)

²z{ñµ²ñpt (Tqµ²óÛà Rzºñ{ò3). a ž{Õ²ñprà ûhñÙÚ “ôÄzý{ʵ Éóü¾ñ{ò4-

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 10 Tqµ²óÛà aýÖÉóÃÄñ 233

b [Tqµ²óÛà aýÖÉóÃÄñ] b Pk¾¾ðaÎñ¶ñºóÕØ. c Tºó¾òüĺñºóÕØ, aýÖÊvqñ^òÃ

2

TÑÒ~; d Tºóý¾zü{¹z~ Tqµý²ÉÒ¾ðz{òÁ®{ɾð^Ñ ¯òzºÞµÞñ¾ò^Òñ¹±ü²ñ¶óz{þÚ-

ºóüÖ. e [Tºó¾ð Rzºñ{ò ] f Þ±¾ñwÛ¹]û^ñvt Þmh¾ò]^òÖ ²¾ðÉ{c^Ñ R®z ¾Ùý^ºóÃ
3 3

Éì¾ñÊ{ z{ñüÄ ²Ä b×µ²r f ~wòÊvt ^òq®{ñÕü²ñüÄ PÞù¾É¾ð]^ zý{± ²Äb×µ²r

4 2 3

~wòz~ T^®{ñÛºóÕØ. g Tºó¾ð²ó¾ò®{ ¶þÄz~vqµ ^òq®{Úü²ñà - Tqµ²óÛÃ

aýÖÉóÃÄñ - Pk¾¾ðaÎñµ - ~wò²ÄÉñ - ~wòz~^®{. h ˆü{ Éñ¯ñµ { ñ¯Éñ¯ñmh 3 3

Þñ¶ñ®ºµ‰ VÙ^òÖ ±¾ñ±{ò VÃÄñ¾ð²]^ÅǞvqñºóÁ]^, Rɾð^Ñ Q“ð¾ò{Éóü¾ñ{ò ^т 4

VÙܵ Q^ñ¾z{ñüÄ Rɾð^þÒ ¯ò¾ßz~, Q“ð¾ò{Éóü¾ñ{ò ^þÒ PÖ±û²Õü׶óüւ 4

VÙÖz{ñüÄ T^®{ñÛºóÕØ. i [{qµ³ÚÄ Rzºñ{ò ] j {òÁü¶ÚòºóüÄ Rqcû^ñt]^gûh¹ü{,

3

R~{ÙþÚ a w¶ñ^ T²²ñ{ò ]aµ²rºñºóÕØ, Pɾð^Óýqº ~ ¾ð¶ñ¯µ. k P²ó ¶ñ¯“ú®º¾ð

3 3 3 4

Pþwº]^qÉ Tqµ²óüĺñºóÕØ P²ó ¶ñ¯ò^Ó]aµ Rqcû^ñt]^òÖ~. l ¶ó]^¯ô¾ðûÉÑÒzý{-

4

Êýqz{ñÚ ^cý^ýºz {Ù íýqºóà W^ü{ “z{òüÄ { ¾ò]ý^ºñÃÉ®{ P²ó ¶ñ¯zý{Êýqº

3 4 4

Áz ¾ÛÚÉÙ, l ²ó¾ñpr {òÁ¶ñ¾ðýɱ ²ÕÖó RÈÉóqµ VÙ RÁ±²óqµ‚ VÙØ P²ó ¶ñ¯òz-

3 2 4

{òÁ]a¶ñü²ñüÄ, YÁ²ñ¾ð“ðÉzý{± ²ÕÖó RÈÉóqµ VÙ RÁ±²óqµ‚ VÙØ P²ó ¶ñ¯ò]aµ 4

²r PÉÜ]a Rqcû^ñtz~]û^ñvrÁ]^òÖ {òÁü¶ÚòýºÊýqºÉÙ. m [^ɾñ{ Rzºñ{ò ] 3

n R±²r û²ñ~ÉñÚ Tqµ³²ýqz{ÉÙ Qýh±²pq VÚ]a T{ÉñÛ^òÃ, RÈÉñz¶ÉÝ~-

ýÉ]û^ñvt VÙÚ^ñ¾ðºžvt? VÙ^ò×Ñ. o R~]a žÙû²ÃÄñµ - ü{ ïzý{ʵ 3

ü{ ïñ°² ®{ò ²{ ñ¾ðz{ c^þÒʶóüÖ üÉvqñ‚ VÙÖ~; PýÉ{ñÙ P¯òzº¶ñºóÁ]ý^-

3 3 4 3 2

¯ò¾Þ¯zý{ʵ Rcü^ ÈÊz]¾ü¶w ^ñpt^ò×¾ð (Tqµ²óÛà Rzºñ{ò3).

b, b 2RÈÉóü“ãwµ Vzü{ñüq P®Éºó]^òÖ~? VÙÚ (Tqµ²óÛà Rzºñ{ò3).

ü{3ïü²ñãwz{òüÄ YÁ Þcü^ñh¶óÙÖó]ü^ RÁ]^òÖ PÞù¾Þ¸ïµ VÙÖ²r.
b, c ˆTqµ²óÛà aýÖÉóÃÄñ‰ VÙÖ~]a Ⱥ{òü¾^z{ñüÄ {ñz²¾ð º µ (Tºó¾òüÄ
Rzºñ{ò3). d T²²ñ{3¯µ (Tºóý¾ Rzºñ{ò3). (Tºóý¾zü{¹z~) ˆüºñ®º{2ñÞ®{µ‰
(²4ñ¾.Q{ò3.74-72), ˆPÞ®ü¯É Þ ² 4É{ò‰(ý{. Q. 6) Rzºñ{ò3±²rüº PÞz±¾ñº-
¶ñ]^ò VÙÖ²r. e, f “±3{3ñ¾ðz{2µ (Þ±¾ñwÛ¹ Rzºñ{ò3). f2 ~wò = ~vqµ.
g P¾ðz{2ñ°a3w¶ñ^ P®Éºó]^ò×¾ð (Tºó¾ð Rzºñ{ò3). h ˆ²{òµ Éó“ðÉݺ‰, ˆÞùîÁ{3µ
Þ¾ðÉ´4{ñ¯ñµ‰ R{ò h - Þ¾ðÉÝÉñ¶ó¯: Þ¾ðÉÞùîÁ{3: ²¾¶^ñÁwò^ݺ Þ¾ðüɓðÉ-
¾Ýº Þµ²3®ü{4 Þ¶ñü¯£²ó PÞù¾¯ò¾Þü¯¯ ^{ 2µ Þ®ü{ñüãñ ²4É{ôzºz¾ñï
(ü{3Éñ¯ñµ R{ò). i, j ˆ“c^¾ñz ìnñ¯µ P®Éógüh2z‰, ˆýÉâwÉñ¯ñµ Pïµ º{2ñ‰
R{ò - ìnñ¯²4]{òÞµ²®¯Ýº Áz3¾Ýº, Þ¾ðÉñ²ñ“ð¾üº Éó] 3¾üï Ý{2ĵ P{3ñz
RzÊ]ü{ ü^ñºµ a 3 w Rzºz¾ñï ({òÁü¶ÚòºóüÄ R{ò). ºz 3 Éñ, ²¾zÉ-
±4¾¶üºñ] 3ºÛ¹] û^ñvrÁ]^òÖÉÙ {Ù {òÁü¶Úòýº P²ñ“𾺶ñ^ TýqºÛ-
ºóÁ]ý^ - ²¾züÉñ²²ñ{3^¶ñ¹ RÁ®{ü{ VÙÚ ({òÁü¶Úò Rzºñ{ò3). Q^òǵ
PÉÜýqº ~3¾²ó4¶ñ¯z{ñüÄ PÉÜ]a Rqcû^ñtz{~ ûÞғôú¶ñºóÕØ VÙÖ
²r. R]awµ ûhñÃÇý^ºóüÖ ±¾^¾üxhò{µ. k "R~{ÙþÚ a3w¶ñ^ T²²ñ{ò3]aµ
²rºñºóÕØ Pɾð^Óýqº ~3¾ð¶ñ¯µ" VÙ^òÖ{òÙ T²²ñ{3¯µ (P²ó4¶ñ¯“ú®º¾ð
Rzºñ{ò3). l “±3{3ñ¾ðz{ 2µ (¶ó]^ ¯ô¾ð Rzºñ{ò3). l2 ˆYÁ bØ - {Úò - P¶¾ð®~ýÖʵ
Tqµ³ýqºñى Rzº®Éºµ îÁ{ò3 ¯ò{4ñº Qï (²ó¾ñpr Rzºñ{ò3).

m, n ^ôÍü¯ñ]^ñüÄ {ñz²¾ðºµ (R±²r Rzºñ{ò3). o ü{3ïñ{ò3^þÒ "üÉvqñ" VÙ×Ã

234 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 - 11 Tºó¾òÛà aýÖÉóÃÄñ

ºñüÄ {ÙÚýqüº ^Îóʶzý{ üÉvqñ VÙÖ{ñºóÁ]a¶óüÖ; P~]^ñ^ ¯òzº¶ñÚ Qz¶-

ÉÝ~ýÉʵ üÉvqñ‚ VÙ^ò×Ñ. p Rzý{ üÉvqñ‚ VÙ^òÖ~]a PrûºÙ? VÙÚòÃ;
R~ ^òq]a¶ñ^òÃ, RÙڞµ YÁ í®¶žvqñ¹± p ²ýκýÉÊû¶ÃÄñµ É®~ü{ñÕÖó
2

p žþÄûºÏ®~ ü¯ñ˲tý^]a TqÄñºóÁ]a¶óüÖ.

3
q RÚòz{ñÙ PÉÜýqº
¯òzüºgýh ºñüĺóüÖ R{òÜýqº ¯òzºzɞµ; PÉÜ]a RgýhºóÃÄñ{ü²ñ~ ²óÙþÚ
2

R~{ñÙ û^ñvt ^ñ¾ðº¶óÃþĺóüÖ. (10)

²{òüÛ¾ñµ²ñpt. ¯ò^ ¶z{òà - Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóýº P± ºßz{ɾð^Ñ, a ^ñͱü²ÖóÚ

3 4

ÞµÞñ¾~ ¾ò{¶Õر ²¾¶²{ z{òüÄ ³^±û²Øɾð^Ñ VÙ^ò×¾ð.

3 3

Tºó¾òÛÃ aýÖÉóÃÄñ TÄü^Í {ÙÜûÒñt]^òz

{ºó¾ðûÉvûwÊvqñþÚz {qcaÁb¾ðghqü^ñ²Ù
ûhºó¾òà ûhñÃÅýh¶ñþÄ Qºó¾z~Òò±²z{ñÃ
ɺó¾müh¾ð ²óÖ±²Øz~ ýÉa®{µ ¯vyÉü¾. (11)

b[Tºó¾òÛà Rzºñ{ò ] c PÞc] üºº¾ñÚ Qz¶ñ]^Òñà ´¾ðw¶ñºóÁ®~ÑÒ WÏÄ^zý{ʵ.

3 2

d [{ÙÜÑ Yt]^òz {ºó¾ð û ÉvûwÊvqñþÚ] e {ºóÁµ ûÉvûwʵ ^ÒË^ñw±

³a^òÖü²ñ~, ûhÁ±³ýÉz~z {òÁÉr û{ñÏÉñý¾±ü²ñüÄ P®º²¾ý{]a TqÄñ^

ûÉñvx~‚ VÙØ, VÃÄñ üÄñ^c^Ó]aµ üÉvtµ ÞµÉó{ ñ¯µ {Ù Þc^òz{ñüÄ
4

ûh¹~, ²óÙþÚºñºóÕØ ûÉvûw¹ Pž~ûh¹{~. [TÄü^Í f {ÙÜÑ Yt]^òz

{ºó¾ðûÉvûwÊvqñþÚ] g ^ ¾ð±²ó wò^Ñ ÉºóÕÖóà ²óÑþÒ]^ôqñ^ ü² ñí¯ñ{ò ^Ñ
3 4 4 3

²vy¶ñü²ñüÄ, TÑÉóÏc^òÚ üÄñ^c^Ó]a íõɯ¶ñ^z {ºó¾ðûÉvûwÊvqñÙ.

ü²ñ¾ñü{ñ, Qz¶ÉÝ~ýÉ "üÉvqñ" VÙ^òÖ~]a ±¾üºñí¯ü¶û{ÙÚ (R~]a
žÙû²ÃÄñµ Rzºñ{ò3). p Qz¶ÉÝ~ýÉ "üÉvqñ" VÙ×à - PÉÙ ÉóÁµ²ñ{~
üÉvqñûÉÙ^òÖ TýÖ±³ ü{ñÕØû¶ÙܶÒüɺÃÄ, {¶]az{ñÙ Éó¾ï{ñ²µ
Éñ¾ñý¶]aµ Tر²ñºóÁ]aµ VÙܶzý{ “c^ñ²¾òïñ¾žü^2¯ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(Rzý{ üÉvqñ VÙ^òÖ~]a Rzºñ{ò3). p2 ²ýκýÉʵ - ² 4^3ÉzÝɲ²-
a 3x{ò3^Ñ. p3 (žþÄûºÏ®~) R~]a ÝÉñ²ü{3“µ - ²4]{ò Tvqñ¹ VÙÖ²r.
q ¯òzº¶ñÚ Qz¶ÉÝ~ýÉ RÉÑ{ñüÚ "üÉvqñ" VÙ×à ü²ñü¶ñ VÙÚ
(RÚòz{ñÙ Rzºñ{ò 3). {ñÙ "R~ üÉvüqÙ" VÙÚ, PÉܵ R±²rüº
Þc^òó]a¶óüÖ VÙØ ^Áz~. "hýqžrºÙ - íqñ¶aqzý{ÊýqºÉÙ. Tºó¾òÛÃ
aýÖÉóĵ - ˆ¯ hñz¶ñ¯µ‰ VÙ^òÖ ^w]^òüÄ PÉÙ ÉóÁµ²ñ{ Qz¶õºc^üÒñ²ñ{ò
Qz¶ñýÉʵ üÉvüqÙ" VÙØý¾. (10)

¯ò^ 3¶µ (Tºó¾òÛà Rzºñ{ò3). a ^ñͱ³ = ɺó¾µ. b, c ˆTºó¾ð‰ R{ò - íñzüº^Éh¯µ

Rzº²ó 4±¾ñüºxï (PÞc] 2üºº¾ð R{ò). {ÙÜÑ = {Ù Þc^òz{òüÄ. d, e
û²Ò¾ðÉñ²¾ðºz~]a ²4ñɵ ({ºóÁµ Rzºñ{ò3). d, e, f, g ˆ{ÙÜщ VÙÖ~]a {Ù
Þc^òz{òüÄ VÙØ P¾ð z { 2µ PÁÒògûh¹~, {òÁɺóÕÖóüÄ Yt]^ò VÙØ
P¾ðz{2ñ®{¾µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (^3¾ð±²ó4wò^Ñ Rzºñ{ò3). R~]a ¯ò{3ñ¯µ ˆýɺ-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 ¯ò^3¶µ 235

h Þ¾ð ü ɓð É ¾ÛºóÁ®~ýÉz~, Q“ð ¾ ò{ݲ¾ð “ žÑÒ z ¾Èºz{ñÄÃÄ~ ûhÃÄñ{²r

3

ºóÁ]a¶ÉÛºóÕØ; i ˆÞ¾ðÉݺ í^ {: ²ñûÄÒ ÉzÞ²ñûÄÒ ² ´ É~:‰ VÙܶñü²ñüÄ.

3 3 4

j [{qcaÁb¾ð g hqü^ñ²Ù] k ˆ± Á®{ µ ± Á®{ ¶üºñz ºñºñµ‰ VÙ^òÖ²rüº

3 3 3 3 4

û²Á¶ñÓýqº {òÁɲó üã^¶c^ Ò¶üïñzÞÉzý{] ^ñwüÉyµ‚ VÙØ ¯ñqýqºz

4 3

{ò¾vt ^òq®{ñÕü²ñüÄ, Rɾð Qz¶ñz¶õºc^Ñ üÉvqñ‚ VÙØ ^Îóz{òÁ]^òÖ RÁ±ý²]

^ñvý^]^ñ^z {ò¾vq áýÉâwÉí¯z~]a Pýqº Rqµ ü²ñÁµ²rºñÚ
²¾±ý²Êýqz{ñÚ {òÁ¯^¾ò]a ¯ò¾ðÉñï^¾ñÚ QÍÉñ¾ð. l [ûhºó¾òà ûhñÃÅýh¶ñþÄ]
m ûhºó¾ð‚ VÙØ aÕÖµ; R VÙØ RÃÄñý¶: aÕÖ¶óÙÖó]ü^ºóÁ]ý^. n P{ñÉ~ -

Qz¶ñz¶õ º c^Ñ üÉvqñ‚ VÙÖ Éñ¾ð z ý{ºóà o ³ý¾ºÕÖóÁ]ý^. [p ɺó¾müh¾ð

p ²óÖ±²Øz~] q Rɾð üÉvqñ‚ VÙØ ^Îóz{ñǵ Éóqñ{²r ^ñͱü²Öó]^òq]^òÖ
2

q ÞµÞñ¾zý{] ^Îóz~. r [ýÉa®{µ ¯vyÉü¾] ZÁqµ²ñ¹, R~{ñܵüÉvqñ VÙØ

2

^Îó]aµ²rºñÚ s RÈËqµý² Éópt, ˆÞ W^{ ñ ² É{ò z¾ò{ ñ ² É{ò‰ VÙ^òÖ²rüº,

3 4 4 4

PÉÜýqº Þc^òñ{ô ¯¶ñ^˵ P{rºñÚ {Ù Þc^òñ{ô ¯¶ñ^˵ Pü¯^“¾ô¾²¾ò] ¾ïµ

4 4 3

²vwò Prý¶ ûh¹ºÄñµ ü{ “z{òüÄ ü²ñ¹± ³^±û²Øɾð. t ²Ä t ²rºñǵ Prý¶

3 2

ûh¹º±û²Øɾð. u PÉÙ ÉóÁµ²óÚ²r R~ VÙØ PÖóºñü{ºóüÖ Rɾð{ñµ üÉvqñ‚

VÙ^òÖ~. (11)

Éq]az{òÁÉõ{ò±²óÑþÒ {òÁÉr^üÒ “¾wµ

ü¶Ïc^vqñÑ ²óÑþÒ ÉñÊü҉ VÙÖ~. h zÁ{ôº{ñz²¾ðºµ (Þ¾ðüɓðɾ۹ Rzºñ{ò3).

PÙÖó]ü^, P¾ð z {2z3ɺ² 2Å{¶ñ{Ã. Rz{ñà - ²¾zÉûÞÒı 4ºc^Ñ R¾vtµ
ûhñÃÅÕØ. i ²¾Û¹ ýÉz~ ÞùIJ4ÛÚ~]a ±¾¶ñwµ (Þ¾ðÉݺ Rzºñ{ò3).

j, k { 3“^3ñ{2ñ¾ð z { 2ñ°a3wµ ˆ{qµ‰ R{ò ²{ 3ݺ {ñz²¾ð º ¶ñï (± 3Á®{3µ ±3Á®{3µ

Rzºñ{ò3). l, m, n aÕÖü¶û{ÙÚ (P{ñÉ~ Rzºñ{ò3). o ³ý¾ VÙØ - ¶óz2ýº. p. q
ˆÉºó¾µ üh¾ð‰ VÙÖ~]a ÉñÞþÚ (Rɾð üÉvqñ VÙØ Rzºñ{ò3). p2, q2, r, s ˆ²óÖ±³‰
VÙ^òÖ~]a - ˆÉºó¾µ‰ VÙ^òÖ ²{3Þñ¶¾ðz2ºÄ±3{4¶ñÚ PÉóz3ºñ^¾ð¶ÉñÞ¯ñÁhò-
±¾]Á{òÞµ²3®{4Âü²w h]¾Éz ²¾òɾðz{¶ñ¯¶ñ¹ ±¾Éñïñ¯ñ{ò3ºñÚ ÞµÞñ¾µ
VÙØ Z¾¾ðz{2µ PÁÒòg ûh¹~, ˆýÉa®{µ‰ VÙ^òÖ ²{3ÝÉñ¾Ýºz{ñüÄ Éçº-
¶ñw¶ñÚ P¾ðz{2z~]a Tر²ñ^ (Tqµý² Éópt) VÙØ P¾ðz{2ñ®{¾µ. t hñt(dØtÞ)
(²Ä²rºñà Rzºñ{ò3). t2 ²r = “¾ô¾žµ, ±¾^ñ¾žµ. u ˆP®{ñ¶z{Ù³ûh¹~‰ R{ò
±¾^ñü¾w - ¯òzºž]ý{ÝÞ¶µ ²4^3É{ñ Pzºñ{3ü¾ ]¾òº¶ñüw£²ó, ^ò¶ó{ò "¶ñÝ~"
Rzºñï Rzºz¾ñï (PÉÙ ÉóÁµ²óÚ²r Rzºñ{ò3¯ñ). (11)

íõº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

236 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 8 ¯ò^3¶µ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãzÞc^3{òºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ð üÄñ^µ

Wɵ Á{ ®¯²ó “q ñ¾ò¾Ä± { ^ñ¶:

3 2 3 4

ÝÉñü²èþw^²¾{ñ¶É{ ñ¾ðº û“Òü¾: … 4

{güh ã{ñ{ò ¾ïóü{ Þ^üÄ ÝÉ^ôüº

2 3

ÝÉݶ󮯲ó ݳ ¾ò{¯òݱÁïü{ñ£âqü¶£´ z …… 2 4

Éñ{ò3ü^Þ¾ò PÎ^òº¶wÉñÒghôº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãz{ñz²¾ðº¾z¯ñÉÒòºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ðüÄñ^µ

ûÞÒ®{ ¾ðºñû{ Ò ÝÉ^ôüº îÁ{ò h ^ ¯ò^ü¾ ´¾ðw{ñºñmh ^ñ®û{Ò

3 3 3 2

Þµº] ìnñü¯ ±¾^ñü“ Éĺ¾“¯üºñ¾ðɾðâ¶wò ÝÉÝÉÂü² …

3

ݺñz Éóâüx¾ðºz Êü²èñ {{ò { ¶^ò Ğ®¸Ä¯ôºµ {{ô ýº:

3 3 3 3 2 3

Rz¼üh ^ñ¾òÞú°Ý{~ ²¾ò ^{ ºµÝ{µ “òÉñz ºñ“ð¾ò{ñc^ µ …… 43 ……

3 2 3 3

(ûÞÒ®{3¾ðºñû{3Ò ÝÉ^ôüº) ¶ñ×ÒÙ ^ɾñ{ ¶wò¶ñý¶ aýÖÉóÄü¶ - ûÞÒ®{3¾ðº-

ûÞÒa¶ñ¾ðºc^Òòǵ; (îÁ{ò3 h ^2¯ò^ü¾) ¶wò¶ñºÙ ^ɾñ{ ¶qû¯mhñà aýÖÉóÄü¶
- ¶¯ÝÞù ž{ÄñÚ ^¾wc^Òòǵ; (´¾ðw{ñºñmh) û¯t¶ñºÙ ^ɾñ{ ¯òýÖÉóÛÃ
aýÖÉóÄü¶ - Pq]^z{òǵ; (^ñ®û{Ò) hýÖºóÛ¾ð ^ɾñ{ {Òò¾ð¯òÖz{ñà aýÖÉóÄü¶
- ü{3ï^ñ®{òºóǵ; (Þµº]3ìnñü¯) PÒò¶ó]^ñÙ ^ɾñ{ PÖóÉóÛà aýÖÉóÄü¶ -
¯ÃÄ ìnñ¯z{òǵ; (±¾^ñü“) ^òÖ󺵶ñÙ ^ɾñ{ ^òÒû¾ñÒòºñà aýÖÉóÄü¶ -
ޞ{ 3ñºü“ñý² 4 ºóǵ; (Éĺ¾“ ¯üºñ:) ÉÒû¾ñÒòºñÙ ^ɾñ{ ɾòÉþÒºñÃ
aýÖÉóÄü¶, Éó¾ò³^ÎñÙ ^ɾñ{ ü¶^þĺñà aýÖÉóÄü¶ - ÉþÒ^Òòǵ ¾“ý¯ºóǵ;
(ɾðâ¶wò) üºñ^þwÉñÙ ^ɾñ{ Tqµ²óÛà aýÖÉóÄü¶ - “¾ô¾z{òǵ; (ÝÉÝÉÂü²)
Tqµ³ýqºñÙ ^ɾñ{ Tºó¾òÛà aýÖÉóÄü¶ - Qz¶Ýɲz{òǵ; RýÉ^ÒòüÄ,
±3¾î¶Áz3¾¾ð^Ó]acbqz{Ù {òÁü¶ÚòºóüÄ Rqcû^ñtz{ a3wÉñÛÚ Vµû²Á¶ñÜ]a
Tü²ýèÊvqñ¹, PÉÙ ÉóÁµ²ñÛ^òà Rz{þÚʵ ˆ¯ ü{3ïµ ¯ ±¾ñx®‰ R{ò ®ºñüº¯
²4^3Éz3²4]{¾ð^ÒñüÄ ²¾òzºñìºû¶ÙØ W×Ó¶óýÖüºñÚòüÄ QÍÉñ¾ð PÁÒògûh¹{ñ¾ð
VÙ^ò×¾ð.

üÉ{3ñ®{ñhñ¾ðº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

 237

YÙ²{ñµ {òÁÉñ¹û¶ñÎó -- ¯vx{ñ¾ð ±¾üɓµ.

a Tqµ³üÉvqñ, Tºó¾ðüÉvqñ‚ VÙØ RÉÕýÖ Tü²èòz~±²ñ¾ðz{ñ¾ð; {ñµ üÉvqñ‚
VÙÖÉñüÖ a {ÉóÁ¶ñ^]û^ñvt; PýÉ {Éó¾ð®{ÚÉóÃþÄ; b YÙýÖ±û²Øý^]ü^ºÙ-
2

Öó]ü^ žrý^]aµ TÙ b {¾ËüÉy¶ñ^òà Pzý{z{®{ÁÒüÉyû¶Ù^ò×¾ð. c RÈÉ-

2

¶c^ ғ± { zý{z {òÁžÙü² Éóvw±²mûh¹ºüÉvtµ²rºñ^] ^ñyµ Rɾð

3 3 3

ÞµÞñ¾zý{ c ûÉØz{²r. d Vµ²ñ¾ð, TÙþÚ±²ó¾ò®{òÁ®~ ²t^òÖ d ]üēz{òÚÒÉÃÄ

2 2

TÙþÚûºñÎóº± ³Öµü² ü²Øµ RÎ˶ñºóÁ]^òÖ ÞµÞñ¾ò^ѯtüɺóÁ]^òÖ RÁ±²ñÃ

¯vx{ñ¾ð ±¾üɓµ. Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]a ¸ÙØ Þc^3{ò; ž®{òÚ üºñíþÚ]a
ˆhñ¶ñüÖ - ²wò^vqñ¹‰ VÙÖ ²{ 3z{òüÄ ü¯ñ]^ñ^] ^vtû^ñÑÉ~" VÙØ
¯ò¾ð É ïò±²ñÁµ Tvt. ^ô Î óà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ - PÉÜ]a Tر²ÃÄñ{
Qz¶ñz¶õºc^Ñ üÉvqñ VÙØ Ýɺü¶É Tü²èòz{ɾð, a Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ,
ˆhñ¶ñØ ²wò^vqñ¹‰ VÙØ PÉþÚ ±¾ñ¾ðz{ò2]^òÖ²rýº üï~´¾ðÉ^¶ñ^ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (Tqµ³ üÉvqñ Rzºñ{ò 3Éñ]ºz¾ºz{ñüÄ). a2 {ÉóÁ¶ñ^]û^ñvt -
¯òɾðz{ò]aµ VÙØ P°Þ®{ò4z~]û^ñvt. b YÙýÖ±û²Øý^]ü^ PÙÖó]ü^
VÙÖ~ - YÁ ³Áãñ¾ðz{2zý{± û²Øý^]a TÙÜýqº Þc^òµ üÉvrÚÉÒüÉ
PÙÖó]ü^ VÙÖ²r. "QÍÉñÁýqº Q¾ðz{ò]a üï~]^Ñ ¸ÙØ: PýɺñÉÚ -
²4^3Éz3Éó“ðüÄãz{ñà ÉÁµ Q¾ðz{òʵ, ÞµÞñ¾ò^üÒñpýq ÞïÉñÞµ ~3ÝÞï-
¶ñ¹, Pz{ñà ÉÁ¶ü{ñ¾ð Q¾ðz{òʵ, R®z3¾òºc^Ñ Éóãºc^ÒòüÄ û^ñvtü²ñ¹
¸pr ¯“ò±²ó]ý^ºñüÄ, Pz{ñà ÉÁÉü{ñ¾ð Q¾ðz{òʵ: P{òÃ, ²4^3Éz3Éó“ðüÄãz{ñÃ
ÉÁµ Q¾ðz{òýº PÁÒògûh¹^ò×¾ð - W×Óµ RýÖüºñÚòÃ: R®z¾òºc^Òñà ÉÁµ
Q¾ðz{òýº PÁÒògûh¹^ò×¾ð ü¶Ã - TvwòÄñÉóºóÃ; R{òà - ÞµÞñ¾ò^üÒñpýq
ÞïÉñÞµ ~ 3ÝÞï¶ñ¹, Pz{ñà ÉÁµ Q¾ð z {òýº PÁÒògûh¹^ò×¾ð " VÙØ
PÁÒògûh¹É¾ð. b2 {¾Ë - hôpt. c Þ¾ðüɓðɾ٠ޮ¯ò{ò4ºóüÄ ¶c^3Òñ“ñÞ¯²¾¾ñÚ
Rɾð , ˆhñ¶ñØ - ²wò^vqñ¹‰ VÙØ ûhñÃÄÄñü¶ñ? VÙÚ: ˆRýÉûºÙÚ
TÄ^òºÕý^‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ P~]a Tz{¾µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(RÈɶc^3ғ±3{3zý{ Rzºñ{ò3). c2 ûÉØz{ = azßz{.

d, e üÄñ^ºñzý¾ýºP°Þ®{ò4z~ ûÉØz~, "RýÉ ^vr¾ñ{²r VÙþÚ Pc^ô3^¾ò]^

üÉyµ" VÙ^òÖ R~ ² 4^ 3Éz 3 Éó“ð ü Äãz{ñüÄ ü¯ñ˲t^òÖ ±¾^¾wzü{ñt
û²ñÁ®{ñ{ô ! VÙ^òÖ “cý^ºóüÄ; R~]a Qhñ¾ð º ¾ð ^ Ñ R¾vt²rºñ^ ¯ò¾ð É -
ïóz{ñ¾ð^Ñ VÙ^ò×¾ð (Vµ²ñ¾ð VÙ^òÖ Éñ]ºz{ñǵ, QÍÉñÙ VÙ^òÖ
Éñ]ºz{ñǵ). e QÍÉñÙ ¯ò¾ðÉñï¶ñÉ~, ˆ^vxÒñ ^qà ^ýq®{ñ¹, ¯vx{ñ¾ð
žØÉű² ¯ÃÇÕ×¾ð ^ý¾®ü{c^ Vvx¾ñz ~º¾ð É óþÒ]aµ RýÉûºÙÚ
TÄ^òºÕý^‰ VÙØ - ÞµÞñ¾ò^Óýqº RÎýÉ P°Þ®{ò4z~ PÉÙ a3wc^þÒg-
ûhñÃÅ, "¯ô R±²r±²pq a 3x{ò 4^Éó㺶ñ¹ RÁ]^, Rɾð ^ Óýqº ºñzý¾
RÁ®{²r VÙ" VÙØ Éóvw±²µûh¹º, PÉܵ " Rzý{Éópt Tµžýqº ²2Äzý{
¯ô¾ð ^vtû^ñÑÓµ" VÙØ PÁÒògûh¹º, "QÛà Rɾð^üÒñpýq ÞïÉñÞµ
~3ÝÞïµ, Rɾð^Ñ ¯tÉóà R¾ñ{²r {òÁÉr^ÒòüÄ üh¾ðz~]û^ñvqÁÒüÉyµ"
VÙØ ±¾ñ¾ðz{ò2]^ò×¾ð VÙØ. d Vµ²ñ¾ð ¯ò¾ðÉñï¶ñÉ~, ˆ¯vx{ñ¾ð žØÉű²‰
VÙØ û{ñqc^ò, ˆRýÉûºÙÚ TÄ^òºÕý^‰ VÙØ - Rɾð^üÒñpýq ÞïÉñÞµ
~3ÝÞïµ VÙ^òÖzý{ P°Þ®{ò4z~, "^vxÒñ ^qÃ^ýq®{ñ¹, RÚòRɾð^Ñ
¯tÉóà RÁ]^]bqñ{ñý^ºñüÄ, TÚ ^ÎÕü^ ÉÁµ²¾òk {vxÉñ~
PrüºþÚghñ¶ñØ ²wò^vqñ¹" VÙØ º{ñÝ{ò2{µ. d, e Vµ²ñ¾ð ¯ò¾ðÉñïz~]a,
238
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 ¯vx{ñ¾ð ±¾üɓµ

²t^òÖ ]üēµ; Rzý{z {Éó¾ðz{ÁÒ üÉyû¶Ù^ò×¾ð‚ VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð. d ˆTz²²ñ{ 3

^ { ñ²ñwò:‰ d ¾ñÉwüÛt û²ñÁ®{ñý¶ ²óÖ®{²óÙ³, û¯Á±³±²pq {ý¾ºóà ^ñÃ

3 3 4

²ñÉñ{ñ±ü²ñüÄ PÈÉóqµ Prû^ñ{òz~± ü²ñ®{ñÛºóÕØ; ˆ^ { ñ‰ d PcaÑÒñ¾òà 3 3 5

d ˆ¯ ¯ü¶ºµ‰ VÙÛ{~ {rûºñÙØü¶ºñºóÕØ. ˆh~¾ð±²ó :‰ P~˵ Vtz~z ü{ñÒòüÄ

6 4

ýÉ]^üÉyü¶. P~˵ üÉvqñ{ñ¾ð ¯ñÃÉÁü¶ºñºóÕØ. d Rz{ñà YÁÉÙ ² ^ Éz - 7 4 3 3

Éóü¾ñ{ z{òüÄ ¯òþįòÙ×ق VÙØ PÖó®{ñà {ÙþÚ]û^ñvt P^ÄÉóüÖ Pt±²~.

4

e QÍÉñÙ PcdÚÙÖó]ü^, ˆW×Ó¶óýÖüºñ‰Úòà {µžýqº QÕ×ý¶]a] bpqñÉñ¾ð

Tvüqñ? VÙØ üÄñ^ÈÁz{ñ®{zý{ P®üÉãòz~ ÞµÞñ¾ò^þÒ± ²ñ¾ðz{ñ¾ð; Pɾð^Ñ,

{ñµ RÈÉóãºz{òà ±¾Éw¾ñºóÁ]^ò×±ü²ñüÄ “± { ñ{ò Éóãºc^ÒòüÄ ±¾Éw¾ñ¹,
3 3 3

PÉÕÖóÜýqº ü²ÖóÎË^üÒ Äñ² ñÄñ² ¶ñµ²rºóÁ®{ñ¾ð^Ñ; e ÉñüÒØ^ñwz e ü{üÒØ

4 4 2 3

e ¶ñ¹®~, Pzý{] ^vqÉñüÖ {µ RÎýÉ ¶Ö®{ñ¾ð; Rɾð^Óýqº RÎüÉ û¯mhòüÄ

4

²pq~; e Þ¾ðüɓðɾþÚ± ²ñ¾ðz{ñ¾ð: e PÉÙ Þ¾ðÉìnÛ¹, e Þ¾ðɓ]{òºñ¹, e ²¾ü¶ñ-

5 6 7 8

{ ñ¾Û¹ e VÃÄñÁýqº ¾èwz{òüÄ {ô èòz{òÁ]a¶ÉÛ¹, e Þ¾ðÉñ²¾ñ{ ÞïÛ¹,

3 9 3 10 4

e Þ¾ðɯòº®{ñÉñºóÁ®{ñÙ; PÉÙ²r R~ÉñºóÁ]^, RýÉ R±²r ü¯ñ˲tý^]a

11

RÈÉóqµ e {ÙÚ¾k¯ñüqñ? VÙØ ²ñ¾ðz~, e ¯ô Þ¾ðüɓðɾ۹, e ²¾¶]Á²ñÉñÛ¹,

12 13 14

Ý É ¾ è w z ~ ] a T q Ä ñ ^ - a 3x ° Þ ® { 4ñ ¯ µ . Q Í É ñ Ù ¯ ò ¾ ð É ñ ï z ~ ] a ,
²¾¾èx¾ðz{ 2¶ñ^ - a3x°Þ®{4ñ¯µ. ²ñptzü{ñص - QÍÉñÙ ¯ò¾ðÉñïz~]a
a 3 wÉñh^“± 3 { 3 c^þÒ žÙüÚ ýÉz~ P®Éºóz~ ¯ò¾ðÉïò]ý^. Vµ²ñ¾ð
¯ò¾ðÉñïz~]a PýqüÉ üºñíþÚ.

d 2 "]üēz{òÙPÒÉÃÄ VÙÖ Rqz{òüÄ - ²ó¾ñpr]a R¾vrqz{òüÄʵ ²ó¾òË

Yz{òÁ]^, Äcý^ºóà ²ó¾òË ¾ñèßÞïÉñÞz{ñüÄ ~3ÝÞï¶ñºóÁ®{{òüÖ" VÙØ
PÁÒògûh¹É¾ð. d3 ²4^ 3Éz3Éóž^2Áýqº ÞïÉñÞz{ñà ɮ{ ]üēµ PÖóËýq-
ºñ¾ð]a PÈÉóqzý{ Éópt±³Öµü² ü²ñ^üÉvtµ²rºñºóÁ]aµ VÙܶ~]a
T{ 3ñï¾wµ ^ñpt^ò×¾ð (Tz²²ñ{ Rzºñ{ò3). d4 ˆTz‰ VÙ^òÖ T²Þ¾ð]^3ñ¾ðz{2µ
(¾ñÉwüÛt Rzºñ{ò3). d5 PcaÑÒñ¾òà - Äcý^ºóà TÑÒñ¾òÃ. d6 ˆ¯ ¯ü¶ºµ‰
VÙÛý¶ - Püh{¯¶ñý^ºñüÄ. d7 ¾ñÉwþÚ Q®{þÚʵ ïó{µûhñÃÅ, ˆzÉñµ ~
{ò4]‰ VÙÖ ²óÙ³ Éópt±ü²ñÁý^ºñüÄ ²2Å{¶ñÚü{ñ¾ð P¾ðz{2Éóü“ãzý{ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (Rz{ñà Rzºñ{ò 3). RÈÉóqz{òüÄ - ˆÉ¾µ ïù{ÉïìÉñÄñ²mí-
¾ñ®{¾ðȺÉÝ{ò2{ò: … ¯ û“Ò¾òhò®{ñÉóž^2í¯ÞµÉñÞýɓ޵‰, ˆ±¾òºµ í¯µ
P²“ðº®{ôµ ²“ðº®{ôµ ¾ñèà^3wµ … ÝÉ^3üw¯ µÁ^ô3µ ïõ¯ñµ “ðÉ^3þw¾ñÈÁ{ñ-
¶óɉ VÙ^òÖ “ðüÄñ^c^Ñ P°Þ®ü{4ºc^Ñ.

e, e28 QÍÉñÙ - (²wò]aµ) VÙØ ü¶üÄ P®Éºµ. QÍÉñÙ ¯ò¾ðÉñïz~]a, ¸Ù×µ

²ñpt ü²ñ¾güh¾ð®{òÁ]aµ. e2 ÉñüÒØ = ^2p3^ 3±¾ïñ¾µ. e3 ü{üÒØ = ü{ÑÉóãµ
WØý^. e4 ¶ñ¹®~ = ¯“òz~. e5 Pɾð^Ó]a ïó{µ PÁÒògûh¹ºûÉñvxü{ñ VÙÚ
(Þ¾ðüɓðɾþÚ Rzºñ{ò3). e6 PÉÙ Þ¾ðÉìnÛ¹ VÙÖ~ - ˆQ¶ñØ YÙØ PÖóüºÙ‰
VÙÖ~]a ±¾{òü^ñrzüɯ ÉóÉèòz~. e7 Þ¾ðɓ]{òºñ¹ VÙÖ~ - ˆ^qà ^ýq®{ñ¹‰
VÙÖzý{±²ÕÖ. e8 ²¾ü¶ñ{3ñ¾Û¹ VÙÖ~ - ˆÉÑÒüĉ VÙÖzý{± ²ÕÖ. e9 VÃÄñ-
Áýqº ¾èwz{òüÄ {ô3èòz{òÁ]aµ PÉûÚÙÖ~ - ˆP¾Éþwºñ¹‰ VÙÖzý{±²ÕÖ.
e 10 Þ¾ð É ñ²¾ñ{ 4ÞïÛ¹ VÙÖ~ - ˆÉóþÚüºþÚ TÚ]a Prý¶ PÖ]û^ñvqñ¹‰
VÙÖzý{±²ÕÖ. e11 Þ¾ðɯòº®{ñÉñ¹ VÙÖ~ - ˆ^vxÒñ‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. e12 {Ù
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 ¯vx{ñ¾ð ±¾üɓµ 239

e15 ±¾ñ±{ܶñ¹ RÉÕÖóÙ ]üēµ PÖó®~ ²¾òï¾ò]ý^]a SqñÚ ìnñ¯“]{òýº-

ÊýqýºÊ¶ñºóÁ]^, RýÉ RcdüÚ ^òq®~ ü¯ñ˲tý^ e ü²ñÁü¶ñ? RÉÕýÖ] 16

^ý¾¶¾müh¾ð]^ üÉyµ‚ VÙØ PÉÙ {òÁÉr^þÒ± ²ór]^, ¯µ¶ñà ûh¹ºÄñÉ~vüqñ?

RýÉ üh{¯¾ñÚ²óÙ³ RýÉ{Ú]ü^ ÁhòÊvqñ^üÉyü¶; ¯ñµ û^ñt]^òÖ R~
³Áãñ¾ðz{ ¶ñ^üÉyü¶; ³ÁãÙ P¾ðz{ò ]^] û^ñt]a¶{òüÖ ³Áãñ¾ðz{ ¶ñÉ~; Phòz{ñ¹
2 2 2

¯ñµ ¯òþÚz{²r ^ñ¾ðºcû^ñÑÓ^òü׶ÃüÄñü¶; RÉÕØ]a ¯µ²]^ÅüÄ Áhò ²óÖ]ý^]a

e ¯ñµ ²ñ¾ðz~ ýÉz{ ÉÎó^þÒºýqºz {±²óÚ²óÙ³ ¯µ¶ñÕ ûh¹ºÄñÉ{òÃþÄ^ñyµ;
17

¯ô¾ð Rzý{ Éótµ‚ VÙØ Þ¶ñ{ ñ¯µ²vw, ¯ô ²vwòÚ R~ ²¾òïñ¾¶ñ¹, ¯ñÙ
4

Þ¶ñïó{ÛÉ~ e RýÉ {c^ñ¾ðºz~]az {ñµ ^qÉÉñ¹ ü¯ñ˲t^òÖÚ VÙØ TÙÛÃ

18

ûhñÃÄÄñ¶ÙÖÙü×?‚ VÙÚ, RýÉ üh{¯¾ñý^ºñüÄ RÉÕÖóÙ ÉñhòºÖóºüÉyû¶ÙØ

e ¯µý¶ YÁ{ptµ e “± { ñ{ò ^þÒ YÁ {pt¶ñ^ýÉz~ Tc^Ó]a üÉvrÕû×ÙýÖ]
19 20 3 3 3

û^ñÑÓcü^ñÑ VÙÚ, “± { ñ{ò ^Ñ RÁ®{ {pt {ñÍ®{òÁ]ý^ºñüÄ Pz{pýq

3 3 3

Pý¶Êµ‚ VÙØ ²ÕÖóÕÖóÚ; ¯ñžµ e Q®{þÚʵ²ñ¾ðz~ e žrºñý¶^ñyµ ý^-

21 22

Éñc^òÕØ; RÚò ¯µ¶ñÕ ûh¹ºÄñÉ{òÃþÄ; RÚò ¯ôÁµ Rzý{Éótµ‚ VÙÚ, Q^òÃ,

TÙþÚûºñÎóº± ³Öµü² ü²Øµ RÎ˶ñºóÁ]^òÖ Rɾð^Ñ ¯tÉóà ¯òÙص e VÙþÚ 23

žÙÚµ Éñc^üÉyµ‚ VÙÚ, žÙü² Tµý¶ Éñc^òüÛü¶; e ÞµÞñ¾ò^üÒñt 24

û²ñÁ®{ñ{²r ²vwòüÛ¶ñ^òÃ, ÞµÞñ¾ñ°Þ®{ ñ¯z{ñüÄ É®{]üÄ “û¶ÃÄñµ

4

ü²ñµ²r Tµžýqº e RÁ±³ R~^ñyµ‚ VÙØ ²¾¶²{ z{òà Pº¾ðÉض¶¾¾ð^Ñ Prý¶

25 3

P¾k¯ñt - P¾ñí^¶ñ¹, ÝÉ{®z¾¶ñ¹ RÁ]^òÖ ü{3“µ. e13 ˆPµ¶ñüډ VÙÖzý{±

²ÕÖ (¯ô Þ¾ðüɓðɾ۹ VÙÖ~). e14 ˆ^vxÒñ‰ VÙÖzý{±²ÕÖ (²¾¶]Á²ñÉñÛ¹
VÙÖ~). R~]a - ]Á²ñÉñÙ VÙص YÁ üºñíþÚ Tvqñý^ºñüÄ. e15±¾ñ±{ܶñ¹
VÙÖ~µ - ˆPµ¶ñüډ VÙÖzý{±²ÕÖ. e16 ü²ñÁü¶ñ = btü¶ñ. e17 ¯ñµ ²ñ¾ðz~
ýÉz{ ÉÎó^þÒ Pýqºz{±²óÚ VÙÖ~ - ÝÁârʵ, PÉ{ñ¾žµ ûhñÃÇý^ºñüÄ.
e 18 ˆQüº RÈËÄ^z~‰ Rzºñ{ò 3ýº±²ÕÖ (RýÉ {µ ^ñ¾ð º z~]a Rzºñ{ò 3 ).
e19 Éó²4Éñ¾ð g hñ{ò 3^ÒòüÄ {ñÙ ûÞÒ®{3¾ð º ñ{ò3Éó“òâqÛ¹ RÉÕÖóÙ ^vžÙüÚ
RÁ]aµ Pzý{ ¯òþÚz~ (¯µý¶ YÁ {ptµ VÙ^ò×¾ð ) . (¯µý¶ YÁ {ptµ
“±3{3ñ{ò3^þÒ YÁ {ptµ) VÙÖ~]a Þúh^µ - ˆPÖ±û²ñÁþÒ PÖó®ü{ñ¾ñ¾ð‰ VÙÖ~.
e 20 (“± 3 { 3 ñ{ò 3^Ñ RÁ®{ {pt {ñÍ®{òÁ]ý^ºñüÄ) VÙÖ{òÃ, {ñÍ®{òÁ]ý^
VÙÖ~]a z4É®º¾ðz{ 2µ - h±²ý¾ºñÚÉóqµ VÙØ. Ýɲ4ñÉñ¾ðz{2µ - {¾ñhòüÄ
R¾vt {prǵ ²r]^ÃþÄ ýÉz{ñà {ñÍ®{Éóqµ “ðÄñ]4ºµ VÙØ. QÛǵ -
Éóãºc^þÒ “ðÄñ]4ºµ VÙ^òÖ~ - ÞµÞñ¾ò^Ñ ¯òþÚÉñüÄ; ¾z¯zü{ñüq û²¾òº
^ÃþÄ ¯òØz{ñà {ñÍ®~ RÁ®{ñǵ üﺶñ¶ñü²ñüÄ “±3{3ñ{ò3Éóãºc^Óµ
üïºû¶ÙØ ^Áz~. e21 Q®{þÚʵ = “]º¶ñµ PÒ˵. e22 žrºñý¶ = ž^òºñý¶.
e23 VÙþÚ žÙÚµ Éñc^üÉyµ VÙÖ~ - ˆQca - Éñcû^þډ VÙÖzý{±²ÕÖ.
R~]a] ^Áz~ - Rɾð^Ñ P¯¾ðz{2µ ¯ñÙ ^ñw¶ñpüqÙ VÙØ. e24 ˆüÉpý^ VÃÄñµ
Éótz~‰ VÙÖzý{±²ÕÖ (ÞµÞñ¾ò^üÒñt û²ñÁ®{ñ{²r Rzºñ{ò3). e25 RÁ±³
R~^ñyµ VÙÖ~ - ˆYvû{ñrºñÑ {òÁ¶^Óµ‰ Rzºñ{ò3ýº±²ÕÖ. e26 aÉñà =
P{ò 4^µ. e 27 RýÉ R¾výqʵ VÙÖ~ - ÞµÞñ¾ò^Óýqº “± 3{ 3ñ{ò 3Éóãº-
±¾ñÉvºzý{ʵ, {µý¶ ȺñÈÁz{¾ñ]^òÚ²rýºÊµ. ºz3Éñ, ÞµÞñ¾ò^üÒñt
û²ñÁ®{ñý¶ýºÊµ, ²ó¾ñprʵ {ñܶñÚ RÁ±ý²]^ñprz {®{zý{ʵ.
ˆRÚò VÙ Q¾žü{‰ VÙØ RÁ]ý^ºñüÄ - PÉÙ ±¾zÊz{¾µ ûhñÃÄ, {µý¶
240 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 1 ¯vx{ñ¾ð žØÉű²

ûh¹º± û²¾òº²ó¾ñprºñÁµ ¯ñž¶ñ^ ȺñÈÁz{¶ñ^ RÁ]^òÖ RÁ±ý²] ^ñprz{®~

Pcü^ Tµžýqº û¯mk ±¾Éw¶ñµ²r ²vwòüÛ¶ñ^òÃ, RÚò T¶]a± ü²ÕØ]a]
e aÉñÇvüqñ? ¯ñµ ûh¹ºüÉvtÉû{Ù?‚ VÙÚ, e Rýɺó¾výqʵ
26 27

P°Þ®{ò z~, { ¾òz~, ]Á{ñ¾ðz{ ¾ñ¹z {þÄ]^pt^ò×¾ð VÙØ e ²wò]aµ. {ˆý¶º

4 4 2 28

^vxÑ ¶Ä¾ðü¶ÇýÖÉñÑ TýÖ¶ñ¾ð²óÚÙ ûh¹ºü^ñÄz{qc^vwÙ Éóvüx¾ð

û²Á¶ñÙ{Ùþډ VÙØ ^vt P°² Éóz{ñ¾òüÖ - R~ ]Éñhòz^û¶Ù²¾ð‹. f QÍÉñÙ
4

{ñÙ Z¾òqzü{ ÉÎóü²ñ^ñ¯òÕ^, YÁ ޾𱲵 f {ÉþÒýº± ²órz~] b±²óqñ¯òÕ^, R~

2

Q¾ð PÖóº] b±²ót^òÖ~?‚ VÙØ ü¶ñïóz{ñÛµ; RÈÉñÍÉñÙ ±¾]Á{ò]ag ühÁü¶

Rɾð ¯ò¾ðÉñ.

ž{Õ²ñpt. a TÙþÚûºñÎóº± ³Öµü² a ü²ØµRÎ˶ñºóÁ]^òÖ a Rɾð^Ñ ¯tÉóïòÙص

2 3

¯ñÙ TÙ {òÁÉr^ÒòüÄ É®~ ^òptµ²r VÚ]a R“ð“¾ô¾Éó“ðüÄãzý{± ²vwòz

{®{ÁÒüÉyµ VÙ^ò×¾ð.

¯vx{ñ¾ð žØÉű² ¯ÃÇÕ×¾ð ^ý¾®ü{c^

Vvx¾ñz~º¾ðÉóþÒ]aµ RýÉûºÙÚËÄ^òºÕý^?
^vxÒñ! ^qÃ^ýq®{ñ¹! TÚ ^ÎÕü^ ÉÁµ²¾òk
{vxÉñ{rüºþÚ± ²wò^vqñ¹ hñ¶ñüÖ. (1)

b [¯vx{ñ¾ðžØÉű²] c ²óÖ¾ð P¯¾ðz{ c^vt hòľð T^]aµ²rºñÉü{, R~ VÙÚ

2

PýÎz~]û^ñÑÒüÉyû¶ÙÖ~ ݳ2qµ. e16 RÉÕýÖ]^ý¾¶¾µ üh¾ð]^ üÉy-

û¶ÙØ Rzºñ{ò 3ºñüÄ - z3ÉóÉñ¾µ R±²r Tz{¾±¾zÊz{¾¶ñ¹ RÁ]^òÖÉó~]a
“±3{3µ Wû{ÙÚòÃ; ²Ä²ñprǵ ˆRýÉûºÙÚ TÄ^òºÕý^‰ VÙØ ûhñÃÇý^-
ºñüÄ. d, e QÍÉñÙ¯ò¾ðÉñïz~]a - RÉÕýÖʵ {òÁz{ò ¯ÃÉÎóü²ñ]^ñ¹ VÙØ
^Áz~. Vµ²ñ¾ð ¯ò¾ðÉñïz~]a - ˆû^ñtËÄ^µ ^ñpüqÉ VÙÖ{òüÄ ü¯ñ]a. QÍÉñÙ
¯ò¾ðÉñïz~]a - ˆRÚò‰ VÙÖ{òüÄ ü¯ñ]a. f QÍÉñÁýqº {3ºñÓ{ñ±¾{ò²ñ{3^¶ñÚ
R®¯ò¾ð É ñïµ ²¾¶{ 3ºñÓÉñÚ QÍÉñÙ±¾]Á{ò]ag ühÁµ VÙý^]^ñ^ Z¾ð
X{ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð (QÍÉñÙ {ñÙ Rzºñ{ò3). f2 {ÉþÒýº = ¶vu3^zý{.
QÍÉñÙ, {òÁ]^ñÉó¾òºóüÄ aqµ Vtz~ ÉótÉñ¾ð RÙÖóºóüÄ ]üēò]^òÖ YÁ
Ýz¾ô]az {vwô¾ð] aqµ Vtz~Éópq ^ý{ýº PÁÒògûh¹É¾ð.

ž{Õ²ñpt (¯vx{ñ¾ð Rzºñ{ò3). a ˆRýÉûºÙÚ TÄ^òºÕý^ TÚ ^ÎÕü^ ÉÁµ

²¾òk, hñ¶ñØ - ²wò‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~, Vµ²ñ¾ð ¯ò¾ð É ñïz{òüÄ Þc^ 3{ò
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (TÙþÚûºñÎóº Rzºñ{ò3). a2 ü²Øµ RÎ˵ = Äñ² 4ñÄñ²4c^Ñ.
a 3 Rɾð ^ Ñ = ÞµÞñ¾ò^Ñ.

b, c ˆ¯vx{ñ¾ðžØÉű², RýÉûºÙÚ TÄ^òºÕý^‰ VÙØ Éóãvw¾ñ^òÖÉ-

Áýqº ïñ¾ðz{ 3²4ñÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²óÖ¾ð P¯¾ðz{2µ ^vt Rzºñ{ò 3).
²4^ 3É{ô3ºÉÝ~å ^ݺhò{3¯¾ðzü{ 2 Þmíñü{, {®¯òɾðz{ü¯ Pɓðº^¾ðz{Èüº²ó,
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 1 ¯vx{ñ¾ð žØÉű² 241

Éóݶº®{ñÙ! d ˆÞùîÁ{ µ Þ¾ðÉ´ {ñ¯ñµ‰ e P¾ðíù¯Ù VÙ e ²¾a²¾a e û^tÉ~

3 4 2 3

VÙØ?‚ VÙÚ, ¯ñÙ Þ¾ðÉ´ {ÞùîÁz~ VÙØ PÖó®{ÉñüÖ ¯ôʵ e VÙüÛ²ñ{ò VÙ

4 4

Éó´ {ò]a± e ²¾òºz ü{tË{ò^ñv‚ VÙ×ÚòüÖ. ¯vx{ñû¾ÙØ - “zÁ]^Ó]a±ü²¾ð.

4 5

f YÁÉÜ]a Z¾¯¾ðz{ µ É®{ÉñüÖ, PÕýÖ]a žÙ³ ûÉÕÖóþÄ {òÙÖÖóºñ¾ð^üÒºñ^òǵ

2

PÙ×^ YÁûÉÕÖóþÄ ü{rz{òÙ²~, f ZÁt±³ Éñc^òÊt±²~, hò¾ò±²{ñ^ñ¯òÕ²¾ð^ÒñºóÕØ.

2

g [¯ÃTÕ×¾ð] h Þ¾ðüɓðɾüÚ ¯òÁ²ñ{ò ^² ®~ Éñ¹, PÉþÚ±²ÕÖóÚɾð^þÒüº h ˆPÉÙ

4 3 4 2

{¶¾ð VÈÉóþÚº¾ñ^òǵ Vcü^ñÚÉÙ{¶ü¾‰ VÙØ, Pɾð^þÒ ˆYÁ^ñǵ ²ó¾ò^òüÄى

VÙÖóÁ]^ ±¾ñ±{¶ñºóÁ]^, h “¾ô¾Þµ² ®{ ¯ò² ®{ ¯¶ñ^ ÉÁ^òÖɾð^þÒ ¯òÁ²ñ{ò ^-
3 3 4 3 4 4

² ®~ ]^Òñ^ ¯òþÚz~, Pɾð^Ó]a YÙØ É®{ÉñüÖ, ˆ¯òþÚû{ñص ûhñÃÇ®û{ñص

3 4

û¯mhòr®~aµ‰ VÙØ RÉ¾ð ² ^ Éz Éóãºzý{ ¯òþÚz{Ã, ûhñÃÇ{à ûh¹º± ³]^ñÃ

4 3 3

²tÉû{ÃÄñµ ²qñ¯òÕ²¾ð^ÒñºóÕØ. i ˆÞ¾ðÉ´ {ñz¶ü^‰, ˆ^ý¾®ü{c^, žØÉű²‰ VÙÖ 4

R¾výqʶóüÖ - ˆ¶óz¾ñ¶óz¾^{ ñ a{:‰ VÙÖ~. j ¾ñ^ z üÉãc^þÒ±²ÕÖó ÉÁý^ºñüÄ,

2 3 3

ý¶z¾òüºñt “ñz¾Ézü{ñt j ÉñhòºóÃþĺóüÖ. k ˆz É®z ýɾðÉóž]{ñÝÞù^ ~ :^ Þµìýn:‰

2 3 3 2 3 2

VÙØ Þù^ ~ :^ c^т VÙØ hòÄ ü²¾ð¶ñz¾ü¶ºóüÖ TÑÒ~; R¾vtµ ~ :^ ¶ñºóüÖ

2 3 2 3 2

RÁ±²~. R¾vqñ¹ ÉÁµ ~ :^ c^þÒ Pýqº ¯òþÚ]^òÖ~. l ˆ¾ñ¶ü¶É‰ m {òÁÉüºñz ýº-

3 2 4

²4 ^3É{ô3ºzÉìnñ¯ñ²4ñÉñü{3É ïó ~⺮{ô{ò ²4ñÉ:. d ²¾ñ¯¾ðz{2µ ^vqñà ²óÙþÚ

V±²rºóÁ]^üÉyû¶ÙÚ (ÞùîÁ{3µ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, RýÉ üÄñ^ºñzý¾ºñ¹
RÁ]^, Éóݶºó]ý^]a ¯ò²3®{4¯µ Wû{ÙÚ; PÉþÚ Rɾð TÑÒ²r PÖóý^ VÙ^òÖ
P²ó4±¾ñºz{ñüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ÞùîÁ{3µ Rzºñ{ò3). e ˆìnñzÉñ ¶ñµ “ñ®{ò-
µÁgh2{ò‰ VÙ^òÖ~]a ±¾Þc^3µ PÁÒògûh¹ºñ¯òÙØû^ñvt, P~]a P¾ðz{2µ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (P¾ðíù¯Ù Rzºñ{ò3). e2 ²¾a²¾^ñÉ~ - ¾ñ^3z3üÉãc^ÒñüÄ
{t¶ñÖóz{ò¾òý^. e3 û^tÉ~ = ü²ñ^]^qÉ~. e4 "¾ñ^3z3üÉã“ñ®{òýº TýqºÉÙ"
VÙý^ºñüÄ ²2Å{µ (VÙüÛ²ñ{ò Rzºñ{ò3). e5 ²¾òº = Ýü¯ïò]^. f žØÉű²~
- ±¾ô{ò TvqñÛÄñý^ºñüÄ ±¾ô{òí¯^¶ñÚ P¾ðz{2c^þÒ Þµ²ñ{ò3z~ghò¾ò]aµ
±¾^ñ¾zý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (YÁÉÜ]a Rzºñ{ò3). f2 Tt±³ = ÉÝz¾µ.

g, h Rɾð ^ þÒ±ü²ñüÄ žØÉÅ]ý^ºÙÖó]ü^, PÉÜ]a Z¾ð P¯¾ðz{2µ É®{ÉñüÖ

~3:^2±²t^ò×¾ð^üÒ; R~ ¯ÃÄ{Ùü× VÙÚ (Þ¾ðüɓðɾüÚ Rzºñ{ò3). h2 (PÉÙ{¶¾ð
Rzºñ{ò3) ž{Ã{òÁÉ®{ñ{ò. h3 ^ý¾®ü{caý^]a Q¾ðz{ò 2^¶ñÚ ¯ò¶óz{µ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (“¾ô ¾ Þµ² 3®{ 4 Rzºñ{ò 3). ˆ¯ÃÇÕ×¾ð ‰ VÙØ ûhñÙÚ ² 3®{ 4zü{ñt
Þíñ{ôº¶ñÚ Pz{þĺóà ²3®{4ñ°Þ®{4ñ¯ü¶ ¯ò¶óz{¶ñ^üÉy¶óüÖ. i žØÉÅ]^òÖ~
üÉy¶ñ^òà zºñí¶ñ^òÖ~, ˆQ®Á“µÝºµ ²ü¾ñ {4¾ð¶:‰ VÙØ ^ý¾®ü{ca^òÖ~
T²ñü{3º¶Ùü× VÙÚ; R{¾Éóãºz{òà “ñz¾Ézü{ñ²ñ{ò ý¶z¾òʵ zºñ캵
VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Þ¾ðÉ´4{ñz¶^ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, TÑÒ²r
PÖóý^ Éóݶºüï~ÉñÚý¶ýº T²²ñ{ò3]^ò×¾ð (Þ¾ðÉ´4{ñz¶^ Rzºñ{ò3). j ˆý¶z¾ô-
^Áxž{ò 3ü{ñü²ýè^щ VÙØ - ý¶z¾ò Éóïò{¶ñ¹ RÁ]^, R“ð“ðüÄñ^z{òüÄ -
Pzý{ ü{3ñã¶ñ^g ûhñÃÇÉñÙ VÙ VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¾ñ^3z3üÉãc^þÒ
Rzºñ{ò3). j2, k (ÉñhòºóÃþÄ) VÙÚÄñü¶ñ, ý¶z¾ò Tz3ü{ 3“ðº¶Ùü× VÙÚ; Þù^2µ
P°bĶñ¹ RÁ]^, ~3:^2zü{ñ²ñ{ò zºñ캵 VÙÖ{òüÖ VÙØ, P~]a ±¾¶ñwµ
^ñpt^ò×¾ð (z3É®z3ýÉ: Rzºñ{ò3). P±²rüº ¾ñ^3zü3Éãc^Óµ zºñìºc^Ñ VÙØ
bptÉ~. l PÉþÚ, "Þ¾ð É ´ 3{ÞùîÁz~" VÙØ PÖó®~ z 3üÉãz{òà ¯òÙص
242 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 1 ¯vx{ñ¾ð žØÉű²

ºóÇÑÒñ¾ð, YÁÉý¾ûºñÁɾð üÉü¾ñüq Éñc^ò± ü²ñ^qüÉvtµ²rºñÚ “ñz¾Éµ

P°É¾ðz{òºñ¯òÕ^gûh¹ü{ʵ VÃÄñÁµ YÁ¶óq×^ P¾ðz{ò z{ñ¾ð^Ñ; n P~]a PrûºÙ?
2

VÙÚòà :- “ñz¾Éµ û¯mhòüIJpt Pɾð ^ þÒ ¯Åº¯òþÚz{ü²ñ{ñ^±û²Á¶ñþÒ

¯òþÚ±²¾ð^Ñ; o Pɾðž^mkÒòʵ‚ VÙܶz{ñüÄ P{òÙ ^ñ¾ðºµ ²óÖ]^±û²ÕÖ{òÃþÄ. p
ˆ³â²ñc^ ¾ñý^ ÝÞ¶µ‰ VÙÖóüÖ RÈÉóãºz{òà ý^ýÉz{ñ¾ð RÁ±²~. q Þ¾ðüɓðɾÙ
3 3

û²¾òº²ó¾ñprºñü¾ñt ²¾ò¶ñصü²ñ~ ¶ÕØÑÒ ²ó¾ñpr¶ñ¾ð, r ݾ]h®{ ¯ñ{ò ^üÒñ²ñ{ò

3 3

ü² ñü^ ñ²^¾wü^ñrºóüÄ P®Éºóz~ ¯òÕ²¾ð^Ñ; s Pɾð^üÒñt RÉÙ ^Ä®{ñà ²ó¾ñpr

4 3

{ñÙ t {Ù Rýqºóǵ žþĺóǵ ^Ä®{ñÕü²ñüĺóÁ]aµ. u ˆ{òÁ¶^Óµ ¶v¶^Óµ

Q¹¶^Óµ üh¾ð®{ñà {òÁ¶^pü^ {ô¾ð®{ÉñûÖÙû^ñÉ - Pɾð^üÒñüq RÉÙ^Ä®{ñÃ
²ó¾ñpr]ü^ PÕ×ÛºóÁ]aµ; P~]^r Pz{ñà ²óÖ]aµ ž^ Éó^ñÞµ PÉѲ]^ÅüÄ
2

^ñvý^ºñüÄ - v Pòµ v a x{ò ]ºµ TÑÒÉóqzü{ʵ ˆº{ ñ º{ ñ ïó û^ÒÞúñ‰

2 3 4 3 3

¯òÈÁz{¾ñÚ ü²¾ð Tvüqñ VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¾ñ¶ü¶É VÙØ ~qc^ò). ºz3Éñ,

R±²rºóüÖ RÁ]^Ét±²~ VÙØ Éóݶº¯ôºý{{ÙþÚüº T²²ñ{ò3]^ò×¾ð (¾ñ¶ü¶É
Rzºñ{ò3). P{2Éñ, ²óÖ¾ð P¯¾ðz{2µ ^vqñà {3ýº ²vw üÉyµ VÙܶ~]a
±¾¶ñwµ ^ñprÚ P¯®{¾µ P°âq 2 ñ¯µ ^ñpt^ò×¾ð (¾ñ¶ü¶É Rzºñ{ò 3).
l, m, n, o ´¾ð É ñ¾ð z {4z~]a P¾ð z { 2µ ({òÁÉüºñz4ýººóà TÑÒñ¾ð Rzºñ{ò3Éñ]ºz¾º-
žµ). p RÈɾðz{2µ RÈÉó´4{òºóà ¶ñz¾¶ÙÖó]ü^ ¯òzºÉó´4{òºóǵ Tvt VÙ^ò×¾ð
(³â²ñc^ 3 ¾ñý^ 3 : Rzºñ{ò 3 ). ºz 3 Éñ, z 3 üÉãzºñ^ 3 ¶ñz¾µ ¯ ² 4 É{ò, ²¾-
ÞµÁz3z4üº^²¾ñ“ðh ²4É®{ô{ò Qï (³â²ñc^3¾ñý^3¾ò{ò). üï ü{3Éó, zɵ ºñ²ó4Ý-
ÝÉñ²ó4: Ý{¯²3ñïùz3Áâr²ó4¾òÉ ±¾òºµ “ðÄñ^4üÞ, {ñ: zÉñ¶°¯ôĺñ Þï ¶ïõ,
{{2ñ Þïݾµ ü{3Ⱥ: Éñµ ¯ñ®{¾ôº^{ºñ ³â²ñc^ 3¾ñý^3ÝÞ¶µ ü²4ñ] 3ºñ:,
¯ò¾ðÈÁz{±¾wºñ{òÉñï¯Éóû{4Ò ²¾ôÉñï{ñµ ¯ô{ñ“ðühzº®Éº: - Éñ¾ô¾ð á¾c^-
¯ñº^òºñü¾, ü{ɾô¾ð ºñɾðhòÄ ¯ôÒñ{ò3ü{3ÉóºñüÄ TµžýqºýÉ^Òñ¹ RÁ]^òÖ
Ý{¯² 3ñïùz 3Áâr^ÒñüÄ ^Ä®{ñ±ü²ñüÄ ¯ñº^þÚ T^±²óºñ¯òÙÖõ ¾ ð ; T¶]a
P¯®{¾µ ¯ôþÒüºñüqbq á´4¶ó±²ó¾ñprʵ, P±²rüº PÞc]2ºñ{¾ñÚ ü{Éó¶ñÁµ,
ݾ]h®{3¯ñ{ò3^üÒñ²ñ{ò Éópr¾ñý¶ºóÛüÄ Tc^Ñ RÁÉÁ]aµ ü²4ñü^3ñ²^¾wc-
^Òñ¹ RÁ±²¾ð^Ñ; Tc^Óýqº Þµ“ðüÄãz{òÛüÄ TvqñºóÁ]^òÖ ±¾wºz{ò-
Üýqº P{ò“ºÉó{ò 4ºóÃ, P{ñÉ~ - T®¶Ý{^¾Þ¶ñÚ PÒÉóüÄ VÙÖ²r, R~
Þñz¶ó]ý^]^ñ^] ^ýqÉñ¹± ²ñ¹ghÄñý^ýº PýqÉó±²ó]^±²pqñ¾ð^Ñ VÙÖ²r.
Rz{ñà - ¯ô þ Ò~q]^¶ñÚ ü{Éó¶ñü¾ñüq S“ð É ¾Ù Þµ“ð ü Äãòz{ü²ñ~, û²¾òº-
²ó¾ñprºñ¾ð {µžýqº {òÁžþĺóǵ ^vwòǵ ý^^Òòǵ ^Ä®{ñ±ü²ñüÄ
RÁ±²¾ð; ¶ÕýÖ ü{Éó¶ñÁµ S“ðɾ٠û²¾òº²ó¾ñprüºñt ^Ä]aµü²ñ~ ݾ]h®{3¯ñ-
{ò3^üÒñ²ñ{ò ü²4ñü^3ñ²¾^¾wc^Òñ¹ RÁ±²¾ð^Ñ; Qý^ºñüÄ, ²¾Ý²¾µ Þñ²z®ºµ
RÙÖó]ü^ RÁ±²ñ¾ð^Ñ VÙÖ{ñºóÕØ. q ˆÉñµ ¯ñ®{¾ôº^{ºñ‰ Rzºñ{ò 3]a P¾ðz{2µ
(Þ¾ðüɓðɾ٠Rzºñ{ò3). r ˆ³â²ñc^3¾ñý^3ÝÞ¶µ - ü²4ñ]3ºñ:‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ
(ݾ]h®{ 3¯ Rzºñ{ò3). ˆºñ²ó4:‰ VÙÖ~]a P¾ðz{2µ (ºñɾðhòÄ ²ó¾ñpr¶ñü¾ñüq
^Ä®{ñà VÙÖ~ ŠRÈÉñ]ºzý{ Sprà ü^ñ“ñ®{¾c^ÒòüÄ ^vt û^ñÑ^‹). s
ˆºñ²ó4:‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (Pɾð^üÒñt RÉÙ ^Ä®{ñà VÙÖ~). t ˆÝÉñ²ó4:
Ý{¯² 3ñïùz3Áâr²ó4¾òɉ VÙÖ~]a {ñz²¾ð º µ ({ÙÚóýqºóǵ Rzºñ{ò 3). u
Pɾð^üÒñt ^Ä®{ñà ²ó¾ñpr]a ±¾òºµ ûh¹{{ñ¹ RÁ]aµ VÙܶ~]a ±¾¶ñwµ
({òÁ¶^Óµ) ž{à {òÁÉ®{ñ{ò. v PÃÄñ{ñ¾ð ] a YÎòº, R±²r ¶ïóãò^Ó]a
Þñ²z®º¶óÙÖó]ü^ºóÁ]^]btü¶ñ VÙÚ (Pòµ Rzºñ{ò 3). v2 a 3x{ò 4]ºµ
TÑÒÉóqµ - û^ÒÞÃýº. w ˆÞ^ô2ɉ VÙÖ~]a ²4ñɵ (Þñ²z®ºµ Rzºñ{ò3). x
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 1 ¯vx{ñ¾ð žØÉű² 243

VÙ^òÖ{òüÖ; w Þñ²z®ºµ ü{ñÕ×{²r ²¾ò¶ñÖó± ü²ñ®{ñÒòüÖ h]¾É¾ðz{ò]a. ˆº{ ñ 3

º{ ñ ïó‰ - ^ñÄ®ü{ñص ^ñÄ®ü{ñص PÉÙ x ¯òþÚË]a Sqñ^± ²¾ò¶ñÖó± ü²ñ®{ñ-

3

ÒñºóÕØ {Ú]û^ÙÚ Z¾ð Q^ñ¾¶óÙÖó]ü^. y ü“ãµ ´¾ðÉÉz. z [Vvx¾ñz~º¾ð

ÉóþÒ]aµ] a žØÉÅ]^òÖ~µ, ^ý¾®ü{ca^òÖ~µ, R¾vtµ ~º¾ñ¹z ü{ñÕØ^òÖ{ñºóÕØ
Rɾð]a. b P®{¶óà ü²¾òÙ²z~]a VÃþÄ ^ñwòǵ ~ :^ z~]a VÃþÄ ^ñwûÉñvx{
3 2

²rºñºóÕØ RÁ±²~. c Pca c ¯òâ]ÁâqÞù^ ü¶ºñºóÁ]a¶ñü²ñüÄ R~˵ ¯ò¾É{ò ^-

2 2 4

~ :^ ü¶ºñ¹ RÁ]a¶ñºóÕØ. d ˆ¾ñìºñz ± ¾µ“:‰ Rzºñ{ò - e Rɾð^Ѳt^òÖ ]üēzý{]

3 2 3 4 3

^vt {Ù ]Áý²ºñüÄ PÉÙ Vt]^] ý^¯ôprÚÉóqz{òüÄ ²t^òÖ²ñrüÖ R~. f {òÁ-

ɲó üã^µ²vw ¯ñÒòpqÉñüÖ, ¾ñ캵 VÚ]a üÉyµ‚ VÙ×¾ð ^ Ñ hòľð .
4

Pzý{ºóή{ñà ²ýqÉõprüÄ ºóÁ]^± û²ÕÖ{ñ^òǶñ¶óüÖ. g VÙ¶^Ù ¾ñ캵 ²vw

üÉvqñ, ²ó ýè ³]^ñ^òǵ VÙ ^vÉpqz{òüÄ RÁ]^ Pý¶Êµ‚ VÙ×ÒòüÖ
4

áû^ÒÞÃýººñ¾ð. h ˆà{ñ ¯âqñ‰ - i "²ó¾ñprʵ {ñž¶ñ¹ W^ñ®{¶ñ^ ³ íó]^Äñµ"

4

VÙØ ü²ñ¾, RÁÉÁµ R¾vrqz{òüĺñµ²rºñ¹ ÉóÏ®{~. j ²ó¾ñpr]az {Úòºóqz{òüÄ

T{ɱ³]^ j û²¾òºËýqºñý¾Êµ Rή{~. k ˆ¾ñ캯ñü“ñ£²^¾ðã{ò‰ VÙص, ˆÉ¯ÉñüÞñ
2

(¯òþÚË]^ôqñ^± ²¾ò¶ñÖó±ü²ñ®{ñÑ) VÙÖÉóqz{òüÄ - ±¾Þc^3ñz, ˆ^ñ¾ðüºå ¶®z¾ô‰

Rzºñ{ò3ýº] ^vtû^ñÑÉ~. y (ü“ãµ ´¾ðÉÉz VÙÖ~) ˆÞ^ô2ɉ VÙÖ ²{3z~]a
Ⱥñ]2ºñ¯µ²vwò, ¶ÕýÖ±²{3c^Ó]aµ R±²rüº ^vtû^ñÑÉ~ VÙÖ²r.
P{2Éñ, Þñ²z®ºµ ü{ñÕ×ý¶]a R®{ “ðüÄñ^µ ±¾¶ñw¶ñÚ²r VcdüÚ VÙÚ
(ü“ãµ ´¾ðÉÉz). ˆ³â²ñc^3¾ñý^3ÝÞ¶µ‰ VÙ^òÖ “ðüÄñ^z{òÕü²ñüÄ VÙÖ²r.
¶ñz¾ñ{ò3~úý{ ûhñÙÚü²ñü{ - Þñ²z®ºµ ü{ñÕ×ý¶ ßz3{4¶óüÖ.

z, a ^ý¾®ü{ca^òÖ~ ~º¾ñ^òÖ~, žØÉÅ]^òÖ~µ ~º¾ñ^üÉyü¶ñûÉÙÚ

(žØÉÅ]^òÖ~µ ^ý¾®ü{ca^òÖ~µ Rzºñ{ò3). P{2Éñ, ˆRýɉ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
Q{Ã. P±ü²ñ~ ˆVvx¾ñ‰ Rzºñ{ò 3²ü{ 3ñ²ñ{ 3ñ¯µ ²vwòÚ{òüÄ ü¯ñ]a;
ˆ¯vx{ñ¾ð žØÉű² ¯ÃÇÕ×¾ð ^ý¾®ü{c^ - R±²r Vvx¾ñz~º¾ðÉóþÒ]aµ‰
VÙØ üºñíþÚ. b 'Vvx¾ñ'Ë]a P¾ðz{2µ (P®{¶óà Rzºñ{ò3). žØÉǵ {¶]a
Pzº®{ñÞñ¹z ü{ñÕØý^ºñüÄ Pzý{ʵ ˆVvx¾ñ‰ VÙØ Éóü“ãò]^Äñ-
¶óüÖ. c '~º¾ò'Ù {ñz²¾ðºµ (Pca Rzºñ{ò3). c2 ¯òâ]ÁâqÞù^2µ - ~3:^2µ ^Ähñ{
Þù^2µ. d RÙÛ¾ð]az ~º¾ðÉóþÒ]aµ VÙØ Éóü“ãòºñý¶ºñüÄ - P^¾ð¶É“ðºÙ
PÉ{¾òz{ñǵ PÉÜ]aµ ~ 3 :^ 2 í¯^û¶ÙØ ÉóÉèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(¾ñìºñz3±4¾µ“ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, R~ - 'TÄ^òºÕý^'ºóÙ {ñz²¾ðºµ. e {Ù Rgýh2-
ºñüÄ Rɾð ^ Ñ P°] 3¾ïñ¾ð z { 2¶ñ^±²óÖ®{ÉÙ ²tµ ~ 3:^ 2zý{ P°Þ®{ò 4z~
Ⱥñ]2ºñ{ñ St²t^ò×¾ð (Rɾð^Ñ ²t^òÖ Rzºñ{ò3). f ˆ¾ñìºñz3±4¾µ“: Éü¯ ÉñÞ:‰
VÙ^òÖ ²{ 3z 3ɺz~]aµ ÉñÞþÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({òÁɲó 4üã^µ ²vw
¯ñÒòpqÉñüÖ Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). g ¾ñìºñz3±4¾âqÛÚÉÜ]a± h, i ²ýq
ÉõprüÄ RÁ]a¶~ Þù^2µ VÙܶ~]a T{3ñï¾wµ (VÙ ¶^Ù Rzºñ{ò3). ˆÉü¯
ÉñÞ:‰ VÙÖzü{ñüq ˆà{ñ ¯âqñ‰ VÙÖ ²{3z~]a ÉñÞþÚ (²ó¾ñprʵ Rzºñ{ò3).
h ˆà{ñ ¯âqñ‰ VÙÖ~ - ¯ñ“zý{gûhñÃÇ^òÖ{ÙØ; ˆw“ - P{ 3¾ð “ ü¯‰ VÙ^òÖ
{4ñ~ÉóÛüÄ ^ñxý¶ýºg ûhñÃÇ^òÖ~. ¯âqñ - Pz3ÁâýqºñÛÑ VÙÖ²r.
j ˆïü{ñ z3Éóí:‰ VÙÖ~]a ÉñÞþÚ (²ó¾ñpr]a Rzºñ{ò 3). j2 û²¾òºËýqºñ¾ð =
áíqñʶïñ¾ñí¾ð . k {qÝ{ 2“cý^ýº P°É{ò 3z~ ²¾òï¾ò]^ò×¾ð (¾ñ캯ñ“
Rzºñ{ò3). ˆ¯ - P²^¾ðã{ò‰ Rzº®Éº:. l, m ¾ñìºñz ±4¾µ“žµ, ɯÉñޞµ PÙØ
244 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 1 ¯vx{ñ¾ð žØÉű²

¶üïñ{ º:‰ VÙص ûhñÃűü²ñ®{ÉÕýÖ R±ü²ñ~ P¯¾ðz{ ¶ñ^g ûhñÃÇ^òÖû{Ù?

3 2

VÙÚòÃ; l Q“ð¾ò{Þµ“ðüÄãz~]aµ, Áãò^þÒûºt]ý^]aµ‚ VÙÖóüÖ ü²ñ®{~;

Pzü{ñüq Éóü¾ñ{ò ]ý^ºñüÄ ûhñÃÇ^ò×¾ð. m ²ó¾ñprýº± ²ó¾òý^ºñǵ, û²¾òºËýqºñ-
4

¾òÎË ² Å]ý^ºñǵ, RÉÕØ]a PrºñÚýÉʵ R±ü²ñ~ P¯¾ðz{ ¶ñ¹z ü{ñÕØý^ºñüÄ

2 2

ûhñÃÇ^ò×¾ð. n RÈÉó¾vqñǵ ÉÁµ ~ :^ c^þÒºýqº ¯òþÚ]^òÖ~. o ˆ¯ò¾ðz{ üï{ ²ó

3 2 3 3

²ñÉ^µ‰ - p ²ó¾òºñ{ RþÒºû²Á¶ñþÒʵ ²ó¾ò]^˵ ÉÕ׺óüÖ RÁ]^òÖ~. q [RýÉûºÙÚ

TÄ^òºÕý^] r TÙþÚûºñÎóº± ³Öµü²Êµ R®{ üÄñ^µ r ü²ÖóÎÉñµ²r R~ YÁ üÄñ^-
2

ºñzý¾ýº ¯ô ²vwòýÉz{²rûºÙ? ²ó¾ñüÚ! ¯ñÙ ²vyý^ºñÉû{Ù? Rɾð^Ñ

{ñc^Ñ ²vwòÚ ^¾ð¶z{òÜýqº ² ĵ P°É¾ðz{ò]^òÖ Rz{þÚºÙü×? ¯µ¶ñà ɮ{{ÙØ
2

^ñyµ‚ VÙØ ² ^ É{ ²ó ±¾ñº¶ñ^, ü¶ÃûhñÃÇ^ò×¾ð. s [^vxÒñ] t RýɲvwòÚ

4 3 3 4

^¾ð¶µ {Ú]ü^º°² Éó]^ üÉy¶ñºóÕÖ{ñ^òÃ, TÙ ]Áý²]a± ³Öµ³ Éó㺵 Vcü^?

4

t ]Á²ñÉñþÚ ^vyýqºÉق VÙÚ]^qÉ{òüÖ. u PÙÖó]ü^, ^v VÙØ - Rq¶ñ¹,

2

Pz{ñà - P^Åqû¶ÙÖ²rºñ¹; {³^Åqû¶ÙÖ²rºñ¹ VÙØ ²ñq µ; P^Åqû¶ÙÖ²rºñ¹ 2

VÙØ ²ñq ñ®{¾µ VÙ²~ PýqºÉþÒ®{ñÙ PÁµ²{ z{ñà WÕ²t^òÖ~} u R~ Wü{ܵ

2 3 2

u {ÙÚ¾k¯ñüqñ? ¯ô ¯ò¾ðÉñï^ÛºóÁ]^, RýÉ ÝɲÉóü¾ñ{ c^ÒòüÄ ±¾É¾ðz{ò]^òÖ-

3 4

û{Ù? v ^vûwÙØ - ¯ò¾ðÉñï^Ü]aµ ü²¾ð. w {ñ®{ñµ lÍz~]û^ñvq ^¾ð¶µ {ñ®{ñµ

P°² Éó]^üÉvqñ{²r ¯ñµ T{É Vcü^ ^vs¾ð? VÙÚ:- x YÁ x ûÉÑÒ¶Ùüׂ
4 2

Þù^ 2¶ñý^]aµ, RÙØ ~ 3 :^ 2 ¶ñý^]aµ üï~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Q“ð ¾ ò{-

Þµ“ðüÄãz~]aµ Rzºñ{ò 3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). Q“ð¾ò{Þµ“ðüÄãz~]a VÙÖ~ -
²ó¾ñprÞµ“ðüÄãz~]a VÙÖ²r. n ˆSz3Á“ôºµ ¶¶ñÄç¶õ:‰ VÙÖ~]a P¾ðz{2µ
(RÈÉó¾vqñà Rzºñ{ò3). ˆ¾ñìºñz ±4¾µ“: Éü¯ ÉñÞ:‰ VÙÖ R¾vqñà ÉÁµ
~3:^2c^þÒ VÙÖ²r. o ˆ¯ò¾ð{3üï{3²ó ²ñÉ^µ‰ VÙÖ~ - ²ñÉ^¶²ó ¯ò¾ð{3üïz VÙÖ²r.
p P]3¯òýºÊµ {3ïó]aµ VÙÖ{òüÄ - PÞµ²4ñÉó{zý{ʵ Þµ² 4Éó±²ó]aµ VÙØ
²2ű²óz~, P~ RÙÚ~ VÙ^ò×¾ð (²ó¾òºñ{ Rzºñ{ò 3). P{ñÉ~ - {3ñï^¶ñÚ
P]3¯òýºg kt¶ñ±ü²ñüÄ Éó“ðüÄãò±²ó]^±ü²ñ^ñ{ RþÒºû²Á¶ñþÒʵ
Éó“ðüÄãò±²ó]aµ VÙÖ²r. q, r ˆRýÉûºÙÚ TÄ^òºÕý^‰ VÙØ Éóãvw¾ñ^òÖ-
ÉÁýqº ïñ¾ðz{3²4ñɵ (TÙþÚûºñÎóº Rzºñ{ò3). r2 ü²Ø = z3Áâqñ®{ñ¾ðz{2µ
Rca RÎÉóüÖ žØÉÅ]ý^]aµ ^ý¾®~ Wcaý^]aµ üï~Éñ^gûhñÃ^òÖ~.

ˆ^vxÒñ‰ VÙÖ~]a ¸ÙØ û²ñÁÑ; ^v VÙØ - ]Áý²ýºÊµ,

s, t, u, v
´4¶óýºÊµ, ¯ò¾ðÉñï^zÉzý{ʵ ûhñÃǵ. ´4Éñh^¶ñÚü²ñ~ ˆQÒñ‰ VÙÖ~ -
¯ò¾ðÉñï^Ù VÙÖ²r. ¶ÕÖ R¾vq¾ðz{2z{òǵ, ˆQÒñ‰ VÙØ - TýqºÉÙ VÙÖ²r.
t2 ^v VÙØ - ]Áý²ýºg ûhñÃÇü¶ñ VÙÚ (]Á²ñÉñþÚ Rzºñ{ò3). u (PÙÖó]ü^
Rzºñ{ò 3) ³^Åqµ QÓ^òÖÉüÚ VÙÖ²r. (P^Åqµ) VÙØ ²ñq 2¶ñÚü²ñ~,
P^Åqµ = ´¶ó. u2 R±±¾^¾wz{òüÄ (¯ò¾ðÉñï^Ù) VÙØ ûhñÃÇ^òÖÉÁýqº
²4ñÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (R~ Wü{ܵ Rzºñ{ò3). u3 {ÙÚ¾k¯ñüqñ - P¾ñí^¶ñÚ
ü{3“ü¶ñ. v Pɺɓ]{òºñüÄ, ¯ò¾ðÉñï^Ù VÙܶzý{ {3¾ð“ò±²óz{ P¯®{¾µ,
Âr4ºñǵ ¯ò¾ð É ñï^zÉzý{g ûhñÃÇ^òÖ~ VÙØ P¾ð z {ñ®{¾µ (^v VÙØ
Rzºñ{ò 3 ). w, x, y, z ˆ^qà ^ýq®{ñ¹‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ ¾üÞñ]{òºñ^˵
{ñzÉó^¶ñ^˵ Tz{¾µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (YÁ ûÉÑÒµ Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ).
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 1 ¯vx{ñ¾ð žØÉű² 245

VÙØ T{ ñï¾wµ ^ñpt^ò×¾ð. y [^qÃ^ýq®{ñ¹] z ~ ¾ðÉñޓð“ñ²z{ñà ɮ{ P¯¾ðz{ z-

3 3 2

ý{z {±³ý^]a, ±¾üºñí¯ñ®{¾²¾¾ð]aµ P¾òºÚ ûh¹~ T{˶ÉÚÙü×. a Pɾð^Ó]a

Rgýh Êvt; P¯ògk ]^Ó]a ¯µ¶ñÕ ûh¹ºÄñÉ~vüqñ? VÙÚ, Q^òà Rɾð^Ñ
2 2

¯tÉó¾ñ{²r VÙþÚ TÙ {òÁÉr^ÒòüÄ ÉÁµ²r ²vwüÉyµ; [TÚ b ^ÎÕü^ ÉÁµ

b ²¾òk] c ÉóÄ]^r^Òòà ü²ñ^ñü¶, ±¾ñ±{ž¶ñ¹ ü² ñ] ºž¶ñÚ TÙ{òÁÉr^ÒòüÄ É®~
2 4 3

^òptÉû{ñÁ ±¾^ñ¾µ. Rɾð]a] d ^ñÕbØ RgýhÊvqñºóÁ®{²rºñüÄ, e P±²r

ûh¹^òü×µ‚ VÙ×Ù S“ðɾÙ. f [{vxÉñ~] {vx]ý^ºñÉ~ - {ñÍ]ý^. g {ñÎñ~.
h ûh¹^òü×µ‚ VÙØ QÖóºóÁ]^ûÉñvx~; ûh¹~û^ñvt ¯òÕ^üÉyµ. R±²r
i ²{Öógûh¹º üÉvt^òÖû{Ù? ¯¶]û^ÙÚ, [PrüºþÚ] j Ýɲìnñ¯z{ñüÄ

ÞµÞñ¾ò^üÒñt û²ñÁ®{ñ{ VÙþÚ. k [²wò^vqñ¹ hñ¶ñüÖ] ²wò]ý^ºñÉ~ -

ûhñÃÇý^; l ûhñÄË ¯òþÚüÉñüq brºóüÖ RÁ±²~. m hñ¶ñØ ²wò]^üÉyµ. TÚ]a
YÁ ûhñÄË; m PrüºÙ û²Ø^òÖ~ Þzý{. [hñ¶ñüÖ - ²wò] “¾ô¾Éó“ðüÄãzý{±
2

û²Øµ²r n ²ñ¾ðz{ÁÒüÉyµ; o ü^ÉÄý¾±ü²ñüÄ o RÈÉÒýÉ Pü²èò]^òÖû{Ù?

2

VÙÚòÃ; ˆÉ¾µ ïù{ÉïìÉñÄñ²mí¾ñ®{¾ðȺÉÝ{ò {ò: … ¯ û“Ò¾òhò®{ñÉóž^ í¯-

2 2

ÞµÉñÞ p ýɓ޵‰ VÙ^òÖ²rüº, Rɾð^Ñ ¯tÉóÁ]^òÖ RÁ±³z {ÉóÁý^{ñüÚ

R±ü²ñ~ ü{pq¶ñý^ºñüÄ. q ^ñptz{ôºóà P^±²pqÉÜ]a ¯ôÁµ ¯òÎǶóüÖ žÕ²qz
ü{pq¶ñÉ~, ²óÙ²óüÖ ü² ñ] ºñ{ò ^Òòà û¯mkûhÃÉ~; P±²rüº R±ü²ñ~ Rɾð^Ñ
4 3 3

¯tÉóÁ]ý^]a PrºñÚ “¾ô¾Éó“ðüÄãzý{± ²óÖ±²ó]^üÉyû¶Ù^ò×¾ð. (1)

x2 ûÉÑÒµ = ޞz3¾µ.

a ˆTÚ ^ÎÕü^‰ Rzºñ{ò3]a PÉ{ñ¾òý^ (Pɾð^Ó]a Rzºñ{ò3). b, c WÉ^ñ¾ñ¾ðz{2µ

(ÉóÄ]^r^Ñ Rzºñ{ò3). c ÉóÄ]^r^ÒñÉÚ - X“ðɾðºñ{ò3^Ñ. b2 ²¾òk = ±¾^ñ¾µ.
d ^ñÕbØ - ¯ñÄzû{ñÙص, {òÁÉr^Òñ^òÖ Pµ“žµ. e, f ˆ{vxÉñ~‰ VÙý^ºñüÄ
- S“ðɾ٠"ûh¹^òü×µ" VÙÖ~ ßz3{4µ. g {ñÎñ~ = ÉóÒµ²ó3ºñ~. h {ñÎñ{{òÙ
VÃþÄýº PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ûh¹^òü×µ VÙØ Rzºñ{ò3). i ²{Öó = zɾòz~. j(Ýɲ-
ìnñ¯z{ñüÄ) {3ñݺµ Þ¾ðÉÞñ{4ñ¾w¶ñºóÁ]^, Prý¶ýº üï~Éñ^ ÉóÉèò]-
ý^ºñüÄ - R®{ P¾ðz{2µ ßz 3{4¶óüÖ. k, l, m ˆ²wò^vqñ¹‰ VÙÖ~]a R¾vt
û²ñÁÑ; l, n ²wò VÙØ - ûhñÄÉñ¹, P~]a PrºñÚ Þc^òzý{g ûhñÃÇ{Ã;
m PÙÖó]ü^, hñ¶ñØ ²wò]^ üÉyµ VÙÖ Éñ]ºz{ñüÄ - ü^Éĵ Éñ¾ðzý{ {ñüÚ
Q{Ã. k ²wò]ý^ = ²2wò]ý^ºñ¹, ûhñÃÇý^ºñ^òÖ~. n ²ñ¾ðz{ÁÒüÉyû¶ÙÖ-
Éóqz{òǵ - Þc^ò¶ñ^òÖ~. m2 (PrüºÙ û²Ø^òÖ~) ˆPrüºþډ VÙ^òÖ ²{3Þ¶²ó4-
Ⱥñïñ¾ßz3{4ñ¾ðz{2µ. o ûhz~ TÚ^ÎÕü^ ÉÁµ²¾òk ²wò VÙØ - {òÁÉr^ÒòÃ
±¾ñ±{òýº Éóü{ 4º¶ñ]^ñü{, ˆhñ¶ñüÖ - ²wò‰ VÙØ - Rzý{üº ±¾{4ñ¯¶ñ^
¯ò¾ðz{4¾ò]ý^ýº± ²ÕÖ (ü^ÉÄý¾±ü²ñüÄ Rzºñ{ò3“cý^). o2 RÈÉÒýÉ = ±¾]Á{ò-
Éóüºñ^3zý{. p ýɓ޵ = S¾¾òÉñÑ. q z3Áâqñ®{žü^2¯ Éóɾwµ (^ñptz{ô
Rzºñ{ò3) "VÙÚ TÄ^òºÕý^ - üÄñ^ºñzý¾^Ñ VÙÛºóÁ]^òÖÚ" VÙØý¾. (1)
246
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 2 hñ¶ñص

R¾vqñµ²ñpt. a ˆVvx¾ñz~º¾ð‰ VÙØ a {ò¾ÒgûhñÙÛ¾ð, ž{Õ²ñprüÄ; PÉÕÖóüÄ

2

hòÄ Éý^^þÒg ûhñÃÅ Éóãvw¾ñ¹, Rɾð^Ñ ~ :^ zý{± a ü²ñ]^ñºñ^òà VÙþÚ

3 2 3

TÙ {òÁÉr^ÒòüÄ PýÎz{ÁÒüÉyµ‚ VÙ^ò×¾ð.

hñ¶ñص û^t¶ñص {¶ÁÕ×¾ð {þÄz{þıû²¹~
W¶ñÖó]^òq®{ÄÕص RýÉûºÙÚËÄ^òºÕý^?
Q¶ñû×ÙÖÖóüºÙ ¯ñÙ P¾Éþwºñ¹ Pµ¶ñüÚ!
b¶ñüÖ Éóý¾^vqñ¹ PrüºþÚ] aÖó]û^ñvüq. (2)

b [hñ¶ñص û^t¶ñص] hñµ²rʵ û^tµ²rʵ: c R~]a ü¶Õ²q RÉÕÖóüÄ hòÄ

±¾^ñ¾c^Ӟvüqñ? VÙÚòÃ:- d TÁÉ YÁ²r±²q íõÉó]^]^qÉÛ^˵, {ÙüÛûqñ]^
íõÉó±²ñý¾ PÎóºgûh¹º]^qÉÛ^˵ ü^ñÅ]û^ñvt ü²ñ¾ñ¯òÕ^, ¯òþÚÉÖ žr®~û^ñt
¯òÕaµ²rʵ; ¯ñÇ e hòÙÚµ ý^±²pqÉñüÖ ¯¶]a RÚò f TÑÒ{þÚʵ íõÉó]ý^]a
YÁ aýÖºóÃþĂ VÙØ ¯òþÚz{òÁ]^gûh¹ü{, Pzý{ºóή~ ]üē±²pt] b±²ótµ²rʵ
g RýÉ. h Rɾð^Ñ R±²r ü¯ñ˲tý^]a üÉüÖ hòÄ TvqñºóÕØ; i ˆ¯òÙÚÄñÅüÄÙ

^ñv‰ VÙص, ˆ²Ä¯ô^ñpr±²t±²ñüºñ‰, ˆRÙÚµ û^t±²ñüºñ‰ VÙص ² ^ É{ Äñ² µ

4 3 3 4

Éó¯ñ“üï~ûÉÙص, R{¾Éóãº{ ¾ð“¯µ P¯¾ðz{ üï~ûÉÙضñºóÕØ, Rɾð RÁ±²~.

3 2

j Rɾð^Ñ RýÉûºñÎóº Éó¯ñ“žµ P¯¾ðz{ žµ Vcü^ ü{r]û^ñvqñ¾ð^Ñ? k ˆVÙûÛÁɾð

2

{ô]^{ò]^vûhÃǵ{òÖµ‰ VÙܶɾð^ÒòüÖ, Rɾð^Ñ. l ˆaÁâɉ VÙص, l ˆºÝzɺñ 2

Þï ÞÝÝɾð]^ :‰ VÙص RýÉ Éó¯ñ“žµ P¯¾ðz{ ž¶ñ^ÉóüÖ Rɾð^Ñ ¯òþÚz{òÁ±²~.

3 2

m [û^t¶ñص] n {Ù Éó¯ñ“zý{ʵ Rýhʵ, ý^ºóÄ^±²pq z ¾Èºµ {±²óÛÃ;3

R¾vqñµ²ñpt (hñ¶ñص Rzºñ{ò3). a ˆhñ¶ñص‰ VÙØ ~qc^ò ˆb¶ñüÖ Éóý¾

^vqñ¹‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (Vvx¾ñz~º¾ð Rzºñ{ò3). a2 {ò¾Ò =
ޞ{3ñüº¯. a3 ü²ñ]^ñ¹ = ü²ñ]a^òÖóþÄ.

b, c R~]a ü¶Õ²q VÙÖ~ - hñË]aµ û^tý^]aµ ü¶Õ²q VÙÖ²r. P{ñÉ~ -

hñÉ~µ û^tÉ~µ VÙ×à ü²ñ¾ñü{ñ, ˆQ؉ VÙØ - ±¾^ñ¾µ VÙ^òÖ~]a] ^Áz~
VÙ VÙÚòà VÙÖ²r. d TÁÉ = Pü¯^^ñĶñ^; YÁ²r±²q ~ 3:^2¶ó“ð¾¶ÙÖó]ü^
Þù^2ü¶ºñµ²r. e hòÙÚµ = ^ñk. f TÑÒ{þÚʵ = ü¶ÇÑÒ ^ñÄû¶ÃÄñµ. g (RýÉ)
±¾^ñ¾c^Ñ VÙÖ²r. h Rɾð^þÒ üè²ó]ý^]az {µ²r V±²r VÙÚ (Rɾð^Ñ
Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, St²ñt (Rɾð^Ñ Rzºñ{ò3). Rɾð^Ñ - QÍÉñ¾ð^Ñ. i (Rɾð^Ñ)
VÙܵ²rºñÚ WÕÖü¶û{ÙÚ (¯òÙÚÄñà Rzºñ{ò3).

j ˆhñ¶ñص û^t¶ñص‰ VÙÖɾð ^ Óýqº ïñ¾ð z { 3² 4ñɵ (Rɾð ^ Ñ RýÉûºñÎóº

Rzºñ{ò3). k {ñc^Ñ ¯òÕ^òÖ ¯òþÄ ²ÑÒ¶ýqºñ¹, Rɾð^Ñ ¯òÕ^òÖ~ ¸þĺrÉÎóºñ¹z
ü{ñÕØ^òÖ~]a T{3ñï¾wµ (VÙûÛÁɾð Rzºñ{ò3) ž{à {òÁÉ®{ñ{ò. l ²4^3É{3-
Äñ²4µ Éó¯ñ“µ VÙÖ~]aµ, R{¾Éóãº{3¾ð“¯µ P¯¾ðz{2µ VÙܶ~]aµ ±¾¶ñwµ
(aÁâÉ Rzºñ{ò3). l aÁâÉ VÙÖ~]a - ˆýÉ{4¾ðµºµ ü¯ï Éóz3ºü{‰ VÙ^òÖ{òüÄ
ü¯ñ]a. l 2 ˆºÝzɺñ Þï Þ: Ýɾð]^3:‰ VÙÖ~]a - ˆ¯ò¾üºñ ºÝzɺñ Éó¯ñ‰
VÙÖ{òüÄ ü¯ñ]a. ýÉ{4¾ðµºµ = TÙþÚ±²ó¾ò®~ {4¾ò]ý^ºñ^òÖ ²ñ²µ. m, n hñýÉg-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 2 hñ¶ñص 247

o Pzý{üººóüÖ RÉÙ o {mh¶ñ^ ¯òþÚz{òÁ±²~. p YÁz{þÚ ¾ñíz ü¾ñïó‚ VÙØ

2 3

ý^ýºÊµ ^ñþÄʵ p {Öó]^, RÉþÚ p ÉóÚɱ³a®{ɾð^Ñ, R±²r±²pq{ñ^ñü{‚ VÙÚ,

2 3

Qºó¾µ, X®°øûÖÙØ hòÄ^ñk {ñ VÙÛü{ RÈÉÒüÉñüq ü²ñºóÕØ, Tc^Ò°] ¾ï¶óüւ 3

VÙ×Ûµ. [{¶ÁÕ×¾ð] q Rû{ñÎóºüÉ üÉüÖ ˆ{¶¾ð^Ñ {¶¾ð^Ñ {¶¾ð^щ VÙØ YÁ

r TÖ˞ýÖ TvqñºóÕØ Rɾð ] a; PcdÚÙÖó]ü^, “¾ô ¾ Þµ² ®{ ¯ò² ®{ ¯¶ñ^ 3 4 3 4

É®{ɾð^Òñ¹ ìnñ{ò^т VÙص, Þµ² ®{ò ^т VÙص hòÄý¾ TÖÉñ^ ¯òþÚz~
3 4

¯ò¾ð±² ¾¾ñºóÁ±²¾ð^ÒñºóÕØ. [{þÄz{þıû²¹~] ü¶ÃÉóÏ®~ ü¶ÃÉóÏ®~. s [W¶ñÖó]-

4

^òq®{ÄÕص] t WûÉÙØ - W]^¶ñ¹, ¶ñØý^ - {ÉóÁý^ºñ¹, Wc^ñü{ b±²ópûqÙÜ{Ã;

u PÙÖóüº, W¶ñÕÖµ‚ VÙØ YÁ ûhñÃÄñ¹, P{ñÉ~ - ~ :^ ¶ñ¹, ~ :^ò z~]^òq®~
3 2 3 2

b±²ópt VÙÚ˶ñµ. v WûÉÙØ - û{ÒòË; W¶ñØý^ - û{ÒòÉÎóý^‚ ŠVÙØ ^Äc^ò]

b±²óqñ¯òÕ²¾ð^т - R~ ]Éñhòz^û¶Ù²¾ð‹ VÙØ ²óÑþÒºž{Û¾ð ²wò±²¾ð. w ˆW¶ñÕÖ-
û¶ÙþÚz{Éó¾ðz{ñ¹‰ VÙÚ]^qÉ{òüÖ. x [RýÉûºÙÚËÄ^òºÕý^] Rû{ñÁ üÄñ^ºñzý¾
RÁ]aµ²rûºÙ? y íõÉó]^ ¶ü¯ñ¾{ò ºñ¯òÕ^, žrÉ~; ¯ñÇ ^ñk ý^ºóüÄÊvqñÚÉñüÖ
2

R~ ¯¶]a Tvt‚ VÙÖóÁ]^, P~ ¯“òz~±ü²ñÉ~; “¾ô¾Þµ² ®{ ¯ò² ®{ ¯¶ñ¹ 3 4 3 4

ÉÁ^òÖɾð^þÒüº {Ú]a Þ¾ðÉÉó{ ² ®~ ˶ñ^ ¯òþÚz~, RÉÕØ]a YÙØ É®{ÉñüÖ

4 3 4

²püqÙ, û^püqق VÙØ b±²óptPÄÕØ^òÖ R~˵ YÁ üÄñ^ºñzý¾üº ²ó¾ñüÚ!

VÙ^ò×¾ð. Pɾð^Ñ VÙ²rà ¯ÃÄ~ T¶]a? ¯ô¾ð ¯µý¶üº ûhñÃÅ]b±²ótµ²r ²vwò-
üÛü¶! z ˆhôĶóÃÄñghòÖóº‰Úòà b±²õqÙü× Tµ¶~? VÙÚ, a [Q¶ñû×ÙÖÖóüºÙ
¯ñÙ] b Pɾð^Ñ{ñÙ b±²ót^òÖ~ TÙüÛt Þµ² ®{ ¶óÃþĺñüºñ? ±¾]Á{òüºñüq
3 4

RÁ]ý^ºñüĺÙü×, P~ VÙþÚz {Éó¾ðz{ñüºñ? RÈËqµ³ ^òq]ý^ºñüÄ, RÙÚ~]a

¯ñÙ b±²óq±³a^òüÖق VÙØ PÖóºñ¯òÙüÖüÛ? c PÙÖó]ü^, c ÞµÞñ¾ò^Óýqº 2

R®{ ~ :^ ¯òÈÁz{ò]a Éó¾ü^ü{ñ? VÙØ PÖó^òÖóüÄûÚÙÜ{Ã. d ¯ô VÚ]a± ²vwòz

3 2

{®{ Éñhò ¯ñÙ Rɾð^Ó]a± ²vwò] û^ñt]aµ Éó¾ü^ü{ñ? VÙØ PÖó^òÖóüÄÙ.

[P¾Éþwºñ¹ Pµ¶ñüÚ] RÉÕÖóÜýqº ¾èx¾ðz{ ¶ñ^z {òÁɯ®{ñÍÉñÙ ü¶üÄ
2

ûhñÙÚ P¯®{¾µ ü^pýqgûhñÃÇý^ºñüÄ - hñÉóǵ {4¯¶óή{~üÉ ~3:^2¶ñ-

ºóÁ]aû¶ÙØ ÉóÉèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({Ù Éó¯ñ“zý{ʵ Rzºñ{ò3). o P~]a
üï~ (Pzý{üº RüÖ Rzºñ{ò 3). o2 , p ({mh¶ñ^ ¯òþÚz{òÁ±²~) VÙÖ~]a
ÞµÉñ{ 3¶ñ^ X{ò (YÁz{þÚ Rzºñ{ò 3). p2 {Öó]^ = üh 2{ò3]^. p3 ÉóÚÉ =
²¾ñ¶¾ð“ò]^. q (Rû{ñÎóºüÉ VÙÖ~) - Rz{¶¾ð^þÒʵ TÕ×¾ð^þÒʵ YÎóºüÉ VÙÖ~.
r TÖ˞ýÖ VÙÖ~ ²3®~ 4zɱ¾ñ±{ò. s, t, u, v ˆW¶ñÖó‰ VÙÖ~]a ¸ÙØ û²ñÁÑ.
t P{ñÉ~ - Wc^ñü{ VÙÜ{Ã, u. v ~3:^ò2z~ VÙÜ{Ã, ^Äc^ò VÙÜ{Ã. u, w z3Éó{ô-
ºñ¾ðz{2z~]a ±¾¶ñwµ (W¶ñÕÖµ Rzºñ{ò 3) û²¾òºñÍÉñ¾ð {òÁû¶ñÎó. x, y ˆRýɉ
VÙÖ ²3ïùÉh¯ñ¾ðz{ 2µ (íõÉó]^ Rzºñ{ò3).

z b±²ótµ²r ²vwòÚ~]a ¯òºñ¶^µ (hôĶóÃÄñ Rzºñ{ò3). a, b "Qµ ±¾^ñ¾µ YÙØ-

¶ÖóüºÙ‰ VÙÖÉÁýqº ïñ¾ð z { 3² 4ñɵ (Pɾð ^ Ñ{ñÙ Rzºñ{ò 3). c QÍÉñÙ
¯ò¾ð É ñïz{òüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÙÖó]ü^ Rzºñ{ò 3). c2, d ÞµÞñ¾ò^Óýqº
~3:^2¯òÈÁz{ò]a Éó¾^Öó^òÖóüÄÙ VÙÖzý{ T²²ñ{ò3]^ò×¾ð (¯ô VÚ]a Rzºñ{ò3).
248
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 2 hñ¶ñص

{òÁ±²ñÕ^qÅüÄ ^vÉÒ¾ð®{ÁÒò, RÉÕÖóÜýqº ¾èwµ TÙü²×µ²rºñÚ e aqÃ

~q]ý^ÊýqºÉüÚ! f û¶¹ºñÚ aqà ~q]^òüÖ RÉÕØ]a RÉüÛt; g RÉÜýqº
g û²ñ¹üºñt û¶¹üºñt ÉñhòºÖ RÉÜ]a R¾vtµ g TqÄñºóÁ]aµ ¾èò]ý^]a. h
2 3

[b¶ñüÖÉóý¾] i ÞùIJ Û¹ RÉÕÖóÜýqº ¾èx¾ðz{ ¶ñ^z {òÁ±²ñÕ^qÅüÄ b]a¾Ã

4 2

ü^pý^]^ñ^] ^òprÉ®~ ^òq]^òÖ ¯ô, ¯ñÙ TÙ {òÁÉr^þÒ É®~^òptµ²r VÙþÚ

PýÎz~]û^ñÑý^ºóüÄ Éóý¾ºüÉyµ. R±²r Éóý¾º üÉvt^òÖû{Ù? VÙÚòà -
j [^vqñ¹] VÙþÚ]^vq TÚ]a Éóý¾ºñü{ RÁ]^ÄñºóÁ®{ü{ñ? ²ñ¾ñûºÙØ {µ

ÉrýÉ] ^ñpt^ò×¾ð. k ˆWïó ²“ðº “¾ô¾ñwò‰ VÙܶñü²ñüÄ. QÛǵ P¯ñ{ò ^ñĵ

3

¯ô¾ð ²ó¾òºóà { ¾òºñü{ ü²ñ®{ Tqµ³µ TÕ×Á¶Ùü× VÙÚ, [PrüºþÚ] aÖó]û^ñvüq]

4

R®{ üÄñ^ºñzý¾ºñà ûhÃÄñ{²rºñºóÁ]^òÖ VÙ l Éñhòýºz {òÁËÑÒµ²ÕÖóºÁÒ

üÉyµ. m TÙ {òÁÉr^Òòà ޵² ®{ ¶Öó®{ÉÙØ û{ñqc^ò TÙüÛ²ñ{ò ²¾ñ¯¾ðz{ µ
3 4 2

û²ñØ]^¶ñpqñ{²rºñÚ VÙ Éñhòýºz {òÁËÑÒµ²ÕÖóºÁÒüÉyû¶ÙÜ{Ã. n ˆb¶ñüÖ

Éóý¾^vqñ¹‰ VÙÜc^ñprà - ²¾ñ¯¾ðz{ µ û²ñØ]^¶ñpqñû¾Ùܶóqµ ü{ñÕØü¶ñ?
2

VÙÚòÃ:- RýÉûºÙÚ TÄ^òºÕý^ûºÙØ R®{ üÄñ^ºñzý¾ýº P°Þ®{ò z~ ûÉØz~,

4

VÙþÚ Pcü^ PýÎ]^ üÉyû¶Ùý^ºñüÄ ü{ñÕضóüÖ. (2)

¸Ù×µ²ñpt. a Q²ó íñzºñ{ò ^ûÒÃÄñµ ^òq]^, RýÉ a žr^òÖ²rýº] ^vt û²ñØ]^

4 3 2

¶ñpt^òÖóüÄÙ; a ~ :^ ^ ®{ ¶óÃÄñ{ TÙ{òÁÉr^ÒòüÄ Prý¶û^ñÑÒüÉyµ VÙ^ò×¾ð.

3 3 2 3 4

e aqÃ~q]a = Q®{¾Þµ²3®{4µ. f P®{ Þµ² 3®{4µ{ñÙ - “¾ô¾{ºñ Þµ²3®{4µ

VÙܶzý{ ¾üÞñ]{òºñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (û¶¹ºñÚ Rzºñ{ò3). f û¶¹ºñÚ =
Þzº¶ñÚ VÙØ hñt(dØtÞ). “¾ô¾¶ñÚ VÙØ ±¾]Á{ñ¾ðz{2µ. aqÃ~q]a = Þµ²3®{4µ.
“¾ô¾“¾ô¾ò²4ñÉÞµ²3®{4µ VÙÖ²r. g (RÉÜýqº Rzºñ{ò3) f (û¶¹ºñÚ) VÙÖzü{ñüq
±¾ñÞc^ò3^¶ñ^g üh¾ð®{~. g2 ]ÁâxÉ{ñ¾z{òà - û²ñ¹. P{ñÉ~ - "QÊ{4µ VüqÙ"
VÙØ QÊ{ 4µ Vt]ý^. û¶¹ - ¾ñ¶ñÉ{ñ¾z{òà û¶¹. P{ñÉ~ - P²4º±¾{3ñ¯-
ÈÁz{ñ®{µ. û¶¹, û²ñ¹ VÙØ - üh{¯ñüh{¯c^þÒgûhñÃÅ PýÉ ¾èwz~]a
Éó㺵 VÙØ ûhñÃÅÕ×^˶ñµ; Püh{¯z~]a ¾èw¶ñÉ~ - Ý{ò2{ò; Þzºñ-
®Á{c^Ñ VÙØ hñt(dØtÞ); û²ñ¹üºñt û¶¹üºñt VÙÖ~ - ˆÞzºmhñ®Á{mh‰
VÙÖzý{±²ÕÖ. û²ñ¹üºñt - '¯ñÝ{ò'“±3{3Éñgº¶ñÚ Phòzü{ñt. û¶¹üºñt -
'PÝ{ò'“±3{3Éñgº¶ñÚ Qz¶ÉÝ~üÉñt. g3 TqÄñºóÁ]aµ - “¾ô¾¶ñºóÁ]aû¶Ùص,
üï~ÉñºóÁ]aû¶Ùص. h, i ˆP¾Éþwºñ¹ - b¶ñüÖ Éóý¾‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
(ÞùIJ4Û¹ Rzºñ{ò3). j, k ˆ^vqñ¹‰ VÙÖ~]a ÞµÉñ{3µ (Wïó Rzºñ{ò3). l Éñhò
VÙÖ~ - ¶º¾ðÉÖ¶{ò¯Äµ û²Øý^. m QÍÉñÙ ¯ò¾ðÉñïz{òüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(TÙ {òÁÉr^Òòà Rzºñ{ò3). n íóìnñÞù±¾“ð¯zý{ T²üè²óz~ ²¾òï¾ò]^ò×¾ð
(b¶ñüÖ Éóý¾ Rzºñ{ò3). P¾Éþwºñ¹ Pµ¶ñüÚ, hñ¶ñص VÙØ û{ñqc^ò, b¶ñüÖ
Éóý¾ VÙØ P®Éºµ. aÖó]û^ñvt - {òÁËÑÒµ ²ÕÖó PÁÒüÉyµ VÙÖ²r. (2)

¸Ù×µ²ñpt (û^ñvqñptµ Rzºñ{ò3). a ˆû^ñvqñptµ‰ VÙØ û{ñqc^ò, ˆTÙ

Pr]ü^ b¹±²wòû^ñÑü҉ VÙܶÒ˵ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (Q²ó4íñzºñ{ò3^Ñ
VÃÄñµ Rzºñ{ò3). a2 žr^òÖ²rýº - ¯“ò]^òÖ²rýº. a3 ˆÉóü“ñ^:‰ Rzºñ{ò3ýº±²ÕÖ
ˆTى VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (~ 3:^2^3®{4¶óÃÄñ{ VÙØ).
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 3 û^ñvqñptµ 249

û^ñvqñptµ aĵ³þÚ˵ {¶ÁÕ×¾ðÉóϯò{òʵ

Évqñ¾ð ´caÎÄñÓµ ¶þÚûºñÎóºËºó¾ð¶ñ¹{Ã
^vqñÕüÖÜÄ^òºÕý^ ^qÃÉvx! PrüºþÚ±
²vüqü²ñÕ^Á{ñ~ TÙÚr]ü^ b¹±²wòû^ñÑüÒ. (3)

[û^ñvqñptµ] žÙ³ b RÙÛق VÙØ PÖóºûÉñvx{²r PÉÝ~Éñ¹± ü²ñ®{ñ-

ûÛÁÉÙ Pòµ íõÉó]^±³]^ÉñüÖ ž{źñ¾ð‚ VÙ×Õü²ñüÄ ûhñÃÇɾð^Ñ. c ˆ²ºóÇ®-
{òÁËýqºñ¾ð‰ VÙÖóüÖ {ñc^Ñ û^ñvqñtµ Éó㺵. d [aĵ³þÚ˵] íõÉó]^±³]^ÉÙØ
û{ñqc^ò RÉÜ]a YÁaĞvqñ^z e û{ñtz~g ûhñÃÇɾð^Ñ. f [{¶¾ð] g ˆPÉÙ{¶¾ð‰
VÙØ Rɾð^Ó]az {¶¾ð ³Öµü²ºóüÖ. h žÙ³ RÉüÛt ¯¶]a h ZÁÖË Tvqñ^g 2

ûhñÃǶ~ ¯¶]ag hñÄz h {vwò~‚ VÙØ ü²ñÚɾð^Ñ, RÉÙ íõÉóz{ÉñüÖ TÖË

3

ûhñÃÅ]û^ñtÉ®~ ^òptɾð^Ñ. i [TÕ×¾ð] žÙ³ RÉüÛüq Þµ² ®{ò ]ý^ j {¾¶ÙØ;

3 4

¯òÖ]ü^qñµ‚ VÙØ ü²ñÚɾð^Ñ R±ü²ñ~ RÉüÛüq YÁ Þµ² ®{ µ ²vwòüÛ¶ñ^

3 4

ÉÃüÄñü¶‚ VÙØ Q{ ¾òz~ ü¶ÃÉóÎñ¯òÕ²¾ð^Ñ. k [Éóϯò{òʵ] ¯òþÚÉóÙÖó]ü^

3

ºóÁ]^gûh¹ü{ l hÁ^òþÄ {ò¾Ó¶ñü²ñüÄ m hô¾òº¯ò{ò n Éñ¾ñ]ý^±³aÁü¶; P~]a±

4

ü²ñ]^r ^ñxý¶ºñüÄ o ûh¹É{Öóºñý¶; Pzý{ºópt YÁ Ýz¾ôýº ÝÉõ^¾ò]aµ.

PÉÑ{ñÙ - p Évqñ¾ð´caÎÄñÒñºóÕØ. q RÉÑ ûhÈÉó Évüq ³ íóz~±ü²ñ¶óz{þÚ4

ü²ñ]^òz r {ñÙ ³ íó]^¶ñpqñÙ. s ü² ñ^ üºñ] ºý{ºóÃÄñ{ ²ÁÉz{òüĺñºóÕØ

4 4 3 3

ÝÉõ^¾ò±²~. t ühüĹ ^vwòºÁµ û²ÁmûhÃɞµ ¯Ù¶]^Óµ ü¶Äñz {ñ¹{®ý{ʵ

RýÉûºÃÄñµ W^Éó㺶óüÖ {¶]a. [¶þÚûºñÎóº] PÉÓ]aµ {Ú]aµ W^ñ®{¶ñ^
P°² Éó]ý^]a, {Ù u RºÕÖóûºÃÄñcû^ñvt v ²Ä¯òĶñ^ P^zý{ûºt]aµ.
4

b RÙÛÙ - WɵÉó{4:. c VÙ, R~ û^ñvqñpq¶Ùü× VÙÚ (²ºóǵ {òÁËýqºñ¾ð

Rzºñ{ò 3) P{ñÉ~ - "Þ¾ð ü ɓð É ¾Ù Prºñ¾ð ^ Ñ" VÙØ Pɾð ^ þÒ]û^ñvqñq
üÉvrºóÁ]^, Rɾð^Ñ YÁ û^ñvqñpqzý{ʵ Tvqñ]^ò]û^ñÑÉü{ VÙØ
{ñz²¾ðºµ. d (aĵ ³þÚ˵) Éóz3ýººñà TvqñÚ Éµ“¶óüÖ Rɾð]a ɵ“µ.
e û{ñtz~ = Þ®{ 3¾ð ± ²ó4z~. f {¶¾ð = ìnñ{º:. g ±¾{òü^ñrºñ^ {ñz²¾ð º µ (PÉÙ
Rzºñ{ò3). h ²{ 3±¾üºñ^3{ñz²¾ðºµ (žÙ³ Rzºñ{ò3). žÙ³ - {3ñ¾òz3¾ðº^ñÄz{òüÄ.
h2 TÖË - ìnñ{òzüɯ Þµ² 3®{4µ. h3 {vwò~ - ¯ô h µ. i TÕ×¾ð - ² 3®{4É:. j {¾µ -
P{ò“ºµ. k, m ˆÉóϯò{ò‰ - (hô ¾ òº ¯ò{ò4). l hÁ^òþÄ - “ùâ^²z¾c^Ñ. m hô ¾ òº -
“ðü¾âq2¶ñÚ. n Éñ¾ñ - É®~. o ûh¹É~ PÖóºñý¶ºñÉ~ - "¯ñü¶ ÈÁz3{4¾ñ¹
RÁ]^òü×µ, ¯ñµ YÁz{òýº ÝÉõ^¾òz{ñà ¯¶]a ü²4ñ^3üºñ]3ºý{ RÃþÄ; P{òÃ
YÁ {4¾ð¶zý{±²vwò TìíõÉó]^òü×µ" VÙý^ºÙÖó]ü^ Rzý{ºópt YÁ Ýz¾ôýº
ÝÉõ^¾ò]aµ VÙÖ²r. p. q ˆÉvqñ¾ð ´caÎÄñщ VÙØ Éóü“ãò]^òÖ~]a ±¾üºñí¯µ
(RÉÑ ûhÈÉó Rzºñ{ò3). r, s {ñÙ³4íó]^¶ñpqñý¶]a üï~ Wû{ÙÚ (ü² 4ñ^3-
üºñ]3ºý{ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ÈÁz3{4ÛÛà üºñ]3ºý{ºóÃþĺóüÖ. t ^ôÍ T]{z-
~]a VÃÄñµ ±¾{òü^ñrzüɯ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ühüĹ ^vwòºÁµ Rzºñ{ò3).
u RºÕÖó - ºz¯µ. P{ñÉ~ “]{ò. v ²Ä¯òĶñÉ~ - {Òz{òÙü¶Ã{Òµ. R~ ²ñq2ñ®{¾µ.
²Ä¯òĶñ^ - Þ±{û²4Ò¶ñâqû²4Ò¶¶ñ^. w RýÉ aÖóºÎóºñ{òÁ]^ VÙÖ~ -
ˆû^ñvqñptµ‰ Rzºñ{ò3^þÒ. x bpüqñüq VÙÖ~ - PÉÓýqº “¾ô¾zü{ñüq VÙÖ²r.
250 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 3 û^ñvqñptµ

[Tºó¾ð¶ñ¹{Ã] w RýÉ aÖóºÎóºñ{òÁ]^, RÉþÒ] x bpüqñüq û^ñtz~, R±²r ²ñ¾òz{

{ñÙ žr®~û^ñt¯òÕaµ. [^vqñÕüÖÙ TÄ^òºÕý^] R±²r±²pq üÄñ^ºñzý¾ VÙÛÃ
û²ñØ]^ÄñºóÁ]^òÖ{òÃþÄ. y [^qÃÉvx] z R®{ üÄñ^ºñzý¾ºóÙ²rºÙÖó]ü^
P°² Éó]^ÄñÉ~µ YÁ²rÊvüq. a Rɾð^Ñ ~ :^ ñ°Þ®{ ñ¯z{ñà ɮ{ ]üē®{ô¾
4 3 2 4

“ð¾¶ï¾¶ñÚ TÙ ÉrýÉ] ^ñprºÁÒñ¹. b [PrüºþÚ± ²vüq ü²ñà ^Á{ñ~]

c ˆû²ñ¹®¯òÙÖ nñډz{òà ˆR®¯òÙÖ ¯ô¾ðý¶ RÚò ºñž×ý¶‰ VÙÖÉÒÉñ^ VÙþÚz

{òÁËÑÒµ²ÕÖûÉñvx~. d R{¾Éóãºc^ÒòÜýqº ü{ ñã{ ¾ð“¯µ ²vwògûhñÃÇ-

3 3

^òÖÉÒÉÙÖóüÖ, ² ^ Éz Éóãºz{òà PÉ^ ñïóz~g ûhñÃÇ^òÖ~. e hòÕ×Ñû^ñvqñ¾ð,

4 3 3 3

Rɾð]^ñ^òà R~ e üh¾ð]ý^±²ÃÅü²ñüÄ ²wòºÙü× VÙÖóÁ]^ûÉñvx~‚ VÙ×¾ñµ.

2

f PÙÖó]ü^, ^ô Í TÙþÚ±²ó¾ò®~ ¯ñÙ b±²ópq PÈÉÒÉñ^ ¯òþÚ]^ûÉñvx~,

²¾ñ¯¾ðz{ c^vt b±²ót^òÖ Rzý{. g [TÙ Rzºñ{ò ] h TÙ {òÁÉr^ÒòüÄ PýÎz~

2 3

VÙþÚ Prý¶û^ñvqÁÒüÉyµ. TÙ {òÁÉr^ÒòüÄ PýÎz{ñǵ, Prý¶gkÉt

PÖóºóÅüÖ ¯ñÙ ¶õÒñû{ñÎóÉ~; QÚ²óÙ³, VÙþÚ ¯òzºý^c^¾ðºcû^ñvqÁÒ üÉyµ.
i [b¹±²wòû^ñÑüÒ] j ühñÕýÖºópt±²wòû^ñт VÙܶñü²ñüÄ. (3)

¯ñÄñµ²ñpt. a üh{¯¾ð, í“ðɾðºzý{ ÉóÁµ²óÛà a P~ Éó¯ñ“üï~Éñ^] ^ñx¯òÕ^g

2

ûh¹ü{, a {ò¾òºËµ P®{ X“ðɾðºzý{ ÉóÁµ³ý^üº Ýɲ ñɶñµ²rºóÁ]^òÖ R~]a

3 4

y, z, a ˆ^qÃÉvx‰ VÙÖ~]a, Vµ²ñ¾ð QÍÉñÙ ¯ò¾ð É ñïc^þÒ ^qñèòz~ (R®{

üÄñ^ºñzý¾ Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺµ). ²r - ±¾^ñ¾žµ, {òÁü¶Úòʵ VÙØ hñt(dØtÞ).
y, b, c, d ˆ^qÃÉvx‰ VÙÖ ²{ 3zý{ ^qñèòz~ ˆ²vüqü²ñà ^Á{ñ~‰ VÙÖ-
Éóqz~]a ²4ñɵ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (û²ñ¹®¯òÙÖ nñÚz{òüÄ VÙØ ~qc^ò Éñ]º-
z3ɺz{ñüÄ). b, c ºz3Éñ, (û²ñ¹®¯òÙÖ Rzºñ{ò3) û²ñ¹®¯òÙÖ nñÚz~]aµ
R~]aµ Éñhò Wû{ÙÚòÃ, Pca "TÙüÛpýq Éó“ðüÄ㵠ɾûÉñvx~" VÙØ
ü{3ïÞµ²3®{4¯òÈÁz{òýº ±¾ñ¾ðz{ò2zü{Ù, Rca - PýÉâwÉÞïÉñÞz{ñÃ
É®{ ]üēµ ~3ÝÞï¶ñý^ºñüÄ ü{3ïÞµ²3®{4¯òÈÁz{òýº ±¾ñ¾ðz{ò2]^òüÖÙ
VÙý^. d Éñhò{ÙþÚ]^ñpt^ò×¾ð (R{¾Éóãºc^ÒòÜýqº Rzºñ{ò 3). e Rɾð
PÁÒògûh¹{ P¾ðz{2z~]a Q±{ÞµÉñ{3µ (hòÕ×Ñû^ñvqñ¾ð Rzºñ{ò3). e2 üh¾ð]ý^±
²ÃÅ - ¯òþı²ÃÅ. e üh¾ð]ý^±²ÃźñÚ~ Z¾òqz{òüÄ ²Ä^ñà ûhñÃÅ]û^ñvr-
Á]aµ, P±²ÃÅü²ñüÄ R~ ²wòºÙü× VÙØ RÁ]^ûÉñvx~ VÙ×¾ð VÙÖ²r.
f QÍÉñÙ ¯ò¾ð É ñïz~]a P°a 3w¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÙÖó]ü^ Rzºñ{ò3).
g, h TÙÚr]ü^ bÉóºÁÒüÉyû¶Ù×à ü²ñ¾ñü{ñ, ˆ²wòû^ñщ VÙÚüÉyü¶ñ
VÙÚ (TÙ{òÁÉr^ÒòüÄ Rzºñ{ò3). i ˆbÉó±²wòû^ñщ VÙÖ~]a R¾vqñµ
{ñz²¾ðºµ (ühñÕýÖºópt). h ²¾¶²{3z{òüÄ PýÎz~ ý^c^¾ðºµ û^ñÑÒüÉyû¶ÙØ
- ž®{òÚû²ñÁÑ; j R¾vqñÉ~, bË{à - WË{Äñ¹ WÉó±²wòû^ñÑÒ
üÉyû¶ÙØ. (3)

¯ñÄñµ²ñpt (û^ñÑ VÙØ Rzºñ{ò3). a ´¾ðÉñ¾ðz{4z{ñà ²2Å{zý{ PÁÒògûh¹ºñ

¯òÙØû^ñvt, ˆÉñc^ñ¹‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(üh{¯¾ð Rzºñ{ò3). a2 ˆû¯Á±²ñ^‰ VÙÖzý{±²ÕÖ (P~ Éó¯ñ“ Rzºñ{ò3). a3 ˆû^ñÑ
VÙØ {¶¸tµ‰ Rzºñ{ò3ýº±²ÕÖ ({ò¾òºËµ Rzºñ{ò 3).
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 4 û^ñÑûÒÙØ 251

üï~ Wü{ñ? ¯ñÙ R~^vt û²ñØ]^¶ñpt^òÖóüÄÙ; VÙþÚ žÙÚµ Rɾð^Ñ ¯tÉóÃ

¯òÙص Éñc^üÉyµ VÙ^ò×¾ð.

û^ñÑûÒÙØ ^òÒ¾ð®û{Ï®{ û²ÁmûhÃɵ û¯Á±²ñ^]

û^ñÑûÒÙØ {¶µ¸tµ RýÉûºÙÚËÄ^òºÕý^?
ÉÑÒüÄ! ¶wòÉvx TÚ^ÎÕü^ ÉÁµ²¾òk
ÉÑÒÃûh¹{rüºþÚ TÚ{ÁÒñà Éñc^ñüº. (4)

[û^ñÑûÒÙØ Rzºñ{ò ] RÉÙ{ñÙ P¾ðz{ò ºñ{òÁ]^gûh¹ü{ʵ, û^ñÑ, û^ñт VÙØ

3 2

b û¶ñvûqϲñþÚü²ñüÄ ^òÒ¾ð ® ~ÉÁ^òÖ ¯ò¾É{ò ^Þµ²z{ñÚ~. c [û¯Á±²ñ^]

4

d ¯ò“ðü“ã¶ñ^ ¯“ò]^ûÉÙÜ{Ã; e {Ú]a Éó¯ñ“üï~Éñ^ûÉÙÜ{Ã. X“ðɾðºµ

Éó¯ñ“üï~Éñý^ºñÉû{Ù? VÙÚòÃ, - RÉÙ íõÉó]^ò×ق VÙ^òÖ R~ ü^pt±

û²ñØ]^¶ñpqñý¶ºóüÖ f ²óÖ¾ð RÉþÚ PÎóºgûh¹É~. g R±²r X“ðɾ𺵠Éó¯ñ“üï~-
Éñ^] ^ñwgûh¹ü{ʵ, ²óÖ¾ð RÉþÚ û^ñÑ, û^ñт VÙØ ±ü¾¾ò]^, {ü¶ñ²ó ´ {Û¹,
4 4

~ ¾ñý“ºñüÄ žÙ³ Éó¯ñ“üï~ÉñÚ Pzý{ ÝÉõ^¾òºñ¯òÕaµ. h {ò¾òºËµ Pzý{

3

ÝÉõ^¾ò]^òÖ~ {ü¶ña x²ó ´ {¾ñºóüÖ. i PÙÖó]ü^, û^ñÑûÒÙØ ±ü¾¾ò]^òÖ~ -

3 4 4

¶¯ÝÞñ^˶ñµ; j PÙÖó]ü^, R~ Éó¯ñ“üï~Éñµ‚ VÙØ PÖóºgûh¹ü{ʵ, {ÙÜýqº

îÁ{ º¶ñÚ~ {ü¶ña x²ó ´ {¶ñ¹, Pzý{]û^ñÑ VÙØ ±ü¾¾òz~ RÉþÚ
3 3 4 4

b (û¶ñvûqϲñþÚ) WÕÖ±²ñþÚ - û¶ñvûqϲñþÚ VÙص Qº±²ñþÚ VÙص

R¾vtÉý^ºñ¹ RÁ]aµ; Qº±²ñþÚ]a - {ò¾Òñ^ QÑ WÖó¶ó{òz~ ¯ô¾ðž^®{þÒz~
û¶ÃÄûÉtz~ ÉóqüÉvtý^ºñüÄ ü²ñ~ ûhÙØÉÁµ, û¶ñvûqϲñþÚ - TqüÚ
Vtz~ ÉóqÄñºóÁ]aµ; P~ü²ñüÄ VÙÖ²r. c, d ˆû¯Á±²ñ^‰ VÙÖ~ - û¯Á±³±
ü²ñüĺñ^]^vrÁ]^gûh¹ü{ VÙÖ²r. û¯Á±²Éó®{ñà ¯ò“ðü“ã¶ñ^ PÉóÊü¶,
P±²rüº R~˵ ¯ò“ðü“ã¶ñ^ ¯âq¶ñµ VÙÖ²r. e û¯Á±³ Q“ð¾ºñ“òºñý^ºñüÄ
P±²rüº { 4¯µ {Ú]a Q“ð ¾ º¶ñÚ üh{¯þÚ ¯“ò±²ó]aû¶ÙØ ÉóÉèòz~
PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({Ú]a Rzºñ{ò3). f ²óÖ¾ð RÉþÚ PÎóºgûh¹É~ VÙÖÉóqz{òüÄ
- ˆQü¾ñ] 3ºµ R®z3¾òûºÒò3vºµ X“ðɾ𺵠“zÁ“ñÅ{ñ … Éóüºñü^3ñ ² 3ñ®{4-
ýɾñÊ: ^ݺ ݺñìíñ¯ü{ñ z4Á{ò:‰ VÙØ ±¾Þñ{ò 3±²¾ð.

g, h, i, j ˆû^ñÑûÒÙØ {¶¸tµ‰ VÙÖÉóqz{òà ˆû^ñщ VÙÖ~]a ¸ÙØ {ñz²¾ðºµ.

P{ñÉ~ - ²óÖ¾ð RÉþÚ "û^ñÑ, û^ñÑ" VÙØ ±ü¾¾ò]^, Pzý{ {ü¶ña3x²ó4´4{Û¹
ÝÉõ^¾ò]aû¶ÙÜ{Ã; Rzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (R±²r X“ðɾ𺵠Rzºñ{ò3). h üh{¯-
Áýqº {ü¶ña3x²ò4²4ɵ Rɾð PÖó®{²r VcdüÚVÙÚ ({ò¾òºËµ Rzºñ{ò3). i
PÙÖó]ü^, ¶ÚÝÞñÚ~ {ü¶ñ²ó 4´4{¶ñ¹ "û^ñÑ,û^ñÑ" VÙØ ±ü¾¾ò]^, Pzý{
ÝÉõ^¾ò]aû¶ÙÜ{Ã; Rzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÙÖó]ü^, û^ñÑ VÙØ ±ü¾¾ò]^òÖ~
¶ÚÝÞñ^˶ñµ VÙØ). j PÙÖó]ü^, X“ð É ¾ð º ¶ñÚ~ RÉÜýqº îÁ{3ºzý{
{ü¶ña3x²ó4´4{¶ñ]^ò "û^ñÑ, û^ñÑ" VÙØ ±ü¾¾ò]^ Pzý{ ÝÉõ^¾ò]aû¶ÙÜ{Ã;
Rzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÙÖó]ü^ R~ Éó¯ñ“üï~ Rzºñ{ò3). i, j PÙÖó]ü^,
R¾vqñµ P¾ðz{2z~]a Éóɾw¶ñ{Ã. k Éó¯ñ“üï~ÉñÚzý{ ÝÉõ^¾ò]^ûÉñv-
yü¶ñ VÙÚ; ~3¾ñý“ºñüÄ VÙØ ÉóÉèòz~ P~]a ±¾¶ñwµ (ïü{ ²õ4â¶
252 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 4 û^ñÑûÒÙØ

ÝÉõ^¾ò±²ó]aµ, R{òÜýqº ² ĵ. k ˆïü{ ²õ âü¶ ïü{ z ü¾ñüw ïü{ ^¾ðüw

3 4 3

¶ïñ¾ü{ … Q“ñ ² ÄÉ{ô ¾ñí® “Ãüºñ üíâº{ò ²ñvq Éñ®‰ - l P{ò¾{ ¶ïñ¾{ ¾ýqº±
2 3 3 2 2

²pt±ü²ñ^ñ¯òÕ^gûh¹ü{ʵ, ²óÙþÚʵ “úþÚ]û^ñvüq ²ñvq ɾð^þÒ íºó]^± 3

²ñ¾ðz{ñÚòüÖ ~ ¾ðüºñ{ ¯Ù. [RýÉûºÙÚËÄ^òºÕý^] RýÉ hòÄ üÄñ^ºñzý¾ RÁ]^òÖ-

3 4

²rüº! m [ÉÑÒüÄ] n X“ðɾ𺵠Éó¯ñ“üï~‚ VÙܶóqzý{ VÙûÚmhòüÄ ²tz{ò

VÚ]a ZÒ{ ñ¾ðºzý{± ²vwòÚÉüÚ! o [¶wòÉvx] p ¶ñwò]^±²vqñ¾zý{ºóüÖ
3

ZÒ{ ñ¾ðºµ²vwòÕØ. q Þñ{ ¯ñ°âq ñ¯µ, q ¶Õû×ÙýÖ± ²vw ÉÙ׺óÕØ.

3 4 2 2

PÙÖó]ü^, X“ðɾðºñ{ò ^Òòà azýÞýº± ²óÖ±²óz{~, r ²óqñzý{ ÉóÎÉópt ÉrÉÎý^]

3

^ñprºñºóÕØ. s [TÚ ^Îà Rzºñ{ò ] t ìnñ¯Äñ² ¶ñz¾z{ñà ü²ñÁü¶ñ? u ±¾ñ±{òýº±

3 4

²vwòz{¾üÉvqñüÉñ? v ¶º¾ðÉÖ¶{ò¯Ä¶ÁÒòÚüÉñ²ñ{ò ~º¾Økq¾rû{ñÏû{α²vw

üÉvqñüÉñ? w ²hòýº ÉóþÒz{ñà ühñÖóq üÉvqñüÉñ? [ÉÑÒÃûh¹~] TÙ {òÁÉr-
^ÒòüÄ ¯ñÙ É®~^òptµ²rºñ^ ZÒ{ ñ¾ðºzý{±²vwò. x RÉÙ R±ü²ÕýÖ± û²ØÉñق
3

VÙØ Éóãºõ^¾òz~. y [PrüºþÚ] z ²óÖÁýqý¶Šýºüºñ ¯ñÙ ü¯ñ]^g ûhñÃÇ^òÖ~?‚

TÙÜýqý¶ - R~ PÁµ²{ z~]agüh¾ñ~ ‹ ¯“òºñ¶Ã ü¯ñ]^üÉyµ‚ VÙØ
3

±¾ñ¾ðz{ò ]^òÖ VÙþÚ. [TÚ{ÁÒñÃ] a ¶º¾ðÉÖ¶{ò¯Ä¶ÁÒòÚüÉñ²ñ{ò, ±¾ñ±{ò]a Sqñ-

2

ºóÁ±²~µ Z¾ÁþÒ± ²vwüÉyµ. [Éñc^ñüº] b Éñc^ñ¹‚ VÙØ - PhòzÞ¶ñ{ò ºñüÄ 4

ûhñÃÇ^ò×¾ð. c P~]a Pr - Rz{þĺóüÄ ²¾¶² ]{ò²¾ðº®{¶ñ^± ²óÖ®{ñǵ, d û²Ø^òÖ

4

ü²ÕÖóÙ ^Úzý{± ²ñ¾ð]^, e Pz{þĺóà ]Áý²ºñüÄ û²ÕÖ{ñµ²rºóÁ]ý^ºñüÄ. (4)

Rzºñ{ò3). l R~]^¾ðz{2µ (P{ò¾{2 Rzºñ{ò3).

m, n, p ˆÉÑÒüĉ VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ. X“ðɾ𺵠Éó¯ñ“üï~ VÙØ ^ñprÚ

ZÒ{ 3ñ¾ð º µ - ž®{òÚ~; PÙÖó]ü^, Éó] 3¾ûïÒ{ 3ñ¾ð º µ ²vwòÚû{ÙØ -
R¾vqñÉ~. m, o, p ˆ¶wòÉvx‰ VÙÖ ²{3zü{ñüq bpr; ˆÉÑÒüĉ VÙÖ~]a
P¾ðz{2ñ®{¾µ (¶ñwò]^±²vqñ¾zý{ºóüÖ Rzºñ{ò3). p, q ˆ¶ñwò]^±²vqñ¾zý{‰
VÙØ ^ôÍ PÁÒògûh¹{ Éñ]ºz~]a Éóɾwµ (Þñ{ 4¯ñ°âq2ñ¯µ Rzºñ{ò 3). q2
¶Õû×ÙØ VÙØ - Qhñ¾ðüºñ²ü{3“ñ{ò3^Ñ. r ²óqñµ - Éó]3¾ïz{òà {4¾òz{ ²¾òÉpqµ.
n, q ºz3Éñ, ³¯:±¾{ 2ü¶ hÄ{ò (Þñ{ 4¯ñ°âq 2ñ¯ R{ò). m, o Wɵ, ˆÉÑÒüÄ, ¶wò
Évx‰ R{ò ²{3z3ɺݺ h ²4ñÉz3ɺµ R{ò z 3¾âqȺµ.

m, s, t ˆÉÑÒüĉ VÙÖ{òÙ ž®{òÚ P¾ðz{2z~]agüh¾ ²4ñɵ (ìnñ¯Äñ²4µ Rzºñ{ò3).

s, t, v ìnñ¯Äñ²4µ ²vwòÛà ±¾ñ±{òýº± ²vwòz{¾ üÉyü¶ñ VÙÚ (¶º¾ðÉÖ
Rzºñ{ò3). w R~]a z3Áâqñ®{µ (²hòýº Rzºñ{ò3). x {ñz²¾ðºµ (RÉÙ R±ü²ÕýÖ
Rzºñ{ò3). y, z ˆPrüºþډ VÙÖ~]a QÍÉñÙ ¯ò¾ðÉñïz{òüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²óÖ¾ð
Týqý¶ Rzºñ{ò3) z ²óÖ¾ð Týqý¶ VÙÖ~ - TÙÜýqý¶ VÙÖ²r. a PÁÒòÚ²óÙ³µ
ˆPÁÒñÉ VÙ^òÖ~ VÙ VÙÚ (¶º¾ðÉÖ Rzºñ{ò3). b Pýκñ¹‚ VÙÛü{ ˆÉñc^ñ¹‰
VÙÖ~]a ² 4ñɵ (Éñc^ñ¹ VÙØ Rzºñ{ò 3). c P~]^r - PhòzÞ¶ñ{ò 4ºñüÄ
ûhñÃÇý^]^r. d û²Ø^òÖ ü²Ø - Pz3üÉãµ ~qc^ò ý^c^¾ðº²¾ðº®{¶ñ^ ÉÁ^òÖ
²2ĵ. e Pz{þĺóà - S“ðɾÚòqz{òÃ. "^òÒ¾ð®û{Ï®{ - ü¶Ùü¶ÄÚ P²ó4ÈÁz3{4¶ñ¹z
ü{ñÕØ^òÖ. û¯Á±²ñ^ - Éó¯ñ“ñ{ò3^Òñǵ, ±¾{ò²èc^Ñ P²ó4²4Éó]ý^]a üï~-
Éñý^ºñǵ ²¾ò{ñ²^¾¶ñ¹] û^ñvt P]3¯ò^ò¶ñ^gûh¹ü{" VÙØ Tý¾. (4)
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 5 Éñca¯ô¾ð 253

X®{ñµ²ñpt. a í®¶í¾ñ¶¾x{ò ^ÒñüÄ ü¯ñ˲t^òÖ ÞµÞñ¾ò^ѯtÉóÚòÙص,

3
a2 R~
¯ýqºñqñ{ ü{ “z{òüÄ PýÎz~]û^ñvqÁÒüÉyµ VÙ^ò×¾ð.
3

Éñca¯ô¾ð¶ÄÁÄ^òà ¯òÕ²Ú˵ {ò¾òÉÚ˵

Qcaºó¾ð^Ñ ²óÖ±²óÖ±³±²ówò¸±²ñà {^¾ð±³vyµ
Sc^ò{Ùü¶Ã ûÉ®¯¾^µ RýÉûºÙÚËÄ^òºÕý^?
Éñcû^þÚ ¯ô ¶wòÉvx ! PrüºþÚ ¶Ø]ü^üÄ. (5)

b [Éñca¯ô¾ð b ¶ÄÁÄ^òÃ] c ^ñ¾ðºc^Ó]û^ÃÄñµ ^ñ¾wz{òüÄ Äº¶ñ^]^qÉ{òüÖ;

2

d RÈÉÁa TvqñÚ ^ñ¾ðºÉ¾ð]^ zý{ºýqºz {Ù²]^ÅüÄ Éñc^ñ¯òÙØÑÒ ¯ô¾òüÄ

3

ÉóÝzÁ{¶ñ^ñ¯òÙØÑÒ üÄñ^z{òüÄ VÙÜ{Ã; e P±ºº´¾ð É óý^ºñºóüÖ ÝÁâr

RÁ±²~; f PÙÖó]ü^, Éñca{à - ÉþÒ{Äñ¹, ¯ô¾ñüÄ lα²ptz f {òÁ¯ñ²õ ^¶Äz{òüÄ 2 4

²óÖ®{ üÄñ^û¶Ùضñµ. [¯òÕ²Ú˵ {ò¾òÉÚ˵] Ý{ ñɾc^Óµ íc^ ¶c^Óµ. 2 3

g [Qca Tºó¾ð^Ñ] PÈÉÉ “¾ô¾Ý{ ¶ñÚ Qz¶ñ]^Ñ. PÙÖó]ü^, Qca VÙ^òÖ R~ -

2

¶Õü×¾òqz{òüÄ P®Éºó±²{ñ^ ÉóptýÉz~, ¯òÕ²Ú˵ {ò¾òÉÚ˶ñÚ - Tºó¾ð^т

VÙ×¹, Ý{ ñɾíc^ ¶ñz¶^¶ñÚ Qz¶ñ]^Ñ. h [²óÖ±³ Rzºñ{ò ] i í®¶í¾ñ¶¾x{ò ^-
2 3 3 3

ÒñüÄ û¯Á]avx¯òÕ²¾ð^Ñ, j ÞµÞñ¾z{òà ɾðz{ò]aµ ¯ñÒòz{þÚʵ. [k R{Ùü¶Ã

k ûÉ®¯¾^µ] R~]aü¶Ã ü²ñÛà û^ñr{ñÚ ¯¾^µ. l Rca RÁ®{ ¯ñÑ l ¸þĺrüº
2 2

Þù^ ñ°² ɵ ²vwòz {ò¾ò®{ñ¾ð ^ Òñµ²rºÙÖóüÖ, Pca±ü²ñÛà ²tµ ~ :^ µ.

2 4 3 2

m Þù^ ± ¾ñ®{òºñ^òǵ Tvt Rca; Pca ¯òâ]Áâq~ :^ ü¶ºñºóÕØ TÑÒ~.

2 4 3 2

n Tºó¾ð]^ÏÉóÅÁ]a¶ÉÙ, ²ó²ñýÞʵ ɾðz{ò z~z {vwôÁµ n arz~ zÁ±{Ûü¶ñ-

4 2

Pmhñµ²ñpt (Éñca¯ô¾ð Rzºñ{ò3). a ˆ²óÖ±³‰ Rzºñ{ò 3ýº±²ÕÖ (í®¶ Rzºñ{ò3).

a2 ˆÉñcû^þډ VÙý^ºñüÄ (R~ ¯ýqºñqñ{ Rzºñ{ò 3).

b, c É ñ c a ý ^ - ] 3 ¾ ß ] ý ^ º ñ ¹ , ] 3 ¾ ß ] ^ ò Ö ¯ ô ¾ ð V Ù Ø É ó É è ò z ~ , ¯ ô ü ¾ ñ
VÃÄñÉÕýÖʵ Éñca^òÖ~ VÙÚ (^ñ¾ð º c^Ó]a Rzºñ{ò 3). d “± 3{ 3ñ¾ð z { 2µ
(RÈÉÁavqñÚ Rzºñ{ò 3). e ÝÁârÞµïñ¾c^þÒ PýqüÉ PÁÒògûh¹ºñü{
ˆÉñcaµ‰ VÙØ - Þµïñ¾zý{ PÁÒògûh¹^òÖ~ VÙ VÙÚ (P±ºº Rzºñ{ò3). b2,
f2 ˆ¶Ä¾ð ‰ VÙØ - ³â²²¾ð º ñºz{ñüÄ, {òÁ¯ñ²õ4^¶Äµ VÙÖ²r. d, f Q^, ˆÉñca¯ô ¾ ð
¶ÄÁÄ^òÉ VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ (Éñca¯ô¾ð) d W^ñ¾ðwɶñ¹]û^ñvt,
Éñcaµ - Þµï¾ò]^òÖ ¯ô ¾ òüÄ, ¶Ä¾ð - ÉóÝzÁ{¶ñ^ñ¯òÕ^òÖ TÄ^òüÄ VÙØ
ž®{òÚû²ñÁÑ; f R¾vqñÉ~ - ¯ô¾ñüÄ ÉþÒ]^±²pq, ¶Ä¾ð VÙØ - ³â²¶ñ¹,
³â²z{òüÄ TvqñÚ üÄñ^z{òà VÙØ. g Qca - ^ô Í T]{¶ñÚ Ý{ 2ñɾ-
íc^3¶ñz¶^“¾ô¾c^ÒòüÄ TvqñÚ. h, i ²óÖ±³ = í®¶µ. RÖ±³ = ¯ñ“µ. ²ówò =
Ⱥñ{ò 4. ¸±³ = íý¾. {^¾ð ± ³ = û¯Á]^µ. j Sca = RÈÉóqz{òüÄ; Rzý{
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ÞµÞñ¾z{òà Rzºñ{ò3).

ˆûÉ®¯¾^µ‰ VÙÖ~]a ÉñÞþÚ (Rc^òÁ®{ ¯ñÑ Rzºñ{ò 3). l 2 ¸þĺr =

k 2, l
ºü{2gh2µ. m Rca ~3:^2ü¶ºÙü× TÑÒ~, Rzý{±²ÕÖ Pca P{ò“ºµ Wû{ÙÚ
254 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 5 Éñca¯ô¾ð

²ñ{òºóüÖ RcaÑÒýÉ; P~˶óÃþÄ, Pca. Rû{ñÁ üÄñ^ºñzý¾ýº± ²vwò ýÉ]aµ

²rüº! QÛÃ, T¶]agûh¹ºüÉvtÉ~ VÙ? VÙÚ, o [QcaÉñca VþÚ] p ˆ“ð¾òºñ
Þñ¾ðz{ µ í^ z²{ò: QÝü{ Éóây¾hò®zºñz¶ñ ² ]ý{¾ð² ñ^ Éý{ÝÞï‰ VÙ^òÖ²rüº,
4 3 4 4 3

p WÏÄaµ {Úò]ü^ñà ûhÃÄ ¯ô ÉóÕÖóÁ]^òÖÉóqz{òüÄ VÙþÚ Éñc^üÉyµ. q [¶wò

2

Évx] r “± { ñ{ò Éóãºc^ÒòüÄ ±¾ÉwÛ¹, PÉÕÖóÙ ÉrÉóüÄ ~É]avrÁ]^òÖ

3 3 3

VÙþÚ, ˆPÈÉrýÉ ¯ñ¹]^òqñ¹‰ VÙܵ²rºñÚ TÙ ÉrýÉ] ^ñpr]û^ñvt ü²ñ^

üÉyµ. s ˆ¶þÚ±²ñà - ²óÖ®{ñ¾ð ²óÖ®û{¹~µ ü²¾òÙ²û¶ÃÄñµ - ~Ö®{ñ¾ð û{ñÏ{ñ¾z-
ü{ñщ VÙ^òÖ²rüº, t RÉÙ²rýº] ^vqñà üÉû×Ùص ²órºñ{òüÖ. u [PrüºþÚ] v
TÙ²rºÖó®{ VÙþÚ; w ¯ôʵ PÈüÉñÄ]^ž¶ñºóÁ]^òÖ RÁ±²óà kÉqÖó®{ VÙþÚ.
x [¶Ø]ü^üÄ] y í®¶í¾ñ¶¾x{ò ^ÒñüÄ û¯Á]av^òÖ Rɾð^Ñ ¯tüɺóÁ®~ VÙûÚmk
3

y ¶Ø^ñ{²r ²vwüÉyµ. z VÙþÚ] ^Äc^±²vxü{û^ñÑ. a û{ÒòÉókµ²óüÄ

2

Éñc^òºÁÒüÉyµ. [PrüºþÚ b ¶Ø]ü^üÄ] c PÞñ{ ñ¾w¾ñ¹ ü“ã´ {¾ñºóÁ±²ñý¾Êc

4 4

û^ñvt ÆÄñ¾Þµ P°² Éó]^] ^qÉü{ñ?

4
(5)

Q×µ²ñpt. a ÞµÞñ¾ò^Óýqº ² ^ Éz ýɞ] ºñ{ò ü{ ñãc^þÒ P°Þ®{ò z~

4 3 3 2 3 3 4

a S“ðɾþÚ RÙÛ{ñý^ {Éó¾ð®~, a íõɯñ¾ðz{ ¶ñ^ ²¾ïóµýÞ ²vy^òÖ ÞµÞñ¾ò^Ñ-

2 3 2

¯tÉóÚòÙص VÙþÚ TÙ {òÁÉr^ÒòüÄ PýÎz{ÁÒüÉyµ VÙ^ò×¾ð.

(Þù^ 2 ± 4 ¾ñ®{ò Rzºñ{ò 3). n Rca Þù^ 2 ± 4 ¾ñ®{ò QÉñûÚÙ, Þù^ 2 ñ°² 4ɵ
^ñx¯òÙü×ü¶ VÙÚ (Tºó¾ð]^ÏÉóà Rzºñ{ò3). n2 arz~ = ²ñ¯µ²vwò. g, o ˆQca‰
VÙÖ~]a - ˆÉñca‰ VÙÖzü{ñüq P®Éºµ ^ñpt^ò×¾ð (QcaÉñcû^þÚ VÙØ).
o, p Qcû^ÙØ - ±¾¶ñw±¾ßz3{ò4ºñüÄ, ²¾¶²{3zý{gûhñÃ^òÖ~. p, p2 ±¾¶ñwc^þÒ]
^ñpt^ò×¾ð (“ð¾òºñ Þñ¾ðz{4µ Rzºñ{ò3). o, q, r ˆVþÚ - ¶wòÉvx - Éñca‰ VÙØ
P®Éºóz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (“±3{3ñ{ò3Éóãºc^ÒòüÄ Rzºñ{ò3). s PÉÙ ÉrýÉ]
^vqñà R{¾Éóãºc^þÒ zºíó]^ÄñºóÁ]aü¶ñûÉÙÚ (¶þÚ±²ñà Rzºñ{ò3)
R¾vqñµ {òÁÉ®{ñ{ò. t hñt(dØtÞ) (RÉÙ²rýº Rzºñ{ò3).

q, u, v ˆ¶wòÉvx‰ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (TÙ²r Rzºñ{ò3). o, a, wˆQca‰ VÙÖzý{

^qñèòz~ ²4ñɵ (¯ôʵ Rzºñ{ò3). u Q^, ˆPrüºþډ VÙÖ~]a ¸ÙØû²ñÁÑ -
r “±3{3ñ{ò3Éó㺱¾ÉwÛ¹ RÁ]^òÖ VÙþÚ. v PÙÖó]ü^, (TÙ²r PÖó®{ VÙþÚ).
P{ñÉ~ - (¯ôʵ PÈüÉñÄ]^ž¶ñºóÁ]^òÖ RÁ±²óà kÉqÖó®{ VÙþÚ). w PÙÖó]ü^,
ü“ãzÉìnñ¯žýqº VÙþÚ VÙØ. x ¶Øa{à = ^Äcaý^. y QÍÉñÙ
¯ò¾ðÉñïz~]ag üh¾ (í®¶í¾ñ Rzºñ{ò3). z Vµ²ñ¾ð ¯ò¾ðÉñïz~]agüh¾ P¾ðz{2µ
(VÙþÚ] ^Äc^ Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - ÞµÞñ¾ò^Ñ Èºñ²ñ¾c^þÒ]^vt ^Äc^ñ{²r
²vwüÉyµ VÙÖ²r. a ˆQca - Éñcû^þډ VÙÖzý{ ^qñèòz~ (û{Òò
Éókµ²óüÄ Rzºñ{ò3). b, c ˆ¶Ø]ü^É VÙ×Ã, ÆþÄ]a Éóãºû¶cü^ VÙÚ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (PÞñ{4ñ¾w¾ñ¹ Rzºñ{ò3). (5)

Q×µ²ñpt (¶Ø]^ò Rzºñ{ò3). a R±²ñprǵ ˆRýÉûºÙÚ TÄ^òºÕý^, bºÁÒñ¹‰

VÙØ RÙÛ{ñ^ñ¯òÕ^, RÙÛ{ñý^{Éó¾ð®~ VÙÖ~ - ˆRÚòûºÙQ¾žü{‰ VÙØ
R Á ] ý ^ º ñ ü Ä . ( Þ µ Þ ñ ¾ ò ^ Ó ý q º ² 4^ 3É z 3ý É ž ] 2º ñ { ò 3ü { 3ñ ã c ^ þ Ò Ê µ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 6 ¶Ø]^ò ÉÃÉþı²tz{ò 255

¶Ø]^ò ÉÃÉþı²tz{ò] aý¶z{òpt] û^ñÙØv²¾ð

PÖ±û²ñÁþÒºÖó®ü{ñ¾ñ¾ð RýÉûºÙÚËÄ^òºÕý^?
ûÉÖóz~ÒɞrºñüÚ! ÉóþÚüºþÚÊÚ]^rý¶
PÖ]û^ñvqñ¹ RÚòûºÙÛ¾žü{! bºÁÒñüº. (6)

b [¶Ø]^ò Rzºñ{ò ] c ] ¾ñ¶wò^Ñ z ¾Èºñ¾ðí¯µ ²vyµ²r: d Þñ~ ‚ VÙØ ü{ñÕÖ

3 3 3 4

ɾð z {ò±²ñûÛÁÉÙ, YÁ ü{ “z{òüÄ É¾ð z {òºñ¯òÙ×à Z¾²ñ“ð ¾ ºzý{± ²ÕÖó

3

RÁ]^üÉyµ‚ VÙØ YÁ ] ¾ñ¶wò²ñüq ûhÙØ ühÁµ; RÉÙ Þñ~ ‚ VÙØ

3 4

d ü{ñÕÖóÚÉñüÖ TÙþÚ d RÙÛÁµ RÙÛÁ¶ñ^ d RÙÚ²r ûhñÙÛ¾ð^Òô!‚ VÙܵ;

2 3 4

d PÉÙ ²õ {Û¹, d RÉÙ ¯¶]a ¾è^ق VÙØ Éó“ðÉßz{²rºñüÄ, P~]a± ²¾òïñ¾-

5 4 6

û¶Ù? VÙØ RÉÙ{ÙþÚüº ü^paµ; TÚ]a YÙØ É®{ñà ûhñÃÄÄñÉ{òÃÄñ{²r

VÙÚ^z{òüÄ TÚ]aÑÒ P¾ðz{ zý{ʵ ü²ñ^pt TÙ üèz¾zý{ʵ VÙü²¾òüÄ
2

d {ò¾òºÉópt ýɂ VÙܵ; R±²r RÉÙ û¯mýh d ¶Ø^±²vwò. e [ÉÃÉþı²tz{ò]

7 8

f RÉÜ]a RÚò RýÉû^ñvt {±²ûÉñvx{²r {Ù²]^ÅüÄ P^±²tz{ò.

[aý¶z{òpt] ²óÙ³ RÉÚòpq ^ñk{ÙþÚºýqºz {Ùü²¾òüÄ ûhÄË VÏ{òg g hòý^]^r±-

²ó]aµ. [û^ñÙØ] RÉÙ RÁ]a¶ñ^òà YÁ¯ñÑ Éý¾ºóà hòÄý¾ Q“ð ¾ ºóz~z
û{ñq¾òüÄñ?‚ VÙØ, RÉþÚ ïóµÞó]aµ. [Tv²¾ð] h R±²r ûh¹{ñà {ñÙ ûh¹É~
ɺóØÉÒ¾ð]ý^ºóüÖ. i [PÖ±û²ñÁþÒºÖó®~] j ü{ ïñz Ⱥ{ò¾ò]{¶ñºóÁ±²û{ñÁ
3 3

Qz¶ÉÝ~ Tvt; ¯ñµ R±ü²ñ~ ûh¹^òÖýÉ j P{òüÄ É®{ÉñüÖ j {pt±²tµ‚ VÙØ

2 3

P°Þ®{ò4z~) "Rɾð^þÒ R±²r ÉóprÁ]^Äñü¶ñ, Rɾð^þÒ ¯ÃÉÎó±ü²ñ]^üÉyµ"

VÙØ RÙÛ{ñÛ¾ð; a2 "¯¶]a “]º¶ÙØ" VÙØ ûhñÙÚÉñüÖ (S“ðɾþÚ RÙÛ{ñý^
{Éó¾ð®~) VÙØ hÕØ bptÉ~. a3 ˆû^ñÙØv²¾ð‰ VÙÖzý{±²ÕÖ (íõɯñ¾ðz{2¶ñ^
Rzºñ{ò3).

b, c, d íõɯñ¾ðz{2¶ñ^] û^ñÙØ z3¾Èºñ¾ðí¯µ ²vyµ ±¾^ñ¾µ V±²r VÙÚ (Þñ~4

VÙØ Rzºñ{ò3). d2 ü{ñÕÖóÚÉñüÖ - ]3¾ñ¶wò]az ü{ñÕÖóÚÉñüÖ. d3 RÙÛ¾ð =
WɵÉó{4¾ð. d4 RÙÚ²r = Wɵ±¾^ñü¾w. d5 PÉÙ = Þñ~4. d6 RÉÙ = ]3¾ñ¶wò.
d7 {ò¾òºÉópt VÙÖ~ - WÖópûqÏ{ò VÙÖ²r. P{ñÉ~ - {ÙÜýqº ü²¾òüÄ
VÏ{òÚ~ üÉû×Áz{¾ð ü²¾òà VÏ~ý^. d8 ¶Ø^±²vwò = ^Äc^±²vwò. e ÉÃ
ÉþÄ = ÉÅ{ñÚ ÉþÄ. f ÉþĺóÜýqº Ýɲ4ñÉzý{±²ÕÖ {ñz²¾ðºµ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (RÉÜ]a Rzºñ{ò3). g (hòý^]^r±²ó]aµ) hòý^]a = ÈÁz3{ò4]a,
Pr±²ó]aµ. h R±²rg ûh¹{ñà - P¾ðz{ 2z~]^ñ^ ïóµÞòz{ñà VÙÖ²r.

i (PÖ±û²ñÁþÒ PÖó®ü{ñ¾ñ¾ð) j, k, l R~]a ¸ÙØ P¾ðz{2µ. j P{ñÉ~ - {4¾ð¶{zzÉzý{

PÖó®~, Z¾ñ¾ð - P{òÜýqº ¯ò²wz{òà RÎóºñ¾ð^Ñ; k PÙÖó]ü^, {4¾ð¶{zzÉzý{
PÖó®~, ²¾ïóµýÞºóà ¯òÙص ¯ô c ^ñ¾ð ^ Ñ; l PÙÖó]ü^, (û²ñÁþÒ - PÖ -
PÖó®ü{ñ¾ñ¾ð) P{ñÉ~ - P¾ðz{2³Áãñ¾ðz{2û¶ñÙýÖÊü¶ ¶ó^ÉóÁµ²ó, ¯Ùý¶{ôý¶
¯ò²óºñ¾ð VÙضñµ VÙØ. j ž®{òÚ~ (ü{3ïñz3Ⱥ{ò¾ò]{µ Rzºñ{ò 3). j2 P{òüÄ
É®{ÉñüÖ - {4¾ð¶{zzÉzý{ Éóhñ¾ò]^òà VÙÖ²r. j3 {pt±²tµ - {4¾ð¶¶ñ^ñü{
P{4¾ð¶¶ñüº ²¾ðºÉß]aµ. k R¾vqñ¶¾ðz{2µ (PÙÖó]ü^, ²¾ïóµýÞºóà Rzºñ{ò3).
256 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 7 Qüº RÈËÄ^z~

{ ¾ð¶{zzÉzý{ºÖó®~. [Z¾ñ¾ð] j P{òÜýqº ¯ò²wz{òüÄ ž{ÅüÄ RÎóºñ¾ð^Ñ.

4 4

k PÙÖó]ü^, ²¾ïóµýÞºóïòÙص ¯ôc^ñû¾Ùضñµ. k ZÁ{à YÁË{Äñ¹, YÁË{à -

2

¯ôca{Äñ¹, P®{ ²¾ïóµýÞºóïòÙص ¯òÈÁz{¾ñ^ñ¾ð. l PÙÖó]ü^, P¾ðz{ ³Áãñ¾ðz{ - 2 2

û¶ñÙýÖÊü¶, PÖ ÉóÁµ²ó, ¯Ùý¶ {ôý¶ ¯ò²wµ ²vxû¾ÙÜ{Ã. R~ YÁ

üÄñ^ºñzý¾ RÁ]aµ²rüº ²ó¾ñüÚ! m [ûÉÖó Rzºñ{ò ] n RÝÞµÞñ¾ò^ѯtüɺóÁ]^òÖ
3

VÙþÚ TÙÜýqº ü² ñ] ºý{ýº]^ñpr Prý¶û^ñvqñ¹, o ²¾ò¶Òò{¶ñÚ {òÁz~Îñýº

4 3

žrºóüÄÊýqºÉüÚ! [ÉóþÚüºþÚ] “± { ñ{ò Éó㺱¾Éw¾ñºóÁ]^òÖ Rɾð^ÒòüÄ

3 3 3

YÁÉÛ¹± ²óÖ]ý^]a PrºñÚ ²ñ²zý{Êýqº VÙþÚ, ¯ñÙ ¯òÙÖ ¯òþÄ]ag üh¾ñ{

²rºñÚ ¯òÙ {òÁÉr^Òòà Prý¶ýº p ¯ò¾ðüï~^¶ñ^ VÙþÚ] û^ñvqÁÒòÛ¹. [RÚò]
q Prý¶û^ñvq²óÙ³. [VÙ Q¾žü{] VÚ]a ¯ò¾{ò“ºü² ñ] ºÛÚÉüÚ! ¯ñÙ Rɾð^Ñ
4 3

¯tüɺóÁ]^òÖ RÁ±ý²Éópt TÙ {òÁÉr^ÒòüÄ ühÁµ²r PýÎz~]û^ñvqÁÒ

üÉyµ. PÙÖó]ü^, [RÚòûºÙ] r Pɾð^Ñ YÁ²rºñǵ Pz Áâqz{òà û¯mk ýɺñ¾ñÚ
3

²óÙ³, ¯ñÙ Pɾð^Ò¯¾ðz{ z~]a] r ^ý¾®{~]a ±¾üºñí¯û¶Ù? r Pzý{ ÉóqÄñ^ñü{ñ?

2 2 3

VÙþÚ ž{à r Pcü^ PýÎz~] û^ñvqÁÒüÉyµ.

4
(6)

WÎñµ²ñpt. a Pü²èò{µ P±ü²ñü{ ^òpqñý¶ºñüÄ, ü²Ø {µ¶{ñÚ²óÙ³ {ñü¶ ºz¯µ

²vwò ÉÁ^ò×¾ð‚ VÙØ ¯òþÚz{ñÛ^] û^ñvt, Þ^IJ{ ñ¾ðz{ c^Óµ zÉ{ {ô ¯¶ñÚ
3 2 3 4

²óÙ³ ¯ôüº TÙþÚ]^òptµ ÉÎó ²ñ¾ðz{ÁÒüÉyµ‚ VÙ^ò×¾ð.

QüººóÈËÄ^z~ ¯òÕ²ÚË®{ò¾òÉÚ˵
¯ôüº ¶Õû×Á û²ñÁÓ¶óÙÖó ¯ô ¯òÙÖý¶ºñÃ
ü¯ñüº ¸±²óÖ±²óÖ±³± ²ówòüº ûºÙÖóýÉ ûºñÎóº]
büºû^ñÑÒrüºþÚ] û^ñtËÄ^c^ñpüqüÄ. (7)
k2 R“ð“±3{3µ RÈɾðz{2zý{] ^ñptµ²r VcdüÚ VÙÚ (ZÁ{à Rzºñ{ò3). l ¸Ù×µ
P¾ðz{2µ (PÙÖó]ü^, P¾ðz{2 Rzºñ{ò3). i, j, k, l Q^, ˆPÖ±û²ñÁþÒ PÖó®~‰ VÙÖ~]a
R¾vt P¾ðz{2žµ ˆZ¾ñ¾ð‰ VÙÖ~]a R¾vt P¾ðz{2žµ. m, n ˆûÉÖóz~ÒɞrºñüÚ
ÉóþÚüºþÚ TÚ]a Prý¶ PÖ]û^ñvqñ¹‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (RÝÞµÞñ¾ò^Ñ
Rzºñ{ò3). o “±3{3ñ¾ðz{2µ (²¾ó¶Òò{¶ñÚ Rzºñ{ò3). p ˆPÖ]û^ñvqñ¹‰ VÙÖ~]a -
YÁ üï~ÉÖ] û^ñvqñ¹ VÙØ P¾ðz{ 2¶ñ]^ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ò¾ðüï~^¶ñ^).
q Vµ²ñ¾ð ¯ò¾ðÉñïz{òüÄ (Prý¶û^ñvq²óÙ³ Rzºñ{ò3). r QÍÉñÙ ¯ò¾ðÉñïz~]ag-
üh¾ P¾ðz{2µ (Pɾð^Ñ Rzºñ{ò3). r2 ^ý¾®{~]a - ]üēò]ý^]a VÙÖ²r. r3 (Pzý{
ÉóqÄñ^ñü{ñ) VÙÖ~ - ÝÉ^3{µ. r 4 Pcü^ - ²¾¶²{3z{òüÄ. (6)

WÎñµ²ñpt (Qüº RÈËÄ^z~ Rzºñ{ò3) a ˆ¯ôüº - büºû^ñщ VÙÖzý{ ^qñèòz~

PÉ{ñ¾òý^ (Pü²èò{µ Rzºñ{ò3).

b, c ˆQüº‰
VÙØ - {ñºñ¹, ¶ÕÖ ²3®~4]^Ó]aµ T²Äèw¶ñ]^ò PÁÒògûh¹^ò×¾ð
({ñüº Rzºñ{ò3). R±²èz{òÃ, ˆQüº‰ VÙØ - Þµ³3z3{ò4; ˆ¯ôüº‰ VÙÖ~ - ¯ôüººñ¹]
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 7 Qüº RÈËÄ^z~ 257

b [Qüº] c {ñüº VÙÖ²rºñ¹, ˆ¶ñ{ñ ²ó{ñ‰ VÙ^òÖ²rüº VÚ]a Þ¾ðÉÉó{ ² ®~ - 4 3 4

ɾð]^ ž¶ñÚÉüÚ! d PÙÖó]ü^, [RÈËÄ^z~ ¯òÕ²Ú˵ {ò¾òÉÚ˵ ¯ôüº - Qüº]

3

R®{ üÄñ^z{òà Ý{ ñɾíc^ ¶ñz¶^¶ñÚ Þ¾ðɲ{ ñ¾ðz{ c^Óµ, ¯ô‚ VÙ^òÖ ûhñÃÇ]-
2 3 3 2

aÑüÒºñµ²r ±¾^ñ¾¶ñºÕØ, ¯ôûºñÁÉÜü¶ ±¾^ñ¾òºñ¹. e [¶Õû×Á û²ñÁÓ¶óÙÖó]

f ˆü¯ï ¯ñ¯ñÝ{ò‰, g ˆQzý¶Éñ´ z {zü^¯ ^µ ²“ðüºz‰ VÙص ûhñÃÇ^òÖ²rüº,
4

P± ¾î¶ñz¶^¶ñ¹ ÝÉ{®z¾¶ñºóÁ±²û{ñÁ ²{ ñ¾ðz{ c^þÒºñºóÕØ RÃþÄûºÙ^òÖ~.

3 3 2

[¯ô ¯òÙÖý¶ºñÃ] ¯ô R±²r ¯òÙÖ²óÙ³. h [ü¯ñºózºñ{ò ] i “¾ô¾z~]a É®{ÉÕØ]a 3

“¾ô¾òºñÚ Qz¶ñ Þù^ò z{Ã, ~ :^ò z{à ûh¹Êü¶ñ²ñ{ò, VÚ]a É®{ÉÕØ]a Þù^ò z{Ã,
2 3 2 2

~ :^ò z{à ûh¹Éñ¹ ¯ô º ñµ²r Þµ² ®{ žvqñºóÁ®{²óÙ³, í®¶¯ò² ®{ ¯¶ñÚ

3 2 3 4 3 4

RÈȺޯc^þÒ] ^Îóz~. j ü¯ñʵ ²ówòÊû¶ÙØ - Q{ò Ⱥñ{ò ^Ñ. k [büºû^ñÑ] 4 4

l RÉÙ {ñüÚ ÉÁ^ò×ق VÙÖó¾ñü{ ¯ôüº PýÎz~]û^ñvqÁÒüÉyµ. m [û^ñtËÄ^µ]

n TÙþÚÉópt “± { ñ{ò ^ÒñüÄ ü²ñ~ü²ñ]^òºóÁ]^òÖ üÄñ^µ. o [^ñpüqüÄ] p z Áâr-

3 3 3 3

Éóãµü²ñüÄ, ^ñwòÞrÉÙ. q R®{ üÄñ^ºñzý¾ VÙ ^vy]a RÄ]^ñ^ñû{ñÎóº

üÉyµ VÙý^ºñüÄ - R®{ üÄñ^ºñzý¾ Rɾð^vwòà ²pq{òÃþĺñºóÁ®{²r.
r ¶º¾ðÉÖ ¶{ò¯Ä¶ÁÒòÚüÉñ²ñ{ò Þ¾ðɓ]{òºñÚÉÙ Rzý{]^ñprÃ, ^ñy¶óz{þÚ.

s QÛÃ, ˆRýÉûºÙÚËÄ^òºÕý^‰ VÙÖzü{ñt ühÁµ²rûºÙ? VÙÚòà , ²¾ïó{µ‚

VÙ^òÖ ³ z {ò ºñüÄ žÙ³ P°Þ®{ò z{ñ¾ð ; R~{ñÙ VÙþÚ É®~ ^òpqñ{²r

3 3 4 4

û^ñvt VÙÖ²r. d R¾vqñµ ²èz{òÃ, ˆ¯ôüº - Qüº‰ VÙØ P®Éº¶ñ¹, W^ñ¾µ

- Pýhºñ¹, ¯òÕ²Ú˵ {ò¾òÉÚ˵ ¯ôüººñ¹ VÙÖ¾ðz{2µ. Þñ¶ñ¯ñ{ò4^¾vºµ -
±¾^ñ¾±¾^ñ¾ò²4ñɯò² 3®{4¯µ. g R~]a ±¾¶ñwµ (Qzý¶Éñ´4z Rzºñ{ò 3). e, f
ˆ¶Õû×Á û²ñÁÓ¶óÙÖó‰ VÙØ - ÝÉÂý²]ºµ ûhñÃÇ^òÖü{ñ VÙÚ (ü¯ï
Rzºñ{ò3). f (µÁzüºñÝÞ µÁzʶñ±ü¯ñ{ò º Rï ¯ñü¯É ²“ðº{ò … ¶¯ýÞüÉ{ 3-
¶ñ±{Ⱥµ ü¯ï ¯ñ¯ñÝ{ò ^òmh¯) Pݺñ¾ðz{2:, º:, Rï - í^3{ò, ¯ñü¯É ²“ðº{ò -
P±3¾î¶ñz¶^{ºñ ²“ðº{ò, Þ:, µÁzüºñ¾ðµÁzʶñ±ü¯ñ{ò R{ò - Pzº®{ñ£ ìnñ¯-
¶²ó4{ô4ºü{, ˆ±¾¶ñ{3µ ýÉ µÁzÊ¶ïµ ±3¾Éõ¶ó‰ Rzºz¾ 'µÁzÊ'“±3{3ݺ Pìnñ¯-
Éñh^{ºñ Ⱥñ]2ºñ{zÉñz, P{: Pzº®{ñìünñ ²4É{ò Rzº¾ðz{ 2:; Rï - í^3{ò,
^òmh¯ ¯ñ¯ñ ¯ñÝ{ò R{ò R{3µ ¶¯ýÞÉ Q±{Ⱥµ R{ò. g (ºz¾ Rzºñ{ò3) ºz¾ -
º{3ñ, Pݺ - üh{¯Ýº, Þ¾ðɵ - í^3z, Qzý¶Éñ´4z - ±3¾î¶ñz¶^µ R{ò ³3z3{ò4¾ð-
íñ{ñ, {z - {{3ñ, P±3¾î¶ñz¶ü^¯ ü^¯ ^¾üw¯ ^µ P±3¾î¶ñz¶^µ ²“ðüºz Rzº¾ðz{2:.

iR±ü²ñ~ ±¾^ñ¾±¾^ñ¾ò²4ñɵ ûhñÙÚ~]a ²4ñɵ (“¾ô¾z~]a Rzºñ{ò3). h, j

ü¯ñ¹]aµ, ²ówò]aµ ü² 4{ 3µ Wû{ÙÚ (ü¯ñʵ Rzºñ{ò 3). k, l ˆbüº‰ VÙÖ
WÉ^ñ¾{ñz²¾ðºµ (RÉÙ{ñüÚ Rzºñ{ò3). m, n û^ñtý¶ýº T²²ñ{ò3z~]û^ñvt
“±3{3ñ¾ðz{2µ (TÙþÚ Rzºñ{ò3). o, p ˆ^ñpüqÉ VÙý^]a] ^ñprÛà ɮ{ P¯¾ðz{2µ
Wû{ÙÚ (z3ÁârÉóãµ Rzºñ{ò3). q ² 2Å{µ (R®{ Rzºñ{ò3). r QÛà R±ü²ñ~
üÄñ^ºñzý¾ýº P°Þ®{ò4]ý^]a üï~ Wû{ÙÚ (¶º¾ðÉÖ Rzºñ{ò3). o, q, r ˆ^ñpüqÉ
VÙý^ºñüÄ - S“ðɾ٠{ñüÚ ^ñptÉ{Õa žÙ³ Rɾð ^ñxý¶Êµ, S“ðɾüÚ
^ñprÛÙ VÙ^òÖ~µ ü{ñÕØ^òÖ~. PÉÙ ^ñprÛÃ, o, s ˆ^ñpüqüĉ VÙØ
~3ÝÞï¶ñ^g ûhñÃÉñûÚÙ VÙØ “c^òz~ ²¾óï¾ò]^ò×¾ð (QÛà Rzºñ{ò3).
"¸±³ ²óÖ±³ VÙ^òÖ ûhñÕ^Ñ - Þ®{ò4^ñ¾ðºz{ñüÄ ³^¾µ ¶ýÖ®~ ˆ¸±²óÖ±³‰
VÙØ ^òq]^òÖ~. ²ówò VÙØ - { 3ñ¾òz3¾ðºz~]aµ ü²¾ð" VÙØý¾. (7)
258 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 8 ^ñpr ¯ô

²vwüÉyµ‚ VÙ^ò×¾ð R{òÃ. (7)

Vpqñµ²ñpt. a ¯ñü¶ ûh¹º±³^, ¯ô¾ð ˆüÉvqñ‰ VÙÖÉñüÖºÙü× {Éó¾ð®{~; R~]a

¯µý¶] ^ñÕ^pqüÉyü¶ñ? VÙÚ, ûh¹º]^qÉ{ñ^òà P~ VÙØ ûh¹É~?‚ VÙ^ò×¾ð.
b ˆVµ¶ñÉõptz {ò֞µ ûh±²µ‰ VÙ×ü¾.

^ñpr ¯ô ^¾®~¶óϵ ¯òĵ ¯ô¾ð {ô Éókµ³ ^ñÃ

Spr ¯ô ýÉz{ý¶z{ Rý¶üºñ¾ðÉñÍ {Úòžpýq]
ü^ñpýqºóÚòÕ^Îózû{ÙþÚ TÙ û^ñÏmühñ{òʺ¾z~]
bpq¾òº {òÁÉr]^Ñ VmnñÙØ bpt{òüº? (8)

c [^ñpr] d X®z ¾íñÅ^ý¾±ü²ñüÄ; d žÙ³ {ñüÚ{ñÛµ²r RÉÕýÖºýqºz {Ù

3 2

²]^ÅüÄ T²Þµï¾òz~ Þ{ ÉÝ{ ¶ñÚ í^ zý{, d ˆ{ ñ{ñ º{ ñ´¾ðɶ^òºz‰ VÙ^òÖ

3 2 3 3 4 2

²rüº, d Rzý{ d Tvqñ]^ò]^ñpr. e [¯ô ^¾®~¶óϵ] ݾâqñÉñÚ ¯ôüº ±¾Òºµ

4 5

É®{ÉñüÖ TÑüÒ ýÉz~ ¾èòz~, P~ ^Îó®{ÉñüÖ ûÉÒò¯ñt^ñw T¶óϵ. f PÙÖó]ü^,

¯ô f ^¾®~ - ^ñpr, f T¶óÍ®~ - ^ñptû¶Ùضñµ. R±²r Tv²~ T¶óÍÉ{ñÚ
2 3

±Á{ò Ⱥñ{ò ^ÒñüÄ, [Spr] {ò¾pr. g z¾òÈÁz^¾wzý{gûhñÙÚ²r. h ˆÞü¶zºñ®-

2 3

Vpqñµ²ñpt (^ñpr¯ô Rzºñ{ò3). a ˆVmnñÙØ bpt{òüº‰ VÙØ - ^ñÄñÉ{ò4 ü^paµ

ü²ñ~, ûh¹ý^ ¯ò“ðhò{¶ñ^ üÉvtý^ºñüÄ, {{3°a3w¶ñ^ PÉ{ñ¾òý^ (¯ñü¶
ûh¹º Rzºñ{ò3). b PÉÙ ûh¹º±³^, Rɾð "üÉvqñ" VÙ×ü¾ñûÉÙÚ (Vµ¶ñÉõt
Rzºñ{ò3). c, d Tvqñ]^òûºÙÛü{, ˆ^ñpr‰ VÙý^ºñüÄ (X®z3¾íñÅ^ý¾±ü²ñüÄ
VÙÖ~). Rz{ñà - PÞz^ñ¾ðºÉñ{3zý{ ¯ò¾ßz{²r. d X®z3¾íñÅ^ý¾±ü²ñüÄ VÙÖ~
- YÁÉý¾Êµ PÖóºñ¶Ã hòÄ ²{3ñ¾ðz{2c^þÒ ÉóÏc^ò, Pzý{±³Ö±²q Éót¶ñ±ü²ñüÄ
VÙÖ²r. d2 {ñüÚ {ñÛµ²rºñÉ~ - {ñüÚ T²Þµï¾ò]a¶óqz{òÃ, {ñÛµ²r
RÉÕýÖ Pýqºz {Ù²]^ÅüÄ T²Þµï¾òzû{ÙÖ²r. d3, d, d2, d4, d5 ({4ñ{ñ º{2ñ´¾ðɵ
P^òºz VÙ^òÖ²rüº - X®z3¾íñÅ^ý¾±ü²ñüÄ - Rzý{ Tvqñ]^ò] ^ñpr) VÙØ
P®Éºó±²~. d X®z3¾íñÅ^ý¾±ü²ñüÄ VÙý^ºñüÄ - P¯ñºñüÞ¯ Tvqñ]^òÚ
²rýºÊµ ûhñÃÇ^òÖ~. d5 ˆ^ñpr‰ VÙÖ~]aµ, ˆPý¶z{‰ VÙÖ~]aµ ³¯Á]{ò
Éñ¾ñý¶]^ñ^, ˆPý¶z~ - ^ñpr‰ VÙØ P®Éºóz~ P¾ðz{ 2µ (Tvqñ]^ò] ^ñpr
VÙØ). e (PÙÖó]ü^, ¯ô ^¾®~ ^ñpr T¶óÍ®~ ^ñptû¶Ùضñµ VÙØ). Pzý{
žÏgûhñÃÄñ]^ò - ¯ò^ 3¾üxz 3^ò 3¾wc^þÒg ûhñÃÇ^òÖ{ñ^] û^ñÑÓ^ò×¾ð .
c ž®{òÚ üºñíþÚ]a ˆ^ñpr‰ - í^3zý{ Tvqñ]^ò VÙØ, ÝÁârýºgûhñÃÅ,
P~ P±ºº´¾ðÉóý^ºñý^ºñüÄ Pzý{ʵ ûhñÃÅÕ×¹, ˆ^¾®~¶óϵ‰ VÙØ -
PÉñ®{¾±¾Òºzý{gûhñÃÇ^òÖ~; f2, f3 R¾vqñµ üºñíþÚºóÃ, ˆ^¾®~ ^ñpr‰,
ˆT¶óÍ®~^ñpr‰ VÙ^òÖÉóqz{òÃ, ^ñpr VÙÖ~]a - P¾ðz{2¶óÃþÄ. ^¾®~^ñpr
VÙÖ~ - ^¾®~ VÙÖ²r. "ûh¹~^ñptµ, É®~^ñptµ" VÙܶñ±ü²ñüÄ. Q^,
e R¾vqñµ üºñíþÚºóà ˆ^¾®~‰ VÙØ - Þµïñ¾zý{ʵ, ˆT¶óÍ®~‰ VÙØ
ÝÁârýºÊµ ûhñÃÇ^òÖ~.

g z¾òÈÁz^¾wµ VÙ^òÖ~ - ü{üíñ² 3®¯c^þÒ]bptý^. z¾òÈÁz^¾wzý{g

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 8 ^ñpr ¯ô 259

üºñ®ºÞµüºñ^ µ ²¾Ý²¾Þ¶ñ“ð¾ºñ:‰ - i RýÉ {Úòz{Úòʵ ^ñ¾òºzý{± ²óÖ±²ó]^

3

¶ñpqñ; j brÛǵ Þ¶±¾{ ñ¯¶ñ¹ ¯òÕ^òà ^ñ¾ðºµ ²óÖ±²ó]^¶ñpqñ~; k ûh~ý^ʵ

4

¶vþwʵ ¯ôý¾Êcbpr aÄñÄñ{ò ^Ñ k ^ qñ{ò ^þÒ± ²óÖ±²ó]a¶ñü²ñüÄ; l ²¾Ý²¾µ

3 2 4 3

^ñ¾wµ W^²¶ñ¹ ¯òÕ^òà ^ñ¾ðºžµ W^²¶ñºóÁ]a¶óüÖ; m ü{ Éñ{ò ^ñ¾ðº¯ñ¯ñÉóz ºµ 3 3 4

²óÖ]aµ²r n a w±¾{ ñ¯² ñüɯ ¯òÕaµ. R±²r RÉÕýÖz {ò¾pr RÉÕ×üÄ. [¯ô ýÉz{-
3 4 4

ý¶z{] ¯ô hý¶z~ýÉz{. o [Rý¶üºñ¾ð Rzºñ{ò ] ± ¾î¶ñ{ò ^Ñ p ÉÙÚòºµûh¹^òÖ

3 3 3

Pz Éó{ôº¶ñÚ q Pvq ¶ñ^òÖ ü^ñpýqºóÚòÙص VÙþÚ± r ³Ö±²qÉópt. s ü^ñpýqºñÉ~

3 3

- ³Öµ³ÑÒñ¾ñà ³a¾ûÉñvx{~¶ñ¹, TÑÓÑÒñ¾ñà ³Ö±²qËû¶ñvxü{,

³]^Éóqžµ ³Ö±²pqÉóqžµ û{¾òºñ{ñºóÁ]a¶{òüÖ. t ˆ~ ¾zººñ‰ VÙ×ÚòüÖ {ñܵ. 3

u [VÙþÚ] R]ü^ñpýqºóüÄ P^±²pt± ³Ö±²q ÉÎóºÖóºñ{òÁ]^òÖ VÙþÚ. v ˆ¶ñü¶É

üº ±¾²z º®ü{ ¶ñºñü¶{ñµ {¾®{ò ü{‰ VÙØ ¯ô ûhñÙÚ²rüº TÙþÚüº ²ÕÖóÚ

3

VÙþÚ. Tµý¶ Rzý{] ^Îóz~]û^ñtü²ñ^g ûhñÃÇ^òÖ~ VcdüÚ? VÙÚ, [TÙ

w û^ñÏmühñ{ò w Tº¾z~] x PݱÁâqÞµÞñ¾^ ®{ ¶ñ¹, y “ùz { Þzzɶº¶ñ¹,
2 3 4 3 4

ûhñÙÚ~ - ü{üíñ²3®¯c^Ó]a. P®¯û¶ÙÖ~ - ±Á{ò 2Éó VÙÖ²r. R~ - ²mhô-

^¾wz~]aµ T²Äèwµ. ˆWɵ íñü{å ´4ü{å ±¾züº^µ ݺñz z3Éó{4ñ {{2ñ…
h~¾ðz{4ñ ²ó4®¯ü¶ý^^µ P¾ðz{4¶¾ðz{ 4µ {{2ñ Ý{ò2{µ … Èüºñµ¯ñ¾ðz{ 4²4ñ^3ñ“ð-
hzÉñü¾ñ ÉñÊü{í:²üºñ³4Éñµ … P¾ðz{ 4ñ¯ò ºñ¯ò ÉñüºñÝ~ Èüºñ¶ü{í:²üºñ-
³4Éñµ‰ VÙØ ²mhô^¾w]¾¶µ ±¾ñÞc^ò3^¶ñ^] ^vtû^ñÑÉ~. h ²mhô^¾wµ{ñÙ
üÉyü¶ñûÉÙÚ (Þü¶zº Rzºñ{ò3). ˆ¯ñ¯ñÉõ¾ðºñ: ±Á{2]´4{ñÝ{{Ýü{ Þµï{òµ
Éó¯ñ … ¯ñ“]°É® ±¾íñ: ݾâtµ PÞ¶ñ^3µº ]Ázݯ“:‰ VÙØ û{ñqc^ò,
ˆPvq3žz²ñ{3º®{ò ü{‰ VÙܶÒÉñ^] ^vtû^ñÑÉ~. i ˆ±Á{2]´4{ñ:‰ VÙÖ~]a
{ñz²¾ðºµ (RýÉ {Úòz{Úòʵ Rzºñ{ò3). j ˆ¯ñ¯ñÉõ¾ðºñ:‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
(brÛǵ Rzºñ{ò3). ºz 3Éñ, ˆÞµï{òµ Éó¯ñ‰ VÙÖ~]a P¾ðz{2µ (brÛǵ
Rzºñ{ò3). P{2Éñ, ˆPÞ¶ñ^3µº - ¯ñ“]°É®‰ RzºÝº P¾ðz{2¶ñï (brÛǵ
Rzºñ{ò3). k ˆ²¾Ý²¾Þ¶ñ“ð¾ºñÝÞ®ü{ñ P®üºñ®º Þµüºñ^3µ Þü¶zº Pvq 3µ
Tz²ñ{ 3º®{ò‰ RzºÝº Þz 3Áâqñ®{µ P¾ð z {2µ Qï (ûh~ý^ʵ Rzºñ{ò3).
l ˆ²¾Ý²¾Þ¶ñ“ð ¾ ºñ:‰ VÙÖ Q“ð ¾ ºñ“ð ¾ ºó²4ñɵ - ®¼¯ñ{ò 4^² 4ñɯò² 3®{4¯µ VÙØ
ÉóÉèòz~ Þ¶±¾{4ñ¯² 4ñɶñÛà ɮ{~ Wû{ÙÚ (²¾Ý²¾µ ^ñ¾wµ Rzºñ{ò3).
^ñ¾ð º žµ W^²¶ñºóÁ]aû¶ÙÖ~ - ^ñ¾ð º ü² 4{ 3¶óÙÖó]ü^ RÁ]aµ VÙÖ²r.
Qý^ºñüÄ ü{ 3Éñ{ò 3 VÙØ bptÉ~. k2, m (^ 4qñ{ò 3^þÒ±²óÖ±²ó]a¶ñü²ñüÄ)
VÙÖ~]a - (¯ñ¯ñÉóz4ºµ ²óÖ]aµ²r) VÙÖü{ñüq P®Éºµ. n a3w±¾{4ñ¯²4ñüɯ
VÙÖ~ - P±¾{4ñ¯±¾{ 4ñ¯² 4ñüɯ VÙÖ²r. ˆa3üx±¾{4ñü¯ ²ñû{3҉ Rzº¶¾:.
o, p ˆÉñ͉ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (ÉÙÚòºµ ûh¹^òÖûÉÙÖ~). p ÉÙÚòºµ = aص³.
o, q žpýq = Pvq3µ. r, s ³Ö±²q ÉóqüÉyü¶ñ, {ñüÚ ³Ö±²qÄñ^ñü{ñûÉÙÚ
(ü^ñpýqºñÉ~ Rzºñ{ò3). s ü^ñpýq = ±¾ñ^ñ¾µ. t R{3¶²ó ^òµ ¯ò¾ð^3®~µ P“]ºµ
Rzºz¾ Qï (~ 3¾zºº R{ò). u, v "³Ö±²q PÖóºñ{~ ÞµÞñ¾ò^Ñ VÃÄñ¾ð ] aµ
TvqñÚ²óÙ³, Pɾð^þÒ] ^Îó]^òÖüÉñ²ñ{ò Tµý¶Êµ ^Îó]^òü×µ" VÙØ ²4^3É{3-
²ó4±¾ñºzý{ îÁ{ô3^¾òz~]û^ñvt ˆVÙþډ VÙÖ~]a P¾ðz{2ñ®{¾µ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (¶ñü¶É º Rzºñ{ò3). w2, x ˆTº¾µ‰ VÙÖzý{ ÉóÉèòz~ (PݱÁâq-
ÞµÞñ¾^ 3®{ 4¶ñ¹ VÙ^ò×¾ð ) . w, y ˆû^ñÏmühñ{ò‰ VÙÖ ²{ 3z{ñüÄ ûhñÙÚ
{ô3±zº{ò“ºzý{ üï~´¾ðÉ^¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (“ùz3{4Þzɶº¶ñ¹ Rzºñ{ò3).
z, a, b {òÁÉr^Òòà bpqüÉyû¶ÙÛü{ ˆVmnñÙ؉ VÙØ ü^p^òÖ~ VÙ VÙÚ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¶ñ “ùh Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). z, c ˆVmnñÙ؉ VÙý^ºñüÄ
260 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 8 ^ñpr ¯ô

¯ò¾É{ò ^{üíñ²¶ñÚ ²¾¶²{ z{òüÄ. [bpq¾òº {òÁÉr]^Ñ] Ýɺz¯z{ñà ~ â±¾ñ²-

4 3 3

¶ñÚ {òÁÉr^þÒ. z [VmnñÙØ] a ˆ¶ñ “ùh:‰ VÙØ YÁ Éñ¾ðzý{ ûhñÃÅǵ,

ˆÝ{ò ü{ñݶó‰ VÙÖóÁ]^ÄñºóüÖ RÁ±²~; b P±²rüº ¯ñÙ bpq]^qüÉق VÙØ YÁ
2

Éñ¾ðzý{ PÁÒògûh¹ºüÉyµ. c ˆQÁü¾ñï ¾{ µ îÁâq:‰ VÙÚÄñµ²r ˆ´¾ðüw

2

h~¾ð{ ü“ ɾðü㉠VÙ^òÖüÉñ²ñ{ò Éñ¾ðzý{ PÁÒògûh¹{ÁÒüÉyµ. d Rzý{]^Îó]^

3

üÉyµ‚ VÙÖóÁ]^òÖ VÙþÚ, ¯ô T^®{ñý¾] û^ñtü²ñ¹ ýÉ]aµ ü{ “z{òüÄ, 3

Þ¾ðɓ]{òºñÚ ¯ôüº VÙØ û^ñtü²ñ¹ ýÉ]^]^qýÉ? e R]ü^ñpýqºópq RÉÙ{ñüÚ

^Îó]^üÉy¶óüÖ. f Éóü¾ñ{ò ýº± ü²ñ]^òǵ RÉþÚ± ²ÕÖüÉyµ, {ÙþÚ±û²Öóǵ
4

{ÙÛüÄ û²ÖüÉyµ; g ˆ¶ñü¶É üº ±¾²z º®ü{‰, h ˆ{ü¶É “¾wµ ^ gh ‰. i ²óÑþÒ

3 3 2

{òÁ¯ýÖ¼¾ýÖº¾ð, "YÁ i aÁÉó i ²óþwz{ ²óþw YÁɾñà i PÉóÍ]^ûÉñv^òÖ{òÃþÄ;

2 3 4

YÁ Þ¾ðɓ]{ò, ^¾ð¶ñ°bĶñ^± ²óþwz{ ²óþwýº, PÉþÚ] ^ñÕ^pqñü{ i RÈûÉÅ-

5

ûºÇµ²ÛÚ ÞµÞñ¾òºñà PÉóÍz~]û^ñÑÒ±ü²ñü¶ñ?" VÙØ ²wò±²¾ð. (8)

- ^ñÄÞc]2ýºýº± û²Öóà {4¾ò]^Äñû¶Ùܶóqµ ²2Å]^òÖû{ÙØ ÉóÉèòz~

P~]a ±¾¶ñwµ (QÁü¾ñï Rzºñ{ò 3). u, w, z, d ˆVÙþډ VÙØ û{ñqc^ò,
ˆVmnñÙØ bpt{ò‰ VÙܶÒË]aµ “±3{3ñ¾ðz{2¶ÁÒògûh¹^ò×¾ð (Rzý{] ^Îó]^
üÉyµ Rzºñ{ò3). e ˆü^ñpýqºóÚòà ^Îóz~‰ VÙÚ Pý¶®{òÁ]^, ˆ¯ô ýÉz{ý¶z{
ü^ñpýqºóÚòà ^Îóz~‰ VÙ^òÖ~]a {ñz²¾ðºµ (R]ü^ñpýq Rzºñ{ò3). ºz3Éñ,
ˆü^ñpýqºóÚòà ^Îóz~ - {òÁÉr^Ñ VmnñÙØ bpt{ò‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
(R]ü^ñpýq Rzºñ{ò3). f ˆü^ñpýqºóÚòà ^Îóz~ VÙþÚ TÙ û^ñÏmühñ{ò Tº¾z~]
bpq¾óº {òÁÉr]^Ñ VmnñÙØ bpt{ò‰ VÙý^ºñüÄ (Éóü¾ñ{ò4ýº±ü²ñ]^òǵ
Rzºñ{ò3). g, h R±²r Râqñ¯òâq±¾ñ±{ò²¾òïñ¾c^Ó]a PÉþÚ±²ÕÖüÉyü¶ñ
ûÉÙÚ (¶ñü¶É üº ±¾²z3º®ü{ VÙØ ~qc^ò). h ({ü¶É “¾wµ ^3gh 2) VÙ^òÖ
“ðüÄñ^z{òÃ, ˆÝ{2ñ¯µ ±¾ñ±Ýºß‰ VÙ^òÖ ²{3z{òüÄ {ñz²¾ðºµ. g, i (Éóü¾ñ{ò4ýº±
ü²ñ]^òǵ PÉþÚºópt±ü²ñ]^üÉyµ) VÙ^òÖ~]a ÞµÉñ{3µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(²óÑþÒ{òÁ¯ýÖ¼¾ð PýÖº¾ð) VÙØ ~qc^ò. i2 aÁÉó = ²èòÉóü“ã:. i3 ²óþwz{²óþw
- ² 3®{ò4z{ ²3®{4¯µ. i4 PÉóÍ]^ - ÉótÉó]^. i5 VÅVǵ²Ù - êz3¾Ù. ²wò±²¾ð -
PÁÒògûh¹É¾ð.

¯ô ^¾®~ T¶óϵ VÙØ ~qc^ò, Spr - Pý¶z~ - bpr - ýÉz{ ü^ñpýqºóÚòÃ

VÙØ ~qc^ò P®Éºµ. g, h R®{±²ñprüÄ ˆSpr‰ VÙ^òÖÉóqz{òüÄ ±¾Þc^3ñz
±¾Þñ{ò 3]aµ²r - "Þµï{zɵ VÙص, Þ¶ñ^3{zɵ VÙص R¾vt. P{òÃ
Þµï{zɶñÉ~ - ²mhô^¾wµ. Þ¶ñ^3{zɶñÉ~ - ²mhô^¾òz{{òüÄ hòÄÉÕýÖ
±Á{ò2ÉóýºûºñÎóº Qɾwz~]a ýÉz~, ¯ô]^òÊÑÒÉÕýÖ W^ñ¾ðwÉz{òüÄ
^Äký^. P¯®{¾µ Pvq3ÝÁârýº±²vyµ" VÙØ. RcdüÚ ±¾Þñ{ò3ºñ¯òÕ^,
ž{Å^ÒòüÄ hòľð "¶ïñܵ Pïc^ñ¾žµ PÈÉñɾwc^Ó]aÑüÒ bpqÙü×,
P®{ ¶ïñÜ]aµ Pïc^ñ¾z~]aµ ²mhô ^ ¾wžvüqñ?" VÙØü^p^, "R®{
“¾ô ¾ z~]aÑüÒ ¶ïñÜýqº ^ñ¾ð º ¶ñÚ Pz4ºÉÞñºžµ, Pïc^ñ¾z{òÜýqº
^ñ¾ð º ¶ñÚ P²ó 4¶ñ¯žµ ^ñvý^ºñüÄ PÉÕØ]aµ ²mhô ^ ¾wžvt" VÙØ
PÁÒògûh¹{ñ¾ð . "±¾]Á{òýºÊµ R®{ “¾ô ¾ z{òüÄ ^ñwÄñü¶ñ?" VÙØ ü^p^,
"±¾]Á{òºóÜýqº ^ñ¾ðº¶ñÚ ÞzzÉñ{ò3^Óµ RÉÚòqz{òüÄ ^ñvý^ºñüÄ P~˵
Tvt" VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð . "P¯®{¶ñÚ±¾]Á{òýº ²mhô ^ ¾ò]aµ²r VÙ
VÙÚòÃ; µÁz{òÜýqº W^ü{3“¶óüÖ ^4q“¾ñÉñ{ò3^Òñ¹ ²¾òw¶ó]^òÖ~. P±²rüº
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 9 bpt{ò ¯òÙ 261

YÙ²{ñµ²ñpt. a RÉÁýqº ÞµÞñ¾ñ°Þ®{ ñ¯z{ñüÄ É®{ Ⱥޯû¶ÃÄñµ {ôÁµ²r,

4

{òÁ¯ñprÅÁ®{ RÁ±ý²] ^ñprºÁÒ, ^vt P°² Éó]^±û²ÕüÖûÚÙØ zÁ±{¾ñ^ò×¾ð.

4

bpt{ò ¯òÙ aý¾^ÎÃ^Ñ Rý¶üºñÁµ û{ñÎñÉý^ûh¹~

Qpt{ò ¯ô P¾Éþwºñ¹ PrüºÜ¶\{ÖóÉÙ
üÉpý^ûºÃÄñµ Éótzû{ÙþÚ TÙ {òÁÉrüº k¶®~ÎÄ]
bpq¾òº {òÁÉr]^Ñ bprþÚ ¯ñÙ ^vüqüÚ. (9)

[bpt{ò ¯òÙ b aý¾^ÎÃ^Ñ] c PÒÉóÅ^Òñ^˶ñµ, c ¯ô T^®{ñý¾ TÙ {òÁÉr^ÒòüÄ

2

üh½z~]û^ñÑÓ{ò. d aý¾ûºÙØ - û²Áý¶ºñ{Ã, Q² ¾wz ɯòºñ{Ã. e [Rý¶üºñ¾ð4 4

Rzºñ{ò ] f ± ¾î¶ñ{ò ^üÒºñ^òǵ, ¯ô ¯òþÚºñ{ñý¾ É®~^òpqñ{²r ²vwò f Pþı³{ò.

3 3 3 2

g [P¾Éþwºñ¹] h bpt{ò‚ VÙÖ~]a T{ ñï¾wµ. [ i PrüºÜµ i P\{ÖóÉÙ]

3 2

j üÄñ^üÉ{ c^ÒòüÄ ±¾ßz { ¶ñÚ TÙ²rýº ¯ñܵ PÖóüÉÙ. k PÖó®{²r{ñÙ VÙ

3 3 4

VÙÚòÃ: - [l üÉpý^ûºÃÄñµ l Éótz~] m VÚ]a TÙþÚûºñÎó®{ýɺñ¶z{þÚºÙü×

2

±¾]Á{òºóÜýqº W^ü{3“zý{ ²mhô^¾ò]^z{prÃþÄ" VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð. "RÚò

ĺó]^òÖü²ñ~ VÃÄñµbq ĺó]aµ, Tz²®¯¶ñµü²ñ~ W^ü{3ü“¯ Tz²®¯¶ñµ.
R ý É û º Ã Ä ñ µ { z z É ¯ ò Â ² w z { ò ü Ä É ñ { ò 3ü ^ Þ ¾ ò P Î ^ ò º ¶ w É ñ Ò g h õ º ¾ ð
PÁÒògûh¹{ñ¾ð" VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð.

"^ñpr - ´¾ðÉÝÁârºóüÄ ±¾^ñ“ò±²óz~. ýÉz~ - RÉÕýÖ± ³ÖÉñºóüÄ Qɾw-

¶ñ^˵ ýÉz~. P^ÉñºóüÄ, Rý¶üºñ¾ðÉñÍ - ±3¾î¶ñ{ò3^ÒñÚ P¯ò¶óã¾ð]a
ÉñÞÝ{2ñ¯¶ñµ²r, Pý¶z{ - hý¶z{, {Úòžpýq] ü^ñpýqºóþÚ - Pz3Éó{ôº¶ñÚ
P v q 3¶ ñ ^ ò Ö ž p t ] ü ^ ñ p ý q ý º , T Ù û ^ ñ Ï m ü h ñ { ò T º ¾ z ~ - T Ú ] a
PÞñ{4ñ¾w¶ñ¹ P{ò“ºóz{ ü{üíñ²¶ñ¹ ˆÉó“ðÉ{: ±Áâüq2å Þ¾ðÉ{:±Áâüq2å‰
VÙ^òÖ²rüº VÃÄñÉÕØ]aµ ü¶ÄñÚ ²¾¶²{3z{òüÄ, bpq¾òº - û²Ø{Õ^¾ó{ñÚ.
VmnñÙØ bpt{ò - ^ñĶÖó®ü{Û^òà {4¾òz{òÁ]^Äñµ VÙØ ^Áz~. ^¾®~¶óϵ
VÙØ - Tvt¶óÍ®~ VÙص ûhñÃÇɾð^Ñ" VÙØ Tý¾ºóà P¾ðz{2µ. (8)

YÙ²{ñµ²ñpt (bpt{ò Rzºñ{ò3). a ˆüÉpý^ûºÃÄñµÉótz~‰ VÙÖzý{± ²ÕÖ˵,

ˆbpq¾óº {òÁÉr]^Ñ bprþÚ ¯ñÙ ^vüqüډ VÙÖzý{±²ÕÖ˵ PÉ{ñ¾òý^
(RÉÁýqº Rzºñ{ò3).

c, eˆRý¶üºñÁµ û{ñÎñÉý^‰ VÙÖ~]a ±¾{òü^ñrºñ^ (PÒÉóÅ^Òñ^˶ñµ

VÙ^ò×¾ð). c2 ¯ô T^®{ñý¾ VÙÖ~ - Pz4ºñïñ¾ðºµ. d aý¾ VÙØ û²Áý¶ºñ{Ã
VÙÖ~ - ü²4ñ]3º{ñ±¾^¾ðãµ VÙÖ²r. e, f Rý¶üºñÁµ - Þ¾ðüÉñz]Áâq¾ñÚ
±3¾î¶ñ{ò 3^üÒ Qºóܵ VÙÖ²r. f 2 Qpt{ò - Pþı³{ò. c, g, h {òÁɯ®{ñÍÉñþÚ
PÒÉóźñ^g ûhñÙÚ~ - {ò¾ðº]Þ¶ñ{ò4ºñüÄ. i, j ˆPrüºÜµ VÙÖ 'h'“±3{3z~]a
- {òÁɯ®{ñÍÉñþÚ T{ 3ñï¾w¶ñ^zü{r±ü²ñ^üÉyü¶ñ, PrüºÜµ PÖóÉÙ
VÙ^ò×¾ð VÙØ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (üÄñ^üÉ{3c^ÒòüÄ Rzºñ{ò3). {òÁɯ®{ñÍÉñ-
üÚºÙØ ¯ñܵ PÖóÉÙ VÙÖ²r. j üÄñ]º{ R{ò üÄñ^ R{òÉñ, üÄñ]ºü{ Pü¯¯
R{ò üÄñ^ R{òÉñ, 'üÄñ^'“±3{3: - ݵÁ{ô{òïñÞ³¾ñwÉñhô. i2, j ˆP~‰ VÙ^òÖ~]a,
±¾ßz3{ò4 Vcü^ VÙÚ (üÄñ^üÉ{3c^ÒòüÄ VÙÖ~).
262
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 10 ^vt ü^pt

Qýh±²tý^]a; TÙ Éó´ {òºóà ¯ñÙ VÚ]a, VÚ]a‚ VÙÛ{~vüqñ? n ºñ{ñܵ

4

²ÕÖó ¯ôcaµ Éó¾{zý{ ¯ÃÉõtûh¹{òþÄüºñ? [TÙ {òÁÉrüº o k¶®~ÎÄ] ² ñîº- 3

Éóãºc^ÒòÇvqñÚ QýhûºÃÄñµ TÙ²]^Åüĺñ¹, TÙ {òÁÉr^þÒüº ¯ñÙ

p Q{ ¾òz~, P~üÉ ºñzý¾ºñ¹g ûhÃǵ²r]^ñ^. q [bpq¾òº Rzºñ{ò ] ºñɾð hòľð]aµ
3 3

{®{ñ¶ñà üh¾ðz~]û^ñÑÒɾòº {òÁÉr^þÒ ¯ñÙ ühÁµ²r VÙþÚg üh¾ðz~]û^ñvqñ¹.

r R~ ¯ñÙ ü^pqñ¾ðÉñ¹] ü^ptg ûhñÃÇ^òüÖÚÃüÄÙ; P°² Éz{ñüÄ ûhñÃÇ^òüÖÙ.
4

²z{ñµ²ñpt. a ^ôÎóÕ²ñprÃ, Éótz~‚ VÙص, bprþڂ VÙص ±¾Ý~{¶ñÚ ü²ÕýÖ,

±¾ôzº{ò“ºz{ñüÄ Éópq~ R~, ²ÕÖóÚ~ R~ûÉÙØ Èº]{¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð.

^vt ü^ptÕØ ü¶ñ®~ TvtÎÇý¶c^ÁÉó

^vqÉóÙ²µ û{¾òɾòº ÉÒÉóÃÄñg hòÕÖóÙ²µ
YvûqñrºñÑ {òÁ¶^Óµ ¯ôÊü¶ ¯òÄñ¯òÕ²]
^vq h{ò¾ð ^vûqñÎó®ü{Ù Pýq®ü{ÜÙ {òÁÉrüº. (10)

b[^vt Rzºñ{ò ] c ^ñphò]a] c ^ÁÉóºñºóÁ]aµ ^v, ü^pý^]a] ^ÁÉóºñºóÁ]aµ

3 2

ûhÉó, ݲ¾ð“òz{Öóý^]a] ^ÁÉóºñºóÁ]aµ zÉ^ò ®z ¾òºµ, ^ ®{ ] ¾ïwz~]a]

3 3 3 4 3

^ÁÉóºñºóÁ]aµ ] ¾ñüw®z ¾òºµ, ¾Þý¯ ¾Þñ°² Éz~]a] ^ÁÉóºñºóÁ]aµ. d ^vt,

4 3 4

ü^pt, TÕØ, ü¶ñ®~, Tvt, R±²r R~üÉ ºñzý¾ºñ¹± ü²ñÁý^]a Þñ¶] ¾òºñ- 3

ºóÁ]a¶óüÖ hê¾ñ{ò ^¾wc^Ñ. [e Xc^ÁÉó e ^vq e RÙ²µ] f TÎ]^ñüÄ PÒ]a¶ñ

3 2 3

k (PÖó®{²r{ñÙ VÙ VÙÚòÃ) P{ñÉ~ - “ñÝz¾ž^2z{ñüÄ ü^pqÖó®{ôü¾ñ VÙÖ²r.

l, m üÉpý^ VÙØ - Qýh. ˆVÃÄñµ VÙ^òÖ~]a {ñz²¾ðºµ (VÚ]a TÙþÚ Rzºñ{ò3).
l2, n ˆÉótz~‰ VÙÖ~]^¾ð z {2µ (ºñ{ñܵ Rzºñ{ò3). l2 Éótz~ VÙÖ~ - ÉótÉóz~
VÙÖ²r. o, p k¶]ý^ - Q{3¾ò]ý^. q, r ˆ¯ñÙ ^vüqüډ VÙ^òÖ PÉ{4ñ¾w{ñz²¾ðºµ
(R~ ¯ñÙ Rzºñ{ò3). P¾Éþwºñ¹, üÉpý^ûºÃÄñµ Éótz~ VÙþÚ TÙ{òÁÉrüº
k¶®~ÎÄ] bpq¾óº {òÁÉr]^Ñ bprþÚ ¯ñÙ ^vüqüÚ; Qý^ºñüÄ ¯ô bpt{ò
¯òÙ aý¾^ÎÃ^Ñ; Rý¶üºñÁµ û{ñÎñÉý^ûh¹~ Qpt{ò; PrüºÜµ P~ PÖóÉÙ
VÙØ P®Éºµ. (9)

²z{ñµ²ñpt (^vtü^pt Rzºñ{ò3). a (^ôÎóÕ²ñprà Rzºñ{ò3) (Éótz~ VÙص

bprþÚ VÙص ±¾Ý~{¶ñÚ ü²ÕýÖ) ˆ±¾“µÞñºñµ ±¾{òìnñºñµ ±¾Äñü²
{¾ðíü¯²ó h … ²4üº h Éóݶüº ýhÉ û²Ò¯:³®ºµ PÄc]Á{ò:‰ VÙ^òÖ²rüº
±¾ôzº{ò“ºz{ñüÄ ¶õÒ˵ Éópq~ R~, ²ÕÖóÚ~ R~‚ VÙØ Èº]{¶ñ^
PÁÒògûh¹^ò×¾ð VÙÖ²r.

c 2 ^ÁÉó VÙÖ~ - Þñ{4¯µ VÙÖ²r. b, c 2, d (^vt Rzºñ{ò 3) üh{¯Ü]a] ^vt

ü^pt TÕØ ü¶ñ®~ Tvt TÎÇý^]a Þñ{4¯¶ñºóÁ]^òÖ hê¾ñ{ò3^¾wc^Ñ
VÙØ P¾ð z { 2µ. e, f ˆXc^ÁÉó ^vq RÙ²µ‰ VÙÖz{ñüÄ - ÞñµÞñ¾ò^Þù^ 2-
~ 3:^ 2c^ÒòÜýqº ²¾òghò 2®¯zɵ ßz 3{ò 4]^òÖ~ VÙܶzý{ Þ¯ò{ 3¾ð “ ¯¶ñ^
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 10 ^vt ü^pt 263

ü²ñüÄ ²¾òghò ®¯ÉÝ~] ¾ñï^¶ñÚ R®z ¾òºc^ÒñüÄ f P°² Éó]^±²pq Xïó^Þù^ µ.

2 3 3 2 4 2

g Qz¶ñË]a ¯òzº{ ¾ð¶¶ñ¹ g ìnñ¯µ, P~{ñÙ Þcahò{¶ñºóÁ]^]^qÉ~; g ^¾ð¶-

4 2 3

¯ò² ®{ ¯¶ñ^ Þcahò{¶ñ¹, ¶¯ÝÞrºñ^± ³Ö±²pt, ² ñîüº®z ¾òºz Éñ¾ñ Éóãºc^þÒ

3 4 3 3 3

] ¾ïó]^] ^qÉ{ñºóüÖ RÁ±²~. h [û{¾òɾòºÉÒÉóÃÄñghòÕÖóÙ²µ] RÈÉÁ^òÃ

3

P°² Ézý{± ²ÕÖz {ñÙ i û{¾òɾòº{ñ¹ - i ~ ¾ðìünº¶ñ¹, i PÒÉóÖ®~ - i PÈÉÁ^òÃ

4 2 3 3 4

² ^ É{ °² Ézý{± ²ÕÖz {ñÙ i PÒÉóźñ¹, i PyÉñÚ Qz¶ÉÝ~ýɱ²ÕÖ ÉÁ^òÖ

4 3 3 4 5 6

ü² ñ^ ¶ñý^ºñüÄ i Ýɲ{: ²¾òghò ®¯¶ñºóÁ]^òÖ Qz¶ñ°² ÉÞù^ µ. j RÉÕýÖ

4 3 7 2 4 2

j [YÎó®ü{Ù] ÉópüqÙ. k [hòÕÖóÙ²µ] l P®{¶óà ü²¾òÙ²z~]a V{ò¾ðz{pqñÚ{òüÖ.

2

Éópq~ l R~Éñ^òà ²ÕÖóÕØ V~? VÙÚòÃ, - m [Yvû{ñrºñÑ Rzºñ{ò ] n û²¾òº

2 3

²ó¾ñprºñÁµ ¯ô Ê ¶ñ¹g üh¾ÉóÁ]^òÖ Tc^ÒòÁÉÁýqºËµ P²ó ¶ñ¯z{òüÄ n YÁ 4 2

Éó´ {òºñ^ Pqc^òºóÁ]^òÖ RÁ±ý²] ^vüqÙ. o û{ñrûºÙ²~ - žÙý^ÉþÒ. P~]a

4

Yvý¶ºñÉ~ - RÉþÒ] ý^^Îóºñ{òÁ]ý^. p ¯òzºñ¯²ñºó¯òºñý^ºñüÄ, žÙ³ YÁ^ñÃ

p ^ÎÙØ ²óÙ³ Þñz¶ó]^üÉvtµ²r RÁ±²{òÃþĺóüÖ. q ˆhca{cažÙý^¯cý^‰
2

VÙÚ]^qÉ{òüÖ. [{òÁ¶^Óµ - ¯ôÊü¶] r R±²rºóÁ]^òÖ ²ó¾ñprʵ, s PÉÑ{ñÜc bq

s ˆRýÖʵ P^Ä^òÃüÄى VÙܵ²rºóÁ]^òÖ ¯ôʵ. t [¯ôÊü¶ ¯òÄñ¯òÕ²] u RÁÉÁýqºËµ
2

P²ò ¶ñ¯z~]aÑüÒ z¾ò²ñz Éó´ {òºñ^ Pqc^ò]^òq]aµ. v ˆ¯ñ¯üºñ¾ðÉóz ºü{ ²¾µ‰

4 3 4 3

PÁÒògûh¹^ò×¾ð (TÎ]^ñüÄ Rzºñ{ò3). f TÎ]^ñüÄ - ²ñ{3±¾Ý{2z{ñüÄ. e2, f2 ^vq-

ÉóÙ²µ - P°²4Éó]^± ²pq Þù^2µ. e3 RÙ²µ - RÙ²zý{ʵ. ¯òzº¶ñ¹, g Éó³4ÉñÚ
{4¾ð¶´4{ìnñ¯¶óÁ]^, R®z3¾òºc^ÒñüÄ P°²4Éó]^òÖ~ VÙ VÙÚ (Qz¶ñË]a
Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, R®z 3¾òºc^ÒñüÄ ] 3¾ïó]aµü²ñ~µ ìnñ¯z{ñüÄ PÙü×
]3¾ïó±²~. P®{ ìnñ¯µ Éó³4ÉñºÙü× RÁ±²~. Qý^ºñüÄ R®z3¾òºz3Éñ¾ñ
P°²4Éó]^òÖ Þù^2µ ²¾òghò2®¯¶ñÉñÙ VÙ VÙÚ (Qz¶ñË]a Rzºñ{ò3). g2, g
(ìnñ¯µ - Qz¶ñË]a) VÙ֮ɺó±²~. g3 R±²rºóÁ]^gûh¹ü{ʵ (^¾ð¶¯ò²3®{4¯-
¶ñ^) VÙØ bpr]û^ñÑÉ~. h, i, i2 ~3¾ðìünº¶ñûºÙÖ~ - Éóɾwµ. i3, i4 Éóɾwµ
(PÈÉÁ^òà Rzºñ{ò3). i 5 PÒÉóźñ¹ - Q{ò4]º¶óÃÄñ{{ñ¹. i5, i 6 PÒÉóźñ¹
RÁ±²ñûÚÙ VÙÚòà (PyÉñÚ Rzºñ{ò3). i 7 Ýɲ{: - Ýɲz{òÛüÄ VÙÖ
²r. RÉÕýÖ - ýÉãºó^ñ¯®{3zý{ʵ, Qz¶ñ°² 4Éí¯ò{ñ¯®{3zý{ʵ VÙÖ²r.
j, j 2 P®Éºµ ^ñpt^ò×¾ð (YÎó®ü{Ù VÙØ). h, k, l ˆPÒÉóÃÄñ‰ VÙØýÉz~
ˆhòÕÖóÙ²µ‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (P®{¶óà Rzºñ{ò3).

l2 R~ - T²4ºñ¯®{3c^Ñ. m, n {ñz²¾ðºñ¾ðz{2µ (û²¾òº²ó¾ñprºñÁµ Rzºñ{ò3). n2 YÁ

Éó´4{ò - ¯òzºÉó´4{ò VÙÖ²r. m, o “±3{3ñ¾ðz{2µ - (û{ñr VÙ²~ Rzºñ{ò3). p
^ÎÄñý¶]a üï~ Wû{ÙÚ (¯òzºñ¯²ñºó¯ò Rzºñ{ò3). p2 ^ÎÙØ - ¯ÏÉó. q RÉÑ
ÉþÒ ^ÎÄñ{óÁ]aü¶ñ VÙÚ (hca Rzºñ{ò3) {òÁgh®{ÉóÁz{µ. r R±²rºóÁ]^òÖ -
ÉþÒ ^ÎÄñü{ºóÁ]^òÖ VÙÖ²r. m, s ˆYvû{ñrºñщ VÙ×±ü²ñüÄ YÁ Éóü“ãwµ
Rqñü{ ˆ¯ôʵ‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (PÉÑ{ñܵ Rzºñ{ò3). s2 RýÖʵ - èw^ñе.
t, u ˆ¯ô Ê ü¶‰ VÙ^òÖ PÉ{4ñ¾wz{ñüÄ - ¯òzºž]{¾ð RÃþÄûºÙ^òÖü{ñûÉÙÚ
(RÁÉÁýqºËµ Rzºñ{ò3). v T²4ºÉó´4{òʵ ü“ã¶ñºóÁ]^, ¯òzºÉó´4{ò¶ñz¾zý{
RÁÉÁýqº P²ó4¶ñ¯z~]aÑüÒ Pqc^ò]^òq]aû¶ÙØ ûhñÃÉñûÚÙ VÙÚ
(¯ñ¯üºñ: R{ò ). P{ñÉ~ - "S“ðÉü¾ñïµ" VÙØ û^ñvt ²ñ¾{®z¾ðºzý{ Rýhºñü{
RÁ±²¾ð^ÒòüÖ Rɾð^Ñ, Pɾð^Ñ RcdÚÙÖó]ü^ ²ñ¾{®z¾ðºzý{ Rýh®{òÁ]ý^-
264
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 11 {òÁÉrýº ¯ñ¾wþÚ

VÙÛ¯òÕ^, ÉñhÃü{ñص S“ðɾ¾ð^ÒòüÖ Rca. [¯òÄñ¯òÕ²] ^vqh{ò¾ð] w Tc^ÒòÁÉ-

ÁýqºËµ P²ò ¶ñ¯z{òüÄ ^òq]a¶~üÉ ºñzý¾ºñµ²r ¯ô ²ñ¾ðz~ýÉz{, h{òÁvt -
4

ü¯¾ð²ñt; x ˆýÉavüq ‰ Rzºñ{ò ±²rüº ¯ô ²ñ¾ðz~ýÉz{ Éñ¹±³, Pzý{]^vt.

2 3

y [TÙ{òÁÉrüº - Pýq®ü{Ù] z "P®¯òzºÞú¾ò^üÒñüq YÁ ü^ñýɺñ¹ TÙ {òÁÉr-

^ÒòüÄ Prý¶ûh¹ºüÉyµ" VÙØ TÙ {òÁÉr^þÒ] ^òprüÚÙ. R~ ¯ñÙ TÕÖ~,

^ôÍgûhñÙÚýÉ ¯ñÙ Éópq~. a YvûqñrºñÑ {òÁ¶^Óµ ¯ôÊü¶ûºÙÜc^ñprÃ
a ¯òzºÉó´ {òüºñ^ zý{g ûhñÃÅÕ×ü¶ñ? VÙÚòÃ; b ˆPrºñ¾ð^Ñ aÎñc^þÒ TqÙ
2 4 3

btÉ~ VÙØû^ñüÄñ?‰ VÙØ Rɾð ûhñÃÇý^ºñǵ ˆ² ]ý{¾ð² ñ^ Éý{ÝÞï‰ VÙØ

4 4 3

±¾¶ñx®{¾c^Óvqñý^ºñǵ. c RÚòz{ñÙ ˆ¯òÕ²Ú˵ {ò¾òÉÚ˵ ¯ôüº ¶Õû×Á

û²ñÁÓ¶óÙÖó‰ VÙØýÉz~ ˆû^ñtËÄ^c^ñpüqÉ VÙÖüÉñ²ñ{ò, Pɾð^ÒòÁÉÁü¶
VÙÖÉóqz{òà - Pɾð^Ò²ó ¶ñ¯z{òüÄ Pqc^ò] ^òq±²û{ñÁ Éó´ {òÊvqñ^g ûhñÃÄz
4 4

{prÃþĺóüÖ. d P~{ñÙ R~ÉñÛüÄñ? VÙÚòÃ; e PÞñ{ ñ¾wÉó] ¾ïzü{ñüq,

4 3

ˆ² ÉñµÝ~ Þï ýÉü{ îºñ‰ VÙ^òÖ²rüº {ñܵ ²ó¾ñprʶñ^ RÁ®~ ˆ]¾òº{ñµ‰

4 3

VÙØ ûhñÃÇ^òÖ²rüº RþÒºû²Á¶ñþÒ Prý¶ û^ñvqñÕü²ñüÄ e RÉý¾ Prý¶ 2

û^ñÑÓÉû{ñÁ ü{ “Éóü“ãz{òüĺñºóÁ]a¶óüÖ.
3
(10)
ºñüÄ Éóü“ãòz~gûhñÃ^ò×¾ð VÙÖ²r. w, x (RÁÉÁýqºËµ P²ó 4¶ñ¯z{òüÄ
^òq]aµ) VÙܶ~]a ±¾¶ñwµ (ýÉavq2 R{ò).

y, z ˆ^vqh{ò¾ð^vt - TÙ{òÁÉrºýq®ü{ى VÙ^òÖ~]a ²2Å{ñ¾ðz{2µ (P®¯òzº-

Þú¾ò^Ñ Rzºñ{ò3). a {qÝ{2“cý^ýº P°É{ò3z~ ²¾òï¾ó]^ò×¾ð (Yvû{ñrºñÑ
Rzºñ{ò3). a2 ¯òzºÉó´4{òüºñ^3zý{g ûhñÃÅÕ×ü¶ñ VÙÖ~ - ¯òzºÞú¾ò^þÒg-
ûhñÃÅÕ×ü¶ñûÉÙÖ²r. ˆYvû{ñrºñÑ {òÁ¶^Óµ ¯ôÊü¶‰ VÙ×à - ÝÉ{®z¾¶ñ¹
YÁ ÉÝ~ÉóÃþÄ, ²¾{®z¾¶ñ¹ Tvt VÙØ ¯ò“ðhºóz{²r VÙ VÙØ “c^ñ{ñz²¾ðºµ.
b, c RÉÁýqº {ò3ȺÞú]{òºñǵ “ñÝz¾z{ñǵ, ˆ¯òÕ²Ú˵ {ò¾òÉÚ˵‰ VÙØ
~qc^ò PÁÒògûh¹{ z3Áâqñ®{z{ñǵ Tvt VÙØ Ý{2ñ²ó]^ò×¾ð (Prºñ¾ð
Rzºñ{ò3). c ºz3Éñ, ±¾¶ñwÞòz3{4ñ¾ðz{2zý{ T²²z{òºñǵ ^ñpt^ò×¾ð (RÚòz{ñÙ
¯òÕ²Ú˵ Rzºñ{ò3). ˆû^ñt TÄ^µ‰ VÙý^ºñüÄ - ÄôÄñÉó´4{òºñÛ±ü²ñüÄ ˆYv
û{ñrºñÑ {òÁ¶^Óµ ¯ôÊü¶‰ VÙý^ºñüÄ - {{ 3²ó4¶ñ¯ñ®{¾ð^3{¶ñÚ ¯òzºÉó´4{ò
VÙÚ] aýÖºóÃþÄ VÙÖ²r. d “c^ñ®{¾µ (P~{ñÙ Rzºñ{ò3). R~]a {ñz²¾ðºµ
- ²ó¾ñprüºñüqbq ¯òzºž]{Áµ {ñܶñ^ RÁ®~ ý^c^¾ðºµ û^ñÑÉ~ YÁ ü{3“-
Éóü“ãz{òüÄ VÙØ ûhñÃÄüÉyü¶ñ, R®{ Éó´4{òºóüÄ R®{ ±3¾î¶ñvq3z~]-
aÑüÒ ÞzºüÄñ^z{òüÄ ^ñ¾wýÉavq 2 z{òüÄ QÛüÄñûÉÙØ. e Rzý{
²¾óï¾ò]^ò×¾ð (PÞñ{4ñ¾w Rzºñ{ò3). e, e2 (PÞñ{4ñ¾wÉó]3¾ïzü{ñüq) VÙÖ~]a
- (RÉý¾ Prý¶û^ñÑÓÉ~) VÙÖzü{ñüq P®Éºµ. ˆÞ{3ñ ²“ðº®{ò‰ VÙØ Þ{3ñ
{ 3 ¾ð “ ¯µ ²vw]bqñý¶ºñǵ, ˆ{¶Þ: ²¾Ý{ñz‰, ˆ¾íÞ: ²¾ñü^‰ VÙص,
ˆü^ñpýqºóÚòà ^Îóz~‰ VÙØ - ±¾]Á{ò]a P±²ñüÄ YÁ ü{3“Éóü“ãz{òüÄ VÙص
ûhñÃÇý^ºñǵ R~{ñÙ ìnñ¯ñ¯®{ 3 c^Ó]a {òü¾ñ{ 4 ñº^¶ñý^ºñǵ,
Éó²¾ô{ìnñ¯í¯^¶ñý^ºñǵ bqñ~; ²¾¶²{3z{òüĺñ^üÉyµ VÙÖ²r.

Yvû{ñrºñÑ {òÁ¶^Óµ ¯ôÊü¶ ¯òÄñ¯òÕ²]^vq h{ò¾ð ^vt - ^vt ü^pt TÕØ

ü¶ñ®~ Tvt TÎǵ Xc^ÁÉó ^vqÉóÙ²µ û{¾òɾòº PÒÉóÃÄñg hòÕÖóÙ²µ -
YÎó®ü{Ù, TÙ{òÁÉr - Pýq®ü{Ù VÙØ P®Éºµ. (10)
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 - 11 {òÁÉrýº ¯ñ¾wþÚ 265

²{òüÛ¾ñµ ²ñpt. ¯ò^ ¶z{òÃ, Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó P± ºßz{ñý¾

3 4
a R~{ñüÚ
PÉÙ{òÁÉr^ÒòüÄ üh¾ð]aµ VÙ^ò×¾ð.

{òÁÉrýº ¯ñ¾wþÚ] ü^hÉþÚ± ²¾mkqý¾z

{òÁÉrüh¾ðÉ~ ^Á{ògûhÏcaÁb¾ðghqü^ñ²Ù
{òÁÉrü¶Çý¾z{ {¶óÍ Qºó¾z~Òò±²z~µ
{òÁÉrüººýqÉó]aµ {òÁÉrüh¾ð®û{ñÙضóüÚ. (11)

b ³Öµ³vqñÚ Áhòýº±ü²ñ]^òz {Ù²]^ÅüÄ Áhòýº±²óÖ±²óz{ b T²^ñ¾zý{ 2

P°Þ®{ò z~ Wz~^ò×¾ð; [{òÁÉrýº] Þ¾ðÉÝÉñ¶óºñÊÑÒÉþÚ. c [¯ñ¾wþÚ] d ü^Éĵ

4

ÝÉñ¶ózÉü¶ PÙÖó]ü^, RýÉ PÃüÄñµ‚ VÙÖÉÙص {ñÙ Éóq¶ñpqñ{²r ÉzÞÄÛ-

ÊÑÒÉþÚ. e [ü^hÉþÚ] ÉzÞÄÛ¹] ^q]^ RÁ]ý^ºÙÖó]ü^, RÉÕü×üq Þíñ{ôºÛ¹
É®~ PÉ{¾òz~ Pɾð^Ñf Éóü¾ñ{ò ^þÒ± ü²ñ]a¶ÉþÚ. [²¾mkqý¾] R±²r PÉ{¾òz~
4

¯òÙÖÉóqz{òüÄ TvqñÚ ¶°âºzüÉ ²¾zÉzý{g ûhñÙÚ²r. [{òÁÉrüh¾ðÉ~^Á{ò]

PÉÙ{òÁÉr^þÒ] ^òprüÛ¶ñ^üÉyû¶Ùܵ g ¶ü¯ñ¾{ zý{Êýqº¾ñ¹. h Prüº²órz~
2

¶ü¯ñ¾{ µ R~üɺóüÖ, ˆ~º¾Økq¾rû{ñÏû{ω VÙØ. i [ûhÏcaÁb¾ðghqü^ñ²Ù] j

2

PÈ̾òà ²óÖ±²ñºóÕØ Rɾð ] a R®{ ±¾ñÉvºz~]a Pr; {òÁÉüºñz ýººóà 4

k ¶v²ñt{ñüÚ ¾ñ¶² ]{òýº± ²óÖ±²ó]a¶ñü²ñüÄ. l [{òÁÉrü¶Çý¾z{ Rzºñ{ò ]

4 3

m PÉÙ{òÁÉr^ÒòüÄ ûhñÙÚ {¶óÎñºó¾z{òǵ ýÉz~]û^ñvt R®{±²z~µ PÉÙ

{òÁÉr^ÒòüÄ ûhÙØ PýqÉó]aµ; ¯ôc^Óµ P~]a Tر²ñ^z {òÁÉr^ÒòüÄ ûhÙØ

^òptcü^ñÑ. PÉÙ {òÁÉr^ÒòüÄ ^òpq]û^ñÑÒ, m PrhòÕ²ñþÚü²ñüÄ, m Tc^Ó]a-
2 3

¶ñºó¾ñü{ PÉÙ {òÁÉr^Òòà m ¯òzºý^c^¾ð º z{òüÄ P®Éºó]^± ²ñÁcü^ñÑ.

4

n ˆÞñÊ캵 ±¾{ò²®¯ñ üº‰ VÙص, ˆüº¯ üº¯ { ñ{ñ ^ gh {ò ü{¯ ü{¯ Þï ^ gh {ò‰
4 3 2 3 2

¯ò^3¶µ ({òÁÉrýº Rzºñ{ò3). a R~{ñüÚ - Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó{ñüÚ. b ˆ{òÁÉrýº‰

Rzºñ{ò3ºñüÄ - ²Ä Éóü“ãc^þÒºópt Wz~^òÖ~ V~]^ñ^ VÙÚ (³Öµ³vqñÚ
Rzºñ{ò3). b2 T²^ñ¾zý{ VÙÖ~ - ^ôÎóÕ²ñprà ²vwòÚ T²^ñ¾zý{ VÙÖ²r.
c, d ²3ïùȾôïóýº ^qñèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ü^Éĵ Rzºñ{ò3). e, f (Éóü¾ñ{ò4^þÒ±
ü²ñ]aµ) ü^“òï®zÁzÉz{òüÄ ü¯ñ]a. g, h ¶ü¯ñ¾{2µ VÙØ ~qc^ò VÙÚ (Prüº
²órz~ Rzºñ{ò3). i, j ˆûhϵ‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (PÈ̾òà Rzºñ{ò3). k ¶v²ñt =
´4Ýɲ4ñɵ. l, m ˆYÙضóى VÙÖ~]^¾ðz{2ñ®{¾µ (PÉÙ{òÁÉr^ÒòüÄ Rzºñ{ò3).
m3 Tc^Ó]a¶ñºó¾ñü{ VÙÖ~ - ÝÉñ{®z¾ðºcû^ñÑÒñü{ VÙÖ²r. m2 PrhòÕ²ñþÚ
ü²ñüÄ VÙÖ~ - ²ñ¾{®z¾ºµ û^ñvqñr VÙÖ²r. Q^, YÙØý^ - ^òptý^ʵ,
Rýhý^ʵ. m2, m4 (PrhòÕ²ñþÚü²ñüÄ - ¯òzºý^c^¾ðºz{òüÄ P®Éºó]^±²ñÁcü^ñÑ)
VÙØ P®Éºó±²~. n ˆYÙضóÙ VÙØ - {ݶó®ü¯É ĺµ T²ºûºÒ‰ (Éó.³.4-15-
11) VÙ^òÖ²rüº. X]ºµü²ñüÄ R¾ñ¯òÕ^, PÉüÛüq ÞîÁ{3º¾ñ¹]û^ñvt
üh¾ð®~ Prý¶ûh¹Êcü^ñÑ VÙØ ûhñÃÇ^òÖ²r V±²r VÙÚ (ÞñÊ캵
Rzºñ{ò3)."^òc^¾ñ: VÙØ žÙüÚ ü²ñ^òÖÉÙ YÁÉܵ, ²óÙüÚ ûhÃÇ^òÖÉÙ
YÁÉܶñ^g ûhñÃÄñ¯òÙÖ{òüÖ" VÙØ PÁÒògûh¹~ PÁÓɾð.
266
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 ¯ò^3¶µ

VÙص ûhñÃÇ^òÖ²rüº, RþÒºû²Á¶ñþÒ±ü²ñüÄ ²ó¾òºñü{ ¯òÙØ PÉÙ ¯òþÚË]^ôqñ^

Prý¶ûh¹º±²ñÁcü^ñÑ. o R±²r Prý¶ ûh¹Éñ¾ð]a, Rɾð ÉópqýÉʵ Éópt±
²ÕÖóÕص ²ÕÖüÉyü¶ñ? VÙÚòÃ, Rɾð PÁÒògûh¹{ R®{z{òÁÉñ¹û¶ñÎóýº
P°Þ®{ò ]^üÉ, {ÙÚýqüº “± { ñ{ò ^Òòà Éó¾]{òýºÊµ ²óÖ±²óz~ PÉÙ
4 3 3 3

{òÁÉr^ÒòüÄ üh¾Éótµ R~{ñüÚ. (11)

Éq]az{òÁÉõ{ò±²óÑþÒ {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãzÞc^3{òºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ð üÄñ^µ

ü“ñh®ž¯òÝÝÉÞz Á“mh Þïñº¶ógh ® 3 2

üÄñ^µ ÉóüÄñ]º Éó²¾ô{Áhòµ Éóãvw: …

Pz¾zºÉñÞ¶Þï® ï¾òx ÝÉÉñÞµ
ýÉavq ^µ ±¾^r{®¯Éü¶ { { ¾ð“ ……2 3 3

Éñ{ò3ü^Þ¾ò PÎ^òº¶wÉñÒghôº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãz{ñz²¾ðº¾z¯ñÉÒòºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ðüÄñ^µ

^ñÁvºñ{ ± {ò ¶ñ{ô {~ ²¾ò “ºó{Ý{zÞ¶ñ¯ñc^ ɾðw:

3 3 4 2 3 3

] ºñû{Ò{ ñ¾ðºÝÝÉ{ ñü¯ Áhò¾¶wóÁhò¾ðüÉãü{ñ£{ôÉ ü² ñ] º: …

2 3 3 4 3

Qz¶züɯñ°² ñÈüºñ ~ ¾{ò ^ ¶²ü{ ñ ² ®{ ü¶ñèÝÉ{®z¾:

4 3 4 3 3 3 4

ÝÉñ®º±ü¾ü¶ñ²ü¾ñ{ô ÝÉ{ { Rï Éó³ Ý{z²ü{ ñz^vr {ñº …… 44 ……

4 3 4 3 2

(^ñÁvºñ{3±3{ò4¶ñ{ô2) ^vxÒñ ^qÃ^ýq®{ñ¹ - ü{3Éý{^Ó]a PµÁ{µ ¯ò¶óz{¶ñ^]

^ÁþwºñüÄ ^qþÄ]^ýq®{ÉÛ¹; ({~ 3²¾ò “ ºó{:) P¾Éþwºñºµ¶ñüÚ - üÄñ^-
¾èx¾ðz{2¶ñ^z {òÁ±²ñÕ^qÅüÄ {òÁɯ®{ñÍÉñÙü¶üÄ ^vÉÒ¾ð®{ÁÓ¶ÉÛ¹;

o ˆR±²z~µ‰ VÙ^òÖ 'h'“±3{ 3µ - PÉ{ 4ñ¾x¾ð z { 2µ VÙ^òÖzý{ “cý^žÙÛ^]

^ñpt^ò×¾ð ßµïñÉüÄñ^¯®ºñºz{ñüÄ (R±²r Prý¶ûh¹Éñ¾ð]a Rzºñ{ò3).
P{ñÉ~ - ˆ{òÁÉrüº PýqÉó]aµ‰ VÙÜ{Ã, ˆ{òÁÉrüh¾ð®û{ñÙضóى VÙÜ{Ã
Pý¶®{òÁ]^, R¾vtµ ûhñÃÇý^ºñüÄ - R±²r Prý¶ûh¹Éñ¾ð ] a Rɾð
ÉópqýÉʵ Éópt, ²ÕÖóÕص ²ÕÖüÉyü¶ñûÉÙÚ; Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóýº
P°Þ®{ò4]^üÉ “±3{3ñ{ò3Éóãºc^Òòà Éó¾]{òýº±²óÖ±²óz~z {ÙÚýqüº PÉÙ
{òÁÉr^ÒòüÄ üh¾ðz~Éótµ R~{ñÙ; ¯ôc^Óµ RØ]aÉñ{µ ²órz{ñ±ü²ñüĺó¾ñü{
Rýhº±²ñÁcü^ñÑ VÙÖ²r. (11)

íõº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 ¯ò^3¶µ 267

({zÞ¶ñ¯ñc^3ɾðw:) ^qà Évx PrüºþÚ - ^qÃü²ñüÄ “ð¾¶ï¾¶ñÚ {òÁ¯òÖzý{-

ÊýqºÜ¶ñ¹; (]2ºñû{Ò{3ñ¾ðº: ÝÉ{3ñü¯) ÉÑÒüÄ ¶wòÉvx - {Ù {òÁü¶Úòýº
Q“ð¾ò{Á]a P°²4Éó]^ ÉÎc^ò, P{òüÄ ±¾ßz3{4¶ñÚ ZÒ{3ñ¾ðºzý{ TýqºÉܶñ¹;
(Áhò¾¶wòÁhò:) ¶wòÉvx PrüºþÚ - ¶wòü²ñüÄ Ý±Áïwôº¶ñÚ ^ñ®{òýº
TýqºÜ¶ñ¹; (üÉãü{ñ£{ôÉ ü²4ñ]3º:) ûÉÖóz~ÒɞrºñüÚ Rzºñ{ò3 - ²¾ò¶Òò{¶ñÚ
{òÁz~Îñýºz {òÁžrºóüÄ TýqºÉÛ¹, Pz{ñüÄ ¶ó^˵ ü² 4ñ] 3º´ 4{ܶñ¹;
(Qz¶züɯ P°²4ñȺ:) Qüº RÈËÄ^z~ ¯òÕ²Ú˵ {ò¾òÉÚ˵ - Þ¾ðÉñ®{¾ñz¶züɯ
P°²4ñȺܶñ¹; (~3¾{ò4^3¶²{3:) bpq¾òº {òÁÉr]^Ñ - Ýɺz¯z{ñüÄ û²ÖüÉyµ‚
VÙÖóÁ±²ñ¾ð]a ~3â±¾ñ²c^ÒñÚ {òÁÉr^þÒÊýqºÜ¶ñ¹; (²3®{4ü¶ñèÝÉ{®z¾:)
bpt{ò ¯òÙ aý¾ ^ÎÃ^Ñ Rý¶üºñÁµ û{ñÎñÉý^ ûh¹~ Qpt{ò - {ñÙ ¯òþÚz{
ü²ý¾z{òÁÉr^ÒòüÄ üh¾ðz~] û^ñÑÓý^]aµ, {ñÙ Tü²èòz{ñý¾ P^ÄÉótý^]aµ
“]{ܶñ¹; (ÝÉñ®º±ü¾ü¶ñ²ü¾ñ{ô4) ^vt ü^pt Rzºñ{ò3 - Q“ð¾ò{¾ð]az {ñܵ
²ó¾ñprʶñ¹ VÏ®{ÁÒòºóÁ]aµ ¯òþÄýº] ^ñpr, ÝÉȺ{ò¾ò]{“±3{3ñ{ò3±¾ñÉv-
ºzý{] ^Îó]a¶ÉÛ¹ RÁ]^òÖ Vµû²Á¶ñÙ, {ÙÜýqº ²{3z{òüÄ Tz^výq2Êýqº-
ɾð^Ó]a ¶ó^˵ ü²4ñ]3ºÛ^ò×ûÚÙØ ˆ¯vx{ñ¾ð žØÉű²‰ VÙ^òÖ {3“^z{òüÄ
QÍÉñÁ]a ÉóÉèò{µ VÙ^ò×¾ð.

{ñý²ÝÞµ² ®{ò ~ :ý^ ÝÝÉÉó² ɶ¾þwÝ{ñ²]Áz ü² ñ] ºÞcý^ :

3 4 3 2 4 3 4 3 3

~ ¾ð^ zºñìnñ{òÈÁzü{¾¯ò{¾Éó~ ü{¾vq ^ñ¾ñ¯òü¾ñ{ ñz …

3 3 4 3 4

±¾îÉõ² ñüÉñìíò {zÉñz±¾Äa Þù^ ²¾òâÉc^ {“ðhñ{òü“ñgºµ

4 4 4 2 3

Éó“ðɵ z ¾âtµ ¯ “]ü{ñ ¯òí²{ ¯ºü¯ ¯ñ{ {ò ݶ Ýɯñ{ µ …… 45 ……

3 3 2 2

R®{ {3“^z{òüÄ QÍÉñ¾ð üÄñ^Ⱥñ²ñ¾zý{ P°Þ®{ò4z{²rýº YÁ “ðüÄñ^z{ñüÄ

^ñprºÁÓ^ò×¾ð.
({ñý²:) Vvx¾ñz~º¾ðÉóþÒ]aµ - Vvwòžrºñ{ ~3:^2c^Òñǵ; (Þµ²3®{ò4-
~3:ý^2:) {¶ÁÕ×¾ð {þÄz{þıû²¹~ W¶ñÖó]^òq®{ÄÕص - P°²3®{ò4^Óýqº ~3:^2c^-
Òñǵ; (ÝÉÉó²4ɶ¾þw:) û^ñvqñptµ Rzºñ{ò3 - {µžýqºËµ, {µ Éó²4Éc^Óýq-
ºËµ Éó¯ñ“ c^Òñǵ; ({ñ²]Áz3ü² 4ñ] 3ºÞcý^3:) û^ñÑûÒÙØ ^òÒ¾ð®û{Ï®{
Rzºñ{ò3 - ~3:^2^¾¶ñÚ ü²4ñ]3ºÉÝ~]^Òòà QÞ]{ò^Òñǵ; (~3¾ð^3zºñ) R{Ùü¶Ã
ûÉ®¯¾^µ - ¯¾^ñ{ò 3]üē z{ñǵ; (Qìnñ{òÈÁzü{:) ¶Ø]^ò ÉÃÉþı²tz{ò]
aý¶z{òpt] û^ñÙØv²¾ð - ÝüÉñ{3¾´¾x¾ðz{2¶ñ^ ²¾ý¾ ïóµß]ý^ ž{ÄñÚ
Qìnñ{òÄc^4¯z{ñǵ; (P¯ò{¾Éó~4ü{:) ü¯ñüº ¸±³ Rzºñ{ò3 - ü“ãý{^¾ÞÛÚ
Qz¶ñýÉ í®¶í¾ñ¶¾x{ò3^ÒòüÄ {ÑÓý^ºñǵ; (Pvq3^ñ¾ñ¯òü¾ñ{4ñz) Rý¶üºñ¾ð
ÉñÍ {Úòžpýq] ü^ñpýq Rzºñ{ò 3 - Pvq 3¶ñ^òÖ ^ñ¾ñ] 3Áï¯òü¾ñ{ 4z{ñǵ;
(±¾îÉõ²4ñüÉñìíó4{zÉñz) Rý¶üºñÁµ û{ñÎñÉý^ ûh¹~ - Éw]^¶óÃÄñý¶ºñǵ;
(±¾Äa 4Þù^ 2²¾òâÉc^ 3{“ ð h ) ^vtü^pt Rzºñ{ò 3 - PzºÃ²¶ñÚ ýÉãºó^-
Þù^2c^Òñǵ P{òü“ñgº¶ñºóÁ]^òÖ üÄñ^zý{ QÍÉñ¾ð ^ñw¶ñpqñü{, R®{ ÞµÞñ¾ò-
^Ñ ¯tÉóÚòÙص ¶õvûqÚ VÙþÚ TÙ {òÁÉr^ÒòüÄ üh¾ðz~]û^ñÑÒüÉyû¶ÙØ
Vµû²Á¶ñþÚ ±¾ñ¾ðz{ò2z{ÁÒòÛ¾ð VÙ^ò×¾ð.
268 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 9 ¯ò^3¶µ

ÝÉñ¯ñµ ¯ò¾ðÉñï^zÉñ{ ïó²{ò“º¯ñ{ ± {ò ɾðwÝɲ ñÉñz

3 3 3 4 4

Pzº®ü{ñ{ ñ¾² ñÉñz ÉIJó ~ ²ÄÉz { ¾ð“ ¯ôºzÉüºñ^ ñz …

3 4 3 4 3 3 3 3

Þ®û¶ÒÒòzÉñz~Òݺñ±¾òº^¾wžý^ ¾vq ÝÁâûqÒ ²tzÉñz 2 3

Þù±¾ñ²zÉñ{ò ²ó Ý{µ ² Ķ~ĶýÉz ü² íùãñü¶ã ¯ñ{ µ …… 46 ……

3 4 2 3 4 2

R®{ { 3“ ^z{òà ˆQüº RÈËÄ^z~‰ Rzºñ{ò 3ºñÚ ü¶Ã ¯ñÇ ^ 3ñý{ 2^Ó]a
P¾ðz{2ñ®{¾µ PÁÒògûh¹º]^qɾñ¹, {{3¾ðz{2¶ñ^ Rz{3“^ñ¾ðz{2zý{± ²óÙþÚÊû¶ñÁ
“ðüÄñ^z{ñüÄ Þc]3¾ïóz{ÁÓ^ò×¾ð.

(ÝÉñ¯ñµ ¯ò¾ð É ñï^zÉñz) ^vxÒñ ^qÃ^ýq®{ñ¹ - ޞz 3¾¶{ 2¯Þ¶ºz{òüÄ

ÝÉñ“ð¾ò{¾ñÚ ü{3ɾð^Óýqº Þ¶õïó{¯ò¾ðÉñï^Ûý^ºñǵ; (Pïó²{ò“º¯ñ{ò3zºñ{ò3)
Þ¶ñ¯µ (±¾òº^¾wžý^2:) Qüº RÈËÄ^z~ - {ñ¹ü²ñüÄ VÃÄñ¾ð]aµ ±¾òºc^ÒñÚ
Ⱥñ²ñ¾c^þÒ±²vyý^ºñǵ; (Pvq3ÝÁâûqÒ ²tzÉñz) Spr ¯ô ýÉz{ý¶z{
Rý¶üºñ¾ðÉñÍ {Úòžpýq - ¶ï{3ñ{ò3±3¾î¶ñvq3²¾ðº®{ÝÁârºóüÄ Þ¶¾ðz{2Ûý^-
ºñǵ; (Þù±¾ñ²zÉñ{ò 3²ó 4:) 'Q{ò 3'“ ± 3{ 3z{ñüÄ á¶zzɵ ûhñÃı²t^òÖ~; -
{òÁÉr]^Ñ bprþÚ ¯ñÙ ^vüqüÚ - YvûqñrºñÑ{òÁ¶^Óµ ¯ôÊü¶ ¯òÄñ¯òÕ² -
Q“ð¾ò{¾ñüÄ Þù±¾ñ²Ûý^ºñǵ, û²¾òº²ó¾ñprºñü¾ñt ²ó¾òÉóÃÄñ{ÉÛý^ºñǵ
Vµû²Á¶ñÙ{ÙþÚ Pýq®{ɾð^Ó]az {ñüÚ ¯ò¾{ò“º³Áãñ¾ðz{2²ۺóÁ]aû¶ÙØ
¯òâ^¾ðãòz{ÁÒòÛ¾ð VÙ^ò×¾ð.

üÉ{3ñ®{ñhñ¾ðº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

 269

²z{ñ®{òÁÉñ¹û¶ñÎó - YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ.

a YÁ¯òÄz{òüÄ a YÁbØ a Tɾð®~^òq]^, ¶ÕýÖ]bØ a ÉóþÒÉ~, Pر²{ñ¶ñü²ñüÄ,
2 3 4

a ¯òzºÉó´ {òʵ ¯òzºÞú¾ò^Óµ ² ^ É{ °² Éü¶ a ºñzý¾ºñ¹g ûhÃÄñ¯òÕ^, ÞµÞñ¾-

5 4 4 3 3 4 6

¶ñ^òÖ a ²ñþįòÄz{òÇÑÒñ¾ð “± { ñ{ò Éóãºc^ÒòüÄ ±¾Éw¾ñ¹ a RÉÕÖóÜýqº

7 3 3 3 8

Äñ² ñÄñ² c^üÒ ü²Ø¶óÎ˶ñ¹, ² ^ Éz Éóž^ ¾ñ¹ ]üē±²t^òÖ²rýº P°Þ®{ò z~,

4 4 4 3 3 2 4

Pɾð^þÒz {òÁz~üÉñµ‚ VÙزñ¾ðz~, Þ¾ðüɓðɾ٠TÒÛºóÁ]^, ¯ñµ RÁ®~

]üē±²q üÉyü¶ñ?‚ VÙØ, ü{ɾð TÑÒô¾ñºóÁ]^, RýÉ R±²r ü¯ñ˲q ÉóprÁ]ý^
ü²ñÁü¶ñ? a Rɾð^þÒʵ {òÁz{ò ¯ÃÉÎóü²ñ]^üÉyµ‚ VÙØ PÉÙ {òÁÉr^ÒòüÄ
9

ÉóÎ, ¯µ aýÖºÃÄ^ñyµ; RýÉ Phòz{ñ¹ ¯ñµ ¯òþÚz{²r ^ñ¾òºcû^ñÑÓ^òü׶Ã-

üÄñü¶; üh{¯¾ñÚ²óÙ³ a Rɾð^Ѳ]^ÅüÄʵ Áhò Tvqñ^üÉyc^ñyµ, a P³¯¾ñ-
10 11

ÈÁz{òÄèwü¶ñèzý{± û²Øµü²ñ~; ¯ñžµ Tµü¶ñ²ñ{ò a QÉû{ÃÄñµ ²ñ¾ðz~ 12

a žrºñý¶ ^vw¯ôü¾ñüq^ñyµ ý^Éñc^òÕ؂ VÙÚ, Rɾð^Ó]a a ÁhòºóÃþÄ-

13 14

ºñÛǵ, ü²ÕØ]a üÉvtÉ~ a Rgh ñ¶ñz¾¶ñºóÕ×Ú²óÙ³, R®{ Rgýh ýºÊµ 15 2 2

¯ôüº ²óÖ±²óz~] û^ñÑÓ¶óz{þÚºÙü×?‚ VÙØ - T{ c^Ù ~ ¾ðüºñ{ ¯ñ{ò ^Ѳ]^Çv- 3 3 4 3

qñÚ a ²è²ñ{z{ñüÄ, ~ ¾ðüºñ{ ¯ñ{ò ^þÒ PÎóºgûh¹~ a ûÉÕÖóû^ñvt ¯òÕ^g

16 3 4 3 17

ûh¹ü{ a É®~, TÚ]a ±¾ñ±{ò Yz{òÁ]^, ²ñvq ɾð^Ó]a ²è²{òz~, Rɾð^þÒ

18 3

PÎóºgûh¹{ñüº‚ VÙÚ, Pɾð^þÒ a Q®{þÚʵ û²ñÁ®{Éópt± ²ñ¾ðzü{ñµ; Pɾð^Ñ 19

¯ñc^Ñ ² ®~ ]^Ñ íõÉó]^òà íõÉóüºñµ‚ VÙÖ²óÙ²Ùü× ¯ñµ Pɾð^þÒ PÎóºgûh¹{~‚

3 4

VÙÚ, Þ¾ðɯòº®{ñÉñÚ²óÙ³ Pɾð^Ó]a Rýhýɱ²óÖ±²óz~± û²ñÁ®{Éópt]

û^ñÑÒñÉópqû{Ù?‚ VÙØ a PÉÙ ¯ò¾ð±² ®{ò z{ñÕü²ñüÄ a RÉÁµ ¯ò¾ð±² ®{ò ]^,
20 3 4 21 3 4

üh{¯¾ñÚ²óÙ³ ÁhòžÙ²ñ^g ûh¹º üÉyû¶ÙÖóÁ®ü{ñ¶óz{þÚ^ñyµ; P~ ^òq]^;

T¶]a] aýÖºóÃþÄüº; Tµý¶]û^ñtü²ñ¹ ýÉ]^±³a^òÖ ü{ “zý{± ²ñ¾ô¾ð‚ VÙØ 3

YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ. a ...a 23 QÍÉñÙ ¯ò¾ðÉñïzý{ T²íõÉóz~]^ôÎóà {òÁÉñ¹-

û¶ñÎóºóà ±¾ü¶ºzý{ P°É{ò3]^ò×¾ð (YÁ ¯òÄz{òüÄ Rzºñ{ò3, ]Á{ñ¾ðz{2¾ñÛ¾ð
^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ VÙܶÒ˵). Tz{¾Þc^3zº¾ðz{2µ, ²¾¶ñhñ¾ðº²¾¶-
{3ºñýɲ4ɱ¾^q¯ñ¾ðz{2mh - ´¾ðÉ{3“ü^ñ]{µ ÉóÝ{ü¾w T²®ºÝº{ô{ò ¶®{Ⱥµ.
a2 YÁ bØ - YÁ ²4ñ^3µ. a3 Tɾð®~ - U㾶ñ¹. a4 ÉóþÒÉ~ - ²2ű²~. a5 ¯òzºÉó´4{ò-
ʵ Rzºü¯¯ - ü^3ñ²3Æɾðz{3®ºñºñz, ž]{ñ Ä纮ü{. a6 ºñzý¾ºñ¹ - íõɯ¶ñ¹.
a7 ²ñþįòĵ - ¶Á´4¶ó. a 8 RÉÕÖóÜýqº - “± 3{ 3ñ{ò3^Óýqº. a 9 Rɾð ^ þÒʵ -
VÙþÚ±ü²ñÄüÉ Rɾð^þÒʵ VÙÖ²r. a10 (Rɾð^Ñ ²]^ÅüÄʵ Áhò Tvqñ^
üÉyµ) VÙÖÉóqz{òüÄ - ÁhòžÙÛ^±ü²ñ^ñý¶ºñüĺóüÖ ýÉ{ò 3^³z¾¾ð ^ Ñ
¶õvq~ VÙØ ^vtû^ñÑÉ~. a10, a 11 (P³¯¾ñÈÁz{ò R{ò) W{z - ´¾ðÉü“ãµ.
a12 QÉû{ÃÄñµ - ý^ºóüÄ QÉû{ÃÄñµ. a 13 žrºñý¶ - ^òmhò{3²ó ^ñ¾ðº¶ñ^ñý¶-
ºñüÄ VÙÖ²r. a14, a15 Áhòʵ,Rgýhʵ - ²¾ðºñºµ. a16, a18 (²è²ñ{z{ñüÄ - É®~)
VÙØ P®Éºµ. a17 ûÉÕÖó - íºµ. a19 Q®{þÚʵ - QÚû{ÃÄñµ. "P°âq2ñ¯ñ¾ðz{2µ
^3gh2" R{ò T{3c^±¾“ð¯Ýº Tz{¾µ. a20 PÉÙ - T{3c^Ù. a21 RÉÁµ - QÍÉñÁµ.
a22 ˆYvû{ñrºñщ Rzºñ{ò 3ýº ^qñèòz~ (²¾¶²{3zý{] ^ñpr]û^ñt]^]^vt
270
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ

a22²¾¶²{ zý{] ^ñpr]û^ñt]^, ^vt a ]Á{ñ¾ðz{ ¾ñÛ¾ð, ^ôÎóÃ{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ;

3 23 2

b ²óÙþÚʵ c {µ ûhÃÄñý¶ºñüÄ, d Þ¾ðüɓðɾ٠ý^Éópq ÞµÞñ¾zý{ʵ d {òÁz{±

2

²ñ¾ð]^ò×¾ð. e ÞµÞñ¾zý{ PrºØ]^üÉyµ‚ VÙØ ²ñ¾ðz{ñ¾ð: ÞµÞñ¾²õ íµ f R{¾-

3

ü{ Éý{^Ѳ]^à ±¾ñÉvºžµ, ² ^ Éz²¾zÉìnñ¯¶óÃÄñý¶Ê¶ñºóÁ®{~; g P~]a

3 4 3

Tر²ñ^ ² ^ Éz²¾zÉìnñ¯zý{ T²ü{ “ò]^ò×¾ð. h Vµ²ñ¾ð, ˆÞ^ÄüÉ{ “ñÝz¾c^þÒʵ

4 3 3 3

VÙÖ~). b ²óÙþÚʵ VÙÖ~ - S“ðɾ٠ý^Éópq²óÙþÚʵ VÙÖ²r. c ˆPÁÑ^vs¾ð

RÈËÄ^òÚòà ¶ó]^ü{‰ VÙص, ˆÉwcaµ ~ýÖ^Ñ ²Ä²ÄÉñ]^ò‰ VÙØ ~qc^ò
ˆ¯òÙ^v üÉpý^ûºÏÉó±²Ù‰ VÙص ûhñÃÇý^ºñüÄ ({µ ûhÃÄñý¶ºñüÄ
VÙÖ~). c, d S“ðɾ٠ý^ÉóprÁ]^ Rɾð {òÁz{òÛà {òÁ®~ɾð^üÒñ VÙÚòÃ;
"T²ü{3““ùz3{ò4ºñüÄ {òÁ®~ɾð^Ñ" VÙܶ~]a Z¾ð X{ò PÁÒògûh¹É¾ð.
P{ñÉ~ - T²¾òh¾ÉÞùÉñÚÉÙ Áãò“ñ²z{ñüÄ ²ñ{ñÒ^3{Û¹ Pcü^ ²mh¾ñz¾-
¯òâx{Û¹ ɾðz{òºñ¯òÕ^, {z¾zº¾ñÚ PÞù¾¾ð^Ñ "RÉÙ ü{3ɲè²ñ{ò" VÙØ
QÊ{ 4ñ{ò 3^ÒñüÄ ¯Åº, RÉÙ ² 4^ 3Éz 3² 4]{Ûý^ºñüÄ PýÉ, avq 2“]{ò-
^c^ÒñÚý¶ýº] ^vt ³ü¾ñïó{ÛÚ “ù]¾þÚ]^òpr, "RÉþÚ ïòµÞò]aµ
Éý^üº~?" VÙÚ, “ù]¾Üµ, "RÉÜýqº ²4^3Éz3²4]{òýº] aþÄÊcü^ñÑ" VÙÚ
Pɾð^Óµ ±3¾ñî¶wüÉãzý{ ²¾ò]3¾ïóz~ T²¾òh¾ÉÞùýÉ]^òpr, "²ñ{ñÒ-
^3{ÛÚ Q²z3{3ý“ºóǵ Tü²èòz{òÁ®{ ÉóâyÉóãºz{òüÄ ²4]{ò ²vy^òÖ-
û{Ù?" VÙ×±ü²ñüÄ Éóݾµ²4ïñ¯ò]a TqÄñ^ hòÄÉÕýÖ íòó]^, "¯µžýqº
²4^3Éz3²4]{òýºÊµ {Éó¾ð]aµ²r Rɾð^Ñ ~3¾ð]^3{¾ñÉü{!" VÙØ ûÉØz~, "Rɾð^-
Ó]aµ R¾c^üÉyµ" VÙØ S“ðɾþÚ P¾ðz{ò2]^, Pɾð^Ñ P°bľñ¹, P±ü²ñü{
ž]{¾ñÛ¾ð^Ñ VÙØ áÉóây{4¾ð¶z{òà ^ý{ýº PÁÒògûh¹É¾ð. {òÁ®{òÚ~]a
üï~ - ¶ïñ² 4ñ^ 3É{¾ñÚ RÉÁýqº ^qñèÉóü“ãžµ T²ü{ 3““ùz 3{ò 4ʵ.
d2 ^qñèýɲ4Éz~]a ±¾¶ñwc^Ñ - ˆ{3¾ð“¯ñ®ü{ñ ²4üÉz3²3®{4:‰, ˆ¯îºµ¶ºñ¯ò‰
(²4ñ^3.³.10-84-11) Rzºñ{ò3^Ñ.

e {òÁz~µ ±¾^ñ¾µ Wû{ÙÚ (ÞµÞñ¾zý{ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ³3z3{ò4Þ¶ñ{4ñ¯ñ¾ðz{2µ

ɾðz{ò⺶ñw±¾ü¶ºµ Þüï~^µ Þc]3¾üïw {3¾ð“º{ò (ÞµÞñ¾zý{ R{ò).
f (R{¾ü{ 3Éý{^Ñ ²]^Ã) ²¾zɳ 3z 3{ò4ºrºñÚ (±¾ñÉvºžµ) VÙØ bptÉ~.
g P~]a Tر²ñ^ûÉÙÖ~ - ü{ 3É{ñ®{¾c^Ñ ²]^à ±¾ñÉvºz{òÜýqºËµ,
² 4^ 3 Éz²¾zÉìnñ¯ñ² 4ñÉz{òÜýqºËµ ¯òÈÁz{ò]a Tر²ñ^ VÙÖ²r.
"ü{3É{ñ®{¾c^Ñ Pɾc^Ñ" VÙص, "Þ¾ðüɓðɾ٠²¾Ù" VÙص T²ü{ 3“òz{ñÃ
P~ R¾vtµ ¯òÈÁz{¶ñ¶òüÖ.

h ˆ¯ñ¾ñºw²¾µ ±3¾î¶ {zzɵ ¯ñ¾ñºw: ²¾:‰ VÙص, ˆÞzºµ Þzºµ ³¯ÝÞzºµ‰

VÙص, Š{zɵ íóìnñÞ¶ñ¯ñ¯ñµ üï~²ó 4ÝÞ¾ð É ü{ñžý^ 2: … {zÉü¶ü^ñ
¶ïñüºñ^ô 3 ï¾ò¾ð ¯ ñ¾ñºw: ²¾:‹ üï~²ó 4: - Þ¶®ÉºÄèüx]{®ºñýºÝ-
{z{®ž^2ü²4{3²ó4®ý¯: Rzº¾ðz{2: VÙص, ŠQüÄñp3º Þ¾ðɓñÝz¾ñwò Éóhñ¾ðº h
³¯: ³¯: … R{ 3ü¶^µ Þù¯òâ²®¯µ z4üºüºñ ¯ñ¾ñºwÝÞ{ 3ñ‹ QüÄñp3º R{ò -
±¾¶ñw²¾ðºñüÄñh¯µ T]{µ; Éóhñ¾ðº üh{ò ®ºñº{: ²¾ôèwµ T]{µ; Þù¯òâ²®¯µ
- ²3ñîºaz3ÁâpºÉóhñúµ ¯ò“ðhò{µ Rzº¾ðz{2: VÙص, ˆPïµ ]Ázݯݺ í^3{:
±¾² 4É: ±¾ÄºÝ{{2ñ … ¶z{: ²¾{¾µ ¯ñ®ºz ^òmhò{3Ý{ò { 4¯míº‰ VÙص Þ¾ðÉ-
“ñÝz¾c^Óµ - W^^vq 2¶ñ^, ² 4^ 3Éz²¾zÉzý{ʵ, {~ 3²ñݺzÉzý{ʵ
±¾{ò²ñ{ò3ºñ¯òÕ^, Rɾð R±ü²ñ~ T²ü{3“ò]^üÉyü¶ñ; RɾðûhñÙÚ{òÛüÄ{ñÙ
² 2Åz{~ TvüqñûÉÙÚ; “ñÝz¾µ TvqñÛǵ P~ ² 2źñ{²rýºÊµ,
RÈÉñÍÉñ¾ð PÁÒògûh¹{~ ²2Åz{²rýºÊµ P²ó4Ê]ü{ñ]{òºñüÄ ûÉÒòºót^ò×¾ð
(Vµ²ñ¾ð Þ^Ä Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ “ðÁ{ò{ñz²¾ðºµ ~3¾ð]3¾ï¶ñý^ºñǵ, ݵÁ{ô{ò-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ 271

P{ò ^¾òz~ýÉz~, ²¾{zzɵ RÙÚ~‚ VÙØ h PØ{òºóq¶ñpqñü{, h ühµ³]a]

4 2 3

h b¾ñghòÕÖ¾òÉñÓvüqñ? ¯¶]a T²ñݺ¾ÃÄñ{ñÁvüqñ?‚ VÙØ, ^vqÉóqû¶caµ

4

³]az {þÄhñ¹z~z {t¶ñÖóz {ò¾òºñ¯òÕ^, Vµû²Á¶ñÛ¾ð { ¾ð“¯Ý{ ¾òà Vz{þÚüºÜµ

3 2

h ^ÃÉóºóÃÄñ{ h Ýz¾ô±¾ñºÁµ ü{ É{ñ®{¾c^þÒ h Pt±²ót^ÃüÄñ²ñ{òºñ^ ¯òþÚz{ò-

5 6 3 7

Á]^òÖ~ RÈûÉñÙØ®ü{˵ R±²èz{òüÄ Tvqñý^ºóü։ VÙØ PÁÒògûh¹É¾ð;

i ˆzÁwô]Á{Éó¾òmhñ{ò ‰. j ^ñ¾ðz{Éõ¾ðºñ¾ðíù¯Ù VÙ²ñûÛÁÉÙ {ñÙ ¾ñ캵²vy^òÖ
3

^ñÄz{òà j Qü¾Üû¶ñÁɾð ²ñ²hò®ý{ ²vwòÛÁvqñ^òà Pɾð^ўÙüÚ ý^ʵ

2

ÉóÃǶñ¹ ¯òÙØ PÉÕýÖz{Éó¾ðz~± ü²ñ®{ñÙ VÙ×Ã, R~ T²²®¯µ‚ VÙÖóÁ±²¾ð^Ñ;

YÁ êz ¾¶°âºÜ]a R~ btµ‚ VÙÖóÁ]^òÖɾð^Ñ, Þ¾ðɓ]{òºñ¹, Þ¾ðÉñ®{¾ðºñ¶ó-
3

ºñºóÁ]^òÖ Þ¾ðüɓðɾ٠R±²r Ⱥñ²óz~¯òÙØ ü¯ñ]aµ‚ VÙ×Ã, j üh{¯¾ð R~

3

P°²²®¯µ‚ VÙÖóÁ±²¾ð^Ñ. k íñ{ò, Ⱥ]{òü{ñص ²¾òÞ¶ñ±º ɾðz{ò]aµ‚ VÙ×Ã,

Phòz²{ ñ¾ðz{ z~]a R~ btµ‚ VÙÖóÁ±²¾ð^Ñ; l ²¾¶üh{¯ÛºóÁ±²ñûÛÁÉÙ
3 2

²¾òÞ¶ñ±º ɾðz{ò]aµ‚ VÙ×Ã, R~ bqñ~‚ VÙØ Þµ“ºóºñ¯òÕ²¾ð^Ñ.

m ž{à {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ - ÝÉñ°² Éz~]a Tر²ñ^, PÉÙ^ñpr]û^ñtz{

4

ïñÞñ{ò3^Ó]a T²ü{3““ùz3{ò4 RÃÄñý¶ºñǵ PýÉ ÞµÞñ¾ò^Ó]a ^ñ¾ðº-

^¾¶ñºóÕÖ{òÃþÄ; PcdÚÙÖó]ü^ Rɾð ¯òÝÞ®ü{3ï¶ñ^ PÁÒògûh¹ý^ºñǵ
"ÞµÞñ¾ò^Ñ S“ðɾÜ]a ¶c^3Òñ“ñÞ¯²¾¾ñ^˵ üÉyµ‰ VÙÖ ±¾{ò²z{òºñüÄ
T²ü{3“ò]^òÖ T²ü{3““ùz3{ò4ºñǵ Rɾð T²ü{3“µ ^ñ¾ðº^¾¶ñºóÕÖ~ VÙÖ²r.
h2 PØ{òºóq¶ñpqñü{ VÙÖ~ - ˆP¯®{²ñ¾µ ²3ïùüÉ{ò 3{Ⱥµ‰ Rzºñ{ò 3, ˆ“ñÝz¾-
ìnñ¯µ ²3ïù]üēµ‰ Rzºñ{ò3ýº ^qñèòz~. ˆP¯®{²ñ¾µ ²3ïùüÉ{ò 3{Ⱥµ
Pò“ðh ^ñüÄñ ²3ïɓðh Éó] 4¯ñ: … ºzÞñ¾´4{µ {~3²ñß{Ⱥµ ïµüÞñ º{2ñ
èô ¾ ¶óÉñµ³ 3¶ó“ð ¾ µ‰, ˆ“ñÝz¾ìnñ¯µ ² 3ïù]üēµ ³ 3 z 3ü{ 4 “ð h į^ñ¾wµ …
T²ü{3“ñz3{4¾òµ ³3z3z4Éñ Éó¾ü¶z Þ¾ðÉ^¾ð¶Þù‰. h3 ühµ³]a - “ñas“ñ^z~]a.
h 4 b¾ñ - ¯ò“ò{¶ñ^ñ{. h 5 ^ÃÉó - û{ÒòË. h 6 Ýz¾ô ± ¾ñºÁµ VÙÖ~ - P^Äc^
¯ñpqñÍÉñÙ ² 4ñ¾ð ý ººñÚ z¾ò³¾ñü{ 3ÉóÈÁz{ñ®{zý{ ¯òþÚz~. h7 Pt±²ót-
Pt±³]a Rpq. h, i ¾ñ¶ñ°í{3¾ð“¯Ý{2û¾ÃÄñÁµ ü{3É{ñ®{¾c^þÒ Pt±²ót^ÃüÄñ-
²ñ{òºñ^ ¯òþÚz{òÁ±²¾ð^üÒñûÉÙÚ; P~]a±¾¶ñwµ (zÁwô]Á{ Rzºñ{ò 3).
j ^ôÍ - Þ^ÄüÉ{3“ñÝz¾c^Óµ - bҞµ, ²Äñ±²óhòܵ ü²ñüÄ ü{3É{ñ®{¾c^þÒʵ
^Ä®{^prºñ^ ±¾{ò²ñ{ò 3]ý^ºñüÄ ²¾zÉÉóüÉ^µ ²vw±ü²ñ^ñ~ VÙØ
PÁÒògûh¹~; üÉ{3“ñÝz¾c^Ñ º{2ñÉñ^ ²3ïùž^2¶ñ^ "Þ¾ðüɓðɾüÚ ²¾{zɵ"
VÙØ ±¾{ò²ñ{ò3z{ñǵ, üh{¯¾ð Þ^ÄüÉ{3“ñÝz¾c^þÒʵ P{ò4^¾òz{ñ¾ð^Òñ^òÃ
Rzý{ Éó“ðÉߺñ¶Ã P¯¾ðz{2±²tý^]a üï~ Wû{ÙÚ; ²ñ²±¾ñk¾ðºz{ñüÄ VÙØ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (^ñ¾ðz{Éõ¾ðºñ¾ðíù¯Ù Rzºñ{ò 3). ºz3Éñ, P±²r üÉ{ 3“ñÝz¾c-
^ÒòüÄ {ñz²¾ðºµ PÖóº±ü²ñ^ñü{ Þµ“ºó±²¾ð^üÒñ VÙÚ (^ñ¾ðz{Éõ¾ðº Rzºñ{ò3).
Rz{ñà - P^ò2IJñ²è²w¯ò³w¶ñÚ Rɾð ^qñèz{ñüÄ, Þµ“ºüï~ÉñÚ
Pɾð ^ Ñ ²ñ²c^Óµ ü²ñ¹ Rɾð T²ü{ 3“žµ ^ñ¾ð º ^¾¶ñºóÕØ VÙØ ^Áz~.
j2 ˆP^ñ¾ð º hò®{ñÞ¶^ñÄü¶É‰ Rzºñ{ò 3ýº ^qñèòz~ (Qü¾Üµ YÁɾð Rzºñ{ò 3).
j3 (üh{¯¾ð R{ò) W{z - Þñ²ó 4±¾ñºµ Ⱥc]3ºµ Éóãñ{3ñ{ò“º±¾Ê]{µ. k (íñ{ò
Ⱥ]{òü{ñص Rzºñ{ò3) ý¯ºñºó^¶{µ. l (²¾¶üh{¯Û¹ Rzºñ{ò3) üÉ{ 3ñ®{ò¶{µ.

m ž{à {òÁÉñ¹û¶ñÎó ~qc^ò ²¾zÉzý{ PÁÒògûh¹{òÁ]^gûh¹ü{ʵ, R±ü²ñ~

272
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ

²¾zÉzý{ P°Þ®{ò z~, m P~{ÙþÚ ˆTÒÙkq¾ð¶óakÁ{òÊщ VÙØ - m “ðÁ{ògh ñ-

4 2 3 2

ýººñüÄ T²²ñ{ò z{ñ¾ð; n ÝÉñ°² É®{ñÙ ²óÖ¾ð]a Tر²ñºóÁ]ý^ºñüÄ üh{¯¾ñ^òÃ

3 4

RÈÉÒË Pý¶Ê¶óüւ VÙزñ¾ðz~, ²óÙ³ n R{òïñÞ³¾ñw±¾]¾òýººñüÄ ²¾zÉzý{

2

PÁÒògûh¹{ñ¾ð - ˆ{òvwÙÉõprÉ. P{òǵ Pɾð^Ñ {òÁ®{ñý¶ºñüÄ, Pɾð^Ñ

{c^þÒüº Tzü{ “òzü{ ² ^ Éz²¾zÉzý{ T²²ñ{ò ±ü²ñµ‚ VÙØ ²ñ¾ðz~, P~]a
3 4 3 3

Tر²ñ^, R{¾ü{ Éý{^Ñ ²]^ÇvqñÚ o ²¾zɓcý^ýº PØz~]û^ñvt ² ^ Éz-

3 4 3

²¾zÉzý{ T²²ñ{ò ]^ò×¾ð - R{òÃ. p ž{Ã{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà - p ²¾züÉ ²¾zÉzý{

3 2

PÁÒògûh¹{ñ¾ð; P~ ÞµÞñ¾ò^Ó]a p Vpqñ¯òĶñºóÁ®{~; P~]^ñ^, PÉ{ñ¾z{òüÄ

3

²¾zÉzý{ PÁÒògûh¹{ñ¾ð ˆ{òvwÙÉõp‰rÃ; P~˵ p {z±¾ñº¶ñ¹± ²óÕ²ñq¾ð]a 4

VprÕÖóÃþÄ; R¾vtµ ü{ “^ñÄÉó±¾]Áâq¶ñºóÁ®{~; P]aýÖ^ûÒñÙضóÙÖó]ü^,

3

p ˆ²óÙÛÛ¾ð Éwcamühñ{ò‰ VÙ^òÖ²rüº ²óÕ²ñq¾ð]aµ RÎ]^üÉvqñ{ P¾ðghñÉ{ñ¾z-

5

{òüÄ ²¾zÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð - R{òÃ.

qRÚò Rɾð{ñµ {òÁz{±²ñ¾ðz{ ÉÎó W~? VÙÚòÃ; r VÃÄñ¾ð]aû¶ñ]^ Þù^ c^Óvqñ^- 2

˵, ~ :^ c^ÒòÙÖó]ü^ûºñÎóºËµ Pü²èò{¶ñºóÁ]^gûh¹ü{, Pü²èòz{ Þ¶ºz{òÃ

3 2

P²ó ¶{¶ñÚ Þù^ µ ɾ]^ñxý¶ºñǵ, P¯²ó ¶{¶ñÚ ~ :^ µ ɾ]^ñvý^ºñǵ,

4 2 4 3 2

RÉÕØ]a ¯òºñ¶^Û¹ ¯òÙØ P°² Éó±²ó]^ò×ûÛÁÉÙ TÒق VÙØ û^ñÑÒ üÉvr-

4

ºóÁ®{~. s P~ûÉÙ? Þù^ ~ :^ c^Ó]a üï~ÉñÚ ³vº²ñ²c^Ñ P°² Éó±²ó]^òÖÚ-

2 3 2 4

¶õÒ˵ PÁÒògûh¹^òÖ~]a {ñz²¾ðºµ VÙûÚÙÚòÃ; {µ ûhÃÄñý¶ºñüÄ ¶õÒ˵

PÁÒògûh¹^ò×¾ð VÙ^ò×¾ð (ž{à {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ VÙØ ~qc^ò). m2 P~{ÙþÚ
- P±²¾zÉzý{. m3, p2 “ðÁ{òh2ñýººñüÄ VÙÖ~ - ²¾züÉ ²¾zɵ. P{ñÉ~ ²¾Üýqº
Ýɲñ{ò 3±¾{ò²ñ{ 3^¶ñý^ºñüÄ VÙÖ²r. n ÝÉñ°² 4Éñ¾ð z { 2¶ñ^ ²¾zÉzý{
P°Þ®{ò4z{ñà ²óÖ¾ð]a ^ñ¾ðº^¾¶ñü¶ñ, T²ü{3“ò]^üÉvqñüÉñûÉÙÚ (ÝÉñ°-
²4É®{ñÙ Rzºñ{ò3). n2 R{òïñÞ³¾ñw±¾]¾òýººñüÄ VÙÖ~ - PÉ{ñü¾ ²¾zɵ.
PÉ{ñ¾²¾µ - R{òïñÞ³¾ñwc^Ñ. o (²¾zɓcý^ýº PØz~]û^ñvt) ˆ¯ñº^Ù
PÉüډ VÙØ - “ðÁ{òh2ñýººñǵ, ˆ^²ñįÙü¶ñ]^µ‰ VÙØ R{òïñÞ³¾ñw-
±¾]¾òýººñǵ ²¾zÉzý{ T²²ñ{ò3]^ò×¾ð R{òà VÙÖ²r. p ^ôÎóà {òÁÉñ¹û¶ñÎó-
^ÒòÕ^ñprǵ R~]a RÙڞµ ûÞÒı 4ºz{òÛüÄ P{ò“ºµ Tvt VÙØ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ž{à {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóà VÙØ ~qc^ò). p3 Vpqñ¯òĵ -
~3â±¾ñ²Ý{2ĵ. p4 {z±¾ñº¶ñ¹ - Vpqñ¯òÄz~]a Þ¶¶ñ¹. p5 (²óÙÛÛ¾ð Rzºñ{ò3)
{òÁû¯t®{ñvq^µ.

q "Þ¾ðüɓðɾ٠ý^Éópq ÞµÞñ¾zý{ʵ {òÁz{±²ñ¾ð]^ò×¾ð" VÙ^òÖ ²¾¶±¾]Áü{ñ²-

íõÉü¯¯ “c^ò]^ò×¾ð (RÚò Rɾð{ñµ Rzºñ{ò3). RÚò VÙÖ~ - ±¾Þ]{“cý^
¯òÈÁzý{ºñÚ ²óÙ³ VÙÖ²r. (RÚò Rɾð{ñµ R{ò) “c^ò~¾º¶²ó4±¾ñº: - "S“ðÉü¾ñ
¯ñ¶ ^“ðhò®¯ñÝ{ò" R{ò ü^hòz, PÝ~ Éñ ^“ðhòz, {zÝɲÝɲ4ñÉñû{3Ò h
²3ïù{4ñ Éó±¾{ò²z3º®ü{, ^ò¶z¾ ¯ò¾ðxº^µ; ¯ò¾ðxºü^¯ h ¯ò¾ðwº: ^{2µ íñºü{;
^{2mhñºµ T²{ò 3“{ò R{ò. r ]¾ü¶w Tz{¾¶ñï (VÃÄñ¾ð]aµ Y]^ Rzºñ{ò3).
ˆÞ¾ð ü Éãñµ ³Áãñxµ ±¾¶ñx{ô 4¯±¾ü¶º¯ò“ð h ºñ¯ñµ T²ñ{ò 3zß{íóïñß-
ü{âqñ¯òâq{zÞñ{4¯ñ¯ñµ‰ VÙ×±ü²ñüÄ RÁ]^òÖ~ (VÃÄñ¾ð]aµ Y]^ Rzºñ{ò3).
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ 273

ÉñÛüÄñ? VÙÚòÃ; PÉÕÖóÜýqº Ýɲzý{ Q¾ñ¹®{ÉñüÖ, PýÉ - t Püh{¯¶ñ-

ºóÁ±²Ú hòÄ ]¾òºñÉóü“ãc^Òñý^ºñüÄ P±ü²ñü{ ¯“ò]aµ; u RÚò, { ñÁ¯ò¾ð¶ñwz{òÃ
3

É®{ñà ^¾ðz{ñýÉûºñÎóº u Éñ“ðºñ{ò^Ó]a YÁȺñ²ñ¾µ bqñ{ñ±ü²ñüÄ, P®{

2

]¾òýº^Ó]aµ YÁ üh{¯þÚûºñÎóº ² ı¾{ ñ¯“]{ò bqñý¶ºñüÄ YÁ üh{¯þÚ]û^ñÑÒ

2 3

üÉvrÉÁµ; v RÚò, v P´¾ðɵ‚ VÙØ YÙýÖ] ^òóz~ P~ v Pz ÁâqÂü²w

2 3 3

¯òÙØ ² ı¾{ ¶ñ^òÖ~‚ VÙܶ{òÕ^ñprÃ, YÁ ²¾¶üh{¯Ù û¯mhòüÄ ²pt PÉÜýqº

2 3

¯ò] ¾ï²z{ñǵ, P°] ¾ï²z{ñǵ RýÉ ² Å]^òÖ~‚ VÙý^ v ¯ÙÖóüÖ. RÚò,

3 3 2 4

P®{ ²¾¶üh{¯Ù{ñÛ^ò×Ù Q¾ð? PÉÙ ÝɲÝɲ ñÉc^Ñ RÁ]aµ²r VcdüÚ?

4

PÉÙ ühâr{c^Ñ RÁ]aµ²r VcdüÚ?‚ VÙÚòÃ; w P~ ±¾¶ñwcû^ñvt PÖóº

üÉyµ. P{òÃ, x ±¾zºèñ{ò ±¾¶ñwc^Ñ P{ô®z ¾òºñ¾ðz{ z{òà ü^ ñh¾òºñý¶ºñüÄ
3 3 2 3

s {qÝ{ 2“cý^ýº P°É{ò 3z~ ²¾òï¾ó]^ò×¾ð (P~ûÉÙ Rzºñ{ò3). t (Püh{¯¶ñ¹

RÁ±²Ú hòÄ ]¾òºñÉóü“ãc^Òñý^ºñüÄ R{ò). Pz¾ üï~z3ɺµ ÉóÉèò{µ;
]¾òºñzɵ, {{3ñ¯ôü¶É Éó¯ñ“üï~:; “±3{3³3z3{ò4^¾ð¶xµ z¾òèxÉÝ{2ñºózÉñz.
Püh{¯zɵ ±¾{ò¯òº{ü{3“^ñÄÉóü“ãÉó“òâq²2Äí¯¯ñÞñ¶¾ðz2ºüï~:. u ]¾òºñ-
Éóü“ãc^Ñ Ý{ò2¾c^ÒñÛǵ, Püh{¯c^Òñý^ºñüÄ PÉÕØ]a ² 2ı¾{3zɵ
bqñ~ VÙܶzý{ Þz3Áâqñ®{¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (RÚò {3ñÁ Rzºñ{ò3).
u RÚò - P±ü²ñü{ ¯“ò±²{ñÚ ²óÙ³. u2 Éñ“ðýº VÙÖ~ - Éñ¹ghò VÙÖ²r. v ^¾ð¶c^Ñ
Püh{¯c^Òñý^ºñüÄ ²2ı¾{3zɓ]{ò bqñ~ VÙØ P~]a Tر²ñ^ YÁ üh{¯þÚ
^òó]^ üÉvt^òÖû{Ù; "{4¾ð¶ó^ò¯ñü{ñ ɾµ {4¾ð¶^ò¯ñ" VÙ^òÖ ®ºñºz{ñüÄ,
{4¾ð¶óºñÚ üh{¯þÚ ^òó]a¶{òǵ ^¾ð¶í®º¶ñÚ P´¾ðɲ{4¾ð¶zý{ ^òóz~,
"P~ ²2ı¾{3µ" VÙØ ûhñÙÛüÄñ VÙÚ (RÚò P´¾ðÉû¶ÙØ Rzºñ{ò3). {4¾ð¶óºñÚ
S“ðɾ٠“ðÁ{òßz3{4Ûý^ºñüÄ ^ñºÚÙÖóüÖ; Qý^ºñüÄ "{4¾ð¶ó^ò¯ñü{ñ ɾµ
{4¾ð¶^ò¯ñ" VÙ^òÖ ®ºñºµ Rca ±¾Þc^ò3ºñ~ VÙØ ^Áz~. v4 (¯ÙÖóüÖ VÙÖ~)
P´¾ðÉzý{ ^òóz{ñǵ, P~, Püh{¯zÉñz ²2ı¾{3¶ñ^ñý¶ºñüÄ {{3¾ðz{ 2¶ñ^
üh{¯þÚ ^òó]a¶ÒÉóà TÚ]a ^ò¯ñû^3Ҿɵ ±¾Þc^ò3]ý^ºñüÄ, ž{ÅüÄ
üh{¯þÚ ^òó]ý^ Äñ^4ɶñý^ºñüÄ ¯ÙØ VÙÖ²r. v2 P´¾ðɶñÉ~ - ^¾ð¶í®º-
¶ñÚ YÁ ÞµÝ^ñ¾Éóü“ãµ. v3 Pz3Áâq¶ñÉ~ - ^¾ð¶í®º¶ñÚ YÁ “]{òÉóü“ãµ.
R{3¶z¾ Qb{µ - P´¾ðÉݺñ²ó Püh{¯züɯ ±¾{ò¯òº{ü{ 3“^ñÄÉóü“ãÉó“òâq-
² 2Äí¯^zÉñüºñ^ 3ñz,±¾{ò³Áãµ ±¾{òèw² 4ñÉóÞù^ 2~ 3:^ 2ñü²èºñ P¯®{ñ-
z3Áâq^ò¯ñ±¾Þc^3ñz, Åd: ±¾üºñìºÈºñ²ñ¾¶ñz¾ü^3ñh¾zÉñz, ˆÉñºÈºµ
“ðüÉ{¶ñÄü²4{‰ Rzºñ{ò3, ˆÞ Wýɯµ ´4{òµ ^3¶º{ò R{ò - ü{3É{ñ°]3¾ïñü{3É
²2Ä“ð ¾ Éxz P®º{ 2ñ°²²zzº²4ñüɯ Pz3Áâq^ò¯ñºñ P±¾ñ¶ñwò^zÉñz,
Éñ¹Éñ{ô3¯ñµ h ˆ{ü{3Éñ]3¯òÝ{z3ÉñÊÝ{zÞú¾ðºÝ{~3 h®z3¾¶ñ:‰, ˆüºñ üºñ ºñµ
ºñµ {°µ ²4]{; “ð¾z3{4ºñ P¾ðghò~¶ógh2{ò‰ Rzºñ{ò3¯ñ ²4^3É{ 3ñz¶^zÉñz h R{ò
P´¾ðɲüèñ ¯ Þ¶õhô¯ R{ò.

w"Þù^2~3:^2c^Ñ ¯òþÚz{²r Éñ¾ñý¶ºñüÄ YÁ üh{¯Ù Tvt" VÙØ PÉÙ

ûh¹Êµ²rýº P°¶ñ¯z{ñüÄ Þñ{ò 4z{ñ¾ð ^ô Í ; PÉÜýqº ÝɲÝɲ 4ñÉ-
ühâr{ñ{ò3^Ñ RÁ]aµ²r VcdüÚ VÙÚ, "±¾¶ñwµ û^ñvt PÖóºüÉyµ"
VÙØ ±¾¶ñwzý{ ¯òâ^¾ðãò]^ò×¾ð (P~ ±¾¶ñwµû^ñvt Rzºñ{ò3). "¶ñ¯ñ{ô4¯ñ
ü¶ºßz3{ò4:" VÙ^òÖ²rüº ±¾¶ñwµû^ñvt PÖóºüÉyµ VÙÖ²r. x ˆ±¾zºè-
ü¶^µ hñ¾ðÉñ^: ^x{3Þù^3û{Ò ³¯: … P°¶ñ¯µ h {ghñ{2 Þñc]2ºñ“ð“±3{3mh ü{
P²ó … ®ºñýº^ü{ 3“òü¯ñ±üºÉž²¶ñ¯mh ü^h¯ … P¾ð z { 2ñ²zzºñ Þýï{ñ¯ò
hzÉñ¾ð º ñï ±¾² 4ñ^¾: … P² 4ñÉãâq 2 ñ®üº{ñ¯ò ² 4ñpqñ üÉ{ 3ñ®{ò¯Ý{{ 2ñ …
274
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ

PýÉ ±¾¶ñw¶ñ^¶ñpqñ~; RÚò, y Q^ ¶ñ{ò ^Ñ ±¾¶ñw¶ñÛüÄñ? VÙÚòÃ; PÉÕØ]a

3 3

³Áã³ z {ò ±¾² ɶñÚ z Éó±¾Äµ² ñ{ò ü{ ñãµ Tvqñý^ºñüÄ PýÉʵ ±¾¶ñw¶ñ^

3 3 4 4 4 3 3

¶ñpqñ~; RÚò, a h~¾ðz{ “Éóz ºñÝ{ ñ¯±¾{ ñ¯¶ñ¹ b ¯òzº¶ñ¹ Pû²ÒÁü㺶ñý^ºñüÄ

3 3 2 4

Éó±¾Äµ² ñ{ò ü{ ñãÞµ² ñɯñ¾ïó{¶ñ¹ c ÞñzzÉó^³¾ñwc^ÒñüÄ T²± Áµïó{¶ñÚ

4 3 3 4 3

üÉ{ µ ±¾¶ñw¶ñ^üÉyµ. d ÞñzzÉó^³¾ñwc^т VÙØ Éóü“ãòz{~]a] ^Ázû{Ù?

3

VÙÚòÃ; e ³¾ñw^¾ðz{ñ]^ûÒÃÄñÁµ ± ¾î¶ñÉóÙ ²]^ÅüÄ ûhÙØ e RÈÉó¾vt

3 2

Þµ²4ýÉ{òîºÊ]{ñ¯ò {ñ¯ò û²Ò¾ñwò^ñ ía3:‰ RzÊ]{ñâqÉó{4±¾¶ñwc^Òòǵ

ýÉ{ò3^ßz3{4ñ®{z~]a, ˆ±¾zºè¶°¶ñ¯mh “ñÝz¾mh ÉóÉó{4ñ^3¶µ … z¾ºµ
ÞùÉó{ò3{µ ^ñ¾ðºµ {4¾ð¶ßz3{ò4µ P²õ4±Þ{ñ‰ (¶°. 12 - 105) VÙ^òÖ²rüº, ˆºz3ýÉ
^òmh ¶°¾É{3z {z3ü²4ãíµ‰ VÙØ Q±{{¶¶°Éh¯Þòz3{4±¾¶ñwz¾ºü¶ºñ¹,
P¾ðz{2ñ²zzºñ{ò3²mh^žµ º{2ñüºñ^3µ W{zz¾ºñ®{¾ð´4{¶ñý^ºñüÄ, (±¾zºèñ{ò3)
VÙ^òÖ 'Q{ò3'“±3{3µ - P°¶ñ¯Éñh^µ; P°¶ñ¯žµ Pzº®{ñ{ô®z3¾òºz{òà ü^3ñh¾ò-
ºñý¶ºñüÄ ±¾¶ñw¶ñ^¶ñpqñ~ VÙÖ²r. y Q^3¶ñ{ò 3^Ñ - ²ñ“ù²{Þñc] 2º-
üºñ^3c^Ñ. z (Éó±¾Äµ²4ñ{ò3) VÙ^òÖ 'Q{ò3'“±3{3z{ñüÄ - ±4¾¶±¾¶ñ{3ñ“]{ò^þÒg
ûhñÃÇ^òÖ~. RÈÉóqz{òüÄ - ˆ¾ñ^3z3üÉãñ{ò3^ñÇ⺵ ³Áüãå T²Ä±4ºü{ …
{ü{ñ£±¾ñ¶ñvº“c^ñ£²ó ¯òâ^Äcü^ ±¾Þìíü{‰ VÙÖ~ P°Þ®ü{4ºµ.

a h~¾ð {3“Éóz3ýº^ÒñÉÚ - ˆPc^3ñ¯ò üÉ{ 3ñ“ðhzÉñü¾ñ ¶õ¶ñµÞñ®ºñºÉóÝ{¾: …

³¾ñwµ { 4 ¾ð ¶ “ñÝz¾mh Éóz 3ºñ îüº{ñ“ð h ~¾ð { 3“‰ RzÊ]{c^Ñ. RÉÕÖóÃ,
Pc^ 3 c^ÒñÉÚ - ˆ“òèñ ^Ãü²ñ Ⱥñ^¾wµ ¯òÁ]{µ ìüºñ{òãñµ ^ 3{ò: …
h2®ü{ 3ñÉóhò{ò¾òzüºü{ ãq3c^3ñ¯ô{ò ºñ{ 3É:‰ VÙØ ûhñÃı²pq ãq3c^3c^Ñ.
“òýèºñÉ~ - ɾðwÝɾ¶ñz¾ñ{ò3¯ò²wµ ²vyµ “ñÝz¾µ. Ⱥñ^¾w¶ñÉ~
- ±¾]Á{ò±¾zººñ{ò3ž^2z{ñüÄ P¾ðz{2ñ²ó4{4ñº^¶ñÚ ²{3c^þÒ ¯ò²ó]aµ “ñÝz¾µ.
¯òÁ]{¶ñÉ~ - Pè¾Þñµº¶ñz¾z{ñüÄ ²{3c^ÒòÙ P¾ðz{2zý{ ¯ò²ó]aµ “ñÝz¾µ.
h2®ü{3ñÉóhò{òºñÉ~ - ^3ñºz¾ðºñ{ò3h2®{3ÝÞù]^þÒ ¯ò²ó]aµ “ñÝz¾µ. ^ò-
Þúz¾¶ñÉ~ - üÉ{3ñ¾ðz{2ñ°âq2ñ¯±¾^ñ¾¯ò²wµ ²vyµ “ñÝz¾µ. ìûºÒ{òã-
¶ñÉ~ - Pz4ºº¯ñ°âq2ñ¯ñ{ò3^Óýqº ^ñįòº¶µ ²vyµ “ñÝz¾µ. R±²r
Þñc^3¶ñÚ üÉ{3c^ÒòÜýqº P¾ðzû{2Òhòzºzý{, ±¾¶ñx{ò3¯ò²wc^Òñǵ
{¾ð]^¶¾ðºñý{3ºñǵ ¯ò²ó]^]^qÉ{ñºóÁ]aµ - ®ºñº“ñÝz¾µ. ¶õ¶ñµýÞºñÉ~
- üÉ{3²{3c^ÒòÜýqº P¾ðz{2^3¶^zÉz~]a T²Ê]{¶ñ^ ´¾ðɲèßz3{4ñ®{Âü²w
TvqñÚ Éóhñ¾µ. b ˆÉñhñ Éó²¯òzººñ‰ VÙÖzý{±²ÕÖ (¯òzº¶ñ¹ Pû²ÒÁü㺵
VÙÖ~). c (ÞñzzÉó^³¾ñwc^ÒñüÄ T²±3Áµïó{µ) VÙý^]a, ü^Éij¾ñwc^-
ÒñüÄ{ñÙ T²±3Áµïó]^ üÉvt^òÖ~ VÙ VÙÚòÃ; P{ô 4{“ñý^2ºóüÄ ±3¾î¶-
Ýɲzý{ ±¾{ò²ñ{ò 3z~, “ñ^2ñ®{¾z{òüÄ {z3a 3x{ò3^þÒ ±¾{ò²ñ{ò 3]a¶ÒÉóÃ
Pzý{ ¶®{3¶{òºñÚ RÉÛüÄ PÖóºûÉñvx{ñý^ºñüÄ, Pzý{z û{Òòº]^vq
Áãò^ÒñüÄ ¯ò¾ð ¶ ó{c^ÒñÚ R{òïñÞ³¾ñwc^ÒñüÄ ¯ò“ð h ºó]^ üÉy¶óüÖ;
ˆR{òïñÞ³¾ñx±4ºñµ üÉ{ 3µ ޞ²±3Áµïüºz … ²ó 3ü²4{ò Pò“ðÁ{ñz3üÉü{3ñ
¶ñ¶ºµ ±¾{¾òâº{ò‰ (² 4ñ¾. Q{ò3. 1-273) VÙÚ]^qÉ{òüÖ.

d (ÞñzÉó^³¾ñwc^Ñ VÙØ Éóü“ãòz{~]a] ^Ázû{Ù VÙÚòÃ) VÙÖ~]a

²4ñɵ - ³¾ñwc^Ó]a ÞñzzÉó^zÉñ{ò3ü²4{3µ ÞzzÉñ{ò3a3wÊ]{É]zÁü²4{3-
¯ò² 3®{4¯¶Ùü×; ]Ázݯ³¾ñwz~]aµ É]{ñ ±3¾î¶ñ YÁÉÛºóÁ]^, RcdÙ
Éóü“ãò]^ üÉyü¶ñûÉÙØ. "]Ázݯ³¾ñwÉ]{ñ ± 3¾î¶ñ" VÙܶ~]a
¯òºñ¶^µ - ˆºÝ¶ó® ^Ãü² ~ ºz±ü¾ñ]{µ ³¾ñwµ ±3¾î¶x ³¾ñ‰ VÙ^òÖÉh¯µ.
e ³¾ñwû¶ÃÄñµ ±3¾î¶ñÉñüÄ ûhñÃı²pq{ñ^òÃ, áÉóây³¾ñwµ ~q]^¶ñÚ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ 275

^ ñý{ ^þÒʵ ü^pt±ü²ñ®~ e {ñ®{ñµ ³¾ñwc^Ñ ²vwòÛ¾ð^Ñ; f P®{ ± ¾î¶ñ{ñܵ

3 2 3 3

ˆüºñ ± ¾î¶ñwµ Éó{ { ñ{ò ´¾ð É µ üºñ ýÉ üÉ{ ñµ“ð h ±¾ïóüx{ò {Ýý¶‰
3 3 4 3

VÙ^òÖ²rüº - Þ¾ðüɓðɾÛüÄ ÝÁâqÛ¹, PÉÛüÄ Ä± { ìnñ¯Ü¶ñºóÁ]^gûh¹ü{- 3 4

ʵ, ˆ±Áâq: ±ü¾ñÉñh ² ^ Éñ¯± íüºñ¯ò: ²ó{ñ¶ï:‰ VÙØû^ñvt Áãò^þÒ]aÖóz~

4 3 3

T²ü{ “ò]^òÖÉóqz{òüÄ, ¯ñÙ a wz¾ºÉ“ðºÛºóÁ±²Ù; {ü¶ña wµ Tz ¾ò]{¶ñÚ

3 3 3 3

ü²ñ~µ ¾üíña wµ Tz ¾ò]{¶ñÚü²ñ~µ ûhñÙÚÉÕýÖ± ü²ñ^pt, f ÞzzÉa wµ

3 3 2 3

Tz ¾ò]{¶ñÚ Þ¶ºz{òà ûhñÙÚÉÕýÖ ÝÉõ^¾òÊcü^ñт VÙ×ÚòüÖ; RÚò, g ˆP] ü¯“ð-

3 3

“òÉݺ ¶ñïñzµºµ {ñ¶üÞå ±¾^ô¾ðzºü{… ¾ñíüÞå h ¶ñïñzµºµ P{ò ^µ ± ¾î¶- 4 3

üx Éò~ : … ÞñzzÉóü^âÉ{ g ^Ãü²å ¶ñïñzµº¶{ò ^µ ïü¾:‰ VÙÛ¯òÙÖ{òüÖ;

3 2 2 4

Qý^ºñüÄ, h a wü² { c^ÒñüÄ ³Áãü² { c^þÒ]û^ñvt PÈÉÎóºñüÄ ³¾ñwü² { µ

3 4 3 4 3 4 3

û^ñÑÒÄñºóÁ®{~; i Qý^ºñüÄ, i ÞñzzÉó^³¾ñwc^ÒñüÄ T²± Áµïó{¶ñÚ üÉ{ µ 2 3 3

±¾¶ñw¶ñ^üÉvrºóÁ®{~. j P®{ üÉ{ z~]a a wz¾ºc^Òñà ÉÁµ ü{ ñãµ 3 3 3

RÃþÄüººñ^òǵ, ÞÉó´ {ò^ÛÚ Þ¾ð ü ɓð É ¾þÚ T²²ñ{ò ]^±ü²ñ®{{ñý^ºñüÄ,

4 3

ˆzý¾a vºÉóãºñ üÉ{ ñ:‰ VÙ^òÖ²rüº - a wz¾ºc^Ó]aµ Q“𾺴 {¾ñÚ üh{¯ý¾

3 3 3 4

Éó㺶ñ^Ëýqz{ñ¹ Pɾð^Ó]a ïó{µ ûhñÃıü²ñ®{{ñý^ºñüÄ Pɾð^Óýqº

a x°a w¶ñ^ ïó{µ ûhñÃǶ~ TvqñºóÁ]a¶~]aµ. k P~ PcdÙ ûhñÃÅÕüÖ-
3 3

³¾ñwc^Ó]a ²¾ñ“¾¾ð ~q]^¶ñÚ ¶ï¾ðãò^þÒ É]{ñ]^Òñ^g ûhñÃÄ]bqñ{ô!

VÙ^òÖ “cý^ºóüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (³¾ñw^¾ðz{ñ]^ûÒÃÄñÁµ VÙØ ~qc^ò).
e2 RÈÉó¾vt ^ 3ñý{ 2^þÒʵ VÙÖ~ - R¾vt,¸ÙØ Éñ¾ð z ý{^þÒ VÙÖ²r.
'h'“±3{3z{ñüÄ Þžghºó]^òÖ~ - YÙضóÃþÄ. ^ 3ñý{2^þÒ VÙÖ²r. e3 ({ñµ {ñµ
³¾ñwc^Ñ ²vwòÛ¾ð ^ Ñ) {z{z3a 3üxz 3ü¾^Þ¶ºz{òà PÉÙ ûhñÙÚ~]a
Sqñ^z {ñµ{ñµ ³¾ñwc^þÒ± ²vwòÛ¾ð^Ñ VÙØ ^Áz~. f ²4^3ÉzÝÁâqÛ¹,
{Ãı 3{ 4ìnñ¯ÛºóÁ]^òÖ ± 3¾î¶ñË]aµ a 3wz¾ºÉ“ð º ý{ TvüqñûÉÙÚ
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (P®{ ±3¾î¶ñ{ñܵ Rzºñ{ò3). f2 ÞzzÉa 3wµ Tz3¾ò]{¶ñÚ
Þ¶ºz{òüÄ ûhñÙÚÉÕýÖ VÙÖ~ - ˆÞñzÉóü^å P{ 2 ^Ãü²å ¶ñïñzµºµ
P{ò4^µ ïü¾: … ü{âüÉÉ üºñ^3Þµßz 3{4ñ ^3¶ó⺮{ò ²¾ñµ ^ 3{òµ‰ VÙÖzý{±
²ÕÖ. g ± 3¾î¶ñÉñÚÉÙ P®{®{ a 3wÊ]{ÛÚü²ñ~ ûhñÙÚ ³¾ñwc^Ñ
{z{z 3a 3w^ü{ 3É{ñ²¾¶ñºóÁ]aµ VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ (P] 3ü¯: Rzºñ{ò 3).
{ñ¶üÞå - {ñ¶Þ^Ãü²å. g2 ^òµ VÙØ - {ò3ÉÞz~]a±ü²¾ð. h (a3wü²4{3c^-
ÒñüÄ ³Áãü² 4 { 3c^þÒ] û^ñvt VÙÖ~) YÁÉÙ{Ú]ü^ PÈüÉñ a 3w-
Éó“òâq^ñÄü² 4ü{ 3¯ ü² 4{ 3cû^ñvt VÙÖ²r. ˆÞc^ô ¾ ð x ÝÞñzÉó^ñ“ð ý hÉ
¾ñíÞñÝ{ñ¶ÞñÝ{{2ñ … ^òñ“ðh~¾ðÉó{ 4ñ ìünºñ ±3¾î¶üx {ò3ÉÞñ“ðh ü{‰
VÙÚ]^qÉ{òüÖ. ±3¾î¶ñ{ò 3^Ñ a3wz¾ºÉ“ðº¾ð VÙÖÉóqz~]a - ˆ¯ {{3Ý{ò
±Á{ò2Ⱥñµ Éñ {ò3Éó ü{3üÉå Éñ ³¯: … Þzzɵ ±¾]Á{òýí¾ðž]{µ ºü{ 3²ó4Ý-
ݺñzz¾ò²ó 4¾ð a 3þw;‰ VÙ^òÖ “ð ü Äñ^µ ÉóÉèò{µ. i ±¾]Á{zý{ ¯ò^ 3¶ó]^ò×¾ð
(Qý^ºñüÄ Rzºñ{ò3).

i2, j(ÞñzzÉó^³¾ñüx²±3Áµïó{¶ñÚ~üÉ)
VÙ²ñûÚÙ, Pû²ÒÁü㺶ñý^ºñüÄ
a 3w]Á{ü{3ñã¶óÃþÄüº VÙÚ (P®{ üÉ{3z~]a Rzºñ{ò3). P{ 2Éñ, ÞñzzÉó^-
³¾ñwc^ÒñüÄ T²± 3Áµïó{¶ñÚ üÉ{ 3ü¶ ±¾¶ñwµ VÙØ Pc^ô 3^¾òz{ñÃ,
Pû{ÃÄñµ Pc^ô 3^¾ò]^ üÉvqñüÉñûÉÙÚ (P®{ üÉ{ 3 z~]a Rzºñ{ò 3).
276
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ

ºñ^òǵ, k ˆºñÉñ¯¾ðz{ T{ ²ñü¯ Þ¾ðÉ{ÝÞµ±Çü{ñ{ ü^ … {ñÉñ® Þ¾ðüÉå üÉü{ å

2 2 3 3 3

± ¾ñî¶wݺ Éóíñ¯{:‰ VÙ^òÖ²rüº k QØ û²Á^òüºñqñ¯òÙ×Ã, {ñ²ñ¾ðz{ÛÚÉÙ

3 3

{ÙÉóqñ¹ {ôÁý^]aüÉvtÉ~ T²íõÉó]a¶z{þÚºÃÄ~, QÕدôý¾ Pqc^ k ÉÕØ- 4

Éó]^üÉyû¶Ùܵ ¯ò¾ð² ®{ ¶óÃþĺóüÖ; P±²rüº žžêÉñÚÉÙ RÉÕÖóà {Ú]a

3 4

T²ñü{ º¶ñÚ Pµ“zý{ºóüÖ ] ¾ïó±²~. l RÚò R®{ üÉ{ ®{ñÙ ´¾ðɲ ñ^ µ‚ VÙص
3 3 3 4 3

Tz{¾² ñ^ µ‚ VÙص R¾vt ÉÎóºñüÄ ²ó¾òËvw]^qÉ{ñ¹, P{òÄð ´¾ðɲ ñ^ ¶ñÚ~

4 3 4 3

- Q¾ñ{ ¯üÉãzý{gûhñÃÅʵ, Ýɾð]^ ñ{ò ³Áãñ¾ðz{ c^þÒʵ l {zÞñ{ ¯ñ{ò ^þÒʵ

4 3 3 2 2 4 3

ûhñÃÅʵ, PÉÕÖóüįòÙØ ²¾]a¶{ñºóÁ]aµ; RÚò, Tz{¾² ñ^ ¶ñÚ~ - 4 3

Þ¾ðüɓðɾÜýqº Ýɲ²a wc^þÒ± ²¾]^¯òÙØ T²²ñ{ò ]aµ. 3 3

m RÚò, T²ñݺÉÝ~ V~? VÙ×Ã, - í^ ìí®¶ñ{ò ^ñ¾wû¶ÙØ ^ñ¾wÉñ]ºc^Ñ 3 3

YÁc^ÉóptýÉz{Ú. VcdüÚûºÙÚòÃ:- n ˆºü{ñ Éñ R¶ñ¯ò ´ {ñ¯ò íñº®ü{ üº¯ 4

íñ{ñ¯ò íõÉ®{ò ºz±¾º®zº²ó ÞµÉó“®{ò {z ÉóíóìnñÞÝÉ {z± ¾î¶‰ VÙØû^ñvt

4 3 3

- n PÃÄñ{ {zzÉc^Ó]a Pz üººý{Š= z4ºñ¯µ ²vwz{^ñ{{ñaý^‹ žÙÛ^

2 4

í^ z^ñ¾wÉÝ~Ë]a z üººý{ýº Éó{ò z~]û^ñvt ¯òÙÖ~; o ˆ^ñ¾w®~ z üºº:‰

3 4 4 4

VÙÚ]^qÉ{òüÖ. p P®{ z üººÉÝ~{ÙþÚ, p ˆÞü{ É üÞñµüº{ ¶] ¾ Qàz‰ VÙØ

4 2 3 3 3

Þgh ± { z{ñüÄ ûhñÃÅ, “ñ^ ñ®{¾z{òüÄ ¯òÙØ, p ˆQz¶ñ Éñ R{ ü¶^ WÉñ] ¾

2 3 3 2 3 3 3

Qàz‰ VÙØ'Qz¶'“± { z{ñüÄ ûhñÃÅ, P~˵ ²ÄÉóqc^ÒòüÄ Ypr]û^ñÑÒÄñ-

3 3

ºóÁ]ý^ºñüÄ, p ˆ± ¾î¶Éñ R{ µ-W^ü¶É-P] ¾Qàz‰ VÙØ '± ¾î¶'“± { z{ñüÄ

4 3 3 3 3 3 3

ûhñÃÅ, P®{ '± ¾î¶'“± { ®{ñܵ Pü¯^{zzÉc^þÒ Éhò]a¶ñý^ºñüÄ, p ˆWü^ñ

3 3 3 5

k {z{z3a3x°a3w¶ñ^ ïó{µ ûhñÃıü²ñ®{{ñ^òÃ, ±¾{ò³3z3{4Ü]a T²ñü{3ºµ

Wû{ÙÚ (P~ PcdÙ Rzºñ{ò3). k2, k 3 “ðüÄñ^{ñz²¾ðºµ (QØû²Á^ò Rzºñ{ò3).
k4 ÉÕØÉó]^üÉyµ - ü“ñãò±²ó]^üÉyµ. l T²ñü{3ºñ°²ñü{3ºñµ“µ PØ{òºótµ
²r Wû{ÙÚ, PÉÕýÖ± ²ó¾òz~]^ñpt^ò×¾ð (RÚò R®{ Rzºñ{ò3). l2 {zÞñ{4¯ñ-
{ò3^þÒʵ VÙÖ~ - ìüºñ{òâüqñ¶ñ{ò3^Ñ VÙÖ²r.

m ˆÄèw±¾¶ñx±4ºñµ ïó ÉÝ~ßz3{ò4:‰ VÙ^òÖ ®ºñºz{ñüÄ, ^ôÍ - ±¾¶ñwzý{

¯òâ^¾ð ã òz~, RÚòü¶Ã - P®{ ²¾¶üh{¯Üýqº ÄèwÉó㺱¾“ð ¯ zý{
P°É{ò3z~ ²¾óï¾ó]^ò×¾ð (RÚò T²ñݺÉÝ~ Rzºñ{ò3). n2 "P±3²4è: Éñʲ4è:"
R{òÉz "Þ¾ðɵ Éñ]ºµ ÞñÉ{4ñ¾wµ" VÙ^òÖ ®ºñºz{ñüÄ, ˆ{ü{3É ÉóíóìnñÞÝɉ
VÙØ PÉ{4ñ¾w^3¾ð±²4¶ñ^ ÉóÉèòz~ (PÃÄñ{ {zÉc^Ó]a Pz4üººý{ žÙÛ^
VÙÖ~). n, o ºz3Éñ, R{¾ÉÝ~Ë]a Pz4üººý{ {ìí®ºzÉñ{ò3^ÒñüÄ; ^ñ¾w-
É Ý ~ Ë ] a z 4ü º º ý { ' ~ ' “ ± 3{ 3z { ñ ü Ä . o º z 3É ñ , P Ã Ä ñ { { z É c ^ Ó ] a
Pz4üººý{žÙÛ^, í^3z^ñ¾wÉÝ~Ë]a z4üººý{ýº Éó{ò4z{ Éñ]ºµ Wû{ÙÚ
(^ñ¾w®~ z4üºº Rzºñ{ò3) VÙÜ{Ã. o ˆÝÊü¾É~³¯¾ðýÉühzºÉ{4ñ¾wÉñh^ñ:‰
VÙý^ºñüÄ, '~'“± 3 { 3 µ - PÉ{ 4ñ¾wÉñh^µ. p Þ¾ð É “ñ^ 2 ñ±¾zºº®ºñüº¯
Þñ¶ñ®ºÉóü“㮺ñüº¯ ^ 3 {òÞñ¶ñ®º®ºñüº¯ h Þ¾ð É üÉ{ 3ñ®{Éñ]ºñ¯ñµ
¯ñ¾ñºüw ²¾ðºÉÞñ¯µ Qï (P®{ z4üººÉÝ~{ÙþÚ Rzºñ{ò3). p2, p4, p3. p5 (Þü{3É)
VÙØ ~qc^ò (¯ñ¾ñºw Qàz) VÙܶÒ˵, ´¾ðÉ´¾ðɵ - Þñ¶ñ®º“±3{3¶ñ¹,
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ 277

ï ýÉ ¯ñ¾ñºw Qàz‰ VÙØ '¯ñ¾ñºw' “± { ÉñgºÛ^gûhñÃÅ ¯òÙÖ~; q QÛÃ,

3 3

²óÙþÚ, q ˆ¯ Þ®¯hñÞghò É WÉ ü^ÉÄ:‰ VÙص, q ˆ“µ³ ¾ñ^ñ“¶z üº z üºº:‰

2 2 3 3 4 4

VÙص Áz ¾ñ{ò ^Ó]a]^ñ¾wzɞµ z üººý{ʵ Éó{ò ºñ¯òÙÖü{: PýÉ ûh¹Éû{Ù?

3 3 4 4

VÙÚòÃ, - r Pɾð^þÒ Tz ü{ “òz~g ûhñÃÅÕüÖºñ^òǵ r “ùz {ò a wüºñ^ z{ñǵ

3 3 2 3 4 3 3

r Þù^ ±¾{ zÉz{ñǵ, PýÉʵ r Éóü“⺶ñÚ '¯ñ¾ñºw'“± { ÉñgºÙ²]^ÅüÄ

3 2 3 4 3 3

Tz{ü¾ñz{¾µ Éóü“㓱 3{ 3¶ñý^ºñüÄ ˆÞz 3± 3¾î¶ñz¶²ý{Ýz¾ºõ “ ò¾ß üºñ

¯ñ¾ñºüx]zºñ {{2ñ Ⱥñ]2ºñü{ñ ^3{òÞñµºÄ±3{4Éóãºñ¯®ºzÉü²3ñü{4ñììÉþÄ:…
¯òÝ~úñ{ò 4^¶z 3Éó{ô º µ PµÁ{µ {µ ³vq 3¾ô ü ^èwµ ±¾ñÂq 4“ð ¾ òº¶ñ“ð ¾ üº
ɯ^ò3ü¾: amüíñ{ò3{µ Þù®{3¾µ‰ (Þù.Ý{.16) VÙ^òÖ²rüº (±3¾î¶ Éñ) Rzºñ{ò3-
Éñ]ºñ¯®{¾µ - (Qz¶ñ Éñ) Rzºñ{ò 3 Éñ]ºµ P°Þ®ü{ 4 ºµ. Þgh 2± 3{ 3 µ -
Þz{ñüºñ^ò3Þ^IJ{3ñ¾ðz{2Éñh^{ºñ ±3Áï{3±3ÁïzÞñ{4ñ¾w¶ñý^ºñüÄ Pzý{
- "±3¾î¶ Éñ R{3µ" VÙØ Éóü“ãòz{~; P®{ '±3¾î¶'“±3{3žµ - ˆz3üÉ ±3¾î¶wô
ü É { ò 3 { È ü º ² ¾ m h ñ ² ¾ m h ‰ V Ù Ø í õ É É ñ h ^ ¶ ñ Ê µ , ˆ { Ý ¶ ñ ü { 3{ z 3± 3 ¾ î ¶
¯ñ¶Â²¶®¯mh íñºü{‰ (ž.T².1-1) VÙØ ±¾{4ñ¯Éñhòºñʵ, ‰±3¾î¶w: ±¾wɵ
a¾ðºñz‰ VÙØ üÉ{3Éñh^¶ñʵ RÁ]ý^ºñüÄ, Pzý{ ˆQz¶ñ Éñ R{ 3µ‰ VÙØ
Éóü“ãòz{~; P®{ 'Qz¶'“±3{3žµ - ˆQz¶ñ íõüÉ z4Áû{Ò ü{3üï Ýɲ4ñüÉ
²¾¶ñz¶¯ò … ºzü¯£¾ð]ü^£]3û¯Ò ¶û{Ò Éñü{±ºñz¶“±3{3: ±¾^ô¾ðz{ò{:‰ VÙØ Pü¯^
-²{3ñ¾ðz{2Éñh^¶ñý^ºñüÄ, ˆWü^ñï ýÉ ¯ñ¾ñºw Qàz‰ VÙØ Éóü“ãòz{~
VÙÖ²r.

q {qÝ{2“cý^ýº P°É{ò3]^ò×¾ð (QÛà Rzºñ{ò3). QÛà ²óÙþÚ - ¯ñ¾ñºwüÚ

^ñ¾w´ 4{ܵ z4üººÉÝ~˶ñÛà VÙÖ²r. q2 (º{3ñ {¶Ý{®¯ {ò3Éñ ¯ ¾ñz¾ò¾ð¯
Þ®¯ hñÞghò2É WÉ ü^ÉÄ:) Pݺñ¾ðz{2: - º{3ñ {¶ Qàz, {z - {{3ñ, ¯ {ò3Éñ ¯ h
¾ñz¾ò: ¯ h Þgh ¯ h PÞ{3²ó, ü^ÉÄ: “òÉ WÉ Qàz R{ò. Pz¾, Þ{3Þgh2±3û{ 3Ò
¯ñ¶Â²Éó“òâqhò{3hòz²û¾Ò. q3 (“µ³4¾ñ^ñ“¶z4üº z4üºº R{ò) Pz¾, 'Q^ñ“'“±3{3µ
²¾¶ñz¶Éñh^¶ñ¹, {{3®{¾ðºñ¶ó{ºñ Áz 3¾Ù z4üººÙ VÙØ ´¾ðɲèòîÁ{3ºµ.
r ²¾òïñ¾µ (Pɾð^þÒ Rzºñ{ò 3). ¾ñz 3{ 4ñ®ü{ ~, Q^ñ“: - îÁ{ 3ºñ^ñ“:, {®¶z4üº,
“µ Pݶñz ²4É{ò R{ò ÈÊz²zzºñ “µ³4: - Þù^2±¾{3: ²¾¶ñz¶ñ z4üºº Rzº¾ðz{2:.
r (Pɾð^þÒ Tz3ü{3“òz~g ûhñÃÅÕüÖ Q^òǵ) VÙÖ 'P²ó'“±3{3z{ñüÄ - Ýɲèz-
{ñà Pɾð^þÒ Tz3ü{3“òz~g ûhñÃÄ]bqñû{Ùý^. VcdüÚûºÙÚòÃ; ˆ¯ñ¾ñºxz
±3¾î¶ñ íñºü{ ¯ñ¾ñºxz3Áz3ü¾ñ íñºü{‰, ˆz¾ðºè“ð“úIJñwò: ³Áüãñ íñºü{‰
- VÙØ - ÝÁìºzɞµ, ˆ¯ ±3¾î¶ñ ü¯“ñ¯:‰ VÙØ - ĺžµ ûhñÃÇý^ºñüÄ,
ˆ“òÉ WÉ ü^ÉÄ:‰ VÙØ - ^ñ¾wzɵ bqñ~. “{²{ 2z{òüÄ Pâq¸¾ð z {ò-
±3¾ñî¶wz{òüÄ, ˆ´ 4{ñ¯ñµ ²{òÝÞµÉzÞ¾ Tãß ü¾ü{ñ£ßmhz ÞµÉzÞü¾
a¶ñü¾ñíñº{ üÞñü¾ñ{ô3z {µ ±¾íñ²{ò: P± 3¾Éõz a¶ñ¾ ^òµ ü¾ñ{ò3ãò ºgg2¾¶ñz-
{²üÞñ{ò4íñü{ñ£à{ò üÞñ±3¾Éõz P¯²ï{²ñ±¶ñ Éñ Pïµ P¯ñïó{¯ñ¶ñ ¯ñ¶
ü¶ ü{4ïó ²ñ±¶ü¯ñ P²ïzºñ R{ò {µ ±¾íñ²{ò: P±3¾Éõz Áz3ü¾ñ߉ Rzºñ{ò3ºñüÄ
h~¾ð ž ^ 2ÝÁâqzÉñ¯²ï{²ñ±¶zÉ{z 3{ 3z{Þµìnñ¸¾ð z ºâq^zÉ^{ 2¯z{ñüÄ
T²ñݺzɵ bqñ~. QÛÃ, ˆ± 3¾î¶ÉóâyÁz 3ü¾®z 3¾ñÝü{ Þ¾ð ü É Þµ±¾-
Þúº®ü{‰ (P.“ò^2ñ.) VÙØ - ÉóâyË]aµ ÝÁìºzÉñ{ò3^Ñ ûhñÃÇ^òÖü{ VÙÚ;
R~ - P°Éñ{3²¶ñý^ºñüÄ, ˆPíñº¶ñ¯:‰ ˆ²ó{ñ ³zü¾w‰ (ºíù.^ñq2.3-9-55)
Rzºñ{ò3±¾ñ²^Éñ]ºñ°a3w¶ñ^, P^¾ð¶üï~^züɯ˵, P{z²2Äñ¾ðz{2züɯ˵
ÉóÄèw¶ñÚ ÝüÉgh2ñ]Á{ñíïzÝɲ4ñɲ4^3É{3É{ñ¾²¾µ. R±²rºñ^òÅüÖ
ˆ{ݺ {ô4¾ñ:‰, ˆ¯ñüÉ{3Éóz‰ (ºíù.^ñq2. 3-9-55) Rzºñ{ò3 ühÁÉ~. Áz3¾ñ{ò3^Ó]a
Sz3Á“±¾ñ²^Éñ]ºc^ÒòÃÄñý¶ºñüÄ, í®¶µ ^¾ð¶¯ò²3®{4¯µ. r2, r3 (Þù^2±¾{3zÉ)
²a 3wüºñ^ 3(z{ñǵ) VÙØ bptÉ~. r4 (Éóü“⺶ñÚ) Áz 3¾±¾^ñ¾òzüɯ
278 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ

ûhÙØ ühÁµ. s '“µ³ ','“òÉñ{ò '“± { c^þÒ '¯ñ¾ñºw'“± { ÉñgºÜ]a Éóü“ãw¶ñ]^ò

3 3 3 3 3 3

üºñíóz{üÉñ²ñ{ò, R®'¯ñ¾ñºw'“± { zý{ “µ³ “òÉñ{ò “± { ÉñgºÛÚÉÜ]a

3 3 3 3 3 3

Éóü“ãw¶ñ]^òÛüÄñ? VÙÚòÃ, - t a wüºñ^ z{ñüÄ PÉÕýÖ Rcü^ üh¾ð]^Äñµ;

3 3

t R~ t üºñ^ Âr { ^ñ¾wRtaÖó}ºñý^ºñüÄ, Ⱥ]zº®{¾z{òà üh¾ð]^ûÉñvx~.

2 3 3 4

u hòľð]ü^ ¯ñ¶ü{ º¶ñ¹ ȺÉÝz{ò {¶ñºóÁ]^òÖÉÕýÖ üÉüÖ hòľð ²]^ÅüÄ û^ñtü²ñ¹g

4 2

üh¾ð]aµ²rûºcdüÚ? VÙÚòÃ; v R®z ¾±¾ñx^ñ““± { c^ÒñÚýÉ - PÈüÉñ¾ÒÉóÃ

3 3 3

²¾ðºÉߺñü{, Þñèñz Éñgºz{òüÄ ûhÙØ ²¾ðºÉߺñ¯òÙÖ{òüÖ. w R±ü²ñ~, R®z ¾Ù 3

VÙ×Ã, R“ð “ ± { µ - RÈÉñ]^ÛÚ R®z ¾ÚòÄÙÖóüº Þ¾ð ü ɓð É ¾Ù ²]^ÅüÄ

3 3 3

²¾ðºÉß]^ò×±ü²ñüÄʵ, x '±¾ñw'“± { µ - ²mhÈÁz{ò±¾ñwc^ÒòÄÙÖó]ü^ ±¾ñw-

3 3

´ {ÛÚÉÙ²]^ÅüÄ É¾ðz{ò]^ò×±ü²ñüÄʵ, y 'Q^ñ“'“± { µ - ´ {ñ^ñ“¶ñz¾z{ò-

4 3 3 4

ÄÙÖó]ü^ PÉÚÒ˵ ^ñpt^ò×±ü²ñüÄʵ, “µ³ “òÉñ{ò “± { c^Óµ Þ¾ðüɓðɾ٠3 3 3 3

²]^ÅüÄ ²¾ðºÉßz{ÃÄ{ò¾ñ~. z RÚòz{ñÙ ±¾^ñ¾Éñhò“± { c^Ñ ±¾^ñ¾ò²¾ðº®{- 3 3

Éóü“⺶ñÚ VÙÖ²r. s ^ôÍ (ûhñÃÅÕüÖºñ^òǵ VÙØ) P®ÉñÁîºÉñ{3¶ñý^-

ºñüÄ ±¾{ 4ñ¯¶ñÚ Pɺɓ]zºñ Pz3Éñ¾^² 4^3Éz²¾zɲèz{òüÄ “c^ò]^ò×¾ð
(“µ³4“òÉñ{ò3 Rzºñ{ò3). t (a3wüºñ^3z{ñüÄ PÉÕýÖ) VÙÖ Éñ]ºz~]a {ñz²¾ðºµ
- “µ³4“òÉñ{ò3“±3{3c^Ñ - ˆ“µ³4ÝÝɺµ´4¾ðz3Áïów:‰ VÙص, ˆ“òɵ ^¾ð¶ñÝ~‰,
ˆ“òüÉñÝ~ ü{ ²®{2ñ:‰ VÙص P®º{2ñßz3{4±¾üºñ^3¶ñý^ºñüÄ, Ⱥ]zº®{¾z-
{òüÄ üh¾ð]^Äñµ; '¯ñ¾ñºw'“±3{3µ P¯®º{2ñßz3{4±¾üºñ^3¶ñý^ºñüÄ, Ⱥ]zº®{-
¾z{òüÄ üh¾ð]^ûÉñvx~ VÙØ. t 2 R~ VÙÖ~ - '¯ñ¾ñºw'“±3{3zý{. Rz{ñà -
ˆÂr4¾ðïóüºñ^3¶²ï¾{ò‰ VÙ^òÖ ®ºñºz{ñüÄ, ü^3ñ²c^íñ{ò3“±3{3c^þÒ±ü²ñüÄ
üºñ^3Âr4ºñÚ '¯ñ¾ñºw' “±3{3ñ°a3wµ, ü^ÉÄûºÒ^ò3^c^ÒñÚ “µ³4“òÉñ{ò3-
“±3{3c^Ñ ¯ò¾ðÉñîºc^Ñ VÙÖ²r. t3 (üºñ^3Âr4ºñý^ºñüÄ R{ò) Pz¾ É]{Ⱥµ
Þ¾ðɵ Þ¶®Éºñ{ò 4^¾w²4ñâºÈºñ]2ºñü¯ “ðÁ{±¾^ñ“ò^ñhñ¾ðýº: ±¾²mhò{µ.
QÛÃ, “µ³4“òÉñ{ò3“±3{3c^Óµ üºñ^3Âq4c^ÒòüÖûºÙÚòÃ; PýÉ - Þñ{4ñ¾w-
üºñ^ 3Âr 4ºñ¹, '¯ñ¾ñºw'“± 3{3µ - PÞñ{ 4ñ¾wüºñ^3Âr 4ºñý^ºñüÄ, Rzý{
Ⱥ]zº®{¾z{òüÄ üh¾ð]^±ü²ñ^ñ~ VÙ^òÖ “c^ñ²¾óïñ¾žµ ÉóÉèò{µ. u R±²r-
ºÙÖó]ü^ ±¾ßz3{ò4±¾ñk¾ð º zý{ºópt “µ³ 4“òÉñ{ò 3“± 3{3c^þÒ - PÈÉɾð ] ü^
Éñh^µ VÙØ û^ñÑÓ¶ÒÉóÃ, ±¾{ò² 3®z 4ºñ¯òâq±¾Þmí¯µ ²vyÉñ¾ñ^,
{z²èzý{ T²üè²ó]^ò×¾ð (hòľð]ü^ Rzºñ{ò3); v ²¾óï¾ò]^ò×¾ð (R®z3¾ Rzºñ{ò3).
w ŠR®z3ü¾ñ ¶ñºñ²ó 4: ³Á² Sº{ R{ò‹ R®z 3¾: - ²¾ý¶“ð É ¾ð º Éó“òâq: ²¾¶ñz¶ñ.
ˆR{ò3 - ²¾ý¶“ðɾðüº‰ R{ò ïó {4ñ~:; ¶ñºñ²ó4: - ±¾]Á{òÉó^ñý¾:, ³Á²: - ¯ñ¯ñ-
“¾ô¾:. Sºü{ - ühâq{ Rzº¾ðz{2:. x ˆÞ¾ðÉñwò ï Éñ R¶ñ¯ò ´4{ñ¯ò ±¾ñwü¶Éñ-
²ó4ÞµÉó“®{ò ±¾ñw¶±4Êìíóïü{‰ VÙ^òÖ '±¾ñw'“±3{3µ - ˆÞ T ±¾ñwݺ
±¾ñw:‰ VÙØ ±¾ñwݺñ²ó Q{ 4ñ¾´4{ÛÚ ²¾¶ñz¶ñÉóÙ²]^ÅüÄ ²¾ðºÉßz{-
{òüÖ. y ˆÞ¾ðÉñwò ï Éñ R¶ñ¯ò ´4{ñ¯ò Q^ñ“ñü{ 3É Þžz²z3º®ü{ Q^ñ“µ
±¾zºÝ{µº®{ò‰ (h2ñ.T.1-9) VÙ^òÖ 'Q^ñ“'“±3{3žµ - Q - Þ¶®{ñz, ^ñ“{ Rzºñ-
^ñ“: VÙØû^ñvt, ¯ò¾{ò“ºü{üíñ²± 3¾î¶z{òÙ²]^ÅüÄ ²¾ð º Éßz{{òüÖ
VÙÖ²r.

w, x, y {ü{3É
Éó“{3º® Þñz4üº¯ üºñíº{ò (R±ü²ñ~ R{ò). w R±ü²ñ~ - ^ñ¾wÉñ]º-
Éóhñ¾{3“ñºñµ. Rz{ñà - R®z3¾ñ{ò3“±3{3c^Ñ - ÝÁìºzÉ^¾ð¶É“ðºzÉÊ]{{ºñ
Püºñ]3º¾ñÚ ±¾ßz3ü{4®z3¾ñ{ò3²¾ðºÉÞñºó^Ñ PÃÄñ{ñ±ü²ñüÄ, ±¾ßz3{4ñ¾ðz-
{2ñ£üºñ]3º“ðÁ{òÝ{2c^Òñý^ºñüÄ,“µ³4“òÉñ{ò3“±3{3c^Óµ - Áz3¾ñ{ò3Éñh^c^-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ 279

ÝÉñ¾ðz{ ñ²ó { ñ¯µ ²vw]^qÉ{ñý^ºñǵ, ±¾^ñ¾òºñÚÉÙ²]^ÅüÄ ²¾ðºÉßz{ÙÖó

2 4 4

¯òÃÄñ~. a RÚò, a ˆ{ü{ñ º~ z{¾{¾µ‰ VÙØ û^ñvt ûhñÃÇ^òÖÉóqz{òÕ ûh¹Éû{Ù?

2 3

VÙÚòÃ:- ^ôüÎ Þ¾ðüɓðɾþÚ '³Áã'“± { ÉñgºÛ^g ûhñÃÅ, RÚò Tz{¾{¾µ‚

3 3

VÙܵü²ñ~ ³Áüãñz{¶ûÚÙÖ{ñ¶z{þÚ. P~]a PrûºÙ? VÙÚòÃ, ˆºÝ¶ñz ²¾µ

¯ñ²¾¶Ý{ò ^òmhòz‰ VÙØ Z{òýÉz~, P~]aü¶üÄ ûºñÙØvt^ñv VÙܵü²ñ~,
ÒÙÖó]ü^ ²4^3Éz3Éñh^c^Ñ VÙÖ{ñºóÕØ. z Éóü“ãüw ¶ñ´4z, Þñ¶ñ®üº¯ Þ¾ðüÉ
“±3{3ñ: ±¾^ñ¾ò²¾ðº®{ÝÉñ¾ðz{2ñ²ó4{4ñºó¯ Rzº²ó4±¾ñüºw Qï (RÚòz{ñÙ R{ò).
º z 3 É ñ , ü ^ É Ä µ “ µ ³ 4 “ ò É ñ { ò 3“ ± 3{ 3 c ^ Ñ “ ð Á { c ^ Ò ñ Û Ã û º Ò ^ ò 3 ^ ¶ ñ ^
² 4^ 3 Éz²¾ð º ®{¶ñ^Äñµ; T¶ñ²{òzÉñ{ò 3ºñÚ PÞñ{ 4ñ¾whòî¯“ð ¾ Éwz{òÃ
¯ò¾ðÉñïµ V±²rûºÙÚ (RÚòz{ñÙ Rzºñ{ò3). ˆz¾ò“ô¾ðãñwµ zÉñâp¾¶ï¯µ
PÁ®ž^2ñ®üº{ô® ÞñÄñÈÁü^±4º: ±¾ñºgh2µ‰ (û^Ò.T.) Rzºñ{ò3Éz ¯ò¾ðÉñï R{ò
²4ñÉ:.

a Pü{2ñz{ô¾w
ð ±3¾î¶Éñ{3µ ¯ò¾Ýº{ò (RÚò R{ò). a2 ŠüÉ{3ñïü¶{µ ³Áãµ ¶ïñ®{µ…
Q{ò3zºÉ¾ðwµ {¶Þ:²¾Ý{ñz … {ü¶Éµ Éó{ò3zÉñ P{òµÁzÊü¶{ò … ¯ñ®º: ²®{2ñ
Éóz3ºü{º¯ñº … ºÝ¶ñz ²¾µ ¯ñ²¾¶Ý{ò ^òmhòz ºÝ¶ñ®¯ñwôüºñ ¯ìºñüºñÝ{ò
^“ðhòz … ÈÁè RÉ Ý{±3ü{4ñ {ò3Éó {òâq2züº^Ýü{ü¯{ 3µ ´¾ðwµ ³Áüãw
Þ¾ðɵ … {ü{ñ º~3z{¾{¾µ {{3²¶¯ñ¶ºµ … º W{z3Éó~3¾µÁ{ñÝü{ ²4É®{ò
Pü{2{ü¾ ~3:^2ü¶Éñ²óº®{ò … Þ¾ðÉñ¯¯“òü¾ñ]3¾ôÉÝÞ¾ðÉ´4{a3ïñ“º: … Þ¾ðÉȺñ²õ
h ²4^3Éñ® {ݶñz Þ¾ðÉ^3{“ð“òÉ: … ‹ (“ðüÉ.T.3) P{òµÁzÊü¶{ò - µÁzʵ Pzüº{ò;
P{ò]¾¶ó]aµ. ºÝ¶ñ{3²¾µ ^òmhòz ²¾µ ¯ñÝ{ò, {z P²µ - ±¾ñ]Á{Éó]3¾ï¾ïó{µ.
Wü{¯ - ˆ¯ {zÞ¶“ð h ñ± 4 º{ò 4^“ð h z 3Á“ð º ü{‰ (“ð ü É.T.6) RzºÝº P¾ð z { 2:
±¾zº²ó 4ìnñºü{. Pwô º :, ìºñº R{ò - Åc^ 3Ⱥzºº“ð h 2ñ®{ 3Þ:; Pwô º ñ®
ìºñºñµ“ð h ^“ð h ò®¯ñÝ{ò Rzº¾ð z { 2:. ˆPüx¾wô º ñ®‰ RzºÝº P¾ð z { 2: ±¾zº-
²ó 4 ìnñºü{. ÈÁè RÉ Ý{± 3 { 4: - Q¯®{ 3²ñ¾É“ð º z{ñüÄ ÈÁèµü²ñüÄ
Ý{±3{4ÛºóÁ]aµ. Ý{±3{4: - ²¾ò´¾ðw:. {ò3Éó - ²¾¶ñ^ñü“. W^: - ²¾¶ñz¶ñ, {òâq2{ò.
ü{¯ ³Áüãw Þ¾ðɵ ´¾ðwµ Rzºü¯¯ - ˆ³Áã WüÉ{3µ Þ¾ðɵ‰ RzºÝºñ¾ðz{2:
±¾zº²ó4ìnñºü{. {{: - ´¾ðüÉñ]{ñü{3É üïü{ñ:, Tz{¾{¾µ - Þ¾ðüÉñz]Áâqµ,
º{ò 3{ò - ´¾ð ü Éñ]{ WÉ ³Áüãñ°øz 3ºü{, Åc^ 3Ⱥzºº“ð h 2ñ®{ 3Þ:; P²µ -
±¾ñ]Á{²¾ïó{µ, P¯ñ¶ºµ - Ⱥñ{ò4¾ïó{µ, º W{~ 3z{¾{¾züɯ Éó~3:, ü{
PµÁ{ñ ² 4 É®{ôzº¾ðz{ 2 :; P{ 2 , R{ü¾ - Tz{¾{¾züɯ ìnñ¯¶óÃÄñ{ɾð,
~3:^2ü¶Éñ²óº®{ò - ~3:^2zý{ºýqɾð^Ñ. Þ¾ðÉñ¯¯“òü¾ñ]3¾ôÉ Rzºñ{ò3Éñ]º¶²ó
- ˆÞïݾ“ô¾ðãñ ³Áã:‰, ˆa3ïñµ ±¾ÉóâûqÒ ²¾ü¶ ²¾ñ¾ðz2üº‰, ˆüºñ üÉ{3 ¯òïó{µ
a 3ïñºñµ‰, ˆP®{:±¾Éó“ð º {zÞ¾ð É µ‰ Rzºñz 3ýº^ñ¾ð z2ºñz, ³ÁãÉóãºü¶É.
Þ¾ðÉ^3{“ð“òÉ Rzººµ '“òÉ'“±3{3: - ±¾ñ^¾wò^“òɓ±3{3ñ¯ñµ ¶ñc^3úñ²ó4±¾ñ-
ºó^zÉü¶É { 3¾ð“º{ò; Þ¾ðÉ^3{züÉ²ó ² 4^3Égh2±3{3ÉñgºzÉñz ¯ò¾ðü{3ñã R{ò ïó
{ݺñ¾ðz{2:; P®º{2ñ, Þ¾ðÉȺñ²óÞ¾ðÉ^3{“±3{3üºñ: ³¯Á]{ò±¾Þc^3ñz. ˆº{2ñ
h¾ð¶É{ 3ñ^ñ“µ üÉâqºó⺮{ò ¶ñ¯Éñ: … {{2ñ “òɵ PÉóìnñº ~3:^2ݺñ®ü{ñ
² 4Éóâº{ò‰ (“ð ü É 3) Rzºñz 3º²ó - ˆ¯ñ®º:²®{ 2 ñ:‰ Rzºü¯¯ X^ñ¾ð z 2 ºñz,
³ÁãÉóãºü¶É. Wɵ ¾ñz 3{ 4ñ®ü{ Ý{ò 2 ü{; ´¾ð É ²üè, {{: VÙÖ~]a -
´¾ðüÉñ]{³ÁãþÚ ²¾ñ¶¾ð“ò]^òÖ~ VÙØ ÉóÉèòz~ “c^ò]^ò×¾ð ({ü{ñ º~3z{¾{¾µ
Rzºñ{ò3). Tz{¾{¾¶ñÚ ÉÝ~ - Áz3¾Ù VÙØ ^Áz~. ˆ{ݶñz Þ¾ðÉ^3{“ð“òÉ:‰
VÙص, ˆº{2ñ h¾ð¶Éz‰ Rzºñ{ò3 VÙص, ˆºÝ¶ñz ²¾µ ¯ñ²¾µ‰ VÙ^òÖ “ðÁ{ò]a
P¯®{¾z{òüÄ ±¾{ò²ñ{ò3]ý^ºñüÄ, Tz{¾{¾û¶ÙØ - Áz3¾þÚgûhñÃÇ^òÖ~ VÙØ
“c^ñîÁ{ 3ºµ. b Z{ñ{ÉÙ Éñ¾ðzý{ûºÙÖ~ - ˆºÝ¶ñz²¾µ ¯ñ²¾¶Ý{ò ^òmhòz‰
VÙ^òÖ ´¾ðÉÉñ]ºzý{ PÖóºñ{ÉÙÉñ¾ðzý{ VÙÖ²r.
280
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ

PìnÛ¹g ûhñÃǶz{þÚ; ž{ÅüÄ b Z{ñ{ÉÙ Éñ¾ð z ý{ºñ¶z{þÚ. c ˆ{ݶó®

º{ ®{Ý{~ ²ñß{Ⱥµ‰ VÙ^òÖ~ - üÉû×ÙØ T²ñݺû¶Ù^òÖ{ÃÄ, PÉÙ{ÙüÛ²ñ{ò
3 3

PÉÙ a wc^Óµ T²ñݺû¶ÙÖ~. d RÚòz{ñÙ, í^ z^ñ¾wÉÝ~Éñ¹]û^ñvt

3 3

T²ñݺ¶ñÉ~ VÙØû¶ñ]^ Tvqñ^üÉy¶óüÖ; P{òà ޵ïñ¾z{òà ˆWü^ñ ï ýÉ

¯ñ¾ñºw Qàz‰ VÙØ '¯ñ¾ñºw'“± { ÉñgºûÛÁÉÜü¶ TÒÛ^g ûhñÃÅ, ˆ¯ ± ¾î¶ñ
3 3 3

c ({ݶó®º{ 3 ®{: Rzºñ{ò 3 ) ˆ{ 3 ï¾µ Éó²ñ±¶µ ²¾üÉ“ð ¶ ´ 4 {µ ºz³vq 3 ¾ô ^ µ

³¾¶z4ºÞµÝ{2µ … {z¾ñ²ó {3î¾µ ^3^3¯µ Éóü“ñ^Ý{Ý¶ó® º{3®{Ý{~3²ñÞò{Ⱥµ‰
Rzºz¾, {z¾ñ²ó { 3î¾µ R{ò - ´¾ðɵ ²¾¶ñz¶ñ¯¶²ó4{4ñº, {Ý¶ó® º{ 3®{Ý{~ 3²ñ-
Þò{Ⱥµ R{ò - {{3®{¾ðºñ¶ózüɯ {zzÉñ®{¾ž²ñݺ{ºñ Éó{ô4ºü{; {z{zzÉñ®{¾µ
^ò¶ó{ò Pü²èñºñµ, ˆº: ²¾ÝÞ ¶üï“ðɾ:‰ RzÊz{¾Éñ]üº Éóü“ãxz, Áz3¾
WÉ R{ò ´¾ðɲèòüx²ó 4±¾ñº:.

¾ñz3{4ñ®ü{ ~, {3ï¾µ - Pò{¾µ, Éó²ñ±¶µ - Éó^3{^öãµ, ²¾üɓ𶴠4{µ -

ɾòâq2]3Áï´4{µ, ³¾¶z4ºÞµÝ{2µ - “¾ô¾¶z4ºÉ¾ðz{ò, ºz³vq3¾ô^µ - îÁ{3ºñ-
^ñ“:; {z¾ñ²ó {3î¾µ - îÁ{3ºñ^ñ“ñ{3²ó Þú綴4{µ, ^3^3¯µ - '²¾¶ñ^ñ“'“±3{3-
Éñgºµ ²¾µ ±3¾î¶; ²¾¶ñ^ñ“Éz Ýɺµ±¾^ñ“¶ó{ò Éñ; Éóü“ñ^: - ü“ñ^¾ïó{µ;
³ÃÅc^3¯ò¾ðzü{3““ðh2ñ®{3Þ:; {ݶó® - '²¾¶ñ^ñ“'“±3{3Éñgüº ±3¾î¶wò, P®{:,
ºz - P²ï{²ñ±¶zÉñ{ò3a3wíñ{¶Ý{ò, {~3²ñß{Ⱥµ Rzº¾ðz{2:. ˆ{ݶó®º{3®{:‰
RzÊ]ü{ - ²¾¶ñz¶¯òâq 2a 3 wÉñhòzɵ ^{ 2 µ R{òühz; W{zÞ¶ñ¯ñ¾ð z { 2^-
h2ñ®ü{ 3ñ]3º“ðÁû{Ò, ˆ{3ïü¾ñݶ󮯮{¾ Q^ñ“Ý{ݶó®º{ 3®{Ý {{3®üÉâq-
Ⱥµ‰ RzÊ]zÉñ, ˆ^òµ {{ 3z¾ Éóz 3ºü{‰ R{ò ±¾“ð ¯ ´¾ð É ^µ ˆ{ݶó® ^ñ¶ñÝ-
Þ¶ñïó{ñ:‰ R{ò Éóü“ãxz. ^ñµº®{ R{ò ^ñ¶ñ: - ^úñwa3x:. {ñü¯É a3x®,
ˆWã Qz¶ñ P²ï{²ñ±¶ñ Éóíü¾ñ ÉóµÁzʾðÉóü“ñü^ñ£Éóíó^4züÞñ£²ó²ñÞÝ-
Þzº^ñ¶ÝÞzºÞc^ò:‰ R{ò Éó²4ìº T]zÉñ, ˆP{2 º Rï Qz¶ñ¯¶°Éóz3º
Ⱦí®{ò W{ñµ“ðh Þzºñ® ^ñ¶ñ® ü{ãñµ Þ¾ðüÉå üÄñü^å ^ñ¶hñü¾ñ ²4É{ò‰
R{ò - Qz¶ü¯ñ a3x¯ñmh T²ñݺzɵ, {~3²ñÞ¯²2Ämh T]{µ. ü¶üÄ ˆº: ²¾ÝÞ
¶üï“ðɾ:‰ VÙØ - '¶üï“ðɾ'“±3{3ÉñgºþÚ, P^ñ¾ÉñgºÛ^g ûhñÃÇý^ºñüÄ,
¶üï“ð É ¾ûÚÙÖ~µ - Þ¾ð ü ɓð É ¾þÚüº VÙص ²¾óïñ¾µ ^vtû^ñÑÉ~.
RÈÉóqz{òüÄ - ˆ^Ýzɵ {zÉÉó{3ݶó ÉÝ~ ²¾¶µ ^óµ{¾ðïó Éóây: ^{ 2µ
{züÉ{ 3µ²¾ý{z{ò¾ô º ^ž^ 2 z¾¹º®{Þ®{ 3 ¾ð “ ¯ñz … P®ºñÝ{¾ð ï ó ^ò 3¾: ^{ 2 µ
a3wɓñz Pz¾ñï Áz3¾: ^{2µ {z3z3Áâpºñ ^{2µ Tz3²4É®{ò PÉ{¾{ò P®ºz^{2µ
¯ôº{ñµ‰ ({zzÉÞñ¾µ) R{ò ^mh¯ íóìnñÞùµ±¾{ò ɾ{3a3Á²ó4Á]ü{ñºµ “ðüÄñü^ñ
ÉóÉèò{:. <z¾¹º®{Þ®{3¾ð“¯ñz R{ò> Pz¾ - ˆ¯ñ¾ñºw²¾µ ± 3¾î¶‰ Rzºñ¾±4º,
ˆÈºñ±º ¯ñ¾ñºwÝÝ{ò 2{:‰ RzüºÉ¶®{µP°Þ®ü{4ºµ. <P®ºñ ^ò3¾: ^{2µ R{ò>
ˆ“òÉ WÉ ü^ÉÄ:‰, ˆ“µ³4¾ñ^ñ“¶z4üº z4üºº:‰ Rzºñ{ò 3^ó3¾: ^{ 2µ Rzº¾ðz{2:. Pz¾
- ²¾{zÉÉóãüº. Áz3¾: ˆ¯ñ®º: ^“ðhò®¶zü{ñ Ⱥ{ò¾ò]{:‰ R{ò ^{2µ Qï. <{z3-
z3Áâpºñ> ˆüÞñ®{¾ñ{3®{¾µ ±¾ñÉó“z‰ R{ò ²¾¶ñz¶z3Áâpºñ Rzº¾ðz{2:. ˆ±3¾î¶-
ÉóâyÁz3ü¾®z3¾ñÝü{ Þ¾ðüÉ Þµ±¾Þúº®ü{‰ R{ò ^{2µ Tz3²4É{ò. ˆPíñº¶ñü¯ñ
²3ïù{4ñ Éóíñºü{‰ R{ò - Rgh2ºñ PÉ{¾{ò Rzº¾ðz{2:. <P®ºz^{2µ> ˆ{ü{ñ º~3z{¾-
{¾µ‰, ˆ{Ý¶ó® º{ 3®{Ý{~ 3²ñß{Ⱥµ‰ R{ò W{z^{ 2µ. <¯ô º {ñµ> ´¾ð ü Éñ]{-
“ðÁzº®{¾ñÉóü¾ñü{4¯ ¯ôº{ñµ Rzº¾ðz{2:. ºz3Éñ, ˆïó¾vº^3¾ð±²4Ý޶ɾðz{{ñ]3ü¾
´4{ݺ íñ{: ²{òü¾^ Qàz‰ R{ò ^{2µ. <¯ôº{ñµ> ïó{¾¶wôº^3¾ð±²4 R{ò a3w-
üºñ^3ñz ¯ôº{ñµ Rzº¾ðz{2:. P{2Éñ, ³z¾ñ¾ðz{ò2züɯ Áz3¾ñ“ð¾ºwµ, ˆ¶¾ðzüºñ ´4zÉñ
²4Éñü¯É ¶ñµ Q¾ñ{4º ü^“ɉ R{ò ü{ý¯É ±¾ñ¾ðz{ò2{zÉñz R{ò ¯ôº{ñµ Rzº¾ðz{2:.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 YÙØ®ü{˵ ±¾üɓµ 281

ü¯“ñ¯:‰ VÙØ - Pɾð^þÒ RÃþĺñ^gûhñÃÅÕÖóüÖ. e RÚò e PÃÄñ{ñ¾òà Pɾð^Ó]a

2

Z¾ð Tz^¾ðãžvüqñ? VÙØ “c^òºñý¶]a, ˆü¯ü¶ z ºñÉñ±Á{ò Éõ ¯ ¯èz¾ñwò‰

3 2

VÙØ PÉÕü×ûqñ]^ Rɾð^þÒʵ Þ¶ñ¯ñ{ò ^¾òz~ Éót^òÖ~. f ÝÁârºóǵ, f ˆ¯Ùý¶±

4 2

³Úòvwò ¯ñٞ^þÚ±²vwò‰ VÙØ f YÁ¯ô¾ñ^ Þ¶ñ¯ñ{ò ^¾òz{òüÖ ^òq]^òÖ~.

3 4

gQ^, R±²r^ÒñüÄ R{¾ü{ Éý{^Ѳ]^ÇvqñÚ ²¾zɓcý^ýººØz~, g Þ¾ðÉݶñz

3 2

²¾Û¹, g Þ¾ðÉݾâqñÉñ¹, g Þ¶Ý{^úñwa xz¶^Û¹, g Þ¾ðɾè^Û¹, g

3 4 3 5 6

Þ¾ðÉñ®{¾ðºñ¶óºñ¹, g '¯ñ¾ñºw'“± { ÉñgºÛÚ Þ¾ðüɓðɾÙ, g {Ùû²Áý¶^ûÒÃÄñ-

7 3 3 8

ÉÕü×tc bq] ^vy]a Éó㺶ñµ²r {òÁ¯^¾òºóüÄ É®~ Þ®¯òïó{ÛÛÙ; PÉþÚ

Q“ð¾ºóz~ VÃÄñÁµ ]Á{ñ¾ðz{ ¾ñ¹± ü²ñcü^ñÑ VÙØ PÁÒògûh¹^ò×¾ð.
2

d, e ³¯“ð h R{¾ñ²¾zÉ´¾ð É ^µ ² 4^ 3Éz²¾züÉ üï~z¾ºµ { 3¾ð “ º{ò (RÚòz{ñÙ

í^ 3z^ñ¾wÉÝ~Éñ¹]û^ñvt Rzºñ{ò 3 ). e 2 PÃÄñ{ñ¾òà - R{¾ñü²èºñ.
f ± 3¾î¶ñýÉ Püh{¯zü{ñûqñ]^ Þ¶ñ¯ñ{ò 4^¾ò]^Äñü¶ñûÉÙÚ (ÝÁârºóǵ
Rzºñ{ò3). f 2 (¯Ùý¶ Rzºñ{ò3) ¯Ùý¶±³Úà = Þ¶õhô¯íĵ. f3 YÁ ¯ô¾ñ^ = W^²-
¶ñ^. d, e ºz 3Éñ, VÃÄñµ ûhñÙÛǵ “òÉñ{ò 3^ñ¾wzɵ ±¾¶ñx®{¾±¾{ò-
²®¯¶ñºóÁ]^, “òÉñ{ò3“±3{3c^Óµ a3wüºñ^3z{ñǵ ±¾^ñ¾ò²¾ðº®{ñ²ó4{4ñº^-
zÉz{ñǵ ²¾¶ñz¶²¾µ VÙØ R±²r Q] 3¾ïóz~ PÁÒògûh¹ý^]a üï~
Wû{ÙÚ (RÚòz{ñÙ Rzºñ{ò3).

g R±²r Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºñüÄ ûhñÃÇ^òÖ ²¾zɯò¾ðwºz~]a T²²ñ{3^¶ñÚ

±¾¶ñüx²²z{ò^þÒ { 3¾ð “ ò±²óz{ P¯®{¾µ, Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎóºñà ûhñÃÇ^òÖ
±¾ü¶ºzý{z û{ñaz{ÁÒògûh¹^ò×¾ð (Q^ R±²r^ÒñüÄ Rzºñ{ò3). ^ñ¾wzÉ-
´¾ð É ^µ ²¾züÉñ²ü{ 3ü“¯ - ^ñ¾wÉñ]º±¾]¾òººñ ²¾züÉñ²ü{ 3“ÝÞúgºü{.
Tz{ô¾ðw±3¾î¶Éñ{3¯ò¾Þ¯Ýº ~ - ˆRÅc^z{òpq ³¾ñwz{ôÁµ‰ (4-10-5) Rzºz¾
îÁ{3ºµ. Q^3¶ñ{ò3¯òüã{4ݺ - ˆÉóÒµ³¶ñØh¶ºžµ‰(4-10-9) Rzºz¾ îÁ{3ºµ.
g 2 (Þ¾ð É Ý¶ñz ²¾Û¹ R{ò) ˆ²¾Ù‰(4-10-3) Rzºz¾ îÁ{ 3 ºµ; ±¾{ 4 ñ¯±¾{ò-
²ñz3ºñ¾ðz{2zÉñz ±¾{2ü¶ñ²ñ{3ñ¯µ. ºz3Éñ, (Þ¾ðÉݶñz ²¾Û¹ VÙÖ~) - ˆ¯ñº^Ù
PÉüډ (4-10-4) VÙÖzý{±²ÕÖ. g3 (Þ¾ðÉݾâqñÉñ¹ VÙÖ~) - ˆTÄü^ñtºó¾ð
²ýqz{ñى (4-10-1) VÙÖzý{±²ÕÖ. g4 (Þ¶Ý{^úñwa3xz¶^Û¹ VÙÖ~)
ˆÉõrà hô¾ð±³^͉(4-10-2) VÙÖzý{±²ÕÖ. g5 (Þ¾ðɾè^Û¹ VÙÖ~) - ˆ^¾®~¶óÍ®~‰
(4-10-3) Rzºñ{ò3ýº±²ÕÖ. g6 (Þ¾ðÉñ®{¾ðºñ¶óºñ¹ VÙÖ~) - ˆ¶ØÉóà ¸¾ðz{ò-
üºñûqñz~ Rz{þÚʵ‰(4-10-10) VÙÖzý{±²ÕÖ. g7 (¯ñ¾ñºw“±3{3ÉñgºÛÚ
VÙÖ~) - ˆ¯ñ¾ñºwÚÁü҉(4-10-8) VÙÖzý{±²ÕÖ. g 8 ({Ù û²Áý¶^-
ûÒÃÄñÉÕü×tµbq VÙÖ~) - ˆRz{þÚʵ ¯òÙÖÉvwµ ¯òÕ^‰ VÙÖzý{±²ÕÖ.

YÙØ®ü{ÉóüÄ {òÁ¶®z¾ñ¾ð z { 2zý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð . P~ V±²rûºÙÚòÃ;

ž{žvt²ñprüÄ - ^ñ¾wzÉzý{ʵ, ¸Ù×µ²ñprüÄ - ¾è^zÉzý{ʵ,
¯ñÄñµ²ñprüÄ ü“ãòzÉzý{ʵ, Pmhñµ²ñprüÄ P®ºü“ãzɯòÈÁz{òýºÊµ,
Q×µ²ñprüÄ ¯¶“ð“±3{3ñ¾ðz{2¶ñÚ T²ñºzÉzý{ʵ, WÎñµ²ñprüÄ ˆQt³pû^ñr
Q{ò¸¾ðz{ò‰ VÙý^ºñüÄ - ¯ñ¾ñºw²{3z{òÕûhñÙÚ T²4ºÉó´4{òüºñ^3zý{ʵ,
Vpqñµ²ñprüÄ - ¯ñ¾ñºw“± 3 { 3 ®{ÙþÚʵ, YÙ²{ñµ²ñprüÄ - {{ô 3 º -
ü“ãzÉzý{ʵ, ²z{ñµ²ñprüÄ - ý^c^¾ðºzý{ʵ ûhñÃÅz{þÄ]^prÛ¾ð.
282 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 1 YÙØ®ü{˵

ž{Õ²ñprÃ. a ˆWü^ñ ï ýÉ ¯ñ¾ñºw Qàz‰ VÙ^òÖ a ^ñ¾wÉñ]º±¾]¾òýºýº 2

P°Þ®{ò z~]û^ñvt; Þ¾ðÉݾâqñÉñÚ Þ¾ðüɓðɾÙ, a ¶ñzÁÞ®¯ò{ò ûºñÎóº ±¾ýí

4 3 4

ÉÒ¾ñ{ñ±ü²ñüÄ {Ù Þ®¯ò{ò ûºñÎóº RýÉ íõÉó]^¶ñpqñ~ VÙØ ²ñ¾ðz~z {òÁ¯^¾òºóüÄ

4

Þ¾ðÉÞùIJ Û¹ ¯òÕ^, üÉüÖºñ“ð¾ºwôº{zzɞvt VÙØ ü{rz {ò¾ò^òÖóü^ñü҂ VÙØ

4

a üè²ó]^ò×¾ð.
4

YÙØ®ü{˞ÄažºóÁµ¶Õص ºñ~¶óÃÄñ
PÙØ ¯ñٞ^Ù{ÙûÛt ü{ÉÁÄü^ñtºó¾ð²ýqz{ñÙ
aÙÖµü²ñöwò¶ñq¯ôt {òÁ]aÁb¾{ÜÑ
¯òÙÖÉñ{ò±²ó¾ñÙ¯òÕ^ ¶ÕýÖzû{¹Éµ¯ñt{òü¾. (1)

b [YÙØ®ü{˵ Rzºñ{ò ] ü{ Éíñ{òʵ Pɾð^Ó]^òÁ±²óq¶ñÚ üÄñ^c^Óµ, ¶°âºñ{ò -

3 3 3

^ÒñÚ Qz¶ñ]^Óµ, Pvq ^ñ¾w¶ñÚ ¶ï{ ñ{ò ^Óµ, c RýÉûºñÙضóÃÄñ{ PÙØ

3 3 3

d VÙØû^ñvt, YÙص‚ VÙ^òÖ Rzý{ Rcü^ üh¾ð ] ^˶ñµ. PcdÚÙÖó]ü^,

^ñ¾ðºz~]a ^ñ¾wz{òüÄ Äº¶ñ^gûhñÃÇý^ºñüÄ, ^ñ¾w´ {ÛÚ {Ù²]^ÅüÄ ûhÙØ 4

e YÙØ^òÖ - ü{˵, TÄaµ, TºóÁµ, ¶Õص f ºñ~¶óÃÄñÉÙØ VÙÚ˶ñµ. g ˆÞü{ ɉ 3

VÙÚ]^qÉ{òüÖ. [¯ñٞ^Ù Rzºñ{ò ] h PÃÄñ{ñ¾ð YÁÉþÚ ¾èò]a¶óqz{òà YÁ h

3 2

ý^µž{à ^vt, R~ ¯¶]a YÁ¯ñÒñ^òǵ T{˵‚ VÙ׺óÕØ ¾èò±²~; h ûÉØý¶- 3

üº h ²gýhºñ^ ¾èò±²ñÙ Þ¾ðüɓðɾۺóÕØ. [i ¯ñٞ^Ù i {ÙûÛt i ü{ÉÁÄü^ñt

4 2 3

Tºó¾ð²ýqz{ñÙ] j h~¾ðž^ üÛüqbq ü{ Éíñ{òýºÊµ, Pɾð^Ó]a RÁ±²óq¶ñÚ üÄñ^c-

2 3

^þÒʵ üh{¯É¾ð]^ zý{ʵ ÝÁârz{ñÙ. k Þ¾ðüɓðɾ٠h~¾ðž^ þÚ ÝÁârz{ñÙ;

3 2

l h~¾ðž^ Ù ²mhž^ þÚ ÝÁârz{ñÙ; m ²mhž^ Ù ãvž^ þÚ ÝÁârz{ñÙ; n Q^,

2 2 2 2

R~{ñÙ ² ïùž^ ¶ñºóÕØ]^ñyµ. o ¯ñpqñ¾ð Áz ¾Ü]a Tz^¾ðãmûhñÃÅ ± ¾¶óºñ¯òÕ^-

3 2 3 4

ž{Õ²ñpt (YÙØ®ü{˵ Rzºñ{ò 3). a ´¾ð É ñ¾ð z { 4z{ñà ²2Åz{ ±¾ü¶ºzý{ʵ,

Wɵ´4{ÛÚÉÙ {òÁ¯^¾òºóüÄ ¯òÕ^òÖ~]a ±¾üºñí¯zý{ʵ PÁÒògûh¹ºñ-
¯òÙØû^ñvt, ˆ¶ÕýÖzû{¹Éµ ¯ñt{òü¾‰ VÙ^òÖ ²{3zý{ ^qñèòz~ Þc^3{ò
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Wü^ñ ï Éñ Rzºñ{ò3).a2 ˆYÙØ®ü{˵‰ VÙØ ~qc^ò ˆºñ~-
¶óÃÄñ‰ VÙý^ºñüÄ - ^ñ¾wÉñ]º±¾]¾òýºýº P°Þ®{ò4z{²r; a3 {òÁ¯^¾òºóüÄ
VÏ®{ÁÓý^]a üï~ (¶ñzÁÞ®¯ò{ò4 Rzºñ{ò3). a4 üè²ó]ý^ - ¯ò®{ò 3]ý^.
b, c ˆºñ~µ‰ Rzºü¯¯ - T]{ñ¯ò ²¾ñµÁ“ð º ®{ Rzº²ó4±¾ñüºw Qï (RýÉ R{ò).
d VÙØû^ñvt- Tz 3 üºñ^ò 3 z~] û^ñvt, Þc^òóz~]û^ñvt VÙÖ²r.
e YÙØ^òÖ - û²ñÁ®~^òÖ. f, g ˆºñ~¶óÃÄñ‰ Rzºz¾ ±¾¶ñwµ {3¾ð “ º{ò (Þü{3É
R{ò). f, h, i ˆRÃÄñÉÙØ - ²ýqz{ñى Rzºü¯¯ ² 2Å{µ ±¾{òü^ñr´¾ð É ^¶ñ^
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÃÄñ{ñ¾ð Rzºñ{ò3). h2 (ý^µž{à R{ò) ¾üÞñ]{ò¾ò{ò h ² 4ñ{ò.
h 3 ûÉØý¶ - Q^òmh®ºµ. h4 ²gýh - T²ïñ¾µ. i, j “± 3{ 3ñ¾ð z { 2µ (h~¾ð ž ^2üÛüq
Rzºñ{ò3). k, l, m, n "²ó¾¶Ù" VÙ×±ü²ñüÄ ûhñÃÄñü{ ˆ¯ñٞ^ى VÙý^ºñüÄ -
ˆºz{z ²z3¶¶´4z ´¾ðɵ {z¾ ± 3¾î¶ñ±ºíñº{ … ±3¾î¶w“ðhñ²ó Þµ´4{“ð“òÉ
RzºÉ{4ñ¾ðº{ñµ … “òÉñz^®{3ÝÞµ²3´4É W{z ÝÁârh~âqºµ‰ VÙ^òÖzý{
Tpû^ñvt ¾üÞñ]{ò (Þ¾ðüɓðɾ٠Rzºñ{ò3). i2, o ˆ{ى Rzºü¯¯ - PȺÉ{4ñü¯¯
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 1 YÙØ®ü{˵ 283

˵, Rɾð PÉÙ²]^ûÄñÙØc^ñxý¶ºñüÄ, {òÁ¯ñ²ó ^¶Äz{òüÄ PȺÉ{ ñü¯¯ 4 4

²óÖ]ý^ºñà ɮ{ WÕÖzý{ÊýqºÛý^ºñüÄ ± ¾î¶ñýÉ T²ñ{ ñ¯µ²vwò, Áz ¾þÚ 3 3 3

ü{ ÉÞñ¶ñ®ºz{òüÄ bpr±ü²ñÁ^ò×¾ð. p Þµïñ¾z{òà p ¶ï{ ñ{ò ^ÒÒ˵ ûhñÙÛ¾ð,

3 2 3 3

ÝÁârºóà ± ¾î¶ñýÉz û{ñqc^ògûhñÙÛ¾ð; R~]a] ^Áz~ - ¶ï{ ñ{ò ^ÒòÃ

3 3 3

²¾zɓcý^ ²vyÉñ¾òÃþÄ: q ± ¾î¶ñ{ò ^Ѳ]^ÅüÄ ±¾zɓcý^ ²vyɾð^Ñ

3 3

q ²ñ¶¾¾ñºóÁ±²ñ¾ð; r P~]^ñ^ r PÈÉóqü¶²órz~] ^Îó]^ò×¾ð. s h~¾ðz{ “³ ɯݾâqñ-

2 2 3 4

üÉñt, PÉÛüÄ ÝÁâq¾ñ¹ ¯òzºÝÁâr]a] ^qɾñÚ { “±¾íñ²{ò^üÒñt, Pɾð^Ó]a 3

ü² ñ^ Ý{ ñ¯¶ñÚ üÄñ^c^üÒñt Pɾð^Ó]a] ar¶]^ÒñÚ ¶°âºñ{ò ^üÒñt s ÉñhòºÖ±

4 3 2 3 2

²ýqz{ñÙ; t ü² ñ^ ü¶ñèc^þÒ ÉóþÒz~]û^ñÑý^]a ^¾w^üÒ² ¾c^þÒ] û^ñtz{ñÙ.

4 3 3

[aÙÖµ Rzºñ{ò ] R±²r ÝÁârz{ÉÙ{ñÙ PÞ®¯òïó{Û¹ ¯òÕý^ºÙÖó]ü^ ¶þÄ^þÒ]

3

û^ñtÉ®~ üh¾ýÉz{ñÕü²ñüÄ RÁ±²{ñ¹ ¶wò¶º¶ñÚ ¶ñqc^ÒòÜýqº u Z]^zý{-

Êýqz{ñÚ {òÁ¯^¾òºóüÄ ¯òÙÖ. v ˆQ“ºñ v º{ò Éñ ¾ñ¶: ³¯“𓱠{ ñ²üº{ò {ò‰ VÙܶñ
2 3 3 3 3

ü²ñüÄ. ¯ñµû^ñtz{ ^¾wc^þÒ] û^ñvt ˆ¯ ¯ü¶ºµ‰ VÙÛü{ Éwcaɾð^üÒñ?

PÙÖó]ü^, ¯ñµ ÉþÒ®~ bpr]û^ñÑÒ±³]^ñà ÉóÄ]^ñû{ñÎóɾð^üÒñ? VÙØ PÉÞ¾-
±¾{ôèÛ¹ ¯òÙÖ²r. w Pca ü“ãòýº±û²Øý^]a ü“ã´ {Ù ¯òÙÖ ¯òþÄ, Rca 4

ü“ã´ {ý¾±û²Øý^]a ü“ãò ¯òÙÖ ¯òþĺóüÖ. [x Q{ò±²ó¾ñÙ x ¯òÕ^] y R±²r

4 2

Tc^Ñ ²]^ÄñýhºñüÄ {òÁ¯^¾òºóüÄ É®~ ¯òzºÉñÞµ ²vy^òÖ RÉþÚÉópt.

[z ¶ÕýÖzû{¹Éµ z ¯ñt{òü¾] a ü{rz{ò¾òʶû{ñÎóº, Q“ð¾ºwôºý¾] ^òýqºñ~.
2

¯ñ²ó 4²z 3ü¶ñz 3² 4ɯò¶óz{ñ{ò“ºÝÞúgºü{; R{ 3mh - üï~^ 3¾ð ± ² 4µ Rzº²ó 4-

±¾ñüºw. ± ¾ ñ { 4ñ ® ü º ¯ ²¾züɯ Q “ c ] º ¶ ñ ¯ ü º ñ Á ² 4ü º ñ ¾ ð ¶ z 4ü º
P®º{¾ñ°²ñ{3ñ¯üï~µ {3¾ð“º{ò (¯ñpqñ¾ð Rzºñ{ò3). p ˆYÙØ®ü{˵‰ Rzºñ{ò3ºóÙ
z3Éó{ô º ñ¾ð z { 2zý{±²ÕÖ (Þµïñ¾z{òà VÙÖ~). Þµïñ¾z{òà ¶ï{ 3ñ{ò 3^þÒg
ûhñÃÅ, ÝÁârºóà ¶ï{ 3 ñ{ò 3^þÒz ~qc^ògûhñÃÄñü{ ± 3¾î¶ñ ~qc^òg
ûhñÃÇ^òÖû{Ù VÙÚòÃ; ¶ï{3ñ{ò 3^Òòà ²¾zɓcý^ºóÃÄñý¶ºñüÄ PÉÕýÖ
Éópt, ²¾zɓc^ñüºñ]3ºÛÚ ±3¾î¶ñ~qc^ò PÁÒògûh¹{ñ¾ð VÙÖ²r. p2 ¶ï{3ñ-
{ò 3^Ñ PÒ˵ VÙÖ~ - ˆ¶Õص‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. q2 , q (²ñ¶¾¾ñ¹ RÁ±²ñ¾ð )
(±3¾î¶ñ{ò3^Ѳ]^ÅüÄ) VÙØ P®Éºóz~]û^ñÑÉ~. r P~]^ñ^ - {ݶñz VÙÖ
²r. r2 PÈÉóqü¶²órz~ VÙÖ~ - ±3¾î¶ñüɲórz~ VÙÖ²r. s (h~¾ðž^2üÛüqbq)
VÙÖ Éñ]ºzý{ ¶õÒ˵ ž^2ü²4ü{3¯ ûÉÒòºót^ò×¾ð (h~¾ð{3“ Rzºñ{ò 3). ºz3Éñ,
P ¾ ð z { 2 ñ ® { ¾ ¶ ñ ï ( h ~ ¾ ð { 3 “ ³ 4 É ¯ R { ò ) . ˆ { Ù , ü { É ¾ ð ‰ R { ò ² { 3z 3 É º Ý º
zÁ{ôºñÉó²4]züºñ“ðh ´¾ðÉݶñz P¾ðz{2ü²4ü{3ñ z3¾âqȺ:. s2 (ÉñhòºÖ R{ò) t Ýɾ-
Éóü“ãÊ]{üºñÝzÁ{ôºñÉó²4]züºñÝÝɾݺ ²3Äñ{3ñºñ{µ. Pz4ºñïñü¾ñ Éñ.
¯òzºñ¯ñµ Qz¶¯ñµ ÝÁâpº°²²z{óµ, Þ¾ð]^3ݺ ¾èwzÉñ°²²z{òmh ²¾òï¾{ò
(ü² 4ñ^3ü¶ñè R{ò). u Z]^µ - ¯õphò. Q“ð¾ºwôºÉz ü{ 3ü“ñ²ó Q^¾ðã^ R{ò ²4ñÉ:.
i3, v ˆTÄü^ñt Tºó¾ð ²ýqz{ñÙ - ¯òÙÖ ‰ VÙØ bprºÁÒògûh¹^ò×¾ð (Q“ºñ º{ò3
Éñ Rzºñ{ò 3). bpr]û^ñvtü²ñÉü¾ñ‚ VÙØ RÁ®ü{Ù, P~ ^òýqºñü{
ü²ñºóÕüÖ; v2 º{ò3Éñ - P{ 2Éñ Rzº¾ðz{2:. ˆ³¯“ð“±3{3ñ²üº{ò3{ò - Q“ºñ Ý{ò2{:‰
Rzº®Éº:. w ü“ãòºñÚ RÉÙ ¯òÙÖý¶]a ˆQ“ºñ º{ò 3 Éñ‰ VÙ^òÖzý{
Vt]^òÖ~]a] ^Ázû{Ù VÙÚ (Pca Rzºñ{ò 3). Pca - Q“ºñ º{ò3Éñ Rzºz¾.
Pü{ñ ¯ z3Áâqñ®{{ 3ñ¾ðâqñ®{ò^üºñ¾ðýÉ㵺µ R{ò ²4ñÉ:. x2 ¯òÕ^ - Éópt
VÙÖ²r. ˆ¯òÕ^‰ VÙÖ~]^¾ðz{2µ (R±²r Tc^Ñ Rzºñ{ò3). z2, a ˆ¯ñt{ò¾ð‰ VÙÖ
284 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 2 ¯ñr¯ô¾ð Éwcaµ

b ˆÉñÞùü{ ɵ ²¾òzºìº üºñ®ºµ ü{ ɞ²ñÞü{ … zÁãòü{ñ íñî¯Éõ{ôü¾ b²µ ^ ¯{ò

3 3 2

~ ¾ð¶{ò:‰ VÙ^òÖ²rüº b zÁãò{ÛÚÉÙ, ^cý^û²Á^ò Zqñ¯òÕ^ P{òüÄ b PÑÒò]

3 2 3

b arz~z {ÙÉóqñ¹ {ô¾¶ñpqñü{, P{Ù^ý¾ºóüÄ a®{ñÅ û^ñvt ^òwØ b ^ÃÅz

4 5

{ÙÉóqñ¹]a T{É ¯ñ]a b ¯þÚ]^ RÁ]a¶ñü²ñüÄ; b ±¾ñ±{ܶñ¹ b ÞùIJ ܶñ¹

6 7 8 4

b ÝÉñ¾ñ{ ܶñ¹ b Þù“ôÄܶñÚ RÉþÚÉópt, b P±¾ñ±{¾ñ¹ ~ ¾ðIJ ¾ñ¹ ~ ¾ñ¾ñ{ -

9 4 10 11 3 4 3 4

¾ñ¹, ~ “ð“ôľñ¹, hôÅz~ Q¾ñ{ò z{ñǵ ühpýq{Ù ¶rº^z~g ûhÃɵ ²ñ¾ðz{òÁ]a¶ñ

3 4

ü²ñüÄ ² ű²~û¶ñÙÖóÙÖó]ü^ RÁ]^òÖ b {òÁÉóÃÄñzü{Éý¾z ü{r Q“ð¾ºó]^z

2 12

{ò¾òÉóü^ñüÒ VÙØ b üè²ó]^ò×¾ð.

13
(1)

R¾vqñµ²ñpt. a Q“ð¾ºó]^òÖ Tc^üÒñt, Q“ð¾ºwôº¾ñÚ Pɾð^üÒñtÉñhòºÖ

VÃÄñý¾Êµ Tvqñ]^òÚÉÙ ¯òÙÖÁÓý^ºñüÄ ±¾ñ±º¶ñÚ {òÁ¯^¾òýº
Q“ð¾ºóÊcü^ñÑ VÙ^ò×¾ð.

¯ñr¯ô¾ð Éwca®û{¹Éžµ Tµý¶Êµ žÙ ²ýqz{ñÙ

Éõrà hô¾ð±³^Îñ{ò±²ó¾ñÚÉÙ ü¶ÉóÊýÖü^ñºóÃ
¶ñq¶ñÒòý^lÍ®{Î^ñº {òÁ]aÁb¾{þÚ±
²ñrºñr±²¾ÉógûhÙ¶óÙ^Ñ ²ÃÇÄ^ô¾ð ²¾®ü{. (2)

b [¯ñr¯ô¾ðÉwcaµ û{¹Éžµ] c Éh¯ñ² ñÞc^Òñǵ, c Ê]zºñ² ñÞc^Òñǵ, ÝÉ{:

4 4 4

ɾð z {¶ñ¯{ñz²¾ð º µ (ü{rz{ò¾òʵ Rzºñ{ò 3). z2, b ˆ¯ñt{òü¾‰ VÙÖ Ýɾz~]a

{ñz²¾ðºµ (ÉñÞùü{ 3ɵ Rzºñ{ò3). z, b P{2Éñ, Þ¾ðüɓðɾþÚ Éópt üÉû×ÙýÖz
ü{t^òÖ~ Pìnñ¯^ñ¾ðºû¶ÙØ ÉóÉèòz~, ±¾¶ñwµ (ÉñÞùü{3ɵ Rzºñ{ò3).
b 2 zÁãò{Ù - Éóqñ¹±²pqÉÙ. b3 PÑÒò - ý^ÊÑÒÒ˵ ¯ôpr VÙÖ²r. b4 arz~ -
²ñ¯µ²vwò. b5 ^ÃÅ - ^2¯òzÉñ. b6 ¯þÚ]^ - Q¾ðz3¾¶ñ^±²vw. b7, x ±¾ñ±{ܶñ¹
VÙÖ~ - ˆQ{ò±²ó¾ñى VÙÖzý{±²ÕÖ. b8 ÞùIJ4ܶñ¹ VÙÖ~ - ˆ{òÁ]aÁb-
¾{Üщ VÙÖzý{±²ÕÖ. b 9 ÝÉñ¾ñ{ 4ܶñÚûÉÙÖ~ - ˆºñ~¶óÃÄñÉÙØ -
Tºó¾ð²ýqz{ñى VÙÖzý{±²ÕÖ. b10 Þù“ôÄܶñûºÙÖ~ - ˆ¯òÙ։ VÙÖzý{±²ÕÖ.
z, b11 R~]a ±¾{òü^ñrºñ^ ˆ¶ÕýÖz û{¹Éµ ¯ñt{òü¾‰ VÙÖ~]a ²4ñɵ (P±¾ñ±{-
¾ñ¹ Rzºñ{ò 3). b12 ({òÁÉóÃÄñzü{Éý¾) ¯ñٞ^Ù{òÁÉ®{ñ{ò. z, b13 ˆ¯ñt{òü¾‰
VÙ^òÖ Ýɾz{ñüÄ - üè²µ. í^3z^ñ¾wzÉñgg 2¾òº:²{òü¾É ²¾ RzÊ]{µ²4É{ò. x
ˆQ{ò‰ Rzºz¾ - ˆ´¾ðÉí:‰ R{òÉz ±¾ñ{ 2µºµ ^ñ¾wzÉmh ÉóÉèò{µ. Q{ò±²ó¾ñÙ
R{ò - Éóžü^2²ó ³zü¾ ¶ñzÁÉz 3ÉzÞÄ{ºñ Ý{ò2ü{¾ðüï~^ 3¾ð±²4mh. z ¶ÕýÖz
û{¹Éµ R{ò - P±3¾î¶ñz¶ó^ñ ^ñhòz3ü{3É{ñ ¯ñÝ{ôzº¾ðz{2:. (1)

R¾vqñµ²ñpt (¯ñr¯ô ¾ ð Rzºñ{ò 3). a ˆû{¹Éžµ Tµý¶Êµ‰ VÙÖzý{±²ÕÖ

(Q“ð¾ºó]^òÖ Rzºñ{ò3). b ˆ¯ô¾ð - ¯ñr - Éwcaµ û{¹Éžµ‰ VÙ֮ɺ]¾¶µ.
b, c ˆ¯ô¾ð - ¯ñr‰ VÙý^ºñüÄ - PÉÕØ]a RÃÄñ{zý{ ¯ñr VÙØ ü{ñÕضñý^ºñüÄ,
Pzý{]^ñpt^ò×¾ð (Éh¯ñ²4ñÞc^Òñǵ Rzºñ{ò3). c Éh¯ñ² 4ñÞc^ÒñÉÚ - ˆW^
WÉ Áz 3 ü¾ñ ¯ z 3Éó{ô º ñº {Ýü{ 2‰ Rzºñ{ò 3^Ñ. c 2 Ê]zºñ² 4ñÞc^ÒñÉÚ -
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 2 ¯ñr¯ô¾ð Éwcaµ 285

Tz^¾ðã¶óÃÄñý¶ºñüÄ PýÉ{ñÙ R׺ñ¯òÕ^gûh¹ü{, ¯ôc^Ñ c û²ñ¾ò³Ö®{qÉó ÉÁ®{òg

3

c üh¶µ hñz{òýÉz~ Q“ð¾ºó]^òÖ ü{ Éý{^þÒʵ. d [¯ñr] e ^ÑÒý¾z ü{r±²ór]a¶ñ

4 3

ü²ñüÄ, ü{r±²ór]^üÉvrºóÁ]^òÖ²r. f Qt{òÁrÚ ^ÑÒ¾òüÖ Rɾð^Ñ{ñÙ; g Pwca]a

PÁ¶Á®û{ÙØ Pcü^ g Qt ^prÚɾð^Òñý^ºñüÄ ü{r±²ór]^üÉyü¶. h ^ÑÒ¾ghµ
4

^ñtû^ñÑÒñ~‚ VÙØ, {ÙþÚ Q“ð¾ºó]^ ÉÁ^òÖɾð^þÒʵ {ÙþÚ]^pq É®{ñ¾ð^Òñ^]

û^ñvtü²ñ^òÖ²r. i [¯ô¾ð] ¾ñíÞ¾ñʵ, {ñ¶Þ¾ñʞÑÒ ¯ô¾ð. j ¯ôû¾ÙØ - Pɾð^üÒñt
{¶]a YpqÖg ûhñÃÇ^ò×¾ð. k Tc^Ñ ±¾{ò²z{òûºñÎóº PÉÕÖóÙ²]^à ZÁºó¾òÃþÄ.
[¯ô¾ð Éwcaµ û{¹Éžµ Tµý¶Êµ] ¯ôc^Ñ Q“ð¾ºó]^òÖ ¾ñíÞ¾ñʵ, {ñ¶Þ¾ñʞÑÒ
ü{ Éý{^þÒʵ, Tc^þÒʵ ²ýq]^òÖÉóqz{òÃ. l [žÙ ²ýqz{ñÙ] ÝÁâr]^òÖÉóqz{òÃ
3

žÕ²q Pɾð^þÒ ÝÁârz~±²óÙþÚ Tc^þÒ ÝÁârz{ñÙ. m ˆüºñ ± ¾î¶ñwµ Éó{ { ñ{ò

3 3 4

´¾ðɵ‰ VÙ^òÖ²rüº ± ¾î¶ñýÉ ÝÁârz~± ²óÙ²óüÖ RÈÉÁaÑÒñý¾ ÝÁârz{~.

3

[n ¯ô¾ðÉwcaµ û{¹Éžµ Tµý¶Êµ žÙ n ²ýqz{ñÙ] o PÉÙ ÝÁârz{òÄÛ^òÃ

2

¯ôc^Ñ R{¾ü{ Éý{^þÒ Q“ð¾ºó]aµ²r VcdüÚ? [²ýqz{ñÙ] p PÉÙ ²ýqz{òÄÛ^òÃ

3

VcdüÚ TvwÉóÁ®{òü^ñÑ? q Tc^Ó]a Q“ð¾ºwôºzɞvqñ¶ÙÖóüÖ, Pɾð^Ñ

Q“ð¾ºwôº¾ñÉ~. r [ÉõrÃhô¾ð Rzºñ{ò ] s ¯ôc^Ñü{r Q“ð¾ºó]^òÖ ü{ Éý{^Óýqº
3 3

X“ðɾðºµü²ñüÄ YÁÉÜýqº ³ z z º{ô ¯¶ñ¹ PÉÙ ¯òþÚz{òÄÛ^òà RÃþĺñ¹,

3 3 4 4

P~{Ú]a Pr ^¾ð¶¶ñ¹, P]^¾ð¶èºµ ²óÖ®{ÉñüÖ ¯“ò]ý^ºÙÖó]ü^ ÝÉ{Ýßz { ¶ñÚ 3 4

Þµ²zý{ÊýqºÉÙ. [ÉõrÃhô¾ð] t ¯ôc^Ñ Q“ð¾ºó]^òÖɾð^Óýqº Þµ²z~±ü²ñüÄ

]ÁâwÜ]a ɾ±¾{3zɵ ž{ÄñÚýÉ. c3 û²ñ¾ò³Ö®{qËý^ºñ^òÖ~ - TÑ YÁ
²r RÁ]^, ü¶üÄ ý{Äñ{ò 3^ÒñüÄ ¶óÜc^±²vwò ýɱ²¾ð ^ ÒòüÖ; Pzý{g
ûhñÃÇ^òÖ~. c4 üh¶µhñz{ò - ¾ýè ûh¹~ VÙÖ²r. c, c2, c3 (Éh¯ñ²4ñÞc^Òñǵ
Ê]zºñ²4ñÞc^Òñǵ - û²ñ¾ò³Ö®{qÉó) VÙØ P®Éºó±²~.

d, e²{ 3 ÝÉñ¾Ýºµ (^ÑÒý¾ Rzºñ{ò 3 ). f, g Qt{òÁrÚ~ VcdüÚûºÙÚ

(Pwca]a Rzºñ{ò3). g2 Qt ^prÚɾð^Òñý^ºñüÄ - Qt^ptÉóz~]û^ñvqɾð^-
Òñý^ºñüÄ VÙÖ²r. f {òÁtý^ - ûhҾ𺵠²vyý^. û²¾òºÉ¾ð^þÒ PÖóºñ¶Ã
hòÖóºÉ¾ð^þÒ] û^ñvt YÙØ Éñc^òÛÃ, Pɾð^þÒ - ^ÑÒ¾ð VÙÚ]^qÉ{òüÖ.
h Q“ð¾ºó]^òÖɾð^Ñ ü{r±²ór]aµ²r ü²ñ^òÖ~ VÙ VÙÚ (^ÑÒ¾ð Pghµ Rzºñ{ò3).
ühñ¾¾ð]avqñÚ ²4ºµ ¶ïñ^3ï¯z~]aµ Rqµü²ñ¾ñû{ÙÖ²r. RÈÉóqz{òüÄ -
{{ô3ºý^c^¾ðº²¾áýÉâwɲ4ñ¾ðýºýº ²3®{ò4z~ýÉz~ Ýɺµ²ñ^µ²vwò
Pž~ûh¹~ ü²ñ^òÖÉý¾ P®{ áýÉâwɾð ²óÙû{ñq¾, PɾðZq, RɾðZq, ZrÚ
^ý{ýº PÁÒògûh¹É¾ð . i ˆ¯ô ¾ ð ‰ VÙÖzý{] ^ô Ï µ ü¶Çµ bptÉ~. i, j, k ˆ¯ô ¾ ð ‰
VÙÖ~]a R¾vt {ñz²¾ðºµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ô¾ð VÙØ Pɾð^üÒñt
Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). l, m žÙ²ýqz{ý¶]a ±¾¶ñwµ (üºñ ±3¾î¶ñwµ
Rzºñ{ò 3). n 2, o ˆ²ýqz{ñى VÙÖ~]a {ñz²¾ð º µ (PÉÙ ÝÁârz{òÄÛ^òÃ
Rzºñ{ò3). hñt(dØtÞ) p (PÉÙ ²ýqz{òÄÛ^òà Rzºñ{ò3). n, q ¯ô¾ð Éwcaµ û{¹Éµ
²ýqz{ñÙ VÙÚ Pý¶ºñü{ñ, ˆTµý¶Êµ - ²ýqz{ñى VÙÖ~]a ±¾üºñí¯µ
Wû{ÙÚ (Tc^Ó]a Rzºñ{ò3).

r, s, t, u ˆÉõrà hô¾ð‰ VÙÖÉóqz{òüÄ, ˆhô¾ð‰ VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ. P{ñÉ~ -

286 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 2 ¯ñr¯ô¾ð Éwcaµ

ÞñÉ{ò ºÃÄ; t ^¾ð¶¶rºñ¹ P{òüÄ YÙØ aýÖº] aýÖ{Ã, ² ı¾{ ÛÚÉÜýqº

4 2 2 3

P°] ¾ïµ aýÖº]aýÖ{à ûh¹Ê¶{òÃþĺóüÖ. u ˆ² Ķ{:‰ RüÖ. [ÉõrÃhô¾ð] v ¯òzº-

3 2

ßz { ^úñwa wc^þÒÊýqºÉûÚÙÜ{Ã. w ˆ{ݶó®º{ ®{Ý{~ ²ñß{Ⱥµ‰

3 4 3 3 3

VÙ^òÖ²rüº, PÉÙ{ÙüÛ²ñ{ò PÉÙa wc^Óµ T²ñݺû¶Ùܶóqµ ûhñÃÇ^òÖ~.

3

x [³^Í] VÃÄñý¾Êµ ¾èòz~, y P®{ ¾èwz{ñà ɮ{ ³^ýÎÊýqºÉÙ. ¾èwz{ñÃ

³^Ͳýqz{ÉÚÙü× Q“ð¾ºwôºÛÉñÙ? z ˆº“Þ“ðýh^² ñí¯µ‰. a [Q{ò±²ó¾ñÙ]

4

¾èòz~± ³^ýα²ýqºñü{ ²Îó²ýqz{ñǵ ÉóqûÉñvx{ ±¾ñ±{òýºg b ûhñÃÇ^òÖ~.

[²ó¾ñÙ] c ü^Éĵ ±¾ñ±{òüººÃÄ, T²^ñ¾^Ù. d T²^ñ¾^ܶñ¹, ±¾ñ±{ܶñ¹, º“ÝÉóÊ-
¶ñ¹; X“ðɾðºµ, ¯òzºßz { ¶ñÚ ^úñwa wc^ûÒÙÚ, RÉÕýÖÊýqºÉþÚûºñÎóº,
3 4 3

RýɺóÃÄñ{ñý¾ Q“ð¾ºó]^ ±¾ñ±{òºóÃþÄ. e ^ñ¾wÉÝ~ÉóüÖ T²ñݺ¶ñÉ~; ˆ^ñ¾w®~

z üºº:‰ VÙÛ¯òÙÖ{òüÖ. [PÉÙ f ü¶ÉóÊýÖü^ñºóÃ] PÉÙ g ²¾¶²{ z{òà g TÑûÉ~±-
4 3 2

ü²ñüq ü²ñüÄ^ñyµ RÁ±²~. h ÞµÞñ¾ò^Ñ ²t^òÖ ]üēzý{ P°Þ®{ò z~, RýÉ 4

VÙ²t^òÖÚüÉñ? VÙ^òÖ {òÁËÑÒz{òà ûÉرü²ñüqºñºóÕØ Pca RÁ±²~. i ˆü¯ñ²í¯µ

Þµ²z~µ, a3wc^Óµ. s, t Þµ²zý{gûhñÃÇ^òÖ ²èz{òÃ, ˆÉõrÉ VÙÖ~]a
R¾vt {ñz²¾ðºµ. s P{ñÉ~ - Éõt VÙØ - ¯ñ“¶ñ¹, Rà VÙØ - RÃÄñý¶ºñ¹,
¯òzº¶ñÚ Þµ²zû{ÙÜ{Ã; Rzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ô c ^Ñ ü{r Rzºñ{ò 3).
t PÙÖó]ü^, Éõt VÙØ - Éóq±²t¶{ñ¹, P{ñÉ~ aýÖ{Äñ¹, Pòý{ýº Äèòz~,
P~ RÃÄñý¶ - ¶ïzý{ºñ¹, ¯ò¾É{ò4^Þµ²zû{ÙÜ{Ã; Rzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð
(¯ôc^Ñ Q“ð¾ºó]^òÖɾð^Óýqº Rzºñ{ò3). t2 PÉ{ò4 RÃÄñý¶]a üï~ Wû{ÙÚ
(^¾ð¶µ Rzºñ{ò3). u ^¾ð¶û¶ñÎóº, PÉüÛ ²2ı¾{3Ù VÙÚ (²2ĵ P{ Rzºñ{ò3).
Pݺñ¾ðz{2: - Þ¾ðɵ ²2ĵ, P{: - Pݶñz3±3¾î¶w WÉ Þµ²4É{ò; a{: - T²²zü{:
- ²2ı¾{3züÉñ²üºñ^ò3ìnñ¯“]{òÞµ² 4Éñz ±3¾î¶w R{ò. v, w RÈÉóqz{òüÄ
a 3wc^þÒ PÁÒògûh¹Ê¶~]a] ^Ázû{Ù VÙÚ ({Ý¶ó® º{3®{: Rzºñ{ò3).
x, y ³^Í ûhñÙÚ~]a ±¾üºñí¯µ (¾èwz{ñà Rzºñ{ò3). z P±²r± ³^ýÎÊýqº-
ÉüÛ VÙÚ (º“Þ“ðühzºñ{ò3).

a, b (ûhñÃÇ^òÖ~) 'Q{ò 3'“±3{ 3z{ñüÄ VÙÖ²r. a, c ±¾ñ±{Û¹, T²^ñ¾^Û¹ VÙØ

“±3{3ñ¾ðz{2µ. d T]{ñ¾ðz{2zý{ PÉü¾ñï]¾¶z{ñüÄ ¯ò^3¶ó]^ò×¾ð (T²^ñ¾^ܶñ¹
Rzºñ{ò3). b, l, e ˆ¯ñr ¯ô¾ð‰ VÙØ ~qc^ò, ˆ²ýqz{ñى VÙܶÒ˵ - Q“ð¾ºwôº-
ý{]a Tر²ñ]^ò ¯ò^3¶ó]^ò×¾ð (^ñ¾wÉÝ~ÉóüÖ Rzºñ{ò3). Rz{ñà - ^ôͱ²{3c^Ñ
VÃÄñÉÕØ]aµ ±¾üºñí¯µ ^ñprÛ¾ñºóÕØ. l, e VÃÄñ±²{ 3c^Ó]a P¾ð z { 2µ
¯ò^ 3¶ó]^òÖÉÒÉóÃ, ˆ²ýqz{ñى VÙÖ~]a P¾ð z { 2µ PÁÒògûh¹ºñý¶ºñüÄ,
RÈÉñ]ºµ - ˆ²ýqz{ñى VÙ^òÖ{òÙ ¯ò^3¶¯µ. P~]a ¯òºñ¶^µ Wû{ÙÚòÃ;
(^ñ¾wÉÝ~ÉóüÖ T²ñݺ¶ñÉ~) VÙý^]a - ^ñ¾wÉÝ~{ÙþÚg ûhñÃÅÕü×
VÙ×Ã, ˆ²ýqz{ñى VÙÖÉóqz{òüÄ ûhñÃÅÕØ VÙÚüÉyü¶; Qý^ºñüÄ, R®{
Éñ]ºz{òÜýqº ¯ò^3¶¯µ VÙØ ûhñÃÄ]aýÖºóÃþÄ.

f, g ˆü¶ÉóTýÖü^ñºóÉ VÙÖ~]a Ⱥñɾðzºµ (²¾¶²{3z{òà Rzºñ{ò3). ˆü¶ÉóÊýÖ

ü^ñºóÉ VÙÖ~ - ±¾ô{òüºñüq û²ñÁ®{ò ɾðz{ò]^òÖ ü^ñºóà VÙÖ²r. g2 TÑ
ûÉ~±³ - ¶¯Ý{ñ²µ. g2, h TÑûÉ~±³ Wû{ÙÚ (ÞµÞñ¾ò^Ñ Rzºñ{ò3). h, i ²¾¶-
²{3z{òüÄ R±²r ûÉرü²ñüq RÁ®{ñÃ, Q¯®{3¯ò¾ð±²4¾ý{]a] û^ñzý{ºÙü×-
ûÉÙÚ (ü¯ñ²í¯µ Rzºñ{ò3). j QÛà ²óÙþÚ, ¯ò¾{ò“ºñ¯®{ò3ºñºóÁ®~ ~3:^2zý{
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 2 ¯ñr¯ô¾ð Éwcaµ 287

ݶ¾®‰ VÙØû^ñvt - Rcazý{ ~ :^ zý{ ¯òþÚºñû{ñÎóº üÉvtÉ~, ²vt

3 2

~ :^ò ºñºóÁ®~ ÞµÞñ¾z{òïòÙص ü²ñÚÉÜ]^òüÖ, j Rcazý{ ~ :^ zý{ ¯òþÚ]a-

3 2 3 2

¶ñ^òà P°² Éó]^òÖ Þù^ z~]a] ^vwÎóÉñ^ñü{ñ? VÙܵ ^vwÎóÉóÃþĺóüÖ

4 2

j PÉÜ]a. k ²¾¶²{ z{òǵ ÞµÞñ¾ò^Ñ ²t^òÖ ]üēzý{ P°Þ®{ò z~z {òÁËÑÒz{òÃ

2 3 4

ûÉرü²ñüqºñºóÕØ VÏ®{ÁÒòºóÁ±²~‚ VÙØ ² pq¾ð PÁÒògûh¹º Qghñܵ 4

²óÑþÒºñÍÉñܵ k Rzý{]ü^pt, "²¾¶²{ z{òüÄ Q¯®{ ¯ò¾ð² ¾ÛºóÁ]^òÖ RÁ±²óüÄ

2 3 3 4

{òÁËÑÒz{òüÄ YÁ Ⱥޯzü{ñüq RÁ®{ñûÚÙý^ Thò{ü¶ñ?‚ VÙ×¾ð^Ñ"VÙØ

²vr{¾ð VÙ^òÖɾð É®~ Éóvw±²µ ûh¹º, " ˆÈºÞü¯å ¶°âºñxµ ± Á“µ 4

² É{ò ~ :^ò {:‰ VÙÖ~ a w±¾^¾wz{òüÄüºñ? ~ :^ ±¾^¾wz{òüÄüºñ? VÙØ ü^p^

4 3 2 3 3 2

¶ñprÕÖóÆü¾ñ? k R~ a w¶ñ^òÃ, a wµ‚ VÙØ ü²¾ðû²ÕÖÉÕÖóà Pca RÃÄñ{-

3 3 3

û{ñÙØvüqñ?" VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð. l ˆÞ¶Ý{^úñwa xz¶ü^ñûÞ҉ VÙÚ] 3

^qÉ{òüÖ. m {ÙÚògýhûºñÎóº ^¾ð¶¯ò² ®{ ¯¶ñ^ ÉÁ¶ýÉ RÃþÄûºÙܶz{þÚü²ñ]^ò,

3 4

P°] ¾ï^ñ¾ðº¶ñ¹ ÉÁ¶ýÉ RÃþÄûºÙÚòÃ, ž{ÅüÄ üh{¯ÚÙÖó]ü^ YÎóʶóüÖ.

3

n ˆÞ W^ñ^ô ¯ ¾ü¶{‰ VÙÖ~ ¯òzºÉó´ {òʵ a wc^ӞvqñºóÁ]^gûh¹ü{ºóüÖ.

4 3

o [Q{ò±²ó¾ñÚÉÙ ü¶ÉóÊýÖü^ñºóÃ] p ²¾¶²{ z{òà {ÙÚòà aýÖ®{ñ¾òÃÄñý¶ºñüÄ 3

P°Þ®{ò 4z{ñà Þù^ 2z~]a] ^vwÎóË Éñ¾ñü{ñûÉÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð

(Rcazý{ Rzºñ{ò3). j2 PÉÜ]a - P°]3¾ýï^¯ò¾{Û¹, P^¾ð¶É“ðºÜ¶ñÚÉÜ]a.
Rz{ñà - ž]{Ü]a "²3z3{4ñÉÝý{2ýº ݶ¾òz{ñà ´¾ðÉ~3:^2µ RÙÚµ ²óÙÛprÃ
ûh¹Éû{Ù" VÙ^òÖ “cý^ºñüÄ Ý¶¾òºñû{ñÎóý^ʵ, P°²4ñȺ¶ñÚ ²4^3Éz3-
Éóãºz{òà P°²4Éz~]a] ^vwÎóË VÙܶz{ñüÄ Ý¶¾òºñû{ñÎóý^ʶñ^òÖ
Q^ñ¾z3ɺµ btµ; S“ðɾ٠üﺱ¾zº¯ô^Ûý^ºñǵ, P^2vq3²¾ò´¾ðx°²4É-
¯òâq2Ûý^ºñǵ RÈÉñ^ñ¾z3ɺµ RÃþÄ VÙØ {ñz²¾ðºµ. k PÙÖó]ü^, ~3:^2zý{
P°Þ®{ò4z~ PÈÉÎóºñüÄ PÉÜ]a ~3:^2žvqñý^ ü{3ñãñº PÙØ; ±¾zÊ{
a 3w¶ñ¶óz{þÚ VÙص YÁ ²¾òïñ¾zý{ ²¾¶ñhñ¾ð º ¾ð áÞú]{òýº]û^ñvt
Þñ{ò4]^ò×¾ð (²¾¶²{3z{òǵ Rzºñ{ò3). ²4pq¾ð ²vr{¾ð]a PÁÒògûh¹º, PÉÁµ
Rzý{ Z¾òqz{òüÄ hò®{þÚ ²vwò]û^ñvrÁ]^, PÈÉóqz{òüÄ Qghñܵ ²óÑþÒ
QÍÉñܵ "R~ - Ⱥޯµ P°É¾ðz{ò]ý^ºñý^ºñüÄ, üﺱ¾zº¯ô^ý{]a] aýÖ
Éñ¾ñü{ñ" VÙØ Éq¶ñhñ¾ðº¾ð ²èzý{ºópt üè²ó]^, ²vr{¾ð P~]a Tz{¾µ
PÁÒògûh¹º¶ñpqñü{, "Rɾð^Ñ R±²r ûhñÙÛ¾ð^Ñ" VÙØ ²4pq¾ð Þ®¯ò{ò4ºóüÄ
Éóvw±²µ ûh¹ºûÉÙØ ^vtû^ñÑÉ~. k2 Rzý{]ü^pt VÙÖ~ - ² 4pq¾ð
PÁÒògûh¹{{ñ^ ²vr{¾ð VÙ^òÖ áýÉâwɾð PÁÒògûh¹º]ü^pt VÙÖ²r.
k 3 ÞµÞñ¾ò^Ñ ~ 3 :^ 2 zý{]^vt ~ 3 :^ò 2 ]a¶~ a 3 w±¾^¾w²r 2 {¶ñý^ºñüÄ
a 3w¶ñÛǵ, PÉ{ñ¾z{òüÄ ûhñÙÚ Rz{þÚºÙü× VÙÚ (R~ a3w¶ñ^òÃ
Rzºñ{ò3). l "²¾¶²{3¯ñ{2Ù a3wc^Òñà ´¾ðwÙ" VÙܶ~]a ±¾¶ñwµ (Þ¶Ý{-
^úñw Rzºñ{ò3). m R±²rºÙ×^òà P¯òâqµ ±¾Þc^ò3]aµ VÙ^ò×¾ð ({Ù Rgýh2
YÎóº Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, R±²rºñ^òÃ, ˆÉóü“ñ^:‰ VÙܵ “ðÁ{òüºñt Éóü¾ñ{ò4ºñü{ñ
VÙÚ ({Ù Rgýh2ûºñÎóº Rzºñ{ò 3). QÛà ˆÞý{ 3^²²ñº‰ VÙÖzü{ñt
Éóü¾ñ{ò4ºñü{ñ VÙÚ ({Ù Rgýh2 Rzºñ{ò3) VÙضñµ. ²¾¶üh{¯Ù Qý^ºñüÄ
RÈÉ°]3¾ï^ñ¾ðºµ Ýɲñ°²3®{ò4ºñºóÁ]aû¶ÙØ ^Áz~. n "TÑûÉ~±ü²ñt
RÁ]aµ" VÙܶ~]a T²²z{ò^ñpr, ±¾¶ñwžµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (Þ W^ñ^ô
Rzºñ{ò 3). o, p ü² 4ñ^ 3Ý{ 2ñ¯¶ñÚ ²¾¶²{ 3z{òüÄ VÏ®{ÁÒòºóÁ]^gûh¹ü{ʵ,
Q¾ðz{¾ñÚ ÞµÞñ¾ò^Ñ ²t^òÖ ]üēzý{ P°Þ®{ò4]ý^ºñüÄ û²ñÁz{¶ÕÖóÁ]aµ
288
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 2 ¯ñr¯ô¾ð Éwcaµ

PÈÉóqzý{ Éópt, ¯ÃÄ ²t]ý^ýºÊµ ü² ñ^ z~]a W^ñ®{¶ñÚÉÕýÖʵ ^ñÕ^ýq]

4 3

û^ñvt ±¾ýíºóÜýqº û{ñprÕ^ñÕ^ýqºóüÄ ^òq]aµ {ñýº±ü²ñüÄ, ¾è^ñü²è¾ñÚ

ÞµÞñ¾ò^Ñ RÁ]^òÖ Rq¶ñý^ºñüÄ ÉóÁµ²ó ɾðz{ò]a¶óqµ RÈÉóq¶ñºóÕØ. q [¶ñq
¶ñÒòý^ Rzºñ{ò ] r Tc^Ó]az{ñÙ ¯ÃÄü{ “µ ü{pqü¶; ž]{±¾ñ±ºü{ “µ VÙØ
3 3 3

ü{ñÕØ^òÖ{òÃþÄüºñ? s ¶ñqc^Òñǵ s ¶ñÒòý^^Òñǵ lÍ®~ { ¾ð“¯ôº¶ñºóÁ]aµ

2 3

{òÁ]aÁb¾ð. t [P{þÚ±²ñrºñr] u ˆP{ÜѯòÙÖ Q{ò±²ó¾ñى VÙÖÉóqµ ¶óý^ VÙ^ò×¾ð.

v ˆÉóâüx¾ñº{ü¯ ÉüÞz‰, v ˆü{ ü“ñºµ Þ¾ðÉ^ñ¶~ ]‰ VÙ^òÖ²rüº R~{ñüÚ
2 3 4

±¾ñ±ºµ. w [²ñrºñr Rzºñ{ò ] ±¾ô{ò±ü¾¾ò{¾ñ¹]û^ñvt ²ñr, Tqµ³ RÁ®{Éóqz{òÅ-

3

¾ñý¶ Qr, P]¾¶¶ñ^]b±²ópt]û^ñvt. x Pzü{“û¶Ù×à {µ {òÁËÑÒµ RÁ]a¶ñ

ü²ñüÄ RÁ]aû¶ÙÖóÁ]^ò×¾ð^ñyµ Þ¾ðɾð]aµ. y [²ÃÇÄ^ô¾ð] z YÁÉÙ Þ¶óz²ñwòºñ¹,
{ ñ®{Û¹ ɾ, PÉÜ]a ïóü{ñ²ü{ “µ ²vy^ò×¾ÙüÖ; ˆRýÉûºÙÚËÄ^òºÕý^‰
3 3

VÙØ üÄñ^µ ]üē±²t^òÖ²rýº] ^vt VÃÄñ¾ð]aµ ûhñÃÇ^ò×¾òüÖ. [²¾®ü{]

û²¾òº {òÁ¯ñÓ]a Þ¾ðÉü{ñ{ò ]^¶ñ^ É®ü{ضñü²ñüÄ, ¯ñ¯ñ{ò ]^¶ñ^± ²ñrºñr±
3 3

²¾ÉógûhÙ¶óÙ^Ñ. (2)

¸Ù×µ²ñpt. a í^ ®¯ò^ ¾x{ò {ò Ⱥühâr{c^Òñǵ RÉüÚ ²¾Ù; R~ Rýhºñ{ñ¾ð

3 3 3 3

VÙüÛüqÉ®~ ^Ä®~ ü²hò]^ñycü^ñÑ VÙ^ò×¾ð.

Pca VÙû×Á {ñz²¾ðºµ PÁÒògûh¹{ñ¾ð - ^ôÍ; ¾è^ñü²ýè RÙÖó]ü^ {ÙüÛt
Þñµºñ²®¯¾ð ] a ž^µû^ñtz~]û^ñvt RÁ]ý^ºñüÄ û²ñÁz{¶óÃþĺca,
¾è^ñü²è¾ñÚ ÞµÞñ¾ò^þÒ ¾èò]ý^ºñüÄ û²ñÁ®{ò ɾðz{ò±²~ Rcü^ VÙØ
{ñz²¾ð º ñ®{¾µ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²¾¶²{3z{òà Rzºñ{ò 3). q, r Éóü“ãwz~]a
{ñz²¾ð º µ (Tc^Ó]a Rzºñ{ò 3). q, s “± 3{ 3ñ¾ð z { 2µ (¶ñqc^Òñǵ Rzºñ{ò 3).
s ¶ñqc^Ñ - h®z 3¾“ñÄñ{ò3^Ñ. s 2 ¶ñÒòý^^Ñ - ]3Áïc^Ñ.

t, u ´¾ðÉÉñ]ºz{òà ^ñprà Éóü“ãµ (P{ÜÑ Rzºñ{ò3). v Þ¾ðüɓðɾ٠±¾ñ±ºÛ¶-

û{ñÎóº, PÉÙ RÁ®{ ü{3“žµ ±¾ñ±º¶ñºóÁ]aü¶ñûÉÙÚ (Éóâüx: Rzºñ{ò3).
v2 Þ¾ð É ^ñ¶~ 4] VÙÖ~ - Þ¾ð ü ɓð É ¾þÚʵ û^ñt]aµ VÙÖ²r. w, x Rɾð ^ Ó]a±
²ñrºñq]btü¶ñûÉÙÚ (Pzü{“µ VÙ×à Rzºñ{ò3). ž{ÅüÄ "Þ¾ðüɓðɾÙ
±¾ñ±ºÙ" VÙØ Éó“ðÉß]^¶ñpqñ{ɾð^Ñ "Rzü{“µ ±¾ñ±ºµ" VÙ×à Éó“ðÉß±-
²¾ð^üÒñ VÙÚ (Pzü{“û¶Ù×à Rzºñ{ò3) VÙضñµ. y, z ˆ²ÃÇÄ^ô¾ð‰ VÙØ -
VÃÄñ¾ð]aµ ûhñÃÇ^òÖ~ V~]a VÙÚ (YÁÉÙ Rzºñ{ò3). ²ÃÇÄ^ô¾ð - ¯ñr¯ô¾ð
Éwcaµ û{¹Éžµ Tµý¶Êµ žÙ²ýqz{ñÙ VÙØ ~qc^ò, ²¾®ü{ - ²ñrºñr±
²¾ÉógûhÙ¶óÙ^Ñ VÙØ P®Éºµ. ˆPÉÙü¶ÉóÊýÖü^ñºóÉ VÙý^ºñüÄ -
²ñɯzɵ ûhñÃÅÕØ. ˆ¶ñq¶ñÒòý^ lÍ®~‰ VÙý^ºñüÄ - ü² 4ñ] 3ºzɵ
ûhñÃÅÕØ. ˆ²¾Éó - ² 3ïùž^ 2¶ñ^ Ý~{òz~, ²¾®~ ûhÙ¶óÙ^Ñ - Þ¾ð É -
±¾ü{3“z{òǵ Ⱥñ²¾òÊcü^ñÑ" VÙØý¾. (2)

¸Ù×µ²ñpt (²¾®{ Rzºñ{ò3). a ˆ^¾®~¶óÍ®~‰ VÙØ~qc^ò, ˆ²¾Ù{òÖ¶ÙÖó±

²ÃÇÄ^ô¾ð û{¹Éµ ¶ÕÖóÃþÄ ü²k¶óüډ VÙÖ ²{3c^þÒ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^
(í^3®¯ò^3¾x{ò3 Rzºñ{ò3).
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 3 ²¾®{ û{¹Éžµ 289

²¾®{û{¹Éžµ ²ÃÇÄaµ²ýqz~ PÙØ TqüÚ ÉóÏc^ò]

^¾®~¶óÍ®~ ^q®{òq®{~ ^vtµû{Òòº^òÃƾð
hò¾c^ÒñĶ¾¾ð Éwcaµ {òÁ]aÁb¾{ÜÑ
²¾Ù{òÖ¶ÙÖó±²ÃÇÄ^ô¾ð! û{¹Éµ ¶ÕÖóÃþÄ ü²k¶óüÚ. (3)

b [²¾®{û{¹Éžµ] c û^ñÑû^ñµ³ ¸q±²q¾ð®~ ¯òºñ¶^ü¾ñûqñ]^ Vtz~]^Îó]^ üÉvtµ

²r, ý^ÉómhòÚ ü{ Éíñ{òʵ. [²Ã d TÄaµ] Pɾð^Ñ ²¾±³]û^ÃÄñµ ü²ñÁµ²rºñÚ
3

üÄñ^c^Óµ. e Pɾð^Ñ ¯òºñ¶^¾ñý^]a Prºñ^ ¯òºñµº¾ñÚ PÃÄñ{ üh{¯ý¾Êµ.

[²ýqz~] ÝÁârz~. f Rɾð{¶]a Pɾð^üÒñt PÃÄñ{ñü¾ñt ÉñhòºÕÖóÁ]^òÖ²r. [g
PÙØ g TqüÚ ÉóÏc^ò] h ÝÁâr]^òÖü²ñ~ ]¾¶z{òüÄ ÝÁârz{ñÙ, h ˆüºñ ± ¾î-
2 2 3

¶ñwµ Éó{ { ñ{ò ´¾ðɵ‰ VÙØ. Q²z~ É®{ñà PcdÙ ]¾¶µ ²ñ¾ðz{òÁ]^ûÉñvxü{.
3 4

±¾Òºñ²z{òüÄ YÁ^ñüÄ ÉºóÕÖóüÄ ýÉz~, ±¾Òºµ É®{ñǵ Rcavüqñ?‚ VÙØ

RþÒz~]^ñpqÄñµ²r ^¾®~, TÑüÒºóÁ®~ ü¯ñ˲t^òÖÚüÉñ?‚ VÙØ ûÉÒò¯ñt^ñw
T¶óÍ®~, ¯tüÉ ¶ïñ² Åü²ñÃÉñ¾ð ²Á®{ò×mhòÛÕü²ñüÄ i ²Öóz~]û^ñÑÒ VÃþÄ
3

¯q®~ ¶õpt]û^ñvt, ±¾Òºz{òüÄ j PÏ®{ò Pvq ²ó z{òºóüÄ üh½®{ Rzý{ ¶ïñ

3 4

ɾñï¶ñ¹±³]a k YptÉótÉóz~ Vtz~, R±²r ûh¹{ RÉÕýÖ. l [^vtµ] m ±¾zº-

èz{òǵ Éó“{ ¶ñºóÁ]^òÖ~^ñyµ Rɾð]a “ñÝz¾µ. n RÈÉ{ò¶ñ°ãühâr{c^þÒ]
3

û^ñvüq PÉÙ Q“ð¾ºwôºÙ‚ VÙØ PÖóºÄñºóÁ]^, PÖóº¶ñpt^òÖóÅü^ñÑ. [û{Òòº

^òÃƾð] o Rɾð^Ñ û{Òòý^ʵ û{Òòºñý¶Êµ YÎóº, P¾ðz{ Ý{ò {òºóà ¶ñ×pq¶ÕÖóÁ]^òÖ
2 2

²r. p PÉþÚ P¯ô“ðɾÛ]a{Ã, Rɾð^þÒ S“ðɾ¾ð^Òñ]a{à ûh¹º ûÉñvx{òüÖ,

q Tc^Ñ û{Òò˵ ^Ä]^žû¶ñÎóº. r [hò¾c^Ñ Rzºñ{ò ] s Þ¾ðÉݾâqñ˶ÃÄÙ,
3

b (²¾®{ û{¹Éžµ) c ÝÉÉó´4{ò¯òº¶¯z{ñüÄ S“ðɾzɓcý^ ²vwüÉvtµ²r

ÉóÝ{ô¾ðw¶ñÚ ü{3É{ñɾð]^3zý{ʵ VÙØ R~]a “± 3{3ñ¾ðz{ 2µ. Rɾð^Óýqº
S“ðɾñ²ó4¶ñ¯z{ñà ɮ{ ÉóÝzÁ{òºóÜýqº T¾±ý² PÁÒògûh¹^ò×¾ð (û^ñÑ
û^ñµ³ Rzºñ{ò 3). (û^ñÑû^ñµ³ ¸q±²q¾ð ® ~) žÑ ¯òýÖ®{ û^ñÑû^ñµ³
¸q±²q¾ð®{ñà Pzü{ñüq ¶ÕÖýÉʵ zºñ캶ñ¶ñ±ü²ñüÄ, ~3âq¾ñ¹, ¯òºñ¶^¾ñÚ
ü{3Éíñ{ò^üÒñt Y]^ {z{ÃüÄñ^c^Óµ zºñìºc^Òñµ VÙØ ^Áz~. d, e 'üÄñ^'
“±3{3µ í¯Éñhòºñ^ P¾ðz{2ñ®{¾µ (Pɾð^Ñ ¯òºñ¶^¾ð Rzºñ{ò3). ˆüÄñ^Ý~ ³4Éü¯
íü¯‰ VÙÖ{òüÄ ü¯ñ]a. f Püh{¯¶ñÚ üÄñ^zü{ñüq ü{3Éý{^þÒʵ Þñ¶ñ¯ñ-
{ò4^¾vºz{ñüÄ ûhñÙÚ~]a ²4ñɵ (Rɾð{¶]a Rzºñ{ò3); (PÃÄñ{ýÉ) VÙÖ
²ñq 2z{òüÄ. Pɾð ^ üÒñt - ± 3¾î¶ñ{ò3^üÒñt. g PÙØ - VÃÄñ¾ð ] aµ PÉÙ
ý^²ñ¾ð z {òÁ]^ üÉvtµ Q²z3{ 3ý“ºóüÄ. g2, h ˆTqüډ VÙÖ~]a {ñz²¾ð º µ
(ÝÁâr]^òÖü²ñ~ Rzºñ{ò 3). h2 ]¾¶ÝÁâr]a ±¾¶ñwµ (üºñ ± 3¾î¶ñwµ
Rzºñ{ò3). i ²Öóz~ - P²ï¾òz~. j PÏ®{ò - žÏ^ò. k Rq®~ - (YptÉótÉóz~).
l, m ´4{^ñÄz{òà ÈÁz{ñ®{¶ñÛÃ, "ü^ptµ" VÙÛü{, ˆ^vtµ‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ
(±¾zºèz{òǵ Rzºñ{ò3). n ˆ^¾®~¶óÍ®~ ^q®{òq®{~ - ^vtµ û{Òòº^òÃƾð‰
VÙØ bpr {ñz²¾ðºµ (RÈÉ{ò¶ñ°ãühâr{c^þÒ Rzºñ{ò3). o "R~ PÖóº¶ñpr
ü^ñÑ" VÙý^ºñüÄ (Rɾð^Ñ û{Òóý^ʵ Rzºñ{ò3). p ^ôÍ Éñ]ºÉóɾwµ (PÉþÚ
Rzºñ{ò3). q, p (Tc^Ñ û{Òó˵ ^Ä]^žµ YÎóº - PÉþÚ Rzºñ{ò3) VÙØ üh¾ð±²~.
290
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 3 ²¾®{ û{¹Éžµ

Q²zÞ^ ܶÃÄق VÙØ RÁ®{òü^ñüÒºñ^òǵ, ¯ôc^Ñ Q“ð¾ºó]^òÖ ü{ Éý{^Ñ

2 3

ûh¹^òÖ~ žÙÚµ Tc^Ó]a] ^vqñà û{ÒòºÄñü¶; t Pɾð^Ñ {þIJýqz{ ±¾üºñí¯µ

û²Õü×µ‚ VÙØ Éwca^òÖ²rýº] ^vqñ^òǵ ¯ôc^Ñ Q“ð¾ºó]^± ²ñÁcü^ñÑ.
ˆ²ñü{ ¯ ^¶Äñü² ¯ ± ¾î¶Áz ¾ñ¾ðghòü{¯ h‰, u ˆ²óÙÚòpq hýqºñܵ ²ó¾¶Ü¶ó®{ò¾Üµ
3 4 3 3

~ÙÚòpt±³^ľòº‰; v ˆ¯ñz{ϵ² ¯ñٞ^ܶõhܶñ¹ žýÖºñüÄz{‰. w [{òÁ]aÁb¾{-

ÜÑ ²¾Ù] x ¶°âºzüÉ ²¾zÉz~]aµ PÈÉÁü^ YÁ ²¾zɶóüÖ R~. y RÈÉÁü^
ü²ñ¾±ü²ñ¾ Tz^¾ðãµ ¶óa¶z{þÚ. z a wz{ñüĺóüÖ ÉÝ~Ë]a Tz^¾ðãµ; a a x{ò ]º-
3 3 4

žÑÒ~ Rcü^ºóüÖ. b [P{ÜÑ ²¾Ù] c ˆP¯“𯮯®º:‰ VÙØ üh{¯¾ð ±¾]Á{òüºñüq

^Äh]^Äh YÒò¶Ïc^ò Éñ¾ñ¯òÕ^gûh¹ü{, PÉÜ]a ¯òºñ¶^zÉz{ñà ɮ{ ³^¾ð
PÖÉómhòÉÁ¶ñü²ñüÄ; ÞµÞñ¾ò^ѯtüÉ ü²ñ¾±ü²ñ¾ÉñºóÕØ ²¾zɵ ±¾^ñ“ò±²~.
d [{òÖ¶ÙÖó] e PÉÜ]a ±¾^ñ¾¶ñºÃÄ~. {òÖµ - ±¾^ñ¾µ. [ f û{¹Éµ f ¶ÕÖóÃþÄ] 2

g ü{ Éý{^Óýqº Ýɲ¯òüã{ µ ²vy^ò×¾ÙÖóüÖ, PÉÜ]a Éó´ {ò üÉyµ‚

3 4 4

VÙÖóÁ]^òÖɾñý^ºñüÄ; Pɾð^Óýqº ÝÉñ{®z¾ðº¯òüã{ µ ²vy^ò×¾ð. h ÝÉ{®z¾-

4

¶ñ¹z {Ú]a T¾òz{ñºóÁ±²û{ñÁ ü{ Éý{ºóÃþÄ. i PÉÜ]a ±¾^ñ¾³ z {ò ²vwò

3 3 3 4

Q“ð¾ºóz{òü^ñÒñ^òà PÉÜýqº Q“ð¾ºwz{òüÄ ³aµ; j ÝÉ{®z¾³ z {ò ²vwò 3 3 4

Q“ð¾ºóz{òü^ñÒñ^òà ÝÉ{®z¾¶ñºóÁ±²û{ñÙÖóÃþÄ; k ˆü¯ï ¯ñ¯ñÝ{ò‰, l ˆüº ºí®{ò‰

r, s ˆhò¾c^ÒñÉ Rzºñ{ò 3 ]a PÉ{ñ¾òý^ (Þ¾ð É Ý¾âqñ˶ÃÄÙ Rzºñ{ò 3).
r, t ˆhò¾c^Òñà Éwcaµ‰ VÙ^òÖ Éóü“ãwz~]a {ñz²¾ðºµ (Pɾð^Ñ {þIJýqz{
Rzºñ{ò3). ±3¾î¶Áz 3¾ñ{ò3^Ñ{ñµ Éwcaɾð^üÒñûÉÙÚ (²ñü{ 3¯ Rzºñ{ò3).
u (²óÙÚòpq hýqºñܵ Rzºñ{ò3) û²Á¶ñÑ{òÁû¶ñÎó. v (¯ñz{ϵ² Rzºñ{ò 3)
{òÁû¶ñÎó. w, x Éóü“ãw^3¾ð±²ó4{ñµ ȺñÈÁz{òµ { 3¾ð“º{ò (¶°âºzÉ R{ò).
ˆ^q®~‰ Rzºñ{ò3ºñà ûhñÙÚ ¶°âºzüÉ ²¾zÉz~]aµ VÙÖ²r. y ²¾ÛºóÁ]aµ
Q^ñ¾µ PÈÉó´4{òºóüÄ PÙü×, Rcavüqñ; Pzº®{ÞùIJ4zÉñz P¾ðghñÉ{ñ¾Ýº
^ò¶ó{3µ ²¾zɵ Rzºz¾ Qï (RÈÉÁü^ R{ò). z Tz^¾ðãµ VÈÉñ^ñ¾z{ñüÄ VÙÚ;
a 3wz{ñüÄ VÙ^ò×¾ð (a3wz{ñüĺóüÖ Rzºñ{ò3). a P¾ðghñÉ{ñ¾z{òüÄ a3wµ
TvüqñûÉÙÚ (a3x{ò4]ºµ Rzºñ{ò3). ˆ´¾ðwݺ ´¾ðw¶ñ{3ñº‰ Rzºñû{3Ò
îÁ{3ºµ. b, c ±¾zÊ{ ûÞÒı4ºü¶ ²¾zÉüï~: Rzº²ó4±¾ñüºw z3Áâqñ®{-
´¾ðÉ^µ {~3²²ñ{ 3º{ò (P¯“𯮯®º R{ò). ºz3Éñ, RÈÉÁa ü²ñ®{~]a TqÄñ^
YÒò ¶Ïca¶û{ñÎóº, P{ò“ºó]^]btü¶ñûÉÙÚ; btû¶Ùܶóqzý{ Þz3Áâqñ®-
{¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (P¯“𯮠Rzºñ{ò3). w, x, c Q^ ˆ{òÁ]aÁb¾{ÜÑ ²¾Ù‰
VÙÖ~]a R¾vt û²ñÁÑ - a 3x{ò 4]ºz{ñà ɮ{ ²¾zÉzý{g ûhñÃÇ{Ã;
PÙÖó]ü^, ÞµÞñ¾ò^Ñ ¯tüÉ É®{òÁ]^gûh¹ü{ʵ Þcü^ñh¶óÙÖó]ü^ RÁ]^òÖ
²rýºg ûhñÃÇ{Ã.

ˆû{¹Éµ ¶ÕÖóÃþĉ VÙ×Õü²ñ¾ñü{ñ, ˆ{òÖ¶ÙÖó‰ VÙ²ñûÚÙ VÙÚ

d, e, f, g
(ü{3Éý{^Óýqº Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ü{ 3É{ñ®{¾¯òüã{4µ - ÝɲÉóãºü¶ñ?
Ýɲ4ñÉÉóãºü¶ñ? VÙÚ (ü{ 3Éý{^Óýqº Rzºñ{ò3). f2, h ˆ¶ÕÖóÃþĉ VÙ^òÖ
²{3z{ñà ßz 3{ò4z{ P¾ðz{2zý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ÝÉ{®z¾¶ñ¹ Rzºñ{ò3). ˆ²Ã-
ÇÄ^ô¾ð‰ VÙØ - Pɾð^þÒ Þµü²3ñ{ò4z~, d,f2, i, j ˆ{òÖ¶ÙÖó‰ VÙص, ˆ¶ÕÖóÃþĉ VÙص
Éóü“ãò]^òÖÉÁýqº ïñ¾ðz{ 3²4ñÉzý{ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (PÉÜ]a Rzºñ{ò3-
Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). k "ÝÉ{®z¾ÉÝ~ÉóÃþÄ" VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ (ü¯ï Rzºñ{ò3).
l "±¾^ñ¾³3z 3z 4ºñ Q“ð ¾ ºóz{ñà {{ 3ñ“ð ¾ ºwz{òüÄ ³aµ" VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ (üº
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 3 ²¾®{ û{¹Éžµ 291

Rzºñ{ò . m [ü²k¶óüÚ] ¯ñÙ PÉÜ]a ±¾^ñ¾¶ñºÃÄ~ ÝÉ{®z¾¶ñºóÁ±²û{ñÁ

3

ü{ Éý{ºóÃþĂ VÙüÖÙ; n R±²r P¯®ºñ{ô ¯¶ñºóÁ]^òÖ ¯òºñ¶^zÉzý{ TýqºÛ-

3 4

ºóÁ]^òÖ n RÉþÚz {Ú]a ±¾^ñ¾¶ñ^ Týqºû{ñÁ ý{ ɞvt‚ VÙØ ûhñÃÄ ÉÃÄñ¾ð

2 3

Tvqñ^òà n Éñ¹²ýqz{ñ¾ð VٞÙüÚ ¯òÙØ ûhñÃÅ]^ñycü^ñÑ VÙ^ò×¾ð.

3
(3)

¯ñÄñµ²ñpt. a Èüºñ¶ñ{ô{ a ý¯ºñºó^ a ýÉü“ãò^ñ{ò ^Ñ É®~ a ±¾zºÉÝz{ò {¾ñ¹,

2 3 3 4 2

a "í^ z~ ÞñɺÉzÉñz ^ñ¾ðºÂ²¶ñºó¾ñ¯òÙÖ~; a Qý^ºñüÄ, R~]a YÁ ^¾ðz{ñ

5 3 6

üÉyµ; a Rìí^ z~z{ñÙ Éóhòz¾Þ®¯òüɓzý{ Týqz{ñºóÁ]ý^ºñüÄ R~]az {]^

7 3

a ˆT²ñ{ ñü¯ñ²^¾wÞµ±¾{ ñ¯±¾üºñí¯ñ²ó ìn: ^¾ðz{ñ‰ VÙ^òÖ²rüº T²ñ{ ñ¯žµ,

8 3 3 4 3

ºí®{ò Rzºñ{ò3). m ü²k¶óÙ - T²²z{ô¾ðÉ{3z4ɵ Rzº¾ðz{2:. n T²²z{ò ûhñÃÇ^òÖ

±¾^ñ¾µ (R±²r P¯®ºñ{ô4¯¶ñ¹ Rzºñ{ò3). n2 RÉþÚ - ¯ñ¾ñºwþÚ. n3 Éñ¹²ýqz{ñ¾ð
- ÉñÉ~ø 4^¾ð . "^vtµ - ±¾¶ñwž^2z{ñüÄ Éó“{3¶ñ^]^vrÁ]^gûh¹ü{ʵ.
^vtµ û{Òóº ^òÃƾð - ¾íÝ{ü¶ñ²ó4²4Éz{ñüÄ ¯ò¾ðwºó]^ ¶ñpt^òÖóƾð. ²ÃÇÄ^ô¾ð
- ¯ñ¯ñ¶{òü²4{3c^ÒñüÄ ²ÄÉý^±²pq üÄñ^z{òà TÑÒô¾ð" VÙØ Tý¾ºóüÄ. (3)

¯ñÄñµ²ñpt (ü²h¯òÙÖ Rzºñ{ò3). a ˆ¯ñº^Ù PÉüډ VÙØ - “ðÁ{ò±¾ßz3{ò4ýºg

ûhñÃÇý^ºñǵ, ˆ^²ñįÙü¶ñ]^z~]^vtû^ñv¶óى VÙØ - P¾ðz{2Þñ¶¾ðz2º-
²Åc^3µ PÁÒògûh¹ý^ºñǵ, P~]a Sqñ^ PÉ{¾ò±²ó]^ò×¾ð (Èüºñ¶ñ{ô{
Rzºñ{ò3). P{2Éñ, ^ôüÎ, Rɾð ˆü²k¶óى VÙÖ~û^ñvt Pɾð^Ñ ±¾zºÉÝ{ò2{¾ñ-
Úý¶ýº PÁÒògûh¹^ò×¾ñ{Ã. 'Èüºñ¶'“±3{3ÉñgºÛÚ Þ¾ðüɓðɾþÚ P{ò]¾ñ®{-
¶ñÚû{ñÁ {zzÉzý{g ûhñÃÇý^ºñüÄ (Èüºñ¶ñ{ô{Ù VÙÖ~). PÉÛÉñÙ-
²ñ“ù²{Ù. RÉÙ, ˆS“Ù, S“ñ¯Ù‰ VÙ^òÖ Þ¶ñ]2ýººñüÄ ¯ñ¶ü{4º±¾ñ{4ñ®-
ºzý{] û^ñvt Áz 3¾²¾zÉzý{ Þñ{ò4]aµ; RÉÜ]a Þ¶ñ] 2ºñ±¾ñ{ 4ñ®ºµ.
ý¯ºñºó^ñ{ò3^Ó]a P°¶ñ¯±¾ñ{4ñ®ºµ. ý¯ºñºó^ýÉü“ãò^¾ð^Ñ P°¶ñ¯z{ñüÄ
Áz3¾þÚ í^3z^ñ¾wû¶ÙØ Þñ{ò4±²¾ð^Ñ. ºz3Éñ, Èüºñ¶ñ{ô{ñ: - '²¾¶Èüºñ¶'-
“±3{3Éñgº²¾¶ñz¶ñ{ò¾ò]{±3¾î¶Éñ{ò3¯:. Pºµ²4ñÉ: - {z^òµ z¾ò¸¾ðz{ò^ñ¾wµ
ÉÝzÉ®{¾µ, T{ ± 3¾î¶Áz 3¾üºñ: P®º{¾z. ¯ ±¾{ 2¶:, P±¾ñ¶ñwò^zÉñz,
² 3ñ{ 4^±¾¶ñwÞz 3² 4ñÉñgh ; ¯ñ²ó z 3Éó{ô º :, É纶ñw~ø 3ãw] 3¾Ý{zÉñz;
ˆPÉüڂ R{ò {gh2±3{3ÉóÉèò{¾èx{ò3^¾ðz~: P^ñ¾ÉñgºÝº WÉ Þ¾ðÉݶñz
²¾zɱ¾ßz3{ò4:, ¯ñ¾ñºx°Éñ^±¾ßz3{ò4“ðh ü^ñrz3ɺ~ø3ãw¶ó{ò. a3 (ýÉü“ãò-
^ñ{ò3^Ñ R{ò) 'Q{ò'“± 3ü{3¯ - ²“ù²{ò¶{Ý{2ñ: Þc]3Áü{. ü{ãñ¶²ó P°-
¶ñ¯mh S“ð É ü¾ ±¾¶ñwµ, {{ 2ñ P°ü¶üº“ð É ¾ñ± 4ʲ^ 3ü¶¯ ïó ±¾{ 4ñ¯Ýº
P{ò 4âq 2ñ¯µ S“ð É ¾Ýº Tgº{ R{ò. ¯ò¶óz{^ñ¾w´ 4{ݺ S“ð É ¾Ýº P°¶ñ¯-
ßz3{4zÉmh ²4^3É{ñ ²4ñâº^ñü¾w {ô3ü² P²ó4ïó{µ. a2, a3 ý¯ºñºó^ýÉü“ãò^¾ð-
^Ñ VÙÖ~ - {ñ¾ð]^ò^¾òà PÉñ®{¾ü²4{3µ. a4 ±¾zºÉÝ{2ñ¯µ - V{ò¾òtý^.

þÄc^ò3^ý¾ - Q°¶ñ¯ò^Áµ, Þ¶ñ]2ºñ±¾{4ñ¯Áµ VÙØ R¾vt Éý^ºñ^±

a5, a6, a7, a8
²ó¾òz~, Rɾð^ÒòÃ, Þ¶ñ]2ºñ±¾{4ñ¯¾ñ^ò×¾ð - "'Q^ñ“'“±3{3ÉñgºÛÚ ÉóâyË]a±
³ Ö µ ü ² Á z 3¾ { z É µ T v t " V Ù Ø û h ñ Ã Ç ^ ò Ö ² ñ “ ù ² { ¾ ð V Ù Ø µ ,
P°¶ñ¯±¾{ 4ñ¯¾ñ^ò×¾ð - ý¯ºñºó^ýÉü“ãò^ñ{ò3^Ñ VÙص ±¾{òìýn²vwò,
Rɾð^Ñ P°¶ñ¯z{ñüÄ Áz3¾Ü]a ²¾zÉzý{ ^òó]aµ ±¾^ñ¾zý{ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (í^ 3z~ ÞñɺÉzÉñz VÙØ ~qc^ò, ±¾üºñí¯žµ PÖóý^]^ô q ñÚ
Éóhòz¾¶ñÚ ìnñ¯“]zºñ{ò3^þÒÊýqºÛ¹ RÁ±²ñûÛÁÉÙ ^¾ðz{ñÉñ^ üÉy-
û¶ÙܶÒ˵). ºz 3ºz Þñɺɵ {z{z^ñ¾ð º µ, º{ 2ñ ^ 4q: VÙØ, ^ñ¾ð º ²µ
292
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 3 ²¾®{ û{¹Éžµ

T²^¾wžµ, Þµ±¾{ ñ¯žµ, ±¾üºñí¯žµ PÖóý^]^ôqñÚ Éóhòz¾¶ñÚ ìnñ¯“]zºñ-

3

{ò ^þÒ TýqºÛºóÁ±²ñûÛÁÉÙ ^¾ðz{ñÉñ^ üÉyµ" VÙØ RcdüÚ P°¶ñ¯z{ñüÄ

3

YÁÉþÚ] ^òóz~, a üÉ{ zý{ Q±{Éh¯¶ñ]^ò R~]a Þï^¾ò]^òÖ{ñ^] û^ñvt

9 3

P°¶ñ¯±¾ñ{ ñ®ºz{ñüÄ S“ðɾþÚ Þñ{ò z~, PÉÛ^ò×Ù, 'S“Ù, S“ñ¯Ù' VÙØ

4 4

RcdüÚ üÉ{ z{òüÄ ±¾ßz { É®¯ò¾ðü{ “žvqñºó¾ñ¯òÙÖ~; R®{ Þ¶ñ] ýººñüÄ

3 3 4 3 2

PÉÕ×à ûhñÃı²t^òÖ PÉüÚ S“ðɾÛ^ò×ق VÙØ, P°¶ñ¯z{ñǵ Þ¶ñ] ýº- 2

ºñǶñ^ a ² ^ Éz Ⱥ{ò¾ò]{ûÛÁÉÜ]a Tz^¾ðãzý{ Þñ{ò z{ñ¾ð^Ñ; Pɾð^þÒ±

10 4 3 3 4

²ñ¾ðz~ a ¯ôc^Ñ ûhñÃÇ^òÖ P°¶ñ¯µ “ðÁ{òºóÙ žÙ³ ü¯¾ð¯òÃÄñ~; a Åc^ z{òÙ

11 12 3

žÙ³ Þ¶ñ] ýº ü¯¾ð¯òÃÄñ~‚ VÙØ “ðÁ{òÅc^ c^ÒñüÄ P°¶ñ¯zý{ʵ Þ¶ñ] ýº-

2 3 2

ýºÊµ {ÑÒò ² ^ Éz²¾zÉzý{ Þñ{ò ]^ò×¾ð. a P~ ûh¹^òÖÉÎó{ñÙ VÙ? VÙÚòÃ

4 3 4 13

a ˆºz üÉ{ ñû{ ҉ a üÉ{ ñ{ò ºóǵ üÉ{ ñ®{z{òǵ ûhñÃı²pq Ýɾ¶ñ^òÖ~
14 3 3 3 15 3 3 3

±¾wɵ; a üÄñ^z{òà Éñh^íñ{¶ýqº P{òüÄ Æ¯¶ñºóÁ]^òÖ~; P~{ñÙ Ýɱ¾]Á{ò-

16

VÙý^]a ÞñɺÉzɵ ¯òºñ¶^µ; í^3z ¶ïõ¶ïõ{4¾ñ{ò3Âü²w ÞñɺɶóüÖ

VÙÖ²r. a6 (Qý^ºñüÄ R~]û^ñÁ ^¾ðz{ñ üÉyû¶ÙÖ~) èòzºñ{ò3^µ Þ^¾ðzÁ^µ,
^ñ¾ð º zÉñz, ^ 4qÉz VÙÖ P°¶ñ¯zý{±²ÕÖ. a7 P®{ ^¾ð z {ñ Þ¾ð É ìnÛ^˵
üÉyû¶ÙØ ^ñpt^ò×¾ð (Rìí^3z~z{ñÙ Rzºñ{ò3). a8 T²ñ{3ñ¯µ - µÁz²óvq3µ.
T²^¾wµ - {3vq3h]¾ñ{ò3^Ñ. Þµ±¾{3ñ¯¶ñÉ~ - ˆÞµ±¾{3ñü¯ h~¾ðz{ô2‰ VÙØ
"±3¾ñî¶xº ^3ñµ {3{3ñ{ò" VÙØ ûhñÃÇ^òÖ²rüº Rzý{ Éó¯òüºñ^ 3cû^ñÑÓ-
¶ÉþÚg ûhñÃÇ^òÖ~. ±¾üºñí¯µ - T{ 3^ñï¾x{ò 3²¶ñÚ~. èòzºñ{ò 3^µ
ÝüÉñ²ñ{3ñü¯ñ²^¾wÞµ±¾{3ñ¯±¾üºñí¯ñ²ó4ìnÉóhòz¾“]{ò¶z^¾ðzÁ^µ, Éóhòz¾-
Þ®¯òüɓÊ]{zÉñz, ¾{2ü^3ñ³¾ñ{ò3Éz VÙØ Þ¾ðÉìnüÚ ^¾ðz{ñ VÙܶ~]a
P°¶ñ¯µ. a 9 R±²r P°¶ñ¯z{ñüÄ Þñ{ò 4±²ñûÚÙ, ÝÉ{: ±¾¶ñw¶ñÚ
üÉ{3¶óÁ]^òÖü{ VÙÚ (üÉ{3zý{ Rzºñ{ò3). Q±{Éh¯¶ñ]^ò - S“ðɾ±¾wô{¶ñ]^ò.
a 10 R ] ^ ¾ ð z { ñ , ü { 3 É { ñ ® { ¾ z { ò ü Ä Â q 4 c ^ Ò ñ Ú S ü “ “ ñ ¯ ñ { ò 3 “ ± 3 { 3 c ^ Ó ] a
ÉñgºÛý^ºñüÄ (²4^3Éz3Ⱥ{ò¾ò]{Ù YÁÉÜ]û^ÙÖ~).

a 11 (P°¶ñ¯µ “ðÁ{òºóÙ žÙ³ ü¯¾ð¯òÃÄñ~ Rzºñ{ò3) ˆ“ðÁ{òÅc^3Éñ]º±¾^¾w-

Ý{ 2 ñ¯Þ¶ñ] 2ºñ¯ñµ Þ¶Éñüº ²ñ¾û{ 3Ò¾ð ² 3 ú¶¾ð z { 2Éó±¾^¾ð ã ñz‰ VÙØ -
´¾ðÉ´¾ðɱ¾ñ²3úžµ Tz{ü¾ñz{¾û{3Ò¾ð²3úžµ ûhñÃÇý^ºñüÄ, ´¾ðüÉñ²ñz{-
¶ñÚ “ð Á {òºóٞٳ P°¶ñ¯µ ¯òÃÄñ~; h¾ü¶ñ²ñz{¶ñÚ Þ¶ñ] 2ýºÊµ
Åc^3z{òٞ٠¯òÃÄñ~ VÙÖ²r. P¾ðz{2Éó±¾^¾ðãµ - Éóĵ²ó3{{ô4üï~zɵ.
P{ñÉ~ - P°¶ñ¯z~]a žÙüÚ “ðÁ{ò ü{ñÕØý^ºñüÄ P°¶ñ¯µ Éóĵ²ó3{{ô4-
üï~, Éóĵ²ó3{{ô 4üïü{ñ: “ô]4¾{ô4üï~: ² 3ƺñ®. a12 Åc^3û¶Ùص, P°¶ñ¯-
û¶Ùص - ²¾ðºñºµ. W^²{3Þñ¶¾ðz2ºµ - “ðÁ{ò:. P¾ðz{2Þñ¶¾ðz2ºµ - Åc^3µ. ˆ¯ñº^Ù
PÉüډ VÙý^ºñüÄ - “ðÁ{ò±¾Þòz3{ò4; ˆ^²ñįÙü¶ñ]^z~‰ VÙØ - Åc^3µ.
a13 R¾výqʵ T²²ñ{ò3±²{ñ^, {ìíóìnñÞù±¾“ð¯zý{ P°É{ò3]^ò×¾ð (P~ ûh¹^òÖ
ÉÎó{ñÙ VÙ VÙÚòà VÙØ). P~ ûh¹^òÖÉÎó - “ðÁ{òÅc^ 3 c^ÒñüÄ
P°¶ñ¯Þ¶ñ]2ýº^þÒz {ÑÒò ²4^3Éz²¾zÉzý{ Þñ{ò4]^òÖ ±¾^ñ¾µ. a14 “ðÁzºü²-
èºñ P°¶ñ¯z{òÜýqº û{ 3Ò¾ð ² 3úzý{ T²²ñ{ò 3]^ò×¾ð (ºz 3 üÉ{ 3ñû{ 3Ò
Rzºñ{ò 3). a 15 üÉ{ 3ñ{ò 3ºóǵ, üÉ{ 3ñ®{z{òǵ VÙÖ~ - Pz 4 ºº¯ñ{ò 3ºóǵ,
Pz4ºº¯ñ®{z{òǵ VÙÖ²r. a16 ˆ{ݺ ±¾]Á{òƯݺ‰ VÙÖ~]a P¾ðz{2µ (üÄñ^z{òÃ
Rzºñ{ò 3). a17 ˆ¶üï“ð É ¾Ù‰ VÙ×à - Þ¾ð ü ɓð É ¾Ù VÙܶ~]a ¯òºñ¶^µ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 4 ü²h¯òÙÖ hòÉÜ]aµ 293

ºñÚ P^ñ¾z{òüÄ Æ¯¶ñºóÁ]^òÖ~; P~]a Éñgº{ºñ ²¾ÛºóÁ]^ò×Ù ºñÉûÛÁÉÙ,

PÉÙ a ¶üï“ðɾ٠VÙ^òÖ “ðÁ{òºñǵ; a S“Ù, S“ñ¯Ù‚ VÙ^òÖ Þ¶ñ] ýº^ÒñÃ
17 18 2

ü{ñÕØ^òÖɾð^Óµ {þĺر³vqñÁµ {þĺØz~± ²ñ{^òºñ¹ ¯òÕ²ñÁ¶ñºó¾ñ¯òÙ×¾ð^Ñ;

RÉÙ Pɾð^Ó]a ~ :^ ¯òɾðz{^Ûºó¾ñ¯òÙ×Ù; QÛà Pɾð^þÒ ²¾Ù‚ VÙÚüÉñ?
3 2

RÉþÚ ²¾Ù‚ VÙÚüÉñ? VÙØ, “ð Á {òºñǵ Åc^ z{ñǶñ^ P°¶ñ¯zý{ʵ 3

Þ¶ñ] ýºýºÊµ {ÑÒò, ² ^ Éz²¾zÉzý{ Ý{ ñ²ó]^ò×¾ð. a Q^, R±²r^ÒñüÄ Þ^üÄñ-

2 4 3 2 19

²¯òãz±¾ßz { ÛÚ ¯ñ¾ñºwüÚ ²¾{zzɵ VÙØ ¯òâ^¾ðãòz~ a ^ñÄñzººñ²{ò âq-

3 4 20 3

¶ñ^òÖ ~ø ãwz{ñüÄ Pɾð^þÒ ¯ò¾ñ^¾ò]^ò×¾ð.

3

ü²h¯òÙÖ hòÉÜ]aµ ²ó¾¶Ù{Ú]aµ ²óÖ¾ð]aµ

¯ñº^ÚÉüÚ ^²ñįÙü¶ñ]^z~] ^vtû^ñv¶óÙ
ü{h¶ñ¶{òÑlÍ®{Î^ñº {òÁ]aÁb¾{ÜÑ
ShÙ²ñüÄñ¾Éµ ²ýÖ{à VÙÛÉ~? RÅc^òº¾ð]ü^. (4)

b [ü²h b ¯òÙÖ hòÉÜ]aµ] c ¯ô¾ð “ðÁ{ò ûhñÙÚô¾ñ^òà ¯ñc^Óµ YÁ “ðÁ{ò ûhñÃÇ-

2

^òü×µ‚ VÙØ; P¯®º²¾¶ñÚ ¯ñ¾ñºx°Éñ^ßz { ق VÙØ ¯ñÙ ûhñÙÛà P~]a 3 4

±¾{òºñ^, ³Öµü² Éó¯òÊ]{¶ñ¹, c ^¾ð¶Éó{ò ü“ã¶ñºóÁ±²Ú hòÄ P¾ðz{ Éñ{ c^Òñǵ

2 4 2 3

{ñ¶Þ³¾ñwc^Òñǵ ûhñÃÄÄñµ²r c žpt±û²ñØz~ ¯òÙÖ Áz ¾Ü]aµ; d ¯ôc^Ñ

3 3

²¾Ù‚ VÙØ ü²k^òÖ Áz ¾Ü]aµ VÙÚ˶ñµ. e P¾ðz{ µ žpt±û²ñ×~; ü²ký^]a

3 2

e Qĵ² ¯¶ñz¾ü¶ TÑÒû{Ùý^. f PÃÄñ{ñý¾ S“ðɾ¾ð^т VÙÛü{ Rɾð^þÒg

2 3

Wû{ÙÚòÃ; P®{ '¶üï“ðɾ'“±3{3ÉñgºÜ]a P^ñ¾Éñgºzɵ ûhñÃÇý^ºñüÄ,

ˆPè¾ñxµ P^ñü¾ñݶó‰ VÙص, ˆP^ñü¾ñ ÉóâyÉñh^:‰ VÙص, ˆP R{ò ±3¾î¶‰
VÙص - P^ñ¾ÉñgºÙ S“ðɾÛý^ºñüÄ, '¶üï“ðɾ'“±3{3ÉñgºÙ Þ¾ðüɓðɾÙ
VÙܶ~ Þòz3{4µ. a18 Åc^3z{ñüÄ Þ¶ñ]2ýºýºz {ÑÓ^ò×¾ð (S“Ù S“ñ¯Ù Rzºñ{ò3).
a19 T]{zý{ ¯ò^3¶óºñ¯òÙØû^ñvt, RÈÉ°¶ñ¯µ a20 ^ñÄñzººñ²{ò3âq~ø3ãw-
] 3¾Ý{µ VÙ^ò×¾ð (Q^ R±²r^ÒñüÄ Rzºñ{ò 3). ^ñÄñzººñ²{ò 3 âq¶ñ^òÖ
~ø3ãw¶ñÉ~ - ±¾²3ı¾¶ñw²3ñ{ò4{zɲ~ø3ãwû¶ÙÖ²r. R~]a ±¾¶ñwµ
- ˆ^ñÄñ{ôü{ñ ²3ÄÉ{ñ ±¾¶ñüw¯ ±¾²3ñ{ò4{:‰ VÙØ. R~]a T{3ñï¾wµ - P]3¯ò:
P°âw:, ²{3ñ¾ðz{2zÉñz, íÄÉz VÙØ. P]3¯òºóÜýqº TâwzÉ]3¾ñïóºñÚ
±¾zºèz{ñüÄ P°âwzɲÞñz4º²3ñ{4µ.

b ˆü²h¯òÙ։ ±¾¶ñx² 4ñÞc^ÒñüÄ ü²h¯òÙÖ VÙÜ{Ã, ¯ô c ^Ñ{ñÙ ü²kµ²r

¯òÙÖ VÙÜ{Ã. c ü²h¯òÕý^ýº ûÉÒòºót^ò×¾ð (¯ô¾ð Rzºñ{ò3). c2 (^¾ð¶Éó{ò4ü“ã¶ñ-
ºóÁ]^òÖ P¾ðz{2Éñ{ 3¶ñÉ~) ˆÉñºÈºµ “ðüÉ{µ QÄü²4{‰ (º.üÉ.^ñ.2-1) VÙØ -
^¾ð¶Éó{ò4; P~]a ü“ã¶ñÚ P¾ðz{ 2Éñ{3¶ñÉ~ - ˆÉñʾðýÉ üè²óâq2ñ ü{3É{ñ
ÉñÊü¶É Ýüɯ ²4ñ^3ü{4üºü¯ñ²{4ñÉ{ò Þ Wýɯµ´4{òµ ^3¶º{ò‰ VÙØ; P±²rüº
ˆW^ WÉ Áz3ü¾ñ ¯ z3Éó{ôºñº {Ýü{2‰ (º.üÉ.^ñ.1-8-11) Rzºñ{ò3ºñÚ Áz3¾ý{3Ézº-
^¾ð ¶ z{òà z 3 Éó{ô º ¯òüã{ 4 ^c^ÒñÚ Éñ]ºc^Ñ. c 3 ˆ¯òÙ։ VÙÖ~]^¾ð z { 2 µ
(žpt±û²ñØz~ ¯òÙÖ VÙØ). žpt±û²ñØz~¯òÙÖ - Þ¶¾ðz{2züɯ ¯òÙÖ.
d, e R¾vqñ¶¾ðz{2z~]a {ñz²¾ðºµ (P¾ðz{2µ Rzºñ{ò3). e2, f ü²ký^]a Qĵ²3¯zÉ-
294
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 4 ü²h¯òÙÖ hòÉÜ]aµ

f2 ûhñÃÄÄñµ²r RÁ]^òÖ~ Zü¾Õ֞vrüÖ. [g ²ó¾¶Ù g {Ú]aµ] h PÉÜ]aµ í¯^ÛÚ 2

± ¾î¶ñË]aµ. i ˆ± ¾î¶w: ³z¾ñº ìüºâq ñº “ðü¾âq ñº‰ VÙص, ˆ± ¾î¶w“ðhñ²ó

3 3 2 2 3

Þµ´ {“ð“òÉ:‰ VÙص ûhñÃÄñ¯òÙÖ{òüÖ. j Áz ¾Üýqº S“ðɾzɵ ² ^ Éz±¾Þñ{ ñ-

4 3 4 3 3

ºz{µ, k ˆ¶ïñü{ ÉÝÞ¾ðÉü¶ü{ ¶ïñz¶ñ ïùzÉñz¶ñ¯µ ü{ Éü{ üÉñ ² ´ ɉ.

3 4 3 3 3 4

l [²óÖ¾ð]aµ] m Rɾð{µ {òÁËÑÒz{ñà Pɾð^üÒñt Rɾð^üÒñt ÉñhòºÕÖóÁ]^òÖ²r.

n Pɾð^Ñ {ñc^Ñ {c^Ñ ¯òþÚÉñǵ P±²rüººóüÖ, o ˆ{Éñ®{¾ñz¶ñ ¶¶ h üº hñ®üº

ü{ ïóÞµìnò{ñ:‰ VÙ×ÚòüÖ Áz ¾þÚ ü¯ñ]^ò ± ¾î¶ñ. [ü²h¯òÙÖ hòÉÜ]aµ ²ó¾¶Ù

3 3 3

{Ú]aµ ²óÖ¾ð]aµ p ¯ñº^ÚÉüÚ] q R]^ñ¾ðºz~]a P°Â²¶ñÚ ^ñ¾wzý{] ^òó]^òǵ

PÉþÚüº û^ñÑÒüÉyµ. r PÉüÚûºÙØ “ðÁ{ò±¾ßz {ò . s P¯®º²¾¶ñÚ ¯ñ¾ñºx°- 3 4

Éñ^±¾ßz {ò ýºÊµ ˆº: ²¾ÝÞ ¶üï“ðɾ:‰ VÙ^òÖ P^ñ¾ñ¾ðz{ ±¾ßz {ò ýºÊµ

3 4 2 3 4

¯òþÚ]^ò×¾ð. t PÉüڂ VÙ²ñûÚÙ? RÉþÚʵ Y]^gûhñÃÄñ¯òÕ^ûÉÙÚòÃ, [u ^²ñÄ

u ¯Ùü¶ñ]^z~] ^vtû^ñv¶óÙ] VÙØ v ý^üºñüq ^ñpr]û^ñt]^ò×¾ð. ¯ôc^Ñ R±²r
2

ûhñÙÛà w ¶Ø¶ñÕÖµ ûhñÃÇý^]a Rû{ñÙØ Tvqñ^±û²Õü×ü¶. x ˆ{z¾ ¯ñ¾ñºw:

x á¶ñ® ¶ºñ ²ó èñµ ±¾ºñhò{:‰ - y {ñ®{ñµ ²vwòÚ ^¾ð¶² ĵ {ñ®{ñµ P°² Éó]-
2 4 2 4

^ò×¾ð^Òñ^òà ¯ñû¶Ù?‚ VÙÖóÁ]aµ S“ðɾÝÉñ{®z¾ðºµ íõÉóºñ{²r ˆ¯ ^“ðhò®-

¯ñ²¾ñz º{ò‰ VÙ²ñÁµ PÁü^ÊvûqÙ^ò×Ù. ˆz Éóây±¾Þñ{ ñz z Þù“ðü¾ñwò ^²ñĵ
4 3 2

{zÞïݾ{ ñ … ݳ r{µ ² ïù{ ñ ºñ{µ Ýɱ¯Ä± { µ { ¯µ º{ ñ‰. ˆÞù“ðü¾ñwò‰

4 2 3 4 3 4 4 2

a TÙ ÉrÉÎ^ñà ɮ{ ûÞÒ² ñ] ºµ ¯ñÙ Þ¾ðüɓðɾٲ]^ÅüÄ ûhÙÖ ÉÒÉóüÄ

4 3

¶ñz¾µ PÃÄñ{ñ¾ð]aµ RÃþÄüºñûÉÙÚ (PÃÄñ{ñý¾ Rzºñ{ò3). f2 ûhñÃÄÄñµ²r

- ²ñ¶¾¾ð]ag ûhñÃÄÄñµ²r VÙÖ²r. g2, h ˆ{Ú]aµ‰ VÙ^òÖ ±¾ñ{4ñ®ºµ Vz{ñüÄ
VÙÚ (PÉÜ]aµ Rzºñ{ò3). i (PÉÜ]aµ í¯^ÛÚ) VÙÖ~]a ±¾¶ñwµ (±3¾î¶w
Rzºñ{ò3). j h~¾ðž^ 2í®ºÛ^òà RÉÜ]a S“ðɾzɵ TvqñÚ²r VcdüÚ VÙÚ
(Áz3¾Üýqº Rzºñ{ò). k R~]a ±¾¶ñwµ (¶ïñü{3É Rzºñ{ò3). l, m "±3¾î¶Áz3¾¾ð^-
Ó]a ¯ñº^Ù" VÙØ ±¾{ò²ñ{ò3z{ü²ñü{ - ²óÖ¾ð]aµ ¯ñº^Ù VÙܶ~ ßz3{4-
¶Ùü×. Rɾð^þÒ Éóü“ãòz{~ VÙ VÙÚ (Rɾð Rzºñ{ò3). n, o {c^Ñ ¯òþÚÉñǵ
PÃÄñ{ñü¾ñ²ñ{òºñ^ Éóhñ¾òz~]û^ñvt RÁ±²¾ð^üÒñ VÙÚ ({Éñ®{¾ñz¶ñ VÙØ
~qc^ò). p, q ˆPÉüډ VÙÖ PÉ{4ñ¾wz~]a {ñz²¾ðºµ (R]^ñ¾ðºz~]a Rzºñ{ò3).
R]^ñ¾ðºµ - Éóhòz¾Þ®¯òüɓÊ]{í^3z3²^ñ¾ðºµ. r ˆPÉüډ VÙ^òÖ PÉ{4ñ¾wµ
±¾ßz3{ò4ýº±²ÕÖ. s ±¾ßz3{ò4 VcdüÚ VÙÚ (P¯®º²¾¶ñÚ Rzºñ{ò3).

t RÉþÚʵ Y]^gûhñÃÄñ¯òÕ^ VÙÖ~ - ˆÞ “òÉ:‰ VÙÖzý{±²ÕÖ. ˆS“ñ¯ÝÞ¾ðÉ-

Éóz3ºñ¯ñµ S“ðɾÝÞ¾ðÉ´4{ñ¯ñµ‰ VÙØ RÉþÚʵ Þ¾ðüɓðɾüÛt Y]^ ¯ñº^Û^g
ûhñÃÄñ¯òÕ^ûÉÙÚòà VÙÖ²r VÙضñµ. u, v ¾üÞñ]{ò (ý^üºñüq VÙÖ~).
ý^ºóÃ, Zpýq - ^²ñÄzý{: ý^ü¶üÄ VÙص. w ¶Ø¶ñÕÖµ - ±¾zÊz{¾µ. x ^²ñÄ-
ü¶ñèz~]a ±¾¶ñwµ ({z¾ Rzºñ{ò3). x, y ˆá¶ñ®‰ VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ ({ñµ
{ñµ Rzºñ{ò3). z2, a (TÙ ÉrÉÎ^ñà ɮ{) Rzºñ{ò3Éñ]ºz~]a] ^Áz~ - TÙÜýqº
ÄèwûÞÒâq2Éz{ñüÄ Q²z~ ¯òÈÁz{¶ñºóÕØ VÙÜ{Ã. ¯ñprà "Ýz¾ô^Ñ
ÞùÄèþw^Òñ^òà R{òÛüÄ ³ÁãÜ]a ¯Ùý¶ºñ^]^qÉ~" VÙܶ~
Tvqñý^ºñüÄ; PÙÖó]ü^, ¯ñÙ PÉÙ²]^ÅüÄ ü²ñÚÉñüÖ PÉÙ±¾Þñ{3z{ñüÄ
VÙ Q²zû{ÃÄñµ ü²ñ]^òÚ ²óÙ²óüÖ TÙ ÉrÉÎa ^ñprà V¾òz{ ¯òÄñÉñ^ñ{²r
Þ²2ĶñºóÕØ VÙÜ{Ã. u2, b (¯Ùü¶ñ]^µ) "¯ÃÄ ¶Ø¶ñÕÖ¶ñÚ ü¶ñèû¶ÙÜ{Ã,
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 4 ü²h¯òÙÖ hòÉÜ]aµ 295

T{ÉóÕØ]^ñv. ˆÝɱ¯Ä± { µ‰ P°² ɵ ûhÃÄñ¯òÕ^gûh¹ü{ ÉóÎóz~± ²ñ¾ð]ac-

3 4 4

^ñprà RÃþĺñºóÁ®{~; Qý^ºñüÄ, b ¯Ùü¶ñ]^µ VÙ^òÖ~. c Tc^Ó]a R±ü²ñ~

¶Ø¶ñÕÖµ ûhñÃÄÄñµ²rºñ^ Rû{ñÙØ TvqñºóÕûÖÙ^ò×¾ñ{Ã, d ˆÝɱ¯Ä± { { ¯µ 3 4 4

º{ ñ‰ VÙØ ü²ñÚÉÎó û{¾òºñü¶ ü²ñºóÕûÖÙ×{Ã. e ¯ô c ^Ñ S“ð É ¾¾ð ^ Òñ^

2

“c^òz{ɾð^ÒòÁÉÁµ ¯òÙÖ ¯òþÄ ^vqü{; YÁÉÙ {þÄû^pt ¯òÙ×Ù, f YÁÉÙ

Ztû^ñvt ±¾ñº“ðhòz{òºñ¹ ¯òÙ×Ù. g Zpýqüºñqzü{ñt g YÏ^üÄñq¶ñ¹, Tc^Ñ
2

aýÖ {ô¾±²ÕØ^òÖ ¯ôc^Ñ Tc^Òòǵ û²ÁcaýÖÉñÒý¾üºñ ²ÕØÉ~? h ²ñ{^òºñ¹

²ó ýè ³]az {ò¾ò®{ñق VÙØ ¯ôc^üÒ ûhñÃÅýÉz~, PÉÜ]ü^ ²¾zÉzý{g
4

ûhñÃÄüÉñ? i YÁÉÜýqº S“ðɾzɵ {þÄüºñüq ü²ñºóÕØ; ¶ÕÖÉÜýqº S“ðɾzɵ

PÉÙý^üºñüq ^ñpr] û^ñt]^ò×¾ð. j [^vtû^ñѶóÙ] k T®{ñ¶^c^ÒòüÄ ¯ôc^Ñ
VÏ{òºóptýÉz{ ] ¾®{ c^þÒ± ²ñ¾ðz~]û^ñÑÒ ¶ñprü^ñüÒñ k žÙüÚ ¯òÙØ
3 2 2

²ó{Õ×ü{? VÙ^ò×¾ð. [ü{h¶ñ¶{òÑ Rzºñ{ò ] “zÁ]^Ó]a P¯²ó ² ɯôº¶ñÚ ü{íÝýÞ-

3 4 4

Êýqz{ñ¹, l P¾x^± ü²ñÁµ²rºñÚ ¶{òþÒÊýqz{ñ¹, { ¾ð“¯ôº¶ñºóÁ]^òÖ. m [{òÁ]aÁ-

3

b¾{ÜÑ m ShÙ²ñÃ] n PíïzÝɲ ñÉÛý^ºñüÄ, n ûÞÒı ºz{òüÄ n Pµü¶Ùý¶

2 4 2 4 3

aþĺñ{òÁ]^òÖ²r. [o ShÙ o ²ñÃ] p ˆº: ²¾ÝÞ ¶üï“ðɾ:‰ VÙ^òÖ Þ¾ðüɓðɾÙ

2

ü²ñÚÉÎó û{¾òºñ¶Ã ü²ñÚ ü¶ñèû¶ÙÜ{Ã" c, d R{ò T]{µ ²4ñÉz3ɺµ Éó“{3º{ò

(Tc^Ó]a Rzºñ{ò3Éñ]ºz3Éüº¯). e Pü¯ý¯É - S“ðɾzüɯ Q“c^ò{±3¾î¶üx-
£²ó ¯ò¾ñÞ R{ò P²ó4±¾ñüºw Qï (¯ôc^Ñ Rzºñ{ò3). f {z^{2µ Rzºz¾ ¾üÞñ]zºñ
Éó“{3º{ò (YÁÉÙ Rzºñ{ò3). g ²4ñɶñï (Zpýqüºñqzü{ñt Rzºñ{ò 3). Zpýq-
üºñqµ - ¶ïñ¾®z4¾û¯Ò:. g2 YÏ^üÄñqµ - Pò¾®z 4¾û¯Ò:. h T]{ñ¾ðz{2zý{
Éóɾò]^ò×¾ð (²ñ{^òºñ¹ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, j, h ˆ^vtû^ñv¶óى R{ò {z^¾ðzÁ^zÉ-
Þúhò{µ Qï (²ñ{^òºñ¹ R{ò). i, j ˆ^vtû^ñv¶óى VÙÖ~]a PÉ{ñ¾òý^ (YÁÉ-
Üýqº Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, “±3{3ÝÉñ¾Ýºµ îÁ{ò3 ¯ò{4ñº ¾üÞñ]{òµ Qï (YÁÉ-
Üýqº R{ò). j, k ÝɾÉóü“ãµ îÁ{ò3 ¯ò{4ñº ²4ñÉñ®{¾¶ñï (T®{ñ¶^c^ÒòüÄ
R{ò). k2, k (žÙüÚ ¯òÙØ ²ó{Õ×ü{ - T®{ñ¶^c^ÒòüÄ) Rzºñ{ò3 P®Éºó±²~.
l P¾x^ - ±¾ñ^ñ¾¶ñ^. m, n ˆ±¾]Á{òµ ÝÉñµ P{ò 4âq 2 ñº‰ Rzºñ{ò 3ýº±²ÕÖ
(PíïzÝɲ4ñÉÛý^ºñüÄ VÙÖ~). n2 P¾ðghñÉ{ñ¾¶ñý^ºñüÄ (ûÞÒı4ºz{òüÄ
VÙÖ~). m2, n3 ˆShى VÙ^òÖ ²{3ÝÉñ¾ÝºÄ±3{4ñ¾ðz{ 2µ (Pµü¶Ùý¶ Rzºñ{ò3).
o2, p2 ²ñà - Rqµ. o, p ˆShى R{ò T]{üï~²ó4Ýßz3{4ñ¾ðz{2ñ°Éñ{3 Rzº²ó4±¾ñüºw
Þüï~^µ P¾ðz{2¶ñï (º: ²¾ R{ò). q ¯°, {z¾ “ðÁû{Ò P^ñ¾Éñgº: ²¾ R{ò
W{ñÉü{3É T]{µ, ¯~ Éó“ò⺠P²ó4ïó{µ; {gh ºz¾az¾ñ²ó º{2ñ^{2mhòz hñĺó~µ
“]ºü{, {{“ð ü hºµ “ð Á {ò: P°¶ñ¯Þï^ñ¾òwô ² 4 É{ò, P°¶ñ¯Þï]Á{ñµ
Þ¶ñ]2ºñmh ¯ P¾ðz{ 2Þñ¶¾ðz2ºÂ²µ Åc^3µ ¯ò¾ß~µ Pĵ Rzºz¾ Qï (^ôüÎ
Rzºñ{ò3). (^ôüÎ '¯ñ¾ñºw'“±3{3ñ¾ðz{2zý{ ±¾Ý{ñÉóz~ýÉz~) VÙÖ~ - R®{
ˆºz3üÉ{3ñû{3҉ VÙ^òÖ “ðÁ{ò]a]^ôÎñ^ ˆº{: ±¾Þú{ñ í^3{: ±¾Þú{ò:‰ VÙص,
ˆÞ¾ðüÉ ¯òü¶ãñ íìnòü¾ Éóz 3Ê{: ³Áãñ{3{ò4‰ VÙص, ˆº¶®{Ýޞz3ü¾ ^Éüºñ
ɺ®{ò‰ VÙص ˆ¯ {Ýüºü“ ^“ðh¯‰ VÙص Rzºñ{ò3^Òñà - ^ñ¾wzɵ, ޞz3¾-
“ñºózɵ, Þ¾ðɯòºñ¶^zɞ¶ñ^òÖ '¯ñ¾ñºw'“±3{3ñ¾ðz{2zý{ ±¾Ý{ñÉóz~ýÉz~
VÙÖ²r. (¯ {Ýüºü“ ^“ðh¯) Pݺñ¾ðz{2: - {ݺ ^“ðh¯, ü¯ü“ - ü¯âüq VÙØ.
ˆ¯¾ñìíñ{ñ¯ò {zzÉñ¯ò ¯ñ¾ñwô { ò {ü{ñ Éó~ 3: … {ñ®üºÉ hñº¯µ {ݺ ü{¯
¯ñ¾ñºwÝݵÁ{:‰ (²ñ.³.T.4) VÙÖ ¯ò¾ð É h¯z{ñüÄ, Þ¾ð É ^ñ¾wzɵ -
'¯ñ¾ñºw'“±3{3ñ¾ðz{2µ. ˆ{ñ º{3ݺ Pº¯µ ´¾ðɵ‰ (¶.ݵÁ.1-10) VÙý^ºñüÄ -
296
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 4 ü²h¯òÙÖ hòÉÜ]aµ

p2 ²]^ÅüÄ. q ^ôüÎ '¯ñ¾ñºw'“± { ñ¾ðz{ zý{ ±¾Ý{ñÉóz~ýÉz~, P^ñ¾ÉñgºÛ¹

3 3 2

²¾ÛÚÉþÚüº ¶üï“ðɾûÚÙý^ºñüÄ, ¯ñ¾ñºwüÚ '¶üï“ðɾ'“± { ÉñgºûÚÙØ 3 3

“ðÁ{òºñüÄ ßz { ¶ñºóÁ]ý^ºñÃ, q R®{ “ðÁ{òºñüÄ TÙÜýqº P°¶ñ¯µ q P²-

3 4 2 3

îÁ{Éó㺵; ˆ^vtû^ñv¶óى VÙ^òÖ r P¾ðz{ Þñ¶¾ðz ºzü{ñt Éóü¾ñ{ò z{ Þ¶ñ] ýº

2 2 4 2

íõÉóºñ~: Qý^ºñÃ, RÉüÚ ²¾ûÚÙ^ò×¾ð. [s Z¾ð s Pɵ²ýÖ{Ã] ¶ÕØÑÒ üèz¾ìn-

2

ü¾ñûqñ]^ t P¯ô“ðɾzÉÞñ{ ^¶ñ^ Wü{ܵ Z¾ñ² ñÞÊ]{ò^þÒg ûhñÃǶ~. P~ {µ

4 4

Éñºñà ûhñÃĶñpqñý¶ºñüÄ, Pɵ‚ VÙ^ò×¾ð. [²ýÖ{Ã] ÝÉü^ ñâr ^ÒòüÄ ¾ïݺ- 3 2

¶ñ^g ûhñÃǶû{ñÎóº Þ{ ݺ¶ÙÖó]ü^ºóÁ]ý^. u ˆº{ ñ ü¶ “ò¾Þ“ðüh { ñ{ò { µ

3 2 2 3 3 3

a Á{¾µ Éh:‰ v ¶ïñ² Å á±¾îÄñ{ñÍÉñÙ²]^ÅüÄ É®~ ¾ñ캶ýqº v YÒò¶Ïc^ò

3 3 2

Éñ¾ñ¯òÙÖ~; VÙ ² е aýÖ®~Éñ¾ñ¯òÙÖ~, R~]a PrûºÙ?‚ VÙÚ, ¯ô

3

Þ¾ðüɓðɾٲ]^à ²vwòÚ P²¾ñ{ z{ñüÄ^ñv‚ VÙÚ, ˆü^ñºµ Éóây:‰ VÙ×Õ-

4

ü²ñüÄ hòÄ P¯ñ{ ü¾ñ]{ò^þÒ±²vw; VÙ {þÄýººØz~ VÙý^ºóüÄ {®{ñºñ^òÃ

3

VÙ v ü²¾Ù²vwòÚ T²^ñ¾µ‚ VÙØ RÁ]^ÄñºóÕØ; VÙ žÙü² ² ^ É®¯ò®ý{ -

3 4 3 3

ýº± ²vwòÛ¹, ¯ô ¾ñ캱 ¾âqÛÉñ¹‚ VÙØ “²óz~ÉópqñÙ. w Rzý{ R±²rüº

4

² pq¾ð PÁÒògûh¹{ÉñüÖ, ±¾]Á{ò³ÁãÉóüÉ^µ ²vwòºóÁ]^òÖ RÉÙ Qz¶ñË]a

4

Þcü^ñhµ ÉÁÉû{ñÙýÖ “²óºñü{ ˆ¾ñ캱 ¾âqÝ{{ ñ ²{‰ VÙ²ñûÚÙ? VÙØü^p^,

4 2

¯ñýºz {vr]ý^ºñ^òÖ~ Pü¶z ºzý{ ÉóÄ]aý^ºÙü×. hñ®ý{ ÉóÄ]aý^ P~]a

4

P¯²ó ¶{¶ÙüÖ; RÉÜ]a P¯òâqµ ûh¹ý^ºñÉ~ R{òüւ VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð.

4

x [VÙÛÉ{òÅc^òº¾ð]ü^] Q°¶ñ¯ò^¾ð]a VÙÚ ±¾üºñí¯žvt? y P®{ ü{ Éý{]a 3

Tz^¾ðãµ û²ÕÖóü^ñÒÙØ, z Þ¶ñ“ð¾ºwz~]a YÁ ² ĵ û²ÕÖóü^ñÒÙØ, a Tc^Ó]a

2

Rz{ñüÄ {ñÙ YÁ Tz^¾ðãµ û²ÕÖóü^ñÒÙØ, VÙÖ󺱲prü^ñÑ? VÙ^ò×¾ð. (4)

ޞz3¾“ñºózɞµ - '¯ñ¾ñºw'“±3{3ñ¾ðz{2µ. ²3ïùȾôïóºñüÄ “¾ô¾“¾ô¾ò² 4ñɵ

ûhñÃÇý^ºñüÄ, Þ¾ðɯòºñ¶^zɞµ - '¯ñ¾ñºw'“±3{3ñ¾ðz{2µ. q2 R®{ “ðÁ{òºñüÄ
VÙÖ~ ˆºz3üÉ{3ñû{3҉ VÙ^òÖ “ðÁ{òºñüÄ VÙÖ²r. q3 P²îÁ{Éó㺵 - ²3ñ{ò4{-
Éóãºû¶ÙÖ²r. r P¾ðz{ 2Þñ¶¾ðz2ºzü{ñt - Åc^3zü{ñt.

t P¯ô “ ð É ¾zÉÞñ{4^¶ñ^ûÉÙÖ~ - ¯ñ¾ñºwÜ]a P¯ô “ ð É ¾zÉÞñ{4^¶ñ^ VÙÖ²r.

s2 Pɵ - aÕÖµ. ²ýÖ{à - W^ñ®{¶ñ^gûhñÃÇý^. t, u {µ Éñºñà ûhñÃıü²ñ^ñ-
ý¶]a Pr P{òà TvqñÚ PÞîºý{ VÙØ ÉóÉèòz~, R~]a ±¾¶ñwµ
^ñpt^ò×¾ð (º{2ñ ¶ Rzºñ{ò3). u, v R~]^¾ðz{2µ (¶ïñ²3Å Rzºñ{ò3). v2 YÒò¶Ïc^ò
- ü{üíñïõ¯¶ñ¹. v3 ü²¾Ù - û²Òz¾:. w ±¾ñÞc^ò3^µ (Rzý{ R±²r Rzºñ{ò3).
x RÅc^òº¾ð - Q°¶ñ¯ò^¾ð. x, y ˆVÙÛÉ~‰ VÙÖzý{ Éóɾò]^ò×¾ð (P®{ Rzºñ{ò3).
ˆ¯ñº^Ù PÉüډ (VÙý^ºñüÄ P®{ ü{3Éý{]a Tz^¾ðãµ û²ÕÖóü^ñÑ PÙØ
VÙÖ~). z ˆ^²ñįÙü¶ñ]^z~]^vt û^ñv¶óى VÙÖzý{ ^qñèòz~ (Þ¶ñ“ð¾º-
wz~]a Rzºñ{ò3). a ˆZ¾ð Pɵ ²ýÖ{É VÙÖzý{ ^qñèòz~ (Tc^Ó]a Rzºñ{ò3).
s, a ˆZ¾ð Pɵ‰ Rzºü¯¯ - ²4^3Éü{ñ£²¾zÉÞñ{4^Ê]zºñ²4ñÞݺ û{3Ò¾ð Ä ±4ºmh
Þúgºü{. "ü²h¯òÙÖ hòÉÜ]aµ - ±¾¶ñx²4ñÞc^Òñǵ, Þ¶ñ]2ýº^Òñǵ
S“ðɾzɓcý^ ²vwògûhñÃı²pq Áz3¾Ü]aµ. ^vt û^ñv¶óÙ - P²{ 3ñ-
¯zý{ VÏ~^òÖ ²mh¶üÉ{3¶ñÚ ¶ïñ²4ñ¾{z{òüÄ P²ü¾ñèòz~]^vt û^ñÑÓc-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 5 RÅc^z{òpq 297

Pmhñµ²ñpt. a þÄc^ ³¾ñwµ û{ñq]^¶ñÚ az ÁârݵÁ{ò^þÒʵ, a ² ñîºÝµÁ{ò-

3 3 2 3

^þÒʵ ±¾¶ñw¶ñ^] û^ñvt É®{ɾð^þÒ ¯òüã{ò ]^ò×¾ð.4

RÅc^z{òpq ³¾ñwz{ôÁµ h¶wÁµ hñ]^òºÁµ

ÉÅ®~ Éñ~ ûh¹Éõ¾ð^Óµ ¶ÕØ°®û{¹Éž¶ñ^ò ¯òÙ×Ù
¶Å®~ ûh®û¯Ã ^ɾòÉõkµ {òÁ]aÁb¾{ÜÑ
û²ñÅ®~¯òÙÖ ²ó¾ñÙ^vs¾ð YÙص û²ñ¹ºóÃþÄ ü²ñÕضóüÚ.(5)

b[RÅc^z{òpq ³¾ñwz{ôÁµ] c ¾ñíÞ¶ñʵ, {ñ¶Þ¶ñʞÑÒ ³¾ñwc^Ó]a ÞñzzÉó^-

³¾ñwc^ÒòÕ^ñprà c Éñhò R~ÉñºóÕØ. d PÉÕÖóÜýqº ¯òâ^¾ðãµ P®{ P®{
2

³¾ñwc^ÒòÜýqº T²]¾¶z{òüÄ ^ñwÄñºóÁ]aµ; e ˆº®¶ºmh í^ z ± ¾î¶®‰ VÙØ 3 3

û²ñ~ÉóüÄ ±¾“𯵠²vw, ˆÉóâüxÝÞ^ñ“ñ~ z ´ {µ‰ VÙØû^ñvt e ü^ñÃ

3 3 4 2

ÉóÏ]^ñpqñüÄ ²¾òïñ¾¶ñºóÁ]ý^ºÙÖó]ü^, e YÁ Ⱥ]{òýº ¯ò¾ðü{ “òz~ e P~]a

3 3 4

Tz^¾ðãzý{± ²vwòz{¾üÉyµ‚ VÙØ e ûhñÙÚÉܵ {ü¶ña x²ó ´ {Û¹g

5 3 4 4

ûhñÃÅ, e ü^pqÉܵ {ü¶ña x²ó ´ {Û¹] ü^p^, e YÁ Åc^ Éó㺶ñ^ Rq±²pq

6 3 4 4 7 3

ü^ñÑ. Pɵ ²ýÖ{à - P²]Áâüqñ]{ò^þÒ± ²vy^òÖ Rz{ñÃ" VÙØ Tý¾. (4)

Pmhñµ²ñpt (RÅc^z{òpq Rzºñ{ò3). a ^ôÎóÕ²ñprà - P°¶ñ¯zý{ ±¾¶ñw¶ñ^]

û^ñvt É®{ɾð ^ þÒz {ÑÒòÛ¾ð : R{òà - Q^ 3¶zý{ ±¾¶ñw¶ñ^]û^ñvt
É®{ɾð ^ þÒz {ÑÓ^ò×¾ð . ˆRÅc^z{òpq ³¾ñwz{ô Á µ‰ VÙØ ~qc^ò ˆ°µ
û{¹Éž¶ñ^ò ¯òÙ×ى VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (þÄc^3³¾ñwµ Rzºñ{ò3).
a2 ² 3ñîºÝµÁ{ò^Ñ - ýí¯hñ¾ðÉñ^û² 3Òz 3{ 4ñ{ò3ݵÁ{ò^Ñ.

b RÅc^z{òpq ³¾ñwz{ôÁµ - Åc^3Éó㺶ñ^ Rq±²pq ³¾ñwzý{Êýqº ¯ôc^Óµ.

b, c ˆRÅc^z{òpq‰ VÙØ Éóü“ãò]ý^ºñüÄ - ¾ñíÞ{ñ¶Þ³¾ñwc^ÒòÜýqº
²è²ñ{òzɞµ, ÞñzÉó^³¾ñwc^ÒòÜýqº P²è²ñ{òzɞµ ü{ñÕØ^òÖû{Ù^ò×¾ð
ð(¾ñíÞ¶ñʵ Rzºñ{ò3). c2 (Éñhò R~ÉñºóÕØ VÙÖ~) Åc^3Éó㺶ñ^z{ñc^üÒ
^òóz~gûhñÙÚ{ñý^ºñüÄ, ¯ò^¾ðãü¶ Éñhò VÙÖ²r. d RɾÁÒògûh¹{ ¯ò^¾ðãµ
û{¾óʵ²r V±²rûºÙÚ (PÉÕÖóÜýqº Rzºñ{ò 3). {®¯ò^¾ð 㠞²]¾¶z{òüÄ
^ñwÄñ¶óÁ]a¶~ Éñhò VÙÖ²r. e T²]¾¶z{òüÄ ü{ñÕص ±¾^ñ¾zý{ºÁÒòg
ûh¹^ò×¾ð (º®¶ºmh Rzºñ{ò 3). e2 ü^ñÃÉóÏ]^ñpqñüÄ - ý{ 3É^ 3zºñ. e3 YÁ
Ⱥ]{òýº ¯ò¾ðzü{3“òz~ VÙÖ~ - Åc^3zý{ ¯ò¾ðzü{3“òz~ VÙÖ²r. RÈÉóqz{òüÄ
- ˆ{ݶñz ²4É®{µ ±Ágh2ñ¶: Þú{û²Ò¾ñwò^ñz3º~ … ³¾ñwÞµïó{ñµ ³vºñµ
Åc^3¶ñïñzµºÞµÊ{ñµ‰ VÙÖ~ P°Þ®ü{4ºµ. e4 ˆÅc^3¶ñïñzµºÞµÊ{ñµ‰
VÙÖ~û^ñvt (P~]a Tz^¾ð ã zý{± ²vwòz{¾üÉyµ VÙÖ~). (YÁ
Ⱥ]{òýº ¯ò¾ðzü{3“òz~ VÙØ ~qc^ò) Éñ]ºµ žÙ²óÙÛºóÁ]ý^ºñüÄ RcdüÚ
¯ò¾ðÉïó]aµ²r; e3, e 4, e6, e 5, e7 P{ñÉ~ - (YÁ Ⱥ]{òýº ¯ò¾ðzü{3“òz~ P~]a
Tz^¾ðãzý{± ²vwòz{¾üÉyµ VÙØ - ü^pqÉܵ {ü¶ña3x²ó4´4{Û¹]ü^p^)
RÉÙ {ñÙ {ü¶ña3x²ó4´4{Û¹]ü^pqñà {zzÉÝ{ò2{òýºg ûhñÃÇý^ºÙÖó]ü^
(ûhñÙÚÉܵ {ü¶ña3x²ó4´4{Û¹gûhñÃÅ - YÁ Åc^ 3Éó㺶ñ^ Rq±²pq
³¾ñw¶ñºóÕØ) VÙØ. f Rz{ñà - RÉÜýqº PÉóüÉ^òzÉü¶ ±¾^r{¶óz{þÚü²ñ]^ò,
²¾zÉÞñ{ 4¯¶ñ^¶ñpqñ~ VÙܶzý{ ²¾òïñÞ¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (RÒò
298
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 5 RÅc^z{òpq

³¾ñw¶ñºóÕØ. f RÒò^vwþÚ± ³vq ¾ô^ñèÛ^] ^Éó²ñrz {¾üÉyµ‚ VÙص, 3

VÁý¶ýº ºñþÚºñ^] ^Éó²ñrz {¾üÉyµ‚ VÙص ûhñÃÄ, P±²rüº ^Éó²ñtÉñý¾±

ü²ñüĺóÁ±²û{ñÙÖóüÖ, Pɾð^Ó]a RÃÄñ{ Tz^¾ðãc^þÒºóptg ûhñÃǶ~; g {ñÙ
ûhñÃı³]^ ÉÝ~Ë]a Tz^¾ðãzý{ Þñ{ò ]^¶ñpqñü{, ¶ÕØÑÒÉÕÖóÜýqº Tz^¾ðãz- 4

ý{] ^Îó]^¶ñpqñü{ RÁ±²û{ñÙ׺óÕØ. [h¶wÁµ] h Q¾ðï{Áµ. [hñ]^òºÁµ]

û² Òz { Áµ. i [¶Õص ÉÅ®~ Éñ~ûh¹Éõ¾ð^Óµ] j Tz]Áâq{¶¶ñÚ ±¾¶ñwzý{
3 3 4

Pc^ô ^¾òz~]û^ñvt ¯òÙØ ±¾¶ñx°] ¾ñï^¶ñÚ {¾ð]^c^þÒûºñÎóº ü^ÉÄ{¾ð]^c^þÒ]

3 3

û^ñvt P¾ðz{ zý{ Þñ{ò ]^± ²ñ¾ð]aµ ² ñòà ü“ãòz~ÑÒñÁµ. k ˆºñ üÉ{ -
2 4 3 3

² ñîºñÝݵÁ{º:‰ Rzºñ{ò ºñüÄ k {ñ¶Þzɵ VÃÄñ¾ð ] aµ PÉó“òâq¶óüÖ;

3 3 2

Qý^ºñüÄ, ² ñîºaz Áâr^þÒ Y]^g ûhñÃÇ^òÖ~. l [°®û{¹Éž¶ñ^ò ¯òÙ×Ù] m

3 3

Tc^üÒñt ¯ôc^Òñ“ð¾ºó]^òÖ ü{ Éý{^üÒñt ÉñhòºÖ Qz¶{ºñ ¯òÙ×Ù. n ¯ôc^Ñ

3

PÈÉɾð]a Tz^¾ðãµ ûhñÃǵü²ñ~ ² ^ Éz²¾zÉzý{ Pc^ô ^¾òz~]û^ñvt ¯òÙØ4 3 3

ûhñÃÄüÉyµ. P~]a PrûºÙ? VÙÚòÃ; PÈÉÉÁýqº ÝɲÝ{ò zºñ{ò ^Ñ 2 3

PÉÚ{ô ¯¶ñºóÁ]ý^ºñüÄ. o RÚòz{ñÙ o ²èc^Ñü{ñص, Þ¾ðÉìnق, S“ðɾق

4 2

VÙ×Õü²ñüÄ Zü¾ñ ü{ Éý{^þÒʵ û^ñÑÒ]^qɾð^ÒñºóÁ]a¶óüÖ. p Pɾð^Óýqº

3

ÝɲÝ{ò zºñ{ò ^Ñ PÉÚ{ô ¯µ‚ VÙÖ R~ p Ýɲèz{ñüÄ ûhñÃÇ^òÖü{ñ, ²¾-

2 3 4 2

^vwþÚ Rzºñ{ò3). g P±²rg ûhñÃÇ^òÖɾð^þÒ ²¾òïñÞµ ²vyÉñûÚÙ

VÙÚ ({ñÙ ûhñÃı³]^ Rzºñ{ò 3). h Q¾ðï{Áµ - ýí¯Áµ.

i, j ˆÉÅ®~
Éñ~ ûh¹Éõ¾ð^Óµ‰ VÙØ - ²3Äñz^ñ¾z{ñüÄ Éñ{3µ²vyÉñ¾ð^ûÒÙ-
ý^ºñüÄ; ü^ÉÄ{¾ð]^z{ñûÄñÎóº, ±¾¶ñwz{ñǵ ±¾¶ñx°]3¾ñï^{¾ð]^c^þÒ]
û^ñvt{µ} Þñ{ò 4ºñû¾Ùܶ~ ßz 3{ 4¶ñý^ºñüÄ, Pzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð
(Tz]Áâq{¶¶ñÚ Rzºñ{ò3). k R±²rºñʵ, "üÉ{3µ ±¾¶ñwµ" VÙý^ºñüÄ,
az3Áâr^þÒʵ ²3ñîºý¾Êµ bprgûhñÃÄÄñü¶ñûÉÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ºñ
üÉ{3²3ñîºñ Rzºñ{ò3). k2 {ñ¶ÞzɶñÉ~ - {ü¶ña3x²ó4´4{¾ñý^. P~ Rɾð^Ó]aµ
Y]a¶óüÖ, ¯ô ¾ òüÄ žr®{ñÁµ, û¯Á±²óüÄ žr®{ñÁµ žrË]a Y]aü¶.
RÈÉóqz{òüÄ ˆ²3ñîºñ: az3Áâqº R{ò z3Éó{üº±º²ñ¾µ ü^4ñ¾µ {¶Ýޞ²º®{ò
¯ ïõèüÞ {ñ® … í]3{4ݺ ^ñ¯¯µÁý^3: µÁ^3zÁâwòü^±üÞñ: ^ñÞñ¾ÞzzÉ-
¯òï{ݺ h ü^ñ Éóü“ã:‰ VÙÖ~ P°Þ®ü{4ºµ.

l, m ˆQ^ò¯òÙ×ى VÙ^òÖ Þñ¶ñ¯ñ{ò4^¾vºµ - “¾ô ¾ ñz¶² 4ñɯò² 3®{4¯µ VÙ^ò×¾ð

(Tc^üÒñt Rzºñ{ò3). n ˆ°µ û{¹Éž¶ñ^ò ¯òÙ×ى VÙØ - Tc^Ñ ü{3Éý{^þÒg
ûhñÃÇ^òÖ ûhñÃǵ PÉþÚgûhñÃÄÄñµ²r RÁ]aû¶ÙØ ûhñÃÇý^ºñüÄ
²2Åz{ {ñz²¾ðºµ (¯ôc^Ñ PÈÉɾð]a Rzºñ{ò 3). o ² 3ñîºñ{ò3^Ñ ü{ 3Éý{ýº
Pc^ô 3^¾òz{ñ¾ð ^ üÒñ, ˆ°µ û{¹Éµ‰ VÙý^]a? VÙÚ (RÚòz{ñÙ Rzºñ{ò 3).
o 2 ²èc^Ñ - ¶{c^Ñ. û² 3Òz 3 { 4ñ{ò 3 ^Ñ, ˆÞ¾ð É ìnÝÞù^ 3ü{ñ ³ 3z 3 { 4:‰ VÙØ
ûhñÃı²pq Þ¾ðÉìnþÚ ü{ 3Éý{ºñ^ Pc^õ3^¾òz{ñ¾ð^ÒòüÖ; ý“ÉÜ]a Áz3¾Ù
ü{3Éý{. p, p2 (Ýɲèz{ñüÄ ûhñÃÇ^òÖü{ñ) Rzºñ{ò3]a{ñz²¾ðºµ - Ýɲèz{ñüÄ
ûhñÃÅÃ, "²è²ñ{z{ñüÄ ûhñÙÚ~" VÙØ PÉÙ P¯c^ô3^ñ¾z~]a TqÄñµ;
²¾²èz{ñüÄ ûhñÃÇ^òÖ~ VÙÚûÉñvx~, PÉÙ P±²r Pc^õ 3^¾òºñ¶Ã
RÁ]ý^ºñüÄ. q, r ±¾¶ñwµ{ñÙ P±²r ûhñÃÇ^òÖü{ñûÉÙÚ; R¾vt ±¾¶ñwµ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 5 RÅc^z{òpq 299

²èz{ñüÄ ûhñÃÇ^òÖü{ñûÉÙÚòÃ; R¾vtû¶ñÎóº ±¾¶ñw^ {òºñüÄ ûhñÃÇ^òÖ~.

3

q YÁ ü{ Éý{²]^ÅüÄ q P{ò¶ñ°ã¶ñºóÁ±²û{ñÁ Ⱥñ²ñ¾zý{]^vt, R~]a

3 2

PrûºÙ?‚ VÙÚ, ˆÉóây¾ñz¶ñ ² ^ Éü{ñ ² Éݺ‰ VÙØ Þ¾ðüɓðɾ٠P®{¾ñz¶ñÉñ¹

4 3 4

¯òÕý^ºñüÄ VÙÖ{òüÖ; r P{ ¾ð É “ò¾ÝßüÄ ¯òÙØ, Áz ¾Ù, Þ¾ð ü ɓð É ¾Ù{Ù

2 3

Þ¾ðÉñz¶² ñÉzý{g ûhñÃǶñü²ñüÄ, r {Ù²r^þÒgûhñÃÄñ, PÉÙ{ñüÚ RcdüÚ

4 2

ûhñÃÇý^]a PrûºÙ?‚ VÙØ “c^òºñ, r ˆüÞñ®{¾ñ{ ®{¾µ ±¾ñÉó“z‰ VÙØ

3 3

²¾¶ñz¶±¾üɓz{ñüÄ ûhñÙüÚûÚÙ×ÚòüÖ; s ˆ¶z{ÝÞ¾ðÉ¶ïµ Þ¾ðɵ‰ VÙ×ÚòüÖ

±¾îÄñ{Ù; t ±¾îÄñ{Ù²]^à ²¾zɞvqñ¶Ù׺óÕØ, Rɾð^Ѳ]^à ²¾zɞÑÒ~.
u [¶Å®~ Rzºñ{ò ] v R±²r Þ¾ðÉñ®{¾ñz¶ñÉñºóÁ]^òÖ Þ¾ðüɓðɾ٠PÞ®¯òïó{ق
3

VÙܵ ^vwÎó˶óÃÄñ{²r {òÁ¯^¾òºóüÄ É®~ Þ®¯òïó{ÛÛÙ. v Þ¾ðÉÞ¶ñ“ð¾º- 2

wôºÛÚ PÉÙ Rcü^ É®~ ¯òÕý^ºñüÄ, üh{¯ñüh{¯Éó² ñ^ ¶Ö, ˆÝÁâqÝzɵ

4 3

ɯÉñÞñº‰ VÙØ ûhñÃı²pq RþÒºû²Á¶ñþÒ±ü²ñüÄ P°bÄÈÁz{ò^þÒ±

²vx¯òÕa¶ñºóÕØ. w ûh®û¯ÄñÚ~ ^{ò¾ð ] ^Úz{ñüÄ PÈÉÁa]a RÈÉÁa
Pýh^òÖü²ñ~ hñ¶ý¾ÉõhòÛÕü²ñüĺñºóÕØ RÁ±²~. x [û²ñÅ®~¯òÙÖ ²ó¾ñÙ ^vs¾ð]
^ñpt^ò×¾ð (YÁ ü{3Éý{ Rzºñ{ò3). q2 P{ò¶ñ°ãȺñ²ñ¾µ - z¾ò³¾{3ﯵ. r P{2¾ðÉ-
“ò¾ÝßüÄ ¯òÙØ VÙÖ~ - P{2¾ðɓòý^2ºóüÄ ±¾{ò²ñz3ºÛ¹ ¯òÙØ VÙÖ²r.
r 2 ({Ù²r^þÒg ûhñÃÄñûÉÙØ) ˆü{ 3Éñ ï ýÉ Ýɾð ] ^ 3µ üÄñ^µ P^ 3 ¶®‰
Rzºñ¾±4º, ˆ¯ñ®º: ^“ðhò®¶zü{ñ Ⱥ{ò¾ò]{ R{ò‰ VÙØ ûhñÙÛÚòüÖ.

r3 (üÞñ®{¾ñ{ 3®{¾µ±¾ñÉó“z) Þ: - Áz3¾:, P®{¾ñz - ü{3üï®z3¾òºñü{3¾®{¾ñz

üèz¾ìnñz, P®{¾µ - ²¾¶ñz¶ñ¯µ, ±¾ñÉó“z - ˆ±3¾î¶ P﵉ R{ò ² 4ñɯºñ
²¾¶ñz¶ñ¯µ ±¾^¾ðüãw P^3gh2z; W^õ´4{ Rzº¾ðz{2:. Þ: - ²¾¶ñz¶ñ, ^¾w]3¾ñ¶ñ-
{3®{¾´4{µ íõÉñz¶ñ¯µ ±¾ñÉó“z R{ò Éñ P¾ðz{2:. s R±²r ü“ãòÉñ¾ðzý{ýº
ü“ã´4{Ù ûhñÙÚÉóqµ Tvüqñ VÙÚ (¶z{ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, º{2ñ^{2mhòz
Þ¾ðÉñz¶²4ñÉ WÉ ïó ²¾zÉÞúh^ Rzºz¾ Qï (¶z{ÝÞ¾ðɵ Rzºñ{ò3). P{2Éñ,
²¾¶ñz¶±¾üɓz{ñüÄ ûhñÙÛÛ^ üÉyü¶ñ, {Ú]az{ñÙ ÝÉ{ WÉ TvqñÚ
Q^ñ¾zý{g ûhñÙÛÙ VÙØ û^ñvqñüÄñ VÙÚ (¶z{ Rzºñ{ò 3). ˆPïµ
¶°¾² 4ɵ‰ Rzºñ{ò 3 h T]{µ. t ±¾îÄñ{þÚ z 3Áâqñ®{¶ñ^g ûhñÚÚ~]a]
^Ázû{Ù VÙÚ (±¾îÄñ{Ù²]^à Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, ²¾¶ñz¶±¾üɓz{ñüÄ-
ºñÛǵ ûhñÙÛüÚ VÙÚ (±¾îÄñ{Ù ²]^à Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - Vc^Ó]a
²¾zɱ¾{ò²z{ò]a PÈÉÒüÉ ü²ñÁû¶ÙÚ; P±ü²ñ~ ±¾îÄñ{Úóqz{òǵ
²¾zɱ¾{ò²z{ò ²vwüÉyµ VÙ^òÖ²r.

u, v ^ô ü Îñüq bpr ²4ñɵ (R±²r Rzºñ{ò 3). u, v 2 ˆûh®û¯Ã ^ɾòÉõ k µ‰ VÙÖ~]a

R¾vt {ñz²¾ðºµ. P{ñÉ~ - ûh®û¯Ã VÙÖ~ - Püh{¯c^Ó]û^ÃÄñµ T²Äèw-
¶ñ]^ò, ^ɾò Éõkµ VÙÖzý{ - P°bÄÈÁz{ò]aµ T²Äèw¶ñ]^ò,
üh{¯ñüh{¯Éó²4ñ^3¶Ö P°bÄÈÁz{ò²vx¯òÕaµ VÙØ; Rzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð
(Þ¾ðÉÞ¶ñ“ð¾ºwôºÛÚ Rzºñ{ò3). ~Áµ³ VÏ®~ Qtµ²rºñÚ ÉrÉÎa VÙÖ²r.
u, w R¾vqñÉ~ (ûh®û¯ÄñÚ~ Rzºñ{ò 3) W^{ñz²¾ð º µ VÙØ ¯ò¾ð É ïó]a¶~üÉ
ž]2ºµ. RþÒºû²Á¶ñþÒ z3Áâqñ®{¶ñ^g ûhñÙÚ~ - ˆh2z¾hñ¶¾²ñwòÝ~‰ VÙØ
RÁ]ý^ºñüÄ. ûh®û¯Ã - ¶Å®~ ^ɾòÉõkµ - hñ¶ý¾ü²ñüÄ PþÄ^òÖ Rzº¾ðz{2:.
x, y ˆ{òÁ]aÁb¾{Üщ R{ò üï~^ 3¾ð ± ² 4 µ Éóü“ãwµ. ˆû²ñÅ®~‰ Rzºz¾
300 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 5 RÅc^z{òpq

y ²¾¶²{ zý{Éópt ÞµÞñ¾ò^ѯtüÉ É®~ ³a®{Éóqz{òà Pɾð^Ñ ²t^òÖ ]üēzý{z

3

{ñܵ Y]^±²tý^ºÙÖó]ü^, Ýɲ²a wÉó´ {ò^Ñ RÈÉÁü^ ü²ñ¾±ü²ñ¾

3 4

ü¶Ùü¶ûÄÚ ÉómhòÉñ¾ñ¯òÙÖ{ñºóÕØ. z ûhñÙÛ¾ðûhñÙÚ Ê]{ò^Ó]a PÈÉÁ^ñºóÁ]-

aû¶ÙÜ{Ã. a [YÙص û²ñ¹ºóÃþÄ] b R{¾ü{ Éý{^Ó]ag ûhñÃǵ Tz^¾ðãµ
3

YÙû×Îóºñ¶Ã û²ñ¹ºñºóÁ]a¶ñü²ñüÄ, RÈÉóãºz{òÕûhñÃǶÉÕÖóà YÙص û²ñ¹

RÃþÄ. c PÈüÉñ ü{ Éý{^Ó]a ÝÉ{: Tz^¾ðã¶óÃÄñý¶ºñüÄ û¶¹ûºñÙضóÃþÄ.
3

d RÉÜýqº Tz^¾ðãz~]a PÉ{ò ºóÃÄñý¶ºñà û²ñ¹ ûhñÃÇý^]a PÉ^ñ“¶óÃþÄ.

4

e [ü²ñÕضóüÚ] f ¯ôc^Ñ Pü²èòºñ{òÁ]^, ¯ñüÚ R±²r ûhñÃÇ^òÖ~, VÚ]a Tc^Ñ

²]^ÇvqñÚ P°] ¾ïñ{ò“ºz{ñüĺóüÖ; PÈÉ°] ¾ï^ñ¾ð º µ ²óÖ]^üÉyü¶:

3 3

g ]¾¶z{òüÄ ûh¹^òü×µ‚ VÙØ QÖóºó¾ñü{, hq]û^Ú PÉÙ {òÁÉr^þÒ Q“ð¾ºó]^±

²ñÁcü^ñÑ. (5)

Q×µ²ñpt. a ² ^ Éz²¾zɵ ¯ô¾ð PÁÒògûh¹º] ü^pqü²ñ~ ûÉÒòghòÖz~ PÃÄñ{ü²ñ~

4 3

ü{ É{ñ®{¾±¾ñÉvºµ Tvqñ^ñ¯òÙÖ~; R~]a Pr V~? VÙÚ, Tc^Ñ ²ñ²û¶Ù^ò×¾ð.

3

b Vµû²Á¶ñüÚ Þ¾ðüɓðɾÛ^òà b Vc^þÒ ü{ É{ñ®{¾±¾Éw¾ñ]^ò ýɱ²ñûÚÙ?

2 3

VÙÚ; Tc^þÒ RcdüÚ ýÉz{~ Þ{ Þz^¾ð¶^ñ¾ò^ÒñÚ í®~]^Ñ PÈüÉñ ^¾ð¶ñ°a w-

3 3

² Äc^þÒ P°² Éó]^]^qÉ{ñÚ “ñÝz¾¶¾ðºñý{ PÎóÊû¶ÙØ; QÚ²óÙ³, Pzý{ºÖó®~

2 4 3

Vµû²Á¶ñþÚ Þ¶ñ“ð¾ºóz~ PÉÙ c Émh¯zý{z {±³cü^ñÑ VÙ^ò×¾ð.

¯òÁ²²{3zÉmh îÁ{ò3 ¯ò{4ñº, {~3²4ºÞúhò{¶¾ðz{2µ Ⱥñɾðzº´¾ðÉ^µ {3¾ð“º{ò
(²¾¶²{3zý{ R{ò). x, y ˆû²ñÅ®~ ¯òÙ։ VÙÖ~]a - X“ðɾ𺵠޵Áz3{4¶ñµ²r
¯òÙÖ VÙØ ž®{òÚ û²ñÁÑ. i, x, y ˆÉÅ®~ Éñ~ ûh¹Éõ¾ð^Óµ‰ VÙÖzü{ñüq üh¾ðz~
{ñz²¾ðºñ®{¾¶ñï (ûhñÙÛ¾ð Rzºñ{ò3). P{ñÉ~ - Rɾð^Ñ ûhñÙÚ Ê]{ò^ÒñÃ
²3ñ{ò4{ÛºóÁ]ý^ºÙÖó]ü^, Ýɲa3wc^Òñà ´¾ðwÛºóÁ]ý^ VÙÖ²r.

a, b, c, d R{¾ü{3Éý{^Ó]agûhñÃǵ Tz^¾ð ã µ û²ñ¹ºñºóÁ]ý^]aµ, RÈÉóã-

ºz{òà û²ñ¹ºóÃÄñý¶]aµ Pr Wû{ÙÚ (PÈüÉñ ü{3Éý{ Rzºñ{ò3). e, f ˆü²ñÕØ-
¶óى VÙØ ¯ô¾ð ûhñÃǶ~ "Q±{µ" VÙØ Éó“ðÉß]ý^]a üï~ Wû{ÙÚ (¯ôc^Ñ
Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, Þ WÉ Þ¾ðÉÞ¶ñ“ð¾ºwôº RzÊ]ü{ - {µ Q“ð¾ºz4ɵ Rzº¾ðz{2Ý-
Ýɺü¶É ßz4üºz, ^òµ Éó{ò4¯ñ Rzºñ“c]º; ¯ñºµ Þñ¶ñ®ºÉó{ò4:, P²ó ~ Éóü“ã-
Éó{ò4¾òzº²ó4±¾ñüºw ²4ñɶñï (¯ôc^Ñ R{ò). e, g W^ñ¾ñ¾ðz{2µ (]¾¶z{òüÄ VÙØ
~qc^ò). "ü²ñÕضóÙ - Ý~{ò ûh¹Êcü^ñÑ" VÙØý¾. (5)

Q×µ²ñpt (ü²ñÕÖó Rzºñ{ò 3). a ˆVÃÆÁµÉõ t û²Õ×à TÄ^òÃþĉ VÙÖ{òüÄ

ü¯ñ]^ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (²4^3Éz Rzºñ{ò). b T]{zý{üº ²ñpýqûºÃÄñµ ^qñèòz~
Éóɾò]^ò×¾ð (Vµû²Á¶ñüÚ Rzºñ{ò). ºzÉñ, ˆTÄ^òÃþÄûºÙü։ VÙÖ~ - h¾¶-
Ê]zº²ó4±¾ñº¶ñ^; Tc^Ѳñ²µ VÙÖ~ - PÉñ®{¾²¾òïñ¾¶ñ¹; b , b2 (Vµû²Á¶ñüÚ
Þ¾ðüɓðɾÛ^òÃ) ü{3É{ñ®{¾±¾ñÉvºüï~ÉñÚ ²ñ²zý{± ü²ñ]^ò ÝÉÉó㺱¾ñ-
Évºzý{ Tvqñ]^ñü{ (Vc^þÒ ü{3É{ñ®{¾±¾Éw¾ñ]^ò ýɱ²ñûÚÙ VÙÚ)
VÙØ bpr ¯ò¾ðÉïò]^˶ñµ. c ˆ¶ñºµ‰ VÙÖzý{±²ÕÖ (Émh¯zý{ ûºÙÖ~).
d, e (¯ñÙ ² 4^3Éz Rzºñ{ò 3). ü²ñÕÖóûºÙüÖ ý^^Òñ¾zû{ñÏ~ ¯ñÙ ² 4^ 3Éz3-
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 6 ü²ñÕÖó ¶Õü×¾ð 301

ü²ñÕÖó ¶Õü×¾ð û{¹Éµ ü²w±³Öz{òpt Tµý¶ RÙüÚ

ü{ÕÖóýÉz{~ VÃÆÁµ Éõtû²Õ×à TÄ^òÃþÄûºÙüÖ
ühÕÖóÕûh®û¯Ã ^¶Äü¶ñca {òÁ]aÁb¾{ÜÑ
QÕÖ ÉÃÄÉÙ ¶ñºc^vs¾ð P{Öó®{Öó®ü{ñt¶óüÚ. (6)

d [ü²ñÕÖó] e ¯ñÙ ² ^ Éz Éóãºz{òà e ûh¹Ê¶{ýqº ¯ôc^Ñ R{¾ü{ Éý{^Ѳ]^ÅüÄ

4 3 3 2 3

ûh¹~ ü²ñÁË{òü^ñÑ; Tc^Ѳ]^à YÁaýÖºóÃþÄ; P±¾ñ±{¶ñÚ~üÉ aýÖ. f [¶Õü×¾ð

û{¹Éµ] g ˆüº±º®ºü{ É{ñ² ]{ñ:‰ VÙܶñü²ñüÄ. h [ü²w] i PýÉ {Ú]û^ÙÚ
3 4

YÙÖóÃÄñý¶ºñüÄ, Q“ð ¾ ºó]^òÖ Tc^Ó]ü^ ² ¾¶óüÖ, PÉÕØ]a Tz^¾ð ã zý{ 4

Þñ{ò ]ý^. [³Öz{òpt] {Ú]a± ³Öµ²ñµ²r ²vwò. [Tµý¶ RÙüÚ ü{ÕÖóýÉz{~]

4

Tc^þÒ j R±²rüº û{Òòʵ²r²vwòýÉz{~. k ˆ¯ ²ó ü² {ò a{“ðh¯‰ VÙ^òÖ²rüº 3 4

¯ñÙ ü¶ÃÉÁµ P¯¾ðz{ c^Ó]a Pmhñü{ ¯ò¾ð±² ¾ÛºóÁ]^ò×±ü²ñüÄ, Zpýqüºñqzü{ñt

2 4

YÏ^üÄñq¶ñÚ R{¾ü{ Éý{^þÒ Q“ð ¾ ºóz~ Tc^Ó]a Pɾð ^ Ѳ]^ÅüÄ Áhò

3

Éó“ðÉñÞc^Óvqñµ²r ²vwò ýÉz{~. l [VÃÆÁµ Rzºñ{ò ] VÃÄñÁµ RÁ®{ü{ 3

arºñ^ ü¶ñèzý{±û²Õ×Ã, ÆþÄ]a PrºñÚ “ñÝz¾µ ¯ò¾¾ðz{ ^¶ñ¹Éótµ. m Þz- 2

^¾ð¶zý{± ²vyÉñÁµ PÞz^¾ð¶zý{± ²vyÉñÁ¶ñºóüÖ ¯ñt{ñÙ RÁ±²~;

n ²ñ²µ ²vwòÚɾð^Óµ ³vºµ ²vwòÚɾð^Óýqº ² Äzý{ P°² Éó]a¶ÙØ, 2 4

ˆ³vº: ³vüº¯ ^¾ð¶x ²ñ²: ²ñü²¯‰ VÙ^òÖ “ñÝz¾¶¾ðºñý{ aþÄÊû¶Ùý^. 3

o ²ñ²µ ²vwòÚɾð^Ñ P{òÙ² Äzý{ P°² Éó]^˵, ³vºµ ²vwòÛ¾ð P{òÙ

2 4

² Äzý{ P°² Éó]^˶ñ^òÖ “ñÝz¾¶¾ðºñý{ aþĺñ{²rºñ^. p ˆPü{ñݶó üÄñü^

2 4 3

üÉü{ h ±¾{ò {: ³Áüãñz{¶:‰ VÙ^òÖÉóqz{òÃ, 'üÄñ^'“± { z{ñà ±¾¶ñwzý{g

3 2 3 3

ûhñÃÅÕûÖÙØ û^ñvqüÉñ²ñ{ò, Rcaµ 'üÄñ^' “± { µ “ñÝz¾zý{g ûhñÃÇ^òÖ~. 3 3

Éóãºz{òüÄ ûh¹Ê¶~ VÙÖ²r. d, e, e2 ü²ñÕØ{à - ³^Ï{ǵ, ²ñ~^ñÉÃýÉ]a{-

ǵ Rzº¾ðz{2z3ɺÉóÉèºñ ²4ñɶñï (Pýqº R{ò). f, g ˆ²¾Ù {òÖ¶ÙÖó - ¶ÕØ -
û{¹Éµ - RÃþĉ VÙØ VÃÄñÁµ PÉÜ]a {°´ 4{¾ñºóÁ]^, ˆ¶Õü×¾ð û{¹Éµ‰
VÙØ - Pɾð^þÒz {Úòüº ÝÉ{®z¾¾ñ]^òg ûhñÃÇ^òÖû{Ù VÙÚ; Pɾð^Ñ {c^þÒ
P±²r Pïc^¾òz~] û^ñvt RÁ]ý^ºñüÄ VÙØ ÉóÉèòz~, R~]a ±¾¶ñwµ
^ñpt^ò×¾ð (üº±º®ºü{ 3É{ñ Rzºñ{ò 3). h ü²w - {z{~ 3z^¾ð ã Þñ{ 4¯ñ¾ð z { 2µ
Rzº¾ðz{2:. i {~3²²ñ{3º{ò (PýÉ{Ú]û^ÙÚ R{ò). {Ú]û^ÙÖ~ - Þ¾ðɓ¾ô¾òºñÚ
{Ú]a VÙÖ²r. j, k (R±²rüº û{Òòʵ²r ²vwò) VÙÖzý{ Éóɾò]^ò×¾ð (¯
²ó3ü²4{ò Rzºñ{ò3).

l, m ˆVÃÆÁµ‰ VÙý^ºñüÄ - üh{¯¾ð ] a ²¾Ý²¾µ ýÉ㵺µ Tvt VÙܶ~

ÉóÉèò{¶ñý^ºñüÄ, Pzý{]^ñpt^ò×¾ð (Þz^¾ð¶zý{ Rzºñ{ò3). l, n ˆÉõtû²Õ×Ã
TÄ^òÃþĉ VÙÖ~]^¾ðz{2µ (²ñ²µ ²vwòÚɾð^Ñ Rzºñ{ò3). o Qý^ºñüÄ (²ñ²µ
²vwòÚɾð^Ñ P{Ù ²2Äzý{ P°²4Éó]^˵) VÙØ bptÉ~. Wü{¯ - ü{3É{ñ®-
{¾² 4í¯Ýº ²2ĵ ÞµÞñ¾ RzÊ]{µ²4É{ò. p ˆTÄa‰ VÙ×à - “ñÝz¾Éñhò-
ºñü¶ñûÉÙÚ (Pü{ñݶó Rzºñ{ò3). üÄñ]ºü{ Pü¯¯ R{ò üÄñ^: - “ñÝz¾µ R{ò
²4ñÉ:. q, r ûh®û¯Çµ, ^¶Äžµ Zcaý^ºñüÄ (aýÖ®{òÁ±²~ RÃþĺñºóÕØ
302 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 6 ü²ñÕÖó ¶Õü×¾ð

q [ühÕÖóà Rzºñ{ò ] PÈ̾òüÄ ²{ ñ¾ðz{ c^Òòà YÙÖóûÄñÙØ r aýÖ®{òÁ±²{òÃþÄ-

3 3 2

ºñºóÕØ. s ˆT¾µû²ÕÖ ¶Ä¾ð]^¶Äµ‰ Rzºñ{ò ü²ñüÄ. s PÈ̾òà ²{ ñ¾ðz{ c^ÓÑÒýÉ-

3 2 3 2

ºýqº YÙØ]û^ñÙØ s RhÅ ÉÒ¾ñ¯òÕaµ. [t QÕÖ ÉÃÄÉÙ] ¶ó^˵ ÉÃÄÉÙ.

3

t P{ò“ºó{“]{ò^Ù. u Þµ² ®{ û¶ñz{òÁ]^gûh¹ü{, ³vºµ ²vwòÛ¾ð P{òÙ ² ĵ

2 3 4 2

P°² Éó]^˵, ²ñ²µ ²vwòÛ¾ð P{òÙ ² ĵ P°² Éó]^˵ ²vwÉÃÄÉÙ. [¶ñºc-

4 2 4

^vs¾ð] ˆ¶¶ ¶ñºñ ~ ¾zººñ‰ VÙ^òÖ²rüº {ñÙ P^ÕÖ ¯òþÚz{ñý¾z {Ù²]^Ã

3

É®~^òpqñ{²r ±¾]Á{òýººópt Émhòz~ ýÉz{²r^òrü^ñÑ. [P~ PÖó®~] R~

PÉÜýqº ¶ñºû¶Ùܶzý{ PÖó®~. v [PÖó®ü{ñt¶óüÚ] w ˆ¶ñü¶É üº ±¾²z º®ü{ 3

¶ñºñü¶{ñµ {¾®{ò ü{‰ VÙ^òÖ²rüº, ¶ñºñ{¾üx²ñº¶ñÚ ±¾²z{òýºÊµ {ñüÚ

PÁÒògûh¹~ýÉz{ñÙ; Pzý{ºÖó®~, PÈÉÎóºñüÄ x PÉþÚ±²ÕÖóz {±²± ²ñÁcü^ñÑ
R®{¶ñýºýº. y R~ PÉÙ ûh¹~ýÉz{{ñÚ ²óÙ³, PÉþÚ ûÉÃÄ üÉvrà PÉüÛt
²ó¾òº¯òÙØ ûÉÃı²ñ¾ñü{ PÉþÚüº ^ñÕ^pr Rzý{z{±²± ²ñÁcü^ñÑ. (6)

WÎñµ²ñpt. a P~ ûh¹^òü×µ, R{¾ü{ Éý{^Ó]aµ hòÄ Tz^¾ðãžvt‚ VÙØ

3

û¯t¯ñÑ PÉÕØ]a± ²gýhºópt± ü²ñ®ü{ñµ; P±²gýh ûÉضÛ^ñü¶ RÙÚµ hòįñÑ

PýÉ ² Å]aµ²r ^vt ²óÙþÚ ² ^ ÉzÞ¶ñ“ð¾ºwµ ²vy^òü×µ‚ VÙÚ, PýÉʵ
2 4 3

VÃÄñµ ûh¹~ ^vrü^ñÒòüÖ; RÚò Pý¶Êµ ^ñycü^ñт VÙ^ò×¾ð.

VÙÖ~). s R~]a ÞµÉñ{ 3µ (T¾µû²ÕÖ Rzºñ{ò 3) û²¾òºñÍÉñ¾ð {òÁû¶ñÎó.
s2 {ñz²¾ðºµ (PÈ̾òà Rzºñ{ò3). s 3 RhÅ - ݲ¾ðz{ò4z~. ˆûh®û¯Ã‰ Rzüº^Éhü¯¯
- Wý^^Ⱥ]{ò¾ð º ñÉzü^{ 3 ñ¾ñÉ^ñ“µ ²¾òɾð z { 4 ü{ R{ò Þúgºü{; Pü¯¯ h
ºñÉz±¾{òü¾ñ{4µ P²ó 4ÉóÁz3z4º²ó4{4ñü¯¯ ¯ò¾{ò“üºñgg2¾ñºzÉmh Þúgº{ R{ò
²4ñÉ:. t 2 , u P{ò“ºóz{ “]{ò¶zý{ýº] ^ñpt^ò×¾ð (Þµ²3®{4µ Rzºñ{ò3).

ÞÉóü“ãµ ^¾ð¶ñ^ñcèñµ ´¾º®¯¾ðz{ 2¶ñï (¶ñü¶É Rzºñ{ò3). v PÖó®~ -

v, w
¶ñºñ{¾üx²ñºµ PÖó®~ VÙØ R¾vqñµ 'PÖó®~']^¾ðz{2µ. x (PÉþÚ±²ÕÖó - R®{
¶ñýºýº - {±²±²ñÁcü^ñÑ) VÙØ P®Éºó±²~. t, y ˆQÕÖÉÃÄÉى Rzºñ{ò3]a
²4ñɵ (R~ PÉÙ Rzºñ{ò3). t ˆQÕÖÉÃÄÉى Rzüº{z - üï~^3¾ð±²4µ R{ò ²4ñÉ:.
ºz3Éñ, ˆPÖó®ü{ - Zt¶óى VÙØ - ±¾^ñ¾ñ®{ü¾w {±²ûÉñvx~ VÙÖzý{
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (R~ Rzºñ{ò 3). "ü{ÕÖóýÉz{~ - Éó“ð É ß±²óz~ ýÉz{~.
TÄ^òÃþÄûºÙüÖ VÙØ - üÄñ^¶óÃþĺñµ VÙØ ¯òþÚzü{ñ, P~ PÃÄÉóüÖ,
±¾]Á{òÞµ² 3®{ 4 ¶óüÖ VÙص ûhñÃÇɾð " VÙØý¾. VÃÆÁµ Éõ t û²Õ×Ã
TÄ^òÃþÄûºÙüÖ - ü²ñÕÖó ¶Õü×¾ð û{¹Éµ ü²w±³Öz{òpt Tµý¶ºóÙüÚ
ü{ÕÖóýÉz{~; ühÕÖóà VÙØ ~qc^ò, Zt¶óÙ VÙ֮ɺµ. (6)

WÎñµ²ñpt (ZrZr Rzºñ{ò3). a ˆ¶Õü×¾ðû{¹Éµ²ñrºñr± ²wò®~ ²Ã²r^ñÃ

ÉÎóüºÖó - ZrZr - ^vs¾ð; Prý¶³aÉ~‰ VÙÖ~]a P°a3w¶ñ^ ±¾“𯱾{òÉh¯-
Âü²w PÉ{ñ¾òý^ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (P~ûh¹^òü×µ Rzºñ{ò3).

b, c ˆZrZr‰ VÙ^òÖ Éõ ± ýÞ]a P¾ð z { 2µ (^3{ñ^ 3{µ Rzºñ{ò 3). ˆZrZr±²Ä²óÖ±³µ

²óÖ®~‰ VÙÖ~ - Þñ¶ñ®º¶ñ¹, Ýɾð ] ^ 3¯¾^Þñ{ 4ñ¾w¶ñºóÁ]^ - ˆ^3{ñ^ 3{µ
^ñ¶^ñ¶ñ IJ4®ü{‰ VÙ^òÖ ±¾¶ñwz{òÃ, ^ôüÎ ˆ{ò3Ⱥñ® {ò3Éó ü{3Éü²4ñ^3ñ®‰ VÙØ
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 7 Zrüºñr±²Ä ²óÖ±³µ 303

Zrüºñr±²Ä ²óÖ±³µ ²óÖ®~ ¶Õü×¾ð û{¹Éµ

²ñrºñr±²wò®~ ²Ã²r^ñà ÉÎóüºÖó]^vs¾ð
brÉñÚÉü¾z{ ¯òÙÖ {òÁ]aÁb¾{ÜÑ
Qt³pû^ñrºñ{ò¸¾ðz{ò]a Prý¶ ³aÉ~üÉ. (7)

b [Zrüºñr Rzºñ{ò ] c ˆ^ {ñ^ {µ ^ñ¶^ñ¶ñ IJ ®ü{‰ VÙ^òÖ²rüº, ü²ñÉ~,

3 3 3 4

c í®¶c^üÒñüq ÉÁÉ{ñ¹z {ò¾ò®{{òz{þÚºóüÖ. [d ²Ä²óÖ±³µ d ²óÖ®~] e Qz¶ñ ¯òzºÙ;

2 2

Phòz~µ P±²rüº; PhòzÞµÞ¾ð]^ žµ ¯òzº¶ñ¹, ^¾ð¶±¾Éñïz{ñüÄ í®¶²¾µ²ý¾Êµ

3

TÁɱü²ñÁ^òÖ~; ¯ôc^Ñ žÙܵ ²óÙܵ PÖóºñ¶ÅüÖ R~ YÁ í®¶ü¶ÊvqñºóÕ؂

VÙØ RÁ]^òÖ~. f [¶ÕØ Z¾ð Rzºñ{ò ] g R±²r P¯ñ{ò ºñ¹± ü²ñÁ^òÖ í®¶²¾µ²ý¾^ÒòÃ
3 3

YÁ í®¶µ YÎóºñ¶Ã R{¾ü{ É{ñÞ¶ñ“ð¾ºwµ ²vwò±ü²ñ®{òü^ñÑ. P~ ûh¹^òÖ-

3

Éóqz{òà h z¾òÉó{ ^¾wc^Òñǵ ûh¹~µ, i Q“ð¾ºwz{òà aýÖºñà ² źñ{òÁ®{{ÙØ,

4 2

P{òà aýÖºóÃþÄ. j ±¾ô{ò±ü¾¾ò{¾ñ¹g ûhñÃÅ, PÈÉÒÉóà ²¾ðºÉߺñü{ Éó]Á{¾ñ¹,

ˆ¶ñµ ¯¶ÝaÁ‰ VÙØ ² ^ Éz Éóãºz{òà PÉ^ ñïó]a¶Ò˵ Tp³a®~. k [²Ã²r^ñÃ]
4 3 3 3

l YÁ²r Q“ð¾ºóz~ Éóprü^ñüÒñ? l Pü¯^µ ±¾^ñ¾c^Òñ¹ Q“ð¾ºóz~. m [ÉÎóüºÖó]

2

^vs¾ð] n Pzü{Éý{^þÒ Q“ð¾ºó]^gûhñÙÚ “ñÝz¾¶¾ðºñý{ {±²ñ¶Ã Q“ð¾ºóz~ 3

P{Ù ² е ^vrü^ñÒÙü×? o ˆ²Ã²r^ñà ÉÎóüºÖó]^vs¾ð‰ VÙý^]a, Rɾð^Ñ

2

- Ýɾð]^3z~]a W^ñ®{¶ñ^ RÁ]^, P®{ ]3¾®{2µ Rca Þñ{4ñ¾wz{òüÄ ±¾¶ñwµ

V±²rºñû¶ÙÚ; ±¾^¾w²3Äz{ñüÄ, Rcaµ - Ýɾð]^3z{òà ² 2Äz{òüÄ {ñüÚ
Y~]^ò]û^ñÑÒüÉyµ . P~ V±²r VÙÚ; ˆ¶Õü×¾ð û{¹Éµ ²ñrºñr± ²wò®~
²Ã²r^ñà ÉÎóüºÖó‰ VÙØ - ü{ 3 É{ñ®{¾Þ¶ñ“ð ¾ ºwµ ²vwò {z² 2е
^vrü^ñÑ VÙý^ºñüÄ, Ýɾð]^3ü²4ñ]{ñË]û^ñÎóº] bqñ{òüÖ. c ^ñµº®{ R{ò
^ñ¶ñ: - Ýɾð]^3ñ{ò3ü²4ñ^3ñ:; ü{å, ^ñ¶: - Rgh2ñ üºãñµ ü{, ^ñ¶^ñ¶ñ:. ˆZrZr‰
R{ò ²{3z3ɺmh - ^3¶¯ñ^3¶¯²¾µ; {Ýüºñ²²ñ{3^µ ïó (^3{ñ^3{µ Rzºñ{ò 3).
c 2 í®¶c^üÒñüq ÉÁý^ºñÉ~ - í®¶²¾ò]3¾ïñ¾ð z {2¶ñ^ ÉÁý^ûºÙÖ²r. d2, e
R±ü²ñ~ YÁ ²óÖÉó ²óÖ®{òÁ]^± ²Ä²óÖÉó TvüqñûÉÙÚ (Qz¶ñ ¯òzºÙ
Rzºñ{ò3). d, d2 ²Ä ²óÖ±³µ ²óÖ®~ - Þ^Äüºñ¯òå PÞc]2ºñ{í®¶ñ¯ò ]ÁzÉñ.
f (¶Õü×¾ð û{¹Éµ) S“ðɾȺ{ò¾ò]{zɶñz¾ü¶É Pü²èò{µ, Éó㺯òºü¶ñ ¯ñÝ{ò
RzÊ]{µ. d2 ²óÖ®~ - í¯òzÉñ. d2, f WÉmh, ']zÉñ'±¾zºüº¯ - í®¶¯ñµ ü{3É{ñ®{¾-
Þ¶ñ“ð¾ºwü“ãzɵ Þúgºü{; g {{3ñï (R±²r P¯ñ{ò 3ºñ¹ R{ò). f, h ˆ²ñrºñr±
²wò®~‰ VÙý^ºñüÄ (z¾òÉó{ 4^¾wc^Òñǵ ûh¹~µ VÙÖ~). ˆ²wò®~‰
VÙ^òÖÉó~ - ¶ñ¯ÞȺñ²ñ¾zý{] ^ñpt^òÖ~. h, i ^¾wz¾ºÈºñ²ñ¾zý{ʵ
ûhñÙÚ~]a {ñz²¾ðºµ (Q“ð¾ºwz{òà Rzºñ{ò3). j “±3{3ñ¾ðz{2µ (±¾ô{ò±ü¾¾ò{¾ñ¹
Rzºñ{ò 3). h, j R±²èz{òÃ, ˆQr, ²wò®~‰ VÙ^òÖÉó¾vtµ - ^ñºó^zý{]
^ñprÕ×^òà - ˆ¶¯: ´¾ðüÉñ Éña3z{¾:‰ VÙ^òÖ ^w]^òüÄ, ¶ñ¯ÞȺñ²ñ¾žµ
{ÙÚýqüº ßz3{ò4]aµ. l YÁ²rûºÙÖ~ - Pz3Éó{ôºÉó]3¾ïzý{. k, l, l2 ²r - Éó]3¾-
, l 2 ±¾^ñ¾žµ. ±¾^ñ¾c^ÒñÉÚ - {¾ð±²wc^Ñ, üïñ¶c^Ñ, ±3¾ñî¶w-
ü²4ñí¯ñ{ò 3^þÒg ûhñÃÇ^òÖ~. m, n ÉÎó - “ñÝz¾¶¾ðºñý{ 3.

o, p {qÝ{2“cý^ýº P°É{ò3z~ ²¾òï¾ó]^ò×¾ð (²Ã²r^ñÃRzºñ{ò3). "²Ä í®¶c^-

304
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 7 Zrüºñr±²Ä ²óÖ±³µ

YÁ í®¶z{òǵ ² ^ ÉzÞ¶ñ“ð¾ºwµ ²vwòÕÖóľð^т VÙØ PÖó®{²r VcdüÚ Rɾð?

4 3

VÙÚòÃ; p R±ü²ñ~ {ñµ RÈɾðz{ µ T²ü{ “ò]^ üÉvtµ²r Rɾð^ÒòÁ]^] ^ñvý^-

2 3

ºñüÄ, R~]a žÙ³ ² ^ ÉzÞ¶ñ“ð¾ºwµ ²vwòÕÖóľð^т VÙØ PÖóºz {prÃþÄ-

4 3

ºóüÖ; q ˆü¶ñè¶ógüh ìí¯ñ¾ðz{ ¯ñz‰ VÙ^òÖ²rüº ² ^ ÉzÞ¶ñ“ð¾ºwµ ²vwòÛ¾ð^-

2 3 4 3

Òñ^òà q ž]{¾ñɾð^ÒòüÖ. r R{¾ü{ É{ñÞ¶ñ“ð¾ºwµ ²vyý^ºñüÄ RÈÉÒ˵ɾ

2 3

ÞµÞ¾òz~± ü²ñ®{òü^ñÑ. s ˆ± ¾î¶ñwµ “ò{ò^vq mh‰ Rzºñ{ò , s ˆ±¾{ò³ z { ñ ¯

3 2 3 2 3 3 4

üÞÉ®ü{‰. t ü¶ñè² Äµ ßz {ò ]^üÉyµ‚ VÙÖóÁ]^òÖɾð^Ñ êz ¾ü{ Éý{^þÒ±

2 3 4 3 3

²óÙ ûhÃÄñ¾ð^ÒòüÖ; u P~]a Pr PýÉ {¾ÉÃÄ~ P¯òzº² Äc^Òñý^ºñüÄ. v ˆÝ^®{ - 2 3

Áz ¾¶üï®z ¾ñz ºñ: ±¾{òãòz { ñÝ~ ´íü¯‰ VÙÖ{òüÖ. w ˆzɺñ²ó ±¾ñ±{µ‰ Rzºñ{ò
3 3 3 3 4 3

- x YÁÉÙ ² ^ ÉzÞ¶ñ“ð¾ºwµ ²vx¯òÕ^gûh¹ü{, RÉÙ Þ¶ñ{ò ¯òÙÖ¯òþÄ PÖóº

4 3 4

üÉyµ‚ VÙØ ²ñ¾ðz~ Þ¾ðüɓðɾ٠R®z ¾üÉã²¾ò] ¾ïµ ²vwò X¾ñÉ{z{òüÄ WÖó 3 3

É®~ žÙüÚ ¯òÙØ, TÚ]a üÉvtÉû{Ù?‚ VÙÚ, x YÁ ³Ï˵ {ñܶñ¹ É®~ 2

¯òÕ^òÖÉÙ Q½?‚ VÙ×Ù; Þ¾ðüɓðɾ٠û²¾òº{òÁÉrýº ü¶Õû^ñvt É®{ñق

VÙܶóqµ PÖóºñÚòüÖ, û^ñvtÉ®{ üÉãµ R~Éñý^ºñüÄ; x PÉþÚ±²ñ¾ðz~, ¯ô 3

ºñÉûÛÁÉþÚ Q“ð¾ºóz~ R®{ X“ðɾðº¶ýqº± û²Õ×¹, P±²r± ²pqÉþÚ] ^ñv

¯ñÙ Q“ð¾ºó]^òÖ~; R±²r ÉÎó ü²ñÉñ¾ð]û^ÃÄñµ ²gýhºóptz {ò¾òʶÉÚÃüÄÙ^ñv;
x R±ü²ñ~ ž^c^ñpqñü{ ü²ñ^ÉÃþÄüº ²ó¾ñüÚ! TÙþÚ] x aµ²ót^òüÖق VÙ×ÚòüÖ.
4 5

Òòǵ R{¾ü{3Éý{^þÒ± ²wò®~ P{òÙ ²2е ^vs¾ð" VÙÖü²ñü{ - YÁ í®¶z-

{òǵ ²4^3ÉzÞ¶ñ“ð¾ºwµ ²vwÉóÃþÄ VÙÖ²rºñºóÕØ VÙØ “c^ñ{ñz²¾ðºµ.
p (R±ü²ñ~ R{ò) ²4^3Éz3ìnñ¯¾ïò{ñ: ³Áãñ: ´¾ðɵ ²4^3ÉzÞ¶ñ“ð¾ºw¾ïó{ñ:,
R{ 3ñ¯ô µ Pݶó® í®¶¯ò {z 3ìnñ¯¾ïó{zÉñz, R{ 3ñ¯ô ® {¯ñz ýɞ] 2ºñz 3Éñ;
º®ý¯Éµ {®ý¯Éµ, º{2ñ ž]{ñ: R{ò P°¶ñ¯µ Þúgºü{. q {{3°]3¾ñï^{¾ð]^mh
{3¾ð“º{ò (ü¶ñèµ Rgüh 2z R{ò). {¾ð]ü^ ±¾Ê]{µ ü¶ñèñ¾ðz{2zÉÉóü“ãwµ -
P°¶ñü¯ h z3¾âqȺµ. q2 ²4^ 3Éz3ìnñ¯ñ°ÈÁzzºñ ž]{±¾ñºñ Éñ ÝÊ: R{ò h
ÉóÉèò{µ; P®º{2ñ ˆWɵ ž]{ò²2Äñ¯òº¶: {{3ÉÝ{2ñÉz4Áü{: {{3ÉÝ{2ñÉz4Áü{:‰
(“ñ.¶õ.3-4-51) R{ò ®ºñüº¯ PzÊz^q²4^3Éz3²4ñ^3É{ñ²hñ¾ñ{ò3¯ñ ü¶ñè²2Äݺ
Éóĵ²3Þµ²4üɯ Ⱥ²ó4hñ¾ñ²ñ{ñz. r Éó²¾ðºüº ²¾ðºÉÞñ¯µ ±¾^¾x°a3vüº¯
{3¾ð“º{ò (R{¾ü{3É{ñ R{ò).

P{ 2Éñ, ˆ¶Õü×¾ðû{¹Éµ ²ñrºñr± ²wò®~ ²Ã²r^ñà ÉÎóüºÖó - ZrZr±²Ä

²óÖ±³µ ²óÖ®~ - ^vs¾ð‰ R{ò üºñí¯ñ²ó4±¾ñüºw P¾ðz{2ñ®{¾¶ñï (R{¾ü{3É{ñ
R{ò). r, s "R{¾ü{3É{ñÞ¶ñ“ð¾ºwµ ²vwòÛà ޵޾òz~± ü²ñý^]a Tر²ñµ"
VÙܶzý{± ²ÕÖ ìnñ¯ò^Ñ Pɾð^þÒ zºíó±²ñ¾ð^Ñ VÙܶ~]a ±¾¶ñwµ
(± 3¾î¶ñwµ Rzºñ{ò3). t ˆ±¾{ò³3z3{4Ý~ ü¶ñè²4ñ]‰ VÙý^ºñüÄ, ±¾{ò³3z3{4-
¾ñ^ò×¾ð - ü¶ñèñ{ò4^ñ¾ò^Ñ; Pzý{ºÁÒògûh¹^ò×¾ð (ü¶ñè²2ĵ ßz3{ò4]^ üÉyµ
Rzºñ{ò3). s2, u "²¾ò¶ó{µ ²2ĵ" VÙÖ~]a PÁÒògûh¹^ò×¾ð (P~]^r Rzºñ{ò3).
v R{¾ü{3Éü{ñ²ñÞ¯µ ²¾ò¶ó{²2ı¾{3¶ñý^üººÙÖó]ü^, R~{ñÙ ¯òãòz3{4µ VÙØ
ÉóÉèòz~, P~]a ±¾¶ñwµ (Ý^®{3 Rzºñ{ò3). w, x "žžê]^Ñ R{¾ü{3Éý{^þÒ
²4íóºñ¾ð^Ñ" VÙܶ~]a ±¾¶ñwµ ^ñpr, P°âq2ñ¯žµ ^ñpt^ò×¾ð (zɺñ²ó
±¾ñ±{µ Rzºñ{ò3 VÙØ ~qc^ò Éñ]ºz3ɺz{ñüÄ). x YÁÉÙ - Pµ² 3¾ôãÙ. x2 ³Ï
- ^ô q µ; X¾ñÉ{µ VÙÖ²r. x3 , x4 Vtz{±¾¶ñwz~]a P¾ð z {2µ (PÉþÚ±²ñ¾ð z ~
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 7 Zrüºñr±²Ä ²óÖ±³µ 305

y ² ^ ÉzÞ¶ñ“ð¾ºwµ ²vwò y ìnñ¯ñ{ò ^¾ñºóÁ±²ñû¾ñÁɾð RÁ®~ {µžýqº

4 3 2 4

ÉÝz¾zý{± y ³ý¾ºñ¯òÙ×¾ñ¹, PÈÉÒÉóüÄ y ü{Éܵ ü{Éóʶñ^± ü²ñ^ñ¯òÕ^

3 4

P¯ñ{ ¾òz{òÁ®{ñ¾ñ¹, ü{ÉóºñÚÉÑ, ¯ô¾ð Þ¾ðÉñ{ò ^¾ñºóÁ]^, Tµý¶]^vq Éóqz{òÃ

3 4

RÉÙ P¯ñ{ ¾òz~] ^ñþįôpr]û^ñvrÁ®{ñüڂ VÙÚ, PÉÙ ² ^ Éz² ]{Ùü²ñüÄ

3 4 3 4

^ñv‚ VÙÚ, P~{ñÙ RÁ]^òÖ²r PÖóüÉñµ‚ VÙØ RÁÉÁµ Rɾð²]^ÅüÄ É®~,

¯ô VÙ? ü{ɾð^þÒ ¶°âº¾ð^Ñ ^vqñà P°É¾ðz{òz~ üÉvtµ ɾc^Óµ üÉvr]
û^ñÑÒ] ^qɾð^ÒñºóÁ±²¾ð^Ñ; ¯ô ¯µý¶] ^vqÉóqz{òà ¯ôprÚ ^ñþÄ y žq]a{Ã, 5

hòÄ T²hñ¾c^þÒ± ²vy{Ã, hòÄÉÕýÖ üÉvr]û^ñÑÓ{à ûh¹ºñü{ RÁ®{ñºõ‚

VÙÚ, y PÎ^ò~! PýÉûºÃÄñµ ûh¹º]^qüÉÙ, ü¶ñèµ {¾Äñü¶ñ?‚ VÙÚ, P~
6

¯µ¶ñüÄ ûh¹ºÄñ¶{ÙØ; ² ^ ÉzÞ¶ñ“ð ¾ ºwµ ²vwò PÉÙ ±¾Þñ{ z{ñüÄ

4 3 3

û²ÖüÉyµ‚ VÙÚ, Q^òÃ, RÙØ hñÉñý¾ ¯ñþÒ hñɱ²vwÄñü¶ñ?‚ VÙÚ, P~˵

^½¶ñ°a w¶ñºóüÖ ºóÁ±²~; ¯µ¶ñà ûh¹º±ü²ñ^ñ~‚ VÙÚ, Q^òÃ, ¯ô ûh¹Ê¶~,
3

y RÈÌhòü²ñÚÉÎóüº °øǵ ü²ñµ²r P°] ¾ïóz~ ¯q]a¶óz{þڂ VÙÚ, ü{Éܵ

7 3

ü^ñ²z{ñüÄ y û¯ÕÖóºóÕ^vþw]^ñpq, y RÉÁµ ^ñÅüÄ Pü¯^c^vþw Tvqñ]^ò]

8 9

^ñprÛ¾ð. z [br Rzºñ{ò ] a ¯ôc^Ñ Q“ð¾ºó]^òÖ ü{ Éý{^Ñ RÈÉÒ˵ Tc^þÒ]

3 3

aµ²õtû^ñvt, Rz{þÚü²ñ~ü²ñ¹ Pcü^ Q“ð¾ºóºñ¯òÕ²¾ð^Ñ. b Pɾð^Ñ ûh¹^òÖÉÕýÖ]

^vqñ^òǵ ¯ôc^Óµ PÉþÚ Q“ð¾ºó]^± ²ñÁcü^ñÑ; c {þĺر²ñÁµ Pر³v²ñÁ-
¶ñ¹, ] ¾ñ¶wò^þÒ±ü²ñüÄ YÁÉý¾ûºñÁɾð üÉü¾ñüq c Pĵ²ó±ü²ñ^qüÉvtµ²rºñÚ
3 2

Éóü¾ñ{ µ ûhÃÄñ¯òÕ^gûh¹ü{ʵ, Q²z~ VÃÄñ¾ð]aû¶ñz{òÁ]ý^ºñüÄ c VÃÄñÁµ

4 3

YÁ ¶óq×¹ Q“ð¾ºó±²¾ð^Ñ. c ²¾Ý²¾Éóü¾ñ{ žµ ^òq]^gûh¹ü{ U¾ñ^] brÉ®{~‚

4 4

VÙ²ñ¾ð^ÒòüÖ. d [Qt³pû^ñr] ûÉÕÖó±³pû^ñr. Qt - ûÉÕÖó. ûÉÕÖó±³ÑþÒ]

û^ñrºñ^ TýqºÉÙ. e Þ¾ðüɓðɾÉñﯵ‚ VÙ^òÖ ï¾ðã±¾^¾ðãz{ñüÄ ¶{òz~ Qqñ-
¯òÙÖ ³Ñ VÙضñµ. f Q“ð¾ò{Éóü¾ñ{ò ¯ò¾Þ¯z~]a Þ¾ðüɓðɾÜ]ag ûh¹ºüÉvtÉ-
4

{òÃþÄ; {òÁÉr {òÁzü{ñÒòà hźñ¶Ã RÁ]a¶z{þÚüº üÉvtÉ~. g ^ Áq z ÉíÙ, 3 3 4

Rzºñ{ò3Éñ]ºz3ɺµ). x5 aµ²õt - PmíÅ. y X{òîºñ®{¾µ (²4^3ÉzÞ¶ñ“ð¾ºwµ

Rzºñ{ò3). y2 YÁɾð - {òÁ¶Îóýh±²ó¾ñÙ. y3 ³ý¾ºñ¯òÙ×¾ñ¹ - ý{ºñ¯òÙ×¾ñ¹.
y4 ü{Éܵ ü{Éóʵ - hòÉܵ²ñ¾ðÉ{òʵ. y5 žq]a{à - ¶q]a{Ã. y6 PÎ^ò~ - Þµº].
y7 Uhò - Þúhò. y8 û¯ÕÖó - ÄÄñqµ. y9 RÉÁµ - QÍÉñÁµ. y 10 Pè²ñ{3¾ñý^ºñüÄ
VÙÖ²r.

z, a, b ˆbr‰ Êâ¶{ 3 ñ“ð ¾ ºüw Þ¶ñ±ü{ ^ 3 zÉñ Rzüº^:, P®üºñ®ºµ Þ¾ð ü É

Þ¶üÉ{ñÝÞ®{ Rzº²¾:. ˆbr‰ VÙØ Éóü“ãò]ý^ºñüÄ ²¾Ý²¾µ Éóü¾ñ{4µ Tvt
VÙܶzý{ʵ, z, c R±²r Éóü¾ñ{ 4µ TvqñºóÁ]^, btý^]a üï~ýÉʵ
Þz3Áâqñ®{¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð ({þĺر²ñÁµ Rzºñ{ò3). c2 Pĵ²ó - ü“ñ{ò4z~.
c3, c4 VÃÄñÁµ VÙ×ǵ, ²¾Ý²¾Éóü¾ñ{4¶ñºóÁ]^, btµ²r V±²r VÙÚ (²¾Ý²¾
Rzºñ{ò3). d, f ˆQt³pû^ñr‰ VÙØ Éóü“ãòz{~]a] ^Áz~ (Q“ð¾ò{ Rzºñ{ò3). g "Prý¶
³aÉ~üÉ ^¾ð z {Ⱥµ" Rzº®{Éñ]º{ñz²¾ð º ñ°a3vüº¯, Éóü“ãw^ 3¾ð ± ²ó 4{µ
îÁ{3ºµ {3¾ð“º{ò (^3Áq3z4ÉíÙ R{ò). d, e Qt³pû^ñr - ü“ãzÉñ°Þ®{4ñ¯í¯ò{-
306
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 7 Zrüºñr±²Ä ²óÖ±³µ

^ Áq Éñï¯Ù‚ VÙØ ûhñÃı²t¶ÉÛºóÕØ ü¶ñè±¾{ ÛÉñÙ. h [Q{ò¸¾ðz{ò]a]

3 3 3

i ˆ^ñ¾w®~ z üºº:‰ VÙ^òÖ²rüº. í^ z^ñ¾wÉÝ~üɺóüÖ T²ñݺ¶ñÉ~; j ü¶ñè-

4 3

±¾{ ܶñ¹ j Þ¾ðɯòº®{ñ˶ñÚ Þ¾ðüɓðɾÜ]a. [Prý¶ ³aÉ~üÉ] kPrý¶³a¶~üÉ

3 2

k ^¾ðz{Ⱥµ. l Tc^Ó]ag ûh¹ºüÉvtÉû{ñÙÖóÃþÄ; l PÉÜýqý¶ýº PÉÜ]^ñ^

2 2

Rýhº Pý¶Êµ. m PÉÙ Rzý{ VÙÜýqý¶‚ VÙÖóÁ]^, ¯ôc^Óµ VÙÜýqý¶‚

VÙÖó¾ñü{ PÉÚ~‚ VÙØ Rýhº Pý¶Êµ. n Prý¶ ³aÉ~ VÙ^òÖ Rqµ - Éó{ò ºñ¹, 4

^vsû¾Ù^òÖ Rqµ - P~˵ ûh¹~²ñ¾ðz{òü^ñÒòüÖ; RÚò RÉÙ {òÁÉr^ÒòüÄ Prý¶

³^± ²ñÁcü^ñûÒÙ^ò×¾ð. o ººñ{òh¾ò{zý{ ² pq¾ð Éñhòz~±ü²ñ®{òÁ]^g ûh¹ü{, ²óÑþÒ
4

Éóϱ²ý¾ºÁµ, Q±²ñÙ {òÁÉÏ®~ø¾ý¾ºÁc bq üÉü{ ñ²± Áµïx¾ðz{ ¶ñ^ 3 3 2

±¾ÈÁz{¶ñÚ ±¾² ®{ c^Òòà R~ VÈɾðz{ zý{ Éó“{ô ^¾ò]^òÖ~?‚ VÙØ ü^p^,

3 4 2 3

êz ¾ü{ Éý{^Ñ {®{ñý¶ Q“ð¾ºóz~±û²Õ×ǵ ²óÖ¾ð²]^ÅüÄ Z¾ð Tz^¾ðãµ ^vqñÃ

3 3

P~ û²ñØ]^¶ñpqñ¾ð^ûÒÙص, o Þ¾ðüɓðɾüÚ ²óÖ¾ðÉñÍË ¯µ ÉñÍ˂ VÙØ

2

¯òþÚz{òÁ±²ñûÚÙص ûhñÃÅ, QÚ²óÙ³, R{¾ü{ Éý{^Ñ Q“ð ¾ ºwô º ¾ÙØ,

3

RÉûÛÁÉÜü¶ Q“ð¾ºwôºûÚÙܵ P¾ðz{ zý{g ûhñÃÇ^òÖ~‚ VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð.

2

p ˆRû¶Ò ݶ‰ VÙØ {ñÎ ¯òÕ^ÉÃÄñÙ RÉüÚºóüÖ. q ºñ{ɾð^Ñ q žrÉóüÄ É®{ÉñüÖ

2

q Éñpü^ñý¾ýººópt YÁÉý¾ YÁɾð VÖó®~ žr®~ü²ñÛ¾ð^т VÙØ ü^pqÉñüÖ,

3

ï¾ðã±¾^¾ðüãw ®Ázºz3^3Áq3z4Éí:, Q“ð¾ò{¾èx¾ðz{2µ Tz3º{Š?z‹^ 3Áq3z4Éí

R{ò ²4ñÉ R{ò h. ˆQ{ò¸¾ðz{ò‰ VÙØ ü¶ñè±¾{3zÉzý{g ûhñÃǵ²r VcdüÚ
VÙÚ (^ñ¾w®~ Rzºñ{ò3). z, g, j, j2 ˆQt³pû^ñr‰ VÙ^òÖÉóü“ãwz{ñǵ ˆbr
ÉñÚɾð Wz{¯òÙ։ VÙÖ Éóü“ãwz{ñǵ S“ðɾÜ]a ²2Åz{ a3wz 3ɺzý{
PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ü¶ñè±¾{3ܶñ¹ Rzºñ{ò 3). h, j2 "'¸¾ðz{ò'“±3{3µ - S“ðɾÉñh^-
¶ñý^ºñüÄ (¯òº®{ñ) VÙÖ~" VÙص ûhñÃÇɾð^Ñ.

k 2 (^¾ð z {ȺµVÙØ) Pz4ºñïñ¾ðºµ. k, l PÉ{4ñ¾wȺÉgüh2z3ºµ - ü{3É{ñ®{¾-

Þ¶ñ“ð¾ºwmühz, ¶®{3±¾üºñí¯µ²4É{ò Rzº²ó4±¾ñüºw ȺÉgüh2z3ºÉóü“ãµ
{3¾ð“º{ò (Tc^Ó]a R{ò). ˆ²ñrºñr± ²wò®~‰ Rzºñ{ò3^µ ¶ñÝ~ R{ò ² 4ñÉ:.
h, l 2 (PÉÜýqý¶) ˆQ{ò¸¾ð z {ò‰ Rzºz¾ îÁ{ 3ºµ. m {z3Éó“{3º{ò (PÉÙ Rzý{
R{ò). n ^ôüÎ ˆ^vs¾ð‰ VÙ^òÖ P~üÉ ü²ñ¾ñü{ñ, "Prý¶³aÉ~üÉ ^¾ðz{Ⱥµ" VÙ^òÖ
Éñ]ºµ Pz4ºñï¾òz~]û^ñvt ûhñÃÄüÉyü¶ñûÉÙÚ (Prý¶ ³aÉ~ VÙ^òÖ-
Éóqµ Éó{ò 4ºñ¹ Rzºñ{ò 3). o ü¶ñè±¾{ 3zɵ Pɾð ^ Ó]aµ RÃþÄüººñ^òǵ,
Ýɾð]^3ñ{ò3³Áãñ¾ðz{2±¾{3zɶñ^òÖ P{ò“ºµ TvüqûºÙÚ; Pɾð^Ñ ÝÉñ“ð¾ò{¾ð
²]^à PÞúºñÓ]^Òñý^ºñüÄ PÈÉÎóºñǵ Pɾð ^ Ó]a Tz^¾ð ã µ RÃþÄ
VÙܶzý{ Q±{ÞµÉñ{3z{ñüÄ ^ñpt^ò×¾ð (ººñ{òh¾ò{zý{ Rzºñ{ò3). o2, p Q“ð¾ò{¾ð
ÉñÍüÉ {Ú]a ÉñÍÉñ^]û^ñvt ¯òþÚz{òÁ]aü¶ñûÉÙÚ; Pɾð^þÒ
Tz]Áâq¾ñ]^òz {ÙþÚz{ñÎ ¯òþÚ]aû¶Ù^ò×¾ð (Rû¶Ò Rzºñ{ò3). q "R{¾ü{3É{ñ-
Þ¶ñ“ð ¾ ºwµ ²vwò]^vrü^ñüÒ ² 2ĶóÃþÄ" VÙØ ûhñÙÚô ¾ ð ; ² 4 ^ 3Éz-
Þ¶ñ“ð¾ºwµ ²vwòÛ¾ð]aµ ²2Äz{òà {pt±²óÖ®{ü{ VÙØ “c^òz~ ²¾óï¾ò]-
^ò×¾ð (ºñ{3ɾð^Ñ Rzºñ{ò3). ºz3Éñ, Q{ò¸¾ðz{òýº± ²óÙûhÃÇcü^ñÑ VÙÜ{Ã,
Q“ð¾ºóÊcü^ñÑ VÙÜ{à ûh¹ºñ¶Ã, ˆPrý¶³aÉ~üɉ VÙ^òÖ~]a {ñz²¾ðºµ
VÙ VÙÚòÃ; ±¾üºñí¯ñ®{¾²¾¾ð Q“ð¾ºóz{ñà PÈÉÒÉóüÄ ¯òÕaµ, P¯®º±¾üºñí-
¯¾ð Q“ð¾ºóz{ñà TÁÉgûhÃǵ VÙØ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ºñ{3ɾð^Ñ VÙØ ~qc^ò).
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 8 ³]^rý¶ºóÛà 307

]ÁâwÙ Rɾð^Ñ Éó㺶ñ^ “c^ ¯ò{ò ²z ¶¯ò{ò û{ñq]^¶ñÚÉÕýÖ] û^ñtÉ®~

2 4 3 4

û^ñtz~g ûh¹ºñ{ÚÉóÃþÄ; ²óÙþÚʵ žrÉóüÄ É®{ÉñüÖ R±²rüººñºóÁ®{~;

¯µžýqº ² ^ ÉzÞ¶ñ“ð¾ºwz~]aµ ² ĵ PcdüÚºñ^òÖü{ñ? VÙØ PmhòºóÁ®ü{ñµ‚
4 3 2

VÙÚ, PcdÛ^ñ~; PmhüÉvqñ; Pɾð^Ñ, RÉÙ q VÙ ü{ñÎÙ, q ý¶z~Úق 4 5

VÙØ ü{ ïÞµ² ®{ zý{]û^ñvt ÉóÁµ³ý^ºñüÄ Pɾð^Ó]a ü{ ïñÉ{ò ºñ¹ Éópq~;

3 3 4 3 4

¯ñµ Ýɲìnñ¯z{ñüÄ, ¯òzºÛÚ Qz¶ñË]a Éaz{ ü²Ø û²ÖüÉyµ VÙØ

²ÕØý^ºñüÄ ü²Øµ ºñÉ{ ñz¶² ñÉóºñºóÁ]aµ‚ VÙØ PÁÒògûh¹{ñ¾ð.
3 4
(7)

Vpqñµ²ñpt. a RcdüÚºóÁ]^gûh¹ü{ʵ, R{¾ü{ É{ñÞ¶ñ“ð¾ºwµ ²vwòºÙü× 3

¶ñ¾ð ] ^vüq ºñ{ò ^Ñ ÝÉñ²ó Äãò{µ û²ÕÖ~ VÙÚ, Q^òà P~ RÁ®{²rýº]

3 3 4

ü^p^Äñ^ñü{ñ? VÙ^ò×¾ð.

³]^rý¶ºóÛà {ÙþÚ]^vq ¶ñ¾ð]^vüqºÚÉþÚ

¯]^²ó¾ñܶÙعº]û^ñvq~ ¯ñ¾ñºwÚÁüÒ
û^ñ]^ľð {q®{ñýÎüÉÅz {òÁ]aÁb¾{ÜÑ
¶ó]^Éñ{ò±²ó¾ñÙ ¯òÕ^ ¶ÕýÖzû{¹Éµ ÉóÒµ³{òü¾. (8)

b[³]a Prý¶ºóÛÃ] c Prý¶ºóÛà ³]a. Þ¾ðüɓðɾÜ]a Prý¶‚ VÙØ ³]^ñ-

ÚÃÄÙ; Áz ¾Ü]a Prý¶‚ VÙØ ³]^ñÛºóÕØ. d [{ÙþÚ]^vq] ^ñw±û²×ý¶ºñüÄ
3

{ñÙ Rή{ñÚÃÄÙ; [³]a Rzºñ{ò ] e Q“ð¾ºw]aýÖºñÅή{{ÃÄ; ^ñw±û²×ý¶-

3

ºñà Rή{{ÃÄ. f [¶ñ¾ð ] ^vüqºÚÉþÚ] ¶ñ¾ð ] ^vüq ºÛÚÉþÚ. [¯]^²ó¾ñÙ] 3

¯]^ûÚÙÖ~ ¯] ¯ûÚÙÖ²r. ÝÉü^ ñâr ]a T²^ñ¾^ÛºóÁ]ý^ºñüĺñ{Ã, g ìnñ¯-

3 3 2

±¾{ zÉzý{± ²ÕÖÉñ{à ²ó¾ñûÚÙ^òÖ~. i ü¶Ã ¯ñ¾ñºwûÚÙý^ºñüÄ PÉÜ]a

3

q2 žrÉóüÄ - PÉÞñ¯z{òüÄ. q3 Éñpü^ñý¾ - ^ 2p 3^3É®¯ò“ò{¶ñÚ zÁwÉóü“ãµ.

q4 VÙü{ñÎÙ - VÙ Þ^ 2ñ. q 5 ý¶z~¯Ù - ݺñÄÙ. (7)

Vpqñµ²ñpt (³]^rý¶ºóÛà Rzºñ{ò3). a ´¾ðÉñ¾ðz{4zý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^

(RcdüÚ RÁ]^gûh¹ü{ʵ Rzºñ{ò 3). RcdüÚºóÁ]^gûh¹ü{ʵ VÙÖ~ -
R{¾ü{3Éý{^Ñ ÞµÞñ¾É¾ðz{4^¾ñ¹, "Þ¾ðüɓðɾ٠ü¶ñè±¾{3Ù" VÙØ ±¾Þòz3{ò4
TvqñºóÁ]^gûh¹ü{ʵ VÙÖ²r.

b, c, d ü¶üÄ ˆ³]^rý¶ºóÛà {ÙþÚ]^vq‰ VÙØ RÁ]ý^ºñüÄ PÁÒògûh¹^ò×¾ð

(Þ¾ð ü ɓð É ¾Ü]a Rzºñ{ò 3). Þ¾ð ü ɓð É ¾Ü]a - ±¾ñ±{ÉóãºÝº Rzº¾ð z { 2:.
b, d ˆ{Ú]a - Prý¶ºóÛà - ³]a - {ÙþÚ]^vq‰ VÙØ P®Éºó±²~. d {ÙþÚ
VÙÖ~ - Áz3¾þÚ VÙÖ~. b, d, e R¾vt ²{3z~]aµ bprºÁÒògûh¹^ò×¾ð (Q“ð¾ºw
Rzºñ{ò3). f ¶ñ¾ð]^vüqºÚÉþÚ - ¶ñ¾ð]^vüq3ºÛÚ PÉþÚ VÙÖ²r. g ìnñ¯±¾{3-
zÉzý{ VÙÖ~ - ¶ñ¾ð]^vüq3ºÉóãºz{òüÄ VÙÖ²r. ˆS“ðɾñz3ìnñ¯¶®Éógüh2z‰
VÙØ - ìnñ¯±¾{3zɵ TvrüÖ PÉÜ]aµ. h ˆPÙØ T¹º]û^ñvq~‰ VÙÖ~ -
308 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 8 ³]^rý¶ºóÛÃ

ü“ã¶ñ¶óqz{òà TÙüÛt VÙüÛt i ÉñhòºóÃþĂ VÙØ PÉÙ{òÁÉr^ÒòüÄ ^ñpr]

2

û^ñtz{ñûÚÙý^. h [PÙØ T¹º]û^ñvq~] Q²z { ý“ºóüÄ ¾èòz{~. i [¯ñ¾ñºw-

3 3

ÚÁüÒ] j ¯ô û¯t¯ñÑ ²gýhºópt Q“ð¾ºóz{ñ¹; PÈÉñ“ð¾ºwµ j ûÉض٠ü²ñºóÕÖ- 2

{ñ^ûÉñvx~‚ VÙØ PÉþÚºýÎz~, j ¯ñܵ TÙüÛ²ñ{ò YÁÉþÚ Q“ð¾ºóz~]^ñv

3

R±²{ µ û²ÕÖ~. j RÚò Uv û^ñtz{Ã, T²ü{ “cû^ñtz{Åüւ, j PÉþÚ] û^ñvt

3 4 3 5

ü²ñ¹ Þ¾ðüɓðɾ٠²]^ÅüÄ ^ñpr]û^ñtz{ñÛºóÕØ. PÁûÒÙ^òÖÉóqµ VÃÄñ

Éó² ]{òºóǵ k YpqÄñºóÁ]ý^ºñüÄ, PÁÒñüÄ ûºÙÜ{Ã; l PÉÙ RÉþÚ ¾èòz~]
4

û^ñvq~ Þ¾ðüɓðɾ٠±¾Þñ{ zý{± ²vwò]û^ñtzû{ÙÜÃ. [û^ñ]^ľð Rzºñ{ò ]

3 3

m û^ñ]a±ü²ñüÄ ûÉÓz{ ¯òÖzý{Êýqº PÄý¾Êýqz{ñºóÁ±²{ñ¹± m û²Áz{òÁ®- 2

~ÑÒ n {ñýÎ^þÒ o üÉźñ^ Ëýqz{ñºóÁ®~ÑÒ {òÁ¯^¾òºñºóÕØ. p ¯òÄz{òºÃ³

RÁ]^òÖ²r. [q ¶ó]^ q Q{ò±²ó¾ñÙ ¯òÕ^] r Þ¾ðÉñ{ò ^Û¹ í^ z^ñ¾w´ {ÛÚÉÙ ¯òÕ^.
2 4 3 4

s [¶ó]^] t ûhñÃǵü²ñ~ ^Ú]^g ûhñÃÅ, ^òprÚÉñüÖ aýÖ®{ò¾ñû{ñÎóý^. u û¯t¯ñÑ

Q“ð¾ºó±²óz~]û^ñvt, ²óÙ³ ^ñ¾ðº^ñÄz{òüÄ É®{ÉñüÖ üÉüÖûºñÁÉÙ ÉñhüÄÖ]

û^ñvtü²ñ^üÉvqñ{òÁ]ý^. [v ¶ÕýÖz û{¹Éµ v ÉóÒµ³{òü¾] w ±¾^ñ¾c^ÒòüÄ 2

YÙýÖ S“ðɾÛ^g ûhñÃÇ^òÖóü^ñüÒ; x PÉÜ]a ±¾^ñ¾¶ñºÃÄ~ YÙØ]aµ ÉÝ~zÉ-

¶óÙÖó]ü^ºóÁ]^, x ±¾^ñ¾òºñ^gûhñÃÅ P¯¾ð z { ±²t^òÖóü^ñüÒ û^tÉó^ñÑ!
2 2

i, jPÈÉñ²z{òüÄ TìíõÉó±²óz{~{ñüÚüºñ VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (ü¶Ã

¯ñ¾ñºwÙ VÙØ ~qc^ò). P{ñÉ~ - PÉÜýqº {òÁÉrýº]^ñpr TìíõÉó±-
²óz{ñÙ VÙÖ²r. i, j3 RÈÉóqz{òüÄ, '¯ñ¾ñºw'“± 3{3ñ¾ðz{ 2µ - {z³ÁãÞ¶ñÞ-
ßz3{4¶ñÚ ü“ãòzɵ. i2 (ÉñhòºóÃþÄûºÙØ) ìnñü¯ñ²ü{3“zý{± ²vwò VÙØ
b p r ¯ ò ¾ ð É ï ò ± ² ~ . i, j ¯ ñ ¾ ñ º w Ú Á þ Ò T ² ü { 3 “ ž ^ 2 z { ñ ü Ä P É Ü ] a ±
²vwò]û^ñtz{ ±¾^ñ¾zý{ Éó“{3¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ô û¯t¯ñÑ Rzºñ{ò3).
j2 ûÉض٠- ÈÁ{ 2 ñ. j4 (R±²{ 3 µ û²ÕÖ~) VÙÖ P¯®{¾µ, Qý^ºñüÄ RÚò
TÙÜýqº P²õ4âqµ ¯µ¶ñà ûh¹~ {¾]bqñ~ VÙØbpr, (RÚò Uv û^ñtz{Ã
Rzºñ{ò3). j5 (T²ü{3“µû^ñtz{ÅüÖ) VÙÖ P¯®{¾µ, VÙ؂ VÙØ bptÉ~.
j4 (T²ü{3“µ û^ñtz{Ã) P{ñÉ~ - YÁÉÙ ]3Áïz{òüÄ YÁ ²hòºñÒÙ É®~ "VÚ]a
êz3²3ñý{4ºñ¹ R¾ñ¯òÙÖ~, Rzý{ºñÕÖüÉyµ" VÙ×Ã, TvqñÛà Rq]^qÉÙ,
RÃÄñÉórà "RÙÛ¾ð P^z{òüÄ ²hòºñÒ¾ð]a Rtɾð^Ñ, Qý^ºñüÄ Pcü^ü²ñ"
VÙØ ûhñÃɾð^Ñ; Pzý{gûhñÃÇ^òÖ~. k YpqÄñ¹ - Þµ²3®{ò4]^Äñ¹. l R¾vqñ-
¶¾ðz{2z{òÃ, PÁþÒ± ²vwò] û^ñtz~ VÙÖ²r.

m û^ñ]a - ²3^µ. n {ñýÎ - ü^{^òÈÁèµ. o üÉÅ - Qɾwµ. m, m2, p ý¯¾ð¶Ãº-

± 3 Á ï z z É ü ï ~ µ { 3¾ ð “ º { ò ( ¯ ò Ä z { ò º à ³ R { ò ) . R º à ³ - û Þ Ò â q 2 É µ .
q2, r ˆQ{ò±²ó¾ñى VÙØ ^ñ¾wzɵ ûhñÙÚü²ñü{ - Þ¾ðÉñ{ò4^zɵ ßz3{4¶Ùü×,
s, t ˆ¶ó]^‰ VÙØ Éóü“ãò]^ üÉyü¶ñûÉÙÚ (ûhñÃǵü²ñ~ Rzºñ{ò 3 ).
t, u û h ñ Ã Ç µ ü ² ñ ~ ^ Ú ] ^ g û h ñ Ã Å ] ^ ò p r Ú É ñ ü Ö a ý Ö ® { ò Á ] ^ V c ü ^
^vüqñû¶ÙÚ (û¯t¯ñÑ Rzºñ{ò3). i, v, w ^ôÍgûhñÙÚ '¯ñ¾ñºw'²{3ßz3{4¶ñÚ -
S“ð É ¾Èº{ò¾ò]{Þ¶Ý{ÉÝ~]^ÓýqºËµ {z±¾^ñ¾zÉzý{ P°Þ®{ò 4 z~,
ˆÉóÒµ³{òü¾‰ VÙ^òÖ üèü²ñ]{ò]a {ñz²¾ðºµ (±¾^ñ¾c^ÒòüÄ Rzºñ{ò3). w, x W{z3-
Éóɾwµ (PÉÜ]a Rzºñ{ò 3). x2 (±¾^ñ¾òºñ^) P®ºü{3Éý{ýº (±¾^ñ¾òºñ^g
ûhñÃÅ) VÙÖ²r. q ˆ¶ó]^ Q{ò±²ó¾ñى VÙØ - PÉþÚ ±¾^ñ¾ò VÙÖü²ñü{ Rzý{
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 9 ÉóÒµ³µ 309

y [ÉóÒµ³{òü¾] z ȺÉï¾ò]ý^]aµ üºñ] ºý{ºóÃþÄ VÙØ RÁ]^ò×¾ñºóÕØ Rɾð.

3
(8)

YÙ²{ñµ²ñpt. a Tc^Óýqº Tìíõɯz~]a a PÈÉÒ˵ ûhÃÄüÉyü¶ñ? PÉÙ

2

ɾðz{ò]^òÖ {òÁ¯^¾òýº Tc^Ñ ìnñ¯z~]a Éó㺶ñ]^ Pý¶Êµ VÙ^ò×¾ð.

ÉóÒµ³µ QØh¶ºžµ Pýɺñ^òʵ ¶Õص {Ù²ñÃ

PÒ®~ ^ñvqÕ^¾òºÛ^òº Q{ò±²ó¾ñÚ¶Áµ
ÉÒcû^ñÑ {v²þw lÍ®{Î^ñº {òÁ]aÁb¾{þÚ
TÒcû^ñÑ nñÚz~ ýɵ¶óÙ Tµý¶ T¹º]û^ñvtü²ñaÖóüÄ. (9)

b [ÉóÒµ³µ QØ h¶ºžµ] c hòÄÉÕýÖg ûhñÃÄñ¯òÙ×Ã, {ñc^Óµ hòÄ {¾ð]^c^Ñ

ûhñÃÄñ¯òÕa¶z{þÚ ü²ñ]^ò, ±¾¶ñx°bÄ{¾ð]^¶ÃÄñý¶ºñüÄ ü^Éĵ T]{òÞñ¾-
ü¶ºñºóÁ]^òÖ ² ñîºÞ¶ºc^Òñص. Pýɺñ^òÖÚ d ˆ“ñ]üºñÇø]ºñè²ñ{ è²w^²óÄ-
3 3

²{míŶ{ñ°Þñ¾òw:‰ VÙØ ² ñâº^ñ¾¾ð PÁÒògûh¹{ñ¾òüÖ. e [Pýɺñ^òʵ ¶Õص]

4

f¶Õص PÉÕü×ûqñz{ az Áâr^Óµ. g ˆ{ü¶ñ¯òâq ñ ïó {ñÝݵÁ{ñ:‰. h [{Ù²ñÃ

3 2
±¾^ñ¾µ VÙý^ ßz3{4¶óüÖ VÙص ûhñÃÇɾð^Ñ. v (¶ÕýÖzû{¹Éµ) ¶ÕûÖz-
û{¹É¶ñ^òǵ YÙýÖzû{¹É¶ñ^. Þ¾ðÉÞùIJ4µ Þ¾ðÉñ{ò4^µ Þ¾ðÉ^ñ¾w´4{µ
Þ¾ðüɓðɾµ Éó¯ñ, ~3“ð“ôÄ{ºñ ~3¾ðIJ 4µ Pòñ{ò“ºµ ^ñ¾ðº´4{µ ¯òºñµºmh
^òmh¯ Rzº¾ðz{2:. y, z ˆÉóÒµ³{òü¾‰ VÙØ - ²ó¾ò¯òþÄ W^ñ¾¶ñ¹, Qüè²z{òüĺñ]^ò
P Á Ò ò g û h ¹ ^ ò × ¾ ð ( È º É ï ¾ ò ] ý ^ ] a µ R z º ñ { ò 3 ) . º z 3É ñ , z 4 É ¯ ò µ Q ï
(ȺÉï¾ò]ý^]aµ R{ò). P{ñÉ~ "ü{3Éý{^Ñ" VÙØ Þñ¶ñ®üº¯ ûhñÃÇý^]aµ
üºñ]3ºý{ºóÃþÄ, "ÝÉ{®z¾ü{3Éý{^Ñ" VÙØ ûhñÃÇý^]a üºñ]3ºý{ºóÃÄñý¶
^òµ³¯:. y ÉóÒµ³{à - ûhñÃÇ{Ã.

Prý¶ºóÛà - ³]a - {ÙþÚ]^vq ¶ñ¾ð]^vüqºÙ PÉþÚ ¯]^²ó¾ñܵ PÙØ

T¹º]û^ñvq~ ¯ñ¾ñºwÚÁÑ; Qý^ºñüÄ, û^ñ]^ľð {qµ{ñýÎüÉÅûºÙØ,
~qc^ò, ÉóÒµ³{òü¾ VÙØ P®Éºµ. "²ó¾ñܵ - Q“ð¾ò{Á]a µÁzÊýÉ íºóz~
¯òzºzÉzý{] û^ñtz{ T²^ñ¾^ÛÚÉܵ, PÙØ - ±¾Òº{3ý“ºóüÄ, PÁÑ -
¯ñ¾ñºwÙ PÉÜ]a ² 2ı¾{ 3Ûµ²r {ÙþÚ± ²vwòýÉz{ ]Áý²ºñüÄ.
Q{ÄñÃ, û^ñ]a Rzºñ{ò3" VÙØ Tý¾. (8)

YÙ²{ñµ²ñpt (ÉóÒµ³µ Rzºñ{ò 3). a ˆ{òÁ]aÁb¾{þÚ TÒcû^ñÑ nñÚz~

ýɵ¶óى VÙÖzý{±²ÕÖ PÉ{ñ¾òý^ (Tc^Óýqº Rzºñ{ò3). a2 PÈÉÒ˵ -
²4^3Éz²¾ðº®{žµ.

b, c Þ¶ºc^ûÒÃÄñµ T]{òÞñ¾c^ÒñºóÁ]^, ² 3ñîºãpÞ¶ºc^þÒ ˆÉóÒµ³µ‰

VÙØ Éóü“ãò]^òÖ~ VÙ VÙÚ (hòÄÉÕýÖ Rzºñ{ò3). c hòÄÉÕýÖgûhñÃÄñ-
¯òÙ×à VÙÖ~ - üÉ{3ñ®{ò^Ñ ±¾¶ñx°bĶñ^g hòÄ {¾ð]^c^þÒg ûhñÃÄñ-
¯òÙ×à VÙÖ²r. d “ñ]ºñ: - û²3Òz3{4ñ:. TÇø]ºñ: - TÇø^Éz±¾zºè¶ñz¾ñ¾ðz{2-
²¾óìn±{òÞñ{4¯ñ: hñ¾ðÉñ^ñ:. Pè²ñ{ 3: - û^3Ò{¶:. ü{¯ - ý¯ºñºó^ýÉü“ãò^ñ-
Ëgüºü{. è²x: - ýí¯ñ:. ^²óÄ: - üޓðɾÞñc]2º:. ²{míŶ{ñ°Þñ¾òw: -
üºñ^3¶{ñ°Þñ¾òw:. e, f, g az3Áâr^þÒ - ˆPýɺñ^òʵ ¶Õص‰ VÙØ Pɾð^üÒñt
310 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 9 ÉóÒµ³µ

Rzºñ{ò ] j {ÙÚÒÉóà ɮ{ñà RÃþĂ VÙý^]aµ j RÈÉÒ˂ VÙØ ²¾ògüh {ò ]^

3 2 2 3

P¾ò{ñºóÁ]aµ. j RÃþĂ VÙܵü²ñ~µ, j ÉÝ~ýÉ R~‚ VÙØ ²¾ògüh {ò ]^

3 4 2 3

üÉyü¶. P{ñÉ~ RÉÜýqº Ýɲ²a wÉó´ {ò^Ñ ² ñîºaz Áâr^ÒñÃ

3 4 3 3

PÉóhñú¶ñºóÁ]aû¶Ùý^. k P~]a PrûºÙ? VÙ×Ã, l [Q{ò±²ó¾ñÙ] m "ü¶ ¶ñ{ñ

É®z ºñ" VÙÚûÉñvx{òüÖ. n [PÒ®~ Rzºñ{ò ] o ~ Ý{¾ð]^c^Òñà RÈÉÒ˂
4 3 3

VÙØ ²¾ògüh {ò ]^ûÉñvx{²rºóÁ]^òÖ í^ z^ñ¾w´ {ÛÚÉÙ ÉóÁµ²ó ɾðz{ò]^òÖ.

2 3 3 4

Y]^gûhñÃÄÄñü¶ñûÉÙÚ ({ü¶ñ¯òâq2ñ Rzºñ{ò3). RÈÉóqz{òüÄ - ˆ² 3ñîºñ:

az3Áâqº:‰ (ýÉ. Ý{. 14) VÙ^òÖ “ðüÄñ^µ PÁÒògûh¹É¾ð.
h {Ù²ñà - ÝÉÉóãüº. j2 (RÈÉÒûÉÙØ R{ò) " W{ñÉz 3ìnñ¯“]zºñ{ò 3a 3w^µ"
R{ò ²¾ògüh2z~µ P“]ºµ Rzº¾ðz{2:. j4 {z¾ üï~µ ±¾{2¶µ Ýɺµ Tz{¾ñÉüÄñ^ü¯¯
Qï (ÉÝ~ýÉ R~ VÙØ R{ò). Þ¾ðɓñ^2ñ±¾zºº®ºñüº¯, Þz3±3¾î¶ñz¶ñ{ò3-
“±3{3ñ¯ñ¶²ó - '¯ñ¾ñºw'“±3{3²¾ðºñºzÉñz, {ݺ h ÉÝ~¯: Ýɲ¯ò¾ðzü{ 3“-
{3“ñºñü¶É, ˆºü{ñ Éñ R¶ñ¯ò ´4{ñ¯ò íñº®ü{… üº¯ íñ{ñ¯ò íõÉ®{ò… ºz±¾º®z-
º²ó4ÞµÉó“®{ò… {z3ÉóíóìnñÞÝÉ {z3± 3¾î¶‰ R{ò - ¯ò^ò2Äí^ 3~3z²z{òÝ{ò2{ò-
üï~züɯ, ˆ±3Áï{ò ±3Áµïº{ò {ݶñ~3gºü{ ²¾µ ±3¾î¶‰, ˆ± 3ÁïzÉñz3-
±3ÁµïwzÉñgh ±3¾î¶“±3ü{3¯ ^z2ºü{‰ R{ò ¯ò¾ðÉhü¯¯ - Ýɲü{ñ a3wü{ñ
Éó´4{ò{“ðh ÝÉ{ WÉ ¯òzº¯ò¾{ò“º±3Áïzzüɯ, {z³Áã²3ïùȾôïó±4ºñmh -
¯ò^ò2Äí^3{3ñ{4ñ¾züɯ ¯òº®zÁzüɯ h, Wɵ P±¾ü¶ºzɱ¾{3¾ð“^ñ^ñ¾Ê]{züɯ
h ±¾{ôü{:; ˆºÝºñ¶{µ {ݺ ¶{µ ¶{µ ºÝº ¯ üÉ{3 Þ:‰ R{ò - P±¾ü¶ºzÉ-
^vüq2ñ]zºñ, ²¾ògüh2{3^{ºñ, ±¾{ôº¶ñ¯Ýºñ²ó - T]{“ðÁzº¾ðz{2Þñ¶¾ðz2ºñ±4ºñµ
P®º²¾zÉñÉ{ 4ñ¾xz; ±¾zºèݺ P{ô ® z 3¾òºñ¾ð z { 2ñü^ 3ñh¾zÉñz, P°¶ñ¯Ýº
{4¾ð¶ó] 3¾ñï^¶ñ¯²3ñ{4ñgh ²3ñîýº: az 3Áâr²ó4“ðh ²¾ògüh 2z~µ P“]ºµ R{ò
²4ñÉ:. j4 (ÉÝ~ýÉ R~ûÉÙØ ²¾ògüh2{ò3]^ üÉyü¶) P{ñÉ~ - ÉÝ~ýÉ "R~"
VÙØ ²¾ògüh2{ò3z~, ²óÙþÚºóüÖ ~ø3ãò±²~; P²¾òghò2®¯¶ñý^ºñüÄ ²¾ògüh2{ò3z~
~ø3ãò]^ûÉñvxû{ÙÖ²r. j3 Pɾð^Ñ RÉþÚPc^ô3^¾òz{ñÄÙü× ²¾ògüh2{ò3]^
üÉvtÉ~, RÉþÚ Rýhºñ{ñ¾ð ] a P~ üÉvqñüÉûºÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(RÃþÄûºÙܵ ü²ñ~û¶ÙØ). (RÃþÄ VÙܵü²ñ~µ) VÙØ ²ñq2µ RÃþĺñÛÃ,
(²¾ògüh2{ò3]^ üÉyü¶) VÙÖɯ®{¾µ, RÃþÄûºÙܵü²ñ~µ VÙØbptÉ~.
k ±¾{òìnñü{¾ðzü{2 üï~^3¾ð±²4µ Tz{¾µ ²{ 3µ PÉ{ñ¾º{ò (P~]^r R{ò). P~]a
- ²¾ògüh2{3ñ¯¾ðïý{]a. P{2Éñ, P~]^rûºÙÖ~ - RÃþÄûºÙÚ] bqñý¶]^r
VÙÖ²r. m "Ýɲñ{ò 3^Ñ PÉóhñúc^Òñý^ºñüÄ RÃþÄûºÙÚûÉñvx~"
VÙܶzý{ Éó“{ô3^¾ò]^ò×¾ð (ü¶ ¶ñ{ñ Rzºñ{ò3). l ºz3Éñ, (Q{ò±²ó¾ñÙ) ¯ò^ò2Ä-
í^3z^ñ¾wzÉñ{ò3{ò ²4ñÉ:; Pz¾ R{3µ P°¶ñ¯µ ÉóÉèò{µ - ±3¾î¶ ²¾ògüh2z~µ
P“]ºµ, ¯ò^ò2Äí^3z^ñ¾wzÉñz; º®ý¯Éµ {®ý¯Éµ, º{2ñ ^4qñ{ò3¾ò{ò; m Pü¯¯
P°¶ñü¯¯ {z{®¶ü{ º{2ñ ²¾òghò2z3ºü{ {{2ñ ²¾ògüh2z~µ P“]ºzɵ ý^žzüº¯
² 2Ä{ò; P°¶ñ¯ñ°] 3 ¾ñï^µ Ⱥñ^ 4ñ{{¾ð ] ^mh { 3¾ð “ º{ò (ü¶ ¶ñ{ñ R{ò).
²¾òghò2®¯züÉ, aÄñÄñ{ò 3Éz ¯ò^ò2Äí^3~3z²ñ{3¯“]{òÉó^ÄÝÞºñz; ±¾üºñ^3“ðh
²¾òghò2®¯µ í^3z^ñ¾wµ, ²¾òghò2®¯zÉñz, ^4qÉz; º{ò3 í^3z^ñ¾wµ ²¾òghò2®¯µ,
{¾ðïó P²¾òghò 2®¯µ í^3z ¯ ݺñz; ²¾¶ñy^ñ¾wÉñü{3²ó P¯®{ñ¯ñü¶É í^3z-
^ñ¾wzɵ, P{: - É®z4ºñz3Áâqñ®{:. n, o “±3{3ñ¾ðz{2¶ñï (~3Ý{¾ð]^c^Òñà R{ò).

b, c, d ¯°, ±¾¶ñx°bÄ{¾ð]^²3Äñ²4ñÉñz ²3ñ{ñ¯ñµ ü^Éĵ T]züº^Þñ¾zɵ

T]{µ, {z^{2µ; ^òmh, P²¾ògüh2z3ºzÉmh ±3¾î¶w: ±¾{òìnñ{µ, ^ñ¾wzÉñ{ò3{ò
üï~Á]{:, ý{: ²èüï~Þñz4ºñ¯c^ô3^ñü¾xßz3{ò4z¾ºÝºñ²ó É]~µ “]ºzÉñz
^{2µ R{3µ Þc^3gh2ü{. {{2ñïó, “ñ]üºñÇø]ºè²w^²óIJ{míŶ{ñ°Þñ¾òw:
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 9 ÉóÒµ³µ 311

[ÉÒcû^ñÑ Rzºñ{ò ] Þµ²zý{Êýqz{ñ¹ “ð¾¶ï¾¶ñÚ ¯ô¾ð ¯òÄc^ÒñüÄ lα²pt,

3

^vqñ¾ð]a ýÉz{^v Éñc^ûÉñvx{²r { ¾ð“¯ôº¶ñÚ {òÁ¯^¾òýº. p [TÒcû^ñÑ

3

nñÚz~ ýɵ¶óÙ] TÒµû^ñÑnñÚµ - ¶ñ¯Þìnñ¯µ. q ìnñ¯µ T{ò z~, 3

² ñîüº®z ¾òºc^ÒñüÄ ² ñîºÉóãºzý{ ] ¾ïó±²~]a žÙüÚ, ¶ñ¯Þìnñ¯z~]az

3 3 3 3

ÝÉÂü²w S“ðɾµ ¯ñc^ô3a¾ðÉ®{ò, ²ñ“ù²{ý¯ºñºó^ýÉü“ãò^ñ: "Áz3¾: ^ñ¾wµ"

R{ò É{3®{ò. Š^²óÄ: - ¯ò¾ô“ðɾÞñc]2º:; Éóü{4ºñ°ü¾ñ{4ñz, P]3ü¾ "^ñ²óÄñÝ~"
R{ò - üޓðɾÞñc]2º¯ò¾ðzü{3“ñgh‹ ^ñ²óÄñÝ~ Éóâyü¶É ¯ò¶óz{¶ñz¾züɯ
É{3®{ò; az3Áârãù h, ²4ñpqñ: ±¾ñ²4ñ^¾ñ“ðh ÝÉÂü²w S“ðɾµ ¯ñc^ô3a¾ðÉ®{ò,
¶ñºó¯:"Þ^ÄÉóü“ã±¾zº¯ô^hò®¶ñz¾µ ±3¾îý¶É ²¾¶ñ¾ðz{2:, {{3{òü¾^ò¯ñ¯ñÉó{4-
ìnñzÁìünºñ{ò3 Þ¾ðɵ {ݶó®ü¯É ²¾ò^òó{µ ¶óz2ºñ´4{µ" R{ò, ²4ñÝ^¾ôºñÝ~
P²ï{²ñ±¶zÉñ{ò3Þ¶Ý{^úñwa3üxü²{¶²ó ±3¾î¶ Qzý¶]ºñÉü²3ñü{4¯
ÝÉÝÁâüq¯ ü^¯hò~ 3²ñ{ò 4Éóü“üãw Þµ² 3z 4ºü{ žgºü{ üh{ò {ÝýºÉ
íõɲzɵ, ºñ{3ɱ¾^ñ“ôºñÝ~ hò{3hò{ô3“ðɾñxµ Þ®¶ñz¾±3¾î¶²¾òx¶züɯ
±3¾î¶ñµ“züɯ ^ñ¾ðºzÉmh É{3®{ò, W^ñº¯ñÝ~ ±3¾î¶w: Þ¾ðɲ4ñÉñ°-
^3ñ¶ó¯ôµ ÝÁâpºñ{ò3Þ¾ðɓ]{ò¯ñºó^ñµ Ä絺ñ]2º“]{òµ P¯ñz3Ázº ÝÁâpºñ-
{ò 3 ^{ò²º“]{òÉó“òâqµ ± 3¾î¶ Pc^ô 3a¾ð É ®{ò; Pz¾, { 3 “¶{Ý{ 2 ñ Q“ð ¾ ºµ
¯ñc^ô3a¾ð É ®{ò, h~âqº¶{Ý{ 2ñ: ^ñ¾wzɵ, ¶{z¾ºÝ{2ñ ÉóÉèò{±¾^ñü¾w
Þñz4ºµ, P{: {z{®¶ü{ñ]{±¾^ñü¾w ý{: P²¾ògüh2z3ºzÉÞñ{4ü^ñºµ üï~: ^{2µ
²4üÉz R{òühz. Š(Pz¾ { 3“ Rzºñ{ò3) {3“¶{Ý{2ñ: - “ñ]ºñ“ðhzÉñ¾:, TÇø]ºñ:,
è²x:, ¯ò¾ô“ðɾÞñc]2ºñ:, ²ñ{míÄñ:, ²4ñpqñ:, ±¾ñ²4ñ^¾ñ: üh{ò. h~âqº¶{Ý{2ñ:
- ²ñ“ù²{ñ:, ý¯ºñºó^ýÉü“ãò^ñ:, üޓðɾÞñc]2ºñ:, W^ñº¯ñ: üh{ò. ý¯ºñºó^-
ýÉü“ãò^üºñ: W^ô^ñü¾ñzº®{Þ®¯ò^¾ðãñz. ¶{z¾ºÝ{2ñ: - “ñc^¾ñ:, ²4ñÝ^¾ôºñ:,
ºñ{3Éõºñ: üh{ò‹.

d Pz¾ ± 3 ¶:, ü{ãñµ T]züº^Þñ¾zɵ á² 4ñâüº, Éó“ò⺠{¾ð ] ^²ñü{ 3 h

±¾²mhó{µ; ]Á{^¾zÉñz, ²3ïù]3¾®{2Þñz4ºzÉñgh ¯ñz¾ Éçºñ¶:. Ýɲ4ñÉñü{3É
Tz²z{òÉñ{3Ý~, û²Ò¾ðÉñ²¾ðº¯òº¶±¾zºè¯ò¾Ý{:. í^3{: ±¾{4ñ¯²¾¶ñvÉñz3º-
üh{ü¯ñ²ñ{3ñ¯züÉ h, Éóhòz¾^ñ¾ðºñ°a3wìnñ¯“]zºñ{ò 3Ê]{³Áãñ{ò4âq2ñ¯µ
Pɓðºñü²èò{µ; ¯°, ³ÁãÞ®¯ò{4ñ¯ñz Pz3Áâqɓñz3Éñ ü{ãñµ ^ñ¾ðº^¾zɵ
R{òühz ¯; ² 4^ 3É®¯ò] 3¾ïñ°] 3 ¾ïȺ{òü¾ü^w Pz 3Áâqݺ ±¾üɓ WÉ
¯ò¾Ý{zÉñz, {{3c^ô^ñü¾²ó PÞcü^{´¾ðÉ^µ P¯®ý{: Qz¶²ó4: P°âr2{^¾ð¶-
í¯ò{{z{z²¾ò²ñ^ݺ ûºÒ^ 3²z 3 ºñÞµ² 4Éñz, ³ÁãÞ®¯ò{ 4 ñ¯Ýº Þñ¾ð É -
^ñƯzüɯ ¯òzºñ±ººÞ¾ð]^3±¾Þcü^3¯ P^òmhòz^¾zÉñz, ²¾¶ñüx: Þñɺ-
ÉzüÉ ¯ò¾ÉºÉzüÉ h í^ 3~ 3²ñ{ 3ñ¯zÉñ°²²zü{:, P± 3¾î¶ñz¶^±¾{ 4ñ¯Ýº
P±¾ñ¶ñwò^zÉñgh. Þ h Þ¾ðÉìnÝÞ¾ðɓ]{ò¾ð¯ñ¾ñºw WüÉzʲ²ñ{ò3{¶{4Ý{ñz
ˆYÙØ®ü{ˉ Rzºñ¾± 4º, ˆü²h¯òÙ։, ˆRÅc^z{òpq‰ Rzºñ{ò 3¯ñ. WɵÞ{ò
ßz 3ü{4¯ üï~¯ñ R{3ñ¯ôµ P²¾ògüh 2z3ºzɵ Þñz4º{ R{ò PÉóü¾ñ{4:. ^²óÄ-
²4ñÝ^ý¾^ñº¯¶ü{å h P±3¾î¶ñz¶^±¾{4ñ¯Ýº P±¾ñ¶ñwò^zÉñz, ü^ÉÄݺ
¯ò¾ðÉó^ñ¾Ýº ±3¾î¶w: ^ñ¾wzÉñüºñ^3ñz, P²ï{²ñ±¶zÉñ{ò3Þ¶Ý{^úñw-
a3üxü²{ݺ ±3¾î¶w: ÝÉñ¯òâqÞµÞñ¾Þ¾ð]^3ñ°²²zü{:, ˆý¯É “]zºñ Éó¯ñ
^“ðhòz “]{ò¶ñ® PÝ{ò ^ñ¾wµ‰ R{ò ÝÁâpºñ{ò3Þ¾ðɓ]{ò¯ñº]ºñ Ä絺ñ Éó¯ñ
^ñ¾wzÉñ°²²zü{“ð h ^ñ¾wzÉñz R{ò üï~: {®¶ü{ñ]{±¾^ñ¾² 4 mí^:;
{z²4míü¯ {¾ð]^“ðhñ²ó PÉ{¾{ò R{ò. j P{2Éñ, ({ÙÚÒÉóà ɮ{ñà R{ò) 'º{ò3'¯ñ
- ü{ãñµ {zzÉü{ñ ² 4^ 3 Éz 3 ìnñ¯ñ² 4 ñÉ: Þúgºü{. ü{ãñµ Þ¾ð ü Éãñµ
Éóü“ãx²4ñÉñz Éóü“âºñ²4ñÉñgh T²²ñ{ò3{±¾^ñü¾w ²4^3É®{µ ¯ íñ¯®{ò,
íñ¯®{òühz Rzº¾ðz{2 R{òÉz ݳ2¾{ò. j2 (ÉÝ~ýÉ R~ VÙØ R{ò) Pz¾ h -
312
{òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 10 TØÉ{ñÉ~

{òÁ¯^¾òýº Éó㺶ñ]acü^ñÑ. r ² ïó¾ðÉó㺶ñ]^ñü{ ìnñ¯zý{ r ±¾zº^ ¾ðz{ ±¾Éw-

3 2 3 2

¶ñ]^± ²ñÁcü^ñÑ. VÙûh¹ºûÉÙÚòÃ, s [Tµý¶ T¹º]û^ñvt ü²ñaÖóüÄ] ˆÞ®{-

ü¶¯µ‰ VÙ^òÖ²rüº, T®{ñžýqº Þzý{û²Õر ü²ñ^üÉvrºóÁ]^òÃ. t ˆPÞ®ü¯É‰
VÙ^òÖ²rüº ûhÙÖÕÖ~‚ VÙüÖºóÁ]^ò×¾ñºóÕØ Rɾð. u ˆü¯º¶Ý{ò‰ VÙܶñü²ñüÄ.
v ˆ¶ïñz¶¯ñ‰ v {ÙÚòà {ñÙ Éñhò ûhñÃǶóz{þÚü²ñ]^ò±³Öµ³ YÁ Y±³gûhñÃÄ-
2

ûÉñvx{²rºñÚ û²Á¶ñüÒñüq. (9)

²z{ñµ²ñpt. a {Ù X“ðɾðºz{òûÄñÙØc aýÖºñ¶Ã É®~ {òÁ¯^¾òºóüÄ ¯òÙÖÁÒòÚ

û²ñÅ®~¯òÙÖ²ó¾ñÜ]a Prý¶ûh¹ý^üº Thò{µ VÙ^ò×¾ð.

TØÉ{ñÉû{zü{˵ VÈËÄ^c^Óµ ¶ÕØ®{Ù²ñÃ

¶ØÉóÙ¸¾ðz{òüºñûqñz~ Rz{þÚʵ ¯òÙÖÉvwµ ¯òÕ^üÉ
ûhØÉóÕûh®û¯Ã^Áµû²ñüqñca {òÁ]aÁb¾{ÜÑ
aÖóº¶ñyÁÉñ^òº ¯ôÑaq]bz{Ü]^ñpûh¹Éü{. (10)
ÉÝ~¯ò¾ðzü{3“ñüºñ^3ñz ²¾ògüh2{3ñüºñü^3ñ²ó Þúgºü{.

p, q ˆTÒcû^ñÑ nñÚµ‰ VÙØ - ¶ñ¯Þìnñ¯z{òüÄ ýÉ]^gûhñÃÇ^òÖü{û{ÙÚ

(ìnñ¯µ T{ò 3z~ Rzºñ{ò 3). l, r ˆQ{ò±²ó¾ñÚ¶Áµ‰ R{ò Éóü“ãwÉóÉèºñ
²4ñÉñ®{¾µ Qï (²3ïó¾ðÉó㺠R{ò). r ºz 3Éñ, Éóɾwµ (²3ïó¾ðÉó㺶ñ]^ñü{)
²3ïó: Éóãüºñ ºÝº {z ²3ïó¾ðÉó㺵 VÙÖ²r; r2 ±¾zº]3±4ºñµ - ²¾¶ñhñ¾ðº-
²¾¶ñz¶±4ºñµ, P¾ðz2ºü{ - ±¾ñ±ºzüɯ ±¾ñ¾ðz2º{ R{ò, ±¾zº^ 3¾ðz{2: - á¯^3¾ô;
P{ 2Éñ, ±¾zº]3²ó4: - ³Áýã:, P¾ðz2º{ R{ò ±¾zº^ 3¾ðz{2: - aÁ^ñ. s, t ¯òzº¶ñÚ
Qz¶ÉÝ~ýÉ R±ü²ñ~ ˆT¹º]û^ñvt ü²ñaÖóÉ VÙ²ñûÚÙ VÙÚ PÁÒòg-
ûh¹^ò×¾ð (PÞ®ü¯É Rzºñ{ò3). u ¶ñ¯Þìnñ¯z~]az {òÁ¯^¾òýº Éó㺶ñ]^ñ{
ü²ñ~ Þzý{ºóÃþÄ VÙØ RÁ]^òÖ~]a ±¾¶ñwµ (ü¯º¶Ý{ò Rzºñ{ò3). Pɾð^Ñ
"Þzý{Êvt" VÙØ RÁ]^, "RÃþÄ" VÙØ ûhñÙÚ ü²¾ð TvüqñûÉÙÚ
(ü¯º¶Ý{ò Rzºñ{ò3) VÙضñµ. P{ñÉ~ - ¾ñÉwÛüÄ Wɱ²pq ¾ñèÞ¾ð^Ñ
{ÙþÚ]^pr]û^ñvt ü²ñ^ñ¯òÕ^, "û²Á¶ñüÒñt Éóü¾ñ{ 4žvqñý^ºñüÄ
Äcý^ʵ ¾ñÉwܵ ¯ôc^Óµ RÃþÄ" VÙüÖ ûhñÙÛÚòüÖ {òÁÉr. v T²ñz{-
“ðüÄñü^ Ⱥñ]2üººµ ²{3µ ÉóÈÁüx{ò (¶ïñz¶¯ñ R{ò). Qz¶¯: ²¾zÉñ{ò3²ñz
¶ïñ® Rzº¾ð z { 2:. v2 ({ÙÚòÃ{ñÙ Éñhò ûhñÃǶóz{þÚ VÙÖ~) - PÉ{ñ¾-
üÉãzü{ñüq¯òÙÖ {Ú]a ²¾zÉñ^ñ¾µ Y±³ VÙØûhñÃǶz{þÚü²ñ]^ò üÉØ
Y±³gûhñÃÇÉñ¾òÃþÄ VÙÖ²r.

ÉóÒµ³µ QØh¶ºc^Òñǵ - ¶Õص - Pýɺñ^òºýÉ^Òñǵ {Ù²ñà PÒ®~

^ñvqÕ^¾òºÛ^òº Q{ò±²ó¾ñÚ¶Áµ ÉÒcû^ñÑ {v²þw lÍ®{Î^ñº {òÁ]aÁ-
b¾{þÚ - Tµý¶Ê¹º]û^ñvt ü²ñaÖóà - TÒcû^ñÑ nñÚz~ ýɵ¶óÙ VÙØ
P®Éºµ. Pýɺñ^òʵ - Þý² 4ºñ^z {ò¾vqñǵ VÙØý¾. (9)

²z{ñµ²ñpt (TØÉ{ñÉ~ Rzºñ{ò3). a ºü{2ñ²¾]¾¶µ ¯ò^ 3¶º{ò Rzºñï ({Ù

X“ðɾðºz{òà R{ò). {Ù X“ðɾðºz{òà YÙص aýÖºñ¶Ã VÙÖ~ - ˆRz{þÚʵ ¯òÙÖ
Évwµ ¯òÕ^üɉ VÙÖzý{±²ÕÖ.
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 10 TØÉ{ñÉ~ 313

b [TØÉ{ñÉ~ Rzºñ{ò ] c ¯ôÑaq]bz{Ü]a Qpûh¹Éü{ TØÉ{ñÉ~. d TØÉ~µ

3

R~, QÉ~µ R~, e hô¾òº~µ R~, Þù“^žµ R~ ûÉÙÜ{Ã; f TØÉ{ñÉ~ R~üÉ-

ûºÙÜ{Ã. g [Vzü{˵ Rzºñ{ò ] h VÃÄñzü{Éý{^Óµ, ü{ Éý{^Ó]a ü² ñ^ Ý{ ñ¯-
3 3 4 3 2

¶ñÚ VÃÄñ üÄñ^c^Óµ. i [¶Õص] j ¶Õ؞vqñÚ üh{¯ñüh{¯c^Óµ. [k {Ù²ñÃ

k ¶ØÉóà ¸¾ðz{òüºñûqñz~] l {ÙÚòqz~ É®{ñà l ¶ØÉóÃÄñ{²r ¸¾ðz{òüºñt Yz~.
2 2

m RýÉ ¸¾ðz{òºñ¶óqz{òà P±¾ñ]Á{¶ñÚ Éó] ¾ïzü{ñ²ñ{ò aýÖÉóÙÖó]ü^ºóÁ]ý^.

3

¶ØÉñ^òÖ~ aÕÖµ, P{ñÉ~ aýÖË; P{òÙÖó]ü^ºóÁ]ý^. ±Á{ ]Ý{ò zºñ{ò ^ÒòÙÖó]ü^ 2 2 3

RÁ]ý^. n PÙÖó]ü^, ¶ØýÉÊýqz{ñÚ ¸¾ðz{òÊvt áÉzÞzý{Êýqz{ñÚ Éó] ¾ïµ; 3

Pzü{ñûqñz~ VÙÜ{Ã. o PÙÖó]ü^, ¶ØÉóø¾ðz{òÊvt üﺱ¾zº¯ô^¶ñÚ Éó] ¾ïµ; 3

Pzü{ñûqñz~ VÙÜ{Ã. RýÉ “¾ô¾zü{ñt Y]ý^ºñÉû{Ù? VÙÚòÃ; p ±Á{ ]- 2

Ý{ò zº¯¾ðïñ{ ñ¾ñü{ º² ñɯòº®zÁ¯òºñµº² ñÉü“ãü“ãò² ñɶñÚ “¾ô¾Äèwc^Ñ

2 4 4 4 4 4

RÉÕØ]a Tvqñý^ºñüÄ. q ÈÁèz{òüÄ ü{ É{ z{Ù ¯òÙ×à P~ PÉÜ]a

3 3

“¾ô¾¶ñ^ñ{òüÖ, Rca PcdÚÙÖó]ü^ºóÁ]ý^. r [Rz{þÚʵ Rzºñ{ò ] s Rýɺqc^ǵ 3

RÁ®{²rüº {Ù²]^ÅüÄ ¯òÕ^. t {ÙþÚûºñÎó®{ Þ^IJ{ ñ¾ðz{ c^Óµ {Ú]a “¾ô¾{ºñ

3 2

ü“ã¶ñµ²rºóÁ]^òÖ RÈýɓðɾðºz{òà YÙص aýÖºñ{²r É®~¯òÕý^. u T² º- 4

Éó´ {òÊ]{Ûý^ºñà ɮ{ X“ðɾðº¶ýqºzü{ñÕص²r]a Sqñ^ÉñºóÕØ Rca É®~

4

¯òÕ^òÖ~. v ¾ñí³z¾Ù YÁ v YźþÄ Ttz~z {ñÎÉóÁ®{ñǵ X“ðɾðºz{òÕa] aýÖ®~

2

ü{ñÕ×{òüÖ. [ûhØÉóà Rzºñ{ò ] ûh¹^Òòà ûh®û¯Õ^ÒñÚýÉ ^Áµü²ñûqñ]^ Zc^ñ-

3

b, c, d ²ñpt]a P®Éºµ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (¯ôÑaq]bz{Ü]a Rzºñ{ò3). e ²{3güh2{3µ

²vwòÚ PýqÉóüÄ P¾ðz{2µ (hô¾òº~¶ó~ Þù“^žµ R~ VÙÜ{à VÙØ). hô¾òº~
- ±¾ñ±{µ VÙÖ²r. f PÙÖó]ü^, ˆTØÉ{ñÉ~‰ VÙØ žÏgûhñÃÄñ¹, ±¾ñ±{¶ñÚ~
VÙØ ÉóÉèòz~ (TØÉ{ñÉ~ R~üÉ VÙÜ{à VÙØ). i, j, m RýÉûºÙÖ~ -
ˆVzü{˵ VÈËÄ^c^Óµ‰ VÙÖzý{. k2 ˆ¶ØÉóà ¸¾ðz{ò‰ VÙÖ~]a ¸ÙØ û²ñÁÑ.
l2 ž®{òÚû²ñÁÑ (¶ØÉóÃÄñ{²rûºÙÖ~). ¶ØÉóÃÄñü{ PÞñ{4ñ¾wÉó]3¾ïzü{ñ-
ûqñ]^ VÙÖ²r. ¶ØûÉÙØ - aÕÖ¶ñ¹, P{ñÉ~ - Þcü^ñh¶ñ¹, P®{ Þcü^ñh-
¶óÃÄñü{, ¸¾ðz{òüºñt - PÞñ{4ñ¾wÉó]3¾ïzü{ñt, Yz{òÁ]aû¶ÙØ “±3{3ñ¾ðz{2µ.
R~]a {ñz²¾ðºµ - R®{ í^3z~{Ú]az {òÁü¶Úòºñ¶óqz{òà W^ü{3“z{òÛüÄ
{ 4ñ¾ð º ¶ñý^ºÙÖó]ü^, { 4ñ¾ð º zɯòºñµºzÉü“ãzÉc^Òñ^òÖ Äèwc^ÒñüÄ
PÞñ{ 4ñ¾wÉó] 3¾ïz~]a Yz{òÁ]aû¶ÙÖ²r. n R¾vqñÉ~, ¶ØûÉÙØ -
áÉzÞ¶ñ¹, P~]a, Rà VÙØ - Ý{2ñ¯¶ñÚûÉÙØ; o ¸Ù×É~ - üﺱ¾zº-
¯ô ^ ¶ñÚÉó] 3¾ïzü{ñûqñz{òÁ]aû¶ÙØ. Q^, ¸ÙØ û²ñÁÒñǵ - “¾ô ¾ {ºñ
ü“ãû¶ÙÖ{ñºóÕØ. p (±Á{2]Ý{ò2zº¯¾ðï R{ò) Pz¾ ÉóÉèò{µ - Äèwz¾ºµ,
ˆTqöóýh Tºóû¾Ú‰ Rzºz¾ Äò^ò2{µ. q "Q{ 4ñ¾ñü{4º²4ñɵ" VÙ×à ü²ñ¾ñü{ñ
"±Á{2]Ý{ò2zº¯¾ðï" VÙØ Éóü“ãò]^üÉyü¶ñûÉÙÚ (ÈÁèz{òüÄ Rzºñ{ò3).
z3¾ÈºzüÉ Þ{ò VÙØ Éóü“ãòz~]û^ñÑÉ~, íñ{òa 3wȺñÈÁzzº¾ð z { 2¶ñ^.
Rz{ñà ²2Å{µ - YÙØ üh{¯¶ñ¹, YÙØ Püh{¯¶ñ¹, P~{ñÙ z3¾Èº¶ñ¹ ±Á{2]-
Ý{ò2zº¯¾ðïñ{4ñ¾ñü{4º²4ñÉñ{ò3Éó“òâq¶ñÚz{òüÄ “¾ô¾ñz¶²4ñɞÑÒû{ÙÖ²r.
r, s “±3{3ñ¾ðz{ 2µ (Rýɺqc^ǵ Rzºñ{ò3). t {ñz²¾ðºµ ({ÙþÚûºñÎó®{ Rzºñ{ò3).
t, u ^ô Í Éñ]ºzý{ Éóɾò]^ò×¾ð (T²4ºÉó´4{ò Rzºñ{ò3). v QÛà ²óÙþÚ R±²r
É®~ ¯òÙ×à VÃÄñ¾ð]aµ ¯òºñ¶^ÚÙÖó]ü^ ¯òºñµºÛ¹, RÉÚòpq~
²ñ¾ðz~]û^ñvrÁ]^ò×üÚ VÙÚ (¾ñí³z¾Ù Rzºñ{ò3). v2 YÄòºÃ - hòØ ÉÝz¾µ.
314 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 11 Qpûh¹~

¯òÙØÑÒ {òÁ]aÁb¾{ÜÑ; w PÈ̾òà ²{ ñ¾ðz{ c^Òòà YÙÖóûÄñÙØ aýÖ®{òÁ±²-

3 2

{òÃþÄ; x ü{ “Éóü“ãz{òà VÃÄñÁµ YÁ²r±²prÁ]a¶ñü²ñüÄ. [aÖóº] y ü^ñrýº]

3

^ñwòºñ]^òÛÕü²ñüÄ, ^vxüÄ z ž^]^ÄñºóÁ]aµ²r ÉrýÉ a Pý¶z{²r.

b [¶ñyÁÉñ^òº] c Rpqü²ñü{ñt Rqñ{ ü²ñü{ñt ÉñhòºÖ ž^¶Ä¾ð®~ ü²ñµ²rºñ^

R¾±²óüÄ c {ϵü²ÖóÚ²r. d [¯ôÑaq]bz{Ü]a] e aq]bz{ñr Éópq²óÙ³µ, Pµ¶ü¯ñ-

2

ïñ¾òühâr{zý{± ²óÕ²pq^ñÄz{òÕü^pqñ¾ð]aµ Þ¶^ñÄz{òüÄ ^vqñÕü²ñüÄ ±¾ô{ò

²óÖ]aµ²rºñºóÕØ] aq]bz{ñrÕØ. f [QÑûh¹Éü{] g Pgühâr{®{ñüÚ Prý¶ºóüÄ
¸ptµ; h ¯ôc^Ñ Rýhʶz{þÚüº üÉvtÉ~. (10)

²{òüÛ¾ñµ²ñpt. a ¯ò^ ¶z{òÃ, Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó ^Õ×¾ð]a ²¾¶²{ µ ÞùIJ û¶Ù^ò×¾ð.

3 3 4

Qpûh¹{ñÎó±²ó¾ñþÚgüh¾ð®{ÉÙ ÉvaÁb¾ð¯^¾ñÙ
¯ñp^¶Í¶^òͶñþĶñ¾ð²óÚÙ ¶ñÖÙhqü^ñ²Ù
üÉpý^ºñÃûhñÙÚ²ñqà Qºó¾z~ÑR±²z~µÉÃÄñ¾ð
¶õphòºóÙÖóýÉa®{¶ñ¯^¾ð ¶ÕÖ~ý^º~üÉ. (11)

b [Qpûh¹~ b QÎó±²ó¾ñþÚgüh¾ð®{ÉÙ] c Prý¶ûh¹~ Þ¾ðüɓðɾþÚ] ^òprÚɾð.

2

d žýÖºóüÄ Þ¾ðüɓðɾþÚ±²ÕÖóÚɾñºóÕØ d Rɾð. e P{ñÉ~ ˆÉóhòz¾ñ ü{ ïÞµ²z{ò-

2 3

¾ô“ðɾñº‰ VÙ^òÖ²rüº, PÉÙû^ñtz{ T²^¾wc^þÒ]û^ñvt P±¾ñ±{Éóãºc^ÒòüÄ

ü²ñ^ñü{, ˆ{®{ ¯ô û^ñvqñ]^òþډ VÙ^òÖ²rüº e Éaz{ Éóãºz~]ü^ ü“ã¶ñ]^ò]
2

û^ñvt ^òptý^. f Qpû^ñÑÓý^]a T²ñºµ PÉÙý^ºóüÄ Tvtü²ñüÄ ^ñyµ.

w ²2Å{µ (PÈ̾òà Rzºñ{ò3). x RÈÉóqz{òüÄ YÙÖóà YÙØ aýÖºñ{òÁ]^]btü¶ñ
VÙÚ; aýÖ®{ò¾ñý¶]a üï~ {ò3Ⱥü{3“¶ñý^ºñüÄ VÙØ ÉóÉèòz~ P~]a
z3Áâqñ®{µ (ü{3“Éóü“ãz{òà Rzºñ{ò3). y ü^ñrýº] ^ñwòºñ]^òÛ±ü²ñüÄ
VÙÖ~ - ¶ïñÞc]2ýºýº PòÞc]2ýººñ]^òÛ±ü²ñüÄ VÙÖ²r. z ž^]^Äñ¹
- PÉ^ 3ñïò]^Äñ¹. a Pý¶z{ - Þcü^ñhò±²óz{. b, c ²{ 3ÝÉñ¾Ýºßz3{4{ñz²¾ðºµ
(Rpq ü²ñü{ñt Rzºñ{ò3). c2 {ϵ³ - {^v. d, e ¯ôphò ü² 4ñ]3ºý{ºñüÄ VÙØ
ÉóÉèòz~ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (aq]bz~ Rzºñ{ò 3 ). d, f, g ˆ¯ô Ñ aq]bz{ى
VÙÖzü{ñüq bpr ²4ñɵ (Pgühâr{µ{ñüÚ Rzºñ{ò3). R~ - ÉóÕ´pt. Š ÉóÕ´pt
- P®{²{3(B–š‡)zü{ñt Q{ò3²{3z~]a P®Éºµ û^ñÑý^‹ ˆ{rʵ ²ñz{òʵ ²¾ýÉ
ÉóþÚʵ Éñǵ‰ VÙý^ºñüÄ, ûhØûÉÙØ - ɺà VÙÖ²r. (10)

¯ò^ 3¶µ (Qpûh¹~ Rzºñ{ò3). a ˆÉÃÄñ¾ð - ý^º~ - ¶õphòºóÙÖó - ýÉa®{¶ñ¯^¾ð‰

VÙÖzý{ ^qñèòz~ PÉ{ñ¾òý^ (¯ò^3¶z{òà Rzºñ{ò3). b, c, d QÎò±²ó¾ñþÚgüh¾ð®~
Qpûh¹{ÉûÚÙÛü{, ž®~Ö ˆQpûh¹~‰ VÙØ Éóü“ãòz{~]a ² 4ñɵ
(žýÖºóüÄ Rzºñ{ò3). d žýÖºóüÄ - ]¾¶z{òüÄ. d2 Rɾð - QÍÉñ¾ð. e ü“ãzɵ
Þ¾ðÉñz¶Þñ{4ñ¾w¶ñ^òà P°bĶñÚ žýÖºóüÄ PÉþÚ]^òptý^ VÃÄñ¾ð]aµ
YÈÉñü{ñ, RÉý¾ Éóü“ãò]^òÖ~ VÙ VÙÚ (P{ñÉ~ Rzºñ{ò3). e2 Éaz{ -
±¾ñ±{¶ñÚ. b 2, b, f ˆQÎó±²ó¾ñþÚ - Qpûh¹~‰ VÙØ bprºÁÒògûh¹^ò×¾ð
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 11 Qpûh¹~ 315

g {ñÙ g ÈÁz{ÉñÛ¹]^ñyµ RÉý¾ ÈÁz{òºóüÄ P®Éºó±²óz{~. h ý^ºóà {òÁÉñÎó

2

üh¾ð®{ñÕü²ñüĺñºóÕØ RÉÁµ üh¾ð®{²r. i [üh¾ð®{] j û^t¶¾]^ĵ ^ý¾üh¾ð®{ñÕü²ñüÄ.

k Qpûh¹ý^ºñÉ~ - Prý¶ûh¹ý^. Prý¶{ñÙ z¾òÉó{ µ - ¶ñ¯ÞÉñhò^^ñºó^c^Ñ.
4

RÉÕÖóÃ, l ¶ñ¯Þ^ñºó^c^Ó]a QÒÃľð; m VÙÖóºûÉÙÚòÃ; n ˆ^ñÄñϵ û¯mhÎóʵ

^vkÎǵ‰ VÙý^ºñüÄ. RÚò, Éñhò^û¶ñÙØü¶ºñÛÃ, Éñhò^¶ñ^z {òÁÉñ¹û¶ñÎó²ñr
Prý¶ ûh¹{ñû¾Ù^òÖü{ñ? VÙÚòÃ;PÙØ. P±²rºñ¶ÙØ R±²ñk¾µ ˆžÚòüº
¯ñٞ^‰ÚòüÄ ºñ^üÉyµ; RÃþĺñ^òÃ, Þ¾ðÉÞc] ¾ï¶ñÚ ž{à {òÁÉñ¹û¶ñÎó-
3

ºóüĺñ^òǵ Q^üÉyµ; RÃþĺñ^òà Rɾð Éñhò^¶ñ^ Prý¶ûh¹{ ˆ³^ϯÃ

YÁɉÚòüĺñ^± û²Öóà ž] ºµ. o QÛÃ, ü{ É{ñ®{¾²¾zɯò¾Þ¯´¾ð É ^¶ñ^
2 3

Þ¾ðüɓðɾÜýqº ²¾zÉzý{ PÁÒògûh¹ý^ºñüĺñÛüÄñûÉÙÚòÃ; p P~Éñ^òÃ,

p ž{à {òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüĺñ^ Pý¶Êµ. q ²¾zɯò¾ðwºz{òüÄ ²ü¾ñ²ü{ “ž¶ñý^-
2 3

ºñüĺñÛüÄñ ûÉÙÚòÃ; P~Éñ^òÃ, ˆ{òvwÙÉõp‰rüĺñ{Ã, ˆPþwÉ{¾Éþwºóüĉ

ºñ{Äñ^ Pý¶Êµ. QÛÃ, P¾ðghñÉ{ñ¾z{òüÄ ²¾zɵ PÁÒògûh¹ý^ºñüĺñÛüÄñ
ûÉÙÚòÃ; P~Ëû¶ñvx~; P~ r ˆûh¹º{ñ¶ý¾]^vw‰Úòüĺñ^ Pý¶Êµ.
²ü¾ñ²ü{ “µ ²vyý^ºñüÄ ûhñÃÅÕ×ÛüÄñûÉÙÚòÃ; P~Ëû¶ñvx~;
3

ˆÉõt¶óٞÕÖ˵‰ û{ñqc^ò± ²ÄÉóqc^Òòǵ ²ü¾ñ²ü{ “µ ²vwòÛ¾ð; PÉÕÖóǶñ^±

3

û²ÕÖ{òÃþÄ. QÛÃ, W{ñÉû{ÙÚòÃ; s RȈYÙØ®ü{‰ÉóüÄ, ˆ{òÁ]aÁb¾{ÜÑ ²¾Ù

{òÖ¶ÙÖó± ²ÃÇÄ^ô¾ð û{¹Éµ ¶ÕÖóÃþÄ ü²k¶óüډ VÙØ û²ñÅ®~¯òÙÖ²ó¾ñüÚ
Þ¾ðÉݶñz²¾ûÚÙØ Rɾð PÁÒògûh¹º]ü^pt, ˆ^²ñįÙü¶ñ]^z~] ^vtû^ñv¶óى
(Qpû^ñÑÓý^]a Rzºñ{ò3). g ¾üÞñ]{òºñ^ Éóɾwµ ({ñÙ Rzºñ{ò3). g2 ÈÁz{µ
- h]¾žµ, ¯ýqÉrʵ. b2, h ˆQÎó±²ó¾ñþÚg üh¾ð®{Éى VÙØ bpr ²4ñɵ (ý^ºóÃ
Rzºñ{ò3). Rz{ñà R¾vt]aµ ü²4{3µ - ˆQÎó‰ VÙÖ~ - Prý¶ºóüÄ ¸ptý^]a
T²ñºû¶ÙÜ{Ã, ühÁý^]a z 3Áâqñ®{¶ñ{Ã. i, j ^òprÚûÉÙÛü{ ˆüh¾ð ® {‰
VÙÖ~]a {ñz²¾ðºµ (û^t¶¾]^ĵ Rzºñ{ò3). k Qpûh¹ý^ºñÉ~ Wû{ÙÚ RÙÚ-
û{Ù^ò×¾ð (Qpûh¹ý^ºñÉ~ Rzºñ{ò3). l, m, n QÒÃľð VÙÖzý{ ±¾“𯴾ðÉ^¶ñ^
Éóɾò]^ò×¾ð (VÙÖóº Rzºñ{ò3). m VÙÖóº - V±²r. û¯mhÎó®{ñà Éñhò^¶ñÚ~{ñÙ
ûh¹º]btü¶ñ VÙÚòÃ; žrºñüÚºóà ^¾wc^þÒ TýqºÉ¾ñý^ºñüÄ ˆ¶¯: ´¾ðüÉñ
Éña3z{¾:‰ VÙ^òÖ ¯òº¶¶óÃþÄ VÙØ ^Áz~.

o, p P~Éñ^òÃ- ü{3É{ñ®{¾²ñ¾µº¯ò¾ñÞ´¾ðÉ^²4^3Éz²¾zÉ^{2¯¶ñ^òÃ. p2, q (ž{Ã

{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüĺñ^ Pý¶Êµ) VÙÖɯ®{¾µ, QÛà ²óÙþÚ ž{Ã
{òÁÉñ¹û¶ñÎóºóüÄ - ÝÉñ°²4ɶñz¾¶Ùü×, (²ü¾ñ²ü{ 3“µ ²vyý^ºñüÄ
ûhñÃÅÕ×ÛüÄñûÉÙÚòà P~˵ Yvx~, Éõ t ¶óٞÕÖ˵ ~qc^ò± ²Ä
Rqc^Òòǵ ²ü¾ñ²ü{3“µ ²vwòÛ¾ð, PÉÕÖóǶñ^± û²ÕÖ{òÃþÄ) VÙØ ž®~Ö
P°Þ®{ò4z~ P¯®{¾µ (²¾zɯò¾ðwºz{òüÄ) Rzºñ{ò3 P°Þ®ü{4ºµ. q R±²r
žÙ²óÙÛ^ PÁÒògûh¹{~]a {ñz²¾ðºµ - ²ü¾ñ²ü{3“µ ±¾Ý~{¶ñ¹, ²¾zÉ-
¯ò¾ðwºz{òüÄ ²ü¾ñ²ü{3“µ VÙØ ±¾Ý{ñɵ RÃÄñý¶ºñüÄ. ÉóÉèñÉóü“ãc^þÒ
PÉĵ²ó3z~ ´¾ðɲüèñz{ò2{ò^Ñ (²¾zɯò¾ðwºz{òüÄ Rzºñ{ò3). r ûh¹º {ñ¶ý¾]
^vwÚòüÄ VÙÖ~ - ˆû¯mhòÛà ¯òþÚ±²ñÙ ºÉÙ PÉÛaµ ¯ôÑ^qÃÉvwى
VÙÖzý{±²ÕÖ. s ÝÉßz3{4ñ®{zý{ ÞÊ]{ò^¶ñ^ PÁÒògûh¹^ò×¾ð (RÈûÉñÙص
316 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 - 11 Qpûh¹~

VÙÚ]^vt, s í^ z{ñ^z {òÁ®{ò áýÉâwɾð^ÒñºóÕØ; t Rɾð{ñµ Pɾð^Ó]a

2 3

t ¶c^ Òñ“ñÞ¯µ ²vyµ²rºóüÖ Pɾð^Ñ{ñµ {òÁ®{òÚ²r. u ˆû²ñÅ^û²ñÅ^‰ VÙØ

2 3

R~]û^ÙÚ YÁ {òÁÉñ¹û¶ñÎó u ü¯Á^ò×¾òüÖ. v Þ¾ðüɓðɾ٠PÉ{¾òz~z {òÁz{±

2

²ñ¾ðz{Éóqz~µ {òÁ®{ñ{ ÞµÞñ¾z{òüÄ Rɾð{òÁz{z {òÁ®{òÚ²r; RÚò Rɾð]az

{zzɯò¾ðwºµ ²vw üÉvqñ{²r ˆRqcû^ñÑ h¶ºzý{ûºÃÄñû¶tz~]^þÒÉÚ
ü²ñüÄ {qc^qà ²ÑÒò± û²Á¶ñÙ{ÙÜýq± ´{c^ü҉ºñµ²r ŠºñºóÕØ R±²r -
R~ hòÄ ü^ñ“c^Òòà ^ñv^òÖ~ VÙ²¾ð‹ {òÁz~ý^ºñüÄ Qpûh¹{ñÎó±²ó¾ñþÚg
üh¾ð®{ÉûÚÙ^ò×¾ð. w [ÉvaÁb¾ð¯^¾ñÙ] x R®¯Ùý¶]a Pr PÈ̾òà ²óÖ±²ñºóÕØ.
y [¯ñÑ^¶Í ¶^òͶñþÄ ¶ñ¾ð²óÚÙ] z ˆ¯vx{ñ¾ð žØÉű²‰ÉóüÄ ÞµÞñ¾ò^Ѳt^òÖ

]üēzý{ P°Þ®{ò z~, hñz{òÚ ¶ñþÄʵ ÉñrºóÁ®{~ žÙ³; R±ü²ñ~ ² ^ Éz-

4 4 3

²¾zÉzý{ T²²ñ{ò z~, RÚò Rɾð^Ó]a YÁ aýÖºóÃþĂ VÙØ ü{ÖóÚ²óÙ³, Rpq

3

¶ñþÄʵ ûhÈÉóû²ÕÖ{ñºóÕØ. [a ¶ñÖÙ a hqü^ñ²Ù] b ² ^ Éz±¾ñ±{ò±¾{ò² ®{ ^¶ñÚ-

2 4 3 3 4

ÉÕØ]û^ÃÄñµ µÁzÊÉñÚɾð. c [üÉpý^ Rzºñ{ò ] hòľð { ñ®{¾ñ¹ É®~ü^p^,

3 3

ûhñÃÇ^ò×¾ÙüÖ; {µžýqº d P²ó ¯òüɓñ{ò“ºz{ñüÄ PÁÒògûh¹{ ²ñqÄñºó¾z{òǵ

4

R±²zý{ʵ ÉÃÄñ¾ð e ý^º~, ¶õphòºóÙÖó ýÉa®{¶ñ¯^¾ð. Š¶ÕÖ~; ÆÄñÉó´ {ò - R~ 4

Ⱥñ] ºñ¯ÉóÁz { µ‹ R¾vtµ Rɾð^Ñ ý^º~. ¶ÕØ VÙ^òÖ R~ - f YÁ PȺº¶ñ¹,

2 3 4

f ³¯¾ñÈÁz{òºóÃÄñ{ ²¾¶²{ Éó´ {òºñÚ~ Pɾð^Ñý^º~. g R±²z~µ²z{ñ^ Pɾð^Ñ-

2 3 4

ý^º~ ²¾¶²{ µ. h PÙÖó]ü^, ² ^ Éz²¾zÉìnñ¯ü¶ ±¾üºñí¯µ; ìnñ¯ñ°Â²¶ñÚ

3 4 3

ü{ “žµ Pɾð ^ Ó]a ÞùIJ µ. i ¶ÕÖ{ñÚ ýÉa®{¶ñ¯^Ávt ÞµÞñ¾z~]a

3 4

V{ò¾ðz{pqñÚ~, P~ Pɾð^Ñ ý^º~ VÙÚ˶ñµ. (11)

Éq]az{òÁÉõ{ò±²óÑþÒ {òÁÉr^üÒ “¾wµ

ü{ÉóüÄ Rzºñ{ò 3). s2, t {òÁ®{òÛ¾ð^Ñ VÙØ PÖóʵ²r V±²r VÙÚ (Rɾð{ñµ
Rzºñ{ò3). t, u P±²r ¶c^3Òñ“ñÞ¯µ ²vwòÛü¾ñûÉÙÚ PÁÒòg ûh¹^ò×¾ð
(û²ñÅ^ û²ñÅ^ Rzºñ{ò3). u2 ü¯Á^ò×¾ð - ûhñÃÇ^ò×¾ð. v Rɾð R±²r {òÁ®{òÚ~
PÁ®{üÄñ VÙÚ (Þ¾ð ü ɓð É ¾Ù Rzºñ{ò 3). w, x üï~^ 3 ¾ð ± ² 4 µ Éóü“ãwµ
Rzº²ó4±¾ñüºw Qï (R®¯Ùý¶]a R{ò). y, z R±ü²ñ~ ˆ¯ñp^¶Í ¶^òͶñþÄ
¶ñ¾ð²óÚى VÙØ Éóü“ãò]^òÖû{Ù, R~]a žÙ²óÃþÄüºñ VÙÚ PÁÒògûh¹^ò×¾ð
(¯vx{ñ¾ð Rzºñ{ò3). a, b ˆ¶ñÖى VÙÖ~ - µÁzʲ¾¶ñ¹, V~]a µÁzÊûÉÙÚ,
{zzÉ^ü{2ñ²üºñ^ò3{ºñ {ñz²¾ðºµ (²4^3Éz Rzºñ{ò3). a2 hqü^ñ²Ù - ±¾{òÉñ{ò3^þÒg
hôص QÍÉñ¾ð VÙÖ²r.

c, d üÉpý^- P²ó 4¯òüɓµ. e, i ˆ¶Õ؉ VÙÖ~]a R¾vt {ñz²¾ðºµ. e ž®{òÚ~ -

PȺºµ; R±²èz{òà P®Éºµ (ý^º~ Rzºñ{ò3). f PȺº¶ñûºÙÖ~ - ¯ò¾¾ðz{2^-
¶ñûºÙÖ²r. f 2 “±3{3ñ¾ðz{2µ (³¯¾ñÈÁz{ò RÃÄñ{ Rzºñ{ò3). g (R±²z~µ²z{ñ^
R{ò) ¾üÞñ]{ò:, P±4ºÝ{¶ñzü¾w Pü¯ý¯É Pzº®{ü²4ñ]3ºzüɯ üï~¯ñ ü¶ñè:
^¾Ýü{2ñ ²4üÉz Rzº¾ðz{2:; g ²z~µ²z{ñ^ - Þùz3Áq4¶ó{ò z4ɯò:. i R¾vqñ¶¾ðz{2µ
(¶ÕÖ{ñÚ ýÉa®{µ VÙØ). ¶ÕÖ~ VÙØ - ýÉa®{¶ñ¯^Á]a Éóü“ãwµ.
h (PÙÖó]ü^ ²4^3Éz²¾zÉìnñ¯ü¶) Rzºñ{ò3²ñq2µ TvqñÛà ˆ¶Õ؉ VÙÖ~]a
 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 ¯ò^3¶µ 317

z3¾¶óüq3ñ²¯òãzÞc^3{òºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ð üÄñ^µ

² ®ü{ Þü¶²ó ï¾òx ¯ò^ò Äñz¶¾ñü“ :

3 4 2

ÞµÞñ¾üï~¶ó{ü¾å ²¾zÉü² ñ{ µ … 3 4

üÉü{ {òïñޞ^ {:²¾òîÁzº û“Òü¾:

3 2

P¾ðghñ{ü¯ñÝÞ { “ü¶ ȺÈÁüxz ²¾zɵ …… 3

Éñ{ò3ü^Þ¾ò PÎ^òº¶wÉñÒghôº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

z3¾¶óüq3ñ²¯òãz{ñz²¾ðº¾z¯ñÉÒòºóà Rz{òÁÉñ¹û¶ñÎó]^ñÚ “ðüÄñ^µ

^òñ®ü{£²óÝ{ò {zÉñz Þ^ÄÞù¾^ wݾâpÁ² ñÉñìí¯ñ¯ñµ

2 3 4

¾èñz ºñ²ñ{ ^zÉñghò ÉÉó{ò ² ¾xz Þ¾ðÉü{ Éñz¶² ñÉñz …

3 3 2 4 4 3 4

{z{z^¾ð¶ñ°Â²µ ² ÄÉó{¾wü{ñ ýɯü{ºz ÉízÉñz

2 4

¶ñ¾ð]^vüq ºñɯñü{ : ±¾³ ¶{ “q íóz ±¾ñï Þ¾ðÉñ¶ü¾ñghµ …… 47 ……

3 3 4 2 2

(^òñ®ü{²ó Ý{ò2{zÉñz) YÙØ®ü{˵ Rzºñ{ò3 - ¶ïñ±¾Òºz{òǵ {ñÙ YÁÉÜü¶

RÁ]ý^ºñǵ; (Þ^ÄÞù¾^3wݾâpÁ²4ñÉñz) ¯ñr ¯ô¾ð Éwcaµ û{¹Éžµ Tµý¶Êµ
žÙ ²ýqz{ñÙ - ±3¾î¶ñ{ò3^ÒñÚ Þ^Äü{3Éý{^þÒʵ ÝÁârz{ÉÛý^ºñǵ;
(í¯ñ¯ñµ ¾èñz3ºñ²ñ{3^zÉñz) ²¾®{ û{¹Éžµ Rzºñ{ò3 - ±¾Òºñ²z~ É®{ÉñüÖ
VÃÄñý¾Êµ {òÁɺóÕÖóüÄ ýÉz~ ¾èòz~± ²óÙ³ ûÉÒò¯ñt^ñw T¶óÍ®~ WÉ-
¶ñ{ò3ºñÚ Èºñ²ñ¾c^þÒ±²vyý^ºñǵ; (“òÉÉó{ò4²4¾xz) ü²h¯òÙÖ hòÉÜ]aµ
²ó¾¶Ù{Ú]aµ ²óÖ¾ð]aµ ¯ñº^ÚÉüÚ - ¶~4ý^q²4Þµï¾w^²ñÄÉóü¶ñh¯ñ{ò3^þÒ±
²vwò ±3¾î¶Áz3¾¾ð^þÒ ²4¾ò]ý^ºñǵ; (Þ¾ðÉü{3Éñz¶²4ñÉñz) ¶ÕØ°®û{¹Éž¶ñ^ò
¯òÙ×Ù - Þ¾ðÉü{3ɾð^Ó]aµ P®{¾ñz¶ñÉñ¹ ¯òÕý^ºñǵ; ({z{z^¾ð¶ñ°Â²µ
¸ÙÖ¾ðz{ 2¶ñ¹, R~ R¾vqñ¶¾ðz{2¶ñ^òÖ~; R±²èz{òà z3Éó{ôºüºñíý¯ºóà -
²4^3Éz²¾zÉìnñ¯z~]a ¶ÕÖ{ñÚû{ÙØ ˆýÉa®{¶ñ¯^‰Á]a Éóü“ãw¶ñ^òÖ~.
²4^3Éz²¾zÉìnñ¯ü¶É Pĵ±¾üºñí¯µ, ìnñ¯ñ°Â²ñ ÈÁz{ò“ðh ü{ãñµ ÞùIJ4ñ
²4üÉz Rzº¾ðz{2:.

²¾±¾{ò²ñ{ 3¯ñ¾ð ï ²¾zÉìnñ¯Äñ² 4ñz Ýɱ¾“µÞñ, ˆÉñöõ ^ ò¾ð ² 4^ 3Éñ® Áãò:‰

(¾ñ.²3ñ.4-1) R{òÉz. R±²z~µ ÉÃÄñ¾ð - ý^º~ - ¶ÕÖ~ - ¶õphòºóÙÖó ýÉa®{-
¶ñ¯^¾ð VÙØ P®Éºµ. "¶ñÖÙhqü^ñ²Ù - ¶ñÖÙ VÙ^òÖ ar±ü²ý¾Êµ,
²3ñîºaz 3Áâr^ÒñÚ “q2ý¾ ¯ò¾ß]ý^ºñüÄ hqü^ñ²Ù VÙܵ {òÁ¯ñ¶žµ
Týqº QÍÉñ¾ð . ²ñqà - ^ 3ñ¯Â²¶ñÚ. ¶ÕÖ~ - R{òÜýqº P± 4ºñÞ¶ñ^òÖ
±¾üºñí¯z~]aü¶üÄ PÈÉÁa Tvqñ¹, ³¯¾ñÈÁz{òºóÃÄñ{" VÙØ, ˆýÉa®{µ‰
VÙÖ~]a Éóü“ãw¶ñ^ Tý¾ºóüÄ PÁÒògûh¹{ñ¾ð. (11)

íõº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ

318 {òÁÉñ¹û¶ñÎó 4 - 10 ¯ò^3¶µ

²2ÄÉó{¾w{:) VÃÆÁµ Éõtû²Õ×à TÄ^òÃþÄ VÙüÖ - “ñÝz¾¶¾ðºñý{3 aþĺñ{²r

^¾ð¶ñ°Â²¶ñ^ ² 2ı¾{3ñ¯µ ²vyý^ºñǵ; (ýɯü{ºz4ÉízÉñz) Qt³pû^ñr
Q{ò¸¾ðz{ò]a - Éóü¾ñ{ò4¯ò¾Þ¯“ôÄÛÚ ²é“ðɾþÚ z4Éí¶ñ^ TýqºÛý^ºñǵ;
(¶ñ¾ð]^vüq3ºñɯñü{3:) 'Q{ò3'“±3{3z{ñüÄ - P²¾òghò2®¯zÉñ“ðh¾ðºühâr{zÉc^Ñ
Þc] 3Áïõ { c^Ñ; ³]^rý¶ºóÛà Rzºñ{ò 3, PÒ®~ ^ñvqÕ^¾òºÛ^òº, ¯ô Ñ aq]
bz{Ü]a - Áz3¾þÚ Q“ð¾ºóz{ ¶ñ¾ð]^vüq3ºþÚ Áz3¾Ù {Ùý^ºóüÄ ^ñpr]û^ñt]^,
PÉþÚ ¾èò]ý^ºñǵ, P²¾òghò2®¯Ûý^ºñǵ, PÉ{¾òz{ÁÒò Q“ðh¾ðºühâr{c^þÒ±
²vyý^ºñǵ Q“ð¾ò{¾èx¾ðz{2¶ñ^ áaÁ^ñ³¾òºóüÄ VÏ®{ÁÒòºóÁ]^òÖ û²ñÅ®~
¯òÙÖ²ó¾ñüÚ Þ¾ðÉü{3É{ñÞñ¾ðÉû²4Ò¶Ù VÙØ ˆYÙØ®ü{˵‰ VÙ^òÖ {3“^z{òüÄ
QÍÉñ¾ð T²²ñ{ò3z{ÁÒòÛ¾ð VÙ^ò×¾ð.

¯òzýº“ðɾ𺵠~ ~¾ðüº Þïí² ïùÄÞz ü² ñ] º¶®üºñ®ºÞ]{µ

3 3 4 3

]üēñ²ñ{ò ÝÉ~úµ ÝÉí¯]Á{]Á{ñ¾ðz{ô ]Á{òµ Ýü¯ïóýÉz ºµ …

3 2 3

ÞµÊ]{µ Þz a ûwÒý^ : ÝÉí¯²¾òîÁü{ñü²çº¶óâqñ¾ðz{ ²µ

3 3 4 2

“ðü¾âq µ ¯ò“ðü“ãü² ñ] ºñ{ ¶°{ “{ü^ ü{ É{ñÞñ¾ðÉû² Ò¶µ …… 48 ……

2 4 3 3 3 4

R±²r ~¾ôº “{^z{òà ²z~ {3“^c^Òñǵ ±¾{ò²ñ{ò3{c^ÒñÚ P¾ðz{2c^þÒ Þc]3¾-

ïóz{ÁÓ^ò×¾ð.

¯òzº¶ñÚ X“ðɾðºzý{ÊýqºÜ¶ñ¹, Þïíc^Òñ¹ ²3ïùÉó{4c^ÒñÚ ü²4ñ]3ºÉÝ~]-

^þÒ TýqºÜ¶ñ¹, Q“ð¾ò{ý¾ Éópt±²ó¾òºñü{ P®üºñ®ºÞ]{ܶñ¹, Éó¾ïÞ¶ºz{òüÄ
]üē ñÉïc^ÒñÚ ÝÉ^ô º ÝÉÞz 3Á“ ²{ 3ñ¾ð z { 2c^þÒÊýqºÜ¶ñ¹, ÝÉñ“ ð ¾ ò{ý¾
]Á{ñ¾ðz{2¾ñ]^ ÉÃÄܶñ¹, {ÙÚòqz{òà Ýü¯ïzý{Êýqz{ñÚü²¾ð^Ó]az {ñüÚ
ýÉz3ºÜ¶ñ¹, Þ¶õhô¯a3wÉó“òâqܶñ¹, ÝÉñ“ð¾ò{¾ñüÄ ²¾òï¾ò]^±²pq ÝÉñü²çº-
ÉÝ~]^þÒ TýqºÜ¶ñ¹, P²õ4âq¶ñÚ ³Áãñ¾ðz{2²ܶñ¹, Þ¾ðÉü{3É{ñÞñ¾ðÉ-
û²4ҶܶñÚ Vµû²Á¶ñþÚ Þ¶Ý{ü²4ñ]3ºÉÝ~]^þÒʵ P{ò“ ºóz{ ü²4ñ]3ºý{
TýqºÛ^ ~¾ôº“{^z{òüÄ QÍÉñ¾ð Pz4ºÉßz{ÁÒòÛ¾ð VÙ^ò×¾ð.

üÉ{3ñ®{ñhñ¾ðº¾ð {òÁÉr^üÒ “¾wµ