Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/operaomnia20duns
JOANNIS DUNS SGOTI
DOCTORIS SUBTILIS, ORDINIS MINORUM,

OPERA OMNIA.
EX TYPIS ClSTERCII
JOANNTS r)UNS SCOTI
DOCTORIS SU13TILIS. ()IM)INIS M I N O R U M.

OPERA OMNIA
EDITIO NOVA

JUXTA EUITIONEM WAUDINGI XII TOMOS CONTINENTEM A PATHIBUS FRANtliSC.VNIS

I)E OBSERVANTIA ACCURATE RECUGNITA

TOMUS VIGESIMUS

QU^STIONES IN QUARTUM LIBRUM SENTENTIARUM

a distinctione quadragcsima tertia usque ad quadragesimam octavam.

PARISIIS
APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM
VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13

MDCCCXGIV
THE IKST!TUTE€F fc-:EP'AEVAL STIDIES
10 ELMSLEY PLACE
TORONTO 5, CA.iADA.

0GT2 3 1S31
 E. P. F. JOANNIS

DUNS SCOTI
DOCTOllIS SUBTILIS, OKDINIS MINORUM

QU^ESTIONES

IN LIBRUM QUARTUM SEx^^TENTIARUM

CUM COMMENTARIO R. P. F. ANTONII HIQU^I HlBERNI.

DISTINCTIO XLIII.^'*
( Texlus Magistfi Sententiarum.)

« Omnibus qusestionibus, quse deisaj-26.9.

Dc Resurrcctione et Judicii condilione. hac re moveri solent, satisfacere 13.

non valeo; resurrecturam tamen

A. Postremo de conditione resurre- carnem omnium, quicumque nati
Aug. in
Ench. ctionis et modo resurgentium nec- sunt atque nascentur et mortui
c 84
non et de judicH et misericordioi sunt atque morientur, nuUatenus
qualitate breviter disserendum est. ambigere debet Christianus. » Ait

(1) Hanc tertiam partem in librum quartum qua?stionum prsecedunt, apud Waddingum,
sequentes approbationes :

APPROBATIO OPERIS.

Ex adjuncto mihi munere a Reverendiss. P. Nigolao Ricardii, sacri Palatii Aposto-

lici Magistro, vidi Gommentaria a distinct. 23. usque. ad fincm libri quarti celeborrimi l)o-
ctoris JoANNis ScoTi, in Sententiarum Magistrum elaborata ab adiiiodum R. V. F. Antonio
HiQU.Eo; opus sane egregium, in quo auctor ingonio, eruditione et modesUa, amicabili
nexu inter se confoedera.is, docet sapienter, arguit efficaciter, solvit argumenta subti-
Tom. XX. 1
 .

LIB. IV. SENTENTIARUM

enim Isaias : Resurgent mortui, et re- Evangelista ait : Venit hora, in qua

surgent qui crunt m sepulchris. Et Apo- omnes qui in monumentis sunt, audient

stoliis : Nolumus anlem vos ignorare, vocem Filii Dei, et procedent qui bona

fratres, de dormientibus, ut non contri- fecerunt in resurrectionem vitos ; qui ve-

stemini, sicut et cceteri, qui spem non ro mala egerunt, in resurrectionem judi-

habent, « resurrectionis. »
scilicet cii. Si vero quseritur, cujus vel
Dubium 2.
IIoc enim vobis dicimus in verbo Domini, qualis erit vox illa? Apostolus di-
1. Thess. 4.
Archangeli, 13.
quia nos qui vivimus, qui residui sumus, cit, quia erit id est,
1. Cor. 15.

non prceveniemus eos qui dormierunt. ipsius Christi, qui est Princeps In ep. 120.
de
Quoniam ipse Dominus in jussu et in Archangelorum; vel vox erit ali- Gratiano
test. ad
voce Archangeli etin tuba Dei descen- cujus vel plurium Angelorum. Honoratum
cap. 34.
det de ccelo, et mortui qui in Christo Eademque dicitur tuba, quia « erit Mat. 25.
6.
sunt, resurgent primi. Deinde nos, qui manifesta, et novissima, quia post 1.Thess. 4.
Joan. 5.
vivimus, qui relinquimur, simul rapiemur eam non Hsec tuba, ut
erit alia. »

cnm illis in nubibus obviam Christo in ait Augustinus est clamor, de quo
aera, et sic semper cum Domino erimus. dicitur in Evangelio: Media nocte
Ilis verbis et veritas resurrectionis clamor faetus est : Ecce sponsus venit;
et causa atque ordo resurgentium exite obviam ei. nomine aliquod
Tubce

prseclarissime insinuatur. evidens et praeclarum signum in-

telligitur, quod vox Archangeli et
De voce tubce. tuba Dei ab Apostolo dicitur, et in
Evangelio vox Filii Dei et clamor ap-
B.
Causa enim resurrectionis mor- pellatur, quod mortui audient et
Dubium 1.
tuorum erit vox tubce, quse in ad-
Psal. 67. ^ resurgent. »
34- ventu Judicis ab omnibus audietur,
.loan
. 5 . . . , 1 ,

28. et cujus virtute excitabuntur

De media nocte.
mortui et de monumentis resur-
gent. Unde Propheta : Dabit voci Media autem nocte dicitur ventu- C.
August.
suce vocem virtulis, id est, cfFectum rus, ut ait Augustinus non pro lio-
loco
resuscitandi mortuos. Et Joannes ra temporis, sed « quia tunc veniet, prrealleg.
1. Thes. 5.

liter. Depositum quod a Patribus custodiendum accepit, fideliter tradit, antiquam suis
Magistri doctrinam noviter iliustrat, novitatera omni tempore perniciosam abiiorret.
Omnia fidei ct bonis moribus consona inveni, propterea ut in lucem prodcant, digna
judico. In Gollegio llomano, S. Tlioma^. Aquinatis, 21. Novembr. An. 1638.
Imprimalur. Fr. Joannes Gonzales de Leon, Magister et Regeus.
Fr. NicoLAUS RiCARDius. S. Paiatii Apost. Magister.

GENSURA ORDINIS.

Nos infrascripti ex commissione R. P. F. Joannis Raptist^ a Campanea totius Ordi-

nis Minorum Generalis, Tomum tertium Gommenlariorum R. P. F. Antonii
Ministri
HiQU^i, ejusdem Ordinis Lectoris emeriti supra Quartum Doctoris Subtilis attente le-
gimus ac examinavimus cumque in eo non solum nihil rcperiamus, quod fidei, aut
;

bonis morib.is ulla ratione adversetur, sed etiam e.jusdem Doctoris doctrina et meta-
physicis rationibus, et sacrie Scripturae ac sanctorum Patrum auctoritatibus explicetur
ac dorondatur, dignum judicamus, qui non in Scotistarum tantum, sed aliarum etiam
scliolarum utilitatem prielo mandetur. Datum RomjB in Gollegio S. Isidori Fratrum Mi-
norum llibernorum, 6. Februarii. 1G38.
Fr. THADiEUS Dal^us, S. Theol. Lector, et Guardian. praedicti GoIIegii.
Fr. JoANNES PoNCB, S. Theol. Lector.
 DISTINGTIO XLIII.

super ^Q^ sncratur. Mnlin crcro priora non asccndenl snpcr

ontomir. 7.
QijjYi '
>>
~ no- ct cor, scd i„ ,;om.
Psdi 118. c/e, scilicch «cuin vaklc obscuruni (jaudchitis in (vtcrnum. It('Ui: Ohliviinii ""fjicum'"
Kxod. 12. . .

29. erit,Kl ost occultum, vcniot. » l>i<'s traditte sunf anfjusli(c priorcs ct ahsron- A^Jj '^,,.",

Dan.
'
cnim l)oniini,sicut fur in nocle,itavcnicl. dit(c ah oculis noslris. (Juao dc futuro
Potest tanien non inconf^pue intcl- exponcns Ilieroiiymus ait : «Obli-
ligi mcdi.T noctis temporc vcntu- vioiiitradcntur priora mala, ((uia
rus, quia, ut ait Cassiodorus :
« IIoc forsitan in futuro pristin?c con-
temporc primog'enita ;T']gypti per- vcrsationis meinoria omnino de-
cussa sunt, (luando ctiam sponsus lcbitur, succcdentibus l)ouis seter-
venturus cst. » Pluribusetiam locis nis, ne sit pars malorum |)rioris opinio

contcstantur auctores quod adven- angustifc memorari. » Scd ha3G et ^^^k"**"-

tus Christi diciturd/es Domini,non his similiapossunt accipi sic, ut

pro qualitate temporis, sed rerum, non excludant incmoriam pi'a3ce-
quia tunc cogitationes et consilia dentium malorum, sed ex ea mo-Dubiun.a.
singulorum patebunt. lestiam et Isesionem amoveant.
be libris qui tunc aperientur. Non enim eorum memoria San-
Mat. 10. Unde in Daniele : Veluslus dicrum ctos contristabit, vel eorum beati-
26
'fi

Marc. 4. scdit, ct Uhri apcrti sunt coram eo. tudinem obfuscabit, scd gratiorcs
Au^°ust^'de
^*^^"' sunt conscientiss singulo- Deo reddet. Unde super Psal-
*iib'*2o*'
rum, qu?e tunc aperientur aliis. mum88. ait Gregorius « Quomo- :
j j,, ^
cap. 14. do misericordias in ?eternum Moraiium
^i tunc implebitur Nihil occultum, :
cap. ii.
quod non reveletur. Adveniente enim canit qui miseriae non meminit?
summo Judice non solum tenebrse Quomodo autem plena beatitudo,
aeris ilhiminabuntur, sed etiam si memoria reatus mcntem tan-
abscondila corlium manifeslabuntur. git? Sed S3epe Iseti tristium memi-
«Virtute igitur divina (iet, ut cui- nimus, et sani dolorum memini-
que opera sua vel bona vel mala, mus sine dolore, et indc amplius
i cuncta in memoriam revocentur laeti et grati sumus. »Ex his ap-
et mentis intuitu mira celeritate paret, quod si priorum malorum
cernantur, ut accuset, vel excuset memoriam Sancti habebunt in fu-
hominem conscientia, eaque teste turo, non eis tamen erit ad p^^enam p^ manife-

damnetur, vel salvetur. vel glorise derogationem, sed ad |^^^J;°;:^^

gratiarum actioncm. Si vero quae- '>ubium 4.

De memoria clectorum, si tunc prceceden-
ritur, utrum peccata, quse fece-
tia mala teneat.
runt electi, prodeant tunc in noti-
n. Hic quaeritur, utrum electis tunc tiam omnium, sicut mala damnan-
opinio. 1.
adsit memoria prsecedentium ma- dorum omnibus erunt nota; non
lorum, sicut bonorum? Quaedam legi hoc expressum in Scriptura.
auctoritates videntur tradere, bo- Unde non irrationabiliter putari
nos non habituros tunc memoriam potest, peccata hic per poeniten-
praecedentium malorum, id est, tiam tecta et deleta, illic etiam
peccatorum, vel tormentorum. Ait tegi aliis, alia vero cunctis pro-
^fi^' ^l'
1/ . lo.
enim Isaias Ego creo ccdos novos et
: palari. _^ _
ibidem. tcrram novam, et non erunt in memoria

/? ei
 LIB. IV. SENTENTIARUM

brosius ait « In ipso raptu eorum

: Magnis
De /lis qiii vivi reperieniur. qui vivi reperientur, mors erit et sohTt^s.^^q.

resurrectio; ut anima, quasi per

Quaeri solet : « Utrum illi quos soporem egressa decorpore,eidem
E.
Aug. de vivos inveniet Christus, si nun- in momento reddatur » E contra
Civitat.
Dei, lib. quam omnino morituri sint, an vero, scribens ad Marcellam, Ilie-
20. c. 20,
ipso temporis puncto, quo rapien- ronymus testari videtur, dicens,
tur obviam Christo, ad immorta- quosdam in flne sseculi, adveniente
litatem mira celeritate sint tran- Christo, non esse morituros, sed
situri? Non enim dicendum est, vivos repertos in immortalitatem
fieri non posse, ut, dum per aera repente mutandos. Horum autem
in sublime portentur, in illo spa- quid verius sit, non est humani
tio moriantur et reviviscant.
et judicii definire,
Ad hunc autem sensum, quo exi-
stimamus, illos in parvo spatio et Quomodo intelligitur Christus judex
passuros mortem et accepturos vivorum et mortuorum.
I. Gor. 15 immortalitatem, Apostolus nos
22. 23.
Ibid. Aug, urgere videtur, ubi dicit Omnes in :
His autem adjiciendum est, du- f.

Cliristo vivificabimur et alibi Quod ; :

pliciter intelligi quod dicitur Chri- eS^*55!
seminas non vivificatur nisi prius niori- stus judicaturus vivos et mortuos. i.cor'. ib.

alur. Cur autem nobis incredibile Aut enim accipiuntur qui in

vivi

videatur, illam multitudinem cor- adventu ejus vivi reperientur, li-

porum in aere quodammodo semi- cet in raptu moriantur, et mortui,
nari atque ibi protinus immorta- qui ante decesserant; vel vivi et
liter et incorruptibiliter revivi- moi-tui ?iGGipiun[nv justi et injusti.

scere, cum credamus, in ictu oculi Quomodo omnes incorrupti resurgent?

futuram resurrectionem, et in Cumque ex praedictis sane credi
membra sine flne victura, tanta valeat, omnes resurrecturos, cre-
velocitate rediturum antiquissi- dendum est etiam, quod omnes
morum cadaverum pulverem ? Sed resurgent incorrupti, non utique
vellem de his potius audire docti- impassibiles quia reprobi mortem
,

ores. Si igitur Sanctos, qui reperi- patientur seternam, sed sine dimi-
entur, Christo veniente, viventes nutione membrorum omnia huma-
eique obviam rapientur, credide- ni corporis habituri membra, nec
rimus in eodem raptu de mortali- tamen gloria, ac specie impassibi-
bus corporibus exituros, et ad ea- litatis inducntur.

I. Cor. 15.
dem mox immortalia redituros, ( Finis textus Magistri. )
52. nullas in verbis Apostoli patiemur
Comment.
sup. 1. augustias generaliter accipien-
», QU^STIO I.
Thess. 4.
Super tes illud quod dictum est Omnes :

illud,
quidcm resuryemus scilicet, « tam Ulrum resurrectio generalis hominum
Deinde nos
(jui
boni quam mali scd non omncs im-
sil futura ?
vivimus. »,
Epi&t. de 5.
quse
solcmnitatem
muiahimur, scilicet in
(J. D. Thom. 3. part. quxst. 53. art. 1. tt in addit.
lacipit:
resurrectionis. De hoc etiam Am- quxst, 69. art. 1. et hic quwst. 1. art. 1.
 niST. XMII. OUyESTIO I. 5

D. Ronav. nrt. 1. <]. 1.2. et 3. Richanl. art. 1. itKiipit (hstinctioiK! (|u;i(irag(;siina t(M-lia,in Summn-
I. Suar. S.parl. toni. 2. d. fjO. secl. 2.
(ju,i'sl.

et 3. Vide Scot. 1. Pln/s. </. 24. cl ihi Arotin ([Uii agitur de rosurrcctiom' generali ho- arK"i"enii

minum. Distinctionc qnadrag(!sima qunrla pant!!'.

1.
Arg. 1.
Oii'ca istMiin qnadragesimnm lcv- agitur de subjecto rcsurro.ctionis, et de
tiam (listinotionom qnaepo qnin- cruciatu ignis infernalis. Distinctione qua-
qne. Primo, ntrnm resnrrectio •jro- dragcsima (piintaMe statn animre separatfR
ncralis hominnm siL fntnra? Quod tpioad cognitionem naturalem, ct an Heati

non, Ecclesiastes 3. Unus cst intcriius cognoscant orationcs viatorum. Distincti-

liominum c.l jiimentorum; sed jnmenta one quadragesima sexta de Attrihutis .Tu-

non resurgimt; ergo. stiti.iG et Misericordi;e divinjo. Distinctione

I Arg. 2.
Pr?pterea, Job. \\. Ilomo cum dor-
mierit, non resurgcl ; donec attcratur
quadragesima septima de ju(hcio univer-
sali et conflagratione ignis. Distinctione

coelum non cvigilabit , sed ccielnm quadragesima octava de forma Judicis, et

nunqnam atteretnr, cum sit in- judicii finalis. Distinctione quadragesima

corruptibile; ergo. nona de beatitudine animic et corporis,

Praeterea, Philosophns de Ge- 2. Distinctione quinquagesimai et ultima, dc

Arg. 3.
Text. ult. neratione : Qua^ corrumpuntur secun- ptrna damnatorum, et de excessu ejus,
T. com. :i6,
et inde. dum substantiam, non rcdcunt eadcm et beatitudinis.
Arg. 4.
numero, sed spccie. Idem ?</^5. Phijsic. In hac distinctione movet quinque Summa-
^ .
, ., ... rmm.
Pr?Bterea per rationem ; totum qusestiones. Prima est, de possibihtate et

requiritnnionem partinm; crgo et facto, seu de eo quod futurum erit. Se-

idem totnai eamdem unionem; sed cunda quperit, an lumine et ratione natu-

nonredibit eadem nnio, quia inter- rali cognosci possit futura. Tertia, an in

rupta est; sed interruptum non natura possit esse causa activa respectu
redit idem, quia si redit idem, ite- ejus ? Quarta qurestio, an sit naturalis?
ratio erit; sed iteratio repugnat Quinta qusestio, utrum in fiet instanti.

identitati, quia iteratio ponit nu-

SGHOLIUM.
merum, identitas privat; ergo.
Ponit sententiara D. Thom. neganti.s alia
Ratio ad Oppositnm, Job. 19. Scio quod in
opposit.
ab homine corrupta, posse eadera nuraero
novissimo die de lerra surrccturus sum,
redire hominem taraen corruptum posse
;

etc. Praetcrea, 1. ad Cor. 15. Omnes eumdem numero redire. Eamdeni clarius te-
resurgemus. nent Durand. hic (luaest. 3. Marsil. 2. de ge-
ner. quaest. ult. Joan. de Neapol. quodl. 21.
quaest. 6. Hanc late refutat Doctor, ex Aug.
COMMENTARIUS.
ratione, ab inconvenientibus, et ex ipso
D. Thom.
Absoluto tractatu de Sacramentis in

Prologus. genere et spccie, duobus tomis prioribus, (a) Hic duo sunt videnda : Primo,
nunc aggredimur cum Dei ope postre- de possibilitate ; secundo, de facto. d. Tiiom.
mam partem hujus Commentarii, in qua De primo (b)dicitur sic, qnod si in *'q^,'i^'

agitur de termino peregrinationis hujus homine anima sensibilis esset di-

status, in quo creatura rationahs finem versa ab anima rationali, et per
statutum recipiet, et divina Justitia ac consequens corruptibilis, sicut in
Misericordia per uUimam sententiam de- aliis animalibus, optimelconclude-

clarabitur. Continet octo distinctiones, et retur, quod in resurrectione non

 .

LIB. IV. SENTENTIARUM

erit eadem anima per sensibilis, et lamen si velht, eam repararel Omnipo-
consequens, nec idem animal. Si tens; crgo totaliter destructum et
autem ponatur, quod eadem anima corruptum in totali esse, potest
secundum substantiam sit in ho- idem reparari.
mine, rationalis et sensibilis, nul- Prseterea per rationem : Si de-
las in hoc angustias patiemur. structum esset annihilatum, illud
Quod de(;larat alibi, ostendens dif- nihil, sequens annihilationem ejus.
ferentiam hominis ad alia corru- esset ejusdem rationis cum nihilo.
ptibilia. quod erat terminus a quo creati-
Ad propositum, quia aliorum onis. Patet; quia illse mutationes
animalium forma non est per se opposita3 habent idem pro termi-
subsistens, ut post compositi cor- no; una pro termino a gwo; alia
ruptionem manere valeat, sicut pro termino ad 7Me?n.Sed nihil prae-
est de anima rationali, quse esse, cedens creationem non repugnabat
quod sibi in corpore acquiritur, quin illud cui opponitur, poterat
etiam post separationem a oorpo- creari; ergoet postannihilationem
re retinet, et in participationem poterit idem recreari.
illius esse, corpus per resurrecti- Confirmatur ratio, quia planum
onem adducitur; ita quod non sit est quod ex parte causae. remanet
aliud esse corporis, et aliud animse eadem potestas ex parte autem
;

in homine, alias conjunctio ani- lapidis, esto quod lapis sit annihi-
mse et corporis esset accidentalis; latus, tanta est possibilitas simpli-
et sic nulla interruptio facta est citer ad esse post annihilationem,
in esse substantiali hominis, ut non quanta ante creationem, quia non
possit idem numero redire, pro- magis includit contradictionem,
pter interruptionem essendi, sicut neque illud nihil in quod cessit
accidit in aliis rebus corruptis, iapis, magis privat possibilitatem,
quarum omnino corrumpitur.
esse quia non privaret, nisi tanquam
Aiia ab
^^^^ QVQO istud dictum in hoc quod oppositum, sedeidem, et aequaliter
homine etsi intcrruptum non possit redire opponebatur ante creationem.
' ^
uon posse _

resurgere, idcm numcro, tamcu quia esse ani- (d) Prseterea, in homine est ali- 4.
ait •
,, Dari
D, Thom. ma3 mtellectivae est idem quod esse qua entitas positiva, quae neque terliam
totius, et materia manet eadem, est pars materialis, nec formalis, entitatem
in
et sic in nullo pertinente ad sub- ncc partes, sicut probatum est 3. composito

stantiam hominis facta esl intcr- lib. distinct. 3. quwst. 2. et ad pro-

ruptio essentise, ideo possibilc est positum sufflcit repetere unam

hominem redire eumdcm numero, rationem, quia aliquid est ibi cau-
non sic in aliis corruptis. satum a causis intrinsecis; sed
3. (e) Contra hoc primo auctorita- nec materialis, nec formalis est
te Augustini22. dc Civit. Dei.cap.%). causata a causis intrinsecis, nec
loquens de carne reddenda homini ambo simul ergo aliqua alia en-
;

in resurrcctionc Ei si, inquit, om-: titas a causis divisim et conjun-

nibus periissct nodis, nec ulla ejus matc- ctim acceptis, et illa destruitur ;

ria in ullis naturcc lalebris mansisset. alioquin homo non esset verc mor-
 nisT. xuri. ou-^sTio i.

tnus, qnia non essot corrnptio psse potcrit esso idom. Vci sic, si
totalis cntitntis lioniinis, et tamcn csKe esset in A, et in tcMnporo se-
illacntitas rcpai-ahitnr cadcn^. nn- qnenti, et in /y, ossct idom in .1, ot
niero, alioquin non essct idcni lio- in orgo si dcstrnatnr pf)sterins
l> \

mo nnmero. eo qnod est durare iu tom|)ore in-

Pra>terea, Deus in lioc instan-
si tcrmodio, adhuc non nccossaiMO ox
ti /1, ct in toto illo tcmpore medio, hoc seqnctur divcrsitas ojns in .1
usquc ad B, et in instanti H, ot iu n.
consorvaret istud ease, conccdcrct PrjBtcrea, ex illa radice, quod
quod essct omnino idom numcro; osse simplicitor intcrruptnm vol
ergo si in /1 conservat, et itcrum destnictum non potost rcdirc idcm
in instanti Z?, et in temporc intei'- soqunntur inconvcnientia. Primo,
mcdio non conservat, adhuc
esse quod Dcns non posset brutnm re-
erit idcm, et tamen erit interru- suscitarc idein nnmero, cnjus op-
Piomte
ptum in temporo intermcdio. Pro- positum nonnunqnam legitur mi- prsesenti-
bu8
batio conscquentia^, quia identitas racnlose factnm aSanctis, ut patet Con&tanti-
iliiusme, ut est in D, ad scipsum, de tauro, qnem snscitavit Sylve-
et
no,
Helena
ut est in A, non depcndct essenti- ster in Legenda ejus; et hoc Deo lunc
noviter
aliter ex conservatione pro tem- negaro esse possibile, vidctnr ma- conversis.

pore illo medio, quia neque ut a gnae infidelitatis, et tamen sensi-

cansa formali, neque ut a quacnm- tivse ejus est destrnctio et inter-
que causa essentiali. ruptio.
Hoc etiam probatur aliter, quia Sequeretur etiam, quod omnia
alioquin non possct Deus idem esse accidentia, quae corrumpuntur in
creare in alio instanti posteriori, corruptione hominis, vel ante re-
quod in instanti priori creat, quia surrectionem, non possunt eadem
si in instanti priori creat, et in numero redire et tunc non habe-
;

tempore seqnenti conscrvat esse ret homo eamdcm

resuscitatus
idem, ut conservatum in tempore propriam passionem nnmero qnam
illo essentialiter requireretur ad prius, quia illa propria passio non
idcntitatem illius esse in instanti mansit post mortem, quia erat
Z?, ct tunc si non esset conserva- totius, ut non animae
totius, et

tum in illo tempore, sed in primo, tantum. Consequens autem est

D. Thom.
creatum in B non posset creari impossibile, quod sit idem subje- l.p.q. 77.
art. 1.
idem. ctum specie, et tamen non habeat Ex
D. Thom.
PrjBterea, diversitas posterioris eamdem passionem. Sequeretur noa
resurgeret
Diversitas non arguit diversitatem prioris etiam de aliis accidentibus, qnod hoino cum

C^infert csscntialiter ; scd illa instantia ad potentiae animse, quse, secundum iisdem
sensibus,

ipsum csse pcrmancns sunt poste- istnm, snnt accidentia, cum non et
'^^"tenf^ quantitate.
prioris.
riora essentialiter ; unde et illud sint accidentia solius animae, sed
esse manet idem in quibuscumque totius compositi, secundnm Philo-

instantibus succedentibns ; ergo sophum inpvincipio cle Sensu, ct primo

sive fiat continuatio inter illa in- de Snm. ej quod non posscnt
Virj.

stantia, sive non, non minus ipsum redire eadem; et ita homo non
 ; ;

8 LIB. IV. SENTENTIARUM

liaberet camdem potentiam aiidi- municationem nullum aliudme est

tivam vel visivam, et sic de singu- totius quam istud idem.
lis. Sequeretur etiam, quod homo Prseterea, probatum est superius 7.
dist. 11.
non habcret eamdem quantitatem, in materia de Eucharislia, quod in ho- q. 3.

quia illa non manet, nec in materia mine est alia forma substantialis
sola manente, nec in anima intel- ab anima intellectiva, et per con-
lectiva. sequens cum cujuslibet formse sit
6. In alio videtur peccare, quia dare esse, in anima intellectiva non
non ponit totum esse hominis ma- est totale esse compositi. Et istud
nere non interruptum. Primo, etiam potest adduci contra pri-
quia, ut probatum est prius, enti- mum, quia illa forma interrumpi-
tas totalis interrumpitur. Secundo, tursecundum esse, et tamen redu-
quia animse intellectivse non
esse citur eadem.
est esse totale hominis, ut ipse ac- Ad probationem, quam innuit in
cipit, quia omne ens habet aliquod contrarium, quod tunc unio ani-
esseproprium homo ut homo; est mge et corporis esset accidentalis,
aliquod ens, non tantum anima consequentia est neganda, quia si-
ergo habet aliquod esse proprium, cut unio non est nihil, sed alicujus
et non tantum esse animse. ad aliquid, et per consequens est
Idem p. 1. Prseterea, iste inhoc contradicit entis ad ens, ita est habentis esse
Sum. q.89.
art. \. sibi ipsi, quia alibi dicit quod sta- ad habens esse, ( quia non capio Materiam
habere
tus animse in corpore est perfe- quod aliquid sit ens extra causam propriam
ctior, quam status ejus extra cor- suam, quin habeat esse proprium ) existen-
tiam.
pus, quia est pars compositi, et ergo sicut ens est per se componi-
omnis pars materialis est respe- bile cum ente, sicut per se recepti-
ctu totius. Et tunc arguitur sic, vum cum per se recepto, ita et
quod habet totaliter idem esse pro- habens esse proprium cum habente
prium, non est imperfectius ex esse proprium; nec est unio acci-

hoc solo, quod non communicat
alii illud esse ; sed per te anima to-
taliter habet idem esse separata,
quod conjuncta, imo quod est
esse,
totale esse hominis, quandoque
communicatur corpori ergo ipsa ;
dentalis, quia istud est per se per-
fectibile, et illud per se perfectio,
quia si habere esse tolleret per se
rationem perfectibilis, ergo non
posset aliquid esse per se perfe-
ctibile, nisi non ens.

in nullo est imperfectior, pro eo COMMENTARIUS.

quod non communicat idem csse
(a) Hic duo sunt videnda, elc. Dividit
corpori. Major apparet, quia per- 1.
qusestionem in duos articulos, quorum Ordo
fectio naturaliter et divisio.
praesupponitur
primus est de possibilitate; secundus vero
ei, quod cst communicare perfc- de ipso facto. Quoniam ergo agitur de
ctionem; ergo noncst major vel resurrectione ejusdem numero indivi-
minor per hoc quod communicat dui (quani plures negahant), ideo liic

vel non communicat; et hoc ma- An idem

primum Doctor prsemittit in primo arti- numero
corruptum
xime sequitu)-, si per talem com- culo quajstionem illam : An divina virtute
 DIST. XMII. QU^STIO ITNICA.

possit possit ideiii numero iiulivicluum reparari? parlici[)at a fdrina, t-i idcn si anniliila-
reparari.
o (I)) /)(,' pntno (iicitnr, etc. Mlc addiicit, la esset materia bominis, et Deus eam
Sententia
l), Thoni.
responsionem D. Tliomjc /;} 4. (Hst. \\. repararet, non possct dici eadem cum
arl. 2. ad 3. ubi asserit, si anima sensi- prfocedentc, nec alia ; tainen posset dici
tiva in liomine distinij;ueretur ab intelle- eadem ratione formn», (|uia eidem anim;ti
ctiva, sequi, non fore ut bomo resurgeret nuinero uniretur, qurc fuit annibilaia et

idem numero quoad sensitivam, quia illa qu;c fuit reparata . Contra, in primis Iwcc
Iinpiig^na-
in morte fuit corrupla. Sentit ergo respe- responsio inh;ciet principiis particulari- tio.
Kundamen-
ctive ad divinam virtutem corruptum non bus, ut quod materia non babeat pro- tuin
re.sponsio-
possc idem in numero reparari. Item 3. priam e\istentiam diversam ab existentia IIIS
insolidutn.
p. quoest. 11. arl. o. idem docet de eo formre, et neque consequenter habeat uni-
quod annibilatur, non posse redire ite- tatein, ant diversitatem propiiam, .sed

rum idem in numero et rn 4. dist. 12. omnia luec recipiat a forma. Htec prin-
Possibilitas qu(pst. 1. art. 2. idem habet. llinc cipia non subsistunt, ut latius ostendilur
reparatio-
nis, D. Thomas (ut patet etiam cx littera Do- Physic. et alias in 1. Mctaph. quse prin-
et ejus
fundamen- ctoris exponentis sententiam ejus) reducit cipia impugnat Doctor m 2. d. 12. q. 1.
tum.
possibilitatem resurrectionis bominis ad et communior in schola sententia reji-

hoc, quod meipsius non sit interruptum, cit. Neque etiam faciunt ad propositum, Non solvit
difficulta-
quia materia manet, et anima rationalis, quia quacumque ratione competit materim tem.
cujus esse est idem, quod esse totius. creari, aut produci, eadem ratione potest
Cseterum, quia D. Thomas 4. contra reparari, quamvis non esset, quod docet
Genles cap. 81. et opusculo 9. cap. 82. Augustinus, cujus verbis illa responsio
et quodlih. 4. art. 5. docet ens perma- non quadrat, imo repugnat.
nens, si desinat esse, posse divina virtute Ahsit autem, inquit, ul ad resuscitan-
August.
Sententia idem in individuo redire. Pripcipua con- da corpora, vitceque reddenda non possit
Durandi.
certatio bujus loci magis vertitur in Du- omnipotentia creationis omnia rovocctre,
randum, qui sententiam priori loco asser- qnce vel hestia vel ignis ahsumpsit, vel in
tam mordicus defendit m hac dist. q. 3. pulverem, cineremve collapsum vel in

quam sequitur Abulensis in Matfhce- humorem solutum, vel in auras est exhn-
um 22. qua^st. 238. quse etiam sententia latum. Ahsit ut sinus ullus, secretumque
tribuitur Marsilio q. 18. m 2. de genera- naturce ita recipiat aliquid suhtractum
tione. sensihus nostris, ut omnium Crealoris

3.
(c) Contra hoc primo, auctoritate Au- aut lateat cognitionem, aut effugiat po-
Impugna- Et omnihus
tur.
gustini, etc. Impugnat priicdictam sen- testatem. etc. Et infra : si

August. tentiam, primum auctoritate Augustini periisset modis, nec ulla ejus maleries

lib. 22. de Civitate cap. 20. verba ejus (supple carnis humanoe) m ullis naturce

clara sunt ; dicit enim, si nulla superesset latehris mansisset, tamen si vellet, eam
pars materiae carnis bumanre, Deus posset repararet Omnipotens, etc.

eamdera ipsam reparare. llespondet Du- Augustinus duas reparationes hic speci- 4.
huma- Duplex
Responsio. randus responsione ad 5. quod materia ex ficat corporis corrupti, aut carnis
dentio,
se nullam habet unitatcm actualem, neque nte desinentis, et utramque fundat in Dei et
corruplio
pluralitatem, sicut neque actualem entita- omnipotentia et sapientia. Priaia est, carnis.

tem, ideoque cum alia materia ex se non quando caro desinit per corruptionem
facit unum, aut diversa, quia ha^c omnia absumpta a bestia, consumpta per ignem,
 ,

10 LIB. IV. SENTENTIARUM

conversa in pulverem, etc. Secunda repa- rel, animavit, etc. His verbis satis impu-

quando desineret tota per anni- gnatur evasio illa Durandi, qua dicit hoc Uniias
ratio est,

liilationem,

partem, id
et

est,
secundum
materiam
omnem
et formam.
sui

tatem, quam
...
referendum esse ad identitatem, seu uni-
recipit materia seu corpus ab
propiise
asseritur,
et ejus
^P'^''^ '°-
Utramque possibilem Omnipotenti docet anima praeexistente, per unionem sui f,j

Augustinus, non ex eo quod anima ratio- materiam et communicationem existentiae,

nalis maneat (quia hcec non facit ad quia neque de hoc somniavit Augustinus,
reparationem carnis, ut per se constat), qui loquitur de esse proprio, quod habet
sed quia omnipotentiam Creatoris non materia, et de esse proprio corporis, et
fugit, et consequenter continetur sub ejus carnis corruptse, ut distinguitur ab esse
objecto ens corruptum, sicut et ens possi- animse.
bile, quod perinde ipsi sit seque possibile Ut autem clare hoc ostendatur, articu- ^.

primo
'
nroducere ac reparare. Utrumque
'
lus ?hic
^
de resurrectione eiusdem carnis ^'era
• •,,
articuli de
sine actione non contingit ; ergo illa et corporis hoc modo intelligebatur pas- resurrecti-

actio sicut est ad terminum, ita etiam sim a Patribus, et propugnabatur contra carnis.

terminus ipse est diversus in entitate Gentiles et haereticos, qui vim faciebant

ab anima superveniente, et sic salvatur in eo quod corpus corruptum non posset

ex mente Augustini actuahtas et differen- reparari, Unde ex adverso Patres resurre-
tia, tam carnis quam materise, sibi pro- ctionem ad ipsum corpus referebant, et

pria, et possibilitas reparandi idem in non ad animam. Origenes contra negan- ori^enes,
numero quod perit, quia de hoc ipso tes resurrectionem corporum, et admit-
secundum unitatem individui prseexisten- tentes resurrectionem mortuorum, lib. 2.

tis et reparati, agit Augustinus, Scripturse de principiis cap. 10. Si confUeantur

et Patres in hoc articulo, quatenus anima inquit, etiam ipsi, quia resurrectio sit

in eodem corpore, in quo fuit operata, mortuorum, respondeant nobis, quid est
dignam operibus retributioneni in eodem quod mortuum est? nonne corpus? Et in-

ipso reciperet. Inde Augustinus, ut salva- fra : Non enim proprie resurgere dicitur,
ret unitatem ejusdem individute carnis nisi id qiiod ante ceciderit ; mdli dubi-
et materise in numero, et non solum in um est idcirco ea resurgere (supple corpo-
specie, dicit revocandam ex omni sinu ra) ut his iterum ex resurrectione indu-
naturoe, in quem quacumque mutatione antur, etc. Proclus, sermone de Resurre-
facta per actionem corrumpentis transivit, ctione : Corporis, inquit, est resurrectio, Produs.
Chrysost.
quin imo, si nihil ejus maneretjfore, ut po- non animce, etc. Chrysostom. homil. 1.

tentia Creatoris repararetur ; i deo cnc/n'- de resurrectione, impugnans haereticos :

ridii cap. 88. quamvis pereat in se ipsa, Mors, inquit, nihil aliud quam plena est,

negat eam perire Deo. Non perit, inquit, corruptiomsconsumpfio,ncque enimmors

IJeo tcrrena materies, de qua mortal um simpliciter corpus, scd corruptionem cor-

creatur caro, sed in quemlibet pulvercm poris absumit, etc. homo enim non est ani-

cincremve solvatur, in quoslibet halitus, masola, sed corpus et anima. Si ergo ani-
anrasquc diffxigiat, in quamcumque alio- ma sola resurget, dimidium animal resur-
rum corporum substantiam, vel in ipsa get, et ita non integrum, scd et de anima
elementa verlalur, etc. illi animce huma- non propric dicitur resurrectio resurre' :

me in puncto temporis reddit, quoi illam clio enim ejus est quod cccidit, ct quod

primitus, ut homo fieret, cresceret, vive- dissolutum est, anima autem non dissol-
 .

DIST. XMII. QljyESTIO IINICA. II

vitiir, st'd corpus, ctc, Idcm Thcophyla- Anima erat immortalis secundiim ulros-
ctus in 12. Marci ; rcparaiidum crf^n ip- (|uc, et manehat eadem immcro, ct unio-

sum corpus secundum essc proprium, ut hatur c;.rf)ori, (juod resurf^chat. nisocplalio
ilistinj^uitur in tali essc ah anima, intcn- autcMn fuit dc corporc eodem nuincro;
dunt (juoil essc fuit rcsohitum c( corru- su[)ponchanl ergo Patres unitatcm numc-
ptum iu cincrcs, aut aham suhstantiam. ricam corj^oris non esse ah anima, sed cx
Et hoc possihilc essc ncgahant GentiU^.s, ut propria entitate, quam unitatcm ncgantcs
Epistola patet ex Epistola fralrum Lugdunensi- Origenista), reprobati sunt, ut conlra fi-
Lu^iliiaea-
siuni.
um et Vicnnensium, ad fratres in A sia dcm veram rcsurrcctionis dogmatizan-
et Phrygia de martijribus ,
quam tradit tcs. Quod non esset verum, stante illa

Eusehius lih. 5. hisfor. cap. l. Iiac Philosophia Durandi ct aliorum; nam si

enim ratione corpora martyrum comhure- admittei)ant idcm corpus in specie re-

bant Gentiles, et cincrcs spargehant in surgcre, ct uniri eidcm animcc in nu-

Rhodanum, ne spes ulla resurrectionis mero, ficret idem eliam numcro cor-

illis superesset. fsta, inquiunt, co consi- pus ex dicta opinione, qure parum
lio patrahant, quod Deiim se posse vin- favet huic articulo, et malc ctiam fun-
cere, et illis regenerationem corporum datur in Philosophia.
prorsus cripcre arhitrati sunt, quo ne Secundo, impugnat Doctor prrcfatam
ulla quidem (sic enim dicchant ) s/)es re- opinionem ratione. Terminus ad qiiem Secunda
ratio.
surrectionis illis reliqua ficret, etc. Si annihilationis, qui est non cssc rei, est

ejusdem rationis cum termino a quo Opposita-

ergo corruptio ad ipsum corpus, et repa- cre-
rc.m
ratio ad idem secundum csse proprium ationis ejusdem, seu non cssc prcecedcns mutatio-
num
spectat, ut distinguitur ab me animae, se- ex lege oppositorum circa idem, (juia termini
sunt iideni.
Esse
corporis quitur esse animse non esse esse corporis motus seu mutationes contrarlge debent
diversum
ab esse
aut materise, sed ab his diversum, ac hahere eo.sdcm tcrminos secundum oppo-
aniiuoe.
proinde materiam habere propriam unita- sitioncm, ita ut tcrminus a quo unius sit
tem et actualitatem diversam ab meani- terminus ad quem alterius, ct e contra,
mae et totius. sed non esse antecedens non repugnat
Confirmatur, data hac doctrina Duran- quin effectus potuerit creapi ; ergo neque
6.
Confirmat, di, corruit discursus Patrum contra non essc, seu nihilum consequens rcpu-
Error
Origenis. Origenistas, qui admittehant resurgere gnat, quin possit reproduci.
CoQBrmat.
quidem corpora, non eadem in numero, Confirmat, qnia eadem est possibilitas

sed in specie. Dato enim quod materia ex parte effcctus, cadem potcntia ex parte
et corpus non habeat aliud cssc nisi Dei, neque effcctui magis repugnat non
essc animce, esse, inquam, numericum esse subsequens, quam no7i csse antece-

et individuale, et existentia3, quod reci- dens ejus existentiam; neque in Deo mu-
pit raateria a forma adveniente; sequi- tatur aut diminuitur potentia activa re-

tur quod qusecumque materia uniretur spectu ejus. Hsec ratio est a priori.
animce, faceret idem cssc in numero, Durandus responsione prima ad argu" 8.
quod a primum non Evasio.
sola anima sumeretur. Frivola mcnta, ad dicit csse se-

ergo redditur disceptatio Patrum posita quens interruptionem esse, seu negati-
veritate hujus Philosophife, nequc alii oncm existendi sequentem ejus priorem
Materia jure condemnandi erant, ut hterctici, sed existentiam, esse diversfr rationis a ne-
controver-
sa. ut errantes in principiis philosophicis. gatione, qufB supponitur ad existentiam,
 12 LIB. IV. SENTENTIARUM
quia negatio antecedens existentiam toliit respiceret aliquid aliud praeter conceptum
actum existendi tantum, non vero possi- simplicem affirmationis, et indivisibilem,
bilitatem ad existendum ; negatio vero quia conceptus negationis praecise est in

consequens existentiam tollit non solum ordine ad affimationem a qua specificatur,

actum, sed etiam possibilitatem ad exi- et sine qua nequit concipi ; sed conceptus
stendum amplius. existentige, quse est affirmatio cui opponi-
Responsio Ad aliud, seu ad confirmationeni, negat tur negatio existendi, est simplex et indi-
ad confir-
matioaem. eamdem manere possibilitatem interrupto visibilis et invariabilis, opponitur Eidem
ut
npo-atio

me effectus, quae
^ fuit alias ante eius nro-
j 1
negationi;
o et est idem ut consideratur, »
opponitur
existentise.
ductionem, et ^n responsionQ ad ^. admit- antequam in re ponitur, et postquam in
tit quod si Deus annibilaret mundum,post re ponitur, et quando in re ipsa positus
annihilationem maneret
eadem Dei po- privatur aut corrumpitur, quia est termi-
tentia, sed non maneret eadem habitudo nus possibilitatis rei, quem pr.iecise re-
extrinseca ejus ad rcK creatas, ideoque spicit ; ergo negatio ejus, ut est terminus
non posset idem in numero reproducere. ad quem desitionis rei, est ejusdem ratio-
Rationem hujus, seu declarationem prtB- nis cum negatione, ut erat terminus a quo
misit in corpore, nempe quod idem ma- positionis ejusdem in esse.

nens semper natum est facere idem 2. Dices negationem consequentem esse lo.

de Generat. ad hoc autem ut agens fit rei, non solum toUere actum existendi, ^,n^^u°na°1
idem, aut maneat idem, oportet ut maneat tur.
sed etiam possibilitatem ad existen-
Negatio
idem secundum virtutem, et idem secun- dum. toliit
actum, nou
dum habitudmem
...
quoad actionem; mterrupta autem actione
ad terminum, id est, Contra, vel tolleret possibilitatem rei in
se absolute vel respective ad aliquod ex-
possibiiita-
tem.

ipsa, non raanet, neque eadem numero trinsecum per se necessarium ad positi-
potest iterum haberi ; ergo, etc. tionem rei in esse, quod extrinsecum
9.
Haec responsio contra communem Theo- redditur impossibile ex vi desitionis rei et
Impugna-
tur
logorum caret omni probatione idonea, negationis, in quam desinit; sed utrum-
utraque ut hinc
vel merito rejiciatur tanquam que est falsum, ergo, etc. Major per se
responsio.
Negatio libera. patet, quia non est alius modus diversus
sequens
esse rei, Sed urgeo rationem Doctoris contra fingcndi impossibilitatem. Minor autem
est eadem
quse ipsam. Negatio sequens esse rei non plus probatur, quoad primum membrum, quia
prajcedit
in speoie. dicit in conceptu praeciso negationis exi- sicut se habet impossibile ut chimgera, et „ . .

stendi, quam negatio prior ejus existen- quidquid imaginari potest complexum ex intrinseca

tia3 ; ergo non infert impossibilitatem incompossibilibus, ad impossibilitatem ex terminis.

essendi magis quam negatio praisupposita natura sua, et in ordine ad se absolute,

existentioe. Antecedens prol)atur , nega- ita etiam se habet possibile in ordine ad
,• . • . . •! •!• • !• • Impossibile
tio ex conceptu pr.Teciso negationis non se, et possibilitatera existendi, quia oppo- neqnit fieri

variatur, neque distinguitur, P°^^'^''®-

Negatio et nisi affirma- sitorum eadem est ratio et disciplina ;

aflirmatio
ut
tio opposita varietur, quia se adaequant sed impossibili repugnat ut transeat in
opponuntur
mutuo secundum oppositionem, ita ut esse possibile, aut ut fiat in se ai)SoIute
affirmatio tantum ponat, quantum toilit ens possibile, sicut repugnat partibus ejus
negatio, et e contra^ Alias si negatio plus oppositis et repugnantibus, ut stantc
tolleret quam affirmatio ponit, sequeretur conceptu specificato ipsarum uxant rati-

quod excessus ille privativus negationis ones proprias, in quibus repugnant; ergo
 .

UIST. XI.III. QUi^STIO I. 18

Nec hoc ciiam repugnat cnti possibili, ut transieal tollitur eliam possibilitas passiva ad ac-
itnpossibiie. absolute in ordinc ad se atl classeni et tum. Starite ergo possibilitatc absoluta
slatum impossibilium rei corrupliB, non tollitur possibililas in

^iMilia Ihoc ratio videtur evidens, et conlirma- ordine ad causns per illam negationem
iiiiinu
labilis.
tur : Essentitc rerum sunt necessariic, existenth, (juaj est soHus actus existendi
jotenicie et immutabilcs, et sub hac rati- privatio. Piobatur consequentia :

one scientia de ipsis est necessaria, et Omnem repugnantiam et effectum, 12.

ponuntur in PriBdicamento, non secun- quein iiata est inducerc negatio aut pri-
dum existentiam ; ens autem prtedica- vaiio, ponit circa subjectum cui adhijeret,

mentabile pra^ter alias conditiones requi- et nullo inodo mutat ullum subjcctum ex
Possibilitas
pjt,^ m git possibilc : liic lapis sive existat, natura negationis (
qua concipitur in sub- Negatio,
et
proprietas sivc desinat.periude recipit preedicationem Jecto ut quajdam forma privativa ) in sub- privatio
rei.
verilicatiir
Generis et Speciei ; ergo sicut manet es- jecto, quod non aflicit per modum for- de
subjecto
sentia invariata et inseparabilis, ita et mse, (juia in causando vel privando imi- in quo est.
proprietas ejus, qure est possibilitas ad tatur naturam formye cui opponitur, alias

existendum, sive alias nunquam extiterit non salvaretur oppositio , sed negatio
actu, sive quandoque exisiat, sive etiam existendi consequens existentiam, et ea

desinat existere, quod per se notum est privans, verificatur de subjecto, quod exi-
ex Piiilosophia. stentia privat ; huic autem nequit com-
11. His ergo positis, probatur secundum municare impossibilitatem ad existendum
Non
tollilur membrum : Essentia rei non variatur, ne- ut probatum est ; ergo neque potest pri- Nei^atio
existentite
per
leLrationem
que possibihtas existendi privatur per ne- vare causam effectivam, quce nata est actuahs
non privat
g'^t'0"em consequentem existentiam; ergo dare existentiam possibilitate activa, causam
'°"tenr"'
virtuto
existen- ncgatio non opponitur rei possibilita-
i\\^ ut ita dicam, qua possit dare exi- activa.

ti, sed tantum actui existendi ; sed possi- stentiam. Consequentia jam probata
bihtas rei in tantum stat, in quantum po- est, quia mutare subjectum in quo
test per se conjungi in effectu cum suo non est, nequit, nisi ponat impedimen-
actu ; ergo per negationem prsedictam tum ex parte subjecti in quo est ; sed ex
existendi, consequentem esse, non tollitur parte effectus non ponit ahquod impedi-
possibijitas rei in ordine ad causas extrin- mentum negatio qua negatio,est prsecise,
secas, sahem primam, quin possit possi- quia sic omnis negatio toheret possibihta-

uj. possibi-
l^'^il3S rei reduci ad actum existendi. Sub- tem ad affirmationem in eventu, quod
htate
sumptura
^ probatur, quia
^ ^
possibihtas ne-
r est falsum^ quia ipsa negatio antecedens
intnoseca '

deducitur quit stare, nisi in ordine ad actum Unde . existentiam rei, quse est ejusdem rationis
possibihtas
jxtrinseca. ad actum impossibilem ab intrinseco, nul- non statuit impedimentum ; ideo ergo ne-
la est possibihtas activa aut passiva in na- gatio aliqua dicitur ponere impedimen-
tura, quia omnis possibihtas fundatur in tum ex parte subjecti ad actum, vel quia
ente, et in ordine ad causas per se entis, supponit ipsum impedimentura, nerape
et in ordine etiam ad actum per modum conceptum aliquem entitativum subjecti,

entis, loquendo de positiva possibihtate; ad quem sequitur, qui conceptus est de

essentia incorporeum Quibus
vel si est ad negationem, fundatur in sus- subjecti, v. g. in
modis
pensione ahcujus actus, qui sit ens pos- Angelo, et hinc negatio corporeitatis est impediri
posset
Respicit sibile in subjecto per virtutem causarum ;
inseparabihs ab ipso. Vel ideo statuit im- virtus
virtutem ..... , ,
agentis.
causarum. ergo stante impossibihtate actus absolute, pedimentura ex parte subjecti respective

I
 ,

14 LIB. IV. SENTENTIARUM

?«" ad asrens,
o quia
t privat aliquo,
i
quod
i i
per se
i
et habitudo nequeunt iterum poni, ne-
negationem '

insubjecto. requisitum est ad actionem ex parte sub- que consequenter idem elTectus numero
jecti, V. g. negatio quantitatis extensaft reproduci.

respective ad agens corporeum privat ca- Contra, persistil possibilitas completa Non
inducit
pacitaie proxima sustinendi aut recipien- in effectu, et potentia completa in causa, repugnan- 1

di actum a lali agente. Vel denique pri- et utrumque horum sine impedimento ; ad repro-
„ ,. . ., ... , . ductionem.
vat, quia concomitatur formam ahquam ergo eiiam possibihtas ad actionem repro-
repugnantem in subjecto, quam nequit ductivam, sit eadem qufe prior, sit alia

destruere aut superare

^ virtus agentis
" numero, parum refert. Probatur conse- Possibiiitasj

_
consequentr
improporlionati taU resistentise. quentia : nihil potest inducere absolutam stat cum
possibilita-3
13 Sed nihil horum dici potest, aut ima- impossibihtatem consequentis, nisi quod te i
Negatio
consequens ginari
esse
corrupti,
non variat .
.

.
in proposito.

ncgatio cousequens existentiam privando

.
....
Non primum, quia

•
i-
mducit mipossibihtatem antecedentis, ne-
que consequenter ponitur impossibihtas
i .• • • ,
...,.,.
•
antecedens.l

essentiam, ipsa exislentia non supponit ahquem con- ad actionem, nisi ponatur ex parte ahcu-

^"eta^tem.'' ceptum esscntialem aut proprietatem sub- jus causse aut termini tahs impossibihtas;

jecti variari, neque addit novum ; et sed in proposito, ut probatum est, non
neutrum horum requiritur ad privationem ponit iUa negatio impossibihtatem ex
actus existendi, qui est contingens rei, parte effeclus aut causarum, ergo etiam
hcet possibihtas ad ipsum sit necessaria. neque ex parte actionis. Probatur conse-

impe^d°i-' Non secundum, neque tertium, quia taUa quentia, quia eatenus poneretur repu- Possibiiitas

Dositfvum impedimenta supponunt existentiam sub- gnantia ex parte actionis, quatenus toUe- ei!ectuset

naturaee^t
^^^^^ *5^°^ ^^^ negatione non est, neque retur virlus et ordo causarum, a quibus intert

individui. fundamentum imagi-

j^ proposito datur tantum dependet actio, et a nuUo aho ; ^taten/
-"-^ '" :k:i:*„*„ . *:..„ acuoms.
nandi taha impedimenta ,
ergo, quod est sed de possibihtate tam activa quam pas-
intentum, sequitur quod neque possibih- siva jam prsemissa nihil tolhtur ex parte

pos^s^ibiHta- tas effcctus in ordiue ad agens mutetur, ne- causarum et ordinis earum, ut supponun-

effectus in
^^^ ^ fortiori ageus in ordinc ad effectum tur prius natura actioni, ergo neque re-
ordine
adagens.
quantum
^
ad ^possibihtatem activam. Sed pugnantia ulla actionis ponitur, ex qua
stante possihihtate activa causse completse redderetur impossibihs. Quod ergo dicit

et totahs quantum ad virtutem,non impe- prsediclus auctor, per desitionem rei

ditse, et simihter stante possibihtate com- tolH actionem ejus conservativam, sive

pleta passiva, et non impedita ex parte proJuctivam, id verum est, sed in tan-
effectus, stat etiam possibihtas effectus tum tolhtur, in quantum per negationem,
ad existendum, sive absoluta in ordine quge est terminus ad quem desitionis,
ad se, sive respectiva in ordine ad cau- tolhtur existentia, ad quara est ipsa actio,
sam, quae cst minor principahs, quam ut ad terminum formalem. Si ergo exi-
hactenus probavimus, et consequenter
stentia ipsa reparari potest, cui primo
potest per reproductionem illa possibih-
opponitur negatio, actio etiam denuo po-
tas effectus ejusdem in numero reduci ad
test poni, vcl ipsa eadem in numero,
actum.
Ut autem
vel certe oequivalens, quod est intentum.
14. ex hoc gradatim procedam
ad rehqua prremissaj responsionis, super- Ad cujus probaiionem suppono juxta
varias sententias nos ^
posse loqui Vanje
de acti- considera-j
est iha evasio, nempe per iilam negati- »

one Primo, ut dicatur relatio qu.Tdam tiones

onem toUi et actionem et habitudinem :
'
actionis.
eamdem causae ad effectum, quoe actio transmutantis ad transmutatum ; secundo.
 . .

DIST. XLlll. QUyfiSTIO I. 16

ut dicatiir actio ipsum jieri 1'ormfe, seu miiltiplicatione cju.s in numero non se- individul.

forma iu fieri, ut eji^reditur ab aij;eiito et (piilur muUi|)lici\tit» individui elTectus in

virtute ejus, sic dicilur productio; ut au- esse individui. .Minur probatur, (juia tam
tem est inter termiiios, dicitur mutatio, negatio existeniia), (|uam ipsa existentia
vel secundum quid, el late, quatenus est advcniunt indivi(hio jam completo in esse
transitus rei de non esse ad esse, et sic iiuhvidui ; res enim pricdicaraentahs, ut
compreliendit creationera proprie dictam, abstrahit ab existentia in actu, ponitur in
de qua e.\ instituto liujus qunestionis et Pricdicamento, sed creatio et in genere
argumenti agitur ; vel certe simpliciter et omnis productio entis creati individui,
proprie, ut comparatur ad sul)jectum, non respicit individuura, nisi ut comple-
quod mutalur a negatione ad formam. tur inter exlrema negationis existendi, et Diversa
mutatio
15. Hoc supposito, sic argumentor : Si su- ipsam existentiam, ut afliciunt individu- non variat
Aclio. ut iuili-
est relatio, matur actio primo modo, est in agente, ura tanquani constitutuin prius iii esse viduum.
possibilis
est
neque consequcnter spectat ad constitu- individui . Ergo ordo inter hyec extreraa
ad repro- tionem intrinsecam individui producti aut
ductum
((juahs cst rautatio, prout nunc de ea
reproducti, ut per se constat; et multi- aginius),inter, inquam, ipsa extrema, qua
plicari potest non multiplicato termino, posteriora sunt individuo constituto, et,
Multiplex
esse potest ut per se constat, ex sola multiplicationc iiiud successive afficiunt, non faciunt ad
non niutalo
termino. fundamenti, aut etiam applicationis di- constitutionem individui, ac proinde
versee, v. g. si plures causte concurrant quanturacuraque varietur, ut est inter ex-

ad transmutandum subjectum, quarum treraa respective ad idem individuura,

quoelibet posset seorsim producere com- non variatur individuum, sed idem manet.
pletumeumdem elTectum. Sed de actione Confirmatur exeraplis, idera effectus in 17.
Conflrma-
hoc modo non agit Durandus, sed de acti- nuraero potest produci a Deo per cre- lio.

one secundo modo, quia in Deo non da- ationera, stricte sumptam , et potest etiara

tur talis actio aut relatio realis transmu- produci, v. g. Petrus per generationera,
tantis. Deinde, agit hic de creatione seu quse sunt diversce rautationes, ut con-
de reproductione entis annihilati ex non notatur ordo causarura, et raodus pro- Variie
mutationes
subjecto ; transmutatio autem supponit ductionis , eadem albedo per creationem ad
idem indi-
subjectum. potest produci et uniri subjecto, sicut viduum.
16. Probatur ergo intentum, sistendo in producitur, ex comrauni veterum senten-
Actio
Bumpta pro hac acceptione actionis, ut est mutatio de tia, gratia habitualis. Potest etiam educi
forma
fluente non esse ad esse, vel simphciter vel se- de subjecto instantanee per divinam vir-
candum quid. Primo de creatione. In tutera, vel etiain successive, et in tera-

creaiione, ut est mutatio seu transitus pore per concursum causiie creatse, quae
termini de non esse ad esse, considerare sunt productiones diversce rationis ;
per
possumus utrumque terminum ad quem motum rectura et circularera potest acquiri
et a quo, et ipsam mutationem, ut com- idera locus et uhi, qui sunt raotus di-

municat cum utroque extremo, tanquam versi, quaravis ubicatio sit eadem, et lc-

medium juxta modum concipiendi no- cus. In his omnibus manet idera indivi-

strum, ut est transitus a lerraino a quo, duura in nuraero, quod etiara est possibile

et via ad terminum ad quem secundura respective ad oranes illos raodos, quibus

•Jonspeclat existeniiam, sed sic non spectat ad con- virtute causarum produci potest, licet
id consti-
tutioaem stitutioiieiii individui ; ergo ex unitate aut productioues ipsse distinguanlur, non so-
 ;

16 LIB. IV. SENTENTIARUM

lum numero et modO; sed etiam specie Contra, hoc destruit causam assigna- Impugna-
tur,
aliquae, ut considerantur in esse mutati- tam repugnantise, quia ideo negatio con- ~5!|

onis ; manet tamen, hoc non obstante, sequens esse tollit tam possibilitatem

elTectus in esse individui et entis idem ;

quam existentiam, quia privat mutatione,
ergo falsum est principium, ex quo proce- per quam recepit esse; ergo si possibilis
dit Durandus, nempe ad idem individuum est alia mutatio ad idem esse, potest re-

in numero non posse dari nisi eamdem parari esse deperditum. Sed heec est pos-

in numero mutationem aut unicam, et sibilis, quia negatio illa consequens esse
Possibilitas eamdem habitudinem agentis primi, intel- non privat nisi ipso esse, et mutatione,
elTectus
sequatur iigendo per habitudinem actionem, quia, qua peculiariter recepit ipsum esse, non
virtuti autem
ut clarum est, potest creare et educere privat esse, ut natum est haberi
causarum.
ex subjecto eamdem numero formam, et per aliam mutationem possibilem, neque

possibilitas individui possibilis ad existen- ipsam mutationem tolHt, quae nunquam

tiam, tam extensa est, "ut respicit causas posita est in actu, neque consequenter
extrinsecas existendi, quam extensa est possibiUtatem ejus toliit; ergo neque pos-
virtus, modus agendi, et ipsa potentia sibilitatem esse effectus, ut natus est pro-

activa causarum. duci illa mutaiione ; ergo per eam tan-

Confirmatur secundo, licet. daremus quam novam habitudinem agentis potest

18.
Confirm. 2. reparari effectus, v. g. per creationem re-
gratis Durando, quod eadem actio et habi-
Potest
aliquid tudo causse efficientis nequeat reparari, produci illud ens, quod fuit alias genera-
reproduci
per aliam quando desinit esse, non sequitur inten- tum, et desinit per corruptionem, quia
actionein
possibilem, tum, nempe non posse reproduci indivi- ad hoc nihil ahud exigitur quam no?i
et nondum
positam duum idem in numero. Probatur sequela, esse effectus, et possibilitas non redu-
in actu.
quia omnis aclio et productio rei, quoe cta ad actum.

non est posila in actu, potest per virtutem Confirmatur tertio, effectus recipit spe- 20
Confirm. 3.
agentis primi poni in actu, et potentia cificationem formalem, sive in esse indi- Specificatio
enectus est
passiva ad eam est ex parte entis possi- vidui, sive in esse speciei a solis causis a causis
iDtrinsecis.
bilis, ut jam dictum est, quia non solum intrinsecis, et non ab extrinsecis, neque
dicit possibilitatem ad existendum, sed a productione, neque a modo producti-
etiam ad recipiendam existentiam quo- onis, neque a termino a quo productionis
cumque modo potest reduci ad existen- seu mutationis ; ergo manentibus cau-
durh, quia possibilitas entis ad esse, sub- sis intrinsecis manet individuum idem,
ordinatur omnipotentise Dei, et virtute quantumlibet caetera mutentur. Antece-
activse causarum per se ejus. Sed omnis dens probatur, quia causa^ intrinsecae

potentia passiva, quae saltem non est re- solae spectant ad constitutionem individui,

ducta ad actura, potest reduci ad actum ;

non ita causae extrinsecae.dependentia per

ergo Deus potest ens permanens et crea- productionem a causis extrinsecis est ra-

bile reducere ad actum per creationem, tione existentiae tantum, quae posterior

quamvis daretur quod non posset reduci est individualitate, et quacumque ratione

ad actum per generationem aut modum tribuitur,existentia manet in se invariata,

specialem producendi per quem alias re- licet modus productionis sit diversus
cepit esse. sequitur enim existentia naturam ipsius I^lxistentia
seqiiitur
19. Dices non posse reduci ad actum exi- rei tanquam modus ejus, si distingualur ;
naluram.
Responsio.
stendi, quia jam illum habuit. vel si non distinguiiur, est ipsa res in se
 ;

DIST. \l-lll. Qn,7<:STI0 I. 17

extra cau.sas, iiou specilicatiir iiiclividii- pricteroa, (juod iioii .snhis effectu.s repro-
um, aut etiain ejus exisleiitia a tenuiiio (hici potest, scd etiam prior ejus produ-
a quo, quia potc.st productio salvari, sive ciio rcphcari, in (luantum productio est,
fiat ex hac aut ilia mateiia, supposila et //cr/ ojiis cffectus, nam ad producti-
privationc hac aut illa ; vel si pnniuca- onem siib rationc productionis per acci-
„, .

ornunus
tur iion ex pricsupposiia
i i i
niateria i)er
i
dcns cst iii procedat ex nogatione hac
I

a (jao por creationcin, supnonenilo

acciaens se _
' '
cssc siini)H-
'
mm vei illa in numero. Demus negationcs sic
habet ad citei'. Deinde, omiiis diversitas mutati- distingui ex interruptione, non ideo enim
proiluctio-
nem. onis, qufB desumitur a termino a quo per ha3c negatio aut privalio numero est ter-
accidens se habet ad mutationem, ut con- ininus a quo mutationis productivse, qua
sideratur in ratione actus productivi, vel productiva est, quia est hiBc negatio dc-
ut eadem est iQvmmo ad qucm , (juia non terminata, sed quia opponitur existcn-
esse antecedens productionem, (sit ncira-
o tife, et tollit actum cjus, unde effectus
' \
Fst
nuiiiipiex. tio pura, sit privatio) eatenus reputatur reddatur in potentia ad produci.
Cur suppo- . ... ,.
niiui- inter principia rerum naturahum, aat Ad confirmationem autem diclorum 22.
termiuus •
i u j i ,.•
• Confirni. 4,
a quo. supponi debcre ad productionem rei qua- facit auctoritas Patrum universalis, qutp-

tenus non datur actio ad proeexistens, possibilitatem resurrcctionis reducit in

non vero per motium causce influeutis eamdein omnipotentiam Dei, qua3 res patres
quacumque ergo ratione res est in poten- condidit, et paris sit viitutis rem pri-
^|!^[Jon"°^
tia, et non existens actu, sufficit, ut pos- mum condere, et lapsam
'
ac deficientem prjemissam
Doctoris.
sit virtute saltem divina poni in essc. reparare, supponendo hanc Doctoris rati- Majoris
virtutis est

Sequeia ^^ dictis cFgo habetuF rem variis mu- onem, nempe )ion essc consequens rei rem primo
. . pruducere
dicionini.
tationibus et differentibus posse recipere essc non mducere majorem rei, aut Deo quam
..... reparare
essCj neque variari ens individuum in impossibilitatem, quam non cssc antccc- lapsam.

essc individui, Hcet varientur mutationes dens primam ejus producdonem. Quin
ad ipsum. Habetur consequenter quod imo hoc argumento utuntur tanquam
reproductio ejusdem in numero potest a majori ad minus, quia majoris poten-
haberi per productionem alterius rationis, tiai fuit res primum ex nihilo creare,

quam fuerit prior ejus productio; et quam creatas ex prfcjacente et persistente

quamvis prior productio non posset materia antiqua restaurare. Athenagoras
denuo haberi, quod aha (equivalens habe- dc morluoTum resurrectione, Justinus
ri possit ad idem individuum et ejusdem ad Anloninum Pium, Cyrillus Hie-
individui, ut consideratur in ordine ad ros. cateches. 18. Minutius Felix in Oc-

Deum, possint esse diversoe habitudines, tavio, Ambrosius orat. de fide resurrc-
quia proprie non dicitur babitudo Dei ad ctionis, et alii, ut Augustinus serm. 15.

effectum, cujus actio est transiens. Ex de vcrbis Apostoli. Dc verbis Domini

quibus patet fundamentum Durandi non scrm. ult. lib. de consolatione mortuo-
subsistere. Patet etiam ratio Doctoris cum rum, cap. 23. De catcckismo s. 1.

sua confirmatione, nempe non csse se- epist. 49. Gregorius Magnus hom. 2. in
quens csse ejusdem esse rationis cum non Ezcchiclem, Iiom. 2G. in Evangelia. 14.

essc antecedente productionem, tum ex Moral. cap. 3.

ratione negalionis, tum ex oppositione (d) Prceterea, in hominc cst, etc. Htec ^^

contra sententiam 'pric- Ter'ia

mutationum, quai respiciunt eosdem ter- est tertia probatio
^ ralio

niinos ordine contradictorio. Sequitur missam, et supponit doclrinam, quam Doctoris.

9
Tom. XX.
 . . .

18 LIB. IV. SENTENTIARUM

alias tenuit loco citalo in textu, ncmpe Quarto, consequenter Doctor impugnat 25.
Quarta
totum substantiale distingui realiter a priorem sententiam, quia si Deus creat ratio ex
conservati-
suis partibus unitis, ad cujus probati- aliquid pro instanti .4, et conservat toto
one.
onem repetit unam rationem de causato tempore intermedio usque ad instans B,
causarum intrinsecarum, ut diverso a aihnitteret sententia opposita esse idem
suis causis physicis, et physice. Hanc numero individuum ; ergo si non conser-
sententiam supponimus nunc ex loco cita- vat tempore intermedio, sed in prima et

Coinposi-
to. Vis rationis ad propositum in hoc uUima parte temporis, erit idem indivi-
tum consistit, quia reparatur totum, quod fuit duum. Ponamus tres partes temporis, ut
et utiio sub-
stantialis corruptum in morte; ergo aliquid cor- tres lioras, in prima hora Deus creet et
reproduci-
tur. ruptum potest reparari, et si negetur conservet, et in tertia hora simiHter, non
compositum dicere tertiam entitatem, conservando, sed interrumpendo esse rei,

non refert, quia certum est compositum et actionem pro tempore intermedio. Pro-
dicere aliquid reale pra3ter partes seor- bat consequentiam, quia identitas illius

sim sumptas, sit unio partium, et heec esse, ut conservatur in tertia hora et in

destruitur per separationem partium, ct prima, non dependet a conservatione

restituitur in resurrectione eadem ipsa sui pro tempore intermedio,quia neque ut
unio, non alia, sicut in morte Christi de- causa formah, neque essentiali. Deinde,
structa fuit unio animse ad corpus, et in probat eamdem consequentiam, quia ex
resurrectione ejus fuit restituta opposito sequeretur quod Deus non pos-
24. Si dicas non eamdem in numero restitui, set creare illud idem pro instanti priori
Responsio
sed aham ejusdeni speciei : et posteriori, et sic de ceeteris, si identitas

Impugna- Contra, idem individuum non sic re- sui esse dependeret a tempore intermedio.
tio.
surgeret, sed in numero diversum, quod Hespondei Durandus in responsione Refpons'o
Durandi.
videtur contra hunc articulum de resur- ad secundum, negando consequentiam,
rectione, nam si ahqua pars mutaretur in aut idem post interruptum esse posse
aliam diversam solo numero, non esset creari aut recreari, quamvis concedat pos-
Eamdem primo
uniouem verum idem individuum resurgere; ergo se creari pro omriibus instantibus.
numero
similiter si non restituitur eadem unio Ilffic responsio reducitur ad illa principia,
restitui.

partium,qu0e facit ad veritatem compositi, quae impugnata sunt supra deducendo

sic non erit resurrectio ejusdem. compo- secundum argumentum Doctoris.

siti in individuo. Deinde, illa unio, quae Conhrmatur ratio Doctoris, res creata 26.
Impufjna-
fuit deperdita, et virtute causarum gene- non dicit ordinem essentialem ex natura tur.

rationis primum causata restituitur, quia sui esse ad tempus aliquod determinatum,
restituitur deperditum per corruptionem quin esse possit in alio tempore primo, et Creatio
noa
mortis, idem nempe homo ex iisdem nu- non esse in quavis parte temporis deter- determinat
aliquam
mero parlibus et unione; sed in resurre- minati, quia ut concedit adversarius, po- partem
determinati
ctione ejus diversa est actio productiva, test primo produci in quolibet tempore temporis
quae a Deo .solo procedit, ab actionc pri- determinalo; idem dicendum etiam de
mum generativa illius per causas creatas, productione, qua producitur, nempe de
quod destruit fundamentum sententia3 ipsa creatione, sive ut procedit a creante,

oppositoe, quatenus negat idem numero sive ut terminatur ad csse entis creati ; er-

posse produci nisi una et in eadem in nu- go potest esse creatum, et hoc primomo-
raero actione. do; ergo etiam potest post interruptum
 DIST. xi.iir QU/Esno I. 1»

cssf per annihiinfiononi renovari crc^alio, dfterminato respi(;it prfncise non cssr pra.ce(ieni»
et enscreatuin pro t(Mnpore seqiicnti. Pro- An,i;(>li (l('lerminatiim pio lcmpore an-
batur consoquentia, non ideo |)Otest essi^ tecedenti immediate mensuram prodii-
creatio Angeli pi-imo in teinpore detenni- ctionis; ergocreiiio possibilis Angeli pro
nato se^iuente rssc interruptuin siii, (piolihet tempore determinato, et primo
quia fiiit esse ejus interriiptum, vel est alterius rationis in esse mutationis, iit

quia pi\Tcessit esse ejus, et creatio pro est inter non cssc et csse, a creatioiie (pia

prima parte temporis antecedentis annilii- produccretur An^^elus primo pro alio tein-
lationem, scd quia ahsolute e\ natura sua pore (leterminato, (piia qu;elibet creatio
non dicit ordinem essentialem ad ullam iinportat in csse mutationis determinatam
partem determinatani temporis, quin negationem essendi pro tempore determi-
primo possit esse in alia, et non in nato, et immediate antecedenti. Ueinde, "''"'> etiam
aliijiiani
illa. proeter determinatam etiam negationem diverbiia-
, . ,. . tein
Tunc sic, creatio qua primo producere- importat determinatum oroinem tam in in esse
.... , ,. mutationis.
tur Angelus in tempore sequenti inter- esse mutationis, quam ut procedit a vo-
ruplionem, est diversae rationis numero luntate creante respective ad tempus, ct

a creatione, quae interrupta est, et fuit mensuram intrinsecam productionis, pro

pro prima parte temporis ; ergo post qua primo determinatur ficri Angeli pro
talem creationem poni potest in tempore lioc tempore determinato, et non pro
sequente interruptionem, etiam ut sequi- alio ; nam in principio a quo exit mutatio

tur inlerruptionem, seu non esse ejus per et creatio Angeli, determinatio temporis
annihilationem priorem. Patet consequen- importat aliquid positivum ex parte voli-
tia, quia si esset possibilis aliqua mutatio tionis divinse, ita ut ipsa volitio, qua vult Detennina-
tio
ad esse Angeli, quo produceretur, diversa prcecise esse Angeli, et primo pro hoc tempons
prima mutatione nuinero, per ,
. . .1. importat
a in et ajvo, vel tempore mtrinsece, sit diversfe poslnvuni
quam Angelus recepit primum esse in ca- rationis, et alterius ohjecti ab ea volun- creantis.

su interruptionis, admitteret adversarius tate, qua vellet esse ejus, in alio determi-
consequentiam, quam eam negat, ideoque nato et diverso tempore ; neque ex vi liu-

negat, quia aliam mutationem numero jus voluntatis praecise Angelus habeat esse
diversam esse possibilem negat. Si enim pro aliqiio tempore sequenti aut antece-
esset alia mutatio diversa possibilis, cum denti, aut habere posset, nisi ipsa volitio
prior inteiTuptio non ei opponatur, quia extenderetur ad aliud tempus, qua vellet
nunquam posita est, sic etiam non statii- Angelum in illo temporeesse; sequitur
eret ei repugnantiam uUam in esse. ergo mutationem ad esse Angeli primo
27. Restat ergo probandum subsumptura, pro illa mensura determinata, dicere
Creationes , •
, it • .• ^ • •

diversfe quod sic probo '.

Variatio termini a quo, aliquam determinationern in numero di-

eT^rte niaxime ex mente adversarii, variat mu- versam a quacumque alia, quse ad aliam

a^^quo"'
tationem in numero sed non esse, quod ; Dei voluntatem determinatam sequeretur
respicit creaiio, ut posita est in primo alias. Et probatur sequela, quia omnis de- Determina-
instanti temporis antecedeniis, est 7ion es- terminatio in voluntate divina spectans ad efticax in

se immediate antecedens creationem, et ejus efficaciam, est propier determinati- i,.ansi°t m

«'fe^^t^^'"-
sic etiam non csse, quod determinate re- onem in mutatione, seu actione transeun-
Creatio . .

respicit spicit qusecumquc creatio, per quam po- te in effectum, alias superflueret talis de-
noa esse'' , ,

immediate neretur Angelus pro quocumque tempore terminatio in divina voluntate, ut causa
 ;

20 LIB. IV. SENTEN TIARUM

a qua est productio effectus, si nihil in re quamdiu est, el si sit possibilis affirmatio

ipsa et actione corresponderet. opposita, ipsi cedit ; est autem possibilis

28. Applicando itaqae dicla ad propositum, per novam mutationem et diversam in

Applicatio
dictorum. Deus secundum adversarium potest primo numero ergo a primo ad ultimum ratio
;

producere Angelum in tempore sequenti Doctoris est probans.

corruptionem, seu interruptionem ; sed Quinto probat idem ex eo quod divcr- 29.
Quinta
hfcc productio ejus est diversa in esse sitas posterioris non inferat diversitatem ratio.
-. ,
. DivcrBilas
mutationis a productione Angeli pro omni prioris. IIa3c regula est per se nota, quia posterioris

alio tempore et primo ; ergo potest etiam omne prius in quantum prius, supponilur "di'versita-

post interruptum essc producere Angelum completum in suo csse, antequam fundat /iQp^g

in tempore sequenti. Patet consequentia ordinem ad aliud posterius secundum

ex destructione fundamenti oppositi ex di- esse ; sed instantia temporis extrinseci

ctis. Et probatur, quia hcec productio An- sunt posteriora ipso csse permanentis
geli esset prima ejus productio illo in- rei, quia neque ad constitutionem ejus,
stanti (
quam alias possibilem admittit neque ad productionem, neque ad causas
Durandus,Iicet non in casu interruptionis), spectant, et potest ens permanens esse

quia licet alias fuerit Angelus productus, absque eo quod sit in talibus instantibus, Pemianens
potest esse

Procluctio
Angeli non
ita ut

tamen
non
est
sit

ejus prima productio pro hoc

,.,.,.
ha3c productio prima ejus, iisque transeuntibus
singuhs seorsim
.
permanere
potest esse
,
; ergo in
absque eo
in prima
et ultima
parte

respicitesse instanti, ita ut nulla alia fuerit productio quod in aliis sit, ac proinde in primo et absque^o
prsecedens.
Angeli respiciens hoc instans primario ultimo, absque eo quod sit in tempore in- '^"°^ecUo.'°

aut secundario, et ita se habet haec ejus termedio. Ad hoc argumentum redit ea-
productio ad suos terminos, ac si nun- dem solutio Durandi, et eadem etiam im-
quam prsecessisset alias ejus productio, pugnatio facta. Ratio Doctoris intelligitur,

quia neque in virtute prioris productionis, sicut prior, nempe quod ens permanens
neque ex voluntate divina, ut ex ea pro- possit esse in primo et ultimo instanti per
cessit prior productio fit hgec productio reproductionem, non vero per continuam
primo pro instanti sequente interrupti- actionem, absque eo quod sit in tempore
onem, neque ipsum esse Angeli aut intermedio.
productio ejus dicit ordinem ullum ad Sexta ratio Doctoris est, quod sequere- 30.
Sexta
priorem productionem in csse productionis tur quod Deus non posset resuscitare bru ratio.

aut mutationis. Hsec prceterea productio tum; quod est contra Legendam sancti ^/^"Jiltfre
'"'"t"'"
respicit essentialiter, ut est pro hoc tem- Sylvestri et plurium Sanctorum, quia
pore primo nnn csse prsecedens ;
quod hfec miracula circa viventia niortua pa-
autem ex interruptione proecedat non es~ trarunt, quamvis anima vivens fuerit mor-
se, nihil facit ad propositum, quia nega- tua; et hcec resuscitare posse Deum ne-
tio essendi in esse negationis formaliter gare, inquit, videtur magnae infidelitatis,
est terminus a quo mutationis, non ut id est, contra pietatem fidei, et credulita-
Privalio
eadem est dicit ordinem ad causam, a qua redundat tem piam miraculorum.
formaliter
per neque privatio forma3 in subjecto varia- Septima ratio est, sequi quod neque 31.
diversas Septima
causas. tur in esse privationis, quantumlibet ex eadem numero accidentia, neque potentioe ratio.
variis causis incsse possit, v. g. privatio Eadeni
et proprietates, quce in sentcntia D. Tho- apcidentui
vitre; tum etiam quia non esse per inter- moe sunt accidentia, neque quantitas ea- ^t propri<|

ruplionem tantum opponitur esse Angeli, dem repararetur, neque eadem visiva, vel fedire
 ;

DIST. \\M\. QU^ESTIO l. 21

possuiii.
Kesponsio. ...
au(li(i\;i,(jii(){l

inaxiine iiuoad
cst inaxiimim iiicoiivcmiMis,
propnctatcs
qu;e sunt inscp;n'abilcs a suhjecto.
ct j^otciitias,
snhjccli. .Noii |)i'iiiiiini,

[)ropriclates suhjccii, iKicpic pcr

vcnircnt, scd
qiii;i sic iion cs.sent

sc con-

contingentcr, ct pcr acti-

Rcspoiulct Duraiulus, si proprictaLcs oncm causio extrinsec:u, non (pm dat for-
distiiiguantur rcalitcr a suUjcctu, lioc non formam, aut essr suhjccto scid qualcnus
esse inconvcniens, (|uia Dcus potcst illa agit ex alia dcterminationcr divcr.sa. Nc-
separare; si vero non distinguantur, cas- que sccundiim dici potest, nem|)C incssc
dem rcdire. per inoduin proprietatum, qiiia forma
Gontra, nuniis peccat in Pliilosophiam daiis rssc suhjccto sicut ncquit vnriari
Itnpugna-
tio. astruere separari posse proprietatcm a (luantum ad cffcctum formalcin, iit aliuin
suhjccto, qute toti, soli, ct seinpcr compc- numero diversum sit nata communicarc
tit, quain quod idem divina virtute repa- antc ct post interruptioiiem sui esse in
rari possit. Deinde,separatio seu corruplio suhjecto, ita etiam nequit habere conne-
proprietatum non est miraculosa, sed per xionem necessariam ex se cum diversa
causas naturaics corrumpentes suhjectum potcntia numero, aut esse radix ejus, ex
Proprieta- quo corrupto But desincnte.deslnunt etiam qua insit; ante autem intcrruptum csse
tes
con-uptione
subjecti
desiniint.
proprietates
.

mutationem, qu8D
ejus
.....
secundario,
sit primario ad
non per
ipsas,
hai)uit

onem cum
naturalem
illa
et

numero
nccessariam connexi-
potentia, qufc tum
ut ad terminum primum corruptionis. Si infuit, ita ut aliam numero divcrsam non
ergo sola divina virtute possunt separari, potuerit communicare; ergo cum rsse

sequitur quod sint inseparahiles virtute ejus sit idem, ante et post interruptionem,
causre naturalis, manente suhjecto, ac nequit esse radix alterius proprietatis,

proinde, ut dixi, ideo corrumpuntur, post et ante intcrruptionem.

quia corrumpitur suhjectum, ergo fcque Octavo argumentatur contra fundamen-
impossihile est suhjectum reparari, ac tum quod supponitur prioris sententia;, Octava
^ ^
ratio.
ipsas proprietates. Sed subjectum corru- quod est totum essc hominis manere non
ptum admittit reparari posse ; ergo idem interruptum, quia illud esse solum est esse
consequenter dicendum de proprietatihus. anim;», quce manet incorrupta. Hoc autem Anima non
est lotum
Patet eonsequentia,quia reparatio subjecti falsum est, quia sicut homo est aliud ens, esse
hominis.
tendit ad esse ejus naturale ex iisdem cau- et compositum ex anima tanquam parte,

sis; sed suhjectum nequit salvari secun- repugnat constare solo essc animaj, aut
dum esse suum naturale sine suis acciden- manere non interruptum per mortem, ut
tihus, et maxime proprietatibus; ergo et per se constat ex terminis apprehensis;
Fiuunt a hoec ctiam reparantur, quia fluunt imme- omnis enim compositio realis, qualis est
subjecto. ,. . , . , . .

diate et necessario ab essentia subjecti, et hominis,est ex diversis realiter partihus,

per easdem causas, quihus subjectum est quarum qufclihet secundum proprium
ens. csse, ct distinctum ab esse compartis,

Si dicas alias potentias numero restitui, concurrit ad compositionem totius.

32.
Responsio. v.
' •
ff.
s visivam ct auditivam numerodiver- Nono, urget ad hominem, quia D. Tho- xona^ratio
Impugna- quod anima perfcctior in
tio
g^m. mas dicit fit
i,^,,^*^^^,^

Contra, vel ill?e potentise inessent prce- corpore quam extra corpus, quia est pars

cise per actionem Dei distinctam ab actio- compositi, et omnis pars materialis est

ne, qua reparatur suhjectum, vel per respectu totius, id est, perfectibilis et

emanalionem virtute principiorum ipsius potcntialis. Sed hoc esset falsum, si tota
 ; '

22 LIB. IV. SENTENTIARUM

actualitas et esse compositi esset anima am, sed modum agendi, neque plus potest
intellectiva, (|uia communicans perfecti- agendo libere, quam si ageret necessario
onem alteri non redditur inde perfectior, unde Philosoplii admittebant Deum habere ao-i^l"^

quia ante communicationem ejus habet potentiam inlinitam, quamvis docebant possgtre-^
complete in seipso perfectionem quam eum necessario agere. Probatur major, P^^ofiucere

communicat. quia agendo necessario, ageret per mo-

Decima Decimo taudcm impugnat, quia prseter dum aliarum causarum naturalium, sed
animam rationalemest in homine aliafor- hai non possunt reparare quod corruptum
roa substantialis constituens corpus, de est; ergo neque Deus. Confirmatur, si

qua egimus cum Doctore in prima parte per impossibile generatio divina interrum-
hujus Commentarii, dist. 11. qucest. 3. peretur, deberet necessario alia generatio

Rationes Alii impugnant sententiam praemissam diversa numero succedere, et consequen-

a lorum.
g^ jj,fi[^ita j)ei potentia, et ex conlinentia ter diversus numero fiiius; ergo si ad
eminentiali quam habet ratione suse om- inlra interruplio productionis induceret
nipotentife, et quod alias non repugnat diversam productionem, ratione necessita-
rem permahentem et corruplam posse tis agendi ad intra, ita etiam ad extra; si

reproduci. Quae argumenta verissima sunt ageret necessitate naturte, non posset
in hac materia, sed quia opinantes negant idem numero reparare, ergo neque libere
possibilitatem ex parte effectus, magis agens idem potest.
inhaeret probatio
^ huic fundamento destru- Respondetur,
1 '
si ageret
o Deus necessitate „
Responsio.
endo, quam assertioni divinae potentise, naturse, salvando in eo omnipotentiam,
quam illi admittunt, respective lamen ad quam in re habet, et quam fides docet,
ens possibile, ideo Doctor recte ad hanc per quam potest omnem effectum se solo
partem collimavit. producere, qui alioquin non implicat

35_ Objicies: Ex duobus entibus in ^actu imperfectionem, quae redundaret in cau- casus."'
objectioi.
i^Qj^ jij unum ens per se, sed per acci- sam, aut aliud repugnans ex speciali

dens ; ergo neque inter materiam seu natura effectus, dando, inquam, Deum
corpus, si habeat propriam existentiam, agere ex necessitate cum hac omnipoten-
potest fieri unum per se et animam. tia, argumentum Durandi esse de subje-

Solutio. Respondet Doctor propositionem illam cto non supponente, quia si Deus sic

falsam esse, si intelligatur de actu exis- ageret, immediate applicando omnipoten-

I
tentife, imo contrarium stabiliendum est, tiam ad effectum, nihil posset corrumpi
ut patet ex iittera. llla proposilio intelli- aut annihilari ; sicut enim necessario pro-

Ex (luobus S®'^*^'^
^^^ ^^^ ^^ ^ctu existentijB proecise, duceret, ita etiam necessario conservaret,
entibusin sed de actu completo et toiaii, quia ens cujus omnipotentiiB sic necessario appli- Hypothesis
unum completum et totale non est in potentia catae nuiium corrumpens esset propor- """Jendi"'"
'
per '>6- j I- ,

ad aiiud, cujus esset pars per se, licet tionatum ad destructionem effectus, dato,
secundum r/M«V/, et accideataliter posset tamen quod aiiquid posset tum corrumpi
ad aliud ordinari, cum quo componeret aut annihiiari.
per accidens. Uespondetur Deum posse iiium repro-
36. Objicit Durandus primo: Si Deus ageret ducere per eamdem numero actionem,
o^ecUo* necessitate naturuB, non posset reparare in esf.e actus productivi, et perinde tam
corruptum in toto, aut in parte; sed ex actio quam effectus redire posset virtute
eo quod libere agat, non variat [)Otenti- divina.
 ;

DIST. XLIII. OU/ESTIO I. 23

Oiiod si vpro Doiis ai^eret neci^ssitato fssn esset miilatio e\ n>tn i-ssr, vi sic non
iiatiira\ ot, scMMiiuliim illam omnipoicii- iiifeiliir ni>n essr porsoiia» subsistoiiiis iii

liam, quam solam admittehanl IMiilosoplii, Doitate, qiiia rcpiigiiat siibsistoiitom esscn-

ul Aristotclos, qua iiemiie posset iii om- tialiltM- iii Doitato suppoiiero suum non
nem errectum, iioii tamen se solo illum csse por inutatioiKiin, (piia sic non esset
producere sine concursu causarum inferi- Dous et ;ctornus; ex alia partc;, cpiam cx-
orum, tunc non posset producerc corrup- primit suppositio, esset Filius siibsistens
tum idem in numero, nisi iii casu (pio in Deitate ille (jui reproduceretur.
applicaret easdem causas uuirormiter, ex Objicit scciindo : Ideo agons naturalo .38.
Terlia
quibus fuit prius effectus. An autem sit nofpiit idem numoro individuum repro- Objeciio.

possibilis alicjua reproductio ejusdem duccre, post(iuam dcsiit, (piia noquit ha-
virtutc naturoe, explicahitur in se<iuenti- bcreeamdem numero habitudinom ad
bus. Ad probationem majoris eumdem effectum, qua3 habitudo inter-
:i7. Respondetur fallere secundum aequivo- rumpitur per corruptionem, et postea ne-
ProKitio
requivo- cationem, quia Deus ageret ad instar qiiit redire; sed eodem modo desinit actio
cans.
aliorum agentium naturalium, quantum Dei per corruptionem, ergo similiter ne-
ad necessitatem agendi, non vero secun- (juit res reproduci a Deo.

dum polentiam aut substantiam actionis Respondetur negando antecedens, de Kesponsio.

Deus potest
ageret enim per creationem indepen- quo postea agetur in sequentibiis, et ne- habere
.
, . , .^ ,
varias ha-
denter ab aliis agentibus, quia neces- gatur etiam consequentia, quidquid sitde bitudines

sario agens applicaret perfectissimo antecedente, quia, ut siipra probatum est, eirectum.

modo possibili omnipotentiam suam, potest Deus habere varias habitudines ad

ac proinde ut ageret creatione proprie eumdem effectum, quin et eumdem repa-

dicta, modo effectui non repugnaret rare, si velit.

sic produci. Neque forma illa probandi Objicit tertio : Ad eamdem numero for-
Forma
probandi etiam concludit, quia de facto libere agens mam impossibilc est plures actiones ter- Quarta
re)icitur. objectio.
agit ad modum aliorum agentium libero- minari; ergo.
rum, quantum ad indifferentiam scilicet, Respondetur negando antecedens , iit Responsio.

sed alia libera agentia non possunt susci- supra probatum est contrarium ; et quid-

tare mortuum ; ergo neque Deus. Modus quid sit de hoc, eadem ipsa actio virtute
ergo agendi naturalis aut liber in propo- divina in esse productionis redire potest.
sito non dat causam conclusionis, sed Objicit quarto : Duratio Angeli non dis- Quinta
objectio.
possibilitas ex parte termini, plenitudo tinguitur realiter ab Angeio; ergo nequit
virtutis ex parte causse. itumerari, non numerato Angelo; sed hoc
Responsio Ad confirmationem respondetur, eum- esset falsum, si Deus posset denuo repro-
ad confirni.
dem Filium et generationem in divinis fo- ducere Angelum annihilatum, quia verum
re in illa hypothesi, quia debet admittere esset dicere quod bis existeret.

possibihtatem ad generationem, quae suc- Respondetur : Si duratio Angeli differat Responsio.

cederet interruptioni ; in divinis autem reahter ab Angelo, antecedens probandum ^"^^^1;*

neque intensive, neque extensive est alia esset. Si differat etiam formaliter, perinde °"™g^j"
possibilis quam hsec. Deinde, suppositio numerari potest; si nullo modo differat,
Suppositio
impljcans
haec imphcatin terminis, ideo non venitin etiam numerari potest respective ad di-
ex dissertationem,quia perinde infert contra- tempora, quibus successive
versa in
terminis
rejicienda. dictoria, quia generatio post interruptum existit, sicut verum est dicere, quod fuit
 24 LIB. IV. SENTENTIARUM

heri, est, hodie,erit cras ; hcec autem niime- Respondetur tamen non apparere repu- Responsio-

ratio contingit non ex variatione existen- gnantiam, quin Deus posset successiva
tise, sed ex diversis proesentiis et succcssi- revocare seu leparare, ut docet noster Probabiilor
^^^''"^'-
vis in ordinc ad diversa temporaextrinseca. Bassolis in hac dist. qua;st. 1. art. 3.May-
Objicit quinto:Vel simpliciter possii)ile ronis dist. 44. qucest. 3 qure sententia
40. est idem redire numero, vel simpliciter placet etiam posterioribus, ut Conimbri-
Qiiinta
ohjectio. impossibile est idem redire? Si primum; cen, m 2. de General. cap. H. qiicest. 2.

ergo virtute naturoe est possil)ile idem re- art. 2. Toleto ibidem q. IS neque repu-
dire. Si secundum ; ergo divina virtute gnat Suarez tom. 2. inS.part. disp. 44.
non est possibile idem redire. sect. 6. magis placet Patri .Egidio Lu-
Respondetur formam argumenti esse sitano lib. i. de Beatiludine tom. 3.
Responsio,
Forma vitiosam, sicut hopc est vitiosa : Simplici- qucest. 3. art. 2.| 4. ubi bene resolvit
vitiosa.
ter possibile est hominem produci ; ergo fundamenta sententioe negativte.
^ Hanc iu- ^ ,.
J Conlormis
est possibile ab hoc agente produci ho- dico magis conformem nostro Doctori, et Doctori.

minem, v. g. ab igne. Est enim fallacia principiis ejus circa naturam motus et

consequentis, quamvis ergo sit possibile potentiam Dei, quia | sequenti rejicit, ut
Possibiiitas ggt repugnantibus, videbimus, rationem fundamentalem sen-
q^Qj
^ j^qq '
rationibus i o ^
rei subor-
dinatur quia illa nossibiiitas simpliciter est non re- tentiae tanquam non concludentem; pos-
^
certse ^ '

causse. puguantia, tamen non inde sequitur quod sumus enim loqui de motu inquantum Dupiexcon-
illa possibilitas subordinelur cuilibet cau- est actus productivus vel ipse terminus in ^moius'°
sse, ut per eam possit reduci ad actum. fluxu, et prout motus apprehenditur per
Quamvis ergo divina virtute posset idem modum alicujus actualitatis, et definitur
actuahf
numero reproduci aut suscitari, et hoc sit aclus entis in potenlia, etc. In motu hoc q"2edam.

simpliciter possibile, non inde sequitur modo considerato intelligitur et successio

posse resuscitari virtute naturse, nam ip- partium secundum durationem, et gradus ut est suc-
C6SS1VUS I

se concedit possibile esse hominem resus- formee productus, ut prior supponitur

citari simpliciter, tamenin natura non est posteriori ; sub hac ratione successionis,
"^°^<'
aliqua potentia, quto id possit, cum su- motus non est actus productivus,
'
succes- ^^o^^
non est
bordinetur tantum divinte onfinipotentise. sio enim in motu est ordo partium secun- actus pro-
ductivus.
An autem virtute naturae possit idem nu- dum durationem, in qua nuunt virtute
mero reproduci, infra tractabitur q. 3. agentis, et transeunt de non esse ad esse,

Objicit sexto : Successivum, v. g. mo- quse successio sicut non fundatur in virtu-
41.
Sexta tus, non potest idem numero reproduci, te causativse causce efficientis, sed in
objectio.
ne quidem a Deo; sed idem dicendum de defectu virtutis, qure nequit superare Successio
unde
permanentibus, quia quod cst successio simul resistentiam ex parte mobilis, aut convenit
motui
in raotu, est essc in ente permanente passi aut spatii (utbene Doctor in 1.
?

An succes- ^j i^g^i^Q obiectionem varie resnondent disl. 2. qucest. I. ad ultiinum, et in^i.

redireidem DoctoreS; nam D. Tliomas et plures alii
numero .
, . .
dislinct. 2. qucest. 9. et infra qucesl. 5.
potest. conccuunt anlecedens ;
quamvis enim
in hac disf. ), ita motus non est actus
admittant posse redire permanentia, ne-
productivus termini, ut est successivus,
gant tamen redire posse successiva, etiam
divina virtute. Idem tenet Ilenricus quod- sed ut esi ipsa forma lluens in csse a vir- Reaiitas
motus
libclo 7. qutest. IG. .^gidius Theoremate tute agentis ; hmc tota realitas motus poiest pon
. in instanti
2. Paludanus et Caprcolus llispalensis in potest a vn'tule supenore, et cui omnis
hac distinclionc. resistentin est improportionata, poni in
 ; ;

DIST. Xl.lll. QlLlvSTlO 25

succossio itisi;\iiii. Alio iikhIo iiolcsl esso sncco.ssio noii s(;(piilur (piin rediret molus cum
cs.
'" iiioiii (>\ lihortale ai^eiitis, ot ili\ isil)ili- dilTerenlia prieseiitii' ad aliud lempus
Uberiaie.
^.^^, o-|..^jm,,n foi',na\ iit talis sit, <iii;o posierius, (pjia piior esseiiiia cst accidens

succcssive produci possit ; et sic Deus pcr accidcns motus.cl non prjfdicatum per
potest, V. g. albediiiem producerc succes- se ejus.Deiiule.motiis potest esse sine rea-
sivc evtra oiniic subjectum; uiule (piod li mcnsura e\terna, sicut est inotus pri-

motus sit actus alicujus subjecti, pcr mi mobilis.

accidens est, ut beue Doctor supra, d. 12. Dciiuk^ dcpeiidciitia motus ad tempus Tempus
non C8t
qucvst. 4. ad primum, noii vero hoc ipsi e\trinsccum non fundatur iii actualilal ; cau!>n
motus
cst essentiale e\ his. ipsius inotus aul forniin, ut dictum est ,
essentialis.

42.
Probatur responsio dala : wSuccessio sed in impcrfectione agentis, ;uit libertale

se"arabiiTs V^^^^^ separari a motu inquautuin molus et resistcntia passi et spatii, quie sunt
areaiitdte
motus.
^st actus productivus,
•
(luia
' '
ut di\i, ipsi
*
causfB per se successionis, ad quam iii

adbrerct, vel e\ iinperfcclione agcnlis, nullo generc facit tcmpus extrinsecum,

quaudo successio est ex defectu inotoris, nisi ut concomitans tan^juam mcnsura
vel certe Hbere, quando Deus ila produce- magis nota et rcgularis; ideoque tota rc-
ret pcr motum, ut posse constat ea? | .ve- alitas motus potcst esse a causa majoris
qucnli ; ergo saltem sicut actio instanta- virtutis in minori tempore, ut argumcnta-
nca revocari potcst a Deo applicantc tur Philosopbus Eiliic. inde probans
virtutem propriam aut aUenam sub omui non posse dari motum in instanti. Sed
determinationc necessaria ad reditionem causfB illoe possunt etiam replicari a Dco
Redire iHius actiouis, seu tcrmini eius, ita ctiam uniformitcr in alio tempore ad eumdem
potest ideiu
motus motus, saltem in ratione actus productivi, motum ; ergo rcphcarc ipsum motum
quoad suc- .
,
•
r. •! •!
cessionem. idem numero posset reparari. Sed
i

niliil post quam dcsiit, potest Deus per

etiam repugnare potest, quin cum eadem reparationem ejus.

successione rcdeat; ergo redire potcst. Dices, sequi, quod non essct idem mo- 44.
Responsio.
Probatur subsumptum, quiacadem succes- tus ex inteiTuptione, quia interruntio
sio redire potest, cum nibil aliud sit motus est divisio partium ejus, et conse-
quam ordo secundum durationem intrinse- quenter sicut in omni quantitatc ex divisi-
cam inter partcs motus in (luxu, et unio- one causatur numcrus, ita in proposito.

nem inter ipsas, seu continuationem Contra : Motus terminatus per ultimum Impugna-
tur.
crgo etordo inter partes, etsic de reliquis terminum nullo modo dividitur, quia ad Ultimum
m utatum
qu.Ti spectant ad essentiam motus, redire coniinuitatem motus non facit desitio ejus esse non
facit
potest. per uhimum mutalum csse, scd ad non ad conti-
Ad continuationem nuitatem
Dices non redire motum quoad prcesen- esse motus taritum.
motus.
Responsio. tiaiii ad idcm tempus, quod prseteriit. autem solum facit unio partium inter se,
imp^ugna-
Contra : Ad essentiam motus non spe- ex quibus componitur motus; sed in

ctat pnesentia ad tempus determinatum proposito, mancret eadem unio, et nulla

sicut neque ad esscntiam permancntis disconlinuitas partium supponitur aut

spectat prresentia ad aliquod instans tem- admittitur ; ergo motus idem sine discon-
porisdeterminatum, quia utrumque ,eque tinuitate partium rcdiret unus numero, et

ad 'tempus primo potcst ficri in aba mensura diver- perinde se liaberet ac quantitas, qua} desi-
non est de
essentia
^^^
,
^^^^^ ^^ ^^ ^^^^ ^^^ rcdiret priiesen- it, reparata, quantum ad continuifatem
motus. partium, interruptionem tamcn essendi
tia ad prius tcmpus, in quo fuit motus,
 ;

26 LIB. IV. SENTENTIARUM

sic Doctor rejicit illam probalionem; § se- ctione; non enim numeratur forma per
quent. num. 9. hoc, sed effectus ejus formaUs reciproca-
Ex quibus facile solvi possunt rationes tus in subjecto pro diverso tempore, et

in oppositum, nam prima est jam impu- interruptus. Quod dicitur de motu, idem
gnata, nempe sequi esse diversum motum dicitur de quando, seu de duratione in-

in numero hoc negatur.

; trinseca, et de tempore etiam quoad eam-

45.
Objicit Durandus facilius esse conser- dem durationem intrinsecam, licet con-
Objeclio.
vare rem in esse, quam desinentem notaret diversa extrinseca realia aut ima-

revocare; sed Deus non potest partes ginaria.

motus conservare, ne fluant; ergo neque SGHOLIUM.

revocare seu reparare.
Sententia ^gidii, per naturam nihil posse
Solutio. Respondetur dislinguendo majorem, redire idem numero, quia non agit nisi per
quantum ad ens permanens, transeat mutationem et motum per Deum vero posse,
;

Quid sit quantum ad successivum, negatur. Ratio quia nou.agit per mutationem vel motum.
conserva-
tio. disparitatis est, quia conservatio dicit or- Refutatur primo, quia dubium estan natura
possitidem numero reprodncere, de quo
dinem ad esse totuin et completum ante-
Secundo, non est necesse eamdem
qusest. 3.
cedens, ut sit conservatio, quam intendit
mutationem vel motum redire, ut redeat
argumentum, ac proinde supponit hsec eadem forma. Ad aliud quod tangit /Egid.
conservatio ipsum esse extra causas, cui Deum agere in materiam, ut quid
scilicet

non succedit non esse, sed ipsum idem est,naturam non, explicat quem apparen-
esse continuatum pro tempore sequenti,
tem sensum habere potest, de quo dist. 11.
qusest. 2. et dist. 10. quaest. 4.
ac proinde permanens. Sed successivum
est in continuo fluxu, et hic est modus (e) Aliter ponitur, quod quia na- g

essendi ejus, ideo iiequit totum simul tura non agit,

^ nisi per
^ motum et^.^s'^-
'
Theor. 11,
existere aut conservari ;
potest tamen con- mutationem, ideo non potest redu-
servari a Deo conservatione propor- cere idem numero, qiiia motus vel
tionata suee existentise, nempe per partes mutatio non potest redire idem
novas, et unitas conservari ahquis motus, numero. Deus autem potest agere,
quie conservatio non facit ad propositum non per motam^ nec per mutati-
argumenti. onem; et ideo per oppositum rcdit
46. Objicit Durandus, quod sequeretur quod idem numero. Et ad hoc potest
Secunda
objectio.
idem mobile esset bis eodem motu mo- adduci aliud, quod tangit iste, quod
tum, quod repugnat. quia Deus respicit ipsam materi-
Solutio. Respondetur non esse repugnantiam, am ut qiiid, potest in ipsam, ut in
<<
ut idem bis eodem motu moveatur pro nullomodo distinctam, formam
diverso statu et tempore, sicut non est in- quamcumque imprimere, nam ut
conveniens ut bis sit in potentia ad eum- cst quid, est omnino indistinctn, et
dem actum, v. g. albedinem, quando ei ita potest formam enmdem sem-
1
Idem potest succedit negatio in subjecto, et denuo per imprimere, dum materia ma-
esse in
actu per
ipsa forma communicatur ; nam id con- net eadem; materia autem ut sic,
eamdem cedendum est, quod eadem materia bis manet semper eadem; sed agens
formam
successive. animatur ; dum unitur
primo anima? naturale non respicit materiam ut
rationali ; denuo dum succedit privatio quid, ideo non potest indifferenter
vitae, et unitur denuo anima in resurrc- quamcumquc formam inducere
 DIST XLIII. QUi^STIO I. 27

in i])sam (|uantnni(;umqno ma- ro(hici cadcm numoro, non valct,

ncntom oamdom, ot itn non cf\\\\- tiuiactsi unitas totiiis cx i)artii)ua
(lom fbrmam inducere. sit continuitas partis (;um i^ai-tc,
Refiitat Contra istnd,|3ri mo ad proposi- tamon unitas sivc identitas [)artis
.Kgid.
tum, falsum sui)[)onitui', scilicot ad sei[)sam non est continuitas
Deus non agit per mutationom ojus ad aliam partem.
rosnscitando, quod probatur, quia ergo int(^rruptio ponat non
Si
materia pr.Tefuit sub privatione continuitatom posterioris ad |)ri-
formae, et fit sub forma; ergo per us, nonsoquitur quod tollat idon-
actionem agentis transit a privati- titatem illius ad se ipsam. Et quod
one ad formam; sod transitus ta- illaopinio tangit de respicere ma-
lisproprie ost mutatio, quia tota teriam ut quid est, tactum est
'';*=t-
mulatio
ratio mutationis ibi salvatur. Quod *^
supra in mnleria dc Eucharislia disl. 11.
non leiieat
eadem,
autom dicit ox alia parte de agente
" '
art. 2. quosst. 1. Si enim aliqiiem
posset
eadem
naturali, conclusio dubia est, et intolloctum bonum
haberet propo- ^,!.:'^"^

torma tangetur qucesi. 3.
redire.
Resurre- concludit, quia non
distingui- posterius non possit redire idem
a>renerali-G^oO ^00 priuS, SOd mutatio OSt
Texr^i
posterior ipsa forma. Et confirma-
tur istud, quia de facto T)eus resu-
scitans non reducit eamdem muta-
lionem numero, quia resuscitatio
non erit eadem mutatio cum gene-
ratione, tamen eadem forma nu-
mero reducetur. Unde fallacia
consequentis est
mutationum, inferro distinctionem
terminorum; e contrario enim be-
ne sequitur, quod si alia forma
acquiritur, quod sit alia mutatio;
Sed ratio non sitio, forsan esset ille quod Deus
oportet, si non respicit materiam, ut ordino
;
quodam transeuntem a forma in
formam; quomodo agens naturale
necossario respicit, quia non po-
test immediate transire de quo-
cumque in quodlibet. Sed haec dif-
ferentia nihil facit ad posse redu-
cere idem numero, vel non, quia
ille ordo respicit formassecundum
rationes specilicas, non autem
ex distinctione secundum identitatem vel distin-
ctionem numeralem earum, quia
non potest statim succedere for-
mse vini, nisi aceti forma, et non e
converso immediate sed quod ;

sed eadem potest bene acquiri huic formae vini succedat, vel illi,
diversis mutationibus, sicut et indifferens est, sicut indifferenter
idem ubi specie potest acquiri diver- ex hoc igne, vel illo generatur
sis motibus localibus specie, ut- aqua; ergo agens respiciens ordi-
pote motu circulari, et motu recto, nemformarum in transmutatione,
qui adeo sunt alterius rationis, ut ita potest habere aliquid prsece-
non comparabiles. 1. Phys.
sint dens formam inducendam ab ipso,
Augustinus etiam 3.c/e THnit. c. 9. sicut si immediate ageret sine tali
vide varr. vult Quod idom specio possit gene- ordine, et per consequens, si ab-
q.prsesenti. .
^ . .

rari aequivoce et univoce, ettamen solute sitreducere

sibi possibile
mutationes sunt alterius rationis. idem numero, non impedietur per
Probatio etiam adhoc antecedens, hoc quod determinatur ad talem
scilicet quod mutatio non potest ordinem formarum in agendo.
 ;

28 LIB. IV. SENTENTIARUM

ex distinctione numerica mutationis infer- les
ad eadem
COMMEMAKIUS. retur distinctio numerica terminorum, ita aliquando
sunt.
etiam ex distinctione specifica mutationum
47.
(e) Aliler ponitur, etc. Hic impiignat inferretur distinctio specifica terminorum.
Sentontia
A^gidii. .Egidium, qui conclusionem communem Hoc est contra Aue:ustinum 3. de Trinit.
tenet, nempe Deum posse reproducere ^^^_ 9 ^^; asserit idem in specie posse
idem corruptum. Ratio tamen qua id pro-
produci per generationem aequivocam et
bat, rejicitur a Doctore ; est autem talis,
univocam. Praeterea rejicit rationem
quod ideo Deus potest idem numero re- illam, qua fundatur communiter sententia
parare, quia non agit per motum aut negans successivum divina virtule posse
mutationem, non ita natura, ex eo quod reparari quia scilicet esset idem et non
,

agat per motum et mutationem. Ad majo- gsset idem; idem quidem exsuppositione,
rem hujus apparentiam adducit senten- non idem autem, quia interrumpitur.
tiam ejusdem ^gidii, quam impugnavit Hanc rationem rejicit Doctor, quia conti-
supra disl. 11. hujus art. 2. qucest. 1.
nuitas successivi est ex unione partis ad
et de qua ibidem actum est, nempe Deum partem, non autem ejusdem ad seipsum
respicere materiam, ut est quid, est in- quamvis ergo continuitas ponat unitatem
distincta per omnem formam ; non ita posterioris partis ad priorem, et arguit
agens naturale, sed ut distincta et deter- hinc distinctionem non tamen ahcujus
minata per aliquam formam priorem, et unius, ut comparatur ad seipsum. Si ergo
ideo non potest eamdem formam semper motus idem reproduceretur, non sequere-
imprimere materiae, sed aliam et aliam. tur illa diversitas, quse praetenditur, ut
48. Hunc modum dicendi impugnat primo, visum est in responsione snpra prcemissa
Impugna-
tar. elidendo suppositum, quia Deus agit etiain prcecedenti.
Deiis agil I
per mutati- per mutationem de privatione ad formam, Tandem rejicit, quod alias impugnat de 49.
onem
subjecti. per quam aliter se habet subjectum. De- diverso modo quo Deus et agens naturale
inde, alterum suppositum, seu conclusio respiciunt materiam, Deus ut nudam, et

potius inde deducta, est dubia, scilicet an absque ordine ad ullas forraas determina-
agens nalurale possit agere ad eamdem tas in specie, non ita agens naturale, quia
formam, qua corrupta est, hoc remittens supponit formam priorem in materia, a
ad tertiam qucestionem sequentem. Ter- qua eam transmutat ad aliam quam pro-
tio, rejicit fundamentum, quia licet non ducit. Dicit tandem, et recte, hunc ordi-
reproduceretur prior mutatio interrupta, nem non esse ad propositum, quiaserva- Ordo est •

inter
non inde sequitur, quin per aliam posset tur tandem inter formas in specie, et non formas in
specie,
reproduci idem, nam ad idem possunt es- in numero, quia etsi vinum non possit non tamen
in
Fallacia se difierentes mutationes, ut patet, quia mutari virtute agentis nisi in acetum, individuo.
consequen-
tis.
resuscitatio mortui est alia mutatio ab neque hoc immediate immutari in vinum,
ejus generatione, per quam primum re- tamen non sequitur, quin posset in hoc
cepit esse ; est ergo fallacia consequentis acetum immutari, vinum, v. g. repro-
ex distinctione mutationum inferre distin- ductum a Deo, in quod alias fuit immu-
ctionem terminorum. Instat de motu cir- tatum. Exemplum subdit de mutatione
culari et recto, qui sunt incomparabiles ignis in aquam hanc numero cui per
per Philosophum 1. Physic. quibus ta- accidens est, si fiat ex hoc ignc numero
Motus iu-
coniparabj' mcn potest acquiri idern nhi. Deinde, si vel alio;non loquitur deaquaadjiequate, ut
 .

DlSr. XLlll. QU/KSTIO 20

coiistat inateria cX roniui, (juiasicut niateiia iucludit contradictiouiun. Mt lioc sin.^

. iiiiitfilionn
hujus el illius i^iiis sunl diversje nuinero pronatum cst, (;t auctoritatc ot ra- ii.-r.'i. »i
,. . . . • . rcBnnniliil-
Kxplicalur et
rutio
transeuntcs in substantiam a(iU!C, reti- tioiio, et contra primam opini- ar.;tur.

luMTnissu, ncrent caindem dilTerentiain, et commu- oncm, ct lioc, sivc rcducatui' sin(3
nicarcnt toti, neinpe a(|Uie, ita ctiain cx mutationc, sivc por mutationom,
parte materiiD dilTerret a^iua ex hoc iy;ne quia utruin([uc cst possibilc, siciit
gencrata numero, ab aijua gencrata ex argutum cst contra secundam opi-
alio ignc, (luamvis fonnam eamdcm nu- nioncm.
mcro haberet. Loquilur crgo Doctor de
aqua quoad formam eamdem in numero, CO.MMR.M AI5ILS.

qujc potest ab agente in hac vel iila ma- •,o.

(f) Quanliim iijUur ad isluiii arlicii- nesuno-
teria produci eadem. Unde concludit ordi-
lum, etc. Statuit conclusionein hujus ar- ,,o,|ii|,"„„
nein illum transmutationis inter formas
possibilis
ticuli, quain supra hactenus probavit,
quoad speciem respcctive ad agens natu-
nempe possibilcin cssc resurrectioncin
rale, non facere ad propositum hujus dif-
hominis; tuin (piia potentia est ex parte
ficultatis, qua) attenditur secundum pro-
Dei, et possibilitas ex parte hominis, ut
ductionem ejusdem in numero forma),
reparari possit. Conclusio est lidci etcom-
qute alias desiit, quia ha3C potest stare
munis, quam arl. scq. fusius probat, el
sine ordine inter individua, licet esset
in antececlenlihus
ordo inter ipsas species. Nam licet vino
succedat acetum in specie, per accidens SCHOLIUM.
est, ut hoec in numero forma succedat
Resurrectionem futuram ex tribus
esso
aceto, vel alia ejusdem speciei et perfecti-
symbolis et Scriptura probat. Habetur otiam
onis. Unde colligitur e\ lali ordine inter Exod. 3. Isai. 2G. Ezechiel. 37. .Jonce 2. So-
formas in specie non assignari sufficien- phon. 3. Esdr. 2. Luc. 20. ad Philipp. 3. 2.

tem rationem, cur agens naturale non Cor. i. 2. Tim. 2. Apoc. 20. Ad secundum
ccelum et elementa non esse substantialiter
possit idem numero individuum reprodu-
corrumpenda in fine mundi. Ita August. 20.
cere. De hoc fusius agetur qncesl. 3. in
Civit. 14. Hioron. in 65. Isai. Gregor. 17.
qua hfec controversia per se tangitur. mor. 5. D. Thom. in addit. qusest. 91. art. 4.

SGHOLIUM. (^) De secundo articulo, si re- ^l

.
^ . ,. Resusci-
Possibilitas reprodacendi est ex omnipo- surrectionem lore, possit ostendi tandos

tentia Dei, et non repugnantia creatur;v, ut ratione naturali de hoc statim , mortuos.

ostensum est ex auctoritate Augiist. et rati- in proxima quaestione. Sed pro

one contra D. Thoni. Potest fleri sine muta-
nunc manifesta est conclusio ex
tione, si res annihiletur, cum matatione, si
veritate fldei. Hanc enim verita-
corrumpatur.
tem tanquam ai^ticulum fidei ex-
10. (0 Quantum igitur ad istum arti- primit tam symbolum Apostolo-
Decisio q. culum, dico cjuod possibilitas est rum Carnis resurreclionem, quam
:

ex parte Dei ex omnipotentia ejus symbolum Nicsenum Et crpecto re- :

( quod si sit possibile alii causfe, surrectionem mortuorum quam sym- ,

de lioc non tracto hic, sed qucesi. 3. bolum Athanasii : Omnes homines rc-

dicetur), et ex parte objecti est surrjere habent etc cum coiyoinbus suis,

possibilitas simpliciter, quia non Istud autem valde expressc habetur

 30 LIB. IV. SENTENTIARUM
in miiltis locis Scripturre, utpote versaliter neget idem numero pos-
Joa7in. 5. 11. 20. et 21. et Matl/i. 25. et se redirC; de hoc quwst. 3.
Apost.l. Corinlh. 15. ct 1. Thess. 4. et (i) Adultimum posset dici, quod 13.
Ad 4.
secundi Machab. 12. Nisi eos qui cecide- compositum potest idem redire, in*resurre-
1 • ,
1 ctione
.
,

iicet non redeat unio eadem par-

,
rant, resurrecturos speraret. redit
I
Ad
12.
arg. 1.
Ad argumenta. Ad primum,
(h) tium, quia illa unio non est de es- unto,Ton
Salomon fuit ibi concionator nunc eadem
sentia totius, nec illa unio est illa inutatio.
allegans pro parte stultorum, entitas totalis,qu8eest ex partibus,
nunc respondens secundumsenten- nec forma illius entitatis. Sed quia
tiam sapientum, et illud dictum unio est simpliciter necessario re-
est concionando pro stultis. Sed quisitaadentitatem,totalem,etnon
contradicitur illi sententise postea, nisi videtur aliquid esse idem nu-
cap. ult. Ihit homo in domum ceternita- mero, illud sit idem numero, quod
tis suce; finem loquendi omnes pariter necessario ad ipsum,
requiritur
audiamus. Deum time, et mandala ejus ideo verius videtur, quod unio redi-
observa, hoc est enim omnis homo. bit eadem, et hoc, si accipiatur pro
Ad 2. Ad secundum, coelum nun-
et si illa relatione partium unitarum
Coelum et
elemeata quam atteretur quantum ad sub- ad invicem, non autem pro ipsa
non esse
substantia- stantiam, tamen atteretur quan- passione, quae non manet nisi in
liler
corrumpen- tum ad efficaciam, vel influentiam instanti resuscitationis ; illa enim
da.
ia 2. ep.
in ista generando et
inferiora, potest poni alia, sicut et illa mu-
c. 3. corrumpendo, quia post judicium tatio est alia a generatione.
cessabit ista influentia, et quoad Et cum arguitur, quod illa unio
hoc intelligi potest illud 1. Co- fuit interrupta, dico quod inter-
rinth. 7. Prceterit figura hujus mundi. ruptum potest redire idem nu-
Vel posset quod loquitur de
dici, mero, et non tantum absolutum,
illocoelo, de quo loquitur Petrus sed respectus, si extrema ejus
in Ganonica sua Caeli transient, et
:
redeant eadem numcro. Credo Kadem
relatio
elementa calore solventur, quod non enim beatam Mariam habuisse potest
redire,
intelligitur nisi de coelo elemen- eamdcm relationem ad Filium si redeant
tari. post passionem, quam habuit ante PrSema,
Ad 3. Ad Philosophus ibi distin-
aliud, Christi passionem, ct tamen fuit ^°^Zm
guit circulationem in corporibus interrupta, et in morte Christi Pf^f'":„^*

coelestibus a circulatione in cor- propter destructionem termini, et "^^^'^'^*'^''' -i

ruptibilibus, quia ibi substantia
corrumpitur per motum, et ideo
redit eadem, non sicut accipions
esse per istum motum, sed fit prsB-
sens eidem parti por motum redu-
centem. Sed circulatio
inferioribus est secundum
ptionem form.T substantialis, ot
reductionem ejus, et ideo non si.;
redit idem numero. An autem uni-
one.
non in morte Mariae propter destru-
ctionem fundamenti.
Et si dicas, quod contradicere
videtur illa responsio sibi ipsi,
quia negat unionem passionem
in istis redire eadem, et tamen illa est
( orru- nccessaria ad fieri totius, et secun-
dum istud dictum non potest ali-
quid redire idem, nisi illud redeat
idem, quod est necessarium ad me
 .

DIST. XI.III. QU/fl.STIO I 31

ejus. Ivcspoiuloo, osto, ([uod uiiio, Marc. 12. Luc. 10. Acl. 4. .i. el 2;J.

ut est passio, sit iiecessnria nd Kumdcm errorcm in F^cclesia suscilarunt

lien totius, sc(|nitur quod non ost ctiam hjcretici, ut Simon Magus, ut docet
E rror lim-
idem lieri ipsius totius, nisi sit Kpiphanius luvres. 21. Ilymen.ous et Phi- letic.
Pnricestiit-
eadem unio, et conccdo ; et tunc leltus 2. ad Tini. 2. dicc-hant evenissc, Ke
renurrecli -

vel neutrum erit idcm, quod cst et non fore ampUus resurrectionem. OIHMII.

probabile, quia illa unio, tit di- AHi negabant resurroctionem carnis,

ctum est, eadem cum gc-

non erit statuentes tantum salutem anim.o. Car- Negantes
carniB
ncrationc bominis; vel utrumque pocrates a[)ud Irenteum lib. 1. rap. 24. reBurrecli-
onem.
poterit esse idcm, quia non est Valcntinus, ut idem cap. 1. et Kpiphan. Krror
Origenis.
ibi contradictio. lucres. 31. Marcion apud Irenceum cila-
tum cap. 20. apud Epiphanium liceres. 42.
GOMMENTAIIIUS.
Manichtei apud eosdem et Auc/ust. Tlieo-
51.
(g) Dc sccundo nrficulo, si resurrccti- doret. Origenes citatur pro hoc errore a
Fiet etiain
in oventu. onem fore, etc. Remittit ad sequentem quibusdam, sed ahus fuit error ejiis apud
qucjestionem examen illius difficultatis, si Mcthodiurn in Aglaphonte ct Epiphan.
possit resurrectio ostendi ratione naturali. hccres. 64. non idem corpus numero, sed
Interim hic statuit conclusionem fidei, specie resurrecturum, citatur m psalm. 1.

nempe de fide esse resurrcctionem futu- et psal. 65. lib vcro 3, in Epistolam ad
ram. Circa quam veritatem fuerunt plures Romanos, docuit transmigrationem anim.TC

errores. Fuit error Philosopliorum, qui in corpus, ct sexus foominei in virilem.

EiTores negarunt immortabtatem aniniic, ut erant Testatur etiam Theophilus Alexandrinus

coatra
articulum Stoici et Epicurei, quin etiam hic error epistola 2. paschali, August. de civitat.
fidei.
Error
fuit communis Philosophorum Gentilium, cap. 13. Photius opiwcw/o de 1. ()/-JcumG-
Philosopho-
rum
qui negabant possibiUtatem resurrecti- nicis Conciliis. Hunc secundum errorem
onis, ut docet TertuUianus lib. de prces- docuerunt Armeni, ut refert Guido Car-
criptionibus cap. 1. et patet ex principiis mehta. Prioris aut simihs erroris fuit

eorum, qui diccbant Deum agere neces- Eutychius Patriarcha ConstantinopoUta-

sitate natur?e ad extra, nec posse se solo nus, ut docet Gregorius Magnus lib. 14.

producere effectum causarum inferiorum morcd. c. 29. et Beda lib. 6. in Lu-

sine ipsis causis; fuit Athenensium ut cam c. 24.

constat Act. 11. qui subsannabant Pau- Conclusionem fidei optime probat Do- Probalio
conclusio-
lum ob prsedicationem hujus articuli, qua- ctor ex Symbolo Apostolorum, Nicseno, et
nis
fidei.
si seminiverbium aut magistrum ridicula^ Athanasii, et ex novo Testamento, in qui-
Symboia
doctrinee. Sic Festus eumdem dixit insa- bus expressissime definitur, sicut etiam tidei
Job.
nire Act 26. quod resurrectionem prse- ex veteri Testamento Job 19. IsaicB 26. Isaias.
Ezechiel.
dicarit. Yideatur Augustinus lib. 12. de Ezechielis, 3'i. quamvis hic locus ahter
luipugnau- civitat. c. 13. et lib. 22. cap. 23. Ideo- etiam soleat interpretari de reconcihatione
tur.
ex Dei que contra hos qui negabant possibilita- et vocatione finah Judoeorum ad finem,
omnipoten-
tia. tem resurrectionis Patres disserunt ex ut August. lib. 10. Gen. ad lilleram

potentia infinita Dei, ut ostendant pos- cap. 5. Hieron. Theodoret. et glossa

sibilitatem resurrectionis ex prima rerum ordinaria in eumdem locum.

conditione seu creatione. Sadduc;ei etiam Hanc veritatem fuisse expHcitam fidei 53.
Fuit haec
negabant eamdem veritatem Matl/i. 22. in omni statu post lapsum existimo, et ne- veritas
 32 LIB. IV. SENTENTIARUM
explicile
credenda
cessario crcditaru explicite ab omuibus, amnum ante resurrectionem, non illa

in onini ila ut contrarius error fuerit haeresis. Heec tamen retributio consummata, quam Ju-
statu.
est contra Abulensem in Mallhmim dffios exspectasse docet Paulus, et quam
qncest. 129. qui putat apud Judseos resur- ipse ex Lege et Prophetis exspectabat, et
rectionem futuram non fuissse articulum quam proponebat ; et etiam patet Danie-
fidei, sed opinionem tantum, ex eo quod lis 12. et 2. Machabgeorum ". Tu quidem
Sadducsei fuerunt inter Judceos tolerati. scelestissime in prcesenti vita nos perdis,
Contrarium constat ex Mallhcei. 22. ubi scd liex mundi defunctos nos pro suis

Christus convincit Sadducaeos errasse de legibus in cetenvB vilce resurrectione

articulo resurrectionis, probans veritatem suscitabit. etc, Mundi creator, qui for-
ex Scriptura veteris Testamenti, dicitque mavit hominis nativitatem, quique om-
eos errare nescientes Scripturam, et vir- nium invenit originem, et spiritum vobis
tutemDei; et Paukis Actor. 24. dicit se iterum cum misericordia reddet, et vi-

credere omnibus, quae in lege et Prophe- tam, etc. Testimonia etiam Job sunt
tis scripta sunt, spemque habere resurre- clarissima, ex quibus satis patet, qualis
ctionis, quam habebant Judaei. Unde fides, et quam explicita vulgariter fuerit

coUigitur tam Paulum quam Juda^os cre- resurrectionis in populo Hebreeroum^ et

didisse ex Lege et Prophetis illi articulo ahis qui ante adventum Christi exspecta-

fide divina, non tantum opinione huma- bant retributionem. Videantur expositores
na, et Actor. 26. dicit se judicari, quia in loca citata in textu, qui sensum eoruni
preedicabat resurrectionem mortuorum, satis diffuse exponunt, et explicant for-

quam spem duodecim Tribus die ac nocte mam rationis, qua Christus convincit
tenebant. Loca etiam veteris Testamenti Sadducseos, et Paulus ahos negantes re-
citata veritatem hanc docent, uL Job et surrectionem, quas bene expendit -Egi-
Daniel. Unde recte TertulHanus in lib. de dius Lusitnnus qucest. 4. art. 1. | 4. et

Articulus resurreclione carnis cap. 39. appellat Suarez citatus. Procedunt autem illa
credendus
explicite. hunc articukim prsecipuum fidei, quia argumenta ex natura promissionis factoe,
Gor. 15.
I.
nempe spes retributionis in eo fundatur. et dispositione divina quantum ad sub-
Unde Paukis 1. ad Corinth. 15. Si se- stantiam retributionis faciendae, et mo-
cundum homincm, inquit, ad beslias dum quo facienda est, et certitudinem ejus
pugnavi Ephesi, quid mihi prodest, si in divina determinatione; et procedit re-

mortui non resurgant? manducemus et cte contra admittentes legem, et negantcs

bibamus, cras enim moriemur, etc. qui- resuirectionem, ut erant Sadducfci, quos
bus verbis satis indicat Apostolus spem convincebat Christus declarando Legem,
retribulionis fundari in articulo resurre- et qua ratione Deus est Abraham, Isaac
ctionis. Sed spes hsec retributionis in et Jacob, quoad se quidem mortuorum,
omni statu vioe post lapsum docebatur quoad Deum autem viventium., non so-

per fidem, et promissiones Dei; ergo eti- kim quoad animam, sed etiam quoad re-

am resurrectio perinde ad fidem expk- tributionem operum, quam facturus est

citam spectabat. in resurrectione, quia Deo non pereunt,

5i. Objicies : Potuit esse retributio anima- qui est ipsos rcsuscitaturus. Pvationes
Responsio,
rum in esse separato, quamvis non se^pic- etiam PauH eamdem veritatem et disposi-
rctur resurrcctio. tionem supponunt, qnando, v. g. loco
Impugna-
tur. Contra : H(cc retributio Hcet fiat eti- cilalo ex rcsurrectionc Christi, facta, fore
 .

DIST. XLIII. QU^SHO I. 33

aliorum dorinientiiim rosurrcctiouom pro- compositum est aliquid divcrsiim a parli-

bat, nam sicut in Adam omncs moriun- libus separatis.
tur, ita erit rcsurrcctio omnium pcr Sccundo-rcspondet pnjbabilius esse re- 57.
Cliristum et in Cliristo. Uationcs sunt Sccunilii
(>x dirc eamdem unioiKMu iii iiiiniero, acci- rehiion.Hio.
revelalis, ct declarationcs veritalis, ut picndo unioncm pro ordine scu rclalione
revelata cst, in ([uibus promissio, sub- partium ad inviccm, non vero pro ipsa
slantia, modus rcsurrectionis exponitur passionc. Uationcm assignat prioris, (|iiia

juxta providentiam Dci pricsentem, qua ipsa iinio videtur rcquiri nccessario ad
Redire
omnia dis|)osuit, ne(iue tam tbrma rati- compositum. Iltcc ratio non vidctur sul- e.'inidein
«mionem.
onis attendeuda est, quam ipsa contenta llcere aut probare intentum, dalo quod Objicilur.

declaratio veritatis pcr expressum ordi- uiiio non sit pars compositi, aut hoc di-
nem ad suas causas, ex quibus est resur- stingui a partibus unitis, quia unionem
rectio. esse aliam et aliam, non variat ordinem
55. (h) Ad argumenla, etc. Ad primum.etc. materioe ad formam in essc potentia) per
Ha3c solutio est Gregorii lib. 4. Dialog. se, ncque forma) ad materiam, ut est
cap. 4. Ad secundum patet e\ littcra, et actus per se ejus, quia comparantur ad
qua3stio ipsa infra tractabitur : An scili- se invicem, et ad lotum S(icundum id

cet ccclum dissolvetur. Intelligit Gregori- quod sunt formaliter. Unde si albedo sc-
us locum prout secunda interpretatio orsim diversis subjectis numero uniretur
proponit. Ad tertium patet ex littera, et eadem numero, aut anima h^cc huic aut
amplius declarabitur ^ucps^ 3. illi materise, non sequeretur diversitas
Ad (i) Ad ullimum posset dici, etc. Docet in effectu formali ejus, quamvis unio
ultimuni
compositum posse redire idem numero, esset diversa.

quamvis unio eadem nuraero ipsarum Intelligi potest Doctor loqui secundum Solulio
objectionis.
partium non rediret, quia illa non est de proesentem materiam, nempe qua statui-
essentia totius. Resolutio hsec est etiam tur idem corpus cum suis accidentibus
Posse D. Thomce in disl. seq. art. l. qucest. :2. connaturalibus, quoe habuit virtute agen-
rcdir^ ideni
nuniero, cid 2. quam amplectitur Suarez, ut proba- tium et actionis, qua primo fuit produ-

"^"non"^ bilem, et bene probatur a Doctore, suppo- ctum, resuscitari ; sic etiam necessario Redire
unionem,
**nurnero!°
^^^^ distinctione reali totius per se a par- redire eamdem unionem, non quod sit quia
spectat ad
tibus unitis, quia sic neque unio est pars hoc necessarium ad esse numericum et veritatem
naturuj.
essentialis totius, neque integralis, substantiale corporis, sed ad essc inte-
sed applicatio causarum intrinsecarum, grale et veritatem ejus.
cujus diversitas in numero non infert di- Secundum, quod asserit Doctor, est, 58.
Quid sit
versitatem totius; quod manentibus iisdem non redire eamdem passionem. Intelligit passio
unitiva.
partibus componentibus numero, et ipsum passionem fieri ipsius unionis in subje-
manet idem numero, quia sicut potest cto,ut est ex vi actionis transmutantis, vel

cum unitate totius stare diversitas muta- potest intelligi ipsa relatio passionis ;
pro-

tionis, ita est unionis. Cseterum, tenendo bat autem hoc, quia non est nisi in ipso

totum non distingui a partibus unitis, instanti resurrectionis, supple, activae,

non videtur cum diversitate unionis par- et est transiens sicut ipsa actio seu mu-
tium stare posse unitatem hanc compo- tatio transit •
qujie ratio videtur compre-

siti, quia sic unio, quidquid ponatur, se hendere passionem et actionem pro ipsa
habet ut pars formalis compositi, quia forma seu unione in fieri, ut est ab
Tom. XX. 3
 . .

34 LIB. IV. SENTENTIAUUM

agente, et fit in subjecto, et connotat dip. 50. sed. 2. et 3. Vide Scot. 9. Mel. q. 11.
in Thf.orem. § Non potesi probari animam
per modum mutationis activoe et passivce et 2. Phys. qusest. 4. ubi Aretin.

terminum a quo.
59.
Objectio.
Objicit, quod unio fuit interrupta ; ergo (k) Secundo quafiro, utrum pos i,
Arg.
non redit eadem numero. set esse notum per rationem natu- in proojm

Solvitur.
Respondet negando consequentiam, et ralem resurrectionem generalem
asserit eamdem fuisse relationem mater- liominum esse Tuturam? Quod sic,
nitalis in Beata Virgine, ante et post re- (lesiderium naturale non potest
surrectionem ipsius. esse frustra, Commentator, !2.
Objectio. Urget amplius, quod ex lioc sequeretur, Metaph. Sed homo naturale deside-
quod etiam unio, ut passio, necessario rium habet ad semper esse, et
debet redire eadem istud desiderium potest esse no-
Solutio. Respondet problematice posse dici, tum per rationem naturalem, ct
quod unio et passio sit eadem, et vel quod illud non sit impossibile;
utrumque redire idem, vel neutrum, si- ergo, etc. Probatio minoris, quia
stendo tamen in prima solutione. non fugitur aliquid naturaliter
Respondetur, sicut alia est hic mutatio nisi virtute naturalis desiderii
in resurrectione ab illa, qua homo primum vel amoris ad aliud; sed naturali-
productus fuit per generationem,ita etiam ter fugit homo mortem. TIoc pa-
eamdem posse esse unionem,licet diversa tet per experientiam. Patet etiam
Ad esset passio, propterdiversitatem termini, per illud Apostoli 2. ad Corinth. 5.
unioDem
possuDt qui est solus Deus resuscitans. Si loqua- Nolumus exspoliari, sed supervestiri Arg. 2.
esse
Cap. 17.
diversse mur de passione in esse relationis extrinse- Praeterea, naturaliter notum Gap. 10.
mutatioDes.
cse advenientis et respicientis agens, non est, quod beatitudo naturaliter
sequitur tamen unionem esse diversam, appetitur hoc patet, et ex
; 1. Ethie.

quia m 1. art. disseruimus contra Du- de beatitudine in generali, et ex 10. I

randum, eadem numero forma potest per de beatitudine in speciali; sed no-
diversas mutationes produci ipsa in se tum rationem naturalem,
est per
manente invariata ; sicut ergo unio fuit beatitudinem non posse esse nisi
primum producla per generationem, et sempiternam ergo notum est per
;

postea restituitur per actionem solius Dei, rationem naturalem hominem esse
ita etiam mutaliones illse variantur, quam- ordinatum ad aliquam perfecti-
vis unio per modum termini producti sit onem sempiternam. Probatio mi-
eadem numero. noris, Augustinus lib. 13. de Trinil.
cap. 8. probat iUud per rationem

sic : Morientem vita ipsa deseril, si be-

QUi^STIO TI. ata ; aut ergo nolentem dcserit, aut vo-
lentem, aut neutrum ; si noleniem, quo-
IJlrum posset esse notum per rationem modo est beala vita, quce ita est in volun-
naturalem, resurrectionem generalem tate, quod non sit in potestate ? si autem
hominum csse Juturam ? volentem, quomodo vita beata erat,

quam noluit, qui habebat ? Si dicas )ieu-

D. Thoin. i)i addil. qu.vst. 75. el hic quiPst. 1, trum, nec nolle, nec velle, sed nec illa
art. 2. D. Bonav. arl. 1. qxi.xsl. 5. Argentina
quxst. 1. art. 2. tjuarez 3. parl. toin. 2. beata est vila quw taiis est, ul quem

[
 DIST. XI-III. 0(J>ESTIO IJ 35

hfiatuni facil , <n)iovr cjiis indiqna sil. slio fsl. flninanis (/uijipc arffumoilali'
O
Arg.
Pi-.Ttcrca, naturnlitcrnotuin cst, onihus hanc invcnire conanles,vix pauci,
quod tota spccies non carct linc mai/no pricdili ini/cnio, vacanlcs nlin,

siio, quin illuni in aliquo individuo iloctrinisquc suhrilissimis eruditi, ad in-

conscquatur; sc(i natiiralitcr no- dai/andain solius animic immorlalitalcm
tumcst bentudincm essc lincm spc- pcrvenirc /jolucninl.
ciei humanne; crgo et homincm Idcm Act. 17. dicitur dc (juil)us- i^at'o2.

possc conscqui illam, salteni in dam Athenicnsibus audicntibus

aliquo individuo ; scd non potcst Paulum, (pii dicebant, quod novo-
eam consequi in vita ista propter rum drcmoniorum vidcbatur de-
multas miscrias concomitantes dcnuntiator csse, quia Jcsum, et
eam, puta varietas fortunse, et in- resurrectionem annimtiabat eis;
tirmitas corporis, imperfectio sci- et tamen illi Athcnicnscs erant
entine et virtutis, et instabilitas, Philosophi, multum vigcntes rati-
et fatigatio in excrcendo actus one naturali patct dc Dionysio
;

perfectos, intantum ut nulla opc- converso, qui fuit unus eorum;

ratio, quantumcumque in principio ergo istud quod vidcbatur eis ita
est delcctabilis, possit continue remotum non vidctur
a veritatc,
esse delectabilis, imo pcr eam fa- bene esse notum per rationem na-
tigato delectabilc erit cessare ab turalcm; unde et omnia quae addu-
ipsa; ct notum est pcr rationem cit ibi Paulus, non sunt nisi quse-

naturalcm, operationem bcatifi- dara persuasionos. Patet ibi.

cam non esse fastidiosam, nec po- Praeterea, Act. 20. cum diceret natio 3.

test haberi a sola anima scparata, Paulus Si passihilis Christus, si pri-

:

quia in hac homo non consequitur mus ex resurrectione, etc. Festus ma-
finem suum
ergo habebitur In
;
gna voce dixit Insanis, Paule. :

alia vita a toto conjuncto, et per

consequens ad minus videtur per COMMENTARIUS.
rationem naturalem concludi, in 1.
quibus homo ad fiinem suum per- (k) Seeundo qurero, utrum possit esse Expositio

tinget. notuin, etc. In liac qtitestione examina-

Arg. 4. Prseterea, per rationem natura- tur, an ratione naturah possit ostendi
lem notum est quod omnis species, resurrectio futura, et agitur de ratione
quae est de integritate universi, necessaria a priori aut a posteriori.
estperpetua, quia totum integrum Hanc qufestioneni alii Jisputant suh ti-

est perpetuum ; sed homo est spe- tulo possibilitatis, an scilicet ratione
cies perfectissima, saiteni inter naturali ostendi possit possibiii?r^ resur-
Utrumque Ordo et
Text. 24.
ista inferiora : Sumus enini nos quo- rectio. comprehendit Doctor
divisio.
dammodo finis ommum, 2. Phi/sic. er- in hac qucesl. proponii pro parte affirma-

go, etc. tiva quatuor rationes, quarumtres primoe

3. Oppositum, Augustinns 13. Trinii. fundantur in appetitu beatitudinis, ejus-
Ratio ad ^^ i i , • • i i
•

opposit. cap- 0. loquens de vita immortali que cognitione naturali quam experimur.
vel scmpiterna: //ac, inquit, utrum Quarta vero de perpetuitate specierum.
carcal huniana natura, iiec parva quie- Pro negativa vero adducit Augustinum et

I
 ;

36 LIB. IV. SENTENTIARUM

Apostolum. Tandem, quia demonstratio tius ergo oportet quod accipiatur
;

Principia a priori est per causas intrinsecas essen- a forma specifica hominis, vel ab
deiuon-
strandi di, proponit tres propositiones, ex quibus operatione conveniente homini
onem velut a priori possit formari illa demon- secundum illam formam.
tria.
stratio ;
quarum prima est ex forma in- Primo modo procedendo ex tri-
trinseca et specifica hominis, quse est bus propositionibus concluditur
anima rationalis. Secunda, quod haec sit propositum, et si illae omnes ra-
incorruptibilis. Tertia, quod non perma- tione naturali essent notse, habe-
nebit semper extra corpus, et consequen- remus propositum; sunt autem
ter restituetur corpori, ex quibus sequitur istse Prima Anima inleUectiva est
: :

foreresurrectionem. Resolvit primam esse forma hominis secunda Ani-

specifica; :

notam naturaliter tanquam necessariam. ma est incorruptibilis ; ex quibus se-

Secundam esse probabilem naturaliter, quitur quod forma specifica homi-
non tamen necessariam. Tertiam vero nis sit incorruptibilis. Additur ter-
Resolutio
finalis.
non esse tam notam naturaliter, ac proin- tia, quod forma specifica hominis non
de probationem a priori non esse necessa- remanebit perpetuo extra corpus
riam seu demonstrativam physicam. sequitur ergo quodaliquando redi-
Idem dicit quantum ad rationes a poste- bit idem. Ista reditio iterata, re-
riori, quse desumunlur ex inclinatione ad surrectio vocatur secundum Da-
bcatitudinem et retributionem operum, et mascenum lib. 4. cap. 19. Resur-
landem respondet ad argumenta. rectio est secunda ejus, quod
dissolutum est, surrectio.
SGHOLIUM.
De istis ergo
° tribus propositi-^
^ '^ D.
5.
Thom.
onibus, qualiter notae sunt, peri. p.q.76.
Ponit tres propositiones, quse si naturali»-

ter essent notae, naturaliter etiam sciretur ordinem videamus. De prima dici- Text. 6.
Text. 1.
futuram hominum resurrecti-
generalem tur, quodSstratione naturali nota,
onem. Prima propositio est Anima rationa- :
quod ostenditur dupliciter Uno :

lis est forma speciflca iiorainis. Ponit aucto-

modo per auctoritates Philoso-
ritates, quibus D. Tliom. probat hanc esse
notam naturaliter imo videtur communis
;
phorum, qui hoc asserebant, et
omnium. Philosopliorum. nonnisi tanquam 1'atione naturali
notum. Alio modo adducendo ibi

(1) Respondeo, hoc manifestum rationes naturales,ex quibus istud

est, qiiod si ratio aliqua resurre- concluditur.De prima, Aristoteles
ctionem ostendit, oportet quod deflnit animam, 2. deAnima, quodesf
accipiatur ex aliquo, quod est actus corporisphysici, etc. Et in princi-
proprium hominis, ita quod pio tertii, de parte autem animce, quce
non conveniat aliis corruptibili- cognoscitet sapii ; ubi vidctui' ponere
bus. lloc autem non est materia animam intellectivam partem sal-
etiam incorruptibilis, nec forma tem subjectivam animse prius de-
aliqua destructibilis, quia etsi flnitse in communi.

talis sit in homine, et excellentior Praeterea, omnes Philosophi

omni forma bruti, tamen ex illa communiter in deflnitione hominis
non potest sumi ratio sufflciens posuerunt rationale tanquam ejus
ad probandum resurrectionem to- differentiam propriam; ^ev rationa-
 . :

DIST. XI.III. QIM-Xno II :J7

/'• intollij]fontos ftniniam intoUooti- siiit vcra», iiuii ncgalur, sod disscritur
vain css(^ partcm osscmtialcMnojns. laiitiim, aii neccssario concludeiites modo
Ncc bi-evitoi' invcnitnr aliqnis Phi- diclo.

losoplins notabilis, qui hoc no<,^ct, Qiiod prima sit vera et iiccesj^aria, ad- primo
Averroem ijcot ,.
primo
II- I
propOHitio

reprelieu-
iUc malodictus Avcrroos in inittit Doctor, ct adducit probaii- chi vera,

J'i lictione sna3.

qu.-Dtamen ile AninKi, '
oncm ejus ex Sancto Tlioma 3. parl. necoMnria.
{lonenlem .
iToi-ot»»-
unitatem non cst intclligibiUs, nec sibi, ncc 7.10. rt/7. 1. tum qaia Philosophi plures
intellectus. , .
. • .
i, .

alii, ponat inteUcctnm esse quam- hoc himine iiaturali noverunt. Secundo,
(iani snbstantiam separatam, mc- quia ex 2. ct 3. de Anima, ponilur ani-
(liantibns i)hantasmatibns nobis ma intelloctiva, pars subjectiva animie, ut

conjungibilem quam conjnncti- ;

sic, (lUiX) dclinilur actus corporis orija-

onem nec ipse, nec aUquis sequax nici etc. Deinde quia communiter Phi[(j-

ejus adhuc potuit cxpUcare, nec sophi statuunt rationalc differentiain ho-

per iUam conjunctionem salvare minis et animan\ rationalem, qua talis

hominem intclUgere. Nam secun- est, partem ejus essenlialem, excepto

dum ipsum homo formaUtcr non Averroe, cujus fictio non est intelligi-

esset nisi quoddam animal irrati- bilis, et hoc argumentum est ab aucto-

onalo exceUens, per quamdam ta- ritaie.

men animam irrationalem et sen-

sitivam cxceUentiorem aliis ani- SCHOLIUM.
mabus.
Ponitur ratio, qua D. Thom. probat pri-
COMMENTARIUS mam propositionem, scilicet ex operationo
animae, quam refutat Doctor, quia secundum
2 (1) liespondeo hoc manifestum esl, etc. D, Tliom. intellectus se liabet passive quoad
Unde
sumeuda Docet lianc demonstrationem petendam intellectionem, de quo dictum est 1. dist. 3.
est demon- . , . .
,.
stratio. esse ex propris hominis, non ab aliquo
,
qusest. 7. Ex vera sententia de activitate in-
tellectus, format Doctor rationem aliter, sic
homiTisr corruptibili, neque ex materia etiam pri-
Homo formaliter et proprie inteUigit;
ma, quce incorruptibilis est^ sed ex for-
ergo anima intellectiva est ejus Ibrma. An-
ma specifica hominis, nempe ex anima tecedens fuse examinat pro et contra.
rationali, vel ex operatione ejus. Ex qua
sumit tres propositiones, ex quibus heec (m) De secundo, ad propositum 6.
Tres pro- yeritas deduci ^potest. Prima est, quod non invenitur faciUter ratio a pri- Thom
positiones, ' *
sit ' P-
1. p. q. 75.
earumque forma /lominis. Secunda quod sit immor- ori,neque a posteriori propria, ni- ar'- 2.
usus quoad
prEcsens. (alis ct incorruplibiUs secundum esse. si ex propria operatione hominis,

Tertia, quod forma illa non manebit per- siquidem forma innotescit ex ope-
pctuo extra corpus. De his propositioni- ratione, materia ex trans-
sicut
bus earumque. materia non est instituti mutatione; ex operatione ergo
per se tractare, quia est aUerius loci, sed inteUigendi arguitur propositum
tantum quterere de gradu certitudinis ea- sic: InteUigere est propria opcra-
rum, et an secluso fidei lumine, et tradi- tio hominis; ergo est a propria
tionis receptce ab initio in genere huma- forma; sed est ab intellcctiva; er-
no, bint lalis evidenli?e, ut convincant go intcUectiva est propria forma
protervum per veram demonstrationem, hominis.
et necessariam ;
quod enim propositiones Sod ista ratio patitur instantiam,
 38 LIB. IV. SENTENTIARUM
De boc 1.
qiiia intollectiis et inieUif/ere sccun- determinatur ad certuin genus com. 122.
disl. 3.
q. 7.
nuui. 14.
dum eos se habent passive, et non sensibilium, ex '2. de Anima, et hoc Tett. lis.
®' '"^®*
active ergo illa propositio, propria
; ideo quia consistit in inedia pro-
operalio est a propria forma, non pro- portione extremorum illius gene-
bat intellectivam propriam
esse ris ; sed aliquam cognitionem ex-
formam, siquidem ab ipsa non est perimur non compe-
in nobis, quae
ipsa operatio secundum eos, sed tit nobis secundum tale organum,
ab objecto intelligibili vel a quia tunc determinaretur praecise
pliantasmate. Ideo ex illa opini- ad sensibilia determinati generis,
one, formo rationem aliter sic: cujus oppositum experimur, quia
Honio intelligit formalitcr et pro- cognoscimus per talem actuin dif-
prie; ergo anima intellectiva est ferentiam cujuscumque generis
ppopria forina hominis. Antece- sensibilium ad aliquid, quod non
dens videtur satis esse manifestum est aliquid illius generis; ergo co-
secundumauctoritatem Philosophi gnoscimus utrumque extremum.
Text. 1. et 3. de Anima, et 1. Ethic. cap. 9. quia Patet consequentia secunduin
illa Jt^^circfter!
5.
Vide 2. de intelligere est propria operatio ho- Philosophum sic arguentein 2. de
Anim.
text. 24.
minis; operatio autem^ ut distin- Anima, cap. de Sensu communi.
55. 60.
Cap.
et
10.
guiturcontra actionem seu facti- Sed huic instatur primo, quia ».

onem, formaliter inest ipsi ope-
ranti, et non est ab ipso altero.
Consimiliter 10. Ethic. in intelligere
ponit felicitatem hominis, et ma-
nifestum est, quod illa felicitas
inest formaliter homini ergo et;
i)la operatio in qua consistit.
Sed tentandum est probare ante-
cedens per rationem contra pro-
tervum, si neget, et hoc intelligen-
do in antecedente intelligere ^^vo^^viq
acceptum, per quod intelligo ac-
tum cognoscendi transcendentein
totum genus cognitionis sensitivne.
Idem 1. p,
q. eadem
Probatur ergo illud antecedens
art. 5.
uno modo sic :Homo cognoscit
actu cognoscendi, non organico;
ergo intelligit proprie. Consequen-
tia patet ex ratione jam posita,
quia intellectio proprie est cogni-
tio tra*iscendens omne genus
scnsationis; omnis autem sensatio
est cognitio organica, cx 2. <le
Text. 51 ma. Antcccdcns hujus enthymema-
et lib, 1.
tis probatur, quia omnc organum
cognitio organica est, quse inest
secundum determinatam partem
corporis; illa autem de qua argui-
tur, quod per ipsain distinguimus
sensibilia a non sensibilibus, inest
toti primo, et ideo non per aliquod
organum proprie loquendo; tainen
non transcendit omne genus co-
gnitionis sensitivse secundum per-
fectionem, quiaincst primo toti, et
per consequens ita est materialc,
sicut illud quod inest toti per par-
tem; ita enim passio totius est
materialis, sicut aliquid quod in-
est toti per partein.
Secundo negatur assumptum,
scilicet quod ille actus non inest
secundum aliquod organuin, quia
inest secundum organum phanta-
siae, cujus probatio cst, quia illo
lceso impeditur cognitio. Nec pro-
batio illa de deterininatione orga-
Ani^ ni ad certuin gcnus, cogit, quia
phantasia extendrt se ad omnia
sensibilia. Sed secunda instantia
 ,

niST. XLIII, QU^.STIO II :m

1 2. dflAni- oxclusa Gst pcr niioddain ibi ta-

' '
nnm, vol si difatur incsso snctniduiu
'
ma.
Te^t. 63. ctniu, quia pcr illum actuin di- |)hantasiam, (luia liac Irosn impcdiiur lalis

scernimus totumg^cnussonsibilium inltT se aclus, ulraiiKpK; rcjicit Doctor,

ab nliquo cxtra totum iliud f^cnus; tiim (luia pcr coi^nitionem illain co- impujfna-
,.
tur.
ncc illn probatio, quod impoditur gnoscimus aliquid, (piod cxcedit toluiii inteiiij,'itup
..... .
,
. ,. qufxl ent
illo actus l?cso orj^ano phautasim, genus scnsn)ilium, ct itlci) impiidiiur soiiKiiuie.

concludit; lioc cnim

proptcr cst lalis cogniiio Iresa phantasia ob sub-
ordincm potcntiarum illarum in ordinati(jnem potentiarum in operando.
operando, non autcm iiuia intclle-
ctio exerccatur mcdiantc illo or- SGHOLIUM.
gano.
Probat D. Thom.nos formaUtor intelligoro,
COMMENTARIUS. qiiia in nol)i3 est aliiiiia cof^nitio iiiimatori-
alis. Ilanc rejioit Scotu.s, ot propositiim
(m) De sccimdo ad proposilum, clc.
siiadet variis experientiis, quibiis coiistat
3.
Seciiada Hic suJjJLUigit alteram rationem a postcri- nos cognoscere multa, qua) omnein cogniti-
ratio.
Ex ori desiim[)tam a pi-opria operatione onera sonsitivam excedunt; si voro protervo
operatione
Iiominis, qiiaj est intcllectio ; ergo a pro- aliquis istas experientias negaret, dimitten-
dus esset, ut brutum.
pria forma hominis.
Instatur. Respondet instari possc, dato quod (n) Aliter probatur antcccdens 9.

intellectio sit a solo pliantasmate aut principalc, quia aliqua cognitio i.p.^q"?^;
^-
objecto, tanquam causa totali efficiente, immaterialis inest nobis; '
nulla ",'"'•

Inesse

et principio elicitivo, ad quod se habet autcm sensitiva potcst esse imma- ^

"".''js co-
gnitionem
intellectus tantum passive. De hac opini- terinlis; ergo, etc Tstud vocabu- spintua-
iem.
one agit in i. dist. 3. qxucst. 1. Instan- lum immatcriale est irequens m iisu

tia autem insinuata in hoc potissimum Philosophi in proposito, sed vidc-

urget contra hanc rationem, quia actus tur ambiguum. Potcst enim ad
intelligendi, ut est ab ipsa anima eliciti- propositum triplicitcr intcUigi :

vc, potissimum prohat eam essc formam Vcl immaterialis, quia incorporca,
Fomiatur corporis. Cfeterum, etiam format ipse hoc modo, quia non operatur per
ratio.
Inlellectio rationem in sensu formaH, quia intelle- partcm corpoream, et organum,
et tunc istud est idem cum propo-
est
intrinseca. ctio est propria operatio hominis, ex
Philosopho, et distinguitur contra facti- sitione.jam posita de non organi-
onem seu actionem transeuntem, et in ea ca. ^'cl alio modo immaterialis,
consistit fehcitas hominis, ex eodem Phi- quia nnllo modo extensa, et tunc
losopho ; ergo inest secundum propriam plus dicit quam non organica;
formam hominis. etsi enim omnis organica sit cx-

Intellectio Deinde, homo cognoscit actu non tonsa, quia recipitur in extenso,
non
actus
est
organico quem experimur in nobis, qune non tamen solum, quia si recipe-
cognitio non extenditur ad certum gcnus retur in toto composito primo, cum'
sensihilium,sicut cognitio organica, et illo illud sit extensum, adhuc esset
actu differentiam omnium sensihilium opcratio extensa.
cognoscit. Tertio modo potest intelligi im-
Si respondeatur quod illa cognitio sit materialis, ejus in comparatione
Responsio.
secundum totum, et non secundum orga- ad objcctum, ut scilicct respiciat
 40 LIB. IV. SENTENTIARUM

objectiim immate-
siib rationibiis actus, quod est per actum reflc-
rialibus,utpote in quantum abstra- xum super actum rectum et snsce-
hit ab Jiic el nunc et hujusmodi, ptivum ejus. .Experimur, quod
quse dicuntur conditiones materi- assentimus complexionibus sine
ales. Si ergo probaretur immate- possibilitate contradicendi vel
rialitas secundo modo, verius errandi, utpote primis principiis.
haberetur propositum quam ex Experimur denique quod cogno-
probatione ejus primo modo. Sed scimus ignotum ex noto per
non videtur sic posse probari, nisi discursum, ita quod non possumus
ex conditionibus objecti, quod re- dissentire evidentiae discursus, nec
spicit ille actus, nisi forte ex re- cognitionis illatae quodcumque
;

flexione, quia experimur nos re- istorum cognoscere est impossibi-

|lecti super actum talis cogniti- le alicui sensitivae potentiae attri-
onis ; quantum autem non est buere; ergo, etc.
super se reflexivum, et ideo ab Si qui autem proterve negct 11.

objecto hujus actus flt flnaliter illos actus inesse homini, non est
probatio antecedentis. cum eo ulterius disputandum, sed
10.
Prseterea, habemus in nobis ali- dicendum sibi qucd est brutum;
^'Ziq^ul^m
^ quam cognitionem objecti sub ali- sicut nec cum dicente, non video
cogaitio-
aem
qiia
^
ratione, sub qua
^
non potest
^
colorem ibi, non est disputandum,
uon seasi- esse actus ejus aliqua
^ coarnitio
°
''
sed dicendum sibi, tu indiges sen-
tivam, . .

experientia sensitiva; crgo, otc. Antccedens su, quia csecus es. Ita quodam sen-
probatur
variis
, .

probatur, quia experimur

.

no-
.

m
.

su, id perceptione interiori,

est,
™°''*®"
bis, quod cognoscimus actu uni- experimur istos actus in nobis; et
versale; experimur enim quod co- ideo si quis istos neget, dicendum
gnoscimus ens, vel qualitatem sub esteumnon esse hominem, quia
ratione aliqua communiori, quam non habet illam visionem interio-
sit ratio primi objecti sensibilis, rem, quam alii experiuntur se
etiam respectu supremse sensiti- habere. Assumptum, scilicet quod
vae. Experimur etiam quod cogno- nullus istorum actuum potest esse
scimus relationes consequentes secundum aliquam potentiam sen-
naturas rerum, etiam non sensibi- sitivam, probatur, quia actu uni-
lium et experimur quod distingui- versale cognoscitur sub tanta in-

mus omne genus sensibilinm ab sub quanta ipsum sic

diff^erentia, sensus non i
cognoscit
aliquo quod non est illius generis. cognitum est simul dicibile; est Universale.

Experimur quod cognoscimus re- autem simul dicibile de omnibus

lationes rationis, quse sunt secun-
dse intentiones, scilicet
Universalis, Generis
etc. et oppositionis, et
tentionum Logicalium. Experimur
quod cognoscimus actum illum
quo cognoscimus ista, ct illud, se-
singularibus, in quibus salvatur:
relationem sic non cognoscit sensus. Sed de
et Speciei, secunda est evidentius, quia nulla
aliarum in- potcntia potest cognoscere aliquid
sub ratione universaliori ratione
sui proprii objecti, sicut visus non
cognoscit aliquid sub ratione in-

cundum quod inest nobis ille difFcrcnti ad colorem et ad sonum;

 .

DIST. XLIII. OU^ESTIO II 11

ergo cog-nitio illa, ([uiv. est alicii- losDpiii iti iiuU(Tia cognitifniis, et esse inoili*
accii)iliir.
jus sub rntionc couununiori quo- ainhiguaiii. IMimo, iit o[)ponitur princi-
opponitiir
cunKiuo pi'inio objecto, etiani su- pio operanli p(!r organuiii, ot sic propo-
orf^ano.
prenii seusus, non potestessc ali- sitio prcomissa facit in paragra|ili() anle-

qun sensatio. C(Hlenti, (piia dicitur in nobis esse cogiii-

Ut
Tertium probat idom, quia nulla tio non organica formaliter. Secundo ext(?nHioni

sensatio potost esse distinctiva modo (licitur immateriale id quod non cst
op[)Oniliir.
Ut
pi'imi objecti sensibilis, u\ ost extensum. Tertio (licilur immalerialis, ut al).«triihil a
conditione
communissimi, ab eo quod non est comparatur ad objcctuni, (piatenus iiliKJ indiviiiuan-
te.
tale, quia non potest esse utrius- pcrcipit sub ratione abstraliente a condi-

sensus non '1"^^ cxtrcmi. Oc i'ola tionibus con- tionibus materiahi)us seu iiidrvidualibus,
cosnpscit
ens
sequentibus alia non sensibilia ut est /lic et mmc, et ceterre conditioncs,
rationis. qua) sequuntur ad individuum. Dicit quod
Sensus est
ii^tgP gg vcl insensibiUa ad sensi-
tanium bilia, patct per idem, quod sensus
' ' *
immateriahtas excludens extensionem,
exiBtentis
qua taie. nou potcst iu illos ; uitilto magis seu secundo modo sumpta faceret ad in-

patet de relationibus istis, quse stitutum, si probaretur, cujus probatio

dicuntur rationis, quia sensus non desumi tantum potest ex conditiono

potest moveri ad cognoscendum a- objecli, quod respicit ille actus cognitionis

liquid, nisi quod includitur in obje- immaterialis, vel ex reflexione potentioe

Intellectio
cto sensibili, nt sensibili; habitudo super eodem actu, quod nequit competere est imnia-
terialis
rationis non includitur in aliquo, extensae et quantre, qure nequit reflectere; ut excludit
extensio-
ut existens est sensus autem exis-
;
ideo Doctor probat illam propositionem nem.

tentis est ut existens est, et per lioc D. Tbomce, tam ex conditionc objecti

posset probari principium etiam quam reflexionis, Ex parte objecti, quia Probatur
ex olijecto,
de actu universali, quia universali experimur in nobis cognitionem, qua co- et
reflexione.
in actu repugnat esse existens ut gnoscimus ens, et qualitatem sub commu-
existens. Aliud de reflexione super niori ratione, quam sit objectum sensus
actumet potentiam, probatur per ullius. Deinde, quia experimur etiam nos

hoc, quia quantum non est reflexi- cognoscere per reflexionem eumdem il-

Universaii vum supcr sc. Alia duo de compo- lum actum, v. g. quo cognoscimus entia Potentia
organica
'^^esfe^' sitione, et assentire compositioni, rationis, et Logicalia, et hujusmodi non nequit
existens. reflectere
g^ ^|g discurrerc, et assentire evi- sensibilia. Idem probat ex assensu pri-

dentise discursus, probantur ex morum principorum, conclusionum scien-

relatione rationis, quia illa non tificarum et evidenti£e discursus, cui ne-

sunt sine relatione rationis. quit intellectus dissentiri, qui actus ne-
(jueunt convenire ulh potentioe sensitivoe;
COMMENTARIUS. ei qui negaret, inquit, has experientias,

4. (n) Alitcr probatur antecedens, etc. esset repellendus tanquam insensatus aut
Est alia probatio D. Thom£e, quia ahqiia irrationabilis.

cognitio immateriahs est in nohis; nulla Pergit ulterius probarc quod illi actus,

autem sensitiva est immateriahs; er- quos experimur, non insint secundum
go, etc. aliquam potentiam sensitivam. Probatio
Imma^ena- ad
Respondet Doctor, dictionem iHam im- ejus reducitur tres propositiones :

variis
matevialis esse frequentem e.\ usu Phi- Prima est, quod Universale, qua Univer-
 .

42 LIB. IV. SENTENTIARUM

Obiectum sale, coffnoscitur sub illa indifferentia, Tertia propositio est, nuod nulia sensa-
mtellectus > a i i i

est latius sub qua natum est praedicari indifferenter tio possit esse distinctiva sui primi obje-
palens
quara de omnibus suis inferioribus seu indivi- cti ab alio, quod non est tale, quia neque
sensibile
duis, sub qua ratione non potest cognosci esse utriusque extremi, cum nequeat fer-

a sensu. ri extra suum objectum primum. Dei;)-

Expiicatur Contra hanc propositionem non facit ceps applicat cxempla data, in quibus

Sensus ({^od alias asserit singularitatem non ca- ostenditur in nobis esse cognitio intelle-

^®^^ ^"^ °'^j^^'^'^ ^®'^^^''' ^^ *^* ^^^^ ^' ctiva, quee transcendit objecta sensibilia,
indlv^duum "

accidenta- pgr varias queestiones agit de

uj)! prin- et probat etiam esse in nobis reflexionem
cipio individuationis, et potissimum supra actum, qua ipsum actum per mo-
quasst. 6. qua agit de individuo per se. dum objecti cognoscimus.
Hic autem agit de individuo secundum
conditiones materiales existentise loci et SGHOLIUM.
temporis, a quibus non abstrahit cogni-
Probat illam consequentiam positam n. 6.
tio sensitiva, quia, ut hic dicit, sensus
Homo formaliter intelligit; ergo anima in-
est existentis, qua existens est, ideo licet tellectiva est ejus forma, quia intellectio non
non feratur in individuum sub ratione in- potest recipi in parte organica, nec in toto,

dividualitatis, ita ut ipsam discernere pos- alioquin esset extensa ; ergo habet subje-

tamen ctum inextensum, scilicet animam, qnse ne-

set ab alia ejusdem naturcie, fertur
cessario erit Ibrma hominis, quia non mate-
sub ratione existendi hic et nunc, sine
ria ejus. Probat etiam ex libera operatione
quibus non esset natum objectum move- voluntatis eamdem consequentiam.
re aut terminare actum sensitiva3, neque
natura objecti sensibilis, ut illas conditi- (o) Conseqiientia priini enthy- ^2.

ones includit, est indifferens, ut dicatur mematis probatur sic : Si talis

indifferenter per modum universaUs de actus est in nobis formaliter, ciim

quolibet singulari, quod est, et quod non non sit substanlia nostra, quia
est ; cognitio autem intellectualis univer- quandoque inest, quandoque non
salis circa objectum sensibile est, vel po- inest,ergo oportet dare sibi ali-
test esse de ipso, ut abstrahit ab illis con- quod rcceptivum proprium non ;

ditionibus, et ut potest de singulis inferi- autem aliquod extensum, sivc sit

oribus prsedicari indifferenter. pars organica, sive totum compo-
6. Secunda propositio quod nuila po-
est, situm,quia tunc ista esset extensa ;

non"eMe^dit tcutia scusitiva potest fieri in objectum nec posset esse talis, qualis dicta
primam
rationem
suum sub aliqua
'
ratione universaliori,
cst, circa objecta qualiadicta sunt;
sui quam sit prima ratio sui objecti, v. g.
ergo oportet quod insit secundum
objecti. . . , . ,

Responsio. visus nequit cognoscere objeclum sub ra-

aliquid incxtensum et quod illud ;

tione indifferenti ad coloratum et audi-

sit formaliter in nobis, illud non
tum.
non potest osse nisi anima intellc-
Et si instes quod phantasia posset sic
ctiva, quia qusecumque alia forma
ferri, aut sensus communis.
Impugna- est extensa. Vel aliter potest pro-
tur. Contra est, quod nequeat ferri sub uni-
versaliori ratione, quam sit sensibile in bari ista consequentia, eundo ad
generc, non sic intellectus, ut exemplis conditioncs objecti illius actus,
probat, et hanc rationem dicit esse magis quia quaelibct forma inferior intol-
evidentem quam sit prior ratio. lectiva, si habet operationem, ha-
 ;

DIST. XLIII. QUyBSTIO II. 48

bot i)iviocisc i'espcctii objcoti sub inlcHcctio sit pntpria oprratio /lominls, nobin
forni.iiilor,
1'ationibiis oppositis istis ratioui- conscquens cnlliymomalis est; crfjo csf •'t f.t.SO

propriuin.
bus (lictis; crgo habcnius opcra-
si a proprid fonna hominis, (juam liic |tr(j-

tioncin circa ol)jcctuiu sub istis bat. Inlellociio est in nohis formnliter, noii

rationibus, illud non inorit uobis por modmn formic suhstanlialis, (juiu ali-

1
secunduin aliquani roi*inaui aliain (juando ost, alicjuando non inest ; orj^o jicr

ab intellectiva; crgo inest nobis modum accidoniis, et consequentor liahot

I secundum intellcctivani crgo

intcUcctiva rorinalitcr inest nobis,
;
suum recoj)tivum projiriuiii. Sod illud noii
est aliquid extcnsum, sivo ut j)ars orf,'ani-
Prolintio.

alioquin non cssemus Ibi'-

alitei' ca, sive ut totum comj)ositum, (juia sic

maliter operantes secundum illain intellectio esset extensa, et consequenter

opcrationem. non esset talitor, aut talium ohjectorum,

Ex secuhda operatione huinana, d« quihus est, ut prohatur in pnnmissis
Honiinein ergo ejus suhjectum est aiiquid
scilicct voluntatc, potest probari inexten-
esse
liherum, idcin, quia iiomo cst dominus siio- sum; iUud vero est anima ratioiialis sola,
liile et
ratione rum actuum, ita quod in p.otcstatc ergo, etc. Format secundo eamdom pro-
constat.
cjus est dcterminare se ad hoc, hationem ex natura ohjecli intolHgihilis,

vcl oppositum, sicut dictum est etnon sensibilis,et ratio est clara ex lextu.

dist. !25. 2. quccst. 1. et ctiam non Socundo, probat eamdcm consequentiam

tantuin cx lide, sed etiam per ra- ex lihertate voluntatis, quoe etiam lumine

tioncin naturalem. Illa autem in- naturali est nota evidenter, et non solum Secunda
ratio ex
dcterminatio non potest poni in per fidem, Haec lihertas ne(juit inesse por libertate.

aliquo appetitu organico vel ex- appetilum organicum,quia hic tantum fer-

tenso, quia quilibet appetitus or- tur in aliquod materiale et sensihile, et

ganicus, vel materialis, determi- ducitur necessario non potens non appro-

natur ad ccrtum genus appetibi- bare delectahile sensihile et mateiiale, et

lium sibi conveniens, ita quod illud consefjuenter appetitus rationalis excedit

apprchcnsum non potest non con- quantum ad ohjectum et modum operandi,

venire, nec appetitus non appro- totum genus appetitus sensibilis et mate-

bare; ergo voluntas, qua sic inde- rialis; ergo sicut appetitus liber.est in no-

terminatc volumns, est appetitus bis formaliter, ita etiam forma, in qua est

non alicujus talis formse, scilicct formaliter, est in nohis et illa est anima Animam
esse
materialis, per consequens est
ct intellectiva. Hoec ratio deducitur ex modo propriam
Ibrmam
alicujus exccdentis omnem talem ; operandi, et ahstractione objecti. et pro-
hominis.
Iiujusmodi ponimus intellcctivam, hat appetitum esse immaterialem, et f or-

ct tunc si appctitus ille sit forma- mam a qua procedit. Hee sunt rationes po-

litcr in nobis, quia et appetere, tissimse, quihus probatur propositio prima

sequitur quod forma illa sit forma via naturali, et eas existimat Doctor de-
nostra. monstrativas. Fusius autem deduci pos-
COMMENTAIUUS. sunt singula3 adductis responsionihus tam

(o) Consequeniia primi Emlliymemalis Averrois quam aliorum, qui negarunt ani-

probalur sic, etc. Enthymema habetur mam esso immaterialem, easque impu-
Inteilectio-
neui I De secundo,ad propositum,etc. cujiis an- gnando ; sed quia non est proposili hanc
esse in
tecedens hactenus probavit, nempe quoJ quajstionem hic prosequi, ideo per com-

\
 44 LIB. IV. SENTENTIARUM
pendium eas percurrimus, et veritatem enim nihil prohibel, ul si anima est tale,

contrariam supponimus ex dogmate fidei; non oninis, sed intellectus ; ergo vult
quod fuse alii in hac materia prosequuntur forma
dicere quod intellectus est
proprio ioco. manens post compositum, sed non
ante. Prseterea 16. de Animalibus, i?^ot.\
SGHOLIUM.
relinquitur solum intellectum cle-
^^^^ J^^J^^
Secunda propositio est animam rationalem foris ergo non accipit ^'^'^^li"'"
advenire ;

esse immortalem. Pro hac naturaliter de-

csse per generationem, sed a causa
monstranda adducit Doctor multa loca Phi-
extrinseca; nec per consequens po-
losophi^ quorum aliqua habet Richard. 2.

dist. 19, art. 1. qusest. 1. Rationes D. Thom. 1.

test accipere non esse percorrupti-
p, q. 75. art. 6. sed ad oppositum affert duo onem, nec per aliquam causam
loca Philosophi. corruptivam, quiaejus esse non su-
best alicui tali causse, cum sit
(p) De secunda propositione a causa superiori immediate.
13.
Rich. lib. principali, quae est, quod anima Praeterea ex Philosophi dictis 14.
2. disp. 19. Text. 22.
19. art. 1. intellectiva est immortalis, proce- formanlur aliquse rationes. Est
qusest. i.
Text. 21. ditur sicut de prima. Primo addu- enim unum principium apud eum,
cendo Philosopho-
auctoritates quod naturale desiderium non est
riim, qui hoc senserunt. Aristote- frustra; nunc autem anima est in
les 2. de Anima, dicit quod intelleclus naturale desiderium ad semper
separatur a ccsteris, sicut perpetuum esse. Prseterea7. Metaph. vult quod
a corruptibili. Si dicatur, separatur materia est, qua res potest esse et non
quantum ad operationem; contra, esse;ergo illud quod non habet
ex hoc sequitur propositum, quia materiam, non habet talem poten-
si potest separari secundum opera- tiam nonessendi; intellectiva non
tionem, et secundum esse, secun- habet materiam secundum eum,
Text. 12. dum ipsum, de Anima. Prseterea 3. quia
^ est forma simplex. Prsete- '

Text. 7. Cap. 11.,

de Anima ponitur differentia inter rea 3. Ethicor. vult quod fortis de- Cap. 9.
sensum et intellectum,quia excellens bet se exponere morti pro repu-
sensibile eorrumpit sensum, et propter blica, e< 9. Ethic. vult idem, et se-
hoc postea minus sentit minus cundum judicium rationis natura-
sensibile; non sicest de intellectu, lis;ergo secundum rationem natu-
imo postquam intollexerit summa ralem potest cognosci immortali-
intelligibilia, magis intelligit infe- tas animse. Probatio illius conse-
riora ergo intellectus non debili-
;
quentiae, quia nuUus proptcr quod-
tatur in operando, et tunc ultra se- cumque bonum virtutis, vel in se,
quitui^ quod sit incorruptibilis vel in alio, vel communitatis debet,
in essendo. Prseterea 12 Metaph. vel potest appetere omnino non
cap. 1. Moventes causce velut prius exi- esse suum, quia sccundum Augu-
Text. autem
coin. 16.
stentes, quce ut ratio, id est, forma stinum 3. de lib. arbitr. non csse non
Text. simul supple sunt cum
coni. 27.
( ) causalo, ut poiest nunc autem si anima
appeti;
toto; quando enim sanalur homo, tunc et non esset immortalis, moriens ac-
sanitas est. Si aufem posterius aliquid ciporet ?«o>i me totaliter.
manel, perscrutandum cst ; in quibusdam Pra)terea, arguit unus Doctor ex d. Tiiom"»
 ;

DIST. XLIII. QUiESTIO II. 4&

I. p. q.75.
:irt. 6.
verbis Pliilosoplu sic '
: Quod cor- Pliysic. c(ip. do Inlinito : (lujus csl priii-

rnm[)ilur, aut corrumpitui* pcr cipiiiiii, eJKs pnis est.

conti"arium, aut pcr dcfectum ali-

COM.MENTAKIUS.
cujus necessnrio rcquisiti nd cssc

ejus. Sed anima intellectiva non (p) De secunda prnpnsitione, etc. Ag- 7.

Imbet contrarium, nec esse corporis j^rcditur secutulain propositioncin, ncnipc i,n„,o"riTii'-

est simplicitei* necessarium nd an iinniorlalitas anim.'e sit dcinonslrabi- '*'*'

ojusm-e, quia habet proprium esse lis ? .Vlducit varias auctoritates pro hac,
per idem in corpore et extra
se, et (|uas D. Thomas et lUchardus citant e\
corpus; nec est dilforentia nisi Philosoph(), (juie aucloritates etsi mon-
quod in corpore communicat illud strent Philosophum docuissc immortahta-
corpori, extra corpus non commu- tem animai, non faciunt demonstrationem
nicat. potissima autem ratio demonstrancH su-
Pr.neterea, simplex non potest se- mitur ex eo quod anima sit immortahs, ut
parari a seipso animn est simplex; in prioribus demonstrandum est. Ex hoc Ejus
;

ergo non potest separari a seipsa, sequUur,

...
quo(J sit incorruptibilis,
..... .

inuc-
, probalio
dupiex.

nec per consequens separari a suo pendens a materia, sicut in operalione,

esse, quia non per aliam formam sic etiam in esse, quod sit simplex, (juod
a se habet esse. Secus est de compo- sit incorruptibihs per se et per accidens.
sito, quod habet esse per formam, Aha demonstratio sumitur ex divina pro-
quoe forma potest separari a ma- videntia quoad retributionem justitioe post
teria, et itaesse compositi destrui. hanc vitam respective ad opera bona et

15. Sed oppositum videtur Philoso- mala, qua3 non retribuuntur in hac vita;
rext. C.60.
p[j||g sensisse, quia in fmc 1. Metaph. ergo ut fiat retributio, debet anima post
ex intentione vult quod omnes pnr- hanc vitam manere ex divina providentia.
tes, quoe possunt manere separatse Objicit Doctor Philosophum T. Met.
a toto, sunt elementa, id est, par- text. com. 60. ubi contendit solas partes
tos mnteriales, sicut ipse accipit materiales manere post totum, formam
elementn et prseter tales necesse
; autem non manere ; anima autem est for-

est ponere in toto aliquam for- ma hominis, ergo. Deinde, 1. de cfclo t.

mam, quae totum est illud quod est, com 10:2. 106. et 3. Phi/sicorum, cap. de

quse non posset manere separata Infinito, docetquod incipit et habet prin-
a parte materiali, toto non manen- cipium, etiam desinere.
te ; ergo si concessit animnm in-
tellectivam esse formnm hominis, SGHOLIUM.
sicut patet ex probatione praece-
Putat Doctor auctoritates et rationes alla-
dente, non ponit eam manere sepa- tas non demonstrare imraortalitatem animae.
rntama mnteria,totonon manente. Et ad auctoritates dicit primo Aristotelem
Praeterea, principium videtur nunc uni parti, nunc alteri favisse pro com-
[•ext. 102.

Qmd moditate niateriae, de qua agebat

^V^^ eum
et sic ;
: incipit esse, desinit
tiint
fuisse dubium in hoc. Secundo ait, esto as-
Text. 60. esse. Unde contra Plato-
1. de Ccelo
sertive tenuisset immortalitatem, omnia di-
nem videtur liabere pro incompos- cta ejus non esse necessaria, sed multa tan-
sibili, quod aliquid inceperit, et sit tura probabilia, quod ex ipso ostendit.Tertio,
perpetuum et incorruptibile ; et 3. respondet ad omnes auctoritates adductas
 . ;

46 LIB IV. SENTENTIARUM

num. per ordinem, explicando va-
13. et 14. cipiis Philosophise. Et in eod. cop.
ria axioraata, per optimam et subtilem doctri-
de aliis astris dicunt JEfjyplii et Ba-
nam. Refutat etiam duas rationes D. Thom.
bylonii, a quibus multas credulitales I
ad propositum allatas n. 14.
liabemus de xinoquoque aslrorum. Unde
16.
(q) Potest dici, qiiod licet ad il- quandoque Philosophi acquiescunt
lam secimdam propositionem pro- ])ropter suas persuasiones proba-
bandam sint rationes probabiles, biles, quandoque propter asserti
non tamen demonstrativse, imo ones suorum principiorum prseter
nec necessarise. Et quod adducitur rationem necessariam. Et illa
pro ea secundum primam viam de responsio sufticeret ad omnes au-
auctoritatibus Philosophorum, du- ctoritates, licet essent expressse. 1
^^Henrfc.'^'* P^iciter potest solvi. Uno modo, quod non concludunt propositum.
"^aS' ^^i^ dubium est quid Philosophus Tamen responderi potest per i7.
, .
1 1 • Solvit loca
^dSs circa hoc sensit. Varie enim lo-
•
, i
ordmem, primo quod non mtelli- Arist. pro
de anim« quituriu divcrsis locis, et habuit
uninortali- ^
git illam separationem, nisi prae- ''""aTe^''"
tate, diversa principia, ex quorum ali- cise in hoc, quod intelle- scilicet Texrfs.
quibus videtur sequi unum oppo- ctus non utitur corpore in operan-
situm, ex aliis aliud. Unde proba- do, et per hoc est incorruptibilis
bile est, quod in illa conclusione in operando, loquendo de illa
semper fuerit dubius, et nunc ma- corruptione, qua virtus organica
gis accederet ad unam partem, corrumpitur propter corrupti-
nunc ad aliam, juxta hoc quod onem organi ; et illa sola cor-
tractabat materiam consonam uni ruptio competit potentiae orga-
parti magis quam alteri. nicse secundum Philosophum 1.

Est et alia responsio realior, de Anima. Si senex acciperet

Non omnia j •
t-»i • •

quia non omnia dicta a Philoso-

i. i

dicta oculum juvenis, utique

videret
^
^phlr^ phis etiam assertive, erant ab eis sicut juvenis; ergo ipsa poten-
necessiia, pi^obata per necessariam rationem tia visiva non est debilitata, vel
sed
aliqua
naturalem sed frequenter non ha-
; corrupta quantum ad operati-
tantum
robabilia.
prol:_
bcbant nisi quasdam
i probabiles x onem, sed quantum ad organum
' o i

Text. 60. persuasiones, vel vulgarem opini- tantum nec tamen ex

; illa incor-
ad fin. onem prajcedentium Philosopho- ruptione intellectus, quia scilicet
rum. Unde dicit Philosophus, 2. de non habet organum, per cujus
Ccel. et Mund. (in cap. de duab. corruptionem possit corrumpi in
qusest. difflcilibus loquitur ) lentan- operando, sequitur quod sit sim-
dum diccre, quod videtur dignum, repu- pliciter incorruptibilis in operan-
tantes promptiliidinem mdgis imputari do, quia tunc sequeretur quod in
verecundice,quamaudacioe,si quis propter essendo, sicut tunc argutum est
Philosophiam stare, et parvas sufficien- sed tantum sequitur quod non est
tias diligit, de quibus maximas habemus corruptibilis in operando, illo
dubitationes . Unde parvae semper modo quo potentia organica ta- ;

sufflcientiae suffecerunt Philoso- men poneretur simpliciter corru-

phis, ubi non poterant ad majora ptibilis, juxta illud primo de Ani-
pervenire, ne contradicerent prin- ma : fntellecttis corrumpitur in nobis
 niST. \L1II. gO^STIO 47

Text. quodnm iiitcriori corrunto

'
; et \\oc, n}4(ms i'cmotuin, n qnf) n|.,^('nte
ooni ()6.

pro taiito, ([nin ponen^tui' print;i- scparato poncrct ipsc intcllccti-

l)iiim ipsi toti composito opcrandi vam do novo pro^bici? Si cniiii
opcrationcni prop!'iani ojus; sod dicas, (|uod ab aliqua intclli^^cntia,
conipositnni (^st coi'i'uptibile ; er- duplcx est inconvcniens tlnuin :

go principium opcrativum ejns.

et quia illa non potcstcrearc^substan-
Qnod autcm sit principinm opo- tiain, 1. (lisi. /iiiJHs (juarti. Aliud, ({uia
randi toti, ct operatio cjus sit opc- non potcst magis aliquid no-
illa

ratio totius, vidctur Aristolcs di- vnm produccre immcdiate, quam

cere 1 . dc Anima. Deus secundum principia Pliiloso-
18. Ad quod cxcellens
aliud dico, plii de iminutabilitatc agentis, et
^'ensiS sensibile corrumpit sensum pcr de scmpitcrnitatc in agcndo. Nec
'^SsiZ.''
accidcns,quia corrnmpit organnm, potcst ipse, ut vidctur, sccundum
qnia solvit illam mcdiam propor- principia sua ponerc intellectivam
tionom, in qua consistit bona dis- esse terminum agentis naturalis,
positio organi et per opposi- ; quia utvidetur ex 12. Metaph. ponit Tm.
tum intcUectus, non habct quia eam incorruptibilem, et nulla for-
organnm, non corrumpitur ab ex- ma quae est terminus agentis
ccllenti objecto sed cx hoc non ; naturalis, est simpliciter incorru-
sequitur, qnod sit incorrnptibile, ptibilis.
nisi probetnr qnod non dependeat Potest dici, quod ponit eam im- Arist. ad-
iniltendo
in essendo a toto quod est corru- mediate accipere esse, et novum animam a

ptibile. esse a Deo, quia quod accipiat esse, novo

vide Ad illud de 12. Metaph. dicitur satis sequitur ex principiis ejns, £ ITeo

ubTsiip.
^^^od Aristotcles ponit illud sub cum non ponat eam perpetuo prse- crearL
dubio, et dicit forsan, sed non dicit cessisse sine corpore, nec prius in
forsan ad istud quod intellectus alio corpore; et non est probtbile
manet posterius, id est, post to- secundum rationeni; a quo possit
tum, sed non omnis anima, sed recipere totale csse, nullo pra?sup-
intellectus; et sequitur Omnem : posito, nisi a Deo ergo concede- ;

namqiie fortassis impossibilc est, ubi ret creationem. Nonsequitur, quia

dubitat, an possibile sit omnem non dixit esse aliam productionem
animam manere post compositum; compositi, et animae intellectivse,
si ergo expresse asserat, potest sicut nec in igne et forma ignis ;

quod tamen non fuit per rati-

dici sed illam animationem corporis
onem necessariam demonstratum, organioi ponit esse productionem
I sed per rationes probabiles per- per accidens ipsius animae.
suasum. Nos autem ponimus duas produ- 20.

19. Ad aliud, valde dubium est, quid ctiones ; unam animse ad

de non esse

ipse senserit de inceptione animse mcejus, et illa est creatio; aliam

intellectivae enim non ponit
; si a non animatione corporis ad
Deum aliquid immcdiate de novo animationem ejus, et illa est pro-
agere, sed tantummodo motu sem- ductio corporisanimati, et per
piterno movere c(!)elum, et hoc ut mutationem proprie dictam. Qui
 48 LIB. IV. SENTENTIARUM
igitiir poneret tantum secundam, ata, correspondebit sibi immediate
scilicet animationem, nullamcrea- divina.
tionem poneret, et ita Aristote- Ad aliud de desiderio naturali
les. respondebitur, respondendo ad ra-
Quomodo Sed
vitescreationem, secun-
licet tiones principales, quia prima ra-
salvares Materia est
Arist. dum eum; quomodo potest agens tio principalis, secunda et tertia qua res
agens potest esse,
immutabile immutabile aliquid novum produ- procedunt ex hoc. Ad aliud de 1. et noaesse.
aliquid Explicatur.
de novo cere? Respondeo, nullo modo, nisi Metaphysicce, vera est illa descriptio
producere ?
propter novitatem passi receptivi; materise ; non tamen intelligenda
quod enimefFectus totaliteret prae- est ita, quod materia est, qua res
cise dependens a causa activa, esset tantum, cujus ipsa est pars, potest
novus, reduceretur secundum Ari- esse et non esse; sed res, sive
stotelem in aliquam variationem cujus ipsa est pars, sive quae reci-
ipsius causae efflcientis; sed quod pitur in ipsa; alioquin forma ignis
effectus dependens ab agente et non posset non esse, quia materia
passo receptivo sit novus, po- non est pars formae ignis.
test reduci in novitatem ipsius Ad aliud de forti flt magna al- 22.
Fortisjuxta
passi, sine novitate agentis, et ita tercatio, an secundum rectam reclam
rationem
diceretur hic quod Deus necessita- rationem debet se sic exponere pro bono
te naturali,transmutat corpus or- morti. Tamen potest dici, sicut comniuni
exponit
ganicum ad animationem, quam Philosophus respondet in 9. quod se morli.
Gap. 9.
cito corpus est susceptivum istius maximum bonum tribuit sibi in
animationis, et a causis natura- exercendo illum magnum actum
libus aliquando de novo istud
flt virtutis, et hoc bono privaret se,
susceptivum, et tunc nova est imo vitiose viveret, si illo actu
mutatio ad animationem ab ipso tunc praetermisso, salvaret suum
Deo. quantumcumque esse; mcli-
es.$eper

21.
Sed quare reducenda est illa us est autem simpliciter maxi-
Deus
secundum
novitas immediate in Deum, sicut mum bonum et momentancum,
Arist.
semper ia
agit
in causam agentem? Respondeo, quam remissum bonum virtutis,
passum
eodem
sicut quia est primum agens, ideo vel vita vitiosa per magnum tem-
modo secundum Aristotelem est semper pus. Unde ex illo probatur eviden-
se babens.
agens aliqua actione in passum ter,quod bonum commune secun-
semper eodem modo se habens, ita dum rectam rationem est magis
si aliquod passum potest esse no- diligendum quam bonum pro-
vum et susceptivum alicujus for- prium, quia totum bonum propri-
mse, quae non potest subesse cau- um debet homo exponere destru-
salitati alicujus causae secundae, ctioni simpliciter, etiamsi ne-
Deus est immediata causa illius et ;
sciat animam immortalem, pro-
tamen de novo, quia omni poten- pter salvationem boni communis,
tia3 passivse oportet po-
in ente et illud magis diligitur simplici-
nere aliam activam correspon- ter, propter cujus salutem esse
dentem, et ita si passivae novse alterius contemnitur vel negligi-
non correspondet alia activa cre- tur.
 DIST. XUII. QUv*:STiO II. 4%
23.
Kefutat
Ad rationes illas Doctoriiin. Ad livam, qua in rcjudicaverim non favendurn
rationes primnni, si intollij^at animani lia- essc Alheisli.s, noque intcr rhenlogos, qui
D. Thoin.
positas. bcre per se idem in toto, ct
csse veritatem lidei sustinenl, fovcndam esse
n. 14.
extra totnm, pront pcr sc esse di- controversiam, sed reducondam ad .«en-

stinguitur contra in essc aGcidcnlis; sumidoncum; idoo ali(|ui docont raliones K»»«.
neneMariaa
hoc modo forma ignis, si esset sinc , ,

naturalos osse uemonstrativas respcctu reBneciu

•
, II ^ ,. . . intollectuH
materia, habcret per se essc, et ii\toUectus
,

bene dispositi, non autem

.

re- bene

tunc posset concludi quod forma spcctu j)rotervi ; ne^jue existimo Doctorem *^'*i'°*'''-

ignis esset incorruptibilis. Si au- repui^nare, (juia ul palet cx % l)e secundo

tem intelligitur de essc per se, quod ad propusitnni, versu, sed tentandum
convenit composito in genere sub- esl probarc antecedens pcr rationeni con-
stantia^, sic est falsum, quod ani- tra protervuni si ncgel, etc. Vidotur de
ma sine corpore habet per se essc, hoc genere demonstrationis agcre. Lo-
quia tunc esse ejus non esset com- quitur praeterea Doctor dc demonstratione
municabile alteri, quia in divinis evidenti, quce Philosophum convinceret Doctor"''

etiam per se esse illo modo acce- ex gradu certitudinis, quae deduci potest
ptum est incommunicabile. Unde ex principiis ab eo admissis, tanquam
isto modo deficit consequentia, certis et demonstratis ; (juo sensu negat IUre
rationes
anima habet esse sine corpore ; er- praemissam rationem demonstrare, cujus noD
convince-
go non indiget corpore, quia in prsemissas alia principia, quibus ipse Phi- rent
Philoso-
secundo intellectu antecedens fal- losophus magis inha^sit, et certius de- phum
sumest; in primo consequentia struunt, qualia sunt iUa quibus mundum ^''P^"''"'^*

non valet, nisi addatur ibi, quod esse ab aeterno docuit, Deum agere neces-
naturaliter sive sine miraculo ha- sario ad extra, neque posse producere effe-

bet per se esse primo modo; sed hsec ctum sine concursu causarum inferio-

propositio credita est, et non rum hic et nunc, propter ordinem essen- rrincipia
' ' ex quibus
per rationem naturalem nota. tialem causarum in causando ; ex nihilo repu^naret
D. Bonav.
2. d. 2.
Ad aliud, non omnis corruptio nihil fieri ;
quod incipit, habere finem;
art.l. q. 3. est per separationem alterius ab formam non manere corrupto toto ; causam
de quo
Scot. 2 d. altero; accipiendo enim me Ange- efficientem prsecedere suum effectum, et
i. qu89st. 1.
li, si illud ponatur secundum ali- formam ex eo incipere 12. Met. cap. 3.

quos aliud ab essentia, illud non t. com. 16. Posuit etiam felicitatem homi-
est separabile a seipso, et tamen nis in hac vita tantum, ut coUigere licet

est destructibile per successionem ex variis ejus locis.ut 1. Ethic. cap. 16.

oppositi ad ipsum esse. 3, Ethic. cap. 6. i'2. Met. t. com. 39.

Quam qu«stionem indecisam in superiori-
COMMElNTARIUS.
bus reliquit eodeni libro, etl.de Anima;
Docet ad secuiidam his ergo principiis adha^rens, (luae maeris Scopus
10. (q) Potest dici, etc. ^ ^ ^ ^ ' » Doctoris.
Ratioaes
iilse propositionem multas esse rationes proba- ex instituto secutus est, non admitteret ra-
an sint tionem illam ex operatione anim?e desum-
lecessarise
biles, non tamen necessarias. Circa hanc
conclusionem Doctoris est potissima con- ptam, esse demonstrativam et convincen-
certatio, nam D. Thomas, et pUires post tem; quod tantum intendit Doctor in

eum docent contrarium, nempc illam pro- proposito.

bationem esse necessariam et demonstra- Accedit quod plures Patres et Philosophi

Tooi. XX.
 50 LIB. IV. SENTENTIARUM

.
fl- et Theoloffi
^ doceant eum fuisse in errore contra Gentes, cap. 57. et Theophrastus Errores
Anstote-
aliorum.
lem opposito, vel certe ambiguum. Justinus in dialogo Gazcei, negabat animam ratio-
docuisse . ...
immortaii- martyp 171 orcitiotie ad Gentes ei tribuit nalem uniri corpori per modum formoe
tatem ., • • i-
animse illum errorcm, Nazianz. in disp. contra informantis, sed contactu virtutis assi-

atseriint. Eunomium, Origines lih. 6. Philosop/io- stentis sicut motricis, ut est nauta in

meno, Nemesius lib. de natura hominis, navi, et corpus esse indumentum animae
cap. 2. Theodoretus lib. 5. curat. grceC' asserebat ; non materiam, quia non capi-
Gazseus in dialog. de immorlal. animce ebat servando principia de generatione et

prope initium in Theophraslo Platonico, corruptione formarum aharum in materia,

Atticus Plotinus, Porphyrius apud Euse- quomodo substantia intellectuaHs possit

bium lib. 13. de prceparatione Evangelii inesse materife sine dependentia in esse,

cap. 8. 9. 10. et ii. idque docuisse in et operatione, et consequenter quomodo

Platonis invidiam, vel obscurasse verita- extra materiam posset manere destructo
tem, et in dubium revocasse. Alexander toto; quibus principiis inhaerens Aver-
etiam Aphrodisius lib. 3. de anima, eum roes, et aHi citali ponebant intellectum
ita docuisse exponit, et sequitur Cajet. separatum et assistentem ;
quin etiam
lib. 3. de anima, Pomponatius de immor- Aphrodisius ex iisdem principiis admitte-
talitate animce ; dubium fuisse noster bat animam mortalem, constituitciue

Doctor hic asserit, ita etiam Hervaeus. virtutem intellectivam in nobis commix-
Jandunus, Niphus. Praeterea videtur plu- tionem elementorum, qua homo reddere-
ribus in locis magis loqui ex sententia tur capax impressionis recipiendae ab
ahorum, ut Platonis, Trismegisti et Py- inteUectu agente, qui semper est in actu ;

thagorae^ ubicumque disserit oppositum, et hunc constituebat substantiam separa-

quam ostensive discurrere ab probati- tam et assistentem. Hi errores eorum
cfiem. Accedit tertio, quod Hcet ahi reducebantur ad principia asserta de ge-
discipuU et Commentatores ejus defendant neratione et corruptione rerum, et depen-
ex mente ejus immortalitatem, et sequan- dentia formge a subjecto, ut dixi, in esse

tur, ut Themistius, Philoponus, Commen- et operari, quod existimabant convenire

tator, SimpHcius, eo tamen sententiam non posse substantite inteUectuaU ; neque
deducunt, ut plane evertant et veritatem ex alia parte convenire posse formse in-
principii, usum ejus ad demonstrati-
et formanti, non dependere a subjecto, aut
onem, asserentes animam assistentem esse desinente toto manere. Vide D. Thomam
corpori non informantem, ut dicit ipse lib. 2. contra gentes, cap. 62. Missum
Aristoteles, sicut nauta in navi, lib. 2. de facio errorem Stoicorum, el Epicuri et

anima t. com. 11. Averroes 3. de anima Anaxagorse, et quotquot animam morta-

text. 5. Themistius lib. 2. t. com. 11. lem faciebant, aut corpoream.
Simphcius c/e anima lib. 1. t. com. 17. Reducendo rationera ad principia, qui- 13.
Intendit
Philoponus t. 11. bus inhoeserunt Philosophi Peripatetici, Doctor noi
demonstra
12. Ex his ergo coUigitur obscuritas hujus inteUigit Doctor eam non esse demon- ri

qujBstionis in schola Peripatetica ante il- strativam ad ipsos, ideoque ex principiis conveniet
ter
lustrationem fidei, et prout ex propriis ipsorum solvit argumenta ; vel enim ne- immortali
tatem
placitis tam Magistri quam ipsorum disse- garent majorem, quam tamennecessariam quoad [
Peripat^
rebatur. Plato etiam in Alcibiade et ejus esse tenet Doctor; negarent, inquam,ut pa- Princij"
Pbiloscpt
sectatores, ut exponit D. Thomas lib. 2. tet ex dictis cum Platone,velcerteadmissa
 .

niST XI.IH. OUi^STIO II. 51

majori, negnrcnt nnimani essn iinmoria- losopho, qiiia licot admisorit principium,
Icm, (luia iici^arent eain creatain in{j(![)cn- cx (pio iii rc ipsa hoc sc(piiliir , lameii
dciiter a maieria, neque separalam a tuto aliis priiici|)iis magis iiih.osit, cx (piihus
posse manere, sicut negarcnt Dcum posse opposituiii dcducitur. l.IiKh; recte Doctor
eam producere extra matcriain, et totum; asscrit euin admisisse contradictoria im-
sic etiam negarent conservare posse extra plicite, nunc tcnens unum, nunc alterum,
concursum materi.ie, nam dato quod Deus in diversis materiis, in (piihus illud magis
per ipsos necessitate natur.nQ agat ad exlra, eum urgcrct , (juod \\\ proposito magis
Unde
negaret
non concedercnt eum haherc posse cffc- defciidit. Sic ergo propositio, quoe respc- Propositlo
est in
animain ctum aii^juem novum sine novitatc ex ctivc ad Philosophum est tantum prohahi- reipsa
esse
nGceijsaria
inunortali- parte alicujus causfE inferioris; quam lis,in sc ipsa est necessaria, et rcspective
tateni.
novitatem hic staluerent ex parte materite ad intcUcctum illustratum, qui non liahet
nunc dispositae ad receptionem form« imi)cdimentum contrarii erroris, ex quo
in ordine ad gencrationem totius, et dice- Philosophus procedit de necessitate Dei
rent sine materia non posse eum produ- in causando, et necessario concursu cau-
ccre, neque consequenter conservare sarum inferiorum, ut materiac ad producti-

animam, et hac ratione negarent esse tionem animte ejusque conservationem.

immortalem; admisso quod esset forma Ilanc autem veritatem seu necessitatem 15.
,. „ . . ,. . . Ejus neces-
corporis, et in se immatcrialis quantum essendi tormae spiritualis et incorrupti- sitatem

ad negationem extensionis, et quantum bilis. videntur tacitcadmitlere, et sensisse aiscipuh

^'"'^**^*^''^-
ad independentiam operationis a subjecto, discipuli Aristotelis supra citati, qui ideo
aut organo extenso, non tamen quantum negant animam qua intellectiva est, esse
ad dependentiam remotam a matcria in forman: corporis, sed esse assistentem et
suo esse, a qua consequenter dependeret scparatam, ne ex argumento ab operatione
operatio remote, sicut anima proxime in separata a materia cogercntur admittere,
eo sensu. si produceretur a forma informante et

14.
Creterum quantum ad rem ipsam illa essentiali hominis, illam constituere in-
Esse ratio videtur demonstrativa, et ex priori- corruptibilem contra alia principia ab iis
lemonstra-
tionem bus, nam admittendo esse substantiam magis asserta, et superius insinuata. Hoc
m reipsa.
spiriiualem et incorporcam, ex operatione modo ergo, videtur dirimi controversia,
a posteriori deveniiur ad causam a priori, dicendo rationem non dari necessariam
ex qua probatur animam esse incorrupti- absolute respective ad qucmcumque in-
bilem, quia substantia spiritualis et im- tellectum, sed tantum illusiratuin, licet

materialis nequit produci dependenter a ipsa ratio in se sit necessaria, quia causam
materia, sed ex nihilo, ob excessum vcritatis ejus adaequatam, quae pendet a
perfectionis sua3 in essendo supra ens modo prodiictionis animoe per creationem
materiale, et supposita cognitione creati- non cognoscit Philosophus ; esse autem
onis per fidem, et omnipolentiae divinae, propositionem, et in se necessariam, et
Dl

et libertate ejus in agendo, et exigentia respective ad intellectum illustratum, qui

termini ob perfectionem sui. Recte ergo causam vcritatis adaiquatam cognoscit. Et
Doctor asserit hanc propositionem respe- quamvis Doctor asserat non esse demon-
ctu Philosophi, ut ipse intendit, esse strativam aut necessariam probationem
persuasionem et probabilem ex principio ejus, intelligi potest secundum principia

admisso, sed non esset demonstratio Phi- naturalia, quse tradidit Philosophus, ex
 52 LIB. IV. SENTENTIARUM

quibus solvit argumenta, quse adducuntur obscuritatem iUustrandam fide magis i

in oppositum, et secundum mentem ipsius quam ratione, neque proinde demonstra-
Philosophi. bilem esse, sed creditam, postquam Ec-
16. Qui voluerit dicere Doctorem negare clesia eam declaravit.
Alius
modus in- hanc rationem esse notam evidenter lu- Accedit testimonium Sancti Augustini 17.
terpretandi Au^ust.
Doctorem mine naturali, sed infalUbilem veritatem et lib. 13. de Trinitate, cap. 9. ubi prae-
sustinetur.
necessariam ejus reducere ad fmem, non mittens non capere aUquem vitam vere
desunt ei fundamenta ex Uttera sub fi- beatam, nisi sit sempiterna, subjungit :

ne, ubi veritatem hujus necessariam referfc Hanc utrum capiat humana natura, quam
ad revelationera, quamvis probabilem tatnen desiderabilem confitetur, non par-
referat ad lumen et rationem naturalem. va qucestio est. Sed si fides absit, quoe in-

Deinde, ex solutione argumentorum ex est eis, quihus dedit Jesus filios Dei fieri,

principiis naturaUbus objectis, tum quia nulla qucesfio est. Humanis quippe argu-
plures etiam Patres docuerunt animam mentationibus hcec invenire conantes, vix
ex traduce, ut sustinerenl veritatem pec- pauci magno prcediti ingenio, abundantes
Controver- cati originaUs, et illud ApostoU: Per unum otio, doctrinisque subtilissimis eruditi, ad
sia
antiqua de hominem peccatum intravit in mwi' indagandam solius animce immortalitatem
ongine
animee, et dum, etc. Et quaestio ex eo fuit obscura, pervenire potuerunt; qui tamen animce
ejus funda-
mentum. quod ex una parte non capiebant quomodo beatam vitam non invenerunt stabilem,
anima a Deo creata esset obnoxia peccato, id est, veram, ad miserias eam quippe
quin Deus esset auctor ejus, quod dicere vit(B hujus post heatitudinem redire
nefas erat; ex aUa parte non capiebant dixerunt ; et qui eorum de hac erubuerunt
quomodo peccatum esset originarium ex sententia, et animam purgatam insempi-
sola carne, qucB non est subjectum ternam beatitudinem sine corpore collocan-
peccati. Hsec quaestio fuit frequens ante dam putaverunt,talia de miindi retrorsus
Augustinum, et ipse eam variis in locis ceternitate sentiunt, ut hanc de anima
disserit pro utraque parte ex Scripturis, sententiam suam ipsi redarguant etc.

ut de Gen. ad litteram lih. 10. cap. 11. Augustinus intendit Platonicos, de quibus
lib. 3. de liber. arbitr. cap. 20. epist. 1. et in specie agit lib. 12. de Civit. cap. 19.
aUas frequentissime. Quin etiam post Au- et 20. et aUis ; ad quem locum se remittit
Gregorius. gustinum Gregorius Ub. 1. epist. 54. ad hic quoad impugnationem factam erroris ,

Secundinum De origine animoe inter San-

: sed perinde etiam poslrema verba accom-
ctos Patres, inquit, requisitio, non parva modari possunt AristoteU, qui licet animae
versata est ; sed utrum ipsa ab Adam immortaUtatem docuerit, aut certe insi-

descenderit, an certe singulis detiir, nuaverit ex anterioribus, tamen alia, quse

Obscuritas,
qusestionis
incertum remansit, eamque in hac vita docuit superius expressa hanc sententiam
et insolubilem fassi sunt quwstionem; gravis redarguunt.
incertitudo
olini. enim esl qua^stio, nec valet ab homine Accedit spectata ratione naturaU hujus jg.

comprehcndi, qnia si de Adam subslan- status, probationem illam non esse adeo
^^fflJIJi^a!

tia animce cum carne nascitur, cur non claram, ut eludi non possit,
'
quia
'
sicut .probaiionl
juxtalumo"
etiam cum carne moritur? Si vero cum operatio animse abstrahens a materia pro- imperfe-
.
ctum
carne nascitur, cur in ea carne, quce de bat esse substantiam spiritualem incorru- hujus

Adam prolata est, obligata peccatis tcne- ptibiiem, ita ex opposito ratio, quae probat
tur, etc. Quod satis denotat quaestionis animam esse formam corporis informan-
 I)(ST. XMII. QU^ESTIO 53

tein, probat etiam dopoiulcro a materia, ei vindicare nece.ssilatem essendi, ac proin- An^utnen.
toto in cssc. Diceretur ergo comniunicaro de posse desinere, (|uia sicut ex non neces- phjiolopho-
animam cum Intelli^entiis, (juantum ail sitate essendi aliquando non fuit, ila '"j"'

iiilellectum et voluntatcm, et conse^iuenter '"«^«ptio^o

etiam ex suo essc non habet ab inirinscco
et
quantum ad spiritualitatetn, scti non quod necessario persistat in cssc ; cui <ie«iiione.

quantum ad incorruptibilitatem, quia hoc arguraenlo occurrit Irenteus iih. 2. ironasu».

non compatitur ratio formoe informantis et cap. 04. respondet lamen cx revelatis :

constituentis, qu(B essentialis est aninuo ; Si qui, inquit, /luc in loco (licanl non
et ita quantum probat abstractio operati- possc animas cas, <nuc panlo anlc cccpe-

Operatio
onum incorruptibilitatem, tantum etiam, rinl, in mullum temporis pcrscvcrare,
probat spectando pnecise lumen naturalc, et scd oporlere eas aul innascibilcs csse, ul
abslractio-
nein, imperfectum hujus status, probat conce- sinl immorlales , vel si (jeneralionis ini-
sed esse
form;x3 ptus formflG dependentiam a materia, cum iium acceperint, cum ipso corpore mori,
corruptibi-
litatem qua negarct impossibilem esse incorrupti- discant quoniam sine initio, ct sine (Ine
ex errore
Philosopho- bilitatem. Ratio ergo desumpta ab opcrati- vcrc, cl sempcr idem et eodem modo se
rum.
one bene probat immaterialitatem, ut liahens, solus csl Deus, qui est omnium
opponitur extensioni ; sed obscuratur Dominus, Quce aulem sunt ab illo omnia
probatio ab immateriahtate ad incorrupti- qucecumque facta sunt et fiiml, initium
biiitatem, nisi in iis quce non insunt quidem suum accipiunt generationis, et

materife, ut sunt Intelligcntice. per hoc inferiora sunt eo qui facit ea,

Deinde, illa ratio ex inceptione de novo quoniam non sunt ingenita; perseverant
19.
Ex in csse, et ut materice coramunicatur, sup- aulem, et extendunlur in longitudincm
necessitate
agendi posito quod Deus necessario ageret ad sceculorum secundum voluntatem facloris
caus^e
lirimse extra, ut tenuit Philosophus, probaret Dei, ila ul sic inilio fierent, el poslea ut
dicerent
Philosophi animam dependere a materia saltera, et sint, eis donet, etc, Etiam Nazianzenus
animam in
esse
habere causara ad extra, sine qua nequit hanc rationem solvit, orat. 35.
dependere causa
poni a Deo, et consequenter a tali Suppositis his, quse pro utraque parte
a materia,
aut toto. dependere animam in esse. Oporteret ergo dicta sunt, facilis est rcsolulio Doctoris
destruere propositionem Philosophi fal- in hoc |.
sam, et deinde probare creationem animce, Objicitur auctoritas Philosophorum, et

ad hoc ut ratione convincenle habeatur potissimura Aristotehs, qui videtur conce-

20.
probatio necessaria. Hic autem processus dcrc animam esse iramortalem. Ohjectio e.x

debet esse ex revelatis, maxime quoad ^

Rcspondet Doctor dubium csse, quid \°unf
creationem animee, neque forte alia rati- senserit in hoc, qui varie discurrit secun- ^oWHur."
one quidem Philosophi, ut Platonici dum materiara oblatam, et aliquando
negant unionem animte ad corpus, aut qutedam principia assumit, quse ad hanc Dubius
informationem, et dicebant animas proe- veritatem faciunt, aliquando aUa assumit, Anstoteies.

cessisse corpus, quam ut salvarent qufe adversantur, et hoc secundum patet

imraortalitatera animce, ne ex hoc ex dictis.

principio convincerentur, quod recipiat Respondet secundo non omnia dicta Aiiquando
P^^^io^op^
esse in materia, el subsit corruptioni. a Philosophis fuisse ab eis ostensive pro-
bata per rationem necessariam naturahter probabiiius
Vulgare etiam fuit illud, quod adducit ^
opinantur.
Doctor de inceptionc, ita ut quidquid ha- notam ex terminis, aut deraonstratara

beret inceptionem sui esse, non posset sibi a priori aut posteriori, quia frequenler
 54 LIB. IV. SENTENTIA.RUM

disserebant ex probahilibus, et ex vulgari littera Doctoris responsiones sunt claree,

opinione prsecedentium ;
quod probat ex quia veritas eK objectis non demonstra-
Aristotele2. de ccelo et mundo. Haec re- tur, sed hseret in illa : An operatio sepa-
sponsio est communiset vera. rata modo dicto inferat animam non de-
Sdiectlls Respondet proeterea in specie ad locum, pendere a materia, et hoc necessario. Illa
dupiex.
qyj objicitur 2. de Anima text. 21. hitel- ratio, quam habet D. Thoraas de subsi-
lectus separatur a cceteris, sicul perpe- stentia animee, ad quam respondet Doctor
tuum a corruptibili. Respondet, inquam, I Ad rationes illas Doctorum, etc. susti-
Doctor posse intelligi de separatione ope- netur aliter a Cajetano, aliter a Ferra-
rationis ad dilTerentiam operationis sensi- riensi; sed responsio Doctoris clara est,

bilis per organum, quae, a materia depen- quia si intendat esse per se extra totum,

det, et particulari instrumento et subje- id negaret Philosophus, et est quod debet

cto, non intelligeretur autem de sepa- probari, non supponi. Si autem intelliga-
ratione in esse, aut etiam in operari a tur de esse per se in toto, id est, de exi-
toto, etsi enim esset incorruptibilis in stentia arwmae non dependente a materia,
operando ea corruptione, quse competit aut toto, hoc restat probandum alia via
organo, ex l. de Anima text. 65. non notiore.
tamen ea corruptione, quse est formee,
SCHOLIUM.
quse dependet a materia in toto. Hsec re-

sponsio 60 tendit ut ostendat ad demon- Tertia propositio in hac quaestione est,

strationem requiri probaridebere animam quod forma specifica hominis non manebit
perpetuo extra corpus. Ponit rationes aliorum
non dependere a materia in essendo, aut
conantium hanc naturaliter probare, quas
manere posse desinente toto.
ostendit nihil conficere, imovidetur, si Phi-
Ad locum ex. 12. Metaph. text. 11. losophi posuissent animam immortalem,
qui magis expressus est, respondet ( se- quod eam posuissent perpetuo extra corpus.
clusa interprelatione aliorum, qui eum Explicat optime illud axioma A'uUum violen- :

tum ext perpeticum, tunc tantum verificari,

dubitative loqui intelligunt ;
quae dubita-
quando violentum est contra inclinationem
tio, inquit, ad aliud refertur, nempe si
receptivi suse perfectionis, non voro quando
possibileest alias animas a rationali di-
estcontra inclinationem communicativi.
versas remanere) eum non inniti demon-
strationi, sed rationi probabili, aut dictis (r) De tertia propositione dicitur
24.

aliorum. eam probari posse per hoc, quod Vide

Henric.
Ad aliud de inceptione animse dicit, pars extra totum est imperfecta; quodlib, 2.
21. q. 3.
incertum esse quid ipse senserit ; resoi- forma autem tam nobilis non re- D. Tiiom.
1. p.q. 79.'
vit tamen juxta principia ipsius Philosophi manebit perpetuo impcrfecta er- ;
et 104. „.
SO nec separata a toto. Praeterea, art. i. \
de modo agendi causte primse, quod dice- cont. Gent.
nullum violentumest perpetuum, secun- 1. 4. c. 79.1
ret animam produci non ab ulla Intelli- Text. 17.
gentia, aut alia causa naturali, sed a c^""^^ Philosophum, ±de Ccel.et Mund. Pars extra
totum est

Deo immediate in materia disposita, ne- Separatio autem corporis ab ani- imperfecta,
explicatur. 1
que aliud csse probabile, nempe produci ma est violenta, quia contra incli-
ab aliquo, spectando rationem naturalem^ nationem naturalem animse, se-
quam ab ipso Deo. De hac conseijueiUia cundum Philosophum, quia natu-
doctrinoc Philosophi jam supra dictum raliter inclinaturad perflciendum
est tangendo hanc rationem. Reliqu{.c in corpus.
 DIST. XLIIl. QU/ESTIO II. 56

De ista autom propositione vide- tio anim.Tiad co!'pus tautum (;st sc-
turquod Philosoi^hns, si posuissot cundo modo. Vel potest dici secun-
animani immortalem, mni^is po- dum Aviconnani, quod app(;titus
suisset porpctuo eam maneic sino animno satiatus est, pcr hoc quod
corporo quam corpore, quia
in semel perfecit corpus, (juia illa con-
omne compositum ox contrariis junctioestad lioc, ut anima, me-
Ncc rationes ista3
est corruptibile. diante corpore, acqnirat snas per-
probant. Primanon, nam illa ma- fectiones per sensus, quas non pos-
jor : Pars exlra totum cst impcrfccta, set acqnirere sine sensibus, et per
non vera nisi de parte, quno
est consequens sine corpore; semel
recipit aliqnam perfectionem in autem conjnncta, acquisivit quan-
toto ; anima non recipit, sed com- tnm ipsa simpliciter appetit ac-
municat; et sic potest formari ra- quirere illo modo.
tio ad oppositnm, quia non repn-
gnat alicni aeqne perfecto in se COMMENTARHJS.
manere, licet alteri non commn- (r) De tertia propositione , etc. Ilajc 22.
Teriia
nicet suam perfectionem; hoc fuit, qu(jd anima non possit manere scm- propositio,
ejusque
apparet de causa efficiente, cni non per extra totum aut corpus. Hoec
>.
proba-
•

probaiio.

repngnat quatnmcumque manere tur ab aliis, qui pars extra totum est im-anima°tDoa
sine efFectu suo sed anima manet ;
perfecta, anima autem lam nobihs non
maneret
extra
aeque perfecta in esse suo proprio, raanebit semper imperfecta. Secundo, '^'"P"^

sive conjnncta, sive separata, ta- quia violentum nullum est perpetuum,
men in hoc habet differentiam, anima autem violente separatur, et con-
quia separata non commnnicat tra incUnationem naturalem.
suum esse alteri. Respondet Doctor ex mentePhilosopho-
Anima
25. Per hoc ad aliud, quia inclinatio rum, si poneret Aristoteles animam semper
maneret
naturalis dnplex est : Una ad ac- manere post corpus immortalem, posuis- extra
corpus
tum primum, et est imperfecti
ad set eam semper in eo statu manere sine juxta^^Arl-
^*°*®®'"-
perfectnm, et concomitatnr poten- corpore, quia corpus corruptibile est ex
tiam essentialem. Alia ad actnm contrariis ; nil autem taie poneret Phi-
secnndum, et est perfecti ad per- losophus permansurum semper, nam sta-

fectionem commnnicandam, et con- tum renovationis corporis noslri non

comitatur potentiam accidentalem. agnovit Philosophus, neque demonstrari
vSenumi ^^ prima verum est, quod opposi- potest ratione naturaU, quod scitur tan-
l.ernetuum,
J^^j^ gj^jg gg^ violcntum, Ct nOU ' tum ex creditis; neque admitteret idem
explicatur. «^

perpetunm, quia ponit imperfe- corpus renovari sine iisdem causis, quas
ctionem perpetuam, qnam Philo- non admitteret naturali cursu renovari.
sophus habuit pro inconvenienti, Deinde etiam admitteret animam esse
si

quia ponit in nniverso cansas

...
immcrtalem, diceretstatum ejus separatoe
. lilum
statum
• • diceret per-
ablativas cujnscumque imperfecti-
/. . . ^
esse perfectiorcm, quam statum in corpo- fectiorem.

onis. Sed secnnda inclinatio, etsi re corruptibili, quod beatitudinem ejus

perpetuo suspendatur, nnllum vio- impediret.
lentnm proprie dicitnr, quia nec Respondet ergo ad rationes, primam 23.

imperfectio, nunc autem inclina- intelhgi de parte, qu£e recipil perfecti-

 56 LIB. IV. SENTENTIARUM

onem in toto, et dependel , non aulem prima est naturaliter nota, et er-
de parte communicante perfeciionem, et ror ei oppositus, qui proprius est,
non recipiente, qualis esset anima, sup- et Averrois, pessimus est,
solius
posita ejus immortalitate, si admitteretur non tantum contra veritatem Theo-
a Philosopho. logiae, sed etiam contra veritatem

Rationes Ad aliud respondet, distinguendo appe- Philosophiae ; destruit enim scien-

Jf^f c^riL titum naturalem in eum qui est recipien- tiam, quia omnes actus intelligen-
*^* perfectionis, et eum qui est com- di, ut distinctos ab actibus senti-
'd Phiioso-
phos. municandse perfectionis. Secundo modo endi, et omnes actus electionis, ut
sumptus non constituit violentum, dum distinctos ab actibus appetitus
separatur ab actu, et sic tantum compete- sensitivi ; et ita omnes virtutes,
ret animse ex mente Philosophi, ut patet quae non generantur sine electioni-
ex Avicenna. Has rationes admittitDoctor bus factis secundum rationem rec-
esse probabiles, et sunt verae, et secun- tamtet per consequens taliserrans
dum mentem ipsius; sed eas solvit lan- esset a communitate hominum, et
quam non necessarias lumine naturali, et naturali ratione utentium exter-
respective ad Philosophos. minandus.
Sed aliae duae non sunt sufficien-
SGHOLIUM. ter notse ratione naturali, licet ad
eas qusedam persuasiones
sint
Resolvit Doctor primam propositionem
probabiles. Ad secundam quidem
animam rationalem esse formara hominis,
quodammodo a priori probari, etoppositura plures probabiliores, unde et illam
esse errorem pessimura Averrois; alias videtur magis expresse sensisse
vero duas non demonstrari ratione naturali. Philosophus. Ad tertiam autem
Ad secundam, scilicet animam esse iramor- pauciores, et per consequens con-
talera, plures rationes probabiles afferri. Ad
clusio sequens ex istis non est per
tertiam vero pauciores. In secunda proposi-
tione est magna controversia, et comrau- ilham viam sufficienter nota rati-
uior tenet demonstrari animse imraortalita- one naturali.
tera. Scotus taraen solidas non reperit ad id Secunda via ad eam est a poste- 27.
Var. ubij
rationes, ideo negat, quem sequuntur ejus rioribus, quarum aliquae probabi- supra, et]
discipuli. Tartaret. hic, Bassol. quaest. 3. Richard.
les tactse sunt in rationibus prin- ubi supr.j
Joan. Andreas, Petr. de Aquila, Faber, Theor.
Theorem.
cipalibus, utpote de beatitudine
48. cap. 3. et 69. item, Jandanus 3,

de Anima quaest. 5. et 29. Gajet. epist. ad hominis. Ad hoc etiam adducitur

Rom. cap. 9. Pomponatius lib. 2. de imraor- de justitia Dei retribucntis; nunc
talitate anirase, tenet, sed raale, ejus immor- autem in vita ista virtuosi majores
talitatera esse contra lamen naturse; et
patiuntur poenas, quam vitiosi. Et
multi tenent esse sententiam Arist. Alii
cum istud argumentum videtur Aposto-
Scoto aiunt eum fuisse in hoc du-
bium. lus tangei'e, 1. Cor. 15. Si in hac
vita tanlum in C/iristo sperantes sunms,
Dico ergo quod illarum trium
(s) miserabiliorcs sumus omnibus homini-
26.
propositionum, ex quibus forma- bus, etc.

tur ratio ad rcsurrectionem quo- Sed istae rationes a posteriori Ex eoqufl

ahqui boD
dammodo a priori, quia sumptse minus concludunt, quam illae tota vita
affligantu
snnt a forma hominis resuscitandi, a priori acceptae a propria forma uou
 : ;

DIST. XLIII. QlJyESTIO II. 57

hal)etiir non cnini apparet pei'

lioiiiinis ,
lltc limcrt' eos qui occidunt ((irpus, ani-
resuiTocti-
oiiem rationem natnralcm, qnod cst mam autem non po.ssunt occidere ; timcle
esse
tiilurain. nnns rcctor liominnm secnndnm autem, etc
lcg'cs jnstitia3 retribntivro et pn- (x) Ad argumenta. Ad primuni, . ,
^^-
,

nitivre.Etiam esto qnod sic di- aut arguitiir prnecise de desiderio'

. P,"'^
(lehiilenura
ceretnr qnod nnicniqne in bono naturali propri(^ dicto.et illud non naturnio
, , . . ... j)ro[)rie ot
actn sno sit reti'ibntio snfliciens, est aliquis actns elicitus, s(hI soia impropne
sicut dicit Angnstinns lib. 1. inclinatio natnra) ad aliquid, et
Confess. cap. 12. Jnssisli, Domi- tunc planum est, quod non potest
ne, cl ila est, ut sibi sit pcena omnis probari desiderium naturale ad
peccator, qnod ipsnm peccatum
ita aliqnid, nisi primo probetur pos-
est poena prima peccati. Unde sibilitas in natura ad illud, et per
apparet qnod Sancti a posteriori consequens e converso arguendo,
arguentes ad propositnm, non in- est petitio principii aut arguendo ;

tendnnt facere, nisi quasdam per- dc dcsiderio naturali minus pro-

suasiones probabiles, sicnt Grego- pric dicto, quod, scilicet est actus
rius lib. 4. Moralinm in fine ,
positis elicitus, sed concorditer inclinati-
ad hoc quibusdam persnasionibns oninaturali, tunc iterum non po-
dicit : Qui propter istas rationcs nolu- test probari quod aliquod deside
erit credere, propter fidem credat. rium elicitum sit naturale illo mo-
28. Similiter doctrina Pauli Act. 17. do, nisi prius probetur, quod ad
et 26.etiam 1. Cor. 15. per
et idem sit desiderium naturale pri-
exemplum de grano cadente, et mo modo.
per resurrectionem Christi Si : Si autem arguas : lUud naturali-
Christus resurrexit, et mortui resur- ter desideratur, quod apprehen-
etperjustam retributionem
(jent, sum statim actu elicito desidera-
vel non sunt, nisi persuasiones tur, quia ista pronitas non vide-
probabiles, vel tantum ex praemis- tur esse, nisi ex inclinatione natu-
sis creditis. Patet discurrendo per rali. Hoc nno modo negaretur
singula. primo, quia vitiosus statim incli-
Resurre-
Breviter ergo nec a priori,
(t) natur ad desiderandum secundum
ctio
nec a
nec per rationem principii intrin- habitum suum, id quod sibi olfer-
pnori, seci in homine,nec a posteriori, tur sed quia natura non statim
;
nec a
posteriori, pnta per rationem alicnjus opera- est ex se vitiosa, nec in omnibus,
evidenter
probatur. tionis vel perfectionis congruentis et quilibet statim appetit istud
Alalth. 10.
homini, potest probari necessario apprehensum, seqnitur quod illud
resurrectio, innitendo lumini na- desiderium non est vitiosum ergo ;

turali ergo hoc tanquam omnino

; ista responsio non est generalis.
certum, non tenetur nisi per Ideo potest dici, quod oportet 30
fidem. Imo (u) nec secunda propo- apprehensionem esse secundum
sitio in prima via, sicut dicit An- rationem rectam, non erroneam
gustinus 13. Trin. cap. 9. tenotur alioquin si ad apprehensionem er-
per rationem, sed tantum per roneam statim omnes appetant
Evangelium, dicente Christo No- : actu elicicito, non sequitur illud
 ;

58 LIB. IV. SENTENTIARUM

esse consoRum inclinationi natu- speciei in diversis individuis ; et

rae, imo magis oppositum; non ita conceditur de homine, sicut in
est autem manifestum per rati- alio generabili, non in unico, sed
onem naturalem, quod racio osten- in tali successione.
dens homini semper esse tanquam Sed semper videtur stare vis,
appetibile, sit ratio non erronea, quia fugiens unum oppositum, non
quia oporteret ostendere
prius fugit nisi propter amorem alte-
quod istud posset competere ho- rius oppositi. Concedi potest quod
mini, ex hoc sequitur, cum fugiat mor-
Breviter ergo omne medium ex tem pro nunc ergo amat vitam
,
Velle
semper desiderio naturali videtur esse pro nunc, et sic de quolibet nunc
esse,an sit
desiderium Inefflcax, quia ad efflcaciam ejus signato; sed non sequitur, ergo
naturale ?
oportet ostendere, vel potentiam pro inflnito.
naturalem in natura ad istud; vel Ad illud autem Apostoli, nolumus
quod apprehensio, quam statim expoliari, respondeo, nolumus, sci- 2. Cor. 5.

sequitur istud desiderium, si est licet nos inspii-ati, sive certiflcati

actus elicitus, sit apprehensio re- per fldem, et utique nolumus natu-
cta, non erronea et horum
et ; raliter sic,quod istud nolle est se-
primum est idem cum conclusi- cundum naturalem inclinationem
one, quae concluditur ex desiderio sed non est notum ratione natura-
naturali ; secundum autem diffl- li, quod istud nolle sit secundum
cilius, vel minus notum illa con- inclinationem naturalem.
clusione. (y) Ad secundum, conceditur 32.
Ad 2.
31.
Sed ad probationem hujus, quod quod verum est beatitudinem non Beatitudo
ajipetitur
desiderium hominis naturale est solum etiam in
in universali, sed naturaliter,]
sed non
ad immortalitatem, quia natu speciali appeti naturaliter ab ho- scitur
naturaliter
raliter fugit mortem, posset di- mine, sicut inferius patebit d. 49. iu quo

ci quod illa probatio conclude- Sed non est notum naturali rati-
consistit.
10. Ethic.
ret aeque de quocumque bruto. one, quod ipsa in particulari, quse cap. 10.

Et siadducatur Philosophus 2, scilicet consistit in illo, quo nos

Text. 55.
Non de Generatione in flne Mdius au- : credimus illam consistere, appe-
in fertur tem in omnibus semper esse, quam non titur naturaliter ab homine opor-;
desiderium
naturale esse ; istud est ad oppositum, tum teret enim esse notum per rati-
ad
immortali- quia seque concluderetur inbruto onem naturalem, quod ille actus
tatem,
ex eo quod sicut in homine ; tum quia subdit : nobis est conveniens tanquam
homo
naturaliter Hoc aulem in omnibus impossibile existc- flnis.
vitat
mortem. re continue, propler longc a principio Cum ergo probas per Philoso-
distare, et idco rcliquo modo Deus phum, quod beatitudo non tantum
complevit naturam continuam facere in generali,!. Ethic. sed in spcciali
generationem quasi dicat, cum desi-
; ex 10. appetitur naturaliter, re-
derium naturale sit ad semper spondco, etiam illa ratio beatitudi-
esse, in quibus est, hoc impossibile nis, quam Philosophus reputavit
in seipso est ad illud,sicut est pos- specialcm, quse scilicet consistit
sibile, scilicet in continuatione in speculatione altissimarum cau-
 UIST XLIIlf. QUiESTIO II. )9

sariiiii pcrfcctissima possibili ho- qui finem suum in alicpio indivi-

inini, est valdo ratio univcrsalis; duo, ct pcr consc(iuons, bcatitudi-
in spcciali antcni descentlcndo, ncm in illo gradu in quo notum cst
ipse non vidctui- proccssissc ulti'a bcatitudincm csse finem liominis.
I speculationcni pcrrcctissiniani in Kt cum dicis hoc esse impossibilc
iO. Ethic.
vita ista. Unde inquisita ista bca- in vita ista, dicitur quod illa im-
cap. 10. titudine liominis subdit : Oportet et possibilitas non est nota pcr rati-
corpus samun esse, et cibum, el famula- oncm naturalcm.
tum esse, non tamen oistimandum multis Cum adducis infortunia, infirmi-
et magnis indigere, felicem ; cr{j;"0 fc- tatem corporis, impcrfectioncm
licitas illa specialis, quam nos i)o- virtutis et scicntiae, respondetur
nimus, (quia ponimus specula- quod hsec omnia repugnant perfe-
tionem liomini possibilem, qu?e ctse fcUcitati, qualem notum est
longe perfectior est quacumque possc competcre Intelligentife,
possibili sibi in vita ista), non est sed non qualem notum est posse
naturaliter nota esse linis noster, competere homini.
nec naturaliter notum eam natu- (a) Ad quartum, diceretur quod Ad 4.

raliter appeti a nobis tanquam illa spccies perpetuabitur in uni-

finem.
Cum probas per rationem Au-
gustini beatitudinem non posse
esse, nisi sempiternam, dabitur
•ai.mem-
brum.
i\\\x(\ mcdium ab illo qui tenet be-
*
atitudinem humanam posse habe-
ri in vita ista, quod volens amittit
eam, quia deb3t secundum rectam
rationcm velle propriam condi-
tionem naturse suse recta au-
tem ratio ostendit isti non haben-
ti fidem, ut videtur sibi, quod con-
ditio natur^e suae
tam animae quam corporis
debet velle, sicut vitam amitte-
verso per continuam successi-
onem individuorum, quam poncret
Pliilosophus per generationem
continuam, non autem continuabi-
tur per vitam alicujus, vel aliquo-
rum in specie. Ex his apparet
quantae sint gratise referend£e mi-
sericordise Creatoris, qui nos per
fidem certissimos reddidit in his,
; quae pertinent ad finem nostrum,
et ad perpetuitatem sempiternam,
ad quae ingeniosissimi et eruditis-
est mortalitas, simi quasi nihil poterant attin-
; et ideo gere, juxta illud quod adductum
est de Augustino 13. Trin. c. 9. in

re, ita vitam beatam. Et cum princip. Quod vix pauci, ma(/no prce-

dicis, non est vita beata, quae diti ingenio, vacantes otio, etc. ad
non erat amata ab habente, ve- indagandam solius animce immortaliia-

rum est, si non esset amata tem Sed si fldes

potuerunt pervenire.
pro quando est possibilis, et adsit, qu3e est in eis, quibus de-
conveniens amanti, sed sic
illi dit Jesus filios Dci fleri, nulla

esse convenientem pro semper non quaestio est, quia ipsc suos cre-
est notum per rationem natura- dentes in hoc certissimos red-
lem. didit.

33
Ad aliud, conceditur quod
(z)
^''^- notum est hominem posse conse-
 ;

60 LIB. IV. SENTENTIARUM

naturali notum ex terminis, neque per

COMMENTARIUS. aliud tale probatum, sequitur ex eo non

deduci hanc veritatem certitudine illa

(f) Dico ergo quod illarum trium pro- metaphysica, de qua preecise Doctor agit.
24.
fosilionum, etc. Proponit conclusionem Quod autem non ita sit certum, patet, 25.
Probatio.
principalem hujus quaestionis, quee est quia hoec providentia Dei, ut respicit fi-

hsec, nempe, primam propositionem esse nem creationis hominis, et preefigit ei

necessariam ; secundam et tertiam esse terminum et modum beatitudinis conse-

probabiles ; conclusionem proinde non quendse, et media, consistit in libera ejus
esse demonstratam lumine naturali ;
patet voluntate et supernaturali, qute nequit
ex prsemissis. cognosci aliter quam per revelationem,

Demonstra- Deinde subdit rationem, quse affertur sicut neque ipse finis constitutus ahter

^ g^°j,jQj,j
a posteriori, tanquam necessaria, ut de cognoscitur, prout reipsa et de facto est
f} . beatitudine hominis (quam
^
in respon-
^
constitutus, quia est Hbera Dei, et con-
providentia
etretributi-sionibus ad argumcnta resolvit) aUamet tingensdeterminatio, quce potuit non esse,
Finis
one.
ex Dei justitia retributiva bonorum et supposita hominis creatione. Sicut ergo hoininis
reTelalione
malorum ; in hac autem vita non fit taUs finis nequit certo cognosci naturahter, notus.

retributio, quia justi in ea patiuntur neque media ad ipsum ordinata esse opera
peccatores autem prosperantur ; ergo de- nostra, ita etiam neque rationem operum
bet fieri in aUera, et consequenter hinc haberi in aUera vita est notum hoc mo-
manet animas non esse mortales. Hanc do naturaUter, sed tantum per revelati-
rationem docet Doctor non esse demon- onem.
strativam, nempe prout solo lumine in- Dices , debemus de Deo concipere 26.
Responsio.
nititur naturaU, seclusa traditione et reve- illud quod magis ipsi est congruum. et

latione. Quse responsio dispUcet Cano, et suae perfectioni ; hoc autem autem con-
Non esse
necessa- quibusdam aUis, sed faciUs est concordia, gruum est, ut exerceat retributivam re-
riam.
quia Doctor aUter sumit demonstrationem, spectu operum ; ergo.

aUter Canus et aUi ; sumit enim Doctor Contra, hoc nihil probat necessario ;
Impugna- I

demonstrationem in rigore, prout de ea quidquid enim Deus Ubere ordinat, po- tur.

egit Philosophus i7i lihro Posleriorum, test non ordinare, neque inde ex ejus

ut est per causam et effectum necessaria ordinatione accrescit ei perfectio, neque

et prsecisa ; sic autem negat hanc rati- deficit ex contrario.si nihil ordinet,quam-
onem in eo gradu esse necessariam, in vis autem ad ostensionem suae justitioe

quo cst ratio prior desumpta ab operati- statuit retributionem, potuit non ostendis- Providen-
Est per tia
one insius
^
animae inteUectivge, quia non se justitiam, sicut etiam neque creasse Dei libera
mediura ex-
trinsecum. est nisi per medium extrinsecum divinoe mundum, et nihil in hoc ei deficeret; sic- potuit
non fuisse.

providentise, prout aUeram vitam respicit, ut ergo ordinatio ejus Ubera fuit, ita

et nota tantum est revelatione ; ideo ne- adhseret ei ex determinatione voluntatis,

gat esse notam Uimine naturaU a priori non ex necessitate aut causis per se

aut posteriori demonstrative esse recto- essendi ;

quge voluntas nuUa via cogno-

j. jg^
rem hominum secundum leges justitiae scitur ex natura effectus, nisi per revela-
reveiatione punitivae et retributivce, quod est prin- tionem, quod ut commaniter acceptum
cipium ex quo proedicta veritas deducitur. jam supponimus. Quid(juid ergo statuc-
Si ergo hoc principium non est luminc runt Philosophi circa beatitudinem aUeri-
 D!ST. XIJII. OnESTIO \l. (\\

us vitJB, et rctrihutionein opci-um , cx asscnsus. Unde Aristotclcs Hb, -2. Mctaph.

traditionc prinian^a et conservata in ge- tc\t. l. Spcrulfilio, inquit, dc vcrilalc
nere humano noverunt, ct non per de- pnrtini (lif/icilis, pfirtim facilis cst ; ni-

monstrationem, et ex Scriptura et revcla- f/niDn aulcm quod neque salis cam ali'/uis

tione facta aliis. Sed et crrores eorum dc consequifur, nc</iu' (djrrrfint omncs nh
ipsa retrihutionc, de transmigratione ani- ca, sed quisquc aliquiil dc natura dicit,
marum, de heatitudine ipsa, ()rout eam et sinquli quid, nil nut parum ci ad-
statuebant, manifcste commonstrant, cos dunl, ex omnihus vcro f;ollectis aliqufi

hanc veritatem attingere aliter non po- mfif/niludo fit, etc. Quibus verl)is diffi-

tuisse, quam sola fide huniana et tra- cukatem, scientifB necessariio hahendjc
dilione, quam sui inventionibus obfusca- demonstrat, et cognitionem humanam, ut
runt. phn'imum admixtam habere opinionem et

27. modo potest considerari prcedicta

Alio fidem, qua3 sequenda est, deficiente alia
Potest dici .. .
ji- ••„ * .

demonstra- ratio, ut communi traditione rccepta in certiore. Ut ergo tollatur controversia,

moraiis.
gencre humano, quantum ad substantiam, certitudo rigorosoe dcmonstrationis nequit

saltem in confuso, quamvis non in omni- tribui huic rationi, quse est per medium
bus fuerit notitia particularis veritatis, et tantum extrinsecum, et ex fide divina

prout spectat ad prfesentem Dei guher- ant humana nota, non vero ex causa aut
nationem, eam sic conservare, tanquam cffectu, et hoc intendit Doctor ; hahere
instinctum aliquem, quo homines non autem efficaciam rationis moralis non
excusarentur, et ex quo moveri possint negat, et quoe secundum prudentiam, et

ad inquirendam ipsam veritatem. IIoc desiderium innatum veritatis admittit de-

modo sumpta est queedam demonstratio bet, quia hac ratione dicit esse persuasi-

moralis, et sic usus ejus est commodus, onem, ut scihcet procedit secundum
Ejus U8U8 "t 6^ principio aliquo modo per traditi- naturale lumen fidei humanse, et commu-
communis. eam esse ex
onem, et communi sensu admisso, proce- nis sensus et opinionis , vel

deretur ad veritatem insinuandam ; et sic creditis, ut procedit ex revelatione et fide

Patres hac ratione utuntur ad probati- divina. Utroque modo utuntur Patres

onem, non solum immortalitatis anima- hac ratione, tam ut est ex concessis ab
rum, sed et resurrectionis et judicii, antiquis, non solum Philosophis, sed aliis

supponentes sciHcet, et quod sapientes quam etiam ut ex divinis Scripturis con-

saeculi, et coramunis sensus hominum stat. Clemens Rom. lih. 3. Recogniti-

admittebat, et Scriptura expresse et omni onum, Alexandrinus lib. 5. Stromat. fre-

tempore proponebat. Proceduiit enim quenter Chrysostomus, ut homil. 4. de

Patres partim ex revelatis, partim ex Providentia, liom. G, in epistolam ad
traditione illa communiter recepta. Philipp. et alias. Circa vero illud quod
Gommunis autem sensus in rebus ob- subdit Doctor, de rationibus probandi re-
28
Communis scuris, iu quibus alia manifestior ratio surrectionem futuram, quibus utitur

efficSprol non apparet, est sufficiens principium Paulus ; videatur ^gidius Lusitanus
baiioms.
assensus, ut irrationabihs et pervicax tom. 3. de Beatitudine. q. 4. art. 2. | 4.

censeatur qui ab eo recedit. Non admit- et expositores Apostoli. Scopus PauU est
terent tamen Philosophi talem assensum ostendere futuram resurrectioncm, quod
esse demonstrativum, sed fidei humancne, tantum est creditum.

cui tamen secundum prudentiam debetur (t) Breviter ergo nec a priori, nec
 .

62 LIB. IV. SENTENTIARUM

29. a posteriori, etc. Dicit quod resurrecti- (u) Imo nec secunda proposifio, elc. 31.
Resurre- Immortali-
c. .^. ^
ciio onem futuram esse, >
neque
n a priori,
i '
neque 1
1
aecunaa propositio ^
est, quam supra et tas
ut futura . .

non a posteriori potest lumine naturali osten- hactenus tractavit de immortalitate ani- ^noa*
«^emonstra-
ratione di, scd sola fide ex revelatione. Hanc om- mae. Dicit secundum Augustinum hanc
nes admittunt, ideoque a Paulo mysterium non teneri per rationem,supple, ut certam,

vocatur, et reveiatio fihorum Dei ; et dis- sed tantum per Evangelium, dicente Ciiri-
currendo a ratione, facile ostendi potest, sto : Nolile timere eos, qui occidunt cor-
quia licet demonstrari, aut efficaciter pro- pus, animam autem 7ion possunt occide-

bari possit possibilitas ejus, non sequitur re, etc. Illa particula tantum non est ex-

inde futuram probari certo, quia non om- clusiva alterius revelationis circa hancve-
ne possibile Deo ponitur in effectu, sed ritatem, diversse ab ea quse facta est in
illa qu8e ex lege suse divinse sapientite et Evangelio, sed est exclusiva rationis evi-
providentiae determinantur. Deinde, dato dentis naturalis, ut excludit fidem reve-
quod aliqua retributio probari possit, et latam ; intendit ergo certitudinem irre-

animae immortalitas demonstratione na- fragabilem hujus veritatis esse ex fide,

lurali, non sequitur inde futura resurre- quamvis admittat eam probabiliter rati-

ctio, quia Philosophi illam retributionem one etiam naturali probari, iicet non evi-

statuerent animarum tantum post mor- dentia rigorosse demonstrationis, et quae

tem, ut Platonici et Pythagorici, et Tris- admitteretur a Philosoplio. Veritas fidei Fide
tenetur
megistus, non autem reparari eumdem patet Gen. 2. Sapient. 3. 4. el ^. Eccles. certa.

hominem. Ula etiam retributio esset pos- ult. Matth. 10. Luc. 16. 23. et univer-
sibihs sine resurrectione in solis anima- sim ex omnibus locis, ex quibus habetur
bus, si Deus vellet, prout ante resurrecti- resurrectio mortuorum, retributio operum
onem de facto contingit. ex doctrina universali Patrum et Eccle-
An autem possibilitas resurrectionis siae. Et hic articulus est fundamentum
30.
An ratione naturali demonstrari possit? Re- plurium dogmatum fidei, ac pene om-
possibilitas , r^ •
i i , . n
resurrecti- spondet Sotus lU liac d. qucest. art. 3. nium, sine quo non subsisterent ; et pa-

demonstra- coHclus. 3. Mediua 3. part. qucest. 33. tet ex definitione Lataranensis Concilii
Definitio

SenteSil
^'"^- ^^- f^egant probari posse. Ita etiam sub Leone X. | 8. Cum diebus nostris Goncilii
Lateranen-
negativa.
iqj^qi j^ re ipsa Suarez 2. tom. disp. 44. nonnulli ausi sunt dicere de natura ani- sis.

secl. 8. asserens probationem ejus quasi moe rationalis, quod mortalis, et aliqui
evidentem dari, licet a protervo possit temere philosophantes, secundum saltem
refutari. ^Egidius etiam Lusitanus loco Philosophiam verum csse asseverent ; sa- Damnantur J
asserentes
citato

certe
qucest. 3.

si
art.

demonstrari posset Dei omnipo-

5. idem docet; et cro approbanle
,
reprobamus asserentes
Concilio
.....
ammam
damnamus
intellecti-
ac animam
nostram
esse

tentia, prout in re est, et a fidelibus credi-

,.1 f
vammortalem esse, etc. In j r*
qua delinitione
. • mortalem

tur, et declaratur a Theologis, ego non non solum exponitur veritas fidei, sed
dubitarem hanc probationem necessariam etiam damnatur temeritas asserentium
esse; destruenda tamen essent principia animam secundum Philosophiam, mor-
erronea Aristotelis de a^ternitate mundi, talem esse, et merito, quia neque secun- poHores I
de necessitate agendi causjB prima?, de dum Philosophiam anima est raortalis, P^^iiosophi

ordine essentiali causarum, quem ipse quia si Philosophos consulamus, ut fuse animam
cSSc 1111"

statuit, ut probatio ad conclusionem appli- probat Euguhinus lib. 9. de perenni Phi- mortaiem.
caretur. losophia, et plures et potiores animam
 DIST XLIII. QU.TISTIO II. («

immortalem esse dofenderuiil, (luiii (!tiam ralis, ct sic ul, conclusio necessario sc- reBurronli-
oiiuin.
et, ipse Aristoleles, ut ibidcm ipse pro- (piatur, debet ratione naturali ostendi
bat, et, ut bene Doctor, sallem in hanc possibilitas sempcr essendi, (piia cum in-
veritatem fuit magis iiiclinatus, eam beiie clinatio fundatur in ipsa natura, debet
defendit et adducit in hanc sententiam esse ad actum possibilem haberi, quro
Cardinalis Oregius in opmcnlo de hac possibiliias non cognoscitur lumine na-
maleria. Si rationem et principia Phi- turali. Si autem sumatur desiderium Neque
elicituM.
losophife spectemus, nullum est quod naturalc pro actu elicito, debet probari
probet contrarium, nam quod anima sit quod ille actus sit secundum rectam ra-

forma corporis corruptibilis, nihil inde tionem, ct non sit erronca apprehensio,
habetur proeter unionem et informati- ex qua concipitur, quia volunlas est cti-

Phiiosophia oncm neque argumentum ex similitudi- am impossibiliiim, licet non intentio aut
non ilocet
esse
.
;

ne aliarum formarum,
„
qu.ic
,

educuntur cx
i^-i
sed
electio,
i-iwt-
tantuin possibilium. Ut sit re-
mortalem.
materia,
.
1,1
valet ad
.
probandum
1 .

materiali-
i-
cta ratio, debet conformis essc veritati

tatem animse, minus autem mortalitatem ;

rei, et causis essendi, et possibilitati sic

nam ex operatione colligitur esse forma essendi semper; ergo a primo ad ultimum

immaterialis, ex immaterialitate urgenter h.iDC ratio non est efficax ad proban-

deducitur ejus immortalitas et indepen- dum resurrectionem futuram ratione natu-

dentia a materia in esse. Alia vero prin- rali, quia hoec nequit attingere possibili-
tatem hujus effectus, procedendo per Defectus
cipia Aristotelis de seternitate mundi, et probatio-

de necessitate agendi caus?e primce, sunt causas naturales essendi hominis, sive nis.

errores, neque ratione uUa, qusc recte intrinsecas, sive extrinsecas, quia licet

subsistat ex causa et effectu, fulciuntur, attingere posset immortalitatem animce

ut magis suo loco probatur; non recte vel probabiliter, vel certe demonstrative,

ergo' anima dicitur mortalis secundum ut alii volunt, non potest attingere homi-

Philosophiam. His quantum ad veritatem nem secundum se in esse constituti, qui

suppositis, remittentes magis completum corruptibilis est, et desinit posse iterum

tractatum ad suum locum, prosequemur reparari, vel quod magis est, fore ut re-

institutum. paretur. Ex parte etiam corporis non

32. (x) Ad argumenla. Ad primum, etc. suppetit ratio probans eamdera possibili-
Ad
primum. Respondet Doctor ad argumenta princi- tatem, sed magis contrarium, quia repa-
Exappetitu / 7n
essendi palia, quse
.

faciunt pro affirmativa parte, ratio corporis est miraculosa, et supra

nempe hanc veritatem esse demonstrabt- vires naturse , et idem patet quantum ad

lem, easque solvit. Primum argumentum alias causas secundas ;

quantum autem ad
sumitur ex desiderio naturali quod ha- primam causam, ut prsecise est auctor

bet homo ad semper esse, et ex quo na- naturae, quidquid sit de potentia ejus

turaliter fugit mortem hsec autem incli- absoluta reparandi corruptum, quam ne-
;

natio non est frustra, ergo ea potest de- gat Durandus supra, saltem ex providen-

veniri ad demonstrandam resurrectionem tia ejus ordinaria, et modo concursus

futuram. secundum exigentiam causarum natura-

lium, nequit colligi fore ut aliter concur-
Respondet Doctor sub distinctione :

Responsio. c
Summa autem 1.
• •

responsionis est bcec, quia

* 1 rat, quam ut secundum statum prao-
jsjon

^^^ intelligitur de appetitu innato, qui sentem concurrit. Ex quibus patet dicta
'^aStuf
innatus est ipsa naturae inclinatio passiva natu- responsio.
 64 UB. IV. SENTENTIARUM
33. Alii autem negarent inclinationem na- secundum desiderium naturale, sed quod
turalem esse ad semper esse in natura non cognoscit ratio naturalis pro hoc
nostra, ut respicit resurrectionem, sed statu.

tantum obedientialem, quia naturalis se- (y) Ad secundum conceditur, etc. Se- 34.
Ad
cundum ipsos respicit causam efficientem cundum argumentum est ex appetitu na- seciindum

naturalem, cujus virtutem excedit resur- turali beatitudinis non solum in generali, tum.

rectio, sed jam non disserimus hanc ut inesse probat Philosophus 1. Ethic.

quoestionem ; resolutio autem communis sed etiam ex appetitu ad beatitudinem in

est, sive admittatur naturalis, sive nege- specie, de qua agit 10. Ethic. Sed ralione Appetitus
,. , ... beatitudi-

Quid infert
tur.

^.d probationem illam ex fuga mortis, se,

....
naturah notum est beatitudmem
nisi sit sempiterna ; ergo notum
non es-
i 3in
nis
probat
est resurrecti-
I

inor°tts.
quatenus hsec procedit ex amore oppositi, eadem ratione naturah hominem or- "^"^'

nempe semper essendi, respondet juxta dinatum ahquam perfectionem

esse ad
mentem et principia Philosophi, qui dicit sempiternam. Subsumptum probat ex Au-
quodlihet appetit suum esse. Et sicut na- gustino, ut patet in Httera.
tura incHnat ad id quod mehus est, me- Respondet Doctor supponendo quod Responsio.

lius autem in omnibus est esse quam non ahas infra disl. 49. tractabit, nempe in

esse, impossibile tamen censet id Philo- nobis esse appetitum naturalem passivura
sophus in omnibus, id est, in corruptibili- ad beatitudinem in specie, quse datur
bus, in quibus continuatio generationis justis, non solum obedientialem, ut
et

per propagationem speciei supplet cor- aiii tenent, quod ibidem disseretur sed ,
^ ^^^^\l^^

ruptibihtatem individui, et corruptionem. hunc appetitum non esse notum lumine naturaiem
^ ^ beatitudi-
Quee doctrina perinde, sequendo hsec naturah, neque actum iUius appetitus, ne- nis.

principia, verificatur de homine. Sed ur- que convenientiam finis sub ilia speciali

get Doctor fugam mortis esse ex amore ratione, quia haec omnia per fidem et re-

vitae et essendi. Respondet ex hoc sequi velationem tantum proponuntur.

cum fugiat mortem pro nunc, et sic de Ad probationem ex Aristotele respondet ExpHcatur

quolibet instanti signato, amet etiam ipsam non inteUexisse aham in specie be- ^^{l°l°'
vitam, et esse, pro quohbet instanti atitudinem, quam iUam quee est vitoe

signato, non tamen in infinitum. Hujus prsesentis, eamque posuit in speculatione

Nullus ratio jam

'
praemissa est, quia inchna- ahissimarum causarum, ad quam ordinavit
appetitus . .

ad impos- tio uaturaiis essendi non excedit pos- sanitatem corporis, et alia commoda vita3

sibilitatem causarum naturce ; in tan- preesentis.

tum ergo extenditur, in quantum vir- Ad probationem ex Augustino, qua 35.

tus causarum extenditur, et non extendi- probatur beatitudinis' perpetuitas , dicit Au^^u^sUa^

tur ad ahquid,quod impossibile est, etiam quod admittens beatitudinem possibilem

respective ad causas, ex quibus natura tantum esse in hac vita, admitteret volen-

recipit esse, perfectionem et continuati- tem deseri a beatitudine, quia ratio recta

onem essendi. Alia probatio ejusdem ejus conformaretur condiiioni suae natu-
desiderii adducitur ex Paulo 2. Cor. 5. r.ne, quam ut solam possibilem intelligeret,

Nolumns exspoliari, sed supervestiri. nempe eam esse mortalem, et quoad cor-

Respondet illud inteliigendum supposita pus et quoad animam, dato quod ignora-
fide, quffi possibilitatem effectus ostendit. ret animtE immortalitatem. Dicit prceterea
Deinde, dici quidem posse nos noile etiam iUam vitam Ijeatam finibilem fuisse ama-
 DIST. Xl-lll. 0U.7<]STIO III 66

tam al) iialicnle, pro quaiUo coi^iioviL cain pcilurl)alii)nilius vila; pr;i!scntis, vcrum
sihi fuissc possibilcin, iicinpc pro luic cst, eas repugnarc vcra; fclicit;ui ct pcr-
lantuin vita. Ilcctc ergo prohat Augusti- lcclic, (jualcs tribucb:mt Philosophi Iiitcl-

nus iion possc hoinincm iii vita mortali ligcntiis scu .\ngclis, sed non illi fclicit;i-

cssc l)catuin, ct proccilii contra eos ((ui ti, (puiiii sohiin vit;i' pnesentis tribucbaiil
statuebant hcatituilinem in hac tanluin vi- hoinini.
ta. Sctl non probat bcatitudincni vcrain (;i) Ad qudrlani, clc. Uuarlum luit cx
liominis, (iu;c futura est, luminc nalurali perpctuitate s()eciei, ((ure spcctat ad inte-
posse cognosci in specie, aut probari fu- gritatcm univcrsi.
tura, iino ihiilcmex professo probat IMiilo- Kesponsio est clara ju\t;i doctrinam
sophos eam nunquam cognovisse, et beati- Aristotclis, (it modum perpetuandi species
tudinem eos statuisse in vita proesenti ;
per continuam generalionem in corru()ti-
contra quos ihidcm disserit. bilibus.

36. (z) Ad aliud conccdiluv, ctc. Respondet Tandeiii concludit ((uantum sit homo
Atl
tertium. ad tertium, quod desumitur ex finc, quia fidclvs ad agendum gratias suo Creatori
Argumen-
tum naturalitcr nolum est totam speciem non obnoxius, qui dcpulsa ignorantia inlidc-
a fme, et
ejus
carere suo fine, quin illum in individuo lium et sapientum hujus mundi, nos cer- Ultima
. , .
conclusio
ippetitu, et
aliquo saltemconsequeretur, sed naturali- tos reddidit in his, qu;ie spectant ad fincin lideiis et
perfectione
;pecieinon ter notum est beatitudinem esse finem nostrum, et sempitcrnain fclicitalem, Doctons.
demon-
strat. humame speciei ; ergo et hominem posse quam attingere non potuerunt Philoso-
eam consequi in aliquo saltem individuo, phi, teste Augustino loco cilalo.

sed non in hac vita, propter miserias,

fatigationem, infirmitatem, defectum per-
fectse virtutis, et scientire, neque potest
QU^STIO III.

haberi a sola anima separata, quia sic non

Utrum nalura possit csse causa acliva
esset beatitudo hominis ; ergo habebitur
resurrcctionis ?
toto conjuncto, et consequenter resurgente

a mortuis.
D. Thom. D. Bonav. Argenlin. Suarez citali pro
Solvitur, Hespondet concedcndo hominem conse- qicxst. 'prxccdcnti. Aiigust. 12. dc Civil.cap. 13.
Arist. 2. dc gcnerat. in /inc. Rada (jnarta
qui beatitudinem in individuo quoad gra- parte Conlrover. 15. art. 3. Vide Scot. 7.
dum, in quo ipsi notum est naturaliter Metaph. quxst. 8. 9. 10. el in Theor. § Mate-
ria est. et § Non potest prol)ari animam, ct 2.
esse finem hominis. Quod autem dicitur Phrjs. quxst. 4.

id impossibile esse in hac vita , responde-

tur, id quidem verum est, quia neque (a) Tertio quaero, iitrum natura
1.
etiam illum statum beatitudinis, quem possit esse causa activa resur- Ar-. i.
... , . . .
Vide Var.
Philosoplii statuerunt, potest homo viri- rectionis? (iuod sic, quia in natu- iiic.

bus naturoe pro hoc statu peccati attingere ra est potentia passiva ad resur-
sine gratia Dei. Deinde, neque in eo con- rectionem, et naturalis; anima
sistit beatitudo ultima et consummata enim naturaliter inclinatur ad
hominis ; sed id Philosophis oppositum materiam perljciendam, et e con-
statuentibus et sequentibus lumen natura- verso materia naturaliter ad ani-
le, fuit ignotum, ideo neque demonstrari mam, ut ad perfectionem sed ;

potest. omni potentise passivae naturali

Ad illud quod objicitur de miseriis et correspondet potentia activa na-
Toin. XX. 5
 66 LIB. IV. SENTENTIARUM

turalis, alioquin talis potentia

COMMENTARIUS.
passiva esset frustra; ergo est ali-
qua potentia activa naturalis re- (a) Tertio, qucero utrum natura, etc. j.

spectu resurrectionis. Poslquam egit de possibilitate et cogniti-

Arg. 2. Prseterea, in natura est duplex one, et futui-itiune resurrectinnis, nunc
processus unus componendo,
:
agit de causa, et potissimum, utrum na-
alius resolvendo, et a quo unus tura concurrere possit.
incipit, in illud alius terminatur, Dividitur queestio in tres articulos. Pri- Ordo et
divisio.
et e converso ergo uterque vide-
;
mus est : An possit corruptibile idem
tur seque subesse actioni naturse, numero redire naturaHter ? Secundus :

quia uterque est terminus utrius- An hoc mixtum, nempe homo? Tertius :

que; sed natura potest resolvere An possit, saltem reparato corpore, uniri
compositum istud componen-
in ei anima virtute agentis naturalis ?

tia; ergo e converso ex compo-

istud SGHOLIUM.
nentibus potest producere
compositum. Posita definitione resurrectionis, adducit

Arg. 3.
Prseterea,, corrumpatur aer in errorem quorumdam Philosophorum dicen-
ignem, postea ignis in aerem, de- tium post 36. millia annorum omnia redi-
tura eadem; et ponit refutationes Augustini
inde e converso aer in ignem ille ;

contra eam, quibus addit rationes optimas,

secundus ignis videtur idem cum
Mathematicas, Physicas et Morales.
primo, quia eadem materia, et po-
quodhabeatidem efflciens
test esse (b) Hic sciendum est, quod cum 2.

cum primo igne. Nunc autem se- secundum Damascenum cap. 19.

cuudum Philosophum, 8. Metaph. lib. 4. Resurrectio est ejus, quod cecidit,

Text. com.
11. et 12.
3. cap. Si materia eadem, et efficiens et dissolutum est, secunda surreclio, et

idem, el effectus idem; si ergo natura homo totus cecidit in morte; et

potest eumdem ignem reducere, etiam ponendo formam mixti ibi
pari ratione et eumdem hominem. aliam ab anima intellectiva ( ut
Oppositum,Dionysius de div.nom. credo esse verum), illud mixtum
Ralio ad
opposit.
cap. 6. de resurrectione dicit : Hem ve- dissolutum est, vel in morte, vel
tustati visam contra naturam,mihi autem post mortem; necesse est ad re-
et veritati supra naturam .
surrectionem, primo quidem ordi-
Pr8eterea,animal perfectum non ne naturae illud mixtum reparari
potest produci sequivoce, sicut idem; et secundo illi mixto ani-
Commentator arguit contra Avi- mam intellectivam eamdem i^euni-

cennam 8. Physicor. Commento 46. ri, resurgat idem homo.

ut sic

cujus textus incipit Utrimi unum-

:
Primo ergo videndum est, si na-
quodffue movelur; homo ergo, cum tura possit reducere formammixti
sit animal perfectissimum, non eamdem numero. Secundo, si pos-
potest produci a natura, nisi pro- sit illi mixto dissoluto reunire
ductione univoca; sed resurrectio animam intellectivam, ut sit idem
non est productio univoca, quia homo. Et primum duo continet :

Tres
non generatio; ergo, etc. Primum, si universaliter potest articuliexa^
aliquod corruptibile redire idem miuaadl.
 DIST. XI.lll. QU/EsriO 67

nuinoro; secundo, si istud mixttim IVihil snh Snlf novum, diccns : Alisil

ut sic; iu spociali sint trcs arti- itt /lis Snlamonis vorhis illos circuitHS

culi. si(/)ii/ic(itos essc crcdamus ; sed vel (/ene-

An ulein
(c) Dc p:'iu\o, Auf^ustinus. 12. Ci- raliler accipiendo radcm pra-ccssisse, qucE
mimero
leiiire y^v. cap. 13. rocitat opinioneni Phi- erunl, non aiitem eadem secundum nu-
>ossil.
poi . .

losopliorum aliquorum (liccntium merum. Vel aliqiii sic intellexerunt tan-

per circuitus tcmporum, eadom quam in pnrdestinatione f)ei jam facta
redire, quibus imponitur, quod fuissc omnia, Sapiens voluissrt intelli-

post magnum annum, id cst, post (ji, ct idco nihil recens siib Sole.

triginta sex: millia annorum, om- Potost etiam illa opinio impro- 4.
r nia rodirent eadom. Ratio eorum bari quantum ad rationem ojus,
RefuUt
rationibu*

erat, quia redeuntc causa eadem, quia si probetur aliquem motum i.j^^ioTpbo-

coelestem alicui incommensurabi- rum

redibit idem cffectus; tunc autem qiioruin-
le^. q"od probari potest, si pona- dam.
omnia corpora coelestia redibunt
adeumdem situm, quia supponen- tur magnitudo, super quam fit,
do illud PtolemEoi m Almagcsto, esse incommensurabilis magnitu-
quod coelum stollatum moveatur dini, supposita hinc inde sequali

in centum annis uno gradu, con- velocitate; tunc, inquam, sequitur

tra motum
diurnum, sequitur quod nunquam omnes motus re-
quod complebitur motus ille ejus dibunt ad idem nec istud de
;

ab occidente in orientem in tri- incommensurabilitate motuum est

ginta sex millibus annorum. contra continuitatem motus con-
Sed illam opinionem improbat tinui, quia si duo mobilia mo-
3.
Psal. 11,
ibi Augustinus per auctoritatem
verentur, unum super costam
Scripturae.Roman. 6. C/iristus resur- quadrati, illud super diametrum,
gens ex mortuis, etc. Socundo per motus illi essent incommensurabi-
illudl. Tliess. 4. Semper cum Domino les, nec in perpetuum, si durarent.

erimus. Item, per illud Psalmistse :

redirent ad uniformitatem; sed
Tu Domine servabis nos, et custodies nos magnam discussi-
istud requireret
a generatione /lac in ceternum. Unde de onem singulorum motuum con-
sic opinantibus bene subdit Psal- gruentium epicyclis et deferenti-

mista In circuitu impii ambulant, id

:
bus, si aliquis possit alicui inveniri

est, ducunt reditiones circulares. incommensurabilis in toto coelo.

Beatus
Et per rationem de beatitudine, Praeterea, illud fundamentum
asset miser
si adhanc quia secuudum istum circulum acceptum a Ptolemaeo improbatur
vitam esset ^
rediturus. nuUa cssct vcra beatitudo, pro eo per Thebit, qui probat coelum
Quomodo
nihii sub quod auima beata reditura esset stellatum non sic moveri ab occi-
nSim. ad miserias, quas prius habuit; ot dcnte in orientem, quia tunc ali-
ita dum beata est aut credit se
qnando foret in principio Cancri
nunquam redituram, et sic falsa noni coeli stella illa, quae alias fuit
in principio Capricorni noni coeli,
opinione beata est; aut credit
se redituram, et tuno timet, et et ideo pouit motum octavi coeli;
per consequens non ost boata. Et vel stellati, esse in quibusdam
respondet ibi ad illud Eccles. 1. parvis circulis descriptis super

L
 68 LIB. IV. SENTENTIARUM

principium Arietis et Librae noni sario dependentes ex eis; et tamen

coeli; et qiiod ille est qiiidam mo- illud exemplum ponit Augustinus
tusaccessus et recessus, secun- de dicto Philosophorum, ubi prius :

dum quod principium Arietis mo- Sicut, (inquit) in lioc sceculo Plato, et in

bilis suo circulo ascendit, et

in schola, quce Academica dicta est, discipu-

per oppositum caput Librae mobi- los docuitj ita per innumerabilia retro
lis in suo circulo descendit, et swcula, et idem Plato, et eadem civitas,

alias e converso, capite Arietis et eadem schola, iidemque discipuli re-

descendente, caput Librse ascen- Sed subdit Absit, ut ista creda-

perti. :

moventur stellse in octa-

dit, et sic mus, inducens improbationes ex
vo coelo secundum longitudinem et Scripura prius adductas.
latitudinem simuL Si ergo ille
COMMENTARIUS.
motus probaretur in aliquo tem-
pore compleri, in quo tempore (b) Hic sciendum, etc. Subjicit quid
non possent omnes orbes inferio- nominis per etymologiam nominis ex Da- Quid sit
resurre-
res redire ad eumdem situm, quem masceno, quod nempe resurrectio sit ejus clio.

habuerunt in principio illius mo- quod cecidit, iterala, seu secunda surre-
tus,sequeretur propositum. clio. Secundum usum communem Scri-

Prseterea, ratio est diminuta, pturae accommodatur homini cadenti per

quia non tantum a causa efficien- mortem a vita, quamvis in latiori signifi-

te dependet identitas effectus, sed catione de aliis dicalur, aut translatitie, ut

Quid
etiam a materia materia autem
; quod animus resurgat, quod civitas resur-
requiritur
ad resurre-
potest esse omnino alia, vel alium gat, aut domus, quae fuit diruta; homo in
ctionem
situm habere in comparatione ad morte cadit, quia destruitur esse totius, et hominis.

coelum, quia per actionem liberi destruitur etiam forma mixtionis, et unio

arbitrii possunt corpora impediri, animse cum corpore, ad resurrectionem

ne sint in illo situ, ubi prius erant. autem sicut requiritur proprie, ut idem
Potest etiam per actionem talem numero resurgat quoad suas partes unitas,

aliquod corpus esse divisum, et ita ideo ordine naturse supponitur reparatio
materia dispersa. • mixti, et unitio ejusdem animse, antequam

5. Prseterea, manifesta inconveni- resurgat totum. Primus itaque articulus

Text. 4.
eamdem
Liberum entia sequuntur ad hanc positi- quaerit, an natura possit reducere
arbitrium
non subest
onem in specie humana; sequitur formam mixti.
operationi eniui primo, quod addisccre non sit (c) De primo Aufjustinus, etc. Hanc 3.
coeli. Circulatio
nisi reminisci, de quo tangit Philo- circulationem rerum posue:'unt Platonici Philosopho-
rum.
sophusi. Posleriorum, quia incon- et Pythagorici, et mihi videtur desumptus >

veniens est, ut probat in line error ab iis, qui transmigrationem ani-

i
secundi Posleriorum, nobilissimos ha- marum fingebant, ex qua, faciH commercio
bitus esse in nobis, et latere nos. h(iec circulalio innasci potuit, licet diver-

Aliud est, quia actus liberi arbi- sus sit error, quem tribuit Epicuro Ilie-

trii non sulisunt neccssario causa- ronymus in cap. i. Ecclesiast. Ex quo er-

litati coeli, et pcr consequens illi rore Origenes aliud genus circulationis in-

non necessario redibunt iidem, nec duxit in successione circulari beatitudi-

per consequens aliqui actus neces- nis et miserife, et alterius universitatis,

 DIST. XIJII. QU^STIO III. m
Krror (liieni impugiiat Aiigustiniis for/. lih. 1-2. 111 (;od(>m situ riispeclivc ad ipsiim
Origenis. i>ri- DoctoriB
dc (Hvilat. cap. 20. non admittchat mum mohilc, aut respeclive ad inferiora
ii^um.
Origenes circuiationem in iiKlividuo. et generabilia, quia molus eoriim suiit
Philosophos optimo impugnat Augustiims iiicommeiisurahilcs, iia ut iiuiuiuam re-
cap. 1.3. ox Scriptura ad liomanos (\. I. deant ((luantumlibet motus earum perpe-
ad T/tessal. \. el psal . 11. in ijuihus tuetur) ad (uimdem situm ct aspectum,
ostenditur pcrmanentia justorum cuin quem ante hahehant ante initium circuli
Christo resurgentium sine ulla mutatione. motus.
Probat etiam optime ex heatitudine, ((u.-n Ilanc rationem dicit Doctor re(juirere
debet esse sine metu et miseria, et vera, longiorem discussionem, ejus dcmonstra-
non in sola opinione non subsistente. Ra- tionem subjicit Clavius* /« cap. primiim
tio patet ex littera. Ohjectio illa ex Eccle- sp/tcerce, | de periodis moluumcadestitim,
siastici primo fuit Origenis, sed recie uhi probat hos motus esse incommensu-
solvitur ab Augustino, ut patet ex littera. rahiles.

Hic error Philosophorum facile per Exemplum autem, quod adducit Doctor Motus
rationem impugnatur ; et primo Doctor motus incommensurabilis super costa et ^"'^^'"et'^^^^

impugnat ejus fundamentum, quod re- diametro ejusdem plani, ipse probat et inil^tlt
deunte circulo primi mobilis ad periodum declarat ex regulis surabiiis.
Euclidis in 2. d. 2.
cursus redire principia et causas easdem, q. 9. secunda probatione Geometrica,
ac proinde eosdem effectus numero. Per- contra asserentes continuum componi e\
ficit autem circulum primum mobile indivisibilibus quam deducit ex 5. et 1.
Ciroulus
juxta Ptolemeeum et Empedoclem, ut ali- decimi Euclid.
primi
mobilis. Probat
qui volunt, triginta sex millihus anno- secundo ex demonstratione, 6.
Secunda
m quam adducit Thebit contra ^
11 111
•- •

rum ex nostris. Alphonsus docet suis Ptolemieum,

1 1

probatio.

tabulis quadraginta novem millihus anno- et ex qua sequitur orbes inferiores non
rum perfici. Fundamentum sumitur ex redlre ad eumdem situm et aspectum,
motu coeli stellati, qui prseter motum quando circulum perficit primum mohile.
[ diurnum in centum annis movetur etiam Tertio, probat rationem illam esse
Tertia
retro ab occidente in orientem uno gradu. diminutam, dato quod causte coelestes ratio

Ductis ergo centum annis per singulos redirent ad eumdem situm et aspectum, pSioso-
gradus, qui sunt trecenti sexaginta in quia et causa materialis potest habere P^°^"

universum, hahetur numerus pra^scri- diversum situm in comparatione ad cce-

Annus
ptus annorum, in quo finitur circulus lum, quia potest per actionem hominis,
motus, et redit annus ille, quem Philoso-
.... ..
Angeli, aut casu etiam, et per agens etiam
^
. Causce
inferiores

phi magnum vocant juxta descriptionem naturale, transferri ad alium situm, ut nequeunt
Ptolemsei. cinis sparsus per ventum, et ignis reso- j^ eoTem
Dato autem hoc de motu primi mobilis, lutus in aerem, et motu ventorum imnul- ^^'" 1'*=®'
'
supenores
llmpugna- et circulo, impugnat Doctor rationem sum, et sic de aliis corruptibilibus sublu- essent.
tur
error. fundamentalem Philosophorum, ideo redi- naribus, ut quando alimentum conversum
rent iidem effectus, quia esedem omnino in substantiam viventis alio transfertur.
causse redirent. Sed hoc est falsum, neque Item cum ipsa materia dividitur sub
sequitur ex reditu primi mobilis ad perio- diversis formis actione agentis naturalis

)emonstra-
dum circuli, quod orbes inferiores, a qui- dispergitur. Eadem ratio fieri potest
tio
bus dependet generatio et planetse, sint etiam quoad causas secundas particulares,
 70 LIB. IV. SENTENTIARUM

quae necessario requiruntur ad actionern, de Scmitate, quod non redit eadem quodi. 4.

ut patet in generatione univoca viventium numero;

.

et
.

auctoritas
•.
ejus
•

m
• Q- 13. et
quodi. s.
Q 5
perfectorum, quoe nuUo modo possunt Prsedicamentis, a privalione ad ha- Cap. 3.
produci per generationem oequivocam, bitum impossibilis est i-egressio. Quod
aut a solis astris, aut influentia coelorum; intelligendum est de privatione
requiritur etiam dispositio particularis subsequente formam, et forma
in materia per causas particulares, heec prsecedente, cum qua concordat
omnia deficere possunt, quamvis idem illud quod allegant aliqui de 8.

esset aspectus astrorum et coelorum, etc. Metaph. cap. de vino et aceto; sed illud
7. Quarto, impugnatab inconvenienti, nem- negat reditum immediatum, etiam
Quarta
ratio pe quod sequeretur quod addiscere non secundum speciem, quia oportet
coatra
eosdem
sit aliud quam reminisci ; ergo, etc. Pro- prius fieri resolutionem ad mate-
qui
destruunt
batur sequela, quia et hi Philosoplii do- riam communem. Adducituretiam
scientiam. cent animam esse immortalem, et eam auctoritas 6. Ethicor. approbantis
redire ad idem corpus, et ut dicit Augusti- dictum *
Agathonis : Recte, inquit,
nus ex ipsis, quod redibit idem Plato, et ait, hoc solo privalur Deus, ingenita fa- •al. Solo-
nis.
eadem civitas, et eadem schola, et iidem cere, quce facta sunt ; ergo non po
discipuli sub eodem, discent eamdem dis- test prseterita reducere, quia tunc
ciplinam totidem verbis depromptam, etc, faceret ea esse non tantum non
Sequitur quod illa scientia erit in eis re- prseterita; sedetiam prsesentia.
miniscentia eorum, quae antea sciverunt, Prseterea, rationes quatuor po-
quia non datur ratio unde isti habitus per- nuntur ad hoc Prima est haec, in
:
^.

derentur, et consequenter videntur reduci omni corruptione materia geniti

ad usum per reminiscentiam. dividitur, ita quod non ex tota
Quinta
ratio.
Quinto tandem, actus liberi arbitrii non materia eadem generatur genitum,
subsunt coelis, neque sequitur eos redire quse prsefuit in corrupto; et sic
eosdem in numero, aut specie, neque ulterius semper fit major et ma-
etiam csetera, quae ab ipsis dependent. jor divisio materise ; ergo per
Tandem nulla ratione fundatur haec chi- quamcumque circulationem, si re-
mjiera. ejusdem spe-
ditio flat ad aliquid
ciei cum primo corrupto, non erit
SCHOLIUM. ex eadem materia totali, et per
Sententia asserens per naturale agens consequens non erit idem, quia
niiUo modo idem numero posse redire, sua- ad identitatem numeralem requi- Ad idem m
uumero m
detur ex variis locis Aristotelis, et quatuor ritur eadem materia, sicuteadem reqiurTtui
requiritucfl
rationibus. eadem
forma, secundum Philosophum
' i
12. ®",^^'"
materia.
j||

Metaphysic. cap. 2. et per rationem, Text.com.

(d) Alia est opinio totaliter con-
quia est principium essentiale to- circker.
6. traria, dicensquod impossibile est
Goffr. tius.
quodiib 6. rcdire aliquid idem numero per
quaest. 2. ,
,
j i
•
Prsetereasecundo, agens natura-
^Egid. agens naturale; pro quo adduci- le non potest agerenisi permotum
Te^xTuit'. tur auctoritas Philosophi secundo velmutationem; motus autem et
^Cap. de' de Generatione in fine Quorum sub- :
mutatio non potest redire idem,
opposit. non revertitur eadem nu-
atantia 'perit, quia ejus unitas est continuitas,
Text. 14.
Henric. mero. Et auctoritas ejus 5. Physic. et interruptio vel iteratio repu-
 DIST. XI-IFI. On.lilSTIO III. 71

i?nat continnitnti; ov^o ot nnitati roductione ojuadom socundum ape-

niotns ot nintntionis; non orjjfo ciom, roducit id(un uumoro, quod
terminns ojns potost rodiro idcMi). n ppni*et (^x actil)us vel accidcmtibus
Kt ista ratio conlirmatnr sic, sic- omninonliis conse^piontibus, anl-
nt so habot iioc prodnctnm ad tem nt insoparnbilibus, i|)sum su|)-
prodnctnm, ita hmc prodnctio nd positum; et ista qnnestio posita
prodnctionom; er«^'o pormntntim, sub (jHare posset Bsse quarta prin-
sicnt prodnctnm nd prodnctionom, cipalis ratio.
sic lioc prodnctum ad imnc pro-
COMMENTAUIUS.
dnctionem. Sed non potest osse
prodnctnm sine prodnctione; er- (d) Alia esl opinio lolalilcr conlra- 8.
^
An virtute
go nec hoc prodnctnm sine hac ria, etc. Ilfec sententia est coinniunis,
.

caubarum
prodnctione; sod lia^c prodnctio , I- . P ^- naturalium
quam tenent in hac disl. trequcntius redire po.s-

non potest redire endem, qnia Tlieologi, e/ lib. 2. de General. Philoso- seDU.M!ri;
nec eadem mntatio; ergo nec hoc phi. Citatur Averroes com. 10. sequuntur
"eKativa.

prodnctnm. Conimbricenses c. 11. quoesl. i. Fonse-

Praeterea, non posset redire idem D. Thomas4.
ca 8. Metapk. c. 5. riucest. 1
nisi ad ipsnm posset esse eadem qnodlih. 4.
contra Gentes cap. 81. et
potentia; sed hoc falsnm est, qnia corporis
art. 2. ^gidius Theor. 1.
ant eadem potentia semper ma- de
Christi, ^gidius Lusitanus tom. 3.
nens, ant de novo redncta. Non
Beatitudinc, qucest. 3. art. 1. %i. el 3.
primo modo, qnia potentia cor- Rationcs funda-
pro eadem piures citat. et
rumpitnr in adventn formse, et qute infra addu-
menta subjicit Doctor,
per conseqnens post primam re-
Ad illa ergo, etc. Hanc defendit
centur, |
ductionem ad actum non manet in Mclaph. disput. C.
Suarez tom. 2.
eadem potentia. Nec secundo mo- sect.^i. et tom.^. inZ. p. disp. 44.
do, quia sicutformae succedit alia
sect. 6.
privatio quam qnse prsecessit eam,
ita formn resolvitur in aliam po- SCHOLIUM.
tentiam, si inaliquam resolvitur.
Ad prcete- Probatur etiam simul, quod neu- Sententia Richardi tenens aliqua per agens
ritum uaturale possi; redire eadem, suadetur au-
non est tro modo, quia ad pr?eteritum non
potentia. ctoritate Arist. et Ibrti ratione ac exemplo.
est potentia; hsec forma est prse-
terita. Qunre etiam non statim re- (e) Tertia opinio est media, qnse 9.
Richard.
ducitur a natura idem, si potentia ponit quod, etsi non omnia pos- hic art. 3.

est ad idem in susceptivo, et natu- suntredireendem numero per ac- q. 1.

solut. 6. a.

ra potest essecansaactiva; in hoc tionem naturse, tnmen aliquid po- Vide 2. d.

20. q. 2.
enim non est ratio, cum nntura test redire idem numero. Pro hac et in 4. d.
25. q. 2.
agat ex impetn, quare non ita sta- opinione arguitur primo per illud quod Doa
tenet in
tim reducat idem, sicutnon statim Philosophi, 8. Metaph. 3. cap. Si morahbus,
et in
ad minus habito tali ordine forma- agens idem, et materia eadem, effectus agentibus
hberis.
rum, secundum quem potest redu- eritidem, quia non assignat diversi-
cere idem specie. Sed manifeste tntem effectus possibilem, nisi
videmusquod non statim in prima propter diversitntem efficientis vel
 72 LIB. IV. SENTENTIARUM

materise. Sed idem

possibile est agatnunc, sed cesset usque ad in- permanen-
tis.
efficiens esse, et eamdem mate- stans B, causabit idem ergo si cau- ;

riam respectu secundo producti, set in A, et tempore intermedio in-

qu8e erant respectu primo produ- ter A et B, destruatur illud causa-
cti; ergo possibile est secundo tum, et iterum agat in instanti B,
productum esse idem cum primo causabit illud idem. Consequentia
producto. Minor probatur, quia si patet exhoc, quod continuitas tem-
frequenter in corruptione fiat di- poris intermediinihil facit adiden-
spersio vel divisio materise, tamen titatem permanentis, quia habete«-
possibile est oppositum in multis sc idem in illo tempore, et in ter-
casibus, puta si includatur ignis in- minis illius temporis. Si neges as-
traurinale, et ibi corrumpatur in sumptum, quia in B instanti non
aerem, deinde ex illo aere genere- potest idem causatum habere
tur ignis per reflexionem radiorum eamdem influentiam, quam habuit
Solarium, vel aliter, materia in- in instanti A, et ideo non po- De quo 2.
dist. 20.
clusa erit eadem. Consimiliter si terit idem causare contra
tunc ; q. 2. ubi
dicitui"
ex solido generatur solidum, ubi hoc dupliciter Primo, quia simi-
: identilytem
causse non
prsecise forma geniti potest sequi lis influentia sufficit ad identitatem requiri ad
idenlitatem
formam corrupti, sequitur quod eifectus enim in instanti .4, es-
; si eflectus.

qua ratione tota materia prsefuit set aliudagens approximatum pas-

sub forma corrupti, pari ratione so, produceret idem numero, quod
eadem tota suberit sub forma ge- istud agens producit, ettamen illa
nerandi. influentia, non esset eadem nume-
Respondetur quod illud Philo- rc cum influentia istius, sed
'^^e?i2^.^' sophi debet intelligi cumhac addi- tantum similis; nunc autem in alio
inprmc.
tioue «mu/, quia secundum Philo- instanti, puta B, est influentia si-

sophum 5. Physic. non tantum est milis, quse fuit in instanti /1.

numeratio propter alietatem spe- Praeterea, influentia illa non est i^- . I

Influentia
ciei et subjecti, sed etiam tempo- aliquid absolutum receptum in causae
non prinife
ris. Alia responsio et melior, quod causa secunda, quia tunc causa recipitur ia
Philosophus asserit, quod si agens secunda per illud receptum posset secunda.
'

aliud, et materia alia, quod effe- agere sine causa prima, cajus in-
ctus est alius; sed nonex opposito fluentiam recipit, quia jam habet
antecedentis, si agens idem, et in se totum illud, propter quod in-
materia eadem, infert quod effe- diget actione causae primse, quod
ctus idem. Unde in flne conclu-
sit inconveniens est; ergo influentia
dendo ait Si crgo contingit idem ex
: causse superioris respectu inferi-
maleria facere palam, quia principiiim oris non receptum in
est aliquid
quod est ul movens idem; nam et si ma- causa inferiori. Unde est tantum-
tcria altera, el movens et quod faclnm modo ordo ejus in causando adcau-
supple erit aliud.
est, sam supcriorem, continuc quantum
Tem oris
Contra primam responsionem, si est de se coagentem; non ergo erit
interrupiio agcns
o agat
" nunc in A instanti, cau- alia influentia, sicut nec alius ordo
non obstal
identiiati sabit allquid, istud sit B, si non causse superioris ad infcriorem.
 ;

OIST. XMII. Qri.^RSTlO III. 73

rra^torca, .iu(, siinplicitcM- impos- cieiiti.s, scd etiam temiioris ot alidnnn, ut

sibile est idciu uuuioro alias pro- patet t\. J'h!/sic(irum tc.rf. runi. l\.r( ii>.

diici, ct tunc sequitur quod Dcuis tem|»iis autem simul ikhi polest virtult!

in lioc nunc non poterit; aut si non iiaturjfi ideiu leproduci.

est sinipliciter inii)ossibilc, et tunc Dices secundo quod Pliilosophus cx di- Alia
ret|)oii8io.
sequitur (juod iu causalitatc co- versitate materiio aiil eflicientis inferat

rum, in quibus prius fuit istud pos- diversitalem clTectus, non tamen ex iden-

sibile, et nunc erit; scd prius Ciiil titate earum prohal, aul intoiidit identita-

in causalitate cansaruni natura- tein elTectus, ut patet ex verbis adductis in

lium; ergo et nunc erit. littera.

Hanc secundain solutionem iioii imi^u-

COMMEINTAKIUS.
gnat ex eo argumento (piod supra
9. (e) Terlia opinio cst mcdia. etc. Hjec qwcst. I . urgct, probando aliquid coiru-
ptuin vcl annihilatum posse produci acli-
ammauia. seiUentia est Uicharcli in hnr d. artic. 3.
qmcst. I. ad (>. quain etiaiii adinittit Ileii- oiie causiD prim.-fi, quia sicut tempore si-

ricus quodlih. 10. quicst. 4. Eam sequitur gnato potest illud conservare in esse, ita

Bassolis qu(cst. 2. «r/. 3. Uubion proJja- etiam si desinat in media parte temporis

bilem docet gtmst. 1. art. 3. Est Antonii signati, potest illutl reproducere pro ulti-

Andre.io in liac qucestione, Mayronis ma parte ejusdem tcmporis, quia neque

dist. 44. qucvst. \. et raagis probabilcm possibibtas, aut esse rei sic producta) de-

censet Doctor § Quantum ad istum articu- pendet a conlinuatione sui esse pro tem-

liim, etc. qui est sequens. Toletus proba- pore intermedio antecedente, neque etiam

Dilem censet lib. dc Generat, quast. 13. virtus agentis hmitatur ad talem moduin
Fundamenta hujus reducit ad Philoso- productionis inillo temporee«seinterrupli,

phum 8. Metaph. cap. 3. ubi videtur quin possit in effectum influere pro prima

dicere, quod sicut ex diversitate causarum et ultima parte, non influendo pro tem-

colbgitur diversitas effectus, ita ex oppo- pore intermedio ; eodem ergo modo in

sito, servata identitate causarum servatur natura contingere potest.

identitas effectus. Dices, esse diversam influentiam

11.
^' dicas in corruptione fieri dispersi- causse in effectum pro diverso tempore. Responsio.
Obectio
onem materise, ac proinde non servari Contra, quamvis etiam hoc detur juxta

Responsio. eamdem inateriam. Probat contrarium sententiam eorum, qui dicunt esse creatu-

per instantiam, qua ignis includeretur vi- rse esse in continuo fluxu, ac proinde con-

tro aut urinaU obturato, et converteretur servationem ejus esse diversam actionem

in aerem, et mox per reflexionem radi- a productione, tamen diversitas inlluxus

orum converteretur in ignem, servaretur non variat esse numericum effectus ; er-

eadem materia ; et idem fit quando ali- go, etc,

quod sobdum convertitur in abud corpus Deinde probat non esse aliam influen-

solidum, ut lignum in lapidem, quod tiam, quia sicut manet idem effectus ex

ssepe contingit, manet eadem materia dictis, et idem ordo caus?D secundae ad

ergo dispersio ejus non semper contingit, priinam, sic etiam eadem actio seu influ-

et redit argumentum sicut piius. entia erit in effectum ; ejusdem enim

Dices quod
1
inteUigi debet <-)
Pbilosophus causfiB in eodem ordine causandi ad eum-
10
Besponsio, non solum de identitate materise et effi- dem effectum permanentem, et ejusdem
 ;

74 LIB. IV. SENTENTIARUM

non miitati esse eadem erit influentia, ponatur primo mstanti produ-
in An
quia nulla apparet ex parte causae aut cere radium, et in tempore habito "^Se^'"
effectus exigentia mutandfe influentise, et conservare inultimo instanti, pu- ^°radiisf'°
cum extrema omnino sunt eadem, idem ta Z?, erit ibi idem radius, cum non
erit ordo extremorum ad se invicem. dependeat illa identitas radii in se-
Ultima denique ratio est, quia nulla cundo instanti ad seipsum in pri-
apparet impossibilitas, ut idem effectus mo instanti, vel ab existentia ejus
numero manet possibilis, ut reducatur in tempore intermedio, quia sine
a causa, a qua primo fuit productus, aut illa existentia posset idem numero
ab alia aequivalenti, sicut sic etiam fuisse productum in eodem instan-
manet possibilis respective ad Deum. ti; sequitur ergo, quod illo esse in-

termedio destructo, posset idem

SGHOLIUM.
esse in utroque extremo, et licet in
Doctor tenet cum sententia tertia posse aliis agentibus,ubi diceretur agens
aliquid idem numero redire per agens nihil agere post primiim instans,
naturale quod tenet Richard. hic art. 3.
;

qusest. i. ad 6, Et inclinat D. Thom. ibi

esset evasioquantum ad illud re-
art. l. quaest. 3. dumait resurrectionem ea-
spectu proximi agentis, tamen ar-
tenus esse miraculosam, quia dispositio cor- gumentum manet idem respectu
poris non fit modo naturali virtute seminis; remoti agentis, a quo continue de-
etdisp. 44. q. 1. art. 1. qusest. 2. ait per ge-
pendet effectus, et in isto eftectu
nerationem naturalem ideo non redire idem
dependente a proximo agente im-
numero, quia non fit ex eadem materia. Vi-
deatur Henric. quodl. 11. qusest. 4. et Marsil. mediate concluditu r propositum.
hic quaest. ult. l.idem docere. Idem te-
art.

net Bassol. hic quaest. 2. Tartar. Joannes An- GOMMENTARIUS.

dreas, Rada 4. controv. 15. art. 3. etalii Sco-
(f) Quantum ad istum articulum, etc. 12.
tistse, hic. Tertia
Conclusio Doctoris est, quod opinio jam tenetur
12. (f) Quantum ad istum articiiUim, praemissa videatur probabilior: Respon- ut
probabilior.
respondeo quod opinio tertia vide- deo, inquit, quod opinio videlur prohahi-
tiir probabilior. Prima enim de lior, etc. Primam de circulatione, quam Prima
reditn omninm est omnino impro- superius impugnavit, dicit esse contra
rejicilur
ut tulsa.

babilis, saltem quia est contra fi- fidem et improbabilem. Secundam vero Secunda
dem;necpro ea est ratio efficax, non sufficienter ostendere impossibilita- non
sufficienter
qnia illa de reditii coeli, et diibinm tem : Et ideo. inquit potesl teneri terfia^ probatur.

antecedens snpponit, et dubia est quia non apparet repugnantia, cur natura
illatio. non possit aliquid idem numero reducere
Sententia
Secunda opinio non probat suffi- non tenet ergo hanc conchisionem uni-
Doctoris
explicalur
cienter impossibilitatem reditus versahter, sed quoad aliquid particulare,
in parte.
cujuscumque per naturam;et ideo ut quandocumque effectus dependet a con-

potest teneri tertia, quia non ap- tinuo influxu causfE proxiniee et creatae,

paret quare non possit natura ali- ut radius a Sole; et apphcat rationem jam
quid idem numcro reducere. Si prcemissam. Sicut enim recte sequitur

enim ubi est continua actio agen- quod Deus potest idem numero reducere
neque Elfectus,
tis naturalis respectu producti, si- post esse interruptum, quia effe-
qui
cut est in Sole respectu radii, si ctus dependet a seipso, ut continuatur dependet a
 . "

niST. XLIFI. QITyESTIO III. 76

continuo temporo antooodonti in r^.wr^^vfil totn tom- rtiim oontinori in virtnto caiisfr natnralis Naiurn eit
intliixus
causse. poro, V. ^. una liora, et essn pjns in sinc liinitaiiono hao, ifa otiam iit oxlo.nda- •*'«?"|J^'=""-

ultima parte temporis non doponilot a so, tnr ad offcriiim, qiii desiit rictpio eliam '"
;
iC'''"
ut fiiit tomporc antocedenti, ita si dcliciat c\ rcpiii,Miantia ox [larlc cffectiis, sed ma-
illo tempore, potcst a Deo roparari jiro jor perfcotio oum sic compreliondi in vir-
ultima parte liora^ sic ctiam radius iit tiitc illa siifo cansfR sine limilalione; erp:o
continuatur esse a Sole per tom|)us sic includiiiir. Major natet. nuia Probatio
iii sic macris
r>
Potest ' .> I ' j inajon».
reprotlnci signatum, ut est in iiltima parte tein- paiticipat ens creatum porfoctionem sui
quantiun
esl (le poris, non depcndet a se ipso, ut fuit creatoris, ot Jh-oc mai,'is manifcstatiir, tpio
parte
priori parte; crgo decidat, magis communicatiir, Rx
caiisee. in si potest et relucet in orca- perfeotione
eadem virtute Solis reparari, ita tit non turis, ct possibilitas creaturfe sic macris '•f"^^.
'
" natnralis
sit impossihilitas, quidquid sit dc aliis ef- rcducitur ad actum ; ergo non est suhtra- «^ eireciua.

fectibus, qui non depcndcnt in conservari Iienda naturaj perfectio, (|u;r ipsi non re-

a suis causis, quia in his, inquit, posset pugnat. Patet conscquentia, quia subtra-
esse evasio, quia nimirum diceretur non hereliir, vel ex defectu causre non poten-
extendi virtutem causfe ad illos effe- tis communicare, aut non volentis. Nec
ctus, nisi tantum, quando primo fiunt, primum dici potest, quia inferret defe-
ut universim docent quidam de cau- ctum in virtute; neque sccundum, quia
sis naturalibus, quantum ad rcparati- inferret defectum in voluntate, et quasi
Doctor noa onem effectus corrupti. Ex liis sequitur individuam. Deinde neutrum consistere
est primus
assertor non recte quosdam adducere Doctorem potest, quia virtus causarum vel est sua
hujns
sententise. tanquam primarium assertorem hujus substantia, vel proprietas inseparabilis.

sententife, quam ipse tantum ex aliis re- quarum neutra mutari potest.

fert, ut probabiliorem, ex ea solum ratio- Probatur ergo minor principalis quoad 14.
Disserit de Probatio
sola possi- ne, quod non appareat repugnantia. De- primum disjunctum. HiPC continentia non mjaoris,
bililate, ,*i"' a
inde, Doctor agit de possibilitate tantum. extraheret causam secundam extra perfe-
quce I ntup
salvan
opponitur ctionem causre creatie et subordinat.-e ad on^"'».
non vero de eventu, an ita continsrat
^ de
repngnan-
tiffi

ab
intrinseco.
facto, quia

bus
'

id
in aliquibus
'
secundariis
contingerc probabo , de primariis
enti-
...
primam causam
tialiter respective
in esse et

ad effectum
operari essen-
secundo
parte
causae
et elTectus.

autem. quse per emanationem non resul- producibilem, sicut se habet ad effectum
tant, sed per actionem immediate produ- primo producibilem ; ergo non superaddit
Non redit cuntur, non solum incertum est de factc perfectionem repugnantem causjie creatfe.
de facto
idem eadem redire, sed verius est actione crea- Probatur consequentia, quia ideo super- Non
elfectus variatur
regulariter tur.-e non redire secundum legem ordina-
nam, quamvis
.,
nihil
.,
repugnat,
...•••*!•
quin sic
adderet talem
ctionis, quia variaret
gradum excedentis
aliquem gradum en-
j
perfe-

aut
enlitas
ejus,virtus,
modus
redire possint, quantum est ex parte cau- titatis aut modum operandi essentialem et °P«''«'^''»-

sarum proximarum ab intrinseco, et ex convenientem proecise caus;e creatte ex

parte effectus, ut ipsis possibilis est, licet suo genere. Sed ncutrum horum est ve-

sit repugnantia ab extrinseco. rum, quia causa creata, ut dixi, ageret

13. Probatur ergo hsec sententia quantum cum subordinatione ad primam causam ;

Probatur
conclusio ad possibilitatem illam, et confirmatur agerct dependenter a materia, ageret sup-
primo
ratio Doctoris. Dignificanda est natura et posita applicationc necessaria ,
ageret eo-

virtus causarum naturalium in iis, quae dem modoad secundam productionem sic-

non repugnant; sed non repugnat elTe- ut ad primam ; ergo talis gradus virtu-
 .

76 LIB. IV. SENTENTIARUM

tis activfe nihil superaddit repugnans tali indifferens est ad negationem actus, et ad
causce actum ipsum, v. g. Petrus ut est indiffe- idem est
j . t non esse
Probatur eadem minor quoad secun- .^

15. rens ad utrumque ; ergo manet sub eo- subsequens

Probatio
minoris
dum disjunctum; effectus idem secundu dem gradu possibilitatis, sub quo fuit ante gntecedens
qijoad esse.
productus, postquam desiit, non est alte- productionem. Sed gradus ille possibilita-
elleclum,
qui invari- rius entitatis aut perfectionis a seipso, ut tis subordinaiur non solum causse primse,
abilis est.
primo fuit productus ; ergo non derogat sed etiam secundfe ; ergo etiam corru-
ejus perfectioni, ut attingatur virtute e- ptum ut transfertur ad esse in potentia

jusdem causfe a qua primo fuit productus; seu possibile, perinde subordinatur cau-
Non esse neque consequenter habet aliquem gra- Sie creatfe, sicut prius ; ergo et potest re-
repugnan-
tiam dum entis diversum, aut existentia:', per duci ad actum per causam creatam, quan-
ex parte
effectus quem exigeret solum reproduci a supe- tum est ex parte causae et ex parte effe-

oriori causa in perfectione ; ergo ex ctus. •

parte effectus nequit fundari repugnan- Dices negationem succedentem actui n.

Habet ^^P*^°®'®-
eamdem tia priietensa. Deinde sicut effectus in esse alterius rationis a negatione antece-
possibilita-
tem se est idem invariatus, ita etiam dicit dente actum existendi, et proinde con-
post non ^
esse quam
eamdem possibilitatem ad esse ex natura stituere diversam impotentiam.
habuit sua, et respective ad causas essendi ; ma- Contra, haec responsio impugnata est, i^pugna-
antequam
fnit. gis autem eritpossibilis respective ad cau- qucestione prima hujus distinctionis, ad-
sas extensive, quo plures habet causas, versus Durandum, et rejicitur ab omnibus
ex quibus potest recipere esse ; ergo etiam communiter, ut ex ea prsefatus auctor co-
possibilitas ejusdem respective ad causas natur sustinere, neque per divinam po-
creatas superaddit ilU gradum possibilita- tentiam posse idem corruptum numero
tis diversum (loquor de extrinseca, et in redire. Et sic argumentor : Potentia pas- potentia

rdine ad causas) ab eo gradu, quem ha- siva dicitduo, nempe capacitatem ex parte aW\A^^A\
bet prpecise ad causam primam solam, ut materiaB, et negationem actus ; subjectum
Possibilitas ha:'c
extensiva
agit per modum caus.ie totalis et par- autem aut materia (
quod est idem in
ad esse. ticularis, quia sic magis dicit ordinem ad proposito ) qua dicit capacitatem separa-
actum essendi, quo plures causas potest bilem ab actu, est indifferens ad actum
habere, per quas reduci potest ad actum, ipsum et negationem actus; unde ex se
ac proinde possibilitas ejus extrinseca et non variatur ut prior secundum conce-
extensiva erit major. ptum essentialem, aut proprietatis ne-

16.
Secundo ad idem : Ens creatum dividi- cessarise, qualis est ejus capacilas, sive
Secunda
tur in ens possibile, et ens in actu, tan- subsit negationi, sive actui, quibus na-
ratio.

quam in membra adiiequata, seu in ens in turre prioritate supponitur, quia negatio
Entis in potentia^ et ens extra causas ; ergo quan- est affirmationis ab aliquo ; affirmatio est
actu et in
polentia do desinit esse in actu, per negationem positio actus tollens negationem, quoe
divisio.
essendi, transfertur ad statum absolutum prrefuit in aliquo, seu privationem.
entis possibilis. Inter hiec enim quiie di- Quibus positis, sic argumentor : Nega- 18.
., ., Negatio
viduntur per membra contradictionis, non tio ex priEcisa ratione negationis niiiii prsecise
,. . ,
. . . sumpta
est dare medium, neque unum communi- dicit preeter absentiam seu privationem quid dicitt

cat alteri ;ergo quando corrumpitur actus actus ; ergo ex natura sua non variat
existendi, succedit negatio existendi in eo- subjectum aut capacitatem ejus in ordine
dem subjecto invariato quoad se, et qua ad actum, si aliunde mutetur. Sed in
 DIST. XI.III. OU/^STIO /11. 77

proposito iiou variatur iiulividiimn, ([iictl liitc (,'l sinc limitationc, it;» eli;iiii (•\triii-

corriimpitur, nisi tanlum cpioad i[)sain iic- sccam rcs[)eclive ad omncin cau.sain ;

gationcm, ([u;e privat actu pnchahito cxi- crgo etiam rcspcciivc ad [irimam v.mx-
stentiiB, non autcm [)rivat conce[)tii alicpio sarn, quod f;ilsiim esl.
esscnliaii aut proprictali, nc([ut' consc- Diecs rc[)Ugnantiam inm [jrovenin; cx 20.

qucntcr ca[)acitatc, ([uam hahct ad (;\i- ncgatione, '^""P""""-

([ii;e succedit ad rsse (:orru[)ti,
stcndum, sive in ordinc ad se, sive in scd ex ali([uo inqiedimcnto adjuncto.
ordine ad causas ; crgo non [)rivat eric- Gontra, illud imj)cdiincntiiin non (!st c\ (,n,Mi -na-
ctum aliqna possihilitatc magis ([uam nc- [)arte suhjecti negationis, '"•
v. g. individui,
gatio, qu{iD est terminus « quo producti- ([iiod est C')rru|)tuin, qui:i manct idcm iii-

onis, seu qu;e pricfuil [^roductioni ; scd variatum, quantum ad omiicin conce[)tuin
illa non privat [)ossibiiitatc essendi [)cr suum suhstantialcin ct proprictalem. Eo-
Idem est
terminus
causam crcatam, ergo neque hrec. Patct dem motlo definitur, ponitur iii Pnedica-
mutatio- prima consequentia, quia idem cst termi- mento, cadit suh scientia, neque ex
iiimi
mu-
opposita- nus mutationum oi)positarum, servata tatione privativa, qua privatur actu exi-
rum.
proportione oppositionis, quia terminus stendi, accedit ei aliquod positivum, quod
ad quem productionis est terminus a quo esset impedimentum intrinsecum, (|uia NuHum
... . esse impe-
corruptionis ; et terminus a quo producti- illa mutatio neque est productiva, neque dimentum
onis est terminus ad quem corruptionis. ad alium terminum«rf quem,n\?,\ ad solam corrupti!

Deinde, negatio succedens corruptioni op- negationem et privationem actus cxistendi ^reprofiucT.

Negatio ponitur pra3cise actui existendi, et non cui succedit negatio ipsa. Ergo illud impe-
essendi non -i •!•* *• j • » i

toUit pos- possiDilitati ad existendum, ergo non pri- dimentum, siest aliquod positivum, ncquit
sibiiitatem.
^^^ possihilitate ulla ex parte effectus inesse per actionem corruptivam, scd ne-
passiva, quia alias privaret aliquo gradu que ex natura ipsius entiscorrupti specifi-

entitatis ; ergo minus privat causam cre- cative;quidquid enim sic convenit, est ne-
atam, cui illa possihilitas suhordinatur, cessario sequens et invariahile, neque ex
virtute productiva effectus. actionc alterius causai inest, quia nulla
19. Deinde si privaret possibilitate aliqua causa agit ad illud individuum, nisi pro-
Negatio
poss^ibmta- effectum, privaret possihilitate ahsoluta ductiva et corruptiva. Ex productiva ne-

excciudit
respective ad omnem causam, etiam pri- quit esse, tum quia dans esse non dat im-
'^^^'^^' ^^^^ Gst falsum. Probatur sequela, potentiam essendi.tum quia corruptio tollit
respective
ad omnem quia ncgatio illa in esse nearationis eatenus quidquid effectui communicatur per cau-
causam.
privat [30?sihilitate essendi effectum re- sam productivam et ipsam productionem.
spective ad causam potentem dare esse, Non est per corruptivam, ut jam est pro-
quatenus ponit aliquid primo repugnans hatum, neque alia causa imaginari potest,
per quam impedimentum intrin-
insit tale
affirmationi, cui primo opponitur, et for-
secum, quia omnis alia causa, ([ure non
maliter; secundario, et ex consequenti
agit ad esse effectus, supponit ipsum esse
tollit possibilitatem effectus respectivc ad
cffectus, qua nata est agcrc^ad aliquid po-
causam efficientem. Sed omnis repugnan-
sterius esse, quod etiam destruitur, dc-
tia fundata in negatione respective ad structo ipso esse. Ex quibus a primo ad
affirmationem, sicut est formalis, et con- ultimum sequitur illud impedimentum,
tradictoria, seu privativa, est ahsoluta re- quo impediretur causa creata ad repro-
pugnantia formalis, et sicut tollit possi- ductionem ejusdem numcro effectus jam
bilitatem iutrinsecam affirmationis abso- corrupli, nullum esse.
 78 LIB. IV. SENTENTIARUM

Sed nequit iila negatio connotare impe- Alia ratio assignatur, et hsec est magis 22.

diinentam, aut illud inferre ex parte cau- vulgaris, nempe unum numero effectum impugna-

sse creatae, cujus virtus activa manet ea- vindicare sibi unam numero actionem,

dem invariata, et in nullo gradu patitur et unam numero causam secundam, ita ut

privationem ejus ex desitione effectus sui nec ab alio numero agente, aut alia nu-
aut alterius causije; tum quia est potenlia mero actione produci possit; hanc autem
inseparabilis a causa et invariabilis ;
tum numero actionem naturaliter non posse
quia est prior ipso effectu essentialiter, redire, ergo nec idem numero effectus

sive ut effectus producitur, vel corrumpi- redire potest, quia in entitate sua numeri-

tur, sive ut est etiam corruptum. Pona- ca dependet ab eadem numero actione
musergo omnia requisitaad productionem a qua fuit productus.
illius effectus conjungi causse, stat poten- Contra, hsec ratio valde difficilis est,

tia proxima ex parte causae, et possibilitas neque admittenda, quia ut incipiam pri-

proxima ex parte effectus, ut respicit mum a conclusione, quse reddit causam

nempe quod eadem "°°
causam, quantum est ab intrinseco ; ergo totius discursus, nu- ^'^H<J

et possibilitas ipsius effectus producendi mero actio per se faciat ad unitatem nu- constitutio-
nem
a causa, quantum est ex parte utriusque, mericam effectus, est falsum, et contra individui.

hoc est, quod nullum sit impedimentum veram Philosophiam, quia ut dicitur, actio

ab intrinseco ex parte alterutrius. est singularium, non solum ex parte prin-

21. Tertio applicando utramque rationem cipii, sed etiam termini, ita ut nuUius sit
Impugna-
tur
prgemissam, simul cum ea quam prsemisit actio, nisi quod supponitur singulare,
fundamen- quia neque terminare actionem potest na-
Doctor, in specie probatur intentum des-
tum
oppositse truendo fundamentum oppositoe senten- tura, nisi ut est in individuo, neque etiam
sententise.
Ratio tige, quo statuitur hsec impossibiiitas seu elicere, ergo actio advenit individuo,
fundans
impossibili- impedimentum. In primis D. Thomas 4. et non supponitur ad ejus unitatem
tatem
ex contra Genles cap. 81. assignat hanc ra- tanquam constitutivum ejus, vel aliquid
D. Thoma
Impugna- tionem, quod nempe natura non possit per se antecedens ad unitatem numericam,
tur.
operari nisi per aliquam formam, qucB ut requisitum, alias nuUum esset indivi-

dum corrupta est, nequit esse principium duum nisi existens. Et magis sequenda
operandi. Sed htec ratio tantum probat, esset illa sententia (
quoe communiter re-
( ut ibidem advertit Ferrariensis, ) nihil jicitur ex regulis et serie Preedicamento-
posse producere seipsum, quod in dubium rum) quae constituil existentiam, princi-
non vertitur; vel si ratio extendatur ad pium formale individuationis, quae ex hac
causam proximam quoe corrupta est, ve-
sententia sequitur, quia actio non facit ad
rum etiam est naturam nihil produeere,
unitatem numericam individui, nisi in
nisi pcr causas existentes in se, vel sal-
Unde
tem in sua virtute, ut excludamus vulga- quantum dat esse seu existentiam; ergo sumenda
unitas
rem illam qufestionem de accidente, an unitas illa ab existentia sumenda esset
numerica.
possit producere substantiam in virtute primo, quia unitas numerica est entis in
substantioe sed hinc non sequitur, quin
;
^^^^^^ ^^ gg^ ^^ ^on ad causas extrinsecas,
eadem
efiectum
causa
',.*,.
manens
corruptum, quein
possit producere
alias produxit,
,
et
,
.
ii
non solum sumitur a causis tormalibus
•
p

vel alia qua3cumque ei quoad hoc tequi- '^«««"^'' ^^' '" i'^''^'^' "^ ^ •^^^^'''^' "^ ^'^'^

valcns, et qucu alias posset producere D. Thomas in corporeis, vel ab ipsa essen-
eumdem effectum primo. tia in spiritualibus, vei preecise ab ipsa
 UIST. XLUI. QU/ESTIO III. 79

eiUitalc, (|u;i3 iiilriiiseco cL [)i'r sc csl siii- .scicntilic.ie, scd inere conlingciitcs, ut di-
gularis a |)artc rei, ut clicuut alii; vcl sliiltuiint pro .suppositis seu iiidividiiis ;

certe al) ultiiuo i^raclu rcalitatis, ut iios tuiii (piia <pii concipit Antichristuiii, aiit
cum Doctore tciieinus, quibus iion cstjaiu aliiid individuuin noii existcns, concipil
vacaiuiuin, sed suppouciida principia verc ali(pi(id iiidividuuin ct constitutuiii

coininunia, ct sccuiuUiin ca discurrciuluin complete iii cssi; individui, ct «luod noii

ad proposituin. potcst priudicari dc plurihus, scd dc uiio

23. Iliec ergo nuincro actio facit pcr sc ad solo, concipit autcin non in ordinc ad
unitalein nuinericain individui, vel in esse exislentiam in actu, aut actioncin hanc
entis per se, et Prtiedicamentalis, vcl in nuinero; crgo neque existenlia, miiius
effectus. Si tantuni in effectus sic delcr- autem actio facit ad unilatem numcricain

minate j)roducti, ut sit forinaiiter hic nu- elTectus in csse cntis prajdicamentaiis, et
mero effectus forinaliter in esse hujus conscquenter principiuin lioc, in quo cjc-

effectus per hanc nuinero actionein; lo- tera illius rcsjjonsionis fundantur, non
quendo priecise de ipso in ratione effectus ostcndit repugnantiam.
Individuum forinaliter, et hujus elTcctus, ut recipit Ex cujus sup[)Ositione arguinentor ad 25.
per
diversas esse per hanc aclionein; vera est propo- destructionem antcccdentis, quod est /utnc
actiones
uumero est sitio. Sed non respondet ad proposituni, mirnero e/fecluni cxifjcre haiic nuineru
producibi-
le. quia non quteritur ad scopum difficuitatis, causam, idco hic numero effectus exigit
an ha)c nuinero actio redire j^ossit virtute hanc numero causam. hanc numero acli-

causse naturahs, et consequenter effectus, onem, quia per se faciunt ad unitatem

ut per lianc numero actionem dumtaxat numericam effectus ex ratione assignata,
est, sed an individuum substratum huic sed unitas numerica effectus, invariata in
actioni possit saltein per aliam nuinero se, perinde manet re.^^j^ective ad quain-
actionem redire virtute natura), et saltein cumque causam potentcm producere elTe-

virtute alterius causse, qute ipsum priino ctum, et ad quamlibct pioductioncm,

potuit producere; et licet non esset idem per quam natus est ideia nuinero effe-

numero in ratione hujus effectus per hanc ctus produci ; ergo etiain causa prima Sequeretur
ex ratione
numero actionem, quse in re posita ett, neque se sola, neque pcr aliam produ-
prsemissa
diversam cau.sam
esset tamen idem ens numero, per aliain ctionem numero, aut specie
primam
numero, quod fieri posse inox probabi- potest eumdein efTectum primo producere, non posse
eUectum
mus. aut corruptum reproducere, ctiam suj)er- reproduce-
re.
Si autem dicatur hanc numero actionem naturaliter, quia si non manet ex his
24.
Individua- facere per se ad unitatem individui in esse principiis eadein numero causa, idem
tio
supponitur entis, propositio est falsa in Philosophia; numero effectus, nec manebit unitas nu-
ad
actionem tum quia individuatio supponitur ad acti- inerica effectus ; ergo, etc. Sed consequens
3t existen-
tiam. onem et existentiam ; tum quia perinde cst falsum, etiam secundum opinantes;
Petrus sive existat, sive non existat, po- ergo et antecedens, quia ex vero nil nisi
nitur per se in Prsedicamento ; tuin quia verum dcducitur.
proposiiiones necessarise, scientificse, et Pra3terea, idein antecedens iinpugnatur

universales et seteruEe veritatis perindc absolutc in se, et negatur coininuniter ab

distribuunt pro individuis existentibus, omnibus, qui tenent a causa priina deter-
et non existentibus ; ahas certe non es- minari causam secundain ad individuum

sent eeternifi veritatis et uecessarite, et cffectus ; idem numero effectus potest

 80 LIB. IV. SENTENTIAKUM
Idem produci quia uniformiter parlicipant naturam
diversis actionibus in specie, ; ita Cur nonsit
effectus
,. „„ . . ordo inter
per ut per creationem, per generationem, per etiam mdilrerenter se mutuo respiciunt, et individua
diversas
• ^ ., ^ essentialis.
in specie motum, per mutationem instantaneam, 1
non determmate per ,
se ex necessitate
actiones
potest per motum lardum ex remissione virtu- essendi, iicet contingenter unum sit ab \

produci.
tis in agente vel ]ii)ertate, et per motum alio hic et nunc. Ex quibus sequitur 1

celerem, ut si est a fortiori virtute in impotentiam reducendi eumdem effectum

duplo ;
per generationem univocam, et a natura, non fundari in ratione jam
sequivocam, utrana; idem ubi per motum assignata, neque per eam probari repu-
circularem et obliquum, ut superius gnantiam.
in priraa qusestione probatum est contra Quarto impugnatur fundamentum hujus 27.
^ Alia ratio
Durandum ; ergo non exigit hanc numero repugnantipe, ut ab ahis assignatur
. , ,.. .

m
. ,
hoc abaiiis
^^*'°"'^ ^-
actionem ; ergo neque etiam hanc numero quod naturaUs ordo, qui servatur in

causam. agentibus naturalibus, id postulet. Haec

Deinde, idem quod producitur ab una enim hcet ex se habeant virtutem indiffe-
26.
Idem causa, potest ab alia ejusdem virtutis et rentem^ et quasi generalem ad plura
a diversis
causis efficacise, et cseteris concurrentibus pro- individua ejusdem speciei producenda, in Expiicatur.
produci
potest duci, saltem diversa numero actione, vel usu tamen et exercitio ipsa natura semper
seorsim.
certe eadem. Si loquamur de actione pro determinata est ad producenda individua
re acta, potest etiam a causa perfecti- numero distincta. Hoc ordine supposito
onis virtutis et eminentioris, quia nulla bene infertur quod natura non sit nata
ratio in oppositum praeter jam impugna- agere ad idem. Hic modus placet Suario
tam assignari potest ; tum etiam quia inS. part. lom. 'i. disput. 44. sect. 6.
Ordo acci- secundum Philosophum, non est ordo per et eum sequitur ^Egidius, eum citans
dentalis
in se, et essentialis inter individua sicut §o
1 num. 33. et 31. Fundamentum ejus Ejus tun-
individuis , , . . .
,
damentum.
non inter species; esset autem hoc falsum, si adducitur, quia id consentaneum est
essentialis,
unum individuum ita per se supponeret naturse, et ideo Deus juxta hunc ordinem
aliud in esse causse, ut a nulla alia creata naturae creat animas rationales diversas,
produci posset. Proeterea,sicut natura ipsa, et non eamdem infundit diversis corpori-
V. g. in causis univocis, est principium bus, et a posteriori probatur ex eo quod
agendi et terminandi actionem, quse natura id quod semper agit, ex se habeat
indifferenter respicit omnia individua quod illud agat, sed semper producit in
participantia eamdem naturam, ita non rectum producendo secundum diversos
constituit hoc individuum causai determi- effectus; ergo. Probat projterea ratione
nate in ordine ad determinata individua, et evidenti naturali iTZgidius Lusitan. n. 38.
non in ordine ad aha ejusdem rationis et Keducitur ratio ad hoc quod nihil potest
perfectionis. Unde quod in re est causa esse simul in actu et potentia, ex D. Mel.
univoca effectus, posset in alio rerum, et ergo quando jam effectus semel productus

Nalura in
causandi ordine esse causa suas caustc, si est, et fit in actu, non cst amplius in
causis proeexisteret, et appHcaretur ad ejus potentia aut virtute activa causse creataj.
uuivocis
non productionem, ut Abraham posset esse sic Contra, hic modus non subsistit, et ut 28.
constituit "*"
ordinem es- in alio ordine rilius Isaac, ut optime incipiamus a ratione hac ultima, quam de- ™tur
sentialem.
Doctor in 2 dislinct. 20. quwst. 2. Ratio monstrativam dicit ille auctor. In primis
autem hujus est, quia intcr individua requivocat de potentia, ut dicitur effectus Toiiitur
. ,. . j jequivoca-
ejusdem speciei non est ordo essentiahs. esse in potentia, nam vel intelligitur de
 ;

DIST. XIJII. QlJvESTK) II

Rl
tio
pulontia, (luam iius cummuniler (.licimus
potentiip. I)ot('ntia passiva, (|uu) ncccssario per
1'oteiUia objectivam, et (Iujo oppoiiilur actui existen- aliud, nem|)(! per cxlrinsecum reduci dc-
objecliva.
(.li, de qua ctiam Uxiuitur IMiilosopluis, ct bet ad actum, sicut palet univer.salitcr in
sic est ipsa possibilitas elTectus cum reli(iuis similibu.s. Quod vero sit potentia
careiitia actus existendi cui succedit ipse passiva, prubatur, (piia virlus cau.ste nalu-
actus existendi per productiunen\ rei ralis indilTerens ad inlinitus clTectus in
tanquam habitus seu aflirmatio oppo- numeru ejusdem speciei et i^erftxtionis de Caii»a
secunda
sita illi negationi aut privatiuni, quaiem se nun respicit unum ma^qs quam est
aliud
1- indiffereni
volueris esse, et sic verum est niliil
.
1 ,^
inUividuum ellectus; nc(iue polest produ- ad omne»
essesimul in potentia etactu, neque esse cere simul totam latitudinem elTectum, ejS"'
in

posse per divinam potenliam ergo natur:c et

; si quia materia non est capax, ne^iuc ex perfecii(L
destruitur virtus causte productivjc, parte effectuum est aliqua determinatio in "'"•

posito effectu in actu, sequitur etiaai uno ad esse et produci, ut simul respi-
destrui potentiam causffi primoe et non ciunt virtutem causa; ; ergo debet ha3c
solius creatte ;
quod negat priBfatus au- determinatio provenire ab extrinseco, et
ctor cum communi. Non rectc ergo, sed non ex natura causce creatai indifferentis.
secundum aequivocationem arguitur ex Declaratur exemplo, quando effectus est
Fallacia
oppositione actus et potentiee primo sum- indivisibilis, ut
consecuti- ita a phiribus causis
onis.
ptoB ad oppositionem actus et potentioe se- ejusdem ordinis et perfectionis nequeat
cundo modo sumptse, quia primo modo simul produci, si applicentur eidem ma- Exempium
sumpta est possibilitas, aut potentia pas- teriie dute causoe totales, non potest elTe-
siva entis, cum carentia actus ? Secundo ctus produci ab una magis quam ab alte-
modo sumpta est ipsa virtus activa causse, ra, nisi determinetur altera ad effectum
quse eadem semper manet, sive producat per aliud extrinsecum, quia nequit agere
effectum, sive non, et nullum ex produ- una nisi secundum extremum virium,
ctione dispendium aut diminutionem pati- cum sit naturalis, et sic produceret totum
tur ; imo recte ex illo principio infertur effectum, qui nequit partialiter attingi
oppositum, quia ens in potentia, et ens in eodem modo produceret altera, quod repu-
actu opponuntur contradictorie aut priva- gnat, quia effectus non est capax duplicis
Retorque- tive ergo alterum necessario inest ergo
; ; productionis totalis, vel utraque produce-
tur
ratio. quando destruitur actus per corruptionem, ret diversam formam, quarum non est
succedit negatio actus, et sic redditur sic- capax materia.
ut prius ens in potentia ;
ergo respective Vel ponamus exemplum, quod
aliud 30.
ad causas priores productivas ejus natu- iiegari potest, grave movet deorsum na-gj'^''V^
raliter, et quarum virtus ex i^roductione turaliter ; in bilance ponantur dute librffi

non mutatur, possibilis est. Quod argu- ejusdem metalli et ponderis, neutrum
mentum supra deduximus. Iraliit lancem deorsum, quia non est ma-
29. Deinde, virtus activa indifferens causae jor ratio, cur unum magis quam aliud, et
Delermina-
tio
creatae et universalis, neque de se limita- utrumque se mutuo adsequant. Ita in pro-
ad la ad ullum effectum in numero, nequit posito.virtus causae naturalis positis caete-
individuum
effectus in usu et exercitio seipsam primo deter- ris indifferenter, ita est indifferens ad in-
non e^t a
causa minare ad hoc individuum magis quam dividua ejusdem perfeciionis, et formas •

secunda.
ad aliud ; ergo ratio assignata cst falsa. ergo nequit habere usum et exercitium
Probatur antecedens, illa indifferentia est illius virtutis in ordine ad unura deterrai-
Tom. XX. 6
 82 LIB. IV. SENTENTIARUM

natum, nisi aliunde acccdat deteimitialio ; modo agendi causa} prioris. Deinde,
ergo non extrinseca virtute causa naturalis Philosophus ex eo quod causa prima per
indifferens hoc modo potest se] determi- ipsum agit naturaUter seu necessario,
nare, quia illa est differentia causse libe- proinde uniformitatem motus, et perpe-
rse, quod ab intrinseco habeat aliquam tuilatem in ipsam reducit ; unde etiam
determinationera, quam non habet causa differentiam motus, et contingentiam ( ex
naturaUs indifferens virtute, quse simul quibus est differentiam et contingentia

nequit transire in totam latitudinem effe- effectuum inferiorum juxta eumdem ) re-
Fundamen-
tum ctuum ; neque in hunc magis quam aham ducit in causas inferiores et differentes
hujus in- nunc
similem, quia nuUa est determinatio vir- hic et in diverso concursu et situ Unde sit
diflerentise,
diversitas
tutis ab intrinseco ad unum magis quam concurrentes. Eodem etiam consequenter in elTectu
juxta
ad alterum; neque ad utrumque simul modo admitteret causam naturalem ex se
Philoso-
repugnantiam eorum quidem idem agere, phum.
potest ob ad ter- et uniformiter, sed
tium, nempe ad materiam, quse per unum differentiam effectuum reduceret ad aUas

actuatur complete, et utrumque sequaliter simul concurrentes hic et nunc, et nuUo

respicit ; ergo ordo ille agendi ad diversa modo in diversum modum et determina-
non fundatur in virtute causse creatae, ut tionem ipsius causae in agendo, qui ordo
comparatur ad effectus indifferentes, seu ex principiis ejus non subsistit. 4
Ordo ad quod est indifferens ; et jam probatum Deinde, non valet consequentia prae- 32.
prsetensus Illatio non
nequit est iutcr illos effectus spectata virtute tensa, nempe naturales causEe de facto fundatur.
fundari .
n j •
i

in natura. prsecisa causse connumerari illud quod est agunt in directum per differentes effe-

corruptum, etjam existit in potentia sic- ctus, et hoc convenit naturae ; ergo ab
ut antea fuit, in potentia, inquam, caus£e. intrinseco modo dicto. Hsec, inquam, con-
Unde colligitur hunc ordinem causandi sequentia non valet, quia per se conve-
falso attribui naturse ut consideratur ab nit naturae, quidquid ei competit ex Au-
intrinseco, et ut distinguitur ab auctore ctore naturae, et dispositione ejus, ex
naturse, et ejus speciali dispositione et qua dispositione est ordo ipse rerum, et

influxu, quia sic nuUus ordo convenit appUcatio causarum in ordine ad hos aut
naturse, qua activa est ad sui perfecti- illos effectus, in individuo magis quam ad
onem, nisi iUe qui fundatur in virtute cau- aUos ; nam sicut motus ca^lorum et appU-
sarum naturaUum ; hic ordo non ita fun- catio ordinata causarum generaUum juxta
datur, ut probatum est, ergo, etc. cursum praescriptum, est ab auctore na-
31. Praeterea, hic modus dicendi non turoe, ex quibus desumitur diversitas
ordo
llle ^, ., i
non admit- admitteretur a Philosopho, neque ex prm- effectuum in specie hic et nunc producta
tsrctur
i
a cipiis ejus deduci potest, quia in primis in exercitio, ita etiam individuorum ordo
j

'°^°^°"nuUum ordinem per se admittit ipse iu ab eodem auctore est. Unde, instantia Impugna^
tur
individuis ejusdem speciei, sed tanlum iUa de diversis animabus confirmat pro- instantia
allata da
^".^^,.
essentiahs
contingentem,
o et »
ab extrinseco ;
»
quod
-i
positum, quia eamdem animam infundi diversitati
inter animae.
individua
nou essct vepum, si natura in exercitio diversis corporibus non compatitur cum
non determinaretur ad unum effectum in nu- fine creationis, ad effectum proedestinati-
admittitur , ,.
a mero, modo dicto, quia Ucet unum m- onis et pra^mii, et meriti aut demeriti, et
PhiloBopho. ,. .
, ,. ,

dividuum non supponeret ahud, ut cau- pocna3, et statutum terminum utriusque ;

sam priorem sui, tamen supponeret aUum inde ergo est quod eadem anima non
in ratione effectus prioris, ex subordinato infundatur pluribus corporibus, non vero
 .

DIST. Xl.lll. QU/KSTIO III. B^

ob oxigentiain natiii-.T' nh intrinsiro, (pii.i circnmstanliis, ctdiversisah iis, in (pijhns E(t«,iu«

eanuicm animani nnire corpori piMMiul»^ prodiicia ost; erfjo potiiit aiit poKst in ii.s
injilw.
ren»
faceret ail perlectionem nniversi ct |>r()diici primo, ct consciiucntcr corrupla "* *"""••
mi
cirruin-
natniw hic ot niinc, qnantum cx hoc ropr(»(hici. Prohatnr conscquentia, (iiiia
«tani'»».
'
'III quibus
individuo particuh\ri posset rodundare. quilinsciiiiupic circiimslantiis nori ic|mi- pot^^teiM.
quam aniinani novam infundere. Ilecur- ^Miat m-e elTectus, non repu,i,Miat ejus pr<>-
Quando
relundi rcndum ergo estad dispositioncm auctoris iluci aiit //(•/•/, si caiis.o per sc appjic^tn*
dehet
efle. tus in
naturtie, et non ad naturas particnhirium tiir; eri,'o in omnihiis circiimstantiis, in
Auctorem cansarum, quando differentia effectus ex qiiihus potest esse effcctiis, potest ex in iihde ni
naturte.
potest
iis non coUigitur, atque id facicndum cst natura effectus prodnci in iisdcm, si alias Jrod uci
prirno.
in omni casu, in quo deficit virtus causfe, non sU.
aut determinatio et applicaiio sufficicns Antecedens [^rohatur, quia fleri effectus 34.

ab intrinseco a perfectione et differentia, niliil dicit prceter negatiojicm, (jute est

et determinatione effectus. Ex his patet tcrminus a quo distinctus ab ipso esse

solutio illius rationis a posteriori, quam effectus ; sed negatio illa non repugnat
Solvitur assignat pr;cfatus auctor, in eo quod illud circumstantiis uliis ex se, quia sicut n-^^^^
ratio ut
est a quod semper facit natura, ex se faciat, tcrminiis ad aucm, seu'
insc effectus
'
r»o-
stantiae
postericri non dicunt '

vel habeat id facere. Verum est si test esse variis circumstantiis, in iisdem ordinem
, .. 1 • • determina-
intelligatur de iis, quae ab intrinseco potest non esse, cum de se non dicat tum
&Q 6Xlst6Il~
conveniunt natur;e, ut causam naturalem necessario esse; ergo et ejus negatio po- tiam

univocam producere sibi semper simile, test esse in iis circumstantiis, vei non aut^etla^m

repugnat eam esse "®"^''-

non tamen quod producat hoc individuum ; ergo nullne circum- onem.
magis quam aliud, quia finis actionis est stanti;ie ex his, in (juihus potest esse

propagare speciem in aliquo individuo, effectus, vel est de facto, dicit necessariam
quod sit hoc individuum magis quam connexionem cum effectu aut existentia

aliud ; neque ex fine, neque ex virtute ejus ex natura sua, neciue cum negatione
agentis colligitur, sed ex sola applicatione etiam essendi ejus, sed alterutri conjungi
causse superioris, qurie sicut virtutem potest ; ergo productio effectus in illis

dedit causandi, sic etiam supplet ejus circumstantiis est indifferens, ita ut in

defectum in exercitio respective ad effe- singulis possit esse vel non esse. Patet
ctus quos vult, applicando illam virtutem, consequentia, quia repugnantia aut neces-
ut postea videbimus. saria connexio circumstantiarum cum
33. Quinto destruitur ratio aliorum, qua productione effectus oritur ex connexione
Alia
ratio.
conantur hanc repugnantiam reducere ad determinata, aut repugnantia circumstan-
Reduci
circumstaiitias, qure ita determinant ad tiarum ad alterum terminum productionis,
determina-
tionem hunc numero efTectum, ut impossibile sit cum productio ex se non fundet hanc
ad circum-
stantias produci aliud individuum in his circum- connexionem aut repugnantiam, nisi rati-
aliqui
volunt. stantiis. Haec ratio patitur plures difficul- one alicujus termini, scilicet a ^ko vel a(/Repugnan-
tates in causis liberis, quam liic ex que7n ipsius productionis. Sed hoc instans, produJiio-
„
professo
.

impugnare non
....
expedit nisi v. g. temporis,
.

tam capax est

.

termini, ad
. nis
aiiquid
„ . , . .
,^ •
^ • • «• . fuiidatur ia
tantum ut facit ad institutum. Res ipsa quam non esse tcrmini seu ellectus, ergo termmis
indifferens est ad quascumque circum- tam capax est productionis, quam ipsius ad*^quem.
Impugna- stantias loci, temporis etc. quia potest termini producti seu essc ejus. Probatur
tur.
existere, imo de facto existit in variis consequentia, quia hoc instans, ut est
 84 LIB. IV. SENTENTIARUM
coexistcns termino intrinsece aut extrin- rei, quod prima productio ejus potuit
sece, non supponit determinate esse termi- etiam fuisse pro illo instanti, si pro illo Pnmo
'^ ^ produci
ni protempore antecedente, neque supponit tum primo applicarentur causee ejus pro- possetres ^

non esse termini pro tempore antecedente ductivse; sed ens corruptibile potest pro instanti.
.... quodesinit
determinate, quia sive praecesserit esse omni mensura, pro quo est corruptibile,
ejus, sive non esse determinate, non facit corrumpi primo, ergo etiam pro quohbet
ad coexistentiam praedictam, quse funda- tali potuit fuisse prima ejus productio; et
tur in ipsa indistantia, tam instantis quam sicut corruptio non vindicat sibi per se et
rei quoad existentiam simultaneam et exi- necessario aliquod instans determinatum^
stentiam instantis ; seu coexistentiam ita neque productio. Deinde, continuatio
nequit mensurare esse effectus, nisi prse- rei in esse aequivalet ejus productioni ; ex
cise, prout concipitur esse coexistens, vi enim productionis non liabet res quod
et hsec coexistentia potest esse, sive sit pro alia mensura, sed ex conservati-
praecesserit esse rei, sive non prsecesserit one; ergo sicut conservatio, quae potest
pro tempore antecedenti. Et sicut se habet esse et non esse pro omni determinata
ipsa res indifferenter quoad esse vel non mensura sequenti, non vindicat sibi ah-
esse in tempore antecedenti, ita etiam ejus quod determinatum tempus, ita neque
coexistentia ad hoc instans se habet in- prima productio, neque uUa potest ratio

differenter quoad coexistentiam, seu non esse opposita.

coexistentiam tempori antecedenti in- Hoc argumentum perinde probat de 36
"^^^
^"'Id
stans; quod tempus sicut est instanti ex- singulis aliis circumstantiis permanenti-
mensuram trinsecum, ut comparatur prsecise ad esse bus, in quibus potest esse et non esse
* '
extrmse-
cam. rei in ipso instanti, et extrinsecum etiam effectus, produci vel non produci, vel

rei tanquam diversa mensura, ita etiam diversus numero produci, imo etiam de
non facit ad coexistentiam rei ad instans, tota collectione simul, quia sicut quaeU-

neque instantis ad rem ipsam; ergo quam- libet circumstantia est diversi ordinis et
vis praecesserit non esse rei pro tempore generis, et etiam causahtatis ab aHa, si

antecedenti, potest res esse in instanti quam habet, ita nihil alteri superaddit in
sequenti, et res aliter se habere ad in- proprio genere alterius, ncque consequen-
stanS; quam se habuit ad tempus antece- ter alteri conjuncta acquirit majorem de-
dens; ergo produci in tali instanti primo terminationem, quam illam, quam ex se

potuit, vel certe alias productum continu- habet, neque inducere potest etiam agenti

ari, et consequenter non habet tale instans in effectis naturalibus, in quibus omnes Circum-

determinatam connexionem cum ipsa re circumstantiae, quiie non habent rationem suntconoa
, . . . . mitantes,
in individuo, quin possit in eo esse vel causoe aut conditionis, sunt concomitan-
non esse, produci vel non produci ;
pro- tes. Si autem habent rationem causai aut ;,

duci primo, vel alias productum continuari conditionis, illa est indifferens ad quem-
in esse, vel corrumpi. cumquc effectum ejusdem ordinis et per-

Confirmatur, inceptio vel desitio rei fectionis in specie, sicut et virtus ipsa
35^
^""' mutationes oppositre; ergo pro quo- causcie ex se est ita indifferens, ut concedit
^tfo^'"^*
cumque tempore aut mensura potest esse haec sententia, ac proinde recurrit ad cir-

una, potest etiam esse altera ex regula cumstantias.

oppositionis; intelligo sic, quod pro illo Vis hujus argumenti consistit in hoc, 37. '

DifricultoB
instanii, pro quo potest esse corruptio quod nulla circumstantia dicat determina-

I
 D!ST. XLIII. gUyESTIO III. 86

arguiueuti taiii coniiexioncm cuni esse luijus eHcctu.s, Se.vto, ab aliis assignatiu' fuiulamentum .rj.
pouderalur
et ncquc cuni non esse cjus, aul cun» non esse hujus r('|.ugnanlia«, non cx paric causw '^iiorum'!"
aiiplicalur. i- ,.,. , •
i- , .

alioruni cllectuun) sinulium, ([uia tain luc creat.c, ne([iie ctiam elTcctus, sed ab ex-
clTcctus (juam alii i)ossuiit non csse in triiisccd, nem[)e ex detcrminatione causnj
iis circunistantiis clcterniinatis, et iis va- prim;e, cujus esl ad individuuin liiijus

riatis permanere, et omnino non esse in cflcctus determinare ; ([Ufu est scntentia

I
iis circumstantiis. Sed liinc infcrtur primo satis communis nuiic dicruin in scholis,
quod nullam connexionem necessariam et ([uam su[)[)onit Doctor in -2. disl. 20.
habent cum productione hujus elTectus, et 7. "i. et alias saj[)e, utm l. disl 30. e( 31.
probatur illatio, quia ideo haberent con- Dato ergo quodcausa prima sola determi-
nexionem cum productione elTectus, qua- nat ad individuum determinatum elTeclus,
tenus exigerent ipsum esse effectus ex dicitur quod ideo non potest naturaliter
natura sua, et taiis connexionis ; hoc non redire idem numero effectus, quia deter-
exigunt, quia ad essc et non esse ejus minatio causre priinoe est ad novos et

sunt indilTerentes, ut probatum est de novos elfectus, non autem ad eosdem

circumstantia temporis, in quo facilius reproductos. Ilanc rationem praj cceteris
posset evadi vis argumenti. probabilem existimo, neque sententiie
38. Sequitur
*
secundo has circumstantias Doctoris repugnat, quia non statuit repu-
Non
determina- nullam infcrre determinationem agenti, gnantiam intrinsecam ex [)arte causce
virtutem ut iu ipsis, hunc tantum numero effectum creatoe aut effectus reproducendi ab ea-
percfi"um- possit produccre, et non aUum. Probatur dem, si Deus concurreret, sed impedi-
ad^hunc scquela, quia virtus agentis, ut supponit mentum extrinsecum tantum, quatenus
eii^ctum
^^^ sententia, est indifferens, ut producat effectus ut sit, requirit sui determinati-
sibi simile, vel effectum in speciei in onem in causa prima. Non sequitur tamen
quibuscumque circumstantiis, in quibus inde repugnare absolute effectum repro- impugna-
tur.
agere potest, et agit de facto; ergo non duci a causa creata, quia ad tollendam
dependet ab his determinatis circumstan- hanc repugnantiam nihil aliud exigitur,
tiis virtus agentis in specie, tanquam ab quam ut virtus causae sit completa in suo
aliquibus prioribus, sicut dependet ab genere, et includat in se effectum, et ap-
approximatione, a concursu aliarum cau- plicari possit suppositis requisitis, et

sarum ; ergo quod dependeat ab his concursu primae causoe ; nam hoc modo Dependen-

quoad hanc numero actionem el effectum, dicimus plures effectus esse possibiles a causa
.
^ , prima noa
est tantum ex dependentia ipsius actionis, causoe createe, qui tamen ab ea nunquam statuit

et effectus in numero, quatenus dicit ne- procedent, et nunquam recipient esse, "°iat«n!''

ces:--arium ordinem ad has numero cir- quia non sunt determinati ad essendum
cumstantias; sed nulla est talis depen- per causam primam. Caeterum admittun-
dentia, ut probatum est ; ergo neque de- tur possibiles produci ; ergo eodem modo
terminatio praetensa per circumstantias, licet in exercitio non producantur iidem
et consequenter potest effectus produci, effectus denuo a causis creatis ob ratio-

corrumpi et reproduci in aliis circumstan- nem proedictam, tamen non sequitur non

tiis ; et sicut virtute caus?e primse id fieri esse possibiles produci, quia ad possibilita-

potest, idem etiam contingere potest vir- tem sufficit virtus completa in causa, et

tute causoe creatse, quantum est ex parte posseapplicari, et non repugnare, effe-

virtutis et effectus. ctqm esse a causa; quae omnia salvantur,

 . .

8« LIB. IV. SENTENTIARUM

quamquam in actu non contingat effectum mundus inferior ad usum hominis creatus Congruitas
„ huius.
m
. . . .

produci,aut causam ad ejus productio- consistit tluxu et successione successi-

sic ;

nem applicari. vum. autem non constat iisdem partibus,

Diversoe igitur sunt hse propositiones : sed diversis ex fine virtutis et efficacise

Repugnat effeclum reproduci virlute causarum, quia raro concurrunt efedem

causcecreatce, et effectus non reproducitur caustfi, ut idem efficiens generale in eo-

virtute causce creatas, quia prima statuit dem situ et apphcatione, aut idem agens

repugnantiam ex parte causse, et tollit particulare, et eadem materia ; hinc est

sic est falsa. ut non idem sequatur effectus, aut debeat

potentiam activam ejus, et

Secunda vero non toUit possibiiitatem sequi, quamvis id non repugnet, et in ca-

causse aut effectus, sed ipsum effectum et su quo esedem causse concurrant, aut ah-

exercitium et applicationem, qute qui- qupe (lequivalentes ad producendam eam-

dem possibilia simpliciter sunt, impos- dem formam in specie in eadem materia,
sibilia tantumsecundum quid, et ex sup- in qua fuit corrupta prior forma, non ideo

positione,stante rerum cursu a divina vo- dispositio universahs in casu contingenti

luntate ordinato, supra quem cursum prseteriri debet, sed servari ; ideoque non

licet aliquid fieret, esse quidem miracu- eadem forma numero debet produci, quee
lum, non tamen impossibile. fuit corrupta, sed aha nova, hcet ex

Hunc modum impugnat yEgidius Lusi- preecisa natura causarum id non oriatur,
40.
Objectio. tanus tanquam improbabilem, quamvis tanquam ex prima radice, sed ex deter-

admittat ad individuum actus determinari minatione auctoris naturse, ex causis

a causa prima; sed non inde infertur, vero accessorie, ut huic determinationi

inquit, intentum, quia unde constat Deum subsunt. Ostensum autem est non
ita determinasse ad novos semper effectus posse oriri ex natura causarum; ergo
ex mera sua libertate, et non contingere recurrendum est ad aliquam causam hujus
ut ad reproductionem ejusdem quandoque ordinis, non ad aliam quam ad primam,
determinet, quia hoc nequit sciri nisi ex a qua est ordo naturoe, et omne supple-
revelatione. Si vero dicatur illam deter- mentum, cujus causa in ipsa natura non
minationem Dei supponere fundamentum invenitur.

ex parte causarum secundarum, quatenus UHimo tandem probatur conclusio, 41.

Ullinia
exigant procedere semper in novum effe- quia effectus corruptus potest redire divi- probatio
conclusio-
ctum, sententia est probabihs, quia statuit na virtute; ergo Deus potest apphcare nis
es Dei
primam radicem determinationis in ipsa omnem causam per se productivam effe-
virlute

Responsio. natura causarum, cui accedit Dei deter- ctus ; ergo et causam secuudam; sit apph-
minatio. Ita ille num. 36. Sed heec non catio rairaculosa, non refert; productio
„ ., coerunt, quia illud statutum, hcet sit hbe- erit naturahs, ergo virtute naturse appii-
Providen- © i '

tia rum.tamen est providentia ejus ordinaria, catoe ad eumdem effectum non repugnat
ordinaria et magis convcniens naturte ex Ime crea- redire eumdem in numero, quia in eo
agit . . ••.,•.*•
mutationis et virtutis casu non ageret ut instrumenlum per po-
ad eivectus tionis rerum, et
novos e
^g^ggpyp;^ ^x fine quidem creationis, ut tentiam obedientialem, sed ex virtute
non ad
eumdem non innata.
reprodu- ostendatur Dci potentia et sapientia,
cendum. Diccs applicationem csse supernatu-
solum ex muhiplicatione spccierum uni- ' ' ' „
Responsioj
ralem impugna-
versi, sed unius speciei in pluribus et va-
tur.

riis suppositis, ex fine mutationis, quia Contra, etsi applicatio sit supernatu-
 niST. XLMI. OHiliSTIO III
87
ralis iii lioc sensu, quia rcdirn iMimdcm vcl Iiuic actioni in niimcro. Non primum,
olToctum sii siipra ciirsum natuno ordiii.i- 'juia sic repu^^muot rcdirc pos.so tcrmi-
rium, tamcn si sumatur appllcatio iii mum divina virtute pcr eaindcm in spccio
ordiiic ad alias causas concurrciitcs, iit actionem, quod non admittiint opinantcs
,

in ordiiie ad materiam eamdem, potest Deus enim potesl rcj)araro annibilatum

mere naturalis esse; illa ergo supernani- Angelum per creationem dc novo, non
ralitas |)roetcnsa priori modo cst pcti- repugnat actioni redirc (jua lucc numcro
tio principii. Dcinde, ratio ipsa probat, fiiit, loquendo de actione, ut cst produclio
maxime esse naturale ai,^entibus creatis tcrmini, quia sic etiam sequeretur quod
subordinari primre causa), ab eaque appli- Dcus non posset hanc numero creationcm
cari posse ad cffectus, quos in sua virtute rcducere, in quo tamen nulla potest assi-
includunt; sed cns illud corruptum inclu- gnari repugnantia, et prteterea, vcl ideo
dunt causfB naturales in sua virtute ergo repugnat actionem eamdem
; redirc qua
applicari possunt a Deo ad ejus producti- productio est termini, vel quia transit in
onem. terminum, et exit, et quidam dicunt, a
42. Dices quod causa, quai produxit illum virtute activa causaj in terminum; sed sic
Responsio.
effectum, jam amisit potentiam respeclu etiam actio Dei exit in terminum a virtute
ejus. HiEc rcsponsio est Fonsecse 8. Mel. causce, in quo par est actioni causoe se-
c. 5. </. 1. sect. 3. ad 4.Mcrito eam rejicit cundse; velideo nequitredire, quia desinit
Suarez in Mctaph. disp. 6. sect. 8. ut esse per corruptionem, sed et ipse termi-
non intelligibilem et assertam sine fun- nusdesinit esseper corruptionem.et tamen
damento. redire potest, corruptio autem nihil sta-
Inipugna- Contra eam superius egimus in primo tuit magis repugnans actioni quam ter-
tio.
et secundo argumento, et sic argumentor: mino. Si enim hrec actio, per quam pro-
Manet eamdem virtus causae in actu pri- ducitur termiims, est ipsi connaturalis,
mo invariata, sicut ex sua substantia ;
qua producibilis est, ita etiam connaturale
ergo de se potest terminare dependentiam erit ipsi, qua producibilis est, extremis
posterioris, si posterius redire potcst, quia omnino invariatis ; ergo ad eam manet
neque posteriori repugnat dependere a virtus caus£ein potentiatanquam ad actum
virtute causse, a qua primum dependebat, secundum, Deo ipsam applicante. Deinde,
neque causae terminare talem dependen- utraquc ratio assignata corruit rcspective
tiam, quae ante ad ipsam fuit. Posterius ad aliam actionem, qui3e nunquam po-
illud, est ipsa actio numerica, qua effectus sita est in esse, per quam tamen potest
productus est, ut exiit actio a principio produci effectus, v. g. per generationem Potest per
activo se ipsa immediate ad illud depen- univocam et sequivocam, quia si produca- '^qo^"^™
dens ; vel est terminus ipsius actionis, tur per'
unam, quare per alteram r
non ''*®."^
1 '
terminus
sed tam actio quam terminus redire potest possit reproduci, Deo applicante causam? reproduci.

Non respective ad eamdem causam, vel ad Item, si Deus potest idem reproducere per
repugnat
actionem aliam ejusdem virtutis ; ergo manet non creationem, quare etiam non posset per
aut
terminum solum potentia causse in actu primo, sed generationem naturalem, qure potest ha-
redire.
etiam ut nata est reduci in actum secun- beri virtute causarum naturalium, saltem
dum,Deo saltem illam sic applicante. Pro- illarum, qure nunquam transierunt in

batur subsumptum, quia ideo actio redire actum respectu illius termini, nam haec
nequit, quia actioni in speciehocrepugnat, ratio a quibusdam datur, cur Deus pos-
 .

88 LIB. IV. SENTENTIARUM

sit reducere idem numero, quia po- quam primo facit; ergo respiceret per se
test nempe agere diversis actionibus ad materiam, tanquam potentiam per se

eumdem terminum, quee ratio etiam currit naturalem, et non sokim obedientialem.

in proposito. Si intelligat aptitudinem obedientialem

44
Deinde, non magis destruitur potentia respective ad produci ab agente creato,
causte. efficientis per productionem for- petit principium, et nihil probat in re
^^st^^de^
potentiae ^196, quam potcutia passiva materise, in ipsa, sed verbis contradicit, dicens nega-
passivse qua fuit; sed corrupta forma redit poten- tionem, quoe sequitur ad corruptionem,
permanen- .

tia. tia materiee ad statum potentise naturaiis esse privationem actus essendi, ac proin-
passivse, hoc est, capacitatis naturalis de privare possibiiitate essendi; negatio-
ad illam formam cum privatione ipsius, nem vero quse antecedit, esse negationem
et non cum negatione repugnante formse, actus essendi, non privationem.
et inseparabili a materia; ergo etiam Hanc Philosophiam non capio, neque
manetactiva causa efficientis. Major cum ipse eam explicare videtur per aliquam
consequentia probatur, quia potentia rationem notiorem, sed in hoc modo di-

naturalis passiva materiee ad formam cendi tantum inhserere. Superius egimus

naturalis ordinis et producibilitatis, et de hoc sufficienter ex comparatione adee-
subordinatur potentise activee causse quata harum negotionum ad ea, ad quse
naturalis, et eodem modo ante formoe, debeant comparari.
et post ejus desitionem ; ergo manet Plures alice probationes afferuntur pro
Causa
ejus correlativum potentiae activse in na- conclusione, quibus omissis, confirmatur productiva
noa
tura, eliam post desitionem formae. ratio contra dictam solutionem; in pri- producens
inanet ia
Manere Probatur miuor, quia capacitas ma- mis, causa potens producere illam for- potentia
ad produ-
naurrafem
^^"'^^' ^^" appetitus per se ejus ma- mam corruptam, non produxit, saltem cendum
et

P^/". ^®.
net, quia est ingenerabilis et incor- est in potentia ad eam producendam, quia
ad formam ruptibilis, sicut et ipsa materia; manet, potentia ejus non fuit unquam reducta ad
corruptam.
inquam, respective ad ipsam formam, ita actum.
ut rediret eadem forma, eodem modo Dices fuisse reductam ad actum requi-
45.
esset actus per se materifB, et fieret ex valenter, quia eo ipso quo effectus ejus Elfeclus
dependens
utraque idem compositum quod prius, ex fuit positus, jam desiit esse in potentia a continuo
influius
partibus per se iisdem, et eodem modo causoe creatoe in universum. suse causse
manet
concurrentibus; ergo negatio succedens Contra, hgec responsio soepius confutata semper iu
ejus
formoe corruptse in materia, est privatio est superius. Eam iterum impugno, ut potentia.
formoe, quia alia negatio non est com- responsio sit vera, debet in omnibus cau-
patibilis, etiam per divinam potentiam sis creatis verificari respective ad effcctus
cum appetitu naturali materise. Ex quo a se productos ; sed hoc est falsum, quia
facile refutatur responsio yEgidii n. 39. causa creata, a qua producitur effectus,
qui dicit corrupta forma manere apti- semper dependens ab infiuxu causoo per
tudinem obedientialem, ut redeat, si hoc productionem, non admittit potentiam ac-
intelligat de aptitudine materioe, seu tivam, v. g. radius solaris, actus vitalis,
appetitu naturali ejus, est absurdum, et hujusmodi, non solum est in potentia
sicut absurdum csset dicere,
oequc si caus.e perprimam sui productionem, sed
forma illa rediret, non facerc per se etiam quamdiu est in esse. Sed si causa
compositionem eamdem, actus per se creata, ut vult proefatus auctor, ex sola
 DIST XUII. OU/BSTIO III. flO

l
productione erfeclus in aclu oxisleri(li iiiipossihihs, ila ut ainpliiis iKiri sit

ainitleret potentiam activam rcspcctu elTc- civatuia, neiiue suhsit divinM'. omiiipo-
ctus, hoc esset falsum, imo se(|ueretiM' (fiitiic, ex eo tanlum quod actiiin es-
absurcluin hoc, nempe repugnare onmi sendi, qiiem mere contingenter hahel,
causa) creat.ie conservare suum crfecluin, amiserit; ne(|ue possit Deus amplius
quia ex negatione potenticO, recte negatur eam reihicere ad actiim, (piia id iii-

actio et inlluxus. hil aliiitl est quam destruere priedicata

4(5_
Dices ahquas causas hahere non soluin essentiaha et necessaria ejus, ex muta-
Responsio.
potentiam productivam, sed etiam conser- tione posterioris contingentis, quod
vativam,productivam desinere posita pro- inesse potest, ct ahesse, non de-
ductione; conservativam posita corruptio- structo priori, quia eadem lihertate cgo
ne effectus. etiam dicere possem id semper coniin-

Iiiipufjna-
Contra, eadem ipsa est productiva et gerc, ut non maneat prius idem nume-
tio.
conservativa in illis causis, et eadem est ro, variato posteriori, non necessario
actio ex parte caus.'^, et dependentia conjuncto. Si enim resohitio difncultatum
ex parte effectus, qui non variatur in reducalur ad negationein principioruin,
existentia; ergo per solani productionem de reliquo nihil erit constitutum.
non toUitur potentia activa causoe. Vel Tandem pr()batur idem numero cor- 48.
Idem
si dicas diversas esse potentias et ac- ruptum de facto redire etiam virtute numero
corru-
tiones, non refert ad intentum, quia causarum naturalium quia ut supm ptum
sequitur virtulem activam caus?e creatoe Doctor quccslione prima in fine, eadem aiiquando

non deperdi per primam productionem numero maternitas redit in Beati.ssima virtute
causarum.
effectus in esse; vel ex eo prfBcise, quod Virgine post resurrectionem Filii, qufc
effectus ponitur in esse, sed per aham fuit ante mortem ejus, et sic etiam post
actionem saltem inlluere posse in effec- resurrectionem erit in aliis; ergo non
tum, qute fequivalet productioni ejus; repugnat idem numero corruptum redire
ergo, etc. virtute agentis naturaUs, si applicetur.
Probatur antecedens ex vi actionis qua Matemitas
47. Confirmatur secundo, posita opinione '
in beata
Conlirma-
satis
^.
communi,
•

et
.

recepta
. .

in
11
schola resurrexit Christus, non potuit resultare Virgine
tur post resur-

venient?."
^-
solo
Thomae, nempe
producere actum vitalem
Deum non posse
sine
se

con-
...
maternitas in Beata Virgine, quia hoec fun-
datur in actione generativa,
.

ut procedit
,.
rectionem
eadeuj
Filii
rediit.

cursu potentiae, sequeretur neque per a fundamento, in quo est ipsa relatio.

potentiam absolutam Deum posse produ- Resurrectio Christi non fuit generatio, ne-

cere actum vitalem, si repugnat causre que ad eam habuit ullum concursum Vir-
creatae agere ad reproductionem formre go; ergo maternitas nequit in tali actione

jam corruptse. Sequela probatur, quia ex fundari, neque ad eam referri, ut condi-
illa opinione nequit reproducere, aut tionem fundandi proximam aut remotam ;

etiam primo producere actum vitalem, neque resurrectio potuit ad eam termi-
nisi per appHcationem potentiae vitalis; nari, ut ad terminum immediate producle,
hanc nequit applicare, quia corrupto aut etiam mediate, ex conditione opposita

actu, non est jam potentia; ergo, etc. resurrectioni, qure est actio Hbera; quam
IIoc autem videtur absurdum asserere, conditionem exigit relatio ex parte termi-
quod ulla creatura, qu£e ex se est, ni , nempe ut recipiat esse per generationem
aut fuit possibilis, transeat ad statum pr.eteritam, qutie fundatur, et causa tana
 90 LIB. IV. SENTENTIARUM
proxima quam remota ejus est naturalis. cundaria^ ordinantur ad primariam, qure
Sed hfiec maternitas, quse fuit in numero et primo intenditur a natura, et frustra ma-
corrupta, est eadem quse revixit in nume- neret possibilitas ad hunc finem,si destrui-
ro, probatur, quia eamdem nu-
sequiturad tur ab intrinseco possibihtas.quse ahas fuit
mero generationem prfeteritam, per quam attingendi finem principalem ab intrinsc-
inest, seu ex virtute terminorum, ut sub- co per causas in natura. Superest ut re-
sunt praecise illi generationi numericfe, spondeamus objectis fundamentis opposi-
quse infuit, et non respective ad aliam, tse sententise, quod meUus | sequenliriei,
quse inesse posset ; ergo sicut ilia numero in quo Doctor eadem solvit.
generatio ad hanc numero maternitatem,
SGHOLIUM.
et non ad aham referebatur primo, sic
etiam illa sola est, quse revixit ex virtute
Solvit argumenta pro secunda sententia
posita num. 6. et explicat graves difftculta-
prioris generationis prgeteritoe, et non aha
tes Philosophicas de reditione respectu mo-
maternitas, quia videtur repugnare, ut tus potentise, de vi cousequentiae a per-
et
alia maternitas insit virtute prseteritse ac- mutataproportione, qua «aepe utitur Aristot.
tionis, qu8e non infuit alias extremis de quo egit, 1. dist. 36. num. 12. Vide Tarta-
prseexistentibus ante corruptionem. ret. hic.
Ea-
dem ratio potest fieri de entitate compo- (g) Ad illa ergo qiise sunt pro 13.
siti, ut est ex causis intrinsecis de pro- 3unda, et contra lUam
opinlone secunda, 11
^darg.
^
posita n, 6.
Alia prietatibus Physicis, quae insunt ex pri- tertlam per consequens. Ad prl- Hujus
corrupta ^-
dissol.
qU86 cipiis intrinsecis rei. Et si dicas pra^ce- nium responsum est inprima quce- tertium
redeunt. * 1 1 • argumen-
dere necessario miraculum, per quod tam stione. Ad secundum magis posset tum.

extrema relationis producuntur, quam ex Ula dubltatlone 5. Physicor. tra-

causse intrinsecee, materia et forma, con- hl oppositum, quia sl sanitas con-
junguntur, et subjeotum proprietatis Phy- tinuata per dlem, manet eadem,
sicse restituatur, hoc non refert, quia quare non eodem modo lUa, quse
supposito esse, hoec naturaliter eadem se- fuit In mane, et Interrupta In me-
quuntur, sicut ceecus illuminatus mira- ridie, et reddlta In vespere, eiit
culose naturaliter videt, restituta potentia eadem ? Unde non habetur Ibi ex-
visiva ; ergo etiara praedicta entia natura- presse negatlva, quae allegatur.
lia corrupta, naturali virtute proxime re- Ad lllud de Prsedicamentls, sl prl-
ducuntur, quamvis supponunt operatio- vatio, quse est termlnus a quo, non
nem miraculosam, qu?e terminatur ad potest redlre eadem, nec termlnus
aliud prius naturaliter ipsis. Unde si ad quem, et lioc loquendo de prseciso
quoad ea, quae minus intenduntur a natu- termino a quo, et respectu agentis
ra, maneat possibilitas, eadem in numero naturalis; nunc autem non est
corrupta iterum reducendi per causas causa, quare llla non redlt eadem,
proximas, si ponantur in esse; a fortiori nlsl qula posltlvum, cum quo con-
virtus causarum, ex quibus natura apta jungitur, non redlt Idem. Sl enlm
*
est recipere principalem finem et perfe- forma secundum ordlnem genera-
ctionem suam primariam, minus destrui- tionis immediate praeccdens aliam a privaiio.
ne
tur per corruptioncm perfecfionis, quia et In materla, potcst redlre, non ad

hoc facit magis ad perfectionem naturse, apparet quare non possltetiam iinpo^lsi^bitt
et sequitur ex alio, quia perfectiones se- rodlre prlvatlo concomltans. IUa «st
 ;

DIST XIJI) QU/ESTIO III. 91

E?IStur ^ ''o P I' p siti de V r;v(l ic a mo n t i s sius coiMMipti, et eas

apijlicarc
do ivdi- intollig-itur in ordinc naturalis L^e- a^'cnti naLu!'ali in debita propor-
iminediata. nerationis socundum descensum, tione, ct sic i-edirct idcni numcro
quia post privationcm ibi non re- totum, quod prius sccundum illam
dit habitus, quia non redit foi-ma rationcm.
immediate pr?ocedcns illum liabi- Similitcr, naturalit(!r potcst
tum, sccundum ordinem gencrati- eadeni materia salvari tota sine
onis. Potcst brcvitcr dici, quod divisionc, utpote i^nis in urinali
illud intclligitur de idcntitate se- convcrtatur in acrcm, ct c con-
cundum spcciem, nondc identitate verso totus ille aer convcrtatur in
numerali, tunc de immcdiata
et ignem, hic non est dispersio ma-
reditione, et per conscqucns neu- terise. Est ergo responsio, quod
trum de rcditione mediata. non oportet nccessario matcriam
Ad illud. 9. FAhicor. intcUigit prioreni corrumpi et dividi; et
rhilosophus ingenita faccre, qwe facla licet maneret eadem, illa non esset
sunt, id est,non potest facere quin tota ratio reditionis ejusdem. Ad
facta fuerint; sed non sequitur, aliud de motu et mutatione, re-
ergo non potest facere ea prsesen- sponsum est in prima quceslione.
tia. Non enim repugnat ea facta Ad confirmationemde permutata In corpore
qusest. im-
fuisse, et nunc esse priBsentia, alia proportione, respondeo, permuta- pugnando
yEi^idium.
factione, etiamsi dcstructa fuerint ta proportio accipitur ab Euclide Text. 12.

inter primam factionem et secun- lib. 5. conclus. 16. si aliquae quanti-

dam. tates sunt proportionales permu-

14. Ad rationes pro illa secunda opi- tatim, proportionat?e quoque
Ad nione. Ad primam, patet quod illa
rationes
quantitates erunt, et transfertur
positas
ratio non debcret movcre; tum illudad argumenta. Patet per Phi-
n. 7. et 8.
quia aliqua pars materise eadem losophum 2. Priorum Si ^ et Z? :

non obstante divisione materiae, convertuntur, et C ei D conver-

manet ergo in illa parte reduce-
; tuntur si /1 et C contradicunt, et
;

retur eadem forma quse prius, si B et D contradicunt et hoc modo ;

non propter aliud impeditur redi- universaliter valet argumentum a

tio ejusdem formse, nisi propter permutata proportione, si permu-
alietatem materise ; et tunc gene- tatio fiat quantum ad co«/raf/«cere et
ratum novum esset partim nume- converii. Si autem fiat quantum ad

raliter idem ei quod praefuit, par- scqui vel antecedere, non valet, sed
tim diversum, quia pro illa parte facit fallaciam consequentis; non
materise, quse manet eadem, esset cnim valet hsec sicut homo ad non
:
De
permutata
genitum idem prius corrupto; pro hominem, sic animal ad non animal proporlio-
ne.
aliis autem partibus materiae, qu?e eryo permutando, sicut homo ad ani-
successerunt illis quae fuerant in mal secundum consequentiam se habct,
corrupto, et dispersae sunt, essct sic non homo ad non animal secundum

generatum aliud a corrupto; tum consequentiam.

quia Deus, vel Angelus posset col- Ad propositum, quia arguitur 15.

ligere omnes partes matericT ip- quoad hoc, quod non cst posse esse
 92 LIB. IV. SENTENTIARUM

sine hoc, consequentia non valet, quod prius praefuit proportio, vel proportio-
nis
(luando commune determinat sibi secundum aliquid in quo proporti- valeat.

aliud commune, et inferius sub onem prima pro-

esse includitur in
communi non determinat sibi ali- portione, sicut in hoc quod est
quod inferius sub alio communi; proportionale esse secundum con-
istud autem est bene possibile, vertibilitatem, includitur proporti-
quia ex eo quod commune deter- onalia esse secundum repugnan-
minat sibi aliud commune, non tiam. Sed in proposito non est ita,
sequitur, nisi quod inferius deter- quiain hoc quod est proportionale
minat sibi idem commune. esse secundum superius et infe-
Exemplum, sicut superficies ad rius, non includitur universalitcr
hanc superficiem, sic colorad hunc proportionalia esse secundum in-
colorem, et e converso ergo per- ; separabilitatem talem in inferiori-
mutando, sicut superflcies non po- bus, qualis est in superioribus.
test esse sine colore, nec hsec sic Ad aliud, dico quod principium
superficies sine hoc colore non : potentiale semper manet idem, et
sequitur, quia etsi commune unum illud sufficit ad hoc, ut forma reci-
determinat sibi aliud commune, piatur, quia si ultra istud princi-
non tamen Consimi-
singulare. pium quaeras aliam potentiam,
liter, sicut corpus ad hoc corpus, quse est respectus, illa nihil facit
Sicut
corpus
ad locum,
ita locus ad hunc locum ergo ; ad receptionem formae ; si tamen
ita hoc
corpus ad
permutatim, sicut corpus ad lo- illa requiratur, potest dici, quod
hunc cum, sic hoc corpus ad hunc lo- vere nunc est eadem. Et cum quae-
locum,
non tenet. cum sed corpus non potest esse
; ris, aut semper manet, aut redit
sine loco; ergo nec hoc corpus eadem? utrumque potest dari.
sine hoc loco: non valet consequen- Primum quidem, quia absolute
tia, quia non eodem modo deter- loquendo de potentia, quse dicit or-
minat sibi hoc corpus hunc locum, dinem receptivi ad receptum, ille,
sicut corpus locum sed bene se- ; scilicet ordo,manet idem, sive an-
quitur, si illud quod necessario tequam receptum insit, sive quan-
requiritur ad aliud, non potest do receptum inest, quia ille conse-
esse sine aliquo, nec illud ad quod quitur naturam receptivi, quse
requiritur potest esse sine illo ; et nata est perfici a tali forma et ;

ita cumproductio necessario in- probatur illam manere, quia si

clndatur in ratione hujus produ- Deus reduceret eamdem formam
ctionis, si productio non potest (quod non negatur sibi possibile),
esse sine producto, sequitur quod illa faceret per se unum cum ma-

hsec productio non potest esse sine teria sicut prius; ergo in materia
hoc producto ; sed nec productio esset potentia respectu ejus, ea-
in communi, nec productum in dem quse prius.
communi necessario requirit hanc Et tunc cum arguitur potentiam
An
productioncm. destrui in adventu formge, oportet potentia ad
formani
16. Brevitei-, permutatio non tenct dicere quod hoc non intelligitur manet
Quomodo cum ea ?
permutatio nisi sccundum idem, sccundum proprie de ipsa ratione potentise,
 niST. XMII. OIJ^STIO III. 08

sed (le quodam respoctu concouii- illa rcdit, ot tamon oadoni Ibrma
tantc potGntinm, quom habot por potost rodiro, (piia ad illaui uon
lioc,quod est anto actum, qui ost tantum orat unica potontia, sod
qufedam prioritas durationis ad alia et alia secundum quod erat
actum non autom includitur p(M'
;
alias ct alias inducibilis in idem
se in ratione potentifm, quia simul principium i)otontiale.
ipsa potost esse cum illa priorita- Cum arguitur contra sccundum
te, et cum simultato ad actum. mcmbrum, quod non possit cadem
Possot otiam dici, quod potcntia l)otontia redire, quia nec privatio,
ante actum manet eadem sempor, dictum est supra, quod privatio po-
et cum actu, nec tamen sunt oppo- test rodire, si positivum cui ad-
sita simul, qnia potentia ante ac- jungitur privatio, potest; (^t oo-
tum non est ad formam pro illo dcm modo dicitur do potentia, si
eodem nunc, pro quo inest actus, potest redire illa forma prior or-
sed pro alio, quia pro imnc habet dine generationis, quam concomi-
actum. Potentia autem ante actum tatur illa potentia ad illam se-
non inest ad eamdem formam, sed cundam.
pro futuro et quod altera illarum
; Cum arguitur contra utrumque 18.

responsionum sit vera, probatur membrum, quod potentia non est

per hoc quod si aliquid potest ha- ad prseteritum, verum est, ut est
bere potentiam ad formam, jam praeteritum; unde non est proprie
habet potentiam, quia impossibiie potentia, ut illud quod fuit, non
non potest fieri possibile, et per fuerit ; sed potentia est ad illud
consequens non potest aliquando quod fuit prseteritum, in quantum
haberi potentia ad aliquam for- tamen ipsum potest esse futurum.
mam, quin nunc habeatur, si sus- Istud autem argumcntum de po-
ceptivum possibile nunc est. tentia non tantum concludit con-
17. Aliter diceretur, quod eadem po- tra agens naturale, sed etiam con-
Alise
solutiones tentia rediret, sicut et possibile est tra reditionem ejusdem formas
de
reditione eumdem actum redire; et tunc di- materialis per actionem divinam,
potentice.
ceretur, quod pro instanti pro quo quia illa requirit potentiam in ma-
actus inest, non manet potentia, teria quam perflcit.
quse est opposita actui, redit au- Qui diceret istas potentias nihil Hoc
tenendum
tom cessante illo actu. Ultimo esse, loquendo de quacumque po- puto,

modo diceretur quod a principio tentia, prseter illam qu?e dicit re- vk* cap?
creationis in principio potentiali spectum recipientis ad formam p*'^^^'

sunt distinctse potentiae, tot quot receptam, expediret se breviter de

sunt formse receptibiles, non tan- tota illa briga, quia quot ponantur
tum distinctae spocie, sed numero, nihila, non est cura. IUa autem
non prsecise tot, sed ad eamdem quse est realis relatio ex parte ma-
formam sunt tot, quoties illa for- teriae ad formam, sicut e converso,
ma potest induci, et unaquseque informatio est realis relatio for-
illarum potentiarum desinit esse mro ad materiam illa, inquam, ;

adveniente suo proprio actu nec ; redit eadem, si forma redit vel si ;
 ,

94 LIB. IV. SENTENTIARUM

non rediret ante compositiim, pos- hoc impedimentum reducunt ad determi-
set idem redire, ut dictum est in nationem primee causse; nescio tamen
prima qucestione. unde sustineant controversiam contra Do-
Quare in Ad ultimum, quare statim in ctorem, qui nihil aliud intendit, quam
prima
reditione prima reditione ejusdem secundum hanc repugnantiam non esse ex natura
ejusdem
secundum speciem, non rediret idemnumero, causarum aut effectus. i
speciem,
non redit potest dici quod aliqua sunt impe- Objicitur primo ex Philosopho 2. de 50.
secundum Prima
numerum. dimenta ex parte passi vel agentiS; Generatione in fine : Quorum suhstanlia objectio.

propter quse accidentia insepara- perit, non revertitur eadem mimero, etc. t

bilia primi non sunt statim reduci- Huic respondet Doctor qucest. i. art. 2.
Responsio.

bilia, et non reduceretur

sine illis ad 3. Philosophum ibidem distinguere
eadem substantia non sic oportet ; circulationem in corporibus coelestibus
semper esse talia impedientia. a circulatione, quse fit in corruptibilibus;
quod in prioribus non fiat corruptio cor- Girculatio
aliter
COMMENTARIUS. porum per motum, et ideo redit secun- contingit
in
dum substantiam per lationem ad idem coelestibus
aliter
49. (g) Ad illi ergo quce sunt, etc. Hic re- punctum, in quo antea fuit; in subluna- in subluna-
Ad ribus.
rationes spondet fundamentis oppositoe sententiae, ribus vero fiat secundum corruptionem,
oppositae
sententise quam hactenus impugnavimus in eo, et ideo non redeat eadem numero, sed
quod dicat hanc impossibiUtatem redeun- specie : Et sic, inquit, non redit idem
di ejusdem corrupti in numero, esse ab numero. Hanc responsionem aliter addu-
intrinseco, quatenus simpliciter et abso- cit T^gidius Lusitanus loco cit. §3. n. 14. Interpreta-
tio
lute deficiat virtus et potentia in causa quasi Doctor ponat differentiam circulati- aliorum
ex mente
naturali respectu corrupti, quee fuit onis in eo solum quod inferiora corrum- Doctoris.
alias ante ejus primam productionem. puntur, non vero quod non redeant eadem
Nos autem hanc impossibilitatem statui- numero; et sic eum impugnat ex eontex-
Rejicilur.
mus ex defectu applicationis per causam tu. Sed responsio Doctoris clara est, quia
primam quantum ad eumdem numero non solum distinguit circulationem infe-

effectum ;
quanlum autem ad aliquos effe- riorum corporum, ex eo quod corrumpan-
ctus in specie, etiam datur alia ratio in tur a circulatione coelestium, sed etiam
ipsa natura, prout procedit de imperfecto in eo quod idem numero non reducatur : ^

ad perfectum, de qua inferius agetur. Sed circulatio, inquit, in istis inferiori-

Gonstat ergo inter omnes non redi- bus est secundum corriiptionem formce
re de facto eumdem numero effectum na- suhstantialis, et reduclionem cjiis ; et ideo
turaliter, exceptis quibusdam supra ex- sic non redit idem numero. An autem
pressis, et solum est controversia de fun- universaliter , negat idem numero posse
t
damento seu impedimento, ex quo non redire,de hoc qucest 3.etc. Nonsecus ergo
.

Status con- datur iste circuhis in corruptis. Prior sen- interpretatur Doctor Philosophum, quam
troversiae.
tentia adversa statuit hoc impedimentum alii, ut ipse /Egidius. Neque dicit Doctor
ab intrinseco, ex natura causarum et effe- hic aut alibi idem numero corruptum re-

ctus ; nos autem id negamus cum Doclo- dire, sed tantum possibile esse ab intrin-
re, sed esse ab extrinseco nempe ex dispo- seco ut redeat; neque aliter respondet
sitione Auctoris naturoc seu primse causoe, Bassolis g^uces^ 2. /lujus distinctionis ad
in quo nobiscum concordant Doctores, qui eamdem auctoritatem, dicens Philoso-
 ;

DIST. XLIII. yU^ESTIO III. !».',

pluini (locorc, id (luod ilo raclo conliiif^il, ad sua princi|)ia, cx (luibiis oam deduclt
iioii Umicn ncgassc eiiindein niiincro Pliilosophus, pcrinde falsa esl, cl compre-
clTcclum redirc virihus naturic esse pos- hcndit impossibilitatem resurrectionis
sibile. nam si Aristotcles impossibilitalcm haiic
iii. Sed urget Lusilanus Arisloiclcm in illo reducit ad ncc(issitatcm agendi caus.c pri-
Objeclio
capite agere de ordine rcrum, (lucm ne- ma» seu natura' nalurantis, qu.n no^iuit
gabat neccssarium et infallibilem : Quorion res alitcr faccre (luam facit, perinde ad
voro, inciuit, subnlantia esl corruptihilis, resurrectionem extenditur talis nece.ssitas
non idem nnmero reverti neccsse rst, etc. et impossibilitas in ea fundata ; merilo
Verbum necesse designat rcpugnantiam ex ergo negatur ejus auctorilas, dum errat,
menle Pbilosophi, (juod probat ex eo et ei prieferenda est non solum infallibi-
quod putavit Deum ad extra agere neces- litas fidci, sed et auctoritas aliorum Phi-
sario, ac proinde aliter non agere (juani losophorum, qui veritatem docuerunt
facit. Deinde, aliam responsionem Basso- contrariam ejus errori ; nequu enim as-
lis adducit ; asserit quidem Philosophum sertio Aristotelica, aut discursus ita ad-
in ea fuisse sententia, non tamen sequen- mittendus est in mysteriis fidei, aut iis

dum. Ha3C solutio, inquit Lusitanus, satis quaistionibus etiam naturalibus quoe ali-

superque ostendit non esse a Philosopho quo modo ad fidei veritates explicandas
recipiendam, cum fateatur Auctor esse faciunt, ut omittatur delectus, et examen
contrariam Aristoteli. debitum; et quid ipse intenderet, et ex
Responsio. Rcspondctur tamcn discursum hunc quo errore aut veritate disserat, et ad
Pliiloso- . . - . ,. ... quem
phus seu impugnationem imphcare principia finem, et prout hic ex principio
jrrans non -^ • ^ i i • ^ ^ i

jequendus. opposita intento, nequc Aristotelem esse erroneo circa ordinem naturoe procedit,
sequendum in conclusione, quam ex prin- ita etiam castigandus est tam in principio
cipio erroneo deducit, et quse in se falsa quam in conclusione deducta. Mirum er-

est, et contra fidem universaliter intelle- go est si prajfatus auctor assertum ordi-
cta, et prout suis principiis adboeret ; in nem rerum, ejusque necessitatem velit
sc falsa est, quia destruit possibihtatem reducere ad auctoritatem Aristotelis,

resurrectionis, nam et hominem corrumpi prout innititur tali principio erroneo ejus
certum est, et contineri in illa circula- de necessitate agendi causae primce ad
^rrorejus. tione iuferiorum corporum constat, de extra. Ex quibus patet veritas respon-
qua agit Philosophus, et perinde eadem sionis prcemissce, et in hoc nihil obtinere

impossibilitas ex mente Aristotelis com- auctoritatem Philosophi prsedicto loco.

prehendit hominem, sicut et caetera corru- Cteterum, magis favet ipse Philoso- 53.

ptibilia; quidquid enim sit de immorlali- pbus

, 111
secludendo errorem, qui in eo
• • /.

tuit,
• Arisloteles
reducitor

tate aninife, et beatitudine ejus ahqua post nam si ipse hanc necessitatem reduxit oppositum.
hanc vitam : An, inquam, haec cognove- in causam extrinsecam, nempe in Au-
rit Aristoteles, saltem negaret eam un- ctorem naturoe, et modum agendi neces-
quam redire ad corpus, aut idem nume- sarium, quem finxit, et consequenter
ro corpus posse restaurari. Resurrectio, impossibilitatem applicationis earumdem
pv. inquit Dionysius, cap. 6. de divinis nom. omnino causarum in eadem dispositi-

vetustali visa esl conlra naturam, mi/ii one, quse fuit primo dum effectus produ-

autem ct veritati supra naluram, etc. ceretur hic numero, causarum, inquam,
52. Deinde reducendo illam conclusionem tam particularium, quam etiam univer-
 96 LIB. IV. SENTENTIARUM
Magis salium, sequitur Aristotelem non sensisse culationem in eodem situ et dispositione
favet > ^ u . •

conciusi- hanc impossibilitatem provenire ab in- negabat posse redire, et hiac perpetuita-
oni.
trinseco, quasi deficeret virtus causse na- tem specierum in entibus sublunaribus
turalis respective ad effectum corruptum. constituebat in propagatione individuo-
Idem etiam faterentur Philosophi, qui sta- rum, quse ex diversitale prsemissa tam
tuebant circulationem, quam supra im- causarum quam etiam applicationis con-
pugnavimus, qui licet impugnaverint in stituebat diversa, et in successione, et

hoc, seu facto, tamen admittebant si nunquam redire in idem, quia nunquam
omnes omnino causse redirent in eodem omnes causae productivse poterant redire
statu et dispositione, redire posse effe- in idem, seu simul concurrere in eodem
Alii
phiiosophi
lavent.
ctum cx sufficicnti virtute

eadem numero earum appiicatione

....
causarum,
; sicut
et situ
^^
Ut
et dispositione.

autem amplius mentem

,.
et conse- 55.

ergo ahud est causas easdem non con- quentiam doctrinse Philosophi declare- ampiius

venire in eadem dispositione, et cseteris mus, illud sciendum est ex natura motus dlscursus

requisitis, aliud autem deficere in singu- illum voluisse probare oeternitatem mundi ^'^'^°®°P'*'

lis causis seorsim virtutem respectu effe- a parte ante, et a parte post, 8. Physi- t

ctus, ita etiam alia causa reddenda est corwn, rationem ejus eo tendunt ; nam
conclusionis, nempe quare non redeat textii 10. et H. probat motum et tempus
idem effectus juxta sententiam tam Ari- esse connexa ex propositione illa quam
Gur stotelis quam aliorum Philosophorum, probavit 4. Physicorum, quod tempus Connesio
negarent , .,, . . . ..,.,.
numerus motus primi mobilis,
,
rnotus, et
redire ab illa quam assignant opinantes, quia est et quod teuipons.

eunuiem primam causara redderent Philosophi, prius et posterius sim differentiae tem-

effectum. ncmpe ex defectu concursus omnium per poris. Summa rationis est in hoc quod
se causarum et requisitorum ad produ- si motus non esset ab seterno, esset geni-

cendum eumdem numero effectum , ideo tus ; ergo ante motum, esset prius ;
prius
non posse redire eumdem numero effe- autem est differentia temporis ; ergo et

ctum, non vero quod in causis deficiat tempus fuit ante motum et consequenter
virtus causandi. motus ante motum in infinitum. quia

54 Differentia ergo inter Philosophos prio- tempus nequit esse sine motu, cujus est

inter°ipsos
'"^^' ^^ Aristotelcm in eo consistit, quod numerus. Et contra Platonem eodem loco
et Aristote-
\\\[ putaverint redeunte circulatione, quam nititur eadem ratione, vel simili, ex eo
ipsi constituebant redituros eosdem effe- quod nunc non possit esse sine tempore.

ctus ; e contra Aristoteles negabat hunc neque tempus sine nunc. Si ergo tem-
circulum redire posse, ex eo quod statue- pus est genitum, fuit in aliquo nunc,
bat primam causam agere necessario, et illud nunc fuit in tempore ; ergo nunc
contingentiam effectuum provenire ex di- proecessit tempus, et sic in infinitum. Et
versitate causarum inferiorum, in natura, textu 4. supponens definitionem datam
tam universalium, ut coelorum et slelia- motus in 3. Physicorum, quod sit aclus
rum, quam particularium et subhmarium ;
enlis in potentia secundum quod in po-
Circulatio constitucbat enim in motu uniformitatem tentia, omne quod movetur, prius
et sic
quam
asserit Ari- et perpetuitateni, ut est a causa pnma esse in potentia quam moveatur et ;

stotees.
riecessariOjUt ipse dicebat, agente ; diver- in sequentibus infert ante motum dari
sitatem vero ex aliis causis concurrentibus alium motum, et sic in infinitum,
ad productionem inferiorum, quarum cir- et consequenter raotum et generationem

J
 UIST. XLIll. QU/liSTiO 111. 1)7

esse al) icterno, (iiiia luix" |>ri('coiliiiii (Ii\iiia iii rcsurrectionc ;

possibilis cliaiu
movciis et mobilc ; vcl oruo f;\(t!i, V(^I cst virtiite causcB creatiu iii pluribus, si

non facla; si facla. prioccssit luuiiis ; si a Dco applicarctur.

non facta fucrunt al) irtciiio, ct con- Diccs Philosophum intclligi (piantiim iid
57.
Iteitpondo.
sequentcr motiis. Ihic spcclat ;ilia ratio rcgrcssum hiibiius virtutc causie naluia-
tcxtii 8. cl 9. ct aliir, (pias adtlucit dc lis, scu viribus ii;itur;e tantum.
inrcoruptibilitatc C(rli /n ///). I. dc C.wlo, Contra, imo iic(|ii(! hanc exccptioncm
lur.
et Averrocs lib. dc substiuitia orbis, aut limitationem adiniltcret Philos()[)hiis,
cnp. 4. ex ([uibus colligilur cum posuissc necjue (;oluerct principiis ejus jam explica-
motum ca.'li iDtcrnum fuissc causam mo- tis. Quod enim est impossibile naturic in
tus in infcrioribus, et sicut ille succes- his sublunaribus et corriiptibilibus (juoad
sivus crat, ila in inferioribus motiiin suc- elTectus, (pii in virtutc causaruin p;irticu-
Cur cessivum esse. Ex hac autcin rationc larium includuntur alias, et pcr easdeiii liic
( nepjaret ri'gressu8
idein negaret i(iem posse redire in numero, quia causas nati sunt produci, diceret Philoso- nogatur
numero universali-
reilire causiE ejus non possent redire ctedein, phusesseimpossibile simplicitcr,etiam re- ter
posse. ab
vel eodem modo applicatnc ; non quod specius causiB priince, quia negaret cau- Aristotele.
deficiat virtus causarum in seipsis respe- sam primam posse ad talcs effectus age-
ctu ejusdem effectus, ideo vcrba ejus et re sine causis particularibus, et conse-
asserta, rcducenda sunt ad principia et ([uenter, si sit iinpossibilis regrcssus
causas. ex quibus processit, quia falsa a privatione ad habitum per virtutem
sunt in rcipsa, quamvis aliam causam causarum naturalium, crit etiam im[)os-
conclusionis assignet diversam ab ea quam sibilis in sententia Philosophi per virtu-
56. opinantes intendunt. tem causse prinicC. Unde nescio quid
Ad illud, quod objicitur ex 5. Physico- prodest adversariis, aut in quo favet hsec
rum eadem solutio respondet, quamvis Philoso[)hi auctcritas, quai ut applicatur
Doctor respondeat expresse non haberi ad scopum preesentis quiEStionis , ad fun-
negativam univcrsalem in illo tcxtu. dandam impossibilitatem redeundi ejus-

Ad illud, quod dicit de privatione ad dem in numero effectus, potius cst ncgan-
Solutio habitum impossibilis cst regressio. da S[)ectato intento Aristotelis, quain in-
Doctoris.
Respondet Doctor salvando auctoritatem terpretanda contia ejus mentem ;
perinde
Phiiosophi, si posset redire forma prior, enim extenderet illam propositionem ad
De non apparere implicantiam, quin eadem hominem corruptum, ct ad alia queecum-
e^ressu a
•rivatione privatio posset redire ei connexa; proinde que, ut patet ex dictis.
ad
labitum. intelligi debet secundum ordinem natura- Interpretando ergo illam propositionem, 58.
Interpreta-
lis generationis de reditione immcdiata, non ad scopum erroris admissi a Philoso- tio

non autcm mediata, et non solum de redi- congrua

pho, aut hujus qua^stionis, bona est inter- veritati.
tione ejusdem in numero habitus, univer-
pretatio Doctoris ; at intelligi debet pro-
saliter loquendo, sed de ejusdem in specic
positio secundum regressum in specie, et
regressu immediato. Licet hsec solutio sit
immediatum, etregulariter, non universa-
bona, ut aliquo modo congruo salvetur
5pectato liter; nam Philosophus in illo capite ad-
intento veritas illius propositionis , spectato tamen
risloteljs,
mittit dari regressum intcr contraria, ct
intento Philosophi, quod supra cxplicui-
niagis
negat illum regressum a privationc ad
videtur nius, negari potest propositio, et univcr-
leganda habitum Inter contraria autem ne([ue
sumpta est falsa in se, quia possi-
.

oposilio. saliter

bilis est hic regressus, ut patet, virtute admitteret Philosophus, neque objicientes
Tom. XX.
 .

98 LIB. IV. SENTENTIARUM

Non dari hanc ejus auctoritatem,dari regressum ad per colores medios, neque caHdum lit Soivitur.
rewressum , .
„
immedia- eamdem in numero lormam contrariam, statim frigidum, sed prius tepidum. Sed
ab^habitu
nequB etiam de facto admittitur talis re- hoc nihil est, quia eodem motu univoco
^''^ssus; crgo debet intelligi regressus non interrupto, sed continuo transitur de
^^^oneiT*''
inter contraria, secundum speciem, qui uno extremo ad aliud, qui transitus est
negatur a privatione ad habitum. Sed hoc immediatus, et non interruptus quod au-
;

etiam intelligitur de regressu immediato, tem aliqui gradus formarum compatiantur

qui potest esse inter contraria, ut inter se invicem in /ieri, est ex natura incepti-
calidum et frigidum, et e contra ; non onis et desitionis earum per motum, non
Dari posse autem de mediato, quia sic etiam in spe- quod sit aUqua media qualitas per quam
raediatum _
' ^
regressum, cie potcst csse regressus mediatus a pri- transeatur.
vatione ad habitum, ut patet in generati- Gseterum, aliqui volunt intelligi istam interpreu-
one et nutritione, ut quando materia propositionem de regressu quoad hunc jujus
defluens iterum mutatur in substantiam numero habitum, ab hac numero privati- ^1/°™^^^

Exempium. ahmenti, et hoc in substantiam alterius one; unde prsefatus auctor, quem hacte-
viventis in specie, aut ejusdem, a quo nus citavimus, statuit hanc distinctionem
primo defluxit materia. Deinde, dixi re- inter privative et contrarie opposita,
gulariter debere intelHgi,seu accommodate, quod privata oppositio primo conveniat
nempe in solis mixtis, quse non sunt na- singularibus, et ideo haec csecitas in spe-
inteiiigitur
in mixtis,
et non in
smiplicibus
...
ta

immediatc
transmutari actione agentis naturalis
in se invicem, ut acetum in
cie expellit

csecitas expellit
visum in

hunc visum,
specie,

iila
quia haec
ca^citas

in quibus vmum ; uon vcro intelligitur in simplici- illum visum, etc. Contraria oppositio con- i,npu<Tna.
datur hic .

regressus.
,

Dus, ut si
,
unum elementum m
.
i. ,

ahud con- venit secundum speciem primo, quia

non repugnat formoesecundum speciem repugnant,
vertatur,

immediatum ejusdem in
fieri regressum
ahud, ut aeris in
ipsae

et ideo hsec nigredo opponitur huic albe- estprimo

Oppositib
nontraria
a 1 r

j. • • •
I j-x .• -n 6x natura H
ignem, et ignis in aerem, quia in his non dmi, quia mcludit rationem specihcam spedfioa,
j

interveniunt plures mutationes interme- formai, et non qua hfec nigredo est, et ^in^dividua'

Aiteratio ^'* ^^ substantiales, sicut in mixtis ex sic tolHt omnem albedinem. Privatio au- secundario.
in mixtis
procedit
subordinato modo agendi naturae via ge- tem hujus formoe toHit tantum hanc for-
per
medium
nerationis, procedendo ab imperfecto ad mam, et non aHam, et sic Philosophus
perfectum per media, ut contingit, v. g. intendit inter opposita privative, quoe
in viventibus ; ideo nequit statim attinge- sunt hoec privatio et habitus, non dari
re formam perfectam, nisi prius proce- regressum virtute causae naturalis.
dendo per imperfectas, secundum dispo- Kespondetur tamen, si Philosophus sic

sitionem et modum agendi causarum intellexit eodem modo, ut jam dictum

Non ita in appHcatarum, non contingit in contra- est, tenere etiam nulla virtute dari pos.se
contrariis. ....
riis, quia immediate
ita

in se invicem agunt regressum, in quo erravit, et auctoritas

secundum excessum virtutis ; et quod ejus nulla est; oportet ergo sustinere
Ratio fortius est, assimilat sibi passum, contrarium ex alio principio.
quia
bujus.
ad aliam formam nequit ageie immediate GeDterum doctrina illa proemissa est 60.
nisi ad propria in specie. mihi satis obscura ; dari oppositionem
Gontra urgel Lusitanus, inter contraria primam in ullo genere oppositionis inter
59.
objectio. jjon dari regressum immediatum, quia singularia primo, quia sic oppositio non
nigredo non fit albedo, nisi ut procedit caderct sub scientia, quoe est primo de

,
 ;

DIST. XI.IIl. QlJy^^STlO III. 09

I aliiiuo coinmuiii, uou tle siiigularihus. privaiioiii iii individuo ; crgo iicjpie pri-
Nul lam
Deinde, si oppositio privativa cst inter vatio privat primo forma in individuo,
npposilio-
nein singularia j)rinio, tot erunt opposita pri- sed forma in specie, et ideo opponitur
esse prinio
iiUer ma, quot singularia ; sed siiigularia qua fornijE in individiio, qiiia opponitur for-
individua.
singularia, in nuUo conveniunt, nisi so- m;R iii specie primo, et per se. Patet con- Privalio
prinio
lum ratione naturu; ; ergo ne^iue oppositio sequentia, ([uia privat forma sub ea pnc- opponitur
(orm;(! in
eorum [)rivativa in ullo conveiiit. Deii\de, cisa ratione primo et per se, qua forma specie et
secundum
si privativa sunt opposita tantum in sin- est apta nata inesse primo per se; sed naluram
appetitus
gulari, seu ratione singularilatis, idem hfiec non convenit ipsi priino, qiia h.cc subjecli.

dicendum de contradictoriis ; sed hoc fal- forma est, sed qua talis est in specie
sum est, quia ex Philosopho ideo contra- ergo, etc. Probatur minor, quia aptitudo
ria non possunt esse simul, quia contra- subjecti est sua proprietas, qu^e inest ex
dictoria sic possint esse simul. Ilfec ratio principiis, et essentia subjecti seu quiddi-

falleret secundum consequens, si contra- tate ; sed quidditas subjecti, (!t principia
dictio esset primo in singularihus, ei non respiciunt per se indifferenter omnia indi-

in ratione specifica, quia alias positio vidua; ergo etiam et proprietates, qualis Appetitus
subjecti est
unius contrarii in specie, non inferret est illa aptitudo, respiciunt etiam indiffe- ad formam
in specie.
contradictorium alterius in specie, si con- renter omnia individua, et sic inest rati-

tradictio tantum attenderetur penes indi- one naturse aptitudo, sicut et aha quoevis
vidua primo; sed inferret tantum contra- proprietas ; ergo ad formam in specie
dictionem determinatam, et in hoc indivi- primo, et non in individuo. Probatur h.-BC

duo, V. g. album et nigrum sunt simul, consequentia, quia qupelibet forma in spe-

non inferret, ergo album et non album cie reducit potentiam ad actum per se,
sunt simul ; sed tantum hoc album et non V. g. anima rationalis in specie qua;Hbet
Oppositio hoc album per solam consequentiam ma- datvitam, et constituit potentiam in actu
contradi-
ctoria. terialem et mediatam, et non formalem completo, quia alioquin posset compati
aut immediatam, quia htec contradictio alia anima rationalis simul in eadem ma-
non est inter albedinem in specie, et ne- teria, quod est falsuin. Praeterea, quaevis

gationem, sed inter ipsas singularitates forma, qua quidditas est in specie, est

albedinis et negationis; et sic primum principium operationis, et perfectionis et

principium Quodlibet est, vel non est, constitutionis per se in subjecto ; ergo
non distribueret secundum genera et sic est ipsi perfectio naturalis appetibiUs,

species, et omnem gradum entis univer- et consequenter apta nata inesse ; ergo
saliter, sed tantum pro individuis. Oppo- privatio, ut est negatio formse natse ines-

sitio autem privativa quantum ad rationem se, et ad quam subjectum primo inclinat,

formalem eodem modo opponitur habitui, opponitur primo formae sub hac ratione ;

sicut negatio affirmationi, licet ex parte ergo a primo ad ultimum opponitur ei

materite connotet appetitum ad formam primo secundum speciem, et non secun-

in subjecto. dum individuum.

61. Deinde, privatio est negatio formaD in Adducitur prajterea idem Aristotelcs 0.
62,
Oppositio
subjecto apto nato ergo respicit habitum Ethic. cap. 3. Rcctc, inqnit, hoc solo pri-
pnvativa. ;

sub ea ratione, qua appetitus inclinat ad vatur Deus ingenita facere, qute facta

habitum. Sed nullus appetitus inclinat sunt, etc.

primo ad habitum, seu formam oppositam Respondet bene Doctor inde non sequi
 ;

100 LIB. IV. SENTENTIARUM

quin rem, qufB prteterita est, facere pos- propria, aut aliarum circumstanliarum,
sit denuo pra^sentem. Heec sunt loca, quse quse non sunt activa? ad effectum, ita non
magis urgent adversarii ex Philosopho, in faciunt ad determinationem in individuo

quibus nuUibi Philosophus asserit polen- formse, licet faciant ad determinationem

liam activam naturse deperdi per produ- ejus in specie, si sunt per se conditiones
ctionem rei, aut productse corruptionem; antecedentes actum, et non solum conco-
quamvis in eo fuerit errore, ut putaverit mitantes. Sicut ergoactus recipitur virtute
idem numero non posse produci de novo causse efficientis, cujus est reducere po-
postquam desiit, ex alia tamen causa, tentiam ad actum, ita etiam determinatio
quia nempe putavit non posse easdem nu- formae in individuo est a virtute ejusdem
mero causas tam universales quam parti- causse non creatse, ut supra probatum est
culares iterum conjungi in eadem dispo- ergo virtute causse primse,quoe sola est in

sitione et circumstantiis, quse exigebant actu respectu hujus determinationis ; et

hunc numero effectum, et non produci. sicut causse creatse dependent a prima in
Unde sequitur contrarium deduci ex men- efficiendo, ita nequeunt ad determinatum
te Philosophi, nempe virtutem causarum in exercitio agere, nisi illud sit determi-
eamdem esse, quantum est ex se, tamen natum a causa primo.
non concurrere posse raodo dicto. Ideo- 01)jicitur prseterea ratio prima, quia ad 63.
que mihi videtur sententia illorum, qui identitatem numericam effectus requiritur Objectio
a ralione.
dicunt determinari causas in tahbus cir- identitas non solum formse, sed eliam
cumstantiis ad individuum effectus esse materise ; sed in corruptione semper divi-
conformem Philosopho, sed ut procedit ditur materia, ita ut tota non transeat in

ex principio erroneo, quod nempe Deus corruptum, quse fuit in genito, sed lluit,

uniformiter agit ad extra, et necessario aut mutatur aliqua pars ejus ad aliam for- I
mediaiite motu ca^lorum, ac proinde dif- mam ; ergo idem numero nequit virtute
ferentiam in effectibus non posse esse a causse naturalis redire idem quoad mate-
Deo primo, sed ex causis inferioribus con- riam.
currentibus, qute etiam causae sicut Respondet supponendo vel insinuando, Responsio.

agunt de se necessario, ita ad differentiam aliud esse totum per se ex actu et poten-

numericam effectus nequeunt determina- tia, et aliud esse totum ex {^artibus inte-

re ex se, ita ut hoc determinatum indivi- gralibus. Ad totum per se, ex actu et

duum magis agant quam ahud. Hsec ergo potentia sufficit eamdem potentiam, et
differentia determinationis unius indivi- eamdem actum physice et metaphysice
dui prae alio, salvando hsec principia Phi- concurrere, quod perinde salvatur in pro- Ad
unitatem
losophi, reducenda est in materiam sic posito, si materia eadem maneat, licet
individui
dispositam, et in tahbus circumstantiis. non omnes ejus partes integrales maneant noQ
requiri ut
Sed merito Theologi rejicientes pmefatum ut patet in vivente, qui manet idem sem- omnis pars
materiae
errorem de .omnipotentia Dei, et modo per individuum per se compositi ex po- insit.

ejus operandi, rejiciunt illam radicem de- tentia et actu, et manet idem totum,
terminationis ex circumstantiis, quia con- quamvis in ratione compositi inlegralis
currunt ex parte materise, non maneat idem,
ita etiam relin- qu;c compositio aliter I
quunt eam semper in eadem potentia passi- sumitur, quam illa quoe est individui prre-
va, quaj sicut est indifferens, et nunquam dicamentalis. Potest ergo manere cadem ladividuuin
integrale
de se potens habere actum virtute sua materia in ordine ad iudividuum, et com-
 DIST. XLIII. OII/ESTJO III. 101

(liversiim positiim primo modo siimplum, (iiiamvis e\ co (pKKJ i(l(Mn cessat adveniente tei--
I praMlica-
montali. iKiM manoat seciindo moiio siimpUim ;
el mino ; idem (jrgo csset motus, si redii-et

piMMorca niliil juvat Iiidc ratio, (piia pe- secundum casdem partcs. Dcindc, posset
rind(; repugnat idcm rcdirc quoad partoin, redirc elTe(;tus \)r.v aliain numero produ-
et quoad totum, quia si primum non re- ctionem diversam.
pugnat, ncque ctiam secundum, (piia Ad confirmationem liiijus argumcnti, 6,1.
rcriiiutala
Deus ct Angclus possunt partes divisas qua» cst ex permutata proportione hoc proporiio.

prioris materi;ie unitas applicare agenti in modo, sicut productum ad productioncm,

ordine ad formam camdem, ct sic etiam ita et hoc productum ad hanc producti-
Non redire potest idem. Deinde, e\ materia onem ; sed ne^juit esse productum in
semper
niateriaiu
non semper iUiit incorruptio, ut (piando gcnere sinc productionc in genere, crgo
fliiere.
solidum ex solido generatur, vel li([uidum nc(pic lioc productum sinc hac produ-
ex liquido, ut acetum ex vino. Instat ctione,

proeterea Doctor de igne incluso in vitro Respondctur fallcre secundum conse- Ad conlir-
mationem
clauso, ut urinali, ct converso in aerem, qucns, neque servari proportionem, quia responde-
tur.
et mox ad radium Solis convertitur aer inferiora non dicunt ullam proportioncm Failacia
commoda consequen-
denuo in ignem. Instantia est quoad inseparahihtalem ad invicem, nisi
tis.

etiam de musca, quam refert Lucianus, mediantihus suis superiorihus, ([uando

Exempliim si morialur aut suffocetur, modo non tollitur incdium, in quo se mutuo respi-
de musca
rediviva. amittat organum ahquod, aut hnedatur, et ciunt; toUitur e.tiam unio ipsarum, et ordo
exponatur Soh vehementi, iterum revive- sic tollitur hoc medium, quando non com-
re, an eadem anima numero ? Id asserit parantur ad invicem mediantibus superi-
Lucianus iii sua musca, asserens animam oribus, sed immediate ex rationibus
muscre esse immortalem, sed errat; di- propriis, in quibus nuUam habent ad in-
versam animam esse numero probabihus vicem connexionem necessariam et insc-

est, et non eamdem redire; sednon refert, parabilem. Ideo Doctor in littera valere

poterat enim redire virtute ejusdem cau- dicit hanc formam argurnenti quantum ad
sse naturahs inducentis novam animam, contradictionem et conversionem, non
Ahqui negant experientiam, sed nulla ra- quantum ad antecedens vel conscqucns,

tio suadet negandam, quia sicut Sol ex quia nempe in contradictione et conver-
putrefactione disposuit ad animam mu- sione potest servari idem medium; se-

scse, ita etiam idem cadaver ejus potest cundum quod est unitas proportionis.
restauraread simile temperamentum,quod non ita quando arguitur secundum con-
exigeret eductionem animse ex communi sequens. Videatur Doctor in httcra, et

ordine causarum et influxus. exempla quoe adducit.

Objicitur (juod agens naturale non pos- Objicitur tertio a ratione, quia non po- 66.
64. Objectio ex
Objeclio. sit agere nisi per motum aut mutationem ; test redire idem nisi ad ipsum sit eadem negatione
potentise.
idem motus nequit redire, quia ad unita- potentia; sed hoec non manet, quia vel es-

tem motus seu mutationis exigitur con- set nova velantiqua; nonantiqua, quia illa

tinuitas, quse nequit esse motu cessante. corrumpitur advenlu formee; non nova quia
Respondet hoc argumentum solutum diversa privatio succedit formoc ab illa,
Ftesponsio.
esse in quccslione ]nima hujns, et solu- qufc fuitanteformam ; ergo alia potentia.

tio est, quod motus dicitur continuus ex Deinde, quia ad prcTteritum non est poten-

eo quod partes ejus sint unitee, non vero tia; forma corrupta est proeterita,ergo,etc,
 102 LIB. IV. SENTENTIARUM
Responsio. Respondetup a Doctore iii littera, po- data in causis ex defectu virtutis, aut
tentiam receptivam manere semper eam- fundata in ipso effectu respective ad
dem, et hanc sufficere ad hoc ut actus causas ab intrinseco, sed ex impedimen-
redeat, quamvis respectus ille, quem to ordinis statuti per causam primam, et

dicit receptivum ad actum, non manet, determinationis factse.

et lioc nonrefert. Deinde si sumatur po- Doctor autem responsione ad uUimuni 68.
Responsio
Manere manet argumentum, sequendo secunda
potentiain
tentia, ut est opposita actui, non solvit principia
Doctoris.
receptivam pro instanti, quo est actus, quia ut oppo- Philosophi, causam in re ipsa, et ex par-
post actum.
nitur actui, includit privationem actus, te effectus reddens, cur idem non redu-
quse simul cum actu nequit esse. Sed catur ob impedimentum ex parte passi,

cessante actu in materia, redit eadem aut ex parte agentis, propter quod acci-

privatio, in specie saltem; quod sufficit dentia inseparabilia illius effectus ne-

ut forma dicatur esse in potentia, et redu- queunt statim reduci, non sic oportet
cibilis iterum. Et si argumentum conclu- semper esse impedimenta. Haec etiam Progressus
talia
... ^^ medium
deret; sequeretur quod neque divina doclrina et responsio
p •

ea fundata veram
•

in
1

virtute posset redire forma, quia virtus est, nam aliquando idem in specie nequit adspecie in.

divina supponit formam esse in potentia, reduci ob illa impedimenta, ut in vivente

ut eam possit reducere ad actum opposi- apparet; et in mixtis, in quibus non datur
tum. Evasio autem aliorum ad hoc impu- immediatus regressus virtute causae natu-
gnata est in corpore in praecedentibus, ralis, neque ad idem in numero quod
probando Doctoris conclusionera, et prsefuit, neque ad idem in specie. In aliis

impugnandoresponsiones aUorum. vero, in quibus datur idem regressus

67. Ultima objectio esse potest, quod idem quoad speciem, non sunt talia impedi-
Objectio.
in numero redire sit miraculum, et supra menta ab intrinseco, sed tantum ex de-
naturam, ideoque resurrectio est superna- terminatione causoe primse, ut dictum
turalis, ut supra Dionysius cum aliis Pa- est. Illa ergo extrema verba Doctoris:
tribus. Deinde, si idem numero virtute Non sic oporlet semper esse talia impe-
naturali redire potest, unde constat non dimenta, etc. ex parte sciHcet agentis et
sic contingere de facto, quando redit passi, intelligenda sunt modo explicato,

idem secundum speciem, ut calor aut nempe in quibusdam esse impedimenta

ignis ? praefata, quibus stantibus nequit dari re-
Responsio Respondetur idem numero redire pro- gressus immediatus virtute causae natura-
prima
ex dictis. pter ordinem jam statutum a causa prima, lis ; et sic, illis stantibus, repugnat effe- i
esse miracuium, loquendo de primo pro- ctum redire eumdem numero ex defectu

ductis, quoe nullam habent connexionem potentiae naturahs et immediatoe. In aliis

cum alio priore, et non de respectivis autem non dari taha impedimenta ab in-

ahquibus, aut de omni posteriori natu- trinseco, et sic non repugnat ab intrinscco
rahter, quod redit ex suppositione prioris, redire eumdem effectum, sed tantum ab

ut proprietas Physica supposita reditione intrinseco et lege universali.

subjecti redit. Hinc cessat objectio Lusitani contra 69.

Obiectio
Quod vero aha, qu(c iinmediate produ- eamdem responsionem n. 20. In primis contra
_ . eamdem
cuntur per virtutem causarum naturalium non recte assequitur inentem Doctoris, responsio-

non redeant sccundum ordinem statutum, quasi illam rationem ex impedimentis

non est ex impossibihtate intrinseca fun- desumptam voluerit universalem esse
 DIST. XLIII. Ol^^ESTIO III. lO.J

quod cxtrcmis cjiis vcrMs non cohfpret, sivc (livcrsum in numcro cnVictum pro-
in (inihus dcchirat non suhsisterc seinpor, diical. I^atct ad aliiid, (pio dicit Deum
ct in oinnihus illa impcdimenta ; sed concurrcre legc univcrsali cum natiira,

quando suhsistant hahcri causam ex par- sccundum cxigcntiam causarum.

tecausarum cur idcni in numcro cffectus Uespondctur id verum essc, sed causas solutio.

redire non possit, quando vero non sunt non inchnarc magis in cffectum unum
impcdimcnta, hanc impossihilitatcm non miincro (juam in clTcctum similem.
esse ah intrinseco. Dices frustra darctur in natura talis Uepiica.

Repiica. Dices, ergo rcdit idem elTectus natura- potcntia, si nuiuiuam reduceretur ad ac-

iiter. tuin.

Soivitur. Respondetur negando consequentiam, Uespondetur hanc potentiam reduci in Solutio,

quia aliud est elTectum posse rcdire, actum non solum per productioncm alte*

quantum est ex virtute causarum non dc- rius simiiis, eo modo quo omnipotentia
ficiente; et aUud quod in eventu redeat, Dei reducitur in actum, quamvis non
Deo non concurrente ad ejus producti- respectu omnis possihiiis, vci sicut ipsa
onem secundam, nam certum est plura potentia causoe naturalis in specie exer-
dici possihilia, et in se ct respeclive ad cetur sufficienter respective ad hos effe-

causas, qure tamen nunquam in esse ctus, quos de facto producil , sed etiam
ponentur, non ex casu ahquo, sed ut ca- iila potentia fuit reducta ad actum per
dunt suh providentia Dei, qua determina- priorem productionem rei corruptse, cui

vit illos effectus non producendos. per accidens est, sive producat iilum post
70. Dices, ergo violentatur natura causa- esse interruptum ejus, aut antequam ha-
^'^'^^'
rum hoc modo. buit uiium esse, quia eadem virtus, quae

Responsio. Hespondctur negando consequentiam, requiritur ad unum, sufficit ad alterum.

quia causa producendo non perficitur, sed
communicat perfectionem, quam si non SCHOLIUM.
communicaret, non esset in statu violen-

to, quamvis aliquid ad agendum requisi- Posse naturam absohite reproducere cor-
lum ei deficeret. Deinde, nulla causa or- pus mixtura, ex dictis in tertia sententia id ;

dinatur ad producendum hunc effectum tamen non posse eo modo quo fiet in resur-
rectione universali, quia subito reparabun-
magis quam aHum ejusdem perfectionis.
tur corpora humana de cineribus vel aliis,
Si hunc producat, exerit virtutem in
in quibus fuerunt resoluta, quod agentibus
quantum concessa est ad perfectionem naturalibus est impossibile.
naturae, et sic neque qui^ad se, neque
quoad universum, neque quoad alias cau- (li) De secundo articulo princi-
19.

sas patitur violentram. Deinde non dicit pali, absolute possibile est natu-
ordinem ad causandum,nisi prout dispo- rsereducere corpus mixtum idem,
sitio in re posita, et ceetera concurrentia supposita tertia opinione in prcece-
exigunt, et quae ordinantur ad diversum non est possibile
denti ariiculo; sed

in numeroeffectum. reducere idem eodem modo quo

71 Ex quihus patet ad ahud, quod objicit reducetur. Prima conclusio pro-
RepUca.
^^ incUnatione naturse ad agendum; ad- batur, quia si tertia opinio in prce-
mittimus enim hanc inchnationem, quoe cedenti articulo sitquandocum- vera,
sufficienter reducitur in actum, sive idem que materia tota eadem approxi-
 104 LIB. IV. SENTENTIARUM

matur agenti eidem sine impedi- formationem corporis eo modo

mentis, potest idem reduci, nec qno tunc reparabitur, quia subito
tantum eidem agenti numero, sed reparabitur de cineribus vel pulve-
eidem sccundum speciem, quia ribus, vel aliis, in quibus fuerat
identitas secundum speciem in prius resolutum ergo tota natu- ;

agente sequivalet identitati nume- ra creata non poterit reparare

rali. Probatio, si in isto instanti illud corpus eo modo quo tunc
hic ex
ignis illo ligno generat reparabitur.
ignem hunc, et si in eodem instanti
COMMENTARIUS.
ille alius ignis esset approximatus
eidem ligno, generaret eumdem (h) De secnndo articulo princij)ali, etc. 72.
Prima
ignem sed possibile est totam
;
Hlc statuit duas conclusiones : Prima est conclusio.

materiam, ex qua formabatur supposita veritate tertise opinionis prse-

corpus istud, alias in generatione missse,quam probabilem magis proe re-
naturali, esse iterum sub forma Hquis censet, posse naluram reducere
Cap. 22. seminis, et menstrui in alia ma- corpus mixlum idem numero. Secunda Secunda
trice, sicut probatur per dictum conclusio est, non esse possibile nalurcc conclusio.

Gregorii, Moral. 4. et ponitur lib. 2. reducere idem eodem modo quo rcduce-
dislinct. 20. qucest. 2. ergo tunc in tur virtute divina. Probat primam con-
alia matrice formaretur idem cor- clusionem data tertia illa sententia, quam
pus mixtum. hactenus probavimus, ut magis verisimi-
20. Secunda conclusio est mihi cer- lem. Probatio sumitur ex idenlitate ma-
Tota
natura tior, quia ista dependet ex quibus- terise applicatae eidem agenti in numero
non potest
reparare
j
dam, ••xi.-i-i
•
l
si opinio tcrtia dicta sit vera.
•

aut cequivalenti ; si est ejusdem virtutis

humamim IHam sccundam probo, quia tota in specie, et in eo casu quo sic tota ma-

^°quo°'^°
natura activa est alligata cuidam teria applicaretur potest sequi idem effe-
reparabitur
in resurre-
formarum iu transmutati-
Q,.(j|j^l ctus numero, qui prsefuit, quia eadem
ctione. onc, ita quod tota natura non pos- forma servata, et eadem materia nequit
set immediate post acetum indu- esse diversum compositum. Hoc argu-
cere vinum; solus autem Deus in mentum supponit concursum Dei ad Supponi
concursum
agendo non limitatur ad illum eumdem effectum, quo supposito tollitur Dei ad
veritatem
ordinem et maxime ille est ordo
; omne impedimentum tam ab extrinse- primae con-
clusionis.
necessarius respectu agentis natu- co quam etiam ab intrinseco, stante

ralis,quando proceditar ab imper- potentia in causis proximis et appli-

fecto ad perfectum, quia illud non catis. Deinde, dicit ad probationem se-

potest pluribus, sed paucioribus cundi membri, nempe sufficere ut agens

modis produci. Nunc autem mix- sit oequivalens secundum virtutem, quod
tum istud cst perfectum inter illa ignis productus ab hoc igne posset pro-

corruptibilia, et ideo ad ipsum duci ab alio ejusdem perfectionis, si ap-

determinatur magnus ordo in for- plicaretur primo. Patet hoc ex communi

mis prsevius secundum ordinem senlentia, quai admittit virtutem causa-

naturalem, utpote seminis, san- rum univocarum et aequivalentium esse

guinis et carnis, etc. Nunc autem indifferentem ex se ad omnes effectus in

talcs formse non prcecedcnt jllam specie, jta ut quidquid per unum produ-
 ;

DIST. XMII. QU/ESTIO III. 105

citur, produci posse per alteruin. Iliiu; i^roduci, vc.l denuo a seipsa. Quod si di-

ali(|ui reducunt detcrniinalioncjn efrectus cas tunc nccessario fore diversas nuinero
(juoad individuuin, esse a causa priina; actiones, rcspondelur vel posse essc eain-

alii a circumsiantiis, ita ut non ad vir- dcm in ralione actus productivi, ot ut

lutcm causte creatie priecise sumplic rcthi- s|)ecificatur a termino, licct diversa sit,

ci possil, (juia indiffcrens est, ct (piid- ut rcspicit divcrsas causas ; ct iianc diver-

quid sit, an in quavis dispositione possit sitatem niliil vcierrc snpra prohavimus.

in quemcumquc suum elTectuin indiffe- Adducit in connrmationem seu proba- 74.

renter, ex se sallem, id in concesso est, tioncm ejusdem doctrinrc (iregorium

nulhim iiulividuum produccre de facto, lib. 4. Moralium, cap. 22. (jucm plures
quin ab alia ejus virtutis pcrfectionis ct ahi in hoc seqauntur, ut suo loco ahas
dispositionis, in iisdem circumstantiis ct vidimus. Dicit autem Gregorius si status

concursu ahorum produci posset. innocentia? perseverasset, fore, ut soli

73_ Ratio hujus a priori est convcnientia in electi procrearentur, ct nulhis reprohus,
'"•^'jT^''®"'' specie et perfectione, et rehquis hic et sed tunc data iiypothesi, plures electi,
causffi ad ncque ergo qui secundum statum proescntem gignun-
,^y^g g^j actioncm requisitis ;

individua. ex ratlonc specifica dicit ordinein deter- tur a reprobis, tunc essent ex aliis pa-

minatum ad unum individuum magis rentibus electis ; ergo individuum effectus,

quam aha, concurrentibus iisdem, simih- qui est ab unica causa, potest esse ab alia

bus et paribus ; neque ex individuahiate jiequivalentc. Ad propositum ergo sicut

etiam habet dicere similem ordinem, quia tunc in aha materia formaretur idem cor-
ex ipsa individuahtate non est virtus ac- pus mixtum quod nunc, et secundum sta-

tiva ejus, sed ex natura specifica ; neque tum prresentem formatur in diversa, ita

etiam ex fine virtutis, qui est speciei pro- posset fieri de facto, ut servato ordine

pagatio, respicit individuum determina- agendi naturfe, procedendo de imperfecto

tum, sed naturam quse est terminus for- ad perfectum, servatis dispositionibus et

mahs productionis ; neque etiam ipsa in- mutationibus intermediis, idem mixtum
dividuahtas ejus in csse entis videtur in- ex eadem materia, Deo scilicet apphcante
cludere ahquem gradum entis, ex quo causas, et concurrente, reproduceretur, et

exigeret unum individuum magis quam eadem anima infunderetur, quas ahas

ahud, quia nuUi magis assimilatur; na- fuit.

tura autem, ut causat univoce, tendit in His positis quoad primam conclusionem, 75.

assimilationem passi, quod si jam est as- dicit secundam esse certiorem, quam sit

similatum, cessat actio et finis actionis :

prima, qu;e dependet a veritate tantum
Nihilenim agitinsibi simile,vel cequale. probabili tertiffi sententice prsemissoe,

Data etiam ahqua communicatione enti- nam si idem potest redire virtute naturse,
lativa inter individua ejusdem speciei, non est repugnantia, quin etiam corpus

cum hsec non possit esse identilas, ita mixtum sic possit redire, servato debito

nequit esse prpecise unius aut duorum in- ordine.

dividuorum, quin possit esse plurium Probat ergo secundam, nempe impos-
potest ergo et ahud individuum causai si- sibile esse naturce imiversce reducere cor-
mihs esse in ordine ad hoc individuum pus mixtum eo ordine quo reducilur cor-
effectus, et sic consequenter quidquid pro- pus humanum in resurrectione virtute

(Jucjtur ab una, potest ab alia cequivalente divim. Probatio consistit in hoc quod na:-
 . ;

106 LIB. IV. SENTENTIARUM

Natura ut tura procedens de imperfecto ad perfe- ati et disponentis materiam circa quam
agit,
alligatur tum alligata est ordini formarum in trans- agentis posterioris, et eam ipsi applican-
ordini
formarum mutatione, quem nequit transcendere. tis, quam aliter nequit habere appHca-
Deus autem non alligatur, neque limitatur lam. Eadem modo contingit etiam in Ordo ex
parte
in agendo, ideo potest in instanti formare formatione foetus naturah. Eadem etiam ejusdem ^
causae.
mixtum, non sic causa creata aut natura, causa agens ad diversas formas ahquando
quia illud mixtum, ut corpus humanum, agit cum subordinatione propter ordinem
nequit ahter aut pluribus modis procedere inter formas quoad se, vel propter ordi-

naturahter a natura. Magnus ergo ordo nem ipsius in agendo, quatenus nequit at-

in formis prsecedit ad formationem corpo- tingere effectum seu posteriorem, nisi

ris humani, ut seminis, sanguinis, carnis, prius agat ad immediatum.

secundum quem procedit natura ; unde

sequitur totam naturam non posse repa- SGHOLIUM.
rare ihud corpus, ut fiet in resurrectione

ex cineribus vel ahis, in quibus erat reso- Animam corpori reparato, nec a se, nec ab

lutum, et hoc in instanti ut infra vide- alia creatura, posse uniri. Docet formam et

efflcientem non coincidere. Vide Doct. de

bimus. Circa hanc conclusionem nihil oc-
coincidentia causarum universaliter 2.
curit hic disserendum, nisi si quis quse-
Physic. qusest. 7.
rat unde iste ordo necessarius sit in na-

tura? (i) De tertio articulo dicitur, 21.

Henric.
76.
Ad quod respondetur ab intrinseco oriri quod reparato illo corpore a quo- quodl. 11.
q. 14.
Quomodo tam ex dispositione materise convertibihs cumque, videtur quod a natura Vide VaiT.
lundatur
q. 4. bujus
ordo in ahud, quam etiam ex natura plurium possit anima reuniri illi corpori, materiae.
agendi ad
formas causarum concurrentium cum subordina- quia illa forma est dispositio, quse
subordina-
tas tione, vel ejusdem causae cum ordine est necessitas animae rationalis
ia causa
secuuda. agentis; ex parte materiae, quia non quse- in natura ergo est dispositio ne-
Ordo ex cessitans ad animationem; sed ad
parte
hbet est immediate convertibiiis in quod-
materise. cumque naturahter, sed ahquando in for- totalem dispositionem sequitur
mam determinatam juxta naturam dispo- necessario iilud ad quod disponit.
sitionis, se tenentis ex parte materiee, et Sed contra, patet quod illa ani-
prout subest causis, quoe hic et nunc ap- ma non potest ab aliqua creatura
phcantur. Ex parte plurium causarum sub- alia a se reuniri corpori; sed nec
ordinatarum est etiam iUe ordo, quate- a seipso tanquam a principio eflfe-
Ordo ex
parte nus una pnesupponit necessario actionem ctivo illius unitionis. Probatio
oausarum
et effectum aUerius, ut patet in conversi- utriusque, causa sequivoca est Causa
aequivoca
one ahmenti, et formatione foetus ; nam simpliciter nobilior effectu ; et est
perfectior
ad effectum mutritionis supponitur actio probatur auctoritate Augustini 83. suo
elTeclu.
stomachi qua primum convertitur ahmen- q. q. 2. Omne quod fil, ei a quo fit, par
tum inchylum, et transmittitur ad hepar, esse 71071 potest ; alioquin justitia, quce

per quod convertitur in sanguinem, dein- sua U7iicuique tribuere debet, de rebus

de distribuitur per meatus, ut possit con- auferatur 7iecesse est. Intelligit autem
verti in substantiam viventis ; in quo dc causa a^quivoca, qnia justitia
ordine supponitur actio causse prioris ad in causa univoca requirit aequali-
posteriorem, tanquam efhcientis immedi- tatem, sed in aequivoca eminen-

1
 ;

DIST. XLIII. OUVESTIO III. 107

tiam. Tdom vuU Aviconnn (>. Mcfaph. ducat formnm ad qunn» osl dispo-
rap. ',]. Tdcin vuU, Aujjfustinus snpcr sitio ; vel necessitate simpli(;it(M\
(•cn. 1:2. quocl ngens est |)r.iostnn- sicut quando est more naturale;
tius pnsso ;
qu.T^ propositio (ut vel nocessitate secnnduui 7*/^/, ut
alias dictuni est) dependet ex illa, (juando agens est volnntai-ium, et
agens esl simpliciter perfeclius suo e/frclu disposuit sic agere ; et hoc ultimo F^orma
corporeita-
formali; sed homo est simpliciter modo forma corporeitatis est dis- tlB
quomodo
perfectior anima sua, sicut totum l)ositio necessitans ad animam est
dispositio
parte, et quacumque alia substan- non quod ex ista vel virtutc ejus necessitans
ad
tia corporea. Patet erg'o, (luod sequatur animatio, sed quia ipsa animam ?

nec anima, nec aliqua substantia posita, agens necossitate condi-

corporea alia ab hominc, potest tionata suae dispositionis inducit
esse causa cHectiva hominis. formam ad quam est.
23.
Causa
Praeterea, forma et effi-
2. P/iysic. (m) Ad ar<?umenta principalia. Ad arg. 1.
Quomodo
efTiciens
formalis
et
ciens non coincidunt in idem nu- Ad primum dico, quod non est poientiai
passivae
non mero; ergo anima, qua? est causa aliqua potentia passiva creata, cui respondet
coincidunt.
De quo formaiis hominis, non est causa non respondeat potcntia activa in activa
Doct. 2. in natura
Phys. q.7. effectiva ejusdem. Prreterea, non natura, ne ponatur passiva fru- De quo 1.
d. 5. q. 2.
minus naturalis fuit prima unio stra ; sed diversimode ponitur illa ad 3. pro.
secunda
facta in generatione, quam illa activa in natura secundum Philo- opinione.

facta in resurrectione; sed anima sophoset Theologos. Stricte enim

non potuit esse causa effectiva accipiendo naturam activam pro
illius unionis, sed solus Deus natura creata, quia Aristoteles
creans et infundens ; ergo, etc. ponit intellectum immediate indu-
22,
(k) Concedo conclusionem, quod ci a Deo, ut tactum est qiicest. 1.
si soli virtuti activse divinae subest istius dist: non cuilibet potentiae

prima productio hominis, soli ei- passivse correspondet propria acti-

dem productio secunda
suberit ; va in natura sed accipiendo natu-
;

ista autem productio est in anima- ram pro agente naturali necessi-
tione corporis organici. tate, sic Philosophus diceret esse
(1) Ad oppositum dico,
illud in potentiam activam in natura, quia
quod in tota natura nihii est in primam causam agentem naturali
susceptivo, quod sit dispositio ne- necessitate in istnd passum. Sed
cessitans ad formam, quia cum Theologi negant etiam in natura
qualibet tali stat potentia contra- esse potentiam activam isto modo,
dictionis, cum ista necessario con- quia pi'imum dicunt agere in istud,
comitetur susceptivum, quod est non naturali necessitate, sed libe-
prsecise susceptivum talis enim ; re ; et tunc secundum eos, cum
repugnat necessitati. dicitur, correspondet aliqua activa in
Sed iilud verbum usitatum de natura,natura debet ibi accipi com-
dispositione quae est necessitans, muniter ad totum ens. Nec etiam
debet sic intelligi, quod dispositio ipsi ponunt magis frustra aliquid
non sit ratio necessitatis, sed quod in esse quam Philosophus, quia
ipsa posita, agens necessario in- aeque potest potentia passiva redu-
 108 LIB. IV. SENTENTIARUM

ci ad actiim, si rediicatur non ab tius dicendi modm, quasi eam in hoc

agente creato, sed increato, nec articulo tenuerit; sed non advertit conclu-
naturaliter activo, sed libere, sionem ab eo positam esse negativam.
sicut si ab agente alio modo po- Conclusio ergo Doctoris est quod nul- Gonclusio
nefrativa.
neretur reduci. Hus agentis naturals ialterius ab ipsa
Faciiiusest
(j^) ^(j aliud, consequcntia non anima, neque per ipsam animam possit
quam valet, potest in processum reso- fieri hoec nnio, sed a solo Deo. Quamvis Anima «
rationalis
lutivum; ergo et in illum proces- autem Doctor in proeced. art. docuerit, a solo Deo
est
sum compositivum, qui fuit in supposita veritate tertice sententiae supe- visibilis.

componendo. Patet instantia, pos- rius preemissfp, posse redire eumdem

sum enim dividere solidum, nec hominem, quantum ad corpus naturaliter,

tamen partes divisas possum ite- et Deum ut auctorem naturii? posse in-
rum continuare. fundere eamdem animam, tamen non ad-

Ad tertium, uno modo negatur mittit unionem animse cum corporeattingi

opinio^^^pro

©amdem materiam totaliter in se, virtute causae naturahs secundoe, ne qui-

partret
quoad hoc
gj^ iu partibus posse approxiinari
r r
dem in ipsa prima homiriis generatione, ut
exempium, t' i

tenetur a vcre alicui agcnti propter divi- patet infra | Concedo conclusionem, etc.
Doct.n.12.
° ^
.

sionem partium materiae, quse nt Quantum autem ad conclusione jam pree-

in corruptione. Alio modo negatur missam, videtur communis sententia
materiam eamdem posse manere eam sequi, et probatur bene a Doctore.

vel redire; tamen istud argumen- Primo, quia causa sequivoca est simpli- 78.
Probatio.
tum tangit illud generale, de quo citer nobilior suo effectu, intelligi de cau-

tractatur in primo articulo solu- sa fequivoca totali ;

quod probat auctorita-
August.
tionis, et est pro tertia opinione, te Augustini lib. 83. qq. quaest 2. Omne ,

quse non est ibi simpliciter repro- qiiod fit, ei a quo fit, par csse non po-

Daba. test, alioquin justitia, quoc sua cuique

tribuere debet, de rebus auferatur neces-

COMMENTARIUS. se est, etc. hominem ergo Deus cum fe-

cit, quamquam optime fecerit, non lamen

(i) De tertio articulo dicilnr, etc. Sta- id fecit, quod erat ipse, etc. Recte ergo
77.
An anima ^uit primo scntentiam Henrici quodli- probat Augustinus hominem non esse
unire bet. 11. q. 14. asserentis animam corpori Deum, neque ipsi partem, quia Deus fecit
corpori ?
virtute naturali posse uniri, si est dispo- hominem, et justitia prout in rebus repe-
situm et organizatum, quia habet jam dis- ritur, ut sunt conditie secundum pondus,
Senteniia positionem necessitantcm ad formam. aut modum et mensuram debitam, exigit
arfirmativa.
^^^^ seutcntiam defendit Richardus hac ut effectus causte cequivocae non sit illi

dist. art. 3. qucest. 2. ut probabilem, sol- par, quia ha^c sequalitas requiritur in

vens argumenla in contrarium. Dicunt causa univoca; eminentia vero et exces-

ergo hanc unionem posse fieri ab ipsa sus in causa ioquivoca, ut bene interpre-
anima^ se intime exhibente corpori dis- tatur Doctor. Unde ratio a priori hujus Perfectio
eminentia-
posito per informationem ejus ;
quam veritatis habetur, quia nulla causa potest lis
quomodo
sententiam Suarcz in 3. part. 2. tom. inducere in se eminentcr aliquam formam, allenditur,

disp. 44. sect. 5. in fni. censet probabi- quii' in suo esse formali excedit perfecti-

lem, §t eijm tribuit nostro Doptori, % leV' onem fornioe, qua s|c inclqdens CQnstj^

I
 niST. XLIII. QUyESTIOIII. 109

liiiUu- rorinalUcr iii suo cssr, uain sic Gonlra, A quocuinquo cst unio, ab ltnpiiK'na-

iuclu(.lcre ciniucnlcr dicii cxcessuin perrc- codcin clTective cst iuforinatio forinic, ct

ctiouis in esseudo ipsius includcutis su[)ra rcceptio malcriic, et coininunicatio utri-

,Va'u"'ai

csse fonnale inclusi, ut patet universali- usque tau(|uain componeutis, ut ex ipsis "|.''""*'"

ter, etiam iu primo enlc sic includcute causatur totuin; communicatio, in(juain, totuin.

creaturas, proiude inclusum sic iu alio qua toti insuut, quia aliter non cxteuditur
ciuinenter dicit in suo cssc formali quan- virtus causre cffcctivic ad tolum, (jua

tum ad perfectiouem, rationem postcrioris totum est prcccise, nam (juod efficieus pro-

ad iucludeus. Cum ergo causa tolalis ducat formain in esse, noii inde est causa
icquivoca sic includat suuin elTcctum se- totius, quia etiam erst causa totius, ipia

quitur effcctum,in suo csse formali dcfice- totum est ex materia, quam non causat
re a perfectione su.e causjt^ et form.ie, per cfficiens, sed quia sua aciionc unitiva

quam constituitur; ergo nequit ipse esse ejus ad formam, eam communicat toti, ct

par, aut communicare in eadcm forma perinde esset causa totius, etiamsi prtB-

uuivoce, alias secundum perfectionem es- existeret forma, modo ipsam virtute sua
set omnino prius ct posterius, quod repu- activa commuuicaret materiai causalitcr ;

guat. IIoc ipsum confirmat Doctor ex ergo rccte sequitur, si anima aut aliud

Avicenna et Augustino, quatenus dicit causaret uuioncm, quod causaret compo-

agens esse perfcctius passo; quod intelli- situm, et sic aliquid se ipso perfectius

gii Doctor non solum de passo, ut pnocise causaret. Ad nihil enim extenditur causa-
consideratur iu potentia passiva ad for- litas causte intrinseca^, ad quod non se
mam, quia de hoc non est aliqua difficul- extendit etiam causa efficiens, cum unum
tas, cum agens sit in actu respectu ejus genus causarum in creatis non causet

ad quod passum est in mera poteutia pas- sine concursu reliquarum ; ergo totum
siva, sed intelligitur etiam respcctive ad resultans in eo casu esset effectus efficien-

formam, quam in passo producit agens tis, non alterius quam unientis formam ad
cnequivocum de quo agitur. materiam ;
ergo, etc.

His positis quantum ad probationem Probi^t secundo, quia forma etefficiens 80.

majoris, subsumit hominem esse perfe- in generatione compositi substantialis non probitio.

ctiorem sua anima, quia totum est perfe- coincidunt cx 2. Phys. sed forma est
ctius sua parte; hominem praiterea esse anima; ergo nequit esse efficiens. Sed
perfectiorem quacumque alia substantia hoc non est verum, ut patet ex ratione
corporea, ergo neque anima, neque alia
,

substantia
.

corporea; est
.......
causa hominis
pnecedenti,
pori, aut unire
si ipsam uniat formaliter cor-
possit;
^
ergo, etc. Quod
1 Causa
fomaiis
Vis
rationjs.
effectiva.

quia a
.
Vis
quocumque
rationis

est
in
...
hoc
unio partium ad
consistit, autem forma
respectu ejusdem
el efficiens
i re
eliectus,
non coincidant
patet, quia
•
efficiens
non
coincidunt,
invicem, ab eodem est conipositum resul- causarum genera sunt impermixta et di-

tans effective ; hoc nequit esse ab anima, versa. Praeterea ex diverso modo causan-
quse inferior est perfectione, nequit di causarum intrinsecarum et extrinseca-
etiam esse ab aliqua substantia corporea; rum, quia extrinsecse, qualis est efficiens,

ergo, etc. non insunt effectui, sed attingunt virtute

Responsio. Dices auimam csse pcrfectiorem uuionc, tantum effectum; intrinsecae vero insunt
qu£e nihil est compositi; ergo ratio non effectui

probat. Tertio probat, quia non minus natura-

 ;

110 LIB. IV. SENTENTIARUM

lis fuit prima unio facta in anima in pri- non definit hanc qutestionem, an scilicet

ma gcneratione hominis, quam secunda unio animse ad corpus fiat a generante,

facta in resurrectione; sed illa fuit a nam in conclusione proemissa loquitur de

Deo infundente animam, et non ab ipsa secunda unione. Tertia vero ratio est ex-
anima; ergo et haec. Sumit autem natu- clusiva respectu animae, quatenus ab ea
rale ut est differentia potcntise passivae. nequeat fieri, nisi in addito i\\o,sed solus

81. (k) Concedo conclusionem, etc. Hic dicit Deus creans et infundens, etc. compre-
Conclusio
Doctoris quod si soli virtuti activse divinse subest hendatur; verba autem sequentia suspen-
animam
uniri a solo prima productio hominis, eidem etiam dunt resolutionem.
Deo, Dicendum secundum principia Doctoris,
subest secunda productio, quse consistit 83.
Generans'
Declaratur in animatione corporis organici. Hic su- generantem non attingere unionem ani- non
attingit
mit productionem hominis, ut est ab mte rationahs ad corpus, imo neque ani-
unionem
mae brutalis, quae educitur de potentia animse
agente per illam actionem, qu;e unit ani-
rationalis.
mam corpori, quia est qupe proxime altin- materiae a solo Deo, et non a coelo, aut
git totum, et non alia prsecedens, si est. afia causa universali aut particulari, quia
Quod autem dicat, si prima productio perfectio conveniens animce bruti perfe-
Idem
hominis subest actioni divinse tantum, cti, est excedens formam coeli ;
generans asseritur

intelHgit praecise de unione seu unitione autem non est conjunctus materise aut de anima
bruli en
animae, et potissimum excludendo senten- corpori organizato, neque necessario tum alia
ratione.
tiam, quam impugnat, in quantum docet est, quando corpus est perfecte organiza-

unitionem esse ab ipsa anima, quia nul- tum; unde actio productiva animae nequit
lum aliud agens in secunda productione ipsi tribui, aut corpori coelesti, sed soli

applicatur, ex quo esse possit unitio, nisi Deo, qui sicut educit animam de poten-

sola anima. Quod si unitio fiat ab anima tia subjecti, ita etiam educendo solus unit.
ipsa in productione prima hominis, aut Videatur de hoc fusius Doctor in 2.

fieri posset virtute sua natarali, non esset rf. 18.

inconveniens ut ab ea fieret in secunda A fortiori haec ratio currit quoad Cur unio
animte
productione hominis ; negat tamen supra animam rationalem, quae est forma spiri- rationalis
non
fieri hanc unitionem ab ipsa anima ex tualis creata a Deo, et non subjecta acti-
attingatur
oni generantis, quod speciale in ipsa est a
rationibus praemissis.
generanle •

82. Aliam rationem proemissse conclusionis actio autem causae materialis totalis et univoco.
Alia ratio
proponit pater Jilgidius Lusit. tom. 3. univocjfi necessario supponit subjectum
conclusio-
nis
q. 5. arf. 5. §1. n. 6. et 1. nempe ideo extensum et applicatum. Prima conditio
affertur.
non posse aliquam causam naturalem defuit animoe rationali. Secunda etiam
agere ad unionem animse in resurrectio- eidem defuit, quia non est applicata per

ne, quia nequit aliqua causa agere ad modum subjecti agenti generanti, ut inest

corruptum, neque consequenter ad produ- corpori, in quod idem agens agit, prout

ctionem hominis mortui, ut supra alias ipsi haec actio generativa competit, et in

tenuit juxta principia, quffi soluta sunt quantum etiam anima est unita corpori,

m 1. arl. hujus quwst. ct impugnata ibid. alias non apparet ratio, undc ad ipsam
In prima tamen productionc hominis extendi posset actio generantis et organi-

videtur admittere generantem attingere zantis corpus. Deinde, non videtur posse
unionem animte ad corpus, quamvis non agere agens creatum primo ad unionem

omnino clare id asserat. Doctor etiam hic animae aut alterius formoe substantialis,
 .

DIST. \I.1M. QU/RSno III. 111

nisi per actionem eductivam ejiis a malc- teriam sic dispositam; vel simpli(;iler, si

ria, qii;e nc^iiiit in proposito ei convenirc. est agens naturale ; vei secundiiiii (inid, iJiBpositio
ad
Accedit ultimo quod talis sit uiiio animiB si est agcns liberum, et sic disposuit aut raiionaiem
noD erise
ad corpus, et singulas cjus partes, quiii inlendit agere. Deus autein, (\m est cau.sa necesiitanii
, . ... hoc modo.
sit tota in toto, et in sini^^ulis partibus, ut productiva aninue, suppoiut lormam cor-
dinicile sit conceplu (luomodo talis unio, poris, et organizationein in ordine ad
licet connaturalis sit aninuc, possit ei aniinam, non tanquain ha3c necessario
inesse virtute agentis creati ; sed Ikbc inrerut productionem animue, sed tantum
quaistio ad alium locum spectat quo eam quia Deus sic disposuit eam producere
remitiimus. ea supposita, et ad finem animationis
84. (1) Ad illud oppositum, etc. Kespondet coagit ad organizationem.

tuin ad tundamenlum Henrici, quod est hoc, (m) Ad argumcnla principalia, etc. 85-

nempe m nalura esse virtutem producen- Uespondet ad argumenta liminaria qu(fi- argumenta
„ /. • 1 • • principalia.
di corpus organizatum cum sua dispositi- stionis. Primuin fuit, quod in natura sit

one necessitante ad animam ergo neces-;

potentia passiva naturalis ad resurrecti-

sario sequitur anima,non aliter sequeretur onem ; sed omni tali correspondet sua
ex vi dispositionis, nisi disponens uniret activa naturalis, ergo, etc. Kespondet Ad
prinium
animam rationalem, cum anima sit forma omni potentiee passivoe in natura corre-

independens a subjecto; ergo dispositio spondere activam, ne illa frustra ponere-

ad eam necessitans in hoc exerit virtutem, tur ; sed hanc activam neque Theologus Omni
passiva;
ut eam uniat. neque Philosophus statueret in natura re- coVrespoa-
Respondet bene Doctor primo, destru- spectu potentise passivae , ut natura su- activa.
Responsio
ad idem. g^^g iHani intelligentiam, quam prrefert mitur prsecise pro serie entium inferi-

argumentum dispositionis necessitantis, orum, ut excludit primam causam ;

hoc iua non

quae insit materitB antecedenter ad for- eniin negaret in pluribus Philosophus, semper ia
Qnid sit .

dispositio mam, quoe necessitat ad lormam ex quin etiam in ipsa productione animae, int|r?ori_
necessi- .. ^
•
j •
*
tans. ratione sua et connexione ad ipsam for- quam constituebat a solo Deo esse; dice-
mam. Hanc intelligentiam impugnat Do- ret tamen hanc activam naturalem, prout
ctor, et optime, quia cum omnis dispositio naiuralis dicit differentiam agentis neces-
sit antecedens formam ( alias non esset sarii, esse in natura, ut comprehendit
dispositio ad formam), sequitur dispositi- primam causam, in quo erravit. Neque
onem compati cum potentia contradicti- hic error conducit ad salvandum potenti-
onis materice ad formam, qu£e inseparabi- am non esse frustra in natura, quia poten- (juae
polentia
tia diceretur quantum non
frustra in dicilur
lis est a materia, donec advenerit forma, frustrauea ?
posset reduci ad actum, sed ad actum
Expiicatur cujus privatio supponitur; ergo ex parte
non esse perinde reducitur per agens primum, sive
nece;ssitan- materise non inducitur illa necessitas per
tem necessario, sive libere agat.
ex sed ill^rn dispositionem ut priorem, quia ma-
se
(n) Ad aliud, consequentia non va- 86.
^^"^ P^^ omni instanti ante formam est Ad
°^*Tem'*^" let, etc. Secundum argumentum fuit in eo secundum
oriri ab gub privatioue, neque datur ab ea reces-
mtrmseco quod duplex sit processus in natura,
agentis. sus, nisi ad ipsam formam. alter compositivus, alter resolutivus, et
Intelligi ergo debet dispositionem dici in utrumque a?que potest natura sed ; processus
necessitantem, ex eo quod agens supposi- potest corrumpcre aut resolvere hominem ercompo"!'
ta dispositione in eo gradu, necessitatur in sua componentia ; ergo et componere ^^ natura
ab intrinseco, ut producat formam in ma- resolutum.
 ,

112 LIB. iV. SENTENTIARUM

Responsio, Kespondet Doctor non valere conse- perficientem mutabile ; sed resur-
quentiam, quia possunt dividere solidum, rectio est hujusmodi, quia per-
Natura naturaliter perficietur
noa £eque
non possum iterum componere. Ratio er- fectibile
potest
utrumque
in
go falsa assumitur, nempe naturam seque illa forma reunita; ergo, etc.
processum. posse in utrumque processum ;
ignis po- Oppositum, Dionysius de div.
Ratio
test resolvere lignum, non tamen potest nom. cap. 16. dicit de resurrectione, opposit.

componere aut producere lignum. ipsam visam esse supra naturam ;

Ad Tertium argumentum est ex corruptione ergo non est naturalis. Prseterea

tertiuni
et transmutatione ignis in aerem et aeris ad cognoscendum eflfectus natu-
iterum in ignem, in qua manet eadem rales potest pertingi per rationem
materia sub utraque forma ; ergo potest naturalem non sic ad resurre-
;

secundus ignis esse idem cum primo, etc. ctionem, ex 2. qucest. hnjus dist.

Responsio. Remittit responsionem ad dicta tn 1. art. ergo, etc.

Requiri
determina- juxta varia placita Doclorum, sed negatur Prseterea, quod naturale est,
tionem
primi consequenlia, quia non sufficit materiam evenit ut in pluribus, non tantum
agentis ut
idem eamdem
esse et causam particularem eti- suppositis, sed etiam temporibus,
numero
redeat.
am eamdem esse, nisi accedat determi- quia evenit quoties causa ejus,
natio primi agentis in ordine ad idem qu9e naturalis est, non est impe-
numero reducendum, quod alias desivit. dita; est autem impedita in pau-
cioribus; sed resurrectio tantum
semel evenit; ergo, etc.
QU^STIO IV.

COMMENTARIUS.
Ulrum resurrectio sit naturalis?

(0) Quarto qusero, etc. Haec quaestio

D. Thom. quodlib. 4. ort. 5. opus. 9. cap. 82.
Richard. hic arl. 3. qusest. 1. Gapreol. qusest. conlinet duos arliculos, in primo expli-
11. Palud. quxst. 2. et 3. Bassol. quxst. 4. calur quid naturale per coinparati-
sit
Sotus dist. 44. Durand. hic qusest. 3. Henr.
quodlib.7. quwst. 16. /Egid. Tfieor. 1. Suar, onem ad singula, quibus secundum di-
tom. 2. in 3. p. disp. 44. s. 6. Vide Scot. 7,
Met. q. 12. ad 2. niot. princ. et 9. Met. versas acceptiones opponilur supernalu-
quxst. 12. et in Tlieor. § Actio naturahs polest rale; in secundo resolvil quaeslionem.
subesse, et 2. Phys. quxst. 4.

SCHOLIUM.
(0) Quarto quaero, utriim resiir-
Arg. 1, Explicat optime rationem naturalis, vio-
rectio sit naturalis? Quod sic,
lenti et supernaturalis, et quomodo natu-
secundum Damascenum lib. 3. rale sumitur tripliciter; et rursus dupHciter
cap. 14. Qnod commnnc est omnibus in ordine ad ageus, ut scilicet opponitur
in eadem specie, naluralc est; resur- supernaturali, et libero ; et dupliciter in
ordine ad passum, ut opponitur violento et
rectio est hujusmodi; ergo, etc.
neutraii. Ad quscst. resolvit resurrectionem
Arg. 2.
Prseterea, motus est naturalis,
esse naturalem, ut opponitur violcnto, non
qui terminatur ad quietem natu- ut opponitur supcniaturali ; loquendo de
ralem, quia naturaliter movetur resurrectione activa, est supernaturalis et
mobile ad illud in quo naturaliter libera. De his Doct. qusost. 1. prolog. a

quiescit; et pari ratione mutatio num. 20.

est naturalis qua3 tcrminatur na- Intelligendum est hoc, quod

(p)
2.
Naturale
turaliter ad formam naturaliter naturale sequivoce accipitur, quod
 DIST. XMII. QliyESTIO IV. II J

triplicitci
npparot ex hoc, (iiii;i dixcrsis i'<'cij)iL, iiciiuc ;id oppositum, sic-
suinilur.
opponitui'; vi illa c^st iina doctrina iit superlicies ad all)(Hiin(;m vcl
cognoscondi inultiph^x, 1. 7o/>/r. nigrcdinem, v(d ad mcdiiim. Se- prmm'"^!
cap. li>. Opponitiir (Miini nntiivdlc quitur ctiam, quod non potest villEor.
nuo modo snpcrndiunili ; alio niodo essc viohmtia in primo passo,
libcro vcl volunlario ; tci'tio niodo scilicct matcria pi-ima, (|uia non.
Naturalitas cnini aliijuan-
tnolcnio. inclinatur contra aliquid, cujiis
do p(M*tinct ad principium ac- cst absoliitc receptiviim, et hacc
tivum, ct tunc opponuntur sibi distinctio illorum oppositorum et
lihcrum uno niodo, ct alio modo medii acci|)itur in [)asso, iit com-
sup?rnaiuralc. Nam agcns naturale, paratiir ad formam, ad quam
vel naturalitcr dicitur quod op- transmiitatur. Ut autem passum
ponitur lihcro, quia agit necessi- comparatur ad agens a quo re-'
tatc naturali; scd voluniarium vcl cipit formam, dicitur naturaliter
Hherum, quod seipsum dcterminat moveri, quando movetur ab agen-
ad agendum; ct illo modo loqni- te naturaliter correspon- sibi
tur Pliilosoplius. 2. Phi/sic. divi- dente supernaturaliter autcm
;

dcns naturam contra agens a moveri, quando ab agente supra

proposito; et 1). Mclap/ii/sic, cap. 2. totum ordinem agentis naturaliter
ct 4. de potentiis activis irrati- proportionato isti.
onalibns, et activis rationalibus, Sic ergo habemus naturalc dui)li-
sive liberis. citer, ut pertinet ad activum, quia
Alio modo cx parte principii ut distinguitur contra lihcrum et
activi naiuralc dicitur, quod habet supcrnaturalc ; ct naturale, vel ndtu-
naturalem ordinem activi ad pas- ralitcr dupliciter, ut pertinet ad
sum et supernaiuralc quod excedit
; passum, quia ut distinguitur con-
omnem talem ordinem naturalem; tra ncutralitcr, et contra violcntum.
et illo modo quodcumque agens Sed contra distinctionem diio- 4.

causatum dicitur naturale, et rum ultimorum membrorum ar- ^Q^od'

'''°'''°''""-
solum agens increatum dicitur guitur, quia secundum Philoso-
supernaturale. phum 3. Ethicor. Violentum cst,

Ex parte autem passi opponi- cujus principium cst extra, non con-
tur nalurale uno modo violcnto, ferente vimpasso;ergo in dcflnitione
pront naturaliter dicitur moveri violcnti ponitur principium moti-

vel pati, quod patitur secundum vum, et per consequens violcntum

propriam inclinationem passi ; essentialiter, non tantum accipi-
violenter vero, quod patitur con- tur ex comparatione passi ad
tra inclinationem passi. formam, sed ad agens.

3.
Et ex lioc sequitur, quod naluralc Respondco, et ad quotcumque
Datai-
potentia
ct non sunt opposita
violentum, tales instantias, per hanc propo-
neutra. contraria immcdiata imo est , sitionem : Illud cst per sc causa, quo

inter ea medium, quando scilicet posito ct circumscriplo alio vcl varialo,

passum neutro modo se habet, scquitur c/fcctus; nunc autem, licet
neque inclinatur ad illud (luod forma, contra quam inclinatur
Toin. XX. 8
 ; ; .

114 LIB. IV. SENTENTIARUM

receptivum, non inducatur nisi per sui perfectivam reciperet a tali

agens per se violentans passum; agente, adhnc reciperet eam su-

tamen per se ratio violenii est ex pernaturaliter, non quidem pro-

habitudine passi ad formam, quia pter habitudinem adformam, quia
sic naturaliter recipit, sed pro-
passo et forma manentibus in sua
pter habitudinem ad agens a quo
ratione, puta quod forma sit re-
recipit.
ceptibilis, tamen contra inclina-
(q) Ad propositum resurrectio Resurre-'
tionem passi quomodocumque va- signiflcat passionem, cui corre-
clio
est natura-
riatur agens, passum violenter spondet pro actione resuscitatio
lis
et superna-»

Violenlia
^^recipit. Hoc etiam apparet, quia ^rgo in qusestione, an resurrectio turalis, i

diTerso
naturaiitas
est
^qj^ tantum in iiiduci, sed etiam in sit naturalis, non accipitur natu- sensu

co' Y'^^- perma/tere, dicitur quod aliqua for- ralitas , nisi prout pertinet ad
formam jjj^ violentcr permanet in passo, passionem ; sed in qusestione, an
"^
ad passum '

prsecise.
etdiu, aliqua autem naturaliter resuscitatio activa sit naturalis,
ita quod circumscribendo agens, accipietur naturale, ut pertinet ad
quod scilicet non habet actionem actionem et ad causam activam.
post inductionem formae, ibi est Primo ergo modo dico, quod
naturalitas vel violentia, prsecise erit naturalis, ut naiurale opponi-
I
comparando formam ad recepti- tur violento, sed non naturalis, ut
vum. naturale opponitur supernaturali, sed

Concedo ergo quod in descri- erit supernaturalis. Et ratio utri-

ptione ponitur agens tan-
violenii, usque membri patet ex dictis in
quam extrinsecum, sed non tan- 1. ariic. Ratio primi, quia passum

quam per se complens, nec inclinatur naturaliter ad formam

tanquam per se constituens rati- quam recipit. Ratio secundi, quia
onem violenii ; sed tantummodo non recipit ab agcntc naturalem
completur per illud, passo vim no)i ordinem liabente ad istud agen-
conferenie ; et tamen modo maneret dum, sed supra totum istud.
violenfum post omnem actionem Si vero qua^ratur de resuscita-
agentis, sicut si lapis posset quie- tione activa, an erit naturalis ?
scerc sursum sine continua acti- Rcspondcndum est, quod utroque
one detinontis ; additur tamen modo, quo naturalis pertinet ad
principium in descriptione violenli, actionem, illa erit non naturalis,
tanquam causa extrinseca. quia et ab agcnte libere, non na-
5. Gonsimiliter, licet passum re- turali necessitate, et ab agente
cipiataliquam formam aliquo supra totum ordinem causarum
modo supcrnaturalem, et in hoc creatarum, quse dicuntur liabere
possot supernaturalitas dicero ordinem naturalem agendi in
modum habitudinis passi ad for- passo.
mam, tamen nunquam dicitur (r)Ad argumenta. Ad primum, Ad ari?. t.

supernaturale, quia rccipit

nisi auctoritas Damasceni intelligenda
eam a tali agente, cujus probatio est de eo quod est commune om-
est, quia si formam naturaliter nibus in specio a piincipio intrin-

-
 DIST. Xl.lll. gUvESTIO IV. 115

seco V(>1 n c.nisa natiirali ; non sic polenlia ad acluin; el sic oinno a^cuis
Iiic, ct patct quoil sic intclli^it, crealuni difulur naluralc eo modo ct

quia propositioncni sic intclUv sensu (pio naluia dislinguilur ai> Auciorc
ctani applicat ad opcrationcMU naluroB. Dicere eniin ordinein ad pa.ssuni,

(lupliccm (lo Christo, (|ui cst in non consislil in eo pryecise, (^uud af,'ens
oninibus in spccio huniana, a causa includat in sua polentia acliva formain
intrinscca, vel saltcni naturali. ad (juam suljjedum aui passum esl in

A.I2. A(l secundum,

probat tantum- polenlia; sed ullra lioc dicil necessari-
modo (]Uod resurrectio sit natu- um ordinem et dependentiani ad pas-
ralis, ut nafurale opponitur violento. sum, sine quo nequit exercere virtulem
Tamen (]uod tangitur ibi de mii- aclivam, aut ullo inodo est potens ad acti-
tatione, habet dubium, an resur- oneni aul effectum ; quaj differenlia e.st

rcctio sit mutatio, et dicetur in communis omni agenti creato, sive nalu-
sequenti qu;ipstione. ralis ordinis, sive supernaturalis sit. juxla
aliain significationem horum terminorum,
COMMENTARIUS. quam mox exponemus. Vide quae dicta

sunt dist. 1. hujus quaesl. i. Supernalurale Supernatu-

rale
(p) InteUigendnm esthoc,e[c. Fundamen- per oppositum dicitur solum de Deo agen- per
Fundiunen- oppo^ituin
m,,^
lum liujus quieslionis sumitur ex appelitu te increato, qui excedit omnem talem or- solus Deus.
luxstionis. dinem, agere potesl independenter
animge ad materiain, qui est ipsi naturalis. et

Deinde, ex appelitu etiam naturali beati- a materia, el sine ordine ad ipsam per
tudinis, ex immortalitate animae, ex pro- creationem ex nihilo.

videntia Dei, qua statuit prajmium et Alio modo etiam potest hsic differenlia
3.
pcBnam operibus, sumi ex uiiiversabtate virtulis, et bmitati- Naturale
et aliis rationibus natu-
pro
ralibus et congfuentiis, quibus Sancti Pa- one in agendo, quia agens creatum ita limilato
ak'eole.
tres probant possibilitatem resurreclionis dicil ordinem ad determinatum passuin, ut
conlra Philosophos. non possit in qaodcumque passum, neque

Nalurale Antequam ergo resolvat Doctor quaesti- in quamcumque formam, sed limilale ad
muitipiici-
onem, iiic distinguil terminum naturale, aliquod, aut aliqua, et sic coelum el astra
ler ' ^
dicitur, qui multiplex est in signiQcando, et cjequi- eliam dicunl ordinem ad maleriam seu
«quivoce. vocus, ut pluribus seu diversis opponitur, passum, quia iieque alia transmutare pos-
ut est, supernaturale, liberum et violenlum. sunt nisi sublunaria, neque in his etiam
Aliquando est differentia activi, abquando reducerequamcumque potentiam materia3
..^^^*^ . p-dssm. Naturale, ul dicitur de principio ad actum prout swpm diclum est de po-
aciivi, ei activo, aliquando opponitur libero seu vo- tentia ad animas perfectas. Per oppositum
quoniodo Supernalu-
sumiiur. luntario, et sic agens naturale est, quod agens increatum est illimitatum, et respi- rale pro
illimitato.
ab intrinseco determinatur ad actionem, cit universaliter oinnem potentialitatem
et distinguilur ab agente a proposito, passi vel inateriic, et secundum univer-
quod niediante cognilione determinatur salitatem formarum, et secundum modum
ut patet 2. Physicor. et 9. Metaph. Secun- potentialitatis, qua potest reduci ad aclura
do modo dicitur agens naturale, ut dicit siveproducendo formam primo, sive eam
'^tur°"'" differentiam ordinis ad passutn, tanquam corruptam reducendo, sive concurrendo

primam activi connaturalis dicentis ordinem natu- cum aliis agenlibus inferioris ordinis, si-
causam. ve se solo educendo formam, sive etiain
i-^Xqtoi ad passuui, ut illud transmutet de
 .

116 LIB. IV. SENTENTIAUUM

creando siiie depeudeiiLia a iiialeria. enliahs illa respectu fornite, quam natu-
_ ,'*•
Naturale
,
Alio modo dicilur nalurale ex ^
parle ralis,sed de hoc iafra agemus commodiori
ut est passi, qualenus naLurali appeLiLu inclina- loco agentes de hoc appetilu animse ad
passi in luF ad forrnam, secundum quam paLilur, beatitudinem.
ordine ad
rorniam. seu ad eam LransmulaLur, Per opposiLum (q) Ad proposilum resurpectio,e\.c. Hic e.\ 6,
Opponitur
vioienio.
,•...,
diciLur vioienlum
,
eo quod repugnet for-
.
dictis statuiL secundum articulum, et re-
Resolulio
quaesticnis.
Inler ••.,-.•
quam recipiL, , .
solvit qugeslionem. Dicit quod resurrectio
uirumque ^'^^ licet ejus produclio siL

niedium. sccundum inclinalionem agenlis. Inter dicat passionem, resuscitatio vero acti-

uLrumque daLur medium, ul quando pas- onem correspondentem. Unde qua^slio, ut Resurre-
ctio
sum neulro modo seliabet ad formam, uL respicitresurrectionem, delerminat nalu- et resuscj-
tatio
quia neque ei repugnat, neque eam appe- rale et supernalurale, ut est differenlia quomodo
neque opposiLam. dilTerunt.
Lil, llaec poLentia ad passionis,ut vero respicit resuscilationem,
talem formam dicitar in nosLra Schola, denotat eadem, ut inven^untur in aclione,

neuLra. Gonlroversiam hujus puncti remil- eL respecLive ad agens.

Limus ad suum locum, quia non specLat Prima conclusio est:Resurreclionem na- Naturalis
est resurre-
institutum; tiaturaliter ergo hoc mo- Luralem esse,ut naturale opponitur violen- ctio ut

do sumitur, ut dislinguilur contra' vio- to, quia inclinatur corpus ad animam, et opponitur
illud
lenlum et neiUrum, eL sumitur praecise in anima ad corpus. Esse supernaturalem, ut violento.

ordine ad formam. est ab agente supra totam seriein agentis

5. Alio modo dicitur naluraliter ex parte naturalis proportionati. Si vero quceratur
Naturale,
ui est passi, prout respicit agens, quando move- deresuscitatione activa, dicit non esse na-
ditferentia , . ... ...
passi jn
,
lur ab agente
,

naturaliler sibi correspon- luralem secundum primam differentiam

ao-ens! dente et proportionato secundum ordinem qua opponitur lihero, sed supernaturalem Resuscila-
tio
naturalem causarum, et dispositionem. qua est supra tolum ordinem agenLis cre-
non est

supernatu- E contra per opposilum hujus dicitur su- aLi, quodnequiL aLtingere hunc effectum; naturalis.

rali.
pernaturale, prout movetur ab agente et secundum hanc actionem, qua fit de
supra totum ordinem agenlis naturahs facto, et modum quo resuscitatur homo.
proporlionali materia), ut est mobilis se- Utraque conclusio est communis, et patet
Utraque
cundum statum naturae et providenli[e ex rationibus tribus quas praemisit Doctor conclusio
probatur,
naturalis, in ordine etiam ad finem natu- ad opposilum, quarum prima est auctori- Primo
Secundo.
ralem proefixum et ,deb)tum naturae pra-ci- tas Dionysii. Secunda vero ex eo quod Terlio.

se. Quando movetur ab agente, non sic ratione naturali non possit attingi veritas 1

proportionato, et secundum aliam provi- resurrectionis in eventu fuUirce. Tertia,

denliam in ordine supernalurali dicitur quia effectus causse naturalis eveniL ut in

moveri supernaturaliter, quanlumlibet pluribus non est impedita, et soepius,

si

non enim semper est impedita ergo re- ;

forma ad quam movetur, esset secundum 1
surrectio quae tantum semel fiet, non est Causa
incUnationem Jejus. Gontra utrumque naturalis
naturalis causaj effectus. Patet conclusio
nonest
hoc membrum objicit Doctor, et soivit in
supra quaestione secunda semper
etiam ex dictis
littera. Gontrovertitur circa hoc punctum impedita.
et tertia. Nulla enim virtus in natura est
in quo consistat supernaluralitas hoc efficax ad reducendum materiam eam-
modo sumpla, et an possit compati cum dem, eam colligendam, neque formandi
et
appetiLu et inclinatione nalurali ad for- corpus humanum, nisi per generalionem
mam, quic sic supernaturaliter producitur, univocam, et decisionem seminis per pro-
elanpotius dici debeat potentla obedi- pagationem.
 .

niST. XI.III. Q^ESTIO V. 117

^ ,
Quod si obiicias coiilra Ii.to api)elilum I'r,'eteroa yVugiistinus -JO. (Ic Ci- \r,^_ 2.
oiij.-ciioni- nalurnleni aniina' ad corpus, ol ralionos vifat(* D(U. cnp. i>(). T(im inr/fal/ili rc-
Ims.
nalurales, quibusPalres conanlur probare locitdlc rrdiiiirum (tntiqnlssimorum r.i-

futurain resurreclioneni, maxinu' illani ox ddrrruiii piilrrrriii in iiiriiiljrd siiir /iiic

providenlia l)ei respectu bonoruni ol. ina- rirliird, ip.sr .[postolus (tpcrtissimc dicil
loruni. \d has raliones responsum osl Vclox ct tnrdum sccundiiiii Plliloso-
qussst. 2. probando lianc verilalom non phiim \. P/n/.sicor. tcmpore detor-
demonslrari quanlum ad faclum. minautur; et oodom cap. 20. ad .,. .
'
levt.
7. (r) Ad argumenla. Ad primnm, eic. Vy'\- imiiiorldlitafem per morlcm mira celcri- '=o'"- 9'^-

iinimmi "'um fuit auclorilas Damasceni dicenlis, tdlc Iransibunt.

quod commiine esl omnibus in cadem spe- Praotoroa, in resurrectione ali- 2.

'*'''"
cte, nalurale est, elc. quid quod pra^ruit, corrumpetur,
„ ,.
Explicatur
. l{espondelinlelli''i
r o de communi a prin-
r quin materia illn, quae rccipict
Daniasce- cipio unde
nus.
intrinseco: ipse ex eo principio formam novam, pra^fuit sub alia
probat duplicem esse operalionem in forma corrumpenda; illud cor-
Christo. rumpondum habebit esse finitum.
,^ Ad secundnm ex naturalilate motus, et Omne autem undique finitum posi-
secuiidum inclinalionem passi ad formam, respon-
responsio.
tiviim habet ad minus duos termi-
det tanlum probare resurrectionem esse nos positivos; crgo illud cssc illius
naturalem, ut est difforentia subjecti, et prsecedentis habebit duos terminos
inclinationis ad formam, et dislinguitur positivos, et pcr consequens est
a violento. An vero sit mutatio, resolvit (lare uUimum instans cssc illius
quasst. sequenti. prsecedentis crgo ; si resurrcctio
erit immediate post csse illius, et in

QU^STIO V. instanti erit instans immediatum

instanti, quod est contra Philoso- ^.g^j ^g
Ulrnm resurrectin fiilura sit in instanli ?
phum, o. ct 6. Physic. Text.
t^u 1
2.
riQ6 a
Prseterea, corpus tunc corrum- Arg. 4.
Alens. 3. part. quxst. 32. m. 5, art. 1. D. Thoin.
Inc qnsBst. 2. art.2. D. Boiiav. art. I. qu.rst. 3. pendum habebit esse permanens;
Richard. art. b. q. 1. et 2. Durand. qwrst. 3.
et 4. Argent. quxst 1. art. 4. Suarez tom. 2. 3.
permanens autem non habet essc in
part. d. 50. sect. 9. VideScot. 8. Met.quxst. 3. tempore, nisi quia in instanti;
et 9. Md. quwst. 11. et 4. Pliijsic. qv.rsl. 12.
ubi Aretin. ergo si immodiate prsecodat essc
corporis rosuscitandi, soquitur
1. (a) Quinto qiiaero, ntriim rosur- quod praecedat in instanti immedi-
" rectio sit in instanti ? Quod non 1. ato illi csse, et tunc ut prius, cor-
ad Thess. 4. Mortui, qui in Chrislo pus resuscitandum non potorit
sunt, resurgent primi, deinde nos qui vi- habercme immediatum in instanti.
vimus, etc. ergo illi qni invenientur Oppositum 1. Cor. 15. In momenlo, Ratio a.i

mortui in adventu Cliristi, primo in ictu oculi, in norissima tuba. Quam ^PP''^' •

resurgent, et deinde illi alii rapti auctoritatem Augustinus adducit

in obviam morientur, et postea re- de Civit. ubi prius, pro probatione
surgent; ergo non simul erit ro- resurroctionis subito fienda^. Prse-
surrectio istorum et illorum; non terea, generatio est in instanti;
ergo in instanti. ergo ei resurrectio. Pr?eterea,
 ; .

118 LIB. IV. SENTENTIARUM

Magister in littcra dicit, qnod in videre de isto praeambulo rcsur-

instanti erit resiirrectio. rectionis, quod cst collectio par-
tium corporis. Secundo de inducti-
GOM.MENTARIUS.
one formae corporis in materiam
(a) Quinto qugsro, utrum resurrectio sit illam. Tertio de unione animae ad
1.
Ordo, in inslanti, elc. In hac qua^sliorie langil corpus illud.
et divisio
qniBstionis. niodum resurrectiouis, quo fil. Dividilurin (c) De primo dico, quod fiet mi-
' ^
ciaeres
^ ^ coUigentnr
tres arliculos. In primo agitur de mini- nisterio Angelorum, et idco in per Ange-'

sterio Angelorum. In secundo de forma- tempore. Antccedens patet ex di- tem*pore in

lione corporis. In tertio de animatione cto Salvatoris Matth.24. Mitlei filius ^uone*'

corporis ; et deinde subjicit duo dubia, hominis Angclos suos cum tuba et voce

eaque resolvit, et respondet ad argumen- ma(jna, et congregabunt electos a tjuatuor

ta principalia. ventis, a summis coelorum us jue ad ter-
minos eorum ; quod est dictu, quo-
SGHOLIUM. cumque dispcrsae fuerint partes
Collectio partium corporum seu cinerum materise corporis in elcmenta, si-

fiet per Angelos, et non iii instanti, sed in ve in ignem, sive in tcrram, a
tempore. Prima pars ex Matlli. 21. 1. Tliess. summis coelorum usque ad termi-
4. docent Chrysost. hom. 8. in Joan. August. nos eorum, sivc in quodcumque
in linchir. 88. et 3. Trinit. 4. Alens. 4. part.
corpus mcdium, aqueum, aereum,
quaist. 134. m. 1. tienriq. citans multos. 1. de
vel imperfecte mixtum a quatuor
ult. flne, cap, 21. Controversia est an defe-
rent partes dispersas, vel cineres ad vallem ventis, omncs materise partes re-
Josaphat, vel an singuli surgent de suis mo- coUigentur ct rcunientur. Conse-
numentis; de quo infra num. 12. et ibi in qucntia apparet pcr hoc quod di-
Schol. Secunda pars patet, quia Angelusnon
ctum estm 2. lib. dist. 8. qucest. unica,
potest movere corpus in instanti, ex 2. dist.
quod Angclus non potest movere
8. qusest. unic.
corpus in instanti.
3. (b) Respondeo, cum resurrectio se-
Prius
restauran- cundum Damascenum, ut dictum COMMENTARIUS.
(lum.
corpus
est, sit iterata surrectio ejus quod ceci-
quam autem primo totus ho-
amma
dit; cecidit (b) Respondeo, cum resurrectio sit, etc 2.

unienda mo per separntionem intellectivae Ilaec

,

est
j i.
definitio
...
resurrectionis,
... .1
ut
Resurrec-^
sit t,o„is ae
in resurre-
"'^'°"
ctione. a corpore, et secundario cecidit iterata surrectio ejus, quod cecidit. Ita Da-
illud corpus mixtum per ccri'u- mascenus et multi alii Patres. Gecidit
ptionem con-
in aliud, vel alia ; et autem primo composilum per resoluli-

versus sit ordo generationis et onem, corpus poslea per corruptionem,

corruptionis, ac per hoc oporteat et conversionem in alia ; et hic est ordo
prius ordine naturse corpus re- corruptionis, cui opponilur ordo genera-
parari quam animam reuniri, il- tionis, qui incipit a foi;malione corporis

lam autem repai^ationem corporis mox progredilur ad compositionem totius

primo C.o[\ec^i
prae-cedit coUectio partium matc- per
^
animalionem. Ideo hic agit
^ cinerura.
ric-B, qure dispersse erant per reso- Doctor de coUectione cinerum, seu ma- l>e vcce
tul)a.
lutionem corporis in diversa, sta- teriae, eam describens, cx Matlh. 24. ut

tim velcum mora. Primo oportct fil cum tuba ct voce magna, Joan. 5. dici-
 ; .

niST. \Mii. Qimsrio V 110

tur Vox /ilii hominis : Vcnict horn, in qua p(M' borios ad doxlcram, malorum vcro
omnes qiii iii monumenlis siint, audicnt t'(ir(» pcr (hijmoncs ad sinislram. Contra-
vocem ejus, elc. 1. ad Thess. 4. Quoninm liuin lamon judlcat probabilius. Ilanc par-

ipse Dominus in voce et in jussu Archamje- lem etiam judico magis e.sse de senten-
1 ii, et in tuba Dei, etc. 1. ad Cor 15. In no- lia Docloris, (pii discretionem ministerii
vissima tuba ; canct enim tuba, etc. So- non pxprimit, et magis convenire formae

phon. 1. Juxtd est dies Domini, dies iu- extremi judicii, in (^uo judicandi sunt
K:>ileinsmit bse et clangoris. Has voces esse diversas omnes oliam d.-Bmones per judicem, fina-
vi>\ el tiilia.

aliqui docent, connnunius tamen In- li definilione, et delrudendi in carcerem

terpretes sumunt pro eadem voce paratum ; nulla ergo indigentia, neque
Krtint sen- fore aulem sensibiles docent llieionym. congruilas erit ministerii in hoc daimonum Nuiium
siliiies.
epist. Gi. ad Pammachium, Chrysost.
II
judicio, qui adesse tantum debent, ul re-
II erit ininis-
terium
dajmomim
homil. 38. in Joannem, Gregor. lib. 17. cipiant senlentiam damnationis, et non ut in

Moral. cap. 21. et terror illius diei id ministri Judicis. Deinde, haec collectio
'^coiSo'
insinuat, et proprietas Scriptura3, et em- cinerum damnatorum ex omnibus aliis, in
gj/.Tre^e-
verborum Pauli In novissi' com- lationem.
phasis illorum :
quae resoluta sunt nequit fieri sine

ma tuba, {canet enim luba) et mortui municalione doni supernaturahs revela-

resurgent. Item, Majestas Judicis et au- lationis, quia nequeunt dyemones naturali
clorilas, quod consonum est etiam pro- lumine, ncque Angeli cognoscere illos

mulgationi legis in monte Sinai, in qua cineres prao reliquis ; hoc aulem donum
canebat tuba, et ostensioni potestatis non congruit tum conferre dsemoni, quan-
Filii Dei universalis, quse tunc per judi- do jam recepturus est terminum, et fina-
cium manifestabitur. Aliqui existimant ex lem senientiam. Accedit quod haec colle-

ore Christi promendam, alii solo ejus im- cUo lantum tribuatur a Scriptura Angelis:

perio Archangelum tanquam praeconem. Mittet filius hominis Angelos suos cum
De hoc nihil certi constat, sicut etiam in- tuba et voce magna, elc. Quamvis ergo ibi
cerlura est, an una erit vox, an multiplex, fiat mentio electorum, intelligitur vel pars
et cum subordinatione. Ut ergo transea- pro toto, vel certe electorum, quia ipso-
mus ad conclusionem, ita Doctor: rum tantum est resurrectlo proprie dicta
3. (c) De primo modo dico, quod fiet ad vitam, reproborum erit ad mortem
CoUectio
cinerum ministerio Angelorum, etc. IlaBc patet ex sempiternam et damnationem 2. Ma-
per
Anajelos. verbis Matthaei citatis a Doctore, et con- chab. 7. Tibi enim resurrectio ad vitam
gregabunt electos ejus a quatuor ventis, non erit, etc.

a summis coelorum usque ad terminos eo- Secunda conclusio Doctoris est, hanc 4.
Haec
rum, etc. quae bene explicat in textu. coUectionem cum motu
fore locaU ; est collectio
erit
Conclusio est communis omnium Theolo- recepta communiler, et eam probat Do- in motu
locali
gorum. Dubitant ahqui an coUectio cine- ctor, quia ut patet ex 2. distinct. 8. quaest. Nequit
Angelus
nuhitatio rum tanlum fiet per Angelos bonos, de unica, Angelus nequit movere corpus in niovere
corp^s in
quibus agitur ; an eliam coUecturi sunt instanti. Unde cum lisec collectio ministe-
instauti.

Angelorum, et propriae virtuti remit-

cineres reproborum, vel hoc ministerium rio

remittetur dsemonibus. Sotus m prxsenti tenda est, non est quod nova, et non
^^renZ*
dist. art. 4. quaest. 1. id sentit, et proba- necessaria miracula fingamus, aut assi-
™»'f^^^^^

bilem docet Suarez, sicut et separationem stentiam extraordinariam Dei, quia natu- aecessitate

bonorum a malis, de qua Matth. 13. fieri rae effectus id non ejiigit, neque Scriptura
 ;

120 LIB IV. SENTENTIARUM

aliquam circumslantiam exprimil. ex qua etmedium per quod transferen-
posset colligi. dum est a termino in terminum ;

nunc aiitem nullam

illa virtus
8GH0LIUM.
potest habere imperfectionem
Formationem corporum futuram in in- hsec autem forma inducibilis est
stauti, quia fiet a solo Deo, et forma corporei- in instanti, patet, quia potest perfi-
tatis in in.-stanti produci petit, nec est hic
cere in instanti.
assignare ullam rationem successionis, e.\
Sed hic est dubium, quia tunc
(e)
iis quas langit Gommeut. i. Physic. cap. de
Vacuo. De ([110 late Doctor, 2. dist. 2. q. 9. sequitur quod motus localis erit in
fin. Movet dubium, an inde sequatur fleri instanti. Probatio, quia corpus il-
motum localom in instanti, et respondet al- lud formatum erit densius vel ra-
firmative, irao regulariter in generatione id
rius pulveribus illis, ex quibus
contingit. Quod ait formam sub.stantialem
formatur; et sive sic, sive sic, vel
sine repugnantia posse successive induci a
multis, impugaatur. Sed idem tenent etiam majorem locum occupabit, quam
de fieri Angeli, Sotus 6. Physicor. qusest. 3. illud ex quo generatur; vel mino-
con. 6. Tolet. qusest. 4. con. '1. Plaza, quaest. rem, et sic est motus localis non
ult. Pereira. lib. i'i. cap. 9. prop. 3. Doctor tantum ipsius, sed aeris circum-
loquitur de forma extensa tantum, alii etiam
stantis. Secundo, quia illud corpus
de forma inextensa.
erit alterius flgurae, quam illud ex

Forma
4. (d) De secimdo dico, qiiod illa quo formatur; ergo occupabit lo-
corporeita- •
formatio cofporis erit in instanti, cum suae flgurse proportionaliter
tis
a Deo in qiiia flet immediate virtute divina, correspondentem, et ita ut prius.
instanti
reunitur. nam Angeliis non poterit illam Concedo conclusionem istorum An possit
dari niotug
Ilenr.
quodlib. 4, formam substantialem inducere in argumentorum, quod accipiendo localis in <

15. instanti.
q.
Com. 71.
materiam. Virtus autem divina et- generaliter motum localem (prout
ad finem.
in 2. dist.
si possit successive agere, et suc- quando generatum succedit corru-
2. q.7.
solut. 4.
cessive inducere formam, sicut pto, occupans majorem vel mino-
virtus creata et forma substantia- rem locum quam corruptum, dici-
pnncipale.
lis posset successive induci, quod tur aliqua loci mutatio, quia majo-
aliqui negant tamen magis con- ;
ris vel minoris loci occupatio,
gruit quod illa virtus formam in- licet non ab eodem corpore in ac-
ducibilem in instanti inducat in- tu), sic in instanti est loci muta-
instanti, quia nunquam est succes- tio nec solum sic, sed aer circum-
;

sio necessaria, nisi propter ali- stans statim pellitur, si corpus est
quem defectum agentis. Nam om- majus, vel sequitur, si corpus est
nos illae causae tactae a Commenta- minus, et quidem in primo instan-
tore 4. P/n/sic. cap.de Vacuo, mobilis ti, quando scilicet pellitur, conce-
ad motorem, et mobilis ad mc- do ;
quod in instanti pellitur, et
dium, ct medii ad motorem, re;lu- hoc a virtute divina immediate,
cuntur flnaliter, sicut alias tetigi, quia illa immcdiate ponit corpus
ad imperfectionom virtutis agen- majus, ubi fuit minus.
tis; proptcr quam imperfectionem (f) Nunc autem quod effective
potest sibi mobile resistere non movet localiter unum
corpus, effe-
absolute, sed ut respicit terminos, ctive expellit aliud corpus, et non
 niST. XI.III. QU/ESTIO V 121

ipsum coi'piis motuni ollbctivc ox-

pollit aliiul, sicut uec caloi" in lijj^no COMMKNTAHillS.
expollit eiroctive rriyus a li.^iio,

sed ipsum calidum, quod oIFoctive (d) De aecundo dico, etc. Slaluil lianc,

causat caloroui iu ligno, ollectivo formalionein fieri in inslanli, quaj esl con-
(^oncliisio
expellit fi'igus ab eo. Possibilo ta- clusio connnunis. Prolial, quia (iet innne- cominiinis.

men ponore istud

est virtutidivina^ (liale virlute divina, nam .\ngelus non po-

corpus majus in uhi, ot conservarc lerilillam formam subslanlialem inducere Fonnnlio

corporis
ibi corpus quod prius, ot tunc duo in maleria. Licel aulom Deus succcssive fiet
in inslnnli
corpora simul sod tunc essot no-
;
possit agere el forma subslanlialis eliam

vum miraculum ultra subitam po- successive induci, magis lamen congruil, Gonf,'ruen-
tia.
uL forma illa, qute polesl in inslanli induci,
sitionom corporis majoris hic. Si
autom simul cum hac positiono sic eliam inducalur a Deo, quam ul in

corporis hic expellat aliud, non est tempore inducatur, lum quia virluli inli-

nisi unum miraculum. Quando au- nil» nulla est proportionata resistentia ;

tem corpus genitum ost minus tum quia successio in motu oritur ex

corpore corrupto, aliud est, tunc imperfecLione, et remissa virtuLe agenlis Siiccessio
in motu
enim vel Dous immediato movebit creali, utl^ene probat in liLLera, reducendo unde
orialur.
omnem aerem circumstanteiu, ut causas successionis assignalas a Gommen-
contingat minoris corporis super- tatore ad remissionem virlulis qujfi nequil

ficiem; vel potest non movere, quia aliler quam successive subjicere sibi

hoc non est necesse simpliciter, ad resistentiam mobilis aut medii,sicut Deus.

hoc quod corpus minus sit hic, Quamvis autem Deus posset libere agere

quia potesi; Deus dimittere natu- successive, tamen id contingil, quando se

ram sibi ; et cum natura non pos- accommodat agentibus inferioribus, et

sit movere aerem in instanti, ut subest motivum aliquod sufe providentise;

applicetur lateribus illius corporis quod in proposito nuUum videtur, quia

minoris, erit ibi vacuum ad tem- agitsolus, et modo supernaLurali, eL agen-

pus, quousque scilicet natura pos- do in insLanli magis declaratur ejus po-

sit aerem circumstantem conti- Lenlia, et alioquin actionem instantaneam,

guare corpori illi. Ex quo patet, illa verba Pauli insinuantzn ictu oculi, etc.

ponendo, quod Deus subito faciat Item in aliis actionibus supernaturalibus

corpus minus (quod non includit ita magis contingit, ut in productione gra-

contradictionem) et dimittat ae- tise, in formatione corporis Christi, et

rem circumstantem sibi, et actio- similibus.

nem naturse, vacuum erit per tem- Girca haec occurrunt dubia. Primum est, 6.
An sola
pus; non ergo vacuum esse in uni- an immediate virlute divina fieL lirec for- actione
divina (iet
verso includit contradictionem, niatio corporum, ita neri dicil DocLor.
formatio

imo si natura faceret in instanti Quod inLelligi poLesL duobus modis : Pri- corporis.

minus ex majore, videretur posse mo, uL excludaLur omnis causa principalis,

concludi vacuum esse per tempus seu ex virtute innata agentis ad hanc
sine divino miraculo. formalionem; et hoc admitlunL communi-
ter Doctores in hac distinctione. Secundo Quoruni-
dam
modo, ut etiam excludat omnem aclionem
 122 LIB. IV. SENTENTIARUM
senlentia. instrumentalem, qua in re aliqui tribuunt patet ex contextu, quia illa, adimaginem
Angelis actionem inslrumenlalem respectu et similitudinem noslram, etc. nuUo mo-
hujus formatlonis, et potissimum Arclian- do possunt referri ad Angelos, quorum
gelo canente tuba ; non quod propria iinago aut similitudo non est homo. Sed
virlule Angeli, aut Arcliangelus allingat neque ex modo loquendi Scriplurae, ne-

illam formationem, sed ut inslrumenlum que ex natura actionis magis excluduntur

Angeli non Dei; ita /Egidius Lusitanus fom. 'i. lib. 1. Angeli a prima hominis formalione quam
concurrunt
instrumen- quaest 5. art. 4. § 3. Conlrarium docet a secunda; neque Patres aliler loquuntur
taliler
ad formati- Abulensis in Matthvum 25. guasst. 622. et de ulraque, ut procedunt ex polentia et
onem
corporura. Suarez disput. 50. tom. 2. in 3, part. sect. 4. sapientia Creatoris ; ergo idem judicium
conclus. 3. Imo videlur communis Tlieolo- ferendum erit quoad utramque, el Ange-
gorum, qui sine limitaLione hanc formati- los ad nat.uram concurrere.
onem tribuunt soU Deo, excludendo Seeundo, ut Suarez et omnes conce- 8.
Secunda
concursum purse crealurae ; et hanc esse dunt, virtute nalurali Angelus nequit hunc probatio.

Doctoris constat ex verbis praemissis, quia concursum habere, neque per elevali-

nuUa est ratio, unde atlribuamus hunc onem habel, quia libere hoc fingitur, et

concursum instrumentalem Physicum sine fundamento. Confirmalur, quia non

Archangeli aut ahorum Angelorum, esl ratio, quin eodem modo dicantur ad confi,.,na.
lur.
Probatur, quia tam Patres quam Scri- ipsam resurrectionem el unionem animae,
Probatio.
plura hunc effectum Deo speciaUler sicut ad corpus etiam concurrere ul in-

tribuunt, et possibiUlatem ejus in divinam slrumenlum elevatum, quia perinde hoc

sapientiam, et omnipotentiam refundunt, esl possibile, si primum est possibile, et

et argumentum a prima hominis crealione eadem Ubertate asseritur ulrumque, quin

et formatione corporis Adam recte imo hic concursus instrumentalis potest

appUcari potest, nam ex nuUo speciaU in omnibus pene mysteriis intermitli, qui-

mysterio videtur Angelis convenire actio bus aliquo modo inlervenil ministerium
instrumentaUs respectu secundae tormati- aliquod Angelorum, quamvis Scriplurae

onis, magis quam respeclu primae. Sed in tales effectus soli Deo Iribuant, quia in-

prima non fuerunt cooperalores, nam is terpretari eodem fundamento licet, Scri-

est error Philonis, qui illa verba inteUigit pLuram intendere causam principalem, et

Error respeclive ad Angelos Faciamus homi- non excludere inslrumentalem elevatam,

Philonis diceretur ad formaUonem corporis
nem ad imaginem et similitudinem no- et ita
circa plas-
mationem slram, elc. dicta fuisse, cooperantes ad ClirisU in utero Virginis concurrisse Ga-
primi
parentis. illam plasmationem ;
quem errorem de- brielem instrumenlaUler, quod dici ne-
sumpsit ex Platone in Timaso, ut docet quit, quia Scriptura in proprietale inteUi-

Augustinus lib. 12. de civitat. Dei, cap. 24. genda esl; et quando aUquid refert in

eumque damnat communis doctrina Pa- Deum tacendo universim reliquas causas,

Fnit trum, el sententia, contra Cerinthum, inlelUgi debet cum exclusione reliquarum,
Platonis.
Basilidem et Manichaeos. Ambrosius lib. 6. nisi alias ex materia subjecta, et in aliis

Hexameron. cap. 7. Basil. homil. 9. Hexa- locis Scriplura oppositum teneat. Nullibi

meron, Chrysost. homil. 12. in Gen. Cy- autera legilur in Scriptura Angelos agere

rillus Alexandr. lih. 1. contra Julianum, ad formationem corporis humani, aut ad

supra de Gen. ad lilteram, resurrectionem aliter, quam colligendo
Danmatur August. et

a Patribus 16. de civitat. cap. 6. et eleclos a quatuor ventis, per colleclionem

cap. 15. et lib.
 .

DIST. XLIII gu.i':sTio V. 123

illain cinerum, aiit couvocaiido l|)S()s ail miilliplicanda sunt miracula su|)ornue,
juiiiciuin, modo iii divorsis, el non uno iii (iuia Dous niliil frustra agil, aut otiose ;

loco resurgoiit ; aliain ergo orticaciaiu ministorium ergo, quod Angelis convenit

rnon () Tertio,
possumus
iion
eis adscribere.

potest intolligi quoinodo

in lioc

potenti;e
opore, ut dixi, non lequiril usuin
obedienlialis respective ad for-

rniio"'
^'ia"^ ^i^ec inslruinentalis illis competit, mationem corporls, el organizationem
quia vel per potentiain obedienlialein, ojus substanlialem aut accidontalem per
quain aliqui statuunl, vel por suboidi- novam forinam inductam. Ilinc eliam pa-
Fiindnmen- nationeni ad Deum. vel per cominunica-
^ tel elevationem per alios inodos pnemissos
llllH
sententiit» lioneiu actiouis ot principii actionis. liaBC supeillue asseri.
(>pposit.v>
iihenim ef onmia obscura sunt et superflua, iino Quod magis esL, in nostra Schola judi- i'^-

obscurum.
incongrua pnesenti mysterio, et secun- catur impossibilis illa elevalio, quia ne- convenire
Angelis ut
dum nullum usum divinae providentia), que instrumenlum proi^rie dictum attingit instrumen-

cujus aliquod motivum appareret in ipso intrinsece actionem cauStC principalis, ut

opere aut circumstantiis, hx quibus colli- fusius in dist. 1. el 2. hujus disseruimus.

geretur ila factum esse, quidquid sil de El quamvis admitlamus creaturas esse ali-

possibilitale. Non debemus autem verila- quando instrumenta Physica Dei seu
Fidei aut el indubilalis fidei, aut etiam
rationi
j^jjj^jg certis causas secundas, intelligimus eo sensu
ceita- rationis naturalis inuniscere aliqua incer- dici tales, quo plene subsunt Deo in om- Creatnr.-e
non sunt (luoinodo
immiscen- ta, et quae sine fundamento libere asse- nem usum suae entilatis et activitatis ad dicuntur
da
incerta. runtur in facto,quia id plurimum obscurat quodcumque, quod
, ,
alias
...
ab mtrmseco
instrumen-
ta Dei.

fidem mysteriorum in ipso evenlu, ea re- ipsis non repugnat. Kepugnare autem di-

ducendo in causas incerlas, vel etiam cinms in terminis actionem esse ab ahquo
impossibiles, ut plures judicant esse hanc ul principio, nisi supponatur in eo virtus
elevationem inslrumentorum praedictis innata, aut certe communicata, sicul re-

modis. pugnal concipere causam efficientem sine

Praeterea, primus modus potentiae obe- principio efficiendi ; el licet haec non
dientialis concurrentis in Angelis ad hunc urgeant alios, qui in extremo opposilae
Impusjnan-
*
,... ,

ettectum, vel
,
.....
prmcipiantis, non videtur
j i
sunt assertionis, viderint tamen quibus
tm-

quibus^''iiie
fundatus, tum quia potentia illa in rebus fundamentis asseruntur a nostro Doctore,
concursus
su^tinen
^^^^ datur 60 modo quo '
asseritur; lum et solvant per aliquid noiius ipsa conclu-
posset.
eiiam quia data illa in rebus, non est sione, et salvando conceplum causae, et

major ratio, cur Angeli dicerentur assumi principia generalia. Interim ad proposi- Quod
principium
mediante potentia illa, quam alise quae- tum, Angelo non competit tahs actio, aciionis
organizan-
cumque creaturae applicalae, ut luba illa nisi communicetur
principium agendi, di
... noo possit
sensibilis, el clangor, imo et coelum et
,
quod necessario ent
.

aliqua polentia communi-m , , ,

.

astra, in quibus major proportio ad for- activa Angeli, quse elevetur ad effectuin An^eio.
mationem corporis humani, et virtus natu- hunc organizationis substantialis, non
ralis remota organizandi inest; et idem erit in potenlia motiva, quia haec non est
de elementis. Ministerium autem coUi- capax alicujus principii, per quod elevari
gendi cineres, et canendi luba, et convo- posset, nisi respective ad lationem seu Non esse

Non esse caudi mortuos, et inlimandi imperium motum localem et applicationem activo- potentia
moliva.
"canda
"
Doi, uon exigil usum talis polentiae obe- rum passivis, quia non transcendit suum
miracuia. repugnat communicare
(jienlialis in Angelo, neque uUa ratione objeclum, et sic
 124 LIB. IV. SENTENTiARUM

inlellectui aliquod principium agendi, per natura talis principii ; debel ergo aut pri-

quod intelleclus elevelur ad aliquam raum probari possibilitas talis principii

actionem, quse non sit inlellectio. Ad lati- aut actionis, antequara invehatur in hoc

onem autem et applicationem activorum mysterium.

passivis non indiget Angelus lali virtute Deinde, probari eventus, seu ita fore,

elevante, et per applicationem activorum nam quod Deus agat aliquando medianti-

non esse causa Pliysica effectus sequenlis, bus instrumentis sensibilibus in ordine ad

sed tanlum arlificialis, seu a proposito ;

effeclus supernaturales, ut Sacramentis ad

neque enim Agricola producit fructus, gratiam, tactu reliquarum, unctionum, et

neque medicus sanitaLem, neque dans ejusmodi ad effectum sanitalis, aut alia

cibum et potum esurienli producit car- miracula, non inde sequitur quod ita in

nem et sanguinem Pliysice, ut bene pro- omnibus contingat, neque asseri potest,

bat Auguslinus lib. 9. de Genes, ad lilte- nisi in effectu ita videatur, aut ex revela-

ram cap. 15. tione Scriplurae, et documentis conformi-

Quod si dicalur principium elevans bus ostendatur, quse in proposito desunt,

^^ aut
voluntale
communicari
Angelico, nequit
voluntati

esse
aut
primo
intellectui

nisi ad
ac proinde non debet resurreclio ad aUas
causas Physicas, etiam instrumentales,
intellectionem, et aliquem actum vilalem referri, nisi in eas praecise, quas exprirait
immanentem, neque esse principium acti- Scriptura aut Patres, qui nihil nobis
onis Iranseuntis in materiam extra exponunt dehac concurrentia Angelorum;
supposilum; vel demus esse, nequit lale sed raagis loquenles praecise referunt eani
principium transcenderenaturam acciden- in Dei omnipotenliam, quae creavit omnia
tis, quia niliil substantiale potest commu- ex nihilo, et potest restaurare eadem in

nicare Angelo intrinsece. Sed tam or- numero, quae ceciderunt.

ganizatio corporis quam etiam animatio, Accedit ullerius in senlentia, quae non \2,

qua producitur compositum physice, ne- admittit aliquod agens creatum agere in "*^°J|s^"'"

quil esse ab Angelo, mediante intellectu distans, difficulter subsistere posse illam <,sntenija
probabiii.
aut voluntale, qualicumque elevatione sentenliam Patris ^gidii, qua tribuit lianc
supposila, quse compatibilis est ipsis, ut actionem instrumentariam Phvsicam soli

probatum est dist. 1. /m/Ms; nequit eti- Archangelo; nam secundum probabili-

ara esse ab accidente illo coramunicato et orera sententiam haic resurrectio fiet in

supernalurali, quia in orani sententia ne- diversis mundi plagis, ubi jacebunt ipsi
quit accidens agere ad substantiam, nisi cineres, in quibus nequit esse siraul Ar-
in virtute substantice cujus esse potest. changelus nisi per replicationera et

Sed nulli substantiae hoc accidens est novum miraculum, quod non debet ex

connaturale, cujus virtutera participaret, patrocinio quaeslionis incertae de facili

aut cujus dici posset virtus propria; ergo fingi- Diceret tamen praefatus auctor

nequit agere in virtute substantiae ad resurrectionem in uno loco fore, de quo

productionem corporis substanlialis aut infra disseremus, in responsione ad secun-
hominis. Nequitetiara in virtute voluntatis, dum dubium.
aut intellectus, aut substanliae Angeli Aliud dubium est circa illud quod dicit 13.
Aliud
agere ad eumdem effectum ex eadera Doctor formam substantialem posse suc- dubiuin.

ratione, quia neque ex natura sua ad cessive induci; hic non disserit Doctor

talem effectum ordinant^r, neque ex illam quiTcstionem : An scilicet aUquod in-

 niST. XI.III. QliyESTIO V. 125

An lonna clivisi|jilt>, ul AiihgIus vel aiiiiua ralionalis, in inslanti extrinsoco (•ujus^jiic motus
l's
.
possel iii leinpore el successive produci, '
producitur pars formio in iila purle dispo-
snccesisive
imluci quia lucc qu;vslio niai>:is speclaL ad siLa snbjecti, v. g. alimentum non altera-
possit.
sequenlein paragraphum, sed agii, de pro- lur pvimo totum secundum oinnes suas
duclione formic subslanlialis habenlis plu- partos, sed successivo secundum aliquas
res parles integrales, et quic conscquenter magis applicalas, vel minus resistenles, in

divisibilis est per quantitatoin, el divisibi- quibus lit prius convcrsio substantialis
lis ul esl in subjecto divisibili, non tola quam in aliis. Sic etiam lignum non lotum
in qualibel ejus parle, sed pars in parle. ^eque [)rimo convertitur in igiiein, sed
In sequendi paragrapho docel Doclor, paulatiin et succes.sive, sicut disponitur;
non posse esse successionem in producli- ita igitur ut prius inducatur in partibus
one formai, nisi qualenus ipsa habel par- suljlilioribus, et magis applicatis, minu.s-
tes diversas vel subjeclutn habeat diversas que resistentibus, mox vero in aliis remo-
partes, quarum una prius allera recipil tioribus et magis soHdis. Totum autem
,
formam. In proposito ergo applicando hanc hoc refundilur in limilalam virtutoin
contingat doctrinam, adverlendum est, aliter contin- agentis, el resistenliam proportionatam
snccessio in
fo-ma sub- gere hanc successionem in produclione subjecLi, et divisibilitatcm tam formae
stanliali,
quomo lo tormai substanlialis, ahter vero in produ- quam subjecti secunduin partes; sic etiam

quaiiiate. «^'•ione qualitalis inteiisibilis, v. g, quia suc- Deus posset ex libertate sua inducere

diirerenYia.
^essio in forma subslantiali maleriali ne- formam corporeilalis, ut ossis, carnis, etc.

quit esse respective ad eamdem partem successive disponendo materiam secun-

subjecti, quia quselibet pars ejus constituit dum parles, et informando eductione
subjectum sibi proportionatum in aclu forma) secundum partes, ita tamen ut licet

simpliciter, ila ut nequeat esse in potenlia forma integra sic successive reciperet
ad alias partes ejudem formae, aut simul cssi% tamen nulla ejus pars produceretur
recipere alias, neque partes ejusdem for- in teinpore, sed omnes in inslantibus
mpe dicere ordinem ad idem indivisibile diversis et discretis, nulla enim pars for-

subjeclum, quia in substanliis non datur nicC substantialis potcst recipere esse nisi

intensio, neque magis et minus, sicut in tota simul, quia est ens permanens, et

qualitatibus. non successivum. Ex quibus patet inten-

14. Est et alia differentia, quia in produclio- tum Doctoris; el eum non intendere illam
ditVerentia. ^® qualitatis secundum intensionem, suc- difticultatem quam alii tangunt an sci- :

cessio est secundum molum continuum; licel indivisibile possit produci in leinpo-
non ita semper in productione successiva re; qnx difficullas magis spectat ad se-
formse subslanlialis secundum partes di- quentem articulum.
versas sui in diversis partibus subjecti, (e) Sed hic esl dubium, etc. Superius de-
sed successio est tantum discrela, ita ut finit hanc informationemseu formationem Dubium
terlium.
singulse partes formoe producanlur semper corporis fieri in instanti per conversionem
in instanti, et sic successive secundum cinerum aut materiae, sub quacumque fu-
instantia discrela temporis, non vero in erit forma in corpus organicum. Gonlra An inter-
1 1 •
. , , .
veniat
ipso lempore intermedio, licet disponatur hanc conclusionem movet prsesens dubi- motus
'"
subjectum per alterationem illo tempore um, quia inde sequeretur dari posse °°hac
'"«''"g^*'^"®
intermedio, et prout partes subjecti suc- molum localem eliam in instanti. Probat
atiectione
cessive disponunlur in tempore, ita etiani sequelam ex improportione materise con-
 126 LIB. IV SENTENmUUM
materise vertibilis el corporis, in quod convertitur sit dari motus localis in instanti, quam motus
rarie aut
densae. secundum raritalem et densitatem, et decidit Doctor affirmative in 2. dist. 2. Snstlnii"
consequenter in ordine ad locum majo- quaest. 9. et in praeced. lext. supponit.
rem aut minorem, juxta modum extensi- Fundamentum aulem hujus petendum est

onis majoris per raritatem, aut contra- ex doctrina praemissa, in qua assignatur
ctionis ad locum minorem per den- causa successionis in motu, et reducitur
^"°"
sitatem. Non solum ergo erit molus in ad imperfectam virtulem agentis creati, ^^"^*
ipso corpore, aut materia ejus in ordine et respective ad resistentia mobilis et '" '"°*"-

ad locum majorem aut minorem, sed spalii ad molorem, seu spatii ad mobile,
etiam aeris circumstantis et cedenlis, si et hujus ad motorem. In motu autem duo Duo in
motu con-
corpus formatum occupet majorem locum, considerantur, nempe realitas motus, sideranda.

ne duo corpora sint in eodem loco simul, quse consistit in productione termini ad ejus.
.
j «• Successio.
vel si minorem locum, erit motus in aere quem,
.

et successio quae est

i
ordo partium
succedente, ne detur vacuura. cum negatione coexi.stendi ipsarum. De
16. Secundo prohat idem ex mutatione fi- molu primo modo sumpto intoUigitur
Alia ratio
ex gurse, qua? alia est in corpore organico conclusio Doctoris, non vero de motu
mutatioae
figurEe. diversa ab ea, quse fuit in materia conver- secundo modo accepto.. quia motum, ut

sa, ut cinerum. Sed secundum diversita- includit successionem, repugnat fieri in

tem figurse est diversitas extensionis et instanti.

situs in ordine ad locum; ergo diversus Quod vero successio in motu sit origlna-
locus. liler ex imperfectione virtutis in causa
Conclusio Concedil tandem conclusionem istarum effectiva, ut comparatur ad resistentiam
aflirmativa
de rationum, nempe regulariter (ut advertit extrinseci, vel etiam ad distantiam passi,
motii late
sumpto et Scholiastes ) dari motum localem late vel certe ex libertate ejus in agendo, non
consequen- Causa
te.
sumptum, quando corrupto succedit cor- autem ex essentiali ratione motus, in pnemiNsa
successio-
pus genitum majus aut minus. Iptelligit quanlum est productivus formae, proba- ms
per motum localem late sumptum mula- tur breviter, quia ubi fortior est virtus in b™cunda'
'^^*'°'
tionem loci, sive fiat in inslanti, sive fiat agenle, minor est successio in motu, ex
successive in tempore ; bic autem dicit 6. Physicorum ;
quia major virtus movet
fieri in eo casu in instanti, et loquitur de in minus, seu niinori tempore,et quanlum
loco communicanle, quantum est ex parte excedit seu applicatur virtus secundum
geniti; quantum autem est ex parte aeris gradum excessus, molus est velocior, et
succedentis, eritlocus non communicans. minori tempore perficitur; ergo successio
Vocat hanc nmtalionem motum late in motuest eximperfecta virtute, tanquam
sumptum, secundum differentiam motus ex radice; ubi ergo virlus excedit impvo-
traditam a Pliilosopho 5. Physicorum, portionabiliter omnem ressistentiampassi,
Motus late texl. 9. ut est de subjecto in subjectum, potest in Instanti omnem realitatem motus
sumptus
quis sit. el inter terminos positivos, ut distingui- ponere, ut patet in virtute Dei, quae est
Dilferenlia
ejus a tur ab ea mutatione, quae est inter con- infinita.
mutatione.
tradictoria, aut privativa, v. g. inter lumen Secundo,ideo in aliis mutationibus,qua) i8.
j • Mutatio in-
et tenebras. De hac differentia molus vide
r;
nunt
,

m
. . .

iiistanti,
..
producitur termmus,
•

v. stantanea

Doctorem supra dist. 10. hujus q. 1. et 2. g. lumen, quia nulla est resistentia ex "^mpeji!'
17.
Ilis ergo positis, quantum ad intellecti- parte passi, proceditur enim de privati-
Aa dari "ui"!,.""]:
pobsit onem terminorum, dillicultas est an pos- one ad formam, non de contrario ad con- sie"t"»"i»
 DLST. WAll QU/ESTIO V. 127

et ideo est trai-iuin. pnxlucil

Iliido a(|ua tViL'us
" iii etiam in numero, sive creetur a Deo.sivo
instanlu-
"'«!>• seipsa in inslanli quo genoraUir, vol cer- educalur instantanoe, slve suc.cossive,
Kxeniplnin
commo- lo iii oodein inslanli producilur frigus quia sic produci non repugnat calori,
iluni.
aqu;e, sive emanel a forina ipsa, sivo liat etiam in individuo, nec magis variatur,
in generaiitc, (de quu jam non interesl sive supponat in subjecto formam contra-
ulro modo fial ) ; eadem aqua quando riam, aut aliquo modo repugnantem, sive

calefit non potesl seipsam in inslanli re- solam negationom, vel certe nihil, ut

ducere ad friuidilatein ob resistenliam quando in eodem instanti cum subjecto

conlrarii, sed tanlum successive ; eri,'0 est, ut calor ignis, quem non prajcessit

tota causa successionis est ex parte passi (luratione negatio in subjecto. Unde se-
resistentia lermini incompossibilis. Sed quilur quod productio caloris successiva

resistentia ex parte passi non slatuit non exigatur per se ex nalura termini,

impedimenlum aclionis aut produ- sed tantum causarum.

ctionis, nisi quatenus in agente non da- Ilaec autem successio ex parte causa^ 20.

lur virtus completa, qua posset simul materiahs, quia subjectum est, et diclt
^u°"e°si^
tolam illam resistentiam superare ; ergo potentiam subiectandi coloris in
' "^
/tm
'
et "®9™
ex subjeclo
,

tandem ad defeclum virlutis in agenle facto esse non oritur per se, et in quan- q""
1316 cSL
reducitur tota ha3C successio. Patet conse- tum concurrit, neque ex aliquo quod con-
quentia, quia nisi esset resistentia illa currit ut principium, aut ratio causandi
posiliva, agens produceret in instanli ex parte subjecti, sed ex forma contraria
formam, et totam simul, ut patet indu- aut repugnanle, quge non est causa aut
ctive in reliquis, et in exemplo allato. ratio causandi, ex parte subjecti, ut cora-

^9
Tertio, nequit successio convenire mo- paratur ad calorem ; ergo subjectum ut

Jal^o
'
^^^ ^^ ratione termini ad quem, nam licet concurrit ad calorem in fleri non tri-

Snccessio
non es
^^ molum requiratur divisibilitas o-raduum buit, in quantuin causa per se, ejus suc-
est
terniino in lermiuo, secundum quos successive cessionem, sed oritur per accidens ex
ad quem
pniecise potest iuduci, tamen per accidens est, v. repugnantia formae quam habet, et in
sumpto.
g. albedini, et omni alteri formse perma- quantum eam habet; quod accidentarium
nenti, ut successive inducatur, quia potest est ul comparalur ad productionem aui

in instanti induci,ut patet ex dictis; neque sustentalionem caloris in fieri.

produci successive aut instantanee variant Sequitur ergo tertio successionem oriri Oriiur e.x

formam in factn esse, quoad se aut mo- ex causa effectiva tantum, et ex imperfe- etreciiva.

dum aliquem essendi, quem habet in cla ejus virtute, quas nequit vincere impe-
subjecto. Patet etiam eumdem calorem dimentum et resistenliam, qu.ne objicitur

in specie produci per motum, etaliquan- ex parte mobilis. Unde sequitur succes-
do instantanee in diversis subjectis, ut in sionem in motu non habere causam per
igne inslanlanee, in aqua successive, quae se et positivam, sed tantum per accidens

differentia non oritur ex natura formae, et defectivam, ut in sequenti ratione

sed causarum; nam ut Philosophus 5. probabilur, ac proinde hanc differentiam

J^hysicorum, text. 31. Omnis dealbatio esse accidentalem aotus productivi, non
omni dealbationi idem secundum speciem vero essentialem, qua3 actus produclivus
erit, et omnis denigratio denigrationi, etc. est.
21
quod perinde de calefaclione dici debel ;
Quarto probatur : Successio in motu Qnarta
^^^^-
ergo non variatur calor in specie, neque esl negatio coexistenticC partium; sed hcec
 ;

128 LIB. IV. SENTENTIARUM

Successio non oritur ex causa posiLiva in ente, sed tus esse in fluxu, naturaliler loquendo,
non haljet
causam concomilatur tanlum, quia virlus causa- et regulariter, et ut in plurimum, quia
positivam,
sed privati- rum est respeclive ad ens, el non ad ne- ut fil a causa nalurali, ita contingit, non
vam.
galionem, quae neque per se intenditur lamen semper, ut postea videbimus, ea-
a natura; ergo illa negatio ut in molu, dem forma producitur a causis naturalibus
est ex causis, in quantum deficiunt. Pro- successive.

batur consequentia, quia ut fundatur in Supposita

''^ ergo
® liac verilate,» nempe
r suc- 24.
Explicatur
virtule causoe efficienlis, vel ad eam re- cessionem esse ex imperfectione virtuLis difficuUas
pnmaria.
ducitur, denolat privationem activitalis in motore, vel applicationis defeclu, su-
majoris, vel illius excessus in virtule acli- perest explicanda difficultas praemissa,

va, quo posito et applicato, tolleretur suc- quomodo in generatione et corruplione

cessio in molu, vel ex parte, vel in toto, interveniat molus localis in instanti, sive

juxta gradum excessus ; ut autem reduci- ipsius corporis, sive aeris circumstanlis,

tur ad resistentiam, quae esl passi, simili- et quomodo, vel ex qua radice id prove-
ter reducitur ad negationem, qua excludi- niat virlute naturali ? Hanc difficultatem
tur aclio, vel in toto, vel in parle, juxla auget quod ex principio praemisso, quam-
modum resislentiae. diu manet resislenlia in mobili et spatio,

22. Gonfirmatur, productio aliquando estsuc- et virlus limitala in causa movente, ma-
Confiraia-
tur. cessiva ex defectu applicalionis; vel quia neat causa molus. In proposito
'^
autem ita ^.yrsei"''
difhcultas
agens ex libertate non applicat totam manet, ut resistentia etiam spalii alias contra
motum
virlulem, sed remisse agit, et successive pleni; ergo nequit fieri occupalio loci, localem
instanla-
in ordine ad formam, quam polest tolam nisi in temp.ore. Deinde ab exlremo aa neum.
simul producere; vel certe ex eo quod extremum spatii occupali nequil esse
passum sit distans, neque consequenler transitus sine medio, aut non transeundo
I
polest in illud distans tam perfecte, quam medium. Sed hic transitus virtute causae
si esset applicalum, ut v. g. corpus lumi- seoundse nequit fieri nisi successive
nos im successive applicatum perfectius ergo, eLc. Deinde urget ralio Philosophi (i.

illuminat eliam successive passum, quod Phiisicorum, quo probat non dari motum
su!) priori disLanlia non potuiL tam perfe- in instanti, quia virtus fortior movet in

cte illuminare; ergo successio sicut in his minori mensura aut tempore ; ergo seque-
competit ex defectu applicationis causae relur quod posset movere in minori
efficientis, iLa eLiam semper ex defectu mensura quam sit instans. Deinde, si pos-
virtutis aut applicalionis provenit, non ex set fieri motus in insLanLi localis, virlule

differenlia essenLiali actus productivi; ex causse naturalis, sequerelur quod posset

quibus palet principium Doctoris pra^mis- idem corpus simul poni in pluribus locis

sum. per causam naLuralem. Sequela probaLur,

23. Objicies, successionem esse de essentia quia simul esseL in exLremis, et in medio ;

Objectio.
motus, quia motus esl de genere conli- in (luolibet autem extremo habet locum
nuorum, 3. Physicorum, text. 1. adaequatum, alias non posset esse in ex-
Responsio. Uespondetur inlelligi hoc regularilor, tremis, aut quiescere, neque daretur
et ut fit a causa naturali, non Lamen sem- mutatio, aut motus subjecti secundum ex-
per, ut poslea videbimus, neque eLiam Irema tanquam inter terminos oppositos.
tollit continuitatem, quod produclio toLa Item, m edium inter extrema est locus
simul fial; et sic intelligilur etiam mo- adacquatus mobilis, aut alias non posset
 DIST XIJIl QU^STIO V. 120

lieri molus por mcdium cum dislantia repugnat ei recipero esse in quolibet
mobilis ab exlremis, quia si medium loco, sed in illo tantum, in quo determi-
communicarel oxlremis, jam nuUa esscl nale omanat a virtule gonerantis, el
dislanlia aul Iransilus, sed exlrema sibi repugnat agenti agere ad generationem
innnediate succedercnl; ergo sequilur ejus, nisi secundum determinatam dislan-
si tiat motus in instanli per medium, tiam. Neque ex se vindicat esse in lali
mobile fieri simul in pluribus locis adic- loco determinato, sed ab agente in quan- Corpus
qualis virtule naturali. lum succedit corrupto in eadem materia generat^io-
2o. Dico tamen resolutionem Doctoris esse
-,
JBustinetur per virtutem generantis; sed perinde eti-
i,Xt
conoiusio. veram, non solum motum localem late am repugnat, utsit in loco, nisi secunduni jJoporJio.
sumptum tieri virtule divina posse. ut modum coimaturalem, et debitum suae "'»'"'"•

contingiL in resurrectione, sed otiam quantitati, juxta naturam extensionis,

contingere virlute causse naturalis, quan- qu;i} debetur subjecto tanquam proprietas
do aliquid densum converlitur in rarum Physica inseparabilis naluraliter; ergo si
per conversionem substaiitialem, aut exigat majorem locum, illum habet in
e contra. instanti generationis complets; si mino-
Ad intellectionem hujus supponimus il- rem, eodem modo locum minorem; ergo
lam sentenliam, quae est communior anti- materia sub corrupto nunc est in minori,
quorum, nempe quantilalem, et reliqua nunc majori loco communicante, et hoc
in

accidentia subjectari in toto, el nuUum in instanli juxta exigentiain corporis in

accidens manere in genito, quod fuit in quo est, et extensionis debitae, alias non
corrupto, ul etiam docet Doctor in 2. salvaretur generatio naluralis, neque mo-
dist. 3. qusest. 4. Ad primum pro opini- dus essendi in loco connaturalis genito.
one, quod alias etiam saepe supponit, et llinc sequitur ex alio principio, quo vacu-
sequilur ex Philosopho, 7. Melaphydc. um abhorret natura, aerem circumstanlem
ubi definit accidens in ordine ad subsLan- etiain repelli aut succedere in inslanli.
liam complelam, tanquam subjectum. Idem argumentum fieri potest ex natura
26. Probatur jam conclusio : Quantitas et figurae diversaB in genito et corrupto, ut
Probatur ... . , ...
motuni qualitas sequunlur lormam subslantialem, supra argumentatur Doctor.
localem
lieri
i
et
i •

subje 'tantur
i i
m
• ,

loto; ergo m eo m- Dices illud prlncipium non esse verum, 27.

m instanti.
g[j,j^^ q^^ forma substantialis recipit esse, nempe quantitatem
.... .....
subjectari in composi-
. Responsio.

etiam qualitas et quanlitas connaturalis to, sed in raateria. et per alterationem

ipsi insunt, quia sunt dispositidnes natura- praeviam corruptioni induci extensionem
liter conjunctiE et consequentes in toto. et figuram connaturalem formae geniti in
Dkpositio 3e^ omni inslanti quo concipilur
connatura-
pi-o
^ ^ r tempore.
lis quantitas terminata in esse, concipilur Conlra, sufficit ad proposilum noslrum impugna-
formjeest tur.
in eadem habere extensionem seu effeclum forma- hanc conclusionem Doctoris tam veram
duratione
cum lem connaluralem; ergo constituere in esse, quam sit probabilis sententia quam
loco secundum mensuram et modum ex- supponimus, quam hic ex proposito non
tensionis, sicut el ipsa forma subsLanlialis, disserimus.
et totum quod generatur, concipiLur esse Contra responsionem sic argumentor,
in loco proportionato; ergo in instanti supponendo corrupLum exigere etiam
intrinseco quo recipit esse, constituitur proprias dimensiones et figuram, haec

in tali loco. Probatur consequentia, quia necessario manent, quamdiu forma sub-
Tom. XX. 9
 130 LIB. IV. SENTENTIARUM

Diniensio- slanlialis corrupti maneL, el repugnant completo. Deinde, pro quocumque tempo-
nes
et figura in gradu et modo dimensionibus et figu- re quo est motus, quoero, an subjectum
corrupti
luanent rae, iis quas sibi determinat forma succe- sit in termino, vel non? Non primum.
siinul
dens ; ergo nequeunt in eo gradu in quo quia sic esset in termino, et quiesceret,
a lorraa.
est repugnanlia interutramqueformani in- et rooverelur simul, quod repugnat.
duci in materiam,quamdiu forma corrupta Si dicas secundum, peto an distanlia

inest; ergo nequeunt antecedere formam ejus a termino sit divisibilis, et pertranse-
geniti, alias proprietas Physica in eo gra- atur per motum? Si sic, quajro similiter

du quo est proprietas formaeconsequenlis, de quolibet instanti signato, an sit in

essel separabilis ab ipsa, et communica- termino, vel non? et sic in infinitum,

bilis alteri subjecto, et proprietas per ita ut quamdiu sit sub motu, nunquam
oppositum conveniens formse corruptse possit esse in termino; oportet ergo, ut
esset separabilis ab ipsa manente forma constitualur mobile in termino seu actu
corrupta. corapleto admittere aliquem gradum for-

28. Secundo probatur conclusio, data etiam mae ultimum produci per mutationem in-
Secunda
probatio.
sententia opposita, nempe quanlitatem stantaneam, et tolum simul, et non suc-
inesse raaleriae. Hoc dalo in accretione quem gradum aliter se habet
cessive, per

viventis, eatenus fieret augmentatio, qua- subjectum nunc quam prius, quia prius ut
lenus materia nova cum propria sua eral sub motu, erat in potentia, nunc
quantitate unirelur viventi, et reciperet aut;m non est in poLentia, neque in fiuxu

formam ejus, et quidquid sit, an aliter aut motu, sed quifiscit ille gradus formae,

Ex contingere posset, an conlingat augmen- perinde in motu locali consliLuendus est,

augmenta-
tione tum per productionem ipsius quantilatis ac in quolibet alio ; ergo secundum eum
viventis.
novae in eadem materia, saltem necessario fit occupatlo loci in instanti, ac proinde

sequitur ex conjunctione materiae novae id non repugnat. Vide Doctorem in 2.

conjungi in eodem instanti novam quanti- dist. 2. quaest. 9. § Ad secundam proba-

tatem et extensionem viventi. Sed haec

tionem, etc. circa medium.
conjunctio, qua materia fit sub forma Ad rationem dubitandi. Ad primam re-
30.
spondetur, ad salvandam generationem Ad
viventis, fit in instanti; ergo et quantitas primam
naturaleui necessario dici illam quantita- rationea»
inseparabilis el extensio debita fit etiam dubitandi
in instanli ; orgo et occupatur major locus tem connaturalem formae subslanliali pro-

et situs in instanti, quod sufficit ad in- duci per muLaLionem seu emanationem

tentum. ab ipsa forma, non per molum; negatur Ad

salvandaoc
29. Tertio in omni motu datur ullimum ergo ibi inveniri resistenliam, quia quan- generatiiH
Tertia
ratio eK mutalum esse, per quod aliter se habet litas tota primo producitur, et non suppo- exigitur u
quantitas
uUimo
mutatoesse subjectum; et quamvis hoc extrinsecum
..
mt
1-
aliani m 1 •
I

suljjecto, cui repugnaret, et

•
I .

eodem
motus. sicut totum elTectum extensionis prirao
sit motui, non tamen est extrinsecum '"cum''^*
'^'"'"^ '^**
subjecto, ut est in potentia ad terminum communicat subjecto, et non successive

completum, el ut subest motori transmu- per parles, ita exigit locum proportiona-
tanti. Quod probatur primo ex definitione lum primo, motus autem aeris circum-
motus, quia est actus entis in potentia se- sLantis fit eliam in inslanli a causa impedi-

cundum quod in potenlia, id est, relinquens ente vacuum, sive aer succedat, sive re-

subjectum in potentia ad terminum; ergo pellatur. Sicut ergo virtute nalurali fit

quandiu movetur, nunquam est in actu generalio unius ex alio, ita etiam conse-
 niST. XLlll. QII^STIO V. 131

quenlia ad generalionem; resistentia au- \(\ ulllnmm, respondelur motum loca- 32.
lein, qua? esl ox parto mobiiis ad motorem lem sinni dupliciter. Priino,
Ad
ut includit ultimum.
oritur ex dislantia parliuni mobills, qu;i; prajsenliam qu.imlibet, quam recipit mo-
extra se muluo inveniuntur e\tens;c, ac bile per spalium in quo movotur, et
proinde secunduni unatn prius debet qua posila cessat a motu. Alio modo su- Motus
localis
perlransiro spatium quani secundum alte- mitur pro ullimo termino intento, seu dupliciler
sumitur
ram, et cum mulatione loci prioris a quo ultimo loco, cui succedit quies. Molum quoad rea>
lilutem.
recedilur. Sed hic non est mulatio prioris localem priino modo quoad omnem suain
QuomoJo looi, sed extensio ad majorem, aul con- realilalein, conservando loca intermedia,
lial
occupalo tractio ad minorem, quae secundum om- non communicanlia, nequit facere causa
loci
majoris nes partes primo ad onmes diffferentias creata, sed solus Deus, qui potest primo
instauti.
situs sit, et in instanti; generalio enim movere mobile ad plura loca adyequata,
necessario in loco fit, ex 5. Physicorum. et non communicantia, et inovere ab uno
Tollitur etiam resistentia in instanti, qua) loco in aliuin, non deperdito priori ; po-
esl ex parte spatii, et quando occupatur test tamen causa creata movere secunda-
major locus, fit in inslanti naluraliler, ne rio ad locum ultimo modo sumptum, et in

detur penetratio corporum. Principium instanti, ut contingitin generatione. Plura

autem illud, non dari motum in instanti, circa naturam motus, et virtutem causae
verum esl, sed intelligitur naturaliler et creatae ad motum localem resolvit Doctor,
respeclive ad motum localem, qui est in- in 2. dist. 2. quaesL 9. et sequenlibus, quse

ter terminos oppositos per recessum ab ibi legi possunt.

uno, et accessum ad alium, transeundo (f) Nunc aulem quod effeclive, etc. Hic 33.
Corpus
per spalium, non autem ad mutationem dioit primo, quod corpus motum expellal motum
expellit
generativam, et locum consequenlem et aliud a loco formaliter, et non effective, aliud
convenientem quantitati consequenti. sicut calor expellit frigus formaliter, et formaliter,
non
31. Ad secundum, respondetur non fieri hic non effective; movens autem corpus, elTective.

Ad
secuudum transitum per medium, sed sicut contin-
effective expeUit aliud. Aliqui tenent ca-
non lieri
git in ultimo mulalo esse extrlnseco mo- lorem effective expellere frigus, et idem
transituui
per tus, occupari primo locum ullimum in in- dicerent in proposito; sed hanc contro-
medium.
stanli, ita etiam in instanli generationis versiam alias tractavimus. Secundo, dicit

occupari locum proportionatum primo et posse Deum duo corpora constituere pe-
Deum
non successive. netrative in eodem loco, et sic continge- posse duo
corpora
Ad Ad aUud ex Philosopho, respondetur re posse in resuscitatione corporis, sed penetrati-
ve
tertium.
Explicatur propositionem illam veram esse ; suppo- tunc fierent plura miracula; nam praeter statuere in
Philoso-
eodem loco.
nere tamen respective ad mensuram di- iiistantaneam restauralionem et positi-
phus.
visibilem, in qua tam agens remisssum onem corporis majoris in hoc loco, dare-

quani fortius agere debet, ut comparatio tur aliud miraculum penetrationis. Quod
subsistat. Gonsequentia auiem falsa est, si corpus erit minus, non sequitur pene-
ut applioatur mortui inslanlaneo, seu qui tratio, sed aliud, nempe Deum in instanti

fit in instanti, quia comparatio secundum movere corpus circumstans, ut aerem, Dari posset
vacuum
magis et minus nequit verificari respecti- quo contingat superficiem corporis mino- spectata

ve ad instans indivisibile. Videatur Do- ris, ne detur vacuum, vel certe permittere sola
virtute
ctor in 2. d. 5. quaesl. 2. ad l. conlra naluram sibi, quse nequit movere in in- causarum
naturalium
opitiionem el quaest. 11, adprimum. stanti aerem, et dari vacuum, quod non
 132 LIB. IV. SENTENTIARUM
nempe si cesset
implicat contradiclionem, vanlis unionem universi, el movenlis
actio divina impedimentis vacuum et ; aerem circumstantem in inslanti, ut suc-

landem subdit Non ergo vacuum esse in

: cedal corpori. Unde cum dicimus supe- Requiritui
concursus
universo includit contradiclionem, imo rius ex minori fieri majus, aut e contra, primi
agentis
si natura faceret in instanti minus ex ma- supponimus eliam concursum primi agen- ad impe-
iliendum
jore, videretur posse concludi vacuum esse tis necessarium ad salvandam generati- vacuum.

per tempus sine divino miraculo, elc. In- onemsubstantialem et corruptionemjuxla

lelligit aut sumit naturam, ut non com- exigentiam specie; neque in hac interve-
prehendit auctorem nalurae, et dispositi- nit motus proprie dictus localis quoad
Unio onem ejus, quia unio, quae est inter par- extensionem, et locum primo convenien-
universi Ad
est ex les naturse, est ex dispositione auctoris tem genito. Sed ipsa generatio quantita- salvandan
actione generatio-
naturae, et non ex virtute causarum infe- tis prima, ut emanat a forma
snbstantiali,
divina. nem
riorum. Sic ergo non repugnaret dari et limitatur ad locum, est quae dat primo et unionen
partium
vacuum in nalura, in quantum haec repu- illam prsesentiam quando produclo Deo universi,
uecessariu!
gnantia reducerelur in causas inferiores, salvante caetera, quaj necessaria suntad est motus
in instanti
eliam sine miraculo; repugnaret autem si
conservandam unionem universi, et impe-
referatur ad stabiiem Dei dispositionem. diendum vacuum; et sic repellente corpus
34. Aliud quod sequitur, nempe si non circumslans in instanti, aut attrahente,
Aliter
repugnaret naturae facere corpus minus vacuum aut penetratio cor-
Philosophi, ne vel detur
aliter
Tbeologi ex majore, aut contra, videtur importare porum, neque ex parle producti asseri-
agunt
dubiam resolulionem conlra praedicta mus motum localem proprie dictum, quia
de vacuo.
superius, quibus videtur asserere ita con- non est recessus ab extremo ad extremum
tingere; vacuum enim in natura non per medium, hoc enim virlute causae
(

admitterent Philosophi possibile esse, ut secundae nequit fieri in instanli), sed tan-
patet 4. Physicorum, neque Theologi ad- tum est per se mutatio de privatione ad
mitterent sine miraculo. Sed omnis actio, formam effeclum connaturalem ejus in
et

ex qua sequiturmiraculum, est impossibi- subjecto; motus aulem localis est de sub-
lis naturae ex propriis viribus ; ergo cau- jecto in subjectura, et de loco in locum
sare minus corpus exmajori, aut e contra oppositum secundum distantiam; lalem
in instanti, perinde ipsi repugnat. dicimus sola divina virtute fieri posse in
Respondetur, supposita dispositione pri- instanti, et non contingere virlute natu-
Solvitur
duhium mi agentis, vacuum in natura non posse rae, licet ad conversionem illam, quai fit
praemissum
circa dari; haec tamen repugnanlia oritur non in instanti,sequatur molus corporis extrin-
textum.
ex efficacia causarum naturalium, sed ex seci virtute divina ad impediendum
potenlia primi motoris, a quo est unio in- vacuuin, aut certe ad salvandum genera-
ter membra universi, qua fiunt contigua. lionem sine penetralione corporum.
Ex parte tamen naturae, si sibi ipsi permit-

leretur, non est ulla repugnantia ; unde SGHOLIUM.

si possel facere ex majori corpore minus,
Hic docet primo quod animatio necessario
ut dicit Doctor. non repugnaret naturae
fiet in iustaiiti tum quia forma non habet
;

viribus vacuum per generationem

fieri
successio non potest
partes; tum etiam quia
instantaneam. Quod aulem de facto non esse ex parte receptivi, quia datur aliqiiod
sequalur vacuum, quia succedit aer cir- primo aniiuabile, cujus uuUa pars ante alias

cumstans, esl ex auctore nalurae conser- auimari potest; non vidotur loqui do potentia
 DIST. XMII. QU/ESriO V. 133

absoliita, ([uia luro ratio ppoi^edit do Conna tcr, sed ox dispositione sua, statim Animaiio
corporoltatis, di' ([iia opposilum dixit. niiiu.
forma corporis inductn, indu(;itur '"]I,^|';°nt'-'"
'i. Socundo ait animationem flori simnl <iim
ab ipso forma q]ia> est animn, et p„^„^"ij"„g
Ibrmationo corporis, ([uia h;oc est dispositio
coi|.onim
necossitans. Tertio ait animalionum non osso
uon cx neccssitatc materiae.
mutationom, ([iiia corpus non habuit ojiis FA. si (lUJTRras, numquid eadcm
' '
'•t'"""-
s(!(l noii
privatioiiem. Qiiarto ait ibi esse passionem, mutationc inducitur forina cor[)0- eadem nm-
liilioiie.
« Tv • 1
et explicat quomodo. ns, et anima ? Dico quod non,
(g) De tertio dico, quod aniina- iino in(bictio forinse corporis est
Lnimalio
BCessario tio non est tantiim in instnnti pcr mutationcm; inductio autem
instaali.
proptcr rationem dictam in 2. ariir. anim.no non est cum aliqua muta-
qnia scilicet ost a solo T)eo imme- tione, quae sit ad animam vel
diate, cnjns virtnti activae nihil animationem, ut ad tcrminum.
resistit.Sed nccessc est eam esse Priinum apparet, quia suscepti-
in instanti, qnia non posset cssc vum forma^ corporeitatis transit a
snccessio in reccptionc formso, privatione ad formam et secun- ;

nisi vel propter partes formrc in- dum apparet per idem, quia susce-
dncendse, vel propter partcs cor- ptivum animse, vel animationis
poris,quarnm una prius recipit non cst materia prima, scd cor- Animatio
formam quam alia ; sed neutrum pus. Illud autem non habcbit pri- '"cSe''*'
qna anmutatio.
potcst poni in animatioiie. No.i vationem ipsius animse, a
primum, quia illa anima in unico transeat ad formam, quia ncc
gradu in quo creatur, reunietur, simul habebit cam cum anima,
ita quod licet pars aliqua corporis quia tunc privatio et forma essent
posset esse perfectior alia, tamen simul; ncc prius habcbit eam
hoc nihil ad propositum ad succes- .quam formam, quia non prius
sivam unionem ipsius animse. Nec tempore erat corpus quam anima ;

Vide Scot. sccundum potest dari, saltcm de nunquam autem est mutatio, nisi
2. a.2.q.9.
niiin. 30. primo animabili aliquid enim cst ; quando susceptivum termini ad
et 31.
proportionatum animabili primo, qiiem alicujus inductionis prfecedit

ita quod nihil ejus potest animari, duratione ipsum terminum ad

nisi totum simul anim^ tur; licct quem, et tunc est sub privatione
forte de multis partibus corporis, termini.
quae non snnt simpliciter necessa- (i) Si arguas, ergo non est ibi 9.

riae ad animationem, ut sunt ma- animatio actio, nec animatio pas-

nus, pes, et cseterse partes, una sio, quia actio non est sine pas-
possit prius animari quam alia; sione, nec passio sinc mutatione,
sed loquimur de prima anima- et mutatio negatur ergo tam ibi ;

tione. actio quam passio, quod videtur

Dico etiam secundo, quod in
(h) inconvenicns. Rcspondco, sicut di- qu»st. 1.

eodcm instanti in q\io corpus for- ctum est supra dist. 13. passio dicit
matur, animatur, quia exquofor- rcspectnm passi ad agcns extrin-
ma ista est dispositio necessitans secus advenicntem, hoc cst, non
ad animam, non absolute, sed ex necessario consequentem extrcma
necessitate agentis non simplici- ;
posita ; talis autem potest esse,
 .

134 LIB. IV. SENTENTIARUM

etsi passum nunquam praecedat et passionis, absque quacumque

duratione formam quam recipit, ratione niotus vel mutationis.
quia quantumcumque simul secum
GOMMENTARIUS.
habeat formam, potest tamen eam
recipere ab alio et tunc breviter
;

35.
in inductione formse coaevae ipsi
.

(g) De terlio dico, eic. Resolvil lertium Animatio

corporis
passo, bene est passio sine muta- articulum de animalione, dicens fieri in suscitati
fiet
Passio tione. instanti. Ad probationem hujus duas in instanti.
Ratio
potest esse
coaeva
Exemplum hujus secundum Au- rationes
,

subiicit
•• ..
:
r^
Prima
•

est,
•

quia hsec
,

prima.
passo sine
mutatione
gustinum 2. Confess. quodam modo animatio fit a solo Deo immediate, cujus
q. 4. eL 5. prioritatis creatur materia prius virluti activae nihil resistit, etc. Haec ralio
Explicat
quid quam forma; in illo priori materia iia intelligenda esl,, ut nuUa alia causa
passio, et
respectus non habet respectum ad Deum, effective attingal resurrectionem seu ani-
extrinse-
cus. nisi producti adproducens, et ille mationem, nisi solus Deus. Si intelligatur
respectus non est extrinsecus ad- de efficientia causae principalis physicae,
veniens, imo necessario conse- omnes admittunt hanc probationem; si
^^ huma-
quens naturam fundamenti, ex 1. vero de instrumentaria Physica, plures
p^rf/»-
dist. 2. in secundo instanti naturse docent Ghrisli humanitatem concurrere "* instru-
mentum
recipit formam a Deo ; et ille actione instrumentaria Physica ad resur- Physicum
causet
respectus non est ejus ut producti; rectionemj quae actio convenit humanitati resurrecti
onem
ut ad Deum producentem
?
sed ; ejus tanquam mstrumenlo conjuncto divi- Sententia

est ejus ut informati ad Deum ut nitatis. Haec sentenlia est salis frequens
informantem, sive ut imprimen- in schola D. Thomse, quam sequitur Sua-
tem formam; et ille secundus re- rez tom.2.ind.part. disput. 50. sect. 4.

spectus extrinsecus advenit mate- conclus. 4. i^gidius tom. 3. de beatitud.

rise, quia posset perpetuo materia qusesl. 5. art. 5. § 4. Sotus m hac dist.

manere, Deo conservante, sine illo q. 1. art. 4. et alii.

36.
respectu receptionis a Deo. Forma Dico Ghristum concurrere ad resurre- Prima ,

conchisio. :

ergo illa simal duratione concrea- ctionem. Probatur Joann. 5. sicul Pater su- Gliristus '

. .„ .
concurrit
ta est in materia, sed posterius SCltat mortUOS, et VlVlflcat, SIC et FlllUS, quos ad resurre-
natura inducitur vel imprimitur vuUfVivificat, elc. neque enim Pater Judicat
in materiam passione de genere quemquam, sed omne judicium dedil Filio.

passionis, sed sine omni muta- Item cap, 6. Haec est volunlas ejus, qui
tione, quia nunquam materia a misit me Patris, ut omne quod dedit mihi,

privatione formse illius transit non perdam ex eo, sed resuscitem illud

ad formam, nec breviter aliter se in novissimo die. Item : Nemo potest

habet secundum eam, quia aliter venire, nisi Pater qui misU me, traxerit
et aliter prsesupponunt entitatem. illum, et ego resuscitabo eum in novissi-
(k) Ex hoc sequitur corollarium, modie; cap. 11. Ego sum resurrectio et
quod dicendo actionem et passi- vita, etc ad Rom. 14. in hoc enim Cliri-

onem abstrahi a motu et mutati- stus mortuus est, et resurrexit, ut et vivo-

one,non oportet dicere quod re- i'um ei mortuorum duminetur, etc 1. ad

maneat in eis sola ratio relationis, Thessal. 4. Deus eos, qui dormierunt per

imo vere remanct ratio actionis Jesum, adducet cum eo, elc. Haec verita^

J
 .

DIST. XI-III. QliyKSTIO V. 13$

est fidoi, qiiani lenonl oinnos Palros ot naturse veritate cujusque disjnncta cst, ea-

Dootoros, atquo Iiilorprolos in illa vorba. deiii flde Spiritux et cnrnis ; virtulcs spi-

M. Dico socundo resurreclioneiii noslrain rituin Dei, pnssioncs carnem hoininis pro-
Scrmula '"'"" "'''
concliisio, fore por Chrisluiii, non solnm (jua I)(>us baverunt, olc. Caius Papa epislola ad Feli-
Rcsiirre-
cIk)
est, sed eliani qua hoino; ot sic inlolli^'it com Episcopum : Licct erijo in uno Domi-
est a
Gyprianus illum locuin Joannis : Sicut Pa- nn nostro Jesu Christo, vcro Dei, atque ho-
Cliristo
eliaiii qiia morlnos,
ter suscitat et viviflcnt, etc. minis fJHo, Verbi ct carnia uiia persona
lioiiiu est.

lib. 2. conlra Ji(d;vos, cap. 28. et lib. 3. sit, qua inseparahititer atque indiinse
c. 33. Auijfust. 1. de Trinit. c. 13. tract. 21. commutics haheat actiones ; intelligendx tff
in Joann. lib. 50. homil. hom. 22. Cyrillus men sunt ipsorum qualitates et sincerx fldei
lib.2. i» .Joan. cap. 140. I3eda in oadem coiUemplatioiie cernendum est, ad quae
verba. Haec etiam verilas est certa et con- provehatur humilitas carnis, et ad quae
fessa apud omnes. inclinatur alliludo Deitntis ; quid sit quod
38. Dico tertio, ad lianc veritatem sustinen- caro sine Verbo non agit, quid Verbum
Tertia
couclu^io. dam non esse necessariam actionem illam sine carne non efflcit, elc. Et postquam
Ail hunc
ellecUiin
instrumentariam Physicam humanitatis per varia exempla utriusque operationes
noii esse
necessari-
Christi, quia magis obscurat mys^,erium, discrevit, subdit: Quamvis ilaque ab illo
aiu
actionem
et nuUa necessitate ponilur, aut sufficienti initio, quo in utero Virginis Verbum caro
instrninen- ratione de facto intervenfuram probalur, unquam utramque
factum est, nihil inler
lariam
physicam, quidquid sit de ejus possibilitate, quam formam divisionis exlitcrit, et per omnia
Frobatio,
plures negarent, et iios etiam pulamus incremenla corporea unius personse fuerinl
esse satis difficilis probationis, ut de his totitis temporis actiones ; et ipsa tamen
instrumentis in niateria Sacramentorum ( ut ita dicam ) quse inseparabiiitT facta
fusius tractavimus d. l. el 2. hujus quarli. sunt, nulla permixtione confundimus, sed
Tractatur eliam ha3c qusestio per se in ma- quid cujusque formae sil, ex operum quali-
leria de Incarnatione, ubi agitur de pote- tate sentimus, etc. Ergo ita fuerunt juxla
stale et roncursu humanitalis Christi ad hanc definitionem Ponlificis indivisa^ na-
opera miraculorum. turae in eodem supposito, ut tamen ope-
39 Probatur hsec conclusio ex Patribus, qui raliones earum, quae enumerantur, fue-
Secunda
ratio ex et duas operationes in Chrlsto, et duas rint impermixlae, ut neque illae, quae pro-
Patribus.
Hippolyt. voluntales definiunl ; naluras quidem im- priae dicunlur divinitalis, possint tribui

permixtas et proprias operationes inconfu- humanitati, neque divinitati, quse fuerunt

sas, in una tamen persona Chrisli indivisa. humanilali. Miracula autem tribuit Ponli-
Hippolytus ad Psalm. 2. ostensionem hu- fex divinitali, passiones et reliqua hu-
manilalis refert in opera humilia, quae fe- mana Iiumanitati, ila ut ex qualitate et

cit, divinilalis vero in miracula, quse pa- natura operum veritas naturaS: a qua
travit, discernens per hoc inter naluras, procedebant significaretur.
Tertull et proprias cujusque operationes. Terlul- Chrysostomus hom. de Cruce : Christum
liinus in Apologetico, cap. 21. morluos cum audieris, non solummodo Deum pu- Ghryeost.

suscitare, et miracula edere, tribuit divi- tes, sed Deum et hominem crede ; scio

nilali ut proprla ; humiha pati humanitali, namqiie esuriisse Chrislum, et scio

utraqueuni Christo; et lib, de Carne Chrl- Christum de quinque panibus et duobus

sti, cap. 5. Qux, inquil, proprietas con- piscibus, satiasse quinque millia homi-
ditionum divinse et humanx, aequa utique num, etc. scio Christum sitiisse ; scio Chri-
 . ,

136 LIB. IV. SENTENTIARUM.

stum super aqiias ambulasse ; scio Chri- in eodem supposito, sine ipsarum per-
stum mortuum, et scio Christum morluos mixtione, sicut ex effectu Physico colli-

suscitasse, etc. et quasdam quidem refero gitur a posteriori causa ejus ; ergo cum
Deitati, quasdam vero assigno humanita- suscitare mortuos, el aha miracula tri-

tiy etc. nempe miracula, ut resuscitare buunt soU Deitati hoc modo, seu Christo
mortuos, Deitati, sitim et ejusmodi, hu- mediante Deitate sola, tanquam proprias
manitati. Quod optime declarat hom. 11. operationes, ex quibus significatur vera
Idem in Marcum Quidquid magnum, inquit,
: Deitas inesse Christo, propositio illa do-
supple in Ghristo ) est, refer ad Filium gmatica et absoluta, cum exclusione po-
Dei; quidquid parvum est, refer ad filium sita a Patribus, ila intelUgenda est, ut
hominis, etc. Cyrillus Jerosolymitan. Ca- excludalur etiam concursus humanitatis
Cyr. Hier.
tech. 4. Mortuus esl vere ut homo, ut Deus Physicus. Probatur consequentia, quia
autem mortuum quatriduanum excita- aUas ideo admitlunt adversarii, seu astru-
Sophron.
Synodus vit, etc. Sophronius epistola ad Honorium unt concursum inslrumentalem physicum Non
sexla. salvari
Gonstant.4,
eodem modo mysterium declarat, et Sy- humanitatis, ut haec opera tribuantur operationes!
esse imper-j
nodus sexta act. 17. et Constant 4. Im- humanitati, quia id ad perfeclionem ejus mixtas, si
humanitas
perator secundum hanc definiticnem sta- facit. Sed hoc dato, non salvaretur ope- Physice
tuit edicto ad populos Orientis, disserent raliones esse impermixtas, ut procedunt agat modo
praetenso,
de unitate supposili, et discretione na- a naturis seu principiis quo operandi,
turarum, proprielatum et operationum, quia operationes esse impermixtas respe-
quse eidem supposito conveniunt : Pas- ctive ad naturas a quibus procedunt,
sibilis quidem, inquit, carne, impassibilis est ipsas ita provenire ab hac vel illa

Deitate ; neque enim alteri (supple sup- sine allerius concursu ; dato namque op-
posito, aut personse ) miracula, et alteri posito operationes nalurarum essent per-
passiones sequestramus, sed uni eidemque mixtae, quia non seorsim referrentur ad
Domino nostro Jesu Christo utrarumque naturas, sed simul ad utramque, sicut
Effectus
indicia deputamus, secundum aliud qui- effectus communis permixte refertur ad permixte
refertur
dem miracula operari, secundum aliud causas concurrenles, hcet in diverso ge- ad causas,
quibus Qt.
vero pati, etc. Recte ergo ex his dedu- nere, aul modo ab ipsis causatur : Ea
citur conclusio Doctoris, quod a solo Deo tamen ipsa, inquit, Caius Papa (
ut ita

immediate et physice procedat resurre- dicam )

quse inseparabiliter facta sunt

ctio, seu animalio corporis in resurre- (nempe sine divisione ab eodem communi
ctione ulthna. supposito ), 7iulla permixtione confundi-

Dices miracula quidem convenire soli mus, sed quod cujusque formae sit, ex
41.
ResponsJo divinitati, tanquam causse principah, et operum qualitale senlimus, elc.

inde non sequi quin conveniant huma- Sic negant aliqui Patres operatlones 42.

nitati tanquam instrumento physico. proprias naturarum esse confusas aut per-

Contra, Patres colligunt veritatem phy- mixtas, sicut ipsse natura) a quibus pro-
Impugna-
tur. sicam naturarum in Christo, servatis cu- cedunt, adunat© Hcet supposilo, inter se
Discursus
Patrum jusque proprietatibus sine confusione, et tamen sunt impermixt», et inconfusae, I
ejusque
scopus. cum discretione operationum, et imper- et inconversse. Cujus contrarium docebanl
Ilseretici
mixtione ; ex quibus operationibus, qua^. hcErotici, ut Acephali et MonotheUtrc, qui danmati.

discretcB et impermixtae sunt, colUgunt unam in Christo naluram,

pi'aedicabant

verilatem ipsarum naturarum adunalarum unam volunlatem, unam actionem et ope-

 DIST. Xl.m. QUyESTK) V, i:{7

ralionoin, ul palel ox Eva^TU), Looiilio, tates naturarum, ot operationes ad se Paiioa

'*
namasceno, Euthyinio, et nliis. Ilic er- invicem. solum por communicationcm '^^invkein

ror dannialus est por Ecolesiam sjcpius, idiomatum ox unilato in supposilo, «1- o|!<Tatione8
qua> docet duas naluras impermi\las, secunduin denominationem tantuin, ut •""'"!"
secimdnm
duas voluntales el duas operationes .\tlianasius, s. I. contra Arianos : .Ve <7w<s commutati-
onem
etiam impermixtas nalurarum in Cliristo, if/ilur scandolizetur, secl potius cognoscal idiomatnm.
Alliana-
prout ex j)riBmissis palet ; ergo in rigoro Verbum ipsum impossibile esse, sed tamen SIUS.

verborum, et secundum scopum inlentum ob carnem, quam induit, ista de eo prx-

a Palribus, illiu operationes de quibus dicari, quia ut illa propria sunt carnis,
loquuntur Patres, sunt impermixtae, iJ et caro illa proprium est corpus Salva-
est, ita procedunt a naturis impermixle, ut toris, etc. non ideo quia homo factus est

ad utramque referri non debeant ; quod desiit esse Deus ; neque quin Deus subsi-
Ertectus
proprie
non posset dici, si procederent opera stit, abducit se ab eo quod humanum
tfibiiitur Deilalis a natura Immana, ut inslrumento est, ahsit, sed potius cum Deus erat, as-
~

instrumen-
to. Pliysico habente inttuxum Physicum in snmpsit carnem, et in carne cxislens

ipsas, sicut enim salvatur proprietas cau- deificat carnem : et quemadmodum in ea

sse, ita et concursus. Et quamvis Bapti- interrogaliones faciebat, ita quoque et in

smus, V. g. sit instrumcntum gralire ju- ea morluum excitabat, ommbusque ostendit

slificantis, tamen Tridentinum vere ipsi se, qui mortuos vimficaret, animam re-
et

tribuit graliam illam, ut causte, a qua vocaret, multo facilius omnium occulta
43. est, scss. 6. cap. 7. sibi cognita habere, eique cerlum esse
Antithesis
servanda Deinde, antithesis quam constituunt ubi Lazarus jaceat, etc. Et infra : Ista
quam
statuunt Patres inter ipsas naturas et operationes, igitur simul et dixit et egit, quia humana
Patres.
servanda est secundum proprietatem, ita erant ut hanc vocem ederet, transeat a me
ut in iis,quibus adversantur membra, non calix iste, etc. et cur me dereliquisti? sed

communicent. Dicunt Patres communicare tamen divinitus idem ille Solis deliquium

in supposilo, non communicare in operati- induxit, et mortuos excitavit. Uursum, hu-

onibus, quas enumerant, v. g. humani- manitus inquiens: Nunc anima mea lur-

tali convenit passio et humilitas, qua3 bata est ; illud autem divinitus dixit : Po-
nequil competere Deo impassibih, ut di- testatem habeo ut ponam animam meam,
cunt Palres, et veritas ;
per opposilum et potestatem habeo ut sumam illam nam ;

competil tanquam operatio propria divini- turbari, carnis proprium est, potestatem
tali suscitare mortuum, ergo ul antilhe- habere ponendse aut sumendae animae pro
sis recte servetur ea proprietate com- arbitrio, et ubicumque placuerit, non pro-
pelit physice Deitati suscilare morluum, prium esthominum, sedpotentiae Verbi, elc.

Humilitas
quomodo humanitali, humihari, pati Quibus veibis primo dicit ea qure sunt na-
et passio
opprobria, esse minorem. Sed hsec ita turae humanse quoad esse, ut passiones et ^jj^^^ ^g^
nequit ad
Deitatem, conveniunt humanitali, ut non possinl operationes connaturales, dici de Verbo. Pf^^j^^aTne
ut subje-
ctum Verbum ipsum per carnem in- facere ope-
refer- referri ad divinitatem in Christo tanquam Deinde, ' ^ rationes.
ri.
ad principium, aut subjectum Physicum ;
terrogationes quasdam facere, et in carne
ergo ex mente Palrum idem dicendum operationes, quse sunt propria Verbi, et
de operibus ilUs, quae per antithesim tri- non carnis ; nusquam autem dicit Ver-
buuntur divinitali. bum per carnem illas exercere, sed in

Deinde, ipsi Patres referunt proprie- carne, ut est excitare mortuos, et aUa
 :

138 LIB. IV. SENTENTIARUM

quse z62rfem enumerat. Eodem modo lo- drica definil Marlinus 1. m Conc27?o 72o//?a?i. Martinus 1.
Operatio
quitur Theodorelus dialog. 3. AnasLasius consuUal. 1. can. 13. ubi definit non esse Tl)ean(lri-
ca.
Antioclienus ^?6. 3. de passione et impas- unara, sed duas operationes unitas. Hiero- Hieron.

sibilitale Chrisli, Damascenus lib. 3. fid. nymus in Matl. 14. Supra quam humana,
Orlhod. cap. 4. Si ergo secundum commu- inquit, conditio ferret, ea guae erant homi-

nicationem idiomalum ralione ejusdem num agebal, u cum in fluxa et instabili

suppositi operaliones divinae conveniunt iinda terrenis pedibus incederet, non indu-

naturae humanae, sequilur eas non conve- rata aqua. Verum per eximiam divinitatis

nire eidem ut principio pliysico. Deinde, potentiam ita comparata, ut minime difflu-

cum Palres dicunt eidem Christo conve- eret, pedumque corporeoram gravitati ce-

nire operari divina et humana, secundum deret, etc. Damascenus lib. Quomodo ad Damascen.

aliam lamen, et aliam naluram, videnlur imaginem Dei facti sumus, elc. in fine

per hunc modum excludere confusionem Quando divinitas, inquit, tactu carnis sa-
concursus naturarum, ut optime Augusti- nabat infirmum, alia erat propria actio
nus serm. 58. de verbis Domini. divinitatis, altera humanitatis, et fvis

45. Licet, inquit, unam personam in Chrislo humanse actionis in manus extensione et
Augustin,
credamus, duas tamen substantias, id est, tactu positus eral: divinae autem naturx
naluras esse fatemur, divinitatis scilicet et in excilatione puell<e, etc.

humanitatis, etc. quse lamen substantiae Secundo probatur a ratione conclusio 46.
Secunda
non sunt confusse, sed unilse, atgue in una Doctoris : Clirislus eatenus est causa no- probatio a
ratione.
eademque persona inseparabiles, etin sua strse resurrectionis, quatenus est media- Christus
est causa
semper proprietate manentes . Quapropter tor el Redemplor, et meruit gratiam et resurrecti-
onis
unicuique substantise propria utigue aptan- gloriam seu bealitudinem, ad quam ut ad eo niodo
da sunt, id est, infirmitates humanitati, quse finem ordinatur resurrectio, ut quis reci- qno et |us-
tilicalionis.
creata est; signavero, vel mirabilia divi- pial prout gessit in corpore retributionem;
nitati, quse creavit, in tantum enim sihi- sed est causa meritoria dumtaxat nostrae
met unitse sunt atque conjunctse, ut idem juslificalionis et gloriae, et non physica
atque idem Christus, Deus et homo, ali- aut instrumentalis ; ergo sic est causa
quando res aut agat aut loquatur huma- resurrectionis. Major patet, quia, ut dixi,
nas, aliquando divinas, etc. Subjicit resurrectio est voUla tantum secundum
exempla, quorum ultimum est, quod La- ordinem divinse juslitiae ad reripiendam
zarum quatriduanum, inquit, auctoritate retributionem ; ergo eatenus est a Chrislo
divina jubeat a mortuis revocari, etc. Hoc ut homine, qualenus ipsa retributio ab
Leo Papa. idem docet Leo Papa Epistola 10. ad I^la- ipso est tanquam a causa meriloria. Dein-

vianum cap. 4. forma cum

Agit utraque de, ad ordinem divinae justitiae et dispen- Non
aHinCTJt
alterius communione, quod proprium est, salionis non magis spectat ut resurrectio, Phyfice
gratiam et
Verbo scilicet operante quod Verbi est. et qutc accessoria est ad opera, et relributi- gloriam
Chrislus
carne exequente quod carnis est. IJnum onem, esset inslrumentaliter a Christo,
secundum
horum coruscat miraculis, aliud succumbit quam ut ipsa justitia seu gratia, et gloria humanita-
tem.
injuriis, elc. Ex quibus colligilur resurre- sic essel intrumenlaliter, neque ad per-
ctionem mortuorum esse a solo Deo ut fectionem Christi influxus salvandam, ma-
a causa Pliysica, nonaulem ab humanitate gis facit unum quam aliud ; imo magis
ul causa instrumentali Physica. Quod mul- faceret secundum, quia quo perfectius al-

lum confirmat quod de operalione Thean- lingeret finem, eo perfectius influeret, et

 ;

DIST. XLIII. QUi^STIO V. m

quo iintnedialius, eliani oo |)orfeclius, j)rincipali3 Pliysica resurrectionis; qua
quain si niedia lanlum allingerel, qualis autom liomo causa meritoria principalis,

esl resurreclio. Quod vero non sic physi- ot ex polestate sibi commissa, ut palet ex
ce allingal finem, agendo inslrumonlali- diclis. Congruentia;
'^
autom, quai
'
adducun- ^°^w»^-^
' tl£8

Tritlent. ler, probalur ox Tridenlino, aess. 6. cap. 7. tur ad probandam causalilatem Physicam
• "^
a<i'Jtici.'o

l)ro
Causro jiis
UQcatioais. in quo enumeranlur causc noslrai Jusli- instrumontariam non repugnare immanila- opposito.

ficalionis, ot solus Baplismus dicilur causa li, et ct)nvenire oidom de faclo quoad
inslrumenlalis, Clirislus vero linalis el me- primum, ut dixi, sunt valde obscurae, et

riloria ; ergo non inslrumentalis aul Phy- vix ex principiis naturalibus subsisluiit, si

sica. tamenomnino subsistunt; nam ut ex primo

Gonfirmalur, non esl inverlendus modus argumento constat, niagis coUigitur repu-
47.
CoiiCipma- agendi causarum, qui ex genere ipsis gnantia quam pjssibil itas, et data possibi-
tio.
compelit, neque ingerendus ahus modus lilate, non esl fundamenlum asserendi ila

Ordo
causandi, qui superfluus est, et non facit do faclo contingere. Nam inter Patres, qui Expiiican-
causaruin
tiir
est ad ordinem aut naluram causarum, quae magis favere videntur concursui Pliysico Patres.
ervandus.
appUcantur. Sed in proposilo causai respe- humanitatis ad opera miraculosa, solus
ctu finis cura omnibus accessoriis sunt Augustinus lib. 22. de Civilat. cap. 9.

morales ex parte meriti et pacti el operis, subindicalillum modum influxus.sed mox

ut ex eo redundal debilum resurrectionis relinquit sub incerto, tanquam non
accessorie ad beatiludinem, gratiam et necessarium ad salvandum verilatem

opera ; ergo non est ahus modus causandi Scripturce, et operum, uL altribuuntur

Chrisli respeclu resurreclionis quam Sanctis. Sic etiam Gregorlus lib. 2. dialog.

morahs, nam Physicus instrumenlahs non cap. 30. revocat, vel ad impetralionem,
esset ex merito, neque Ghristus, ut sic vel ad imperium el poteslatem, sicut

influens, ageret ut causa per se in iUo Petrus orando suscitavil Thabitam ex

ordine, in quo et ex quo concurrentibus increpando Ananiam el Saphiram tradidit
caeteris fundatur titulus ex debito tantum morli ; hoc autem imperium procedit ex
Scriptura morah. Accedit quod hunc tantum modum fide et polestate morali, quam in opera
influxuni
causaj causandi Ghristo tribuit Scriptura, et recipiunt Sancli per assistentiam Dei.
moralis.
Iribuit
potestatem, quam recepit in vivos et AUi auiem Patres, qui dicunt carnem i9.

Clirislo,
morluos, fuisse moralem et non Physicam Chrisli fuisse organum et instrumentum
ad exercitium autem potestalis moraUs Deitatis, fuisse vivificatricem, el lactu

sufficit influxus moralis, et non requiritur sanasse languores, ut Damascenus lib. 8.

Physicus; ergo, etc. de fide cap 15. et 19. Theodoretus in

48. Deinde influxus, quem tribuit Scriplura Dialogo qui inscribitur Immutabilis, Euse-
locis prseaUegatis respective ad resurrecti- bius lib. 4. demoristr. Evangelicarum
onem, est influxus causae principalis, et cap. 14. Gyrillus Alexandr. epislola 11.

non inslrumenlariae ; esse autem causam Analhis. 11. e^ lib. de (Ide ad Reginas,
principalem Physicam repugnathumanita- inlelligendi sunt modo quo ipsi se expo-

ti respeclu resurrectionis; ergo, etc. Haec nunt, nempe in operibus, in quibus actio
causalilas principalis estilla causae morali- Immanitalis concurrebal cum aclione
meritoriae, et qua recepit potestatem in Verbi, quae dicuntur Theandricae, ita ut
vivos et mortuos judiciariam, qua homo quod naturale erat, tribuatur humanilati,

esl; Ghristus ergo qua Deus, est causa ut tangere, sputo linire, ambulare, su-
 ;

140 LIB. IV. SENTENTIA.ru M

pernaturalitas lamen operis tribuatur soli remotam, et prius inducere formara ; de

Verbo, nam sic exponunt ipsi Patres, successione ex hac causa non agit Doclor,
discernentes inler utriusque operationem, eam enim insinuavit in articulo praeceden-

ul patet ex Uamasceno supra citato ; et ti in ipso initio. Alia ergo causa successi-
proprietas etiam salvalur locutionis, quia onis est ex parte subjecti helerogenei,
Huinanitas virlus divina Verbi applicabatur mediante qua habet plures partes diversae ralionis,
Gliristi
quoinodo taclu humanitatis, lanquam organo et in- etquarum una est nata ab inlrinseco reci-
organum
Verbi sit. strumento, licet ipsum miraculum non at- pere formam anle aham, ita ut sit ordo ab
ligeril per se humanitas aliter quam ap- inlrinseco inter partes, ut comparanlur ad

plicando virlutem divinam, cujus propria formam. Ila se habet corpus organicum,
operalio concomitabatur propriam ope- quia secundum ahquas partes est natun
ralionem humanilalis. primo animari, v. g. cor et caput, et reh-
De resurrectione vero mortuorum, non qu9e in quibus vita principaUter residet,
Resurreclio
tribuitur ita loquuntur Palres, in qua non interve- ita ul nequeat inesse naturaUter aliis se-
Deo
soli
tanquam nit tactus humanitatis Chrisli, imo hanc cundariis, ut in manu vel pede, nisi prius
causoe.
tribuunt Deitali soh, tanquam causae Phy- insit primariis partibus.

sicae, ut patet ex citatis. Hoc idem lenet Ad propositura, excluditur successio ab

Ambrosius lib. 2. de fide cap. 48. Hilarius aniraatione in homine, quia anima rati-

lib 7. de Trinitate, Chrysostomus homilia onalis Iiabet indivisibilem gradum entita-

38. in Joannem; et quamvis Chrislus ut tis, ita ut communicari debeat, vel nuUo
homo sit causa resurrectionis, intelhgilur modo. Subjectura primura aniraabUe est Aniinam
rationalem
meritoria, et subauctoritativa per polesta- etiani indivisibile, hoc scilicet modo, ul mduci
in instanti.
lem datam. Et haec quoad primam partem nihil ejus animari primo possit, nisi ani- Ratio.

iUius conclusionis sufficianl, quatenus metur totum ; ergo repugnat ex utroque

dicitur resurrectionera seu animationem capite animationem lianc fieri nisi inin-
corporis organici esse a solo Deo Physice stanti.

et in instanti. Hanc rationem Doctoris negarent Au- 51.

Angelum
Secunda probatio conclusionis est ex clores, quos cital Scholiastes in scholio aut
50. aniniam
Secunda irapossibiUtate productionis successiva} in pra3fixo ante arliculura secundum, quin non posse
ratio produci
conclusio- proposilo, quia ad hanc successionem, etiam admitterent Angelum produci pos- nisi
nis ia instanti.
excludit ut sit possibilis, requiritur vel ul forma se in tempore. Sed ratio Doctoris illam
possibilita-
tem sit divisibiUs in gradus diversos, sicut v. sententiam destruit; et sic argumenlor :

successio- nequit altingi

g, albedo inlensa ut octo, vel certe, ut Forraa indivisibiUs nisi to-
nis.

subjectum in quo induci possit, sil divisi- ta, el secundura indivisibilera gradum
Ad produ- bile in partes, quarum una prius alia nata ossendi, quia sicut non habet partes aut
clionem
successi- sit recipere forraam. Hsec divisio subjecli gradus diversos essendi, ita nequit reci- Impu^na-
vam tur.
requirun- potest contingere duobus modis, nara si pere esse secundum partes, sed debet
tur duo.
sit homogeneuin, v. g. lignum ad intro- produci tota siraul ; sed pro omni mensu-
ductionera forraaj ignis, potest convenire ra in qua est ejus productio, pro eadem
successio in forma ignis secundum spe- etiam est aliquid in esse termini, quod
ciem, vel parles integrantes ipsius formae, recipit esse, quia nequit producUo esse,

ex diversa applicatione subjecU ad cau- aut concipi sine termino. Hle terminus
sam, ila ut in parte viciniori apta sit nequit esse pars formae, v. g. Angeli

causa efficacius agere quam in parteni ergo eril lota forma ; ergo pro mensura.
 . ;

DIST. XLIII. QU-I^^STIO V. 11

quo est produclio Anj^^eli, est lola siinul, Uospondet negative, asserens fonnam Fornintio
corporiH fit
et consequonlcM' ipsc Angolus in esse ter- corporis induci per verain mulationem, per verjini
pi-oduclio iMiitutio-
iiiini lotus inessot. Si orti'() quia pnccossit privatii) ejus duratione in
nem.
lieret, v. 'j;. in una tola hora successive, maleria, ac proinde materia aliter se ha-
sequereii- necessafiuni esset ut anle horani non suc- bet, quia de privatione qua3 Infuil, trans-
tnr
coniradi- cederet quies, et in qnaliljol hone parte fertur ad formam, qutc inducitur. Per Non ita
ctoria indiictio
. , , . , , , .

et esse, esset tota produclio, et tolutn produclum, oppositnm hujus negat animationem, ut animio.
et non esse i- ^-e Uatio
jn-o eadein Q^»^ ^^^^
, .
contradiclona
. •

manitesla,
i
nam tit in instanti organizationis, esse muta- utriusque.
monsiira.
gequerotur quod esset et non esset pro- lionem, quia non praecessit duralione pri-
duclio per totain horani. Probatur esse vatio formae, id est, aninitC in subjerto
ex hypothesi, probatur non esse ex rati- proximo quod est corpus, quia eo instanti
one pnemissa sic : In prima media hora quo nata est inesse privatio, inducitur
prsecessit productio Angeli, et tolalis forma, et sic non est mutatio materi;e,
ergo et Angelus fuit productus pro pri- quia alterum extremum non prajce.ssit in
ma media hora totus, et consoquenler materia ; lum etiam, quia ad veram mula-
non est in potentia ut primo producatur tionem exigitur subjectum praecessisse
pro sequenli parte horae ; et sic argumen- duratione, nam ahter se habere nunc
tum idem currit pro omni signata parte quam ante, .supponit ipsam prius fuisse.
^i»id temporis antecedentis. Immerito aliqui Praeterea, sicut prius est aliquid esse 53.
allrilHiilur
sententia pro liac sententia citant Doctorem, ut quam causare aliud a se, ita prioritate
opposita
Doctori. patet ex prpBmissis, quae omnino improba- naturae vel rationis saltem consideratur
bilis esl, nam si loquamur de prima et subjectum, ut est in ratione effectus per
simplici productione Angeli, convincitur ordinem ad suas causas priores essendi,
falsitatis ex dictis. Si autera loquamur de antequam consideretur res quae est
produclione ejus muUiplicata, eo modo subjectum, per modum subjecti prffisup-
quo aliqui tenent proeexistens posse re- positi ad poslerius, et quasi causoe ejus
produci, esl etiam improbabilis et impos- materialis. Si illud sil causabile hoc modo,
sibilis, non ex eo praecise quod illa sen- non convenit ei in priori instanti habere
tentia sit falsa, sed ulterius quia etiani formam vel privationem formae, quia pro
ea data sequeretur quod si tota hora illo instanti neutrius est capax, quia nequit
successive et continue reproduceretur, esse sub;ectum, aut comparari ad posle- Prius
natura
quod infinilies reproduceretur, id est, in rius; pro secundo vero instanti est subje- subjectum
est, quam
singulis instantibus et in singulis parti- ctum, et quidquid prius advenerit, illud subjectat.

bus horae. inest sine mutatione subjecti, ut subje-

(h) Dico eliam secimdo, etc. Dicit ani- ctum est, quia non aliter se habet
52.
Animatio malionem fieri in eodem instanti, in quo respective ad opposila; quando autem
eodem formatuni est corpus, quia organizatio transfertur de uno in aliud, tunc dicitur

formalionis corporis est dispositio necessitans ad in- proprie mutari, juxta mentem Philosopho-
corporis.
fusionem animae, quatenus Deus ejus rum in 6. Physicorum. Vide Doctorem in
creator ita statuit, non ex eo quod repu- 3. dist. 2. quaest. 3. ad 3. ubi negat ad
gnaret corpus organicum conservari pos- animationem per animam rationalem dari
se absque anima. Deinde, quairit an ea- proprie mutationem. Videatur etiam in 2.

dem mutatione inducitur forma corporis dist. 1. quaest. 4. ad 5. ubi accommodat

et animae. mutationem ad creationem dist. 5. q. 2.
 142 LIB. IV. SENTENTIARUM.

ad primum pro opmfone, eiin 4. dist. 11. loquendo de mutatione proprie dicla, in sine muta-

guaest. 3. ad primum. qua subjectum supponitur duratione an- proprie

dicta.
54. Si dicas sufficere ut prsecedat prius te formam. RaUo est, quia Ucet forma sit
Objeclio.
natura negatio, et ita conlingere in coaeva subjecto, polest esse ab aUo, nem-
proposito. pe produci in subjeclo a causa efficiente
Ratio
Solvilur. Respondetur negationem non praecedere el subjectum pati secundum hanc produ hujus.
Non esse
ordineiTi
etiam prius natura, quia neque subjectum cUonem ; nihil enim est passio, quam
inter pri-
ex se petil magis negationem seu privati- relatio ad agens connotans receptionem
vationem
et
habitum.
tionem quam habitum, imo magis exigit formae mediante virlute, et acUone agen-
liabitum; neque est ordo inter habilum et Us ;
quod vero praecesserit privatio in
privationem, ut haec supponatur prioritate subjecto ante formam, non exigit priva-
naturae, quia potius habitus supponitur ex Uonem priorem duralione, neque ut cau-
exigentia causarum et perfectionis ; neque sam, neque ut condilionem; neque simiU-
ex causis intrinsecis lalis ordo naturae Uter ut conditio exigitur a causis formae,
resuUat. Deinde, nequit concipi privatio quia ad acUonem agenUs nihU requirilur
conceptu privationis, nisi ut est negatio in nisi subjectum capax formae per se. Haec
apto nato; ergo si in apto nato pro omni autem capacilas in subjecto non includit
instanti pro quo concipi potest, concipilur privationem formae necessario, sed aU-
aptitudo, et possibiUtas habitus respective quando tantum per accidens, ex raUone
Quare adsubjeclum, et e conlra. Ideo ergo pri- superius assignata, nam terminus a quo
privatio
antecedit valio prsesupponilur in ahquibus ante per accidens se habet ad productionem
habitum
in quibus- habitum, quia deficit causa potens com- ternUni ad quem, quae proinde salvari
dam.
municare actum subjecto pro eo instanti, potest, absque eo quod terminus a quo
quo est ejus capax, et quia causae in praecedat duralione aut aUa prioritate
natura ut plurimum procedunt ordine terminum ad quem in subjecto. AcUo er-
generationis de potentia ad actum, et hoc go et passio ut sunt respectus extrinse-
ex defectu virtulis, aut applicationis, vel cus advenientes, salvari possunt absque
etiam quandoque ex subordinato modo mutatione subjecU.
agendi; sed in proposito lioc totum defi- Exemplum liujus adducit Doctor ex Au- 56.
Exemplum.
cit, quia in instanti organizationis unitur gusUno, qua asserit materiam, quodam Materia
anima, et sic non praecessit privatio ejus modo prioritatis creari a Deo quam in- forma.
in subjecto. formelur, prioritas hsec est secundum
55. (i) Si argua^, ergo non est ibi animalio
Objectio.
viam generaUonis, quae procedit de po-
actio, etc. Contra praemissam resolutionem tenUa ad actum ; in ea proprietate non
urget Doctor, quod sequeretur animati- dicil materia ordinem aut respectum ad
onem nonfieri per aciionem, quianon est formam, sed solum respectum ad Deum
passio ei correspondens ex parle subjecti creantem ipsam, qui est intrinsecus cau- ;

cum subjectum non mutetur, nequealifer sati ad formam efficientem. In secundo Hjbc
se habeat, nisi ul suppponitur privalio instanU naturae formae communicata fuit est^naVurce,

formae, a qua transfertur ad ipsam for- materiae, et tunc materia dicit relaUonem durationis,
mam. passionis, quse est extrinsecus adveniens
Responsio Respondet negando antecedens, et ejus ad Deum, non ut producentem, sed ul
Aclio, et {
fiassio probationem, quia tam actio quam passio informantem et communicantem formam
vantur
salvantur sine mutatione ulla sul)jecti, materiae. Tunc ergo forma est coaeva ma
 DIST. XMII. QIJ^STIO V. I ii

teruu secuiulum duralioneiu, sed posle- productionem forma^ qua? subjeclo licet
rior nalura, el per passionem malcriai, ct sit coaiva, Lameii lil in subjccLo per vlr-

i
aclionem ageulis sine uila mulalione, tutcm agonlis, etveramsui productionem.
quia maleria non IransiviL de privationc Sic ergo manct actio et passio, seu abs-
ad formam, quia in secundo insLanli na- trahit a motu el mutalione non solum sc-
lura) recepit formam sibi coajvam. cundum rclationem, (|uam (hcit in recto,

57. (k) Ex lioc sequilur corollariuni, elc. In sed etiam ut connotat produclionem con-
hoc corollario defmiL aclionem el passi- comiLanLem formic, ejusque receptioncm
onem abstrabere a molu et nmtatione; in subjecto, ut patet cx dictis et hic, et

quamvis enim motus el mutalio nequeat (list. 13. siipra, ubi probatum est dari

conlin^^ere sine acLione eL passione, rclationes extrinsecus advcnientes, cL

Actio et tamen actio et passio possunL cnnLingere quid sit actio in omnibus suis acccptali-
passio . . - .

abstrahunt smc moLu cL muLalione in ns formis, quae onibus.

"muTatione* ^unl coaevcB suo subjecto, eique commu-

propne SGHOLIUM.
nicauLur virLuLe ao^enLis
~ exLrinsece. Palet
lUcia.

lioc ex jam dictis, quia ad motum el mu-

Prius resurrecturos, qui antea erunt mor-
tationem exig-itur uL subjectum aliter se ha- tui, deinde qui tuncerunt vivi in ipso raptii
beat, et transeat ab uno extremo contra- morituros. Ita August. citatiis. et colligit ex
dictionis in aliud extremum, secundum Paulo. Richard. hic art. 5. quaest, 1. Durand.
quaest. 4. Anselm. in 1. Thess. 4, Sed variie
prius et posLerius duratione, ut de priva-
Definilio sunt de hoc sentent. de quibus vide Suarez
niotus. tione ad formani, quia molics est aclus en-
tom, -^. in 3. part. disp. 59. s. 9.
lis in potentia secundum quod in potrntia.

Polentia autem subjecti proprie dicta Restant duo parva dubia

(1) lo. :

connoLat privalionem aclus, ut inest ante Unum an in eodem instanti erit ^"sir^
formam seu lerminum ad quem, ac proin- omnium resurrectio? de quo tan- '"^^"''^®"*"
do successionem inler terminos motus in git primum argumentum; et aliud,
subjecto secundum durationem, el sic in quo instanti, etsi non deter-
aliter se habet, ut nunc est sub uno, mox minato vel signato, tamen quo in
sub altero. Bene ergo contingit motum et comparatione ad partes vel horas
mutalionem non abstrahere ab actione diei naturalis? utpote si in instanti
et passione; at e contra acLionem et pas- medioe noctis, vel aliquo alio deter-
sionem aiiquando abstrahere a motu et minatum respectum habente ad
mutatione, partes diei naturalis?
58.
Actio et
SubjungiL praeterea Doctor, quando Ad primum Augustinus super lo-

PgQgllljj
"^^ acLio et passio abslrahunt hoc modo lum illud cap. alleg. 19. et 20. videtur
re }®f?®
.

lationis,
a moLu eL mulalione, non solum remanere
'
ex detorminare quod
intentione
sed eiiam jn eis conccptum relalionis, sed etiam resurrectio eorum, qui invenien-
actionis et
pas8ionis ipsius actionis et passionis. Quod sic in- tur mortui in adventu Judicis,
conceplu
abstrahunt telligitur, licet enimactio et passio in recto prajcedet duratione resurrecti-
a motu et ,.
mutatione. dicant conceplum tantum relationis, la-
.

onem illorum, qui invenientur

men connoLanL eLiam in obliquo acLionem vivi; nam illi vivi secundum verba
pro re acta, hoc esl, ipsam formamut Apostolica prius rapientur ob-
Iransit de non esse ad esse, mediante vir- viam, et ibi, ut probabile est se-
tule agentis, et concursu passi, seu ipsam cundum Augustinum, morientur,
 .

144 LIB. IV. SENTENTIARUM

et subito postea resiirgent ; et sic temporis in resurrectione, sed simul om-
postea resiirrectio eoriim seque- nes resurrecluros, docel ut probabiliorem
tur resiirrectionem illorum, qui Sudirez tom. 2. in 3. part. disp. 50. sed. 9.
erunt mortui. Unde dicit Augusti- Eam tenet Sotus m hac. d. q. 2. ari. 4.
nus : Si sanctQS, quireperienlm\Chrislo concl. 2. yEgidius Lusitanus tom. 3. de
veniente, viventes, eique obviam rapien- beatitudine lib. \. q. 6. art. 3. num. 6.

lur, crediderimus in eodcm raplu de Conclusio Doctoris est, morluos prius 60.
Gonclusio.
mortalibus corporibus exituros, et ad resurrecturos quam eos qui tum vivent.
eadem mox immortalia redituros, nullas Quam sententiam tenet Richardus in hac
in verbis Apostoli Mortuos
patiemur anguslias. dist. art. 5. quwst. 1. Durandus quaest.A. prius re-
Hoc expresse etiam videntur ver- ar^ 2. sequitur Valentia, 4. par^. rf/sp. 11.
surrecturos
quam eos
ba Apostoli dicere : Mortui qui in qusest. 3. punct. 2. et videtur Paludani q'.ii tum
vivent.
Chinsto sunt resurgent primi, deinde 7WS, q. 4. art. 3. ad primum, ubi asserit vi-
etc. ubi secundum Augustinum vos tum in ipso raptu morituros et resur-
Apostolus in se ac etiam in illos, recturos. Est sententia Augustini lib. 20.
qui secum vivebant, transfigura- de Civu. cap.20.'^\\Qo&ovQ\Ain Apostolum,
bat personas illorum, qui inve- Anselmi, Petri Lombardi. Denotari autem
nientur vivi. successionem et ordinem lemporis in prae-

fato loco docet Glirysostomus, Tlieophyla-

^/-v,*»r..,vTm. T^.TTo ctus (Ecumenius in locum praemissum,

GOMMENTARIUS.
quamvis inalio sensuloquanlur,et senten-
lia, quae pluribus placuit, et novissime Ca-

59. {}) Restant duo parva dubia, etc. Haec jelano,nempesupervicturos tumnon mori-
dubia movet Doctor ex occasione primi luros, sed ad statum immortalem immu-
argumenti, quod est ex verbis ApostoU 1. tandos. Designari autem ad litteram Designari
illum
ad Thessal. 4. Mortui, qui in Christo sunt, ordinem temporis ad resurrectionem mor- ordinem
resurgent primi, deinde nos qui vivi- tuorum el vivorum videtur ex sensu plano
nms, Primum ergo dubium est an
etc. litterge colligi, nam mortui dicuntur re-
resurrectio omuium fiet simul? Secundum surgere primi, deinde nos qui vivimus,
dubium, quo determinato instanti fiet qui residui sumus, nempe ex perse-
respective ad horas diei naturalis? cutione Antichristi, si/nit^ rapiemur cum
Anresurre- Quantum ad primum, variae sunt expo- illis in nubibus obviam ChiHslo in aera;\n
clio
fiet sitiones in locum Apostoli citatum, nam hoc raplu morientur secundum Augusli-
omnium
simul. alii volunt denotare ordinem dignitatis, num, quem sequitur Doctor. Unde patet

et non lemporis; alii ordinem temporis, ordo temporis designari inler resurrecti-
sedinter justos, ut horum resurrectio sit onem mortuorum, et raptum vivorum
futura prius tempore resurrectione malo- simultaneum in aera, in quo raptu morien-
rum; aUi statuunt hunc ordinem inter lur et resurgent. Neque hoc videlur ali-
Variae
opiniones mortuos, et eos qui tum vivunt; ahi ne- quod inconveniens, quod enim aliqui
de ordine
resurrecti- gant ordinem respective ad resurrecli- dicunt ex efficacia tubae et imperii, mor-
onis.
onera denotari, sed respective ad raptum tuos omnes resurrecturos, id admittimus,
in aera; alii putant denotari concomilan- ut postea dicetur ; sed sensus est accom-
liam, ita ut particula deinde tanlum valeat modatus ut ad mortuos referatur, et non
quod praeterea, etc. Non fore ordinem ad vivos pro tura, qui postea morientur

J
 . ;

DIST. XI. III. QUylilSTIO \ . H5

juxla (lebiluin coinmunc peccali oiij^ina- de ll/lc iid Pctrum cap. 3. el cap. 29. et
lis, el staliin resur^^enl in nioMiento. Vox AuciLor de dognialibu.s Ecclesiasticis
enim illa audienlibus lum vivis liel, ut cap. 7, el 8. ostquc magis frcquens IJo-

palet ex iis, qu;o de inexspcclato advenlu cloruin et Hxpositorum ; et merito prasfe-

judicii Scriplura loquilur, ul quod veniel renda, (luia sacra; Scripturtu ma^^is con-
lanquam fur dics Domini, quod media formis, ad Uoman. 5. Per primum homi"
nocte, el hujusmodi, ot quod lunc vivi ''e/n mors inlravil in mundum, etc. ita et

vacabunt rcbus hujus vil;c,non exspeclan- i>i omnes mors pertransiit, in quo omnes
les adventum Judicis reponlinum. In peccaverwU, 1. ad Corintli. l^). Sicul in
quivstione ergo obscura non est quod Ada)n omnes moriuntur, ita et in Chrislo
planum Scripturse sensum pnntereamus, omnrs vivificabuntur, etc. ad llebraeos 9.

cum ad hoc nihil omnino cogat; nam Statutum esl omnibus hominibus semel
quod alibi dicilur quod omnes, qui in mo- mori, etc. et sic de aliis pluribus Scriptu-
numentis sunt, audient vocem filii Dei, ra) locis, in quibus ex regula generali
verum esl, quamvis ii qui surrexerunt mors statuilur tanquam pama peccati
alias simul cum Chrislo,juxla illud Mallhcei originahs, ex sentenlia generali : pulvis
27. Multa corpora Sanclorum, etc. non es ef in pulverem reverteris ; nulla aulem
resurgent denuo, quia juxla senlentiam videtur ralio ponendse exceptionis.
plurium Doctorumet Palrum, surrexerunt Dices constare exceptionem juxta codi- 62.
Objicies
in carne immortali. De hac qu^slione cum Graeeorum lectionem e,r Paulo \.ad
consulendi sunt Exposilores in praedicta Cor. 15. nam apud aUquos legitur Non :

verba.Eam fuse tractat ^Egidius Lusitanus omnes dormiemus, omnes tamen immuta-
qusest. 4. art. 3. bimur, etc. alii legunt sic : Omnes non Varife
lectiones.
61. Dixi superius vivos in raplu morituros, dormiemus, sed omnes immutabimur, elc.

quia et ita Auguslinus loco cit. docet, quam lectioneni sequuntur Patres Graeci

quamvis alias in ea fuit anceps, ut q. 3. cilati, ut intelligant eliam in ea compre-

ad Dulcitium, quin etiam plures Patres hendi exceptionem.
eam sentenliam, quse opposita est, lenu- Contra, priieferenda est alia lectio, quae soivUur,
''•'^j^''®"'
erunt, ut adnotavit Leonardus in cap. nostrae vulgatse concordat magis : Omnes
Tenentes prsefatum Augustini, Pamelius ad cap. 42. dormiemus, sed non '
omnes immutabi- 'f'^''°
tum vulgatEe,
vivos
non tore Tertulliani de resurrectione carnis, quam mur, elc. nostra autem vulgata habet : ®'<i"®
morituros. consona.
etiam iT)id. docuit ipse Tertullianus. Pla- Omnes resurgemus, elc. Triplex lectio

cuit Chrysostomo, Theodoreto, Theophy- pra^dicta habelur ex Hieronymo epist. 152.

lacto et CEcumenio in Apostolum, quin et ultima consonal vulgata) ajquivalenler,

eliam Hieronymus epistola 152. cilat et in senlentia. Deinde, duplex lectio

Theodorum lleracliensem ;
placuit et prior non cohaeret scopo et discursui Apo-
Cajetano loc. cit. stoli, nam in eo capite probat resurrecti-
Asseritur Contraria tamen sentenlia est magis onem Cln-isti factam, et ahorum futuram :

Qorituros
frequens Patrum et Doctorum, cui Eccle- Xunc autem Christus resurrexit primitiae
siam magis adhserere docet Hieronymus dormientium, quoniam quidem per homi- contextu.

epistola 152. pro ea citans Didymum nem mors, et per hominem resurrecdo
Alexandrinum, Diodorum Tarsensem morluorum. Et sicut in .idam omnes
eamque docent Cyrillus Jerosolymitanus moriuntur, ita et in Christo omnes vivift-

cateches. 4. de resurrectione, Fulgentius cabuntur. Unusquisque autem in suo ordine

Tom. XX. 10
 146 LIB IV. SENTENTIARUM
primitias Christus. Deinde ii qui sunt Denique differentiam subjungit interre-
Christi, deinde finis,cum tradiderit regnum quorum aliqui non posside-
surrecturos,

Deo et Palri. Infra prosequens idem ab bunt regnum Dei, ul qui vixerunt secun-
exemplo probat : Sicut granum quod se- dum carnem et sanguinem, ideo recte j

minatur non vivificabitur nisi prius mo- cohaerel praedicta clausula : Omnes qui-

riatur, sic, inquit, et resurrectio mortu- dem resurgemus, sed non omnes immuta"
orum seminatur in corruptione, surget in bimur, nam omnes morituros et resurre-
incorruptione, etc. Seminatur corpus ani- cluros sequitur ex doclrina universali jam

male, surget spiritale, Deinde, sequendo praemissa. Non omnes immutari sequitur

eamdem antilhesim inter primum et se- ex eo quod illi tantum immutabuntur,

cundum Adam, inter corpus animale et qui possidebunt regnum Dei; et in his

spiritale, inter corruplionem et incorru- duobus consistit mysterium resurrecti-

ptelam, onis . Si autem Apostolus diceret, non

63. Concludit : Sicut portavimus imaginem omnes dormiemus, non recte cohaereret
4

Antithesis. fundamento
terreni, portemus et imaginem coelestis, posito, in quo prsemisit mor-
qualis terrenus, tales et terreni, qualis coe- tem et causam ejus, et necessitatem uni-

lestis, tales et coelestes. Igitur sicut porta- versalem, quam incurrunt omnes, et sub

vimus imaginem terreni, portemus et qua eos comprehendit. Quod ergo ad

imaginem coelestis, etc. Imago autem Thessal. 4. statuit differentiam inter tum

terreni est peccatum et niors, sicut vivos et mortuos, non eo tendit quasi

coelestis imago est justilia et vita. Hacte- vivi non sint morituri, sed quia mors

nus doctrinam universalem tradidit Apo- ipsorum erit repentina, et sine resoluti-

stolus, servata antithesi, et sine ulla one forle corporum, et repentina etiam

exceptione, mox subjungil : Carnem et reslitutio ad vitam in corporibus glo-

sanguinem non possidere posse regnum riosis.

Dei, neque corruplionem incorrupte- Hinc solvitur objectio facta, seu funda- 04.
. , ,. yolutio ob-
lam, etc. Quibus verbis denotat, licet re- mentum sentenliae oppositae, sicut et alia jectionis.

surrectio sit universalis, tamen non fore loca Scriplurai,quae dicunt Ghrislum con-

in omnibus ad vitam, sed tanlum injustis, stilutum Judicem vivorum et mortuorum,

et subdit : Ecce myslerium vobis dico Act. 10. ad Rom. 4. et in Symbolo : Inde

(supple resurrectionis ), omnes quidem venturus est judicare vivos et mortuos ; in-
r
resurgemus, sed non omnes immutabimur. telUguntur enim vivi, qui tunc temporis
4
Ai^piicaiur Doctrina universalis tradila hactenus esl, erunt, quamvis morientur ante immulati-
doclrina
Apobioii. quod moriuntur inAdam; quse mors non onem, et, ut dixi, juxta mentem Augusti-

intelligitur solius peccati, sed magis mors ni, Bedae, Anselmi, in ipso raplu.
hanc interpretati- oiyectio,
corporalis agit enim Apostolus de resur- Objicit Suarez sect. 2.
;

reclione mortuorum seu carnis. Deinde, onem esse creditu difficilem, quia illud

genus mortis apparet incredibile, sicut et

opponit huic morti vitam, quae est per
Christum in resurreclione, postea ostendit miraculum rapiendi in aera corpora mor-

necessitalem morlis exemplo grani, quod talia non gloriosa, eaque in aere sustinen-

non potest vivificari nisi prius moriatur; di jam raorlua, donec resurgant. Deinde,
lum subjungit imaginem terreni hominis Paulus loquitur de raplu corporum per

et mortalis, nempe Adami nos portasse gloriosam immutationem, per quam con-

onmes, scilicet in morte peccati et carnis. naturale erit ipsis corporibus elevari;
 .

DFST. XI.IIl. QU^STIO V. 147

ergo inlerprolalio illa videlur inulilis ol jusli lunc vivi morerenlur anlo illum ra-

ficla. ptum, cl re.surgerent gloriosi, non essol

Uespondelur sufficere in quajstione ob- nocossarium minislerium Angelorum ad
lolvitiir.
Augusliui et aliorum, quos raplum, quia possenl ex dote agi-
kC5.
Regula
eneralis
scura, ul sit illi ipsi

le inorle citavimus. Duo enim hic speclanda sunt, litalis, ot imperio anima» ascendere aera
est
salvanda
nempe ut salvelur regula generalis de simul cum aliis ; ergo cum raptus ille

necessitate morlis in eventu, quoad om- designet passionem, el non aclionem ex

nes filios Adam, secundum quod spectari parle lunc vivorum, meiius intelligltur eos

debet, est explicatio litterae Apostoli se- rapi vivos, ut salventur verba Fauli, et

cundum proprietatem, ut ut sonat, quia res subslrata, congrue, et iii ipso raptu

nullum aliud habemus fundamenlum hu- mori, et resuscitari per immutationem

jus circumstantiae de asserendo raptu gloriosam, quam jam immulatos rapi,

vivorum, praepter illa verba Pauli. Verba cum hoc non esset necessariam.

Pauli statuunl ordinem inter resurrecti- Ex quibus patet ad rationem objectam,

onem mortuorum, et raptum vivorum, ila nempe lianc expositionem magis congru-
ut ilU primum resurgant Morlui qui in :
ere lextui et narrationi ; nam ipse texlus

Christo sunty resurgent primi, seu pri- docel eos rapiendos, et supponit aliter

mum, etc. Deinde, nihil loquens de morle non posse ascendere, quod designat

vivorum, subdit : Deinde, nos qui vivi- adhuc eos esse in stalu morlali. Raptus

mus, qui residui stcmus, simul rapiemur autem iste fiet ad separationem justorum
cum illis, etc. ubi verba plano sensu sup- ab improbis, quorum locus est lerra, et

ponunt vivos adhuc vivos rapi : Qui vivi- qui tum resurgent simul cum aliis, ex
mu3, qui residui sumus, etc. et ita plures quibus patet ad objecta.
Patres intelligunt cum Augustino adhuc Dubitatur an damnati omnes resurgent. 66.
vivos rapi ; ergo magis fundatur interpre- Abulensis in Matth. 25. quaest. 317. aliquos An omnes
^ ^ damnali
tatio Augustini, quam illa quam eligunt docet negasse resurrectionem iniquorum :
resurgent.

aUi, nempe ante raptum morituros. Haec Non resurgent impii injudicio, Psalm. 1.

enim verba Pauli non comprehendunt, Ttbi resurrectio ad vitam non erit, 2. Ma-
neque insinuant, sed magis contrarium, chab. 7.
neque ex alio fundamento coUigitur, nisi Respondetur affirmative. Est fidei ad Responsio
„ affirmativa.
ex regula generali circa debitum mor- ,-
Rom.
,
14.
A
Omnes emm . . , .

stabimus ante tribu-

..

tis solvendum anle immutationem ;

quae nal Christi, 2. ad Corinth. 5. Omnes enim
regula perinde salvatur eliam si morian- manifestari oportet ante tribunal Chri-
tur in ipso raptu, prout dicil Augustinus, sti, etc. Act. 14. Et hi ipsi exspectant re-
imo et magis quadrat rei in seipsa, quia surrectionem futuram justomm et iniquo-
resurreclio justorum fiet in carne glorio- rum, etc, Joannis 5. Omnes qui in monu-
sa cum dotibus, quando corruptibile hoc mentis sunt audient vocem filii Dei, et pro-
induet incorruptibile. Si ergo fieret in cedent qui bona egerunt in resurrectionem
terra, sequeretur quod non raperentur, vitae, qui vero mala egerunt, in resurrecti-
scilicet per Angelos lunc vivi, de quibus onem judicii, clc. Eadem veritas patet
tantum awSseritur, et non de ahis qui re- Apocal. 20. in Symbolo AthanasH in cap.
surgunl; verbum rapiemur, qui vivimus, Firmiter de summa Trinitate et fide Ca-
qui residui sumus rapiemur, etc. nempe tholica. Haec veritas universali extendilur infantes
'^^"'0®°*-
ministerio agentis exlrinseci. Si autera ad infantes etiam, qui moriuntur in uteris
 148 LIB. IV. SENTENTIARUM
malernis, quia sicut in Adamo omnes mori- zonte est meridies, et sic de singu-
untur, ila et in Christo omnes mviflcabun- lis instantibus possibilibus assi-
lur: spectat enim ad providentiam uni- gnari in die naturali; ergo resur-
versalem, ut hi etiam sententiam recipi- gent mortui in quacumque hora
ant Judicis, et destinenlur ad locura diei naturalis, sic ad partes com-
congruum et debitum. Ad illud Psalmi parando. Sed quia non sine causa
respondetur, non resurecturos ut sint in qu?eritur de hora resurrectionis,
concilio justorum; ila Augustinus, llie- intelligendum est quserentes quae-
EspiicaUir ronymus, Hilarius, Ambrosius ; non resur- rere de hora in comparatione ad
gent ut ipsi erigant caput inter juslos: illam regionem, ubi erit judicium
Non resurgent etiam ad vitam quse est resurgentium, sive resurrecturi
antonomastice resurrectio ;non resurgent transferentur, ut udicentjur, trans-
ut judicent. Ad illud 2. Machab. 7. re- ferentur, inquam, velpost resur-
spondetur inlelligi resurrectionem ad vi- rectionem completam, vel ante per
lam, eamque negari Antiocho, quam translationem pulverum coUecto-
expeclant justi. rum; utrumque enim est possibile
Deo, vel ut resuscitentur in diver- vide
Richard.
SCHOLIUM. sis locis, forte ubi sepeliebantur ; dist. prses.
^"^ '^'
vel ut pulveres de singulis locis "

Sunt duo dicta in hac littera. Primum, coUigantur ad locum unum, ubi
resurrectionem futuram esse hora diurna et debent post resurrectionem oinnes
matutina respectu terrse promissionis; ita D. ad judicium convenire, et in illo
Thom. D. Bonav. Richard. Durand. Palud. loco fiat resurrectio omnium. ^^o-
liic, Anselm. in Elucidario, ubi dicit quod
et
co autem pulvei^es, corpora quoe-
fiet ea hora qua resurrexit Ghristus, qui est

exemplar nostr;e resurrectionis, ideoque ait

cumque, in quibus est ultimate
quod die Pascliatis fiet; quod etiam ait La- facta resolutio, puta tantam si in
ctant. I. Quando Scriptura innuit,
7. cap. 19. partem ignis, et in tantam partem
quod noctu het, vult solnm quod clam, et aquae, et in tantam partem terrae ;

hominibus nihil minus cogitantibus, eveniet.

et ista pars ignis sit immediate
Ita August. I. 83. quaest. 57. et Anselm. in
locum resurrectionis
juxtaglobum lunarem super pun-
25. Matth. Secundum,
esse vallem Josaphat ; ita Sotus hic q. 2. art.
ctum quemcumque terrae, et alia
5. fin. idque tenentur dicere omnes, qui pars sit directe in extremitate
tenent fieri hora matutiua, quia si fleret ubi- opposita diametraliter in splisera
cumque essent pulveres, nuUa certa hora ignis, et tertia pars sit in intimo
vel parte diei naturalis fieret, nam hora
vel medio, vel supremo aquse, et
matutina nostra, est vespertina aliquorum,
et meridiana aliorum, etc.
hujusmodi.
Hsec omnia, etsi hujusmodi sint 12.

11.
De secundo dubio videtur
(m) mille millia, intelliguntur cum di-
De
tempore
prima facie certum esse, quod cuntur pulveres vel cineres. Cum
resunecti-
onis.
quodcumque instaus est omnem enim dixit Christus, a summis ccelo-
habitudincm habens ad partes diei runi, et a quatuor venlis, non intellexit

naturalis. (iuod enim in una parte ipse pulveres, quos usitate accipi-
terrae est instans medise noctis in inus in sepulchris,usque ad tantam
horizonte uno, in opposito hori- distantiain esse dispersos; sed in-
 . .

DIST. XMII. Qd^STlO V. 1 10

tolloxit iionoralitoi' iii (iu<tcuiiii|ii(' rcsurroclioiiis fuil volus error (-hlliasla- Knor velus
Milieiiario-
tota., vol paiMc^s racla sil i-osolnlio, ruin, ([U(^m Cerinlhiaui ol Mardonisla' ruin

illa coUigcntur, ct ex illis colloctis, .sunl seculi, ol inodo lononl \nal)aplistai,

id est, cx niatoria in cis, (lun^ rnif, ul. sorihil Lindanus do Ifxr. Inijun lempo-

pi'ius inatoria corporis cornipti, r/a, V iwwoVms tn paradoxo 2 i. Torlulliani.

roparabitur itoruin idoin corpus. Mi dixcrunl resurreclioneiu iusloruin Quid

docuerit
Jiidicium Ille autcm locus judicii ^oniM^a- fore mille annis anlo diom judicii, ol vel somni-
averit.
'vaiie" Hs prohabilitcr frstiinatur torra ClirisLum iii hunc inundum descensurum,
josaphat.
ppomissionis, sivc vallis, vol pars el suscilalis juslis in vitam ro^malurum
Josaphat deterniinata ibi ; vol tan- cum ipsis in terra, iii (jua ducont vilain
ta pars qiianta sufriciot pro repro- sensualem el animalem in deliciis quae
bis, si("{uidoin electi non erunt in ad culem et venerem curandam spec-
terra, rapiontur Cliristo olv
sed tant, ot renovandum fore lunc rognuin
viani in aerc; et per consequens Judjeorum, et adimplendas promissiones
respectu ipsius partis torr^e intel- facias Patrihus, instauranda sacrificia, ul
ligenda est hora. Sed quod tunc paict e\ Eusehio lib. 3. /fisl. cap. 22.
dicitur esse media nocte, accipitur mj^ 7. cap. 20. Nicephoro lib. 3. cap. 14.

Vide
^ Matth. ^5. ot ab Apostol. T. nunc errorem seculus est Apollinarius
^^^^^^''i:\\e%S.^. Dies aulem Domini, sicut fur, tesle Epiphanio /i»r. 77. Iren^eo lib. 5.
pr£csenii Ha in noctd venicl ; quod non videtur ^ap. 31. qui dixit post persecutionem
'intelligendum ad litteram, quia Antichristi futuram esse hanc juslorum
etsiDominus posset se manifesta- resurreclionem; hic admiscet sensuahbus
re singulis, tamen magis probabile eiiam dehcias spirituales. Multos Patros Papias
seduxit
est ad confusionem reproborum, in hunc errorem adduxit Papias, teste plures
Patres in
qui videbuntur, et ab invicem, et a Eusebio lib. 3. Histor. cap. :iO. Inter hunc
bonis, ut sint in loco illuminato, et errorem
ahos est Lactantius lib. 7. institutionum,

per consequens tunc in loco resur- cap. 14. 24. et 26. qui plura refert de
rectionis et judicii non erunt tene- isto saeculo Saturni aureo, et plane fabu-
brsp medise noctis ea ergo hora ; losa; quem secutus est Quintus Juhus
fo^'''^' Q"^ Christus resurrexit, ea miarion, ut conslat ex ejus opusculo,
if°Vhoin
etRi^hard.in comparationc ad illain rogi- seu quod ipsi atlribuitur, et extat in

onem, resuscitabuntur mortui, vel Bihhotheca Goloniensi Patrum tom. 5.

ea hora qua adjudicatus ost a Pila- ubi hunc errorem in fine docet. (Jterque
to, vel ea qua expiravit in cruce; hanc resurreclionem justorum reluht in

siquidem de hoc certum non habe- annum Christi 470. vel circiter. Eamdem
mus ex Scriptura, et quodcumque sententiam tenuit Justinus Martyr in dia-
illorum ponatur, exponendum est logo contra Triphonem, TertuUianus.
illud mcdia nocte pro inccrtitudino. lib. 3. contra Marcionem, Victorinus in

Apocalypsim, Gennadius de Kcclesiaslic.

COMMENTARirS. dogmatibus, plures pro ea refert cap. r)5.

sicut et in lib. de Ecclesiastins Scripto-

(m) De secundo dubio videtur, etc. Reso- ribus eam tribuit Tichonio. Tcnuit etiam
67.
De resun-e- lutio hujus dubii tangit tempus resurre- Irenaeus lib. 5. c. 32. et 33.
ctionjs .
„.
. ,
quorumdam Aliqui
bora, ctionis, et locum. drca lempus vero A.lia ab hac est sentenlia
 150 LIB. IV. SENTENTIARUM
docent Galliolicorum, qui docenl juslos in finali tus. Deinde duos adventus Christi de ccelo
justos
prius resurreclione prius suscitandos quam agnoscit Ecclesia tantum ; unum in Na- Duo
suscilandos adventus
quam reprobos. Ila Primasius, Tlieopliylactus tivitale ; alterum ad judicium, ut patet ex Cbristi.
reprobos.
et (Ecumenius e;? 1. ad Thessalon. cap. 4. Symbolo fidei. Primus esl : Ei incarnatus
Cajet. 1. ad Corintk. 15. esl de Spiritu Sancto, etc. Secundus :
Symboluni.

68. Dico primo sententiam priorem invol- Inde venturus est judicare vivos et morluos
Plures
errores
vere plures errores contra fidei principia. elii. et Act. 1. Hic Jesus, qni assumptus
Chiliasla-
Primo, quod post resurrectionem in regno est a vobis in coelum, sic veniet quemad-
rum,
seu Mille- millenario illo non admittant gloriam ani- modum vidislis eum ascendentem in coe-
nariorum
coalra mae aut corporis. Secundo, quod admisce- lum, etc. ubi designatur secundus ejus
fidem.
ant lurpiludinem voluptatis, quae longe adventus in majestale ad judicium, et
abest a regno Chrisli et juslorum. Deinde, Act. 8. Quem oporlet coelum suscipere
quantum ad moram illam intermediam usque ad tempus restitutionis omnium, etc.

diuturni temporis millenarii, repugnat Unde Ecclesia canit : Secundo ut cum

Scripturae, quae resurrectionem omnium fulserit, mundumque horror cinxerit.

in novissimum diem referl, ut patel ex- Objicies promissiones factas Abrahae, 69.
Objectio.
presse Joaa. 6. ubi aliquoties reperitur el Patribus Iiaeredilatis terrenae et afflu-

resuscitatio in novissimum diem : Et ego enliae, quae nondum consummalae sunl.

resuscitabo eum in novissimo die, etc. et Respondetur has promissiones sub alle- Promissio-
nes
cap. 11. Scio quia resurget in novissimo goria datas intelligi debere spiritualiier, Palrum
spirituali-
die, etc. et haec veritas patet ex omnibus et compleri in bonis spiritualibus, non ler
intelligen-
locis, ex quibus haclentis probavimus vero terrenis, praeter aliquas, quae lit-
dae.

resurrectionem. Job. 19. Et in novissimo terahter etiam bona quidem terrena

die de terra surrecturus sum, et in carne comprehendunt, ul concessionem terrae

mea videbo Deum Salvatorem meum, et Chanaan, el deslructionem primorum in-

\
c. Job unus erat ex juslis, tamen supponi» colarum ejus, ut Chananaeorum, Amor-
se non resurrecturum ante novissimum rhieorum, etc. neque hereditas, quae pro-
diem, neque in carne visurum Deum miltitur Sanctis in corpore, intelligitur

Salvatorem suum ante illum diem. Patet illa hujus vitae, sed gloria corporis, de
Daniel 12. Joan. 5. et 1. ad Corinth. 15. qua Paulus \.ad Cor. 15. ubicumque agi-

ubi Apostolus agit de novissima, et de tur de esu et potu, et hujusmodi afflu-

resurrectione tam justorum quam ini- entiis, inlelligitur sub metaphora sensi-

quorum in ictu ocuH, etc. quibus verbis bilium vita beata, quae promittitur Sanctis
destruitur mora saltem tam diuturna inter in regno, ut Malth. 18. Et recumbent cum
resurrectionem vivorum et mortuorum. Abraham,Isaac et Jacob in regno coelorum;
Deinde, loc. cit. dicit Paulus mortuos re- Luc. 22. Ut edatis et bibatis super men-
suscitatos qui sunt justi, immutandos, sam meam in regno meo; Apocalypsis:
quantum ad gloriam corporis, non ita Beati qui ad coenam nuptiarum Agni,
reliquos, et in resurrectione, quod mor- vocati sunt, etc. Psal. W.Satiabor cum X

«l-
tale et corruptibile fuit, fieri incorrupti- apparuerit gloria lua ; et Psal. 35. Ine-
bile et spirituale : Caro etsanguis regnum briabuntur ab ubertate domus tuas, et tor-

Dei non possidebunt. Matth. 22. In resw^re- rente voluptatis tuse potabis eos.
clione, neque nubent, neque nubentur; ad Objicies secundo Apocalypsis 20. quod 70.
Roman. 14. Regnum Dei non est esca et po- est potissimuni fundamentum hujus erro- Objectio.
 ;

nisT. XMii. QH/ii:sTio v. 161

ris, dicitur quod Angeius descendens tam justorum quam injuslorum. in hoc
de coBlo habens clavem abyssi, el catenam pra^lio Anlichrisli multi jusli occumbent,
ningnam in manu sua ligavit Salanam, quia liot contra Sanclos, ut patol cap. 11.

Draconem anliquum.el misit eum in abys- Unde colligitur omnes justos non regnatu-
sum, et clausit et signavit super illum, ut ros cum Ghrislo in terra ante Antichristum
non seducat aniplius gentes, donec con- resuscitatos in carne, qui sic deberent
summenlur mille anni, et posl ha3c opor- esse immorlaies deinceps, quod non co-
tet illum solvi modico tempore : Et vidi lueret cum Scriplura, quia et in tempore
sedes, et sedenles super eas, et judicium Anliclirisli fore electos vivos in carne mor-
datum est illis, el animas decollalorum tali constat, tum ex cap. 11. tum ex verbis
propier testimonium ,/esu, et propter ver- Christi Matth. 24. ubi loquens de tempore
bum Dei, et qui non adoraverunt besti- Anticlirisli, et consummatione ScCCuU :

amt elc. el vixerunt, et regnaverunt cum El nisi breviati, inquit, fuissent dies illi,

Christo mille annis. Cseteri mortuorum non fieret salva omnis caro, sed propter
non vixerunt, donec consummentur mil- elecLos breviabuntur dies illi, etc.
73.
le anni. Haec est resurreclio prima; Prajterea, palet etiam victuros plures Regnum
in his secunda mors non habet potcsta- reprobos in lempore el regno Antichri- gpirituale.

tem , sed erunt sacerdotes Dei el Christi, sli, quos seducet Diabolus ex qualuor
et regnabunt cum iUo mille annis, et cum angulis terrse. Quod patet ex hoc loco,
consummati fuerint mille anni, solvetur quod non quadratilli errori; oportet ergo
Satanas de carcere suo, et exibit et sedu- regnum Ghristi et electorum intelligi

cet gentes, quae sunt super quatuor an- spirituale, ut Patres et expositores intel-
gulos terrae Gog et Magog, et congregabit ligunt. An autem sit gratiae et resurrecli-

eos in prselium, quorum numerus est si- onis a peccato, an etiam gloriae simul in
cut arenamaris, etc. Ilunc locum qua- animabus beatis, an praeterea tranquillitas

si lilteralem objiciunt Ghiliasta}, et multi Ecclesiae, et propagatio fidei, variant Do-

( teste Eusebio lib. 7. cap. 19 )
propter ctores, el quodUbel horum, et omnia si-

hunc locum rejiciebant ex Ganone librum mul, comprehendi potest sub regno
Apocalypsis, dicentes confictum fuisse Christi non vero affluentia terrena ; re-
a Gerinlho. gnum autem Diaboli polissimum intelligi-
Sed respondelur et hanc esse veram lur idololatria, quse destructa est conversa
72.
Responsio
Scripturam, et locura hunc non intelligi
Roma ad fidem Christi; unde deinceps
de regno millenario temporali in carne, Salanas fuit ligatus, uL seducere non
prout error contrarius fingebat, quia si
potuerit gentes ea libertale et potentia,
series ipsius capitis spectelur in verbis qua ante adventum Christi seducebat
ultimis describitur perseculi^ Antichristi Angelus autem Ugans Diabolum, et ha-
secutura, et destructio regni ejus, et po- bens clavem abyssi recte intelUgi potest
stea judicium extremum secuturum. Et Christus, qui chirographum peccati de-
vidi thronum magnum . ei sedentem super struxit et redemit nos in sanguine suo.
74,
eum,e\.c. et vidi morluos, magnos etpu- Dico secundo omnium mortuorum re- Resurrectio
r. . . , •!• 1 mortuoruiii
sillos stantes in conspectu throni, etc. et surrectionem fieri simul, eorum scihcet ^^^^
simui.
libri aperti sunt, elc. et dedit mare mor- qui ante lubam mortui sunt, nam de tum
qui in eo erant, etc. Quibus vivenlibus diximus supra quid fiet. Hsec
tuos suos,
verbis denotatur resurrectio mortuorum est communior, et eam supponit Doctor
 152 LIB. IV. SENTENTIARUM

hic; el videtur colligi magis ex Scriplura, exponit. Dicit ergo ea hora qua Chrislus

quoe nullum discrimen staluit inter mor- resurrexit, vel qua judicatus est a Pilato,

luos resurgentes, aut ordinem, et vox vel qua expiravit in cruce, fore resurre-

ipsa tubie perinde vocat omnes mortuos. ctionem, lamen hoc totum esse sub
Videantur loca superius citata. incerto.

75. Dico tertio eodem instanti eliam tam De loco autem resurrectionis compre- 77.
Locus
impii simui juslos quam impios resurrecturos. Patet hendit duas sententias; quarum una re.surrecti-
onis.
Hora^re-' ex praecedenti. Dubium autem est quo- est, fore resurreclionem singulorum, ubi

^"sumitur'^ modo sumi debeat hoc inslans. Respondet sepulti jacent, quse est sententia Richardi

ad plagam,
«"rf^tfin^iam Doctor debere sumi respective ad plagam, hic art. 5. qusesl. 3. eamque ut probabili-
in qua fiet jn qua exercebitur ipsum iudicium, nam orem sequitur Suarez. Altera sententia est
judicium.
comparando resurrectionem ad diversas pulveres in unum locum judicii primum
plagas et partes horizontis, sicut in una congregandos et resuscitandos ibidem,
parte, quando est media nox, in parte qui locus juxta communem sententiam
opposita est meridies, et sic variantur Scholasticorum in hac dist, et Doctoris,
horae diei naluralis juxta diversum Solis estvallis .losaphat. Haec sententia est etiam
aspeclum ; oportet determinalam horam, frequentior, utrumque Deo possibile esl,
in qua simul fiat resurrectio, suniore re- incertum autem quid determinale eveniet,
spective ad certam causam; non aliam an uno scilicet, vel altero modo fiet resu-
vero magis congruenter, quam ad illam, scitatio corporum.
in qua fiet ipsum judicium.
SGHOLIUM.
76. Futuram aulem resurrectionem meclia

media nocte tenent plures Patres, ut Laclantius Ad primum, innuit probabile esse aliquos,

"
eo scilicet qui tempore resurrectiouis vi-
tenent?"^ ^^^- ^- ^^P- l^- Ambrosius lib. 8. in Lucam
vent, non morituros; qaocl teneiit Clirysost.
in ilJa cap. 17. In illa nocie ej^unt duo. etc.
hom. 41. in 1. ad Gorinth. et homil. 7. in
Hieronym. et apud eum Diodorus epist. 152. 1.ad Thessal. Theodor. (Ecum. et Theopliyl.
Idem docet in illa Malth. 25. Media nocte in Gorinth. 15. TertuU. 1. de resurrect. car-

clamor factus est, etc. Chrysostom. homil, nis cap. 41. et 42. Ambros. in 1. Gor. 15.

August. 2. de peccat. mer. 23. Epiphan. I. 2.

79. in Matlh. August. 83. qq. quaest. 57.
hc^er. 64. Erasmus, Gajet. et Faber, in 1. Gor.
Gassiodorus in Psalm. 118. in illa : Media
15. Assor. toiii. 1. 1. 4. cap. 32. quaest. 2. ait
nocle surgebam. Ilanc probabilem asserit esse probabilem, et D. Thom. 1. 2. q. 81.

Alii docent
Magister in hac dist. Alii docent resurre- art. 3. tantum ait oppositum esse probabi-
fore in hos vidissent Sot. hic q.
aurora.
dionem fore in aurora. Discrepantia
^ orilur lius. Si 2. a. 4. et

Gatharin. in 1. Gor. 15. non auderent ita

in eo quod resurrectio nostra videtur fulu-
graviter hauc partera censurare. Ad terti-
ra illa hora, qua Ghristus resurrexit. Aliqui
um, rosolvit de desitione et inception6
Patres staluunt resurrectionem Ghristi
eum
permanentis; de quo vide 2. d. 2. q. 1.
statim post mediam noctem, aliqui in et clarius q. 4. ubi vult permanentia men-
aurora; sed quoad lioram resurrectionis surari ?evo, eoruni tamen desitioni coexistit

incertum est judicium. Hanc autem se^un- instans temporis, et juxta hoc, quando est
verum, non sunt pulveres, verum erit, cst
dam sententiam tenent frequentius Scho-
corpus reparatum.
lastici, et Doctor infra, % Ille autem locus,

ubi dicit verba illa apud Malth. Media (n) Ad arguinenta. Ad primiim 13.
Non simul
nocle, etc. non esse intelligenda ad de Apostolo, concedo qiiod non erit omnes
resurijenl,,
litlprani, cujus congruE^m rationem ibidom idem instans resurrectionis om-
 DIST. XI.III. QU/ESTK) V. 153

iiiiiiu, ([iiia in inslnnti rcsuriH^-li- stanti .'cvi, (juod quidcm rcvum

onis pi'ius luortuonini, ;\(lliu(! ali- potcst coexistere tcmpori, sicut
qui vivcnt, ct vivcut vita uiortali ;
(*t ninic.

et probnlnlc cst iiuod solvcnt nior- Kt cnni (jureris de cocKistente

teni, sicut Ohristus ct Mater cjus, sibi iu tcniporc, ut inuncdiatc^ prao-
14.
et resurg-cnt; crgo posterius quani ccdit rcsui-rectionem, quod
dico De

alii qui jam sunt rcsuscitati. cocxistcns sibi est tcmpus, et non et.iesiiione

A.l (o) A(l aliud, qiiod dicit Augusti- instans; ct ita illi qui loquuntur('e p';;~'
nus de vclocitatc, potcst relcrri ad permancntibus, ut si hal)crent e.sse
collectioncni piilvcrum, non ad in tcmporc, dcbcrcnt diccrc quod

alia duo scqncntia et concessuni;

nunquam ultimo habent csse, scd
est, quod illa collectio flet in tcui- habcnt c.^se in toto tcmpoi'e, ct in
porC; sed alia dno in instanti ct in ultimo illius habcnt non c.v.se, quia
eodcm instanti. generandum
o habct esse ; tamen
Atl 3. el 4. Tertium et quartum tangunt tcmpus illud finitum habct pro-
ineliusq. i.
diflicultatem magnam apud philo- prios t(Tminos, quia instans men-
sophantes de ultimo instanti csse surans me gcnerandi, cst terminus
rei permancntis. Sed si dicatui', tcmporis mensurantis esse ipsius

sicut dictum est lih. 2. (lisi. 2. qutcsi. corrumpendi.

1.qnodcumque manens in esse suo, Et si dicas, illud e.sse est quoddam
mensuratiir sevo, nuUa est difli- flnitum, ergo illud csse babebit
ciiltas, quia aevum idcm mensurat proprios termincs, nou sequitur,
corpus prfeccdens, etdum manet, .proprios, in quibus ipsum salve-
deflciente illo corpore, desinit tur; nec correspondet sibi habere
sevum ejus; et tunc est dare ulti- proprios terminos, nisi ratione
mum in esse illius permanentis, ve- temporis mensurantis, (^t illius
rum idem est illud ultimum,
est, et proprii termini sunt duo instantia,
ct primum, et idem mensurat to- sivemensurent illudme, sivealiud.
tum sustinendo indivisibilita-
esse, Per hoc ad aliud, cum dicitur
tem eevi. Cum ergo arguitur de quod permanens non habet csse in
esse finito quod habebit duos termi- tcmpore, id est, cum tempore, nisi
nos, negandum est, quia non est quia in instanti, hsec falsa est, te-
continuum, sed indivisibile. nend.) primam viam de mensurari
Et si dicas, saltem immediate cevo.Tenendo autem aliamM oportet
ante essc illius resuscitandi, ct esse dicere, quod cum toto tempore
corrumpendi, qusero in quo
illius est, ut illud est immediatum ad
vel cum quo ipsius tcmporis? continuum ad suum
instans, sicut
Non cum tempore, quia tunc illud tcrminum; et hanc immediatio-
tempus non esset finitum propriis onem non habet, ut est in alio in-
terminis ergo cum instanti tem-
; stanti, ct tunc oportet negare
poris; crgo non succedet immedi- istam : Permancns non hahel essc in

ate instans temporis. Respondco, lempore, nisi quia in inslanti. ^'erum ^^ ^^0 £.

esse immediate praecedcns resur- quidem cst,quod potest esse in in- '^•J-'^-^^-

rectionem ipsam, est esse in in- stanti/ sed tamen potcst habere
 . ;;

ir4 Lin. IV. SENTENTIARUM

esae intempore, videlicet easc dura- Caeterum ha3c difficultas urgetur am- 79.
Tertium.
tiviim et seciindnm istiid csse, et
; plius in argumento 3. et q. principali,
non illiid instantaneiim est imme- Terlium autem est : Compositum, quod
diatiim ad esse instantanenm se- fuil per formam quae praecedil aut praece-
quens. Sed prima responsio vide- det organizationem, habebit esse finilum,
retur facilior et rationabilior, quia id est, terminatum duobus terminis secun-
permanens, et si maneat cum tem- dum durationem, nempe essendi, quo in-
pore, videtur habere esse in se cepit et continuatur, et consequenter
aeque indivisibile. dari potest ultimum instans sui esse, juxla
regulas inceptionis et desitionis entis

permanentis; ergo si resurrectio erit im-

GOMMENTARIUS.
mediate post esse illius, et in instanti erit

78. Ad argumenta. Ad primum, etc.

(n) instans immediatum instanti contra Philo-
Ad
primum Respondel ad primum juxta ea quae supra sophum, quia ens permanens, quale est
principale
responsione ad primum dubium proposi- compositum quod corrumpitur, desinit in

tum resolvit cum Augustiiio, ubi difficulta- instanti intrinseco, sicut et incipit ^etiam

tem hanc tractavimus, nempe dari ordi- in inslanti intrinseco sui esse. Resurrectio

nem aliquem in ipsa resurreclione inter vero, quae est productio permanentis, ,si-

tum vivos, et qui antea mortui sunt. militer incipit in instanti inlrinseco et im-
Ad (o) Ad secundum. Hoc argumentum pe- mediate sequenti, quia corruptio unius
secundum
Coliectio tit illam difficultatem, an resurrectio fiet in est productio alterius, cum materia non
cinerum
fiet in tempore, vel in instanti. Dupliciter autem sit forma ; ergo, etc.
tempore.
Formatio capitur ressurectio. Primum, ut compre- Quartum est tale : Gorpus permanens
Quartum.
corporis, non habet; esse in tempore, nisi quia ha-
_et
hendit dispositionem antecedentem, ut
animatio Secundo vero, ut bet esse in instanti; ergo si corruplio
collectionem cinerum.
in instanti,
comprehendit efformationem corporis, et corporis praecedentis est in instanti, et

animationem. Gollectionem cinerum fieri sequatur immediate esse corporis resusci-

per motum, ;et in tempore determinatur tandi, sequitur hoc produci in tempore,

artic 1. hujtis qaxstionis; reliqua vero et non in instanti, quia quod immediate
duo fieri actione solum divina et in instan- sequitur ad instans, est tempus.

ti declaratur artic. 2. et 3. ex quibus Ad haecsolutio data sufficienter respon- 80.

Solutio.
patet ad argumentum, nam sicut organi- det, quia instans corruptionis corporis
Instans
instanti, etiam eodem prioris, ut cinerum, est idem instans or- corruptio-
zatio fiet in ita
nis
instanti desinet forma,quae fuit in materia, ganizationis et animationis; instans autem est intrin-
secum
sit pulveris, sit aUa. Animatio etiam idern, ut comparalur ad esse corrupti, est productio-
nis.
eodem instanti generationis corporis fit extrinsecum ejus, et intrinsecum ut com-
unde sequitur neque hic intervenire mo- paratur ad esse geniti succedentis. Neque
tum proprie dictum, neque instans succe- in hoc est alia difflcullas, quam illa quae

dere instanti, sed uno '.eodemque instauti est in inceptione el desitione formarum
indivisibili corrumpi formam prseexisten- subslantialium et incompossibilium in

tem ; induci formam corporis, quaecum- eadem materia, nam inslans generali-

que illa sit, et animari ipsum corpus onem inlrinsece mensurat, el corrupti-

collectio tamen cinerum fit in tempore onem intrinsece, ne admitlatur simul

antecedenti per motum. duratione utramque formam incompossi-

I
 ;

nisT. xi.iii. on^.sTio V. 155

bilem psse maleri.-B. Sicut er^o illud in- stunt secundum parles succedentos sibi

stans se habol ad esae formaruni, ila oliam invicom, el desinentes, ul molus et tem-
ad essc composilorum per illas, eL succe- pus; vel certe quatenus ipsum permaiHms

denliuin sibi per producUoncm unius, ot socundum se tolum et simul succedoret

corruplionem allerius, nam sicuL corru- sibi in posteriori duratione, ila ul licel sil

plio lendit ad non esse, sic eliam instans lotum simul in esse, tamen pro diversis

corrupLionis nequiL comparari ad esse rei parlil)us durationis reciperet semper esse

corrupLae, Lanquam mensura intrinseca, novum el tolum simul, et sic secundum

eL vice versa sicuL generatio tendit ad unum esse succederet sibi ut pra^cessit se-
esse, esLque simul duratione cum termino, cundum aliud esse. .Vlio modo sustinetur
debel inslans lioc compuLari Lanquam divisibilitas et successio in duraLione per-

mensura intrinseca essendi geniti, Hinc manentis, qualenus idem esse semper
ergo in eodem instanti non est ulla suc- manet invariatum, sed requirit tamen
cessio aut divisibilitas, qmie spectanl ad novam et novam actionem, per quam
continuum eL divisibile; inslans autem in- conlinuaretur in esse, sicut conservatio in

divisibile est, et iu eo concomilanLer se hac via distinguitur a prima produ''tione,

habenl esse geniti, et non esse corrupli, eL conLinuatio seu conservalio in alia men-
sicut et ipsa generalio et corruptio, quai sura a continuatione et conservatione in

sunt simul cum termino at/ quem, et suc- priuri et differenti mensura. Licet hanc Eiigitur

cedunt me corrupti aul exisLenLise ejus sentenliam judicet Doctor probabilem in ^^^,^"'^"^3^

prout prsecessit in duralione antece- prfeterito loco, tamen magis inclinalur in

'"o^g^'"

(lenti. eam, quae negat omnem successionem et •"

'^^l^^^'

Argumenta autem prajmissa supponunt varialionem tam in esse, quam etiam inpermanen-
tis.

instans generationis pertinere ad durati- actione, ponendo utrumque indivisibile

onem inlrinsecam corporis corrupti, quod et sicut idem est esse, ita eadem etiam
ad actione, qua producitur, conservari, quia
non est verum; terminus enim a quo et

quem non spectant ad eamdem durati- novitas in actione infert novitatem in effe-

onem inLrinsecam; ita esse corrupti, qui cLu, sicut ipsa actio nequil concipi nisi

est terminus a quo corruptionis, non ad effectum.

spectat ad duralionem inlrinsecam corru- Hoc ergo dato, quod aevum sit indivisi- 82.
1T1
I 1 ResDonsio
bile uLroque modo, et quodhbet perma-
.

ptionis, et non essendi quod inducit. Haec l^

tertium.
doctrina fiet clarior ex iis, quae subjungit nens mensuretur aevo, respondel ad ar-
Doctor in responsione ad illa eadem argu- gumenta : Primo ad terlium, quod idem
menta. sevum mensuret corpus in esse el conser-
81. Respondet ergo Doclor ex dictis in 2. vari, seu in produci, eL permanenLia seu
Duplex quod aevum desinit
sententia,
dist. 2. quasst. l.ubifusius de hac male- duralione sui esse,
ria tractat, licet problematice juxla extre- desinente ipso corpore, et sic idem est
duratione
permanen- ^^qs sententias, quas ibidem optime dis- aevum, per quod incepLio et ultimum
seril, licet magis inclinet in eam, quae esse corporis mensuratur, sine ulla sui

dicit omne permanens mensurari sevo variaLione; eL per hoc quod succedat non
indivisibih, nam ratio successionis in dura- esse corporis, habeL duratio ejus termi-

tione, vel in esse rei est successio in ipso num extrinsecum diversum, licet inlrinse-

esse, quatenus esset aliud el aUud esse cum, quod mensurat ejus esse, sit omnino
rei, ul contingit in successivis, quae exi- idem. Cum ergo arguitur quod esse ipsius
 ; .

156 LIB. IV. SENTENTIARUM

finitum et terminatum duobus terminis, p7'ima responsione iuxia wdgarem modum.

supple intrinsecis, negatur, quia habere explicandi desitionem permanentium, et
sic terminos suas extensionis convenit inceptionem.
quantitati conlinucie, el non indivisibili, Caeterum, inquit, tempus illud antece- 84.

quale est aevum niodo citato. dens, in quo existit corpus quod corrum-

83. Dices, saltem ante esse illius resuscitan- pitur, habere suos terminos, quia inslans
Objectio.
di est immediate esse illius corrumpendi, illud uUimum mensurans esse generandi,

quaero cum quo vel in quo ipsius lempo- et in quo verum est dicere : nunc est

ris ? Non cum tempore, quia sic illud tem- generandum, et ante hoc immediate non
pus non esset finitum seu terminatum fuit terminus illius temporis antecedenlis,
suis lerminis inceptionis et desitionis; er- Ucet non sit verum in ipso esse corpus

go esset cum instanti, et non cum tem- corruptura, et sit illius durationi in esse

pore. extrinsecum, corruptionis vero inlrinse-

Respondet Doctor esse corrumpendi cum, sicut et tempori, ut abstrahit a ge-

praecedens resurrectionem, esse in instan- nito et corruplo.
ti aevi, quod aevum potest coexistere tem- Et si dicas illud esse corrupti est finitum. Objeclio

pori, sicut ipsum iiunc, seu instans totum ergo debet habere duos terminos ince-
et indivisibiliter coexistit tempori ; illa ptionis et desitionis.

ergo mensura seu duratio coexistens sibi Respondet Doctor negando consequen- Responsio.

ante resurrectionem seu resuscitationem, tiam, si intelligatur debere habere illos

est ipsum tempus, et non instans. terminos tanquam intrinsecos suae durati-

Solutio. Subjungit pra3lerea Doctor, quid di- oni in esse, et in quibus salvari possit ipsum

ui?ta°aHa°m cendum sit juxla illam sententiam, quae esse, quia Ucet primum instans incepti- Instans
sententiam. corruptio-
g^atuit permauens existere in tempore, onis sit ipsi intrinsecum in quo generatur,
nis
tamen uUimum instans in quo corrumpitur, non est in-
vel de eo ita loquitur quasi in tempore trinsecuni
existeret, sicut commodius tradunt Phi- non est suo esse intrinsecum, sed exlrin- duralionis,
sed extrin-
losophi regulas inceptionis et desiUonis secum existentiae, et intrinsecum non exi- secum.

reruni respective ad tempus et terminos stentiae, neque esse ejus competit habere

ejus ut instans ; deberent, inquit, dicere, terminos, nisi ralione temporis, cujus illa

quod nunquam ultimo hahent esse, id est, sunt instantia tanquam termini, sive sint

quod nunquam habeant uUinium esse, id inlrinseca duratio corporis, sive alterius

est, ultimum instans sui esse, sed quodul- succedentis.

timum esse ipsorum est in tempore, cui Per haec respondet ad quartum argu- 85.
Responsio
succedit non esse in inslanli terminativo mentum juxla utrumque modum prae-
secunda.
missum, nam tenendo quod permanens
illius temporis ;
quod instans est illud
existit in aevo tanquam mensura, habet
corrupUonis esse, et generationis alterius
coexistere tempori per hoc quod sit in
succedentis, sed habent esse in loto tem- Permanens
ffivo quod polest coexistere tempori habere
pore antecedenle. Quod instans termina- essetam in i
negatur per hoc assumptum, quia existit tempore !]
tivum, in quo habent non esse per cor- quam
in instanti, hoc enim habet quia existit
in instanti.
ruplionem, probat, quia illud instans est,
in aevo, et aevum in instanti.
in quo genitum recipit primum sui esse, Respondet secundo, tenendo aliam
seu est intrinsecum esse geniU, quod viam,dicitque quod permanens est in toto
incompatibile est cum esse corrupti. II«ec lempore, ut illud est immedialum ad
est doctrina quam supra prsemisimus i?^ jnstans, sicut coptinuum ad suum termj»
 DIST. XLIII. QUyESTIO V. 157

imiii. El sic nogatur cliaiu idem assum- re essc duralivum in tomporc. Priorcm
plum, quia lioel sil auL esso possit in rosponsioriem pncfert Doctor, ut faci iorem
inslanti permanens, tamen potesl etiam el magis ralionabilom. II;bc ox occasionc
esse in tempore , neque ideo est in tom- pra;senti de liac (lifflcultale sufliciant,
pore, quia ost in instanti ; licet ergo non qu;c tractalur 7. c( H. Phi/s. Videatur
posslt incipore in tempore, potest liabe- Doctor loc. sup. cit.
 158 LIB. IV. SENTENTIAKUM

DISTINCTIO XLIV
{Textus Mcujislri Sententiarum.)

Non est autem quod in

fas dicere,
Resurrectione accedat corpori ma-
Aii in eadem statura et cetate omnes
gnitudo, quam nec habuit hic nec
resurrecluri sunt.
erat habiturum diu vivendo, nec
majora corpora redigenda sunt ad
Solent aiitem nonnulli percnn- modum dominici corporis. Periret
ctari et eadem
quaerere, an in enim multum de illis corporibus,
setate et statura corporis omnes cum nec periturus sit capillus, ut
resurrecturi sint? Qnidam puta- ait Dominus ; CapHlus de capite vestro
verunt omnes resurrecturos se- non perihit ».

cundum mensuram setatis et sta-

Ephez. 4. turse Christi, ideo, quia Apostolus

6.
Donec occurramus omnes in viimm
Quod resurget quidquid fuit de substan-
Haymo in ait :

gloss. super tia et natura corporis, etsi non in

illud
perfectitm, in mensuram cetatis plenitu-
eadem parte corporis.
Eph. 4. 13. dinis Christi. Sed his verbis non
Donec
omnes oc- eadem resurgentibus assignatur
curramus.
Dubium 1. statura, sed cetas. « Omnes enim in « Non enim Deo terrenaperitb
Lib. de
Civit. Dei eadem celate resurgent, in qua Chri- materies, de qua mortalium cre-^^^lnch."
22.cap. \?>.

Dubium 2. stus mortuus est et resurrexit, atur caro ; sed in quemlibet pulve- nug. h^b.a

cujuscnmque setatis mortui fu- rem cineremve solvatur, in quos- '^.^^^^gg

erint » mmm autem posuit, non ut

; libet aurasque diffugiat,
halitus
distingueret sexum, sed ut signifi- in quamcumque aliorum corpo-
caret perfectionem virium, quam rum substantiam, vel in ipsa ele-
tunc habebunt sed non omnes eam-
; menta vertatur, quorumcumqiie in
dem staturam corporis obtinebunt. animalium, etiam hominum cibum
Unde Augustinus Non, ait, in : « carnemque mutetnr, illi anim£e in
mcnsuramcorporisvelstaturae, sed puncto temporis redibit, quae illam
astatis, quia unusquisque suam re- primitus, ut homo fleret, cresce-
cipietmensuramcorporis,quamvel ret, viveret,animavit. Ipsa ergo
habuit in juventute, etiam si senex terrena materies, quge, discedente
obiit, vel fuerat habiturus, si ante anima, flt cadaver, non ita resur-
est defunctus. ^tas vero erit illa, rectione reparabitur, ut ea quae
ad quam pervenit Christus, scilicet dilabuntur et in alias atque alias I
juvenilis, ut circa triginta annos ». rcrum species verluntur, quamvis
Triginta enimduorum annornm ct ad corpus redeant, unde dilapsa
Dubium 3,
Luc. 12. trium mensium erat aetas Christi, sunt, ad casdem quoque corporis
21.
in qua mortuus est et resurrexit. partes, ubi fuprunt, redire ncces-
 DISTINGTIO XLIV. 159

se sit. Alioquin, si capillus capitis onere, diflicultate ; in (luibus tanta

redit tiuod tam crcbra tonsura de- facilitas, (juanta felicitas ei'it;
traxit, si un^Miibus, (juod totics propter ((uod et spiritualia dicta
dempsit exectio, immoderata et sunt, cum proculdubio coi'[)ora
indecens cogitantibus i'esurrecti- sint futui'a, non si)iritus». Ex liis
onem non credenti-
carnis, et ideo apparet, (|Uod unatefaserit omnium
Dubium i, busoccurrit informitas. Sed quom- resui*gentium, scilicet juveuilis,
Con^nia
siDnliludo admodum, si statua cujuslibet vero diversa, scilicet quam
siatura
per
exenipluin
solubilis metalli igne liquesceret, quisque habuit in Juvenili a^tate,
statui».
vel contereretur in pulverem, vel vel erat habiturus, ante est de- si

confunderetur inmassam, et eam functus. Nec de substantia, de qua Mati. 13.

vellet artifex rursum ex illius ma- liominis caro creatur, aliquid pe-
teria et quantitate reparare, nihil ribit, sed omnium particularum
interesset ad ejus integritatem, ante dispersarum collectione rein-
quse particula materise cui mem- tcgrabitur naturalis substantia
bro statuge redderetur, dum ta- corporis. Sanctorum quoque cor-
men totum, ex quo constituta fu- pora sine omni vitio fulgida sicut
erat, restituta resumeret. Ita Sol rcsurgent, praecisis cunctis de-
Deus, mirabiliter atque ineflfabili- formitatibus, quas hic habuerunt.
ter artifex, de toto, quo caro nos-
tra constiterat, eam mirabili cele- Si mali tunc habeant (/uas hic hahuerunt
ritate restituet nec aliquid atti-
;
deformitales.
nebit ad ejus redintegrationem,
utrum capilli ad capillos redeant, et
ungues ad ungues an quidquid eo- ; De reprobis autem quseri solet, D.
rum perierat, mutetur in carnem an cum deformitatibus hic habitis ^" ^"p,^
cap. 91.
et in partes alias corporis revoce- resurgant ? Hoc autem Augusti- Matt. 25.
41
tur; curante artiticis providentia, nus non asserit, sed dubium reli-
Ibid. Aug, ne quid indecens tiat. Indecorum quit, ita nquiensi « Quicumque ab
:

cap. 90.
quippe aliquid ibi non erit, sed illa perditionis massa, quse per
quidquidibi futurum est, hoc dece- Adam facta est, non liberantur per
bit, quia nec futurum est, si non Christum, resurgent quidemetiam
decebit ». ipsi, unusquisque cum sua carne,
sed ut cum diabolo, ejusque Ange-
lis puniantur. Utrum vero ipsi
Qnod Sancti sine onini deformitale re-
cum vitiis et deformitatibus suo-
snrgent.
rum corporum resurgant, quse-
cumque in eis gestarunt, inqui-
Hocautem in corporibus Sancto- rendo laborare quid opus est ? Non
C.
August. ia rnm intelligendum est, de quibus enim fatigare nos debet incerta
eod. c. 91.
1. Cor. 15.
consequenter abjungit « Rosur- : eoruni habitudo vel pulchritudo,
gent igitur Sanctorum corpora quorum erit certa et sempiterna
sine uUo vitio, sine ulla deformita- damnatio». Ecce, non definit, an
te, sicut sine ulla corruptione, tunc habeant deformitates, quas
 .

160 LIB. IV. SENTENTIARUM

hic habuerunt, reproborum cor- scire arbitror neminem, nisi forte

pora. cui Spiritus divinus ostendit ».

^' «'^"'^^^ «"^« corporihus senliunl ignem

Quod non consumuntur corpora, quce
materialem
tunc ardebunt.

Si vero quseritur de corporibus Cum autemconstet, animas igne g.

E ,. Dialog. 4.
materiali m corporibus crucian-
, . ., . .

cap. 29.
iS^Ki iT^alorum, quomodo in igne arde-
das, quseri solet, an interim ante
c. 1.2. et
ant et non consumantur Augasti- ;

resurrectionem corporum animse

nus variis exemplis astruit, et
defunctorum reproborum materi-
sempiternis ignibus ea ardere et
ali igne crementur ? De hoc Julia-
non consumi illa combustione, si-
nus Toletanae Ecclesise Episcopus,
cut animus, cujus prsesentia cor-
Gregorii dicta secutus, ita scri-
pus vivit, et dolorem pati potest,
psit « Si viventis hominis incor-
:

mori autem non potest. Hoc enim

poreus spiritus tenetur in corpore,
erit tunc in corporil)us damnato-
cu)'non post mortem etiam corpo-
rum, quod nunc esse scimus in
reo igne teneatur ? Teneri autem iwd.
animis omnium. ... paulo post.
per ignem spiritum dicimus, ut
, . . .

m
.

tormento ignis sit videndo atque

Si dcemones corporali igne cremantur ?
sentiendo . Quod autem non solum
videndo, sed etiam e-xperiendo ani-
Quffiri etiam an daemones
solet, ma ignis tormentum patiatur, ex
Decivit. corporali igne ardeant ? Ad quod Evangelio coUigitur, ubi Veritatis
^aV'^\o^"
Augustinus respondens ait «Cur :
voce dives mortuus dicitur in infer-
non dicamus, quamvis miris, veris no sepulius; cujus anima, quod in
tamen modis etiam spiritus incor- igne teneatur, insinuat, cum Abra-
poreos posse poena corporalis ignis ham deprecatur dicens Mitie Laza- ^^^^^ :
^^.

affligi, si spiritus hominum, etiam rum, iit intingat extremum digiti sui in ibid.Julian.
incorporci, et nunc potuerunt in- aquam, ut refrigcret linguam mcam, pro^nost.

cludi corporalibus membris, et quia crucior in hac fiamma. Dum ergo ssecuio, c.

tunc poterunt corporum suorum peccatorem divitem damnatum insup.^oen".

^^'
vinculis insolubiliter alligari ? Ge- ignibus ^'eritas perhibet, quis sa- ^"
'^' "^^"

henna illa, quee starjnum ignis ei sul- piens reproborum animas teneri
Apoc. 20. phuris dicta est, corporeus ignis ignibus negct » ? praecipue cum
Mat. 25. erit et cruciabit damnatorum cor- humanam animam corporis simi-
De civit. pora, hominum, vel dsemonum, sed litndinem habere doceat Augusti-
Dei. lib.
20. c. 16 solida hominum, aerea dsemonum. nus, ita inquiens « Profiteri, ani- :

Unus enim utrisque ignis erit, ut mam habere posse similitudinem

Veritas ait ». De quo igne si qu.'3c- corporis et corporalium omnino
ritur, qualis vel ubi sit, Augusti- membrorum, quisquis renuit, po-
nus sic respondet « Tgnis seternus
: test negare, animam esse quae in
cujusmodi sit et in qua mundi vel somnis ambulare, vel
videt, vel se
rerum parte futurus sit, hominem sedere, vel huc atque illuc gressu \
i
 DIST. X\AV. Q\J/E<>T\0 I. 161

vel otiam volntu Ammm ; lioc sino ut ejiciantur ox uteris prrrgnan-

quadam similitudiiH^ c.orporis noi; tium. no matros otiam, si mortua
t.
lit; proindo,hanc similitudin^MU
si ihi rolinquantui', occidant, impu-
otiam apud iuCoros gorit, nou cor- dcntia nimia vidotur. Kx (luo
poralom, sod corpori similcm ita ; aut(nu inoipit homo vivere, ex
etiam iu locis vidotur csse non illo utiquo jam mori potost; mor-
corporalibus, scd corporalium si- tuus vero, ubicumque illi mors
milibus, sive in requio, sivo in do- potuit oveniro, quomodo ad resur-
Jiilian. hrcc loribus». In Cassiani otiam volu- roctionem non portineat, reperire
recitat, ibi.
',
c. 15. et minibus b^gitur quod « non siut ncquoo. Nequo enim ot monstra, De
'

8unt Cass. inonstris.

lib. de 10, otiosfe, noque nihil uon sentiant, quse nascuntui' ot viviint, quan- ibid. c. 87.
coll. I)e
Palnim, cum divos illo in inforno se flamma tumlibct cito moriantur, aut rc- liimeinbri.
coU. i. Dubium 6.
videlicet
cruciari clamet. Unde probatur, surrectura negabuntur, aut ita
Abbatis
Moysi,
animas dofunctorum non solum resurrcctura crodenda sunt, sod
c. 14. suis sensibus non privari, sed nec potius correcta emendataque na-
istis affectibus, scilicet spe, tristi- tura. Absit enim ut illum bimem-
tia, gaudio ac motu, carere et ox brem , quem nuper natum in
his quae sibi in illo gcnerali exami- oriente fratres fidelissimi ,
qui
ne reservantur, eas qusedam jam eum viderunt , retulerunt, et
incipere prsegustare. S. Plieronymus scriptum reliquit,
ut unum hominem duplicem, ac
Dc ahortivis faetibus et monslris. non potius duos, quod futurum
erat, gemini nascerentur, re-
si

surrecturos existimemus. Ita et

H. Illud etiam investigare oportot, csetera, quse nimia deformitate
'Dnbiiim 5.
In Ench. si abortivi foetus et monstra re- monstra dicuntur, ad liumanse
c.
Atteade.
s:->.
surgent, et qualia ? De quo Augu- naturae flguram resurrectione re-
stinus ita ait : « Occurrit de abor- vocabuntur. »

tivis foetibus qusestio, qui jam nati {Finis textus Magislri.)

sunt in uteris matrum, sed non ita,
ut jam possint renasci. Si enim re-
surrecturos eos dixerimus, de his QU^STIO I.

qui jam formati sunt, tolerari po-

test utcumque quod dicitur. Infor- Utrum in quolihet homine resuvfjet to-
raes vero quis non proclivius perire tum, quod fuit de verilate humance
Ibid. c.86.
arbitretur, sicut semina, quse con- naturce in eo ?
cepta non fuerunt. Scrupulose qui-
dem inter Doctores quseri ac D. Thom. in addit. qmesl. 80. art. 2. et htc
quwst.i. art. 2. D. Bonav. art. 1. qtixst. 1.
disputari potest, quando incipit et 2. IJichard. 1. quwst. 4. et pcr tutum. Du-

homo in utero vivere, an sit rand. quxst. 3. Suarez 3. p. tom. 2. dtsp. 53.
sect. 1. 2. et 3. Vide Scot. 9. Metaph. quxst.
qusedam vita occulta, quce non- 14. et 1. Phijs. quxst. 10. el 5. Phys. quxst.
3. ubi Arelin.
dum motibus viventis appareat ?
Negare enim, vixisse puerperia, Circa istam (a) distinctionem 1.
Mag. A.
quae ideo membratim exsecantur, quadragesimam quartam^ qusero B. C. D.
Tom. XX. 11

r
 162 LIB. IV. SENTENTIAKUM
A''g- 1- primo : Utrum in qiiolibet liomine alioquin si capillus redit, quem tani

resurget totum quod fuit de veri- crebra tonsura detraxil, etc. Et sub-
tate humanse naturae in eo? Quod dit : Quemadmodum si stalua metalli

non, Genes. secundo Tnlii Deus: liquesceret, et eam vellet artifex rursum
unam de costis Adce, et cedificavil eam ex materia reparare, nihil inleresset ad
in ergo vel Eva non
muUerem ; ejus integritatem, quce particula ma-
resurget, quia non illud quod fuit. terice, cui membro statuce redderetur,
in ea de veritatehumanse naturse dum tamen tota restituta rcsurgeret. Ita

ex costa; vel Adam non resurget Deus mirabiliter de toto quo caro nostra
cum toto eo quod fuit in ipso de extiterat, eam mirabili celeritate resli-

veritate naturse, quia non cum tuet, ncc aliquid attinebit ad ejus inte-
costa. grationem, utrum capilli ad capiUos
Praeterea, idem non resurget in redeant aut in partes aUas revocentur,
Arg. 2.
diversis; sed quod fuit de veritate curante artificis providentia, ne quid
carnis in uno, potest esse nutri- indeeens fiat.

mentum alteri, et per consequens Oppositum vult Augustinus ibi- Ratio

ad opposit.
converti in veritatem naturae al- dem m
.

Ench. quod caro restaurabitur

terius, et ita successive esse de de toto quo caro nostra extiterat. Idem
veritate naturae in duobus; ergo etiam dicit, 22. de Civit. Dei. cap. 15.

in altero non resurget quidquid et Luc. 21. CapiUus de capite vestro

in ipso fuit de veritate naturae non peribit.

humanse.
3 eadem majore su-
Prseterea, ex GOMMENTARIUS.
Arg
mendo sub ipsa istam minorem;
illud quod fuit semen in uno, per In hac distinclione duo declarat : Pri-

multas transmutationes potest mum est de verilate corporis resuscitati,

fleri semen in alio, et per conse- et ejus parlil)us in quibus subsistit.

quens in genito ab illo; et genito Secundura vero de cruciatu ignis infer-

ab isto idcm crit de veritate na- nalis ejusque operatione.

turse in utrisque. (a) Circa istam distinclionem quadrage- i.

Ordo et

2. Prseterea non
oportet quod in simam quarlam, etc. IlaBc quaestio duos divisio

Arg. 4. Primus resolvit quid

'

quolibet resurgat quidquid fuit de arliculos continet :

veritate naturae humanae in eo, sit necessarium ad identitatem corporis

nisi ut redeat simpliciter idem organici et ejusdem individui. Secundus

numero quod cecidit; sed pari ra- arliculus resolvit quomodo idem corpus
tione oporteret idem dicere de numero resurgat, et ex quibus resurgat.

singulis membris, vel partibus

organicis, et tunc in qualibet par- SGHOLIUM.
te oporteret resurgere illud quod
fuit de veritate cujuslibet partis, Sententia Magistri, id tantum quod acci-
pitup a parentibus esse de veritate naturae
quod est contra Augustinum in
humanae, et niliil aliinenti converti in illud,
Cap. 88. F.nch. et ponitur in littera Non :

sed in se multiplicari, sicut panes in Evan-

ita rcpa7'abitur, ut ad easdem covporis gelio, refutatur efficaciter quatuor rationi- >
parles, nhi fuerinl, redire necessc sit, bus. r
 ;

DIST, XLIV. 0U.ESTIO F. 163

(b) Circa isfcam qumstionoin, modo quo nufcriro osfc conver-

ex quo homo componifcur o\ cor- tcrc substantiam alJHKUiti in sub-
poro ofc anima, ofc anima sempcr stantiam nlendi, quia sic est
mnnet oadom, oj)ortot videre do in bruto; orgo por vogetativam
corporo organico, qnomodo rodit in homino potcst fieri talis con-
idem qnia vero
; corpns illud verso, Et con(irmatur, ita enim
componitur ox multis partibus generatur homo imperfectae quan-
org-anicis et hetorogeneis, quge di- tifcafcis, sicufc brufca, ofc ifca (it in eo

stinctiopartium requiritur pro- deporditio continua partium sicnt

pter multitudinem oporationum, ibi ; ergo ita oportet esse au-
quarum anima est ])rincipium gmentationom et restaurationem
proj^ter sui pertectionem, oportot deperditi hic sicut ibi; ibi autem
videre de idenfcifcate partium hete- est per lioc quod terminus au-
rogonearum. Et quia partes illse gmentationis ost aliquid do csse
heterogene^B componuntur ex par- ipsius subsfcantia) nutriendi et
tibus homogeneis, oportet videre augmentandi.
identitatem in homogeneis. Primo Prsefcerea, secunchim istam viam
ergo qualiter pars iiomogenea, non possemus ponere augmentati-
puta caro, in continna nutritione onem possibilem in liomine nisi
maneat oadem, non eadem et per miraculum, sicufc patefc de illa
secundo, quomodo redeat eadem, multiplicatione panum
quare ;

qu3e fuit primo in corpore mor- crgo magis deficeret natura illa
tali, quam natura bovis, quoad hoc
M.-tgist, in (c) De modo nutritionis est una quod ost acquirere quantitatem
2. dist. 30.
c. Quibus opinio, quae dicit quod nihil de perfectam post imperfectam.
res, etc.
nutrimento transit in veritatem secundum illam viam
Prseterea,
humanse naturfe, sed tantum illud sequeretur quod in homine esset
I
est de veritate human?e naturse, aliqua caro simpliciter incorru-
quod contrahitur a parentibus, ptibilisper totam vitam suam, vel
Illud autem in se multiplicatur, si corrumperetur, nunquam pos-

nt fiat augmenfcatio. Exemplum set restaurari, quia non nisi

de multiplicatione panum Evan- per nutrimentum, quod negatur.
gelicorum quod autem generatur
;
Utrumque est inconveniens. Pri-
ex nutrimento, quasi fomentum mum, quia illa pars incorrupti-
adhaeret calori naturali, ne extin- bilis esset alterius speciei a cse-
guatur, sicut oleum adhseret ly- teris partibus carnis corruptibi-
chno; et ita requiritur nutrimon- libus. Secundum, quia semper
tum, quamvis non convertatur minus esset in liomine de veritate
in veritatem humanae naturse. carnis human?e.
Vegetativa Contra hoc primo, quia non Prseterea, partes carnis, quae
bomiDis
convertit minus perfecta est vegetafciva in generantur de nutrimento, sunt
aliraentum
in suam homine quam in bruto ergo non ; vere animatae, efciam anima intel-
substan-
tiam.
minus potest in hanc operationem lecfciva; ergo sunfc vere de sub-
vegetativse, quae est nutrire, eo sfcantia viventis tali vita. Antece-
 164 LIB. IV. SENTENTIARUM
dens, licet videatnr manifestum, heterogeneas variis partibus etiam lio- I)e

tamen probari potest, quia quse- mogeneis constant. De idenlitale er-

identitate
partium
libet est animata anima sensitiva, go harum partium disserit Doctor cum corporis.

quia in qualibet potest exerceri ahis, ut ea probata veniat confir-

aliqua operatio sensitivae, ut ta- raaia veritas mysterii, et agij primo de De
partibus
ctus ;
quselibet etiam est animata parte homogenea, nempe carne, quate- homoiJ-eneis
anima vegetativa, quia quselibet nus maneat eadem et noneadem; et dein-

debitse quantitatis potest aliquam de quomodo restauratur in resurrectione.

actionem vegetativge habere; sen- (c) De modo nutritionis, etc. Hic refert 3.
Nutritio
sitiva autem et vegetativa in opinionem, quara docel Magister in 2. quomodo
fit.
homine, eadem anima est cum distincl. 30. Hugo de Sancto Victore de Sententia
Magistri.
intellectiva, ex 2. lib. dist. 1. q. G. Sacramentis part. 6. cap. ult. Haec senten-
ct disl. 11. art. 2. q. 1. tia in eo consistit, ut nihil aliud sit de ve-
ritate naturae huraanae in quoquam, quam Caro pri-
migenea
illud, seu carnera illam, de qua est ser- a
parentibus
COMMENTARIUS. mo quam recepit in priraa sui generatione recepta.

a parentibus ; hanc vocant praefali aucto-

(b) Circa istam qusestionem, etc. Hic sup- res priraigeneam seu nativara, ut distin-
ponit quod certum est,nempe ad unitatem guitur a carne nulrimentoacquisita. Prae-
et idenlitatera ejusdera horainis, necessa- terea, Magiter dicit priraigeneara non so-
riara esseunitatem earumdem partium, ex lura, quia a proximis parentibus recipitur,
Quid quibus coraponebatur. Oraissa itaque opi- sed quia existimat eam fuisse aclu in
requiritur
ad nione quara irapugnavit quaestione priraa prirais parentibus, in quibus coraplantata
unitatem
hominis. praecedentis distinctionis, qua? asserit fuit nalura humana, et ita singalos Adami
totum esse hominis consistere in aniraa; filios recipere singulas particulas carnis
supponit hic etiara quod prseter aniraam Adami, tanquam verum semen decisas.
requiratur aha corapars hominis, ut cor- in modica quantilate, et transire sic ad
pus. Prasterea de identitate anirasB ejus- posteros seu singulos proprium, quod ac-
dem rationalis nulla est controversia, quia tuahter fuitinAdarao collective cum car-
et ipsi haeretici, qui negabant earadera ne propria aliorum, anpermodum unius
carnera resurgere, adraittebant resurre- aut diversarum partium, non refert ad
cturos homines cura eadera aniraa, ut praesens, quamvis raagis videntur assere-
recte Augustinus, sermon. 2. de consolati- re ftiisse per raodura unius, divisibiUs ta-
one mortuorum cap. l. Neque difHcultas men in posteros. Aliqui putant hanc sen-
hujus myslerii unquam fuit de anima tentiara prspfatos auctores recepisse ab Sententia

quoad eos, qui eara admittebant iramor- Alexandro Aphrodiseo, qui, ut refert Aver- Aphrodis,

talera, sed de reparalione ejusdera cor- roes 1. de Gener. lext. 38. asserebat

poris deperditi, seu quod lantuin cecidit,

carneni, quam prirao quisque recipiebat
in generatione sui a parentibus, semper
ul Patres docent.
manere informatara anima rationali, quia
De Difficultas prcBsentis quaestionis versatur I
reparatione putabaL seraper raanere debere unionem
corporis. circa restauralionem hominis ejusdem, qua anima3 ad illam tanquam ad priraoevani
constat materia seu corpore ; corpus autem materiain quain informavit, et hoc ne-
variis partibus heterogeneis ad obeundas cessarium esse ad functiones animae per-
diversas functiones animae necessariis el ficiendas.
 DIST. XI-IV. QU^STIO I. HJ5

t- Sed li;i3ccsL divorsa seiilenlia ;i priori, cl el subsUinLia vivenLis honiinis, cL mullipH-

Apiiiodisei oxalio fuiulainenlo asserla; puUiviL eniin caLain in singulis f;i(tero <iugmonl;ilionem,
(livt>rsn
a priori. Aplirodiseus aiiimain iMtioiinlein essc mor- oL permanere ;djsque ullo parLium lliixu

l;iloin, uL qu^csliono prim;i priEcedenlis ;iul relluxu, sou ;i(ljoclione novae, eo mo-
distinclionis vidimus, el hominem vere ge- do quo panes fuerunL a GiirisLo mulLi-
nerari ex semine, quod est superfluum plicali. Quod vero ac({uiriLur per nulrili-

alimenli in parenlibus, uL deservial gene- onein quasi fomenLum, adhairet calori na-
ralioni; ipsumque semen decidi, el non Lurali, ne exlingualur sicuL oleum lychno
particulam aliquam carnis, uL M;igisLer in lucerna ; non autein convertiLur in sub- noq
doceL. Deinde supposilo quod asserueriL stanLiam aliti, seu in veriLalem humanic Ifoin^ngm
"*
animam edu(^i de potenlia primaevae male- nalura^.Ilinc ad proposilum deducunL non "'^'

riae seu carnis, ab eaque dependere, pu- resurgere homines nisi in carne illa pri- primige-
nea.
tavil sicut non datur migraLio accidenLium migenea.
de subjecLum in subjeclum, aut formarum Ilaec sentenLia meriLo rejicitur commu- 6.

dependenLium, iLa etiam ad esse et ope- niler ab omnibus Theologis, Philosophis senfent'/*
^^«'"'"""'s.
rationes anim;e conservandas, necessarium et Medicis; a DocLore vero in praesenti ar-
fuisse uL eadem maLeria, ex qua educe- ticulo, eL reliquis Theologis in hac distin-
baLur, maneret, quamdiu ipsa anima ma- ctione, el I. dist. 30. D. Thom. ibid. et 1.

iieL. IIoc mihi videtur magis ralionabile parl. qusest. 119. art. l.ubiejus Gommen-
fundaraenLum ad quod asserlio ejus possel LaLores, et Quodlibet. 8. qusesl. 5. Albert.
reduci; quamvis eLiam hoc ipsum falsum in Siimma 2. part. in quaest. de potentiis
est, supposito quod anima esset mortalis vegetativis, Alens. 2. part. quaest. 8. m. 2.

seu extensa, quia secundum aliquaspartes art. I. Ilenric. Quodlib. 4. quaest. 10. et

inlegrantes posset defluere Lam anima Quodlib. i. qitsest. 26. Tenent Averroes loc.

quam ejus maLeria. cit. Aristoteles l.de Generat. cap. 5. m2.

AUa ergo fuil inlenlio MagisLri, maxime de Anima cap.A.
intentio
^t propriam salvareL infectionem tam pec- Eam sic impugnat DocLor primo, non j^, gna-
iiiveisa. cati quam concupiscentise in filiis Adami, magis efficax est vegelaliva in bruLo lur.

si, eadem cum sua qualitale

ipsa caro ejus quam in homine, neque in hoc minus per-
morbida et infecLa ex Adamo ad posLeros fecta, er"-o non minus poLest
^ in hanc ope- ^^
' '^ ^ operatione
descenderel; eadem inquam, ipsa in nu- rationem vegeLativa in homine, conver- ^egetativse.

mero, et ut salvaret verba Auguslini super tendo alimentum in subsLanliam aliti, sed
Genes. ad liter. lib. 10 cap. 19. ubi asserit sic convertiL in brulo ; ergo in homi-
Au^ustin. "^os omnes fuisse in Adamo secundum ra- ne.
Lionem seminalem, el secundum corpu- Dices in bruto quidem esse verum esse, 7.
"^'°'
lenLam, subsLanLiam; quge verba male ap- non Lamenin homine, ideo negaLur major ^

plicantur ad proposiLum, quia loculio cum consequenlia.

Auguslini inteUigiLur quoad conLinenLiam Gontra, vegctativa in homlne convertit impugna-
virlualem, quahs est seminalis, et qua fuil alimenlum; ergo in carnem in quam na- conversio
^^"^^"^*' ^^
primus parens Adamus, non vero quoad Lum esL converli; ergo illa caro esL ani- carne.
communicaLionem ejusdem carnis, aul maLa eLanimabilis. PaLeL anLecedens, quia
conlinenliam aclualem ejus. proxime disposila ad recipiendam hanc
Deciaratur Hinc crgo ullerius praefali Auctores do- formam. Secundo, quia vigel sensus in
sententia
Magistri. cent, quod sola nla caro est de veritaLe homine vivente, ut experientia conslal.
 . .

166 LIB. IV. SENTENT(ARUM

Deinde, quia neque alimentum, neque subjectum, in quod agat per corru-
caro nutrimenlalis aliler potest conser- plionem, et sic impediretur ejus operatio
Aliter non
couserva- vare huinidum radicale, ut ipsi vocanl, corrupliva in humidum radicale, seu car-
ret
carnem seu carnem primigeneam, nisi ut con- nem primigeneam, ergo non est neces-
nalivam
vertilur actione caloris naturalis inipsam; sarium, neque ex intenlione nalurae vi- \
aliter enim alimentum non conservat, nisi ventis, ut illud alimentum convertat in

per sui conversionem, neque oleiim ly- carnem, sed in aliam materiam quae sta-
chnum, nisi ut convertitur in flammam tim fluat; tum quia sic minus aggravaret I
et ignem. viventem per materiam superfluam, quas Natura non
admittit
8. Dices, ut removens prohibens conserva- ad nihil deservit, neque ad funcliones vi- super-
Responsio.
fiuum.
re, quatenus sciUcet calor naturalis ageret tae, cum non sit animata aut animabilis ta-

in humidum radicale, seu in materiam lis caro in homine, et sine tali carne ma-
primigeneam, quam sic ipsi vocant, et neret nutrimenlum applicatum in locis
male. actionis idoneis, sicut sanguinis, v. g. in

Impugna- Gontra, calor naturahs agit per modum venis, prout primum per generationem ita
tur.
causae naturalis in subjectum, magis ap- recipit sanguinem cum aliis humoribus.
Calor plicalum, sed non magis applicatur ei ca- Tum etiam quia est contra inlentionem 10.
naturalis Neque im-i'
agit ro nutrimentalis quam primigenea; ergo naturae, non solum admittere superfluum, perfectum
in carnem
appUcatio sine suo
primigen- carnis nulrimentalis, aut ah- sed etiam ahquid imperfectum, et sine
ultimocom-
e;im.
menli, non impedit quin agat in primige- ultima sua perfectione ei debita, debita plemenlo,
et perfecti-
neam, si est subjectum capax, ut est, et autem perfectio carnis est ut proxime ani- one.

sic apphcatum sicut nutrimentum aut metur, quia ad hunc effectumordinatur, et

caro nutrimentalis. Ergo hcet distrahatur eumdem effeclum habet in bruto, quia ca- Caro est
subjectum
actio ejus per applicationem hujus, ita ut ro nulrimentalis, per adversarios, est de in potentia^
ad
non sit adeo intensa in carnem primige- substantia eorum animata; ergo vel ca- animam.
neam, tamen non ita distrahitur, quin ro hominis et bruti sunt aequivocae, vel
eliam in eamdem agat ad corruptionem certe eamdem perfectionem habere debent
ejus, et consequenler defluat sensim vir- ex intentione naturae, nisi dixeris homi-
tute caloris naturahs, ac proinde hic mo- nem et brutum non convenire in ratione
dus seu usus nutrituenti in homine non viventis sensitivi, quod adsurdum est.

attingit finem intentum. Recle orgo Doctor probat ex eo quod ve-

9. Deinde, calor naturalis datur viventi ad gelativa in homine non sit minus perfecta
Galor
naturalis conservationem naturae ejusque perfecli- quam in bruto, quod etiam nutritio homi-
non est ad
solam cor- onem;ergonon tantum tendit ad cor- nis non sit imperfectior, quam illa quiB
ruptionem
ruptionem, sed etiam ad generatioiiem est in bruto; nam sicut est idem est mo-
ahcujus, quod spectat ad substantiam ve- dus propagalionis utriusque quoad car-
ram viventis. Sed nisi convertat ahmen- nem per decisionem seminis, ita etiam
tum in substanliam viventis, non apparet et nulritionis sicul enim asserit Magister
quomodo facit ad conservationem naturae, naturam humanam complanlatam esse in
aut perfectionem ejus; ergo, elc. Froba- primis parenlibus; sic etiam verum est Ideni
modus
tur subsumptuni, quia actio corrupti- loquendo depropagatione naturali, nalu- propagandi
va ejus sufhcienler ram brutorum in speciefuisse carnem ia
lerminatur ad ah- complanta- bruto,
mentum remotuiu lam Deus primo et bomino
et proximum, ul est in iis, qu;e creavit, et a
requirit
nulrimenlum, ul sanguis, tanquam ad quibus reliqua in specie individua emana- eumdem

i
 niST. XI-IV. QII/ESTH) 107

nimlnm ruul juxla sorieiu suain iii propa^alioneiii minis, donec forniolur coi-pus organicum,
nutritioiiis.
oorporis. Non csl proinih» inajor ralio et aniiiiotur, sic eliam noquit vivens na-

(
quaiUuin od ori;^iiioin, soclusis iis, (|ua>, liuii roducore ad perfoctuni slaluin, iii

\ propria sunt liomini (luoad legein el |)ec- quo aniina omnos suas functionos vilalos

caluni ) , unde dicaturcaro honiinis fuisse exercere possit, nisi per varias inutatl-

in Adaino aclualiler, quam quod caro ones, procodcndo similiter de potenlia ad

bovis fuoril in primo bove crealo ; slaLus aclumvia generalionis.

enim legis, juslili:u et peccati non variant Qua; raUo est per se nota, et patet ex- 12.

moduin iialuralein propagandi per gene- perientia in roJKiuis vivonlibus ; ergo pe-
rationeni carnis in nobis, sed suppo- rinde liomo potost virtule nalura; reduci
nunt. ad slalum perfeclum, in quo possit om-
11. Gonfirmat Doctor eamdem rationem : nes funcUones anima) exorcero, et cor-
Conlirma-
tio
llageneralur liomo imperfectse quantitatis pus consequenter aptare, ot monibra in
ex eadem
e,

prop
proportio-
gjj,^^ brulum, '
ol ita fit" in eo deperdilio
^ ea disposilione, quae ad hunc effectum est
ne conlinua parlium, sicut in bruto; ergo requisita; hoc autem nequit
ila nisi per viam Ileducitur
et sin)ilitii
dine. debet esse in eo auginentatio et reslaura- nutiitionis et augmentationis, sicut perin- homo ad
statuni
tio deperdili, sicul in brulo. Sed in de conlingil in caeteris vivenUbus, qua3 hoc natur^e
debitum
bruto ita hsec contingunl, ul etiam termi- modo reducit ad perfectum statum. Sed per viam
nutritioais,
nus augmentalionis et nutritionis sit aU- nisi lerminus augmentaUonis et nutriUonis et augmen-
tatiunis.
quid de substantia viventis, et caro ani- esset de substantia hominis, non posset
mata; eago etiam in homine idem con- hac via reducere hominem ad robur
tingit membrorum, ad exercendum actus poten-
Nalnra llaec ratio patet experientia, et etiam ex tiaj loco motivse, neque aliorum sensuum
reducit
eUectum dictis, et amphus probalur, quia in natura ex quibus dependet operatio perfecUssi-
*' *''
onem "^'^ desunt viros, et efficacia reducendi ma hominis; ergo sequitur quod nutrilio
ei conna-
effectum ad perfectionem illi connatura- hominis, et augmenlaUo tendant in sub-
lem, sicut in aliis vivenlibus; ila etiam in slanUam viventis, ut in caeteris conUngit.
homine a fortiori, in quo magis salvatur, Subsumptum probatur, quia anima nequit
et i)erfectius species animalis, alioquin operari per merabra et organa corporis non
si haec deessent, nalura deficeret in neces- animata, neque consequenter terminus
sarii. Sed homo generatur infans nalu- nutriUonis serviret ad operationes animae

Homo raliter loquendo, neque aUter natura po- nisi reciperet animam per quam operaUo
natus
intans in
test hominem generare, lum ex incapa- vilalis communicalur tanquam a principio Operatio-
nes
statn iin- cUate uleri materni, ut recte Augustinus vitae conjuncto ; nequit enim anima ope-
peiiecto. vitales noD
Augustin. de peccalorum meritis, renm- per membrurn aridum, non liunt nisi
•

iii), 1. et rari alia ra-

per
sione cap. 37. et 38, quin etiam sic in statu Uone nisi quia non est animatum ; ergo subjectum.

innocenliae ex eadem causa, ut ibidem re- eUam neque per carnem nutrimenlalem,
fert, nasceretur proles, quidquid sit, an seu per terminum nutrilionis et augmenta-
miraculo et divina virtute excresceret Uonis, nisi ipsi anima communicetur. Un-
nalus in robuslum statum, de quo idem de neque anima per humores operatur
Piocessus inquirit ibid. Naturaliter tamen id cerlum vilaliter; ergo sicut per nulriUonem ot
naturfe
de potenta est, uon posse sic crescere, quia natura augmentalionem membrorum et organo-
ad actum. ...
sicut m
..
generatione procedil de
j-. j
potenlia
i-
rum acquirilur usus operaUonum vitalium
ad actum per intermedias mulationes se- in ipsis, sequitur quod terminus nulriU-

i
 . . ;

168 LIB. iV. SENTENTIAUUM

onis et augmenlationis sit aniniatus, et dici fieri per rarefactionem, quia et du- per rarefa-
'^'°°®™-
non solum sehabeat ut aliquid exlrinse- bium est si in rarefaclione producatur no-
cum et oppositum, ad id solum deserviens va quantitas, ut nos cum Doctore asserui-

ut conservet humidum radicale, seu ne mus supra distinct. 12. quaest, 4. Alii vero
caro primigenea corrumpatur per virtutem negant, sed quidquid sit, certura est quod
caloris naturaUs, quia hoc non deservit in proposito non succedat, quia caro viri

ad salvandas operationes vitalos in sola est magis compacta quam infantis,

carne primigenea, si illa sola est animata'; et magis densa aut solida. Deinde, nequit
irao magis gravaret et impediret illas ostendi causa a qua proveniret talis rare-
I
operationes. factio, nequit enim provenire a calore na-
13. Secundo argumentatur Doclor, quod turali, quod inseparabiliter adliaerel carni
Secunda
ratio secundum sententiam praimissam non primigeneae, et si virtute ejus rarefieret,

posset salvari augmentationem esse pos- sic minus essent idonea functionibus vita-

sibilem in homine nisi per miraculum, libus corpus et organa. Tertium etiam Non fit pwr
,. . . replicatio-
sicut patet de illa muUiplicalione panum, dici nequit, quia neque natura potest nem
'" "^
Quod aug- et sic nalura deficeret in homine magis multipUcare idem secundum diversa loca lodL
mentatio
hominis quam in bove, quantum ad hoc quod est simul, neque sic multiplicalum potest
non fieret
naturaliter
acquirere quantitatem perfectam post dici augeri, quia augmentum fit per ad-
imperfectam. Consequentia Doctoris est dilionem diversse entilatis; idem enim ne-
evidens. Antecedens probalur, quia re- quit dividi a seipso, aut ad seipsum nu-
pugaat ex parvo fieri magnum, nisi vel meri tanquam diversum, et omnino res
addendo novam materiam vel rarefacti- est non solum obscura, sed non intelligi-

onem, vel certe per sui repUcationem in bilis; ergo augmenlum hominis, quod fit

diverso situ, vel denique accessu novse per naturam, debet fieri sicut contingit

quanlitatis divina virtute et miraculo. Sed in aliis viventibus, nam oppositus modus
in augmentatione horainis naturali, sine augmentationis per naturam non est aUas
ratione asseritur miraculum, quando nuUa auditus.

suffragatur auctoritas aut revelatio, aut Tertio argumentatur Doctor, et optime. 16.
Tertia
ratio consenlanea; neque Christus, ututa- Secundum iUam sententiam sequeretur ratio
homine ab incon-
Christus mur exemplo allato, multiplicavit sic pa- quod in esset aliqua caro sim-
venienti.
multiplica-
VI t nes, quasi sohus quanlitatis additione, pUciter incorruptibilis per lolam vitam
Caro pri-
panes
quoad sub- sod etiam substantiam, quae deservit nu- vel si corrumperetur, nunquam posset re- migenea
esset incor-
stantiam
tritioni et ahmento, et non sola quanti- staurari, per virtutem scilicet causarum ruptibiiis.

tas. naturalium, quia nequit restaurari nisi

15. Omisso ergo miraculo, hic agimus lan- per nutrimentum ; hoc autem negatur,

lum de augmentatione naturaU hominis, quia caro ex nutrimento nequit animari,

et per causas nalurales. Si ergo dicatur sicut caro primigenea. Sed utrumque
primum, nempe augmentalionem fieri per horum est inconveniens. Primum quidem, Esset
quia caro Ula incorruplibilis esset alte- aiierius
additiunem materia} novce, sequitur ex
speciei.

natura hujus materiam informari anima, rius speciei a caeteris partibus carnis cor-
t
qiiia augmentatio fit per intus suscepti- ruptibilis. Secundum eliam esset inconve-

onem, et raediante nutrilione, et ad eam- niens, quia semper nnnus esset in homi- aic^^^mTu-

Augmen- dem in specie materiam dispositam uUi- ne de veritate carnis humanai. Sequela
^
r>'*"''s
ex mconve-
tum
noa fieri mate ad suceptionem animiB, nequit quoad ulrumque membrum recte sequi- nienti.
 DIST. XLIV. QUvESTIO I. lf><)

tur pcM" viam cunlradiclionis. Seil prima Si dicas inLcnli(jnem et lincm natune is.
sequela osl falsa, qula scqucrelur, per se inLenlum salvari in homine per U''8poii»io.

quod caro priir.igonea cssel diversa^ hoc. quod caro nutrimenlalis descrviat
speciei a carno nulrinionlali ; Iioc aulem conscrvationi carnis primigencaj.
est inconveniens. Anlecedons palcl, (juia Gontra, lioc supcrius impugnalum csL Iiiipu((na-
lio.
illa quic nala est animari, i;l cui re- in primo argumento, quia ad oam con-
pugnant animari, sunl diversa) ralionis servationem non requiritur ul nuLrimen-
physicae el specidcjc, quia ideo una tum convertalur in carnem, quia lioc
Diversitas animalur, el non alia, ([uia una ex superlluum esset. I)einde, si caro nutri-
speoiei
probalur. sua forma constilutiva ordinalur ad ani- menLalis animatur, perinde deservit ad
mam, ut per eam reducalur de potenlia hunc cffeclum conservationis primigenea),
ad aclum ; alia vero per oppositum dicens dicendo quod sola nulrimenLalis sit in
hanc repugnanliam, eam habel ex forma Lluxu, et non primigenea, quia iila ut im-
conslilutiva, non vero ex aliquo alio im- purior magis subjecLa esL corruplioni, et
pedimento. deinde sic magis salvatur perfectio natu-
17. Quod si dicatur ex defeclu disposilionis rae, qua) non admilLiL poLentiam per se,
Responsio.
requisitae id ei competere. qu!E non poLest reduci ad aclum.
Impugaa- Gonlra, quia non habet ulla accidentia Deinde, contra responsionem prajmis-
tio.
physica repugnantia dispositioni requisitae sam urgeL, quod anima licet habeat sub-
ad animationem, nisi ea accidentia qua) jecLura adaequaLum in uno corpore, lamen
DilVerentla sunt connaluralia suae forraai; ex quibus non ila habet in carne primigenea, quin
coUigitur
ex ac(;idea- recte colligilur differentia formae substan- majorem informare possil, eL ipso facLo
tibus
et tialis, ad quam sic sequuntur, ul conna- informet per augmentationem, ut probal
operalione.
turalia ab alia forma, cui repugnant talia argumenLum secundum prsecedens. Sed
Caro pri-
accidentia, ut instari potesL in ahis quo- quidquid siL de hoc, in quo ipsa conlro- migenea
in quibus-
rum differentia ex accidenlibus et opera- versia versatur, salLem id verum est ali-
clam
quos nasci in carne primigenea minori non
tionibus contrariis, et connaluralibus col-
exhaurit
ligitur. slalura, et paucioris maLerise, quorum actualita-
tem
Responsio. Responderi posset in ideo carnem nu- anima posset informare majorem mate- animse.

trimenlalem non posse animari, quia esL riam, si adesset ; ergo non ita adae-

diversae speciei, sed quia anima habet quate per quamcumque maLeriam primi-
subjecium adsequaLum in carne primige- geneam exhaurilur actus informativus,
nea, ullra quod nequit extendi ad aliud seu potenLia animae ad informandum
subjeclum, sicut in uno corpore exislens exlensive, quin majorem informare pos-
nequit uniri alleri, quamvls seorsim pos- seL. Sed hoc dato, si caro nuLrimenLalis
set alterum informare.
siL ejusdem speciei cum primigenea,
Iinpugna- Gontra, sequiLur hoc inconveniens,
tio.
sequiLur eam informari posse ; ergo
quod caro nuLrimentalis apta ex natura
ratio data ex adaequato subjeclo non
sua informari anima, semper maneat im-
Sequeretur subsistil, nisi Leneatur caro primigenea
potentia perfecta, et in polenlia sine actu ; lioc
sine aclu.
autem est conlra perfectionem natur», non ejudem esse speciei,

ut aliquid causet, quod nunquam poLest Dices ergo eam esse diversa) speciei. 19.

habere complemenLum sune perfecLionis, GonLra, haec differenLia gralis fingiLur, Responsio.
Impugna-
aut acLum compeLentem, ad quem per quia neque ex accidenLibus, neque opera- tio.

se dicil polentiam. lionibus discerni possunt primigenea et

 170 LIB. IV. SENTENTIARUM
riutrirnentalis caro, neque aliunde suppe- primigeneae a nulrimentali, quam ex ge- Generatio
tit fundamenlum hujus differenliae speci- neratione aequivoca et univoca, quae fit uon^v^aTia
^P®'^'®'"-
ficse colligenda3. virtute diversarum causarum; differen-
Dices coUigi ex diversitate causarum, tia inter ranas, v. g. quarum una pro-
Responsio,
quia caro primigenea deciditur a paren- pagatur decisione seminis, et altera ex
tibus ; nulrimentalis vero est virtute nu- putrefactione generatur aequivoce. Sed
tritivae et caloris naturalis. inter has nulla est differentia specifica ;

Conlra, eadem nutriliva convertit ali- ergo neque etiam inler carnem primigei ,^°^
Impugna- mentum, quse est materia remota utrius- neam et nuLrimentalem coUigilur lalis ^x
'tio. prsenussa
que in carnem, et superfluum alimenli in differentia, lanquam ex diversilate causa- diiverentia
ex
semen in ordine ad generationem ; hoc rum. Deinde, quando reparatur corpus diversitato
,. ' causaruni.
ipsum semen ut deservit generalioni, corruptum per virLutem divinam
.

m
.

resur-
necessario debet converti in sanguinem et rectione, est diversitas causae, et modi re-

carnem virlute vegetativae ut nos puta- parandi a causis prirao generantibus idem
mus, vel cerle, ut alii, virtute ipsius csrpus, et modo quo producitur virtule
seminis, seu aliquarum partium dissimi- naturee; manet tamen idem effeclus non
larium ejus, ut est subordinatum potentige solum in specie, sed etiam in numero. Ex
generativse decidentis semen tanquam quibus sequitur inlentum, nempe diffe-

virtus ejus communicata ; quidquid ho- rentiae specificae inter primigeneam et

rum dicalur non refert quoad proposi- nu'rimefiLalem non inveniri fundamentum
tum, quia conversio est in idem, scilicet sufficiens, ac proinde tam generationem
Quod pri-
migenea in sanguinem et carnem ad formandum quam aggenerationem, seu nutritionem
non
difterat ex eo corpus humanum. Quod autem pro- terminari ad eumdem in specie eft'ectum,
specie a
nutrimen- veniat haec conversio virtute mediata nerape carnem, qu;B animalur.
tali.
vegetativae, ut fit in aggeneratione seu Secundum membrum disjuncli illius ra-
^* c.
21.
becuadum
nutritione, vel certe mediate, quatenus ionis Doctoris praemissa esl: Si corruni- membrum
disjuncti
prima conversio sit in semen, et ex semi- peretur caro priinigenea quod numquam in hoc
arffumento
ne circulatur conversio in sanguinem posset reslaurari, etc. IIoc autem esset probatur.

et carnem, et reliqua ad organizati- inconveniens, quod sic probat, quia sic

onem corporis requisita, non variat vir- semper minus essel in liomine de veri-

lutem causae, aut operationem ejus ulli- tate carnis humanae. Confirmatur, quia
matam, neque consequenler naluram sequeretur hominem minus habiiem sem-
specificam effectus, ut carnis et sangui- per
^ fieri ad operaliones et actiones
"^ vilales, „ /!"''" .

carnib pri-
"i"gene«e
nis ; ergo hinc colligitur ex causis, in- ad quas requiritur materia proportionala,
quam, diversitas specifica carnis. in quibus tales functiones excerceaL ani- homo
inhabilis

20.
Probatur consequenlia, non magis col- ma. Sed caro primigenea ex supposiiione, ad
funcliones
ligi deberet ex mutatione mediata seminis quod illa sola vivaL, est materia necessa- vitc-e si iiia

.1-1 i- I- -u • . 1- j sohi sit

in carnem per virtutem ejusdem, aut ria tahbus lunctionibus, sicut etiam ad matena.
diversai causae, differenlia carnis primi- consLitutionem tolius primam, tanquam
'
geneae, a carne nutrimenlali, quia hfjcc materia proportionala ; ergo si haec deflu-

causatur immediate a vegeLaLiva, sive at, et nunquam possit restaurari, sequilur

mediante conversione ejus in semen, hommem deteriorari semper ex fluxuma-

quae sit intermedia; non magis, inquam, leria3 necessaria;, et minus habilem esse ad
colligitur ex hoc differentia specifica funcliones vitales, ad quas requiritur
 DIST. XLIV. QUiBSTIO V. i;i

maleria proporlionala. IIoc, auUMii csl cernilur lalis (iisconlinuilas in sensu,

conlra ralioneni el experienliam manife- quia per omnos [)oi'tes carnis ditTundilur;

slam, qua cognoscimus in viro perfecli- eryo scquilur onmes (.'liam animari,
ores funcliones vilales in omni gonore, quia mixlio priori modo ila rarefaciens

quam in infanle. Carnem aulem illam non carncm prinngeneam, si negalur penelra-
reslaurari, supponit senlenlia adversa , lio ul dilTundalur |)er onmes part.es, in

quia nequil reslaurari ul maleria, in qua quibus viget tactus, et connniscealur nu-
excercenlur tales funcliones, per carnem trimentali, sicut licjuor liquori, impedirot
succodentem, qucC animalur, sicut anima- operationes vitales, qme rerjuirunt solidi-

la fuit prior caro, qxiiv, tluxit ; sed nulla tatem el densitatem materiic, sino quibus
succedit pnBler nulrimentalem, quic non non fieret actus, v.g. aclus molus pro-
animalur in senlenlia opposila ; sequitur gressivi, et hujusmodi. Ex liis rationibus
ergo inconveniens. recte rejicilur sententia Magistri, contra

22. Quarla ralio Doctoris est a posleriori, quam etiam faciunt rationes sequentis

probans carnem nulrimentalem esse ani- paragraphi.

*iatio''
caruem
nutnmen-
matam, oliam anima
'
rationali ;
" est de
ergo Contra pracdictam rationem non licet 23.

taiem substautia viventis. Anlecedens patet, instare ex opinione anliquorum Philoso- objectioni.
esse
animatani. quia quaelibet est animata anima sensi- phorum, qui dicebant anunam vmdicare ssedes
animae.
tiva,
,.
quia exercet aclus aliquos sensitivae,
,. 1

sibi
• .

certam partem corpons,

.

m
.

qua residel
1

v. g. lactum; est similiter animata anima lanquam in propria sede, ex qua rehquas
vegetativa, quia quajlibet etiam exercet corporis parles regeret ;
quorum ahqui
aclus vegetalivae, quia quailibet nulritur, eam slatuebant in cerebro, ahi in corde,

movetur, etc. Sed iii homine sensitiva, aut ahbi; quin etiam ipse Aristoteles de
vegetativa et rationahs sunt una forma juvenlule et senectutc cap. 1. significat

reahter ; ergo quidquid est animatum animam in cerla parle corporis esse, et

una, est animatum eliam ahis anima- lib. de motu atvmal. cap. 7. ait non
Katio a bus. HiBc ratio nequit reduci ad ma- oportere animam esse in singuhs parlibus
poseuoii.
j^jfggt^2^^(jj.ijj principia, quia viget tactus corporis, sed satis esse, si insit in ahqua
sonsus in quahbet parle carnis, ut ejus parte, quae sil principium corporis, et
^luncUo-^ et
nuni.
experientia conslat vigere ;
sequitur juxta hou Doctor ipse supra distinct. prae-
ergo intenlum ; nuha enim aha rati- ced.qusest.^.%Detertiodico,Q\.t.(l\scQvn\\.
one a posteriori probatur ipsam carnem inter partes primo animabiles, et alias

primigeneam animari, quam per expe- quae non sunt tales. Hanc partem pra3ci-

rientiam operalionum vitalium. puam staluit Philosophus ipsum cor,

Dices forte non vigere sensum in carne lib. 2. de part. animal. cap. I. et lib. 3.
Responsio.
nutritiva, sed in primigenea, quamvis ob cap. 4. Hinc etiam Albertus Magnus lib. 2.

vicinitatem non discernatur subjectum de anima tract. I. cap. 7. asseril aniinam

tactus. secundum essentiam residere in corde,

Conlra, caro nutrimentahs vel ila inter- secundum facultates et potentias in aliis
Inipugna-
tnr. miscetur primigeneffi, ut loco non distenl, membris, vocatque cororganum essenliae,
Ex sensu
lactus. et sic datur penetralio corporum nalura- alia membra esse organa facultatum seu

liter; vel tantura est juxtaposita, el sic potentiarum anhniE.

tacihs esl experientia, qua in una digno- Hajc, inquam, doctrina perinde esl 2i.
Rejiutur.
scitur sensus, in aha non. Sed non dis- contra sententiam, quam nnpugnamus,
 ;

172 LIB. IV. SENTENTIARUM

sententia quae admiltit animam esse in carne qui varias antiquorum senlenlias, aut
allata.
primigenea, el membris corporis genili. magis deliria in hoc punclo enumerat
Deinde, senlentia prsemissa est falsa, et sicut ergo ralio illa Doctoris recle illos

conlra communem Tlieologorum Peripate- urgel, ita etiam et sentenlia Magislri

ticorum et Medicorum, et contra ipsum eadem efficacia impugnal.
Philosoplmm, lib. 2. de anima, texl. 4. et 6.

definit animam esse actum corporis orga- SGHOLIUM.

nici, et non alicujus certi menbri, ut recte

notavit D. Thomas lib. 2. contra Gentes Sententia Henrici : Nutrimentum converti

Animam cap. 72. Deinde, Philosophus idem probat in id quod est de vcritate naturae, sed non
per totum
corpus text. 20. et deinceps, et lib. 1. de anima recipere uUam formam novam .secunduiu
diflundi.
text. 9. el 90. Ex professo probat conlra totum, nec secundum parteiu, suadetur tri-
pliciter, sed tripliciter et efflcaciter refuta-
Plalonem, unam esse in lolo corpore
tur. Primo, alias forma carnis foret indivi-
diffusam, et non Ires animas, ut Plato
sibilis. Secundo, pars materiae foret siue
aiebat, quarum una esset in cerebro, alia forma. Tertio, non tautum materia fluit, sed
in corde, alia vero in jecore. Probatur etiam forma.
autem veritas ex eo quod tolum corpus
Probatio ex est vivens quoad singulas suas parles, et (d) Aliter dicitnr, quod caro pri- 5.
operationi-
bus. non quoad unam tantum, et quod omnes mo formata inducta a parentibus, quodiib.'2.
*^"'^^*"
partes nutriantur, vegetentur, augeantur, est de veritate human30 naturse ;
'

et multae etiam habeant sensum taclus; nutrimentum vero postea transit

quae operationes nequeunl exerceri nisi in istud quod est de veritate ; sed
a principio vitse conjuncLo, et consequen- hoc modo, quia convertitur in
Partes ler animato. Verum autem est, ut bene praeexistens,non recipiendo novam
primo
animabiles.
Doctor, loco jam allegato, dari aliquas formam, neque secundum totum,
parles primu animabiles, et sine quibus neque secundum partem, scd tan-
nequit anima inesse corpori, aut aliis ejus tummodo per lioc quod deficiente
partibus; neque has parles animari posse, ibi forma nutrimenti, succedit in

nisi ut continuanlur prioribus, et sicut in Ua materia forma carnis prfeexi-

ilhs principaliler anima inest. tanquam stens. Tstud declaratur per exem-
primis, ita etiam functiones vitales eliam plum, quia sic est de anima intel-
ab illis parlibus inchoantur, et diffundun- lectiva, quod dc novo perficit ma-
lur in rehquas, quae quoad exercitium teriam quae fuit sub forma alimen
vitaj ab illis dependent ita ut illis impedi- ti nec tamen ipsa in se est nova
;

tis eliam sopialur operalio vilahs in his. secundum totum, nec secundum
Tales parles sunt cor, in quo formantur partom. Declaratur ctiam pcr au-
spirilus vitales, quorum usus necessarius ctoritatom, quia primo de Genera-
est ad conservationem vilse, el opera tione c de augmento : Caro secun-
vitalia; sic etiam cerebrum quoad opera- (lum specicm augetur, non caro sccundum Text.
com. 9.
liones sensitivas se habet. Haec est maleriam, et caro sccundum speciem ma-
Sententia
Peripateti-
ca.
sententia Peripatelicorum, quam intendit nct, caro autem sccundum utateriam fluit f
etiam Philosophus locis praeallegalis in ei rcfiuit. Scd si induccretur nova
oppositum. Videatur cursus Conimbricen- formacarnis in nutritione, et pari

sis lib. 2. dc anima cap. 1. art. 2. q. 9. ratione desineret m deperditione

 niST. XLIV. QU^STIO F. 173

pars formro cnrnis qu<t) pi-roniit, t;i (!ist albedo. F.t ap|)aret |)cr rati-
non soluni nintcria carnis (lucrct oncin, quia pars ejus cst iu partc,
ctreducrct, scd ctiani TorMna, tiuod ct ita nicijor in majori.
vidctui' csse contra cuni. PraBtcrea, conccditur (juod post
Tertio rationcm, quia si in
i)cr nutritioncm plurcs sunt partes Cap. de
quanlitate.
nutritione materia nutrimcnti rc- matcriae m toto (juam prius ; aut
ciperct alinm formam carnis, quae ergo nova materia^ cst in toto
i)ars
non pr.Tfnit, crgo cum nliqua sinc forma,quod est inconvcnicns;
carne prcTcxistente non faceret caut est ibi sub formn nova, et cst

unum, nisi quoddam contiguum vcl propositum aut sub forma prjcc-
;

continuum cum illa;ct tuncnutri- xistcnti, et tunc vel illa desinet

tio esset qucnedam juxtapositio car- pcrliccre partem matcriae quam
nis novsc ad carnem prcieexisten- prius pcrhcit, et tunc migrabit ea-
tem quod negat Philosophus ubi
; dem pars formalis a parte mate-
prius. Sequitur ctiam, quod non rise ad aliam
partcm, quod est
qufelibet pars nutriti essct nutri- inconveniens aut illa pars formjB
;

tn, vcl aucti ancta, quia non illa prior cadem pcrficict simul par-
pars, cui juxtaponitur caro nova. tem materise novam, ct tunc sequi-
G. (e) Contra istam opinionem, for- tur quod simul pcrflciet duo perfe-
Retutatur
Henric. ma, quae nullo modo est extensa ctibilia, quorum utrumque est sibi
ex parte sui, nec aliter quam pri- adai^quatum.
us, perflcit materiam alio et alio Prseterea, caro ista nata est fiu-
modo extensam, respicit eam indi- ere, quia non est incorruptibilis ;

visibiliter, hoc est, quod ipsa non sed non tantum fluit materia, sed
secundum partes, perflcit partes etiam forma, quia forma illa non
materise ; forma autem carnis potest manere eadem, nisi maneat
non respicit hoc modo materiam informans materiam quam prius,
indivisibilitcr, quia tunc esset loquendo de eadem parte formse,
Forma simplex, sicut anima intellectiva, quia dependet naturaliter a perfe-
carnis
esset indi- quod non conceditur; ergo cum ctibili quod
crgo oportet
perficit ;

visibilis
si non materiam alio modo extensam, compositum nuere, ct pcr conse-
informaret
niateriam
quia multo majorem quam ante, quens compositum rcdire per nu-
nutrimenti perficiat, oportet quod illa sit tritionem.
ut in se
extensior. caliter extensa et tunc cum partes
;

ejus prioresmaneant, oportet quod GOMMEXTARIUS.

aliqua pars formse sit nova, alio-
quin non extensior nunc
esset (d) Aliter dicitury etc. Haec est senlenlia
25.
quam prius. Major probatur, quia Henrici Quodlib. 2. ouassl. 10. aui
^ nes-at
"
Sententia
Henrici.
forma qua? ut extensa per accidens carnein secundum forinam, sed
fluere

respicit materiam extensam, ipsa maleriam novam adjici, quas informilur

aliomodo extensa respicit mate- forma prseexistenle carnis, et liaec succedit

riam alio modo extensam, quia formae praeexistenti nutrimenli, quae

secundum Aristotelem in Prcedica- corrupla esf, manente materia sub forma
7nentis, quanta est superficies, tan- praeexistente carnis, quae pereunte mate-
 174 LIB. IV. SENTENTIARUM

ria, in qua fuit primum per corruptionem et tota in qualibet parte materiae, sed for-

ejus, manet in materia de novo adjecta. ma carnis non respicithoc modo materiam
Rationem hujus subdit exPhilosopho 1. de indivisibiliter, quia tunc esset simplex,

Generat. cap. de Augmento. Deinde, quia sicut anima rationalis, quod non concedi-
Ejus fun- sequeretur quod caro secundum formam Lur, ut non concedit etiam Henricus; ergo Forma
carnis co-
damenta.
nova non unireLur praeexistenli, sed esset cum materiam majoris extensioriis, quam extenditur

juxtaposita. Deinde, sequeretur quod non fuit prior ejus extensio, perficiat, sequitur

quaelibet pars nutriti et aucti esset nutrita quod ipsa forma sit aliler extensa, quam
et aucta. Sumit prseterea exemplum ab fuerit prius. Sed cum priores parles

anima rationali in homine, quse unitur formse permaneant in nutrito, cui additur
materise novae adjectse sine ulla in se nova materia, oportet quod ahqua pars
novitate, quantum ad entitatem, etc. formse sit etiam addita denovo, et non so-
Eadem Hsec sententia fuit antiquior; eam la materia nova, alias non salvaretur
sententia
fuil sequitur Albertus tract. 1. de nutritione coexlensio ejus in materia, et secundum
aliorum.
cap. 3. Philop. 1. de Generat. cap. 5. Philosophum, tanta est albedo, quanta est
Pomponatius in lib. de aug. et quidam alii superficies; ergo eadem ratione tanta est
Philosophi, quin eliam Durandus in 2. forma carnis in materia, tamque extensa,
distinct. 30. quxst. 4. etplures alii. Dicunt quam sit ipsa materia extensa, quia pars

ergo plures partes materise addi, et plures ejus est in parte materiae, et major pars
resolvi, non tamen formae, sed illa pars in majori parLe materiae,
formse, quse fuit in materia deperdita Si dicas quod eadem pars formae, quae Responsio.

adhseret materiae novse additse. Quod si fuit in parte materiae defluente sit in nova
diceretur in homine solo contingere ex parte materiae novae, quae succedit, vel

suppositione quod non sit in eo alia forma quod ipsa formse pars eadem sit in nova
quam anima rationalis, consequenter parte materiae novae, quae additur, et simul

dictum videtur, et disserendum tum esset in materia priori, quando non defluit.

carnera constitui per aliamformam diver- Hsec responsio impugnabitur in ralione

sam; sed in aliis animalibus, in quibus sequenti, ac etiam in tertia.

forma est corruptibilis, hsec ratio non Interim confirmalur ratio Doctoris, et „7
probatur ejus major QuidquiJ recipitur f^onfirma.
tenet. :

26.
(e) Contra istam opinionem, etc Primo in aliquo, per modum recipientis recipi-
Fmpugna- impugnat Henricum, qui admittit carnem tur, loquendo de receptione, ad quam
tur
Henrjcus. constitui per formam propriam corporei- ipsum subjectum concurrit, et qua, forma
tatis seu carnis, de qua difficultale actum recepta ex ejus potentia educiLur (hoc
Quod
est distinct. 11. hujus quaest. 3. Dato ergo enim principium ad talesformas tantum recipitur

quod forma carnis sit diversa, prout extenditur), sed repugnat materiam con- '°^q^(jP®'

admittit praefatus auctor, et supponitur currere naturaliter ad formam, vel li3i"^c

""^^^P^IIj^p'"

a Doctore tanquam probatum prsefato educi de potentia materiae virtute causae

Concursu!
loco, sic currit ratio : Quajcumque forma naluralis, nisi ut matena concurrit secun-materise
est
Quomodo dum modum naluralem
ex parle sui non est extensa, neque aliter essendi materiae; extensa.
forina
respiciat perficit maleriam rlio modo extensam hic autem est modus divisibihs et exLen-
niateriani
indivisibili quam prius perficiebal, respicit materiam sus ; ergo repugnat materiam indivisibili-
ter.
indivisibiliter, id est, sine sui extensione ter concurrere, et non secundum partes,
in materia, ita ut sit tota in tota materia, et divisibiliter, quia materia non est sub-
 DIST. XIJV. OU^STIO I. 175

joctum proportioiialuni aclioni causu) inani carnis, do qua af^ilur. Wocla ovi^o
naluralis, ul lalis esl, respeclu inateria) inforlur ita se hal)ere in eo casu asserti-
Iransinutanda3, et fornuB educenda;, nisi onis llenrici, sicut so liabot aiiiina rali-

ul divisihilis est secundum moduin con- onalis, neciue aliler dependero, aul oduci
naluralein essondi ; lum quia agens de potenlia inaleria^ quam anima, quai
Agens
qunntum, quanlum et extensum noquit agore acti- crealur, quod falsuin osl, quia el virlule
et
extensum. one Iransounte, nisi divisihililer et exten- agenlis naluralis, ut omnos supponunt,
Ratio
hujus.
so modo, quia forma ojus constitutiva, educitur de potenlia materiio, qu;e virtus
quse est principium quo agendi, nou est ad extensam maleriam el exislentem mo-
simplex et Indivisibilis, sed divisa in par- do sibi connalurali limilalur, ila ut eam
tes ; neque liahet aliud t^sso, quam illud allter Iransmutare nequeat.
quod coalescit ex diversis parlibus, neque Haec ergo ratio Doctoris eo tendit, ut 29.
Scopus
consequenter hahoro potest aclionem, probet non posse materiam alio modo pnoris

nisi ut procedit divisibiliter simul ab om- extendi, quin etiam extendalur forma
nihus partibus, in quibus est virtus formae carnis. Ethoec ratio est supposilum quod-
disporsa aut divisa, quia virlus formfe dam seu principium generale, quod facit

perinde est divisa, sicut etesse ejus. Hinc ad evidentiam sequentis rationis, in qua
etiam in materia rara saepe forma est in specie impugnatur modus ille extensi-
minus apta ad actionem oh dispersam onis quem tradit Henricus, et quicumque
virtutem secundum majorem extensi- alius, dato quod nutritio non sit ad for-

onera, v. g. ignis in stupa, qui in materia mam novam, ut mox apparebit. Elidit

densa vehementius urit ob rationem praeterea instantiam seu exemplum illud

conlrariam et collectionem virtulis. quod adducitur de anima rationali, ut

Eodem modo neque materia extensa occupat novum subjectum sine sui novi-
28.
habet aliquod esse indivisibile, secundum late.

quod primo concurrit ad formam et acti- Interim haec ipsa ratio applicari potost AppUcatur
onem productivam ejus, seu eductivam; contra negantes plures formas in viventi- ar-umen-
sed totum esse ejus est divisibile in partes bus; quidquid enim sit de nulrilione ho- contra

exlensas, ergo, sustenlat formam minis, negando aliam formam quam ^'°^*
ut et sit

actionem agentis, concurrit divisibiliter, anima rationalis indivisibilis et inextensa,

et secundum partos appUcatas vel totas, quae potesl informare materiam novam,
vel aliquas, prout etiam hse sunt extensae, sine novitate in entitale animse, tamen
et subdunlur virtuli agentis creati; ergo •
in brutis currit ratio, in quibus otsi non
forma sic educta, ut refundilur tam in esset alia forma quam animse bruta-
concursum subjecti, quam in virlulem et lis, quia hsec tamen educitur de potentia
actionem agentis, debet esse coextensa materiae, ut nunc supponitur, perinde ne-
materiae, et non indivisibiUs. Sed si ali- quit informare materiam aliter extensam,
qua ejus pars posset indivisibiliter infor- sine nova exlensione in ipsa anima, ut
mare partes materiae majores ot extensas, prsemissa convincit ratio.
eadein ratione tota forina posset totam Secundo improbat Doctor eamdem
maleriam sic indivisibiliter informare, quia sententiam. Gonceditur post nutritionera Secunda
ratio.
est ejusdem ralionis, et componitur ex plures esse partes materiae in toto quam Formaprse-
., , . . . /.
existens
partibus homogeneis, ut supponimus ex prms fuerunt. Aut ergo pars mnteriae est actuaret

instituto praesentis difficultatis, quoad for- in toto sineforma, ethoc est inconveniehs;
 176 LIB. IV. SENTENTIARUM
materias, aut informatur parte formae praeexistentis, similiter dependet a subjecto, ergo nequit
vel aliqua
harum et vel tunc desinet illa pars formae infor- migrare. Deinde, nequit forma materialis
^^q^^ft
mare materiam, in qua prius fuit, et tunc virtute agenlis naturalis subjecto u«"'e
informis. " uniri ""
formam
migrabit de maleria in materiam, quod ex cujus potentia non educitur, sed forma materiaiem
subjecto
eliam est inconveniens ; aut certe simul praeexislens nequit educi de subjecto vir- riisi

educendo.
perficiet et veterem in qua fuit, et novam tute agentis naturalis, quia eductlo de
quae accedit, et sequitur eam perficere subjecto est actio, qua ipsa forma produ-
simul duas materias, quarum altera est citur in subjecto; ad formam autem prae-

subjectum adaequatum. existentem non datur aclio productiva,

Confirma-
Confirmatur, nequit dici prlmum, nem- ergo neque eductiva nova ejusdem de
*"''•
pe materiam manere nudam sine omni subjecto novo. Deinde, nullum agens po-
forma, quod est placilum omnium Pliilo- test corrumpere unionem formae ad prius
Nonesset sopliorum ; tum quia esset potentia nuda subiectum, non corrupta ipsa forma, quae Nequit
materia . „ , . » . . .
corrumpere
nuda. sme forma, quod est impertectionis; tum dependet a subjecto.praeler agensquod po- umonem
materialis
quia praeter intentum natum, quae tendit test conservare formam extra subjectum ; formse non
corrumpen-
ad actum et perfectionem ; tum quia esset sed hoc nequit agens creatum, ergo, etc. do
ipsam.
contra modum naturalem agendi causa- Major patet, quia agens sic corrumpens
rum naturalium, quia non intendunt cor- unionem non corrupta forma, debet in

ruptioaem nisi per accidens, et qualenus sua virtute includere concursum subjecti ;

sua aclione ordinantur ad assimilandum hoc autem solum agens increatum inclu-
sibi passum, vel formali, vel virtuali simi- dit, ergo. Deinde, unio illa de potentia
litudine, et ex induclione formee incompa- ordinaria manet quamdiu manent extre-
tibilis desinat forma prseexistens in mate- ma ejus, estque necessaria ad conservati-

Natura ria tum denique quia ex hoc sequeretur

; onem formae materialis, quae naturaliter

corrumpere priorem formam alimenti non posse de- nequil separari a subjecto sine corru-

substanUa- strui in materia virtute agentis naturalis, ptione. Deinde, intelligi nequit quomodo
nisi pl^du- ^^*^ forma alimenti non desinit virtule agens naturale ageret per se primo ad
cendo
. causae corrumpentis, a qua alias non de- destruclionem unionis, nisi ut agit ad
biiem. pendet in sui conservatione, nisi per destructionem formae, primo producendo
corruptionera, quse solum contingit, qua in subjecto formam incompatibilem, qua
virtus corrumpentis inducit in materiam posila, cessat actio agenlis naturalis et

formam substantialem incompatibilem, motus.

aut certe dispositionem necessitantem ad Deinde, ex sententia opposita sequere- 22.
Darelur
eamdem formam, quse proinde concomi- tur quod daretur motus localis in instanti,
motus
localis in
tatur ; ergo nequit relinquere materiam si una pars formae migraret ad aliud sub- instanti.

nudam sine omni forma. jectum diversum secundum extensionem.

31. Secundum inconveniens etiam probatur Probatur sequela, quia terminus nulriti-
Forma
maierialis quoad primam partem si dicalur lorma ; onis recipit ease in inslanti; sed nequit
nequit .
, , • • j
migrare de migrare, probatur, quia permde repugnat i
una pars formae migrare de parte in par-

subiectuiiK formae migrare, qucB dependet a subjeclo lem sine mutatione loci, ergo contingerel

ac accidenti migrare de subjeclo in sub- in instanti. Praeterea, in augmento additur

jeclum, quia ideo repugnat accidenti na- major materia, quam sil illa quae defluit,

turaliler migrare a suo subjecto, quia de- alias non fieret augmenlum, ut quando ex
pei:idet a subjeclo; sed forma materialis virgulto crescitarbor.ex infante homo,etc.
 DIST. XLIV. nUyESTlU I. 177

Siiiiililci', (iu;iir1() docroscil, |)lus iiia- peudel a iualoia;i (|u;iiii pcMlicil ; orgo
lori.i! (lonuit (|u;iiii additur, ob dofo- oporlel cumposiluiii iluoro, ol coiuposl-
(luiu caloris ualuralis ; dicor(> auloiu (juod luiu rodire per uulrilionem, id esl, car-
oadoiu fonua uuuc oxlondatur ad iu;ijus nem anli(juam lluere secundum m;itoriam
!>uI)jocluni, iiuuc coidralialur, est ridicu- el fonuani, ot carnom novam redire se-
luiu, oL piNcloroaest cousliluero oam iude- cunduiu materiaiu ot formam. Hajc ralio
poudonloiu a subjeclo. neiudo, li;o muta- salis condnnata manot ex diclis, quidf|uid
tiones sunt. discrelio, el nou liunl siniul, cnlm osl geiiorabile est corruptibile, ot in

(iui;i prius (lelluit ui;itori;i, ct roliiKiuilur composilis malerialibus noquit tluerc ma-
porus, qu;uu rostaurelur per conversionom teria, nisi eliam corrumpatur forma, (luae
alimeuti; org'o illa p;irs form;c, qua) fuit a matcria dependot, ul dictu.n est.

in matoria detluonlo, erit siue subjecto,

donec adveniat nova materia, vel certe SGHOLIUM.
in alia parte materla? informal;i3, replicabi-

tur donec materia nova suporvenerit, et 1'riiua concliisio, in nutritione formam

luuc niigrabit, qua) plane sunt sine funda- .siibstautialeiii induci in inaterlam, Seciiiul;)
concliisio, lormam carnis, qmxi iuducitur in
lueiilo asserla; nam dum caro tluit, relin-
luurimentum, esso novam, ut ostciisuin est
quens post se porum, succedit sanguis,
contra secundam sententiam. Tertia conclu-
qui in inslanti non convertitur, ubi ergo sio, pars advenlens per nutritionem ost si-

degil forma in priori materia tluenle ? milis et dissimilis prseexisteuti ; et explica-

.lO. Terlium inconveniens probatur ex e) tur quomodo impurior est caro habita pur
Fornia
nfcjuit quod forma nequit liabere duo subjecla nutritionem quam per genorationem. Quarta
ial)ero diio conclusio, partem secundum specicm (de
!>ubje:;ta adsequala, quod alias probatum est ; et
fiikequala.
qua 7\rist. i. Gener. cap. 15.) dici eam,qu3e
quidquid sil an divinilus posset contrarium habet sufficientem virtutem et extensionem,
fieri, saltem naluraliter una forma depeu- ut habeat propriam actionom, quod late
dens a maleria habel in ea tolam suam explicat ;
cui explicationi consentit D. IJo-

depeiidentiam torminatam ; ergo nequit navent. 2. dist. 30. art. 3. quaest. 2.

.Egid. hic quffist. 13. Sed ab aliis varie

esse in potentia, ut amplius ad eam de-
explicatur quid Arist. voluit per partes
Instantia pendeat. Non ita forma, quae non est
de aniina formales, seu secunduiu specieni, qu?e
rationali dependens a materia, ut anima rationalis, manent iu nutrito, et per partes secundiim
icluilitur.
quae potest parles novas additas eidem materiam,qu?e non maneut. De quo D. Thoiu.
su;e materise informare do novo, quia ali-
1. part. quaest. lli). art. 1. Marsil. 1. de Ge-
nor. quajst. 13. Gonirabric. ibid. cap. 5,
ud est conferre posse perfeclioncm et
qusest. 12. art. 1. Doctor dupliciter et clare
aclum sine dependenlia, et aliud recipe-
id explicat num. 11. et 12. Vide eum 2. dist.
re perfectionem, aut esse cum dependen- 2. quiost. 0. num. 15. ubi luse, tripliciter ex-
tia ; illud convenil animee rationali, hoc ponit liunc locum Aristot. de parte secun-
vero formis mnterialibus, quic nequeunt dum lonnam, ct parte secuadum materiam.
informare subjeclum, nisi illud in quo
lota earum dependentia terminatur in (g) Quantum ergo ad istum arti- 7.

actu. culum sit liEec prima conclusio, ^J"^"^;^

•

Tertia Tertia ratio Docloris contra eamdem quod

1
in nutritione est alinua
1
scene-
c>
,. ^f^^^ag-
clicitur
ralio.
Forniam sentenliam, quia caro n;ita esl fluere, non extendendo generationem ad
ratio, geaeratio,
carnis
fluere. enim cst incorruptibilis, sed iion lanlum omncm inductionem ("ormaD sub- iugenera-

tluit maleria, sed etiam forma, quia de- staniialis in matoMam post piTva-
Tom. XX. 1:.'
 ,

178 LIB. IV. SENTENTIARUM

tionein,quia sicut argutuni est, modo dissimilis; similis in for- onem
similis et
materia alimenti non manet sub ma specifica non tantum intel- dissirailis
prseexisten-
formaalimenti, nec subaliqua alia lectiva, sed corporeitatis, quse ti.

quam sub forma nutriti, et illam prsesupponitur dissimilis in hoc,

;

recipit post nutritionem ergo,etc. ; quia quanto agens mere natu-

Expositio istius conclusionis,
non enim dicitur generatio simpli-
citer, quia non est generatio per
se entis, prout illud dicitur per se
esse, quod non est pars alicujus,
Sed potest dici aggeneratio, quia
generatio alicujus, quod per gene-
rationem fit idem alicui prseexis-
tenti cui aggeneratur; vel potest
dici ingeneratio, quia generatio
partis in toto,cujusnon fuit pars.
concius.2. Secunda conclusio, quod in illa
generatione tali quali; forma car-
nis, quse inducitur in materiam
nutrimenti, nova est, quia, ut est
argutum contra prsecedentem opi-
nionem, prseexistens non posset
de novo perflcere illam mate-
riam, quia non competit, nisi
formse omnino inextensse, sicut
exempliflcatur ibi
rale, magis continuat actionem
in contrarium, tanto magis de-
bilitatur ejus virtus. Quod pro-
batur, quia omne agens repa-
tale
titur in agendo, et ita quia agit in
contrarium, patitur ab ipso (quam
actionem vocat Philosophus cor-
ruptivam); ergo caro primo habita
ex generatione, quanto magis agit r
in nutrimentum, ut contrarium,
tanto magis debilitatur virtus
ejus, et ex hoc dicitur impurior
caro; ergo illa post aliquod tem-
pus in quo continue sic agit in con-
trarium, est impurior quam in
principio, et per consequens cum
genitum non possit esse perfectius
generante, sequitur quod caro ge-
nita ab illa carne posteriori,quan-
to posterius generatur, tanto re-
de intellectiva ;
gulariter erit impurior, quia ab .!

quselibet enim extensa per acci- impuriori genita.

dens habet partem aliam in alia et Ista conclusio conflrmatur per Text. 42.
alia parte materiae et ita si nova ; exemplum Philosophi 1. de Gener. Impuritas
form*
materia perflcitur, non perflcitur quanto vinum magis egit inaquam carnis ia
quo
per aliquam partem, quas priiis m.ixtam sibi, tanto cst impurius, consistat.

perfecit aliam materiam. "Declara- in tantum tandem propter im-

ut
tio istius est per fluxum partis ge- puritatem quasi totum fiat aqua.
nitae in nutritione, quia quando illa llaBC conclusio includit aliam,
fluit, sicut materia partis illius quod non tantuin posterior genita
desinit esse aliquid totius carnis, est impurior priori; sed eadem
ita forma quae perflcit iilam
et manens in toto, posterius est im-
materiam desinit esse, quia non purior seipsa prius, et lisec est ra-
potest manere sine illa materia, tio impuritatis in carne posterius
nec migrare. genita. llgec conclusio non asserit
8.
Conclus. 3
Tertia conclusio, pars adveniens formam carnis non recipere magis
Quomodo per nutritionem est aliquo modo et minus; si tamen illud poneretur,
pars • • 1
•
4.
• •
j. L •

adveniens similis parti prsecxistenti, quae in- ista impuritas esset propter re-
per nutrili- p ,
.
t .

luit per generationem, et aliquo missionem forma^ substautialis ;

 niST. XIJV. OU^STIO 179

potest tnmon poni i^ii.T^oisc pi-optor ri'imo nutom modo (|ua>(;uinf|uo, 1'arH
bocuniluin
imporfoctioneni (innlifcntuni nntu- pnrsdummnnot in toto,diciturpnrs roi-iiiuMi

ralium consoquontium ror'ninni, socundum formnm, n princiiuo sci- ilicitur

iJMpIicitcr,
qu.T sunt principium altornndi nu- lic(^t p(M'io(ii su.ie us^juo nA linom, sccunduin
fcKbe a^ri^ro

trimentum, quod quanto impcrto- quia tnmdiu habot osse. So-

scilic(>t ejub.

ctius alteratnr, tanto ex eo caro cundo modo non dicitur pro omni
impurior generabitur. pnrte poriodi pnrs socnndum for-
9. Quarta conclusio, dedistinctione mnm,sed pro illn.pro qua hnbot vir-
coiu-ius. 4.
secundum speciem, et car-
gj^j,^-^lg tutem itaefflcacom,(iuo(l potost sibi
nis secnndum materiam, nppnret compotere nctio secundum for-
ex tertia, quia unnqua^que pars mam. Non dico sibi tantummodo,
carnis habet certam periodum in ut concuiTonti ad actionem totius,
toto. et tanto mnjorem quanto pn- noc sibi simpliciter separatso n to-
rior, tanto minorem qnanto impn- to, sed sibi in toto virtus inest nd
rior;tamdiu enim potest esse propriam actionem,qunm ut ibi ex-
suum conservnre in toto, quamdiu istons posset hnbcre,licet non con-
potest per qunlitates snas resiste- sideretur prneciso, ut concui-rens
re corrnmpenti. Hsec autemperio- nd nctionem totius; et illa efflcacia
1'eriodus
suniilur
dus major est in parte priusgeni- virtntis requirit determiinntnm
jiro
(Uiralione
ta quam posterins, et in priori virtutem intensivnm et extensi-
partis. parte periodi quaecumqne eadem vam, quin non qu?ecumque modica
pars est efflcacior ad ngendum pars in toto posset illo modo ha-
quam in posteriori. Et intelligenda bere actionem propriam, sed tan-
est illa differentia caeteris paribus, tummodo concurrere nd nctionem
c. 7. ut
pars carnis genita fne-
lioc est, si totius, ut dicit Philosophus in Hh. i]ui(lam
dividuul.
rit ex tali nntrimento, quod fuit rfe .5e??.s?«, de actione centesim,*^ mil-
natum converti in carnem seque lesimse partis milii in sensum.
puram, sicut ex quo genita est illa Requiritur ergo aliqua detcrmi- 10.
l'ars
caro siquidem nlteratione pro-
;
nata quantitas extensivn ad illam secunduui
specieui
portionata posita, ex uno alimento efflcaciam ngendi in toto. Requiri- quid
secunduni
nata est caro purior generari tur etiam quantitas intensiva vir- Arisl.

quam ex nlio. tutis, (quia ut dictum est) post re-

Ex istis ad quartam conclusio- missionem virtutum activarum, in

nem, forma dat esse et agere; ergo tantum ut mngis cednnt contra-
pars secundum formam potest dici riis, qunm vincant, non potest il-

quamdiu liabet esse secundum for-
mnm, vel quamdiu habet agei^e se-
cundum formam; ct secundum in-
fert primum, licet non e contra ;
citius enim dolicit alicui actio pro-
lud ngere propria actione; ergo
hoc secundo modo pars secundum
speciem est tantae quantitatis na-
turalis, et tantse virtutis activae,
quod competere proprin
sibi possit

pter imperfectionem quam esse, et actio, non quidem ut supposito

sive sicsive sicpars secundum for- extra totnm, sed sic proprin, quod
mam non est tantum pars formae, nontantum concurrnt ndnctionom
sed includit materiam et formam. totius.
 180 LIB. IV. SENTENTIARUM

Priino iiiodo secimdiim

parti sul) forina alili. N(iii lainen haec esl genera- Nulritio
non
speciem non oi^ponitur propric lio siinpiiciler, quia non est totius, aulper generatio
'
pars secundum materiam, nisi si- se entis, quod non est pars alterius. Sed impliciter.
Ratio
cut homini vivo opponitur homo dicitur generalio partis, seu aggeneratio, luijus.

mortuus; et sic cadem pars dici- qua productum fit idem priori existenti,

tur i)ars secundum speciem, dum tanquam pars ejus minus principalis; ne-
I
Pars
cadem
manet in toto, et pars secundum que inlenta per se a natura propter se, sed
quomodo materiam, quando fluit, sicut idem propter eara cui inserilur ad restaurali-
dicitur
secundum dicitur primo homo vivus, et i)os- onem et conservationem ejus, quae pars,
materiam.
Ue quo tea mortuus. Secundo modo aiia ut comparatur ad totuni pr?eexistens, et
Scot. 2.
dist. 2. q. est pars secundum speciem, alia partes ejus principales, dicitur secundura
9. n. 13.
secnndum materiam, etiam parti- quid, seu secundaria ejus, quia tam exi-
bus manentibus in toto.quia aliqua gua est, ut vix annumeretur toti cui con-
modica pars^ cui non potest com- tinuatur, quaravis si considerelur tolura,
petere propria actiO; etiam si sit quod additur usque ad periodura aug-
in principio suae periodi, est pars nienti, aut toto etiam decursu vitae, exce-
secundum materiam; pars autem dat in quantitale materiara tolius priraige-

quantitatis sufficientis ad agen- neara. Potest haec generalio dici, ut bcne

dum. cst [)ars secundum speciem; Doctor, ingeneratio, quia iUius parlis in
et hoc habeat virtutem effica-
si tolo esl generatio, et ut in toto recipit es-

cem ad agenduni; qu^e requirit se, non vero seorsim.

quantitatem virtualem. Et per oi)- Secunda conclusio : In illa gencratione ott.
Secun la
positum pars secundum mate- non solura maleria est nova, sed oliain conclusio.
In
riam, qucT. non habet talem effica- forraa carnis nova est, el producta per nulritiono
lorma
ciam virtutis, quantamicumque nutritionera. Ilaec conclusio est contra carnis
est nova.
quantitatem cxtensivam. liabeat. priorerasententiam secundo loco positara.
Doctorem sequuntur Gapreolus in 2.

dist. 15. q. 1. art. 3. Hassohs d. 30. art. 3.

GOMMENTARIUS. et reliqui nostrse scholte tara ibi quara in

prsesenti dislinct. Albertus de Saxonia 1.

34.
Prima
(f) Quantum ergo ad islum articu- de Generat. qmest. 10. Marsilius qusest. 12.
coiiclusio lum, etc. Subjicit quatuor conclusiones, Tolet. qusest. 9. Gonimbricenses qusest. 12.
communis.
In quibus explicat hanc veritatem. Est Augustini lib. de vera Religione,
nutritione
lierigene- Prima conclusio : Innulrilione est ali- cap. 40. de Genes. ad litteram lib. 2 Da-
rationem.
qua generatio. Hgec conclusio est commu- raasceni cap. 7. Plujsicx, Nysseni, lib de
nis, quam tenet Philosophus I. de Genera- opificio hominis, cap. 2. Nemes. cap. 23. de
lione, et 2. de Anima. cap. 4. D. Thomas natura hominis, Laclanlii de opificio Dei,
p. \. q. Ii9. plerique Theologi locis supra cap. II. Probalur conclusio argumenlis
citatis. Gaeterum intelligit Doctor de ge- supra allatis conlra llenricum. Gonclusi-
neratione late surapta, quatenus est indu- onera hanc adniittit prima sententia Magi-
ctio formai subslanlialis in materiara post stri, quamvis neget carnem nutriraenta-
privationem, et ita in proposito in mate- leni esse aniraalara. Quantum ad carnem
riani alirnenti, inducitur forma aliti, corru- brutorura, conclusio est coramunisaliorum,
pla forina alimenti, ct manenle materia pryetcr citatos, ncque refert sive consti-

i
 DIST. XFJV. QIJ^SHO IMI

lualiir caro propria forma divorsa, sivo ctam carnis rofundunt, ul llernM(ms (jlaiii, Mo,Ju8 ei

pcr aniiiiain vivonlem lanluin, (]uia iia'c (juaiii (|ui

...ii)saiii
111 carnem pro[)agatam
,
causa con-
traiiendi

oduoilur de polentia nuileriioal) eaque do- naturaliter eam roducuiit, qualonus ost o^l.^iLrhnio

pendot., sicul caHerae forma^ nialeriales, ex priino paronto por viam concupiscon- ponu-aciu
.*"""'*•
ac proinde raliones Docloris porindo nii- tia). Videalur Auguslinus, Uh. \. de (icnes.
lilanl conlr;» llenricuni ol alios noyantos ad liUcram, atp. 19. cl 20. H lih. 2.

diversas formas in vivenlibus. conlraJulianum, el lih. 5. cap.9. epist. R9.

3t). In nulrilione tanien hominis quoad eos, quaest. 3. et Uh. \ . dc peccatorum mcritis
(-()nU'over- .
. . ,.

sia qui neganl pluralilalem formarum, sive et remiss. cap. 9. et lih. 2. c. 27. rt 28.
(lo Ibriua .• 1 • • . 1- • 1 •
1

.•anus parLicularmm, sive lolahum \n honune, el lih. 1. dc nupt. ct concupiscentia, cap. 4.

m K.miivv
i,.ii3u(^QLiu,ii omnom conslitulionem soli Fulgent. de fidc ad Pelruyn cap. 2. Ari-

anima', qua'- croalur, el non produciiur selmus de conccpt. virginali cap. 11. usqnc
de novo, eliam secundum parlem. AHter ad 17. Magister eamdoin verilalom con-
dicendum est, nompe maleriam solam firmat in 2. dist. 31. asscreiis carnem cor-

addi et uniri de novo anim;o praeexiston- ruptain j^ropagari ex corrupta carne pa-
li, aut animam ipsi. Probatio conclusionis renlum, et animam ex conlactu carnis,
idonea exigerot liic ostendi in liomine seu unionem ad carnem maculari, ot

Oirnein in carnom por pi'opriam formam constitui, conlraherc peccalum, ideni j^robans ox

^hrma ^^ sul)stantiahtor constitula) advenire ani- Ambrosio ot Auguslino ; liic auteni por

'''^nimi'^'^
mam, tancjuam formam subjecto prasup- commoda exempla idem probat lih. 1.

cnnsiiUu. dr nu-
posito. Ilanc controversiam ahas supra contra .lulianum cap. 3. et lih. 1.

Iractaviinus ioco ritato, dist. 11. hujus. ptiis et concupiscentia cap. 10. lih. 3. de
Non est ergo quod eadem huc revoce- pecratorum. meritis et remissione cap. 8.

mus, sed supponimus tanquam dedu- et 9. Supponunt ergo Palros carnem ita parentcs

ctam, propagari a parentibus sub propria for- ^^en"*^

pe«cati.
^ „
Confirma-
Confirroatur autem ratione Theologica,
» '
ma carnis, idem de corpore, ex quo-
et
••'o
supponendo eamdem in specie esse car- ruin tactu anima contrahit peccatum ori-
ox ralione
Theoiou^ica. nem, quffi generatur, et per nulritionem ginale ; et dislinguunt in formatione ho-

aggeneratur, quae non esl diversa a carne minis id, quod esl a parentibus, et quod
propagata a parentibus; si ergo hsec sub- a solo Deo, nempe carnom et corpus esse

sistit in propria forma, ol diversa ab ani- ex parentibus, et virtute eoruin semina-

ma rationali, idem erit de carne nulrimen- lum et productum, animam vero esse a

lah. IIoc suppositum jam probalum est solo Deo creatam et mundam, donec con-

contra Magislrum vi hoc arliculo % circa tactu carnis maculatur per unionem
istam qusestionem. sui ad carnem.
Argumentor ergo ad scopum conclu- Ergo supponunl eliam carnem non 33.
37

sionls contra negantes propriam formam inlrinseco in esse carnis per animam ra-
''sententir
Painim, (.31.^^3 jq homino, ot diversam ab anima tionalem, sed eam supponi tanquam sub-
ejn:^que
suppositio- rationali. Causa proxima peccati origi- jectum, ex cujus conlactu maculalur
ne
quam .nalis conlrahendi est caro peccali propa- anima, tanquam ex causa intrinseca et
incIniUt.
gata ex piimo parente, in ([ua nascilur in- propria conlrahendi peccali. IIoc idem
fans, el concipilur, ut communiter omnos supponebant alii Patres, quos insinuat idem
... . . supponunt
Theologi, tam qui causam hanc in mor- Magister sub initio distinctionis, asse- qui

bidam infeclionem seu qualilatem infe- ruisso ipsam animam e?se px Iraduoe, el

i
 ;

182 LIB. IV. SENTENTIARUM

anjmam non solam carnem, et sicul caro infecla constitui per animam, quae dicitur infici ex
esse ex
traduce. prolis seminatur ab infecta parenlum, ita contactu carnis sic propagatae de carne
etiam animam infectara infantis seminari peccati, quia in lioc assignant causam
ex anima infecta parenlum ; ergo ex proximam peccati, qua ab anima contra-
utrorumque sententia caro per propriam liitur, non ut est a Deo lota per cresli- Anima
crealur et
formam constituitur, et non per animam onem,sed ut unitur carni, vel ei infun- snpponit
carnem.
rationalem. Probatur consequentia, quia ditur, quod intendunt Palres per conta-
caro est subjeclum concupiscentiae, vel ei ctum, qui proprie est respective ad rem
Concupi-
scentia obnoxia, in qua ex Scriptura regnal, et contactam, ut in se prius existentem.
ex carne.
cui attribuilur tanquara radici, ex qua in Quidquid enim convenit animae per effe-

aniraam redundat, ut eliam Patres affir- cLum formalem iulrinsecuum, non dicitur

mant. Licet enim concupiscenlia conve- ei convenire per contacLum alterius

niat animae, ut est in carne, quantum ergo si constiluat carnem formaliterinlrin-

ad operationem, tamen non est ex in- sece, non recte, neque proprie diceretur
clinatione propria animae, sed ex incli- a Palribus ex conlactu carnis peccati
natione peccali et carnis ul propagan- infici, qui per iioc dant causam extrinse-

tar a parentibus ; sed anima nequit di- quam inticitur, et

cara suae enlitati, per

ci propagari a parentibus, sicuL semina- consequenter supponunt eam conslitui

tur peccatum et concupiscentia, quia per formam propriam et diversara, et sic

anima a Deo solo est, ut Patres creati- propagari a parentibus, ut in suo esse di-

onem ejus admiltentes affirraant, et eam stinguilur ab anima posterius adveniente

condividunL a carne, uL haec esL causa per creationem et unionem sui ad carnem
peccati ; sed nequit convenire carni talis praeexistentem, qui est sensus planus el

affectio, at condistinguitur ab anima, si proprius Patrum.

per eara consLiLuiLur, neque caro noraen Tertia conclusio : Pars adveniens per
40.
nutritionem similis est in specie carni prai- Tertia
aut essentiani carnis liabel, nisi uL con-
conclusio.
stiluitur primario sua forma intrinseca exisLenti, dissimilis in puritate. Probat
;

ergo illa forma non est anima. Probatur Iianc conclusionem ex eo quod calor na-
consequentia, quia inde sequeretur quod turalis, qui esl principiuin alLerandi et Caro nu-
trimenlalis
anima supponeretur tota ad esse carnis, convertendi nuLrimenlum repatiatur a simiiis

et inquantura constitueret carnem sibi nuLrimenLo, et debilitelur virtus quoad sienti,

ipsi communicaret primario peccatum et qualitates naturales,quae sunt principiandi in^puritaTe.

poenam ejus. SequereLur etiam quod caro eL alLerandi in carne, et converlendi

Ratio
non serainaretur aut propagareLur a pa- ahmentum. Exeraplum subjicit ex Philoso- hujus.

rentibus, qua distinguitur ab anima, quae pho 1. de GeneriU. texl. 41. v. g. vinum
est a Deo. quanto magis agit in aquam sibi mixtam,
39. Dices carnera serainari a parentibus tanto fit impurius; iLa in proposito, quan-
Responsio, magis alilum agit per virtutem nutri-
ratione maleriae decisae in semine. lo

Impu2;na- Contra, ralione materiae nequit ipsi Livam in alimentum, tanto magis etiam vir-
tio.
convenire essenlia aut applicatio carnis, tus activa ejus debihtatur, et caro sequens
neque esse radicem concupiscenLiae; ergo fil impurior, quia admixtis humoribus re-

si haec conveniunl carni, qua caro esl. dundat, qui in perfectam et puram carnem
sequitur ipsam carnem, qua talis est ex ex debilitate agentis non converluntur.
propria forma, esse ex parentibus, et non llinc infert non solum carnera posterius lilatio.
 IHST. XLIV. QU^STIO I 183

genilam osse iiiipurioivMu, sod oliain reddi Genlea cap. Hl. Knrrarionsis ibid. r.ouim-

carnem cui admiscelur, iinpurioroui quaiu briconsos 1. de Generat. cap. r>, quaest.

prius fuerit, nou ex eo quod fornia sub- 12. art. 1. et 2. et alii inlelligunt parles

slantialis adinillal magis et ininus, sed formales dici partes integrantes secunduin
ex eo quod ejus qualilates consequentes communem ralionein spociei ; inateriales

naturalcs sic adiniltanl magis et ininus, et vero easdein partes secundum conditiones
reinillanlur ex aclione conlrarii, ut minus individuantes; nam saepe Philosophus
perfecle possint allerare aliinentum, et utitur nomine formae pro specie, noinine
hoc consequenter ininus perfecle deoo- vero matoriaB pro individuo, ut 1. ^e Coelo
quatur, aul converlatur in subslanliam cap. 9. text. 92. Averroes in cap. 6. asserit

alili. formales sumi pro iis, quiB forma con-

Objeolio. Si dicas, quoniodo caro reddi possit stant, materiales dici ralione materiae,

impurior si est perfecta secundum eam- quae seinper ttuit, forma vero semper
dem speciem, in qua est caro cui ad- manet. Alii juxta sentenlias prajinissas

venit. superius dicerent partes formales dici

Respondetur, licel sit in eadem spe- carnem primigeneam, quae semper manet,
Solvitur.
cie, posse in individuo unam esse alia im- vel certe ipsam formam juxta sententiam
Causa im-
puritatis ia perfeciiorein. Deinde, juxta jam dicta Henrici et aliorura. Materiales vero dici
Ciirne iiu-
tnmentMli. dicitur etiam impurior ex admi.xtione carnem nutrimentalem juxla sententiam
liuinorum, qui lice^ non transeanl in Magistri et Alexandri Aphrodisei apud

substantiam viventis, tamen admiscentur Averroem 1. de Generat. cap. 5. vel certe

carni, quae transit in eamdem subslanliain, ipsam inateriam quae semper fluit manente
et disponunt eam ad faciliorem corrupti- forma.
onera, et sui fluxum. Gfcterum, cum haec differentia denotetur
42.
Quarla conclusio Docloris est, dislingui a Philosopho respective ad fluxum et Unde
41. sumenda
1 'artes partes carnis iminateriales et formales, permanentiam parlium, oportet distincti- distin tio
loraiaies, prsemissa,
el seu in partes secundum specieni, et in onem in his verificari. Supponit ergo
niateriales Form£e
oarnis. partes secundum materiam. Hanc distin- Doctor formae duo convenire, nempe dare competit
esse et
ctionem Iradit Pliilosopbus 1. de Generat. esse et agere. Secundum infert primum, aorere.

cap. 5. asserens in nutritione manere idem noii e contra, quia cilius deficit alicui

secundum partes formales, non autem actio propter quam esse;

imperfectionem
secundum materiales. Qusenam autem in ordine ergo ad alterum horum debet
dici debeant partes formales, et quse ma- distinctio verificari, et sive uno, sive altero

teriales, non eodem modo ab oinnibus modo sumatur pars secundum formam,
explicatur. Albertus Magnus Iract. 3. de intelligitur pars, ul includit tam formam
Generat. cap. 8. partes formales appellat quam materiam. Et hoc patet ex dictis,
Duplex
Varite organa, ut oculum, manum, etc. in quibus quia quod habet e,<fse in toto, ut componit totum.
sententise Essentiale,
circa magis elucet pulchritudo formai; materia- totura integraliter, debet constare materia et
pr;emissas. integrrale.
les vero non organicas, ul carnem, etc. et forma ; nam compositio essentialis

Marsilius in 1. de Generat. qusest. 13. Alber- attendilur tantum secundum potentiam

tus a Saxonia quaest. 12. partes materiales et actum, seu materiam et formam, qua-
putant appellari porosas, in quibus fit rum neutra subtrahi potest manente tolo.

nutritio ; formales vero partes solidas et Oportet ergo compositionem totius, ut

non porosas. D. Thoinas lib. 4, conl7'a consideratur hic secundum partes perma-
 184 LIB. IV. SENTENTIARUM

nentes quae dicunlur formales, el lluen- tute ejus competit actio in toto, non quod Ibrmali
in ordm
les qu3e dicunlur maleriales, allendi in ipsa se sola sit ralio agendi toti, eo raodo ad
aclionein
ordine ad composilum inlegrale, uL est quo forma est principium agendi com-
permanens, el ex diversis partibus, qua- posito, aul possit etiam liabere actionem
rum qu[elibeL sua propria el forma con- propriam, ut separata a toto, sed quod
stat, et ut his conslilula inlegrat tolum ;
liabeat virtutem sufficientem quantum ad
ergo pars formalis et stabilis in toto, ut extensionem et intensionem, per quam
distinguitur a materiali tluente, debet possit habere aclionem propriam in toto,
Est quse
non qusecumque modica pars ha- habel
constare materia et forma. Per idem pa- quia
aclionem \
tet de materiali parte debere aliquando, bet actionem se ipsa, sed concurrit in propriam
in toto
et ante fluxum fuisse ex materia et forma toto ad actionem totius, id est, non quod-
propria, et secundum utramque fluere et cumque minimum naturale illius partis,

desinere esse in toto acLu vel aptitudine, quae ex propria virtute habet actionem
qua nata esl fluere prse aliis. propriam, potest dici habere aclionem
43.
Pars
Sumendo ergo partem formalem, qua sibi convenientem, sed ut concurrit cum
formalis nt quam
habel esse in toto, et ut sumilur in prima parte principah componit, et quse
sumitur
secundum acceplione, illa est formalis quae liabeL vocalur formahs, ad actionem ipsius, qua
osse.
esse in Lolo, eL quamdiu habet esse in tolo est in ipsa, ut pars in toto.

usque ad periodum sui fluxus. Per oppo- Exemplum subjicit ex Philosopho dc 44.
Exempluin
situm hujus pars materiahs est iila, qu» Sensu el Sensalo de acLione miilesima}
de ol)jeclo

aclu decidit et fluit. Ilanc etiam expHca- centesimae partis miUi in sensum, quam sensil)ili. .

tionem utriusque partis sequilur sanclus negat Philosoplms, dicens quod passiones
Bonaventura in 2. dislincl. 30. quaest. 2. nalurales non sunt divisibiles in infinilum,
art. 3. iEgidius Quodlibeto 4. qusesl. 13. quia ahas sensus, in infinitum, cresceret,
et in 2. dislinct. 30. eamque tuetur nostra cum ad minorem et minorem partem
Schola, et satis congrue distinctionem sensibiUs requireretur acutior sensus,
prsedictam quantum ad scopum Philosophi et sic in infinitum, si sensibile quod est Divisio
objecti
explicat; et probatur, qnia iUa pars con- divisibile in infinitum, etiam sic essel sensibilis
ex
currit ad compositionem totius, qunmdiu divisibile in esse sensibilis, ita ut possit Philosopho
in suas
manet, estque actu pars totius, et suffici- secundum quamcumque sui partera mo- parles
enter distinguitur a parte, quse aliquando vere sensum ad sensationem, Unde ipse quoad sen-
salionem.
fuit totius eL desivit ; ergo est parsformaUs dividit partes sensibiles in eas, quaj sunt

et permanens, quamdiu in eo sLatu esl. parLes in virLuLe, ct non quoad actionem,

Pars Secundo modo explicando parLem for- et eas quse sunt partes quoad actionem,
formalis
nl sumilur malem non solum quanLum ad esse in qua sensuin actu movent. IIUb dicuntur
secundum
toto, scd etiam ad agere, recte etiam in- partes quoad virtutem, vcl in virtute, quia
actjonem.
telligilur disLincLio praemissa, quia sicuL licet seipsis, et separatim in toto, vel

agere approprialur formce, ita etiam pars extra totum non liabeant acljonem, tamen

formalis recLe dicilur illa cui compeLiL in toto quod coinponunt, possunt con-
actio in toLo, et virtus agendi, ul dislin- currere ad aclionem lotius ; totum enim
guitur a parte materiali, qu<T in lioc as- sicut requirit delerminalam quantitatem
Actio
ad agendum, quai quantitas coalescit ex supponit
similatur mateiiic, cujus nulla osL acLio.
d(!ternuna-
Pars ergo formalis hoc modo sumpLa, esL parLi])Us unitis, et requirilur determina- tam
Qurenani quatitita-
pst pars jlla cui ex sua forma, perfeclione ct vir- tre magniludinis ad agendum, ita actio lom
 DIST. XI.IV. QlJ.lvSrio I. IM5

coiivciiil. loli pvinM iu illn (lohMMiiiuala ({uia liccL insiL, non liahol virtulcm, f|ua
prin('i|)ii>
quaiUilalo, ila ul niinor ni)n sufliccroL ; cl scipsam rcslaurel in tolo, vcl iii parl(^
sicul ipsum non est aliud quaiu suai par- no.juc qua resistal actioni corrumpciilis,
lcs, ila aclio coinpeLil ipsi, uL esl ex parli- ct idco aptiludinc fluit magis (juam itl i

bus, 111)11 ((uod singulai liahcanL acLioiHMu pars qnaMlicitur formalis liabcns (luanli-
proprinin, aul a^-ant siiio concursu al- laLcin lain oxlcnsivam in.igniLudinis quam
terlus, sed ul concurruuL c.neleni) acl up.am intensivani virlutis, undo polest cx so
conimunein, ((u;c primo csl tolius, ul e.x rcslaurarc cl resistere corrumpenti. Kx
ipsis coalesciL in esse, cL quoad ((uan- quibus, el Jittera Doctoris habelur con-
lilatom rcquisilam. gcua expositio hujus distinclionis, qu;n
i». Ita ergo in proposilo pars matcrialis univorsalius accipienda est, quam ut ab
Applicatio
]ir;i'miss:o carnis in hac acceplione esL illa, qua3 non aliis explicatur; hic cnim agitur dc stdi-
(lo.MriiKo.
liabeLacLionom nisi tanlum in virLulc, uL joclo nutritionis inquanlum mancL, ot

componit lotum, cui primo compelil ac- flnil socundum partes, ut ostendalur ne-

lio, ad quam requiriLur determinata ma- modus quo pcr eain

cessitas nulritionis, et

gnitudo, quiE est totius primo, ut coalescit supploLur dcpordilum, eL quomodo loLuin
Pai-s ex parLibus. Per opposiLum Iiujus, pars integrale manet, et quomodo tluat se-
tbntialis
est illa, formalis esl illa, cui compelil acLio pro- cundum diversas parlos.
cui
coinpelit pria, eL habet determinalam quanlilatem Ilinc excludilur expositio Alberti, quia 4^
aclio.
et virtutem sufficienlem ad actionem, qua? non sumilur hic forma, uL est lerminus ^^-^^csiUo

ad pulcliriLudinem Aiiierii.
est virtus ejus intensiva quod qualitates qualitalis, vel specLat

naLurales requisiLas ad agendum simul eL Lemperamenlum colorum, vol uL osL

cum quanlitate delerminaLa; qua; acLio figura et terminus quantitatis; nequo con-
non compeliL ipsi uL supposito, quia non sequenter pars formalis secundum illam

convenit ei ut separata est a toto in esse, denominationem, sed sumitur in ordine ad

sed convenit ei, ut esL in Loto, licet ita acceptionom forraae, vel qua dat csse loLi,

sil propria ejus, uL sua virlute eam aLLin- vel agere ;

juxla uLruinquo aulom modum
gat, non ul concurrens ad esse totius, aul pncmissum recte hoc exphcatur in ordine
aclionem lolius, sicut contingit in parle ad scopuni Philosophi, qui agit de» toto, .

materiali. ut idem manet, et fluit secunduin divcrsas

Duplex Dixi ergo superius, partem materialem partes. Inde licet pars formalis in illa ac-
modus ceplione Alberli assignari possit,
sccipiencli
esse illam, qu;e fluil acLu vel aptiLudinc, lamen
partcm uL comprehendam utramque acceptionem pars materialis non recle assignalur per
forninlem
I
et iiiateria- partis malerialis, nam pars materialis pri- ordinem ad fluxutn, nam et ipsa organa
lcm.
mo modo sumpta, ut bene Doctor, g Primo partim fluunl, parlim manent, quia nutri-
modo parH, eic. est illa, quae actu fluitaut unlur et augentur; pars autem materialis
fluxit, et comparatur ad formalem oppo- ut opponitur formaj, qua est terminusqua-
homo morluus ad hominem
sitam, sicut liLalis, non polesl fluere manente forma
vivum. Pars matorialis secundo modo uniformiter, qua) consistit in respectu et
sumpta licet det csse toti, et maneat in proportione, qme nequeunt salvari eadem
ipso, lamen non dal; agere, quod pro- sinesuo fundamento.
prium est form.ii •
ideoque magis sequitur Socundus modus explicandi licet posset 47

naluram matericB, et denominationem in re ipsa coincidore cuin

oxposiLione efpUcaiio

quam forma). Ilanc dixi aptitudine fluere, Doctoris, ut parles porosic sint magis sub- ''''0'"««
 186 LIB. IV. SENTENTIARUM
rejicitur, jectse fluxui, quam partes solid;£, la- dem speciei, et ipsum idem individuum
seu
expiicatur. men nulla esl pars, quae non sit sub- non secundum speciem manere
solum
jecta 'etiam virtuLi corrumpenlis, et quae idem quoad omnes parles, sed etiam in
non fluat, el quae non nutriatur, quia esse individui quoad aequivalenUam, non
est subjeclum caloris naturalis, et ha- discordal. Quamvis etiam partes fluant

bet mealus, ut venas et arterias seu secundum speciem et individualitatem,

fibras, per quas convehitur, distribuitur et quia fluunt secundum formam et mate-
appUcatur sanguis per modum alimenti riam, ut supra probalum est, neque po-
convertibilis ; ergo in ordine ad fluxum test salvari ut fluatsecundum individu-
perinde etiam etiam se habent partes um partis, quin eliam fluat secundum spe-
solidae sicut porosae, licet non aequaUter. ciem, ut in parte salvatur; hoc ergo modo
48. modus explicandi, vel
Tertius coincidit manet secundum esse individui et speciei,
Tertius
inodus
cum eo, quem Doctor assignal, vel cerle el non manet, sed magis proprie dicitur

^'^'','iiifo"^'
non recte fundatur ad scopum praesentis manere. et non manere secundum diver-
ilias
paite distinclionis, quia licet admittamus partes sas partes, et eas in quibus manet esse
rejicitur,
materiales, seu maleriam ssepe a Philoso- formales, in quibus fluit esse materiales,

pho sumi pro condilionibus individuanti- ul Doctor exponit, cui recte quadrat
bus, ut eliam alias saepe admittit noster illa expositio Averrois.

Doctor, ut comparatur materia ad formam Objiciunt Gonimbricenses ex D. Thoma,

49.
totius, et speciem, tainen in proposito non quod individuum flual secundum omnes Objeclio.

sic intelligitur, nisi aUquo modo accom- partes, quas conUnet, sive organicas, sive

modate, quia Philosophus inlendit manere non organicas ; ergo cura Philosoplius
idem individuum totius, et non manere, asserat individuum manere quoad par-
et considerat ipsum, qua est totum inte- tes formales, non vero quoad materi-
grale, non qua essenliale ; oportet ergo ales, debet aliter intelligi quoad aliquas,

uL maneant partes ejus individuales, ex quae semper manent.

quibus componitur individuum, et non Respondelur debere inlelligi quoad
Responsio.
maneant, qua sciUcet consideratur ut sta- partes quae manent, et quamdiu manent,
bile «st, et fluens, et consequenter ma- nam pars formalis et materialis non intel-

nere individuum in esse individui, et non ligitur absolute, sed respecUve quoad
manere quoad omnes partes, quae inte- fluxum et non fluxum ; nulla enim pars
grant individuum, nam quod maneat esL individui, ut est subjeclum nutriti-

quoad communem rationem speciei, ni- onis, quin flual, et quoad speciem ut
hU facit ad propositum, quia sic etiam dictum est, el quoad materiam et for-
maneret, Ucet totum converteretur in mam, vel fluere possit in termino suae

aliud individuum ejusdem speciei, non periodi quando enervalur virtus ejus,
maneret tamen pliysice, ut idem subje- et actio ad subsistendum in toto, quia
Scopus
ctum fluxus et nutritionis seu permanen- omnes sunt corrupUbiles, et nequit pars Philosoplii
est agere
tiae, sub qua ratione de ipso agit Philoso- fluere, quin eUam essenUa, ul in ipsa est, de
individuo
phus. Si autem inteUigatur illa expositio fluat. Quoniam Philosophus agit hic de in ordine
Accomiiio ad tluxum
datiir hoc modo ut. individuum consideratur individuo, ut est subjeclum nutriUonis, et partiuni.
di( tis.
secundum has partes in specie, qualenus componitur ex partibus integranUbus,
una succedit alteri ejusdem speciei, et quaruni quaedam fluit, aliae restaurantur,
quatenus aUqua eUam pars manet ejus- etmanent, nequit ipse intelUgi de compo-

I
 DIST. XLIV. OU^ESTFO I. 187

sitione essonliali, ul osl nieUpiiysica, el intcUoctivn est nd opposii.um, qnifl Uenrir.

aililiicl.i-,
non facit ad niolnm aut nmlalionem, illa modo inextonsihili et inexten- n. f).

neque consoquenler de conipositiono sihiliter respicit materiam, et ideo

ex essentia secunduni communom r;ili- niillam partem novam liabet per
onem ossenliic, et ox individuo. lioc qiiod [)erficit novam partem
Objiciunt socundo Philosophum il)i non materino; sed oppositnm seqnitnr
solum agere de viventibus, sed ellam de de illa forma extensibili in mate-
inanimalis, in quibus inveniunlur partes ria. Anctoritas Philosophi, et de
formales et materiales. carne secundum speciem et secnn-
Uespondetur Pnilosophum ex proposilo dum materiam, soluta est in qnar-
agere de viventibus, ut sunt objectum ta conclusione, qnia non intclli{,nt
nulritionis el augmentationis, quamvis per qnod pars secundum materiam
accommodationeni transferat doctrinam flnat et reflnat, id est, materia
ad non vivenlia secundum quamdam ana- tantum, et pars secundnm formam
logiam partium formahum et materialium, maneat, id est, forma sccundum se
in quibus formales sunt, quiB manent, totam sed tam pars secundum
;

maleriales vero qutB atteruntur, aut cor- materiam quam pars secnndum
rumpunlur in parva quantitate, quamvis formam est pars integralis totins,
Quid caro
tam corruptio quam generatio succedens et est vere compositum ex mate- secunduin
mnteriani,
non ab intrinsecas virtute proveniat, sed ria et forma. Unde vocat carnem el caro
secunduni
per causas intrinsecas. Alii modi dicondi sccundum materiam, et carnem speciein
apud
.^upra impugnantur. secundnm speciem, compositum Phiiosoph.
ex materia et forma, non autem
materiam carnis et speciem car-
SGHOLIUM.
nis. Quse autem pars composita ex
materia et forma caimis sit caro
Ad secundum,explicat dupliciter quomodo secundum specicm, et quse secun-
partes secundum speciem manent et augen- dum materiam, dictnm m
est i.
tui", partes secundura materiain, non. Ad
quomodo caro secun-
conclusionc; ct
tertium, explicat modum (juo fit nutritio, et
quod nou nutriantur singulse partes, sed dum materiam fluit, patet secun-
tantum partes secundum speciem, de qui- dum primura modum, distinguen- Quomodo
pars
bus agunt Marsil. supra, Jandunus 8. Phy- do carnem in carnem secundum secuudum
tbrniam
sicor. quaest. 7. Sotus 5. Physicor. qusest. 3. speciem, et carnem secundum ma- maneat in
Gregor. 1. distinct. 17. quaest. 2. art. 1. Go-
teriam juxta secundum autem
;
nutrilione.
nimbric. 1. de Gener. cap. 5. quaest. 15. qui
tractant an in singulis poris aliquidalimenti
modum, pars secundnm materiam
recipiatur, et an quajlibet partes augeantur. fluit, id est, est in proxima dispo-
De ordine, concoctionum, et viis, per quas sitione ad fluendum, et hoc loquen-
delertur alimentum ad partes nutriendas a do de parte secunduni materiam,
ventriculo etjecore, iidem Conimbric. tra-
propter dcfectum quantitatis vir-
ctant ibi qusest 3. sed hoc Anatomistarum et
tutis.
Medicorum, magis est quam Theologorum.
Loqnendo autcm dc parte sccun- 12.
la
dum materiam propter defectum solutione.
sequent.
it. Per hoG ad fundtmenta prae-
(g) quantitatis molis, non est intcl-
iroopin. cedentis opinionis Exeinplnm de : ligenda illa difl^erentia de flnxn et
 188 LIB. IV. SENTENTIARUM
non nnxu se,! illa pars socnndum
; missum fuerit por virtutem regi-
speciem angetnr, pars secundum tivam totius, et hoc per qnasdam
materiam non angetur, quia (nt vias subtiles deservientes tnli mis-
I
statim dicctur) minima vcl aliqna sioni,cujusmodi sunt venac in cor-
non notabiliter mngna in toto non poribus animalinm, et alia hujus-
augotiir;sed aliqua determinatno modi correspondentia in plantis;
quantitatis, quse suftlcit ad partem jam istud sub forma cambii vel
secundum speciem, augetur. Pars glutini, vel roris approximatum
ergo sccundum speciem non fluit parti nutriendae, et receptum in
secundum primum intelloctum, poris quibusdam dimissis ex fluxu
quia manet in toto, nec juxta quarumdam partium secnndum
secundum intcllectum, quia habet materiam, quae praefuerunt ibi, ot
virtutem conservandi se in toto, nunc ex fluxu suo reliquerunt
noc secundum tertium intellectum, poros repletos aliquo humore sub-
quia habet quantitatem sufficien- tiliori, et ita totum carens densi-
tom, ut aliqua pars ad sui conser- tate in partibus requisita ad benc
vationem sibi aggeneretur et per ; csse ejus, ibi existens, convertitur
oppositum pars secundum mate- in ipsum nutriendum; et sicut
riam tripliciter intcUecta, tripli- ante conversionem juxtaponeba-
citer fluit. tur contigue partibus nutriendi,
13. Ad tertium dico,quod et in nu- ita post conversionem juxtaponi-
tritione et in augmentatione ost tur continue aliquibus partibus
qugedam juxtapositio, et tamen manontibus.
ipsi nutrito vel ancto (et hoc sive Esto ergo /1, est tanquam pars, 14. '

Aa
toti, sive parti) non flt tantum cui conveniat nutriri et augeri, in qiKclii)et
pars aucUi
juxtapositio, ubi intelligendum, poris inti'a ipsum A, recipiuntur vel

pone aliquam partem tantae quan- passim partes nutrimenti, et ipsi niilrili
atiaeat.tir.

titatis et virtutis, ut non tantum existentes aggenerantur partibus

coagat toti. sed possit in toto exi- B et C, et cseteris prfeexistentibus
stens habere propriam actionem, illis juxtaponuntur, sed non toti,
dicatur A, habet ista modicas par- quia sunt aliquid intra ipsum to-
tes, csto decem, quarum quselibet tum, licot una pars de novo genita
(quia forte requiruntur plures in sit aliquid intra aliam partem
nno quam in alio, utpote in planta illius partis nutrita^; esto quod
sufflcit una, in bruto duse, in homi- illa sit minima, cui conveniat pro-
ne tres vel plures, non curo) habet prie nutriri vel angeri, sic quod
ficqualem virtutem intensive, di- quselibet pars ejus sit nutrita vol
cantnr C, otc. Si nutrimontum
/>*,
aucta. Et istud est necessarium po-
Quomodo fuciut por quotcumque scquestrati- nere, scilicet aliquampartemnota-
(iat
nulrilio. ones, vol dopurationesad hoc dedu- bilis quantitatis minimam sic au-
ctum, ut jam sit sub forma proxi- ctam, quia si quselibet pars in toto
maiormrenutricndi; siveliocfuerit quantumcumque modicaaugerotur
antequam localiter mittatur ad proprie, nocosse esset quod au-
partes nutriondas, sivo postquam ctum somp(^r augeretur in duplo.

1
I
 DlSr. \MV. QU/KSTIU Irtl)

vol sall.(Mii iii nofahili ((uantitutc in aliis lationdjus sc^jucnlihus osl^Midiltu-.

niajoi'i ({uaiu prius, ((uod (»st nia- S(n'und() ohjicit aucloritatem l'hil()Si)[)|ji s.-ciiiii.i

,
0l)l<'UlH).
niCosto lalsuni. jain (!X[)licatam.

Sic crgo api^arct ad rationcMii Kes|)()ndetur non .sumi carnem sccun- H'''*i'oi>»io.

illani, qnoniodo in nutritione ost dum speciom aiit part(Mn rormalom in ('()

juxtapositio alioujus, quia |)ai'ti- sonsu a Pliilosoplio, ul palet ok didis.

l)us uiinimis, qu;o |)ro()i*io uou uu- Ohjicit tertio :
(Juod si matoria nntri- ,,,^~-.

triuntur; scd non (^st juxtapositio menti reciporot novam formam, non face- oiijeciio.

illi, quod pro()ric nutritur, cujus ret unum cum carno [)ra'oxislonto, unum
scilicct alia pars fluxit, ot postoa scilicet conlinuatione, sed taiilum oss(!l

alia pars nova rostauratur; sed illi contigua, et sic nulritio essel jnx-
lit qusedam ingeneratio, id est, laposilio carnis nova: ad piajoxislon-
inti'inseca gcneratio partis novcio, lem, quod nogat Philosoplius; sequorelur

loco partis antiqua? qua? fluxit. Sod prtEterea, quod (iu;elibot pars nutriti

ox istis adhuc non habetur de mo- non esset nulrita.

do augmentationis, quia illa agge- Ad hoc optime respondot Doctor in lit-

i>esi,onsio.

neratio, qu<T. fit in nutritione, est lera, ostendens modum quo vivontia nu-
momcntanea ;augmontatio autom triuntur. Suminarium doctrin;o ost, pars

I),,
non est in instanti, cum sit motus. formalis in toto oxistens juxta secundum
""lioue'^'''
m^ etiam potest ficri sine aug- modum supra expositum, habens virlu-

'list
'7^'* manifcstum
iiientationo, ut est se- tem et quantilatem sufficienlem, conslat
qu;i-st 4. cundum Philosophum 1. dc Gcncra- pluribus miiiimis, quia componilur ex ^*"'^'''''ei

tcii-citof. tionc. Nec oportet hic addere mo- partii)us homogeneis ojusdem rationis ot ''oniiaiis
constat
dum augmentationis, quia non divisihihbus secundum quantitatem in in- aiiis
.
iiarlibus.
quserimus hic de nutritiono, nisi nnitum; quiehbet enim pars carnis est ca-
ut liabeamus quomodo in nutriti- ro secundum nomen et rahonem carnis,

onc manent partos homogcneae quamvis hic Doctor non agat de parlibus
eaidem, vel non esedom. communicantibus seu proportionalibus,
v.g. dividendo parlem formalem in decem
partes «({ualis perfectionis intensive.
GOMMENTAIIIUS.
IIoc supposito dicit nulrimentum esse 53.
.,. Molus quo
51. (g'i Pcr hoc ad fwidamentum, elc. lie-
,

depuralum
,

el coclum, scilicot
.

m
.

stoma- nt nutniio
'
menia' spundel ad fundamenla Ilenrici. clio ; deinde in liepate, ut jam disposi- conveVslo
Objicit ergo ad "'""®"''-
Oi.jociio'.
Ilenricus, seu inslat per lum est nulrimenlum recipiendam
exempluni animoe rationalis, quae sine no- formam carnis, S'ue hoc coiUinfjal ante
vilate entilaliva sui perficit raateriam, transmissionem ejus per meatus, sive non,

qnjB de novo additur, ergo idem dicen- inquil, non curo. Verius est non fieri in
dum est de forma carnis prseexistentis, ultima disposilione donec transmittatur et
eam informare novam materiam sine sui applicelur ad causam, qua} proxime indu- ^o" .'•t in
ultiina
riovitate; si hoc conlingere posset evacu- cit lormam carnis, quia ultima dispositio dispositionc
, .
, • . .. n antequani
aretur superfluitas ; ergo, etc. est in eodem instanli cum forma conse- iransmiita-

^esponsio. Respondel ad hanc inslantiam prima ra- quente, ad quam disponit transmissio san-
lio Doctoris conlra eumdem sicpra, et ne- guinis seu alimonti per venas ad locum
galur consequenlia, ciijus falsitas et ibi, el idonoum conversionis fit in lompore per

1 ,
 290 LIB. IV. SENTENTIARUM
motum localem, neque alioquin alimen- aliis prioribus continuetur, potest autem
tum, ut distans, el non approximatum, est esse nutritio amplior vel minor, sed in ea
capax conversionis in carnem; oporlet parte tantum quae restauratur.
ergo ut alimentum prius Ex quo patet ad argumentum, quia 54.
fiat contiguum. li-

Transmissum ergo alimentum sub forma cet caro succedens insit toti, id esl, illi

conveniente ad proximam conversionem, parti formali, quae alicujus sui passa est

redp7tuHa
^^^^ dicatur forma cambii, glutinis, aut delrimentum et fluxum, non lamen inest
pons, roris, recipitur in poris relictis ex fluxu aliis partibus ejus minimis, et persisten-
"^
quam con- "^

vertatur partium viventis, et quae ex fluxu relique- tibus sub propria forma, sed eis continu-
111 carnem
runt poros repletos humore subtili, ne atur ; erit enim ibi juxlapositio per con- Juxtapo-i- I

tio
delur vacuum, vel ut alii volunt nullo hu- tinuationem, ut juxtaposilio excludit per- carnis nu-
trimentalis
more aliquando, sed lateribus pori con- mixtionem ad totum per singulas ejus ut exeludit
permixtio-
junctis. In poris ergo receptum ahmen- partes, quasi sic admisceretur caro nova, nem.
tum, et expulso et fluente humore,si qui sicut liquor admiscetur liquori, quod est

fuit virtute facullatis rectricis totius, et falsum.

expultricis, convertilur alimentum in car- Ad argumentum itaque in forma, di- Responsio
infornia.
nem quae vacuitatem illam, seu porum stinguo consequens, non faceret unum
replet, et sicut ante conversionem juxla- cum carne cui advenit, ut pars tanquam
ponebatur contigue ad partes nutriendas toti quod constituit, nisi permodum conti-
Juxtaponi- per ipsum aliraentum, ita eliam post nu- gui aut continui, negatur consequentia;
caro uova tritionem juxtaponitur caro, in quam con- non faceret cum reliquis ejus partibus
per coiiti-
nuaiionem verlitur aliquibus partibus nutritiae carnis nisi per modum contigui aut continui, con-
adpriorem.
per continuationem, ita ut non permisce- cedo consequentiam ; facit enim unum
atur omnibus partibus et singuUs praeexi- cum illis per modum contigui, et negatur
stentis carnis, quia succedit parti, quae flu- assumptum, sicut et Philosophum dicere
xit, et porum vacuum replet, quamvis contrarium, si sumatur contiguum raodo
ergo augeat partem iliam formalem tan- expUcato, ut excludit permixtionem, et

quam pars ejus succedens illi, quae fluxil, non continuationem.

et ea parte qua fluxit; tamen non auget Ad alteram sequelam, concedo eam Nutritio lit

pards
alias omnes partes ejusdem, supple totius, modo explicato, nempe partem totalem ea lotalis
quoad
Succedit quae appellatur pars formalis, sed caeteris ex parte, qua fluxit, nutriri et augeri, non deperdi- .;

parti tum . T
rtuxje ejus partibus contiguis conlinuatur, sicut vero quoad aUas partes, quse non fluxe-
tantum. ,

ahas
...
contmuabatur pars, quae fluxit.
/^ •.
Non
»,
runt; fit ergo aggeneratio seu ingeneratio
requiritur autem ut quaelibet pars minima novae carnis respective ad partem, quae nu-

partis auctae augeatur, quia sic cresceret trilur, et cujus pars fluxit; respective vero
in majori quantitate, quani ipsi ex vi nu- ad reliquas partes ejus juxlaponitur con-
Irilionis praesentis conveniat, quia nutritio tinue,seu per modum continui, el non ad-
l*r;edictaj
ex fine intrinseco suo ordinatur ad re- miscetur, neque ingeneratur. Deinde, iutelligun^
tur
staurandam parlem viventis ea parte qua subjungit Doctor hic non agi de motu de
nutrilione
fluxit; restauratio autem respicit supple- augnientationis, quia hic est extraneus nu- prrecise.

mentum quod deperdilum est, et

ejus non tritioni, prout ordinatur ad restauralionem
ordinalur ad partes, quae manserunt sub quomodo in ipso
deperditi, et nulrilo ma-
propria forma; ergo tantum succedit nu- nent aUquae partes, quomodo fluant ali-

tritio parti deperditae el fluenli quamvis quse.

 DIST. XLIII. QlJ.liSTIO I. 191

doiiLi artic-ulo, si omncs ill.-t' rodi-

rent in eo, vel osset corpus (\jus
SGH(M,1UM.
iinmoderatae dcnsitatis vel immo-
Assorit priino, quod lioiuonon rosurgct deratoB ([uantitatis.
ouni oinni illo, cxuoil aliquantlo luit de vori- (k) Socunda conclusio est videre,
(|iii8 in ea,
tato naturcB ejus, quia essot nimis magnus,
(luno pai't(;sresurgeut, ut sit debi- (|iianlilalu,
vol indebite deusus. Ait socundo, hominoni ({iiaiii
t:e densitatis et debit;in magnitudi- halKjret
rosurrecturum ea quantitato, qiiain attigissot 8i ad
trigcsiino anno, scmotis impodimontis. Ita
nis, et lioc tanta^, quantfo futurus trigint.i
unno.s
communis, ot tenet August. 22. (^ivit. 15. 16. esset in (ine triginta annorum, si viveret.
et 20. Ansolm. D. Thoin. Sedul. in ad i^^phes. vixisset, quia tanta3 quantitatis
4. Hugo Vict. tr. de resurrcct cap. 15. Sed ponitur quodlibet reformandum in
August. ait posse dici singulos resurrecturos
resurroctione quod int(dligo (1) si
;

ea aetate, qua obierunt. Vido eum in Enchir.

cap. 90. Tertio docet, nos resurrccturos cum non fuisset orbatio in isto impe-
carne, quam a parentibus accepimus, aliis- dicns eum pertingere ad debitam
que partibus purioribus, juxta exigcntiam quantitatem infra triginta annos,
debitie quantitatis. IIoc saltem certum est, et natura
quoe contingeret in isto
commune cum D. Thom. hlc qusest. I. art. 1.
non orbata.
quod. 1. Gapreol. contra Paludanum, resur-
recturura hominom cum eadem materia et
(m) Hicduplex est via : Hoc eniin
Ibrma, et D. Thom. qusest. 3. vult. eamdcm verum est,quod regulariter pars
materiam singularum partium respective prior in corpore hominis viventis
roditurain ; sed August. 22. Givit. 10. et in purior est ex praecedenti articulo ;

Ench. 89. negat hoc esse necessarium, idem- rcgulariier dico, quia ex impedimen-
que sentit Anselm. in Elucidario, et ad
to accidentali, vel ex parte conti-
Ephes. 4. Scotas hic in fin. Gabr. hic quaest.
1. art. 2. Suar. 2. tom. in 3. part. disp. 44«
nentis, vel ex parte convenientis,
soct. 2. vel nocivi adhibiti, potest aliud
accidere.
(h) De secundo principali, sup- Hoc autem est probabile, quod IG.
posito quod ad veritatem natura3 corpus illudreparabitur ex par-
liujus hominis pertineant non tan- tibus purioribus, qu?e aliquando
tum partes essentiales, scilicet fuerunt partes hujus corporis; er-
materia forma, sed etiam partes
et go habebit totuin illud quod con-
integrales, non tantum partes he- tractum est ex parentibus, quia
terogenese, sed homogenece, ex lioc fuit purissimum, et de aliis
quibus componuntur heterogenese, genitis ex nutrimento semper pri-
et breviter quidquid fuit vere ali- oribus usque ad quantitatem sufti-
quando animatum anima intelle- cientem toti corpori.
ctiva, vel per se aliquid hujusmodi Alia via, nutritio non est per sc Auginenta-
animati dico primo (i) conclusi-
; necessaria, nisi ad restaurationem est
tio
de
onem hanc Non quidqiiid fuil in
: deperditi augmentatio autem est
;
priacipali
intento
Pctro pro tota vita ejus de veritatc natu- per se necessaria, ut genitum at- naturre,
restauratio
r(e ejus, resurgct in eo. Probatur bre- tingat ad debitum quantitatem na- non ita.

viter, quia ex quo tales partes turse suse. In quacumque ergo

multse fluxerunt in vita ejus, et nutritione usque ad terminum
alise multa3 redicrunt ex prsece- augmentationis aliquid prsecise
 192 LIB. IV. SENTENTIAIIUM

coiivertitur proptcr nutritioneiii, jungi partcs, quse fucrunt puriores

scilicet ut rcstauretur illud quod in illo corporc sccundum totum
lluxit ; aliquid autem propter iluxum vit3e ejus; alia ponit liuic
augmentationem, scilicet ut acqui- adjungi partes, quse magis ex in-
I
ratur quantitas debita, ctiamsi tentione natura^ fuerunt dc vcri-
nihil (luxisset. Et primum quidem tatc hujus corporis. Non autcm
non cst de principali intcntionc caedem sunt puriorcs in toto lluxu
naturoe, simpliciter enim natura tcmporis, ct magis dc intcntionc
magis conservaret ad csse totius naturae partes hujus, quia scmpcr
partem, quae lluxit, si posset con- prius gcnitse rcgulariter crant pu-
scrvare, quam loco ejus aliquam riores, sive magis, sivc minus in-
imperfectiorem restaurarct ; sed tcntse ; scmpcr autcm, sive prius,
sccundum cst de principali inten- sive posterius, ill?e, quae ultra
tione naturse, volentis attingere rcstaurationcm nccessariam de-
quantitatem perfcctam, ita quod ,
pcrditi fucrunt genita^, fuerunt
sccundum intcntum cst proptcr magis de intentione naturae.
pcrfectionem acquirendam pri- ; (n) Si objicias contra utramque Resuscila-

mum autem quasi occasionatum viam, quomodo ergo resuscitatus

tus
quomoilo
hal)ebit
propter vitandam imperfectionem. habebit eamdem carnem, quam eanuleni
Huic .ndditur ista probabilis, habuit hic vivus? Dico quod non
carnem.

quod usque ad quantitatem debi- habcbit prsecisc eamdem, quam

tam illoe erunt partes in corporc \
habuit in aliquo instanti, vcl in
rcsuscitando, quas natura magis aliquo tempore vitse suae. Sed nec
cx intentionc fecit cssc partes habcbit totam illam, quam habuit
illins corporis sed hujusmodi
;
in aliquo tcmpore, praeter illam
sunt illDD qua3 advcniunt ut au- quam contraxit a parcntibus; il-
geant, non autem illse quse adve- lam quidem totam habebit, et alias
niunt, ut i'estaurcnt ; ergo resur- partcs quas successivc liabuit,
,

get corpus ex quod primo tra-

illo niinc istam, nunc illam ; et sic cst
ctum est a parentibus, et ex aliis magis idem corpus resuscitatum
partibus gcneratis cx nutrimento corpori habito in hac vita, quam
pi'opter augmentationcm debitam si csset idcm, quod iste habuit in
corporis usquc ad quantitatcm aliqu.o instanti determinato, vel
sufflcicntcm illi corpori. temporc vitse su?e, quia si esset
17. Tllse duro via3 in hoc consonant, idcm illi pro tali instanti, csset
quod quidquid tractum est a pa- magis aliud a corporc suo pro alio
rentibus resurget, quia secundum instanti.
primam viam illud est purissimum
interomnes partes corporis; se-
cundum aliam viam illud est maxi- COMMENTAUIUS.
me de intentione naturae in isto (li) De secundo principali, etc. Ilic ag- 55.
supposito. Scd discordant quan- gredit in secundo hoc arliculo explicare
tum ad
partcs gcnitas cx nutri- quomodo resurgcl idem lionio, et secun-
mento, quia i^rima ponit liuic ad- duni quas parles.
 DIST. XMV. gU/ESTIO I. 105

Supponil eri,^) ad verilaloin nalura', hu- qni habitalis in pulverr, Isaia; 2<>. Aperinm
niaiia' perlinere non lanlum parles essen- sepulrhra vrsira, el clucam vos dc si-pul-
liales, ul inaleriam et formain, sod oliam chris veslris, Ezechielis '67. Iliec et similia
parles inlcgralcs, non taiUum liclcroge- im(' specl;inlia inlendunt resurrectionem
neas, S(>d cliam liomogeneas, et universim forc eodem corpore
in el carne ex ea-
quid(iuid fuit animalum anima intellecli- dem m;iteria. Quo etiam tendit ill;i colle- Do^ma
lloiiio „1 • (idei e.st
rosiir''°t
^"'* "'^^ doctrina su|)ponit ad voram ctio
I
electorum
,
ex qualuor ventis per roburfjere
qiioad resurrectionem eiusdem numero requiri,
partos qiiro * Angelos, de (pi;i Chrislus in Evangclio, "'co'.id'iu"^
riioiunt ui idem resurgat in iisdem parlibus, vel nam inlelligitur ratione m;iteri;c; nam
aniiiiatx-.
aliquibus, qu;e fuerunl de verilate su;c pulvis qui colligetur, non fuit electorum,
naturai dum vixerit, neque aliter resurre- sed tantum ratione malcri;e. Nicamum 1.

ctio esset ejusdem quod cecidil; cujus in cap. de resurrectione, Toletanum IV.
oppositum Palres et fides docet, et ex ct .XI. in confessionc fidci, Lateranen. in
Scrlpturis supra citalis manifcsle constat, cap. Firmiler, Symbolum Aposlolorum,
et ex Symbolis fidei ; oportet ergo tit re- Conslanlinopolitanum, et Athanasii, et
surgat quoad idcm corpus in eadem universim Palres et Doctores, qui dicunl
materia numero. resurrcctionem esse cjus quod cecidit,
56. Ilinc rejicilur sentenlia Durandi, quia nempe corporis in eadem materia.
Rejicitiir . . , ,• . • . , ,
sententia ucgat z?i /lac dislincl. quxst. 1. necessari- Vel ex hoc ipso fundamentum illud pe- 58.
luanii.
^^^^ gggg ^^ eadem numero materia resur- titum ex Philosophia a Durando ostenditur
gat, ex falso principio, quo putat materi- omnino falsum,et non cohaerere huic veri-
am non liabere ex se unilalem, aut tati fidei; nam sicut resolutio et resurre-
diversitatem numericam ; sed haec ipsi ctio conveniunt corpori ut ab anima
pr^cise convenire pcr formam, a qua distinguitur, et hae mutationes secundum
tanlum liabet aclualilatem, ad quam uni- veram Philosophiam nequeunt convcnire
tas et diversitas numerica sequuntur. Sua- ratione animae rationalis, sed subjecti
Sententia ^27. etiam in secundo tomo ad •"). parl.
^ li- singularis, sequitur et corpus et materiam
Suarez.
cet asserat resurrectionem perfeclam non participare existenliam aut individua-
requirere eamdem maleriam resurgere, litatem ab anima, et quidquid sit de illa

tamen imperfectam posse concipi et fieri quaestione : An corpus conslituatur ani-

sine identilale malerioe numerica, ut si ma, saltem diversum numero est in rati-

animae Petri daretur corpus novum, id est, one parlis materia) ejus ab anima. Plura Alia incon-

in diversa maleria, fore ut esset idem eliam suppetunt cx Philosophia, qua) de- ''conTra*
numero ratione animse, qui resurgeret, et struunt fundamentum Durandi,quod levis-
Dm-Tndum
non idem csset quoad materiam. simum est, iil quod non esset idem .®^. ..
principns

57.
In primis Durandum facit illud
contra numero subjeclum in genito et corrupto, nat"raii-
bus.
Job. 19. Et in carne mea videbo Deum si unitas hsec a formis sumatur, qua? di-
Salvatorem meum, etc. et quod prsecedit, versse sunt, quod non servetur oppositio
circumdabor pelle mea. Oportet corrupti- seu incompossibihtas inter formas, quse
bile hoc induere incorruptionem, et morta- necessario requiril subjectum singulnre
le hoc induere immortalitatem, 1. ad pr;T3existens, quod forma similitcr non
Corintli. 15. Seminatur corpus animale, educatur de potentia materiae pra^exi-
surget spiriluale, etc. ibidem. Interfecti stentis,neque in eadem conservetur; nam
mei resurgent, expergiscimiui, et lavdale ad hoc requiritur singularitas et existen-
Tom. XX. 13
 194 LIB. IV. SENTENTIARUM
lia materiae, et plura alia hujus generis palet ex dictis ; sola controversia est si

obvia, et contra communia principia Piii- dentur in vivente, quse controversia suo
losophiae. loco agitatur, et eam disserui in praemis-

59. Quod vero asserit Suarez, etsi possibile sis dist. 11. quasst. 3. Eadem ratio est de
Contra
sententiam sit, uempe eamdem animam, quae fuit reUquis partibus animatis, easdem resur-
Suans.
pg^pj^ communicari posse materiae, quse gere, quia Ucet ad identilatem corapositi

fuit PauU, tamen non salvaretur in hoc essentialis non requirantur aUquae; tamen
vera resurrectio ejusdem, quia, ut Patres requiruntur ad identitatem compositi in-

asserunt, resurrectio est ejusdem quod legralis, et idera resurget in unitale tara
cecidit; cecidit autem ratione materiae et unius quara alterius, et de composilio in-
corporls, non vero animae ; et Ucet totura tegraU frequentius agunt Scripturae el

desiit, illud tamen desiit ex causa corru- Patres. Ex quibus patet suppositum prai-
Resurre ptionis in materia et ex materia, non vero raissum Docloris.
ctio
est ejus in aniraa aut ex anima, resurreclio prima- (i) Dico primo conclusionem hanc, etc. 61.
quod Conclusio
cecidit. rio competit toti, ut terminus est, et sub- Haec conclusio est coraraunis Oraniura communi.
jectum, primario ratione materiae raagis contra Magistrum, et aljos, qui tenent ]y£a^°istrun

Unitas quara aniraae, licet esse habeat principalius carnem primigeneam tantura esse de ve-
numerica
re^uiriT ^^ anima, et sicut ad esse totius concur- ritate humanae nalurae, el illara solam
leatitatem
p^jj^j ^^^ materia quara forma, nequit resuscitandam. Probatum est contrariura
idem totum fieri aut idera individuum ex superius, nempe carnera nulrimentalem
diversis raateriis; quia ad differenliara eliam esse de subslantia vivenlis. Exclu-
sufficit quaecumque diversitas in partibus sa ergo haec sententia, et tenendo carnem
essentialibus ; ad unitatem non sufficit nulrimenlalera esse de substantia viven-
quaecumque identitas, ideoque illud indi- tis, optirae probatur conclusio per rati- Non
resurgen
viduum, quod fieret ex aniraa Petri et onem subjunctam Doctoris, et coramuni- omnes
partes qu'
corpore PauU, non proprie appellaretur ter receptam, quia si omnes partes, quae tuerunt (
, .. . .. subslanti
resurrectionis subjectura, sed novae pro- ,

fuerunt aUquando de subslantia vivenlis,

,

viveniis,
Ratio
duclionis tara subjectum quam terminus, resurgerent, vel corpus ejus esset immo-
,
. . .

hujus.
!

quia vere aUas nunquam fuit aut desiit. deratae densilatis, nempe si Ulae partes
Haec difficuUas potius est norainis quam intra se rautuo per condensationera cora-
rei.Fundamentum Durandi est falsum et primerenlur ; vel certe esset iramoderatae
impugnatum ex praemissis, tam hic quam quantilatis, si expUcarentur, aut extende-
etiam in prima quaestione distinctionis rentur ex se muluo per extensionem
praecedentis, nam materia habet ex se iUam, quara singulae habuerunt, dura in
actuaUtatem propriam et individualila- vivente fuerunt per juxtapositionera,
tem. quam supra Doctor explicavit in fine prse-
60. Sequitur ex dictis cura eadem aniraa cedentis articuU, utruraque esset irapio-
rationaU et siraul cum aUis forrais sub- porlionatura in corpore humano, elc. Ni-
^\yai.a^
densitas
stanlialibus, quae fuerunt de veritate na- mia enira densitas non esset idonea fun-
aut
turae, resurgere idera nuraero. Quantura ctionibus vitalibus, quae exigunt debitura excessUr
extensMD
ad animam ralionalem nulla est contro- teraperamentura sicut in quaUtatibus, ila impropot
onata
versia, quia nullus lioc negavit, qui asse- etiam debitam proportionem in (luanlita- suntio
j corpore
ruit iramortalitatera aniraae et resurrectio- te, quae m viventibus determinata est ad
1 . . .
humano
neni carnis. Qantura ad aUas formas ideni certam extensionera et gradum, ac proin-
 UIST XLIV. QlJyBSTIO I. I<>5

de niinia illa densitas oxi-ederel dehilani sain temperiein ac conslitutiuiKMii potest

proportionem connaturaleni tali subjeclo. in quihusdam .diud contin^ere ex causis

Si esset pnRterea extensio exressiva, red- tam intrlnsecis quam extrinsecis, el se-
deretur subjecluin improportionatuin ani- cunduin rationem elvictus et climatis, ex
mic el funclionibus, qu;o in quantilate quibus accelerari aut tardari potesl. Fun-
superrtue extensa nequeunt haberi. damenlum communis est
liujus sententia; Kiindainen-
luiii
()2. (k) Secunda conclmio est vi lere, etc. Sub illud Apostoli ad Ephesios 4. Ad mensu- ex
Seciinda Aposlolo.
ram aelalis plenitudmis Cnristi, etc. tum
.

coiioiusio. hac secunda conclusione, comprehendit

duos niodos dicendi probabiles, qui decer- quia in ea a;tate el porfectione primi pa-
nunt in particulari quiK partes resurgenl, rentes fuerunt creati, tuni quia Cliristus
Et supponit primo homines reSurrecturos ita surrexit, in ea scilicet quantilate, in

cum quantitate debita et proportionata qua fuit morluus, el ad exomplar Christi

juxta exigentiam et temperamentum com- omiiia sunt reformanda ; ideo dixi illam
Tempera-
inentum plexionis cujusquo, et statura; debittB, quia staluram ad mensuram annorum tringinta
in quo
resury:ent voro temperamenlum hominis ahud et ita accipiendam, ut infra illam non sit fu-

et ststura. ^liud est, juxta diversum setatis gradum, lura resurrectio, quamvis contingere pos-
suinendum est juxla illam a3tatem, in qua set etiam ultra illam infra periodum juven-
ipsum temperamentum magis viget in sua tulis.

perfectione, et recedil ab extremis contra- Ahqui proinde juxta varias .-elates homi- 64.

riis in medio consistens et justa proporti- num aliter juventutem dedniunt contigis-
Eriistaiura
consuniina-
Qjjg jjaec (Blas est juventus
'
consummata, '
se, ut iis qui ante diluvium vixerunt lon-
tto
media gissima Periodus
inler puerilem et seneclam, quando a^tate, in quibus Pererius lib. 4.
juventutis juvenlutis
magis floret, et perfectius est robur corpo- in Gcnesim, quaest. 3. asserit juvenilem m lis, qui
vixerunt
ris, ob exaclam temperiem, el recedil a co- aetatem contigisse circa annum sexagesi- ante
diluvium,
pia humoris et caloris, quibus subjecta mum, et resurrecturos in quam statura, decernitur
aliter.
esl aetas juvenilis, et ab extremo siccilatis habuerunt circa septuagesimum, quemse-
et frigoris, quibus languescit senectus. quitur yEgidius Lusitanus tom. 3. lib. 3.

Haec est sententia Magistri in hac distin- de beatitud. quaest.l. art. 4. § 2. qui pro-
ctione, et communis Theologorum et Au- trahit juventutem illius stalus a sexagesi-
gustini 22. de Cimt. cap. 15. Chryso- mo usque ad centesimum annum, quam-
logi serm. 82. Anselmi, et Sedulii in 1. ad que ex mensura ajlatis, et constitutione

Ephes. 4. Hugo idem tenet de resurrecti- complexionis definiendam esse conjicit.

one cap. 15. Sed neque in hoc scrupulose est inhieren- Negatiir
illa
63. Hanc aetatem dicit Doctor esse in fine dum, neque senlentia communis levi sententia.
Resur^ent . .

in stauira aut poriodo triginta annorum, ut commu- fundamento deserenda, quia si ex longitu-

an!^ oU^ nius traditur, et docent prsefati Doctores dine aetatis sumi deberet proportio juxla
setatis.
g(_ paij.gs^ jj^a jjj. fjQjj antea seu infra trige- mensuram, quam in nobis experimur, et
simum annum, seu quantitatem quam dislribulionem setalis, certe non deberet
haberet, aut habuit infra talem annum; juventus in illis, qui vixerunt uUra annos

juventus enim deducitur a quibusdam octingentos incipere anle centesimum, aut

a 25, getatis usque ad 35. quando vero al- ducentesimum annum. Deinde, quia tum
tigit 30. est perfecta sstas, licet etiam vi- fuit perfectior constilutio corporum, et

gorem suum retineat, usque ad 35. regu- virtus naluraUs, el virtus purior, non est

lariter, quia etiam juxla variam et diver- ratio cur dicalur juvenlutem non fuisse
 196 LIB. iV. SENTENTIARQM
acceleralam in illis, sicul in nobis, quam- aequaii stalura esse resuscilandos, sed Non erit
jequalis
vis longiori periodo fuerit protrahenda. quemlibet in ea quam exigit ejus consti- omnibus
statura.
llieron. Deinde, Sanclus Hieronyraus epislola 27. tutio non impedita, el juxta exigentiam
ad Eustochium, dicll non esse surrecluros individui, et temperamenlum ejus pro-
in virum perfectum in mensura ielatis prium, et non impedilum. Hsec est

plenitudinis Christi, etc. in qua Adam senlentia communis Magislri et caelero-

condilum fuisse, Judaei, inquit, autumanl; rum. Unde illud Apostoli inteUigunt,

quod ipse idem probat, et sequitur Marius quantura ad plenitudinem et mensuram

Victorinus. setatis Ghrisli et juventutis, non vero
65. Deinde, debuit prDportionari aetati Chri- quanlum ad [cquahtatera in statura et

sLi Domini, etc. el, ul dixi, in lanto vigore magnitudirte, quia in his erit ahquorum
complexionis et alimenli, illa aetas Irigin- minor, aliquorum major, juxla debitum et
ta annorum eral abunde sufficiens ad exigentiam individui.
acquirendam magnitudinem requisitam Quod si dicas animam perfecliorem ma- 67.
Objectio.
corporis, et optimam dispositionem sen- gis aplam esse ad informandam extensi-

suum et organorum ad usum scientise et orem maleriam; ergo major quanlitas

prudentise. Dicendum ergo magis est ipsi debetur.
Solvitur.
tum fuisse protractam vitam ex multis Respondelur negando antecedens, quia
causis, quam lardatam ejus perfectionem perfectio animae attendilur intensive et

et malurilalem in iis, in quibus fuit per- non extensive, et materia et subjeclum

feclior conslilutio, et vivacior sensus. Di- ejus debet considerari secundum perfecti- .1

camus ergo infra Irigesimum annum, et onem idoneam operationibus quod est Perfectio
staturse
mensuram illi aetati convenientem non l.emperamentum perfeclius cum sufficienti unde
sumenda.
fore resurrectionem; an autem ultra pro- proportione tam quantilaLis quam quahLa-
tendalur? verisimile est reformationem lura. Unde ex majori quanLitaLe corporis

fore ad mensuram aitalis pleniludinis non siimilur perfectio animae, sed ex prae-
Quomodo
sit
ChrisLi. An iha autem pleniLudo sumenda dicta proportione, ut patet in anima
suuiencla
sit ab anno trigesimo ejus, in quo coepit Chrisli perfectissiraa, quae tamen non est
plenitudo
tetalis
docere, an vero ab anno trigesimo ter- sorLita corpus giganteum, quale fuit ante-
Cliristi?
tio, dubium est. Videntur prafati auctores riorum hominum iri prima cetate. Unde,
ciLati eL Patres sumere hanc plenitudinem quamvis anima exigat quantitatem idone-
ab anno trigesimo, in quo manifestatus ara corporis, eamque determinet, id

est per doclrinam et prsedicationem. contingit secundura requisilam proporti-

(1) Quod inlelligo, si non fuisset orba- onem ad esse et operari, tam per se
66.
Ouid de lio, etc. Hic subjungit Doctor excepti- quam per quahtates, etjuxta magnitudi-
orbatis et nera connaturalem suae perfectioni.
inipedilis. onera, nerape ex impedimento aul orbaLi-
one ahqua persona non pertingeret, aut SequiLur secundo omnem imperfecti- 98.
Reformaln-

non esset perventura ad debilam staturam oneai corporum reformandam esse, sive tur
imperfectio
sua3 complexioni congruam, ahas si non sit in excessu.sive in privatione. Unde Au- corporum.
Auirustin.
esset impedita, tunc mensuram ejus fore gusLiims 22. de Civitat. 19. Uhi aulem,

per reformationem corporis illam, quam inquit, non.est partium congruenlia, aut

ahas habiLura csseL, secluso impedi- idco quid offendit, quia parum esl, aut

mento. ideo quia nimium ; proinde nulla crit de-

Ex hoc sequilur primo non omnes in formilas, quam facit incongrucntia par-
 niST. XLIV. QU/ESTIO f. 107

liuin, ubi ot q,ix parva sunt CQrri<junlur, modo reformatio prujdicla lict ? An mulli- ,,
'
Quoino ,
10
et quDtl niinua cst quam deccl, unde plicationo materia' secundutn silum, an ''**' .

relonnalio
creator novit inde supplehil, el quod plus additione nova; ? 1'iimum tcii(,'l Magistor snpiiiens
(lehllajii
osl, quam decct materiw, servata intrgrila- ex fundamonlo alias imi)ugiialo ; est com- 'lu.nuita-
t<'in.
tc , delrahctur, olc. PoUvsl oxccssus cou- inunis Patrum ol Doclorum. Possibilem Dupiex
,..,... inodug
lingore iii (luanlilale monsli-uosa, qualcin esse hunc
1

modum 1
por mulLipIicationem possibilis.

plures exisliniant fuisse giganleani. Cx- aul rarofactionem matori.c, docent aiii

lerum itl ila dolerminanduin osl ul sicul i\\\\ exislimant Evam ex cosla sic fuisse for- rnmus
vivenlia delerniinanl sibi lerminuni nia- matam, et panes a (Jiristo inuItiplicalos,ut caiionem
gniludinis, quiBCumquo quanlilas osL Magislor supni citatus, e^ d. IS. et Hugo '

ctionem.
inlra lalem lorminum, non esl oxcossiva Altisiodor. lib. 1. summoe q. df veritale
quoad specieni, potosL aulem oxcossiva humanasnalurae, Durandus m 2. disl. IH.

Excessus esse quoad individuum. Tunc excessiva ilenricus qusesl. 2. q. 9. Kichardus in 2.

superfluus
molis. esl quoad individuum, si acquirilur vilio, dislinct. 18. art. I. qmr.^it. 1. arf G. Gabriel
et non per virlulem naluralem augmen- qucest. unic. art. ;>. dub. l.Gonimbricensos
laLivani via nutrilionis, sed ex causis acci- de gencr. lib. 1. cap. 18. art.2. lenenles
denlalibus, ut contingit in iis, qui ex problematice posse ulramque sontentiam
vitio naturxs aul certe viclus excrescunt, defendi, aut negativam aut affirmati-

seu polius tument in supertluam molem, vam.

qua aggravalur corpus, et impediuntur Alii tcnent lioc impossibile esse, ut Alia
sententia
funcliones naturales el vires corporis, et D. Thomas m 2. disl. IH. el 1. part. neffativa.
hsc detrahetur in resurreclione. qusest. 92. «rf. 3. ubi Cajet. Ariminensis in
Alia est quanlilas, Ucet sit excessiva eadem didincl. quoest. unir. Capreolus
69.
Excessus respective ad staturam ordinariam in
non disiiacl. 19. Hassolis et Mayronis in d. 18.
superfluus aliis, si tamen acquiratur via augmenti et alii qui tenent idem corpus poni in r. ,
nianet.
naturalis, erit debita tali constilutioni, et diversis locis simul, ut noster Doctor, ad- contenta-
neum
hsec non est reformanda, quia tali indi- mitterent consequenter posse a Deo mul- Doctori.

viduo et lemperamento debita est; quia tiplicari materiam per replicationem par-
etiam pro diversis setatibus nmndi, etiam tium ejus in diverso silu, et prajterea per
variatur quantilas secundum naturam rarefactionem aut adjectionem novae
speciei, et qui posteriores sunt ex delri- quanlitatis fieri majorem.
menlo causarum, sunt minoris ordinarie In proposito autem non idem conlingil; 71.

statura", ul palet etiam ex Cypriano ad- sed reformalio fit per additionem nova)
Unde fiel^^p^^ad"
orialur versus Demelrianum, Augustino 15. de materise, qute est sententia Augustini in ^'1'°?!!"
excessus
aut decre- Civital. cap. 9. ex Plinio lib. 7. Histor. na- '"^tenae.
Enchiridio c. 85. infantibus imnlendum
inenltim '
Augustm.
in staUira. turalis, cap. 10. et ratio est in promptu, esse quod formx dcfuit : naturam non
quia vires naturae sensim deficiunt, et esse fraudandam eo quod dies allaturi
alimentum, ex quibus fit accretio, cor- crant, etc. et c<2p. 89. Qlde Civit. l. 22.
rumpuntur. cap. 19.

:o.
Idem dicendum etiam quoad orbos, et Idem dicendum de orbis, resurrectu-
eos qui mortui sunt in minori statura, et ros integpos corpore et mombris, ut com-
infantes, quia hi reformandi sunt in debi- muniter Patres et Doctores affirmant. Cle- Gommuuis
tam statmam, quae inesset im- „ ,., _ . „ sententia.
alias nisi mens Roman. lib. 5. lonslit. cap.Q. Tertul-
pedirelur, Dubitatur inter Doctores, quo- lianus de resurrect. c. 57. et C3. Hieronym.
 .

198 LIB. IV. SENTENTIARUM

epist. 27.cap. l\. et 12. epistol. 61. cap. 11. c. 10. Matth. Patet Luc. 21. Capillus de ca- decoreni,
et
August. supra, Enchirid. cap. 87. et pile vestronon peribit, et Mattii. 10. Capil- ornatum

duobus sequentihus, lib. 22. de Civitat. li capitis vestri omnes numerati sunt, etc.
Gapilli et
cap. 12. 18. et 20. A.nselm. loco cit. Omnes Accedil, quod capilU el ungues sunt uagues
Theologi in hac distinct. Patet ex verbis animaU juxla sentenUam Medicorum animati
el
sunt.
citalis ad Ephes. 4. Donec occurramus in Doctoris dist. 3. hujus guaest. 1. D. Thom.
virum perfectum, etc. qua3 perfectio erit iiihacdist. guxst. 1. art. 4. guaest. S.Uni-
cum integritate debita membrorum. versaUter idem dicendum est de omnibus
probatio. Deinde, quia haec integritas spectat ad aUis, quae ad perfecUonem absolutam na-
perfeclionem illius status, in quo reforma- turae faciunt in omni suo slatu. UndeDo-
lur corruptibile ad incorruptionem, et ctor supr. concl- 1. dicit omnes partes Et omnia
redire, quae fuerunt animatae, quse
delebilur imperfectio ex naluraetpeccato, tam hetero- spectanl ail

quin eliam omnia reformabunlur. Item, geneae quam homogeneae, et breuiler, in- absolutam
perfectio-
spectanl ad perfectam imilationem exem- quit guidguid fuit vere aliguando ani- nem
naturse.
plaris Christi. Praeterea, quaecumque im- maium anima intellectiva, vel per se ali-

perfectio tahs non esset in stalu innocen- guid hujus animali, etc. Dixi quidquid
tise; ergo a fortiori non erit in stalu est de perfectione absolula naturae, sive
gloriae, in quo corpora induenl immorta- ad esse, sive ad operationem, sive ad de-
litatem. Deinde, quaecumque imper- corem et perfectionem, non autem quid-
feclio taUs est radicaUter ex peccato quid est de perfectione naturae in statu
tanquam poena; deleto autem peccato vitae corruplibilis, ut v. g. semen quod
non remanebit aUqua ejus pcena. Ma- est de superfluo in ordine ad generati-
jor patet, quia corruplibiUtas naturae, ex onem, quia in statu gloriae nulla erit ge-
qua talis defectus redundat, est ex neratio, neque nubent, neque nubentur.
peccato, sicut et mors, nam in statu Vide /Egidium Lusitanum guaest. 7. art. 1.
innocentise nascerentur homines perfecli, et seqg. el Suarem tom. 1. in 3. part.
et impassibiles quantum ad corruptionem, disp. 15. sect. 6. et tom, 2. disp. 47. sect.S.

et mortem et infirmitates. Ac tandem et reUquos Doctores hic.

corpus defectuosum non esset aptum per- Resurrectio etiam erit in differentia 73.
Manebit
fectioni animse in eo statu, et sicut Dei sexus, in qua fuit vivens. TertuIUanus ditrerentia
perfecta suut seius
opera, ila et resurrectio, lib. de resurrectione cap. 60. et 61. in resurre-
quae est a solo Deo supernaturaliter, non Hieronym. epistola 27. cap. 11. et epist. 0.
ctione.

patietur aUquem defectum ex causis se- cap. 11. August. 22. dc Civitat. cap. 17.
cundariis, quarum nuUus erit concursus ad Chrysostomus homil. 71. in Matthaeum,
resurrectionem. Eadem veritas patet ex Beda in Luc. 20. et omnes Theologi hic.

praemissis, quia etiam natura perfecte re- Ilanc veritatem fusius probant auctores, et
formabilur in singuUs individuis quoad speciaUm .'Egidius Lusitanus g. 6. art. 3. Errores
in hac
excessum et defectumin quanUtate ; ergo g 4. Fuerunt enim aliqui errores anliqui materia.
in membris. circa hanc veritatem, nam aliqui negabant
Hinc sequitur resurrecluros omnes cum sexus in resurrecUone, alii admittebant
72.
Hesiirgent >is, quaj sunt de decore et ornatu natura?. solum virilem; sed verba Ghristi : N egue
c»mT"?fs, cf cum capilUs, unguibus; quae est senten- nubent, negue nubentur, contrariam verita-

specla
)eciant
^'* commuuis Patrum et Doctorum, in hac lem insinuant; et ulerque sexus spectat
*^ dist. Augustini supra, et Hieronymi ad perfectionem
in et integrilatem naturae.
 DIST. XUV. On/ESTIO I. 199

et ad consuiiiiiiationein virlulis ol vilii. (n) Kt sf ohjicias, inquit, r/unmodo habe- ohjectlo.

Si aliquis curiosus inlcrrogel de iis, qui al rnmdem carnem, quam habuil hic

mutarunt sexum, in quo dolernilnale vivus.

fuerunt, ul ill;x3 foeminai qu;v! Iransiorunt Hespondet et bene, quod non habobit Soivitur.

in viros? eamdem carnern, quam habuit pro quolibet Non totam

redfli
De iis I{ospondctur rosurrocturos, vel in sexu instanti suaj vilie, aut pro aUquo determi- carnem.
foeminis
quiB principaliori, ul viri, vel cerle in sexu, nato lompore, sed primigeneam, et aliam
nuitant
sexum. quem ex nalura primum receperunl, quia quam aliquando habuit, non lamen totam
illa mutatio est mere accidentaria. Sic quam in toto tluxu habuil.

dicit Uichardus Iiermapliroditas resurre- llis oninionibus addi potest tertia el -^

cturos in sexu viri, qui est principalior. quarta, nam aliqui

*
docent resurrectionem Tertia et
quarta
Sic etiam dici posset de illis fo^minis fore in carne quam quisque habuit mor- opinio.

transformatis inviros, vel aliud contrarium tuus, fuerit primigenoa, necne, imo non
sustineri. Aliqua3 loculiones Patrum, qui resurrecturos aUquos cum carne primigo-
obscure loquunlur in hoc puncto, intelli- nea. Ilanc sequitur yEgidius Lusitanus
gendai sunt, quando neganl fore sexum loc. cil. quivsl. 3. arl. 7. et magis ex pro-
aut differenliam in resurrectione, nempe fesso art. 9. Quarta sontentia asserit
Quarta
ad usum concupiscentioe, et generalionis resurrecturos cum tota carne, quam in opinio.

aut nuptiarum. vita tam primigenea quam nutrimentali

(m) Ilic duplex cst via, etc. Supposita habuerunt. Ita quosdam tenuisse docet
74.
Duplexvia, qua3 docet quse Abulensis in cap. 22. Matth. quaest. 244. et
utraque conclusione,
qua
restauratur parles restiluentur, et non omnes reslitu- videtur sententia Augustini, lib. 22. de
corpiisad
debilam endas esse, hic subjicit duplicem opini- Civit. cap. 15. 19. 20. et 21. nam vide-
statiu"am.
onem, ulramque probabilem. Ulraque tur negare aUquid corporis humani perire
autem convenil in hoc quod caro primi- ex illo potissimum loco EvangeUi citato,

genea restituetur in integrum; differunt ubi dicuntur capilli non periluri.

autem in hoc quod prima opinio asserat Dico primo, primigeneam carnem resti- ^g.

supplendam esse carnem primigeneam vel tuendam ; hsec est communis Theologo- concS.
Prima
opinio. augendam ex partibus carnis nulrimenta- rum, Magistri et llugonis de Sancto Vi-
fgVSltu!
primo supra, Docloris hic, «ada.
lis, quae fuerunt puriores et ctore locis cit.

aggeDoratffi, usque ad debitam quantita- D. Thom. quasst. 1. art. 2. quaest. 3.

tem, quia nempe caro purior et perfeclior, D. Bonaventurae in 2. dist. 30. art. 3.

et partes perfectiores assumendae sunt ad quaest. 1. et Richardi w 4. d/st. 44. art.l»

integritatem corporis. Secunda via docet quaest. 4. qui dicunt hanc carnem esse de
Secunda illas partes, quse additoe sunt ad principaU intento naturae, quibuscum
opinio.
augmentum, magis esse de intentione consentit Doclor hic, et alii eamdem
naturae, quam illas quae tantum per acci- conclusionem, ut communem tenent in

dens inlendit natura ad reslaurandum hac materia. Probatur, quia iUa caro est prohatio.
Quia
deperdilum per nulrilionem, qua nutritio purior, et magis de intentione naturae, etpj.j,jYarioex

est; ideoque parles ad augmentum adje- primario connaturaUs speciei el formae, et

'"aTurJ!^
ctae resumenlur, lanquaai magis ex consequenter magis de substantia indivi-

intentione primaria natura^ spectantes ad dui, neque cerlum est si totatluat; ergo

Utraque verilalem naturse. Utramque tenel Doctor iUa debet restitui. Patet consequentia,
probabilis
lanquam probabilem. quia in illa magis salvatur proprietas, et
 200 LIB. IV. SENTENTIAKUM
unitas ejusdem individui ; resurreclio onem ejusdem magis intendit ipsum indi-
enim esl restauralio ejus quod cecidit; viduum quoad esse substaniiale primo
ergo erit ejus quod primariu fuil de sub- receptum quam nutritionem; quidquid
stantia et proprietale individui. Antece- esl propter aliud inlentum intenditur mi-
dens primum probatur quoad primam nus quam aliud primum intenditur, sic

Illa est partem, nempe quod sit purior, quia re- eliam ipsa generatio, quae intenditur ad
purior. Finismaicis
cepta ex prima generatione et virtute muUipIicationem speciei, et conservati- "^intendUur

causarum, reliqua autem caro virtute ca- onem, cessabit in statu glorioe, quando ^
quanr*
jam medium.
loris naturalis individui, qui iiequit agere fiuis ille complete acquiritur. Sic

ad perfectius quam sit substantia, quae eliam natura intendit conservationem ali-

est ratio agendi, quia perfectio efTectus cujus propler esse, quod in prima sui

Inipedi- redundat ex causa. Delnde, quia in infan- productione recepit.

meatum
infantite. tia plura sunt impedimenta, ex quibus Antecedens idem probatur quoad ter-

puritas in carne nulrimentali impeditur. tiam partem, nempe carnem primige-

nempe calor excedens, et liumiditas. ex neam magis esse connaturalem speciei et
quibus plus alimenti defluil, quani cou- formae, el magis eliam participare spe-
vertitur in substanliam, et illud ipsum est ciem ex intenlione naturae qua pertinet
subjectum fluxui ex nimio humore. Dein- principaliter ad integritatem individui.
Galor de, virtus caloris naturalis remittitur in Probatur, quia illud est primario inten- Intentio
natur;o
naturalis
non exceilit
progressu setatis ex frequenli actione, tum a natura, quod ex disposilione et ef- sequitur
.
1 , nr. i' • intentio-
perfectio- ideoque non est adeo efficax in omni sua ucacia causarum naturalmm, et castero- nem
nem
,. j . , , . causarum.
causarum actione ad conversionem, sicut causoe rura concurrentmm determmale produci-
,

generan-
tium. naturales generationis, quse plures con- tur, et quo producto cessat luotus in fi
Caro
currunt, et perfectiores ad effectum gene- nem; sed caro primigenea est talis, ergo primigenoa
•
11 • • .• .
primo '

ralionis, quam sit causa agens ad nutriti- illa magis etiam est connaturahs speciei intenta
, c r, 1 .. . acausis.
onem. et lormce. Probatur
,

consequentia, quia species

77. Probatur idem antecedens quoad se-- species sequitur inclinationem causarum, ^inlentm-
Primigenea
magis ex cundam partem, nempe illam esse magis et virlutera,cum nequeat aliter existere, cau"a"u„i.
intentione
natura>.
de intentione nalurse, quia natura non agit quam virlule causarum, et in determina-
ad nulritionem nisi per accidens, quate- to individuo, ad quod causai illai ordinan- de'{[f,"ua

nus intendit conservationem primo pro- tur, el forma etiam sequens subjectum
ducti, et restaurationem ejus, ideoque ex dispositione causarum necessitante il-

'cessat actio nulritiva in statu gloris, ubi lud primario, et per se respicit, ad quod
nihil deperdetur, aut fluet; ergo magis dispositio connaturalis, et necessitas in-
intendit natura conservare carnem primi- clinat, sed hfec omnia concurrunt respe-
geneam quam nutriraentalem; unde si ctive ad carnem primigeneam ; ergo illa

posset alias conservare illam, non ageret est magis connaturalis individuo, speciei
ad nutritionem. Probalur consequentia, et forma3.
quia eo ipso, quo pervenit individuum ad Confirmatur, mdividuum productum in 79.
Prima
magniludinem sibi debitam, cessat motus ratione effeclus, et ex ordine debito cau- ;onfirtnalio

naturae ad augmentationem, quara ipsa sarura dicit semper dependentiam aut depeii^den-
inlendit ad perfectionem individui primo formalom aut fundaraentaleni ad causas, •';'
,
..,

producli, et non pronter se; ero-o etiam ex quibus recipit esse ; sed hic ordo prse- intiividuif
' ^ productu'
cum intendat nutrilionem ad conservati- cise intelligitur respective ad primo pro-

i
 DIST XLIV. QU/ESTIO I. 201

cluoluiii, ol qualonus ost ex causi.s; crgo riB ot causaruin, ot secundum dispositi- Ordo
(iiviniit

sorvalt) hoc ordine individuuni ina.uis exi- onom divinam pncdostinalionis, per pra,'il<'sli-
nutionis.
•,Mt carnoin priuiigoneani, (luam nulri- (|uam primo seminalur, quod morlalo

nuMilaloin. .Sml in i^lofia sorval^ilur liic, o^L, (|uain (juod s|)irituale; ex liis, in-

Servari ocdo, ut (lononiinatii), ot ros|)Oclus inler (luain, se^iuilur carnom primigeneam

\\\ ""loria
oiaiiioin palrcni cl filium noncessabit; ergo dobol primo spectare ad proprietatem individui,

euiiii". reslilui illud in quo primario funda- et esse connaturalem speciei et formiE, et

^^"' ^^^''-^ resperlus, nnn aulcm fundalur etiam ex dispositione divinu) providen-
fun.iauu-

*'^ camc nulrimenlaii nisi valdo remole ol ti;o, et restaurationem deperditi facien-
^'oarno'"
primi-
improprie, quia illa non e.^t ex parentibus dani per ChrisLum, illam magis csse
"•enea.
nisi secundum fequivalenliam, vel inquan- resLaurandam et sanandam, in qua primo
lum successit primigenere, vel inquanluni scminalur caro peccali, concupiscontia et

virtute caloris naturalis primigeneai et re- debitum mortis, ut vera restauratio in

cepti a parentibus parlim est producta; res.LiLuendo servet proportionem cum eo

ergo in resurrectione debet primario re- quod primario estlapsum. Si ergo Ghristus

stilui primigenea ad hunc ordinem sal- primario vcnit ad reparationom peccali

Christus
venil ut
vandum. originalis, et ut salvaret filium Adain, qua restaiiraret
la])sum
Confirmalur secundo ex Apostolo, qui proprie ejusfilius est, ut salvaret, inquam,
80. quoad
Secuniia dicit seminari mortale corpus, et resur- quoad corpus, quod Iraxit ex Adam, et corpus, et
conlirma- animam.
tio. gere immorlale; sed corpus secundum quoad peccatum ex eo conlractum in

seminatur carnem pnmigeneam luU pnmario scmi- anima, ita eliamcum hffic omnia salvenLur
pVimi-e- nalum, ergo secundum illam etiam pri- prsecise respective ad corpus, et carnem
"^^'
mario resurget. Probatur minor, quia primo seminalam, non vero ad carnem
Caro Chrislus, ut secundus Adam, restaurabit nuLrimentalem, qua; ut talis est, non
primigenea
in primo primario, quod in primo Adam fuit cor- seminatur in peccaLo, neque per viam
parente
corrupta ruptum prmiano, et semmatum ; sed caro concupiscentia; maris el foeminae, sed
restaurabi- . . .... .

primigenea est illa, qus proprie ex Ada- , ,

mere naluraliter et accessorie, ad reslau- Caro
iiu.
primiu;enea

Chr^stum "^° ^^^ tracta, et ex qua tanquam proxi- randam priorem; ila, inquam, debet cor- subjecta
primario
ma causa communicalur peccatum origi- pus illud quod primario seminatur in morti,
et aliis
nale, et concupiscenlia et mors, quoesunt corruptione, peccato, concupiscenlia, et poniis.

ejus poenge. et per quam vel in qua filius mortis debito, et quod ex causis et modo
Adam proprie nascitur et dicitur ; iljffi au- quo seminalur, est praecisum subjectum
tem poena3, ut concupiscenlia et mors, horum, debet inquam reslitui et sanari

sicut dicunt ordinem ad debilum peccali, per resurrectionem, quae restaurat deper-
et ipsum peccatum, quod praecessit, ita ditum ea proprietate, qua deperdilum est,

etiam necessario dicunt ordinem ad indi- et servata reciproca intentione et ordine

viduum in ea carne, in qua nascilur sub- opposito ad lapsum.

jectum peccato, et in qua primo debilum Confirmalur tertio : Ideo omnes com-
81.
mortis et concupiscentiae incurrit tanquam muniLer Theologi cum Auguslino Hb. 22. Tertia con-
firmatio.
ex causa. Haec autem mere per accidens de Civilat. cap. 20. quando eadem materia
conveniunt individuo ex carne nulrimen- successive fit in diversis de verilate nalu-
tali, el non aliler nisi ul dicit ordinem ad rse, ut si quis carne alterius vescaLur,
primigeneam ; ergo primigenea ut patet concedunt, inquam,eam reddendam priori
ex dictis, et secundum intentionem natu- in quo fuit, poliori jure, quia per accidens
 ; ;

202 LIB. IV. SENTENTIARUM

esl, quod ei fluxerit, el ex inlenlione esse, et conservari et restaurari, el non ali-

naturae illi primo fuit propria; sed eadem ter intendit nalura nulritionem; ideo caro

ratione servalo ordine in ipso individuo, primigenea ex intentione nalurae primario

caro primigenea fuit ejus propria et pri- spectat ad speciem, eamque parlicipal;
mario ex intenlione naturae et causarum, sic etiam natura intendit primario ssepe
ex quibus recepit esse : caro vero nutri- effectum perfectiorem, et quando nequit
mentalis fuit ejus accessorie tanlum, et illum atlingere, intendit secundario quod
per accidens, ut succedit per modum potesl. Intendit praeterea effectum, quem
restaurationis prioris, quae decidit ; ergo nequit immediate attingere, ideoque via
restitui delDet potius ei caro primigenea generationis et alterationis procedit per
quam nulrimentalis. motus intermedios, quia nequit aliter

Ex bis patet ad fundamentum Lusitani, pervenire ad fiaem; hos aulem molus

Rejicitur
seiitentia
qui hanc sententiam communem rejicit intermedios intendit tantum secundario
^gidii q. 3. art. 7, g 2, fundamentum enim et per accidens, ut contingit in ipsa ge-
cum
suis mnda- communis sententiae rejicit ex eo quod neratione vivenlis. Recle ergo dicunt
mentis.
caro nutrimentalis non minus est de in- communiier Doctores, comparando nutri-

tentione naturae quam primigenea, neque tionem ad carnem primigeneam, inquan-

minus participat speciem, quia fit de tum natura inlendit utramque, quod
substantia viventis. nutritio tantum secundario inlenditur, et

Respondetur quantum ad primum esse per accidensanatura, ut primario intendit

Responsio
adprimum. falsum, ut probatum est ex dictis; conservalionem primigeneae.
quan-
tum ad secundum non valet consequentia, Secundo dico nos non resurrecturos 83.
Secunda
fil de veritate substantiae, et animatur prsecise in carne, quam quis habet dum conclusio.

ergo perinde participat speciem et for- moritur, sed in carne primigenea, quae
Garo mam, quia aliud est participare per se suppletur altero ex duobus modis, quos
primigenea
mngis speciem et formam, aliud esl participare admittit Doctor in sequentibus. Haec se-
spectat ad
speciem per accidens, quantum utrumque ad per- quitur ex diclis, estque communis. Eam
Objectio
quam nu-
tnmentalis. fectionem finis ordinatur ex intentione impugnat yEgidius loc. cit. ari. 9. ex Lusitani.

naturae et causarum; nam caro impurior communibus formulis Patrum et Scriptu- Ex formulis
Patrum,
etiam participat formaliter naturam speci- rae, quae dicunt mortuos resurgere ; ergo qui dicunt
resurrectu-
eietformae; tamen non parLicipat primario in illa carne in qua mortui sunt, et quae ros
ia carne,
et secundum intenlionem naturae, quae jacuit in sepulchro. Tolelan. 11. Resurge- qua
Aliter
morimur.
natura respicit quod perfectius est, et ad illud mus in illa carne, qua vivimus, consisti-
intendit
primige- magis inclinatur, et intendit ipsum prse mus et morimur. Deinde, quia Paulus
neam,
aliternutri reUquis. Sicut autem in ipsa nutrilione dicit quod corpus in corruptione semina-
mentalem.
intendit conservationem individui quoad tum resurget in corruptionem ; semina-
esse etoperationes, sic etiam magis inten- tum scilicet per corruplionem in morte,
dit carnem puriorem, licet ipsa impura ubi Patres et expositores. Unde Gregorius
animetur. Eodem modo in proposito, ut asserit nefas esse aliam carnem resurgere,
ostendimus, caro primigenea intenditur quam sit mortua. Christus et Beata Virgo
primario a natura, et licet intendat etiam resurrexerunl in carne qua mortui sunt
carnem nutrimentalem , eam lamen inten- sic etiam resurgent ii qui in die judicii

dit secundario, et per accidens, ex vi niorientur, de quibus supra egimus. Dein-

primae inlentionis, qua intendit primario de, dicuntur mortui suscitari ex sepul-
 DIST. XLIV. Ql^^STIO I. 203

cliris, el pulveres a palribus, ul patot ex migeneam, et aliam quic desiit, quia illa

inultis Patribus, et nou aliud corpus ro- vore morlua est in sensu Patruiu, (juia

surgol, (juam (luod moriendo seminatur. pcr morlem intelligunt corruptionem,

Deinde, (luia ideo reliquiae et ossa San- sive totalem carnis, et supremam, sivc

ctorum ab Ecclesia coluiilur, quia in re- conlinuam ; nam quotidianus defeclus cor-
surrectione sunt immortalitate donandas. ruptionis, inquit Gregorius, est qusedam
Ultimo, quia reliqua) sententia) non coliae- prolixitis mortis. Palres ergo sub appel-
rent Pliilosopliiio. Ha3c ille. lalione carnis mortuaj comprehendunt
Hespondetur unica responsione ad Pa- totuin, quod desinit, el quod restauratur.
84.
tres el Scripturam, ne diutius liuic mate- Deinde, quod dicanlur resuscitari mortui
riae inhajreamus ; rosponsio autem esl ob- ex sepulcliris, et pulveres coUigi et ani-
via, el ex vera senlentia, quse non facit mari in resurrectione, nihil obest, quia
ad scopum priBsenlis difficultalis, nisi neque caro primigenea sola restaurabitur,
mere verbaliter. sed etiam alia requisita ad supplemen-
, ^ .
Intendunt ergo
° Patres partim
^ contra tum ; et sicut dicitur Petrus filius Joannis
Intentio
Patruin hsereticos, qui negabant eamdem carnem mori, quamvis ex suppositione contrariae
contra
hit;reticos numero resurgere, sed aliam in specie opinionis, nihil carnis, quain recepit a
et Pliiloso-
phos. eamdem, ut iMethodius el Epiplianius, do- Joanne manet, ita etiam recte dicitur
Honini cuisse Origenem ferunt vel eliam in spe- Petrus mortuus resuscitari, quamvis pri-
errores, " ;
'^

cie diversam, ut docuit Eutychius Con- migenea, qua) fluxit, adjiciatur, et super-

stantinopolitanus apud Gregorium lib. 14. flua abscindanlur, licet aUquando fuerint

moral. cap. 29. ad cujus errorem loc. cit. de naturse veritate.

alludit Gregor. cap. 33. sicut et ad erro- Ad exemplum de Ghristo et Beatissima 85.
Ad
rem aliorum, qui negabantresurrectionem Virgine, ostendat in his carnem primige- exempliim
de Ghristo
fore in eadem carne. Partim etiam Pa- neam nuUam mansisse, et tunc aUquid et beata
Virf^ine.
Ires impugnant lam hierelicos antiquos erit, quin imo satis probabile est tolam
quam Philosophos, qui negabanl resurre- carnem primigeneam in reUquis non flu-

clionem, vel absolute, ut Philosophi, quia ere, et quia purior esl, et magis resistens
putabant nihil corruplum posse restaura- corruptioni prae carne nutrimentaU, quse
ri; vel ut hserelici negabant resurrecti- habet admixtam corruptionem, ex qua
onem, quia jam lactam putabant, ut ^y- faciUus fluit, quamvis etiam aUquae par-
menaeus et Phiietus 2. ad Timotheum 2. tes carnis primigenese fluant, aUas non Carnem
vel tantum fore in anima, et non iu carne, indigerent restauratione. Sed quia in primige-
neam
ul Marcion, carne primigenea anima rationaUs, ut dat ex toto non
Hierax, Garpocrates. Gonlra
fluere
hos disserunt Patres asserentes in eadem esse, fuit primario unita, probabile etiam integram.

carne, quse mortua est, nos resurrectu- est eamdem unionem conservari ex parte,

ros, non in alia. Et huc spectat etiam maxime in partibus soUdis, et magis ne-
Scriptura de resuscilatione corporum et
cessariis ad functiones vitae, quoad poti-

pulverum ex sepulchris, quod esl etiam orem partem quam includunt ; et quidquid
verissimum ; ergo non resurget caro pri- de hoc sit, exemplum non convincit,

migenea, aut aUa qu» fluxit in omnibus, quia in Ghrislo et Beatissima Virgine ob
In Christo
perfeclionem temperamenti dico reman- et Virgine
negatur consequentia, nam illa locutio parum ejus

^^•rum de resurrectione carnis ejusdem, sisse carnem primigeneam quoad praeci- fluxit.
^^tilr""
Paires.
q^gg mortua est, exlenditur etiam ad pri- puam sui partem, ut parum ejus fluxerit,
 204 LIB. IV. SENTENTIAKUM
in quibus nulritio magis ad augmenlali- onem, quae est per augmentum, nam per-
onem quam ad reslaurationem fuit ordi- fectio ipsa ad esse ordinatur tanquam ad
nata nam si in prlma aelate mundi, ob
; finem ; licet ergo natura primario inten-
perfeclionem conslilutionis et tempera- dat esse, augmentum, tamen compa-
et

menli, juvenlus ad longiorem periodum, rando utramque inlentionem, illa est po-
et aelas prolraliebalur, a fortiore in Virgi- tior quae est respectu esse, quam illa quoe
ne et l<"ilio idem asserendum est, quoad esl augmenti. Verum comparando nutrili-

perfectionem temperamenli, quamvis per onem ad augmentum ex fine proximo et

hoc non negem etiam aliquid ejus carnis secundario nuturae, quatenus praecise est
fluxisse, et eos naluraliter indiguisse nu- restauralio deperdili, et propler aliud a
Alia
tritione. se intenla secundario, tunc augmenlum sententia
docens
Ad aliud quod objicit de cullu reli- magis est de primaria intenlione nalurae augmcuta-
tivnm
quiarum. quam nulrilio, el sic alia opinio inlelligi- magis
inlendi.
86. Respondelur Ecclesiam prsetendere tur. Quid aulem contingat, esl incertum,
Responsio
ad illud aliud motivum cultus, nempe quia Sancti utraque senlentia est probabilis, nempe
quod
objicit de
quoad animam sunt in coelo, et fruunlur carnem primigeneam et nutrimentalem
reli-
ciiltu
Deo, tanquam amici ejus, et in memori- puriorem ad debituni mensur» restitui,
quiaruin.
am operum mirabilium, quse in prsedictis vel certe carnem augmentativam cum pri-

Cultus reliquiis Deus per ipsos patravit, et bene- migeneam, nam sicut resurrectio est re-
Ecclesire in
Sanctos ad flciorum receptorum ; unde non ad statum stauratio deperdili, et illius primario quod
statum
prtesentem futurum Sanctorum per glorificationem est de intentione naturte ; ita disserendum
et
prieteritum
corporis respicit Ecclesia, sed ad pryesen- erit de addito, quatenus ex intenlione
respicit.
tem et praeteritum, ut patet ex processu naturse spectat primario ad veritatem na-

canonizationis, qui prsemittitur ante cul- turge deperditae.

tum ipsura; status enim futurus est com- Quarta opinio rejicitur a Doctore in 88.
Quarln
munis omnibus eleclis, neque Ecclesia prima conclusione, et communiter a Scho- senlenlia,
qure
solet ad sepulchrum infantis baptizati ad- lasticis in hac distinctione ob ralionem dicilur
Augustini.
hibere cultum, quamvis de ejus salute non assignatam ; sustineri tamen dicitur ab
dubitet, aut gloria fulura corporis. Ad Auguslino lib. 22. de civUate, locis cHatis,
ultimum patet esse falsum ex probatione et potissimum c. 1 \ ex illo Lucae cap. 21.

primae conclusionis. Capillus de capite vestro non peribit. Et

87. Dico quarto cum carne primigenfea re- pro ea citatur, sed eam non tenet Augu-
Quaita
conclusio. stitui, vel nulrimentalem puriorem, vel slinus, nam sicut dicit, lanlum servata
Probabilis certe carnem, per quam recipit augmen- partium congruenlia restitui, et superflua.
quoad
iitrumque tum requisitum ad eam staturam, quam expresse dicit, et qux non decent, materioa Expiicaiur
niodum Auguslin.i
prtemis- requirit «tas perfecta, in qua resurget. servala inlegritate ietrahetur, elc. plura
sum.
Utraque harum esl probabilis, et solum autem ex his fuerunt animata. Intendit

differentia est, quaj caro magis spectet ad ergo Augustinus tantum hominem resur-
Sententia
D. Thom.
intentionem naturae. S. Thomas docet car- gere integre sine superfluitate aut defe-
Puriorem
nutrimen-
nem illam, quse per nutrimentum acquiri- ctu, cum debita membrorum cohajrentia ;

laJem tur, et est purior, spectare ad intentionem superfluum autem in mullis esset, et tola
spectare ad
veritatem naturae magis; qu;B sentenlia est probabi- maleria resurgeret, quae si simul esset,
naturae
magis, lis, si specletur intentio primaria naturije, excederet debilam proportionem et con-
quain aug-
nuMilanlem. qua vuU esse roi magis quam perfecti- gruentiam membrorum,

^\
 ; ; .

DIST. XI. IV QUyESTIO I. 205

yuslinotiir Quod si (luis oDiilnrimn vcllel tlofeiidero voritat(^ nntur.ir^ in Adnm, quia Iilciii ilicit

seiitenliiv Hiiliiinl.
proul cx oadom aiiclofilato, possel dioi male- pra^toi' illMHi lialniiL costas sunici- (libt. |iru-8.

sonal. arl. 1 ([. \.

conipctunt
.
,
riain quoad suhstanliain, qua' fuit de ve- cnt(^s, sccundiini iiuod
rilale naluiw liuinana% totain rediro cuin liomini communitci' ; illa aut(Mn

quantilate proportionata statura). luiL sil)i data tanquam sufXM-dua

cS9. Et si dicas hoc esse miraculum novum, suppositum, scd ncccssaria
qu(^a(l
Objeclio.
quod non debet sino necessitate asseri. quond intcntioncm natur.ic sicut ;

Uesponderi potest, sufficero Augustinuin lu masculo (^st scmcn, non tan-

solum pro millibus, maxime cum reducat quam aliquid naturae illius suj)po-
hanc sententiain ad illud Luca). capillus siti, scd proptcr j^cncrationcm al-
de capile vestro, etc. Deinde respondori tcrius suppositi cst in illo tnnquam
potest, non fore niiraculum diversum, in vasc (undc non cst animatum
Caro quia caro tam priinigenea quam accesso- anima istius), ita fuit dc illa costa.
purilicata
et refor- ria, ut purificatur et reformatur in statu Vel si omnino fingatur, qiiod illa
niata
non exiget glorije, forte non exigit aham quanlitatem fuit costa simplicitcr sibi ncccs-
tanlani
quantila- diversam, ab ea qu?e debetur staluraj ; ne- saria, pars integralis, res-
sicut
teni
quantaiu
que proinde sequelur inconveniens, quod pondeo, sequitur, replevil carnempro
mixta adducunt Scholaslici, nempe de nimia ca, id est, loco ejus aliam costam
requirit.
densitate aut excessiva mole corporis glo- formavit. Primum
credo vcrius
riosi, quod per purificationem carnis red- sed dato secundO; non resnrget in
ditur idoneum quantilati debitcC subje- Adam costa translata, sed alia.
ctum, et minorem exigit, quam. fuerit illa,
Ad aliud,crcdo quod nunquam Ad 2.
Cujus erit
qiiaj fuit successive in corpore mortali fuit, nec erit usquc ad finem mnndi in resurre"
ctione
ergo vel uno vel altero modo intelligitur aliquid seque de veritate humanse quod fuit
in duobus ?
Augustinus. naturse in duobus suppositis; et In Enrich.
c. 85. et
idco resur^et prgecise in uno, in 22. civ.
SGHOLIUM. quo magis fuit de veritate magis, ;
22. 23.

inquam, vel quia in ipso purius,

Ad primum, ponit duas sententias de costa
vel quia magis de intentione natu-
Adse, an luerit ei superflua, necne, et Tuisse
rae,pars ejus. Si autcm omnino
superlluam putat magis verisimile. Ita

Alens. 2. part. ({u?est. 58. m. i. D. Thom. 1.

contendatur, quod simpliciter et
part. qusest. 92. art. 3. D. Bonav. 2. dist. 18. ^equaliter fuit de veritate naturse
art. i. q. 2. Richard. art. \. q. 2. Tost. in utriusque, dico quod resurget in
Gen. quoest. 358. et seq. Oppositum tenent illo in quo prius fuit animata ; et
Catharin. in Gen. et Perer. ibi. 1. 4. ad
lioc dicit Augustinus, ct ponitur
secundum, partem, quce fuit de voritate na-
in littera : licdditur ilU animcc, qua>
tura> in pluribus, ejus e^;^e iu quo purior
fuit, et magis de veritate natur;T9, v. g. si illam primitus, ul homo ficrct, animavit.
fuit unius in generatione, et alterius in nu- Et istud est rationabile, quia post
tritione, primo debetur; si vero sequaliter primam animationem facta est
fuisset in utroque, ei qui prius habuit, de-
illa caro illius hominis, et per
beretur. D. Thom. hic, qujBst. 1. art. 2.

August.
consequens etsi postea quasi
,

qusest. 4. et
usurpetur ab alio, non amittitur
13
(o) Ad argumenta. Ad primuiii illa prima habitudo ejus ad lianc
*
*
alia
auiinam
'°- '•
dico, qiiod illa costa non fuit dc materiam.
 ; '

206 LIB. IV. SENTENTIARUM

Si autem illi, in qiio fiiit se- tum ad puritatem, quantum ad et

cundo de veritate naturse, suffi- intentionem naturae; si autem in
ciant ad quantitatem debitam aliquoalio principalius altero illo-
partes aliae, qusp fuerunt corporis rum modorum, in alio resurgent.
sui successione vitse suse per
in
nutritionem, ex illis reparabitur
GOMMENTARIUS.
corpus debitse quantitatis, quia
ist3e fuerunt animatse ista anima,
et essentialiorem ordinem habue- Ad argumenta, etc. Ad pintnum, etc.
(o) 90.
Ad
runt ad illam animam, prseter Primum fuit, vel quod Eva, quae fuit de argumei.u
''**
^""'"^11'*
illud quod in alio resurget, quia «osta Adse formata, non resurget in
p"™"'"-
ad aliam animam habuit essen- eadera carne, vel quod Adam non resur-

tialiorem habitudinem quam ad get secundum totum, quod fuit de ve-

istam. Si vero praeter illud quod ritate naturaB humanae in ipso.

in alio resurget, partes nutrimen- Respondetur primo illam costam fuisse Responsio.

tales, quas ille successive habuit, superfluam quantum ad suppositum, licet

"^"x^^qua

non sufficiant ad detitam quanti- non quoad speciem et intentionem au- /yYt°Eya
eam f"^"^
tatem corporis illius, supplebit, ctoris naturae, qui
^ concessit ad for-
supernua.
unde voluerit, Omnipotens. mationem alterius supposili, utmulieris;

19. (q) Ad aliud, si possibile esset, sicut neque semen est superfluum quan-
Ad 3.
quod prsecise idem esset semen lum ad intentionem naturae, et finem
in duobus, et per consequens idem generationis, licet sit superfluum quanlum
esset primo de veritate naturse ad esse suppositi, in quo est tanquam in

in duobus suppositis (quod tamen vase, et non tanquam pars animata. Ilanc

nunquam credo fuisse, nec fore), responsionem probant auctores cilali a

illud resurget in primo. Scholiaste ; sed urget Cajetanus, qui genientia

Ad4. Ad aliud dico, quod non est solus inler omnes, super cap. Genes. 2.
g£^£r^s,
similis ratio de toto et de parte, negat formationem Evae ex costa, el re-

quia primo intenditur restauratio ducit Scripturam ad sensum mysticum.

ejusdem totius in resurrectionem Argumentum ejus potissimum est, quod
non ergo partis, maxime de illa sequeretur Adam fuisse monslruosum, si

parte, quge non est principalis, illa costa fuit supertlua, vel mancum, si

sine cujus identitate totum potest fuit ab eo dempta, et non restituta.

essc idem. Sed si arguas de parte Respondeturr ex doctrina tradita, non Responsio.

principal!, cujus unitas requiritur fuisse monstruosum, quia quod superflmt monstruo-

ad unitatem totius, dico similiter boc modo ut neque ad speciem, neque ^^^^^
de illa, sicut dixi de toto, quia ad individuum spectel ex fine nalurae,

partes homogenese sufflcientes ad est monstruosum; non ila fuit costa illa,

quantitatcm ejus debitam, resur- quse fuit seminarium naturaj, inquantum

gent in illa parte organica et hoc ; Deus auctor ejus determinavit modum
illae, qua^ prius fuerunt de veritatc propagandae naturae ex uno homine, et

naturse illius partis, (prius, in- formare mulierem ex illa costa, necessa-

quam, duratione) si fuerunt a^qua- riam ad generationem.

liter dc veritate alteiius, et quan- Respondet secundo Doctor, dato quod
 .

DIST. XLIV. QU/ESnO I. 207

Secunda illa cosla non fuorit suporlliia quoad indi- spectat ad providentiam Dei suavem, qua
responsio
Docloris. viduum, scd necessaria quoad verilalom disponilur maleria hominis in ordino nd
Si non fnit
supernu-
et inlegritalem luUune, lunc dicendum resurroclionom cum identitate ejusdem
nieraria
costa, aliu
ex illis verbis et replevil carneni pro ea, rosurgeritis quoad eamdem materiam,
reslituta etc.
fuisse restitulam aliam coslam; nam servata liominis idenlitate et resurrecli-
est
Ju.stinuB.
liaBc etinm nomine carnis replentis recle one ;
quod insinuare videtur .lustinus Lu8itan.
intelligitur, sicut etiam in prioribus, ubi loco cilalo, et se(juitur etiam Lusitanus
dicit toxtus tulisse costam, inlelligilur qwvst. 3. art. 10. eslque communior.
etiam tulisse carnem adliajrentoni. Hanc Uespondot consequenler Doctor, eam
responsionem sequitur Galliarinus in 2. materiam resurgere in eo in quo magis
Gen. et in eam inclinat Pereira in eum- fuit de verilate nalurie, vel quia primi-
dem locum. Utraque solutio constat, et genea, vel purior, vel magis secundum
solvit argumenlum, quamvis prior, ut intentionem naturae ad eam spectabat.
communior, magis placeat Doctori. De Quod si vero fuit ffique de verilate na-
reliquo sententiam Gajetani impugnant tura; in ambobus, in illo resurget in
omnes interpreles et Scliolastici, quae quo fuit prius. Ilaec est sententia Au-
magis speclat ad secundum librum d. 18. gustini et communis, quamvis aliqui pu-
quam ad prsesens. tant prius fuisse carnem in uno quam

91. (p) Ad aliud credo, etc. Respondet ad in altero, non dari ipsi titulum.
Secundnin secundum, quod
principale.
fuit : Idem non resurgil Respondelur tamen hoc esse falsum, 93.
Oliin
Partem
in diversis, sed idem polest esse de quia sicui fundatur lilulus ralione tolius, unius
luisse
objicieba-
[)rimum
tur veritate naturae in diversis successive, ut ita etiam ralione parlis. Unde sicut cor- dat ei
a Genlili-
titulum.
bus. si quis vescalur humana. Hoc arguinen- pus idem adaplatur per resurrectionem,
tum etiam olim objiciebalur contra re- quamvis alias corruptum, ita et eaedeni
surrectionem, ut palet ex Juslino in partes, quae in priori in quo fuerunt, jam
qucestionibus Grsecanicis, quaest. 14. Athe- debitum resurrectionis in eodem habue-
nagora in Iract. de resurreclione. Idem runl, quo slante ex lege alteri nequeunt
traclat Augustinus lib. 22. de Civilate adaptari. Non amittit ergo decidens ha-
cap. 20. Athenagoras negat suppositum, bitudinem neque ad priorem animam,
nempe carnem humanam esse aptam neque ad materiam, ut ei debetur resur-
nutritioni. Magister etiam et alii, qui rectio, quae nequit consistere cum debito
Responsio,
quorum- negant carnem nutrimenlalem animari, in sohdum respeclive ad aUum. Si ergo
dain.
negarent primigeneam posse transire secundus, qui eam possedit, habuit aUas

in subslanliam alterius per nutritionem. partes sufficientes, ex illis reparabitur;

Experientia constat contrarium utriusque quod si non vero habueril, ahud per
responsionis. Omnipotentem suppleatur prout voluerit.

92. Respondet Doctor primo, negando quod (q) Ad tertium, quod si idem semen
Non fore 94.
eanidem
aliquid perinde esse possit de veritate esset materia duorum ex eo genitorum Ad3. et4.
carnem naturae humanae in duobus sequali modo successive, ad quem spectaret. Et quar-
sequali
modo de et gradu, quia scilicel, vel erit primigenea tum, quod est, sicut ad resurreclionem
veritate
natune in uno, in altero vero materia erit sub tolius requiritur ut idem resurgat quan-
in duobus
forma carnis nutrimentalis, vel certe tum ad ea quai fuerunt de veritate

magis spectabit ad intenlionem naturae naturae ejus, sic etiam requiri, ut eaedein

in uno quam in altero. Et hoc quidem partes ejus resurgant, el consequenter

 208 LIB. IV. SENTENTIARUM
idenlilatc, ul conslabanl suis partibus Prseterea, 1. de Generalione, agens Arg. 4.

singulse, quod est conlra Augustinum intendit assimilare passum

sibi ; et ch-citer.

cilaluin. sed corpus non potest sibi assi-

Re&pousio Ad duo respondet eadem doctrina,
ex dictis.
baec milare spiritum, quia tunc spiri-
sicut pertinent ad eadem difficultatem. tus esset capax alicujus formae,
in qua assimilaretur corpori.
Oppositum Matth. 25. Ite malcdi- ^2^-^.^
QU^STIO II.
cti in igncm cetcrnum, cjui paratus esl opposit.

Diabolo et Angelis ejus. Prreterea,

Ulrum ignis infernalis crucici malignos Gregorius 4. Dialog. cap. 30. Si
spirilus ? Diabolus, ejusque Angcli, cum sinf in-

corporei, corporco sunt igne cruciandi,

D. Thom. in addit. quxst. 97. art. i. et 4. dist. rpiid mirum si animce, antequam reci-
50. qucrst. 2. art. 3. D. Bonaveat. hic 2. part.
piant corpora, possint corporea scnlirc
3. quwst. 2. Riciiard. art. 2. quxst. 6. ct 9,
Durand. qu.rst. 10. Gabr. quxst. 3. art. 2. tormenta? PraBterea, Augustinus 21.
Vasq. 1. p. disp. 243. Vide Scot. in Theor. §
Onine agens esl prjestantius. de civ. Dei. c. 10. Cur non dicamus
quamvis miris, vcris tamen modis, spi-
(a) Circa istam secundam par- ritus incorporcos posse poena corporalis
Mag. F. G. tem liiijus distinctionis, qusero Et istud probat ibi
ignis affVigi?
H.
Arg 1. primo ; Utrum ignis infernalis per hoc, quod spiritus hominum
cap. 29.
cruciet malignos spiritus? Quod incorporei possunt, vel poterunt
non, AugListinus 12. supep Gcn. corporum suorum vinculis inso-
arguit ex intentione sic : Agens est lubiliter alligari.
prceslantius palienle ; corpus autem non
cst prcBslantius spiritu, secl c converso ;

COMMENTAlllUS.
crr/o nullum corpus agit in spiriturn.

Arg. 2.
Prseterea, secundum ipsum ibi-
dem, non
sunt corporalia, sed (a) Circa istam secundam partem, elc.
corporalibus similia, quibus ani- Jn hac quaestione post argumenla limi-

mse exutae afticiuntur ; ergo non naria impugnat duas sentenlias. Primam
afficiuntur poena corpot^ea. tanquam non reddentera sufficientem

Arg. 3. Pra^terea, corpus

1. dc Gencrat. ralionem verilatis ; secundam vero tan-
Text. 43.
et 44. non agit, nisi per contactum; quam falsam. Deinde subjicit primo,
Tdem 7.
quomodo ignis per alligationem cruciel
Phys. t. 8.
corpus autem non potest tangere
et 9.
spiritum, quia illa tangunt se, spiritus secundo, quomodo per appre-
;

et alibi.
quorum ultima sunt simul; spiri- hensionem. Ueinde respondet ad argu-
tus non habet ultimum. Et confir- menta principalia.

mntur istud per Philosophum 7.

Phijs ubi vult quod agens et
.
SGHOLIUM.
paticns oportet esse simul, et
Sententia D. Tliom. et J-^gid. spiritum
niliil horum mcdium ; spiritus
torqiieri igne, (xuatenus eum apprehendit
autem non potest esse simul cum sibi disconvenientcm. Ilanc refutat Doctor
corpore, quia respectu corporis ratione et auctoritate. Secunda sententia est
quasi non cst in loco. Henrici, per habituni supernaturalem spiri-
 DIST. XLrV. OU^STIO 11. 209

tiim subdi corporali agenti iit puniatur. Aliter dicitiir, quod

^o) spii-itui 4.
Hanc rojicit triplioi rationo.
datur ([uidam habitus supornatu- q^S^
(b) Ilic dicitui' quod spiritus ralis ])ropt(M' demeritum jjcccati, rJon^^posse

cruciatur iii'ne, iiKiuantuui oum cl pcr illum habitum subjicitur *p.u{J^'/"

corporali agcnli, corpoi' ut

appi'chendit sub rationc disconve- ' ^ ut possit »
al) eo puniatur
nientis. Kt conlirniatur per Gre- pati, per
habitum
goriiim Dial. 4. cap. Eo paiitur, (/no Contra hoc, aut ille iiabitus est supematu-
<• I- •
L 1-
ralem.
videlj et quia crcmari sc respicit, crucia- lorma corporalis aut
1.

spiritualis.
Ad possibilitatem hujus est
tttr. Si corporalis, ita potest Deus dare
Aviccnna 9. Metap/i. ubi exempUQ- illum habitum Angclo.ut inhsereat,
cat de somnio, quod aliquis magis sicut quod Angelus sit albus, vel
cruciatur ex somnio ex tali appre- lapis sapiens, quia ?equalis est
hensione phantastica alicujus dis- repugnantia utrobique suscipien-
conveniontis, quam affligeretur tis ad susceptum. Si spiritualis,

quandoque in vigilia ex prsesentia ergo non per illum magis est pas-
ejusdem. sum proportionatum corpori ut
D. Thom. Contra hoc, aut vera apprehen- agenti quam prius.
prsesenti
dist. q. 1. sione apprehendit ignem, ut dis- Praeterea, habitus non est quo
-Esid.
quodl. 2.\ convenientem sibi, aut falsa. Si simpliciter possumus, sed quo ali-
q. Q.quodl.
L q. 15. vera, oporteret ponere modum qualiter possumus ; ergo in quo
Cap. 7.
ad Ra. illius disconvenientiae, non
qui non est potentia simpliciter ad
Refutatur
opinio
apparet possibilis, quia tanquam agere vel pati, in eo non est poten-
n. Tbom.
contrarium realiter corruptivum, tia ad sic agere vel pati sed in ;

nullo modo potest esse disconve-
niens, nec a ratione, nec a volun-
tate, quia objectum, ut objectum,
est conveniens potentise. Si falsa,
sequitur primo, quod non ab igne,
sed a sua falsa sestimatione cru-
ciatur, quod est inconveniens, quia
sicut nullus falsa opinione est
beatus, ita nullus est falsa opini-
natura illa non est sufticienter
potentia ad pati, nec ille habitus
potest dare posse, quia non est
potentia.
Prseterea, illa poena reciperetur
immcdiate in illo habitu tanquam
in proximo receptivo, imo nec me-
diate in ipsa natura Angeli, si re-
pugnat illi naturae et si detur ;

one miser. Secundo, si illa falsa primum, sequitur quod ille habitus
SBstimatio est a Deo, Deus erit separatus ab Angelo posset puniri
immediata causa deceptionis si ; eadem poena; si secundum, sequi-
autem ab ipso Angelo, non vide- tur quod nullo modo Angelus puni-
tur probabile, quia secundum Dio- tur, sed tantum ille habitus.
nysium de divin. nom. NaturaUa simt
in eis splendidissitna ergo possunt
; COMMENTARIUS.
naturaliter apprehendere, quod
ignis non est eis disconveniens. (b) Hic dicitur quod spiritus, etc. Sup- 2.

Prceterea, Gregorius ubi supra : posilio liujus quneslionis esl dari infernum
Aniina non sohtrn videndo, sed ctiam in aliquo loco deterininato, tanquam car-
experifmio, incendium patitur. cereni daninalorum, qui in eo crucianlur
Tom, XX. 14
 210 LIB. IV. SENTENTIARUM

igne, qui infernalis dicitur, et hunc ignem prima sententia est : Daemones torqueri
Sententia
esse sensibileni ; de hoc aliquid dicemus ab igne, inquanlum illuni apprehendunt vera, sed
non ;

infra distincl. 48. guaest. 2. ad. 4. et sub ratione disconvenientis. Haec senten- probata.

dislinct. 50. q. 1. art. 1. tia non rejicitur a Doctore, sed exigit ejus i

Interim supponendo hanc veritatem, probationem seu declaraLionem, quomodo

De modo conlroversiam de modo quo ignis cruciat sit apprehensio ignis, uL disconvenienLis,
quo ignis
infernaiis spiritus, tangit liic Doctor, quae estquaesLio et an apprehensio siL vera, vel erronea.

spiritiis. saLis obscura ; de qua Hugo de S. Victore. Si vera, osLendi debere, quomodo ignis
"°°" tunc sequilur
lib. 2. de Sacramentis p. 16. cap. 3. Quo- siL disconveniens ; si falsa,

modo inquit, animae sine corporis a rebus ab igne non inferri passionem, sed ab
corporalibus pati possunt'? Ecce dicamus, opinione falsa. Quin imo sicut in Daemoni-

nescimus guomodo hoc fteri possit, num- bus manent naturalia inlegra, non videtur
guid ideo verum non est, quia nescimus quomodo necessitentur ad illum conce-
quomodoesll Et infra p. 9. cap. 11. Ne ptum erroneum non a Deo, quia non
;

mireris, opm Dei est hoc opus, mirum potesL esse causa decepLionis; non ex
est, sed non ideo falsum, quia mirum est, naLura sui inLellectus, qui cognoscit

etc. verum est: nec tamen sit mirum, ignem non esse iis disconveniens in esse

guia opus Dei est ; non mirum, si mi- objecti, aut nocivi. Praeterea, quia non
solum anima,'\jX Gregorius, videndo, Gregor.
rabilis mirabilia operetur, etc. Obscuri- ait

las autem hujus rei in eo consistit, ut sed etiam experiendo incendium patilur,

salvetur proprietas ScripLurae et PaLrura, etc. Particulares modos explicandi hanc

qui dicunt Daemones et animas separatas sententiam inferius explicabimus in cor-

cruciari et comburi in igne sensibili. Ex pore.

^^^^^^ quomodo ignis sensibilis et (c) Aliter dicitur, elc. Haec est sentenlia
^Siuatif ' P^'"''^
Sententia
maleriahs sibi subigat Spirilus quoad Henrici Quodlibeto 8. gusest. 34. in qua Henrici.

actionem sensibilem, cuni subjectum varios modos Doctorum recenset et reji-

non sit capax talis actionis aut effecLus, cit. Tandem ipse resolvit pati spiritum ab
corrupLibilis malerialis, qualis debet igne qua caUdus est, supernaturaUter ut
esse quicumque ille, qui per ignem inslrumento Dei, non quod staluat ali-
Ignem
reUnquitur aut immittilur. Hinc Theologi quam elevationem in igne, aut mutati- physice et
Dupiex distinguunt duplicem actionem in hoc onem acLionis, sed quod eodem modo et
sensibilitei
actio ignis. ° cruciare
igne ; aliam inLenlionalem, aliam realem aclione et virtute nalurali caloris agat in Dsemones
ut instru-
et physicam. Intentionalis est ab igne per spiriLuin, sicut in corpus sensibiliter ; ex mentum
Dei.
modum objecti, ut causat tristiliam ; realis parte tamen passi dicit a Deo supernatu-
vero consistit in ahqua physica qualitale raULer dari aliquem habitum spiritui, per
Dari
aut forma, quae producitur in ipsam sub- quem sit passum proportionatum, et reci- habilum
in spiritu
slantiam Spiritus. Actio aulem inlentiona- pere possit ab igne formam et ardorem.
quo
lis, ut est causa poenae, duplex assignatur, Ilunc modum videtur Sotus amplecti, di- reildatur
capax
nempe apprehensio ignis, ul objecLi dis- stinct. 50. guaest. 1. art. 2. dicil enim cruciatus.

convenientis, et alligatio ad ignem vir- Daimones et animas affligi . ab igne, ut

tute divina, el in poenam scelerum. De instrumento divinai jusLitiae, eadem trisli-

actione vero reali, qua) ab aUquibus poni- lia quam concipit anima, ut unita corpori
lur, infra tractabitur suo ordine. ex dolore carnis, ut per ignem combu-
Quoad aclionem ergo intentionalem, ritur.
 . ; ;

DIST. XLIV. QU^STIO II. 211

Ilanc sonlentinm iinput^nat Doclor, ea in subjeclo, per quod (iat capax caloris, ut
lmi)Uf,'na-
lur. in parle qua assoritur alj Honrico, quia illo l^roducitur a causa iiaturali, el socunduin
habilus esset corporalis vel spiritualis ; si modum naturalem agendi ex parle causa;.
7.
corporalis, ila repugnatsicut albedo Ange- Deinde, non erit in Angelo per unionoin Non est
unio.
lo, vel sapientia lapidi, quoruin rcpugnan- ille habitus, quia rum sil forma materialis,
tia ad subjecluin est lalis, ut nulla virlule nociuit sic inosso magis (}uam alia, quae
possint inesse ; si est spiritualis, non red- ex gonere repugnal Angelo. Si per adhae-
IUe habitus
dit subjectum in esse passi magis proporti- sionom, qu;i3ritur de ejus subjecto, quod
non est
materialis, oniiluin.quam alias ex se fuit proportiona- nuUum ost, el sic ipse calor posset per
neque
spiritualis. tum. Contirmatur, quia ille habilus, ut adhajsionem inesse, non tamen virtute

inlelligilur in csse formae, tam rcpugnat causai naluralis, cui repugnat formam
Angelo, quam ipse calor, cum necessario extra subjectum producere. Deinde, si
.\gens
dei)eat esse forma malerialis, quia nequit por adh;csioncm extrinsecam tantum in-
niateriale
nequit agenli materiali spiritus esse subjectum esset, quoeritur an sit subjectum caloris?
airere in
'spintuni. proportionatum, quoad actionem Physi- si sic, caro non esl formaliter in Angelo,
cam et materialem ; ergo ut reddatur ut subjecto, sicut neque ipse habitus
proportionatum, necessario acquirit ali- ergo ignis actio in Angelum non salvatur.
8.
quod esse materiale per talem habitum et Deinde, demus calorem inesse Angelo, Calor non
est lorina
exlensum. lloc aulem perinde repugnat nequit ipsi esse forma disconveniens
disconve-
niens
Angelo, quam subjectareimmediateipsum Physice, quoad substantiam AngeH, quae
Angelo.
calorem. non patitur nisi ab aliquo quod repugnat
6. Deinde, esse illud materiale vel esset sibi aut qualitatibus ejus Physice ideo
;
llabitus
pn«dictus per aliquam quanlitatem, vel cerle per enim calor ab igne causat dolorem in
ad quain
classem qualitatem, vel per unionem aut adhae- animali, quia corrumpit dispositiones con-
sjiectare
potest. sionem exlrinsecam sine unione entita- naturales, et conservativas sui esse, el
Is'onest
quanlitas. tiva. Non erit quanlitas, quia repugnat consequenter ipsam substanliam in parte
Angelum exlendi per se aut per accidens, destruit, vel in toto. Sed sicut esse Angeli

cum sit indivisibilis, et sine partibus est indivisibile, spirituale, substantiale, et

extensio autem supponit partes entitativas simplex, non admittens compositionem,

Angelus a
in subjecto, et requiritur talis exlensio et a solo Deo dependens, non habet dis- solo Deo
dependet
ex parte subjecti, ut sit capax aclionis et positionem ullam a qua conservelur, vel quoad
Non est esse.
qualitas
formae ab agenle materiali. Non esl qua- cui repugnaret calor ; ergo calor non
litas materialis, quia haec per accidens posset ei repugnare ad dolorem, quamvis
tantum est exlensa ralione quanlilatis esset intrinsecus. Quod si ageret etiam
praesuppositse in eodem subjecto, sed ad corruptionem illius habitus, nihil infer-
in Angelo nulla esl talis ; ergo etiam qua- ret, quia sic magis esset connaturalis
litas illa licet materialis sit aptitudine, id Angelo quam repugnans, quia ille habitus
est, nala extendi, si recipiatur in extenso, vel est repugnans eidem, vel certe non
lamen ut recipitur in Angelo, recipitur est qualitas perficiens.

indivisibiliter sine uUa extensione ; ergo Secunda ratio Doctoris contra eamdem 9.
nequit disponere Angelum, ut subjeclum senlentiam, est, quod habilus non sit Pecunda
probatio.
actionis ab agente materiali, quod neces- potentia, neque dat posse simpliciter, sed
Habitus
sario supponit subjectum extensum, ac aliqualiter, sive considerelur ut activus ille non
supponit
proinde per illam qualitatem nihil salvatur aut passivus, id est, ut complens poten-
 ;

212 LIB. IV. SENTENTIARUM

poteatiam tiam, vel aclivam, vel cerle passivam nequit uli causa materiali ut recipiat Deus
ngeo. nequit uti
pj,g^ supponit potentiam. Sed nulla est formam ipsi repuonaniem absolute quia causa
potentia passiva in Angelo ad pati ab materiali
talis concursus ejus est per suam entitalem ^
ut recipiatj
agente corporeo; ergo eam non recipit formaliter se communicando, non aliud formam !

absolute l
'

ab iilo habitu, ut constituitur in genere causando in alio; entitas aulem formalis ipsi repu-
gnantem.j
habitus, prout distinguitur a potenlia. repugnant ex positiva ralione sua et es-

10. Tertia ratio, quia illa poena reciperetur sentiali, nequit mutari, sical neque es-
probaUo. ^^ 'P^" habitu, non vero in Angelo, suppo- sentia manens eadem essentia; ergo cum
"^veniTntT"
^"'^ 'i^^'^ Angelus non sit ejus capax, et Angelo ex sua nalura et essentia re-
consequenter neque etiam illius poenae pugnet subjectare formam materialem,
*^"'^iiia°^"^
conyeuiret seu caloris ppoducti etiam mediate ergo ita eliam repugnat recipere dolorem
habitui o ;
' r o r
£eparato. sequeretur quod ille habitus, ut separatus sensibilera ab igae, etiam ut instrumen-
ab Angelo, posset etiam puniri illa poena, tum Dei esse posset, respeclu subjecti,
inlelligil puniri late pro repugnante forma. cui alias forma non repugnaret. Ergo Angelus
nequit
Haec ratio palet ex confirmatione primi etiam repugnat ut Angelus recipiat ab recipere
trislitiain
argumenti, quia si mediante illo babitu igne illam tristitiam, quae sequitur prsecise ex dolore
sensibili et
reciperetur, sequitur quod ipse habitus ex dolore sensibili, qua sensibilis esl, et
materiali.
esset primum et immediatum ejus sub- per modum objecli sensibilis. Probatur
jectuin, et non Angelus? Neque Angelus consequentia, quia ut tristilia est in vo-
esset mediatum subjectum, quia supponi- luntate, et distinguitur a dolore, qui esl
tur quod nullam habeat ex se capacita- carnis, per realem ejus immutationem
tem ad talem formam, neque per habi- a calore, illa tristitia est de dolore, ut ob-
tum redditur capax, quia calor ille est jecto, vel certe consequens passio ad
extensus, ut producitur a causa materi- dolorem, inquantum afficit sensum. Sed
ali; ergo nulli inhaeret nisi subjecto per dolor sensibilis nequit sic applicari Angelo
se vel per accidens extenso; utroque vel per modum objecti, vel certe per mo-
modo repugnat Angelum extendi, cum dum afflictivi, quia ejus est incapax; ergo
non habeat partes, ergo, etc. nequit ignis, agendo etiam ut instrumen-
Ex his eliam impugnatur sententia Soti, lum Dei, mediante dolore sensibiU etsuo
11.
Impugna- quia dato quod ignis, ut instrumentum calore causare tristitiam in Angelo talem
tur
sententia Dei, posset agere calorem sensibilem in qualem aslruit Sotus, nempe eam, quae
Spirilum, vel cerle passionem connatura- nata est sequi ad dolorem sensibilem,
lem doloris convenientis, ex tali aclione; vel ad ignem, ut causat talem dolo-

Repugnat ^ato, inquam, quod non esset repugnan- rem.

serTsMis '''^ ^^ parte causse instrumentalis activae, Gonfirmatur, calor excedens est discon- 12.
Gonlirma-
maTe^riaiis^^
est repugnautia ex parle passi, quam veniens animae conjunctae, quia lajdit
tur.

Deus nequit supplere, ideo enim potest Calor

carnem, et deslruit temperamentum or-
excedens
causam efficientem sic elevare, quia vel gani connaturale, disponendo ad corru- quomodo
disconve-
non repugnat ipsi recipere a Deo virtu- ptionem ejus. Sed in Angelo nequit ha- niens
animse
tem aut motum ut ipsi subordinatur, bere ullum talem effectum, ut probatum conjunctae,
et non
vel (^erle est in ipsa virlus quaedam incho- est contra Ilenricum; ergo nequil ignis Angelo.

ata, quam Deus supplere polest,eo modo in eo causare talem tristitiam, qualem
quo a variis haec virtus instrumentaUs causat in voluntate animai conjunctae,

explicalur uno aut alio modo. Sed Deus quia laidit sensum, et appetitui sensitivo
i
 DIST. XMV. QIJv^lSTIO 11. Q13

repugiial, quia inclinalur in suum (lelecla- rnr.lo salisfaciunl (liflicuilali, (;t (juia li.x-c huju»
l)il(!, oi consequeiiler causal Irisliliain in ina.i^is servat propric^tatom .Scriptur.e et s"rI.uip"o.

volunlale ob synipalliiani, qua ccnulesciMi- Palrum, (lua dicilur i^^nis infernalis rru- i;'"'«t"i»"">

dil appelilui. kieni dicenduin de aniina (;iarc et comhurero spiritus. Tertio, quia ** ^^"i''""'-

etiam separala, quia luicc non habel anne- nulla est ropugnanlia in hac sentenlia,
xum sensum, aul potenlias organicas, ox quia materiale, ut est instruinenlum Dei, pi,gnaniia.
quibus nalus dolor causaret trisliliam in polesl elevari ad producendum qualitatem
voluntate ; et patel c^tiain oxperienlia, spiritualem ol supernaturalem, ut aqua ad
quia niembrum ariduin, in quo non est producendain graliam in Haptismo; ex
sensus ullus, quamvis adhfereal corpori, el altera parle, licel spiritus non sil capax
uratur ab igne, non inde sequitur dolor qualilatis malerialis, potest recipero super-

in appetitu, aut tristitia in volunlate ani- naturalem et spirilualem, (iuib ipsi aliquo

niae conjunctre; ergo minus hic offeclus modo repugnet, ita ut ex illa concipiat
Oppp'^'''."'
causari potesl actione ignis in anima se- trislitiam. Declaratur a pncdicto
•^ auctore
contraria
per oppositionem positivam gi-aiiam
parata, cui nulla actio caloris, neque ipse '
et conlrariam ^'^
Banctifican-
calor est disconveniens, sicut neque An- ad gratiam sanctificantem, ut est in es- tem.

gelo. sentia animae pulchritudo ejus, ita illam

13. Alio modo tenetur ignem actione reali qualitatem opponi gratiiB per modum de-
Sententia
Suaris et torquere Daimones el spiritus, immitlendo formitalis posiliviB contrariae, quaj sub-
aliorum.
illis, qua est instrumentum Dei, quahla- stantiam spiritualem turpem reddal;

talem realem supernaturalem, qua) macu- et quamvis fortasse illa deformilas non
Dari lat spirilus, ex qua niacula vel fcBdalione opponatur physice rigorose, saltein mo-
qudlilaiem
supernatu- concipiunt tristitiam eo modo quo anima raliler opponi potest.
ralem
spiritualem conjuncta conciperet trisUliam ex aUqua Hanc sententiam optime impugnal I)u- 14.
fijedantem Impugna-
Angelum qualitate, qux foedaret corporis pulchritu- randus loc. cit. quicsl. 11. et ex eo Vas- tur
ex pr;edicta
jua oritur dinem, quamvis non laederet sensum. Hjec quez 1. part. disp. 243. cap. 5. Favet ra- sententia.
trislitia.
sententia esl Suaris de Angelis lib. 8. tio Doctoris prima contra Henricum, eam
c. 15. rcsponsione 4. quam sequitur Malon, aliter applicando, ut prsefati auctores
m 2. dist. 6. disp. 50. sect. 2. concl. 3. applicant. Summa impugnationis in hoc
ad 3. Pesantius \. part, qusest. 64. art. 4. consisiit, quia talis elevatio non est possi-

disp. 5, Probabilem tenet Zumel, ibid. bilis ex parle principii; deinde, quia ex
Est
Fundamenlum aliquod ex antiquis riieolo- parte etiam termini vix assignari polest
inefficax
adeirectum
Hiiee gis non habet haec senlentia, nam hcet ali- fundamentum disconvenientiae illius qua-
^ prcetensum.
sententia
•ecedit ab
qui dixerint ignem, ut inslrumentum Dei litatis, quia nequit esse dolorifera aut af-
opinione
antiquo-
nnprimere qualitatem suam in Daemones, flictiva, nisi ut corrumpit aliquid connatu-
rum. intelligunt illam qualilatem caloris sensi- rale Angelo. Sed hoc capi non potest, quia

bilis, cujus opinionis mentionem facit vel esset corruptio subslantiae Angeli, et

Albertus in hac dist. art. 37. et Durandus et hoc nemo dicit, vel essel corruptio ali-

ad eam alludere videtur gM«sL U. neuler cujus accidentis connaluralis Angelo;

autem eam approbat, sed ex discursu im-
pugnando
^ o
quasi
^
ferlur in hanc senlentiam, non

ab aliquo
>
tum insiimatam. Funda-
»11 ^l

esse;
hoc

aut
non, quia
quo dependeret substantia
oporatione, quia
nullum apparet

talis
Angeli
o
qunlitas
tale,

in

.
^^'^"
corrumpit
aiiquKl
in Angelo.
.^

'undamen- menta hujussentenliaenonsunt alia, quam deberet recipi in substantia Angeli. Sed
tum
quod reliquae opiniones Doctorum non hsec non dependet ab ulla tali in me,

l
 214 LIB. IV. SENTENTIARUM

quia incorruptibilis esl, neque etiam cludit idem de qualitate physica. Quid-
Angelus habet operalionem propriam quid ergo ab intrinseco dicit opposili-

mediante taU qualitale, quia solum agit onem physicam ad gratiam, necessario
medianlibus potentiis, et non subslantia; est malum; nam hac ralione dicit pri-

ergo nulla alia qualitas in ipsius substan- valionem gratia^' in qua privalione am-
tiafingi potest, quae sit activa; ergo nequit litia pecccati habitualis formaliter consi-
imaginari quomodo illa qualitas superna- sLit juxta sententiam D. Thomae. Sicut "^^'i^f.
erroneus
ergo peccatum nequit ^"^
turalis sit ipsi conlraria, aut consequen- '^
^ a Deo esse, sic 'v'^'o*"s
non est a
ter dolorifera. neque illa qualitas, si dicit repugnantiam Deo soio
auctore.
Dices tollere ipsius pulchritudinem. ad gratiam, quia neque admitteret Suarez
15 )
Responsio. habilum vitiosum aut erroneum a solo
Qontra, haec pulchritudo Angeli vel est
Deo posse produci, ex eo quod deter-
impugna- supernaturaUs, aut certe naturalis; super-
tio.
naturalis nequit esse, quia dona superna- minale disponat ad malum, quamvis,

turaha adempla sunt per peccatum; na- subjiciatur libertati ejus inclinatio; sed

turalia vero manserunt inlegra ex Diony- quaUtas per se contraria gralise forma-

sio, ergo, etc. liter, et non sola inchnatione, aut vir-

Dices dicere repugnantiam ad gratiam tualiter est mala, et independens

Responsio.
positive et contrarie. a voluntate; ergo minus polest a Deo so-

Impugna- Gontra, hoc dici nequit, quia si dice- lo produci.

tio.
ret repugnantiam ad gratiam positive. Si dicas illam quaUtatem non opponi jg.

gratiae, qua gratia sed pulchriludini, ^®'P°"'"'-

Non opponi non posset a Deo solo produci, sicut est,
gratise.
^q^^^q peccatum, quia esset ejusdem ut est per gratiam, aut ornatui.
malilise cum peccato; nam dalo quod Gontra, hsec solutio est satis hbera et impugna-
tur.
gratia sit participalio divini esse, et ex obscura, quia pulchriludo, quae est per
natura rei constituat gralum, ut in schola gratiam, non concipitur diversa ab effe-

^' TJjonise frequentius tenetur, nihil cLu suo formali primario vel certe ab
Soium
peccatum aliquo virtuali, inquantum communica-
pepugnat positive et contrarie gratiae, nisi
sitionem quod ex se formaliter dicit oppositionem Lur diversa perfecLio ex radice graliae,
£lCL

peccatum. ad illud priEdicatum, in quo formaliter ad ipsam consequens, ut est reformatio

ratio gratiee consliLuiLur. Sed nulla imaginis, el ordinatio potentiarum per

creatura potest dicere positive repu- habitus virtutum. Sed si priori modo
gnantiam talem, nisi peccatum quod ab opponaLur gratia;, illa quaUtas deformans

intrinseco est malum; ergo nequit fundari Dcumonem, perinde est ac opponi ipsi

tahs oppositio in aUqua qualitate physi- gralise, quia oppositio formarum contra-
ca, et a solo Deo producta; neque con- ria est ratione effectuum formalium
sequenter potest esse aUqua talis secun- in eodem subjecto. Secundum dici ne- puichriiu-

dum suum esse physicum intrinsece mala, quiL, quia ex habitu virtutum non re- virtutum

magis quam subsLantia inlrinsece mala, dundat aUqua pulchritudo physica aut '^'^prhno*^
poteatns.
Esset quam constituebant Manichaci; nam omnis nioraUs proprie in subsLanLia AngeU aut
intrinsece animse, ut diversificatur in esse subjecli
^^^^^ gj^g ^ fjjjg ' gjyg etiam a nalura
mala
etconse- deducta, quai probat non dari substan- ab ipsis potentiis; ergo oppositio nequit

non esset tiam, aut aliud genus entis malum in- quoad hoc salvari. Deinde, quidquid
a Deo.
trinsece, ut procedit a Deo, et habet chariLati opponitur, qua3 est primaria

fationem entis physice, sic etiam con- inter ahas virtutes, opponitur eliam

i
 DIST. XLIV. QU^STIO 11. 215

gralice, a qu.n esl Inseparabilis; erf?o esl, aut actlonem realom et connalura-
perinde repu/^nal ^'raliae, nain quod re- loni ignis comburentis, quam pra;lendunt
pugnal posleriori, por se repugnat oliam Scriplurae, ot F'alres.

priori. .Vliani pulohritudinem An^eli, Conscquenter magis obscurat myslerium 18.

Obscurat
neque ex reveUUione, nequo a ralione quam declaret, involvendo majores difli- niysterium.

naturali colligere possunius, noque as- Oregor.

cullatos contra principia, ex quibus ipsi

seri debel aliunde, nisi libere velimus Patres difficuUatcm mystorii pensant, ut
staluerc, quod non est expediens in ma- Gregorius dicens animam non solum vi-

teria doclrinali, el niaxime tidei, qu;R dendo, sed etiam experiendo incendium pa-
obscurari non debet por libera, et non ti, etc. Item libro eodem 4. Dialogorum
probata asserta. c. 30. Si Diabolus, inquil, ejusque Angeli

Secundo, Sancti Patres difticultatem sunt incorporei, corporeo sunt igne crucian-
17.
Secunda di; quid mirum si anim;n antequam recipi-
ratio.
hujus mysterii maxime in lioc statuunt,
Punctmn ant corpora. possenl corporea sentire lor-
ditlicultatis
quod intelligi nequeat quomodo ignis
jirtesentis
materialis agere possit physice ad com- menta. Item Augustinus lib. 21. de Civ. Auffust.
exsententia
Patruni. bustionem proprie dictam spirilus im- c. 10. Cur non dicamus quamvismiris, veris

mortalis et incorruptibills; ergo magis tamen modis, spiritus incorporeoa posse

inlerpretandi sunt secundum illam pro- poena corporalis ignis af/ligi, etc. Unde
prietatem combuslionis, quae in aliis sequitur salvando hanc combustionem et

corporibus nota est, el sub cujus me- poenam in sola tristitia ex igne, non esse

taphora aut similitudine, si salvari potest, recurrendum ad alium modum, ex quo

aut proportione, in prsesenti materia dis- sequeretur tristitiam non causari ab igne
Illa seritur, quam recurrere ad aliquem immediate, et qua ignis est, quia sic mi-
qualitas
non esset supernaturalem modum, qui neque com- nus proprie salvatur intentum.
coiubustio.
bustio proprie dici polest, neque ap- Tertio, ut optime Vasquez : Illa qualitas 19.
Tertia
prehendi servata proportione ad rei ip- supernaturalis quoad substantiam nequit ratio.
llla
sius proprietalem. Unde deducitur talis dici deformitas subjecti, sed potius ad qualitas
supernatu-
simiUtudo: Quidquid agit ignis, ut ele- pulchritudinem ejus facere, quia et illa ralis
potius erit
Igois ut
vatur specialiter ex potentia obedientiali entitas supernaturalis est, et a Deo infusa,
pulchritu-
sic elevalus
sibi et reliquis entibus communi, non a quo nihil natura sua malum in hoc ge- do.
noncoaibu-
reret. agit per modum ignis, sed instrumen- nere entis supernaturahs videtur posse
ti elevati, neque consequenter agit per procedere, aUoquin non esset locus pro-
modum comburentis, quamvis aliqua bandi genus enUs supernaturalis in sub-
tristitia ratione effectus supernaluralis slantia excedere ens naturale in perfectio-

prfetensi concipiatur ad Angelo, quae ne ;

quomodo ergo essenlialis aliqua tur-

trislitia non concipitur de ipso igne, qua pitudo imaginari posset in genere enUs Ipsa in se
supernaturaUs Essentialem dixi lurpitudi- qualitas
comburens esset; sed praecise ob quali- ?
esset

tatem illam supernaturalem, quae si ines- nem, quia taUs deberef esse iUa quaUtas, turpitudo.

set, vel a solo Deo, vel a causa qua- quse non destruerel aliquam naturalem
cumque creata, ut instrumento Dei pulchritudinem AngeU, ut concedilur, sed
elevato, perinde poenaret et contrislaret ipsa in se qualitas esset ejus turpiludo
Angelum; ergo hic modus dicendi non formalis adhaerens, ex qua conciperet tri-
salvat proprielatem Scrlpturse, combu- sUtiam ; in genere autem quaUtaUs super-
stionis et cruciatus per ignem, qua ignis naluraUs ab intrinseco repugnat concipe-
 ;;

216 LIB. IV. SENTENTIARUM

re aliquam essentialiter malam, imperfe- Angeli, et turpitudo eorum, quse sub spe-
ctam in. specie, et posilive, aut turpem ;
ciali ratione considerata esset causa tristi-

nam in ipsis naturalibus turpitudinem, et tiae particularis in genere maculse et tur-

malum referimus in causas naturales, et pitudinis ac deordinationis. Non esset er-

non in Deum, qui est causa indeficiens. go fingenda qualitas diversa ad hunc effe-

Hinc respondetur ad fundamentum oppo- ctum, quamvis etiam non recte diceretur
sitsB sententiae, illam qualitatem et repu- tunc cruciatum causari ab igne, aut alia

gnare ex parte termini, et repugnare ex causa extrinseca, per modum crucianlis

Soivitur parle principii, non solum ea ratione qua tamen ob maculam et turpitudinem, non

""tum^°" putamus instrumenta elevari nonposse ad videtur sufficiens ratio excogitandi quali-
oppositum.
ejusmodi effectus supernaturales modo tatem praetensam, ut patet, quia in gene-
quo asseritur, sed etiam specialiter repu- re maculae moralis, nulla major adhiberi
gnare talem qualitatem posse procedere, potest, quam sit ipsum peccatum physica ;

vel a Deo solo, vel per instruraentum autem macula nequit salvari, ut patet ex
elevatum agenti, quia repugnat perfeclio- dictis.

ni divinae, sive dicatur physice turpi-

tudo ex essentia formaj, sive etiam mo-

SGHOLIUM.
raliter, ut dicit Suarez, quia haee turpitu-
do moralis debet aliquo modo concipi re- Posita definitione doloris, et ejus differen-
spective ad regulam aliquam et ordinem, tia a tristitia, et ostenso quod est ejns et son-
aut proportionem justam cui repugnat. sationum subjectum, definit tristitiam, et in
spiritu ostendit non esse ex lalsa apprehen-
Quod si quis dicat qualitatem illam non
sione, sed ex vera existeutia objecti noliti
esse essentiahter turpitudinem, sed ita
hoc autem objectum in proposito est ignis.
apprehendi in opinione Angeli, redit ar- Primo, ut detinens secuado, ut objective
;

gumentum Doctoris, quo vel ipse Suarez immutaus spiritum. Explicat quomodo spi-
impugnat alios, nempe tunc non ex vi ritus nolens detinetur in igne a Deo ellecti-
ve, et ab igue lormaliter, unde provenit ejus
qualitatis turpari Angelum in esse, sed ex
tristitia, cujus immediata causa est ipsa
erronea apprehensione seu opinione ; hoc
ignis detiuentia uolita.
autem dicendo perinde est statuere illam

quahtatem, vel quodcumque aliud, v. g. (d) Ad qiiaestionem dico, quod se- 5

ipsum ignem applicatum inquantum ex cimdiim AiiJ^ustinum

~ 14. de Civi- ^"'.'^.^"A*"^^
et trijtilia,!
erronea tat. Dei cap. quomodo.
opinione apprehenderelur ^ 15. Dolor camis tantum-
dis- et
'
dilleruDt?
^

conveniens, et tunc cruciatus non esset i)u:)do est offensio animoi ex carne, ct de q^o 3.

ex causa reah, sed ex causa apparente, et

...
qiicedam ab ejus passionc disscnsio, sicut
<list. 15.

non subsistente in re ipsa. animce dolor, qui nuncupalur tristitia,

Accedit ultimo quod haec turpitudo An- est ah his rcbus quce nohis nolentihus
20.
Ultima geli, inquantum esset causa poense parli- accidunt. Ex hoc apparet, qnod do-
ratio.
cularis et sensus, posset salvari melius in lor est passio conseqnens appre-
ipso peccato habituali manente per mo- hensionem scnsitivam, et in appo-
dum maculae et odii, et ejusmodi, quia titn sensitivo ; tristitia autem est
licet peccatum mortale ex communi rati- proprie in appetitu intellectivo,
one privat demeritorie gloria, et quoad aut in voluntatc, et consequens
hoc sit poenae damni causa, tamen in spe- apprehensiouom eventus alicujus
cie hac vel in illa est macula animae et objecti noliti.
 ;

niST. XI-IV. QU^STIO 11. 217

Primiim, scilicet dolorom pro- porc mixto ct anima, ot talis per- subjortum
pric (lictum, non oportct qufTnrcPo lectio est proxima ratio i*ocipicndi oet compo-
in spiritibus. sivc Ani^olis sivo sonsationem ; ot ideo illa forina to- ox^aaiTna
animabus scparatis, nisi flnf^ntnr talis est potontia sensitiva, noc ®^ °''*^""°-

qnod separato sit appo-

in spiritu iina pars ojiis, scilicct forma mix-
titus scnsitivus, ct pari rationc scn- ti, ncc nlia, scilicet forma animnc
sus ct tiinc etiam possit incsse sibj
; intolloctiva> orgo do dolore, iit
;

passio, tam secnndum appctitum distingiiitur a tristitia, non opor-

ilhim. qnam sccnndnm sensiim, tot qu?crcre causam, ncc in spiritu
qnod triifaticnm est secundnm soparato, ncc in nnima soparnta,
Aristotclem 1. de Anima Nihil : quia non potest essc ibi.
Text. c. 64. aliud esl direre animam (ristari vel Do tristitia videamus. Dico quod 7.
Tristitia
qandere, quam texcre vel oidificare ciim sit in volimtate ex apprchcn- ex quo
oriatur.
quod utique verum est prout sunt sionc existcntino objecti disconve-
passiones appetitus sensitivi, quia niontis secundum
rationom, vel
illae sunt passiones totius conjun- oportot quaererc objectum, quod
cti, sicut ct sentire, ad quodconse- statim ostendaturut disconvoniens
quitur passio ; est ergo totius con- per rationem, et tamen positum ;

juncti ex Semu et de Somno.

libro de
Nec tamen nego in anima sepn-
rata esse illam perfcctionem, qu?e
est completiva in ratione potentise
sensitivse, nam illa non
ipsa essentia animae intellectivse,
tenendo quod tenui 2. lib dist. 16.
quod principia operandi ex parte
anim» non suntaccidentia animse.
Sed illa perfectio, quae est in ani-
ma, imo est realiter ipsa natura
animae,nonestinpotentiavisivavel
vel si non potest statim os-
tendi ut disconveniens, nisi a rati-
one crrante, quia non esset discon-
veniens Michaeli, et non videtur
est aliud ab rationabilC; quod illa afflictio se-
quatur apprehensionem errone-
am, oportet invenire ibi objoctum
disconveniens secundum rationem
etnolitum, et tamen positum.
(e) Dico autem quod ignis ille ignis
est objectum sic disconveniens, et dlsconveS-
hoc dupliciter Primo iit detinons gpir^ffbus.
:

Anima noa auditiva, nisi partialiter. Sed |)ro- spiritum definitive secundo ut ;

est potentia
visiva pria potentia visiva est
adsequate.
essentialiterincludens illam per-
fectionem animae, et aliam perfe-
ctionem corporis mixti, corres-
quoddam immutans objective.
(f) De primo, nuUum corpus ut
locans ost locato disconveniens, ni-
si quia aliud corpus est sibi conve-

pondentem isti ad operationem niens; spiritus autem, sicut cum

communem; et eodem modo ipsa nullo corpore habet naturalem
sensatio est primo totius conjun- convenientiam, quia tunc illud es-
cti ex istisduobus, ita quod pro- set naturale salvativum ejus, ita
ximum susceptivum, et ratio sus- ad nullum corpus habet naturalem
cipiendi non est in anima, vel ali- disGonvenientiam, propter quam
quid quod prsecise est in anima, detineri ibi sit naturse suae discon-
nec forma mixtionis in organo, voniens. Unde
Michaol cuicum-
si

sed forma totius compositi ex cor- que corpori esset ex praecepto divi-
 218 LIB. IV. SENTENTIARUM

no conjunctus localiter, definitive detentionem formalem undelocus ;

etiam perpetiio, et hoc apprehen- formaliter me continet et locat,

deret, nullo modo apprehenderet non autem effective.
ut dif!conveniens, nec ut materiam Sed neutro modo potest aliquis Locus
corporalis
tristitiae; ergo ad habendum tri- locus corporalis detinere Angc- nec
eOeclive,
stitiam de igne detinente, oportet lum, epgo tantummodo ille ignis nec
formaliter
ut primo ratio noliti.
inveniatur fopmaliter detinet, ita quod nulla detinet
spiritum
Quomodo Sic Angelus mahis habet nolle est detentio ignis pertinens ad ge- necessario.
Angelus
detinetur detineri perpetuo ab igne, et spe- nus Actionis, sed tantummodo res-
^ m'mde*^
cialiter sub ista ratione ex senten- pectus extrinsecus adveuiens redu-
tristetur. tia divina^ vel vohmtate divina illic cibilis ad genus ubi; detinens au-
effective detinente ; et adistudno//e tem primo modo, quia
active, sive
inclinat affectio commodi, secun- determinans active ad locum il-
dum quam appetit liberum usum lum; sive secundo modo, quiappo-
potentiae, ut sicut natura sua cst hibens ab illo loco ad alium locum,
indifFerens ad quodcumque corpus, Deus est immediate, quia contpa
sic posset se facere prsesentem voluntatem Angeli non habentis
cuicumque corpori. Promovet au- saltem Angelum supepiopem, non
tem superbia, propter quam appe- posset fiepi sic detentio nisi a Deo
tit uti propria potestate; consum- immediate.
mat invidia, propter quam nun- Sed ultepius Angelus non tantum
quam vellet determinate esse pro- odit detentionem activam Dei, et
pter sententiam vel actionem divi- suam passivam a Deo, sed odit de-
nam. Tstud 7iolle prsf^cedit detentio tentionem fopmalem peppetuam
et apprehensio detentionis; isto ab illo igne, nec tantum apprehen-
autem tiolle, licet inordinate posito dit illam detentionem activam vel
in voluntate ejus, sequitur apprc- passivam ut positam vel continu-
hensio certa de eventu istius noli- andam, sed illam detentionem fop-
ti ex hoc tertio vel quinto, com-
; et malem, et pep consequens de illa
putando ista duo quae ppsecedunt dotentione fopmali tpistatup. Obje-
nolle, sequitup tristitia. ctumautem tpistabile ppoprie cau- Quic causa
immediata
8. Si quseras; numquid illam tristi- sa est ipsius tristitiae, quia non tristitJiu.
Vide
tiam efFective causat ignis deti- voluntas immediate, enim tunc D. Thom.
ubi supra,
nens ? respondeo, ignis non deti- esset in potestate ejus immediate et Richard.
hoc
net spiritum efFective, quia quod tpistapi vel non tpistapi, quodnon dicentes.

non locat aliquid efFective, nec im- est verum, posita nolitione et ap-
pedit ipsum amoveri ab hoc loco, ppehensione noliti, ita quod deten-
non detinct ipsum; hsec domus tio illa fopmalis, vel ignis ille deti-
quidem non detinet me efiective nens fopmalitcp effective constri-
quantum ad ppimum, quia non lo- stat ; et sic ultra, cum tristari sit
cat me efFective, tamen impedit formaliter cruciari eo modo quo
me moveri ad alium locum; et ideo possibile est spiritum cruciari, se-
potest dici quodammodo eflfectivo quiturquod ignis,ut formaliter de-
me detinere, sicut prohibens aliam tinens spiritum,effective cruciat et ;
 DIST. XLIV. Q(J/ESTIO II. 210

secimdum illum moduni potost sal- tud nolitum fore; et ideo tcrtio
vari dictum illud quo modo ig^uis sequitur tristitia de dctentione ani-
est instrumentum Bci cruciando, mre in corpore seu de corporc, ut
quia principalius odit detcmtionem d(Hinente animam, non quod coi*-

activam "Dei, et suam passionem a pus dctineat effective animain, sed

Dco, quam dctentionem illam for- quomodocumque, ut susceptivum
malem ignis, quia secundam non formoo, et ut sic dctinet, est ol)je-

odit, nisi in ordine ad primam; et ctum nolitum, et ut sic apprehen-

ita quod arnij.i"it objectivo, in se- sum effcctivc contristat ; et istud
cundo afdigit in virtute primi, et haberi potest a Grcgorio Dialog.
I
Ignis ita instrumentaliter. Nec sequitur, \. Si vivcnlis hominis spiritus incorpo-
tornialitei"
detinens ignis non dctinet effective, sed tan- reus (enetur in corporc, cnr non post

SoUve tum rormalitcr; ergo non affligit morlcm incorporcus spirilus corporeo
cruciel.
offective, quia ipsum, ut dotinens ignc tenctur? Et Augustinus 21. de
formaliter, est objectum nolitum ct Civit. Dei cap. 10. Si spiritus homi-
apprchensum ut positum, et ideo num profccto incorporei, cl nunc polu-
effective infert tristitiam. crunt inclmli corporalibus mcmhris, ct

10. hoc est non tantum quia

Si dicas, tunc poterunt corporum suorum vinculis

nolitum, sed quia objectum est se- insoluhiliter alligari.

cundum se disconveniens, quia

spiritui convenit libertas ac indif- GOMMENTARIUS.
ferentia ad quemcumque locum
corporalem ergo antecedens est
; (d) Ad qusestionem dicOy etc. Ob diffi-
21.

falsum, ut dictum est supra de Mi- cuUates ao-italas

° contra sententias jam
"
i^i!"c
cruciatuin
chaele, apprehenderet se perpe-
si impuffnalas, quae salvant ignem cruci&re fieri per
actionem
tuo determinari ad certum locum Dsemones per actionem realem et immis- iutentiona-

unum a sententia divina, non trista- sionem physicam, ut actio realis distm-

retur, quia etsi in eo sit libertas guitur ab intentionali, quae fit mediante
vel indifferentia ad loca, non ta- ccgnilione, ideo communiter anliqui Scho-
men ad illa, ut in actu tanquam laslici docuerunt hunc crucialum fieri per
perfectio naturalis, quia sicut nec actlonem intentionalem, ita ut non pati-

unus locus, ita nec indifferentia ad antur spiritus ab igne per actionem re-

qusecumque loca naturaliter perfi- alem. Addunt prasterea pali ab igne per Sententia
communis.
Deiermina. cit Angclum; ct idco dcterminatio alHgalionem et delentionem in igne.
tio
ad unum ^^ uuum uon cst contra naturalem Doclorhic, D. Thom. gugest. 3. art. 2. r/uos-

[7""^ inclinationem
clinationem Angeli.
Angeli stiunc. 3. et 1. part. quaest. 64. art. 4. ad
inclinatio-
neni
Exemplum modi tristandi
illius 5. contra Gentes lib. 4. cap. 9. de veritat.
naturaiem potcst csse iu hominibus deside- qicaest. 26. art. 1. Quodlib. 2. art. 3. Quod-
Angeh.
rantibus mori, quibus tristis est lib. 3. art. 2. D. Bonaventura in hac dis-

vita. Hoc modo odiunt animam in tinct. 2. part. d. arl. 3. quasst. I. Duran-
corpore suo esse usque ad instans dus qusest. ult. Paludan. quasst. 7. Hichard.

mortis naturalis, propter alir^uod nrt. 2. quaest. 3. Gabr. quaest. 3. art. 2.

odibile concomitans vitam morta- Mayron. q. 8. et rehqui prseter citatos in

lem; et secundo apprehendunt is- 2. opinione, et 3. jam impugnatis. Ita au-
 220 LIB. IV. SENTENTIARUM
tem intelligitur haec pcena, ut ex allega- esse, ut inferat passionem voluntati Dae- debet
esse
tione oriatur tristitia, vel ex ipso igne monis, quam non °^'''"™-
infert Michaeli, quia non
tanquam objecto, cui subditur Angelus et est ipsi disconveniens, sciUcet secundmn
anima violente, et contra voluntatem ip- naturam, sicut neque Dsemoni ; sed erit
sorum. disconveniens secundum dispositionem
Definitur Ut autem hunc modum ciuciatus expli- diversam voluntalis, qua
'
nolitum a ^» •.
est
Ontur ex
dolor.
cet Doctor adducit definitionem doloris Daemone, et contra appetitum explici- voiuntate
exphcita
ex Augustino lib. 14. de Civit. cap. 15. tum, aut etiam innatum ejus, sed magis compiete.

Tristitia Dolor, inquit, carnis tanlummodo est of- explicitum quam innatum, licet sit contra
quid sit.
fensio animae ex carne, et qusedam ab innatum, inquantum voluntas ejus ex se
ejus passione dissensio, sicut animae dolor inclinatur ad libertatem, et reliquas per-

qui nuncupatur tristitia, est ab his rebus, fectiones, quse impediuntur, magis lamen
quse nobis nolentibus accidunt, etc. Ex ex voluntate elicita Angeli, et inordinata
qua definitione colllgit quod dolor sit in hsec tristitia oritur.

Causa appetitu sensilivo, tristilia in appetitu ra- (e) Dico autem quod ignis ille, etc. Haec
utriusque 23.
apprehen- tionali, uterque autem provenit ex appre- conclusio respondet quaestioni, docet au- Conciusio
sio principalis.
disconveni- hensione disconvenientis. Secundo dicit, tem quod ignis ille sit objectum disconve-
entis.
quod nequeat dolor inveniri in Angelo et niens dupUciter. Primo, ut delinet spiri-
anima separata, scilicet dolor proprie dic- tum definitive ; secundo, ut immutans ob-
tus, ut est passio sensus et appetitus jective. Quoad priorem partem conclusio
sensitivi, quia ubi deficit causa, deficit esl communis antiquorum, et probatur ex
etiam effectus ; in Angelo autem et anima Scriptura : Ite in ignem aeternum,, qui pa-
separata non est sensus, neque appetitus ratus est Diabolo et Angelis ejus, etc. Math.

Dolor naturalis, ex quibus sequitur dolor ; ergo 25. idem patet Math. 3. de paleis combu-
proprie
dictus non
neque subjectum, neque causa doloris, rendis, quae denotant reprobos; 2. ad
est
quia dolor fit in organo proxime, quod Thessalon. 1. Apocalyps. 14. 2. Petri 2.
in anima
separata ex anima Deus Angelis peccanlibus non
et corpore componitur; tale pepercit, sed
aut
Angelo. autem non anima separala, aut
est in rudentibus inferni detractos in tartarum
etiam inAngelo. Quamvis autem in ani- tradidit, etc.

ma separata, ut bene adverlit, sit illa (f) De primo nullum corpus, etc. Osten- 24.
perfectio compIeLiva et constituliva po- dit quomodo illa detentio, et ignis posset Q"^."^^'^^

tentiae sensitivse, tamen illa nihil aliud esse disconveniens Diabolo, aut nolitum, disconveni-
In anima ens
non e?t esl quam ipsa substantia animse rationalis, et ex quo moLivo. Dixit enim prius neces- Diaboio.
potentia
quae se sola nequit constituere potentiam sario inveniri debere in igne rationem Non est
sensitiva.
disconveni-
sensitivam, quae est organica et materialis disconvenientis et nolili, ad hoc ut ejus ens
, „.
. . . . naturaliter.
composita ex mixto el anima. apprehensio cruciet, Dicit pnmo non esse
22.
Tertio dicit, quod tristitia in voluntate disconveniens naluraliter, quia ideo locus
Tristitise
causa. sit ex apprehensione objecti disconveni- est disconveniens naturaliter, quia aliquod
entis secundum rationem, et existenlis ;
corpus determinalum est conveniens,
oporlet ergo ut concurral objectum ex se nempeut conservativus locati, vel ad quod Disconve-
1 .
. !• -. !• • nientia .
disconveniens, et non ex apprehensione locatum ipsum dicit mchnationem, ut loci
"^'"''-'^''^-
erronea, quae in proposilo communiter lapis ad centrum ; hoc modo nullus locus
excluditur a Theologis. Illud ergo obje- corporeus est conveniens Angelo, aul
Ejus
objectum clum debet esse nohtum et positum in per opposilum disconveniens, quia nul-
 ; .

DrST. XLIV. QUiBSTIO II. 221

lain perfeclionem a lali recipil, auL coii- nam aliquos ex omnibus ordinibus ceci-
Lociis Unde
servalionein. si .Vngelus beatus, ut disse communiter supponitur, et relinuisse
niatorinlis
iioii esl (lis- Micliael, e.K pnDceplo divino esset ligalus pcrfecLionein naturaUjm omnes, docel
cunveiiieus
Anjfolo. cerlo loco, non ideo approlienderel lo- Dionysius. Hierarchiam eliam quamdam
Ilicrarchia
cuin ul sibi disconvenieiileni, neque ideo dominationis inter Dajmones servari con- inler
conciperet ergo uL habealur D:i;moiie8.
trisLiliain ; stat ex illo Math. 12. 13. et Marci 3. fn

Irislilia de igne relinente, oporLel ul lui- lieelzebwl principe Dsemoniorum cjicit dx-
bealur de eo raLio aliqua noULi. moni'i, etc. ubi signilicatur traditione ob-

Ilanc auLein raLionem noliLi reduciL servata et retenta in Synagoga aliquis

Unde
est ij^nis primo ad senlenLiam divinam, ex qua in principatus inter Daiinonos; quod docet
nolitus.
vindictam peccaLi deLineLur Angelus in 1). Thomas I. part. q. 109. art. 2.
27.
igne tanquam in carcere, qui eidem est Adjicit praeterea Doctor num. 9. daiino-
Odit deten-
nem odio habere non solum sui detenti- tionem
deslinatus et paratus, et ad hunc effectum tam
nolitioae carcerandi crealus. SicuL ergo noluil sub- onem activam, ul est a Deo, sed eliain effectivam
subjectio- sui, quam
nis esse Deo quoad legem eL prseceplum, sic detentionem formalem ab igne, ex qua formalem
quoad
puinani. etiam non vult subesse quoad poenam et etiam tristatur, quod est consequens ad
vindicLam peccaLi. SicuL etiam secundum detentionem activam; nam haec eatenus
affecLum commodi eL amoris proprii incli- aftligit, qualenus violente ligat Dasmonem
naLur ad usum liberum sui, el suae po- certo loco, contra appetitum eUcitum suae

LentiiB loco niotivae, ita habel noUtionem voluntatis ; ergo contra eumdem appeti-
Nolitio deLentionis prsedictae. Hanc nolitionem tum est delentio, non tantum activa, sed
detentionis
sui in igne. promovet etiam ejus superbia, qua nolit etiam ut conjungilur termino, et reducitur
Odiuni et
subesse Deo, et ubi propria potestate ad actum quo alUgatur formaUter Daemon
invidia ac
superbia. independenter consummaL invidia, prop- repugnans, Ucet detentio formalis sit ideo
ter quam detrectet divinum imperium, et disconveniens, quia conjungitur activae,
sententiam et vindicaLionem. Addi poLest eamque sequilur ut terminus ;
primario
etiam sicul complacet, obstinatur et ob- ergo concipitur tristitia de ipsa activa, ut In formali
invenitur
ca3calur in peccaLo, non vult ejus poenam. est a Deo ; secundario vero de passiva ratio
Pertinacia tristabilis.
et conipla- DetenLio ergo illa prsecedit apprehensi- et formaU, ut ad eam sequitur, et in ordi-
centia
in peccato. onem, apprehensionem vero sequiLur no- ne ad activam, qua cogilur Daemon ; in

hlio, detentione posita in evenlu certo, et hac ergo detentione formali invenitur
Sequela
dictorum. ex his lanquam causis sequiLur LrisLitia etiam ratio objecti tristabilis, non absolu-
voluntalis. Ex quibus optime declaratur te, sed in ordine ad activam. Objectum
quomodo tah voluntati Doemonis sic dispo- autem tristabile est causa trisUliae, et non
sitae illa detentio sit disconveniens. ipsa voluntas, quia juxta principia Docto-

Deinde subjungit Doctor ignem non ris, passiones non sunt actus vitales, ne-
28.
Ignis non detinere Dsemonem effective, sive aliquid que procedunt a volunlate etiam, ut per
delinet
Doenionem producendo in ipso, per quod subdatur, modum naturae operatur, prout aUi volunt.
etfective in
vel impediendo ne alium locum posset llanc difficultatem in sequentibus tange-
igrne.

occupare ; haec enim Angeli violentia ne- mus suo loco.

Deus ellec- quit tieri virtute alterius causee, quam Interim subjungit quod ignis effective 28.
tive detinet
Ignis
primae, saltem ilUus Angeh, qui non liabet causet trisUUam in Daemone, qua detinet cruciat
effectiye.
superiorem Angelum, scihcel in potestate, ipsum formaliter uL locus, quia hoc ipsi
virtute et gradu perfecLionis naturalis est poenosum eL repugnans, et tristaus
 .

222 LIB. IV. SENTENTIARUM

voluntatem ejus ; et sic salvatur illud quod in ratione loci naturaUs non esse spiritui Sumraa-
rium
dicilur, ignem ut inslrumentum Dei, cru- disconvenientem, quia neque perfectionem doctrinae
prsemissae.
ciare spiritum, etc. quia alius cruciatus in neque imperfectionem habet a loco cor-
spiritu non datur, nisi tristitia. Tristitia poreo, a quo non dependet, neque perfi-
autem ab igne procedil principalius a Deo, citur; ignem tamen ut effective in eo liga-

ut eflfeclive ligante spirilum igni, el sic tur a Deo, contra appetitum expUcilum,
ignis in virtute illius tanquam instrumenti et ut passive etiam sic continet spiritum,
cruciat. Nec valet consequenlia : Ignis esse objectum utroque modo disconve-
non detinet effective ; ergo non cruciat niens, ex amore proprio, et propriae hber-

effective, quia cruciat ut objeclum noli- tatis ademptae, ex odio divinae justitiae. et

tum, et ut prsesens appreliensum ; detinet vindicationis peccati, ex affectu superbiae,

vero formaliler in virtule Dei ligantis seu quae tumet, ex affectu invidiaj, et hu-

alligantis spiritum igni. Deinde, solvit jusmodi, quo summe inclinatur appetitu
objectionem, quam superius declaravil. elicito in contrarium; et sic torqueri igne
Vis solutionis in eo est, quod ignis ut per tristitiam quam causat, ut subest di-

locus determinatus non cruciat Daemo- vinae potentiae et juslitiae, tanquam instru-

nem, quia ipsi non est disconveniens, aut mentum Dei, ulciscentis peccatum, et ut
nocivus ; sed ignis ut nolitus, et proul ad concipitur a Daemone, tanquam objectum
eum alligalur divina virlute Daemon. Sub- in re positum et noUtum, at repugnans
dit deinde exemplum, quod declarat de- suo appetitui ehcito et inordinato.
tentionem formalem esse objectum noli- Antequam autem ulterius procedamus, 30.
Probatio
tum et crucians, quod exemplum desumit probalur conclusio communis tanquam couclusio-
nis
ex doctrina Gregorii et Augustini, quorum magis consentanea rationi et proprietali a priori.

Quornodo verba subjicit. Exemplum ergo est de eo, Scripturse, et locutionibus Patrum. Proba-
fomaiis qui desiderat mori, et cui tristis est vita tur autera hac ratione primo et quasi a Uniformis
tendentia
deciaratur P^sesens, ut fit in Saoctis, quia desiderant priori, creatura rationalis servata propor- creaturse
per rationalis
exempla.
solvi et esse cum Christo ; vel non videre tione oppositionis inter bealiludinem et in suum
terminum
mala, quse experiuntur; vel etiam in aliis, miseriam, ut sunt termini extrenii sui sta-
qui praeferunt mortem languori et infirmi- tus, ad quos devenit, vel divina mise-
lati aul aliis afflictionibus, quas patiun- ricordia autjustitia mediantibus operibus
tur ; hi nolunt vitam prolongare, aut bonis aut malis uniformiler tendit in

animam in corpore perseverare, et appre- ulrumque terminum, et uniformiter beatur

hendentes contrarium Iristantur de deten- vel fit misera. Sed beatitudo ejus formalis Eodem
et perfeclio consequens, in quilDussatiatur modo
tione animae in corpore, seu unione ejus servata
termino beata, attenditur praecise proport;one
ad corpus, in qua vita prsesens consislit. et fit in
altenditur
Eodem modo spiritus detentus aclive in in ordine ad affeclus, et actus inquantum beatitudo,
et miseria.
igne per virtutem Dei, odio habet non adhseret bono per fruitionem et delecta-

solum activam detentionem, sed etiam tionem consequentem ; ergo miseria ejus

ipsam passivam et formalem detentionem, consistit similiter in actibus et affectibus,

qua posita et apprehensa, in re crucian- seu tristitia, ut adhseret malo disconve-

tur, tanquam per objectum disconveniens. nienti secundum inclinalionem ejus; ergo

Haec est resolutio Doctoris quoad pri- cruciatus et poena ejus formalis consistit

mum membrum conclusionis posilse ; et in tristitia formaliler, ex quibuscumque

breviter reducitur ad hoc, nempe ignem causis oriatur ; et sicut impossibUe est eam
 ;

DIST XLIV. OUvtlSTIO II. 223

beari, nisi uL adliuiroL hono cL lini in ([uo iii. Prol)atnr oliaiii ex natura potontiaj, ad
objeclum.
quiescil, ila iinpossibile esl eani cmciari quia nequit (omparari volunlas in g(!nere
lunnaliler nisi ex malo adlKurenle per appetitus, nisi ad objeclum, ut objectum,
dissensionem eL IrisliLiani ex ea dissen- et approliensuin ut tale, et propositum
sione causalani. ProposiLio h;oc universa- ab inloilectu. (juia de non apprehensis aut
lis esl, eL ab onniibus conceditur, quia cogniLis nullus poLesL esso assensus aut
reliqui niodi, quos supra priemisimus, dissensus voluntatis, nulla deleclatio aut 1'assio
nequit
reducunt discursum ad hanc pcenam, tan- IrisliLia uL per se notum est, et sicut caubari
Oppositio (niam ad cruciatum formalem. Patet ex deiectalio aut nisi
tristitia est ita praecise con- de objecto,
honi
pi maii. opposilicne boni et mali ut comparanlur voniens appetiLui, uL impossibile sit ali- qua
objectum
ad rationem ut contraria in csse objecti, quid delectari aut pati trisliliam nisi se- est.

ct ul comparalur vicissim creatura rationa- cundum appetitum, ita etiain repugnat

lis ad ipsa per assensum et dissensum aliquid causare in creaturis has affocti-

conlrarios per modum fugae et prosecu- ones, nisi ut comparalur ad appetitum

tionis. Bonum autem et malum dicuntur per modum objecti tristabilis aut delecta-
ex convenientia et disconvenienlia non bilis medianle apprehensione.
absolute, sed respective ad appetitum Gontirmatur, quia dolor ut est affectio Confirma-
tio.
ralionalem innatum vel elicitum; si con- appetitus sensitivi, non aUter causatur
veniat, erit bonum in aliquo suo genere; nisi ab objecto apprehenso et repugnante
si repugnet, erit malum; ergo quocum- appetitui sensilivo, qua fertur in delecta-

que modo ignis cruciat spiritus, sive per bile, et fugit totum quod offendit. Unde
iinmissionem alicujus qualitatis materialis quantumcumque per impressionum agen- Dolor
aut spiritualis, sive uL objeclum disconve- Lis intrinseci fluat caro, eL discerpatur, causatur
mediante
niens apprehensum, nolitum et positum nisi apprehendalur per sensum tacLus, apprehensi-
one
in re ipsa, eatenus prsecise cruciat, qua- nuUus causaLur dolor, uL paLeL in iis in objecti.

tenus est causa tristitiae, in qua ipse for- quibus torpet sensus tactus, qui nullum
malis cruciatus consisLil, ut patet ex dolorem sentiunt e\ offensione carnis, aut

dictis, et omnes concedunt. corruptione ; ergo similiter, et a fortiori

31. Et praeterea probatur, quia poena dam- in spiritu incorrupLibiU nulla causaLur
PoBna
damni ex ni, quae oritur ex privatione boni voliti, IrisLiLia ab ulla causa creaLa vel oLiam

jP"rno°iu. consisLil in trisLilia formaliter, qua causa- increaLa, nisi per modum objecLi si cau-
lur ex privaLione aul subLractione boni selur a creatura, vel in ordine ad subje-
desideraLi ergo similiter poena sensus ctum apprehensum disconveniens, si

consistit in tristitia ex applicatione mali a solo Deo causetur, quia perinde de

disconvenientis apprehensi et nolili, et aclibus et effectibus philosophandum
per hoc repugnantis voluntati, ut fertur est.

in commodum, et fugit incommodum His suppositis sequitur intentum, nem- 32.

Probatio
ergo omnis tristilia causatur in appetiLu pe ignem per immissionem, si ageret in conciusio-
nis
raLionali, vel a solo objecLo disconveni- spiritum, non magis proprie cruciare in specie
ex
ente, vel circa objectum tale, qua obje- ipsum, quam ul cruciat ipsum per mo- prsemissis.
clum est; ab objecto, inquam, solo, si dum objecli disconvenienLis ; salvando
sit causa totalis, vel circa objectum, si autem utrimque proprietatem cruciatus
. LrisliLia sit actus eUcilus. Probatur conse- per ignem, magis tenenda est via com-
Lomparatio
voiuntaiis quenlia ex detinitione prsemissa Augusti- munis, quae salvat etiam principia natu-
 224 LIB. IV. SENTENTIARUM
Sententia ralia, et magis nota. Sequela probalur, virtute ailigatur Angelus, potest eodem objecti
cominunis prsecise
magis quia ignis agens per immissionem quali- modo esse repugnans et disconveniens sumitur, ut
proprie repugnat
salvat tatis physicae ( omissis ralionibus aliis, appelitui elicito ejus, el esse nolilus, ut
appetitui
cruciatum.
Objectum
quas supra praemisimus ) etiam in corpus bene declaravit Doclor, ex cujus littera elicito.

ut appre-
vivum, ut patet ex dictis sub hac rati- tota haec ratio desumitur; ergo aeque pro-
heusum
causat one, non agit ut objectum disconveniens, prie cruciat, quinimo immediatius, et ut
cruciatum.
ut proxima causa doloris, sed ut appre- instrumentum divinae ultionis, et conse-
henditur per modum disconvenientis quenter seque proprie salvantur omnia,
appetitui. sensitivo. Unde in causa illusi- quge vel Patres vel Scriptura de hoc cru-
onis, qua sic etiam apparenter ex errore ciatu ferunt, quia nequit in alio consiste-

conciperetur, eumdem dolorem causaret re, quam in Iristitia causata ab igne per
in appetitu, quamvis realiter nihil ageret, modum objecti repugnantis, ex motivis
ut patet in iis quibus sensus perturbatur, expUcatis a Doctore supra, et perversita-
aut etiam in somnio ; ergo actio ejus te voluntatis Angeli damnati et refugien-
physica reahs extranea est huic affectui, tis ignem, ut applicatur per modum car-

si salvetur apprehensio tam vehemens ceris et ultionis.

ejus ul offendentis, sive agat, sive non Ex his facihs est responsio ad ea quae
agat, et tantum servit ad salvandam ap- objicit Suarez contra communem sen-

prehensionis veritatem, non autem ad tentiam.

causandum dolorem, qui perinde sequitur Objicit quae dicunt Palres et Scriptura 34.
Objectio
ex vera vel apparenli apprehensione. de poena et cruciatu ignis. Suaris.

Patet consequentia ex confirmatione jam Respondetur pcenam et cruciatum illum Responsio.

praemissa. consistere in tristitia, quse ab igne causa-

33. Sed ut agit in spiritum etiam physice, tur, non vero in aliqua materiali actione
Ut physice
agens non minus potest causare in eo tristitiam sub quae impertinens est ad hanc poenam,
causat
cruciatum hac ratione qua physice agit, imo nullam quae sola potest esse in Angelo et anima.
nisi per
modum causabit, nisi apprehendalur per modum Objicit secundo ignem esse exlrinse- Objectio
secuada.
objecti
apprehen- objecli disconvenienlis ; ergo prsecise per cum ; ergo nequit causare dolorem in
si.
modum objecti causa tristiliam, et non Angelo. Probalur consequentia, quia de-
per modum causae physice agenlis. Sed bet esse passio in Angelo per qualitatem
polest aeque proprie esse objectum dis- immissam et adhserentem ipsi, sicul dolor

conveniens, ut communis sententia tenet, sensibihs causatur in carne, ut qualitatem

quamvis non agat physice; ergo etiam pe- doloriferam in se recipit, et sicut ignis
rinde eeque proprie cruciabit, et causabit non efficit dolorem in corpore immediate,
tristitiam in voluntate AngeU aut animae sed causam doloris, ila etiam debet
damnatae. Subsumptum probatur, quia in Angelo considerari, ut causans causam
ut agens physice nequit esse disconve- doloris per aliara quaUtatem immissam
niens nisi ut repugnat appetitui inordina- Angelo.
to et eUcito spiritus, quia tam substantia Respondetur negando consequentiam, Responde-
quam naturaUa manent ipsi integra. ad cujus probationem respondetur in An- tur.

neque ad corruptionem horum agit, aut gelo esse passionem, quia violente detine-
agere potest ignis, neque ad producti- tur in igne , esse etiam passionem in vo-
onem aUcujus repugnantis, ut proba- luntate ejus, et veram trisliUam ab igne
Disconve-
oieatia tum est supra. Sed ignis, ut ei divina sic deUnente, causari in eo, quamvis nihil
 DIST. XLIV. QU^sriO II. 225

pliysicG illi iiiiprinial, iuM]ue iioc re(|iiiri, corpus, non augel p(Diiaiii, ([uia rcspeclu
quia sunicjl ul sil objcclutn noliliiin appi-o- spiritus est onmino (|uid indilTcrens, nul-

liensuin ol |)()siluin, cui repu^nal sua vo- lo(iuo speciali bono privatur |)er ignem
lunlas niodo diflo ; noquo ad causaiidani et nullo iiialo aflicilur. Neque cst quod
Non IrisUliaui in voluntale requiritur ul objc- dicatur (piod por appreliensionem ignis
reqiiiri
caiisain ctuni causans Iristiliaiu inlubreal ()crsona), aflligalur, (|uia sic tanluin essot piena iii
IrisUtiio
esse iiitriii- sed suflicil ul sil nolitum et appreliensuni, opinione, et non ex natura causse.
secaiii.
ac in re ipsa positum, nani et carceralus llespondetur negando antecedens, ad Responsio.

de suo carcere tristalur, et dc eo queni cujus probationem respondetur Deum pu-

priecise experilur, et tristanuir de incom- nire Angelum per illam detentionem ac-
modo alioruni, et nostro, eliam in rebus tivam, et ampUus puniri per ignem per
externis, quanto magis Angelus Iristatur dctentionem passivam respective ad ac-
de subjectione sui, et ultione, et adem- tivam, quia est objectum disconveniensct
pta libertale. Sufficit ergo ul objectum, nolitumab Angelo ;
quamvis ergo non per
qua nolituni est, appreliendatur esse ad actionem physicam sic cruciet, cruciat
causandum IrisUtiam, sive re ipsa sit in- per intentionalem, ut est objeclum dis-

trinsecum, sive extrinsecum. InslanUa conveniens Angelo per voluntatem

desumpta ex dolore sensibili est maleri- aversantem ipsum ignem et detenUonem
alis, neque facit ad propositum, quia do- in eo.

lor sensibiUs eUam causalur ab objecto Ad illud quod dicitur privationem loci gg
per modum objecU apprehensi; per superioris, ut coeli, et delenlionem in

accidens autem est, ut causetur per centro terne esse causas afflicUonis, ad
qualitatem innnissam et adluErentem car- quas se habet indifferenter ignis, qui
Uiule ni, quia nempe aliter non facit ad non auget p(Denam, magis quam si aliud
requiritur
quaiitas corrupUoneni lemperamenU, neque est corpus ibi esset.
inluerens
atl (loloreni
objectum disconveniens, quia id tantum llespondetur privationem loci superioris
carnis.
cst disconveniens inquantum corrumpit spectare magis ad ptenam damni quam
temperamentum debitum organi, et sensus; detentionem in centro terrae

hoc conUngil per producUonem qua- concurrere quidem ad poenam Angeli,

lilaUs contrariae. Quod si aliter con- sed a forUori magis concurrit ignis, qui
tingat ex illusione aut somnio, sequitur est locus immediatus, in quo detinetur.
eUam dolor in appeUtu, licet non produ- Si ergo detenlio in centro auget poe- ignis
carcer im-
catur aliqua quaUtas inhaerens. nam,
• 1
ita et
.

m
• • -vT
igne. Negatur ergo
, •

ignem mediaius.
35. Objicit tertio, quod ex hac sentenUa indifFerenter se habere, quia in ipso
Tertia
objectio. non salvatur cruciatus, ut est ab igne effe- eventu Angelus est destinatus, et alligatus

ctive, neque consequenter ignem torque- igni in poenam; et quamvis salvaretur

re Angelum aut animam, sed Deum pu- poena Angeli per alligationem ad aliud
nire Angelum in igne per illam deten- corpus, tamen de facto alligatur igni, ex
tionem, quia nulla est actio ab igne per quo in eventu affligitur, quia poena ejus cruciatus
illum modum detenlionis, et afflicUo in eo determinatur, corpore, Soomenl- non in alio

ipsa ex duobus nascitur, scihcet ex priva- ideoque repugnanUa voluntaUs Angeli, ex ^^^^
quaobjectum noUtum i'ieventu
tione loci superioris, et ex tali detenUone fit et disconveniens
apphcatur.
in centro terrae. Quibus supposiUs, quod determinate, respicit illud quod in even-
ibi sit ignis potius quam terra, vel aliud tu certo apprehenditur in re ipsa, non ve-
Toin. XX. 15
 .

m LIB. IV. SENTENTIARUM

ro quod possibile est, sicul, v. g. infirmus inlrinseca vel exlrinseca, sed attenditur

affligitur per eam infirmitatem, quam in disconvenientia objecti ut comparalur ad

eventu patitur, non vero ex apprehensi- volunt^tem aversantem juxta disposi-

one infirmilatis possibilis, quae nec in tionem praesentem et gradum ejus, qua
se, neque in causis est determinata. fertur in oppositum per noluntatem talis

Objectio Urget alterius quod ignis nequeai effe- objecti positi; ergo ad salvandam propri-
quarta.
ctive ligare Angelum; ergo neque effe- etatem cruciatus per ignem, vel oportet
ctive affligere. asserere illum esse sensibilem et materi-

Solvitur. Respondetur negando consequentiam, alem, quod negatur; vel certe sufficit ut

ul patet ex littera Doctoris. salvetur causa efficax respective ad volun-

Objicit quinto parabolam, aut tiisloriam latem repugnantem tristitiae, nam non ex
37.
Objectio divitis, qui in flamma cruciabatur. eo quod sit intrinseca, est disconveniens,
quinta.
Respondetur, omissis variis exposilioni- sed ex eo quod sit nolita et apprehensa,
Responsio.

bus, ibi explicari historiam sub inducta ut in re ipsa posita.

38.
parabola, nam linguam, digitum, clamo- Objicit sexlo, Patres, ut Gregorium 4.
Gresror.

rem, aquam, spectare ad parabolam,con- dialog. cap. 29. Si Diabolus ejusque An-

stat ex communi sententia et veritate fidei geli, cum sinl incorporei, corporeo sunl

qua hsec excludunlur ab anima spirituali igne cruciandi, quid mirum si animae, an-

et separata. Unde verba illa Quia : cru- tequam recipiant corpora, possint sentire
Explicatur
parabola cior in hsec flamma, etc. intelligenda sunl tormenta? Item cap. 32. Quod videlicet
divitis
cruciati in de cruciatu apposite, nempe de spirituali omnfpolens Deus faciens ostendit, quid
flanima
per tristitiam, et non sunt intelligenda de ejus anima in occulto pertulit, etc. Et in-

materiali per veram combustionem sen- fra, ut ex hac consideratione colligamus

sibilem, quod necessario concedere debet guid anima vivens, et sentiens pro reatu

adversarius, qui talem negat in spiritu et suo patiatur. Cyprianus ad Demetriad. in Cyprian.

anima separata; nam si verba illa in rigo- fin. Manet postmodum carcer aeternus, et

re cruciatus sensibilis inlelligenda essent, jugis flamma, et poena perpetua, etc. De-
parum conduceret ad proprietalem dicere inde alii Patres adeo exaggerant hanc

quod ignis producendo qualitatem spiri- poenam ignis, vocando illam cruciatum,
tualem el supernaturalem in spiritu cru- torturam et cremationem, ut incredibile

ciaret, quia hoc nihil facit ad proposilum, sit de sola detentione fuisse locutos. Unde

nisi inquanlum causaret tristiliam in aiii- Malon et Angles, qui oppositum tenenl,

ma, quse iristitia perinde secundum in- dicunt alias in tanta exaggeratione, si so-

tentionem et extensionem poenae debitse la fuisset detentio, falium suppo.suisse, ul

peccatis ab igne modo dicto causatur. Et ipsa fraude nos terrerent, et idem de

Torquetur in universum quidquid objicit sive ex Scriptura, quod dicere estnefas et haereti-
difficultas cum.
in opponen- Scriptura, sive ex Patribus, perinde im-
tem. Respondetur Gregorium prsemissis ver-
pugnat propriam sententiam, sicul et Responsio.
bis docere alligalionem ad ignem, quam Gregor.
nostram. Nam quod imprimat ignis quali-
tatem spiritualem et supernaturalem, non statuunt Theologi. Unde verba ejus se-

facit ad pcsnam, nisi ut illam pcenam quenlia faciunt ad Scopum conclusionis :

causat per modum objecti disconvenien- Teneri autem, inquit, spiritum per ignem

tis el contristantis; ad ejusmodi autem dicimus, ut in tormento ignis videndo

efifectum nihil facit quod causa ejus sit atque sentiendo puniatur, ignem namque
 DIST. XLIV. QUyfiSTlU II. 227

eo ipso patilur, quod videt; el quia cre- Dubilandutn, [nqnii, non est, quod erproa-
m^m.sv? aspictl, cremat, sicque flt iU rrs siora aint il/a quaB inff-rna dicuntur, atque
corporea incorpoream exurat, ilum ex ob hoc vehementins senlianlur, etc Sunl
[ igne msibili nrdor ac dolor invisihilis netnpe expressiora, qiiia per voraiii ap-
Irahilur, lU per ignem corporeum rneits [jlicallonpm disconvenienlis redundanl,
incorporea fJamma crucietnr, quamvis el per apprehensionom igiiis in certo
colligere ex diclis Evangelicis possumus, evenlu applicati.
qicia incendium anima non aolum videndo, Ad dedarationem Imjus cruciatus, qui Aliorum
sed etiam expericndo patitur, elc. Ardoret
a cominuni slaLuitur spirilualis Irislilia, »enieniia
ad
dolor invisibilis est trislilia, quain pali- ignem ui- pronositum
faciuiit Palres, qui asserunl
tur spiritus ab igne, eo ipso quod ignem ^i'P^'^"^""'-
fernaleiii, vel esse spiritualem, vel alterius
videat, et albgationem sui in igne experi rationis ab eo quo ad usus liumanos
atur. Haec eadem tristitia est illa incor- servitur ; non in eo enim soluin difte-
porea flamma, qua mens ejus cruciatur. rentia subsistit, quod ignis infernalis fo-
hnior. IJnde Isidorus lib. 3. Sentent. c. 37. mento careat, el sit perpetuus, sed etiam
Duplex damnatorum poena est in gehenna, quia adurit carnem sine consumptione
quorum et mcntem urit IristV.ia, et corpus corporis, et menlem per Iristitiam, qui
/lamma, etc, incendium ergo mentis esl est effeclus spiritualis, et non materialis,
Irislitia. quo ignis etiam spiritualis dici potest.
a
,,'^''^-
Item Hugo de S. Victore in 2. ad Thes- Accedit praeterea tertio loco sententia 40.
Alia
salon. q. 4. Quomodo, inqail, talis posna eorum pro qua citalur Ambrosius lib. 7. senlentia
rem spiritualem contingat? Et respondet de verme
in Lucam c. 14. ejusque mentionem facit
luil ad

fieri posse, ut per eas poenas puniaiitur, propositum

llieronymus in Isaise ultimum, explicans
a quibus non continguntur, ut qui horro- illa : Vermis eorum yion morielur, etc.
rem magnum ex aliquo visu, vel imagina- Quidquid aulem sit de veritate hujus sen-
lo contrahit, et si ab illo non contingalur. tenliiB, aul polius de vera ejus interpre-
Hanc rationem et exemplum confirinat latione ex mente asserentium, eo lendit,
Au^ust. August. lib. 12. de Gen. ad litteram c. 32. ut poenam et incendium spirituale esse
I
Atque ralio ipsa a minori ad majus recte conslituat, et non materiale, atque adeo
f concludit, nam sicut ex opinione objecli in acUone inlentionali salvari. Unde Gre- Gregor.
apparentis, seu apprehensione causatur gorius Ub. 9. iMoral. c. 39. aUas 48. in
trislitia, a fortiori illa causatur ex appre- illa : Ubi nullus ordo, sed sempiternus
hensione vera ejus, et realiter appUcati, horror inhabitat, recle distinguit inler
neque ad paritatem modi puniendi, et utrauique puenam : Damnatus quisque,
Exempla
adducta doloris prsedicta exempla adducantur a jnquit, dum foris flamma succendilur,
denotant
simililudi- Palribus, potissimum Augustino, sed ad ^^iy^g ccecitatis igne devoralur, atque in
nem
analogi- expressionem quamdam ex eo quod ex- dolore posilus interius exteriusque confun-
cam.
perimur in nobis aut aUis, et per analo- ^itur, etc. Proprielas ergo Scriptunc et
Patrum
giam quasi a minori admajus, ut decla- loculionis Patrum servalur in poena, prout senTenike
. •
-i 1- explicantui
retur pcena esse spirituahs, el
1

non ma- communis sententia Theologorum eam *

ex

terialis. Unde idem AugusLinus lib. 12. de expUcat, et prout ipsi Patres per accom- JHbjSta,
Gen. ad litteram c. 32. postquam dixit in modationem poense et incendii materialis ^Sr
somnis magni inierest, utrum in Iselis aut declarant, et prout materise competit, nam
in tristibus simus, elc. infra subjungit : poenam esse ab igne per actionem in-
 ii

228 LIB. IV. SENTENTIARUM

tentionalem modo explicato salvat pro- particularem, v. g. pulcliritudinis natu-
prietalem causae et effectus, proul sub- ralis, quocumque modo concipiatur ; ergo
jectae maleriae competit. El sicul vere Iristitia concepta ex objecto repugnanti
dicitur hocmodo causari poena damni, ita secundum appetiLum elicitum voluntatis
et sensus, licet enim diversae sint causae ;
et intellectus, magis affligit, inquantum
idem tamen modus est causandi per re- privat forma convenienli per hanc incli-

pugnantiam volunlatis, et positionem ob- nationem, quam tristitia concepta ex de-

jecli disconvenientis. formilate uUa naturaU physica, si talis

Imo quod amplius esl, vehementior est detur physice repugnans, salva substan-
41.
Vehemen- Probatur
tior poena hoc modo declarala, quam si essel tia, et esse incorruptibili ejus.
est pcena
sensibilis, vel quasi sensibilis ex repu- consequentia, quia et ipsuni peccatum
hoc modo
explicata.
pugnanlia physica ignis ad spirilum, in magis deturpat,
aftligens, quam
et esl objectum magis
qualilas physice
I
quo produceret aliquid sibi physice illa

Beroard, disconveniens. Bernardus, hb. 5. de con- deturpans. Sed hic excessus turpiludinis

siderat. cap. 10. Quid, inquit, tam poe- peccati redundat ex deordinatione spiri-

nale quam semper velle, quod nunquam tus quoad incUnationem rectae rationis, ex
erit, et semper velle, quod nunquam qua inest ipsum peccalum ; ergo polior

non erit, etc. Hoc autem verissimum esse est incUnatio haec in spirilibus, quam na-

patet ex doclrina supra allata, et amplius turaUs illa ad propriam naluralem pul-
declaratur, quia quo appetitus est per- chritudinem, aut certe ad fugam forma?

feclior, et ad perfectiorem formam, eo delurpantis physice, et non moraliter.

Magis est
disconveni- magis repugnal ejus opposilum, et magis Unde et Patres vehementiorem esse poe-
ens
quod magis violentat, v. g. magis repugnat homini nam vermis ex conscientia peccati asse-
repugnat,
et quod ei opponilur quoad appetitum ra- runt, quam sit pu^na ignis, ut videre licet
perlectiori
inclinatio- tionalem, quam quod repugnat quoad apud Gregorium et Bernardum locis ci-
ni.
appetitum sensibilem. Unde privatio ra- tatis, Ambrosium et alios.

lionis, et usus liberlatis ejus magis est ei Deinde, idem patet ex utriusque poence ^o

repugnans, quam alicujus operalionis collatione, quia forma illa physice delur- ''^^^''aKt. s'*

pans potest compati de ^potentia absoluta Jeformans

sensus, non aliam ob causam, nisi ob ^ ^ ^ compati
excessum perfectionis quoad incUnati- cum beatitudine el gratia, alias certe non cum beati-
tudme,
onem rationis et formae sic convenientis, posset inesse virtute igiiis a Deo super- nou
.
ita pama
super perfectione et inclinatione quoad naturaUter, si repugnaret gratue; sed sensus.

sensum. Considerando ergo spiritum non potest compati poena sensus cum
quoad inclinationem, et potentias rati- beatitudine in Angelis, non solum qua
onales, quibus ordinatur ad beatitudi- poena esL, seu ordiaalio peccali, sed
Poena
danini
nem in communi, aut ad bealiludinem etiam qua tormentum esl, quia visio et
vehemen-
tior,
in particulari per fruilionem summi boni, summi boni trahit secum delectati-
fruitio
quam
sensus.
et ultimi finis in reipsa, haec est ejus in- onem consummatam, qua^ repugnat omni
ad actum poenaj sensus seu tristitia) in voluntate
clinatio perfectissima respective ;

repugnel, ut ergo in ratione tormenti major est tristi-

secundum; ergo quod ipsi

quam quod lia in voluntale, qua luec incltnatur in

ordinatur ad finem, affligit

ei repugnat secundum aliam quamcum- finem suum, quam sit trislitia in voluntate

que inclinationem, quse non est ad esse ex quacumque alia inclinalione extranea

proprium, sed ad perfcctioncm aliquam ad formam illam dcturpaatem, quu; eliam

 .

DIST. XIJV. QU/ESTIO II. 229

pdMialis iion osl, iil. siipr(i pntliaviinus, Irislitiam causandain por ii^nom, ul sit

nisi ul causal Irisliliam. I'al.ol cDnsequen- ohjoclum disconvoniens volunlati in ro

lia, inagis re[)ugnat volunlati (juid^juid positum ol approhensum, <\\im repu^nan-
primo opponilur propria^ inciinalioni, ul tia salvatur in aclione intentionali modo
tertur in suum tinpin, et primo el per dicto, et per ordinem ad repugnantiam.
se, quain (juod ipsi opponitur secundario Si)iiilus secundum inclinationem volunla-
ut fortur in tinem ol objeclum poteniia»- tis, neque alius modus causalitatis physi-
inferioris, quia liiBC opposilio esl ex sym- ce, ut excogitalur, (juidi)iam confert,
patliia tanlum, v. g. ad sensum in nol)is. cujus pdmalitas ultimo rcducitur alj ipsis

Unde aniina magis otiam Iristatur, et assertoribus ad eamdem actionem intonli-

vehementius per objectum repugnans onalem. Alia quaedam objicit pra^falus

primo et per se ipsi anim;r, quam trista- auctor, et alii, qu;r, infra solvit Doclor, ut
tur in Inferno ex sensu carnis; idooquo est illud de poonai excessu ot iiuoqualilato

pama danmi et vermis est vehementior Juxta mensuram delicti.

quam pcona sensus. Kecle ergo Hernar-

dus ex hac inclinatione, quue potior est in
SCHOLIUM.
creatura spiriluaH, colligit vehementiain
et excessum poena) : Quid tam pmnale,
quam semper nunquam erit, et
velle //uod
Ostendit qnomodo IntollGctus Angoli per-
petuo detcriainatiu' ab igno objective, et
semper nolle quod nunquam non erit, etc.
(Xuomodo hoc nolitum causat tri.stitiani, qnod
Quod si etiam consideremus amorem eodem fere modo intelligitur, ac detinentia
proprium sui, et complacenliam in pec- ignis localis, dc qna dictnm est. Diderunt
calo ex parte Angeli damnali, et ex affe- tamen in aliquibus, quce bene explicat Do-
ctu commodi, nihil ipsi magis repugnat, ctor, qui convenit in hac qua^st. cum
D. Thom. 1. part. quiest. 04. a. i. et clarius
quam quod primo opponitur liis affecti-
4. contra Gent. c. 00. D. Bonavent. hic part.
bus, inquantum repugnat voluntati ejus
2. art. 3. qusest. 2. Durand. qutest. ult.
primo, et secundum inclinationem poten- Palud. quaest. 7. Major q. (\. Gabr. q. 3. a. 2.
Pecoaluiii
life intrinsecam ad hunc finem praeslitu- Vas(i. 1. p. d. 243. c. (i. Dillert tamen a
est major
turpitudo tum,quia si Daemon complacet in ipso pec- D. Thom. quod non putat ignem ullo modo
qii.im
physice detinere spiritum localiter. D. Thom.
qiialitas illa calo, quo magis deturpatur, cerle magis
praetensa. putat quod sic instrumentaliter, contra quod
vellet pati deformitatem illam naturalem
laciunt omnia, quibus impugnatur erficien-
et physicam, quam privationem liberlatis
tia pliysica Sacramentorura, de quo supra
et evenlus pravi desiderii, quo semper dist. 1. quaest. ."S.

vult quod nunquam erit, et semper non

vult quod semper erit.
(g) De secimdo modo, scilicet u.
Ex dictis, et solutione jam data patet ad
43. qiialiter iit objectiim immiitans i£"™I.r
salvandum proprietatem Scriplura^, aut
contristat, consimiliter niioad ali- ,™''^f
1 Angelus
Patrum, ad veliemeiitiam poenai, et causas qiiid dicendum est. Primo, intel- perpetuo
ab lene ?
ejus proprias, non esse exquirendum lectiis Angeli determinatiir per-
aliud, quam quod communis sententia petuo nd intense considerandum
Rejicitur Scholasticorum tenet. ('nde vanissima est
censura
ignem in ratione
Secun- objecti.
Ad alia illa censura, quam Suarez ex aUis adducit, do, apprehendit istam determina-
'
responde-
tiir et fundalur magis in imaginatione sensus tionem ad talem considerationem.
inlra.
quam in vera ratione; sufficit ad veram Tertio (h) odit, et sicut prius,
 230 LIB. IV. SENTENTURUM
istudodium oritur ex affectione intensa et perpetua, et contra objective

commodi, ex qua vult quodcum- voluntatem Angeli, sit effective a '"'^11°^'

virlute
que objectum prout sibi delecta- Deo principalitcr, et ab igne, ^^^^,11,^^^.^^.
bile fuerit, considerare nunc hoc, active, minus principaliter.
sed cipaiiter.

et nunc illud promovetur ex su-

;
Et potest poni exemplum, sicut
perbia, ex qua vult uti intellectiva intellectus agens et phantasma se
sua, secundum imperium volun- habent ad movendum intellectum
tatis propriae; et consummatur possibilem in nobis, sic in propo-
ex invidia, propter quam odit sito Deus habet similem modum
determinari a l)eo ad aliquam intellectui agenti, et ignis phan-
considerationem unicam. Quarto, tasmati et esset omnino simile,
;

sequitur apprehensio, non tantum si in nobis intellectus agens esset

nuda istius considerationis, sicut formaliter volens, et possibilis

in secundo, scd apprehensio certa similiter; et agens per volunta-
de evenfcu istius considerationis tem suam determinaret aliquod
intensae et perpetuse. Quinto, ex certum phantasma ad movendum
hoc sequitur tristitia. efticacissime intellectum possibi-
12. (i) Quoad aliquid autem est dis- lem contra 'voluntatem ejus. Nec
simile hic et in praecedenti, quoad obstat quod principale agens et
primum, quia ignis hic habet ra- instrumentum non sunt in eodem
tionem agentis effective detinentis supposito hic, sicut ibi intellectus
intellectum Angeli in intensa con- agens et phantasma, quia ordo
sideratione sui, et non ex imperio agentium illorum non requirit
voluntatis Angeli. identitatem suppositi.
Et si quseras quomodo illa pos- In tertio ctiam est differentia 13.

sit competere igni, cum nullum hic et prius, quia multo magis
corpus possit intelligentiam spi- odit Angehis perpetuam detenti-
ritus ita efficaciter movere, ut onem intelligentise suas in intensa
non magis subsit intelligentia consideratione ignis, quam dcten-
voluntati ipsius spiritus quantum tionem formalem sui localiter
ad determinationem actus consi- definitive ab igne, quia in opposito
derandi, scilicet hoc vel illud, primi, scilicet libero usu intelli-
sicut Augustinus dicit, quod vo- gentise suoe pro imperio voluntatis
luntas avertit, et convertit intel- circa quodcumque objectum, mul-
ligentiam, nunc ad hoc, nunc ad to magis consistit perfectio ejus,
aliud oportet dicere quod istud
; et multo magis desideratur quam
non convenit igni virtute propria, in libero usu potestatis su3e mo-
quia tota virtute activa ignis tivsequantum ad ubi definitive.
posita, Angehas sibi dimissus pos- lUa autem detentio in considcra-
set ignem, vel aliud corpus indif- tione intensissima ignis impcdit
ferenter considerare pro imperio primam libertatcm, quia pcr hoc
voluntatis suse. impeditur intellectus ejus perfe-
Non oportet dicere, quod illa
Ideo cte considerare alia considerabi-
deliiietur
An-eiiis dotentio in consideratione ignis lia. Seddetensio definitiva ab igne
 niST. XF.iv. on.^RSTio ii. 231

m non impodit nisi s(^cnn(hnn, sci- siid senfiafur. Kx qua etiam aucto-
licet libernui nsnni potontise mo- ritate videtur haberi, quod ardor
tiv.T, non possit se fncorc pr.TR-
nt cruciabit eos, et non tantum dc-
^ sentem cuicnmqne corpori. tentio.
Qune Ex hoc seqnitnr difFerentia in Contra socundum (1), quia si non
Irislitia
inajor' quiuto, quod multo major erit nisi intolligibiliter imprimit ta-

iJJnKs'ma!ji8 ti*istitia cx illa socunda cnusa lem impressionem, sequitur decla-

smnium V^^^^ <^x prsecodente, quia ubi cst ratio, quia illa est convenions
objectivo
qiiain
major •'
nolitio, '
ot a>que
i
certa ap-
^^ l)0tentia^ intellectivae. Probatur
detineniio ppehensio
'
cventu seqnitur
de ,
^
etiam, quin delectaret Michaelem.
loialiter.
major tristitia. Est etiam diffe- (m) Contra utrumque simul,
rentia in isto et pra^cedcnti quo- quia si non nolit vel non odiat
ad hoc aliqualiter, quod magis sic detineri, vel ab objecto sic
potest dici ignis eflective affligere immutari, non tristabitur, ac per
spiritum isto modo quam modo hoc cum in potestate ejus sit non
pr?ecedcuti, quia ibi tantummodo nolle, in potestate ejus erit non
affligit effective, quia ut objectum cruciari. Praeterea, scque posset
nolitum apprehensum causat tri- affligi in lapide vel Sole, vel coelo

stitiam. Hic autem effective cau- Empyreo, si detineretur definitive

sat primam appreiiensionem, ad ab illis, et mutaretur ab illis
quam deteiuninatur intellectus, objective.
quse est nolita, et ita haec habet Ad primum, detentio formalis, 15.

quasi duplicem actionem in ; qua^ est secundum definitionem

priori non nisi simplicem, sed sic- formalem, sequalis est ; sed iiolle

ut in priori non ponebatur discon- non est aequale, imo intensius in

venientia ignis ex natura rei, sed his magis peccaverunt, et
qui
ai.noiitum. tautummodo *
nolitio detinentise, ideo major tristitia.
ita et hsec disconvenientia non est Ad aliud, prima impressio quse
ignis, ut objecti considerati, sed esl ad intellectionem ignis, dele-
finaliter, quia nolitum est illud ctabilis esset ex seipsa intellectui,
I objectum sic considerari, tamen sed in quinto instanti post noli-
est major inclinatio ad nolle sic tionem, id est, apprehensionem
quam in modo priori. eventus noliti, ex illa apprehen-
li. (k) utrumque modum
Contra sione nolita et apprehensa, cau-
sunt instantise. Contra primum, satur tristitia.
quia omnes detinet sequaliter ;
Et si dicas, saltem apprehensio, 16.

ergo omnes cruciabuntur sequa- ut in primo instanti posita, cau-

Consequens est contra Au-
liter. sabit delectationem respondeo, ,

gustinum21. de Civit. c. 10. Nequa- non potest, quia appctitus ille in

qucmi ncgandum est ipsum wternurn eodem instanti habet tristitiam
igncm aliis leviorem, aliis futurum essc vehementem, et illa excludit omne
graviorem ; sive ipsius ardor pro poena gaudium, non tantum contrarium,
digna cujuscumque varietur, sive cequa- sed impertinens, ex 7. Ethicorum.
cap. 18.
lilci ipse ardeat, sed non cequali mole- Si dicas, causa delectationis est
 ; ;

232 LIB. IV. SENTENTIARUM

i
Posterius prior natiiraliter quam cansa tri- tes verum ignem, ot poenas animarum Philoso-
impedit phorum.
aliqiiando stitisR, respondeo, in haben|,ibus salvant in sola apprehensione, quasi
actionem
tantum ordinem naturalem et si- phantastica eterronea. Gitatur AvicennaO.
prioris.

multatem realem efficacius exclu- Melaphys. cap. ultimo, Algazael o. Physic.

dit minus efficax, licetefficacius sit c. 5. Quidam etiam Patres, quatenus ea

posterius natura. Nec mirum, quae de igne infernali dicunlur, torquenl

quia impediens, sive prohibens, ad sensum metaphoricum. Palres inter-

quandoque est posterius natura- pretabimur wi/ra suo loco, quando agen-
liter; agens tamen primum im- dum erit de loco poenarum. Opinionem
peditur per contractionem ejus. praedictam Doctor superius rejicit, sicut

Exemplum in generativo unius, et caeleri Theologi eam damnant.

et alterativo ad contrarium. AUi Doctores, qui in conclusione ipsa Varietas
opinionum
In 2. dist.
Ad tertium, non est in potesta- conveniunt differunt in raodo quo ignis de modo
hujus
7. et infra. te eorum illud nolle vel non nolle, ut objectum, causal dolorem in Daemone ;
poBUte, qua
dist. 46. detinetur
49. et 50. sicut tangitur continuatione
de quidam enim imprimere speciem sui in Dsemoa in
Quare ignis
Angelus mali actus in eis, cujus causa intelleclu Daemonis, et hoc quidem esse apprehensi-
noa potest one.
cessare a forte est actio continua causse tam naturale inlellectui, quam etiam Esse ppr
tristitia, speciem
si dependet superioris agentis ad aliquid uni- igni ; ita S. Bonaventura. /Egidius quodli-
iatelligilti-
ex
nolitione
forme in eis propter demeritum beto 2. quasst. 9. et quodlibeto 4. qusest. 15, lem
impressam.
ejus
praecedens, ad quod uniforme sc- asserit imprimi, et dolorem quem causat,
litiera?

quatur uniformiter afflictio eo- esse in polentia ipsa inlellectiva, sicut

rum; et propter hoc non potest ali- dolor sensibihs est in potentia cognitiva,
quis remissius nolle quam modo no- V. g. lactus. Richardus in hac dist.

lit, quia sicut non est in potestate art. l. quxst. 9. docet ignem, ul instru-
ejus actus, nec modus actus
ita mentum Dei immutare intellectum ipsi

et sicut causa superior uniformi- inducendo necessitatem ut semper con-

ter agit ad nolle, propter quod siderationi ignis inhaereat, neque se pos-
causa inferior non potest difibr- sit ad aUa objecta, prout naturae ejus et

miter agere ab ipsa, ita unifor- voluntaU competit, perfecte convertere

miter agit ad intentionem hujus hanc impressionem seu Ugationem reducit
nolle. Richardus in speciem impressam. Omit-
tendo longiorem discussionem circa natu-
GOMMENTARIUS. ram hujus speciei, et an possit esse a

solo objecto, vel sit a Deo solo, vel etiam

44.
(g) De secundo modo, scilicet quali- concurrat intellectus, et quomodo posset
Secunda iQr^ etc. Hic declaraL secundutn membrum concurrere objectum materiale ad ipsam
pcEna
spiritus conclusionis prcTemiss<e in prlori parasra-
'^ (
quod magis ad sequentem distinclionem
ex igne,
ut ohjecto. pho, nempe ignem non torquere non spectat, in qua agitur de cognilione animfE
solum qua delinet, sed eliani qua esl separatie ) ; hi Doctores conveniunt in
Aiia
sentenlia.
objeclum imnmtans inlelligentiam Angeli conclusione prtBmissa, quam tenet Occham Richard.
ad conlinuam et non inlermissam con- Quodlibelo 1, quaest. 9. Gabriel supple-
sideralionem ignis. In hoc punclo citantur mentum in hac distinct. quscst. 3. arl. 2.
Opinio
quorum- quidam Philosophi, qui lolnm hanc conclusione 3. etc.
Sententia
dam poenam referunl ad apparentiam, negan- Doctor autem in litlcra dicit intellectum Uoctoris.
 ;

DIST. XLIV. QIJ^STIO II. ^m

immulari yiov i,ii;noin, ul objocUnn, non vetiire licet causatn litnitata^ cognitionis,

expriniit, :ui niodianle specio, an voro (luia neinpo so^iuiLur ad tnotionom de-
\ terminatam hujns aut iliius objocli, prout
Ipse i^nis inunedialo itntnulal, ul sul)est i„i,.iiocinH

k speciali Dei concursui ol providontiui applicantur; non ap|)Iicantur plura simul ^'lyj'^'

ulroqno tiU)do liori posse ostetidelur. aut ;o(,uo porfecte, quia dopendot ha)c ^^,^'*^;;^^^";^^

Interini subjutigain ejus resolulionem, ul applicatio a phantasia, qua^. litnitate oi

jacel imporfecto movet mediante phatitasmate.

Determinn- Pritno dicit intelleclum Angoli damnali Deinde, ipsa consideratio intellectus exi-
ri
intciioctnm determiuari perpetuo ad consulerandum glt concomitantem operationem phantasiie,
Ani^eli ad . ,. .
r> i ,•.••. qiiiccumque ex causa id orialur; experi-
conauierim. i,u"nem ui ralioue objecti uilense. Fer de-

intense teruiinalionem intellii^it necessitatom, mur ita esse, et ligatis aut itnpeditis sen-
•^'"«m-
quam mox dicit provenire a Deo in vindi- sibus intellectum cessaili ab opere, na-

clampeccati. Dicit delerminari ad intenso turaliter loquendo. Hanc causam limitalie

considerandum, non vero ad solum on- operalionis quoad pauciora oljjecla non

siderandum ignem, quia etiam alia polest hcet transferre ad intellectum separalum,

Angelus apprehendere, et quo perfeclior quamvis iinita) etiam sit virlutis, non so-

est ejus intelleclus, eo plura simul con- lum in acLu primo, sed etiam secundo, in

clpere potesl ; sed apprehensio ahorum quo habet terminum inlelleclualitatis,

neque est ita inteiiSa, neque ita perma- ultra quem nequit extendi.

nens sicut consideralio ignis, ex speciali Hoc supposilo, dico illas considerati- ^-j

'onsi-
i'/"^
Dei determinatione. Inlelligilur haec inten- posse simul in intellectu sepa-
ones esse ^ ' deratioaes
rato, Deo speciaUter movente ad ipsas, et «sse simui
sa consideratio comparative ad alia obje- in

in quibus Angelus deleclari posset determinante, maxime cum sit ordo inter inteiiectu
Consiciera- cla, separato.

.V° sibi permissus, et a quorum perfecta et ipsas quatenus tendunt sub una ratione in

respectiva
senslbili et intensa consideraLione impe- illa objecta malerialia, nempe sub spociali
ad qiud est
intensa? ditur per fortius movens ad hanc conside- ratione divinai ultionis ob peccatum, vel

rationem ignis in esse objecti. Si autem peccata, quinimo potest dici uno actu

comparetur ad considerationem beatitudi- considerari haec objecta, quue in tantum

nis amissa) el conscientiae peccali, quo sunt disconvenieutia, inquanlum inducunl

major in his est poena, eo intensior con- rationem divinse justiliae vindicativae respe-

sideratio. ctive ad peccalum ; nam privatio gloricne,

Sed objicies Angelum non posse habere detentio in igne, utloco, hgatio intellectus
46^
Objectio.
^Q^ intensas consideraLiones, v. g. damni, ad intensam ejus considerationem, ut
habet rationem pcense ad idetn formale
peccali, ignis, ul carceris et ignis, ut ob-

jecti divinae Justitia\ et aliorum objecto- tendunt divinae ultionis ob peccatum, et

ruin apprehensionem naturalium.

repugnantia voluntatis ab eodem formali

Respondetur, licel non possimus pro specificatur, nempe odio abominationis

hoc statu cognoscere perfecle perfecli- divinaj justitiae, ex amore inordinato com-

Angelici inlellectus, aut animse se- modi.

onem
paratse, non tamen possumus attribuere In omni preeterea sententia objeclio H;ec
dinicultas
omnem imperfectionem, quam
eis expe- prtedicta difficultatem habet eamdem, nam coinmunis
e?t.
ritnur in modo cognoscendi nostro, prout quidquid sit de causa proxima poenae, ipsa

intellecLus est ligatus sensibus, a quibus poena formalis statuenda est in trisLilia,

recipit suam cognilionem. Ilic aulem in- ex hoc vel illo repugnanle, qu» trislitia

Ik
 234 LIB. IV. SENTENTIARUM

supponit appreliensionem objecti discon- nientiam objecti. Secundo, per apprehen-

venienlis, et omnium, ex quibus causatur, sionem objecti, ut disconvenientis. Tertio,

nam tam poena damni quam vermis, quam per nolitionem ejus. Quarto, per positi-

etiam sensus continuatur in damnatis, et onem objecti nohti. Quinto, sequitur ipsa

ex singulis peccatis propriae sunt, et di- passio impressa, quae habet rationem
versae poena;, saltem sensus et vermis; poenae.

debet ergo continuari etiam causa talis Probatur haec conclusio : In primis talis 50.

poenae proxima, quae consistit in apprehen- necessitas nulli potest esse dubium, quin conciusio-

sione objectorum nolilorum, sine qua non sit conlra naturalem el elicitam inchna-

sequeretur Iristitia, quae tanlum redundat tionem A.ngeli, ejusque perfeclionem,

ex objecto apprehenso. quia sicut hgari loco determinato contra
Secundo dicit Doctor : Angelum appre- usum liberum potentiae motivae, et in pce-
48,
hendere determinationem ad talem conside- nam peccati est ipsi disconveniens juxta ista ligatio'

ralionem, etc. Non intendit diversam esse communem, quin etiam juxta fidem, quia appeiitum
^°^^''-
apprehensionem, quia id non requiritur, alioquin non destinaret Deus infernum, et

ut patet ex jam dictis, sed requiri neces- ignem ut poenam determinatam, nisi in iis

sario apprehensionem ipsius necessitalis, esset ratio disconvenientiae; ita etiam ligari

ex qua specialis ralio disconvenientiae re- Angelum ad certam cognitionem objecti,

sultat in objecto apprehenso ; nam alias in quo non consistit ejus finis, et adimere
apprehensio etiam intensa ignis utobjecti, libertatem considerandi alia, est contra

est perfeclio connaturalis Angelo, quoe ejus perfectionem et inclinationem; ergo

redditur ei disconveniens inquantum im- est ipsi disconveniens et poenale, et ma-

pedit hbertatem considerandi indifferen- xime contra ejus appelitum elicitum. Pro-

ter alia, aut perfectiora, quae continenlur batur minor, maxime consideratur perfe-
Repugnal
sub suo objecto primo, et quae magis de- ctio Angeli et animae separalae penes vo- mcimationi
,, ,
naturali.
lectant ; haec autem libertas adempta ne- luntatem et intellectum, secundum quos
cessario debet apprehendi, ut causat tri- ordinatur adsuum finem naturalem per
stitiam. cognitionem et amorem ergo repugnat ;

(h) Terlio, inquit, odit, etc. Odio scilicet talls necessitas ejus inclinationi naturali
49
al^on^inationis per repugnantiam ad obje- in finem. Probatur consequentia, quia in-
An*"er
«=i''ca
ctum. Hoc odium causatur ex amore com- clinatio naturalis Angeli, sive quoad in-
objectum
quod modi quo se amat et veUt uti libera facul- tellectum per speculationem veritalis, sive
dicitur
quoad voluntatem per amorem
.

abominati- tale in ordine ad quodcumque objectum boni, ut sic

onis. ,.
<
delectans; promovetur hoc
. ,
odmm per su- maxime et ultimate perficitur respecti-

perbiam, et consummatur per invidiam ve ad objecta abslrahentia a materia, et

per quam odit determinari a Deo ad illam veritates universales, non vero in ordine

considerationem, cujus justitiae non vellet ad hocobjectum materiale determinatum;

subesse. ignis ergo necessitans ad considerationem

Quarto, sequitur apprehensio certa de intensam ignis per quam impeditur a mo-
eventu illius considerationis, et perpetuo tu in finem suum primarium, est contra

duraturae; quinto tandem ex his sequitur ejus inclinationem naturalom perfectissi-

Iristitia in volunlate. In his ergo gradatim mam; ergo objectum disconveniens, et ut

Doctor optime exphcat hanc poenam ex posiium et apprehensum causat tristitiam.

causis et in eventu. Primo, per disconve- Dices intellectionem et speciem ignis

 .

23.5
DIST. XI.IV. QlJiESTlO 11.

osse connaluralein Angelo; ergo non esl imperfccti, ad quam nocnssilarotur hoc
Responsio
ipsi objecluin disconvenierjs. modo, sit contra ejus inclinationem, ut

Conlra, liccl lalis consideralio non sil,

tciidit iii suuin objeclum primum, tam se-
Iinpiigna-
lio.
ahsoluLe disconveniens in se, tamcMi ul cuiidum universalitalem quam secundum

perpeluo considerationes perfectionem priinam, quod videtur om-

impedil alias
nino evidens, quia suspenditur ab aclu
perfecliorum el ;uqualium, esl disconve-
secundo, ad quem primo lendit etin quo
niens, ul impedil, inquain, uon ex liber-

virtule propria, ut ejus perfectio excedens versalur. Ex qui-

lale elicienlis, sed ex
bus patet hujus ptjenai possibilitas.
subest causae suae exlrinsecc delerminan-
Secundo probatur ejus eventus, el de
ti, el inhajret sine sui intermissione, con- 53.
2. Proba-
stiluens necessario inlellectum in actuali faclo ita in reipsa conlingere. Gregorius tio.

Ubi nullus Ilanc

et intensa lendentia in objectum, et prae- lib. 9. Moralium cap. 39. in illa :
poinam
valet sic necessitando aliis intelleclionibus ordOy etc. Damnatus quisque, inquit, dum in eventu
esse
foris /lamma succenditur, intus caecitalis Dujmonum.
eorumquemotivis. (jrei/or.

Confirmatur, si homo in via necessilare- igne devoratur, atque in dolore positus, in-
ConfiiMna- teriuA exteriusque confunditur, elc. Ordo,
lio.
tur ad similem considsralioaem vehemen-
lem unius objecli materialis, plurimum de- in supplicio non erit, quia in eorum mor-

rogarel inclinalioni ejus secundum iniel- te atrocius ipsa confusio mente saevil, etc.

lectum et voluntatem, quamvis alioquin Ua3c confusio mentis in damnato oritur

illud maleriale esset sub objecto primo ex flamma secundum Gregorium. Item
libA. Reg. cap. 29. dicit videndo et ex-
conlentum. Unde, qui plurimum inhaerent,
Exeniplo. periendo ignem torqueri; si ergo videndo
vel -ex prava dispositione sensus, vel es.

consueludine alicui mi- torquetur, et poena sit perpelua, sequilur

libertate et tali,

nus perfecte ulualur intelleclu ad finem per ignem semper in ratione objecti tor-

naluralem, el secundum inclinationem queri, et semper videri et considerari, el

debitam rationis; ergo similiter Angelus el experiri; experientia^ajc diversa a poena

anima separata, ut subjiciuntur necessita- visionis est per detentionem ;

videre au-

te illata a prima causa tali considerationi, tem per consideralionem non intermissam
etiam impediuntur a prosecutione perfecta ignis, quae eliam perinde torquet secun-

finis, ad quem ex naturae suae appelitu or- dum Gregorium poena diversa, qui utram-
dinantur, et talis consideratio est ipsis dis- que poenam el modum punilionis ab igne

convenieiis ut apprehensa et posita in emanantem asserit.

eventu certo. Isidorus ^«6. 1. de summo bono cap. 3.

Isidorus.
52
Gonfirmatur secundo, quia si perfectio postquara dixit duplicem esse poenam in-
Confirm. 2
potentise in actu secundo redundat ex ferni,alteram in mente, quam urit tristitia,

objecto cui inhaeret, vel adhajrere potesl, alteramin corpore, quod urit flamma, et
el quo polentia magis ordinatur ad subje- utramque poenam refert in ignem ; agit

clum perfectus et universalius, eo magis enim de poena sensus, et subdit Ignem :

Perfectio
est nata perfici, et inde coUigitur ejus gehennae ad aliquid lumen habere, et ad
potentiseab perfecLio, ut sensus interni ultra exler- aliquid non habere, hoc est, habere lumen
objecto.
num, et intellectus supra sensum, et vo- ad damnationem, ut videant impii, ut do-

luntatis super appelilu, et habitus et ac- leant, et non habere lumen ad consolati-
tus super reliquis inferioris objecti, se- onem, ne videant, unde yaudeant, etc. Quin
Pcjena

quitur quod consideratio unius objecti etiani huc referri possunt reliqui Patres sensus
 : ;

236 LIB. IV. SENTENTIARUM

el communis schola, qui constiluunl poe- niam ipsa poena vitalis est et perpelua,
porpelua
et non ad quam necessario exigitur cognitio ne-
intermissa
nam sensus consistere in perpeluis flam-
mis, el incendio inferni, ac proinde sic- cessaria, sicut ad omnem poenam etiam
Ideo consi-
(leratio ut intensus sensus poenarum nunquam doloris sensibilis. Unde dicit Bernardus,
perpetiia. Rernard.
intermiltilur, ita etiam neque intensa con- lib. 5. de considerat. cap. 10. agens de
sideralio ignis. Poena autem ignis com- pcjena vermis : Hic est Dermis, qui non nio-
munis esl omnibus damnatis, qui paralus ritur, memoria prseteritorum semel inje-

estDiabolo et Angelis ejus, el ut dicil Gre- ctus, vel innatus per peccatum; hsesit fir-

gorius lib. 9. Moral. cap. 50. alias 39. miter, nequaquam avellendus, elc. Haec

et 40. Quamvis Angelorum atque /lominicm memoria est consideratio p eccatorum sem-
longe sit maleria dissimilis, una tam'Vi per permanens et poenans, ita simiUter de

prena iynplical, quos iinus in crimine re- reUquis poenis dicendum est semper ma-
atus ligal, etc. Et cap. 48. alias 39. vehe- nere considerationem fixam, el non in-

mentiam iUius considerationis exaggerat termissam earum, et simul causarum, ex

Ilic, inquit, flam.ma, quae succenditur, quibus oriuntur. Unde nequil taUs consi-
non illuminat ; illic, eic. i(jnis,qui cruciat, deratio Angelo esse indifferens aut Ubera,
obscurat ; hlc metus amittitur cum tolerari aUas eam omittendo poena prout lum ces-
jam, coeperit quod timebatur; iUic et do- saret, quod est contra dispositionem divi-
lor dilaniat, et pavor angustat, elc. illir
nae justiliae, quo destinatus est in ignem
ignis, et ad consolationem non lucet, et aelernum; seternum enim non paUtur in-

tamen ut magis torqueat, ad aliquid lu- termissionem aut discreUonem; ergo est

cet, etc. necessaria, ac proinde non subjecta pote-

54. Tertio tandem probatur conclusio rati- staU aut nalurae AngeU sibi praemissae,
3. Proba-
tio
one, quia si poena est perpetua (loquor quod est intentum.
Poena est
conliniia
de poena sensus, et non intermissa ex Dei Conclusio et sentenUa praemissa impu- .).T . ,

et causa Sentenlia
providentia, et uUimate consistit in tristi-
gnatur ab UUs, potissimum a Suare, lib. 8. contraria
puenEe.
Siiaris.
Ua, quae oritur ex apprehensione objecU de poenis Angelorum cap. 13. n. 13. el

disconvenientis appUcaU) sequilur neces- sequenlibus: primo, quia naturalia per- Ohjectio.

sario inteUectum nunquam cessare ab manserunt integra in Daemone ex Diony-

apprehensione objecti iUius disconvenien- sio; et Patres dicunt eos esse in inteUigen-
lis et causae inferentis cruciatum, quem do velocissimos, et ad decipiendum
utrumque apprehendat intense. Et sicut acuUssimos, et habere magnam rerum Naturalia<
nunquam cessatpoena damni, quae consi- memoriam et experientiam, perquam non manere
inlegra m.
stit in apprehensione damni, ex conscien- solum praeterita recordantur, et praesenlia Dfcmone.
Ua peccaU, ex quibus oritur tristitia de intuenlur, sed et fulura conjectant, ex
damno, et vermis conscientiae rodens, quibus constat eos habere liberam facul-
neque intensa eUnm horum consideraUo latem considerandi omnia, non obstante
unquamcessat; eodemmodonequecessat jntensa poena et consideralione ignis;
consideratio intensa ignis, quai non per- er"'o hsec nonimpedit.
mittit ad delectabiUa commodi intelle-
Respondetur, naturalia mansisse integra Responsio . ^

Dionys.
ctum recipere. ConsideraUo haic ignis, ut
Da^monibus, ut dixit Dionysius, de divinis
delinentis spiritum t;in quoad locum, nomin. cap. 4. in 4. quia quaeper natu-
p.
quam quoad intellectum cruciat in eventu rarn sunt incorruptibilia, inquit, per
sensum Angeli et anima; damnala^ quo- peccafum non corrumpuntur, etc. quod
 .

DIST. XLIV. r)II/l<]STI() II. 237

poriiide adiiiillil AugusLinus, lib. '2. de (]U(! subvcrtcndi ; tuin d(Miique ex pnina,
\UL'iistm.

donesi ad liUeram cap. 17. el lib. dc divi- ot ojus pcrpeliia considoratione. Kl «luain-

nal. Dxnionuin, ot Isidorus m lib. 1. de vis liganien hoc intolloctus ejus non lollat

Senlenl. cap. 10. (>l Ueda Ub. variariim nmnem usuin intelloctus ad alia cogno-

qq. q. 9. ol sa'pc adiuillit Doclor, ut /// sccnda, tollil tainon usuin ejus ad oa

Niiluralia luic ipm quxslione contra primain opini- cognoscenda, prout ei deleclabilia sunt,
manfre rollitiir
iiiloi;ra oneni asseril; nianont autein naluralia ut ait Doctor, ot possint in eventii ex iis ccirrsidV-ra-
(jiioail
aclum quoad acluin socunduin ox cajcitalo ct voluplalem caporo, praulominanle pduia, aiioniin
primum.
non vero obslinatione inducla per peccatuni, nam
et e.jus consideratione non inlermissa at- ||)'!^|j^ony
quoad que intensa, quod est dicero impedire
jecundum. usus eorum seinper ost ad nialum praclice
iLriKitius.
lotiuendo, quia finis est perversus. IJndo |)ractice ejus cognitionem in ordine ad

Ignalius epistola 8. ad Philip. Sapiens est finem naturalom, in quo aliquo modo
ad male faciendum, bonum iiero qiiid sit, quiescere et beari naturaliter posset, non
C;>"cilas
^iemonum. ignorat, ignorantia oppletus cst propler solum qui lalis est in esse honestatis, sed
Fulirenl voluntariam dementiam, etc. quo enim etiam qui
^
lahs est in esse naturaj, el coni- >"ii'<'^i'-
iiientuiii

modo non esl hujusmodi, qui nec ante pe- modi, quod effectat volunlas qua concu- ejns (onsi-
derationis.
des, et pro patulo positam ralionem piscibilis est polentia ; nam ut habet

videl, etc. Fulgentius de fide ad Petrum Angelus, suminam tristitiam in voluntate,

cap. 3. asserit Da'mones amisisse bonam ad quam semper hgalur ex intensa consi-

voluntatem, quam nunquam recuperare deratione disconvenientis, ita etiam reddit

Eoruni possunt, ideoque perversa semper maclii- eam incapacem et impeditam ad dele-
ob>tinalio.
nantur ; ubi autem finis est perversus, ctalionom, non solum de eodem objecto,

ibi etiam est error in practicis. sed etiam de quocumque aho impertinenti
el incomparabili in ralione delectabihs ad
56.
Dionysius praUerea loco citato dicit :

Dionysius.
Mali vero dicuntur ( supple Da^mones oppositum tristans, et fortius movens, per
j

quo l circa naluralem operationem inflr- quod absorbetur voluntas, ut patct 7.

menlur; aversio itaque est illis malum, Echic. cap. 14. a sonsu contrario, ubi dici-
Iiiiperfectio
lur ({uod voluptas excedens tollit dolo-
D.iinonum. quod exciderint, potitique non sint nalura-
rem, et ipsa experientia, ut quando quis
libus bonis, imperfectioque, et imbecillitas,

prolapsio virtutis eonseroantis

angitur vohemenli dolore, qu» alias dele-
et fuga, et

inditam perfectionem,
ctabilia orant apprehensa, non causanl
eis etc. Accedit ad
hoc quod Patres dicant Dsemonem amisis-
delectationem, et semper rapilur ejus

se potestalem pra^ter solam nocendi

cogitalio in malum nocivum, ut valde
impediatur circa reliqua.
hominibus, eosque tentandi. Ulterius eti-
Ex hac responsione patet ad argumen- 57.
ain poena tam sensus quam damni, quam ... ..2. Olijeclio
,

vehemenler refugiunt, et nonpossunt qua> lum a ratione, quod idem auctor opponit, a raiioue.

intellectum et voluntalem eorem tenet in

nempe quod intellectus Dgemonis, hcet
aliquo modo impediatur per illain consi-
viva cogitatione et cruciatu.
derationem ignis, tamen non exhauritur
Ex his negatur consequentia illala, nam
.')6. sic, quin sufficientem virtutem habeat
Causa iin- intirmitas eorum circa naturalem operati-
perfeolionis cogilandi de ahis ; ergo hoc impedimen-
in conside- onem, de qua Dionysius, et oppletio
tum non est tanti momenti, ul inferat
ratione.
ignorantioe, de qua Ignatius, oritur tam ex tantam poenani, hcet inferat aliquam, nisi.
perversitate voluntatis repugnantis Deo, aUas ex ratione rei apprehenscC orilur talis

el studio inlenso nocendi hominibus, eos- poena.

 .

238 LIB. IV. SENTENTIARUM

Responsio. Respondetur repugnare perfeclionl An- tionem ignis ut objecti, sicut etiam
geli naturali, ut nequeat practice seu statuit poenam ex illa fore perpetuam,
delectabiliter, uli libere suo intellectu in el quanquam talis eliam sit necessitas
ordine ad finem naturalem, quem appelit ad considerationem ignis, ut tenet
ejus voluntas, et quod ita intense rapia- Angeium in loco, tamen in hoc est
tur ejus consideralio perpetuo, non solum disparitas quod ignis non teneat effe-
Ap,jlicatio
intellectus in considerationem objecti, per quod fit
ctive, sed formaliter ; effective vero con-
Angeli
tollit pro- miser, et affligilur, sed etiam ut impedi- curral ad detentionem intellectus, qua
secutionem
finis tur a prosecutione sui finis naturalis per objectum est, et necessitas ex suppositi-
naturalis.
voluntatem et intellectum. Unde haBC in- one divinae determinationis, et concursus
tensa consideratio, et applicat nocivum specialis, supponit hic objectum materiale
disconveniens, et excludit bonum conve- posse immediate concurrere ad cogniti-
niens, et ex ulraque causa redditur ama- onem sui, quod maxime verum est de
ra; sicut enim in Daemone consideratio intuitiva, qualis est illa visio perpetua
Privatio beatitudinis amissce supernaturalis causat ignis, ut objecti. Controversiam hujus
beatitudi-
nis tristitiam ob damnum incursum, ita etiam difficultatis hic omitto brevilatis gralia,
naturalis
est poena. privatio beatiludinis naturalis et concu- supponendo quod objectum materiale,
piscibilis causat in eo tristitiam ; haec quando perfecte est applicatum in se,
Objeclum
autem privatio incurritur ex conside- concurrere possit ad omne illud, ad quod materiale
movet iin-
ralione illa intensa de qua loquimur. concurrit species ejus in virtute ipsius mediate
intelleclum
(i) Quoad aliquid aulem est dissimile objecti, quia malerialitas non obstat, ut separatum.
58.
Coinpara- sui, etc. Gomparal utramque poenam tam patet in exemplo de plianiasmate, neque
tio
utriusque ex detentione in igne, ut loco, quam ex subordinatio polentiarum sensitivarum ad
pcente
per ignem. detentione intellectus in igne, ut objecto, intellectum, quae non reperitur in Angelo.

Ignis ut
ad invicem quoad differentiam ; conveni- Deinde, quia hoc necessarium esl in or-
objectum unl enim in eo quod sint circa idem di- dine ad cognitionem intuitivam prssentis,
elfective
delinet sconveniens. Prima differentia est, quod qua praesens est, qualis est in proposito ;
intellectum
damnali ignis ut objectum effective detineat intel- et sicut Angelus et anima separata potest
lectum in sui consideratione eo modo abstrahere speciem ab objecto materiali.
quo objeclum molivum comparatur ad ipso objecto imniediate concurrente, ita

potentiam inlellectivam tanquam niovens etiam concurrente eodem possunt intueri

ad mobile, et tanquam activum ad passi- materiale praesens, ut infra oslendetur

vum. Haic ergo detentio non est ex de- suo loco.
terminatione et imperio voluntalis Angeli, Deinde secundo, staluit differentiam, r.y.
Necessitas
DilVereiUia
consideran- sed ex causa exlrinseca, partialiter quantum ad nolle seu odium utriusque, utriusque
di
quidem ex objecto, et minus principaHler, in hoc quod detentio intellectus in hoc quoad no-
ignem
luntatem.
principali-
ter
quia licel objectum concurrat ad intelle- objecto perpetua, sit magis intensa,
est a Deo.
ctionem, tamen non necessitat inLelle- quam detenlio secundum polentiam loco
ctum AngeU sibi reUclum, quin ex impe- motivam. Ralio hujus est superius dedu-
quia nem- Perfectior
rio voluntatis posset se ad aliud conver- cta in probatione conclusionis,
inclinatio
lere et desislere eliam a cognitione hujus pe major est perfectio AngeU, quae secunduin
intellectuiH
aut illius objecti. Ilaec ergo necessilas est convenit secundum intellectum, quam quam
potoDtiam
a causa prima intense determinante illa, quse convenil secundum potentiam loco
motivam.
intellectum Angeli ad illam considera- loco motivam, et prior magis appetitur,
 DIST. XLIV. QU^:STIO II. 230

itleu ojus impeditnontiun veliemoulius lib. d. Moralium, cap. 47. alias \V.). (luam-

fugitur, el odio habetur. vis vorba ejus ad ipsam formalem

i',iMiaex Tertio staluil ditTeronliani in ipsa pocna puenam roforri possunl, do ({ua conslat
linon
(letentiono sou trislilia, quod illa sit inlensior do pri- esse inaequalem juxLa mensuram delicti.
veliomen-
iior. oriquam do secundo, v. g. ob iinpedi-
Dicit ergo Doctor dotentionem formalem
mentum cognitiviB, quam loco molivaj. Oiiium
in;equalom esse (juoad neccessariam uni- jgnis non
llalio esl, quia quo intensius aliquid
onem et adlKOsionem ignis, quod verum ^.q.^ale.
fugitur, 00 niagis intense, ut praisens ap-
est, quia ex imperio Dei, et providenlia
preliensum, causat trisliliam. sed noUe
a^que insolubilis est in omnibus ;

(k) Contra utrumque modum sunt in-

non esl aequale in omnibus, seu odium
oi.jeciio, stantix, elc.
(iuia sii;
ignis et detentionis, imo inlensius erit in
pccna ObjiciL contra ulramque partem conclu- his, qui magis peccaverunt, et ideo major
sensusesset
ie.iuaiis ia sionis : Primo, quod sequeretur pcenam Irislitia. Declaratur responsio ex pra^mis-
l>eciaraiio.
dainnatis. . .

sensus esse sequalem in damnatis spinti- sis, quia tristiLia oritur ex iis, quae nobis
bus, quod est contra fidem et Auguslinum nolentibus, accidunt, juxla definilionem
in liLlera citalum, et omnes Palres. Anle- AugusLini supra praemissam in responsionc
cedens probalur, quia a^qualiter omnes ad quaestionem. Ignis autem redditur dis-

detinet ignis. conveniens Angelo, non ex natura phy-

iiesponsio Respondont quidam, detentionem in sica uLriusque, sed ex repugnanLia et odio
aliorum. . „ .
, , ,.
igne fore nioequalem, vel quoad angusti-
,

voIuntaLis, qua illa delenlio est ipsi nolita,

am- loci, vel quoad silum, ut profundius quia vero haec poena inrligiLur ob peccata,
quidam proe aliis, el viliori loco, et majori et .juxLa raensuram eorum, in quibus
flamma ambiantur sed ; licet hoc etiam sit complacet Angelus damnatus, refugiens
verum, non sufficit ad integram et proxi- poenam el divinam ultionera ex superbia
.\iiorum niam causam. Alii dicunt cogi Daemones el invidia, el haec poena ex alia parte re-
responsio.
j^^la insequaUa demehta apprehendere spicit singula peccata ejus, in quibus ob-
intensius ignem, quaj apprehensio sit ipsis sLinaLus est el complacuil, oL complacet;
causa majoris trisliliae; sed neque hoc ideo nolilio poenae sequens raensuram Diversitas
odii unde
etiam dat causam integram, quia appre- voluntatis et proseculionis, quam habuiL oritur.

hensio inlensa ignis ut causel tristiam, in peccalis intensive et extensive, com-

exigit ignem apprehendiut disconvenien- mensuratur quoad gradum et exLensionem
tem, vel ex nalura rei, vel certe ex fuga prusecuLioni ex qua redundaL, quia
et displicentia voluntalis. quanLum inhaeret volunLas uni opposilo-

fii
Respondel ergo Doctor quod delentio rum, tantum recedit a contrario; el in

dShs" formalis, quae est secundum locum, sit in quanLum amat unum, in tantum odit

omnibus sequalis. Dicit formalem detenti- contrarium, quia fuga mali oritur ex incli-

Detentio
onem, nou materialem, quia probabile naLione ad bonum contrarium; ideoque
formaiis
^st, insequalia
^ poena
fore in '^ loca, juxta qute indifferentia sunt in ordine ad volun-
sequahs sed
"°" ,. inaequalitatem
^ peccalorum,
^ nam sicut tatem, in iis neque inhseret per amorem,
materialis.
diversse mansiones Bealis dislribuuntur in neque consequenler refugit contrarium

ccelo, juxta illud Joannis 14. In domo Pa- per fugam et odium posiLivum. Ex hoc
tris mei mansiones multae sunt, etc ita ergo gradu noUtionis, et apprehensione
etiam disLribui videntur loca poenarum; consequente objecti jam posiLi in certo

quod etiam indicare videLur Gregorius, evenLu sequitur tristitia in eodem gradu,
 240 LIB. IV. SENTENTIARUM
et inaequaliter juxla ina^qualilatem noliti- derationem, ut ad semper praescntem,
onis et appreliensionis, quse sunt causae alias poena ipsa intermilteretur ; ut ergo
ejus proximue juxta ea quee hic dicta sunt, apprehendit ignem, ul carcerem, habet
et in distinct. 14. quaest. 2. et diHt. 16. tristitiam, et ut apprehendit ulterius
qugp.st. 1. ignem, et perpeluo considerandum, tan-
(1) Contra secundum. Objicit contra quam sui intellectus detentionem, habet
g2
2. Objeciio.
secundam partem conclusionis, quod ignis
I
repugnantiam et tristitiam, et unico actu
ut objectum causans inleiligibiliter istam ulraque delentio apprehendi potest, licet

impressionem conlinuaB detenlionis intel- Doctor claritatis gralia in ordine ad di-

lectus in sui consideratione, causaret versas poenas distinguat utrumque. Se-
potius delectationem quam Iristitiam, quia quens replica et responsio ex littera,

estobjectum connaturaleinlellectui, et sic asserit ordinem naturse esse inter utram-

Angelus bealus eliara delectaretur, ut que poenam, simultatem vero realem.
Michael. Quod vero asserit tristitiam Angelo- 64.
Tristitiam
Jlesponsio ad hanc objectionem transpo- rum et damnatorum non compati secum damnalo-
rum
sita fuit in impressione Antuerpiensi, el ahquod gaudium, docet etiam Occham non
compali
aliis, ideo in suicni locuni transferenda w 2. q. 19. ad 7. Gabriel m 2. d. 7. q. 1. aliquod
videbatur. gaudium.
art. 3. dub. 1. Vasquez 1. part. quaesl. 64. Contraria
Responsio. Respondet Doctor juxta ordinem causa- sententia.
arl. 3. disp- 242. cap. 3. ubi Bannes, Ripa,
Declaraiur.
^ioi^is swjsra praemissum, quod illa esset ex Zumel, Pisantius, Medina, D. Thomas
responsio.
^alura intellectus, absolute loquendo, tamen praedicto articulo contrarium in-
delectabilis, sed ob nolilionem ejus, et sinuat, sicut et Alensis 2. p. quaest. 100.
apprehensionem eventus posili, causat in 4. alias 5. art. l. et 2. licet gaudium
tristitiam. Haec responsio ita inlelligenda non sit verum, sed apparens et plenura
est, ut nolitio etiam supponat disconveni- araaritudine, et spectans potius ad mi-
entiam illius intellectionis, non absolute, seriam, ut docel Augustinus /ib. 2. de I
sed ut impedit intellectum indifferenter Gen. contra Mardchseos cap. 17. Idem do-
aUa considerare, et necessitatur ad ipsam cet Gregorius in 1. distinct. 1. quasst. 2.

perpetuo, quaj necessitas, ut apprehendi- art. 1. ad 3. et 5. Defendit Suarez l. 8.

tur, est nolilia. de Angelis cap. 15. quamvis asserat hoc

Repiica. Et si dicas, etc. Replicat sallem in primo gaudium cessaturum adempta potestate
inslanti quo fil apprehensioignis, delecta- homines tentandi, ex quorum danmo
bit. hoc gaudium inest, et ex odio in Deum.
Soiviiur. Respondet negando assumptum, quia PatetexScriptura,ubi saepius dicitur inimi-
appetilus illeineodem inslanti habet
(
tri- cus gaudere et exultare ex ruina nostra,
stiliam veliementem, etilla excludit omne Psalm. 37. Nequando supergaudeant miiii
gaudium, non tantum contrarium, sed inimici mei, etc. Patet ratione, quia lia-
imperlinens, 7. Eth. c. 14. llaec tristitia in bent odium Dei, et ardens desiderium
primo instanti potest intelligi de poena nocendi homini viatori, el tiraorera incar-

damni et vermis, et etiam poena delenti- cerationis finalis in gehenna, ut postea

onis in igne, et ejus consideratio, ut dicetur in sequentibus ; ergo completo
perpetua, etnon intermissa, quia ipsa de- dosiderio, possunt gaudere aiiquo modo i
lentio est causa tristitia3,ut apprenhensa,cui accidentaliter, quia appelunt offensam
etiam ligaluv intellectus secundum consi- Dei, el ruinam nostrara ex invidia.
 DIST. XF.IV. On^ESTlO II. 241

0)5.
Dico laiiKMi s(M[ueiulam o.sso priinain (lonlirmatur, non magis nala sunt illa u?.

1'rimn
Oonlirmu-
senttMitia
senlenliani, cujus rationeni assignal (Ja- motiva ex natura rei induccre gaudium tio.
u .simili.
j)r;olertur,
briel, ex parle divini concursus non con- iii DaMUono, quam memoria peccati et rriKtitia
III liealo
cessi a Deo quoad delectalionem in stalu olTensa) contra Deum commissa', inducere nequitesBe.

damnalionis, qui est extremiu miserito. Iristitiam in Moato; sed ex illa momoria
K\troma IManior est illa a causa inlrinseea, quam ol displic(>ntia pcccati commissi, Beatus
miseria e^-t
incapax
Iradit Doctor, et post eum Occliam, .]uia non trislatur, quia ex fruitione summe
tleleclatio-
nis.
nempe voluntato sic atlecta extrema mi- (lelectatur; cvgn etiam nequo Duimon
seria et tristitia redditur incapax delecla- liabet gaudium ex maleficio, quamvis
lionis, quia sicut in nullo minuitur ejus illud velil. Probatur conscquentia a pa-
pojna, sic eliam nuUuni delectabile, cir- rilate, qua sive gaudium sit actus elicitus
ca quod afticilur Da^mon, est ipsi moli- voluntalis, et simililer deleclatio, aclus,
vuui proportionatum in ea disposilione ad inquam .necessarius, sive passio impressa
causandum.in ea delectationem ; et sicut ex objecto disconvenienli in ratione ap-
beatitudo formalis evacual omnem tristi- plicato, perinde se habent hinc inde
liam, ila miseria formalis et finalis exclu- causic necessari;o utriusque. Quod si

dit omne gaudium. dicalur Deum suspendere concursum ad

66.
Probatur, quia causaj illaj ex quibus dolorem et tristitiam in Beato, eo modc
Quod dicilur causari illa delectalio, ut ardor dicit potest in proposito; quod si in Beato
imllum sit
gaudium nocendi, et odium Dei, non sunl niagis summa delectatio ex natura rei ita subigit
in
Diomone efficaces ad causandum gaudium illud voluntatem, ut reddat eam incapacem jg,"'"/"^^^
(le compla-
accidenlale quam sui complacentia, et tristitiae ullius, licet causa alias sufficiens exciudii
centia
tnstitiam.
in se,aut
peccato. complacenlia etiam in peccato ad causan- appUcetur, ut apprehensio peccati, et

dum gaudium substantiale de fine prsesti- nolilio ejus ex perfecta charitate in ler-

luto, cui adhaeret Deemon propter se, et mino, quae quanto perfectius operatur.

ex cujus radice orilur illud odium abomi- tanto magis incHnat ad nolitionem divi-

nationis in Deum vindicantem, et invi- nse offen.sae praeteritae ;

quininio ipsa

dia in genus humanum nam quo forlius ; voluntas, si necessitatur ad finem ulti-

est motivum, et magis per se intendilur, mum clare visum, per modum naturee

eo magis natum est causare delectati- elicil hanc nolitionem, ut elevatur per
onem et gaudium in seipso preesens. Sed gratiam et fruifionem ; ergo non sequilur
neque do seipso, aut de peccalo habet ex causis alias sufficientibus, nisi appe-
gaudium, quamvis obstinate adha^reat, tilus sit indifferens, non impedita per ^^ ^^^^^
et
Pcjuna
quia poena damni, sensus et verrois ob- causas fortius moventes, et formam con- apphcata non
excludit
dictum slant, et absorbent voluntatem, et juxta trariam in summo gradu impressam. sequitur
gaudium. eliectus in
disposilionem ejus magis eligeret non Probatur consequentia, quia eodem mo- subjecto
impedito.
esse quam subjici poense ex his redun- do hic philosophandum est, sicut m cse-

danti, juxta illud : Melius fuisset illi, si teris causis necessariis et agentibus circa

natus non fuisset homo ille, etc. et prout subjeclum, v. g. aqua quantumlibet ex
Patres exaggerant hanc poenam, videlur forma sua sit nata producere et conser-

excludere gaudium de eodem objecto ;

vare in seipsa frigus; lamen si virtute

ergo minus potest esse gaudium de ali- agenlis pncdominantis recipiat calorem
quo accidentali, quod ex molivo ejusdem in gradu intenso, et eadem causa semper Exempium.

objecli desideratur. maneat applicata ad conservationem

16
Tom. XX.
 242 LIB. IV. SENTENTIAKUM

ejusdem caloris, nunquam potest aqua de nuUam sensibilem voluptalem capere

prodire in actum secundum, licet habeat possunt, succumbente appetitu passioni
'

sufficientem, auferatur Objectum

virtulem alias si contrariae vehementi. Deinde, idem ip- aliquando
Appiicatio. impedimentum. Eodem modo, etiam si sum objeclum perfecte apprehensum, conveniens,
aliquando
voluntas per modum naturje dicalur nunc est conveniens appetitui, nunc disconveni-.
ens.
habere virtutem producendi in seipsa disconveniens ex diversa dispositione
passionem concurrente objecto, quamdiu appetitus, el nunc causat tristiliam, nunc
determinatur per fortius movens et pras- etiara delectationem; ergo potissima
dorainans ipsi in ea dispositione, nequit ratio harum passionum est ex incli-
agere ad contrarium. Quod si vero passio nalione appetitus petenda, sine qua ne-
illa sit ab ipso objecto totaliter, ut nos quit disconvenientia aut convenientia ob-
putamus, supposita noUtione aut voli- jecti subsislere, et non ex sola natura
tione prserequisitis, juxta naturam et objecti apprehensi, quod in actu secundo
qualilatem passionis, idem contingit quod ad inclinandum appetitum non con-
in causis per se contrariis apphcatis ducit, nisi ipse appetitus sit inchnatus,
eidem subjecto, quarum altera alteri ex- et non repugnans ; repugnat autem quan-
cessive praedominatur. do absorbetur per contrarium aflfectum
Confirma- Gonfirmatur secundo, quia in ordine ad in gradu intenso. Deinde etiam objectum, Idein
tio objectuni
secunda. passionem perinde se habet appetitus prout terminal operationem unius sensus, potest esse
Dolor conveniens,
vehemens rationalis et sensitivus quantum ad et appetitus conformis, potesL esse dele- et discon-
excludit veniens
delectatio" modum agendi, et incUnationem; sed in ctabile et conveniens secundum opera- secundum
nem. di «ersam
appetitu sensitivo dolor vehemens, et tionem autem alterius, et appetitum con- rationein.
valde excessivus ita praedominatur, ut formem disconveniens; in hoc autem
non possit delectari, non solum de casu recte apprehenditur sub utraque
opposito, sed nec de alio objecto, quod ratione, ut ignis per visum et tactum;
alias esset delectabile, si appetilus non sed si causatur dplor vehemens ex immu-
fuisset impeditus ; ergo idem dicendum de talione tactus, et corruptione tempera-
appetitu rationali. menti, ehdil omnem delectationera ex vi-
63. Dices cum Gregorio, impediri phanta- su possibilem; ergo non ex eo quod impe-
Responsio
siam ne apprehendat delectabile, quando diatur phantasia ab apprehensione objecti
appetiLus summe Iristatur, non ita con- priBsenlis delectabilis, toUilur delectatio,

tingit in Dgemone, cujus intellectus non sed ex eo quod tristitia vehemens tollat

impeditur a cognitione requisita. efficaciam objecti, qua delectabile est, ila

Impugaa- Gontra est experientia et ratio, quia ut in appetitum nequeat.

tur.
moto sensu exlerno ad proprium aclum, Deinde, quando duo dolores sirnul eum- 69.
Unus doior
dem occupant, vehementior alterum ob- alterum
movetur phantasia ad operandum circa
obscurat.
idem objectum praesens ; in phantasia scurat, ita ut non senliatur, et stupeat

autem sufficit apprehensio objecti "dele- sensus in solo vehementiori; a forLiori

clabihs ad causandum delectationem. hoc sequilur in contrariis atTectibus, ut

Deinde videmus sa^pissime in magnis unus ex toto, si vehemens sit, tollat alte-

afflictionibus, et vehementi tristitia ho- rum. Quod probatur etiam ratione, quia Distractioii
animae t
mines per artem et imperium voluntatis aUqua potenlia animae vehemenler ope- circa aliaj^
ul operatup
ex consideralioiie aliorum objectorum ranle circa aliquod objectum, reliqujE
vehemen-
quaerere levamen et solalium, qui in- minus perfecte uperautui*, imo quaudoque ter
 ;

DIST. XLIV. QU/BSTIO II 243

circa iiiliil circa (jl^jecla pnusenlia, quia median- inesse cuni ullo gaudio. Patet conse-
tiiiuin.
le voheuienli operalione polenlia), deter- quonlia, (juia illa tristitia eminentor in se

minale lola virlus aniraa) applicalur el excludlt omnein Iristitiam ; orgo porinde

dislrahilur circa illam operalioneni, ut

opponitur otnni gaudio tam intensive

non valeat simul perficere aUas functioncs (juam c.xtensive.

Tertio, ut lidos docet, pars ost poena Terlia
medianlibus cceleris, niinus aulem oppo- ratio.
sitam opperalionem, si quiB est possihilis ;
animarum danniatarum et UaMiionum Par cst
|i<(;na

hoc aulem a fortiori dicendum de eadem sed in illis non apparel causa alioujus aniiiiaruin
et
polentia, ul operatur vehemenlor, et delectationis ot gaudii, neque ipsa con- Du;inoiiani.

secundum ullimum su;e incHnalionis circa sequenler deloclatio et gaudium etiam

aliquod objeclum, minus posse operari accidentale ; ergo neque in Dajmonibus,
circa alia. Sed non minus passio aliqua ve- qui ex maleficio lucrari non debent,

hemens subigit appetitum, eliam raliona- quamvis ex certo divinaj providenlice cur-

lem; ergo quando est summa et vehe- su vagari in hoc aere perinillanlur ad
mens, reddit impeditum ad passionem vindictam malorum, et exercilationem
conlrariam, ut nullo gradu inesse possit, bonorum.
aut objeclum quantumlibet praesens incli- Ex his patet ad fundamenla oppositae 71.
Soivitur
nare volunlalem ad ipsam. sententia), qua) opponit Suarez. Scriptura fundamen-
tiim
70. Secundo probatur conclusio suppositis inlelligitur de exultatione improperati- oppositse
Secunda senlentia;.
probatio ex jam dictis, et opposilione tristitia) damna- onis, et denotat complacenliam et volun-
oppositione
delectatio- torum ad omne gaudium, non solum ex latem nocendi completam in exercilio et
nis
ad impedimento voluntatis, et determinatione effectu, non vero gaudium, quamvis
Irislitiam.
ultimata ejus per talem tristiliam, sed ahas nolum essel hoc sequi, nisi obsla-
etiam ex nalura ipsarum formarum; sicut ret tristitia sumina ; non sequitur autem Exiiltatio

fruilio summi boni ita explet volunlatem, illa consequenlia : est sufticiens causa Dieinonum
est compla-
quia est summi boni et ultimi finis in re- apphcala, ergo effeclus gaudii, nisi centiae,
et impro-
ipsa, qui includit omnem rationem boni, quando subjectum esl indifferens ad perii,
non gaudii.
ad quod inclinatur voluntas perfectiori formam, et tolhtur impedimentum, quod
modo, quam invenilur in proprio genere non excedil virlutem causae; in proposito
participatum; ita etiam delectatio per ten- id non contingit, ut palet ex dictis. Scri-

lionem summi boni ita explet voluntatem ptura ergo exprimit pravam voluntatem
quoad inclinationem ad omne bonum, DcCmonum completam per effectus, qui
cui adhseret in ratione commodi et de- alias nati sunt sequi, hcet non sequantur
lectabilis ( hoc est, ipsi aequivalet in de facto ; et loquitur accommodaie ad
gradu et modo), quia est summa possi- caplum nostrum, sicut etiam passioiies

bilis voluntati in specie. Eodem etiani hasce tribuit Deo, non quod in ipso sint,

modo per opposilum dicendum est de sed quod si essel capax illarum, inesse
miseria ultima damnalorum in ratione possint, quanlum est ex parte objecti,
tristitiie et poen^e, quae est summa ; sed ul operum nostrorum, in quibus placet
repugnal delcctalionem ct tristiliam in- vel complacel. lla etiam Daemones ox
esse voluntati simul de eodem objecto ;
prava volunlatc completa dicuntur exuUa-
ergo repugnat similiter ex opposilione re, ad signiticationem ejus, licet non
formali ipsarum, tristitiam summam, quaj sequalur gaudium et exultalio per mo-
ajquivalet omni alteri in gradu et modo, dum passionis.
 244 LIB. IV. SENTENTIARUM
72. llis non obslanlibus possel reconciliari primae, supposito tamen peccato, et an obstinatio-
Reconcilia- , ,. . , ,, .
.
nis
lur utraque senlenlia, dicendo quod nulla sit sit necessilas physica et inevitabilis, an in damna-

sentemia. voluplas in Daemone, quae minuat ejus vero electionis propriae et mortalis, Deo
tis.

Iristitiam, et lianc excludi per primam subtrahonte auxilia necessaria ad bonam

sentenliam. Secunda autem consentit voluntatem et gratiam. De hac difficultate
quoad hoc, quamvis admittat ex senten- agit Doclor locis citatis in margine,
tia Augustini gaudium ahquod secundum Secunda difficultas quomodo noli-
est,
74.
qidd, et accidentale, non substanliale. tio illa ignis utroque modo considerati, Secunda
difficultas.
Vel dici potest in concupiscibili nul- sit necessaria Angelo, an moraliter, an
lum habere gaudium, in irascibili vero ex physice?
affectu vindicttB habere aliquod e.K suc- Omisso exemplo allato de indurationis Explicatur
ditliciiltas
cessu, quod tamen non lenit dolorem, qui causa, sive intrinseca, sive exlrinseca in quoad
est in concupiscibili. De utroque affe- scopum
locum proprium, in quo ex instituto tra- prseseatis
ctu voluntatis videatur Doctor in 3. d. 36. materise.
ctatur, supponendo eliam quod est fidei,
videatur etiam de causis doloris ibidetn nempe Daemonem, et damnatos esse in-
dist. 15. et in hoc 4. disl. 14, quaest. 2.
duratos in mala voluntate, et peccato
73. (m) Contra utrumque simul, etc. Obji- tam habituali quam actuali, declaralur
Objectio .
. .

conti-a cil tertio contra utrumque modum, quia responsio quoad id, quod ex inslituto dis-
I*6S0lll tcL
exiibertate tristitia est ex disconvenientia utriusque seritur de nolitione illa, ex qua oritur
DBemonis,
(jetentionis, quia nolita est ; sed posset ex proxime tristitia, Advertendum itaque, Nolabile.

libertate sua non nolle, ergo non trislari. sicut intentio finis necessario infert ele- Amor
veheiuens
Prseterea aeque affligi posset si ligaretur ctionem medii, quod unicum tantum est necessario
infert
alteri corpori, utroque modo, v. g. lapi- in re ipsa, et cognitione intendentis fi- fugain
contrarii.
di, ect. nem, ita etiam amorem vehemenlem ei

Responsio
Kespondetur, non esse in potestate An- efficacem unius objecti inferre nolitionem
geli damnati nolle, vel non nolle ( supple alterius contrarii, et odium positivum, si

detentionem sui ad ignem, ut locum et in re ipsa practice applicetur in ratione

objectum), sicut tangitur de continuatione motivi vehementis sollicitantis volunta-

niali actus aut voluntatis pravie in eis, tem. Ralio hujus est, quia voluntas inhae- Ratio.

cicjus causa forte est aclus continuus rens intense per amorem ultimate deter-
causse superioris agentis ad aliquid minatur ad finem, quantum determinabi-
uniforme in eis, propter demeritum prae- hs est ex virtute propria, quae ejus de-
cedens, ad quod uniforme sequitur unifor- terminatio positiva et ultimata per voli-

miter afflictio earum ; et propter hoc non tionem finis eliam secum fugam
trahit

potest aliquis remissius agere nolle, quam contrarii ultimate. Haec autem consistit in
modo nolit, quia sicut actus non est inpo- positivo actu, quia licet in alia dispositione
testate, ita neque intentio actus; et causa voluntas posset habere fugam contrarii

superiori uniformiter agente, nequit infe- per suspensionem actus, idque ex moti-
rior agere difformiler, etc. vo finis, cui virtualiter authabitualiter ad- Ihec
necessitas
,, .
Hajc responsio
^ involvit duas difficulta- hffiret; tamen quando est in ultimata de- est deter-
Movonlur
minatioois
difficuitates les,
'
quarum
^ prima
r est de exemplo
r allato,> terminatione circa finem intentum, el in- formalis.
coutra
dictam nempe de causa obstinationis in peccato lense quoad omnes vires, specificationem
solutione;!!.
Quid in Angelis, an sit necessilas ex propria et exorcitium, nequit in eo gradu deter-
8it causa , . , . • .•
formaliter ex vi
.

voluntate; an vero detennmatio causse minato non necessitari

I
 DIST. XMV. OriyE.STK) 2ir,

lalis prosoculionis ad rugam, ul iii ro i|)sa ter necessitatur ox vi lalis detorminali-

applicalur, (>l tlislrahit a prosoculiono li- onis, etiain physico in ea disposiliouf; |)o-

nis; hiVA' ergt) Tuga osl iiolilio posiliva sila, ul positive lopugnel Justitiai diviiia;

conlrarii, quod approhenditur applicatuiu, ordinanti po(!('alum per condignam pii;-

et ut dislralions volunlaloiu a fine, in quo nam, ot ligandi tam potonliam loco moli-
vam, Nece^siia-
ulliinate quiescit j)(>r dclerminationein (iwnn intollectivam perprjtuo ad
conlrariaui el ultimain sui ; ultiinam di- iguem, quiljus perfecte apprehensis, ut piiysice ad

co, id est, plenam, el quanlum polest in re positis, necessitalur ad nolitionom ixnnae

contrariaj.
voluiitas se applicaro vol adha>roro por •'i'^"^ inlensam quam sit compla
ignis.

conatum, lunc enim recossilalur ad f.ol- centia ejus in commodo ct peccato, ot

londum et removondum contrarium consequenter eliam tristatur. IJnde Her-

quantum potosl, et consoquenter per po- nardus sup7'a citatus : Quid, inquit, tam
sitivam repugnanliam, et non solum per posnale quam semper velle quod nunqunm liernani.

suspensionem aclus prosequontis contra- erit, et semper nolle quod nunquam

Quomorio rium; nam sicut intentio efficax necessi- non erit, etc. Qua; loculio est causalis,
iutenlio
necessitat lat
, , .

ad oloctionem modo dicto,

, ,

qma per quia velle quod nunquam erit, est causa

eam, ut quidam volunt, ipsa volunlas est tristilife boni subtracli, et nollo quod nun-
nem
detorminata virtualiter ad eleclionem me- quam non erit, est causa trisliti.ne de inalo
neces^arii.

dii, vel ut ego existimo formaliler, licel applicalo. Quod autem asseril Doctor re-
°
medium respiciat materialitei^ quia inten- ducens hanc determiiialionem in Deum, d^s
tio est finis explicite ut in re ponendi, uniformiter agenlem, verum est, quia et ""al^ud**'^
i^^i^titiain,
quBp nequit abslrahere a medio necessa- uniformiter agit per concursum necessa-
" ^ el

rio et cognito, et ex vi talis delerminati- rium creaturae ad usum libertalis, et uni- noiitionem
ejus.
onis formalis sequilur electio ipsa medii, formiter agit permissive ad illam dispo-
et applicatio el remotio impedimentorum ;
sitionem voluntatis perversoe in Daemone
ita eliam quando voluntas adhaeret intense et uniformiter etiam eum derelinquit in

objecto per ultimatam sui determinali- sua caecitate et obstinatione, et posilive ex

onem necessitatur ad odium conlrarii, si suppositione peccati agit ad ligationem
applicalur practice, id est, ut dislrahens perpetuam ejus, etiam ad praemissam, et

voluntalem, et ut opponitur objecto cui non intermissam apprehensionem ejus,

adhaeret; unde aliqui dicunt ipsam voli- qua posita, ex communi, nolitio ignis

tionem explicitamobjecli esse nolilionem est necessaria, quod verum est, saltem
explicitam contrarii, saltem est virluahs ex suppositione pravae voluntalis, et sem-
nolitio ejus, et ex sua ratione necessitans per continuatae. Ex quibus responsio prae-

volunlalem ad nolitionem contrarii, si missa patet.

applicelur practice, et ut movens veho- Objicies, tamen animse Purgatorii non 75.

menter. habent pravam voluntatem,etsunt confor- ii^-'!';!'"

75. Ad propositum, voluntas DaemonisaDeo mes divinae dispositioni et voluntati; ergo animarum

prisdicto^ derelicla, complacens in se ipsa per su- detentio earum in purgatorio igne non Purgatorio.
rum.
Voiunias
perbiaiTi, obstinata in peccato, et sequens potest esse causa tam gravis poense quam
Dcemonis commodum,
jnordinate, et toto affectu et describunt Patres esse illain Purgatorii.
^ur enitens contra Deum per superbiain et Probalur consequentia, quia Michael aut
amandum invidiam est hoc modo determinata per Angelus beatus, sic detentus non naberet
inordinate.
amorem sui et commodi, el consequen- dolorem de igne, ob similem conformita-
 .

246 LIB. IV. SENTENTIARUM

tem ejus cum divina voluntale ; el ut ad- esset. Primum quidem esset, quia esset

mittit ipse Doctor detentio illa ex natura poena, qua? sine tristitia salvari nequil
rei non causat poenam physice; ergo nul- in spiritu; non esset, quia repugnaret be-
lam in praidictis animabus, stante funda- atitudini, ut nunc se habet, et sunimae de-
mento prsemisso. lectationi consequenti.AUud est de ani-
Responsio. Respondetur concedendo antecedens, mabus Purgatorii, quae nondum pervene-
et negando consequentiam, quamvis enim runt ad beatitudinem. Hoc argumentum
Causa in sanctis animabus non inveniatur prava urgeri potest in quacumque senlentia, Retorque-
tristitite in
animabus voluntas, sed perfecta conformitas ad etiam eorum qui
^ dicunt quahtalem
^ ah- ^"''

Purgatorii. ,. ...
dispositionem t^
Dei, tamen
• . ...
m eis mvenilur quam, quae sit deformitas, ab igne produ-
argumen-
.
t"'P

sufficiens causa tristitiGS et nolitionis poe- ci, quae nequit salvari in animabus sanctis

nae palienter toleratae. Primo est in eis si repugnaret gratiae, neque etiam in Be-
poena damni suo modo, scilicet tempora- ato, dato ergo quod Deus ligaret sic Be-
lis, et ardens desiderium liaereditalis, ex atum igni, cooperando ad ejusmodi effe-

cujus dilatione tristantur. Invenitur pra)- ctum, quid diceretur nisi quod jam re-

terea amor perfectus Dei, et odium vitae sponsum est?

prajteritae, et peccatorum commissorum Ad aUam partem objectionis tertiae re- ,j,g

in offensam Dei; odium praeterea poenae, sponsum est supra^ et perinde urget
non qua a Deo jusle infertur, sed qua de- omnium sententiam, quia mediante iUo
betur ex peccatis, eamque meruerint; corpore cui aUigaretur Angelus, Deus
nolitio autem poenfe ex boc motivo est posset etiam quaUtatem deformitatis in-
efficax et sufficiens causa poenae, licet strumentaUter producere, vel aham, quae-
ordinata sit ex affectu in divinam justi- cumque ponatur fieri per elevationem
tiam, cui se subjiciunt tolerando patien- instrumenU.
ter poenam; est praeterea apprehensio illa Obiicies ulterius nondum Daemones pa-
•^
^ Objectio.
(k^^QUo^^et 'Si^is
temporalis applicati. Unde ligatio et ti alhgationem ad ignem, quia quidquid Exeoquo
servo in- carcer Dsemones
carceratis
ob delictum, sicut aliter est causa sit, an ahqui sint m Inferno, saltem plu- nondum
sunt
tristitiae in fiUo, quia offendit palrem, ah- res sunt in aere caliginoso praesenU, ut alligati
igne.
ter vero in servo,quia affectat commodum, patet ex Patribus et experienUa ex fine
in utroque tamen est efficax causa divinae providentise habentes libertatem,
tristitise, hcet ex diverso motivo, ila in inquantum Deus permittit, nocendi homi-
proposito contingit. nibus, et tentandi. Hanc rationem sicut
Ad probalionem consequentiae respon- et praecedentem urget Suarez, adducens
'^'^'
detur, in Beato nullam causaret trislitiam iUud Luc. 8. de legione Daemonum rogan-
ligatio ad ignem, per modum detinenlis te Ghrislum ne in abyssum mitterentur,
in loco, quia neque pliysice, neque mo- id est, Infernum, quo Umebant mitU; el
rahter eidem esset disconveniens, quia huc eUam speclant iUa Matth. 8. Venisti
non posselesse in pcenam. Quod si esset huc ante tempus torque no$, etc.

in poenam, dico tunc posse causare Iristi- Respondetur in omni sentenUa hoc ar- Responsio.

Repu-^nat
''^^^'^ ahquam compalibilem cum suo statu, gumentum urgore, quia sive physica
Pp* ^^
ahas non posset esse poena juxta omnium acUone, sive intenUonali agat ignis in Da3- inomni
, . , sententia
statu sententiam, nisi esset causa ahcuius trisli- monera ad poenam sensus, agit ut apph- objecUo
prajsenli
"°° *^"^^"
beatitudi- tias in effectu, sine qua nequit esse poena catus et adliaerens; neque aliter de eo
nis.
in Beato; esset ergo in eo Irislitia, et non loquimur Scriptura aul Patres, certum-
 niST. XLIV. QU/ltlSTIO 11. 247

que esl eiim subesso pocnno dainni el tontia nd illud. Ilndo illn proposi- rzpltcatur.

sensus subslanliali, quamvis nnndum ali- tio : Afjens rsf jiiupslnntim passn, vera
qui receperinl poenain uUima) incarcerali- cst quantum ad hoc, quod pntions
onis in Inferno ex causis supradiclis ct recipit ngcnte; et quantum ad
al)

Solutio
disposilis a divina providenlia. Ali(iui er- hoc non potost se Incere in actu
ej"s-
go dicunL eos circumferre eliam iguem l)or se, sicut sccundum id fit in
poenanlem; alii respondenl apprehensi- nctu per ngens; sed ex hoc non se-
onem ejus tam vehemenlem iis inesse, ac (|uitur quod sit prrestnntius ahso-
si cssetpr.Tsens in evenlu, quia in causis lutc natura illius, quod est susce-
suis est prcesens, et in determinalione di- ptivum, sicut nec de termino for-
vina, quod sufficit ad iegationem ex mali respectu cjusdem.
parte intellectus sic apprehendentis, et Sed quia Augustinus intendit
nolitionem ejus pccnalem modo dicto. concludere per illud argumentum,
Quod aulem abhorreant Infernum, ex quod corpus non agit in spiritum,
odio ademptoe libertalis nocendi homini- potest dici quod major sua est vera
bus contingere potesl, et vagandi per de agente aequivoco, et totali seu
mundum, quod non tollit quin uno vel al- principali, aliter non, et sic con-
tero modo crucienlur per ignem. clusio est vera. Et concessum est
quod ignis non est agens princi-
pale in spiritum, sive in illa de-
SGHOLIUM. tentione, quia in illa non agit, sed
formaliter deflnitive continet; sive
Ad primum explicat bene illud : agens esl in immutatione, quia ibi non agit,
prmiantibus passo, intelligi de agente a?qui- nisi instrumentum Dei, sicut
ut
voco, vel saltem non intelligi de instrumen- phantasma se habet ad intellectum
tali vel partiali. Ad secandum, non requiri
agentem. Tn causando autem tri-
contactum mathematicum, sed virtualem, Magis
ut corpus agat, nec requiri indistantiara stitiam hoc modo vel illo, non est sequitur
ex
agentis ad passum, de quo 1. d. 37. et 2. d. principale agens, sed ipsa voluntas tristilia
nolitione
9. q. 2. num. 16. Ad tertium explicat quo- nolens illud objectum; magis enim ali
objecti

modo corpus agens iu spiritum possit dici

ex hoc quod objectnm est nolitum, quam ex
ipso
assimilare sibi passum.
sequitur tristitia quam ex ratione objecto.
objecti in se, vel ipsa apprehensio
eventus objecti noliti, quia obje-
17.
(n) Ad argumenta. Ad primiim,
Ad arg. 1.
jj|g^ propositio Aiigustini pendet ctum non tantum nolitum, sed ut
ex qnod agens est prsestan-
ista, nolitum apprehensum esse vel fore
tius termino formali actionis, et contristat.
Ad 2.
terminus formalis actionis est Ad aliud (o) Augustini, potest
prsestantior suo receptivo. exponi de his, quibus spiritus
ibi

Secunda autem istarum non est afflciuntur immedinte, quia illa

vera, nisi inquantum hocest actus, sunt similia corporibus, quia pas-
et illud potentia, et sic conceden- siones aliquo modo causatse a cor-
Agensest dum est agens, inquantum in actu poribus ; non autem de
quibus illis

^'tius^"" formali vel virtuali, esse prsestan- afflciuntur spiritus mediate. quia
ista sunt corporalia, vel quod idem
passo.
tius passo, inquantum est in po-
 248 LIB. IV. SENTENTIARUM

est, exponatur de ariiciente forma-

^iter, non efFective.
A(l aliiid, lioc universaliter COMMENTARIUS.
Ad 3. (p)
est verum, quod agens
oportet
esse prsesens patienti, saltem se- (n) Ad argumenta. Ad primum, etc. Hoc 79.
Ad
cundum virtutem activam, et ex argumentum desumptum est ex Augustino primum.
hoc sequitur, ubi prsesentia pro- Quod
lib. 12. super Genes. ad lit. cap. 29. vis corpus not
portionata non potest liaberi nisi ejus in hoc consistit, quod corpus non awit in
spiritum.
per contactum, requiritur con- est praestantius spirilu ; ergo nullum cor-
tactus ubi autem verior potest
; pus agit in spirilum.
haberi, illa multo magis sufflcit ad Respondet illam propositionem seu Responsio.
Ratio
actionem; sed multo verior potest consequentiam Augustini fundari in eo praemisfi.

esse prsesentia spiritus ad corpus quod agens sit perfectius termino formali
per coexistentiam, quam sit illa actionis, et terminus ipse forraalis prae-
per contactum. stantior suo receptivo. Explicat secundam
Quid sit
Aliter potest dici quod requiri- proposilionem de excessu termini formalis
contactus
virtualis.
tur contactus virtualis, non ma- super suo receptivo, nempe excessum
Idem in 1.
thematicus contactus autem vir-
difct.37. et
; provenire ex differentia aclus et potenlise, Proveiiit
ex natura
in 2. d. 9. tualis est, quod aliquid in isto quia lia3c imperfectionem includit poten- potenti.c et
artus.
possit esse terminus virtutis in tice passivse, quae se nequit reducere ad
illo, quod nihil est aliud quam il- actum ; actus vero actualilatem et esse,

lud habere virtutem causativam per quod potentia fit sub perfectione et
alicujus in illo; et isto modo Deus, completa, quse alias fuit sub negatione
si non esset citra orbem Lunae, perfeclionis, et consequenter alicujus esse,
praesens esset centro terrse, sicut ad quod ordinatur ex sua inclinatione.
dictum est in lib. 1. dist. 37. Goncedendum ergo est quod agens sub
(q) Ad aliud, potest dici quod hac limitatione, ut est in actu formali per
Ad 4.
Ageos causa sequivoca sequivoce assimi- suam Ibrmam productivam, si est univo-
assimilat
sibi lat secundum aliquid, quod habet cum, vel in actu virtuali, est praestantius
passnm.
Explicatur. in se, non formaliter, sed virtuali- passo, ut hoc consideratur non absolute,
ler ; hoc modo objectum, quod
et sed limitate, inquantum passum est, et in
Agens
est nolibile, habet in se tristitiam, potentia mere passiva modo jam prius perfectius
passo
et secundum illam assimilat. Alio expresso, nam potentiapassivainquanlum inquanliirn
estpassum.
modo potest dici quod illa propo- passiva, est semper sub negatione ahcu-
sitio est vera de agente principali, jus, et esse convenientis, nempe formae, el
non instrumentali. Deus autem est sic dicit illam negationem actus, quem
hic agens principale, et sibi assi- in sua virtute includit agens, et secundum
milat passum, quia intelligit et quem est in aclu, et non in potentia. Pro- Inlelligilur
Augustinus
vult arflictionem secun- illius, et positio ergo Augustini intelligenda est de de agenle
dum hoc intellectum et volitum, agenle aequivoco et lotali seu principali,
aequivoco
et tolali,

assimilat sibi passum. quia neutro modo agit corpus in spiritum,

seii
principali.

quia non ut univocum, quia alias seque-

retur spiritum recipere formam materia-

lem, qua malerialis est in esse; non ut

X
 DIST. XF.IV. QU^STIO III. 249

agens oUnin lolalo aMiuivocuni, (juia sic runi cornpotil corpori i'osp(M;lu spirilus; RoBponhio,

so(|uorolur oxcessus porfeclionis in es- crgo, olc Uosi^ondot lial)cre conlacluni

se, el virlule corporis supra spiriluni, coexistontia^ eo modo (juo Angelus co-

quia ut pluriinuni agons tolalo auiuivo-

oxislit loco ; doinde, non requiri conla-

cuin osl porfoctius suo passo ; ([uod inagis

ctum inallKMnalicuin inler agens ot pa-

ignis sua tiens, id ost, illo contactus, per (juern

in proposilo (ioclaralur, quia si

efficacia naturali (letineret spiritum, so- ulliina contingontiuin se sunl contigua,

quoretur defeclus in potentia naturali mo- ot simul secunduin locum ; sed sufficore

tiva ejns, c|uam ignis sua efficacia ligaret.

contactum virtutis, id est, passuin esse
inlra sphffiram agentis et ab eo posse
Si autein ignis subderol intelleclum ojus ,

moveri, quibus insinuat dari actionem in

quoad actum lanquam causa totalis ejus,

sequerolur in sua perfectiono alias naturali, distans, quod alias ex professo Iractavit.

dependore ab igne lanquam causa tolali (q) Ad aliud, etc. lloc esl quartum ar-

concomitante illam, quod est idem incon- gumenlum ex fine naluric et agentis, qui

veniens. Neulrum autem liorum sequitur est assimilare sibi passum.

Rospondel agens etiam aequivocum as- Ad
ex priEmissis conclusionibus, quia ignis quarlum.
formaliter tanlum detinet, et non effe-
similare sibi passum in virtule, et sic ignis

clive et ignis ut objeclum niinus princi- assimilal sibi intellectuin Angell. Responsio.
;

paliler agit ad intellectionem sui, neque

ex virtute eliam sua necessitat intelle-

ctum Angeli ad perpeluam sui conside- QU^.STI0 III.

rationem, sed virtute divina specialiter

applicata. Ratio Augustini intelligitur in

Ulrum homincs damnali post jutUcium
priori sensu, non in secundo, quia et
cruciabuntur illo if/ue infernali ?
ipse admiltit concursum objecti requiri

ad memoriam et intelligenliam, et com-

muniter admittitur saltein phantasma D. Thom. in acldit. quxst. 97. art. 2. D. Bonav.
hic. arl. 3. quwst. 1. Richard. art, 2. quwsi.
agere in intellectum ad productionem
6. 7. Argcnt. quxst. 1. art. 3. Durand. qumst.
speciei intelligibilis, ut minus taraen prin- 10. Gerson. serm. de omnilms Sanctis. Soto
dist. 50. quwst. 44. Aliulens. in Matl. 25.
cipale. quxst. 640. Henrifiuez. lib. ult. cap. 25. Coccius
late lib. 10. art. 8. Bellarm. lib. 7. de Purf/.
OQ (o) Ad aliud Augustim, etc. Negat ibi-
a cap. 10.
'^4 dem Augustinus
° esse corporalia, sed cor-
secundum.
Soivitur et poralibus similia, quibus animse exutce
explicatur
Auyust. afficiunttur. Respondet Doctor mtelligi de Secundo qusBro (a), iitrum homi- Arg. 1.

iis quibus immediate afficiuntur, id est, nes damnati post judicium cruci- Cap. 9.

quae insunt animse separatae, ut species abuntur illo igne infernali? Quod
el cognitiones corporalium, non vero de non, 6. Topicorum : Omnis passio
iis, quse immediate et exlrinsecus se ha- facla magis abjicit a substantia; evgo si

bent, ut ignis, qui delinet spiritus. continuc cruciarcntur ab illo igne,

(p) Ad aliud, etc. Hoc est terlium, quod magis ac magis deperdei^etur eo-
81.
Ad objicit ex Philosopho. Primo, quod corpus rum substantia, et per consequens
tertiuin.
non agit nisi per contactum ; deinde, tandem omnino
consumerentur,
quod agens et patiens oportet esse simul, quod est contra illud Job 20. Luct
nuUo interveniente medio ; neutruin ho- omnia qu(fcumfpio ipse fecif, ncc tamen
 250 LIB. IV. SENTENTIARUM

consumrfur ; et contra illnd Apocal. ter et intentionaliter in humana corpora. Se-

Cap. 9. cundum Potest alfera harum acfionum
Dcsiderabunt mori, et fugiet mors ab eis.
:

esse sine altera, et de facto est. Tertium :

Arg. 2. Prseterea, ant patientnr ab illo

Sola intentionalis esl dolorifica, sola realis
igne realiter immiitante, aiU tan- non. Quartum : Dolor est passio causata in
tnm intentionaliter ; non realiter, appetitu ab objecfo disconvenientis sensafo. De
propter duo : Primo, cessante
qiiia quo 3. dist. 15. Quod de facto ignis cruciat
homines damnandos, quocumque modo id
primo motu reali, non videtnr
fiat, habetur ex Matth. 25. Luc. 16. Apoc.
aliquis motus realis possibilis,
20. Marc. 9. fln. et docent Patres omnes,
cnm posterior dependeat a priori; Cypr. 1. ad Demetrianum, Lact. lib. 7. divin.
sed post jiidicium cessavit primus instit. cap. 21. Hieron. in 30. Isai. August.
motus ergo. Secundo, quia tunc
;
serm. 181. de tempore, et 21. Givit.2. Gregor.

realiter corrumperetur corpus il- 9. mor. 46. alias 38. Goccius supra citat
multos alios Graecos et Latinos.
lud, quia unum contrarium est
realiter corruptivum alterius; sed (b) Ad qusestionem, patet quod
si tantum erit intentionalis, non ignis prgesens corruptibili ani-
erit afflictivus, quia illa passione mato anima sensitiva, potest ha-
paterentur sensusBeati ibiprsesen- bere in illud duplicem actionem,
tis ab igne ergo nuUa passione
;
scilicet realem, quae est univoca,et
patientur. intentionalem, quse respectu illius
Oppositum Matth. 25. Judex dicit est sequivoca, quia species sensibi-
Ratio
opposit. hominibus damnandis Ite maledicti :
lis non simpliciter est ejusdem
in ignem oelernum. speciei cum ipso objecto. Ad pro-
positum ergo dico, quod post judi-
COMMENTARIUS.
cium cum corpus hominis sit pcr
(a) Secundo guasro, etc. Haec quaeslio est se corruptibile, ignis prsesens po-
Ordo et
divisio in ordine tertia ; tamen quia spectat ad terit habere in illo utramque acti-
qusest.
poenam damnatorum hominum secundum onem, quia non repugnant, et est
corpus post judicium, dicitur secunda in ibi tam susceptivum, quam cansa
ordine ad priorem, in qua tractavit de activa utriusque, nisi dicas realem
poena spirituum. Gontinet tres partes, quasi tnnc impediri propter defectum
articulos : Primus exponit utramque im- motus coeli, sed de hoc dist. 48. Po-
mutationem possibilem fieri in corpus tam test etiam tunc una esse sine alia,
realem quam intentionalem, et utramque loquendo de possibili absolute,
posse separari respective ad diversa. quia neutra dependet essentialiter
Secundus arliculus determinat solam in- ab altera. Unde et modo sunt se-
tentionalem sufficere ad poenam corpo- parabiles, si aliquid sit suscepti-
ralem sine reali immutatione. Tertius vero vum formsB realiter, et non intcn-
incertum statuit, quid in re ipsa contin- converso sed
tionaliter, et aliud e ;

gat : An scilicet non solum intentionaliter, tunc non poterit una non inesse,
sed etiam realiter ignis agat in corpora nisi propter aliquod impedimen-
damnatorum. tum, et hoc, vel quia Deus non co-
SGHOLIUM. agit igni ad illam actionem vel ;

Haec littera habet aliquot dicta. Primum :

quia aliquod agens creatum impe-
Posaibile est post Judicium ignem agere reali- dit unam actionem, et non aliam.
 : ; .

DIST. XMV. OTI 'FSTIO III. 251

3. (c) Secnndo dico, qnod soln in- quam realem ad .«sabitom ipsius
Vide II(>nr
quoillib. 2, tontionnlis .'^nflicit nd cansnndnm suppositi Kodem modo ii(;et im-
q. 8. et 9,
(loloi"oni ; soln nutcMU ronlis sine mutationom intontionnlom objecti
intontionali non sufliceret ad hoc disconveniontis concomitetur alia
Secunda pars ost ninnif(^stn, quia immutntio i-enlis disconveniens
licet lii^nium calefiat qnnntumcum- iiatur?e (quod forte non est verum
qne excessivc, tnmen non dolet. in visu (^t nuditu), sequitur dolor
Prima i^robntur, quia excellens causatus ab illo objecto sensato, ut
sensibil(\ ut excellens sensibile, sensato in appotitu sensitivo.
natum ost inf(MM'c dolorom, qnia
est disconvoniens inquantum tale, COMMENTAUIUS.
et tamen inquantum excellcns scn-
sibile non immutat.nisi intontiona- (h) Ad qiucstionem patct., elc. Iii hac 2.
Supposi-
liter. Licet cnim nlia immutatio quacstione supponitur veritas lidei, nempe tum
conimune.
realis concomitctur, qua dissolvi- igncm inferni agerc ad cruciatum carnis
tnr organum a media proportione, damnatorum liomiiium, quae patet ex
in qna consistit tamen si sine illa
,
Sciiptura scepius allegata. Est communis
actione essct objectum disconve- Patrum et Doctorum, quos omnes abunde
niens sensatnm, seqneretur dolor. citat Coccius l. 10. de quatuor novissimis,
Hoc etiam probatur, quia ali- art. 8. patet ex locis cilatis in schoHo.
quando ubi cst modica, vel nulla IIoc supposito dicit quod ignis prsesens
immutatio realis, est magnns do- corruptibih animato possit habere tam
lor propter immutationem inten- realem actionem, quae est univoca, produ-
tionalem, sicut si manus fuerit cendo sibi simile, v. g. calorem realem,
excessivc frigefacta ex contactu et etiam agere ad immulationem sensus
nivis vel glaciei , si statim appro- per actionem intentionalem; statuit con-
ximetur igni, est ibi vehemens do- clusionem hanc
lor ab illo objecto immutante, et Ad propositum ergo dico, cum corpus
tamen modica vel nuUa actio realis hominis sit per se corruptihile post judi- Utraque
actio potest
a calido in manu propter excellen- cium, ignis prccsens potest habere in illo competere
igni
tiam contrarii, scilicet frigoris in utramque actionem, etc. Intelligit corpus in corpus
damnati
ipso passo. corruptibile non secundum resolutionem
Dolor et Modus autem est iste : Dolor in materiam et separationem fornipe, sed
delectatio
sunt sicut et delectatio sensitiva, est corruptibilc quoad passionem etsubjectum
passiones, Probatio ex
et pnssio causata in appetitu sensi- agenti naturah, in quo differt a corpore potentia
quomodo activa, et
causantur, tivo ab objecto apprehenso per glorioso, quod hal)et dotem impassibih- passiva
Scot. 3. applicatis.
d. 15.
sensum; sicut ergo aliquod obje- tatis hoc modo. Prol)at conclusionem,
ctum inquantum objectum, hoc est quia utraque actio non repugnat, et pas-
intentionaliter motivum, est con- sum est susceptivum termini utriusque
veniens, ita caiisnt positn sensati- ergo, etc. quamdam responsi-
Insinuat

one delectntionem in nppetitu sen- onem ex dependentia motuum agentium

sitivo. Unde non est facile in omni inferiorum ad motum cwli, qui post
delectatione, snlteni visus et audi- judicium cessabit. Hanc examinandam
tus, fingere immutationem ali- remiltit md 48. inferius.
 ;

^ LIB. IV. SENTI^

RnpoBao. Dioes oorpos illad esse incomiptibile Ua potest agere, at si sit remotom ; ergo
ergo iDcapax actionis realis coirani- similiter objectom aliqood disconveniens
pentis. appetitoi per s(4am aaionem intentiona-
Ivafmgn- Gontiu, saJtem erit capax actionis in lem caosabit dolorem, qoamvis nalla alia
eo grada in qao non €st corraptiYa, qaia actio natoralis ejas seqoator; vel si hitc

nallam e<t impedimentom ex parte cor- coooomitetor in lantum est dclorifica,

poris, qaod incorraptibQe tantom est inqoantum percipitur ab aliqaa potentia

ex actione agectis extrinseci consenrantis o^itiva, et non aliter.

animam in corpore, et ejos unionem ; non Confirmator, in volontate aliqood obje-

vero ex aliqaa positiva forma per qaam ctom caosat tristitiam, qood non agit actio a"

redderetar corpas incapax termini acii- ne reali, sed intentionali, ut p er se notom

onis. est, et patet ex soperioribas ; ergo ^am
Seeuda (c^ Secun/Jo dico quod sola inientiona- idem dioendum e^ quoad appetitom. Patet
li$ mfficit ad camandum dolorem^ etc. consequentia, qoia oniformiter se habent
Haec est secanda conclasio hojas articali. qooad ha;c. Detnde, aliquaodo voloptas AiiqaaiMio

Probator, qaia sensibile exoelleas natam sequitor in appetito, qaando alioqoin ^^Haf»^
est inferre dolorem sensui, qaia sensibile coocomitator actio realis objecti agentis*
comparatar ad sensam ot conveniens, ad aliqoam detructionem naioralis qoali- aetk»

Probatio vel disconveniens ex natara objecti, et tatis in Wvente, et salotis, et e contra

esaelosk»-
inclinatiooe ipsa, et lemperamento medlae dolor in appetito, qoando ooncomitator
ScaaUe
ezeedms proportionis in sensa. Ex convenienti
actio realis inferens salatem sopposito;
aatem et disconvenienti nata est seqai ergo onivefsaliter dolor objecto sensibili
inSem
Morem trtstiiia aat delectatio, sed sensibile excel- caosator, qoa intentionaliter agit, et non
Eeneoi.
lens agit at objectam, et solum intenti- qoa realis actio concomiiaior. Et patet,

onaliter; ergo ut agit boc modo infert qoia ot habet proportionem motivi ad
BeEpooBJo.
dolorera. Aliqui negant sensibile causare potentiam, natam est causare delectati-

dolorem, nisi ut actione reali agit ad im- onem aot conirariam, qoia per modom
matationem organi realem, corrompendo objecti apprdieosi, non ita se habet ot

ejus mixtionem. infert actionem realem, sed per modum

Impagna- Cootra Doctor, Ucet, inqait, alia immu- agentis ; ergo, etc.
tio.
Actiorealis tatio realii concomilefur, qua dis$olvitur
aliqQaiMlo
eoofBomi- organum a media proportione in qua SCHOLIUM.
tatur
ioteBtioiia- con^islitf lamen #i sine illa actione esset
lem
bedentem.
objectum diteonveniens. Mequeretur dolor. Probabilias esse post jadiciam igoetn tan-
Probal experientia eoram, qui manum tam iDtentionaliter agere in corpora damna-
ta, qaia piara poDerentar miracala, si etiam
ex glacie rigentem admovent igni sentiunt
realiter ageret in ea. Praeterea Scriptara do-
dolorem vehementem, qaamvis modica
cet damaatos a cootrariis pati, qaod dod stat
sit actio ignis in eo casu ob resistentiam realiter patiantar.
si
contrarii.

Probat a contrario, quia delectatio cau- Tertio dico, quod probabilius

(ih 4.
Port
satur ab objecto inconveniente mediante videtur post judicium ponere so- jadiciaiii
visu et auditu, quamvis objectum non agat lam immutationem intentionalem, /uAto^^
intmliooA- . •

realiter aliquam formara, quae sit ad con- quia etsi possit utraque tunc poni, nuw
"* ***'
servalionem suppositi, neque in ea distan- ex primo articulo. tamen realis
 .

DIST XI.IV. QU.^ESTIO III. 353

torujii non laceret aliquein doloi-em sine non habuit omnemactionem, qtinm
cori>ora.
intentionali, nec etiam cnm inten- ex natura sua habere potuisset.
tionali, sed sola immutatio inten- Si iterum inducat calorem in illo
tionalis lacpret rloloiem ergo ; gradu, mii-aculum est quod ille
cum pluralitas non sit ponenda gradus stat cum vita.
sine necessitate, et non ponitur Si dicas, eodem modo ex alia j-
t . Mach
ibi passio ignis, nisi propter aftli- parte oportet ponere miraculum, ••

.
, . . Cjntraria
ctionem illorum ab igne, surticit ne corrumpatur ab extrin.<eco ; in etee

ponere solam intentionalem, ita nam naturaliter immutatio illa in^i^uonaJi

quod alia posita videtur supei- intentionalis excessiva causat do- „p,^nr.
Huere, quia nihil faceret ad hunc lorem excessivum ; unde et dolor
tinem excessivus occidit, siout apparet
Miracub Praeterea, congruum ponere
est de Antiocho 1. Madtah. quinimo
„„°^„,^,. circa damnatos, ita pauca miracu- etiam timor excellens, de quo mi-
piicanda
ine neces-
Jq, sicut possibilc
^ cst, cum Hon nus videtur, quandoque est causa
fitate. sit verisimile quod Deus velit cir- mortis Respondeo, nullus do-
.

ca eos tunc multiplicare miracula lor simpliciter repugnat qualitati

ultra illud, quod requiritur ad pu- mixti simpliciter requisitie ad vi-
nitionem eorum justam sed po- ; tam ,
quod patet satis, quia inten-
nendo actionem realem, et cum tio causativa doloris magis videre-
hoc (ut necesse est) intentionalem, tur repugnare sed illa non repu- ;

videtur quod oportet ponere circa gnat, sicut nec unum contrarium
eos plura miracula quam ponendo in esse reali, et aliud in esse inten-
solam intentionalem ergo, etc. : tionali.
Probo minorem, quaecumque
licet Apparet etiam per Augustinum
via habeat ponere quod tunc non ;2I. Civit. cap. 3. yon ideo mori pote-
corrumpuntur a causa intrinseca ,
ntnt illa corpora, quia dolrhunl. Et sub-
et hoc, vel per conservationem di- dit : Cur corpora quce animahua dolorem
vinam miraculosam, vel non mira- possunt inferre, mortem vero inferre non
culosam. sed justam, quia corre- possunt, nisi qnia non est consequens, ul
spondentem statui tinali, in quo mortem faciat, quod dolorem facit?
jam illi sunt, tamen si ponatur Xon est ergo necessarium futurse
actio realis,ibi est aliqua causa cor- mortis argumentum dolor et ra- ;

ruptiva extrinseca , et miraculum tio sua paulo ante posita. stat in

videtur, si illud non corrumpit, hoc anim?e est dolere, non cor-
:

cum causa, quse potest inducere poris, etiam quando ei dolendi

aliquid incompossibile alicui, pos- causa est acorpore si ergo a dolere ;

sit ipsum corrumpere, ille autem argumentum sumeretur ad mor-

ignis potest inducere calorem om- tem, magis ad animam pertinet
nino incompossibilem qualitati mori, ad quam magis pertinet do-
mixti requisit?e ad vitam. Si ergo lere. Adhuc ante illud innuit ra-
illum non inducat in summo, et tionem aliam quasi talem : Cujus
tamen agat realiter, miraculum rationis esl dolorem facerc mortis argu-

est ; sicut fuit in camino, ubi itmis tnentum, cum vitce potim sii indicium ,
 1
254 L16. IV. SENTENTIARUM
certum esl enim vivere omne quad dolet ; Praeterea tertio Scriptura vide- cap. 24.
quasi arguit, dolere necessario
si tur dicere eumdem damnatum pati
infert vivere,non necessario infert a contrariis, juxta illud Job : Ab
mori. aquis nivium transibunt ad calorem
Dico tamen quodquandoque, nimium.
imo hic, ut in pluribus ad dolorem Et licet salvaretur juxta illam
excessivum sequitur mors , quia superficiem litterae, alternatio in
sequitur improportio illius quali- istis afflictionibus, tamen non pos-
tatis naturalis requisitse ad vitam, set probabiliter salvari, quod simul
et modum ponere, requireret de- pateretur in summo, et realiter a
clarare quomodo virtus phantastica contrariis. Potest autem salvari
et appetitus possunt habere acti- quod simul patiatur, et in summo Potest
aliquid
onem in qualitates naturales Sed . intentionaliter ab eis quia species , pati intea-
tionaliter,
quomodocumque hoc sit, non est contrariorum etiam in summo et in \\
summo a '

ibi formalis
repugnantia cujus- non sunt contrarise ; ergo illa via contrariis. .
j

cumque sensationis vel doloris ad de intentionali, sine reali immu-

quemcumque gradum qualitatis tatione, potest plura salvare per-
naturalis requisitse ad vitam ; ergo tinentia ad eorum aniictionem,
Aiinu^mi- non crit tantum miraculum dolo- quam alia.
raculum
est vivere rom qucmcumque esse sine morte,
cum
excessivo sicut qualitatem realem simplici- COMMENTARIUS.
quamTum tor coutrariam qualitati mixti
contrarJa Gsse cum vita ibi enim esset quasi
; (d) Tertio dico, elc. Statuit terliam 5.
qualitati Tertia
viveatis. repugnantia formalis inter quali- conclusionein, nempe probabilius esse conclusio.
Probabilius
tatem inductam a contrario, et per actionem intentionalem solam, ignem efse
per solam
qualitatem requisitam ad vitam ;
post judicium punire corpora damnato-
mtentioaa-
vel si secunda non opponeretur, rum. Hanc conclusionem tenet D. Thom. lem
igneni
esset miraculum vitam esse sine lib. 4. contra Gen. c. 89. ubi Ferrariensis, agere in
corpus
illa qualitate mixta. Sed hic non et quodlibeto 8. quae&t. 8. art. 18. ad 1. daa)nati.

requiritur aliquod miraculum, nisi Solus dist. 50 quasst. un. arl. 3.

quod dolor suspendatur ab effectu Probalur a Dociore, quia loUedda est Probatio.
Tolleuda
suo, ut in pluribus, scilicet ne superfluitas cum finis per necessaria est super
tiuitas.
ad ipsam sequatur distemperatio atlingi commode possiL; sed omnis affli- Poena
carnis
mixtionis repugnans vitse ipsum ; ctio carnis, aul ex carne solum liabe- bahelur
per solani
autem quoad talem effectum sus- lur per intentionalem actionem, quia
intenliona-
pendi, non oportet ponere novum afflictio quai orilur ex actione reali non leni.

miraculum, sed reduci ad idem, ad percipilur nisi per actionem intenliona-

quod reducitur suspensio actionis lem, inquanlum movet aliquem sensum
contrariorum ad intra, ne cor- per modum objecli; ergo polest stare
rumpant, videlicet ut propter sta- talis dolor sine reali immutatione sensus,
tum (inalem, ad qucm rcducti sunt, cum sola intenlionali.

Deus suspendat causas ab effecti- Secundo probat, quia miracula non Non esse
multipli-
bus, ut in pluribus, qui sisequeren- sunt mulLiplicanda sine necessitato; sed canda
miracula
tur.destruerctur iliudcompositum. si poena igais essel per actiuaem realem, sine neces-
 ;

DIST. XLIV. QU^STIO III. 265

biiate. ita luuUipIicareulur, quia vol essenl siniul multiplicaliouo rairaculorum, (juaiu si af-

conlrariiu f()rin;u, (luod videlur implicare ;

Uiclio liat per immulationum r(,'alem

vel cerle niauerel forina uuiLa subjeclo, sonsus.

siue (^ualilale nalurali rcniuisila ad vilani Quarlo tandeiu 8.
probatur liuec con-
0"arta
conservandam; vel cerle ignis a^endo clusio, non minor est p^jena aniniie dam- riitio.

in suuiino, uiliil inducerel repugnans naliu absque corpore quam in ipso cor-
qualitali niixti, quod perinde repugnat, pore, et par est poena Uccmoimm ct
et loUit dolorem per imnuUalionem realeni hominum, ju.vta Gregorium supra citatum
carnis. in quoesl. prxced. Sed salvalur puiiia
Non esse
Dices etiam niiraculuui aduiitli, si sola sensus in his el animabus separatis per minorem
Objeclio.
iutentionaiis slatuatur, quia veliemens solam actioneni mlenlionalem; ergo etiam '^a"ihn"

dolor inducit inliac vila morlem. poena aniniye in corpore ex dolore carnis ^q^Jfa'',^'*
conjuuctw.
Uesj)onsio. Uespondet quod nuUus dolor per se re- potesl sic commode salvari. Major proba-
pugnal qualilali mixti formaliter conlra- tur, quia auima) dainnatae recipiunt

riae, quia sic non opponitur forma inten- mensuram plagaruin juxta qualitalem de-
tionalis et realis. Quod probat eliani ex hcti, lain quoad poenam sensus quam
Auguslino in littera. Et quamvis in vita daumi; ergo non est magis intensa eo-
Unde rum poena in corpore quam
sequitiir
mortali dolor excessivus inducit morlem extra cor-
niors ex
ob virtuteui plianlasiue el appelilus, et pus, neque magis etiam extensa. Pro-
dolore
vehementi. commolionem veliemenlem humorum et batur consequentia, quia licet animae de-
spirituuui, ex qua sequilur distempera- bealur poena sensibUis ex carne, cujus

tio qualitatuui naturalium mixti requisi- sensum secula estin corpore,.tamen p(£na
tarum ad vitam, tamen cum hic effectus iUa non est suspensa, quantum ad ratio-

proveniat a dolore remote et effeclive tan- nem formalem poense in anima per verain

tum, minus miraculum erit suspensio ejus trisliliam, ut ordinatur peccatum ejus,

divina virlute, ex conditione illius slalus quamvis causa pcjenae proxima, qua
tinalis, et ordine justitiae vindicativae pec- sensibilis est, non sit praesens applicata

cati aeternahter, quam illud miraculum, tamen in apprehensione cerla de eventu

per quod oppositio contraria inler formas rei est applicata, et anima perinde habet
physicas suspenderetur a suo effectu for- eamdem tristitiam extra corpus, et inlra

maU et absoluto intrinseco. corpus, quamvis ut unitur corpori, eadem

7. Tertio probat ex varietate poenae con- poena immulabilis in se, et secundum
Tertia
probatio.
trariae, et non interruplse. Job. 14. Ab senlenliam datain sit ex causa in re po-
Es aouis nivium Iransibunt ad calorem ni- sita, quae anle fuit ex causa in appre-
„ ,.
alteratione ^
puuDEe miumy etc. Licel autem salvari posset hsec hensione certi evenlus, tanquam ex moti-
coutranee.
poena per alternationem ejus, tenendo vo sufficiente; neque poena illa reddiLur
fieri per immulalionem reaiem, hoc non vehementior ex laesione sensus, sive rea-
congruit iUi statui, in quo quaehbet li, sive intenlionali, quam antea fueiit,

pcena esl perpetua, et non interraissa, quia illud non est fortius movens in ipsa

ergo alternalionem non recipit. Ex alia positum, quam fuerit in sola apprehensio-
autem parte nequit probabiliter salvari, ne applicatum, aUas non redderetur condi-
quod simul palialur a contrariis in sunimo. gne, et ad mensuram pcena peccaio in ani-
etrealiler; ergo Ula via de intenlionali ma separala, autequam restiluerelur cor-
ratione, magis salvat statum iUuiii sine pori. Poena etiamauimae, ut uniLur corpuri,
 256 LIB. iV. SENTENTIARUM
redundat in ipsum corpus, quod natum
est pali ex passione animae, eaderaque SCHOLIUM.
poena eadem manens majorem habet cau-
sam sufficientem ex laesione sensibili cor- Non posse improbari, si dicaturquod ignis
agit realiter in corpora damnata, et ponit
poris, quia idera dolor ex pluribus causis
triplicem modum id explicandi. Arguit tri-
inesse poLest, quamvis maneat idem ex pliciter contra id quod dictum est, actionem
divinae justitiae termino posito. Et quoniam intentionalem solam esse dolorificam, et sol-

poena vel dolor non competunt corpori vit perspicue.

nisi ralione animae, inquantum per eam

animatur, sufficit tam ad corporis quam (e) Quarto dico, quod nec est 7.

ad animse cruciatum omnino certa ratio ad negandum Non

salvare illam actio- improbari
nem et modum agendi, per quem poena ibi immutationem realem, quia ex quod ignis
i:
agat
ipsa sufficientersubsistit in utroque; nec quo potest poni, ut habetur in realiter in
corpora f
ponendus est alius, qui stalui incorruptibi- primo articulo, et licet non sit damnata.

litatis videlur repugnare per conservalio- necessaria ad doloi^em, sicut habe-

nem contrariorum in eodem subjecto et in tur in secundo articulo, tamen
summo gradu sufficit ergo immulatio
; quaecumque arguuntur in tertio
sensibilis et intentionalis, neque requirilur articulo, adscribantur miraculo,
si

alia realis, quse intanlum-est causa dolo- non possunt improbari. Posset
ris sensibilis, inquanlum per raodum ob- enim Deus vel coagere igni ad in-
jecti apprehendilur, ut disconveniens ducendum calorem realem in cor-
sensui et appelitui. pus, non tamen qni esset formali-
9. Objicies cum Durando, quod licet suf- ter repugnans quantitati illius
Objectio.
ficiat in ahis sensibus imrautatio inten- mixtionis vel complexionis, et
tionalis sine reali, taraen in sensu tactus tunc posset poni miraculum in
non ita sufficit, quia requirit rautalionera hoc quod non coagit in totum efFe-
realem. ctum in quem agit ignis. Posset
Respondetur cum Doctore supra, U- etiam Deus coagere igni ad illum
cet realis concomitelur ut plurimum in summum calorem incompossibi- An
contraria
prsesenti slatu ex appficatione causae lem, et tunc destrueretur illa mix- simul esse
possint
utriusque, et passi receplibilis, tamen tio proportionata, nec tamen de- in sumnio,
ut dul)iuai
dolorem causari per intentionalem et strueretur vita, Deo miraculose relinquit.
non realem, nisi ut transit in intentio- conservante eam. Quod si ponatur
nalem. Deinde, exemplum a Doctore su- calorem induci in summo, et ta-
pra positum ostendit haec separari pos- men sequalitatem illam mixti sta-
se, quinimo afiquando realis sine inten- re in eodem, videtur quod forma-
tionaU causalur in ea parte, quia stupet litcr repugnantia sit, sicut si me-
sensus ad actum, licet sit animatus, el dium et extremum simul fierent in
ssepe fluit per actionem agentis corrura- eodem. Et an lioc sit possibile Deo
pentis, sinc eo quod sentiatur aut inferat non hic, sed alibi, tamen non est
dolorera. Aliara objectionem solvit Doctor ita notum, sicut alterum duorura
in/'ra $ segucnli. praedictorum.
ergo dico, quod patientur
(f) vSic 8.
Arguil
passione afllictiva ab igne, et ideo aclioneui

I
 .

DIST. XI.IV. gU/ESTlU IM. 257

_,,,i.-nii(.u;»- noccssai'io passiouc intcntionnli, i!(\'iti niillus dolor causari |)()ss(;t. ('iX\K IH.

n(m*''Ue i^^n nocossario auteni arHicLi- ',\i\ Mss(q, (5i'go concedendiim, si illud
dolorili-
cain
oncni passiouo roali; spil si illa s(uisil)ii)il(* ossot excollens scnsui
conconiifcofcur, ({uia causa natura- (\jus, (|Uod dolor causaretur iu
lis ai^proxinmta snscopfcivo, opoi*- nppetitu ejus, nisi (juia a causa
tot incH)i'ruptiononi illius corporis eflicaciori inest illi app(;titui, (luod
ab oxtrinseco snlvnri nli«|no prae- excludit omnom dolorcm.
(lictorum modorum. Ad socundum, O[)oratio non [)ro- 9.
Sensalio
(g) Confcra socnndum articulum |)ortionnta non est (lelectal)ilis; obiecti
excellentis,
instatur por hoc (|Uod sonsus Beati talis ost sensntio ol)jecti exccUen- quare
non (i(!!e-
sontii'ent omnom diHbrontiam son- tis ; noc mirinii, ([uia operatio non ( labilis ?

Aj)petitu8
sibilom ; orgo si esset Bentus in est delectabilis, nisi (|uia circa non est nisi
propter
illo igno, intontionalitor immuta- obJGctum (lclectabilo ; istud autem naluram.
rotur ab illo, sicut (iamnatns, et objectuui ost disconv(mionS; ideo llxponitur.

tamen non patoretur passiono contristans vol doloriiicans. Ad

afnictiva; crgo illa non est por tertium, verum est natura
([uod
solam passionom intentionalom. facit aliquid esse disconvenions
Prjoteron, omnis operatio est de- appetitui sensitivo, quia illud, vcl
lectabilis potentiso oporanti, quia concomitans illud, communiter
perlectio ejus; orgo sensatio (|ua3- est corruptivum naturse tamen ;

cnmque, qune concomitatni' acti- esto quod tale aliquando non con-
onem intentionalem, erit delecta- comitetur, semper manet discon-
bilis ; non ergo dolorosa. Prseter- venientia prima. Ita in proposito,
ea, appetitus sensitivus non est licet non sit hsec immoderata cale-
nisi propter naturam; ergo nihil factio concomitans speciem excel-
est sibi disconveniens, nisi ijuia lentis calidi, tamen manet discon-
disconveniens natur?e. venientia calidi, ut speciem im[)ri-
Ad primum, vel sensuiBeatinul- mentis ad appetitum sensitivum.
lum sensibile esset excellens, quia (h) Ad argumenta principalia.
Ad
10.
arg. 1.
sensns ille ita erit perfectns, quod Ad primum, illa auctoritas 6. To-
non
lioatus
immiuare- non potorit aliquod sensibile pro- pic. videtur improbare actionem
doioroseab impropor-
pter excessum esse illi realem ignis, non autem intenti-
iSii. fcionatum, et tunc sequeretnr quod onalem, quia de illa non intelligi-
etiamsi immntaretnr intentionali- tur dictum Philosophi sed si rea- ;

ter ab illo igne, non tamen doloro- lis ponatur, oportet dicere quod
se, quia non a disconveniente. Vel propositio est vera quantum est
alitcr, cum dolor non causetur (ut ex parte causse naturalis dimissse
dictum est) in ipso sensu, sed in sibi in agendo, quia tunc per
appetitu sensitivo ; et appetitus continuationem flt magis et ma-
sensitivus Beati est totaliter quio- gis abjectio convenientis a sub-
tatus, vel complete satiatus dele- stantia, cui illud est conveniens
ctatione sensibili ; et delectatio scd in proposito non dimifctitur
excellens excludit tristitiam (lunm- causa nnturalis sibi. Vel aliter,
cumque 7. Ethic. in illo appetitu magis abjicit a substantia dispo-
Tom. XX. 17
 .

258 LIB. IV. SENTENTIARUM

sitive, quando sequitur illud ad quoad illum gradum, a quo dependel esse

quod est dispositio; sed hic non corporis viventis. Vel posset Deus coagere
sic magis abjicit de substantia lioc ad deslructionem etiam temperamenti

modo, quia non potest in effectum quoad totum, non coagendo ad destructi-

illius dispositionis, quse scilicet onem substaniialem mixti,etsicsalvarelur

secundum se esset dispositio cau- vita. Vel denique tertio modo inducere
sis naturalibus sibi dimissis. calorem in summo, conservando simul
Ad 2. Ad aliud, patet quse actio, inten- mediam proportionem, et temperamen-
tionalis scilicet vel realis, sit ibi tum mixti. Hunc modum non approbal,
ponenda necessario, et quse posset quia sic formaliter essent repugnantia in

ibi poni; et ad objectiones contra eodem, nempe medium, quod est ipsutn

ex articulo secundo et tertio. temperamentura, consislens in debita

proporlione, et extremum, quod videtur
repugnare. Videatur Sanctus Bonavenlu-
COMMENTARIUS.
ra, qui pluribus exemplis hanc conclusi-

10. (e) Quarto dico, quod nec est omnino onem probat.
Quarta
conclusio. certa ratio ad negandum ibi immutationem (f) Sic ergo dico, etc. Resolvit tandem II.
Resolutio
Rem hanc
realem, etc. H<bc est quarta conclusio ex dictis, passuros damnatos passione dictoruni.
esse
incertam qua Doctor est pro- afflictiva ab igne, et sic necessario actione
hujus quaestionis, in

blematicus, licet sententiam D. Thomae ut inlentionah. Et ad hanc passionem neces-

probabiliorem sequatur. Ignem autem sariam, non est necessaria actio realis

Inferni agere eliam actione reah in corpus concomitans ad hunc finem, quae si datur,

damnali tenet S. Bonaventura, hfc art. 3. erit ex approximatione causae efficacis ad

Asserentes
actionem quaest. 1. Richardus ut magis probabilem passum. Non negat quin ex actione reali
realem.
sequitur, art. 3. quaest. 6. et 7. Eam asser- sequatur passio in sensu, et dolor, sed
tive tuetur Durandus quoest. 10. neque inlendit quod non qua realis est, inferat

impugnari sufficienter posse affirmat Do- passionem intenlionalem, sed qua agit

ctor, quia ex prirao articulo, corpus Ulud, intentionaliter, aut percipitur sensu aliquo
licet impassibile sit quoad corruplionem, passio realis, qua est objectum discon-
passibile tamen est quoad immutalionem veniens sensui. Quod si autem passio
sui realem, et causa sufficiens et efficax realis concomitelur intenlionalem, incor-
passionis reahs apphcata. Quod auteni ruptio corporis damnati debet salvari

inde non destruatur, divino miraculo est miraculose modo dicto. Primus modus
adscribendum, quod tamen ex ordinaria minorem habet difficultatem. Secundus
dispositione illius slatus est consectane- modus est possibihs Deo, conservare
um, sicut plura alia ut institutioni Eucha- nempe formam in subjecto absque omni
Triplex
risliae consectanea sunt plura, quae aUas quod essenlialiter non requiritur ad eft'e-
modus, quo
salvari essent miracula. Posset ergo triphci modo ctum ejus formalem. Tertius autem modus
potest
dicta salvari actio realis ignis in corpus, ut videlu.' impossibilis.
actio.
producendo calorem, qui non esset (g) Contra secundum articulum, etc. 12.
Objectio
quaniilati requisitae mixtionis ad vitam Objicit (res dilfieultates contra tertiam
coutra
tertiani
salvandam contraria, et sic non coageret conclusionem quae est terth arliculi. Prima
conclusio-
Deus ad lotum effectum ignis, nempe ad est, quod sensus Beati sentiat omnem nem.

resolutionem ignis lemperamenti miitionis differentiam objecli sui, etiam excellen-

 DIST. XLIV.QU^STIO III. ^59

lem sino dolore; orgo dolor non esl ex in- Priinum fuit cx illo Topicoruni (>. Omnia 13.

I tenlionali passione. Secundo, quia oinnis passio facln maqis nbjir.it snhstantin, elc. ai-;um«ntu
A(i

operatio esl dploctabilis potontiic operan- offjo si conlinue crucianlur \\h illo i^ne '^i,,.i„,u,n

ti; ergo et sensatio concomilans seu magis, el niagis abjicilur subslantia, ac

affectio. Tertio, quia appetitus sensilivus tandom corrumpitnr tota.

est propter naturam; ergo niliil est sibi Ilespondet rationem Pliilosophi magis
,^fX".tir
disconveniens, nisi quia disconveniens na- concludere de actione reali, et non in- 1'biioso-
pnus
tura), etc. tentionali, quia in illa fit corruptio, non de reaii,

A.l Ad
primum, respondel dupllciler : aulem in hac.
l)riinain.
Sensibile Primo negando aliquod sensibile csse Vel sccundo dicendum, quod
^ vera est Vel de eiTe-
tu adaiqua-
e.xcellens
non inipro- disconveniens sensui Beali, quia fit im- propositio intellecla de causa naturali si- to.

portiona-
tlllU
passibile per dotem. Secundo respondet, bi dimissa quoad integrum effectum, sed
liGMlO,
dato opposito quod impediretur dolor in non quando impcdilur a causa supe-
neque do-
lorileruui appetitu ob delectationem quam liabet, riori. Vel terlio denique, abjiciL de sub-
redditur quoque incapax doloris. stantia dispositive, quando polest sequi

Ad Ad secundum, negat antecedens, quia forma, ad quam disponit subslantiaUs, .^^, ^^^^ 10
secundum operatio improportionala sensui non est non autem quando nequit illam inducere, '"^^^^3"^
operatio
iniproporti- delectabilis. sicut de faclo contingit, quia nulla cau- quando
onata Dcltd 6St
est nociva. Ad terlium, quod ipsa natura aliquando sa potest inducere disposilionem necessi- sequi
Ad forma.
tertiuui. facit objectum esse disconveniens appe- tantem ad formam in eo gradu quo
Discon\eni
eutia titui ob laesionem nalurse per realem pas- repugnat formae prsemissae, nisi forma ad
obiecti
quantlo sionem; tamen hsec non est causa ad- qnara disponit nata sit sequi. Solutionem
oritur
a natura.
a)quata passionis, quia etiam si separarelur tertii argumenti remittit ad jam dicta,

passio realis, manente actione intenti- quia aclio realis ignis potest esse etiam
onali, adhuc essetobjeclum disconveniens, cessante motu primi mobilis, neque illa

et dolorem inferret. actio est corruptiva corporis Deo illud

(h) Ad argumenta principalia, etc. conservante.

 2G0 LIB. IV. SENTENTIAIIUM

DISTINCTIO XLV.
{TexlHS Mar/islri Scntenliariim.)

ruerunt. Est enim quidam vivendi «t

hujusmoJi
Dc diversis ammarum rcccplaculis post modus, ncc tam bonus, ut non re- Rom.14. ^

morlem. quirat ista post mortem, nec tam2.'cor.5.

'^'
malus, ut ei non prosint ista post
A. Prseterea sciendum est, qiiod
Super mortem ; est vero talis iu bono, ut
.Joamiem omnes animge, ut ait Augustinus,
ti-. 49. et
ista non requirat ; et est rursus
glossa « cumde sseculo exierint, diversas lalis in malo, ut nec his valeat, cum
super
illud 1. liabent receptiones bonae liabent
:
hsec vita transierit, adjuvari. Quo-
Thess. 4.
Deindenos, gaudium, mala^ vero tormenta. circa hic omne meritum compara-
in Encliir.
c. 109.
Sed cum facta fuerit resurrectio, tur, quo possit post hanc vitam
et in ]ib.
et bonorum gaudium amplius erit, quispiam gravari vel relevari. Nc-
deS.
dulc. 9. ct malorum tormenta graviora, mo autem speret.quod hic neglexit,
quajst. q.2.
Dubiuni 1. quando cum corporc torquebun- cum obierit, apud Deum promereri.
tur ». Ex his ostenditur, quod ma- Non igitur ista quae pro defunctis
jus erit gaudium Sanctorum in re-
commendandis frequentat Eccle-
surrectione et post, quam fuerit
sia, illi Apostolicas sunt advcrsa
ante et quod diversa rcceptacula
;
sententiae, qua dictum est Omncs :

liabebunt animse Sanctorum. De stabimus antc tribunal Cliristi, ut refe-

quibus idem Augustinus ait Tem- :
rat unusquisquc, secundum ea qme per
pus, quod inter hominis mortem corpus gessit, scilicet bona vcl mala ;

ct ultimam resurrectionem inter- quia ctiam hoc meritum sibi quis-

positum est, animas abditis rece- que, cum in corpore vivcret, com-
Dubiuni 2. ptaculis continet, sicut unaquse- paravit, ut possint ei ista prodes-
que digna est vel requie, vel se non enim omnibus prosunt. Et
;

?erumna, pro eo quod sortita est quare non ? Nisi propter differen-
in carne, dumviveret». tiam vita^ quam quisque gessit in
corporc. Cum ergo sacriflcia; sivc
De sufpragiis defnnclorum.
Altaris, sive quarumcumque alia-
!! « Neque negandum est, ut ait rum eleemosynarum, pro baptiza-
In Eiichir.
ubi supra Augustinus, defunctorum animas tis omnibus oflcruntur, pro vai.de
cap. 110.
et haliet. pietate suorum viventium rcleva- bonis gratiarum actiones sunt, pro
13. q.i2.c.
ri, cum pro illis sacrificium Medi- non vcddc malis, sunt propitiatio-
Tempus.
Quibus
prosint
atoris offertur, vel eleemosynss nes ; sed pro vcddc malis, etiamsi
orationes
et eleemo-
flunt in Ecclesia. Sed eis ha3C pro- nuUa sunt adjumenta mortuorum, oubium 3

synie, sunt, qiii, cum vivcrent, ut lia3C tamcn ({ualescumque vivorum con-
et sacrifi-
cium, sibi postca possent prodcsse, mc- solationes sunt. Quibus vcro pro

bi
 DisriNr.Tio xi.v. L)01

A 11 y;. 111 siinL vcl ad lioc prosunt, nl sil, iia ini(/iiifaiis ; qiiorum tanta cst \W,l'-
stTiiione
(jo'v,Ti!rs plcnn i-oniissio, vcl ccvlv tolcrabi- fcctio, II t his adjutoriis non indi-
Apo^l.
sorin ior sit ipsa danuiatio. Orationihiis gcaut, (|ualcs sunt A|)Ostoli ct

sJipe/iS ci'go sancta> I<]cclcsi3e et sacrilicio Mai'tyrcs. Ut cnim ait Augiisti-

j;,'''"'^' *•
saliitari ct clccniosynis, (|ua^ pro nus : « Injuria est pro Martyrc
coinini spit*iti')us ollernntu.r, non ora rc iu lOcclcsia, cujiis nos dcbe-
est dubiuni niortuos adjuvaii, ut mus orationil)us commcndari pro ;

Diiliiiiiu 5.
cuni eis agatur a
niisericordius aliis autem defunctis oratur ».

Doniino, quam corum pcccata me-

rucrunt. lloc cnim a Patribus tra-
ditum tota observat b^cclcsia, ut I>c of/iciis sepultiirw.
pro cis qui iu c:ommunionc corpo-
ris ct sanguinis Domini dcfuncti
sunt, cum ad ipsum sacrificium l)c pompis
vcro cxcquiaiuim c.

loco suo commomorcntui', orotui", idcm Augustinus ita dicit « l'om- : fj,'j"- jp/*
Noluimis
vos. ac pro quoquc id oitcrri coni-
illis pa funcris, agmina exequiarum, '^*^^^
J^^f'''^
Giil. f). (5.

mcmorctur. Non est igitur ambi- sumptuosa diligcntia sepultura^ '

soi"™. 17.
Ibid. et clo

gendum, ista prodcssc defunctis, vivorum sunt qualiacumque sola- civjt. Dei.

sed talibus, qui ita vixerunt ante tia, non adjutoria mortuorum. Si 12. et 13,
1 • . , 1 L •
11 et in lib.
mortcm, ut possint cis hsec utilia aliquid prodcst iinpio sepultura deCura
esse post mortcm. Nam nui sinc pretiosa, oberit pio vilis vcl nuUa. gereS^.'

fidc opcrante pcr dilcclionem ejusquc Pr^eclaras exequias in conspectu luc!' fc.

Sacramentis de corpore exlerunt, hominum purpurato illi diviti ^v;,f,f,2t^"

frustra illis a suis hujusmodi pic- exhibuit turba famulorum, sed ^".'7°"'^ •

"v 111). 1

tatis offlcia impenduntur, cnjus, multo clariorcs in conspectu Do- ^^ Cura

. .
pro mor.
dum hic esscnt, pignorc carue- mini ulceroso illi naupori mini- ^er. cap.a.
, .
-u • A
Tob.2. et
1 1
•

runt, non misericordiam sibi i/ir- sterinm exhibuit Angelorum, qui 12.
,1 Gen. 23. et
cum extulcrunt non m marmo- 25.01 35.
.
,

Rom. 2. f).
saurizanles, sed iram. Non ergo mor-
^^'
tnis nova merita comparantur, reum tumulum, scd in .Vbrahne ^^

cum pro eis aliquid boni operanlur gremium. Sit tamen cuiva mortuos
sui, sed eorum meritis prsecedenti- sepeliendi ct sepulchra construen-
bus consequcntia istam redduntur. di, quia hfec in Scripturis sanctis
Nam istam quisque flniens vitam, intcr bona opera deputata sunt,
nisi quod in ea meruerit, non po- nec solum in corporibus Patriar-
terit habere post eam ». Ecce, charum aliorumque Sanctorum,
quibus ct qualitcr prosint illa qUcT. sed etiam in ipsius Domini corpo-
dcfunctis frequentat l^]cclesia ;
re qui ista fecerunt laudati sunt.
Impleant igitur hpcc homines ei'ga
Lpro mediocritcr
poense
malis suffragantur
mitigationem mediocriter bn-
;
ad
suos offlcia postremi numeris ct
nis ad plenam absolutionem, qui sui humani lenimcnta moeroris.
non habent tantae perfectionis mc- Verum illa qua^ adjuvant spiritus
rita, ut non indigcant juvari pcr defunctorum, scilicct oblationes,
Dubiiim 4. F<''P^''^*.
^ptorum cst regnnm ca'lorum, orationcs multo observantius pro-
quos sibi fecerunt amicos dc mammo- curcnt ».
 262 LIB. IV. SENTENTIARUM

Pro eo non offertur ulterius sacri- Duhiume.

^^' ^'
De duobus ceque lonis, quorum alterplu- ficium vel oratio vel eleemosyna, 15.
^'^^'^" *^*
ra posl morlcm hahel auxilia, nec habebat tantae perfectionis
merita, quae his suffragiis non
ResponBio.
Solet moveri qusestio de diio- egerent. Numquid ergo salvabi-
bus, uno divite, altero paupere, tur? Existimo, eum, quasi per ignem
Qusestio. pariter, sed mediocriter bonis, qui transeuntem, salvari meritis et
praedictis suffragiis indigent et intercessionibus caelestis Ecclesiae,
meruerimt pariter post mortem quse pro fidelibus semper interce-
juvari; pro altero vero, id est, pro dit voto et merito donec impleatur
divite, speciales et communes flunt Christus.
orationes multseque eleemosyna-
rum largitiones ;
pro paupere vero Quomodo Sancti et glorificali vel Angeli
non fiunt, nisi communes oratio- audiunt preces supplicantium, et quo-
nes. Quaeritur ergo, an tantum ju- modo intercedunt pro nobis ad Domi-
vetur pauper paucioribus subsi- num ?
diis, quantum dives amplioribus?

Si non pariter juvatur, non ei red- Sed forte qua^ris Numquid pre- :

ditur secundum merita. Meruit ces supplicantium Sancti audiunt, F.

enim pariter juvari, quia pariter et vota postulantium in eorum
Quaestio.
Hug. de
boni extiterunt si vero tantum
;
notitiam perveniunt? Non est in- Sacr. lib. 2.
part. 16.
suffragii consequitur quantum di- credibile, animas Sanctorum, quae Resp.
Psalm. 30.
ves; quid contulerunt diviti illa in abscondito faciei Dei viri luminis 21.
Phil. 4. 6.
specialiter pro eo facta ? Sane dici illustratione Isetantur, in ipsius Tob. 3. 24.
Lib. de
potest, non ei magis valuisse gene- contemplatione ea quac foris agun- orando
Deo ad
Responsio.
palia et specialia, quam
pauperi tur, intelligere, quantum vel illis Probam
c 9.
solageneralia suffragia. Et tamen ad gaudium, vel nobis ad auxilium Tob". 12. c.
Aug. l. 15.
profuerunt diviti specialia, non enim Angelis,
pertinet. Sicut ita et de Trinit.
quidem ad aliud vel majus aliquid, Sanctis, qui Deo assistunt, petiii-
cap. 13.
Tob. 12.
sed ad idem, ad quod generalia, ones nostroe innotescunt in ^"erbo Dei, 12.

ut pluribus etdiversis causis unum quod contemplantur. Unde et di-

secunda perciperctar emolumentum. Po-
melior. ^ ^ cuntur Angeli orationes et vota
test tamen dici aliter, illa plura nostra offerre Deo, non quia eum
subsidia contulisse diviti celeriorem doceant, sed quia ejus voluntatem
absolutionem, non pleniorem. super eis consulunt. Unde Augu-
stinus « Angelis, qui sunt apud
:

Quibus suffragiis juvabunlur mediocriler Deum, innotescunt petitiones no-

boni, qui in fine invenienlur. strae, ut quodammodo eas offerant
Deo et de his consulant, et quod,
E. Sed iterum ({useritur de aliquo Deo jubentc, implendum esse co-
Quaestio.
mediocriter bono, qui, talibus in- gnoverint, hoc nobis vel evidenter,
digens suffragiis, in ipso consum- vel latenter reportent. Unde et
mationis sseculi articulo cum reli- Angfelus liominibus ait : Cum orare-
quis migrabit, si salvus fuerit. tis, orationcm vestram obtuli Deo. Ad
 .

DIST. \hV. On/RSTFO I. 263

omnin (juidom scipnda snflicitDco stras, et quid do his iinplondum

sna pci-fcctio habot tnmon niin-
; sit, non; cur non croda-
ot qnid
Diil>i<i"> "!
lios, id ost, Anj^elos, non qui (M uius, et nnimas Sanctorum T)oi
S. U.
qnre> nescit nnnuntiont, (non onini lacicni contom|)lnntium in ojus
snnt ulla quse nesciat); scd bonuni veritate intelligere preces homi-
coruni est de opcribus snis ejus num, et qum implondse sint, vcl
consulcre veritatcm, ct lioc est, non? Inde ost, quod Dens dicitur
(luod ei dicuntur nonnnlla nuntin- exnndire preces quorumdnm, non
re, non ut ipse ab cis discat, sed solum, quando cffcctui mancipat,
ut ab eo ipse per Vei'bum ejus sine sod otiam, quando innotescit curifio
corporali Nuntiant otinm
sono. Angelorum sanctarum anima-
et
quod voluerit, ab eo missi ad qnos rum, quid indc futurum sit, vel
volucrit, totum ab illo per illud non et quod cognoscunt in Dei
;

Verbum ejus audientes, id est, in voluntate volunt et ipsi.

esse,
ejus veritate invcnientcs, qnid sibi Adeo enim supernse Veritnti addi-
faciendum, quid, quibus et quando cti sunt, ut nihil praeter ejus vo-
Matt.6. 8. nuntiandum sit. Nam et nos, oran- luntatem queant velle. Interce-
tes eum, non eum docemus, quia dunt igitur ad Deum pro nobis
noin7, ait Verbum ejus, Paler vester, Snncti et merito, dum eorum merita
quid vohis necessariiim sit, priusquam suffragantur nobis, et a/fectu, dum
petatis ab eo. Nec ista ex tempore vota nostra cupiunt impleri; quod
cognovit, sed futura omnia tem- tamen non faciunt, nisi in volun-
poralia aque in cis etinm quid et tate Dei implenda didicerint. Ora-
quando ab illo petituri fueramus. mus ergo, et intercedant pro no-
Aug. in et quos et rebus vel
de quibus bis, id est, ut merita eorum nobis
lib. de
gratia exnuditurus, vel non exauditurus suffragentur, et nt ipsi velint bo-
novi Test.
ad Hono- esset,sme initio ante pr?escivit. Non num nostrum, quia, eis volentibus,
ratum,
c. 29. ergo dicitur Angelus orationes Deus vult, et ita flet. Ex praemissis
et super
illud nostras offerre Deo, quasi Deus constat, quod cum quibusdam mi-
Phil. 4.
Petiliones
tunc noverit, quid velimus et quo sericordius agit Deus, quam ali-
vestrae
innotesc
indigeamus, quae omnia, antequam qua eorum peccata meruerint,
flant, sicut et postquam facta sunt, scilicet cum mediocriter malis,
novit ; sed quia necesse habet ra- qui suffragiis Ecclesise juvantur.
tionalis creatura temporales cau- (Finis textus Magistri.)
sas ad seternam veritntem referre,
sive petendo, quid erga se flat, sive
consulendo quid faciat ».
QU^STIO I.

Utrum anima separata possit intelligere

Quod dictum est de Angelis attribuit quidditates sibi antc separationem

sanctis animabus. habitualiter notas ?

autem Angeli a Deo per Ver- Henricus quodi 5 q i4. d. Thom i part
G. Si ^ '^
qusesl. 89. arl. 5. et htc qu3est.2. url. 1. Abm.
bum ejUS disCUnt petitiones nO- in 25. Mallh. qusst. 580. Occham, 4. quxst. i.
 1

264 LIB. IV. SENTENTIARUM

art. 1. Bellarm. Itb. 2. de Purfiat. cap. 9. Go- cum Sap. 9. Corpus
illo qunrl corrum
nimbr. tract. de Anima scparata disp. 3. arl.
3. GofTred. Quodlib. qu.rsl. 9.
pilur aggravat animam.

COMMENTARIUS.
1.
Arg. 1. Circa istam (a) distmctionem Circa istam dislinctionem, In Partiiio
Text. 39. .
'
. ,
(a) etc.
,
nujus di-
quadragesimam qumtam, qiiaero . .

hac distiiictione agit Magister de

. ,

siifiVa- stinetionis, |

quatuor. Primo, utrum anima se- defunctorum, et officio sepultur.ie.

giis
parata possit intelligere quiddita-
Item de oratione ad Sanctos, et quomodo
tes sibi ante separationem habi-
oratio ilia fiat nota ipsis Sanctis. Hanc
tualiter notas? Quod non, 3. de
secundam partem tangit Doctor, pnT^mit-
Anima: Phanlasmata se habent ad inlel-
tens tres qurestiones, quibus resolvit vir-
lectum, sicut semibilia ad sensum ; sed
tutem naturalem intellectus separatse ani-
sensus non potest aliquam sensa-
mcc in ordine ad cognitionem. Prima cst
tionem habere, nisi moveatur a
de intellectione quidditatum, quarum spe-
sensibili; erg.j nec intellectus ali-
cies liabuit in via, quando unita fuit mate-
quam intellectionem, nisi movea-
rice. Secunda est, an possit in eo stalu
tur a phantasmate, sed tunc non
ahquid naturaliter cognoscere de novo,
Arg. 2. movebitur a phantasmate.
quod prius non cognovit? Tertia est, an
Prseterea, 1 . de Anima : Intellc-
possit recordari praeteritorum? Quarta
ctus corrumpitur quodam interiori cor-
tandem est, quomodo Beati norunt ora-
ruplo ; ilUid interius non potest
tiones .fidehum, et an pro ipsis vicissim
esse, nisi organum phantasise;
orent ?
illuc autem corrumpitur in mor- . iSupposilio,
In hac quaestione primo supponit dari et or.io
Arg. 3. te; ergo et intellectus. ,,..,., . . qureslionis.
Text 20 species intelhgibiles, ex qua suppositione
Prseterea, nuUus intellectus in-
anima
resolvit easdem permanere in se-
telligit, nisi intcllectus possibilis,
parata, et mediantibus illis habere actum
quia agens non intelligit ; sed pos-
conformem. Deinde movet qufEdam dubia,
sibilis non manet post mortem, tandem respondet ad argu-
et resolvit, ac
quia 3. de Anima, intellecius passivus
menta principaUa, seu hminaria qujTpsli-
corrumpitur ; possibilis ost passivus,
onis.
Ratio ergo, etc.
opposit. '

Prosa 5. Oppositum
.

3.
1
dc
A
Auima
•

: Amma SGHOLIUM.
est locus specieruu), non tofa, sed intcl- Supponit dari speeiera intelligibilein, ut
lecius. LoGiSi,utem est salvare loca- probavit lale 1. di>t. 3. qutest. G. a n. 5.

tum; ergo intellectus salvat spe- eam^iue manere post actuni, ut ibi probavit
num. 27. de quo 2. dist. 3. quaest. 10. n. 18.
cies ; etc. Praeterea, l)0ctius 5.
E\ his probat animam separatam per spe-
Consohationum Heccptum cst in rcci- :

cies retentas posse intelligere quidditates.

pientc per modum recipienlis anima ;

recipiens species intelligibiles, (b)Hic est una opinio de intelle-

Opinio
est incorruptibilis ; ergo recipit cas ctione animae separatae, quod ipsa d. riiom

incorruptibilitor. Prajterca, Avi- intelligit per spocies sibi influxas 8<).' art.*^5.
''•

a Deo; sed ejus pertractatio magis

''^
cenna Naturalium 1. partc, cap.
(').
f; f;

0. Anima separata clarius videhit vcrila- est propria in scq. qucust. De specie
tem rjuam conjnncta; et concordat ergo non influxa, sive per modum
 DIST. XI.V. On^.STK) I, 265

naliii'al(Mii aciiuisiln, vidotui* cssc^ (c) lOx liis suppositis habomus n.

opinio Aviconn.T (>. i\(i(iir(iliiiin, istam conclusionem, (juod in intel-

part. ('). riip. 5. nou lua-
(iuod ipsa lectu secundiim se manet spe^ncs
not sino actu intcllig'ondi. Ad Iioc intelligil)ilis ])ost actum intclli-

adducitur etiam Augustiuiis "2. gcndi. Ex hoc argiio sic : In

Trinit. cap. 15. 7(^0^/ ccssanii' acin intcllectii, ut cst subjcctum spe-
cof/ilanili ni/iil nuinct in inlclUfjcntia, ciei intolligibilis, non est por so
sctl postquam convcrsa est ad mcmoviam, requisitum, nec neccssario, con-
rccipii ab ca. H.Tic sonant quod nulla junctioejusadcorpus;ergo [)er non
species intclligibilis rcmaneat in conjungi ad corpus, non se hal)ct
intclloctu habitualiter, cessante aliter in recipiendo speciem in-
actu. tclligibilem. Consequentia patet,
uenric. AUa opiuio est, quod in intelle- quia subjectum non aliter se habet
4^"q. 7. et ctu nulla est species intelligibilis, in recipiendo accidens propter
Vojf- 9- ^'^^ tantum phantasma in virtute variationem ejus, quod non est
pbantastica. Circa Iioc diHuse ha- ratio rccipiendi illud, nec aliquo Anim.i est
'Tsf':?^'
subjecliini
'•*• 'o^
bidis est tractatus dist. 3. primi q. modo necessarium in recipicndo; specieruni
separata,
6. et dist. \\. sccundi, qmcst. 10. unde ipsa autem anima secundum se, fcicut unita
eodem
ex probatis supponatur primo, et inquantum perflcit corpus, est modo.
de Ani-
quod species intelligibilis sit po- subjectum totale speciei, quia ali- 3.
ma 18.

nenda. Secundo, quod ipsa rema- ter Angelus non posset esse sub- prope
lineni.
neat in intellcctu cessante omni jectum talium specierum. Ante- Quoniodo
objectum
actu intelligendi, nec tantum re- cedens probo, quia species ista transfertur
de ordine
maneat, ut raptim transiens, sed est forma simplex immaterialis in
ordineni.
ut habitus quoad rationem per- vel spiritualis, ad minus in hoc
manenti?e an autem sit habitus,
; quod est inextensa et inextcnsi-
tactum est ibi in secmido lib. Lo- bilis. Unde dicit Commentator
quendo enim de habitu usitatc, quod transfertur objectum de or-
prout est aliqua qualitas inclinans dine in ordinem, quando de phan-
ad faciliter considerandum, spe- tasmate transfertur per intello-
ciesnon est habitus, sed prsecedit ctum agentem, ad ordinem intel-
eum, imo prsecedit actum a quo lectus possibilis. Quod non intelli-
generatur ille habitusproprie go nisi de ordino materialis ct
intem!.^bi- dictus. Qualiter autem Augusti- extensibilis ad ordinem immate-
quomodo ^'^^ ^^ Avicenna exponendi sunt, rialem et inextensibilem; sed niliil
Sl"' P^tet ibi, quia Augustinus non simpliciter immaterialiter recipi-
liabitus.
loquitur nisi de acie sensitiva,
tur in intellectu, inquantum con-
quam vocat aciem cogitationis,
junctus est simpliciter corpori,
quse non manebit in anima sepa-
quia si inquantum sic, vel ergo
rata. Avicenna autem videtur
in toto primo, vel illa conjunctio
ponere duplicem modum intelli-
gendi ab superiori,
inferiori et
erit aliqua ratio recipiendi, sive
ut tactum cst ibi; et ab inferiori sic, sivereceptum, non erit
sic

quidem notitiam permansivam, a omnino immateriale isto modo.

superiori non. (d) Kx hoc habeo, ({uod species 4.

\
 266 LIB. IV. SENTENTIARUM
intelligibilis eodem modo potest Huic etiam consonat illud Hie- c.7. adfin.
informare intellectum separatum, ronymi, in prologo Bibliae Disca- :

sicut conjunctum et tunc ultra ;

mus in terris, quorum nobis scientia
cum species intelligibilis conjun- remanebit in Valde enim indi-
ccelis.

cta intellectui agenti et possibili, gnum esset tantum laborare circa

eodem modo constituat rationem scientiam et virtutes, si desinerent
memorise perfectse, eo modo quo esse in morte, et valde irrationa-
alias dictum est de memoria in- bile est quod maneant, quin eo-
In 2. d. 1 tellectiva, quod continet objectum rum actus possint haberi.
et alibi
ssepe. intelligibile, et intellectum gigni-
tivum, sequitur quod in intellectu
COMMEiNTARIUS.
separato poterit esse memoria
ejusdem rationis, quae fuit in con-
juncto et ultra cum
; memoria (b) Hic est una opinio, etc. Hic subjicit 2.

8eque perfecta sit seque parens opinionem D. Thomae, quse magis spe- D.^Thom'".
perfecti actus in intelligentia, et ctat ad sequentem quaestionem. Aliam in-
verbi perfecti per Augustinum 13. sinuat, qufe negat species intelligibiles,
de Trinit per sequitur quod
totum, quam docet Henricus quodlibeto 5. Aiii negant
species in-
in intellectu separato poterit esse qucBst. 14. Occham in 2. quosst. 17. eneiiigibiies.

a^que talis gignitio, sicut intelle- 18. Gabriel distinct. 34. qucest. 2. 3. e/4.
ctui conjuncto ergo anima sepa-
; Durandus quasst. 6. Hnec sententia impu-
rata per speciem intelligibilem gnatur in 1. dislinct. 3. qucest. 6. et in2.
retentam cujuscumque , cujus dist. 3. qucest. 9. et 10. m 3. dist. 14.
prius, poterit habere actualem qumst. 3. Consule commentarium, maxime
intellectionem. in 1. Eam rejicit communis Peripatetico-

Te\t. c. 12. Huic consonat intentio Philoso- ^um et quam in propri-

Scholasticorum,
el inde.
Text.. c. 37. phi, qui vult primodc Anlma, quodsi u™ locum remittimus cum Doctore, bre-
non potest habere operationem sepuratam, vitatis gratia.

nec esse. Ponit etiam scientiam (c) f^x his suppositis, etc. Statuit con-
conciusio
proprie in intellectu 3. de Anima, '
clusionera, quod nempe in intellectu ani- communior
*^ - nianere

...
,

dicens quod sicut anima per scjisus m.ne separat.ne maneant species intelHgibi- species in
. ,. anima
est sensibiiis, ita per scientiam est sci- les acquisitoe, qnam etiam tradit D. Tho- separata.

Scientia autem ex parte sua

bilis. mas l. part. qucest. 89. art. 5. et com-
nata est incorruptibiliter manere, munior. Probat Doctor, quia ad subje-
et per consequens ex parte sub- ctandum speciem inteihgibilem in intel-

jecti, cum subjectum sit incorru- lectu, non est necessarium ut sit conjun-
ptibile; habens autem ipsam, cst ctus corpori ; ergo ex separatione a cor-
in potentia accidentali ad consi- pore non ahter se habet ad speciem, ut
. Probatio.
derandum, ex eodem 3. e^ 8. Physic tormam, et consequenter manet in eo Ad subje-
Text. 8.
Text. 32.
Igitur anima separata est in po- species.
f^
'

tonsequentia patet,
. ...
quia subje-
ctan<lum
speciem
*'
'°
tentia accidentali ad intelligendum ctum non se habet aliter ad formam pro- lem'
objecta prius habitualiter sibi no- pter variationem ejus, quod non est ratio necis^aria

ta ergo
; potost ex se exire in receptivi, nec aliquo modo necessarium ^°animffi*'
<=orpus.
actum. ad ejus receptionem. Sed anima recipit "^
 DIST. XLV. 0U^.STIO I. 267

prirciso inqunntum cst forma corporis, o.t li nt snbjorto, vol otinm rnlione rccipi-

ut (listincta a corporc, ct prout hahet esse ondi, (jiiia ahas ratio (pia prohatur
propriuin, (jiiod non (^oinniunicat (;orpori immatcrialitas animai p(M' ahstractioncm
sccundum dcpcndcntiam al» ipso, sicut opcraiionum, nou esset efficax, si intclle-

Angelus rccipit spccicm intcUiijihilem; er- ctus ([ua inteilectus, dcpcndcrct a corporc f^equeretur

go, etc. tanquain ratione recipicndi formam, qiiia esse

Bubjecturn
Prohat primum anteccdcns, quia spc- SIC ipsum COrpUS eSSet SUbjCClUm fJUO, et materiale,
3. ,. 1- • 1 • . • •*' aliquid
,
Objecliiin cios iila est simplex et immatcrialis, et immcdiatum, vcl certe aliquid immatcri- matenaie,
(it • • » esset ei
1 . , X i
intelligibile non extensa. IJnde Commentator dicit 3. ale (juantum anima3, ut est suhjcctum ^^^1^
nctu p.T
speciein. (/(• Aninia, quod objcctum transfcrtur dc formjfi,communicaret effectum aliquem 7ormam'
ordine in ordinem, (inando dc phantasma- matcrialem, 'sine quo non esset capax for-
tc transfcrtur ad ordinem intcllectualem mjB, et a quo ipsa forma, tanquam ratione

pcr specicm, seu fit intclligihilis actu, proxima recipiendi dependeret, quod ar-

quod intelligitur quoad immaterialitatem. gueret ejus materialitatem, maxime cum

Nihil autem immateriale recipitur in in- sit accidens dependens a subjccto, aut
tellectu, inquantum conjunctus est sim- certe constitutum cx corpore et anima,
pliciter corpori, quia reciperetur in toto esset primum subjectum form.ie nam et;

primo, sicut species sensihiles in organo, subjectum et ratio recipiendi formamcom-

et sensatio, vel certe esset corpus ratio parantur ad formam, ut advenit in ratione
recipiendi, et sive sic, sive sic esset ma- form.T, et secundum dcpendentiam for-

teriale. malem, et non aliter, quorum alterum si

Confirmatur ct declaralur hpec ratio, est materiale, sequitur formam absolute,

Requiri
concursum quia supponendo dari speciem propriam et in sua entitate esse materialem, alias
objecti in
se, vel sua intellectui, per quam constituitur me- non dependeret a tali. Hcec crgo ratio sa-
specie uni-
versaliter moria sufficiensin actu primo, quod nunc tis probat speciem illam non dependere
ad intelle-
ctioneni. supponitur, quia etiam universaliter in ab aliquo materiali, ut subjecto, aut rati-

omni intellectu, requiritur objectum ad one recipiendi ipsam in inteliectu. Ildec

actum intelligendi, vel in se ipso, vel etiam ratio satis a priori probat speciem
certe in sua specie, quod universaliter esse immaterialem et spiritualem in esse

supponitur de cognitiva in genere ; hoc, formjTe, ct inesse intellectui, qua natus est
inquam, supposito et dato quod in phan- operari, ut abstrahit a maferia.

tasia sit propria species, per quam opera- Superest tanlum ut probetur speciem
tur sopitis sensibus exterioribus, et hfec illam esse permanentem ex natura sua, et Speciem
esse per-
species permanenter transeunte ohjecto non dependere in sui conservatione ah manentem
maneant, a fortiori tribuitur inteilectui si- aliquo materiali, aut ejus influxu, quod sua.

milis species, ut etiam experientia constat supponit Doctor ex communi sententia,

hahere actum circa objectum absens, et et ex alias probatis, locis citatis, maxime
non existens, qufle species est propria ejus in prirno ; et insinuatur probatio ex rati-
forma, sicut in reliquis sensibus se habet onibus sequentis conclusionis ab auctori-
species particularis cujusque, qupe inhfe- tate Philosophi et Hieronymi, et in respon-
ret ipsi ; ergo etiam intellectui inhteret sione ad secundam et tertiam objectionem
species intelligibilis. Quidquid autem in- contra hanc et sequentem conclusionem.
h;eret intellectui, (lua iulellectus est, pr.ne- •^
Et prohatur breviter, quod
'
perfecti-
'
inteiiectui
. .
convenit
cise abstrahit a corpore, etomni materia- onis est in potentia inferiori tribui de-
 268 .IB. IV. SENTENTIARUM

htec bet superiori, si nlias imperfoctio, quam Dices, sufficerc species conservatas in 6.
perfectio. Responsio.
inducit privatio talis perfectionis, cadit phantasia, hoc est, ipsum phantasma.

in superiorem potentiam; sed intellectus Contra, sic sequeretur non dari species impiigna-

est suprema in genere cognitivae, et ex- intelhgibiles, quia sufficeret concursus im-

cedit pliantasiam ; haec autem licet in rece- mediatus phantasmatis cum intellectu ad
ptione speciei dependet a sensu externo, intellectionem, hoc est contra suppositum,
Esse in
potentia conservat speciem eo nihil operante; ergo quod in preesens non examinamus, quia

^'^°a(i'"^
et intellectus, nam conservare speciem, et supponimus (dari species, et eas esse ne-
operandum gggg ^^ notcntia proxima accidentali ad cessarias, et inesse intellectui jam autem
;
perfe- ' '
est
ciionis. operandum est perfectio, imperfectio au- quteritur, an sint permanentes, et non
tem esse in potentia remota ; ergo illa transeuntes sicut actus.
perfectio.cujus oppositum est imperfectio, pliantasma Responsio.
Dices, ergo ahter sufficere '
' '->
Species
competit intellectui magis quam phantasise. manere, et quoties
*
intelhgitur
*-
intellectum semper
esse novas.
Confirmatur, ideo potentiae insunt ani- convertendo se ad phantasma formare et transe-
5. .. . . iinles.
Confirma- mah, ut iis medus conjungatur suo hni speclem intelligibilem, quoe cum aclu

Finis po- pcrfectivo mediantibus operationibus po- transit, et toties esse novam, quoties in-
tentiarum.
tentiarum, et hac ratione consequatur pro- telligitur idem, vel aliud objectum de
priam perfectionem naturalem per media novo.
eidem concessa a natura, et appetitusejus, Contra, haec responsio est magis absur- 7,
Impugna-
qui est ad bonum conveniens, expleatur, da, vel aeque ac prior, quia sequeretur tio.
Sic non
ideoque data est potentia loco motiva, ut quod non esset in potestate hominis intel- esset in

se ad illud absens moveret ab intrinseco jigere, cum vult, vel quod vult, neque uti
i'n2necius
ex appetitu ejus. Sed hsec inclinatio, ut scientia, vel babitibus virtutum, saltem
'°„f"'vur
conjungatur suo actui, requirit in phanta- Theologalium, ut proescindamus contro-
sia conservari speciem et memoriam bo- versiam de subjecto reliquarum, imo etiam
ni absentis, quando alias nequit movere, nequeuti habitibus moralium ; ct probatur
Imperiiim
ut pra3sens, quia alias non esset suffici- consequentia, quia imperium in voluntate supponit
Inclinatio
cognitiD
appetitus entcr provisum a natura animanti, secun- non subsistit sine apprehensione proevia neni.
requirit , . ,. .

conservari
•

dum inchnationem sui appetitus, quia objecti, cum sit appetitiva, supponens co
species in , ,
.,. . ,

phantasia. dccsset coguitio uecessaria et congrua in- gnitionem intellectus, quia est appetitus
clinationi sui appetitus. Sed in proposito rationalis, et non sensitivus. Iloec appre-
haic ratio magis urget de homine, cujus hensio prajvia non est in potestate volun-
inclinatio est superior, et ad bonum rati- tatis mediate aut immediate, nisi prfficun-

onis, et ad inquirendam veritatem teintellectu. Sed intellectus nequit praiire,

non solum sensibilium, sed abstrac- nisi prout movetur ab objecto ; ergo talis

torum a materia ; ergo a fortiori debet est motio ejus, qualis est dispositio, et

A foriiori a natura sua habere species, ut media ne- operatio phantasi.T, ac proinde ncquit ad

"^hommf
'*
cessaria ad bunc finem, eaque conservare aliud convertere; ergo a primo ad ulti-

inTeiieci'i^
'^ '"^*^^''^'^*'^' ^^'^^ dcficeret in mediis ne- mum, nequit intelligere nisi hoc objectum,
cessariis adsuum finem assequendum, et aj quod detcrminatc movet phantasma,
perfectionem, ad quam ex inclinatione na- et naturaliter juxta dispositionem phan-
turoe suae et facultatum ordinatur, et qui- tasi^c, quod est falsum; ergo species ha-
bus rcliqu.-e facultates sensitiv.^e subordi- bet intcllcctus permanontes, quibus uti

nantur. potest ex impcrio voluntatis,

 ;

DiST. XI V. gij/i-srio i. 269

S. l*i';t'lt'i't\i, st'i|iit'i'(>(ur si sin;cit's transi- iiitcIIiM-tus, tiinc t;\ iinpcrtt» voltinlatis i.Xempluiu.
Si spocies
essoiu tran- rcni ciiiu actu, tjuod nulla cssct nicnioria applicatiis ad considcratioiicin Icgis ct
soiinU-scuiii
aciu, pi'jctcrit(>ruin in intt^Ucctii, (|ut)(l csset lioncstatis, alioi-uimpic motivoriim, trahit
lollerolur . . .
scciim phantasiam intcrinittt-iulo
. .

uionioriu niaxiinuu) inconvemcns, tain in ipso |)ri(jrcm

''
intcllcctu t|uain in voluntatc, ut pcr se imaginationcm. Krgo tiinc pr./jit intcljt;-
nun.'

constat, (piia prreter alia incominoda ctus, ct consecpicntcr habct objcctuin in /^J^.fpiyxo-

niiniiuam posset prosc(iui lincm, aut illuin cssc intclli<Ml)iIi

° sibi i^nescns pcrinaneiitcr ,
'"',".
» '
(lependet a

proponere voluntati, aut habcrc providen- in sua specic, nam complcxorum 'judicium '
cogniiione
exlremo-
tiam ullam c\ pr;etcritis, aut rcgulares et cognitio principiorum pcrfccta dependet nim.

actioncs humanas et atTcctus. Probatur ab extremis cognitis, ct conscquenter ab

scquela, quia memoria est respeclu actus extremorum speciebus reprfcscntantibus.
^'^'j'.'^'"''-
prtuteriti, ut fuit objccti ct ut prreteriit; Confirmatur, ([uia habitus sunt pcrma-

sed neque actus intellcctus, ut pra^sens ncnter in intellcctu, ct iis utimur quando gunj''!"^.

est, vel pr;cteritus, potest habere speci- volumus ; ergo et species, sine quibus «"«"«nt^s.

em in phantasmate ; ergo eam habet in habitus esscnt inutiles, cum respiciant

intellectu, etiam permanentcr, alias inuti- sua objecta ut proponuntur in specie, et

lis esset conatus rccordandi prreterita, ({ua aliter nequeunt esse prtesentia intcllc-

Nwessitas V. g. actus boHos aut malos, tani volunta- ctui ; ergo usus liber habitus supponit

tis quam intellectus, principia universalia, usum ctiam liberum speciei, ac proinde
'*'""ilu^^"

conclusiones, et hujusmodi, quorum nulla informatum intellectum perm.anenter tali

est memoria in sensu, qui versatur circa specie.

singularia cognita per expericntiam sensus Diccs itaquc

'
tcrtio, (luod si)ecic3
1
(lui- „ '*^' .

> 1 1 Kesponsio.
extcrni. Ergo necessario salvandse sunt dem permanenter sunt in intellectu con- Speciem
ilependere
species illorum acluum et vcritatum in juncto corpori ; sed dependet a contmuo ab
. ™ , .
,
. . iutluxu
intellectu, sed non est major ratio in his mtluxu phantasipc ct phantasmatis, sicut coniinuo

quam aliis speciebus ;

quinimo alioe spe- actus a continuo inlluxu potentioe. ^iinpugnT-

cies objectorum simplicium necessarioe Contra, hcec evasio est falsa, quia niliil phantasia
sunt, ut liEe species CDiiiplete habeant influit phantasia in intellectum, nisi actu j^
's"p*!"fem

suum effectum in intellectu ; ergo etc. phantasiando, et onerando

' '
circa objectum ,
^'''"'^!
•'
pbantasian-
9. Prceterea, quando determinatio intelle- speciei, etex naturali ordine potentiarum, 4°
lalelleclus n •
i

appiicatus ctus ht primo per voluntatem, operatio et motionis objecti sequitur in intellcctu objectum,

voiunlatem intellcctus praeccdit operationem phanta- eliam apprehensio ejusdem objecti, ut

'^'hanL-'
1'
siee, et heec ex subordinatione potentiarum experientia etiam constat, et ratione a pri-
siam.
sequitur; ergo in eo salvanda est species ori, quia intellectus sequitur motionem
in intellectu permanens, per quam opera- objecti fortius moventis. In eo autem
tur. Major probatur, v. g. quando procedit fortius movet objectum, circa quod est

intellectus secundum regulas, et principia phantasiatio, neque est in potestate intcl-

universalia, licet phantasia ex ratione lectus quin illud apprehendat prima im-
jam dicta sequatur operando circa singu- pressione, nam ut recte Augustinus, non

laria ; operatio intellectus non incipit est 1)1 potcstatc nostraqui visis tangamur;
a sensu, sed e contra, ut si phantasia, sed non semper phantasia imaginatur
V. g. operetur intcnse ex inclinatione objectum, cujus species est tam in ipsa
appetitus, aut alia causa circa aliquod phantasia quam in intellectu. Imo hoc
objectum delectabile, quod sit peccatum impossibile est ex limitationc potentiaj in
 ,

270 LIB. IV. SENTENTIARUM

Limitatur operando, per quam necessario intermittit manet in damnatis memoria peccatorum.
potenlia . .
,
.

acf aiiquod operationem circa unum, quando corverti- Antecedens patet ex dictis superius. Ad
jeitum.
^^^, ^^ aliud; sic etiam neque ipse intelle- bos actus necessaria est species ; ergo, etc.
ctus exit in apprehensionem circa omnia Dices, dari speciem infusam a Deo.
12.
objecta, quorum species habet, ex eadem Contra hanc solutionem agetur in se- Responsio.
Nequit . . • • , i ., . . , ^ . linpuf^na-
simui ratione et expenentia ; ergo species mtel- quentibus, quia sive detur, sive non, po- tio.

*'circ\" lectus non dependet a continuo intluxu test intellectus nulium habens in pedimen-
smguia.
piia,^tasige^ ^q^ g^g natura est permanens. tum agere per species antiquas et reten-
Ex quibus sequitur intentum et ratio tas.

prsemissa Doctoris, nempe speciem inesse Dices, non posse, quia illse dicunt or-
permanenter, qua ^^i'^"^'"-
intellectui, et intelle- dinem ad phantasmata, sicut intellectus
ctus est et independens a corpore tanquam hominis ad phantasiam.
subjecto, aut ratione recipiendi, aut etiam Contra, quia quod fuerint desumptre impugna-
ratione efficiendi speciem, aut conservan- a phantasmatibus non dicunt ordinem il-

di, postquam inhgeret intellectui ; ergo lum reproesentationis ad phantasmata, sed

Ccedem species manent habitualiter in ad objectum ; ergo possunt nunc a fortiori

anima separata, quas acquisivit dum fuit reducere inteliectum ad actum secundum,
conjuncta. quando minus est impeditus. Alia respon-

Objectiones contra hanc conclusionem sio non subsistit, quia si vera esset, se-
infra solvit Doctor. sequeretur quod anima separata nullam
^ 11- (d)' Ex hoc habeo nuod
i
species,
i '
etc. inteliectionem posset habere ; hoc autem
Secuncia
conciusio. Statuit secuudam conclusionem, nempe est contra fidem et rationem ; Expiicatur
illud ergo
Species Philoso-
remaiaere spocies remancre non solum in habitu, Philosophi : Quando intellectus intelli(jil, phus.
quoad j
usum. sed etiam quoad
i

usum earum, et animam phantasia phantasiatur, etc. intelligitur

separatam per tales species intelligere, non secundum dependentiam intellectus

quia constituit species memoriam perfe- a phantasia in operando, sed secundum

ctam, quse in actum secundum transire conjunctionem et concomitantiam poten-
potest, qui ab Augustino vocatur intelli- tiarum in operando, dum anima unitur
gentia, lib. 13. de Trinit. vide Doctorem corpori.

in 1. distincl. 3. qucest. 9. sequitur ergo

quod anima separata per mernoriam^ id SGHOLIUM.
est, intellectum cum specie intelligibili

possit habere actum intelligentiije, ut est

Arguit quadrupliciter, quod anima sepa-
Anima separata a corpore. Hanc conclusionem
separata
rata non intelligat quidditates sibi antea
recordatur probat ex
rwi
Philosopho
-i •

et Hieronymo m uotas, et solvit peroptimain doctrinam.

'
njm! httera. Patet etiam exLiic. 16. de epulo-
"°* • ne, qui recordatus est suorum fratrum ;
Contra hoc videntur aliquse
(c) 5.

ergo habuit memoriam et recordationem dubitationes Primo, quia si mul- :

,"uSuor'? 4
eorum quee ipsi in vita contigerant, et de tae species intelligibiles sint con-
*P* "^"
Lazaro. Sap. 3. dicentes intra se, et poe- servatse in intellectu, aut quaelibet
nitentiam agentes, hi sunt quos habuimus movebit ad intellectionem, vel ad
in derisum, etc. Poenitentia est proeterito- considerandum objectum reprse-
rum, sicut et memoria peccatorum com- sentatum per ipsam, vel nulla.
misborum est in electis; deinde verius Primum est inconveniens, quia
 DIST. XLV. QU^STIO I. 271

non convenit intolligcre iiiulta cipi(;ntess(nisibili«i, n(!cad pluuitas-

(iistincLa; cv^o n^liniiiiiLui* sccnn- mata criicacius, vcl minus ciVicaci-

(luni, quod nihil continj^ct intclli- tcr movcntia, sicut dc intcliectu

gcrc. conjuncto. Si eniin sint plura intcl-
Text. 39. Prncterea intellcctio sine plian- ligibilia prroscntiaintcllcctui, illud

tasniate perfcctior cst (]uani cuni cujus species fortius impiMinitur

pliantasinatc (cujns proUatio cst, scnsui, ct cst cfli(;acior in rcprae-

("inia convcnit cuiii intcUcctionc sentando, illud in ipso eflicacius

Dci et An^clorum, quas est sini- movet intcllectum ad sui conside-

plicitcr pcrtectior in gcncre intcl- rationem.

lcctionum); ergo si intcllcctus se- Dico ergo brcvitcr ad istud hic, fenninai"
'Dteiiecuis
paratus possit intelli^crc sine ct pcr conscquens ubiquc
i i i
dc ista separalus

phantasinato, haberct intellccti- simultatc, (luod objccta prse- ?(i hoc vei

oncm simplicitcr perfectiorcm scntia habitualiter vel sunt sequeiiKendum.

qnam conjunctus, qnod cst incon- motiva intellcctus, vel aliquod est
venicns. cfficacius motivum cjus quam alia.

Pra^terea, in intellectu conjun- Si primo modo, et cum hoc po-

cto non suflicit species intelligibi- nerctur aequalis inclinatio intcl-
lisad intellectionem sine phanta- lectus ad quodlibet illorum, nul-

smate, quia oportet converti ad luin illorum prius intclligerctur

phantasmata, 3. c/e.4«tma. Sedista q"am aliud sed hypothesis cst

;

spccies intclligibilis est aeque per- impossibilis Si autcm aliquod ef-

fecta in intellectu conjuncto sicut licacius motivum, ablata inclina-

inseparato; ergo ipsa sola in sepa- tione majori ad unum objectum

rato non sufticict ad intellecti- quam ad aliud, quod est eflicacius
onem, quia ncc phantasma poterit motivum, prius movebit, et prius
tunc haberi ergo, etc.;
intcUigetur. Pensatis ergo hinc
Gap. 9. PrsBtcrea, operatio propria to- et inde virtute motiva, et inclina-

tius non potest esse propria ope- tione, apparel quod prius intel-

De quo partls, quia nec esse totale ligetur.

2. patio ^
d. q.4.
4iJ. .,
totius poterit esse partis
..
; sed
, .

intel-
,
Ad secundum dico, quod aliquidPerfectius

potest dici perfectius positive vel permissive

ligere est propria operatio hominis,
pcrmissive. Exemplum, T^ , -1
animal
explicatur.
ex 1. Eihic. Et probatur per rati-
oncm, quia est aliqua propria ope- est perfectius musca permissive,
ratio istius speciei, et non alia quia ratio animalis permittit quod
quam ista; ergo illa non potest es- animal salvetur inhomine; miisca
se operatio animse, quse cst tantuni autem est perfectius positive, quia
pars spcciei. quselibet species aliquam pcrfe-

Adprimum, difticultas ista de in- ctionem ponit ultra genus. Ad

tellcctione multorum, vel unius propositum, intelligere sine phan-
ob.jecti, primo communis est, ta- tasmate cst perfectius quam intel-
inen in proposito habet difticulta- ligere cum phantasmate verum ;

tem specialem, quia hic non potest est permissive, sed non positive,
recurriad sensusparticulares per- id est, non ponit plus perfecti-
272 LIB. IV. SENTENTIAFtUM

onis quod probatur, quia agens

;
mate ; quoad hoc conceden-
et ideo Qua-st. 8.

potens uti instrumento non posi- dum esset quod intellectio separa- ^"animi'°
sep^^tce,
tive, perfectius agit, si non utatur ta esset minus perfecta quam con-
instrumento; tamen actio sine in- juncta, nisi esset aliquod refor- ^''qjjjj®'^'

strumento, possibile est quod sit mans, quod sufticeret pro sequali »"'^**

perfectior actione, qu9e est cum perfectione restauranda. Et ex hoc

instrumento; ita hic de phanta- patet quomodo necessaria est
smate, quod est ut instrumentum, conversio ad phantasmata, non
concedo quod aliquam conditionem sicut ad principium intelligendi,
perfectionis habet intellectio sine sed sicut ad illud quo oportet po-
pliantasmate, quam non habet in- tentiam inferiorem uti, ad hoc
tellectio cum phantasmate, quia quod superior habeat operationem
similitudinem quamdam cum in- suam; et hoc propter ordinem po-
tellectione simpliciter perfecta tentiarum in agendo, quas ad per-
substantisB separatse; sed non se- fecte agendum oportet concurrere
quitur ex hoc quod quaecumque in agendo circa idem objectum.
talis sit positive perfectior qua- Ad quartum, cuiuscumque to- Qu*
^ J ' 1
torma
cumque tali. tius forma non est nata esse per operauu- id
... , ,
,. qiiod ejus
Ad tertium quod si species
dico, se, ejus totius potest esse aliqua totum.

intelligibilis in conjuncto non suf- operatio propria quse non potest

ticit sine phantasmaie, hoc non esse formse suse. Sed per opposi-
est quod phantasma requiratur tum, cujus forma speciflca nata
ibi tanquam principium aliquod est per se esse, illius totius non
actus intelligendi, sed prsecise re- potest esse aliquasoperatio perfe-
quiritur ut principium operationis cta, quae non possit esse formse

virtutis phantasticse et illa ope- ;

ut operantis, quia operatio pcrfe-
ratio requiritur ad intellectionem ctissima non posset inesse, nisi

propter connexionem potentia- secundum formam perfectis-

insit

rum superiorum inferiorum et simam; et non potest esse secun-

in agendo siquidem superior non
;
dum formam possibilem per se
perfecte operatur circa aliquod esse, nisi possit illi per se inesse,
objcctum, nisi inferiores quse pos- quia illud erit per se immediatum
sunt operari, operentur circa receptivum, et ita si per se est,
idem. Et hsec est ratio quare di- per se potest recipere.
stractio potentiarum anima) circa Concedo ergo quod intellectio inteiiectio
,. , 1
• quomodo
diversa objecta impediunt opera- est propria operatio totius homi- propria

tiones earum. nis, sedsecundum formam perfe- homi.S?

tamen aliqua perfectio,

Est ctissimam in co tanquam secun-
quam phantasma tribuit intellccti- dum propriam rationcm operandi,
oni, per hoc quod intendit specicm nec hoc solum, sed quia hsec for-
intelligibilem regulariter in qua- ma est separabilis, sic inest secun-
libet intcllcctione, sicut declara- dum eam quod potest esse ejus,
tumcst///^. \.disi. 3. scd illa perfec- ct ideo sic est propria totius quod
tio liabcri non potestsine phantas- potest cssc partis; ncgo crgo
 .

DIST. XLV. QU/ESTIO I. 273

iiiajoroiii in proposito. Ad pro- Ad secundum, intcllectus cor- A(J 2.

Imtionciii dc rssc, licct ali^ini di- 1'umpitiii', iil est, imi)editui' <{uan- corniinpi-

cant qnod csse totins est cssc ani- tiim ad operationein, et sic (luasi t,„Ja)"„„

I mse, tamon lioc improbatnni cst corrupLiis liabetur, qiiodam inte- 'or^.y'^)

snpra dis(. '(>>. (juwst. 1.Unde con- riori corruiito, (luia sin(^ opcrati- '"^"i''''^^^'"'-

D. Thoin.
(list. 4i. cedo ([uod csse totins non potcst onc pliantasise non potest in ope-
q. 4..
Msse tolius esse cssc anim.T, nec e conver- rationeni suain; sed ex hoc non
non potest
sequitur (juod sit in se corruptio
esse parlis,
so, loqnendo de cssc totali et pr.ic-
hiMio tanien
opiTatip
ciso; et tamcn operatio perlcctis- vcl corruptil)ilis, nec (iiiod illud
totius, sima totiiis istius, qnia non potest aliud necessario re^iuiratiir ad
potesl esse
partis. inesse nisi secnndum animam, et actum ejus, sed tantummodo (luod
non potest inesse secundum eam, requiratur secundiim ordinem po-
nt secnndnm proximum rccepti- tentiarum, qui niinc invenitur in
vum, nisi possit esseejus, quando natura liumana in operando circa
ipsa per se est, sequitur quod idem objectum.
operatio totius potest esse ope- Ad tertium; dico, quod intelle- aci 3.

ratio illius unde nego consequen-

;
ctus passivus
r non
intelligitur
o ibi '°*!fl!?,!,"f
passivus
corrumpi-
tiam, cssc liujus non potest esse intellectus possibilis, sed aiiqua
illius,ergo nec operatio ejus, ope- virtus sensitiva, quam aliqui vo- Expiicaiur.

ratio istius. Ad probationem, ope- cant cogitativam, et verum est

rari prtesupponit essc, v(M'um est, quod omnis sensitiva corruinpi-
sed non ut prsecisam rationem tur, et ideo intellectus passivus
recipiendi. illomodo acceptus non tamen in- ;

Ad arrr. 1. Ad argumenta principalia.

(f) tellectus passivus, eo modo quo
Ad primum, illa auctoritas 3. de dicimus intellectum possibilem
Anima, debet intelligi quoad acqui- esse passivum.
sitionem intellectionis, et hoc per
COMMENTAllIUS.
se et primo, sed quoad usnm non
est intelligendum. Et ratio est, (e) Conlra hoc vidcnlar aliqmc, etc.
13.

quia intellectus potest uti forma Qiiatiior objectiones solvit factas contra Objectio
quadruplex
prius acquisita, licet illa non lia- preedictas concliisiones. Prima objectio Prima
objectio.
bcantur, quae prius necessaria est, quia plures species in intellectu ne- ypecies
ex se non
erant ad acquirendam illam for- queunt simul movere ad cognitiones posse
mam non sic sensus, loquendo
;
proportionatas, quia intellectus nequit
niovere
intellectum
de sensu exteriori, potest uti ali- habere simul tot operationes ob suam
separatum
Sensus
non servat
qua forma prius acquisita, quia limitationem in csse et opcrari. Non
species. non est conservativus speciei prius movebunt seorsim una magis quam alia,
recept?e ad posterius operandum.
quia nequc ex parte speciei, neque ex
Aliter posset dici, quod hrec pro-
parte intellectus datur ratio sicmovendi.
positio intelligitur pro statu isto,
Hsec difficultas non est communis intel-
quia intellectionem istam nobis
convenientem per experientiam lectui conjuncto et separato, quia in con-

non novit Philosophus, nisi pro juncto potest essc determinata mediante

statu isto, quia nullam aliam ex- sensu externo et phaniasia, (juic potentiiX)
periebatur. non insunt animyo separatce.
Tom. XX. 18
 .

274 LIB. IV. SENTENTIARUM

Responsjo. Respondetur, vel omnia esse sequalia modo in proposito contingeret, quia intel-
Op6C]6S -
, . ,

noii esse in virtute, quod supponit esse impossibi- lectus limitatus non est capax tot intel-

virtutis, et le, quia nempe intellectus in via fortius lectionum, ad quas primo movetur a spe-

pr£e"Tiia movetur ab uno objecto in phantasmate ciebus, ideo se mutuo impediunt in actu
manere.
q^gj^^ gfj g^jJQ^ g^ frequentius operatur secundo, modo intellectus sit sequalis
circa unum quam circa aliud ; unde spe- inclinationis ad singulas.

cies unius intenditur magis quam alte- Quod si diversa sit inclinatio intelle- 15.
PP^g^^''°-
rius. Data ista indifferentia quam inten- ctus, tunc sequetur actus conformis in-
dit argumentum, tam ex parte specierum clinationi, quamvis alias objecta sequali- ^''Jjt^°^
quam ipsius intellectus, nullum illo- ter moverent. Ratio est, quia ex vi talis
iQteiiec"tu°
rum prius intelligeretur
' ° quam
^ aliud, inclinationis ab intrinseco determinatur t^^^termina-
tur per
quia hsec est indifferentia potentise pas- ad actum, v. g. si intellectus est habi- potiorem.

sivae, quae necessario reducitur in actum tuatus circa objectum per habitum, incli
Si motio per aliud a se, quamvis autem virtus in- natur ad illud objectum
omnium prae aliis, quia
esset telligendi sic in intellectu impeditur ex demus
licet species oequaliter se habere,
aequalis
inteiiectum hoc capite, quia cura nequeat exire in tamen non est sequalis dispositio intelle-
non
moverent. actum adsequatum omnibus speciebus ctus respectu omnium, sicut patet in
omnibus speciebus sequaliter moventibus, exemplo allato, si materia sit disposita ad
et nequeat in tot actus simul ob sui limi- unam formam prse aliis, licet agentia sint Probatur.
tationem, et exigat determinari per obje- sequalis virtutis, illud agens natum age-
ctum ad actum determinatum ; inde flt ut re ad formam, ad quam inclinatur dispo-
omnibus sequaliter moventibus, et stante sita materia, producet, et praevalebit Inclinatio
naturalis
inclinatione sequaH intellectus ad singu- aliis. Idem dico si intellectus ex natura potior
habituali
la, non sequitur ullus actus, quia motio potentise sit magis inclinatus ad unum
illa sequalis est, et respicit terminum, objectum quam ad aliud, operabitur circa
qui non est in potestate intellectus, illud, quia quod inclinaiio habitus, a for-
nempe intelligere simul singula. tiori facit ipsa naturalis inclinatio intel-
14. Exemplum est, si plura agentia con- lectus. Tota hsec responsio procedit prae-
Exempluii),
Aliud. traria, applicarentur ad subjectum capax cise in iis quse sunt proximse causae intel-
effectus ab alterutro, et sequali inclinati- lectionis, seclusis aliis causis, ex quibus
one subjecti, et virtute agentium, et ap- inclinaretur intellectus, ut imperio volun- ^^'^insecaei
pUcatione, nihil producerent, quia age- tatis, et aliis causis extrinsecis, quse mo- '^^*tivi!e"*"
rent ad opposita, quae simul inesse non vere possunt intellectum ad actum. Unde i^^^^ii^ciiis.

possunt, et sequaliter agerent. Aliudexem- sicut intellectus separatus est subjectus

plum magis accommodatum, si plura agen- voluntati, ita etiam ex imperio ejus po-
tia applicarentur uniformiter quoad vir- test determinari nunc ad hunc, nunc ad
tutem, et reliqua eidem materise prinise. illum actum et objectum. Ratio autem
nihil in ea producercnt, quia materia ex prsedicta et responsio sistit in sola natu-

limitatione sua non est capax nisi unius ra objecti, et intellectus, ut hic est mobi-
formae substantialis ; simul agentia autem lis, illud movens. Agitur etiam de cogni-
applicata primo agerent ad diversas for- tione abstractiva, non de intuitiva, quia

mas, quse simul incssc non possunt, et intellectus animse separatse sicut seipsum,
aeque efficaciter agerent, ideoque se mu- ila in species suas intueri potest, ut in

tuo impedirent in actu secundo. Eodem sequenti qusestione dicetur.

I
 ;

DIST. XLV. QUyESTIO 275

t I.

K). Objicil secumlo : liUcllectus sine phari- formiler agit (|uautuin ad subslaiitiam et
Seriindn , . ,. • •
n
oiijoctio. tasuiale perleclior esi (luam nitellectus perfectioncm i|)sius clTectus. S(jd inicllc-

perfectiono citnjuuctus et depciulous a [)liaulasmate, ctus conjunctus, agens ad iulcllcctioncm

"separatL
^"'''^ uiagis couveuit cum iulelleclu diviuo per speciem receptam a phantasmatc, non
et Augelico ; ergo si separalus potest iu- imi)cditur a phanfasmate, sed magis pro-

ttelligere, cjus iutcllcclio cril pcrfectior niovetur in sua actione el opcratione

quain illa quam liabuit (Ici)en(.lenter a ergo idem intellectus ut iiatus est agere iiiteiiecium
,
.
,
. . senaratiim
pliautasmate, etc. (luodesi iucouveniens. pra3Cise per talem specicm ad cognitionem et conjun-

RespoQsio. Uespondetur, ali^piid dici perfcctius abstractivam objecti, uniformiter appli- uniformiter

positive, ali(juid vero pcrfectius ne- catiper specicin, uniformiter agit, (luoad "^g^J^jnd
rriiteotio . ..... .

substantiam effectus, sicut et ipsa species peciem.

,
positiva, gative, sic intelligcre sine pliantasmate
et nef,'ativa ^ , r .• • •

inteiiectus. ^st perlcctius perniissive, non positive, sistendo in pricciso luininc naturali, et

quod est dicere, quod intelligcre sine modo cognoscendi objectum pcr talem
pliantasmatc sit perfectius, quantuin speciem, et secluso alio modo inlclli-

ad modum intelligendi cx parte gendi.

causae, nempe intcllectus, quia sic Dices intellectum separatum ex modo 18.
Obiectio.
intelligendo, magis convenit cum mo- essendi esse magis perfectum et expedi-
do intelligendi Dei et Angelorum ; non tum ad cognoscendum.
tamen est perfectius quantum ad sub- Contra, intellectus animfe separatse '"P^^s^*"
stamiam effectus seu intellectirinis quoad quoad moduin cognoscendi per specicm ^'^^Q^g^^'

gradum entitatis el operationis ;

quod rcceptam a phantasmate, et prout ad virtutis

probat, quia agens potens uti instrumen- illam limitatur virtus potentiae, non ac- modo se
habentis.
to, si agit sine instrumento, pcrfectius quirit virtutem perfectiorem, neque spe-
agit, tamen possibile est actionem seu ip- cies variat modum reprtesentationis ; ergo
sum effectum non esse in se perfectiorem, perfectio operationis nequit crescere, nisi
V. g. Deus potest producere effectum quatenus virtus intellectus ut conjuncii,
mcdiante causa secunda tanquam instru- esset ligata vel impedita, ne posset in
mento loquendo de instrumento, late totum effectum in quem potest separata.
sumpto, et eumdem effectum producere Sed neque hoc etiam dici potest, quia
I potest sine instrumento, idem erit effe- intellectus ut conjunctus, non impeditur
tus quoad substanliam et gradum, sed in sua operatione quoad hunc modum co-
Periectio diversus modus producendi, quorum alter gnoscendi per talem speciem, quia est
lcontiniritin .

modo in se perfectior est ex genere suo, et ex- ipsi connaturalis ipsa conjunctio, sicut connatura-
lis
qiu/non cludcns depcndentiam ad plura; ita in esse formam corporis; erg© per unionem aniuioe
I
est in ipsa non
operaiione. proposito, intellcctio sine phantasmate ad corpus non impeditur ejus operatio impeditur
tanquam instrumento perfectior est connaturalis in corpore. Praaerea, opera- unionem
quoad modum intelligendi, qui assimila- ri etiam dependenter a phantasmate, non ^^ corpus.

tur raodo intelligendi substantiee separa- impedit ejus virtutem, sed raagis prorao-
tne, licet non perfectior in substantia effe- vet, ut dictum est ; hoc enim non impedit
ctus et operationis. quin cognoscat modo connaturali motioni
17.
Hsec responsio recte solvit difficultatem per objectum mediante phanlasmate, ct
Causa
naturaiis
quantum ad vim consequentise, et confir- specie recepta operetur per modum intel-

impedita mari notcst a priori, quia causa naturalis lectus. Deinde, in corpore glorioso ajque
i i '
iniformiter
agit. non impedita ad eumdem effectum uni- perfecte operabitur per talem speciem, ut
 .

276 LIB. IV. SENTENTIARUM

Exemplum conjunctus est phantasmati, quam opera- ut Suarez, lih. !2. de AUribulis negolivis Negat
de i-^ , • j* ;• ri ^ Suarez.
conjuncto tur separatus, quia conjunclio ad corpus cap. 12. el in Met. disp. 6. secl. 9. et
in corpore
glorioso
gloriosum non minuit ejus perfcctionem disp. 30. secl. 11. cujus oppositum colli-
in operando naturaliter ; ergo perinde eitur ex Philosopho 1. de Anima cap. 2. Affinnaiiva
^ tr i communis.
idem dicendum de ejus conjunctione ad text. 26. ct cap. 5. text. 16. et 3. Met. Phiiosoph.

corpus mortale, quantum est priccise ex cap. 4. text. 15. Ex communi veterum
hoc capite, quia unio ad corpus mortale asserentium simile non cognosci a simili,
est magis connaturalis animoe ab intrinseco nisi fiat simile, et 3. de Anima cap. 4.
spectatis causis rnere naturalibus, quia text. 8. et 14. eap. 5. text. 18. cap. 1.
esse mortale et gloriosum sunt differen- text. 36. cap. 8. lext. 31. et 38. Idem
tite corporis secundum diversum statum, docet in libro de memoria, et reminiseen-
Esse mor- quorum unus est ipsi naturahs, alter vero tia cap. 1. ubi speciem appellat imagi-
tale et
gloriosum supernaturaHs et ex graiia, et causa ex- nem, simihtudinem, imitationem, simula-
non variat
connatura- trinseca supernaturah. Forma autem na- chrura, picturam : Scire, inquit, oporlet
lem
modum turahs in esse et operatione, magis respi- affectionem quamdam, qua; picturoe sitni-
agendi.
cit subjeclum secundum naturalem mo- lis Itabealur per sensum in anima, aut
dum, el ab intrinseco convenientem,quam ccrte in parte corporis eam habenle
secundum modum supernaturalem ; ergo inuri, eujas habitum memoriani essc di-

quoad modum naturalem operandi non cimus, etc. Idem docuit Democritus apud
Alii
impeditur a subjecto connaturah, et con- eumdem in hbro de divinatione per som- phiios' ii,

sequenter modus operandi dependenter nium, cap. unic. Som?iia simulacris et

a specie, recepta per phantasmata, non de/luxibns acccpta referens, etc. Idem
variatur in anima, neque impeditur. Plato et Avicenna, et D. Tliomas 1. part.
Exemplura Exemplum est de Christo, ejusque intel- q. 84. arl. 4. et 6. Augustinus 8. de Tri-
de
Cbristo et lcctu, ut operabatur in corpore mortali nitat. cap. 6, Finxi in animo imaginem Augusiin,
ejiis
intellectu. dependenter a phantasmate per cogniti- Alexandrice, atque intuens in ipsam,
onem experimentalem receptam a sensu, id est, imaginem, et quasi picturam
qua3 ejusdem perfectionis fuit in eo sta- ejus, etc. hb. 10. de Trinitat. cap. o.

tu, et in statu separationis animce a cor- Quoniam non polest omnia secum in-

pore in Passione, et triduo mortis, in quo trorsum in regionem incorpoream ipsa

non crevit in illa prfeterita cognitione, corpora anima inferre, imagines eorum
sicut crevit quando recepit dependenter cum voluerit, recipit, etc. lib. 12. de
asensu. Gen. ad ht. cap. 23. Certum esl esse

19.
Quod si quis oppositum hujus tueri spiritualem quamdam naturam in nobis,
Teneri
voluerit, non repugno, quia Doctor solvit ubi corporalium rerum formantur simi-
potest
alia via.
argumentum, quantum ad vim consequen- liludincs, sive cum corpus aliquod sensu
tise, quam negat sequi ex antecedente per corporis tangimus, et continuo formatur

causam intrinsecam, et ex vi sohus ope- ejus similitudo in spiritu, memoriaquc

rationis, seclusis aliis causis, ex quibus reconditur, sive cum absentia corpora
potest crescere. Ad cujus declarationem jain nota cogitamus, ut ex eis formalur
ypeciem
esse simili- suppono spccicm ipsam in se esse simih- quidam spiritualis aspeetus, quoi jam
tudinem
objecti. tuchnem formalem objecti, (]Uoad repr.nc- erunt in spirilu, ct antequam ea cogita-

sentationem, ut conmKinis tenet schola mus, ctc. Item 15. cap. 12. et 21. Idcm
Philosophorum, quidquid dixerint pauci, tenet, exphcans quid sit verbum, et quo-
 nisT. XLV. on/*:sTio i. 277

modo ox niemoria £j:ignitiii'. Aiisclmus iii \ia. Dciiidc;, qiiia ipsc; iiUclloclus .scfiara-

Monoloi^io cap. 'M. Ciini cotjito, iiKjiiit, tiis mai,Ms ost cxpcditus ad co^nitioiiom,

iio/inn niilii lutniinrni iihscnfrin, foniKiliir (|iiam tit fiiit coujuiictus iii lioc statu.

acics cof/italionis iiiccc iii liilcin inidtji- l'iule(:um([ue provcniat lioc, sivc cv
ncin cjits, qiKilcin Hlam per vi.sHni ociilo- pcccato, sivc aliunde, poterit etiam pcrfe-
riiin iii mcinoriani atlraxi, ctc. llaiic ctius operari circa objectum, ad quod
tenet Doctor ipiodlihcto \\. ct in 1. di- pcrfectius etiam movct spccics visa ; et

Sentenlia
sliilct. 3. i]iuvst. 1. ubi omncs cjus pr;ctcrca minus distrahitur virtus aninuo
comniimis. discipuli, ctD. Thomas loco citato, ct I. pcr opcrationem aliarum potentiaruin
part. ijiicesl. t-2. art. t>. et rcliqui Thomi- scnsilivarum, quibus in co statu caret.
rrol)nlio
stiv, cursus Conimbricensis in 1. ilc In- Objicit tertio : Spccies illa non sufficit 21.
a simili.
Terlia
tcrprctal. cap. l.qiicesl. 2. art. 8. prima ad intellcctioncm in intcllectu conjuncto ol)jectio
ex
sectione, merito eam vocat communcm pro boc statu sinc conversione ad plian- (lepemlen-
lia
Philosophorum et Theologorum, quce pro- tasmata, ut patet 3. dc Anima tc.xl. 31).
a phantas-
argumento desumpto ex spe- male.
bari potest et etiam experientia, ergo non sufficit in

cie visibili, in qua videtur in reflexione separato a phantasmate.

anguli, v, g, in speculo; videtur, in- Hcspondetur phantasma non requiri in Responsio.
Conjunctio
quam, formaliter objectum, (juod non intcllectu conjuncto tan^juam principium potentia-
rum.
posset oculus attingere sine reprajsentati- actus intelligendi ;
quando ergo intelle-

one objectiva formali in specie; ergo ctus conjunctus intelligit quod imagina-
idem a paritate contingit in specie intelli- tio phantasiatur, provenit ex conjuncti-
gibili, quia hoc est etiam perfectionis, one potentiarum, quia superior in eodcm
nam quo magis assimilatur species obje- ordine nequit perfecle opcrari, nisi infe-

cto, eo magis accedit ad ejus iraitationem riores in eodem ordine circa idcni ope-
et participationem. Quamvis autem talis rentur ; unde oritur distractio potentia-
reprcesentatio in specie non requiratur ad rum circa diversa objecta in suis opera-

omnem intellectionem, sed sufficiat re- tionibus.

prresentatio virtualis, v. g. objecti secun- Addit prseterea quod phantasma remote

darii, vel ejus quod virtualiter includitur tribuat aliquam perfectionem intellectioni,

in suo primario objecto, saltem requiri- quatenus intendit speciem, ex qua ejus
tur respective ad objectum primarium. intentione oritur perfectio operationis.
20. Supposita hac doctrina communi, quod Hanc perfectionem non habet species ani-
Sequitur
institutum ad ea quoe in sequentibus qusestionibus mce separata), neque proinde intellectio

tractantur, intelligenda facit, ad proposi- per ipsam ex hoc capite esset a^que perfc-
tum recurrendo, anima separata, et intel- cta ac intellectio, qufc mediate intendi-

lectus ejus, potest speciem in seipsa tur dicto modo ad phantasma, nisi cssct
l intueri, quam pro lioc statu cognoscat cdiquod rcformans, inquit, ciuod suffice-
Intelleclus
separaliis tantum a posteriori, et ex operatione, 7'et pro cequali perfeclione restauran-
intuelur
speciem quam experitur circa objectum absens, da, etc. Quid sit autem hoc reformans, Deus
unde supplet de-
perfectius intuendo autem speciem, et etiam habi- non exprimit. Dici potest concursus Dei pendentiam
atlingit
medi- animte
objectum.
tum ad objectum inclinans, potest supplentis defectum naturai in statu ani-
separatte.
ante specie habere perfectiorem cogniti- niio separatpe, qui est status perfectus in-
onem, tanquam ratione cognoscendi telligendi, qui concursus ex universali

cognita, quam fuerit intellectio objecti in providentia est debitus animoe in tali sta-
 . ;

278 LIB. IV. SENTENTIARUM

tii, sicut etiam alii statnunt species infu- sed intellectio est propria operatio homi- Operatio
totius
sas naturaliter deberi Angelo et animre nis 1. Ethic. c. 9. quia est operatio pro- nouest

separatfB; quas negant desumi posse ab pria illius speciei, inquantum differt ab |!artis.

ipsis rebus, saltem materialibus. A forti- aliis; sicut ergo operatio sequitur esse, et

esse totius est aliud esse ab essc partium,

ori cum anima sit constituta in actu pri-

mo per speciem intelligibilem acquisitam ita operatio totius hominis est ita propria

in via, debet suppleri omnis ejus depen- ejus, ut non possit esse propria partis

dentia, ut perfecte in actum. separatae a toto.

22. Responderi potest aliter, illud restau- Respondet, quando forma constituens Responsioj
Intellectus
rans esse ex parte potentise, qu£e in eo totum non est nata habere esse per se ex-
separatus
perfectius tra totum, verum esse antecedens, quoe
operatur statu perfectius operari potest, et inten-
Hujns
sius, cum non distrabatur ex operatione responsio sic intelligitur, nempe opera-
ralio.

aliarum potentiarum, quibus erat intelle- tionem illam esse propriam totius in eo

tus conjunctus in hoc statu, nam perfe- sensu, quatenus non possit convenire

ctio operationis potest provenire ab alter- formae ejus extra totum, sicut non con-

utra causa perfectius et intensius ope- venit illi esse extra totum ; tamen licet sit

rante; anima autem conjuncta quo totius per ultimam denominationem pro-

intensius operatur secundum unam pria, ipsi inest per formam constitutivam, Operatio
inest toti
potentiam, eo minus intense operatur lanquam per prmcipium quo agendi et per
.... , , , . tbrmam,
secundum aliam, quia virtus unila for- recipiendi, non loquendo de operatione

lior est seipsa dispersa; unde oritur re- stricte et vitali, sed de omni actione im-

missio operationis in singulis potentiis manente vel transeunte, et sic calefacit

quando circa diversa operantur, et quam- ignis per calorera, ignit per formam sub-
vis etiam concurrunt circa idem objectum stantialem. Si vero loquamur de opera-

quajlibet in suo ordine, quo vehementius tione vitali stricte sumpta, aliqua talis

una prse aliis operatur, eo remissior est convenit toti primo, v. g. organo, ut con-

in aliis operatio, ideoque imaginatio ve- stituitur per animam et corpus, cujus

hemens distrahit intellectum et volunta- principium elicitivum et receptivum est

tem circa idem, et appetitus vehemens ipsum totum.

etiam deliberationem judicii. Idem patet In proposito, forma propria hominis 24.

in extasibus, quando contingunt per ab- sicut a sensu contraria manet etiam extra esTprop''ia
totum, etiam potest habere ammse.
stractionem a sensu et imaginatione, his et sic opera-

suppositis intellectum vehementius ope- tionem propriam et perfectissimam, quee

rari, et perfectius, quia virtus animae ad alias non competit toti, nisi mediante for-

operationem tota coHigitur. In anima er- ma tanquam principio recipiendi, et elici-

go separata, cum non sit operatio aharum tivo. HtBc autem operatio animae rationa-

potentiarum, nisi solius intellectus ct lis est abstrahens a materia, et non depen-

voluntatis, sequitur intensio conatus, per- dens a toto, aut etiam ab alia comparte.

fectior appHcatio virium animae, et inten- Exemplum hujus est in venerabili Sacra-

sio in ipsa operatione ex tali applicatione, mento, in quo albedo separata perinde dis-

quae supplet illam perfectionem, qujie nata gregat visum, sicut quando fuit inh.Terens

esset haberi remote a phantasmate. substantiai panis. Quandocumque ergo

23. Objicit quarto : Operatio propria totius forma est principiura quo totale recepti-
Objectio
quarla. non potest csse operatio partis proprie vum et elicitivum actionis propriae totius.
 DIST. XLV. QUyESTIO 11. 279

sive naturaliter, aut divinitus pcM" mira- PrfiRterea, Lransitus ab extremo Arg. 2.

culum pouitur separata, hahebit eamdtMn iu extremum, non potest esse

Convenil operationem. Quamvis autem esse totius, nisi pei' uiedium; ros (ixtra est
lotiper
animnin. ut hominis non sit csse anim;n, tamen ouinino materialiter, in intellectu
operatio pcrfectissima non convenit ei, omnino immaterialiter; ergo opor-
nisi per animam, ut est sola ratio reci- tet quod transeat per medium, iu
pioudi et producendi , si autem sola ratio (juo sit aliquo modo materialiter,
recipiendi et producendi, necessario ipsi et aliquo modo immaterialiter. Sic
competit tahs opcratio, ut est separata. autem ost in sensu mntorialiter,
25.
(f) A(l artjumcnta principalia, etc. Ad quia secundum conditiones indivi-
Ad primum et secundum patet ex littera, et duales; et immaterialiter, quia
argumenta.
Acl
tertiuni.
exdictis. Ad tertium quod est ex tertio socundum Pliilosopltum 2. de Ani-Text. 121

Intellectus
aliquando
de Anima text 20. hitellectus passivus ma : Sensus est reccptivus specierum sinc
sunutur corrumpitur, etc. Exphcatio Doctoris est materia; materia, inquam, tnli,
pro
conitativa. communis interpretum, nempe sumi in- qualem requirit forma realiter
lellectum pro cogitativa, aut reminiscitiva existens extra.
sensitiva, quoe post mortem corrumpitur; Prseterea, si posset acquirere Arg. 3.

de qua corruptione agit Philosophus loco cognitionem unius ignoti, pari

citato. ratione et cujuslibet, et ita distan-
tia localis quantacumque non im-
QU^STIO II. pediret ejus cognitionem; quod vi-
deturessecontra Augustinumm/i6.
Utrum anima separata possit acquirere de Cura pro mortuis agenda, ubi vult
cognilionem alicujus prius ignoti? quod, animce separatce non noverunt ea
quoe hic aguntur, nisi eis exprimantur
Alens. 2. part. qiiwst. 26. m. 1. D. Thom. I.
part. quwst. 89. art. 1. ad 3. et quxst. 55. ah Angelis, vel ab animahus ad eas ve-
art. 2. D. Bonav. 2. adS. art. 3. quxsl. 1. Ri-
nientihus, quce illa Jiic noverunt.
ehard. arl. 6. qu.rst. 1. Mayron. quxsl. 'i. Ca-
preol. quxst, 2. Gonimbric. Iract. de Anima se- Oppositum, natura non est sine 2.
parata disp. 3. urt. 5. Ratio ad
I propria operatione speciflca, et opposit.
Text. c.i7
1. (a)Seciindo qujToro, iitriim anima accipitur ex 2. de Ccelo ct Mundo,et a
Arg. 1.
separata possit acqiiirere cogniti- Damasceno cap. G4. Anima autem
onem aliciijus prius ignoti? Quod humana perfectissima forma'
est
non, quia tunc intellectus frustra et ejus propria operatio secundum
uniretur corpori. Probatio conse- intellectum possibilem est intclli-
quentifB, non unitur propter per- gerc,secundum agentem ahstrahere,
fectionem corporis, quia forma et secundum voluntatem vellc; ergo
non est propter materiam, sed e nuUus modus essendi potest con-
Text. 14. et converso. 2. Physic. ergo unitur venire animne secundum naturam
13. idem 1.
de Anima propter perfectionem sui acqui- suam, in quo non possit in istas
com. 53.
rendam, ut scilicet per usum sen- operationes. Secundum autem na-
suum in corpore acquirat scien- turam suam, talis est, quod potest
tiam; sed istud esset frustra, si habere csse separatum, et hoc est
separata sine usu sensuum posset ex perfectione naturap sua? ( unde,
eam acquirere. hoc non convenit aliis formis im-
 280 LIB. IV. SENTENTIARUM

perfectis); ergo in illo csse potestin formae a rebus acceptae, vel tunc,
illas operationes sed possibile est
; vel prius.
eamnon acquisivisse prius species (iuomodo ergo intclliget? Re-
objectorum, sicut patet de ani- spondeo, per influentiam a substan-
ma parvuli defiincti; criio poterit tiis supeiMoribus, Deo videlicet,
tunc acquirere. vel Angelis, et lioc loquendo de
naturali influentia, et naturali co-
gnitione ejus, quod ostenditur sic i

COMMEiNTARIUS.
Intellectus noster est medius inter
substantias intellectuales et res
1. (a) Secuiido quwro,
Ordo
etc. In hac qutB- corporales( unde dicitur anima es-
et divisio. stione primo disserit pro utraque partc.
se creata in horizonte aeternitatis,
Secundo adducit sententiam ahorum cum
Hb. de causis, ct lioc ideo,
quia per Propos. 2.
suis fundamentis. Tertio impugnat eam- intollectum attingit ad substantias
dem sententiam. Quarto solvit fundamen-
intellectuales; inquantum vero est
ta ejus. Quinto respondet ad qusestionem.
actus corporis, attingit res cor-
Sexto ad argumenta principaha.
porales ); omne autem medium
quanto magis appropinquat uni
SGHOLIUM. extreino, tanto magis recedit ab
alio, et e contra. Sed anima rati-
onalis, quae mcdiat inter substan-
Sententia D. Thom. et Henrici, animara
separatam non pos.se acquii-ore cognitionem tias intelligibiles et res corporales
uUius ignoti, clare fuseque explicatur. De (ut dictum est ) dum separatur,
qua actum est 2. dist. 3. qutest. lU. et 11. et quodainmodo recedit a rebus cor-
ibi efficaciter refutata est.
poralibus; igitur tunc accedit ad
influxum substantiarum intelli-
3. (b) Ilic tenetur negativa, pro- gibilium.
D. Thom.
in 4. d. pter rationem secundam in virtu- Unde cum anima nostra in statu
50. q. 1.
vide Henr. te.Arguitur enim, quod oportet vise maximead corpus accedat, ut-
quodlib. 10.
12. et 13.
esse quamdam convenientiam in- pote ejus actus existens, non ha-
ter recipiens et receptum; species bet respectum ad res intellectu-
autem in sensibus |existentes ha- ales, et ideo non recipit influen-
bent convenientiam cum intelle- tiam a superioribus substantiis, ut
ctu, inquantum sunt sine materia, cognoscat, sed cognoscit per spe-
et cumrebus materialibus. in- cies a sensibus acceptas ; et ideo
quantum sunt cum conditionibus etiam in hac vita, quanto anima
materialibus; et ideo convenienter magis abstrahitur a corpore, tanto
sensus recipit a rebus materiali- magis a substantiis spiritualibus
bus, et intellectus a sensu ; non au- influxum cognitionis recipit; et
tem intellectus
immediate a rebus indc est quod qusedam occulta co-
materialibus, quia non est ibi talis gnoscit in dormiendo, et in exces-
convenientia; et ideo ad hoc quod su mcntis.
post separationem a corpore, in- Unde quando actu corpore
erit a
telligat, non requiruntur nliquse separata, erit paratissima ad re-
 DiST. xi.v. on^s'1'io II. 281

cipicndniu inlliKMUinni nl) TntoUi- tiim liiijiis sontcnti.T principmiin cst (locla- Kundaimm-
tiim
i^ontiis sui)(M'i()ril)us, scilicc^t Dcio ratuin a Doctorc iii littora, sistit criim pr.'fmis8io
.sonlentifo.
et An^-elis; (^t sic poi* liujnsniodi hrovitci' iii linc, ((iiod iiitcllootiis liuiiia-

induonti.ini liahobit oo.^nition^Mu luis sit iii iiuMlia prof^ortionc ad .\ri.i^(di-

niajorcm vol niinoroni, socunduni cuiii, ot ad cogiiitioncm sorrsitivam, ot ex Media

pronorlio
nioduni oapacitatis sufr. Kt sio hac coiivcnicntia cum utr-aquc cognitiva, intclluctiis
liiiinani
Coin. f). e Coninientator loqnilur ;{. de Aninia, tam iii iiiodo csscndi (piam in (!j»ci'ationc intor
indc. C0j,'nitiv;iin
(juia ponit intolloctuni possibi- participaro modum cognosccndi iitrius- suporiorein
et
leni essc substantiam soparatani; quc ; nam ut cst forma corporis ipsi uni- inferiorem.

('luamvis in hoc crret, tamen ta ct dopondens a corpoi-e prout depon-

qnantum ad hoc recte dicit, quod dontia salvatur in pi'oposito, sequitur mo-
ex hoc quod ponitnr substantia se- tlum operandi sensitiva), accrpicndo spe-

parata, habct rospectum ad sub- ciom a i-ebus in phantasmatc; qua> mediat

stantias intclloctuales suporiores, inter intellectum et sensum externum,
ut eas secundum
intelligat; sod qui rocipit species ab ipsis rebus; ut vcro

alinm respectnm, quo comparatur separatur a corpore, sicut habet modum

ad intelloctnm nostrum recipiendo csscndi separatum a materia, sic etiam rc-

species a phantasmatil)us, non cipit cognitionem eo modo quo An-

conjungitui snbstantiis altiori- selus per influxum Doi aut Angelorum,
bns. et prout secundum esse recedit ab uno
extremo ad alterum, ita etiam sequi-
COMMENTARIUS. tur modum operandi et cognoscendi il-

lius extremi, ad quod accedit; agitur au-

(b) Hic tcnetur ncfjativa, etc. D. Tho- tem hic de cognitione naturali anima3
Senteiitia
D. Thoiute, mas in 1. p. qmcst. 54. art. 4. c/. 55. separatce, non autem de supernaturali.
art. 2. ct qucest. 57. art, 2. docet Ange-
lum cognoscore alias res a seipso per SGIiOLIUxM.
species congenitas, non vei'o per specics
receptas a rebus saltem materialibus ; un- Refutat prsedictam sententiam. Primo,
quia pluralitas noii est ponenda sine ne-
de negat intellectum agentem in Aiigelo,
ces.sitate; ei'go anima separata sine inflii-
Negat eodem modo, qucestione 89. art. 2. Ad
animam entia speciali a Deo, vel ab Angelis, pote<t
aut secundum dicit animam separatam intelli-
intelligere. Secundo, aliquando esset vilior
Angelum
abstrahere
gere per species infusas a Deo, et articulo lapide, quia hic potest in operationem sibi
species proportionatam.
tertio idem docet. Et articulo primo ad Tertio, servat species lilc
a rebus.
tertium, quem praefatis in locis serjuun- acquisitas; ergo uon accipit aliasejusdemob-
jecti, quia essent ejusdem speciei phira
tur plerique ejus Commentatores, et Ferra-
accidentia in eodem subjccto, quod est contra
riensis lib. 2. contra Gentes cap. 9C. Ca-
D. Thom. 3. part. qutest. 35. art. 5.
preolus in. 2. d. 3. qucest. 2. et alii.

Priorem difficultatem de speciebus, et (c) Contra istam positionem, etsi D.

Text. 50.
modo cognoscendi intellectus Angelici non esset alia ratio, nisi ex istis Idem 8.

\ tractavit Doctor in 3. d. 3. qucest. 11. duobus principiis, quornm pri- Priys. 48.
Texl. 39.
t.

ac proinde hanc difficultatem in illum lo- mum ost, qnod plura non sunt po- item 8.
Phvs. t.56.
cum remitto. Hic auten^solum agemus de nenda sine necessitate, et accipitur
eo quod in titulo proponitur. Fundamen- a Philosoplio 1. Phijsic. et secun-

I
 282 LIB. IV. SENTENTIARUM

dnm natnra ponen-

qiiod in niiUa (e) Prseterea, sic opinans tenet 6.

dnm est qnod derogat ejns digni- alibi,quod dno accidentia ejusdem3.'part. q!
"^' ^'^ '

tati, nisi sit evidens ex aliqno speciei non possnnt simul esse ; '

convcnionti tali natnrao, qnod po- illa autem species lapidis ut obje-
test accipi a Philosopho 2. de Ge- cti, inflnxa, est ejnsdem speciei
neratione, semper inquimus naturam cum specie intelligibili acqnisita
desiderare id quod melius est ; et sicut ab anima hic in corpore ; ergo vel
in toto universo, ita in qualihet parte, illa inflnxa non poterit esse, vel
magis ponendtim est id quod melius est oportet istam hic acqnisitam non
sibi, si non evidenter appareat sibi illud manere; sed secundumest falsnm,
non convenire. Nnnc antem hic po- quia cnm proprium subjectum
nitnr plnralitas, qnia species tales speciei illius sit incorruptibile, et
influxse a Deo vel Angelis; et sine ipsa species ex se possit incorru-
necessitate, qnia natnra illa snf- ptibilitermanere, seqnitur quod
flcienter habet in seunde possit ipsa manebit ergo non dabitur
;

attingere ad perfectionem propri- a Deo aliqua species lapidis, et per

am sine talibns datis infnsis a Deo consequens vel nnnquam poterit
vel Angelis. Unde hoc non videtur intelligere lapidem, vel poterit
nisiquidam recursns ad Deum vel intelligere per speciem priorem
Angelos, propter hoc qnod non ca- acceptam a rebus, qnod negant.
pitur perfectio illins naturse in se. Si dicas non dari speciem prins
Hsec etiam opinio viviflcat
(d) habenti, non videtur rationabile

Natura est^^^^^^^^
animse intellectivae sicut ;
qnod illa specie perfecta, qnalis da-
viiissima
enim simpliciter vilior est natura,
^- tnr alteri non habenti, careat ista
quse nihil
operari
notesr.
qugg
^
i^ nuUam
operationem, vel ^-
anima et saltem hoc habetnr con-
;

potest
non nisi in viliorem potest, ita tra opinionem, quod aliqua intelle-
proportionaliter est illa natnra ctio erittnnc per speciem prius
vilior, qnse in operationem sibi a re acceptam. Si dicas speciem in-
convenientem non potest, quam fnsam et acqnisitam diff^erre spe-
ii
qnse potest. Anima antem separa- cie, sicnt virtntem acquisitam et

ta, per te, ex intrinsecis sibi, eti- infnsam, et qnse simul sunt, istud
am cum objectis extrinsecis con- est axioma de qno in 3. lib. dist. 26. item dist.
31 2'i.
cnrrentibns, non potest in illam qucest. 1. Sed esto qnod conceda- Virtus
operationem convenientem,
sibi tnr eis de virtntibns, non seqnitnr a°cqufsita
nisi Dens, vel Angeli dent sibi ta- propositnm hic, quia virtns infnsa diCSt.
les species lapis autem ex in- habebit aliam regnlam propriam
trinsecis sibi, sine influxntali men- qnam acquisita, et ex alietate re-
dicato, potest in operationem sibi gnlse poterit poni alia virtns spe-
proportionatam, quia descendere cie, qnia virtns in ratione essen-

in centrnm, et ibi quiescere ergo ; tiali virtntis, dependet a regnla cui

magis viliflcatur anima secundnm conformatnr; hnec antem non po-

proportionem ad snam nobilitatem terit flngi diff^erentia speciflca spe-

ex illa positione qnam natura lapi- ciei infnssp, et prius acquisitse,

dis. quia non est haec differentia nisi

i
 niST. XLV. oniBSTio n. 283

tantunnmodo principii
niodi oflicicmdi ; lalis
offoctivi. vol
autom non
responsio nst Capreoli loco citato ad se- impugna-
1

cundum^argumenlum
.1-1
Aureoli, et ab om-
*'"•
specieH
... . . inlusos
(listini^nit ofroctns spocio, sccnn- nibus communiter rojicitur, quia sicut non fluere
'
ab essentia
(Inm qnod innuit .Vng'iistinus 3. da nequc anima est
.

cmincnter aut virtualiter

. ,.
animae.
Trinit. cap. 10. alia qujncunKpie ab ipsa intelligibilia, sic

etiam neque potest sola esse radix spc-

COMMENTAUIUS. cicrum, per quas res alijie cognoscan-
tur, vel cur etiam ipsi in corpore
(c) Contrn istani positioncni, ctc. Im- idein non conveniat, (piia species ilhe si
lmpu<,'na-
tur
pugiiat prjBmissam sententiam al) incon- fluercnt a solo i«tcllectu, non repugnaret
senlenlia
venionti. Primo, qui;i ponitur superlluitas cas inesse eidera, etiam in corpore, sicut
prtuniissa
sine necessitate, quia anima separata per non repugnat eas a Deo communicari ani-
principia sua intrinseca, cmteris concur- mse in corpore, atque conservari ; nam
Tolleiula rentihus, potest attingere suam perfectio- eadem ratio formalis compositionis, aut
superllui-
tas. nem naturalem, ergo frustra superadditur repugnantiae invenitur in specie, sive pro-
inlluxus causre extrinsecse non necessa- ducatur a Deo, sive etiam lluat ab intel-
rius. Haec ratio deducitur infra, et in par- lectu, hnec enim non variant ejus rati- .

ticulari, | Ad qucestionem, etc. Quoad onem formalem, in qua fundatur repu-

pr.iBsens probatur in genere: Creatura gnantia aut compatihilitas ad aliud. Quid-
Crealura
rationalis
rationalis sicut vindicat perfectissimum quid ergo fluit ab intellectu tanquam
vindicat
gradum essendi inter reliquas, ita etiam proprietas, potest ipsi inesse secundum
perfectissi-
muin perfectissimum finem naturalem, ad omnem ejus modum essendi, cui non re-
liDem
naturalem, quem inclinatur inclinatione potentice tam pugnat; non repugnat autem species talis,

activjiR quam passiviie, mediante operatio- ut fit a Deo in anima unita, ergo neque ab anima

ne; ergo etiam liabet media in ipsa na- ut lluit ab intellectu. Patet consequentia, inteiiectua
Habet
tura, et in potestate sua constituta, per
...
quia in anima unita corpori glorioso erunt
, viatoris.
media
requisita.
qujie attingere potest illum finem, v. g. tales species, undecumque causentur et

cognitionem finis ; sed hoc esset falsum fuerunt in anima Christi; quidquid ergo

nisi posset a rehus ipsis accipere cogni- sit de usu talium. specierum quoad co-
tionem; ergo, etc. Prohatur suhsumptum: gnitionem proportionatam, an impediatur
Quidquid competit alicui per actionem li- per modum cognoscendi intellectus via-
beram caus.ie superioris qute suspendi toris, non repugnat saltem eas inesse
potest, non habet illud in sua potestate quoad hahitum, sicut species receptoe
^ibera et proxima requisita ad usum, sic- a sensibus manent dormiente et amente,
ut neque ipsam causam habet in sua quamvis usus earum non habeatur.
potestate ; sed tales sunt species Deinde, species illjT3, quibus cognoscit species
anim?e
inlluxse a Deo, ergo illse non sunt in anima separata perlectiores sunt in re- separat»
^ .
^
„ . . .^ ^
perfectiores
potestate creaturce rationalis, ut animjB prsesentatione, et perlectius imitantur ia reprce-
1 • .
• •
•i seutatione.
separatse, quin suspendi possint, ergo objectum, quam species acquisitjs; ergo
etiam neque finis, ad quem inclinatur si illae possunt lluere ab intellectu, qui-
potest esse perfecte et proxime in sua bus perfectius assimilatur ohjecto, magis
potestate. videtur consequenter dici etiam species,
Dices illas species lluere ab intellectu quihus utitur in corpore fluere ab intel-
Responsio
Capreoli. sicut potentiae ab essentia animai. Hjbc lectu.
 284 LIB IV. SENTENTIARUM

5. Respondent ergn alii, illas species es- cum Dei influxu generali. Sed ex hac pro-
Alioniin .
rw • • j • . x^ . «
se connaturales animfe separatsg ex Dei videntia non sequitur Deum influere spe-
responsio.
.Species
esse con-
...
providentia
,.
natui-ali, qua supplet
ijr deie-
•

cies,
n •
in.
quns faciunt ad perfectionem natu-

animse ctum nalurte ; cum ergo anima separata ralem animae, nisi ipsa in se habeat vir-
separatie.
nequeat abstrahere species a rebus, quia tutem sufficientem operandi applicato
respicit objecta mediate pliantasmate, objecto, aut abstrahendi species, neque ex

qua; in eo statu non est conjuncta, ideo providentia supernaturali, qua respicit

spectat ad Dei naturalem providentiam animam damnati ob demerita, sequitur

illas species producere in intellectu, qui- aliqua dispositio in Deo praeter illam, quai
bus operari posset. Hoec responsio est ma- est justitise, quoe dispositio tenderet ad
impugnatio gis communis. Impugnaturtamen, et petit perfectionem aliquam illius animse circa
lesponsio-
nis. ppif^gjpjyj^^ qyjj^ ,,g(^JQ prgemissa intendit finem naturalem, per quam in eo quies-
sicui conveniunt animse potentise, qui- ceret; ergo secundum nullam providen-
Potentiie bus in finem suum naturalem et propriam tiam sequitur species eidem infundi a Deo
animte
exigunt perfectionem inclinatur, ita etiam habere praeter illas, quae ad poenam et tormen-
media
in rebus. media in ipsis rebus, per quse potentise tum ejus faciunt.
possunt exire in actum, secluso influxu Prseterea, si Deus influeret species in 7.

speciali causae superioris, alias ab intrin- animam separatam damnati ad perfecti- conveniens.

seco non haberet unde posset tendere in onem ejus, sequeretur quod influeret ipsi

suum finem, sicut aliae res naturales ha- species circa quodcumque per se na-
bent, quod est perfectionis et actualitatis tum naturaliter perficere intellectum juxta
in ipsis. Dicere ergo quod nequeat anima naturam intellectus, et inclinationem na-

separata ab intrinseco tendere in finem turalein ejus ad omne intelligibile ab

sufficienter applicatum in re ipsa, es^ intellectu naturali separato juxta naturam
negare in ipsa proximam inclinationem intellectus per se, capacitatem et perfecti-

in finem et perfectionem, cujus oppo- onem quia deberet ipsi reddere quod-
;

situm convenit naturse inferiori et mi- cumque intelhgibile in actu, et consequen-

nus per se spectanti ad perfectionem ter species cujusque influere, ne potentia
naturio universalis. incompleta maneret in natura, aut defc-
6. Siq ergo argumentor : Dei providentia ctus naturalis. Ergo dato quod intellectus
Providen
tia naturalis subordinatur providentise ejus damnati e.xcederet in capacitate et perfe-

naturaiis, supematurali ut respicit creaturam rati- ctione intellectum alicujus salvandi, se-

onalem, v. g. animam neque secundum

*resi"ioit° ; queretur quod status naturalis intellectus,
ammam. egrndem
providentiam habetur aliqua dis- et species in illo essent perfcctiores, et

positio specialis circa animam in statu se- forsan plures quam in salvando ; sed ne-
parato, nisi secundum merita vel demerita mo concedit ita perfici intellectum dam-
ejus in corpore, ut fuit in via, neque alius nati, ergo non debet asseri in eo infundi

finis prjRstitutus priTcter damnationem aut species, qufle ad poenam ejus et executi-

gloriam ; ergo neque est aliqua specialis onem divinoe justitioe noncedit.
dispositio, aut providentia divinae volun Quod si dicatur in pnenam ejus a Deo ^^p^^^gH^,',?'

tatis circa finem naturalem animce, ut ab non infundi species tales, qujp ad perfe-
his abstrahit. nisi illa qua3 universalis est, ctionem naturalem ejus essent, non vide-
juxta cxigentiam suce naturrc ct activi- tur hoc congruum, quia in gratuitis fit

tatis, concurrcntibus causis naturalibus privatio ob demeritum ; naturalin autem,

 DIST. XI.V. QU/ES'i'IO II. 285

et (lUii! scciiiuiuin prDvidciiliam Mci iialu- oi(!s, ut cst so[)aratus, vcl (•,(irlc coiicur-

ralcm incssc dehcnt, vidcntiir salva [)cr- rcntc in se objecto pf^rfcctius operari,

mancrc in iis sallcm, (jiijc ad ipsam [xr- Probaliir antcccchiiis, ([uia c\ providcntia
|)iovi<letitin

nam non concurrunt proximc, ut cst nalurali, cl c\ natiira sua anima ordina- naliir.ili
uiniiia

detentio in ii^ne secundum a[)prehcnsi- tur atl totuin, ul dct ci essc ct opcniri oi-dinaliir
ad t')tiiiii.

oncm ct locum, dc <|iiihus ahas sii[)ra sccundum oinncm [)erfcctionein ([uam in-

dictum cst. cludit, cstquc pcr se intenta ab auctore

S- PriBtcrea, non vidctur intcllcctui animic natura) propter totum, non c contra, to-
Nou doberi
species scparaUc dcberi s[)ecies per se infusas, tum propter ipsam; ergo ex providcntia
inlusas . . .^ .

aniimo sBcundum
,

naturalcm
,

providentiam
,

Dei naturali non debetur i[)si perfcctior opc-

senaratre
ex modo j j-
dicto
»
; sed
i
ad
i

summum per acci- ratio, quam sit illa quic compctit toti, ad

dcns iufusas talcs quales a pliantasia ah- ([uod ordinatur tan([uain ad fincm, quia
''nahira'u!'^

strahcrct, aut certe solus concursus iini- ([Uic ordinantur ad finem, co magis sunt

versalis cum speciebus acquisitis in cor- in terinino sute perfectionis quantum ad

[)ore ;
pcr accidens, inquam, ut infantihus, esse et operari, quo magis conjunguntur
([ui nullas hahuerunt, vcl certe alias fini. Sed animai in toto secundun advcr- Gonjuii-
cliiiu

juxta modum, quo cognoscit intellectus in sarios, non competit alia operatio natura- ad lineiii
perlectius
cori^ore. Hoc dato, vel diccndum est in- Uter nisi per species abstractas a sensi- operalur.

tellectum animic separatai in statu sepa- bus ; ergo aninue se[3aratie non debentur

rationis non 'perfectius inteUigere, quam species perfectiorcs, aut modus cogno-
natus sit inteUigcre in corpore, et sic
scendi perfectior, quam sit per tales spe-

lollitur fundamentum sententice oppositiie, cies, et consequenter non debentur spcci-

dicentis, in eo statu accedere ad modum es alia3, quam sint illtc, quas in toto

cognoscendi Angelorum vel certe conve- habuit, vel ercdem et similes in perfecti-
;

nire inteUectui in eo statu cognoscere res one, neque alia cognitio perfectior ut

in seipsis, et abstrahere species ab ipsis, intuitiva, nisi alias e\ natura sua eidem

quod est intentum. conveniat habere similem in toto.

Probatio Probatur itaque sequela, quamvis dica- Dices, animam separatam participare
9.
sequelce.
mus inteUectum separatum, aut animam modum essendi et cognoscendi Ange- Respousio.

separatam, secundum providentiam na- lorum.

turalem, qua corpus est corruptibile, et Contra, non variatur esse animae per se- Impugna-
Uo.
subjectum agentibus contrariis habere parationcm ejus, quia post separationem Esseanimce
eadem substantiam separatte
convenienter iUum statum separationis, est immaterialis, et
non esse
quia'est forma incorruptibiHs, non depen- per se existens et rationalis, hoc ipsi com- perfectius,
cjuani
I dcns a subjecto in e.sse, tamen non est petit, ut est in toto, et secundum quod conjunctte.

fundamentum, unde ipsi conveniat in eo rationalis est, constituit totum, et opera-

statu operatio perfectior, quam sit illa t"!* in toto per intellectionem et volitionem

quio convcnit ei in toto, cujus est essen- abstrahentes a materia, et habet species
tialis forma, nisi alias intellectus animee spiritualcs, quibus utitur ad intelligen-
separatce natus sit in eo statu concurrente Jum, et ut separata est, dicit ordinem et

ohjecto habere ex se perfectiorem opera- appetitum per modum forniiTe ad totum ct

tionem secluso influxu speciali causie ex- ad subjectum, secundum entitatem suam
trinseciie; ergo vel natus est cx propria et modum essendi, quia non exuit rati-

inclinatione abstrahere specics perfecti- onem form«, neque perfectius existit,

 .

286 LIB. IV. SENTENTIARUM

quam ut in toto existit, in quo fuit forma prtecise, quod compleatur ille appe-
spiritualis, immaterialis et incorruptibi- titus, et informet subjectum, non videtur
lis. consonum Philosophise aut rationi, quia
Respoasio. quanto magis forma perficitur secundum
Si dicas, in toto habere esse in mate-
Impugna-
tur. ria, hoc nihil est, quia esse in materia appetitum innatum, eo magis perficitur
non variat modum essendi ejus, quia est in ordine ad operalionem connaturalem
in raateria non dependens a materia in es* et debitam ejus inclinationi naturali, mi- Non
debelur
se, sed per modum formas spiritualis est nusque derogatur ejus perfectioni. Ex animai
., . separatse
in materia communicans perfectionem si- quibus sequitur animae ut separatoe, non perfertior

ne dependentia in suo esse a materia.

... ^
deberi ex natura sua cognitionem aut spe-
. . cognitio
naturaiis

Dices habere aliquas operationes in ciem, quse eidem in toto secundum eam- "^quSest
10.
Responsio. materia ab ipsa dependentes, ut opera- dem incfinationem repugnet, quia ordina- ''°"J"°*''^-

tiones sensuum, et alias vitaies materia- tur ad totum, ct magis intendilur per se
les ab auctore naturoe esse, et perfectio to-
Impugna- Contra, hoc etiam nihil obstat, quia tius quam animse, quse est ejus forma
tio.
intellectio et volitio ejus non dependet perfectiva

a materia, ut in prrecedenti qusestione Confirmatur, anima in corpore glorioso Confirma-

dictum est; habere ergo ahquas opera- complete habebit omnem modum intelli- Anima in

tiones in materia, quae dependent ab ipsa gendi, quem habet anima separata; ergo gES
inateria, nihil probat, nisi easdem non unio animse ad corpus nonimpedit per se,
'^JXbit^
habere extra materiam, non vero recipe- neque repugnat ex natura sua ad modum ^^'^^^^
re modum essendi diversum per separa- cognoscendi connaturalem animae separa-
^
operandi
connatura-
tionem, ab eo quem habuit in materia; tae. Patet consequentia, quia vel ideo re- lem.

ergo in esse separato, sicut modus ejus pugnaret qua subjectum, vel qua corpus
essendi,quantum ad existentiam propriam materiale; sed utramque rationem corpus
est idem, ita et modus connaturalis ope- gloriosum retinet, quia et materiale est,
randi est idem in eo sensu, videlicet, quo et habet rationem perfectam subjecti,

op^rffndi 'P^' "°" conveniat aliqua operatio, aut quamvis recipiat incorruptibilitatem, et
"^^^^^ operandi ab intrinseco, et natura, tunc perfectius subditur animae, et in eo
modum
essendi. nisi qui alias eidem in materia etiam vigebunt operationes sensuum per-
competere
potest ex natura sua et propria inclina- fecte, et modus etiam intelligendi per
tione. Unde sequitur ex providentia natu- phantasmata; ergo, etc.
raii, non deberi eidem species, aut mo- Dices, corpus mortale repugnare modo 9.

dum cognoscendi, qui alias in materia intelligendi animse separatfe connaturali. ^mpugna"
eidem a fortiori non competat, spectata Contra, corpusChristi Domini fuit raor tio.
Morlale
naturali """^
ejus inclinatione, quod est dice- tale in quo
'
anima ejus habuit"^
modum co- '^"Jf^"^
derogat
re, quod esse in subjecto non repugnat, gnoscendi perfectissimum, qui competit ^'^^^
quin habere possit easdem species, et animae separatse naturaliter cognoscendi naturaiem
operatio-
raodum cognoscendi , spectata naturali res in seipsis. nem.
. Est ejus
ejus inclinatione, ut respicit suum per Deinde, corpus natura sua corruptibile suhjectum
connatura-
conlKa- ^e objectum in sua latitudine, formam est
,

subjectum
.

coimaturale anim;e, se- le.

^"'"^ ^I"^ ^'cit naturalem appetitum ad cundum

e.st animaj providentiam naturalem, nam
subjectum, impedii-i ab operatione sua glorifieatio corporis
^''qurm^°"' est ex gratia et
separari. pei-fectissima, aut connaturali per hoc providentia supernaturali ; ergo oinnis
 DIST. XLV. QUiESTIO II. 287

modus (.'ognosceiKli comuUuralis aiiimie tem iiiituralis ordinis, (juki iiulliim es(

nou repiiiifriat <'orpori mortali. Pi'ol>atur im|)edimcntum ex parte potentiic, ul ad-

conse(|uen(i;>, (juia forma in essc, el modo mittitur, (jiii;» intclleclus cognoscit per

connaturali operandi respicit subjectum speciem inlluxas a Deo talia entia, non
secundum modum connaturalem essendi est impedimeutum ex partc objecti, (luin

subjecti, ex ejus naturalibus tam intrin- etiam sui speciem iiiiprimat iu intellectu;

secis (juam extrinsecis. Sed in proposito ergo ex parteutriusque noii estimpedimen-

illud est me corruptibile corporis; ergo tum. Probatur anteccdensquoad secuiulum
Aniina ,„)„ |.enuii;nat
^ connaturali modo operandi '
membrum, quia objectum est actu iutclli-
respicit '

subjectmn auimiB, qui eidem ex natura sua compe- gibile et immateriale ; ergo habet propor-
'
secunuam
modum tit, et consequenter non repugnat eidem tionem motivi ad inteileclum ut mobilem,
connatura-
lem in corpore mortah attingere objectum se- non secus ac objectum sensibile respectu
essondi -i •

suiijecti. cundum omnem modum

, i
sil)i connatura- sensus habet talem proportionem, et im-

lem ex natura potentiije et objecti. Ex primitspeciem suam tanquam causa tota-

quibus patet neque unionem ad corpus, lis; ergo etiam iii intellectu idem facit

neque coUigationem ad potentias sensiti- objcctum actu inteliigibile et immateriaie,

Seatentia
vas, neque conditionem mortalis corpo- quod non negarent IMiilosophi, si admit- Philoso-
terent inteliigentias habere species, et phorum.
ris repugnare animiB, quin in corpore
habere possit omnem cognitionem, et mo- inutari posse ad inteiiectiones novas et

dum cognoscendi naturalem ipsi debitam accidentaies, quae non essent de sua sub-
in esse separato. Ergo accessus ille, quein stantia Ergo cum Theologia corrigat

prifitendit sententia contraria ad alterum hunc errorem, admittendo species et in-

extremum, nempe substantiarum separa- teilectiones novas in substantia separata

tarum modum existendi, non probat ani- creata, consetjuenter admiltere debet has

mam separatam aho modo intelhgere species posse produci in intellectu per

quam ipsi convenire possit ex natura po- objeclum actu inteiligibile ex natura ob-
Materiale
tentiae, ut est conjuncta, neque ahas spe- jecti, quia ratio, ob quam objectum mate- cur non
possit
cies ei debere ex providentia Dei naturali, riale non potest immediate producere iraprimere
speciem
I et posse abstrahere species a rebus in S|)eciem in inteliectu, cessat in proposito,
intellectui.

csse separato. neque uiia alia ratio occurrit in opposi-

Tertia responsio est, animam, ut est tum, et sufficiens causa assignatur in eo,
10.
Tertia
separata, non posse abstrahere speciem quod inteliectus noii impeditus habeat
respoiisio.
Non posse g gut ab immediate moveri objectum inteiiigibiie actu sibi praesens,
rebug insis
'
abstranere
species in a,| cognitioneiTi, ideoque indigere ut a (|uia nullus est gradus in intellectione,

sepaiato. causa superiori recipiat species, ut co- qui non referri possit ad utrumque, ergo

gnoscat aliquid de novo, cujus antea non frustra recurritur ad aliam causam, et su-

habuit speciem. Ratio est, quia nequit peruue.

recipere speciem, nisi a phantasmate, quo Si dicas, inteiiectum Angelicum recipe- 11.
Responsio.
caret anima separata. re species a Deo, et ita dicendum de in- Angelos
recepisse
Impugna-
Contra, nihil obstat quin anima recipiat leilectu separato anima?, eum exigere, ut species
tio.
a Deo.
Nihiiobstat moveatur a Deo, per species influxas a
c^peciem ab intelligibili in actu, v. g.
o ab
qum possit '
'^ '

recipere Aneelo, pcr modum obiecti, quin cogno- solo Deo, et non ab objecto, quia hic est
speciem ab
*^
'^ '
J
'
M O
scat etiam se ipsam per essentiam, et modus intelligendi substantioe separatse.
Impugaa-
Iinteiiigibiii
in actu. . ,. . .... ,

cognoscat etiam aiia entia spiritualia sal- Contra, iicet Angelus et primus horao tio.

i
 ;

288 LIB. IV. SENTENTIARUM

Hoc non receperint species universales a Deo, qui- ut sit spiritualis, nam hoc est ejus dum-
obstat.
bus perficerentur in ordine ad operati- taxat munus. Sed objectum spirituale non
onemjuxta statum in quo sunt creati, ne est minus natum assimilare sibi intelle-

ullum esset impedimentum ex defectu ctum, limo potius est objecto materiali
cognitionis necessarige, tamen non inde quoad hoc, quia est perfectius intelligibi-

sequitur, quin primus homo potuerit re- le, et magis proportionatum potentiaB, et
cipere species a rebus, imo etiam idem ad quod magis inclinatur potentia
potuit Angelus, ut suo loco disserit Do- materiale vero est objectum per se sensi- Pei-fectio

ctor; ergo ex anticipatione divini influxus bile in actu, intelligibile vero non nisi in spirituaiis

non sequitur privatio potentioe ad opera- potentia, et remote; ergo sicut magis in- obj«cU.
tionem juxta naturalem inclinationem clinatur potentia ad objectum perfectius.
suam ad objectum actu intelligibile et etproxime proportionatum et intelligibile,

prsesens. ita etiam a fortiori magis natus est move-

12 Deinde, si illa esset natura intellectus ^i ab objecto actu intelligibili ; ergo vel
Si ex
natura sua separati, ut non posset intelligere, nisi mediante seipsc, vel certe mediante
specics influxas a Deo, sequeretur specie per speciem quidem ad cogniti-
sep^aratuT P^i* ;

^^^^^ '^"^^o modo intelligeret per species onero. abstrahentem a prsesentia et exi-
haberei
species nisi stentia objecti, per seipsum ad intuitivam
g(,qyigj{gg
^
jj^ via; hoc autem est contra
a Deo, non '

inteiiigeret communem, et patet

'
sequela,
i
quia mobi- sui existentis et preesentis.
per species ' »

sui le non est natum moveri nisi a suo moto- Prseterea, quanto perfectius includi- 13.
receptas.
re, si solus Deus est motor ejus adsequa- tur in aliquo objecto ratio primi objecti jnciudl
perfectius
tus in eo statu. Sed jtotest intellectus potentia3
'
et motivi, tanto maais
~ inclina-
'
rationem
moveri ad intellectionem per species ac- tur in objectum, tanquam perfectivum '"otivi.

quisitas a rebus materialibus, dum fuit sui, et finem extrinsecum, a quo, me-
in via, et reservatas in statu separationis; diante operatione, est nata perfici; sed

ergo non ligatur ad motionem per spe- hcBC perfectius includuntur in ente spiri-

cies influxas ; ergo etiam potest moveri tuali, ergo magis natum est perficere et

ab objecto actu intelligibili, vel mediante movere potentiam ad operationem. Confir-

specie sua, vel per seipsum immediate matur, quia alias sequeretur quod intel- Confirma-
ad cognitionem novam, etiam ut est se- lectus creati et separati nullum esset ob-
paratus, quia et objectum est actu intel- jectum motivum, quod videtur absurdum.
ligibile, et continet virtute actum intelli- Probatur sequela, quia potentia 'lullum.^^^jj^"^'^^^^

gendi, quantum natum est dependere, aut recipiens influxum ab obiecto, neque po-separatum
j 1 I '
'
j^Q^ habere
esse ab obiecto, et intellectus natus cst tens recipere, nequit moveri ab objecto, aiiquod
"^
. . ,
molivum
dependere, aut esse ab objecto, et intelle- aut hoc esse motivum respectu ejus, sed connatura-
ctus natus est moveri ab objecto. Probatur ita se habet intellectus creatus et separa-

conscquentia, quia intellectus separatus tus, si a solo Deo recipere influxum pos-
intclligens per speciem acquisitam, intel- sit, aut reduci in actum; ergo nullum
ligcns per speciem acquisitam, intelligit cst objectum ejus motivum creatum et

virtute objecti, a quo dependet, et causa- naturale, sed tantum habet terminativum,
tur illa spccies per motionem ordinatam a quo non dependet potcntia, neque spe-
sensuum cxternorum et phantasise, et in cificatur.

aiii- Toih
hie-
virtutc objccti habet illa species, ut sit Prneterea,' sequeretur intellectum
1 rarchiam
ejus imago naturalis ab intellectu agentc, miu relictuni in statu naturaii, non posse
 . ..

niST. XLV. QU/ESTIO II. 289

naturnlem illtimiiiaii ah Aiigelo, iie^iiie timiiii .\ii- lum |)o.ss(', r(!cip(MC spccirm a|) cnte s|)iri- Iiitelleclu
in creatura scparalun»
rationali.
geltim al) alio, et sic lollerctiir commti- liiali, (piia ctiam intellecLus conjtinctus reciporo
Bpecioiii
iiicatio inLer substantias separatas, ct Iii- polcst rcciperc specicm ab actu suo, (piem a 8U0 aclu.

crarcliia natiiralis possibilis iii statii merc liabuit, alias non csset in eo recordatio
naturali, et quaBctimqtie subordiiiatio. actus [)ra;tcriti, qu;c recordatio lit per
(juod est ahsurdum. Probatur sequcla, speciem rclictam per actum. Manct prtctc-
(liiia lucc conscrvari non possunt, aut rea in eo species rcprLescntiuis (^omplcxa,
institui, nisi dependcnter ab operatione de (piibus babuit scientiam, iit specics
intellectus aut voluntatis, quiB esset im- conclusionis scitm, per (piam immediate
possibilis, nisi per species a Deo inlluxas, concurrente babitu exit in actum scienti-
quin imo bis suppositis non esset possi- ficum exercitatus, sine recursu ad princi-
bilis illuminatio aut locutio; et probatur, pia pcr discursum. Scd non cst inajor Memoriam
quia Angeliis non potest causare speciem habet [)rui-
ratio cur b.ie species causentur ab liis
teritorum
aut cognitioncm in intellectu alteritis, aut objectis spiritualibus, quam ab aliis

per modum objecti, aut pcr modum caus;e similes species causcntur; ergo non
superioris efficientis, e\ suppositione repugnant intellectui separato animai
sententitB oppositte ; ergo etiam neque recipere species ab objectis alias ignotis
movere intellectum ejus ad banc vel il- et spiritualibus, nisi dicatur aut in Ange-
lam cognitionem rei alias ignotse, vel lis, aut in anima separata non esse
etiam nota3 babitualitcr, id est, per spe- memoriam prfeteritorum, quod plurimum
ciem ; sed aliler nequit fieri illuminatio derogaret providentiai naturali ipsorum,
Non posse
unum virtute naturali Angcli illuminantis, ne- ct quem babere possunt
motui, in finem
Angelum
illuiiiinare
que etiam ab ipso Deo, nisi ut causat naturalem, circa qusm crarrc possunt,
alium,
51 sibi re-
speciem aut operationem, vel ad eam dc- sicut ct peccare, si Deus ipsos rclinqucret
linquatur. babituatum spccie.
lerminat intellectum in pura natura, ac proinde exercere cogni- Errorem
Si ergo relinquatur natura spiritualis sibi, certius finem tendere circa finem
to ct prseterito in
naturalem
etiam per species rcrum inlluxas nequit corrigendo errorem admissum, sive ex possint
corrigere
illuminarc intellectum inferiorcm, nisi defectu intellectus proponcntis, sive ex
babeat similes species, vel easdem, quibus vcbemenli et inordinata voluntate in

etiam positis, difficulter explicari aut capi eligendo, et obctecante intellcctum, aut
potest quomodo possit determinare intel- rapiente a debita consideratione rei.

lectum inferiorem, ut exeat in actum cum Dato itaque quod anima separata possit 15.
quam cum Recordatio
tali spccie magis altera seque recordari prseteritorum, sequitur posse inest actus
aut fortius niovente. quem ha- quem
rccordari etiam actus pr;cteriti,
faabuit
Hsec difficultas tollitur, dicendo quod buit instatu separationis, crgo per speci- conjunctus
14. inlellectus
Conclusio intellectus separatus moveatur ab ipso em relictam per actum, et sic aliquid et
Doctorum separatus.
objecto mediate aut immediate, ct appli- intelligere de novo, et per speciem no-
cato, quod magis congruit natur?e intel- vam, quam non inlluit Deus, quia super-
lectus separati, qui licet ignotus sit in flueret; quidquid enim natus est actus
specie nobis quantum ad modum operan- intellectus causare in intcllectu conjuncto,

di, illud statuere debemus, quod magls potcst causare in intelleclu separato, nam
congruit ejus perfectioni, dum aliud in perindc tam actus est efficax quam speci-
oppositum non occurrat. cs, qufo permanct in statu scparationis.
Preeterea, probatur inlellectum separa- Ihec autem ex concessis, potest in actum
Tom. XX.
 .

290 LIB. IV. SENTENTIAUUM

talem in anima separata, in qualem potuit natura sua exigit subjectum extensum cui
in anima conjuncta, juxta dicta in quaesti- inhaereat, .sicut color cujus est species ;

one praecedente; et anima separata potest ergo perinde participat materialitatem

uti habitu, quem habuit in via in ordine sicut res ipsa, quae repugnat intellectui.

ad eosdem actus, et discurrere ex princi- Declaratur, esse intentionale

'
in snecie ^"'4 ^}^
1 esse inteu-
piis ad concUisionem, cujus assensus sensibili non est aliud, quam esse simili- tionaie.

causatur per assensum pr?emissarum, quia tudinem naturalem repraesentantem obje-

hic modus cognoscendi est ipsi etiam ctum; inquantum autem res ipsa, ut
connaturaUs; ergo etiam potest recipere comparatur ad sui imaginem naturalem,
speciem, quae manet post actum in memo- aut artificialem, dicitur simpliciter ens;
ria, per quam recordatur actus et objecti imago vero secundum quid, et solum in
prseteriti, neque, ut dictum est, major reprsesentando, licet comparata ad rem,
habetur ratio cur secundum providentiam quam repraesentat, dicitur intentio, et
Intentio ut
Dei naturalem, et efficaciam actus prsete- prout nata est reprtesentare objectum in opponitur
riti causetur talis species, quam etiam se absolute, ut species in aere, vel
a quolibet objecto spirituali applicato respective ad aliquam potentiam, ut spe-
recipiatur species connaturalis ipsi ; ergo cies in oculo et in phantasmate, sub hac
superfluit species influxu a Deo reprse- ratione non repugnat rem materialem esse
sentans objectum spirituale praesens. in intellectu, ut omnes concedunt; speci-
Animam probandum animam separatam
separatam
Restat em vero sensibilem, qua forma materialis
posse
abstrahere
posse abstrahere species a rebus materiali- est, perinde repugnat eam esse in intelle-
Bpecies a bus preesentibus, quod difficilius ctu, sicut repugnat rem ipsam
sibi in eo esse
materiali
objecto. probatur ob experientiam, quam habemus quam reprsesentat; ergo esse intentionale

de colligatione ejus ad phantasiam, et objecti in specie, ratione cujus dicitur

propter ea quse docuit Philosophus ex intentio aliquo modo spiritualis, est solum
ejus status experientia. Probatur ex eo esse imaginis et repraesentationis ad
quod nihil obstat quin intellectus separa- diiferentiam rei quam reprjEsentat; se-

Probatio.
tus possit abstrahere has species; non cundum differentiam, inquam, veri esse

matcrialitas, quia etiam phantasma est rei ab esse in alio, secundum similitudi- Non toUit

materiale et extensum, a quo omnes con- nem, imitationem et repriiesentationem, tatem.

cedunt de facto abstrahi species. hoc autem esse spirituale non tollit veram
16.
Dices, phantasma esse aliquid intenti- et propriam formse materialis rationem,
Responsio.
onale, et in hoc esse magis spirituale, secundum proprium esse a specie sensibi-

quam sit res in seipsa. li ; tale, inquam, esse materiale, cui repu-

Impugna- Contra, hsec spiritualitas in phantasma- gnat aut agere, aut causa totalis in
tio.
te, non tollit iliam rationem materialitatis, spiritum, vel in eo subjectari; ergo

quee repugnat intellectui, nempe quantita- invenitur eadem repugnantia in phanta-

tem et extensionem, quia hsec reque smate quoad hoc, ac invenitur in ipsa re

conveniunt phantasmati, aut cuilibet spe- quam repr.esentat.

ciei sensibili, ac rei ipsi, seu objecto, ut Sed non obstante hac conditione phan- 17.

Phantasma colori, quem ropraesentat, quia est quali- tasmatis, intellectus eo concurrente pro-
est
materiale tas extensa in subjccto extenso et materi- ducit sjieciem ; ergo etiam concurrente
ali, qua ratione negatur speciem sensibi- objecto poterit, si applicetur, producere
lem esse posse in intellectu, quia illa ex speciem ejus. Probatur consequentia.
 . ;

DIST. XI.V. QUi*:STlO II 291

iiiliil oltstat ex parte objecti, (jiiia noii ohjeclmn iii re ipsa, cst motivtim pcr se
Non e^se luatcrialilas, (1u;g periiule etiam invenilur surrKjiens iiit(!llectus.
repufrnau-
non obstante Gon'.'^ma-
tiain in |)liantasmate ; et quia Gonlirmatur, obj(!ctum secundum esse
o\ parle
(ihjecli
materialitale sui, pro(Jucit spcciem inten- formale obiecli est illud, (luod concurrit ''^'''*'^.
•'
lormalo
inateiialis.
tjonalem sensihilem, v. g. in aerc, tan- ex parle plianlasmatis ad speciem intelli- oi)j.;cii in
Iilianlasma-
quam causa totalis ipsius; erij^o a fortiori gibilem, (piia species intelligibilis reprie- to
'
„ ,
. . . est illud
poterit producere speciem naturalem
,

sui, sentat csse iormale objecti, et non ipsum (juod

1 , , , . 1 • coacurrit
tan(|uam causa partialis insubjecto capaci, pbantasma, ut est repr;esenlans obje- adspeciem.
cteteris concurrentibus, nempe intellcctu ctum; ergo ratio formalis movens intcl-
agente, per quem illa species redditur lectum ex parte pbantasmatis est ipsum
forma spirilualis, et proportionata intelle objectum in suo essc formali repr.-esenta-
ctui possibili utsubjecto. Patet consequen- to ; ergo a fortiori idcm csse formale ob-
tia, quia quodcumque agens nafum assi- jecti in re ipsa posituin, natum est mo-
milare sibi j^assum, si applicctur, potest vere intellectum ad sui speciem et cogni-
assimilare passum capax; sed objectum tionem. Omnis enim species in virtute
natum est assimilarc sibi inlellectum, qui objecti causat, et ut continet ipsum ob-
Est ay;ens
natum est inclinatus ad effectum luinc; ergo, ut jectum, alias non esset ratio quare phan-
assimilare
passum. applicatur causat assimilationem. Major tasma bovis non causaret speciem homi-
vera est, tam in agenie reali quam inten- nis ; li;ec ratio supponit sententiam com-
tionali, secluso impedimento. Minor pro- munem, nempe speciem esse reprajsen-
batur, quia objectum materiale est per se tationem formalem objecti, quod maxime
contentum sub objecto motivo intellectus, verum est de phantasinate, quae est spe-
estque scibile ab intellectu; ergo est cies expressa objecti.
natum assimilare sibi intellectum Gonfirmatur secundo, quia illud est per Qongp^ ^
Dices id verum esse quatenus habet se formale objectum motivum intellectus,
Ivespousio.
esse in phanstasmate, non vero secundum quod est formale objectum sui habitus
esse reale ejus in se et extra, quia sic non scientialis, cujus causas et proprietates,
comparatur ut motivum immediatum ad et esse formale et reale inquirit. Haec au-
intellectum. tem conveniunt obiecto per se, et Objectum
non
"^
secundum
Impugna- Gontra, ratio hujus quseritur, et impu- ergo se movet
prout habet csse in phantasmate;
tio.
intelle-
gnatur responsio, quia objectum est per motivum intellectus formale est ipsum ctum.

se motivum intellectus secundura id, in ojtjectum in se, et secundum causas et

quo assimilatur objecto ; sed assimilatur proprietates ejus, non vero esse phantasti-
cum, ut denotat speciem reproesentantem,
objecto absolute, vel secundum esse pro-
Ratio ut alia est ab esse formali reprsesentato
movendi in
prium formale objecti, et secundum illud
objecto est
quin etiam ipsum phantasma, quando ve-
esse, ut dicit ordinem ad phantasiam, aut
suum esse re reproesentat, id est, conformiter reprse-
lormale
aliam potentiam ; ergo objectum est moti-
sentat illud idem esse formale, qiiod liabet
vum intellectus secundum esse formale et
in re ipsa, aiias non esset similitudo na-
absolutum objecti, non vero secunduin
turalis objecti, et conformitcr repraesen-
esse, quod habet in phantasmate, quate- tans. Si ergo ipsum objectum, qua ap-
nus lioc denotet aliquid diversum ab esse plicatur intellectui secundum csse for-

formali objecti ; sed csse formale objecti male suum iri pliantasmate, v. g. albedo
perfecte in reipsa competit objecto, ergo sub ratione albedinis, movet intellectum,
 292 LIB. IV. SENTENTIARUM

sequitur posse idem esse formale in re ne ordine ad phantasma, ut applicans, qui

Ex parle
intellectus ipsa applicatum, movere intellectum, con- est posterior.
non
est impedi-
currente agente facuUate ejus, ad causan- Confirmatur, intellectus versatur circa
nientum
quin
dum speciem sui. Ex parte vero intelle- differentiam objecti quoe non reprnesen-
moveri ctus nullum est impedimentum, quia sic- tatur in phantasmate, quia phantasma
possil
a nialeriali ut esse formale objecti in phantasia, et est objecti ut singularis secundum con-
olijecto.
extra intellectum ipsum, ei sufficienter ditiones individuantes; intellectus autem
applicatur, ita etiam nihil obstat, quin circa universale et quidditatem objecti;

idem esse formale in reipsa appHcari ergo ordo intellectus ad oi)jectum non Ordo
intellectus
possit sufficienter intellectui separato ad terminatur adffiquate ad illud, ut reprce- respicit dif-
ierentiam
causandam ad speciem, sicut neque de sentatur in pliantasmate. Antecedens con- objecti,
quam
ratione objecti est, ut produxit speciem ceditur communiter, et probatur conse- respicit
phantasma.
sensibilem in medio, ut ipsum objectum quentia, quia licet prima apprehensio in-

sit in medio, neque ut causat, ut in tellectus et species abstracta versetur cir-

phantasia est, ut sit in intellectu realiter ca objectum sub conditionibus individua-

aut intentionaliter. libus, et sit conformis objecto, ut est in

19. Dices, hanc esse subordinationem es- phantasmate, v. g. secundum quod altum,
Responsio
ex sentialem potentiarum, ut intellectus non quantum, magnum, parvum, et lalis figu-
essentiali
subordina- possit abstrahere speciem ab objecto, nisi roe, loci, temporis determinati; tamen ul-
tione
ut illud praesens in phantasmate. terius intellectus abstrahit et segregat, di- AbsU'actio
potentia-
rum. objecti per
Contra, non est major subordinatio poten-
videndo rationes illas conjunctas primum intelle-
Impugnatio
ctum.
illiussubor- apprehensas, et format species illarum
dinalionis tiarum respective ad speciem abstrahen- Forniat
speciem
prsetensee.
quam quoad ipsam operationem; seorsim, quae reprfesentent tam objectum
dam, oljjecti

intellectus separatus potest operari sub ratione absoluta, quam etiam reliqua, talis.
sed
V. g. albedinem sub ratione absoluta
per species alias abstractas a phantasmate
albedinis, et non in ordine ad subjectum,
sine phantasia, ergo etiam abstrahere
ab immediate absque
eamque secundum propriam rationenfi defi-
speciem objecto
nit, Ad has species non concurrit phan-
phantasmate. Major probatur eadem expe- Non I

subordinatio
tasma, quia quidquid reprffisentat, reprae- concurrit
rientia, qua probatur in
pbantasma.
sentat ut in ordine ad alterum, et con-
Ideo ordine ad speciem. Deinde eatenus depen-
dependet a junctum, neque aliter potest concurreread
phantasia det intellectus a phantasmate, quatenus
intellectus, ejus reproesentationem; deinde intellectus
quia ab dependet ab objecto sub ratione propria
ol3Jeclo.
comparans primum apprehensa, abstrahit
et formali objecti, ita ut prior sit depcn-
rationes universales, circa quas phanta-
dentia et ordo intellectus ad objectum
sia nequit versari, et harum rationem for-
tanquam motivum suum formale, et se-
mat seorsim species reproesentantes ipsas
cundum propriam rationem objecti, quam sub ratione al)soIuta, quoc deserviunt
ordo ejus ad phantasiam, ut applicantem 'scienticB, quas est de objecto universali, et
Species re-
objectum; ergo si objecturo secundum secundum se formaliter. H;ec species re- prsesentans
objeclum
propriam rationem applicetur sine phan- proesentans objectum universale, et secun- seclusis

tasia aut phantasmate potcrit movere, ita dum suum formale absolutum non est conditioni-
bus
individuan-
autem applicari jam probatum est quoad prima species recepta a phantasmate, quia tibus

repr;osentat objectum quo non

est illa
intelleclum scparatum; ergo ordo intcllc- illa eodem modo primo
recepta
ctus ad objectum qui cst prior, manet si- i-epra3sentat phantasma cum conditioni-
 niST. XI.V. QUiflSTIO II. 29:}

iiulivitliinlilms et (•onjiiiKMis, iion cst. (|iiam ol roncurren-

l)iis

specios III
. . .

rcminisrontia, (inia ropnosontat

catiir aliliM'

consecpiciiter
,

dari
.
poi'

spccies
.....
m
i^liaiUasina,

intollcclu,
te
saiiem.
Non ost ohjoctum in onlino ad actuin i^raHoiitum. nu;c non causanlur a nliantasmatc; cr.i^o
species in • ' i ' o
_

i-eminis- Sciontilicus autoin ai)prelioiKiit olnc- oido intoliectus ad obicctum sul) rationc
^*
'
centia. .
'.
. .

cluin snl) rationo propria, w i^. Iioiiii- rorinali ohjcMti niotivi, non liniilatur ad
noin siiL) rationo hnminis sino ordino ad pliantasinata, nociue ut causantia omncm
aliquod por accidcns conjiinctum, sivo sit spocicm intolioctus, neciue iit applicantia
actus pnipteritus, sive etiain alia ut indivi- ohjectum adicquate, ut est motivum in-

dua; crgo liabet speciem sic reprfcscntan- tellcctus, et consequenter stare potest
tem rationem communem hominis pnoci- sine pbantasmate, ut recte prohat proces-
se, quia nequit apprehendcre sine specic; sus scientilicus, ct experienlia; crgo ob-
noque species repncscntare aliter quam jectum formalo, quacumquc ratione appli- inteilectum

est ohjecti sub ea ratione sub qua appre- catur intellectui, potest moverc intelle- ab'"objecto

henditur. Ula etiam appreliensio hominis ctum, sed in rcipsa apphcari potest; ergo gppiklto
sub raticnc absoluta et prfccisa non fit per sic etiain movere intellectum separatum, p^iant"s,J,a.

speciem expressam priorem ij^sa appre- sive ad cognitionem abstractivam per *^-

hensione, ut patet experientia, ut quando speciem, sive ad intuitivam se ipso; utro-

profcrtur homo, statim et primo concipi quc cnim modo versatur iniellectus circa

signilicatum nominis absolute et prsecisc objectum materiale ex natura intellectus,

circa quod ante prolationem signi, hic et et inclinatione ejus universali, quoe maxi-
nunc nullus fuit conceptus intelleclus; er- me est expedita in intellectu separato, et

go a primo ad ultimum, datur species in intellectu etiam in corpore saltem glo-

intellectu, sic pra3cise repreesentans talem rioso.
naturam sub ratione sua abstracta et ab- Confirmatur secundo, non magis
° limi- ^ ^^- ,
Secunda

.,,,..
soluta, ut patet ex

quibus probatur dari speciem.

omnibus fundamentis, tatur intellectus ad speciem

a phantasmate preecise, quam

abstrahendam
ad cogniti-
conUrma-
tio.

20. Sed ad hanc speciein non concurrit im- onem expressam, ut fit per speciem pr«-

> ?a"usauu°
mediate et proxime phantasma, alias re- cise, quia ex necessitate speciei in ordi-

spedes.
pi^^^esenlatio esset alterius rationis, juxta nem limitatur ad phantasma; ergo magis
modum quo objectum repraesentatur a jimltatur ad ipsam specieni in ordine ad Non est

phantasmate, et non objecti abstracti et cognitionem exprimendam per speciem, ™^ipedeY^°

universalis; eamdeni ratione neque illa aut ad objectum, ut in specie movet ad ''^'^

pJ^^"*''^''

reproesentalio
'
fit per
j
speciem
1
primo
i cocrnitionem.
o Sed intellectus ita non
^^^^" .

cogmtionis
impressam concurrente phatasm.ate cum limitatur ad objectum in specie expressa, aci speciem

intellectu agente, quia experientia constat quamvis ad omnem cognitionem requirit causam,

hanc sequi modum reprtesentandi phan- concursum objecti, quia ex genere est

tasmatis, quia sine differentia ita primo causa partialis cujuscumque cognitionis;
apprehenditur objectum, prout phantasia ergo etiam non limitatur ad objectum, ut
illud apprehendit; ergo ejus causa erit est in phantasmate, qua causatur ab eo
sola apprehensio abstrahens objectum sub in suo genere species. Probatur minor.

Fit laiis prcecisa ratione objecti, seu objectum in quia objectum ut in apprehensione ter- objectum

^^pei'^^
illaapprehensione.Unde concludilur inten- minorum, seu ipsa apprehensio termino- in^ppf
oiyectum ^,,-jt ncmne intellectum posse abstrahere rum, ut continet objectum, causat asscn- '^ensioi
in appre- ' ' '
. .... termin
hensione spccicm ab objecto suo formali, ut appli- sum principii, assensus principiorum '•um
 294 LIB. IV. SENTENTIARUM
ad similiier causat assensum conclusionis; gula singulis, quidquid est in actu virtu- et
assensum. virtualem
ergo oltjectum est motivum intellectus ali, dicit in hac parte perfectionem, qua actum.

formale, quocumque modo ipsi applicetur, caret illud quod est in pura potentia pas-

sive ad assimilandum intellectum per siva, et quo magis activa est completa, eo

speciem impressam, sive per expressam. est perfectior et actualior. Sicut enim
Ex quibus sequitur veritas primae rationis perfectio rei sumitur ab actu, et operatio

adductae a Doctore, nempe intellectum sequitur esse, quo perfectior est operatio,
ab intrinseco concurrente objecto per se, eo perfectior colligilur esse actus a quo
Naturam
sive materiali, sive formali spirituali, procedit. Bene ergo sequitur illam natu- esse imper-
fectam
posse habere cognitionem novam in esse ram esse imperfectiorem, quse est in pura quaj est ex
potentia passiva respectu operationis sibi se in pura
separato, ac proinde superfluere species
potentia
influxas a Deo, in ordine ad cognitionem convenientis, quam sit illa, quse potest in passiva.

naturalem intellectus separati, preesente talem operationem. Ergo quo perfectior

objecto cum Dei concursu generali. est natura alicujus, eo magis est in actu

22. (d) Hcec etiam opinio vilificat natu- respectu proprise operationis sibi conve-

^Vatio^
^*^'^^^ ^^^- ^^^^ ^^^ secunda ratio ab incon- nientis et consequenter anima, quse est
Doctoris. venienti, nempe ex sententia perfectissima forma, potest ab intrinseco
opposita,
vilificari naturam animse intellectivce, in suam operationem separata, sicut natu-

quia sicut vilior est natura, quse in nullam ra inferior, v. g. lapidis in propriam
operationem sibi convenientem potest, operationem, et potest cognitiva sensitiva
vel potest, non
si nisi in viliorem, ita in actum movente objecto, quoe est infe-
Ex eadem
senteniia
...
simpliciter vilior est iUa natura, quse m rioris ordinis; ergo et intellectiva, quae
viliftcari . ., . . ^

naturam. operationcm sibi convenientem non po- est superioris ordinis.

test, quam quse potest. Sed anima sepa- Respondet Cajetanus 1. p. qucesl. 89. 23.
ex positione opposita, non potest ab Responsio
rata, art. 1. non dari medium cognoscendi ex Cajetani,
intrinseco in operationem sibi conveni- parte intellectus nostri inter conversionem
entem concurrente objecto proesente, nisi ad phantasraata et conversionem ad entia
addantur species influxse; lapis autem superiora, nempe Intelligentias, et sic

seclusis extrinsecis sibi potest in operati- est duplex modus operandi ejus, confor-
onem, seu motum sibi convenientem, ut mis duplici modo essendi conjuncto et

descendere in centrum, et ibi quiescere; separato, quse est doctrina D. Thomte.

ergo magis servata proportione et specta- Ad primum adducit rationem, quia natura Impugna-
ta perfectione animge separatse ipsa anima tur.
providit de intentionibus sensibilibus,
quam lapis. quia objectum immediate nequit concur-

Expiicatio Hsec ratio explicatur et probatur, sicut rere cum intellectu. Ha^c ratio in priori
^'
imus'^^^ fisse in pura polentia, et esse in actu argumento confutata manet, quia com-
ratioms.
fQpfi^aij ayj virtuali ita se habent, ut prior mittit non causam ut causam ; quamvis
potentia semper includat dependentiam enim intellectus in hoc statu nequeat in-

et imperfectionem, seu carentiam perfe- telligere seu apprehendere primo obje-

ctionis debita^; potentia vero activa, aut clum materiale, nisi ut movetur a phan-
. formalis includat nerfectionem et actua- tasmate, ideo est, quia objectum aliter
Comparatio
potentiio litatem oppositam, et potentia activa per- non ipsi applicatum, et ostensum est de
ad fectionem smipliciter, quai etiam in Deo facto intellectum abstrahere, et moveri
fornialem ^ ,. . . , .

formaliter repentur, ita comparando sin- ad cognitionem, et formandam speciem

i
 DIST. XLV. QlJyESTIO II. 295

objocti materialis per ipsum ohjecluin, iit Alia nliam ratio ostendi [)otest ex parte Exponilur
ex parle.
^'9')., relucet in alio (luam in pbantasmate. '
Non ohjecli, undc illa providentia naturaiis e\- olijecti.
providit "

nntiiiatio id«M) natura providit dc speciebus m-gat

er<j()
*"
prodiicoiuliD speciei sonsihilis,
s|H'cielui3
senMbiiihus scnsibilibus, ut intolloctus intollij^at (jiiia iiompe ohjcclum natum ost assimila-
ad IhuMn .
i i
•

cognitionis. objoctum, ct abstraluU speciem al) objo- re sihi subjoctum qnodcumrjue capax
cto , sed (juia cognitiva sensitiva ncquit gpeciei, idcoquc producit species objectura
aliter ferri in objeclum, si ratio assignan- visibile in modio diaphano, quae non or-
Objectum
da sit ex parle potentio} cognitivte quam dinantur ad ullam cognitionom, et ex asBimilare
sibi inten»
movet objectum. Quod probatur, quia (juibus nulla visio nata est scqui; ne tionuliter
Finis subordina- medium
etiam in brutis, ubi nulla est ergo dicamus naturam aliquid superllue
eamun est capax.
"t tio cognitiva) sensitiviB ad intellectum aut agere, aut contulisso virtutem, (jua nequit
rediicatur
cognitiva intcllectionem, neque potest esse, eodem reduci ad actum, qui est finis cjus intrin-
sensitiva ^ . •
i
•

a.i aotnm. modo providit natura, ut lit sensatio obje- secus, idoo dicendum est hanc virtutem
in bobus. cii luodiante spccie intentionali. Lrgo idom esse connaturalem objecto, ut possit assi-
contingit in homino, qua animal est, et Hic iinis
milare sibi subjectum capax intentionali-
naturse
viget sensu, et convenit cum brutis, quo ter, quamvis etiam mediante specie produ- universali-
or
sensitiva ejus habeat actum, ideo requirit cta in organo inoveat potentiam ad sensa- quam
cognitio.
sic moveri a sensibili, medianle specie, tionem. Universalior ergo est finis natu-
quamvis nuUus esset in eo usus intelle- rae in producendis speciebus intentionali-
ctus, sicut non est in amente, aut infante, bus, quam sit cognitio sensitiva, aut
in quibus viget sensus, et movetur hoc intellectiva, quamvis boe ut particularis
modo per objectum. finis sub illo universali comprehendun-
Finis ergo intrinsecus hujus providen- tur.

tice naturalis specierum sensibilium, non Ex quibus evacuatur responsio opposi- 25.
Ratio data
est in ordine ad intellectum, sed ex neces- ta, nam quod intellectus conjunctus pro rejicitur.

sitate cognitivre sensitiv;ie, ut possit exirc hoc saltem statu non possit primo appre-
in actum, ut patet in bruto, in quo cessat hendere objectum, aut habere ejus spe-
ille finis, quem communiter adducit pars ciem, nisi dependenter a phantasmate,
contraria. causa est, quia non habet objectum sibi
Si quceras autem quare id ab intrinse- applicatum, non vero quod species sensi-
24.
Exponitur co exigat cognitiva sensitiva, non est biles ab intrinseco fine solura ordinenturad

iiiarum aHa ratio, nisi quia est talis naturre, nam speciem intelligibilem, aut quod objectum

Tx^^parte' ^^ ^^^^it Philosophus, scnsibHc supra sen- debeat hoc modo spiritualisari ad speciem
potentiae.
^^^^^^ positum non facit sensationem^ intelligibilem producendam, quoe aliter

requirit etiam potentia conjunctionem produci non posset, si objectum esset ap-
intrinsecam objecti. Et quia id nequit con- plicatum; sed ideo debet spiritualisari, Qua ratio
dicantur ii

grueie temperamento organi, ut objectum quia necessario id exigit ipsa cognitiva species
spirituales.
in esse reali conjungantur, ideo requirit sensitiva ab intrinseco, sive in bruto,

conjunctionem ejus in sua specie intenti- sive in homine, quia, ut alias dictum
onali ; nihil enim est conjunctius organo est, non spiritualisatur quantum ad esse

quam ipsum organum, quod alias etiam objecti reproesentatum quia species

sensibile est, sed quia non habet speciem intelligibilis est objecti, qua talis est

% sui,

cti.
seipsum non sentit per modum obje- in sua differentia et materialis.
ritualisatur etiam in specie
Non
sensibili
spi-

aut
 .

296 LIB IV. SENTENTIARUM

phantasmate illa spiritualitate, ut iia di- am de facto per speciem intelligibilem, ad

cam, quam exii^it intellectus in sua spe- quam non influit phantasma, cognoscitur
cie; sed hoec spirituahtas fit in specie per etiam pro hoc statu directe.

solam virtutem innalam ipsius intellectus Duplex ergo ille modus intelhgendi,
27.
spirituahsantis speciem objecti, atque ad quem adstruit Cajetanus, non est adsequa- Dari
medium
hunc tantum finem ponitur intellectus tus inodus intelhgendi, neque hujus sta- inter duos
modos co-
agens diversus a possibili. tus, neque status separati, intelhgendo gnosoendi
statutos a
26. Ex hoc intelligitur differentia illa assi- per conversionem sive ad phantasmata, Cajetano.
Differentia
inter gnata a Philosopho, inter intelligibile actu, sive ad superiora entia, id est, Deum, aut
objectuni
aclu, et
et intelligibile in potentia, prima quarum inteliigentias, causationem speciei intelU-
potentia
competit objecto materiah, secunda vero Primum patet ex jam probatis; sc-
gibilis.
intelligi-
bile. spirituah ; nam materiale ideo ab eo dici- cundumvero patet, quia intehectus sepa-
tur inteUigibile in potentia, quia nequit ratus animae, seu ipsa anima, cognoscit se

imprimere se solo sine intellectu concur- per propriam essentiam ; cognoscit etiam
rente speciem sui inteUigibilem ex com- per species acquisitas, dum fuitconjuncta,
municatione materiahtatis, ex qua repu- quin etiam etiam ex dictis, abstrahere po-
gnat corpus agere, ut causa totahs in spi- test species a re materiali apphcata. Po-
ritum, quie perinde tam speciei sensibih test etiam vel a se vel ab Angelo abstrahe-
cuicumque, quam objecto ipsi competit. re rationes communes, ex quibus discurre-

Dicitur vero esse intehigibile in actu in re potest scientifice, et consequenter

specie intehigibih, quia in ea potest con- formare species, quibus uti potest circa
Intelligibi.
currere proxime ad intellectionem. Per Angelum ahas visum, dum est absens,
le
in actu. oppositum intehigibile in actu dicitur eti- quoad rationes communes sibi et ahis, sic-

am respective ad ens spirituale, eo modo ut abstrahit species a prima apprehensi-

quo sensibile in actu dicitur de objecto one objecti materiahs, segregando obje-
materiah, quia potest media specie a se ctum a conditionibus individuantibus, et

solo causata movere sensum; ita etiam ob- ahis rationibus conjunctis, ac proinde ne-

jectum spirituale potest se solo producere que ratio naturahs, neque Philosophia ea
speciem sui in intellectu, quia ab eo re- in parte, qua veris principiis inhoeret,

movetur fundamentum repugnantise, quod requirit deprimere naturalem cognitionem

invenitur in materiah. Potest ergo obje- animoe separatae ad duos iUos modos.
ctum materiale esse intehigibile in potentia Tertium, quod addit iUa responsio de du-
respective ad inteUectum separatum, phci esse animce, est superius impugna-
quae potest ab eo abstrahere speciem tum
inteUigibilem, ut supra probatum manet. Rcspondet ergo Cajetanus ad secundam
Alia
Neque ex eo dicitur inteUigibile in poten- rationem Docloris, quai est proesens, eam responsio
Cajetani.
tia, quod nempe inteUigi non posset vir- refeUendo ex doctrina jam tradita. Pri-
Intelligibi-
le
tute inteUectus et objecti, nisi per conver- mo, quod vilitas naturse passiva) sit, si

in potentia
sionem ad phantasmata, quamvis sic tan- non reducatur per propria activa in

tum pro hoc statu cognitionis abstractivoe actum ; h<ec autem respectu intellectus,
cognoscuntur materiaha, prima sui appre- ut respicit objectum materiale, sunt proe- Vilitas
naturre
hensionc. Probatum autem est in statu cise phantasmata iUustrata, non vero passivoe
exchidit
beatitudinis ahtercognosci posse, quin eti- liq)is iUustraius, quia hic est in infimo posse
 .

DIST. XKV. OII^-STIO II. 207

fcdiun lul i;iatlii iiialtM-ialitatis, iilianlasina in stim- consequentcr inclinatur ad rognitioncm

acluiii per
propriiiin mt) i^radii spiritualitatis. t)l)jccti malerialis, etiam in statu separa-
ncliviiiii.
28. (loiilra, liifc rcspoiisiiicst jam impiii,'na- tionis, tanquam proprii, et per sc objccti.
Impii};nn- Stnl luic nctiuit dici salva opposita sentcn-
tiir. ta, nct|tic rcspondet ari^umento, sicut [)cr-

rcctionis cst iii potcntia et natura possc tia, tjuia quod ncquc potcntia, nequc actu

exire in actum sibi convenicntcm, ita eli- est objcctum intclligibile, niillo motlt) f»o-

Non solvit test esse objectum per se intellectus, ne-

(lirilcultii-
am imperfectionis est non posse exire in
leiu quc consequenter iiitclltictus ab intrinsc-
actum convcnientem ; si ergo cognitiva
impcrfcctione, etiam co inclinatur ad ipsum naturalitcr; crgo
inferior carct illa ita

cognitiva superior, ut versatur circa idem,

dicendum esi objectum matcriale cssc in-

tcUigibile polentia rcspectu intcllectus

quod suum per se objcctum habet eamdcm iii

scparati, autccrte tolli inclinationcm cjus

perfcctioncm, vcl certe vilior cst in hoc
potcntia infcriori et subordinata ; ergo in- naturalem atl ipsum.
Perfeolio
iiileriofis tellectus separatus potest ab intrinseco Si dicas esse intclligibile actu per spe- 29.
dani.ia est Responsio.
superiori exirc in actum concurrente objecto, alias cies inlluxas, et non aliter, aut per spc-
potenti;e.
vilificatur ultra potcntiam cognitivam sen- cies acquisitas in via.

sibilem. Vel sic formetur ratio: Intellcctus Contra, demus nullas fuisse acquisitas Impugna-
tio.
ut conjunctus est in imperfectiori statu in via, v. g. ab anima pueri, netiuc

cognoscendi et essendi quam separatus, ideo tollitur ab ea inclinatio ad objc-

quia ut separatus, ex sententia opposita, ctum, quod vero ordo intellectus, seu
Intellectus
conjnnctus ad objectum, et utrius-
potest in
accedit ad extremum perfectionis, idco- inclinatio ejus
obieclum que natus est recipere magis influxum a que ad invicem, non respiciat species in-
materinle ;

ergo superiori in eo statu ; sed conjunctus po- fluxas per se, patet, quia neque in via se
separalus.
test seipso exire in actum intelligendi rei sic respiciunt, ut sunt causm cognitionis,

materialis ab intrinseco ; ergo a fortiori, unde si Deus communicaret alicui spe- Qualis sit
ordo
ut est separatus, alias non acquireret per- ciem, per quam in via cognosceret obje- intellectus
et objecti?
fectionem operandi ex separatione. Pro- ctum, hoc esset mere per accidens. Deinde
batur consequentia, objectum materiale agimus de objecto motivo et perfectivo

Objectum est per se objectum intellectus separati, potentise ex natura sua ;

ergo ordo ejus
materiale
est per se sicut et conjuncti, quia inclinatio per se ad intellectum debet salvari in aliquo,
objectuni
inteilectus. intellectus ad scientiam rei materiahs ma- quod est in virtute objecti. Hoc autem
net in separato, neque ideo respicit illud non contingit per species influxas, qu(e

ut objectum per se, quia est conjunctus, non reproesentant in virtute objecti, sed
Non
salvatur
sed quia intellectus est natus versari circa causse contingentis, et extrinsece causan- per species
influxas.
illud, per operationem abstrahentem a tis ; ergo per eas non salvatur ordo obje-
materia, cujus privatio in intellectu dicit cti motivi et potentioe, et consequenter si

imperfectionem ; ergo est perfectionis in objectum non sit motivum naturale

intellectu posse ab intrinseco se perficere potentiee instatu separationis, non debetur

seu reducere in actum circa illud ol)je- ejus cognitio potentise; neque influxus
ctum, nam ideo dicimus species hic acqui- specierum. Probatur consequentia, quia
Si
Manet sitas rei materialis, et habitus scientificos illud debetur alicui ex providentia natu- objectum
eadem non esset
permanere in separato, quia sunt perfecti- rali, ad quod dicit inclinationem aclivam, motivum
inclinatio
nalurale
ad Sed statu sepa-
maleriale
ones connaturales intellectus humani, ad aut certe passivam. in potentice
separatse,
in separato non inclinati-
quas in omni suo statu inclinatur; ergo rationis intellectus dicit
 ;

298 LIB. IV. SENTExNTIARUM

non onem activam ad causandum speciem one conveniente rei naturaliter, qure ali-
(leberetur
ei ejus objecti, prout illa opinio dicit ; neque quando, et ut in plurimum est, per res
cognitio,
aut specics. dicit etiam passivam, quia alias ob- alterius generis ut substantiae per acci-

jectum esset motivum ejus in eo statu dens; effectus per causam sequivocam
saltem in potentia, quod negatur ;
ergo e.K causse particularis per ma- ^uarinfsT
universalem ;

nulla ejus inclinatione debetur ei species terise per formam. In proposito autem perfeciio.
intluxa talis objecti. cognitio rei materialis, et species ejus

30. Dices, dicere inclinationem ad cogniti- convenit intellectui conjuncto per rem al-
Rasponsio.
onem ejus, quia est connaturalis perfectio terius generis, ut per se constat ; ergo
intellectus. etiam animee separatae quoad idem esse

Inipujna-
Contra, non omnis cognitio naturalis, suum, eadem perfectio ei convenit; imo
tio.
quae esset perfectio intellectus, ei debetur, convenit species ex parte per intellectum
vel communicatur pcr species influxas, et agentem, qui manet etiam in anima sepa-
idem dico de habitibus, qui sunt [terfecli- rata, sicut et inclinatio in intellectu possi-

ad objectum materiale. Deinde I

ones connaturales intellectus, unde enim bili in per-

id constat fieri, vel unum magis quam fecto et perfectibili, ut patet in exemplis proportio
''
aliud. NuUa enim perfectio debetur natu- allatis, non attenditur idem genus, sed '^^"^fjf'
Non
(lebetur raliter animse separatae, nisi illa, quae ex proportio perfectibilis et perficientis aut
^at^enjifup'
co^nitio
in
aniaiEe causis naturalibus ei debetur, et hoc modo perfectivi, ad quam non facit res esse
perfectio-
separatae
nisi ex non debetur ei cognitio rei materialis. ejusdem, aut diversi generis ad proposi- ne.

causis
naturalibus nisi tantum per phantasmata secundum tum, si in intellectu separato non manet
motivis.
opinantes ; in statu vero separationis ei ab intrinseco, ratio perfectibilis et perfe-

debetur cognitio per conversionem ad ctivi circa objectum naturale, et operati-

superiora et entia spiritualia tantum. Ne- onem naturalem, sicut competit omni po-
que etiam Deus, ut auctor naturae, tenetur tentiae cognitivae praesente objecto, et ipsi

dare eam perfectionem, quae non debetur etiam intellectui in via, ut fuit conjunctus,

ex causis naturalibus agentibus, aut dis- vilior fit se ipsa, et ahis cognitivis.

ponentibus ad ipsam perfectionem. Melius Respondet tertio, quod egere pluribus 32.
Responsio
ergo salvatur perfectio intellectus et ani- extrinsecis ad opus suum, non reddit vili- aiia
Cajetani.
mae separatae asserendo hanc cognitionem us sic egens illo, quod per se causat opus
objecti materiaHs deberi animae, et ac- sine extraneis, quando opus agentis est

quiri ab intrinseco ne vilificetur. Ex quo aUerioris ordinis, tahs est intellectio quae

patet rationem Docloris quoad hoc non est alterioris ordinis, quam opus lapidis et

peccare. aliorum inferiorum. Datoergo quod pluri-

Respondet secundo Cajetanus naturam bus extrinsecis egeat ad operationem, non

Alia
rosponsio
tunc dici vilem, si non concurrentibus ideo fit viHor,
Cajetani.
his, quae sunt sui generis, non posset in Contra, quando concursus plurium ar- impugna-

proprium opus, non autem si non posset guit in effectu diversum gradum perfe- concnrsus
concurrentibus rebus aliorum generum;
i^enerum; ctionis, id verum est, non tamen in sin- ^^1^^™!
nam ad actum q»amio
anima autem separata est de genere sub- gulis causis ; elevatio
arguit per-
stantiarum separatarum, et esset vilis, si supernaturalem necessario arguit perfe- fecnonem,

non intelligeret cum illis. ctionem in actu, non taraen in potentia, noir.

31. Contra, res esse unius aut alterius ge- sed defcctum virtutis, licet alias per-
Impugna-
lur. neris, non facit ad propositum de perfecti- fectius sit attingere hoc modo actuni,

J
 niST. XLV. QUyESTIO II. 209

(piain non posse attincfere. In proposilo in

iii via,
vin, sunl solo niimero diversn, qiiia ,iiver«a
non
posse in ohjectuin ordinis naturalis,et co- specins iiiniiva non (lehetiir aniiiun sepa- ronvenira
i^nilionein sihi convenientein, argiiit per- ratio, nisi iit snppIcaMir defectus eaiisnn Hifi'],.^"^

fectionein et actualitatein iii intcll(3ctii naturalis, nempe ohjecti, (piod ne^piit in

in via, et in aliis cognitivis; ergo etiain tellectum movere e\ improportione ma-

in statu separato posse al) intrinseco, iii terialis ad intellectum iit mobilcm in

eodein arguit perfectionem, et servata eo statu. Sed Deus suj)plens defectum

proportione, d(>fectum actualitatis non alicujus causfie non agit ad effectum per-
posse ah intrinseco in operationcin illain f(icti()rem, qiiam sit ille, qiii a tali cau-
imperfectionein et potentialitatem, nam sa alirts applicata prodiici potest; ergo
si in via non posset, in lioc sequeretur species influxa objecti materialis talis est

imperfectio ; ergo idem diccndum in sta- in specie, qualis fieret ab ohjecto materi-
tu separationis. ali, si applicaretur modo sibi connaturali
33.
Respondet quarto, quod conversio ad agendi. Sed species acquisita manet ex
Alia
responsio superiora est perfectio naturalis, nam dictis quffistione prcecedenti ergo non
ta- ;
Quod
eiiisclem.
ecies
lis modus intelligendi debetur naturaliter datur species influxa naturalis lapidis, et -^^^^xa et

intellectui separato. consequenter saltem in hoc casu poterit g^'^'^'*''*

Unpugna- o^J^,?'^ "«"^

lur. Contra, ex necessitate et impotentia in intellectus separatus habcre intellecti-
\
dilierant
operationem ordinis naturalis, in quam onem lapidis sine conversione ad superi- nisi
numero.
potuit intellectus conjunctus, arguit im- ora per speciem acquisitam, quod negant,

perfectionem virtutis, ut per se constat; nempe ex fundamento allato, quod dicitur

dari autem species influxas intellectui se- per conversionem ad superiora tantum
parato omnium objectorum materialium, intelligere, quia habet modum essendi
ethoc ei deberi nullo fundamento asseri- separatum, quem sequitur talis modus
rur, quod autem aliquorum prne aliis debe- operandi. Yide Cajetanum et D. Thomam
atur species, hujus ratio assignanda est. loco allegato, qui sustinent modum con-
Sed neque in hoc consistit vis argumenti, vertendi se ad phantasmata in conjuncto,
sed in eo quod negatur intellectui pr.nesen- et convertendi ad superiora in separato
te objecto virtus ab intrinseco, qua possit esse adoequatum modum intelligendi ani-

in ipsum objectum, qui3e perfectio com- mse rationalis.

municatur ei in via, sicut et cfeteris po- Responderet D. Thomas animam intelli- 35.

tentiis inferioribus ; fundamentum vero gere per species per se infusas, quia
illius debiti specierum influxarum desum- intelligit eo modo quo Angeli intelligunt,
ptum ab objecto, ejusque materialitatejam et sic species influxas differre specie ab
impugnatum est. acquisitis. Hanc responsionem Doctor im-
34. (e) PrcBterea, sic opinans, etc. Hsec est pugnat in ultima parte argumenti. Yarii
Tertia
ratio tertia ratio ad hominem ex principiis autem sunt modi interpretandi D. Tho-
Doctoris.
D. Thomce 3. part. q. 35. art. 5. quia mam, ejusque sententiam, ideoque huic
ex sententia, quam tenet, individuari for- argumento non plurimum est insisten-

mas per subjectum, et maxime acciden- dum, quamvis urgeat difficultatem sen-
tales,negat consequenter duo accidentia tentioe oppositc-ie.

Duo solo numero diversa posse in eodem sub- Quam hac ratione sic urgeo : Species Speoies
nccidentia
jecto nuinero. Hocsupposito, species influ- inlluxa rei materialis, qua acquiritur ejus 'perfectius'
solo
numero xa et species acquisita ejusdem objecti cognitio, imperfectius reprsesentat rem ''^pJJ^®""
 Il

300 LIB. IV. SENTENTIARUM

quam materialem, quam species acquisita, hoc supplendam imperfectionem, quatenus per
acquisita.
est in actu secuudo respective ad intel- illam intellectus posset melius cognoscere,

lectum. Doctrina est D. Thomge loco prae- aut cognoscere aliquid, quod non posset
fato in corpore, comparantis inlellectum per speciem acquisitam, qute cognitio
humanum, ut distinguitur infimo gradu esset ei debita naturaliter. Si primum
intellectualis substantise a superiori, ru- dicatur, sequitur quod per speciem acqui-
dibus, qui non intelligunt per conceptus sitam nihil intelligat in eo statu, aut
abstractos, sed per exempla sensibilia et possit intelligere, contra ea quse determi-
materialia; ideoque si animee unitas corpo- nata sunt in pnecedenti qusestione, et sic
ri darentur species influxse et univer- species acquisita suspenderetur ab omni Non dari,
quando
sales, non intelligeret perfecte, sed modo actu. Si secundum dicatur, sequitur spe- inest
species
confuso et universali. Ad hoc autem quod ciem influxam nihil conferre perfectionis acquisita.
perfectam et propriam cognitionem de intellectui, et superfluere, ac proinde eam
rebiis liabere possit, unitur corpori, ut a non deberi, supposita specie acquisita.
rebus sensibilibus propriam de eis cogni- Probatur sequela, quia per speciem
tionem accipiat per conversionem ad acquisitam intellectus cognoscit res per-
phantasmata unde colligit ex e.xcessu fectius, et sub ratione propria, per aliam
hujus cognitionis, quantum ad perfectio- vero sub ratione tantum imperfecta uni-
nem animam
ejus, uniri corpori propler versali et confusa. Sed habenti cogniti-
melius esse suum in cognoscendo perfe- onem perfectam et distinctam superfluit
ctius res, per illam conversionem ad cognitio confusa et imperfecta ejusdem ;

phantasmata. Vide ibi Cajetanum resol- ergo et medium sic cognoscendi; per
ventem species inlluxas esse quidem quod nullus suppletur defectus, sed po-
perfectiores in se, non tamen per eas tius perfectioni additur imperfectio, et

perfectius animam cognoscere, sed im- existenti in actu completo additur com-

perfectius. pletus, ad quem non est potentia in intel-

Doctrina Hanc eamdem doctrinam tenet Sanctus lectu, nam inteliectio confusa et distincta
D. Thomse
Anima non Thomas arl. 2. sed expressius art. 3. m ejusdem habent se sicut excedens et ex-
perfecte
cognoscit corpore, ubi dicit, Angelos per ejusmodi cessum; imo, quod magis est, videntur
per opponi simul in eodem intellectu, sicut
speciem species recipere perfectam cognitionem
influxam. scire et opinari, quia confusa dicit priva-
rerum naturalium, quia iste modus cogno-
scendi est naturalis Angelo; animam ve- tionem ejus perfcctionis, quam habet

ro separatam recipere cognitionem rerum distincta, neque intellectus potest in idem

naturalium, sed imperfectam et confusam confuse et distincte ferri, sicut neque

per speciem inlluxam. Ratio autem hujus sciendo et opinando.

est, quia mensura intellectionis desumen- Sequitur prseterea talem speciem non 37.

da est ab intellectU; non vero a specie. deberi intellectui ad cognitionem natura- Non deberi
specieui
lem convenientem. Probatur sequela, nul- intusam
Supposita ergo hac doctrina, sequitur
animrc
36
non dari speciem influxam ei, qui habet la species debetur intellectui, quoe est ei separataj.

acquisitam Probatur sequela, quia species improportionata, vel per quam intellectus

Finis influxa datur iiitellectui cx debito natura nequit ceque perfecte intelligere, sicut
speiiei Non est
infusce. lirf providentiiG, vel quia aliter separatus species reprjrsentare. Sed species illa proportio-
nata
nequit intelligere, nisi per speciem talem reprfesentaret Angclo quidditatem, et rcs aniniae.

proportionatam modo essendi ejus vol ad naturales perfecte et distincle, intellcctui

 DIST. XLV. OU/I']ST10 II. 301

aiitciii aiiiinio soliiin iinperroclc cl cDiifii- pcrfectioncm subslantiarum scparalarum.

sc; cri^o non est proportionata anima?, Vernm liic acccssus non ita intclligi dcbet,

taiKinam nuHliiim cveuiuli iii actiiin sihi iil tollatur pcrfcctio naturalis intcllcctus,

convenicnlem. Probatnr major (minor est (|ua potest specics abstralierc a rebus ina-

opinantis), ((uia intcllectui ilebetur spccics tcrialibus, ct recipcre ab cntibus spiritiia-

alibus, (piia luilla ad lioc ratio aut aucto-

ut connaturalis, per quam reducitur in

actnmjuxta inclinationcin, (luam dicit ad ritas cogit, ct per oppositum magis

objcctum. Scd inclinatio cjus ad objectum dignificanda est natura, ct tollcnda supcr-
Coj,Miitio
lliiitas.
(listiiicta est per cognitionem distinctam, et sub
objecti
debelur ralione propria objecti, non vero confusa
inlelleclui.
et coinmuni, et sic etiam fertur in obje- SGHOLIUM.
ctum per specicm acquisitam, ut supi)oni-
Solvit rationcis pro sontentia D. Tlioniic et
tur ; ergo cognitio ci dcbita sccundum
Ilenrici, addiictas n. .'!. o.stondons manileste
inclinationem naturalem, est distincta ob-
nihil oonficcrc, qaia in priina, altera prao-
jecti materialis; ergo ct inedium buic missa ost lalsa, vel est ex ({uatuor terminis ;

cognitioni proportionatum ei dcbetur ; in secuiida, altera pra^missa est Talsa, vel

(ale autem non est illa species, ut dicitur, mutatur sonsus medii, et utrumque expli'
respective ad intcllectum separatum; er- cat optime.

go debetur ei species acquisita, vel virtus

eam abstrahendi, quod est intentum. Vi- Rationes opinionis non con-
(f) 7.

Contradi- detur pricterea involvere contradictionem, cludunt. Prima ad paiHem negati-

ctio
redarjjui- illam quidein ex se deberi intellectui, et vam, vel erit ex quatuor terminis;
tur.
ex natura sua esse nobiliorem absolute, ut vel concludet oppositum; vel una
dicit Cajetanus, et non reproesentare intel- propositio erit falsa. Si enim acci-
lectui rem materialem distincte; neque pias pro majore, oportet esse conveni-

ratio, aut exempla data in oppositum entiam inter recipiens ct reccptum, et

quidpiam valent, nam intellectualitas ani- pro minore, res materialis extra non

mae non est in eo gradu deficiente, in habet convenientia^n ciim intelleclu;

quo non est nata ferri in objectum mate- quid ergo intellectus
sequitur?
riale et naturale sub ratione propria, nam non recipit rem materialem extra, Refutat
ut conjunctus etiam sic admittitur ferri; nec e converso. Si autem conclu- d^^^tS
ergo si species influxa est nobilior in esse das, quod non recipit a re materi- add^ucus
speciei et reprcesentantis, ita ut nata sit ali extra, sunt quatuor termini,

ex se facere objectum distinctc prcesens, quia istud praedicatum non fuit in

id etiam praestabit respective ad intelle- majori. Si autem accipias majo-
ctum animoe, qui sic natus est ex propria rem istam, quam tamen non ponis
Al'orum
inclinatione ferri in objectum. Ideoque in scriptO; sed primam, oportet
responsio alii docentes intellectum anima^ non pos- esse convenientiam inter recipiens, et
niagis
probabilis. se abstrahere speciem novam, dicunt spe- illud a quo recipil, dico, quod magis
cies influxas reprsesentare objecta distin- proprie diceretur esse proporti-
cte respective ad intellectum, et distincte onem quam convenientiam, quia
etiam intelligere, quod magis videtur recipiens habet rationem passi, et
conforme rationi et fundamento, quo illud a quo recipit, rationem agen-
dicitur animam separatam accedere ad tis agens autem et passum sunt
;
 302 LIB. IV. SENTENTIARUM

proportionalia, non aiitem proprie potest immediate accipere cogni-

convenientia.nisi extendendo conve- tionem a re extra, et habetur in
Com. 20.
nienliam ad proportionem; imo pro- quodam Commento, 3. de Anima.
portio eorum requirit disconveni- Conflrmatur secundo, quia seque-
entiam, quia requirit quod unum retur quod Angelus non posset ac-
sit in actu tale, et aliud in poten- cipere cognitionem a re, quod
tia tale. improbatum est in lib. 2. dist. 2.

Sicergo major istanova, vel erit qucest. ult.

falsa, si intelligatur de convenien- (g)Secunda ratio quae est ad Dehoc2.

tia proprie dicta; vel si extendat conclusionem affirmativam de iHo '^•^i- ""•

convenientiam ad proportionem, influxu, peccat secundum di-

vel
concedatur, et tunc minor, res exira versum intellectum medii, vel ha-
7wn habet convenientiam ( modo)
isto bet alteram prsemissam falsam.
cum intellectu, falsa est. Est enim in Cum enim accipis in majori, medi-
actu saltem virtuali, tale quale um quanto magis recedit ab uno extremo,
formaliter intellectus est in poten- tanto niagis accedit ad aliud ; si intelli-

tia, gas uniformiter medium accedere

g
Hoc confirmatur primo, quia tu et recedere, concedo; si difformi-
concedis phantasma habere talem ter, falsa ost, utpote si est medium
convenientiam ad intellectum, et in essendo, et recedit ab hoc ex-
tamen phantasma est oppositse con- tremo in essendo, accedit ad aliud
ditionis ad illud quod recipitur in in essendo. Similiter si est medi-
intellectu, in hoc quod non reprae- um operando, et recedit ab hoc
in
sentat, nisi objectum ut hic et in operando, accedit ad illud in
nunc, quod intelligitur sub ratione operando. Sed si est medium in
universali, abstractum ab istis essendo vel operando, et recedit in
conditionibus ; nec illa alia conve- essendo ab uno extremo, non pro-
nientia, scilicet quod phantasma pter hoc accedet ad aliud in ope-
est sine materia extrinseca, facit rando.
quod phantasma sit activum. Est Modo minor potest intelligi, vel
enim vere in materia, hoc est, verum est,
de medio in essendo, et
in organo extenso, et tantum im- quia quodammodo anima conjun-
Per quid pedirct actionem in intellectum cta habet esse medium inter sub-
pha^ifiasma immatcrialcm existere in hac stantiam separatam, et esse cor-
in intelle- . • . . •
i
ctom. materia extensa, quantum existe- poreum, et tunc conclude; ergo
re in illa materia extensa sed ; anima separata quando recedit
tantummodo per hoc agit phan- a corpore in essendo, magis acce-
tasma in intellectum; quia est re- dit ad substantiam separatam in
praesentativum objecti; ergo hoc modo essendi, concedo; sed ex hoc .

seque potest ipsa res in
<Tque est rcpraesentativa sui.
hoc crcdo esse verum,quia licetin-
tellectus possit abstraherc a i^lian-
tasmate manente sine re, tamen
se, quse nihil ad B, quod magis accedat in
Et recipiendo influxum ejus perti-
nentem ad operationcm; et si ad
hoc deduceretur ratio, manife-
stum est quod non concludit, tunc
 . .

DfST. XLV. on/«:sTio Fl. •.m

enim anima separatn mn^is esset a sensn, nf, fint relevatio ab Ange-
capax talis influcntin>, (innm ipsa lis.

conjnnctn corpori glorioso, qiiia Nos autem Cliristiani non dici- ^^-

conjuncta corpoi'i ^^lorioso mnj^-is mus aliquem in somno vel extasi

accedit ad corpus secundum cssc, aliqua videre, nisi sit i))i aliciun
quam ipsa separata, imo mngis, causa positiva, utpote quod Deus
hoc est, porlectius, quam ipsa con- tunc intollectum immutet; de con-
juncta corpori 'orruijtibili. gruo autem mngis tuncdisponitur
10. Si autem nccipias in minori, per amotionem impedimenti. quia
quod anima sepnrata mn^is i'eco- scilicet non est distractus circa
dit a corpore in opernndo ([uam alin objecta, et vehemens occupa-
conjuncta, falsum est, ut ab obje- tio circa illud objectum, impedit
cto circa quod operetur; ita enim intcnse operari circa istud imo ;

potest separata cognoscere cor- magis videtur miraculum, quod in

pus, sicut conjuncta potuit; et ideo somno reveletur veritas quam in
non sequitur quod mngis accedat vigilia in intellectu non nimis in-
ad substantiam separatam, ut nd tento circa sensibilia, quia natura-
objectum cognoscibile, vel ut a le est quod in vigilia homo ha1)eat
quo recipiat objectum cognosci- usum rationis, in somno autem
bile. non.
Non ideo Qufe autom addncuntur pro
(b) IUud secundum de Averroe, pla-
vitSur coniirmntione illius positionis, num est quod totum est figmentum,
""^amma"*
"ri"'^ ^^6 somno ot extasi, nliud de et ad propositum, quod ista sub-
(ji(3to Commenta toris 3. de Anima,
recedit
a corpore
' stantia separata recipiat a supe-
Cap. 2. etyi^ientur fio^menta;
^ non enim ideo rioribus, et tamen ut conjungitur
inde.
Qurere in somno vidcntur vcra, quia ani- nobis non recipiat, contraditio est,
idem 6.
naturaiium ma rocedit a corporein operando, quia nulla substantia separata
Quare'in ut ab objecto ; tunc enim
quanto posset nobis conjungi, nisi in ra-
atI })S] VPS f^

perfectius somnus proiimdior, tanto magis tione causse efficientis vel moven-
videantur.
^^y^^ vidorentur hoc autem falsum
; tis. Activum autem aliquod si in
est, quia somnia non accidunt in essendo recipit aliquid a superiori,
somno profundissimo, sed in som- et inquantum est activum, est re-
notenui; tunc enim epileptici re- cipiens ab eodem.
gulariter viderent vera a spiriti-
bus illis. Unde istud fundamentum COiMMENTARlUS
videtur esse acceptnm ex fictioni-
bus Mahometi, qui dicitur fuisse (f) Raliones opinionis non conclu- ss.

epilepticus, et ad cooperiendum dimt, etc. Prima ratio, quae est conve- rationsm

I mendaciter miseriam suam, dixit nientia inter recipiens et receptum, aenientL

°PPo^'t*-
se oportere cadero, quando Ange- optime solvitur in littera, cujus resolutio
lus loquebatur sibi, et secundum est, intellectum separatum posse habere
illam fictionem ejus, Avicenna re- proportionem recipientis speciem a re

verenter loquens de lege sua, fln- extra, metliante intellectu agente, et

git in 9. Metaph. tales abstractiones speciem receptam, debitam convenien-

 , ;

304 LIB. IV. SENTENTIARUM

tiam cum intellectu. Ratio ergo est talis, gentia, quam ut conjuncta corpori, nega-

Inter debet esse convenientia inter recipiens et tur consequentia, quia ahas anima con-
inlellectuni
separatuni, receptum, seu ut melius, inter movens et juncta corpori glorioso non esset oeque
et capax tahs influxus, ut tamen unita cor-
objeclum
mobile; sed non est talis inter intelle-
materiale
ctum separatum et rem materialem extra ;
pori glorioso magis accedit ad esse corpo-
est conve-
nienlia. ergo, etc. Negatur minor, quia res extra ris, quia perfectius actuat corpus glori-

est in actu virtuali talis qualis est intel- osum, et ihud habet magis in sua potes-
lectus in potentia. Confirmat, quia intel- tate quam corpus mortale. Si autem dica-

lectus conjunctus potest abstrahere spe- tur recessus iUe esse a corpore, tanquam
ciem a phantasmate, quia reprsesentat objecto, negatur, quia sic non recedit

objectum maleriale; sed objectum per a corpore, quin ihud possit cognoscere
se est sui reprsesentativum, id est, mo- per se naturaliter per cognitionem novam.

tivum ad sui cognitionem, et materiaHtas (h) Quce autem adducuntur -^

pro con- •40.
^ '^
. .
. Ad confir-
ejus non obstat, quia eamdem etiam habet firmatione, etc. Rejicit confirmationem mationem.
ij .
•
.
• Error
phantasma ; ergo etc. Probat etiam ex adductam ex auctoritate Averrois, et re- Averrois.

dictis in 2. disl. 3. qacesl. H. in quo cte reducit ihas rationes et auctoritates dicendum

probavit id convenire Angelo, a simili Commentatoris ad errorem, quo imbutus ®

bis?"'"

convenire intellectui animse. erat. Deinde asserit revelationem veram

39. (g) Secunda ralio, quce esl ad conclusi- in somno et extasi non fieri naturahter,
Ad
secundani onem, etc. Hsec ratio fuit de recessu ab sed a causa extrinseca per miraculum,
rationem
uno extremo et excessu ad aherum, quod majus est, sit fiat in somno quam
nempe ab esse corporis ad esse substan- in vigilia, quia in somno quis privatur
tiarum separatarum. Respondet Doctor : Si usu rationis, et non in vigiha, in extasi

sumantur hi termini : Medium^ recedere, autem qua suspenditur anima a distracti-

et accedere, uniformiter, verum esse one circa sensibiha, tunc magis intendit
Quomodo quidquid revelationi. Cffiterum hic agimus de co-
intelligilur
si vero difformiter, falsum ;

accessus et
ergo recedit in essendo ab uno ex- gnitione naturah debita animse, et non de
recessus
inter tremo, accedit in essendo ad aherum, et supernaturah.
extrema ?

sic quod recedit in operando ab uno,

ad aUerum accedit simihter in operando ;
SGHOLIUM.
sed si recedat in essendo ab uno, non se-
Anima separata potest acquirere notitiain
quitur accedere ad aherum in operando.
rei alias ignota), tam abstractive quam in-
Exemplum est, accidens separatum rece- tuitive,( de hac divisione scionti» agit 1 .d. 1.

dit ab esse accidentis per inhserentiam ad quasst. 2. et dist. H. quaest. pen. et 2. d. 3.

csse separatum ; ergo ahter operatur quaest. 9. ). Ratio est, quia habot activum et
passivum sufflciens ad istud primum est
separatum quam conjunctum, non se-
;

objectum, et intellectus agens; secundum

quitur, quia eodem modo albedo dis-
intellectus possibilis.
gregat visum, ut conjuncta et ut separa-

Anima ta ; sic ergo anima recedit ahquo modo Ad quacstionein crgo dico qiiod
(i) 12.
accedit Anima
ad subslan
in essendo a corpore, cujus fuit forma, ut anima separata potest acquirere separata
tiam cst separata, et sic in modo essendi magis cognitionemobjecti priusignoti, et
separatam. scirequod
accedit ad substantiam separatam ; ergo hoc tam de counitione abstractiva conjun<-ta
la:
nescivit.'
in operando ita accedit ut recipial, vel nuam intuitiva. Rationes istorum i" '• ^t
et quodli
magis sit rcceptiva influxus ab Intelh- torminoi'um alias dicta^ sunt. qu^est. i i
 1)I8T. Xl.V. QUiESTIO II. 305

l*i'iinuin probo, (Hiia activo siiCd- |H'ia existontia [^ra^scuito ; talis

cienti, ot passivo suflicionti sufli- autem cognitio, ((use diciLur iutui-

ciontcr approxiniatis, potcstsoqui tiva, |)otest oss(; intellcctiva, alio-
offcctus, ot si a^^ons sit naturalitei* (juin iutollcctus non osset cortus
niions, soquitur ofroctus; nunc au- d(> ali(|ua (^-xistcntia alicujus ol)je-
t(Mn in aninia soparata habonto cLi.

lapicloin, vel aliud objoctuin pro- 8ed nec ista intuitio intollectiva, dJI;^^.
haberi "''
portionaliter sibi praBsens, concur- vol intolloctio intuitiva ''••^•'i-

runt iisec omnia, agens sufliciens [)otcst pei' s[)oci(Mn [^r.npsentom,

ot passum suCiiciens respectu co- quia illa repra^sentat rem indif-
gnitionis abstractivne, sive s[)e- ferenter existentem vel non exi-
ciei intclligibilis talis objecti, per stontom, pra3sontem vel prffi- non
quam habetur cognitio abstracti- sentem;et por hoc sequitur quod
va ergo,
; etc. Minor probatur, quia per solas species influxas a Deo
intellectus agens cum objecto est vel Angelis, non est possibilis in-
sufficiens causa activa speciei in- tellectui separato utraque intelle-
telligibilis, nec minus cum objecto ctio, quia non secunda; si ergo
extra, quam cum phantasmate (de illa est possibilis, quia et nunc est
quo isti concedunt, ([uia, ut dictnm possibilis, sequitur quod erit de
ost, contra opinionom arguendo, re in se, non per talem influxum.
nihil est in phantasmate proptcr (k) Distantia etiam immodorata
i[Uod sufficiat ad causandum speci- objecti impedit illam intellocti-
em intelligibilem, quin eminentius onem objccti intuitivam, quia se-
sit in re cujus est phantasma); cundum Augustinum de Cura pro
intellectus autem possil)ilis est mortuis agenda : Animce illce nesciunt
sufticienter receptivus. quce hic arjunfur, nisi ah Angelis discanl,

Per istam rationem probatur vel ab aliis animahus de novo ad eas

secundnm, scilicet de cognitione venientihuSj quia illce quce hic novcrunl,

intuitiva, nam causse illius suffici- possunl illis Joannes

dicere ; sicut
entes sunt objectum in actuali I)aptista prsedixit animabus san-
existentia prsesens, et intellectus ctis in Limbo Christum esse des-
agens et possibilis; hsec omnia censurum, sicut cxponit Grego-
possunt concurrero, et ita, ut vide- rius illam qusestionem ejus in
Cap. 2.
tur, probaturquod necesse estrem Matth. Tn cs ,
qui venlurus cs? ^unc
ipsam immediate sufficere ad co- autem per species influxas co-
si

gnitionem intellectualem haben- "•noscerent illas conditiones exi-

o
phantasma dam do ipsa, quia solum phanta- stentise rerum, non oporteret talia
sufficit sma non sufficit ad cognitionem nuntiari eis a Sanctis ea scienti-
»d intuiti- • • •
i • • •

bus, scilicet Angelis vel animabus,

, , , i

vam. mtuitivam objecti, quiaphantasma

rcpraosentat rem existentem vel sicut dicunt isti.
non existentem, prsesentem vel Ad argumenta principalia.
(1) Ati ar

non prsesentem; et per consequens Ad primum dico quod non sequi-

per ipsum non potest haberi co- tur frustra animam uniri corpori.
gnitio de ro ut oxistcnte, et in pro- Esto enim (juod proptcr perfecti-
Toiu. XX. 20
 .

306 LIB. IV. SENTENTIARUM.

onem animae fleret ista unio, ut virtuti abstractivae necessarium

scilicet acquireret perfectionem medium est inter se sensibile extra
suam ex tali unione, non sequitur et pure intelligibile, scilicet esse

quod frustra uniatur, si per aliam imaginabile; sed vircuti perfecti-

viam posset eam acquirere si ; ori abstractivse non est istud me-
enim aliquid ordinatur ad flnem, dium necessarium. argu- Unde
non frustra fit, si alio modo possit mentum posset duci ad oppositum,
flnis acquiri, sicut si sanitas pos- quod si virtus intellectus separati
sitacquiri per lotionem et poti- esset perfectior quam conjuncti,
onem, non frustra fit lotio, etsi posset sine tali medio transferre
per potionem possit sanitas habe- objectum ab extremo in extre-
ri; ita etsi cognitio possit acquiri mum.
per usum sensuum, et per alium Alio modo posset dici, quod sub
modum ab anima separata, non altero extremo cadit esse imagi-
frustra fit unio, ex quo ipsa est nabile, quia illud est simpliciter
conveniens uno modo acquirendi esse sensibile. Illud autem extre-
cognitionem. mum habet sub se diversa, et in di-
Unio Aliter, et magis ad rem, quod versis gradibus, quia aliquo modo
animae
propter unio animae ad corpus non est in gradu sensibili remotiori ab in-
perfectio-
nem finaliter propter perfectionem telligibili est sensibile extra, quam
totius, non
e contra. corporis, nec solam perfectionem sensibile ut est in imaginabili;
animse, sed propter perfectionem nunc autem in gradu aliquo in
totius consistentis ex istis parti- extremo potest alia virtus agere,
bus; et ideo licet nulla perfectio et alia minor non potest agere,
possit accrescere huic parti vel il- sed ab alio gradu propinquiori. Ita
li, non posset haberi sine tali
quae hic, licet virtus abstractiva intel-
unione, tamen non flt frustra unio, lectus nostri conjuncti non possit
quia perfectio totius, qi\as princi- agere a sensibili abstrahendo in-
paliter intenditur a natura, non telligibile, nisi ab hoc gradu infi-
posset haberi nisi illo modo. mo sensibili, scilicet ab imagina-
Ad secundum dico, quod ali-
(m) bili, tamen illa virtus superior vel
15.
Ad 2. quid est medium uni virtuti, quod efficacior potest abstrahere a gra-
non est medium alteri, loquendo du magis distante, puta a sensibili
de medio necessario, sicutintrans- extra.
ferendo corpus de loco ad locum, (n) Ad tertium, conceditur quod ^q

ubi aliquod est medium necessa- 3.

cujuslibet, crrteris paribus, potest j^AJ opor- Ad
Medium
uni virtuti rium virtuti naturali motivse, ita acquiri notitia. Et cum dicis de tionata
dislantia
potest non
esse quod virtus naturalis non potest distantia locali, quod non impe- impedit
intellf ctio-
medium , . , .

alteri. transferre de ubi remoto ad aliud diat, respondeo, non sequitur, nem.

ubi, nisi per ubi medium; et tamcn quia requiritur determinata pra3-
illud non est medium virfcuti di- sentia objccti ad potentiam istam ;

vinse, quse potest subito transferi'e autem determinatam praesentiam

de quocumque ubi a,d quodcumque impedit improportionata distan-
ubi. Sic in proposito, imperl^ctae tia, nec mirum, quia ad minus ob-
 DIST. XLV. QU^STfO II, 307

jcctiim quod cst aliquo modo hic (/uirere cofjnitionem, objecti prius ir/noti,
activum, non potest agcrc in pas- tam abslraclivam nuam intuitiuam, scili-
sum, quantumcumquo distans ct ;
cot abstraliendo speciem, si est objcctuni
pci' conscqucns concodo quod non matcriulo, vel rccipiciido speciein, si est
potest rcspcctu objecti quantum- ol)jcctiun spirituale, et hoc (juantum ad
cumque localiter distincti, notitia cognitionem abstractivam, qu.c fit per
causari in intcllcctu separato, sic- «pcciem ;
quantum ad intuitivam vcro
ut nec in conjuncto. potcst concurrente altcrutro objecto in
Si contra lioc objiciatur, quia re ipsa pra^sente et existente causarc
secundum Boetium de Ilcbdomadi- cognitionem ejus intuitivam. Hanc sen-
bus, per se notum est incorporalia in tentiam sequitur Alensis in 2. pai^t.
loco non esse; ergo nec in operati- (piwst. 2C. m. 1. D. Bonaventura m 2.
one sua distantiam localem requi- dist. 3. art. 2. qua^st. i. Ilichardus
rere. Respondeo, Philosophus vi- f"*^- 6. quccst. 2. Occham m 4. qucest. 12.
Text. 84.
'ext. S. et
detur ponere distantiam determi- artic. 2. Gabr. m Can. lect. 31. Gregor.
inde.
Non vult
natamrcquiri ad actionem, etiam in 2. dist. 1. qucest. 1. art. 1. Major dist.
imlistaa- substantife separat». Unde in 8. 3. qucest. 4. Palacios clisput. 1, et com-
tiam
'equiri ad P/iysic. videtur ponere quod Intel- munis nostra Schola,
agendum,
Mohna 1. p«rf.
sed ligentia movcns orbem sit in ali- quwst. 55. art. 2. Conimbricenses in
nimiam
distautiam qua parte illius orbis, a qua inci- tractat. de Anima separata disput. 3.
impedire
actionem. pit motus, quasi ad actionem mo- artic. 5. Quantum autem ad cognitionem
/ide Scot.
1. d. 37.
vendi non nihil faceret prcesentia rei spirituaHs, Suarez de Anima separa-
localis, saltem delinitiva moven- ta, lib. G. c. 6. Aversa de statu animce
tis. Similiter in 1. Physic. vult ex separatce, qucest. 59. secf. 5. in fme.
intentione quod agens et patiens Probatur conclusio a Doctore quoad
sunt simul, quod vel intelligitur primam partem, quae est de cognitione
de sinwltate per contactum, ubi abstraciiva, quse fit per speciem. Adver-
non potest esse major, sicut est in tcndo tamen primum non recte ahquos
corporibus, secundum eum; vel interpretari sententiam Doctoris, quasi Expiicatur
ubi ista esse non potest, sed alia asseruerit nuUo modo de facto, aut ani- Dod:or£
niajor, puta praesentia mutua, de mam separatam, aut Angehim intelhgere
illa intelligatur; spiritus autem rcs matcriales, nisi per spcciem, aut co-
ad corpus potest habere pr^sen- gnitionem desumptam a rebus, hoc enim
tiam majorem quam per conta- non dicit Doctor; nam plura circa statum
ctum; ergo ex intentione sua si rerum materialium spectant ad Angelum
multas per contactum mutuum ^^ ^^ animam, quorum species acquirere

erit ex prsesentia per mutua, et non valent, quia neque res iHse necessa-
consequens nimia distantia impe- rio eis apphcantur neque ahas apphcatte
dit actionem. fuerunt, quo possint ex eis acquirere spe-

cics,non enim de eventu agit Doctor, sed

COMMENTARIUS.
de eo quod potest fieri spectata virtuie
41.
onclusio
(i) Ad quiestionem ergo dico, etc. Sub- et lumine naturali intellectus separali
ropria. jicit hic
conchisionem hujus qu^cstionis, cieati, et propositione objecti, seu ap-
qui.e tahs cst : Anima separata potesl uc- plicatione.
 '

308 LIB. IV. SENTENTIARUM

42. Probat posse acquiri ab anima separa- quam negat fieri posse per speciem inllu-

conciusio- ta cognitionem abstractivam rei materi- xam, maxime per illam, quam statuunt
"'^'
alis, qute magis versatur in controversia ; adversarii, per quam etiam habetur co-
activo et passivo sufficientibus, et suffi- gnitio abstractiva, intuitiva vero per
cienter applicatis, potest sequi effectus, aliquam determinationem superadditam.
et si naturaliter agens producit, sequitur Dices, ergo animam separatam, sicutco- r^esponsio.

etiam effectus. Comprehendit sub debita gnoscit per species infusas, eo modo An-
applicatione remotionem impedimenti, si geli cognoscunt, per easdem ctiam spe- spe,.ilem

Inieliectuiii quod intervenire potest; sed taHs est in- cies cognoscere rem actu prsesentem et c°ausare

erfiTJctuni
tellectus tam agens quam possibilis, et existentem ;
'
ad hanc tamen repraesentati-
r
"'''?5"^ co-
itionem
gnition
obj^ctum materiale appHcatum; ergo, etc. onem requiri objectum esse praesens et abstracii-
ffici«itia
ad Probat minorem, quia agens
causandam ^
intellectus
*-;
existens ; ita communiter Thomist?e cum intuitivaui.

speciem. cum objecto in phaniasmate est sufficiens sancto Doctore 1. p. q. 71. art. S. ad 2.
principium producendi speciem, et pos- Sed variis modis declaratur ab ipsis, nam
sibilis ejus recipiendi; sed objectum in se quidam dicunt speciem debere immutari
appHcatum eminentius continet virtutem physice ad hoc, ut rem, quoe futura erat,
assimilandi sibi intefiectum quam phan- et quam indifferenter alias reprsesentabat vane
*
Mulari
tasmata; ergO; etc. Hsec ratio Doctoris quoad me et non esse, prfesentiam et non speciem l

physice.
superius est sufficienter deducta et pro- preesentiam determinate reprsesentet nunc )

bata, ideoque hic eam suppono ex dictis, ut prsesentem et existentem ; dicunt ergo
sicut et fandamentum contrarium impu- mutari speciem physice modaliter.
I
gnatum. Aliter autem declaratur communius in .
'^^-
V
AIii dicunfc;
43. Secundo probat conclusionem ex eodeni Schola D. Thomce, speciem actu reprcB- sufiicere
Secunda ... .
i- i
sentare rem prsesentem existentem
mutatio-
nem
]

probatio i^rincipio universah, de activo et passivo et j

^
nis
" sufficienter appHcatis; sed intellectus cum sine mutatione physica, per solam muta- ' ' '^

"gniHonen" ^'*^ ^^^^ existcntc ct prcesente, est suflici- lionem ex parte objecti, quia sicut simile
nituitivam.
^fjg Qjjusa cognitionis intuitivJB; ergo, etc. eo ipso fit aliquid alteri, quo alterum
Cognitio enim intuitiva requirit necessario priori existenti ponitur in esse, et tunc
fieri circa objectum praesens, et actu exi- primum resultat similitudo, ita species
stens; sed species influxa non potest inlelligibilis, quoe tantum in potentia erat

utramque illam cognitionem facere, quia similis objecto, fit ipsi similis in actu,
Non posse _

perspeciem si est abstractive reprccsentans, est indif- dum ponitur in existentia et prassentia,
infusam
causari co- fcreus ad objectum tam existens quam ante statum fuit similis, ut ab his abstra-
gnitionem
intuitivam. non existcns, praesens quam non priie- liit exemplum in specie visibili, quae re-

sens, et sic nequit intuitive repr.Tesentare. pra^sentat objectum intuitive, quia sub ^"1'"'^!^?

Si vero reproesentat intuitive, nequit re- hac ratione est similis ipsi ; quod
'
si vero visibilis;
non repra
prajsentare abstractive, et ultra hoc re- per divinam potentiam conservaretur sentaret
. ..... objecto noi
quirit objectum ipsum priBS^ns, intuitio absque objecto in esse, et proesentia nihil praesent^

propric dicta, ct secundum inclinationem viderct oculus. Ita Cajetanus et Ferra-

intcllectus ultimatam, qua fertur in objc- riensis, ille in D. Thom. loco cit. hic

ctum suum, ut praesens et existens est. vero lib. 2. contra Gentes, c. 96. Aliter

Agit hic Doctor de intuitione perfecta et alii dicunt, non esse differentiam peten-
naturali objecti, ut dependet ab ipso ob- dam ex parte speciei intelligibilis, sed
jccto, cl ad cam sic inclinatur potcntia, ex i)arte objecti ob statum ejus diversum
 DIST. XF-V. QU/flSriO 309

existoiiti.r», ol, iioii (>\isttMUia\ |>i'i(is(Mitiin roprfcsenlan! objcctiiiii, nisi .seciindiim Nwjuit re-
pr:i!Henlare
Alii (licunl
ol 11011 |>i';rs(Miti;(> iiiulc (|ii;uul() nrlii ali(piam sui mutalionem in csse imaginis alio (;t ulio
;
re([uii'i
niodo.
prifsenliam obj(u;ti ergo ncquit reprflesentare objc-
ct ohjcctivc
;

ol>jO(Hi
exislit, i;iiii t(M'iniii;\t ;\ctiim,

ul conilili- cluin sub iino modo, nunc aliter sub ali(j

oneni. specilicat pcr modinn conditioiiis neccs-
niodo divcrso, sine sui mutatione, .'ed
sariiC ct maleriai circaquani. .Mii (licniit
dctcrminate sub eo modo quo est simili-
\)cv usiiin pluriuin siiccicruin aniniam
tudo objecti.
aut Angelum cognoscere posse rcm cxi-
Diccs species infusas non (bqicnderc ab 41).
stentem. Responsio.
objectis, scd ab ideis.
k). Contra, radix luijus doctrinfc est, quia
Inipuj^na- linpugna-
ma- Contra, neque idcne rcpnoscntant ob-
lio. aliler anima ncquit cognoscere entia tio.
Kailix ot
tcrialia; cognosccre autem solum potcst jectum difformitcr, sed uniformitor, ncm-
suppositio Ideas re-
prxMuissiie
per spccics iiilluxas, ergo pcr cas cogno- pe rationem absolulam objecti, cujiis est pra,'sentare
(ioctrin:»'. uniformi-
scit etiam prjiesentes, nam animam cogno- idea; ergo neque species' infusa potest ter.

dilTormiter repnesentare objecta sine sui

scere res proesentes et singulares admitti Eas
debet, et non solum confuse et impcrfc- mutationc. Deinde, speeies etiam acquisi- imitatur
acquisita
cte, ut D. Thomas alias citatus affirmat, ta> imitantur ideas, quia sicut eadem est species.

sed etiam distincte, fundamentum pri- ratio objecti, ita etiam repracsentatio ob-

marium jam impugnavimus, et semper jecti secundum eamdem in specie ac-

supponimus. Responsiones autem allatfe quisita, imitatur modum repra^sentandi

vidcntur satis liberaD, ct sola rei obscu- ideoc; neque species infusa anima^ perfe-

inniti. Argumcntor ergo sic Spe- tius reprjiesentat anima} ens materiale,
ritate :

cies infusa ( sic ex speciebus acquisitis quam species acquisita, juxta superius

argumentari licet ) debet retinere eumdem allata ex D. Thoma q. 89. et sicut scien-

ordinem ad objectum similitudinis natu- tia acquisita in nobis est participatio

ralis, quem retinet species acquisita imi- seientifB divin.ne, ita reprfesentatio speciei

acquisitoe est participatio idea^, inquan-

Ohjectum tationis naturalis, ita ut species sit natura
Ima^o
"est
sua exemplatum, a quocumque causetur, tum reprresentat objectum. Quin etiam in in nobis
mensura
dc Trinitatc, completur
speciei, et
et repugnet eam esse speciem, nisi sit ta- nobis S. Augustinus in lih.
species
prius ipsa
essenliali- lis; ex communi autem est similitudo for- memoriam, intelligentiam etamorem dicit acquisitas.
ter.
malis, ut alias diximus in prima quffisti- ubique esse imaginem Trinitatis, quam-
one hujus; sit virtualis, non refert, lamen vis memoria et intelligentia in nobis per

est ordo inter ipsam et objectum non reci- species objectorum compleantur acquisi-

procus, sed prioris et posterioris essen- tas et expressas.

Deinde, species infusa est tantum Species

tialis, quia species necessario est alicujus
infusa non
objecti; objectum vei^o non dicit talem represaBntatio objecti, quod est in idea, si iraitatur
ideam,
dependentiam ad specicm, quia prius es- hanc distinguas ab ipso objecto in scientia nisiut est
reprrosen-
Palet ex sentialiter, et mcnsura seu exemplar. Et aut e.ssentia divina juxta varios modos tatio
ordine objecli.
iitriusque hoc patet comparatione etiam utriusque exponendi Doctorum; ergo non aliter
ad iclelle-
ctiini.
ad intellectum, quia speciem non requi- imitatur ideam, nisi quatenus ipsa idea
rit intellectus, nisi propter inclinationem repriBsentat objectum, sed non reproesen-

et dependentiam sufe perfectionis ad obje- tat ideas, quatenus in Deo una et simplex
ctum ; retinendo ergo hoc quod est com- est ratio formalis repra^sentando objecta
mune utrique, species sicut est naturalis ideata et possibilia, quia sic posset una
imago objecti, ita nequit aliter et aliter tantum species esse infinitorum objecto-
 310 LIB. IV. SENTENTIARUM

idea non Pum. Deinde, neque idea est ratio causan- tatem et omnem perfectionem SUam ; Scientia
... . . Dei
aut repriBsentandi specie infusa; creaturas vero repra^sentat illa scientia simpiex,
reprEesea- di in
et quare (

s^^^c^^o^a voluntas enim est causa eins efficiens, per modum objecti secundarii, a quo non
infusa. ohjectum vero absolute sub ratione objecti dependet, ideo enim reprsesentat creaturas
causa exeraplaris et formalis extrinseca, possibiles, quia est scientia infinita per

cui conformatur, non vero objectum in objectum primarium simplex, quod inclu-
idea, vel ut in idea. Si enim objectum ut dit in se sine distinctione sui, objecta illa

in idea esset formale reprsesentatum spe- secundaria per modum sui ipsius ;
per
ciei infusae, dato quod dependet sic ab prius ergo competit scientioe divinse esse
idea, non posset aliter repraesentare obje- infinitam et simplicem ab objecto suo Scientia
„ ,. . . . Dei prius
ctum nisi ut in idea; ergo videtur formah et primario, quam reproesentare inenita

effugium difficultatis dicere quod species secundaria objecta. Si ergo scientia Dei reprae^en-

infusa non dependeat ab ojjjecto, ut specificatur ab objecto suo formali motivo, ^^l^^^^

exemplato, sub ea ratione qua est objecti ita ut, si per impossibile esset multiplex, secundana.
sui, sed dependeat ab idea. Probatur scientia etiam esset mulliplex, a fortiori

Dependen- consequentia, quia ideo confugiturad ide- omnis ratio speciei creatce debet rationem
IJS
speciei non am ut depcndentia speciei in aliud extra aliquam unam objecti motivi respicere
reducitur
inideam. se reducatur; in ideam nequit reduci, ut a qua specificatur, et per quam ad alia

in causam proximam efficientem, quia sic objecta secundaria extenditur. Hoc autem
est a divina voluntate, non potest reduci repugnat, quia vel esset universale ali-

in ideam, ut comprehendit rationem quod secundum preedicationem, et hoc

modo Species
reprsBsentandi, et ipsum objectum reproe- nullo in esse includit rationes parti-
creala
sentatum, tanquam in suum exemplar, culares, sicut neque animal in genere nequit
prinio re-
quod reprsesentat; neque etiam in obje- hominem, quia est in se ratio incompleta, priesentare
. „ .
^ , ,
diversa.
ctum reduplicative, ut est in idea, quia et non actu contmens mteriora. Sed sola

sic non repra3sentat objectum, sed in potentia quasi passiva et permissiva, non
ordine ad modos reales, aut possibiles potest esse aliquod objectum in specie,
essendi; ergo praecise reducitur in ipsum quia nullum tale creatum includit in se-

objectum, ut exemplar, cujus est reprse- ipso illas rationes diversas actu, aut
sentatio ; ergo in hoc genere ab eodependet virtute in esse et operari, quod si include-
sub determinato modo, ita ut sub diverso ret, perinde etiam per speciem acquisi-
non sit nata reprsesentare objectum, ma- tam possent illa reprsesentari, quia quod
xime quod non est per se conveniens, species sit acquisita aut infusa, non variat
sed contingenter. naturam ejus, ut respicit causam exem-
47. Dices, ideam unam simplicem in se plarem et objectum, sed sunt tantum
esponsio.
peppggsentare infinitas rationes, seu infini- diversi respectus ad agentia diversa, non
ta objecta, et hanc perfectionem posse ad causam formalem extrinsecam seu ob-
communicari creaturse, limitato et conna- jectum formale; invenitur ergo repugnan-
turali modo, quia nihil repugnat. tia ex parte speciei creatfc, cur non possit

Impugna- Gontra, idea ut est scientia reprtjesen- primo repraisentare diversa, et non com-
tio.
tans in Deo plures rationes, ideo est municantia inter se objecta, non invenitur
simplex, quia habet objectum primarium talis repugnantia in scientia Dei, quia ni-
et motivum simplex, nempe essentiam mirum habet primum objectum specifi-

divinam, a qua habet simplicitatem infini- cativum et simplex, quod omnia repree-
 ;

DIST. XLV. OU-^FSTIO U. Sll

soiUata incliulit cniincntcr, et virtutc, ct , siinilittulinc ct iniitation^;, qiia cst cjus

sinc ulla sui divisione. Quod si crt^o imago naturalis; eri^o no(|ue spccies infu-

ohjcctum spcoici, qua ipsuin spccilicat sa potcst iniitari idcain lioc modo siim-
non includit alia objecta lormalia, ct ra- ptam.
tiones, sic ctiam ex vi ohjecti nequit spe- Conlirmatur crgo ratio prfcmissa, non 49.
Confirma-
cies extendi ad illa. possumus cognoscere, nequc discernero liu.

Deinde, sive idea, ut est ratio simplcx speciem intelligibilcm, aut per eam fieri
48.
Eadein repra^scutandi infinita possibilia, sit ipsa cognilionem naturalem magis, quam alia
responsio
iuipu-^na- scicntia possibilium, ut nos putamus, sive via, nisi ex modo cognoscendi per spe-
nica sumatur pro ipsa essentia secundum ciem impressam acquisitam scnsibilcm,
rcspectus rationis, non subsistit ratio as- ex qua devenimus in cognitionem spe-
signata, quia diccndo esse scientiam Dei, ciei intelligibilis; supposita expcrientia a
Modus co-
hanc imitatur species expressa objecti, et posteriori, quam habemus de actibus in- gnoscendi
speciem
non impressa, quia scientia cst expressio tellectus nostri, absente objecto in se, et intelligibi-
lem.
si idea sit possibiUum rcspcctive ad Dei omnipoten- respective ad sensumexternum, etservan-
Dei, eam tiam ; spccics autem impressa se tenet do convenientiam genericam inter utram-
imiiaiur ex partc objecti, quod supplet vicem ejus, que speciem, colligendo vero differentiam
expre'sa. e^ constituit ipsum actu intelligibile, non specificam ex natura potentiarum ; ergo
actu intellectum aut scitum. Sed species etiam eadem ratio servanda est quoad Debet
salvari
expressa, ut concedunt adversarii, nequit speciem infusam cognoscendam, salvando coaveaien-
Hsecnequit reprfesentare in intcllectu creato plura ob- convenientiam inter ipsara et acquisitam tia
repraesenta- ,.
generica
„
re jecta formalia seque pnmo, aut reprcesen- ergo nequit ipsi attribui ulla ratio diffe- intusam et
difformiter. acquisitam.
^^^^^ objcctum sub divcrso modo essendi, rentialis, qufe destruit rationem generi-
hoc modo de quo agitur, ita ut nunquam cam, ut cum ea est incompatibilis; sed ex
intellectio abstractiva possit transire in ratione generica species infusa respicit

intuitivam. Ergo idea sub hac ratione objectum ut exemplar, et prius essentiali-

considerata nequit communicari speciei ter, cui necessario conformatur, et ex

intelligibili; si vero sumatur idea pro ipsa Iiac conformatione habet reprsesentare
essentia, ut est ratio objectivacognita, sic illud intellectui, sed repugnat idem re-
etiam nequit communicari speciei, quia spicere primo diversa exemplaria, et di-
hoc modo species non causat, neque re- versse rationis formalis, quia multiplicato
prcesentat, quia est ratio cognoscendi in- priori essentiali, multiplicatur posterius,
cognita. none converso- ergo multiplicato objecto,
Deinde, ideo essentia divina per modum multiplicatur etiam species. Sed perinde
Species re-
eti^m^com-
'iiius ct simpHcis repraeseutat objective etiam se habet species respective ad ob- prseseatana
objectum
eSenurut
^"^"'ta, quia etiam per modum unius et jgctum, ut de eo nata est fieri cognitio
abstractive,
et
^''^P^'^'^' includit illa eminenter, quan- abstractiva et intuitiva, quse respiciunt iatuitive
obectiva
sequivalet
reprcBseQ- tuiii ad es.se et Sed neque hoc
cognosci. obiectum secundum diversas rationes for- diversis.
tatio. ... .

potest convenire speciei ratione sui, quia

. .
''

mere contin-
males, quarum altera est
non potest in esse includere omnem per- gens; ergo species, quse repreesentat ob-
fectionem, et modus essendi objecti, quia jectum abstractive, nequit illud, saltem
non ex perfectione entitatis competit spe- invariata manens, repraesentare intuitive,

ciei representare, quasi in essendo obje- quod est intentum.

ctum excederet vel adeequaret, sed ex Confirmatur secundo : Cognitio abstra-

 .

312 LIB. IV. SENTENTIARUM

50. ctiva de objecto magis commiinicat cum futurum, res etiam fuiura est cognosci- Angelo.
Gonlirma-
tio
alia abstractiva de eodem objecto, quam biHs per intellectum, et spectat ad perfe-
seciinda.
cum intuitiva ejusdem; ergo species re- ctionem scientiae, estque talis scientia
prsesentans objectum abstractive, magis expetibiiis.

nata estcausare quamcumqueabstractivam Deinde, illa modificatio non potest esse 52.
Modificatio
de eodem, quam intuitivani; quse magis ab objecto, quia species .per se infusa ne- non fit ab
objecto.
distat. Sed species infusa nequit causare quit causari ab objecto; ergo neque mo-
Nequit
species cognitionem de objecto, ut est futurum. dificatio, per quam transit in novam
infusa
causare vel ut est prseteritum, ut concedunt ad- repraisentationem.
cognitio-
nem versarii ; ergo neque de eodem potest Dices, per novum influxum causa^
Responsio,
de objecto
ut futuro. causare cognitionem intuitivam. Probatur primfe, prout dicitur influere in causas
consequentia, quia cognitio de prseterito secundas, et per talem applicare eas ad
et futuro sunt cognitiones abstractivae, ut effectum, complendo virtutem imperfe-
comparantur ad intuitivam, et ad ipsum ctam earum, fit taHs modificatio et ap-
objectum, quia sunt de objecto non exi- pHcatio speciei ad intuitivam reprsesenta-
stente in se, neque prsesente; ergo, etc. tionem.
Vim hujus rationis communis schola Contra, species de se non est nata Impugna-
tio.
opposita advertit, ut patet ex prima et
repraesentare objectum, nisi ut abstrahit
Natura
secunda responsione, quee communior a prsesentia et existentia; ergo influxus speciei et
intluxus ei
ineadem schola est antiquorum. debitus speciei juxta naturam suam, non dehitus

Suppositis ergo dictis, prima respon- est sufficiens modificare speciem respectu
Responsio. mutari speciem modahter, ad hoc
sio est, ejus, cujus non est reprtesentativa ex se.

ut possit reprsesentare rem prsesentem, Sicut enim nequit per influxum determi-
quee alias reprfesentabat rem ut indiffe- nari ad reprsesentandum aHud objectum,
rentem ad preesens, prseteritum et futu- cujus non est species, quia non habet
rum ; ut autem determinate representet innatam virtutem ad hoc, et influxus sup-
rem prcesentem, requiritur ejus modifi- ponit virtutem innatam, ita similiter

catio, per quam repr.esentatio illa deter- nequit per influxum immutari species, ut
minatio ei accedat. Pro hac citatur Malon aliter repraesentet objectum magis quam
m 2. dislinct. 3. disput. 14. et Hervfeus sit nata repraesentare, scihcet abstractive,
in eadem distinctionc quia hic modus repra^sentandi est diffe-

Impugna- Contra, quia etiam eodem modo dici rentialis et immutabilis salva natura spe-
tio.
potest de re pr.^eterita et futura, reprte- ciei ; alias etiam sic species acquisita ab
Per modifi- sentari per speciem secundum diversas objecto sic reproesentans abstractive, Species
cationem
acquisila
non modificationes additas, et saltem de re posset a Deo immutari per influxum aut
nequit
determina-
ri prasterita id magis patet, quia cognitio alium modum, ita ut repmesentaret rem modilicari
ut liat
speciem.
ejus debetur animse separatoe, etAngelo; prinesentem et existentem, et idem de inluiliva.

ergo si nequit per eamdem speciem sic specie expressa. Non apparet ergo ratio,

repraisentari , idem dicendum de re pric- unde salvari possit heec modificatio, quae
sente, nam de futura ideo negatur, quia repugnat speciei ex modo repraesentandi,
ejus cognitio non dcbetur Angelo, aut ani- qua3 respicit objectum ut exemplar, qui
mje separatic. modus est ipsi differentialis, nisi obscura-
Debetnr Contra, quia etiam spectat ad jjerfectam re vclimus quidquid de natura specicrum
cognilio
luluri providentiam ordinarc res in ordine ad dis.seritur, et totum in certo constituerc.
 DIST xi.v. on^STio 313

et milla |)riiic,i|)ia coa'U\ siipponord, scd dicam sensum cxtcrnuiii possc cognosccre
hairero ail lihiiiiii) in conjccUiris. objectum abstractivc, qiiia dato qiiod vi-
Ohjcctun» cri;() in actuali cxistcntia, ct (leat oculiis ()l)j(!Ctum pcr spcci(!m sensibi-
Ohjoctuin
ut pr;.>senS|jj^ lem, modo
pra'scns, ac(iuirit novain (lilTercntiain ha;c iinmutari potest scrvata
novum iiii-in ,.,y^.^, inlcllifi-ibiiis, secundum quam ratione sua spccilica, potcrit ctiam sic
lerenliain " '

inessein- respicit (llversum moi^him oiierandi

'
se- rc[)r;esentarc sensui, quia mcdium cogno-
teliigibilis. '

cundum specieni in intellectu, ergo etiam scendi non est inagis indifferens ad hos

respectivc ad speciem repr.icsentantem im- modos repr<x'scntandi, (juam ipsa potcntia

pressam. Probatur consequentia, quia qure cui datur, ut niedium, et cujus virtus ma
ex natura sua non est nata reprnescntare gis extenditur ad objccta.

objectum sub hac differentia, nequit Sccunda responsio superius prrnmissa 54.

Thonife loco Secunda

constituerc objectum actu intelligibile est D. cil. cf fjiia;sf. 8. ilc
responsio.
secundum eamdem ; sed species, qua» ex veritalc, art. 0. ad 8. cl art. 12. ad 1.

natura sua et specifica reprsesentatione Ferrariensis, Cajctani, .Egidii in "i.

Non
iminutari
abstrahit ab objecto ut est prtesens et dislincl. 1. qucest. 2. art. 1. ad 2. Ca- speciem
existens, nequit determinari ad reproesen- preoli ctiam in 2. distinct. 3. qucest. 2. quoad
absolulum,
tationem objecti sub his rationibus, quia art. 3. (luamvis autem negant specicm sed (juoad
relationem
non continct objectum sub his rationibus. immutari quoad absolutum, ut ita dicam, simiiiludi-
nis.
Unde sicut species reprtcsentans objectum cntitatis ; tamen ratio assignata admittit

sub ratione generica tantum, nequit detcr- immutari quoad rclationem similitudinis,
minari, ut perfecte et actu reprnesentet qufic resultat objecto existente, ea fortc

speciem inferiorem ; ita etiam inproposito ratione negant simpliciter immulationem

dici debet consequenter, nam objectum ut speciei, quia non putant ad relationem
est in actuali existentia prsesens, ut dari mutationem proprie dictam. Quidquid
comparatur ad seipsum possibiliter sum- sit de hoc, saltem datur talis mutatio, qua

ptum, et res simpliciter, ct possibiliter species, quse fuit tantum in potentia ad

sumptum res secundum quid. Deinde, repr.-Bsentandum superaddita similitudine

modus operandi sensus externi, et intel- fiat actu repriiesenlans rem existentcm,
lectus in via distinguuntur essentialiter ita ut sine similitudine non posset reprfc-
,, ,
per
'
abstractionem et intuitionem in co- sentare rem existentem, quod sonat cxem-
Modus co-
gnoscendi ffnosccudo ; crgo etiam hi modi reprse- plum adductum a Cajetano et Ferrariensi,
sensus
exteini, etscntandi ex parte specierum, ut sunt ad de specie visiblli desinente objecto, non
intellectus , . . •
-i ,-p<.
in via objcctum, constituuut similem differenti- constituente, neque potente constituerc
clistinn-uun- rw •
i
•
^ .
lav. am. Deinde, non magis potest species oculum videntem.
abstractive reprajsentans natura sua fieri Contra sic argumentor : Si loquantur (le
55.
reprfesentans intuitive, quam intuitiva similitudine proprie dicta, qua3 est prfc- Impugna-
tio.
fieri abstrativa reproesentans ; sed nequit dicamentalis, non apparet quomodo spc-
hoc fieri, nam intuitiva est objecti in ulti- cies objecti conveniat in sua entitate
Non esse
intuiiiva ma ct pcrfccta actualitate in esse cogno- cum objecto, quod requiritur ad similitu- similitudi-
nequit fieri . .
,i
nem
abstractiva.scibilis, a quo sic sumpto ncquit ulla diiiem hoc modo sumptam, nam species prredica-
mentalem
ratione abstrahere, aut alitcr reprjiesenta- ex genere suo est accidens, objectum inter
speciem
re per detractionem alicujus gradus, aut potest esse substantia, inter qu-ie non est et
objectum.
additionem altcrius diversi ; ergo similiter similitudo Praidicamcntalis, nisi fortc

dicendum de specie abstractiva, alioquin hic supponant illud rundamcntum, quo

 ;

314 LIB. IV. SENTENTIARUM

negant alibi speciem dari posse impres tem; dicere ergo quod species sit simihs
sam, quse reprcesentet Deum siib propria objecto existenti, et non futuro aut prse-

ratione, quia nempe in essendo et actu- terito, idem est ac dicere non repraesentare
alitate species impressa adsequat objectum futurum aut prseteritum potentia aut actu,
suum. Sed de hoc agendum erit infra. reprsesentare vero existens potentia et

Ceeterum neque etiam hoc sufficit ad actu, quod est idem involvere sub ob-
similitudinem prsedicamentalem, quse fun- scuritate verborum, et non solvere diffi-

datur in convenientia extremorum secun- cultatem.

dum eumdem modum essendi, objectum Quidquid autem denotetur illis verbis, 57.
,. . ... ,. Species
autem nequit sic esse in specie, quia alias manet ratio, quia sme tah simihtudme repraesen-

etiam in specie convenirent ei proprieta- species reprsesentat objectum in ordine ad abstractive

tes, actiones, et reUqua quae conveniunt cognilionem abstractivam, et actu reprse- ^"^^udi^e
superaddi-
secundum modum naturalem essendi; sentat, non solum potentia, neque alia

tantum ergo est in specie objective et ratio assignari potest, nisi natura speciei,

per modum reprsesentati, et sic nos dici- ut est objecti, qua abstrahit ab omnibus
mus esse in specie expressa. differentiis loci, temporis et existentise

Si intelligunt preefati auctores similitu- ac prsesentise ; ergo si nequit sine nova

56
Sinfmtudo
dinem improprie dictam, quae est secun- similitudine reprsesentare rem prsesentem
secundum Jqjyj reprsesentationem, petitur principi- et existentem, nequit illud reprsesentare
'^ i i i
reprsesCQ- '

tationem. um, quia quseritur, cur species nequeat sine sui mutatione in essc reprsesentatis

reprsesentare futurum et prseteritum, sive repraesentatio enim n^turalis nequit in

cum sui mutatione, sive sine tali specie variari sine ipsius speciei mutati-
mutatione, et possit repraesentare prse- one, quia in hac reprsesentatione consistit
sens; nam de hac reprsesentatione quse- ejus naturaet essentia. Confirmatur exem-
Petitio .
1 1 •

principii. ritur, quocumque modo salvari potest, plo allato de specie visibili, quae nequit
nec ratio diversitatis apparet, nam quod repraesentare aliter quam rem praesentem
dicatur habere similitudinem ad objectum et existentem ; ergo a paritate species
proesens et existens, sumendo similitudi- reprsesentans abstractive ex natura sua
nem prsedicamentaliter et proprie nihil nequit reprsesentare intuitive eamdem,
conducit, quia illa non ex reprsesentati- et sic redeunt rationes factse contra pri-

one oritur, neque in ordine ad reprsesen- mam solutionem.

tationem, sed ex absoluta convenientia Tertia responsio, quse est Suaris lib 2.
entitatum ; nam quidquid est commune de Anqelis cap. H.etaliorum, non satis- Tertia
responsio
speciei reprsesentanti, et aliis quse nihil facit,species causa naturalis
est ergo Suaris im-

reprsesentant, neque ad hunc effectum

.1.1.
quidquid continet reproesentat actu
;

mtel-
I
pugnatur.

dicunt ordinem ullum, resultat ex causa lectui. Sed antequam res est praesens et
communi omnibus, quae est convenientia existens, non reprsesentatur per speciem
entiiatis, et in specie nequit proinde esse ut talis; ergo species non potest existen-
causa reprsesentationis, quoe ipsi ex tem reprsesentare sine sui mutatione.
peculiari raiione competit. Prima consequentia probatur, si species Quidquid
Si autem per similitudinem circumlo- visibilis conservaretur in oculo, reprse- g g^[gs®^.g_

quantur ipsam reprsesentationem, ut dixi, sentaret actu rem ut existentem et proe- Pj^^^repre-^
sentat.
peritur principium, nam idem est speciem sentem, quamvis res non esset existens et

esse similem hoc modo, ac reprsesentan- praesens ; neque aiia ratione id praestaret,
 DIST. XLV. QU^STIO II 315

nisi qiiia ox natiira siiaei convo.nit talis re- specicm in intelb^.ctu anima^ natura sua
|)rmscnt;iti(); sed non miniis potest spccies repriosentantem intuitivo objectum pru)-
intellii,nl)ilis repnesentare potontiio in actn sens; liajccst possibilis, et ita natura dcter-

(luidquid nata est reproesentare, nc((ue minata ad causandum intuitioncm objectl

magis dcpendct cx natura sua ab ol)jecto existentis et pnescntis, sicut species visi-

oxistcnte, quam species visibilis; ergo si bilis ; crgo causabit in intellectu separato
cx natura est repr;esentalio objecti pric- visionem objecti, quamvis tum non exi-
sentis, etiam manens in intellectu illud stat objectum, si spccies visibilis ita cau-
repr.Tisentat anto et post existentiam. sat visionem non existcntis in oculo.

Exemplum admittit Suarez. consc([uentia Anima prit)tcrea ut conjuncta, na*a est

Deceptio
videtur probata. sc^pii impressionem sensus, v. quando ex sensu
g.
cadit

5g Dices, intellectum separatum viderc baculus fixus in aqua repraisentatur ex in intelle-

ctum.
Responsio. rellcxione speciei, ut fractus, etiam
pgj^ quidditativG, et prout in se est, idco- sic

que nequit sic ei reprajsentari per specicm apprehendit iniellectus per speciem primo
quando non est. impressam, baculum ut fractum ; ergo
linpiigna Contra, sic etiam visus videt rem, ut in etiam si daretur similis species repro^sen-
tio.
se est, ut secundum rationem formalem tans baculum fractum in eadem anima se-

^v^sivT
''^' ' ^^n^ eadem ratio currit servata pro- parata, similiter ipsi repr.icsentabit bacu-

'"^re^r»-
Pf^''t'one, imo magis quoad speciem visi- lum ut fractum, et causabit apprehensi-
sente. bilcm, qu£e magis dependet ab objecto. onem conformem suserepraisentationi. Sed

quod est causa ejus totalis, requiritur illa species, quce fuit impressa in intelle-
proesentia et existentia objecti, quam ctu in via, manet etiam naturaliter in

quoad speciem infusam, quae non depen- intellectu separato, sicut alice species, et

det ab objecto, ejus existentia et prjssen- ea uti potest ad reproesentationem sui

tia, sed a solo Deo, et consequenter ejus objecti , ergo deceptio ut cadit in appre- Maaere
species
repriBsentatio naturalis non dependet ab hensionem, potest convenire intellectui
etiam ut
separato animaj ex natura speciei reprae- sunt
objecto.
dillormes

59. Dices, deceptionem non posse cadere sentantis, cujus effectus non suspenditur, objecto in
anima.
Responsio.
jj^ intcllectum separatum, et ideo species et proinde se habet ad hoc species

repriBsentare nequit objectum prsesens, abstractiva et intuitiva, sed non est major
nisi quando est prsesens. ratio cur intellectus patiatur deceptionem
Gontra, intellectus creatus animas et in apprehensione circa continuitatcm

Impngna-
Angeli in puris naturalibus est subjectus baculi, quam circa praesentiam objecti, et
tio.
deceptioni quantum est ex se; hic autem existentiam ; ergo perinde se habet. Eodem
inteiiectus agitur dc intellectu in statu naturali, qui modo manet in anima separata habitus Ilnbitus
cieatus iii , „ ., ... erroneus
statu defectibuis est, sicut et voluntas peccabi- erroueus, quantum est ex natura sua, et manet
naturali ... . •

conformes ergo etiam deceptio

in anima
subjectus iis, imo actu peccare potest sme gratia species ;
separata
et species
deceptioni. Dci spcciali, quiB non obstante gratia ele- ex vi illorum potest in animam cadere,
conformes.
vationis, peccare potuit; ergo a fortiori quantum est ab intrinseco intellectus, et

etiam in statu naturali. Peccatum autem talium mediorum.

sine deceptione aut errore aliquo nequit Ad propositum, non est major ratio cur Applicatio
dictorum.
contingere juxta placita D. Thomse, qui species abstracta difformis objecto reprse-

ita iiitelligit illud Philosophi : Omnis pec- sentet illud animte .separatoe quam species

cnns est ignorans. Demus ergo aliquam ex se nata repraesentare objectum existens
 316 LIB. IV. SENTENTIARUM
et praesens reproesentet objectum sie, et prsesentiam objecti, ut conditionem speci- Quod
I
, 1 ..• 1 »• 1 • i r> , • !• • • • • asseritur
immutabiliter, quando etiam objectum non iicantem, gratis dicitur, et petit princi- je

existit ; ergo par est ratio ex parte tam pium ; nam ratio quseritur cur hoc requi- obl^ri?it
speciei, cujus effectus in intellectu capaci ratur ad intuitivam, et non ad abstracti- 'S^fcJtur^
non suspenditur, quam etiam ex parte vam, qute reprfesentat in se objectum
intellectus potentis habere apprehensi- independenter ab omni conditione extra
onem difformem In re ipsa objecto, con- se posita. Cum ergo uniformiter reprae-
formem tamen speciei. sentat ex natura sua, sive lioc, sive illo

60.
Responsio. ...
Dices, speciem
tualem objecti, et
esse similitudinem vir-
reprgesentationem ejus
modo, quseritur an exigat talem
onem specificantem respectu
conditi-

cognitionis
in eo consistere ut possit causare, vel ejus intuitivffi, et non abstractivse.
cognitionem abstractivam, vel certe in- Confirmatur, quia cognitio' intuitiva 61.

tuitivam, posito tamen objecto ut conditi- abstrahit a conformi et difformi, ut patet tio.

one extrinseca. ex dictis, et ad ejus specificationem suf- in?urtiva

impugnaiio Contra, idem diceretur de specie visi- ficit ut sit objecti, ut existentis hic et ^^^^nfj,!;!*^^

"unc, ^* 'i'ffo'™'-
repiicatio J^ili consequentcr, quia non est major et prsesentis, sive existat, sive non
diciorum.
^,^^-^^^ ^^^, species unius cognitiv^e sit for- existat. Hanc autem specificationem habe-
malis reprfBsentatio quam alterius, vel cur re potest ex ipsa specie, si species est
unasit virtualis, et non altera, cum eodem sic reprpcsentans ex natura sua intuitive,
modo causent speciem expressam. Deinde ita ut objectum non concurrat cum specie
in quaistione prsecedenti contrarium est ad intuitionem, sed sola species cum in-

Petiiio pi'obatum ex communi sententia. Tertio tellectu ; nam sicut objectum in ratione objecium

Uniformis
denique, hoc nihil juvat, neque solvit termini, ut abstrahit ab existentia, speci- ^sPfg^iem'^

tlifficuhatem, vel est petitio principii, quia ficat speciem cognitionem abstractivam abstracti-
et
^res^ecfur
objecii. uniformis est natura speciei, et virtus non secundumaHquod me proprium, quod
ejus respective ad objectum abstractive habet extra speciem aut cognitionem,
cognitum vel intuitive, et quoad utramque sed secundum esse repraesentatum, quod
cognitioncm est causa naturahs, quee ne- habet in utroque, ita etiam in proposito
quit suspendere suum effectum, quantum dici potest specificare secundum esse re-

est ex se ; ergo potest in intellectu causa- proesentatum et determinatum existentis,

re tam abstractivam quam intuitivam, seu sub ratione existentis specificare tam
ctiam non existente objecto, si hoc con- speciem quam visionem sui. Unde si cau-
venit virtuti speciei immutatse ex se. saretur visio ejus ab aliquo objecto supe-
Probatur consequentia, quia nullum est riore eminenter includcnte ipsum obje-
impedimentum ex natura rei, quia potest ctum, perinde etiam specificaret visioncm,
sequi intuitio objecti non existentis in quamvis ipsa in se non esset prresens,
seipso, ut patet exdictis; nequet apparel v. g. ut probabile est, per visionem
ratio cur etiam in intellectu animix} sepa- beatificam repr;esentari posse aliquod
ratoe non posset fieri illa intuitio difformis objectum existens determinate, quamvis
subjecto, sicut cognitioabstracta difformis, ipsum in se non sil prsesens intellectui
neque alia cognitio debetur naturaliter crealo, quo casu sufficeret pr?osentia ejus
intellectui separato in statu naturali, nisi intcntionalis in ipsa intuitione. Dato ergo g ^ j^^
illa qua}
'
nata est fieri per
'
medium cogno-
o quod species
I
sit reprflesentatio
I
tantum virtuaiis
1
non speci-
sccndi. Ouod vero dicit Auctor, requiri virtualis objecti, non exigit aliquam spcci-
 ;

DIST. XI.V. QUTKSTIO M. .'{17

iicattir licatioucm uh (»l)jcct() iii siio essc forinali, pr.cscns antcccdcntcr ad produclionem Speciein
ali oliicclo. pr;ii>'(iui-
scd iiKjnaiitiiin rc^iiiiiitur spccilicatio visionis ; ergo ex co quod evigat, signuin roro
ulijecluin
visionis ab ohjccto in lioc essc, (luain cst ohjcctum concurrcre ad ipsain visi- exiBtcns el
praesenH
species in sua virtute contineret ; scd, ut oiicm, cx (juo se(piitur inconveniens, aiite
vibionem.
dictuni cst, ncque hoc ad visioncni cxigi- (juod fugit pra^fatus Auctor ; nam dato

tur, ergo. etc. quod objectuin concurrat cx parle objecli,

02. Dcinde, hinc confutatur modus ille ut causa eflicicns, noii est ratio cur ipsi
Quod
asseritiii"
lo(jucndi, (jui dicit ohjcctuin iii sc pr;c- non tribuatur complctus concursus etacti-
(le objccto vitas.
sens et cvistens, rc(juiii laiujuain materi-
ut iiiateria
circa
ain circa quam ; hic eniin inodus loquendi Scqucla probatur, (piia species sivc di- S|)ecies
quaiii.
catur rcprrosentatio formalis inruba
translatus est ab aliis causis physicis ct objecti, sivc
haljel
virtualis, totum Iioc ut infusa cst «;omplelain
mutationihus, quatenus versantur circa liai)ct
reprzesen-
materiam ct passum, sinc quo ncquit age- a Dco, independenter ab objecto ; ergo si tationem
iiidepen-
Kxplicalui" rc causa creata ; nam in proposito non cst priieter specicm exigitur objcctuin, non denler
el iinpu- ab objecto.
gnalur. tahs materia objectum, sed ipsc intelle- re^iuiritur ad ullam specicispccificationeiii;

ctus, in quo causatur visio. Terminus quam habet a se fonnaliter ex propria

Requiri
autem est objectum, quod ctiamsecundum dilfercntia, et a Deo tanquain causa efli- intiuxuin
Quoinodo objecli in
objectuin cientc ergo pra3sentia et existentia ob-
essc intentionalc terminare potest visi- ; visionem.
est talis
inateria. oncm reprassentantem ipsam sub ratione jecti antccedens visionem est propter in-

existentis, quamvis actu non existat; evgo Huxam in ipsam visionem. IIuc etiam

stante causa naturaH totah et requisita spectant ea, quoe contra superiores re-

in intellcctu, poterit causari taUs visio, sponsiones dicta sunt,

hcet difformis objecto. Ideo ergo non cau- Quarta responsio est insufficiens ad 64.
Quarta
satur per speciem, quia ipsa non est na- cognitionem experimentalem, seu objccti responsio
alioruin
ta causare visionem objecti prccsentis ct in se existentis, (juia ({uantumlibet natu- rejicilur.

existeiitiS; sicut neque ut futuri et prne- ra) abstractoe componantur, nunquam vel
teriti, sed tantum cognitionem abstracti- ips£e, vel species earum possunt hic et

vam ejus, quia sic tantum reprLfsentat nunc causare visionem rei in se, ut con-

ergo objectum in se proesens et existens jungitur existentise. Ex quibus sequitur

causat sui vif-rionem concurrente intelle- objectum in se proesens causare cogni-
ctu, quaj est sententia Doctoris, et habet tionem intuitivam de se in anima separa- Consequen-
lia
se ut causa partiaHs concurrente intelle- ta, quod est intentuin; neque hanc habe- dictorum.

ctu, ex quo non sequitur aliquod incon- ri po?se per ullam speciem abstractive
veniens, ex eo quod corpus hoc modo in reproesentantem, sive infusa sit, sive ac-
spiritum, ut causa partiahs minus prin- quisita ;
unde meo videri, melius et cum
cipalis agat, et sic magis salvatur con- minori difficultate tenendo hanc senten-
naturalis modus intcHigendi, et toHuntur tiam, diceretur animam videre res exi-

superflua. stentes, quas hic et nunc cognoscit per

63. Confirmatur secundo : Si species esset species repraesentanles intuitive ipsam
Gontirma-
tio.
in actu reproesentandi, seu actuahtate, ut rem prout existit, quse species non per-

producitur a Deo, et supponitur ahter manent, nisi secundum exigentiam co-

produci non posse per ipsum objectum gnitionis, et dicerentur deberi animoe ex
saltem materiale, de quo est potior diffi- providentia naturali.

cultas, non exigeret objectum existens et (k) Distiintia cliani imnioderata, etc.
 .

318 LIB. IV. SENTENTIA.RUM

65.
Terlia
Subjicit Doctor tertiam rationem ex au- telligendi hujus status, undecumque pro-
ratio ctoritate Augustini et Gregorii, qui ne- veniat, non vero ev natura objecti, aut
Doctoris.
gant aniraas, quse sunt in Purgatorio, aut intellectus abstrahendo ab hoc impedi-
Quod mento, quia in corpore glorioso anima
aaim^ in Limbo, scire ea quae liic sunt, nisi eis ab
Piirgatorio poterit perfecte moveri immediate ab ob-
non sciant
aliis dicantur; sed si haberent species
quse influxas sic repraesentantes rem in pro- jecto, et non solum mediante phantasmate,
hic fiunt.
pria existentia, sic cognoscerent absque quamvis tum anima perfectius informabit
revelatione tales res, quia distantia illa corpus.

immoderata, ut dicunt adversarii, non Objiciunt secundo ea qufe

•^ n Dionysius
J
de „ ^^.'^- ,.
2.0bjectio.
impediret cognitionem intellectivam per ccelesti Hierarchia cap. 5. et de divinis

speciem; supponendo ergo quod iriapedi- nominibus cap. 1. dicit de Angelis, non
fmpedi- proficere ex rebus. Item Augustinus
atur per talem distantiam, sequitur ideo 2.
meatum
exdistantia impediri, quia objectum est causa ejus, de Gen. ad Utteram. cap. 8. res creatas
objecti
probat ejus quod in tanta distantia nequit movere in- fuisse in mente Angelorum, antequam
concursum.
tellectum. Alias rationes omitto, quibus crearentur; ergo idem dicendum de ani-

utitur Doctor de cognitione Angelorum mabus separatis.

in 2. quae a fortiori probant nostram con- Respondetur, negando consequentiam, Responsio.

clusionem ; et si etiam negaretur Angelum quia non est par ratio, ut dictum est. An-
non sumere a rebus materialibus etiam lecedens suo loco disseritur, agendo de
cognitionem, aut habere intellectum agen- potentia cognitiva, et modo cognoscendi
tem, non inde sequitur animam non posse Angelorum, quam quoestionem huc trans-
Animam
recipere moveri ab objecto, et recipere etiam spe- ferre non expedit.
cognitio-
nem ciem ejus per abstractionem intellectus Obiicies
•^
tertio : Animam participare
f r 68.
rebus. Objectio.3.
agentis, qui in anima separata non videtur modum intelhgendi Angelorum, sicut et

otiosus, neque ex genere suo limitatus moduin essendi ; ergo, sicut et Angeli,

ad sola phantasmata, quin etiam eo ipso cognoscit per species infusas.

quod anima sit medium inter cognitivam, Respondetur, animam participare mo- RpgpoQsio
sensitivam, et IntelHgentias, videtur eti- dum intelligendi Angelorum quantum ad Anima
.
separata
am participare posse modum operandi non dependentiam a phantasmatibus, quomodo
, . ,, . . . . participat
utriusque circa suum per se objectum, quantum ad intellectionem etiam spiritu- modum co-

et quamvis sit separata, non ideo non alium, quantum etiam ad aliquas species ^n!c?io-^
rum.
dicit ordinem et appetitum ad corpus, infusas a Deo, per quas cognoscit res abs-
et modum convenientem operandi circa tractive et perfecte, et quanlum ad mo-
objectum, inquantum ita est medium dum cognoscendi universaiiorem extensi-
inter extrema. ve ad suum per se objectum, et quantum
Objicitur pro adversa sententia quod ad expeditiorem cognitionem sui objecti.
66.
Objectio. objectum sit improportionatum respectu Negatur tamen aut Angelos non posse co-
intellectus separati anim.'©; ergo nequit gnoscere res ex seipsis, ut essentiam pro-
eum movere ad cognitionem aut speciem. priam immediate sine specie media, sicut
Responsio Respondetur, sicut siipra dictum est, et anima, et universaliter reliquas res, si

negando antecedens. sibi sine alio medio relinquerentur, et de

Replica. Dices, cur crgo nunc de facto anima faclo complexiones contingentes, in se

non posset a corpore moveri immediate. cxistentes cognoscere per ipsas res, ct
Responsio.
Uespondetur, id evenire ex modo in- yingularia aliqua quorum species iufusaii
 .

DIST. XLV. QU^STIO H. 3ltJ

iion haluiit, et sic de omni ente creato confuse et inipcrfecte ; in corporo vero
dicenduin, <piia luilla ralione nej^ari po- distincte et in paiticiilari ohjectiim cdj^Mii-
tcst luoc perfcclio natiirio siiin intclligere lione pcrfecla, ideoque ad boniim ipsius
objeclum per se suuni et prioscns. animio non solius corporis unitur.
69. (1) J(/ ar(/uint'nla principalia, etc. Ad Quantum ad sensum Doctoris in hac
70.
prinuim, elc. Primum fiiit, si anima sccunda rcspiuisione, dicit animam uniri Explicatuf
Benteotia
posset extia corpus habcrc scieuliam all- corpori pro|)ter bonum totius; admittit Doctoris.

cujus de novo, frustra eam uniri corpori, er^'u inclinatioiiem universalem ex finc
quia non unitur corpori ob bonum corpo- naluri^c in anima ad corpus. Deinde, in
ris; ergo ob bonum proprium, quo possit priori loco respondet juxla principia Phi-

mediante corpore quatcnus per ipsum losophi et Avicennije, quia Pliilosophus

scnsum acquirere scientiam. ncgaret corpus corruptum iterum posse

Hespondet primo, non frustra uniri restaurari, sicut et ullum priuteritum re-
Responsio.

corpori, quamvis alia via posset acquirere dire posse, prout ibi declaratum est ; ap-

scicntiiim in statu separato, quia finis petitus autem naturalis non admitteretur
ADiinam
Doa indifferens ad plura media non frustra # Pbilosopho imperfectus in nalura, qui
frustra
acquiritur per unum, ([uamvis per alia non posset virtute causarum naturalium
uairi
corpori. reduci ad effectum actu, et consequentcr
acquiri posset. Secundo respondet, ani-
mam non frustra uniri propter boimm negaret appetitum talem ad impossibile.
totius, (luamvis corpori non inde, aut si- Solutio Avicennae est, quod ad appeiitum Ratio
Aviceaaae.
biresultaret aliquod bonum, quia bonum aniinao satiandum sufficiat fuisse aliquan-

totius principaliter intenditur a natura. do in actu, id est, quamdiu fuit anima in

Ex hi\c responsione et ex alia, quee as- corpore, in quo acquisivit anima suam
An aaima
appetat
serit in dist. 43. qucesl. 2. circa tertiam perfectionem per sensus, quantum appe-
uaioaem
ad corpus. propositionem, ubi ait Philosopbum, si tiit illam.

admitteret immortalitatem animee, potius Respondet Doctor in tota illa queestione

dicturum statum naturalem ejus esse ex- ex opinione et principiis Philoso{)horum,

tra corpus, quia nempe anima non recipit non vero ex propria sententia, Quodlibelo
aliquam perfectionem a corpore, sed com- autcm 0. ut etiam advertunt Conimbri-
municat; propter has rationes, inquam, censes, admittit animam dicere appetitum
Suarez de Anima lib. 6. cap. 9. citat ad totum ratione ukimse actualiiatis et

Seateatia
Doctorem, quasi idem senserit cum Avi- subsistentia3, quam recipit in toto, ita
lalso
cenna, qui dicit statum naturalem quidem ad 3. pro opinione.
attributa
Doctori. animiB esse in corpore, magis tamen na- Pro resolutione itaque hujus adver- 71.
turalem esse separatum. Gonimbricenses Resolutio.
tenduiu hic Doctorem non loqui de appe-
etiam de anima separata disp. 3. art. 2. titu communicandoe perfectionis, sed
dicunt eum negare animam separatam recipiendiiB perfectionis, quifi involvit
appetere naturaliter unionem ad corpus. aliquam incompletionem, dum non est in
E contra D. Thomas locis supra aitatis 1 actu. Duplex potest esse talis appetitus in
Beatentia
D. Thom, parl. (juwst. 89. et qucest. IG. art. \. anima, nempe quoad esse, quatenus reci- Appetitus
ad 6. docet unionem animaj ad corpus peret in corpore aliquam actualitatem es- animse.

esse ob bonum animse, et perfectionem sendi quam non habet in statu separato,
cognitionis, quam non habet extra cor- vel quoad operationem quatenus aliquam
pus, quia extra corpus non cognoscit nisi operationem iu corpore haberet, ad quam
 320 LIB. IV. SENTENmRUM.
inclinaretur, tanquam ad propriam perfe- anima vegetativa materiaU, quai dependet
ctionem, quam non haberet extra corpus a corpore, et requirit seu ordinatur ad

saltem quoad gradum perfectioniS; ad operationes necessarias ad perfectionem

quem inclinatur. et conservationem materi;e, a qua depen-

In primis ut patet loco citato, Doctor det. Quantum ad operationes sensibiles,

non negat inclinationem particularem in etiam, non inchnatur proxima3, Hcet sit

anima ad subsistendum, quse est ultima radix principalis illarum, non sunt tamen
actualitas, quam recipit in toto, imo hoc operationes proprise animfe, sed totius,

admittit. Secundo, non negat appetitum. a quo primo producuntur, et in quo reci-

naiuralem in anima, et universalem ad piuntur, et non in anima ; incHnatio ergo

constituendum totum, quod per se magis ad has operationes in anima non est alia,

et primario intenditur a natura ; hic tamen quam illa quse est ad constituendum et

Appetiius appetitus est communicandoe perfectionis

perficiendum totum.
' '
communi- ^

candie et causoi, nou vero dependentia^ aut Gontroversia ergo pr(esens versatur 73.
perfectio- . . Punctum
nis. perfectionis recipiendfie, quia omnis causa circa operationes propnas animte, quae controver-

inquantum causat, est in actu, et non in sunt intellectus et vohmtatis, et quiie

geni^niia
affirmativ.i.
potentia, id est, communicat et perficit,
abstrahunt a materia. Affirmat D. Thomas
et non recipit perfectionem. Non negat animam appetere uniri corpori, ut perfe-

ctius operetur per intellectum et volunta-

Doctor pra^terea liunc appetitum, qui
fundatur in perfectione, convenire animte tem, et ad hoc etiam, ut naturaU modo,

in ordine etiam ad ipsum corpus perfici- et magis convenienti sibi juxta gradum,

endum, et iste est appetitus naturalis quem tenet, ut forma intehectiva in mate-

communicandfe perfeclionis et secundum ria operetur ; unde statum ejus separatum Animam
Appetitus ;
1 •
. dicere
corpus perficiendum, non a corpore et sensibus, mquantum opera- appetitum
redpTe^ndte ''unc appctit
^'^ '^^[P"^
vero ut ipsa perficiatur, neque de hoc tur per species influxas a Deo et Intelli-
'''*^n°s.^'°
gentiis, vocat preeternaturalem et imperfe-
genere appetitus communicandce perfecti- ^^['fj'?^'"^

onis agit Doctor, sed de appetitu recipi- ctum 8x parte intellectus operantis, per

endae perfectionis, quam non habet in tales species quse excedunt ejus capacita-

statu separato.
tem, neque per eas attingit perfecte ob-

Loquendo ergo de hoc appetitu perfe- jecta intelligibiUa, neque aliter attingere

potest, quia neque se converteue ad phan-

ctionis acquirendte, clarum est animam
tasmata, aut propria virtute abstrahere
esse formam independentem a corpore
qua3 completa est in
speciem aut cognitionem a rebus ipsis,
quoad existentiam,
saltem materialibus, quia ex sua intelle-
separata, et eadem quai fuit in corpore,
ctualitate limitatur ad phantasmata in
quia est forma incorruptibihs independens ;

a materia, ut notum est, neque in hoc est corpore enim perfectius et modo naturali

recipiendne sibi inteUigit per conversionem ad phan-

controversia, sed in appetitu
Deappetitu perfectionis quoadoperationem. Possumus tasmata.

operatio-
nem.
autem
dus,
in

nempe
anima
....
considerare plures gra-
vegetativai, sensitivse et rati-
Hunc ergo
Doctor, asserens
onis
ai)petitum ad corpus negat Senteniia

animam separatam
m extremo contradicti-
perfecte et con-
.
74.

Docloris.

onalis, et inquantum inclinatur ad has

operationes. Ouantum ad operationes ve- naturaliter operari extra corpus, proprias

getativas, non est appetitus ille in anima; operationes tam intellectus quam volunta-

qui est in plantis et aliis vivcutibus tis, imo perfcctius operari cxtra corpus,
 .

DlSr. XLV. QU^STIO II. 321

lain iiileiisivo (iiiaiii oxtciisivo, versando iii (pio iKiii (lelieit providentia divina, eti- Nnturale

ciiea l:\li(ii(liiiem siii oljjeeli, iit esi eiis, amsi diceremus animam s(*parataiii eo- r.o^noscera

quoil iii corpore pro hoc statii iie(iiiil, in y;nosc(iVG per solas species iiiftisas, (piia '^erS)^*'

quo liahet taiiliini species receptas a seii-

ilhc accommodarentureaptui ejus pcr (juas
''raiion'""

sibus repniesentaiitcs res scnsihiles,et noii rcducerctur perfectc ad aclum sccundum.

alias, (inorum cognitioncm eonfusam et

(loi^nitio autem confusa rerum non est
impcrfcclam acqnirit pcr varias collati-
tiltima perfectio nattiralis aniiiKe, ncquc
ones et discursus, non vcro cognoscit eas ad eam inelinattir polentia, iiisi rjtiando

iiequit in perfcctuin ex defectu medii eo-

perfccte in seipsis. Deinile negat illam li-

mitationcm ejus ad phantnsmata, quam gnoseendi; ergo, vel virttite propria

statuit D. Tliomas. Hoec ergo est contro- potest acquirere coi-nitionem perfcctam
versia in specie, non vero illa, quam in
convenientem, vcl ex Dei providenlia

terminis universalibus movent pr<3cfati

naturali eidetn confertur medium suffici-

Auclores, sumendo appetitum natura- ens talis cognitionis, quo ejus inclinatio

lem in tota sua amplitudine, prout com- [)erfecte reducitur in actum. Quod proba-

prehendit etiam id, quod animee convenit ^"'" ^^'^^^ ^x illo exemplo divitis, qui in

cx natura universali ejusque fine, vel ex

tlammis cognovit Abraham ct Lazarum,

particulari ratione, qua est ordinata ad Deinde naturale est animai cognoscere

communicandam perfectionem, vel corpo- perfccte in eo statu per species acquisi-

ri, vel toti, quia sic animas est connatu- tas; ergo etiam per alias infusas aut
rcceptas a rebus, quia nullum est impedi-
rale uniri corpori, ct illud informarc,
inentum operandi ex parte potentiae neque
cum sit forma ejus; est etiam naturale
ex paite objecti,
animoe operari dependenter a phantasma-
tibus in corpore, sed non ita naturale, Deinde, in illo stitu communicare An- 76.

quasi ad hunc modum operandi ex natura gelis est connaturale animse, et cum aliis

intellectus solum inclinetur, et modus animabus separatis. Hsec autem imperfe-

intelligendi separatus sit prseter naturam ctissime, vel nullo modo fieret, nisi etiam

ipsi.quia sicut naturaleest formse existenti cognosceret eos sub propria et distincta

habere operationem propriam, ita et ani- ratione. Hoc idem aliis rationibus petitis

mc^ extra corpus intelligere perfecte, et ^x dictis probari potest. Fundamentum Fundamen-

velle; et sicut corpus natura sua est cor- autem D. Thoma) non recte concludit, opposjtje

ruptibile, et anima incorruptibilis, iia

quia species influxas dicit esse impro- ^o^J^»"*/.^»

separatio et permanentia in esse separato

portionatas aniinte, quia sunt connatura-

est ipsi naturale ex perfectione sua. les Angelo, qui habet intellectum supe-

75. quantum ad extensi-

Sententia Doctoris riorem; hoc potius infert oppositum, nam
Bententia
onem luminis intellectualis in anima ad illse species ex natura sua reprtpsentant
Doctoris
probatur Angelo objecta naturalia distincte,
objectum, et species independenter a sen- et

sunt ctiam connaturales animse senaratee Animam

sibus recipiendas, probata est in corpore '
separatam
eo quo nequit
qusestionis.Quantum vero ad perfecti-
onem cognitionis, probatur animam se-
in

rari, nisi
... statu in

per ipsas,
aliter

ut ipse contendit, et
ope- perfectius
intelligere,
quam
in via.
paratam habere eam perfectam et distin- in quo etiam connaturale cst ei operari

ctam, quia cognitio distincta rerum secundum providentiam naturalem Dei,

naturalium debelur anima^ ex propria et ex intrinseca natura propriiE virtutis;

inclinatione et perfcetione sui intellectus, orgo si sunt mcdium suffieiens cognili-

Tom. XX. 21
 .

322 LIB. IV. SENTENTIARUM

onis confusae in anima, a fortiori erunt Deinde, spectando perfectionem animae 73.
'^^ **"* *

cognitionis distinctse, ex propria re- naturalem, sive ut ordinatur ad commu-

praesentatione ; sed ex parte intellectus nicandam perfectionem, sive etiam ad re-

non deest lumen, virtus et inclinatio ad cipiendam perfectionem, non potest actu Aaima

coernoscendum
° distincte obiectum
^
naturale elicito et recto (secluso
^
eo, quod a Deo inciinatur
. .
naturahter
proprium ergo species movebit ad ta- ordinatum est de facto, a quo jam prae- ad perfecti-

lem
;

cognitionem.
. ,

Demde, Deus potest

....
scindimus)
.

expetere unionem ad corpus propriam,

onem

movere intellectum separatum juxta exi- mortale et corruptibile, quia comparando corporis.

gentiam suoe inclinationis, et dare ei spe- utramque perfectionem ad se invicem,

cies proportionatas, sicut dat Angelo ; er- magis ab intrinseco anima inclinatur ad
go vel negandum est animam in hoc statu perfectionem convenientem sibi, quam ad
intelligere objecta naturalia, vel conce- communicandam illam perfectionem al-

dendum eam inteliigere juxta perfecti- teri, quia sicut primo ordinatur ad pro-
onem suse inclinationis. prium esse, ita ad perfectionem propriam.

V- Dubitatar etiam, an anima separata, Si dicas quod pars exponat se pro toto,
Dubium.
An spectato appetitu naturali et inclinatione, ut manus ad conservandum corpus et vitam
appetitus
sit

eiicitus habeat
.

appetitum elicitum
....ad
unitionis totius, et aqua ascendit sursum, ne de-
in anima
ad corpus. COrpUS. tur vacuum ad conservandam unionem
Respoudet Suarez in 3. part. disp. 44. universi,
negativa.

sect. 1. negative. Conimbricenses tacito Contra est, quia manus non ita seex- Responsio.

auctoris nomine, hanc sententiam impu- ponit a virtute innata, sed a potentia ^^"|"""

gnant, de Atiima separata disp. 2. art. 3. rectrice totius, nempe a voluntate et ap-

in fme. petitu, quatenus movet potentiam moti-

Respondeo juxta principia Doctoris, te- vam ad talem motum conservativum to-
2 Affirma-
.^^^- nendam esse primam sententiam, et pro- tius, et ita etiam virtus rectrix orbis movet
p
praeferenda batur : nullus appetitus ordinatus, et se- aquam sursum, non autem ipsa ab in-
Appetitus
rectus cundum rectam rationem naturalem est trinseco, et universaliter, sic de aliis si-

debet esse rectus, nisi qui potest per causas natu- milibus diceudum. Sed perfectio per se
ad possibile , , . , , i

naturaie. raies rcduci ad actum, vel secundum pro- conveniens animse, et in qua consistit

videntiam Dei naturalem; sed corpus ejus beatitudo naturalis mediante cogni- Beatiiudo

mortale et corruptibile nequit hoc modo tione et amore, sine comparatione excedit animse
potior est
reduci ad actum virtute causarum natu- in statu separato, in quo seipsam, Ange- in statu
separato
ralium, neque ex providentia Dei naturali los et res naturales cognoscit distin-
prsecise et debitae naturae secundum vir-
cte, et in seipsis, et ex his distinctius
tutem innatam causarum; neque etiam
ipsum Deum. Hunc autem gradum bea-
ex alia dispositione Dei naturali, licet ex
titudinis nequit habere de facto in cor-
Agitur de dispositioue supernaturali, qua ordina-
pore mortali, in quo impeditur; inclina-
nat^uraii vit opcra ad gloriam et poenam, de-
prjecise. tio autem elicita animoe et recta magis
beatur; sed non agitur de hac, qu.ne pnr-
ticularis est respcctu creaturaB rationalis,
inclinatur in eum statum, in quo fruitur

sed de ejus univcrsali dispositione juxta suo fine naturali, quam in statum, in

exigentiam naturee et causarum; ergo quo impeditur a finis fruitione aut pro-

anima nonappetit ex fine natura) conjungi secutione perfecta, qualis est ille, quem
corpori mortali corruptibili,appetiturecto. babet unita corpori mortali, dato quod
 DIST. XLV. QU^STIO FI. 323

aliler iii co no(]uirct alting(M'c (iuciii, nis corpiis iuforinaltiie per ipsani ;
sicnt ergo anima
, , e ad corpiiB.
modo, (picni nunc expcnniur. appctitus ejus ad quodcuuKiut! inlonna-

'*'^*'^ '"'"" «^-^l'»'^^ essc ilH praitcriia- bile est rcinotus, tantum spcctato fine na-
ResL^nsio
turalein, luinc vero naluralcin, ita Co- tur;p, et non pro|)inquus, qui possit vir-

niinbricenses. l'ite aninue rcduci ad actuin, ita etiam

lmpi|gna.
^^^„^,,3^ i,lg ^^^ ^^.^^^^ ^.ju^ uaturalis, appetiliis cjus ad corpus, quod corruptuin
qui cx naturali existentiie ct virtutc cau- ^^< est remotus, et non proximus; ele-

sarum naturalium ipsi debetur, sed ex clio autem recta, et finis appctibilis na-

^^ ^^"'"^'^ ^'^ incorruptibilis secun- turaiiter est ille qui existit, ct attingi
q^*^^^
fmmT%
esse'
dum existcntiam, et peri)ctua ; unio au- potest naturali virtute, nam de impossi-

est ipsi tcm ad corpus, corruptibilis, sicut et bili non datur electio.
l l »
naturale. '

ipsum corpus, secundum providentiam Dices, ut supra Doctor, totum est ma- Rephca.

naturee, et propriam perfectionem, magis gis per se intentum a natura quam ani-

ei competit status separationis corruplo ma;ergoesse in toto magis conveniens

corpore, et non existente, neque possibili et eligibile ab anima.
existere nisi temporarie. Respondetur, totum quidem per se esse soiutio.
Si esset
separatus,
Deinde,' dato etiam quod
*
ille status se- magis
o intcntum a natura, sed non '
aliter
statiis
parationis esset praeternaturalis, aut supra quam ut terminum liabet suse durationis,
turaiis naturam, esset prteferendus secundum et sic magis intendi quam animam. Cocte-
prreferri . .

deberet. rectam rationem, quia electio recta desu- rum quando totum desinit per corrupti-
mitur ab objecto, qui est finis in reipsa, onem corporis, amplius non intenditur
sed in eo statu perfecte conjungitur ; ergo a natura, neque spectat ad ejus virtutem
electio recta procedens a fine, et in ordine aut perfectionem, non ita anima, et nega-
ad finem, prceferret illum statum, in quo tur consequentia.
est perfecta fruitio finis naturalis. (m) Ad secimdum dico, etc. Secundum 80.
. Ad
lertia Deinde, ille status animse est magis fuit, quod ab extremo ad extremum non secundam.
ratio.
o > n
impeccabilis, quia non aggravatur corpore datur transitus sine medio ; objectum
aut sensibus qui proni sunt ad malum; autem extra est materiale, in intellectu

ergo hocipso esset preeferendus. Item, est spirituale, inter lioec extrema medium est
minus subjectus ignorantite et passionibus, imaginabile.
^«sponsio.
qua) avertunt a fine rect;e rationis, neque Respondet Doctor aliquid esse medium
est obnoxius corruptioni aut doloribus, respectu virtutis imperfectioris, quod non
aliisque molestiis hujus vita?, quibus est medium respectu perfectioris virtutis,
anima pr;ecipitatur in malum, tam culpee v. g. virtus motiva creata nequit trans-
quam poenre, magis prseterea accedit ad ferre corpus ab extremo distante ad

Deum et Angelos; ergo est prcieferendus aliud iife? distans, nisi per medium; virtus ^^^^^

secundum rectam rationem naturalem. tamen divina potest; ita in proposito

"J^^^"'^
5i'jectio.
obiicies,' quod anima sit forma corpo- virtuti abstractiva^ imperfectoe medium medium
•^
^ '
respective
ris, et ad ipsum inclinatur; ergo secun- est imaginabile. a quo proxime potest ad
, ,
. virtutem
dum rectam rationem deberct proeferrc abstrahcre, et non a reipsa extra, quam- imperfe-

unionem. vis abstractiva perfectior, ut cst animiic

'sponsio. Respondetur animam non magis incli- separatae, possit abstrahere ab ipsa imme-

uotus^Tn ''•*"
'^^^ corpus, quod alias informavit, et diata, ut est in se.

desiit informare, quam ad quodcumque Respondet secundo, esse imaginabile

 ;;

324 LIB. IV. SENTENTIARUM

Secunda non essc medium, sed contineri sub esse quam in distante , et quo inagis applica-
respoasio. .,.,.. i •, i-
imaginabi- sensibili Hi sua latituQine ; virtus autem tur passum agenti naturali, eo fortior et

nonesse impcrfectior intellectus conjuncti potest celerior est ejus actio, non alia ratione,

™sed°^'
iJl^strahere ab imaginabili, licet non a gra- nisi quia virtus limitatur ad certam
contmen j^ remotiore
sub
sensibili rei in se extra '
spheeram, ultra quam nequit protendi.
sensibiii in contrarium huius competit virtuti perfe- Dices ex Boetio dc llebdomadihus Repl'ca.
o l i ,
per
genere.
ctiori, nam agens aliquando potest in se notum esse incorruptibilia non esse in
aliquod passum, quod nequit in omne loco; ergo etiam in sua operatione non
passum receptivum formae, et in qua- pendent a loco.
cumque distantia, in quod agere potest Respondet, negando consequentiam,
agens perfectioris virtutis. intelligendo per locum pr;i'sentiam deter-

81. (n) Ad tertium concedilur, etc. Tertium minatam, qua agens et passum sunt si-

tertium. fuit, quod si intellectus separatus posset mul, vel contactum virtutis aut conti-

cognitionem alicujus de novo habere, guitatis, quod probat ex Philosopho 1.

quod perinde etiam posset cognitionem el 8. Physicorum; videatur littera.

cujusque habere, et in quacumque di-

stantia, quia distantia localis non impe-

dit, etc. QU.ESTIO III.

Responsio. Respoudet, csetcris paribus, posse ac-

quirere cognitionem de novo cujuslibet
Utrum aniina scparata possit rccorda-
per se objecti sui, si ailiil impediat; im-
ri prceteritoriun, qiice ipsa novit con-
pedit autem distantia localis improporti-
juncta y
onata, quia ut objectum causet cogniti-

term"inatam
^^^^ sui intuitivam, requiritur ut sit

distantiam
1). Bonavent. 1. dist. 3. 2, part. art. 1. quwsl. l.
existeus ct priiBsens, et ut causet speciem ad arg. et 4. dist. 50. \. parl. art. 2. qu;cst. 2.
uicauset. et 3. Ilenric. quodl. G. qu.cst. 8. Gregor. 2.
concuiTente intellectu agente, requirit
dist. 7. quxst. 3. art. 1, Molina 1. part.q.bh.
etiam determinatam prpeseiitiam respe- art. 2. disp. 2. m. 2. Vide Scot. 1. Mblapli.
quwsl. 3. cl 2. Metapli. quwst. 1. etl. Metaph.
ctu intellectus tam separati quam con-
quxst. 18.
juncti.

Repiica. Diccs, ideo requiritur determinata prae- Tertio quaero, (a) utrum anima |

sentia in agente materiali, quia non agit separata possit recordari prseteri- ^^^''' r. 1
'20.
I

in distans quin prius agat in medium torum, quse ipsa novit conjuncta?
sed hoc non requiritur in agente spiritu- Quod non. riiilosophus in lih. de Me.
ali ; ergo, etc. moria ct Remimscentia, ponit quod me-
Res)onsio
Uespondetur, ncgando antecedens, quia moria est vis sensitiva. Damasce-
ctiam agens materialc Siiepissime agat in nus ctiam Uh. 4. cap. de memorativo,
distans, non agendo saltein eumdem ponit idcm. Nulla autem sensitiva
effectum in medio, ut Sol generat ranam manet in anima separata quantum
in terra quam aere non gcnerat ; tamen ad possibilitatem habendi actum ;

requiritur determinata prfcsentia ad cau- ergo, etc.

sandum ilUim cffectum in remoto, ultra objectum intcUectus
Prseterea,
quam nou posset agere. Undc (juando est universale, ut habetur a Philo- 21
^^'^^
491
cadcm forma producitur in medio ct in sopho primo Phijs. et '2. de Anima. Scd '!'«''•'• 601

termino distaiite, est intcnsior in nicdio univcrsale abstrahit ab hic et

 DIST. XF.V. (jU/tlSTIO 11/ :{2G

niinc, fnisse ci (V^ro, ot hnjnsniodi siipcr illinl Psalm. S8. Miscricordias

(jonditionilins iv^spiciontibns oxi- l)(i»)iiii in (vlcrnuin cantabo. (Juomodo in

stonti.-nn ; nuMnorin nntom rt^spi- (ctcruuni niisericordiani canit, (jui rnisc-

cit conditiononi dotoiMninatnin ria; wni uicniinerit ?

pertinentom ad oxistcntiam, ntpo-

tc pr.Ttoritionom ; er^'o memoria COiMMKNTAUIlS.
repniinat j^nrti intelloctiva>; or^o
non manet in anima separata. (a)
^
Tc.rtio (luccro,
'
utrmn anima scita-
'
^-
Ordo et
.\rg. 3. seqneretnr qnod
rr.Tteroa, tnnc rala, elc. H.rc quiostio (iividilui' in Irns divisio

pari ratione anima beata haberet .•I

articulos.
,
lu
•

primo agilur
., ,

(le irioinoria
. (iiiif^stionis.

recordationem omnium pra>torito- ahstractim ct specialiter, an sit memoria

rnm, ot i)oi' conseqnens anima in brutis. Sccundus articulus est cJe me-
beata liaboret recordationom pec- moria, ut competit iiitellectui conjuncto.
cati commissi. Consoquens est fal- Tertius articulus decidit quoestionem prin-
sum, tnm qnia Isai. (^). Eccc cfjo cipalem, ct docet in anima separata ma-
creo ccelum )iovinn, etseqnitnr, oblivi- nere memoiiam pncteritorum.
oni tradentMr angustice priores ; ot Gre-
gorius exponens illud, dicit eam- SGHOLIUM.
dem sentontiam; tum quia IJeatns
nuUam patietur miseriam. Recor-
Esse in iiobis actuiu cognoscendi pra;te-
datio autem ista esset causa ma- ritum Primo, quia alio(fuin deflce-
(jua tale.
gnse miseriae, quia magnse displi- ret nobis prinia pars prudentiic. Secundo,

centise;non enim posset Beatus vitiosi et virtuosi non possont ju.stc sciro

complacere in malo commisso, nec se osse puniendos, vel prtemiandos. Ex-

plicat i^ecordationem, ex ejus descriptione,
neutro modo se habere, id est, nec
quatenus qua-
est circa prseteritum; infert
complacendo, ncc displicendo, quia tuor certa, et alia quatuor certa, quatouus
non staret hoc cum perfecta cha- est circa actum proprium prceteritum, qui

ritate; ergo haberet displicentiam, est objectum proximum recordationis, cu-

et de aliqno irrevocabili, ergo tri- Jus objectum remotum est, illud circa quod
actus ille pr?eteritus elicitus fuit.
stitiam.
2. Oppositum Luc. 16. ait Abraham
opposit. tl(i divitem illum : Fili, recorclare (b) Circa istam qujestionem, pri-
Vsai 108 7*'^^'^ recepisti bona in vila tua, Lazarus mo inqnirendum est, an memoria
**"^*^^^^'" niala, etc. Idem vult Au- proprie dicta, cujus scilicet est re-
td^lineh
s"p«^^'^"d gustinus super illud Psalm. Fiant cordari prseteriti, sit in parte sen-
Parvus et fiUi ejus ovphani idem 9. Confess.
; et sitiva? Secundo, an sit in parte in-
niao;nus.
quod mortni habent memoriam tellectiva? autem duobus
Istis

nostri. supponitur quoddam certum ntri-

Praeterea, non haberent me-
si que parti commune, scilicet quod
moriam peccatornm commisso- aliquis actus cognoscendi pr^^^teri-
rum in vita mortali, non haberent tum ut prseteritum, est in nobis, „
Recorclatio
,
.

materiam gratias referendi Deo

misoricordia; et est argu-
de ejns
...
Haec patet, (^uia alias desineret
nobis prima pars prndentia', qua?
, .
pfii^^p^fs
pnidentise,
nece.sario

secnndum m
1 • • adniitten-
mentum Gregorii fundantis so 1 1
.
1 .

est Tullium recordatio da.

 .

326 LIB. IV SENTENTIARUM

prseteriti. Sequeretiir etiam secun- se, vel nosse te sedisse. Unde licet
do quod virtuosi non possent juste cognoscam me natum sub ratione
cognoscere se juste prsemiandos, prseteriti, vel mundum creatum,
nec vitiosi se puniendos;
juste non tamen recordor istius vel il-
qu9e prsemiatio et punitio fit pro- lius, quia non novi aliquem actum
pter malum vel bonum praeteri- meum in prseterito transeuntem i

tum; nec isti, nec illi ex hypothesi super hoc vel illud. j
cognoscunt illud praeteritum in (c) Ex hac ergo
*^
ratione nominis, ^ 5.
^
^ Definitio
. .

seipsis; ergo nec justitiam in recordatio cst cognHio seu cogitatio actus memori;o.
seu recoi-
praemiatione vel punitione. Hsec alicujus prceteriti ipsius recordantts, et dationis.
.^ Quatiior
omnem
. ^ ,
, ,
positio destruit politiam, hoc tnquantum prcetenti, sequuntur coroiiaria

quia omnem
coordinationem in qusedam ex hoc, quod dicitur pm-fe- ®^ Jne'""'
reconi^uo-
prsemiationem vel punitionem ju- riti; qusedam autem ex hoc, quod

ste secundum legem inferendam. talis objecti. Ex hoc enim quod ^°i^i""'^
«'^

Prseterea, prseteritum plus ha- prceteriii, sequuntur primo quatuor prseteriti.

bet de veritate quam futurum. Cu- certa, quorum primum est istud,
jus probatio est, quia veritas fu- quod potentia recordativa habet
turorum est contingeus, praeteri- actum post tempus, alioquin non
torum necessaria, juxta illud esset prseteriti ut prseteriti. Et
Cap. 3. Philosophi 6. Ethic. Hoc solo priva- istud dictum Philosophi in illo li-

tur Deiis ingenila facere, quce facta bro, quod memoria liahet actiim post
sunt.Sed possumus haberealiquam lempus, debet intelligi per se, ita
cognitionem futurorum ut futura quod actus recordandi per se suc^
sunt, ut experimur, alioquin non cedit recordato; sunt autem hsec
possemus nobis providere ad pro- verba sua, post tempus memoria omnis
curandum nobis commoda, vel ad fit. Secundum, quod percipit flu-

vitandum incommoda; ergo multo xum temporis inter illud instans

magis possumus habere aliquam vel tempus, in quo fuit illud quod
cognitionem de praeteritis ut prse- est objectum recordationis, et in-
terita sunt, et ita recordationem. stans praesentis perceptionis.
ReJrdatio ^°^ supposito tauquam certo, Tertium, quod objectum recor- <;>biectum
estrespectu
actus
q,jod possit
'
^
uobis iucsse actus co- dationis, quando objicitur recor- fecordatio-
humaaiqui gnosceudi prsetcritum, inquantum dationi, non est in se praesens, oportetesae
fuit praesens .

in recor- prseteritum, ut objectum, addo quia tunc non esset recordatio non in se,
dante
quod ille actus, qui dicitur recor- ejus, ut praeteriti. Quartum, cum inspecie.
dari non est cujuscumque prseteriti oporteat objectum aliquo modo
immediate, sed tantum alicujus esse praesens ad actum, et non po-
actus prseteriti, qui infiiit ipsi sup- test esse in se oportet
praesens,
posito recordanti, et qui fuit in ip- quod sit praesens per speciem, et
so actus humanus, ad excludendum tnnc potentia recordativa erit con-
actus vegetativoe et casuales, sive servativa speciei, et hoc loquendo
generaliter imperceptibiles; non de totali potentia reqnisita ad re-
enim recordor cjus quod est le se- cordationem; sive enim sint duae,
disse, nisi quia recordor mo vidis- quarum una conservet speciem,
 , ;

DIST. XLV. QU^STIO III, 327

alia rcoordetur, sive sit una, iia-

bens utruinque actuin, non curo;
COMMENTAIUUS.
saltem ad recordationein requi-
ritur conservatio specici objccti
recordabilis. (b) Circa istam quoestionem, etc. Dari
2.
6. (d) b]x recordationc autem illius inemoriain prtetcritoruin in homine pro- Dari in
Ex recor-
homine
ddtione objecti spcciali, scilicet actus pi'£e- bat, qiiia aiias dedceret in nobis pruden- memoriain
actiis
priioleriti, teriti ipsius rccordantis, sequun- tia, quue ev prieteritis, et experientia
prifiterito-

linbeiitnr
rum.
quatuor tur quatuor certa. Priinum qui- comparatur ; desineret etiam coj^nitio ne-
certa. Cof^Ditio
Recordatio dem est, quod recordatio orit du- ccssaria ad operandum bonum aut malum pneterito-
habet duo rum
plicis objecti, unius remoti vel cognitio prjiemii et poentje, et destrueretur necessaria
objecta.
quod homini.
uUiini, scilicet alicujus, circa consequcnter politia, quge fundatur in ie-
recordans quaudoque habuit ac- ge ad prcemiaiiduin et puniendum. Dein-
tumhumanum; et alterius ut pro- de, quia preeteritum plus habet de verita-
ximi, scilicet actus humani et tequam futurum ; futura autem cognosci-
prseteriti tendentis in objectum mus ahquo modo ut futura, et providemus
illud. Secundum, quod cum opor- in futuram necessitatem prsecognitam
teat potentiam recordativam habe- ergo etiam de proeteritis, ut proeterita
re speciem, et hoc loquendo de to- sunt, possumus habere cognitionem;
ta integra requisita ad recordati- quinimo lisec cognitio futurorum etiam ex
onem, et non possit illa imprimi prseteritis et experientia comparatur. Hoc
ab objecto quando non est, vel ergo supposito tanquam certo, dicit obje-
quando non est in se prsesens ctum recordationis esse actum aliquem
Objectura
necesse est eam imprimi ab obje- humanum; non intendit liumanum, id est meraoriae.

cto quando est actu praesens illud ; liberum, sed actum ad quem humano mo-
autein objectum proximum est re et deliberate attenditur, non vero ac-
actus humanus praeteritus; ergo tum,qui imperceptibiliter transiit sine sui Est actus
humanus
dum ille fuit, imprimebatur spe- cognitione; ille autem actus est ipsius sup- prseteritus.

cies necessaria. positi, nam ut inquit, non recordor te se-

Tertium, quod nuUus potest ha- disse, nisi quia vidi, audivi, etc. te sedisse,
Actus co-
gnoscendi bere recordationem, nisi de actu et hoc ahas scivi, dum sederes. Addit
prsetentus
est
proprio, et hoc humano, quia proinde omnem cognitionem preeteriti,
objectum per solum illum cognitum ut ob- non esse recordationem,
ut prsoteriti,
recordatio-
jectum proximum cognoscitur ob- quia licet sciam mundum fuisse creatum,
Requiritur
jectum ejus ut objectum remo- et meipsum natum pro temporepreeterito, ut sit actus

tum; et per consequens non potest tamen non recordor, quia nullum habui
ipsius re-
cordantis.
recordari actus ejusdem rationis creationem mundi,
actum qui ferretur in
in alio, cujus in seipso recordatur.
aut ortum meum dum liabuerunt suum
Quartum, cum non possit imprimi
inesse de prsesenti, aut dum fierent, Sic
actus humani praeteriti species in
etiam dum ex effectu et circumstantiis
aliam potentiam, nisi cujus ille
pra3sentibus colligo aliquod opus ab aho
actus est objectum, sequitur quod
oportet actum cognoscendi prsete- processisse, non recordor proprie ex ra-
ritum esse objectum potentise re- tione prsedicta.

cordativse. (c) Ex hac ergoratione nominis, etc. De-

 .

328 LIB. IV. SENTENTIAHUM

3. linit : Hecordalionem cssc coynilioncm ctorum conservatas, scmper fore in actu ejus lunda-
Definitio '"^"'"'"-
recordatio- seu cofjilalioncm alicnjm nclus prceterili cognitionis, cujus oppositum constat ex-
nis.
ipsius recordanlis, el in quanlum prce- perientia.

lerHumest, etc. Ex hocquod dicatur pra- Respondetur, negando scquelam, quia Soivitur,
•

lcrili,
•11-
deducit quatuor coroUaria
11 •

commu-
-11
intellectus
•

etiam separatfe anmue, non

Non est
inteiiectus
in aclu
niter
,

admissa.
.
r«•

Primum est,
,
•

sequi inter
• . ^
est m
•

actu respectu cujuscumque objecti,

• , . .

nisi

preeteritum et recordationem succedere, cujus habet speciem, quia determinatur determina-

Inter
prreteri- seu intervenire tempus, abas non esset *^°"^"
aliquando a voluntate, aliquando a fortius
tum
et reoorda- recordatio prseteriti, ut pra3terilum est. movente vel pnesente. Intellectus etiam
tionem
intervenire Secundum ex hoc sequitur, nempe flu- conjunctus ligatur de facto sensibus, ut
tempus.
Debet illud xum temporis inter prseteritum et prse- illud objectum actu intelligat, quod actu
tempus
cognosci. sens, in quo fit recordatio, debere cogno- movet, neque etiam separatus aut conjun-
Ut
objectum sci, nam requiritur boc ad cognoscendum ctus, potest esse illius virtutis, ut possit
recordatio-
nis
praeteritum sub ratione prseteriti. Ter- actu cognoscere objecta omnia simul, quo-
ut fit non tium est, quod objectum recordationis, rum species simul babet.
sit
prsesens. dum fit recordatio, non sit in se proesens, Quantum
^ ad aliud, quod non ' 1
decidit r.
.^•,
bulijeclui
intelligitur de objecto proximo, qui est Magister in 2. dist. 3. asserere videtur speciei.

actus proeteritus, nam alioquin potest quis esse diversam potentiam illam, quse con-
cognoscere praesentem, quem alias pro servat speciem, et quae recordatur, quia
prcTeterito novit, et simul etiam ejus re- intelligentiam et memoriam ut diversa
cordari, ut fuit objectum alicujus sui ac- enumerat, ideoque ab aliispro hac citatur.

Requiri
tus prscteriti. Quartum est, quod oportet Sed facilis est in alium sensum interpre-
speciem dum
permaneD'
objectum prsetcritum, fit ejus re- tatio ejus, ut memoriam sumat pro prin-
tem cordatio, esse aliquo modo in se prsescns, cipio intelligentitfi, non pro reminiscentia.
prseteriti
hoc est, in specie et intentionaliter, et Vide Augustinum lib. 10. de Trinitat.

hanc speciem essein potentia conservata, cap. 11. Contrarium est verius, et magis
sive sit diversa ab ea quse recordatur, ex sententia Doctoris, qui ubique asserit
sive eadem. speciem esse in ipso intellectu, qui me-
Sententia Avicenna tenet quotiescumque intelle- diante specie cognoscit, aut ea utitur.
Avicenn;e
improliabi-
ctus cognoscit aliquid de novo, id fieri Intellectus autem est cognoscere objectum i^teiieaus
lis. operans
per conversionem intellectus agentis ad suum secundum omnes differentias tem-
per
produci speciem novam, speciem.
phantasmata, et poris. et alias circumstantias, et sicut

non conservari antiquam. Falsitas Iiujus recipit species causatas ab intellectu agen-
i
patet ex dictis in prima qu.Testione, quia te et phantasmate, cur etiam non recipe-
si ipse sensus internus e3t conservativus ret easdem causatas a suis actibus?
0.
speciei, a fortiori intellectus; ex opposito (d) Ex recordationc autcm illius obje- specuiniia

sequitur superlluitas, et tolli habitus ac cii, etc. CoIIigit etiam alia quatuor corol- i.eJordatio-

quisitos, qui dependent a pluribus specie- laria, qujio conveniunt ex parte actus "'^-

bus babitis per discursum, et collationem, recordationis.

1.
et divisionem objectorum ;
patet etiam ex Primum est, esse debere duplicis ob
dictis qu.TCStione prtecedente de anima se- jecti, nempe remoti, circa quod recordans

parata conservante species acquisitas. habuit aiiciuando actum; et proximi, nem-

Nequc ratio Avicenna' est probabiiis, quia pe ipsius actus tum habiti, ut priote-

pqtat, si. intellectus baberet species obje- riti.

 DIST. Xl.V. QljyESTIO III, •m

ScMMiiulum cst,, spcciciM illiiis DhjiMti oris ad prius; collatiou(Mn .'tutiuu

liroximi rtiissc iiu|uvssam, (|ii;vii(lo iitsiim nullus sensuum habero potest, quia
oltjcciiim ftiit prjnsens. hoc est propriuiii int(;llectivae.
Tertiiim cst, rccordatioiicm ess<i tau- Pra)t(M'oa, dictum est in (piarto

tuin proprii actus, et huuiani, noii vero illato (luod oportet rccordantom

actus (|ui 1'uit iii alia persona. pcrcipere actum, dum est prsesens;

Uuartuin est, (luotl species actus pr.ete- sed sonsitiva non potest percij^ero
riti sit inipsa poteutia reorilativa, ut su- actuni sontiendi dum praesens est,
perius est resolutum, cujus ille actus saltem non universaliter, quia ac-
praHeritus est o!>jectum. tus supremfie sensitivse non i)otost

percipi ab aliquo sensu nec ab in-

ieriori, nec a superiori, patct; nec
SGIIOLIUM.
a seipsa, quia non est potentia illa

super se, nec super actum suum

Arguit triplicitei- iiou csse meinoriaiu in
conversiva, et tamen cujuslibet
parto sensitiva. l*rirao, (iuia h;oc noii potost
scnsationis in nobis potest esso re-
percip^Te tomptis. Soctiiulo, nec cognoscore
dum non porci-
cordatio, ut experimur; ergo non
actum pra;sons est. Tortio,
pit nisi qualitatom soiisibiloin, (iitalis non est illa recordatio generalitor ali-
est sonsatio priBtorita. cujus sensitivse.
Sed quia hic arguitur ex quodam
(e) Juxta lioc potest dnbiuin in- quod prius dictum fuit esse du-
ferri, et est, an recordativa co- bium, ideo arguitur ex sexto tan-
gnoscat actum illum dum est, cu- quam certo, sic : Sensitiva non
jus ut pr?eteriti est recordatio tan- percipit primo nisi qualitatem ali-
^^""^- ^^"^-
quam objccti immediati? Videtur quam unde secundo dc
sensibilem, (

enim quod si illum tunc non co- anima, Philosophus ut concedat vi-
gnoscat, nec postea recordabitur. sionem aliquo modo esse perce-
Scd non est probatio necessaria, ptam a visu, dicit illam esse ali-
quia sensus non videtur esse quo modo coloratam), sed nec reci-
pit speciem propriam, nisi alicujus
reflexivus super actum alterius
sensus; et esto quod non percipiat talis qualitatis. Sed sensatio illa,
actum alterius sensus dum pi^se- cujus est recordatio, nonpotestali-
sens est, non apparet demonstra- quo inodo poni qualitas sensibilis,
tive quare non poterit percipere quia qusecumque sensatio ut colo-
ris, vel soni, vel saporis, seque
illum ut prseteritum, postquam
potest esse recordata; ergo illa
prseteriit,saltem illiscertis suppo-
species requisita ad recordati-
sitis.inquiratur conclusio illiiis ar-
onem non est sensus alicujus ut
ticuli;videtur quod recordatio non
possit poni actus partis sensitivse; potentise receptivse.

primo ex illa conditione, quse est

Text. 101. pcrcipere tempus Tenipus aulemest :
COMMENTARIUS.
numorus molus secundum prius et poste-
rius, 4. Ph3'sic. Hoc autem percipi (e)' Juxta hoc 'polosl dubium inferri, el 6.
^ . . An debet
non potest sine collatione posteri- est, etc. Agit de memnria in parte sensitiva, cognosd
 330 LIB. IV. SENTENTIARUM

actus an illa detur memoria juxta conditiones ciem sui, licet non sit cognitus per aUum
praeteritus
dum luit preemissas memorioe proprie dictoe ; et actum diversum a seipso, species illa re-
praeseus.
primo inquirit, an potentia debeat co- prsesentabit actum sub ratione praeteriti,
Affirmatur,
gnoscere actum prseteritum, dum fuit quia reprsesentabit actum in ordine ad
praesens? Si autem non cognoscit, videtur objectum et circumstantias, in quibus tum
non posserecordari illius. ut prseteriti ; et fuit in exercitio, quod sufficit. Et quam-
probatur, quia actus imperceptibilis non vis non fuerit cognitus per reflexionem
est recordatio, non ob aliam rationem, nisi potentise, et per actum diversum, tamen
Probatio quia non fuit cognitus ; ergo ut sit actus, aliquo modo fuit cognitus experientia et
ex dictii 1.
Probatio 2. objectum recordationis, debet fuisse no- seipso, quatenus constituit potentiam
tus, quando fuit in se pra^sens. Deinde, tendentem in objectum, et adhaerentem
quia alias nihil movet potentiam, nisi objecto perceptibihter, quod requiritur,
sit per modum objecti in se prsesens^ ne- ideoqueactusimperceptibiles nun causant
que causat speciem sui , sed actus poten- speciem, quia defuitattentio potentise. Re-
tise, ut actus, est prsecise incognitus, non quiritur ergo saltem ut sit hoc modo se-
est in potentia per modum objecti ; ergo ipso perceptibilis a potentia, qua potentia
Probatio 3. nequit imprimere speciem in potentia, sub actu experitur se tendere in obje-
si non est notus. Tertiu, ipsum objectum ctum, licet non requiratur ut sit cognitus
remotum non esset objectum recordati- per diversum actum; alias illa conditio
onis, nisi ut alias notum fuit per aliquem quod actus prseteritus debeat esse huma-
actum tunc circa objectum elicitum; ergo nus, et perceptibiliter, seu attentione ha-

etiam neque objectum proximum potest bitus, evacuaretur, contra superius dicta

esse objectum cognitum, nisi etiam sit et definitionem assignatam. Quando ergo
priusnotum. Probatur consequentia, quia asserit non esse demonstratum an actus
non videtur posse recordationem actus prseteritus dum fuit pnieseus, ad hoc
prseteriti, ut prseteriti, id est, quatenus ut imprimat speciem in potentia, debeat
fuit cognitio alicujus pro tempore prsete- esse tum cognitus, intendit per alium
rito, nisi ipse actus tum existens fuerit actum a se diversum, dubium esse

cognitus, ut fuit tum objecti expressi- si requiratur ut sit cognitus, non vero de

vus. cogriitione experimentali, qua potentia q^^

Deinde, ipse actus per experientiam tendens in objectum per ipsum actum req^lrHur
Probatio 4. »0*"«.
Noa esse cognoscitur a potentia operante. Hanc experitur se esse in actu ; requiritur
necessarias
partem, ut veram tenet Doctor, sed dicit ergo ut aliquo modo experiatur tam actum
probatio-
nes.
non esse demonstratam, quia incertum proprium quam sensus externi, ut fuit

est an actus ut imprimat speciem sui in de objecto, si recordatio sit circa actum f

potentia, requirat ut sit actu cognitus a sensus externi. Dubium vero est ex modo
potentia, quia sicut producit babitum, cu- operandi sensus, qui est potentia mate-
jus est causa totalis, ita etiam videtur rialis, an possit rcflecti super actu pro-

posse imprimere speciem sui in intellectu, prio, vel etiam an possit directe cogno-
quia est prsesens in se, et inteliigibile scere actum alterius sensus, quia non
Non
requiri
in actu cui competit imprimere speciem, videlur sensatio contincri sub suo obje-
actum esse
coguitum tanquam caustB totali, sicut sensibili in cto, quae est qualitas, aut aliquid sensi-
reflexe ut
causet actu, hoc idem competit respectu sensus. bile in seipso.
speciem o
sui. Dato ergo hoc, quod actus imprimat spe- Ex hoc argumentatur ad negantem jne^ge
 DIST. XLV. OTT^STIO III. 331

moinorinin mcmoriam, in parte sensitiva. Primo, tionom sonsitivnm, qiinn non potest
in pnrte
sensitiva. (liiia iiO(iiiit sensus perci|)(M"c tempii.s, concludi csso in bnito; hoc probra-
({nod recpiiritiir ad recordatioiiem prjrtori- tur, quia in aliquo bruto potest
Quia nequil ti, ut pi';t)teritum est; ergo, etc. Patet esse excellcns sensitiva, qunntum
cognoscere
teinpns. antecedcns, (piia tempus est numerus mo- ad o.Tines actus sensitiva3, quos
Sensus non
est tus, et includit prius et posterius, quod expcrimur in nobis sed ista re- ;

rellexivus.
biensatio iiequit percipi a cognitiva, nisi pcr colla- cordatio non potest concludi esse
non est
sensata.
tionem, qui non reperitur in scnsu. Sc- in l)rutoex ejus actibus. Probntio
cunda ralio est ex eo quod sensus non sit minoris, vidomus actus omnes
redexivus, saltem actus suprenuB sensiti- brutorum, ex quibus maf,ds posset Quatuor
actns in
vte non cognoscitur a sc, aut ab alio scn- concludi, utpote qui vidontur ac- brutis
Buadent ea
su inferiori. Tertia, quia sensatio non est tus prudentise, vel providentia), ut recordari
prjeterito-
sensata per inodum objecti, cum non sit patet de formica recolligente gra- rura.
qualitas sensibiiis; ergo non rclinquit na ad eumdem locum, et tempore
post se speciem sui; variant eiiim Pbilo- determinato, scilicet in a^state.
sophi in hoc. Nam Nemesius in lib. de Similiter actus vindicandi, vel
Natiira /lominis, cap. l.'Plutarchus apud quasi justitia? retributivse, puta
Pbilippum in lib. 2. hujus de Anima obsequendi benefacientibus, et pu-
Gui
coinpetit textu 103. putant cognitionem sensationis niendi oflendentes, videtur in bru-
cognitio
sensationis externae ad rationem spectare. E contra tiscompetere eis, inquantum CO-
externse.
Alexander lib. 3. Naluralium qucesti- gnoscunt praeteritum ut tale. Si-
onum, Themistius lib. 1. de Anima, militer tertio de actibus pertinen-
cap. 4. Simplicius textu 136. et nonnulli tibus ad conservationem speciei,
alii docent, sensus externos etiam aliquo utpote de nidificatione avium, et
modo percipere suos actus, quod modo nutritione puUorum, et hujusmodi,
supradicto videtur concedendum. quse nonvidentur possecompetere
Alii communiter Peripatetici negant eis naturaliter absque cognitione
sensum externum suum cognoscere prseteriti ut pi^aeteriti. Et quarto
actum,.sed hoc spectare ad internum cum aliqua sunt disciplinabilia, ut vult
Philosopho lib. 1. de Anima c. 1. et de Pliilosophus de Memoria et Reminis.
somno et vigilia, cap. 2. negat sensum et de Sensu et Sensato, quod non est
externum percipere suam sensationem. sine memoria prseteriti ut prse-
teritum est. Hsec autem omnia
SGHOLIUM. possunt sustineri sine recordati-
one praeteriti ut prseteriti; ergo
Ostendit ex quatuor actibus qui reperiun- nuUus actus bruti concludit illum
tur in brutis, qui sunt providentia, vindica- actum inesse bruto.
tio, beneficiatio, nidiflcatio, seu conservatio
Minor istius probatur discur- 9.
speciei, ac disciplinatio, non concludi dari
rendo per illos actus; de uniformi- Andentia
provi-
in memoriam, seu recordationem et
eis ;

expiicat quomodo ista faciant sine uiia pr^- tate enim quantum ad locum et formicse
arguat
teriti, qua taie, memoria. tempus, ut patet in formica, potest memoriam.

salvari per solam apprehensionem

(f) non oportet ponere
Praeterea, et retentionem speciei ejus, quod
in parte sensitiva aliquam opera- est delectabilis sine apprehensione
 332 LIB. IV. SENTENTIARUM
praetcriti iit pr<netoritiiin; si enim sequitur in appctitu scnsitivo mo-
delectabilis fuit iiiiic formicfje Jiic tioproportionata isti objecto, qu?e
reponere granum, et illa species prius non sequebatur, quia erat
delectabilis, quae remanet in phan- impeditum ab alio objecto fortius
tasia, movebit appetitum sensi- movente; non est ergo hic appre-
tivum ad quserendum illud tan- hensio prseteriti ut prseteritum,
quam delectabile, et ita de novo sed tantum quod est praeteri-
ejus,
ad veniendumad illum locum. Qua- tum, cujus species manens movet
re autem in uno tempore recolli- ad vindictam, vel gratiam, cossan-
git, et in alio non, oportet dare te fortius alio movente.
rationem ex parte suae complexi- Consimiliter de tertio, quia ^"^^1^0^''

onis, quare est sibi delectabile sic delectabile inest brutis his unde- '^^''''^'^'"-
poribus.
recoUigere grana, et sic non sive ;
cumque, saltem causam oportet
hoc imponatur naturali industrise, convincore intrinsecam excomple-
sive alii causse, saltem illud de xione nunc taliter disposita, vel
tempore non concludit recordati- alterata ad congregandum talia et
onem, quia formica hoc anno ge- talia ligna ad faciendum nidum,
nita, quse nunquam prius est ex- vel ad sic componendum; et illud
perta penuriam hiemalem, ita non est alias delectabile, complexi-
recolliget in sestate ista grana, one tunc aliter se habente; ex is- et
sicut alia decem annorum, si tan- ta delectatione, non autem appre-
tum posset vivere; ergo ex recor hensione prseteriti ut prseteritum,
datione praeteritoi-um non habet operantur. Cujus probatio est,
illum actum pro tempore. Si tali quia si esset aliquod brutum pro-
autem frequentatio ejusdem loci pagatum in primo anno, aeque
arguatur ex praeterito, responsum provideret sibi necessaria ad nidi-
est quod illa est ex delectabili ficationem, sicut si esset quotcum-
prius apprehenso absque appre- que annorum; ergo ex cognitione
hensione praeteriti ut prseteriti. praeteriti ut praeteritum, non est
10. Consimiliter ad secundum de ista nidificatio, et concurrit cum
ca\io.'' vindicta, vel beneflciatione ab ani- primo.
et benefici- n.
atio mali
i
•
i
laeso, vel
i i
placato,
i
breviter
•.

Quantum autem de disciplinati- An tlisci-

in brutis. plinatio
^^^^^ quod phantasuia delectabilis one, facilius solvitur, et concurrit arguat

placentis, vel tristabilis offenden- cum secunda. Solvitur autem per ™^")j°'jjf^"

tis,imprimitur, et semper impul- hoc, quod ex fi^equenti sensatione

sat appetitum sensitivum ad delectabilis et tristabilis conjun-
motum conformem illi objecto ctorum, impressum est animali isti

vindicandi, vel beneficiandi, quan- phantasma dclectabiliter. Et hoc

do cessat saltem aliud delectabile,
vel tristabile praesens
movens. VA ideo si tempore intor-
medio suspendatur ista actio per
aliud praesons, in fino tomporis
statim illud ])hantasma movet, et
modo, quod quandocumque movet
fortius unum, statim ex conjunctione mo-
vet aliud; ergo quando cibus prse-
sens movet a])petitum ad sumen-
dum, statim pliantasma virgse pcr-
cutientis simul movet et por con-
;

J
 DIST. \LV. QUytlSTIO III. .m
so(|iious uL tristabilo ad rui^iiuuluui, cm;, millain laini;ii liabcL iii(;ini)i-iaiM pi-;i;-

ctsi ex niagna frequontia inipri- tcriti ; eif^o |)i'iivi(l<;iU.ia illa pci-indii

po.sse
uiatui* phantasma Iiujus, ut valde prohat iKMi cs.se cx ineinoria pPietcrili in aliam
caiisani.
tristabilis, niag"is rotrahit <'i dole- ortiiin, iit patet iii lioc excmplo, qiiain

(juam dolectabilo alliciat ad

ctabili, |)rol)at iioii csse e\ ineinoria prailerili iii

seipsum. fonnica liycmc nata. Klcin etiam patet

de nidilicatione ct multiplicatione specici o.sienditur

.1,. iM discurren-
COMMENTAUIUS. m ulis
•

animaiibus, (pi;e sero orta

,
eodem I

«lo
per
modo habcnt actus ac animaUa, (luie vidc- ningiila.

9 (f) Pnuterea non oporlel, etc. Subjicit runt tcmpus idoncum generationi, et prsc-

cOTsuruen-
q^'^' t-^^^^ rationcm, non esse nccessario po- tcritum. Item, dicciidum eodem modo de
^="". nendamin homine,nna constatparte sensi- benericcntia et vindicatione, (luia nossiint

in bniio. tjva, memoriam magis quam in brulo ; scd haberi hi actus perinde ac reliqui, cx
in brutonon debet poni,neque colhgiturex specie delcctabilis remanenti, et tristabilis

actibus, quibus videtur a posteriori proba- vehementer sollicitante appetitum ; nam

ri in eis memoria, ergo, etc. Probatur hi effectus etiam inveniuntur in iis, quce inveniri

antecedens ex convenientia hominis et nunquam experti sunt causam pro pric- in iis qute

bruti. Minor probatur quoad primam terito, nam agnus, qui nunquam vidit "abent
partem, quia memoria nequit consistere lupum, tremit ad ejus conspectum, quam- ®\'!a^®"'
non prictenu.
sine memoria pnBteriti ut prseteriti, quse vis alias habuerit ullam speciem
nequit esse sine collatione ct cognitione lupi, quod non ex alio provenit, quam
Ex acubus temporis, ut pr.ieteritum est resnective ex mero instinctu naturali. Aliqua enim
' ' '
et provi-
dentia ad proescns. Probatur quoad secundam sunt objecta per se dclectabilia, aliqua
qurc
cernitur partcm, quia illi actus sunt quatuor in vero tristantia ex natura sua, quse alli-
in bruto ,

non genere, nempe providentia de futuro, ciunt appetitum bruti ad prosecutionem et

coliifiritur •• » • /> • •
^ .• !••
menioria. qualis apparct in tormicis, et certis alus fugam, quibus apprehensis sequitur ipsa

^*°tia^""
animahbus, beneficentia et vindicta, qua- prosecutio aut fuga; haec autem sunt
brutorum, omni
jjg jjj quibusdam cernitur ; conservatio aliquando lalia absolute, et pro
etiam speciei, et nutritio, v. g. puUorum dispositione complexionis in bruto. Sicut
in avibus, et his simiUa, ut quando mo~ etiam alicjua sunt talia in ordine ad sen-
ventur ad diversa loca, et regrediuntur sitivum hominis, aliquando non sunt
mox ad eumdem, in quo mansionem ha- absolute et semper delectabilia, sed respe-
bent et requiescunf. Item ut diversis ctive ad certam dispositionem, quse alterat

temporibus habeant actus differentes et etiam naturam et appelitum; indeque fit

convenientes ; sed hoec omnia possunt ut aliqua pro certo tempore sint dele-

salvari sine memoria prseteriti, ut priEtc- ctabilia, pro alia vero non sunt delecta-
ritum est ; ergo non debet statui memoria bilia, ideo sequuntur diversi motus in

Exhocnonin brutis. Probat ordinate omnes illos appetitu ex cognitione prsesenti ipso-
colligi ,

inemoriam. actus possc competcre cx spccie delecta- rum, aut imaginatione. Aliqua etiam sunt
bilis et tristabilis, et ex appetitu conformi delectabilia ex se, et sollicitant appeti-

sequente, qui applicat potentiam motivam tum, quic tamen contrariis fortius mo-
ad motum, v. g. formica, quee in hyeme ventibus cedunt, ut quando pauis et

generatur, perinde colligit grana sequen- virga porrigitur cani, fortius movet virga
ti a3state, ac rcliqua, sicut Cieterie formi- terrens quam panis alliciens.
 334 LIB. IV. SENTENTIARUM

10. Ex his oritur quartum genus prudentiae num exprimit.tam phanlasise quam intellec-

oritur apparentis in brutis, ut discipHnabilitas, tui, eadem species cxcitat ordinate speciem

bmtaT.^' ^^ conjunctione enim specierum abstinet naturae significatce, ut causet ejus conce-
brutum a pane ex repreesentatione, quam ptum, quia is est ordo specierum, ut

habet virgoe, conjuncta, non vero ex per- causante una; alia etiam ex connexione
fecta memoria proeteriti, quia imaginatio excitetur ad oausandum in brutis ; ergo
vehemens, quam causat species virgre, cum species illoe rerum dicant eamdem
appetitum etiam movet fortius ad fugam connexionem,una excitatur per aliam, ut
panis delectabilis, quam ipse panis alli- servetur ordo in imaginationibus, qualis
ciat. Experientia etiam haec in nobis est servatur connexio inter ipsas species;
etiam quoad appetitum rationalem et unde quando offertur panis jam disci-

sensitivum, quando abstinetur a delecta- plinato, quantumlibet virga tum non sit

bili per solum timorem nocivi excedentis. praesens, species panis ex connexione.
Ordo in iis
Qrdo ctiam in illis actionibus per quam- quam habet ad speciem virgge, hanc eti-
actibus
saivatur. dam prudcntise et directionis speciem am excitat, unde moveatur appetitus ad
habetur ( ex quo ordine quantum ad certa fugam, quia est fortius movens. Hinc
tempora, et loca, et consecutionem ipsa- etiam frequentatio quorumdam locorum
rum actionum, et conjunctionem magis et regressus, in quibusdam animalibus
colligitur memoria prseteritorum ), sicut oritur similiter ex ordine specierum et
conservatur in iis, quse nuUam habent phantasmatum, non ex memoria preeteri-

memoriam prseteriti, neque fuerunt pro ti, qua proeteritum est formaliter, quia
tempore preeterito, ut patet in exemplo sicut loca ista frequentata suas species

allato de formica in hyeme nata, et colli- habent connexas, ita etiam ordinate
gente in fBstate sicut ceeterse, et de aliis secundum illam connexionem movent.
aniraalibus, quse nullam habent pra^teriti Ex quibus patet ad fundamentum oppo- 12.

experientiam, et ad actus eosdera mo- situm, nempe ex instinctu naturali et motioai et

connexioni
ventur, sic etiam in aliis salvari potest connexione, et ordine specierum, ex di gpecienmi,
spec
aisr
sine memoria praeteriti, nam idera effe- versa dispositione complexionis, ex eo compiexio-
ctus non exigit disparem causam. quod unum sensibile fortius prae alio
^^ dfcctio
Si autem quaeras, quomodo illse acti- moveat, provenire has actiones in brutis, prim»
11. causse.
Interroga- ones certo tcmpore et modo fiant sine quoe speciem memorioe, et discursus proe
aliqua memoria? se prseferunt, non vero quod sit in eis

Fieri hsec Respoudetur, ex instinctu naturse, et memoria proprie dicta proeteriti, qua
omnia
instinctu coordinatioue specierum, et connexione, practeritum. Quin etiam addi potest
naturae et
,j.j^Q^^*_
coor( quatenus habent inter se quemdam in directio causoe universalis, quae illum
one
specierum.
movendo ordinem, '
sequi
^
etiam in appeti-
t^f instinctum naturoe bruti impressit
i
ad con-
motum conformem ex appetitu autem
tu ; servationem ejus, et ad universi pulchri-
motum in potentia motiva, qui videtur tudinem servandam in varietate speciei,

assuetus et ordinatus, nam sicut una spe- ac denique propter utilitatem hominum,
cies imprimitur simul cum alia, sequitur in quibus sensus magis viget ad usum
etiam connexio imaginationum, et una necessarium vitae humanoe.
species aliam excitat, ut contingit etiara Probatur ergo hoec pars, quam tenet probatio
conciusio-
in nobis, v. g. hoec vox homo audita cau- prohabiliter Doctor, quia ex iis actioni-

satsuam speciem,quaenaturulem illum so- bus non magis colligitur memoria pru3- praemissaj.
 DIST. XLV. QU^ESTIO 111. 335

teriti, qua prroteritum cst, quam etiam que discursus, maxime iii bniio, sic

provideutia 1'uturi; sc.l iu l»rutis uou cst ctiam non debet in illo statui proprie
dicta memoriii, quae sit prmteriti formali- Uruium
cognitio futuri, orgo ueijue pncterili, qua
.... . , • non agit

prtoteritum cst. Probatur luajor, quia pro- ter, ut pr;eteriti, aliasetiam posset salvan propter

formica graui reservali iu brutuin agere propter finem naturalem

videutia iii

hyemeui, ob egestatem passam hyeme fonu;diter. Quid euim est agere [trojjter

fiucm, (juam assumere mcdia in ordinc

prfeterita, nou magis indicat evperimen-
per recordationem, quam ad finem,et illa applicarc ex vera cogniti-
talem pra^teriti
proDvisiouem necessitatis futurfc iu liy- one fiuis , ergo cuin omnia salvari pos-

eme sequenli, incujus subsidium colUgit suut sine tali memoria in brutis, non

sestate ; ergo si iu ea datur mcmoria pr;c- debet conccdi, quia sic exornatur via, ([ua

cognosci potest distinctio intellectus et

teriti, tamiuam excitans ad collectionem
hy- sensus.
annonee in ?estate, et reservandte in
Accedit quod in plerisque, iu quibus
emem, etiam datur in eadem cognitio ne-
illa providentia, et actiones cernuntur ne-
cessitatis pro futuro, tanquam linis illius

provisionis, sed hoc est falsum. Probatur gatur etiam a probatis auctoribus memo-
Non esse subsumptum, quod estetiam minor prin- ria. Quin etiam ipse Philosophus 2. de
provideu- ^ '

tiam cipalis, quia cognitio futurorum, quorum

Anima texl. 29. 32. 156. videtur negare
futuri
in brutis. nuluie possuut esse spccies,
.

non habetur imaginationem formicae, vermi, et api- j^

Ratio . . . ,.
bus; et 2. Post. lext. 103. negat in iis
nisi ex causis, et
,

hoc per discursum, „^^"^3"?

hujus.
in (luibus non manet sensatio, id est, »magmati-
etiam habetur in nostro intellectu, et non • '
' vam.
species in imaginativa, esse aliquam
aliter, cum nunquam in se fuerunt, neque
in sensu; sed nequit sensus aliquid co- cognitiouem extra ipsum sentire, id

gnoscere ex causis, alias esset in eo dis-

est, non habere cognitionem objecti non
cursus formalis, ergo providentia in futu- existentis, sed tantum praesentis et affi-

rum in brutis non est ex cognitione fu- cientis sensum actu. Videantur Coniui-

turi, ergo neque ex memoria proeteriti. bricenses, et alii de Memoria el rcmi-

Probatur hsec ultima consequentia, quia niscentia in 2. de Anima, ubi agitur de

memoria prfeteriti, ut praeteritum est, sensibus et potentiis animse separatae.

non excitat ad illam provisionem, nisi ut

futurum cognoscitur, alias non esset pro- SGHOLIUM.
videntia pro futuro, neque ut fiat pro
Solvit quatuor rationes contra allatas, et
prsesenti talis collectio grani, necessaria
sustinet problematice in parte sensitiva esse
est memoria proeteriti, quia sufficit ipsa memoriam, vel non esse.
delectabilitas objecti. et instinctus natu-

rahs, et excitatio specierum, et delectati- (g) Sustinendo tamen intenti- 12.

onis forte ab auctore naturse facta ad onem Aristotelis, in illo libello

instructionem et exemplum hominum, quod memoria parte sensi- sit in
quorum est providere proprie. tiva, potest responderi ad ista, et
13. Deinde, agnoscere prajteritum ut pr.-ie- quasi ducendo ea ad oppositum.
Nequil . . . .
n •

cognosci tentum, nequit esse nisi per collationem Primum enim de perceptione tem-
iGIlipUS d
praeteritum ^ -x- j ^
propnum poris, concedit ibi Aristoteles, di- motusan
i

nisi prfeteriti ad prsesens, quod est

per se
^^one°m
*'
i"tellectus ; sicut ergo in sensu non datur cens quod primo sensitivo, quo sensibiiia.
. .
T . ,
• Text. 63.
cc«llatio proprie dicta, neque reflexio, ne- percipimus magnitudmem, perci- et 64.
 336 LIB. IV. SENTENTIARUM

pimus tempus. Nec obstat quod

et possent actus brutorum salvari, Hin- p^iet
""-"
Scot. esse
est successivum, quia motus est non ponendo memorationem pro- probiema-
ticum,
successivus, et tamen motus est prie in eis, sed solum imaginati- an memo-
ria sit
per se sensibilis, cx secundo de Ani- vam cognitivam objecti, quod est in parte
sensiliva.
ma. Nec obstat quod dicitur nume- praeteritum, non ut prseteri-
licet
rus, quia numerus est per se sen- tum, tamen ca quse videmus in
sibilis, ibidem, et m i. Pliys. c. de actibus eorum, facilius salvantur
lempore com. 11. ubi Commentator ponendo in eis memoriam.
dicit quod si percipiatur solus
motus phantasmatum, percipitur
GOMMENTARIUS.
tempus; sed istud posset exponi,
quod talis motus percipitur ab in-
tellectu, non a virtute phanta- (g) Sustinendo tamen ititcntionem Ari- 14.
Sententia
stica. stotelis, etc. Intentum Aristotehs et communis
Sensus an
potest
Ad aliud, poterit dici quod ali- communis est dari memoriam in parte affirmativa
recipere quis scnsus poterit recipere spe- ^"^ '"^ "'
speciem ^
^- ' "^ sensitiva. Idem tenet hic Doctor, et re-
suiactus. ciem actus sentiendi, et speciem spondet ad alias rationes prius objectas
illam retinere transeunte actu, et Primum fuit, quod ad cognitionem prse-
per consequens per illam potest teriti ut proeteriti, requiritur cognitio
habere actum post tempus, et ita temporis.
recordari. Et cum objicitur de Respondet,tempus posse cognosci a sen- -^^^„„5
actu supremse potentise sensitivse, su,' sicut cognoscitur
c magnitudo,
o '
et nume- ^ognosci
a sensu.
potest concedi quod recordatio rus, et motus.
actus ejus non competit alicui sen- Ad secundum, quod '
obiicitur, nuUum Sensus
•'
superior
sui, sicut nec sensui alii competit cognoscere actum alterius. Respondet cognoscit
actum
recordari proprii actus, ut acci- sensum superiorem cognoscere actum in- inferioris.

pitur ab Augustino 2. de lib. arbitr. ferioris.

sed tantum hoc competit superi- Et si dicatur ad hoc, quod actus supe-
ori respectu actus inferioris sen- rioris sentitivse non cognoscitur ab ipsa,

sitivse. ant ab aho sensu, respondet primum,non

Text. 137.
Aliter posset dici, secundum referre hoc, quia salvatur memoria actu-
et inde. quod Philosophus videtur sentire um sensuum inferiorum, ex qua possunt
sccundo de Anima, quod visus aliquo illi actus convenire etiam in brutis ; in

modo sentit se videre, quia visio homine vero actus superioris seusitivjB

est aliquo modo colorata; et ita cognoscitur ab intellectu.

posset concedi quod sensatio su- Respondet secundo,
'
quod
'
etiam ipsa
'
^p^^?
superior
prcmse continetur (luodammodo superior
'
coarnitiva
^ cognoscit
o proprium
r I
cognitiva
quomodo
sub objecto supremse memorati- actum, sicut dicit Philosophus 2. de Ani- cognoscit

vae. Et si arguas reflexionem illius ma, quod

,...,.
visio ahquo sit modo
, ,

colorata,
actum
proprium.

sensitivse supra se, non magis et videtur, potest esse species permanens
concludit hoC; quam concludat in superiori sensitiva, qua cognoscit dire-

contra Aristotclem de visu perci- cte ipsum objectum non solum absolute,
picnte visionem. sed ctiam ul fuit terminus, et objcctum
Ad ultimum, licet j)robabilitcr actus pra)teiiti; et sic tolhtur rollcxio
 .

DISl'. XLV. QU/KSTK) III. :u7

.siipra ac.tuin, ;ul cujus cogiiitionoin sufii |»U' lucmori;! ; et DaiiinsGciitis iilii

cit ipsa e\|)ori(Mitia, qua coj^iioscit poteii- prillS : fnlcUigibiilum, sicut didiciinus,
tia se teiulere iii olijectuin, et specics mcmoramur, subslanlia: autcin ipsorum
inanens objecti, ut liiit teriniuu.s potentiie inemoriam non /labcmiis,
teiulentis. Contra, qii.'rGUiu(|iie virtus co-
Ad ultiinuin illnd, (|iio(l iii para^raplio guosdit actiim, iit est objecti, ali-
pr.Tcedenti addueilur, ad iinpugnanduin qiio modo cognoscit objectnm;
nieinoriam in bruto, respondet, licet illi S(m1 hoo obj(>ctum Iriangulum liabe-
actiis possunt salvari in bruto sine pitc- rc ircs, ut est vcriim d(;iiionstratum

dicta meinoria, tamen inelius salvari vel scitum, potest intellectus so-
statuendo in eo memoriain. lus cognoscere, ita quod nullus
sensus potest cognoscere illiim ac-
tum, me speculatum ruissc trian-
8C110I.IUM.
gulum habei'e tres.
(i) Prseterea Aristoteles concedit 6. naiurai
parL. 5.
Ex duobus locis Aristotelis probat scciin-
ibi, ((uod reminiscentia soli homi- reminis-
ceutia
tlmu ouui, tlaiidaiu osse moiuoriam iutolle- ni inest, et iioc vult Avicenna, ubi .'oli

hoiiiini
ctivam, ot refutat rospoiisiouos lienrici. prius cap. :\. quia ibi est sola syllo- propria
Adducit etiam auctoritatom Aristotelis, Avi- gi/atio. Kx hoc arguitur duplici-
ceunac et Damasceni, ac rationeiu ex Arist.
ter Primo, quia cognitio propria
:

ad oppositum.
ipsi homini, videtur esse ipsius
intellectus. Secundo eflicacius,
13.
(li) De seciindo articiilo princi- quia cognitio per discursuin syllo-
pali videtiir Aristoteles qiisedamdi- gisticum pertinet ad solum intel-
cere in ex quibiis conclu-
illo libro, lectum; hujusinodi est cognitio
ditur memoria in parte intellecti- reminiscentise, nam reminiscens
va, dicit enim : Quorumdam inlclligi- discurrit a quibusdam notis ad il-
bilium mcmoramur, uf quod (riangulus lud quod aliqualiter decidit, cujus
habet trcs cequalcsduobus rcctis, etc. ffic vult recuperare recordationem. Et
quidcm. quia didicit. et fuil speculatus. licetnon sit ibi syllogismus, quia
llenric.
quodlib. 6 Respondetur secundum eum semper est e.v prremissis ad con-
qiuvst. 8.
ibidem, quod memoria intelligibi- clusionem, (proceditur enim ibi a
lium non est sine phantasmate. contrariis, vel a similibus, vel a
Contra, non propter lioc negan- quiliuscumque habentibus ordinem
dum est memoriam esse in intel- aliquem in sentiri, ad illud quod
lectu, sicut non negatur intclligerc ((userimus tamen nec talis colla-
),

in intcllectu, et tamen secundum tio potest competere virtuti sen-

ipsum ibi, non intelligimus sine sitivae, ut videtur; eidem auteni
phantasmate. virtuti competit discursus, ct co-
llenric.
ubi supra • Aliter rcspondetur, (|uod intel- gnitio terminans discursum; re-
ligibilium memoramur per acci- cordari autem terminat illum dis-
dens. Unde dicit ibi loquens de il- cursum ; ergo, etc.
lis : Quarc intcHcctus, id cst, parlis in- (k) Contra istam rationem obji- 14.
Arguit pro
tellectivcc secundum accidens, crit, sup- cit : Primo, quia Aristoteles dicit parte
ToDO. XX. 22
 , .

338 LIB. IV. SENTENTIARUM

negante qnosdam bene reminiscitivos, quando el cujus phanlasia est illius Libr. 2.
memoriain cap. 20.
intellecti- qnosdam male, propter diversita- etiam memoria est; ei Damascenus
vam. Memoria imaginatio
tem organi ergo remmiscitiva
; ubi prius : est
fl
attribuitur parti sensitivge. Pr?e- derelicta a sensu secundum aclum.
terea, quod reminiscentia sit im-
possibilis, adducitur argumentum COMMENTARIUS.
quod recitat Themistius primo Po-
ster. de servo fugitivo, per quod (h) De secundo articulo principali, etc. 15.
An in
probatur quod impossibile sit ali- Hic disserit an in parte intellectiva sit parte
intellectiva
quid addiscere, quia aut illud fuit proprie memoria. Partem affirmativam sit
memoria
prius scitum, et ita non addisci- probat ex auctoritate Philosophi in Ht-
tur; aut non, et ita si occurrit tera, quorumdam intelligibilium tnemo-
intellectui, nescit illud esse quod ramur, etc.
Responsio,
requirit. Hoc quidem argumentum Dices quod non memoramur intelHgi-

ibi non habetevidentiam, quia quid- bihum sine phantasmate. Haec responsio
quid necessario infertur ex prse- est Henrici quodlib. 6. qucest. 8. cujus
missis ex hoc ipso
necessariis, sententiam hic tacite impugnat Doctor.
scitur, nec oportet quod sciam il- Contra, neque intehigimus sine phan- Replica.

lud, quod qusesivi scire, nisi in tasmate, non inde sequitur quin inteUi-
generali, quia qusesivi scire quid- gere sit sohus intellectus et proprie.
Responsio.
quid potui inferre ex illisnotis. Sed Dices quod memoramur per accidens
in proposito habet difficultatem, intenigibihum, quare intellectus, id est,
Reminis-
centia arguitur enim sic Aut ille per-
: partis intellectivce secundum accidens
supponit
oblivionem; fecte oblitus est ejus, quod est A, erit, etc. ubi negat nos substantise in-
memoria
seu aut non? per reminiscen-
si sic, si tehigibilium memorari, sed scientise tan-
recordatio
non. tiam possit redire ad memoriam tum, aut cognitionis. Impugnat autem
Ad
ejus, nescit illud esse, cujus recor- iUam responsionem primo, quia ilhus po- eumdem
potentiam
dationem quaesivit, et per conse- tentise cujus est actu cognoscere, est etiam spectat
actum, et
quens non reminiscitur, quia re- cognoscere objectum actus, quia cogno- objectum
ejus
miniscens recordatur alicujus de scit actum, ut est objecti. Sed cogno-
cognoscere.
novo, ut prius memorati, et post scere triangulum habere tres angulos, est
tempore intermedio obliti; si non sohus intellectus, et cognoscere se specu-
est perfecte oblitus A, ergo non latum fuisse, hoc est etiam sohus inteUe-
potest reminisci A. ctus, et non aherius potentia3 inferioris,

Oonfirmatur primum membrum quae cognoscit objectum sub conthtionibus

6. natural. per Avicennam ubi prius cap. 3. de- individuantibus, et non sub ralione uni-
parL. 5.
versah sicut cognoscit intehectus scienti-
I
siderium recordandi in particuhxri
enim non me-
nulli bruto inest; si ficus.

morat, memorari non desiderat. Hific ratio efficax est contra Henricum,
Similiter Aristoteles m lih. 1. vi- qui dicit memoriam esse in inteUectu per I
detur ponere memoriam pertinerc accidens, quia est proprius actus homi-
ad virtutem phantasticam, cujus nis seu totius ;
quod autem est proprium

( inquit Aristoteles ) scilicet pariis toli, non convenit parti, nisi per acci-

animce, memoria sit, manifeslum est, dens, et ut est in toto, ideo negat ani-
 ; ;

DIST. XLV. QUy^STIO III. 339

inam scparatum liabere memoriam talom, scientilicum et uiiiversah!; er^n) c()i,'iiosci- acium
(lualem habet conjuncta, ne^iue cognosce- tur ut in ij^so intclleclu 1'uit, ct non ut in prXriium
re mcmoniiulo actum prioteritum suum, pliantasmatc. Probatur conscquentia, «luia pratenius.
quem liabuit conjuncta; sed si cognoscit phantasmata non rcprfcsentat objcctum,
actum i)r;eteritum, quem habuit conjun- ut universale abstractum et scientificum
cta, id lieri per scientiam alterius ratio- sed solus intcllectus et species qiiam Iia-

nis, qu;r noii est memoria. Dicit autcm bet objecli, ita repra3sentat; ergo intelle-
memoriam (ieri in liomine per habitum ctus mcmoratur non solum actus pra3te-
inclinantcm ex partc intelleetu.s ( negat riti, scd etiam ipsius objecti, ut fuit actus
Senteutia cniin spccics, ut vidimus ^wojsf 1.)
A;H/)/'a tcrminus, et matcria circa quam; ereo
Henrici.
scu
,
.... ...
rcquiri ulterius prceter habitum incli-
, , .
.

memoria proprie
. ...
dicta, et per se, est in

nantem intellectum, ut objectum reprre- intellectu, et non tantum per accidens.

sentctur, ut prreteritum, quod solum Probatur consequcntia, quia actus me-
pmesenlatur a phantasmatc, ideo negat morandi est proetcriti objecti tam proximi
habitum hic acquisitum habcrc actum in quam remoti, ut fuit prnccise in intellectu,
anima separata ex defectu phantasmatis, et non ut fuit in actu alicujus potenl.ige
cujus munus est repr.nesentare objectum inferioris per modum repnesentantis
neque ideo habitum illum superflue con- ipsum sub modo univcrsali et abstracto,

servari in anima separata, licet non ha- quo terminavit actum scientia^.

bcai actum ex defectu proesentantis obje- {[) Prwterea Aristoteles, etc. Secundo 13,

ctum, quia sicut potentia Secunda

'
visiva in tene- 10 eamdem solutionem ex Philo-
impugnat
impugnatio
bris conservatur, et non frustra, sopho de memor. ct reminiscent. cav. ejusdem
licet in
^ 4 solulionis.
tencbris non habeat actum, ita etiam ha- et Avicenna cap. 3. 6. moraliiim part. 5.
bitus procdictus non erit frustra, quia po- dicit enim Philosophus quod reminiscen-
test in anima in statu conjuncto et perfe- tia soli homini inest, et Avicenna idem,
cto animfE habere actum. quia nempe in homine inest syllogizatio.

17. Contra hanc doctrinam urget ralio proe- Ex quibus primo Doctor, quod replicat Reminis-
liiipuKna-
tio.
....
dicta, Iicet magis
. .

in
...
specic videatur
.,,
illa
......
•

cognitio propria
.

nommi
... ipsi cst solius in-
centia
soii

fundamenta adducta ex Philosopho ct tellectus, ut propria ; sed reminiscentia non

*^°'"P^*''''-
Damasceiio impugnare, quatcnus altcr di- est propria hornini ex Philosopho, crgo
cit non dari memoriam in parte intelle- est solius, et propria intellectus. Minor
ctiva, nisi per accidens, eorum quoc di- est Philosophi. Major superius probata,
dicimus; altcr vero substantioe intelligi- qui^'^ nulla est propria cognitio hominis,
bilium non dari memoriam, id esl, obje- ut disccrnitur ab aliis, nisi illa qujie cst

ctorum, sed scientioe de objcclis. Ratio per animam secundum specificum gra-
autem formatur sic : Ejusdem potentioc dum animoe; hoec autem est per soluin
est cognoscere objectum, cujus est cogno- intellectum, quee proindc convenit toli

scere actum, ut est de objecto, seu ipsius per intellectum et animam, tanquam prin-
objecti; sed intellectus cognoscit actum cipium, et proinde convenit ipsis in esse
suum scientificum proeteritum, ejusque separato.

mcmoratur, ut fuit objecti demonstrati, Argumentalur secundo ex illo Avicen- Reminis-

centia
ut triangulum habere tres angulos; ergo noe, quia svllogizari est actus proprius fitp«''sy"o-
•'
r t
gismum.
II •
1
• 11
intellccius cognoscit, non solum actum, intellectus, ita ut non sit alterius noten-
atellectus '
. .

.•ognoscit sed etiara objectum; sed objectum est ti(.e, sed cognitio reminiscentias fit per
 S40 LIB. IV. SENTENTIAUUM

discursum, ergo, etc. Mirior patet, quia est tuere in partc sensitiva, in qua csl phan-

processus a notis ad aliquod quod deci- tasia.

dit, et cujus vult recuperare memoriam, et

licet ibi non sit syilogismus, inquit, quia
SCHOLIUM.
semper est ex proemissis ad conclusionem,
etc. id est, in forma concludente, non ita Px^o resolutione hujus articuli, docet pri-
aliquando in reminiscentia, sed processus mo, recordatioiiem liabere duo oLjecta ;
pro-
ximum, quod est actus praeteritu.s; et remo-
est a contrariis, similibus, et quibuscum-
tum, quod ejusdem actus objectum. Et
est
Modiis re- que Iiabentibus ordinem in sentiri ad illud
iiiinisceudi, quoad recordationem sensitivam, prseteritio
et niedia. quod qusprimus, quia nempe reminiscen- requiritur in utroque objecto, quia seusus
tia fit per excitationem speciei repraesen- tendit in objectum .secundum certam ap-
tantis praeteritum, ac proinde proceditur proximationem, vel lineam rectam vel cur-
vam, vel aliquidsimile, et hujus dispositi-
ad alias species, cum quibus illa habet
onis, etiam ut pncteritae, recordatur ; at me-
aliquam conjunctionem,exquibus occasio-
moria tantum petit prseteriti-
intellectiva
native, et non per principium intrinsecum onem in actu. Secundo docet non ideo homi-
syllogisticum, excitatur talis species ob- nem esse male memorativum, quia ejus
jecti prteteriti, cujus reminiscentia quse- intellectus male conservat suas species, sed

ritur ex collatione illarum specierum. Hfec quia sensus male conservat suas et probat ;

(lupliciter intellectum indelebiliter servare

autem ipsa collatio non est conveniens
species. Vide eum 1. d, 3. quoest. 6. quod
ulli potentiee nisi inteliectivGe, quia ipsa
tamen flrmiter non asserit, ex n. 18.
est etiam reflexiva, et discursus virtualis

procedendo a noto ad ignotum; sed ejus (1) Ad intellectum illarum aucto- 15.
Recordatij
,

potentiie est cognitio terminans ad dis- ritatum dico, sicut prius dictum onis
est duplex'
cursum aut collationem, cujus est ipsa est, quod. actus recordandi habet objectum;
pro.timuiii,
collatio ; ergo et reminiscentia est propria duplex objectum, scilicet proxi- et est actus. 1

proprius
intellectus, ut sic acquisita per talem col- mum remotum. Prseteritio au-
et praeteritus;
reniotuui,
lationem. tem quandoque requiritur in utro- et est
objectum
19. (k) Contra isiam raiionein, etc. Repli- que objectum est,
objecto, ut illius actus,
(

Objectio.
V. g. ia tal
cat contra rationem prredictam, quia Phi- quandoque in altero tantum. Sen- distantia,
losophus dicit reminiscentiam bonam aut sus autem, quia non cognoscit ob- vel per "^
talem
malam dependere a prava aut bona dis- jectum suum, nisi secundum ali- lineani,
rectam
positione organi ; ergo reminiscentia quam dispositionem, quam habet scilicet,
visibili.
tantum est in parte sensitiva. Praiterea, dum sentitur, juxta illud 1. Met.
quod reminiscentia sit impossibilis ex Abeuntibus sensibilibus a sensu, non est

argumento Themistii in \ . Poster. vis palam ulrmn sint, an non, ideo non
ejus in hoc consistit, quia vel memoria potest habere recordationem actus
servi fugitivi, v. g. quem quoeris, ex toto sui, ut pr^pteriti, quin etiam habe
decidit, et sic frustra quaeris, quia inven- at objecti sensati, ut praeteriti,
tum non agnoscis; vel non decidit, et sic quia ut tantummodo sic se haben-
non est perfecte oblitus. Deinde ex Avi- tis, sicut sentiebatur dum mansit
cenna, qui dicit desiderium memorandi actus sentiendi ; intellectus autem
non cssc in bruto ; si cnim non mcmoral, nou rc(j(iiriL pr.ictcriLionem in
memorari non desidcrat. Itein e\ Philo- utroque objecto, sed tantum in
sopho et Damasceno, qui vidcntur consti- proximo, quia enim actus ejus po-
 nisT. xi-v. on/KSTio iii. 3^11

tcst csse alicnjus, ut ost noccss.i- lis ab his passionibus coi'poi'ali- d,. ,|u„ j

* ^'
rinin, sicut spoculnndi ti'i<*in.^-uluni bus, vi(h^tur {|Uod specics cjus ma- '' ''•

liabcrc trcs. Idco actus rccord.iudi ncal iudch;bilitci' ;

propl(!i' Ikjc
illumactum spoculandi, potest lia- (mim Aristoteh^s tantum assignat
berc objectum rcmotum, non ut labilitatcm spcciei in memoria
pra^teritum, sed ut senipcr unifor- scnsitiva, ((uia organum sic vol
miter so habens; quantum ev^^o ad sic patitur v(d mov(Uur. Probatui-
istam conditioncm, i"cspiccrc obje- idom sccundo, ({uia quando ali(juis
ctum prseteritum ut prneteritum, reminiscitur, oportet (|Uod liabeat
tam scilicet remotum quam pro- aliquid apud se manens, per ((uod
pinquum, ita quod utrumque co- illud cssc sciat cujus prius momi-
gnoscatur prciecisc et necessario nit, et post oblitus est, utargu-
ut prseteritum, memoria est ne- mentum procedit de servo fugiti-
cessario sensitivse, non autem ne- vo; istud autcm manens, non i)o-
cessario intellectivse, licet sic pos- test poni in parte sensitiva, quia
set esse ejus, ut statim dicetur in illud est deletum, saltem non rc-
solutione. manet perfecte, nec sufflcienter ad
IG.
Menioria
(m) Ad aliud dico, quod memoria actum recordandi; ergo probabile
sensitiva in parte sensitiva ost sufflciens ad est quod illud sit spccies in intelle-
operatur
siuf in- operandum sine intellectu, ut pa- ctu manens perfecte, et sic recu-
tellecliva,
non e tet in brutis, sed econverso, me- perata specie in memoria sensiti-
conlra.
moria intellectiva non sufflcit ad va, qu3e aliqualiter decidit i^er
operandum sinememoria sensiti- coUationem ad speciem intelligi-
va, sicut nec possumus sine phan- bilem manentem, cognoscitur il-
tasmate intelligere ideo non ; dice- lud objectum recordatum, esse
ret Aristoteles hominem bene et illud (|uod fuit prius memoraliter
male memorativum, quia intelle- notum; sic igitur quantum ad pri-
ctus ejus bene vel male conservet mitatem vel radicem, seu suffl-
speciem alicujus praeintellecti, sed cientiam ex se ad actum, non so-
quia memoria ejus sensitiva, quae lum est memoria in parte intello-
concurrit cum intellectiva, etiam ctiva, sed in sensitiva otiam in
ad recordationem intellectivam, nobis.
est bene vel male retentiva forte ;

enim memoria intellectiva (luam-

COMMENTARIUS.
cumque semper conservat speci-
em, sed non potest in suum actum;
quia spccies sensibilis deleta cst (i) Ad inteUectum illarum auctoritatum. ^.

a memoria sensitiva, sinequa illa dico, etc. Statuit duas conclusiones ad

non ad operandum.
sufflcit auctoritatenni istarum solutionum, suppo-
Boet. 3. de
consol.
(n) Hoc probatur primo, quia nendo memoriam habere duplex
primo
prosa. 5. objectum, nempe proximum, et remotum
Intellectum
receptum videtur esse in recipien- ;

servare
te per modum recipientis, et per proximum, ut dictum est, est ipse actus;
species in-
delebiliter consequens cum intellectus sit remotum vero est obiectum talis actus. t^equisita
probat
ilupliciter. virtus immaterialis et immutabi- Dicit secundo, aliquando reqniri prreteri- memoriam.
 .

342 LIB. IV. SENTENTIARUM

Ex parte tionem in utroque objecto, aliquando in remotum, quod abstrahit a tempore, sic
sensus . .

requiri altero tantum. Primum requirit memoria etiam abstrahit a differentia prseteriti,
praeteriti- . . . ,

onem sensidva ob dispositionem particularem preesentis et futuri, ut afficit cognitionem

utriusque ,• ^-
objecii. sensus, qua est objecti prsesentis et
. • *
mo- tam primam quae est objectum proximum
ventis, ut prsesens fuit ad actum circa sen- recordationis, quam etiam ut terminat per

sum tam internum quam etiam externum, modum objecti remoti ipsam recordati-
juxta illud 1. Melap/i. citatum in littera. onem. Ideo ergo ad memoriam intellecti-

Ex parte intellectus non semper requiri- vam non requiritur.ut objectum ejus remo-

tur preeteritio objecti remoti, ut quando tumsitpraeteritum, sed requiritur insuper

alicujus uniformitcr se habentis ad in- ut proximum sit prseteritum in re ipsa,

meinoriam ^^^
inteiiecti-
tellectum, ct in se necessarii, ut sunt ob- quatenus itaque memoria sumitur pro re-
vam ' '

noa jecta universalia, et propositiones de his cordatione ol3Jecti totalis, tam proximi
"^
requiritur
praeteritio nccessariee, quse dicuntur seternae verita- quam remoti, ut utrumque est praeteri-
objecti . ^ . . ,.p„
remoti. tis. Ratio utriusque ditierentise est, quia tum, sic proprie convenit parti sensitivae,
Ratio • •* u- *

disparitatis scusus pcrcipit objectum prsssens, ut quae est sohuscontingentis, et ut in tempo-

prsssens, secundum circumstanliam tem- re existentis, et ex conditione prsedicta se-

sensum et

poris, id cst, ipsum objectum, ut in tem- cundum quam respicit objectum contingens
lecium
pore existens et prsesens, ideoque non sub determinata circumstantia temporis,

recordatur objecti nisi respective ad illud non tamen soHus sensitivce, sed etiam
Sensus tempus iu quo fuit prsesens, et objectum partis intellectivae, quamvis etiam sit in
semper est
prseseatis actu pro co tcrminans sensationem est eadem memoria necessariorum, et aliter

prtesentis. prfBteritum sub hac ratione, ut cadit sub non se habentium respective ad proeteri-

recordatione, sive ipsum objectum tum tum actum circa eadem.

existat, sive non; quod enim existat pro Dubitari potest quomodo memoria fera- 22. <

Dubium.
tempore recordationis, non facit ad ipsam tur in tempus praeteritum, ut afficit obje- Quomodo
memoria
recordationem, quse est hujus, ut in tem- ctum remotum? Resolutio huj"us dependet sit
"^
praeteriti.
pore prseterito affecit sensum. ab ea quaestione : An sensibile commune Sensibile
habeat speciem propriam, aut an reprse- commune
21. E contra intellectus licet sit objecti habere
Intellectus speciem
quandocumque secundum illam differen- sentetur per speciem sensibilis proprii, ut
est propriam
^^^^ temporis, et consequenter ut prsete- conjunctum est sensibili communi. Habe-
ob^e^cti^i^b
strahentis riti et existcntis pro tempore praeterito, ut
i
re speciem propriam, docet Doctor siipra
i i
a tempore.
Deciaratur. mox dicctur | sequetiti, et in hoc sequi- dislincl. 12. qucesl. 3. Avicenna lib. G.

paratur sensui; tamen sicut est ahquando moralium, cap. de tactu, /Egidius lih. 2.

necessariorum, ut quod triangulus habet de .inima, cap. 6. Jandunus qucest. 18.

tres quod iiomo sit risibilis, et hujusmo- quod de aliquibus admittit Cajetanus lib.'^.

di, quee veritates non sunt contingentes, de Anima, cap. 6. et Javellus ibidem
neque in aliquo tempore vel pro aliqua quoBst. 24. Contrariam sententiam docet
tantum differentia temporis verae sicut D. Thomas 1. part. qucest. 78. arl. 3. et 2.
contingentes, ita etiam abstrahunt a tem- (le Anima lect. 13. et reliqui ejus Scholae,

pore, et non cognoscuntur in ordine ad quam sequuntur etiam plures moderni

aliquod tempus, tamquan circumstantiam auctores.

aut mensuram sui, quia sunt veritatis Alii dicunt modificari speciem sensi-
tamen de his habitus 23.
aeternJB, actus est in bilis proprii per sensibile commune; alii Quomodo
tempore, et contingens; ideoque objectum vero asserunt produci speciem eamdem ab reprajsen-
 niST. XLV. QUy^STIO III. 343

tetur utro(iiio.. Quid(iuitl autem iu hoc ilic;atur, propter (lep(!ii(leiitiam univcrsalcm poten- II ne
teinpua. aensitivn.
respondeiulum est couformiter de meino- liarum iit opcrando concomitanter. Non
ria, vel duplicem speciem concurrere si- dicit ergo Philosopluis (luod memoria in-

mul, et repni^sentaro ohjectum utcoiijun- tellectiva henc vel male operetur ex eo

cla, nempe rem cum tcmpore, vel juxta (luod non conservet speciem, (piia semper
alios modos, sic etiam repniisentari pcr est relentiva speciei, sed nequit opcrari
unam speciem, vel modilicatam vel mix- quando deperditur species in memoria
tam utrius(|ue, ita ut primario res ipsa sensitiva; sine qua nequit operari ex prae-
reprtosentetur, sccundario vero tempus, dicta conjunctione.
circumstantia aut conditio individualis
(n) Hoc probatur primo, etc. Subjicit 25.
adjecta, etspeciem in memoria retentam I
.• -1 1 .
• Speciem
duas rationes, quibus prohat speciein manere in
reprtesentare etiain sensationem utriusque sempcr manere in intellectu. 1'riina e.st
*"'®''^^'^"'

conjunctam, ut fuit pro tempore prjcteri- a remotione caus;e, ex qua sequitur ejus
to, sicut et ipsa ohjecta conjuncta.
destructio in memoria sensitiva, quia or-

2i.
(m) Ad aliiid dico, etc. Ohscurum est ganum subjectum est causis materialihuS;
^^ ^^''^' refert particula aliud, quanivis do-
^'"texh" a quihus patitur et movetur, ideo Philoso-
ctrina in se sit clara, et pr<jeterea duhium phus diceret speciem ejus destrui ex im-
est cui respondet prima conclusio prseinis- mulatione suhjecti corruptiva vel inordi-
sa, quia in utraque hac conclusione nata. Sed intellectus cst incorruptihilis et

assignatur doctrina universalis, ex qua immaterialis non subjectus tali motioni

reconciliari possunt auctoritales omnes destructiv»; ergo conservat speciem. Se-
praemissse; vel quce dicunt in solo intel- cunda ratio est, quia quando aliquis remi-

lectu esse memoriam, vel quae dicunt in niscitur, necessario habet apud se aliquid,

sola parte sensitiva inesse. Quamvis ergo per quod illud esse sciat, cujus prius
Tartaretus et Marginistse Doctoris citent meminit, et post oblitus est, ut argu-

Henricum tanquani impugnatum a Docto- mentum procedit de servo fugitivo supra

re, forma tamen disserendi non est Henrici proemissum. Sed illud non est species
in loco supra citato, licet memoriam
neget sensitiva, quce destructa est, vel ita debi-
esse in anima separata, ad quam requirit litata, ut non possit excitare potentiam ad
habitum et phantasmata, videtur tamen actum recordandi; ergo probahile est quod
textus Doctoris alicujus sententiam re- illud sit species remanens in potentia in-

ferre^ et modum disserendi, qui mihi tellectiva, quando ergo recuperatur vel

non occurrit. Caeterum Doctor disserit ad intenditur species, qme decidit in memo-
utrumque extremum in prsemisso paragra- ria sensitiva vel debilitata intenditur, ita

ut possit moverepotentiam, tum scitur il-

pho, nunc prohans memoriam intellecti-
iud fuisse ohjectum alias memorialiter
vam, nunc sensitivam ; discursus ipse
notum per collationem ad speciem intel-
clarus est. In lioc autem paragrapho pri-
lisribilem manentem. Hoc argumentum
mum resolvit in quo differat memoria intel-
ah ipsa experientia.
est a posteriori, et
lectiva et sensitiva. In hac autera conclu-
Ad majorem declarationem illius ohji-
Sensitiva siouc, qualis sit dependcntia utriusque ad Nequit intellectus reminisci, nisi ut
cies : 26.

potest^^sine
invicem ; dicit ergo quod sensitiva operari excitatus a memoria sensitiva neque ha- jSecUva
possit sine intellecliva, ut patet in hrutis. etiam ha- supponit
'ctfva^ here actum, '
nisi sensitiva
. sensitivam.
Nori ita
quod suum, sed specie
. DicJt sccundo, '
intellectiva nequeat
' beat actum deperdita
intellectiva
conjuncta operari sine sensitiva in anima conjuncta, saltem, vel ita debilitata, ut non possit
 344 LIB. iV. SENTENTIAKUM

movere polentiam, nequit recuperari ciem sui cum ordine ad illud tempus
aetus mcmori.iR iii potentia sensitiva ; er- dcterminatum, ct consequcnter imagina-
go neque reminiscentia in intellectu. tionem sui, non vero memoriam. Eadem ,[Jn""pos?e
'"'«"^'
Probatur minor, quia memoria sensitiva, cst ratio, si species fuit debilitata aut

^iedlicHuf ^^ ^'^'^ '" prima conclusione, est objecti remissa ad eum gradum, qui non suffi-
ditiicuitas.
jg^j-,-j pemoti quam proximi pra?teriti ; sed ciat ad motionem potentice, quia species
si ex toto deleta est memoria, seu spe- ab iisdem causis intenditur, a quibus
cies objecti utriusque in sensu, nequit producitur, et quae sunt causae ejus pri-

recuperari, ergo neque etiam sequitur ores essentiales; sed producitur ab obje-
actus reminiscentise. Probatur subsum- cto in tali differentia, quae nequit applica-

ptum, quia recuperatio speciei reprsesen- ri, ergo ab eo solo nata est intendi.
tantis objectum in ordine ad illam deter- Respondetur, reminiscentiam esse ite- 27.

minatam differentiam temporis, quae ratam memoriam, ex Philosopbo in lihro QtJij^sit''

•*^'"'"'-
ipsiim tempuc repraesentat, nequit haberi illo de memoria el Reminiscenlia, et in
scentia.

per collationem phantasmatum, quia hoc eam distingui a memoria, quod sit

quantumlibet conferantur, nequit ex ipsis reslitutio memoriae iapsse, ideoque soli

haberi species, aut actus reprjEsentans intellectui competit, ex Philosopho supra

proeteritum tale determinatum cum reli- citato, et ex Avicenna 6. nalnralium,
quis circumstantiis aut conditionibus in- part. 5. cap. 3. unde dicit eam fieri per
dividuantibus, quffi specificant tam spe- syllogisationem, et negat desiderium ejus
ciem quam actum ipsum memorise sensi- esse in bruto ; ideoque soli homini compe-
tivoe, sed aliquod mixtum ex diversfs tit secundum id quod differt a bruto, dif-

rationibus quae in re ipsa concurrunt, aut fert autem secundum intellectum et ap-

saltem non concurrerunt ad speciem per- petitum rationalem, cujus est reminiscen-
ditam per modum objecti prfesentis et exi- di appetitus, et non secundum quod con-
stentisdeterminate in tali differentia tem- venit cum bruto in appetitu sensibili, aut
^jg^^orj,,

poris,loci, et aliarum conditionum, sive cognitiva correspondente. Unde experien- Japsa ^'"^

ut motivi, sive ut terminativi speciei, aut tia docet etiam in brutis quando labitur restiiuiiur.

actus memorativi. Nequit etiam haberi memoria, non restaurari, ideoque cicur
talis species ex operatione intellectus, quia factum indomitum ampHus non memora-

neque infiuit in phantasiam physice, ne- tur prceteritorum, aut disciplinae, ut iia di-

que etiam potest exire in actum remi- cam, neque etiam patronorum, quibus
ahas obsequebatur, quod provenire yide-
niscenti;T(3, nisi prius fuerit recupera-
tur ex eo quod species priores sint de-
ta species in i^hantasia. Nequit ter-
leta3. Quamvis autem aliqui statuunt in
tio recuperari species pcr activitatem
sensitiva hominis quoddam judicium et
ipsius objecti recurrentis et applicati
discursum imperfectum ob connexionem
extra, quia nequit applicari secundum
ejus cum intellectu, quamvis hoc etiam, Nou esse
easdem conditiones, saltem lemporis, , ,. . • /.
1
judieium
ut suo loco disseritur, sit talsum, tamen fonnaie in
quod (luxit, ct nequit naturaliter restitui reflexione
;
longe dispar est a judicio et
ergo a piimo ad ultimum, species deper- intellectus, et compositione, quoe fit per
dita in seiisu nequit recupcrati eadem, diversos actus, et inlerveniente abstra-
licet objectum denuo applicetur in alio ctione fit, quia in sensitiva quidquid co-
tcmpore, (piia ajjplicatum i)roducet spc- sjnoscitur hoc mfdo, cognoscitur tantum
 .

DIST. \I,V On.KSTIO III. :{4rj

(lii'0(t(\ (i |t(M' ;\|i|)r(3lionsi()ii(Mu coiijiiM- casii [)liaiiiasia \(M'(' iiKMnofaliir, siciit [ni-

clorniii, iioit [)tM' iipprchciisioiioin vcrila- iis ; noii aiitcin icinctiu.ratur, id est, iioii

lis, aut causji' vcritatis, aut conjuuclioiiis i'citui' in obj(;ctuin (luatcniis iinMiioria

inte:' cxtrcma, aut scquclio, s(^.d incrc ap- (ijtis la|)sa cst, sictit fcrtur dircctc tanttim

prehcnditur ut oonjunctuin dirccto actu, circa illud ([iiod in s[)ccic repricsentatuf,

nd (luein pUires spcci(is concurrunt, eo- quie sicut iioti viiriat modtini repricseiitaii-
quc inodo (juo ipse intellcctus apprchcn- di, ita etiain neqtie jihantasia cognosccns

dit actu siinplici jilura conjtincta, (piibus mcdiante specic modum o[K!randi. Itafjuc

ne(]ue co actu adh.crct pcr judicium aut rcminiscentia propric dicta hoc inodo

discursuin ; ncquc in scnsitiva iioininis est solius intcllcctus, ([ui fertur non so-
adinitti dchot ali(piis actus, qui non sit in Itiin in objectum ut priBteritum, scd ctiani
scnsiriva hruti e\ natura sua, nam quod iii mcmoriam, ut la[)sam ct rcdivivam,
conjungatur intclh^ctui in homine, non qiiod cst proprie rcininisci, non iuitein

dicit e.\ iioc inodum cognoscendi, diver- solutn frequentare actum convenientcm
sum ab eo quem habet in bruto, licet cx mediantc s|)ecic, ut est prfcteriti, sicut

colligatione ad intellectum nunc ad hnnc contingit qtiando illa eadem species sfc-

vel alia phantasmata convertitur, circa pius movet ad meinoriam frequenlatam,

quorum ohjccta in [larticulari aut univer- qutC non dicitur proprie reininisccntia.
sali negotiatur iiitcllectus, alias non ap- Unde Philosophus de Memoria el Rcmi-
paret ratio cur etiam in somno non judi- niscentia, cap. 4. dicit : Heminiscenfi

caret, aut discurreret, sicut imagina- el inmstigans corporeum aliquid movct,

tur. in quo passio esl, etc. id est, fatigatio,

28. Advertendum est itaque, reminiscentiam nempe phantasiam, dum inquiritur me-
Duple.x
inoi.lus re- duobus modis contingere. Primo, quando moria lapsa, per quam inquisitionem
miniscendi.
est quidem species in se non deleta in phantasia patitur

phantasia, quamvis hic et nunc non oc- Secundo modo contingit reminiscentia, 29.
Secnndus
currit, neque excitatur virtute ipsius quando ex toto deleta est species in phan- niodus re-
miniscendi.
phantasise aut ex propria virtute, quia tasia objecti preeteriti, remanet autem
remota ab acie ejus, loco. vel certe quia species in intellectu; tunc autem potest

Primus phantasia distrahitur per alia fortius mo- contingere reminiscentia in intellectu so-
niodus.
ventia, ipse autem intellectus vehemen- lo, si objectum iterum applicatum causat
liusoperans et inquirens reminiscentiam speciem sui in phantasia, per quam co- Ad reini-
niscentiam
Per excila- proeteriti, discurrens per varia ohjecta, et gnoscat illud in se praesens, licet non ut sut'fipit
tionem ohjectum
speciei. species, trahit secum phantasiam ex objectum memorioe, seu prseteritum, quia
de novo
colligatione aut subordinatione prsemissa, hic actus nequit esse in phantasia, defi- occurrero
sensui.
et imperio volutitatis sic determinantis ciente specie priori; apprehensio autem
ad taleni inquisitionem memorice repeti- intellectus sequens imaginationem objecti
ta', ut per singularia et varia objecta prsesenlis excitat speciem rememorativam
operetur, circa qua? inteliectus negotiatur objecti in intellectu ex convenientia ob-

donec occurrat species illa quae sopita jecti, et tunc reminiscitur intellectus

l'uit, et mediante ea cognoscatur prfeteri- illius objecti ut cogniti, alias in aliis cir-

tuin ut pFcCteritum, ab ipsa phantasia, non cumstantiis, cujus memoria excidit in

Recnperari
aliter quam alias cognitum. quia non ah- pliantasia. Probabile etiam est tunc cau- posse
speciem
ter repra3sentat species suum objectum,quo sari speciem consequentem ejus in mcmo- lapsani.
 ;

346 LIB. IV. SENTENTIARUM

ria sensitiva, ex collatione objecti absolu- conformiter reproesentans in ipsa phan-

te cogniti ad illas circumstantias, quas tasia, ut etiam experientia constat, a qua

cognoscit intellectus utendo aliis specie- magis deducitur argumentum in hac ma-
bus, nam sicut intellectum sequitur phan- teria. Idem etiam dicendum de visionibus
tasia aliquando in compositione circa imaginariis in extaticis, in quibus ma-
singularia respective ad universalia, quoe net memoria non solum intellectiva, sed
componit intellectus, et quorum nulia per qusedam proportionata in phantasia, ut
se fuit alias compositio, aut species pro- patet in raptu Pauh, in quo intellectus

pria extremorum in ipsaab objectis in exi- sine dubio prseivit operationem sensus.
stentia causatis, aut alias apphcatis sen- Non est autem inajor ratio hic quam in

sui externo, ita etiam species et sensatio ceeteris, in quibus intellectus prseit. Un-
objecti, cujus deleta est memoria in sensu, de etiam recurrit argumentum supra fa-

concurrentibus aliis et ipsa sensatione, ut ctum in paragrapho prsecedenti, quia in-

fit per consequentiam ad intellectus remi- tellectus recordatur actus scientifici prne-

niscentiam, causant speciem determinate teriti ad queni non excitatur a phantasia,

reprsesentantem idem objectum, ut fuit sub qufe subsequitur in operando, et qu<B

Ratio et
^^^^ P'^ tempore prceterito. Probatur, nullam habuit, aut habere potuit memo-
modus re- quia sivc datur aliquod iudicium in rphan- riam tahs actus, aut cognitionem aut
i o
cuperandi , _

speciem. tasia, sive non, saltem sequitur intelle- speciem.

ctum ex subordinatione potentiarum ; et Deinde, quando est memoria quaedam 30.

quando intellectus speculatur ex imperio confusa in intellectu de re preeterita,

voluntatis, phantasia phantasiatur ; et quam in singulari desiderat cognoscere,
quando intellectus componit, etiam simiH- inquisitio ejus quoad memoriam sub ra-
ter componit extrema ; sed intellectus tione particulari incipit ab intellectu, do-
primo determinari potest a voluntate; er- nec perveniatur per viam inquisitionis ad
Non
go trahi consequenter phantasia ad phan- memoriam ejus singularem ; ergo non est semper
pbaatasia
tasiandum, et compositionem ex colliga- talis dependentia in intellectu ad phanta- praeit intel-
lectum.
tione potentiarum ; ergo quando intelle- siam in operando, ut necessario debeat
ctus per apprehensionem objecti iterum semper prseire phantasia, et excitare in-
praesentis sensui, et collatione transit tellectuni. Antecedens probatur, quia me-
in actum reminiscentiae, etiam phan- moria confusa ideo contingit, quia co-
tasma habet comparationem proportio- gnoscitur sub aliqua ratione abstracta,
natam, ex qua causatur species reproe- vel sine conditione particulari ejus aliqua,

sentans objectum ut proeteritum, el alias quee fuit conjuncta, ut temporis, etc. Sed
cognitum. Probatur consequentia, quia nequit haec memoria confusa esse in

etiam soraniorum in vigilia recordamur, et phantasia, cujus species reproesentat par-

eorum species manet in phantasmate, ticulariter objectum cum omnibus cir-

tanquam prseteritorum in iis circumstan- cumstantiis , ergo solum potest esse in

tiis, in quibus ex fluxu phantasmatum intellectu. Sed ex hac memoria confusa

fuit compositio talium, et mixtio phanta- tanquam principio proceditur ad inquisi-
smatum in ipsa phantasia in somno, ergo tionem objecti sub ratione particulari
a fortiori quando in eadem fit similis ergo intellectus aliquo modo memoratur Aliqnando
compositio in vigilia, in qua major est objecti sine eo, quod sit memoria ejus in mumoriam
esse in
attentio potentiaa, etiam remanet species sensu, et ex tali excitatur memoria par- imeiiectu
 .

DIST. XLV. QU/ESTIO III. .347

quandonon ticularis in ipso sensu, quan.lo excitatur mensuratum suoe virtuti ; ita intcUortus
esl in
sensii. spccies repnosentans objcctum sul) roti- dispositus et impcditux circa alia ohjecta.

one particulari, (jua fuit objectum sensus ne^iuit reciperc motionem perfectam
ut pneteriti ; ergo datur ali^jua species Imjus aut illius spcciei, (lualem reciperet
manens in intellectu, (lUiC sit causa talis sine tali impedimento.
memoria3 confusje. Dico autem illam spe- Deinde, (juando intellectus corrigit sen-
31.
ciem esse eam, quoo fuit impressa ab actu sum crrantem, supposita pi-ima apj)re- Intellectus
corrij^it
prjrterito intcllectus, quje movet tantum liensione talis deceptionis, ut «piuiido erranteiii
sensuni.
ad memoriam sub ratione abstracta actus sensus est dilformis ohjecto, v. g. visio
Ratio
pneteriti, et non ad omnes ejus circum- baculi in aqua, ut fracti, visio ignis, aut
jirioris.

stantias particulares, quod potest prove- splendoris ex collisione veliementi palpe-

nire ex distractione intellectus non atten- brarum, aut oculis clausis, quando acies
dentis, et etiam ex impedimento sensus oculorum solvitur ex visione luminosi, ut
non memorantis. Nec est hoc contra na- Solis ; tunc intellectus ut sic, corrigit sen- Preeit tunc
phanta-
turam speciei reprpesentantis ipsum obje- sum per principia universalia, et per spe- siani.

ctum, ut non moveat semper ad omne ciem et experientiam, quam liabet ex ope-
illud circa quod nata est movere, modo ratione aliorum sensuum, quamvis tum
moveat ad aliqua, quia intellectus distra- non operentur circa idem objectum, ut
ctus per alia fortius moventia, non est tactus circa baculuin; et proeit operatio-
tantfB capacitatis, ut ad singula in parti- nem omnem phantasiee conformem rei, et

culari perfecte et determinate applicetur ;

quoe est sine deceptione, quia errorem
nam sicut speciem reprsesentantem obje- primo et per se apprehendit, et dijudicat
ctum abstracte potest abstrahere a specie intellectus ex principiis notis, quem se-
repraisentante objectum respective ad quitur phantasia operando circa objectum
alia, sic etiam potest moveri ad cogni- per alias speciesreceptas alias per tactum.
tionem abstractam objecti, et confusam, Ergo intfillectus potest primo deter-
quamvis illa species alias in alia disposi- minare et excitare phantasiam ad operan-
tione intellectus posset movere ad rati- dum, et consequenter phantasia in ope- Et tunc
excitat
onem particularem objecti, quando scili- rando non semper proeit intellectum; ergo phanta-
siam.
cet intellectus est impeditus; unde quan- intellectus et conservat species receptas,
do plures simul cognoscit per diversos et potest iis uti antequam a phantasia, aut

actus imperfectius et confusius ea cogno- alio sensu excitetur ad operationem; sed

scit, quam si per unum tantum applicare- non est major ratio de una specie quam
tur uni objecto. Cseterum illee cogniti- de altera, quia (lequalis est dependentia
ones imperfectoe et confusoe causantur intellectus ad phantasiam in omnibus
a speciebus reproesentantibus objectum operationibus suis ; ergo intellectus potest
quodlibet perfecte, neque sufficit speciem conservare speciem in memoria, quamvis
esse motivam intellectus perfecte, quan- alia conformis decidat, et corrumpatur in
tum est ex se, nisi intellectus sit mobilis phantasia, et consequenter potest illas
Impeditur juxta virtutem et naturam speciei hic et species et reminiscentia ejus recuperari
intellectus
ne perfecte nunc, ut etiam patet in reliquis causis in intellectu, absque eo quod praecesserit
moveatur
naturalibus, et completse virtutis respe- reminiscentia in phantasia deperdita
ctive ad passa indisposita, in quee neque- specie.
unt habere effectum completum et com- Deinde, nisi species reservaretur in Anima
 848 LIB. IV. SENTENTIARUM
sensitiva memoria intellectiva, vel ea reservata tur phantasia in componendo eadem exlre-
rerordatur
lineterito- nisi possct intellcctus ca uti, deperdita ma, sicut vice versa intellectus sequitur
rum.
niemoria sensitiva, non posset anima se- conipositionem phantasia)) relinquit spc-

parata rccordari prfeteritorum ; sed hoc ciem memorativam in phanlasmate, quiP

est falsum, ut iiifra patebit, ergo et illud sit memoria prfeteriti ut prseteritum est.

ex quo sequitur. Ergo ut recte Doctor, Ex quo patet ad probationes reliquas illius

conservatur species in memoria intellecti- minoris, licet enim non posset ah objecto
va ex natura sua, licet pereat illa, qu.o directe causari tahs species, ut in aiiis

fuit correspondens in memoria sensitiva. circumstanliis applicatur; potest tamen

Ex prfemissis itaque coiUgitur quod remi- interveniente collatione phantasia\ et ap-

niscentia proprie dicta sit solius intel- prehensione ol)jecti causari, quatenus illa

lectus. collatio regulatur per inleliectum non ob-

Sequitur pranerea responsio ad obje- jective, sed ut trahentis phantasiam, ut
Responsio operetur determinate circa id quod no-
ctionem prsemissam ; negatur ergo major
ad objecli-
oneui quoad primam partem ;
quoad secundam tum est intellectui particulariter. Per idem
superius
factam. vero respondetur, quando species in me- etiam patet ad illud, quod dicitur de in-

moria non deperditur, exchari per intelle- tentione speciei remissae.

ctum inquirentem et appHcantem conse-

cutive modo jam declarato, pliantasiam SGHOLIUM.
ad memoriam prseteriti. Ad minorem, ne-
Resolvit meraoriam intellectivam
dari :

gatur cum consequenlia, nam potest etiam

Primo, quia coiiveniaut ei omnia reqiiisi-
species memorativa recuperari im memo- ta ad recordandum, relata n. 5. et 6.

ria sensitiva subsequenter ad inquisiti- Secundo recordamur volitionum et intol-

onem et reminiscentiam, qua? fit in intel- lectionum, alias non possemus de his poeui-
tentiam facere, sed in lios actus non potest
lectu; nam applicato objecto de novo et
sensus. Tertio, recordamur necessarii, qua
apprehenso tam per sensum quam per
tale, quod sen^ui non convenit; et solvit au-
intellectum, excitatur memoria intellecti- ctoritates in contrarium.
va, quse repr^esentat ipsum ut praeteri-
Modus re-
cuperandi
tum, et ex hoc reminiscentia ejus, ut Dico ergo quantiim ad istiim
(o) 17.
speciem ia
pbantasia.
etiam terminavit actum phantasiae priBte- articulum, quod in intellectiva est
ritum, qua posita, concomitatur actus in memoria, et actus recordandi pro-
ipsa phantasia, quit' componit conformiter prie dictus; supposito enim quod
ad intellectum, sicut in ahis operationibus intellectus non tantum cognoscat
contingit eam componere componente in- universalia (quod quidem verum
tellectu ; ex quo actu causatur species est de intellectione abstractiva,
rcprfBsentans objectum, ut priBteritum de qua loquitur Philosophus, quia
cjusdem reprfesentationis, quir^ fuit aUas sola illa est scientifica), sed ctiam
per specicm deperditam, sicut etiam con- intuitive cognoscat illa.quse sensus
tingit causari memoriam somniorum, cognoscit, quia perfectior et supe-
qufiB contingunt cx fluxu inordinato phan- rior cognoscitiva codem, co-
in
tasmatum ; ergo compositio illa in phan- gnoscit illud quod inferior, et etiam
lasia objecti ut alias cogniti per sensum quod cognoscit sensationes (et

(inquantum sic cognoscitur pcr intelle- utrumqne probatur per hoc quod
ctum, quem concomitatur, aut subsetiui- cognoscit propositiones contingen-
 ;

UIST. XLV. QU^KSHO III. ;M9

tor voi'ns, ct os. cis svllo^nzat; ilatio. ([u;o tciKlil iii noccssa niim,
Ibriiiarc autoin pi'()i)ositionos, ct ut nocossai'ium, iit in objcctuin rc;-

syHo<,n/arc proprium (^st int(^llo- motum, cujusmodi cst rocordatio

ctui; illaiMun autcui vcritas cst do habons pi'o objccto romoto trian-
objectis ut intuitivc co^nitis, sub gulum habciT tres, nain objcctiim
ratione scilic(^t existcnti.T, sub qua. proximum rccordationis, scilic(!t
coii'noscuntur a sensu), sequitur actus tondcns in tale objcctum,
(luod in intellectu possint inveniri non potcst csse nisi actus pa»^tis
oinncs conditiones prius (lict?e pcr- intellectivse.
tinentes ad recordari; pcrcipere Sic ergo patct ([uod ali^jua ro- 18.

enim potost tcmpus, ct habcre cordatio est propria intclloctui cx

actuin post tompus, et sic de cse- ratione utriusque objocti actus,
teris. scilicet tam proximi quam rcmoti
Et potcst brcvitor recordari
(p) aliqua etiam rationo objecti proxi-
cujuscumque objecti, cujus potest mi est ita propria, quod non
memoria sensitiva recordari, quia posset competere sensui, aliqua ex
potest illum actum, qui est proxi- ratione objecti proximi competit
mum objectum intuitivae, cogno- intellectui, tamen potest compete-
sccrc quando est, et ita recordari re sensui, utpote si intcllectus
postquam fuit; potest etiam recor- intuitive intellexit me videre al-

dari multorum objectorum proxi- bum, postea intellectus recordatur

morum, quorum non potest sensi- me vidisse album. Hoc quidem ob-
tiva recordari, utpote omnis intel- Jectum proximum et remotum
lectionis et volitionis prseteritse. posset esse ol)Jectum recordati-
Quod enim
talium recordetur onis non solum sensitivae, sod
hoino, probatur, quia alias non etiam potest esse objectum rocor-
posset p(]enitere de malis voliti- dationis intellectivse, et est, quan-
onibus, nec prseteritam intellecti- documque coUatio ex tali re-
fit

onem ut pr^eteritam conferre ad Gordatione per discursum ad aliud

futuram, nec per consequens ex eo syllogistice concludendum; alicu-
quod ista speculatus est ordinare Jus tamen sensitivae, utpote supre-
se ad speculandum alia sequcntia mse, sensatio prseterita non potest
ex istis; et breviter omnia destru- esse objectum. proximum, nisi
untur, si intellectionum et voliti- tantiim recordationis intcllectivse,
onum praeteritarum non recorda- ut tactum est in articulo praece-
mur. denti.

Iiitellecti-
onum,
Istarum autem non potest
.

quis scHsus recordari, quia non

... ali-
tinet
(q) NuUa tamen
ad intellectum,
recordatio pcr-
mquantam
lunuit
solutionem
auctorita
volilionura, j , , i • i i •

et necessa- cadunt sub objccto alicujus sen- cst praecise abstractive intelligens, adducta-

per°soium ^"^ ^^'S^ i^^a rccordatio est pro-

5
nuUa etiam, ex hoc quod pertinet num'!'^.
mteiiecium ^^.[c^
recorda
intellcctui, ct hoc ratione ad intellectum requirit duplicem
m »»•• objccti proximi. Est ctiam alia prsotcritionem, scilicct in utroquc
propria, non solum ratione obje- objecto nuUa etiam pertinot ad
;

cti proximi, sed remoti, ut rccor- intoUectum tanquam primarie ot

 .

350 LIB. IV. SENTENTIARUM

i
radicaliter snfflcientem ad recor- alia, quse est flrmitas intellectus
dandum propter has tres conditi- in illo libro, patet, ubi dicit scien-
ones, vel aliqiiam earum, intelli- tiam aut sensum, cujus habitum
gendae sunt vel exponendse omnes dicimus esse memoriam,scientiam
auctoritates Aristotelis et aliorum pro intellectu, sensum pro phanta-
negantium in parte intellectiva sia, cujus prius dixit memoriara
memoriam. Quando (r) enim obji- esse habitum. Ista tamen auctori-
citur contra secundam rationem tas quaereret expositionem, si po-
in illo articulo, quse procedit ex neretur memoria sensitiva distin-
actu reminiscendi, per hoc quod cta potentia, sed non est ad propo-
Philosophus ponit reminiscitivos, situm hic de hoc discutere.
et non reminiscitivos ex dispositi- Quod adducitur de Damasceno :

one organi, patet ex dictis, et spe- Subslantioe ipsorum memoriam non liabe-
cialiter ex tertia conditione, et ex- mus, verum est, ut objectorum
plicatum est satis supra. prseteritorum, et sic non est re-
19.
Reminis- (s) Ad illud de servo fugitivo, est cordatio eorum, quse requirit du-
centia
petit solutum, si verum
quod spe-
est plicem praeteritionem.
oblivionem
non cies intelligibilis semper manet, et
totalem,
sed quod
sensitiva aliqualiter perdita per COMMENTARIUS.
phantasma
sit debilita-
collationem quamdam, vel usum
tum, aliarum specierum similium recu- (o) Dico ergo quanlum ad islum arlicu-
quod
Conclusio
restauratur peratur perfecte. Tunc enim scitur lum, etc. Hsec est conclusio principahs principalis
coUatione
Dari
vel similis istud nunc recordatum esse illud hujus articuh, quee ex dictis deducitur, memoriam
usu,
in parte in-
et 9. Trm. quod prius, vel post fuit recorda- nempe dari memoriam in parte intellectiva
tellectiva
cap. 6.
s. 1. tum, et post oblitum, per speciem proprie dictam, eamque tenet expresse
de Anima,
quiescentem in intellectu, sicut Augustinus per plura capita lib. 10. Co7i-
si species Petri visi quiescat in vir- fess. a c. 8. usque ad 19. Contrariam Sententia
D.Thomre.
tute phantastica, licet nunquam sententiam tenet D. Thomas variis in lo- Negativa.
Declaratur.
utar illa, postea tamen occurrente cis, potissimum 1. part. q. 89. art. 6.
Petro visui,statim cognosco ipsum ubi de hoc disserit in terminis, et 2. con-
esse Petrum per coUationem ad tra Gentes, cap. 74. ubi tenet intellectum
hanc notitiam intrinsecam, secun- quidem esse conservativum specierum, et
dum quod docet Augustinus 8. de quantum ad hoc dari in eo memoriam,
Trin. cap. 6. Si autem nihil ponere- quia tamen illfe species reprsesentant tan-
tur remanere in tali oblivione, per tum naturas universales, et non singula-
coUationem ad quod posset sciri res, id est, cum conditionibus determina-
illud esse, quod reminiscendo quae- tis, loci, temporis, et hujusmodi, circa
rebatur, non videtur quod in flne qute versatur sensus, non esse memori-
posset sciri illud esse, magis am praeteriti ut prseteriti in intelleclu,

quam de servo fugitivo ignoto. cujus objectum est universale, quod

(t) Ad aliud, quod ponitur habitus abstrahit a tahbus conditionibus. Priori

phantasiae, saltem non habetur ex loco in responsione ad secundum, dicit

hoc, nisi quod de memoria sensiti- intellectuni posse actum suuin singula-
va; quod enim prseter illam sit rem, et ae intcllexisse, non taraen sub
 IHST. XLV. OUiCSTIO 111 861

ratione pncteriti cleterminata, ul)i Caje- v(ip. ()"). (;t lih. II. (Ic Animd (iiuesl. 13.

tanus dicil cognosci piwteritum sub rati- Conimbricenses m 3. de Anim,a cap. 5.

one prjBteriti in actu signato, non vero quwsl. 4. problematice licct , hanc lamcn
in actu exercito, quod est dicere, cognosci ut probablHorem, et magis Peripateticam,

praHeritum sub ratione universali et abs- quam sequitur Aureolus in l. distinct. 3fi.

tracta, non vero ut hic et nunc. Idem do- (ju(vst. 4. arl. l. Argentinas in 4. di-

cuit Albertus in Summa de homine Ivact. slinct. 50. qucest 1. art. 2.

de memoria, aliique discipuli D. ThonifB Conclusio Doctoris hlc est contraria, .35.
Conclusio
in prredicta loca. nempe dari cognitionem et speciem dire- Doctoris.

;5i.
Conclusionem Doctoris tcnent pku-cs cte repnesentantem singulare in iritelle-
Sententia
anirinutiva
tam moderni quam antiqui, quos infra ci- ctu nostro conjuncto, etiam in hoc statu.
Doctoris. rem
tabimus, eamque teneret D. Thomas, si Intendit appellatione singularis exi-

admitteret intellectum nostrum cognoscere stentem hic et nunc, et in hoc loco, prout
Dari
singularia in re ipsa existentia cum suis Porphyrius sumit et defmit singulare speciem et
cogniti-
conditionibus individuantibus hicet nunc; per ordinem ad accidentia, quse in re ipsa onem
rei
dicit enim conservari species in intellectu, et existentia ei conveniunt, non autem
magularis
sed earum reprresentationem esse abstra- intelligit singulare metaphysicesumptum, ut
prsesentis
ctam a conditionibus proedictis, quia re- prout de eo agit in 2. distinct. 3. qutfirens et
Fundamen- existentis.
liiin
prsesentant tantum universale, quod est per quid individuatur qu.nelibet natura, et
controver-
sire. objectum intellectus, et non singulare, sed ibi negat cognosci determinale a sensu pro
solius sensus, ac proinde datur species hoc statu. Sententiam hanc tenet Richar-
ejus in sensu, cujus est objectum, non dug in 2. distinct. 24. qiuest. 4. Duran-
vero in intellectu. Tota ergo concertatio d us c/w«mc/ 3. qu(BSt. 1. Gregorius in\.
reducitur ad fundamentum utriusque sen- distinct. 3. quoest. 1. Burl.neus et alii in 1.
nam Doctor ex hoc probat
tentioe, dari Phi/sicorum in textum 49. ubi dicit

memoriam in parte intellectiva, quia co- Philosophus intellectum esse universa-

gnoscit singulare, et quidquid a sensu lium, sensum vero singularium, Suarez
cognoscitur, et secundum modum quo lib. 4. de Anima cap. 3. et cap. i. Go-
cognoscitur, ac proinde habet speciem nimbricenses cap. 3. de Anima cap. 8.
ejus. qucest. 5. Idem definite docent Jandunus
Probalio
D. Thomas 1. part. 12. arl. 4. q. 84. qua^st. 11. Apollinaris qucest. 12. Proba-
Objectum conclusi-
motivum art. 1. qmest. 85. art. 1. docet quiddita- tur ratione Doctoris : superior et perfe- onis.
mtellectus
ut in hoc tem rei materialis esse objectum nostri ctior cognoscitiva in eodem cognoscit
statu est
Potentia
quidditas intellectus motivum, saltem pro statu con- quidquid cognoscit inferior cognoscitiva, superior
rei
junctionis; qucestione autem 80. art. 1. et imperfectior; sed sensus cognoscit in- cognoscit
iiiaterialis
quidquid
justa
D, Thom. et quodlih. 12. q. in 8. qq. disputatis tuitive singulare hoc modo sumptum, ut coguoscit
inferior.
de Anima, art. 20. admittit singularia de eo disserimus; ergo et intelleclus, nam
cognosci ab intellectu nostro indirecte seu sicut cognitio ipsa, qujB ad perfectionem
retlexe, et non per speciem directe reprse- spectat tribuenda est perfectiori et supe-

sentantem sicut cognoscuntur universalia. riori potentise, ita etiam modus cogno-
Ita etiam discipuli ejus hanc sententiam scendi, qui perfectionem dicit tribuendus

defendunt, Cajetanus citatus, Capreolus, est eidem. Probatur major, quia ideo est
in 1. distinct. 36. qucest. 2. insolut. argu- aliqua potentia superior et perfectior in

mentorum Ferrariensis, 1. contra Gentes eodem ordine et genere, quia excedit

 352 LIB. IV. SENTENTIARUM

in operatione et modo operantli ; ergo mento limitatur ejus perfectio, nam qui Viiificari
j. , . . inlellectum
quidquid perfectionis est in cognitione, et dicunt anmiam separatam non posse co- humanum
^'^oi'Pos»io.
modo cognoscendi sensus, tribui debet in- gnoscere per species etiam infusas, res

tellectui, si alioquin imperfectio quam superiores aut inferiores, nisi conceptu

excludit, cadit in potentiam superiorem. confuso et imperfecto, ideoque conjungi

36. Probatur antecedens cum consequentia, corpori ut perfectius cognoscat, et in ipso

Potentia ,. ...
supeiioi-
.

potentia superior in
. .

eodem ordme
,

dicitur, corpore limitari ad solam quidditatem

quia cst universalior quoad aclum et ob- abstractam rei materiaHs, ut est sententia
quiauui-
jectum, ut patet de sensu interno com- D. Thomse, quoad utrumque membrum
^mfoacr'
actum et
parato ad externum, qui fertur in obie- satis arctant perfectionem ejus et sine suf-
objectum. ' ^ ' **

Exempia. ctum singulorum, et actus, ut prsesentes hcienti fundamenlo. Videtur enim retine-
sunt, et ulterius non prsesentes et pra3- re principia Philosophorum quorumdam, ^*^op][,o^u,\"
"^ou satis
teritos cognoscit. Patet etiami de intelle- qui
^ errarunt circa virtutem inteUectus, et
correctus.

ctu Angeli, qui cognoscit perfecte res na- modum cognoscendi per solam assisten-

turales, etiam sensibiles, sub propria ra- tiam inteUigentise extrinsec;e, quamvis
tione, et spirituales, et universum genus non conchisionem, eaque qu;e ilH disse-

entis naturalis; et quamvis ad heec etiam ruerunt de modo inteUigendi anima) per

se extendit intollectus humanus ex na- conversionem ad superiora, et phanta-

tura potentiee, tamen ab Angelico exce- smata accommodare ad virtutem innalam

ditur in perfectione cognitionis. Item, in- ipsius potentise inteUectivse, et in hoc

tellectus divinus infinite excedit omnem tantum corrigere eorum errorem.

cognitivam creatam, ita ut si aliquod ob- Ex utroque autem modo philosophandi 37.
Inconveni-
jectum esset quod cognosceretur ab infe- de anima conjuncta et separata, sequitur ens

riori, et non posset cognosci ab Angelo intellectum ejus non attingere ojjjectum deductum.

aut a Deo, sequeretur imperfectio in utro- simm in particulari, et sub ratione ultima
que; ergo idem dicendum de intellectu essendi, quse est singularis et existens,

nostro, ut comparatur ad sensum, non sedsub conceptu tantum confaso; confuso

compati cum perfectione ejus ignorare dico, quia Hcet attingat sub conceptu ab-

quod cognoscit, aut imperfectius attinge- stracto quidditatis, et distincte, tamen ut

re objectum, quod perfectiori modo attin- hic conceptus comparatur ad ipsam rei

gitur a potentia inferiori. Sed perfectius actuaUtatem, est imperfectus rei, et con-
^^^eTt^'°'
aitingeniia attiugitur
° objectum per coa:nitionem in- fusus, non attingens uUimum ejus gra-
objecti £ub . .
"'. '
f
raiione tuitivam, ct in propria
.

existentia, et ut dum et perfectionem in ordine, ad quem

proprise, . .

quam sub prjesens, quam sub ratione universah et dicitur esse ens, nempe ut actu existit

his; ergo hoc concedendum vel possit existere. f

commani. abstracta ab
est intellectui sicut convenit sensui. Patet Gonfirmatur ergo ratio pri^dicta, pri- confirma-

subsumptum, quia ratio universaHs obje- mo : InteUectus secundum naturalem in- prima.
cti non accedit ad perfectionem singularis cHnationem nata est habere naturalem
et existentis cum aliis conditionibus in. finem, in quo perficitur et beatificatur

dividuantibus in csse entis ; ergo neque beatitudine naturali, prout existit finis iUe
in esse intelUgibilitatis, ideoque intellcctui in re ipsa ; ergo nata est attingere finem
AngcH conceditur hic modus cognoscendi; iilum in rc ipsa. Antecedens suppono, e"[® jj^^u^g

ergo etiam inlehcctui nostro est conce- quia operatio virtus et media opcrandi, |jjjj^|j!",^g j,,

dendus, aHoquin sine »eM'sa-

suflicienti funda- concessa sunt inteUectui, ut aitingat finem •

i
 .

DIST. XLv. QUy^isrio III. \m

aliqueni extriiisccuin, a (luu iii rc ipsa po- lientcm, ut maxime conceditur in sen-

t:st perlici ; ergo ille (inis debct essc |)()s- tcntia adversa; ergo non possunt esse
sibilis attin^i, ut in re ipsa est.alias non linis potcntiin prior ipsa ejus operatione.
aut r*ot«ntia
sunicientcr beatilicarcl intellectuni, Dciiub;, omnis abstractio per opcrali- abBtrahons
satiaret ejus appetitum. Patet conse^iucn- coj^noscit
oiicm potcntiio supponit id a (juo lit
i(l a auo
tia, (juia inlellcctus ut elevatus, respicicns abstractio, esse notum potentijjo sub nbstrahit
concoptum.
linein supeinatui-alem non beatillcatur, ratione propria, antc([uam abstrabat rati-
nisi ut in re ipsa conjungitur lini pcr visi- oncm universalem sibi et aliis per col-
onem ejus; ergo appctitus etiain naturalis laiionem eorum; sed illud est singulare,
ejus ne^juit satiari in via, nisi etiam con- ergo attingitur singularc ab intcllectu
jungatur fini. S(ul linis ejus in via cst ejus abstrahente sub ratione propria. Probatur
objectum, nani ille est linis poteniia3, major, quia potentia conferens aliqua Conferens
aliqua
circa quod uliimale tendit, et cui unitur; determinata ad invicem piout conveniunt debet
cognoscere
ergo potest uliimate attingere objectum et dilferunt, debet ferri in utramque rati- extrema.

in via secundum quod in se est in essendo, onem communem et particularem, alias

et consequenter si objectum ejus est res non cognosceret extrema prout extrema
materialis, potest illud in re ipsa attin- sunt convcnientitie et dirfcrentitc ; ergo
gere, ut existens, et non solum per conce- cognoscens Petrum et Paulum convenire
ptum confusum et abstractum secundum in esse hominis, et differre in esse deter-
rationes universales. minato Petri et Pauli, necessario agnoscit

Dices finem naluralem intellectus esse hoc esse, et principium seu fundamentum
38.
Responsio. coguitionem substantiarum separatarum, differentiiie inter utramque. Ergo appeti-
et veritates necessarias, qute sunt abs- tus intellectus, ut fertur in illa extrema,
tractoe nequit satiari, nisi cognitis extremis; ap-
Contra si ille finis est ex natura poten- petitus, inquam, collativus intellectus,

Impugna- ^''^ i ^''oO ^j^s appctitus naturalis exigit quo discernit inter ipsa extrema, nam Appetitus
lio. coUativus
coiijungi tali fini in re ipsa, et secundum virtus illa collativa datur in ordine ad est Id
ordine ad
propriam rationem finis, ut attingibilis cognitionem extremorum in seipsis, cum cogniti-
oneni
cst naturaliter, quod dico ad excludendum collatio ipsa se extendat ad differentiam
extr-emo-
Deuin, qui nequit in se naturaliter attingi, extremorum. Et sic etiam de aliis verita- rum.

sed per elevationem potentia3. Et probatur tibus abstractis, quse communia sunt
consequentia, quia finis potentiue satians substantiis separatis, et enti materiali,

appetitum ejus nullus esse potest, nisi nam licet intellectus non attingat res

is qui secundum rationem propriam est spirituaies sub ratione propria, inclinatur
talis, et ut in re est; ergo neque aliquid tainen ad hanc cognitionem, et eam habet
est ad finem ut ad finem, nisi sub ratione extra proesentem statum separatus, ex
Conceptus proppia. Patet antecedens, quia in re ipsa quo appetitu etiam inclinatur ad abstracti-

nequu^ess^e dcbet supponi ad operaiionem potentia^, onem ab entibus materialibus, ut posset

^^ ^^^ ^^ fiucm, loqucudo de fine reali, saltem in confuso attingere res spirituales
Dotentfe
ad quem est potentia, et de vero fine, cui imperfecte secundum rationes quasdam
ex se competit esse causa. Sed conceptus transcendentes, et pro differentia earum
objectivi et universales, non sunt ita in excludens imperfectionem materialium, et Idem patet
ex modo
re ipsa ante operationem potentitie, sed substituens negationes, ut vel sic attingat quo
iatellectus
fiunt per ipsam ejus operationem abstra. aliquera proprium conceptum ipscrum, iavestigat

Tom. XX. 23
 ;

354 LIB. IV. SENTENTIAUUM

proprium qui nullo modo appetitum potentias, applicandum operationi, aut removendum,
conceptum *
Eubstanti- quamvis in eo sistit,
satiat

quia nequit ulterius

... aut
•

etiam apponere
j
modum operationi,
^- •

separate- progredi ob imperfectum motivum, et si iiitellectus non fertur tam in operati-

'""'"
media cognoscendi inferioris ordinis. Sed onem, quam etiam in ipsum objectum et

ex appetitu recte cognoscitur finis per se modum operandi circaipsum; neque sa-

potentise; ergo ex appetitu cognoscendi tiari posset appetitus voluntatis imperan-

f
substantias spirituales sub ratione pro- tis dum in eventu ipsa sensus operatio

pria, recte colligitur eas sub liac ratione ponitur, nisi intellectus tam operationem
cadere sub objecto naturali potentite. quam reliqua concurrentia eidem reprse-

Cessat E contra vero descendendo ad ens ma- sentaret. NuUus etiam appetitus aut amor, Amorestia
investigatio volimtate,
entis teriale, quando cognoscitur sub ratione circa objectum singulare posset innasci J appetitus
mp
materialis, 3b|<
quando propria, ut est hoc ens, satiatur periecte in voluntate, nisi intellectus hic et nunc ^i^^^i^^l^
cognoscilur ... ,. , .

proponeret objectum illud ut prsesens est,

sub ratione intellectus, ut amplius non procedat inve
P''°P'''^"
stigando; ergo signum est cognoscere vel absens, juxta modum quo voluntas in

illud sub ratione propria, qua tale est, et ii^sum tendit per fruitionem aut deside-

existens. rium. Item, intellectus non posset discer-

inieiiectus
39. nere inter Petrum et Paulum individua,
Secundo confirmatur eadem ratio: in- cownoscit
Confir-
mat. 2. lellectus corrigit sensum, uts?*»radictum nisi utrumque *
cognosceret
^ secundum differen-
"^ tiam
Intellectus _

conditiones suas individuales hic et individu-

corrigit est, V. g. visum operantem difforiniter orum.
sensum
errantem. ad objectum in re ipsa corrigit non solum nunc prsesentes,
' '
nuUam posset habere ex- ^ „.
'
.

CoUigit pep

ex principiis universalihus, sed ex parti- perientiam

^ ab effectu de ahqua re in par- experien
.
tiam
culari experientia, quam habet per ahum ticulari, et a posteriori per operationem, conciusi-
onem.
sensum hic et nunc, vel aUas habuit nisi cognosceret rem ipsametoperationem,

sed corrigit cognoscendo deceptionem, ut ut ab ea procedit hic et nunc, et univer-

est hic et nunc sensu ; ergo cognoscit sim concidit omnis inventio ab effectu ad

operationem sensus, ut fertur in objectum causam, si intellectus nequit utrumque ut

in re ipsa, ut est difforme visioni. Sed hic et nunc conjuncta, neque posset figu-

Cognoscit ]^Q(, repugnat, nisi cognoscat objectum sub ram hanc discernere ab alia, ut quadran-
onem ratione propria, et prout in re est, et si-
gulum a triangulo, si intellectus non co-
sensus.
mui ipsam visionem difformem, ut diffor- gnosceret individuum sub sua determina-

mis, et qua est visio reproesentans diffor- ta ratione hic et nunc existens.
40.

miter in esse visionis, qua attingit obje- Dices intellectum cognoscere ista in Responsio
I
ctum ; ergo hoc cognoscit intellectus phantasmate.
Impugna-
intuitive, prout hic et nunc est objectum, Contra, inteUectus nequit cognoscere tio.

et prout visio se habet ad ipsum, et con- per phantasma tanquam per medium
sequenter attingit utrumque sub hac cognoscendi , ergo requirit, vel ipsum
rationc propria hic et nunc. Cognoscit esse objectum concurrere, ut est praesens;
Tm"e°ra'
\^^^^^^^^ intcilectus operatiouem sensus vel certe aUquam ejus speciem, quse sit
exieTno
externi hic et nunc, et circa quod opere- principium taUs cognitionis, quia si alias

tur, et quando cum reUquis circumstan- immediate ipsum phantasma moveret

tiis, et quando non operatur circa tale inteUectum possibilem ad talem cogniti-
objectum, et quomodo, si perfecte, si im- onem , etiam objectum in re prsesens sic

perfecie. AUas nuUum posset esse in vo- movere posset.

luntate imperium in sensum externum Dices, cognosci illa in uhantasmate

I
 DIST. XLV. QU^sriO III. 355

taruiiiam in ratioiic cognoscondi coi^nita. ;uiicm dcstruit fundamcntum oiipositfc, Individuum

Rosponsio co;,'no8ci
Iiiipugnu- Coritra, si ipsiitn pliantasina repi';ci:cr»tat qtio dicitur intellectus esse univcrsalitim (luataleest.
tio.
objccttim in se prrescns, et simiil aciiim tarittim. Probalur anteccdens, ipiia illa

sensus cxtcrni, tit ferltir iii ohjcciiim rcpr;csentaris individuum dctcrminatum

cum omiiibus circumstantiis tcmporis, ut sit conformis rei ric(piit rcpnusentarc
loci ct situs, etc. et intcllcctus fcrlur in aliqiiid, tpiod cst iri iridividuo, nisi ut

pbantasma tanquam in rationem cognitam, singulare cst; ergo rcprfEsentat totum,

ut est sic objccti ; ergo intellectus fcrtur quod repnesentat ut iiidividuum.
42.
in objectum sub ratione propria, qua tcr- Di(;cs, individuum cognosci tantum Responsio.
minat sensum, et consequenter illud co- indirccte per accidcns, ut alii dicuiit,

gnoscit, ut pr;iesens est sub ratione pro- vel reflexe.

pria (juod effugitur. Contr'a, nequit intcllectus ex reflexione
Si
intellectus
Deinde quasritur quid concurrit ex par- in aliquem suum actum cogrioscer*e indi-
cognosrit
phantasnia
te intellectus tanquam medium talis cogni- viduum, si nullus actus ejus sit individui,
cognoscit tionis elicicndoe, et quod repruesentat ut objecti ; ergo, etc. Probatur antecedens,
singulare.
Quid sit
phantasma, seu objectum in phantasmate; si iiitelleclus nequit cognoscere indivi- reflexio, et
quid per
vel ergo species repr;iesentans objectum duum, quia tantu.m est univer-salium ex eam cogno-
sub natura sua, et modo detcrminato cogno- scatur?
tali ratione, aut ipsum phantasma ut
fertur in objectum, sed sic sequitur inten- scendi, neque species ulla intellectus re-

tum, nempe intellectum et cognoscere praesentet directe et per se individuum;

singulare determinatum, ut in re ipsa est, cum repriesentatio expressa actus intel-

et habere speciem sic repnesentantem. lectui sequitur modum repnesentandi

Patet sequela, quia cognoscit ipsum phan- objectum, et in illud tantum fertur, quod
tasma sub ratione sua singulari, ut est tantum reprtesentatur in specie, sequitur

talis objecti, et ipsum consequenter obje- nullum actum directum intellectus re-

ctum ut terminat phantasma reprcesen- priesentare individuum ; sed actus refle-

tans, utrumque autem est singulare; xus intellectus, ut fertur in directum, tan-

ergo, etc. tum cognoscit ipGum actum directum, et

41. Dices speciem universalem, quam habet objectum quod repr?esentat hsec reflexio,
Responsio,
intellectus, reprjiesentare utrumque. nequit reprsesentare individuum determi-
Impugna- Gontra, hoc effugium est, quia natum, de quo quoeritur.
si spe-
tio. 43.
cies universalis reprtesentat objectum, Dices cum D. Tboma, reflexionem fie Responsio.

ut in phantasmate est, perinde se habet ri super ipsum phantasma, cognita prius

quantum ad intentum, quia sic sequitur natura universali, et sic cognosci indivi-
intellectum cognoscere singulare sub duum in phantasmate. Ita docet q. 2. de
ratione propria per talem speciem, non verilale, arl. 6.
Retorque- secus ac cognoscitur ab Angelo per Impugna-
tur
spe- Contra, redit ratio jam praemissa, quia tio.
responsio. ciem infusam, quoe reprsesentat naturam, nequit intellectus moveri ad reflexionem
et sua individua existentia, ut statuit nisi ex aliquo, quod sit cognitum tanquam
D. Thomas, quse speciesin hoc etiamdici- ex noto, vel per mediumcognoscendi inco-
tur differre per se a specie impressa. Deinde gniium ;
quidquid hoc secundo modo in-

species impressa intellectui, si reprsesen- telligit, intelligit directe, et non reflexe;

lat singulare, illud primo reproesentabit priori autem modo nequit sic reflectere.
et naturam secundario ut abstractam. Hoc Quod probatur, quia illud notum est
 . . .

356 LIB. IV. SENTENTIARUM

tantum natura universalis 2t indifferens viduum sub ratione propria, et in ordi-

Reflexio
noa excedit ad omnia quibus convenit, et quoe po- ne ad tempus determinatum, quia sic
suum dicam, con-
raotivum tentia tantum passiva, ut ita repriesentatur in phantasmate; ergo ille

tinet inferiora, et non actu, aut inlelligi- actus relinquit speciem sui in memcria
bilitate. Sed talis ratio indifferens fur- intellectiva, sicut cfBteri actus intellectus,

maliler nequit determinare intellectum et consequenter datur sic memoria prae-

ad cognitionem determinatam et e pres- teriti in intellectu, quod est intentum

sam hujus individui determinati magis principale, et conclusio quse negatur.
quam alterius, neque etiam esse ratio Probatur consequentia, quia actus re-

cognoscendi aliquod determinatum ; er- flexus potest esse intensus, et cum vehe-
go, elc. Deinde redit ratio per quam su- menti attentione potentiije ; et licet sit

pra hanc responsiones rejecimus. rellexus, non refert, quia est directus sui
Hinc excluditur modus dicendi Soti 1. objecti, licet dicatur reflexus, quia est ac-
44.
Modus Physic qucest. 2. art^. qui dicit intelle- tus alterius potentite ex aliquo noto, nam
dicendi
Soti. ctum determinari ad cognoscendum indi- intellectus per plures coUationes ex obje-
viduum, ut cognoscitur a phanta^sia. ctis et principiis notis causat plures no-
Impugna- Contra, non per speciem universalem titias, quarum species manent in ipso, ut
tur.
neque per objectum ejus, quia utrnmque memoria est. Ergo etiam hujus actus po-
est impossibile ; ideo enim nequit directe test esse species in memoria, quse reprjB-
reprsesentare individuum ex propria et sentabit actum ut fuit singularis pro

intrinseca determinatione speciei, quse tempore prgeterito praesentis, et conse-

est sua repraesentatio, quia species est quenter erit utriusque objecti tam remoti
objecti, ut abstrahit, et nullam dicit con- quam proximi ut praeteriti; quod ad in-

nexionem actu ad individuum determina- tentum nostrum sufficeret, quamvis nulla

tum, alias reprdesentaretur ut actu in sit ratio magis asserendi cognitionem in-
Gognitio
individuo, et ut singularis sine abstra- dividui fieri in intellectu, quam etiam
individuiin
phanta-
ctione ; ergo determinatio nequit esse per speciem, quia sicut talem habet in memo-
smate
nequit speciem aut impressam, aut expres- ria sensitiva et imaginatione, potest habe-
subsistere
sam, quse uniformes sunt objecti in re in intellectu ; ideo negatur in intelle-

reprsesentando, nequit esse a solo in- ctu, quia nequit cognoscere singulare ut

tellectui aut virtute ejus, alias intelligeret tale, quod solum recipiat universale.

sineconcursu objecti ; nequit esse a phan- Dices cum aliis cognosci singulare co- 45.
Responsio
tasmate, quia huic negatur ccncursus gnita tota collatione accidentium ejus.
aliorum
Irapugna-.i
immediatus in intellectum possibiiem, et Contra, qufleritur de modo et medio tio.

solum admittitur concursus ejus ad spe- cognoscendi ? In primis vel cognoscuntur

Non
ciem illam universalem, cooperante intel- accidentiaut sunt reipsa in individuo, et cognosci
individuum
lectu agente ; ergo nequit illa determina- sic cognoscuntur ut singularia, et ut in per solam
cogniti-
tio subsistere ad causam ullam, a qua sit, propria existentia sunt vel fuerunt, et sic onera
acciden--
neque consequenter intellectio individui, datur intentum ; vel cognoscuntur tantum tram
tenendo intellectum esse ex natura sua sub ratione universali et indifferenti, et sub esso
universali.
tantum universalium. Accedit quod si sic cognoscendo non cognoscitur indivi-

intellectus quocumque actu suo cognoscit duum determinatum, neque accidcntia, ut

individuum, ut est in phantasmate, vel insunt in individuo tanquam conditiones

praisens vcl prteteritum, cognoscat indi- individuantes ejus; ergo neque indivi-
 ;

OIST. XLV. OUi^STIO III 357

(Iiiiim. Sed e\ partc iiitelleelns, iiisi lia- cnuntiationis circa quam, judi(\irc confor-

beat mediiiin co^noscendi repivrscntans mitatem aut dilTormitatcm propositionis ad

accidentia priori modo, ne(|uit co^iiitio ij)suin objectum, si hoc esset ei ignotum,
determinali iiidividiii lieri, necpie acei- aiit non cognitiim iillo modo, ncque con-
dentia coi^nosci, iit siiiit individiii, sed sequenfcr si propositio (bUerminate vera,
tantum sul) ratione universali, et compo- aut delerminate falsa, sed vel csset ei Proposiiio
^*'"'^''"'
sitio facta per int(dlectum non fit e\ mo- neutra, ut hicc : Arencc mar/is sunl pares,
tivo suflicienti determinate ad cof^nitionem circa quam nullum format intellectus as-
individui determinati, sed illa composi- sensum aut dissensum c\ defectu motivi.
tio respicit aliquid possibile et indetermi- Ergo ut judicet determinate prfemissam
natum, quod niliil facit ad propositum. propositionem essc veram, aut determina-
llinc e\cluditui' responsio Cajetani de te falsam, habet sufficiens motivum co-
Responsio
Cajelani. conditione iiulividui, aut pn^teriti in ac- gnitum, sed hoc est ipsum objectum,
tu sii^nato, et non exercito, nam si dilTe- ut in re est determinate, vel non est, ex
rentia illa ponatur ex parte ohjecti, idem quo propositio participat suam vcritalem
est actus signatuset indilTerens, aut uni- aut falsitatem modo dicto. Sed extrema
versalis, et indeterminatus, quodestidcm hujus propositionis sunt singularia, ut

dicere ac non cognosci individuum singularia determinata, et modus etiam,

hoc sub determinata ejus ratione, aut secundum quem limitatur, aut refertur

hanc differentiam temporis determinatam, pr.iedicatum ad subjectum, seu mensura,

sed solum sub ratione universali et con- secundum quam dicitur inesse, est sin-

fusa. Si autem differentia assignata dicit gularis, ut tempus pr?esens ; ergo totum
modum ipsius, si ullus datur in exercitio, hoc cognoscitur directe ab intellectu ; er-

destruit seipsam; sivero dicat modnm go etiam veritas hujus propositionis co-
actus non secundum entitatem, sed secun- gnoscitur ab intellectu, data veritate

dum reproesentationem, redit in primum prioris cognita : Petrus cucurrit, nempe

membrum impugnatum. quando formatur pro tempore sequente
Tertio confirmatur ratio principalis proeteritum cursum Petri; ergo intellectus
46.
3. Gonfirm. H;t}c propositio et prcedicatio in actu fertur in singulare, ut singulare directe,

exercito : Petrus currit nunc, est vera et memoratur etiam prfeteriti ut prseteri-

illo currente, est falsa eo sedente. Fit ti ;

quod experientia plana notissimum
autem per intellectum; ergo cognoscit est.

copulam, prsedicatum et subjectum, et Respondent aliqui quod subjectum hujus Responsio.

Pr?ei1icatio
de determinationem temporis positam ex propositionis : Pelrus est homo, sit in ses-
Intellectus
individuo
parte proedicati, alias non posset formare timativa, prnedicatum vero in intellectu. non
vero.

propositionem, aut conferre prfiedicatum

^ . ,

Sed hfec responsio sua absurditate cor-

.
11. praedicat
ni-i de
^" "'^*^ °
ad subjectum per copulam, nisi apprehen- ruit, quia si intellectus non cognoscit sub- se cognito.

sis extermis, et copula. Praeterea, agno- jectum, nequit etiam cognoscere prsedica-
scit determinate veritatem et falsitatem tum, ut est extremum propositionis,neque
ejuijem propositionis, quando determinate copulare, neque consequenter judicare de
Cognoscit
intellectus vera vel falsa est ; ergo determinate co- veritate propositionis, neque differentiam
veritatem
et gnoscit objectum, ut in reest determinate, inter prsedicatum et subjectum cognosce-
falsitatem
talis propo- ve! non est. Patet consequentia, qnia alias re.neque quando inest subjecto, vel non
sitionis.
non posset ignoto objecto, ut est materia inest Deinde, nil juvat ista responsio,

h
 . ;

358 LIB. IV. SENTENTIARUM

quia quanclo omnia limitantur ad singula- scat intuitive ipsum singulare, aut rem 48.

re, tani ex parte subjecti singularis, quam materialem praesentem et existentem ? quomodo \

^
ex parte proedicati quoad mensuram et Ratio difficultatis est, quia Doctor videtur niarJriX

modum (ut si dicatur : Pelrus nunc currit in qucestione praecedenti, et locis ibi alle- '^ad^^suf'^

neffare cosrnitionem intuitivam et mtuitioaem

per lianc planiliem, claudicans pede sini- £Catis,

stro suo, etc. de cujus veritale cognoscit perfectam rei, ut est in se, fieri per spe- i^^teiiectu.

et judicat determinate intellectus), illa, ciem, Ex alia parte non videtur objectum i
inquam, responsio nuUum habet locum. materiale in se esse proportionatum intel-

Ex his ergo omnibus patet ratio prima lectui, ut immediate concurrat ad cogniti-
^^
sequeia
Doctoris, '
nempc concedendam esse intel- onem sui intuitivam.
^
dictoruin.
lectui omnem perfectionem potentise infe- Respondetur, objectum immediate con- ^h?ictum

rioris, et attingere omne ejus objectum, currere ad cognitionem sui intuitivam, immediate
concur-
est attingere objectum rere.
perfectione cognitionis, qua et sicut perfectius
et actus, ea

quia ne- in se ipso, ut praesens est, et sic attingi-

cognoscuntur ab ipsa inferiori,

que immaterialitas intellectus, et materi- tur a sensu tam interno quam etiam ex-
alitas objecti obstant, quia sic etiam co- terno, idem concedendum est intellectui

gnoscuntur a Deo et Angelo ; neque etiam ex principio supposito. Objectum ergo

Objecti
imperfectio intellectus nostri, qua accedit quando est prsesens potentise inferiori prffiseatia,
. .. .^ . . et moti o
ad perfectionem materiae, ut forma ejus, praesentia requisita, ita etiam est prsesens

et mediat inter sensum et intellectum An- potentifie intellectivse, ut sufficiens moti-

geli, quia hoc, potius probat contrarium, vum ejus, quamvis moveat subordinate

quia debet accedere ad utrumque extre- ipsas potentias, quod provenit ex subor-

mum, et ut est superior in homine cogno- dinatione ipsarum potentiarum, quia po-

scere quidquid potentia inferior cognoscit tentia superior supponit inferiorem es-

quam dirigil et corrigit in suis actibus, se in actu, ut phantasia sensum exter-

et ulterius etiam participare modum co- num, ut visum ; intellectus vero utram-

gnoscendi superioris inlellectus quoad que, et ideo objectum servat hanc subor-

perfectionem, qua excedit sensum. Hoc dinationem in movendo.

autem ipsi competit qua cognoscit uni- Dices, ergo etiam objectum in se potest 49.
Objectio,
versalia, et veritates abstractas, ac etiam immediate movere intellecium ad species
ex natura potentiae, ut non est impedita abstractive reprsesentantes, et ad ipsam

potest cognoscere separata res spirituales cognitionem abstractivam sine specie,

sub propria ratione, ut dictum est in quod videtur contra Philosophos, qui

qusBStione prsecedenti ; neque cognoscere dicunt intellectum agentem abstrahere

singulare materiale ipsi repugnat, quia species a phantasmatibus.

spirituali actu illud cognoscit, cui non Respondetur concedendo consequen- Responsio.
,. Intellectuni
m
. .

repugnat repreesentare maleriale est, alias tiam, juxta ea quse disseruimus quse- agentem

sic repugnaret Angelum cognoscere rem stione prcecedente, quia intellectus agens speciemaii-

materialem sub propria ratione ; sicut

I- •. .

non Iimitatur ad phantasmata,

11» .
quamvis
• stractivam
^b objecto

etiam a phantasmate abstrahere ^'^°

ergo per actum cognoscit ipsum maleri- possit

ale, ita et per receptam speciem potest speciem, ideoque ponitur a Doctore in
i
etiam exire in actum juxta modum cogni- Angelo et anima separata etiam sic abs-

tionis quam habet. trahere species immediate a re materiali,

Sed petes, quomodo intellectus cogno- quandocum(|ue ergo potest intellectus pos-
i

i
 nisr. xi.v. Qn^.sTio iii. 359

sihilis exirc iii actiiin iiiiinecliatc circa ut dictat dolcndiim (b; ixmm ati) prfcterilo,

objectum, et intuitive i|)so concurrente, (piod necessario cognosci debet, ut pr.cte-

polest ctiam intcllectus agcns cuin codcin ritiiin III (tpere, et tale qualc fuit in cir-

objecto protliiccrc spcciem abstractivc cumstantiis. Lex, prfcccpta, justitia

repriBsentantem objectuin sul) ratione commutativa et vindicativa ct distributi-

propria. va, commercia, promissiones, sti|)ulati-

Ad ilUul (juod dicitur, boc esse contra ones, contractus vcrsantur circa res sin-

A.l P!ub)sopliam, negalur, nain conccdo intcl- gulares. Fidesctiamdivina, ut dictum est,
ralionfin
difticultatis
lectum agentem etiam abslraberc a pliaii- versatur circa articulos particularcs, ut
responde-
tasmatibus, quamvis non ab iis soHs. Beatam Virgincm Mariain pcpcrissc Cbris-
tur.

Abstrabit aulcm species a pbantasmati- tuin, bunc fuisse crucifixum, mortuum, ct

bus, quoties non babet scienliam expcri- resurrcxisse tertia die. Ilistorioe monumen-
mentalem de re ipsa, sed cam cognoscit ta rerum gestarum, et omnes aclus pu-
per viam doctrin;e, aut alia via, ct non blici, providentia ex pra3teritis pro futuro,
per experientiam rei in se ipsa, et ut et bujusmodi alia innumera, qutc concer-
plurimum ita contingit, quia species, nunt tlictamen intelleclus circa singularia,
quibus utitur intellectus, ut plurimum per et electionem, et fugam rerum in se exi-
viam doctrinnc acquirit dependenter a stentium, quae sine memoria et cognitione
pbantasmatibus, et per varias collationes. singularium nequeunt esse; ergo tam cer-
Secundo principaliter probat Doctor in- tum est intellectum esse singularium,
50.
Secunda tellectum cognoscere intuitive objectum quam boec omnia versari posse circa sin-
ralio pi'in-
cipalis. sensus et actus. quia intellectus format gularia, et consequenter datur cognitio et
propositiones contingentes, ct cognoscit memoria borum. Hoec ratio est evidens,
Iiitellectus veritatem earum, Sed hrec veritas non co- et secundum principia omnium Pbiloso-
format pro-
positiones gnoscitur nisi objecto in re cognito, si est pborum in moralibus et Ethicis, quae
coutingen-
tes. propositio circa res materiales et sensi- Aristoteles et Schola ejus passim admit-
biles, quia ut cognoscatur veritas propo- tit, et etiam juxta ea quse docet de arte et
sitionis contingentis, in qua priiedicatum expcrientia, et habitu eorum ; recte ergo
est forma conveniens subjecto, non uni- colligit Doctor deinceps quorum sit me-
versali, quia ipsi nequit inesse, sed par- moria intellectiva, et quomodo.
ticulari, et secundum existentiam, tam (p) Et potest hreviter recordari, etc.
51.
subjecti suppositi, ut in re ipsa proecise Docet ut dixi, quorum sit memoria intel- Quorumsit
inemoria
existit quam proedicati, ut convenit sub- lectiva. Pnino, est omnium, quse cogno- inteiiectiva

jecto in existentia, ut dictum estin confir- scit sensus, et actuum etiam sensus, et quomodo

matione tertia supra, ergo intellectus co- hoc modo est prseteriti, quantum ad ob- niemoHani
gnoscit ipsa extrema, ut hic et nunc in jectum proximum et remotum. Secundo, '"'^g^*^''

utroque modo memoria in intellectu utriusque

existentia conjunguntur. est

Confirma- Confirmatur, quia intellectus practi- quoad utrumque objectum, proximum et pr^teriti.

tio.
Intellectus cus, ut dictat secundum prudentiam ver- remotum, respectu tam volitionum prae-
practicus
versatur satur circa singularia; habitus quo facili- teritarum quam etiam intellectionum,
ciroa
tatur expertus, versatur circa singularia, qua3 fuit illarum volitionum. Et probat,
singularia,
Probatioab et ars circa res contingentes, ut in sin- quia alias proeceptum confessionis pecca-
exemplis.
gulari conjunguntur. Fides divina etiam torum, quorum r. alitia consummatur in

versatur circa propositiones contingentes. ipsa mente et voluntate, essct nullam.

 .

360 LIB. IV. SENTENTIAKUM

si non posset intellectus habere memo- objectum ejus proximum,sed remotum.

riam sui actus, ut fuit illarum volitionum Respondetur secundo, intellectum agen- "
sb!'^""
prseteritarum. Plura alia exempla pos- tem abstrahere duplicem speciem a phan-
sent adduci ex doctrina generali tra- tasmate, alteram objecti reprgesentati, alte-
Memoria
actus dita. Potest prseterea intellectus habere ram ipsius phantasmatis ut cogniti, quse
reflesi.
memoriam sui actus reflexi, quo alium species repraesentat ipsum phantasma, ]

actum suum cognoscit, et utrumque prse- seu actum prseteritum sensus superioris
teritum ; et hsec memoria est ita intelle- immediate, quando non est, ut praeteri-

ctui propria, ut non possit esse intensa; tum. Esse autem objectum recordationis
ergo amplior est hac in parte memoria intellectivae probat ex eo quod ex tali

intellectiva. recordatioiie possit syliogistica procedere

Memoria Tertio tandem est memoria in intellectu ad aHud concludendum. Unde Philoso-
actus
prseteriti. respectu objecti proximi, et non remoti, phus de Memoria et Reminiscentia, cap. 2.
ut quando cognoscit universaHa et neces- et {. Met. cap. I. et 2. Posteriorum cap.
saria, habet memoriam illius actus prsete- idt. attribuit intellectui hanc ratiocinati-

riti, quamvis objectum ejus abstrahat onem per discursum, et negat brutis,
a prseterito, et omni differentia teraporis. eam appellat reminisceatiam.
Et hsec memoria soli intellectui competit, Secundum dubium est de veritate ipsi- .53.

et non sensui, ut quando cognoscit se us rei An sensus cognoscat suos actus?

:
re ^psa e"t
'^®''"'"-
demonstrasse triangulum habere tres an- Hic autem non intelligitur cognitio illa

gulos, et recordatur tahs actus scientifice experimentalis, qua potentia operans,

prseteriti. Ex quibus concludit tres gradus medib suo actu, experitur per ipsum ac- I

memorise inveniri in intellectu, et conclu- tum se tendere in objectum, et hoc modo

dit : Alicujus tamen sensilivce, lUpote actus quasi se ipsum cognoscit; quoestio 1
supremn', sensatio prcelerita non polest vero est de cognitione actus per modum
esse objectum proximum, nisi tantum objecti cogniti directe, eo modo quo dicitur

recordationis intellectivoe, ut tactum est memoria esse objecti praeteriti, tam pro- '

in articulo prcecedenti, etc. ximi quam remoti, an sic scilicet actus

52. Circa hsec oritur primo dubium, quo- sensus interni sit objectum sui ipsius?
Sensatio
phantastica modo actus supremse sensitivse possit esse Priori modo Philosophus in 3. de Anima
est
objectum objectum proximum intellectivce, ut vide- c. 2. dicit oculum videre ipsam visionem,
Bolius intel-
tur asserere, quia objectum proximum in- qu;e quodammodo est colorata. Secundo
lectivse

tellectivfie videtur esse actus proprius, et modo agit de objecto memorias et remini-
non actus alterius potentioe, quia hic est scentiae.

remotum objectum. Prima sententia est, sensum non solum ^ .

Sentenlia

Respondetur primo, particulam exchi- internum, sed etiam externum, cogno- afflrmans
oinnem
1. Respon- scere suos actus. Fuit Platonis in Theae- sensum
sio. sivam referri absolute ad membrum ante-
cognoscere
mi • •
.

cedens et (Equivalere huic negativa^, teto ; eamque tenet ihemistius, Averroes, suos actus.

nempe actum superioris sensitivoe non yEgidius, Cajetanus et Venetus in cap.

cognosci a se, neque ab aHo sensu ; ut illud citatum Philosophi.

objectum proximum, si cognosceretur, de- Secunda sententia est negativa quoad 2. Senteu-

beret ab ipsa superiori cognosci; ut obje- sensus externos, quam docet D. Thomas, ne«at

ctum proximum tantum, dicit cognosci ab 1. part. q. 78. art. 4. ad 2. 7. 81. arl. 3.
^^^^l^^

intellectiva memoria, non intendens esse ad 3. m 2. contra Gentes, c. 65. Alber- extemos.
 DIST XF.V. On/ESTK) Ifl. m
liis "1. (Ic Aninut fract. \. cap. \. ohjrcti, <!t ideo quiii nl) oxtniisioiniin siii tentionali

54. Tcrtia vero sententia est, sensum infci'- nc(juit convcrtcrc acicm nisi in rccdim, ^TeaiiH."*^
3. SeiUen-
tia num cognoscere actus externorum, iioii (!t <|uo(l propotiitur i»(^r modum ohjccti,
i[\uv est
Docloris.
lamcn proprium actum, (luam liic docct ut patet iii oculo, (|ui ne^iuit in seij^sum
Doctor, liceL citetur a modcrnis pro oppo- tendere sub hac ralionc, ncquo recipcre
sita sentcntia in hac (]UJCstione, crcdo e.v sp(^ciem a seipso, (piamvis ab oculo alto-

responsionc "2. ad seeundiun, quo proba- rius pos.set recipore specicm, ita etiam
vit non dari mcmoriam iii brutis, %Ju.ela nc(pie scnsus intcrnus j^otest a se ipso
fioc polesl, in fine, ubi probat sensum recipero specicm, quamvis ab eo quod
tam internum (|uam externum non cogno- extra positum cst, recipiat. Alia hujiis

scere per modum objccti, nisi qualitatem ratio assignari iiequit, nisi (juia est orga-

sensibilcin, ct non actum non sensibilem. nnm materiale, et argumentum a paritate

A(l (juod argumentum respondet | Sus- do sensibus cxternis, ct de ipso organo

linendo lamen inlentionem Arislotelis, interno valet, quia organum internum
etc. versu : Aliter, polest dici, etc. quam- sine dubio est quantum et quale, quod
vis in priori responsione teneat senten- possct proinde ex natura sua esse objc-
tiam negativam, prout etiam eam tcnet ctum, si potentia sensitiva posset in illud

citans prioris responsionis resolutionem, reflectere; ergo eadem est ratio de proprio

quam tenet. Ambiguitas antem est ex ipso actu.

Philoso-
plius
Philosopho,
*

citato videtur tenere

nam in 'priXidicto loco

affirmativam,
proxime
'

et li-
Dices,
.

specie, quse inhseret ipsi

....
sensus cognoscit
; si
obiectum
cum
in

reflexi-
56.
Responsio.

ambiguus.
cet utrimque disserit, solvit argiimenta one, sequitur intentum ; si sine reflexione,
negativfe sententiae. In lihro lamen de ergo potest etiam proprium actum sine
sommo el vigilia c. 2. tenet expresse ne- reflexione cognoscere.

gativam, quam Thomas 1. p.

docet D. Contra, sensus internus cognoscit obje- impugna-
q. li. art. 2. ad primum, Ferrariensis ctum ut fuit sensus externi cum iisdem
lib. 2. contra Geates c. 06. Javellus //6.2. circumstantiis, licet mediante specie, quse Sensus
,. . , cognoscit
de Aninia 33. Apollinar. 7. 37. Capreo- non est ratio cognoscendi cognita, sed perspeciem
lus m 3. dist. 44. et est communior sen-
!•
medium incogmtum,
• •.
ac proinde cognoscit
• j . directe.

lentia. directe, et non reflectendo, nam aliud est

Probatur primo, quia niliil materiale quod cognoscat per tale medium obje-
Sensus non
reflectit.
est in se reflexivum ; sed sensus tam in- ctum^ et aliud quod in se reflectat cogno-
ternus quam externus est materialis et ex- scendo.
tensus; ergo nequitin seipsum reflectere, Confirmatur ergo ratio, quia organum Confirma
tio.
neque consequenter cognoscere suum est mixtum ; ergo iiabet qualitates sensi- Si
cognoscere
actum per modum objecti, quod tantum biles. Est etiam quantum, ergo habet ^°l
sensus
cognosci potest a potentia eliciente per rationem sensibilis proprii, et communis ^'^^"™

reflexionem. Major patet, quia alias dare- ex natura sua sensus cognosceret ergo si modum
^ ;
^ objecti
tur penetratio naturaliter. actum suum,cognosceret etiam subiectum cognosceret
subjectum
Responsio, Dices hanc non esse
reflexionem rea- actus, quod est organum;.boc autem ne- actus.

lem, sed intentionalem. quit cognoscere, ergo neque actum suum

Impugna-
Contra, ex reflexione intentionali se- cognoscit. Probatur consequentia prima,
tio.
Es queretur realis, quia organum quia non potest cognoscere
rertexione
materiale, aliquod sin-
sensus in- sicut nequeseipsura cognoscit per modum gulare abstracte ab iis quae conjunguntur,
 .

362 UB. IV. SENTENTIARUM

si per se sunt sensibilia respective ad objectum cujus est, sicut neque actus eti-

eumdem sensum; sed sensus communis am intellectus seipsum repraesentat, sed

fertur in omnia per se sensibilia, ergo in objectum a sediversum.
ea quae conjuncta sunt actui proprio, qua- Contra hanc sententiam urgentur qufe-
58.
le est subjectum sensibile. dam testimonia, Philosophi, ut capilc Objectio.

Quod non Quod si dicas, cognoscere etiam seip- uUimo libri de insomniis , ubi dicit: Cwn
coguoscat
seipsum. sum, hoc est contra omnem ftxperientiam, summa potestas, cademque judicatrix
et praeterea redit ratio eadem, quia non scntiebat Coriscum, simulacrum non di-
cognoscit formam aut figurara sui ipsius, cebat, etc. Item: Sentiens hoc ipsum, sup-
imo neque intellectus hsec cognoscit, ple simulacrum, ait non esse Coriscum,
quamvis cognoscat ipsum actum, ut con- sed illius simulacrum, etc Quod vero
notat objectum ; et ratio est, quia non loquatur de sensitiva apparet : Nisi san-
cognoscit nisi ea quee sunt objectum sen- guine, inquit, impediatur, judicabit vere
sus aut operationes ejus, ut connotant illum esse Coriscum, etc. ergo sentit sen-
objectum, ut sunt actus ipsius sensus. sitivam cognoscere utrumque, nempe si-

Secundo probatur idem, quia ordo po- raulacrum a se formatum, id est, actura
57.
. Probaiio tcntiarum est talis, ut superior tantumco- et Coriscum, quia alias non posset unum
ex ordine
gnoscat actum
....
mferioris, ut sensus com- ab altero discernere, etc.
potenti-
arum. .
. . • * *
munis actum sensus externi, et actum Respondetur, Philosophum ibi agere Responsio.
Explicatur
sensus communis cognoscat intellectus. de operatione quam habent aliqui in som- Philoso-
phus
Unde neque ipse intellectus per speciem no levi, quo judicant somnium quod
directe reprcesentantem objectum, cogno- vident. Hanc autem operationem dico

scere potest proprium actum, nisi refle- esse intellectus non perfecte tum ligati

ctendo, et quatenus ipse actus reliquit per sensum, et qui impediri potest ex
speciem in reminiscenlia; ergo minus veheraentia imaginationis ob copiara san-
potest sensus coramunis cognoscere pro- guinis in ipsa imaginativa, nam ex
^"^°'s
cognitio fit
prium ^per
'
modum objecti.
"^
Probatur con- indispositione corporis etiam impeditur
ab objecto. sequcntia, quia illa cognitio deberet etiara operatio alias conveniens. Quod vero di- Intellectus
appellatura
ab ipso objecto causari ; sed species reli- catur sensitiva intellectus, non refert, Philosopho
sensitiva.
cta ab objecto externo sensibili nequit re- quia apud Philosophum hcec appellatio
preesentare actum consequentera phanta- ipsi saepe attribuitur. Per sumraara crgo
sise, neque phantasia potest raoveri ab ipso potestatem intelligit Philosophus ipsum
actu, quia non habet modum essendi intellectum, quia cognitionem sensus er-

objecti in phantasia, sed ralionem expres- rantis corrigere ad illum spectat, ut ibi

^^^^ objecti alterius in ordine, ad quod dicit, et ulterius hanc operationem discre-
Actus
phantasise constituit ipsam phantasiam cognoscen- tivam simulacri a Corisco dicit fieri per
' *
est cognitio _ _

uonsui, sed tera et tendcntera ; neque lelinquit spc- discursum, quia spectat ad solura intelle-
objecti
sensibiiis ciem sui iu phantasmate, quia ipsa phan- ctura.
6xt6rni
Non ' tasia videtur concurrere ad propriam Ad locum superius allatura respondetur,
relinquit .
* i ^ ^ r
sicut alias dictum est, sensura experiri se
i

speciemsui speciem, et nihil potest relinquere in

phantasia. pbantasia propriam speciera, nisi habeat cognoscere, quando tendit in objectum,
raodum essendi objecli, quod nequit con- non tamen cognoscere proprium actum
venire actui, dum est in ipso exercitio, per modum objecti. Ex his sequitur non

quia seipsum nequit reproesentare, sed recte a quibusdam dici ipsa phantasmata
 DIST. XLV. QU^STIO III. :m
Sequela ti'an.sire iii objectuin piiaiitnsiiiMii soinnis; pctitiis fertur in aciiiin pr(t[)riuin, sed
ilictorum.
nam operatio illa (luain in soniiio lialiet (iirecle in rcm (lclectabilein.
Phantnsnia RoBponsio
non recte
phantasia, lit per ipsas spccies llueiitcs, ut Ail i^robationcm adductain de passioni-
ad
dicilur sunt meiiia cognosceiuli, ipiod expcricn- bus appctitus, respondetur, sive eas secundam
transire in oltjecti-
objoctuni tia patet, ipiia non aliler tunc opcralur producat apjtetitus concurrente objecto oaem.
plmntasi-
aluni. Itotentia, (piam ut alias circa res casdem dclectabili, iit multi volunt, sivc produ-
operatur in vii^nlia, (piantiim ad id quod cantur ab ipso objecto delectabili, ut nos
repnoscntatur potentiai ; (juod si vero cir- putamus, eas esse non circa appctiti-

ca ipsas spccies operaretur tanquam oncin, sed circa convcnientiam objecti

circa objecta, uticpie di.scerneret ipsam delcctabilis cogniti, sub quo non compre-
speciem ab objectis, neque in vigilia re- lienditur ipsa appetitio.
Peccatum
cordaretur objectorum, sed magis ipsa- Ad aliam probationem ex peccato rc- quomodo
sit iasensu.
rum specierum, ([u;ie alterius naturce sunt spondetur, quidquid aliqui dixerint, nul-
ab objectis in essc rei. Quamvis autcm lum esse peccatum in cogitatione sensi-
Pbilosopbus de Memoria el Reminiscen- tiva, aut appetitu, nisi pra^cedat libertas

tia, dicat idolum percipi quando fit me- voluntatis ; in illis ergo contingit pecca-
moria rei, intelligendus est sumi idolum tum, ut sunt actus voluntatis imperati
pro ipsa re, quatenus species causat ejus aut permissi, in quibus ipsa voluntas
memoriam. complacet. Inde autem non probatur in-

.^9. Objiciunt aliqui secundo, quod sensus tentum, quia etiani peccatum hoc contin-
Olijeclio.
Phantasia communis cognoscat opcrationem appeti- gere potest operante appetitu circa obje-
fertur ia
actum tus sensitivi, quod etiam appetitus verse- ctum delectabile inordinatum et prohibi-
appetitus. tum, quamvis non
tur circa actus sensus communis, et feratur reflexe aut

proprios, quia concupiscit in seipso directe in proprium actum, et contingere

gaudere, delectari, tristari; ethujusmodi; potest in actu sensus externi, qui non
et qusedam peccata sunt, quoe committun- cognoscitur ab ipso sensu per modum
tur cogitatione sensus et delectatione objecti.

appetitus; ergo ea objecta cognoscit sen- (q) Nidla tamen recordalio pertijiet, etc- 60.
2. Conclu-
su, quia nequit appetitus ferri in non Hic subjicit conclusionem secundam hujus sio
principalis.
cognitum. litterse, per quam explicantur loca Philo-
Respondetur, negando antecedens quo- sophi, ex quibus negaretur meraoria in
Responsio.
ad membrum, quia sensus
utrumque intelleclu. Dicit ergo in intellectu, in-
Appelitus
fertur in communis cognoscendo suum objectum quantum abstraclivus est, id est, univer-
delectabile.
delectabile, trahit appetitum, quia non salium a singularibus nuUam esse me-
fertur in cognitionem ullam sensus actus moriam aut recordationem. Ratio hujus Intellectus

appetitivi, sed in ipsum objectum delecta- est, quia sic abstrahit objectum ejus ab non est
memoria in
bile cognitum, sicut neque voluntas eo omni circumstantia temporis, et conside- quantum
abstrahit.
actu quo fertur in finem repraesentatum ratur proecise quoad essentialia, seclusis
extenditur ad ipsam cognitionem finis, conditionibus individuantibus et acciden-
qua3 cognitio, neque se ipsa cognoscitur, tibus, et ut indifferens est ad existentiam,

neque etiam necessario per alium actum et non existentiam ; sic se habet scientia
antecedentem, quando non proecessit con~ respectu sui objecti.
suUatio aut investigatio finis obvii, sed secundo quod meraoria, ut perti- 2. Dictuni.
Dicit
Memoria
directa tantum cognitio. Neque etiam ap- net ad intellectum, non requirit duplicem intellectu-
 364 LIB. IV. SENTENTIARUM

aiis praeteritionem in objecto, scilicet proximi sufficientem ad recordandnm, id est, sine

nOD
requirit et rcmoti
.......inquantum
objecti. Dicit perti-
. .

operationealiqua sensus concomitante aut

inteilecti-
vam
comitatur
duplicem • . •
n ••«„ j . . aliauis
prajteriti- net proecise ad intellectum, ut (liffert antecedente, sive actus m sensu sit me- actus
^®'^^"^-
in objecto. a scnsu ct mcmoria ejus circa tale obje- moriae, sive imaginationis, nam si res sit
ctum, quia potest memoria intellectiva objectum memorise sensitiva;, erit etiam
stare respectu proximi objecti, ut prsete- in sensu ejus recordatio concomitans vel
riti, quamvis non sit objecti remoti, ut antecedens. Si autem objectum illud non
prseteriti, ut patet in exemplo praemisso sit objectum sensus, ut est actus, quo
de memoria actus scientifici prseteriti. cognoscitur aliquod universale, et habens
Quod ergo in memoria intellectiva requi- memoriam sui in intellectu, quamvis
ratur duplex illa prceteritio, non solius memoria illa sit solius intellectus, tamen
est intellectus, sed etiam sensitivoe, in eo recordante erit aliquis in imaginativa
quo utraque potentia convenit, ut versa- correspondens in sensu, licet in memoria ;

tur circa sensibile, et boc tantum inten- hoc autem contingit ex colligatione poten-

KrveD?- ^^^ Doctor, ut servet differentiam prsemis- tiarum in operando, nam dum intellectus
®°^K sam, qua
^ intellectus babet memoriam speculatur circa universalia, etiam sensus
memonse
inteiiectivae circa proximum, ut prseteritum, quamvis operatur circa aliquod singulare. In casu
sensitivse, remotum non sit prteteritum, quia id autem proposito operatur circa aliquod
competit ex natura objecti remoti, ut sit singulare contentum sub objecto univer-
priBteritum, non ex necessitate memorise sali, quod respicit actus rememoratus in
in potentia, quasi aliter non possit habe- intellectu ; intendit ergo sensum saltem
re actum. Hinc non intendit Doctor exclu- concomitari in operando intellectum ex
dere memoriam objecti utriusque prsete- causa prsedicta; intellectum, inquam,
rili ab intellectu respective ad actus pro- conjunctum de quo agitur. Et dico con-
prios, et ad actus voluntatis, ut supra comilanlem, quia, ut superius dixi, juxta

asseruit, sed tantum intendit quantum principia Doctoris, in fine paragrapbi

ad modum operandi in boc non differre antecedentis, non necessario praeit sensus

a sensu, servata comparatione ad obje- omnem actum intellectus, ut ex imperio

Modus ctum proportionatum sensitivse, quae ex voluntatis applicatur consequenter ipse
limitatus ,. .
, ,. . . . .
,
. •
.n ,•
memoriae limitato modo opcrandi requirit prseteriti- sensus ad operationem, quamvis illa radi-

exTiuditui- onem in utroque objecto, ita ut nequeat calitas, de qua Doctor, possitetiam intelli-

intefiectu.
^^^^ solius proximi, ut prseteriti, et non gi quoad primam apprehensionem intelle-

remoti. Hic modus operandi limitatus non ctus respective ad sensibilia, qu.ie suppo-
convenit intellectui, quin possit esse nitur ad reliquos actus consequentes,
objecti proximi ut prreteriti, licet remo- etiam memorise, quia talis apprehensio
tum non habeat illam differentiam, ideo, oritur ab ipso sensu tanquam radice, quam
inquit, nullam memoriam, ex hoc quod consequuntur reliqui actus intellectus.

pertinet ad intellectum, requirere dupli- Ex his respondet ob objectiones proe-acTra^iones

cem praiteritionem, scilicet ex limitato missas in | De secundo arliculo principa-'^^ lates"'
modo operandi intellectus, prout requirit /{, etc. et universim ad omnia loca PhiIo-Pf%°^''^^f

memoria sensitiva, sed ex natura ipsius sophi in contrarium, dicendo in intellecti-

objecti id contingerc tantum. va esse memoriam, licet non ut abstrahit,
61.
Tertio dicit nullam pertinere ad intclle- et speculatur universalia, vel quatenus
3 Dictum
Memonam (.^^[1^ tanquam primario, et radicaliter non requirit pra^teritionem in utroque
 DIST. XLV. QU/ESTIO III. :mr.

objecto e\ natura sua, vel (luateiuis radix

meinoriM), el cieteroriiin acluuin sit a
SGIIOLIUM.
sensu.

(r) Quando niim objicifur, ctc. Ucspon- Decidit quajst. por duo dicta Primum,:
62.
det ad ubjcctionem factani in pra^dicto in anima soparata manct eadom memoria

[)nragrapho,vei'SU : CoHtra islani rationem iiitellectiva, s^mI non cadem sensitiva, ({iia)

I ohjicit, etc. et tenet (juod dixit | Ad fiiit in conjiincta. SGciindiim, separata re-
cordatur omnium eorum, qiise recordabatiii'
intellectum istarum ralionum, vcrsu : Ad
conjuncta per sensitivam, non sensitive,
aliud dico quod mcmoria, etc.
sed intellective.
,^3- (s) Ad aiiud de servo fuqilivo, etc.
.
Ad argu- / ,
meaium Dicit hoc cssc solutum, ucmpe
.

in (ine Ad qurestioncm crgo patct

(ii) 20.
de servo
fugiiivo. paragraphi pr;ecedentis, quam solutionem qnod ciim in anima conjuncta
hic etiam confirmat, et dicit manenle sit aliqna memoria intellectiva,
specie intelligibili posse recuperari speci- illa remanet etiam in anima
cm in sensu per collationem et usum ali- separata, et per conseqiiens
arum spccierum simiHum, et tunc scitur notitia habitualis omnium illo-

illud esse, quod fuit recordatum, et alias rum, quse usque ad separationem
oblitum. Subjicit exemplum : Si species in ea manserunt, et per conse-
Petri maneat in sensu, licet ea alias nun- quens potest uti illis remanenti-
quam utatur, postea visa, excilatur et bus ad actum memorandi, sicut
cognoscitur illum esse, qui ahas visus posset uti conjuncta, quia (sicut
sit, ita etiam viso Petro, si species ejus dictum est in prcecedenti qucBst.)

remaneat in intellectu etiam cognoscitur omnes formse intellectuales, et

ab intellectu, ut alias visus, el causatur operationes consequentes, qu£e po-
etiam consequenter in phantasia, species terant haberi a conjuncta, po-
ejus, ut alias dictum est per coUationem terunt haberi a separata memo- ;

Memoria
seu concursum aliarum specierum simi- ria autem sensitiva (loquendo de manet iu
anima
lium. totali potentia) non manet in ani- separata,
sed non
(t) Ad aliud quod ponitur, etc. Respon- ma separata, sicut nec aliqua po- sensitiva.

det ad aucloritatem Philosophi supra tentia sensitiva. Dixi autem totali,

adductam loco citato de Memoria et Rcmi- quia etsi anima sit illud, quod est
niscentia, quod memoria sit habitus formale in potentia sensitiva, ta-
phantasiae. Respondet hoc verum esse, men potentia sensitiva formaliter
sine exclusione tanem intellectivte, nam includit formam quamdam totius
in illo libro admittitur a Philosopho eti- compositi, ex corpore sic mixto,
am intellectiva, quam dicit flrmitaiem et anima perticiente proportiona-
intellectus, et scientiam. Dicit, prseterea liter ad actum correspondentem
illam auctoritatem exigere illam qufesti- tali toti, et per consequens cum
onem : An memoria sit distincta potentia recordari sensitivse sit totius, il-

sensitiva ab alia interiori? (\nd,Ta (\w^?,\\- lud non potest competere animae
onem excludit, quia non spectat ad scopum separatae.
quaestionis. De hac qucestione videantur Breviter ergo omnium eorum, Separata
recordalur
auctores in lib. 2. de anima. Ad auctori- quorum recordatur conjuncta, po- omnium,
quorum
tatem Damasceni patet ex littera. test recordari separata, quia quo- conjuncta.

I
 366 LIB. IV. SENTENTIARUM

rumciimqne fiiit memoria sensi- Lucifer non recordatur se peccas-

tiva, eorum fuit
pter cognitionem intuitivam con-
comitantem omnem sensitivam
perfectam; sed non omni recorda-
tione potest recordari separata,
intellectiva, pro-
se, nec boni Angeli recordantur
tales actus intelligibiles habuisse,
vel etiam aliquos exteriores circa
corpus.
Ad 2.
(z) Ad secundum, illa auctoritas

qua potuit conjuncta. loquitur de intellectu, ut habet

(x) Si objicitur, sola spocies in intellectionem scientiflcam, qualis
memoria intellectiva non suflici- est sola scientia abstractiva, et
ebat in anima conjuncta ad recor- tamen sic non est pr?ecisa ex natu-
dandum, sine alia in memoria sen- ra intellectus, quia in illa intelle-

sitiva, iit est dictum in secundo ctione abstractiva potest intelligi

articulo; ergo modo sufficit,
nec singulare, licet non modo a nobis.
quia non est modo perfectior De hoc alibi
quam prius. Responsum est in (a) Si objicias, potentia non go-^\^i^:^^-
praecedenti qusestione in simili, gnoscens singulare, ut singulare, j^j^gj^-jj^

quia nec modo possumus uti spe- non recordatur, quia recordans primo
coDvenit
cie phantasmate,
intelligibili sine cognoscit aliquid, ut liic et nunc, Daturse.

tunc autem poterimus, non pro- quod est proprium singulari re- ;

pter novam perfectionem, sed spondeo, existentia actualis primo

quia non est ibi ille ordo illarum convenit naturse. Unde hgec natura
potentiarum in operando, qui non est existens formaliter, quia
nunc est. /icec, sed per naturam; illam autem
21. (y) Ad argumenta principalia. naturam ut existentem, intuitive
Adarg. 1.
^^j primum concedo in homine cognoscit intellectus; et ista co-
esse memoriam sensitivam, sed ex gnitio existentis, ut existentis suf-
]ioc non sequitur quod nulla sit ficit ad hoc quod ejus possit esse
in 60 intellectiva non enim debet
; recordatio.
negari superiori cognitivse, quod Gum ergo dicis, potentia recor-
IIIc
et Dunc,
quomodo
est perfectionis in inferiori. Unde dativa cognoscit hoc ut hoc, nego. sunt
Quomodo si Deus posset habere actum post Tu probas, cognoscit aliquid ut hic
sing^i«"«-

d?cuur tempus, nec haberet unum actum ^t nunc. Si intelligas per tmnc exi-
Cap. 5.
stantem m seternitate, posset re- stens, et per Inc, in se praesens,
ADgeii
cordari, et sic Scriptura concedit concedo quod cognoscit aliquid ut
memor.am.eum recordari, in Threnis Recor- :
.^ ^^ pr^sentialiter existens, et
dai^e, Domine, quid accideril nobis, in-
sic ultra, hic et mmc sunt propria
quantum scilicet ille actus, qui
singularis, quod non possunt
ita
in se non tempus, consi-
est post
esse naturse, non ut singulariter.
deratur ut coexistens priori tem-
pori, et nunc isti, et sic quasi post
Licet enim non sint alicujus, nisi

tempus. Angcli autem, quia non quod est in singulare singularitate

omnes intellectiones habent per- intrinseca vel adjuncta, tamen

petuas, possunt absolute recor- non includunt formaliter, ncc per
dari. Fatuum est enim dicere quod se praesuppositive singularitatem,
 nisT. xi.v. on^ESTio iii. 3i)7

tanquaiu pr.Tooisam ratioiKMu, so- ta, ({iiia iu(;iii()i-i:i illa cl iiK^ilia cogiio-

cundiim »(uam illa insunt. scendi coiivciiiuiil toii, iieinpe orgaiio,

cuin siiit inatcriales.

COMMKMAUIUS. (x) Si ubjicidtur, soln species in mcmo-

ria, etc. Objicit ([uod anima conjuncta Objociio.

65.
(u) Ad (]U(Vstionem cr(/o patcl, etc. ncqueat rccordari iiitellectivc, nisi etiam
Art.3. Ad (jujcsitum principale respondet in hoc sit ineinoria et species in phantasia.
Conohisio.
Dari articulo tertio. Gonclusio er^^o huius arti- Kcspondet, e.\ ordinc potcntiarum id Responsio
meuioriam • • 1 !!• • • •
"^
m nniina cuh est, in anima separata dari meino- provcnire, qui ordo et colligatio iii aniina fumiamen-
separatu.
Probalio. riam intcllcctivam eorum (juce cognovit scparala non est. Ex hoc respondetur ad ueurici.

conjuncta, quam tenent pr«ter supra fuudamentum Ilenrici loco supra allato

citatos, etiam plures alii moderni. II;ec lu 2. <x;7. Negatenim Ilenricus memoriam
probatur per argumenta superius allata in anima separata quoad exercitium, quia ^I^j^^oH»
pro parte affirmativa qutestionis ex Lu- existimat habitum, quem habet (
quem ^^^^^^f^'!^
cne 16. Fili rccordare, etc. Idem docet habitum ipse substituit in speciebus, quas phantasma.

Augustinus super psalmum 108. Fiant negat, qute opinio singularis est ipsius )
Gr
/ilii ejus orphani. Gregorius in psal. 88. non posse exire in actum ex defectu ter-

Misericordias Domini in ceternum canta- mini, quia terminus ejus est objectum, ut
bo, etc. Quomodo, inquit, in osternummi- relucet in phantasmate; sed hoc falsum
sericordiam canit, qui miserice non memi- est, quia loquendo de cognitione et me-
nerit, etc. Videantur Expositores in prfe- moria abstractiva, de qua nunc agitur,
dictum iocum Lucae. Probatur conclusio objectum ipsius ut terminat actum, non
ex dictis in secundo articuio et in qute- est in phantasmate, cum sit aliquod uni-
stione prflecedenti, quia anima conservat versale, sed solum in intellectu. Deinde,

suas species, dantur autem species in me- omnis potentia habens actum circa obje-
moria animce conjunctoe ; ergo, etc, Item ctum debet illud objectura ipsi applicari
Damnati damnati cognoscunt justitiam Dei vindi- modo proportionato sufe virtuti, et non
recordan-
tur, calivam, et peccata proeterita. Item, Be- per solam appHcationem objecti alteri
et Beati.
ati et AngeH cognoscunt prcemium et me- potenti*^, loquendo de cognitiva in gene-
rita, et eorum recordantur ; ergo non est re. Item, ipsa phantasia habet objectum
ratio cur in ipsis negetur memoria proete- in seipsa, non solum ut motivum, sed
ritorum. Item, Angeli et anima separata etiam ut terminativum ; ergo etiam a
inteiiectum
habent aliquam providentiam sui finis na- fortiori idem habet intellectus, quae est ^^^^^^ «x
se
turaUs, quoe nequit consistere sine me- perfectior et completior in virtute, ac objectum
prsesens.
moria proeteritorum ; habet praeterea ani- promde convenit ipsi ex proprio modo et

ma memoriam eorum, quse contingunt medio operandi liabere objectum utroque

ipsi in statu separato, et hoc necessarium modo prcesens. Deinde, anima separata
est, quia non semper est in actu respectu non est expers operationis ; ergo obje-
cujuscumque objecti cogniti alias ; requi- ctum habet utroque modo sibi praesens;
ritur ergo ut iUud sit ipsi notum habitua- ergo et conjuncta similiter habet objectum
liter in memoria, sibi praesens. Patet consequentia, quia
Dicit prseterea, licet anima sit prseci- vel ex natura inlellectus oriretur taUs
pua radix potentise sensitivee seu memo- dependentia ab objecto, ut relucet in

riae, non manere hanc in anima separa- phantasia per modum termini, aut non
 368 LIB. IV. SENTENTIARUM

ex natura intellectus. Primum est jam sentatur, esse ratio intellecta per intelle-

impugnatum ; si secundum dicatur, ergo ctum, licet ad intellectionem moveret objectum

etiam neque ex: natura intellectus conjun- habitus intellectualis, sequeretur, inquam, phantasia
cti oritur, quia tam concomitantia quam omnes proportiones scientificas et uni-
^^^^^„^5
ordo potenliarum salvari poiest sine hac versales esse falsas, vel ccrte omnem abs- ^'^^^^'?°*'*'~
nis.
imperfcctione aut dependentia ex parte tractionem naturse universaUs, qua sic praedicatio
universalis
intellectus. reprsesentatur, esse per virtutem phanta- esset falsa,

Dices ex natura habitus oriri ; contra, sise, et reprsesentari in ip.^a. Utrumque

67.
Responsio,
.

habitus intellectus in via, quomodocum- est seque absurdum, quia phantasia non
Impugna-
tio. que aut qualiscumque fmgatur, est pro- repreesentat objectum, nisi ut fuit in sen-

portionatus modo connaturali operandi su externo, et conjuncfim cum suis indi-

pendentiam intellectus circa objectum utroque modo ; vidualibus conditionibus expressis per re-
i»T -11 Nequit
ergo si ex natura intellectus non orilur proesentationem. Neque mteilectus potest exerceri
"^"on^r^
... .....
m objecto intellectio,
tahs dependentia tendendi in objectum, ut proedicaiionem exercere, nisi nisi in
habitus^
est in phantasia, neque etiam ex parte cognito, qua cognitum est; si autem hoc °qf,a^°
»"tei^ectum
habitus potest oriri. Deinde, sicut intel- esset objectum, ut reiucettantum in phan-

lectus est superior in perfectione phanta- tasia, proedicatio universalis exercita esset I
sise, ita etiam habitus intellectus debet falsa, quia res intellecta, ut sic intellecta,
esse perfectior in reproesentatione ; ergo nequit indifferenter se habere ad alia, de
si habitus phantasise reprsesentat obje- quibus fit prgedicatio, cum sit res ut in

ctum ipsi, ita et habitus intellectus reprae- conditionibus determinatis terminis talis

sentat objectum intellectui intra ipsum intellectionis ;

quocumque ergo modo in-

inteliectum. tellectus cognoscit universale, potest etiam

Dices habitum illum causari in intel- habere medium ejus reproesentandi, ut ob-
Responsio.
lectu per objectum in phantasmate, et jecti etiam terminativi, (
quod nequit esse
ideo necessario repraesentare oljjectum, in phantasmate, ) sicut et habet medium
i
ut est in pliantasmate. objecti memorandi et cognoscejidi, tam
Contra, hoc impugnatum est, quia ob- actus proprios quam voluntatis proeteri-

Impugna- jectum in phantasmate repreesentatur sub tos, qui spectant ad phantasiam.

tio.
ratione particulari, sed in intellectu quan- (y) Ad argumenta principalia, etc. Ad 68.

doque sub ratione universah ; neque ma- primum. Hoc fuit ex auctoritate Philoso-
jor connexio est inter universale obje- phi, et Damasceni, statuentium memori-
„ ^
Explicatur
ctum, et phantasma repraesentans sub am in parte sensitiva. Respondet,
,
non phiioso-

ratione singulari, quam inter ipsum sin- debere intehigi proccise, et cum exclu- et^Dama-
^^^^nus.
gulare et naturam universalem abstra- sione memorioe in intellectiva, quia non

ctam ; sed habitus intellectus non reproe- debet negari potentioe superiori pexfectio,
sentat singulare, neque de ipso est, ut quoe est in inferiore, ex cujus privatione
ol)jecto ; ergo neque objectum in phanta- sequeretur imperfectio in superiori. Unde
sia sub ratione singularis. Deinde, sicut si Deus in tempore posset habere actum I
contingit coilatio intellectus et discursus diversum post actum, posset etiam recor- Quomodo
circa objectum intellectum proecise, et dari et quamvis per unum actum sim-
;
^^^!^^j.

omnia, r«cordari.
non circa medium intelligendi proprium, plicem in oelernitate cognoscit

aut alienum, sequeretur si objectum in lamen dicitur ut coexistit rei in tempore,

phantasmate, ut in ipsa proecise reproe- recordari in Scriptura passim, ut est illud

1.1

fl

I
 DIST. XI.V. (^UitlSTIO III. :W.)

Jeremi.i; caii. ult. Hevovduvc Doininc^fjuid sini/ul(iri', ctc. Objicit I.Victor cDiitra |(ra!- 70.
„ • 1 .
•
1 • • . 1- Olijectiij.
accidcrif iiuhis, olc. iit coiisideriUiir actus missain solutioiicin, (|U()d inemoria sit ali- '

ill<' iJt coexistens ulriiiue lempoii, iii (iiii- ciijiis ul liic ct iiuiic, et conse(pientcr, ut
bus fuit inutalio ipsius rei iii successu. singiilaris ; ergo si iimii possit intellectus

Angeli etiain, (jui non lialicnt omnes esse singularis, ut singularis pro hoc sta-
intellecliones perpetuas, recordantur, lii, ne(pic ctiam liaberc. inemoiiam.

(luia ratuuin esset dicere (juod Lucifer Hespondetur, existentiam primo con- solviiur.
Id aninia ^Jxititentia
noii recordetur se peccasse, aut (piod venire naturjc. Unde haic est vera : .V«//(- priniaria
est
uienioria ra est existens, qua natura convcnit
sancti Angeli non recordentur iiitelh^cti- est, iion qua
intellectna naturaj.
lis. onuin, quas liahuernnt circa res infeii- siiKjularis ; et illam sic existentem intu-
ores ; hoc autein non asseritur inter eos, etur intcllcctus, et ejus sic potest habere
qui dicunt intellectiones non esse de memoriam. Unde intellectus est natur;e
substantia Angelorum. Par ergo ratio erit nunc, ut scilicet existentis, et hic, ut
de aninia, qiiia si superior Angelus, et scilicet prsesentis ; licet ergo hjoc ne-
inferior sensitiva memoriam pra3-
liabcnt queant inesse natur«3, nisi singulari,
teriti, idem etiam concedendum anima', tamen non conveniunt, quia singularis,
quie etiam statuitur media inter utrumque quasi esset ralio inh;crendi aut inexisten-
extremum, et de utroque participans. Et di, sed ut conditionis, ipsi autem per se
si memoria statuitur in brutis, necessaria primo conveniunt. An individuum cogno-
ad finem suum naturalem acquirendum, scatur, loquendo de individuo per se pro
quanto magis in homine qua intellectivus hoc statu, rcmitto ad loca propria cita-
est? Advertendum tamen
ta. est Doclorem non
69. (z) Ad secimdum, illa auctoritas, etc. agere hic de individuo Porphyriano, ut
Ad
secunduni Iloc argumentum fuit, quod objectum in- definitur in ordine ad conditiones acciden- Expiicatur
. ,. Doctor.
tellectus est universale 1. Physicor. tales
.
,
individuantes extrinsece, iit insunt
lext. Ad. et 1. de Anima textu 60. Sed subjecto in re ipsa determinato et singu-
universale abstrahit ab liic et nunc, fuisse lari ; nam hoc genus individui cognosci-
vel fore, et bujusmodi conditionibus indi- tur ab intellectu intuitive pro hoc statu,
viduanlibus respicientibus existentiam ; sicut supra decernit in secnndo articulo,
verum memoria per oppositum respicit quinimo prima cognitio intellectus ad in-
conditionem determinatam pertinentem dividuum sub tali ratione, ut ad concre-
ad existentiam , ut prieteritionem utri- tum accidentalc terminatur, et prima eti-
^"o^noscH
usque objecti ; ergo, etc. am species,
^ qua3 causatur illud repraesen- individuum
' '
et quomo-
Respoasio.
Respondet Doctor, intelligendas esse tat. Et intellectus etiam conceptu confuso ^o.

illas auctoritates de intellectu abstractivo cognoscit iiidividuum determinatum, ut

et scientifico ; tamen, inquit, sic non est sumitur pro per se individuo, sed per
prsecise ex natura intellectus, quatenus sci- discursum, et non conceptu distincto pro
licet respicit latitudinem sui per seobjecti, hoc statu, sicut cognoscit speciem ato-

etomne per se conientum sub ipso, quia mam ; sic etiam neque sensus est indivi-
etiam convenit ei intelligere singulare dui, ut docet Doctor locis proefatis.

ut singulare est, de quo inquit alibi, nempe Aliud vero quod dicit, existentiam 71.
Existen-
in 2. d. 3. quccst. 1. ct in d. 3. qucest . 2. convenire prnecise naturce, qua natura est, tiam
I •. i ^ !• i convenire
et S. et quodlibeto 13. et alias scepe. et iion per singularitatem, qua talis est, naturte
pro''»^"'"'
(a) Si objicias potcntia non cognosccns probatur, quia existentia est modus eiuis,
Tom. XX. 24
 ;
)

i
370 LIB. IV. SENTENTIARUM

et nulli convenit antequam est ens ; sed dist. 17. num. 28. de Gonfessione, quam
qua multi tenent statim post peccatum obligare
esse ens, non compelit natuFce, est ;

(in quorum forte opin. hic loquitur Doctor

singularis, hoc est, ratione singularitatis,
et videtur D. Thora. 4. 17. qusest. 3. art. 1.
sed ex propria ratione ; ergo idem dicen- Alens. 4. quaest. 77. m. 4. art. 1. Anton.
dum de existentia. Proeterea, ipsa singu- 3. part. tit. 14. cap. 18. § 2. Vide Suar.
laritas non dicit existentiam ex natura 4. tom. 3. part. d. 15. sect. 4.

sua ; ergo nequit esse ratio, per quam

prsecise conveniat naturae existentia. Ter- (d) Ad tertium uno modo, dicitur
22.
Ad3.
tio, quia illud est principale in singulari quod Beati recordantur peccata Richard.
43.
existente, per quod sibi competit esse, in commissa, nec tamen est eis ad dist. art. 7.
quaest. 1.
gradu perfectiori, et operatio quae sequi- poenam, sed gaudent de misericor- Psal. 88.
tur esse sed utrumque competit ratione Quoinodo
;
dia divina remittente, et delibera- Beati non
naturse, ergo, etc. tnstentur
tione a poena. Et probatur hoc per recordatio-
Quarto, ipsa natura magis cadit sub in- illud Psal. Misericordias Domini, ubi ne
peccato-
tentione generali et particulari causarum Gregorius Quomodo in ceternum
:
rum.
producentium, estque terminus formalis miserieordias Domini canunt, qui rnise-
productionis, ut patei ex eo quod agentis rice non nieminerunt ?
sit intentio assimilare sibi passum, et ex Contra, licet hoc quod est Deum
defmitione generationis vulgari,
illa
remisisse peccatum Petro, inclu-
quod sit viventis a vivente in similitu-
dat Petrum peccasse, tamen ista
Enumeran- dinem naturce, etc. Patet etiam ex poten- sunt simpliciter distincta intelligi-
tur quse tjjg naturalia agendi
quse
^ sunt r
principia
i o bilia, nec secundum includit pri-
conveniuat '

individuo \^ quolibet, quce conveniunt naturse ad

ratione .
mum in esse, ( patet quando Petrus
naturcc. propagatiouem speciei, quse per se m- peccavit), nec per consequens in
tenditur ;
propagatio vero individuorum intelligi ; ergo possibile est intelle-
per accidens intenditur, quatenus nequit ctum Petri sistere in sic peccasse,
aliter propagari natura in esse, quse divi- absque hoc quod consideret Deum
sibilis est ex sua imperfectione. Item, remisisse illa peccata. Et quam-
quse se-
perfectiones, etiam accidentales, quam contendas quod nunquam sit
quuntur ad naturam in esse, procedunt.
unus actus sine alio in Petro, ta-
ex principiis intrinsecis naturse, ut calor men saltem sunt duo objecta, et di-
natura ignis, ideo dicuntur ejus
a etc. stinctae intellectiones, et etiam in-
proprietates Physiciie; idem de operatio- tellectio ejus, quod est, Petrum
nibus permanentibus, quse ordinantur ad
peccasse, est prior natura. Qu?ero
perfectionem naturoe, non vero individua- ergo hanc recordationem, qua se
htatis, et ratione naturoe conveniunt in- peccasse recordatur, quis actus vo-
dividuo, et non ratione singularitatis, luntatis requiritur? Aut velle sive
alias non essent ejusdem speciei in diver- complacere, aut nolle sive displicere
sis individuis ejusdem naturoe. aut nuUus, nec placct, nec displi-
cet. Si primum, Petrus malus est,
SGHOLIUM. quia complacet in peccato, quod
commisit; si sccundum, miser est,
Quod ait peccare recordantem deliberafS
peccata, nisi delestetur ea, non decidit, sed
quia nolitum cvcnisse, quod scitur
taatuni aiguit, ciuia oppositum tenet supra. evenisse, causat tristitiam, per
 .

DIST. XLV. QUvESTIO III. 371

Aiigustinnin do Civit. 14. caj). 15. autualis laccrot eum in ali([uo im-

Non Tristilid csl cx illis rclms, «jiuc nobis porroctum, (juia socundum 1'liilo-
assoiit,
qiua
nolcntibus (iccidcrunt ; si no(juc sic, sophum, (jUoiMimdam ol)livisci, ut 'llhlivfBcf,*

Bupra (1. 17.

u.
nequo itorum malus. Si onini
sic, turpium, mclius cst ([uam romi- ^p^U;-™^^;
28.
opposituin
tenet
viator non potost complota delibc- nisci. Quod maximo vcrum est, *%";'"!"
^*

de ronfes- rationc recordari peucatum suum lotjuendo dc illo, qui turpc commi- .f:.^^\-
sione,
sed mnlti commissum, quin detestetur, vcl sit, cui poenalc est reminisoi;ct
teneut
poenitentiio displicoat (alioqnin pcccat ad mi- Scriptura dicit T)eumol)livisci pec-
pr:x>ceptum
stalim nus omittondo), quanto magis ad catorum, et ea essc tecta, (juod
lii^are.
lioc tenotui' Boatus? Ratio enim licct oportcat oxponere [)ropter
communis magis ligat Beatum intinitatcm intclloctionis divinse,
quam viatorem, quse est perfecta quam nnllum cognoscibile positi-
Dei dilectio, quao semper impellit vum vel privativum potost subtcr-
ad odiondum illud, quod est contra fugcre, tamen quod rcalitor sint
Deum, quando actu cognoscitur abscondita vel oblitaillis, qui com-
vel cogitatur. Quod autem adduci- miserunt, nuUum inconveniens es-
tur de Psalmo, et ex lioc arguitur : set.
24.
Misericordiaui non canif, qui miserioi hoc non placet, quia semper
Si Beati
recordando
remanebit m eis memoria habitu-
, . , . . • 1 1 •
t
non meminit, respondeo, in univer- peccata
, j . , conimissa,
sali meminit miserine, sed non in alis peccatorum,et quandocumque dupiiciter

particulari, quia scit jam esse be- exibunt in actualem recordationom possuni a
'"^^^*'*-
atum. tunc ad vitandum tristitiam, di-
23.
quccst. 6.
(c) Dico tamen quod possibile est cendum est vel quod Deus suspen-
totaliter deleri a mcmoria Beati dat causalitatem illam, quam re-
peccatum, quod ipse commisit; cordationem nata esset habere
nec in hoc derogatur Beato, imo respectu tristitise ; et hoc quidem
videtur pertinere ad beatitudinem possibile est, sicut suspendit natu-
accidentalem ejus. Si enim inno- ralem actionem ignis respectu pu-
cens gaudebit de innocentia speci- erorum in camino sed tunc erit ;

ali gaudio, ut tactum est supra miraculum quoties recordantur,

disf. 1. licet ille non possit gaudere quod non tristentur vel si fugitur ;

de innocentia, quia tunc esset ejus miraculum, oportet dicere quod

falsum gaudium,tamen potest causanaturalis potestimpediri per
nocentia de ejus memoria deleri, contrarium excellens, ne causet
ut de illa non habeat aliquam ma- eflfectum, et maxime quando con-
teriam tristitise. Potestetiam Deus trarium totaliter replet capacita-
stante memoria habituali peccati tem passi.
commissi, prseservare Beatum, Ita in proposito, gaudium de
ne unquam exeat in actum consi- objecto beatifico replet totaliter
derandi se illud commisisse ; et capacitatem Beati, et ideo non est
hoc iterum sufflceret ad excluden- capax tristitise, quse nata esset
dum occasionem proximam tristi- consequi illam recordationem.
tiae, licet non rcmotam. Nec pri- Vincit enim illud objectum in cau-
vatio talis notitia^ habitualis vei sando gaudium, virtutem illius re-
 . '

372 LIB. IV. SENTENTIARUM

cordationis in causando tristitiam, 710S cegros fuissc recolimus, eo nos inco-
Cap. 28.
quia secundum Aristotelem 7. Ethic. lumes j)lus amamns, etc.
73.
Impugna-
delectatiovehemens excludit quam- Contra hanc solulionem urget Doctor, tur.

cuuKiue tristitiam, non solum con- quia diversa objecta sunt, Deum remisisse
trariam, sed etiam contingentem. peccatum, et peccatum fuisse; ergo sicut
Quomodo
Contra, habet nolle respectu in esse sunt diversa ; ita etiam in intel-
Beatus istius recordati; ergo non habet
hal)et
lectione possunt esse diversa , ergo po-
quidquid quidquid vult; igitur non est bea- test unum sine akero seorsim concipi, et
vult.
tus, ex 13. de Trinit.c. 5. Respondeo, si contendas, duos iUos actus semper Diversa
Beatus sunt
habet quidquid vult de concomitari, sahem sunt duo objecta peccatum
praesenti, vel de futuro ; de prsete- intelhgibiha, et prior natura est pecca- etpeccalum
luisse

rito autem quidquid vult, hoc est, tum fuisse, ejusque inteHectio, quam pec- iLMsse
remissum
velle non fuisse, non habet, nec catum fuisse remissum ;
quis ergo actus
hoc arguit miseriam, quia impos- sequitur, in voluntate ad priorem inteUe-
sibile est prseteritum non fuisse. ctionem? quia vel complacentia, vel dis-

phcentia, vel nullus actus ; si primum,

peccat ; si secundum, est tristitia, quia no-
COMMENTARIUS.
litum evenisse causat tristitiam ex Augu-
stino de Civit. lib. 14. cap. 15. Si autem
(b) Ad lertium, etc. Hoc fuit ex eo, si nuUus actus, erit etiam malus, quia si
72.
Ad 3.
poneretur memoria in anima heata, se- viator dehberate considerans peccatum,
responsio.
memoriam omnium
queretur quod haberet peccat omittendo disphcentiam, quanto
peccatorum commissorum in via, quod magis beatus? quia magis ordinatur se-
An in
Beatis sit
falsum esse probat ex Isaia et Gregorio. cundum inchnationem charitatis ad odium
memoria
peccatorum Deinde sequeretur quod anima haberet ejus, quod est contra voluntatem Dei.
commisso-
rum. disphcentiam peccati, quia in perfecta Respondet postea ad illud Gregorii, quod
charitate existens neutro modo non se in universah recordatur miseriaj, sed

posset hal)ere, quia neque complaceret non in particulari, cum sciat jam se esse

in peccato, sed potius ex motivo perfectoe beatum.

charitatis disphceret, et consequenter ha- Hcec impugnatio responsionis pr;Bdict;ip 74.
Declaratur
beret tristitiam ahquam et miseriam con- duo includit : Primum est, quod recorda- impugna-
Responsio tio.
Richardi. tra istum statum perfecti3e beatitudinis. tio sit peccati commissi per diversum
Ad hanc objectionem respondet Richardus actum recordationis ab eo quo cognoscitur
in 4. dist. 43. art. 1. cjucest. 1. in corpo- fuisse remissum. Secundum est de actu

re, in ultima clausula, quod recordatio voluntatis, sequente illam cognitionem,

illa peccatorum prseteritorum, non sit eis et magis urget iUa ratio, quam adducit
in poenam, sed in gaudium de divina de viatore, quatenus dicit obligari ad dis-
misericordia, juxta Gregorium verbis ci- phcentiam peccati, quoties dehberate
tatis lib. 4. Moralium circa finem, ubi vcnit in ejus memoriam, cujus contra-
adducit verba citata psahni: Misericordias rium resolvimus in secunda parte hujus

Domini in ceternum cantabo, etc. Undc commcnti de pr.iecepto pccnitentiai, hcet

ibidem (iregorius dicit : Plerumquc inco- sit h{iec sententia Alensis, et plurium an-

Gregor. lumitalts temporc ad mcmoriam dolorcs tiquorum.Quantum ad primum dictum de

prculeritos sine dolore rcducimus, ct quo divcrsitate intcUectionis el objcctorum,

i
 DIST. XLV. Qn^ESTIO IM. 373

rriiiia .•jiis rccto asscritiii', ii;\in hic ai^ittii' de cof^iii- praitcrito i'cmittcntis. Qiiod enim Jleatns

sustinetnr. tioiic II) gciicrc propno ; ct sicut (livcrsa ineliiK^liir *\\ motivo mis(;ri<;ordi;i; ;id laii-

fiiii mcmoria uliiii.s(jiic iii vin, iuM|iie dem miscratioiiiim, hoc non tollit ab eo

priina, (IIKc Itiit peccati commissi, dicit (piin (>iiam cx motivo perfcctio eharitatis
ordiiicm ad sccundam, (luantum cst c\ operctiir circa objcctum proportionatum
natura nicmoriiB scu spccici, quiT3 tuni pcr displiccntiam pcccati coinmissi ; crgo
fuit imprcssa, quando peccatum fuit com- ratio pr.necisa non tristandi non in hoc ^'^'Via'''"'
de oireiisa
missum actu, ct fuit pr;csens ; rcmissio consistit, videtur namquc voluntas frucnf
.

respicil

autcni nequc tum dctcrininate pnTCvideba- fine magis nece.ssitari per amorem ejus ad chantatem.

tur pro ccrta diffcrentia temporis deter- fugam offensfc, quam ex miscricordia re-
minaia, ct qua^ tum primum transivit in cepta ad laudem Dci, ctsi spectemus con-

memoriam, quando contingit poenitentia, formitatem ad divinatri voluntatcm magis

licet etiam tuni non fuit illa certitudinc dcterminat ad ca qua3 opponuntur chari-
nota, nempe physica, sed tantum (luadam tati, quam ad alia, quce consequuntur ad
morali, sicut fuit certum peccatum fuissc misericordiam excrcitam, quia altior est

commissum, Ex hoc crgo sequitur, sicut chariias, qua quis conjungitur fini, qiiam

memoria peccati commissi, cst diversa, ita gratitudo aut recognitio ex gratiludine be-

etiam posse transire ad actum secundum; ncficii recepti. Quod si ergo sit perfecta

ergo, quod est intentum, non necessario displicentia in Beatis de peccato, quicritur

ex natura rci concurrit tuin memoria pec unde suspendatur tristitia ? nam e\ actu

cati commissi in proprio genere, licet forte gratitudinis circa remissionetn non sus-

„ . in Verbo recurrat, et sic, '

sit simultanea, penditur ex natura rei, quia uterque po-
Bealus '

potest aut consequens, non inde sequitur quin test in via compati.
' '
displicere
de peccato voluntas ex iuchnatione charitatis perfecta Illa autem probatio, quam affert Doctor "^^-

commisso. . , , !• !•
possit habere dispUcentiani peccati, ut est de viatore, eum scilicet teneri ad displi-
offensa Dei, quam displicentiam nata est centiam peccati, quoties memorise occur-
sequi in voluntate tristitia, tanquam na- rit saltem deliberate, loco allegato a Scho-
turalis effectus, qui non est in potestate liaste, videtur eidem esse rigorosa, et ejus
voluntatis immediate, et per se supposita etiam onpositum tenuimus suo loco. Re- „.
' Dissent
disconvenientia objecti ad talem volunta- spondetur tamen hic disserere contra Ri- Doctor ad
hominem.
tem in patria, quse quantum est adhterens chardum, qui in ea sententia fuit m i.

fini perfectius per amorem et fruitionem cUst. 14. art 9. quwst. 1. itaque non ex
ejus, tantum etiam redditur ei disconve- propria assertione hic disserit, sed ad ho-
niens offensa Dei. Quserit ergo, supponens minem. Responderi potest secundo, aliud
non esse tristitiam in Beato, qucenam est esse de obligatione particularis prsecepti
radix unde suspendatur tahs tristitia, sup- pa^nitentice ; aliud vero de dispositione
posita memoria peccati prseteriti, quod voluntatis hic et nunc, quamvis prsece-
magis disconveniens est voluntati in tali ptum poenitentife non urgeat circa pecca-
statu, quam fuit in via, supposito etiam tum commissum, quoties memorise occur-
Gaudium amorc charitatis in via. Quod enim addu- rit, etiam deliberate, et cognitione, quam
de
remissione, citur dc gaudio ob pcccatum remissum, vocant aliqui practicam, quia nempe prfe-
respiciunt vcrum est, scd ilie actus est diversi obje- ceptum illud est affirmativum, quod non

'"dfam"""' cti, et sub ratione formah diversa, nempe obligat semper et pro semper. Dcinde, ^qj^
ut respicit misericordiam Dei, ut pro quia prasceptum obligat ad poenitentiam °^^'g^" «'^
 . .

374 LIB. IV. SENTENTIARUM

displicen- per modum satisfactionis legis proescri- et fruitionem consummatam fmis ; ergo

e™ ptoe, quse si exhibita sit, cessat obligatio nequit quantum est de se, cognitum pec-
Explicatur
^prfficepto!^ prrecepti, quoad peccata jam confessa le- catum non odio habere. Argumentum ita- Scopus
Doctoris.
gitime, et cum dispositione requisita, que Doctoris vel primo vel secundo modo
tamen potest ex dispositione voluntatis, et intelligi potest. Neque hoc est contra alias
debito ordine ad finem obligari voluntas, dicta de praecepto poenitentiiB, ut est satis-
ut cognito peccato deliberate et practice, factio lege praescripta, quia illa jam suf-
Obiigari habcat dispHcentiam ejus, non per mo- ficit exhibita ; ideoque neque hic Doctor
ex motivo
charitatis. dum p(Bnitentioe et satisfactionis, sed per exprimit tale priieceptum, sed tantum agit
fugam ex inclinatione, vel charitatis, vel de displicentia in genere, et ex motivo
rectitudinis debitee servandse in subjecti- offensse, prout nata est, et debet haberi ex
one ad legem et regulam, ita ut voluntas charitatis incHnatione, qu£e displicentia
non displicens de peccato commisso, licet Hcet possit esse poenitentiaHs, tanquam
etiam confesso, ut sic deliberate proposito, sufficiens dispositio, tamen ulterius prae-

ut practice, ea ratione qua natum est sol- ceptum poenitendi ordinat eam ad sacra-
licitare voluntatem ex natura et modo mentum cui subordinatur; neque requiri-
cognitionis ad actum aHquem habendum tur in priori dispHcentia ut fiat ad finem
circa ipsum, teneatur habere dispHcentiam satisfaciendi pro peccato, ut dictum est.
ejus, vel ex affectu justitiee et rectitudinis, (c) Dico tamen possibile est, etc. Re- 76.
Responsio
vel ex inclinatione charitatis, et debito spondet ipse Doctor primo, possibile esse propria

fmis in iHis circumstantiis deliberatse con- deberi a Beatomemoriam peccati, quod

siderationis, vel certe incHnatione debitae non derogaret quantum ad perfectionem
rectitudinis servandse ; nam cognitio illa iHius status, sive supernaturalem, sive
deHberata et practica videtur ordinari ad naturalem ipsius Beati, non derogaret
aHquem actum voluntatis, si ad uHum perfectioni ejus supernaturaH, quia spe-

Cognitio certe ad dispHcentiam, nam et ipsa deHbe- ctaret ad quamdam ejus beatitudinem ac- Possibile '

esse a
SbStf i^atio perfecta videtur, etiam antecedenter cidentalem, quia sicut innocens habebit Beato tolli
memoriam
a voluntate
^^^ concomitanter dependere a vohintate, gaudium de sua innocentia, ita qui fuit peccati.
Non
et ordinari tanquam mediura operandi nocens, licet non habebit gaudium de in- derogaret
%ni?et"
talis
operationis. circa materiam, cujus est, maxime si spe- nocentia, quia esset gaudium apparentis extinctio
memorise
tat ad voluntatem iHa materia. Voluntas ex errore, qui in eum statum non cadit,
ergo in eo casu, ex proprio affectu ante- tamen removendo memoriam peccati
Auferuntur
cedente inclinatur ad aHquem actu eHci- commissi tolHtur ab eo causa per se im- habitus
pravi, et
endum regulariter, et si est ordinata, pediens ejus gaudium. Non erit contra falsi seu
erroris a
debet eHcere dispHccntiam peccati, juxta perfectionem naturalem, quia sicut dele-
Beatis.

motiva, quae proponuntur hic et nunc. Si bitur a Beato omnis habitus et species

Objectio dicas voluntatem posse suspendere omncm erroris, quem in via habuit, et hoc
solvitur.
actum, respondetur neque regulariter ita spectat ad naturalem perfectionem ejus
suspendere, neque in his circumstantiis in eo statu, sicut et carere habitibus

id sufficere ad rectitudinem debitam ser- inordinatis appetitus et voluntatis, ita

vandam, quia vidcretur sic contemptus, eliam videtur spectare ad perfectionem

et non recta dispositio ejus ad regulam et ejus naturalem, ut tollatur ab eo omnis

finem ; in Beatis autem est perf^^.ctissime causa trislitiaj, et impeditiva gaudii

ordinata voluntas per adhaesionem ipsam pleni et perfecti.
 ;

DIST. XLV. QTT/KSTIO III. 375

77. Dirit scciindo, qnod liccl non dclcatur

2. Respon-
810. mcmoria pcccati, posse Dcum non conciir-
QUvl^]STIO IV.
rere, ut unqnam reducatur in actnm,
quod sunicerct ad excludendam proximam
Utrum Bcati cognoscant oraliones quas
causam tristitiii), licet non remotam
u/fcrimus ?
hoc autem dato, non redderetur in ullo

gradu inperlectus, quia ex Philosopho Thoin. 2, part.

I). 2. qu.-cst. 83.^ art. 4. et 3.

quorumdam oblivisci, ul lurpium mciius qn.vst. 10. a7't,Inc qu.xit, 3. art. 5.

2. et

l). Boiiav. art. 3. quwst. l. 2. 3. Bellariu. l. 1.

est ; et sicut Scriptura docet Deum obli- de Ikatit. Sanct. cap. 17. Suarez 1. part.
Possihile
tract. 1. l. 2. cap. 28. Feuardeu. tom, 1. l. 10.
essti Deum visci peccatorum, eaque tegere, licet
el 12.
non
concurrere non possit id poni cx parte divinro co-
ad actuin
memorun). gnitionis in(iuita), tamen ut respective Ultimo ntriim Beati co-
qiisero, ^-

ad eos, qui ea commiserunt, reddantur

gnoscant orationes qnas ofFeri-
oblita, et quoad immutationem et quoad mns? Quod non, Isai. 63. Ahraham
memoriam nullum inconveniens esset.
nescivit nos, et Israel ignoravit nos.
Htec responsio salvat quidem intentum, Ibi dicit Angnstinns qnod mortui
assignata causa possibili, ex qua sus-
nesciunt, imo Sancti, quid agant
penderetur tristitia, nempe ablata
vivi. Et Hieronymus ibi. Quaere in
causa ejus, sed videtur ad illum
originali.
statum pertinere memoria beneficiorum Prseterea, Deus solus novit se- Arg. 2.
6*
Dei, et redemptionis ac liberationis a pec-
creta cordis; oratio mentalis, quse et2.plr.
cato, et misericordire obtentse, quia ut
maxime est Deo accepta, est hu-
recte Gregorius, ex his etiam oritur gau-
jusmodi ; ergo, etc.
dium, et vox laudis; ideo responsio se-
non oportet eos nos- Arff. 3.
Praeterea,
quens magis placet, quia illam priorem
se nisi ad hoc ut orent pro nobis ;

insinuat tantum ut possibilem.

sed consequens est inconvenienS;
Respon- Dicit ergo, si non placet prior respon-
3.
sio
quia non sunt in statumeriti; er-
prcefertur. sio, recurrendum esse ad divinam suspen-
I

Suspendi
go non possunt orare, quia in
sionem, quatenus Deus suspendit concur- meri-
tristiliam. oratione per se consistit
sum, ne ex tah memoria oriatur tristitia.
tum.
Vel certe dicendum est impediri per con-
Contra hoc est unus error, quem Ratio
summa dele- ad opposit.
trarium excedens, ut est
tangit Ilieronymus in epistola ad
ctatio in voluntate, qua redditur incapax
Vigilantium.
tristitiae, aut alicujus miserise; potest er-

go esse voluntas displicens peccati ex in-

cUnatione perfecta ad fmem, sine eo quod
SGHOLIUM.
sequatur tristitia ex prsemissis causis,

quarum qua^Ubet sufficit, repHca uUima

Animani separatam posse acquirere noti-
recte solvitur in littera. tiam abstractivam et intuitivam omnium
sensibilium et spirituaiium finitorum; unde
cogitationes cordium ab ea sciri possunt,
si sibi relinquatur ; de quo 2. dist. 9. q. 2.

ad 1. et 4. dist. 10. qutest. 8. ad 3. Opposi-

tum tenent Thomistae 1. part. qusest. 57. art. 4.

Scotum sequuntur Occtiam 2. qusest. 20.

 ^'

376 LIB. IV. SENTENTIARUM

quodl. 4. qufest. 13. Oabr. 2 dist.9. quajst. 2. pediat detcrminatus ordo ad alia
art. 2. et lect. ."11. in Can. Bassol. ibi, q. 2.
intelligibilia, nec defectus propor-
Leuchet q. 1. Major quaest. 3. Holcot. i. 2.
tionatae praesentiae. Intellectus
q. i. ad 2. et omnes Scotistae.
autem separatus seque perfectus
est, sicut intellectus conjunctus,
Hic tria sunt videnda Pri-
(a) :
non determinatur
vel perfectior, et
2
mo, si Beatus naturali cognitione ex aliquo ordine ad non cognoscen-
novit orationes nostras. Secundo, dum operationes alterius intelle-
si cognitione supernaturali. Ter- ctus vel voluntatis, nec praesentia
tio, si cognoscens pro nobis oret. requisita necessario deficit, quia
(b) De primo est tactum m soluti- potest esse sine illapsu; alioquin
one 2. qucesl. hujus dist. qualiter ani- enim Angelus nullam potest habe-
ma separata potest acquirere noti- re prsesentiam debitam respectu
tiam, non solum abstractivam, sed alterius a se, cum nulli illabatur,
etiam intuitivam, non solum quia hoc repugnat creaturae.
sensibilium,sicut potest conjuncta, Quod ergo talem operati-
dicis 3.
Cogitatio-
sed etiam quorumcumque intelligi- onem esse intimam, respondeo, in- nes
cordium
bilium proportionatorum, et pro- timior est sibi essentia quam ope- magis pro-
portionata
portionaliter prsesentium; propor- ratio, et tamen intellectus alius objecta
tionatum autem est sibiquodcum- separatus potest essentiam intelli- inteilectui
separalo,
que intelligibile creatum; ergo quam
gere. Nec valet, hoc est intimum sensibilia.
orationem, sivc vocalem, quam et inhserendo, vel quod plus est, idem
conjuncta posset nosse per sensus in essendo; ergo nihil cognoscit
corporis, sive menLalem, quse tunc illud intimum, nisi per illapsum.
erit sibi proportionata, potest Imo ratio videtur praetendere ad
tunc intuitive nosse, si tamen hoc, quod quasi extrinseca rei ma-
immoderata distantia non impe- gis possint cognosci ab intellectu
diat, de qua tactum est gucest. illa separato, quam spiritualia intrin-
secunda. seca,quod non estverum; imo ma-
inteiiecium Ncc valet, quod intellectus
(c) gis proportionatum est objectum
'^poTse""'
actum suum proprium habet oc- intellectui separato essentia rei
I
c^oltS-^
cultum cuicumque creaturae, et intelligibilis, vel operatio intrinsc-
ne^ actum voluntatis pari ratione ^-
ca, quamaliquod sensibile, quia in-
coraiuin.
De quo 2.
d. 9. q. 2.
occultum, quia hsec sunt intima tellectui puro, purum intelligibile
adi. creaturse, et per consequens nihil est magis proportionatum intelli-
potest ista nosse, nisi quod est in- gibile, dum tamen sit finitum.
timum creaturae; tale est solus separatus
Si objicias, intellectus
Deus, qui illabitur. IIoc non con- et intellectus conjunctus habent
cludit, quia manilestum est quod idem objectum primum; sub obje-
omncm actum voluntatis mese cto autem primo intellectus con-
In 1. d. 3.
potest intellcctus meus nosse; sed juncti, non continetur operatio ;
q. 3.
intellectus alius perfectior creatus ergo nec sub objecto intellectus
potest in illud objectum, in quod separati. Respondeo, dictum est
potest intcUectus meus, si non im- alibi, quod generalius est obje-

\
 nisT. xbv. on/i-:s'no iv. 'M1

ctiini priiuum intcllcctus ut cst (lis cognitionc, (piiitenus est (»cculla aliis

talis potinitia, (luani obj(n;tuni pri- pi'iCt(M' soliiin I)(nim; (piio (piicslio niiigis

niuni niotivuni cjus pro statu isto, doterminalur [ler se in '1. d. 1. <'t d. \).

et siib objccto primo niodo accc- eam brevii.cr tangemus in rcsponsione ad

Quid de
pto, continctur quo(lcum([nc ens sccundum. Dicitur ergo (piod cogitatio co^'itaiione
1. «• •
cordi.s
crcatnm, non autcni sub objccto cordis ct affectus non contineantur suo dicendum.
secnndo modo. Et ratio est objccto naturali animir; alterius. Uatio ost,
(]nia nunc dctcrminatc movctnr a quia h.inc sunt intiina anima3, et consc-
scnsii)ilibus,vcl ab his quse abstra- (pienter nihil potest illa noscere, nisi quod
hnntur ab his, proi)ter ordincm cst intimum creaturrc, qui est solus Dcus
immcdiatnm ad phantasticam vir- ipsi illabens. Videtur milii alludere ad
tntem, quse tunc non erit. Primo rationem quamdam lUchardi m 2. (/. S.

ergo modo accipicndo objectum art. 2. quccst. 4. qui dicit Angelum, aut RidJai-di.

primum, major cst vcra, minor animam separatam, non posse attingere
falsa ; secnndo modo minor vera, et cogitationes mere internas et alTectus
major falsa alterius, quia nempe simplicitas Angeli
et animse est alicujus magnitudinis spi-
COMMENTARIUS.
ritualis limitatce, in qua est profunditas

1
(a) Hic Iria sxn/ videnda, etc. Parti- limitata, in qua quamdiu tenentur cogi-

et^IvSio
^"'' qiKnestionem in tres articidos. Primus tationes et affectus, ad eas nequit attin-
quaest. qiuTorit, an Beatus cognitione naturali gere alius quam Deus, qui illabitur
rx • Ininugna-
noscat orationes nostras? Secundus, an animoe. Hanc impugnat Doctor, quia uo.

supernaturali cognitione ? Tertius, an potest intellectus proprius cognoscere

cognoscentes pro nobis orent? utrumque ; ergo etiam intellectus perfe-

^^
(b) De primo tactum esl, etc. scilicet ctior, nisi olia obstet ratio huic extrinseca
Modus co- in qu(est. 2. fiujus dislinctionis, ubi di- et diversa, nempe impedimentum ex de-
gnoscendi
animse ctum cst anunam separatam posse acqui- terminato ordine aut distantia ;
rieutrum
rere cognitionem tam abstraetivam horum necessario intervenit, quia non
quam etiain intuitivam a rcbus, et a qui- determinatus ordo, quasi cogitatio illa non
buscumque objectis sibi proportionatis et esset per se intelligibilis, aut contenta
prtesentibus. Proportionatum autem obje- sub objecto intellectus perfectionis, sed

ctum est omne intelligibile creatum, quia determinate lantum sub objecto intelle-

illud continetur sub objecto primo intel- ctus imperfectioris. Distantia etiam potest
lectus, modo ponatur in esse el quod non obesse; ergo, etc. Respondet deinde ad
includit essentialiter ordinem ad Deum, illud, quo dicitur cogitatio esse intima,
ut docet in 1 . d. 3. qucest. 3. Requiritur magis intimam esse essentiam. Deinde,
proeterea ut sit objectum sibi proportiona- dicit consequentiam non valere ; est inti-

liter proesens in ratione moventis, quia mum inhserendo, aut essendo, ergo ne-
non in qualibet distantia movet objectum, quit cognosci ab alio. Deinde, subjicit

aut movere potest ad sui cognitionem in- objectionem quam solvit ex dictis in 1.

tuitivam, aut ad speciem etiam abstra- dist. 3. quccst. 3.

ctam seu abstractive reprresentantem. Omissa hac controversia, quantum ad ^

"^-
(c) Nec vcdet quod intellectus, etc. Hic scopum Imjus conclusionis, qure intendi- ^^^^^^^
occurrit responsioni quorumdam, de cor- tqr in articulo prsesenti, facile expediri
 378 LIB. IV. SENTENTIARUM

potest, dicendo nullum esse velamen quod revelentur, quia neque tnlis
aut impedimentum ex parte objecti, quin revelatio necessario sequitur bea-
cognosci posset a Beato, modo non esset titudinem. Beatitudo enim intel-
distantia improportionata, quia nempe lectus in objectis creatis non trans-
orans intendit suum affectum, qui sit cendit quidditateS; seu illa quorum
mentalis tantum, cognosci a Sancto, ut essentia visa est necessaria ratio I
ad eum vel per eum dirigit orationem ad videndi.
Deum. Antecedente autem consensu co- (e) Tamen quia congruum est orationes

gitantis, aut etiam affectantis internse, jam Beatum esse coadjutorem Dei in noscunt i
^^*''
nullum est impedimentum, neque ex divi- procurando salutem electi, eo mo-
no concursu, neque ex natura objecti, ut do quo hoc sibi potest competere;
omnes concedunt, quin possit a sancto et ad istud requiritur sibi revelari
cognosci naturaliter objectum sic applica- orationes nostras specialiter,
tum,in proportionata saltem distantia. Re- quse sibi oflferuntur, quia illse spe-
Pgj.
sponsionem autem preedictam non adducit cialiter innituntur meritis ejus,
consensum
cogitantis
j)octor probandse conclusionis,
ad finem ^ ' tanquam mediatoris perducentis ad
toUi impe-
dimentum
g^d xit naturam objecti proportionati intel-
"^
' '
salutem, quse petitur; ideo proba-
cognoscen- lectus cxplicet, sub quo statuit cogitati- bile est quod Deus Beatis revelat
cogitatio-
nem.
onem ipsam
... et affectum quantum est
natura utriusque in reipsa spectata, et se-
ex de orationibus
mine ejus oblatis.
sibi, vel Deo in no-

clusa causa extrinseca; itaque remitto

ulteriorem discussionem ad locum pro-
COMMENTARIUS.
prium hujus qusestionis, iicet aliqua infra

ad responsionem secundi argumenti prin-

(d) De secundo articuli dico, etc. In 5.
cipalis subnotare oporteat. Art 2
hoc puncto fuit error quorumdam apud Quorum-
Epiphanium, hceres. 18. et 19. dicen- ^„0?.
tium Beatam Virginem non secus invo-
SGHOLIUM.
candam esse quam Deum ipsum. Hic er-
ror repugnat Scripturse et rationi,
Probabilius est orationes ad Sanctos dire-
psalm. 83. Graliain ct gloriam dabit Do-
ctas, vel ad Deum, ipsorum nomine, ipsis
minus, etc. Psalm. 120. Levavi oculos
revelari, hoc tamen ad beatitudiuem non
requiritur. Ita D. Thom. 2. 2. quaest. 83. meos in montes, unde veniat anxilium
art. 4. et 3. part. q. 10. art. 2, et hic qusest. 3. mi/ii, etc. Montes intelliguntur Sancti
art. 5. Vide Suar. 1. part. tract. 1. I. 2.
( ut exponit Augustinus ibi. et tract. 1.

cap. 28. de Bellarm. I. 1. Beatit. Sanct. c. 17.

quibus auxilium petimus, Deps
in Joann. ) a * ^ ,
largitor
Feuard. tom. 1. 1. 10. cap. 12.
sed illud tantum expectamus a Deo : Au- beneficio-
rum,
xilium meum a Domino, qui fecit coelum Sancti in-
, . , r\ j • tercessores.
De secundo articulo, dico
(d) et terram. Jacobi 1.
y

Omne datum opti-

4.
quod non est necesse ex i^atione mum, etc, desursum est descendens a Pa-
beatitudinis quod Beatus videat tre luminum, etc. Patet ex consuetudine
orationes nostras, neque regulari- Ecclesise, qua? intercessionem a Sanctis
ter, sive universaliter in Verbo, postulat in Missa, et officiis tam propriis
quia non est aliquid quasi neces- quam comniunibus, et Litaniis, quo per

saria sequela beatitudinis neque ; eorum intercessionem gratia impetretur

 . ; .

DIST. XT.V. OU/I^STTO TV. 979

a Dfio. Delndo boneficia, qii.T» postnlantur Martyrcs orant vindictam de perscrutori-

por intercessionem Sanctorum, sunt supra bus suis, et Ecclesire, ex amore justitim,

vires creaturre; ergo ah Auctore suo pe- Tohia; (2. Apocal. 8. Danielis 1. Psalm.

tenda sunt. Ex dictis patet quomodo in- \). Malth. 18. Angeli curam nostrani

terprctanda sunt aliqna verba, in quibus gerunt, et orant pro nobis; ergo et alii

ali(piando sonat niodus loquendi, (juasi spiritus heati Sanctorum, /Ipom/. 2. patet

aliter a Sanctis postulatur tanquam au- idom ex pr.iomio promisso iis, qui usque

ctoribus, quia sensus, intcntio ct fides in fincm perscveraverint, ut haberc pote-

spectanda sunt, et interpretanda verba statcm super Reges ct regna, etc. in qua

juxta materiam subjectam; ut salvos fa- designatur eos reciperc patn^cinium et

cerem, inquit Apostolus, aliquos ex illis,

potestatem super viventes, sicut et Angeli

ad Rom. 0. nempe per praidicationem et habent, et ipse Christus recepit a Patre

ministerium. Ilinc etiam calumnia hfere- ergo curam gerunt salutis commissorum.

ticorum rejicitur, mentientium nos colere Vidcantur Ililarius, Augustinus et creteri

Sanctos tanquam Deos. expositores in Psalm 2. Primasius, Beda,

Ex adverso ahi hoeretici negant San- Uupcrtus in cap. 2. Apocalyps. Patet eti-
Ilseresis
aliorum ctos esse orandos; hunc errorem docuit am hanc curam manere Apostolis ex pr?e-

Vigilantius apud Ilieronymum contra fatione sua antiquissima, de qua Pascha-

eumdem. Henriciani seu Petrohrusiani, sius in Epistola 4. decretali : Ut iisdem

apud Bernardum, serm. 66. in Cantica. rectorihus gnhernetur, etc. qure sententia

Waldenses apud Antoninum 4. part. titxil. est expresse Basilii in oratione pro qua-

11. cap. 1. Witclefus apud Waldensem, draginta Martyrihus, Nazianzeni orat. in

tom. 3. titul. 12. cap. 108. Hussitse apud Cyprianum, Hilarii in Psalm. 114. Am-
Sylvium de origine Bohemorum cap. 35. brosii lih. 8. in Lucam, Leonis Papre,
Tandem Lutherus in lih. ad Waldenses. scrm. 8. de sua assumptione, et serm. 3.

Calvinus lib. 1. instit. cap. 20. Maximi, in sermone de Martyribus, The-

Contrarium est de fide. Jerem 15. 5/ odoreti, lih. 8. ad Grcecos, circa finem,
6.
Sanctos
stetcrint Moyses et Samuel coram me, etc, Cypriani, lih. 1, epist. 1. et omnium
esse invo-
caados.
Stare intelhgitur pro orare, et hsec locu- Patrum, et totius Ecclesife semper, et ab

tio contigit post mortem utriusque, et in- initio et omni eetate, ut prrefati Auctores

telligitur de ipsis vere, ut intelligit Hiero- citati a Scholiaste fusissime docent, et

nymus in illum locum. Chrysostomus alii Controversistae passim, et preecipue

hom. 1. in l. ad Thessalonicen. cap. 1. Coccius tom. 1. lib. 5. de Sanctis Eccle-

homil. 1. Gregorius lib. 9. Moralium, sice, per decem articulos, omnis fetatis

cap. 12. ex quo supponitur utrumque so- Patres et Doctores citans ; ex quibus

litum fuisse orare pro populo. Idem patet nobis sufficiunt jam prcemissa indicare.

2. Machabceorum, ult. ubi Judas vidit In hoc ergo secundo articulo dicit primo
Oniam Sacerdotem et Jeremiam orantes Doctor, non esse necesse ex ratione beati-
An Beati
pro populo. Apocalyps. 5. ubi dicitur tudinis, ut Beati in Verbo videant oratio- in Verbo
cognoscant
phialas plenas odoramentorum, quas ge- nes nostras, sive regulariter, sive etiam oralioaes
nostras
stabant viginti quatuor Seniores, esse universaliter, quia neque in his consistit

orationes Sanctorum. Lucce 18. dives cu- eorum beatitudo; neque dicunt necessa-
ram gessit suorum fratrum, ergo a fortiori riam connexionem ad ipsam beatitudinem

Sancti gerunt curam nostri, Apocalyps. 6. essentialem, sicut dotes beatifici corporis,
 3S0 LIB. IV. SENTENTIARUM

delectatio, cogniiio aliqua creaturarum nostra est Jerusalem, quse sursom est, ad
Quid per possibilium, juxta mensuram ipsius beati- Galatas 4. Si ergo membra sumus illius
visionem
ia Verbo tudinis, non autem spectat ad rationem Ecclesise, et nomina nostra scripta sunt
cognosci-
tur. beatitudinis essentialis cognoscere decreta in coelis, sequitur etiam ut membra adju-

Dei, aut ejus Providentiam ad extra circa vari a coelestibus. Augustinus lib. 20. de
Cypnan.
res particulares, et minus spectat ad bea- Civitat. cap. 9. Cyprianus de stelia et

titudinem essentialem cognoscere cogita- Magis, et Innocentium morte: Innocentes

tiones cordis, aut affectus, In hacparte hu- in ordine Sanctoriim protomartyres pri-
jus articuH, seu conclusione non negat Do- mum habent locum, et secretorum conscii
ctor quin etiam in Verbo possint cognosce- divinorum propinquitate familiarissima
re nostras orationes. sed dicit hoc nonesse clementiam Dei pro nostris exorent labo-
necessarium, neque pertinere, ad intrin- ribus, etc. Patet ex dictis, et ex Epistola
secam rationem beatitudinis, prout in se Episcoporum Europfe ad Leonem Impera-
consideratur ; aut etiam quoad conse- torem, quae ponitur Concilium Ghalcedo-
quentiam inquantum est retributio ipsius nense, in qua deciaratur Proterius inter
Beati, et ordinatur ad bonum privatum, Sanctos. Item art. H. ejusdem Concilii
Sentenlia et personale ejus. Excludit ergo senten- de Flaviano, in 6. Synodo cap. 1. in 1.
D. Thomse,
tiam, quam docet D. Thomas 3. part. Synodo, art. 6. Gerundensi cap. 3. Aure-
qmest. 10. art. 2. et. 2. 2. qucest. 83. lianensi primo, can. 29. Mogunt. sub
art.A. ubi Cajeianus dicit enim Beatos in Carolo Magno c«p. 33. Tolet. 5. cap. 1.

primo instanti suae beatitudinis videre Tolet. 6. cap. 2. Bracharen. 2. cap. 9. in

omnia illa quse ad se quoquo modo perti- quibus Conciliis indicuntur Litaniao ad
nent,et proinde etiam nostras orationes ad invocationem Sanctorum ;
quod et fecit

ipsos directas, quod etiam docere videtur Gregorius Magnus, ut in vita ejus legitur.
Gregorius lib. 12. Moral. cap. 13. Docet et deinceps observatur ab Ecclesia: Sanc^?
autem Doctor hoc non esse necessarium, sunt ergo coadjulares Dei in procuranda
quia beatitudo stare potest consummata nostra salute, eo modo, inquit Doctor, quo
in quolibet Beato sine tali visione, sicut hoc ipsis competit, nempe intercessione

major aequalis et minor potest stare in aii- per Mediatorem Christum. Ad hanc au-

is qui tales orationes ad se non pertinentes tem intercessionem requiritur ul ipsis re-
non vident ; alia ex etiam parte possunt velentur a Deo nostrce orationes speciali-
orationes cognosci alia via, quam per vi- ler oblatce, quce innituntur meritis Sancti

sionem in Verljo. hujus vel illius, ut mediatoris perducentis

8. (e) Tamen quia congruum est, etc. Quod ad salutcm, quce petitur, etc. Intelligitur
Beatoruni
cooperatio congruum sit Beatum esse coadjutorem Mcdialoris modo jam dicto, non ut speci-
ad nostram
salutem. Dei in procuranda nostra salute^ nempe aliter competit Christo, sed tantum impe-
intcrcedendo et patrocinando apud Deum tratorie, ut competit Sanctis orantibus.
Nostri
curam et curam nostri gerendO; et in hoc versa- Ambrosius serm. 93. in natali Nazarii Ambros.
jrerunt.
tur communio Sanctorum, et Ecclesiac ct Cclsi Martyrum : Non clauditur locis

mililantis cum triumphante, quce est pri- quod diffunditur meritis, invocasti ubi-

mitivorum, at/ IJebrceos 12. ad quam nos que Martyrem, ubique exaudit ille

accessisse docet Apostolus, nam facti non qui honoratur in Martyre , moderan-
hospites et advente, sed cives Sanctorum, tc itaque eo, qui pemat vota tua, cl

et domestici Dei ad Ephos, 2. Mansio dispcnsat munera sua, intantum vici-

 DIST. XhV. QlJ/aiSTIO IV. 381

iKi prii'srnti'1 rf/icdcis in-whchititr dd- Deo cognitionem eorum causantc in inld-

vocali, iiujiiantnin fiicrit fiilcs dcvola l(!ctu Hcati.

sascepti, ctc. Kt libro {\c viiliiis : l^nssimt Itlcm autcm .Vugu.stinus dc Civitalc l)ri
pro pcccatis orarc noslris, ijiii pmprio lih. "lil. cap. ^i). indicat cognosci etiam
sanfpiinc, si qua; /uihnerunt pcccata, lavc- h;ec a Hcatis pcr spiritum propheli.-o, et
rnnt, etc. orat. ^. prieparanti! ad Missam: donum, quod liabent in cudis, Itcm lih.

Apostolornin intcrcessionem imploro, etc. de eura pro inortiiis hahenda cap. 15.
Talium Ihininc Dens preccs nunquain insinuare vidctur hanc cognitioncm essc
spernis, si iit pro me exorent ipse inspi- l)er revelationcm. Sanctus llicronymus
raveris, ctc. contra Viyilanliuin, cap. 4. indicat co-
'•^:
. Ideo urohahile est
'
quod Deus Bcalis
' gnosci etiam orationes in proprio gcnere
bcin
j
orationes revclat dc oratioiiibus sibi, vel Deo no- a Sanctis pnesentibus, iibi invocantur;
i\ Healisi
per revehi- niinc cjus ohlatis, etc. illud verbum pro- non hoc autem statuit liieronymus quasi
tioaein. , , ., „ ,
hahilc cst iion relertur ad sentcntiam uni- etiam non praesentes cognoscant,
aliter
versaliter, quasi tantum prohabile sit
sed ut occurrat argumento hscretici, qui
Sanctos sive in Verbo per visionem, sive Sanctos certo loco inclusos, et inde non
alia via cognoscere nostras orationes, quia recedere posse affirmabat, ut hinc deduce-
hoc ut certum supponitur. Sed illa parti-
non audire orationes invocantium.
ret eos
cula denotat modum quo sciantur, nem- In Deo, inquit, lerjes pones, tu Apostolis
'^'^'"°'

pe probabile esse sciri per specialem reve- vincula injicics, ut usque in diem judicii
lationem Dei factam, quando oratio fit ad teneanlur in custodia, ncc sinl cum Domi-
Sanctum, ueque necessarium esse ut per no suo, de quibus scriptum est : sequuntur
visionem in Verbo tantum cognoscantur, Agnum quocumque vadit? Si Agnus ubi-
ut dicit prior sententia citata, quamvis que ; ergo et hi, qui cum Agno sunt uhique
utroque modo sciri possit, et intantum esse credendi sunt, eic . quod intelligitur
prior modus a Doctore rejicitur, inquan- accommodate ut mox dicam. Et sequitur :

tum induit necessitatem cognoscendi, Et cum Diabolus et Dceinones toto vagen-

quasi aliter cognosci non possit a Sancto tur orhe, et celeritate nimia ubique proi-
oratio ad ipsum facta, quia in hoc non sentes sinl, Martijres post effusionem san-
est statuenda regula certa, cum variis mo- guinis sui, arca opcrientur inelusi, ct in-
dis cognosci possit, Deo hoc vel illo modo de exire non poterunt ? etc. intendit ergo
manifcstante ; nam Gregorius loco citato, Hieronymus non Martyres esse ubique,
et lih. 2. Dialog. cap. 35. et lib. 4. neque ipsum Agnum, nempe Ghristum,
cap. 33. indicat cognosci in Verbo, sicut qua homo est, quod indicat ipsa Scriptu-
et Auguslinus carmine de gaudiis Para- ra quocumque ierit, etc. Nam ire denotat
disi :
locum novum acquirere, in quo ante non
fuit; sed intendit, sicut ipse Ghristus
Qui scientem cunota sciunt
Quid hii nescire queunt? etiam quandoquc necessitatibus suorum
fidelium adest, etiam pnesentia locali sua
Hffic autem sententia Patrum non tam dignatione et assistentia, qua omnes eri-
statuit modum determinaturacognoscendi, gat, ita etiam Martyres non includi certo
quam intendunt possibilitatem cogniti- loco, quin adesse suis invocatoribus pos-

onis, ita ut non sit impossibile Sanctis in sint, et aliquando contingat, ut late probat
coclo cognoscere ea, quie in terris fiunt, Goccius articulo nono citalo , et patet e.x.
 382 LIB. IV. SENTENTIARUM
monumentis Ecclesiasticis ac vitis San- evidentia in attestante respectu ahcujus, actum fidei
iu patria.
ctorum; Sanctos ssepe missos esse in adju- quodad statum beatitudinisnon spectat, et

torlum animarum et Ecclesige laborantis, quod alias non videtur in Verbo. Hanc
et hoc solum intendit Hieronymus, ut concedit Bassolis m 3. dist. 31. q. unica
supm visura est, possunt ipsi prsesentes art. 2. Rubion. distincl. 24. quaist. 2.
intueri nostras actiones et supplicationes. art. 2. conclus. 1. quos sequitur MoHna
11. In hoc ergo puncto certum est orati- ad primam 2. qucest. 6T. art. 3. et vide-
ones deferri ad Sanctos, easque ab eis tur Doctoris supra in hoc 4. dislinct. 10.
cognosci; in modo autem cognoscendi non qucest. 8. in fine, ubi dicit fidei non suc-
est certa regula statuenda, ita ut uno tan- cedere visionem, nisi respective ad obje-
tum modo cognoscantur, prout dicit san- ctum primarium, et sic intehigi potest
ctus Thomas, et consequenter ad sua illud Apostoli 1. ad Corinth. 13. Cum
Sententia principia, nam negaret actum fidei esse venerit quod perfectum est, evacuabitur
negans
actum fidei posse in patria, sicut et habitum, ut tenet quod ex parte est; nam ut docet Augu-
in patria.
iii 3. dist. 31. qucesl. 2. art. 2. qucest. 3. stinus lih. 5. de Civit. cap. 19. Beati
eM. 2. quoest. 61. art. 3. qucest. 185. nesciunt ssepe dispositionem particularem
et de veritat. quoest. 13. art. 2. hac ra- Dei circa agenda, ut patet ex illa contro-
tione negaret etiam prophetiam, aut versia Angeli Danielis, et Angeli Persa-
actum propheticum esse in patria, qua rum circa conversionem Jud;ieorum, ideo-
obscurum est, aut certe remota persona que convertunt se ad Deum, ut instru-
a veritate cognita, ut docet 2. 2. antur, quoe instructio potest fieri per
qucest. 174. art. 5. in corpore, et ad revelationem in Verbo, mediante visione, Varii modi
quibus
secundum; negaret ergo consequenter vel per revelationem in senigmate, me- cognosci
possunt a
orationes nostras cognosci posse a San- diante actu fidei; nam actus visionis et Sanctis
oratioues
ctis per revelationem hoc modo dictam, fidei non opponuntur circa diversa obje- nostrse.

ideoque potius cognosci in Verbo, tan- cta. Dici etiam potest, per lumen pecu-
quam ahquid spectans ad ipsum sanctum. liare et propheticum cognosci illas orati-

Orntiones
Cseterum iicet admittamus prophetiam, ones in seipsis, et sic etiam videtur sentire
posse
et fidem actualem non posse esse in pa- Augustinus de Civit. lib. 22. cap. 29.
cognosci
in Verbo tria, non inde sequitur ab initio cognitas exemplo Heliscei, qui absens spiritu pro- August.
quando
fiunt. esse orationes nostras, tanquam aliquid phetico cognovit servi sui peccatum, et
pertinens ab beatitudinem, quia cognitio a fortiori id convenit Sanctis per Augu-
in Verbo recte salvari potest per hoc, stinum, sic interpretantem illud Apostoli :

quod ostendamur quando sunt, et non Ex parte prophetamus ,cum autem venerit
antequam sunt, quod recte fieri potest, quod perfectum est ; quod ex parte est,

et sic intelhgi etiam potest Doctor loqui evacuabitur, etc. Et in fine concludit :

de revelatione, quatenus extenditur ad Sed quanto amplius tunc omnes muncre

novam rei ostensionem in Verbo, quse isto abundabunt, cum Deus eril omnia
ahas non fuit cognita intuenti, neque re- in omnibus? etc. Potest ergo per scien-
gulariter spectat tanquam necessarium ad tiam actualem infusam a Deo sciri istud
beatitudinem. Ita videtur Doctor signifi- objectum in proprio genere, movente di-

care responsione ad primum. vina voluntate ad ejus cognitionem in-

12. Dici etiam potest, non repugnare dari tuitivam, quando existit. Possunt etiam
Posse dari
coguitioneui lidei obscuram in patria cum sciri orationes fidelium scientia acquisita

1
 .

uisr. XLV. QUvESTIO IV. 883

ut Angoli sciunt, si Bcatus ipse atlcsl, co sibi per illa mei-ita siibvonii-e. IUa
inodo quo dicil llieronyuuis ; conclusio autcm oratio non rcpugnat boati-
crijjo cst certa, ncmpc illas sciri a Hcatis. tudini, quia bcne potost aliquis p(;r-
Modus autciu sciendi potcst cssc inulti- fectionem siimmam adeptus, vcdle
plex, et fortc omncs isti niodi dc facto ut \H)v suamcrita, pcr^iuro ad illam
nunc quoad aliqua, nunc quoad alia con- porfcctionem attigit, alius por
Scopus non
Doctoris.
cuiTunt. Intentio autcni Doctoris est, suam orationem attingat,ita ut sua
necessario sciri cx vi visionis, ct pro- morita non sibi soli sint propria,
babililcr dici posse per revelationem sciri, sedaliide bonelicio Dei acccptan-
ut plures sustinent. tis valoant, sicut posset ali(iuis
summum gradiim adeptus in curia
SGHOLIUM. Regis, per aliqua obsequia, velle
orare pro aliis, non ut per orati-
Sanctos pro nobis orare, quod late ex Sau- oncm hujusmodi ad majorem gra-
ctis Patribus probant Feuard. ot Bellarra. dum amicitia) attingat, sod ut me-
citati. Explicat optime modura quo pro uo-
rita,per quae attigit ad talom gra-
bis orant, et an sciantse exaudiendos, necne
dum, aliis ad hujiismodi merita
pro quibus orant.
recurrentibus succurrant. Et hoc,
5, (f) De tertio articulo videtiir du- supposita liberalitate Regis acce-
bium, quia si revelatur eis talem ptantis illa, non tantum pro illo,
petere per eos salutem, aut aliquid sed pro aliis ex liberalitate sua,
pertinens ad salutem aut vident ; qua pro minoribono retribuit, non
Deum talem velle salvari, aut nol- tantum magis bonum, sed etiam
le, aut non velle. Si velle, ergo plura bona, dum tamen per novum
sciunt quod salvabitur; frustra er- actum voluntatis plures illud bo-
go orant. Si nolle, non orabunt pro r.um sibi applicent, et faciant qua-
aliquo nolito ipsi Deo; si non vel- si suum.
le, sciunt quod noneveniet; ergo (g) Cum igitur arguis, Beatus g,

frustra orarent. aut videt Deum velle, aut nolle, opSet

Beatum
Respondeo, Beatum orare pro respondeo,
r^ '
nullum membrum scire se
aliquo potest intelligi, vel oratione oportet
^ dare, nedum de salute fi- exaudien-
dum,
habituali vel actuali; et loquor hic nali illius, qui orat, sed nec de veinon,
. . .
, ,
. . pro eo, cm
tantum de oratione mentali, quse exauditione illius orationis, quam orat.

est desiderium oblatum Deo ea in- nunc offert; non enim sequitur,
tentione, ut ab ipso habeatur opta- Deus revelat Petro Joannem nunc
tum; si de habituali, illa est perpe- petere A, per merita Petri ergo ;

tua et generalis pro omnibus ele- revelatur Petro Joannem salvan-

ctis, sed de ista non est difficultas. dum, vel non salvandum. Nec eti-

BeaS'"Su Si de actuali, istam habet aliquis amsequitur, ergo sibi revelat Jo-
^^Q^°°^^^ Sanctus specialiter, quando sibi annem exaudiendum, vel non exau-
revelatur aliquem ipsum actu in- diendum in ista petitione tamen ;

vocare, quia rationabile est, ut ve- esto, quod revelaretur sibi istum
lit merita sua illi valere ad salu- exaudiendum, vel non exaudien-
tem, qui Deum specialiter invocat duiu in ista petitione, non sequitur,
 384 LIB. IV. SENTENTIAKUM

ergo friistra orat, quia sicut Deus praesenti sicut animse conjunctse
vult illum salvare et exaudire, ita apparet albedo prsesens persensus.
vult per determinata media, utpote Illud ergo dictum, quod solus ^di"uui°
per orationem talis Boati ipsum Deus novit abscondita cordium ^°'"^^,?®"^'
nosse ,

consequi. Si autem reveletur Petro verum est universaliter et ex pro- ^^oS'^

determinate quod Deus noUet il- pria perfectione, ita quod impossi-
lam orationem exaudire, Petrus bile est quod per aliquid impediens
non esset ibi mediator in orando. sibi lateat. Novit etiam, ut judex

Si vero non revelatur sibi quod universalis omnium talium occul-

velit, nec quod nolit, Petrus orat
expectans ut orationem suam con-
sequatur determinata revelatio
exauditionis, vel saltem determi-
natus effectus exauditionis quan-
tum ad ipsum petentem.
^^ argumenta principalia. Ad
(^^)
Ad Jrg 1
torum, illo modo quo nec Angeli
boni nec mali, nec animse separatse
noverunt; imo de facto Beati mul-
tos tales motus non noverunt pro-
pter defectum prsesentise debitae;
mali autem multa talia etiam
prsesentia proportionaliter non

primum, dico quod Abraham pro noverunt, Deo impediente, pro-

tempore, pro quo intelligitur illud pter impedimentum non
cujus
Isaise, fuit in Lymbo, et per conse- possunt multa, quse tamen non
quens non Beatus, et ideo nescivit impediti naturaliter possent.
filios suos Judaeos habitantes in (k) Ad tertium, dico quod oratio Ad'3.

terra Israel, quia nec notitia natu- nostra nunc duplicem habet effe- ^Hl^g^

rali intuitiva, quse impeditur per ctum; unum, quia meritoria oran- ^^^^i^
imo opus valde meritorium; merUom,,
immoderatam distantiam, sicut est ti, '^
Beatorum.
dictum m2. nec notitia reve-
qucest. alium, quia ex hoc quod specialiter tantum

lationis specialis, quia non habuit
illam visionem in Verbo,quam con-
comitatur regulariter talis revela-
tio. Non ergo concludit de Beatis,
quibus in Verbo regulariter reve-
lantur, quse a Deo spectant, vel
tanquam beatitudinem eorum au-
gens, vel tanquam pertinens ad
dirigitur pro alio, meritoria est
illi pro quo offertur; et primo
modo Beati non habent orationem,
sed secundo modo. Nec est incon-
veniens, aliquem, qui jam est in
termino quoad se, per orationem
mereri alteri, sicut videmus in po-
litiis, ubi Rex illud quod vult dare,

causalitatem eorum respectu bea- vult tamen per intercessionem ali-

titudinis aliorum. cujus dare, alicui qui non esset
Ad 2.
(i) Ad secundum, dico quod nihil dignus statim exaudiri, et maxime
est in mente, operatio scili-
apud eum maxime
vult, si aliquis
cet qusecumque intellectus, vel
acceptus intercedat, qui tamcn
voluntatis, vel qusecumque pro-
acceptus nnUum gradum ulterio-
prietas, vel conditio realis hu-
rem amicitise sibi mereretur.
jus vel istius, quin totum ita pa-
Aliter posset dici breviter, et impeiratio
teat Angelo proportionaliter prae-
scnti non impedito, vel anima^ (juasi redit in idem, quod sicut im- „,erftumd(
^°"^'"°'
non impeditro proportionaliter petrat Beatus aliis, non sibi, ita
 Disr. XLV. QU/Ksrio iv. 385

(;;iusnt luci-itmn aliis, (>t uon sihi. s(>iiii. I. dc Suiicto Stcpliano : Si ii/iliir .\UL'llljl.

Orntio (Miini sua ost dispositio do cxKudilKs t;sl Slcp/i(iuiis, nl cjns orali-

conj4i'uo, ut })!'0))toi' onni O^^is (iiiihiis ilclcrclur pcccdluin (/iiod comini-

concodat illud, (luod inii^otrnl illi scral Sduliis, connnemlemus crfjo nos ejus

cui potit; ot ista ost uierituni, non oralionihiis : niullo nVK/is cnini nnnc
istius pro so, sod pro illo cui red- c.rdudilur iiro vcnrrdlorihiis snis, (/ui

ditur, ([uod liuic morito, quasi i)ro sic c.rdiiililns csl Imir jiro Idpidnlorihus

prnMuio proxinio corrospondot. snis, etc.

(g) Cnni ifjitur (in/uis, ctc. Ucspondct ti.

Solvilur
GOMMENTAUinS. ad rationem dubitandi non cssc neces- ralio
(luiiitandi.
Ha)'iuin ut Sanctus orans videat Deum vel-
l)o lcflio urliciilo ludclnr ihihi- lc salutcm cjus, pro quo orat, neque vidc- Non
13.
(0
necessario
Hatio fif^i etc. .Movct liic difficullalcin coiitra re si vclit orationcm exaudire, vcl non notuin est
dubilaiuli.
Sancto si
Responsio, conclusioncm praimissam, qua tenetui' cxaiulire, neutrum enim est ncccssa- iJeu.s eum
oratio r\-cf
i
exauililu-
habituaiis. Sauctos nohis postulantibus, orare. Uitli- rium, (lato autcm quod vidcat etiam
rus
cullas est, quia vel sciunt Deum velle an- Deuin velle exaudire, noii sc^juitur cum sit cluin
orat.
nuere, vel nolle; si sciunt velle, frustia frustra orarc, quia Deus sicut vult illi

orant, tpiia id cvcniet; si nolle, non detcrminatc salutem, ita etiam vult salu-
oranl. Uespondet primo, Sanctos oratione lcm per determinatum mcdium per orati-
liabituali orare perpetuo pro omnibus onein U(^a(i, darc ci media ct graliam,
electis; orationc vero actuali Iiic et nunc qua consc(p.iatur salutein. Quantum ad
pro eo, (pii cum invocat, ({uia rationa- altcrum membrum si rcvelatiir Sancto
Oratio
actualis. bile est, inquit, ut velit merita sua illi va- eum non exaudiendum, noii orat, si vero
lerc ad salutem, qui Dcum specialiter non rcvelatur, orat doncc dc altcrutro
invocat, per illa merita subvenire. Docet cffectu ii)si constet.

deinde illam orationem non repugnare (Ii) Ad drgumcnla principalia. Ad pri- 15.
Responsio.
bcatitudini, quia attingens summum mum, etc. Illud fuit Isaiae 63. Abra/iam

gradum perfectionis, potest velle ut sua ncscivit nos, ct Israel ignoravit nos, etc.
Merita
Sanctorum incrita, pcr qufc ad illum gradum perve- Citatur Augustinus et Ilieronymus in ori-
invocanti- . . ... i , t-i j
i

bus nit, etiam alus valeant. Exemplum i

ad- ginali, sed aliter explicant illum locum ,

i.rosunt.
j.^^ jj,^ politia humaua, quando aliquis nam Hieronymus loquitur de scientia ap-

per obsequia pervenit in gratiam Uegis, probationis, quia rccesscrunt a Dco, idco

ordinate vult ut eadcm obsequia eiiam nullam corum curam fuisse Abralunc et

valcant aliis ad ipsum recurrentibus Isracli. Subjudicari forte possint in prre-

apud Uegem, sic ergo se habet communi- missa allegatione verba obscura quaedam
catio Sanctorum, et merita, qu;e placu- llieronymi ad Galatas 0. super illud :

erunt et placent Deo, ut illi charitatem Unusquisque onus snnm porlabit. Obscu- nieron.

quse sui communicativa est, possident rc licel, inquit, docemur per lianc sen-

perfectissime in patria, id perfectius prm- lenliolam, novum dogma qnod latilat,

stant quod etiam in peregrinatione pro dnin in prcesenti sceculo sumus, orationi-
aliis sollicite preestiterunt, et eorum meri- bns sive consiliis invicem possc nos
ta apud Deum valeant, qua} nun^iuam coadjucari ; cnm aulcm anle Iribunal

in oblivionc sunt in intuitu corum in- (Uiristi vcncriinus, non Job, non Ikiniel,

vocantibus tiut propitius. Augustinus nec Noc rogare pro quoquam, scd unum-
Tom. XX. 25

li
 3S6 LIB. IV. SENTENTIARUM

quemque portare onus suum, etc. Respon- probat de .Teremia ; haec tamen oratio

det Fernandus Vellofillus in advertentiis fuit generalis, ideoque non legimus in

^ilSrfa^^ ^^ ^om. 9. Uieron. qucesito 16. san- veteri Testamento orationem factam esse
ctum Hieronymuni loqui per antiphra- ad Sanctos in Limbo, sicut contingit in

sim et ironice ; alludit enim ad dogma lege nova ad Sanctos in coelo, quia nem-
Vigilantii, et verba ejus quae citat in pe in Limbo existentes non poterant
declamatione contra eumdem, quae naturahter cognoscere illas oraiiones, ne-

sunt ista : Dicis, inquit, in libello tuo, que e\ suo statu, qui adhuc erant in

quod diim vivimus m.utuo pro 7iobis orare carcere, debebatur tahs revelatio in par-
possumus, postquam autem mortui fueri- ticulari, Ucet forte per Angelos in casu

mus, nullius sit pro alio exaudienda particulari cognoscebant, vel in communi
oratio, prcesertim cum Martyres idtionem etiam per alios, qui hinc recedebant ad

sui sanguinis obsecrantes impetrare non Limbum, non est dubium tamen per
quiverint, etc. merita eorum et orationes plura beneficia
16. collata fuisse Synagogae a Deo.
August. Respondet Doctor juxta mentem Au-
gustini citati lib. de cura pro mortuis (i) Ad secundum dico, etc. Secundum 17.
2. Argum.
habenda c. 13. Si parentes, inquit, now fuit : Deus solus novit abscondita cordis;
intersunt, qui sunt alii mortuorum qui oratio mentalis, quse maxime placet Deo,

noverunt quid agamus, quiclve patiamur, est actus cordis; ergo eum nequeunt
Isaias Propheta dicit : Abraham nos Sancti cognoscere, Rcspondet Doctor
nescivit, et Israel non cognovit nos, etc. quod cogitationes cordis, et affectus sint Responsio
Dcctoris.
Rationem autem assignat Doctor, quia objectum proportionatum AngeH et ani- Secreta
cordium
erant in Limbo, et naturaliter non potu- mse separatse, modo sint prsesentes, et quomodo
specialiter
erunt cognoscere quse hic fiebant, quia non impediantur aliunde. Quod autem Deo nota,
aliter quam
non habuerunt beatitudinem, cui regula- solus Deus dicatur cognoscere hsec, ve- Angelo.
riter annexa est revelatio in Verbo, rum est universaliter, quia sic sunt omnia
eorum quse ad ipsos spectat, vel tanquam prsesentia Deo, etiam verum est, quia
beatitudinem eorum augens, vel quod nequit impediri, eum lateat.
ut aliquid

spectat etiam ad concursum eorum respe- Novit tertio ut Judex universalis omnium
Gregor. ctu beatitudinis aliorum, sic etiam Gre- occultorum eo modo quo nec Angeli beati
gorius lib. 12. Moral cap. 13. exponit nec mali, nec animae separataj, ea co-

illud Job. 14. Sive nobiles filii ejus, sive gnoscunt ; imo Deati multos tales non
ignobiles non inlelligel, etc. Dicit enim cognoscunt de facto ob distantiam. Mali
naturaliter non inteHigere defunctos quid etiam multa alia in prsesentia non cogno-
ad viventes pertinet, tamen Sanctos Dei scunt, Deo impediente, quae tamen non
claritate fruentes cognoscere in Verbo impediti cognoscerent ; intelligit nempe
quid ad se pertinet. Sancti cnim in coelo illa non cognosci, quse mere sunt occulta,
curam Ecclesia? gerunt, non tamen ex hoc et quorum nullum apparet signum extra
sequilur Sanctos Patres in Limbo non voluntatem et intellectum. Alia vero quo-
orasse etiam pro vivis, neque Deum rum signa apparent exterius in corpore
merita ipsorum non acceptasse, quia Sy- per motum cognoscunt Angeli mali non
Aliter nagoga semper intcrponebat merita ipso- in se, sed in suo effcr.tu.
orabat ... „ .. _
m
.
,
18.
Synagoga, rum cxorandis benehciis a Deo, et lo- Doctrinam hujus responsionis tradit
Declaratui
solutio.
Ucciesia. cus citatus supra ex 2. Machabceoruni, id Doctor in 2. dislinct. 9. qucest. 2. ad
 DIST. XLV. QUiESriO IV. 387

nrri. 2 qxKvstionia, cl in \. dislinrt. 10. qmv snnt hominum, nisi spiritns liomi-

qiifvst. H. iid 8. ul>i necjat Dfemoiies co- nis, qni in iji.soesf? qiiod dicitiir proptcr

gnoscere lios actiis. qiiia iioii pcnninun- occultos aiiiini nlTatiis, 3. llci^Miin H. Tn
tur a Deo. Ali^pii autem praMnissain soliis nosti cordn filiornm hominuui, \.

doctrinain in liac responsione dicunt esse Parali|)oin 28. Omniiim cordn scriiln-

duram, forte ob illa verha, (piibus dicit iiir /Jominus, et univcrsas mentium
nuilta non cognosci al) Angclis bonis coijilationes inlelligit ; lib. 2. caj). 0.

ob distantiam ; inulta ctiam noii cognosci Tu enim solus nosti rorda filioriim homi-
a damnatis, (juia impcdiuntur ; hoc autcm nnin, etc. Psalm. 43. Ipse nrwil abscondila
Angeios satis dcclaratur ex loco citato in i. d. 10. cordis, etc. Psalm. 1. Scrutans corda ct
inalosnon ,.,... ... , . .
,

Prnvum cor
cognoscei-e ul)i dicit impcdiri uiiiversim Angelos ina- irnes Drus. Jer. 11. est

cOTdkmi. 'f*s ne cognoscant illa. Quod vero dicat hotninis, et inscrulnbile, qnis ror/noscet

iiic multa, vel universalitcr, intelligen- Ego Dominus scrutans

illiid ? cor, etc. Id

dum est quoad ea, quibus sunt pr;csentia, habetur Act. l. ad Romanos, 8. ad He-

nam alia, quibus non sunt prpesentia co- brseos 4. Discretor cogitationum et inten-
gnoscere non possunt. Vel inlelligendum tionum cordis.
.. ^ j 1 Responsio
modo explicato, nempe de iis quai con- Respondent vani Doctores ad banc aiioium.

summantur ita in mente, ut nihil eorum difficultatem, Durandus in 2. distinct. 3.

interius appareat in
'
signo,
"-^
aut effectu. qucest. 1. admittit probablle esse actus
llieron. '

Cognoscunt Undc Hieronvmus in Matth. 15. De corde internos cognosci, dum sunt, non vero
aliquando
ex signis. cxeunt cogitotioncs, etc. Non debemus, futuros; idem etiam docet dici posse co-
inquit, opinari Dcemonem occuUn cordis gnosci actum in se, sed non qualis sit
j. j^ .- Varii modi
rimari, sed ex corporis hahitu et gesti- ipse actus an amor, an odium. ita etiam dicendi.

bus cestimare quid versemus inlrinse- Argentina distinct. 1. qucesl. 1. rirt. 2.

cns, etc. Idem de his docet Augustinus in fine. Herveus m 3. dist. 8. qua^st. 3.

lib. de divinalione Dcemonum cap. 5. et dicit cognosci actum ut est determinate

lib. 12. de Civitate Dei c. 17. Quamvis objecti per modum fugse et prosecutionis,

autem lib. 2. Retract. cap. 5. asserat hoc non vero cognosci conatum voluntatis,
audaciusdictum esse in re incerta, occul- aut intentionem actus. Henricus quod-
taque, non derogat assertioni. Id docet lib. 3. qurest. 13. cognosci actum in se,

S. Thomas 1. part. qucest. 51, art. 4. non tamen finem actus. Ita etiam videtur
Quin etiam cxperientia docet ipsos homi- docere ^Egidius de cognitione Angelorum,
nes ex signis exterius apparentibus id qucesl. i\. et in 2. distinct. 1. qucest. 3.

conjicere, quanto magis Angelos? Utro- AUi prseterea docent esse quidem cogno-
que ergo modo intelligi potest illa pro- scibiles ab AngeHs cogitationes cordis

positio Doctoris, et habet debitum sen- mere necessario in ordine, ad quas intel-
sum, et non durum. lectus et voluntas mere se habent per

19.
Cfcterum ipsa doctrina a pluribus modum natura3, et non hberi arbitrii.
Objectio. Tbomistis censuratur ob testimonia Scri- Ita sonat fundamentum, quod D. Tho-
ptUHE et Patrum, quibus asseritur Deum mas 1. part. qucest. 51. art. 4, adducit,
solum cognoscere cor hominis ; 1 . arl quare actus liberi non possint ab Angelo
Corinthios 14. ostendit Paulus necessita- naturaliter cognosci, quia nimirum spectat

tem prophetieeadcognoscendum cor homi- ad genus moralium, quod est superioris

nis ; et 2. cap. dicit : Quis hominum scit ordinis ad entia mere naturaha, et me-

I
 ;

388 LIB. IV. SENTENTIAHUM

tliuiii iiitei' ipsa, ct ciitia sLipernaluralia Eorum etiam cognitio tribuitur comnui-
crgo suppouit h cc ratia aclus illos mere niter a discipulis Sancti Thomse, Ghristo,
inturales, ct non lijjeros esse sub objecto secundum intellectum creatum ;
quod
naturali Angeli et animie separatoc. Vi- ergo dicunt alii, posse agnosci virtute

deanlur Molina, Cajetonus, et Sumel in talis scientifc infusne, dicimus et nos, et

Cognosci
dictum articulum, citantes D. Thomam prtemissi Doctores, cognosci posse viriute posse
naturaliter
de nialo qucest. 8. nd 12. et de vcritate naturali intellectus Angelici, et ex natura
si Deus
concurrat.
rjiKCSt. 8. art. 13. ipsius objecti prtesentis, si Deus concur-
20. Omnes hi Doctores docent acfus nostros rat, quia et objectum non excedit limites
sub aliqua ratione cadere sub objecto naturalis objecti, nempe ille aclus; alias
naturali Angeli, quando ponuntur in essc, non esset cognoscibilis ab ipso elicienle
licet secundum modum aliquem, qualita- naturaliter, licet sit inferioris gradus in-

tem aut fiaem, aut ut liber est, non sit tellectualitatis, neque alias assignari po-
cognoscibilis ab eo naturaliter; et expo- test aliquis gradus in entitate actus, ad
nunt Scripturas et Patres per determinati- CLijus cognitionem exigeretur elevatio

onem, quam ipsi addunt juxta propria potentife, neque sententia opposita ad
cujusque sententiic placita. Addi possunt ullum principium rationis reduci potest
Actus esse et alii Doctores, qui in terminis nostram quod satisfaciat, ut probe docet Gabriel
cognoscibi-
les, sententiam tenent, nempe hos actus esse Vas.juez, 1. part. disp. 200. cap. uH.
non
cognosci quidem naturaliter cognoscibiles ab An- qui bene impugnat rationes assignatas ab
de facto.
gelis, sed de facto non cognosci, quia aliis, neque ex principiis generalibus

Deus non concurrit. Occham in 2. dist. 9. metaphysicis, quibus investigatur natura

Jntelleclus
(juwst. 20. Gabriel. //; Canonon Missiu potentiarum et objectorum, subsistere
in specie

lect. 31. quod etiam Doctor locis citatis potest dari aliquod objectum hujus sin- respicit
ideni
indicat, et m Rcporlatis dislinct. 9. q. 2. gularis intellectus, quod non ejusdem sit objectuni
el eodein
ubi expressius loquitur de actibus, qui intellectus in specie. Si ergo intelleclus niodo.

sunt fundamentum meriti et demeriti, elicientis sine ulla elevatione sui, virtute

poeniB et gloria^. Mayronis ead. distinct. sola naturali cognoscit actus suos, idem
qmcst. 1. difficuUat. 1. Ovandus dist. 8. dici debet de alio intellectu non impedito
propos. \). ct 10. Herera disjjut. 11. in 2. ejusdem perfectionis, et de intellectu se-
qucest. 1. concl. 3. Hada 2. par^. contro- parato, tam ex parte intellectus quam
vers. controvers 8. art. 3. concl. 4. ut objecti, quod est actu intelligibile, respe-

Lychetus, Tartaretus, et reliqui in dicla ctive ad intellectum elicientis actum.

distinct. {). et distinct. 1. sicut et Major Doctoris autem sententia optime salvat 21.
Sententia
distincl. 9. quwst. 1. Accedit etiam .Egi- et ratioRcm, quam aliter impugnare non Doctoris.

dius Lusitanus tom. 2. de heatitudine possunt adversarii, quam replicando

lib. 11. qmest. 8. art. 3. |.... qui asse- Scripturam et Patres, qui dicunt Deum
rit csse secreta illa cognita tam Angelis esse scrutatorem cordium ; salvat, in-

bonis quam etiain Beatis, per scientiam quam princi[)ia rationis, dicendo quod
Salvalur
infusam, quod perinde esset obnoxium potest quidem intcllectus ex natura po- ratio.
Patribus et Scriptur.c, si in co rigorc tentia} ct objecti haberc intuitionem actus Salvatur
eliani

intelligerentur, (juo aliqui volunt eas in- talis, qui cadit sub objecto per se ejus. Scriptiira.

tclligi debcre, quasi soli Deo lucc cognitio Salvat etiam Scripturam et Patres, dicen-

csset propria, vel pcr cjus revelationcm. do dc facto iioii habcrc talem cogniti-
 ;

DIST. XLV. Q[J/li:STIO IV. :iK!»

onom, Doo non ronrurronlc ; iindo .sc(|ui eotjnoscei'e IIIikI seerelnm. Nam aliud e.st

tiif lioo (lalo, ([uod cognilid lalis (thjocli intollectum (piantum est v,\ so, cogno-

iion hnhcatur nisi iniraculosc, (juia illud sccre po.sse, ot aliiid est cugnoscere in

miraculose lil, (|iiod contin^it extra Doi actu et sine concursu Doi, (pieni ex pro-

providentiam ordinariam ot universa- videntia suspondet o\) iuicm prj.e(ixum, (^'au.va

siispensi

lom ; ot (luamvis virtus sil in causis natu- saltoin iii via, (|uo voluit sc solum esso ooncur.suH.

ralihus rcspectu elToctus, modo non de- arhitrum lalis sccicti, aul pcrsonarn cui

Caus;w tur concursus ex partc Dei, ncfiue ctiam destina\it, iit soipsum disccrnat in cordc
suspenste
per Hei detcrminavcrit Dcus secunduin suaiii pro- suo, ut ipse sui essctjudcx, conscicntia
polontiam .

oniinaiiani vidcntiam concurrcrc,

.
n
illa
•

vn'tus est tan- accusante aut excusantc.

sunt .
.

in potentja '^">i potcntia reuiota,

.
,

et
.

non proxmia, Ad cxpositioncm crgo Patrum et Scri- 22.

"'non''' n^'*^ causfc sccund.T iia dopcndent a con- pturiie sufficit quod ista ncgativa sit vera,
proxima. suhlalo nem[)o non cognosci de facto secreta coi'-
cursu causa^ prim;o, ut illo niliil

possint, ct omnis potentia proxima carum dis ah alio quam a Dco ; ncque dicit

intclligatur respective ad causam primam Doctor cognosci ab alio, nisi a solo Dco,

concurrentem ad eumdem effectum. sicut aut ab elicientc, cui talem lihertatem

v. g. causa partialis, ut ipse intellectus, concessit. Si autem cognoscatur, erit su- P>x[>licatio
Patrum et
respcctu sui actus circa ohjectum, etiam pernaturale et miraculosum, modo manet Scriptura^.

naturalis ordinis, non dicitur esse in alias secrelum ; non ex ratione, (juam
Potentia
pi'oxiina
potentia proxima respectu ohjecti nullo adducunt ali(|ui, quia nempe hoc genus
causaj
secundte modo applicati,
'
ct '
si rcduceretur ad actum moralium excedit cognitionem naturalein
'
inchulit
i>ei respectu ejus sic remoti, esset miraculum creatur.Te; sed quia juxta providentiam
concursum. . .

a fortiori, causa sccunda non est in poten- ordinariam Dei, talis cognitio excedit mo-
tia proxima respectu sui actus, si neque do latitudinem ohjecti intellectus, ([ucm
in univcrsali, neque in particulari haheat attingcre potest pro hoc statu, sic dici-

Dei concursum paratum. Sed sicut con- mus impossihile esse naturaliter corru-

cursus Dei sequitur ad su(r providentijie ptum idem numero reproduci ; tamen hoc
Non regulas prsefixas, ita cum disposuerit non non contingere ex defectu virtutis in
concurrit •
i^, •
* ii
reo^uiariter concurrcre universalitcr cum inteilectu
.
causa supra prohavimus, sed ex Dei

'"'^^j^Jjll'''"
alieno ad secreta cordis, ideo non potest ordinaria providentia, et defectu concur-
secreii reproductionem ejusdem non
naturalitcr intellectus alienus ea pertinge-
^ ^ sus, qui ad
cordis.
Diversum ,.3 rcgularitcr, sed solum illi cui Deus conccditur. Intellectus creatus pro hoc
est posse
r^miote, et miraculosG pcr donum proplietinc, aut alio statu nequit cognoscere plura, quse alias
modo, pmebet concursum ; et licet sit ex natura intellectus cognosci possint, ut
virtus completa in causa secunda tamen est essentia anim?e intuitive, et suh pro-
Instantia
non est completa respectu effectus, nisi pria ratione, et sic de aliis ;
quod si seip- ad
propositum
tantum secundum quid, magis essentiali- sam cognosceret pro hoc statu animas declarans
limitatio-
ter dependet a Deo quam a concursu intuitive, esset miraculum et supra natu- nem
potentise
ohjecti, ct simpliciter sic comparata ad ram aniinse, prout operatur per media non
ex virtute
effectum est tantum potentia remola et ordinaria ad determinata objecta. Tamen propria,
non proxima ; unde illa consequentia non certum est hanc cognitionem cadere sub se(f ex
divino
valet : Potest intelleclns quantum est ex virtute naturali potentise, quantum est ex concursu.

se^ penelrare secreliim corclis ; ergo con- se, etiam ut cst forma corporis, ({uia sic

Ira Seriplurani et Patres, polesf aclu etiam vidobit .se in corpore glorioso, et
 ;

390 LIB. IV. SENTENTIARUM

etiara videbat seipsam intuitive anima aliquis in interiori Deo acceptus, qui in

Christi in corpore mortali ; ita ergo in exteriori est judicio liumano reprobatus.
proposito, supposita limitatione cogniti- Exemplum hujus patet in fihis Isai, quos

onis ex divina providentia ordinaria, ne seorsim reprobavit Deus usque ad David.

se extendat de facto, aut extendere possit Videantur ibi Expositores. Verba Grego-
respectu secretorum cordis in aUo, totum rii sunt : Sed /loc nimc secreto judicio

quod dicitScriptura et Patres salvatur. agitur (egit ante de discretione persona-

23. Respondetur ad argumenta, quse ex rum futura in judicio ultimo secundum

^*Scriptu-
Scriptura opponuntur, ea extendendo uni- opera cujusque), namjuste el misericor-
ram. versahter, proutadversarii volunt, solutio- diter sinyulorum corda vel examinans,
nem patere ex dictis. Respondeo secundo, disponens, alios in exteriora respuit,

Scripturam sicut est regula viatorum, ita alios ad illa ;

quce sunl intrinsecus trahit
etiam regulariter intehigi respectu aho- hos accendit interna appetere, illos pro
rum viatorum hominum, quatenus non voluptatibus suis deserit exteriora cogita-
possunt attingere secreta cordis, quod ve- re, etc. Subdit mox contrarium judicium,
rissimum est ; ex congruenti autem Dei humanum, quod fit tantum secundum ap-
dispositione, et communi Patrum et Theo- parentia et externa : AUena autem corda,

logorum, idem contingit Doemoni non inquit, humanis oculis clausa sunt, et

posse penetrare cordis secreta, ne viam nescitur qui repcllitur^ quia penetrare
saiutis impediat ,quod inconfessoest apud nequeunt quce ab unoquoque cogiiantur
omnes. Quod autem hominibus negatScri- nam scepe de corde perverso necdum pro-
ptura, Deo attribuit ut sit scrutator etiam cessit usque ad effectum operis deliberatio
cordis et occuUorum, quem nihil latere cogitationis, et adhuc forte per habitum
potest, quod ahos latitat, Sic intehigunt intus altingitur, qui jam mente foris va-

communiter Patres Scripturam. Augusti- gatur; sed talis quilibet tunc ante oculos
nus tract. in Psal, 1. Opcra nostra, in- inlerni judicis cecidit, cum ab appetendis
quit ,possunt esse nota hominlbus, sed quo interioribus per desiderium exivit, etc. Se-
August
animo fiant, solus ille novit, qui scruta- quitur aulem comparationem per judicium
tur corda Deus, etc. lUa particula solus caducum et fahax liominum, quo discer-
Exciudua- intehigitur respective ad ahos, quibuscum uitur inter utramque personam tales exi-

hominesa fit comparatio, non autem ad ipsum ope- stimans, quales fuerunt in vita praeterita,
cognitione
secreto-
rantem, qui finem sui operis electione non quales nunc sunt, ahter discernente
rum. Occultus
statuit; neque ad Beatos ,qui in compara- Deo inter utramque, etc. subdit :

Prcsper.
tionem non veniunt. Prosperus in Psal. 141. autem Jndex prcesideas, et utrimque cor-
Effundoin conspectu ejus, etc. non erat da disccrnens, alterum pie statuit, alte-

qui cognosceret me, etc. dicit intentionem rumjuste confregit, etc. Haec ergo discre-
a nemine cognosci 1. Reg. IG. Homo tiojudicii divini inter personas in secreto

videt ea qwe parent, Dominus autem in- cordis, aUeruni ex misericordia erigendo,
Gregor. tuctur cor, etc. Gregorius 25. Moral. c. 1. aUerum ex justitia deserendo et confrin-
Intelligi
scrutatio-
.,,..,,.
intehigit dejudicio discretionis inter per- gendo, est scrutatio cordis,
,. i-
et soiius Dei
r^ •

cordiB per sonas iu occulto cordis, ut difforme est miserentis aut vindicantis ; et comparatur

tiiscrL^tio-
judicio humano in exteriori, quo putatur ad judicium dispar hominum, qui quid
nis.
unus esse Deo gratus et justus, qui in in corde per judicium Dei, et misericor-

interiori est reprobatus; e contra vero diam peragatur, nesciunt. Dico ergo se-
 DIST. XI.V. OUyBSTIO IV. 391

ciindo, hoc jiidiciam discretioins diversa- eliffe ex his daohus iinutii, eU;. et, rnp. 2.
Judiciiiin
discretionis nnlcin non cre/lcbat
riiin |»ersonaruiM iii corde, esse solius Joaanis, illud : Jcsiis
est suliiis
Dei.
Dei, et sic euin soluin scrutari renes et scipsain eis, etc. nein|»e qui in euin .secun-

corda, qiiod est imiuireie et exaininare, duin prajsentem dispositionem et justitiam

Deuin
scrutari
quod uulli creatuno purue coiupetit. Addo crcdideruut, sed postea non erant perse-
corda
quoad prteterca, Deum scrutari reiies et corda, veraturi.
intentio-
neni quoad iiitenliouem et alTectuin, eo modo u.
Scrutatur etiam corda Dens per interro- Scrutatup
el
alVecluni qiio etiain ipsi coi^itanti est impervium, gationem probationi.s, quod soli ipsi com- Deus solus
corda per
et vires.
ita ut Scriptura non soluin iutelligalur petit. Unde Aiigustinus in psal. 43. in interroj^ati-
onein
respective ad alios, sed etiam ad ii^suin illa : Nonne Deus requiret ista? ipse cnim probatio-
nis.
operaiUcm ejus vires et facultatem, qui novit abscondita cordis, etc. Novit, in- Augustin.

alitiuaiido putat se posse quod non potest, quit, ct rcquiril ; si novit occulta cordis,

et e contra, non posse quod potest. Augu- quid ihi facit ;

nonne Deus rcquiret
stinus in psal. 41. iii illa : Ahyssus abys ista, etc. etenim ideo requiril De\ts ali-

Auj^uslin. suin invocat, etc. Abyssuin, iuquit, in- (juando, ct dicit sibi innotcscere, quod
vocant Sancli prcedicatorcs vcrbi Dci, facit tibi suum tibi
innofescere; opus
nuinquid el ipsi non ahyssus? ut noveris dicit, non cognilionem suam; dicimus
quia abi/ssus et ipsi, Apostolus ait : Mini- plcrumque lcetus dics, quando scrcnus
mum cst ut a vobis judicer, aut ab huma- est, numquid ipse dies gaudct, sed gau-
Profundi-
tas no die; quanta abyssus sit, audite anipli- dentem dicimus, quia gaudcnles ipse
animi latet
ipsuni ope- us : Neque enim meipsum judico; tantam- fncit. Deus dicit ad Abrahnm : Niinc
rantem. cognovi, quia tu times Dcum, ante non
ne profunditalcm creditis esse in hominc,
quce lateat ipsum hominem in quo est? cognoverat? sed ipse Abraham non co
Quanla profunditas infirmitatis latchnt gnovit, quia in ipsa tentatione ipse sihi
inPetro,quando quid inse agcreturintus innotuit; plerumque enim homo putnl
nesciehat, et se moriturum cum Domino, se posse quod non potcst, aut putat se

velpro Domino teinerc promittcbat? quan- non posse quod potest. Accedii ad euin
Non se lO-
gnoscebat ta abyssus erat, quce tamen abyssus, nuda interrogatio cx divina dispcnsalione, cl
Petrus.

lloc
erat oculis Dei? nam illi Christus pro- per interrogationem notus fit sibi, ef

judicium nuntiabal, quod in se ipse ignorahal, etc. dicitur Dcus cognovisse quod illum fecit
soli Deo
coinpetit. Hoc judicium soli Deo competit per discre nosse. Numquid Petrus noverit se, quando
tionem virium, et dispositionis prtesentis dixit medico Tccum sum usque ad mor-
:

creaturae, et prsevisionem fuiuri, sicetiam tem, etc. Et infra adducit exemplum de

interpretatur Hieronymus epistola 38. m iis, qui se ex charitate tradunt morti

tom. 9. illud psalmi 1. Scrutans corda et propter fidem, et qui ex sola jactatione :

renes Deus, etc. et sic inteliigitur illud ad Scicbat ergo, inquit, esse aliquos, qui hoc
Romanos 2. Qui scrutatur corda, scit jactatione facerent, non dilectione, ideo

quod desideret spiritus, etc. id est, quid obscurum est. Deus hoc solus videt, nos
secundum rectam rationem et debitum non possumus, ipse solus potest judicare,

providentiee ei expediat; ideoque multa ^u/ novit occulta cordis, etc.

denegat Deus ex sua providentia, et in Scrutatur prseterea Deus cor hominis 25.
Scrutatur
misericordia petentibus, quse putant sibi quoad statum praesentis justitice, quam Deus solus
justitiam
expedire, et non expediunt. Item illud ipse homo, neque alius discernere certo prsesen-
tem.
Actorum primo : Qui nosti corda solus, potest. Ecclesiast. 9. Nescit horno utrum
 ,

392 LIB. IV. SENTENTIARUM

odio nol amorc ditjnKS sil, etc, Prover- Joannem, cap. 40. Augustinus, Theodo-
biorum, -20. Quis polest diccrc, mun- retus, Cassiodorus in cumdem Psalmum,
dum csl cor mcum, olc. Job. D. Si sim- Metbodius apud Epipbanium ficeres. 05,

plex fucro, hoc ipsum ifpiorabit animu adducens illud Apostob : Quod enim
Gregor. mxa, etc. Gregorius lib. 9. Moral. c. 13. operor non intelligo, elc. InteUigit tamen
Scepe dum nos ipsos plus justo discerni- potesl etiam de gravibus prout inteUigit

mus, de ipso indiscretionis sludio indi- Augustinus lib. de 'perfeclione jusliticc, Exponittir
1 r> T rw n etiam de
screlius erramus, et mentis nostrce acics, responsione l\). Leo Papa serm. b. in frravibus.

quo plus cernere nititur, obscuralur, quia Quadrages. Non adeo, inquit, de conscien- ^®° ^'^v^-

et qui importunc SoHs radios aspicit, tice integritate fidenclum esl, ut /lumanam
tcnebrcscit, el inde ni/ril videltir unde fragilitalem inler scandala tenlationes-

viderc amplius eonalur ; quia igitur ab que degenfem ni/iil potuisse arbitremur
inquisitione nostra torpentes, nos omni- quod lcedaret eam incidere, cum prop/ie-

no nescimus, aut si subtilinos discussione ta cxceUentissimus dicat : .16 occullis

requirimus, plcrumque inter vitia ct meis munda me Domine, et ab cdienis

virtutes caligamus etc. unde bene per parce servo tuo, etc. Idem insinuat Augu- A.ugu8tm.

Propbetam dicitur : Dedit abgssus vocern stinus in Psalm, 41. loco citato : Abyssus
suam ab altiludine p/iantasice suce ; cd)\js- abgssuminvocat, etc. Alium, inquit, acci-
sus quippe p/iantasice cdtitudinem portat, pite inleUectum : Abyssus abyssum invo-
cum /lumanus animus immensa cogilati- cat in voce cataractarum tuarum ; nam
one ccdiginosus, semelipsum etiam ciiseu- sub /lac carne mortali, laboriosa, pecca-
tiendo non penetrat. Sed ab altitudine triee, molestiis et scandcdis plena,eoncu-
vocem clare esl, quia dum se nequil cle- piscentiis obnoxia, damnatio qucedam
pre/iendere, cogitur in admirationem est de jndicio tuo, quia dixisti peccatori :

consurgere, ut co perscrutari non audcat Mortc morieris, et in sudore vidlus lui

quod super ipsmn csl, quo incompre/ien- edes panem tuum ; /uec abyssus prima
sibilitatem suam ipse cogitcms, non valct judicii lui, etc. Hoc ibidem fusius prose
invenirc quocl est, etc. quitur Prosper de vita contemplativa ,
''^''P^'^'-
|

Item Apostolus 4. ad Cor. 4. Qui autem lib. 3. cap. 16. et 47. Pulcbre describit

mejudical, Dominus esl, etc. Hieronymus bictam interjustitiam, vii.ium, tentationes

in 2. dialog. contra Pelagian. Basil. in ct vobiptatem, ut difficiUs sit electio et

Constitut. Monast. cap. 2, Cum in multis discretio, si recte, si male succedat

offendamus Deum ; majorem tamen offen- intentio et operatio. Et patet hfec veritas, incertitudo
nostr;i"
sionum parlem ne intelligimus quidem, (juia nemo potest certo scire quod prfesti-
;ustiti;L'.

idcirco Apostolus dicebat : .\i/iil mi/ii leritquod debuit; quod conUrmat Trident.
conscius sum, sed non in /loc justificatus sess. G. cap. 9. et comnuinis Tbeologorum
sum;quod idcm esl, acsidiceret, inul- contra Calbarinum. Et hoc ipsum patet dc
la dclicta commilto, quie commillcrc me actibus supernaturaUbus, qui disponunt
non intelligo, etc, ad justificalionem, quos discernere perfe-
Idem palet ex Psal. 19. Delicta quis in- cte ncquit cUciens certitudine pbysica aut
26.
inteiiigiiur tcllic/it? ab occultis mcis munda me, etc, metaphysica. Ex liis patet ad Scripturas
(le
veniaiii)us. Hunc bjcum commuuiter exponunt de et Patres, quatenus tribuunt Deo soU
levibus peccatis, ut Hieronymus episto- scrutari corda. Vel enim inteUigi potest
1(1 4 49. CyriUus Alexandrinus lib. i. /// univcrsaUter hoc Deo ita re.servari, ut non
 DIST. XI, V. (jn/I^STIO IV. •.vx\

pt^s.sit iiUclKiclus crcatiis cxiir iii acliim iiiai/i ijisd ciivinii ilniilKs riiissiin silii

circa illa olijccta, ikui (iiiia noii siil;- iii (tli'riiis rorilihns pnltU, ei rniii iiniiis-

stiiit (iiiantmn cst cx se virtuti cjus, rujiisi/nr rnltns fitfctidifnr siuinl rf rrni-

.scd (juia e\ providciilia Dci spcciali iion srirnliii prnetrdfnr ctc. I.^trpiitui' aut(Mii

potcst c\ii'e in actuin ; vcl intcllii^i non dc cognitioiic in Verho, scd in pro-
respcctivc ad lioinincs viatorcs et Angclos prio f^enerc, et suhjungit infra rationcm :

inalos. \c\ tertio intcili.ni (\o scrutationc Qiiipp'' iu(piit, nninscujnsfiin; nf)strnrn

sccrcti judicii Dci, (iua uiuiin [)crmittit fib altfjrius ocnlis, mcinhrornni cfirpnlen-
lalii, aU(M'um vcro rcslituil. Vel quarlo, tin nf)i) fihscondct, sed pfitchif finimns,
(jua disccrnit intcntioncm ct vircs, et patchit corporaiihns oculis ipsa rtifiin

prrevidct quid futurum sit. Vcl quinto, corporis harmonia, sif:quc uniuscnjusijue
qiiia prohat, et ipsam personam admonet erit cMnspicabilis alteri, sicut nunc esse

in probatione, (^uid possit, quid non pos- nf)n potest conspicahilis sihi, nnnc antem
sit Vcl sexto, quia disccrnit justitiam et corda nostra, quamdin in lific vitfi su-
ini(piitatcm in persona, et judicat secuii- iiiHs, qnia ah alteroin alterum vidcri non
dum opera ctaffcctus. Variis ergo modis possnnt, non infrfi vitrea, seil intra Intra
occulta cordis cognoscit, eo modo quo vasa conclndnntur, etc. Iii prima [)arle

nequit cognoscere crcatura. Ex quo patet bujus auctoritatis insinuat (juod ex natu-
primum membrum solutionis dataj a Do- ra rci secrcta cordium, et conscientia
ctore. Patet etiam solum Dcum scrutari unius Beati sit aperta alteri ; ct loquilur,

cor, judicio approbationis aut reprobati- de boininibus beatis in corpore et anima

onis. Ex quo patet secundum membrum ul erunt. Et cum uninscujusqne vulfus,

solutionis. An autcm Beati aut Angeli bo- inquit, attoiditur, simul ef conscientia
Andefacto ni coguoscant de facto cogitationes cordis, penetratur, etc. dicit proeterea corporis
Beati
° °
cogiioscimt non affirmat Doctor, sed potius in locis clarificati Uarmoniam cerni oculis corpo-
jecreta
cordis.
....
citatisvidetur negare,
,

sed sokim
,
...
dicit reis. Adducit pr;cterea rationem cur boc
non esse improportionatum objectum in- impediatur in prnesenti statu inter viato-
tellectui beato, si Deus concurreret, vel res, [)ropter corpulenliam, ([uam oculi
non impediat. Cognosci autem de facto penetrare non possunt ; intellectus autem
a Beatis secreta cordis docet .Egidius ligatus sensibus nequit ultra proce-
Lusitanus loco citato, et videtur expressa dere videndo, ut supra dictum est

scntentia Hieronymi loco suprfi addncto, estqwesf. 2. e< 3. Quamvis autem litec Non
repugnare
cap. 2. contra Vigilantium, et Gregorii ratio non sit adsequata, quare viatores Beatis
videre
Gregor. Hh. 18. MoraUum, cap. 2'i. ubi explicat non attingunt secreta sua, est sufficiens. secreta
~^' cordium.
illa Apocalypsis 21. quibus dicitur Jera- Primum autem continet assertionem abso^
salem ciclestis esse ex auro mundissimo, lutam et sine limitatione, neque dependet
similis vitro pellucido : Qnid ergo, a ratione subjuncta, quaostenditur nos in
inquit, aliud in auro, vel vitro accepi- hac vita non posse cognoscere secreta,
mus, nisi illam supcrnam pafriam, illam qufE ad priorem assertionem niUil facit,

hcatorum civium socictatem, quorum cor- sed ad posteriorem, qua negat nos videre
da sibi invicem, ct claritatc fnlgenl, et corda aliorum. Sequendo ergo assertioncm
Beati puritafc Iranslucent? Quia enim Sancti illam, qua dicitur Beatos viderc conscien-
p^'netrant
omm^s summa
. ... mutuas, sequitur etiam quod vidcant
mutuas in ea heatitudine claritatc tias
conscien- ... con.scientias viatorum, et cogno.scant per-
tias. fnli/rt)unt, insfrucla anro diatur; el rpm-
 ;

I
394 LIB. IV. SENTENTIARUM
fectius, quam ipsi viatores, quia ratio ad- responsionem datam, et obviare huic uni-
ducta de viatoribus non infert contrarium. co argumento quo impugnatur. Soluti-
Quamvis autem dicatur non pertinere ad ones datae solvunt auctoritates in specie,
omnes Beatos hsec scientia, iis tamen non quibus utuntur adversarii, ut legenti ap-
repugnat, neque ex divina providentia, parebit.
neque ex natura rei, ut nobis communi- (k) Ad tertium dico, etc. Tertium fuit, 28.

cant, curam nostri gerunt, quia talis quod Ad

et Sanctis non competat cognoscere tertium.
scientia in profectum viatorum cedit, et nostras orationes, quia ideo conveniret ut
Ecclesise. Unde sicut Deus ad profectum orarent ; sed hoc est inconveniens, quia
Ecclesise communicat donum prophetioe non sunt in statu meriti, ergo non pos-
quibusdam sanctis viatoribus, ex speciali sunt orare, quia in oratione consistit me-
providentia ad fructum aliorum, et sedi- ritum. Respondet Doctor orationem, nempe Responsio.

ficationem Ecclesise (ad quem fmem ten- justi in statu vise, et esse meritoriam
dunt gratise gratis datse, ut docetPaulus) respectu personse propriae, et esse impe-
per quod donum penctrant secreta cordi- tratoriam pro altero. Primum non habet
um; ita etiam videtur hoc convenire Bea- in Beato, qui jam est in termino, et non
Sanctorum
tis, inquanlum nostri curam gerunt, et in statu profectus, aut acquirendi praemii oratio
est impe-
saltem Angelis administratoribus beatis, per merita, cujus est jam in possessione. trativa
Hoc
pro aliis.
speciaiiter qui gerunt curam hominum, hoc videtur Secundum autem habet in patria oratio Exeniplum
convenire
Angeiis. competerc ex officio et admmistratione, Beati, quia aheri de congruo meretur,
sive, ut aHqui dicunt, per scientiam infu- seu impetrat. Exemplum adducit ex poli-
sam, sive ut nos putamus, ex concursu tia humana, in qua amicus Regis interce-
debito suse administrationi, et ex natura dens alicui gratiam impetrat, quam alio-
rei virtute poientiae habentis concursura
quin ipse non meretur, licet Rex intendat
Dei et objecti. Res autem incerta est, cui
alias dare gratiam per intercessionem
non inhsereo, quia nec Doctor asserit An-
Sentenlia alterius, qui ex impetratione illius gratiie
Doctoris. gelos cognosccre secreta cordium, etiam
non crescit in ullo gradu amicitiue pristi-
bonos, sed tantum habere virtutem ad
nse apud Regem. Aliter dicit Sanctos de
hoc, quantum est ex natura potentise et
congruo, et impetratorie nobis mereri,
objecti, sive Deus actu concurrat, sive

non concurrat. Neque contra hoc facit non autem de condigno, quia sic nullus
Non mereri
autviator, aut in patria, meretur alteri nobis de
Scriptura et Patres, ut patet ex dictis. condigno.
Discussionem integram qusestionis, et sed solus mediator est Christus, qui de

variarum sententiarum remillo in locum condigno meruit nobis gratiam et gloriam

proprium, quia hic tantum sustincre libui perseverantibus finaliter.
 , » , '

DlSTINCnO XLVI. 395

DISTINCTIO XLVI
(Texliis Ma<iislrl Scnlcnliaruiti.)

cordia. Idem de judicio et miseri- maioruim

cordia ait duo mutua soci-
: « Ilnnc ^^^^^^^.
Dc stnUi ct conditionc mnlorum etate sibi iunguntur. » In his bre- „ ^°\.
post morlem.
viter oinnia opcra Dei includit. '•j?-
'
Rom. 9.
Adgustinus quoque, rcspondcns 23.
.,,.'' .
1- • ^ Dubiuml.
A. Sed qiiceritur hic dc valde malis, illis qui rcproborum supplicia
1
u-
Opinio
Jaoob.
1

2.
utrum et ipsi in aliqua poenarum nem habitura contcndunt, ita illo-
i3.
mitigatione Dei inisericordiam ruin repellit opinionem, asscrens
Super octo-
nariuia 19,
sentiant, ut minus, quam merue- reprobos perpetuo puniendos,
Malth. 5.
rint, puniantur? Quidam autumant ut eorum supplicia mitigari ali-

eosnullam relevationem poense lia- quatenus non neget. « Frustr-a,

bituros quod conflrmant Jacobi
;
inquit, nonnulli seternam dam-
auctoritate dicentis : Judicium sine nandorum poenam et cruciatus sine
misericordia illi qui non fecit misericor- intermissione perpctuos humano
diam. Augustinus etiain ait « Mi- :
miserantur affectu, atque ita fu-
sericordia hicjudicium in futuro.» turum esse non credunt, non qui-
Idem distinguens, quomodo omnes dem Scripturis advcrsando divinis,
visB Domini sint misericordia et eri-v sed pro suo motu dura quseque
tas, ait « Erga Sanctos omnes vi»
:
moUiendo, et in leniorem flecten-
Dei misericordia, erga iniquos do sententiam, quse putant in eis
omnes veritas; quia et in judican- terribilius esse dicta quam verius.
do subvenit, et non deest miseri-
ita JVon enim, inquiunt, obliviscetur mise-

cordia, et in miserando id exhibet, reri Deus, aut continebit in ira sua mi-
quod promisit, ne desit veriias. Er- sericordias suas. IIoc quidem in
ga omnes autem, quos liberat et Psalmo legitur, sed de his intelli-

damnat, omnes viae sunt miseri- gitur, qui sunt vasa misericordice

cordia et veritas, quia, ubi non quia et ipsi non pro meritis suis,
miseretur.vindictse veritasdatur. sed Deo miserante, de miseria li-
Dicens, ubi non miseretur, dat intel- berantur. Aut si hoc ad omnes exi-
ligi, aliquid a Deo fleri, ubi ipse stimant pertinere, non ideo neces-
non miseretur. Sed his occurrit se est, ut damnationcm opinentur
qiiod ait Cassiodorus super Psal- finiri posse eorum, de quibus di-
Opinio 2.
Idem Cass, mumSO. loquens de misericordia ctum est : Ibunt hiin supplicium ceter-
super
Psal. 100. et pietate Dei « II?e duae, inquit,
:
num; ne hoc modo "putetur habitu-
1.
In Ench. res judicio Dei semper adjunctse ra flnem felicitas eorum, de quibus
c. 112.
contra sunt. Ergo et in punitione malo- e contrario dictum est: Justi autem ie^
illos,qui
asserunt rum non est justitia sine miseri- in vitam ceternam. Sed poenas damna- 36.°^'
 396 LIB. IV. SENTENTIARUM

torimi certis tcmporibus existi- li, quinon fecit misericordiam,

ment, si hoc his placet aliquate- pro eo quod fuitsine misericordia;
nus mitigari. Et sic quippe intelli- vel flet judicium ei sine misericor-
gi potest mancre ira Dei in illis, id dia liberante et salvante, qui
est, ipsa damnaiio. Ilsec enim voca- tamenin aliqua poense alleviatione
tur /rr/ /)c?,non divini animi pertur- misericordiam Dei sentiet. Ita
batio, ut in ira sua, id est, ma- cum dicitur, misericordia hic, ju-
nenteira sua, non contineat misc- dicium in futuro; non negatur
rationes suas, non ?eterno suppli- quin in futuro sit misericordiae
cio finem dando, scd levamen adhi- eftectus, et in clectis, qui per mi-
bcndo vel interponcndo cruciati- sericordiam ab omni miseria libe-
bus; quia nec Psalmus ait ad finicn- rabuntur, et in reprobis, qui mi-
dam iram suam, vel posi iram suam, nus, quam merucrint cruciabun-
sed in ira sua. Quse si sola esset tur. Sed hic non sine causa dicitur
Dubium 2.
judicium in
alienari a regno Dei carere magna miilti- fieri Dei misericordia, et
tudinc dulcedinis Dei, tam grandis fuiuro, quia ct hic multis modis mi-
tamen est poena, ut ei possint seretur Deus, quibus non misere-
Luc. 5.
nnlla tormcnta, quae novimus, bitur tunc; vocat enim Deus nunc
comparari, si illa sit seterna; ista peccatores et justificat, quod tunc
autem sit quamlibet multis sseculis non faciet; et tunc reddcns sin-
Ibid. c. 13, longa. Manebit ergo sine fine mors «•ulis seoundum merita sua ma-
perpctua damnatorum, et omnibus nifesie judicabit qui nunc occuUe
erit ipsa communis, sicut mancbit judicat.
communiter omnium vita seterna Cujus « occultum judicium, utait De occulto
judicio
Sanctorum. » Ecce, ita asserit hic Augustinus, intclligitur poena, qua Dei, in
expositione
MalSri" P*^^^^ rcproborum non essc fi- quisquc vel exercctur ad purga- tituli.

Dubmm 3. niendas, quod non improbat, si tioncm, vcl movetur ad conversi- Psal. 9,

dicalur eorum supplicio aliquod onem, vel, sicontcmnit, cxcaecatur

levamen adhibcri. Unde nonincon- ad damnationcm. » Occultum igi-
grue Dcum, etsi juste
dici potcst, tur judicium Dei jwna dicitur, qua
id possit, non omnino tantum pu- judicat purgando,
convcrtendo,
nire malos in futuro, quantum cxcsecando. Judicia quoque Dei in-
merucrunt, scd aliquid eis, quan- terdum appcllantur dispositiones
tumcumque mali sint, dc poena re- cJQS de omnibns rcbus unde ; :

Rom. 11.
laxare. Quam incomprehensibilia swit. Judieia 33.
Psal. :C).
ejus ! et, judicia ejus abyssus multa.
JudiciQm autem, quo in f\ituro ju- De
sententiu
Magisler dclerminai prconissas auctori- dicabit, intelligitur sententia quia Judicis
Mat. 25.
tates.
ventilabitur area, id cst, dividcntur 46. et 3.
12.
localiter boni a malis ministerio
Quod ergo dictum est : Judicium Angelorum ; et isti in vitam du-
B.
.lacob. 2. sinn misericordia peri iUi qui non fccit centur, supplicium mitten-
illi in

miserirordiam, ita intclligi potcst, tur, qui nunc simul mixti sunt.

quod.judicium damnationis (i(^t il-

 . .

DisriNcriu XLVi. :v.r7

niiim bononim ostondifcur. Ifc.i tjfc,

/><• jitslilia cl iiiisi'rii'onli'1 f)i'l

ciim dicifcui' Diuis, esscnfcia divina
lirnedicafcur, cfc ipse timendiis os-
So(l (Hioiuodo justitiaiii 1)(M (^L tendifciii'. ludo crgo qu.nedam oprra
c.
§ 1. lii.. 1. pit'tatciii, i(l osfc, niisoricordiani, inisi'ricordiic, qua)daiu jusliliir dicuu-
opJnims supra Cnssiodorus (luas rcs dixit, fcui", non quin diviua essenfcia iisec
i^lf!!!.';':^^^*'
Qiise scmiKM' adiiincfcne sunfc Dci cfc illa opcrcfcur, ofc (luin ha)c et il-

.
,''"°' ,. judicio? Justifcia eniiu Dei
'
efc mise- la sinfc opcra divinne essentise,
et l)onitatis
Dei ricordia nou (/u(C' rc.v suufc, scd loin quciedicifcur mis:iricordia cfc justi-
l.in. 1.

dist. viH. res, id csfc, diviua csscnfcia, csfc, sicufc tia, sed quia qurodam sunt, ((uibus
XIX. XXII.
supra pluribus auctorifcafcibus os- OStCUditur ferjuus distribulor,
Dubium 5.
./««r/6'./; ct
teusum esfc, (]uia non esfc Deo aliud quciednm, qiiibus osfccndifcur w?/.vera-

esso misericordciu quam misericor- tor. iV/.vcr/wr.v euimdicifcurin natura.

diaiu, nccjusfcum quaiu jusfcifciam, miserator \T[ GX.\\\h\i'\one; ot in qui-
sed idem prorsus. Nec aliud csfc busdam operibus dicitur elfectus
csse misericordem quam justum, iniscricordice, esse in quibusdam cffc-
vel misericordiam quamjustitiam, ctwsjustiiiie, nou qiiod aliud efficiat
sed omnino idcm, quia non denomi' misericordia Dei, si
justitia, aliiid
nativc, sed cssenlialilcr Iisec de Deo ad essentiam referas sed quia ex ;

dicuntur. Cur igitur dicit Scriptu- quibusdam etfectibus iutclligitur

ra de operibus Dei, qusedam es- judex, ex quibusdam miserator \e\ ut
se miscricordiae, qusedam justi- quibusdam placet, justus et miseri-
tia? ? Si eniin justitia Dei miseri- cors.

cordia est, qusecumquc sunt opcra Sedsecundum hoG occurrit qua)- Ousestio
alia
misericordiae, esse videntur justi- stio, quomodo ex aliis ostendatur solvitur.

Responsio.
|.|g0^ gj- g couvcrso. His rcspoiideri justuset ex aliis misericors, cum sit
potest sic: lUis locutionibus, qui- ei idem esse justum et esse miseri-
bus hujusmodi operumdunt distin- cordem? Si enimsecundum eamdem
ctiones, ut alia misericordise, alia rationem diaitu r justns ei misericors,
justitise, alia bonitati attribuan- ex eo opere, quo intelligitur justus,
tur; non divcrsitas subjaccntis, id intcUigitur misericors, et e convcr-
est, rei; his vocabulis signiflcatae so. Sed dixi supra, quia, cuin dici-
exprimitur, scd variefcas sensuum tur Deus justus et misericors, ita
eteffectuum in creaturis monstra- eadem divina essentia signiflcatur,
tur. Cum enim dicitur Deus justus et secundum eam idem prsedica-
Yeljustitia, essentia divinaprsedica- tur, ufc etiam qusedam diversa in-
tur; et etiam quod ipse sit distri- telligantur. Intelligimus enim per
butor et Judex meritorum, intelli- lioc eum esse miseratorcm et justum
gi datur. Ita et, cum dicitur miseri- judicem. ()uod cvidenter Origenes llomil. 5.
sup. .ler.
cors, essentia divina pr?cdicatur, et ostcndit dicens ; « Omnia quoe super illud
cap. 10.
insuper quod ipse sit miserorum Dei sunt, Christus est ; ipse Qui fecit
terram
liberator intelligi datur. Similiter sapientia ejus, ipse fortitudo, Dubium G.

igi^i lib. 7.
cum dicitur bonus, essentia divina justitia, sanctitas, ipse prudcn-
Etym.c. 2. priBdicatur, ct insupcr auctor om- tia. Sed cum unuui sit in sul>
 :

398 LIB. IV. SENTENTURUM

jacenti pro varietate sensiiuni quia sine miser non sublevatur
illo
diversis nuncupatur vocabulis. felix non regitur. » Item alibi
Aliud enim ?iigmfiGdi,t sapientia, aliud Misericordia est crga miseros, bonilas
justilia. Quando enim sapientia dici- erga qnoslibet. » Interdum tamen
tur,disciplinis te divinarum huma- misericordia large accipitur ut boni-
narumque rerum instruere intelli- tas.

gitur; quando justitia, distribu-

tor judex meritorum insinuatur.
Ita eiprudentia cum dicitur, doctor Quomodo universce vice Domini dicantur
etdemonstrator bonarum vel ma- misericordia et veritas?
larum rerum, vel neutrarum in-
telligitur. Post haec considerari oportet, E.
Exposit. 1.
ex quo sensu universae vise Domi- sup.
Psal. 24.
ni dicantur misericordia et veritas.
Auctoritatibus probat quoidam justitice, Hoc multiplicem recipit expositi-
alia misericordioe , alia bonitati at- onem. Universse enim viae Domini
tribui. misericordia et veritas, quibus
ad nos venit, ut ait Augustinus su-
D. Quod autem qusedam opera mise- per Psalmum, intelliguntur duo
Sup. Psal,
135. ricordioe, quaedam justitioe, qusedam adventus. Primus, inquo manifestam
Idem super
Psai. 32.
.

oomfafi attribuantur, m
. .

Scripturis
.

et multiplicem misericordiam no-

supef *jnud facile est reperire. Et de misericordia bis exhibuit et secundus in quo re-
;

10. quidem et justitia manifestum est, quirendo merita justitiam exhibe-

^^^^^^^f_die bonitate Yevo et misericordia am- bit. Universse etiam vise Domini, ^sai. iio.

plivis latet. Sed Augustinus docet, id est, quibus ad Dominum ascendi-

fuaS
^^^^ opera proprie ad misericordiam mus, sunt justitia, qua a malo de-
'md^tu^
pertinere, quibus aliqui a miseria clinamus, et misericordia, qua bo-
liberantur; ad bonitatem vero, non num facimus. In his enim duobus
solum illa, sed facturam et guber- omne bonum meritum includitur.
nationem naturalium, ita dicens : Sed cum superius Cassiodorus di-
« ylci mupncordm?n pertinet, quod a xerit, in his duobus omnia opera
peccatis mundat et de miseria li- Dei includi, merito qugeri potest,
berat ad 6om7afem ,vero, quod coe-
; an in omni opere Domini hsec duo
lum etterram et omnia valde bona mutuo sibi jungantur? Quibus-
creavit, ut essent. « Idem Coeli : dam placuit, non in omni opere
Exposit. 2.
non indigent misericordia, ubi Domini hsec duo concurrere, se-
nulla est miseria; in terra homi- cundum e/fectum dico; nam secun-
nis abundat miseria, et superabun- dum essentiam non dividitur mise-
dat Dei misericordia. Miseria igi- ricordia a justitia, sed uniim est;
tur hominis et misericordia Dei /)?e- verum secundum effectum non in
na est terra, non cwli, qui non indi- omni opere dicunt esse misericor-
gent misericordia, indigent tamen diam et justitiam, sed in quibus-
regenteDomino. Omnia enim indi- dam fatentur tantum misericordiam,
gent Domino, et misera ct felicia, in dWi^ jastitiam, atque in aliis misc-
 DIST. XLVl. QUyESTIO 1. :}»9

ricordiam et jualiiiam. Fatentnr ta- Deo sit justilia? Secunda (lu.nstio, dtrum
iiion, neiuu omnia, qiirp facit. nii- in Dco sit misericordia? lertia (iuf(!stio,

sei*icoP(lit(M' ag(^po ot jnste, retc- utruin bicc atlributa distinguantui- inlcr

rentes rationeni dicti ad Doi vnlun- sc in Deo? Quarta est, qute spcctat ad
tairm, qnno jnstitia est et misori- scoj)um proprium bujiis distinctionis.

cordia, non ad misericor-

cffrctns an scilicet respectu p(cn<B inflicta} dam-
dife et justitine, qni sunt in robiis. natis concurrant justitia ot misericor-
Aliisautcm vidotur, quod sicut di- dia?
citur Dons omnia opera sna face-
rejnsteet misoricorditcr, ita con-
cedendum sit, in omni oporc Dei
QU^STIO I.

justitiam esse et misericordiam,

Ulrum iix Dco sil juslilia?
id est, clemontiam, secundum ef-
fectum vel signum, quia nullnm
D. Thom. 1. varl. quwst. 21. art. 1. et 1,2.
Eiposit. 3. opus Dei est, in quo non sit effe- quxst. ult. art. 1. htc quxnt. 1. Richard.
et
art. 1. quxst. 1. Vasquez 1. part. disp. 85.
ctus vel signum sequitatis vel cle- 86. et 1. 2. (/. ult. Suarez opusc. de just.
mentise, sive occulte, sive aperte. qua Deus reddit prxmia.

Aliquando enim manifesta est cle-

mentia sive benignitas, et occulta Ad primum (a) arguitur quod 1.
Arg. 1.

fequitas, aliquando e converso. non, ex 5. FAhicor. cap. 11. Domini

{Finis textus Magisfri,)
Sequitur bic de valde malis,
qnia in hac distinctione agitur de
jnstitia Dei, et misericordia con-
currentibus in punitione malo-
rum. Ideo qn?eruntur quatuor
ad servum nulla est justitia, quia
nuUa sequalitas; ergo multo for-
tins, noc Dei ad creaturam, vel
e converso, cum potissime ille do-
minus posset dicere servo illud 1.
ad Cor. 4. Quid habes, quod non acce-
: pisli a me ?

Primo, utrum Deo sit justitia?

in
Secundo, utrum in Deo sit mise-
ricordia? Tortio, an in Deo distin-
guatur justitia et misericordia?
Quarto, an in punitiono malorum
concurrat ex parte Dei pnnientis
justitia cnm misoricordia?
Prseterea, 10. Fthicor. inconve- Arg. 2.
Cap. 8.
niens est laudare substantias se-
paratas ex oporationo virtutum,
sicut deducit de justitia specialiter.
Et contirmatur per simile, quia
non ost in Doo temperantia, orgo
nec pari ratione justitia.
Prseterea, justitia inclinat ad Arg. 3.

COMMENTARIUS. reddendum debitum; Dens nuUi est

debitor; ergo.

In hac distinctione agit Magister de at-

Oppositum in Psal. 47. Justitia
Partitio.
misericordia ju-
plcna est dexlera tua.
tributis Dei, sciUcet et

stitia, potissimum quoad damnatos : An GOMMENTARIUS.

respectu illorum operetur Deus quoad
poenam indictam ex utroque attributo. Primo adducit definitionem justitite, et ordo
,. . .
T\ • j *• . . et divisio
Circa hanc distinctionem movet Doctor ejus divisionem. Demde rationcm justi- qujest.

quatuor queestiones. Prima est, utrum in tice commutativee et distribuiivae in parti-

 400 I.IB. IV. SENTEiN riARUM

culari. Primum negat iri Deo esse justi- ad legem, inquantum est regula duplex,
'

tiam distinctam a sua voluntate formali- quaedam determinata a legislatore, ley:alis et

parlicularis
ter, et deinceps explicat et solvit et haec dicitur a quibusdam justitia hxc eliam
duplex
quasdam ol)jectio[ies. Ullimo respondet legalis;vel est particularis, puta estdist. 14.
q. 2.
ad argumenta liminaria seu principalia. in aliquo particulari determinato Justitia
legalis an
pertinente ad legem, rectitudo ad sit in Deo.
SGHOLIUM. alterum. Et h?ec secunda subdivi-
tur, quia vel potest esse simplici-
Ponit rationem goneralem justiliae ex An~ ter ad alterum, vel ad se quasi ad
selmo, et specialiorem ex Aristotele; item
alterum. Et secundum membrum
divisionem ejus in legalem et particularem,
patet ex eo quod dictum est in ma-
et an utraqiie sit in Deo. Vide D. Tliom. 1.
2. qusest. 60. artic. 3. Subdividit justitiam
teria de poenitentia, quod ipsa est
particularem ad alterum, in commutativain justitia punitiva, non tantum re-
et (listributivam. De qao supra dist. 14. spectu alterius simpliciter, sed
quaest. 2. num. s.
sui, quasi alterius, quia sibi, ut
Tudicis ministro concessa est pu-
2. (b) Hic primo videndum est de nitio sui, ut rei.
Duplex
definitio jnstiti?e definitione. Rationem ge- (d) Prima istarum, scilicet lega-
justiLise.
Gap. 3. neralissimam jiistitiae ponit An- lis, posset poni in Deo, si esset
Justitiam
Deo
esse in
selmus dc veriiate, capitul. 12. quod alia lex prior determinatione vo-
secundum jusdtia cst
iitramque
rectilvdo voluntatis propler luntatis suae, cui legi. et in hoc
definitio-
nem
se Hsec ratio specificatur
servata.
f^
legislatori, quasi alteri voluntas
datam. per justitiam, secundum quod de sua recte concordaret ; et est qui-
ea tractat Aristoteles quinto Ethi- dem ista lex : Deus esl dUigendus. Sed
cor. qui addit ultra hanc rationem si non debet dici lex, sive princi-
hoc, quod est esse ad alterum, et pium practicum legis, saltem est
utroque modo accipiendo, patet veritas practica, pr^cedens om-
quod justitia competit Deo. Primo nem determinationem voluntatis
modo, habet enim rectitudinem divinse
voluntatis, imo voluntatem inobli- Justitia etiam illa particularis Justitia
parlicularis
quabilem, quia prima regula est, ad se, ad alterum, est in
quasi an
in Deo ?
ct servata propter se, non prout ipso, quia voluntas sua determina-
servata dicit aliquam susceptionem tur per rectitudinem ad volendum
vel passionem
respectu alicujus illud quod decet suam bonitatem ;

servantis; sed servata propter se, et hsec est quasi redditio debiti sibi
id est, spontanee propter se sem- ipsi, id est, su^e bonitati, tanquam
per habita. Secundo etiam modo altcri, si tamen posset dici parti-
patet, quia potest habere rectitu- cularis, quia aliquo modo est uni-
dinem ad alterum, et ideo in omni vorsalis, scilicet virtualiter.
actione sua ad altcrum est recti- Et illa duo nicmbra, scilicet ju-
tudo. stitia legalis et particularis ad se
vido (c) Tsta secunda subdividitur, quasi ad altcrum, in Deo quasi
D. Thom. . , . . .
1-
1.2. q. quia vcl est quasi univcrsalis ad idom sunt, (juia rcctitudo volunta-
iusfit'ia* altcrum, puta ad legislatorem ct tis (UvincX3 rcspcctu su?c bonitatis.
 ;

DIST. XLVI. on/ESTio r. 40t

Ju8titin ad Si loqunmnr (e) de reli-

aiitom continct siih se omncs viruitcs, qnrn opr»- justitia
allt^riiin |)rimo
liivuiitiir (|iin jnstitin, qnm simiilicitor ost rantiir in ordine ad alteruin, tanfjnam „iodo
in conimu- I- . -II it Buniptn eht
ad nlternm, illa divitlitnr in com-
. I f

tativan)
diversnm a se, ita nl illiid ((d (lUeruui ;„* ^i^Q

et dislrihii-
tivani
inntativam ot distribntivam; ot ita sit dilTcrentia snperaddila jnstiti.i' uni-
8up. (1. 14.
distinf^nitni" jnstitia in nobis, nt vcr.salitcr smnptJB, de (|na IMiilosophus fS.
q. 2. n. 8.
patot por Philosoplnim 5. FAhicor. Elhic. Utroqne modo dicit Doctor in Dco
In distribntiva roqniritnr nnqnali- inveniri jnstitiain, qiiia rectitndo propter

tas proportionis, non (jnantitatis se servata (qui est primus modus); vo-
in commntativn, secnn(bim ali- Innlatcm cnim hahct, qufo ncquit ohli-

qnos, feqnalitas qnantitatis, non qtiari, aut dcficerc, imo quae est prima
tantnm proportionis. Tsta oxpo- reirula indefectihilis ex natura. Ilabet eti- Habet
etiam

...
. . . .

nnntnr ibi. am justitiam secundo modo in ordine ad justitiam

secundo
alterum, ncmpe servando rectiludinem in modo
, , 1 • , II- sumptam.
GOMMENTARIUS. omni actione ad alterum, quod intclligen-

dum est juxta ea, quae in corpore quse-

2. (b) Jlic primo vidondum est, etc. Defi- stionis determinat, seclusis imperfectioni-
Definitio
justiticc in nit justitiam generalissime sumptam ex hus, qucTB non cadunt in Deuin.
genere.
Anselmo, quod juslilia sit rcclitudo pro- (c) Isla secunda subdivitur, etc. Non 3

pter se servata, etc. In hac definitione subdit hic divisionem adsequatam justitia3
s^L^edaiis
tiividitur.
comprehenditur communiter omnis recti- ad alterum, sed illam tantum, quaj ad

tudo virtutis, qua bonum honestum pro- scopum prsesentis qufesiti facit, et speciali

pter se, qua honestum est, diligitur. appellatione dicitur justitia, ut respicit de-

IIoc autem nomine juslitice in genere bitum e\ lege, strictius sumptum, in or-

ssepius significatur in Scriptura, Patri- dine ad bonum commune, vel in ordine

Justitia bus et Conciliis, ut justitiam a peccato ad bonum speciale. Illa qu.ne est rectitudo
communi-
ter discernunt, quod per oppositum dicitur ad alterum tanquam ad bonum commune,
dicta.
injustitia, quia est recessus voluntatis a dicitur justitia legalis, qufe estad legisla-

mediocritate debita servanda in operibus, ^ov^m, vel legem, seu ut alii explicant, ad

et importat excessum aut defectum. Sicut bonum commune. Illa quee est ad bonum
ergo virtus qutecumque medium servare particularepertinens adlegem, dividitur in Legaiis.

debet rectc^ rationis inter ipsa extrema ab eam, quoe est ad se, quasi alterum, et qu.ie

utroque declinando, sic generali appellati- simpliciter est ad alterum, qu;ie est ad se

one justitise venit, verum quia virtus mo- quasi alterum, est poenitentia, quia est

ralis in genere dividitur in eam, qua3 ser- vindicativa delicii in seipsum, quasi alte-

vat mediocritatem in ordine ad se ut rum a se, inquantum est reus, eique, ut "'^"e*'qu\s!''
^'*®r"™-
personam operantem, debiiam honestati ministro Judicis datur vindicare in se-

propter se, et eam, quse est ad alterum ;

ipsum peccatum.
hsec specialius dicitur justitia, ut distin- (d) Prima istarum, scilicel lecjalis, etc. 4.
Prima
guitur a priori genere, sub quo continetur Dicit legalem posse poni in Deo, si esset vehtas
.
, . .
practica.
fortitudo et temperantia, juxta vulgarem aliqua lex prior determinatione suse vo-

divisionem virtutum cardinalium in suas luntatis, cui legi sua voluntas concorda-
Justitia
specialiter
quatuor species intermedias, aut genera i'et, iHa esset : Deus est diligcndus, etc.
suuipta.
subalterna. Justitia autem hoc modo sum- Sed si non debet dici lex, aut principium
pta definitur, suum cuique trihuens, et praeticum, ex lege, saltem est veritas
Tom. XX. 26
 402 LIB. IV. SENTENTIARUM

practica, praecedens omnem determinati- propter se, et non propter aliud ( sicut fine
ut objecto.
onem voluntatis divinse. Sumit verilalem medium est diligii)ile propter aliud ), in-

practicam late, qaatenus est quidem de tellectus dictat esse diligendum, et volun-
se directiva, modo voluntas quse sequi- tas conformis intellectai ideo diligit, quia
tur esset dirigibilis et defectibilis, qualis diligibilis est, et ut diligendus proponitur,

Scientia non estDei voluntas. Vide ipsum m pro/o- prout recte doce'; Doclor q. 4. prologi,
practica
late
^o q. 4. non sumit ergo scientiam, aut nempe notitiam practicam sumi ab obje-
suiDpta.
veritatem practicam quatenus influit cto, qui est finis, non vero qua finis est

Scientia actu, et per modum causae praxim, non actu per electionem voluntatis, proutdefi-
Dei noa
est practica solum ostensione objecti, sed etiam dire- nitur, cujus gratia aliquid fit, etc. et in
stricte
sumpta ctionem potentige, qua versatur defectibi- ordine ad media eligenda, quia ut sic,
praxi.
liter circa objectum, qua ratione negat consideratur ut amatus, et iutentus a vo-
scientiam Dei ad extra esse practicam luntate.

respectu suse voluntatis, vel esse causam Est ergo radix veritatis practicae, ut

rerum in i. d. 38. q. unic . Dicit prsete- supponitur intellectui per modum objecti, 5.

rea Doctor quod justitia illa, quae est ad a quo sic desumitur primum principium
se quasi ad alterum, potest esse in Deo, practicum, a quo dependent reliquae con-
Quomodo quia voluntas sua determinatur per re- clusiones, earumque veritas, tanquam
tribuitur
Deo. ctitudinem ad volendum illud, quod decet causa, eodem modo se babet essentia di-
suam bonitatem, et hsec est quasi reddi- vina in ratione primi objecti respectu in-

tio debiti sibiipsi, id est, suse bonitati, tellectus divini, quia propter se diligibilis

tanquam alteri, si tamen posset dici par- est, et non propter aliud positive, aut
ticularis, quia aliquo modo est universa- negative, quia est infinitum bonum, et

lis, scilicet virtualiter. Intelligitur hoc continens omnem rationem bonitalis per dlv^na*

sicut et membrum antecedens, de justitia se, et a se, non participative, ideoque est yjJiSts

in affectu et actu, non vero de iustitia bonum universale ad quod

'
ccetera omnia positive, et
'
J negative
in habitu, quia voluntas per participationem reducuntur, quia est per modum
divina ex re-
-, . .
finis.
ctitudine sua infinita necessario tendit in »n»s in reipsa omnium rerum, et respe-

essentiam per amorem essentialem, et ctive etiam ad voluntatem ordinatam, qua

propter se, qua ratione habet proporti- ullimate tendit in bonum universale, quia
onem illam, quam servat justitia legalis licet hac aut illa operatione possit esse
respectu boni communis, quia sicut bo- boni participati propter se negative, qua-
^"ggse^'*
num commune consistit 'ner subordinati- tenus scilicct sistit in ipso
'
non referendo "«p.V^',^
ailigibile
onem ad legem, qu;e bonum commune ad aliud, ut hlc et nunc operatur ; sed propter se.

dictat, ac proinde debet sumi lex ipsa ab csetera ad ipsum, quem finem hujus ope-
ipso communi bono tanquam objecto, ejus- ris prsestituit, tamen in nullo bono parti-

que bonitate sicut principium practicum culari aut creato ( licet dicatur in aliqua
sumiturabono universali,. ejusque natura, serie bonum, et finis universalis respecti-

ut prior est voluntate operante in ratione

boni, qua3 sic ei competit a se et per se, positive,
....
ve ad ea quse ipsum
sed
participant
negative, ut comparatur ad
) sistit
,
Voiuntas
creatasistit
in bono

non vero quatenus voluntas est ipsius ut iegem universalem, quam primo respicit ^negatWe"
'*°^"'"-
finis voliti per electionem, sed ut proece- voluntas ex sua inclinatione, prout est

Veritas dit tam intellectum quam voluntatem ita ad finem ultimum suum, quia nullum bo-
practica
sumitur a ut prius, et ratione sui sit diligibilis num creatum potest esse talis finis vo-
 DIST XLVI. OU^^^STIO I. m
liintatis, 110(1110 eam boarc, aiit iiliimo essentiam, taiupiam boiiiim universale ; in

saliaro, iiisi soliis Doiis proptcr sc, dili- cjetera vero factibilia, lan^piam in boiia

gibilis ; cjrlera vero tit roduciiiilur ad socuiidaria ex solo inotivo sui intrinseci
Douiii in roi|)sa. Uiide sicut iii politia hu- objecti, noiiipc divina; bonitatis, (juia

maiia sumitur abono cominuni roii^ublicte oinnid proptcr scipsitm opcralus esl Do-
aut societatis, qutB esl pax, ot reli^iua ininus. Etin lioc, ut dixi, (juia nuliam im-

omnia particularia bona, circa (luaj dispo- porfoctionem includit justitia loi,^alis, tii-

nit lox, secundario et per accidons rospi- builur divin;o voluntati, non per moduin
cit, non propter se, sed propter bonum attributi diversi a sua bonitate essentiali.
commune, in^iuanlum particulare illud ut mox videbitur. p]odem modo etiam di-

participat, sicut medium finom, tunc quom condum est de justitia illa particulari, (|uie

prinio respicit lex, ita etiam consideran- est ad sc, quasiadallerum, quatonus divi-
do oinnia bona iii creatis respective ad na voluntas reddit sibiipsi debituin quasi
priinum principium practicum a quo su- alteri, volendo ea tantum, (iu;e suam boni-
mitur veritas prinia practica, reducuntur tatem decent, quia hoc liabet ex propria
ad Deum, quatenus in seipso diligibilis et infinita pcrfectione, et in obliquitale
est. Eaque ratione charitas dicitur pleni- esscntiali, non por aliquod attributum
tudo omnis legis, et finis virtulum, ad diversum ipsum rectificans.

quem omnesreducuntur. Servat tamen secundum affectum et

7.
Inde Doctor dicit illam esse primam et necessario ab intrinseca virtute, illam pro- Le^aiis et
.
, _, . particularis
universalem veritatem practicam : Deus portionem, ideoque Doctor assent, cl m Deo
est diligendus propter se ; estque prima illa, inquit, duo memhra, scilicet justitia^connoTant'
•^'^'^'^^-
lex universalis, quam voluntas ex justitia legalis et particularis ad sc quasi ad
legali, ut subordinata legi et legislatori alterum in Deo, quasi idem sunt, quia
sequi debet, et ultimate in ea sistere, rectitudo voluntatis divince respectu
si est ordinata, referendo ultimate bona suce honitalis, etc. Idem quidem in
Deus non participata in fontem, a quo emanant, et re sunt, sed connotant diversa, nam
' labest iegi
finem ad quem tendunt. Respectu autem debitum vel quasi debitum justitiae par-

divince voluntatis nulla est lex proprie ticularis respicit seipsum quasi alterum,
dicta, neque directiva ut regula, neque quatenus voluntas in operando servet re-
preeceptiva ut oblig-ans, quia est ex se ctitudinern, quam habet ab intrinseco
recta, et essentialiter, nullique subesse principii operantiS; non obliquabilis^ quod
possit ; tamen servata proportione quadam habet voluntas ex se formaliter, ut di- DitTerentiu

secundum modum, quo fertur in objectum scernitur ab operatione et objecto, qua connoiatis.

amando essentiam, quse est finis ultimus ratione nequit voluntas divina esse causa
creterorum eligibilium et factibilium, dici- peccati, aut defectus similis, qui redun-
tur se habere servata proportione, ut justa daret in principium causans. Justitia vero
legaliter, seu per modum justitice legalis legalis, seu ejus debituin, competit ex
inquantum haec respicit intrinsece et pri- objecto ejusque natura ut comparatur in
mario bonum universale reipublicse ut pa- ratione objecti ad voluntatem, et finis ad
cem; ex intentione vero secundaria, et ex reliqua, ut universalis est. Hinc ergo dicit

fine inlrinseco boni communis, extenditur Doctor, in Deo quasi idem esse debitum,

ad secundaria bona, nempe particularia, seu quasi debitum justitise legalis (loquor

sic voluntas divina propter se fertur in semper cum exclusione diversi attributi
 . ; ..

J
5

404 LIB. IV. SENTENTIARUM

a voluntate, et secundum proportionem prsemiationem, ut scilicet pro me. art. 2.

Vide
explicatam) et justitise particularis in or- ritis quasi commutando, reddantur Richard
disp.
dine ad objecta diversa, in quse tamen ex prsemia, et pro peccatis supplicia. prsesenti

eadem radice bonitatis infmitse, et ino- Distributiva (g) respicit quasi na-
bliquabilis, quae est ipsius voluntatis di- turas et perfectiones superadditas,
vinae, competit uterque modus operandi. ut scilicetnaturae distribuatur per-
Quomodo
bonitas Dicit prseterea Doctor quod illa bonitas fectio sibi proportionata. Sicut no-
divinse
voluQtatis voluntatis sit universalis virtualiter, quia strain Republica, distributivaper-
est univer-
salis.
nempe includit in seipsa omnem rectitu- sonis secundum gradus suos, pro-
dinem sive habitus, sive etiam voluntatis, portionaliter distribuuntur bona
et principii operativi per modum volunta- pertinentia ad gradus eorum; sicut
tis, quantum ad omnem perfeclionem et in Hierarchia universi naturae no-
modum operandi perfectissimum, in or- biliori ab Hierarcha, id est, prin-
dine ad omnia objecta, vel necessaria, vel cipe Deo, distribuuntur perfectio-
contingentia. nesnobilioresseu convenientes tali
8. (e) Si autem loquamur de reliqua ju- naturse, et naturse inferiori distri-
Justitia
proprie et stilia, etc. Hic subdividit tertium mem- buuntur perfectiones sibi conve-
stricte
sumpta brum justitise supra divis», quae proprie nientes.
Ejus
divisio. dicitur ad alterum, est justitia suum cui- Prima illarum non potest
(h) Commuta-
Distrihuti- tiva
va
que tribuens, servata proportione in dato simpliciter esse in Deo respectu non est ii

et commu- Deo
et accepto. Dividitur in commutativam et creaturae, quia non potest esse simpliciter
tativa,
earumque distributivam, et quare.
ut patet o. Ethic. In dis- simpliciter aequalitas, sed potest
proportio.
tributiva servatur proportio quantitatis, esse aliqualiter secundum propor-
non aequaiitas, quia secundum gradus tionem, sicut inter dominum et
perfectionis et dignitatis distribuit, non servum; dominum enim liberalem
vero sequale in quantitate. In commuta- decet retribuere majus bonum,
tiva respicitur medium rei secundum quam servus possit inereri, dum
quantitatem dati et accepti, de quo dictum tamen sit talis proportio, quod si-
est supra d. 14. q. 2. n. 8. cut servus facit quod suum est, ita
dominus retribuat quod suum est,
SGHOLIUM.
et eodem modo puniendo citra
Describit commutativam et distributivam, condignum.
et primam negat esse in Deo simpliciter Sed secunda justitia (i) potest hic
secundam simpliciter ei tribuit. Primam esse simpliciter, quia simpliciter
partem tenet D. Ttiom. 1. part. quaest. 21.
potest dare naturis perfectiones
art. 1. et 1. 2. qusest. ult. artic. 1. etcominu-
debitas vel convenientes eis secun-
nis. De quo late Vasquez 1. parl. disp. 83.

c 2. et disp. 86. et 1. 2. disp. ult. ubi agit

dum gradus perflcientes.
contra Suar. opusc. de justitia, qua Deus (k) Sic ergo in genere tota illa 5.
Vide
reddit prtemia. Quoad secundam partem, definitio justitiae eo modo quo po- infra q. 3

Doctor non sumit distributivam proprie, quia test ad Deuin pertinere, potest re-
nou admittit iillam justitiam proprie in Deo,
duci ad duo membra, ut primo di-
ex solut. ad primum et tertium.
catur justitia rectitudo voluntatis
4.
D. Tliom.
(f) Ad propositum, commutativa in ordine ad condecentiam volun-
2. 2. q. 61. proprie respioit punitionem et tatis divina3; alio modo rectitudo
 DIST. XI. VI. QUi^lSTIO I. 405

voluntntis in ordino nd (>\i,Ljontiniu oontrndictionoin potost int(dii^M

cJMs, (]uo(l (^st in orentui"n; ot illn voUo, ot ita cum illn justitia se-
distinctio potost habori ab Ansol- cunda dotorniinet ad aliquid, cujus
nio Pro.so/. 10. ubi loquens ad Douni oppositum non in^dudit contradi-
Qiiidiinid (\\c'\i : (^.iiin [)iiiiix ninlos, juslnm est, quin ctionom, l)()tost Dous vollo, ot re-
Deiim
decel, iUnrnin incrifis conijruit. ()unntum nd cto voUe, et ajToro praetor illam
justuiii est,
ex Anselin. socundum mcmbrum subdit stntim, justitinm secundam.
scilicet de
poteiitia cum parcis mnlis, justum est, 7ion quia Primum istorum forte concedc-
ordinuria
infra n. 11.
illorum meritis, sed quia tuoe voluntati rent aliqui, quod non ost in Deo
S. Thom. ct bonitnti condecens est, quantum ad duplex justitia, sed tantum unica
htc (]. 1.
et 2.
primum mombrum. Et tnnta ost liabons tnmen quasi alium et ali-
illorum mombrorum distinctio, um cff^ectum, utpote volle concor-
quod Deus contrn primnm justiti- ditor condecentiae bonit- tis suse, et
am oporari non potest, noc prse- volle concorditer exigontise crea-
ter eam, sed praeter justitiam se- turno.
cundam potest operari, licet non Sed socunda ratio videtur evi-
universaliter, non potest quia denter concludore quod ad quid-
damnare justum vel Beatum. quid prima justitiainclinatjustitia
(1) Si objicitur quod non potost socunda inclinare potost volun-
in Doo esse alia justitia hnec et illa, tntem divinam, cum determinate
quia tunc una osset reguln, ut pri- inclinet, quia per modum nnturse;
ma, et alia regulnta, ut sccunda; in non tamen sic inclinat, quin prse-
voluntato autem divina non potest ter eam, ot contra eam possit
esse rectitudo regulatn, et probn- voluntas divina velle, et ita non
tnr hoc in nobis, nam idem incli- erit istarum in hoc
distinctio
nat in finem proprium, et ad ea quodest posse agere praeter eam,
qu?e sunt ad finem, ut sunt nd fi- et non posse agere prseter eam.
nem; ergo si illud inclinnns ad fl-

nem esset simpliciter perfectum, GOMMENTARIUS,

simpliciter perfecte inclinnret ad
ea quae sunt nd flnem, sicut patet (f) Ad propositum, etc. i(i est ad scopum
de chnritate Beatorum. Justitia hujus quaesiti (in quanlum quseritur an
autem Dei potest esse simpliciter justitia secundum propriam rationem, eti-

perfectn ergo prseter illnm, nulla

; am particularis, sit in Deo?) agit de
alia requiritur in voluntntedivinn. jusiitia commutafiva et distribuliva, qua
(m) Quod etinm dicitur, quod possunt tribui Deo secundum illam pro-
Deuspotest
laeere quandoque non potest. agere prse- videntiam, (luam servat in operibus suis
prreter
juslitiam ter secundnm, non videtur probnbi- respectu crealuram. Quoniam autem me-
sumptam
pro le, quia quidquid non includit con- dium commulalivse non appareat in Dei
exigentia
ejus tradictionom, potest simpliciter operibus, nisi tanlum respectu creaturge
juod est in
creatura, agere, et ita velle. Sed non potest rationalis. ut discernil opera ejus quoad
quia hic
non nliquid velle, quodnon possit recte p(]enam et prsemium, in quibus servatur
5st contra-
ilictio.
vello, quia voluntns sua est prima cequalitas quoad quanlitatem respective
reguln; ergo quidqnid non includit ad opera, quia Deus non est acceptor
 406 LIB. IV. SENTENTIARUM
personarum, sed reddit unicuique juxli tribuatur perfectio proporlionata suae na-

opera sua; ideo, inquam, dicil commula- turae.

. Commuta- tivam proprie respicere ( supple in Deo, Casterum Buridanus 5. Ethic. cap. 7. ne- Sententia
tiva
si
...
in ipso
•, \ •.•
ponilur) punitionem el pr&e-
,
gat justitiam distribulivam esse speciem
Buridaui.
ia Deo

poenamr et
niiationem. Si oJDJicias contra lioc quse justitiae diversam a commutativa, quem
"^^SecUo!'
^'^'•^ ^^^^ ^o^^ citato, probando poeni- sequi videtur Paler Smising. de justitia

p^nitentia
^^'^''^^^ ^^^^ specialem virtutem, respon- Dei n. 72. tum quia justitia distributiva
servat detur poenitenliam subordinari commutati- dicitur altendere ad gradum personae dif-
medium
commuta-, vge, ut servat medium in quantitate se- ferentera, distribuendo bona communia,
tivae.
cundum rectam rationem, et prout lex et non sicut commutativa secundum geo-
decernit, tamen in hoc medio servare metricam proportionem et aequahtatem
propriam et specificam honestatem, quia dati et accepti in quantitate. Sed cives non
licet poenitenlia siL virlus ad alterum, non habent jus proprie dictum ad bona com-
tamen est ad alterum simpliciter, sed munia, nec quaravis haberent, requiritur
Differta Ipsius ad seipsum ut vindicantis volunta- justitia specialis diversa a legali et com-
commutati-
va. ne m seipsum tanquam reum, peccatum, mutativa; ergo, etc. Mlnor palet quoad
quod dolet commisisse, et ad satisfacti- primam partem, quia ubi est jus strictura

onem legis, commutativa vero est simpli- ibi esl etiam stricta injuria, si illud non
citer ad alterum. Unde supra Doctor reddatur; at reclor civitatis relinquendo
statuit poenitentiam esse justitiam, quse dignum, et promovendo ad officia minus
est ad seipsum, tanquam allerum, redu- dignum, non facit injuriam stricte sum-
cens eam ad secundam speciem juslitise ptam, quia non tenetur ad restitutionem;
in genere, et primam justitise particula- ergo cives non habent strictum jus ad
ris, qua est ad seipsum tanquam alte- bona communia. Secunda pars minoris
rum; commulativam vero dicit spectare probatur, quia haec obligalio est in recto-
ad secundam justitise, quae est ad alte- re, vel quia est membrum, et pars prin-
rum simpiiciter. Deus autem ut servans cipahs reipubhcse, vel quia ad hoc ipsum
medium quantitatis in poena et praemio praestandum, mercede et stipendio assi-

respective ad opera, se habet ad alterum gnato, *esl conductus. Prior pertinet ad

simpliciter, quantum ad personam, in qua justitiamlegalera, posterior ad commutati-

ordinantur opera secundum aequalitatera vam.

quantitatis. Gaeterum haec divisio Doctoris et ali- 11.
Sustinetut
10. (S) Distributiva respicit, elc. Diximus in orum (sustinenda' est, quia et mediura sententia
Distrjbuti- comniunis.
(jistributiva servari proportionem quanli- justiliae dislributiva^ est diversum a legaU

tatis, non vero gequalitatem; haec propor- el commutativa ; et sicut commutativa

tio in eo consistit, ut quantum persona est stricti juris in suo genere, ita et dis-

excedit in gradu dignitatis et perfectionis, tributiva, nara sicut respubhca nequit ex

tantum recipiat per distributionem boni paribus membris sustineri quoad gradura
communis supra illud quod distribuitur et dignitatem, ita etiam quaedam mem- Dignitas
persona-
inferiori, secundum hos gradus, ex quibus bra ejus sunt necessaria magis conser- rnni
necessaria
desumitur perfectio rei ; ideo dicit distri- vando bono communi, ralione dignitalis ad bonum
coinmune.
butivam in Deo respicere naturas reruMn, et offlcii. functionum, et magis accedunt
earumque perfectiones secundum exces- ad finein societatis servandam, ac boni
sum vel defectum, ut scilicel cuiquedis- communis, ac proinde distributio boni
 DIST. XLVI. QU/IvSriO I. 107

communis ii.s niai,'is dnbolur, quo inagis luutationo rei spectata, quantilate et

inlUiil ;ul ejus conseivaliononi; hoc au- aujuaiitate; dislributiva vero mcmbra rei-

pertionse nl
lcni d(>l)ilun\ fundaltir in ipsa dignilalo pul)li(!a) heterogencic, secundum rationem
se l)n bet bonuni
persona3, qua; in |)ublicum in- personarum, prout in iis conservalur bo-
ad boaiim.
publiouia. tluit, qua lalis esl, el inimedialius, quani nuni communc dispari functione ct or-

pei"sona parlicularis, Non allenduntur dine.

13.
aulein in hac distribulione soluin inerila Dices, juslitia dislribuliva aliquando (j|,igjjQ

personalia, sed eliam dignilas persoiue, non versalur nisi circa unain personani,

et lalis aliquando esl debitum fundatum V. g. cathedra vacans, aul beneficium

in hac dignilale, ut ei cedat dcbitum Ecclesiaslicum, quod uni soli conferri po-
stricti juris, quod est ex justitia commuta- lest, in ejus coUalione non attenditur
tiva. l'nde communis resolutio illa bonum comraune, quod possit inter plu-

auclorum, si aUquis in dignilate constitu- res partiri, ac proinde non attendi pro-
lus non possit detraclis omnibus super- portionem Geometricam, quaj respicit
fluis, solvere debituin commutalivae con- plures. Hespondetur, de ratione distribuli-
servando dignitatem, eum non teneri tum viB esse, altendere ad personam ejusque
solvere, quia ejus dignitas conservata dignitatem in suadistributione, et ha3c est

magis necessaria est Reipublica}, quam proportio quam serval, et in qua distin-

satisfactio debita particulari. guitur a commulativa, quae est in sola rei

Ad rationem adductam respondetur, a^quahtate, non attendendo ad gradum
12.
Responde- negando minorem, si loquamur de civi- personarum, per accidens autem est hic
tur.
Solvitur bus, quibus ex gradu dignitatis et et nunc, ut pluribus ahquid distribualur,
ratio
opposita. functionis, competit jus peculiare in bo- veluni soli, attendendo ad dignilatem per-
num publicum. Ad cujus probationem sonae. Unde si ex pluribus concurrentibus,
respondetur, non teneri rectorem pro- dignitas unius prse aliis attenditur, actus

movere digniores (juanlum ad stalum est justitiaedistributivae, et caeteris paribus

particulareni cujusque, eL lalenlum, aut digniori dandum est ex aequitate hujus

meritum, modo promoveat sufticientes et juslitise, licet non ex praeceplo, modo di-

idoneos; tamen his promotis ralione gnus assumalur, in qua eliam assumpti-
dignitalis acceptse debelur ex justitia one necessario spectatur dignitas ejus, et
distribulio boni communis juxta ordinem sufficientia. alias etiam ex praecepto dis-
functionum et officiorum, ac ipsius digni- tributivae, nam qui indignum et insuffi-
tatis receplae; quod si vero instituat cienlem eligeret, teneretur damno pu-
inutiles, teneLur de damno Reipubhcse, et blico, el alium eo amolo restituere.

eliam privalis, si quod incurrunl. Infe- Dices, quidquid per distribulivam in 14.
Objectio.
renda eliam lege communi, dignitas, pri- specie dicilur, servari potesL per alias

vilegia, el slatus personarum debet atlen- virtutes ut amicitiae, observantiae, vindica-

di. Ad aham probationem respondetur, tivae liberalitatis et magnificentiae, et justi-

negando justitiam legalem aut commuta- tiai commulalivae servari; ergo frustra ab
DilTerentia medium, quia
tivam respicere hoc legalis his distinguitur dislributiva. Declaratur
inter
legalein respicit bonum comnmne absolule, et exemplo commulativae, ut si sit aliquis
distrihuti-
vani subjectionem ad legem ac legislatorem ;
debitor pluribus creditoribus, quibiis non
ac comrau-
tativum. commutativa vero jura particularium in- potest simul solvere, debet praeferre anli-

ter se in ratione dati et accepti, ac com- quiores, servata proporlione arithmetica,

 408 LIB. IV. SENTENTIARUM
ila ut qui in his antiquissimi sunt debeant non servat proportionem Geomelricam in-
caeteris praeferri in solulione; deinde, si ter aequales personas in dignilate, ad ser-
aliquis bonis cedit, qui non est solvendo, vandum aequalitatemin dato et accepto,
illa bona debent inter creditores secun- seu aequalitatem rei, sed respicit ipsam
dum eamdem proportionem distribui, ul ;«quaHtatem personarum primario, secun-
cui plus debel, etiam plus recipiat. In his dario vero aequalitatem rei distributae ex
casibus justitia commutativa servat pro- motivo prioris aequalitalis personarum. Ad Solvuntur
CflSllS
portionem arithmeticam ; ergo ad hanc casus autem iilos in specie respondetur, propositi.
servandam non debel poni alia stricti ideo in primo casu praeferri antiquiores se-
juris, sed colleclio aliarum virtulum prae- cundum commulativam, quia, ca^teris pari-
missarum et similium, quae sunt species bus, majus damnum passi ex mora solutio-
justiliae latae sumplae, nis, et praeterea, quia prius habuerunt jus
15. Respondetur, negando antecedens et in debitorera, et ejus bona ut ergo servetur
;

Responsio.
consequentiam, nam virtules praefatae re- aequalilas quanlum fieri potest, et juris
spiciunt alia media diversa, secundum anticipali, et damni incursi, praeferuntur
quae dislinguuntur, alias dici posset, om- caeteris.
nesvirtutes ad alterum esse unicamin spe- Ad secundum, patet similiter ea ratio- *^-

cie virlutem, quse universaliter respicit me- ne juris, et damni, ut servelur sequalitas,
diura in quacumque materia, Amicitia re- requiri ut qui majus damnum ex majori
spicit communionem bonorum, affectuum debito incurrunl, recipiant etiam cequalita-
officiorum; observantia honorem debilum tem, servata proportione, quantum fieri
superioribus ; mndicativa salisfactionem potest hic et nunc.
legis violatae; liberalitas et magnificentia Dices, juslitiam legalem posse ordinare objectio,

similiter sua media sicut commutativa; bonum commune ad cives, et bona parti-
Mediuni dislributiva ab his diversa dignitatem per- cularia civium ad bonum commune, quae
distributi-
v£e sonarum in communicatione boni commu- justitia dicitur aequitas civica ; ergo super- Solutlo.
ab aliis
diversum. nis; diciturautem servare proportioneni fluit distributiva. liespondetur, justitiam
arithmeticam, inquantum dispar est ma- legalem respicere bonum commune ex
teria circa quam versatur, nempe digni- obiecto,
•^
et non ^personarum dignilatem
°
Dififerentia
distributi-
tas personarum, ita ut sicut ex objecto aut exigentiam, sicut respicit distribuliva, vje
a legali.
hanc respicit, quo amplior dignitas, eo natn legalis respicit leges, quae sunt ad
amplius sit praemium, et communicatio bonum commune, et debitam subjecti-
boni communis. Quod si personse sunt onem legislatori et legibus ex parte ci-
aequales, etiam servat proportionem Geo- vium, ex parte recloris bonum commune,
metricam, juxla asqualilatem personarum, et non particulare hujus aut iUius ; dis-

quam primario attendit. Quod autem com- tributiva respicit bonum commune
mutativa aliquando servet proportionem ut huic et illi distribuendum, juxta exi-

A.rithmetican inter credilores, per accidens gentiam personarum, etqualilatem, quam

Proportio fit;
quam per
neque sic servando attendit ad quaii- attendit dignitas personarum, attenditur
se servant tatem personarum, praemiis, et similibus,
sed ad uequalitatem in et stipendiis.
hse species.
rei, ut in his circumstantiis casuum pra3- Exigentia personiirum ahquando etiam
missorum expressis contingit, quantum attenditur, ut si in penuria civium aliquid
fieri potest, et ad restauralionem juris lie- distribuenduni sit indigenlibus, quo magis
si el proprii, sicut ex opposito distributiva hic aut ille penuriam patitur, caeteris pa-
f

1
 DIST XI-VI. QU^STIO I. 409

ribus, oLiaiu suljvenlio dobel osso propoi- respici legalem tan^iuam per distributivam, 18.
hiversilas
tionata secuiidum graduni indigenlia^ iii (juia legalis, sicul respicit bonum legis inler
le;,'alflni
persona. Juslilid legalis soluiii ordinal om- tanlum, ila non inde huic aut illi, (jua et ilislribii-
livain.
nia adbonum communo, tanquam ad fi- talis persona esl, convenit emolumentum
Dirterentia nem cui. Distributiva e contra bonum nisi remole, et non parliculariter, et illud
•z parte
ordinis, comnmne ad particulare, spectando qua- soluin quod sibi, et (^aeteris est commune.
medii,
et tinis. litatein personarum lanquam ad linem DistribuLiva autem non in hoc versatur,
cui; ordo ergo utriusque, mediuin el fiiiis sed circa personas i)articulares immedia-
designat magiiam esse UitTerenliam, alias le, (luaLonus dignitas el stalus ipsarum
dicam justitiam legalem esse commulati- consideratur distribuendo eis bonum oom-
vam lioc modo, quatenus lEqualitas inter mune inluitu persome secundum gradum,
parliculares servata in dalo et accepto or- el exigentiam ejus, quod neque a legali,

dinatur a lege in ordine ad bonum com- neque etiam a commutativa atLingitur. Et

Confirma-
mune pacis et socielatis debitai, seu fide- confirmari potesl, eminentia dignitatis et tio
soiutionis.
litalis, ut volueris, civicae servanda). exigentia personae, qua lales sunl in repu-
17. Dices landem uUimo, reclorem, ut est blica concurrunt ad cumpagem corporis
Objeclio.
Dignitas
conduclus a communilate, reddendo bo- poIiLici et societatis, sine quibus nequit
persoDce
num commune ipsi per juslitiam legalem, esse recte inslituLum, aut gubernatum, aut ordinabilis
in
solvere debitum justiliaj commulativai; conservatum; ergo sunt ordinabiles per republica
per
qualenus vero illud bonum distribulum aliquam specialem justitiam politicam in justitiam
particuia-
cedit in particulare commodum hujus aut republica, sed iion per unain commu- rem.

illius, hi parlicipant de bono communi ; ut nem omnibus, quia mediocritas quam re-
vero cedit in bonum hoc particulare, non spicit, nequit esse communis omnibus
exercet aclum commutativae, sed justilise membris disparibus etheterogeneisin cor-

legahs, quia ab illis non fuit conduclus pore ; recte enim ex usu venit discursus

stipiendo, sed a communitate; unde si Apostoli de corpore mystico Ec.!lesiae com-

eUgat indignum, tenetur communilali, et parato ad corpus humanum: Numquidom-
non ipsis; si vero dignuin omisso digni- numquid omnes Doctores? etc.
nes Apostoli?
ori, ad nihil tenetur, quianon tenetursem- Sic etiam numquid omnes in republica
Non
per ad utiliora, sed ad necessaria. eadem dignilate praedili ? numquid iis- ordinatur
numquid per coni-
Solutio.
Ilespondetur, licet communitas, aut per- dem functionibus el ministeriis ?
mutatiTam.
sona ticta, sit capax dominii, et minister etiam stipendiorum disLribulio, et privile-

publico stipendio conductus teneatur giorum , et exemptioni par in omnibus ?

etiam ex justitia commutativa, fidelitatem Sed neque illa dignitas personarum, aut
servare, tamen hoc debitum inter rectores exigentia, respicitur a commulaLiva, quae

Debitiim el communitatem inlerveiiire ratione sti- non respicil personas, sed aequalitalem rei
inter reui-
publicam pendii, el conductionis, tanquam inler in dato et acceplo; ergo dari debel ju-
et
recloreai
personas particulares, inter quas lanlum slitia particulariter ordinans personas se-
quoiiioilo
particula-
est juslitia commulativa, quae diversa est cundum dignitatem et exigenliam ejus in
re? a legali, quse respicit bonum commune, republica, alias regimen ejus esset man-
ut per legem el direclionem regilivam cum, quia huc dignitas in ordine ad rem-
procurari potest. Ordinatur
publicam et cives fundal aliquod debitum per distri-
butivam.
Neque recte etiam dicitur commodum proprium, sicut et polestas legislativa; hoc
civium, ul nunc loquimur de commodo. autem debitum esl particulare, quod non
 , ;

410 LIB. IV. SENTENTIARUM

respicil jusLilia quaecumque universalis, constituat suas ; nam unde invitat praemio,

neque commulaliva, qua3 est parlicularis; aut terret supplicio, nisi ul benignilatis

ergo erit medium jusliliae dislributivae, consilio a se formato homini consulat, re-

quae particularis ideo dicilur, quia cerla- dempto provideat, ut qui non terretur
Idem.
rum personarum ordinationem respicit supplino, invitetur prxmio, et quem metus
quod esl intentum. a factis revocare non possit, promissio-

(h) Prima illarum non potent simpliciter num benignitas possit, etc. Serm. 16.
19.
Concliisio.
esse in Deo, etc. Haec conclusio prima Im- de verbis ApostoU : In his enim quse jam
Commuta-
tivu n jus paragraplii tenelur communiter ab habemus, videmus Deum largitorem, in his
n(in est in
Deo omnibus Theologis antiquis el a moder- qux non habemus tenemus debitorem, etc.
formaliter.
nis, Eam tenet Alensis l. part. q. 39. Sed quomodo debitorem expUcat sic, ul)i
m. 1. D. Thom. 1. part. quaest. 21. a. 1. superius : Debitor enim factus est, non
et 1. 2. quaesl. ult. lib. 1 contra Gent. aliquid a nobis accipiendo, sed quod ei

cap. 93. D. Bonav. hicart.2. quwst. 1. placuit promittendo ; aliter enim dicimus
Richard. art. 1. Palud. q. 1. art. 1. hommi, debes mihi quae dedi tibi ; et aliter

Gapreolus in 1. d. 45. q. 1. art. 1. con- dicimus, debes mihi, quia promisisli mihi.

clus. 14. Supplementum Gabrielis in 4.

Quando dicis mihi, quia dedi tibi, a te

d. 49. q. 4. art. 3. dub. 3. Sotus de ju- processit beneficium, sed mutuatum, aut

stitia et jure lib. 3. q. 5. ad ult. de natura donatum; quando autem dicis, debes mihi,

et gratia lib. 3. cap. 7. Richardus quia promisisti mihi, tu nihil dedisti, et

art. 11. Lovan. Lessius 2. de justitia et tamen exigis; bonitas enim ejus qui promi-
jurecap. 18. dub. 8. Vasquez locis citatis sit, dabit, nein malitiam fides convertatur

a Scholiaste, Valenlia, et reliqui ia D. qui autem fallit malus est. Deo igitur quid

Thomam, el noslrae scholae Doclores in hac dicimus"? redde mihi quod dedi tibi? quid
distinctione. Contrarium hujus sententiae dedimus Deo, quando totum quod sumus,
communis docet Suarez m opusculis disp. et quod habemus boni ab illo habemus, Deus '

debitor ex
de justitia Dei sect. 2. Girca hanc mate- Nihil ergo ei dedimus, non est quod ista sola pro-
missione.
riam plura diximus in 2. part. hujus com- ooce agamus Deum debiiorem, maxime di-

menti distinct. 14. et 15. et alias. cente nobis Apostolo : Quis enim cognovit

20. Probat Doctor conclusionem, quia inter sensum Domini ? aut qais consiliarius ejus
Probatio
conclusio- Deum et creaturam non potest esse aequa- fuit ? aut quis prior dedil, et retribuetur
nis.
August.
litas slricle sumpla, sicut nec inter ser- ei ? Illo ergo modo possumm exigere Do-
vum et dominum, patrem et filium. Est minum nostrum, ut dicamus : Redde quod
Augustini serm. 3. de verbis Domini : promisisti, quia fecimus quod jussisli ; et

magna, inquit, bonitas Dei, cui cum pro ho: lu fecisti, qui laboranles juvisli, etc.

condilione reddere debeamus obsequia, ut Quod in parliculari prosequitur de vo-

servi domino, famuli Deo, subjecti potenti, catione, juslificatione et glorificalione, et

mancipia redemptori, amicitiarum nobis concludil : Sijam esses, non praedestinare-

prxmia repromittit, ut a nobis obsequia ris; Jiisi aversus esses, noa vocareris; nisi
debitx servitutis extorqueat, ut quos nolle impius esses, non justificareris ; nisi terrenus

servire conspicit sponte, suorum benefici- tt abjeclus esses, non glorificareris. Quis
orum possit promissionibus invitare, et ergo prior dcdit illi, et relribuelur ei? quo-

quorum voluntates a se compescil alienas, niam ex ipso, et per ipswn* et iu ipso

eorum mentes prasmiorum liberalitatibus sunt omnia, elc.

 DIST. XLVI. QU^STIO f. 411

21. Si eri-o in ipso, el per ipsuiii, ol ex ipso veniro aliuin titulum jusliliio, sed more
Oinnia
noslra sunl omnia, si nihil ei relribuilur, si lan- l^romissionis; aul inler Deum et cre.ilu-
I)ei sunt,
tuni fil debilor, quia proniisit, quoi pro- ram inveniri posse illam juslitiam, scilicol
niissio niliil juris exlra se sLatuit, nisi in- commutativam, qua; fundatur in «quali-
quantum ipse suiB fidelitali et veradlati tale dati et accepli, quia niliil liabet cre-

debotsecundum decentiam sua; bonitalis; atura, quod non sit Dei, eique debitum
si omnia nostra ojus sunt, ut crealo- pluribus titulis, et ab ipso concessum, cui
ris, ut vocanlis, ut justiflcanlis, ut juri nequit renunliare ; ergo nequil pone-
glorificantis, ul Domini, ut finis, ut Ile- re ccqualitatem in ratione dati et accepli.
demploris, si denique comparatio nostri Nequit etiam alteritas seu discrelio [)er-

ad Deum sil, ut mancipil ad redempto- sonarum in proprielale el dominio rei

rem, ut servi ad dominum, ex quibus tilu- salvari in crealura respectu Dei, sicut ne-

lis debetur ei servitus nostra, nuUa potest que inter patrem et filium, dominum et
esse aequalitas inler nos et Deum, quam servum, qui nequeunt esse persona) divi-

exigit justitia commutativa stricte sumpta ;

nse quoad possessionem et dominium
haec enim sequalitas exigitur inter perso- rerum, ac proinde nequeunt esse corre-
nas in ratione dati el accepti, etinterju- lativa, tanquam alter ad alterum, ut re-
ra personarum, qua) non debenl commu- quiritur ad commutationem ex justitia
Strictuin
jus commu nicare inler se, quanlum ad dominium slricte sumpta.
talivEe
excludit
maleriae, in quo servalur aequalilas stricte Confirmatur, et peto quam justitiam 23.
commuui-- sumpta, de Apostolus
onein
qua loquimur. Ideo dicit Au- excludit Apostolus et Auguslinus, casleri- et
Augustinus
dominii gustinus supra aliud esse reddere debi- que (
quos mox citabimus ) a Deo, ratione exchidunt
inter
partes. cujus esset debitor creaturae in retribuen- a Deo
lum, et exigere, quia dedi tibi, et aliud
specialem
quia promisisli mihi; nain in priori debito do, nam aiiquam excludunt, ut est mani- juslitiam,
quse est
per commutationem rei cognoscit jus stri- festum et clarum ex ipsis verbis, et rati- dati
et accepti.
ctum, quod negat posse competere cre- one adducta, perinde manifestum est
aturoe respectu Dei, quia omnia quae sunt excludi a Deo omne debitum retributionis
crealurse, sunt Dei, ex quo omnia, in qno quod est dati et accepti, alias creatura
omnia, et per quem omnia. tJnde Aposto- posset dicere, prior dedi, et retribue mi-
lus, quis prior dedit ei, et retribuetur hi: debes mihi, quia dedi tibi, qui modus
illi? h.gno8c[i ergo tantum debilum pro- statuendi debiti reprobalur a Scriptura et

missionis et liberalitalis, et bonilatis in Augustino; ergo ex mente Apostoli et

Deo, quo ipse sibi quasi alteri debitor Augustini, removetur a Deo omne debitum
constituitur ex propria bonitate et veraci- relributionis ralione accepti fundatuin
tate. Unde Augustinus supra : Debes aut dati ; ergo aliqua justilia parlicularis,
mihi, quia promisisti mihi, tu nihll dediUi, quae exobjecto suo respicit aequalitatem
et tamen exigis; bonitas autem ejus qui dati et accepti, secundum retribulionem
promisit, dabit, ne in malitiam fides con- commutationis; sed illa sola est juslitia
vertatur, elc. commutativa, inquanlum differt ab aliis
22. Et hoc modo asserit Deum constitui partibus justitiae; ergo debitum in ea
Debitor ex
promissio- debilorem, et non aliter, quia nihil rece- fundatum non potest convenire Deo.
ne
tantum. pit a creatura, per quod jus ullum credi- Dices excludi juslitiam commutativam,
Non Responsio,
servalur toris in ipsa, aul debitoris in Deo funda- ut includit iraperfectionem illain, per con-
ordo ad
aiterum. relur. Negal ergo Augustinus hic inter- ditiones supra positas, quia sic lantuin
 413 LIB. IV. SENTENTIARUM

invenitur inter honiines, quorum jura et hoc jus negant esse dati et accepti, aut
dominia in res suni limitata, non autem uUam creaturam posse quidpiam tribuere,
excludi justitiam commutalivam sine im- ex quo debitum in Deo fundaretur ratione
perfectione ralione dati et accepti. Con- accepti, ex quo teneretur ad retributio-
Impugna- tra, hoc est evertere naluram et conce- nem ullam; ergo excludunl a Deo omne
tio.
ptum justitiae commutativae, ut coricipitur debitum ratione accepli; ergo justitiam Jj^riT'"
communiter ab omnibus, et confundere commutativam, ut versalur in debito da-
Virtutes virtutes inter se quoad speciem, et etiam li et accepti, et solum statuitur debitum
non
abstrahunt vitia, nam nulla est virtus, quin respiciat ex promissione, qua Deus sibi ipsi, et
a
conditione mediocritatem suo modo. Si ergo virlutes suae bonitati, quasi alteri, sit debitor ra-
per se sui
objecti. distinguuntur per media diversa, oportet tione promissionis; ergo solulio dala
etiam diversitatem ipsam mediorum sub- evacuatur. Probatur consequentia, si nul-
sistere ; sed haec nequit subsistere si con- la interveniret promissio, nullum jus ac-
ditiones pecuhares, sub quibus haec vel cederet creaturse, quia nihil posset dare
illa virtus determinat sibi medium, aufe- prius Deo, quo redderetur ei debitor;
rantur; tales autem sunt illae conditiones ergo, etiam supposita promissione, nul-
justitiae commutativae, prout definitur ad lum jus acquiritur, praeter id quod sola

certum medium, el proprium distinctum promissione fundatur. Probatur conse-

ab ahis, ut sitscilicetaequalilasinterperso- quentia, ideo nequit acquirere jus respe-
Jura distri-
butivEC. nas ratione dati et accepti, consequenler clive ad Deum ratione dati el accepti

sint diversge quoad res el jura commulata, ante promissionem, quia nihil habet pro-
^^^
et cedant hinc inde in utihtatem ipsarum prium quod det, aut quod non sit Dei missionem

personarum, propriam cujusque, sine potiori jure, et ipsi debeatur, sod eadem variatur
jus ad rem
communione ad alterum in re quse fit ipsa ratio manet post promissionem ; ergo ex
. . ,, . . • .
parte Dei.
ejus, et desinat necessario esse alterius, post promissionem nullum jus strictum

alias sub hac voluntaria praecisione po- acquirit, nisi solius promissionis Proba-
terimus omnes virtules tribuere Deo, des- tur subsumplum, quia neque per promis-
tructa earum particulari ratione; nam sionem, neque post promissionem Deus
Incoaveni- sicut infinita rectitudo competit divinse mutat jus in omne opus creaturae, quia
ens
quod voluntaU, ita etiam abstrahendo rectitu- idem ipsum est, et invarialum et immuta-
sequitur
ad iUam dinem omnis virtutis a suis particularibus bile, ita ut mutari nequeat respectu
responsio-
nem. conditionibus imperfeclis, etiam possu- creaturae, et omnium ejus operum bono-
mus eas Iribuere Deo, v. g. poenitentiam rum, quae sunt Dei principahter, ut causae,
et iram, nempe secludendo peccatum et Domini, et finis; sed hoc jus ante promis-
passionem, quod est omnia confundere, sionem repugnat omni debito stricte sum-
quia sic tollilur via indagandi quse per- pto ex parte Dei, quod fundatur in dato

fectiones sunt in Deo formahter quae etaccepto; ergo eliam post promissionem
tanlum eminenter. perinde repugnat. Patet consequentia,
25. Quidquid dicatur, sic argumentor : quia etiam post promissionem nullum jus
Exoluditur
a Deo Scriplura et Auguslinus absolute loquun- novum acquiril Deus in opera creaturae,
absolute
Justilia
tur de jure dati et accepti, seu de justi- imo idipsi repugnat, quia, ut dicit Apo-
commutae-
tiva.
tia, quse in hoc versatur, et ex qua fun- sLolus, quis dedit ei, et relribuelur ipsil

datur debllum ralione accepti; et loquun- Quod universaliter intelligitur quacumque

tur de jure, quod acquirilur ratione meriti, ejus providentia supposita, quia sicutre-
 DIST. XI.VI. OHi^^TIO I. 41.1

pugnat ipsi mulalio liluli, ila el juris de- nam, v. g. frater Minor nequit ex sua
bili, ai- proiiiile posl promissionem idom incapacitato acquirero jus proprie dictum,
ost Dominus, el oodem modo quo fuit aut usum juris in ullam rem, neque Irans-
ante promissionem. Deinde, e conLra nul- latio m euin facLa valet quoad hoc, stante
lum speciale dominium proprium acquirit lege qua fit incapax, in suo vigore, respe-
creatura, etiamfac.la promissione, quia ni- ctlve ad ipsum; unde ut fiat capax juris incapaciias
**
liil transil in proprielatem ejus aliler, talis acquirendi, debet fierl per eum, qui ''^'"fi/ii

quam fuit ejus proprium anie promissio- relaxare potest disposilionom, (jua fit
lainilias.

nom, ita ut niliil pvior Iribuere possit incapax, et reddatur alteritas requisila

Deo, neque Deus acquirere ; ergo tam ex ad translationem et acquisitionem juris in

parte Dei quam oliam ex parte creaturae, rem autpersonam; sic se liabet filius et

non potest salvari jus striclum funda- servus respeclu patris et domini, quia

tum in dato ot accepto, sed lanlum jus licet alias in interveniente paclo aut pro-

promissionis, alque in ea fundatum, quod missione, non sint alteri a patre el do-

esl diversi generis et nalurte a jure slri- mino ; tamen ut jura disponunt, possunt
cte sumpto el fundato in dato et accepto, fieri aller per dominum et palrem, nempe
quod Augustinus ex Apostolo, negat in- servus per manumissionem simpliciter,

tervenire posse inter Deum et crealuram. vel secundum guid inquantum dominus
Ex quibus patet ratio Doctoris, non posse constituit eum liberum respeclive ad ma-
scilicet aequalitatem intervenire inter De- teriam pacti et promissionis ; filius vero
um et creaturam in dalo et accepto. per emancipalionem, vel simpliciter, vel
26 Gonfirmatur secundo, jus Dei in cre- etiam secundum quid, quia jus gentium,
Conlirraa-
tio. aturam et omnia opera ejus, ut dictum per quod inducta est rerum divisio et

est, esl immutabile, et fundatur in de- proprietas non reddit servum aut filium

pendentia essentiali creaturae ad Deum in incapacem dominii et proprietatis simpli-

essendo et operando; repugnat enim eam citer, sed tantum dependenter a volunlale
esse aut operari, nisi sit a Deo, et in se patris et domini, qui vi pacti et promissi-

crealura. Hoc aulem jus sicut fundatur in onis renuntiare possunt suo jurl, vel

dependentia essentiali, ita etiam est inva- simpliciter, vel secundum quid. Quod si
Creatura rialiim; ergo crealura per promissionem jura aliter disponerent, neque manumis-
nequit esse
capas juris non fit altera a Deo, neque aliter est ad sio, neque emancipatio auctoritate pri-
proprii
respectu Deum, quam fuit antea. Sed promissio et vaia factse tenerent, ut patet in exemplo
Dei.
pactum, ut inducat jus proprie dicLum allato, et aliis plurimis, quibus quis
alleri, supponil necessario esse alterum, redditur incapax dominii aut dispositionis
et capacem juris proprii, v. g. si dominus propriae absolute et respective ad priva-
promittit servo, aut paLer filio aliquid, in- tam aucloritatem.
terveniente pacto, requiritur patrem et Haec ergo ideo contingunt, quia jura,
27.
dominum posse transferre a se domi- quse variari et limitari possunt, hanc
nium talis rei in filium et servum, et dispositionem inducunt, quoad ea autem
hos esse capaces, aut fieri posse capa- quse sunt juris naturai, dispositio manet
ces, per transferentem ratione pacLi et invariabilis, ut quod fihus debet reveren-

promissionis, ita ut Iranslatio fiat vaUde, tiam patri, quod hic teneatur ad alimenla Jos ad
aliinenta
nam quicumque jure est incapax, nulla necessaria fihi, sicut et dominus servi, maaet
servo
Iranslatione acquirit jus in rem aut perso- quibus renuatiare non possunt, et hoc fiiio.
 .,

414 LIB. IV. SENTENTIARUM

ideo, quia jus in quo fundantur, manet debilum, sed quia facis quod decet lc

invariatum, et quoad haec consLiluit summum bonum, elc. Et Auguslinus supra

alleritatem inter illas personas; ergo ad cilatus : Quid dedimus Deo, quandototum
hoc ut promissio aut pactum fundel jus, quod sumus, et quod habemus boni, ab illo
debet supponi alteritas inler ipsas perso- habemus. Ergo nequit creatura in bonis
nas paciscenles respective ad materiam, esse altera a Deo, aut quidpiam ei retri-

in quae transigitur, pacto aut promissione, buere, etiam interposita promissione.

ut contingit in exempUs allatis, Nam eo Bonitas enim ejus, qui promisit, dabit, ne
ipso quo dominus aut pater aliquid pa- in malitiam fides convertatur, etc.
ciscunlur cum fiho aut servo, renunliat Accedit ultimo Tridentinum, quod alias 29.
dominio suo et juri quoad lalem materi- citavimus in praemissis locis supra, agen- Trident.

Pactum am, quod alias habuerunt in fihum et de merito

tes et satisfactione; in doctrina
inter
patrem et servum, ahas pactum esset nuhum ; re- enim de juslificatione, sess. 6. cap. 16.
filium
nunliant, inquam, et propria volunlate et
valet. ita habet : Ilac igitur ralione justificatis
auctoritate iegis, ex quibus filius et hominibus, sive acceptam graliam perpe-
servus redditur alter quoad pactum et tuo conservaverint, sive amissam recupe-
promissionem. Sed neque promissio Dei, raverint, proponenda sunt Apostoli verba :

neque pactum potest reddere creaturam Abundate in omni bono, scientes quod la-
sic capacem juris proprii, quod non sit bor vester, non est inanis in Domino non ;

Dei, neque etiam transferre jus Dei in enim injustus est Deus, ut oblimscatur ope-
bona crealurae ; ergo ratione pacli aut ris vestri et dilectionis, quam ostendistis
promissionis nuUum acquiritur jus cre- in nomine ipsius, et nolite amittere confl-
aturae tanquam alteri, hcet Deus sibi quasi dentiam vestram, quia magnam habet re-
alteri, debeat ex fidehtate et veracitate, munerationem, et;. Hanc autem justitiam
seu sua bonitate. merilorum, et debitum ita exphcat Gonci-
28. Unde Bernardus Serm. primo de Anun- lium in verbis sequentibus : Atque ideo,
Bernard
tiatione : Neque talia, inquit, sunt homi- inquit, bene operantibus usque in flnem,
num merita, ut propter ea vita selerna et in Deo sperantibus proponenda est vita
debeatur ex jure, aut Deus aliquam seterna, et tanquam gratia flliis Dei mise-
injuriam faceret, nisi eam donaret, etc. ricorditer promissa, et lanquam merces ex
Gregorius lib. 9. Morahum Si opus, :
ipsius Dei promissione bonis ipsorum ope-
Gregorius inquit, virtutis exercuero ad vitam non ex ,
ribus et meritis fldeliter reddenda ; haec est
meritis, sed ex venia convalesco, elc. Non finim illa corona, quam posl suum certa- \
ergo ex debito stricli juris fundato in men repositam sibi esse aiebat Apostolus. Jus
operibus, sed Lantum ex promissione, a justo Judice sibi reddendam , non solum fundatur
dono, venia, acquiritur tale jus, non autem
m romis-
sibi, sed et omnibus qui diligunt gione,
creaturse, sed qua Deus suae bonitati et adventum ejus, etc. In his verbis Conci- fldeiitate
munificenliae et veritati, quasi alteri de- lium exponit totum fundamentum debiti,
Basil. bet. Unde Basilius in Psalm. 114. Manet quod est creaturae ad vilam aeternam ex
Anselm.
sempiterna requies illos, qui in hac vita operibus, nempe quod misericorditer per
legitime certaverint, non secundum dcbi- Chrisium ipsis sit promissa, ct tanquam
tum operum, sed secundum debitum Dei merces bonis ipsorum operibus fldeliter ex
muniflcenlissimi, etc. Ansehnus Prosologii ipsius Dei promissione sit reddenda, elc.

cap. 10. Justus es, iaquit, 7ion quia reddis ergo totum jus ex operibus fundatur in
 .

Disr. xLVi. QUi^srio i. 415

sola promissione el Ciirisli eLDoi; iiam lissiiue reddal. Doctrinam liaiic Concilii

ol promissio Clirisli iion priusciiulil a jusli- dedaral Canon. 20.

lia operum, (pi;e lamen ad vilam ;elornam Si qtcis, inquil, dixeril jmlos non debe- 31.

comparala, iion diounlur eam recipere ul re pro bonis nperibm, qiix in Deo fuerint
debilum slricli juris, sed lanquam gratiam facta, expectare ct sperare xternam re-

filiis, id est, justis misericorditer promis- tributionem, per ejus misericordiam, el

s;im, ul comparantur etiara opera ad Jesu Christi merilum, si hene agendo, et

promissionem Dei ut reducilur jus ipso- diinna mandala cuslodiendo, usque in

rum universorum ad Dei promissionein /inem perseveraverint, anathema sit, etc

et fidelitalem; ideoque infra Concilium Pro bonis operibus in Deo factis sperare

subdil : Neque vero illud omittendum est, et expectare aBlernam retributionem per
quod licet bonis operibus in sacris litteris misericordiam Dei et Jesu Ghristi meri-
usque adeo tribuatur, etc. absit tamen ut tum, non est illam sperare ex striclo jure
Chrisiiaims homo in seipso vel confldat, consummatis operibus, et perseverando
vel glorietur, et non in Domino, cujus in observantia legis finaliter, quia jus

tanta est erga omnes homines bonitas, ut slriclutti fundatum in operibus, excludit
eorum velit esse merila, qux sunt ipsius misericordiam, licet ipsa opera fuerint

dona, etc. misericorditer donata, de qua donatione

30, Ilic non loquitur Concilium de confi- aut misericordia, non agitur hic ex insti-
dentia in suis viribus, tanquam per eas tuto Concilii, sed de retributione merito-

posset merilum habere sine gratia Dei, rum, quam dicit fieri per misericordiam

et dono, quod sine merito noslro datur, Dei; ergo excludit jus stricte sumptum in

sed de confidenlia in ipsis meritis jam crealura, atque debitum ex lali jure in

positis, in quibus neque confidendum, ne- Deo, etiam supposito et eompleto raerito
que gloriandum esse docet, sed in Domi- finaUter, quisprior deditilli, et retribue-

no; sed si jus strictum ex meritis esset, tur ei?

Confirmatur tertio ex ratione supra aUa-
sane posset in suo jure gloriari, tanquam 32.
Confir-
pioprio, licet supponeretur Dei promis- ta ex Concilio, non posse stare aequalita-
mal. 3.

sio. Rationem vero subdit ConciUum, tem stricti juris inter Deum et creaturam,

quare debeat in Domino, et non in seipso cujus tanta est, inquit ConciUum (supple
gloriari ratione meriti, quia nempe tanta Dei ) erga omnes homines bonitas, ut eo-
ricm velit esse merita, quse sunt ipsius do-
ciorianduin est bonitas Dei, ut voluerit nostra esse
in meniis. na, etc. Si ergo meritum ut meritum, sit
jjjgpj^g^ q^jg g^^ g^j^t dona ;
quae verba
quo D^' donum, non potest creatura per me-
loquuntur de jure meriti positi, in

sed in Do- "t^^n statuere sequaUtatem stricli juris

non esse gloriandum asserit,

donum. ergo do- respectu Dei retribuentis. Probatur conse-

mino, quia ejus est Si
quentia, quia ex bonis creditoris nequit
num ejus est, nequit esse proprium crea-
fundari jus aUeri ratione dati et accepti,
turse, tanquam redditum Deo, cui ex jure Meritum
quse requirunt in re ipsa sequaUtatem essedonum
deberetur merces, quia et ipsum merilum,
el quidquid juris habet, non secus est do- secundum rectam raUonem, sed nihil re-

tribuit creatura nisi merilum, quod esl

num Dei, quam quodcumque aUud; de
eoque sine uUa laesione justitiae stricle merum Dei donum, non solum ratione
sumptae disponere potest, licet ex sua gratiae, qua donatur, sed eUam raUone
fideUtate, qua sibi ipsi tenetur illud cer- operis, quod eUam simul donatur a Deo;
 416 LIB. IV. SENTENTIARUM
ergo hoc donum nequit esse relribuUo tionis slrictijuris in dato et accepto, qua
ajqualis el stricli juris. Probalur conse- acquiratur creaturae jus secundum justili-

quenlia, quia si creditor remiltat debitum am commutativam, cujus ipsa est incapax
integre debilori, non conslituitur uUa re- respeclive ad Deura, quia totum quod tri-

Iributio dati et accepti, sed mera liberalis buit est donum Dei ex ejus liberalilate;
Remissio remissio, quae non spectat ad dalum et ergo quod accedat ipsi debitum aliquod
debili est
per libera-
acceptum, secundum aequalitatem rei, et ex opere, et ex mera Dei bonitate et li-
litatem,
non per
commulationem slricti juris, quae fit in beralitate et promissione, quibus voluil
justitiam. sequalitate rerum vel materise commuta- ipsius esse meritum, si quod est suum
tse, neque cessatio debiti per talem donum. Unde jus proprium, et creaturae

remissionem est extinctio ejus secundum ex sola Dei promissione accresceret, jus,
regulas, et leges justitise commutativa3, inquam, proprie dictum, inde etiam se-
sed secundum leges donationis liberalis, queretur quod per poenitentiam perfe-
et ex mero motivo liberalitatis, quia hanc ctam, V. g. contritionem, satisfaceret
remissionem facere nullo jure tenebatur ad aequaUtatem stricti juris, quia huic
debitori, neque is cui sic remiLtitur, ahum poenitentiae tanquam satisfactioni lege
titulum remissionis praetendere potest, praescriptae, annexa est promissio divina
quam solius donationis, si in eum actio de remissione peccatorum, et justificati-

extincta resuscitatur ab^ liaerede credito- one. Sed hoc esse falsum snpra suo
ris. loco ostendimus, et patet ex Tridentino
33.
Idem dicendum, si aliquis ahcui pro- sess. 6. c. 8.
Exemplum, mittat maximum pondus auri pro obse- Sequela tamen probatur, quia interve- 34.

quio nullius momenti, Ucet promissio fiat

niente Dei pacto et promissione secun-
cum conditione operis, tamen non redun- dum adversarium, meritum transit in
dat debitum obsequenti secundum justi-
jus proprium creaturae, ita ut illud dans
tiam strictam dati et accepti, sed ex mera Deo acquiratjus ad pr<fimium secundum
liberahtatft et dono promittentis, cui nihil
justitiam coramutativam stricte sumplam.
derogat conditio apposita; alias certe si
Sed eodem modo dici posset quod pro-
ex motivo justitiae stricte sumptae liceret missione divina de acceptanda hac sa-
talem conventionem interpretari, et non tisfaclione ad remissionem debili peccati,
ex dono promittenlis, conventio declara- transiret illa satisfactio in jus proprium
returjure nulla propter fraudem et gra- creaturae hoc modo, quin etiam dici pos-
vamen notabile partis, licet merces ido- set meritum acquirendae gratiae sanctiQ-
nea et proportionata obsequio constitui cantis, cui annexa est talis remissio, quod
posset. Sic etiam si creditor conveniret dici nequit ; ergo neque ex promissione
sciens et valens infra diraidium justi pretii Dei liberali cum conditione operis, neque
Aliud aut solutionis infra dimidium debiti, non ex acceptatione consequente, vel vi pro-
exemplum,
Inconve- esset talis conventio stricti juris, sed ex missionis anlecedentis, neque etiam ex
niens.
parte liberalis, neque in his ulla ratio
conventione in sola promissione fundala,
potest admitti alia, nisi quia nequit datum potest Deus constilui debitor ex stricto
et acceptum aequale et stricti juris consti- jure, neque creaturae jus simUe accrescere
tui in dono et bonis alterius partis, v. g. per exhibitionem talis operis.

creditoris ; ergo neque donum Dei, quod Dices, aliud esse de merito justi, et 35.
.

Responsio,
est meritura, potest esse materia retribu- aliud de salisfactione peccatoris, quia
 DIST. \I.VI. QU/KSriO I. 117

aliler accoplalur ob.suquiuiu ainici cl lilii, etiain crcscil piajmium inluilu nnjriti, |„siiiiam
..,, ^^ r loinmntaii-
aliter vero inimici, (jula huic niliil (l(>lje- ([uia lamen
I •

nilcr
1

Deum
i-k 1
et crcalurani
1

lor- ^.,,„,

lur ex juslilia, sed ex misericordia ;

illi nialilcr n(;quit dari daluni ot accepLuni,

vero potest deberi ex juslilia, (iuia esl prout justiliu conunutativa distinguitur ex
tllius et capax coiisequenler nierili ot hoc medio ab aliis speciebus, quie mato-
linpugna- ad
tio.
prannii. (lontra, quia si hrcc referanlur rialiler imitantur modum commulativa), ul
obligalionem slricti juris in ordine ad liberalitas, et promissio secundum ejus
Deum non est alia ct alia ratio ; licet motivum facta, ideo non est capacitas
enim ex niisericordia, et gratis justificalur ulla commulativa) in opcribus creatunc
impius, supposita debila poenilentia, in- respcctu Dei, nequo Dci respectu
lervonit lamen promissio cum conditi- creaturae, quia neque ajqualitas est
one operis, atque adeo acceptalio ipsius in reipsa, nisi tantum malerialiter, in-
operis per niodum satisfactionis. Quod si (luantum scilicel Deus acceptat dona
Coinpara- considerelur etiam opus acce- tanquam merita
filii, licet sua, nostra ex boni-
tus
lironiissio ptum sit, et sub ralione operis, el rati- tate et misericordia, ut dicit Triden-
annexa poc-
nitentiic, one personae, eo modo quo non acce- tinum, et ut Auguslinus siipra primo loco
ad eain qure
annexa est ptatur peccatoris persona, neque opus, citalus invitat crealuram per praemium,
inerito.
ut ab eo in tali statu procedit, sed ut facial quod aiias debet, licet hoc ipsum
ralione sui, ut exhibelur libere per faciat ex dono Dei liberali, quod non
gratiam vocationis, et adjuvantem , ta- cadit sub merito ejus. Hoc genus juslilias

men acceptatio operis justi et merili, commutativse secundum quid et materiali-

ad prfBmium est ex mera Dei bonilate et ter, seu, ut alii vocant, negatiVcC, et non
misericordia, ut dicit Goncilium, neque positivae aequalitatis, dari in Deo probat
promissio illa potuit esse ad effectura juris Suarez, et nihil aliud, quamvis in re ipsa
stricti inducendum, quia id omnino repu- considerata sit liberalitas et misericordia.
gnat materiie, vel in ordine ad Deum, Dicitur autem coirimutativa materialiter,
cujus promissio licet sit cum conditione quia licet ex dono et proinissione ex
operis, est tamen liberalis, sicut et ipsum molivo suai bonilatis vere existat, quia
opus, cui adhseret promissio, est merum lamen alterius non est capax creatura,
Dei donum. Unde sequitur intenlum, quam ex bonis et dono Dei mereri, non
neinpe jus qualecunique ex volunlate positive ponit aequalitatem, sed tantuin
liberali procedens, et promissione tan- negative quatenus creditor illo modo et

tum tenens, quae non innititur justse et genere dati sit contentus, licet non serve-
aequali commulationi, non posse inferre tur dalum et acceptum positive, et secun-
jus aliquod diversum a fidelitate, non ve- dum propria bona, in quibus non cora-
ro fundalum in dato et accepto. municant personae, quae ad alterum dicun-
36. Ex his primo sequltur quod conventio tur, et habcre debeant inter se contrapas-
Corolla-
rium. facla inler Deum et creaturam, non pos- sum, quo res Iransmutalse in proprium
sit esse justitise commulativse proprie et dominium commulativoe transeant sine
stricte, sed, ut dicit Doctor, aliqualiter, coinmunicalione jurium, et creditor per
qualenus scilicet medium dati et accepti translationem rei, de qua conventio fit

servalur quoad quantitatem rei, nempe patiatur, illam alienando a se, ut amplius
meriti et praimii, servata proportione, ita non sit ejus, et e contra debitor similiter
Non esse
ia Deo ul quantum crescit meriluni, tantum patialur, transferendo solulionem in
Toin. XX.
 '

418 LIB. IV. SENTENTIARUM

creditorem, cujus amplius nuUum tenet rum immediate, et sine ullo alio im-
jus, ut transit in dominium alterius. pedimento ad haereditatem, servala

37. Secundo sequilur solutio ad loca Scri- etiani quadam proportione justiliae
Secunduin .
, „ -i •• •. -i .

coroiia- plur» et Patrum.quiDus dicitur vita seterna commulativae, quia taliter acceplanlur ac
rium-
prsemium, corona justitiae, deposilum, si essent ejus propria in ratione dati et
in quibus meritum dicitur esse merces, accepti, et non dona Dei, qui hoc modo
et de condigno juslum mereri vitam praemiat opera, ac si non essent dona.
aeternam, 1 . ad Cor. 9. 2. ad Timoth. 4. PropLer hanc ergo aliqualem proporti-
ad Hebr. 6. Sap. 5. ad Philip. 3. ad onera justilise retribuentis ad commutati-
Quomodo Rom. 4. Eodem modo etiam Patres, qui vam, diximus supra retributionem meri-
/ustitia"ia
sequuntur hunc modum loquendi, inlel- torum esse secundum juslitiam, secluso
mento.
ijguntur de debito ex fidelitate, quod lato tamen debito rigoroso ex parle Dei, aut
modo, et secundum justitiam sumplum jure simili ex parte creaturae, sine quibus
large, dicitur debilum, inquanlum servat nequit justilia commutativa stricte sum-
proportionem expositam juslitiae commu- pta consistere.
tativse, sic dicitur aliqualiter esse secun- Sequitur tertio ad rationes ejusdem au- 38.
Tertium
dum eamdem, non taraen in rigore, aut ctoris, qui videtur reducere qusestionem corolla-
rium.
formaliter, sed tantum materialiter. Dlci- ad nomen tantum. Objicit itaque quod
tur praeterea de condigno meritum, quia ad justitiam commutativam non requira-
procedit a filio per adoptionem, cui tan- tur solulio adaequata debili; ergo potest
tum est facta conventio aut promissio de esse in Deo, quamvis non sit datum et

haereditate, tanquam prsemio, et ad diffe- acceptum, aut solulio debiti adaequata.

rentiam peccatoris et inimici, qui aiie- Respondelur negando consequentiam.

nus est, et primum reduci debet ad sta- Ad antecedens vero dico quod per acci- soivitur, ^

tum filii per poenilentiam, et hoc gratis, dens aliquando contingat inler homines
quamvis non sine disposilione ejus, qua exlingui debitum per solulionem ejus

renuntiat peccato, et affectat salutem per inada^quatam, ut quia debitor nequit pro- Extingui
debitum
illam salisfactionem lege prsescriptam. pler inopiam solvere integrum, vel quia per
solutionem
Quae autem supeiius diximus de diffe- credilor ex aliquibus circumslanliis perinadwqua-
. • . tam.
rentia acceptationis meriti et poenilentiae, solutionem madaequalam et aniicipatam

Diiieieniia quatenus una sit ex motivo misericor- debiti, ad quam non tenetur debitor,

iust°nT et
^*^ ' ^llera vero ex motivo jusliliai, id tantum lucratur, quantum per integram
peccato-
intelHgendum
° ralione diversi status tempore debito : et ipse eliam debitor ex
rem.
utriusque, quia peccator est simpUciter solulione tali potest gravari tantum, quan-
alienus a regno et haereditate, ac proinde tum solulio integra eum gravaret tempo-
opera ejus, ut procedunt a persona sic re praiscripto. Gaeterum data eliam solu-

inimica, nullum habent valorem. Quod tione inada^quala priori modo, licet non
ergo acceplelur ejus poenitentia, est ex sit integra, in eo quod solvitur, juslitiae

mera l)ei misericordia, qua subvenil indi- medium servalur hic et nunc, licet ex
genti, justus autem eo ipso quo justus, parte el materia est capax commutationis

est adoptatus ad h;eredilaiem, et ex com- secundum justitiam : at inter Deum et

muni regula, qua decernitur haereditas creaturam ne quidem ex parte servari

per opera, ipsius bona opera acceptan- potest, quia creatura quidquid est, eliam

tur, et ratione status, et ratione ipso- ex parte, est Dei, et sic neque in parle
 . .

niST. XLVI. OU^STIO I. 410

Neqiiitesse potpsl (]ui(lpiaiii tribupre Deo, (]UO(i sit lione necessaria, quo casu dominiuni
respeotu .
. ^ . . .

non
l)ei. f^jus propnum, (H non Dei, (lui.i oiniua parliculare cedil superiori, et alilor.

jura ojus, et roliqua, sunl Dei innnutaliili- Sed dominium Dei si dicatur universalc, Donmuum
totum uDivemale.
ter el (\ssentialiter (iominio lam univer- est alterius rationis, qula respicit

sali (piani speoiali; ideo niateria liaoc, qure quod est, et habot oreatura, in omni casu
signalur inler Deuni et creaturam, non et circumstantia ex ratione primaj cau.sae

est capax justiti;e coninmtalivae slricle et nltimi finis, a quo essenlialitor ost cre-

sumptoe. alura, et omnia ejus opera bona, ideoque

39. Dices, respublica liabet dominium uni- illimitalum el invariabile omnibus circum-
Replica
versale in bona particularia civium, quo stanliis positis, et semper manens, cui

non obslanle, illa bona sunt ipsorum pro- noque Deus ipse renuntiare polost, ideo-

pria, et in iis quisque potest habere jus que stante tali dominio, nequil aliquid

proprium stricte sumptum ; ergo non creaturae rdspective ad Deum esse capax
obstante dominio universali Dei, polest materiae jurls stricle sumpti.
40.
creatura in suos actus habere dominium Objicit secundo quod Patres et plures Objectio
secunda.
Solutio. proprium. Respondetur negando conse- Scholastici asserunt de merito Christi,
Solvitur.
quentiain. Ad anlecedens respondetur quod fuit de rigore juslitise, et idem de
dominium universale reipublicae esse al- satisfactione. Respondetur, meritum Chri-
terius rationis a dominio Dei in bona cre- sti in genere meriti fuisse maximum et

aturse, quia dominium aniversale politi- superabundans, in genere tamen meriti,

Doininium cum in duobus consistit, nempe quatenus cujus justitia fundatur in Dei acceptalio-

"^^in^^nT prsescribit leges et conditiones observan- ne et fidehtate, cujus perinde proprium

particuia- Meritum
jj^g ^^ finem boni communis, sine quibus erunt merita Christi, et satisfactio, sicut Christi
aitenus quale
st
rationis a
observatis, disposilio
r '
Domini particularis
i
meriturn purse creaturae; nam fuit ex bo- fuerit
doraiiiio est ilhcita, vel etiam quandoque nulla, nis creditoris, interveniente promissione
prout lex sic vel sic disponit ohservandas et acceptatione Dei libera, et non ex debi-
conditiones. Alio modo dominium univer- to. Sic ergo respective ad Deum non fuit

sale reipublicae consislit in eo, quod bona meritum, aut satisfactio Christi de rigore
particularis pro defensione necessaria justitise stricte sumptae, et positive, sed
reipubUciB possit exponere, sicut et per- tantum negative, quatenus aliud medium
sonam; utrumque dominium cessat quan- per viam satisfactionis et meriti non fuit

do finis cessat, ita ut sirespublica usurpa- ordinatuni, neque aliud perfectius ordina-
ret bonum particularis civis secluso illo ri potuit, aut congruentius. Conparato
fine, ageret contrajustiliam; unde si fer- autem merito Christi ad damnum, quod
ret legem injustam in delrimenlum, et intulit Adan, fuit superabundans, et ex-
sine uUa utilitate publica illa esset nulla, cedit; et sic loquitur de eo Apostolus ad
et ejus executio contra justitiam, eodem Rom. 5. Deinde juxta statum praesentis

modo si gravaretur aUquis particularis justilise fuit etiam superabundans, prout

sine culpa sua aut necessitate reipubli- justiUa late sumpla potest esse ad Deum, comparatio
cae esset contra jusUtiam, et mera usurpa- el de faclo est, quia ut comparetur ad ^yj^ gatis-
^*^''°"^^'
tio rei aUena;. ad ipsamque nulla est po- alias saUsfacUones puri hominis, sacrificia

testas aut dominium reipublicae in eo ca- et oblationes legales, quae praecesserunt,

su, quia dominium ejus limilatur ex fine, nuUum ex his potuit saUsfacere, quia om-
nempe bono pubhco. ejusque conserva- nos indigebant redemptore, et pro pro-
 420 LIB. IV. SENTENTIARUM

priis eliam delictis; placare Deum Sacer- Dei autem promissio ejus. ul dictum est
doles enim veleris legis, et ipsa lex non supra cum AugusLino et Doctore ex fide-
poluerunl perducere ad perfeclum, et Htale tenet, qua Deus sibi ipsi et suae bo-
slc ?a\i\\is ad Jlebraeos 7. 8. 9. et 10. lo- nitati tenetur, non autem legi alicui, qua
quilur de Christo et legis sacrificiis. Cse- ordinaretur ad creaturam, Lanquam ex
terum opera Gliristi debebantur Deo, ex debilo aut jure fundato in ipsa. Videalur
iis titulis quibus debentur opera bona de hac maleria Pater Vasquez locis cila-

creaturae, tanquam Patri, auclori et ul- tis, el noster Theodorus Smising, qui
timo fini, et Domino universali, loquendo abundantissime et docte hanc materiam
de operibus creatis, tam Christi quam tractat, Iract. de virtutibus intellectualibus

aliorum. et moralibus in Deo disput. 4. de justitiae

41^ Aliud ergo est comparare satisfactio- attributo.

nem Ghrisli ad debitum, et ad alias quas- (i) Sed secunda justitia potest hic esse 4.\
2. conclus.
* cumque satisfacliones; et ahud est eam simpliciter, etc. Hsec est secunda conclu- Justitia di-
stributiva
comparare ad Deum secundum rigorem sio Imjus paragraphi, in qua dicit justitiam
in Deo
formaliter.
jusLitise stricle sumptae. Priori modo fuit distributivam posse esse in Deo simpUci-
superabundans, et rigorosa de rigore ter, distribuendo creaLuris perfecliones,

justitiae late sumptae, et ut est, aut esse quas exigunL, secundum perfectionem
potest ad Deum, non tamen de rigore disparem in esse ; hanc sentenliam docere
justitiae stricte sumplae, cujus nulla raate- videtur D. Thom. in 2. d. 27. art. 3. et i.

ria creata potest esse capax in ordine ad contra gentes cap. 93. quamvis aUas non
Deum, quae est sentenlia communis videlur admittere distributivam slricte

scholae, negantis in Deo juslitiam commu- sumptam in Deo. Caeterum conclusionem

talivam rigorose; quod et negat ipse praemissam tenet Richardus in hac dist.

Suarez in reipsa, quamvis verbis et prae- art. 1. q. 1. Gapreolus in primo dist. 45.

cisionibus ejus essentiam evertat, ut eam q. 1. art. 1. concl. 14. Cajet. in 1. p.

Deo tribuat formaUter, quia illa effigies q. 21. art. 1. et 2. 2. q. 61. art. 4. Fer-

commulativae, quam ipse efformat, est rar. 1. contra gentes, cap. 93. SoLus lib. 3.

ipsa justitia late sumpta, quam alii in Deo dejustitia et jure, q. 5. art. ult. ad ftnem,
statuunt, non autem commutativa ; reji- et lib. 3. de natura et gratia, cap. 7. llos-

cienda proinde ejus censura prseceps m sius in confessione cap. 73. ante 7nedium.

S.p. tom. \. disp. 4. secl. 3. conclus. 3. Richardus et Cajetanus extendunt jusli-

qua notat opposilam inprobabihlatis, nec tiam distributivam ad retributionem prae-

piam, nec fidei satis consentaneam. Gic- mii et pcenae: Sotus tantum ad distributi-

tera ejus argumenta facile ex dictis sol- onem pra^mii ; in po^nis autem servari

vuntur, quod enim promissiones sLipu- similiLudinem commuLaLivae. Doctor au-

lalae aut vestitse, ut vocanL, et pacta, in- tem hic non extcndit distributivam ad re-

ducant actionem in foro, id proveniL ex Lributionem operum, sed ad gubernali-

constitutione legls, qua necessarium est onem seu providentiam naturalem, qua in
Distribu- ji

ad bonum pubUcum, ut probala obscr- liierarchia rerum naturae nobiliori eliara t'va
ul respicit
ventur, non quod materia semper ad ju- danLur perfecLiones naturales nobiUores, Ilierar-
chiani
stiliam spoctat, v. g. si promissio et ])a- sicul in poUtia Immana dislribuuntur bona
naturalem.
ctum sit ex voto aut motivo reUgionis, qua) communia secundum perfectionem gra-
ajustilia slricle sumpta differt; rcspectu duum in membris Reipublicft, et quoad
 DIST. XLVI.()U/T-:STIO I. m
hoc larilutn adniillll. dislrihulivatn in Doo, onis Aritlnnotica! servalam in rerum gu-
non voio quoad opora salnli.s, in quibus bornalione quoad suas porfectionos na-
non esl disparilas ^M-adus, scd oloctionis lurales, ox quibus nullum debitum mora-
graluiliB; nam Angelus el liomo por le, autjuris redundat; loquitur enim eo
ipsum tn 2. dist. l. q. ."). sunl pares, ul modo quo Scriptura dicat Deum omnia
coniparanlur ad gloriani, o\ Au^usUno. condidisse in pondere, modo et mensura,

De oadein Uuod si auloni sunialur diftorentia Sap. 11. etsic nalurai llierarchia exiglt ad

"y ''®jj[\',^'' gradus ab ipsa eleclione divina, vol ea complelam sui perfectionem, qua) consistit
raiem.
supposila, iu quautum etiam roducitur ad in quodam helerogcneo, secun-
corpore
effeclum per gratiam Dei, qua donantnr dum disparem et dissimilem membrorum
opera el meritum, potest admilti qucedam naturam et funcliones; ita etiam Deum
dislributiva, aut similitudo ejus, inquan- dislribuisse proporlionatam perfectionem,

lum electo ad perfectiorem gradum glo- locum et motum, et formam ac figuram,

ria) denlur a Deo media proportionata, eo modo quo Dionysius loquitur cap. 8. Dionys.

quibus eam assequatur, licet ipsa merila de divinis nominibus : Divina enim justi-
ex lalibus donis comparata sequunlur tia, inquit, omnia disponit et determinal
modum el similitudinem commutativae omniaque non confusa inler se,nec permix-
modo supra dicto. Joannis enim 14 dici- ta custodiens, iis qux sunl omnibus, quod
lur: fn domo Palria mei mansiones mullse cuique accommodatum esl, Iribuit, pro ea
sunt, etc. quod intelligitur de dispari glo- quae unumquodque eorum, quse sunt, at-

ria electorum in palria. Deinde, si consi- tingit, dignitate, etc. Eodem etiam modo
deremus dona gratis omnino data mem- D. Thomas 1. contra Genles, cap. 93. ait

bris Ecclesiai, disparilas etiam invenitur justitiam dislributivam posse Deo aptari,

in membris, officiis et functionibus, qui- secundum quod Deus est distributor bo-
bus aliter et aliter assistit Spiritus ad sedi- norum universi, et sicut justitia hominis
ficationem Corporis Christi, nam alii da- se habet ad civitatem et domum, ita

lur sermo sapientise, alii scientiae, alii pvo- etiam justitiam Dei se habere ad univer-
pheticc, etc. prout Apostolus disserit. In sum. IJnde Dionysius in verbis sequenti-

patria etiam quoad gloriam accidentalem, bus : Et cujusque naturam in proprio sal-

et non solum essentialem datur diversa, vat ordine et virtule, etc. Sic etiamTertul-

nam alii Doclores, alii Martyres, alii Virgi- lianus Ub. 2. contra Marcionem, cap. 11.
nes, quibus suse laureolae dantur ob victo- Bonitas Dei operata est mundum, justitia

riam in certamine; caeterum proportio, Dei modulata, etc. Hac itaque ratione
quam servat meritum ad praemium et de- providenlia Dei universalis dislribuit per-
meritum ad poenam, est ad imitationem fecliones juxta exigentiam creaturarum,
commutalivse, ut Doctor tenet in praece- dando singulis quod naturae suae compe-
denli conclusione. tit, in quibus creatura rationahs connume-

43 Advertendum est praelerea, ut infra ralur, tanquam supremum in perfectione,

k*Deo"i-'P^^ docet, licot dislinctionem juslitise cui datus est intellectus et voluntas, et

^'^'^su^icte'"
particularis distributivse in Deo admiltat media necessaria, et regula secundum
sumptam. hic cum aliis , tamen eum non asseri in has potentias operandi, tam in ordine na-
rigore, et secundum debilum stricle turaliquam supernalurali, ad quem illa

sumptum, sed dumtaxat quantum ad si- ordinatur, quo sensu Doctor in prsesenti

militudinem quamdam, quae est proporti- conclusione loquitur, et non de justitia

 422 LIB. IV. SENTENTIARUM ''

dislribuliva.prout est species juslitiae stri- supponit culpam ;

potest tamen ex doral-

cte sumpige, quae respicit jus proprie di- nalione universali, juxta plurium senlen-
clum, prout Doctor et sui, et in paragra- tiam, eos statuere in lormenlis, ablatabea-

pho praecedenti dislinguit justitiam pro- liLudine a Beato, quod mihi etiam valde
prie diclam cum Philosopho 5. Elhic. c. 2. dubium est, quia el hoc suae bonitati vi-

et D. Thoma et Auctoribus jam praemissis, detur repugnare, licet alias ex parte

et infra citandis. Hanc etiam distincti- creaturae non repugnet. Quamvis aulem
onem supra dist. 14. qusest. 2. recepit. justos probet per afflictiones, hoc tamen
44. (k) Sic ergo in genere tota illa de/ini- ad cumulum meritorum, et purgationem
Reduci
justitiam ia tio, etc. Definitionem juslitise tam ab Ausel- facit. Unde non videtur ad firiem domina-
Deo ad duo
membra. mo sumptam, quam etiam uti limitatur ad tionis manifestandum congruere suae bo-
justiliam, quae est ad alterum, ut Irans- nitati et cleraenliae infinitae statuere posse
fertur ad Deum, reduci ad duo membra justum in tormentis, aut beatum.
asserit, nempe ad rectitudinem volunta- (1) Si objicitur quod non potest esse in 45.
Objectio.
tis propter se servatam, et ad rectitudi- DeOy etc. Objectio est contra distinctio-
Rectitudo
et coade-
nem ejusdem, ut respicil exigentiam cre- nem datam utriusque justitiae in Deo, quia
centia.
aturae, quod probat ex Anselmo in httera, sic una esse regula, nempe illa, qua
et patet ex dictis, quia auferendo a Deo Deus suae bonitati et rectitudini volunta-
commutativam, manet tantum illa, quam tis propriae tenetur, allera esset regulata,
sibi et suse bonitati quasi alteri debet, et nempe illa, qua tenetur exigentifie cre-

ea quae respicit creaturam quasi secunda- aturae,sed in divina voluntate, quae est
rio ex debito suae bonitatis juxta exigen- prima regula, nihil potest esse regulatum.
tiam naturse, modo supra dicto; et haec Deinde, in nobis idem incUuat ad finem,
est justitia distributiva, quam statuit in et ad ea quae sunt ad finem, sicut
Deo, non secundum debitum slrictum ex patet de charitate Beatorum; justitia

parte creaturae ut infra docet, sed se- autem Dei est sirapUciter perfecta, illa

cundum debitum large sumptum et fun- qua suai bonitati tenetur, et quae in pri-
datum in exigentia ejus, ut procedere de- mo membro distinclionis staluitur; ergo
det a Deo auctore in esse completo, quod prseter illam, nulla aUa requirilur in vo-
exigit quantum ad perfectionem essendi luntate divina. Exemplum illud de chari- Beatus
omnia vult
et operandi, quo universum corpus crea- tate Beatorum sic inteUigitur, quia illa ex fine et ,

propter
Distinctio turae componitur. Distinctionem praeterea ita incUnat ad finem voluntalem Beati, iinem
ulriusque. ultimum.
statuil inter illa duo membra, ut sunt in ul omnia aUa, quae vult positive, veUt ad
Deo, quod prima sit taUs, ut Deus non finem ex motivo charitalis perfecto et
possit conlra eam, aut prseter eam ope- actuaU, quia operatur semper oplima
rari, quia nempe infinite bonus et inde- quae polest Beatus, ac proinde cum illa

fectibilis essentialiter. Praeter autem jus- sit perfectissima operatio, quae procedit
titiam secundam potest operari, quia a fine et ex motivo, finis ultimi, ideo
nempe Ubere influit in creaturas, et circa semper operatur omnia ex illo motivo, et
eas potest universaUter, quod ex parte circa Deum, et circa alia. In via autem
rei non repugnat. Limitat hanc parteni : non ita, quia saepe operatur ex molivo
V,
Dico quod nequit damnare juslum, quia aliarum virtutum in hoc sistendo, et non
justusesl, neque beatum, quia nempe dam- referendo in finem actuaUter, quia motus
natio secundum justitiara vindicativam actualis in finem ultimum non continuatur
 niST. XLVr. QIJ>EST10 I. 428

semper in voluiilale vialoiis; in palria inoduin naliinc, cum volunlas libere a^at

autein sicul semper coiilinualur aclus ct ad oxtra. Ilespondetur solutionem datam ^^'''lil"'^,,^^
J'ocior.
fruitio, ila eliani seniper intluit in omnem utrumque involvere, nempe jusliliam pri-

acluin voluntalis, ut sit ad ipsum llneni; mo inodo sumplain inclinaro ad finem et

sed rectiludo divinae voluntatis semper ad media, non dicit jusliliam se<undo

est in actu circa bonitatem linis, et in inodo sumptam etiam inclinare ad utrum-
ordine ad illam manifestandam et coin- que; vel sic melius respondelur, juslitiam

municandam operalur circa creaturas; primo suinptam non inclinare, nisi in

ergo in Ueo non est statuenda alia justi- bonitatem absolute, et non sub ratione
tia praeter illam, qua respicil propriani vo- linis, id est, ut respicit objectum secunda-

luntatem. rium, aut media, quia est recLitudo vo-

(ni) Quod eliam dicilur quod quandoque luntatis Dei ad intra tanlum. Justilia vero
46.

non polesl operart praeter secundam, etc. secundo sumpta, est ejus rectitudo ad

nempe dainnando justum aut beatum, extra, ut comparatur ad creaturas ut

non videtur probabile, quia quidquid non objecta secundaria, et media manifestan-

implicat contradictionem, potest simplici- da3 bonitatis diviiise; et haec est, qme agit

ter agere et velle, sed non potest aliquid propter finem, nempe ex motivo divinae

velle, quin recte velit ; ergo cumjustitia bonitatis, ut comparatur ad creaturas,

secunda, nempe qua agit juxta exigen- tanquam media parlicipantia illara, et sic

tiam creaturae, respiciat aliquid, cujus fertur in divinam bonilatem propter se, in

creaturas vero materialiter, et propler

oppositum non involvil contradictionem ;

Responsio, ergo illud Ueus potest velle, et recte divinam bonitatem tanquam finem, quia

velle. Itespondet Doctor quod prima forte argumentum agit de fine respeclive ad
concederetur ab aliquibus, nempe eam- media, ideo respondit Doctor per illam

dem justitiam inclinare Deum ad agendum secundam justiliara, quae sic est in Deo,

conformiter suifi bonitati, et etiam juxta non vero de prima, quae non respicit fi-

exigentiam creaturae ex motivo ejusdem nem, qua finis hoc modo sumitur.
bonitalis. Dicit secundam ralionem videri Ad ahara rationem dubitandi, respon- ^g

evidenter concludere, nempe quod ad delur secundam justitiam ut concipitur,

^^^babiiTs

quidquid prima justitia inclinat, secunda eo modo quo

^ habitus in nostra voluntate antiquorum
recepta a

justitia inclinare potest, id est, ex eodem sehabet, inclinare determinate ad exigen- Doctore.

molivo divinae bonilatis inclinare ad exi- tiam creaturse, eo modo quo habilus in-

genliam crealuraj, cum delerminate incli- clinat; non tamen necessario, quia id vo-

net per modum naturse. luntati repugnat, ut comparatur ad obje-

47. Haec ralio videtur responsio transposita, ctum secundarium, quod est materiale,
Replica.
quia argumentum praemissum intendit et in quod terlur voluntas libere, et hoc

probare quod inclinans ad finem, si perfe- tanlum intendit Doctor ad salvandam et

cte inclinel, perfecte etiam inclinat ad expHcandam senlentiam, quam hactenus

media, prout ad finem sunt ; ergo justi- exposuil, qu;c est antiquorum D. Thomae

primo modo sumpta, sicut inclinat ad et Uichardi loc. cit. Sicut ergo habitus in
tia

Deum, et ad parlicipans finem, nempe nobis non destruit potentiam, aut modum
ejus bonitatem. Deinde, ratio assignata naturalem ejus operandi, licet determina-

non videtur ver. scilicet quod justitia

,
te et per modum naturae inchnet ad

secunda inclinet divinam voluntatem per suum objectum, ita etiam neque justitia
 424 LIB. IV. SRNTENTIARUM

hoc modo sumpta per modum atlributi est contra suam veritatem, peccalum, quia

volunlalis aut rectitudinis ejus essentialis, est contra ipsius bonitatem, ita posset di-

toUit ejus libertatem ad extra. Inde Do- ci in proposito casu, repugnare divinae clo-

ctor dicit non inclinare sic volunlatem, mentiffi condemnare hoc modo justum aut
quin praeter eam, et contra eam possit beatum, quia aller est adoptatus ad haere-
velle; et ita distinctio posita utriusque dilatem, quam alter adivit. Exponi ergo
justiliaenon in hoc salvatur, quod est, non potest Doctor aUo modo, nempe Deum ExpUcatur
Doctor.
posse agere praeter eam, et posse agere posse condemnare, et potuisse condemna-
praeter eam, quorum primum competit re justum, non qua justus est, et sic de
primo membro, secundum vero secundo, Beato; sed personam quam juxta pr.Tsen-

quia nempe non solum praeter secundam tem electionem solvat, potuit secundum
justiliam potest agere, sed etiam contra aliam providentiam derelinquere, et dam-
illam. nare suppositis peccatis, quae haberet

49. In Iioc discursu videtur Doctor intelli- in illo statu; vel propter peccatum primi
gere hoc universaliter, etiam quoad casus parentis, et hoc esset agere praHer justi-

supra expressos de damnatione justi aul tiam, quam de facto exercet erga illos,

beali; lioc autem lenendo, non intelligi- sed contra eam per contrariam volunta-
tur de damnatione formaliter dicta, et tem. Prseter autem justitiam est, agere
tanquam poena propter culpam, quse supra justitiam per affectus gratuitos aut
nunquam fuit commissa, nam hoc omnino miraculosos; hoc ergo intendit Doctor per
repugnat salvare unum correlativum pce- illam differentiam illius quod esl praeler,

nae sine culpa prseterita. Sed intelligi et illius quod est contra agere.

debel de damnatione materialiter sumpta,

ut esl actus dominativus Dei, et usus suse
SGHOLIUM.
potestalis in creaturam, vel secundum
aliam providentiam, qua posset peccato- Non esse iu Deo justitiani formaliter di-
rem juslificare a peccato, tamen reservare stinctam a sua voluntate,. alioquin in ali-

ei poenam aeternam, et non diraittere, de quod objectum secundarium posset ten-

dere iujuste, vel saltem ita tonderet in
quo actum est ahas in secunda parte hu-
aliquod tale, quod non posset juste ten-
jus commenti. Hoc facilius concederem,
dere in ejus oppositum. Estque sententia
quam primum, quia justificalio a peccalis,
expresssa Anselmi citati, et Augustini
sicut est diversum beneficium a remissi- serm. i(). de verb. Apost. Hernardi serm.
one poenai, ita Deus posset remiltere de Annuntiat. 1). Tliompe t. 2. qurest. ult.

offensam, et reservare pcenam, quo casu ait. 1. de quo late Vasq. 1. part. d. 8(). 1. 2.

disp. ult. contra S.iarez citatum.

non admitteret remissarium ad jus ad
gloriam, sed maneret cum debito poense
solvendic pro termino a lege pra^scriplo. (n)
'^
Non imppobando ^
.
distincti- .
"^-

.lustitia
.

Alterum membrum superius diximus forte ones, dico tamen bi^evius ad qiise- Deiestsua
1 .
-r,, L • • voluntas.
repugnare Dei clementiae, ut justum aut stionem, quod in Deo non est nisi
beatum possit destinare ad tormenta; nnica jnstitia, re et ratione, tamen
plura enim quse ex natura terminorum prfeter illamextendendo justitiam,
non repugnant fieri, lamen ut comparan- poni potest aliqua justitia, vel
lur ad hanc vel illam causam, etiam ad magis aliquid justum in creaturis.

Deum repugnant fieri, ut mendacium, quia (o) Primum declaratur, quia cum
 DiftT. XI.VI. on^sTio 1. 425

jnslitin, proprit' sit r(5oLiliiili» vo- cta, (|uia hai)itiis incliuat por iiio-

luntatis quasi hal)ituata\ ot pci- dum naturnn, ot ita dotoiTninatc ad

conscn^nons, ((iiasi naturalitor iu- unum, ut pcr hoc rcpugnet poton-
clinans ad altcruni, vol ad so quasi ti;o hal)ituatfc por habitum illum,
tadaltcrum; ot voluntas divinanon tendoi'c in oppositum. Sed ad nul-
habeat rcctitudinoin inclinanteni liim objoctum socundarium ita
d(^torminato ad alifiuid, nisi ad su- dotorminato inclinatur voluntas
am bonitatoni, quasi ad altonini, divina por aliquid in ipsa, quod sihi
(nam ad quodcuniquc aliud objo repugnet, jiisto inclinari ad oppo-
otnm mere contingenter se habot, situm illius, qnia sicut sine oon-
ita quod <Tque potost in hoc et in tradictionc potest oppositum vcUe,
ejus oppositum), sequitur quod ita potest justc vollo, alioquin
nullam justitiam habot. nisi ad posset absolute voUe, ct non juste,
reddendum suse lionitati vcl volun- quod cst inconveniens.
tati, qnod eam condecet. Et hoc est quod dicit Anselmus
Sic autom habet nnum actum rei Prosol. 11. lllud solum esl jmtum, rjuod

et rationis, ad quem dcterminate vis, non justum, quod non vis, ut sic,
inclinat illa justitia, quse est re- si poneretur in intellectu divino
spectu su?ebonitatis; sed illeactus aliquis habitus intellectivus respe-
DilVerenlia ex consequenti respicit multa ctu sui et aliorum, magis potcst
tenilenti;e
intellectus,
objecta secundaria, et co modo distingui in multos liabitus rati-
et
voluntatis
qnod dictum est m primo lih. dist. 35. one, ut inclinat in objecta secun-
Dei in qnod intellectus divinus prseter daria quam in proposito, quia ibi
objecta
secundnria. hoc quod habet unum objectum ad quodlibet secundarium determi-
primum, et unum actum, respicit nate inclinatur intellectus, non
multa objecta secundaria. Sed in sic hsec voluntas. Unde possot
hoc est differentia hic et ibi, quia dici quodunica justitia, quse
illa

intellectus objecta secundaria ne- nori inclinat determinate, nisi ad

cessario respicit; hicautem volun- primum actum, modificat actus
tas objecta secundaria tantum secundario, licet nullum eornm
coniingentcr. Et ideo non solum necessario, quin posset modificare
non dependet ab eis actus hic, sicut oppositum. Nec quasi prsevenit
nec ibi, sed nec necessario deter- voluntatem inclinando eam per
minatur ad illa hic, sicut determi- modum actum
naturse ad aliquem
natur ibi. secundarium, sed voluntas primo
8. Si autem velimus distinguere determinat seipsam ad quodcum-
Inclinatio
divinse
unum actum re in multos rati- que objectum secundarium. Et ex
voluntatis
onis, sicut ibi distinguitur una lioc ille actus est modificatus ab
ad extra
est ipsius
deteriiiina-
intellectio rei inmultas ratione, illa prima justitia, quia consonns
tio. ut transit super multa objecta sc- voluntati cui adsequatur, quasi pro
cundaria dico quod respectu illa-
, rectitudine inclinante justitia pri-
rum non sunt quasi distinctse ma.
justitise ratione. Sed nec una qua- Sccundo modo, justum dici-
(p) 9.
scilicet
litercumque distincta vol indistin- tur esse in creatura ex correspon- late.
 4^6 LIB. IV. SENTENTIARUM
Quid
M
justiim in
dentia unius creati ad aliud, sicut salvari, et Deus hoc juste vult,
Deo justum est ex parte creaturae, ergo injustum est Petrum damna-
respectu
creaturae. ignem esse calidum, aquam frigi- ri, et ita si Deus potest hoc velle,

dam, ignem sursum, et terram potest aliquid injustum velle.

deorsum, quia natura ista creata Ad primum dico, quod si in no- 10.

hoc exigit, tanquam sibi corre- bis potest esse alia virtus moralis,
spondens; sicut possemus dicere vel habitus inclinans concorditer
in politiis, quod esto quod in solo conclusioni practici syllogismi,
principe esset justitia, tamen in re- multo magis est in nobis habitus
bus ordinatisessetquodammodoju- rectus appetitivus, qui inclinat
stum, ut scilicet tales res sic dis- concorditer principio primo pra-
ponerentur, et tales sic, quia hoc ctico, quiailludprincipium practi-
res ipsae, ut natae cedere in usum cum est verius, et per consequens
civium, exigunt. Sed ad istud ju- rectius. Justitia autem, quae est in
stum non determinat justitia di- Deo unica, re et ratione, ut dictum
vina intrinseca prima, ut est re- est, concorditer inclinat primo
spectu primi actus isto modo, quia principio practico, puta Deus est :

ille actus non respicit illud obje- diligendus. Sed si stricte accipias I
ctum, neque respectu actus secun- quod non inclinat concorditer con-
darii, quia ut respicit istud obje- clusioni syllogismi practici, ideo
ctum secundarium, non est illa non est virtus aliqua specialis, Justitia Dei
justitia determinate inclinans, ut concedo quod illa justitia, quse est esl
universalis,

dictum est. in Deo, non est nisi quasi univer- non

specialis
Arguit
(q) Contra primo, quia ju-
ista, salis et radicalis virtus, a cujus virtus.
justitiam
nullo modo stitia non potest esse in aliqua actus rectitudine, natae sunt omnes
esse inDeo.
voluntate, nisi inclinet concordi- justitise particulares procedere,
ter dictamini prudentise, et per non necessario,
licet

consequens conclusioni syllogismi Ad secundum dico, quod intel-

practici ; intellectusautem divinus lectus apprehendit agibile, ante-

non syllogizat, cum non discurrat. quam vohmtas iUud velit, sed non Intellectus
Dei
Praeterea, intellectus divinus appreliendit determinate hoc esse quomodo
apprehen-
prius apprehendit actibile, quam agendum, qu od apprehendere dicitur dit
agibile
voluntas illud velit, et voluntas dictare; imo, ut iieutrum est, offert antequam
voluntas ui
non potest discordare ab intellectu voluntati divinae, qua determinate velii.

apprehendente; intellectus autcm per volitionem suam illud esse

determinate apprehendit lioc agi- agendum, intellectus apprehendit
bile, ita quod non indifFerenter tanquam verum illud agcndum, ut I
hoc et illud, quia tunc erraret; dictnm est in materia de futuris
ergo voluntas determinatevult hoc contingentibus lib. 1. distinct. 39.

agibile, ita quod non potest velle Esto tamen quod intellcctus de
oppositum, sicut non potest ali- aliquo ante apprehcnderet illud es-
quid injustum velle, si recte ve- so agendum, quam voluntas illud
lit. vellet, sicut apprehendit de hoc :

Prseterea, sijustum est Petrum Deus est diliyendus, non sequitur na-

1
 DIST. XLVI. QUyBSTIO I. 427

tiirali necessitate, illud appre- Petrum damnari, ct juste v(dle, An poteat

DeuB juste
hondit, et voluntas non potcst dis- quia illud particularo justum :
(lainnare
jimlum ?
cordare, vohintas natiirali
ei'^o Prirnm non necessario rc-
sfilrari,

necessitale hoc vuU, quia non i)o- quiritur ad Justum publicuni, ([uin
test discordare in objecto, ut scili- oppositum cjus possit ordinari ad
cet volit aut nolit ilhid quod osten- illud idem, scilicet ad condeccn-
dit volondum, sed iu modo tondcndi tiam divinsB tonitatis. lilst cnim
in illud objoctum discordat. illud linis quod, nullum ens ad
II.
Vel magis proprie distinguitur ,
Linem detorminatc nccessario re-
quia intclloctus suo modo tendit quirons.
in illud, scilicet naturalitor, et (r) Ad argumenta principalia. Ad ar''. 1.

voluntas suo modo, scilicot libore. Ad primum dico, quod non cst ibi

Et illcB potentisB concordant, (|U8e sequalitas simpliciter, nisi ad se-

seniper in idem objectum tendunt ipsum, nec justitia simpli-
ideo
suis propriis modis tcndendi, sicut citer, nisi ad sc, quasi ad altcrum;
phantasia et intellectus non dis- sed sequalitas aliqualis potest ibi
cordant, licot illa tendat in ob- poni, qualis potost esso domini
jectum, ut singulare, hic in obje- excedentis valde, ad sorvum ex-
12.
ctum, ut universale. cessum. Ad 2.
Cur potius
Ad tertium, dico quod sicut in (s) Ad dicendum quod non
aliud, ia Deo
justitia
istis politiis legislator respicit sunt ibi virtutos socundum illud quam tem-
peraatia.
in se simpliciter justum, quod est imperfcctionis, quod est in cis, Maaet
justum boni publici, secundum sed ablato eo quod est imperfecti- dubius, aa
justitiaDei
quid autem respicit alia justa par- onis, sicut patet in exemplo addu- distmgua-
tur
justum est tialia, somper quidem in propor- cto de temperantia. IUud enim a voluatate.
non
servare
leges par-
.
j 1
tionc aQ hoc justum, et
-i j
•

•
,

ideo m requirit in natura temperata, pos-

-i. j.

tiouiares, quiousdam casiDus justum cst

i.

non se esse aliquam delectationcm im-

'^*"
exivit^^ servare leges justas, respicientos moderatam, et hoc est imperfecti-
boDum
comraune aliqua justa partialia, quando sci- onis; et propter hoc magis proprie
licet observatio earum vergoret ponimus ibi justitiam quam tem-
in detrimentum justi publici, sci- perantiam, quia illa non ita requi-
licet bene esse roipublicae, ita rit aliquem excessum in passi-
Deus simplicitor determinatur ad one, vol aliquam talem imperfe-
justum publicum communitatis, ctionem, sicut requirit temperan-
non ut communitate aggregati- tia. Utrum tamen justitia, ut ibi

onis, sicut in civitate, sed commu- est, sit virtus quantum ad illam
nitate eminentis continentiae, quod rationem, quod sit distincta for-
est justum condecens bonitatem maliter a voIuntatC; et quasi regu-
suam. Omne autem aliud justum la ejus, vel tantummodo sit volun-
est particulare, et nunc hoc ju- tas sub ratione primae regulae se-
stum, nunc illud justum, secun- ipsam detcrminantis, dubium est,
dum quod ordinatur, vol convenit quia si secundum ponatur, magis
huic justo. solvitur ratio, quia tunc non est
Dico ergo, quod potest velle ibi sub ratione virtutis moralis.
 . .

!
42H LIB. IV. SENTENTIARUM
Ad 3.
(t) Ad tertium dico quod non quaest. 2. Palud. in hac
Aug.Serni.
dist. q. I. Gabriel.
16. de simpliciter est debitor, nisi boni- in supplemento dist. 49. qusest. 4. nrt.
* 3.
verb.
Apost. tati siiae, ut dilio-at eam; creaturis dub. 3. Alensis prima p. quasst. 39. 77i. 1
Dicis
homini, autem est debitor ex liberalitate Videtur etiam esse D. Thomae
debes mihi,
quia dedi sua, ut
,
...
communicet eis quod na-
,
art... ubi probat non esse idem justum
2. 2. g. 61.

DU'debestura sua exigit, quae exigentia in simpliciter, et contrapassum ex Philoso-

"romisS^^s ponitur quoddam justum, quasi pho 5. Ethicorum cap. 5. ubi asserit judi-
™''''-
secundarium objectum istius justi- cium divinum in pcenis et praemiis esse
tise: tamen secundum veritatem, secundum medium commutativae, et non
nihil est determinate justum, et distribulivae. Hanc praeterea conclusionem
extra Deum, nisi secundum cjuid, docet Vasquez in 1. p. tom 1. dist. 86.

scilicet cum hac modificatione, cap. 2. et sequenlib. Probatio potissima

quantum est ex parte creaturse, hujus conclusionis, qua excludit distribu-
sed simpliciter justum tantum- tivam a Deo, petitur ex loco Anselmi su- Probatio
conclusi-
modo est relatum ad primam ju- pra citato a Doctore, et etiam in hoc para- onis.

stitiam, quia scilicet actualiter grapho. Deinde, in Deo nullum potest Non esse in
Deo
volitum a divina voluntate. esse debilum stricti iuris, qua ralione ab debitum
stncti juris
eo excluditur juslitia comrautaliva; sed secundum
distributi-
justitia distribuliva exigit tale debilum, vam.

COMMENTARIUS. ergo nequit esse in eo Deo. Tertio, quia

eadem justilia in Deo respicit materia
et denierita, ut ordinantur per praemium
50.
(n) Non improbando distinctiones, etc.
Propria et poenam; sed respeciu utriusque nuUa
seatentia
Hactenus disseruil Doctof juxla senten-
Doctoris. est acceptatio personarum, neque intuitus
tiam aliorum, quos retulimus, inquanlum
personarum, sed solius operis juxta pro-
tribuunt justitiam Deo, vel in ordine ad
portionem geometricam et aequalitalem
se, vel eliam ad exigentiam creaturae;
quantitatis, ut sicut bono operi correspon-
bic subjicit propriam senlentiam. Dicit
det praemium juxta excessum ejus, quia
primo non improbando distinctiones prae-
perinde dicitur de utroque illud Symboh
missas, quia etiam rectitudini divinae
prout gessit in corpore suo sive bonum,
voluntatis, quam solum esse justitiam in
Deo sive malum, quantum ad judicium quod
staluit, illa} distinctiones possunt
fiet de operibus, non respiciendo per-
eidem aptari. Conclusio ergo est:
sonam.
hi Deo non est nisi una Justitia re et ra-
Conclusio Probatur autem conclusio in genere 51,
lione, tamen praeter illam potest poni
non esse in
Deo nisi aliqua juslitia, vel magis aliquod justum quoad omnem jastiliam, quia divina vo- condusi-
luntas est ex se infinite recta in ordine °°!^
justitiam. m crpalwa. Hanc justitiam, re et ratio- m
•

genere

ne unam intelligit rectitudinem divina)

ad Deum in se et ad intra; ergo conlinet
in se omnem reclitudinem, quae nata est
voluntatis in ordine ad suam bonitatem,
convenire volunlati, sive per habitum,
ad volendum quod eam condecet, et sic
sive ex perfectione simpliciler. Probatur
non est in Deo juslilia commutativa,
consequentia, quia volunlas divina ratione Voiunias
ut supra eam exclusit, neque distributiva, divma
suic reclitudinis propri;c est inobliquabilis i"fi"»te ex
quam hic eliam excludit. Eamdem sen- so recta.
per naturam, qua volunlas est; ergo ctiam
lentiam tuetur D. Honaventura, arl. 2.

I. ad 3. Durandus q. \. et in^. d. 27.

convenit ipsi, qua voluntas est omnis
q.
 DIST. XI.VI. QU/ESTIO I 129

reclitudo respocUvc ad objocLuiu t!l ac- ali(|ui(l rcspicil, cl polcsl ejus op-
Luni, secluso quocumque alio recLiticanle, posiluiu au^ero, aLque pcrindo rospicil,

cL consequenter omnis recLiLudo volun- ipsuui ac ojus conlrariuni ;

quod voro

obiiquabllis ••'dis liabiluaLa!, vel quasi liabiLuattc. Doin- determinate respicit nullo inodo dicil
^^ ****
orJinein ad opposituni ejus, quod sic re-
de, sicut voIunLas divina est indnile recta

seipsa, et sua bonitale in ordine ad spicit, v. g. voluntas divina ad inlra re-

Douin, vel seipsam, ita etiam in ordine spicit determinale objectum, (nrca quod
ad objecla secundaria et materialia, in- necessario, el non libere operatur; et sic

quantum ea ordinat, vol ad Deum, vel etiam voluntas in nobis si agal, aut agere

inter se ex moLivo sui objecti formalis ad polest per modum naturae, necessario

NonimJii;et''^^'"^' ^^S^ ^^ rectiticanduui so circa operatur, et determinate. Sed si esset

se'^divei-so
'Jljjecta socundaria non indiget habitu vel aliquod attributum in voluntalo, quod re-
quasi habilu seu allributo, a seipsa di- spiccrot per se medium justitiai, quod
stincto; nam et volunlas eliam in nobis respicit volunlas tantum indeterminate
antequani acquirat habitum hujus aut et libere, illud esset primum rectum, el

illius virtutis potest operari recLe oL no- non ipsa volunLas, ac proinde prima re-

cessario, sic prius operalur, quia ex fre- gula, quia determinale ita respicoret me-
quenti operatione recta acquiril habiLum dium juslitiae, quod nuUo modo posset
virLulis; ergo volunLas ex nativa virluLe conlrarium, aut praeter hoc medium agere
poLost reclificari sine habitu operando, vel inclinare; voluntas autem divina non
ita ut omnis rectitudo habilus conlineatur ita, quia ot contrarium, ot prseter modium
in ipsa potentia eminenter. Sed voluntas recti sic sumpti posset agero, ergo non
intinita, el ex se non obliquabilis a for- esset primo recta ut comparatur ad medi-

tiori continet in se omnem rectiludinem um juslitiae, ac proinde neque prima re-

habitus; ergo voluntas divina omnem re- gula. Probatur consequenlia, quia in no-
ctitudinem jusliliae ex propria ralione sua bis prima regula est illud quod determi-
includit, secluso omni habitu aut atlri- nate respicit rectum, ut est principium
buto superaddito. practicum, vel conclusio, vel actus pru- Prima
reguia in
Deinde ipsa divina voluntas est prima donliic particularis, oL hoc ideo quia vo- nobis.
r.?.

Est prima regula respoclu croaturarum, ot libera luntas nostra ob libertatem ad oppositura
regula.
Si iiaretur juxta Ansolmum supra, quia quidquid recli esL defecLibilis, et non determinata
attributum
rectiiicans, ordiuat iu croaturis hoc ipso quod ordi- ad rectum, ideoque requirit aliam regu-
prima not, fit justu m ; ergo non supponit aliam lara a se diversam, per quam reclificatur,
'^^""^"
sui regulam. Probatur consequentia, quia quod est judicium determinatum et

si daretur alia regula in voluntate per verura practicura; ergo si statuatur ali-

modura naturae, et determinate respiciens quod rectum, qua ex se est tale indopen-

justum seu medium juslitiae, sequerelur denter a divina voluntale, et ad quod

quod voluntas non esset prima regula, datur in eadem voluntale aliquod deter-
nequo primum rectura respectu croaLu- minate incUnans, voluntas divina noque
rarum. Probalur soquela, quia id quod erit prima regula constituendi rectum,
determinate aliquid respicit, magis per se neque ex se inobliquabilis, supposilo quod
incUnat ad illud, quam id quod tantum possit in oppositum taUs recti, sed statu-
libere et contingonler in eodem genere, ondo aliquod allributum in voluntate, se-

quia illud quod indifferenter et libere quitur quod objectum illius altributi in
 .

430 LIB. IV. SENTENTIARUM

re ipsa sit invariabile, et consequenler clum omnipotentiae, sic etiam juslitiae,

independens a voluntate, el ex se re- modo illa detur diversa a voluntate. Quae-

ctum; ergo neque volunlas erit prima ro ergo unJe consideratur, vel orilur in

regula recti, neque ex se inobliquabilis, crealura tale debitum, ad quod necessario

qua voluntas est, sed per tale attributum, inclinat justitia divina?Si ex bonitale
quod est absurdum ex dictis, et conlra Dei, quam respicit ipsa juslilia, tanquam voluntas
Anselmum loco citato. motivum determinate, sic etiam respicit fgrJ^fnatur
53. Deinde sequilur, voluntatem divinam volunlas eamdem bonitatem determinate .
^•^"f^
bonitate
Secunda
ratio. neque posse oppositum, neque contm- et ex nalura sua, non libere, aut conlin-
eiogare-
ggj^^gj. gg ^abere ad illud rectum, quod genter, ita ut neque praeler oppositum,
ibertati.
^g^ falsum et inoplnabile. Probatur seque- neque prseter bonilalem divinam possit
la, quia attributum justitiae si ponatur in quidpiam velle, alias posset velle non
voluntate, tanquam diversum ab ipsa bonum, quod est absurdum; quidquid
voluntate, eo modo quo distinguimus at- est contra divinam bonitatem est ma-
tribula, ab eo cui insunt, debet esse in- lum, et quidquid non est secundum
finitum formaliter; ergo contra ejus divinam bonitatem, quae omnem ra-

inclinationem nequit voluntas operari cir- tionem boni includit, non est bonum,
ca materiam illius atlributi, sicut neque quia nihil est bonum, nisi participali-

contra inclinationem alicujus perfeclionis one primi boni, sicut nihil esl ve-
divinae, v. g. contra veracitatem Dei aut rum nisi participatione primae veritatis,
veritatera aut bonitalem, producendo et nihil est ens nisi participatione primi
malum culpae, erroris aut mendacii ; ergo entis; ergo perinde voluntas divina de-
etiam neque contra attribulum justitiae terminate fertur in bonitalis motivum ex
divinae potest operari oppositum ejus, ad natura sua, sicut et justitia ; ergo etiam
quod delerminate attributum inclinat, aeque inclinatur determinate ex se ad
quod destruit libertatem voluntatis ad omne illud ad quod determinate movet
extra. divina bonitas, sicul el justitia, quia quod
Tertia Deinde, illud rectum quod respiceret determinate fertur in finem, et necessa-
ratio.
j^g^jg attributum, necessario esset in crea- rio, ita etiam delerminate et necessario
turis independenter a voluntate, nam Dei fertur in omne illud quod per se est

ad se non est juslitia proprie dicta, sed connexum fini, et ad quod ipse finis de-
solius condecenliae; ergo justitia in Deo lerminate movet, et non indifferenter.
ut sit formaliler ad alterum, necessario Si dicatur, illud rectuni esse in creatu- 54.
Supponere-
tur respicit creaturam. Ilnde sicut attribulum ra ex nalura sua, ut est ad Deum, hoc est '
°jur^^
aliquod
rectum et jusliliai supponitur ad voluntatem, ul est falsum, quia nullum debitum strictum, ad ^cSu^a'"
debitum in ,..
, . j .,
creatura Hiclmans determmate ad creaturas,
.
ita quod inclinatur Deus ex justitia, potest in
tatem*!
'
eliam rectum seu debitum, quod est in creatura poni. Deinde, quaerendo de ipso
creatura, supi)onitur a voluntate, tanquam debito, aut ejus fundamento primo, nulla
aliquid circa quod agit secundum incli- creatura esse esl ad Deum, nisi contingen-
nationem altributi, et non lanquam ali- ter, el non dicens necessariam connexi-
quid, quod ipsa voluntas statuit in crea- onem cum Deo, aut ejus bonitate ergo ;

tura, quia ad tale non indiget diverso nuUum attributum ex bonitate Dei, aut
altributo, cum ipsa prima sit ejus radix ; ejus motivo inclinat determinate et neces-

sicut ergo suponilur ad voluntalem obje sario ad creaturam in esse, sed tantum
 DIST. XLVI. QUyESTIO 1. 431

Contin^'en- contingeiiler. Seci volunlaa \psi\ sicr polesl divina diversa a voluntate; ergo nidla esl
ter
86 i.iibet ex pn)pria ralione et virlulo inclinare ox jusLilia sic inclinans.
"^
molivo (livina3 bonilalis in esse conlingon- Probalur subsuinpluin, quia illud essel ,^
^-
'^'^Doiim ' '
yualiter se
ter; ergo non i-equirit aliud a se, quo (lobilum respeclive ad uiiiversuin quan- habet
crealuraad
inclin;iretur detenninate ad oreaturain in tuin ad locum, situin, ordinem, durati- coniingen-
tia.
esse, imo lioc repugnat, cuin divina boni- onom, motum et perfoctionem receptam
tasnuUam habeat dolenninatarn connexi- a parUbus universi, et causis, et applica-

onem ad crealuram in esse, sed mere tionem ad causas. Sed totum hoc debitum
contingenler, ac proinde nuUuin jus at- convenit creaturas contingonter per pro-
tributum liabet talem connexionem aut videnliam Dei, ejus sapientiam, volunta-
inclinalionem. tom et omnipotentiam, et more conUngen-
55. Deinde crealura diceret tale debilum, ter, ila ut si oppositum fial, nuUa sequa-
qua est taUs secundum essentiam, et pro- lur imperfectio conlra uUuin Dei at-

prietates per se connexas, aut secundum Lributum; ergo nullum tale inclinat de-
existentiam, non ratione essenlioe sic prse- terminate el necessario ad creaLuram se-
cise sumptse; tuin quia sic in ea nuUum cundiim Ulud debitum, quia illud debilum
fundatur debilum, aut titulus, neque esl tantum potenlia) passivije et exigenUae,
Exigentia
potest ordinari alterum, nisi in exislentia ; quod Deus hoc vel iUo supplere potest creaturae
,. ad perfecti-
secundum ^^'^ etiain quia sic considerata creatura per se, auL alias causas, eoque non sup- ones

^^^ depondet a voluntale, neque ab aU- plenLe nihil subtrahit debiti, ad quod de- °°° tef.*'^'
n(m"dicit
jus debiii
i-ecundum
„jjy
T '
quod
^ est in voluntate, »1-1-
sed ipsi sup- terminate inclinaretur ex motivo suae
justiiiam. ponilur in esse possibili, non etiam quoad bonitalis aut jusUUae; orania dicta per
existentiam, qua necessaria est, vel con- solam volunlatem secluso aUo inclinante
lingens etiam, dicit lale debilum. Neces- praeter divinam bonilalera staLuuntur;

sario dico convenire creaturae in esse, ut ergo quoad haec superfluit jusUUa in Deo.
sil taUs in specie, et in individuo, quod Imo neque esse poLest, quia conUngenter
habet a causis inlrinsecis, ad quod ila insunt, et possunt non inesse per creato-

determinate inclinalur divina volunlas, rem; ergo per volunLatem, quae est radix
ut non posset producere aUler creaturam omnis conUngentiae in creatura, ut est a
in specie, aut in individuo, ac proinde Deo, omnis iUe ordo el perfecUo creaturae
Q"'^, . nonrequirilaUud
^ inclinans ad hoc deter- naturalis conUngens est in creatura, ut a
convenit ei
necessario. minate, lanquam a se diversum, praeler Deo procedit, et non per aliquam justi-
solain naluram objecti, quamvis ut sil,
tiam.
ipsi sit conlingens, et a voluntate primo, Si loquamur de debito moraU, v. g. 57.

non ab aUo reclificante, aut incUnante amiciLiae, jusUUae legalis, providenLiae, ^^o^S°
voluntatem; ergo ut debitum slalualur vindicalivae, eodem modo a fortiori dicen-
in creatura, debet ipsi competere quoad dum est Deuin non respicere determinate
perfectiones superadditas exislenU, vel necessario creaLuram, neque aUud deter-
naturales secundum speciem et individu- minate inclinans ad hoc diversum a volun-
iim, vel certe morales, ut coinpelunt tatis divinae recLiLudine esse inquirendum
croaturse perfeclae et rationali. Sed se- aut statuendum; nam de retributione
cundum lias perfecliones, vel ad has operum jam dictum est non esse justiliam
ipsas, nuUum est debitum necessarium parUcuIarein in Deo statuendam, prseter
in creatura, ad quod inclinaret juslitia recUtudineni suae bonitatis. Sicul ergo
 432 LIB. IV. SENTENTIAHUM

divinai volunlalis reclitudo esl sufficiens ordinem et statuluui, quem ipsa voluntas

principium, in his, sic eliam in aliis a for- divina in crealuris constituit.

)
liori, nam debitum si quod conveniret (o) P7'imum declaretur, etc. Hic exponit 59.

creaturai rationali, maxime videlur ex conclusionem positam quoad primum

Scriptura el Patribus illud specificari in membrum, ex qua declaratione desumpsi-
operibus. Si justitia quoad hoc debitum mus supra, probalionem ipsius conclusi-
excluditur a Deo diversa ab ejus volunla- onis. Prima itaque pars conclusionis fuit,
I

te, a fortiori magis excludenda est respe- quod in Deo sit formaliler una justitia re

ctu universalis et particularis providentiae, et ralione. Qufenam autem sit illa sic de-
tam in genere naturaH, morali, quam clarat : Justitia proprie dicta est rectitudo

etiamin genere supernaturali, inquantum voluntatis quasi habiluatae, et per conse- justitiaut

haec providentia respicit media operandi, quens quasi naturaliler inclinans ad al- deciaratur.

ut legem, auxilia, et reliqua omnia, quae terum, vel ad se quasi ad alterum, et vo-
nullo modo sub debito creaturae cadunt, luntas divina non habet recliludinem
sed ex divina bonitate et disposilione per incUnantem sic determinate ad aUquid,
voluntatem conceduntur in genere et spe- nisi ad suam bonitatem, ad reUqua contin-
cie, quod facile erit discurrenti per sin- genter; sequitur ergo illam juslitiam esse
gula eUcere ex dictis. Quia in singulis ni- ipsam rectitudinem actuaUs voluntatis,
hil peculiare inveniri potest, quod per qua primo versatur circa objectum ad
rectiludinem ipsius divinae voluntalis ha- inlra necessario, Ubere circa objecta se-
beri non possit, et quod non habeatur de cundaria; et quamvis intellectus divinus
facto, secluso omni altributo diverso in eUam habet unum actum re et ratione,
voluntate, quod neque libertali ejus con- circa objeclum primarium et secunda-
gruit, neque ex aliquo in creatura, quod rium, ut dictum est in d. 35. primi, ita

determinate respiceret, colligitur , neque voluntas. Sed in hoc est differenUa, quod Differentla
inter volun-
etiam. divinaj omnipotentiee, qua polest voluntas libere el contingenter se habeat tatem,

Deus universaliter, seclusa omni imperfe- circa objeclum secundarium, intellectus inteiiectum
,. ,. divinum.
ctione, facere quidquid ei non repugnat. vero necessario, quamvis quis distmguere
58. Ad fundamenlum senlenti?e illorum Do- possel diversos respectus rationis in in-
Ad funda-
menlum ctorum, qui statuunt in Deo justitiam dis- teUectu, ut una inteUectio divina in re sit
oppositte
sententiae. Iributivam, respondet in specie Vasquez. multiplex ratione, ut transcendit ad diver-
Omne
justum et Breviori via facilis esl responsio ex con- sa objecta, id est, mulliplex objective, et
reclum in
creatura
clusione universaU praemissa, si quid in in repraesentando, eo modo quo Theologi Iderc
est ex ratione
voluntate
creaturis imitatur aliquo modo, seu ali- et AugusUnus numerant ideas, aul disUn-
distinctie.
divina. qualiter medium hujus aut illius justitise, guunt ideas in Deo, quas determinate et

id provenire ex dispositione divinai volun- necessario repra3sentat una intellectio di- Non ita
justitia in
latis, quatenus ex ea sequitur aUquod vina, tamen in voluntate non ita disUnctae Deo.

justum in creatura, (prout Doctor asserit sunt jusUtise ratione; sed neque una
in 2. parte con lusionis, et infra explical), quaUtercumque distincta vel indisUncta,

non vero ex eo quod sit statuenda in Deo nempe superaddita voIuntaU per modum
aliqua jusUtia formaliter diversa a sua vo- altribuU diversi, quia, inquit, habitus,

luntate; aliqua autem in creatura imilan- seu attributum jusUtiaj, inclinat per mo-
Ratio.
tur nunc unum medium jusUtiu), aliqua al- dum naturjB, el ita detenninate ad ununi, hujus

teruni, ut expUcabitur, juxta modum, ut per hoc repugnet potentiae habituata;

 .

UIST. XLVI. QUytSTlO I. 4:i.i

per liabitum illuiii, tendere in opposiluni. le ; (}uod probat ex Anselmo alias dicen- Hi>cun(la-
riutn
lla!c ralii) si suniatur universalitor respe- te : lllud esl Jnstuni quod vis, non junlum delermi-
naUi
clive ad omnem polentiam habilualam, ita quon non vis, etc. Prnsol. rap. 11. quod inclinat
An.selni,
intelli^ntur, ul repugnel polentiic secun- universaliter inlelli^ilur ita, ut ipsa vo-
Explicalur.
dum inclinalionen\ liabitus agenti tendere luntas sit prima ra(Ux el regula constitu-
in oppositum illius ad quod inclinat endi juslum, ot non aliud diversum in

Inclinatio habitus ; nam volunlas noslra ex libertale voluntate. Subdit pneterea diversitatem
liahitus.
sua potesl tendere simpliciter contra in- inter voluntatom et intellectum divinum :

clinalionem sui habitus, quamvis non Si enim ^ponerelur in inieltectu divino ali- ^.
Diversitas
posset per habitum. AppUcando autem sic quis habiius rexpeciu sui et aliorum, 'ni«r
voluntatein
rationem ad divinam volunlatem, cum illa magis posset dividi in plures raliones et
intellectum
non possit velle nisi quod justuin est, et respectu objeciorutn secundariorum, quam divinum.

eo ipso quod veht, sit justum, et quia in proposilo aliquis /labiius voluntalis, si
libere potest velle ad opposita, quorum ponerelur, quia nempe intelleclus inclina-
quodlibet erit justum, si veUt, et ex eo tur ex se ad objecta secundaria, et per
quod velit sequitur quod in ea non detur modum naiurse, non sic auiem volunlas
sic determinate attribulum incUnans ad divina ; unde posset dici quod unica illa

unum per modum naturse, ita ut si volun- justitia, quae non inclinat determinaie nisi

tas decernat oppositum, non sit justum in ad primum actum ( supple ad intra, circa
60 gradu quo determinaret secundum essentiam,) et modi/icat acius secundarios,

incUnationeni habitus, vel quasi habitus, licet nullum eorum necessario ( intelligit

nara si perinde eril justum oppositum per mo(Ufioationem illud, quod competit
ejus, ad quod inclinat habitus, si decer- habitui respective ad pof.entiam ), nec
natur a voluntate divina, ita superfluum quasi prxvenit voluntatem, inclinando

erit constituere in ea habitum determi- eam per modum naturse, etc. Sed voluntas
nantem ad unura, adhocutjuste aliquid ipsaprimo determinal seipsam, et ex hoc
Alia actus iUe est modiftcatus, quia consonus
Ual. Potest eliara intelligi ratio priBdicta
esplicatio,

respective ad justiUam habitualem seu voluntaii cui adaeqicatur, qnasipro rectitu-

quasi habitualem, et attributalem in divi- dine inclinante justiiia prima, etc.

na voluntate, de qua agii; inteUigilur In hac littera videtur docere aUquam 61.
ratio sic, ut toUat Ubertatem volunlatis justitiam primam in voluntate, diversara Expiicatur
prsedicta
ad oppositum ejus, ad quod inclinat ju- a rectitudine propria, et in responsione littera.

stilia, quia cum illa esset formaliter infini- ad secundum principale reUnquit ambi-
ta, et in volunlate, el inclinans necessario guum, dicens argumentum solvi faciUus,

ex se ad unum deterrainate, volunlas tenendo nuUam esse justitiam diversam

non esset libera ad opposilum, quia non ab ipsa voluntate. Superius in probatione
posset agere difformiter suse justitise, conclusionis hanc secundara partera tenui

sicul neque bonitati aul veracitali, sic ex ratione ibi proposita, quara veriorem
etiam ratio concludit, ut supra eliam de- censeo, et magis conformem principiis
duximus. Doctoris, quibus statuit, ei in prologo
Subsumit deinde Doctor quod voluntas qusesl. 4. et dislinci. 38. ipsam volunta-
60. divina ad nulluui objeclum secundarium tera divinam primam regulam, et in dis-
Voluntas
divina ad determinate incUnat, velle inclinatur, cursu etiam hic proposito ex auctoritate
nullum
objectum quin possit oppositum velle et juste vel- Anselmi id ipsum insinuat, docens eo ipso
Tom. XX. 28
 434 LIB. IV. SENTENTlAKUM

quod voliintas divina aliquid velit fieri ju- non sit sui regula ad intra, neque erit

stum et juste velle, ex eo praecise qua sui regula ad extra, cum necessario

procedit a voluntate ; si ergo voluntas ad quiJquid vult ad exlra, velit ex motivo

extra est prima regula, ita etiam neque re- ejus quod vult ad intra; unde sequitur
quiri ad intra aliquam jusliliam rectifican- quod ad exlra non ideo aliquid est ju-

lem ipsam circa objectum primarium, ad slum, quia volilura a divina voluntate,

quod se habet determinale, et per amo- sed quia nolilum juste, uL regulatur

rem necessarium. Hic ergo explicat tan- a prima regula, quia impossibile est ali-

lum quomodo posset salvari senlentia, quid esse jusLum, nisi dicat ordinem ad
quaj staLuil jusLiliam formaliler in Deo di- primam regulam, quae in operanLe est, et

versara a sua voluntate, declarans ila as- inquantum dicit lalem ordinem, quia per

Non esse serendam esse, ut non deroget voluntati, idem actus voluntatis est regulatus, per
constituen-
dam aut ejus libertati. Defendendo autem ju- quod ipsa voluntas est regulata.
Justitiam
quse
stitiam esse perfecLionem simpliciLer sim- Praeterea, si voluntas divina sit regula- 63.
Voluntas
inclinet vo-
piicem, non repugnat Deo, sed ita statuit bilis ab alio, illud magis statui debet in divina noo
luntatem
regulatur
divinamde- debet, ut nullam involvat ex natura sua intellectu, quam in ipsa voluntate; sed per intelle-
terminate
ad ctum.
imperfectionem propriam, aut inferat ne- negat Doctor sic esse regulabilem per in-
creaturam.
cessitatem voIuntaLi divinae circa objecta leUeclnm, locis citatis, et infraresponsione
secundaria, quod ita contingit ut DocLor ad secundam objeciionem. Probatur ante-
explicat, si sit (antum ad objectum prima- cedens, quia regula universalis et antece-
rium necessario, ad secundariura laraera densin operatione, debet potius statui re-

indifferenter, sicul est voluntas. Gaeterum gula quam aliquid consequensvolunlatem,

habitura, seu quod se habet quasi habi- vel quod in ipsa voluntate ponitur. Unde
tus, constituere indifferentes ad opposita, sicut habitus juslitiae in nobis nequit esse

Soli est contra naturam ejus, et tribuere ei li- regula voIunLatis prima, quamvis per
voluntali
convenit bertatem formaliLer, quae competit primo nioduin naturae inclinet voluntatem ad
libertas
fornialis.
volunLati; nam omne principium Hberum, bonum et rectum, ita eLiara neque in Deo <

et indifferenter operans circa unum aut potest esse regula juslitiae respectu volun-
ejus oppositum ex inclinatione intrinseca, Latis, sed pjLius intellecLus debel sLatui.

videtur liberum formahter ; dare autera Probatur, quia vel justitia prirao determi-
sic liberum antecedenter ad voluntatera, nat voIunLaLem ad intra, vel ad extra, vel
qualis est illa justitia, videtur difficile et e conlra voluntas justitiam. Primum dici Voluntas
divina ad
iraperceptibile. nequit, quia ad intra voluntas non est intra non
estcapax
62. Deinde, si conslituatur ille habitus lan- capax alicujus determinationis, quia ne- determina-
Non dari
quara priraa regula volunlalis quit dari delerminatio, nisi ubi est indiffe-
tionis
regulam
ad intra, per
voluntatis alium a se.
erit etiara prima ejus regula ad exLra, renlia. Sed voluntas ad intra se habet
ad intra
diversam. quia omnis actus ejus ad extra regulatur necessario ad operationera ex natura
per actura ad inLra, eL per regulani ejus, sua, et ad moduni operationis eliara ne-
quia aclus ad extra se habet ut medium cessario, quia sicut est potentia infinita
consequens, qua est ad extra, respectu formaliter ex se et necessario operans, ita
aclus ad intra, sicut objectum ejus ad etiam infinito amore necessario amat
extra se habet respectu objecli ad in- divinam essentiara propter se ; ergo ne-
tra, et sicut electio regulatur per in- que ad modum actus, neque ad ipsum
lentionera in nobis. Nam si voluntas actum priino inclinatur ad intra per ju-

I
 niST. XLVI. Qn^STIO I. 436

sliliain divfirsam a se lanquain rogula. ea alia rocliludo regulfe a se diversrn, Objoctio

bolvitur.
ReKul»
Neque eliani justilia pi-inio delernnnal Noque contra hoc esl, quod Doctor in :{.

ma^Ms est omne primum

volunlaleni ad exlra, quia delenni- d. 33. quxsl. unica ad principnle,
nata nans primo aliud 3 so ad lorlium, (lol)ol vidolur admitlore forliludlnom ot lempe-
quain
reguiabile. esse in se magis delerminatum ad Ler- rantiam in Deo, qualenus oxcludilur ab
tium, quam sil determinabile,et universim eis ordo imperfectionis, qua connolant
quidquid est regula, dobet magis deler- passionem appetilus sensitivi, aut ipsum
minate se habere ad etYectum, quam re- appetitum, sed ut in universali, el abslra-

gulabile; sed repugnal justitiam in volun- ctim, quatenus Deus et Angelus volunt
tate divina magis determinate se habere nos fortiter vivere, et temperale; hoc, in-
quam sit ipsa volunlas ad objectum exlra, quam, non repugnat, quia ex affectu cha-

quia sic tolleretur indifferentia volunlatis ritalis perfecto id volunt, non autem ex
ad oppositum, cum necessario sequatur illarum virtutum affectu, ut ibi bene Ly-
ex sua rectitudine regulam; ideo Doctor clietus ; ita in proposito justitia actualis
negat justiliam magis determinale respi- divinjc voluntatis ad inlra, quse ad Dei
cere objectum ad extra, quam ipsa volun- bonitatem propler se et perfecte, eadem-
las ex ratione praemissa. Sed lioc ipsum, que ut est ad extra, atque adeo ipsa vo-
nempe indifferentia tequalis, toUit rati- lunlas ul communicat perfectionem cre-

onem regulse a justitia, et toUit etiam aturse, ost illa sola justitia in Deo forma-
voluntafem per eam determinari ad extra, liter una re et ratione, non autem
quia eorum quorum ?equalis est indiffe- aliquis liabitus rectificans voluntalem ad
rentia, neutrum potest determinare aliud extra. Doctor autem in praefato loco nihil
ad aliud, ad quod sunt aeque indifferenlia ;
resolvit, nam circa illam quaestionem, an
ergo justitia aeque indifferens ad objectum virtutes sint perfectiones debitse volunta-
extra nequit determinare voluntatem ad tis, sicut ipsam sequentes ex genere suo,
Nihil in hac
esfprior','
'^'^^ objectum. Quod si dicatur secun- seclusis omnibus imperfectionibus, atque controver-
sia
^^nat'"
dum, nempe voluntalem primo determi- adeo ut perfecliones simpliciter simplices, resolvit
Doctor.
nare ad inlra et exlra; ergo nequit esse sicut liabitus sapienliae et scienliae sequun-
regulabilis per justitiam, cum de ralione tur intellectum.
regulse sit ut prima determinatio ab ipsa An vero virlutes sint tantum supple- 66.

sumatur, et sit in se delerminata, quod mentum imperfeclionis, quatenus versan-

potius deberet referri ad intellectum, tur circa arduum et difficile, nihil resolvit
quam ad aliquem habitum voluntalis, et Doctor; sed juxta utramque sententiam
ipsa posteriorem. Eadem ergo ratione, aliquando disserit, ut inprasfato loco et in

qua negatur regulabilis per intellcctum hoc 4. d. 14. q. 3. ad 3. principale et hic

ex infmila sua perfectione, ex qua incapax responsione ad 2. nihil resolvit. Dicendo Salvat
sententiam
est obliquitatis, ita dicendum esl respectu ergo virtutes se habere primo modo, hinc affirmati-
vam.
cujuscumque, quod verius censeo. discurrit circa habitum juslitiae in Deo
65.
Imo nullam virtutem moralem esse in quomodo in eo poni possit sine repugnan-
Non dari
voluntate divina, quae eam ad voluntatis liberlatem
virtutes
rectificaret. tia circa objeclum
moraks iu quja hagc nocessario rectificat in ordine secundarium, has virtutes, nempe cardi-
Deo quoad
volunta- ad rationem reclam ut regulam ; si ergo nales, constituit in Ghristo Hieronymus,
teni.
ipsa ralio in Deo, seu intellectus non re- et in Angelis etiam Beda, et animabus
ctifical volunlatem, minus potest statui in sanctis, et Magister hos citans, prsefata
 436 LIB. IV. SENTENTIARUM
distinclione, sicut et Augustinus ab eo ci- charitas ita videntur respicere medium
latus, et constitult quoad usura, eL aclus sine imperfectione, excluso debito a justi-

proporlionatos sine imperfeclione, quia tia, praeter illud tanlum, quod est conde-
ibi evacuabitur omnis imperfeclio, el centiae. Quando autem Doclor in superi-

quod ex parte est. Supposita hac sen- ori discursu dicil voluntatem regulari a

tentia, quam Doclor hic explicat de sola justitia, et modificari ejus aclum, intelli-

juslilia, quse minus dicil ordinem ex giL de regulabililaLe secundum quii, et

parle medii ad aliquam imperfeclionem, eo modo quo diciLuv habiLus concurrere

Quomodo secluso debito, et salva perfectione el cum voluntate, secluso eo quod est im-
statuitur in
Deo raodo operandi voluntatis, eara statuit in perfectionis. Aliud vero esL de regulabili-
justitia.
Deo generalem et indifferentem respectu LaLe quae statuitur in inLellecLu et dictarai-

objecli secundarii, unara re et ratione. ne pracLico, quia haec regulabililas est per

Quaeautem dicta sunt pro sententia, quara modum naturae, sicut omnis operalio intel-

magis existimo probabilem, de rectiludi- leclus. et deterininate se habens ad opus,

ne voluntatis, el quatenus est priraa re- et ad potenLiam regulabilem, quae ex se
gula, solvi possuntper hoc, quod volunlas nequiL habere rectitudinem in operatione,
divina licet ex sua perfeclione infinita el nisi sequaLur determinaLionem praesuppo-
formali nullam patiatur defeclibilitatem, sitara intellecLus; voIunLas ergo infinita
Solutio ad
quia infinite et intensive est recta, tamen habet rectitudinem ex se inlensivam, ha-
rationes
prsemissas ex hac ipsa perfecLione formali volunta- bet etiam exLensivam per sua attribula
in
oppositum. tis, tanquam ex radice, emanant omnes modo jam dicto, quae rectitudo in volun-
perfectiones simpliciter, et alLribula, quae tate non supponit aliquod incompletum,
conveniunl volunLati in genere, eo modo aut defecLibilitatem, sed ex suraraa ejus
quo dicimus perfecLiones essendi, vel aL- perfectione ab ea emanat, ut atlributum

tribuLa emanare ab essentia radicaliter, connaturale. Qui voluerit sequi alteram

sine quibus essentia liceL in esse entis et harum, potest eliam ex mente Doctoris,
essentiae sit infmita intensive, non tamen et perinde eliam sLaluere alias virLutes in

extensive sine atlributis ; eodem ergo Deo, seclusis imperfectionibus, et servan-

modo de voluntate et intelleclu divino esl do perfectionem simpliciter earum, qua
dicendum. ordinant praecise ad finem in se, vel in

67. _
Quaravis ergo voIunLas sit intensive aliis. Rationera conLra hanc partem de
Ex judice
voluntatis recla seipsa, qua voluntas, tamen ex hac virLutibus moralibus solvit Doctor infra
emanant
propriee ipsa perfectione debentur ei aLLribuLa, g conlra ista.
perfecti-
ones. etiani infinita formaliter quse nata sunt (p) Secundo modo dicitur justum in cre- 68.
Secunda
sequi voluntatem perfecLam in omni suo atura, etc. Hic explicat secundum meni- ^^^^ ^^^,
<=l"sionis.
supposito, per quae etiam voluntas exten- brum conclusionis, quod est, poni posse
sive est perfecta infinile, qua haec perfe- jusLiLiam, seu magis aliquod jusLum in De justo in
creatura.
ctio debetur voIunLati, qua distinguitur crealura, nempe ex correspondenlia
ab essenlia et intellellectu ; haec auLem unius creaLi ad ahud, sicut juslum est ex
attributa concurrunt cum voluntate juxta parLe crealurje ignem esse calidum,
modum agendi vuluntatis, et ideo non se ignem esse sursum, eLc. quia natura

habent deterrainate, et per modum natu- creala exigit hoc ad sui perfectionera,

rae, nisi respectu ejus ad quod volunLas conservalionera, eL raolum, et ordinera

deterrainale sc habet. Justitia auLem et aed caeteras artes universi, sicut in politia
 DIST. XLVI. yU^ESTlU 437

liuinana, si juslitia essel in solo Principe, essc juslilia universalis, el sic dc aliis

rcs lamen, ul cedunl iu civiuiii comnio- eliam virlnlil)us, si lcmeantur esse in Deo,
dum et usum, exij^unl illain clisposilionem conlra, indc sequcrctur (|uod etiam in
sine qua non |)ossel consislere usus, aul crcalura posset csse siinilis jusliti;i, ct

Quomodo commodilas ex usu; ila etiam in robus injusliti;i li;il)iluali3 ; |)alet sequcla, quia
statuitui'.
crcalis esl quanlam exigcnlia ad ccrlas polcsl (juis csse injuslus in se ipso per
porfecliones, quamvis ex parle divin;e vo- contiuuam usurpalionem rei alienu), ut

lunialis non sil juslilia, necjue ul esl ad si vivat ex furto et lalrocinio, tamen velle
iiilra, neque ul est ad extra, qu» sic de- semper ut alius sit Justus illo affeclu uni-

lerminale respicial creaturas iias vel il- versalis justiliae, sic ;iliqui retorquenl ar-
las, quin oppositum ex parle Dei jusluni gumentum Doctoris, quo probat virlutes

esset, licet non secundum exigenliam posse csse in Angelo, et etiam Deo,
creaturse. .luslum autem lioc in creatura juxta illuin affcctum universalem ; utun-
et dispositio ejus potest esse secundum tur alio cxemplo, ut si mater sit inconli-

medium, dislributiviB quidem, ut supra nens, velit filiam lamen servare conti-

diclum est, qualenus perfectiori creaturae neiilem.

"^^-
debealur major perlectio secundum inen- Ad primam rationem Doctoris, quod si . ,

.lusiuin
?cuiulum
suram, qua
^ unam
'
alia exccdit, commuta- in nobis, ut contendit argumentum,
o pos-
r
ohjecti-
sec '
onem
distriiniti- [[y^ yero essc potcsl respcctive ad ipsam sit esse virtus moralis circa conclusionem responsio.
vam.
creaturam, qualenus talis absolule est, et syllogismi practici, a forliori potest esse
dicit exigentiam per modum cujusdam circa principium practicum, quod est ve- Dari
habituni
justi seu debiti ipsius perfectionis, tan- rius et rectius, quia ex se est verum et virtutis
• 1 .-1 .
circa
quamsibi connaturalis; hsec tamen secun- rectum ; conclusio aulem vera et recta priacipium
Justum riuni quid, et juxta quamdam accoramo- propter principium, a quo has qualitates ^R^eadsiu'
secundum honesta
comrauta- dationem dicuntur, el prout in ipsa nalu- parlicipat. Quod declaratur sic, ex 2. .
q,
tivam.
ra est constitula quaedam llierarchia et Ethicorum, 4. ubi requiritur ut ea quse a
ordo, summum et infimum. virtute procedunt, non solum sint justa

(q) Conlra ista, etc. Objicit tres raliones et temperata, sed si agens sic se habens
G9.
Objectio contra resoluta circa juslltiam in Deo. agat primo, si sciens, id est, supposita

resoiuta. Primum est, quiajustilia non potest esse scientia objecti sic honesti, justi aut tem-

in aUqua voluntale, nisi inclinet confor- perati ; deinde, si eligens propter ipsa,

miter ad rectam rationem seu pruden- id est, ex ipso modo honesti, qua hone-
tiam, et consequenter conformiler ad con- stum est et justum, aut temperatum ;

clusionem syllogismi practici ; inlelle- deinde, si firmo animo ac immutabili

supponlt '^s autem divinus non syllogizat nec eligat, id est, efficaci et coastanti. Ex hoc
reguiam
iljSl VII IU5
,^is(.urril. Addamus huic alias rationes, '
palet ratio praedicla Doctoris, quia si

mc
morahs. qyjjj justjiia est virtus moralis, el ver- sciens, et ex ipso motivo honestl debet ^^„,jj^g„.
Definitio
viriutis satur circa bonum honeslum, arduuin agere quis ex virtute, ut sit rectus,
^^^^'^^^^^
morahs.
datur.
aut difficile ; ergo. Deinde 2. Ethic. 6. a fortiori debet sic inclinari circa princi-
definitur virtus moralis esse habitum ele- pium, a quo participatur omnis honestas
ctivum medii a prudenlia defmiti, id esl, parlicularis objecti conclusionis ; nam
regulali ; at in voluntate divina non ideo liic et nunc quis eligit Juslum hoc,
est regulabilitas, praesertim per intel- quia juslum est simpliciter participatione
leclum, elc. Si dicas quod in Deo possit justitiBe, ila ut nisi quis sit crga Justiliara
 ..

438 LIB. IV. SENTENTIAHUM

absolute inclinatu nequit esse inclina- etiam status virLutis heroicse habet electi-
tus circa hoc justum qua justura esl, onem facilem et consLanlem, etiam per
sed, tanluin quod justum est ; tauien ex Philosophuin. Ad aliud ex definitione vir-
alio motivo diverso a juslilise molivo lutis objectum, patet ex dictis a Doclore,
eleclum et sic juslum lanlum agit, sed quia illa est definitio virluLis, prout in Ad
secuadam
non juste. nobis reperitur in exercitio hic et nunc, objecti-
onem.
71.
Ad propositum, juslitia quae esl in Deo, non vero virtutis in genere, et universalis.
Primum inclinat conformiter ad primum prin- Ad ultimum, respondetur simiUter, qui Ad
principium ultimam.
practicum. cipiutn practicum, quod est universalissi- vel injustus est in se vel incontinens, non
mum et primum, nempe Deus est diligen- habere electionem honesti absolule, qua
dus, etc. Unde si slricle accipias virlulem, honeslum esL, neque in se, neque in

quse esl conformis conclusioni practicae et aUo, nisi maLeriaUler, in aUo ex differenti

particulari, sic non est justitia in Deo motivo a motivo honesti.

parLicularis, sed universalis, a cujus actu Secundo objicil Doctor : Voluntas divina 72.
2.0bjectio.
nalse sunt juslitiae particulares procedere. non poLest discordare ab intellectu; sed

Ad aliud respondetur Aristotelem detinire intellecLus apprehendit hoc agibile deter-

justitiam et virlutes morales juxta imper- minatum et delerminate; ergo si jusle
fectionem, quam habent in nobis, et ut vuIL, eLiani vull hoc agibile determinate et
sunt in homine per hoc stalu, non autem necessario. Respondet Doctor, intellectum Solutio.
Esse
Quomodo
arduura et ut sunt in patria, alias non recte illae apprehendere hoc agibile, sed non agen- intellectus
difficile, est
divinus
conditioac- virtutes tribuerentur Chrislo, Angelis et dum determinale, quod est dictare pra- proponit
cideatalis.
agibile.
Beatis, in quibus nulla esl difflcultas ope- cLice; apprehendit ergo tanLumut possibi-
randi, prout communis eas in ipsis sta- le eL inditferens ad esse vel non esse, non
tuit ; esse ergo arduum et difficile, esL autem proponit ut agendum determinate,
conditio accidentalis, non essentialis. sed neuLro modo, ut agendum, vel non
Dices,|per accidens esse quod in Ghristo agendum, ulfusius tractatm 1. distinct. 39.
Replica
ratione unionis hypostaticse et gratiae, aut Haec responsio, quia est inadaequata, sciU-

innocentiae, non fueril difficultas operan- ceL respeclu objecLi tantum ad extra, et

di, et sic de Beatis aut Angelis, aut etiam possibilis, respondet secundo, quoad 2. Respon-
sio.
homine in sLaLu innocentiae, quia in iis objectum ad intra, concordat tam inlelle-

esset difficuUas operandi, ex parte volun- cLus quam voluntas; quamvis ergo intelle-

tatis crealae, finitse eL limitalse, ideo in ctus apprehendat determinate Deum esse
ipsis statuiLur virLus. Respondetur, con- diligendum, non sequiLur; naturaU neces-
Solutio
ditionem essenlialem in definilione intel- sitate illud apprehendit intelleclus, ergo
ligendam esse, et servandam in quocum- volunias nalurali necessitate Ulud vult,

que subjecto, cuicompetit definitum; cum quamvis non possit non velle ; non dis-

ergo illa condilio non sit virtuLis in Chri- cordat autem in objecto, sed in modo
sto aut Beatis, sequilur non esse essen- tendendi, quia intellectus per modum na-
tialem, sed mere accidentalem et con- turae lendiL in objectum; volunlas autem
Intellectus
junctam pro hoc statu, quem tantum est libere, et per modum voluntalis, et non per moduin
naturse
expertus Philosophus, aul cognovit ; de nalUHB, quamvis necessario. Vide quae tendit,

ralione autem essenliaU virLutis est ele- disserit in 1. distinct. quaest. voluntas
Conditio I ). 1. et in 3.
vero per
essentialis
ctio recli et honesti propter ipsum, sive dislinct. 8. guasst. 1. dc duabus fllialioni- modum
virtutis.
liberi.
ardua sit haec eligenli, sive facilis. Unde bus in Christo.
 DIST. XLVI. OUI^STIO I. 489

Objicil lerlio, si justum ost Petruni sal- ligitur iii sensu composito, quatenus vo-
7:^.

3. Objecli( vari,ol Deus hoc justo vult; orii:o ii\justuin luit, aut vult Pelrum detenniiialo salvare,
est Pelruin damnari, ot ita si Deus potost quia hoc ipso quod volit, redditur id ju-
Responsio, hoe volle, polosl injustum volle. Hespon- slum, nemposalvari Pelrum.
Legialato-
ris (lel per oxemplum, sicut iii politiis huina- (r) Ad argumenla principalia, Ad pri- 74.
exeiiipliiin Afl
et ilebitum. nis legislator, qua lalis, respicit per se mum dico, etc, Primum fuit, quod non sit ar^iiinenta,
adpriinum.
simpliciler justum, (piod est justum boni juslitia domini ad servum; ergo neque
piiblici, secundum qtiid autem respicit ju- Dei ad crealuram, quia iieque ajqualitas

slum particulare, semper quidem in pro- juxla illud 1. ad Cor. 4. quidhabes qnod
porlione et ordine ad Justum publicum non accepisti? Uespondet non esse justi- Ilesponsio.
Non e8be ia
seu bonum commune," ideoque bonum tiam simplicitor et strlcte sumptam, ac Deo
justitiam
particulare cedit bono publico, quod alias proinde neque commutativam, neque dis- stricte
Bumptam,
Honiiin vergit in discrimen boni publici, alque in tribulivam, neque ad se, neque ad alte-
particnlare
cedit non eo casu lex particularis de hono privato rum, sed lale sumpta ad se, quasi alte-
bono pu- non observanda ut salvetur rum, nempe condecenlia?, neque est eliam
et justo, est
blico.
Bonuin. bonuin publicum; sic etiam Deus sitnpli- a^.qualitas simpliciler, sed aliqualis, qualis
coinnuine
quoil ciler determinatur ad bonum publicum osl domini excedenlis ad servum. Gontra
re.<picit Replica.
Deus. et commune.non communitate aggregali- urget Cajetanus. 1. p. q.2l. art. 1. ad
onis, ut est commune bonum in creaturis justiliam dislributivam pertinet quemlibet
Dicilnr inter se, et societatis, sed communilate ad suum locum destinare; sed Deus ita
coinnuine
coininuni- finis et eminentiae sua? bonilatis, scilicet dislribuit, aut dando meritis prsemia, aut
tate
eininentice, qua illam condecet, et ad quem caitera demeritis supplicia ; ergo servat pro-
et iinis.
justa ordinantur, ut particularia et media, prie distributivam. Respondetur quod RespoDsio.

quibus bonitas Dei, etjuslum secundum locus supplicii et praemii destinatur per

mensuram communicatur. Ex hoc respon- ipsam justiliam, qua decernitur talis re-

det ad objectionem, posse quidem Petrum Iributio ob merilum aut demeritum, quia
damnare el juste (intellige ide damna- loci disparitas etiam ad poenam aut prae-
tione, ) supposilo peccato Petri proprio mium accidentale perlinet. Haec autem Destinare
loca
aut originali, vel etiam de damnatione ut decernere est commutalivse, quae non per- supplicii et
prsemii, est
est actus potestatis dominaiivae, el non sonas ratione sui, sed solius operis, ejus- commuta-
tivae.
justilise, quatenus Pelrum non ehgeret ad que mensuram respicit. Commutativa au-
gloriam, sed prior sensus magis facit ad tem, ut supra visum esl, non est in Deo,
propositum, quia agitur de justo ), quia licet secundum quamdam ejus proporti-

illud particulare juslum Petrum salvari, onem decernat sequalitatem inter opera et
Exemplum
non ita necessario requiritur ad juslum relribulionem debilam, quod facit ex mo-
pubhcum, quin opposilum ejus possel tivo universaU suae bonitatis et condecen-

ordinari ad idem etiam juste, scilicet juxta tiae.

condecentiam suse bonitatis; est enim il- Secundo urget, vitium acceptationis 75.
Objectio.
lud bonum publicum, finis quod vel qui, personarum esse contra justitiam distri-

nullum ens ad finem necessario requirens butivam, et non commutalivam ; sed Deus
Explicatur determinate. Hsec solutio inlelligenda est non est acceptor personarum ad Rom. 2.

in sensu diviso, quatenus comparatur qua ratione Paulus intendit probare Deum
Pelrus ad voluntalem per modum objecti non secundum qualitatem personarum,
secundarii ante aclum, non aulein intel- sed operum judicalurum; ergo secundura
 1
440 LIB IV. SENTENTIARUM V

jusliliam distril^ulivam. Respondetur, ac- Objicit Sotus in merito de condigno et 76.

Responsio Objectio.
ceplionem personarum supponere ex par- pnemio attendi dignitatem personae, quia
quicl sit
acceplio le unius, qui non assumitur, vel cui non inimicus et injustus non potest mereri
perna-
rum. retribuitur esse meritum; ex parte ejus apud Deum ; ergo justitia distributiva
qui acceptatur, nuUum esse meritum, aut ordinat merituni de condigno. Respon- ^®^P°°*'

saltem improportionatum praemio, cuipro- delur dislinguendo antecedens, quia ju-

porlionatur merilum alterius. Supponit er- stitia altenditur in persona merente, tan- sanctincans
go in eo, qui frustratur, jus in Deo nullum quam conditio lege praescripta, ut sit ha- ^generaUs°
est debitum respectu nostri, neque meri- biUs ad meritum, cujus oppositum est in '^^equfsita'"

tum in nobis eliam simpliciter, sed ratione peccatore, qui prsescriptus est, et inhabi-
yfd^ t"'^
solius operis, etnon dignitatis, aut qualita- lis ratione peccaii. Caeterum illa conditio mentum.

tis personaB ; secundum

ideo retribuendo est universalis et requisita ad merilum,
Retorque-
tur
opera, non acceptat personas, quod inten- neque sola sufficit ad meritum, sed
argumen- dit Paulus. Sed argumenlum hoc est ad
tum.
alioe etiam conditiones requiruntur, ne-
oppositum, quia si secundum distributi- que sola etiam valet ad coronam justi-
vam Deus retribueret, sequeretur etiam tia, quatenus sciUcet tribuitur meritis,
intuitu disparitatis in gradu personarum, quia Ucet infnntes recipiant hseredita-
et non solius operis distribuere secun- tem, si baptizati decedunt, tamen iUa
dum propnrtionem arithmeticam, et non confertur eis gratis, et non ex justitia HabiUtat
Distribu-
personani
geometricam. Preeterea, licet Deus eliam propria, in retributione meritorum alten- utsitcapax
tiva
similitudi- in retribuendo sua dona ex fidelitate et ditur tantuni ad opus, quia Deus non
naria,
non promissione servaret aliquam proporli- est acceptor personarum, Ucet ad opus
propria.
onem distributivae, non sequitur eam esse supponatur status requisitus. Conducens
formaliter in Deo, sicut neque commu- enim paterfamilias operarios in vineam
tativa est in eo formaliter, v. g. promis- suam, supponit eos esse habUes ad labo-
sio Dei suae Ecclesiae de assislentia Spiri- rem, et juxta conventionem dumtaxat
tus sancti, et perpetuitate fidei, servare solvit denarium, quod est servare medium
proportionem non geometricam,sed arith- justiliae commutativae, aut proportionem
meticam, sicut et distributio ipsius Hie- ejus, et non distribuUvae. Quamvis autem
rarchise, et officiorum in ipsa. Et quia ali- superius dictum est in gloria accidentaU
ter assistit Superioribus et Praelatis ad haberi aUquem modum jusUtiae distribu-
conservationem corporis mystici, aUter livae, ut in Martyribus, Virginibus, Docto-
particularibus, aliter suo Vicario, aliter ribus et Innocenlibus, tamen liaec ipsa
aliis inferioribus Praelatis; et hsec distri- meritis et operibus particularibus eorum
butio Spiritus, et assistentise respicit fun- ledditur lanquam praemium, juxta mensu-
ctiones diversas, et gradus personarum in ram operum ; unica ergo justitia univer-
corpore mystico, quamvis hic nulla inter- salis, quae est propria in Deo, distribuit, sufficii una
venit justitiae distributivae ahquod stricte commulat, vindicat, praemiat, et sic de ,uftiua'in
debitum, sed sohus bonitatis divinse caeteris, neque quoad hos actus consU- ^^° **''

condecentiae et promissionis, non recte tuendae sunt justitiae parUculares.

itaque infertur ex aliqua proportione (f) Ad aliud, etc. Hoc fuit ex Philosopho 77.
Ad
similitudinaria juslitiam, quae respicit 11- 20. Flhic. cap. 8. inconveniensesse laudare secuudam.
lam proportionem proprie, et in rigore subslantias separatas ex operalione virtu-

esse in Deo formaliler. tum, sicut deducit specialilcr de jusUtia.

 DIST. XI.VI. QlIiTlSTFO !. Ml

Conlirin. Confirmalur, iii Doo iu)ii esl leinperanlia; vitlcndum est, etc. suIj generalis eliam Ju-
Responsii).
In Deo ni)n ergo neque justitia, elc, Uespnndet in Deo slitia? appellatione non comprehendit Do-
esst!
virlutes non esse virtutes secunduin iiuporfecli- ctor conceptum abslractum, ot quasi ge-
seciuuiiini
inipeiiecli- onem quani haheutin nobis, neque eliain iioricum, scd virtutem aliquam contenlam
oneiu.
sic sunt In substantiis separalis. Patot do et j)()Lestativam, quam vocal generalem,

lemporantia, quae respicit aliquam passi- ob eminentiam ot causahlatem. Quantum

quod e.\ discursu colligore licet, haec virlus est
onem inordinalam in nobis, esl i:n-

perfeclionis, ideoque magis proprie Iribui- cliaritatis attribuluin, nam ul dicit, debi-

tur Deo juslilia, qufD lalem imperfoctio- tuiii non est in Doo, nisi lantum sufe bo- Esse
Proprius ,.,. . , charitatem.
tnl)uitur nem
non connotatquam temperantia, quia nilali, ut eam propter se diligal, hoc
Deojuslilia
quain tein- justilia non roquirit excessum in passi- munus est charitalis, quae immediate len-
perantia.
Dubium. one, sod medium quoddam
in re ipsa, cu- dit in finem, seu divinam bonitatem pro-

jus mediocrilatem respicit: Ulrum aulem pter so, secundum affoctum justitia); ideo

justitia, inquit, ut in Den ponitur distincta supra in initio quiestionis agons de legali

a voluntate sit, formaliter, et quasi virtus justitia, dicit primam veritatem practicam
moralis, vel tantummodo sit voluntas sub respicere, quae est haec : Deus est dili-

ratione primae regulse seipsam determinan- gendus;hoc idem dicit in responsione ad

tis, duhium est, quia si secundum ponatur, objectionem propositam, quae est prima

magis solvilurralio, quia tunc non es' ibi inordine, deinde motivumejus, quodspe-
sub ratione virtutis moralis, etc. ad utram- cificat per totum discursum est bonitas

que partem supra disseruitnus, el secun- divina, quatenus in eam tendit voluntas

da videtur magis probabilis, quamvis alte- propler se. IIoc autem competit charitati, Expiicatur,
, „ . . ,. . ... etprobatur.
ra etiam probabihs sit, juxta limitationem sicut et definitio Iradila, quia
,

est rectitu-

saepius praeraissam. do voluntatis propter se servala, estque

78. (t) Ad tertium dico, etc. Terlium est :
species contenta sub juslitia in genere ,

Ail
t»»rtium. JusLilia inchnat ad debitum reddendum; estque ad alterum, eo modo quo aUquid
Responsio.
Justitia
Deus nuUi est debitor, ergo elc. Respon- dicilur adse quasi alterum; deinde, emi-
Dei. Deo non esse debitum respectu se perfecLionera aha-
det in nentor continet in

alicujus, nisi tantuyn sux bonitatis ut eam rum virlulum, sicut finis ; et denique
diligat:creaturis autemex solaliberalitate sicut incMnat ad bonitatem divinam pro-
itt se communicel eia prout exigit nalura pter se, ita etiam ex motivo ejusdem bo-
earum, quae exigentia ponitur in eisquod- nitas, ut communicanda ahis, potest re-

dam justum, etc. sp'cere secundaria objecta, secundum

Ex hoc quod dicit hic et in superioribus ordinem et modum, quem in ipsis vo-
Qurenam
sit illa
coUigere licet quaenam sit iUa jusLitia uni- lunlas slatuit, et prouL justum reperiLur
justitia
universalis versaUs, quam in Deo statuit, et ad quam in creaLura. Ergo charitas est illa justiUa
in Deo ?
in specie virtutem reducilur, quse conti- universaUs, quae est in Deo, et quae ex
netur sub conceptu generico virtutis seu modo suo tendendi in objectum et alia,
jusUtiae, prouldefinitur ab Ansehno rectitu- nuUam includlt imperfectionem, et consti-
dovoluntatis propter se servatum, ei prout tuit justum in creaLura, secundum varias

etiam specificatur per hoc quod sit ad proportiones designatas.

alterum, ut disUnguitur in genore jusUUa

a fortitudine, et temperanUa, et prudentia

juxta divisionein praemissam § Ilic primo

 442 LIB. IV. SENTENTIARUM

passionem illam, non est in Deo;

et ab illo videtur imponi principa-
QUyESTIO II. liter nomen misericordice, exponendo

etymologice, id est, mise-

misericors
Utrum in Deo sit misericordia?
rum cor habens, quia compatiens
miseriae aliense in hoc habet cor
Alens. 1. quxst. 39. m. i. D. Thom. 2.
vart.
2. q. 30, art. 2. el hic q. 2. art. 1. D. Bonav. miserum, hoc est communicans in
flr/. 2. 9?/«5^. 1. Richard, art. 2. quxst. 1. miseria.
Argent. quxst, 1. art. 4.
Sed quantum ad istam opera-
(b)

tionem nolendi miseriam, sive im-

1. Ad secimdiim sic proceditur, et minentem, sive praesentem, misc-
Arg. 1. rjj,g,^j|;^,p
qiiod non, quia secimdum ricordia proprie in Deo est. Quod
Damascenum lib. 2. c. 13. Miseri- probatur de imminente, quia sicut
cordia esl compassio de malo alieno; in nuUum bonum evenit, nisi volente
Deo nulla est compassio, quia nul- Deo, ita nihil prohibetur ne eve-
la passio; ergo, niat nisi Deo nolente; multae au-
Arg, 2. Praeterea misericors est prom- tem misorioe possibiles evenii e
ptus ad tollendum miseriam, et alicui prohibentur,
ne eveniant;
compatiendum; sed Deus non est ergo Deus habet nolle respectu
sic promptus, quia cum posset om- illarum. Consimiliter de miseria
nem toUere, omnem tolleret. praesente, quia nuUa miseria tolli-
Oppositum in Psal. i
102 Longani- tur,nisi Deo nolente illam inesse;
mis et muUum misericors. multas autem frequentertoUuntur;
ergo, etc.
SGHOLIUM. (c) De hac misericordia posset g

distingui, miseriam
sicut de nolle i" r>eo est

Misericordiam ut dicit nolitionem miseriae meSSe, qUia SlCUt dlStmgUlt AU- antecedens
6t cons6*
esse in Deo,non tamen ut dicit compassi- gustinus in Deo velle antecedens et quens,
onem, quia passionum non est capax. consequens, ita posset (Ustingui ^^ie^
in eo duplex noUe respectu mise-
(a) Respondeo, misericordia in riae ; et sicut semper hahet velle
\
Delaitio
iiobis cst habitus, vel qualitercum- antecedensrespectu boni creaturae,
misericor-
q,^g dicatur, forma, qua nolumus ita semper habet nolle antecedens
nostra. miseriam alterius, ita quod primo respectu malicreaturae prohibendi
inclinat ad actum nolendi misoriam vel tollendi, juxtaillud Apostoli 1.
hoc vel futuram, et tunc
in alio, et ad Tim. 2. Vult omnes homines salvos
praeservat ab illa, si potest, vel fieri. Sed sicut non habet semper

prapsentem, et nunc relevat a mi- velle consequens respectu boni, ita

seria si polest; et ex consequenti, nec nnlle consequens respectu mali

post operationem disponit ad i)as- amovendi. Primum autem nollc non
sionem, scilicet displicentiam de est misericordis, sed secundum,
miseria imminente vel prrTsente, (d) Et illud potest distingui in Miserior-
dia
Etymoiogia
misencor-
Quantum ad secundum, prout hoc , quod vel habet r(o//c respectu (lupies,
Iil)6rsiis Gt
diae. scilicet misoricordia inclinat ad mali imminentis totaliter vel par-
 DIST. XLVI. Q{ ;«ST!0 II. >4:^

jmrcons. tinlitor. Si prinio modo, dicitiir sil habilus noloiis afdcac.iter inaluin alle- Dednitio
miefiricor
miscricordi.i lil^oraus, quro. scilicot rius, ita quod priino inclinat ad aclum dito.

excludit omno mahim, vol immi- Molendi iniseriam in alio, vel 1'uluram, vei

nons, vol jam [)ra^sens. Socundo pnesonloin toUitsi potesl illam; posl ope-

modo dicitur miscricordia pai'cons rationem vero (lisponit ad passionem

v(d miti^ans, qure scilicot non to- subjecluin, est capax ejus. Quantum ad
tum malum cxcludit, sod ali^iuam lioc secunduin, nequil esse in Deo, el ab

partcm mali dobiti isti sccundum lioc secundo aclu videlur iinponi nomen
morita sua. Utroquo autcm modo liuic affectioni, nain misericors etyinologi-
Etyiiion.
miscricordia cst in Dco, quia vel ce, idem est ac miserum cor habens, quia
subvonit quibusdam omnom misc- coinpaliens miseri;e alienaj, et coinnmni-
riam imminontom proliibendo, vcl cans per compnssionem ejus miserise. Illa
Isidorus.

praescntom rclevando; aliis autom declarat Isidorus lib. iO. Etymolog. Cice-
Cicero;
ro in Tusculanis quaest. Misericordia, August.
partcm miseriso debitam dimit- in-

tendo. quit, esl segritudo ex tristilia alterius inju-

(e) Ad argumenta. Ad primum pa- ria laborantis. Augustinus lib. 9. de Civit.

Ail arg. i. tet quodilla dcscriptio misericor- c. 5. Misericordia est alienae miserioe in
Misericor-
dia diae est quantum ad crtectum ejus nostro corde compassio, qua utique, si pos-
(liia
moderativa remotum ultimum, scilicct pas-
vcl sumus, subvenirc compellimur, ele.
passionis
non est ia sioncm ordinatam compatiendi, (b) Sed quanlum ad istam operationem 2.
Deo, sed 2. conclu-
sequontem ex actionc oi'dinata nolendimiseriam, etc. Eslsecunda conclu-
qua sio.
Misericor-
relativa
nolondi malum proximo; sed quan- sio,nempe misericordiam esse in Deo, dia
miseriai.

tum ad illum effectum remotum, quanlum ad primum aclum, qui convenit ut est ia
Deo.
concessum cst misericordiam non ei in recto et formaliter, licet non quoad

tantum quantum ad
esse in Deo, sed secundum, qui competit malerialiter tan-
proximum, (luiest nollc miseriam lum, ex nalura subjecli talis, et capacis

inesse. passionis aut compassionis ex participati-

Ad 2. (f)Ad secundum, misericors non one Iristitiae alienae. Probat conclusionem,

Probatio.
indigit miseriam, nisi secundum quia neque imminens, neque eliam incur-
rectam rationem; nunc autem rc- sa miseria tolUlur, nisi Deo nolente mise-
cta ratio aliquando dictat mise- riam, aut praeveniendo, aut cerle tollendo,

riam aliquibus infligendam, ut sc- nam providentia ejus universalis esl,

cundum aliquos appareat justitia, et necessaria ad quemcumque effectum. Misericor-

dise
ut indamnatione reproborum; et (c) De hac misericordia, etc. Dicil hanc divisio.

anteceden- Antecedens
ideo non infligit ille pcenam, nec misericordiam posse dividi \n
et conse-
tem el consequentem, sicut distinguit Au- quens.
permittit, nisi eo modo quo eam
gustinus in Deo velle antecedens et con-
infligi statuit cum miscricordia,
sequens. Distinctionem hanc volunlatis
vel cum dictamino rectae rati-
anlecedentis et consequentis sub hac ap-
onis.
pellatione, videturaliquibus primum inve-
Distinctio
nisse Damascenum libro secundo de ftde voluntatis
COMMENTARIUS. anteceden-
orthodoxa cap. 29, ubi dicit antecedentem tis,
et conse-
(a) Re.^pondeo, misericordia in nobis est, volunlalem ex Deo exislere, consequen- quentis.
1 . conclu-
sio. etc. Definil misericordiam per lioc, quod tem vero ex noslra causa exislere, et lib.
 444 LIB. IV. SENTENTIARUM
contra Manichaeossub finom, distinguil eam toto lib. de spiritu el littera, et specialiter in hac di-
'^'"<=''0"«-
in primariam et secundariam voluntatem, c. 33. lib. de gralia Christi c. 5. dicit nos
quae dislinctio est Chrysostomi hom. recepisse jam posse operari in ipsa : Et ut

prima in epistolam ad Ephesios, el hom. 7. scirent, inquit, quia non tantum in eo quod ^

in illud Joannis primi : flluminans omnem operari possint, hoc enim et in doctrina

hominem venientem in hunc mundum, ubi jam acceperunt, sed etiam in eo quod
abbreviator ejus Tlieophylactus, Alhanas. operanlur divinitus adjuvantur, etc. Idem
lib. 3. de assumptione hominis, Hierony- c. 8. et praeclare de peccatorum meritis et

mxjiSinlsaiam cap. 28- in illud, opus pe- remissione lib. 2. c. 5. hanc instructionem
regrinum ab eo, etc. et in 2. cap. 1. ad per antilhesim exponit, lib. 4. in duas
Timotheum, Ambrosius, (Scumenius,Theo- epistolas Pelagianorum c. 5. lib. de natu-
phylactus ibidem hanc distinclionem ad- ra et gratia c. 1. et 12. epistola 105. el

mittunt, quatenus dicunt Deum velle om- lib. 2. de peccatorum meritis et remissione
neshomines salvos fieri, si ipsi veUnl, sicut c. 3. NuUa est ergo discordia inter Augu-
et Prosper de vocatione gentium lib. 2. stinum et alios Patres quoad illam volun-

cap. l. 6. 7. et respons. 8. ad objectum tatem anlecedenlem, quam ipsi statuunt,

Vincentii, Bernardus sei^m. 5. de nativitate. quatenus denotat media legis, ejus

Eamdem dislinctionem recipiunt commu- prsecepla et revelallonem, suasiones,

niter Scholastici in 1. distinct. 46. ubi ipsum lumen naturale, per quod peccata
noster Doctor q. unic. D. Bonaventura damnanlur, el admonetur voluntas per-
art. \. q- 1. Durandus d. 47. Alens 1. p. versa, ut optime Prosper Quod loc. cit.

q. 36. m.2. D. Thomas. \.p. q. 19. art. 6. breviter admonuerim propter quorumdam
ad. 1 . et reliqui. modernorum hac in re pra^sumptionem,
4.
Quamvis autem Augustinus illa verba quam alio et suo loco alias confutavimus,
AposloU: Dcus vult omnes homines salvos in materia de auxiliis divinae gratiaj. Ita

fieri, etc. quibus potissime a Doctoribus enim illam expositionem Augustini aperle ^eig^ura'" i

hsec distinctio applicatur, aliler inteUexit traducunt, tanquam adveisarU sine uUa 'j'^'J"™'

variis in locis, ut Enchiridii cap. 103. reverenUa, et ex sentenlia sua, qui sco- in Aususti-
num.
epist. 107. lib. 4. contra Jidianum, c. 8. ei pum Augustini non atligerunt, nec ad-
lib. de prsedestinatione Sanct07'um c. 8. verterunL quibus respondet, et quod per
Et quamvis haic inlerpretalio Auguslini iUa verba Apostoli concludere intende-

recte etiam subsistat ad scopum disserta- bant contra necessitatem gratioe, quasi

tionis quara habuit cum Pelagianis de volunlas Ulamedioium exlrinsecorum, et

necessitate gratiae Christi, qui auctoritate antecedens per quam homo inexcusabi-
Apostoli abutebantur in sensum errone- lis reddilur, talis sit, ul sine aUis adju-
um, quatenus inde inferrent poteslatem toriis gratiae Christi reducalur unquam
Uberi arbitrii, et evacuarent crucem Cbri- ad cffectum salulis in eventu, cum ipsa
sti, tamen distinclio prsemissa in reipsa, lex admonens doceat quod sil confugien-
vel quantum ad id quod importal, ssepe duni, et quid evitandum.
ab eo tradila est, distinguens adjutoria Ilanc disUncUonem voluntatis antece-
Distinctio
legis, qua innotescit veritas, el datur re- denUs et consequenUs applicat Doctor ad praefala
accommo-
gula operandi ab adjutorio gratiae Christi, misericordiam praevenientem et subse-
datur
quo ipsum opus praicepti donatur et quentem, nam sicut semper habet velle ^'^^^^^

concordat disponitur voluntas noslra. IIoc videre esl antecedens nenipe in causa et mediis
 DIST. Xr.VI. QUi^STIO II. 415

ordinalis ad salutem, modo appliceiilur maneat aliquod debilum poenae lemporahs

debilo, ita eliam Dous habel nolte anle- ([uandoquo, el sic est miligans el liberans
redens mali, lam culpa; ([uam |)(T)n8e, ox simul, inquantum s<nlicet aliquam parlem

miilivo illius volunlalis anleeedenlis, (jua pu3na3, eliam tomporaUs, lollit pcr pceni-

vull in causa omnes salvos fieri, elc. l. ail tontiam, quod malum debetur secundum
Voluntas T/m. II;bc volunlas anlecedens alio no- demorila indigentis. Utroque ergo modo,
sijriu el
beueplaciti. mine dicilur signi, qualenus in operibus inquit, est misericordia in Deo, quia vel
Dei relucel; verum sicut non habet sem- subvcnit quihusdam omnem miseriam im-
per volunlalem consequentem, quie ahas minentem prohibendo, aut amovendo, vet
dicitur beneplaciti, et qua donalur ipsum privsentem rctevando, atns aulem partem

opus in eventu, seu bonum creatura3, ita miseriae debitam dimittendo, elc.

eliam nec habet nolle consequens respe- Hic advertere licet contra plerosque 7.
Doctor
Nollo
ctu mali creatunic, Dicit primum notle non modernos, quam expresso Doctor
1 i-w 1
m
• 1

hac assertor eat

oppositum quia nempe illud est
esse misericordicE, quaestione explicuerit Dei misericordiam ^venientir"
voluntali
antecedenti ex molivo proximo voluntatis anteceden- respective ad opera nostra, atque adeo
non esl ini- ®qu^e"nUs'
sericordia. tis, quod esl sua hberalitas seu bonitas, necessitatem gratiae
° praevenientis
^ et libe- ,., *° ,.
Misericor- liberantis.
dia et ex eodem molivo velle et notle habita ranlis; nam hic agit de miseria peccati
respicit
bonum non distinguuntur. Misericordia autem et poenae, ut patet ex praemissis, et re-
pe» uliare.
respicit bonum proprium et pecuhare sponsione ad secundum, quse est shnpli-
miseri, qualenus subvenit ejus miseriae. citer miseria; datur ergo per ipsum mi-
Et quamvis hoc etiam proveniat ex moti- sericordia praeveniens, datur et liberans.
vj divinae bonitatis remole, ex quo caete- Superius autem probat conclusionem,
ra sunl, qure fiunt a Deo, lamen ut est nempe misericordiam esse in Deo, quod
affectus miserentis respicit proxime mi- probat hoc modo, quantum ad miseri-
seriam indigentis, in ejus emolumenlum, cordiam praevenientem, qua tollitur mise-
in quo praecise sistit. Quamvis enim ria imminens, quia sicut nihU evenit nisi
Dislinctio bonum ex divina hberalitate datum crea- volente Deo, sciUcet voluntate benepla-
inisericor-
dioe turae, sit ejus emolumentum, tamen vo- ciU, ita nihil prohibetur ne evenlat, nisi
a voluntate
anteceden- luntas donanlis primario intendit commu- Deo nolenle ; multae autem miseriae pos-
ti.
nicationem et manifestationem suae boni- sibiles aUcui evenire prohibentur ne eve-
tatis propriae, el materiaUter emolumen- nianl; ergo Deus habet nolle respectu
tum donalarii; misericordia vero formali- earum, scilicet notle misericordiae, quam
ter intendit emolumenlum miseri et comparat voluntali beneplaciti in Deo,
indigentis. et qua Deus praeveniat miseriam immi-
G. (d) FA itlud potest dislingaiin hoc, etc. nentem. Idem eodem modo probat de
Misericor-
dia nempe vetle, quod est proprium miseri- miseria praesente et incursa, quae non tol-
prceveniens
et cordiae, dividit in misericordiam praeveni- litur, nisi Deo subveniente et nolente
antecedens.
Misericor- enlem, et in misericordiam parcentem et illam inesse; inferius autem loco jam
dia
parcens el
liberantem. Utroque modo est partialis expUcato, prsecipue et per se tantum
consequens.
vel totalis, quia velliberat a malo immi- loquitur de miseria culpae et poenae. He-
Quid sit
ulraque. nente tolaUter, nempe per gratiam prae- cle ergo expUcat necessitatem divinae
venientein, ne quis labatur in culpam et misericordiae et gratise, tam praevenientis
poenam, vel in gratiam liberantem a malo quam liberantis, quae non est voten-

culpae incurso, el poenae aeternae, quamvis tis, neque currentis, sed miserentis est
 . ,

44G LIB. IV. SENTENTIARUM

Dei, etc. Ut dicit enim in qusestione se- junctce, et loquitnr de misericordia
quenti, non est aiisericordia in Deo, ubi et justitia.
est justum, id debitum exigentiae ^^^ 2.
est, In Praeterea, si non distingueren-
crealura. tur, sed essent idem, ergo utrius-
(e) Ad argumenta. Ad primum. etc. Hoc que esset idem effectus.Consequen-
Ad
argumenta, proponitur ex Damasceno, ubi definit mi- tia patet, quia idem principium
adprimum.
Responsio sericordiam esse compassionem de malo formale non habet nisi eumdem
Misericor-
dia alieno; sed in Deo nulla est compassio; effectum; sed consequens est fal-
est Deo
in
secundum ergo, etc. Respondet, illam descriptionera sum. quia effectus misericordise
afifectum
misericordiae esse ex effectu remoto, qui est liberare sine meritis effectus
primarium, ;

non secun- non invenitur in Deo, neque misericordia

darium. justitiae est condemnare ubi non
sub tali ratione, sed quoad illud, quod sunt merita,vel salvare pro meri-
dicit per se et in recto. tis.
9. Oppositum.
Ad (f) Ad secundum. etc, Secundum esl Oppositum vult Augustinus n.
secundum. quod misericors sit promptus ad tollen- de Civit. cap. 10. Eo simplex est Deus,
dam miseriam; sed Deus non est sic quod est quidquid habet, et llOC de eo
promplus, quia cum possit omnem toUe- quoddicitur ad se hujusmodi est ;

re, omnem tolleret, quod non facil, sed misericordia et justitia; ergo Deus
Responsio, potius aliquam infligit. Respondet quod est misericordia, Deus est justitia;
misericors non infligit poenam, nisi se-
ergo hoc est illud.
cundum rectam rationem, quae dictat ali-
quibus infligendam, ut secundum aliquos SGHOLIUM.
appareat justilia, ut in damnatione repro-
Tenendo opinionem, quae videtur D. Tho-
borum, et ideo non infligil, nec permitit
mae, scilicet in Deo duplicem esse justitiam,
poenam, modo quo eam infligi sta-
sic eo unam, quse respicit condecentiam divinae
tuit cum misericordia, vel cum diclaraine bonitatis, et aliam, qu£e respicit exigentiam
rectae rationis. quia nempe de ipsis malis creaturae, dicendum est misericordiam esse
bene facit ad ostensionem suae jusli- partem justitise. Sed tenendo in Deo esse
unam justitiam formaliter (de quo q. 1.
tiae.
num. 7.) misericordia ab ea distinguitur,
quia objecta sunt distincta. Doctor non deci-
dit utrum horum sit asserendum, quia pa-
QU^STIO III. rum, aut nihil inteiest, utrum teneas. De
distinctione formali attributorum agit Do-
ctor 1. d. 2. q. 7. et d. 8. qusest. 4. et alibi
An in Deo distinguantur justitia el
ssepe.
misericordia ?
(a) Adquaestionem sustinendo pri- 2.
D. Thom.

part. quxst. 48. m. 3. Richard. hic

mam opinionem positam in pnma hic q. i.
. . . . .

Alens. 1.
art. 2. (juxst.2. Henrlc. quodlib. 5. quxst. 1. quast. dicitur quod misericordia est Richard.
et in sum. art. 51. Gajel. 1. parl. quxst. 13.
qufiedam pars justitiae primo nio-"Jusf,ii^nf'
art. 4. Scot. 4. Met. quxst. 2. et 7. Met.
quxsl. 19. do dictae, quae scilicet est conde- ^cordmm"
centia suse bonitatis, quia
1
suse bo- '
j.".P^"-
distingui

1
Ad tertium arguitur quod sic. nitati condecet misereri. Sustinen- formaiiter.

^^s- 1-
Cassiodorus super Psalm. 50. //o? do tamen secundam viam, patet
du«e res sunt in viis Domini semper ad- quodjustitia et misericordia non
 DIST. XI.VI. QU^STIO III. 447

sunt Ibrmalitor idom, (|uia justitia roaliLatis, vol roiMualitatis ot foi'-

respicit pro pi*imo objocto boni- iiialitatis.

Uictmrd.
tatom divinam. Misoricordia au- (d) Ad secundiim dicitnr (iiiod
ubi supra.
tom rospicit aliqiiid in croatui'a. misoricordia connotat aliud qiinm
prretermisso ctiam jiisto, qiiod |)o- justitia, duo sint intor
licet ista
test osso in croatura, scilicot oxi- so simpUcitor eadom sed contra ;

i^ontia, quia non ost misericordia hoc, connotatio illa non requirit
justum in cro-
in Deo, ubi sic ost ali(iuam distinctionom hujus al) il-

ntura; istud autem objoctum ot lo, ut est in se, sed tantummodo ut

iUud non respiciuntur primo ab concipitur et signatur, quiaad hoc
hoc et illo, nisi in hoc et in illo sit ro(iuiritur connotatio; arj^umen-
aliquanon identitas formalis, cum tum autem requirit quod iUorum
tamen non identitate formaliter intor se, ut sunt causse distincto-
stat idontitas simpUciter, sicut rum effectuum, sit aUqua distin-
dictum ost disllnct. "2. el disl. 8. pri- ctio. Nec sufficit, ut videtur, ad
mi, q. k. hoc diiferentia rationis, quia res
1.2. q.i. (b) Si autem quseritur ordo ju- rationis non est iUud, quo aU-
jStuia^^^e*! stitise iUo modo acceptae in hoc et quis offectus reaUter eflicitur, imo
nusencor-
jj^ -^^^ justitia ost simpUcitor goneraUter nuUa distinctio reaUs
in Deo. in effectu dependet a relatione
^y\ov misoricordia, comparando
ad objecta, sicut objectum est rationis in causa, ut probatum
prius simpUciter objecto. Ex parte est disiinct. 13. primi. ista autom
autem ipsorum inter se, ut sunt distinctio effectuum essentiaUter
intrinseca Deo,non habent ordi- dependet ex distinctione in causa;
nem, nisi eo modo quo aUse per- ergo non est soUus rationis.
fectionos non esedem formaUtor Concedo ergo istam rationem,
Justitia, et
ponuntur habere ordinem, per hoc quod sicut in Deo inteUectus non misericor-
dia
quod una prius dicereturinesse re- est formaUter voluntas, nec e con- Dei
formaliter
aUter, si esset ibi distinctio reaUs, verso, Ucet unum verissima iden- distiDguua-
tur.
et per consequens secundum iUam titate sit idem alteri, ita justitia

distinctionem quam habent, una non est formaUter, vel quidditati-

est prior natura altera; et iUa pri- ve idem misericordise, vel e con-
oritate possibili, justitia est prior verso, et propter hanc non identi-
misericordia, secundum iUud An- tatem formalem, potest istud esse
selmi Prosol. 11. ex justiiia nascitur
principium proximum aUcujus
misericordia.
effectus extra, cujus reUquum non
est principium formale; eodem
3. Ad argumenta. Ad primum,
(c)
'^'
modo sicut si hoc iUud essent
et
extendit duas res ad quaUtatem
duae res, quia esse principium
secundum quid, de qua dictum est formale competit aUcui, ut est ta-
q. prcediclaprimi, dist. 8. Nec oportot
le formaUter.
exponere res per realitates et for- Contra hoc, esse divinum est Arguit
contra di-
maUtates, quia simiUs est distin- actuaUssimum; ergo inckidit om- stiuctionem
formalem
ctio rei et roi, sicut reaUtatis et nem perfectionem divinam; non ia divinig.
 ,

-^48 LIB. IV. SENTEiNTIARUM

includeret autem, si esset distin- formaliter eadem, perfectius quam

cta perfectio a perfectione et ab unitive vel identice.
essentia, quia qiiodcumque distin- Ad secundum, potest dici quod
ctum ab eo formaliter est ibi actu- quot sunt ibi formalitates, tot sunt
aliter, etper consequens ut distin- ibi realitates et res; sed quaelibet
ctum, est ibi actu, et ita essentia pluralitas est tantum secundum
ut distincta non includit omnem quid, sicut ostensum est ibi. Vel
actum. posset negari consequentia, plures
Prseterea, si sint ibi distinctae formalitates reales, ergo plures
formalitates reales, ergo distin- realitates, sicut negatur, plures
ctse sunt ibi realitates, et ita personae divinse, ergo plures divi-
distinctse res. Probatio primse con- nitates; sed prima responsio est
sequentise, quia quselibet forma- realior.
litas propria realitate est distin- Ad auctoritatem in oppositum, ^ ^
vide scot.
1. 0. 2. q.
cta. probat veram identitatem in Deo i- 2. p. et
d. 8. q. 4.
Quse Ad primum,essentia unitive con- cujuscumque ad quodcumque, lo-
uniuntur,
distinguun- tinet omnem
actualitatem divinse quendo de intrinsecis ipsi Deo;
tur.
essentise; unitive autem non con- sed ex fioc non sequitur, ergo
tinentur quse sine omni distincti- quodlibet est formaliter idem
one continentur, quia unio non cuilibet, quia vera identitas, imo
est absque omni distinctione. Nec verissima, quse sufficit ad omnino
unitive continentur quse simplici- simplex, potest stare cum non
ter realiter distincta continentur, identitate formali, ut dictum est
quia illa multipliciter, seu disper- prsedicta qucest. 4. disl. 8. primi.
sim continentur; ergo hoc voca-
bulum unitive includit aliqualem COMMENTA.RIUS.
distinctionem contentorum, quse
sufflcit unionem non tamen ad ;
1.

talem unionem quse repugnet om- (a)

^ '
Ad qusestionem, etc. Suslinendo pri- Resointio
quaestionis
ni compositioni et aggregationi mam opinionem, quam in superiori quae- juua
varias
distinctorum; lioc non potest esse, slione tenuit cum D. Thoma et Ri- opiniones
1 j j- -i j- » • • .••• prsemissas
nisi ponatur nonidentitas formalis chardo, dicit non distmgui justitiam prohiema-

in Deo, et misericordiam, quia haec esL

cum identitate reali.
pars juslitiae, quia divinae bonitali est
5. Ad argumentum ergo concedo
Essentia concedens misereri. Sequendo lamen
contmet omnem
.
, , . j.

Dei quod essentia

continet , „ .
opinionem secundam, qua dicilur justilia
actualitatom, et per consequens
, . , ,

omnia
una re et ralione, esse in Deo, distingui-
unitwe!^et omnem formalitatem, sed non ut tur a sua misericordia, quia justilia respi-
dentice „ , . ,
. ,

reaiiter, lormaliter eadem, quia tunc non cit primo bonilateii? pro objecto; miseri-
formaiiier contineret unitive. Et si aicas.
cordia autem respicil aliquid in creatura,
continet quantum potest contine- prjElermisso eliam juslo, quod non polest
ri, verum est quantum unum unius esse in creatura, scilicet exigenlia, quia
Misericor-
rationis niliil autcm unius rati-
; non est misericordia in Deo, ubi sic est
dia

onis potest contincre plura non ju$tum in creatura, eic. Esi Sixiiem mise-
 DIST. XLVI.QU/«:STIO III. m
ri<(ir(li;i prtL>vonicns vl liherans iii Doo prajcoplu, netnpo cxlrinsoouiii, «'l ideiii osL Aiiu.i
excliidil
. . «(xeiiipluiii
li'l>ituiu.
rcspcclu croalura'.; orj^^o nulla csljusliLia in nobis quolioscumquc nnpcralur aclus ,i„ ariu
""''"''^ "'
in ipsa crcalura, auL {lcbiluin rcspccLu alicujus virlutis ex Hne aUerius, aclu3

Dei inisoronlis, quoci noLavcriin adversus iniporalus rcspicil Inlrinsocc objccluni

modcrnos, qui caluinniam inLentanL Do- proprium, cxlrinsoco vero objcclum ro-

clori, quasi ncgaveril graliam pra)veni- moLuin, pcr accidens el per modum
enLein oL adjuvanlem, vel ncccssiLalcm circumslanlia}. iLa Deus coinmunicans ali-
. , . ..•.••,, L Accomino-
gralia) ad ptcniLcnLiam, qua> libcraL a pec- quid crealurai ex jusLilia illa, (lua) est in ,iaiur.

calo. ipso, inLendil inlrinsece debitum sua) bo-

2.
Ad proposiLum crgo, prosequondo liLle- niLati servandum, ad qiiam se habet (juasi
Distinctio ad alterum, alque adeo ipsam bonitatem
misencof-
ram, diciL objoclis differrc jusLiLiam et
di;o
misericordiam, quia JusliLia primo respiciL per modum specilicativi inlrinseci actus
et iustitiio
per objecta divinam l)oniLaLem propler se eL inlrinse- lalis. Oii''ndo voro ex inotivo mlsericor-

ce, sive ul esL Dei, sive uL crealurse com- diic aliqiiid vult creaturae ad subblevan-

municalur secundum exigenliam creaLurae, dam ejus miseriam, licet remote lioc volit

ubi suponiLur aliquod debiLuni cx parle ex motivo su;r bonitatis ulLimaLo, quod
crealuraD, non simpliciler, sed quatenus tale respectu cujuscumque divinitas, ta-

dicit ordinem ad divinam bonitaLem indif- men per actum misericordia) sublevantis
ferenter, quia hoc ipsum quod velit in ea creaturam, non inlendit intrinsece boni-

divina voluntas fiat juste, neque repugnel Latem suam aut debilum ejus, ut serva- Miseritor-

creaturse sive unum oppositum, sive alLe- tur in creaLura, sed solum sublevationem intendit

rum velit voluntas ex molivo bonilatis creaturse a miseria praeLer omne debiLum, ''"onem'"
^'"® ^®^^'*°"
ejusdem, cum qua creaLura non haboL vel quod ipsi compeLit, vel etiam quod
delerminalam connexionem, sed ut sta- ipsi inesL secundum Justitiam, et debiLum
tuilur a volunLate, et eo ipso quo slatua- divinae boniLaLis ; atque adeo licet divina

Motivum tur fiat juste. Misericordia vero respicit bonitas ipsi communicetur per talem
intrinse-
cum crealuram ex motivo quidem remoto et actum, tamen non communicatur per
niisericor-
dice.
exlrinseco divinse bonitatis, ex motivo affeclum, aut rcgulas justitia'. ; sed per
lamen intrinseco, sublevandi creaturain affectum miserentis et sublevantis ob in-

a miseria, ob emolumentum ipsius crea- tentum intrinsece ex vi lalis acLus, emo-

turse. lumenLum creaLurae miserae,' qua misera
3. Declaratur, volens legislator inducere esL, eL a miseria liberatur, vel pra)venien-
Declaratur
exeinplo obligationem particularis virlutis, sLaLuiL do, ne incurrat, vel certe sanando ab in-
sumpto a
legisiatore. legem de ejus servanda reclitudine. ciirsa, et ut dicit DocLor, praeter orane
v. g. casLitalis; quamvis auLem intendat justum in creatura, quia potius in hoc
ullimate bonum commune tanquam finem actu est dispensatio bonitalis divinae prse-
exlrinsecum legis, tamen ipsa lex non ler regulas ordinarias Justitia), quam ulla

specificatur intrinsece ab illo tine boni collatio debiti, ([uia miseria ipsa ex debito Miseiia
communis, ""^
el inLrinseco, ideoque lex non JusLitiae inest, vel inesse debere, v. g. in
jei^jf^*^

inducit obligationem respeclive ad illum, nobis, ut comparamur ad Dei misericordi-

sed tantum respective ad intrinsecum am praevenientem, qua praeservamur
finem objecti caslitatis, ad quem hic et a peccato et miseria imminente; debi-
nunc obUgat; ideoque communiter Docto- tum ejus incurrendi est ex infirmilale

res neganl finem pra)cepLi cadere sub incursa ex peccaLo primi parentis. Qua
Tom. XX. 29
 .

450 LIB. IV. SENTENTIARUM

vero Deus liberat a peccato incurso et et respicit utilitalem crealurae praecise

poena, evacuatur omne etiam debitum tanquam intrinsecum motivura, licet ex-

justitiae, quia illa miseria inest secundum trinsece bonitatem divinam. Deinde,

leges justitiae ob demeritum et electionem misericordia non potest esse affectus

perversam voluntalis. benevolentiae, quatenus nos sumus ali-

Ex his facile solvuntur, quae Pater Smi- quid Dei, quia si loquamur de benevolen-
5.
Seutentia late sumpta, qua Deus universim
sing opponit quaestione illa sexta n. 93. tia
opposita
el Lorca 2. 2. disp. 33. sect. 3. probantes respicit creaturas, vel in specie creaturam
misericordiam non esse in Deo distinctam rationalem, non exlenditur ad peccalo-

a divina benevolentia seu charitate, quam rem, qui est extra Dei amicitiam, quia

supra diximus esse illam justiliam univer- qua peccator est, nequit esse objectum
salem, quam Doclor statuit formaUter in benevolentiae; qua auiem creatura est
Benevoien-
Deo, si teneatur dari talis rectitudo diver- Dei, non habet specialem rationem unde
Objectio. Dei ut
sa a rectitudine voluntatis, dicunt primo, Deus ipsum specialiter respicit per benevo-
respicit
ejusdem virtutis esse prosequi suum obje- lenliam. Misericordia vero respicit ipsum, creaturas.

ctum, et ex ejusdem motivo fugere oppo- qua peccator est et miser, et ex molivo
situm, quod est inclinare ad velle bonum intrinseco miseriae sublevandae, citra omne
suum, et ad nolle malum oppositum; sed debilum, vel quod respiciat intrinsece

charitas efficaciter inclinat ad volendum divinam bonitatem, vel ex motivo ejus ut

bonum proximo, ergo ad nolendum ei communicandae, miseriam, quia divina bo-
malum. Haec ratio probat universaliter non nitas non extenditur ad creaturas, nisi ea

distingui etiam in nobis has virtutes. ratione qua participatur aut participari

Ad propositum autem applicalur, quia potest a creaturis, cujus nequit miseria

ille affectus misericordiae est benevolentiae peccati et poenae debitae, qua debita est,

divinae ex motivo suae bonitatis universa- esse parlicipatio; ergo non ex motivo in-

li, quatenus vero est in nostram utilita- trinseco bonitatis Deus respicit miseriam

tem, est ex eodem motivo, quatenus nos in profectum peccatoris, sed ex solius
aliquid sumus Dei, et sic universaliter misericordiae ( cui id tribuitur in Scriptura

misericordiae actus erit illius virtutis, ex el a Patribus, et Doctoribus communiter,)

cujus motivo subvenitur proximo. cum nihil habeat peccator, qua taUs, in

Respondetur ex dictis, quamvis anlece- quo possit communicare divinae bonitati.

6.
Responsio. (jens sit verum, quod eadem virtus incli- Quod autem ipsa misericordia dicatur Misericor-
dia
net ad volitionem boni, et fugam mali beneticentia late sumpta, est ex concomi- dicitur
beneficea-
oppositi, ut recte etiam Doctor in quaesti- tantia beneficentiae, quia non solum per tia.
et
one praecedenti insinuat, tamen unde non Dei misericordiam tollitur miseria, sed
quoniodo.
sequitur actum illum fugae non participare sed etiam renovatur peccator interius,

aliam honestatem quam intrinsecam sui ulrumque tamen provenit ex aflfectu mi-

molivi. Sed in proposito, fuga ex motivo sericordiae citra omne debltum sanantis

benevolentiae, aut amicitise, aut charita- a mlseria culpae et infirmitatis, et dispen-

tis, si sumatur stricte, respicit debitum, dii incursi, et restituenlis in integrum.

Ex vel quasi debitum etiam in Deo, quate- Invenitur ergo sufficiens ratio distinguendi
diversitate ,

nus hoc condeceat suam

, , 1.1.
bomtatem, ^»
et benevolentiam et misericordiam ex parte
motivorum
justitiaj, et
6X motivo intrinseco bonitatis ; miseri- objectorum, et fine intrinseco utriusque,
misericor-
diae.
cordia autem excludit omne debitum. quia beneficentia seu benevolentia, re-

i
 DIST. XLVI. QUi^STIO III. 451

spioil (liviiiain bonilalem, ejusqup innni- tainon prior sil justitia. Hnde Ariselmus
lostiilioneni ;ib inlrinsoco, prnpler ipsani cap. \\. Prosologii, dicit ex justilia nasci

bonilaleni inanifeslabiloiii, in (juo aclu mlsoricordiam.

croatura habel ralionom objecti niaterialis (c) Ad ari/umentn. Ad primum otc. 8.

et secundarii. Misericordia vero respicil Primum est ex Gassiodoro super Psal. 50. .'^'^
priMiuiu.
niiseriam sublovandam cilra onine debi- lliv dv3e res sunt in viis Domini semper
tum, quod ex bonilate redundaret, sed admixlx, ubi Inquitur dojuslitiael mise-
prajcise in ulililaUMn miseri, a quo pro- ricordia ; ergo sunt divers;c. ilespondel Responsio.
pollilur miseria. BeDevolenlia ergo re- Doctor, eum oxtendere duas resad duali-

spicit in rebus qut)ddam jusLum, proul tatem secundum fiuid, et formalem. De

in ipsis in ordine ad Deum reperiri po- hac distinctione vide ipsum Doctorem in
lest. Misericordia vero nuUum lale juslum primo, locis ad qua3 se remiltit.

respicit, sed polius non juslum, non de- (d) Ad secxndum dicitur, etc. Secundum 9.

bitum. est, si non dislinguerentur, essent ide-.n ; secundum.

7. (b) Si autem quierilur, etc. Ilic qua^rit ergo utriusque esset idem effectus, quia
Ordo
juslitiiie,
de ordine justilisB et misericordiae, sup- idem principium formale non habet nisi
et iniseri-
cordiio.
posita earum dislinctione, et respondet eumdem effectum; consequensest falsum,
ratione objecti priorem esse juslitiam in quia misericordia sine merilis jiberat, ju-
rebus ipsis, quod palet, quia communi- stitia autem respicit merita aut demerila.

catio divinie bonitatis, prout statuit ju- Respondet Richardus misericordiam con- Richardl?
stum ahquale in creatura, supponilur mi- notare aliquid quod non connolat justitia, ,
Impugna-
Frioi- est soriae, quae est in creatura ex subtractione licet illa duo sint inter se simpliciter tur.
justitia in
ordine ad dobiti slatuti por justiliam Dei et legem, eadem. Contra, connotatio non inducit
creaturam.
qua ordinalur in fanem; prius ergo est differentiam, nisi tantum in conceptu;
creaturam obnoxiam esse juslitise Dei, argumeatum aliquid amplius exigit, quod
quam fieri miseram ex subtraclione illius scilicet ut sunl causoc distinctorum effe-
In Deo ut"
sunt non
debiti. Quod si considerentur ut sunt in ctuum sit distinctio aliqiia in Ipsis, quse
dicunt
ordinem.
Deo, nullus est ordo inter ipsas, quia sicut diversitas effectuum non praeexigit solam
j^ig^i^ptio

objecla sunt diversa, ita etiam et ipsa, disLinctionem rationis, sed aliquam for- effectuum
^
exigit
quse in objectis non communicant sunt di- malem in ipsis causis, nam distinctio distinctio-
nem
versa, quia justitia, ut dictum est, rcspicit effecluum in proposito oritur ex dislin- in causiset
quando.
justum et debitum, misericordia vero non ctione causarum; intelligitur hoc, non eo Expiicatur.

juslum, non debitum ; itaque neutra ex ra- sensu quo aliqua causa aequivoca causet
dicealterius oritur, sedutraque immediate diversos effectus, nam sic non requiritur

a voluntate, quamvis ex nalura objecto- distinctio in causa, neque ex distinctione

rum unum supponilur alteri, tamen non formali effectuum sequitur distinctio in
inde infertur ordo earum inter se, sicut causi, quia causa illa non sub formali
scientia in Deo prsesupponitur ad amorem, sua ratione exigitur ad effectus, sed ex
etintellectus ad voluntatem, quantum ad ratione eminentiali et virtuali. Quando- Causa ex
objectum, tamen neulra ex radice alterius ratione
cumque ergo exigitur aliqua causa sub formali
emanat, sed utraque ex radice essentiae. sua ratione formali, sequitur esse distin-
[nj^g"f*^i_
Posset Possel tamen ibidem indicat, servari
etiam
ut ctionem in illo effectu ab alio, ad quem stinctionem
effectus.
^^^^^"^ "^^0 ^^ '"'^^ ^"^^^^ ^P^^' ^^^ "^ no" requiritur talis causa per se forma-
ordolnter
ipsas.
licet ab eadem radice voluntatis emanent, liler, nam propter aliquem gradum, et

I
 ;
'

452 LIB. IV. SENTENTIARUM

rationem formaleiii in ipso effeclu requi- ipsis. Ideo concedil Doctor ralionem prae-
ritur per se. missam, inquantum ex ea probatur diffe-

10. Advertendum ergo est, aliquando exigi rentia formalis utriusque, el supposito

concursum causae, ob rationem formalem quod utraque reperiatur in Deo, ut distin-

in effectu, aliquando vero ex sola depen- cta a reclitudine formali ipsius voluntatis,

dentia et imperfectione alterius causse quia dato quod nulla sit virtus moralis in

concurrentis, ut quia estinadaequata effec- Deo, quoad habitum, sed sola ipsius vo-
tui, etimperfecta quoad virtutem agendi, luntatis rectitudo, tunc distinctio tantum
V. g. potentia motiva unius non potest eritquanlum ad effectum voluntatis diver-
ferre pondus excedens vires; ex concursu sum in ordine ad diversa illa objecta.

autem alterius possunt simul quod alias Deinceps Doctor explicat modum illius

ab uno adaequatae virtutis possel ferri ; in distinctionis, qui magis spectat ad primum
eo casu non est distinctio in effectu ob in locis citatis ab ipso in littera, ideo hic

distinctionem causse, quia illa causa non supersedeo hujus traclalioni. Deinde re-

exigitur ex natura effeclus, sed per ac- spondet ad argumentum in oppositum,

cidens ex infirmitate virtutis alterius cau- quod desumitur ab Augustino il.de Civit.

sae ; at aliquando exigitur causa sub sua cap. 10. quia probat tantum identitatera

formali ratione ex necessitate effectus, omnium quae suntin Deo realem, non ve-
V. g. voluntas ad volendum, intellectus ro quoad suas raliones formales.

ad intellectionem, et ex alia parte ob-

jectum cui assimilatur intellectio, bonum

quod movet voluntatem, et terminat amo- QU.ESTIO IV.

rem ejus, tunc recte ex diversitate effe-

infertur diversitas formalis An in pumlione malorum concurral cx
ctus formali,
causaram, quia ideo est aliquid diversum parte Dei punientis juslilia cum mise-

formale in effectu, quia secundum Iioc ricordia ?

procedit a causa sub sua ratione formali

AleiiS 1. parl,. quxsl. W.). in. 2. D. Boiiav. hc.
diversa. art. 2. quwsl. 3.
arl. 2. pcr tolum. Richard.
In proposito idem servatur, quia justitia D. Thom. qxiwsl. 2. arl. 3. Argcnt. quaist. 1.
11. arl. 3. l:sassol, qusest. 1. art. 3.
Misericor- reauiritur formaliter ad servandum debi-
dia
etjustitia tum, vel quasi debilum, et ut ponat

'qiirunfur justum respective ad merita vel demerita. Ad qnartum (a) sic proceditur.
^

'^''tatem^'" Misericordia vero requiritur ex alio moti- Arguitnr qiiod non. Aiigustinus 83. Arg.'

actuum.
vo proprio quod non communicat motivo q. q. 3. Nullo sapiente auctor fit homo

justitise, sed potius illud tollil, sicut deterior ; ergo multo magis Deo
neque justilia servat modum agendi mise- auctore, cum Deus sit major omni
ricordiae, cum medium utriusque sub op- sapiente, non flthomo deterior.
posita ratione justi et non justi atlenda- Sed qui addit malum malo, facit
tur; elutraque, ut dixi, secundum suam totum detcriuS; sicut addens bo-
rationem formalem requiratur, ila utaclus num bono, facit totum melius,
unius non possit esse ab altera ob repu- 3. Topic. ergo, etc.
gnanliam objectorum, et modi tendendi Pr.-^terea, Deut. 5. Secundum mo- Arg.

in ipsa objecta, ideo recte ex affectu Iioc dum delicti eril ct plagarum modus

modo diverso colligitur differentia in sed delictum cujuscumque peccan-

 ;

DIST. XI.VI. QU/ESTU) IV. 453

tis (»st t^Miiporah^ ot linitiini; (M'go

sociindnni jnstitioni pnnitio cnjns- SCHOhlUM.
cnniqiu» oi*it talis; (M'iio in pnniti- l'i()l)al)ilo e.s.so, iii omrii opoi-c! l)oi ooiicur-

one cTtorna pro lonipornli cnlpa rero misoricordiam et jii.stHiain. Pro hac,
qnio e.st 1). Tliom;c, addueit aiictoritates et
vel tr.ansitorin, non (^st jiistitia.
rationos, qiia.s tamen ostendit niliil conflcore,
Pi'cietorea pnnitio jnsta ost ad dujiisiitia misoricordia proprio lorjua-
si et
Ari' 3.
correptioncin i^nniti. S(^d nnllns miir.
daninatns pcr pnnitioneni sni cor-
ripitnr. Priinn probatni" pcr Ari- Ad istam qncnnstionem proba-
(I))
D.
2.
Thon.
bilitor tenetnr qnod in omni opere 1. p.q. 21.
stotelcm 1. Hhcior. artio. 4. cl

PrcTterea, J.icobi H. Judicium sinc (livino concnrrnnt misericordia et dist.

Arg. 4. prresenti,
Psai. 18. miscricordia fict ci qni non fcceril mi- jnstitia, juxta illnd Psalm. 2i. art. 2.q.2.
Iq omni
scricordiam; ct Angnstinns snpra Unlvcrsu' vicc Domini misericordia et ve- opere Dei
concurrere
i 11 11(1 Psalm. Propc es Iti Dominc. Uhi riit(s. Ad hoc etiam (^st ratio, qnia misericor-
diam
non miscrclur, scilicct Dens, vindiclii
artifex volnntatc prodnccns con- et
justitiani.
datur;cvgo in damnatis est jnstitia formitor rcgnlse snse, jnstns ost,
sin(^ misericordia. qnia justitia reddit nnicnique qnod
Prjcterea, Apocalyps. 18. Quantum sil)i debetnr artiflciato maxime ;

Arg. 5.

gloriftcavit se, el in deliciis fuit, lantum debetnr quod concordet rognlse

date,etc ergo ibi est stricta cor- snjB.Deus autem est talis artifex
respondentia p^onse ad cnlpam sine respectn omnis creaturse. Simili-
aliqna remjssione; ergo sine mi- ter misericordiaest in snbveniendo

sericordia. indigentise praesenti ut non insit,

Oppositnm in Psalm. ^i. Universw vel fntnrae, qnse imminet, ne insit;

Ralio
ad opposit,
vice Domini misericordia ct vcritas, nbi Deus producendo quamcumqne
Psal. 10.
Psal. 76.
Cassiodorns super Psalm. 50. Ihc creatnram sic vel sic, subvenit
duce res in viis Domini scmper adjunctce indigenti; ergo, etc.

sunt; et in Scriptura habetur satis Pro duabus rationibns simul

istis

de ntroque, ut, Justus Dominus, et ju- est congruentia talis, quanto ])ln-
stitias dilexit; et alibi Non obliviscetur :
res virtntes inclinant ad aliquod
misereri Deus, nec continehit in ira sua idem opns, tanto illud est perfecti-
misericordias suas. ns et per oppositum, tanto opus
; .

est vituperabilius, qnanto ost con-

COMMENTARIUS. tra inclinationom vel roctitudinom
(a) Ad quartum sic proceditur, elc. In plnriumvirtntum ; omn(> opus Doi,
Ordo, hac quseslione supponil modum probabi- nt ejns, ost porfoctissimum ; (M^go
et divisio
qusestionis, leni, quem lenet D. Thomas, el illum ost ex omni virtuto quam possibile
examinal. Secundo respondet ad quffisLi- est concurrore in eodom oporo

onem, dividendo qua^stionem in quatuor possibile est autom inoodem opore

arliculos. Primus est de punilione malo- concnrrere misericordiam et ju-

rum. Secundus, quomodo sit a Deo. Ter- stitiam, patet ex solutione 1. q. 3.

tius, quomodo exjuslitia. Quartus, quo- et istius dist. ergo.

modo et an sil ex misericordia, et deinde (c) Scd prima ratio, quae proce- 3.
Instat

respondet ad argumenta. dit ex ratione justitiap ot miseri- contra

 454 LIB. IV. SENTENTIA.RUM

rationeset cordise, accipit ista valde genera- non oportet quod concursus plu-
coDgruea- ^- ^^^^^
^.^g^,^ proprie justitia est rium talium ad idem opus requi-
illatas.
in reddendo debitum, et artiflciato ratur ad summam perfectionem
nihil debitum nisi secundum
est operis.
voluntatem artificis, sequitur quod Esto etiam quod illse rationes
in productione ejus non est justi- concluderent generaliter de ope-
tia stricte loquendo; sed talis ar- ribus Dei positivis, quia ibi est 1
tifex est Deus respectu creaturse. manifesta rectitudo, et etiam ex-
Quod ergo accipitur, artificiato clusio indigentiae, tamen quia in
debitum est conformari siice regulce, ne- punitione malorum infligitur ali-
gandum est, accipiendo stricte quod malum, quod magis sit
ita
debitmn, quia Deus hoc non debet indigens per punitionem quam
artiflciato. Si autem accipiatur ante, non videtur quod seque con-
quod hoc requiritur in artiflce ad cludant in proposito.
hoc, ut sit debite artiflciatum, ex
hoc non sequitur justitia in pro-
GOMMENTARIUS.
ducente, tantum det libere arti-
si

flciato, quod sic conformet, absque (b) Adjstam qiixstionem. etc. Subdit 2.

omni exigentia prsevia ex parte conclusionem probabilem, nempe in omni ^- *^^"°^""

artiflciati, sicut est hic. opere Dei concurrere iustitiam et miseri- ^^ 0™°'.
^ ''
opere Dei •

Ratio autem de misericordia cordiam, quam

^ docet Alensis 1. part. inTenitur
justitia et
valde extendit misericordiam ad sub- Quaest. 39. m. 3. D. Thomas hic art. 4, misericor-
dia.
levationem, vel exclusionem cu- et 1. part. qusest. 21. art. 4. Durandus Augusiin.

juscumque defectus, cum tamen hic quaest. 3. Paludanus quaest. 1. art. 3.

misericordia non sit proprie, nisi concl. 3. et alii, A.ugustinus lib. de peccato-
ad sublevandum, vel supplendum rummeritis etremissione cap. 19. Miseri-
defectum pertinentem ad miseri- cordiam et veritatem diligil Deus. Psal. 83.
am non autem omne
; defectivum, Misericordia et veritas obviaverunt sibi.

potest esse miserum. Psal. 84. Universae viae Domini misericor-

An ia Deo Etiam congruentia illa de con- dia et verilas. Psal. 24. Et quis explicet,

virtutes
cursu virtutum includit dubium. inquit, quam crebro hxc duo conjuncta
j^qj^ gg^ certum Quod
disiinctse
voluntate,
q,jjg^
i ^ in volun- divina Scriptura commemoret ? aliquando
et
tate divina possit esse ratio ali- etiam mulatis nominibus, ut gratia pro
intellectu
formaliter cujus virtutis non tantum non misericordia ponatur. Unde est : Et i

distinctse re ( certum est, sed ) vidimus gloriam ejus sicut unigeniti, ple-
nec formaliter distinctse, quia vo- nam gratia et veritate; aliquando pro
luntas ex hoc quod inflnita, magis veritate judicium, sicut est, misericordiam
sufflcit ad omnem rectitudinem et judicium cantabo libi Domine, etc.

actus, quam aliqua virtus quali- Adducitur ratio talis, quia arlifex produ-
. . Ratio ex
tercumque re vel ratione distincta cens voluntate conformiter regulae
,
suae, artefacto

superaddita. Si tamen concedatur justus est, quiajustitia reddit unicuique artfncem

ibi virtus distincta forinaliter a quod sibi debetur, arlificiato maxime de- debiroi.
voluntate, sicut sapientia, vel alia betur conformitas ad regulam. Sed Deus
virLus intcUectualis in intellectu, est talis artifex respeclu omnis creaturae.
 .

DIST XLVI. OU^STIO IV. 455

aliis. erga reddit ipsi talo dobilurii confor- virtus dislincta, non requirilur concursus ad porfecti-
on<?ni
iniLatis; siiniliLer inisericordia esl ul)veniro ejus ad opus ad summaiii perfoctionem
oporib.
imligenli, vel pnuvoniendo no insiL, vel operis, quia qu.ecumque perfeclio limitata
lollendo pnosenleni. l)c>us oliani produ- oporis potest esse a divina voluntate
cendo creaturam sic subvenil; ergo, etc. in oinni termino sua; peifeclionis, quam-
Accedit et congruentia, quatenus concur- vis nulla virlus ad illud concurrat. Pra>
renlibus pluribus simul virlutibus, opus terea, eslo quod istie raliones conclude-
redditur perfeclius; possibile autem est renl de effectu Dei posilivo, (juia ibi est
in Deo concurrero sic per justitiain ot manifesla rectitudo, et eliam exclusio
inisericordiain, cujus operi debel Lribui indigenli;c, qula divina bonitasei cominu- Non
requiri
omnis perfecLio nicalur, inquantum saltem ad
possibilis ; ergo, etc. est ejus capax ; tamen
elVectum
3.
(c) Sed prima ralio, etc. Docet sumi quia in punitione malorum intUgitur ali- privati-
vum.
Prima quod malum,
ratio
justitiam et misericordiam valde large in ita quod magis sit indigens Talis est
puaitio.
sumit hsec prima, nam per malum quam
justilia proprie est in redden- ante, non videtur quod
do debitum, et sic nuUum esL debitum foque concurrant in proposito justitia et
proprie dictum in arliflciato, nisi volunlas misericordia, quia misericordia non est
artiticis, neque in Deo est debitum respe- inflictiva.

clu artiliciati, nisi prout vulL artificiatum Ilaecratio magis declaratur in misericor- 5.
Scopus
hoc vel illo modo producere; neciue alia dia, quatenus malum culp;e
tolht contra discursus
praemissi
regula prior sua voluntate qua vult artifi- debitum, vel propter omne debitum pecca-
ciatuin hoc vel illo modo ; ergo non est toris, et idem etiam, quando praeveniendo
debitum, neque juslitia stricte sumpta in tollit idem malum seu miseriam. Hic discur-

^"non^
^^^^ respeclu artiticiaLi in genere, in quo sus 00 tendit, ut probet non sufficere illam
^^^^^ ^^^ exigentia respecLu Dei, qui hoc generalem rationem, in qua per accommo-
^^reo-iiiam"
priorem yel illo modo, sub rationibus eliam op- daiionem justitia et misericordia omnibus
voluntate. ^
Non esse posilis, rospicit Deum juxta suam omni- Dei operibus tribuitur ad scopum praesen-
(lebitum
respectu potentiam, quee in rebus creatis non stri- tis quaestionis, in qua quaeritur de his
cLe respiciL aUquod debiLum determina- virlutibus, prout exercentur circa damna-
tum, sed tantum prout operaLur, et prout tos secundum proprietatem. Unde in
disponit. qutestione secunda docuit misericordiam
4. Idem docet de misericordia, eam valde non sumi pro omni nohtione maU circa
Misericor-
dia large sumi, quia praecise, et stricte sum- creaturam, sed solum pro nohtione mi-
stricte
sumpta pta respicit miseriam, quae non compre- seriae stricte sumptae, quae est peccatum,
respicit
miseriam» hendit omnem defectum. Quantum etiam vel pcena debita, alioquin Doctor non

Ratio
ad congruentiam de concursu virluLum respuil illam communem accommodati-
dubia. includit, inquit, dubium, quia non est onem, sed indicat quaestionem pertinere
certuni in volunlate posse esse aliquam ad strictam acceptionem, tam justitise ut
virtutem, non solum re (quod certuin est), esse potest in Deo, quam etiam miseri-
sed neque formaUter dislinctam, nam cordiae, ideoque quamvis accommodate
ipsa voluntas ex eo quod sit formaUter intelligantur Scripturae de omnibus ope-
infinita, magis sufficil ad omnem rectitu- ribus Dei, sumpta justitia et misericordia
Non dinem actus, quam aliqua virtus qualiter- late, tamen id non sufficit ad praesentem
requiri
concursum cumque distincta, quod superius quaest. 1. qujesLionem, ideoqueillud Psalm. 24. Uni-
plurium , , , ^ . . ,
virtutum probatum est. Quamvis etiam detur talis versae vise Domini, eL aULer expUcantur ab
 ; .

456 LIB. IV. SENTENTIARUM

6. Aliqui inielligunt de iis, qui misericor- intellectnale in genere duplex est, commodiet
Explicali honesti.
varia
diani consequunlur, el remissionis pecca- boniim scilicet commodi, et bonum
ScripluPM,
torum, et vocalionis ad fidem, et perve- honesti. Bonum quidem utile,
niunt ad cognitionem veritatis per Scri- quod ponitur tertium, ad alter-
pturas. Alii inlelligunt de misericordia, qua utrum illorum reducitur, se-
data est lex, et aliai Scripturse Judaeis, in cundum quod ad ipsum ordinatur,
qua fit contestatio Dei, et futurorum. Ba- et licet quandoque in eodem con-
silius et Tlieodoretus inlelligunt miseri- currant rationes boni commodi
cordiam respectu poenilentium, et justi- et honesti, ut in fruitione Dei in
tiam ut punit vel praemiat. Gaelerum patria, imo generaliter omne ho-
tenendo explicationem Augustini in loco nestum sit commodum, licet non
praemisso agitur de concursu illorum at- e converso, tamen summum com-
Iributorum, vel certe affectuum ad sco- modum est beatitudo, et esset
pum preesentis quaestionis, sumendo justi- commodum, licet per impossibile
tiam et misericordiam proprie, ut inveniri non esset honestum. Summum
possunt in Deo, ideoque Doctor ad re- etiam honestum est charitas, et
solulionem ejus hoc sensu procedit. esset honestum, licet per impossi-
bile non esset commodum; ergo
in natura intellectuali est duplex
SGHOLIUM.
punitio per privationem duplicis

Ponit sex punitiones damnatoriim in gene-

boni. Prima vocatur malum in-
re : Dua; sunt per privationem duplicis ob- justitise, sive culpse, et potest dici
jecti boni, scilieet honesti et commodi; qua- obstinatio in peccato ; secunda VO-
rum prima dicitur obstinatio in peccato catur pcena damni, vel damnum,
secunda, damnatio sou piBna damui. Aliae
vel damnatio.
quatuor punitiones fiunt per quatuor tristi-
(c) Malum disconveniens in na-
tias, quarum priraa causatur a nolita priva-
tione lionesti, seu peccato nolito, quatenus tura mere intellectuali non potest
tollit immoderate concupitum, diciturque esse aliqua operatio illius naturae
vermis et ramorsus. Secunda, a privatione secundum se accepta, quia quse-
commodi, scilicet beatitudinis, et dicitur
libet est conveniens; omne quidem
absorptiva. Tertia, a detentione ignis quasi
intelligere secundum acceptum,
se
definitive localiter, ct dicitur incarceralln.
convenit intellectui communiter,
Quarta, a consideratione perpetua ejusdera
ignis por intellectum, et dicitur excxcatio. etomne t»e//c voluntati ; et simili-
teromne no//e secundum se acce- ^„11^

Ad qusestionem primo viden-

(d) ptum, quia ita libere habet nolle
°^^^^l\l
"^tj"'^ »"-
dum est quse sit punitio malorum. sicut vdle, etetiam illi comparan- ' tellectualis

Secundo, si est a Deo. Tertio, si do hanc potentiam, operatio unius

'
estipsidis.
conveniens
concurrit justitia. Quarto, si nii- non est disconveniens alii. Nihil secundum
SG SGCl UL
sericordia. ergo invenitur ibi, quod sit posi-
'
noiita, vei
, . , .
I. 1
•
j. ut causa
Punitio Be primo, punitio est percepti- tivum disconveniens tali natura), tristitiie,

nialorum
quic sit.
bilis carcntia boni convenientis nisi passio distincta contra opera- j
^^'^q' 9.

Natura in-
tionem, vel operatio disconvoniens,
telloclualis
in natura intellectuali, vcl perce-
punitur
ptibilis prsesentia mali disconve- non quidem sccundum se, sed quia
privatione
jjoni
nientis in cadcm. Bonum autom nolita; imo «.'"eneraliter omne no-
 . ,

DIST. \IAM. OU/I^.SriO I 457

litiiiii, posituin tainou in oUt^ctu, pdMia dainui, ut sit constructio

causat tristitiani. liujusniodi opc- transitiva, id (;st, ^xona dv d.imno,
ratio nolitaost iunicdiata consido- nani vocando solam carontiam
ratio if;'nis, sicut (lictuin ost prius commodi, jxnuon (hinini, constrnctio
(listinrt, \'t. quivsi. :2. (juce ost contra ost transitiva.
imporiuui voluntatis voientis libo- Duplex est aut(Mn ti'istitiadc po-
(lainnatis
vc nti iutolligontia sua ad applican- sitivo disconvoni(Mito, una (U; de- e&t (liiplex
triblitia,
duni nuuc ad istud objoctum, nunc tontione ignis perpetua, tanriuam prima eat
mcarcera-
adillud; dotorminatur autom in- dolinitive locantis; alia dedetonti- lio,
seciiiula
telligentia contra istud vrlle ox onc intelligontise in consideratione exc£ecati(i.

semper intonsa considoratione intcnsa ignis, ut objecti; qnae dno

ignis, per quod impoditur a por- positiva, scilicet dn?e detentiones,
fecta considcratione aliorum ob- sunt nolita, et idco disconvenien-
jectorum, ut dictnm est ibi. tia, non sic, quod destruant natn-

5. Tristitia autcm ingenere cst ibi ram potentise, cui insunt, scd sic-
Quadru-
plex (|nadruplex, duplex de privationo ut ost disconveniens gravi esso
tristitia in
(lamnatiii.
boni dupli(jis. Tna (juidom de pri- sursum, ot esset ibi triste, si esset
vatione boni honcsti, sive gratise ab 00 percoptum. Et illae duae tri-
per culpam; tristatur enim do ob- stitise de duplici dotentione pos-
stinatione sua in peccato, qujB est sunt sic nominari prpua incarcerati-
prima privatio,vel saltem tristatur onis prima, pcena exccecationis secun-

de peccato, quod commisit in vita, da, ut sit constructio transitiva

in quo nunc sine remissione dero- accipiendo ^)a'nam ^ro tristitia, et il-
lictus est. Non quidein tristatur de lud additum in genitivo pro ob-

Tristantur
hoc vol illo secundum se, quia ta- jecto contristante. Sic ergo liabe-
ilamnati
de peccato
lis privatio, sed quia demeritum mus in genere duas punitiones
quatenus respectu poense damni, hocest, tri- per privationem duplicis objecti
privat eos
bono statur, non quia Deum otrendit, sed boni, et quatuor per positionem
concupito.
Pama quia commodo, quod immoderate quadruplicis tristitise, respectu
vermis
qiiid apppetit, peccando privat; et
se quarum sunt causae duo positiva,
illa tristitia proprie potest dici scilicet duse detentiones nolitse,
pdenavermis, vel tristitia ex remor- et duse privationes illae nolitse et
su de peccato commisso, non quia percoptce.
peccatum, sed quia causa demeri-
toria respectu pcjense damni. GOMMENTARIUS.
Tristitia autem de carentia boni
Tristilia
de carentia commodi, scilicet beatitudinis, (d) A(/ quaestionem primo videndum
beatitudi- 7.
nis vol non est nominata, vol potest est, elc. Dividit quseslionem, prout supra Art. pri-
dicitur mus.
absorptiva. dici Irisliiia absorpliva, quiaejus de- ad titulum esl subnolalum, et in hoc
siderium maxime inest naturse, primo articulo agit de punitione damna-
et specialiter sibi sine fraeno justi- torum ;
quoniam autem poena el tristitia, De
punitione
tise, derelictse, ejus perpetua ca- seu miseria consistit, vel in privalione malorum

rontia percepta, contristat totali- boniin creatura ralionali, vel in proesentia

tor absorbendo, vol nominatur mali, quarum ulraque est perceplibilis,

 ;

458 LIB. IV. SENTENTIARUM

ideo definit ulrumque membrum sub dis- et secundum inclinationem, quae operatio
Describi- junctione : Punitio, inquit, est perceptibi- versalur circa objectum naturale ipsarum
tur.
lis carentia boni convenienlis in nalura in- potentiarum. Nihil ergo invenitur, quod (1^®^^',^"^!,

tellectuali, vel perceptibilis prsesenlia mali sit posilive disconveniens, praeter passi- ®°^

disconvenientis in eadem, etc. Requirilur onem aut operationem, non absoIute,sed noiiiione

ut utraque sit perceplibilis, quia medianie quatenus infert passionem talem, qua passioae.

cognitione causat poenam et tristitiam, operatio ipsa est nolita, quia universali-

ideoque debet percipi a creatura rationa- ter omne nolitum positum in esse est

li, in qua est tristitia seu poena ex ulra- natum causare tristitiam ex se, et in effe-

que causa, clu in potenlia suae naturae reUcta.

q
Punitio ut Deinde, quantum ad primam poenam, In damnatis hujusmodi operatio nolita Qjjgjjj/ypigj^
est
carentia quae consistit in carentiaboni, dividit bo- est detentio intensa intellectus in conside-
^"^^^jnato'"
boni. i^nma
numin honestum commodum,seu dele-
et ralione ignis ; et idem dicendum de de-
ex peccato.
ctabile ad alterum vero reducit bonum
;
tentione spirilus in igne, quae potius est

Divisio utile, quod est medium propter aliud non passio quam operatio. Tristilia autem ibi
boni.
Obstinatio propter se volitum. Utrumque bonum tam est quadruplex,duplex de privatione boni
in privato
prima
honestum quam commodum possunt in convenientis, tam honestiquam commodi
poena.
eodem concurrere, licet respiciunt diver- tristatur enim de peccato, quatenus est
Poena dam-
nationis. sam inclinationem voluntatis ; de facto demeritum, quo privatur bono. Tristilia

aulem concurrunt in bealitudine, quae est non est in damnato ex affectu juslitife,

summum honeslum creaturse, et summum cujus nullum habel, sed quia peccatum
etiam commodum ejusdera, licel sub di- est, quo privatur commodo, quod arden-
versa ratione utrumque voluntatis appe- ter desiderat. H>£c poena potest dici ver-
Dicitur
titum saliant. Poena correspondens est mis et remorsus, non quia peccatum, sed vermis. ,

bono ho- m •.•

quia causa damni. Tnslitia
• •
T ,2. Tristitia
privatio justitise, quae opponilur aua, quae est absorpiiva.

nesto, et obstinatio in peccato dici potest. de carentia boni commodi, recte dicilur
Pcena correspondens bono convenienti absorptiva, quia desiderium maxime inest

commodo, est poena damni vel damnum, naturae sui commodi, quando non regula-
vel damnatio. Loquitur de poena, ut con- tur affeclu justiliae. Poenam tandem du-
sislit in carentia boni justiliee, et sic prse- phciter dici posse asserit, nempe ut sit Dividitur.

cise est obstinatio in peccato, quae est poena de damno, id est, tristilia conce-
primaria miseria et principalis in cre- pta de damno, vel ut ipsum damnum, et

atura rationali, ad quam sequitur etiam carenlia boni convenientis ex qua oritur
privatio commodi, nempe beatitudinis, ipsa tiislitia. Primo sumitur transitive,

qua commodum est. secundo autem modo inlransitive. Du-

Duplex
(e) Malum disconveniens in natura, etc. plex etiam est poena sensus, nempe de- poena
sensus ei
Pcena Declarat alterum membrum, in quo con- tentionis in igne, ut loco et carcere, et dupiici de-
sensus.
Nulla sislit poena positiva ex malo disconveni- etiam detentionis in igne ut objecto, de
operatio
secundum enli, repetitis iis, quse supra disseruit quibus salis dictum est d. 44. quaestione
naturam
est discon- ,
d. 44. q. 2. quae ibidem declarata sunt. secunda ; dubia quaedam de poena damni
veniens
Angelo. Dicit ergo nullam operationem absolute et sensus explicabimus infra d. 49. q. 7.
sumptam esse disconvenientem naturae et 50. q. 6.

mere intellectuali, ut Angelo et animae,

quia omnis operatio est connaturalis bis,

 DIST. XLVI. QUyESTIO IV. 459

aliam causam demei-itoriam in

SGHOLIUM. subjccto, scilicct culpam, proptor

quam dignus est istud commodum
Primam pnnitionemj scilicot obstinati-
sibi non conforri,
onem, non esso a Deo positivo, sed tantura
negativo, tiuatenus non reraitlit peccatura.
Duo auteui aiia nolita, scilicot Deus est
causa
ilI;D dum detentiones sunt, a Deo,
(le-
Adverte tamen peccatum secundum se non tentionis
esse proprie pconam inllictara, sed dereli- quia sunt entia posiliva, et per (lamnati in
igne
ctara, ut loquitur Doctor art. seq. de quo consequens bona. Kt quidem pri- localiter.

dixi 2. dist. 37. qujest. 2. fln. Secunda otiam

ma detentio est a Deo immediate
punitio, scilicet poena damni, est a Deo tan-
tum negativo. Quatuor aliae punitiones sunt
saltom ut perpetua, quia licet
a Deo positive, quia sunt entitates posi- ignis detineat spiritum quasi for-
tivae. maliter, non tamen eHective locat
eum, nec scilicet effective deter-
(f) De secimdo articiilo, priina minando ipsum ad istud ubi, nec
puena, scilicet continuata
culpa prohibendo ab alio ubi, nec ipse
An punitio
malorum sine remissione, quse continuatio spiritus se locat saltem perpetuo;
sita Deo ?
potest dici obstinatio ipsa, non Deus igitur immediate est causa
habet Deum
pro causa positiva. illius detentionis definitivae per-
Sicut enim culpa quando commit- petuae.
titur, inquantum culpa, non habet Secundae detentionis, scilicet
Deus
causam positivam aliquam, sic intelligentise in consideratione in- detinet
intelligen-
nec inquantum contiuuatur, ut tensa ignis, causa proxima, scili- tiam
damnati
culpa, et ut culpa est prima poe- cet partialis, est ignis ; Deus au- jn conside-
ratione
na, juxta illud Augustini Conf. Jm tem est reliqua causa immediata, inten&a
Lib. 12. ignis.
Et 30 q.
sisli, Domine, et ita est, ut poena sit sibi quia secundum communem ordi-
unic. et 34.
omnis peccator ; de quo dictum est se- nem causarum, objectum debet in
cundo lib. distint. trigesima septima, agendo in intelligentiam alicujus
Hsec autem cul-
qucest. 1. et q. tertia. habere causalitatem subordinatam
pa, ut continuata est a Deo, ut respectu voluntatis ejus; haec
causa negativa, scilicet non remit- autem non subordinatur volun-
tente, nec tamen est prima causa tati ipsius spiritus, imo contra
negativa, sed ipsa voluntas volun- ejus voluntatem movet, tanquam
tarie continuans est causa deme- immediate subordinatum volunta-
ritoria ejus, quod est Deum non ti divinae. Quatuor ergo istae tri-
remittere, vel saltem ipsa volun- stitiae, cum sint effectus positivi,
tas, quando commisit hsec, deme- sunt a Deo, sed omnes mediate,
ruit, licet non semper post actum scilicet mediante apprehensione
illius peccati, continuet. objecti noliti.

Deus est
Secunda poena similiter cum sit
causa privatio, non habet causam positi- COMMENTARIUS.
negativa
pa3n?e vam, sed habet Deum tanquam
damni.
causam negativam, quia non con- (f) De secundo articulo, elc. Suppositis
10.

ferentem beatitudinem. Sed ad Art. 2.

iis, quas declaravit in primo articulo
de De causa
istud non causare ejus, habet poenis damnatorum, prosequilur causam, poense.
 460 LIB. IV. SENTENTIARUM.

Deus non a qua quomodo sunt a Deo.

iiisunl, et negativa per e.jus suspensionem. Aliarum Deus causa
positiva
pofitiva"ob- Quantum ad primam poenam, quae est duarum poenarum, quae consistunt in po- poenae
stinaiionis. sensus.
obstinalionis in peccato, dicit illius cau- sitivo, et specLant ad poenam sensus, Deus
sam posilivam non esse Deum, sed lan- est causa positiva. Sic patet ex litlera, et

lum negativam, quatenus non remiltil. superius est expUcalum dist. 44. qusest. 2.

Causa autem demeritoria hujus remissi-

onis est ipsa voluntas positive, et etiam
SGHOLIUM.
negative, quia prius peccato demeruit
Voiuntas y)q[ misericordiam et remissionem, qua-
causa Declarat quam juste omnes praedictai pu-
positiva et tenus libere peccavit, et continuavil pec- nitiones tam positivse quam privativ» affi-
negativa.
catum, vel actu, vel certe habitu, el sic ciant damnalos, explicando singulas optime»
merueril a Deo deseri et derehnqui in metaphysice et moraliter, per exempla ac

peccato. Haec est assertio communis comparaliones ad prajmiationem Beatorum.

Qaod ait n. 9. per intellectum et voluntatem
Theologorum, quam etiam docent in 2.
prascise meruisse bonos et malos, tantum
dist. 7. ubi Doctor quseslione prima,
vult excludere actus necessarios a ratione
quamvis D. Thomas I. p. quasst. 61. as- meriti, quia actus aliarum potentiarum, ut
signet eliam causam ex parte Angelorum, subsunt his, meritorii sunt, ut habet

ex immulabihtale eorum in modo ope- Doct. 2. d. 42. q. 4. et quodl. 18. a. 3.

randi, quse ibidem examinatur. Hic pos-

set esse locus disserendi de nalura et (g) De tertio articulo, dico qiiod 7.
An in
causis, tam obceecalionis quam obstina- ciim jiistitia dupliciter accipiatiir punUione

tionis, in via et in patria; sed potior lo- inDeo,sicutdictumest disiinci. ista, concurrat
•
•i- iustitia.
non ^uomodo
1

cus est tractandi hanc quaeslionera suo qucsst. prima, in ista punitione

loco in 2. d. 37. ad quam hanc qua3sti- tantum est justitia prima quod ^^Sr
onem remitto, de qua aliquid infra di- scilicet condecet divinam bonita- p°^"*-

cendum erit. Videalur Augustinus hb. 5. tem sic punire, sed etiam secun-
contra JuUanum, cap. 3. epistola 105. Non da, quia hsec est qusedam exigen-

enim, inquit, indurat Deus impertiendo tia, vel justa correspondentia poe-
malitiam, sed non impertiendo miseri- nse ad culpam ; et hoc patere potest
cordiam, etc. et tract. 53. in Joannem, discurrendo per singulas puniti-
lib. 1. ad Simplicianum qusest. 2. Chrys. ones prsedictas. Prima quidem poe-
homilia 3. in epist. ad Romanos, Damas- na non est infiicta, nec posset ju-
cenus lib. 4. ftd. orthod. cap. 20. Grego- ste infligi, cum sit formaliter cul-
rius 5. lib. Moraliiim cap. 13. Isidorus pa, sed est poena derelicta, sicut
lib. 2. sentent. cap. 9. qui eamdem cau- dicit Augustinus super Psal. quin-
sam substractae misericordiae et deserlae tum. vers. 4. C\im punit Dcus pcccato-
voluntalis pravac, assignant obdurationis. rcs,rnalum suum non infert,sed suismalis

Dicit secundo secundam poenam quse wrt/os ?-6'/m(/?n7; quod intelligo de illa

est privatio beatitudinis, non habere prima poena, quae est culpa dereli-
Deum ut causam positivam, sed negati- cta, sive non i^emissa, vel desertio
vam, quia non conferenlem bealiludinem peccatoris in tali culpa,ethoc, si-

ob demeritum creaturae. Ulriusque ratio cut dictum est csse a Deo in articu-

est, quia privationis non datur per se lo prsecedentc.sic est juste ab ipso. jusUss ime
'^«''^i'"'!"'
causa positivn per innuxum, sed tantum .luste onim dorclinquit, vel non re-
 .

niS'l". XLVI. QlJyflSTK) IV. m

'"4 dainnatos
nuttit, sivo (iiiia voluntns volimta- est a iJeo, ([uia sicut l)oiiuni liono-
in sua
nmlitia rio (jontiniio nialo vult, siv(^ (|iiia stiun jiisto requirit pro ipso iit
exeinplis
decluriit. us(]ue ad torniinuin via^ perniansit iVMldatiu" honuin conunodiun, ita
in [)0(;cato sine pionitontia, quod peccatiun privans iionostatoni, Ju-
tanion tonipiis erat sibi pr?eoiso sto requirit nt ppo ipso roddatur
taxatnin ad poonitenduni; sivo ter- privatio l)oni conimodi, et ista
tio, quia pcccavit in via, ubi de- correspondentia Jiista privationis
meruit sic derclin^iui . .Iiistum ost commodi ad privationom iionosti,
quidem illum, qui continuat mali- ordinat illam ciilpam, sicut potost
tiam, a malitia per alium non ordinari malum, absoliito enim
liberari, noc hoc solum, sod qui est contra ordinom ; ct ideo non
potnit malitiam derelinquere, et potest manere in toto, cum ordine
adhuc habnit tempns prcTcisum illo, qui potest esse in toto stanto
sibitaxatnm, ncc in temporo illo illo, nisi aliquid adjungatur, quod
corrigitur, sed porseveratin malo, ordo totius reqnirit adjungi. Exem-
jnstum est ut tempore illo elapso plum, putredo in membro sim-
deseratur illi malo. Tertio etiam, pliciter estcontra bonum ordinom
de quo minus vidotur, si quis per corporis, quod si nontollatur, non
culpam snam so prcTcipitat in im- potest stare melior ordo corporis,
potentiam evadendi, non solum a qui potest haberi illo stante, nisi
se, sed etiam a quocumque, nisiab apponatur aliquid aliud quod sc-
illo quem tunc offendit. juste po- cundum univorsalpm ordinem cor-
test deseri in ista impotentia, sic- poris corrcspondot mombro putri-
ut si quis se voluntarie projiceret do,videlicet aliquid,quod prohibeat
in foveam, dc qua non posset per communicationem illius membri
se evadere, nec aliquo modo, nisi ad alia mcmbra talem qualis esset.
per adjutorium alterius quem con- si non esset putredo pro isto Bo-
;

temnit et olFondit in projiciendo etii 4, de Consolationo InfcUciores :

Prosa 4.

se, justc potest in illa fovea dei'e- sxml improbi injusla impunilale damnati

linqui. quam justa punilione puniti ; nec mi-

Haec tria ad propositum satis
(h) rum, quia in primo nuUum estbo-
patent, quia et damnatus continue num, nisi naturse, quod tamen
est in aliquo malo vcUc, ut videtur vitiatur per malum culpse.
probabiliter, et usque ad terminum In secundo nltra bonum naturae
vise permansit impoenitens, et in est aliquod bonum reformans cul-
via offendit labondo in peccatnm, pam, scilicet Justa corresponden-
de quo non potest evadere per se, tia poenfe ad illam.
cisi tantummodo
• •j_
disponendo se
,1
meritorie de congruo, et hoc pro
•
(k) In tertia poena satis apparet
L-t.-
Justitia
•„x-
exigontise, quia
•
•iv Quam
sicut bo-
9.
juste
detentio la

statu viae, quem totum sine tali nis cong?'uit *<6i in corpore nobilis- infli|Mur
^»™"^^'^,
merito infructuose pertransit. simo circumscriptive, scilicet cor-
Poenam
damni
(i) Secunda etiam poena sicut est poribus Beatorum.et definitive An-
juslissime
esse a Deo
a Deo, scilicet negative, quia non gelis bonis, tamen cum libertate
declaratur conferente beatitudinem, ita Juste ad aliud ubi, pro libito (quia glorice
 .

31

462 LIB. IV SENTENTIARUM

est posse uti potentia sna motiva dentia illius accrbitatis ad delecta-
ad qiiodcumque ubi, quianon repu- tionem inordinatam quam habuit
gnat glorise), sic justum est re- in peccato.
10.
probos locari in corpore vilissimo (1) Contra, mali ad malnm non vide-
Additio.
quod est terra, ad illud limitari, ut tur habitudo, in qua sit bonitas. Prcete-

priventur potentia motiva, qua si rea, saltem melius esset si primum malum
possent, male uterentur, propter tollereturquam si eo manente addatur
raalitiam voluntatis. alium malum correspondens, sicut appa-
In quarta etiam est justitia, ret in exemplo illo de membro putrido,

quia sicut intellectus Beati deter- vel simpliciter melius esset corpori expul-

minatur ad videndum nobilissimum sio putredinis, quam quod prohiberetur

objectum, essentiam scilicet divi- commutatio illius membri ad alia.

nam, et concomitatur voluntas ad Ad primum, falsi ad falsum esl neces-

fruendum illo objecto,stantetamen saria correspondentia, vel quod sic mali
libertate considerandi alia objecta, inhonesti ad malum incommodi, est justa
amandi, quorum consideratio et
et correspondentia
dilectio non impedit istud bonum ;
Ad secundum, dicitur quod universum
sic intellectus mali determinatur esse melius, requirit quod aliqua mala
ad intense considerandum aliquod sintinco, quod accipitur ab Augustino ad
objectum disconveniens, quia noli- Enchir. cap. 11. Omnipotens melius
tum et imperfectum, quia corpo- judicavit sinere mala fleri, quia
rale, et voluntas ad nolendum potens est de illis majora bona eli-
aliquid positum in esse, quod est cere. Idem cap. 11. mala eminenter si-

contristativum, et aufertur liber- luala, eminenlius commendanf bona.

tas considerandi et volendi alia, Et islud specialiter deducitur in pro-
per qu8e considerata et volita, pos- posito, quia sinendo culpas, et puniendo
Quia set illa punitio diminui et ratio
; eas, apparet in effectibus divinis justitia,
scilicet in
his tam in Beato quam in istis est, quce non apparet, si nuUa culpa sinere-
potentiis
tanlum est quia per intellectum etvoluntatem tur. Hoc dicit Augustinus de Civil. 21.
libertas,
non negat prsecise meruerunt, et illse sunt cap. duodecimo, dispartitur genus huma-
tamen
in act ibus
nobilissimse potentise naturse in- num, ut in quibusdam demonstrelur quid
aliarum
esse
tellectualis, in quarum per conse- valeat misericors gratia, in cceteris aliis
bonitatem quens perfectione vel imperfecti- justa vindicta neque enim utrumque de
;
et
malitiamut one pra3cise consistit perfectio vel monstraretur in omnibus. Ista etiam
subsunl
his; sed id imperfectio talis naturae. commendatio boni ex malo juxtaposilo
docet 2.
d. 42. q. 4. In quatuor aliis poenis, scilicet refertur ad gloriam Sanctorum, quibus
et quodlili.
18. art. 3. tristitiiS; satis apparet justitia, Egredientur et vi-
Isaice 60. dicitur :

quia consummatio poen?e requirit debunt cadavera vivorum, et erit

tristitiam. Si autem de hominibus ad societatem omnis carnis; ;Ma;<a
damnatis post judicium, loco se- illud Plsam. 37. Lsetabitur justus
cundae detentionis, ponatur ardere cum viderit vindictam. Et istud
in igne, et in loco quartae tristitine tractal Augustinus de Civit. 20. cap. 21.

ponaturdolorinappetitu sensitivo, Essct crgo ncgandum, quod melius es- 11.

tunc est ibi justitia ex correspon- set universo malum culpce tolli a malis,
 ;

DIST. XLVI. O^^STIO IV. 463

quid (\inc loUerehir hunitns, <ina' cst in finlo, qiKC privatnr. Alin<l quinl tnngitnr,
jnsld pnnilione, <inn' non potcst cssc justn s<'ili<'i'f qiKxl mnlnm convcnicnfcr or/lin/i-
ncc honn, si onniis cnlp<i toUcrctur, ncc tiiin, cmincntins commcn<luf bonnm, vel

excmplnm iUu<i <lc menihro pntrido vnlcf, /pi/nl commcml/itio b/nutrnm cmincntius
qnin si<'ut niclius css<'t iUi <'orpori fnno- non requiril iUuil qu/xl cst m/ilum. Qni<l
tio putr<'<iinis, <ju<ini <trcfnctio mcmbri cnim est m/iluni convenicntcr /mlin/ilum,
mnncntc pntrcfactionc, it/i nicUns cssef. ciiin omne i/lco sit malnin, quia esl con-
huic personft' culpam sunm toUi ct p<c- tra or<linem '!
Ncc similc est /lc divcrsis
nnin, qiuini istnm lUipliccm privationem coloribus in picluris, qni/i quilihet c/)lor

cum toli mnximn corrcspomlcntin mnne- esl aliqui/l p/)sitivum immulativum visus
re in eo, qiiin ntrnquc privntio, et esl in suo modo scd si
; pictor possct in uno lo/:o

sc maln, cf isfi maln, et mar/is maln, dimittere vncuum, non proptcr hoc esset
qunm corrcspondcntin hnjus nd illam sit pictura pulchri/)r.
isti bonn. Sed nlia correspomlenlin esf (n) Aliud /le manifest/itione divin/e
mngis bonn universo, qiutm nullam talcni justitice non viilctur concUulere ; cminen- 13.

esse in universo, quin plurnlitns gra- tior est enim actns eti/im justitice, permit- miare!!'*

duuin bonitatis facil a<l perfeclionem tcrc* bonum meritnm, quain pnnire me-
universi, siciit melius esscl Lunoe haberc ritnm m/dum, imo infima justitia cst

lucem Solis, si posset eam habere stante vin/licare. Unde actus ejus nnnquam
sua nalura, non tamcn univcrso, qnia dobet csse medii elcctivus, sicut in prce-
tunc non essent omnes gradus luminarium miatione el commutatione, sed quasi
in univcrso. cum //uadam displicentia ; et ille actus

12. (m) Contra hoc, nec natura suprcma voluntatis minus esl perfeclus, quia ad
possibilis in universo facla cst, nec fiel, hoc qiiod sit honus, debet esse minus vo-
ut tenetur probabiliter, ncc omnes gradus luntarius; elcctio enim m/igna vindicandi
bcatitudinis possibilcs in natura beatifica- magis crudelitas, est. Modo non sequitur
bili erunt in regno ccelorum ; si crgo pro- non apparet justilia divina in aclu in-
pter perfectionem imiversi non faciet fimo possibili competerc justiti/c; ergo
Deus omnes gradus bonitatis, </ui non non apparet, imo eminentius apparct in
solum siint universo boni, sed in se honi, aliis actihus eminentioribus justitice.
ct habentibus boni, quia necessitas (0) Quartum similiter de lcetitia Bea-
esl, /juod propfer perfectionem univcr- torum, non vidctur movere ; sicut enim
si sit ista bonitas infima, qiice esl in secunduin Grcgo)'ium Dialogo 4. Deus
sc malum, ct habcnti maluni, imo qiiia pius est non pascitur cruci-
ista esl inferior quacumque quce est in atu, nuia justus est; ab iniquorum
sc bonum, ct habenli bonum, imo mc- ultione non sedatur; ita multo magis
lius essct omnes tales tolli, et pro cis Beafo repugnat pasci cruciatu, quod hoc
dari bona, quce essent in sc bona, et attribuitur Deo prcecise propter justitiam,
habentibus bona, scilicet beatitudincs. Is- quce justitia quandoquc compellit ju-

tud excludit primamralionem. Non enim diccm ad vindicandnm, ubi alias non
de malis, ut videfur, eliciuntur bona ma- judex compatilnr punito. Sed esto quod
jora, quam essent ista quce privanlur per modo sint conformes justitice, ideo lceten-
mala ; punitio cnim ista privativa, non tur de piinitione malorum, sive Judce
est magis bona quam charitas, vel beali- nonnc magis lcetificarentur de ejus glo-
 464 LIB. IV. SENTENTIARUM

ri/iccUw)ic, si bcalillcarelur? Palet quod Circa hoc esse potesL dubium, quomodo 12.

sic, enim Petrus plus gaudet de

nunc peccalum possit esse poena, cum sit
peVaUm
bealitudinc Lini, quam dc damnatione polius demeritum, ex quo inducitur ^aftpS.''

Jndw. Si autem Judas bealificaretur, poena, et ejus debilum per modum relri-

lcetarctur de glorificatione ejus, sicut nunc butionis, qua suo genere dislingui videlur

de bcatitudine Lini. Ista excludendo et a demerito cui correspondet, ac proinde

con/irmando rationes illas sumptas cx D. Tliomas 1. 1. quxd. 87. ar/. 2. Gajeta-

dictis Augustini, potest dici de quarto nus, el alii, Durandus in 2. dist. 36. Curi-

articulo, etc el, et Medina, in D. Thomam Vasquez

1. 2. disp. 140. negant unum peccatum
COMMENTAKIUS. esse poenam alterius, a forliori posse esse
poenam sui ipsius.

(g) De lertio articulo, etc. Prima conclu- Gonclusio Doctoris docetur a Magistro ^^^^^,1lusio
11,
Art. 1. sio hujus articuli esl : in Ista punitione in 2. disp. 36. ubi D. Bonaventura art. 2. affirmaiiva
Conclusio.
damnatorum intervenire non solum ju- q. 1. Richardus, Gabriel art. 2. concl. 1.

stiliam late sumptam, ut definilur ab An- etS. Patet ex Paulo ad Romanos 1. Tra-
selmo, sed eliam juslitiam, prout respicit didit Deus eos in passiones ignominiae, etc.

crealuram secundum exigentiam, qua ad Thessal. 2. Mittet illis operationem

juste ordinalur culpa per poenara. Haec erroris. Apocal. 1. Qui in sordibus est,

conclusio est de fide, et patet ex locis sordescat adhuc. Psal. 68. Appone ini-

Scripturse supra allatis et multis aliis, in quitatem super iniquitatem eorum, etc.

in quibus Dei justitia commendatur. Pro- Palel idem ex Patribus in praefata loca, et

bat Doctor discurrendo per singulas suas Auguslino locis supra citatis, qui univer-
poenas. Ouantum ad primam pcenam non sim asserunl obdurationem et obcseca-
Deus
nequit esse est inflicta a Deo, neque posset juste tionem esse in poenam peccati. Haec au-
auctor
peccati. infligi, quia Deus nequit esse auctor tem contingunt peccando, et qualenus
peccati, ut late probatur in 2. dist. 37. voluntas derelinquilur sibi ob peccalum
ubi noster Doctor late disserit, probans commissum, ut palet ex loco Pauli cilato ;

non esse auctorem et causam peccati. ergo potest peccatum esse poena. I
Non Deus volens iniquitatem tu es, Psal. 5. Confirmalur ralione, quia peccalum 13.

Odio sunt Deo iniquus et iniquitas ejus. est maximum damnum quod potest eve- qua taie
non est
Sap. 14. Omne excrementum erroris odit nire, et principalis miseria; ergo ea rati- objectum
^o'""^''^
Dominus, et non erit amabile diligentibus one, qua potest peccatum esse aDeo, po-
eum, Eccles. 15. Mundi sunl oculi tui, ne test esse poena. Probatur consequentia
videas malum, et respicere ad iniquitatem quia ad piienam nihil aliud requiritur, ni-
non poteris, etc. Habacuc 1. et multa simi- si quod sit disconveniens el involuntaria

lia. Vide Auraus. 11. c. 23. Trident. patienti. Sed peccalum est disconveniens,

Scss. 6. can. 6. Caiterum inquantum pecca- esl eliam involuntarium, quia voluntas
lor deseritur in sua iniquitate a Deo, sic non vult, neque velle potesl peccatum
peccalum ejus continuatum et permanens formaliter, qua peccatum est, imo non
est poena; quod probat ex Augustino in vult peccatum quanlum ad explicitum
\)Sii\.5. Cum punit Deus peccatores, malum affeclum, qua peccatum, quia licet velit
suum non infert, sed suis malis malos re- absolule subtraclum ex affectu commodi
linquit, etc. et delectabilis, lamen ex eodem affectu
 DIST. XLVI. Q[jyEST10 IV. 465

vellel non osse poccaluin iiropter incDMi- no dainnum inde resulLans pcccatori oril obca-oatlo

niodum. quod inde soquilur diviiuc coni- in pciMiain peccali, ergo et peccatum, induiatio

tninalionis oL pu3na), oL praeterca propler (luod indo coininiLlit; ol idem est ,ie """'P'-^"*-

(lispendium quod incurritur per ipsuin perseverantia in oodem peccato; linis

poccalum ob lurpiLudineni peccaLi, cui onim desortionis ex parte Dei esl justa
repugnat conscionlia et lex, sicut qui rolribuLio ob peccalum commissum in
projicit inerces in inaro, (luainvis volun- poenam ejus. Quod probatur ex scopo
larie projicit ad salvandain vitam, tamen [)raesentis (juaesLionis, quia univers.v v/ae

secundiiin quid est involuntarius, ila ut Domini misericordia et judicium: ergo

in eo causelur tristilia, inagis est repu- deserLio peccatoris erit ex allera liarum;
gnanlia ad peccatum, quod neque for- sed non potest esse ex misericordia juxla
inaliter et explicile polesL volunlas velle, superius dicta; ergo erit ex justilia ; er-
sicut et poLesL projicere merces ; ergo go in poenam, scilicet privativam, de qua
peccalum ul est damnum animaD, habet loquimur, per subtractionem beneficii ob
llabet ralionem poeniB involuntariae in eo gradu,
ratiouein
peccalum.
laiiini, et quo non solum est damnum et nocumer.- Ex his palet ad fundamenta opposilae 15.
poenae. Objectio.
tum simpliciter, sed etiam qua causat senlenLia). Objiciunt peccaLum non in-
Iristitiam, el inducit poenam, el dispen- fligi a Deo, poenam auLem infligi ab
dium commodi, quod effectat voluntas; eodem; ergo peccatum non potest esse
sed sic est a Deo deserente peccatorem, uoena. Respondelur, concedendo antece-
ergo erit poena. dens pro prima parle, et disLinguendo Solutio.
lesponsio Dices non esse a Deo positive, vel per pro secunda; quoad poenam posiLivam
modum causoe positivae affligentis poenam, concedo, quoad privaLivam nego, si lo-
quod requirilur ad poenam, quse est ordi- qualur de infliclione posiLiva, quae fit

naLio culpse exjusLilia. Conlra, hoc non per applicationem mali disconvenienLis,
requiriLur ad veram raLionem poenai. quia
privativa aulem, quae esL poena, et ex
(mpugna-
lio.
sufficit voluntas permissiva, aut subtra- ^^^^^^^ juslitiee vindicativa3 per subtracti-
hens bonum ex demeriLo, et ob demeri- onem boni infligitur. Duplex aulem poLest
Lum peccatoris, quia sic poena, damni esse in Deo, vel est de facLo suspensio ^peccitf!°
proprie esL poena, quaLenus Deus subLra- voluntatis respectu peccati, nam est per-
hit beatiLudinem ob peccalum; ergo simi- missio quae respicit generales regulas pro-
liLer Deus subLrahens sua auxilia, et sic de- videntiae ejus, et est necessaria ad usum
relinquens peccatorem ob peccatum com- liberLaLis ex parLe creaturae, et sic Deus
missum, vere punit poena privativa, ex proxime dicitur se habere, ut causa uni-
qua sequiLur damnum, eL LrisliLia ac mi- versalis ad peccatum, qui concursus ejus
seria in peccatore, qualenus ipsum, sub- diciLur proprie permissio, et sic peccaLum,
tracta misericordia, sine qua non poLest ut est ex hac permissione, non est poena
liberari, ob peccatum sibi relinquit. a Deo inflicLa; sed malum, quod ipsa

14.
Gonfirmatur secundo, quia obcaecaLio creaLura sibi accersit per liberlaLis abu-
Gonfirma- sunL poena peccaLi, ut onmes
et induraLio sum, qua repugnaL imperio et voluntati
tio.

concedunt; sed oaLonus praecise sunL Dei. Alia esl suspensio voluntatis divinse, Desertio
.peccatons
poena, quatenus deseriLur per subLracLi- quaLenus
^ in poenam
^ peccati
*^ commlssi
iQ pcenain.

onem misericordiae Dei quoad gratiam et subtrahiL beneficium suae misericordiae,

beneficium ob demeriLum ejus; ergo om- sive praeveniens, sive liberans, quod ne-
Tom. XX. 30
 466 LIB. IV. SENTENTIARUM
cessarium est in eventu ad fugam peccati, variis in locis, ut lib. 5. contra Julianum
sive per debitam poenitentiam, si est in- cap. 3. lib. 3. de libero arbilrio cap. 17.
cursum, sive per praevenlionem ne incur- et 18. lib. 1. Retracl. cap. 9. de natura,
ratur; hic aulem est actus justiliae vin- et gralia cap. 22. Sive ergo pertineat ad
dicanlis, et proprie dicitur desertio aut actum primum, aut actum secundum, hoc
derelictio peccatoris in malo, et propter malum, non refert, modo sequalur ex
malum ; unde peccatum novum aut conti- justitia vindicante, nam sic est poena
nuatura, est ex ea tanquam poena, quae damni, et poena sensus; illa quantum ad
sequitur ex subtractione auxilii privative, prjvalionem, haec quanlum ad positivam
non autem posiLive, sed ex demerito vo- intlictionem mediante operatione. Deinde,
luntatis pravae et derelictae [in suis iniqui- etiam subtraclio gratiae sanctificanlis et
tatibus et viis pravis, quod damnum in- auxiliantis spectat ad actum primum, quae
currit ex suo demerito. subtractio est ob demeritum peccati.
16. Objiciunt secundo, poena est ad repa- Dices, peccatum non deprimit peccato- 18. I

2. Objeclio.
Replica
rationem ordinis destrucli perpeccatum; , .. .,
rem, neque subjicit potestati ejus, contra
. . .• •
1

soiutio.
sed hoc non convenit peccato , ergo neque quem rebeUavit per peccatum. Responde-
Solutio. esse poenam, etc. Respondetur, vel intel- tur, omnino deprimere et reddere obno-
hgi esse reparationem rectitudinif perdilse xium potestati vindicanti quoad omnem
Quomodo in specie per peccatum; et hoc
est fal- poenam lege statutam, quarum una est
poeaa
sum, quia nuUa poena damnati restiluit privativa, qua deseritur ob demeriium
privativa
est ordinem hoc modo, seu rectitudinem vo- peccati, et sic maneat in illo sordescens,
rei>aratio
ordinis. luntatis damnati in ordine ad se, vel etiam vel etiam accumulat aha. Dices, poena pro- Replica,

Deum, aut universum ; vel inlehigitur prie peccato debita est iUa, ad quam com-
quod sit reparatio ordinis in aho genere peUi potest peccator; sed ad peccatum
per satisfactionem legis et justitise seu nequit compeUi, ergo nequit esse poena.
debiti, et sic minor negatur, quia sicut Respondetur, compulsionem inteUigi posse
Solulio.
ob ingratitudinem repeli et auferri potest duphciler : Primo, ut ex justitia, et m
beneficium ab ingrato, ita etiam ob ingra- poenam incurritur damnuum, vel ut inter-
litudinem contemptae legis potest Deus venit coactio praedominans voluntati repu-
subtrahere sua beneficia, saltem supera- gnanti peccatoris, quae sil mere necessa-
bundantia a peccatore, quod declarat ria ; secundo modo, spectat ad poenam
talentorum parabola ; nam ab eo qui non positivam sensus. Priori modo ad poenam
fecit fructum subtraxit Dominus talentum, privativam sublracti boni et misericordiae
et Iradidit alteri, et declarat etiam com- deserendo peccatorem ut obnoxius est
minalio illa Salvatoris : Auferetur a vobis jusliliie, proul lex decernit et haec licet sit

regnum, et dabitur genti facienti fructum. compulsio improprie dicta, est dispendium
incursum ob demeritum. Conclusionem
Objiciunt tertio, de ratione poenaj esse,
17. admitlit D. Thomas in prassenti dist. q. 3.
3. Objeetio, ut noceat in ahquo pertinenle ad integri-
et qusest. de malo, et forte reduci potesl
tatem, de ratione vero culpae, ut noceat
difficuUas ad quaeslionem de nomine,
tantum in operaliones. Respondetur, ne-
quia Magister et Doctor cuui caeteris, quos
gando antecedens, quia poena etiam con- pro conclusione citavimus, inlelligunt Reconcilia-»

sistit in operatione, neque ad eam spectat poenam non in illa stricta acceptione, senientia-
Solutio. '""'"
ahud quam quod sit passio perceptibilis qua alii, ut con listinguiLur a culpa, et
inconvenientis, ul patet ex Augustino mere habet rationem poenae.
 DIST. XLVI. QU^STIO IV. 407

19. Conclusionom posilivniu declaral opli- lenl, olc. Uoducil dlcla ad scopum quiosli- 20,

me Doclor, nompo justo deseri peccato- onis, ([ualoims probet hanc pcenam, quae ^Xtio^"'
(lictoruin.
rem ob peccalum commissum, quod pec- eslpeccati juslam esse in damnato, quate-
DainnatuK
catum licct ut commiltilur, noii liabeat nus doserilur a Deo. Primo,quia damiiatus «?'"P<;!' est '
'n aliqiio

rationem p(i3naB, sed demerili, tainon ut est conlinuo in aliquo ma.\o velle. \ioc pa- "'alo velle.

dereliclo peccatore, aut ob (UMneritum tet ex illo Psabni 73. Superbia eorum qui
ipsum continualur peccalum in actu vel te oderunt ascendil semper, Qic. q\ die dae-

habitu, esl p(jena sui ipsius, ut prcBcessit mone quidem dicil .loannes in 1. Gano-
per modum demeriti ;
juste enim, inquit nica c. 3. ab inilio diabolus peccat, etc.
Doclor, dereUnquit, vel non remittit pec- Quod ita expoiiit Augustinus lib. II. de
catum Deus, sive quia voluntas conlinue Civilate cap. 13. ab initio sui peccati, vel Augustin.

male vull, sive quia usque ad terminum ex quo lapsus esl semper peccare, el nul-
viye permansit in peccato sine poeniten- lam habere aut habuisse bonam volunta-
lia, quod tamen tempus fuit sibi prajcise tem; quod etiain docel Fulgentius de fide
laxatum ad poenilentiam ; sive tertio, quia adPelrumcap. 3. de Daemonibus univer-
Fulgentius.
peccavit in via, ubi demeruit sic derelin- sim : Omnes, inquit, illi praevaricatores
qui. Primum ergo est juslum, propter Angeli, nec mala possunt unquam voluntate
continuatam et mulliplicalara maUtiam ;
carere, nec poena, sed permanente in eis
secundum est justum, propler contem- injustss aversionis malo, permaneret etiam
ptum p(Bnilenliae debitse pro tempore viae
justae retributionis oeterna damnatio, et

praescripto ; tertium est justum, propter ante. Ac de Angelis quidem disposuit et im-
temeritatem peccaloris, qui seipsum prae- pl"vit, ut si quis eorum bonitatem volun-
cipitavit volunlarie in eum stalum, a quo tatis perderet, nunquam eam divino mu-
Hbcrari nequit, nisi ab eo quem contem- nere repararet, etc. Et infra : NuUum An-
psit et offendit. Ex viribus propriis nequit gelorum, ex quo ruinae suae merito e coelo
voluntas resurgere a peccato, et sic vo- ejecti sunt, bonam posse resumere volunta-
luntarie redditur impotens, nisi per grati- tem, etc. Sic etiara patel ex communi lege
ara Dei miserentis et sanantis, quem sic- de reliquis damnatis, quibus nuUa est
ut contempsit et offendit peccando, sic bonavolunlas in termino, quia eara con-
eliam juste subtrahit ei misericordiam. tempserunt in via. Ad Gal. 6. Dum tempus
Necessitas
ffratise
^i^ adverto quomodo Doctor salvat neces- habemus, operemur bonum, etc. nempe in
^**^^"'^®"' sitatem divinae gratiae ad resurgendum a via ubi est tempus concessum dumtaxat;
peccato, et causam praecisam impossibili- Joan. 9. yeque opus, neque ratio, neque
latis poenitendi reducit in sublractionem sapientia, neque scientia erunt apud Infe-
gratise divinse ob demeritum ; unde eva- ros, etc. Prosper lib. 3. de vita contempla-
cuatur calumnia, qufB ei intentalur d. 14. tiva cap. 12. dicit, ideo Ghristus ait dam-
q. 2. prout ibi etiam diluitur. Adducit eti- natos ligatis pedibus et manibus mitti in
am exeinplum morale salis accommoda- tenebras exteriores, quia in Inferno ubi
tum, de eo qui se voluntarie in foveam nemo Deo confitetur, actione privan-
prsecipitat, unde nequit exire sine adjuto- tur, etc. Bernadus etiam epistola ,253. di-
rio ejus, quera se projiciendo contempsit cit damnalos seraper persistere in mala
el offendil, a quo proinde juste contemni- volunlate.

tur. Dubium est an detur causa vel extrin- ^ V^-

Dubium.
(h) Hsc Iria ad propositum satis pa- seca vel intrinseca hujus malae voluntatis ^^ ^^^^^'
 )

468 LIB. rV. SENTENTIARUM

causa et obstinationis in peccato actuali, ita ut hanc positivam causam reducunt in actum 5. sentei
I

necessitans
ad nialam necessario semper damnalus habeat
actum quemdam necessarium, qui nequil sus-
voluntatem
damnatos. malum^ et non libere, per causam ali- pendi a volunlate, et ita repugnantem
quam positivam necessitantem. Triplex actui bono, ut cum eo consistere non pos-
potest in damnato volitio considerari : Pri- sil, et ad quem Deus necessilat, vel prae-

ma, quae est ad bonum naturae, el dicitur veniendo, vel solus producendo volun-
naturalis, ut distinguitur a meritoria et late passive se liabente; ita Gabriel. q.
morali circumslantionata in genere moris 1. arl. 1. Occham quxst. 10. et quodlib.

et lionestatis. De Iribus his disseritur ini. 1. qusest. 14.

dist. 1. de obstinalione malorum Ange- Alii denique dicunt causam positivam 22.
Senteu-
lorum ;
qusestio autem communis est om- obstinationis esse primam electionem in tia.

nibus damnatis, ut sunt in termino, de Angelo, cui adliaeret immobililer et ne-

quibus dicunt praedicti Patres semper esse cessario, quia habet inflexibilem volun-
in prava voluntate et peccaminosa, ita ut tatem supposita electione prima; cum er-

nunquam recte agant, eliam moraliter, go sit mala, dicunt reliquas in virlute ejus
de causa ejus positiva, et etiam privativa, procedere, et sic necessario esse raalos.

variant Doctores. In primis citalur a mo- D. Thomas, 1. part. qusest. cit. art. 2.

dernis Doctor in 2. distincl. 7. quaest. unic. et in 2. distincl. 7. quaest. 1. art. 2.

1. Senten- quasi docuerit non solum posse habere qusest. 24.c?e veritafe, art. 10. et 11. Gajet.
tia.

aUquos aclus bonos moraUter, quantum 1. part. quasst. 64. art. 2. Ferrarien. 4.

est ex parte principii. Sed etiam habere contra Genles, cap. 95. et Richard. in 2.
de facto ahquos recle circumstanlionalos. dist. 7. Quod si objiciatur hanc causam
Gitantur etiam Bassolis, Tarlaretus, An- non inveniri in anima damnata; ergo
gles, in hanc sententiam. AUi dicunt An- quidquid ad obslinationem sufficit in ani-

2. Senten- gelum destitutum gratia non posse ali- ma damnata, sufficit in dgemone. Respon-
tia.

quid veUe supra seipsum, ac proinde ne- det Gajelanus non esse eamdem rati-

cessario semper inordinate seipsum amat. onem immutabiUtatis in aniraa et Angelo :

Ita ^gidius in ead. dist. quaest. 1. art. 1. tandera admillit etiara aniraara daranatara
in fme. Vasqaez eamdem sententiam de- esse inflexibilem, et in prirao instanti quo
fendil 1. part. disputat. 241. cap. 4. sed separatur a corpore, peccare, et irarao-

aUa via quatenus efficaciam et necessi- biliter inliajrere taU peccato.

tatem gratiae reducit ad cogitationem con- Dico prirao, Doctoreni non esse in illa 23.
1. GonclU"^
gruam necessariam ad omne bonum mo- sententia quae iraponitur eidem a mo- sio.
... r\ i • EximituPj
3. Senten- rale, AUter defendunt, nempe causam dernis, qui potms sententiam Doctoris Doctor al
sententia
tia.
esse, quia privatur concursu generali Dei araplecluntur, et alienam ab ea quam do quoe ei
imputat«r
et necessario ad actum bonum morale. cet, eidem imponunt. Quaerit enim Doctor
Ila MarsiUus in 2. d. 5. arl. 3. post. 4. de triplici bonitate praemissa, naturaU, me-
concl. Palud. in 4. d. 50. quaest. unic. ritoria et morali, utrura actus possit esse

Molon. 1. part. quaest. 64. art. 2. Alii in Dsemone bonus aliqua bonitate ex his.
4, SentcH"
tia. reducunt hanc irapossibiUtalera in causara De prima bonitate asserit Daemonera lia-

positivara inlrinsecam, nerape in habitum bere actum de bono sibi convenienti, ul

praedominantem voluntati daranati, cui re- amando se, odiendo poenam, %de secundo
sistere nequit, et semper incUnanlem ad dico, etc. Et quantum ad bonitatem me-
raalum, qui habitus infunditur a Deo. Alii ritoriara, disUnguit hoc quod est habere

i
 ..

DIST. XLVl. QlJyESTIO IV. 400

Non esi polenliam, inlolliy;i'

posse do polonlia lo- lorn.iiio; el ideo perfeclissime inclinal irt impii|^'nat
pOttM>tl!l nd , • 11. • Doclor,
meriium iu glca aul loali; si do reali, vol iiilollii,'! maluin, nunquain ergo bene volunt pro-
damnato. (lo poloiilia ul osl principlum aclus, vel pler primum, sed semper male volunt

ut esl (lilTeronlia enlis, ul scilioel inc.li- propter secundum. A.d primam causam
nalur aclive, vel passive ad acluin lan- respicit senlenlia yEgidii el D. Tliomae,
quatnad formani, negat polenliam lota- et Uichardi, quamvis ex diversis molivis,

lem ad aclum merilorium in Angelo dam- sicut et Occiiam. Ad secundam spectat

nalo, quia deesl gralia, qua^. non est in sententia aliorum, qui dicunt adimi eis
poleslale ojus, el requirilur ad volitionem polenliam per liabilum infusum a Deo,
meritoriam, cujus volunlas est principium quam tenuit Holcot, et sequitur Aureo-
tanlum parliale. Negat etiam potentiam lus; utramque impugnat Doclor. Contra
lanquam differentiam enlis modo diclo; primam, quia habenl naluralia integra, ex
Impugnalio
negal, inquam, proximam, quia aliud com- Dionysio; ergo, possunt, id esl, non re- primao
senteatiae.
principium deest, et ullerius impedimen- pugnat, eis habere posse aclum non ma-
tum peccati supponitur, quod non esl lum. Idem probat ex remorsu, quem ha-
in poteslate volunlalis tollere. Negat eli- benl, qui ul sislil in peccato, praecise non
am Logicam potenliam, non ex repugnan- videtur malus. Tertio, quia nolle poenam

tia simpliciter terminorum ab inlrinseco, ul disconvenienlem sibi non esl malum

aut etiam ab secundum po-
exlrinseco ex objeclo, nisi accedat circumslantia vi-

tentiam Dei absolutam, quia Deus de po- tians.

tenlia absolula possel salvare damnatum Contra secundum probat, (^uia voluntas Impugnatio
secuad».
el dare ei gratiam, et caetera requisita videlur ex libertale sua posse non velle,
ad actum meritorium, tamen habet re- et nuUuin aclum habere ; ergo non vide-
pugnantiam ab exlrinseco de potentia tur induci posse talis necessitas naturalis

ordinaria. Secundum has accepliones po- per habitum, deinde, quia omnis habitus
tentiae logicae et moralis, quserit § Restat debet inclinare ad aliquod deteiminatum
nunc dicendum, etc. an alteram, vel objectum ; ergo voluntas ad aliud obje-
ulramque habeanl in ordine ad bonum clum operari toto conatu, cujus actus non
morale, ita ut non necessario, sed hbere, sit talls habitus. Terlio, quia habitus ne-

et ex electione peccent, vel potius neces- quit destruere naturam potentiae, cum
sario etiam physice habeant pravam vo- non sit ratio ipsi agendi, id est, totahs.

luntatem necessitate naturali? sed virtus innata.

Hsec esl quaeslio, quam disputat Do- Hinc subsequitur conclusio % Quantum 25.
Qasestio Conclusio
quam ctor, el praecise ad ejus scopum; ideo ergo ad istum articulum, etc. Videtur Doctores
disserit Solam
Doctor. primo adducit sentenliam contrariam af- inquit, posse dici quod non necessario ha- libertatem
naturalem
firmantem inlrinsece et positive obstina- bent aliquem actum, elc. id est, necessi- defendit in

tionem habere causam in voluntate, per tate na'urali, de qua loquitur, quod Angelo
damnato.
quam necessitatur necessitate naturali ad deinceps declarat, Ac tandem conclu- Non vero
usum
voluntatem pravam. Duplex autem causa dit Mirum enim, inquit, videtur, ne- bonum
:

libertatis
assignalur, nempe prima electio prava, gare potentiam naturalem in natura illa

qua inordinate dsemones amaverunt se, ex excellente, ubinon apparet aliquid, pro-

qua provenit ul reliquos aclus in eumdem pi«r quod sit neganda ; probabile est tamen
finem diriganl. Secunda adducilur ex eo quod secundum hanc potentiam non exeunt
Sententiaj
duse quas quod in eis sit habitus perfecte malus in in actum, propter vehemeniem malitiam.
47« LIB. IV. SENTENTIARUM
secundum quam magis probabile est quod mone manere liberlatem naturalem arbi- 26.

agunt, quam secundum potestalem natura- trii, ita ut non necessario necessitate con- asseriio

lem, secundum quam possint, in actus ali- traria aut conlradicloria lali liberlali J^T^^^}^'

quo modo oppositos, elc. Ex his verbis peccet. Secunda asserlio ejus est, eum non
clare manifeslalur intenlio et scopus di- uti illa libertale, sive ad bonum naturale,
scursus Doctoris, quo inlendit inipsis ma- sive ad bonum meritorium, quod non est

nere libertatem arbitrii, et potentiam na- in ejus potestate, ut optime declarat : !Ve-

turalem, de qua superius in praecedenti que ad bonum aliquod morale, sed semper
articulo ; tamen usum rectum negat lalis peccare. Raliones autem adductae ab eo
libertatis, sed malum ob velie-
seraper ad probalionem primae conclusionis, recte
mentem malitiam. Quantum ad primum, probant illam,'sed male a modernis trans-
discordat ab opinione quam impugnat, et feruntur in asserlionem, quam non con-
quae asserit non liberlate, sed necessitate cludunt et quam non intendit Doctor,
agi daemonem in malum. In eo vero quod aut forma discursus, nisi bona sit haec
dicat non uli unquam sua libertate nalura- consequentia : Habet liberum arbitrium,
li in bonum, sed in malum, ob vehemen- seu potentiamnaturalem agendinon male;
tem malitiam, convenit cum aliis. Patet ergo non male agit, etc. Quae consequen-
hoc ipsum ex lilulo qusestionis : Circa tia neque in ipso viatore quidpiam probat, <

istam, inquit, distinct. 7. in qua Magister quanlum ad evenlum et usum potentiae

agit de confirmatione bonorum, et obsli- in exercilio. Quid aulem alii Doctores ci-

natione malorum, quaeritur unum : Utrum tati senserint, in hoc non est mei instituti

malus Angelus velit necessario male, etc. nunc invesligare. Quod superest, probabo
non quaerit an semper velit male, sed an primam assertionem Docloris ex iis locis,
necessario velit male. Ideo postquam dis- quibus probatur damnatos tam daemones,
seruit pro parte negativa, raliones addu- quam homines damnatos semper male
cens, quibus suadetur non solum posse velle.

malum Angelum bene operari, sed etiam Probatur autem sic, quia Scriplurse et Probatio

id contingere in eventu, tandem pro Patres citati intelligunt de malo velle per assertio-

parte affirmativa adducit illud Psalm. maliliam, ut patet ex ipsis eorum verbis ; "(^'

Superbia eorum qui te oderunt a&cendit sed repugnat

° esse peccatum, nisi ubi sit peccaium
requin
semper, etc. Sed hoc, inquit, non potest libertas non peccandi naturalis, quia fun- libertatem

intelligi intensive; ergo extensive; ergo damentum peccandi est libertas natura-

semper peccant, etc. Gui argumenlo non lis, sicut et non peccandi; ergo si Daemon
respondet, ac proinde ab eo conceditur, semper male agit, debet in eo salvari li-

ut patet ex verbis ejus allegatis. Mox im- bertas naturalis, ex qua physice et natu-

pugnat sententiam D. Thoma3 et Henrici, raliter posset non peccare, et evitabiliter,

qui statuunt hanc necessitatem in nalura- si vellet uti ea Ubertate. Hsec per se nota
h necessitate male agendi et volendi. sunt in Theologia, et apud Morales et

Nescio ergo unde citetur Doctor pro apud Patres, ita ut non sit necessarium
prima sententia superius allegata, quam ea confirmare. Secunda Doctoris assertio

in tota qusestione non disserit, neque ad patet ex locis citatis in commento.

27
scopum ejus facit, quinimo contrariuni Dico secundo, nullam ex praedictis sen- 2. conciu-
J-IO.
admittit. tentiis assignare veram causam obstina-

Haec ergo est assertio Doctoris : In dae- tionis, non prima ul declaratur ab Asser-

i
 .

DIST. XI.VI. On>EST!0 IV. 471

Non recte toribus, quia licet Angelus (lanin.ilu.s aut aclum nlsi in vitialum; ergo necessila-
1 asfiignari
|)au8am ob-
homo non possil sil)i reliclus uUra ai,'ere, tur necessilate exercilii ad maluin sallem
Istiiiationis
ab aliis.
lamen nonin</c sequiLur (luod pcn-vorse vagc, (juod est inconveniens.

semper circa so agal necessario necessi- Probatur ('tiam idem ex parte Dei, 29.
ConKtittie-
lale nalurali, quia necessilate gralla^ sub- (|uia ut i[)si fatentur nequit Deus necessi- retur
!)eu8
traclae licet inferat lapsum in creatura, tare volunlatem per habilum et aclum auctor
|>eccati.
qufe sibi relicta nequit non deficore, la- necessitantem ad Tnaluin, quia hoc repu-
men sicut gralia requitur ad opera super- gnat ejus bonilati, et esset auctor mali,
naluralia vel moralia lanlum, non vero ad quod nequil dicf, sed idem sequilur ex
mere naluralia et indilYerenlia, qua3 nulla suspensione concursus generalis ad omne
lege proliibenlur, neque ad opera eadem, bonum, concurrendo praecise ad malum;
qua libera sunl libertale nalurali, sic ergo, etc. Minor probatur, quia in senten-
Ad opoia
indilVeren- non probalur causa obstinationis in ma- tia negante liberlatem esse radicaliter in
tia,
et inere el, ita ul omnis operatio sit peccaminosa, voluntale, ita se habet voluntas in eo sla-
naluralia
non requiri qujE procedit libere, et ad quam non da- tu, sicut habitus aut aclus dolerminate in-
gratiani.
tur de facto gratia neque requiritur. Quod clinans ad malum, quia voluntas subtra-
si illa senlenlia loquatur de obstinatione cto omni concursu ad bonum, necessario
habituali, et etiara acluali in peccato incUnalur ad malum. Deinde, quidquid
commisso in via, qualenus de eo non fuit dicatur de modo libertatis in volunlate
pcenilenlia, neque etiam displicentia in saltem Deus veUet in eo casu, et intende-
lermino, qua3 sit debita aut honesta, recte ret per se peccatum, quod probatur,
quidem asserit eam evenire ex subtracti- quia suspensio omnis concursus Dei ad
one graliaj, quidquid ponatur ipsa gratia, bonum per medium jusUtise dirigitur ad
an cogitatio congrua, an aliud quod in peccalum tanquam ad poenam intenlam;
suum locum relinquo. Gaelerum sufficit sed neque sic Deus potest velle pecca-
ostendi per hoc non dari causam adae- tum, quia repugnat suse bonitaU sic
quatam obslinalionis, qua damnatus sem- veUe peccatum, quod neque ab intrinseco,
per peccet in omni suo actu. neque ad extrinseco potest honestari;
Secundo non recte assignatur causa ex ergo, etc.
28.
Suspensio parte privationis concursus generahs Dei, Dico tertio, quod alii tres modi non sal-
concursus 30.
generalis ut secunda sentenlia docet, quia et gra- vent obslinationem per conlinuationem et 3. Conclu
improba- sio
tur. lis hoc dicilur, et sine uUa probatione aut muItiplicaUonem peccali in eo statu, quia
necessitate. Deinde est falsum, quia et tol- priraus qui ponitur per habitum necessi- Alii modi
lit libertatem naturalem ad malum, et re- tantem voluntaiem ad maluni, facit Deum ^^P'^!^^^

pugnat divinae bonitaU. Primum probatur, auctorem peccati, et manifesle toUil liber-
quia dalo quod volunlas non possit sus- talem requisilam ad peccatum, ita ut
Tolli liber- pendere omnem actum, quod eUam con- cum tali habitu praedominanle repugnaret
tatem
cedunl qui neganl pur?m omissionem inesse peccatum, quod perinde etiam
possibilem esse in voluntate; dato etlam dicendum est de aclu necessario sic de-
quod non habeat concursum, nisi ad ma- lerminante ad peccatum. Deinde non
lum, necessilalur eUam hic et nunc ad potest capi quomodo habitus aliquis ne-
exerciUum alicujus aclus mali, suppositis cessitet voluntatem in genere ad pecca-
praemissis, quia nequit suspendere actum tum quodcumque, nisi detur objectum
omnem, quem non polest, neque in ejus in genere, quod includeret per se
 ; ;

472 LIB. IV. SENTENTIARUM

omnem maliliam, quod est inopinabile causas praescriptas non est exquirenda
uUerius nequil habilus necessilare ad alia, quia libertas elecUonis necessario est
peccatum formaliter, cujus non dalur cau-. salvanda juxta Scripturas aUegatas, ad hoc

sa positiva, neque prosecutio, neque po- ut veUt male moraUter et peccaminose,

test esse objectum specificans actum. Ac- de quo genere maU el obsUnationis in
Non cedit, quod repugnet dari habitum in ipso loquitur Scriptura : Superbia eorum
necessitari
voiuntatem voluntate, qui eam sic necessilet, quia qui le oderunt, ascendit semper, etc. Di-

habitum. nequit toUere modum ejus connaturalem abolus ab initio peccat, etc. Perpetuitas

operandi Ubere. De actu simUiter neces- ftUam peccandi habet causam necessari- Necessitas
moralis
sario esedem rationes sunt, quia ille actus am, non physice, sed moraliter, et in peccandi m
Dcemone.
esset a Deo, ahas intermitti posset a vo- eventu, in statu damnaUonis, nempe per-

luntate. Ultimus modus recte impugnatur versitatem voluntatis, quae sibi relicta

a Doctore prsefato loco ad inilium quaesti- sequitur affeclum vehementem commodi,

onis, ad quem locum remitto longiorem el ipsi praedominantem perUnaciter, cui
liujus quaeslionis Iractatum. accedens ex divina jusUtia deserlio ejus
31. Dico quarto, causam privativam hujus complet causam integram obstinationis in
4, Conclu-
sio. obstinationis esse Deum, qualenus dese- malo peccati, et necessario moraUler eam
Causa ..

privativa Til
,

damnatos; positivam vero esse per- inferens, non physice et naturaliter.

°
^n^s^^^°' versum usum voluntaUs deordinatse, et Quamvis ergo in eo statu sil naturalis

^^^^ reUctae, quse Ucet praedita sit Ubertate libertas ad bonum naturale saUem, ejus
posftWa
Gausa
xiaturali, nunquam
^ ea utitur, nisi '
inordi- nuUus est usus ad iUud bonum, Ucet
demento-
''^-
nate ad commodum, contempto affectu necessaria sitad salvandam Ubertalem re-

justltise ; causa autem demeritoria est quisitam ad pravam elecUonem. Accedit

peccalum commissum in via. Haec omnia etiam ad hfic obcaecatio inlellectus dere-

tradit Doctor et hic, et loco citato. Vi- licti et obsequentis semper vehemenU
deatur eliam in dist. 37. lib. 2. qusssl. 2^
cupiditaU pravae voIuntaUs. Quamvis au-

el 3. Videantur etiam quae vSupra diximus tem concipiat intellectus damnali principia

distinct. 44. quasst. 2. de perversa volunta- qusedam practica, et conclusiones neces-

te damnati, quae perversitas consisUt in sarias, tamen ea concipit magis specula-

. . complacentia inordinala commodi et sui tive quam pracUce, ex quo conceplu
Dispositio
voiuntatis ipsius, ex qua orilur duplex aversio inor- magis augetur ejus poena et vermis, et
damnaVse.
dinala ; allera a juslitia et rectitudine, confusio ; ideoque verilalem earum odit
inquantum lege repugnat taU affectui et polius quam affeclat, ita ut omnia ipsi

fini, cui adhaerel voluntas inordinala versentur in poenam et opprobrium sem-

secunda autem ad omne malum contrari- pilernum, et cooperentur in miseriam et

um aversio, ut ab omni poena niali, malum.

harum radix est prima conversio peccato- Ilanc fere senlentiam docet Gregorius 32.

ris damnaU, qua seipsum inordinate amal, in 2. distinct. 7. nisi in eo quod reducat

et ad hunc finem omnia refert inquanlum causam positivam in acerbilatem poenae

volila sunt ab eo, vel positive, vel privati- illius status, nempe sensus, et in despera-

ve ;
positive quidem inquantum ex tolo Uonem, tanquam in causam posiUvam, ex
affectu adhaeret ;
privaUve inquanlum nihil qua semper volunt male. Cseterum licet

aUud vult aut non vult, nisi ex affectu sui poena et desperaUo plurimum promoveant

commodi praedominanle. Praeter ergo voluntalem sic affeclam, tamen non sunt
 .

DIST. XLVI. OUiBSTIO IV. 178

priina radix undo pc>rversilas voluntalis manol inordinalum, sino del)ila corre-

orialur, quia in animabus juslis in Turga- spondontia ad lolum, et rehquas parles, et

torio proculilubio est poena acerbissinia, ad Deum, prout secunduin juslitiam el

taincn non esl perversilas volunlalis, sod misericordiam gubernat creaturas ratio-

toleranlia volunlaria. Non sufticit ergo nales, ita etiam neque bonum sine ordine

p(Bna eliam damnaloruni, ad inducendum suo permanet, ne(|ue maluni etiam sine
illum secundum elYeclum, nisi respective debita correspondentia, qua debet ordina-

ad volunlalem inordinalam el immersam ri sicut membrum putridum, quod cor-

in affeclu inordinalo commodi. DpsperaliG rumpit ordinem totius, nisi separetur, aut Ordinatio
peccati
prailerea oritur magis ex sublractione ita ordinetur ne possit sana inficere, ita

divini auxilii in sempilernum, et derelicti- eliam debet esse aliquis ordo in universi-

one eorum a Deo in eo statu quantum ad tale creaturae, quse separatur reprobus in
culpam et poenam. Eamdem senlentiam termino ab eleclis. Hic autem ordo est

tenet reipsa Molina 1. part. quxst. 64. per poenam, qua communione
privalur
art. 2. disp. 2. Valentia quasst. 15. Mald. electorum in gloria, et per quam exclu-
in 2. distinct. 6. disp. 13. Sotus in 4. sionem reformalur culpa secundum justi-
distinct. 50. art. 4. et 5. et magis concordat tiam, ne maneat impunis, unde Boetius
Scripturis et Patribus, prout agunt de prosa 4. de Consolalione : Infeliciores

obslinatione in via et in termino, et ma- sitnt improbi injusta impunitate damnati,

jor eliam inde resuUat miseria damnato- quam justa punitione puniti, etc,

rum, quatenus ila sua voluntate et elecli- In primo, inquit, esl tantum bonum
34.
one semper in malo culpse, quae est naturse, sed vitiatum per culpam, quod
maxima miseria, volutantur, ut nunquam esl esse bonum commodi, et secundum
velint nisi male, quam si ex defectu liber- quid, quia contra diclamen reclum, in

talis essent tantum in malo materialiter secundo est bonum nalurse, sciUcet uni-
sumpto, quod non esset peccatum ex de- versalis, quatenus ordinalur culpa per
feclu liberlalis. Longior dissertatio hujus debitam pcenam. Unde Augustinus de
spectat ad materiam de peccalis, et ad correptione et gratia cap. 10. Saluberri-
prsedictum locum de induratione daemo- me, inquit, ' confitcmur quod rectissime
num ; sufficiat pro nunc brevis haec reso- credimus Deum, Dominumque rerum om-
lutio. nium, qui creavit omnia bona valde, et

( i ) Secunda etiam poena siciit est a bona ex malis exoritura e.sse prwscivit, et
33.
Secuiida T)eo, otc. Docet negationem beatitudinis, scivit ynagis ad suam omnipotentissimam
''priV^aUo' qu» est secunda poena, esse a Deo pri- bonitatem pertinere etiam de malis bene-
jusle. Probat, quia sicut bonuro quam mala
Ebt'T^eo valive et facere, esse non sinere, sic
privative
honeslum seu meritum, iusle requirit
"^ ^ ut ordinasse Angelorum et hominum vitam,
et juste.
pro eo reddntur bonum commo^dum, ita ut in ea prius oslenderet quid posset eo-
etiam peccalum privans honestate jusLe rum liberum arbitri\im, deinde quid pos-
requiril, ul pro ipso reddatur privalio boni set SU3B gratias beneficium, justitiasque ju-
commodi, et ista correspondentia privati- dicium, etc. Similia habet Enchir. c. 11.
onis commodi ad privationem honesli Sicut ergo in omni repubhca bene ordi-
Disposiiio ordinat culpam, sicut polesl ordinari nata secundum justiliam commutativam
Dei
ordinaia. malum ; uam secundum providentiam et dislributivam, sine quibus, neque
universalem, qua regulalur totum, nihil respublica ordinari potest, prout nequil
 474 LIB IV. SENTENTIARUM
esse sine lege et societate per eam dire- competentem electis; libertatem, inquam,
cla; sic inter creaturas rationales non quanlum ad potentiam, qua male semper
potuit communio et societas institui sine ulerelur damnatus si ei permitleretur.
lege, ac proinde eliam sine juslitia distri- In quarta etiam poena ostendil esse Quarta
poena
buente poenas et prsemium, nam eo ipso juslitiam, de qua poena, quantum ad ea, est justa.

quod haec membrorum societas in Ubero quae objiciuntur ab aliis, actum est d. 44.

usu arbitrii fundatur juxta communionem g'. 2. ostendit ejus congruitatem et me-
affectuum, officiorum et beneticiorum, dium justitise, prout in ea reperitur. Ex
Societas debuit etiam reduci in ordinem per insti- his autem poenis resultant ordinate tristi-
instituta
inter tutorem servala lege, et ordinatis operi- tiae poenales, et quo majora sunt pecca-
creaturas
rationales. bus creaturse in esse meriti et demerili, ta, eo etiam poena est major, quia deten-
consequenter per praemium et poenam, ita tio, hcet in igne, physice loquendo,
ut exorbitante ahquo membro a bono li- esset aequahs, tamen non sequahs repu- Iniequalitas
poense.
berlatis, et regulae et legis, non inde gnantia voluntatis, quae habet illam de-

desineret ipsa unio corporis, aut compa- tentionem nohtam, non solutn quia re-
go quae est per legem, sed ordinarelur pugnat ejus libertati, sed quia infligilur

per justitiam vindicantem et restituentem ob peccatum hoc et illud, in quo compli-

debitum per satisfactionem pcenae, vel cet voluntas, ex qua complacentia, ori-

potius satispassionem, et qui bonitatem tur repugnantia major ejus ad pcenara

institutoris et legis contempsit, sentiret injunctam, quse pcena est formaliter; et

eliam jusliliam, per quam in ordinem re- idem dico de detentione intellectus in

digitur et segregatur a bono communi, perpetua ignis consideratione. Quamvis

qui ipsum contempsit. Sicut ergo hberum ergo haec ipsa incarceratio et detentio
arbitrium in crealura rationah concessum utraque sil etiam diversa juxta mensuram
a Deo fuit supremum bonum post essen- peccati, adhuc est diversa ex affectu vehe-

tiam, et quo solum operari posset ad fi- mentiore et repugnantia voluntalis, qua
nem, et hoc hberum arbitrium regula refugit poenam, sicut condelectat magis
deslitutum ex se falhbile erat, ideo eliam in peccato. Praeterea subdit ibi ad cal-

necessaria fuit lex, quae regularet, neces- cem, quod si in hominibus post judi-

saria etiam ordinatio in ipsis operibus, cium ponatur ardor ignis, et dolor in
Justa
retributio, quo malum a bono ordinaretur respective appetitu sensitivo, dicit poenam propor-
et
ordinatio ad finem proportionatum cuique, quae tionari ita culpae, quod non erit major ^'Equalis
operum. esl pcEna in
ordinatio habelur per justiiiam. Inde est in anima post resumptutn corpus, quam anima
anle,
quod ad bonitatem Dei, et naturae spectet fuerit in eadem ante corpus, quia etiam et post
resumplum
discretio bonorum et malorum secundum ut separata fuit, recepit poenam condi- corpus.

finem praescriplum juste, per quem ipsa gnam ; si aulem illa poena post resum-
opera ordinantur, et personae secundum ptum corpus quoad ahquid mutabitur in

opera, cum personarum non sit acceptor aham ex ipso corpore sensibiliter arden-

Deus. Ex quibus patet justilia poenae, qua te, servabilur debita et proportionata
privatur nialus bono commodi, quod praj- retributio.

lulit inordinate bono justitiae. (1) Contra, mali ad malum, etc. Ilaec 36.
Addilio.
(k) fn terlia poena, etc. Ostendit terliam additio in fine remiltit solutionem ob-
35.
Tertia jectorum sequenlem
poena
poenam esse justam, nempe carceralionis, in ipsa ad articu-
ju&ta est.
per oppositum ad locum et hberlatem um, in quo tamen non respondetur in

I
 47.5
DIST. XI>VI. O^^^STIO IV.

uiido apparot ila oliam in politia uiorali requiritur ut

specio ;ul ojus raliones ;

esse additionem, licet acquivalonler lia- nullum sit dohilum, quin ulliinale ordine-

beatur o.jus solulio il)i, el ox pnucodon- lur per id quod ei corrospondot ox loge ;

tibus. Objicit er^) primo, mali ad ma- peccato autem dobetur pama, idooque

habiludinom, qua bonus ordo universi exigil lalom pcenam

lum non esse in sit

bonitas. Secundo, objicit quod molius inlligi in termino (juo croaturaj unlversus

essel malum peccati tollere, et conso- motus reducitur in suum (Inom, et ad ter-

quenter otiam malum poense correspon- minum prajfixum et quielem.

IIoc idem exigit finis exlrinsocus crea-
dens, ut patel in exemplo supra allato 37.
Idein
tura3, quia universa propler soipsum
a Doctore de membro putrido, quia sim- declaratur
ex Qne
pliciter melius esset corpori tollere in operalus est Deus, cujus opera sunt per- extriuseco
fecta omnia; finis autem crealionis fuit creaturaj.
universum putredinem membri infecli, Finis
manifestatio divinae bonitatis in subslan- creationis.
quam prohibere ejus communicationem
Responsio. rellquis. primum respondetur, mali tia, et in altribuLis, ejusque communicatio
A.d
creaturis. Non minus competiL Deo os-
priniam ptijna) ad malum culpae esse justam
objectio-
nem. correspondentiam, et bonum secundum Lensio suae misericordiae, quam otiam
Poena cor- ...
respondet justitiam,
...
qum etiam secundum
,
miseri-
•

juslitijc, vel inquantum Legislator ost, vel

Manifesta-

cordiam, uL palebiL ex sequenli arliculo inquanlum Judex, vel mquantum Creator tio
^^Vir" ; divina)
secundum. rerum; ea ergo ratione debuit et congruit bonitatis.
jjgg.^im- Q^g^y antecedens. Ad secundum
bene respondetur ex Auguslino prout ci- institui ab eo crealura rationalis, ut etiam

quia non solum melius ossel manifesta in ea sua bonitas, quan-

tatur in liLtera,
malum poense corresponde- tum ad utrumque atlribulum, quorum
est universo
maneat operalio, ut diclum esL superius, est con-
re malo culpae, ita ut nihil in
juncta. Debuit ergo jusLilia ejus extendi
universo non ordinatum, sive quoad in-
ad peccatum et demerilum in termino,
trinsecum bonum creaLurae, sive quoad Ostensio
neque aliter extendi potuit, nisi inquan- justitice.
exLrinsecum finem ejus ;
quod intrinse-

cum bonum creaturae quantum ad soci- Lum vindex peccati per pcenam debitam ;

huic ergo patet bonum universi tam in-

etatem necessaria est ex parte Dei in-

sLiluentis, per quam subjiciatur Monarchse

Irinsecum quam etiam extrinsecum exige-

et CreaLori suo, et per quam etiam re punitionem peccati, quod requirilur

Ostensio
ad commune etiam ad ostensionem suae omnipotenliae, omnipotea-
ordinentur inter se, et
tite.

membra, velut ut dicit AugusLinus, quae non solum ex

bonum ipsa in corpore
Declaratur ,, . „ bonis bona, sed etiam ex malis bona fa-
autem bouum coramune
, ,

iiia corre- poliLico. Hoc

spon entia. cere potest.
^^^ ^^^.^ statutus croaturse rationali, ad
(m) Contra hoc, nec naturasuprema, etc.
quam caiterae crealurae sunt ordinatae ;
38.
Objectio.
Objicilur contra solutionem, quse funda-
ex parte aulem creaturae supposita lege et
Lur in verbis Augustini citatis, et perinde
mediis ejus, et ipsa societate requiritur U-
eliam urget solulionem datam ac doctri-
berum arbiLrium, quo possit male vel be-
ne uti quod si bene, remuneratio sequi- "»'"' quatenus reducitur ad finem oslen-
;

quod male, debilrix manet legi »^0"'^ divinae bonitatis. Vis ralionis est in
tur; si

et pcBn* legis, atque adeo justiliai. Sicut 1^°^' "^" ^^^o^^^ ^^"^^ ^"^ ostensionis

ergo in Hierarchia nalurali debitus ordo divinae bonitatis, quod natura suprema
exigit, ut nuUa polentia passiva sit, quae possibihs non sit creata, in qua magis
Exemplum.
^^^^^ ordinotur per virtutem causarum, eluceret divina bonitas, quam in inferi-
 476 LIB. IV. SENTENTIARUM
oribus; neque etiam fiet ut probabililer humano, discurrendo per singula ejus
tenetur, neque omnes gradus bealitudinis membra, sine quibus corpus integrum
possibiles erunl in regno coelorum, qui non coalescit, licet unum altero sit neces-
non solum universo essent magis bonum, sarium magis et perfectius. Ad perfecti-
sed etiam in seipsis; ergo ad bonum uni- onem universi et finis ostensionis divinic
versi, seu ad ostensionem divinse bonitalis, bonitatis, quoad sapientiam, potentiam,
non requiritur Non
illa bonitas, et consequen- juslitiam el raisericordiam, suppositis iis,
requiri
ler magis bonum esset universo ut omnia
tollere, et quae in priori responsione dicta sunt, licet
supposita
poenam quae est infimum bonum, et simul requiralur ut species altingal finem su- speciei
attingant
eliam peccata, et dare beatitudinem et um perfecte, non requirilur ut singula finem.

gratiam, quae sunt in se simpliciter bona ejus supposita eumdem finem in effectu

habenti, et universo ; non enim de malis attingant, quia divina bonitas ejusque
eliciuntur bona majora, quam essent ostensio sufficienter, quantum ad com-
illa, quse privantur per mala, quia punitio municationem sui per gloriam et graliam,
illa privativa non est magis quam gratia et habetur in electis Angelis et hominibus.
beatitudo quae privantur. Quod vero aliqua supposila non atlingant
Respondetur primo, negando antece- finem ex proprise libertatis (
quae libertas
39.
Responsio, dens quoad utramque partem, quia proba- spectat ad bonum necessarium universi,

bihus est Deum creasse speciem possibi- ut sit perfectum ) abusu et contemptu le-

lem perfectissimam, quamvis de hoc sit gis, quse ducit ad finem, spectat ad bo-
controversia, quae non est hujus loci. num universi, ut permissa hbertate et

Quoad secundam partem etiam bealitudo mahtia, etiam in iis servelur ordo conve-
Christi, et gralia est in termino perfe- niens juslitise, ob contemptum finem,
Gratia et
gloria ctionis, ita ut a Deo intensive perfectior legem, et legislatorem, quae est speciahs
Chrisli est
summa non possit creari, ut tenet Doctor in 3. divina bonitas, quae etiam in malis elucet,
possibilis.
d. 14. g. 3. et 4. ostendit ergo Deus boni- et non habet suimanifestationem in bonis;

tatem quantum ad summum intensive, ergo eo ipso quo spectat ad bonum cre- Ostensio
juslitise.
quanlum est ex perfectione creaturaB aturae rationalis, ut per legem et media
quoad speciem, quanlum ad gradum ordinetur ad finem, ita etiam spectat ad
eliam gratuitum, gratiae et gloriae loquen- idem ut opera ejus secundum debitum
do extensive, et sic ratio assumpta est ordinem justitiae retribuantur, sive bona,
falsa. sive mala. Justitia enim universalis in Deo
40. Dato etiam opposito, prout alii docent, adsui manifestationem requirebat ex se-
transeat antecedens, et negatur conse- cundario fine, ul praeviso peccato, ordina-
quentia, quoad primam et secundam par- ret peccatum per poenam. Deinde, con-
tem, quia ex parle universi sicut est cor- grui etiam ut voluntas creata, hbera et

pus heterogeneum et distributum per fallibihs, per quam homo ad finem ordi-
Perfectio diversa membra in quantum divina bonilas nalur, statuta lege, alliceretur per pra^-
universi
quomodo ipsis communicatur, ad ipsum spectat, mium, teneretur per exitium, et pcnnam
attenditur,
el supremum et irifimum, et medium, quae a malo, ad sequendum bonum et in-
in aequali gradu et perfectione non pos- quirendum finera ad quera est ordi-
sunt participare boriilatem sui Creatoris, nata.
neque eodem modo concurrere ad com- Ad id quod sequitur, nerape magis
pagem corporis, ut patet etiam in corpore bonum esse gratiam el gloriara, quara

i
 DIST. XI.VI. QUi^STlO IV. 477

hoiiuiu sil imivorso pennissio poccali, el priumisso ) ({uam puiiiro malum, (juia in-

p(ji)na ordinala, (iislinguo; (]uanlum ad tima justilia est vindicare ; indo aclus ojus
l)onum parliculare hujus auL illius, (juod nuiuiuam potesl eleclivus osse, aul per
non debel rospicere legislalor aul prin- se volilus in ralione medii. Vindicaliva^
ceps in polilia, nisi ut reducitur ad bonum voro (il cum quadam dispiicenlia, quia ad
commune, Iransoal; quaiilum ad rali- hoc ui sil bonus, debet esse minus vo-
onem boni communis ol ordinis, negalur lunlarius, electio enim magna vindicandi
assumplum; et patol ralio ex diclis, quia magis esl crudelilas ; unde non apparet
bonum ordinis, in quo consislil ipsa so- juslilia divina in infimo actu juslilise,

cielas lanquam in ratione formali, por quia in eminenlioribus aclibus magis ap-
Honum quam reducilur ad fiuem boni communis, paret. Respondetur ulrumque actum RespoDsio.
(•oiniuiine
est magis boimm simpliciler, el magis aeque convenire principi eL legislatori ex
servatur
per debel allendi a principe, quam particulare molivo boni communis, quod primario
puMiam.
hujus aul illius niembri. Sicul ergo insli- inLendif. Quamvis eniin intendaL, utdixi,
lulio facia est crealune ralionalis et so- bonum commune, inlendit etiam
primario
Legislalori
cielaLis, non ut otiosa esset, sed ut ad media necessaria secundum legem, et competit
prujmiare,
finem per opera conaretur progredi, ita supposiLo staLu, in quo boni et mali com- et
vindicare.
oLiam ordinavil ipsa opera secundum de- miscenLur in repubUca, quos ordinari
bitum ordinem jusliLiae, eo modo quo conveniL per justitiam, ut finem inducit
salva HberLate ordinari debuerunl , unde inlentum soUiciLando bonum el amoven-
admonitio legis comminantis malum poe- do malum ex motivo boni, et utrumque
nae, magis conducit ex se ad finem per- per se includiL medium jusLiliae, a quo
quirendum, quam si nulla pe(jcalis p(Bna specificatur, et rationem debiti, prout in
slatuereLur. Et Ucet illa admonilio in per- reipsa fundaLur.
versis non siL efficax, Lamen in bonis plu- DifferenLia auLem eorum est ex objecLo 43.
Differentia
rimum soUicilat observantiam legis; malis materiali, non forraali in genere, quia utriusque
aclus.
auLem qui seipsos per opera segreganL sicuL prceraiaLio ordinat debiLum meriti
a societate bonorum, et fine constituto, secundum legem, ita vindicaliva debitum
valeL ad effecLum jusLiLiae divinae oslen- demeriti, ad saLisfactionem legis viola-
dendum, et hinc negatur reliquum quod tae, quod legislator intendit. Quod ve-
sequitur in illa ratione. ro debiLum hoc respiciat jusLilia vindi-
42. (n) Aliud de manifeslalione divinae ju- cativa, eL sit ex supposiLione violatae legis,
Objectio.
stitise, etc. Hic impugnatur secunda ratio ob libertaLem permissam voluntatis (
quae
adducta ex AugusUno, de manitestatione ad bonum universi spectat unde sequatur
divinae juslitise. Ratio esl talis, quia in peccatum ex quo redundat debitum pce- Legislalor
non
praemialione bonorum eminentior est nae, quod peccatum non vult legislator, intendit
demeritum
actus justitiae pr<BtermiLLere merilum bo- quamvis ex eadem libertaLe permissa ut
vindex est.
num ( forte prsemiare meritum bonum, eLiam permilLit), non derogaL liberLati vo-
quia hoc magis facit ad scopum discur- luntatis legislaloris, aut boniLali, aut per-
sus, quatenus insinual jusliLiam Dei magis fecLioni suae juslitiae, sed magis commen-
manifestari ex praemiatione boni, quam dat ejus bonitatem ul peccatum suppo-
ex punitione maU, ac proinde hanc pu- situm ordinetur, et rectitudo legis violatae

nitionem non esse necessariam ad osten- Permittit

reslituatur. Neque permitlit peccatum ex peccatum
sionem contra Augustinum loco non ob
justitiae, fine ostendendae justitise, sed servandae
 ;

478 LIB. IV. SENTENTIARUM.

finem libertatis, quo supposito vult medium legem ex electione medii debiti justitiae,
conservan- ,., ,. , , ... . .

d£e reslituendi debiti per juslam poenam quae non integre manifestarelur sine tali

requisitse. Q^^ aclus est rectissimus, quamvis suppo- actu, neque in ordine ad universum, ne-
nat malum peccali, el hoc intendit Augu- que eliam in ordine ad legem violalam,
vuiT^neque stinus, quatenus hoc modo divina juslitia neque in ordine ad ipsum delinquentem

peccfatum.
^liam ex malis manifestetur. quae praeter finahter, quia per propriam conscientiam
Gonscientia
voluntatem divinam, el contra rectitudi- damnatur inaequalitalis posilae in ordine propria
judicat
nem legis fiunt, non Deo volente malum ad Deum et legem, et cujus voluntas peccatorem
culpae, ut qui per legeni prcescripsit ser- ordinari debuit secundum affectum debi- dignum
poena.
vandam justitiain et possibilitalem ejus tum justitiae et commodi, ul quantum
servandae tribuit per media sufficienlia, recessit injustitia a regula legis, tantum
quia vult onmes homines salvos fieri, et ad reduceretur per poenam et salisfactionem
cognitionem veritatis venire, etc. Permit- debitam per privationem commodi, quod
tit autem mala fieri, non ex affeclu vindi- injuste affectavit et praesumpsit. Ex quo
cationis, sed ex aequitale legis communis palet ad illud, quod objicitur de mani-
omnibus, et liberlatis in societate servan- feslatione divinae justitiae per actum emi-
da relinquendo creaturam in manu consi- nentiorem praemii collati, quia ille actus
liisui; ex suppositione vero mali ordinat licet in se sit perfectior, non tamen est
vindicalionem, quae supponit malum in adaequalus actus justitiae, ut ordinat opera
esse, Quando ergo dicitur
aut prsevisione. tam bona quam mala, neque sufficit ad
quod actus vindicativae non sit medii ele- ostensionera ejus, supposito malo culpae
clivus, nisi cum quadam displicentia : finali, nisi etiam culpa ipsa ordinetur per
44. Uespondetur displicentiam sumi posse, vindictam.
Displicea-
tia vel ul est actus misericordiae parcentis. (o) Quartum simililer de Isetitia Bealo- 45.
in Deo
Objectio.
objectiva vel ut est actus antecedentis voluntalis, rum, etc. Impugnatur ultima ratio praemis-

quo affectatur bonum commune omnibus, sa Augustini, qua ostenditur gloria acci-
et media ordinantur ad hoc conducentia dentalis Beatorum ex condigna punitione
ex affectu salutis omnium ; vel denique inimicorum. Objicitur ex Gregorio quod
ut ipse actus respicit medium, quatenus Dem ipse noii pascilur cruciatu, qui pius
Actus determinalionem tollit, quae displicel. est, etc. ergo neque Sancti. Deinde, magis
vindicandi r\ -u i. j^ . j- j-
connotat Omnibus his modis actus vmdicandi con- laetarentur de gloria damnato rrum, si fie-

^\mm."' i^otat dispHcenliam, nam primus actus vo- rent salvi.

luntatis et legislatoris prsecise respicit Respondelur, Beatos nonlajtari affectu
Re^ponde-
finem boni communis in societate, et in- commodi aut crudeUtatis, de damnatione lur.
Qua
differenter quoad omnia ejus supposita impiorum, sed ex affectujustitia^. divinje et ratione
laetantur
ut ordinantur ad finem, eliam indifferen- legis restitulione per poenam debilam. Sancti de
punitione
ter, ex qua oritur displicentia peccati in Quod autem dicitur magis laetaturos de
, damnato-
rum.
causa ; displicenlia etiam oritur non solum eorum glorificatione, respondetur non inde
ex affectu misericordiae parcentis, sed eti- tolli objectum laetitiae de eorum damnalio-
am quoad effectum, ut in quarto arliculo ne ordinata, quia quod in objectis laetitia;

dicitur. Eodem modo ipse actus vindicati- aliquod sit immedialius ad finem, ejusque
onis oritur ob displicentiam peccati, cae- bonitatem, non tollit quin ctetera etiam
terum est voluntarius simpliciter, et judi- quae reducuntur ad finem sint causae laeti-
Tn iis quae
sunt
cium de particularibus juxta communem tiLO in suo gradu, et prout ad finera redu-
 ;

DIST. XLVI. QUitSTIO IV. 471)

ad finom cunLur, linis auLeiu crealura) esl Deus in tuiu sic : Daus sc iiabet per moduiii
est onlo.
se, cL sua bonilas, sic esl primanus; so- agcutis, et rccipiens per inoduin
cuiKiarius auLein eadeni boniLas, uL com- paticntis; crgo ([uanto dans super-
nuniicaLur creaLiiris juxla graduin cL or- e.xccdit rccipientcin, conveniens
dinem suum, prouL illuin |)arLicipanl, est ut datio excedat illam recepti-
dispari luodo eL gradu. Gloria aulein oneni, (iua3 est proportionata rcci-
Healorum ad tinein inagis accedil quam picnti. Pro codcui autcin compu-
miseria damnaLorum; hi.uc Lamen uL redu- tatur minus inalum, et inajus
ciLur per jusliliam ad linem esL objecLum bonuin, ut dicitur in 5. Elhicorum
heLiliie, et non aliter. crgo Deus sicut scmpcr dat ultra Cap. 6.
condignum, ita seinper iniligit ma-
SGHOLIIIM. lum citra condignum.
Contra illam rationem arguo 15.
Denm puniro damnatos cura raisericordia
parcente, seu citra coiulignum. Ita August.
primo sic Si duo habeant eaindcm
:

21. Givit. 24. Gassian. Psal. 51. D. Thom. proportionem ad alia duo, (j[uan-
hic q. 2. art. 2. et 1. p. q. 21. art. 4. cujus tum unum illorum excedit reli-
rationom pro hoc adductara refutat Doctor quum illorum, tantum unum isto-
efttcaciter, ducens exeraplum ejus ad oppo-
rum exceditur a rcliquo illorum ;

situm.
et hoc loquendo de tanluin et quanlum
14. (p) De quarto articulo, sicut di- secundum proportionem, non se-
Qvifest. 2.
An in
'
ctuin est distinctione ista, miseri- cundum quantitatem. Apparet in
punitione
malorum cordialiberans totaui miseriam ex- exemplo suo, sicut se habet sena-
concurrat
cludit; parcens, sed non liberans, rius in sesquialtera proportione
misericor-
dia.
parlem ejus quse debetur excludit. a(i quaternarium; sic ternarius ad
D. Thom.
, dist. Prima non est hic, sed secunda. binarium; sed non quantum exce-
prsesenti,
art. 2. q. Ad quod ponitur talis ratio Agens : dit agens patiens, tantum excedit
2. sol.
primam et patiens seinper sibi proportio- actio passionem, quia in proposito
qu£estiun-
culam. nabiliter respondent, ita quod sic- agens, vel dans in infinitum, exce-
ul se habet agens ad actionem, sic dit passum vel recipiens, nec ta-
patiens ad passionem. Quse autem men illa datio est ultra condignum
sunt inter se inaequalia non habent in infinitum.
similem proportionem ad alia, nisi Si dicas quod imo, quia actio
inter se insequalia, sicut senarius divina est inlinita, et datio quan-
et quaternarius, quia sunt insequa- tum est ex parte sui, quia est velle
les, habent proportionem duplain suum, tunc ratio non est ad pro-
ad ternarium et binarium, consi- positum; nam ex hoc non sequitur
militer insequales; ergo quando quod istud agens habeat aliquid
agens excedit patiens, oportet majus causare extra, quam conve-
quod actio excedat passionem. Et niat passo recipere; neque quod
hoec conclusio conflrmatur, quia detur extra aliquid majus quam
videmus in omnibus agentibus conveniat recipienti recipere ; sed
sequivocis, quod patiens non reci- tantummodo quod actio ejus ma-
pit totuin effectum. nens in se est quoddam perfectius
Ex hac conclusione ad proposi- receptione illius, ita esset si in
 480 LIB. IV, SENTENTIARUM

effectu non daretur isti, nisi mini- alia duo, scilicet actionem et passi-
mum proportionatuni sibi. onem, nisi supponendo, quod actio
„ 16-
Retorquet
Praeterea, exemplum suum estad
'
sit actu tale, quale passio est in
exempium oppositum: Si cnim agentis aequi- potentia, quod est falsum. Si
voci non totum effectum recipiat autem aliquo modo accipiat
ipsum passum, ergo vel ipsum improprie proportionem in majori,
passum, et aliud passuni; et tunc non scilicet secundum excedentiam
semper agens sequivoce requirit et excessum, sed aliquo modo alio,
simul plura passa vel nullum ;
secundum quem forte posset ma-
passum, et tunc cum effectu in jor habere apparentiam, sic non
passo habebit alium effectum per est illa regula vera, quod incequalia
se stantem, quorum utrumque est non hahenl similem proportionem nisi
maximum inconveniens. Unde licet ad incequalia.

possit colorari ratio, loquendo de Dico ergo quod hujus con-

(q) 17.
Explicat
actione, faciendo brigam in hoc, clusionis, scilicet, quod in puni- quomodo
cum
quod actio accipiatur manens in tione misericordia parcens,
est misericor-
dia
ipso Deo agente, tamen loquendo melius fundamentum habetur Ja- puniuntur
danmati.
de effectu, sicut hic dicit, passum cob. 2. Misericordia superexaltat judi-
non recipit totum effectum agentis cium, dictum est in
quia, sicut
sequivoci ; est manifeste falsum, et principio solutionis, quanto ad r.

ita etiam loquendo de actione, ut aliquod opus concurrunt plures

est in passo, sicut loquitur Philo- virtutes, tanto illud est perfectius;
sophus, 2. Physicor. si ergo judicium sit a justitia, et
Text. 22. ^^ rationem ergo, vel major est cum hoc, a misericordia, tanto
'^Snf f^lsa, minor, vel aequivocat
vel perfectius est ; sic autem est,
vroporiio-
nantur.
proportionem, et hoc loquendo
' ' ^ de si infligendo aliquod, quod ju-
Expiicatur. actioue, prout est aliquid in passo. stitia dictat infligendum, remit-
Si enim accipiat proporiionem pro- quod misericordia
titur aliquid, ad
prie, et sic similem esse propor- inclinat remittendum, ct sic judi-
tionem agentis ad actionem, et pa- cium divinum superexaltat miseri-
tientis ad passionem, falsa est hsec cordia, pro quanto perfectius est
proportio, sicut et ista: Quantum ex misericordia, quam esset ex
agcns excedit formam ab agente, tanium sola justitia.
patiens excedit formam in ipso receptam; Contra hoc, imo magis miseri-
nec ille intellectus similis propor- cordia videtur destruere judicium Quoniodo
punire
tionis inter haec quatuor, sequitur jnstum, quia sicut ex justitia vin- citra con-
dignum
ex illo antecedente Agens est propor-
: dicandum est, ita vindicandum est DOQ sit
contra
tionatum paticnti. Illa enim sunt pro- proportionaliter delicto ergo sic. ;
justitiam.
portionata in hoc, quod istud est ut esset contra justitiam non vin-
actu tale, quale illud est in poten- dicare, ita non totaliter vindicare.
tia, ubi illa duo sunt extrema Respondeo, dare bonum indebitum
unius proportionis, quomodo ex non cst contra justitiam, quia est
hoc potest inferri, quod illa duo liberalitatis, et actus unius virtu-
habent similem proportionem ad tis non repugnat alteri; sed sub-
 UIST. XLVI. QU/lvSTIO IV. 481

trahoro boniiin (lohituni, cst (;onti'a >'ct, livfl iHni onlinrtlani. Prlina sulutio
Justitiani; nnnc nutoni pari passu cliciliir f.f ilisl. jS. hiijiis qiiarli , src.un-

currnnt quantum ad justitiani da- da auleni ex prwscnti dislinrtione. , ,

*^'
,

re honum, non inlVrre nialnni

(^t ; (!•) Ad ai*gum(mta principalia.
ergo inferrc maluni nltra dcbitnni Ad primum Angustinus loqnitur
est contra jnstitiam, quia subtra- do malo culprT, non jxjense, quia
hercbonum dobitum; sod inforre Bcus est bene Judex mnlorum.
malum circa debitum, non cst con- "Doutoron. "^:). Mi/ii vindictam, etc.

tra justitiam, sicnt noo daro bo- Contra, saltem probatio Augu-
num indebitum. stini stat, qnia nuUo sai)ionte au-
18, Contra hoc adhuc stat ratio, ctoi'c (it homo deterior; nec orgo
quia tunc non esset contra justi- mnlto mngis de auctore fit homo
tiam nuUum malum inferre, sicnt deterior, sicut ipsearguit, sed per
nec maximum bonnm indebite da- punitionem fit homo deterior, qnia
re. ('onlirmatnr, qnia huic cnlpse additur malo malnm. Rospondoo,
intensse in tribus gradibns secnn- stante primo malo, secnndnm ma-
dum strictam justitiam correspon- Inm additum, licet sit deterius isti,
det poena habens tres partes .1, /^, non tamen simpliciter, quia non
C, cum justitia stat, qnod C non in comparatione ad nniversum,
in'Mgatur ex datis. Ex hoc sequi- cnjus ordo requirit malum istud
tn primo, qnod pari ratione cum
-
manens, per malum aliud ordinari.
quod B non inflige-
justitia starct, Exemplnm, melius fuisset cseco cap. 9.
retnr, quia non magis necessario nato, de quo Joannes loquitur, a
dictatnr /> infligendnm quam C; et principio vidisse, non tamen me-
ita do-A. Secnndo sequitur quod lius in ordine ad manifestationem
justitia permittit unum gradum in divinse sapientiae et bonitatis Cum
peccato esso impunitnm pnnitione orgo accipitur nullo sapicnlc auctore
propria; crgo pari ratione potest fit homo detcrior, vel exponendum
permittere alium gradnm impuni- est de malo cnlpse, vel si simpli-
tum et ita totum. Responsionem citer de malo, diceretur quod ille
qnaere. per poenam additam non flt simpli-
Additio. Diccndum est quod juslitia latiludinem citer deterior, licet multiplicius
gvaduum suorutn habet, cxtra cjuam si habeat malum, quia proportio ma-
Deus piiniret, jusiitia non utcrelur, ideo li secnndi ad malum primum in
licet possit dimittere unum gradumpcence, eo justa est.
vcl duos, non tamen sequitur, igitur
COMMENTAKIUS.
quemlibet, quia tunc cxiret latitudinem
iUam ad pistitiam requisitam ; et sic (p) De quarto articulo, elc. Conclusio
patct ad ista duo argumenta rcsponsio. hujus arliculi respondet ad qujBsitum Conciusio.

Possct etiam aliler dici, quod si dimitte- principale, nempe in poena damnatorum
rct, non faccret contra justitiam absolufc non haberi misericordiam ex toto parcen- ^^'^^r^'^°'^-

comideratam, quia quidquid faceret, tem, sed ex parle, quatenus Deus punit '"
[|one"'^~

justc faceret, cum cjus voluntas sit ipsa cilra condigiium, pr?emiat ultra condi- i'"P'oi'""'
osteiidiUir.
juslitia, et isla secundum justitiam facc- gnum quod docet Auguslinus 21. de Ci-
Tom. XX 31
 ;

482 LIB. IV. SENTENTIARUM

vitate cap. 24. Cassianus in Psal. 51. et lum. Relorquet similiter exemplum, ut pa-
communiter Theologi in hac d. patet ex tet ex littera, quia hic agilur de actione,
Psal. 24. universae viie Domini misericor- ut est effectio effectus, vel forraae, et ut

dia et veritas. Gassiodorus in Psal. 50. recipilur per modum mutalionis in passo,
Has dusB res in viis Domini semper ad- non aulem de actione Dei, immanente,
junctae sunt. Psal. 76. non obliviscetur el ad inlra ; et landem per hoc respondet
misereri Deus, et Jacobi. 2. Misericor- argumento, ostendens proportionem inter
Ratio dia superexaltat judicium^ etc. Adducit agens et patiens consistere in eo, quod Proporlio
vera inter,
'
argumentum D. Thomae pro illa conclu- agens sit in virlute id, quod passum est ageas
et patiens.
Proportio sioue, hoc autem est : Sicut agens ad ac in potentia, non quod actio sit in actu
inter a^ens
tJonem, ita se habet patiens ad passio- id, quod passio est in potentia, nam actio
actionem t^q^^^ servata proportione ; ergo inquan- et passio sequunlur motum ut est ab
passionem. tum agens excedit passum, in lantum agente, in passo et in passo ab agente.

actio excedit passionem, sicut senarius et Unde neutra est in actu, nisi alia concom-
qualernarius, qui sunt inaequales, habent mitante, quando agitur dependenler a
proportionem duplam ad ternarium, et subjecto, et in subjeclum ul passum,
binarium similiter inaequales, sed in pro- neque actio potesl concipi, loquendo de
posito dans se habet per modum agenlis, forma in fteri ut hic loquimur, nisi ut est

recipiens per modum paLienlis ; ergo in subjecto secundum capacitatem subje-

quando dans superexcedit recipientem, cti, si est in subjeclo, licet respectu agen-
conveniens est ut datio excedat recepti- tis sit actio, ut refertur praecise ad illud

onem, quse est proportionata recipienti, genus causae, nempe materialis. Non po-
pro eodem comparatur minus malum, et test ergo servari hic illa proporlio, quam
majus bonum 5. Ethic. c. 6. ergo sicut argumentum praetendit de excessu acti-
Deus dat ultra condignum, ita infligit onis supra passionem, quantum ad in-

malum citra condignum, aequalitatem foroise, ut est ab agente

Hanc rationem impugnat Doctor re- el in passo, quia eadem est, et quanta
47.
Impugna- torquendo idem medium sumptum ex est in aclu ab agente, lanta est in pas-
tur
proportionibus : Quando aliqua duo ha- so secundum passionem; quod virtus

bent proporlionem ad alia duo, quantum alicujus agenlis sit ad majus intensive
unum excedit alterum e duobus, tanlum aut extensive, non probat hic et nunc,
etiam allerum e duobus excedilur a reU- quatenus reducitur in actum secundum,
quo ;
quod probat in exemplo allato : Sic- seu actionem circa delerminalum subje-
Proportio- ut g^ habet senarius in sesquialtera pro- ctum, quod possit influere ultra capaci-
nis
debitum portione ad quaternarium, ita et ternarius talem recipientis Non capio
subjecti.
eipenditur.
Responsio. ad binarium, sed non quanlum excedit praeterea vim argumenti, quantum ad
agens patiens, tantum excedit actio pas- scopum praeseiitis conclusionis, quia
sionem, quia in proposilo agens exceditin non video quomodo aclio punitiva Dei
infinitum patiens, et tamen illa datio, quae sit excedens poenam infliclam aut capa-

comparatur actioni, non excedit in infini- citatem subjecU, quia ilia non polest
lum. Dices actionem divinam ad inlra, esse ex parte Dei nisi juxta exigenliam
quae est nolitio Dei, esse infinitam el debilum peccati, subjeclum autem
contra, inde non sequitur aliquid majus in sicut capax est delicli, ila et poenae pro-

passo, quam quod est sibi proportiona- portionataj.

 niST. XLVI. QU/ESTK) IV. 4«3

48. (q) Dico quibus qnoil hujm conrlusi- est conclusio legis universalis, ot dicilur Agern
Probatio .» . ^ , .
fiecundiim
conciusio- onis, ctc. R(>(lucil fur.uamonluiii conclu- ju(iicium, so(;undum lei^em de iioc vel illo legem,
et a^'ere
"'^*
sionis ad auclorilatem Scnplura; v\ illo in parliculari ut quod iiic vel ille homici- beciindum
^*^"'''"'"" conclusio-
Jacobi sj^pra cilalo. Deindo, ex concursu da moriatur, quia lex est do universali. Deni
legis.
ulrius(]ue lam juslitiio (]uam misoricor- Judicium aulom secundum Ic^om de
dia9, opus in reipsa lil perfeclius ad parliculari casu, et subdit : Dico ergo,
manifeslandam divinam bonilalem, quia inquit, quod Deus non solum potest agere
factum secundum inclinalionem ulriusque aliler, quam ordinalum est ordine parti-
manifeslai ulramque, ila Misericordia su- culari (id est, secundum judicium ex lego
oi)jectio. perexaliat judicium. Conlra, quia mise- universali), sed etiam aliter quain ordina-
ricordia potius derogat judicio, quia par- tiim esl in universali, si)e secundum leges
cil in aliquo, quod eral ex juslitia vindi- justitiic, potest ordinate agere, quia tam
candum. illa quae sunt prseter illum ordinem, quam Praeter
legem
Respondet, sicut dare bonum indebi- illa quae contra illum ordinem, (prseter judicare.
Solutio.
lum non sil contra juslitiam, quia esl ordinem legis esl in casu particulari non
aclus liberalitalis, qui non repugnal justi- judicare secundum legem, ut si princeps
tise, sicut neque una virtus alleri ; aufer- qui est supra legem parcat liuic homici-
re autem debiluiu esset conlra jusliliam, dae, non derogando legi universali, con-
eodem modo non inferre malum in quan- tra legem est, si statueret aliam conlra-
tum debitum esl, non est conlra juslitiam, riam) possunt a Deo ordinale fieri potentia
id est, si inferalur tantum ciira debilum. absoluta, potenlia tamen ordinaria non di-

49. Contra, quia tunc non esset contra citur nisi sccundum ordinem legis univer-
Objectio
justitiam auferre tolum malum, et culpas et salis, non autem secundum legis recte de
poeniB a damnatis, sicut neque bonum aliquo particulari; quod apparet ex hoc,
maximum dare, licet indebitum. Si potest quia possibile est Deum salvare aliquem,
ergo stare ut poena debita habens tres qui tamen morietur in pecato morlali flna-
gradus correspondentes simili malitise liter, et damnabitur, non autem conceditur
peccati, seu aequali, salva justilia remitta- posse salvare Judam jam damnatum; nec
tur quoad unum, ita etiam quoad reliquos tamen hoc est impossibile de polentia ab-
gradus, et consequenler in nullo gradu soluta Dei, quia includit contradictio-
Responsio. iufligi, etiam manente peccato. Non re- nem, elc.

spondet ad hanc ob.jeclionem Doclor, sub- Potest ergo de potentia ordinaria, et 50.

jicit vero additio duas responsiones, qua- secundum legem universalem juslilise

rum quselibet salisfacit, et juxta principia salvare peccatorem, dum est in via, qui
Doctoris, utraque responsio non solum ex morietur in peccato, nempe polest, ut
dictis desumi potest, sed etiam ex do- infra dicit, eum salvare praeveniendo
ctrina dislinct. 44. in 1. qusest. unic. § Ad- ipsum sua gratia ne moriatur in peccato.
vertendum tamen est, elc. ubi summarie Judam, aul ahum damnatum non potest
Duplex haec dicit : Aliquid fieri ordinate duplici- sic salvare secundum juslitiam legis or-
agendi ter contingore a Deo : Uno modo ordine dinaria3 et universalis, qua ordinatur,
conveniens . ,. . .• i j i

£)eo universah, qui perlmet ad legem com- morientem in suo peccato morlaU dam-
munem, v. g. omnem peccatorem fmali- nandum. Potest autem secundum ordi-
ter, id est, morientem in peccato esse nem justiliae Judam de
salvare potentia
damnandum. Secundo modo orduie, qui absoluta, sed statuendo legem contra-
 484 LIB. IV. SENTENTIARUM
riam, qwa esset jusla, si a Deo fierel, illuniinato per Ghristum. Cum ergo
cujus volunlas esl prima regula jusli et dicilur quod nullo sapiente auctore fial

recli, ut supra in hac quasst. dixit, et quis deterior, vel exponendum est de
quidquid stalueret, eo ipsu esset justum. malo culpae, vel negandum per malum
Responsio
Ex hoc patet ad argumentum allatum, poenne fieri deteriorem, licet multiplicius
ad argu- negando antecedens quoad primam par- sit delerior, quia maluni poena; habet per
mentum. |

tem,et prout medium justiliae de facto per proportionem ad malum culpse, qute poena j

leges universales est determinalum, et in eo jusla esl ; dici etiam potest se au- Responsio
secunduni providentiam ordinariam, et ctore
/>.,..
heri deteriorem et
....
msipienter, quia
. secuuda.

judicium secundum eamdem legem, quid- ipse peccando accivit sibi poenam lege
quid sit de quibusdam parlicularibus statutam, sciens et volens, quia neque
exemplis miraculosis, quae legunlur in lex neque legislator eum facit deteriorem,

in vitis Sanctorum de resuscitalione mor- sed propria perversitas, quam lex per
tuorum peccalorum, qui mox in vila se- debilam et juslam poenam reformat in
cundum media ordinaria legis fuerunt bonura, quo habeat lex suum effectum et

salvati supposilo miraculo resuscitalionis, bonum commune debitum ordinem ;

po-
quidquid dicalur de eo quon communiler lest ergo concedi antecedens cum sua
fertur de anima Trajani, negatur conse- consequenlia, sed negatur absumplum,
quentia et parilas, quia lex universalis, quia et ipso auctore accitur poena, qui per
quas est de facto, el quae servatur rectum culpam ejus debiLum incurrit, et poena
quoad medium justitise vindicalivse de- in se recta et jusla est ex suppositione
cernit poenam non solum secundum culpas.

justitiam, sed eliam secundum mi-

sericordiam in parle parcentem, non SGHOLIUM.

esset autem observatio, seu ostensio

Ad secundum rejecta ratione D. Thomse
justitiae, ut lege ordinaria et universali
declarat ideo poenam infinltam duratione
comprehensce, nisi infligeret poenam correspondere culpae instantaneae, vel tem-
prout lege statuta est. porali mortali, quia haec in damnatis in

(r) Ad argumenla principalia. Ad pri- seternum durat. Ita ipse D. Thoui. I. 2.

51. ad
qusest. 87. art. 4. 3. et art. 3. cor. ubi
Ad mum,e[c. IIoc facit ex illo Augustini : Nul-
argumenta Vasq. Zurael. Med. Sayrus lib. 2. cap. 13.
principalia, lo sapienle auctore fil homo deterior, etc.
Herrera 2. dist. 42. quaest. 2. Bellarm. 1. de
ad
primum. ergo Deo auctore nullus fit delerior ex in- amissione gratise, cap. 4. et probat Doctor ex
Responsio.
flictione poenge ; ergo, etc. Respondet Do- August. Difficultas magna est, quomodo illa

ctor Augastinum inlelligi de malo culpse seternitas ptBuse juste correspondet culpiv,

Deut.
instantanea3. Dicendum videtur secundum
et non poenae, mihi vindictam, 23.
Doctorem, quod per se necessario non cor-
conlra replicat rationem iUam Augu-
respondet ei illa aeternitas, quia juste puni-
stini intelligi universaliler. Respondet, ri posset p(jena tomporali, sicut et merita
Quod quod et si per poenam flat iste delerior, prsemio temporali ;
juste tamen eo modo quo
parliculari
est malum non tamen simphciler respective ad bo- in Deo potest esse justitia, punitur culpa illa
in ordine
servandum exem- seterna pa^na, supposito Dei pacto de praemi-
ad num universi, et legis ;

commune ando 03ternaliter servantes perseveranter

potest esse plum, licet cajco nalo melius fioret nasci
honum. ejus mandata, et puniendo leternaliter
Exemplum. videnlem. tamen ad manifestationem bo- violantcs ea. Quod si tantum decrevisset
nitatis divinac non erat simpliciter melius Juste retribuere his et iliis pro meritis

eum nasci videntem, loquilur de coeco et demeritis, posset .juste id praestare, si-
 ;

niST. XI.VI. QllyBSTIO IV. 485

110 a'U!i'nilalt.' reliibulionis, ilc iiiio alias correspondct culp.T. Mxtensio au-
latius. Viclo Doctoivm iiUra dist. V.». ([lucst
tem occidit, scilicet quod sit linita,
0. ai'l. ubi ait lotcrnitatoin beatitmlinis
sic in proposito
1.
(|uia vita (Inita ;

cadore sub privmiuia jiislitia" liboralis

culpa mortalis meretur totalem
ox suppositione scilicat dicli pacti Doi, do
sic priBmiaiuIo, et idoni c<f in proposito. exclusionem ab illa civitatc super-
nf», sed ideo prsccise perpctua est,
20. (s) quod si
Ail seciiiuliim (licitur, quia vita cum culpaest perpetua. ^

Ail arg. 2.
1). Thom. malus perpctuo vixisset, perpetuo Pi'o hoc videtur ratio, quia pos-
hto nrt. 1.
quoest. 3. peccasset, et ideo perpetuo puni- sibile esset I^eosecundum etiam
lib. 3i.
c. ;?.
tur, quia perpetuo peccavit in vo- strictum rigorem justitise taxare
siipei" ill"<l
luntate; etest ratio (Jregorii /l/ora/. l)cx)nam intensam secundum quod
Job 41.
yEstiuiabit
Contra, aliquis peccatcum propo- surficicnter responderet culpse, et-
ahyssum,
etc. sito poenitendi; ergo nec explicit(\ si natura esset statim anniliilan-
nec implicite in voto perpetuo da; ergo quod puena seterna sic
peccat. Respondeo, exponit se indigitur, non est quia .Tetcrnitas

perpetuitati peccati, sicut dictum sitper se de ratione poense, inquan-

est in solutione de projiciente se tum?equaliter punitiva, sed accidit
in foveam; et hoc maxime per- propter aeternitatem personse pu-
manendo toto tempore vitse sine nitae et culpse remanentiS; et istud
poenitentia. magis salvat quomodo secundum mo-
Quomodo
(t)Alius est modus dicendi, qui dum delicli erit et plagarum modus^ lo-
poena videturesse Augustini 21. de Civit. quendo de intensione, quje per se
perpetua
correspon- cap. 11. ubi videtur dicere quod non requiritur in poena, extcnsio infl-
deat
culpse requirit justitia poenam infligi nita sibi accidit ex causis prsedictis.
teuiporali.
Aug. perpetuam ad hoc ut, sit sufficiens (u)Adaliuddico,quod sicutmedici- pj^na^^sf'
Aliqu£e
culpre culpje, sed ideo est perpetua, quia na estduplex,curativaet prseserva- ^^'/^'JlvaTet
nierentur
totalem
persona perpetua, perpetuo ma- et tiva^sic poenadupliciter est medici- praservati-

exclusio-
nem
net in culpa. Ait enim Quod est de : na. Corrigibili infligitur, ut curet
a vila illa civitate mortali homines supplicio incorrigibili, ut pr?eservet, non
civili.
primce mortis, lioc est dc illa civilate im- ipsum, sed quia ad bonum
alios,
mortali homines supplicio secundce mor- communitatis est quod determi-
tis, auferre. Et paulo ante de poenis nentur per legislatorem aliquse
quibusdam in ista civitate inflictis :
poen^e, et quod ist^e infligantur de-
Nonne, inquit, pro hujus vilce modo, linquentibus, et non tantum in de-
simiHa videntur poenis ceternis ? idco terminatione, sed etiam in inflicti-
quippe ceterna esse non possunt, quia nec one sunt medicinse pr?eservativ;«,
ipsa vita, qme his plectitur, porrigitur in illis qui sunt in statu pr?cservatio-
(eternum. Vult dicere quod aliqua nis ;
quod autem punitio neutro
culpa talis est, quae non meretur modo sit medicina, non repugnat
totalem exclusionem a civitate, et justiticT, patet in poenis civilibus
hsec est temporalis. Respectu au- determinatis promagnis culpis.
tem vitse civilis, aliqua tanta est, Ad aliud dico, quod .lacobus in-
Ad ar?. 4.
quse meretur totalem exclusionem telligit de misericordia libei^ante,
ab illa vita civili, et illius intensio et similiter Augustinus.
 486 LIB. IV. SENTENTIARUM
Ad arg. 5. Ad aliiid, tanlum et quantum non explicite peccat perpetuo, non obstante Propositum
inefficax
nominant seqnalitatem quantitatis, illo proposito poenilendi, in quo magis in- poenitendi
sed proportionis, hoc est, quod qvii cluditur praesumptio divinse misericordiae, non tollit ?
perseveran-
plusseinordinatoglorifl.cavitqiiam contemptus tiam
et legis ac justitiae, quam in peccato.
alius, ille secundum proportionem voluntas efficax satisfaciendi, ex qua nul-
similem, plus alio puniatur, sicut ius sequitur effectus, supposiio qnod nun-
licet prsemium excedat meritum, quam I
fuerit reducla ad actum; potius
qui plus alio meruerit, plus pro- enim concipitur ad extinguendum re-
portionaliter prsemiatur, quod no- morsum conscientiae, et ad facilitandum
bis concedat, etc. ad peccatum committendum, quam ex
lionestate poenitentioe; medium ergo eril,

COMMENTARIUS. cupiditatis adimplendae, el non sollicitatio

verae poenitentice.

(s) Ad secundum dicitur , etc. Hoc fuit

(t) Alius esl modus dicendi, etc. Respon-
53.
52.
Ad ex illo Deut. 25. Secundum mensuram det ex doctrina Augustini citata in littera, Secunda
debi- responsio.
secundum.
ti erit et plagarum modus, etc. Sed deli-
P^enam esse perpetuam, non quod alias ex
ctura fuit finitum j^stitia, et secundum mensuram non pos-
et temporarium quoad
durationem ; ergo secundum justiliam ^^^ castigari peccatum per aliam lempo-
punitio erit finita et temporaria; ero-o
rariam, si Deus eam decerneret ( quia Posse prena
temporaria
pro finita et transitoria culpa non debe-
nempe peccatumviatoris sic etiam castiga- ordinari
peccatum
tur poena SBterna ex justitia. Circa respon- ri potest per satisfactionem praescriptam si fuisset
statuta.
sionem hujus, vide Scholium. in via,per completam et adaequatam cul-
Responsio Respondet cum D. Thoma, quod si ma- pae poenilentiam; sic etiam Christus Domi-
D. Thom.
lus perpetuo vixisset, perpetuo pec- nus satisfecit per poenam mortis et passi- Perpetuitas
po^.nse
casset, et ideo perpetuo punitur, quia ^"^'^ temporariam ), sed quia persona est ex pernia-
nentia
perpetuo peccavit in voluntate, quae ra- perpetua post mortem et peccatum ejus pprpetua
personse in
tio est Gregorii lib. 34. Moral. cap. 3.
semper manet; sicut in poUtia mundana peccato
Contra urget, quia aliquis peccat cum ahqua est culpa, quae punitur digne per et esse.
Gregor.
Replica. proposito poenitendi; ergo neque ^im- poenam temporariam, sine exclusionepec-
Solvitur.
phcite, neque e.\:pUcite in voto perpe- cantis a vita civiU, quae etsi morte finialur

tuo peccat. Respondet eutu exponere se inde est quod vita ipsius etiam fmiatur,
perpetuitati peccali, sicut dictum est quae si amplius duraret, maneret etiam
art. 3. hujus quaestionis inprincipio, de eo persona exclusa a vita civiU, ita in propo- Exemplum
morale.
qui se in foveam praecipitat, ex qua ne- sito peccatum mortale in termino meretur
quit evadere, nisi per auxilium ejus, quem exclusionem a civitate superna perpetu-
contempsit se projiciendo, et offendit, am,quia vita ipsa exclusi, et peccatumejus
quod maxime contingit in eo, qui non manet perpetuum. Hanc doctrinam con-
egit poenitentiam viator, quando potuit et firinat ratione, quia est possibile Deo ita

debuit. Unde ratio illa adducta in hoc punire debitum per poenam temporariam
verificatur, quod tahs perpetuo peccat, intensive et extensive commensuratum
vel aclualiter, vel habituahter, etinterpre- culpae, ut si personam statim annihilaret;
tative manens in peccato sine ulla poeni- ergo quod poena aeterna sit, non est ex eo
tentia. Ad replicam respondetur, negando quod aeternitas sit per se de ratione poenae
consequentiam, quia implicite, et etiam inquantum .-Bqualiter punitiva, sed pro-
 DIST. XLVI. QU/^STIO IV. 487

pter ffilernilalem persoiia) ot poccati ; ot ditk. IG Job. 7. Psal. 10. Proverb. 10. Isa- fldeide
u;ternitate
sic magis, iiiquil, (M'it |)l;igarum modus isB 13. Matth. 3. et 25. Marci^. sccundgB ad [)(/jn!i-.

secuiuium modum delicli, quia per se re- Thess. 1. xccundoe Petri 2. Apocal. 14. 18.

(juiritur ialentio iu p(Dna, o.xteiisio inli- ot 19. Eam tradunt Patres in pnediota
nita sibi accedit ex causis pncdiclis, juxta loca, ftt omnes Doctores Ciilholici, defini-

illud, ubi ceciderit lignum, ibi eril, Ec- tur in VI. Syiiodo i^c^ 11. in Lateranensi
cles. 11. sub Innoc. 111. cap. flrmiter, ot eam 'sup-
ll;ec utraque responsio potius dat con- ponit Trident. Sess. 6. cap. 14. et 15. et
54.
gruitatem cur ita slalutum sit, quam pro- sess. 14. cap. 8. Fuerunt autem aliqui erro-
priam causam ;issignet our poena sit leler- res conlrarii, qui negabant aUernitatem
na ; cujus ratio est et causa, lex universa- p(]en;o, qualis fuit error, qui dicitur Orige-
lis vindicativa et justa, quae proliibuit nis, seu polius, ut alii volunt, Origenista-
peccatum sub tali lege ut eliam respon- rum, qui hunc errorem induxerunt. Vide
det Augustinus lib 1. de fide conlra Mani' Athanasium de communi essentia Patris, et
Perpptuitas chaeos cap. 19. et sic etiam juslis retribuit Filii,et Spritus sancli. Epiph. Aug. Theo-
poimx)
ex lege, et pro merito temporali <eternum pr.cmium, doret. de iisdem. Alium errorem per calum-
denierito. _
ulriusque
.

etiam «lernilas
.

m
. .

Scriplura niam Ruffinus attribuit Ilieronymo ^«6. 1.

exaggeratur per modum retribulionis in ipsum ex verbis, quibus in Isaiam lib. 5.

bonorum et malorum. Matlh. 25. Marci 5. per exaggerationem alloquitur dremonem

/n supppliciicm aeternum. Apocal. 14. Fu- Ft si, Inqml, omnes animse aliquando ha-
miis tormentorum ascendit in sascula saecu- buerunt requiem, tu nunquam habehis, etc.

("ongruitas lorum. Diuturnitas etiam aggravat ipsam Sed hoc per exaggerationem dictum est,

statuta. poenam; utraque ergo solulio tam Grego- non per assertionem ; non defuerunt
rii quam Augustini assignat congruilatem enim qui dixerunt animas damnatorum
legis slatutae ex demerito peccatoris of- habere aliquam requiem a p(Bnis, quam
fendenlis Deum, et conlemnentis gra- sentenliam in secunda parte supra exclu-
viter legem, quae ducit in vitam aeter- simus. Gseterum neque Id concedit Iliero- Eximitur
nam, quia hoc ipso quod peccet, nymus, ut patet ad cap. 80. et 66. Isaise 'mus^'
acalumnia.
neque deinceps p(»niteat, dum tem- adcap. 1. Threnorum, in Apologia conlra
pus constituitur, affeclat peccatum, pro eumdem Ruffmum, Epistola ad Anisum,
quo sicut nuUa est possibilis salisfactio in Epistola ad Pammachium, ad Ephes. super
termino, jusle manet illi pcena etiam illud Nemo vos decipiat inanibus ver-
:

aelerna ex lege. Deinde, quia et ipse bis, etc. et supercap. 3. Jonae; deinde, illo
^j,^^^ ^^^
peccans semper manel, et peccalum ejus loco loquitur de pcBnis Purgatoril. Alii di- rumdam.

dignum est ut maneat poena. Videatur An- cebant poenas eorum, qui fuerunt ante

selmus lib. 1. Cur Deus homo, cap. 20. et adventum Ghristi desiisse, quia Chrislus
per tolum, Augustinus /«6. 21. de
descendens ad inferos, eos liberavit. Ahi
lib.^.
doceb mt pcsnas Principuni et tyrannorum
Civit. per totum, Gregot*. 15. moral. c. 4.
fore perpetuas. Alii admittebant inter-
et 9. Dialog. cap. 43. Cyprianus de laudi-
missionem poenarum pro ahquo tempore,
bus martyrii. Origen. homil. 14. in Josue,
sed omnes hi errores sunl, et convincun-
et 18. in Numer. 14. in Ezechielem, et alii
lur ex Scriptura et Patribus, qui univer-
Patres, quos citat Coccius lib. 10. art. 8.
saliter et sine exceptione loquuntur, ut
55. PcEnam hanc aeternam fore est veritas Isaiae ultimo, vermis eorum non morietur,
Veritas
fidei passim ex Scripturis, Deut. 32. Ju- ^t ignis non extinguelur, etc.
 488 LIB. IV. SENTENTIARUM

Senteutia
•
Aliqui decernunt ex nalura rei deberi cum propter fugiendam poenam non sit
quorum-
dani.
peccato mortali poenam infinitam intensive, commitlendum. Hic ergo peccati excessus
ita ul quantum crescere possit, tanlum supra poenam, convenit ei ex suo ordine
etiam debeatur peccato ; ita Parisiensis et specie, non ex intentione. Caeterum
lib. de fide, et Almainus 3. moralium peccato convenit in genere poenae aliqua
c. 29. quia mortale majus est in ratione finita proportionata juxta rigorem etiam
mali omni pciena. Secundo, quia imlla sa- justitire ad;p,quatam si infligatur. Dices, si

peccatoris ada^qualursuo peccato; Deus stalueret legem de R«pi'ca.

tisfactio infinila poena
ergo potest plena salisfaclio ab eo exi- ut major semper in infinilum cresceret,
Solvitur.
gi. Tertio, quia ex dignitale personse essetjusla; ergo talis deberetur peccato.
offensae crescit malitia peccati. llespondelur ex suppositione id verum
Gontrarium docent communiter Tlieolo- esse, negatur tamen id fieri posse, qula
56.
Non debevi gi, estque Augustinus in l'sal. 72. et lib. divina clementia et justitia non excedunt
peccato
mortali de natura boni, cap. 32. et 21. de Civit. mediocritatem rei secundum latitudinem
poena
infinila
cap. ll.ubiin ratione rei admitLit pec- ejus, ideoque non slaluunl poenam, neque
intensive.
catum magis darani inferre per poonam statui potest a Deo excedens hoc medium,
peccatori, quam commodi sit in ipso quamvis ex parte peccatoris, si daretur
peccato in ratione rei; et patet ratione, lex prohibens peccatum sub tali poena,
quia malum quodcumque potest ordinari non esset repugnantia, quin juste eam
secundum justitiam a Deo ;
ergo satis cor- mereretur contemnendo legem.
respondet poena selerna, vi condigna se- Ad secundum,idem etiam patet de pec-
cundum quantitatem rei. Deinde^ seque- cato veniah, quod Deus misericorditer
Peccata relur omnia peccata esse aequaiia, ut sub- remillil. Deinde, licet nullam satisfactio
noD esse
sequalia. jiciuntur debito, si unum mereatur om- nem reconcilialivam habere possit damna-
Poena
sensus nem poenam imaginabilem. Deinde, pec- lus, habet tamen satispassionem, qua
et damni
finita, et
catum non fundat debitum pocnae, nisi satisfit legi, dum poenam legis patilur.
adasquata,
damni, quod tanlum esl, quanlum deper- Ad tertium similiter, peccatum veniale est
ditur per peccatum, estque finitum ut offensa Dei et legis, sicut ahas diclum est,
gloria; poena etiam sensus nequit esse peccatum licet crescat ex dignitate per-
debita, nisi inquanlum proportionala some offensai tamen nequit in infinilum
delectalioni inordinalai quae finita fuit. et crescere.
una alia minor et major. Apocalyp. 19. (u) Adaliud dico, etc. Terlium argumen- 58.
Ad
Quantum glorificavit se, et in deliciis fuit, tum fuit ex eo quod punitio fial ad corre- teriium
, . .
principale.
tantum date ei tormentum ct luclum, etc. ctionem,
,

sed danmati non corriguntur;

,

nesponsio.

ubi illa correspondentia rei exprimilur ergo, elc. Respondet duphcem esse curativa,

inter lormentum et delectationem. medicinam, curativam scilicetet prasser- y^xi\&.

Deus eliam de facto accommodavil valivam ;
poena corrigibili infiigitur ut
poenHm delicto secundum jusliliam, quai corripiatur, incorrigibili ul pra^servenlur
poenafinila est, neque aliler ei debetur alii.quisunt in slatu correptionis. Quod
poena, nisi ex lege ex qua redundat debi- aulem neulro modo sit punitio curativa
tum formale; argumenta aulem in oppo- aut praeservativa non repugnat juslitiffi,

situm vel concludunt idem de peccato sed sufficit ut sil restaurativa ordinis, et

veniali, vel nihil. Priniuin patet, quia eliam ordinativa peccali.

veniale osl magis malum, quam ulla pama Ad quarlum et quinlum palet ex littera.
 DISTINCnO XI.VII. 480

DTSTINCTK) XLVir.
{To.vlKs Maaistri Senlenliavum.)

Paulus, qui plus omnibus labora- ei

Dc Judicio cxlvcmo quanlum a<l modum. vit, si non ibi scdobunt nisi duode- '"i,iSn'
cim? « Pcr duodecim igitur sedes ^^'^^^^^^-

''•'"O
perfcctio tribunalis, '
» id est, ^'-

v^^olot ctiam qu<'iM'i, qualitor i omnes.

A.
« univcrsalitas judicantium in-
34^yt\ 42. dabitur judieii scntontia? Sod non
tcUigitur », scilicet omnes per-
estperspicuum id explicare. Non
fecti, qui rclictis omnihus secuti sunt
enim Scriptura aperte dcfinit, an
Chvistum ; « per duodccim tvibus,
vocc illa proferantur : Vcnitc benc-
universitas judicandorum ». Ju-
dicli, ct : Ilc malcdicii ; an virlulc
dicabunt vero eos Sancti, non
judicis ita fiat, conscicntiis sin-
modo comparatione, sed etiam
gulorum attcstantibus, ut modo
auctoritate et potestato unde ;

dicitur futurum, ut judicis potcn-

f/ladii ancipites in manibus eorum,
tiae effectus ipsius dictione signi-
ibidem
id est, sententia de bonis et malis
flcetur. Illa etiam : Esuvivi, et non
in potestate eorum. Si vero quse-
52 dcdistis mihi manducarc, ct hujus-
ritur, quse erit eorum potestas
modi, magis conscientiis expri- Qusestio
vel auctoritas in iudicando? puto,
menda plurimi putant quam ver-
^ ''
non
non ante posse sciri, quam videa- soiuta.
bis, quia Apostolus in momento,
tur, nisi divina revclatione quis
in ictu oculi mystcrium consum-
didicerit.
mandum tradit. Sed illud ad rcsuv-
rcctionis statum tantum refcrunt,
non SLdjudicium, qui judicii senten- De ordinibus corum qui crunt in ju~
tiam malorum increpationes, et
et dtcio.

bonorum praeconia verbis expri-

menda asscrunt. Erunt autem quatuor ordines c.
Psai 149
in judicio. Duse quippe sunt partes, 6.

Quod Sancti judicabunt, ct quomodo ?

electorum scilicet et rcproborum, ^iir se!^'

ut Gregorius m Moralibus ait, sed

lib.26.
c. 24.

B. Non autem solus Christus ju- bini ordines eisdem singulis par-
Aug. lib.
20. de Civ. dicabit, sed et Sancti cum co tibus continentur. Alii enim judi-
Dei, cap. 5.
Sapien. 3.
judicabunt nationcs. Ipse cnim Apo- cantur et pereunt, alii non
judi-
6.
Mat. 19.
stolis ait : Scdebitis et vos supcr duodc- cantur et pereunt alii judicantur ;

28. cim sedes, judicantcs daodccim tribus et regnant, alii non judicantur
De
duodecim Israel. putandum quod duo-
Nec est et regnant. Judicantur et pereunt,
sedibus.
1. Cor. 15. decim Apcstolis tantum hoc pro- quibus dominica inclamatione di-
10.
Matth. 19. miserit Ciiristus. Ubi enim sedebit cetur : Esurivi, cl non dedistis mihi
 490 LIB. IV. SENTENTIARUM
Tsl&t. 25. manducare, etc. Non jndicantvir et terroe; et Job ait : Non salvat impios

joan,3. 18. pereunt, quibus Dominus ait : Qui et pauperibus judicium iribuit. Hi ergo
I
non jam judicatus est. Eornm
credit, recte sub generali judicio non
enim damnatio toti Ecclesise nota tenentur, sed judices veniunt, quia
est et certa, et ideo dicuntur tunc et prsecepta generalia vivendo
non judicari, quia ad conspectvim vicerunt, et omnibus relictis,
districti Judicis cum aperta dam- Christum secuti sunt. Recte pau- ^^p- ^-

natione suae infldelitatis accedent. peribus judicium tribuit , qui

Qui vero professionem fldei sine quanto huic mundo magna humi-
operibus habent judicabuntur et litate despecti tunc sunt, tanto
peribunt, id est, redarguentur, ut majori culmine potestatis excre-
Jacob. 2. pereant. Qui vero nec fldei Sacra- scent. De talibus dicitur : Qui ^ ^^ 3
monta tenuerunt increpationem vicerit, dabo ei sedere mecum in throno ^i-
Greg.
Judicis in se fleri non audient, meo ; sicul et eqo
^ vici et sedi cum Patre
'iiii<i- (^- ^^-
Ibid. c. 27.
quia, infldelitatis suse tenebris meo in throno ejus.Vmcens 'Dom.mus
prsejudicati, ejus quem despexe- cum Patre in quiathrono sedit,
rant redargui non
invectione post passionis certamen et resur-
merentur. Illi autem saltem verba rectionis palmam, quod Patri es-
judicis audient, qui ejus fldem set sequalis, omnibus claruit.
saltem verbo tenuerunt. IUi au- Nobis vero in throno Filii sedere est
Dubium 1. tem in damnatione sua seterni ex ejusdem Filii potestate judi-
Judicis nec verba percipient, qui care; quia enim judicandi princi-
ejus reverentiam, nec verbotenus patum ex ejus virtute percipimus,
servare voluerunt » et ideo illi ;
quasi in ejus throno residemus ».
judicandi^isiinonjudicandi&iQw^iiinw Ex his apparet, quod etiam per-
« Ex electorum vero parte alii fectiores Sancti cum Christo ju-
bid.c. 25. judicantur et regnant, scilicet qui dicabunt potestate; et quare qui-
Mat.'25.' vitae maculas lacrymis tergunt dam dicuntur judicandi, alii non
'
et eleemosynarum superinducti- judicandi.
one operiunt quibus Judex ve-
;

niens in dextra consistentibus ^^^.^^^ ^.^^^.^..

^^ ^^ ,,^-„,-,,,,.,-^ ^,,^,.
dicet Esurivi, et dedistis mihi man-
: ,

ducare. Alii autem non judicantur

et regnant, qui etiam prsecepta Cum autem in Evangelio lega- d.

legis perfectione virtute transcen- tur, quod Dominus mittet Angelos suos, 41/49.'

dunt quia non hoc solum, quodlex

;
qui colligent de regno ejus omnia scan-
implere contenti sunt,
prsecipit, dala et mittent iniquos in caminum
sed et quod ad perfectionem con- ignis; et item : Exibunt Angeli et se-

sulitur, implere student. De qui- parabunt malos de medio justorum, el

^*-
bus Propheta ait Dominus ad ju- : mittent eos in caminum ignis; et item ^^^- :

^^-
^l'^"- dicium vcniet cum senatoribus popvli Mittet Angelos suos cum tuba, et congre-
'^^J^^:^^-^-

^mJ%9^.' «*<^" 6t Salomon, de Ecclesise spon-

gabunt electos a quatuor ventis ; et Pro-
SO loqucns, ait : Nobilis in portis vir pheta dicit : Congregatc illi sanctos

ejus, quando sederit cum Senatoribus ejus ; ministerio Angelorum illa

 DIST. XLVII. QlJiESTIO 1. 491

implori diibitanduin non cst. Do-

mino enini vonicnto ad judicium, Si post jiidiciian dcemones prccerunl
pr.Tccdet anto cum ip^nis, quo com- /loiniiiibiis ad punicnduin.
burctur facics mundi liujus, et
peribit coelum et tcrrn, non socun- utrum in Inferno
Kt solct quaeri, E.
Eccl. :j9.

dum suhstnniiani, sed socuudum spe- malis ad puniendum prsosint dse- llaymo
ciein, immutabitur, coelum
qu9e mones post judicium, quos carniii- 1. cor. 15.
quidem aereion, non wlhcreum. Tan- ces tortoresque animarum Scri-^''-
tum enim ascendct ignis in judicio, ptura appcllat? Apostolus dicit,
quantum asconderunt aquse in di- quod Christus tunc cvacuavit
luvio. Ille autem ignis malis, qui oinnem principatum et poteslatcm et vir-

reperti fuerint vivi, erit consum- tuiem. Dum enim durat mundus,
ptio, bonis vero, non, ut cnim ait Angeli Angolis, daemones daemoni-
Augustinus, hoc erit incendium bus,honiines hominibus praesunt;
Decivit. muudi Sanctis, quod fuit caminus sed omnibus collectis, jam omnis
Dei. lib.20. ^ .- ,.
cap. 18.
^ .,
tribus pueris;
.

m
.

quibus,
.

si aliquid
.
,
praelatio cessabit. liinc quidam
Maici'^!' purgandum perillum ignem
fuerit, putant, post .judicium dgemones
Dubium 3; P'11'gf^hitur; aliis vero nullam in- non habere potestatem cruciandi Opinio 1.

1 Tiie6s.4.
ggpgj. ^^olestiam. Purgato
^ vero homines, sicut modo, sed ut dse-
'^
17.
por ignem mundo, et ad judicium
.
mones virtute Dei cruciari sine
veniente Domino, emittetur vox creaturse ministerio asserunt, sic
illa magna, qua resurgent omnes reprobos homines ibi non per ope-
mortui; et tunc ministerio Ange- rationem daemonum, sed virtute
lorum ventilabitur area, quia boni divina tantum seternis subjici cru-
congregabuntur ei de quatuor par- ciatibus. Praemissa tamen auctori-
tibus mundi Angelico ministerio tas non id cogit
® sentire, quse, etsi Noa cogit.
;
,
^ Opmio 2.
-

quo et rapientur obviam Christo in asserat, tunc nec daemones dsemo- ueda
circ 6
aera, reprobis in terra, quam dile- nibus, nec hominibus
homines Esdrasc.2.

xerunt, remanentibus. Et tunc praeesse, non definit tamen, an dae-

Mat. 25.
ideni 13'. prceconia illa bonorum : Esurivi, et mones praesint hominibus ad tor-
dedistis mihi manducare; et increpati- quendum. Undo quibusdam vide-
ones illge malorum : Esurivi, et non tur, eos sic extare hominibus torto-
dedistis mihi manducare, etc. profe* res in poena, sicut extiterunt incen-
rentur vel sono vocali, vel alio tores in culpa.
modo. Denique proferetur senten- (Finis textus Magistri)
tia super utrosque Venite henedicti; :

et Ite maledicti, etc. et ministerio

Angelorum, virtute Dei cooporan- QU^STIO I.

te, mittentur mali in caminum

ignis, hoc est, in Infernum. Utrum universale judicium sit futurum ?

Alensis 3. pari. quast. 25. m. 4. D. Thom. 3.

part. quxst. 5"9. art, 5. et htc qu3est. 1. art. 1.
Richard. art. 1. quxst. \. D. Bonav. disp. 1.
qusst. 3. et per totum. Darand. quaisl. 1. Ar-
 . ; . ,

492 LIB. IV. SENTENTIARUM

genl. (L 48. qii.rsl. 1. art. 3. Suar. 3. part. Veniet omnis caro in conspeclu meo ado
tom. 2. disp. 53. 5ec/. 1. Late Coccius 2. <om.
m. 10. a/-/. 5. rare in Jemsalem, et egredienlur, et vi-

debunl membra liominum, qui pnevari-

1.
Arg. 1.
Circa istam distinctionem (a) cali sunt in me, utens translatione
qusero primo Utrum universale
: septuaginta Interpretum, qua et
judicium sitfuturum? Quod non, communiter utitur; et in fine sub-
Joan. 12. Niinc judicium esl mundi dit : In bo)iis cdiro, in malis membra,
Arg. 2.
Prseterea, Nahum primo Non : vel cadavera nominanlur profecio post
puniet Dominus bis in idipsum. resurrectionem carnis, cujus fides his
Arg. 3.
rerum vocabulis omnino firmatur,
In epistola
Item, Augustinus ad Ilesichium : illud
In quo quem invenerit ultimus ejus dies, quo boni et mali suis fmibus dirimentur
die judicii.
in eo inveniet eum ultimus sceculi dies. futurum esse judicium declaratur.
Ex his omnibus cum hac addita
judicium uniuscujusque est, quan- COMMENTARIUS
do moritur, sequitur quod nullum
In hac eL sequenli dislinclione agilur
aliud judicium expectetur. Ordo el
de judicio universali et exlremo, et iis
divisio
Hoc etiam probatur ratione,
quse circa locum, Lempus et modura
quiasententianondemandatur exe-
succedent ; in hac autem Doctor agit de
cutioni, post judicium, quia
nisi
judicio, an fiet et de loco ejus duabus
frustra sequeretur judicium post
quaeslionibus, quarum prima est de ipso
executionem sententise; sed dam-
judicio ; secunda de loco judicii.
nati erunt damnati antediemju-
(a) Circa istam distinclionem, etc. Divi- Divisio
dicii, et beati beati; ergo executio quoistionis.
ditur quccslio in quatuor arliculos . In
fleret ante judicium illius senten-
primo agilur de acceptione varia nominis.
tise, quae tunc esset ferenda ergo ;

In secundo vero do veritaterei; respon-

tunc fleret frustra judicium.
detur qusesilo principali. In lertio de
Ars:. 4. Praeterea, in Psalm. 1. Non resur-
praeviis ad judicium . In quarlo de modo
gent impii in judicio.
Arg. 5. judicii et discussione causic, et de loco
Cap. 20. Prseterea, Matth. 19. dicit Chris-
super iliud in quo exercebilur ; deinde respondet
Job 36.
tus Apostolis: Sedebitis super sedes duO'
Judicium
ad argumenta principalia.
decim judicantes duodecim tribus Israel
pauperibus
tnbuit. ergo Apostoli non judicabuntur. SGHOLIUM.
Et pro hoc est Gregorius Mor. 26.
et ponitur in liltera d. 41. quod in ju-
Ponit varias acceptiones.jurfict?, et quan-
tam ad prsesens spectat, describit illud sic
dicio erunt quatuor ordines, unus
:

Judicium est completa et anthentica deter-

illorum qui judicabunt, et non ju- minatio reddendi alicui secundum merita.
dicabuntur.
2.
Ratio Oppositum, Augustinus 20. de Respondeo, Judicium genera-
(b) 3.
ad opposit. Quid
Civit. Dci, cap. 21. loquens de flne liter accipitur pro quacumque judicium et
quoluplici-
libri Isaise : Pcrmitiit, inquit, ipse certa notitia, et illo modo sensus ter
dicatur.
Prophcta fines luclesiui, ad quos pcr etiam distincte apprehendcns Text. lif).

uUimum judicium, facia Bealorummalo- objectum, vcl disLinguens obje- et inde.

rumque discrclione, vcnient, ubi per- ctum ab objccto, ubi requiritur

tractat diffuso illa verba Isaia:* uU- forte magis distincta apprehensio,
 ;

niST. XLVII. QliyKSTIO 103

(licitnr Jmlicnnu. lulo scfnndo </«'

l agoiido, magis i)roj)ri(* Judicium
Anima dicitur sonsus conimunis accipitur (h'torminatio certa de
judicaro do sonsibilibus divcrso- |)r;oiiiiis vol suppliciis rod^Umdis
rum sonsuum. Alio modo judicium (luam de aliis veritatibus practi-
dicitur corta appi'ohonsio intollo- cis. Illas autem vcritatos licet qui-
ctunlis, otiam qua:*cumquo; et hoc libot possit ex principiis practicis
modo dolinitiva cognitio d(.' aliquo eliccre, et sic quasi ratiocinando
potest dici judicium do veritate Judicare, tamen adhuc strictius
illius, Juxta illud 1. Ethic. Unus- Judicium accipitur prout pertinet
Cap. quisquc hcnc juilirnt quic cof/noscit, et hic ad habentom auctoritatem deter-
cst magis pro-
bonus judcx. Adliuc minandi, Juxta illud Kxtrav. de
prie dicitur de vero aliquo com- sontontiis : Scntentia a non suo judice C. si non
compet.
plexo, quia secundum Augusti- lata nulla est. 1. 1. et 2.
idem
num3 de lib. ai'bitr. Nullus judicat Ergo completis.sima ratiojudicii et ult.
de reg.
jur. in 6.
de reguUs cctcrnis, scd sccundum eas de stat inhoc quod est completa Descriptio
judicii
aliis ; ergo judicium est certa ap- determinatio et authentica redden- specialissi-
prehensio de alicjuo per aliud di alicui secundum merita sua. me
sumpti.
omne vorum complexum appre- Complcta, inquam, quia includit
henditur esse veruni per aliud, dcterminationem ilrmain intelle-
quia si est immediatum, adhuc ctus, et determinationem volunta-
Judicatur verum per rationes ter- tis efficacem, hoc est voluntatis
minorum, secundum Philosophum potentis et intendentis secundum
1. Posteriorum, principia cognosci- determinationem intellectus retri-
mus inquantum terminos cogno- buere. Et hoc est quod specificatur
Text. 6. ScimUS. per illud auiheniica, quia per hoc
Adhuc magis proprie dicitur de intelligitur quod sit illius, qui
vero complexo, quod est conclu- secundum voluntatem suam effica-
sio, quia de conclusione Judicatur cem, potest determinationem in-
nedum per terminos, sed per prin- tellectus, et determinationem vo-

judicium
cipia. Adhuc magis specialiter luntatis perducere ad effectum.
stricte,
conclusio
clioitur do conclusionc practica
^
Ex hoc apparet divisio Judicii in Diviijio
judicii.
practica. quam speculativa, quia Judicium genere in approbativum et con-
est dictamen intellectus practici demnativum. Nam Judici possunt
consonuin Justitiae; Justitia autem esse manifesta aliqua, ex quibus
non rcspicit speculabilia, sed ope- sequitur in particulari illum esse
rabilia. praemiandum, puta, quia bene me-
* Adhuc specialius, cnm lex non ruit, vel punienduni; quia male
tantum determinet agenda et meruit prima sententia est
; et
fugienda, sed determinet reddenda approbativa, secunda condemna-
praemia bene meritis, et supplicia tiva.Juxta ista quandoque in nobis
male meritis, ut ex amore prae- feruntur dusealise sententise, puta,
miorum alliciantur ad bene asren- si pro aliquo proponantur digna

dum, et ex timore poenarum vel merito, et judex inveniat propo-

suppliciorum retrahantur a male sita non esse vera, sequitur sen-
 494 LIB. IV. SENTENTIA.RUM

tentia repnlsiva a prsemio. Simili- potestas coactiva, et retributiva, reliqua Est tripiex

ter contra aliqnem proponaiitnr

si designant maleriam circa quam, ut bo- ^p^.u°JJ''''

num *' absoiuti-

aliqiia digna supplicio, et inve- malum opus. Dividit autem judi-
vel

niantnr non esse vera, sequitur cium hoc modo sumptum ad propositum ®t expuisi-
vum.
sententia absolutiva, seu absol- quaestionis, in approbativutn et condemna

vens, puta talem coram nobis tivum, in expulsivum et absolutivum.

accusatum pronuntiamus innocen-
tem. SGHOLIUM.

GOMMENTARIUS. Futurum esse universale judicium, habe-

tur ex tribus Symbolis, ex Matth. 11. et 12. ex
Artic. 1. (b) Respondeo judicium generaliter, elc.
ad ThessaL
1. 2. ex 1. Petr. 3. ex Sophou. 1.
Accepti-
ones judicii Exponit septem acceptiones yMo^/caY. Prima pro quo alia multa citant Aug. 20. Givit. 5.
varise.
est, qua accomrnodatur operationi sensus et Damasc. lib. 1. Parallelorum cap. 5. Chry-
1. Accept.
magis distinctae 2. de Anima, et text. 145. sost. hom. 46. et quatuor seqq. Pro hoc ad-
ducit Doctor quatuor congruentias optimas.
dicitur sensus communis judicare. Secun-
Vide D. Thom. 3. part. quaest. 59. art. 5. et
Accept.
2.
do modo sumitur pro cognitione certa
Goccium supra citantem multa loca Scriptu-
intellectiva 1. Eth. cap. 3. Certitudo magis PP. Grsecorum et Latinorum.
rae, et

proprie est in intelleclu, et ita haec acce-

ptio est strictior, quia excludit illusionem (c) De secundo dico, quod proprie
Dist. 43.
3. Accept. et errorem. Tertio, sumitur strictius pro accipiendo judicium, et secundum
cognitione complexa et vera per aliud. utrumque membrum divisionis,
Augustinus in 3. de libero arbitrio. Haec erit judicium generale. Ad quod
acceptio est specialior quam secunda, non potest haberi demonstratio,
quia sumitur judicium ut distinguitur ab quia minus notum est quam resur-
apprehensione, et prout comprehendit rectio, et tamen (ut dictum est
assensum per causam ut principii per supra) resurrectio demonstrari
terminos, conclusionis per principium. non potest.

4. Accept.
Quarto, sumitur strictius pro conclusione, Sed ponuntur ad istud quatuor congruitas

cui quis assentitur per causam. Quinto congruentise Prima talis, quia :
^e"i?eraiis

5. Accept. modo sumitur pro conclusione praclica congruum est flnaliter separari '^ptex!'"

6. Accept.
consona justitiae seu rectitudini. Sexto omnes malos ab omnibus bonis. Vsli.^^si?
sumilur specialius pro determinatione le- Nonenimmalus communicat cum
gis quoad bona et mala, praemium et bono, nisi vel ad hoc ut malus corri-
7. Accept.
poenas. Ultimo tandem sumitur pro deter- galur, vel ut bonus per eum cxerceatur,
minatione ejus, qui habet auctoritatem, et secundum illud Augustini super
prout est excrcitium ipsius auctoritatis, et Psalm. Nunc aiUem veniet fmalis deter-
definitur sic : minalio, ubi nec ultra boni exerccanlur,

'Descriptio Judicium est completa determinatio et nec mali corrigantur ; ergo congruum
judicii
aulhentica tradendi alicui secundum meri- est ferri finaliter genei'alem sen-
stricte
sumpti.
Declara-
ta sua, etc. Dicitur completa, quia includit tentiam ergo et generale judi-
;

tur. firmam determinationem ex parte volunta- cium, ut separatio illa generalis

tis potentis et volentis secundum deter- appareat justa.
minationem intellectus retribuere. Addilur Secunda congruentia, quia in
authentica ut ostendatur auctoritas, et secretis judiciis, quae flunt circa
 DIST. XLVII. QlJy€:STIO I. 405

singulas personas, licc^t sit jnsti- pturis occurril Job. 81. Eccles. 12. Sap. 5 Kutunim

tia, non tanicn onmil^ns inani- IsaisB 3. 13. 60. Jercm. JS. Danielis 7. J,'iv,'rBaie.
'''"j^^oiio
festa; rationnbile or^o rpiod cst Joel. 2. cl 3. Sophon. 1. Zachar. 11.
««"|;i^"''».
Deus liabcat aliqnod jndioinm ^"0- Malach. 3. ct 4. s<'cundi Machah. 7.
«ym!>oiis.
ncralc, in quo nianifcstetur scn- Matlh. 12, 24. 25. Joan. 5. Act. 10. et 17.
Kx
tentia vel jnstitia qunni cxcrcuit adRom. 14. primm nd Corinth. \h.secundie Patnbus,

in judiciis particularibus. Tertia Pelri 2. et 3. Apocalyp. 20. Patel ex Sym-

congruentia, sicnt res sunt a pri- bolo Aposlolorum, Constantinop. et Alha-

mo efflciente, ita reducuntur in nasii, Clement. Rom. lib. 3. et 9. Recogni-

primum nt in finem scd praHcr

;
lionum, Jusiin. oratione ad Gentes, et lib.

specialcs cxitus rerum a Dco pei* de Monarchia Dei, Theophil. Anliochen.

illam opcrationem, dc qna dicit lib. 2. ad Antilochum, Athenagor. legatione

Salvator, Joan. 5. Palcr mciis iisquc pro Christianis, HippolytusMarlyr orafeowe

modo opcralur, et cgo operor, fuit deconsummat. mundi, Origen. hom. 9. m

unus exitus univcrsalis in prima diversis lib. 9.incap. 14. epist. adRom. et

rerum creatione crgo a simili

; lib. 2. in cap. 2. Athanasius de humanitate
praeter singulares reductiones con- Verbi, Gyrillus Jeros. Cateches. 4. et 15.

gruit esse unam tinalcm reducti- Nazianz. in Jambico, Chrysost. hom. 47. ad
onem in finem sunm, et per con- populum Antiochenum, et hom. 5. ad Rom.
scquens ad hoc, unam finalem sen- et 2. de poenit. Gyrill. Alex. orat. de exitu
tentiam discretivam, in qua mali animae, et secundo Christi adventu, Dama-
non reducuntur. scenus lib. 4. fidei orth. cap. 28. et orat.

Quarta, et est melior, quia prse- de defunctis, TertuU. de prsescripl. adver-

ter hoc quod unnsquisque adscri- sus hseres. cap. 18. de teslimonio animae,
batur regno vel carceri, tota mul- cap. 4. de spectaculis, cap. 80. Gyprian.
titudo pmcvisa ad regnum debet ad Demetriadem, Lactantius lib. 7. Instit,

aliquando determinari ad possi- cap. 1. 19. et 20. Hilar. can. 28. in Matth.

dendum illud, et tota alia multitu- Ambros. de fide resurrectionis, Hieronym.

do relinqui carceri, ut sic sit se- ad cap. 30. Ezechielis, et locis citatis su-

questratio duarum familiarnm, pra, epistola etiam ad Heliodorum,

seu duarum civitatum, sicut tra- August. de Civit. Dei, lib. 20. cap. 21. et

ctat Augustinus per totum dc Civi- 30. et reliqui posteriores, qui omnes legi

taic Dei. Licet ergo singulariter possunt apud Goccium lib. 10. arl. 5.

nunc iste, nunc ille, adscribatur In primis Doctor asserit hanc veritatem 4,

regno, nunc iste, nunc ille carceri, non posse demonstrari, sicut neque resur- ^ ratioae.

tamen congruum est aliquod judi- rectio, ratione scilicet nalurali et necessa-

cium gencrale, per quod tota mul- na. Probat eam ralione morali, primo»
titudo prEevisa ad regnum, mitta- quia congruum est finaliler separari bonos
tur in possessionem regni, et tota a malis, quia non communicat bonus cura
alia relinquatur carceri. malis, nisi ad hoc ut corrigatur, vel ut

bonus per eum exerceatur, etc. Juxta ^^„„.^51

COMMENTA.RIUS.
Augustinuni et eamdem congruenliam
3. ((•) De secundo dicOy etc. Hic statuil tradit super Psalm. 54. Nunc autem venit
Art 2
conclusionem fidei, quae passim ex Scri- finalis determinalio, ubi nec ultra boni
 496 LIB. IV. SENTENTIARUM

exerceaiUur, nec mali corrigardur, etc. vult Anselm. in Elucidario, Abul. in Malth-

Hanc rationem habemus ex similitudine 25. quaest. 333. et communis hic; et conse-
quenter feretur in tempore, tam ex parte
pastoris segreganlis oves ab hoedis
sententiantisquam ex parte sentenliandorum.
Mallh. 23. ut in parabola Irilici el zinani-

orum, et in parabola ventilanlis aream.

2. Ratio. Secunda ratio est ad manifeslationem (d) De tertio, in illo judicio ali-

judicii secreli pubhce, quam assignat quid erit praevium, videlicet inno-
k\)osio\\ji5 adMman. 14, et 2. ad Corin- tescentia meritoriim vel demerito-
thios 5. rum, propter quse feretur senten-
3. Ratio. Terliaralio est ex correspondentia prin- tia talis vel talis; et aliud comple-
cipii et finis per finalem et generalem tiviim, scilicet latio sententise, et
!
sententiam, in qua omnia reducuntur ad execiitio illius, licet possint distin-
exitum, sicut in creatione ad ortum. gui latio et executio.
!
4. Ratio. Quarta ralio est, quia judicium parlicu- Primum dubium est, an fiat in An
Judiciiira
lare quod fit de quoHbet est judicium tempore vel instanti, et si in tem- universale
fiet in
secundum legem de hoc et illo ; sed lex pore brevi vel non brevi. Possibile ioslanli.

exigit ut liat judicium publicum et com- quidem est qnod merita singulo-
mune de lota multitudine ad quam ipsa rum omnia singulis innotescant,
lex primo dirigilur, ac proinde separatio ita qiiod sitmiraculum ex parte
incolarum ulriusque civitalis Dei et Baby- ostensionis, tamen si dimittatur
lonis per inscriptionem pubUcam, quae unusquisque intellectus suo modo
omnibus sit nota, et per quam, qui adscri- intelligendi naturali, tunc in tali
pli sunt regno, recipiant possessionem; ostonsione requireretur magnum
qui vero poenis et carceri, damnationem tempus ad intelligendum merita
per publlcam senlenliam et discussionem. successive, primo istius, secundo
I

Allse raliones adduci possunt ex fine re- illiuS; et sic de singulis.

surreclionis, prout d. 43. disseritur. Secundo possibile quod uni-
est, Quibus
niodis
cuique manifestentur merita vel singulis !

injudicio
SGHOLIUM. demerita propria in speciali, et innotescere
possunt
merita vel demerita aliorum in omniuin
Omnium merita et dcmerita in judicio merita, et
generali, et hoc dupliciter Vel :
demerita
propalabuntur. Ita omnes cum D. Bonavent.
d. 43. art. 2. qusest. 2. et 3. D. Thom. sic, quod singulas personas consi-
q. 3.
art. 2. et 3. Richard. art. 7. q. 2. Anselm. 1. deret, tamen hanc, ut justam, et
de similitud. et in Elucidario. August. lib. praemiandam propter merita ejus
Medit. cap. 4. Hug, Vict. 3, de Anima cap. in generali concepta et illam, ut
;

23. et colligitur, ex Matth. 25. Apocal. 20.

injustam et puniendam propter
Dan. 7. Eccl, ult. et 1, Cor. 4. et Doctor
explicat varios niodos, quibus haec omnia
demerita ejus concepta in gene-
singulis innotescere possunt, in tempore, vel rali. Vel alio modo, non singulas
quod in instanti innotescere possunt mira- personas concipiendo in speciali,
culose. An vero sententia sit futura mentali- et merita eorum in generali, sed
ter vel vocaliter, Doctor resolvit. Vidotur
tam personas quam merita in ge-
quod singulares sententise singuloruin ((|uic

tamen omnibus innotescent) ferentur menta-

ncrali, utpote concipiendo omnes
liter, et sic ferri possunt in instanti; genc- rclictos in terra csse rcprobos, et
ralis tamen sententia foretur vocaliter, ut juste condcmnandos ; omncs au
 DIST. XI.VII. QU^STK) I. 497

tom raptos Cliristo obvinm in uii- omniuin opera hoininum el A.ngeloruii) An

oiiiniiim
bibiis, esse justos ct piVTnmiandos, c()^.,'noscanl. Nef,'al Durandus ?« /mc^/.7.2. mi.'rita".'t

et istorum primum roquireret i'l esse necessarium, sicul el Paluflanus pal"f,un?

mag-nam successioiiem, quia con- 7. 1. a;V. 2. Conlrarium docenl D. I^ona- po"||-|]|jfiJa

sideratio sin<^nllatim singularum ventura m r/. 13. avt. \\. D rhoinas ibi- „ ''"J.^f..
co^Qiltonis.
personarum, licet sine considera- dem q. 1. ari. w. Uirhard. 4. elin d.
Primus
q. 3.
modus.
tiono singulorum meritorum, non prcesentiari. l.q.:i. et alii. Doclor autein
posset fieri subito a communi in- oslendit quod sit possibilo, el non quid
tellectu creato sinc miraculo. fiel, primo dicit possibile esse ut singulo-

De Tertio modo in generali, vol rum merila innolescant singula singulis,

potentia de
quarto in spociali possibilo ossct «t aliis operibus peccati ; potest autem
ab^oluta
omniuin contingere duobus modis
^esta
por potontiam divinam non tan- : Primo.utoslen-
nnolescere
possunt
tum manifestantem, sed creantcm sio ex parte objecti aut medii sit superna-
simul actum, vel actus cognoscendi, et turalis; modus aulem cognoscendi expar-
ingulis in
judicio. intellectiones omnium
distinctas le intellectus sit naturalis, ita ut non om-

meritorum, et hoc omnium perso- "ia ostensa simul cognosceret, sed

narum simul in quocumque intel- successive secundum capacitatem virtutis

loctu, quia quaecumque non repu- creattu intellectualis, quse nequit in omnia
gnant formalitcr, possunt suc- et simul eliciendo tot aclus perfeclos et di-

cessive recipi in aliquo, absoluta stinctos, sed aliquos delerminale. Alio

potentia divina possunt simul reci- modo contingere potest, si Deus producat 2. Modu
pi in eodem. Et si istud ultimum seipso intellectiones tam personnrum
ponatur, tunc illud prseambulum quam operuna, prout ipsi possibile est
non oportet essc, nisi in instanti; cum non excedunl numerumfinilum.
sequens, scilicet ipsa sentcntia Alius modus 'est possibilis, nempe ut 6.

lata, si proferatur vocaliter, erit unicuique suaopera manifestentur inspe-

in tempore tantum mcntaliter,
; si cie et numero; opera vero aliorum in ge-

poterit esse in instanti, non tan- nerali, sive cognoscat personas tantum
tum quantum ad Christum profe- in generali, sive in parliculari; ingenera-
rentem, scd ctiam quantum ad li, inquam, ex situ et loco, et habitu, ut

illos, pro quibus, vel contra quos, quod constituti in terra, et a sinilris sint

sententia proferctur, quia posset poense destinati ; constituti in aere sint

facere eos in instanti concipere etiam destinati praemio propter merita.

scntcntiam talem vcl talcm. Quid autem horum sit futurum non de-
cernit, sed in sequenti articulo dicit se- secunda

GOMMENTARIUS. cundam sententiam esse magis confor- est°p"^|-e.

renda.
mem Evangelio. Prior forma judicii

5. (d) De tertio in illo judicio, etc. Hic ex- videturinsinuala, Matth. 25. in quo decla-
Art. 3.
De forma plicat forinam judicii univevsalis quanlum ratur sentenlia universaUs respective ad
Judicii.
Cognitio ad cognitionem causae, et ipsam senten- eos qui erunt a sinistris, et causa in ge-
causse.
tiam terminativam ejus; et dicit primo nere exprimilur, et idem de iis quae

quod omnia merita et demerita erunt erunt a dexlris.

nota. Dubium esl, an omnibus in genere Verum alia forma, quam tenet secunda

haec notitia sit communicanda, [ut singuli sententia, videtur exponi, Danielis 7.
Tom. XX. 32
 ;

!
498 LIB. IV. SENTENTIARUM
Apocal 20 . ad Corinth. 4. Joel. 3. Et. con- dum Adducam omnes
illud Joelis 3.
gruentiae, quae probant judicium generale gentcs in vallem Josaphat. Sed plane
futurum id ipsum confirmant, ut omnes vult Apostolus prima Thess. 4.
Dei jusliliam cognoscant publice per quod boni rapienlur obviam Christo in
discussionem causae, ejusque notiliam, aera; mali relinquentur in terra, et
caul^ an Dubium autem quomodo haec cognilio boni non erunt in valle Josnphat
*°
'n*in"^''fiet, an instanti, an in tempore, res om- mali forte erunt ibi vel in circuitu
tempore?
^^^q gg^ jncerla ;
probabile estfore parlem in tanto loco quantus poterit eos
in tempore per vocem sensibilem qua capere. Forte etiam conjicitur ab
reprehendatur aliqua peccata, et lauden- aliquo, quod Judex descendet infe-
tur opera aliqua, partim etiam fieri men- rius in aere, in quo fuit in transfl-
taliler, vel si utrumque fiat in tempore, guratione, vel in quo transfigura-
illud erit breve, nam de hoc nihil certi tus est coram ApostoUs, in qua
coUigi potest ex Scriptura. transfiguratione ostendit signum
gloriae futurse. I
SGHOLIUM.

Relinquit ut incertum cum Augustino 20. GOMMENTARIUS.

civit. cap. 1. quamdiu durabit judicium.
Verisimilius tamen est quod disceptatio et (e) De quarto, si erii, etc. Magis inclinat
7
sententiatio erunt sensibiles, et consequenter disceptationem fore vocalem et senten- ^j.t.' 4.

in tempore, sed brevissimo, ex Malach. 3. tiam, sive disceptatio illa manifestalur

di^repftjo
Ero testis velox maledicis et adulteris, etc. ut
tempore, ^ocaiis.
singulis, vel in parvo vel in
notat Augustinus 20. civit. 26. et tenet com-
magno; nam in hoc illudsupponendum
raunis hic. Locum judicii esse vailem Josa-
phat tenet communis (non taraeu est certura) esl, perfectam judicii formam esse ser-
ex Joele, quem Doctor citat. Ita D. Thora. vandam, qu86 variis modis fieri potest a
dist. 48. quaest. i. art. 4. et quodlib. 10. art. divina sapienlia, et potentia inquantum
2. D. Bonaventura, ibi dub. 1. Albert. ibi art.
requirilur quoad manifestationem juslitiae,
8. Paludanus hic quaest. i. art. 1. Anton. 4.
et solemnitatem discussionis, et capaci-
part. tit. 14. cap. 11. § 5. et alii. Vide Suarez
tora. 2. in 3. part. disput. 53. sect. 3.
tatem creaturae judicandae; modum autem
cerlum determinare non expedit sine fun-
(e) De quarto, si erit ibi disce- damento. Illud quidem cerlum est, judi-
ptatio vocalis vel prolatio senten- cium fore visibile et publicum quantum
tiae vocalis, erit in tempore; si ad discussionem et senlentiam. Reliquum
autem erit in instanti, oportet patet tantum conjecturis desumptis ex
quod utrumque sit tantum menta- forma judicii publici, et capacitate judi-

le, et ejus possibilitas jam dicta candorum, et manifestalione operum

est. Vel quod magis videtur conso- congrua.

^^^- ^^- n3i.ve Evangelio, quod disceptatio (f) De loco autem, etc. Locum judicii 8.
Lyra sup. De loco
erlt vocalis et prolatio scntentiae, '
plures inlerpretantur esse vallem Josaphat judicii.
3. Joel. et
i.adThes. sive iUa disccptatio manifestetur inler Jerosolymam et Montem Oliveti ex
D. Thom. singulis subito, vel in parvo tem- Joel. 3. Ita Alberlus in 4. d. 48. art. 8.
hlc.art. 2. , .

q. 2. pore, vel in magno. D. Thom.c?. 40. q. \. arl. 4. q.A. Paludanus Varise

sententise
?udicii° (f) De loco autem dicunt aliqui inhacd. q. l.art. 2. et alii. Alii per val-
quod erit in valle Josaphat secun- lem Josaphat intelligunt terram, quas val-
 .

DIST. XI-VII. QU^STIO I. 109

lis est respeclu cceli, ila ul ideni sil Vallis (n) A(\ primuin ap^uinentuin se- 8.

Josaphat ac Vallis judicii Domini, (Uossa quitur ibi : .\iinc princepn inundi /lu- "^'

ordinaria, Magisler m 4. (/. sequcnti, el jus ejicielur furns. Princcps, scilicet

Anselnms in Elucidario, cujus illa esl in- Diabolus, qui usque ad ndventum
Ju(li>\'et
olecti in
lerpretalio; el ratio ad lioc adducilur, quia Christi principabatur mundo, licet
aere erunt
vallis illa esl niinor, quam ut lola mullilu- tyrannice; ergo judiciuin muii<li,
do judicandorum exigat. Doclor, aulem quod nunc rst, ait Cliristiis, erat
dicit primo ex Aposlolo 1. ad Thess. 4. ad illam ejectionem, quia senten-
electos, et Judicem in aere fore constilu- tiabatur ipsum expellcndum per
los, el priorem interpretalionem ila intel- liassionein Christi.
ligi debere ut vallis Josaphat ponalur (h) Ad sccundum de Nalium, et Ad 2.

pars pro tolo, ita ut damnali, et ibi et in similiter Augustinum, et ad ad

locis circumjacentibus in terra consistanl. rationem sequentem, dico quod
Conjici etiam potest Judicem forle ad in- unusquisquc inquantuin persona
feriorem regionem aeris descensurum, in privata judicatur, et finaliter,
qua fuit transfiguratus, vel tlironum judi- quando termino vige sibi
est in
cii statuendum supra vallem Josaphat, et praefixse sed inquantum est pars
;

inde denominari hunc locum exercendi familiae deputatse pro aula, vel la-
judicii a sessione Judicis. milise deputatse pro carcere, judica-
biturcumaliis judicio finali. Etper
SGHOLIUM. idem (i) apparet ad dictum Gregorii
de quatuor ordinibus in judicio.
argumentum ex Gregorio
Circa ultimum :
Perfecti quidem quantum ad disce-
Qui judicabunt sedebunt cum Ghristo,
et
ptationem praecedentem sententi-
sunt Apostoli, et professores voluntariae
paupertatis. Ita August. 20. Givit. 5. et epist.
am non judicabuntur, sed nec ipsi,
89. cap. 4. Beda serm. de natali. S Bened. nec aliijudicio pertinenteadeos,ut
Hieron. epist. 28. Anselra. epist. 10. Gregor. privatas personas sed in eo quod ;

in littera citatus, Bernard. serm. 8. in Psal. dicitur Venile henedicti Patris mei, vide Suar.
... p,.. .'3. p. d. 57.
Qui habitat, D. Thom. hic qusest. 1. art. 2. et
regnum, omnes
percipite filu regni s. 5.
opusc. 19. cap. 0. In quo autem consistat h?ec • j . 1 L • 1 • • 1 •
t ubi tractat
judicabuntur judicio generali, ut an
sessio et participatio judicii, varie explica-
tur. Richard. Vict. tract. de potestate judici-
hseredes illius regni. Similiter infi- judufantur

aria, ait consistere in duobus : Primum est, deles quantum ad disceptationem ^ijJ^g^Jjf^gJo.

quod penetrent conscientiarum occulta et prseviam non iudicabuntur iuciicio

i 'f -J
P'^'
qiua est
divina judicia. Secundum, quod hancnotitiam generali, sed in illo Itc maledicti, difiiciie ex
^ :

illo Joan.3
judicandi^ intiment, quod etiam ait D. Thom.
etc. Et
quibus prolata est
ipsi alii, Qui non
Fortein disceptatione tantuinjudicabunt ar- T credit jam

guendo et convincendo reo<. Vide D. Bonav.

1- ,

disceptatio, judicabuntur
,•
com-
•
, ,

m
•

judicatus
GSt
hic art. 1. qua^st. l. 2. 3. Richard. art. 1.
muni, ut membra carceris, et tunc
quaist. 6. 7. Quod ait ad secundam, quemlibet accrescet aliquod gaudium unicui-
statim post mortem judicari, ita Ambros. et que electo, ultra ilhid quod habent
Ansel. in id Hebp. 9. slatutum est homini- in judicio particulari, quia quili-
hus, etc. Ghryo^t. hom. 37. in Matth. Da-
bet gaudebit de integritate suae
masc. serm. pro defunctis, TertuU. de anima,
civitatis, et accrescet aliquod sup-
cap. ult. Cyprian. de mortalitate, D. Thom*
3, part. qusest. 59. art. 4. ad 3. Vide Bellarm. plicium cuilibet damnato ultra
2. de purg. 4. supplicium partiale sibi taxatum,
 500 LIB. IV. SENTENTIARUM

quia integritas, vel repletio carce- dum eum statum. Judicatur itaque privato

ris unuinquemque incarceratum judicio et personali; in judicio vero ex-

angustat. tremo judicalur ut est pars familiae, ut

Ad illud Psalm. 1. Non resurgent, depulatur ad civitatem supernam aut car-

verum est ad vitam, juxta illud 2. cerem.
11.
Mach. 7. dictum Antiocho : Tui au- (i) Et per idem apparet ad dictum Gre- Quatuor
ordines ia
tem resurreclio ad vitam non crit. Et gorii, etc. Ordines quatuor statuit Grego-
iudicio.
hocapparetexeo quodsubditur: Ne- rius lib. 26. Moral. cap. 24. nam ex re-
i

que peccatores in consilio justorum, sive probis alii non judicanlur et pereunt, ut

accipiatur ibijustorum,\d esi, de ju- infideles, qui Ghristum non noverunt,

stisconsilium, quod perpetuo beati- neque fidem ejus, juxta illud Joannis 3.

ficentur, est Dei sive consilium Qui non credit Jam judi:atus, etc- Ahi qui
justorum, quo scilicet consulunt, judicabuntur el condemnabuntur, ut qui
consilium justorum, est in omni- fidem receperunt, et non servarunt legem,
bus voluntati divinae concordare, et his dicetur Matth. 25. Esurivi, et non
et in illam concordiam impii non dedistis mihi manducare, etc. Alii qui ju-
resurgunt. dicabuntur el salvabuntur, ut poenitentes,
el exercentes opera misericordiae, quibus

COMMENTARIUS. dicitur : Esurivi, et dedistis mihi mandu-

care, etc. AUi denique regnabunt, et non
judicabunlur, sed judicabunt, ut sunt
9. (g) Adprimum argumentum, elc. Illud
Ad perfecti, qui observarunt non solum prae-
primum fuit ex Joan. 12. IVunc judicium est muU'
argumen-
Respondet ex verbis sequenlibus, cepta legis, sed et consilia.
lum. di, etc.
Responsio, Propterhos ordines discernendos, Doctor
in quibus specificalur illud judicium :

Nunc princeps mundi hujus ejicietur et reliqui Scholastici antiqui cum Magi-
fo-
ras, etc. scilicet Diabolus, qui eousque stro in hac dislinctione, discernunt duplex
Judicium
principabatur mundo per peccalum, solu- judicium; aliud discussionis et examinis, discussionis
et
to autem pretio redemptionis, ejectus aliud damnationis et salvationis, seu sen- seutentise.

est per Giiristum, el fidem ejus, quse

tentise Iata3. Quantum ad primum, dicunt Infideles
quoil infideles non sint judicandi judicio non
praevaluit. Videanlur Augustinus ^mc/. 20. subibunt
in Joan. et Glirysost. hom. 60. discussionis in particulari quoad singulos judiciom
discussio-
10. (ii) Ad secundum, etc. Secundum fult, in generali judicio, sed sunt judicandi ju- nis.

Ad dico condemnationis. Fundamentum ex

secundum, quod Deus non punial bis in idipsum, el

quod status sit immutabilis, inquanlum Scriptura est : Qui non credit,jam judica-

terminus viaj producitur uniformis juxta tus est, Joan. 3. et illud Psal. Non resur-

Auguslinum, usque ad ultimum sgccuU gent impii injudicio. Psal. 1. et auctoritas

diem, et praiterea quia judlcium unius- plurium Palrum esl, ut Ililarii, Ambrosii
Lactant.
cujusque fil quando moritur, etc. Respon- Rasilii, in Psal. 118. Laclant. hb. 6. cap.
Responsio. det Doctor haec intelligi de judicio perso- 20. Nec tamen tunc universi a Deo judica-
Auirust.
nali et privato cujusque, juxla statum in
buntur, sedii tantum qui sunt in Dei reli-

quo invenit eum mors, sive in peccato gione versati; et Augustinus sermone 38. de
mortali, sive in gratia, secundum quse Sanctis : Ad judicium, inquit, fion veniunty

ulerque slalus opponitur; non autem nec pagani, nec haeretici, nec Judaei, quia
extenditur ad animas Purgalorii, secun- de illis Scrlptum est : Qui non credit, Jam
 nisT. xi.vii. o^^>E^'no i. 501

Judicatus es/, elc. nregorius oliam loco improperabuidur ()|)ora injusla, el per-
cilato, An.selinus in Eiucidario, Isidorus socutio in eleclos facla ab inlidelihus, ot

tib. 1. desummo bono, cap. 30. el Sclio- id ipsuin indicare videlur illa V(jx Marty-
lastici modo diclo liinilanles lioc ad judi- rum, Apocal. Vindica mnquinem no-
ciuin discussionis, quia i\o alio judicio slrum, elc. ergo dislinclio illa non subsi-
senlentia^ el condemnalionis conslat ox slil, et vidctur magis inotapiiorica quam
Mallh. 2."). ct aliis locis allegatis. Cuin realis, et accommodata rei proprietati.

ergo in processu judiciali judicii forina Uespondotur lamen distinctionom esse 13.
„ , . . . Sustinelur
Rntio prse. extendilur ad disrussionem causiu, ot fundalam non in co sensu quasi opera distinciio.
niissorum,
prolationem senlentiae, si causa per se infidelium non sinl judicanda aul discer-
est manifesla, suporfluit discussio, et ita nenda, et poonae, sed ex alio capite; nam
contingit in iis qui sunl infidelos; hanc judicium fit secundum legem, cum sit
ralionem insinuat ipso Grogorius : Non conclusio legis, intelligitur autem per le-
Judicium
enim eorum lunc causa disculitur ,
qiiia ad gem universaliter lex fidei, et divina, qua lit

conspectum stricli Judicis jam cum dam- ordinatur quisque ad salutem per media secundum
legeui.
natione suas infldelilatis tenebris ejus legis receptae. Discrepantia esl aulem in-

quem dcspexerunt, invertione redargui non ler infideles et fideles, quod illi legem
merentur, etc. nescierunt, aut non receperunt per-
Hanc distinctionem rejicit Suarez in 3. severantes in sua infidehtate, fideles
12.
Rejicitur parl. tom. 2. disp. 57. sect. 5. quia in- aulem receperunl, sed non observa- Fideies ex
prcemissa lege judi-
distinclio fideles comparebunt anle Tribunal Chri- runl; ideoque hi per legem ipsam, el cabuntur.
a Suare.
sli, ut referant prout gesserunt in corpore ex lege convincenlur quam recepe-
suo, sive bonum, sive malum, ad Rom. 14. runl, et non observarunt, ut indicat
Ilem, Jeremise 25. Judicium Domini cum disceptatio, quam exprimit Lucas 13. el
geniibus, etc. ubi Hieronymus : Quia sunt, parabola virginura Malth. 25. et aUa quae
inquit, gentium merila diversa, etc. et ibidem exprimunlur. His enim ex lege
infra, judicantnr ipsi cum omni carne. defensio suffragalur, quamvis eam ex lege
ut nullus injudicalus abeat, etc. Item prpelendent, juxta illud : fn nomine tuo
Joehs 3. Congregabo omnes gentes, et dsemonia ejecimus, signa fecimus, etc.

adducam eas in Vallem Josaphat, et di- Infideles autem, qui legem nescierunt, et infideks
^ '='
non ex lege
sceptabo cum eis super populo meo, et fidem, in quibus lanlum promittitur et da- fidei judi-
cabuntur.
hsereditate mea Israel, etc. ergo judicium lur vila, hoc ipso judicium condemnati-
disceptalionis erit cum gentibus et infi-- onis et mortis habent, quia nunquam le-

dehbus. Deinde, ralio postulat ut recipiant gem vitae, aut ipsam in lege vitam con-
secundum opera. Et videtur etiam hoc tentam habuerunl. Hiergo,ut dicit Aposto-
insinuari Sapientia? 5. Tunc stabunt justi lus ad Rom. 3. Sine lege peccaverunt, et
Sap. 5.
in magna consiantia adversus eos gui se sine lege peribunt, quia non ex lege fidel, sedexiege
"^i»'"'^
angusliaverunt, et qui abstulerunt labores QUai^ ignorarunt, judicabunlur, et secun-
operum.
dum quam principalilor ordinatur judi-
eorum, videntes turbabunlvr timore horri-
cium discussionis, sed ex operibus, et
bili, et mirabuntur in subitalione insperatse
lege nalurah, el consentaneis, quale est
salutis, dicentcs intra se, poeniienliam agen-
jus genlium et politicura, quod ad civi-
tes, et prae anguslia gemenie^ : Hi snnt tatera lerrenam et socielatem ordinalur
quos aliquando habuimus in derisum, et slabihendara, et secundura rectum dicta-
in similitudinem improperii, etc. ergo men practicum et naturale.
 502 LIB. IV. SENTENTIARUM

14. Dislinctio ergo praemissa in hoc funda- rentur, etc. HU ergo discussionis judicium

Lur, non quasi quisque non judicelur ju- subibunt, qui ex fide et lege defensionem
dicio discussionis secundum opera prout praeiendent; per judicium vero reprobati-
gessit, et recipiat poenam corresponden- onis et damnationis infideles recipient

tem; sed quod judicium discussionis ex secundum peccala sua, quamvis ergo ju-
lege divina et fidei non exlendelur ad dicium improperii et redargutionis manet
infideles, qui extra legem vixerunt, sed omnes infideles, et damnationis, non ta-
ad fideles, qui eam acceptarunt, et ipsam men disceptalionis aut discussionis, quia
fidem, licetmorluam, habuerunl, quse est nullam excusationem praetendere possunt
fundamenlum et radix justilise et vitae, et in Christo ; non ita fideles damnati, qui troclnlu^m"
ex lege
per quam judicabuntur ex lege recepla misericordiam Judicis implorabunt ex fide quseren t,
non
ejus. Hanc exposilionem insinuat Hierony- et lege, et beneficiis receplis praedicati-
infideles.

mus loco cilato : Quia sunt, inquit, goi- onis, sacramentorum, doetrinae, signorum,
tium merita diversa, et ideo qui non credit, ut patet Luc. 13. Cum aulem intraverit

judicatus quidem est in eo quod non credit, Paterfamilias, et clauserit hostium, et

quia nempe manet in morte, sed ipsi qui incipietis foris slare, et pulsare hostium,
non credunt inter se diversis afficientur sup- dicentes : Domine aperi nohis, et respon-

pliciis, judicanlur ipsi cum omni carne, dens dicet vobis, nescio vos unde sitis ; tunc
ut nullusinjudicatus abeat, etc. Judicabun- incipietis dicere, manducavimus coram te,

tur ergo omnes, non tamen secundum le- et bibimus, et in plateis nostris docuisti, et

gem fidei, judicabuntur infideles, ut qui dicet vobis, nescio vos unde sitis. Infideles

eam nescierunt, sed secundum legera ope- ergo, qui respuerunt judicem Christum,
rum in qua vixerunt, scilicet naluralem; legem ejus, justitiam et fidem, non resur-
namjudiciumfiet secundum legem,in qua gunt in judicio disceptalionis, quia ut
Theod.
vixerunt, et contra quam peccaverunt, et dicit Theodoretus Heracleotes in Catena :
Heracleo-
quae promulgata fuit in cordibus, nam Fur in delicto deprehensus non perducitur tes.

raateria discussionis est peccalum conlra adJudicem, ut de facto notorio qusestionem

legem factum, et cum ejus cognitione habeat, sed ut sententiam damnationis
necessaria, et sine qua nequil esse pec- accipiat. Et Cyrillus Hierosolymitanus Cyrili. Ilie-
rosolyrail,
catum. Cateches. 18. ita explicat illud Joannis 3.

Quod si haec solutio non placet, sed Qui non credit, jam judicatus est, etc.
15.
Aiiter retinenda sit distinctio quoad rigorem, asserit ideo dici, quia non requir/tur ma-
sustinetur
distinctio prout eam videtur Gregorms cum ahis gna inquisitio causae notoriae, etc. Si ergo
retinere, expHcanda est absolute Scriptu- discussio sumitur pro notitia causa^, verum
ra allata de judicio universali damnationis est juxla superius dicla, omuium peccata
non vero de judicio propalanda eliam infidelium ; sed sumen-
et reprobalionis, di-
do discussionem slri(;tius pro inquisilione
scussionis, quia in re notoria non requi-
causae per allegationem contrariam rei, sic
ritur discussio aut inquisitio, sed statim
erit in fidelibus peccatoribus modo dicto,
procedetur ad sentenliam, quia notorie-
in quibus fuit fides, et aliqua opera et
tas facti excludit omnem defensionem et
beneficiaChristi. De hac discussione inlel-
probalionem tanquam superflam; infideles ligunlur Palres citati supra et Doctores
autem, ut dicit Gregorius, pr.Tijudicati in- scholaslici, non vero de priori, et sic per
fidelitatis suae lenebris ejus quem de- disLinclionem praemissam recle concordant
spexerunt, invectione redargui non me- Scripturas.
 DiST. XLvii. gu/Esrio I. rm
U). Ex his palet quid (licondum sil de inlan- judicandi talos Sancli judicio discussionis,
(licemium Ubus, (lui in pBfcalo oriyinali decesserunl, sod tantum approballonis, est Grogorii
ft)rt> in ipsis eliain judiciuin discussionis supra cilali, Origenis ot aliorum, (juia
lale suinpluin pro notorielale facti, noii hcoc exomplio ipsis compotit pni^rogativa
vero slrifte suiuptuin, f|uia nuUa liabent sanctitatis ot muneris concessi, quo alios
inrantibus. opcra. i)e justis otiam heatis, qui por judicabuiil participalione potestatis a Chri-
pcEnitontiam a peccatis mortalibus surre- sto receptae, quam promlsit Malth. 10.
xerunt, erit discussio utroque modo ad renuiiliantibus oinnil)us bonis torrenis
l)e
inanifestandani Dei justiliam el misericor- propler Christum, ut ibidem communitor
tidelibus
lapsis. diam, et praHerea judicium approbationis; Patres et expositores. Ili ergo recipient
palet ex distinctione pruemissa, quam judicium approbationis a Christo, sicut et
eliam sequitur Origenes hom. 21. /n Num. Angeli boni, non vero discussionis stricte
Ali(iui tamen docent nuUa peccata justo- sumptte. Quod si admillalur discussio lale
rum osse propalanda in judicio, ut Magi- sumpta per notitiam omnium oporum,
ster d. 43. Vignerius cap. 21. Son. in non est plurimum repugnanduin. Ex his

An erit
tractatu de exlremo judicio. Hicc senlentia palet ad reliqua hujus quaestionis.
discussio
fm^fiatur ^jn '
locis
^ Scriplura), in quibus
peccatoruin
deiictorum efticacia poenitenliae et operum ad deleti-
per piwni- QU^STIO II.
tentiam. onem
peccatorum significalur, ut Psal. 31.
et 50. Isaiae cap. 43. et 63. Ezechielis 2.
Ulrum mundus sit purgandusper ignem ?
Contrarium magis sequendum, quia judi-
Pr??feriur cium publicum et finale exigit ut causa in D. Thom. in acldit. quxst. 97. art. 5. eM. d. 44.
faiirmativa.
quxst. df. art. 2. D. Bonav. hic art. 2. qvx.<!t.
publico etiam transigalur ad mar.ifestali-
i. et 2. Richard. art. 2. quxst. 2. et i. et d. 44.
onem juslilice et polestatis judiciariie in art. 2. quwst 3. Suar. 3. farl. tom. 2. disp.
57. secl. 1.
oinnes. Ilanc docel Aagustinus 20. de Civ.

cap. 14. Gregorius supra, et super Psal.

Secundo quasro, utrum mun-
(a) i.

88. el palet ex Scripturis allegatis, et

dus sit purgandus per ignem ?
communi scholasticorum.
Quod non, quia tunc idem purga-
^7
Sed quid de Sanctis pra^cellenlibus et
ret se, quod est inconveniens.
De Sanctis assessoribus "iudicis. Respondelur ex di-
assesson- Oppositum in Psalm. 96. Ignis an-
t^us ctis, probabilius non esse judicandos,
udicis. te ipsmn prcecedet, et adducitur in
An discu- judicio discussionis slricle sumptae, maxi-
tienlur.
littera.
Sententia mo 11 qui non peccaverunl mortahter, sed
negaliva. , .
. ,
conservarunt primam stolam, quam in
COMMENTARIUS.
Chrislo receperunt, quamvis enim habu-
erint aliqua venialia, peccatum veniale (a) Secundo quxro utrum mundus sit

non esl causa aut maleria per se hujus purgandus, etc. Dividitur quaestio in duos ^div^isio^

arliculos in primo disseril de eo quod i"*^*-

judicii, quia non constituit slalum finalem; ;

judicium auteni extremum fiet ad discer- magis consentaneum est naturae universi ;

nendas familias civilatis supernae et in secundo quod de facto secundum hoc

infi-
fiet.
mae, secundum opera quae per se ordi-
nantur ad statum damnationis aut glorise, SGHOLIUM.
quse sunt peccata morlalia, aul opera Ignem verum praecessurum adventum Ju-
bona et meritoria. Quod autem non sint dicis, 6x2. Petr. 3. Joel. 2. Isai. 66. Daniel. 7.
 . .

504 LIB. IV. SENTENTIARUM

1. Gor. 3. ita D. Tiiom. hic quaest. 2. art. 3. satio coiTespondens quantitati il-
Richard. art. 2. qu^st. Paiud. qu^st.
rv..^„„j
4. 5. 1.
^^^ jgnis creati ; vel oDortet pone-
Durand q_ 3 q^j putant conflagrationem
re qiiod ille ignis creatus sit simul
futuram ante resurrectionem. Alii cumj D.
Bonav. hic art. 2. quaest. 4. putant futuram cum alio corpore. Si etiain pona-
post judicium quod tenet August. 20. Givit.
;
tur generatus, per consequen.^ ex
cap. 30. et 18. et Anselm. in Elucidario. Po- alio corpore grossiori (quia ignis
nit quod ignis istepotest creari vel generari
est subtilissimum corpus inter
prout Deus voluerit. Si creabitur, oportebit
aliqua alia corpora annihilari, ne detur pe-
corpora corruptibilia), oportet di-
netratio. Item si generabitur, ut id inconve-
cere quod aliud corpus corruptibi-
niens vitetur, necesse erit alia corpora con- le intantum condensetur, quantum
densari, vel in densiora converti, quod opti- istud est rarius corpore, ex quo
me explicat exemplo. generatur; vel quod proportiona-
biliter isti quantitati e converso
Ignis con- Respondeo, illa conflagratio
(b) corpus rarius convertatur in den-
flagrationis
an erit in vel purgatio per conflagrationem, sius. Si ergo generaretur ex aere,
determina-
to quse pra^dicitui in inultis auctori- oporteret vel quod aer in aquam
loco, vel
simul cir-
tatibus, et prsecipue 2. Petri 3. Coe- converteretur, vel aqua in terram,
cumdans ardentes solventur, elementa vero ignis
totam
li in tanta proportione quae corre-
terram ardore tabescent, etc. multipUciter spondet locationi illius ignis geniti.
est possibilis, eo, quia omni modo, Patet in exemplo. Esto enim
qui non includit contradictionem. quod tota sphsera aeris dividatur
Sed quis modus sit magis consonus in decem partes, ex una illarum
naturse partium universi inquira- generatur ignis, et habet decem
mus. Potest esse quodaliquis ignis partes, quarum quselibet est sequa-
sit de novo creatus, et magnae vel lis ex qua generetur totus
illi

parvse quantitatis ; et potest esse, ignis, tunc qusero, novem partes

quod simul in aliqua tota lati-
sit aeris, quae remanent, ubi habebunt
tudine et spissitudinecircaterram, locum, vel oportet duo corpora es-
et non ubique, nisi per motum cir- se simul, vel oportet illas con-
ca terram, et similiter potest esse densari, vel alia corpora circum-
utrumque illorum. Primum quod stantia usque ad non repletionem
ignis sit creatus, secundum quod loci novem partium. Si autem hoc
aliqua determinata parte su-
sit in fiat per conversionem illarum no-
perterram, et non ubique, nisiper vem partium in aquam, habebitur
motum circa terram. De his ergo locatio ignis geniti, etsi non liat
duobus, scilicet productione illius condensatio alicujusalterius, quia
ignis, et locoproductionis vel con- illse novem non generant unam
servationis, sive continuationis in- partem aqua?, sed fere, quse cum
2. quiratur. decem partibus ignis prius geniti,
Si ignis
conflagra- De primo, ponatur creatus,
si quarum una looatur in loco aeris
tionis
creetur, oportet ponere quod tantumdem corrupti in ignem, impleret totum
oportet
tantumdem
de alio corporo corruptibili anni- locum dccem partium aeris, et
de alio
corpore
liiletur; velquod in tota substantia tunc osset cum incendio ignis di-
annihilari corporea corruptibili liat conden- luvium aqua3, licet non in tanta
 DIST. XLVII. QUifiSTIO II. 505

quaiiLitatc, in (nmnta est incon- ([uibu.s vix invenictur (Ides vera cl viva,

([uippc cxccdc- sicut etiam a(|u;i diluvii sigiiincabant pcr

dinni ignis; aiina
acconunodationem, et melaplioricc incen-
ret aqnani pr.Tcxistcntcm in dcci-
ma parte ad illum igncm novuni dium carnis quod lunc vigobat. Pryemissu)

ergo Scripturi-c eliani lilleraliter inlelli-

genitum.
gendie sunt in propria significalionc, licet
per translalionem etiam accommodari pos-
COMMENTAUIUS.
sint ad manifestandum modum et for-

niam divini judicii, ejusque icquitalem.

(h) Respondeo, illa con/lagratio, elc. I)e
Hanc veritatem docuerunt etiam Philo- DocVerunt
conlla''rati- igrie conflagralionis liabolur Pelri 3. Coeli
onis. soplu, ut Zeno, Clcantes. Clirysippus
ardentes solventur, elemenla vero ignis ^^^^^S^^

ardore tabescent, elc. llem Psalm. 90.

apud Eusebium de Prxparatione Ivvange-
lii, lib. 15. cap. 17. Sibylla apud Augusti-
Ignis anle ipsitm prsecedct, el in/lammabit
in circuitu inimicos ejus, elc. Isaire (36. num lib. 8. de Civit. cap. 3. sicut et

universi Palres, Clemens lib. 2. et 3.

Quia ecce Dominus in igne veniet, elc.
Recognitionum, .lustinus Marlyr q. 39. 94.
Joel. 2. Ante faviem ejus ignis vorans, elc.
et 95. Eusebius loco allegato, Ambros. Probatioex
Daniel. 7. Tiironus ejus /lamma ignis, elc.
lib. 1. llexam. cap. 6. Basil. hom. in
Quamvis auiem Sancli Falres aliquando
explicanl liunc ignem melaphorice per Ilexameron, Nyssenus de crealione homi-
7iis, cap. 24. Hilarius in Psal. 118. Chry-
comparalionem ad cJaritalem divinijudi-
cii, zelum el efficaciam sive juslilise ad di-
sost. in ad Rom. 4. homil. 14. Hieron. in

Isaix 5. et 65. Cyrill. in Isa. 34. Augusl.

scernendum bonos a malis, opera juslilise
loco cit. ct in Psal. 101. lib. 20. de Civit
ab iniquilale secundum a^quilaLem, tamen
c. 14. 16. 18, et 24. omnes Scholastici in
ignem verum et realem fore, eliam locus

declarat, qui nequit torqueri ad hac distinctione et sequenli, et communis

Eril ignis
Petri
verns
metaplioram judi^ii secundum proprieta- Inlerpreium.
et realis.
Varias aulem causas et fines hujus
les ignis, quia agit Petrus per contraposi-
ignis assignant aliqui, quorum aliqui me-
tionem seu anlitliesim de conflagratione
mundi rito reprobantur a Francisco Suarez 2-
visibilis sensibili, et non tantum
hominum, per antithesim, inquam, ad dilu- lom. disp.57. sect. 1. quem adire potest

vium : IUe, inquit, lunc mundus aqua lector, An autem hic ignis prsecedet ante

inundatus perit, coeli autem gui nunc sunt, faciem Judicis ad conflagralionem impio-
Antithesis,
et terra eodem verbo repositi sunt igni, rum, probabile est ex parte prsecessurum,

reservati in diem judicii et perditionis im- sed majus incendium eliam subsequetur

piorum hominum, etc. El infra : Adveniet judicium ad renovationem creaturae, qui

autem dies Domini ut fur, in quo cceli est finis primarius et ultimus ejus.

magno impetu transient; elementa vero His suppositis, dicit Doctor possibiUta- 4.
Possibihtas
calore solventur, terra vero, et quae in tem illius ignis tot modis excogitari posse, ejus.

ea sunt opera exurentur, elc. Haec neque- quot modis Deus potest ipsum per se,

unt de igne metaphorico intelhgi, quamvis aut per causam secundara producere.

ex igne concomilante et praeeunte divi- Caeterum servata debila proporlione

Quid
designet num judicium recte expUcatur melapho- partium universi, et integritate, potest ille

melaphori.
ce. rice ejus forma, et extinctio charitalis, et de novo creari in magna aut parva quan-

operum in homiuibus illius temporis, in titate, in ahqua etiam latitudine et spissi-

 506 LIB. IV. SENTENTIARUM
tudine super terram, vel circa terram in modo permaneret in aliqua sphse- ignis
judicji
aliquo loco cerlo, et non ubique, sed mo- ra completa circa terram ? Quo. depuVabii?

biliter circa terram comburendo nunc modo etiam depuraret, cum depu-
hanc, nunc illam partem, potest etiam per ratio non per consumpti-
sit nisi
lotam simul creari. oncm alicujus impuritatis utpote
Si dicatur creari, oportet dicere servata vaporum vel aliorum talium cor-
unione partium universi sine vacuo, quod porum mixtorum, ex quibus est
tantum ex alio corpore corruptibili annihi- impuritas aeris.
letur, vel certe condensetur, v. g. aer in Breviter ergo quantum ad utrum-
quantitate proporlionala illi igni, et loco que articulum, videtur probabilius
ejus, vel quod detur penetratio corpo- dicere quod sicut ignis potest ex-
rum. tra suam sphaeram esse in materia
Quod si autem generetur, oportet quod aliena, utpote in corpore ignito,
5.
Andabatur tantumdem ex alio corpore, vel magis ut carbone vel flamma (non quod
corporum. corrumpatur, quia ignis inter corruplibilia ibi sit in partibus solidis vere for-
est rarissimum corpus, ac proinde majo- ma ignis, ponatur formas
nisi
rem locum occupans, vel certe quod cor- speciflcas distinctas simul perficc-
pora aliqua converlanlur in alia, ut aer in reeamdem materiam, quod videtur
aquam, vel aqua in terram. Ralio hujus inconveniens), sic vapores existen-
est, quia alias darelur penetratio corpo- tes in aere per juxtapositionem
rum, quod natura refugit. Et declarat ex- possunt igniri. Et ista ignitio
emplo, quia ponatur pars aeris converti successiva nunc illorum vaporum,
in ignem, tunc ignis genitus propter ra- nunc istorum, saltem pro toto ,,.!°"rum
ritatem et extensionem suam habeat de- II
aere supraposito re2:ionihabitabili '- ''«''f
•'•••t

contlagra-
cem partes, quarum decima in extensione hominum, potest dici illa confla-
'
t'o.
mundi.
sequivalebit toti aeri converso in ignem. gratio. Et per istud bene depura-
rehquse partes ubi erunt? Vel ergo simul ly^^ ^er, quia illa corpora ignita
cum aliis, et sic erit penetratio corporum ;
convertuntur statim in verum et
vel certe necesse est ut alia corpora con- purum aerem in sua regione prse-
densentur, vel in alia commutentur, ut aer dominante, et illo corpore ignito
in aquam, et sic erit slmul inundalio propter qualitates mutuas contra-
aquae, quamvis non tanla, quantus est rias in ipso, scilicet ignis et vapo-
ignis. modicum
ris, resistente aeri (quia

SGHOLIUM. quodammodo agit ad destructio-

nem sui ; vapor autem non ignitus,
Explicat quomodo ille ignis depurabit
non statim convertibilis
sic esset
mundum, et ex qua materia flet, vel fieri

poterit, et quod tandem in purum aerem ab igne in purum aerem) apparet

convertetur. quomodo flamma potest addepura-
tionem aeris grossi, quia per acti-
3 (c) De secundo, cum ignis non onem illam prseviam corporis igni-
naaneat extra sphseram suam, nisi ti, id cst, habentis qualitatem igne-
%uS- seipsum; aqueum vero et
°^ in continua gcncratione, secundum am in
ignis
judicii iiiud Philosophi de Juvcntute et substantialiter habens qualitatcm
univfirsalis. „ . .

Quomodo Scncctute, sentper est in fien, quo- aqu3B, disponitur a continentc, ut

 OIST. Xr.VTI. QUiESTFO fl. )07

statim uonvoi'tatiir iii ipsnin conti- prohahilis et consenlanea divince provi-

ncns, et sic generntur nci' pnnis, doiitlic, (jua administrat universum. Alii

qui non sic potcrat in seipsuni con- dicurit ipsum ignem Inforni evocandum
vcrtcre illum vaporem mancntom ad combustionem, sod neque hoc nocos-
grossum. sarium est, et sequerolur inconveniens,

,
:'• (d) A(l quod
arf^Mimentum dico, dari nompe vacuum in Inferno, aut neces- vari£B
purgaise, ignis scmper mnnct in se purus
' '
sario locum ignis oinissi supplendum per ^"anluM
sed aerem .
'•''"* 'o'""'
superposi- jiuritatc naturall, tum quia sum- aliud corpus. Alii dicunt fore ut creelur
tum
terra mc activus, ita quod statim con- novus hic ignis ; sed neque hoc etiam
habitabili, ,

vcrterct ignis
i • •

quid extra- m
•

sc, si
• •
i
nece?sariuin est, et sequeretur alioquin
nccio naturrc asccndcrct ad regi- condensalio magna aliorum corporum,
onem illam; tum quia nihil pcr aut penetratio. Alii dicunt ex sphaera igiiis

actioncm corporum coelcstium emiltenduin, sed hoc etiam eadem incon-

elevat ad illnm rogionem ignis venienlia vacui, penetrationis aut conden-

puri, ut sic fiat ignis impurus. salionis excessivae in corporibus inferiori-

Speoialiter autem illa impuritas bus infert. Praclerea motum violenlum

de fumo sacrificiorum oblatorum ignis ex sua sphaera, et quia ignis ille est

ex peccatis
idolis, et de infectione in materia valde rara non videtur natura-
bominis, non ascendit ad spb?ernm liter idoneus ad hunc effectum. Quantita-
ignis, quia noc fumus ille, nec ali- lem hujus ignis ahqui explicant per hoc,

qua infectio qufpcumque ex acti- quod totum elomentum aquae el terrac

bus immundis usque ad ignem po- circumdabit, et ascendet super altissimos

test ascendere; iUa autem depura- montes, sicut diluvium ; per eum purga-
tio ponitur propter impuritatem bilur aer, lerra, et qua.

aeris contrnctam ex actibus pec- (d) Ad argumenlum dico, etc. Argumen- 7

cati humani, ideo non sequitur tum fuit, quod sequeretur si purgatio fiat -^^ p'"opria
^p^^^*
ignem purgare seipsum. per ignem, idem seipsum purgaret, quia
omnia elementa purgabuntur. Respondet
COMMENTARIUS. quod ignis in suo elemento nalurali sit

6. (e) De secundo articulo, elc. Respondet purus, et propter nimiam activitatem, et

ad quaestionem, sicut ignis exlra propriam propler distantiam, quia impuritas, quae

sphaeram non manel, nisi sit in aliqua ma- orilur ex vaporibus infernis, non ascendit
leria quam consumit, quia semper est in ad sphaeram ignis, et specialiter illa im-

fieri e.xlra sphseram propriam, id est, sem- puritas ex fumo sacrificiorum faclorum
per per congestionem maleriae novse fo- idolls, et ex peccatis liominum, non as-
velur, ita etiam dicendum est non manere cendit ad sphseram ignis ;
purgalio autem
illum ignem in aliqua sphaera circa ter- ponitur propter impuritatem aeri ex pec-
ram, quia sic non haberel materiam in catis hominum. Tangit rationem mysticam
l quam agerel, neque aliquid depularet. hujus dej^urationis, quam communiter
Fieri ex Resolvit ergo, illum ignem accendi ex va* Theologi assignant, quamvis etiam ipsa
vapon us.
pQj.jj3yg g^ exhalalionibus in secunda aeris reformatio mundi elementaris per eum
regione, per quem ipse aer facile depu- intendatur.
ralur, nam vapores igniti statim conver- Sed de hoc etiam effectu et fine, variae An
corrumpe-
tuntur in aerem. Ilgec senlentia est satis sunt sentenliae primo est frequens sen-
;
 .. .

508 LIB. IV. SENTENTIARUM

tur lentia Palruni, etiam firmamentuni cor- plura autem sajpe, el consueio stylo
lirmainen-
tum ?
rumpi per hunc ignem conflagralionis, regionem aeris appellat coelum volucres
quae est anleriorum pene usque ad Hie- coeli pisces maris, etc Haec res auctoritate
ronymum; et fundatur in pluribus aucto- Patrum, et apparentia Scripturarum hinc
rilalibus Scriplurae, quse id sonare inde redditur incerta. Juxta communeiii
videntur, ut est illa Petri citata, et aulem Scholae sententiarum, neque ipsa
Mane))unt
Affirmativa Psal. 101. Opera manuum tuarum sunt elementa peribunt, sed purgabuntur, et elementa
Patrum purgata
multorum cceli, ipsi peribunt, tu autem permane- haec purgalio sub appellatione corruptionis
bis, etc. Malh. 24. Coelum et terra transi- inlendilur a Scriptura.
9.
bunt, verba autem mea non transibunt, etc. Petes an mixta peribunt ita ut nunquam An
Apoc. 21. Job 14. Patres peribunt
Isai. 34. 51. 61. aliqua sint redilura? Aliqui dicunt terra-^i
mixta?
etiam supra idem docent, ut dixi,
citati fore floridam et virentem cum Anselmo
praeler paucos usque ad Hieronymum, qui in Elucidario. Alii negant, sed utraque
in prsedicla loca Isaiae, potissime 65. inler- est incerta sententia; illud enim fiet quod
pretantur Scripturas de innovatione et jam divina sapientia determinavit. An re-

mutatione facienda in coelis, non vero de novatio autem elementorum exigat ad

corruplione. perfectionem corporum, aliqua mixta de
8.
Quod etiam sequitur Augustinus lib. 20. novo restitui, quis potest dijudicare? aut
Sententia
negativa
de Civit. 14. 16. 18. et 24. Item Gregorius qualis erit illa perfectio renovationis ?

lib. 17. Moralium c. 5. Beda in prsefatwn Conclusio, in qua comrauniter concordant

locum Pelri, Gennadius de Ecclesiast. dog. omnes, est, excrementa fluxura in Infer-

cap. 70. Primasius in caput primum, epi- num ad majorem poenam damnatorum,
stol. ad Ilebrseos, Anselm. in cap. 1. ad a quibus gratia Chrisli, et ejus misericor-
Hebraeos, et in Apocalyps. Insinuat etiam dia nosliberet. Qui voluit haec fusius lege-
Ambrosius in praefatum locum Pslami. Ex re, recurrat ad Scholasticos alios, qui in
Graecis Epiphanius hosres. 64. citans Pro- iis copiosi sunt, quia autem plura incerla
clum et Methodium. Irenaeus lib 4. contra sunt, iis non haerendum est ; illud cerlum
hasres. cap. 6. Scholastici cum Magislro est, ignem conflagrationis fore, probabili-
in hac dist. et sequenti. Coelum immulari us estpraeire ex parle antefaciem Judicis
docet haec sentenlia, sed non corrumpi, venientis ad manifestationem justitiae, et

et fundatur in illo Psal. 148. Ipse dixit, ad poenam damnatorum; post judicium
Fundamen-
tum. et facta sunt, ipse mandavit, et creata vero universum conflngraturum et reno-

sunt. Statuit ea in seternum, et in sseculum vaturum hunc ignem. Quid autem, aut

saeculi, etc. Deinde Isaiae 30. dicitur : Erit quomodo fiet renovalio ipsa in universo,

lux Lunae sicut lux Solis, et lux Solis sep- seu qualis sit, id tantum cerlum vide-

templiciter, sicut lux septem dierum in tur non fieri actione naturali ignis, qui

tantum est corruptivus immunditiei, sed

die, quo obligaverit Dominus vulnus populi
divina actione, qua promisit coelos novos
sui, etc. ergo manebunt, et consequenler
et terram novam. Quales autem futuri
coelum in quo sunt. \\.emadRom. 8. di-
sunt sibi sol est notum, aut cui revelat,
cilur creatura ingemiscere libertatem, sci-
illud nempe fiet, quod magis ad manife-
Ucet per innovalionem post judicium, et 2.
stationem divinaebonilatis, etgloriam Bea-
Petri 3. videtur esse sermo de ccelo aereo, torum erit. Non est ergo amplius insisten-
quod fuit diluvio immersum per anlithesim dum conjecturis, ubi ralio et aucloritas in

diluvii ad ultimam conflagrationem. Scrl- supernaturalibus cessat in operibus Dei.

 , ;

DISTINCTIO XLVIII. 500

DLSTINCTIO XLVIII.
(Texlus Magistri SeiUcntiarum.)

dicitur judicaturus, quia filius homi-

De forma Judicis ? nis est. Ita enim legitur in Evange-
Joan. 5. 27.
lio Joannis : Fa potestatem dedit ei
A. Solct ctiam qn?eri, in qna forma judicium faccre, quia filius hominis cst
lo"'^'' Christiis jiidicabit? In ibrma nti- non quod ipse ex virtute hominis sit
Apocai. 1.
qye serui jndicabit, quse omnibiis in judicnturus, vel quod ipse solus
^isaia3 26.
j^^|[(.io appai*cbit, ut videant mali
sine Patre et Spiritu sancto sit
'^Tx^x"'"
"^ quem Divinitatcm
pupugerunt.
jndicium facturns, sed qnia ipse
interpretes.
vero ejus mall non videbunt; unde solus in forma servi judicans bonis
Isaias Tollatur iinpius, ne videat glo-
malis videbitur. Cum ergo dici-
:

et
riam Dei. « Humnnitatem videbunt, iwv Pater non judicat quemquam, serf
: Joan. 5. 22.
ut timeant, Divinitatem vero non, omne judicium dedit Filio ; non ita est
ne gaudeant. Divinitas enim sine intelligendum, quasi Filius solus
gaudio videri non potest. » judicet et non Pater, sed quia for-
ma Filii humana cunctis in judicio
Qualis apparebit forma servi ? apparebit, non infirma, sed glori-
osa. Judicabit autem ex virtute
Sed cum in forma humana con- divinitatis, non sine Patre et Spi-
B.
zach. 12. stet eum appariturum, quferitur, ritu sancto, et apparebit terribilis
^
De Trinit. '„ '

lib. 1. c. an m „
forma iUa glonosa appareat, impiis et mitis justis. Erit enim
Mait. 5.6. sicut vere est, an in forma, qualis terror malis et Inmen justis.
Quare
'
in passione Quidam pu-
extitit?
Christus
Quarc secundum formam servi dicitur
ilicitur tant, a malis talem videri, qualem
Cliristus suscitaturus corpora ?
juiiicatu-
rus. crucifixerunt, quia
id est, infirmam,

dicit Scriptura, ut videant, in quem Et sicut dicitnr Christus secnn-

pupugerunt. Sed aperte Augustinus dnm fovmsim servijudicaiurus, pro-
dicit formam servi glorificatam, a pter cansam prsemissam, ita etiam
bonis et a malis tunc videri, sic :
dicitur suscitaturus corpora mortnorum
« Cum in forma servi glorificata secnndum humanitatem, cum ta-
judicantem viderint boni et mali, men virtute divinitatis sit suscita-
tolletur impius, ut non videat cla- tnrus, non humanitatis. Sed hac
ritatem Dei, qua Deus est, quam ratione illud dicitnr, qnia in hu-
s oVi mundo corde videbunt ; quod erit manitate snscepit qnod est cansa
I vita seterna. Forma igitur
eis » nostrse resnrrectionis, id est, pas-
humana in Christo gloriflcata vi- sionem et resurrectionem. Ideo ei
debitur a cunctis ; unde et Christus adscribitur secundumhominem su-
 ;

510 LIB. IV. SENTENTIARUM

scitatio mortuorum. Unde Augu- Prophetam sic loquitur Congrcga-

: priDC.
illius
Super stinus : « Per Verbum, Filium Dei, bo omnes genles et deducam eas in vallem capitis.
Joan.
Dubmm 1.
tract. 23 fit animarum resurrectio; per Josaphat, et cnm disceptaho ihi eis. In
in fine.
Ibidem. Verbum, factum in carne filium cujus capituli expositione ita re-
hominis, fit corporum resure- peri : « Hoc quidam pueriliter in-
1
ctio. » Item « Judicat et suscitat
: telligunt,quod in valle, quae est in
corpora non Pater, sed Filius se- latere montis Oliveti, descensurus
cundum dispensationem humani- sit Dominus ad judicium, quod
tatis, in qua est minor Patre Chri- frivolum est, quia non in terra,
stus. In eo, quod est Filius Dei, sed in spatio hujus aeris sedebit
est vita, animas, in
quse viviflcat contra locum montis Oliveti, ex
eo quod est fllius hominis, judex quo ascendit. Et sicut Joannes
est. » Ecce secundum formam hu- Chrysostomus dicit, Angeli defe-
manitatis dicitur suscitaturus corpora rent ante eum signum crucis »

et judicaturus ; judicaturus autem, unde in Evangelio Veritas ait : Et

quia illa forma cunctis in judicio tunc apparehit signum filii hominis, etc. Homil.
de Cruce,
apparebit, et suscitaturus, quia in Josaphat autem interpretatur judi- et Latrone.
Mat. 24.
eadem forma meritum et causam cium Domini ; in vallem ergo Josa- 30.
1. Thes. 4.
resurrectionis nostrse suscepit; et phat, id est, judicii Domini, con- 17.
quia secundum eamdem formam gregabuntur omnes impii. Justi
vocem dabit, qua mortui de monu' vero non descendent in vallem ju-
mentis resurgent et ^roGedenl. Secun- dicii, damnationis, sed in
id est,
dum quod Deus est, viviflcat ani- nubibus elevabuntur ohviam Chrislo.
mas, non Pater tantum, quia non
tantum Pater vita est, sed et Filius De qualitate luminarium et temporis
cum eo et Spiritus sanctus eadem post judicium.
vita est, quse pertinet ad animam,
non ad corpus. « Corpus enim non Veniente autem ad judicium E.
Dubium 2.
August. sentit vitam sapienti?e, sed anima. Domino in fortitudine et potestate Luc. 21.
27.
quae illuminatur a lumine seter- magna, Sol et Luna dicuntur ohscu- Mat.24.
29.
no ». Licet igitur Christus potentia ^«>'^ non sui luminis privatione. Greg, 17.
sed superveniente majoris luminis Mor. c. 14.
divinitatis viviflcctanimas et su- et t5.

scitet corpora et judicet; non oti- claritate. Virtutes quoque coelorum, Job 16.
11.
ose tamen et prseter rationem ei id est, Angeli, dicuntur moveri, non JoeL 2.31,

secundum formam Dei tribuitur vi- metu damnationis vel aliqua per-
viflcatio animarum, et secundum turbaticne pavoris, sed quadam
formam servi judicium et resuscita- ndmiratione eorum quse viderint.
tio corporum. Unde Job Columnce coeli pavenl ad-
:

ventum e/us.Antc diem vero judicii

De loco judicii. Sol et Luna cclipsim patientur,
sicut Joel testatur dicens : Sol con-
D. Putant quidam, Dominum de- verlelur in fenehras, et Luna in sa^igui-
Joel 3. 2.
In gloss. scensurum in vallem Josaphat in nem, antequam venial dies Domini ma-
circa
judicio, eo quod ipse per Joelem gnus et horrihilis ; magnus vero dici-
 OIST. XLVIII. QU^STIO I. 511

Diibium 3. tiir, proptor magna, hii scptcinpliciier, et non V(mi(!t ad

(iiim ibi liont.
apoc. 2[. 1.
Uaiio 30. Ciiin aiittMii ractiiin i'n(M'it c<i'lum occasum, ncc Sol ncc Ijuna, scd in
2G.
Duhiuin 4. nDvuin cl terrn noua, lunc erit lux Lunw ordinc, (|U0 ci'cati sunt, stahunt,
sicut lux Solis, testantc Isaia : AV Inx nc iin|)iitormentis siil) tcrra
in
Solis scplonplicifer, id csl, siciil lux se- positi fruantur luce corum. Unde
ptcm (licriiin, qiiia (|nantiiin Inxit Ilabacuc Sol el Luna slctcrunl in or-
:

Sol in priina conditione scptcin dine suo. l*]ccc a[.erte dicit, Solem et
(Hcrnin antc pcccatuin primi hoini- Lunam tunc lucerc, sed stabilitcr
nis, tantiim Inccbit post jndicium. pcrmanere; ubi etiam signilicat,
Minorata enim fuit lux Solis et Infernum esse sub terra. Si vero
Tjunse aliorumque siderum per quseritur, quis sit usus lucis Solis
peccatum primi hominis; sed tnnc etLunre tunc: fateor me ignorare,
recipiet Sol mcrccdem sui laboris, quia in Scripturis non memini me
quia septempliciter lucebit; et legisse.

Dubium 5,
tnnc non erit vicissitudo diei et (
Finis textus Magistri. )

noctis, sed tantum dies. Unde

Zach. 14.
Zacliarias : fit crit dies una, quce no-
7.
Isai» 60.
QUiESTIO I.

19.
ta est Domino, non dies neque nox, et in
tcinpore vesperce erit lux, quia non Ulrum Christus in forma humana judi-
erit tunc varietas diei et noctis, cabit ?
qure modo (;st, sed continua dies et
lux. tamen videtur dicerc,
Isaias D. Thom. in addit. quxst. 90. arlic. 2. et hic
quxst. 1. art. 2. D. Bonav. ari. 1. guxst. 1.
quod tunc non luceat Sol vel Luna, Richard. arl. 1. qusest. 2. Argent. quaist. i.
arl. 1. Sotus q. 2. art. 1, Suar. 3. parl.
loqucms congregationi Sancto- tom. 2. dist. 57. sect. 9.
rum Non erit ibi, inquit, amplius Sol
:

ad lueeiidum per diem, nec splendor Circa istam (a) distiiictionem i.

Lunce iUuminahit te ; sed erit tibi Domi- qusero piimo, utrum Christus in ^''°" ^-

nus in lucem sempitcrnam. Sed his forma humana judicabit? Quod

Dubium
llier.
6.
verbis non negat, Solem et Lunam non. Judicare non est nisi potes-
libr. 17.
tunc lucere, sed significat, his qui tatcm habentis, et dominium su-
comment.
iD Isaiam tunc erunt in seterna bcatitudine, per judicatum; Christus secundum
super c. 60.
De ordine nullum lucis usum prsestare; quia naturam humanam est frater no-
creatura-
rum. ut ait Mieronymus supereumdem ster; ergo non Dominus.
Lib. l.c.S.
Isaiae 30. locum « Coeli terrsequc, Solis
: Prseterea, Augustinus lib. 3. et Arg. 2.
Dubium 7.
Habac. 3. atque Lunae nobis cessabit offi- ponitur in littcra super iUud sem^''?^""
II.
cium, et erit ipse Dominus lumen Joan. 5. Filius quos vult vivificat, sus-

suis in perpetuum. » Potest etiam cital corpora, non Pater, sed Filius se-

intclligi illud Isaia? ea ratione cundum dispensationem humanitatis, in

dictuin, ([uia Sol et Luna tunc non qua minor Palre; et post subdit
esl :

habebunt ortum et occasum, sicut Secundum autem quod Deus est, vivificat
r nunc. Unde Isidorus illud Isaise aiiimas.Judicare autem magis per-
quasi cxponens, ait « Post judi- : tinet ad animam quam ad corpus ;

cium Sol laboris sui mercedem ergo illud non competit Christo.
suscipiet; » unde Propheta Luce- : nisi secundum quod Deus est.
 ;

512 LIB.IV. SENTENTIARUM

Arg. 3. Prgeterea, si in forma hiimana gnal, el iisdem fundamentis respondet.

judicabit, aut ergo gloriosa, aut Tertio resolvit quaestionem, et respondet

non? duplex
Si gloriosa, sequitur ad argumenta principalia.
inconveniens Primo, quod corpus
:

SGHOLIUM.
gloriosum possit vidori oculo cor-
porali, et hoc non glorioso, qu ia Sententia quae videtur D. Thomae, est,

damnati videbunt eum, juxta illud Ghristum judicaturum qua homo, et suade-
tur multis auctoritatibus. Additur malos
Joan. 19. Videbunt in quem transfixe-
non visuros divinitatem Judicis, quia ne-
runt. Aliud est inconveniens, quia
cessario gailderent.
tunc damnati dclectarentur in vi-
sione illius formae gloriosse dele- Hic dicitur (b) quod in forma 2.
D. Thom.
;

ctabile enim prsesens et perce- servi. Ad hoc ratio talis est, quia prsesentid.
quaest. 1.
ptum a nullam
sensu, dolectat; judicium requirit dominium in ju-
autem deleotationem habebunt in dicante, juxta illud Rom. 14. Tu

aspectu Judifis, sed dolorem et qui es, qui judicas servum alienum?
tremorem;sed secundum videtur Secundum hoc ergo Christo com-
esse contra illud Luc. 21. Veniet petit judicare, secundum quod
cum magna et majestate.
potestate habet dominium super homines
Ratio Oppositum Joan. 5. Potestatem est autem dominus hominum, non
ad opposit,
dedit ei judicium facere, quia filius ho- solum ratione creationis, sed etiam
1. Ratio
minis ergo secundum naturam
est ;
ratione i^edemptionis. Unde Rom. D. Thom.

humanam data est sibi potestas 14. In hoc enim Christus mortuus est, et

sic judicandi. Prseterea, Job 36. resurrexit, ut et vivorum et mortuorum

Causa tua quasi impii judicata est dominetur; ergo sibi in illa natura,

( Glossa a Pilato), ideo judicium in qua est redemptor, congruit

causamque suscipias, dicitur Christo auctoritas judicandi.
etprimum non estverum, nisi se- Prseterea, judicium illud ad hoc
cundum naturam humanam; ergo. ordinatur, ut aliqui admittantur
ad regnum, aliqui excludantur.
COMMENTARIUS. Hsec autem adeptio regni non con-
venithomini ex solis bonis creati-
In hac dislinctione agit Magister de for- onis, quia supervenit impedimen-
raa Christi in quajudicabit, de loco judi- tum ex peccato primi parentis,
cii, et de qualitate luminarium post judi- quod nisi per meritum redempti-
Ordo
et divisio. cium. Primum et ultimum attingit Doctor onis toUeretur, nuUus admittere-
duabus quaestionibus, quarum prima est tur ad regnum illud; ergo conve-
de forma judicis; secundum de qualitale niens est ut Christus inquantum
luminarium; de loco autem judicis bre- redemptor, illi judicio secundum
viter egit in guaest. 2. distinctionis prxce- naturam humanam prsesideat,
denlis. sicut redemptionis beneflcium, se-
Ordo (a) Circa istam distinctionem qusero pri- cundum illam naturam exhibi-
qua38tionis.
mo, etc. In hac quaestione post argumen- tum, est introductorium ad re-
ta lirainaria adducil sententiam D. ThomaB gnum.
cum suis fundamentis, mox eam impu- Hoc confirmatur per illud Act.
 , ;

IHST. XLVIII. QU/ESTIO I

',13

10. (!/nisfitufits esf <i Iho jiidox vioonnn a^t(M'nn siuo gaudio haberi uon
cf niortuoruin. Kt ex lioc (lcducit.ur potest, nullo modo otiam couce-
uUorius, cuui j^cr rodcMuptiorKMu (lotur reprobis illud iu qiio consi-

geucris huuir,ui uuivcrsaiiter tota stit vita setorua.

nntura niolioretui-, ut Iialiotui' nd
Coloss. I. Ihicilicnns jtcr s(tn;inincni COMMKNTAUIIJS.
crucis cjus, sivc qucc in civlis, sivc <iu<v

in fcrris sunf: idoo uon solum supcr (b) llic dn-itur quod in forma servi, elc. ^

liominos, sed sujtor omnom cr(\a- li;uc senleritia et ejus ralioncs non ideo Controvor-

turam Christus per suam passio- adducunlur quasi essel conlroversia re- lollitur.

ncm dominium promcruit, et ita alis iii liac quaislione, sed inquanlum
judiciariam potestatcm. Ilude conclusio, ul in (nts raliones liic oxpressas
Matth. nltimo Data cst mihi omnis
;
reducilur. non explicat pi'inripalein au-
potcsfas in caHo ct in lcrra clorilaleni cui iunitilur judiciuin, et
'^- secundum divini-
Additu!% quod completam potestalem, sed tantum hae-

art. 1. q.3. tatem non apparebit omnibus lu rent in poteslale Glirislo dala, qua homo
ab eod. .... .
,

judicio, quia non jiosset apparcre est, ad judicandum. Neque ergo 1). Tho-
sine gaudio; nullum autem gau- mas inlendit hoc judicium non esse a Deo
dium impii tunc habcbunt. Pri- principaliter, neque Doctor asserit esse
mum probatur, quia in delectabili solius Dei, sed etiam Cln'isti, qua homo
est considerare illud quod cst de- est, per auctoritalem concessam. Hse ergo
lectabile, et rationem delectabili- rationes, quas hic adducit, bene probant
tatis et sic secundum Boetium in
; polestatem judiciariam convenire Chrislo
lib. de Tlebdomadibus Id quod cst, :
in forma servi, et secundum formam ser-

potest aliquid liabere prcefer ijjsum esse, vi in qua exercet judicium hoc visibile

ipsum vero esse niliil prcvfcr se liabct nun lamen explicant completam potesla-
admixtum\ ita illud quod est dele- teni et auctoritatem judicis principalis,

ctabile potest habere aliquid ad- ideoque impugnantur a Doctore, ut sub-

I

mixtum, propter quod non appa- inde veritas complele terminotur, et christus
ret delectabile scd illud quod est
; ostendatur Christus judicalurus esse quaJ"^^^^^"^"^
ratio delectabilitatis, nihil habere Deus et homo est, et non solum qua
^ ho- P^"^' est.^}
I homo
potest propter quod sit indelecta- mo. Prima ratio, quse adducilur, est ex
bile, vel nondelectabile. Ros orgo, doniinio Christi in homines; secunda est
quae sunt delectabiles por partici- ex titulo redemplionis. Declaratur ipsa
pationem bonitatis, quge est ratio potestas judiciaria Actorum. 10. Conslilu-
delectabilitatis, possunt apprehen- tus est Judex vivorum et mortuorum. etc.

sae non delectare sed illud quod ; ad Coloss. 1. declaratur effeclus redein-

j
per essentiam suam est bonitas, ptionis : pacificans per sanguinem crucis
impossibile est quod ejus essontia ejus sive quv in Ccelis, sive quae in terris
apprehensa, non delectet. sunt, etc.

Confirmari pctest istud pcr illud Secundum quod impu2,nal, est illaratio „ ^. .

^ '^
2. Ratio
Joann. 17. //<ec est vita oiterna, iit assignata, cur secundum divinitatem non ejusdem.

cofjnoscant le; ergo in illa visione apparebit omnibus in judicio, ut repro-

consistit vita ?oterna. Vita autem bis. Hatio autem est hicc, quod ahas nerao
Tom. XX. 33
 514 LIB. IV. SENTENTIARUM

possit videre Deum sine gaudio, quia licet naturam humanam; ergo ad hoc,
res quae per parlicipalionem sunt bonae ut sit qusestio, oportet quod lia-
et delectabiles, possint videri propter ad- beatur alius intellectus, qui magis I
mixtam rationein mali sine delectatione ; proprie exprimitur sic, secundum
tamen impossibile est videri bonum per naturam humanam judicabit, sed
essentiam, quin delectet et vita aiterna, hoc est falsum loquendo de judi-
Joan. 17. in Dei visione statuitur, haec est care principaliter. Probatio, judi-
vita aBlerna ut cognoscant te, elc. cium principale (sicut haberi po-
test ex dictis dislinct. prcecedenti

SGHOLIUM. q. 1. ) prima deter-

est perfecta et
minatio ejus, quod est reddendum
Ostendit qusestionem tolli, vel sensum
alicui secundum merita. IUa per-
D. Thomse esse Christum judicaturum se-
fecta determinatio includit com-
cundum naturam humanam, quod refutat,
si loquatur de judicare principaliter, quia pletum dictamen intellectus, quod
hoc soli Deo convenit, qui solus potest bea- hoc sit reddendum, et completam
re et damnare, ut causa principalis. Solvit determinationem voluntatis per
rationes pro D. Thoma, et ostendit poni posse
velle efflcax sufhciens ex se ad
visionem Dei per ejus potentiam, sine gau-
executionem illius determinati.
dio in vidente, quia haec sunt duo absoluta,
et per consequens separabilia per Dei po- Sed Ghristus secundum naturam Deus qua
tentiam. humanam non potest habere tale Deus prin-
cipaliter
vellerespectu praemii reddendi ipsi judicat.
Idem habet
4.
(c) Contra primamconclusionem judicato, quia non potest habere Ambr.
super
Aliud, illius opinionis, aliud est dicere. imperium principalis efticax con- Lucam.
judicare ia .
n •
i
•

forma Christus in lorma humana judica- jungendi aliquam animam obje-

aiiud^' bit aliud, Ghristus secundum hu-
; cto beatiflco, quia secundum Au-
secundum
formam manitatem judicabit, vera enim gustinum de videndo Deo In ejus :

humanam.
est ista : forma
Quod Christus in polcstateesl videri, si vult videiur, etc.
humana creat animas; sed non (d) Ad rationes, ad hanc conclu-
ista Secundum humanitatem
: sionem non
concludunt de
dico,
creat, imo quidquid fecit Verbum principaliter judicare, quia per
ex quo naturam humanam assum- actum redemptionis non meruit
psit, quod faciens, naturam huma- principale dominium respectu ho-
nam non deposuit, hoc fecit in na- minis. Probatio, nam inquantum
tura humana, nisi stringas hoc, redemptor habuit rationem causse
quod est m natura, ad intellectum meritorise pro nobis causa au- ;

ejus,quod diciiuv secundum naluram tem, qu9e tantum est meritoria,

humanam, ubi notatur non tantum non potest esse principalis, non
concomitantia naturse humanae ad enim causat, nisi ab aliqua causa
actum, sed causalitas naturae hu- principaliori acceptetur, quse pro-
manae respectu actus. pter istud acceptum principaliter
Si primo modo intelligas, quod causat ergo esto quod Trinitati
;

in natura humana judicabit, non propter redeniptionem teneremur

est qusestio, nisi eadem isti : tanquam domino supremo quo-
Utrum quando judicabit deponet dam novojure, ultra jus dominii
 DIST. XLVIII. QU^STIO I. 516

qiiocl hnbot ex crcntionc (([iiod cnim probat, nisi qnia illn ratio
verum esset si tnntnm bonnm es- dclccta))ilitatis, qua3 cst bonitas,
sct nobis rcdcmptio, nt ncccpta non possit cssc non dclcctabilis;
a Trinitate, qnantnm creatio ), scd non sequitnr, crgo non potcst
adhiicnon se(initnr qnod Christo non dclectarc, qnia dclectabile di-
secnndnm naturam hnmanam ra- cit aliqnid in sc, vel si res-
tione redcmptionis oblignmnr, nt pcctnm, non nisi aptitndinalcm,
snprcmo domino. Similitcr ad se- qui necessario conscquitur fnn-
onndam, qnia non introdncct in- damcntum; scd dclectarc dicit
qnantnm redemptor, ut principa- eircctum posteriorem contingcn-
lis introduccns, sed tantummodo tcr cansabilem, ma.xime ex con-
ut cansa mcritoria. tingenti detcrminationc volnntatis
visioDei Contra sccnndam conclnsio-
(e) divina) ad coagendnm ipsi delccta-
separabilis
a {,'aiuiio nem, absolntnm prius natnraliter bili.
iniraculose. . , , . .

alio, potcst esse sme contradictio- A(l confirmationcm de Text. 39.

illam
w ,m j Explicat
•

Jonn. n. respondco sme glossaau- mud hcec

1
ne sine eo sed visio essentia^ di-
; :

vinse est absolntnmaliquid, saltem ctoritatis secundum Philosopiium aefernr,\t

^«o-n^^^^nt
ab omni rcspectu ad gaudinm, et 12. Meiaph. Actns intcllectus est
est priusnaturaliter illo; non enim vita;ergo actus intellcctus setcr- Joan. 17.
objcctum dcloctat nisi prius ap- nns est vita seterna si actu,actu; si
;

prchensnm; ergo sine contradi- aptitndine,aptitndine. Kunc autcm

ctione possct visio illius essenti?e visio essentise divinse si conccdere-
esse in aliquo sine delectationc. tur damnatis, licet non esset seter-
Nec negaret Philosophus,
istud na actu,tamon aptitudine qnantnm
nisi quia poneret conjunctionem essetcx parte actus, vel potentise,
causarum in universo simpliciter apta esset ut esset seterna ergo ;

necessariam, quod secundum

ita vita seterna. Sed si ex hoc inferas,
eum simpliciter necessarium est ergo beatitudo, non scqnitur. Imo
causae primae coagei-e secundis, si tu dicis Christum dicere quod m
secundum quod potest eis coage- hoc cst beatitudo, ut corjnoscanl te,

re; coagendo autem naturse intei- etc. tu non accipis toxtum Evan-
lectnali jam vidcnti essentiam gelii, sed quamdam Glossam spe-
suam qnantum potest coagere, cialiorem intellectus litterse; si

sequitur delectatio, quia causae ergo vis prmcise ponderare ver-

proxim^e illius dclectationis quan- bum, sine omni Glossa, solvo tibi,
tum est ex se, necessitantur ad quod est vita aeterna si autem per ;

illum efFectnm. alias Glossas visarguere quod lo-

SedTheologi negant illam propo- quatur de beatitudine, ergo licet
sitionem, qnod ad quodcumque ne- mihi sic addere Glossam non dis-
cessitatur causa secunda, quan- trahentcm, ut cognoscant to aman-
tum est ex se, necessitatur et pri- do et fruendo.
ma, quia negant primam necessa-
rio coagere secundaB, quantum
potest. Ratio illa non valet, non
 516 LIB. IV. SENTENTIAKUM
solam Christi volunlalem Immanam, ideo-
que solum movelur. D. Tiiomas autem
COMMENTARIUS.
intendit Gliristum non solum judicalurum
(c) Conlra primam conclusionem, etc. in forma Dei, sed etiam in forma servi, de
4.
Espositio Prsemiitit acceptionem illius propositionis: qua magis dubitarelur.
lermino-
rum. Christus in forma servi judicabit,
.....ila ut (d) Ad raliones ad hanc conclusionem
praepositio denotel concomilanliam formae '^^'^0, elc. Respondet rationes adductas
servi seu humanitatis, et non influxum aut ^upra non concludere de principali causa

potestatem, et hic sensus non facit ad sco- judicandi ; tum quia per actum redempti-
pum hujus quaestionis, quia Immanitatem onis non meruit Christus principalem po-

quam assumpsit Christus non dimisil, nisi

testatem, quae est solius Dei, et quam
Primus
sensus.
ia morte, et omnia quae facit et fecit,
nequit communicare, sicut neque domi-
sic
nium, quod habet in creaturas tum quia
in humanilate facit et fecit, id est, habens ;

causa meritoria supponit aliquam princi-

humanitatem, Hcel non per humanitatem,
palem, a qua acoeptatur merilum, et spe- Redemptio
ut opera illa, quae soli Deitali compelunt,
ratur praemium. Esto ergo quod Trinitati
utcreatio et conservatio rerum. Alius sen- ^eT^a^^Deo
Secundus
^^^io^e redemptionis, tanquam supremo
sensus. sus pra3positionis esl, ul non solum denotet ^^^^^^^-

concomilantiam humanitatis ad judicium, Domino teneamur tilulo novo ultra 'ius do- conierente,
et

sed eliam influ.vum, ila ul judicium sit ip- minii, quod habet ratione creationis,inten- pramiante.
Explicatur.
sius humanitatis per potestatem quam dit redemptionem procedere a Trinitate,

habet ut homo, ita ut sola sit li^ec potes- quatenus dedit redemptorem, et quate-

tas, vel principalis ; hic autem sensus non nus rodemplio per secundam personam

^^^ verus, quod probal, quia judicium in nalura humana fuit completa, et qua-
Non fore
judiciuni
principale, id est,^ procedens,
^ a potestale 'enus eamdem redemptionem acceptavit,
per solam ' ^ ^ ' r-

potestatem priniaria est perfecta, et prima determi- non inde sequitur quod Cliristo tanquam
humanam
Christi. natio ejus, quod esl reddendum propter supremo Domino, inquanlum homo est,
Compietum
judicium merita ; hoc aulem includit completum obligamur, nam sicut opera redemptionis,

includit. dictamen intellectus, quod hoc sit relri- et ipse Christus inquanlum homo, fuit Dei

buendum, et efficacem el sufficienlem principaliter, juxta illud Apostoli : Vos

determinationem voluntatis in executione autem Chrisli, Christus autem Dei; ita

et effectu ipsius retribuendi efficacem, etiam titulus acquisitus media redempti-

;

inquani, et sufficientem, qua ex se et pos-

one est Dei principaUter. Parenthesis illa

sit et velit retribuere, sed ita determinare i^Quod verum esset, etc. )
quam admiscet
non competit Christo qua homo est praeci- Doctor, tangit quasstionem illam : An bo-
se, quia imperium voluntatis Immanoe in num redemptionis sit praeferendum bono
Christo non est principaUs causa conjun- naturae quoad esse in quo creatur, quod
gendi animam objecto beatifico indepen- forte inferius erit examinandum, dist. se-

denter a divina voluntate, qu;n est causa quenli ;

ideo aulem induoitur illa paren-
Imjus visionis, et non subordinatur volun- tliesis, quatenus explicetur dominium
tati crealaeChrisU; ergo, etc. Haec ratio est principale Dei, quod habet in crealuras, Dominium

efficax, quam admittunt communiler Theo- eUam rationales fundari primario in ipsa ratione

logi, et ipse 1). Thomas, ideoque, utprius crealione, el non in redemptione, et

dixi, inducitur tantumut petat adiequatam penes creaUonem, ul est a Deo, et ad

causam judicii, qua; non redditur per Deum ut ad finem fundari j^rincipale do-
 niST. XI.VIII. QII^ESTIO I. 517

uiiniuin Doi, qmd osl essenlialo, el non dictnmen infcolhictus d(^ lioc, et
in iTdonipliono, (ju;o oonlinuens osl, ot pei-fectum ccllc voluntatis non rjna-
potuil non esse, manonle I)(n (lotninio lccumiino, sod eflicax, seqnltnr
uniforniilor respectu creatur.i", n;un \\> qnod principalitcr Judicare inclu-
doniptio opus osl miscricordi;^, oreatio ve- dit j)rincipaliter dictare, ct prin-
ro esl opus sapienlia) et potonti.e, in tiui- cii)alit,er habcrc vdlc cfficax.
bus fundatur dominiuin Dci in creaturam. Niliil ant(Mn dicitur principaliter
c. (e) Conlra socundam conclusionem, elc. agere aliquid, qnod in a<^endo cst
Ilic prolKU visionem Dci de potontia ab- cansa snbordinata alicui alteri
solut;i non osso impossibilem separari principali; ergo princii^aliter jn-
a deleclatione, quam Deus suspendere po- dicarc non competit, nisi natnra3
lest, quia est prior naturaliler delecta- intcllcctnali, cujus intellectus non Causa

poiest
••ione, qu» involunlale causatur, el quam bi .

ordmatnr
,
',

alicni
. . , ,

alteri
. .

in
.

ju-
prinripalis
anaiii.
separari a dicando, nec ejus volnntas subor-
^eus suspenderc polest, quod non nega- ^"tu'r.'"^"
"e medium
bat Pliilosophus, nisi per extrin- dinatnr alicni in volendo et ;
(le potenlia
iibsohita. secum per ordinem, quem statuit neces- hoc qnod potest dici
efficaciter,
sarium causarum. Theologi aulem non in impcrando ipsum volitnm, sic
concedunl ad omnem effectum, ad quem quod ad aliud imperium seqnatnr
necessilalur causa secunda, necessitari effectus.
primam, quam asserunt agere contingen- Nnnc antem intellectns anim?e
ler; quidquid ergo sit de coimexione Christi subordinatus est divina;
amoris et fruitionis cum delectatione veritati in dictando, ct maxime
(
quai etiam ex parte Dei non esl de illis dc quibus non potest esse
necessaria ) minor connexio est inter certa dictatio. nisi ex regnlis de-
visionem el delectalionem, quse contin- terminatis a volnntate divina
genler causatur a Deo, supposita ipsa contingenter se habente ad eas
visione. (cnjusmodi sunt omnia, qnae spe-
llespondel praiterea ad illam auctorila- ctant ad beatitudinem et miseriam
tem Joannis, visionem Dei esse vilam aeter- judicatorum); voluntas etiam ani-
nam actu vel aptitudine, sed de hoc infra mse ipsius est snbordinata volun-
agelur distinctione sequenti. tati divina3 recte volendo et ,

qnantumcumque efiicaciter velit

SGHOLIUM. aliquid imperando illud efficaciter,
sic quod per suum imperinm illnd
Christo, qua Deus est, competere judicai-e
eveniat, subordinatur necessario
principaliter ; (xua homo vero luiniis princi-

paliter seu coraraissarie e\ceIIentor , et

volnntati divinse, qnia illa volun-
explicat in quo consistat haec excellentia. tas animse Christi non est omni-
potens ergo; impossibile est
7
(f) Ad qiisestionem snpponendo Christnm secundum naturam hu-
ex prima q. disf. p)-o.rima', qiiod manam principaliter jndicare.
judicium est completa dctermina- Breviter enim tota natura creata ^-

tio ejus, quod reddendum est ali- simul non habot efticax imperium
cui pro meritis, et illa complcta respectu hujns quod est hanc ani-
determinatio inc|udit perfectum mam videre Deum dico efficax, ;
 ;

518 LIB. IV. SENTENTIARUM

ad quod iinperium ex suo imperio pcret principaliter, sicut nec prin- subau-
in se, non ab alia causa, sequatur cipaliter dominatur, tamen bene „0^ "pj-®^:
effectus; nec illa voluntas Christi imperat, sicut habens dominium
^
Pf'»ter. :

Anima
praBsumet principaliter imperare respectu imperati,
^
sed commis- Christi
danda est
Petrum fore beatum, sed tantum- sarie imperat,habens quia ut summa
modo subauthentice imperare, tan- dominium subordinatum dominio sed
non omni-
quam illud imperium flat efficax
T,
supremo Dei, et adhuc -rs
sic impe-
. . . .

poientia.

*
al. aucto- ab alio superiore, in *
virtute cujus rat, quod
imperium ejus efflca-
rilate.
imperat. ciam completam habet ab eadem
Excellentia (g) Alio modo potest accipi persona. Et si aliam auctorita-
commissio- non
nis
judicare sic omnino principa- tem judicandi tribuat aliquis ani-
judiciariae liter, sed commissarie, vel sub- mse Christi, videtur blasphemia
Giiristi.
authentice excellenter excellentia attribuendo naturse creatae, quod
singulari, quasi scilicet non posset est proprium Crcatori.
esse alia auctoritas commissaria Ista autem via, sicut non con-
superior. Et hoc modo concedo cedit illi animae Christi omnipo-
quod Christus secundum naturam tentiam, ita non negat ab ea
Jiumanam judicat, quia etsi posset summam excellentiam, quse potest
purse creaturse committi quod competere creaturae. Nec aucto-
intellectus ejus recte dictaret de ritates illse adductae pro prima
retributione, et voluntas recte opinione, Rom. 14. Ut vivorum ct

vellet, et ad rectum velle ejus mortuorum dominelur, et Act. 10.

semper sequeretur eventus ipsius Judex vivorum et mortuorum, et Matth.
voluntatis, licetnon a se causatus, ultimo: Data est mihi omnis potcstas
sed a voluntatc divina, assistente intelligenda> sunt de dominio vel
semper isti volitioni efflcaci, ta- auctoritate judiciaria, vcl pote-
men non posset committi purae state principali, sed subordinata,
creaturse, quod omne ejus velle tamen eminentissima, quse potest
impleretur ab eadem persona, esse sub principali.
quia tunc pura creatura esset
omnipotens; ergo suprema com- COMMENTARIUS.
missio possibilis est, quod non
solum omne determinatum a (f) Ad quasstionem, etc. Resolvit quJE-
voluntate infallibiliter eveniat, stionem ostendens in guo
^ consistat com- „ '^:
,
Resolutio
sed quod ab eadem persona cujus plela ratio hujus judicii . Primum suppo- ^"^stionis.
Judiciuin
est illa voluntas, eveniat, ut sic nit ex alias dictis q. 1. disl. praecedent. completum
quod sit.
persona habeat imperium
illa quod judicium sit completa determinatio
efflcax, cujus voluntas creata de- ejus, quod alicui est reddendum pro
terminat eventum alicujus in suo meritis. Sumit hic judicium prout est

ordine quantum potest. acius legitimus judicis in causa pronun-

9.
Hoc modo volnntas animfG Chri- tianlis, vel ut dicit D. Thomas, 2. 2.
Ghristus sti determinat subauthentice, sive q. 60. ut est recta determinatio justorura,
q^ua homo
imperat commissarie tali commissione, quod est jus dicere. Completum autem
commissa-
rie quod licet illa voluntas non im- judicium est ultima determinatio recti,
 DIST. XLVIII. QU/ESTIO I. 519

a qiia nullus dalur rocursus ad aliuin, legislator principaliler dictat, qula ad

neque appellalio, neque excoptio, nequo ipsius providentlam spectat decernere
aliquod in universum sul)lorfu<j:ium a sen- loges, et taxare consequonter pnjemia et
lenlia el ejus execulione. DiciL autem poenas.
duo requiri ad complelam lianc delernii- Voluntas etiam Ghristi humana subor-
Duo nalionem, nempe perfectum dictamen dinatur divin;e voluntati, quia ot omnis
requisila
ad inlelleclus do causa, el pcrfeclum velle poleslas quam habuit et habet Ghristus Subordina -

judiciuin tio
conipleluni volunlalis, non qualecumque, sed eflicax. inquanlum caput, redemplor el legisla- voluntatis
humanse
Ilinc sequitur quod principaliter judicare tor, fuit ei concessa a Deo, qul eum con- Cbristi ad
hgeredom universorum, divinam.
includat principaliter dictare, el principa- stiluit et judicem
liter velle efficax, hoc judicare princi- vivorum et morluorum. Subordinatur er-

paliter scilicel ultima determinalione et go ejus voluntas humana divimo volunta-

complela, ut procedit ali auctorilate prin- ti, cujus ex natura est polestas, quam
cipali, et non delegata aut commissa Ghristo communicavit subauctorilative .

subauctoritalive, requirit diclare principa- Subordinalur praeterea quantum ad effica-

liter, id est, independentiam ab omni su- ciam effectus, seu eventus, quem sortitur

periori regula decernente circa materiam, ipsa delerminalio caus8e,quae requiritur ad

et principaliter velle, id est, independens completam et ultimatam ejus terminati-
ab omni superiori polestate judicandi, onem, quia licet voluntas huraana Christi
ideoque non dicitur principaliter judica- habeat in hoc judicio divinam voluntatem
re, qui subordinatur alteri, sicut nihil di- concomitantem, tamen certitudo effectus
citur principaliter agere, quod subordina- sequitur per se, et ab intrinseco ad impe-
tur alleri in agendo. rium divinae voluntatis, per quam in even-
Ex his probat Ghrislo, qua homo est, tu sequitur poena aut praemium statutum,
Subordina-
lio non competere judicare principaliter quia voluntas creata ab intrinseco, et
Christi
ad Deum in causa animarum modo dicto, quia in- propria virtute, non est efficax ad beatifi-
in
judicando.
tellectus animfe Ghristi subordinatus est candum animas, nec suam, neque alias,

divina) voluntati tanquam regulae, cui nisi Deus ita veUt et exequatur; requiri-
conformatur, el conformari debel in tur autem in judicio completo vis coactiva
Subjeclio
mtelieclus
dictando de rectitudine causae. Probat, et executiva sententiae, quae in proposito
hunianj
quia nequit esse certa senlentia aut di- est ex imperio divinse voluntatis princi-
Ghrisli ad
divinum. ctatio de eis, nisi secundum regulas ordi- paliter exequentis sententiam, unde se-
natas a divina volunlate contingenter, id quitur judiciura principale in causa ope-
est, secundum leges datas a divina vo- fum et animarum convenire Ghristo
luntate, quae sola taxavit fines, prsemia inquantum est Deus.

et poenas, et rectitudinem servandara in (g) Alio modo potest accipi judicare, etc. 10.
Auctoritas
Christus operationibus. Secundum has leges ju- Haec esl secunda conclusio hujus quaesti-
subordina-
judicat qua
homo per dicat inlellectus Gliristi liumanus, el in onis, quam optirae declarat Doctor, asse-
judicandi
ta

regulas
lixasa Deo, virtute liarura legum, et secundum pro- rens judicare posse sumi non principaliter, competit
Christo.
et
secundum portionem et mediutn taxatum per leges ut competit supremae poteslati legislatoris
illas.
I divinas, et in virtute primoe determinati- (
qui alium non habet superiorem, sed ipse
onis in his statutce a divina volunlate ; er- est priraa causa legis et judicii ex propria
go non principaliter, sed tantum subau- auctoritate quod compelit in causa ani-

ctoritative ; Deus aulem ul supremus marum soli Deo ), sed subauctoritative et

 520 LIB IV. SENTENTIARUM

coniraissarie, scilicel per auclorilatem dicitur aequalis Patri, nunc mino Palre,

communicalam a principali, licet illa au- referendo hoBC ad diversas naturas. Est

ctoriLas in inferiori, secundum alium

el ergo in Ghristo, ut liomo esl, vera po-
sensum dicalur ordinaria. Sic ergo com- testas judiciaria, qua judicat secundum
peiit Christo qua homo est, judicare per legem a Deo pra3scriptam, eamdem legem
polestatem excellentise, qua nulla est su- applicat ad causam pro merito ipsius

perior,aut sequalis in pura creatura,neque causae, secundum eamdem disculit opera,

esse possit, quia Ucet creaturae puraj Deas decernit praemia et poenas secundum me-
posset communicare auctoritatemjudican- dium legis, et exequitur, quod sufficit ad
di, ita ut ex imperio divinae voluntalis as- veram potestatem judiciariara, quaravis

sislentis sequeretur eventus et terminatio sit coramunicata a superiori potestate,

completa judicii; lamen purte creaturae

nequiret commiti ut omnis doterminatio

SGHOLIUM.
Suprema ejus sortiretur efficaciam ab eadem per-
auctontas^
sona, quia non esset Deus sicut est Chri-
Ad ultimum docet Christum Judicaturum
Cliristi per
excellen- et appariturum in forma glorio.sa. Non asse-
stus. Suprema itaque auctoritas Ghristi, et
tiam. rit firmiter sub illa forma videndum a malis,
ejus excellentia in hoc consislit, quod verius tamen est quod sic, ex Joan. 19. et
omne quod determinat per vohmtatem Mattli. 22. et 26. et docet August. in Psal. 85.

humanam evenit, et ulterius quod eventus in id : liespice in me, et Magister hic cum
ejus ab eadem persona sequatur, hcet
communi. Nec hinc sequitur malos delecta-
ri, quia summa tristitia omnem delectati-
per divinam ejus voluntatem, et hsec au-
onem, etiain impertinentem, seu de objecto
ctoritas est suprema per excellentiam, disparato, excludit.
quam Deus committere potest voluntati
creatse. (h) Ad argumenta. Ad primum 10.
Ad ar».
11. Hoc ergo modo judicat Chrislus per au- dico quod Christus ut homo, liabftt
ctoritatem communicatam, et dominium potestatem commissariam, sed
subordinatum, ut licet principahs pote- non principalem, et ita competit
stas, et dominium ei non competat per sibi non principaliter judicare, ut
voluntatem creatam, competit tamen homo.
utrumque per excellentiam, ita ut impe- (i) Ad secundum, illud Augustini Ad 2.

rium voluatatis creataj sorliatur efficaciara, est dictum per appropriationem,

ut procedit ab eadem persona secundum sicut Magister exponit in littera;
voluntatem divinam; ahter autem nequit vel potest dici quod vivificatio
competere quasi principalis ipsi corapetat animarum soli Deo competit; et
per voluntatem humanani, quae sicut non hoc sive de vita prima, quse est I
est omnipotens, ita neque supremum do- justificatio, sive de vita perlecta,
miniura habet in creaturas, sed tantum quse est beatitudo.
subordinatum; ex quo patet ad omnia lo- Resuscitatio autem corporum,
ca, in quibus Ghristo Iribuitur potestas ct judicium possunt competere
judicandi secundum quod est horao, quia Christo honiini, ut imperanti, licet
intelligi debent de potestate subordinata, imperio subauthentico, quia re-
non de principaH, qu;B ipsi corapetit qua spectu illorum potest habere do-
est Deus ; hoc etiara sensu inielligunt minium minus principale, saltem
Pairos loca Scripturae, in quibus nunc accipiendo resurrectionem pro il-
 ; ;

DIST. XLVIII. Q(J/ESriO 1. 521

lis i)ra\'unl)ulis, (|ii;p liunL luini (>st vorbum iM'opli(;tfe secundum

stiM*io Angc^lofuiu, (luia Christus l(\i;(Mitos litt(M'am, sub ood(Mn soiisu
lia'>ot iniporimn oriicax rospoctu ab illo loco : In tcrra istnruni vidcant.

potostntis Aug(>loruin; siinilitoi' Alio modo molius logitur, iit sit

habobit iinpcrium oriicax illius allogatio Propliota) contra im-
scntontiso forenda^ ctiani ipso so- pium : In tcrra justorum iniqua f/rssit.

cunibiin naturam Iiumanam. Kt sequitur sub intorrogatione

A(l ;i.
(k)Ad aliud, (lico quod appnrobit vorbum Domini : /s7 non vidcbit f/lo-
Chriblus iu
jiulicio
in forma gloriosa, quia postquam riani Domini? quasi dicat, non vi-
api>;ire''it
iu Ibniia
somel glorilicatus ost, nunquam doat. llespondot Propheta Domine :

gloriosa. erit non gloriosus, sicut postquam exalfctur manus tua, ut non videanl

rosurroxit iinmortalis, ad Roni. 6. rospondet Deus : Videanl, ul confnn-

Mors illi uldui non donnnabitnr, ot dantur zelantcs pvpuli. Et sic istud
ita do aliis portinentibus ad glo- ultimnm videant refertur ad visi-
riam corporis. Sed si accipias oncm seternam non tantum ad
appnrcrc, non pro
quale coi'pus
iioc, visionem in judicio, et tunc illud,
habebit in so, sed quale vidobitur videant ut confundantur, non pertinot
judicandis, potost dici quod a Bea- ad supple impii
ideiii; sed, videant,

tis videbitur in illa formagloriosa, conversi per misericordiam, et ex

jam enim in judicio beati erunt hoG, confundantur zclantes populi, qiiia
quicumque electi, etiam in cor- zelo quodam nolunt impiis lieri

pore. misericordiam.
It.
Sed de malis est difiicultas. Po- Si autem accipiatur tantummo-
An niali
test dici qnod vel
non videbnnt do de visione in judicio, tunc po-
videbunt
Ghristuin illam formam gloriosam, imo nnl- test intelligi quod impii etiam tunc
gloriosuni
in juciicio. lain, et tunc oportobit exponero non justificati videant gloriam, id
illud : Videbnnt in quem transfixerunt est, formam corporis Christi glo-
vel videbunt Christum in corpore riosam, et confundantur, quia illa
glorioso. Nec ex hoc soquetur ali- visio magis erit eis confusibilis et
qua delectatio, quia bene possibile quamdelectabilis; mens
tristabilis,

est visionem objecti convenientis tamen litterae magis est de visione

separari a delectationo, sicut ta- in forma Deitatis quam humani-
ctum est contra aliam opinionem, tatis.

nec est inconveniens oculum non

gloriosum videre corpus glori- COMMENTARIUS.
osum. De hoc in materia dc doiibus
corporis, dist. scquenti. (h) Ad argumenta. Ad primum, elc. Pri-
12.
Si contra hoc adducas illud Isaise muin fuit, quod polestas judiciaria, et
Ad arg,
26. Tollalnr impius, nc videal fjloriam actus ju(iicandi couveniat ei, cujus est do- Ad
primuin.
Dei, ibi quidam dialogus inter
est minium in judicatum ; Ghrislus secundum
Deum et Prophetam. Propheta naturam humanam est fraler, et non Do-
allegante contra impium Non : minus, ergo, etc. Responciet quod Chri- Responsio
vidcat gloriam Dci, et Deo rospon- slus licet secundum naluram humanam
dente pro iinpio : Vidcat; et istud sit frater, quoad speciem, est tamen 00"
 522 LIB. IV. SENTENTIARUM i

minus poteslale exceUentisB, el subaucto- (k) Ad alind dico, etc. Hoc fuit tertium Ad
tertium.
rilativa, ut Deus aulem Dominus princi- si in forma humana judicabit, aut glo-
palis, et sic convenit judicium et domi- riosa, aut non? Si gloriosa sequitur in-

nium ulroque modo Christo, conveniens, quod corpus gloriosum vi-

13. (i) Ad secundum, elc. Quod esl Augu- deri possit naturahter ab oculo reprobo-
Ad
secundum. slini tract, 23. ubi plura disserit de re- rum ; sequitur aliud inconveniens, quod
suscitatione et vita animae a Patre per ex tah visione delectabit, elc. Respondet ^jXS'
quod apparebit in forma gloriosa, quia Christus
filium, qua Deus est, et de resurrectione
corporum per eumdem, qua liomo est, postquam resurrexit semper manet glo- gioriosa.

sed judicium est de animabus; ergoju- riosus, et mors illi ultra non dominahi-
Responsio.
^^^(.^^01 ^on competil Ghristo qua homo tur, et sic de ahis pertinentibus ad glo-

est. Respondet quoad primum membrum, riam corporis, apparebit, quia veniet cum
intelligi per appropriationem, nempe con- poteslale magna et majeslale, Luc. 21.

venire Patri resuscitationem animarum. si quaeras,

^ an in taU forma videbitur a ,,.^ ^.
Videbitur
Secundo respondet Deo convenire re- judicandiS? a Beatis.
An etiam a
suscitationera animarum quoad utram- Respondet sic videri a Bealis, sed de reprobis?

que vitam justificationis et glorise, maUs est difficuUas. Respondet vel non
Ghristo vero resuscitationem cor- videri sic, vel omnino non videri a re-

porum, et judicium etiam de animabus, probis, el tunc oportet exponere mde-

qua homo est, ex potestate subordinata. bunt in quem transfixerunt, vel videbunt

Hoc indicat ipse Augustinus in fine : Nolite cum tremore, et sine delectatione ob
mquit,mirari, quia ven>et hora, etc. inqua posnas quas paUuntur, et excludunt om-
omnes qui in monumentis sunt, etc. Qui nem delcctationem, neque est inconve-
bgne fecerunt in resurredionem vitse, qui niens oculum non gloriosum videre cor-
male egeruntin resurrectionem judicii, etc, pus gloriosum. Fundamentum primi est
Auguslin.
Et tu facis hoc solus, inquit Augustinus, iUud Prophetae : ToUatur impius, ne vi-

o Domine, quia omne judicium filio Pater deat gloriam Dei, etc. Et sic ahqui dicunt

dedit, et non judicat quemquam; ego, in- eos visuros Judicem, sed non in se, sed objectio.

quit, facio, sed quomodo facis? Non possunt in umbra, ut Forsterius in c. 26. Isaiae,

a me judicare quidquam,sed sicut audio. quo sensu verificatur iUud : Videbunt in

judico, et judicium meum justum est, cum quem transfixerunt, nempe in nube et
Solvitur.
ageretur de judicio animarum; non dicit, umbra, etnon clare. Objicies Ulud Isaiae26.
audio, sed video, audio enim tanquam Tollatur impius, ne videat gloriam, elc.
praecipientis Patris imperium. Jam ergo Respondet cum Hieronymo iUum locum
sicut homo, sicut quo major est Paler, esse dialogum inter D .'um et Prophetam,
jam ex forma servi, non ex forma Dei, Propheta aUegante contra impium qui in

sfcut audio, judico, et judicium meum terra justorum iniqua gessit, etc. Et po-

justum esl, unde est justum judicium ho- test inleUigi, vel de impiis per miseri-
minisf Fratres mei attendile, quia non cordiam Dei conversis primum, vel certe
quaero voluntalem meam, sed volunta- de reprobis quoad visionem corporis, per
tem ejus qui misit me, etc. Hoc testi- quam confundentur, ut patet in litlera-

monium AugusUni, sicut et ca^lera,

quse praemisil, confirmant resoluUonem

u.
quaesUonis praemissam a Doctore.
 . .

DIST. XLVIII. QriiESTlO II. 523

impcrfectius post judicium quara

nunc crgo corpora principalia
;

(iU/ESTIO II.
universa non amittent tunc pro-
Chruin in jiidicio vel posl, ccssahit niolns priam perfectionem aliquam; sed
corporum cwlcstiuni ? motus est propria perfectio ccjcle-
stium corporum, vcl rcquiritur ad
l). Tliom. in nddit. quxsl. 91, arl. 2. tt hic corum perfcctionem, quin si non,
qti.vst. 2. arl. 2. U. Houav. arl. 2. q. l. Richard.
arl. 2. quxst. .'. Uuraiul. qiixst. 3. Arjj-eat. frustra moverentur.
quxd. 1. Suarez 3. /). tom. 2. d. 5S.
art. 4.
xect. 3. Vide Scot. 5. Met. quxst. l. el 10. et 4.
Praeterea, aut motus coeli est
Plnjs. qu.csl. 15. et 17. ubi Aretin. et 2. d. 2. naturalis, aut violentus non vio- ;

quwst. 2.
lentus, quia primo dc Guelo Nul- : Text. 15.
et 2. de
Secundo utrum in qu?ero (a), lum molenlum perpetuum ; sed talis Ca;lo
Arg.l. text. 18.
judicio, vel post, cessabit motus motus potest esse perpetuuS; si

corporum coelestium? Quod non, naturalis; ergo quies opposita est

Gcncs. 1. dicitur de luminaribus : violenta, per consequens
et illa
Fiant luminaria^ etc. et sint in tempora, non erit perpetua.
ct signa, ct dies, el annos, ct quoad Oppositum in littera : Tunc non Ratio
flnem videntur facta ad opposit.
liunc sed ;
erit vicissitudo diei ct noctis. Et probat
istud haberi non potest sine motu illud per Zach. 14. Erit dics una, quce
eorum. Pr?eterea, Gen. 8. Cunctis nota est Domino, non dies, neque nox.
diebus tcrrce ceslas el hyems, nox et dies Praeterea, Isidorus de Ordine causa-
non reiiuiescent. rum, lib. ^. cap. 5. et ponitur in lit-

Ars. 2. Praeterea, 6. Metaphys. cap. 7. tera: Postjudicium sui laboris Sol mer-
Semper agit Sol el astra, et totum ccelum, cedcm suscipiet, et non vcniet acl occa-

non autem cst limendum, nequando stct, sum, nec Sol, nec Luna, scd in ordine,
quod timcnl, qui de natura ; et subdit quo creati sunt, stabunt, ne impii in
quasi probationem duplicem : Pri- tormentis sub terra positi fruantur luce

ina est ha3C, nequc laborant hcec agen- eorum. Unde Habacuc : Sol ct Luna
Ullimo c.
tia. Et hanc rationem magis per- steterunt in* ordine suo. Hsec Isidorus. *
al.habi-
taculo.
Text. 17. tractat. 2. de Coel. quse qusestio in
ad finem
hoc stat : Nullum agens cessat movere, GOxMMENTARIUS.
nisi in hoc fatigetur. Aliam probati-
onem tangit ibi in 0. Metaph. Non (a) Secundo guasro, utrum in judicio, l.
Ordo
enim secundum potcntiam contradiclionis etc. In hac qusestione adducit primo sen- et divisio
quaest.
inest ipsis, ut corruptibilibus, motus, ut
tentiam Philosophi cum suis fundamentis.

sit laboriosa continuatio motus, quasi Secundo, adducit sententiam Theologo-

minor Hic moventia non

sit ista. rum, et primo D. Thomae. Tertio, resolvit

fatigantur ex hoc quod non sit in questionem. Quarto, urget contra resolu-

eis potentia contradictionis lionem, et solvit. Ultimo respondet ad

, et
Text. 2. adhuc illud suppositum probat ibi,
arguraenta principalia.
et inde. ^'^ ^
Ubi supra. 9. Nam matcria, subslantia et potentia
SGHOLIUM.
non actu causa hujus sunt, scilicet con-
tradiclionis Sententia Philosophi, motuin coeli esse
Arg.3. Praeterea, universum non erit perpetuum, suadetur ex ipso tribus rationi-
 524 LIB. IV. SENTENTIAUUM
bus, qua^ Doctor confirmat et declarat. Pri- nis. Alio modo finis (\iGiiuv ultimum
ma, substantiae perfectissiniae, ut intelligeu-
consequens ex perfectione rei, li-
tiae assistenti ccelo, competit communicare
cet non perficiens rem et hoc mo-
suam perfectionem; sed lioc non potest nisi
;

movendo coelum. Secnnda, extrema, id est,

do diceret Philosophus quod non
Angelus non variantur; ergo ha-
et coeluni, solum illse substantise sunt perfe-
bitudo motus. Tertia, nunquam evenit oppo- cta3 in se, sed ex plenitudine perfe-
situm raotus coelo ergo 41
; est ei necessarium. ctionis, necesse est quod commu-
nicent illam perfectionem aliis, et
3. (b) In ista qiisestione primo vi- ita non tantum primum finem sor-
dendum est qiiid senserit Philoso- tientur, sedsecundum; ille secun-
phus ; secundo, quid Theologi. De dus haberi non potest sinemotione
primo satis patet, apparet enim alicnjus corporis coelestis.
ex intentione sua in diversis locis, Et illa ratio sic intellecta, po-
quod sensit motum coeli perpetuo test sic formari Substantia per- :

duraturum. Ad hoc ponit unam ra- fectissima non caret aliquo, quod
tionem 12. Metaph. talem Omnem : competit substantise ex perfectio-
subsfantiam impassibilem, optimum sorli- ne substantiae, sive illud sit perfe-
tam esse finem, oporlel cestimare ; nulla ctio ejus intrinseca, sive commu-
erit altera substantia impassibilis, nicatio perfectionis ejus extra. Sed
praeter has, quse sunt activse cau- substantiae ex perfectione substan-
sae lationum. tise competit, quod non tantum in
Ex hoc arguitur, si optimus finis se perficiatur, sed perfectionem
substantiae separatae, est in cau- suam communicet alii producen-
sando lationem alicujus corporis do ergo istud maxime competit
;

coelestis, et non potest aliqua talis substantiis impassibilibus; sed non

substantia carere fine suo, ergo possunt aliquam substantiam pro-
non potest non movere. Hanc rati- ducere, nisimovendo coelum. Hoc
onem aliqui, non intelligentes prsesupponit ipse tanquam declara-
eam, sicut Philosophus, qui eam tum in 7. Mctaph. contra ideas Pla- Text. 28.
et inde,
facit, derident, quia etiam secun- tonis ;quod ille sit intellectus
et Cap, 3.

dum Philosophum, 10. Ethicorum, Aristotelis et Philosophorum, acci-

Cap. 8. perfectio ipsarum consistit in spe-
idem 12.
pitur ab Avicenna 1. Metaphysicce,
Metaphys. cuiatione veritatis; non est ergo ubi ipse vult quod uno modo Meta-
t. 39. et
inde. finis earum, etiam secundum eum, physica est utilis aliis scientiis,
movere corpus, sicut hic videtur quia dirigit eas, et regulat (quo-
accipere. modo potest etiam concedi quod
Finis Sed illa instantia procedit ex Dominus secundum
sit utilis servo,
duplex,
perficiens, sequivocatione /?n?.s; uno enim mo- eumdem ibi); e converso autem pro-
et
ultimum do est finis pcrficiens, ct sic beati- prie accipiendo utilitatem, non con-
consequens
ex tiido in intellectu vel volnntatc venit nisi alii ad finem, et sic alise
perlectione
rei.
Intelligentise, ponitur ejus finis sunt utiles Mctaphysica?, servus
intra,et objectum illius poniturfi- utilis domino ; ergo eodem modo,
nis extra, et hoc intellexit ipse, 10. cum uiilitas sit nequivoca, potuit
Ethic. et iWe finis simpliciter est fi- etiam fniis fp.quivocari, ut utilitati
 DIST. XI.Vlll. QlMvSriO II. 525

|n-iiu() iiiodo (licta\ corrcspoiidoat mo aliqnid uuiformc, constans (!X

Hnis tcrminaiis, non consunimans ;

partil)us diirormi))Us, ut motus, et
utilitati scciindo modo dicta\ cor- mediantc illo, alia diffoi-mitas sim-
rcsfiondeat linis pci-rcctionis. Undc pliciter.
uullus Piiilosophus ponit ncccssi- Tcrfia ratio, quid(|uid cst incnti- QM-eve2.
/ ,. . Physic. t.
tatcm aii'cndi cxtrn, competere bus, vcl est simplicitcr nccessa- c 48.

substantiis scparatis, quasi illa rium inessendo, vel ut in pluribus,

prodiicta perliccrcnt aliquo modo velut in paucioribus, vel ad utnim-
ipsas substantias prodiiccntcs, sed libet ; in coelo nihil est ad utrum-
quia ex plcnitudinc pcrfcctionis libct,nec ut in paucioribus, quia
illarum substantiarum cst, quod utrumque esset imperfcctionis re-
necessario se diffundant ad alias. pugnantis tali corpori nec ali- ;

.). Secunda ratio Piiilosophi ta- quid est ibi in pluribus, quia tunc
8. Physic.
etl. 2. lis est:(^iuodcumquc permanens quandoque oppositum contingorct,
Coeli, et
12. Met. et sempiternum, ad quodcumqne licet ut in paucioribus, quod nun-
aliudpermanens et sempiternum, quam visum est; nunquam enim
semper et necessario habet eam- evenit oppositum alicujus perti-
dem habitudinem. Hoc probatur, nentis ad motus illos regulares ;

quia liabitudo non potest inter ergo quidquid est ibi, est simplici-
aliqua variari, nisi ex variatione tcrneccssarium.
alterius cxtremi; sed extrcma
sunt scmpiterna ct invariabilia. COMMENTAIUIJS.
movens est quoedam
Intelligentia
substantia permanens sempiter- (b) fii isUi quxstione primo videndum
Sententia
na, et cuelum similiter; ergo sem- esl, etc. Subjicit sentenliam Philosophi Philosophi
de molu
piternum hoc habet eamdem habi- negativam, quod enim molus coeli perpe- coeli.

tudinem ad illud, sicut movens ad tuo sit duraturus, docuit Philosophus, qui
motum. eliam mundi cBternitatem slatuit, et Deum
ergo incipiet diffor-
Si instes, ubi ag-ere necessario ad extra, ut visum est
mis habituilo sempitcrni ad ali- d. 43. q. I. Prima ratio est ex fine 12.

quid ? Respondeo secundum eum, Met. Omnem, inquit, substanliam impassi-

prima difformitas est in partibus bilem oplimum sortitum esse finem, est

alicujus sempiterni, licet sit uni- aestimare, etc. Ex quo sic formatur argu-
formis secundum totum; quia mentum. Oplimus finis substanliae separa- 1 . Ratio
ejus.
enim motus ille est uniformis ex tae est lalio; non potest cessare a fine suo

uniformi habitudine mobilis ad perfectissimo ; ergo nec a latione. Si dicas Responsio.

movens, ideo habet partes novas Philosophum 10. Ethic. contradicere sibi,
Replica.
difformes et ex hac difformitate
; quia eft/dem C'ij9. 8. constituit finera sub-
partium potest ulterius sequi alia slantiae separalae in speculatione, non n
difformitas vel varietas in sub- lalione. Gontra urget Doctor, duplicem
stantiis genitis illo modo. Et sic rmem assignari a Philosophis, nempe fi-

a ca\isis uniformibus, puta Intelli- nem perficientem, et ille ultimus est sim- Finis
perficiens,
gentiaet coelo, etse uniformiter ad pliciter, et consistit in operalione; alius et tinis
invicem habentibus, causatur pri- est fiuis consequens ex perfeclione, qua reiiundans
 . ;

526 LIB. IV. SENTENTIARUM

ex perfecti- illa redundat in effeclum, et hic est molus lucendum per diem. Sed ista auctori- quodiib. 4.
one.
a 12
coelorum, quo mediante influit in reliqua tas,sicut respondet Magister addu- ^' '

utruraque aulem necessarium sortitur cens Hieronymum, lib. 17. super

substantia separata ex sententia Philoso- /samwi, non negat Solem et Lunam
phi, ideoque docet Deum necessario age- tunc lucere (licet hoc videantur
re ad extra et mundum consequenler verba sonare), sed significatur his
esse ab aeterno, et in aeternum duraturum. qui erunt in seterna beatitudine,
Vide Utteram Doctoris. nuUum usum lucis praestare. Unde
3. quod
Secunda ratio Philosophi est, Hieronymus : Solis ac Ltmw nobis ces-
2. Ratio.
Philosophi permanentis et sempiterni idem sit ordo sabit officium, et erit ipse Doniinus lu-
Ex unifor-
mitate ad aUud permanens et sempiternum, quia men suis in pcrpetuum. Similiter in-
sempiterni
ad sempi- ordo et habitudo nequit variari, nisi per- telligitur illa auctoritas Apoc. 21.
terna.
mutationem utriusque, vel alterius extre- Civitas non eget Sole. Alia auctoritas
mi ; sed [ntelligentia et coelum ita se adducitur Apoc. 10. Juravit Angelus,
habent, ergo, etc. Subjungit occurrens etc. quod post hoc tempus amplius non
responsioni, quod difformis habitudo in Sed exponi posset illud, quod
erit.

motu oriatur a causis inferioribus, uni- non erit amplius tempus ut imple-
formitas vero ut est a sempiternis secun- atur prophetia, quia jam erit om-
dum PhUosophum. nis impleta.
3. Ratio. Tertia ratio est ex divisione entis in ne- Adducitur ratio talis Motus ^^ :

Ex
divisioae cessarium et conlingens, subdividend- coelorum est tanquam propter ^-^J^^^m.
entis
in necessa- necesmrium in simpliciter, vei ut in plu- finem, propter generationem et Henr. uw
rium
et
ribus; et probat coelum ejusque motum corruptionem ergo cessante illaText com.
;

contingens, , . „ . . , , . 56. et inde. ,

regulatum, esse simpliciter necessarium

,

generatione, irustra erit talis xext. 2i.

ut patet experientia, et quia alioquin op- motus. Et istud confirmatur 2.
positum esset in tali corpore imperfectio de Gcneratione, quod prseter lati-
repugnans, quia quod tantum ut in pluri- onem diurnam, necessaria est
bus evenit, simpUciter in aliquo potest latio Solis in obliquo circulo, ut
evenire oppositum, itaque ex fine ex ha- sit Gontinua generatio et corru-
bitudine uniformi in sempiternis, et ex ptio istorum inferiorum. Et idem
necessitate essendi deducit Philosophus Philosophus 2. Physic. Sumus quo-
suam conclusionem. dammodo finis omnium.
Sed illam rationem derideret ignobiUus
SGHOLIUM. non est
Philosophus nunquam enim ali- finis
,

... .,. .,.

, „ nobilions. , , .

Theologi tenent motum coeli cessaturum, quid ignobilius est nobilioris n- DeQciente
^ 1 j j r> a eflectu non •
et probant variis locis Scripturse, quse Doc- nis, loquendo de fine perficiente, ideo cessat
i.

tor solvit ostenclit etiam rationem D. Thom. ^^^^^'

sed tantummodo de fine prove-
;

ad idem nihil facere, quam (inquit) Philoso-

niente, seu qualitercumque ter-
phus derideret.
minante et tunc ex deiectu talis
;

6. Theologi aiitcm commaniter

(c) finis (quem tamen defectum ipse

^Sb^enti tenent oppositum, pro quo addu- negaret esse futurum, quia ponit
dist. art.2.
^^j^^jjj. auctoritates et rationcs. generationem perpetuam, sicut et
'^1 P°"i-
art. 2. q. 2.
Auctoritas una Isaise 60. et ponitur •^ motum coeli si poneretur, non )

Henr. Uttcra Noii crit ibi amplius Sol ad

\\-^ : sequeretur motum coeli deficere,
 Disr. XLVHl. QUitSTIO II. 527

sicut nec cx dctectii cllectus, se- in lextu, eas iioii coiicludero, nccessario

quitur causam delicore, uiaxime scilicet.

si etfcctus delicit, non propter

defectum liujus causjie, sed alicu- SGHOLIUM.
jus alterius. Sicut oportet Tlieo-
logum dicere quod generatio non ilesolvit, licct iiuii convino.mt Philosoplii
rationc, nec Th(3oloj^i rjitiono vel anctori-
delicitppopter defectum causse in
tato, laraon Ov-^g ina;,'i3 coiiisonum Scriptnrao
sua causalitate, sed propter volun- motnra
et Sanctis, cuili cessatnrura ; ot
tatem divinam. declarat possibiiilatera utriusque partis .satis

Res non Et cum dicitur de frustra, nul- perspicuo. Ita coinraunis DD. hic, D. Thom.
esl tVustra,
licet careat
lam apparentiam habet, quia non in addit. quffist, 7i. art. 4. ad 1. et 2. August.
line
est aliquid frustra, si habet (inem do natura boni, cap. 19. 2-4. et alii, quos
estrinseco.
citat Henriq. I. ult. ca 2 4. § 5. Gloss. f.
perficicntem, licet non provcniat
ulterius aliquis linis extrinsecus,
qui non est pcrficiens sicut ncc ;
(d) Ad qusestionem potest dici, 8.

Deus fuit frustra ab seterno, licet quod nec Philosophus probat ne-
non creavit illas res extra, quse cessario conclusionem suam, ncc
sunt linis quodammodo omnium. Theologi suam, nedum per rati-
Illa auctoritas 2. P/tysic. potest onem necessariam, sed nec per
exponi tinis omnium, supple gene- auctoritatem Scripturse eviden-
rabilium et corruptibilium, quia tem. Et patet ex dictis quomodo
homo est nobilissimum inter illa, solvuntur illa, quse adducuntur
et in hoc qnodammodo finis per- pro secunda via. Rationes autem
ficiens. pro via Philosophi solventur po-
stea. Quid ergo? Prima pars (e)
COMMENTARIUS. probabilius videtur probare per
rationem quam secunda. Secunda
(c) Theologi autem communiter ienent licet non expresse habeatur in
Sententia oppositum, etc. Ita enim oiimes docent Scriptura, magis videtur concor-
Tlieologo-
runi in praesenli distinclione, et sequitur ex dare cum dictis Sanctorum et
opposita.
Fundamea. dictis in prsecedentibus; probatur ex
.
illo Scripturse.
ta.
Isaiae 60. Non erit ibi Sol amplivs ad lu- (f) Et utriusqne
possibilitas Possibilitas
seternitatis
cendum per diem, elc. Hsec auctoritas partis probari potest, primse fa- motuscceii,
et
quoad litteralem sensum inlelligitur de Je- ciliter, hoc tam communiter
et possibilitas
cessationis.
rusalem ccelesli, ut exponit llieronymus, et secundum Theologos quam secun-
patet ex contexlu, quia quoad officium dum Philosophos, quia causae illse
non erit Sol aut Luna, quia, ut dicitur moventes, sicut sunt sufficientes
Apocal. 2l.Civilasnon eget Sole. Addu- ad movendum per tantum tempus
cilur ppceterea locus ille Apocalypsis : a principio mundi usque ad judi-
Juravit Angelus quod post tempus amplius cium, ita sunt potentes movere
non erit, elc. llsec polest intelligi de lem- in infinitum; virtus enim illa in-
pore prophetise et peregrinationis. Addu- finita primi motoris sufficit ad
cuntur raliones eUam ad id probandum movendum ex se in ordine primse
ex fine raotus, ad quas respondet Doctor causae, et alise virtutes sufficiunt
 528 LIB. IV. SENTENTIAKUM
per istud sempiternum movere
in virtute illus. COMMENTAHIUS.
Possibilitas secundse partis pro-
5.
batur, sed non cx concessis a (d) Ad quaeslionem potest dici, etc Re Noa
spondet
3ondet ad quaeslionem quod neque probari
Philosopliis, Theologis tan-
sed ne Plii-

tum, quia voluntas Dei contingen- losoplms probat suam conclusionem ne- unam
neque
ter se habet ad movere coelum, et cessario et demonstralive, neque Theolo- alterara
. partem
non movere. Prima causa con- gus per rationem evidentem, neque per evidenter.

tingenter se habente ad efFectum, Scripluram, eliam evidentem, quia loca

effectus est simpliciter contin- prsemissa Scripturae habenl alium sensum
gens, et potest simpliciter non magis principalem et Ulleralem, ut patet

esse, ex hoc quod illa causa po- ex dictis sicut et alia loca, qua3 cilantur,

test insuo ordine simpliciter non ut Zacharise 14. Hrit dies una, etc. quae g^^Pp^^**^^^

causare, et illa non causante dies magis explicatur de tempore Ma-

nuUa alia causahit. chab8eorum,quod partim fuitparticipansde
Cap. 2. Prseterea arguitur ex parte
,
Dei favoribus, et pace anlecedente ;
par-

ipsius mobilis, quia motus coeli lim vero de perseculione Antiochi, ila ut

non est naturalis, nec violentus; neque dies clarus fuerit sine nubilo, ne-
non naturalis, ut probat Avicenna que etiam nox obscura sine lumine divini

9. Metaph. quia tunc cum perve- adjutorii. Gitatur etiam Habacuc ultimo :

niret ad aliud, ad quod naturaliter Sol et Luna steterunt, etc. ubi Prophela
moveretur, naturaliter quiesce- ad iitteram alludit ad miraculum factum
ret, quia motus naturalis est ad Josuein Gabaon. Videantur auctores, quos
Motum
cteli
quietem naturalem in illo uM, ad cilat Scholiastes.
naturalem,
quia quod est motus, et per consequens {c) Prima pars probabilius videlur pro- 6.
sequeretur j Censura
ri T-v •

ab illo esset motus violentus et

; t i
esse simul ;
bare, etc. Ha3c censura Doctoris quoad Docioris
violentum.
tunc ultra cum semper, dum est utramque sententiam. Prima autem pars utrrmque
accessus alicujus partis ad ali- inlelligitur quantum ad rationem natura- P'^'''^^'"-

quod ubi, est recessus alterius lem et necessariam ex principiis Physicis

Objectio.
partis ab eodem uhi (imo quselibct motus, de qua tantum agit Doctor. Dices, Discursus
'

Philoso-
pars postquam transivit illud uhi, ralio Philosophorum est falsa, el ex prin-
pliorura
dum accedit ad aliud uhi, recedit cipiis erroneis de necessilate motus ex ^\ f?i??s
prmcipiis.
ab illo secundum diversas partcs parte causarum et finis; concludit eliam
circuli, in quo movetur), sequitur in virtute propositionis falsas, nempe ge- Ralio
Theologo-
quod idem simul moveretur na- nerationem in sublunaribus semper per- runi

turaliter et violenter. Nec est mansuram, ac proinde motum. Item, Deum ex vei"is.

violentus, quia tunc rccessus ab et Intelligenlias agere necessario; ergo

illo esset naturalis, et tunc ut eorum ratio non est magis probabilis,

prius simul naturalis ct violcn- eliam ex principiis molus. Deinde, ratio

tus; ergo ex parte ipsius mobilis Theologorum est vera, quia cessante fine

nulla est repugnantia, ncc quod molus, debet et ipse motus cessare ; ces-

motus continuctur, nec quod fi- sal aulem finis molus renovalo mundo, et
niatur. deslruclis mixlis el causis particularibus
motus, sine quibus nequit esse genera-
 ;

DIST. XLVIII, OI'/E.STIO II. im

Uo ol) ordinein nocessariuiii (•ausarum, minoris, el sicnon o.st voritas naluralitor
queui slafuorunl Pliiloso[)lii ; ergo not|ue probata. Hic est scopus censuriD, ox quo
niolus coeli ost ul ilis ad lalem tinem, qui patot ad objoctionem quia hic agilur (lc

allingi nequil por solani virlulem c(clorum, raliono Physica ot naturalitor concludon-
el cum nalura abliorreat suporfluuin, ma- te por causasnaturali lumino nolas.
gis esl conveniens ((uies coclorum iiuani l'i-.'Btorea, dalo etiam quod gonoratio O-santn
niotus, ex quo nullus potest osse effeclus homine
liumana cessabit post judicium, non indo po.ssunt
intenlus naturai, aut i)rimario el per se. scquitur inolus
aliqiia
iilius (iiiein integrum ces- mixta
I. Uospondolur, ralionem rhilosophoruni sare, quia otsi por ignem conflagrationis
repro luoi.
lesponsio,
Vp|Kii'entia in hoc esse magis prohabilem, non qua purgabilur orbis, el delebuntur mi.xla
discursiis
riuloso- roducilur ad principiun orronoum de ne- tamen possunL iterum qua;dam mixLa re-
phorum
ad cessilate movendi ex parle moloris, sed produci ex elemenlis, qua? ad ornatum
principia
1'eduoitur. quatonus a posteriori innititur experientia, elementorum facerent, nam ut Dionysius
Sentenlia
qua comporlum esl motum c(Elorum, ut Carlhusianus in hac distinctione refort ex quorum-
procodil a primo motore, esse regularem Gulielmo Parisiensi, aliqui sensorunl dam.
ler-
el uniformem, ol sivo ulla, quse hactenus ram fore viridem et floridam, quod etiaiii

apparuit, mulaliono aul difformitale. Se- sentiie videlur Ansolmus in Elucidario :

cundo, quatenus eliam a priori probatur Terra, inquit, (jux in gremio suo Domini
sufficiens virlus appUcata et infatigabilis, corpus confovit, lola erit ut Paraiisus,
el nuUumsubesse impedimentum ex par- et qux Sanctorum sanguine esl irrigata

te mobilis aul inferioris causae; quae ratio odorifcris floribus, et rosis, et violis im-
admitlitur a Theologis, ex qua deducitur marcescentibus erit perpetuo decorata, etc.
bene, quod ex nuUa causa naturali possit Itaque dici similiter posset quaidam
oriri illa cessaLio, et hoc supposito, qua- alia mixta ad complemenLum et decorem
Lerms naLura tendit in suam perfectionem universi esse producenda, quo posito,

et conservationem partium universi ab in- salvareLur sufficiens finis motus coelorum ;

Lrinseco tine; sequitur eUani aelernitatem sicut ergo incertum est quaenam sit fuLura
Lalis molus magis esse consentaneam renovaUo mundi, quia iUa erit talis, qua-
naturae et perfectioni causarum, quam lem Deus disposuit sua voIunLate, iLa in-
cessalio; in hoc ergo versalur ralio Philo- certum est, spectata ratione naturali, an
sopliorum, et secundum solum lumen cessabit molus coelorum, ideoque resolu-
nalurae, non se exLendens ad aliam di- lio reducitur ad communem Doctorum, et

sposilionem causse primae, aut finem ex- loca citala, et Patrum, qui ita docent.
Irinsecum et supernaturalem, qui sciLur (f ) Possihilitas utriusque partis probari 9.
Possibilitas
tantum ex revelalis. potest, etc, Hic transit ad afiud, quod est ulriusque

8. Ratio autem Theologorum procediL ex cerlius, nempe utramque partem probari partis
probatiir.
l!alio
riipologo- revelaLis, quibus inniLiLur, nam illam pro- possibilem, et in primis sentenlia Philoso-
rum
ex posiLionem, cessanle fine moLus cessaret phorum,quoad possibiUtalem molus fu-
reveialis.
ipse moLus, admilteret Philosophus; sed luri ceterni et infinibiUs facile probari po-

hunc finem cessaturum non probat Theo- tesL; oL probaLur ab ipsis Theologis ox
logus aUter quam ex revelatis, vel ex sufficienLia virluLis applicat^e, et remoUone
iis qua3 sunt consentanea revelatis, in impedimenli et fatigaUonis. Possibilitas
quorum veritaLe exlrema minoris uniun- secundae partis probatur ex eo quod pri-

lur, et ideo conclusio sequitur naturam mus motor, et aliae Inlelligenliae proxime
Tom. XX. 34
 ;

530 LIB. IV. SENTENTIARUM

moventes, moveant mere, libere.acproin- tiir de elementis superioribiis, et plus de

aqua,
de cessare possunt a motu. Antecedens etiam corriimpitur de inferioribiis, et terra.

negaret Philosophus, sed in lioc erravit e converso ipso recedente ergo ;

Ratio ergo illaest ex parte causse efficien- Sole perpetuo stante super ali-
tis. Secunda ratio est ex parte mobilis, quam partem hemisphserii. in illa

quatenus per quietem toUltur ab eo im- parte immoderate generaretur

Motus coeii
pgrfectio quia scilicet non naturaliter plus de igne, et corrumperetur de
est neuter.
^ , ^
movetur, id est, per motum naturalem, ad aqua et terra, et ita in illa regi
quem ex natura sua inclinatur, ut ignis one supposita, non staret distin-
ad calorem, sed movetur motu neutro ctus ordo sphserarum elementa- \
ergo si cesset non repugnat ejus perfe- rium.
ctioni. Consimiliter nec in parte oppo- 11,

sita, quia ibi esset oppositus mo-

SCHOLIUM. dus generationis et corruptionis,
vel alias essent duo corpora simul,
Arguit quadrupliciter mansu- motum coeli
vel immoderata condensatio; idem
rum post judicium. Primo, quia manebunt
sequeretur de mixtis, si tamen ali-
cogitationes et imaginationes, in quibus erit
successio. Secundo, si staret coelum in cor- qua mixta ponerentur tunc mane-
poribus suppositis, et in liis oppositis, esset re. Namcorpora coelestia stantia
maxiraa intemperies. Tertio, motus coeli est directe super illam regioneni; cor-
simpliciter primum in motibus. Quarto, in
rumperent illa mixta, et tandem
opposita parte terrse semper essent tenebrae.
omnia in aliqua convenientia vir-
argumenta in favo-
Solvit subtilissime ista
tuti elementorum istorum suppo-
rem communis sententise Theologorum.
sita virtuti illorum.

10. Contra secundam viam, quse

(g) Prseterea, in quolibet ordine es-
est Theologorum, objicitur sic : sentiali, destructo primo destrui-
Post judicium erit successio in co tur omne posterius, mo- 2. Metaph.
gitationibus Beatorum, vel saltem tus coelestis est simpliciter primus
Tex.
damnatorum, et etiam in actibus motus, ex 8. Physiconim ; ergo illo Text. 73.
6.

imaginativse successus non

; talis destructo impossibile est aliquem et inde.

potest esse sine tempore, quia se alium esse sed tunc possibile est
;

cundum Averroem 4. Physic. cap. de aliquem esse, utpote motum loca-

Tempore, com. non perci- 2. si quis lem omnium Beatorum, et etiam
Gom. 98. peret aliquem fluxum, nisi tantum alium motum in istis inferioribus.
Text!%33'. in actu imaginandi, adhuc percipe- Si enim activum approximetur
rettempus; si ergo tunc tempus passo, utpote ignis alicui combu-
erit, et tempus non poterit esse stibili, non est ratio quare non
sine motu coeli, quia tempus est posset agere in illud. Et ad hoc est Art.
Parisien,
passio priini motus 4. Physic. cap. ai'ticulus : Stanle coclo, si applicelur
c. ll.et 1

(le Tempore, in fine ; ergo, etc. ignis slupce, non poteril comburerc : er-

Acceaenie
Accedente Prsetorea, si stai*et corpora coe- ror cst.

geieVat lesiia, habcrent immoderatam ac- Prseterea, quarto, si Sol semper

deigne, et
starct opposita parte terrae,
j.JQ^(,j-j^ jj^ (jQj,pQPa supposita, quia* in
recedente acccdentc Solc, nuuc plus gencra- seinper essct tenebra, quia cum
 DIST. XLVm. QU/ESTIO II. 531

terra sit corpiis opacum, nctosso quod quantitas panni uon dopondct
ost quod ol)joct.n himinnri faoiftt a quantitato ulna^; ct boc solo
ultra so pyramidom umbrosam. modo, motus primus acceptus se-
12. (h) Ad primum dicitur sic, quod cundum suam extonsionom succes-
^"elnpus"^ tomjius nou est in motu coeli, sicut sivam cum relatione mensuratio-
motumj "^^ quantitas in alia quantitato, nis ad alios motus, est mensura
Sole
quia non oportet ponero duas talos eorum por applicationom vel coex- stante,
eodom subjocto per-
quantitates in tensioncm, non autem per tormi- oranle
Josue,
manente, quarum una sit quasi nationom dcpendontiae esscntialis totum
cselum
subjectum, ot alia quasi passio ;
eorum. Pro ista rosponsiono addu- stetit.
a motu
ergo tempns nltra motum, ut mo- citur illud Josuc 10. quod ipsc pu- C£Cli.

tus includit propriam successio- gnavit stanto Sole et TiUna, et per

nom, non addit nisi rationem men- consequens toto ca^lo, ne illis stan-
surso formaliter, et fundamentali- tibus, et aliis omnibus corporibus
ter rationes illas, quse requirun- motis, esset nimia irregularitasin
tur ad monsurandum, quse sunt motu istorum corporum coelesti-
uniformitas, sive regularitas et um; et Augustinus, undecimo Con-
velocitas, quia mensura est quid fess. Stanlc ccslo movelur rotula figuli.
certissimum quantum ad primum, (i) Ad secundum, ista ratio non 13.

scilicetregularitatem vel unifor- debet movere, ut propter talem

mitatem, et minimum quantum ad
secundum, scilicet velocitatem;
tunc autom non manebit aliquis
motus velocissimus, vel saltom
non uniformis vel regularis; et
ideo tunc in nuUo motu fundabitur
ratio mensurge ad
motum, et ideo tempus non erit eo
modo quo nunc ponitur passio pri-
mi motus.
Mensura- Si arguatur, mensuratum non
tum
Don potest potest esso sme mensura, respon-
esse sine , „
actionem immoderatam vitandam
in elementis, ponatur coelum non
stare, quia tunc erit eadem ratio
agendi, quse et nunc, licet non seque
uniformiter; et nunc est eadem
ratio non immoderate agendi in
omnem alium inferiora, quse et tunc. Primum
probatur, quia tunc non est ratio
agendi ex parte causse particula-
ris, nisi quia habet formam suffl-
cienter activam, et passum appro-
ximatum; vel si dicas cum hoc
, .

doo hoc vorum cst de mensura rei

,
,

mensura aliud agens universale, scilicet coe-

^S"sine' in <^*«<^ quidditativo ; et ratio est, lum : Volo, non inquantum mo-
%'oS^^'' ^^^^ mensuratum tale dependet a tum localiter, quia motus localis
Text. 20.
mensura tali^ ex 5. Metaph. cap. de non est sibi ratio agendi in suo
Ad quia referturad ipsum,
aliquid, ordine.
et non e converso, sicut scibile est Nihil enim motus localis
facit
Text. 55.
mensura scientise, quia scientia secundum Philosophum 2. dc Gene-
dependet ad ipsum; non est autem ratione, nisi quod adducit generans,

verum de mensura accidentali, hoc est per ipsum fit approximatio

qu3e per applicationem vel coex- agentis habentis virtutem propri-
tensionem mensurat, sicut ulna am ad ipsum passum. Sed hsec
mensurat pannum. Patet enim omnia, scilicet particulare agens
 .

'
532 LIB. IV. SENTENTIAHUM

liabens virtutem activam propri- patet enim quod essentialiter non

am, et approximatio ad passum, et dependet actio corporis coelestis in
habitudo sive aspectus ad coi'pus aliquod inferius, ex motu illius
cceleste habens determinatam vir- corporis, quia secundum Piiiloso-
tutem causae superioris, possunt phum, secundo de Generatione •

tunc poni, quia corpus coeleste Nihil facit latio ad generationcm, nisi
quiescens eamdem virtutem causse quia adducit generans ; ergo si sine
superioris habet respectu causae illo motu generans esset aeque ap-
inferioris suppositse, quam habe- proximatum, aeque ageret.
non quiesceret ergo omnia
ret si ; (i) Ad quartum, non habetur pro .Vide
D. Thom.
sunt requisita ad actionem tunc, inconvenienti de illa pyramide et
Richard
quse et nunc. umbrosa, et ex hoc rejicitur ista hlc.
Si Sol
Unde est Secundum probatur, nam quod auctoritas Tsidori adducta, quod staret,
opposila
quod coeli
modo non sit immoderata actio, Sol et Luna stabunt, ne damnati pars terroe
non cor-
esset
rumpant lioc est vel ex parte causarum sub terra habeant aliquod lumen. umbrosa
infenora ?

proximarum resistentium sibi mu- Non enim sic sunt sub terra.sicut semper.

tuo in actionibus suis, etiam pro aliqui imaginantur Antipodes, qua-

tunc, quandoutrumque est suflici- si jn superflcie opposita nostrae
enter approximatum passo, puta terrae habitabili, sed sunt sub ter-
Sol hinc Saturnus inde,
et ad ra, id est, in centro terrae, vel con-

unum pugillum terrse, et ista
sist(mtia posset inveniri in
que quiescentibus, sicut motis; vel
ista non destructio est ex parte
totius coeli, quia harmonia est in
omnibus corporibus coelestibus
comparatis ad aliquam partem ac-
tivorum et passivorum, ita quod
non permittunt immoderatam con-
re- cavo terrae; et sic non magis habe-
utris- rent lumen si Sol circumferretur,
quam si Sol semper staret in una
parte ; similiter alia pars ilUus au-
ctoritatiS; quod Sol et Luna in or-
dine, in quo creati sunt, stabunt.
Videtur autem satis irrationabile,
quia ex quo recesserunt semel ab
illo situ, non redeunt iterum ad

sumptionem repugnantem perfe- oumdem infra spatium triginta

cto esse elementorum in suis sphse- sex millium annorum ergo opor- ;

ris, et ista causa erit tunc ut teret judicium usque ad hunc ter-
nunc; vel si non posset inveniri minum differri post creationem
causa in ipso coelo, vel in ipsis mundi, quod non est probabile. Si-
elementis hujus prohibitionis, pos- militer creata erant in situ maxi-
set poni in voluntate divina con- me convenienti novse productioni
servante. rerum; stabunt autem in situ ma-
(k) Ad tertium, primitas motus xime convenienti conservationi re-
14.
Aliimotus coelcstis ad alios motus, non est rum sine nova productione; ergo
non
dependent primitas causse, vel alicujus, a quo non potest iste situs esse ille.
nisi acci-
dentnliter dependent cssentialiter, sed tan-
a motu COMMENTARIUS. i
ccrdi. tummodo cujusdam perfectionis in
Text.
com. 55. quibusdam conditionibus motus, (g) Contra secundam viam, etc. Oppo- 10.
Objectio
quadrupiex
quae sunt regularitas et velocitas; niL qualuor raliones conlra senlenliam
 DIST. .XLVIII. nU/ESTH) 11. T^
contra Thoologorum, quibus inox respondot. Pri- cui applicalur, tanquam ralio cognoscendi Non
senlentiain maiieliit
Theologo- ma ralio esl, quia ibi erit succossio in co- ignotain; tunc ergo non manebit lempus, lempuu
ruin. ceMtaDto
1. Objfctio.
^ilalionibus el imn^inalionibus; ergo tem- (lualenus nunc ponilur passio prmii mo- motu.

pus, juxla Averrooin in I. P/it/s. cap. de bilis, neque orit alius motus primus in ra-

Kv sncces- Tempore, ubi (licil quod percipiens tlu- tiono mensuno. Dices,mensuratinii non po- ^''i^lica.

siono
in actibus. xiim imagiiialionis, percipit tempus, hoc test esse sine inensura. Uespondet id ve-

est r. ensura iiiotus secundum Philoso- rum esse de mensura quiddilaliva, non
Conllrnia- phum ibi. Gonlh-mari polesl, (}uia ibi vero quanlitatlva, et ad propositum patet
tio.
K\ coyilationes quoecumque in proprio ge- oxomplum ex illo Josue 10. qui pugnavit
(lesitione
Hctmiin, nero non somper slabunL permanenter; stante Sole. Ad propositum. ergo orunt operatio-
rocorda- ... .... . . nuin
tione. ergo aliquiB desinenl, quarum mox recor- ibi cogilalionum succossio, quanlum erlt a;vum.

datio esse potest ut pnBleriti ; ergo erunt ad actus succedentes, (jui lanien terapore

secunduin ditYerentiam temporis. non mensuranlur, sed awo, non erit suc-

Secundo, si semper slaret Sol, seque- cossio respoctive ad mensuram exlrinse-

2.Objectio
cx vaouo. retur immoderala actio in illo hemispha;- cam, sicul palet eiiam in pugna Israelita-

rio, et corrumperentur elemenla, et se- rum contra liostos, slanle Sole, quse fuit

querelur vacuum, aul condensatio iin- successiva sine successione in motu coeli.

moderala, quod est inconveniens. Ad confirmalionem palel ox dictis, quia ^^,ione^7

Tertio, in quolibet ordine essontiali polest stare successio sine molu coeli, et
3.Objectio
ex destructo primo, deslruuntur reliqua iu memoria illa actus praeterili quantura prae-
inensnra
inelius. oodem ordine ; sed motus cooli in genere terilus non est secundum differentiam

motus est primus 8. Phijs, ergo eo de- mensunu extrinsecae, sed quantum ad
structo, etiam reliqui destruunlur. floc duralionem intrinsecam actus.
est falsum, quia potest esse motus localis (i) Ad sectmdum, etc. Kespondet quod 12.
Ad
Heatorum, el ahi, ut palet ex arliculo Pa- inconveniens adductum eliam de facto, secundum
rctorfjustui*
risiensi : ergo, etc. sequitur etiam moto Sole, qui successive jdem in-
'^^•^'^"'«"S'
Quarlo, si Sol staret in opposita parle perlustrat parles mundi nunc has, nunc
4. IJatio.
terriB, esset umbra, qiiod est inconveni- illas, quibus secundum diversa signa Zo-

ens, elc. diaci applicatur, cujus motus localis non

(h) Ad primum dicitur, etc. espondetad facit ad generalionera, nisi ut per eum ap-
11.
Ad primam, et docel quid addat tempus su- plicatur causa per se generationis; neque Latio
priniam causat
responsio. pra molum, dicit quod non quantitalem motus localis est ipsi ratio agendi in suo
generatio-
ordine causae universalis, causa enim ge- nem
diversam, quia sic duae quantilales subje-
ut applicat
clarentur in eodera, nempe duae successi- nerationis proxima est agens particulare causam
per se
vae, quod est inconveniens; addit ergo ut subordinatur superiori secundum de- ejus.

formaliter solam ralionem mensurae, con- terminatum silum, ad quem facit latio So-
Qui(i
nolindo ipsum molum malerialiler, ut esl lis, et non ad actionem, ut principiura, vel
superaddit.
teinpus
uniformis regularis et velox est ; ergo re- actus productivus; idem otiara sequero-
inotui.

spectus conformilalis ad motum inferio- tur, Sole stante, respective ad causam in-

rem. Haec aulem conformitas coexisienti- feriorera ejusque effectura. Quod ergo de
am utriusque molus, dicit etiam cognitio- facto non sequatur actio iramoderata, est

nem ex parte mensurse, ut lemporis, quia ex resistentia causarura uniformiter appli-

est magis nota quanlitas, per quam ex ap- catarum ad idem passum, v. g. Sol et Sa-

plicatione cognoscilur quanlilas ignota turnus ut applicali ad pugillum terrse, se

 .

534 LIB. IV. SENTENTIARUM

Gausse muluo impediunl, eL sic de aliis causis gnanl Astrologi ; nona enim Sphaera juxla Cffilorum
conservan. r>. T\ quies noa
•

tes universalibus, ut comparenlur ad conser-

1
Ptolemaeum, quem sequuur Doclor,
, i
Iri- 1^;^ i^ ^q

integnta-
tem valionem parlium universi, non permitlunt ginta sex millibus annorum, juxla tabu- ^'^'^g^unt'^"*^
creati.
universi
immoderatam consumplionem elemento- las vero Alphonsi, quadraginta novem
rum, quae lesistentia etiam maneret stante milUbus, vel ut vull AlbaLagnius annis

Sole. Accedit etiam quod hoc impedimen- 23760. perficit circulum; vel oporteret

tum potest reduci ad causam priraam non ergo mundum durare tot annis anle ju-

concurrentem, proat status mundi ab eo dicium, quod non est probabile, ad hoc
Status
mundi disponetur post renovationem ejus, pur- ut possint redire ad eumdem silum re-
renovandi
gatis etiam elementis non eril materia spective ad nonum coelum. Deinde, vi-

pulrefactibilis ex mixlione apta generati- dentur luminaria fuisse creala in e.itu

oni, et forma elementaris subigel suam maxime convenienti generationi rerum,

materiam perfecte forte, sicut nunc forma et post judicium fore in silu magis conve-

coeli propriam materiam subigit per suam [)ienli quieti. Dici posset divina virtuLe

actualitatem, ut sit incapax alterius formse coelos reduci ad siLum, in quo fuerunt
ab agente creato. creati; sed pro hoc non est auctoritas prae- isidorus.

13. (k) Ad tertium. Respondet primitatem ter illam Isidori, quae etiam inlerpretari

motus cobU non esse causam, a qua de- potest de situ Solis et Lunae respective ad
ad^terUam

°nem°' pendent essentialiter motus inferiores, mundum inferiorem, el non ad superiores

sed esse primitatem quanlum ad aliquas orbes. Quanlum aulem ad principalem
conditiones motus, ut est regularitas et difficultatem de illa pyramide umbrosa, Non erit
umbra ex
^n^JJfJJ^' velocitas aptse ad mensuram, quae facit potest negari, dato quod Sol septies am - interpositi-
one
mensura cognitionem quantilalem pUus lucebit, et terra fiet transparens et
(igyenire in ten-je.

ignotam successionis in molu inferiore. diaphana sicut vitrum, ut aliqui dicunl.

Unde Philosoplius 2. de Gen. t. com. 55.
Nihil, inquit, facit latio ad generationem SGHOLIUM.
nisi quia adducit generans,eli:. et conse-
quenter si esset generans applicatum, Ad primum ex PhilosophoQ. Metaph. re-

generarel spondet eum errasse, putando non posse

ahas sine taU latione ; erit
agens (loquendo de voliintario) cessare,
aulem applicatum etiam Sole stante aU-
nisi fatigetur. Ad ultim. ex eodem, docet
quibus partibus, ergo; etc, motum coeli esse neutrum idem habet supra
;

14. (1) Ad guartum, etc. Non habetur in- distinct. 43. qusest. 4. et 2. dist. 14. q. 2.

Objicfio- conveniens taUs umbra, et in hoc rejicitur et quaest. 1. prol. sed 2. Physic. qurest. 4.

nem adducta ab Isidoro, et supra expres- ait esse naturalem, verum non loquitur ibi
ralio
responsio
de naturali stricte et proprie, ut hic.
sa in at-gumenlo pro parte affirmativa ad
oppositum quaestionjs, quatenus dicit So-
lem slaturum, ne damnatis luceat, quia (m) Ad argumenta principalia. ,.

damnali sunt in cenlro terrae, non in ali- Ad primiim, non est finis principa- Ad arg. i.

Rejicitur qua superficie ejus, sicut sunt Antipodes lis luminarium, quod sint lumina-
ratio
Isidori
respectu nostri. Deinde etiam quod as- ria in dies et annos, etc. sed est
seritur ab eodem, nempe quod So! et flnis sub fine pro tempore vitae
Luna stabunt in eodem ordine quo sunt mortnlis hominum, indigentium
creati, quia hoc non videLur concordare tali temporum.
distinctione
periodis motuum coeleslium, quas assi- Per idem ad secundum Cunciis, :
 DIST. XI.VIII. QU^STIO II. 535

t;/('/>/<\,etc.liocestcunctisdicl)Ms,qui- quics pcrpctua sil ibi luajor pci-

bus utilis est scuientis ct mcssibus, fcctio.Et si arguas tunc, frusti'a
quod uon cstnisi pro vita niortali ;
moveretui- luodo; et pra^teroa
vcl alitci", ciinclis (licbus lcrra', id est, inotus se habct ad quictem, sicut
cuuctis dicbus vita) terrcna> Iio- potentia ad privationcm.
niinis. Ad priinum, cueluin non move- Ca:himnon
inovetur ad
Ad 2. (n) Ad aliud, j^atct quod illa cou- tur proptcr aliquam pcrfcctioncm perfectio-
A^rens non nem
cessat, nisi clusio fuitdc' intcutionc IMiiloso- intrinsccam complctivam sui, quse sui, sed ad
aiioruin.
faUunf^esi pl^i' «^d uialc probatui', quia a<^ens consistat in motu, vel acquiratur
""uC^^ non (atigatur; agcns enim voluii- })er motum; sed stante non imper-
tarie potest cessare ab agendo, fcctione cceli, quia est in potentia
licet non fatigetur
agendo. Unde in neutraad moveri et ad quiescere,
haec esset conccdenda, quod omnc perfcctio tamen universi pro statu
agens, quod in agendo fatigatur, isto, inagis requirit coelum movcri
quandoque dcQciet sed si non fa- ; proptcr statumcorruptibilium.
tigatur, non oportet quod non de- Ad secundum, accipicndo quieicm Quomodo
quies est
ficiat, quia est alia causa deficien- prout prsecise dicit carentiam mo- perfectior
motu t
di, vel cessandi quam fatigatio. tus, sic est imperfectior, quia
Illas autem alias propositiones quantumcumque positivum illud
de nono Mctaphysicw, quod non est quod dicit motus, sit imperfectum,
ibi potentia contradictionis, ct hoc tainen carcntia ejus ut carentia,
quia nulla est ibi materia, si addu- non est sic perfccta. Sed in quiete
cantur ad probandum infatigabili- est aliquid subtractum, identitas
tatem, conccdo, sed ex infatigabi- sive uniformitas essentise, et istud
litate non sequitur propositum. Si est simpliciter perfectius, quam
autem adducantur ad probanduni sitillud positivum in motu, scilicet
conclusionem principalcm, non aliter &e habere.
valcnt, quia sive in ctelo sit mate- (o) Ad aliud respondet Avicenna 9.Met.c. 2.

pars substantise, sive

ria, quse est quod nec est naturalis, nec vio-
non, saltem matcria in potentia lentus, sed ex parte agentis volun-
ad iibi, scilicet subjectum mobile, tarius, licet tali voluntate, quse
est ibi ; et oportet probare qiiod secundum ipsum Aristotelem
et
illud non sit de se in potentia con- necessario determinatur ad agen-
tradictionis ad motum, et non dum ex parte auteni passi, ponen-
; Motus coeli
est neuter.
motum oppositum enim videtur
; dus est neuter, sicut dictum est
probabilius, cum non habeat in se alias, quod superficies est in poten-
nisi potentiam receptivam mobi- tia neutra ad albedinem et uni- ;

lis ad motum, et omnis potentia versaliter, quando subjectum ad

prfccisa receptiva videtur esse neutrum contrarium determinate
contradictionis. inclinatur, neutrum recipit natu-
16. Ad aliud, dico quod motus non raliter vel violenter. Est tamen in supra d.
Omnis „ . . .
43. q. 4.
coelo quaedam habilitas ad motum
.

potentia cst nisi pcrfcctio ipsius coeli se- et q. 1.

prol. et 2.
est coiitra- cuudum qiiid, ct talcm dcficere non circularem proptcr hoc quod d. 14. q. 2.
dictionis. Solvit
maximc cum ipsum
.

cst inconvenicns, est figura) sphserica^ ; scd argumenla

 536 LIB. IV. SENTENTIAKUM
Phil
seter
;^f5^°gista habilitas non sufticit ad natu- test difformiteragerc in passum
motus ca^ii paiitatem, sedtantummodo ad non antiquum, et esse immutabile in
adducta
a n. 3, violentiam. se. Et tunc ad probationem majo-
17.
(p) Ad rationes adductas pro ris, extrema istius novae habitudi-
opinione Pliilosophi. Ad primam, nis non erunt absoluta natura
Theologus forte haberet negare ab agentis, et absoluta natura passi,
Tntelligentia omnem potentiam quse sunt uniformia; sed agens et
productivam substantige et tunc ; passum ut habens formam novam
videretur difficultas, quoinodo causatam ab agente, et illud fun-
istud non compcteret sibi, et ta- damentuni est novum, et ideo fun-
men substantise imperfectiori dat habitudinem passi ad agens.
competit ; et licet in hoc non per- Si quseras an istud novum causa-
ficiatur substantia in se , tamen tum, aliquam habitudinem novam
competit substantise propter per- passi ad agens habeat ? Dico quod
fectionem, sicut argutum est. nulla est, quia sicut prima novitas
Si iterum daretur Philosopho, in passo est in habendo hanc for-
quod ista substantia est communi- mam, ita prima habitudo nova ejus
cativa sui producendo substantiam, ad agens, est secundum istam for-
non sequitur, ergo necessario vel mam novam.
sempiterne. quia productio actua- (r) Ad tertium, dico quod aliquod Ad3.
lis alterius substantise, non est potest contingere ad utrumlibet,
propter bonum illius in se, sed ita quod ex parte ipsius coeli non
universi ;et bonum universi non est repugnantia ad hoC; quia esl
requirit in infinitum talem pro- de se in potentia contradictionis;
ductionem, et in hoc esset pes sed completive contingentia ad
figendus Theologis, si vellent ar- utrumlibet est ex contingentia ex
guere pro parte sua ex creditis, parte ipsius causse voluntarie mo-
vel ex probabililus aliqualiter se- ventis, sic quod ejus voluntas nec
cundum rationem naturalem, os- necessario determinatur ad mo-
tendendo quod perfectio universi vendum, nec ad non movendum.
magis requirat, vel seque compa-
tiatur generationem cessare, quam
COMMENTARIUS.
ipsum continuari ultra. Ex hoc
non habetur propositum de motu,
sicut responsum fuit ad rationem (m) Ad argumenta prindpalia. Ad pri- 15.
Ad
pro opinione Theologorum scd : muni, elc. Hoc fuit ex illo Gen. Fiant argumenta.
Ad
oporteret ostendero quod perfectio luminaria, elc. et sint in tempora, et
prinium.
Responsio.
universi magis requireret quietem signa, et dies, et annos, etc. Item cap. 8.

istorum corporum, vel seque per- Cunclis diebus terras asstas et hyems, nox
mittoret. et dies, non requiescent, etc. ergo hic

18. (q) Ad secundum, oporteret ne- est finis luminarium et creationis eorum.
gare istam propositionem. majo- Uespondet esse finem sub fine, et se-

rem in agente voluntarie, quia vo- cundarium. Finis primarius fuit vita ho-

luntate antiqua et immutabili po- niinuiu in peregrinatione indigenlium tali

 DIST. XLVIII. QIL^STIO II. r>;J7

(lisliiiclioiio cuiiclis diebus, quibus ulilis li.e, hic esset perfoctlor quaiii sit lalio

esl sciiienlis el raessibus. ipsa, seu motus c(cli ; sod hoc non
10. (ii) Ad aliwl. Quod est ex nonn Meta- admitlitur communiler, juxla ea qu.e dis-
A<1
secumliiin, p/ii/s. ejusque probaliones e.\ eodein seruit (/. 1. hujus qnxsi. l. Dato cliam
cap. 17. et 2. CcbU til. 2. qualenus con- opposito quod immediate producerot sul)-

tendit IMiilosophus non conlingoro ces- slantiam, non sequitur quod necessario
salioiiem a molu, nisi ob faligationem et som()itorne, quia productio illa esset

virluli.s, aut. proptei' polentiam conlradi- ad porfectionem universi, et non ad per-

ctionis, qua forma inducilur diversa in fectionem ipsius Intolhgenti;i3 : FA in hoc, IMediuin
quod debet
Resnonsio. mobili. Respondet Philosopliuin errasse, inquit, esset Theolngo adlaborandum, ut ex urf^eri
iMTOr contra
Philosophi, quia molus, quom pulavil necessarium, creditis, vel ratione probaret quod perfe- Philoto-
plios.
esl hbor et contingens, a quo cessare ctio universi magis, vel aeque requirat

potest agens volunlarium ox propria generationem cessare quam continuari

Hbertate ; non est ergo sola fatigatio ultra Hsec probalin non habelur per rati-

causa cessationis in motore, quamvis illa onem factam de motu, sicut responsum fuit

sufficiat in eo qui faligalur, sed etiam ad rationem pro opinione Philosophorum,

Motoris
libertas libertas. Potontia etiam contradictionis sed oportet ostendeye quod qui's universi
causa
ci>ssationis nulla est est in coelo, nisi ad motum et magis requireret quietem istorum corpo-
molus.
lationem, nullamque perfectionem per rum, vel aeque permilteret, etc. Hic non
illum acquirit, sine quo esset imperfe- conlinetur roprehonsio, sed insinualur
ctum ; noque movelur modo ad perfecti- medium, ex quo debet procedi ad proba-
onem ahquam intrinsecam consequen- tionem conclusionis ex creditis et ratione,
dam, in quo est potentia neutra ad quia Philosophi in hoc insislunt ex perfe-
quietem et motum. Quamvis autein quies ctione universi necesi^aria, ad quam di-

sub ratione negationis comparata ad cunt molum ccelestium corporum roquiri,

Quies motum sit imperfectior, quia hic est ah- ad salvandas species in mundo inferiori
Fundamen-
perfectior
motus.
quid positivum, tamen ut connotat actu- et elementari, quae species nequit salvari, tuni
PhiJoso-
aUtatem subjecti completi, et uniformiter nisi per succiduam generationem indivi- rum.

se habenlis est longe perfectior motu ex duorum, quae individua nequeunl conser-
genere, qui esl actus enlis in potentia et vari sempiterne, quia sunt corruptibilia ab

secundum quod est in potentia, et connotat inlrinseco et ab extrinseco ; hinc Philoso-

potentiam incompletam et passivam in phi contendunt motum esse sempiternum
subjecto. et necessarium tam ex parte finis conser-

17.
(o) Adtertium, nempe motum coeh esse vationis universi, quam ex parte causarum
Ad 3. naturalem aut violentum. Respondet ex superiorum. Ut probetur ergo motum non
Responsio.
parte passi passi esse neutrum, licet esse necessarium ex parte finis, proban-
Philosophi ex parte agonlis posuerint no- dum est non spectare ad perfectionem
cessarium,in quo errarunt, quia est mere universi magii quam quietem. Ex credilis
18.
liber. autem salis probant Theologi resurrecti- Veritas
ex creditis.
18. (p) Ad rationes factas pro Philosophis. onem, et judicium finale, et purgationem
Ad
primam Ad primam ox fine desumplam, quasi elementorum, et corruptionem omnium
rationem
Philosophi. optimus finis intolligentia} sit movere mixtorum, praeter solum hominem, ut pa-
roelum. Respondet quod si adniitleretur tet ex locis allegalis, et ox Paulo ad Rom.
Intelligenliam esse productivam substan- 8. dicenle quod creaturaingemis^itlibera.-
 1
538 LIB. IV. SENTENTIARUM
tionern a An autem Deus ilerum
servitute. in aUquibus individuis per virlutem primae Mancus
status
renovando niundum reslaurabit aliqua causae, quatenus hanc perfectionem aliler universi
mixta, ex creditis non probalur, vel hoc, posse reduci ad aclum negant, quem
nisi suc- assignant
vel opposilum, ideoque cessatio motus cessive, et semper in aliqua potentia ma- Philosophi.

luminarium non est lam evidens ex cre- neat perfectio universi per ipsos ex defe-
ditis, sicut est veritas, ex qua deducitur a ctu virtulis in causis, quae aliter nequeunt
Tlieologis, (|uia ille motus posset conti- dare universo perfectionem. Ex defeclu,
nuari ex alio fine, quia ille finis genera- inquam, virtutis, quam applicare non
tionis rerum messis et sementis, et distin- possunt, quamvis Philosophi fingant id
clio temporum, qui exprimitur in Scriptu- provenire ex perfectione causse primae, et
ra, locis citatis desinit, ideo Theologi ex imperfectione effectus, ne redundaret in
ejus cessatione deducunt cessalionem causam primam, si ab ea immediale pro-
motus, accommodando etiam aliqua loca duceretur aul conservaretur, nam admit-
Scripturae, quae id insinuan*, saltem ex tendo causam primam esse infinitam,

incertitudo sensu secundario. Cseterum quia in Genesi necessario concedi debet eam includere
coticiusio-
nis
gj^jg eliam creationis luminarium solus omnem activitatem causarum inferiorum.
deducta ex jijg
exponalur, quamvis Theologi omnes, Quid ergo subsit ne eadem virtus immc- Eorum de
reveiatis. causa
et Patres, quos supra citavimus, negenl diate etiam exerceri posslt sine causa prima,
Solem et Lunam desituros, el coUigilur ex inferiori? Ratio tantum est, quia causa et reliquis
error.
ipsa Scriplura, ut ibi visum est. Enervatur inferior essenliaUter requiritur propter
hinc argumentum desumptum ex fine imperfectionem effeclus, quae redundat in

motus coelorum, quatenus incertum sit, an causam proximam, non vero in primam.
ille solus fuerit ejus tinis, qui est expres- Hinc ab iUis statuitur ordo necessarius
sus, vel an alium permansurum Deus prae- causarum ob imperfectionem effeclus.

fixit, quia negaliva magis probalur ex Po.suerunt prseterea Philosophi Deum

communi sententia, quam sequilur Do- necessario agere ad extra, et viderunt
ctor, quam ex Scriptura expressa, quia in effecUbus inferioribus contingentiam,
stante aUo fine iUius motus particulari, quam in concursum oausarum inferiorum
tunc ad perfecUonem universi, vel deco- difformem reduxerunt ; ideo non po-
rem diceretur motus perpetuandus. luerunl consequenter dicere Deum agere
19. ProbaUo itaque completa et convincens necessario, et posse producere hunc
ex revelatis in hoc non habelur. Quantum effeclum causae inferioris se solo, quia
autem ad rationem naturalem, sicut ne- si necessario ageret, sic etiam necessario
quit resurreclio, et elecUo, et bealiludo ageret uniformiter, et necessario con-
seu finis supernaluraUs probari, aut pur- servaret effectum a se solo productum.
gaUo mundi per principia Physica et na- His posiUs, argumentor contra Philoso- 20.
Impugnan-
turaUa, ita eUam nequit probari finis iUe, phos : PerfecUo universi consisUt in aclu, tur
Philosophi.
ad quem ordinala est creaUo et consum- et non in potenUa passiva ; sed iUud con-
maUo. Procedendo itaque mixtim ex cre- cedendum est natura) quod involvit perfe-

ditis et raUone moraU, recte probatur cUonem ; ergo universum, quoad partes
Perfectio
Philosophos mancos esse in assignanda per seejus, potestin actu esse, ita ut ei
univursi
consistil in
perfeclione uinversi, et causarum, quate- non repugnet. Major est vera, et facile
actu.
Posse sic
nus neganl eam actualitatem a causis, per probatur, el admitUtur a Philosophis, quia
rediici ad
aclum.
quam possint species inferiores conservari tinis omriis inolus est quies el aclus, quo
 niST. XLVm. QUyESTIO II. 539

posiU) cessal molus. Minorem etiam inlrinsecis causis essendi ipsius effcctus, Kst ab
., ,. !• •
r ,• .• intrinceci»
concederenl, si perfeclio esl possibilis, et ita eliam aii.c imperfectiones contiiigen- caubiB.

negant consequonliam. i'robatur conse- les nequount tribui causic primaj, sed
quenlia, quia non repugiial univcrsum causis intrinsocis ipsius elTectus ; contin- CoDiingen-

fieri simul in actu quoad omnes per se gentia eliam effeclus inlrinseca nequit unde ent.

parles ejus ; ergo potest sic lieri virlute tribui causjc producenli eodem modo,
causai pnma3. Patet antecedens, per se sed raateriae, quaj est in potenlia contra-
partes universi sunt species, earumquo dictionis ad alias forraas, in eo casu quo
conservatio, quatenus spectant ad finem Deus immediatione caus» et supposili,

universi, quia finis per se causarum est ageret se solo ad conservalionem formae
propagatio speciei ejusque conservatio; in maleria, maneret effectus, et non esset
per accidens autem intendunl propagali- conlingens in actu, quantum ad sui cor-
onem individuorum, in quibus nullus esl ruptionem. Non obslat corporeitas aut
Non obstat
per se ordo, sicut consliluitur inter spe- materiahlas effectus, quia eliam InlelH- corporel-
, ,
tas.
cies. Sed conservalio speciei potesl esse gentia movet ccelura, quod est corpus
virtute primae causse in delerminatis indi- quantum, et ipsum coelum produxit, juxla
viduis, et in iis conservari sempiterne, quorumdam Philosophorum opinionem,
quo casu universi perfeclio consisteret in vel juxta alios, fuit productum a Deo, non
actu, et nulla esset necessilas motus aut obslat aha imperfectio ex parle effectus
propagationis lalis speciei ad finem con- quae redundaret in Deum ; ergo nihil

Tollitur servationis ejus. Probatur subsumptum, obslat.

repugnan-
tia
nulla est repugnantia ex parte effeclus, Dices obstarenecessilalem Dei in agen- 21.
ex paite Evasio.
ellectus,
quantum est ex se, quin fieri possit in actu, do, ut colligilur a posLeriori ex conlingen-
et causoe.
et conservari per eamdem causam applica- lia effectuum, qui a Deo procedunt de fac-
tam, maxirae si in activitate incomparabi- lo, el subsunlcorruptioni ; unde colligitur
lis sit ad omnem aliam deslruclivam effe- Deum non agere sine causis secundis ad
clus ; non est etiam repugnanlia ex parte effectum ipsorum, neque posse agere,
causse primaj, quin possit sic producere quia agens necessario agit quod potest,
et conservare ; ergo nulla est repugnan- quo non obslante, est contingentia in ef-

lia in toto conjuncto. Non esse repugnan- feclibus ex difformitate causarum inferio-
liam ex parte causae primae patet, quia rum in agendo. Gonlra, dato quod Deus
hsec est infinitae virtutis ;
potest ergo in necessario agit (
quod est falsum, et error

omnem effectum caus^ inferioris, qui non inventus a Philosopho ) adhuc, raagis se- impugna-
tio.
involvit imperfectionem redundanlem in quilur contrariura, quia ideo non posset
causam. Sed in proposito nulla est talis agere effectura causae inferioris, vel quia
^
^^"™ .
agere ad
imperfeclio, quae sic redundaretin causam deficit virtus ejus agendi, ila ut non possit eirectum
se
Limitatio primam; primo quod effeclus sit finilae et quod repugnat intinitae virluli, vel si po- soio posse.
ertectus
non limitatae profectionis, non redundat in tesl, agit etiam quantum potest, si ne-
redundat
causam primam, quia secunda. Intelligen- cesdario agit, quia secundum exlremum
in Deum.
lia esl etiam finitae perfeclionis ; hnec virlutis juxta capacitatem effectus, el sui
lamen non est a se, sed a prima ; ergo esse; ergo agit totaliter, et agere potest,
sicut effeclus finitus et limilatus quoad quod est intentum. Vel ideo non potest
hanc imperfectionem non attribuitur cau- agere, propter ordinem illum essentialem

soe, aul ejus imperfecta) virtuti, sed solis causarum, quem fingunt Philosophi, et
 540 LIB. lV.SENTENM'rA.RUM

Ordo quia effeclus exigit necessario et essen- seipso imniediate, el conservare speciem

causaruma lialiter produci a causis secundis; sed hoc humanam in aliquibus individuis sine ge-

^assertus'^
falsum est, quia effeclus non dicit, qua nerantibus, quod tamen repugnat reh-
^'"'tuf'^^"
^^^ possibilis ad esse, ordinem ad cau- quis omnibus causis producere sine gene-
sam, nisi hsec habet complelam virtu- rante proximo. Nec refert dlcere qu'ul Species
huir.ana est
tem producendi effeclum ; sed ut admit- sicut species humana fuit ab aeterno, sic ab aliqua
causa
lunt Philosophi, Deus esl infinilge et com- etiam semper praBcessit generans, quia de priore se.

pletoe virlutis aclivas; ergo continet in se hoc non est quaestio, an fuerit ab aeterno,
omnem virtutem causarum inferiorum sed an fuerit a se ;
quod si a se esset,
perfeclissimo modo, quam in ipsis inveni- etiam a se maneret in esse; quod si ergo
lur; ergo possibilitas effeclus polest com- ab alia causa fuit, et reeepit esse, qua?ri-

plele, et secundum omnem essentialem tur quomodo fuit, et recepit esse ut posle-
dependenliam terminari aDeoproducente rior secundum dependentiam a sua causa

effectum. Deinde, ut est probatum, nulla producente, a qua recepit esse.

est repugnantia ex parte effectus, quin a His ergo suppositis, sequitur parles per 23.
Cessante
Deo sine ulla sui imperfeclione produci se mundi reduci posse ad actum siout
fine motus-
cessaret
possit. Praterea, nullum est fundamentum fides docet, per vlrtutem infinitam Dei, ct
ipse
talis dependentise effectus ad causas se- conservari in illo esse; ergo cessaret motus motus.

cundas, loquendo de essentiaU dependen- ex fine suo intrinseco. Probatur conse-

lia, et de effeclu perfeclo et absoluto, quentia, quia cessante fine per se molus
quia homo, v. g. nequit produci a toto cessaret ipse molus, neque sufficeret finis

ordine causarum sine proximis generan- ejus per accidens ad continuandum mo-
tibus, sed ab his mere contingenler pro- tum, quia inlentio causarum, aut natura),
ducitur, et non secundum dependentiam non respicit finem per accidens, nisi ut

causae essentialis ; ergo a reliquis non de- medium, aut viam ad finem per se, v. g.

pendet, nisi contingenler ejus productio produclionem individuorum ad conserva-

hic et nunc. tionem speciei, qua? desinit in aliis per
Confirmalur, quia species humana licet corruptionem ; aut certe respicit finem per
22.
Confirma- juxta hoc commentum Philosophorum accidens, quatenus conducit ad conser-
tio.
fuerit ab aeterno, sicut et mundus, tamen vationem finis per se, nempe generati-

non fuit a se, sicut neque Intelligertiae onem eorum, quae conducunt ad con-
inferiores, sed a Deo, vel ab ahis causis servandam vitam hominis, ut sunt anima-
prioribus. Peto a quibus recepit esse in in- ha, fructus, et cselera mixta.

slanti seternitatis ? non a seipsa, quia sup- Restat ergo probandum finem perse hu- 24.
Homo fliiis
poneretur esse a se ; non per viam genera- jus mundi inferioris esse solum hominem, motus infe-
riorum.
lionis, quaesupponitgenerantes, ut causas atque adeo eo conservato virlute causae

proximas ; non ab ahis causis inferioribus primse, quanlumsat est ad perfectionem

Deo, quia sic etiam posset fieri homo ab speciei, haec rehqua desinere, et motum
ilUs sine homine ; ergo a Deo ; ergo in consequenler coelesUum corporum, qui ad
aliquibus individuis, sine quibus nequit hoc tanlum oi-dinatur, probatur, quia sicut

concipi in esse ; ergo si Deus dedil esse ordo per se assignatur in causis efficien-

speciei humana^, et non sit a se, sicut tibus sic, eliam assignandus est in causis

neque lux Solis esl a se, hcet coaeva Soli, finahbus, a quibus movetur efficiens ad
sic eliam non repugnat Deo producere molum, et sinc cujus motione non move-
 ;

DIST. XI.VIII. QU^STIO II. 511

rol maxiino lalelligonlia ugens per vulun- lanlum inlenditur, ul dicil IMiilosoplius, 2.

lalein el inlelloclum ex molivo comnuuii- de Gen. texl. com. 55. Nihil facil lalio ad

oandac perfoclionis, qua; perfoclio non generalionem, nisi quiaadducil gonerans,

liaberel ralionem molivi, nisi vel ipsa in se etc. sed generatio ul esl, in aliis robus ad

essot linis alicujus, vel ordinaUc ad aliud, conservalionem et profectionem linis pro-

quod esset finis ejus. Sed luec inferiora xiini, nempo speciei liumana) cessat ces-

praiter liominem, neque immediale, ne- sante ejus ulililale. IIa3c aulem ulililas

(lue per se respiciunl bonum universi, cessat posita spocie sufficienter in actu,

sed mediate (alias in rebus el parlibus uni- cessal perinde necessitas motus corporum
versi non servarelur ordo) qualenus re- c(clostium in ordine ad genoralionem ipsi -

ducuntur ad aliquom finein proximum, us speciei, ([uia generatio esl ejus, quod
ooque mediante ad finein communem, est in potenlia, et non in actu essendi
Onlo iiiter
molus
pnrtes
nempe bonum universi, servato ordine ergo a primo ad ullimum cessal
univeisi, et
inler fines; ergo quando remoliora non coeli, ut est ex fine generalionis et com-
suboriljiKi-
tio oonducunt ad proxima, ad quae ordinanlur municandae perfectionis aliis, quem solum
iinitim.
lanquam ad finem immediatum, sic eliam fineni praetexunt Philosophi. Probatur
nequeunl conducere ad bonum univer- consoquenlia, quia natura non agit fru-

si ; ergo finis motus, quod est bonum uni- stra et otiose, neque agere potest, nisi ut

versale universi, cessat movere causas.ut prucedit de potentia ad actuin, de non

conlinuenl molum et influentiam in dicla esse adesse, qui sunl termini motus; spe-
remotiora, quando cessat utililas eorum cie autem humana sufficienter reducta ad
ad fmem suum proximum ; et eadem actum, et conservala in actu, nihil est ejus
etiam ulililate cessante respeclive ad fi- in potentia, quod facial ad perfectionem
nem proximum, cessal etiani movere cau- necessariam actus, autfinis universi ; ergo
sas ad influxum (causas, inquam, univer- hoc dalo, quies corporum coelestium est

sales ad influxum per motum corporum perfectio raajor universi quam molus.
coelestium), sive ul est pars universi attin- Gonfirmatur terlio, finis naturae ia motu 26.
Finis
gcns perfeclionem finis communis imme- non esl alius quam finis causarum, et ma- ntturse et
proximus causarum
diate, sive etiam ut finis esl et xime primae causre, et aucloris naturae. idera est.
particularis. Sed prima causa voluit aUa viventia, et
Gonfirmatur secundo, ordo in causis motum coelestium corporum in ordine ad
25.
2. Ck)nfirm,
efficienlibus est taUs secundum Philoso- hominem, cujus gralia creavit h^c infe-
phos, ut cessante causa proxima, el non rioi-a, lanquam utilia, loquendo de ge-
nppUcata ad motum, cesset etiam causa nerabilibus et corruptibiUbus , ergo ces- Ilomo est
finis gene-
remota et universalis, quai se sola nequit sanle utilitate horum ac ipsius motus rabilium.
attingere effectum causa», particularis sine coeleslis, ut ordinatur ad generationem
ipsa pariiculari, ut liominem, aut bovem hominis, et conservationem, cessat tinis

sine generantibus proximis ; ergo simili- movendi. Quoniam hac ratio magis est
ler cessante fine, quae est utilitas et ordo Theologica, probatur aliter, quia ut ipse
inferiorum ad proxima, quatenus per re- Philosophus 2. Phys. text. 24. Sumus
motiora supplelur aliqua imperfectio, v. g. quodammodo finis omniwn, etc. Et pa-
corruptio in proximis finibus, aut fine, ces- tet ratione, quia inter generabUia et
Ordo inter
sat etiam actio causarum universalium, et corruptibilia datur ordo perfectionis, et species in
generabili-
tinis agendi per niolum c(&\\, qui ad hoc inter haec omnia solus homo excedit, est- bus.
 ;

542 LIB. IV. SENTENTIARUM

que medium participans de ordine intel- polest aliter agere, seu se habere ad pas-

leclualium et corporalium ; ergo homo sum cum sui immutabilitate. Hoc declara-
comparando ipsum ad inferiora, est finis tur, quia voluntas anliqua efficax et per-
proximus ipsorum, ad quem proxime cae- severans pro illo instanle aut tempore
/'"^^s
° Tlieologi recte
tera ordinantur. Hinc ergo potest exire in effectum, pro quo ipsa
reliquorum
homo. concludunt, cessante hoc fine motus coe- voluntas delerminavit effectum fieri. Deus
li, cessare ipsum molum, quia esset inuti- ergo
° volunlate antiqua,
-i
qua
-1 voluit motum Voiuntate
>
antiqua
lis etsuperfluus. Alius autem finis ejus vix coelorum pro determinato tantum tempo- poiest
etfectus
excogitari possit, quia ad perfeclionem re, et non ullra, finito illo tempore, exit produci.

Intelligentiae, aut ipsius mobilis, non or- in effeclum oppositum, seu quielis coelo-

dinatur etiam secundum Philosophos, quia rum, manente uniformiter non solum
illa sunt sempiterna per eos, et incorru- quoad omnia sua intrinseca ; imo quod
ptibilia. Ordinatur autem ad perfectionem, magis est, agere difformiter in passum
ut volunt, communicandam his inferiori- antiquum, quando in eo corrumpitur for-

bus per generationem et conservationem ma prior, aut desinit, et inducitur forma

speciei ; ergo cessante hoc fine, cessabit nova, per hoc patet ad probationem ma-
motus, quia nullus erit finis movendi joris, scilicet inter extrema non esse no-
perfectio universi magis exigit quietem, vam habitudinem sine variatione extre-

per quam fit in aclu quam motum neque ; morum, aut alterius, quae repugnat in

derogat ejus perfectioni quod partes po- sempiternis. Respondet esse variationem
tientiales et accidentales, ut sunt aha ge- non in natura agentis et passi absoluta,

Noa nerabiha praeter hominem, fluant in interi- nempe Dei et coelorum, sed penes novam

perfelfoni tum, quia usus earum cessat manente ho- formam, quaenam autem sit illa est situs,

^'"^® immortali et incorruptibih, ad quem et ubi sequens quietem et cessationem a

fl°uius
partium sicut in ipso homine partes motu, habitudo coelorum inter se, et
ordinautur ; et
potentia-
lium. potentiales, quae ordinantur ad substanti- ad rehqua, in quo situ Deus ccelos con-

ales et formales, licet fluant, non ideo ho- servat.

mo desinit, et tunc actu fluunt, quando (r) Ad tertium. Respondet sicut aUas di- gg

nullus est usus ipsarum ad conservandam xit molum cceli non esse naturalem, aut Ad
tertium
vitam hominis. Eodem ergo modo dicen- violentum (ut hae differentise motus su- Phiiosophi.

dum de aUis generabilibus, ad quae ordi- munlur ab inclinatione passi ad formam,

natur motus coeh ad finem conservandi seu Lerminum motus) dari medium, nempe
hominis, quando per Immortalitatem con- moLum neulrum, ad quem ita se habet

servatur homo, jam desinit usus ipsa- coelum quantum ad propriam inclinati-

rum, et finis, ad quem a causis superio- onem, sicut ad quietem oppositam, quia
ribus ordinantur,qu8e est ratio quam Pheo- ad neutrum sua natura inclinatur. llanc

logi pro sua conclusione adducunt. quiHstionem de motu coeh, item alia, quaj

Ad secundum, elc, Quod facit pro

(q) superius tangit de tempore, ut distingui-
Ad
secundum Philosophis deductum ex eadem habitu- lur a niotu, et qua ralione habet esse

Re8po£V dine sempiterni ad quodvis sempiternum, mensuram, fusius a Philosophis tractantur,

respondelur negando majorem in agenle quos in hunc locum revocare non est

voluntario, quod eadem antiqua voluntate visum.

FINIS TOMI VIGESIMI

(\
 INDKX
DISTINCTIONUM ET QUiESTIONUM LIBRI QUARTI SENTENTIARUM

(OONTTNUATIO)

DTSTINCTTO QUABRAGESTMA TERTTA

Textus Magistri Sententiarura 1

QU.ESTIO I. Utnim resurrectio generalis hominura sit futura 4

II. Utrum posset esse notura per rationera naturalera, resurrectionera ge-
neralera hominura esse futurara 34
III. Utrum natura possit esse causa activa resurrectionis 65
IV. Utrura resurrectio sit naturalis 112
V. Utrum resurrectio futura sit in instanti 117

DTSTTNCTIO QUADRAGESIMA QUARTA

Textus Magistri Sententiarum 158

QU^STIO 1. Utrum ia qaolibet homine resurget totum quod fuit de veritate huma-
nse naturse in eo 161
II. Utrura ignisinfernalis cruciet raalignos spiritus 208
III. Utrum homines damnati post judicium cruciabuntur illo igneinfernali. 249

DTSTTNCTIO QUADRAGESTMA QUTNTA

Textus Magistri Sententiarum 260

QUiESTIO I. Utrumaniraa separata possit intelligere quidditates sibi ante separati-
onem habitualiter uotas 263
II. Utrum anima separata possit acquirere cognitionem alicujus
prius ignoti 279
III. Utrum aniraa separata possit recordari praeteritorura, quae ipsa novit
conjuncta 324
IV Utrum Beati coguoscant orationes quas oOerimus 375
544 INDEX.

DISTINCTIO QUADRAGESIMA SKXTA

Textus Magistri Sententiaruni 395

QUyESTIO I. Utrum in Deo sit justitia 399 -i

J
U. Utrum in Deo sit misericordia, 442
III. Au iu Deo distiuguautur jiistitia et misericordia 44G
IV. An iu pauilioue malorum concurrat ex parte Dei puuientis justitia cuni
(
misericordia 452

BTSTTNCTIO QUABRAGESIMA SEPTTMA

Textus Magistri Sententiarum 489

QUyiilSTlU i. Utrum uuiversale judicium sit futurum 491
II. Utrum muudus sit purgaudus per iguem 3U3

DISTINCTTO QUADRAGESIMA OCTAVA

Textus Magistri Seuteutiarum 509

QU^STIO I, Ulrum Ghristus iuforraa humaua judicabit 511
II. Utrum in judicio, vel post cessabit motus corporum coelestium . . . . 512
I

\
"7 8( ,
 i