Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/operaomnia25duns
f
JOANNIS DUNS SGOTI
DOCTORIS SUBTILIS, ORDINIS MINORUM,

OPERA OMNIA.
EX TYPIS ClSTERCII
JOANNTS DIINS SCOTI
DOCTOllIS SUBTILIS, OUDINIS MINORUM,

OPERA OMNIA
EDITIO NOVA

JUXTA EDITIONEM WADDINGI XII TOMOS CONTINENTEM A PATIUUUS FRANGISCANIS

DE OBSERVANTIA AGGURATE RECOGNITA

TOMUS VIGESIMUS QUINTUS

QU^STIONES QUODLIBETALES
A quwstione prima usque nd tertiau) deciinam.

PARISIIS
APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM
VI A VULGO DICTA DELAMBRE, 13

MDCGCXGV
IHE INSTITUTE CF MED'^EVAL STL'l;LS

10 ELMSLEV PLACE
TORONTO 6, CANADA.

OCT2 3 m
IZi,
 E. R F. JOANNIS

DUNS SCOTI
DOCTORIS SUBTILIS, OHDINIS MINORUM,
QU^STIONES QUODLlliETALES
A mendis cxpnri^atae, annotationibns marginalibus, Doctoriimqne
celebriorum ante quamlibet qurestionem citAtionibus exornatae, Scho-
liisque per textum insertis illustrata? per R. I\ F. Uugonem Cavellum, cum
Commentariis R'"' P. F. Francisci Lycheii.

PRyEFATIO AD LECTOREM
Laudabilis et antiqua fuit Universitatis Parisiensis, nec adhuc esse desiit consuetu-
do, quann Salmaticensls, et aUaB celebriores Scholnc mutualte sunt, ut cuilibet ad lau-

ream Doctoratus, vel Magisterii in Thcologia promovendo, varia proponerentur dubia

ad varias spectantia malerias, in una disputatione generaH ventilanda, et in utramque
partem disputanda, ad quorum quodhbet tenebalur respondere. Ilinc tahs disputatio,

QuodHbetica, seu QuodHbeta, vel Quodhbet, quia de quolibet proposito dubio respon-

debatur, vocari consuevit. Qu.nedam proponi solebant cum argumentis, alia siiie illis;

quod in Salmaticensi celeberrima Academia observatum vidi. Laiireandi aut postea, qui
volebant proposita dubia fusius pertractantes, et exactius examinantes, libros de eis-

dem componebant, addentes de suo varias qufestiones, quia verisimile non est tot

fuisse proposita dubia D. Tbomae, Henrico, iEgidio et Ricbardo, qnot in suis Quodli-
betis tractant et resolvunt. Doctor Subtilis communem ScholtB morem secuuis, de pro-
positis sibi dubiis seu quoestionibus, cum lain"eam Doctoratus Parisiensis acceplurus

esset (jam antea Doctor erat Oxoniensis) proesens opus Quodlibeticum composuit, quod
colligi potest cx quossl. 14. ubi explicans titulum : De intellcctu (inquit) fucrunl quoe-

sila cluo, primum fuit, etc. quo loquendi modo, vel simili, nempe, qucercbantur a
nohis tria, proponcbanlur (uluntur in suis Quodlibetis) Divus Thomas, Henricus,
i1'^gidius, Ricliardus. Quot autem in hocOpere numerari debeant Quodlibeta, incertum
\
est; quidam duo ponunt, primum priores \\. quoestiones quoe de Deo. Secundum, re-

liquas quae de creatura, complectens. Alii septem esse volunt, nullo solido fundamento
Tom. XXV. 1
2 QUOI>LIBET.

iiixi. Mihi videtur cum nullus liic, vel in manuscriptis, vel in impressis habeatur
Quolibetorum numerus, vcl distribuiio, et apud alios, Quodlihetorum Auctores longe
plures qu.estiones, quam isle tractatus habeat, unico Quodliheto comprehendantur,
(habet Ilenricus Quodlibeto primo, 42. qua^st. et vEgidius Quodlibeto secundo 80.)
opus istud unicum tantum esse Quodlibetum, et omnes istas qusestiones unica dispu-
tatione generali Doctori Subtili propositas, et ab eo resolutas. Nec multum refert quod
a quibusdam citalis Quodlibeto tertio vel quarto, etc. juxta numerum qurestionum,
quia vel decepti sunt, vel per Quodlibelum intelligunt quoestionem quodlibetalem. Ut
ut sit, opusest pretiosissimum suum, et medullam doctrinse, quam Doctor in Senten-
tiis tradidit, majori claritate, faciliori methodo, et solidiori argumentorum fundamento
complectens, in omnibus subtilis, hic subtilissimus extitit Doctor, ubi aliis alise specu-
lationis levavit se supra se. Ultimum omnium opus istud scripsit; ut igitur poslerius

generatione, ita prius perfectione inter omnia ejus opera habendum est. In Scholiis

cito loca, quibus in Sententiis de luc tractatis agit, ut eo recurras, benigne Lector,
quando libuerit. Adjunxi Conciliationes locorum, quee in hoc opere cum aliis ejusdem
Doctoris locis dissentire videbantur, ut semper sibi consentientem nunquam contradi-

centem, Doctorem cernas. Vale.

 1'K/EI-A.TIO.

PRErATIO.
Cunctce (a) rcs tlifpciles, ait Sa- SGHOLIUM.
lomon, Eccles. 1. et ciir intelligat
Sumit rem pro onte dicente perrectionem
eas esse cUrticiles, siibdit : Non pu-
non pro ente ut sic, quia hoc uon divitlitur
test eas liomo cxplicare scrmone. Se- priiao in finitum et infinitum, sed in ens
cundum igitur distinctionem re- quantum et non quantuni, ut habet Doclor
rum potest accipi distinctio difli- infra quodlih. 5. ad argum. princip.
cilium qucTstionum. lies autem pri-
lato
mteoc.
in
1
. ma sui divisione dividi potest in COMMENTARIUS.
ist. 11. rem creatam et mcrcatam, sive
12. Met.
in rem a se, et in rem ab alio ha- (a) Cunctx res difflciles. Quia Doctor iri
1.

bentem esse, sive in rem necessa- praisenli opere inlendit loqui de rebus di- ,.
^^'^^^
divisio rei.
riam et rem possibilem, sive in versimode, secundum quod diversimode
rem finitam et infinitam. Res au- traclalur de eis in quatuor libris Magistri,

tem increata, a se, infinita et ne- ul patel in quaeslionibus; ideo primo di-

cessaria, Deus est res autem cre- ; sLlnguiL de re, dicens quod res prima sui
ata, ab alio, possibilis et finita, divisione dividi polest in rem crealam, elc.

communi nomi.ne dicitur creatura. Haec noneslprima ('ivisio enlis etiam rea-

De utraque re propositae sunt ali- lis, ut infra palebil, q. 3. sed esL divisio en-
quse qurTstiones. lis quanli in sua divisa. Ens enim quantum
ficen
!t. c. Iterum, in divinis (b) res accipi- primo dividitur in ens creaLum,el in ens
tur essentialiter et notionaliter, increaluni, accipiendo tamen crealuram ul
juxta illud Augustini 1. de Doct. ipse accipit in 3. d. q. II. Greatura enim
Ghristiana, c.2. fies, quibus fruendnm ibi poLest accipi proprie, et sic accipilur
est, sunl Patcr, Filius el Spiritus snn- uL lantuni esl imme JiaLe causala a prima
ctus, eademque Trinitas, una qucedam causa, nulla secunda causa concurrenLe. creaturae
summa res, communis omnibus fruenti- PoLesL etiam accipi improprie, sive <?ene- potest

busea. In prima partc auctoritatis raliler, et hoc modo accipitur pro omni np^iciter.

accipitur i-es personaliter, in sc- causalo, eLiam secundis causis concur-

cnnda essentialitor. Fuerunt igi- renLibus. AccipiLur eliam creatura pro
tur (c) aliqua qusesita in divinis de omni re, quic poLesl esse Lerminus cre-
re essentiali; aliqua de notionali, alionis, proprie vel improprie, mediaLe vel
sive personali. Unicum autem immediale, quia relaLio creaturaj ad Deum
quaesitum erat de ordine cssenli- non terminat creationem immediale ut
alium ad notionalia. Illud unicum patet, lerminat tamen mediate, quia con-
primo ponitur, utpote ex cujus so- comiLaLur aliquid immediale crealum. Ac-
lutionc patcbit ordo procedcndi cipiL eliam creaturam pro omni re quan-
circa alia quaesita. a, alii a Deo, cui non repugnat esse ac-
 4 QUOULIBET
tualis exislenliiB, quia oranis lalis esl ens divinis, scd accipitur pro personalitale
creabile mediate vel inimediate, ui supra sive pro ratione formali conslituente
dixi, el omnis crealura esl res liabens personam, sive pro proprietale hypostati-
esse ab alio, possibilis el finila ; Deus ve- ca, quia primo modo semper includit
ro esl res necessaria increala, habens esse essenliale dicens formaliler perfectio-
a se etinfinita. nem secundo modo
; non, nisi tantura per

2. (b) Uerum in divinis Accipit hic Do- identitatem realera, ul palebit infra,
Arist.
securido ctor essentiale pro perfectione divina. qusesl. 3. el 5.
Met. c. 5.
Quomodo Quoddam enim est essenliale, quod est (c) Fueruat igilur aliqua qus^sila, etc.
hic
accipitur
formaliler perfectio, ul Deitas, et omnia De re essenliali satis patet in primo dist. 1.

personale, De secundo,
sive
allribuLa, el quoddam nuUam perfedi- 2. 4. et alibi. scilicet perso-
notioDale. onem formaliter dicens, ut essenliale di- nali, patel in primo ubi supra, et praecipue

cens formaUter respectum ad extra, ut dislinct. 26. 28. et ahbi saepe. De tertio

creare, causare, preedestinare, etc. Nota hic facit specialem quaeslionem compa-
eUam, quod personale, sive notionale non rando essentiaiia et notionalia ad essen-
accipitur hic pro personale, consliLula in Uam divinam.
 OU/ESTIO I.

Utrum in divinis (e) essmlialin sint ini- tionalianon ergo, etc. Probatio
;

mediatiora cssentioi Divina\ vel noti- majoris: Primne perfectioni imme- qujj
onalia. diatiora sunt illa r,uaf) mai?is
'^ ha- '
p.e'-^;tiio
«iiiiplir.iter

Henr. sinu. ait. 27. q. G. Hajrveus. quodl. 3.

bent rationem perlectionis sim|)li- simpiex.
7.
q. 3. el q. i. q. 2. arf. 51. et 52. f.f quodl. 3. citer, quam (|une non liabent; essen-
(j. 3. Sa)tiis l. (i. 2, q. 2. c/ rlnrius dist. 8.
Q. 4. H. G. et 2. d. [. q. 1 Goffred. quodl. 7.
tia autem diviua prima perfec- est
^/. l. D. Thom. 1. rarl. d. 2. tio, perfectiones autem simpliciter
habent magis rationem perlecti-
Qnod notionalia, probatur Qnge :

i. onis quam illa, quae non sunt per-

constitunnt supposita alicujus na-
fectiones simpliciter. Probatio mi-
turae, sunt inimodiatioi"a ipsinatu-
noris Anselmus Monol. 15. esscji-
rse, quam illa quse sunt proprie-
:

tiale cst in quolibet melius ipsum quam

tates natur?B notionalia autem in
;

non ipsum; sed talc dicitur perie-

Divinisconstituunt suppositanatu-
ctio simpliciter; notionale est hu-
Vce divinnO; esscntialis non, sed sunt
jusmodi, quia cum quaelibet per-
quasi proprietates illius naturao;
sona careat aliquo notionali, care-
igitur, etc.Probatio majoris Na- :

ret aliquo, quod esset in quoli1)et

tura immediate se habet ad suum
suppositum proprium, quiade illo
melius ipsum, quam non ipsum, et
ita persona non esset
quanlibet
dicitur in primo modo dicendi per
simpliciter perfecta, quod est in-
se, non autem de aliqua proprie-
conveniens.
tate, nec e converso, sed tantum
secundo modo; igitur illud quo COMMENTAKllTS.
suppositum constituitur formali- (a) Tilulus quicstionis clarus'eril in secun-
3
ter, immediatius se liabet ad na- do articulo. Et primo arguit quod noti-
turain. quam proprietas aliqua. onalia sintimmediatiora.et argumenta sol-
Probatio minoris Esscntialia
:
venlurpost. Demumarguil quod essentia-
sunt communia tribus personiS; et lia sint immediatiora, et hoc argumenlum

per conseqnens pcr nullum essen- tenet loquendo de essentialibus formaliler

tialj constituitur suppositum; igi- dicentibus perfeclionem, et sic argumen-
tur pernotionale, suntetiam essen- lum concludit, ut patet in litlera. Omnia
tialia proprietates naturse secun- enim essentialiain divinis, quse formaliler
dum Damasccnum c.l2. Sibonum,m- dicunt perfectionem, sunt perfectiones
quit, si juslum, si sapiens, si quodcumque simpliciler, quia ibi nulla est perfectio,
aliud dicas, non naturam dicis, Dei sed nisi forinaliter infinita, ut patuit in primo,
luuncti- qmecircanaturam. Et Augustinus 15. dist, 2. et 6. qusest. penid. et lalis perfeclio

formali ^® Triu. c 5. Sl dicum cvtcrnus, im- est immcdiatior essentix' divinte, ul supra
\n Deo. mortalis, juslus, bonus, beatus, spiritus, paluil in primo disl. 8. et 28. Nolionale
liorum omnium novissinium quod posui vero ex sua ralione formali 'nuUam 'Jicit

videtur significare substnntiam, ccelcra perfectionem, quia lunc aliqua perfectio

vero /lujus substanticc qualilatcs. psset formaliter in una persona, qua3 non
Ad oppositum ipsi essenti;^ im- in alia, quod est impossil)ile; tum eliam
mediatiora sunt quffisunt per-
illa, quia si aliquam perfectionem formaliter

cft
^,'""4®
lectionos simpliciter, quam quae inciuderet, illa perfeclio esset f rmaliter
49. q. 4. yion sunt iiujusmotli; essentialia infinita, cujus oppnsitum improbalur a
sunt perfectiones simpliciter, no- Doctore infra quxsl. 5. Et quod (licil de
 6 QUODLIBET.

illa proposilione Anselmi de perfeclione quia secundum Augustinum 7. dc ^.j^ei^^^

siinpliciler, exponelur infra, 7. 5. el Trinit. cap.l. omnls cssenlia, qnoi re- q. g.

parle lalive dicitur, est alifjuid, excepto rela-

exposila esl supra in primo disl. 2.

2. qusest. 1.
tivo. Et secundum ipsum ibidem :

Si pater non est aliquid ad se, non csl

SGHOLIUM.
omnino quod relalive dicalur. Ilabetur
ad utramque
Posita ratione difficnltatis
ergo ista conclusio, quod in divi-
qusestionis, pra>mittit aliqua,quo-
partein
nis oportet ponere aliquam entita-
rum priinum est, dari in divinis aliquam
tein realem, in existentia actuali,
entitatom primam, realem, existentem, alias
nulla e>set posterior de quo late, I. dist. 2.
; etaliquam unicam, primam, et il-

q. 2. Et hanc esse absolutam probat

ex Au- lam esse ad se.
gustino, cujus loca hic adducta probant dari Ista realis entitas, (e) quae est Eatitasin
distinctionem ante opus intellectus inter es- prima ratio
in Deo, cum sit es- '^i^J^
sentiam divinam' et personas, de quo Doct. 1. Jiviua.
sendi simpliciter, rationabiliter
d. 1. q. 4. n. 17. et d. 2. q. 7. ad q. 4. n.
41.

et d. 13. n. 23. et 26. a Sanctis vocatur esseniia. Unde

Augustinus 7. dc Trinit. cap. 1. in
Respondeo primo, ad intelle- et quod
fin. quod est sapientice sapere,
ctiim quaestionis sunt aliqua ne- est potentice posse et ceternitati (Elernam
cessaria prsemittenda. Secundo, esse, et justitice jitstam esse, hoc esl essen-
qu^estio solvenda. Tertio, contra liam ipsum esse. Et infra cap. 4. ab
solutionem qusestionis dubia oc- eo quod est esse, appellatur essentia,
,
currentia excludenda. propter quod Deus ipse, cui propriissime Esaentia
j sic (licitur
De primo, hic quaeritur de ordi- •

et verissime convemt esse, venssime

dici-
' * ' '

gbesse.
ne immediationis istorum duo- tur essentia. Et hoc primo dicente
Lih:5

rum, essentialis et notionaiis in com- Augustino ibid. c. 5. Manifestum esl cap. 2.

paratione ad essentiam divinam. Deum abusive vocari substantiam, ut no-

Videatur ergo primo intellectus mine usitatiori intellicjatur essentia,
istorum quatuor terminorum, qui quod vere ac proprie dicitur, ita ul for-
ponuntur in titulo qusestionis, sci-
tasse solum Deum oporteat dici essentiam.
essentia, essentiale, notionale et
licet Est enim vere solus, quia incommutabi-
immediatius .
lis, idque nomen suum suo famulo enun-

De primo, in divinis (b) necessa tiavitMoysi cum dixit Ego sum, qui :
3.
indivinjs rio est aliqua entitas realis. sive sum\ sed tamen sive essentia dicatur,
^entHal'' cx uatura rei, et hoc in existen- quod proprie dicitur, sive substantia,
tia actuali, alioquin nihil esset ibi quod abusive dicitur, utrumque ad se di-
reale in actu. Illa entitas realis citur, non relative ad aliquid. Hsec
actualis, (c) sive ponatur omnino ille.
unica, sive ponatur aliquo modo De ista essentia, (f) sive minus gubsiantia
distinctio rei vel rationis, scmper proprie substantia, quod ipsa sit
^^'^^^
erit ibi ponere de necessitate ali- sola ratio simpliciter essendi in '''^M|'^j'^de

quam entitatem rcalem, primam, divinis cuicumque, habetur ibid. divina.

unicam, quse non prgeexigat ali- 6. Substantia patris ipse pater est,
C.
quam priorem. Si enim quselibet sed quo est. Hsec
non quo pater est,
2. Met. pr?eexigeret priorem, nulla esset
t. 10. ille. Et intelligit quod essentia non
Es hoc prima, et per consequens nec ali-
Illam
posterior. est ratio formalis patri essendi
^Xiun!" qi^a alia esset
existentiam
gi^^g^jj^ primam entitatem (d) opor-
patrem, sed essendi simpliciter.
f^
esse de
Huic concordatDamascenus Ub. 1.
.

quidditate tet esse absolutam, sive ad se,

 .

QUyt:STIO I.

c. 12. diccns sic : Videlitr tjnidem prin- q. 2. art 1. vide ibi. Cum enim dicit, om- Auj,'ii8t. 7.

cipalius omniiin}, quiv de Deo diciiiitur nis essentia, qux relative dicitnr, etc. non ^j,,,""'.'
•'*

nominum, esse rjiii esf ; ot hoc ppobnt dohel intelHgi, quod essentia relalive ^'''-

per illud Exod. Qui est, clc. ct

.'{. dicatur, quia essentia divina non dicilur
subdit Totum enim in se compre/ien-
:
relative, ut supra patuit in primo dist. 5.
dens habel esse velut (juoddam pelagus l. sed sic inlelligilur, (juod omnis es-
q.
substantiie infinitum el interminatnm. fundamenlaUs, secun-
sentia, qu;e esl ratio
Roctc ergo in divinis in
Hciec illo.
dum quam aliquid relative dicatur, esl ali-
comparationo ad essentiani, tan-
quid excepto rehativo, id est, excepla re-
quam ad entitatom, simplicitei*
latione, secundum quam aUquid dicitur
primam etabsolutam, considera-
formaliter referri, et non fundamentali-
tur omnis ordo cujuscnmque,
sive quorumcumquo, qua) in di- ter. Sic in proposito, essentia divina cum
vinis sunt. sitproximum et immedialum fundamen-
tum relationis divin;i3, est ratio fundamen-
COMMENTARIUS. taUs, secundu'U quam, puta, pater funda-
menlaliter refertur ad filium, et paterni-
(b) De primo, elc. In islo primo arliculo
inlendit principaliter declarare quatuor las in palre esl ratio formalis secundum
lerminos, videlicet, essentiam, essenliale, quara pater formaUter referlur ad fiUum.

notioaale et immediatias. De primo, in Similiter auctoritas sequens, scilicet, si

divinis necessario esl aliqua entitas ex non est aliquid ad se, elc. sic exponitur, id
natura rei, et in existentia reali acluali est, si non est aliquid ut proximum fun-
IIoc et probatum m primo d. 2. part. I. damentum relalionis, quod sit ens ad se,
q. 1. ubi probatum esl quod si est aliquod quod est ratio fundamentahs, ul supra,
etlectum aclu existens, prima causa erit non est omnino, quod relative dicalur, quia
aclu existens, idem de primo fruitivo, relatio secundum quam aliquidformaUter
primo in eminentia. Vide quse ibi expo- refertur ad aliud, fundatur in aliquo abso-
sui. luto existente in iUo quod refertur.
(c) Illa entitas realis actualis, etc. Et (e) Ista realis enlitas vocatur a Sanctis 5.
quod dicit de distinctione ex natura rei essentia. Hic probat peKauctoritates Augu-
vel ralionis, vide quae dicit in primo stini 7. d' Trin. c. infine, elc. 5. circafinem
dist. 2. part. 2. q. I. et dist. 8. q, penul. ul)i vult, quod sapientia dicitur a sapere,
Unde
llic enim non habet disputare quomodo sive sapere a sapientia,
. ,

parum .
esl curan- dicatur
dislin^uantur ab essenlia, vel sapieaiia.
relationes dum, sive ista denominalio accipiatur
quomodo altributa ab invicem, vel ab Grammatice, sive logice, non curo ; suf-
essentia Sed quomodocumque
distent. ficit quod esse propriissime convenit es-
distinguantur, dicit quod est necesse sentiaj, sive essentia dicatur ab esse, sive
ponere in divinis unicam entitatem pri- e contra ; nihil enim immediatius compe-
mam, etc. quia si nulla essel prima, nuUa tit essentiae, quam esse existentiae, et
esset posierior; palet per Philosophum praecipue primae essentiai, convenit pri-
Metaph. text.5. conwi. 10. fllud, inquit, j^^ existentia imo ipsa existenlia con-
;

cujusprimum non est, quod consequitur ^pj^n essentiae divinaj in primo modo di-
illudprimumnon e.<t. Vide Commenlato- cendi per se, ut supra patuil in primo
rem. disl. 2. part. 1. q. 2. et in ista q. Omne
(d) lllam etiam primam entitatem opor- enim illud potest dici essentia, cui potest sU^^ra*^
tet esse absolutam, quia 7. de Trinit. Ilanc competere existentia, ut patel a Doclore ^''«'Pp^itio =

auctorilalem supra exposui in primo d. 1.

in pluribus locis, et essentia, et existen- '^onvenit
 8 QUODLIRET.

esBe tia eliam in creaturis, non differunl reali- posterior suo modo essentia divina suo
existentire
convenit ter, ul palet a Doclore in 2. dist. 1. el in 3. modo oritur ab essenlia divina, et hoc
esi-e
etsentise.
d. 2. et cui repugnat esse existentiae, re- mediate, vel iininedialo, quod dico

pugnat sibi essenlia, loquendo de essen- propler operationes intellectus el volun-

tia proprie. Non credo tamen generaliter tatis, quae sunl in essenlia mediantibus

esse verum quod cui convenit ess"- existen- potentiis. InteUigendo ergo originalive,
Sola
tiai, quod sibi conveniat es?,e essentiaj. vel pullulative, sola essentia divina est divjnj
®^'
Multa enim dicunt propriani existentiam, ralio simpliciter essendi, elc. formaliter ®^^''"V-^

simpiiciter
quae forle non dicunt propriam essentiam. autem non est simphciter ratio essendi,
De hoc alias; forte enim ratio individualis quia bonitas infinita est formaliter exi-

ut haecceitas, pula Francisci, dicit pro- stens, licet reaUter sit essentia divina. De
priam exislenliam, cum dicat propriam hoc vide quae exposui sMjoer prmo Docto-
entitatem superadditam nalurae specificae, ris d. 8. q. penuU. Ilis praeraissis palent
ut patet a Doctore in primo disl. 5. q. 2. auclorilates : Prima, qute liabetur 7. de
et dist. 26. et in 2. d/st. 3. Hoc idem pos- Trin. 6. vel 14. scilicel, substantia Pairis
set dici de enlitalibus hyposlaticis, su- ipse Paler est, non quo Paier est Pater, sed

stinendo quod dicant aliquid positivum, quo est, id est, quod essentia, quae est in

ul exposui super primo Doctoris, d. 28. Patre, est id quo slmpUciter Pater habet
ei super leriio d. 1. et tamen istae entila- esse, sive essentiae, sive exislenliae, id

tes tam individuales quam suppositales est, quod totum esse essentiae et exislen-

non sunt essentia, nec portinent ad essen- tiae in Patre est ipsa essentia divina.

tiam, nec ad quiddilatem, ut patet a Do- Si quseratur, nonne etiam Pater habet
ctore in primo d. 5. q. 2. d. 26. et alibi. esse existenliai a paternitale? Et videtur

Sequitur : Manifeslum est Deum abusive quod sic, quia Pater constiluilur in esse

vocari substantiam, etc. quomodo lioc personaU per paternitatem, suslinendo

intelligatur, vide Dociorem in primo d. 18. communem opinionem, sciUcet quod per-

q. 2. et ea quse ibi exposui. Loquendo sonae constituanlur in esse personali per

enini de substanlia transcendenter, Deus relaliones ; tum etiam, quia per Paterni-

dicitur proprie et non abusive substan- talem realiter distinguitur a Filio, et per
lia. consequens videlur, quod paternitas di-

6. (f) De ista essentia, sive minus proprie cal propriam existentiam, cum ipsa for-
Adverte
hanc substantia. Hic Doctor probat per auctori- maUter distinguatur ab essenUa, ut patet
htteram. a Doctore in penul. Qxxod enim
tates, quod essenlia divina est ralio sim- V. d. 8. q.

pliciter essendi in divinis cuicumque. est ratio dislinguendi realiter actuaUter,

Adverte bene hanc litteram. Vult Doctor actu existit, quia si actu non existeret,

quod quidquid habet esse in divinis suo non esset ralio realiter distinguendi aclu-

modo est originatum ab essentia divina, aliter.

nam perfectiones atlributales puUuIant ab Respondeo, quod paternitas dicit pro-

essenlia divina, et in essenlia divina. priam existenliam, et aUam ab exislenlia

Similiter, prima proprietas personalis im- Deitalis, non aUam realiter, sed aliam
mediate est ab essentia divina, aliae vero vel ex natura rei, vel formaliter, ut supra

proprietates sunt ab essentla ut a ralione exposui in primo d. I. part. 2. et sic

formaU producendi personas. Similiter Pater dicitur existere paternitate, quia

est verum quod omnis perfectio divina tamen palernitas non dicit entitatem per-
 ;

QUi*:ST10 I.

feclain, sed lanlani onlilalem hyposlali- tari, ut |)ut'i cntitas aliqua, oinnem
cani. llla Paler non dit-ilur simpliciler ha- porfectionem contineiis unitive ;

bere esse, sed sola essentia divina, quae ergo csscntia divina est talis cnti-
est ratio perfeclissime essendi, dicit per- tas, includeus unitive omnem per-
feclionem essenlialem el quidditalivain rectioncm simplicitcr.
el sic debenl exponi auclorilales Aui,m- Secundo, (h) ad idem arguitur
slini et aliorum Sanclorum. sic: In omni creatura essentia, eo
modo quo distinguitur ab existen-
SGHOLIUM. tia, videtur esse prior illn, sicut
potentiale susceptivum
et est
Argiiit essentiam non o>sopriraam entita- l)i'ius nctu suscepto; ergo videtur
tom; ot quia ad seciuuliun, quo probat exi-
siniiliter in Dco. Scd secundum di-
stontiam esse priorem essentia, non respon-
cta Augustini et Bamasceni jam
det, videtur innuere exi-tentiain esse de
quiddilate Dei, et uon moduni intrinsecum ut adducta, esscntia accipitur procxi-
in creaturis. Et idom videtur insinuare 1. stentia actuali, sicut apparet per
d. 2. q. 1. Et ita censent Lj-chot. et Tartaret. illam auctoritatem Exodi, qua
hic, vel volunt inter hrec nullam dari distin-
ambo utuntur, Qui csi, ctc. cr-
ctionem.Vide e.jusdom dicta q. 2. ot Trombe-
go secundum istas auctorita-
tam, et Wallonem in Formaiitatibus.
tes, existentia est prima entitas,
Contra ista (g) qua) dicta sunt de. et non essentia, ut essentia, vel
.r-jiiit

[juoJ isto termino esseniia, potest objici saltem illse auctoritates Iioc non
itas in
nis non dupliciter Primo sic, per aucto-
: ostendunt. -

sit
entia. ritatem Damasceni adductam: To- Ad primam, qua)re solutionem
lum inse, etc. ergo secundum istam super primum dislinct . 8. quceslio. 3. ile

auctoritatem, csseniia includit to- AuribuUs.

tam perfectionem divinam. Sed -^^ primum dici potest, quod cssentia Additio.

tota pcrlcctio divina consistit in inclndit tolam pcrfectionem divinam uni-

omni perfectione simpliciter, quia live et identice, licel non formaliter com-
quacumquenon non habe-inclusa, prehendat omnes perfecliones dicinas, et

tur totalisperfectio; non ergo es- sic intelligendum csl diclum Damasceni,
sentia est pra)cise ista prima enti- ul palet in 1. disl.8. qutvst. 3. principa-
tas distincta qualitercumque con- li, circa finem qucestionis, perfcctiones

tra essentialia, imo est una totalis illce elsi sint identice cssentia, tamen di-

entitas unitive includens omnia cs- stinctce sunl ex natura rci ct formaliier.
sentialia, cui videtur concordare Ad confirmationem de Anselmo, patct
illud vocabulum, quod dicit, Pcla- pariter quod essentia esl unitive ct iden-
gus, propter immensitatem conti- tice omnis perfectio, non tamen formali-
nentias unitive. ler, et ex natura rei. Unde liccl qucelibct

)soi. 2. Hoc conflrmatur pcr illud An- perfectio simplicitcr sit formalitcr in-
selmi Deus est qno majus excogilari
: finita, non tamen radicaliter^ cujnsmudi
non potest; scd quacumque unica est csscntia et existenlia Dei.

perfectione simplici, non inclu- Adsccundumdicipotest {k) quod cssen-

dcnte omnem pcrfectionem simpli- tia, etrjus exislentia in creaturisse/iabcnt
citer, potest aliquid majus excogi- sicut quiddiias ct molus, ideo distint/u-
 .

10 OUODLIBET.
unlur. In divinis aiUem exislenlia esl de tilas. Antecedens probal, ([uin secundum
conceplu essenliic, et prccdica/ur in pri- Au,ij:u.slinum essenlia divina accipilur pro I
mo modo dicendi per se^ sic quod propo- exislenlia, conlrariuni videlur esse in

sitio illa per se est prima et immediata, creaturis, quia essenlia est prior oxislen-
ad quam omnes alia resolvunlur, ut patet lia, sicut potentiale et susceptivuin exi-
in primo d. 2. 7. 2. Quoire in 4. 4G. d. stentiaj.

q. 3. el primo Reportationum d. 45. q.2. Kespondet Doctor ad prirnam ralionem

ctd. 2. part. 2. q 2. cl infra. q. 5. et ejus confirmalionem, quod essenlia est
art. 3. e/ 2. dislA. q. 2. pluraadpropo- unilive el idenlice omnis perfeftio divina,
situm harum objectionum. non autem formaliter et quidditalive, ut
Ai. quo Aliter dicitur, quod ista ratio, clare patuit in primo penult.
(\) dist. 8. (j.
supposilo .
.
\ / 1

quteriiquae si quid valot, vidctur GssG con tra Nola tamen pro clariori intelligenlia,
el quantae. .,, , , , .. ... Expositio
illudquod qusestio supponit, scili- quod essentia divina prius natura est quje
includit
cct aliquam esse immediationem essentia in uUima aclualilate, et formali- aiiqua
dubia.
essentialis ad essentiam, et quserit ter infinita, et in illo priori non includit
quanta. Pro isto autem supposito nec formaliler, nec uniiive perfectiones
arguitur, quia omnis perfectio altributales, cuni in illo priori non prse-

simpliciter estsimpUcitersimplex. intelligantur habere esse in se formaliter ;

Probatur, si est aliquo modo re- in secundo vero signo naturse sunt illje

. solubilis in distincta, sint A et B, perfectiones attribulales, quae pullulant ab

neutrum potest esse perfectio essentia divina. Gum ergo Doctor dicit,

simpliciter simplex, quia tunc quod est necesse ponere aliquam entita-
unum non faceret per se unum tem absplutam omnino primam, cui com-
cum reliquo, quia non est per se parantur essentialia et notionalia in rali-

unum ex quibuscumque distinctis. one prioris el posterioris. ila quod unum

nisi unum sit sicut actus, et aliud morum immediatius insit essentiae divinaj,

sicut potentia. et per consequens prius, etc. est quaeren-

dum an illa eulitas prima sit pelagus, elc.
GOMMENTAHIUS. et sit id quo majas cogitari non potest,

etc. Si sic, conira, in ilio priori non conti-

(g) Conlra ista quae dicla sunt. llic Do- net omnem perfectionem simpliciler, ut

ctor intendit probare per duo argumenta. patet. Si non, ergo est perfectissima enli-

quod essentia non sit proecise illa prima tas, et auctoritates non sunt veroe. Et

entilas distincta ab aliis altributis et per- ultra, ergo non continet unitive, et sic

fectionibus simpliciter, sed quod sit om- responsio Doctoris non solvil raliones.

nis perfectio simpliciter. Et probat sic : Dico, quod in ilio priori non continet

Primo per Damascenum dicentem totum uniLive, et tamen est perfeclissima enlitas,
.\n essentiB
in se conlinens, etc. sic videtur includere quia ul sic, non tanlum est formaliter sit pelagus.

omnem perfectionem divinam ; ergo non infinita, sed etiam virtualiter et origina-

datur talis entitas sic praicise dislincta ab tive infinila, ut patel a Doctore in 1. dist. 8.

aliis perfectionibus. q. penult. et talis infinitas originativa non

(h) Secundo ad idem arguitur sic, et convenit perfectionibus aliis divinis, ut

ratio statinhoc : Existentia divina estprior patct a Doctore m6« supra.

essentia; ergo essentia non est piima en- Gum dicilur, si non continet omnem 9.
 U
perfeclioiiem sitnpliciler non esl pelagus, idem sibi realiler. Siout etiam dicimus,
nec id (luo majus co^ilari, elc. Dico, quod anima inlellecliva continet per
quod sufQcit quod in lali priori sil lalis Identitatem realem inlelleclum et volunia-
enlilas, a qua possil originari, ul sit idem tem, et non e contra, ut palet a Doctore
sibi realiter omnis perfeclio atlribulalis, el in 2. dist. IG. Dico ergo, quod essenlia
ttribuu
^^^ '^ secundo instanli naluraj (in quo divina est sic prima entitas absoluta , quod
ulluiant
ori<jinanlur, vel puUulanl ab essentia di- ex sua infinila perfeclione ex necessitate
vina) idenlificantur realiter cum illa. Dico nalune em mant onmes perfecliones attri-
ultra, quod ost majoris perfectionis esse butalos insumino, quia ul, inUnitas forma-

in se lalem enlitatem, propter cujus litor, ut supra patuit a Doctore in primo

perfectionem necessario puUulant porfe- d. 8. q. penult. ol illas perfectissime sibi
cliones formaUter inilnila} quam continere unit inquantum sibi uniri possunt, lioc est.

illas lantum formaliter. Hoc posset probari in perfeclissima identilate reali.

per dicta D o clovis in primo d. 2. pari. 1. (k.) Ad secwidum dici polesl. Uespondel
q. 1. ubi probat quod majoris perfectionis ad illud de existentia, concedendo quod
est iu prima causa continere virtualiter existentia in creaturis est posterior essen-

causalilalem secundae caus;B, quam conti- tia, et distinguilur ab illa, cum sitmodus Existentia
^ ebtaccidens
nere formaliler. IIoc idem in proposito per ejus. Sed lorte hoc non dicit secundum secundum
Mlam proposilionem famosam Doctoris, mtentionem propriam, sed secundum non
videUcet: Qualis est ordo inler aliqua, ubi Thomam, qiii ponit exislenliam esse acci- scotum"^
sed modus
realiter distinguuntur, talis est ordo, rati- dens essenliye ; secundum vero Doctorem intriasecus.
one distinguuntur . Si ergo per possibile exislentia non distinguitur realiter ab
vel impossibile j)erfecliones illae realiler essentia, ut patet in secundo dist. 1. et in

distinguerenlur ab essentia divina, adhuc tertio dist. 6. est enim i^radus inlrinsecus
ipsa essrt id quo majus, etc. quia niliil essenliae. Sed quidquid sit, in divinis non
esset quod posset originative conLinere ponitur existentia distingui ab essentia,
hujusmodi perfectiones. De facto tamen (cum ipsa sit de ralione formaU essenliae di-
conlinet iUas unilive propter infinitalem, vinae, ut etiam patet a Doctore in 1. d. 2.

quia infinitum idenlificat sibi realiter quid- partel. q. 2. et quae ibi notavi considera),
quid ibi polest esse, ul patet a Doctore et per consequens in quocumque priori
in \. d. 2. dist. 5. q. 2. inlelligitur essentia divina, in eodem intel-
^*^-
Si iterum dicatur, videtur enim quod Ugitur sua existentia, et sic non sequilur
etiam attributum aliquod, pula bonitas in quod exislentia divina sit priina entitas
divinis possit dici prima enlitas, quia talis circumscripta essentia divina.
bonitas propter sui infinitalem idenlificat (I) Aliter dicilur hic^ etc. Ilaec responsio
11.
sibi omnem aliam perfeclionem simplici- videlur esse ad primum argumentum, et
ler, patel, quia infinitum continet unitive ad confirmationem, quod palet, quia in
realiter quidquid ibi potest esse, ut pi- primo argumento probat quod essenlia sit
tet a Doctore ubi supra. Respondeo, quod omnis perfectio simpliciter, et per con-
tiributa
^^ianfivis bonitas divina sit formaliler sequens non est unica talis entitas sic pri-
^.""'' infinila, non tamen conUnet imil.ve ma in divinis, cui comparentur essenti-
rmaiiier essentiam
realiter divinam, sed bene alia el notionalia, ut medialius et immedi-
'
se, ad
sed non e contra, quia essentia divina originat suo
atius, quia ubi non est aliqu^d primum, ibi
a se.
modo illas perfectiones simpliciler, ul non potesl esse immedialius et mediatius.
 ,

QUOIJI.IBET.

uL supra paluit. El quod sic iiilelligat In lillera taraen Doctoris occurruiil ali- 12, 1

Difficult
Doctor, palel per hoc quod dicil quod qua dubia. Primo in hoc quod dicil, quod
ratio illa si quid valel, videlur esse conlra perfeclio simplicilor sit simpliciter sim-

illud quod quaestio supponil. Quajslio au- plex. Hoc non videLur, tum quia resol-

tern supponit aliquain immediationem vitur in plures conceptus quidditalivos,

essentialis ad essenliani. nam sapientia Dei res)lvitur in sapien-
Gum quoerilur in principio qusestionis, tiam transcendentem, ut videtur innuere
an essentialia sint immediatiora essentiai Doctor iii primo dist. 8. quasst. 2. respon-

divinye quam nolionalia? ergo quaestio dendo ad uUimum argumentum princi-

supponit, quod essentialia et notionalia pale ; tum quia sapientia in communi prse-

insunt essentiae immediale. dicatur de sapienUa creata et increata

Et quaerit quaestio quanta sit talis imme- in guid, ut patet a Doctore in primo dist. 3.

diatio, an scilicet essentialia insint imme- q. 1. in tertia ralione, quam facit pro uni-
diatius quam notionalia. vocalione entis; tum quia ens praedicalur
El sic patet quomodo primum argumen- \u.quil de sapientia increata, et sic re-
tum est contra illud quod quoestio suppo- solvi^.ur in ens quidditative, quod habet
nit, quia si essentia est simpliciter omnis rationem determinabiUs, et per conse-
perfectio essentialis; ergo non erit ibi quens erit potenliale, et entitas conlracti-

immediatio aliqua. Probat ergo Doctor ibi, va habebit ralionetn actus.

id quod quxslio supponit, videlicet quod Secundo dubilatur, quia posito quod
essentialia insint immediate divinae essen- sapienlia divina, quae est perfectio sim-
tiae, ut uni entitati omnino primae et pliciter sit simpliciter simplex, non tamen
uniccB, et non sint unum totum cum illa, sequitur quod insit immediate, quia dice-
quia omnia essentialia in divinis dicenLia retur secundum primuin argumenlum,
perfectionem sunt perfectiones simplici- quod essentia est omnis perfectio simpU-
ler, et simpliciter simplices ; ergo cui citer, et non est taUs enlitas prima, cui
insunl, immediate insunt, quia non per ut priori insit perfectio essentialis imme-
partes cum non habeant. diate, sed est simpUciter iUa.

Si enim perfectio simpliciter haberel Ilespondeo ad primum dubium, est

Responsio
partes, una essel potentialis, et alia ac- opinio aUquorum, quod perfectio simpU- ad diflicu]-
tatem
lualis, et sic inessel prius per partem citer non est composita ex rebus realiler priinam.

potenlialem. Patet in simiU a Doctore in dislinctis, quia tunc partes constituenles

primo, d. 3. q. 2. de cognitione habiluaU non essent perfectiones simpUciter, quia
et virtuaU, dist. 5. et 27. de essentia ut nihU habens rationem partis est perfectio
quasi materia, el inA. dist. 1. quxst. 1. simpliciler, cum necessario pars includat
Gum ergo pars potentiaUs secundum ra- iuiperfeclionem, ut patet a Doctore in pri-
tionem sit prior acluaU, ila constituLum mo, disl. 2. et 5. et 8. Perfectio enim
ex ilUs prius perficit secundum partem sirapUciler non potest componi nisi ex
potentialem. De hoc vide Doctorem m 2. perfectionibus simpUciler. AUIer tamen
dist. 16. contra opinionem sancli Bona- dico, quod omnis perfectio simpUciter in

venturae. Si ergo perfectio simpUciter est divinis est foi^maUter infinita, et in ullima

simpliciter simplex, sequitur, cui inest actualitate, el est simpUciter simplex,

immediate inest, et sic stat suppositum ila quod non est resolubiUs in priores
quaestionis. conceptus quiddiLativos, et dico, quod
 QU^STIO I. 13

nec ens, nec sapienlia coinmuiiis, iiec cipitui' communiter cssentiale, ut

Iranscendens pra^dicalur iii quid do sa- distinguitur contra accidentalc,
pienlia divina, accipiendo in quid ul sil prout accidcniale continet sub se
de quiddilale illius, el prius ex nalura omne accidens per accidens, si-
rei. El de hoc vide quie notavi vi priino ve accidens commune, et acci-
disl. 2. i)arle 1. q. 1. exponendo illud (iens per se, sive proprium. Unde

arguinenluin Docloris, quo probal, quod ibi, esscniiale dicitur quod per se
non possunl esse plura necesse esse. Vide includitur in essentia, quemadmo-
cliam qucc dixi super primo DocLoris dum composito reali materia
in
dist. 3. q. 3. de conceplu simpliciler sim- et forma dicuntur sibi essentialia,
plici, ubi declaravi quomodo Deus dicit et in composito rationis, vel in
conceptum simpliciler simplicem, et quo- ipso dcfinito, genus et differentia
modo non. dicuntur partes essentiales rati-
3sponsio Ad secundum dubium forle posset onis, sive rei Theologi
delinita?;
a.l
cunclam dici, non asserendo lamen, quod Doctor vcro (n) aiiter utuntur hoc nomi-
fficulta-
tein.
ioquitur ibi de esseniia divina, quae ex ne esscntiale in divinis. Cum enim
quo esL perfeclio simpliciter, ideo non essentia sit omnino primum, ut
est constilula ex omnibus perfectionibus jam dictum est, et similiter est
simpliciter, quia tunc una haberel rali- commune, communitate reali,
onem aclus, et aUa rationem potentise, et quia dicitur de qualibet p rsona,
sic non essent perfectiones siinpUciter ;
et de omnibus singulariter, et ideo
ergo in illo priori, quo essenlia est quodcumque etiam aliud praedice-
essentia, sciUcet in suo essenliali et tur simili modo in divinis, dicitur
quidditativo, non includit hujusmodi es- essentiale, quia simile essentiae in
sentiaUa, et per consequens si insunt es- modo prsedicandi, sive in commu-
senliae divinae, insunt immediate ut entitati nitate reali.
unicae sic primae, et sic palet primus arti- Et per oppositum, notionale dici-
Nolionale
culus. tur illud quod nec sic prsedicatur, quid
sigQiticat.
nec iiabet talem communitatem,
SGHOLIUiM. sed quod pertinet ad notitiam
distinctionis personarum; sic ergo
Explicat essenliale apud Philosophos esse distinguit Theologus cssentiale con-
id, quod oppouitur accidenti, coinmuni et tra notionale. De lioc Augustinus 5.
proprio. Thoologice autem id dicitur esseii-
de Trin. c. 5. fn rchus creatis, alque
tiale, quod realiter convenit tribus personis,
mutabilibus, quod non secundum sub-
et opponitur notionali, quod omnibu.s perso-

nis non convenit, sed .1'acit ad notitiam di- stantiam dicitur, restat ut sccundum
stinctionis personarum. accidens dicatur ; in Deo autcm nihil sc-
cundum accidens dicitur, ncc tamcn
5.
De altero (m) termino, scilicet omne quod dicitur sccundum suhstantiam
De duplex distiiictio videtur
rssentiale, dicitur ; dicitur enim ad aliquid,
:
sicut
fiiiQcalu
hujus
ermiai
Una, quod aliter utuntur coinmu- pater ad Filium, et Filius ad Palrcm.
«entiale. niter lioc nomine esseniiale Philoso- H<iec ille. Vult ergo quod in crea-
phi, et aliter Tiieologi, specialitei' turis distinguitur esseniialc contra
in divinis. Nam in Philosophia ac- accideniale ; in divinis autem non
 11 QUOULIBET.

(listinguitur contra accidentale, sed habet esse declaratum est ens ralionis, ut
contra relativum ad intra, quod paiet.

scilicet dicit relationem pcrsonae Aliquando accipilur definilum pro illa Definitum
quomodo
ad personam, et por consequens re, quie est fundamentum declarationis accipitur.

pertinet ad distinctam notitiam passivae, sive quae est terminus declarati-

personae a persona et ideo, ut da- ;
onis activa?, et sic definltum erit ens re-

tur regula ibi, c. 4. de dictis de Deo ale, licet definitio formaliter sumpta, scili-

substantialiter com-
et rclative; cet pro declaratione, sit ens rationis.

muniter diQiiuv notionale, licet Au- Potest etiam accipi definitio fundamenla-

gustinus hoc vocabulo non cst liter, et sic accipitur pro illis conceptibus,
usus, sed sit usus vocabulo relalivi ex quibusconstat definitum, ut cum homo
vel ad aliquid. prius cognoscitur confuse, sive concipilur,

postea intellectus dividit ipsum, formando

duos conceptus de eo, scilicet animalis et
COMMENTARIUS.
rationalis, qui conceptus distincle decla-

(m) De altero termino, scilicet essentiale.

ranl quid sit homo, et forle illi duo con-

Hic Doctor exponit se de quo essentiaU ceptus declarantes hominem, non sunt
intendil loqui, cum quserit an essenlialia ens mere rationis.
Adverte tamen, quod licet homo ut u.
aint immedialiora, etc. et lillera est sa- Quomodo
tis clara. Nota tamen cura dicit de compo- confuse conceptus, sit lantum ens rali- homo sit
ens
sito reali et rationis, etc. accipit composi- onis, quia concipi passive est tantum re- ralionis.

tum reale, quod est composilum ex rebus latio rationis, in se tamen etiam ut prae-

habentibus verum esse reale, quod est scindit ab omni singularitate, est ens prae-

esse existentiae. Gomposilum vero rationis, ter actum inlellectus, vel ens, cui non
quod est compositum tanlum conceptibi- repugnat actualis exislentia ut in suis

liter, sicut conceptus hominis componi- singularibus. Pariformiter dico quod ani-

tur ex conceptibus omnium superiorum, mal el rationale ut sunt concepta ab intel-

et omnium quse essentialiter includunlur lectu, sunt tantum ens rationis, ut vero

in illo, quod tamen compositum non dici- in se considerantur, sunt praeter omne
tur compositum rationis, ut secunda in- opus intellectus, ut vero definiunt forma-

tentio dicitur ens rationis. Et quod dicit liter, sive ut distincte declarant, quod
de definito, quod est compositura rati- homo confuse importat, sunt tantum ens

onis, non debet sic absolute inlelligi; unde rationis ; hujusmodi enim declaratio non

est notandum, quod definitio potest mul- potest fieri nisi per actum intelleclus. Et
Distinctio tipliciter accipi. Uno modo formaliter ut de hoc vide ahqualiter Doctorem in 1.
potest
muitipiici- est declarativa distincte, quid sit res, puta dist. 36. solvendo argumenta Henrici, et

quid est homo, quae ut sic, fundatur in vide quae ibi exposui el notavi, et dist. 8.
accipi.

conceptibus, in quos est divisus conceptus primi, quxst. 3. et sic patet ista littera.

definiti, et sic est prsecise ens ralionis, (n) Theologi vero utuntur, etc. quia

quia hujusmodi declaratio objecli distincta essentiaha habent similem modum praedi-

non est nisi relatio rationis, sicut etiam candi essentiae divinae, quia sicut essentia

dicit Doctor inprimo, dist. 2. parte 2. q. 2. divina est communis tribus, communitate
et d. 27, quod declarare objectum est re- reali, sic et quaelibet perfectio essentialis,

latio rationis, ut sic definitum, ut tantum quia sicut ista est vera, tres personae sunl
 QU/ESTIO I. 15

sapienles realiter, et simpliciler eaciem sibi, et illud potost dici fnndamen-

sapienlia numero. El nola quod {•omimme tum. Kx isto fundamento intrin-
communitati reali est tanlum singulare seco, cum sit reale, et respectu ad
existens, quod vere et realiter pnudicalur extra, cum sit rationis, non potest
de pluribus, et includitur in illis, cujusmo- esse aliquid habens conceptum per
di est sola essentia divina ; commune se aliquod nomen
unum; ergo si
autem, quod non est singulare, non potest simul importat illud intrinsecum
realiter connnunicari, nec ul qno, nec ut Dco, quod est fundamenlum com-
quod. Et quomodo universale dicatur parationis ad extra, et cum hoc,
commune pluribus, vide Doctorem in se-
illam comparationem ad extra, il-
cundo d. i. q. I. et ibi qua3 nolavi in ex- lud nomen
non significabit con-
vel
ponendo rationes Doctoris. ceptum per se unum, vel non si-
gniflcabit ambo illa, sed tantum
SGHOLIUM. alterum significabit, et alterum
connotabit. Essentiale ergo in Divi-
Ponit duplex essevtiale in divinis; alterum, nis, quod scilicet habet conccptum
quod dicit respectum ad extra, ut creator,
per se unum, non includit simul
conservator, supponit tamen pro absoluto in
et per se absolutum, et respectum
Deo, connotans dictuni respectum, quia non
ajque primo dicit utrumque, alioquin non ad extra, et per consequens si in-
diceret unum couceptum, nec ille respectus cludat respectum ad extra, non per
convenit Deo, uisi per aliqaid sibi intrinse- se illum includit, sed principaliter
cum et commune tribus.
etprimo, et per se includit abso-
lutum,quod est fundamentum; il-
Ex secundo patet breviter
isto lum autem respectum connotando
de tertio vocabulo, quid sit notiona- hoc modo intelligitur
includit, et
le, quia omne notionale (o) est rela-
primum membrum hujus distin-
tivum ad intra, quia tunc esset ctionis.
commune, et non commune.
Secunda distinctio hujus vo-
(p) COMMENTARIUS.
cabuli, quod est essentiale, prout in
divinis specialiter accipitur, po- (o) Omne nolionale est relalivum ad in-
15.
test poni quod aliquod est
talis, tra. Hic loquitur Doctor de relativo, vel
essentiale quod importat respe- pertinente ad originem, vel quod est ibi

ctum ad extra et aliquod non. ratione personarum, et non ratione es-

Istius distinctionis primo primum sentiae divinae, quod dico propter relati-

ie„^i3,g
membrum exponatur, postea se- onem identitatis et similitudinis et aBqua-

"g^^J.
®' cundum probatur, quia forsitan litatis in divinis quae non sunt notionalia.
ab aliquibus posset negari. De pri- Dubium tamen est de spiratione activa,

mo certum est, quia si Deus dica- an dicatur relatio notionalis, quia per
tur relative ad extra, oportet quod illam non cognoscuntur persona- distincte,

illa relatio conveniat Deo secun- cum sit communis Patri et ImUo. De lioc

dum fundamentum proprium, quia vide in primo dist. 28. et si non ponit in-

non comparatur Deus ad extra, ter noliones, non erit verum quod omne
nisi secundum aliquod intrinsecum relativum ad intra sit notionale, nisi forte
 Ui QUODLIBET.

intelligalur sic, quod omne relativum ad

^^^^^ conslituens personam. Si etiam dica-
dPcatur
notionale.
SGHOLIUM.
^yp innascibile, est notionale, ut patet,

quia per innascibilitatem cognoscitur di-

Probat contra alios quatuor rationibus da-
stincte prima persona, et tamen non est
ri alterum essenliale, quod nullum respectum
relativum, ut patet, imo nec forle ens po- ad extra includat. Priraa, quia perfcjctio

sitivum, ut videtur tenere Doctor, in pri- simpliciter non includit aliquid, cui rcpu-
mo dist. 28. Potest dici, quod loquitur gnat esseperfectionera simpliciter, de quo 1.

(1. 2. quaest. 1. et confirmat primo, quia re-

de notionali, vel pertinente ad originem,
spectus ad extra est relatio ratiouis ; secun-
vel constiluente personam in tali esse per-
do, quia nulla reiatio potest esse perfectio
sonali. simpliciter. Secunda, esseutia uon dicit re-
Essentiale hujus vocabuli,
an
(p) Secunda distinctio spectara ad extra; orgo nec intollectualita.^,
importft quod est essentiale, etc. Primum membrum quae includitur in illa sicut rationale in ho-
respectum
ad extra. probat, qufB probatio est satis clara iii liL- mine. Tertia, intellectus divinus, et essen-

quod tiale et prior omui respectu ad extra, quia

tera. Non enim inlendit Doctor ali-
hic fit per actura intellectus, qui necessario
quod sit essealiale in divinis, quod per
supponit intellectum esse. Quarta, actus
se et quiddilative includat respeclum ad comprehensivus Dei cst infinitus, quia ccai-
crealuram, quia nullura est lale, ul palet hendit objectura i'"fir>itum; ergo c^\ in-
in littera. Si dicatur quod respeclus cr .• .idit respectura ad extra, cui repugnat in-

ationis in Deo convenil tribus, ergo es- finitas, quae etiam omni respectui repugnat.
Quod ait in secunda ratione intellectualita-
sentiale, et tamen ille respectus rationis,
tera esse de quidditate Dei, et non attribu-
qui necessario terminatur ad aliquid ex-
tura. intelligit de natura intellectuali (quia
tra, dicit unum conceplum perseunura. si Deus definiri posset, hsec in definitioue
Dicit Doctor, quod nuUus talis respectus poneretur) non de potentia, quia secundura
immediate convenit tribus personis, sed eum intellectus et voluntas sunt principia
forraalia diversarum ratiouum, quae; non
tantum mediante aliquo fundamento, quod
possunt esse de quidditate ejusdera, cum
convenit tribus, in quo immediale funda-
neutrura sit deterniinabile ; ita habet 1.
tur, ut palet de respectu creationis qui distiuct. 13. et distiuct. 2. q. 7. ad q. 4. el
immediate fundatur vel in aclu volunlatis infra, quodl. 2. nura. 10. 19. Nec tameu ista)

divinae, vel in voluntate divina ; et quia potentiae sunt attributa proprie, quia uon

ista sunt intribus personis, respectus talis

perficiunt quasi per modum actus secundi,
ex Doct. 1. dist. 26. num. 5i. et distiuct. 5.
erit similiter in tribus. Dicit igitur Doct.or
quaest. 4. vide hic Leuchet.
quod tale essentiale ul puta creare, vel

simul includit respectum ad extra, et fun-

De secimdo membro hujiis di- 8.
Vide
stinctionis, dices forte, qiiod nul- Hervseum
damentum absolutum, et tunc non erit
quolibeto
liim est essenliale non includens princ. q. 2.
unus conceptus per se, sed tanlum per
et quodl. 3.
respectum ad extra, sed sola es- q. 3. et
accidens, quia constans ex ente reali ab-
sentia est hujusmodi; quodcumque alios
soluto et ente rationis, dicit tantum con- antiquos.

ceptum per accidens. Si vero lale essenti-

autem aliud commune tribus, vel
est respectus ad extra, vel inclu-
ale significat aliquem unum conceotum
dens respectum ad extra.
per se, non polest significare nisi absolu-
Quia vero (q) solutio qusestionis
tum in divinis, connotando respectum ad
dependet ab ista distinctione essen-
exlra, qui fundatur in tali absoluto.
tialis prius posita, quod scilicet
 OUyESTIO I. 17

aliquod essentiale est absolutuin (jnam ipsiim. Et exposita et declarata

ad intra; aliquod vepo dicit respe- ista distinctione, concludit : Sicut

ctum ad extra, ideo probatur se- nefus est piitare, ut suhslaniia sumnioe na~

cundum membrum, quod negan- turoi sit aliquid, quo meiius sit aliquo

dum forsitan alicui videretur, sci- modo non ipsum quam ipsum^ sic nccesse
licet quod aliquod essentiale non est, ut sit omnino quidquid mclius cst

includit aliquem respectum ad ex- ipsum quam no?i ipsum. Et postea in-
tra, primo per rationem fundatam fert in speciali quid non est : Non
in auctoritate sumpta ex ratione cst crgo, inquit, corpus, nec aliquid

.1. quia perfectionis simpliciter secundo ;

eorum, quce corporei sensus discernunt.

q*liSet P^^' rationem sumptam ex ratione Et post subdit in speciali, quid vel
meiius quale est, quare, inquit, ncccssc est
um sit
(livinge per rati-
essentine; tcrtio I

erfectio
ipliciter,
oncm sumptam ex ratione intel-
'
ipsum essc viventem, sapientem, omnipo-
nonesset lectus diviui quarto ex ratione
;
tenlem, verum. jiislum, cetcrnum, et quid-
!t,\to. actus, vel operationis divinse. quid absolute estquam non
melius ipsum
(r) Prima ratio talis est, quod ipsum. Planum est autem, quod
est perfectionis simpliciter non multa istorum sunt essentialia in
includit per se relationem ad divinis. Habetur ergo ista minor,
aturam; sed aliquod essentiale^"- ' "'"'^d aliquod essentiale in divinis
divinis est perfectionis simplici- est perfectio simpliciter, quia mc-
ter; ergo, etc. Probatio majoris : lius est in quolibet ipsum quam
Perfectio simpliciter non includit non ipsum. Ista sententia Anselmi
aliquid per se, cui repugnat per se videtur posse accipi ab Augusti-
ratio per se perfectionis simplici- no 15. de Trin. c. 4, Viventia non vi- Idem 11.
cit. G. 16.
ter, quia tunc non esset in quoli- venlihus, inlelUgenlia nonintelligentihus, et 12.

bet melius, cum includat aliquid, injustis justa, heala miseris prcefcrenda ^^^^ ^^^^^i

cui repugnat ratio perfectionis judicamus, ac per hoc, quoniam rehns ^^ .^^^^^^T^^

crealis creatorem sinc duhitatione prcvpo- cap.

simpliciter. Sed relationi ad cre- 2.

aturam repugnat, quod sit perfe- ni-mus, oportet ut per summe vivere et

ctio simpliciter, cum sit ad termi- cuncta intclligere, justumque et henignis-

num imperfectum, potentialem; et simum et healissimum fateamur. Ilaec
quod autem necessario coexigit Tenet autem haec consequentia
ille.

aliquod ens potentiale, eo modo per propositionem hanc Necesse :

quo relatio coexigit terminum, est utcreatorsit quidquid inenti-

tanquam scilicet aliquid secum si- bus prsefertur ipsum non ipsi, vel
mul natura, vel prius, illud sic ut Anselmus dicit : Melius est ipsum
coexigens non est simpliciter ne- quam non ipsum.
cessarium, nec per consequens (s) Pro ista sententia potest ad- 9,

simpliciter perfectum. Minor patet duci Ililarius 12. de Trin. c. penult.

ex intentionc Anselmi, Monol. 15. qui loquens ad Patrem ait : Pcrfe-

ubi ponit talem distinctionem,7?/i(/ cti Dci, qui et verbum luum, etsapicntia,
quid est proiler relaiiva, aut cst lalc, ut et virtus est, absoluta generalio est, iil

omnino melius sit ipsum quam nonipsum, inscparahiliter u le sit semper, qui in his
aut tale, ul non ipsum in aliquo sit melius ceternarum proprielutum tuarum nomini-
Tom. XXV.
 18 QUODLinET.

bus, ex le natus esl. Ilgec illc. Nihil dum importat, non quodcssentiali-
antem Dci pcr nativitatcm
Filius tersit perfcctio, scd quodomnc ta-
acccpit, quod dicat respectum ad le dcnominative soli perfectioni
extra. simpliciter conveniat.
Reiationon Itcm secuiido, cx codcm mcdio Ipsum ergo perfectionis simpli-
perfectio
potcst argul, acccpta pro majori citer est quam requirit in illo, de
s'°*p*»'^'*«^-
cxtremitate, hoc quod est relatio quo praedicatur denominative, et
rationis, ut sit major ista, perfe- quam ostendit sibi incssc, utpote
ctio simpliciternon includit relati- quam univcrsaliter
consequitur,
onem rationis, minoi', quse prius, et sic est pcrfectionis simpliciter
et scquitur conclusio, quod aliquod triplici modo, scilicet praeexigen-
essentialc non includit relationcm do, ostendcndo, sive manifestan-
rationis; omnis autem respcctus do, perfectioncm simpliciter
et
Dei ad creaturam est rationis tan- consequendo.
tum, ex 2. d. 30. prmi ;ergo aliquod Consimiliter exponatur illud An-
essentiale non includit rcspectum sclmi sic In quolibel esl melius ipsum
:

ad extra. Majorem istam dcrespe-
ctu rationis probo, sicut
dc rcspectuadextra, quia relationi
rationis repugnat perfectio simpli-
citcr, quia est ens
quam non ipsum, quia hoc verum est
primam intelligcndo dc prsedicatione deno-
minativa, et prseexigcndo, ostcn-
dendo, et consequendo, vel, in quo-
diminutum mi- libel est melius ipsum quam non ipsum,

nus habensde entitate, quam quod- quemadmodum esse ipsum deno-

cumque realc, quia tantum in con- minative ponit illud esse simplici-
sidcrationc intellectus est habcns ter perfectum, non quidem sicut
suum.esse. aliquid essc album ponit idem es-
Item ex eodem medio po-
tertio, se coloratum, sed sicut aliquid es-
test argui, accipiendo pro majori se album, vel coloratum ponit idcm
extremitate, relationcm in com- esse superficiatum. Unde si in ali-

muni, sic, perfcctio simpliciter quo non est melius ipsum esse su-
non est rclatio aliqua, nec includit perflciatum, nec per conscquens
per sc rclationem aliquam ultra ut erit melius ipsum esse album.
prius. Hsec major probatur, quia Consimiliter exponatur dictum 1
„
Quaerea
relatio originis non est perfectio Augustini dc pneferri. Quse autem ^. i. q.t.

simplicitcr; sitamcn aliquarelatio sit intentio Anselmi, quaere cap. 17.

esset perfectio simpliciter, maxi- ubi ait : Eodem modo, et una considera-
me de illa vidcrctur. iione est quidquid est, et omnia illa nO'
Ad istas rationcs, quse procedunt mina idem significant; nomina, in-
ex eodem mcdio, potest sic respon- quam, de quibus locutus est prius.
deri quod aliud est dicere aliquid bonus, justus, etc.

esse pcrfectionem simpliciter, et (t) Itcm, instatur contra rati-

aliud, aliquid essc perfcctionis oncm, quia concludit quodcumque
simplicitcr.Primum importatquod cssentiale esse ad se, quia quod-
illud esscntialitcr, sivc quidditati- cumque illorum est perfcctionis
ve sit perfectio simpliciter. Secun- simpliciter, sed illud illatum est
 OUyflSTIO I. 19

falsnm, irt patet in exomplis An- idem renliter ipsi essentise, et hoc
selmi et An^nistini, quia Angusti- identitate simplici, sicut forte
nus ponit potentissinutin, jiistissiniuni, (luodcumque attributum ponitur
et Anselmus ponit omnipotcntem, ju- idom ipsi ossontiao sed hoc mo- ;

sium, etc. et tamon ista dicunt do est idem sibi, quod si ipsa
respoctum ad extra. essontia divina deflniretur, vita
(u) Secunda ratio ad considerati- intellectualis, sive intellectualitas,
oncm talis ost In Beo ost os-
:
non esset extra ejus delinitionom,
sontia sub complota actualitate sicut sapiens vel bonnm.
essentise, et hoc more ex natura Major patet, nam secundum jam 11,

rei, sic intolligondo quod nec dicta in principio istius articuli,

essentia, nec aliquid por se in- essentia est ibi ex natura rei ; er-
clusum in illa, vol actualitate ejus go quidquid includitur in ratione
sit ibi ex consideratione
pra3cise essentise. Minor sic intelligitur,
cujuscumquc intellectus. llaec pro- quod intellectualitas quidem non
positio sic intellecta satis patet ex habet rationem attributi quasi se-
dictis in principio istius articuli, cundi advenientis ipsi, sed rati-
exponendo quid intelligendum sit onem perfectionis omnino intimno,
per istum terminum, qui est essen- quemadmodum vita otiam in Deo
tia. est actus non attributus, sive ad-
ntitas Ex hac propositione sequitur veniens, sed omnino intimus, et
iqiiata,
iiadse- ista, qua? est major rationis, scili- idem essontine. Ista etiam vita
lata.
cet quod si aliquid est idem essen- perfecta, quae soli Deo convenit,
tialiter ossentiae, illud est actu in cujusmodi est vita intellectualis,
Deo mere ex natura rei, et hoc si- est idem essentialiter ipsi primae
ve sit idem essentialiter identitate essentise. Hjbc minor sic intellecta Vifle 12.
Met. text.
adsequata, sicut in creaturis est il- probatur auctoritate etratione: coni. 39.
el 35.
lud idem, quod intelligitur per de- Auctoritate Augustini 15. de Trin.
finitionem, ei, quod intelligitur c. 5. Qucevila, inquit, dicilur in Deo,
per definitum ; sive sit idem tan- ipsa esl essentia ejus, atque natura ; hcec
quam inclusum essentialiter in il- autemvita non talis est, qualis inest ar-

lO; quomodo illud quod intelligitur bori, nec qunlis inest pccori, quod liabet

per partem definitionis posset dici sensum, sed nullum habet intellectiim at ;

idem ei; quod intelligitur per defi- illa vita, quce Deus est, sentit atque in-
nitum. telligit omnia, et sentit mente, non cor-
Nam contradictio videtur esse, pore, qiiia spiritus esl Deus. Hsec ille.
ellectu-
iilitas' quod aliquid sit realiter actu, et ^^ult ergo dicere, quod illa vita,
Bt de
lalitate
quod illud quod est idem sibi es- quaeest essentia divina est per se
Dei.
sentialiter, hoc modo, vol iIIo,non intellectualis.
sit realiter in actu. Nunc autem Item, 0. c/f Trin. c. ult. loquensde Idem 2.
intellectualitas, sive vita intellecti- prima, et summa de Anima
Doo, ait sic : Ubi est
t. c. 32.
va, vel intellectualis, est idem es- vila, cui non esl aliud vivere, et aliud cs-
sentialiter essentioe divinae, sic in- se, sed idem esse ct vivcre, et quale sit

tolligondo, quod non tantum est illud vivere, quia iritellectuale, sub-
 20 QUODLIBET.

(lit, pritnus ac summus intellectus, cui clusum in illo esse, non habet prse-
non est aliud viverc, aliud intellifjere, cise per intelUgere divinum. Sed
hfBC ille. Minor etiam ista ratione comparatio esscntiae divin?e ad
prohatur sic: Ciiiciimqne non re- quodcumque extra habet proprium
pugnat essc idemalicui substanti^B et primum me suum actuale per
essentialiter, illud non convenit intelligere([{vmwm ergo intellectus
\

verissime *
alicui suhstantine, nisi in I)eo,ut actu intellectus, non in-
Al illi
conveniat sibi essentialiter ; sed cluditaliquamcomparationcm ad
intellectualitati repugnatesse idem cxtra. Probatio mlnoris: Compa-
(cui convenit) essentialiter, sicut ratio cujuscumque intrinseci in Intellectus
Dei [jfitest
patet in creaturis, quia qusecum- Deo ad quodcumque extrinsecum, comparare
^^^'^^'^^
que substantia est intellectualis, cum sit respectus rationis, habet
intellectualitas est intrarationem csse suum primum et proprium per

essentialem ejus. Sicut etiam in actum alicujus intellectus compa-

speciali patet in homine, in cujus rantis ; quodcumque intrinse-
sed
ratione ponitur rationale, ec per cum potest ad quodcumque extrin-
consequens ista intellectualitas, secum per quemcumque actum
qu9B per se intelligitur per rationa- intellectus creati comparari, illud
lc, idem hommi essentialiter,
est ad idem comparari potest per
imo ut actualissimum et comple- actum intellectus divini, quia in-

tissimum in essentia ergo cum ; tellectus ille potest objectum illud

Deus verissime sit intellectualis, sub omni ratione ex parte objecti
ejus intellectualitas erit idem es- intelligere, sub qua est intelligi-
sentialiter ejus essentiae. bile (x), cum sit ei adaequatus et
12. (v) Tertia ratio sumitur ex par- ejuscomprehensivus. Sed quidquid
Physic
te intellectus divini sic : NuUus intellectus(y)divinuspotestadquod- t. 31.

intellectus habet esse actuale pro- cumque comparare intelligendo,

prium, et primum intellectus per hoc actu intelligendo comparat,
aliquem actum intelligendi conve- quia nullaest ibi potentia sine actu
nientem sibi, vel supposito secun- ad quodcumque intrinsecum; ergo
dum ipsum. Hoc patet, quia omnis per actum intellectus divini actu
actus intelligendi, vel naturaliter comparatur quodcumque intrinse-
praeexigit intellectum, cujus est, cumad quodcumque aliud, ad quod
habentem proprium actuale esse potest intelligendo comparari, et
intellectus, vel saitemcoexigit, ita per consequens comparatio cujus-
quod nuUo modo tale esse actuale cumque talis ad quodcumque tale,
proprium intellectus, nec aliquid habet esse suum proprium actuale
per se inclusum in taliesse actuali, per actum intellectus divini com-
per actum intelligendi ipsi intel- parantis,non dico quaecumque com-
lectuiattribuitur, quia omnis actus paratio hujus ad hoc, qiua non
est posterior, et ideo praeexigit formaliter illa, qua intellectus
suum prius ; ergo in Deo intelle- creatus comparabit, sed aliqua
ctus, ut intellectus suum primum comparatio hujus extremi ad hoc
esse actuale, nec aliquid per se in- extremum.
 ,

OU/ESTIO 1. 21

Ex lioc iilterius patet secunda intensiva non competit alicui enti

pnrs minoris, scilicct quod conipa- rationis, sed solum enti reali,
ratio alicujus intrinseci ad aliquod (luod arguo, quia omne ens rati-
extrinsecuni Iiabet suum pi'imum onis est sola relatio rationis, sed
essc et propriumper illud inlelUtjcrc, nulli relationi infinitas competit,
quia illud inicUujerc cst primum etiam reali, ut patebit ««/>'« 7. 5.

i/j/e///7ererespectu liujus objecti, et lllud autem quo Deus comprehen-

primitate essentiali, sive perf(>cti- ditessontiam suam, ut infinitam, i„finiium

onis, et primitate durationis, quia sub ratione qua est comprehen- j^^j^j^^.Jg^^g

aeternum. Nec enim cst simul per- sivum,est infinitum,quia infinitum ratiouib.

fectione cum intcUi(jore creato, nec objectum.ut inflnitum,comprehen-

posterius. quia utroque modo se- di non potest aliquo actu nisi infl-
(juitur limitatum et
quod esset nito,ut inflnito; ergo cum inflni-
mensuratum, nec est simul, nec tum simpliciter in perfectionc non
posterius durationc quocumquc includat per sealiquid,cui intrinse-
inteUigere creato, quia tunc sequere- ce repugnat inflnitas,sequitur quod
tur quod nitcUiyere in Deo, ut inleUi- inflnitum simpliciter non est ens
gere, esset novum. rationis, nec includit per se primo
Vel sic potest formaU ratio NuUa po- :
ens rationis.
ditio. . , ,

tentm habet suum primum esse per ope- Istas propositiones expositas et
rationem suam. Hoc patel de se, quia ni- probatas conjungendo loco majo-
hil seipsum producit ad esse, ul sit 1. ris et minoris in syllogismo, ar-
de Trin. nec per consequens aUqua guitur sic Illud quod est essen-
:

potentia per operationem, quce estab ipsa, tiae divinaeidem essentialiter, est
accipit suum esse primum. Sed omne actu in Deo mere ex natura rei
intelligere est operatio intcUectus, ut sed intellectualitas, sive vita in-
inteUectus ; crgo inteUectus ut inteUectus, tellectualis hujusmodi
est ergo ;

non habet primum esse m Deo per ope- est in Deo mere ex natura rei. 14.
ralionem suam ; sed quidquid est in Dco Ex hoc Quidquid est
ulterius :

pcr operationem ad extra, inquantum

actu intellectuale, sive vivens
hujusmodi, habct suum esse per inteUe-
vita intellectuali, et hoc mere ex
ctus operationem, sive intcUcclioncm, natura rei, habet actu, vel potest
quia esse ejus consisfit in considerali- habere actu intellectum ut intelle-
one inteUectus, cum sit esse relationis ctum, et inteUigere ut intcUigere.
rationis ; ergo , etc. Deus autem est actu intellectualis,
Quarta ratio sumitur (z) cx mere
sive vivens vita intellectuali
'"de parte operationis, seu actus intel- exnatura rei, sicut conclusum est
nima^
ligcndi, ethoc sic Actus ille, quo : in primo syllogismo ergo Deus ;

Deus comprehendit essentiam su-
am, ut objectum beatiflcum, sub
ratione qua talis, est in Deo ex
natura rei; sed per intcUigere ut in-
tcUigcre, comprehendit essentiam
suam ut objectum beatilicum; er-
go. Major probatur, quia
habet actu, vel actu potest habere
intellectum ut intellectum, et in-
tcUigere ulinteUigcrc; sed non potest
habere actu aliquod ens reale, sive
ex naturarei, quodjam non habet
ex natura rei, quia hoc esset contra
inlinitas ejus simplicitatcm; ergo Deus actu
 22 QUODLlIiET.

liabet intellcctum ut intellectum, tia ; per intelligere enim ci honorabile

et inlcllif/erc ut inlellifjerc, et liOC incst. Tdeo. 10. Ethic. c. 10. perfecla

mere ex natura Sed nullus rei. felicitas, quoniam speculativa qufjcdam

respectus Dei est adextra, nec ali- est operatio, apparet, el hinc utique ap-
quid per se includens talem respe- parebit. Deos enim maxime suspicafi su-

ctum est in Deo actu ex natura mus beatos et felices esse ; actiones autem
rei, quia respectus ejus ad extra quales attribuere debitum est ipsis. Et
non potcst esse nisi relatio rati- post exclusis ab eis actionibus
onis ergo aliquod essentiale, pu-
; virtutum moralium, subdit Sedta- :

tSiintclligere, est sic absolutum, quod men vivere omnes suspicati sunl eos, et
nec est respectus ad extra, nec per operari, non enim oportet dormire. Et
Nuiius se talem respectum includens. paulo post concludit : Quare Dei

yexira Major secuudi syllogismi proba- operatio beatiludine differens spcculativa

^eiliturr ^^^ ^'^ Natura vivens vere liabet

•
utique erit, et humanarum utique, quce
rei.
realiter, vel habere potest opera- huic cognatissima, felicissima.
tionem vitalem, quae sit ens re-
ale, sic intelligendo quod nec sit GOMMENTAUl US
ens rationis, nec per se tale ens
includens, quia operatio talis est (q) Quiavero solutio, elc. Ilic Doctor in- 10.

propria perfectio naturse intelle- lendit probaie quodsintmuUa essenliaha

ctivse, unde et in ista ponitur con- in Deo, quaB nuUum respeclum includunt
sistere beatitudo talis naturse. ad exlra, el probat qualuor rationibus.

Propria autem perfectio, et prse- (r) Priina ratio talis est, quod est perfe-
cipue beatifica naturae habentis clionis simpliciter. De hoc vide quse expo-
mevivum ex natura rei, non po- sui in primo, d. 2. parte secunda q. 1.

test esse ens rationis nec per se art. 1. Quidquid enim per se includitur in

includens ens rationis, quia ens perfectione simpliciter, est perfeclio sim-

rationis est ita diminutum, quod pliciler, patet, quia tola enlitas perfecti-

non potest esse perfectio per se ouis simpliciter est ex omnibus per se et

entis realis ; nunc autem intelle- quidditative inclusis. Sequilur m litlera:

ctio ut intellectio, est propria ope- Sed relationi ad creaturam repugnat quod
ratio naturse viventis vita intelle- sit perfectio simpliciter, etc. Tolaprobatio

ctuali. hujus stat in hoc, quia si relalio ad sui esse

Et si proterviendo negetur hoc de necessitate coexigit secum ens imper-

Text. 51.
in Deo, Philosophus videtur spe- fectum vel potenliale, quod scilicet naluin
cialiter hoc concedere de ipso est esse subjeclum accidentiui^j, vel possi-

12. Met. ubi tractans quaestionem bile, quod potest esse et non esse, neces-

de intellectu et inielligere divino, sario erit imperfecta, patet ; tum quia

ait sic : Si non intelligat, ( supple Do- dependel ad ens imperfectum ; lum quia
us)^ aclu, sed habet se quemadmodum ul lali lermino destructo necessario deslru-
sit dormiens, quid utique, inquit, esset itur relalio, cum in suo esse necessario de-
insigne et venerabile, sive intclligat ? non pendeat ab illo, et sic non erit neces-
cst aulem hoe, quod sua intelligentia, sed se esse, nec per consequens perfectio
potentia, non erit itaque optima substan- simpUciler. El quod dicil de coexigenlia
 QU^STIO I l\

secuin simul vel prius, aliqui expoiiunt per se includilur in perfeclione simplici-

siinuUaleni respecLu relalivi, quia rela- ter, patel, quia per se |)rimo modo pr;e-

liva sunl siinul nalura, el priorilalem ex- dicatur de Deu, et de intellectu divino, ut

ponunt de absolulo correlalivi. Sed hoec probat Doclor d. 3. q.\. et 4. et d. 8.

expositio non vidotur ad inenlein Docto- Secundo dubitatur circa lioc quod dicil,

ris, quia lam simul quam priics deijel quod illi repwjnat perferlio simpliciler,

referri ad lerminuin talis relalionis, et quod cocxigit secum, vel simuL vel prius

non ad correlativuin, patet per litterain nalura terminum imperfectum, quia intel-

Docloris cum dicit : /iO modo quo relalio lecUo divina esl perfeclio simpliciler, et

coexigii lerminum tanquam scilicet aliquid tamen necessario est ad terminum iinper-

secum, elc. Dicit er^u"o quod si relalio coe- fectum, quia ad objecla secundaria, Est

xigil ad sui esse terminuin polenlialem, si- enim impossibile esse inlellecUonem divi-

ve quod ille lerininus necessario sit simul, nain quin ad objecta secundaria termine-

sive sit prius ipsa, etc. Sequitur ibi : Mi- Lur uL posset palere a Doctore m 1. d.^.

nor patet ex inlentione Anselmi, isla minor quaest. 4. dist. 35. 36. 43. el in Quodlib.

esl ; sed aliquod essenliale esl perfeclio qusBst. 13.

simpliciter. Quae minor probatur auctori- TerLio dubitatur in hoc quod dicil quod,

talibus et Anselmi Monol. 15. et Augusti- illud quod non est simpliciter necessarium

ni 15. de Trin. c. 4. vel 5. quse probalio non est perfectio simpliciter, quia aul lo-

clara est in litlera. quilur de necessario formaUter, et ex sua

17. In isla tamen liilera occurrunt aliquge raUone formaU, aul quia reaUter idenUfi-
^^"
"tes difficullalcs. Prima in lioc, quod dicit calur alicui, quod ex sua raUone formali
tandae. primo ino-
^^q^ perfeclio simpliciter non includit esl necesse esse. Si intelUgalur An
altributa
aliquid per se, cui repugnat ratio perfe- do, non videtur esse verum, quia attribu- sint

ctionis simpliciter, et hoc videlur dubium; ta multa in divinis sunt perfecUones sim- '^^nes''**
B'mpiiciter
lum quia essentia divina includit per se pliciter, et tamen non videntur formaliter
propria hsecceitatem, cui tamen repugnat necessaria. Non enim bonilas Dei forma-

ratio perfeclionis simpliciler, ut patel. liter sumpta, videUcet pro sua ratione

Quod autem sic per se includat, patet a formaU, videtur formaliter necessaria ;

Doclore inprimo, d. 2. d. 5. q. 2. et ali- tum quia in divinis essent plura necesse

esse aclu existentia, quia necessitas est
bi, ubi dicit quod Deitas est formaULer de
conditio exisLenUs; Lum quia ratio forma-
se lisec ; tum etiam, quia ullimae diflferen-
lisboniLaUsnon videLur formaULer necesse
liae ex quo non sunt ens quidditative, nec
esse, quia lunc (cum differat formalitera
passiones entis, non videntur perfecliones
sapienUa divina, ut patel a Doclore in pri-
simpliciter, et lamen per se videntur in-
quo conveniret
mo, d. 8. q. penult.) id in
cludi in aUquibus perfeclionibus simpli- quidditaLive cum alio aLlribulo, et id quo
ciler, ul uUima differenLia, qua bonitas differret, esset necesse esse, et in bonita-
infinila differt a sapientia divina infinita. Le divina essenL duae raliones necessario
Et quod talis differenlia ultima per se in- essendi, elsi per possibile vel impos-
cludatur in entitale cujus est, videtur in- sibile, circumscripta alia ratione neces-
nuere Doclor m 1. d. ^. q. 3. tum, quia sario essendi esseL necesse esse, et non
conceptus enlis ut hujusmodi, non dici- necesse esse, utfaciliter polest deduci per
Liir quod sil perfeclio simpliciler, quia ut argumenLum Doctoris dist. 2. part. 1.

sic, non includit infiniLatem, et tamen primi Senlentiarum.

 24 QUODLIBET.

18. Respondeo ad difflcullales. El ad pri- enim entitas dicens perfectionem, vel

Respon^io
ad difncul- mam dico, quod omne inclusum per cui ex ratione sua formah non repugnat
lates.
se primo modo in perfeclione simpliciler perfectio, si ponitur formahter in divinis,
est perfeclio simpliciter propter rati- erit necessario perfectio simpliciter, cum
onem Doctoris. Ad instantias, cum dicitur ibi nulla sit perfeclio nisi in summo.
de haecceitate Dei, dico quod haecceitas Ad tertiam inslantiam de conceplu en- Ad
terliam.
Deitatis nuUo modo differt a Deitate, tis, etc. dico primo, quod ens in communi
cum Deitas sit ex sua ratione formali est perfectio simphciter, saltem permissi-

Ad hsec, ila quod haecceitas non dicitur pro- ve, quia potest esse in aliquo actu per-
primam
difficulla- prie de formali ratione Dei, cum nul- fectio simphciter. Dico secundo, quod et-
lem.
lo modo differat; non enim ex ahquo mo- si conceptus entis praedicetur in quid de
Alicjuid
do actus essenliae divinse, ut patet a Do- Deo, adhuc non sequitur quod infertur, dicitur
praedicari
ctore in primo, d. 5. q. 2. Essentia enim quia distinguo de praedicari in quid. Ali- io quid
duobus
divina ut essentia, est in ullima et perfe- quid enim praedicalur in quid de aho, ita, modis.

ctissima actualitate, ut patet a Doctore in quod est vere de quidditale et esseniia

pluribus locis. Posito etiam per impos- ilhus, et per se includitur in intellectu

sibile, quod differret ab essentia, et esset ejus de quo praedicatur. Aliquid vero di-
de essentia ipsius, dico quod haecceitas il- citur praedicari in quid tantum concepti-
la esset perfectio simpliciter, quia eliam biliter, non tamen est de essentia illius,

in creaturis diceret perfectionem additam sed ex hoc dicilur prsedicari in quid, quia
naturae crealae, utpatet a Doctore in pri- abstrahilur ab enlitale quidditativa. IIoc

mo, d. 5. q. 2. et in 2. d. 3. q. 6. Si ergo in secundo modo conceptus entis praedicatur

divinis diceret perfectionem, non posset in quid de Deo, non autem primo modo.
dicere nisi perfectionem simpliciter, cum Et de hoc vide quae exposui super primo
omnis perfectio divina sit perfeclio simpli- Doctoris d. 2. p. 2. q. 1. art. uU. et d. 25.

citer. Non est autem sic de actu persona- q. unica. Oico tertio, quod accipiendo
li, quia talis nuUam perfectionem inclu- entitatem quae dicitur de Deo, pro enti-
dit, ut patet a Doctore inprimo, d. 26. et tate ex natura rei, illa erit perfectio sim-
alibisaepe. pliciler.

Ad Ad secundam instantiam de ultimis dif- Ad secundum dubium principale est Ad

secundam, secundum
ferentiis, elc. dico, quod bonitas divina facilisresponsio, quia etsi actus intellectus dubium.
forte seipsa differl a sapientia divina, divinus terminelur ad objecta secundaria,
quia forte non habet quo conveniat, el non tamen sic coexigit illa secum, nec
quo differat, etsi conveniunt in aliquo simul, nec in aHquo priori naturai, cum
conceplu communi in quid, non tamen illa sint producta in tali ease ab actu illo.

forte conveniunt in aliqua reahtate quid- Simphciter enim est prior actus intellectus
ditative. Posito etiam quod in bonitate divini quam sint objecta secundaria, imo
includeretur per se ex natura rei ahqua intellectio divina est etiam prior personis
ultima differenlia, dico, quod illa essel divinis, cum sit perfectio essenliaUs, et
perfectio simpliciter, nec enim est ne- personae sunt sinpliciter priores objectis
cesse quod omnis perfectio simpliciter secundariis, cum personae intelligantur
sil ens quidditative, aut passio entis, suffi- esse in primo instanti naturae et objecla
cit enim quod sit entitas, cui ex sua ra- secundaria sunt tantum in secundo inslan-
tione non repugnet infmitas. Quaecumque Li nalura), ut subtililer probat Doclor in
 QU/KSTIO r. 25

secundo, d.\. q. 1. el ibi vide qute singu- stissimum, etc. et Anselmus ponilomriipo-
lariter iiolavi de islis ordinibus pr/ons el tentcm, justissimum, elc. et lamen isla di-

posterioris. Dico secundo, quod Doctor cunt respectum ad extra.

liniitale lo(]uilur, et non sic absolule ; in- Kospondet distingucndo de perleclione Aiiud eBt
, .... ... esbe iicrle-
tellii^it enim sic, quando A coegil secum simpliciter, quia almd esl esse perfecti- ctionis

//ad sui esse, vel siniul, vel prius natura, onis simpliciter, et aliud esse perfectionem ei aliud ebt

ita quod li non exislente, impossibile est simpliciter. Secundum importat esse es- ^''ctionem^*
^""Pi'citer.
i4 esse, etc. Et quod sic intelligat, patet sentialiter et quidditalive perfeclionem
cura ibi dicit : Quod autem necessario co- simpliciler, ita quod illud tale praecise
exioit aliquod ens polentiale, eo modo quo sumptum in suo esse formali, sive essen-
relaiio coexigit terminum, etc. Sed relalio tiali, circumscripto omni eo quod non est
sic coexigit terminuni, quod est impossi- de intelleclu ejus, dicit perfectionem
bile ipsam esse, termino non existente. simpliciter. Et hoc modo nuUa relatio,

In proposito autem intellectio divina ad siveadintra, sive ad extra, sive realis,

sui esse non coexigit secum aliquam cre- siverationis, est perfectio simpliciter, etsic

aturam, etc. patet, quia in se est prior, illai rationes concludunt. Primum vero
etsi per impossibile, nulla creatura esset, importat, non quod tale sit perfectio sim-

nec inesse simpliciler, nec in esse secun- pliciter quidditative, sed quod tale deno-
dum quid, essel necessario intellectio di- minative soli perfeclioni simpliciter quiddi-
vina. tative acceplae conveniat. Et hoc modo
Ad ultimum dubium dico, quod esset sunt multae perfecliones simpliciter in Deo,
formaliter necesse esse, ita quod enlitas bo- sicut respeclus omnipotentis, qui termi-
nitatis divinae esset simpliciter necessaria natur ad objectum possibile, qui tantum
formaliter, licet originative ab essentia fundatur in aliquo absolulo, in Deo
divina. Et cum dicilur, quod tunc essenl dicente perfectionem omnino illimita-

plura ?iecesseesse, dico, quod non est in- tam, sive perfectionem simpliciter ;
pa-
conveniens esse plura necesse esse, tantum tet, quia talis respectus non potesl
formaliler disLincta, esset bene inconve- fundari in aliqua creaLura, quamvis
niens, si essent realiter distincta. Et cum perfectissima. Hoc idem dico de mul-
ultimo dicitur, quod essenl in illa plures tis aliis relationibus ad extra, et hoc mo-
raliones formales necessario essendi, pa- do illae rationes non procedunt. Hoc etiam
let responsio exliis quae notavi in primo modo aliquid potest dici perfectionis sim-
d. 2. parle \. q. \. art. ult. pliciter Lripliciter : Primo, praeexigen- Aiiquid
(s) Pro ista sententia potest adduci IH. do, ut creatio respectus prijeexigit neces- JeSctioS
larius, etc. lloc est exlra litleram Docto- sario aliquid, in quo fundetur quod sit
^trr'iicft«-'
ris usque ibi : Secunda ratio ad conclusi- perfectio simphciler, puta, voluntatem
onem, etc. Non Lamen credo illam lilteram divinam. Secundo, ostendendo, sive ma-
continere aliquid falsi, recte intelligendo. nifestando, et sic cognito islo respectu,
Et quia illae tres rationes, quie sumuntur qui est creare, manifestatur nobis aliqua
ex prima ratione videntur concludere de ratio formalis absoluta, quae sit ratio
omni respectu ad extra, quod non sit formalis creandi, qua3 erit perfectio sim-
perfectio simpliciter, cujus tamen oppo- pliciter. Terlio, consequendo perfecti-
silum patet per Anselmum et Auguslinum, onem simpUciter, sicut relatio crealoris ad
quid Augustinus ponit polenlissimum, ju- creaturam consequitur potenliam creati-
 26 QUODLIBET.

vain, quae necessario esl perfeclio simpli- paliter intendat loqui de essentiali, quod
citer, accipiendo potenliam creativam non est de quiddilale Oeitatis, cum quae-

lanlum fundamenlaliter. Ilis ergo tribus rit an essenlialia sint immediatiora essen-
modis potest concedi respectum aliquem, ti;e quam notionalia, incidentaliter lamen
sive rationis esse perfeclionis simplici- probatUic deessentiali quidditalivo, quod
ter. non includat respectum ad extra, ut vult

21.
(l) llem instalur contra ralionem. Ilic Thomas ubi supra, et Goffredus, quod in
Doctor inslat contra primam rationeui Deo sunl ibi intellectus et voluntas tan-

principalem, quia si nulla perfectio sim- tum per comparalionem ad extra, contra

pliciter includit respectum ad extra, ergo quam opinionem etiam subliliter arguit

nullum essentiale includit respectum ad Doctor in primo, d. 8. q. penull. el vide

extra, cum omne tale sit perfectio simpli- qua) ibi exposui ; iioc praemisso, expono
citer. IIoc autem est falsum, et conlra An- ralionem Doctoris, cum dicit, quodinDeo Nola.

selmum et Auguslinum, qui ponunt multa esl essentia mere ex natura rei, quai ex se

essentialia includere respectum ad exlra, nullum includit respectum ad extra. Et

quse, secundum eos, dicunt perfectionem hoc statim intendil inferre, quod omnia
simpliciler, ut patel de omnipotente et quse sunt de concepLu quidditativo essen-
justissimo. liae, sint ibi ex natura rei. Et ab omnibus
Respondeo, quod si accipilur essenliale communiter concedilur, quod in Deo est

illud, puta omnipotente, pro respectu solo essentia sub ralione absolutissima, sic

ad crealuram, sic non est perfeclio sim- quod nuUum includit respectum ad extra,
pliciter, Ucet possit esse perfectionis sini- sequitur quod habent hoc idem concede-
pliciter, raodo praeexposito. Si vero acci- re de intellecLu et voluntate.
piatur pro immediato fundamento, quia Ilis prajmissis formatur ratio : Quid-
omnis talis respectus immediaLe fundaLur quid est idem alicui habenti esse exnatu-
in aliquo absoluto, ut supra patuit, tunc ra rei, idem dico essentialiter illud quod
erit perfecLio simpliciler, quia fundamen- esL sic idem, est ibi mere ex natura rei ;

tum illud erit aliqua perfectio absoluta in sed intellectuaUtas HSt idem essentialiter
Deo, et omnis talis est perfeclio simpUci- essentiaj divinae Uabenti verura esse ex
ter. Si vero accipiatur pro fundamento nalura rei ; ergo intellectuaUtas est in Deo
et respectu siraul, tunc non dicunt unum mere ex natura rei. Major declaralur quo-
conceptum per se, ut supra patuit a Do- raodo inLelUgatur, et postea probatur:
clore, et sic patet adinstanLiam. Dicil enim, et Uoc sive sit idem essentiali-

(u) Secunda ratio, etc. Ilaec est secunda ter identitate adaequata, id est, convertibi-

ratio principalis, qua Doctor intendil pro- li, uL eLiam exposui in primo, dist. 2.

bare, quod aUquod atLribuLum, sive aU- par. 2. sicut in creaturisdefinilio est idem

quod essentiale non includat per se re- definito, sivesitidem tanquara mclusum

spectum ad exlra, et accipil in ista ratione essentialiter in illo, quomodo iUud quod
essentiale, non lanlum pro essenLiali allri- inleUigitur per partem definilionis posset

buto, ut boniLas, quae non est de essentia dici idem ei, quod inLelligilur per defini-

Dei, et tamen est essentiale ; sed etiam lum. IIoc praemisso, probat majorera sic,

accipit Uic es5e«^ia/epro eo quod est de quia videLur conlradiclio quod aliquid

essentia Dei, cujusmodi est inlellecluaU- sit reaUter in actu, et quod id quod est

las, etc. El Ucet in isla quaeslione princi- idem essenLialiter, sive adaequate, sive
 QU^STIO I. 27

^ilectua- non adaequale non sil realiter m aciu. dilale ipsius, el sic dicunt quod vila in-

)oi'ntur
^linor palel, quia inlelleclualilas sic esL telleclualis non suinilur ab intellectu divi-

*De?*'"'
i^®'" essonliae divinie, quod si essenlia di- no, sed ab essentia divina.
miiiier 24.
yina deliniroiur, non essel exlra dellnili- Uico priino, quod isli non loquunlur se- UU noii
vita.
oneni ejus, sicul sapiens, vel honuni es- cundum inlenlionem Scoli, scilicel quod loquuntur

set exlra detlnilionem essenluii divina3, si dirterenlia sumalur lanlum a lertia enti- inientio-
nem.
detinirelur. Et posl declarat quomodo late. Doctor enim expresse vult ia primo, Scoii.

vita et inlelleclus sunl ideni essenlia), dist. 3. quaBst. 3. quod suinalur a parte
quia non habenl raiioneni allribuli, quasi formali, ubi sic dicit ad lilteram : Distin-

aclus secundi advenienlis ipsi, sed lali- (juo, inquil, <le di/ferentiis, quia aliqua
oneni perfeclionis omnino inlimae, et hoc poiest sumi a parte essentiali ultima, quas

probat tam de vita quam de intellectuali- es/ res, et natura aliaab illo, a quo sumi-
tate per auctoritates 15. de Trin. cap. 5. tur conceptus generis, sicut si ponatur
vel 7. quae sunt clarein littera. pluralitas formarum, et genus dicalur su-

23. Ponitur unum ^jjfra, paulo ante ibi; ;Vfl?w mi a parte essentiali priori, et diffcrcntia

licet aliquid possit esse in re ex natura specifica a forma ultimn tunc , sicut ens di-

rei, licet ejus definitio vel pars defmitionis citur in quid de illa parte essenliali, a qua
non sit actu completo in re, sed tanlum sumitur differentia talis specifica, ita di-

in inlellectu considerante, tamen id quod citur in quid de tali differentia in abstra-

intelligitur per definitionem, vel partem cto, ita quod sicut hasc est in quid, anima
defmitionis, sicut significatum per ipsum intellectiva est ens, accipiendo eumdem
signum, necessario est in re actu, si id conceptum entis, secundum qicem dicitur

quod intelligitur per defmilum sit in re de homine, vel de albedine, ita haec est in

actu. Sed quomodo haec liltera inlelliga- quid, rationalilas est ens. Haec Scotus.

lur, vide quae supra exposui de detiniti- Item VI primo, dist.S. quaest. 2. sic dicit :

one in praisenli qua^stione, quomodo de- In aliquibus, inquit, creaturis, genus et dif-

finilio potesL dici ens ralionis, et quomo- ferentia accipiuntur ab alia et alia re, si-

do non. cut ponendo plures formas in homine, ani-

Opinio Ahquo lamenScoListae arguunt,probando mal accipitur a sensitiva, et rationale ab

Scoulta™ quod vita intellecLuaUs non sit de essenlia intellectiva,et lunc illa res, a qua accipitur
runi.
DeilaLis, et arguunt sic : InlellecLus eL genus, vere est potentialis ab illa re a qua
volunlas non sunl idem formahLer essen- accipitur di/ferentia. Aliquando ibi non
liae divinue; sed vila intellectuaUs sumilur sunt res et res, sicut in accidentibus, sal-

ab inteUecLu ; ergo non esL idem perfecla tem in una re est aliqua prima realitas

idenlitale essenliae divinae. llespondeLur, a qua sumitur genus,et alia reaiitas a qua
praemiLLendo unum, quod priBdicata quae- sumitur differentia. llaec iUe ad litteram.

dam sumunLur a composiLo, puLa ab ho- lloc etiam idem paLeL in pluribus aliis

mine, genus et diiferentia secundum aU- locis, sed ista sufficiant pro nunc. Posset

quos Scotislas, sumunlur a parle, pula etiam probari ralione oslensiva, eL rali-

rationale ab inLeUeclu, et genus a parLe one ducenLe ad impossibile, quod ultinia

maLeriaU, puLa ab anima sensiLiva. IsLi differentia iii composilo reaU non pulest
lamen dicuuL quod praedicalum formale sumi a LerLia eiiLilate. Sed quia hoc esset
LanLum sumiLur a tertia entitate, puta ab mulLum declinare a principali proposiLo,

iiumaniLaLe, eL sic esl de essenlia el quid- ideo ad prajsens omilto. EL faciUler po-
 28 QUODLIBET.

Intelieciua- test responderi adralionem illius, et dico, rativa quam productiva, ulpalela Doctore
litas
est do quodintellectualilasesl de essentia Deila- in pluribus locis, ergo propriam includunt
essentia
deitatis.
tis, quidquid sit de inlellectu, quia ut sic, existcntiam.
forte non ponilur de essenlia, et similiter Secunda difficultas est, quia ponendo 26.

quiddilas volunlatis est de essentia, etsi intellectualitalem de essentia Dei, statim

forte voluntas, ut sic, non sit de essentia, videlurcontradicere dictis suis, quia ponil
et tunc si vita intellectualis sumitur ab intellectum dici univoce de intellectu cre-
istis, patet quod erit de essentia deita- ato, et de intellectu divino ; ergo cum
tis. intcllectus creatus non sit de essentia

25. Sed occurrunt aliquse non parvse difficul- animse, sed tantum ejus potentia, ut pa-

^''^tef'*'
^^^^^- Prima est de hoc, quod dicit Doctor, tet ab ipso in 2. d. 19. sequilur quod etiam
notandse.
q^od intellectualis est de essentia Deilatis, intellectus divinus non eril de essentia
quia si sic, sequitur quod volunlas erit Dei. Patel consequentia, quia intellectus
similiter de essentia, cum non sit major creatus et divinus sunt ejusdem rationis,
ralio de uno quam de alio, et sic videntur cum conveniant quidditative in intellectu
sequi aliqua falsa. Prima, quia tunc essen- communi ; ergo si unus non est de essen-
tia esset necessaria duplici ratione forma- tia alicujus, nec alius similiter erit.

li necessitatis, et nunc per argumentum Respondeo, et primo suppono aliqua.

Doctoris inprimo, d. 2. p. \. q. \. a. nlt. Primum, quod quidquid est in divinis

per impossibile circumscripta una ratione ex natura rei, sio est in ultima et per-

formali, necessario essendi, essentia di- fectissima actualilate, ut sihi omnino

vina esset simpliciter necesse esse, stante repugnet posse determinari vel contra-

una ratione formali necessario essendi, hi ad aliquam majorem actualitatem,

et tunc esset necesse esse alia circum- Hoc salis patere potest ex mullis dictis

scripta. Sed inlellectus et voluntas sunt Doctoris in primo, dist. 2. part. 1. q

duae entitates distinctse in essentiadivina, 1. et part. 2. q I. d. 5. q. 2- d. 26. Aliquid
esse
et formaliter necessariae, ut patet; ergo. et sic intellectus et voluntas sunt ibi
de essentia
ex natura rei in uUima alicujus
Secundo, sequitur quod inlellectus et vo- actualitate. Se-
potest mul-
luntas si ponatur de essentia Dei, dicunt cundo suppono, quod aliquid esse de tipiiciter
intelligi.
duas existentias alias ab existentia essen- essenlia alicujus, potest multipliciter in-

tiae divinae, quod videlur inconveniens. telligi. Primo, quod sit de essentia con-
Patet consequentia ; tum quia existentia stitutive, ita quod sit reahs quiddi-
ponitur de essentia Dei, ergo qui3ecum- lative constiluens aliquid in esse es-

que sunt de essentia Dei, vere existunt, senliah, vel quidditativo. Secundo ah-
et ut existunt sunt de essentia Dei, et sic quid potest dici de essentia, quod
duse existentise ab invicem distinctge sunt licet non constituat, tamen est ita in-

de essentia Dei, quod videtur, omnino timum iUi, quod non distinguitur ab
absurdum; tum quia per Doctorem prx' illo, nec ut quasi passio, sed circumscri-
senti qUcBst. qui facit hanc consequenti- pta omni passione adhuc est intimum,
am, essentia est in divinis simpliciter ex na- et sic intimum, ut ipso circumscripto

tura rei ; ergs quidquid est de essenlia esset impossibile perfecte intelhgere il-

ejus, esl ibi ex natura rei, supple in actu- lud, cui ponilur sic intimum, sic ut

ali existentia, ergo ; lum quia ponuntur nec perfecte essentialiter, sive quiddi-
principia formalia perfectissima, lam ope- tative intelligi possel, et hoc ex natura
 OU^STIO I. '29

rei. Terlio, aliquid polesl dici de 3s- ex natura rei, ut patet de anima intelie-

sentia, iion quod quiddilalive consli- ctlva, el ubi communiter est talis conslitu-

tual, nec sit ex nalura rei dislinclum, tio, est compositio.

sed quod sit talis enlitas, a qua per iu- Ex his patet responsio per ordinem ad 27.
Responsio
telieclum possil abslrahi aliquis conce- rationes factas pro illis diflicultatibus. Ad ad uiflicul-
tutes.
ptus diclus in quid, eo niodo quo expo- primam, cum arguit, quia lunc essent ibi

sui in primo, d. 2. part. 2. ^.1. arl- 3. ult. duae raliones primales necessario essendi,

d. 25. q. wiica. Vide ibi aliqua valde no- dico, quod si intellectus et voluntas es-

labilia. Quarlo aliquid potest dici de es- sent ibi ut conslilutivai quidiiitative essen-
sentia alicujus, ex lioc quod est talis en- tiie divinae, et inler seformaliler distinctae,
lilas, quJB si realiler, vel ex natura rei argumentum concluderet, sicut etiam
distinguerelur ab illo, cujus ponitur de concludil argumentum Scoti in primo,
essentia, vere includerelur quidditative el dist. 2. quia si duo essent dii, non ditfer-

ex natura rei conslitueret quidditative. rent specie, sed essent ejusdem speciei
Dico tunc, quod primo modo nihil potest specialissimne, et sic haberent ex nalura
poni de essenlia Dei, quia tunc esset ibi rei quo convenirent quidditative, et quo
saltem quasi compositio, quae omnino so- differrent numeraliter, et per consequens
nat imperfeclionem, et ideo Doctor inpri- essent ibi duae formalitates ex natura rei,

mo dist. 5. quaest. 2. dist. 26. negat in di- ex quibus constitueretur unus Deus, ut
vinis omnem composilionem, vel quasi supra exposui. Sed intellectus et voluntas Quomodo
iolellectus
compositionem. Secundo raodo polest ali- non sunt hujusmodi, ut patet. Et posito et volunta,

quid esse de essenlia Dei, qiiia lioc modo quod intellectus et voluntas distinguanlur distinguaa
tur
nullam ponit composilionem, nec quasi in Deo ex natura rei, vel eliam formaliler, ia Deo.

compositionem, nec sonat imperfectionem adhuc non sequitur, quia nullo modo
aliquam, et hoc modo inlellectuahtas essentia divina, nec secundum rem, nec
ponitur de essentia Dei, ut patet a Doctore quasi secundum rem dicitur constitui ab
prassenti quaest. Tertio modo forte potest eis, sed omnino sunt intimae essentiae
poni ahquid de essentia, quia conceptus divinae. Dico secundo, quod quando Do-
entis potest abstrahi ab aliqua realitate, ctor loquitur de intellectuaUtate, quod
qui dicitur in quid de Deo, sed ille con- non loquitur de intellectu, ut est poten-

ceptus est simpUciter posterior ; nec ta- tia, sed loquitur de natura IntellectuaU,
men sic intelligo, quod possit abstrahi ab sive de entitate intellectuali, ad quam
aUqua reaUtate essentiae divinae, ita quod immediate suo modo pullulant intellectus

taUs realitas possit ex natura rei intelligi et voluntas, sicut dicimus, quod anima
prior ipsa essentia, quia hoc sonat im- est natura, sive entitas inteUectuaUs,
perfectionem ; non enim ibi poni potest includens suo modo inteUectum et volun-

realitas ex natura rei. De hoc vide quae tatem, qu» anima proprie est de essentia
exposui in primo dist. 2. dist. 8. et 25. hominis, non tamen inteUeclus, nec vo-
Quarto modo potest poni aUquid esse luntas, patet, quia non sunt de essenUa
de essenlia Dei, quia sibi intelleclualitas anim« intellectivae, nec e contra. Sic dico
esset distincta ex nalura rei, ibi consli- in proposito, quod enUtas intellectualis

tueret, vel quasi constilueret quidditative, est de essentia Dei, non tamen consUtu-
quia consUlutivum quidditaUve distingui- tive, cum ex natura rei sit omnino idem
tur a constituto, et hoc si sit constitutivum essentiae, et si definirelur , deUniretur
 30 QUODURET.
per hujusmodi entitnlem, quffi eiililas est voluiilas non sunt de essentia Dei, ul
realiter, et unitive intellectus et voluntas. sunt potentiae.
ut sunt polentiae. Et si in aliquibus inve- Ad securidam difficultalem, dico quod
niatur dictutn quod intellectus el volun- posito quod sint de essentia Dei, non
las sunt de essenlia Dei, exponatur, ut sequitur quod intellectus noster sit de
hic. Et quod Doctor non intelligat quod essentia animae, nec e contra, slinlellectus

sint de essentia Dei, patet, quia vult in noster non est de essentia; ergo nec divi-
primo, d. 2. parl. 2. q. 4. et alibi, quod nus, ut patuil m pnmo, d 2. p. 1. q. 2.
Quomodo omnino diversarum
iutellectus,
sinl principia formalia exponendo quomodo existentia Dei sit do
et voluntas.
ralionum. Unde in q. quodl. vult quod ge- essentia Dei, et exislentia creata non slt
non sint
de essentia neratio et spiratio omnino sint alterius ra- de existentia creaturae, sed tantum gradus
Dei.
tionis, quia sunt a principiis productivis al- intrinsecus. Vide ibi. Dico etiam, quod is-

teriusrationis. IIoc idem patet d. 13. prirni. ta propositio non est absolute vera, scili-

Timc ultra, si sunt duae potentiae ex nalura cet, qu3e sunt ejusdem rationis, quod con-
rei formaliter dislinctse, etcerlum est quod venit uni convenil el reliquo ; sed est vera
una non est delerminaliva alterius, cum de his, quae conveniunt secundum illam

sint ibi in summa actualilate, nec sunt ralionem, secundum quam conveniunt;
tales entitates in quocumque, quod una palet, quia albedo et nigredo sunt ejusdem
sit delerminabilis ab alia ; tum etiam, rationis in colore, sed albedini convenit

quia tunc sequeriitur quod distingueren- disgregare ; ergo et nigredini. Non sequi-
tur formaliter ab essentia, si ab invicem tur, sed bene sequitur, quod competit
dislinguerentur formaliter, et sic non albedini secundum rationem coloris, com-
essent de essentia ejus. Si dicatur, ergo petit etiam nigredini. Dico terlio, quod si

videretur quod si intellectus el voluntas illa propositio est vera, erit tanlum vera
non sunt de essentia Dei, quod sinl attri- quando illa quae dicuntur ejusdem rationis,

buia, cujus oppositum patet hic, et in sunt ejusdem rationis in aliqua re, vel re-

primo, d. 8. penult. dico, quod non se- aUtate, non autem ut suntejusdem rati-

quitur, sed sunt sic intimae, quod cicum- onis tanlum in aliquo conceptu. Modo
adhuc intellectus intellectus creatus et divinus, etsi sint
scripto omni attributo,

et voluntas essent ibi ex naturarei; attri- ejusdem rationis in concepLu intellectus,

buta enim quasi perficiunt in actu secun- non lamen in aUqua reaUtate, ut supra

do, utpatet a Doctore in primo, d. 8. q. exposui m primo d. "i.part. 1. quaest. 1.

penult. nam infinitas non ponitur de essen- artic. ult. et dist. 8. q.2. et dist. 25. Et sic

tia Deitatis, et tamen non est attribulum, patet responsio ad difficuUates, quas be-

ut patet a Doclore inprimo, d. 3. q. 1. ne nota.

et in quodlib. q. 5. (v) Tertia ralio sumitur ex parte intel- 29.

Ad aliud de exislentia, patet quod si lectus divini, qu.ai probat quod in Deo esl

essent formaliter distinctae, et de essenlia intelleclus ex natura rei, et nuUo modo

quod dicerent duas existentias ab perrespectum ad extra, ita quod per se

Dei,
talem respectum, formatur
invicem formaliter distinctas, el hoc non includat el

Nullum prius includit per se po-

habeo pro inconvenienli, ponere plures sicratio :

formaliler dislinctas in Deo, sterius, ut patet ; sed inteUectus divinus

existenlias

non tamen realiler, quia tantum est una. est priorrespectu, quo aliquid intrinsecum
Deo comparatur ad extra ergo inteUe-
Dico tamen, ut supra, quod intellectus et ;
 0U;f:sTio I 31

ctusnullum respectum perse includil. Mi- imperfectionem. Et quomodo relatio ra- Quomodo
. • . i • . II . j- • relatio
nor pvobalur, lum quiii quod esl prius tionis cognoscatur ab mlellectu divino, raiionib

priore, est prius posleriore ; sed inlelleclio vide glossam quain feci, credo, in Doctore *^turab'
est prior omni respeclu ad extra, palet, dist. 8. q. 3. Dico secundo, quod Doctor "J}®''^^"
quia respeclus ad exlra causalur por multum limitale loquitur, cum dicit sub
actum iiilellectus divini comparantis ali- omni ratione ex parte objecti, etc. quia
quid intrinsecum ad extra. El probat habila prajsenlia perfecLa objecli, illud

Doctor ibi : Quodcumque intrinsecum po- peifectissime cognoscil sub omni ralione,

lest ad guodcumque exlrinsecum per et ut sic, non est natum cognosci abslra-
quemcumque actum inlellectiia creati com- ctive. Cum ergo intellectus diviuus ha-
parati, elc. Sed inlelleclus est prior actu beat omnia intrinaeca in perfectissiina

suo, et ille est prior respectu ; ergo in- priBsentia secundum omnem rationem,
telleclus erit in Deo, ul prior omni re- qua sunt intelligibilia, et similiter sic ha-
spectu ad extra, et per consequens est bet omnem creaturam, quia essentia di-
ibi ex natura rei, non includendo respe- vina est perfectissima ralio repraesen-
ctum ad extra. Et sic patelista ratio. tandi inlellectui divino omnia objecta se-

30. (x) Sub qua est inlelligibile, etc. in ista cundaria, ut patet a Doctore in primo,
tamen liltera pro majori declaratione oc- d. 2. part. 1. q. 1. et d. 39. et in quodlib.

currunt aliqua dubia. Primum est in hoc q. It. et alibi, sequilur quod intelleclus

quod dicil, quod intelleclus divinus potest divinis cognoscit secundum omnem rati-

objectum sub omni ratione ex parle obje- onem, elc.

cti inlelligere sub qua est intelligibile. IIoc (y) Sed quidquid intellectus, etc. Secun- 31.

non videtur verum, tum quia est intelli- dum dubium est ibi : Quidquid intellectus

gibile abstraclive, et per speciem inlelli- divinvs potest ad quodcumque comparare

gibilem, ut eliam patet a Doctore in secun- intelligendo. Priino dubitatur, quia aut
do,d. 3. q. 10. ubi habetur quod Angelus loquitur de intrinseco ex nalura rei, aut
potuit cognoscere Deum sub ralione Dei- de intrinseco non ex natura rei. Si primo
tatis per speciem intelligibilem creatam ; modo, non videtur quod possit comparare
tum quia potest cognosci sub ratione en- divinam voluntatem ad crealurani quoad
tis, et sicabslraclive , tum quia hoc spe- suura esse existentiae, nisi prius talis cre-
cialiter non videtur verum de objeclis cre- atura habeat esse volitum a voluntate di-
atis, quia composilum nalum est co- vina, quia anle determinationein volun-
gnosci confuse ; tum quia natum est co- talis divinae, nulla creatura exislit pro
gnosci praecise sub conceplu entis, quse aliquo lempore, ut palet a Doctore in plu-
omnia repugnant inlellectui divino. ribus locis ; ergo si intellectus divinus sic

Respondeo, quod diclum Scoti debet comparat, talis comparatio erit conlin-
sane iiUelligi, videlicet, quod possit co- gens; patet, quia inlellecLio divina se-
gnoscere illud sub omni ralione non in- quens determinationem voluntatis divi-

cludente imperfeclionem, omnia enim nae est conlingens, quia sicut volunlas di-

cognoscit perfectissime ; modo cognosce- vina conlingenter determinata, ita intel-

re abstraclive est hujusmodi. Sed cogno- lecLus divinus contingenter inlelligit, ul

scere essentiam divinam.ul comparabilem palel a Doctore in primo, dist. 39. Et vide
ad crealuram, puta inquanlum est imita- qu;e ibi exposui, et sic talis comparatio
bilis ab omni creatura, nuUam includit non erit intrinseca Deo, et per conse-
 ;

3-2 QUODLIBET.

quens non sequitur quod quidquid polesl exlra, sive praecedens, quia intellectus

ibi esse lioc modo, aclu ibi sil. Si vero divinus necessario comparat, et ab ajter-

loquilur de intrinseco non ex natura rei, no; non enim potest comparare ex tem-

tunc non sequitur quod quidquid potest pore, ut probat Doctor in primo, dist. 30.

esse ibi, actu sit, quia respectus rationis, Quamvis ergo voluntas divina delerminet
quo dicilur Deus dominus, tantuminest ex contingenter ad extra, tamen quia quid-
tempore, ul supra patuit mpnmo, disl. 30. quid vult, ab seterno vult, ut probat Do-
Pra3terea, aut loquitur de omni compara- ctor inprimo dist. 39. et specialiter in i5.

tione, quae potest fieri ab intellectu divi- intellectus divinus, qui agit de necessi-
no comparando intrinsecum ad extra, aut tate naturaj, ab ajterno comparat quidquid
tantum de aliquibus, puta de illis, quae comparat. Et concedo quod talis compa-
praecedunt omnem actum voluntatis divi- ralio sequens aclum voluntalis divinae est

na ad extra. Si primo, lioc non videtur, necessaria, quia praesupposita determina-

quia illa propositio : Quod potest esse in tione lali, intellectus divinus necessario
Deo, actu ibi est, tenet ex alia propositi- comparat, et non potest non comparare.
one, scilicet quod omne quod est in Deo licet dicatur contingens pro quanto se-

es^ simp^^aYerwecesse esse, Hoc patet a Do- quitur determinationem contingentem.

ctore mpnmo, dist. 2. part. 1. q. \. et Nota illa verba, quando dicit quod m-
part.2. quoest. \. et in quodlib. q. 2. et ali- tellectus divinus intelligendo comparat.
bi. Sed non omnis comparatio intellectus debet sic intelligi, quod comparatio prae-
divini est necessaria, quia non illa, quae supponit extrema cognita actu, quando
tantum sequitur actum voluntatis ad exlra, actu comparat illa ad invicem, nisi enim
ut dixi supra. Si secundo, adtiuc non vi- praecognosceret, non posset comparare.
detur sequi, quia talis comparatio non est An modo comparatio illa sit actus intel-
simpliciter necessaria, quia necessitas lectus, aut intelligendi, aut alius ? Dico,
est conditio existenlis. quod non est actus intelligendi, ut patet

Respondeo ad omnia ista, unica respon- nec est proprie actus causatus, nec ab
32.
sione, videlicet quod in proposito lan- intellectu, nec ab actu intelligendi, quia
tum loquitur de comparatione, quse fit omne tale esset necessario ens reale, ut
per actum intellectus divini, et non creati, exposui in primo, dist. 3. quaest. 7. im-
illa enim semper actu est. Et ideo Do- probando opinionem Goffredi in fine

ctor sic dicit circa finem rationis, com- improbationis, vide Dico ergo quod
ibi.
° ^ Comparati
paratio cujuscumque talis, puta inlrinseci, comparatio est quidam respectus rationis quid.

ad quodcumque tale, videlicet extrinsecum, derelictus ab actu comparativo intelle-

habet esse suum actuale per actum intelle- ctus comparantis duo objecta cognita ad
ctus divini comparantis, non dico quaecum- invicem, qui est in objectis cognitis com-
que comparalio hujus ad hoc, quia non paratis. Sed an talis comparatio sit etiam
formaliter illa, qua intellectus creatus subjective in crealura comparata ? Dico,
comparabit, supple habet esse actuale, et quod si comparat creaturam ad Deum,
necessario formaliter in Deo, sed aliqua quod erit ibi, et non erit inconveniens
hujus extremi intrinseci ad hoc exlremum unum respectum rationis' fundari in alio,

extrinsecum. Dlco secundo, quod loqui- ut patet de secundis intenlionibus.

tur de omni comparatione intellectus di- (z) Quarta ratio sumitur ex parte ope- 33.

vini, sive sequens actum voluntatis ad rationis. Hic Doctor intendit probare
 OU.^STro I. 33

quod aclus Intellectus divini sil in Deo ex (ium ost ad cluplioem distinctionem datam

includendo de essentiali et immcdiatiori.

natura rei, nulluin per se

respectuni ad exlra. Et ratio slal in hoc :

Nulluni formaliter intinituni in Deo indu- De quarto tcrmino, (a) scilicet

dil per se aliquid, cui formaliter repu- hnmcdiaitus, est distin^niendum, ., Jp-, ..
Al. Vel ita
-

gnet infinitas; hoc patet, ut supra in pri- quia dicitur immediatius aliquid quod
. insum non
ma ratione, ubi probatum est, quod (lui)liciter ;quod ipsum sit
vel ita sit medium
medium inter primum et ultimum,
'

nuUa perfectio simpUciter includil per se '

tamen
ma^is
aliquid, cui repugnet perfectio simphci- et tunc est imincdiatiiis positive; exdudl^ur
ler, etc. Sed relalioni rationis, et pneci- velitaquod inter ipsumet primum in^eH^ps^um
pue ad exlra, repugnat infinilas, patet, ut non sit medium, aut pauciora sint quam
guam^i^nt^
supra in prima ralione, quia fornialiter media, quam
^ inter tertium et ^''"'^ **,
primum,et
infinilum esl simpliciter necessarium, et |)rimum, et sic est immediatius .tuncest
immedia-
tale non includit per se aliquid, quod negative. Exemplum, sunerficies ti"s
, . ,. .. , . ,. negatiTe.
non est necessarium, ul ubi patuit. Pro- est immediatior substantife quam dehoct.
bat etiam Doctor per argumenla a for- color, ita quod habet rationem n. i?!' et

liori, quia relationi reaU repugnat forma- medii positive inter illa ; sed risi-^^n.^ii^l^eV
Uter infinitas etiam relationibus divinis, bile estimmediatius homini quam *^23.V)""
ut probat qusest. 5. quodlib. ergo multo color negative. Non enim mediat
fortius repugnabit relalioni ralionis ; sed inter illa extrema positive, sed
intelligere divinum est formaliter infini- magis excluditur medium inter
lum ; tum quia perfectio simpUciter, tum hominem et risibile, quam inter
quia est actus comprehensivus objecti hominem colorem. ut sic brevi-
et
rinumest objectum
forniaUter infinili, quia infini- ter dicatur esse immediatius posi-
rmahter
fmitum. lum est nalum inteUigi infinila inteUecti- tive, quod tanquam medium inter
one ; ergo non perfecle comprehenditur, extrema includitur, et illud imme-
nisi actu intelligatur infinita inteUectione, diatius dicatur negative, ubi ali-
et nuUa polest esse nisi divina ; ergo si quid tanquam medium magis ex-
per se non includit respectum ad extra, cluditur.
erit ibi ex natura rei, et sic paletratio. Posset autem alio modo distingui
Et tota Uttera sequens usque ad declara- de iramediatiori , secundum rem et
Uonem quarti lermini, clara est, nec indi- rationem, quia immediatius et
get aUa exposilione ; tota enim dependet minus immcdiatum vel mediatius
ex superius declaraUs in qualuor rationi- non sunt sine oi^dine. Ordo autem
bus. non videtur posse intelligi sine
distinctione sed quia hic non
;

SCHOLIUM quseritur, qualis est distinctio es-

sentialiuma notionalibus vel ,

ExpHcat hic terminum immediatius et utrorumque ab essentia, idco ista

quomodo dupliciter sumitur positive, id :
non tracta-
distinctio immediationis
est, quando ip.sum est medium inter aliqua ;
tur ad prsescns; scd qualiscumque
et negative, id est, quod magis excludit me-
sit distinctio essentialium a noti-
dia quam aUud, ut in exemplis patet. Kpilo-

gat doctrinam datam de quatuor terminis onalibus, vel utrorumque ab es-

quaestionis ;
pro cujus resoiutione attenden- scntia, secunduin ista dicetur,
Tom. XXV. 3
 34 QUODLIBET.

(luod istorum sit immcdiatins ipsi nein et colorem. Et breviter immedialius Immedia-
tiuB
essentiae, puta essenliak et nolionale. posilivp est, quod iricludit lanquam me- positive
quid.
Epilogatio Itaque recollij^endo de isto pri- dium inter extrema; el immedialius nega-
dictorum.
mo articulo, essentia est illud ad tive est ubi aliquid tanquam medium
quod fit eorum comparatio, qno- magis excluditur. Et dicilur immedialius
rum quaoritur ordo ; essentiale au- positive, quia tertium non posse inesse

tem et notionale sunt illa, quorum primo, puta color subslantis), nisi me-
quaeritur ordo in comparatione ad diante superficie, quae est ratio recipien-

cssentiam. De immediatione autem di colorem ;

prius enim recipitur color in

istorum ad illnd primum, est quae- superficie quam in subslanlia. Immedi- Immedia-
tius
stio et principaliter requiritur, atius negalive, quando ibi non requiritur negativg
auid.
propter solutionem, duplex distin- medium ut ratio recipiendi, sed dicilur

ctio posita in hoc articulo : una immediatius per carentiam plurium, quia
de essentiali, alia de immediatiori. interhominem et risibile plura excludun-
Prima de essentiali talis est : Alicu- tur, quam inter hominem et colorem,
jus essentialis ratio, sive actuali- palet, quia risibile sic inest imraediate
tas totalis, est mere ad intra, ali- liomini, quod forte nihil mediat, saltem
cujus autem ad extra. Secunda de ut ratio receptivi, ita quod immediate
immediatiori talis est,quod aliquid recipialur in aliquo alio ab homine, co-
dicitur esse immediatius positive, lorverononinest nisiimmediate recipiatur
ita qnod ipsum ponitur medium, in quantitate ; el hominem el
ideo inter
aliquid privative, ita scilicet quod risibile plura media excludunlur, quam
non requiritur medium aliquod inter liominem et colorem.
inter ipsum et primum, sicut inter
aliud extremum et primum.
^ enorxTTTTAi
SCHOLIUM.

COMMENTAHIUS. Prima conclusio, nullum rationale est es-

sentiae primo modo immediatius aliquo es-
sentiali, alioquin essentiale non posset
3i. (a) De quarto termino, scilicet immedi- inesse nisi praesupposito uotionali. Secunda
conclusio, essentiali ad extra aliquod noti-
atius est distinguendum, quia dicitur im-
" onale esl immediatius secundo modo, quia
tius medialius aliquid dupliciter ; vel quod sit
hoc convenit essentiae ex natura rei, illud
aiTqu^d medium inter prinium et ultimum. Exem- nou. Tertia conclusio, omni notionali est
dupiiciter.
pim^j^ superficies est immedialior sub- aliquod essentiale immediatius essentia?
stantise quam color, ita quod habet utroque raodo. Primo, quia si meraoria fo3-

rationem medii posilivi inter illa. Secun- cunda realiter diflferrct a dicere, immedia-
do dicitur immediatius negative ex hoc,
tior esset ipsi quam dicere. Secundo, potentia
imraediatior est essentiae, quara actio ejus
quod inter ipsum et primum non me- sit
productiva, et esse notionale est talis actio
dium, aut pauciora sunt media, quam vel supponii illam.
inter tertium et primum exemplum, risi-

Exemplum. bile est immediatius homini, quam color De secundo articulo (b) dico tres le.
^°*^'"^'*'
negative. Non enim mediat inter illa posi- conclusiones, quarum duae sunt
tive, sed magis excluditur medium inler breves, tertia principalis.
hominem et risibile, quam inter homi- Prima est ista : Nullum noti-
 OUvBSiio I. 35

'^ulluin onale est immediatius ipsi essen- in ordine reali immediatior ipsi quam
otiouale dicerd.
lediiitius tiae divinse aliqiio essentiali, et essentiae quam dicere; ergo, et
lositive,
isseiuise hoc loqnendo de immediatione quocumque modo sit distinctio
ullo
L««iDliali.
ppimo modo. lloc probatur sic : inter illa, eo modo est immediatio
Quod est immediatius primo,non correspondens. Major probatur a
exceditur a tertio, cum sit per se posteriori, sic Ubi est distinctio
:

medium inter ipsum primnm et rationis, sive uno modo, sive alio,
tertium omne essentiale exce-
; sed accipiendo rationem, il)i concludi-
dit quodcumque notionale, quia mus ordinem sic distinctorum ex
essentiale est commune tribus, hoc, (luod illa sic distincta liabe-
notionale vero non ; ergo, etc. rent talem ordinem realem, ubi
)nclus.2.
lolionale
(c) Secunda conclusio est talis : essent distincta realiter.
egativo,
jantloque
Omni essentiali includente respe- Secundo probatur a priori
(f)

lediatias ctum ad extra immediatius est major Per se ordinem intelligo,

:

aliqiio
isentiali, essentiae aliquod notionale, et hoc (lui est per se ex rationibus ex-
ipsi
ssentise. loquendo de immediate secundo tremorum, et hoc accipiendo per
modo. Hoc probatur, quia tale se rationem essentialem sive quid-
essentiale non convenit ipsi Deo, ditativam, non denominando illud,
nisi per operationem intellectus cujus est ratio ad esse in re, vel in
comparantis ad extra notionale ; intellectu, si quidem
quod illud
antem convenit essentise ex natu- indifferenter potest habere utrum-
ra rei absquc omni comparatione que esse, videtur habere rationem
intellectus ad extra ergo requi- ; quidditativhm intelligibilem
1 ^ non ^^•. ^f^^f"
minatam,
ritur medium inter essentiam et determinando ad hoc vel illud cs-
* vei deter-
minanteni.
notionale, quam inter essentiam se ex hoc patet major.nam ubi ma-
;

et essentiale, ubi necessario me- net per se ratio similis ordinis,ibi

diat actus intellectus. manet similis ordo ; sed in istis di-
Tertia conclusio est
(d) Omni : stinctis in tali vel in taliesic, manet
notionali est aliquod essentiale perse eadem ratio consimilis ordi-
immediatius essentia? utroque nis, quia ratio quidditativa.4, et ra-
modo imm.ediationis ; hoc proba- tio ({uidditativa B; ergo, etc. non
tur dupliciter, primo sic : Qualis enim essem intellectu dat ipsi -4 ra-
ordo (e) per se realis esset inter tionem quidditativam. Minor patet
aliqua, si essent distincta realiter, quia positaessent reali-
si illa ibi

talis per se ordo est, inter illa, ter distincta, esset talis ordo re-
correspondens illi distinctioni, alis, quod quia esset essentia,
quam habent, utpote rationis, si natura intellectualis perfecta, ideo
distinguantur ratione, eb hoc sive haberet intellectum perfectum, et
ratione sumpta ex parte rei, sive ulterius haberet, velhabere posset
mere causata per actum intelle- objectum actu intelligibile propor-
ctus. Nunc autem, si essct distin- tionnbiliter sibi prfpsens. Et ultra Memoria
17.
Meiioria
ctio lealis inter ista, scilicet cs- idco csset, vel esse possct memo- quidest?
i-st imme- senlia,
diatior
mcmoria perfecla, et dicere ria perfecta, nam iicec est ratio
essentitie perfectum, memoria esset per se memoriae perfecta}, intellectus
 :{() QUODLIBET.

habens objectnm intelligibile pro- ctus est immediatior quam dicere,

portionatuin a(;tu sibi prresens. quod est primum notionnle, et ita

Et ex hoc ulterins, si ipsa esset, pcr conscqucns quocumque noti-
vel esse possct supposito habenti onali; voluntas etiam immedi-
cam perfectc principium expri- atior est ipso spirare, et per con-
mendi, ergo exprimei^et, vel cx- sequens quocumque pertinente ?id

Primum primere posset notitiam declara- processioncm Spiritus sancti.

nolionale
e&t dicere. tivam correspondcntem illi mc-
moriae. Nunc autem primum noti- COMMENTARIUS
onale , quod
saltcm includit (b) De secundo arliculo principali, dico 35.

primum respcctum positivum tres conclusiones. Et nola, quod Immedi-

ad aliquam personam, cst di- atius primo non exceditur a lerlio, quia
cere ergo primum
; notionale lertium praesupponit secundum, el non
habet essentialc aliquod immedi- e contra, ideo non sequitur e converso,
atius essentise utroque modo, et albedo inest substantiae, ergo quantitas
pcr consequens quodcumquc aliud necessario inest, sed non sequitur quan-
notionale. Sicut autcm argutum titas inest, ergo et albedo ; si ergo noti-
est de memoria et dicere, simiUter onale esset medium positive, essentiale

posset argui de voluntatc et obje- non posset inesse, nisi praesupposito no-
cto sibi prsesente et actu spirandi. tionali, ut medio, quod esl falsum.
(g) Secundo ad idem sic Essen- : (c) Secunda conclusio est talis : Omni
tise immcdiatior cst potentia, essentiali, etc.

quam actio productiva

rcalitcr Sed occurrunt aliqu.e difficuUates.

secundum illam potcntiam. Omnc Primo circa hoc quod dicit, nullum noti'

autem notionale cst actio produ- onale est immediatius positive aliquo

ctiva sccundum aliquam poten- essentiali ipsi ossentiae. Hoc non videtur ex
tiam in natura divina, vel suppo- dictis Doctoris supponendo aliqua : Primo
ncns illam quia est productio
, essentiale ad extra pro nunc accipilur
alicujus suppositi, vcl supponcns pro respectu ad extra, ut respectus cre-

productioncm ; omnis autem talis ationis, et talis respectus est necessario

actio est alicujus potentise, qu8e posterior personis, quia omnis productio
habet rationem essentialis, vcl ad extra, sive simpliciter, sive secundum
quia est ipsius intellcctus, vel quid de necessitate praBsupponit produ-
quia cst ipsius voluntatis ergo, ; ctionem ad intra, ut extat probalum a

etc. Doctore in secundo, dist. 1. g. 1. et vide

Sic igitur quantum ad istum quse ibi exposui. Secundo suppono, quod
NuUum
notionale nrticulum, patet quod esscntiali proprietates hypostalicaj sunt immedi-
est imme-
diatius ad extra notionalccst immediatius ate in essentia divina, quae est immedi-
utroque
modo ullo secundo modo. Nullo autem csscn- atum fundamentum proprietatum persona-
essentiali.
tiali est aliquid notionalc immc- hum, ut patet a Doctore in primo, dist. 2.

diatius utroque modo; quolibct part. 2. q. 1, dist. 5. quaest. 2. dist. 26.

autem notionali est aliquod esscn- et 28. Et tales proprielates sunt entitates
tialc ad intra immediatius utro- positive, ut patet a Doctore expresse in
que modo, quia saltem intelle- tertio dist, l. g. 1. hcet dubitative de hoc
 OU/ESTIO I 37

loquatur tn priino, dist. 28. an persona quid o&l prior productione ad intra, quas
dical positivuin, aii ne.i^ationem. Terlio raliones vide. Tum, quia posilo per impos-
suppono, quod elsi essenliale ad exlra sil sibile, quod nullum nolionale esset, quia
comniunius nolionali, quia ipsuin pra^dica- et Pliilosophi hoc expresse negaverunl,
tur (le omni persona, non autem noliona- sed posuerunt primam causam esse unum
le, si lamen accipiatur coinmunhis, a quo ens perfectissinmm ex nalura rei, et sin-

non converlitur subsislendi consequen- gularissinmm, ul patel a Doctore in pri-

tia, nolionale polest dici communius, quia nio in pluribus locls, et tunc si poneretur
bene sequilur, essenliale ad exlra est, igi- tantum absolutum Dei, adhuc posset pro-
lur noliunalft ad inlra esl, non e converso, ducere ad extra, etiam per impossibile
ul patel. Istis pr:esupposilis, sequiturquod circumscripta productione ad inlra, ul pa-
nolionale sil immedialius posilive aliquod tet a Doctore in secundo, d.\. q. 1. art. 2.

essenliali ad exlra; tum eliam quia pater- ergo talis respeclus posset inesse imme-
nitas in divinis prius inesl essenlia? divi- dialius notionalibus. Si lamen Doctor hic
nae, quam respeclus ad extra, ut concedi- inlendat loqui, quod sic nolionale est

lur a Scolo in secundo. dist. 1. qucest. 1. immedialius, et prius essentiali, quod per
si prius, ergo immediatius et positive, cum se possibile vel impossibile, circumscripto

sil entitas positiva; tum quia quando ali- nolionali, tale essentiale non posset inesse.
qua duo sic se liabent, quod unum est Kespondeo praemiltendo aliqua : Primo,
Responsi-
idemrealiler alteri ex natura rei, etintrin- quod per immediatius positive non intel- ones
j A- ad diliicul-
quodj medmm •
1- 11
• .

sece, el aliud non est idem realiler et ligo dlud, est

.
inter primum tates.

intrinsece, et ex nalura extremorum, et tertium, et positivum, quia ut sic, pa-

quod est idem, esl immedialius positive ternitas inter essenliam et esseutiale ad
illo, quod non est sic idem, patet, quia extra (iicilur immediatior, quia prius
non idem realiler non potest esse imme- inesl, probatum est in secundo, dist. 1.

diatius eo quod est idem realiter. Sed q. 1. art.2. Sed voco immedvitius positi-
palernitas propter infinitatem essentiie ve, quod sic de necessitale prius inest

divina? est idero realiter, et ex nalu- primo positive, sic quod est simpliciter

ra propria essentiae, sed respectus ad impossibile tertium inesse medio ipso

exlra, et si non possit separari ab essen- non existenle, et hoc, sive illud medium
tia divina, sallem aliquis tamen non di- requiratur ut principium formale produ-
citur idem realiter essentioe, quia talis ctivum respectu tertii, sic quod est omni-
inseparabilitas non est ex natura extremo- no impossibile tertium inesse, nisi sit

rum, vel alterius exlremi, sed tanlum esl productum a principio formali productivo;

ab exlrinseco, scilicet a causa necessario et hoc modo intelleclus divinus est im-
causante lalem respectum, ut palet a Do- mediatior actu inteUigendi ipsi essentiae

ctore in secundo, disl. 1. divinae. Sive ponatur immediatius, ul ratio

Secundo dubilatur secundam con- circa formaUs sic recipiendi tertium, sic esl

clusionem, quia videlur quod essenliale absolule impossibile terlium inesse pri-
ad extra sit immediatius essentiae divinte mo, ipso secundo per possibile vel ini-

notionali, loquendo de immediale sscundo possibile circumscriplo, et sic color inest

modo. Tum per rationes, quas feci super superficiei, et actus volendi inest volunla-

secundo Docloris dist. \. q. 1. art. 2. pro- ti, nam voluntas non tantum esl raUo for-
bando quod productio ad exlra secundum malis producendi velle, sed esl innnedi-
 38 QUODLIBET.

alum receplivum ipsius. Et si per po.ssi- dicimus risibile esse immedialius posilive,
bile vel impossibile non essel volunlas, quia per possibile vel impossibile, circum-
nulluni vellc possel esse in aliquo suppo- scriplo risibili, adliuc color posset inesse
sito ; ex liis ergo palel responsio ad liomini, quia color non inesl ratione ri-

objecLiones. Ad primam, concedo omnia sibilitatis, sed ralione corporis, mediante

ijla praesupposita, cum ullimo infertur,
t superficie.

ergo nolionale est immediatius positive, Ad rationes factas pro secundo dubio.
si intelligatur, quod sic sit medium inter solve illas eo modo quo solutae sunt illae,

essentiam et essentiale ad extra, quod qn^ tdiCidi %Mn\. in secundo^ diit.l. quaest \.

per impossibile nolionali circumscripto, Et vide quae ibi notavi.

tale essenliale nullo modo posset inesse Ad secundam specialiter dico, conce-
essenlige divinae, negalur quia per impos- dendo, quod si per possibile, nullum esset
sibile, circumscripta omni productione ad notionale, sed tantum natura absolula
inlra, adhuc Deus posset producere ali- singularissima, lalis natura posset habere
quid ad exlra, non tanlum in esse respeclum ad extra, et ille respectus esset
secundum quid, sed etiam in esse simpli- immediate fundatus in tah natura abso-
citer, ut patet a Doctore in secundo luLa. Et cuni infertur, ergo paternitas non
dist. l. q. I. Si vero inlelligatur quod de est immedialior negalive tali essenliali,

facto medium, non tamen necessario dico, quod si inesset paternitas, de neces-
Nota.
requisitum, concedo, sed hoc non est sitate esset immediatior, quia si inest de
contra Doctorem, quia tantum loquilur de necessilate prius inest, et de necessilate
medio primo modo, non secundo modo. plura media excludit, ut patet a Doctore

Et similiter concedo, quod paternilas in secundo ubi supra. Et si, per impossi-
inest prius essenlite divinae, quam essen- bile, non inesset talis respeclus, inesset,

tiale ad extra, et est enlilas posiliva, non et ex hoc apparel, quod notionale non
tamen propter hoc dicilur immediatior ponitur immediatius positive, quia ipso
positive, modo praeexposito, quia non circumscripto, essentiale tale posset in-

requirilur de necessitate, ut medium esse, et sic palet responsio.

posilivum, ut tertium non possit inesse, (c) Tertia conclusio est, etc. Pro intel- 38.

tali medio non existente. ligentia majoris suppono aUqua. Primo,

Ad aliud quando dicilur, quod pater- quod ratio terminorum non varialur
37.
nitas est idem reaUter essentiae divinae ex in se, nec per hoc quod unus rea-

natura extremorum, vel allerius extremi, liler dislinguilur ab alio, nec per hoc
el quod essentiale ad extra (accipiendo quod unus reahter idenlificatur alteri,

ipsum pro solo respectu ralionis ad exlra), quia rationes formales terminorum abstra-
non estsic idem, toluni concedo ; et cum huntur ab istis condilionibus, quod est

infertur, illud quod est idem in primo esse idem realiter, vel distingui realiter,

modo est immediatius positive illo, quod et quodaramodo accidit eis sic esse idem,
idem tanlum secundo modo, negalur, vel distingui. Posilo enim quod homo re-

quia illud quod est sic idem, non dicitur aliter dislingualur a risibilitate, adhuc
immediatius, nisi requiratur uL medium stat perfectissima ratio, tam hominis
necessarium modo quo praeexposui. Et quam risibilitatis, sicut et modo staL cum
hoc patet evidenter, quia risibile est idem perfecta idenlitate reali uLriusque. Secun-
reahter homini, et color non ; non tamen do praesuppono, quod si duo termini ad
 0U.E8TIO -i^

invicem realiler distln^uanlur ex ralioni- dinem habebunt, quod secundus prajexi-

bus termiriorum, esl impussibile, quod duo get piimum, et ubi realiter dislinguuntur,
alii termini ejusdem ralionis cum primis, realiler praiexigunt, et ubi ralione tantum
ex ralionibus lorminorum realiternon dis- dislinguuntur, secundus prajexigit pri-

linguantur, aliler non essenl ejusdem rali- mum secundum ralionem, et simpliciler

onis cum primis. Et sic si in nobis inlellec- eodem modo quo distinguunlur, unus
lus el actus inlelligendi ex ralionibus lermi- praeexigit alium,quia talis ordo consequons
norum realiter dislinguunlur, in quocum- de necessitate enlilalem exlremorum,
que erunl, erunt realiler dislincta, ex ratio- nunquam varialur per quodcumque po-
nibus terminorum, nisi aliud addatur ;
et si slerius, puta per realem identilalem. Et
in aliquo erunt realiler, distincla et in alio sic palet illa major Docloris.
realiler idem, sed sola ratione distincta, (e) Qualis ordo, etc. Nec isla major in- 39.

erit propter aliquid aliud praeter formalem venilur habere inslantiam, nlsi forle in
ralionem terminorum; el sic innobisactus aliquo, quod non esl ad propositum, et

inielligendi est realiler dislinclus, quia est illud sufficienter excluditur per excepti-

vere produclus, et ullra quia est in in- unem istam si addatur in majori sic :

Expositio
telleclu limitato, el formaliler finilo, cui Qualis est ordo realis, talis et rationis, quorum-
ul sic, repugnal habere operalionem pro- nisi forte in distinclione reali, illud quod scot-g^a.
'"™'
priam eamdem sibi realiter, quia omnis est posterius aliquo, in distindione minori

operalio finila et limitata necessario est haheret verius esse illo el illo quod sibi

accidens, et forle qualitas absolu- correspondet, etc. Isla liltera ab aliquibus

la, ut infra palebil, quaesl. 13. In divi- excellentissimis Scolistis sic exponitur, ni-

nis vero inlellectus et operatio sunt si forte in distinctione reali id quod est

idem realiter, quia intellectus est simpli- posterius aliquo, (et fiat hic punctus), in di-

citer illimitatus, et formaliter infinilus, stinctione minori haberet verius esse illo

cui ut sic, repugnat habere formaliter etillo quod sibi correspondet, id est, sicut

aliquid quod non sit realiter idem, albedo in pariele realiter distincta ab illo

patet, quia aliler esset perfeclibilis, quod est poslerior pariele, in distinctione mino-
repugnat infinito intensive. Tertio praisup- ri, qua differunt in esse cognito in intel-

pono, quod quando duo termini ex rati- leclu divino, ipsa albedo haberet verius
onibus formahbus sic se habent, quud esse simphciter illo, videlicet pariete, ut

unus necessario praesupponit alium, vel in paries existit in se, et illo quod sibi cor-

ratione principii formalis productivi, sicut rcspondet, id esl, albedine realiter exi-

necessario et adaequale, est simpliciter stenle. Vel fiat punclus ibi, nisi forte in

impossibile, quod secundus terminus sit, distinctione reali, punctus, illud quod est

nisi a primo, vel a supplenle perfecle vi- poslerius aliquo in distinctione minori ha-

cem illius primi, vel quod praesupponat beret, etc. id est, sicut albedo in distin-

in ratione principii immediate receplivi, ctione minori, scilicet ralionis qua differt
ita quod sil impossibile secundum termi- a pariete, ut est in esse cognito, elc. Et

num posse in aliquo recipi, nisi immediate licetpropterreverentiam tanti viri non in-

recipiatur in primo, vel quod alio modo tendam contradicere, videtur tamen hic

praeexigat primum terminum, ubif^umque non evacuare instantiam Doctoris, quia

similes termini, sive termini ejusdem rati- comparatio tantum fit inter distincta re-

onis reperiuntur, de necessitate talem or- aliter, et distincla ratione, id est, quod
 40 QUODLIBET.

qualis ordo esl inler A el fi, ubi realiler El quod dicit, quod omne notionale esl actio

dislinguuntur, lalis esl ubi A el li l.anluni produciva secundiim aliquam potentiam,

ralione dislinguuntur. Ideo alii exponen- debetsaneinlelligi, quiafiliatio non est ac-
tes dixerunl quod Doctor cum dicil, nisi lio productiva, nec spiratio passiva, nec
forle, etc. id est, quod si posset dari talis similiter paternitas quae ul sic, ultimate

casus, ubi A ei B in reali dislinclione, B abstracta non dicitur actio productiva.

essetposlerior i4, et inminori dislinctione, Dico quod actio producliva, quae in pro- Actio
productiva
id est, ut tantum habent esse cognitum in posito accipitur tantum pro actione re- potefet
(lupliciter
intellectu divino, /?haberet verius esse A speclus, potest dupliciter mtelUgi, sciUcet intellifn.

inesse cognito, et etiam ipsoyi, in esse re- vel formaUler, vel consecutive. Primo
aU, vel ipso B, in esse reaU, non curo. modo generatio activa dicitur formaliter

Exemplum esset ad propositum, quia B actio, sive productio. Secundo, generatio

in esse cognilo non haberet ordinem po- passiva dicitur actio productiva conco-
sleriorisad A ut ad prius in esse cognito, raitanter, eo quod sequilur ad aclionem
tamen B in esse realis existenlia}, ut reahter productivam forraaUter. Prirao modo est

distinctum ab A esset posterius ipso A. secundum aUquam potenliam, id est,

Sed casus est impossibihs, quia si B habet quod est actus aUcujus polentiae, et acci-

posterius esse in esse reah de necessitate, pit hic potentiam non formaUter pro re-
ubi A et B, in minori distinctione habebit spectu, sed fundaraenlaUter, puta pro in-
siraile esse. AUqui tamen lextus habent tellectu vel volunlate, vel supponit illara,
illam Utteram extra Utleram Doctoris, el quia est produclio alicujus suppositi, quod
sicnon pertinebit quovis raodo ad propo- potest dupUciter inlelhgi, vel quia esl
situm. actus suppositi producentis, vel quia ter-

40. (f) Secundo probatur major a priori: rainatur ad aUquod supposilum produ-
Perse ordinem intelligo, etc. Siquidem clum.
iUud utrumque esse videtur habere rati- Et loquitur hic Doctor dubitaUve, quia 41.

onem quidditativara inteUigibilem, non de- hic non determinat, an productio sit tan-
terniinando ad hoc vel illud esse, et tum ipsius supposiU, vel etiara possit esse
Uttera sequens est clara usque ibi : Se- ipsius raemoria3 foecunda3. De hoc inferius.

cundo ad idem sic. Sufficit enim quod sive sic, sive sic, de
(g) Secundo ad idem sic, etc. Secunda necessitate praesupponii potentiara, ut ali-

ratio principaUs ad probandum aUquid es- quod absolutum. Sequitur in litlera, ibi :

senliale esse immediatius tam positive Vel supponens productionem. IIoc nullo
quam negative ipso nolionali, et ratio stat raodo potest referri ad actionem activara
in hoc, quia esseniise est imniediatior formaiiter, patet, quia essetprocessus in
potenlia, quam actio reaUter productiva, infinilum, quodest inconveniens, sed de-
(quae dicitur reaUter productiva, vel quia betreferri ad aclionem passivam, sive ad
terminatur ad realiter ad produclum, vel generationera passivam, vel spirationem
quiaestvia interproducens et produclum, passivara, quia omnis talis generatio vel
quae realiter dislinguunlur) secundum il- spiratio de necessitate proesupponit acli-
lam potentiam; omne autem notionale est onem producUvam formaliter. Dicit ergo,
actio productiva secundum aliquam poten- ex quo actio passiva praesupponit de ne-
tiamin natura divina, vel supponensillara, cessilale activam formaUter, et activa for-
quia estproductio aUcujus suppositi, ergo. raaliter de necessitate praesupponil po-
 .

QUi^STIO I. U
lenliain, qu;« est perfeclio essenlialis, se- ergo, quod ordo talis consequilur naturaui
quilur quod omne notionale prajsupponal oxtreiiiorum praicise consideratorum se-
aliquid essenliale, ul inunediatius uLroque cundum esse quidditalivum, et non prouL
modo. Et quod dicitur de paternitate, hoc taiia exLrema habentessein inLellectu, vel
nihil est, quia ibi tanlum esl ditTerentia extra intellecLum.
ralionis. Concrelum enim (>l abstraclum Terlio dubiLaLurin hoc quod diciL, quod
sunl penitus idem prailer onme opus inlel- aliqua actio producLiva, accipiendo pas-
lectus, ul palet a Doctore in primo, di- sive, ul exposui, i)ra3supponat producti-
stincl. 2. parte 2. quxst. 1. dist. 8. q. 3. onem activam, imo magis videLur e con-

42.
Sed occurrit dubium, primo in hoc Lra. Tum, quia vuU ipse in primo, dist. 3.
liiticulla-
tes
quod diciL, quod esse quiddiLalivum con- quxst. 5. conLra Ilenricum de illa raLilu-
iotand;B
venit rei, iion determinando, neque ad (line, quod relatio crealurae est poslerior
esponsio- essem inlellectu.nequead esse extra intel- enLe absoIuLo producto, et in priori
tali
nibus.
leclum, quia si intendit hoc etiam compa- comfKiralur causa, et in esse absoluto, et
rando ad intellectum divinum, videlur sibi post sequitur relatio productionis, quae
contradicere, quia ipse vull in primo, d. 3. formaliler dicitur productio respectus.
q. 4. quod onmia objecta secundaria Tum quia in secundo, disl. 1. quaesl. 2.

taiilum habeant esse per actum iniellectus expresse dicit quod ad absolutum in cau-
divini, ita quod anle aclum illum esse ha- sa, sequitur absolulum in causato, et po-
bent. lloc idem dicit dist. 36. contra Ilen- slea sequitur relatio causati ad causam,
ricum, el indist. 43. el diffuse insecmido, et e contra, imo expresse dicit in secundo,

distinctione 1. qusest. 1. et in quodlib. q.\A. distinct. 1. quaest. 2. quod prior esl respe-
Dico breviter, quod Doctor loquitur hic ctus causati quam respectus causie.
de esse quidditalivo formaliler, non origi- Respondeo, quod secus esl in Deo, quia
native; bene verum esl quod lale es.se ibi personse constiluunlur per relaliones,
lanlum originalur ab aclu intellecLus di- quia generalio actio est constituliva Pa-
viiii. Ethocetiain apparet, quod esse quid- tris, ut patet a Doctore infra, quaest. 4.

ditalivum hominis non est esse cogniLum, et in primo, dist. 28. et vide quas ibi ex-
quia ut sic, tantumhabelesse in inlellectu posui, et ideo generatio actio est prior

divino, sed est esse, ut prasscindil secun- saltem origine. Et de hoc vide quae no-
dum intelleclum a tali esse cognito. tavi in primo in pluribus locis, praecipue
Secundo dubilatur in lioc quod dicit, dist. 1. q. 2. ibi : Pater prim origine esl
quod per se ordo aliquorum, pula posle- beatus, quam generet /ilium , etc.

rioris et prioris, essentialiter accipitur se- Gulielmus Occham in prologo. quaest.

43.

cundum esse quidditativum exlremorum. principali, improbare niLiLur hanc propo- Opinio
Occliam
Si inLelligilur, quod Lalis ordo includaLur silionem, videlicet : Qualis est ordo inter contra
Scot
quiddilative in extremis, hoc non potest dislincta realiler, elc. Frimo arguit, quia
esse, quia tunc relatio incIudereLur quid- non seinper esL similis ordo in rebus, eL
ditalive in ente absoIuLo. Si vero inLeUigi- in concepLibus correspoadenLibus. Exem-
Lur, quod esse prius quiddiLalive includi- plum, homo et albedo ordinanlur sicut
Lur in enliLale, quai dicilur prior essenli- objectuin el accidens, non tamen sic or-

aliler, el simililer esse posterius, hoc non dinaiitur conceptus correspondentes. Si-
videtur, quia prius esL in se quiddiLas La- militer homo et animal, si distinguerentur
lis, quam dicalur prior vel posLerior. Dico reaUter, unum esset potentia, et aliud
 ;

42 OITODLIBET.

actus, ct neulrum essel allcro prsedi- (listinguerenlur realiter, vel includerent

cabile in primo modo, sed tanlum in se- dislincta realllcr, unum esset pars alterius,
cundo modo, necunumesset de inlelleclu vel subjectum alterius, et per consequens
allerius, el lamen ubi modo non distin- unum posset esse merlium demonslrandi
guunlur realiter, sed tantum ratione, non aliquid de reliquo, et tamem modo non
habent ordinem talem, quia unum praedi- est sic.

catur de altero, non secundo modo, sed Respondeo dupliciter : Primo, quod ca- u.
.... . , .... , ., Responsio
primo modo. Eodem modo est de ente ot sus illi sunt
.
omnmo impossibiles, et ideo ad raiiones
Occham.
Deo, quod si distinguerenlur realiter, nihil sequitur contra propositionem Do-
unum esset vere potentia, et aliud ; ctus, toris. Dico secundo respondendo ad sin-
et tamen non est ita modo ubi distinguun- gulas instantias. Cum dicit primo de ho-
tur ratione. Similiter si Deus et Deitas mine et albedine, etc. dico, quod non
distinguerenlur realiter, unum esset per- intelligit mentem propositionis, quia non
fectius, et aliud imperfectius, nec alte- dicit Doctor quod qualis est ordo inter
rum de altero prsedicaretur preedicati- realiter distincta, talis est inter conceptus
one dicente hoc esse hoc, et tamen earum, sed dicii quod lalis est ordo ubi
isti conceptus non sic ordinanlur, sola ratione distinguuntur. Sicut dicimus
et ideo ex ordine rerum, vel de facto qualis est ordo inter inlelleclum et ac-
vel de possibili, non ex ordine rerum, tum intelligendi, ubi intellectus et actus
posila positiono impossibih includente intelligendi realiter distinguuntur, talis

contradictionem, debel accipi ordo con- est ubi intellectus et actus intelligendi so-
cepluum ; non ergo eliam in illo casu la ratione distinguuntur, quia hic ordo su-
est semper consimilis ordo inter res, et mitur ex ralione quidditativa terminorum.
conceptus vel rationes. Patet eliam fal- ut supra exposui, et hic est sensus pro-
sitas illius propositionis, quia si corpus, posilionis, et non debel inferri quod talis

animal, homo et iste homo distingueren- sit inter conceptum intellectus, et conce-
lur realiter, inter ea non esset ordo se- ptum actus intelligendi. Dico secundo, et
cundum superius et inferius, quia sicul queero ab eo quid intelligit per coticeptuyn
alias declarabitur, inter res non est ordo Aut accipilur conceptus pro actu conci-
inferioris et superioris, et tamen interistos piendi quo aliquid concipitur, et hoc
conceptus est ordo inferioris et superioris. modo non est ad propositum, quia Doctor
Eodem modo de ente et Deo, quia modo non accipit in propositione distincta rati-
habent ordinem isti conceptus secundum one pro conceptibus correspondentibus
superius et inferius, et lamen tunc non rebus realiter distinctis, quia etsi albedo
haberent talem ordinem. dependeat in esse reali, puta a pariete,
Addit dicens, quod illo casu impossibi- tamen cognilio albedinis non dependet
li posito, natura intellectualis perfecta, et a cognilione parietis, ut palet. Aut
intellectus perfectus se haberent sicut accipit conceptum pro re, ut conce-
subjectum et accidens, quia cumillapo- pla, sive ut habente esse cognitum
sitio includat contradictionem, ideo non nec etiam hoc modo intelligit Doctor,
oportet quod sit consimilis ordo nunc in- quia etsi albedo dependeat in esse reali a
ter conceptus ; nec oporlet nunc quod pariete, et nata sit reahter inesse, tamen
unum possit esse medium concludendi es.te cognitum albedinis, non dependet a

aliquid de ahquo, sicut si Deus el Deitas pariete in esse cognito, nec ut sic, nata est
 OnyESTIO I. 43

inesse secunduin ralionem parieli habenll lanlum ratione distingualur ab liomine

es.se co^nitum; aul accipilur conceptus pro si ut realiter dislinda, iiabet ordinem de-
quodani idolo fatjricalo per aclum inlello- pendentis et informantis tantum acciden-
clus, ul eliam Occham ali(juando
ipse laliter, sequilur qiiod lalein ordinem
accipil. Ethoc simililer modo non esl ad habebil, ubi realiter identillcalur, cuin

propositum proposilitionis,quia unum ido- nullo modo varietur ratio quidditativa

lum non sic dependel ab aUo, ut palet. lerminorum ex hoc, quod lermini sunt

Aut accipilur conceptus pro entitate con- idem realiter. 46.

ceptibiU, et sic propositio Doctoris debet Ad aUam instanliam de Deo et ente, dico

intelligi, (luia qualis est ordo inter albedi- primo, quod si ponatur ens de conceplu
nem et parielem, ubi dislinguunlur re- quiddilativo Dei, quod statim sequilur
aliter, laHs esl ubi sunt idem reahler, et quod ubi reaJiler distinguunlur, ens est in

distinguunlur sola ratione, quia sicut al- potenlia reali Deum, sic ubi sola
ad
bedo secundum suum esse quiddilativum, ralione distinguuntur secundum rationem,
nata est inesse parieli, et dependere ens est inpotentja, quia ut sic, nonvaria-
realiter ab eo quando distinguuntur re- tur formalis ratio terminorum. Dico se-

aliter, sic similiter si in aliquo subjecto cundo, quod conceptus enlis non potest
tanlum ralione distinguerelur secundum poni esse de quidditate Dei, ut exposui An
concpptus
suum esse quidditativum nata esset se- inprimo, disl. 2. parte \. q. 1. Est enim entis sit
posterior
cundum rationem inesse et dependere. conceptus enlis poslerior ipso Deo, licet
ipso Deo.
Ad aliam inslanliam de animali et sit prior priorilate communilalis, ut ibi

homine si realiler dislinguerenlur, elc. exposui. Est enim essentia divina de ne-
dico primo, quod casus est impossibilis. cessitate nalurffi in perfectissima aclualila-

Dico secundo, quod etiam hoc posito, aliud te, et in perfectissima exislenlia, ita quod
istorum sequerelur, vel si dislinclum existenlia est de quidditate ejus, ut supra
realiler non esset de quidditate hominis, patuit, et in illo prlori, quo est in ultima
etiam quando non dislingueientur reali- actualilate, nullus conceptus entis est, quia
ter, non esset de quidditate hominis ; ut sic tanlum est essentia ut essentia, ul
vel si ut realiter distinctum essetde quid- patuit in primo arliculo.
dilale hominis, essetetiam ubi sunt idem Ad aliaminstantiam de Deo et Deitate,
realiter. El ratio istorum est, quia quae- dico quod est falsa imaginatio, supponen-
cumque mutuo se respiciunt secundum do quod idem distingualur a seipso, Deus
esse quidditativum terminorum, ordo talis enim el Deitas tantum ratione differunt.
Deus, et
non variatur per quodcumque posterius, Et posito, per impossibile, quod dislin- ileitas
quonialo
ut supra e.xposui. Et sic sequitur de facto, guerenlur realiter, adhuc niliil sequilur dillerant.

quod qualis ( st ordo inter ahqua ubi contra Scotum, quia hoc posito, ipsa
realiter dislinguuntur, talis est etiam ubi Deitas esset lota perfeclio quiddilaliva
sola ralione dislinguunlur, et e contra, hujus concreti Deus, quia Deus esset Dei-
slante semper ratione formah terminorum, tate Deus, et si Deilas non esset, Deus
et sic accidit animaU, quod sit idem reah- nihil esset, nam cuique quo ada^quate
ter homini, vel quod sit distinctum correspondet ahquod quod, vel quis, quod
realiler. Nec taHs ordo competit, ut quia esl simpUciter tale tali quo, sive enlilate
idem, vel diversum, sed praecise ex rati- sic abstracta, ut patot in primo, dist. 2.
one quidditativa lerminorum. Sicut posito parle 2. quxstione prima, dist. 4. quxst.
quod albedo sit idem realiler homini, et prima, et 2. et dist. quinta, quaest. 2. Si
 44 QUODLIBET.

tamen essenl dislincla, elc. dico, quod distinctio actualis accipi in intcl-
servala ratione quiddilativa lerminorum, loctu divino intcr cssentiam ot
quod semper essct talis ordo ubi sola mcmoriam prseccdens qnodnmmo-
ratione dislinguuntur, qualis esset ubi do prodnctioncm Vcrbi. l'rimnm
realiter distinguerentur. Ex his patet re- probatur per Augustinum G. de
sponsio ad ultimam instanliam. Trin. cap. xdi. ubi dicit, quod Ver-
bum est ars Patris, plena oranium
SGHOLIUM. rationum viventium.
(h) Item, distinctio secundum
Adducit contra dua.s rationes pro tertia rationem non potest esse nisi se-
couclusione impugnalionos Henrici, et sta-
cundum actum intelligendi in Deo ;

tim hoc, quod ante verbum productum nuUa

est distinctio inter essentiam et memoriam,
autcm primus actus intelligendi
quia ouinis distinctio rationis sequitur ver- estprincipium emanationis Verbi,
bum; ergo memoria mediat inter essentiam supposita proprietate personali,
et dicere, nec est principium ipsius dicere. cum Verbum producitur naturali-
ter, et actu naturali ipsius intelle-

18. De tertio (g) articulo instatur ctus; ergo nuUo actu, quasi pra^-
Adducit
duas
contra istas duas rationes positas cedente productionemVerbi, potest
instanlias,
in 2. art, pro tertia conclusione. haberi distinctio ad extra, vel ad
Contra primam sic Ubi non ma- :
intra. Et si quseratur (i) ab eis,
net eadem ratio ordinis non opor- quomodo ergo distinguitur in Deo
tet ponere eumdem, vcl consimi- intellectus et voluntas, si non prae-
lem ; sed in divinis, ubi istorum supponitur Deo distinctio pro-
in

Ilenric.
essentia, scilicet memoria, dicere, ductionibus personarum?
art. 27. q.
67. et art.
est sola distinctio rationis, non Dicunt, quod positis illis produ-
1

51. et 52.
et quodl.
manet eadem ratio ordinis, quae ctionibus, dictione ct spiratione, et
3,
q. 3. ib. est, ubi ista sunt distincta reali- hoc per solam essentiam ut prin-
trin. c. 14,
scilicet ter; ergo, etc. Probatio minoris, cipium formale respectu utrius-
jam
producto. in creatura rationali ideo memoria que productionis, potest intelle-
pr?ecedit f/?m'e, quia ipsa cst prin- ctus divinus comparare eas ad
cipium dicendi; non sic autem in aliqua similia in creaturis. Uni
Deo, loquendo de memoria, ut me- autem similis est productio intel-
moria, sive ut distincta ab essen- lectus in creatura, quia ipsa est, i
tia,imo ratio principiandi emana- nuUa prsesupposita; alteri similis
tionem personalem, est essentia est productio voluntatis, quia ipsa !
divina sola sub ratione essentise, est altera prsesupposita, et ita, ex
ut ei conjungitur respectus realis. tali comparatione ad extra, intel-
Quod probatur primo
dupliciter, lectus concipit istas productiones,
sic Verbum est
; expressivum om- unam quasi intellectus, et aliam
nium illorum, qua? in essentia di- quasi voluntatis, propter similitu-
vina quasi involute continentur; dinem istarnm ad istos actus, et
ergo in Verbo divino intelligit propter istud istarum producti-
Deus, quodcumque distincte intcl- onum principium productivum,
ligit; ergo non potest aliqualis concepit intellectus sub ratione
 OU^STIO I. 45

duoruin principiorum, probat, quia Verbum est expressivum, si-

istoruin
intcllectus et voluntatis. ve declarativum eorum qu;e in essenlia
scilicet
divina quasi involule conlinentur, et per
Per hoc impeditur sccunda ratio,
memoria vel in- consequens intelleclus paternus, nec es-
quia memoria, ut
habet rationcm senliam, nec aliquid contentuni in essen-
tellectus, non
sed ipsa lia, nec actu, nec habitu intelligit ante
principii respectu ilicere,

essentia, ct beno conccditur quod productionem Verbi. Cum ergo intellectus

paternus non liabeat essentiam divinam,
essentiaut essentia, prior est no-
nec aliquod contentum in essenlia ut obje-
tionali, sed non habetur per hoc
ctum pra3sens in ratione objecti intelligi-
quod aliquod essentiale, aliquo
bilis, nisi ut in Verbo, sequitur quod me-
modo distinctum ab essentia, est
moria Patris ut memoria quae ul dixi
iinmediatius quam aliquod noti- (

includit inlelleclum paternum, et essen-

onale.
liam praisenlem tali intellectui )
praeexigit

ipsum Verbum, et per consequens gigni-

COMMENTARIUS. sequitur quod est
tionem Verbi, et sic

principium gignendi Verbum; sequitur

(g) De lertio articulo. llic DocLor addu- etiam, quod gignitio.Verbi sit immediatior
47,

cil duas raliones Henrici conlra duas ra- essentiae divinae quam memoria divina ut
liones faclas pro terlia conclusione. Con- memoria. Et quod Verbum sit sic expres-
pinio Ira primam, sic arguit llenricus, proban- sivum, etc. probal auctoritate Augustini 9.
jnrici
idl. 27. do quod non sit simills ordo inler merao- de Trin. cap. ult. qui dicit quod Verbum
1.6.
riam divinam, et gignere, quse ratione est ars Palris plena omnium rationum
distinguunlur, qualis est inter memoriam viventium. Vult ergo Henricus quod sola

crealam et dicere respectu verbi creali, essentia divina sub ratione essenliae, ut

quae realiter distinguuntur. Et tota ratio tamen conjungilur ei respectus realis, sit

slat in duobus, primo quod memoria principium emanalionum, ita quod sola

creata est principium dicendi, sive princi- essentia divina est ratio formalis tam di-

pium productivum verbi creati. Secundo, cendi quam spirandi. Sed per generati-
quod memoria divina, ut memoria est, et onem activam determinatur ad dicendum,
ut aliquid distinctum, ab essenlia divina, et per spirationem activam delerminatur
non est principium dicendi, sive non est ad spirandum Spiritum sanclum. Et de
princlpium productivum Verbi rlivini, el hoc vide inprimo, dist. 18. Et cum dicit

per consequens non est similis ordo inter Henricus ibi : Quod probatur dupliciter,

memoriam et dicere^ qualis est inter primo sic : Verbum expressivum, etc. de-
memoriam crealam, et dicere crealum. bet referri ad hocscilicet, quod memoria
Et quod memoria divina ut memoria est, divina, ut memoria non est principium

(
qu?e ut sic, includit intellectum, et obje- dicendi.
ctum in ratione objecti) non sit princi- (li) Item distinctio secundum rationem 4-t.

pium dicendi, probat, quia intellectus non potest, etc. I^er istam rationem pro-
paternus non habet essentiam divinam bal Henricum quod per produclionem
pra^senlem in ratione objecti actu intelli- Verbi nullo modo memoria divina distin-

gibibs. nlsi ut in filio, sive ut in Verbo, guilur ralione ab essentia divina, quia di
sicutpaluit in primo dist. 1. q. 2. Et hoc stinctio secundum rationem est tantum
4') QUODLIBET.

per actum intelligendi. Sed primus aclus supponit aliam cx 1. dist. G. ot 13. Secundo,
quia non daretur determinata pluralitas iD
inlelligendi in Deo, supposita proprietale
productionibus necessariis ; et dicit raliones
personali, sive supposila prima perso-
Henrici ad oppositum, inferlque ex eo se-
na, est principium productionis Verbi,
cundam personam non magis produci per
quia Verbum producitur naturaliter, et intellectum quam per voluntatein, quia es-
actu naturali ipsius intellectus, et per sentia non minus est hoc quam illud. Vido

consequens per nullum actum quasi Doctorem 1. dist. 6. ct 12. et 2. dist. 1. quaest.
1. Ad 1. pro Ilenrico explicat quomodo Pater
praecedentem productionem Verbi po-
intelligat omnia Verbo, de quo late agit 1.
test haberi aliqua distinctio rationis, et
dist. 32. q. 2.
sic tam memoria quam ipsum dicere ajque
immediate insunt essenliae divinse, imo Contra (k) ista ratio posset miil- 19.

ante productionem Verbi sunt praicise tipliciter improbari, quia duarum

ipsa essentia divina, quia in illo priori productionum alterius rationis
nuUa est distinclio rei, nec ralionis. non videtur posse poni idem prin-
Et sic patet quomodo ista secunda ratio cipium formale productivum, et
impedit secundam rationem Doctoris. specialiter talium productionum,
(i) Et si quseralur ab eis, etc. Hic Doclor quarum una non potest poni, nisi
qua3rit, si anle productionem Verbi nulla jam altera ponatur. Non videtur
est distinctio, nec re, nec ratione, quomo- etiam ratio (1) quare productiones
do ergo in Deo intellectus et voluntas sint alicujus determinatae plurali-
dislinguuntur, qui prascedunt producti- tatis, respectu quarum unum est
onem Verbi?Dicit Henricus quod positis principium formale ejusdem rati-
productionibus divinis, scilicet dictione onis, et hoc in productionibus
el spiratione, et hoc per solam essen- necessariis tamen ista usque ad
;

tiam ut principium formale produclivum proximam quaestionem difFeratur,

respectu utriusque productionis potest et hic tantum ratio prima confir-
intellectus divinus comparare eas ad aH- matur. Cum enim accipitur, (m)
qua similia in creaturis. Uni autem si- contra majorem primae rationis,
miUs est productio intellectus in cre- quod con manente eadem ratione
atura, quia ipsa est, nuUa aUa produ- ordinis, non manebit idem ordo,
ctione praesupposita, alteri simiUs est conceditur de illa, quae est prima
producUo voluntatis, quia ipsa est altera et per se causa, et ratio ordinis,
praesupposila, sciUcet produclione per sicut universaliter tenetur de pri-
inteUectum ; et ita intellectus divinus ex ma per se ordine quorumcumque.
taU comparatione ad exlra concipit istas Et juxta hoc arguendo ad opposi-
productiones, et hoc modo distinguuntur tum assumo hanc majorem : Ubi
ratione. manet prima per se ratio ordinis,
eadem, ibidem manet idem per se
SGHOLIUM. ordo; sed prima per se ratio isto-
rum ordinis, scilicet memorice et
impngnationes Henrici. Primo,
Refutat
ipsius dicere, est ex per se rationi-
quia duarum producHoniim diversse rationis
non potest esse unum fo.male principium, bus istorum, scilicet quod memo-
quale est essentia, sed generatio et spiratio ria est memoria, et dicere est dice-
sunt diversae productiones, quarum una rc. In quocumque ergo esse reali,
 ; .

OUifiSTIO I. 47

sive diminulo, ista concipinntnr, productio ejus in sua realitate,

statini habctur ex rationibus isto- non est magis dictio quam spira-
rum, quod memoria est immeili- tio, nec ipsa niagis est ex reali-
atior ipsi essentioe quani dicerc tate suae productionis^lilius, sive
ergo manentibus per se rationibus Verbum qnam Spiritus sanctus,
istorum duorum extremorum oc- quod est patenter contra intenti-
currentium intellectui, sive haben- onem Augustini.
tium fsse rcale, sive rationis quod- (p) Adargumenta probantia, quod
cumque, semper manet eadem vel essentia sub ratione essentiae, ut
similis per se ratio ordinis. tamen conjungitur ei respectus
erbum ^t ulterlus (u) cum dicitur in '
realis, principium formale
est
ritur (le .

ntia et minori, quod in divinis non manet proximum producendi lilium.

)modo i • . ,. ... .

imoria ista ratio mcmoriae et dicere, quae Ad primum, cum dicit Deus : 20.

icirium 111 creaturis, quia non est ibi ratio quodcumque intellectu distincte
vum" l>rincipii ad principiatum, esto intelligit, Verbo jam producto in-

rso"n*.
qiiod illa esset ratio ordinis, scili- telligit, verum est, quod Verbum
cet ratio principii formalis agendi cst a3ternaliter productum, sed
et actionis, adhuc habebo proposi- non quseritur liic de ordine durati-
tum, quia secundum Augustinum onis, sed originis. Sic autem intel- Deus
V erbo
15. de Trin. c. 14. Sic hoc verbum ligendo, quod Pater non intelligat intelligit
explicatur
nostriim de noslra scicntia nascitur, qiiem- quaecumque distincta in se, ut est de quo 1.
d. 32.
admodum illud Dei Verhum de scientia prior origine Verbo, falsum est, q. 2.

Patris natamubique vult»

est ; et et contra rationem, et contra Au-
quod de ratione Verbi est nasci de gustinum 15. de Trin. cap. 7. ubi
scientia quae est in memoria, et sic vult, quod quaelibet persona sibi
ubique dicitur Verbum nasci de meminit, sibi intelligit, sibi dili-
memoria ; filius autem, eujus pro- git; et sic infert, quod si Filio intel-
dnci est dici, secundum ipsum, Ver- lif/eret Pater, Paler non esset sapiens de
bum est, 83. 7. qmesi. 63. ubi vult seipso, sed de Filio.
quod optime positum est illud : In Ex lioc formatur prima ratio Omnis
principio erat Verbum, quantum ad sic : Quamcumque perfectionem pertectio
est prior
translationem nominis secundae Pater habere potest, habeteam, ut origine
iilio
person^; est ergo memoria prin- est origine prior Filio, quia habet de quo 1
d. 12. q. 2.
cipium productivum secundse per- eam in se ; nuUam enim perfe-
sonae, et ita manet illa ratio ordi- ctionem potest habere nisi a se;
nis inter memoriam et dicere. ergo nec Filio ergo si Pater ,

Confirmo hoc (0), quia si non posset noscere distincte actu

procedat secunda persona per mc- omne intclligibile, novit ut est
moriam, ut memoria, sed per me- prior Filio origine; non novit
moriam, ut essentia, non magis ergo aliqua intelligibilia distincte
crgo producitur per se per actum prsecise in Filio. lloc etiam patet
memoriae, quam per actum volun- per Augustinum de Trin. cap.
15.
tatis, quia essentia, ut essentia, 14. Nooil Deus Paler omnia in se, novit
non magis est hoc quam illud ; ergo et in Fiiio, in seipso tanquam seipsum.
 7

4S QUODLIBET

Pater Ex hoc formatur secunda ratio : Si quaerntur, quare Verbum di-

est prior
orij^ine Pator, nt est prior originc Filio. citur magis ars Patris quam ipse-
filio tam,
per novit seipsnm, non tantum per met Pater.
"llnam pe"?'
mcmorinm jivc actu primo, sed per Respondeo, secundae personre ex
inieiiigen-
in telH^^entiam sive actu secundo, vi sua) productionis
competit,
quod probatur, quia consimilis est quod est notitia declarativa, quia
ordo originis Patris ad Filium est producta per actum memoriae
in liabendo intelligentiam perfe- exprimentis talem notitiam. Et
ctam, qualis est in habendo me- ideo appropriate dicunlur de en,
moriam perfectam, quia univer- quae pertinent ad perfectionem co-
saliter ejusdem per se est lia- gnitionis actualis, magis tamen
bere intelligentiam perfectam, proprie dicitur sapientia, sicut i. cor. i.

cujus est habere memoriam per- loquitur Apostolus, quam ars,

fectam. Sicut ergo Pater non sicut loquitur Augustinus, quia ex
prsecise in Filio novit seipsum, productione sua magis est noti-
quasi per memoriam, sed per se tia declarativa aeternorum quam
ipsum, ut est prior Filio, ita et de factibilium.
notitia actuali per intelligentiam; (r) Secunda ratio innititur isti Ad 2
., . .
T^ . . , Hennc. 5.
et tunc ultra, sicut ergo actuali propositioni : Primus actus intel- n. i8.

notitia, sive intellectione per intel- ligendi in divinis est principium

ligentiam novit Pater seipsum proprium producendi Verbum.
prius origine quam in Filio, ita Ista est falsa propter duo Primo, :

actuali intellectione per intelli- quia nullus actus intelligendi est ;

gentiam ingenitam novit omnia proprie principium producendi
quam in Filio.
distincta in se prius Verbum. Secundo, quia non est
(q) Ad probationem, cum dicitur, primus actus intelligendi, sicut
quod Verbum est expressivum om- ipse intendit loqui de illo. Primum
nium, quse in essentia divina quasi probo, quia actus intelligendi com- '

•?

involute continentur, concedo, sed muniter accipitur pro ipsa opera- j^gjjoci
non pr?ecise Verbum,
nec ipsa tione, quse est intellectio. Si ero'o d- 2. q-
ad 4.
praacise reluccnt in Verbo, sed primus actus intelligendi est prin- et d. 6.

seque distincte relucent in intelli- cipium emanationis, ut ipse acci-

gentia Patris, ut Patris est. Quan- pit, hoc intelligitur altero istorum
do autem probatur illa pr?ecise duorum modorum, aut ita videli-
esse relucentia in Verbo, per illud
cet quod est principium formale,
i!'q^?.'et^- ^^^ Trin. dc arie, ad hoc respondet quo Verbum producitur, sicut ca-
d. 28. Augustinus 7. de Trin. c. 1. Ita est
lor in calefaciente respectu calefa-
Verbum ars Patris quomodo sapi-
entia Patris, et qualiter hoc est, ctionis, principium; aut ita,
est

ita, inquit, dicilar fiUus sapienlia quod est principium emanationis,

Patris, quomodo lunien Patris est, scilicet sicut actus productivus, sicut ca-
ut quemadmodum lumen de lumine, et lefactio dicitur principium produ-
utrumque idem lumen, sic intelligitur ctivum caloris producti. Xeutro
sapientia de sapientia, et utraque una autem modo potest intelligi, quia
sapientia. Haec ille. omne intelligere est ipsius intelli-
 ;

QU^STIO I. 40

^'entisB, secundum Augustinum Tt. per hoc quod probatum est, es-
de Trin. c. 7. Inblliijentiam dico, qua sentiam ut essentiam non esse
producere au-
intcUiginius cogitantes ; inimediatum princiijium formale
tein Vcrbum, sivc habere princi- productionis, excludendo meino-
pium formale producendi, non riam ut memoriam, a ratione to-
competit nisi ratione memoi-ia). talis i)rincipii.
22.
Sccundum patet ex dictis, quia
GOMMENTARIUS.
productionem Vorbi praecedit ori-
gine intellectio distincta, quae con- (k) Contra. Doclor improbat hanc rati- 49.

venit Patri secundum intelligen- onem mullipliciter, scilicet quod sola es-
tiam propriam ingenitam non ;
sentia divlna esl ratio formalis producli-
ergo producitur \'crbum primo onum ad inlra. Et primo sic, quia duarum
actu intelligendi, loquendo dc pri- produclionum alterius ralionis non videtur
sponsio
ippoDit
ma origine, sicut ipse accipit, cuni posse poni idem principium formale pro-
jplicem probatur per
ictuin
lioc, quod Verbuin duclivum., el specialiter talium producli-
elleclus, naturaliter producitur,- conse- onum, quarum una non potest poni, nisi
oducti-
vuin, quentia non valet, quia quorum- jam altera ponatur. Cum ero;o generatio
operali-
vuni cumque actuum intellectus est et spiratio sint allerius rationis, imo sira-
ie quo
r. q. 13. principium omniuin illorum per pliciler primo diversae, ut probat Doctor
modum naturae. Vel potest brevi- inprimo dist. 7. et 13. et spiralio neces-
ter dici ad istam secundam proba sario praesupponat generationem, sequitur
tionem, quod licet Verbum produ- quod respectu illarum non potest poni
catur in divinis per primum actum idem principium formale productivum,
intcllectus, loquendo de primo quale esset si sola essentia esset princi- Scotus
arguit
actu productivo, qui tamen non pium formale respectu illarum producti- contra
llenric.
dicitur proprie actus intelligendi onum. Nam ab istis ponitur, quod sola
licet sit actus intellectus, non ta- essentia est sic principium, ut tamen de-
men primo actu operativo, qui terminatur per alium et alium respeclum,
proprie dicitur actus intelligendi, non quod respectus sit aliquo modo ratio
scd prior est origine actu intelli- formalis producendi, sed sola essentia. Et
gendi, ut est intelligentia^paternae; hoc salis paiuit in primo dist. 6. el 13.
et isto, ut sic priori, intelligit Pa- vide ibi.

ter essentiam propriam distincte, (1) Secundo arguit, quia non videlur ra-
non autein in Verbo producto. Ista lio quare productiones sint alicujus deter-
distinctio de aclu
productivo et minatae pluralitalis, respeclu quarum
operativo patebit post q. 1.3. Actus unum esl principium formale ejusdem ra-
p.
c.
1. et
3. et
cnim operativus non habct tcrmi- tionis, et hoc in productionibus necessariis,
inde.
iem 9.
num productum, sed est uUimus amem isla usque ad proximam quaesti-
t. tom, terminus, ut patet cx 1. ei 10. Eihic. onem differatur. Nam ibi probat quod si
:. 16.
Actus autem productivus semper sil idem formale productivum ejusdem
est alicujus termini per se, qui rationis, loquendo de produclione neces-
per ipsum accipit es^e. saria, quod producliones ab eodem princi-
Respondeo ad sccundam rati- pio, necessario essent ejusdem ralionis,
onem, positam ab ipso, exclusa cst et dicit de necessarlis, quia plures allerius
Tom. XXV. 4
 .

50 QUODLIBET.

ralionis corUingenles possunl esse ab etiam posito quod ista esset ialor

eodem principio, ut patet de produclioni- ordinis, scilicet ratio principii, formalis

bus creaturarum specie distinctarum, agendi el actionis, adiiuc habebo proposi-

qua) differunl specie, et tamen sunt ab tum, scilicet quod in Deo memoria esl
Quomodo
eadem voluntale divina sub eadem rati- principium formale dicendi Verbum, et memoria
sit
one formali, ut patet a Doctore in 2. d. 1. probat per auctorilates Augustini. Nam se- principium
formale
q. 1. et infra in quodl. q. 8. secus est si cundum Augustinum. 15. de Trin. c. 25.
dicendi
productio est simpliciler necessaria, ut sic lioc verbum nostrum de nostra scientia verbum.

ibi exposui. Et si productiones sunt ejus- nascitur, quemadmodum illud Dei Verbum
dem rationis, non apparet determinata de scientia Patris natum est, et ubique
pluralitas, utibi prolixe probatur. vult quod de ratione Verbi est nasci de
50. (m) Cum enim accipitur conlra majo- scientia, quae scientia est in memoria.
rem primae rationis, elc. Nam ratio prima, Nam AugusLinus accipit ibi scientiam pro
et per se ordinis aliquarum ad invicem, niemoria sive pro objecto relucente in

scilicet ordinis prioris et posterioris, me- raemoria, ut prolixe exposui in primo,

diatioris et immediatioris accipitur ex d. 4, et 26. et dicitur objectum esse in

praecisa ratione formali terminorum, sicut memoria, pro quanto ipsum esl prsesens

dicimus quod causa est prior effectu, intellectui sub ratione objecti actu intelli-

quia acceptis rationibus formalibus causse gibilis, et est pars memoriai. Et hoc est
et effectus, causa est prior effectu. Sic quod dicit, scilicet, quae scientia est in

in proposito, accipiendo memoriam ut memoria, id est, objectum actu intelligi-

memoria, et dicere ut dicere, ut scilicet bile est pars memorise. Et ha)c orania
considerantur sub suis prascisis rationibus prolixius patent inprimo d. 2. parte 2.
formalibus, memoria est prior ipso dicere, q. 2. et d. 6. q. unica.
patet, quia necessario prsesupponitur ipsi (o) Confirmo hoc, etc. Nam dicitur
dicere. Ndimnon est intelligibile quod sit spiratfo, quia producitur per modum vo-
dicere, et quod non sit memoria, vel luntatis et libertatis, et dicitur generatio,
quod non prsesupponat memoriara; sequi- sive dictio, quia producil per modum na-
tur ergo quod memoria ex sua ratione turse, sive per modum intellectus, ut pa-
formali sit immediatior nalurae, cujus po- tuit in primo, etc.
I
niturmemoria quam ipsum dicere, ubi Ad argumenla probanlia, etc. Dicit 52.
(p)
memoria et dicere distinguuntur realiter Doctor quod hoc est verum, scilicet quod
sicut in nobis, et cum eadem ratio ordinis
Verbum est aeternaliter productum, ta-
sit in memoriam divinam, et dicere divi-
men cum hoc slat, quod sit posterius ori-
num, sequitur quod memoria divina eril a Doclore in
gine Palre, ut clare patet
immediator essentiae divin» ipso dicere primo, d. 2.. 6. 12. 26. in secundo, dist. 1

divino.
q. 1. et inquodlib. q. 8. et sic Pater ut

51.
(n) Et ulterius cum dicitur in minori prior origine Filio, in seipso distincte in-
quod in divinis non manet ista ratio ordi- telligit omnia, ut patet per Augustinum
nis, scilicet memoriae, et dicere quae in 15. de Trin. c. 7. quod quelibet persona
creaturis, quia non est ibi ratio principii et sibi meminit, sibi intelligit, sibi diligit ;

principiati, sicut est in crealuris, ubi et infert, quod si Filio inlelUgeret Pater,
memoria est principium dicendi, sive Pater non esset sapiens de seipso, sed de
producendi album. Dicit Doctor quod Filio. Vult dicere, quod Pater habet in se
 ;

QUi^STIO 61

formaliler inemoriam, qu;i; esl priiicipium liabet formaliter in se memoriam, quae est Quomodo
''^^'*
formale intelligendi ; ei simililer habet principium formale producendi, sive qua- Dovei'it
oinnia
formaiiler in se aclualem inlellij4'enlia, si- si producendi actualem inlelligenliam,
m Filio.

ve inlellectionem onmium, El hoc esl sive intellectionem. Ex hoc dicto parifor-

idem, cum dicil : /ntclligit sibi, id esl, miter formatur secunda ratio, quie est de
quod habet formaliter inlelleclionem qua- actuali notitia, qua Pater novit formaliter
lo.io si sibi inha^rentem, qua formaUler dicilur omnia, quia consimilis est ordo originis
;er
ijjat inlelligere. Et sic quomodo Paler
patet Patris, et Filii in habendo intelligenUam
•r
formaliler intelligil per memoriam forma- perfectam, id est, actualera intellecti-
riaiu.
liter sibi inexislenlem. Intelligil, dico.per onem, qualis est in habendo memoriam
memoriam habitualiter, et por actualem perfectam. Sicut ergo Pater non prfficise

intelieclionem sibi formaliter inexistentem in Filio novit seipsum quasi per memo-
actu, dicitur formaliter intelligere, et non riam,sed per seipsum ut est prior Filio, ila

dicilur formaliter intelligere nec habituali- et de noUtia actuaU per intelligentiam.

ter, nec actualiler, per Verbum produ- Sicut ergo acluali noUtia sive intellectione
ctum, quia tunc esset sapiens non formali- per intelUgenUam novit Pater seipsum
ter sed lantum sapientia genita, scihcet prius origine quam in FiUo, ita actuaU in-
Filio, quod est contra Augustinum ubi su- tellectione per intelligenUam ingenitam
pra. Ex hoc ergo formalur ratio sic prima : novit omnia distincte in se, priusquam in

Qualemcumque perfectionem Pater habe- Filio, et accipilur actualis inlellectio pro

re potest, habet eam ul est prior origine illa operaUone praecise, et intelUgenlia ac-

Filio, quia habet eam a se, nuUam enim cipitur pro intellectu habente formaliter
perfectionem potest habere nisi a se, ergo actualem intellecUonem. Et vult dicere,
nec a Filio ; ergo si Pater posset noscere quod Pater per inteUectum ut perfectum
distincte actu omne intelligibile, novi| id actuali inteUectione intelUgit omnia.
ut est prior origine Filio, et sic sequitur (q) Ad probationem qua Henricus probat 53.

quod non novit dislincte aliqua intelligi- quod Pater inteUigit omnia prajcise in
bilia praecise in Filio, sed formaliter in se- Verbo, quia Verbum est expressivum, etc.
ipso ut exposui. Unde Auguslinus 15. de dicit, quod bene esl expressivum, sive de-
Trin. c. 14. yovit Deus Pater omnia in se, claraUvum omnium, quae virlualiter con-
novit et in Filio, el in seipso tanquam se- linentur essenUa, sed non prajcise Ver-
ipsum. Vult dicere, quod novit omnia in bum, quia etiam Pater ut habens formali-
se tanquam seipsum, id est, quod sicut ter noliliam omnium, est per illam declara-
habet formaliler in se notitiam qua se- tivus omnium. Nam per memoriam forma-
ipsum novit, ita habet formaliter in se no- liter inexistentem Patri est declarativus
titiam, qua novit omnia alla. Et cum dicit, omnium, quae virtualiter continentur in
quod 7iovit omnia in Fitio, hoc debct intel- essentia divina, quae est pars memoriae
ligi, quia Fihus habet eamdem notitiam in et per actualem inleUectionem formaliler
se formaliter, quam habet Paler, elsi per sibi inexislenlem est declarativus actuali-
Filium intelligit omnia, sive in FiUo, debet ter omnium, ila quod onmes creatuno ut
intelligi non formaliler, sed tanlum deno- actu non intelligunlur, sed ut sunl pnecise
minalione extrinseea ; el haec prima ralio objecta secundaria virtualiter contenla in
procedit de notilia habituali, qua Pater essentia divina, habitualiter dicuntur re-
novit se, et aUa formaUter, pro quanto lucere in memoria divina, pro quanlo,
 52 QUODLIbET.
scilicel est producliva illorum in esse co- est primus aclus intelligendi principium
gnito, sicut sunl nata cognosci. Ut vero producendi, sicut ipse Henricus intendit
ipsae crealura) aclu intelligunlur a Palre, Je illo, quia actus intelligendi est opera-
dicunlur relucere in inteiligenlia Patris, lio, quae est ipsa intellectio. Si talisaclus
id est, in intelleclu Patris formaliter per- est principium, elc. aut est principium
fecto actuali intellectione illarum, quia sic formale productivum fundamentale, sicul
cognitJB actu dicuntur declaratye et mani- calorest principium formale calefaciendi;
festalae, quia tunc actu intelligunlur, se- aut est actus tanlum produclivus, sicut
cundum quod erant intelligibiles. Et cum calefactio, sive sicut generalio, vel pro-
probalur, quod praecise relucent in Verbo, ductio formaliter. Nullo alio modo pofest
quia Verbum est ars Palris per Augustinum intelUgi quod actus intelligendi sit princi-
6. de Trin. dicit Doctor quod ita Pater est pium producendi Verbum. Non primo,
formaliter pars sicut et Verbum. Et probat quia actus intelligendi tanlum attribuilur
per Augustinum 7. de Trin. c. 4. nam ars intelligentiae, id est, quod tanlum accipi-
est notitia factibilium, sicut sapientia noti- tur pro inlelligentia, qua formaliler dici-
tia seternorum, modo ut supra dixi, ita mur intelligere, sed intelligentiae non at-
Pater habet formaliter in se notitiam om- tribuitur productio Verbi, sed tantum
nium factibilium, sicut et Verbum, et ita attribuilur memoriae, quae proprie esl
Pater est ita formaliter ars omnium, sicut principium producendi ut patet per
et Filius. Appropriate tamen Filius sive Auguslinum 14. de Trin. c. 7. Non
Verbum dicilur ars, quia Verbo ex vi suse secundo, patet, quia intellectio in divinis
productionis competit notitia declarativa, est prior origine productione Verbi, quia
quia est productum per actum memorise omne essentiale dicens j^erfectionem est
exprimentis talem notitiam, et ideo appro- prius origine notionali, ut supra patuit;
priate dicuntur de ea quae pertinent ad ergp actus intelligendi non est formaliter
perfectionein cognitionis actualis, magis actus productivus sive forraaliter produ-
Filius tamen proprie dicilur Verbum sapientia clio Verbi. Et cum probatur per hoc,
appropria-
te quam ars, quia ex vi productionis suae ma- quod Verbum naturaliter producitur, hoc
dicitur ars
Patris, gis est notitia declarativa aeternorum non valet, quia intellectus est principium
non
proprie.
quam factibilium, quia proprie producitur per modum naturae, respectu cujuscumque
de essentia divina secundum suum esse aclus, sive sit actus intelligendi, sive
simpliciter, et de aliis tantum secundum actus producendi. Et quamvis actus pro-
quid. Et de lioc vide in 2. d. 5. q. 2. d. 27. ducendi praesupponat actum intelligendi,
in 2. d. l.q. 1. el infra in quodl. q. 8. non tamen ex hoc sequitur quod actus
54.
(r) Secunda ratio innititur isti propositi' producendi non sit per modum nalurae.
oni falsae,scilicet : Primus aclusintelligendi Nec est simile de actu producendi volun-
in divinis est principium proprium produ- tatis, quia ille non dicitur liber ex hoc
cendi Verbum. Et propter duo est falsa :Pri- solo, quia praesupponit produclionem per
mo, quia nuUus actus intelligendi est pro- modum nalurae, sed dicitur Uber, quia a
prie principium producendi Verbum, cum potentia libere producente. Et addit
Primus
actus
sit tinis potentiae operativae,cui ut sic, non responsionem brevem, cum dicitur Ver-
intelligendi
quod in
correspondet aliquod produclum, et hoc bum producitur per primum actum in-
divinis prolixe probatum est a Doctore in 1. d. 2. telleclus, verum est, quod per primum
quid.
parle 2. q. 4. et d. 6. Secundo quia non aclum productivum. Nam intellectus divi-
 on^sTio 1. r,{

llectus nus hubet dupliceni acluni produdivum, li. Patet, quia productio Veibi est ah in-
viniis
abel unum, quo producil Verl)utn divinuni, et lellcctu divino. et productio creaturae in
[)licein
:tuiu.
hic est primus; el alium, (juo producit esse inlelligibili, sive in esse Cf)gnito est
creaturam in esse objectivo, et in esse co- ab eodem intellectu. .Similiter productio
gnilo. Verbum ergo producitur per pri- Spiritus sancti est a voluntate divina, et
mum actum produclivum, et non per pri- productio creaturae tam in esse vohto
nium actuni simpliciler, qui est aclus in- quam in merealis exislenlia^ est ab eadem
telligendi, nam inlellectus ost prius opo- voluntate.
rativus quam produclivus, ut salis patuit Secundo, quia volitio divina, qua Deus
in 1. il.'2.parte 2. q. 3. et infra patet vull essentiam, et Spirilus sanctus, sunl

q. 13. Quodl. Modo aclus operativus non alterius rationis. Patet, quia Spirilus san-

habet lerminum productum, sed est ctus est persona incommunicabilis, voU-

ullimus lerminus polenli;e, ul palet ex tio communicabilis, lum, quia persona

primo, el 10. Elhic. Actus vero producti- Spiritus sancti est relativa, volitio absolu-

vus semper est alicujus Iprinini per se, la ; ergo et produclio Spiritus sancti, et Nota.

qui terminus per ipsum aclum producti- productio, sive quasi productio voUlionis
vum accipil esse. divina3, sunt allerius rationis, et produclio
Responsio ad secundam rationem posila Spiritus sancti praesupponit volilionem
ab ipso exchisa est per hoc quod proba- essenlise divina?, et lamen sunt ab eodem
luni esl, essenUa ul essenUa, non esse principio formali, quia ab eadem volunta-
principium formale producendi, excluden- te divina.

do memoriam, ut memoria est, a raUone Terlio, quia voliUo finis in nobis, et

tahs principh productivi. Ista responsio volitio enUs ad finem, sunt allerius rati-

Henrici posita est ibi : Et si quaeratur ab onis, quia et objecta volila sunt alterius

eis, quomodo ergo distinguitur in Deo intel- raUonis ; et voIiUo entis ad finem, volendo
lectus et voluntas, et parum infra respon- iUud propter finem, praesupponit voliti-

delibi : Dicunt, quod positis islis producti- onem finis, et tamen utraque est ab
onihus dictione et spiratione, et hoc per so- eadem voluntate. Similiter notitia conclu-

lam essentiam, ut prius formale utriusque sionis demonstratse, et noUtia principii

productionis, etc. Vide ibi. sunt alterius ralionis.quia noUlia conclu-

In hoc arUcuIo occurrunt aliqua parva sionis est evidens propler principium,

dubia : Primo in hoc, scilicet quod idem et noUtia principii est evidens non prop-

non potest esse principium formale pro- ter aliud, et noUUa conclusionis pra^sup-

ductivum respectu duarum productionum ponit notitiam principii, et tamen ulraque

alterius ralionis, et specialiter talium pro- noUUa esl ab eodem principio, scilicet

ductionum, quarum una no7i potest poni, intellectu, et ab eodem objecto virluah-

nisi prius allera ponatur. Instatur sic pri- ter conUnente tales noUUas ut exposui in

mo, quia producUo ad intra, et productio primo ; ergo, etc.

ad exlra sunt alterius raUonis, quia et Quarto, ab eodem prlncipio potest esso

termini allerius rnUonis, et producUo producUo disposiUonis ad formam sub-

ad exlra non potest poni, nisi prius posi- stanUalem, et productio ipsius formjB,

ta productione ad inlra, ul probal Doctor quae differunt non lantum specie, sed
in secundo, d. \. q. 1. et tamen utraqiie etiam genere, ut patel de forma ignis,
j)roduclio est ab eodem principio forma- quae est substantia, et de dispositione
 .

5 QIIOULIHET.

praevia, quae communitor esl qualilas ; et esse cognito et volilo, quam eliain in es-

productio formas substanlialis praesuppo- se reali, ut prolixe patet a Doctore in

nit productionein dispositionis necessario secundo, dist. 1. quaesl. 1.

requisita); ergo, el sic de mullis aliis pos- Dico secundo, quod Doctor non inlel-
set instari. ligit de productionibus alterius ralionis,

56. Quinto, instatur specialiter, probando qualitercumque accipiatur alterius rati-

quod productio Spiritus sancti non ne- onis, sed specialiter loquitur de produ-
cessario prmexigit productionem Verbi, ctionibus allerius rationis pro quanto di-

probatur sic : Volunlas habens essentiam stinguuntur penes aliuin et ahum mo-
divinam perfecte prsesentem in ratione dum producendi, quia una est per modum
objecli amabilis amore infinito, esl vere nalurae, et aha per modum voluntatis ;

productiva Spiritus sancti ; hoc palet tales enim productiones non possunt
a Doctore in primo, d. 2. parle 2. q. 3. esse ab eodem principio formaU produ-
d. 10. et in secundo, d- l. q. l. natura ctivo, ut clare patet a Doctore in \. d. 2.

habens essentiam sic prsesenlem est vere parte 2. q. 2. et d. 10. el infra q. 2. quodlib.

operativa et productiva. Sed essentia di- El loquendo de tahbus, illa quae est per
vina est sic perfecte praesens, ut actu modum voluntatis non potest poni, nisi

cognita ab intellectu divino, fit enim prae- prius ponatur illa, quae est per modum
sens per solum actum intelligendi, quia naturse, nam prima simpliciter motio, et

voluntas non fertur nisi in objectum actu prima simpliciter productio est per rao-
cognitum. Posito ergo per possibile vel dum naturae, ut clare patet a Doctore in
impossibile, quod Pater non genuisset quodl. qusest. 14.
Filium, et haberet essentiam praesentem Et per hoc patet responsio ad alias tres
voluntati suae ut actu cognitam, tunc pos- instantias. Unde ad secundam dico pri-
set vere esse operativus, volendo eam in mo, quod illae duse productiones non di-
se, et vere productivus Spirilus sancti. stinguuntur per alium et ahum modum
sive amoris infiniti spirali ; ergo produ- producendi, ut patet. Dico secundo, quod
ctio Spiritus sancti non praeexigit neces- illae productiones non sunt alterius rati-

sario productionem Verbi, quasi esset onis, quia si amor essenliahs esset reali-
impossibile ipsam esse, circumscripta ter distinctum a persona spirante, esset
productione Verbi. amor vere spiratus, sicut patet de notitia
Posset etiam instari, probando gene- ingenila, sive essenliah, et de notitia

rationem Verbi, et spirationem Spiritus genita, ut diffuse diclum est a Doctore in

sancti non esse productiones alterius ra- primo, dist. 2. parte 2. quaest. 4. et vide
lionis, quia nec Verbum, nec Spiritus quse ibi exposui. Et soluta est illa difti-

sanctus sunt personse allerius rationis. cultas de relativo etabsoluto.

Sed de hoc diffuse dictum est inprimo, Ad tertiam dico primo ut dixi, quod 58.

unica Nota
d. 7. q. et d. 13. q. unica. non distinguuntur penes alium et aliuni

57.
Respondeo ad istas instantlas. Ad pri- modum. Dico secundo, quod quamvis
Respousio quod
jnam dico, etsi productio ad extra productio disposilionis sit alterius rali-
instaiuias. ^q fado prsesupponat productionem ad onis a productione formae, tamen produ-
intra, lamen si productio ad inlra, per clio formae non prajsupponit producti-
I
possibile vel impossibile, non esset, adhuc onem dispositionis. Si enim agens esset
posset esse productio ad exlra tam in perfeclum sicut priuium agens, statim iri-
 OU^STIO I. r,.^.

ducerel formam. Ad lllud de volilione tia in Deo esl de essenlia ejus, ut palet
finis, etc. dieo, quod quis ahsolule potesl a Doctore m primo, d. 1. parle, 1. <j. 2.

velle ens ad finem, absque lioc quod ve- el 9. priesenti art. 1.

Uespondeo, quod non Exisientia

lil ipsum (inem, licet non possil velle sub est similis ralio

islo respeclu, scilicel propler finem. Ad ordinis, quia

^ essenlia divina est de se egseuiia
Dei.
ullimum, dico primo qut)d produclio, /icBc, et ex sua formali ratione est de se
quoe esl per modum volunlalis, necessa- existens,et ideo existenlia ejus nullo modo
rio esl poslerior productione per modum est poslerior sua essenlia, sed e contrario

nalurjE, el sic spiratio noD potest poni, nisi est de essenlia et existenlia creata.
prius ponalur produclio per modum na- Posset etiam dubitari in hoc quod di-

lurse, licet productio per modum natu- cil, quod Pater ul prior origine ['ilio in-

i-jB non necessario praeexigatur ad esse telligit omnia dislincte, quia objecla

ipsius spirationis,S(;ilicet quod circumscri- secundaria nullo modo habent es.se, nisi

pta generalione Verbi.quod sit simpli- Filio jam producto ; ergo Pater in illo

citer impossibile spirationem esse, sed priori in quo intelligitur Filius productus,

dicitur necessario priesupponi, quia pro- non inlelligit illa. Dico breviter, quod
ductio per modum nalura3 necessario est accipit prius origine, pro quantoPater non
prior, et sic Doctor intelligit secundo, non \\?ihQiinlelligere omnium ab alio, sed prai-

asserendo tamen, quod forte generatio cise a se. Non ergo intelligit, quod Paler
Verbi slc necessario proeexigitur spiralioni, in aliquo priori inlelligat omnia distincle,

quod si illa non essel, esset impossibile in quo priori non inlelligitur I-^ilius jam
ipsam esse, quia sicut est sirapliciter impos- productus, imo in quocumque instanti

sibile principium liberum esse operativum Pater intelligit onmia objecta secundaria,
circa aliquod objectum,nisi principiumper in eodem etiam FiUus intelligit eadem; et

modum naturae, quale est inlellectus, non cum hoc stal quod Pater intelligat illa a se,

sit prius operativum circa idem objectum, et sic ut prius origine, et Filius a Patre, et

ita videtur impossibile quod tale principi- sic ut posterius origine. De hoc vide super
um liberum sit productivum circa obje- secundo, dist. 1. quaest. 1.

ctum, quin principium permodum naturae,

quale est intellectus, non sit prius produ- SGHOLIUM.

ctivum circa idem objectum. Prima tamen
Ad argumentum principale dat bonam
responsio videtur et melior, magis ad
rationem, quaro attributa sunt immediatiora
menlem Doctoris et magis consona veri-
naturse quam supposita in Divinis, secus in
tati, et sic patet. creatis. Supponit supposita divina coastitui
Secundo principaliter dubitatur de illa per respectus, quod iate tractat 1. d. 26. a

propositione, quae est de ratione ordinis, num.2. Et dat hic rationem, quare non pos-
sunt constitui per aliquid ejusdem generis
quia in crealuris accipiendo quidditatem,
cum natura, tamen ibi num. 23. 2i, suadot
puta lapidis, et existenliam ejus, ul prae-
posse sustineri constitui per absoluta, ot
cise considerantur sub rationibus forma- .soivit argunienta in contrarium num. 31. ot
libus terminorum, exislentia necessario seqq. Neque iila seuteutia quidquam habet
est posterior essentia, cum sit gradus in- periculi, quidquid dicant nonnulli ad cen-

trinsecus ejus. Ergo similis surandum nimis prociives.

ordo erit in-

ter essentiam divinam et ejus existenti- Ad argiimentnm principale, 23.

am, quod lamen est falsum, quia existen- (s) snpponit quod persona divina
 51) QUODUI^ET.

constitnitur pcr aliqnod notionn- hoc suppositnm constitni per ali- Dist. 20.
p. a. n. t.
le, pro nunc supponatur.
et quid, quod est ejusdcm gcneris et ad ob-
jectiones
In creatis Ad majorem ergo rcspondco per cum natura? Hrnc qusestio est de n. 41. I
personali-
Quare sup-
las distinctioncm, quod aliquando eo, quod quacstio supponit, ncc |

positum di-
immeilia- f

suppositum constituitur per ali- per consequcns cst ad propositum, rinum I

tior
non potest i
naturoe,
quam quid ejusdcm generis cum ipsa sed ad qusestionem de constituti- esse }

ahsolutum.
proprieta-
tes
natura, et tunc videtur posse con- vis pcrsonarum pertinct, tamen
in divinis
non,
cedi major, quia non solum natu- conccdo ad praesens, suppositum.
et quare ?
ra immediatius se habet ad sup- ct tunc potest dici, quod ubi est
positum, scd etiam ad illud for- aliquid de se,tamcn non cst
et
male quo constituitur suppositum, incommunicabilcnon potest intel-
et hoc aliqua immcdiationc. ligi aliqua dcterminatio ulterior,
Si autcm suppositum constitua- nisi ad incommunicabile essentia ;

tur per aliquid alterius gencris, autem divina est de se hacc, et

quod cssct rcmotius a natura, tamen communicabilis. ergo Si
quam gcnus illius quod est pro- debct intcUigi aliqua detcrminatio
prictas naturse, tunc major esset ad suppositum, cum suppositum
falsa. Si enim Socrates constitue- sit incommunicabilc, oportet quod

retur per relationem, cum relat.io hoc sit per aliquid quod est pri-
plus distct a gcncre substantise mo incommunicabile tale non ;

quam qualitas, vel quantitas, fal- potest essc quod est ad se, quia
sum essct quod constitutum So- quidquid est ibi ad se, secundum
cratis essct immediatius humani- istud suppositum, est perfectio
tati,quam qualitas, vel quantitas. simpliciter, et sic communicabile,
Nunc autem, supposita ista et ita oportet constitutivum sup-
opinione, quod relatio constitnit positi difFerre a natura gencre,
pcrsonam sivc suppositum divi- non qualitercumquc, sed ea diffe-
num, oportct diccre quod supposi- rentia, quse est intcrrcm ad se, et
tum ibi non constituitur per ali- i-em ad alterum. Probatio autem
quid ejusdcm gcneris cum natura majoris principalis non procedit.
eo modo quo ponituribi genus, sed nisi dc constitutivo suppositi per-
per illud quod est ad alterum, ct tincntc ad idem genus cum natura.
natura est ad se. Viso de ordine esscntialium et
Illud autcm constitutivum, ali- notionalium in Divinis, patet ex Ordo quje-
rendorum.
quo modo magis distat a natura hoG ordo procedendi in qusestioni-
quam proprictas naturse, quia si busde Deo, quia si aliqua fuissct
ibi propric csscnt genera, sapicn mota dc essentia, vel esscntiali ad
tia pertineret ad genus qualitatis, intra, illa esset tractanda ante quso-
et paternitas ad genus relationis; stioncs de notionalibus. Nulla au-
ergo ibi, suo modo, proprietas tem est mota de essentiali nisi quod
potest esse immediatior ipsi natu- importat rcspectum ad extra, et
rae illo, quod est constitutivum quodcumquc notionale, suo modo
suppositi. cst prius quocumque tali essenti-
24.
Si quseratur, quare non potest ali, ideo primo tractandse sunt
 0U.«STIO 1. 57

qunostioncs motao do notionalibus. nus Substanliae, cum sit nihil ; sed acci-
pllur suppositutn pro sin|,'ulari ('onsli-
Notionalin autem, vcl sunt rclati- illo

oncs, vcl productioncs, sive illa lulo ex iialura et singularilate, nalo per

sint idem, sivc non, non curo. Est se slare. cui inesL talisnegalio, ut prolixe

ergo primo qu.Tstio talis dc noti- exposuisuper 3. d. 1. q. 1. el eliam alibi,

onalibus, sivc productionibus. et sic de lali supposito natura praedicatur

in primo modo ut alias exposui. Loquen-

do ergo de tali supposilo in nobis, conce-

COMMENTAUIUS.
dilurquod nalura inimedialius se habet ad
illud, et ad posllivum constilutivum illius,
60. (s) Ad argwnenlum principale. Arguit
el medialius ad proprietates nalura;, pula
probando quod nniionalia sint immediali-
ad risilnlitalem sic eliam conslitutivum
ora essentialibus,patet, quia nalura imme- ;

suppositi divini esset ejusdem generis,

diatius se habet ad supposilum proprium
quod est falsum, quia esl relatio et essen-
quam ad proprielatem, quia de supposito
tia substantia absoluta. Et licet mullae
praedicalur in primo modo, et de propri-
etate tantum in secundo modo ; ergo con- proprietates divina), ut bonitas, sapienlia.

stitutivum suppositi, quale est notionale, et hujusmodi, non pertineant formaliter

iminediatius se habet ad naturam quam ad genus Substanti8e,imo dicunt quasi qua-

liil sit
ionale,
proprielas naturae. Respondet Doctorquod litatem,adhuc tamen sunl immedialiores,
n noti-
nale haec ratio supponit, quod suppositum divi- quia sicul genus Quahlatis est immedia-
iliud,
aam num conslituatur per noLionale,quod sup- tius Substantiae quam genus Relationis,
lionnle
illud, ponilur pro nunc, el vocat hic notionale sic quasi genus Quantitalis est immedia-
d dicit
genere
tius naturae divinae quasi Relati-
pectum proprietatem relativam, ul paLerniLas et
intra.
fiiiatio, etc. quia per illa notionalia inno- onis.

LescunL personae divinae, el an modo con- Si quaeratur quare non potest hoc sup- 61.

sLiluanlur per proprielaLes relalivas, an positum conslitui per aliquid ejusdem ge-
per absolutas, prolixe disputavit inprimo neris cumnatura? hoc est de eo, quod
dist. 26. ubi, ut dixi, videLur Lenere magis quseslio supponil, nec per consequens esl
quod per absolulas proprieLaLes consLitu- ad propositum, sed ad quseslionem de
anLur quam per relalivas. Supponendo ta- conslitutivis personarum pertinel, tamen
men hic quod consLiluanLur per relaLivas, concedendo pro nunc suppositum, scilicet

respondeL ad rationem, quod major est quod non conslituaLur per aliquid ejus-

vera, quando suppositum pst ejusdem ge- dem generis. Et ostendit quomodo non
neris cum nalura, sicuL Joannes qui esl consliluatur supposilum idem per aliquid
ejusdem generis cum natura humana,quia ejusdem generis, quia ubi esl aliquid de se
ulrumque pertinet ad genus subslantiic, hoc, et Lamen communicabile, non poLest

non tamen intelligendo Joannem prout inLelligi aliqua determinalio ullerior, nisi

includiL illam negaLionem duplicis com- ad incommunicabile, patel, quia singulare

municabiliLalis, sciliceL ut quo, et uL quod, non potest ulterius determinari, nisi quod
ul nolat Doctor inprimo, dist. 2. parte 2. determinetur per incommunicahile, et

q. 1. sive uL includlL negalionem duplicis cum supposilum sil simpliciter incommu-

dependentiae ad aliud supposiLum, de qua nicabile, sequiLur quod ullimate consLiLu-

per Doctorem patet in^t.d. 1. q. l. quia tivum illius sit simpliciler incoMnnunica-

talis negalio nullo modo pertinet ad ge- bile, quia suppositum per tale conslituli-
 58 QUODLIBET.

Suppositum vum habet quod sit incommunicabile. quam talis entitas absolula. Et ad rali-

simpl^iter Cum cFgo natura divina sit de se hsec, et onem, dicerelur ad minorem quod lalis

'ni^ca'bi^"'
tamen vere cnmmunicabilis, suppositum enlitas esset ejusdem genoris cum nalura
naturao divinse sil simpliciler incommurii- divina, quia tunc esset perfectio simplici-

cabile, ergo constitulivum ialis supposili ter, sicut eliam hserceitas in Joanne per
erit omnino incommunicabile ; ergo erit quam Joannes est singularis, et ens per
relntivum, quia supponitur liic quod om- se, si sibi relinquatur, non est ejusdem
ne absolutum in divinis sit perfectio sim- generis cum natura Joannis ut patet a

pliciter, et omnis lalis est communicabilis Doctore in 2. d. 3. g. 6. et talis dicil

Si ergo conslilulivum supposili divini es- etiam perfectionem additam natura, ut

sel ejusdem generis cum natura divina, patet a Doclore in primo, d. 5. q. 2. et

esset vere absolutum, sicut el nalura di- d. 26. Sic similitersi constilutivum suppo-
vina, et per consequens incommunicabile, siti divini esset ejusdem generis cum na-
ex quo patet quod suppositum divinum turadivina diceret perfeclionem simplici-
non esl ejusdem generis cum natura di-
ter, quiaomnis perfeclio divina, quaecum-
vina. Tenendo tamen quod supposilum
que sit illa, est perfectio simphciler. Sed
divinum constituatur per absolutum, dice-
lale constitutivum nuUo modo esset perfe-
retur quod tale conslitutivum non esset
ctio simphciter, licet esset entitas absolu-
perfectio simpliciter, ut dicit Doctor in

primo, d. 26. Tenendo etiam quodsic con- ta ; etinhoc non oporlet mullum insiste-

slituatur per entitatem absolutam, adhuc re. Possent tamen adduci aliqua dubia in

diceretur quod essentiale dicens perfecli- hac hltera, quae scilicet brevitatis causa re-

onem esset immediatius nalurae divinae. linquo ingeniosiori et subtiUori me.

 .

QUi^STlO II. 59

OUyESTlO II.

Ulrum in Deo possint {a) cssc plures pro- dem ralionis, accipiendo ejusdem rationis,

duclioncs ejusdcni ralionis'} ut ejusdein speciei specialissinue, quia

licel in Deo non sil aliqua species, si ta-

men ponerelur, palernilas el filiaLio spe-

Alens. 1. p. q. 17. )/i. 7. D. Thom. l. p. (j. 2.
art. i. el q. 42. arl. 0. el q. 30. art. 2. Scol. 1. enim differl pa-
cie distinguerenlur, plus
(i.2. q. 7. num. 34. Ricli. ibi art. 2. q. 2.
Henr. quodl. 6. q. 1. Suarez tracl. 3. lih. 4. lernilas a filialione, quain paternilas a
c.10. Bellarm. /«7;. 1. de Cliristo c.i. et lib. 2.
paternilate ; litulus quaislionis sic inlelli-
cap, 6. et 8.

gitur, an in Deo possint esse plures ge-

nerationes, et per consequens plures Fi-
1. Qnaeritur, iitrum in Deo pos-
^'°' lii, vel plures spirationes, et per conse-
'
sunt esse plures productiones
queiis plures Spirilus sancti.
ejusdeni rationis. Arj^uo, quod sic :

Productio suppositi in menaturae SGHOLIUM.

substantialis, est generatio; scd
in Divinis est duplex productio Supponitur, secundum fldem non dari

per modum naturse; ergo duplex plures productiones ejusdem rationis, ad

generatio, et per consequens du- quod ratione probandum adducuntur qua-

tuor argumenta 1). Thom. et aliorum. Pri-
plex prodiictio ejusdem rationis.
mum Forma ejusdem rationis non multi-
:

Minor patet, quia omnis productio pHcatur nisi per materiam, quse in divinis
suppositi in natura divina est in non datur. Secundum Deusomnia intelligit :

esse naturae substantialis. Probatio uno actu, ergo productio per intellectum
est tantum una. Tertia Personse procedunt
majoris, nam
per hoj distinguitur :

iiaturaliter, determinatur autem natura ad

ext. 2. generatio ab aliis mutationibus,
unum. Quartum, alioquin Filius non esset
per Philosophum 5. Physic. quia perfectus.
ipsa est ad substantiam, sive ad
esse substantiale ergo, etc.
;
Hic concordant (b) omnes Theo- 2.
Aoctor in
Contra, si possunt esse plures
logi in conclusione negativa, sed Theorem
opposit. productiones ejusdem rationis, vel , , c . , . .
1 1 c. proposi-
oportet videre an ista sola lide uonum
ergo pluresgenerationes, vel plu- .
A j . creiitarum
teneatur, an per rationem. Ad
, ,

res spirationes, et per consequens

ipsam autem diversi diversas afFe-
plures filii, vel plures Spiritus
runt rationes. Primo ergo tangen-
sancti consequens est falsum, quia
;

tur rationes aliquorum, quae ad

plures essent personse quam tres;
conclusionem istam ponuntur.
ergo, etc.
Secundo dicetur, quid magis circa
hoc videturesse tcncndum. Tcrtio
COiMMENTAUiUS.
qu?edam dubia occurrentia exclu-
1 (a) Vlrum in Deo possint esse plures pro- dentur.
ductiones ejusdem rationis. Tilulus quaesli- De priino apponuntur (c) ad hoc
onis sic inteliigilur de produclione ejus- quatuor rationes.
 ;

60 QUODLILET.

D. Thom. Prima est ista : Forma cjnsdom in divinis esse non polesl, ul patet 12.
1. p. q. 2.
art. 1. et speciei, sive qnod mnjris {)roprie iVe^. f<?£c/. c. 30. secundum iillam Iranslati-
44. arl.
f. et q, 40.
. (licitnr in divinis, cjnsdem r.^iti- onem ubi sic habelur : O/^oHe^ inquil, m<
art. 4. et
secundi onis, non mnltiplicntnr nisi se- islse subslanliss sinl exislentes extra ma-
scripti d.
cnndiim mnterinm materia an- ;
leriam, cum necesse est ut sint selemx. Et
3. q. 4. et
de potentia Commenlator, zd es^
2. q.
tcm in Divinis csse non potest. ibi e^ ^M?a islae sub-
Augustin.
quodl. 2.
Unde in divinis non est nisi nnica siantiae sunl moventes sine aliqua polentia,
q. 7. i2. filiatio snbsistens, sicnt albcdo necesse est ut sint sine omni materia, cum
Met. 1.
.SO. 2. de snbsistcns non potest esse nisi necesse est ut sint aetemae, omne enim aster-
gen. t.
com. 56. nna. num est actio pura. Haec ille.
3. Phys. 5.
Secnnda ratio Deus omnia in-
: Secunda ratio, Deus omnia intelligit, ot Secunda
,. .
ralio.
telligit et vult nno actn simplici vull uno actu simplici, ergo, etc. Antece-
ergo non potest esse ibi, nisi nna dens patet 12. Met. text. c. 51. ubi probatur
persona procedens pcr modnm quod intelligere primi non est aliud a sub-

Verbi, et una per modnm amoris. slantia primi, et per consequens est ibi

Tertia ratio, qnia personae pro- tantum una intellectio.

cednnt natnraliter; natnra antem Tertia ratio, quia personse procedunl Tertia
ratio.
determinatnr ad unum; ergo, etc. naluraliter; ergo tantum est una unius
Qnarta ratio: Ex hoc est perfe- rationis. Consequenlia patet, quia nalura
ctus Filius, quia tota flliatio divi- lantum determinalur ad unum, ul patet
na in eo continetnr; non ergo secundo de Generatione text. cap. 56. ubi
potest ibi esse aliqna alin. sic habetur : Idem enim et similUer se ha-
bens, semper idem nalum est facere, et lo-
quitur ibi de agente naturali, ut patet in
COMMENTARIUS. textu.

(b) Hic concordant omnes Theologiin con-

SGHOLIUM. I
clusione negativa, scilicet quod non pos-
sunt esse plures productiones ejusdem
rationis, sed oportet videre,an hoc sola fide
Impugnat primam rationem D. Thom.
quatenus ait lorraas spirituales non posse
leneatur, an per rationem. Et diversae a
multiplicai'i nisi per materiam. Primo, quia
diversis adducuntur rationes. Prima opi-
naturam Ange-
contradictio esset intelligere
nio est Thomad prima parte summas, g. 41. licam, nisi ut individuam. Secundo ex Da-
art. 6. et quatuor adducit rationes. Unde masceno. Tertio per tres articulos Parjsien-
ses. Quarto, quia anima prius est hsec et
in ista qusestione sunt videnda, per ordi-
creata, quam infundatur corpori ; de hoc
nem. Primo tangentur rationes aliquorum
agit Doctor l^le 2. dist. 3. qusest. 7. per to-
ad lianc queestionem. Secundo dicetur eum
tum. Vide 3. dist. 8. quaest. 1. uura. 6.
quid sit magis t&nendum. Tertio, quae- ubi docet plura accideutia ejusdem speciei
dam dubia excludenlur; et quarto erit so- posse esse in eodem subjecto, ac per conse-
<
lutio principalis argumenti. quens non individuantur per subjectum vel
materiam. Probat hic num. 6. dari univer-
Prima (c) De primo ad hoc apponuntur guatuo^
ralio. sale a parte rei, quod late probat 2. distinct.
rationes a Thoma ubi supra. Prima, quia
3. quaest. 1. et 6. ct 1. distiuct. 3. qusest. 6.
forma ejusdem rationis non mulliplicatur, num. 8. et 4. distinct. 1. quiest. 2. num. 6.

nisi secundum materiam ; materia aulem et distiuct. 43. qusest. 2. num. H

 gU^ESTIO II 01

3. Prima (d) i*atio videtur esse bus, imo concipiendo naturam in

ti'anscemlons proposituni, et as- tali univei'salitate. includitui' in
suniere duhiuni, sive falsuni, se illo intellectu i'(^pugnantin forma-
cunduni niultos. Illa cnini propo- lis inter objectum, intellectum et
sitio major, scilicet quod rorma modum concipiendi. Istud conse-
ejusdem rationis non inultiplica- quens non videtur probabile, cum
tur nisi secundum materiam, qua9 multi Theologi et Gatholici, sic
secundum eos, seque iiaberet lo- concipientcs naturam Angelicam
cum de Angelo, sicut de Deo, et speciem, sicut alii, sine omni
aut intelligitur sic, quod forma repugnantia conceptuum, conces-
qusBcumque immaterialis sit de 'se serunt ibi pluriiicationem et uni-
haec, sive ex ratione suse quiddita- versalitatem praedictam. Sancti
tis, sicut Deus deitate est iiic, ita etiam videntur ad hanc partem
quod nihil aliud intcllif^endo nisi .declinare, sicut Damascenus Ele-
deitatem, est contradictio forraa- mentario cap. 12. dicens, Q[Uod unicnm
lis, Deum non esse hunc. Aut in- est incommnnicabile et communicubde,
quod quamvis forma
telligitur sic, ipsins autem quod unius specici commu-
immaterialis aliqua non sit haec nicatio, et ipsa beata nntura in tribus

formaliter sua quidditate, tamen consislit Et sequitur

hypostasibus.
ipsa in re multiplicari non potest, post hoc Secundum unumquemque
:

quia unica forma talis singularis, ordinem Angelorum et virtutum diffe-

et signata liabet in se totam enti- rentes hypostases condidit, non solum

tatem illius formae, et intensive, hoc, sed etiam secundum unamquamque

et extensive, ut patet de Sole. Si speciem, ut utique communicantes ad

intelligitur primo modo, sequitur invicem naturam, gaudeant ad invicem.
quod ratio formae specilicse in et naturali beatitudine copulati ad invi-
Angelis includit repugnantiam, cem secure et amicabiliter disponanlur.
imo contrarlictionem ad plurificari Haec Damascenus.
non stat cum
realiter, et ita, sicut Et articuli damnati tres viden- 4.
* intel-
al.
conceptu hominis, quod concipia- turistum* articulum prima facie lectum .

tur irrationalis, vel cum conceptu reprobare. Unus est a Domino IG. c.
Est
17.
Dei, quod concipiatur tanquam Stephano
^ condemnatus, quid ^ dicit esi4o.c.6:
E8tl.c.l3.
indifferens ad plures Deos, ita non sic, quod quia Inlelligcnliie non habent

.•|-^u^*'
statcum conceptu talis speciei, maleriam, Deus non possct ejusdem spe-
jntra ad-
'ersanos.
fniod
i
concipiatur
i
plurificabilis
r et ; ciei facere plures; error.
per conscquens quicumque posue- Secundus, quod Deus non potest

runt speciem >*lngelicam posse mulliplicare individua sub una specie

habuerunt in intellectu
plurificari, sine malcria ; error.
suo conceptus formaliter repu- Tertius, quod fonnce non recipiunt '"\^°^
gnantes, quia conceptum talis divisionem nisi secundum divisionem >nteiijgitar
fornus, etc.
speciei et plurificabilis, et per con- maleriw, error, nisi '
inteUigalur d^e

sequens quicumque conceperunt formis eductisde potentia matcricp ; ergO

ibi esse rationem universalis sim- de formis non eductis de potentia
pliciter, scilicet dicibilis de pluri- materine hoc dicere, est error.
 ; ;

62 QUODl.IBET.

sccundus intelleotus (e)

Si detur tiir multis habcre plures instan-
propositionis, ttinc sequitur quod tias.
5
natura specifica Michaelis de se (i) Prseterea, instatur de anima Anima
prius haec.
non est lisec ergo non repugnat
;
intellectiva, qune prins natura est quam
sibicontradictorie non esse hanc, terminus creationis, quam infun- unila.

et non esse in hoc; per illam ergo datur. Primus autem terminus
potentiam, qua? potest in quodli- creationis, ut talis, rormaliter est
bet, quod non includit contradicti- hic ; ergo anima naturalitcr prius
onem, potest natura illius fieri, et est haec, quam
unitur materise, et
non in hoc. pari ratione de alia anima, prius
Simul iu
potentia,
Dicetur forte, (f) quod non pos- natura est haec, quam uniatui*
si non set stante illo hoc non excludit
; materiae. Unde ista anima est haec
repugnant,
esse propositum, et tamen est falsum. sua propria singularitate, et inde
possunt
simul in Primum patet, quia destruatur est hsGc, et non illa, et per conse-
actu.
iste, et tunc fiat natura in alio quens prima distinctione singiila-
non ergo omnino est necesse Mi- ritatis distinguitur a singulari di-
chaelem esse hunc unicum. Secun- stincta ab illa ergo distinctse sunt
;

dum patet, quia quse simul sunt istse animse prius natura quam
in potentia activa agentis, nec in- uniantur materise non ergo per ;

ter se repugnant, illa possunt se et primo distinguuntur sua ma-

simul esse in effectu; hujusmodi teria. Prima propositio probatur,
sunt iste Michael et ille Michael, quia illud quod sine contradictione
si natura non est de se hsec potest esse sine alio, et non e con-
Esto etiam. (g) quod secundus verso, est prius naturaliter illo,

intellectus esset verus, saltem ad hoc accipitur 5. Metaph. de Pri-

c.

propositum habemus, quod ista ori : Aliqua inquit, secundum natu- Text. 6

propositio Forma ejusdem ralionis

: rain et suhstantiam sunt priora, quce-
non potest plurificari nisi per materiam, cumque contingit esse sine aliis, et illa Idem 8.
Phys. text.
non concludit omnimodam impos- non sine illis ; et in fine capituli ad com. 56.
Text.
sibilitatem plurificationis filiatio- istum modum reducit omnes mo- com. 4.

nis in Divinis, cum tamen illa dos Prioris, et in 2. Metaph. Esse,

pluriflcatio sit impossibilis sim- inquit, substantice est primum omnium,
pliciter includens contradicti- et hoc probat, aliorum enim nullum I
onem. Ista ergo propositio (h) non est separabile a substantia, id est, po-
concludit propositum , scilicet tens esse sine substantia, hsec
conclusionem, quamtenemus, sic- autem sola, supple potest esse sine
ut ipsa est vera, nisi accepta se- aliis, quantumestde se. Concludit
cundum primum intellectum, qui ergo, secundum Philosophum, se-
rationabiliter videtur multis esse parabilitas ista prioritatem secun-
falsus, ut dictum est. Non enim dum naturam; anima autem non
est doctrina conveniens, conclusi- solum secundum substantiam et
onem certissimam et summe ne- essentiam, sed secundum existen-
cessariam tenere propter rati- tiam, et ut terminus creationis
onem nimis generalem, quse vide- divinse potest esse sine materia
 ;

QUi€STiO II. 63

evgo potost esse sine lioc, quod autem necessario exigit aliquid
iiniatur niateriae; nullo modo au- non oxistens, ipsum ost non exi-
tein potest esse in niateria, noc stens in actu; nunc autom haec
per creationein, nec aliquo niodo anima est singulare absolutum, et
qualitercunique, nisi ipsa sit lunoc singuhxritato absoluta, et singula-
propria singularitate sequitur ; ritate in actu, et singularitate
ei'go ista propositio prima, quae actuali; ergo aptitudo non est ra-
fuit liic probanda. tioformalis suae singularitatis.
quod non est hsec
Si dicatur [k) Ex ista instantia de anima hic immaieria-
ide
5n. 6. sic per materiam, scilicet per habetur, quod non ost omnino non indivi-
'alium
c. 3. unionem actualem, vel per esse necossarium, iioc est cujus oppo- nec'

actuale in ipsa, sed per aptitudi- situin includit contradictionem, ""^ias"'''

p'"''"*^^-
nem essendi in ipsa materia, et quod forma ejusdem rationis non
ipsa non est prior illa aptitudine, potest plurilicari sine materia, et
istud non evadit argumentum, licothabeat aptitudinom ad mate-
quia natura ipsa absoluta est prior riam, tamen prius natura habet
natura ipsa aptitudinO; et haec plurificationem ergo prima ratio
;

anima habet aptitudinem hanc ad pluriticationisnon est materiali-

oorpus, et animae repugnat
illi tas generalitor. lCt quod iinmate-
aptitudo hujusmodi ad corpus hoc, rialitas (m) non sit ))rima ratio
et convenit sibi alia aptitudo ad formae ejusdem rationis essendi
aliud corpus. hanc, noc materialitas prima ratio
Tunc arguo sic Quod convenit : pluriflcationis in forina, probatur,
huic, et repugnat alii ejusdem quia quo aliquid est in actu extra
speciei, non convenit huic per se causam et intellectum, eo est hoc
secundum illud quod est commune primo, quia sic esse non competit
istis, vel saltem praeexigit distin- nisi iiuic; iino universalitas (n)
ctionem in istis necessario, scili- sive non hoc, non potest alicui
cet hujus ab illo ; haec aptitudo compotere nisi in intollectu. Nunc
convenit huic, et repugnat illi autem (o) quaecumque entitas,
ergo necessario praeexigit distin- pr<iecipue absoluta, seipsa primo
ctionem hujus ab illo; ergo prima est in suo quia seipso (p) pri-
csse,

non est per aptitudinem,

distinctio mo recedit a non esse ad esse, quia
nec prima singularitas hujus et licet multa concurrant ad suum
essc, sicut materia ad esse formae,
illius.
et forma ad esse materiae, tamen
(1) ConlirmaturRatio aptitudi-
:

nullum concurrens est sibi prima

nis, formaliter loquendo, non est
ratio essendi in suo csse ; ergo
ad se, nec est ratio entis in actu.
seipsa primo est liaec, et per con-
Primum probatur, quia si intelli- sequens flliationem divinam esse
geretur ad se ergo posset intel-
,
hanc, accipietur j^rimo ex ratione
ligi et non ad aliud ut ad termi- flliationis talis, non ex immateri-
num. Secundum etiam ex hoc alitate, quae tantum aliquid ponit
patet, quia aptitudo posset esse ad vel oxcludit aliquid annoxum pro-
terminum non existentem quod ;
prie singularitati.
 64 QUOULlliET.

ConQrmatur hoc per auctori-(q) proposilio : Forma ejusdem rationis non

2. Met.c4.
Text. c. 27 tatem, quia materia non est pcr se mulliplicatur nisi per maleriam, potest
causa formae, licct sit materia liabere duplicem sensura. Priino, quod
formae, sccundum Avicennam, et forma immaterialis sil de se haec ex rali-

nullo modo videtur aliquid esse one suae quidditatis, sicut Deus deilate

lioc per illud, quod non est per se est hic. Secundo, quod forma immateri-
ejus causa, et haec est intentio alis non sit liaec forraaliter sua quidditate,
Philosophi 12. Met. c. 3. ubi vult, tamen ipsa in re multiplicari non potest,

quod tam causa materialis quam quia una forma talis singularis et signata,

formalis et efficiens habent uni- habet inse totam entitatem illius formae,
tatem et distinctionem specificam et intensive et extensive, ut palet de Sole.
et numeralem proportionatam Si intelligatur primo modo, tunc forma)
ipsis principiatis : Horum, inquit, specificae in Angelis includunt contradi-
quce sunl in eadem nalura, diversa, non ctionem ad plurificari realiler, quod est

specie, supple, sunt principia, et subdit^ contra multos, et contra Damascenum in

sed quia singulariiim aliud lua materia, Elem. c. 12.

et movens, et species, et mea, ralione (e) Si delur secundus sensus propositionis, Unus
arliciiluB
autem universali eadem. Hsec ille. scilicet quod quamvis forma, puta Micba- damnalus.
Utrumque enim per se principium elis, non sit haec formaliter sua quidditate,
compositi oportet habere indiffe- in re tamen muUiplicari non potesl. Et
rentiam consimilem indifferentiso hoc intendit probare Doctor, talis natura
compositi, et determinationem si- specifica Michaelis ex quo non est de se
milem denominationi compositi, haec, non repugnat sibi contradictorie non
quia neque indifferens constat ex essein hoc, pula in Michaele. VuU dicere,
determinatis, neque determinatum quod si de se non includit hanc haecceita-
ex indiflferentibus indifferentia tem, nec illam, erit indifferens ad plures.
universalitatis ; ergo frustra qua)- etsic plurificabiUs. Sicut ergo natura Mi-

ritur ratio singularitatis, et hsec chaehs non est de se haec, sequitur quod
prima ratio singularitatis deter- per divinam potentiam possit fieri, et non
minatse, per aliquid extrinsecum, in hoc individuo, sed in alio. f
tanquam per principium formale, (f) Dicetur forte, quod non posset esse 4.
quomodocumque extrinsecum sit stanteillo. Dicit Doctor quod haec responsio
causa aliqualis concomitans, quia non excludU propositum, quin videUcel
semper oportet quod prima ratio talis natura specUica multipUcari possit,

formalis singularitatis signatse sit et addit quod esi falsum,supp\e quod stan-
per aliquid per se intrinsecum te tali natura in uno individuo non possit
singulari. esse simul in alio ; et probat primum per
hoc, quia si destruatur Michael. et tunc
GOMMENTARIUS. fiat natura in aUo, et sic non necesse Mi-
chaelem esse hunc unicum. Secundum
(d) Prima ratio videtur esse transcendens. probat, quia gusB simul sunt in potentia
Discussio
primse Hic Doctor oslendit quomodo istae rationes activa agentis, nec inter se repugnant, boc
rationis
S. Thom», non concluduntpropositum. Deprima pa- dicit propter illa quae inter se formaUter
tet, quia est nimis transcendens. lUa enim repugnanl, quae Ucet simul sunt in poten-
 OU^STIO II. 65

tia activa primi effoctivi, ex parte tamen onis, etc. Et ratlo atat In hoc, quia anima est haec,

eorum repugnant simul esse. Sed natu-

..,,..
mtellectiva
.

prius esl
. ,

hsec quam
.

uniatur
. priuB quain
corpori
» . .
. .
• unialur.
ram esse in pluribus individuis non repu- corpori ;
patet,
.
lum quia esl terminus
gnal ex parte nalurae, etsic habens hoc in creationis, quiB non terminalur piimo ni'
potentia sua jjolest illam simul facere si ad singulare actu existens ; tum quia
esse in pluribus individuis. realiter perticit corpus, et non potest re-
{g) Esto etiam,quod secundm intellectus aliler perflcere nisi ut aclu exislens sin-

essel verus. Dicil Doctor quod posito quod gularis; eril ergo Aajc haecceitate sibi in-

sensus ilUus propositionis sit verus, ex tnnseca, et non per materiam cui uni-

quo tamen non est simpliciter impossibiHs, tur. Sed omnes animae intelleclivaB sunt
scilicet includens contradictionem, sequi- ejusdemrationis; ergo anima intellectiva,
tur quod non erit simpliciler impossibile qu;e in se nuUam includll materiam, est
duas tiliationes esse in divinis, quod ta- multiplicabilis in plures anlmas ejusdem
men est simpliciler impossibile. Si dica- rationis, et non per maleriam. Quod
tur, quod secundus sensus est sic neces- autem ipsa anima sit prius natura ter-

sario verus, quod ejus oppositum est minus creationis quam infundatur, pro-
simpliciter impossibile, et si hoc, non batur per Aristotelem libro quinto Meta-
sequitur quod duae filiationes possint esse physicorum. text. comm. 16. qui vult, quod
in divinis. Dico, quod secundus sensus illud quod sine contradictione potest esse
est tantum necessarius secundum quid, sine alio, et non e contra, est prius natu-
quia natura ut in tali singulari existens, raliler illo, ubi sic ait : Alia vero secun-
non potest esse in alio singulari, quia tale dum substantiatn et naturam, qusecumque
singulare, ut dictura est supra, includit contingit esse sine aliis, el illa non sine il-

totara entitatem hujus naturae, non tamen Hs, quadivisione usus estPlato. Hsec ille.

est simpliciter repugnantia ex parte na- Et ibi Gommentator : Quasdam, inquit, di-

turae, ut possit esse in alio singulari, et- cunt priora naturaliter, et sunt illa quae
si non simul cum alio. Sed filiatio in divi- cum fuerint, non sequitur ut posteriora
nis sic ex natura sua est tantum una, quod sint, et si posteriora fuerint, illa non erunt.
non possunt esse plures, et ita simpliciter Haec ille. Hoc idemin 7. Met. text. com.4.
de necessitate est tantum hasc, quod si per Substantia, inquit, esse omnium primum
impossibile illa non esset, nulla esset, ut ratione, et notitia, et tempore, et natura,
infra patebit prassenti quasstione, et sic aliorum enim categorematum nuUum est

simpliciter majus impossibile liliationem separabile, hsec autem sola separabilis est.

in divinis plurificari,quam lalis natura. Hffic ille. Vult dicere, quod substantia est
(h) Ista ergo propositio, scilicet forma prior aliis Praedicamentis, quia potest esse
ejusdem rationis non multiplicatur nisi sine illis, et non e contra; et vide Gom-
secundum maleriam, non concludit propo- mentatorem ibi. Modo in proposito anima
situm, scilicet conclusionem, quam tene- inlellectiva non solum secundumsubstan-
mus (videhcet quod estsimpliciter im- tiam et essentiam, sed secundum exi-

possibile esse plures filiationes in divinis) stentiam, et ut terminus creationis divinae

sicut ipsa est vera, etc potest esse sine materia ; ergo potest esse
(i) Praeterea, inslatur de anima intelle- sine hoc, quod uniatur materiae.
omodo
aima ctiva. Hic Doctor instat contra illampropo- (k) Si dicatur, quod est haec per unibi-
illectiva . .,. . ,
sitionem, scilicet forma ejusdem rati- litatem in ipsa materia. Sed hocnihil est,
Tom. XXV. 5
 GG QUODLIBET.

quia natura Ipsa absolula esl prior ipsa (n) Sequilur, imo universalitas, sive non 7.

unibililalo, quia luec anima iiabel aplilu- hoc, non potest alicui competete, nisi in

Aninia dinem ad lioc corpus, ei iucc apliludo inlellectu. VuU dicere, quod nunquam
quoinodo
possit esse repugnat alii animae ad idem corpus, sed universale, ut praedicatur de suis singu-
sine
materia. convenit sibi alia apliludo ad aliudcorpus ; laribus liabet es.se exlra inlelleclum. Licet

si ergo liaec apliludo convenit uni animae, enim natura sit prior singularitate praeter

et repugnat alteri, necessario praeexigit omne opus intellectus, quod tamen dica-

dislinclionem animiic ab anima. tur universalis non potest esse nisi per in-

6. (1) Con/irmatur. Ilic Doctor confirmat tellectum, ut paluit m secuuc/o d/s<. 3. ^^. 1.

rationemde aptitudine per hoc, quod ap- (n) Sequitur, nunc autem quaecumque
tiludo illa non dicil enlitatem absolutam; entiias, praecipue absoluta seipsa,primo est

anima autem est entitas absoluta, ergo erit in suo esse, id est, quod entitas, puta

hsec per enlitatem absolutam, ut satis pa- Francisci, seipsa supple formaliter est in

tere potest ex dictis a Doclore in, secun- suo esse, licet illud esse sit ab alio ori-

do, dist. 3. q. 6. de ratione individuali. ginative.

(m) Et quod immaterialitas non sit pri- (p) Sequitur, quia seipso primo recedit

ma ratio formae ejusdem ralionis essendi a non esse ad esse, id est, quod entitas

hanc, nec materialitas prima ratio pluri- Francisci, seipsa formaliter recedit a non
ficationis in forma, probatur ratione et esse ad esse, id est, quod prius non habuit
auctorilate, et ralio stat in hoc, quia quo esse, puta existentise et essentiae, et tunc

aliquid est in actu extra causam et in- habet esse essentiae et existenti», el habet

tellectum, eo est hoc primo, quia sic esse illud seipsa formaliter, id est, quod esse es-

non competil nisi liuic. Vult dicere, quod sentiae et existenliae convenit slbi forma-

iilud quod habel esse extra causam et in- liter, licet illud esse sitoriginalive ab alio,

tellectum, id est, quod actu existit, est sicut etiam dictum est in simili in primo
hoc sua propria haecceitale, quia sic ha- d. 2. p. 2. q. 3. in responsione ad primum
bere esse, tantum competit singulari actu arg. principale, quomodo aliquid dicitur

existenti. Et sic si aliquod absolutum ha- ex se necesse esse formaliter, licet ab

bet aliquod esse extra suara causam, quo alio originative. Sequitur, quia licet mul-
modo ponitur habere esse exlra causam, ta concurrant ad suum esse, sicut mnteria

eo modo ponilur esse singulare, termi- ad esse formse, et forma ad esse materiae,

nat autem actionem causse ut ens absolu- quia maleria non existit nisi sub forma,
tum; ergo erit singulare tantum per en- nec forma existii nisi in maleria, tamen

litatem absolutam. Et haec est sententia nullum concurrens est sibi prima ratio es-

Declaratio hujus littera}, quam tamen aliqualiler de- sendi in suo esse, hoc est, nec materia dat Nota.
litterse.
claro , cum dicit, quo aliquid est exlra esse formae, nec e contra ; materia enim

causam et intellectum, id est, illud quo sua propria haecceitale et exislentia est

mediante habet veruin esse actualis exi- haec, etsimiliter forma. Sequitur, et per

stentiae, eo est hoc primo. Palet, quia si consequens fUialionem divinam esse hanc,

Franciscus per enlilatem actu existenlem accipitur primo ex ratione fUiationis talis,

et singularem, habet simpliciler esse extra non ex immaterialitate, quae tantum ali-

causam, per eamdem erit hoc singulare, quid ponit, vel excludit aliquod annexum
non enim habel esse primo exlra causam, propriae singularitati, id est, quod si fili-

nisi inquantum singulare actu existens. atio in divinis esl /ia?c, erit simpliciter Aa?c,
 QU^STIO II. 67

quia lalis filialio, et non, quia imniale- terminaUonl compositi, id esl, quod si

rialis, quE supple inimalerialiLas taiilum compositum esl indltferens ad plura, ita

ponilaliquid annexum propria3 singula- et principia intrinsece componenlia. Et si

rilali, vel excludit aliquid annexum. composilum est determinatum, puta ad

(q) Con/lntialur hoc per auctoritalem, unum singulare, ita quod sit tantum
el confirmalio stal in hoc, si forma est unum singulare, et componentia intrinse-

haec per maleriam, ergo materia erit ali- ce, orunt de necessitate singularia, et sic

quo modo causa forniae; patet, quia htec- palet liltera.

ceitas constituit singulare ultimate et in-

trinsece, ut patet in secundo dist. 3. q. G. SCHOLIUM.

. 2. Sed maleria non est per se causa formae
hys.
4. secundum /Vvicennam, et quod forma Rejicit secundam rauonem D. Thomae po-
sitam n. 2. quia ideo in nobis unitas intel-
non sil hxc per materiam, probat ex in-
ligere infert unitatem dicere, quia est termi-
tentione, per Pliilosophum 12. Melaphys.
ni;s formalis ejus, quod in Deo locum non
otlo texl. c. 27. ubi sic liabetur : Principium liabet, in quo prius est intelligere quam
ria
?st enim singularium singulare, homo quidem cUcere. 1'raeterea licet non sit in aliquo nisi
se
sa
hominis universaliter, sed non est nullius, una ratio absoluta producendi, potest liabere
,
et
verum Peleus Achillis, tui vero pater, et plure-; actiones, ut patet de luce Solis.
|ue
'S
hujus syllabae D A B ei A, sive totaliler, De secunda (f) ratione. Conse- 8.
)8iti
VuU quod Omne
sive particulariter. dicere, quentia est enthymematica, et vide inteiligere
laec.
in nobis
principium enlium singularium esl singu- tur isti propositioni inniti, ubi non est per
lare, sicut et principium universaUum erit potest essc nisi unicus actus intel- aliquod
dicere,
universale; homo enim universalis est ligendi, non potest esse nisi
ibi secus
in Deo.
principium hominis universaliler, sed non unicum verbum, sive unicum dice-
nullius, id est, quod nullus est homo uni- rc. Hsec propositio, gratia mate-
versahter subsistens, et ideo non esl ali- rise, veritatem habet in intellectu
quod principium universale hominis uni- creato, non quia illo actu intelli-
versalis, sed singulare singularis, et lioc gendi producitur verbum, sicut
realiter loquendo, quia omnes actus et alias dicetur, imo actu dicendi,
generationes sunt circa singularia ex pri- qui non est aliquis actus intelli-
mo Mel. in prowmio, ut Peleus est, supple gendi, sed quia omne intclHgere in
pater sive principium Achillis el U parti- nobis expressum est per actum
culare hujus parUcuIaris syUabaj B A. Se- dicendi, et per omne Idiccre cxpri-
quitur in texlu parum infra . Et eorum mitur aliquod intelUgere, et per
(inquil) quas sunt in eadem specie, diversa aliud dicere, aliud intelligerc ; ideo si

non specie, sed quia singularium aliud tua unicum est unicum est
intclligere,

materia, est specie et movens, el vide ibi dicere.Sed ista propositio omnino
Commentalorem. Ex isla auclorilate palet, non habet rationcm veritatis in
quomodo utraque pars composiU sit de se Deo, quia non omne inteUigere divi-
haec, et nuUa est hoec per aliam, et quod num est per aliquod dicere, imo
dicit Doctor, quod utrumque per se prin- inteWgere paternum respectu cujus-
clpium compositi oportet habere indif- cumque objccti, non est per ali
ferentiam consimilem indifferenUae com- quod dicerc, et ideo posset Pater,
posiU, et determinaUonem simUem de- quantum ad hoc, habere inteUigere
 68 QUODLIDET.

5. Physi^T. unicum respcctu omnium objecto- indistinctum, et tamen ibi actus

c. a8. sicut
rum, licet haberet singnla dicere notionalcs essent distincti,

respectu sinf^ulorum objectorum, modo omnino eaclem,

essentia est
si singula objecta haberent pro- quamvis communicetur pluribus
lotellectio priaverba. Vel breviter, hsec pro- productionibus, magis distinctis
est forma
absoluta 1. positio non videtur necessaria, quam essent duo dicerc, quia di-
d. 3. q. 6.
n. 31. et 6. gratia formse, quia licet in uno secundum rationem for-
stinctis
n. 20.
non sit una forma absoluta
nisi malem. Ista tamen propositio,
unum intelligere Unum
ejusdem rationis, ipsum tamen po- intelleclus habens inlelli^er

test habere plures productiones habet imum dicere, vera est in intel- in nooii
infert

activas plurium terminorum. Ex- lectu creato, gratia materise, pro unum
dicere,

emplum, licet Sol una luce sit tanto quod intelliyere est ibi termi- secu»
in Deo.
luminosus, tamen potest habere nus formalis actus dicendi et ;

plures actus illuminandi. Intelligere ita verum est quod alterius

ibi

autem (f) est perfectio intelligen- actus exprimendi alius est termi
tis, et forte forma absoluta, sal- nus formalis, propter limitati-
tem est perfectio existens operan- onem ipsius termini ; ista autem
ratio non tenet in divinis, quia
ti, non autem productio alicujus

termini dicere autem dicitur actio

;
terminus formalis actus expri-

productiva termini non ergo gra-

;
mendi, est illimitatus, et ideo non
tia formse sequitur, si intelligere oportet quod distinguatur secun-
non pluriflcatur, ergo nec dicere. dum distinctionem actuum expri-
Sed dices, (t) quod dicere non est mendi, qui sunt actus personales.
actus transiens, sicut illuminare, Tamen videtur (u) quod ista pro-

imo terminus ejus etiam manet in positio, ubi unum intelligere, ibi
est

eodem intellectu si ergo intelUgere

;
est unum dicere, posset habere ali
quia immanens, non est nisi uni- quam evidentiam, comparando ad
cum in intellectu divino, pari ra- objecta, quia ille intellectus, qui
unicum dicere.
tione non erit nisi potest uno actu intelligendi com-
Istud quidem verum est quod est prehendere plura, pari ratione
unum dicere in intellectu divino, potest uno actu exprimendi expri-
sicut unum intelUgere, sed quserenti mere notitiam declarativam plu-

rationem, oportet probare conse- rium, et tunc tantummodo ex illa

quentiam qui enim poneret Fi-

;
consequentia habetur quod in di-

lium in divinis dicerc, poneret duo vinis non est aliud, et aliud dicere
propter distinctionem objectorum,
dicere, unum Patris, et alterum
sicut nec aliud intelligere. Sed ultra,
Filii, quia non eodem actu dicendi
ad habendum totum propositum,
Filius producitur et producit, et
oportet probare quod non est ibi
tamen non poneret nisi unum m- aliud dicere respectu ejusdem obje-
telligere, quia intelligere est commu-
cti, et hoc vel alterius personse
nicabile in divinis, sicut et quodli- dicentis, utpote si ponatur Filium
bet essentiale, et ideo per quos- dicere suum verbum, vel ejusdem
cumque aclus notionales commu- personae dicentis,utpote si pona-
nicaretur, semper ipsum esset tur Patrem dicere aliud Verbum.
 QUyESTIO II. 00

Vult dicere, quod si singula objecta habe-

rent verba propria, quod est intellectio
COMMENTAUIUS.
propria, vel esse cognitum proprium, quod
(i) De secunda ratione. \\\o. Doclor os- haberet singula dicere respectu talium
lendit secuiuiain ralioneni proposilum objectorum, nam aliud et aliud objeclum
non concludere, quia ista consequentia habet aliud el aliud esse cognitum ab actu
non tenel gralia forinae, videlicet, est intelleclus divini, el respectu illorum est

tanlum unum intelligere, ergo tanluni aliud et aliud dicere, accipiendo ly dicere,

unum dicere; sed tenet lantum gratia ma- non pro actione reali, qua producitur in

teriae, quia si in creaturis esset tantum esse reali, sed pro alio respectu, et slc

unum intelliuere, esset tantum unum dice- idem intetligere divinum licet sit unicum
re, quia intelligere in creaturis exprimilur in se, tamen ut transitsuperaHud et aliud

per actum dicendi el quodlibet intelligere, objectum cognitum, dicitur diversificari

est verbum in creaturis, ita quod si intel- secundum alium et alium respectum, se-
ligere est perfectum, verbum est perfe- cundum quod transit super aliud et aUud
ctum,et si imperfectum,verbumerit imper- objectum, ut satis patuit in primo disl. 39.

fectum, ut patet a Doctore dist. 27. primi. Vel melius ad intentionem litterae : Pater
Et ideo si in creaturis esset tantum unum posset habere unicum intelligere respectu
intelligere, esset tanlum unum dicere, quia essentiae divinae, et aliorum objectorum,
illud non posset produci, nisi per actum pula respectu hominis, lapidis, etc. licet

dicendi, qui actus dicendi non est aliquis haberet singula dicere respeclu singulo-
actus intelligendi, sive aliquod intelligere, rum, si singula haberent propria verba,
sed est actio de genere Actionis, ut palet id est, quod si lapis, homo, et sic de ahis
a Doctore in primo dist. 3. quaesl. 7. et objectis possent esse pars memoriae Palris
dist. 27. et alibi. In divinis autem intelli- in divinis (quse memoria includit intelle-
gere, quod est commune tribus personis clum Patris, et objectum Patris), et per
non exprimitur per actum dicendi, quia consequens possent habere singula verba,
omne tale realiter distinguilur a persona lunc ibi esset tantum unum intelligere re-
dicente, ut patet a Doctore distinct. 27. et spectu omnium objectorum, et etiam
per consequens ultra intelligere polest ahud et aliud dicere respeclu alterius ver-
esse aliquod verbum, quod vere exprimi- bi hominis, et respectu alterius verbi la-
lur per actum dicendi, ideo dicit Doctor pidis, etc.
quod ista propositjo non habet veritatem (f) Intelligere autem est perfectio intelli- 9,
in Deo, quia non omne intelUgere divinum gentis, et forte forma absoluta. Hic dicit
est per aliquod dicere, propter cau sam forte, quia adhuc non determinavit an Quomodo
superius dictam. Sequitur, imo intelligere intelleclio sit forma absolula, quia hoc dicatur
patemum respectu cujuscumque objecti non habet declarari infra q. 13. ubi probal produc?iva.
est per aliquod dicere, quia tunc tale in- quod est forma absolula.
telligere essel realiter distinctum a Pa- Et posito quod non sit forma absoluta,
tre. Sequilur, et ideo posset Pater quantum vel quod sit forma absoluta, saltem ipsa
adhochabere intelligere unicum respectu non estproduclio alicujus termini, ut su-
omnium objectorum, licet haberet singula pra patuit ewprmo dist. 2. p. 2.^.3. Di-
dicere respectu singulorum objectorum, si cere aulem dicitur actio productiva termi-
singula objecta haberent verba propria. ni, non quod terminus producatur ab ipsa.
 70 QUODUBET.
nec quod sil ratio formalis producendi, divinum non dicilur, sed ponilur lanlum
sed quia respicit aliquod productum ad unum dicere respeclu Verbi producli,
quod terminatur, imo prius intelli;,'ilur quod sicul est lantum unum, ita est lan-

absolulum proiJuclum quam inlelligatur tum unum dicere. Et addit auctor, quod
relatio producentis, quia ad absolulum in quaerentiralionem, quare sit tanlum unum
causa prius sequitur absolutum in effeclu, dicere, si tantum esset unum intelligere,

ut dicit Doctor, in 2. dist. 1. q.l. et 5. et oportet aliegare rationem, quia si per im-
vide quae ibi diffuse exposui; non ergo possibile, Verbum divinum posset produ-
gratia formse sequitur, si intelligere non cere aliud Verbum, de necessilale essent
mulliplicalur, ergo nec dicere. Sed ibi duo dicere, unum respectu primi Ver-
esset bona difficultas circa hoc, quod bi, el ahud respectu secundi Verbi,
dicil Doctor quod intellectio non est et tamen unicum tantum esset intelli-

produclio alicujus termini, nam objecta qere, quia cum sit perfectio essentialis,

secundaria producunlur ab aclu intel- esl idem in omnibus suppositis.

lectus divini, ut palet a Doctore in primo Sed occurrit parva difficullas inhoc quod Dubium

d. 3. q. 4. dist. 35. 36. 43- et alibi; lum dicit, quod si Verbum divinum produceret
etiam, quia per actum inteliigendi, ut per aliud Verbum, esset ibi aliud dicere, sci-

causam partialem producitur habitus, ut licet Filii, et dicere Patris, nam Doctor
patet a Doctore in primo dist. 17. et ta- in 1. d. 12. vultquod Pater el Filiuseadem
men intellectio est vera qualitasabsoluta, spiratione spirent Spiritum sanctum pro-
utpatetab ipso infra. q. 13. Est eliam pLer eamdem rationem formalem spirandi,
difficultas, quia dicit quod intelleclio in- quee est in Palre et Filio, et in secundo
existit ipsi operanti, nam unus Angelus lo- d. \. q. \. vult quod tres personae eadem
quens alteri Angelo de aliqua re producit creatione creent propter eamdem rati-

intellectionem illius rei in altero Angelo, onem formalem creandiexislentem in eis.

ut patet a Doclore in 2. dist. 9. Simililer Sic videretur dictum in proposito, quia

quando Angelus superior illuminat infe- eadem memoria foecunda, quae est ratio

riorem de aliqua re, causat intellectionem formalis dicendi, est in Patre et Filio,
I
illius rei in altero Angelo, ut patet a Do- quod eliam sit idem dicere Patris et

clore in 2. d. 11. Sed solutio harum diffi- Filii.

cultatum et multarum aliarum ad hoc pro- Respondeo, quod respectu secundi Ver- Respons
posilum pertinenlium dimittatur usque ad bi est simpliciter idem dicere respectu
quaest. 13. Patris et Filii dicentis. Sed dico, quod di-
10. (t) Sed dices, quod dicere non actus cere Patris respectu primi Verbi. quod
transiens sicul illuminare. Patet, quia ter- lantum competit Patri, est aliud a dicere
minus ejus, puta intelligere est in eodem respectu secundi Verbi, quod dicere est

intellectu; ergo si tanlum est unicum in- commune Patri et Filio.

telligere intellectu divino, erit tanlum (u) Tamen videtur quod ista proposi- II.

unum dicere. tio, etc. Haec littera praesupponit unum,

Respondet Doctor, quod de facto est quod scilicet Doctor loquitur de notilia
Unum est
inteihgere tantum unum intelligere in inlellectu divi- vera expressa per actum dicendi, oportet,
in
inteiiectu no, et tauLum unum dicere, sic tamen in- (crua realiler distinguitur a dicenle) quod
(livino. •
j •

telligendo, quod illud rficere, non sit re- sit expressa per acLum dicendi, non tan-
spectu ipsius intelligere, quia intelligere tum de memoria foecunda, sed etiam de
 QUJESTIO II. 71

omnibus intelligibilibus ad hoc ul dicatur }intura detcrminatur ad ununt, non

expressiva el declaraliva oniniuin inlplli- quidem ad unum pi'oducibile ,

gibiliuin. Et de lioc vide quie prolixe ex- unum, inquam, numero, siv(>
posui in secundo liist, 1. (). 1 Vel si acci- singulare; sed determinatur ad
pilur notitia declaraliva, proul dicil relali- unum determinatum modum pi*o-
onein rationis respectu omnis objecli ducendi, quia non est ibi princi-
inlelligibilis, tunc accipilur pro ipso intel- \m\\\\ indeterminatum respectu
ligere, ut palel a Doclore inprimo dist. 27. oppositorum, sicut est^^^oluntas.
et in secundo dist. 1. q.\. et sic poterit Si dicatur, quod ideo natura
esse lanlum unum dicere, quia tanlum potest esso principium plurium
el unum inlelligere. Sed tunc adliuc ha- ])roductorum per modum naturse,
betur propositum, videHcet quod si in quia producit de pluribus mate-
divinis sil lanlum unum intelligere, quod riis, et ideo prseexigit plura oppo-

[Jnum tantum sit unum dicere. Ad habendum sita, de quibus producit. lloc au-

divinis. prgo propositum oportet probare, quod tem producens non producit de
non est ibi aHud dicere respectu ejusdem aliquo opposito, nec etiam pos-
objecti, et hoc vel respectu allerius per- sunt plures esse materise, d(^

sonae dicentis, ulpote si ponatur Filium quibus fiant productiones.

dicere suum Verbum, vel ejusdem per- IIoc non obstat, quia si agens
sonae, utpole si ponatur Patrem dicere naturale, quod habet in virtute
ahud Verbum. sua activa effectum suum partin-
liter, quantum ad formam, potest
in plura producibilia, multo ma-
SGHOLIUM.
gis agens illud quod in virtute sua

Rejicit tertiara rationem supra allatam, activa habet effectum totaliter,

explicans bene Natura detevm^natur
illiul : nullam materiam pra^supponendo
ad umim, id est, ad unum raodum produ- potest in eadem, vel in tot produ-
cendi, non ad unum' productura. I^ejicit cibilin, quia perfectio virtutis
quartam rationem, quia Filius est perfectus
activse, in habendo eff^ectum tota-
Deus, licet non habeat Deitatem omni modo
liter, non limitnt ipsum respectu
babendi eam, quia non est a se, nec per
actiim voluntatis. producibilium. Nunc autem, per
te, ngens naturale, quod habet in

^Q
T)e tertia ratione, (x) ista propo- virtute sua activa effectum suum
s'aiura
sjtio : Natiira determinalur ad iinum, partialiter, scilicet inquantum ad
lerinina-
tur non conclndit qnod tantum posset formam, potest idem manens
i unum
poaitur. vmicf» pcrsona naturaliter, sive plura producibilia unius Sjjeciei
per modnm natnrae produci, qiiia producere; ergo similiter posset
non solum natnra, specifica si haberet effectum suum totaliter

eadem, sed natura unica in uno in virtute sua activa, nuUa scili-
singulari potest esse principium cet materia pra^supposita. Et illud Agens
. .
unius
productivum plurium naturaliter, patet manueste, quia sicut agens spedei
. . , , potesl
sicut patet de \gr\e producente unius speciei potest generare generaie

plures ignes naturaliter. Est ergo multa simul, ita et Deus creare, g"mii.

intellectus hujus propositionis, non ergo solum per hoc est possi-
 72 QUODLIBET.

bilitasrespectn pluriiim possibi- non conciudat propositum, quia illa pro- Thom.
non
lium ab eodcm productivo ad ea- posilio, scilicet quod na^wra rie^ermma/ur concJudit.

dem producenda, quia producit, ad itnum, non debel inlelligi, quod sit de-

vel produccrc potest de pluribus lerminata ad unum numero, vel unum

principiis passivis, sed propter specie; patet, quia idem Sol potest esse
rationem ipsius potentiae activse, principium productivum non tanlum plu-

et propter communitatem sivc rium numero, sed etiara plurium specie.

pluralitatem termini producibilis. Intelligitur ergo, naturam determinari ad

Oportet ergo, ad probandum uni- ununi, scilicet ad unum modum produ-
cum terminum productionis,
esse cendi, quia non esl ibi principium inde-

veletiam unicam esse producti- lerminalum respectu oppositorum sicul

onem unius rationis, probare voluntas.

ai. produ- quod tcrminus productionis non Si dicatur quod ideo natura potest Quomodo
cibilibus.
natura
, , •! , i i
potest competere pluribus produ- * esse principium plurium, quia producit determina-
tur
ctionibus ejusdem rationis, sive de pluribus materiis, et ideo praeexigit ad uDum.

productio fuerit de aliquo, sive de plura opposita, de quibus producit; exem-

nuUo, sive principium sit natura, plum de igne, qui quamvis agat per mo-
sive non. dum naturse, non posset tamen producere
11. De quarta (y) ratione Filius est plures ignes, nisi de pluribus materiis, ut

periectus, tamcn non ha-

pcrfectus Dcus, ct de materia ligni, et de materia aeris, et

haber ^6t divinitatcm omni modo haben- hujusmodi ;

quae materiae insunt composi-

*^^'*So^^ eam,imo potest divinitas haberi,

tis productis, et sic praeexigit plura opposi-
omai
habendi gj^gj j^qq ^\[^ tamcn in alio sup- ta, de quibus producit. Natura ignis pro-
eam.
posito, et alio modo habendi eam; ducit ignem de aere, ut de opposilo, quod
ergo ex hoc quod est perfectus ideo dicitur producere de opposilo, quia
Filius intensive,sicut est perfectus agitin aerem, corrumpendo formam aeris,

DeuS; non sequitur quod non habeat quae opponilur formse ignis introducendo
omnem filiationem possibilem ex- formam ignis sibi similera. Modo in divi-

tensive, vel saltem non omni modo nis non sunt plures materiae, nec produ-
possibili. In filiatione autem, (z) cens producit de aliquo opposito.
cum non sit eadem communicabi- Dicit Doctor quod hoc non obstat, et

lis pluribus, non oportet distin- hsec responsio stat in hoc, quia agens quod
guere inter alietatem filiationis et liabet in potestate sua totum effectum,
alium modum habendi; imo sicut nuUam materiam prsesupponendo, potest
divinitas potest esse perfecta in in illum, quia si agens naturale tantum
aliquo, et tamen alio modo haberi habet in virtule sua activa plures effectus
in alio, ita flliatio potest esse partialiter, quantum ad formam, potest

perfecta in aliquo, et tamen alia in plura producibilia, quanto magis agens,

haberi in alio. quod habet totum effectum in virtute sua
poterit producere? Sed de hoc vide cla-

COMMENTARIUS. riusquse dicta sunt insecundo, distinct. 18.

et vide, quse ibi exposui, et quomodo pas-

12. (x) De tertia ratione. Hic Doclor osten- sum oppositum, de quo agens producit,
Batio
Sancti dit, quod tertia ratio facta a S. Thoma non necessario requirilur ad aclionem
 OUiBSTIO W. 73

agenlis naturalis, et isla litlera est satis animam intelleclivam ; si autem est irre-

clara. ceptibilis, eo ipso est implurilicabilis. Ad-

13. (yi De quarla ralionc, Filius est perfe^ verle secundo, quod ut patet 5. Metaph.
ctus Deus, etc. dicit Doctor quod ex hoc, ubi fundamenta omnis scientiaj tradunlur,
quod Filius est perfectus Deus intensive, dum onmium semlnum rationem liabe-

non sequilur quod liabeat omneni filinti- mus, wmm numero sunl, quorum materia
onem possibilem extensive, vel saltem est una ; idenlitas igitur numeralis penes
iiomodo
lius Blt
non omni modo possibili, quia sicut es- unitatem altenditur materiae, nec cum
irtectus
Deus.
sentia divina alio et alio modo liabelur in unitate materiai stat pluraiitas numeralis
Filio et Spiritu sancto, ita si essent plu- formaB ejusdem speciei. Et propterea Ari-
res filii, essentia divlna haberetur a primo stotelem sequentes, negamus omnia in

Filio a solo Patre,et a secundo Filio, a Pa- instantiis assumpta, quoniam slat formam
tre et Filio. esse unam in essendo, et multiphcem in
(z) In filiatione autem cum sit eadem in dependendo, vel repra^sentando, vel
communicabilis pluribus, id est, quod cum respiciendo, vel aliis hujusmodi, et sic si-
una filiatio non sit communicabilis pluri- mililudo albi ad omnia alba,una est rela-
bus, non polest distingui in alia et alia tio, id est, essendo, et mulliplex in re-
persona, secundum alium elalium modum spiciendo. De defectu autem relalionis ad
hahendi, quia una filialio tantum habetur defectum termini, dislingue quod relatio
in una persona uno modo habendi, et ta- deficit ad defectum lermini adsequati, non
men habens illam esset perfectus Filius, autem inadaequati, cujusmodi suntsingula
et si alia haberetur in alio Filio, illa
respecta ab uno, singulum enini inadae-
esset perfeclus Filius, sicut habens essen- quatur extensive, et ideo altero rema-
tiam alio et aho modo habendi esset per- nente non sufficit ad hoc, ut desit
fectus Deus, etc.
relatio, qua3 erat ad ipsum, sed ad hoc,
Super prima parte summae S. Thomae
14 quod desinat ipsum respicere, species
q. 41. art. 6. Thomas Cajet. nititur salva- quoque in medio etiam respectu objecto-
re. S. Thomam et solvere instantias Do- rum intensi et remissi unica est secun-
lomas ctoris contra sanctum Thomam. Et primo
ajet. dum esse, multiplex autem in repraesen-
rguit pra^mittit aliqua et secundo solvit inslan-
onlra
;
tando et dependendo. Et praeterea, ut
>cot. lias Doctoris, unde sic dicit ad Utteram. intentio est hujus, ducit ad hoc, et ut ilU-
Ad horum evidentiam nota primo, quod us ad hoc,etutillius adaliud, etsimile est
maleriiB nomine hoc in loco intelUgitur de lumine, est enim unum lumen secun-
omne receptivum, nam constat quod cha- dum esse, et multiplex In dependentiis. Et
ritas forma est unius speciei mulliplicata
propterea conceduiitur multae^ illuminati-
tiones ad mullitudinem beatoruin Angelorum et
lonne ones, et conceditur quod est multiplex
ijetani hominum, et tamen nulla est in volunlale
oiitra
secundum vias seu pendentias et obsta-
otum. maleria, quae est pars compositi,sedrece-
cula, et propterea apparent multa} um-
ptiva tantum potentia. Unde sensus pro-
brae; stat igitur in suo robore assumpta
positionis est, quod forma specifica non
propositio in tractatu de Angelis stabi-
mulliplicatur, nisi secundum receptivum, liendo.
et intendit quod si est forma receptibilis, Ad primam aulem rationem Scoti dici- 15.
piurificatur ad plurificationem receptivo- lur primo, quod ipse oon intellexit propo-
rum actu vel potentia, quod dico propter sitionem tanto studio a se impugnatam.
 74 QUODLIBET.

Ad non enim immaterialitas, id est, carenlia propterea erat ex hac illam intelligere, el
priniam
rationein maleriae, quae est allera pars compositi, sed sic patet prima ratio sumpla ex communi-
Scoli.
immaterialilas, id est, carentia materi;c, bus omnibus omnino in rnaterialibus for-

id est, potentiae receptivae, est, de qua au- mis subsislentibus, nec inconvenit eam
ctor loquitur, ut manifestavimus, et adduxisse ad proprielates personales, imo
etiam littera insinuat hic in exemplo de neccsse fuit quoniam ipse de talium nu-
albedine.si subsisteret. Et propterea vane mero sunt, et non cognoscimus ea secun-
tarticulos Parisienses, qui de materia, ut dum seipsas, sed ex creaturis, ut possumus
materia loquuntur, affert, cum secundum ad eas ascendimus, ut teneamus conclusi-
veritatem materia, ut potentia receptiva onem certam et necessariam ex proposi-
formaiiler loquendoin hac propositionein- tione certissima communi omnibus Philo-
teUigatur. Verum ne eadem argmenta fi- sophis, imo communi animi conceptione
erent contra irreceptibililatem, responde- sapientum.
tur ad singula . Ad primum quidem, falsa Secunda ratio sumitur ex modo spe-
16.
est major, quia unumquodque est primo cificante processiones, scilicet per mo-
extra causam et inlellectum esse signifi- dum Verbi et amoris, et fundatur super
cato per secundum adjacens, et tamen unitate actus inlelligendi, ac unitate acLus Ad
secundam
non est illo hoc; probatio vero illa valet amandi in divinis, contra quam ralionem ratioaem.

etiam secundum apparentia, ex hoc quod instant quidam sic : Si unilas actus in-
non nisi singularia aUqua duo, scilicet teUigendi infert unitatem Filii, aut inlen-
esse extra inlelleclum et causam, et esse dis de unltate reali, aut secundura rati-
hoc conveniunt inferens identitatem for- onem. Si reali, ergo unitas realis actus
malem utriusque. Quoad secundum vero, intellectus et volunlatis infert in Deo uni-
quod nec somniavimus, quod forma in ma- latem personse productae. Si secundum
teria existens sit hsec per materiam intrin- rationem, ergo distinctio secundum rali-
sece seu formahter, sed causahter, et li- onem inferret dislinctionem personarum,
cet materia secundum Avicennam non sit sicutenim unitas ad unitatem, sic disUn-
causa materialis formap,, sed compositi, ctio ad disUncUonem se habet. Scolus

quia causa materiahs nominat causam in- autem in quodl. ubi supra, contra hanc
trinsecam, est tamen materia causa formse raUonem dicit, quod non est vaUda, quia

in genere causse materiahs, educetur fundalur super hac posiUone, ubi non
enim de ea, ut materia, et hoc sufficit. Ad potest esse nisi unicus actus intelhgendi,

ea vero quse de Angehs tangunlur, suo non potest esse nisi unicum dicere et

loco dicetur, et dictum est in Gommenta- unicum Verbum; haec autem propositio
riis de Ente et EssenUa, ubi eUam arti- vera est in nobis graUa materiae, quia in

culos Parisienses glossavimus. El adverte, nobis omne intellige^'e est expressum

quod hsec doctrina modo tradita non est per aclum dicendi ; non sic autem est in

nova, sed forte ascendens ad aUitudinem divinis, etc. Etbreviter, inquit, ex unita-
intenU D. Thomse. Nominavit autem irre- te formae ejusdem raUonis non potest in-

cepUbilitatem immaleriahtalem tum quia ;

ferriunitas productionis et termini univer-

in substanths separaUs irreceptibilem, non saliter, et in omni materia; ergo ex

nisi immaterialitatem subsislentem in unitate inteUecUonis, non sequitur gra-
specie significat ; lum quia polenUa rece- Ua formse unitas dicUoniset Verbi.
ptiva ex parte materiae se tenet, et facile Ad hoc breviter dicitur, quod hic est
 QU^ESTIO II.
75

sermo de unilale numerali, qure supponit Ad hoc breviler dicitur, quod iiileiuiil

unilalem formalem. ut patet 5. Metaph. lerlio modo, quod nalura delerminalur

ad ununi formaliler sub liac, nisi subsu-

c. de Uno, quoniam de mulliplicatione nu-
merali tantum personarnm est quiEslio, matur, et recte de nalura eadem pluribus
ila quod ratio consistit in hoc : Intellectio modis communicabili, quod seoundum
Dei est una numero ; ergo Verbum est unuin(iuemque modum esl determinata

unum formaliler illius modi, el conse-

unum numero, et si essent intellectiones ad
Dei plures secundum numorum, essent quenler, quod baec non secundum bunc
secundum numerum. Ad ar-
plura Verba modum esl delerminata ad boc unum, sic
gumentum ergo dicilur, quod inlendil de concluditur unilas numerabs producli

unitale numerali formali, id esl, quae in- uno modo. Et inducta est haec ralio ad
fert unitatem formalem, non autem de oslendendam differenliaminternaturale et

unitate numerali identifica, quahs est inter volunlarium agens in largiendo unitatem
aclum intellectus et voluntatis divinai, et numeralem effectui unica siinul aclione
propterea negatur sequela. Quomodo au- agendo. Ab agenle enim voluntario pos-
tem e.x distinclione formali secundum ra- sunl simul plura produni, ul inquit Aver-
tionem inter intellectum et voluntalem in- roes, cap. 44. 12. Metaphys. A nalurali au-

feratur distinctio personarum m^Ma?s«. 27. tem non. nisi unum ab uno. Et ex his pa-
deolaratum fuil et dictum, quod hoc non tgf, responsio ad objeclionem Scoti ubi

sequilur immediale, sed mediate ordine supra, infringenlis quoquehanc rationem,

originis. Ad objectionem vero Scoti dici- quia natura non determinatur ad unum
tur, quod ratio litlerae non fundatur su- numero.
per illa proposilione, sed super boc, quod Quarta vero ralio ex perfectione divina Ad
quartam
ubi est unum tantum inlelligere et dice- sumitur et fundatur super hoc, quod om- rationem.

re adaequatum illi, ibi non esl nisi unum nis res divina liabet quidquid invenire
dicere, et unum Verbum, quod patet esse polest infra lalitudinem illius ralionis for-

verum, superflueret namque abud dicere, mabs; ex hoc enim manifeste sequitur,
et simiUter ex unitate formae absolutse quod non compatitur sui parlionem, et
optime infertur, unitas formae respeclivse, con?equenler nec pluralitatem. Sed con-
seu actionis adjequalae. Et ad hanc adae- tra hanc quoque ralionem inslatur, quod
quationem insinuandam dicilurin Htlera. nihil valeat, quia sic sequerelur quod es-
quod Deus omnia simplici actu inlelligit set unum tantum produclum in divinis, et
ac per hoc dicit. probatur sequela, quia productum est res
17.
Terlia ratio sumitur ex communi modo divina, ac per hoc habens quidquid infra
procedendi, qui vere est modus, quo sci- lalitudinem inveniri polest, el sic e.\clu-
licet procedunt naturaUler, ut distingui- dil multiplicalionem sui, quod si hic non
tur contra libere, et fundatur super hoc, valet; ergo nec in ratione lua.
quod natura determinatur ad unum. Con- Ad boc breviter dicitur, quod fundamen- 18.
tra quam ralionem instant quidam ; aut tum illud inteUigendum est de re divina,
inlendis quod natura determinatur ad qme est una per modum speciei specialis-
unum numero, ct lioc est falsum, etiam simae, et non de re divina, qu.-e est una per
m naturis limilalis ; aut in unum modum modum generis, quoniain sub specie non
producendi, et hoc est falsum in natura nisi materialis restat dilTerenUa ; sub ge-
infinita ; neulro igitur modo ratio aliquid. nere aulem latent raulla, et sic direcle
 76 QUODLIBET.

deservit proposito,quoniam de pluralitate non oportet amplius explicare. Secundo

numerali, ut jam diclum est, quseritur, et dicit, quod distinctio numeralis est tan-

cessant objectiones; produclum enim non tum pro diversa receptiva, adducendo
specilicam, sed genericam rationem si- Aristotelem pro fundamenlo in 5. Metaph.
gnificat ; Inlius autem specificam, et ideo cap. deUno, text. com. 12. sic dicit : Unum
de filiatione tenet ratio, de productione numero sunt, guorum materia est una ;

autem non. Et nola hanc rationem, quo- sed certe in ista parle non recte inteliigit

niam concludil universaliter nuUum prae- Arislotelem, et quomodo Aristoteles intel-

dicatum specificum, sive absolulum, sive ligatur, vide Doctorem m secundo, dist. 3.

respectivum in Deo, plurificari. Unde pa- quasst. 6. et quod materia non sil causa
tet quod nulla sit instantla Scoti ubi supra, individuationis ipsius formae, patet per
contra hanc rationem, quia Filius est per- Philosophum primo Metaph. text. com. 27.
fectus Deus, et tamen non habet Deitatem in fundamento naturae nihil est distinctum.

omni modo habendi ; ergo filiatio potesl Unde secundum Iranslationem Arabicam
esse perfecta, et lamen haberi alia ab sic habetur : Quoniam aulem in fundamen-
alio. Similitudo enim nulla est, ut patet, to naturse non est aliquid distinctum, ma-
quia est a modo habendi ad diversitatem nifestum est, quia non vere dicitur in ista
numeralem, imo quia Filius est perfectus substantia, quod est alicujus dispositioni^i.

Deus, sequilur, ergo habet quidquid est Haec ille. Et ibi Gommentalor sic ait :

infra latitudinem Deilatis, et consequenter Quoniam aulem manifestum est, quod in

est multipUcabiUs secundum deilatem. principio ex quo est generatio, scilicet

Hsec ille. principium secundum naturam non debet

19. Contra hanc opinionem Thomse Gajetani esse aliquid eorum, quse generantur ex eo
multa essent dicenda, sed pro nunc aliqua actu,manifestum est quod illud principium

improbabo in suis prsesuppositis. Secundo non dehet esse in aliqua dispositione eo-
Lychetus ostendam quomodo inslantiae Doctoris con- rum, quae fiunt ex eo, neque secundum
contra
Cajetanum. tra Thomam minime solvuntur, eliam ac- qualilatem accidentalem. Hsec iUe. Sed de
cipiendo materiam, ut ipse exponit. Pri- ista maleria vide diffuse Doctorem in

mo, quando ipse dicit quod Thomas ac- secundo ubi supra. Et quod tertio dicil,

cipit materiam tantum pro receptivo, sic quod similitudo albi ad omnia alba, una
intelligendo, quod omnis forma recepti- est tantum relatio in essendo, sed multi-
bilis in aUquo receptivo plurificatur ad plex in respiciendo, et hoc est manifeste
plurificalionem receplivorum. Sed an hsec falsum, et subtiliter improbatum a Docto-
expositio sit ad mentem Thomae, difficile re in tertio dist. 8. et vide quae ibi prolixe

est judicare. Diclt enim sic Thomas ubi exposui. Et quod quarto dicit de specie
supra : Cum enim personae divinae sint in medio respectu objectorum est tantum
ipsse relationes subsistentes non possunt esse unica secundum esse, et multiplex in re-
I
plures Patres vel plures Filii in divinis, praesenlando et dependendo, hoc etiam
nisi essent plures paternitates, et plures fili- repulo manifeste falsum. Et quia hoc im-
ationes, quod quidem esse non posset, nisi probare non est praesentis speculalionis,
secundum materialem eorum distinctionem. nec pertinens ad intentionem principa-
Formse enim unius speciei non multipli- lem, ideo pro nunc admittatur, non est
cantur nisi secundum maleriam. Ilaec ille. inconveniens plures species colorum esse
Sed quidquid sit de inlentione Thomae in eodem puncto aeris distinctae reaUter,
 QUifiSTlO II. 77

et simililer plura lumina, ul palet a Do- Sed ad hoc videtur implicatio, quod Fran-
clore in 5. MetaphysicaB siae. ciscus sit exlra causam et intelleclum, et

20. Gum dicil ad primam inslanliam Doclo- quod non tantuin sil, sed quod etiam non
ris quod Doclor non intellexil Tliomam, sitsingulare et individuum, videtur omni-

dico, ut apparet ex littera Doctoris,»quod no impossibile.

si Thomas inlellexil tanlum de materia Et si dicalur, quod illud est singulare 21.

receptiva, perfecte intellexll 'I'liomam, per materiam receptivam, contra lioc est

nec est verisimile Doctorem merilo subti- ratio Doctoris quam ipse non adducit,
lem posilionem Tliom» in hac parte videlicet, quod ipsa anima intellectiva in

ignorasse, nam cum probat, quod aninia aliquo priori natura), quam infundatur
multipUcetur, ostendit ipsam nmltiplicari, corpori est vere lerminus creationis, et ut
non per aliud el aliud receptivum, ut sic, terminata de necessilale erit hxc, et
patet ex littera Doctoris. Et quod dicit de singularis, quia creatio non terminalur
articulis damnatis, quod non loquuntur priino, nisi ad ens reale actu existens et

de maleria recepliva, lioc patet manifesle singulare. El quod dicit de esse signifi-

falsum, nam in tertio articulo ubi habe- cato per secundum adjacens, videlicet,

tur sic : Formae non recipiunt divisionem, quodunumquodque extra causam etintel-
nisi secundum divisionem maleriae, error, lectum, est primo ipso esse significato per
quod non intelligitur, nisi de materia re- secundum adjacens, quia quaero si /1 ut
ceptiva. Et tenendo, quod Thomas lantum est terminus creationis est ipso esse primo
loquilur de materia lanlum receptiva, et significato, etc. aut A tantum includit
quod forma oranino irreceplibilis sit im- ipsum esse quidditalive ; aut esse existen-
pluriticabilis, rationes datae ab isto ad in- tiae; aut esse essentise et existentiaj, et
stantias Doctoris minime solvit illas, et esse singulare. Non primo, quia esse quid-
doleo quod sic sicco pede transit illas, ditativum, utpraecedit omnem existentiam
nec verba, nec sensum verborum addu- non est terminus creationis. Sisecundo,
cit, quasi si recte intelligeret, aut illa ap- habetur intentum, quia nlhil primo habet
probaret, aut non sic expedite, et quo- esse existentiae, nisi singulare, et per con-
dammodo superficialiter transiret. Non sequens dicere quod A est ipso esse primo
enim verba Doctoris sunt praemitlenda, significato per secundum adjacens, et
cum ipse inter omnes Doctores resolutis- quod non sit singulare, est imphcatio. Et
simus fuerit, et ideo volens improbare quod dicit quod A non est illo esse hoc,
tantum Doctorem oportet fidehter addu- id est, quod A non est singulare per esse
cere ea quae dicit contra Thomam, sicut significatum per secundum adjacens, in
et ipse Doctor fideliter opinionem Thomae, ista parte,sicut el in aliis intelligit Doctor,
adducit. Quod ergo dicit, quod illa major sicut nec in multis aUis locis, non enim
est falsa, scilicet, quo primo aliquid est dicit quod A sit hoc ipso esse. Dicit enim
inactu extra causam, et in intellectum, eo sic Doctor quo aliquid est in aclu extra
est hoc primo, illa propositio si recte in- causam et intellectum, eo est hoc primo,
telligatur, ut ipsam supra exposui, nuUam quia sic esse non competitur, nisi huic.
palitur instanliam ;
quod ergo dicit, quod Ista httera debet sane intelligi, polest 22.
unumquodque est primo exlra causam enim habere muItipUcem sensum, quia ly
et intellectum, esse significato per secun- esse potest multipliciter intelligi, in pro-
dum adjacens, et tamen non est iUo hoc. posito tamen intelligitur tantum de esse
 78 QUODLIBET.

exislentiae primo, quia esse exislenliae A.d aliud quod dicit, quod nec somnia- 23.

primo convenil singulari, ila quod esse vimus. quod forma in materia existens sit

existenliae primo necessilale includil sin- hasc per maleriam inLrinsece seu formali-
gularilatem, prius enim intelligilur natu- ter, sed causaliter, quia maleria est causa
ra singularis, quam inlelligalur actu exi- formai in genere causae materialis, dico,

slens, ul paluit in secundo, dist. 3. imo esse quod hoc est minus bene dictum, et forte

existenlia3 primo convenit singulari, ut enim esset minus inconveniens dicere

gradus intrinsocus, licel inter esse exislen- formam esse hanc per maleriam inlrinse-
tiai el singularilatem sit aliqualis distin- ce, cum forma maxime materialis habet

ctio. Inlelligilur ergo^ ista propositio sic, tantum esse existens in materia,quam di-

quo aliquidest in actuerlra causa et intel- cere esse hanc causalitater per materiam,

lectum, scilicet inacLuali existentia, eo est cum materia nullo modo sit causa formae,
hoc primo, id esl, quod esse actuale exi- nisi tantum receptiva. Et ullra si forma
stentise primo, convenit singulari, quia cui est has: per materiam causaUler, quaero
convenit esse aclualis exislentiae, primo an haecceiLas per quam est haec, quae est

ei convenit esse. Hoc non dicit ergo Do- entilas posiliva, etiam secundum ipsos, sit

ctor, quod eodemformaliter sit actus exi- causata a materia in ipsa forma, aut sit

stens, et sit hsec, sed est actu exislens sua ipsa materia, aut tantum ipsa forma? Non
Nota. existenlia, et QsUiasc sua propria haeccei- primo, quia materia nihil causat in forma

tate, sed quia esse exislentiae primo con- quam recipit ; tum etiam, quia secundum
venit singulari, ideo illud quod est tali ipsos maLeria est tantum ens in aclu per

esse primo est primo singulare : est hic formam, et per consequensipsa forma erit

sensus hujus litterae, quem ipse non ad- hsec intrinseca, et non per aliquid causa-

ducit, qui enim vult habere sensum Do- tum a maleria, aliter ipsa maleria per for-
ctoris oporlet per multum tempus illi mam non esset in actu ; tum etiam,
doctrinae vacare omnibus aliis pra^lermissis quia forma vere perficit materiam, etreali-
propler erainenles sensus in verbis ejus ter quod non essel, nisi esset intrinsece

contentos. Et quod dicit, quod probatio singularis, quod enim dal esse alicui prius
Docloris niliil valet, etiam secundum ap- inciudit proprium esse, et propriam tiaec-

parentiam, verum dicit, quia non intelli- ceilatem. Non secundo, quia et ipsi ne-
gens propositionem, minus etiam proba- gant quod materia sit hsecceitas formae.

lionem percipit enim isle ex pro-

; elicit Non tertio, quia forma non est formaliter
batione minoris Doctoris quod esse extra haec seipsa, sed aliqua liaecceilaLe ipsam
intelleclum et causam, et esse hoc dicant contrahente. El posito quod esset hxc
eamdem formalitatem, quod Doclor non seipsa, adhuc babeo inLentum, quia non
dicil, ut supra palet, declarando illam
erit hsec per materiam, nec intrinsece, nec
proposilionem. Et posito eliam, quod esse
causaliter. Et quod dicit, quod per mate-
extra causam'et intelleclum, et esse hoc
riam non esl hasc inlrinsece, sed tantum
sint idem formaliter adhuc interilla potest
causaHler, aut hoc dicit ex propria inten-
slare disLinctio ex nalura rei, el per con-
tione, aut ex intentione S. Thomae. Si pri-
sequens /1 non erit eodem esse et esse
hoc, licet eodemsint realiler esse, et esse mo eadem facililate contemnitur, qua et

hoc, cum esse hoc et esse sint simpliciter probatur, nec minimam adducit probali-
realiter idem.ul supra palet a Doctore in onem. Si secundo, hoc non habetur ex
secuado, distincl. 3. quaesl. 6. verbis sancti Thomae. Praeterea ista exposi*
 :

QU^STIO II. 79

tio conlradicit priori exposilioni. Uixil nendo quod probare debel. El ullra, quaj

eniin priino. quod Thomas accipil male- oonsequenlia esl isLa, si inlelUgere esl

liam lanlum pro receplivo. Ueceplivuin unum, oL dicere adaequalur illi, ergo tan-
aulem inquanlum Imjusmodi, nullam cau- lum est unum Verbum. Non enlm conse-
saiitalem dicit respectu recepli. quentia fortnali potest sequi consequens
Ad raliones Doctoris de Angelis pro verum ex antecedente falso, ul patel;>n-

nunc nullum dat responsum, sed remittit mo Priorum, nam hoc antecedens, scili-

se ahbi, et in hoc oplime facit, cet inlelligere oX direre adxquanlur, non

IL Uesponsio ad secundam instantiain esL universahter verum ; tum eliam quia
Doctoris palet expresse, quod non esl nuhum consequens potest sequi verum ex
ad menlem S. Thomao sic exponendo antecedente includente falsum, licet se-

Thomam, quod sic intelligit, quod ubi qualur ex una parte illius antecedentis,

est tantum unum inteiligere el dicere et sic in proposito, Verbum tantum esse

adyequatum illi, ibi non est nisi ununi unum, sequitur ex ista parte anteceden-
dicere , et unum verbum- ilaec expo- tis, ex hoc quod dicere unum, sed
est

sitio non videtur posse dari ex verbis non ex hoc quod intelligere esl unum,
divi Thoma), dicit enim sic in httera, ubi ut supra patet a Doctore, quia si Verbum
supra, secunda vero, supple ratio, est ex produceret aliud Verbum, esset simplici-
modo processionum, quia Deus omnia in- ter unum inlelligere in utroque Verbo, et

lelligit, et vult uno et simplici actu, unde tamen essent duo Verba, et duo dicere
non potest esse nisi una persona procedens correspondenLia. Et quod dicit iste expo-
per modum Verbi, quae et Filius, est una sitor, quod ex unitate forraae absolute,
tantum per modum amoris, quse est Spiri- opLime infertur unitas formte respecLive,
tus sanctus. UiBC Thomas. Si enim intel- seu aclionis adaequate. Si absolule intelli-

ligeret de inlelligere et dicere ada^quato git, lioc patet esse manifeste falsum, nam
imorlo
•eo sit
ilh, nuUa nam apud omnes
est probatio, eadem res absoIuLe sumpta potest habe-
uiin
in Deo est tanlum unum inleltigere nu- re plures actiones, quia etiam plura pro-
li^jere.

mero et cum inferlur, ergo tantum una

; ducta, ut paLet de Sole, qui secundum
persona per inteUeclum, et cum proba- suum esse absoIuLum poLest esse causa
lur, quod tanlum sit una, quia ibi esl tan- plurium.
tum unum dicere, iranseat, sed adnuc Deinde quyero quid intelligit, cum di- 25.

remanet difticultas quomodo ibi est tan- cit aclionem adaiquari forraae absolulifi ; si

lum unum dicere. Si probatur per hoc intelligit quod ab una forma absoluta non
quia ibi esl tantuni uuum intetligere, ergo poLesl esse, nisi una acLio, hoc paleL nia-
tanLum unum dicere, consequentia esL nifesLe falsum, et hoc eliain posito, adliuc

enlhymematica, nec est universaliler ve- ^i"'^ probaL inlenLum, quia dicere non est
ra, uL supia patuit. Et cum dicil isle ^^Xio ipsius inletligere, cum intelligere,

novus expositor, quod Thomas tanLum eLiam secundum Thomam non siL ratio
loquitur de intelligere et dicere, quae ad formalis producendi Verbum in divinis.

invicem adaequanlur, oporteret eum pro- VuU enim ipse in prima parte summx.
bare quod ipsum dicere adaiquetur ipsi q- 41. art. 5. quod essenLia divina siL ra-

intelligere, quod non probaL, sed LiULum tio formalis producendi l"ilium, ubi sic aiL

supponiL. EL UiLra si sic exponit Thomas, Sic igitur dicendum est quod potentia gene-
tunc videlur petere principium, suppo- randt principaliter signi/icat divinam es-
 80 QUODLIBET.
sentiam, ul Magister dicit septima dist. necessitate agit, quod non potest non
primi, non autem lantum relationem, nec agere ; agens vero voluntarium possit in

etiam essentiam, inquantum est idem rela- opposita contradictorie. Et haec est diffe-
tioni. Et intVa, idem, inquit, quo Paler rentia quam ponit Aristoleles 9. Metaph.
generat est natura divina, in qua sibi Filius text.com. 3. Palam,\n(\\i\\., quia et po-
assimilatur. Et secundum hoc Damascenus tp.ntiarum aliae erunt irrationales, aliae

dicit quod generatio est opus naturse, non cum ratione, quapropter omnes artes, et

sicut generantis, scd sicut ejus quo gene- scientiae factivx potentiae sunt, id est,

rans generat : et ideo potentia generandi quod practicae scientiae, ut puta mechani-
signi/lcat in recto naturam divinam, sed in cae, el morales potentiae sunt, scilicet

obliquo relalionem. Ilaec ille. Et licet iste rationales. Et parum infra : Et quae qui-

novus expositor exponat ibi Thomam, dem cum ratione, omnes contrariorum
quod accipit divinam naturam pro omni sunt eaedem. Et quae irrationales una
absoluto in divinis. Sed quidquid sit, pa- unius, ut calidum calefaciendi solum, me-
rum est curandum, prsecipue cum verba dicaliva autem infirmitatis et sanitatis.

divi Thomse sint ita clara et aperta, quod Et vult dicere, quod potentiae rationales
non oportet ea retorquere ad alium sen- se habent ad opposita, irrationales autem
sum. non, sed ad alterum oppositorum tantum.
Ad illud, quod dicit ad tertiam instan- Et potentia rationalis non tantum dicitur
2Q
Thomam, quod natura
tiam Doctor contra ad opposita positive, sed etiam privative

sumendo secundum unum modum com- et conlradictorie, ut patet in eodem textu.

municandi, secundum illum modum est Vide ibi, et quae exposita sunt a Doctore

determinata ad urium numero. Sed hoc super primo dist. 2. et sic palet quod illa

patet esse falsum, quia eadem natura non differentia inter agens naturale et

numero, etiam secundum modum natura- voluntarium, quam ipse assignat. Et quod
lem agendi, non tantum potest in plura adducit de Gommentatore 12. Melaph.
numero distincta successive, sed etiam com 44. patet in illo commento, quomodo,
simul, licet forte non aeque perfecte, ut nec ex intentione Gommentatoris, nec per
patet de Sole applicato diversis passis, verba ejus praecise addetur talis ditYeren-

patet etiam de intellectu, qui simul plura tia inter agens naturale et voluntarium.

intelligit. Et quod dicit, in hoc differt Ad illa, quae dicit respondendo ad

agens naturale ab agente voluntario, instantiam Doctoris contra quartam in-

agens enim naturale simul unica actione stantiam Sancti Thomae, non oportet

unum tantum producit effectum. Agens aliter j improbare, cum nec vere nec
vero voluntarium potest simul plura pro- apparenter solvant rationera Doctoris. Et
ducere, et allegat Commentatorem 12. Me- sic palel, quomodo responsio istius novi

taphys. cap. 44. Sed certe haec non est expositoris minime evacuat rationes Do-
differentia agentis naturalis, et agentis ctoris contra Thomam.
Nota. voluntarii. Sed haec ponitur differentia,
Differentia
inter agens videlicet, quod agens naturale nunquam SCHOLIUM.
et voiunta- potest esse ad contradictoria, licet possit
^'"™* Ratio Henrici, quod repugnet dari plures
esse ad disparata, quia agit per modum productiones ejusdem rationis, est, quia
naturae, et de necessitate naturae, et ideo productum est adaequatum, et semper ma-
stante dispositione agentis et passi sic de net idem actus producendi, et sic exhauritur
 QUiCSTIO 11. 81

tota fiocnnJitas producontis, proquo addncit motibus secundum eamdem spe-

Pliilosopliiun. Rorutat Doctor hanc rationem,
ciom motus. Ilabetur ergo minor,
(lua supponitur Aecunditatoin oxhauriri,
quod in divinis in genei-ationc
quod probanduni erat. Sccundo, si potonlia
posset producere aliuai actuni, si hic actus Filii exiiauritur tota foecunditas
non esset, non qnod protlu-
est contradictio ad generationem Filii, quia actus
cat illnm, qnia quod non ropugnat priori, illesemper manens est cx eodem
id est, potenti;e,
nisi per posterius, id ost,
semper uniformiter se habente.
per actum, non repugnat ei simpliciter, et
Confirmatur per cxemplum Si :

declarat oxemplo. Tertio, quod ait de produ-

cto adtequato, si sumat adiequatitni intensi- unus hamo haberetunicum semen, '
-^^i^^™'-
ne.
ve, non tollit quiu fiat alia productio ; si et non esset possibile aliud quoad
extensive, petit prineipinm. Circa has rati- generationem hominis, et de illo
ones habet pulcherrimam ot subtilissimam *
semine semper esset iste filius
doctrinam.
genitus, impossibile esset alium
fllium generari.
2. Ad conclusionem (a)negativam Ilic breviter formando arguitur
nric.
lib. 6. opponitur ratio talis a quibusdam: sic Actus adcTequatus principio,
:

. 1.
Si tota foecunditas ordinata ad et semper uniformiter stans, non
generationem exhausta
Filii sit compatitur secum alium ejusdem
in unius Filii generatione, impos- rationis ab eodem principioactivo;
sibile esset cum illo alium gene- actus unicus generationis in divi-
rari, quia ille alius generaretur nis est adsequatus suo principio,
sine omni fcBounditate ordinata ad et semper stat ergo, etc.
;

Filii generationem. vSed in Deo De prima ratione, verbum illud 13.

tota foecunditas ordinata ad Filii proprie accipiatur in
exhauritur, si
generationem exhauritur in unius corporalibus, denotat nihil illius
Filii generatione, quia unico actu quodexhauritur remanere in illo
generandi, semper manente, pro- in quo praefuit, ut patet de aqua
ducitur unus Filius semper ma- in puteo isto modo non potest in-
;

nens, et ex eodem semper unifor- telligi in proposito, quia foecundi-

miter se habente non posset ergo
; tas non exhauritur sic per produ-
restare foecunditas ad alterius ctionem filii, quin tota ipsa eadem
Filii generationem, possent nisi semper maneat in patre; ergo o-Exhauriri
simul esse duae productiones portet quod secundum alteram si- sumltir.
omnino ejusdem rationis, et ex militudinem intelligatur, utvideli-
eodem quod est impossibile, sicut cetdicatur exhaurii^e pro quanto,
irciter.
impossibile est unam et eam- scilicet quod manet in patre ad
em 3. dem materiam simul moveri plu- alium actum productionis vel gc-
'8.1.19
ribus motibus gencrationis vel nerationis alterius non
filii.sicut si
alterationis in idem secundum maneret aqua in fonte quantum
spcciem, differcntibus autem se- adalium actum potationis, posset
cundum numerum; hoc juxta et aliquo modo exhausta per
dici
artem Philosophi, qui determinat actum potationis. Conccditur ergo
5. Pliys. non esse possibile, quod major, quia exliausta isto modo
idem simul moveatur pluribus tota foecunditate ordinata ad srene-
Tom. XXV.
 82 QUODLIBET.

rationem non posset aliiis

filii, per hoc quod illud liabet contradi-
generari, sed illain minorem, qnod ctionem ad posterius natura; si
in divinis sic exhanritnr in gene- ergo actus alius non repugnat
ratione unius Filii tota fuecundi- potentise, nisi quia potentia sem-
tas, qu.-ie est in divinis ad generati- per est sub isto actu, absolute non
onem Filii, oportet probare. In- repugnat potentias illius actus, ct
nuitur autem probatio ejus per ita sine contradictione simplici-
hoc, quod generatio ista semper ter, potest alius actus sibi com-
stat, et esteodem principio
de petere.
quasi de quo, et de eodem princi- Exemplum hujus est, si Sol
pio quasi passivo, et ideo non pos- illuminaret universum una illumi-
sunt esse simul plures producti- natione adaequata sibi intensive,
ones, sicut nec plures motus. quia scilicet ita perfecte sicut pos-
14. Gontra istam rationem, quod set illuminare, et extensive, quia
non concludit propo-
sufflcienter scilicet illa illuminatioesset totius
situm, potest argui sic Qusecum- : illuminabilis, quod posset esse
que potentia posset habere alium illuminatum a Sole, si ille actus
actum, si ille actus non staret semper staret, ita quod Sol non
semper, illa simpliciter potest posset habere aliam illuminati-
habere alium actum; sed potentia onem, hoc non esset, quia simpli-
generativa in divinis, per te, so- citer repugnat Soli, ut est princi-
lum ex hoc non potest habere pium illuminativum, quod sit
alium actum, quia ille actus sem- principium alterius illuminati-
perstat; ergo illa potentia abso- onis, imo solummodo ex hoc quod
lute potest habere alium actum, totale suum passivum est propor-
ita quod in hoc non est contradi- tionabiliter actuatum; absolute
ctio sed si potest habere alium
; ergo Soli est compossibilis alia
actum, ergo necessario habet; illuminatio, et per consequens si
enim est ibi possibile, scilicet
nihil Sol necessario causaret omnem
quod non includit contradicti- illuminationem, quam posset cau-
onem, quin sit in actu; ergo ibi sare, Sol haberet illam illuminati-
sunt in actu plures generationes. onem in actu. Nunquam est ergo
Consequentiaestfalsa, ergo altera necessitas simpliciter illius unicae
prsemissarum; non major, ergo productionis, nec est necessitas
minor, quae videtur esse accepta istius unitatis, ex hoc quod una
ex ratione argumenti tui. Probatio productio semper stat.
9.Metaph.
majoris, ratione et exemplo. Confirmatur ista ratio, (b) quia
15.
Text 13. Ratione sic Potentia naturaliter
: sipotentia ex ratione sui non ne-
et inde.
Quod prior est actu ; quidquid autem cessario determinatur ad istum
repugnat
priori per non repugnat priori naturalitcr actum, sed tantummodo ex hoc
posterius
tantum nisi per quod est posterius
illud, quod iste actus semper stat elici-
sinipliciter
ei non naturaliter, simpliciter non repu- tus a potentia, illa potentia abso-
repugnat.
gnat quia contradictio sim-
sibi, lute ut prior actu, posset extende-
pliciter non est alicujus ad prius re se ad alium actum; ergo irra-
 OUiESTIO II. 83

tionabile videtnr qnod ille actns bilis simul; sod ubi non habetur
magis esset ab ista potentia quam de unica productionc possibili nisi
iste, et per consequenscum neuter sic, quod alia non
simul possi- sit
posset esse minus necessarius bilis, ibi non habetui' quin alia sit

altero, vel uterque simul ost a simpliciter possibilis, et per con-

potentia vel nouter. sequens in proposito necossaria
er Videtur er^o breviter (c) quan- simpliciter. Si accipiatur ad.Tequa-
ibile
liuT tum ad istam rationem, quod nec tio secundo modo, minor non pro-
nec
'^
per hoc quod actus semper stat, batur, nisi forte innitatur isti,

5t.
nec per hoc quod una potentia non quod unica productio semper stat.
potest simul perfici diversis acti- et de hoc tactum est supra.
bus, habetur conclusio rationis
sufflcienter probata, sicut ipsa est
COMMENTARIUS.
vera, imo oportet probare, quod
sic est necessitas ad unam produ-
ctioncm unius rationis, quod si {d) Ad conclusionem negativam. Hic Do- 27.

per impossibile illa non semper ctnr ad probandum quod non possunt iienric.
^'
starot, vel nunquam esset, adhuc esse plures Filii in divinis, adducit unain *^"q'^.''i';

nuUa alia posset haberi in Divinis rationem Henrici et ratio stat in hoc :

ejusdem rationis, ut quemadmo- Actus, sive produclum adaequatum princi-

dum si hic Pater non esset in Di- pio productivo intensive, et semper stans
vinis, omnino contradictio esset sic, quod semper producitur, ut adaequa-
dicere Patrem in Divinis. Ita si hic tum principio productivo, non compalilur
pater hac generatione non gene- secum alium aclum, sive aliud productum
raret, vel per impossibile genera- ejusdem ralionis, supple quod sit produ-
actu transeunte,et non stante, ctum ab eodem ^maginatio
ret, principio produclivo. Sed
inetapaori-
nullam aliam generationem pos- actus generationis in divinis, sive filius, ca.

set habere, quia non posita abso- qui est lotalis lerminus adaequatus illius

luta, et omnimoda necessitate ad generationis, est adaequalus memoriae foe-

unicam productionem, ibi possibi- cundae, ut principio productivo, et sem-

ponitur ad aliam, et per con-
litas per stat; ergo in divinis est tantum una
sequens necessitas, quia quidquid generatio, et tantum unus Filius. Major
est ibi possibile, est necessarium. videtur nota, et minor probatur, quia in

ratio
Ex hoc patet quod secunda ratio Deo tota foecundilas ordinala ad Filii ge-
)eo
de adaequatione, abbrevians istam, nerationem est exhausta in unius Filii ge-
ideo
quianon concludit, quia aut maior ' neralione- Patet, quia unico actu gene-
uala. . .

accipit adsequationem intensivam randi semper manente, producitur unus

tantum, vel extensivam et inten- Filius semper manens, et ex eodem sem-
sivam. Si intensivam tantum, ex per uniformiler se habente. Et confirma-
tali adaequatione non concluditur tur, quia sicut est impossibile unam et
quod sit unica productio possibi- eamdem materiam simul moveri pluribus
lis,imo alia potest esse possibilis; molibus generationis vel aUerationis ad
licet non simul stans. Habetur plura solum numero difforentia ; ergo sic
ergo tantum, quod unica est possi- est impossibile plura solo numero diffe-
 84 OUODLIBET.

semper <m, etc. Ista ratio in tribus dictis:

renlia esse ex eodem principio stat

Primum, quod aUquid repugnare aUcui, Primum

uniformiler se habenle, quoruin quodlibel (lictum
adajqualur illi principio. Anlecedens est potest dupUciter intelUgi; primo simpUci- repu;,'nare
alicui

nolum, quia eadem maleria ligni non si- ter el absolute, et ratione propriae enlita- potest
dupliciter
mul movetur ad duas formas substantiales tis, sicut dicimus, quod rudibile repugnat intelligi.

ignis solo numero differentes, nec simili- homini simpUciter ; secundo, quod tan-
potest moveri ad tum repugnat ratione aUcujus posterioris
ter subjectum simul
duas albedines solo numero differentes. actu iniiaerentis, sicut dicimus quod ni-

Ethaec est expressa senlentia Philosophi gredo repugnathomini aclu exislenti sub
tertio Physic. text. com. 19. sic dicentis : albedine, et non repugnat homini absolu-

Inconveniens, inquit, est per duos molus si- te, sed lantum ratione aUiedinis stantis in
Secundun
mul moveri, quasdam namque erunt alte- homine. Secundum dictum est, quod re- dictum
contra
rationes duse unius, et in unam speciem, pugnat primo modo aUcui nunquara po- Heuncuir
sed impossibile est; et ibi Gommentator : test inesse, etiam per quodcumque poste-

rius in Ulo cui repugnat, quia quod re-

Deinde, inquit, contingit aliud opinabile, et

est, ut idem numero moveatur duobus mo- pugnat aUcui simpUciter, nunquam fiel

tibus diversis, ut idem numero. Haec ille. non repugnans per quodcumqueposterius,
Hoc idem patet tertio Physic. text. c. 37. ut patetaDoctore tnpnmo, dts^ 3. q. 5.
consequentia videtur nota. contra Henricum. Et quod repugnat se- (
cundo modo potest simpUciter Inesse,
28. Secundo propter quaedam verba Docto-
Ubicumque ali- quia circumscripto posteriori cui repu-
ris potest sicformari ratio :

qua tota foecunditas in generatione ahcu- gnat, potest inesse priori, cui tantum re-

manet ad pugnat ratione UUus posterioris. Tertium

jus sic exhauritur, quod non Tertian
dictum quod quidquid est in divinis dictum
alium actum generationis alterius filii, ibi est,

tali foecunditale non potest esse

aUus fili- sic est necesse esse, quod est simpUciter

us; sedin generatione FiUi in divinis sic impossibile ipsum non esse in quocum-

tota foecunditas Patris exhauritur, quod queinstanti. Et quod non repugnat in di-

in Patre respectu al- vinis simpUciter ad intra, iUud tale est ibi
non potest manere
de necessitate nalurse. Istis praesuppositis
teriusFilu, ergo, etc.
Doctorintentum principale contra
Respondetur a Doclore negando mino- infert
quod actus
rem, et concedendo majorem. Et cum iUam propositionem, sciUcet
adeequatus principio productivo, et sem-
probatur iUa minor per hoc, quod gene-
ratio FiUi semper stat, etc. et sic
probatio per stans, alius ejusdem rationis non po-
sci- ergo aUus filius non potest
minoris potest esse ratio prius facta, test inesse. Si

esse in divinis ex hoc quod primus fi-

Ucet actus adaequatus principio activo, et
in perfectione principio
semper stans, etc. Sed actus generati- Uus adaequatur
productivo, et semper sequitur quod
onis in divinis est hujusmodi, ergo, etc. Et
stat,

Doctor negat islam majorem primce rati- non repugnat simpUciter, quia tantum re-
onis, qua) assumitur ad probandum mino- pugnat ratione primi FiUi semper stanlis.
Sed quod non repugnat simpUciter in
rem secundse rationis, et non tantum ne-
contra divinis illud est simpUciter possibUe, et
gat iUam majorem, sed etiam
omne possibUe ad intra est ibi de neces-
jpsam instat ibi Contra istam rationem,
:

proposi- sitate natur», et per consequens si iUa

quod non concludit sufficienter
ralio Henrici est vera, concludit plures
tum, potest arguisic : Quaecumque poten-
 OU^STIO II. B5

filios esse in divinis. Dicil ergo Doclor alius, et e contra. Cum ergo dua) genera-
sic : Qutccumque potenlia polest liabere liones in divinis, si essent, essent ejus-

alium aclum, si ille aclus non slaret sem- dem rationis, el essenl ab eodem prin-
per, illa simpliciler potesl liabero aliuiu cipio produclivo, non esset major ralio

aclum sed polenlia generaliva

; in divinis, de una quam de alia, quod immediate sit

per Henricum, solum ex lioc non potest a tali principio. Et probat, quia potentia
habere alium aclum, quia ille aclus sem- productiva est prior natura actu produ-
per slat; ergo illa potentia absolute potest ctionis, tunc arguo sic : Quaecumque po-
habere alium actum. Et probat illam ma- tentia comparatur ad duos actus posle-
jorem ratione et exemplo ; ratione sic, riores ipsa, inter quos non est necessario

quia polentia naturaliler prior est actu, ordo prioris et posterioris, talis potentia

)tentia ut patet 9. Metaph. text. com. 13. El vide esset producliva unius, sicut alterms,
prior
rtu 9. ibi quomodo potentia sit prior actu tem- quia semper comparatur ut prior, sed
>taph.
)ntext.
pore, quia cerlum est quod potentia acti- potentia generativa in parte est prior ipso
et inde.
va, quae est in actu, esl prior actu ipso actu generationis; ergo sicut potest ha-
producto. Modo, quod non repugnat pri- bere unum actum generationis, ita potest
ori naturaliter, nisi per illud quod est po- habere alium, cum non sil major ratio de
sterius natura, simpliciter non repugnat uno quam de alio. Et sic si secundus actus
sibi, ut supra dixi, et sic palet ralio Do- generationis non potet inesse stante pri-

ctoris. Et similiter exemplum est notum. mo, et ille secundus est ila immediate
29. (b) Confirmatur i$ta ralio. Ista confir- producibilis sicut et primus. Et quod non
mplum
Tinale. matio supponit unum, videlicet quod sit ordo prioris el poslerioris inter illos,

quando sunt duo effectus ejusdem rali- sequitur vel quod ulerque sit simul a
onis non est talis ordo inter illos, ut potentia tali, vel neuter, quia quidquid
unus dicatur prior, et alterposterior, pr«- ibi potest esse de necessitate absoluta,
serlim si illi effeclus sint per se stantes, ibi est. Et sicpaletista confirmatio.
quod dico, quia forte una pars aeris, pu- (c) Videlur ergo breviter qUantum ad
30.
ta propinqua, prius illuminatur, quam re- istam rationem, elc. Dicit Doctor in ista

mota ; comparando etiam duas illumina- littera, quod non probatur sufficienter illa

tiones ejusdem rationis ad idem lucidum, conclusio negativa, (scilicet quod non pos-
una non supponit aliam de necessitate. sint esse simul plures generationes ejus-
Aliquando vero est ordo effectus ad dem rationis) nec per hoc quod una ge-
effectum, ut posterioris ad prius, slc neralio semper stat, ut supra paluit. Nec
quod posterius non potest haberi, per hoc, quod una materia non potesl si-

nisi priori prius habito ; et sic di- mul perfici pluribus actibus ejusdem ra-
cimus, quod intelleclus de necessitate lionis, puta quod essentia divina, quae

est prius operativus, quam sit produrti- ponitur secundum Henricum quasi maleria
vus, quffi tamen intellectio et productio respectu generalionis, perficiatur duabus
sunt aiterius rationis, quia unum est ab- generationibus ejusdem rationis. Et pro-
solutum, et reliquum relativum. Sed baturista secunda pars sicut et prima,quia
quando sunt duo effectus ejusdem rati- si essentia divina non potest perfici simul
onis ab eadem causa, non est talis ordo duabus productionibus ejusdem rationis,
prioris etposlerioris, quia unum esl ajque aul hoc ideo est, quia sibi repugnat sim-
producibile immediate a lali causa sicut pliciter, et hoc non probatur ab llenrico.
 86 QUODLIBET.

Aut quia stante una produclione in es- aliam esse; lioc idem dico de generatione
sentia, alia non potest inesse, et sic se- passiva, et similiter idem dico de spirali-

cunda produclio non repugriat simpliciler one acliva et passiva, et sic patet liltera
in essenlia divina, sed tantuin ratione al- Doctoris. Et ex Iiis patet quomodo littera

terius generationis existentis, qua stante, Bocloris ia primo, d. 2.parl. 2. q. 2. in re-

secunda nonpotest inesse, ergo non repu- sponsione ad uUimum argumentum, non
gnat sibi simpliciter, ergo absolute possi- concludit de necessitate ibi lantum esse
bile estsecundaminesse, et si potestabso- unam prodactionem ejusdem rationis. Di-

lute, de necessitate inest, ut supra pa- cit enim sic : Polentia finila non potest ha-
tuit. Potest etiam probari illa secunda pars bere simul duos terminos adaequatos in

per illam confirmationem, quia potentia produci, licet possit habere unum in pro-
quasi receptiva ex se non magis determi- duci, et alium in producto esse; polenlia
natur ad unum quam ad aliud. El quod tamen infinita habet terminum suum iatra
prius sit sub una forma quam sub alia, se semper in produci, et ipse est adxqua-
hoc erit per rationem producentis, prius tus, ideo non potest habere plures termi-
inducenlis unam quam aliam, sed, sicut wos. Ilsec ille. Haecratio non magis con-
supra probatum est, potentia generativa cludit quam illa Ilenrici, nisi accipiat

in divinis, cum sil prior utroque actu ge- adaequationem tam intensive quam ex-
nerationis, ita potest in unum immediate tensive. Nec similiter littera Docloris

sicut et in alium; ergo duse productiones quam ponit in primo, ubi supra q. 3.

ejusdem rationis vel tres, vel simul erunt respondendo ad quasst. circa /tnem, ubisic
in essentia divina a potentia productiva, dicil : VLlerius sequitur si non sunt ibi nisi

vel neulra. Et sic patet ista secunda pars duo principia productiva allerius ratioais,
probata. ergo tantum sunt duas producliones nume-
31. Dicit ergo Doctor unam conclusionem ^^^5 probatio, quia utrumque principium

notabiliT valde notabilera, quod oportet probare produclivum habet productioaem sibi adae-

quod sic est necessitas ad unam produ- quatam et coaeternam, ergo stante illa non

ctionem unius rationis, quod si per im- potest habere alia. Hasc ille. Et ideo
possibile, illa non semper staret, vel oportet multum considerare htteram Do-
nunquam esset, adhuc nulla alia posset ctoris. Sufficit enim ei in illis locis lan-

haberi in divinis ejusdem rationis. Opor- tum ostendere, quod ex quo sunt duo
tet etiam probare, quod hic Pater in di- principia alterius rationis, etinfinita; ergo
vinis est sic de necessitate absoluta hic et duo producta tantum infinita, quae adae-

Pater, quod si per impossibile ille non quanlur illis principiis, tam iatensive quam
esset, nullus alius esset; et similiter opor- extensive, sed quomodo sic adaequantur,

let probare quod hic Filius in divinis sic alibl habet ostendere, quod et facit m
necessario est hic fihus, quod si per im- praesenti quaestione.

possibile hic filius non esset, nullus allus

filius esset. Hoc idem dico de generatione
SGHOLIUM.
activa inPatre, et passiva in Filio, quod
oportetprobare quod hsec generatio activa Probat ergo Doctor aliis rationibus, non
esse dabiles plures productiones divinas
in Patre, sic de necessitate est haec gene-
ejusdem rationis. Primo, quia darentur infi-
ratio activa, quod si, per impossibile, illa
nitse, et infert Augustinus contra Maxim.
non esset, esset impossibile simphciter ijuia quod est pluriflcabile ad plura ejusdem
 ;

QU^STIO II. 87

rationis non habet de se certam pluralitatem Filius aulem no7i genuit creatorem ; ne-
ui patot de commnni rospectu singuia-
qne eniiu non potuit, sed non opop-
riuiu, et de causata respectu causatoiuni
tuit. Kt siibdit, (luare non oportuit?
Nec in proposito lieri potost di terminalio ab
immoderata esset dvcina generatio, si
aliquo po<toriori, cuni enim hoc non det
Sccundo, grnitus Filius nepotem tjigneret Patri,
enlitatom, non dabil unitatem.
omno plurilicabile in Divinis habet certam quia nisi et ipse ncpos avo suo pronepo-
pluralitateni, alias de lacto essent infinita? tem gigneret , secundum vestram mirahi-
productiones, sed productiones ejusdeni ra-
lem sapientiam, impotens diceretur, si-
tionis nequeunt determinari ad certam plu-
militcr ct illc, et ille, etc. siibdit, nec
ralitatem, ex jam dictis, et quia omnis plu-
ralitas nnita,'vel est alterius rationis, vel imphrctar gcneralionis scries, si semper
prseexigit aliquid altcrius rationis, quo altcr ex altero gigneretur, ncc etiam
determinetur. Tertio, ex Philosopho, cujus pcrficerct nllus eam, si non sufficcret
locum bene explicat, ita ut non laveat Tho- unus omnipoton s . Ilsec Augustinus.
mistis ue^antibus immaterialia plurificabilia
esse numero, de quo late 3. d. 3. q. 7. Quod
Ex ista intentione Aug-ustini lia-

si dicatur ipsum illic Tavisse, hoc tenuit,

betur, qiiod una persona pro-
si

quia orravit, putans omne non habens ma- ducta productione tali non suffice-
teriam pro comparte esse necessario rem, ut ret ad complendam unam, vel
ibi ostendit Doctor. Vide eum circa has totam productionem in Divinis,
rationesi.d.2.q. 7. n. 13. 18. ot d. 7. ubi
^^^-^ patione nec alia aliqua, nec
probat multis, tantum esse duas producti
oues in Divinis.
quotcumque; et ita sive eundo in
dii^ectum quod Filius generaret
16. De secundo articulo, (d) dico alium Filium, sive comparando ad
quod ista conclusio : In divinis non eamdem pe.rsonam Patris, quod
possunt esse plurcs productiones ejus- scilicethabeat istum iilium, et
dem rationis, non sola fide tene- aliumfilium, semper qua ratione
tur, sed etiam ratione necessaria ponitur pluralitas, pari ratione
ostenditur. Et potest formari ratio sequitur infinitas ejusdem rati-
primo, deducendo ad impossibile onis.
secundo ostensive; tertio, potest Probatur eadem consequentia Si (laretur
confirmari propositum ex inten- (e) per rationem sic Quidquid est pluralitas
:
producti-
tione Philosophi. plurificabile ejusdem rationis, vel onum
ejusdem
essent Formatur ergo ratio sic : Si ad plura ejusdem rationis se ha- rationis ia
Deo,
iiio^neT possunt osse plures productiones bens, non determinatur ex se ad daretur et
vinae infinitas
isse S' cjusdem rationis, ergo et infinitcTe. certam pluralitatem. Ilaec propo- productio-
&nitse nuin.
Et si sic, ergo neccssario sunt sitio patet; sive comparando com-
infinitae, quia nihil potest ibi esse, mune ad sua singularia, sive
nisi necessarium. Ultimum consc- causam ad sua causata, sive prin-
quens impossibile manifeste; ergo cipium ad sua principiata com- ;

et primum anteccdens. Probatio mune enim plurificabile ejusdem

primse consequentiae auctoritate rationis non determinatur ex sead
et ratione. Auctoritas est Augu- certam pluralitatem infcriorum,
stini contra Maximinum lib. 1. causa etiam non determinatur ad
Absit, ut ideo potentior sit Patcr Filio, certa causata ex se. Ex hac pro-
ut putas, quia creatorem gcnuil Patcr, positione probata, sequitur, quod
 .

88 QUODLIBET.

quodcumquo plurificabilc ejusdcm principium productivum, quod cst

rationis quantum est de se, potcst in supposito; si ergo non cst de-
extcndi ad indnita, nisi dctermine- terminatio a parte principii for-
tur aliunde, nec determinari po- malis productivi, n* c etiam a par-
test per principium cjusdem rati- te producentis. Sic ergo patct ista
onis ; per aliquod principi-
crgo si consequentia ad impossibile, quod
um in Divinis productivum potcst si possent ibi esse plures produ-

esse pluralitas productionum ejus- ctiones ejusdem rationis, ergo et

dem non
determinatur
rationis, infinitae.

talis productio ex se, sive ex suo Secundo arguitur (f) ostensive 18.

principio formali ad certam plura- sic : Illud nullo modo est pluriflca-
litatem, nec ex hoc nec ex illo repu- bile in Divinis quod non potest
gnat sibi qusecumque pluralitas er- determinari aliquo modo ad ali-
;

go vel poterunt esse infinitae, et per quam certam pluralitatem; sed

consequens sunt infinitae, quod est productio ejusdem rationis in Di-
conclusio illata vel fiet determi-
; vinis nullo modo potest determi-
natio talium productionum ex alio nari ad certam pluralitatem ali-
ad certam pluralitatem, quam ex quam. ergo nullo modo est pluri-
;

se, vel principio productivo sed ficabilis,

; quod est propositum.
NihUhabethic non potcst dari unde fiat ista Majorem primo exponam; secundo
unitarem a
^^^t^^^^^^^-ti^- ^^^ cnim ab aliquo probabo eam. Certam pluralitatem Pluralitas i

in diviais
«riS^^Ib posteriori, quia a posteriori nihil dico, ut puta -dualitatem, ternita- est
|

se, uec j
necessario
aiiquo si-
habet suam entitutem, ergo ^ nec tem, quaternitatem, vel aliquam determina- {

•
multaaeo
unitatem, nec certam pluralita- aliam datam. Omnino determinari ta. {

tem nec ab aliquo quod est simul ad certam pluralitatem, dico quod
;

natura cum productionibus, quia impossibile est a posteriori, vel a

qua ratione ipsa productio, quae simili, sed includens manifeste con- 4
est unius rationis, non determina- tradictionem. Majorem sic intel-

tur ex se ad certam pluralitatem, lectam probo, si non potest om-

pari ratione nec illud quod est nino determinari quantum est de
simul natura nec ab aliquo priori, se ad certam pluralitatem, ergo
quia illud prius, vel principium quantum est de se potest in quot-
formale producendi, vel princi- cumque, quia contradictionem non
pium producens, quod est supposi- includit, quod quamcumque plura-
tum. A principio formali producti- litatem excedat.et hoc in infinitum ;

vonon potest esse determinatio, ut sed nihil.potest in Divinis possi-

patet in probatione majoris, quia bile sic ultra quamcumque plu-
principium productivum ejusdem ralitatem plurificari, tunc
quia
rationis non determinat se ad cer- necessario esset pluriflcatum ul-
tam pluralitatem productionum tra quamcumque pluralitatem, et
ejusdem rationis; nec a supposito ita esset in inflnitis. Probatio mi-
producente potest determinari, noris non potest omnino
: Illud
quia in tot productiones potest determinari ad certam pluralita-
suppositum, ad quot se extendit tem inferiorem ejusdem rationis,
 QUi^STIO II. 89

qiiod non necessario praeexigit betur ergo ista propositio, quod

aliqiia plura alterins rationis, por illuil non potcst omnino determi-

quae determinctur ad ccrtaui plu- nai'i ad certam pluralitatom, quod

ralitatem; productio ejusdom ra- non potest detorminari per ali-
tionis in Divinis non nocessario quam pluralitatem priorem altc-
praeexigit plura altcrius
aliqua rius rationis. Minor probatur,
rationis, per qurc determinetur ad quia illao productiones plures, quae
certam pluralitatem; non ergo ponuntur ejusdcm rationis, non
potest omnino determinari ad cer- prreexigunt nisi principium for-
tam pluralitatem. male producendi, et principium
19. Istius rationis probo majorem producens, in neutro istorum est
et minorem. Majorem sic Si est : pluralitas alterius per rationis,
pluriticabile ejusdem rationis, non quam dotcrminetur productio ad
determinatur ex se ad certam plu- certam pluralitatem, necessario
ralitatem, hoc prius probatum est praeexacta, quod non est in princi-
in arguendo ad impossibilo, tunc pio formali producendi. Patet, ex
pari ratione illa interiora vel sin- quo ponuntur productiones ejus-
gularia, ejusdem rati-
quse sunt dem rationis, quod etiam non in
onis, non habent ex se certam de- supposito prseexigatur pluralitas
tcrminationem ad certam plurali- alterius rationis, saltem por quam
tatem, quia sicut ignis ex se non determinctur productio ad certam
determinatur ad certam pluralita- pluralitatem, patet, quia in tot
tem ignium, ita ignes singulares productiones potest suppositum,
ificabi-
le ex se non determinantur ad cer- ad quot principium se potest ex-
sdem
Lioiiis tum numerum, ut sint tot vel tot tendere.
essario
per
ignes. Pluriflcabile ergo ejusdem Ista ratio ostensiva sic probata
quod potest breviter compilando
rationis, si necessario determine- sic
erius
tiOQis tur ad certam pluralitatcm, hoc confirmari Omnis pluralitas ne-
:

;rmiaa<
tur est, per aliud, non per posterius cessario fmita, vel est alterius
ad
nerum natura, nec per illud quod est si- rationis, vel si non est alterius
rtum.
mul natura, sicut dictum est et rationis, necessario prseexigit ali-
deductum ad impossibile; ergo so- quam altei'ius rationis, per quam
lummodo per prius vel priora determinetur omnis pluralitas in
;

natura. Non autem per aliquid Divins necessario est finita est ;

prius ejusdem rationis, quia sicut ergo talis vel talis; sed non potest
dictum est prius deducendo ad im- esse pluralitas productionum ejus-
possibile, illud prius non est deter- dem rationis tali vel tali modo se
minans ad certam pluralitatem habens ergo nulla potest esse
;

illorum, quae sunt ejusdem rati- plui-alitas ejusdom rationis in pro-

onis igitur oportet, quod hoc sit
; ductionibus. Major istius rati-
per aliqua prioranon ejusdem ra- onis declarata cst in argumento
tionis, quia eadem quaestio esset ad impossibile, et etiam ostensi-
de illis, nec etiam hoc possent, ex vo. Minor primi syllogismi satis 3- Pby». i.

quo essent ejusdem rationis. Ha- est manifesta, quia possibilitas in

 ; ^

90 QUODLIBET.

Divinis ponit necessitatem, et per duo principia, 1. I*hys- et multis

conseqiiens possibilis infinitas, vel aliis locis. i<]t per oppositum for-gg"*'
non necessaria certa linitas, ponit madicitur illud aliud principium, ,i'^,®™f-
necessariani infinitatom; et minor quod habet rationem actus. quod^ie Anima
et 5. 12. .

secundi syllogismi, liaec scilicet, cum materia constituit composi- Met. et

CO£li
quod productiones ejusdem rati- tum. Alio modo forma dicitur
onis non possunt lioc modo vcl quidditas secundum ipsum in mul-
hoc se habere, patet, non enim tis locis, et per oppositum ma-
sunt alterius rationis, ex quo sunt teria dicitur quidquid habet rati-
ejusdem rationis, nec prseexigunt onom contrahentis determi- vel
pluralitatem alterius rationis per nantis ipsam quidditatem. Et hoc
quam determinentur hoc decla- ; modo differentia individualis, qua^-
ratum est in argumento ad im- cumque sit ipsa, dicitur materia
possibile. respectu quidditatis specificae; di-
20.
Text. 49.
Tertio declaratur (g) conclusio citur ergo materia quandoque
juxta intentionem Philosophi 12. illud quod recipit formam infor-
Metaph. ubi arguit quod non pos- mantem quandoque, illud quod
;

sunt esse plures Cteli, quia non contrahit vel detcrminat quiddita-
possunt esse plura prima mo- tem indifferentem. Sed fale con-
ventia. Hoc probat, quia quoe- tr^hens, vel determinans potest
cumque sunt numero mulla, unum aulem intelligi dupliciter : Uno modo
species, hahenl materiam ; primum mo- quasi intrinsecum inferiori, vel
vens autem non habet materiam, esl determinato sub tali communi
enim actus purus ; unum ergo, el rati- alio modo quasi praesuppositum
one, et numero primum movens et im- determinato. Exemplum, differen-
mobile ens ; ex hoc infert, unum ergo tia individualis Socratis contrahit
cKlum. Ex ista intentione Philoso- hominem primo modo, quse est
phi, (h) confirmari illa
videtur intrinseca Socrati, sed secundo
prima ratio adducta in primo ar- modo hoc corpus contrahit albe-
ticulo, quod scilicet unitas natu- xlinem vel colorem, quia in alio
ralis necessario competit cuilibet corpore est alia albedo, et secun-
formae immateriali ejusdem rati- dum hoc, non possent esse nisi
si

onis. tria corpora, non possent esse

Sed considerando intentionem nisi tres albedines; contrahens
Aristotelis in diversis locis, diver- tamen secundo modo potest re-
simode materiam accipit, et ex duci ad materiam primo modo,
hoc confirmari videtur nostrum vel saltem includens quasi ma-
propositum, nec tamen illa prima teriam. Ubicumque ergo est plu-
ratio habebit robur ex intentione ralitas ejusdem rationis, ibi ne-
Aristotelis. Materiam enim quan- cesse est ponere materiam,
doque vocat principium recepti- accipiendo materiam, non pro
vum faciens compositionem cum recipiente , sed pro
contrahen-
actu sivecum forma, quomodo te, sic vel sic accipiendo, quia
dicit materiam et formam esse nullo modo potest poni natura,
 QU^STIO 11. 01

quae est unius rationis, pluriflcapi, includitur in ratione formali quid-

nisi sit nliqnid contraliens lioc ditatis; conveniuius erf^o cum Piii-

modo vel illo, et pei' opposituni losopho in hoc, (piod forma non
ubi non est hoc niodo niaterin, habens materiam secundo modo,
,
)iums
impossibilis
'
est pluralitas
•
ejus-
•'
non est pluriticabilis, et lioc suffi-
araiitas jeui nec talis mate-
i'ationis; scd cit ad propositum nostrum, quod
usdem
ionis esi ria est possibilis respectu produ- scilicet productio ejusdem rationis
per
ateriam, ctionuui iu divinis, quia nihil tale non sit non
plurilicabilis ; sed
poiu ur.
QQj^i^pr^ijgj^gdeterminnns posset
ygj propter hoc conceditur, quod non
esse nisi determinatum ad certam habens materiam, quae sit pars
pluralitatem, et per consequens realis compositi, non potest plu-
nisi prius habens pluralitatem al- riflcari. Et tunc illud Pliilosoplii,
terius rationis, et nulla pluralitas quod primum non habet materiam,
alterius rationis posset poni prior quia est actus purus, debet intelli-

productionibus talibus; sic appli- de materia sccundo modo dicta,

g'i

cata est intentio Philosophi ad quia non habet eam ad contrahen-

conclusionem hic intentam. dum suam quidditatem, ut sit ha3c,

Sed inquirendo (i) qualiter, et quia sua quidditate est lioc. Utrum
xtc.4i. ubi generaliter secundum Philo- autem quod non habet ma- ^^^^^ j^
illud,
sophum habeat veritatem, videtur teriam primo modo dictam habeat2'i-3.q.
I solvenao l.
fi.

dicendum quod Philosophus dice- secundo modo dictam, forte aliter princip.

ret, quod nec tali modo poni pos- diceretur secundum Philosophum,
set in aliquo quod est in Divinis, et aliter secundum Theologos, de
scilicet raateria secundo modo quo nihil ad praesens, nisi quod
dicta, imo nec in aliquo imma- illa ratio de 12. Met. non habet
teriali. Unde dicit 7. Met. cap. 9. pro per se medio hoc quod est
quod quid erat esse, el unumqnodque non habere materiam primo modo
est in quibusdam idem, ut in primis dictam, sicut intelligunt illi, quo-
substantiis. Dico autem primam, qua rum prima ratio in 1. art. sed
est
non per aliud in alio esl, ut in materia, habet pro per se medio iioc, quod
qucecumque vero accepta cum materia est non habere materiam secundo
non idem. Hrec ille. Non vult ibi- modo dictam. Et sic tam major
dem dicere, quod in materialibus quam minor vera est secundum
non est idem, <iuod quid est, et Philosophos et Theologos, et per
illud cujus est, licet aliqui sic consequens, quia natura divina
exponant, sed non ad intentionem non potest pluriflcari in diversis
ejus, sicut patere potest expo- suppositis, ad propositum
est
nendo tertium cap. 7. (de quo modo etiam utraque pra^missa vera de
transeo), nuUo materiali,
sed in productione ejusdem rationis, et
hoc est quocumque modo plurifi- per consequens conclusio est vera.
cabili, est omnino idem qnod quid
COMMENTAlllUS.
est, et ipsum quia ipsum includit
.

materiam, hoc est aliquid contra- (d) De secundo a>ticulo. llic Doctor in-

hens ipsam quidditatem, quod non tendit probare coiiclusionem negativain, 32.
 92 gUODLlBET.

videlicet, quod est simpliciter impossibile Filio non dicitur potentia generandi, eed
rationem.
esse plures productlones ejusdem rationis tantummodo in Patre, ut supra ostensum Quare
non
filius
in divinis ; et hoc probat Iripliciter : Primo, esl in primo, d. 7. Intelligil ergo Augusti- producat.

ar^umenlo ducente ad impossibile. Secun- nus quod illaeadem perfeclio, quaj est
do, argumento oslensivo. Tertio, ex inten- in Patre, eadem perfecta est in Filio, sed
tione Philosophi. quia tali principio productivo tantum
Opin.Scot. Quantum ad primum deducit ad hoc im- correspondet una productio, et unum pro-
possibile, scilicet quod actu essent infinitae ductum, ideo ut in Patre dicitur polentia

productiones in divinis, si possent esse generaadi, non autem ut in FiUo.

plures ejusdem rationis. Probatur ista con- (e) Probatur eadem consequenlia per rali- 33.

sequentia, scilicet si in divinis possunt esse onem sic. Hic Doctor probat illam conse-
plures productiones ejusdem rationis, puta quentiam ostensive. Quidquid enim est
plures generatlones activse vel passivae, er- plurificabile ejusdem rationis, vel ad plu-
go et infinitae. Patet ista consequentia pri- ra ejusdem ralionis se habens, non de-
mo aucloritate Augustini contra Maximi- terminatur ex se ad certam plurahtatem.
num lib. 1. ubi intendit probare quod si Patet haec propositio, sive comparando
Filius genitus posset generare ahum filium, commune ad sua singularia, sive causam
ille nlius posset generare alium, et sic in ad sua causata, sive principium ad sua
infinitum. Dicit enim sic: Absit ut ideo po- principiala, patet eliara de communi. Si

tentior sit Pater Filio, ut putas, quia cre- enim natura humana de se est plurificabi-

atorem genuit Pater, Filius autem non lis in duo singularia, ita de se est pluri-
genuit creatorem, neque enim non potuit, ficabihs in infinita, id est, quod quantum
sed non oportuit. Et subdit quare non est ex parte sua, non repugnat sibi posse I
oportuit : Immoderata esset divina gene- plurificari infinita. Hoc idem patet de cau-
ratio, si genitus Filius nepotem gigneret sa respeclu effectus, quse si ex se potest

Patri, quia nisi et ipse nepos pronepotem producere duos effectus ejusdem rationis,

gigneret secundum vestram mirabilem sa- ita quantum est de se, potesl producere
pientiam impetens diceretur, similiter ille in infiiiitum, cum non sit major ratio de
et iste. Et subdit, nec impleretur generati- uno quam de alio. Ex hac proposiUone
Dubium onis series, si semper alter ex altero gene- probata, sequitur quod quodcumque plu-
circa
dictum raretur, nec etiam perficeret eam ullus, rificabile ejusdem raUonis quantura est de
Augustin.
si non sufficeret vnus omnipotens. Ilcec se, potest extendi ad infinita, nisi deter-

ille. minetur aliunde, nec determinari potest

Sed dubitatur de auctoritate Auguslini per principium ejusdem ralionis ;
patet,
in hoc quod dicit, quod Filius potuit gc quia si natura ejusdem rationis ex se non
nerare filium, sed non oportuit ; quod .si determinatur ad certum numerum, ita nec
filius potuil generare filium, ergo de fa- principium formale ejusdem rationis pote-
cto genuit, quia quidquid est ibi possibi- rit esse ratio quare sit determinatio ad
le, esl semper in ullima actuaUlate. certura numerum. Si enira A potest multi-
Vide Fran Respondeo, quod dictum Augustini plicare naluram humanam in duo singu-
ciscum
de Mayr, debet inlelligi quantum ad perfeclionem laria, idem .1 vel aliud ejusdem rationis
in 7. dist.
primi q. 3.
principn producUvi, quia iUud idem prin- cum A poterit producere illam naturam,
et 4. ubi
assigaat
cipium, scilicet memoria foecunda, est ita quantum est ex parte sua, in infinita
duplicem
perfecta in FUio, sicul in Patre, sed ut in singularia ejusdem rationis, cura non
 ;

QUiBSTlO II. 93

sil major ratio de uno quam de alio dicit, quod princi/num formale producti-
si ergo generalio acliva ex se non sit vum ejusdem rationis, si potest producere
deterniinata ad certum numeruni, cum plura ejusdem rationis, quod etiam et infl-

sit plurilicabilis in plura, nec eril dcter- nita. Quia videtur sequi quod illud tale erit

minala ad certum numerum per principi- formaiiter infiniluin, quia majoris perfe-
um ejusdem rationis, puta per intellectum ctionis est posse producere plura simul,
divinum ; si enim inlellectus divinus po- quam unum lanlum; ergo posse produ-
tesl esse principium plurium rationum cere plura infinita, etiam ejusdem rali-

ejusdera ralionis, ergo quantum est de onis, erit infinilae perfectionis, et sic calor
se, polest esse principiuin infinilarum pro- in igne, qui ponitur principium ejusdera
ductionum ejusdem rationis. Nec videtur rationis, si potest pr.oducere duos calores
quod ista determinatio ad certum nume- simul, ergo et infinitos, quod est falsum;
lum, possit fieri ab aliquo posteriori, qula patet eliam, quia dicit Doclor quod causa
a posteriori niliil habet suam entitatera ; non est determinata ex se ad certa cau-
ergo nee unitatera, nec certam ipluralita- sata, cum ergo Sol non sit ex se deter-
tem. Si enim natura huraana non est ex minatus ad certa causata specie distincta,
se delerrainata ad certam pluralitatem, nec sequitur quod ex se posset producere
ex principio productivo ejusdem ralionis infinilas species, quia plures potest pro-
causante naturani in tali et tali singulari, ducere, et ex se non est delerminatus ad
sequitur quod per nullum poslerius ipsa certam pluralilatem; ergo et infinitas
natura potest deterrainari, nec ab aliquo, potest producere ; ergo erit infinitae per-
quod est aimul nalura cum productioni- fectionis.
bus. Qua ratione ipsa productio, quaj
Respondeo, quod etsi principium pro-
Responsio.
est unius rationis non determinatur ex se
duclivum ejusdem rationis, possit ex se
ad certam pluralitatera, pari ralione nec
producere infinitos effectus ejusdem
id quod est siraul nalura cura illo, nec ab
rationis, non taraen sequilur quod simul
aliquo priori, quia illud prius vel est
illos possit producere, sed lantum succes-
principium forraale producendi, vel prin-
sive, et ex hoc non seciuitur major per-
cipiura producens, quod est suppositura
fectio, ut patet a Doctore in primo,
a principio formali productivo ejusdem d. 2. part. 1. q. I. Et cum dicitur quod
rationis, non est ista determinatio, ut su-
ex se siraul potest producere duos, ne-
pra patuit ; nec ab ipso supposito, quia galur quod aeque perfecte duos, sicut
ad lot se extendit suppositura, ad quot se
quemlibet seorsum, ut exposui in primo
extendit ratio formalis producendi, to-
supra, et in secundo, dist. 3. Dico secun-
ta enim ratio agendi supposito, et tota
do, quod secundura aliquos non sequere-
perfectio agendi ipsi supposito est simpli-
tur talis infraitas,posito quod infiniti effe-
citer a principio formali productivo, ut
ctus ejusdem rationis simul possint pro-
exposui in primo, dist. I. quaest. 2. et
duci etiam aeque perfecti, sicut quilibet
dist. 3. quaest. 6. Si ergo productio ejus- seorsum, quia unus non requirit raajorem
dem ralionis potest mulliplicari in plures;
perfectionem in causa, quara alius, nec
ergo et in inUnitas, cura non appareat alius et alius effectus ejusdera rati-
delerminatio aliqua ex supradictis. onis requirit in causa aliam et aliam per-
Inista tamen littera Doctoris occurrunt feclionem, quia eadem perfeclio, quje est
aliquee difticultates. Prima in hoc quod sufficiens ad unura ejusdera rationis, est
 94 QUODLIBET.

eliam sufficiens ad aliud ejusdem ralionis. certam pluralitatem, intelligo sic, quod sit

Prima lamen responsio videtur verior. simpliciter impossibile excedere illara

35. Ad aliud de Sole. Dico, quod si Sol pluralilatem, et non loquendo de impossi-
Nota
de^Soie. possit producere infinitas species, sive bjbi pgp posterius, vel per aliquod simile,
simul, sive successive, esset formaliter in- sicut dicimus quod impossibile esthomi-
finitus, quia alia et alia species non lan- nem stantem sub albedine fieri nigrum;
tum requirat aliam et aliam perfectionem impossibililas enim nigredinis ineslhomini
in cimsa, sed necessario perfectior spe- non absolute, sed ratione alicujus poste-
cies majorem perfectionem requirit in rioris, scilicet albedinis; inteUigitur ergo
causa quam imperfectior ;
modo si essent de impossibili absolute, quod inest ratio-
infinitae species possibiles, semperunaes- ne natur». Major sic intellecta probatur,
set perfectior alia, quia formas se habent, et probatio stal in hoc, si necessario non
sicut numeri, per Philosophum 8. Metaph. determinatur ad certam pluralilatem, er-
text. comment. 10. Dico ergo. quod elsi go de se potest esse in infinitis ; ergo
Sol possit producere plures species, est ta- ibi actio est infinita plurahlas individu-

men ex sua natura limitata, determinalus orum, ut supra patuit; quidquid enim ibi

ad certam pluralitatem, ultra quam vir- potest esse ibi de necessitate est actu.

tus Solis non potesl. Et dico, quod Doclor Probatio minoris : Si productio ejusdem
hic loquitur de causa ejusdem rationis, rationis in divinis posset determinari ad
id esl, de causa quae comparatur ad effe- certam pluralilatem inferiorum ejusdem
clus ejusdem rationis, quod illa si potest ralionis, necessario praeexigeret aliqua
producere duos; ergo et infinitos quan- plura alterius rationis, per quae^letermine-

tum est de se. Non enim loquitur de tur ad certam pluralitatem; patet ista,quia

causa ejusdem rationis pr?ecise in se, sed ex se determinatur, nec per aliquid, quod
tantum in comparatione ad effectus, ita est simul natura cum ea, nec per prin-
quod illa dicatur causa ejusdem rationis, cipium productivum ejusdem rationis, nec
quae respicit effeclus ejusdem rationis, li- per aUquid posterius, ut supra patet in pri-
cet illa causa sit aequivoca respectu illo- ma ratione. Sequilur ergo quod erit deter-

rum effectuum, et causa dicitur alterius minala per aUqua plura alterius rationis ;

ralionis, quae respicit effeclus alterius ra- sed hoc non, quia produdio ejusdem ra-
tionis, ita quod ista comparatio fiat tan- tionis. puta generatio in divinis tantum
tum effectus ad effectum, non autem ef- praeexigit rationem formalem producendi,
fectus ad causam. et producens quod. Sed eadem ratio for- Exemplum
de calore.
36. (f) Secundo arguitur ostensive sic. Hic malis, sicut potest esse ratio productiva
Doctor probat eamdem conclusionem unius, et etiam alterius ejusdem rationis,
per rationem ostensivam, sive demonstra- sicut calor, ita polest esse productivus
tivam, et ratio stat in hoc, omne plurifi- unius catoris, sicut et alterius ; ergo illa

cabile in divinis necessario determinatur cerla pluralitas non potest esse ab eadem
ad aUquam certam plurahtatem, puta dua- ratione formaU, quia principium producti-
litatem, vel Trinitatem, etc. Sed produ- vum ejusdem rationis, si ex se non est
ctio ejusdem rationis in divinis nullo determinatum ad certam pluralitatem, po-
modo potest determinari ad certam plura- test esse in infinitis ; nec ista certa plurali-

Utatem; ergo. Major primo declaralur. tas erit a principio quod, quia principium
quia cum dico necessario determinatur ad quod ad tot prsecise se extendit, ad quod
 QU^STIO IF. 05

ralio formalis illius se exlendil, quia prin- qtiod si plures cceli fuerint, erunt sirut
cipiuiu quod liabel priecise ralioneiu for- homines. Si autem principium unius homi-
raaleni producendi, ul possit producere. nis est unum, et fuerit numero unum plu-
Si ergo produclio ejusdeni ralionis posset ra, et nliud numero multam hahet mate-
plurificari, el per consequens esse in infi- riam: sermo enim unus, qui est idem, est

nitis, necessario esset aclu in inlinilis, etiam plures, non sermo liominis, id est,

quia possibililas in divinis ponit necessita- secundum Commenlatorem ; ea quas sunt

tem, ut ponilur 3. Phijs. text. comment. 32. unum in ratione, id est, definilione, sunt

Coniiiigere, inquit, ab esse nihil di/fert in plura in numero, ut liomo, qui est unus
perpetuis , id est, quod in perpetuis, quod in numero, eL plura in potentia, ut Socra-
est possibile. aclu esl, ut clarius palet tes et Plato. Sequilur in texl. Quod autem
secundum aliam Iranslationem, ubi liabe- est essentia prima non habet materi-
tur, quod in aelernis non est differentia in- am, quia est pcrfectio, id est, secundum
ter possibile, H id quod est, quod debet Gommenlatorem, quod prima essenlia,

intelligi de esse pertinente ad naturam quae sigiiificat esse rei, oporlet ut non ha-
aeterni. Unde Gommenlator ibi in fine com- beat materiam, quoniam si haberet male-
menti : Et cum fuerit possibile aliquid esse riam, haberet aliam essentiam, et sic in

de natura rerum aeternarum, illud erit infinilum, et ideo necesse est ut prima
necessarium, non conliiigens. forma quae est perfectio et finis non ha-

7. (g) Tertio declaratur juxta intentionem beat maleriam; eril ergo simplex, et om-
non
l

bet
Philosophi. Hiec ralio stat in hoc breviter : ne simplex esl in non materia. Sequilur
jriam
•ahen-
Quod non habet maleriam contrahenlem m texlu : Primus igitur motor, qui non
jm ad esse individui est simpliciber implurifi- movetur, est unus ratione, ut numero. Mo-
mpla-
ibile. cabile, sed omnia aeterna, sive necessaria tor igitur molus continui, oportet semper
secundum mentem Philosophi non habent ut sit unus tantum; ergo lOiwn coelum
differentiani contrahentem ad esse indi- est tantum, id est, secundum Gommen-
visibile, cum sint de se hxc; ergo impos- tatorem, et si molor est unus numero,
sibile esl productionem ejusdera rationis ergo ipsum primum motum ab eo, si move-
in divinis plurificari. Major est nota, quia tur motucontinuo, est unum etiam nume-
plurificabile in plura ejusdem rationis est ro, et si ccelum esl tale, ut dcclaratum est,

contrahibile ad illa plura per aUam et ergo coelum est unum numero ; movetur
aham ralionem individualem. Minor patet enim uno motu continuo ab uno motore
per Philosophuin 12. Met. text. comm. 49. numero et defmitione. IIicc ille.

ubi arguit quod non possunt esse plures (h) Ex ista intenlione PhHosophi vide-
38.
coeh, quia non possunt esse plura moven- tur, etc. Hic Doctor inlendit osLendere
lia prima. Hoc probalur, quia quaecumque quod Philosophus in proposito loqualur

sunt numero multa, unum auleni specie, lanlum de materia, quae est ratio indivi-

habent maleriam ;
primum auLem mo- duandi, sive contrahendi naluram ad esse
vens non habet materiam, est enim aclus individuale. Et primo ostendit quomodo
purus. Unum ergo, eL ralione et numero diversimode loquitur de materia in di-

primum movens et immobile ens ; ex hoc versis locis, ut faciUus cognoscatur quo-
infert, unum igitur coeltim. Ait enim sic modo in proposito tantum loquatur de

secundum aliam translationem : Quoniam materia, quue est ratio formalis individu-

aulem coelum est unum, manifestum est aadi, dequa prolixe dictum estmsecMWcfo,
 96 OUODLIBET.

disl. 3. quaesl. 6. Dicil igitur Doctor quod do potest reduci ad materiam primo mo-
Materia
suinitur
Philosophus quandoque accipil maleriam do, pro quanto dicitur conlractiva, vel
multis saltem in divinis quasi materiam. El
pro principio receptivo facienle composi- sic
modis.
lionem cum actu, sive cum forma, quo- proprietates hypostaticae, sive personales,

modo dicit materiam et formam esse duo possunt dici quasi maleria, non quod
principia, ul palet primo Physicor. texl. determinent essentiam divinam, sed de-
com. 65. ef 79. Hoc idem secundo Physi- terminant personas, sive hypostases, ut
cor. et secundo de Anima, et 5. et 12. patet per Damascenum lib. 1. c. 5. vel 10.

Metaph. et primo Coeli, et alibi saspe. Dici- et lib. 2. cap. 6. Relatio, inquit, non deter-

tur igitur materia principium receptivum, minat naturam, sedht/postasim, et sic pro-

et per oppositum forma habel rationem prietas personalis non dicitur actus natu-

actus. AUo modo forma dicitur quid- rse, sed actus hypostasis, ut patet a Do- 1

secundum Philosophum in multis lo- 4

ditas ctore in primo, dist. \. q. 2. et d. 26.

cis, et per oppositum maleria dicitur quid- Polest etiam dici, quod supposita divina 39.

quid habet ralionem contrahentis vel determinantrelationes comraunes ejusdem

determinantis ipsam quidditatem, et hoc rationis, quia quot sunt personae divinae,
modo differentia individualis, qusecumque tot suntetiam aequalitates, vel simiUtudi-
sit ipsa, dicitur maleria respecLu quiddi- nes, vel identitales. Alia est enim aequali-
tatis specificse. Et dicit Doctor quaeciim- tas in Patre, et alia in Filio, ut patet in

gue sit ipsa, quia sive differeniia individu- primo, dist. 31. ubicumque igitur est
Quot snnl
alis accipiatur pro duplici negatione, ut pluraUtas ejusdem rationis, ibi necesse personaa
tot cequali-
patet per Henricum, qui dicit quod in- estponere materiam, accipiendo materiam tates.

dividuum dicit negationem divisibili- non pro recipiente, sed pro contrahente
tatis in se, et negationem idenlitatis sic vel sic accipiendo, sciUcet primo vel
cum alio, ut patet in secundo dist. 3. secundo modo, quia nullo modo potest I
q. 2. sive accipiatur pro existentia rei poni naturam, quae est unius rationis

materiahs, ut ponit Boetius, ut patebit plurificari, nisi sit aliquid contrahens hoc
in secundo, dist. 3. Dicit ergo, quod modo vel iUo ; non enim potest poni
quocumque modo accipiatur differentia naturam humanam plurificari in plura
individualis, potest dici habere rationem individua ejusdem rationis, nisi per
malerise, pro quanto est contractiva quid- aliam et aliam differentiam individualem ;

ditatis specificsB. Sed tale contrahens vel nec similiter potest poni albedinem
delerminans, potest dupliciter intelligi : plurificari in plura subjecta, nisi illa

Uno modo quasi inlrinsecum inferiori, sive subjecta praecise determinent eam ad cer-

delerminato sub tali communi alio mo- ; lum numerum. Adverte tamen, quod
do quasi praesuppositum determinato. isto secundo modo subjeclum non dicitur

Exempium. Exemplum, differentia individualis Socra- determinare albedinem, ut dicatur haec,

tis conlrahit hominem primo modo, quae fit enim hxc per propriam haecceitatem.

est intrinseca Socrati; et secundo modo Et simiUter relationes communes sunt

hoc corpus contrahit albedinem, vel colo- de se hxc, ita quod sequalitas, quse est in

rem, quia in alio corpore est alia albedo ; FiUo est de se hxc ; dicimus tamen quod
et secundum hoc, si non possent esse, nisi subjecta determinant ad certum nume-
tria corpora, non possent esse nisi Ires al- rum, quia communiter non numerantur
bedines. Gontrahens tamen secundo mo- accidentia ejusdem rationis, nisi ad nu-

,
 OU^STIO 11. 07

merum subjecloruiii, nam plura acciden- prior productionibus lalibus, ut supra pa-
lia praecise nuinero differenlla possunl esse tuil, el slc applioata est intentio Philoso-
in eodenisubjeclo, eliaiu loquendo de ac- phi ad conclusionem hic intentam.
plura cidentibus absoiulis, ut palet a Doclore in (i) Sed inquirendo qualiter, eic. Unde di- 4o.
leutia
siat
lertto, dist. 8. et Melaphysic. Doctoris Cft 7. Met. Cnp. 9. texl. C. 11. rjUOl quid non est la
ise
0(1 em
qusest. 7. illa ii;i!ur accidenlia essent prai- erat esse ct unumquodque in quibusdam
i«^ciO' cise numero dislincla. Palel eliam quo- idem, ul in primis substantiis,ut curvitas et
modo Deus posselfacere plures albedines curoitati esse, id est, quod quid erat esse
numero distinctas sine subjecto ut posset et singulum cujus est in quibusdam est
probari per dicla Doctoris in secundo, idera ut in primis subslanliis, id esi,
dist. 12. quvst. 2. et de facto palet quo- in speciebus universalibus, ut curvitas
modo ponuntur plures quanlilales ejus- et curvitati esse, quod quid est curvila-
dem ralionis separ?lj« a subjeclo, ut in lis.sunt idem. Seauitur in textu : Siprima
sacramenlo Eucharistiae. Posset etiain est, Id est, si curvilas sit nrima sub- 7. Mei.
lext. 41.
facere plures albedines in uno subjecto, slantia et species. Sequitur in textu :

ut Doclor videlur innuere in terlio, dist. 8. Dico autem primam, quae non dicilur
et in 5. .Met. suse quaest. 7. Non vuU ergo per aliud in alio esse, ut subjecto vcl
Doclor hic, quod lalia ejusdem ratioiiis m,ateria. Qusecumquse vero ut mate-
sinl praecise determinata ad certum nume- ria, aut concepta cum materia, non
rum propter numerum subjectorum. Cum idem neque secundum accidens unum, ut
ergo dicit, quod nullo modo potest poni, Socrates et musicum, elwocail hic priinam
naluram quae est ejusdem rationis pluri- substantiam, quae non habet formain in
ficari, nisi sit aliquid contrahens hoc mo- sulneclo etin materia signata et indivi-
do vel illo, etcumdicit naluram conlrnhi duali. Qusecumque vero sunt concepta, ut
et plurificari per aliam et aliam differen- materia aut concepta cum maleria, scilicet
tiam individualem, hoc dicit secundum iadividuali, ut sunt singularia non sunt
inlentionem propriam. Cum vero dicit idem, scilicet quod quid est cum eo cujus
formam ejusdem ralionis, ut albedinem est. Sed haec auctorilas exposita est supra
vel aliquod aliud accidens delerminari ad in secundo, dist.S. qu!est. o. Et sic palet
certum numerum per aliud et aliud sub- quomodo Philosophus non vult ibi dicere,
jectum, hoc non dicil secundum intenti- quod in materialibus non est idem quod
onempropriam, intelligendo quodilla cer- quid est et illud cujus est, licet aliqui sic
la pluralitas sit praecise per aliud et aliud exponant.
subjectum, utsupra patet. Sequitur, etper
oppositum, ubi non est hoc modo materia, SCHOLIUM.
impossibilis est pluraliLas ejusdem rali-
Adducit duas rationes contra resolutionein
onis, sed nec talis maleria est possibilis
quiestionis. Prima, suadet generationem et
respectu produclionum in divinis, quia spirationem esse ejusdem rationis, quiaidem
nihil tale conlrahens vel determinans est principium Ibrmale, forma-
et terrainus

possel esse, nisi determinatum ad certam lis utriusquo, scilicet essentia. Secunda, in-
toudit Filium posse generare, quia habet po-
pluralitalem, et per consequens nisi prius
tentiam geaerandi, sicut patet de quo 1. d. 7.
habens pluralitatem allerius rationis, ut
Adducit alias duas rationes contra id quod
supra palet in secunda ratione, et nulla dictuin est, scilicet priinam distinctionem fi-

pluralitas alterius rationis posset poni uitain aliquorum ess6 alterius rationis.
Tom. XXV. 7
 98 QUODLIBET.

22. De tertio articiilo
Art. 3.
Ratio 1. contra prnedicta, et primo contra
conclusionem deinde contra pra3-
,
missas. Contra conclusionem du-
pliciter, primo sic Ubi princi-
pium est ejusdem rationis et ter-
minus formalis ejusdem rationis,
ibi estproductio ejusdem rationis.
Sed essentia divina, quse est ejus-
dem rationis, in divinis est princi-
pium productivum cujuscumque
productionis, et etiam terminus
formalis cujuscumque producti-
onis; ergo quselibet productio est
ibi ejusdem rationis
Text. 4. que. Major videtur haberi ex 5.
et 18.
Physic. quia non videtur productio
distingui, ex principio
nisi vel
formali, vel ex termino. Probatio
minoris, primo quantum ad secun-
dam partem de termino formali;
quodlibet productum productione
accipit essentiam, quia sicut Filius
nihil habet nisi natnm, secundum
Hilarium, (hoc est nisi quod na-
scendo accipit), ita Spiritus san-
ctus nihil habet nisi quod proce-
(k) objicitup pars minoris, scilicet quod esscn-
tia sitprincipium formale respe-
ctu utriusque productionis, quia
terminus formalis non potest ali-
: quo modo esse prior principio for-
mali producendi. Si ergo essentia
est terminus formalis producti-
onis, ut jam probatum est, et ipsa
est primum
ens in Divinis, utjam
probatum est in prima qiueslione, se-
quitur quod ipsa essentia secun-
dum seestprincipium formale pro-
ducendi inquacumque productione.
Minor etiam probatur quantum
cum quacum- ad utramque partem perhoc, quod
illud principium formale, et
est
terminus formaUs in quo produ-
cens assimilatur producto, et prse-
cipue, quando est productio univo- i
ca.Nunc autem prima assimilatio
producentis adproductum in Divi-
nis est essentia ipsa, ut essentia;
ergo ipsa est formalis terminus
productionis, et formale princi-
pium producendi.
Secundo contra conclusionem 23.
sic Habens principium formale
:
Ratio 2.

dendo accipit; non autem accipit producendi perfectum, potest illo

essentiam, nisi sicut terminum producere; sed Filius habct prin-
formalem. cipium formale dicendi et gene-
Confirmatur illud per Augusti- randi perfecteTergo, etc. Probatio
num 15. de Trin. c 26. Sicui Filio majoris, quia ideo est suppositum
prcestat essentiam de Patre generatio, ita potens agere, quia habet princi-
Spiritui scmcto de utroque processio. pium agendi,maxime perfe- et
Non potest autem illud intelligi de ctum. Probatio minoris, memoria
prsestando, sive communicando, perfecta est primum principium
nisi sicut de termino formali pro- dicendi sive generandi. FiHus au-
ductionis; nec potest intelligi es- tem habet memoriam sicut Pater
sentiam communicari per produ- 5. de Trin. c. 7. quselibet persona
ctionem, nisi sicut primus termi- meminit perfectam patet.
sibi, et
nus formalis, quia non sicut con- Tertio contra illam propositionem,
Ralio 3
sequens alium terminum forma- quod prima distinctio flnita est aU-
lem, cum essentia principium
sit quorum alterius rationis, instatur
omnium. Ex hac probatur alia dupUciter : Primo, quia unitati
 QU^STIO H. 99

cst iminediatior distinctio minor sinl ejusdem rationis, a fortiori lllae e-

qnam majoi'; distinctio cjusdem runt ejusdem rationis, quarum termini

rationis est minor (inam alterius formales sunt ejusdem rationis, et prin-
rationis ; ergo, etc. cipia formalia productiva sunt ejusdem
Sccundo, quia a Deo possunt es- rationis, non tantum ad invicem, sed
se immodiate plura creata, ct in eliam cum terminis formalibus. Sed in
eadem specie; erg"o possibilc est proposito eadem essentia divina est prin-
quod pluralitas cjusdcm rationis cipium formale produclivum, tam re-
esset omnino j^rima et immcdiata spectu generalionis filii quam spirationis
unitati, et sicut in causa et causa- Spiritus sancti, et est eadem termino
tis, pari ratione in principio et formali utriusque productionis ; ergo
principiatis. generatio et spiratio sunt ejusdem ra-
tionis. Minor patel per auctoritatera Ili-

COMMENTARIUS. larii et Auguslini, quoad lianc partem,

scilicet quod essentia sit termlnus forma-
(k) Deterlio articulo, in quo Docloi''ad- lis. Nam Ililarius vult quod sicut Films
ducit tres inslaiUias, duas contra quaesli- nihil habef, nisi natum, id est, nisi quod Essentia
est
oneni principaleni, quibus prol)at quod in nascendo accepit, et Spiritus sanctus, ni- terminus
1 -1 , • • , , , formalis.
divinis possunt esse plures producliones 1
Inl liabet nisi
1

quod procedendo accepU,

ejusdem rationis. Et tertia instantia est sed accepit essenliam ; et patet quod non
conlra illam propositionem superius di- accepit eam nisi ut terminus formaUs pro-
clam in secundo articulo, scilicet quod duclionis, sicut dicimus quod genitum ac-
prima distinctio finita est necessario ali- cepit naturam a generante, et patet quod
quorum alterius rationis. Per primam non accipit eam, nisi ut terminum forma-
ergo instantiam, quae est contra conelusi- lem.
onem, probat generatio et spiralio sunt Patet etiam per Augustinum 15. de
42.
ejusdem ralionis, quia omriis produclio, Trin. c. 26. Sicut Filio, inquit, praestat
cujus principium formale productivum, essenliam de Patre generatio, sive commu"
et lerminus formalis produclionis sunt nicat, ita Spiritui sanclo de utroque pro-
ejusdem rationis, esl principaliler ejusdem cessio. Sed essentiam sic communicari per
rationis. IhBc patet spciaiiter de ter- generationem et spirationem, non intelli-
mino formali ejusdem rationis per Phi- gitur communicari, nisi iit terminus for-
losopluim quiato Phi/sic. text. cap. 4. malis, sicul etiam natura creata per gene-
°g_ ubi vult quod motus vel mutatio magis ralionem communicari supposito, non in-
denominelur a termino ad guem, qui leUigilur communicatur supposito, nisi
communiter ponitur lerminus formalis ut terminus formalis generationis. Et sic
productionis quam a termino a quo, patet quomodo essentia est lerminus for-
et exemplificat ibi de generatione et malis utriusque productionis. Et hoc pro-
corruptione IIoc idem patet texl. c. 18. lixius ostensum est in primo dist. 5. q. 2.

et 19. ubi exemplificat idem de motu Alia pars, scUicet qnod sit principium for-
alleralionis, et augmentationis, et dimi- male productivum, patet, quia nunquam
nulionis, etc. Si ergo Philosophus vult terminus formalis potest aliquo modo esse
quod productiones, quarum termini for- prior, vel prioritate originis, vel prioritate
males ad quem sunt ejusdem rationis, perfectionis, illo principio formali produ-
 '

100 QUODLIBET.

cendi. Palel, quia lerminus formalis per quod licet cssentia esset princi- ratioriem
1. C. r:,

principiumformale produftivum capil ess^ pium elicitiviim, tnmen respectu Or.. ...

Uenna.
simpliciter, vel in se, sicut est in creatuiis, alterius et alterius productionis in sum.tr
57. q. 7
vel in alio tantum, sicut essentia divina esset aliud principium, et aliud de- et quodl.
capit esse non inse, sed tantum in perso- terminativum, puta alius et alius q. 3,

na producta, pro quanlo intelligilur sibi respectus; et tunc mnjor est falsa, 1

communicari. Gum ergo essentia divina quod ubi est principium elicitivum
sit simpliciter primum ens tam primitale ejusdem rationis, esset productio
perfectionis quam originis, ul patet quse- unius rationis, nisi cum hoc esset
stione prima articulo primo, et illa est principium determinativum ejus-
simpliciter primus terminus formalis, se- dem rationis, quod non est in
quitur quod erlt principium formale pro- proposito.
ductionjs. Minoretiam proJDatur quantum Oontra hoc,(m)si principium eli- Esseo
non d4
ad utramque partem, per hoc, quia illud citivum non sufiicit sine principio minattr
ad gen«r
et principium formale est terminus forma- determinativo, hic et ibi, eadem tioneil
per;
lis, in quo producens assimilalur produ- qusestio est, per quid essentia, quae respecH
cto, et prsecipue quando est productio est principium elicitivum indeter-
univoca, sicut in proposito generalio Filii minatum, detcrminatur ad hoc vel
in divinisest simpliciter univoca, quia ge- ad illud determinativum. Si enim
nerans et genitum sunt ejusdem rationis; principium ejusdem rationis non
similiter spiratio est univoca, quia spirans potest esse per se principium re-
et spiratum sunt ejusdem rationis, et Iioc spectu plurium alterius rationis,
satis patet inprimo, dist.7. el 13. Cum non poterit essentia, quseest prin-

Essentia
ergo prima assimilatio producenlis ad pro- cipium radicale elicitivum, esse
divina est
primum
duclum in divinis est essentia illa, ut es- principium immediatum respectu
ens. sentia, (etloquitur hic de prima assimila- plurium determinativorum princi-
tione fundamentali, supple quae est ratio piorum alterius rationis, quia qua
forraalis fundamenlalis, qua productum ratione aliquid ejusdem rationis
assimilatur producenti); ergo illa essenlia est principium aliquorum plurium
est formalis terminus utriusque producti- diversae rationis, eadem ratione et
onis, et formale principium producendi. aliorum, vel si illa prsecedant alia,
erit processus in inflnitum; vel si
ille est impossibilis, determinatio
SGHOLIUM. per respectus, ut per principia de-
terminativa, non sufficit.

Rejectis duabus solutionibus Henrici et Prseterea (n), illi respectus sunt *al. ig
iden
aliorum respondet ad primum, negando es- productiones, nunc *
autem idem determi

sentiam esse principium rormale totale ge- non determinat se ad se. Dicere
nerationis et spirationis, sed meraoriara et
enim essentiam determinari ad ge-
voluntatera perfectara, de quo late Doctor 1.

d. 2, q. 7. n. 13. et 18. et d. 7. et 15. per to-

nerationem activam per respe-
tum. ctum, qui nihil aliud est quam
generatio activa, ut dicetur po-
24. Ad primum *
triplex (l) est via stea, est dicere quod determinetur
•al.duplex.
Ad respondendi. Priino ad majorem, ad generationem per generati-
 QUi^STIO 11. 101

onom, ot ita qiiod idcm cst princi- sanctus, nec Spiritus sanctus ma-
piuni (lcterniinativum sui. gis esset Spiritus sanctus quam
Secundo modo (o) diceretui\ nc- ^'erbum.
"^io- gando majoi'cm, quia etsi sola Itom, suppositum iiabens idcm
essentia sit principium producti- principium formale perfectum ali-

vum, illne tamcn productionos pos- quarum productionum, potest ita

sunt esse altcrius rationis, quia primo per illtid principium in

aliqua pluralitas potest esse pri- unam illarum, sicut in aliam, et
ma, et nulla potest osso actu infi- ita prima persona aeque primo
nita,ncc otiam in potontia intinita posset producere Spiritum san-
in Divinis. Nulla autem potost ctum sicut ct Filium, et ita Spiri-
esse nccessario finita, nisi qujBcst tus sanctus non necessario est
alterius rationis, vel prseexigens a Filio.
Terlia
aliquam altcrius rationis ergo ; Tertio modo conceditur mi-
(q) responsio,
stante prima pluralitate, nec esse nor, quod cssentia est principium et est
p."opria.

est quod in Divinis sit aliqua plu- formale, et terminus formalis Es entia
iit
ralitas pi-ima omnino, ct immo- utriusque productionis, non tamen principium
formale et
diataunitati,ot ita potest poni,quod sic totale, quin aliquid includitur terminus
productio-
ista pluralitasproductionum,
sit per se, et in principio formali et num,
sed
sicut qnorumcumquc. Falsa est in termino. In principio quidem partialis.

ergo ista major in Divinis, quod formali, quod est memoria perfe-
ubicumque est idem principium, cta, includitur essentia, et in ter-

et idom terminus, ibi est produ- mino formali, quod est Verbum
ctio ojusdem rationis vera est ;
perfectum, et Spiritus sanctus
tamen in creaturis, ut loquitur perfectus, includitur etiam essen-
Philosophus, quia ibi principium tia, et forte respectu utriusque,
formale productivum, vel est limi- tam in principio quam in termino,

tatum ad productionem unius ra- essontia habet rationem principa-

tionis, sicut ipsum est principium lis, hoc respectu illius, quod
et

unius rationis, vel si est prin- concurrit cum eadem, scilicot in-
cipium axiuivocum, et ita produ- tellectus vel notitise, voluntatis
ctivum plurium alterius rationis, vel amoris. Propter ergo identita-
terminus formalis utriusque limi- tem idem est quo produ-
essentise,

tatus cst, ita quod non potest esse cens producit, et terminus forma-
idem principium, et terminus plu- lis. Proptcr autem distinctionem

rium alterius rationis ; neutrum concurrentis cum essentia, utpote

potest osse in proposito, quia ibi intcllectus et voluntatis in princi-
principium est illimitatum, et pio productivo, sufficit principium
etiam tcrminus formalis. hoc ct illud adproductiones alte-
Sed contra (p) arguitur, sicut rius rationis, et terminos quodam-
argutum est in prima quaestiono, modo alterius rationis, et sic in

quia tunc prima persona producta princij)io habemus essentiam ot in-

non magis ex productione sua roa- tellectum, ossontiam et volunta-
li esset Verbum, quam Sjuritus tem. In termino autem habemus
 102 QUODLIBET.

essentiam et notitiam, essentiam

et amorem;et ratione ejus qnod
idem est in principio formali com- COMMENTAUIUS.
mnnicativo, sit idem in termino
formali communicatum et rati- ; (1) Ad primum. Kesporidet Doclor pri-
43.
one ejus quod distinctum est in mo recitando duas opiniones, quas eliam Opinio
nenricj
principio, sit formalis ratio pro- iroprobat quaest. 4. Prima esl Henrici m
ductionis distincta; et illud quod sum. art. 39. quxst. .3. qui vult quod
concurrit in termino, sit formali- licet essentia sit principium elicitivum

ter distinctum. utriusque productionis, non tamen est

26. Si quseras istorum duorum con- sic immediatum principium, nisi per aliud
Vide 1.
d. 3. q. 1
currentium in principio formali, et aliud delerminalivum. Vult ergo quod
nonne alterum est principium for- essentia, non ut absolute sumpta, sed ut
male, et reliquum concomitans? determinatur per generationem activam,
ergo ab illo altero formali, vel di- sit principium elicitivum produclionis Fi-
cetur principium formaliter idem, lii, et ut determinatur per spirationem
vel omnino alterum. activam sit principium spirationis Spiritus
Respondeo, duo quse concurrunt sancti.
in principio, scilicet in memoria (m) Contra hoc instat Doctor, quia si

perfecta,essentia et intellectus, et essentia non est ex se determinata respe-

in voluntate perfecta, voluntas et ctu utriusque productionis, sed determi-
objectum diligibile praesens, non natur per generationem et spirationem, f
se habent per accidens, nec sicut tunc quaero, aut est ex se delerminata
remotum principium et propin- ad illos duos respeclus, qui ponunlur
quum. Sed totum hoc inldlectus in- alterius ralionis, scilicel ad generationem
finitus hahens objectum infmitum intelli- et spirationem, aut non esl ex se deler-
gihile sihi prcesens, est per se unum minata? Si primo modo, ita videtur con-
principium, ita quod alterum sine cedendum quod sil ex se deterrainala ad
altero non est principium produ' iilas duas productiones, cum non sit ma-
cendi, et ideo unicum princi
est jor ratio de uno quam de alio. Si secundo
pium simpliciter productivum,non modo, ergo determinabitur ad illos duos
distinctum in duo principia pro- respectus alterius rationis, per alios duos
ductiva; consimiliter de voluntate alterius rationis, et tunc quaero ut prius,

et objecto respectu spirationis, et aut est ex se determir.ala ad illos duos,

consimiliter de terminis respectu aut non? Si sic, ergo est ex se deterraina-
productionum. ta ad illos duos, per quos determinatur
Si quseras, quarenon potest es- ad productiones Filii et Spiritus sancti,

sentia sola, ut distinguitur contra cum non sit major ratio de uno quam de
voluntatem et intellectum, esse alio ; aut non est ex se deterrainata, sed

principium communicandi se? delerminatur adhuc per alios duos, lunc

Respondeo, essentia mere intel- erit pi-ocessus in infinitum. Et si talis pro-

lectualis non est principium alicu- cessus sit irapossibilis, slatim sequiiur

jus productionis; nisi ut coincidit quod deterrainala per illos respectus, ut

cum memoria et voluntate. per principia determinativa non sufficit.

 QU/ESTIO II. 11)5

quia non oportet ponere quod ex se sit et Spiritus sanctus dicilur dalus, quia li-

determinala ad ulrainque produolionem, bere productus per modum volunlalis. Se-

cum non sil major ralio, quod sil deler- cundo inslat, quia sequerelur quod non
minala ad illas productiones quam sit magis primo Verjjum csset productum
delorminata ad illos respectus determi- quam Spirilus sanctus. Palel, quia sup-

nalivos essenlias ad illas producliones, vel posilum habens idem principium formale
oportebit ponere processum in infinilum. perfeclum aliquarum produclionum, potest
(n) Pneterea. Secundo inslat contra ita primo per aliud principium in unam
hanc opinionem, quia tunc sequerelur illarum sicut in aliam. Et ita prlma persona
quod idem esset determinativum sui, pa- aeque primo posset producere Spiritum

lel, quia per IlLMiricum, essentia divina de- sanctum sicut et Filium, et ita Spiritus

terminatur ad generationem Filii per pa- sanctus non necessario esset a Filio. Et

lernitatem vel per generativitatem, quse iila3 duae productiones cum suis improba-
tamen in re nihil aliud esl, nisi gencra- tionibus clare patent in primo, dist. 13.
tio, acliva ul infra palebit qusesl. 4. et in (q) Tertio modo conceditur minor. Hic 45.
Opiaio
primo salis paluil disl. 28. qusesl. 3, &ive Doctor ponit responsionem propriam, Adam
Fratris
ull. ergo essentia divina delerminalur qua} estsalisclara; major enimrationis est j^oddam.

ad generationem aclivam per generali- vera, loquendo de principio formali totali, '^"geJt^a^

onem, et sic idcm est determinalivum sui. et de lermino formali totali. Sed in propo-
^^l^^^^^^^
(o) Secnndo modo. Secunda opinio est gito essenlia divina non est totale princi- principium
prouucU-
Adam lib. 1. dist. G. q. 1. art. 2. qui dicit pium
^
productivum, nec Filii, nec Spiritus ^um
Filu.
quo l sola essenlia est principium forma- sancti, sed respectu Filii est essenlia divi-
le productivum ulriusque productionis, na, ut perfecte praesens inlellectui divino,
cum slt simpliciler illlmitata, et illae pro- sic quod ulrumque est principium formale
ductiones erunt allerius rationis, quia ali- productivum partiale, licet essentia divina

qua pluralitas esl simpliciter prima, et sit magis principals, ex quibus inlegra-
illa necessario erit alterius ralionis. Falsa tur unum principium formale totale, quod
est ergo illa propositio, quod ubicumque dicitur memoria foecunda. Et similiterre-

est idem principiuui, et idem terminus, speclus Spiritus sancti essentia divina, ut
quod ibi sit eadem produclio, quia hoc perfecte praesens volunlati per aclum
non est verum de principio omnino illi- cognoscendi, est principium partiale re-
milato, quale est essentia divina, sed lan- spectu Spirilus sancti, et principale, et

tum est verum de principio limitato. volunlas divina aliud partiale, et inlegrant

(p) Sed contra. Gontra hanc opinionem unum principium lotale, sic quod intelle-

instat Doctor, quia si essenlia divina esl clus et volunlas non concurrunt, ut prin-
immediatum principiuin tam Filii quam cipia tantum determinativa, sed ut princi-

Spiriius sancti, tunc Spirilus sanctus ex pia vere parlialiler productiva. Et hoc
vi productionis suae non dicitur magis magis proUxe patel in primo, dist. 2.

quam Verbum, nec Ver-

Spiritus sanctus parte 2. quaest. 3. et dist. 7. et 13. et in se-

bum magis Verbum quam Spirilussanclus. cundo, dist. 1. quaest. l.vide ibi. Similiter

Cum tamen Verbum non dicatur Verbum, terminus formalis productionls, loquendo
nisi quia natum, et Spirilus sanclus, nisi do termino lotali, non est sola essentia di-

quia datus, et sic Verbum dicilur Verlmm vina, sed lerniinus tolalis generalionis
de memoria natum per modum naturai, Filii est persona Filii constituta ex essentia
 104 QUODLIBET

et proprietale. Adverte tamen, quod lo- nec aliud ejusdem rationis esse posset pro-

quendo de terinino formali lotali, nuUae pter rationos allatas art. 2. Vide Doctorem de
hoc 1. dist. 3. q. 7. § dicet tunc ad quacst.
producliones possentdici ejusdem rationis
explicat modum loquendi de habere poten-
ad invicem, ul prajcise denominanlur a
tiam generandi, et quo sensu Filius eam
lermino tolali, et patet, quia generatio habeat, de quo 1. d. 7.

Socratis et generatio Joannis, ut denomi-

nanlur a Joanneel Socrate productis, non

Ad secundum (r) et primo ad 27.

rem, secundo ad formam argu-

dicerentur prsecise ejusdem ralionis, quia
Socrates et Joannes, elsi ratione nalurae
menti.Ad rem potest dupliciter re-
ejusdem rationis, ratione ta-
spondcri Forma, quse est in aliquo
:
humanae sint
supposito principium producenli
men proprietatis individualis, quse pro-
prietates sunt primo diverste, ut patet a
productione ad-^Bquata illi formse,
Doctore inprimo, dist. 3. et 25. non essent non potest esse alicui alteri prin-
ejusdem rationis, tamen communiler cipium producendi nunc autem ;

productio denominatur non a termino to-

memoria principium
est Patri

tali, sed a lerinino formali partiali et

producendi productione adsequata
communicata
illi principio ergo et si sit in Fi-
; ;
principali, qualis est natura

sine forma. Et sic in proposito generalio

lio,non potest esse Filio principi-
et spiratio in divinis, ut denominantur a
um producendi. Major probatur
termino formali principali, qui est essen-
exemplo sic Si calor esset igni :

divina sunt ejusdem rationis ut vero

principium calefaciendi lignum ca-
tia ;

lefactione adsequata illi calori, et

denominantur a proprietalibus constitu-

tivis sunt simpliciler alterius rationis, ta- idem cnlor communicaretur

ille

men ab non liabent quod ligno, non posset esse ligno prin-
illis sint alteri-

us ralionis, nisl praecise ex quadam deno- cipium calefaciendi. Probo, quia

minatione extrinseca, sed originative lia-
nec calefaciendi se, quia tunc calor
esset principium calefaciendi, sive
bent ab inlellectu el volunlate, quod sint

alterius ralionis lanquam a principiis for-

producendi calorem in eodem sup-
posito, nec alterum, quia calefactio
malibus originativis allerius et alterius ra-
ista ponitur adsequata illi calori. Et
tionis, parlialibus tamen, et nunquam prin-
cipalibus.
procedit ista probatio de adsequa-

Secundo instat n. 23. contra eamdem tione omnimoda, ubi impossibile

46.
An sint
conclusionem, probando quod possint esse
est actionem excedere principium
pUii-esge-
neratioues
piurgs generationes, et arguit sic : Ilabens
formale agendi, et secundum
principium formale producendi
istum intellectum patet minor,
perfe-
ctum, etc.
quia memoria sic in Patre habet
diotionem in Patre adaequatam,
SGHOLIUM. quod impossibile est principium
dictivum excedere hanc dictionem,
Ad secundum positum num. 23. ideo Filius
sicut impossibile est in Divinis di-
non potest gignere, quia memoria in Patre
ctionem esse nisi lianc, quia de se
estprincipium producendi procluctione adae-
est haec. Patet cx solutione qufe-
quata, ita ut per dictionem excedi nequeat,
et ratioest, quia quidquid estin Divinis, est stionis, quia quidquid in Divinis
ita de se hoc, ut si per impossibile non esset. non prseexigit pluralitatem altei-i-
 OU^STIO li. iiiC

us rationis, illud de se cst hoc; di- minori, quia haberi potest aliquid
ctio in Divinis non nocessario pra^- dici multiplicitcr ex postpr.^cdica-
cxigit pluralitatem altcrius rati- mentis, licet proj^ric non dicatui*
onis ergo de se est liaec, ct pcr
; aliquid formam habcrc in abstra-
consequens principium cjus habct cto, nisi habeat eam, sicut forma
hanc dictioncm omnino adoequa- sic signiticata nata cst liabcri, Iioc
tam sibi; non potcst ergo csse prin- est tanquam formam. Non enim
. res-
cipium in Filio.
'
proprie dicerctur habcrc albedi-
iiouem
ealita-
Ad eamdcm* i'ationem probandam '
nem,quia haberet eam clausam in
.

jm. accipicnda est ista propositio, et bursa, quia non est ille modus pcr-
rcditin eamdcm sentcntiam cum fcctus, quia albcdonata esthabcri
alia, suppositum accipicns formam ut forma informans.
per productionem adaequatam illi Ulterius, nomen abstractum si-

formae, non potest per illam for- gnilicans principium agcndi con-
mam producere; tilius recipit me- structum cum Gerundivo signifi-
moriam per productionem ada^- cante aliquam actioncm, natum
quatam illi memoriae; ergo, etc. cst haberi a supposito, ut sit illi
Minor declaratur sicut in ratione principium agcndi illaactione; vcr-
jam facta. Probatio majoris, quia bi gratia, habeo potentiam vidcn-
piens si secundum illam produceret, aut di, ista potentia non soliim nata

lucu- ergo aut alterum; non se, quia

se, est habcria meutforma, sed etiam
-mce 'loc est impossibilc, secundum Au- ut principium mihi operandi se
quata,
gustinum. 1. cle Tmi. nec al-
cap. 1. cundum illam formam, et hoc no-
"=^''"Herum,
eam.
quia illa productio illius tat illa constructio Gerundivi ciim
ponitur adaequata principio produ- absLracto tali. Similiter istaGram- Fiiius scit

ctivo;sicergo non oportetquaerere matica patet ex usu loquendi. Etsi ^®nem'°"

P^tns, at
determinativum concurrens cum enim vcra sit hFec filhis Dei scit qe- :
"J non uabft
principioelicitivo,ut sit unadictio, iiemlionein Pnlris, non tamcn ista :
scieutiam
generaadi.
nec etiam aliiiuam negationem po- Filius habcl scienliam ncncrandi. Consi- Fii'"s noa
.... . habet
test habere,sicutsittaleprincipium millter, neC ISta : Isle hahct Volunta- memoriam
formale. Sed esto quodessentia vel tcni
,. f
nec est aliqua ratio
^enem?2(i<;
i 1- perlectam,
ut
• • !•
• /-^ principium
quodcumque positivum mere acce-
I

nisi ex constructione Grammatica- operandi.

ptum, Patre formalis ratio

sit in li, quia non solum notatur abstra-
yideLd!?.
dicendi vel generandi, tamen non ctum haberi ab illo ut forma, sed ut
potest esse in Filio ratio dicendi principiumtalis operatiouis proce-
vel generandi, quia ipsum ut in dentis ab isto supposito consimili- ;

Patre, est principium productionis ter hic : Mi-hael scit Deum creasse niun-
adaequate, quantum ad primam dumetcrealionem nmndi, non tamcn
rationcm, ct per illam Filio com- scit creare mundum. Quando crgo
municatur quantum ad secundam accipitur in majori, illud (luod ha-
rationem. bet pi*incipiiim dicendi perfectum,

8.
Quantum ad secundum (f). videli- potest per illiid dicere, loqucndo de
cetadformam argumenti, potest habere proprie, sicut dicitur ab-
fleri aliqua difflcultas in majori et stractum haberi, quando habetur
 106 QUODLIBET.

iit forma ctiam de

siippositi, et dosignabatur, quod procederet ab
constructiorrpropria nominis si- aliquo principio formali, qnia il-
gnificantis principium actus cum lud poncbatur in proj)Ositione pro rrip'ex
1 . , T 1 • I
fallacia m
Gerundivo signiflcante actionem, subjccto. In conclusionc autem po- hac cons

qu9e constructio notat illam for- nitur, et suppositum dctermina- memJrik

mam huic supposito esse principi- tum, et forma, et ideo ex vi con- ^^''^l^^

nm ngendi, concodo mnjorem, quia structionis notntnr in conclusione, PeVfecf,"™ 'I

in subjecto includuntur illa.quse re'
quiruntur ad hoc quod prffidicatum
insit. Qunndo enim in hoc forma
habotur, ut forma Imic, et ut huic
principium agendi, potcst per hoc
esse principium agendi scd sic mi- ;
nor cst falsa, qui etsi Filius habct
mcmorinm perfcctnm, nliquo mo-
do habendi, non tamen ut formam;
et si habet ut formam, non tamen
ut principium agendi, propter ra-
tionem dictam in responsione
reali.
29. Ad probationem (t) minoris,
Memoria perfecta
propositio : est
cipnim perfectum dicendi, posset dici
quod est propositio truncata, et
oporteret eam supplere per nli-
quod dativum additum significnns
cui sit principium dicendi.
Vel quia est indifferens, potest
*al. major.
concedi, quod absolute est princi-
pium dicendi ;
mi-
nec plus ponit * COMMENTARIUS.
nor de memoria, quod Filius habet
memoriam perfectnm, est mnnife-
stum. Concludendo ergo, Filius
habet principium perfectum di-
cendi, quse fuit minor primi syllo-
quod actus non tantum compara- '^"=«»'^'
tur ad principium formale, sedi»abensea
etiam ad suppositum, ut egrediens potest
dicere.
i
ab aliquo. Figurne dictionis, quia
pcr similitudinem dictionis actus
signiflcati Gerundivo in prse-
in
missa et in conclusione,commuta-
turhabitudo actusad formnle prin-
cipium, in habitudinem actus ad
suppositum agens, et sic commu-
tatur quale quid in hoc aliquid.
Fallacia est etiam consequentis,
quia in majori habetur actus si-
illa gnificatus in Gerundivo in univer-
prin- i
sali ad nullum suppositum compa-
ratus. In conclusione autem de-
terminatur adcertum suppositum,
et non sequitur, actus est per hoc
principium, ergo est hujusmodi
suppositi.
(r) Ad secundum. Respondet,et primo ad 46.
Memoria
rem, secundo ad formam. Ad rem respon- habet
..... ,
lanlum
sio stat in noc, quod memoria in divinis unam pro-
habet tanlum unam productionem sibi

gismi, flt Amphibologint^

fallacia perfecte adaequatam, sic ad?equatam,
vel figurae dictionis, vel consequen- quod est simpliciter impossibile habere

tis. Amphibologisp, quia in majorc aUam, iino sic habet illam determinale,

constructio non determinat nctum quod si illam non haberel, esset sinipli-

illum significatum pcr gerundi- citer impossibile posse habere aliam, et

vum procedere ab aliquo suppo- illa productio sic esl ibi necessaria, quod
sito determinato, quia nullum si illa prsecise non essel, nec alia posset

suppositum certum poncbatur ibi esse. Etratio est, quia quidquid est in di-

in subjecto orationis, sed tantum vinis, est ita necessario, quod est impos-
 QU^STIO II. 107

sibile illud idem non esse, el si per ira- clu alterius produclionis. Cuni ergo illa

possibiie illud non esset, aliud ejus- memoria ul in Filio prjeintelligalur liabere

dem rationis non posset csso, ul patet illam unicam produclionem esl impossibi-

discurrendo in omnibus, nam natura le, quod ipsi Filio sit principium formale
divina sic necessario est de se hasc, producendi, quia si esset principium
quod si illa pra)cise non esset, nec alia formale producendi ipsi lulio, aut ergo
ejusdem ralionis posset esse. Patet, quia erit ralio producendi eumdem Filium, aut

si alia posset esse, ergo illa non fuit de se, alium. Non primo, quia lunc Filius gigne-
et ex sua ratione formali haec. Patel, ret seipsum, quod mens non capit. Non
quia si alia posset esse, ergo natura di- secundo, quia lunc esset principium
yina esset determinabilis per illam ali- (luarum produclionum, (juod est impossi-
am ; ergo non csset de se haec, imo si alia bile, ul supra expositum est.

posset esse, ergo etinfinita}, ut supra pa- (s) Quantum ad sccundum videlicel ad 47.

tuit, articulo secundo et in primo, distin- formam argumenti,uhi est tanlum difficul-

ctione 2, parte 2. El sicut dixi de natura las Grammalicalis, et non realis. El est ali-

divina, lioc idem patet de omni alio in qualis difficultas de hoc, quod est hahere
Deo, quia quidquid esl ibi ex sua entitate vel haberi, quia haberi potest multipliciler

formali est simpliciter in ullima accipi, utpatet in Pryedicamentis; proprie Haberi

aclualita- ^ ' *^ polest mul-
te, itaquod non est determinabile ad ul- tamen non dicilur aliquid formam babere, lipiiciter
accipi.
teriorem actualitalem, nec per consequens nisi babeat eam sicut formam, hoc est,

ad aliquam haecceitatem, et hoc in re, per modum formae informanlis, quia aliter

(
quidquid sit de conceplu, ) et per con- non est nala haberi ab aliquo, ut patet.

sequens de se hoc, et si illud non esset, Et ulterius nomen abstraclum significans

aliud non posset esse. Et dico ullra,quod principium agendi constructum cum Ge-
quamvis similitudo, quae est in Filio sit rundivo significante aliquam actionem na-
ejusdem rationis cuin illa, quae esl in Pa- tum est haberi a supposito ut illi princi-

tre (non tamen sic inlelligindo, quod in pium agendi tafi actione. Exemplum ha-

Deo sit simililudo habens majorem unila- beo potenliam videndi, potentia est quid
tem unitate numeraU praeler omne opus abslractum, quia abstrahitur a potente,

intellectus, quia est simpliciter impossi- quia polens est potens polentia Et hoc ver-
bile, sed dicilur ejusdem rationis pro bura videndi est gerundivum significans

quanto ab illa quse esl in Patre, et ab actionem, et conslruitur cum potentia. Si

illa quae est in Filio potest abslrahi unus ergo habeo potenliam videndi,non tantum
conceplus dictus in quid 6e illis), tamen habeo illam ut formam (sicut cum dico ha-
illa quae esl in Filio sic de se, et ex natu- beo albedinem, si enim haberem potenti-
ra rei est /lasc, quod si illa non esset, nec am, ut praecise formam informantem, tunc
aUa pusset in Filio, idem dico de illa haberem eam absolute, et non con-
quse est in Patre. El haec est ratio imme- slruclam cum aliquo Gerundivo ), sed ha-
diatissima quare in divinis non possunt beo Ulam ut principium operativum secun-
esse plures productiones ejusdem rati- dum illam formara, simiUler ista Gram-
onis. Tuiic uUra, taUs memoria erit lan- maUca, palet ex usu loquendi. Quamvis
lum principium formale producendi unam enim ha3c sit vera: Filius Uei scit generati-
tanlum productioiiem, et habita ill.i est onem Palris, quia
^ vere cognoscit illam,
Quoniodo
impossibile, quod sit ratio formalis respe- taraen Uaec est falsa : Filius Dei habet '^^* P'"*'!'^-
 108 QUODLIBET.

sitiones scienliam generandi, quia tunc Filius ha- Et etiam fallacia figuree diclionis, quia Faiiacia
sint verae
et falsjfi. beret eam ut princlpium operandi tali per slmililudinem diclionis actus signifi- dlrXilnia

actione, quod est falsuni, ut supra pa- cali in Oerundivo in proimissa et conclu- mo(i"i°''roni.
"'it'"'"''-
tuit,' et sic in niullis aliis potest
'
exemplifi- sione, concomitalur habitudo aclusad for-
l'rimo
cari. Sic dico in proposito, quod liabens male principiiim in liabitudinem aclus muiando
unnm
principium formale producendi, etc. et adsuppositum agens, el sic commutatur pra^dica-
j. .... raenfum
illi habenti
,.

prmcipmm formale producendi

, 1
quale
. .

quid
.
m
•

hoc
.
aliquid, quia
.

m
.

in aliud.

productione convenienti lali principio, et prima accipitur principium absolule in rnntando

ncgatur Filius habet supposito, secunda accipitur pnnct- ^0""^

tunc isla, scilicet, in "^"fil®

tunc pium ut est ratio agendi supposito. ahqmd.

principium formale generandi, quia
sequerelur, quod illo posset generare, et Fit etiam fallacia consequenlis, quia in
co^sequlfn •
cum probalur, quia Filius liabet memo- maiori habetur actus siffnatus
"> ° in Gerundi- ^'^...
commitli-
universali ad nullum ^"r
riam, quae est principiumformale dicendi. vo in suppositum ,
dupuciter.
48. (t)Dicit Doctor quod hsec proposilio : Me- comparalus, ut cum dicilur, memoria esl Primo,
quando
moria est principium dicendi perfeclum, principium perfeclum dicendi, et in con- proceditur
.
a superiori
est propositio truncata, el oportet eam clusione dctermmaturad certum supposi-ad inferius
,. ., _,.,. u u affirmative.
supplere per ahq-aod dativum additum, tum, utcum dicitur, ergo Fihus habel
I

secundo,
^1"^°.°
significans sui fil principium dicendi, memoriam ut est principium formale di- proceilitur
f
Filiushabet ab iaferiori 2
memoriam quia si quseralur cui memoria est princi- cendi. ad superius
foecundam, negative.
sed non ut
pium dicendi, ex quo enim ipsa est prin-
foecunda cipium tantum quo, non quod, oportet
est, et
et SCHOLIUM.
generativa. supplere suppositum cui, scilicet sit prin-

cipium, non enim cuicumque supposito Solvendo tertiam rationem positam art. 3.

est principium dicendi ;

patet, quia non explicat bene quomodo prima distinctio fi-

nita aliquorum est alterius rationis, et quo-

supposito, putalapidis.
modo minor distinctio extensive, id est, mi-
Si etiam accipiatur absolute, non ad-
nor pluralitas est immediatior primse uni-
dendo cw?', sed ut estindifferens ad sup-
tati, quia est dtfalitas productionum si vero
;

posita, potest concedi quod memoria est sumatur intensive, sunt aut per se, id est,

principium dicendi absolute, sicut etiam quantum ad rationes formales distinctorum,

conceditur quod calor absolute est polen- et ibi et est major distinctio, nbi est major
incompossibilitasper se aut peraccidens, et
tia calefaciendi, nec plus ponit illa
sic est major distinctio, ubi distincta minus
minor, et quod Filius habeat memoriam
coincidunt in unum, vel adcidunt uni. Pri-
eamdem essentiam,
perfectam patet, quia mo modo Petrus et Paulus minus intensive
et eumdem intellectum quem Pater habet. distinguuntur, quam Petrus et albedo. Se- [
Sed uUra concludendo, Fihus habet me- cundo modo e contra, Ad propositum minor
moriam, ut principium dicendi, fit fallacia
distinctio secundum per se rationem forma-
lem, non est immediatior essentise, quara
Amphibologise, quia ex vi constructionis
niajor, quae est inter aliqua diversse rationis,
notaturin conclusione quodactus dicendi quia non est possibile dari distincta realiter
non tanlum comparatur ad principium ejusdem rationis, in quibus esset minor di-

formale scilicet ad memoriam perfectam stinctio. Verum est, quod niinor distinctio

absolute sumptam, sed etiam ad supposi- rationis immediatior est essentia^, sed de hac
uon agitur, quia ab ea non procedit multi-
tum, ut egrediens ab illo, quod tamen
tudo prodMctionum, de qua est quaestio. Re-
non notatur, cum dicilur, filius habet
sponsio ad quartum ibi positum est clara.
m emoriam p erfectam. Circa argumeutum principale, quod non sol-
 QU.^STIO II. 109

vit, vide eum 1. d. 10. ubi docet Spiritum quanta tres in ternario. Extensive Quatema
sanctuui non procedoro per modum natura',
verum est, quia ab unitate proce- non pius
et d. 13. ubi docet oum non esso genitum, ditlert
dunt pluralitates,sive distinctiones intensi ve a
sed Fiiium sic. binario,
ordinate, ita quod semper minor quain
teraahus.
numerus extensive sive numerali-
30 Ad tertium (ii) dicitnr, quod illa ter est propin^iuior unitati, quae
propositio est vora, quod prima est principium. Et sicconcedo
plaralitas necessariolinitaest alte- quod ista distinctio, esto quod es-
rius rationis, quia qn.-elibet neces- set alterius rationis, tamen est
sario linita, si non est altcrius ra- maximne paucitatis, quia non sunt
tionis, necessario praeexigit ali-
nisi duae productiones, et non est
quam alterius rationis, per qnam pluralitas minor dualitate.
necessario determinetur, ut patet Si tamen loquamur de majori 31.

in secundo articulo. Prima autem vel minori distinctione, vel plura-

pluralitas in Divinis est prima, ct litateintcnsive, adliuc potestintel.
necessario flnita; quod prima, pa- ligi dupliciter, ([uia aut intelligi-
tet; quod etiam necessario finita, tur per se, quantum ad formalem
patet, quia nuUa est ibi possibili- rationem distinctionis extremo-
tas nisi ad illudquod est in actu; ruin aut per accidens,
; quantum
sequitur ergo conclusio, quod pri- scilicet ad majorem et minorem
ma pluralitas in Divinis necessa- entitatem et incompossibilitatem
rio est alterius rationis, et per eorum quae distinguuntur. Exem-
consequens estproxima unita-
illa
l)lum, Socrates et Plato magis di-
ti. Quando ergo accipit* majorem,
1
,„ -oj. stinguuntur quantum ad realita-
quod unitati immediatior est mi- tem et incompossibilitatem extre-
nor pluralitas quam major :
morum quam istoe dua3 intenti-
luraiitaB Respondco, potest intelligi maior ones (lenus et species, quia istae duae
itensive, vcl minor intensive vcl extensive, possunt concurrere in eodem, ut
^poniui.
intelligendo sic intensive, quantum minor
in colore; et est entitas isto-
ad minorem rationem distincti- rum extremorum (jenus et species,
onis, sicut minus distinguitur me- quam istoruni; Socratis et Plato-
dium ab extremo,quamcontrarium nis. Si autem intelligitur major de
a contrario; minus extensive, sive minore distinctione materialiter,
minor distinctio, sive minor plu- forte posset alicubi habere veri-
ralitas, est, quae est major pauci- tatem, quia alicui uni primo im-
tas, sicut ternarius est minor plu- mediatior est distinctio rationis
ralitas quaternario hoc inodo ;
quam minor est distinctio
rei, et
major est vera, quia unitati im- rationis, quantum ad entitatem ex-
mediatior est binarius quam qua- tremorum, et incompossibilitatem
ternarius, vel ternarius, et tamen distinctorum, quam distinctio re-
binarius non est minor pluralitas alis; non opor-
sed in proposito,
intensive quam ternarius, quia tet de ista majoritate seu mino-
intensive tanta distinctione distin- ritate curare, quia non ponitur
guuntur dua) unitates in binario. aliqua distinctio rationis imme-
 110 QUODLIBET.

(liata iini, a qno procedit omnis

multitudo, scilicct ipsi essentiae. COMMENTARIUS.
Secundo antem modo de ista
49.
majoritate intcnsive et per se, Tertio instat* contra illam propositi-
oum. 25.
quantiim ad formalem rationem onem, scilicet, quod prima flulinctio finita

distinctionis, major est simplici- est aliquorum allerius ralionis. Et instat

oportet quod
ter falsa, quia uni dupliciter, primo, quia unitati est imme-

primo a quo procedit aliqua dis- diatior distinctio minor quam major, pa-
tinctio, sive sit rei, sive rationis, tet, qula ex quo unum est omnino indi-

immediatissima sit aliqua distinctio stinclum.sequilur qaod quanlo aliqua sunt

alterius raiionis, quia aliquaflni- magis propinqua unitati, tanto magis sunt

ta, et quia illa qu?e est alterius ra- indislincta, sicul etiam quoad entilatem,
tionis, est primo finita, ut argutum quanto magis aliquid appropinquat per-
est. Et hoc patet, quia secundum fectissimo enti, tanto est perfectius, quia
communem opinionem, ubi uni- magis participat illud ; sic quanto aliquid
tatem realem sequitur immediate magis appropinquat primas unitati, tanto
distin^tio rationis, ibi ista ratione magis eril unum, et quinto magis unum,
distincta,habent distinctionem alte- tanto magis indisliiictum, et per conse-
rius rationis, non ejusdem; et illa quens minus distinctum. Cum ergo di-

est major, secundum formalem stinctio ejusdem ralionis sit minor quam
rationem distinctionis, licet sit distinctio alterius .rationis, sequitur quod
minorduplici modo, et majoris illa erit magis propinqua primae unitati.

paucitatis, et minoris realitatis, et Et si ponatur quod generatio et spiratio

incompossibilitatis in extremis. sunt simpliciter primo dislincla, sequitur

creatura- Per hoc patct iUud de pluralita- quod tantum erunt distincta, ut ejusdem

nufia^de- tc, quao cst immediatc a Deo, quia rationis.

i^ creaturis, ubi naturse speciflce Secundo,quia a Deo possunt esse imme-

pTuraiitl?.

sunt pluriflcatsB in suppositis, diate plura creata in eadem specie, er-

nulla est necessario determinata, go possibile esl quod pluralitas ejusdem

quia a sola voluntate agentis sunt rationis omnino priraa, et immediata

tot vel tot, ita quod non repu- unitati; ergo sicut in causa prima po-

gnant naturse esse. in pluribus; test esse pluralitas causatorum immediata

si ergo talia plura ejusdem rati- ejusdem rationis, ita in principio, ut in

onis sunt immediate a Deo, sunt Patre possunt esse principiata, accipien-

tamen flnita in actu, quia voluntas do principiata pro ipsis productionibus

divina imponit eis flnitatem sed ;

passivis, ut simpliciter ejusdem rationis.

non sunt necessario flnita, quia (u) Ad tertium istorum, respondet Do- 50.
primo ad rem, Nota
nihil est intrinsecum creaturis, ctor et et deinde ad for-

cui contradictorie repugnat major mam argumenii. Quoad rem dicit, quod
vel minor pluralitas, qusecumque prima pluralitas necessario finita est alte-

lerius rationis. Et dicit necessario finita,

enim pluralitas est possibilis in
Divinis, ipsa est omnino flnita. quia pluralitas, quae est contingens el

contingenter finita potest esse ejusdem

rationis, quia duo ejusdem speciei potuis-
 OUtESTIO II. III

senl immediate causari a Deo ad extra, tensive. Primo modo, scilicet exlensive
nam quiblibet necessario tinita, si non minor pluralitas, sive minor dislinctio

est alterius ralionis, necessario praeexigit praeclse accipilur pro majori paucitate
aliquam allerius rationis, per quam ne- nuinerali, et major pluralitas, sive major
cessario determinetur, ut patuit in secun- disliiictio pnucise accipitur pro minori
alitas do art. cum ergo priina pluralilas in paucitale nuinerali, sicut dicimus, quod
iil in
inis. diviuis sit prima, et necessario tinita. qualuor esl minor paucitas quam duo. Lo-
Quod prima palet, quia ante producli- quendo ergo de distinctione majori vel Quje sit
minor
onem personarum nulla est ibi pluralitas, minori extensive, patet quod distinclio paucitas.

accipiendo pluralilalem pro pluralitate productioimm in divinis est simpliciter

reali distinctorum ab invicem, licet enim minor, quia simpliciter minor pluralitas,

sit ibi pluralitas prior aliquorum forma- et priino modo maxima paucitas, quia
liter distinclorum, ut palet de attiibutis, maxima paucilas est tantum dualilas, et

quae formaliler distinguunlur ab invicem, ilhe productiones sunt praecise duaj, et

ut patet a Uoctore m /^r/mo, c/«s^ 8. g^w^BS^ sic conceditur quod priin;e unitati est

penult. et illa pluralitas esl prior producti- propinquior minor distinctio exlensive
onibus divinis, tamen illa non potest dici quam niajor, sed illa minor distinclio ex-
proprie pluralilas ;
prima ergo pluralilasin tensive est necessario finita; igitur illa erit

divinis est ipsarum productionum, quaj est necessario alterius rationis, ul supra paLuit.
alterius rationis. Adverle eliam, quod ge- Secundo modo, scilicel inlensive, loquen-
neratio passiva, et spiratio passiva sunt do de majori velminori distinctione, adliuc
simpliciter alterius rationis, imo primo potest dupliciler intelligi, scilicet, quod sit

diversa, scilicet in realitate, licet non in major vel minor distinctio aliquorum,
conceptu, ul tenet in primo, dist. 7. 13. quantum ad per se formalem rationem di-

et 2(3. tamen Filius et Spiritus sanclus slinctionis exlreraorum, et sic illa dicuntur
non sunt alterius rationis ad invicem, imo magis dislingui secundum per se rationem
simpliciter ejusdem ralionis, ul tenel in formalemsecundum distinctionisextremo-
primu, dist. 13. quia inciudunt naluram rum quae minus conveniunt in tertio, quam
divinam, per quam dicuiitur esse ejusdem illa qiue magis conveniunt, et sic albedo et

rationis. Et quod lalis pluralitas sit ne- Socrates magis inlensive per se dislinguun-
ife sit
ima cessario finita, patel, quia in divinis nulla lur quam Socrates el Brunellus, palet,
ralitas
livinis. est possibilis, nisi ad illud quod esl in acLu, quia Socrates et albedo non conveniunt
id est, quod omne possibile in divinis est quidditative in aliquo genere, cum^ sint
necessaiio in summa actualilate; si ergo in diversis Praedicamentis, sed Socrales
aliqua pluralitas major finita polest esse et Brunellus conveniunl in genere ani-
in divinis, illa necessario esset in actu. malis. Aliqua vero dicuntur magis distin-
Aliqua
Et quia constat talem pluralilalem ibi gui tanium malerialiter, sive per accidens, distinfjui
materiali-
non esse, sed tantum pluralilas finita, sta- et lioc dupliciter, scilicet, quia sunt ter
potesl esse
tim sequilur quod illa finita erit neces- magis incompossibilia ad invicem,et sic
dupliciter.

sario. Socrates et Plato magis disLinguuntur,quia

11. Nunc quoad formam argumenli, dicit sunt incompossibiles in eodem, quam So-
Doctor quod major pluralilas, vel minor, crates et albedo, patet, quia Socrates po-

sive major distinclio, vel minor, poLest test esse albus; vel quanlum ad majorem
dupliciler intelligi, scilicet extensive etin- entitalem extremorum, puta,quia exlre-
112 OUODLIBET.

ma distincta sunt magis perfecta, et sic ctio rationis immediata primo enli, a quo
Socrates et Plalo magis disLinguunlur procedit omnis multiludo. Sed loquendo
quam duo asini ad invicem. Adverte de majori vel minori distinctione inten-
ergo, quod aliqua, quae magis dislinguun- sive, et lioc quanlum ad per se formalem
tur per se, magis sunl incompossibilia, rationis distinctionis, illa major est sim-
videlicet Socrales etalbedo, etaliqua quae pliciter falsa, scilicet quod unilali sit

magis distinguuntur per se suntmagis in- immediatior distinctio minor quam major,
compossibilia, ul patet de Socrate et Pla- quia nulli dubium quod distinclio ejus-
tone. His praemissis dicit Doctor quod dem rationis quantum ad per se forma-
si illa major, scilicet unitati est immedia- lem rationem distinctionis, est minor,
tior distinctio, intelligatur de minori quam distinctio alterius rationis, quia
distinctione per accidens, sive materiali- dislincla alterius ralionis per se minus
ter, pro quanto illa distincta sunt magis conveniunt quam illa iiua^ sunt ejusdem
incompossibilia, et magis ens, quod illa rationis, nam oportet quod uni primo,
proposilio potest alicubi habere verita- pula essentiae divinae, a qua procedit
tem, quia alicui uni primo immediatior aliqua distinctlo, sive illa slt rei, sive ra-

est distinctio rationis, quam rei, et minor tionis immedialissima sit aliqua distinctio
est distinctio rationis quantum ad enti- alterius ralionis, quia aliqua necessario

tatem extremorum, et incompossibilila- finita, et quia illa, quae est alterius ratio-
tcm distinctorum, quam distinctio realis, nis in divinis e^t necessario primo finita,

nam in eodem colore sunt illae duae inten- ut supra patuit, ideo primse unitati im-
tiones socundae, scilicet Genus et Species, mediatior est distinctio major quam mi-
quia color respectu superioris est species, nor, loquendo de majori vel minori inten-
respectu inferioris est genus, quae tamen sive, et quantum ad per se formalemrati-

intenliones sunt minus ens, et minus in- onem distinctionis.

oompossibiles, quam sint Socrates et Ad aliud patet responsio, quia causata
Plato ad invicem. a voluntate divina, ex quo sunt contin-
Sod in proposito non oportet de illa genter causata, non immediatius causan-
distinctione majori, vel minori curare, tur plura ejusdem rationis quam alterius.

quia in divinis non ponitur aliqua distin- Et sic patet responsio ad rationem.
 , ..

QUiESTIO III. ]13

QUiESTIO III.

temdivinam; ut autemcomparatur quod esi

ad oppositum, non est ratio, sed quodcum-

Ulrum isla duo ])Ossint simid slarc, quod
res, alitor non constitueret rea- con?paV
relatio ut comparata ad opposilum sit
litor distinctum; ergo prredicta ^"'''

res, et ut comparata ad csscntiam sit

simul stant.
ratio tantum.
Ilic sunt tria videnda : Primo, si

relatio originis in se sit res, et qugo

D. Thom. 36. orl. 2. JEgid. quodl. 1.
\. p. Q.

q. 6. Hear. sum. art. 60. q. i. et quodl. q. l. res? Secundo, si comparata ad es-

sentiam sit res, et quae res? et ex
lioc apparebit compossibilitas vol
I.
Viso de prodiictionibiis, sequun-
incompossibilitas istorum, de qui-
dpTie'
tnr qiiaestiones de relationibus et ;

bus quneritur. Tertio, circa dicta

fioivit,
satis
ppimo de relationibus ori^^inis;
'
'^
se-
ei ex cundo do relationibus communi- in solutione qusedam dubia occur-
> quid . . ... rentia solventur.
ndum bus. Do rclationibus origmis pri-
ie 13. mo comparatione ad
quseritur, in
mum essentiam. Secundo in comparati-
"

SGHOLIUM.
^xi! oiie ad pcrsonam. Tertium quan-
^j"*-
tum ad perfectionem, sive quanti- Rem sumi tripliciter Primo, communis-:

tatem propriam. sime pro omni conceptibili reali et rationis.

Secundo, communiter pro ente extra ani-
Est ergo quaestio prima Utrum :

mam ut opponitur modo rei. Tertio, pro ente

ista duo possint simul stare, quod
per se. Et quaestio est, an relatio sit res ?

relatio ut comparata ad oppositum Prinio modo extra animam (quia certum est,
sitres, etut comparata ad essen- uon esse rem secundo vel tertio modo, quia
tiam sit ratio tantum ? Arguitur nec est substantia, nec ad aliud), et respon-
detur afflrmative, quia extrema
sequitur
quod non, quia, si ut comparata
ex natura rei sine opere intellectus, quod
ad essentiam, sit ratiotantum, hoc
ait ens commune reali et rationis esse obje-
est.quiaut sic transitin essentiam, ctum intellectus, loquitur de objecto moti-
sed ut comparata ad oppositum, vo vel lerminativo q. 1. d. 3. q. i. Et inlra
manet eadem ratio, quia, ut sic, quodl. 14. art. 2. tenet ens reale esse obje-

est eadem essentiae, quia nuUo mo- ctum intellectu<, quod intellige de motivo.

do potest esse non eadem, propter

simplicitatem divinam ; ergo si De primo, quia de sequivoco
(a) g

est ratio, comparata ad essen-

ut non est simpliciter respondendum, ^1. atque |*
*
'^"\'-
2'

tiam, necessario cst ratio ut com- et hoc nomen rcs, sicut patet ex i^iench. '
Al. loquen-
paratur ad oppositum. auctoritatc loquentium de isto no- iium.

'otest Ad oppositum arguitur sic, ut mine res, est aequivocum, ideo pri- Bumitur
.
j tripliciler
mnent. comparatur ad essentiam est ra- mo distinguendum est1 de
1 . ,
,
hoc no- N,hii
1

o^situm, tio, probatur; proptcr simplicita minere*. Sicut autem coUigitur cx "lumiiur
Tom. XXV.
 114 QUODLIBET.

dupiiciter. dictis hoc nomen rcs

au;;tornin,
potcst suini comniunissime, com-
mnniter et'. strictissime. Commu-
nissime, prout se e.Ktendit ad
quodcumquc, quod non est nihil;
et lioc potest intcUigi duplicitcr
Verissime enim illud est nihil quod
se res rationis, et tamen ista non
possuntesseextraintellectum.Non
ergo nomen rei, secundum usum
loquendi, determinat se ad rem
extra animam, et isto intcllectu
: communissimo, prout ms vel
cns dicitur quodlibet conccptibilc,

includit contradictionem, et so- qiiod non includit contradicti-

lum illud, quia illud excludit omne oncm, sive illa communitas sit

me extra intellectum, et in intel- Analogiae, sive univocationis, dc ^„3^ ^g^

qua non curo modo, posset poni rescomnu

lectu ; quod (b) enim est sic inclu- nissime,
dcns contradictionem, sicut non ens primum obiectum intellectus,
^ ''
,.«»'
objectnn
potest esse extra animam, ita non quia nihil potest esse intcUigibile, inteiieciu

potest esse aliquid intelligibile, ut quod includit rationem entis isto d. 3 q.

aliquod ens in anima, quia nun- modo, quia ut dictum est prius,
quam contradictorium cum con- includens contradictionem non est
tradictorio constituit unum intcl- inteUigibile, et isto modo, qua3-
nequc sicut objectum cum
ligibile, cumque scientia, quae non sohim
objecto, neque sicut modus cum vocatur reaUs, sed etiam quse vo-
objecto. Alio modo (0) dicitur nihil, catur rationis, est de re, sive de
quod ncc cst, nec essc potest ali- ente. In secundo autem membro,
quod ens extra animam. Ens er- istius primi membri, dlcitur res
go (d) vel res isto primo niodo, ac- quod habere potest entitatem ex-
cipitur omnino communissime, ct tra animam. Et isto modo videtur
extendit se ad quodcumque, quod loqui Avicenna 1. quod
Meiaph. c. 5.

non includit contradictionem, sive ea quse sunt communia omnibus

sit ens rationis, lioc est prsecise gencribus, sunt res et ens, nec
habens esse in intcllectu conside- potest iUud intelligi de vocabu-
rante, sive sit ens reale, habcns lis una Ungua, quia in unaqua-
in
aliquam entitatem extra conside- que lingua est unus conceptus in-
Al. acci- rationcm intellectus. Et secundo difFerens ad omnia illa, qua sunt
pitur
in isto
accipitur in isto membro, minus extra animam; conceptus enim
secundo communitcr pro ente, quod habet sunt iidem apud omnes, primo Peri-
* *
membro.
vel habere potest aliquam entita- hermenias, et communiter in quali-
tcm non ex considerationc intelle- bet lingua est unum nomen impo-
ctus. Et istorum duorum mem- situm tali conceptui communi,
brorum (quorum utrumque pcrti- qualiscumquc sit illa communitas,
net ad primum membrum distin- sive Analogise sive univocationis.
ctionis,) primum videtur vahle Habemus ergo primum mem- 3

extenderc nomen rei, et tamen, cx brum sic, scilicet communissime,

communi modo loqucndi, satis
probatur; communitcr enim dici-
mus intcntiones Logicas esse res
I
rationis, et relationes
bipartitum in illud, scilicet quod
non includit contradictioncm, qua-
lecumque esse habcat, et in illud
rationis es- quod habet, vel habere potest pro-
 ; ;

QU^STIO III. 115

prium csse o.Ktra intellectum, et Sic ei-go sub primo mcmbro

isto modo, vel utroque modo, vel coinnuDiissiine, continentui* ens rali-
saltem secundo modo, accipit Avi- onis, ct ens ([uodcumque realc.
cenna rem et ens, ut dictum est. Sub secundo, cns reale et absolu-
p.10, Secundo modo accipit Boctius tum. Et sub t(>rtio, ens rcale ct
distinyuendo rcm contra modum absolutum, et pei* se cns. E.\: ista
rei, sicut loquitur libi'0 de Trin. distinctionc patet, (juod ([ua^stio,
Patet, inquit, (jkcc sit dl/lerentia prce- si rclatio sit res, nullam dilTicuUa-
dicationum, quia alice quidem quasi rein teni liabct de rc, tcrtio modo acci-

66
nwnstranl,aUce quasicircuinstantiam rci, picndo, sccundo modo, quia
vcl
litiir quia istaprcedicanlur sic, quodsecundum non cst substantia ncquc ad se
icte
solo se rem aliquam monslrant; illa vero tantum erg'0 difiicuUas cst de pri-
)luto.
ut non esse, sed potius extrinsecus uliquid mo mcmbro, scd nec de cntc rati-
apponunt; vuU ergo distingucre rcm onis, quia patct quod relatio cst Loqiiitur
de enle
contra circumstantiam, ct sic, se- intcUigibilis sine contradictionc. quod non
ebt nihil
cundum eum sola tria gcnera, Sub- Est ergo liichabeat csse,
sciuno, si seii fontra-
djclio.
stantia, (cJuaUtas^et Quantitas rem sive sit res habtjns entitatem re-
monstrant, aUa vero rei circuni- alcm propriam extra animam. Et
stantias. Hoc ergo nomenre«, in de hoc dico, quod cst rcs secun- ;

secundo membro acceptum, dicit do quae rcs ? Quod[autcm relatio

aUquod ens absolutum, distinctum sit rcs, probo, habitudo consc-
contra circumstantiam, sive mo- quens extrema reaUa, et reaUtcr
dum, qui dicit habitudinem unius distincta, et hoc ex natura rei, est
ad alterum. realis, quia entitas cjus, qualem
c. 2, Tertius modus habetur a Philo- liabet, non est prsecise in anima,
sopho, qui dicit septimo Met. Acci- et per consequens ipsa secundum
dentia dicunlur entia, quia sunt entis entitatem propriam, est res suo
et infra c. 3. Sicut de non ente Loyice modo, sed habitudo patris ad fiUum
quidam dicunt esse non ens, non qui- est talis, ut patct ex SCCunda qUcC-
dem simpliciler, sed non ens, sic el qua- stione ordinaria. Ex hoc apparet
litatem. Et infra, quemadmodum non qiux) les ipsa sit, quia si sit res
scibile, et quemadmodum medicinale, eo singularis, vel cst ad SC, vel ad
quod ad idem quidem et unum, non idem aUcrum, ipsa formalitcr cst res
stri- autem et unum, Et vide-
sic et de ente. ad aUerum, nec ista deterniinatio
sime,
sub- tur eamdcin sentcntiam dicere ad aUerum rcpugnat ei, quod est
ntia.
in principio quarli, quod quemad- res, isto modo loquendo, quia isto
modum medicinaleet salubre mul- modo, res non distinguitur contra
tipliciter dicitur, ita et ens. Ens modum, vcl ii bitudinem vel cir-
ergo, sive simpliciter, sive potis- cumstantiam rei, sed includit eam.
sime dictum, ct hoc, sive sit ana-
logum, sive univocum, accipit ibi COMMENTAUIUS.
1.
Philosophus, pro ente cui per se Res est
et primo convenit esse, quod cst (a) De prinio, quia de sequivoco non est nonien
jequivocuin
substantia sola. simpliciler respondcndum, cum sil de
 116 QUODLIBET. i

ipso prius dislinguendum propler ejus unum modo est

contradictorium nullo
muUiplex significatum. Sequitur, et hoc modus alterius contradictorii, cum sit ei
nomen res est aequivocum. Patel, quia est simpliciter incompossibile; modus autem
communis enti ralionis et enti reali, modo intelligendi est compossibUis objecto in-
enli reali etenli rationis nihil est commu- teUigibili, ut patet.

ne univocum, ut infra patet a Doctore. Sedoccurruntaliquae difficultates in isla 2.

PnmuD
Deinde dicit quod hoc nomen m potest littera. Et primo dubitatur circahoc quod dubium
tripUciter accipi, scilicet communissime, dicit, scilicet quod illud quod est simplici-
communiter etstrictissime. Communissime ter nihil non est unum inlelligibile, sive
dupUciter : Primo pro omni eo, quod ve- illud quod includit contradiclionem, scili-

rissime non est nihil, el est iUud quod cet posse esse aliquod ens, sive reale, sive
non includit contradictionem, quia solum rationis posse esse unum intelligibile. Argui-
illud est verissime nihil, ut patet de chi- tur primo, quia ponens differentiam inter
mgera, quae omnino nihil est, cum partes aliqua duo necessario cognoscit ulrum-
componentes sint simpliciter incompos- que, sic enim arguit Philosophus 2. de
sibUes, et propter talem incompossibilita- ^l»iwa,probandosensumcommunemesse;
tem nullo modo potesl defmiri, ut innuit sed infeUectus ponit differentiam inter
DociOY inprimo, d. S.q.b.art. 2. princi- iHud quod est aUquo modo ens, et in-

pa^e. SimiUter simpUciter repugnat quod quod nuUo modo

ter illud est ens, ergo
negaUo simpUciter sit ens. utrumque est intelUgibile.
(b) Quoi enim est sic includens contradi~ Secundo, formans, propositionem co-
ctionem. GompossibiUa enim et ad invicem gnoscit extrema propositionis, aUter non
unibilia possunt constiluere unum intelli- posset iUam formare; sed inteUectus
gibile constitulum ex duobus per se in- format hanc propositionem, nihil simplici-
teUigibiUbus, patet, quia materia et forma ter est nihil simpliciter; simUiler istam.
substantiaUs, sunt duo objecla per se ens aliquo modo non est nihil simpliciter ;

intelligibiUa, ul exposui in primo d. 3. ergo, etc.

q.^. et constituunt unum per se intelUgi- Tertio, habens modum sub quo potest
bile, ut ipsum compositum. Aliquando cognosci, est vere cognoscibile ;
patet,
eliam constiluitur unum intelligibile ex quia modus objecU cognoscibilis praesup-
objecto el modo intelligendi ipsius, sic- ponit objectum cognoscibUe; sed Ulud
ut homo inteUigitur sub modo universa- quod est nihU simpliciter est hujusmodi,
li, sic quod homo est per se objectum patet, quia ipsi polest appUcari aUqua se-
intelUgibile, et universaUtas est modus cunda inlenUo sub qua polest cognosci
ipsum, quiapoLest diversimode compara-
ejus, ut paluit w secM«c?o d. 3. q. I. In
ri, et ex taU comparaUone reUnquitur in
proposito aulem includens contratlicti-

onem non est unum objectum inlelligibile

ipso relatio raUonis, ergo, etc. Tum eti-

am, quia sibi potest applicari intenUo uni-

constitutum ex duobus objectis intelligl-
versalis, saltem secundum quid, patet,
bilibus, licet enim consUtuenUa chimse-
quia sicut ens est commune omnibus
ram sint objecta per se inteUigibUia, ut
entibus, ita non ens est commune omni-
seorsum sumpta, nullo tamen modo aU- bus non enUbus, quia affirmaUo
si est
quid componunt, cum sint simpliciter communis pluribus, ita negaUo opposita
incompossibiUa, nec simiUUler est unum erit simiUter communis, ut patet a Docto-
constitutum ex objecto et modo, quia re in primo d. 28.
 OUiBSTIOIII. 117

Secundo, principnliter dubitatur de hoc dum aUquos, ens ralionis erit ojjjeclum
3
jndum Quod dicit, scilicel quod umcm contradi- lanlum per reduclionem, et |)er acci-
'"'"
ctorium non est modus objecli respectu alle- dons. De hoc tamen vide quae exposui

rius contradictorii, quia ens rationis et in primo, d. .}. q. 3. ), et omne tale est

non ens rationis coniradicunl, et tamen ahquo modo ens, vei reale, vel rati-

ens rationis potest esse raodus non enti onis, ut patet. Secundo prasmilto, quod
raliouis; palet, (}uia enli rationis po- Doctor in prsesenti quiest. ponit ens com-

test applicari ens ralionis, patet conipa- nmnissime acceptum (

quod est com-
rando non ens rationls ad aliqua; ergo mune tam enti rationis quam enti re-

unum conlradictorium polestesse modus ali) esse adaBqualum objeclum intelie-

alleri contradictorio. ctus nostri. Tertio prajmitto, quod licet

Secundo, unum contradictorium cogno- non ens simpHciler cognoscatur quanlum

scilur per aliud; ergo unum est modus ad lioc, sciUcet quid importalur per hoc
cognoscendi alleri. Antecedens patet, quod dico non ens, sive quidimportat lioc

quia negalio cognoscilur per affirmati- nomen non ens tantum in sc nullo modo
onem oppositam, ut patet tertio de Anima, est objeclum cognoscibile, cum nuUo
ubi vult Philosophus quod lenebra cogno- modo contineatur sub objecto ad<fiquato.

scatur per lucem, nam per absenliam lucis His praemissis, patet responsio ad objecli-
Ad
cognoscitur tenebra, sic in proposito. ones pro primo dubio. Ad primam dico, primam
difficuJta-

rtium Terlio principaliler dubilalur de hoc quod etsi intellectus ponat differentiam tem.
''"™"
quod dicil, sciUcet quod includens contra- inter ens et non ens,non tamen cognoscit
dictionem sit nihil, et quod solum sit nihil, non ens in se, cum nihil sit, sed potest
et arguo primo quod includens contradi- cognoscere quid intelligatur per hoc no-
ctionem sit aUquid ; tum quia includens men non ens, et posito etiam quod aliquo
contradicloria includit sallem aliquod ens modo cognoscat illud per accidens, nuUo
positivum, cum ens et non ens contradi- tamen modo ponitur sub objecto ada^qua-
Ad
cunt; ergo erit aUquid saltem ratione to intellectus. Et per hoc patet responsio secundam.

parlis inclusse, et per consequens non erit ad secundara de propositione, quia in ta-

simpUciter nihil. li propositione cognoscitur hoc nomen

Secundo objectum inteUeclus est aUquo nihil, sive non ens; et posito quod cogno-
modo aliquid, sed incjudens contiadicti- scat nomen ens, hoc erit tantum per ac-

onem est hujusmodi ;

palet, quia tale cidens, non quod cognilio terminetur ad
potest ab inlelleclu percipi, aliter ignora- non ens in se.

ret quae conlradicunt, et quae non. Ad terliam dico primo, quod relatio 5.
Ad
Respondeo ad omnes difficultates, et rationis forle non potest fundari super ni- ^ tertiam.

ponsio. primo praemilto aUqua : Primo praemitto, hilo simpliciter, cum non fundetur nisi

quod quando Doetor loquilur de objecto super objecto cognito, vel volito vel ima-
intelligibili loquitur de oljjecto quod con- ginato. Dico secundo, quod licet relatio

linetur sub objecto adaequato inlellectus, rationis possit denominare Ulud quod est

sive iUud sil univocum, sive analogum, si- nihil, ut esse comparalum, tamen iUa de-

ve illud objectum per se continealur, sive nominatio erit exlrinseca, et per conse-
reductive continealur (quod dico propier quens non fundabitur in illo taUs relatio

enUa rationis, quia si tenealur quod obje- rationis; quiu enim ens potest comparari
ctum intellectus sit ens reale, tunc secun- ad non ens, el sic talis comparatio passiva
 118 QUODLIBET.

potest lorininari ad non ens, etper conse- non notntur nliqua ralio principii produ-

quens ab illa poteril donominari, et quam- ctivi, ut patel quando natura communis
vis vocaliter dicatur, non ens comparatur cognoscitur sub modo universali, talis

ad ens, in re lamen nuUa comparalio pas- universalitas nullam rationem prin''ipii

siva erit fundata in non ente. Sicut Deus productivi liabet. Et sic posito quod unum
Qnarepeus creator, ex hoc quod relatio cre- conlradictorium sit formalis ratio cogno-
(jjcjiur

creaior, atiirae terminatur ad ipsum, et non quod scendi aliud, tamen ex hoc non sequitur
aliqua relatio ad creaturam sit in ipso. quod sit modus objecli cognoscibilis.

Potesl tertio dici quod omnis relatio rati- Ad instanlias conti-a tertium dubium.
onis habet tnntum esse objectivum, ut Ad primam dico breviter quod etsi unum
alias exposui in primb d. 3. q. 7. quo conlradictorium sit vere aliquid, lamen
posito patet solutio ad ralionem illam. includens contradictoria in se nihil est

Ad aliam instantiam dico, quod nuUa simpliciter, quia impossibile est aliquid

secunda intentio potest inesse non enti conslitui in e.s^^e ex duobus omnino incom-
simpliciter. Et cum probatur, quia est possibilibus ; el sic intelligitDoctor.

commune, dico quod talis communitas Ad secundam inslantiam palet responsio

sumilur praecise per comparationem ad ex supradiclis, quomodo scilicet includens
suum oppositum, sciUcet ens. Et hoc mo- contradictoria possit cognosci, et quomo-

do loquitur Doctor in primo, d. 28. et do dicatur habere rationem objecti, et

posito eliam quod praeteromne opus quomodo non.

inlellectus dicatur commune omni non (c) Alio modo dicilur nihil quod nec eat,
7.

enti, non tamen ex hoc sequitur quod in nec esse polest aHquoi ens extra animam.
ipso possit fundari aliqua secunda inten- Ex hoc sequitur quod omnis secunda in-

tio. Et si forte dicatur universale, erit tentio et "omnis relatio rationis sint hoc
tantum denominatione extrinseca, ut su- modo nihil, cum eis simpliciter repugnet
pra dixi. posse liabere esse extra animam, sive esse
Nota. Ad rationes secundi dubii dico breviter, reale ; omnia enim ista prsecise depen-
quod Doclor loquitur de modo qui inest dent ab actu coUativo alicujus polentiae,
objecto intelligibili ; modo nuUa secunda vel intelleclus, vel voluntatis, vel imagi-
intentio inest formaliter non enli, ut supra nativae, vel alterius potentiae comparativse,

dixi. Et positn quod aliqua secunda inten- de quibus vide Doctorem in primo, d. 45,

tio possit inesse formaliler non enti, tunc Si dicatur, quod hoc modo homo ab
dico quod illa quae formahler inest, non geterno erit niliil, quia ut tantum habet
erit contradictoria non enli, propter im- esse cognitum ab inlellectu divino, nec
possibilitatem contradictoriorum. est ens extra intellectum, nec similiter po-

Ad aliud dico primo, quod unum con- test esse; patet, quia repugnant, sciUcet
tradictorium non est ratio formalis cogno- quod esse cognilum formaUter possit
scendi aliud, cum unum non includat formaliter esse ens reale, sive extra
aliud virtualiter. Dico secundo, quod aliud animam. Dico breviter quod homo habens
Nola.
est esse rationem formalem cognoscendi, esse cognitum ab feterno ex tempore po-

et aliud esse modum cognoscendi, quia test habere esse reale, et non intelUgo
primo modo notatur ratio formaUs princi- quod esse cognitum formaliter, possit for-

pu, ut diffuse exposilum est m primo, maliter esse ens reale, sed inteUigo sic,

d. 3. q. 7. et in 2. dist. 3. Secundo modo quod homini habenti prsecise esse cognitum

 QUyESTlO III. 119

ab (•BlPrno, sive oliani esse possibile non communissime acceptam pro re commu-
rppuii:nat esse realis exislenliae ex lenipo- nl, tam enti reali quam enti rationis. Se-
re, et sic inlellij^ilur Doctor in primo. cundo, ponit rem minus communissime
(d) Hn^ ergo vel res, islo primo )tio<Jo acceptam pro re exlra animam sive intel-
accipitw lommunissime, etc. Tola lillera lectum conslderanlem ; et de liac re mi-

sequens ustjue in linem arliculi est clara, nus communissime loquilur Avicenna pri-
nec indiget alia expositione. Potest tamen mo Met. cap. 5. scilicet quod illa quae

esse aliqualis difficuitas in lioc quod di(;it, sunl communia omnibus generibus sunt
quod ens communis^ime acceptum poteat ens, el res scilicet reahs. Tertio ponit

poni primum objectum intellectus, quia in rem communiler, et accipit rera communi-
iioc videtur sibi contradicere; tum quia ter ut distinguitur conlra circumstantiam
in primo, dist. 3. quxst. 4. ponit prsecise rei secundum Bootium, et sic tantum ens
ens reale e«se primum objeclutn inlellt:- absolulum dicilur res, ut sunt substantia,

clus : hoc idem in quodl. quaest. 14. art. 2. quanlitas el qualitas; alia vero septem
Tum quia in primo ubi supra ponit pri- Prajdicamenta dicuntur circumstantiae rei,

mum oljjectum inlelleclus esse commune quia septem Praedicamenta dicunt habitu-
univocum ; sed ens communissime acce- dinem unius ad ahud ; dicunlur enim

plum non est univooum, ut patet per circumstantiae rei pro quanto res absolute

ipsum, qui vult quod enti reali et enli pei- illa dicunlur referri. Quarto ponit

rationis nihil sit commune univocum. rem strictissime, et hoc modo accipit rem
8. Respondeo ad primum quod Doctor in pro subslantia, ul distinguilur conlra ac-
ponsio.
pj.jj^-|Q loquilur de objecto molivo, ut ibi cidens, et sic accipit rem Philosophus 7.

diffuse exposui; hic aulem loquitur de Met. text. c. 2. quae aucloritates palent

objecto primo absolute sumpto, sive mo- in expositione primi d. 3. qmest. 3. Quin- ^^ ^^^^^\0

tivo, sive lerminativo. to respondendo adquaesitum dicit duo :

inXi^nis
sit res.
Ad secundum, dico primo quod Doctor Primo, quod relalio originis in divinis

in primo non ponlt expresse primum ob- non est res, nec strictissime, nec com-
jectum inlellectus esse commune univo- muniter, ut patet, quia non est ens abso-
cum; sed dicit ipsum esse primum, vel lulum, sed est res minus communissime
primitate communitalis, vel primitate vir- accepta, quia realis et extra animam cum
tuaUtalis, ut ibi clare exposui, quia tamen orialur ex natura rei positis fundamento
in primo ponit lllud esse ens reale, fionit et termino, et sic potest dici res ut cir~

etiam ipsuni esse univocum. Hic vero ponit cumstantia rei, ul supra dictum est. Se-

objectum intellectus prout compreliendit cundo declarat quae res sit, et dicit quod
omnia intelUgibilia, sive sint entia realia, est res non ad se, sed ad ahud. Patet

sive ralionis, el vult dicere quod primum arliculus iste, qui videtur salis facilis

ol)jectum intelleclus est communissime praecipue ex habitis mpnmo.

sumptum, pro quanto compreliendit sub
se omnia entia realia et rationis, sive con-
SGHOLIUM.
tineat univoce, sive a^quivoce, non est

cura. Vide tamen. si placet, omnia qucTC

Rolatio ut comparata ad essentiain, est res
prolixe declaravi super primo Doctoris^
dicto secundo modo sumpla. Primo, quia ut
dist. 3. q. 4. sic constituit cum essentia porsonani.Secun-
9. Doctor in isto primo articulo ponit rem do, ut sic comparata, est ipsa relatio, vel si
 120 QUODLIBET.

aliquid ei suporveniens, non destrnit oam, res; ergo rolatio nt comparata ad

quia nulla habiludo dostruit id, cui advenit.
essentiam est res.
!
Secundo(0 sic, quia aut compa- 5.
4. T)e secvindo (e) articiilo, primo ratio ad cssentiam est omnino ip-
Art. 2. an
relatio dicetur illud, qnod est realc. samet relatio, aut aliquid superve-
comparata
ad Secundo quantum ad pertinet niens, sive rei, sive rationis, non
essenliain,
sil res. Logicum consideratio hujus pro- curoquantum ad propositum. Si
Relatio ut
comparatur positionis, relatio ut comparatur est omnino ipsamct, patet quod ip-
ad
eiseDtiam, ad essentiam est res. sa sit res ex primo articulo, et cum
estres.
Tertio patebit de compossibili- ipsamet sua comparatio ad es-
sit
tate et incompossibilitate istorum sentiam, ergo ipsa ut comparata
de quib.us quseritur. ad essentiam, est res. Si secundo nabitudo
De primo dico, quod relatio ut modo, nuUa habitndo adveniens destruitid,
comparatur ad essentiam est res, cuicumque sive absolutO; sive re- .^"\
1 advemt.
quod probatur sic Quando aliqua :
spectivo, sive etiam illa habitudo
quocumque modo distincta, consti- sit realis, sive rationis, destruit
tuunt tertium; non constituunt il- illud cui advenit, sed potius prae-
lud, nisi ut aliquo modo se habent supponit ; patet de intentionibus
ad invicem, vel aliquo modo uni- secundis, quse non destruunt rati-
untur; et hoc apparet de causis ones intentionum primarum quibus
extrinsecis, quse nunquam causant adveniunt; non ergo destruitur il-
nisi aliquc modo concurrant ad la realitas relationis per hoc quod
causandum, magis de causis
et est comparata, et per consequens
intrinsecis, quae non constituunt patet propositum. Ex hoc patet (g)
suppositum, nisi ut suo modo uni- quse res sit, quia ad quodcumque
antur. Essentia autem et relatio, comparatur aliquid, ipsum est ip-
secundum omnes.constituunt per- sum, nam secundum Philosoplium
sonam, qualemcumque rationem primo Phys. quod vere est nulli acci-
habeant principii; ergo hoc est dit, et esto quod substantia bovis Text. 26.

inquantum concurrunt, quod non comparata ad hominem non sit

posset esse nisi ut relatio est in substantia hominis, tamen semper
essentia. Ex hoc
habeo, quod es- est res, etquae res est ? substantia,
sentia et relatio constituunt per- et qusesubstantia ? bovis, quia ip-
sonam, non nisi ut relatio est in sa est ipsa; sic hsec relatio, quse
essentia ; sed i'elationem esse in essentialiter est ad alterum, nun-
essentia relationem habere
est quam est non res, nunquam etiam
comparationem ad essentiam ve- ipsa est nisi ipsamet res ad alte-
rissimam, quam potest habere ci- rum; comparatio autem(ut dictum
tra considerationem intellectus; est) nunquam destruit realitatem
ergo relatio non constituit perso- propriam, sed prsesupponit.
nam comparata ad essen-
nisi ut
tiam; sed non constituit personam»
GOMMENTARIUS.
nisi ut res, alioquin pcrsona ut (e) De secundo articulo. In isto secundo
10.
constituta formaliter, non esset articulo tria intendit. Primo probat quod Quomodo
 OUyESTlO 111. 121

relalio, ul comparala ad essentlam, sit Deinde Doctor infert quae res sit talis

vere res. Secundo, ostendil quomodo isla rolatio originis, puta paternitas, etiam ul
proposilio, scilicet relatio ut comparala comparata ad essentiam, et dicit quod est

ad easentiam est res, polest esse vera, Lo- ipsamet relatio, quia ad quodcutnque
glce loqueiido. Tertio ostendit quomodo comparatur aliquid, ipsum est ipsum, pa-
relatio ul comparala ad essenliam possit let, quia comparatio talis, vel est ipsamet
dici ratio, el quomodo non. re comparata, vel aliquid superveniens,
De primo inlento, probal intentum, et et omne lale pryesupponil ipsani rem
ratio prima slat inhoc : Consliluentia ali- comparatam. Quod autem non sit res

quod terlium necessariu uniunlur ad invi- formaliter, loquendo de re, ad quam

cem, et per consequens ad invicem com- comparalur, patel, quia subslantia bovis
paranlur, sed relatio originis et essenlia comparata ad hominem non est formaliler

constiluunt personam, ul patet in 1. d. 26. subslantia hominis, sed est formaliler opinio ali-
^"^""'^™-
28.et hoc tenendo communem opinionem; substantia bovis ; sic similiter relatio ori-

ergo relatio originis et essentia uniuntur ginis, ut comparata ad essentiam non est

in constiluendo personam, Major est nota, formaliter ipsa essentia, sed estformaUter
et probat per argumentum a minori de ipsamet relatio originis, et formaliler est

causis extrinsecis, quia si causse extrinse- res, quae est ipsa relatio originis.

ce concurrentes ad aliquem effectum non

producunt illum, nisi prius aliquo modo
SGHOLIUM.
ad invicem uniantur; ergo multo magis
constituentia intrinsece unienlur. Tum Sententia D. Thomae et aliorura, relationes
ultra, sed essentia et relalio non consli- coinparatas ad essentiam nullo modo di.stin-

tuunt, nisi relatio sit in essentia, aliler gui, bene tamen, ut una comparatur ad
non intelligerentur uniri ut conslituentia
aliam. Gontra hoc primo, quia ab eodem ha-
bet res unitatem et distlnctionem a quolibet
intrinsece, ul patet in omnibus inlrinsece
alio, a quo habet entitatem. Secundo, quseli-
constituentibus, necesse est enim unum bet relatio personalis in Divinis, se ipsa
esse in alio. Sed relationem esse in essen- est incommunicabilis; ergo seipsa diilert ab
tia est relationem comparari ad essenliam, essentia. Tertio, sequeretur persouas, ut

loquendo de comparatione suntiu essentia, non distingui i-ealiter. Cir-

praeter omne
ca haec vide Doct.l. d. 11. ubi tractat illam
opus intellectus, et per consequens relatio
qusestionera, si Spiritussanctus non procede-
non constiluit personam, nisi utcompara- ret a Filio, an distingueretur ab eo.
la ad essentiam, sed non constiluil perso-
nam nisi ut res, alioquin persona ut con- Hic tamen (h) est alius modus d. Thom.
stituta formaliter non esset res; ergo dicendi de istis reiationibus, qui art^^.^^^et
relalio ut comparata ad essentiam est res. talis est Relatio comparationem
:
;1^?,''''"!

(f) Secundo arguit ad idem, et ratio impoi^tat, et ad oppositum et ad 'i"*^''^; *•

stat in hoc: Comparalio ad essenliam. fundamentum. Ex alio autem or- ei ii^nr.

aut est ipsamel relalio originis,aulahquid dme liabet, quod sit realis simpli- art. co.

superveniens. Si primo, patet ex primo citer, scilicetex ordine ad funda- quodf. 5.

articulo, quod est res. Si secundo, patet mentum; ex alio, quod una sit di- Ratio
quod illud superveniens non tollet a rela- stincta ab alia, scilicet ex ordine esretiam
"°'*""*-
tione quin sit res, imo prsesupponitipsam nd oppositum. Primo modo essen-
relationem esse rem. tia divina est realitas omnium re-
 ;

122 QnODUBET.

lationnm divinanim, idco secun- rationabilius qnod ab eodem habe-An reiatw

dum hujns comparationom nondif- at quod sit realis, et quod sit di- com°?rai:

ferunt realiter, sed secundo modo; stincta a relntione opposita, et hoc esseniiam

ergo, etc. intelligendoquomodocnmque, nam <i"r«'""''-

Contrn, (i) illud quoaliquod ons non est intelligibile quodsit realis,
habet entitatem, eo, tanquam nisi sit realis habitudo ad opposi-
fundamento proximo unitatis, est tnm, et sic realiter distincta ab
unum unitate correspondente tali opposito, nec ipsa potest esse re-
entitnti, et per consequens distin- aliter distinctn nb opposito, nisi ut
ctionum a quocumque ente non habitndo realis, et sic est res, eo
hahente hanc unitatem; aquoergo modo qno convenit esse res
sibi
relatio est res in actu, extra suam seipsa ergo formaliter est res, et
causam, ab eo est distincta reali- seipsa formnliter est distincta ab
ter a relatione quacumque, qure opposito a fundamento antem ha-
;

non est ipsamet, sive quae non est bet utrumque fnndamentaliter et
ens entitate propria ipsius. radicaliter.
Gonfirmatur (k) specialiter de re-
lationibus inDivinis, quiaquselibet
COMMENTAUIUS.
relatio, saltem personalis, seipsa
formaliter est incommunicabilis;
quod autem seipso formaliter est (li) Hic tamen est alius modus dicendi. 12.

incommunicabile, seipso formali- Hic Doctor recitat opinionem Tiioinse par-

ter a quocumque communicabili te \. q. 36. art. 2. et opinionem iEgidii de

est distinctum; ergo relatio a quo Roma, quodl. 4. quaest. 6. et Ilenrici in

habet snam realitatem, qna for- sum. art. 6. q. 1. et quodl. 5. q. I. et dicit

maliter est incommunicabilis, ab quod relatio ut comparalur ad fundamen-

eo habet distinctionem. tum est simpliciler realis, et sic relatio

PrjBterea, si essentia, ut dicitur, orio^inis ut comparatur ad essentiam, ut

est realitas omninm

relationum, ad fundamentum est simpliciter realis,

et ideo secundum illam comparati- eo quod essentia est realitas omnium di-
onem non differunt realiter, ergo vinarum relationum ; et hoc modo inter
cnm illa comparatio sit etiam in relationes divinas nulla penitus estdistin-

essentiam, seqnitur quod, nt sunt ctio, cum ut sic, sint tantum res quae est

in essentia, nondifferunt realiter; essentia divina. Ut vero comparantur ad

ergo ut sunt in essentia, vel nullo oppositum, tunc realiter distinguuntur,

modo dilfernnt, qnod omnino est ita quod paternitas et filiatio ut compa-
irrationabile, vel sola ratione dif- ranlur ad essenliam divinam, nullam
ferunt, et si hoc, ergo constituta habent distinctionem; ut vero comparan-
per ipsas, ut sunt in essentia, so- tur ad invicem realiter distinguuntur.
la ratione differunt. Personae au- (i) Contra, illud quo aliquod est ens, etc. Scotus
reprobi
tem constituuntur per ipsas, nt HicDoctor reprobat hanc opinionem et hanc

sunt inessentin, ut dictum est in inlendit probare quod relatio originis, ut °P'"'°"*

prima ratione ergo, etc.; comparata ad essentiam realiter dislin-

Quantum ergo ad istud (l) videtur guatur a relatione opposita, et quod nullo
 OU^STIO III. 123

modo haboal lalein (listinclionem ex riluin sanctum, qure esl coinmunicabilis

comparalione ad opposiluni. El primo ar- Palri el Fijio. Hoc pnemisso, palet ralio,

guil sicA qub palernilas habelunilatem,

: quia quo aliqnid est lale formaliler, eo
ab eo habel quod dislingualur a quo- formaliter habet ut dislin":ualur a non
cunique non habenle talem unitatem ; tah, sed palernitas seipsa in divinis esl
sed palernilas in divinis a sua propria simpliciler incommunicabihs; ergo seipsa
realitate habet unitatemsic incommunica- dislinguilur ab omni communicabili, et
bilem; est enim incominunicabihs forma- sic seipsa dislinguilur ab essenlia divina.
liler sua propria entilale, palel, non enim Ex hac etiam confirmalione potesl proba-
est incommunicabihs enlilale divina, sive ri quod paternitas realiter distinguatur a
essentia divina, cum ipsa sit formahter hlialionc, et non per comparalionem ad
communicabihs, nec est incommunicabilis seipsam, quia palernitas seipsa estincom-
reahtale filiationis, quia tunc paternitas niunicabihsincommunicabihtate non com-
esset formaliter tiliatio; habebit ergo uni- petente, imo repugnante filiationi, ut pa-
tatem incommunicabiiitalis, sive unitatem tel, aliter Paler posset esse Filius in divi-
personandi, sic a sua propria enlilaie, nis; ergo paternitas se ipsa distinguitur
quas entitas, ut supra dixi, est ipsamet a filiatione non habente hanc incommuni-
paternilas; ergo ab eadem enlitale habe- cabihtatem, et per consequens non distin-
bitquod distinguatur reahler a relatione guitur praecise per comparationem ad fi-

opposita, et per consequens hoc non ha- liationem.

bebit per comparationem ad oppositam, (I) Quanlum ergo ad istud. Ilic Doctor
u.
scilicet relationem, quia sive comparetur quasi epilogando plura dicit. Primo, quod
sive non comparetur, semper sua propria relatio originis ab eodem habet quod est
entitate dislinguitur ab opposita relatione realis, et quod est distinctaa relatione op-
onginis. posila ; et hoc patet per illam propositi-
Major propositio tenet per hanc propo- onem supradictam, scilicet qux suntprin-
sitionem Uoctoris in pluribus hjcis, prui-
cipia essendi, sunt principia distinguendi.
cipue inprologo q. uUima, et d. 7. et 13.
Secundo dicit quod non est intelligibile,
primiy scihcet quye sunt principia essendi,
quod relalio originis sit realis et non sit
60 modo quo sunt principia essendi, sunl
realis habitudo ad opposilum ; patet, si
etiam principia distinguendi; et sic qua3
sunt principia intrinseca et formalia dan- enim paternilas est reahs, necessario erit

di lalem unilatem sunt formaha principia reahs habiludo ad aliud ;

patet, quia rela-

distinguendi a quocumque non habente tio est habitudo ad aliud, et si in se for-

13. talem unitatem. maliler sitrealis, etiam formaliter erit re-

(k) Confirmatur specialiter de relationi- alis habitudo.Tertio ex quo relatio origi-

bus in divinis. Ilaec confirmatio clara esl, nis est realis habitudo ad oppositum, se-
el prajsupponit unum oslensum ?« primo quilur quod realiter erit distincta ab oppo-
d. 13. et 2G. scihcet quod reialio origi-
per consequens seipsa formaliter
sito, et
nis seipsa sit incommunicabilis, vide ibi
erit distincta realiler ab opposito, cum for-
quie exposui.
maliter sit realis habitudo ad oppositum,
Reiatio El ioquilur liic de relalionibus originis,
igmis efci a quo realiter secundum omnes, distin-
.y constituunt personas, quod dico pro-
licabiiis. pter relalionem, scilicet spirationem acti-
guitur. Quarto infert quod relatio originis

vam, qu;e est relalio originis, cum me- a fundamento habet ulrumque fundamen-
diante ipsa Pater el Filius originenl Spi- laliter etoriginaliter, id est, quod relatio
 124 OnODLIBET.

originis habet ab essenlia divina, et quod Secundo sequilur, vel quod ipsa relalio
sitres et quod dislingualur realiler ab op- erit aclus essenliae divinae acluans ipsam,
posilo, et liabet fundamentaliter, quia vel conlraiiens ad ease incoininunicabile,
ipsa est fundamenlum omnium relationum sicut etiam in nobis aclus personalis con-
divinarum. Ilabel etiam originaliler, quia trahit naturam ad esse personale et in-
ipsa esl origo omnium relationum origi- commnnicabile, et sic essenlia divina
nis, nam ab ipsa puUulat palernitas, non esset actu incommunicabtlis, quod esl
tamen tanquam a principio forinaii impossibile.
produclivo, et lilialio simiiiter pullulat Terlio sequilur, quod si est essentia
a principio formali vere produclivo, quse divina maxime paternitas, aut seipsa erit
omnia prolixius exposui super primo, ibi, aut fit ibi ab aliquo alio ; non primo,
dist. 28.
ut patet ; nec secundo, quia tuncpaterni-
15. In ista litlera occurrunt nonnuMae diffi-
tas esset producla in essenfia divina, sicut
cultales. Prima quia videtur concedere etiam forma fit inmateria, quia agens pro-
Difflcuiia- quod essenlia divina et relatio non con- ducit eam ibi.

notandae. stituant supposilum divinum, nisi ad Terlio principaliler dubitalur de hoc, 16.
invicem uniantur, et lioc prseter omne scilicet quod relatio originis non consliluit
opus intellectus, ut apparet in littera.
personam, nisi ut ipsa relatio estin essen-
Gontra, quia ex hoc videntur sequi plura tia. Et hoc videtur sequi, primo quod
inconvenientia, primo quod in eodem in-
persona erit conslituta ex actu et poten-
stanti quo paternitas est, non sit Pater ; tia, cujus oppositum ostendit Doclor in
patet, quia prius erit palernilas quam primo d. Quod autem sequatur,
5. q. 2.
Pater ; patet, quia Pater prsesupponit patet, quia nunquam ahquod tertium con-
unioneni constituenLium ipsum, unio stituilur per se ex duobus, quorum unum
vero prsesupponit extrema unibilia, non constituit, sine alio constituente, nisi
Secundo, sequilur quod essentia divina unum se habeat quasi materia vel quasi
realiler poterit referri ad paternitatem ; potentia, et aliud quasi actus, ut patet
palet, quia inler ipsas est realis unio, et discurrendo in oranibus simili modo con-
sic secundum unionem reahter poterit stituentibus.
referri, et per consequens erit realiler Secundo sequitur, quod omne quod est
distincta a palernitate, ut patet in primo, in essentia, vel salLem omnis relatio in
dislinct. 5. qusesl. 1. quod est impossi- essentia constituat personam ; patet, quia
bile. bene sequitur,homo ut rationaUs est risibi-
Tertio sequitur quod anle personam erit
lis, ergo omne rationale est risibile ; er-
in divinis relatio realis, quod est omnino go si relatio originis, ut est in essentia
inconveniens. constituit personam, ergo omnis relalio
Secundo principahter esl difficultas in originis in essentia constiluit personam,
hoc, quod dicit Doctor, scilicet quod rela- et per consequens spiratio activa, quae
lio originis est in essenlia divina, quia tunc est relatio originis constituet personam,
videntur sequi impossibilia. Primo, quod quod est falsum.
essentia divina poterit reahter referri se- Tertio sequitur quod paternitas erit Tertia
difficultas
cundum relationem originis ; patet, quia pro aliquo inslanli sine termino ;
patet,
est impossibile esse relationem in aliquo, quia si paternitas non constituit Patrem
et non denominari ab illa. nisi sit in essentia, ergo paternilas prius
 QUiESTIO III. 125

est in essenlia, quaiu sil Paler et Filius accidens tenendo quod non sil aliud
poslerius origine habet esse, et Pa- a parlibus, lunc in eodeni instanti quo
ler prius origine, ul patel a Doctore in albedo est in subjeclo, est etiam albuui.
primo, dist. 28. et paternitas est prior Sic in proposito dico, quod persona divi-
Patre, ergo in illo priori, cuni noii sit l-i- na non dicit tertiam entilatem aliam ab
lius, nullum terminum habebit, el tunc essentia et relatione; sed praecise dicit
qu;ero quomodo paternilas sit prior Pa- relationem et essentiam, ila quod in eo-
tre, quod erit difticile assignare, et ta- dem inslanti quo relatio originis est in
men oportebit hoc assignare, si non con- essenlia, in eodem instanU est persona.
stituit, nisi in essentia. Et cum dicitur, quod prajsupponit uni-
17. Quarlo principaUter dubilatur de hoc, onem, dico, quod hoc verum est quando
Juarta
flicultas. quod relatio personahs seipsa formali- conslitutum dicil aUud a parUbus unitis,
ter est incommunicabilis. Gontra, quia sicul compositum per se ; sed quando
ipsa communicatur personae, patet, praecise dicit unionem constituentium,
quia filiatio communicatur i<"ilio per ge- tunc non praesupponit talem unionem. Et
neralionem, ul patet; ergo non est for- cum dicitur, quod unio prsesupponil ex-
mahler incommunicabiUs. Tum etiam,quia trema unibiUa, dico, quod hoc verum est
communicatur essentiae divinae per ge- quando taUs unio dicit relaUonem realem
nerationem FiUi, tunc enim FiUus dicitur inter extrema, sicut est unio inter partes

generari, quando per generationem fiUa- compositi per se, vel eUam inter parles

tio est in essentia divina ; ergo per gene- compositi per accidens. Sed in proposito
rationem communicatur essentise divi- inler essentiam et relationem originis

nae, et per consequens si non est incom- nuUa est unio, quse sit relatio, sed praecise
municabiUs formaliter, sequilur quod ista unio inteUigitur ipsa relatio, ut perfe-
erit formaUter distincta ab essenUa di- cle in essenlia divina, ita quod inter

vina, quod tamen Doctor in l.d.2. non ipsam et essentiam nuUa cadat relatio, et
expresse concedit, Ucet concedat quod hoc propter perfectam identitatem re-

sunt non idem formaUter. Et quod se- alem, quam liabent inter se. Si dicatur,
quatur patet, si palernitas seipsa forma- quod si essent reaULer distincta, tunc
Uler est incommunicabiUs, et essentia inter ipsa posset esse reaUs unio, quae
formaliler est communicabiUs ; ergo pa- esset relalio reaUs. Probo, ubi sunt quasi
ternitas dicit disUnclam formalitatem ab disUncta, erit ibi quasi unio. Patet per
essentia divina, ut palet intuenli. propositionem Doctoris supra guaestione

18. Uespondeo ad raUones harum difficul- prima, sciUcet qualis est ordo inter aU-
lalum, et primo ad primam rationem qua, ubi realiter disUnguuntur, laUs est
!sponBio primai difficuUatis. Et dico, quod quando ubi sola raUone distinguuntur.
UifflCBl'
tates. partes consULuentes terlium, causant il- Hespondeo et dico, quod hoc forte ve- 19.
Ad
rimam. lud, sicut maleria et forma causant com- rum esset, si relaUo esset in essenUa, sic-

positum, et entilas composiU est aUa re- ut actus perficiens, sed non sequitur Quomodo
relatio sit
aUler a parUbus, tunc parles sunt priores quando ipsa est in essenUa sicut actus in eieeatia

ipso. Sed quando non causant, sed praeci- per.sonalis, vel sicut ratio subsistendi.

se consUtuunt, nec ex iUis resultat ler- Dico eUam, quod si unio, qu;e est relalio,

Uum, tunc non semper partes sunl pri- relaUo, noiuinel imperfectionem, vel qua-

ores, ul etiam patet de composito per si imperfectionem, nuUo modo posset es-
 126 QUODLIBET.

se inler essenliam el relationem. Ad pro- propter sui infinilatem, esl pluribus m-

balionem dico, quod si essenl realiler communicabilis, ut oslendil Uoclor inpri-
disliiicta, inler illa non posset esse unio, mo, dislincl. 2. et singulariler dislincl. 28.
quae sit relatio realis, et hoc propter infi- et sic in ipsa simul sunt plures relaliones
nilalem essenliae divinae, et per conse- originis incommunicabiles formaliler.
quens nec nunc posset esse quasi unio Ad tertiam dico, quod paternilas est in RespoDsio'
ad
ubi non dislinguuntur realiter. Et quomo- essentia divina seipsa formahter, origina- terliain.

do propositio illa habeat veritatem, pro- tive vero est ibi ab essenlia divina, ut pa-
lixe exposui in prima quaeslione quodlib. tet a Doctore in primo, dist. 28. sicut

Responaio
Ad secundam patet responslo, quia illa etiam albedo est seipsa formaUter in pa-
ad unio inter essentiam et relalionera nul- riele, cum sit formaipsius causalive, sive
secundam.
lam relalionem, nec realem, nec rationis effeclive est ibi a causante iUam in pari-
dicit propter perfectam identitatem eo- ete. Gum dicitur, quod si essentia diviaa
rum, ut supra dixi. SimiUter patetrespon- ab ipsa essenlia, tunc esset producta ab
sio ad tertiam rationem, quia taUs unio essentia, dico quod non esset producta,
nullam relalionem dicit. quia tunc esset reahter distincta ab ipsa.
Ad primam secundae difQcultalis, dico sed esset ab ipsa quasi puUulalive, vel
quod ad hoc ul essenUa possil denomina- quasi originaUve, sicut etiam alia attribu-
ri a tali relatione, necesse est quod sit in ta sunt originative ab essenlia, et in es-

essentia sicul actus perficiens, vel sicut senUa divina, ut palet a Doctore in primo,
forma informans ;
quando vero est in dist. 8. q. penult. el in quodlib. qusest. 1.

essentia subsistens in natura, in qua sub- Ad primam tertiae difficultatis dico, quod 20.

sistit, vel sicut ratio subsislendi alicujus bene concluderel si relatio esset in essen-

personae subsistentis in tali natura divina, Ua ul actus perficiens, vel ut forma infor-
tunc a taU relatione nuUo raodo denomi- mans, quia tunc essenliahaberet rationem
natur, ut patet a Doctore in primo d. 5. maleriae, vel quasi maleriae, vel potentiae,

q. 2. modo relalio originis est in essen- vel quasi polentiae; sed non est sic ibi,

lia sicut subsislens, vel ratio subsisten- sed est ibi tantum, ut actus personaUs,

di, elc, ut patet a Doctore in primo, siveut ratio subsistendi, ut supra dixi.

dist. 5. q. 2. et dist. 26. Ad secundam dico quod ly ut, stat spe-

Ad secundam, patet quomodo relalio cificalive, et non reduphcative. Et ultra

non est in essentia, sicut actus actuans dictum Doctoris sic inteUigiLur, quod re-

aliquo modo, cum essentia ex se sit in laUo originis non consUluit nisi sit in es-

ultima et perfecUssima actualitate, ut pa- senlia.

tet a Doctore inprimo dist. 25. 26. et q. 1. Ad terUam dico, quod in eodem instan-

quodlib. nec sirailiter conlrahit ipsam ad ti quo paternitasest in essentia Paler est,

esse incommunicabile, quia aUter, ut in et non prius est palernitas in essenUa

Patre amplius non posset communicari quam Pater sit, ut supra dixi,

Fiho. Et cum probatur de natura creata, Ad primam quartae difficultaUs dico

dico, quod non est simUe, quia nuUa na- primo, quod non comraunicalur personae
tura creata singularis est pluribus com- proprie loquendo quasi tunc persona
municabilis, et in una natura creata sin- praeexistat, cui communicelur, ut patet a
gulari tantum est una ratio supposilalis ;
Doctore in primo, distinct. 5. quaest. 2. Se-
tialura vero divina, etiam singularissima cundo dico, quod posito etiam quod per-
 gij;«:s'no iii. 127

sonne commuuiceiur, adliuc est simpliciler nccipinntiii' aliquando enim ha^

;

incommunicabilis, quia ex hoc inlelligilur dictiones notant rationeni accipi-

simpliciler incommuuicaljilis, quia consli- endi illud qnod deterniinatur per
luil supposilum simpliciler incommuuica- ipsam aliqnando etiani non solum
;

bile, el ideo magis concedilur (juod ost lioc, sed proprie iniportant cansa-

ralio incommunicabililalis illi, quem con- litatem respectu inliaerentia? prse-

stituit. dicati. Exemplnm, motns est
Adsecundam patet responsio, quia pro- actus entis in potentia, secundnm
prie non communicatur essenliffi, cum sil quod in potentia, \y secundam qnod
in ipsa, ut ralio supposiialis, sive perso- importat rationem, secunduni
nalis. De hujusmodi maleriavide qua3 dixi quam motns est actns mobilis,
in primo, disl.2. parL2. et in lertio, d. I. quia Gum sint in mobili duse rati- 3. Physic.
text.
Ad ullimam dico primo, quod nuUum ones , est enim in actn, et est in cora. 9.
et 10.
apparet inconveniens, ipsam formaUler di- potentia ad aliud, motns est actns
stingui ab essenlia divina, ut patet a Do- ejns, ut considerati in potentia.
clore in primo, dist. 8. quaesl. penult. Nec tamen ibi hoc, quod est secwi-
Dico secundo susUnendo diclum Docloris dum quod est in polentia, notat cau-
w 4. d. 2. quod non sequiiur ipsam forma- sam inhserentise praedicati, qnia
Uter dislingui, ul patel in simiU de essen- quando sic accipitnr, infert nni-
tia divina, et modo intrinseco, puta infi- versalem secundnm Philosophnm
nilate, arguendo sic : Infinitas formaliler 1. Priorum, ut jnstitia est bonnm
est gradus inlrinsecus essentiae divinee; secundum quod bonnm, sequitur
essenUa divina formaliler non est gradus secnndum ipsum, ergo justitia est
inlrinsecus ; ergo essenlia divina et infi- omne bonnm, et planins a parte
nilas dicunt disUnclas formaUtales. Non snbjecti, (n) nt si homo secundum
sequitur, quia gradus inlrinsecus, etsi non quod rationale, intelligit, sequitur
sit idemformaUter essenUse divinae, tamen qnod omne rationale intelligit.
cx hoc non dicit disUnctam formaUtatem Hoc modo etiam, qnando idem
ab essenlia divina, ut palel a Doctore in ponitnr determinatio suiipsins
primo, dist. 8. cjuaest. 2. principali. mediante hac dictione inquantum.
In primo ergo sensu considera- s.

SGHOLIUM.
tnr praecisa ratio ipsius, qnod Definitio
motus
determinatnr in alio sensu nota- ;
exDiicatur.
,. , . , . . Cap. 33.
Explicat optime sensum specificativum et tnr, qnod relatio rednplicati sit Quo.i

reduplicativum, et quomodo haec relatio, ut ratio inhrerentiae prsedic;ati cum reXpUca-

1 .
T^ •
j • • tioneni
modo dicimns,
,

comparata ad essentiam est res, sit vera subjccto. rrimo 1

est raiio
primo modo,non secundo modo de redupli- ;
quod hoino consiaeratus inquantum prtedicau.
catione et specificatione, vide ipsum 3. d. li
homo.est praecisissime considera-
q. 1.
tus; secundo modo, \\om.o secundum
7
Qnantnm antem ad Logicam quod homo cst rationalis, qnia
1"^' ("^^ ista propositio : Relatio compa- quod conseqnitnrreduplicationom,
amiiur yaia ad essentiam est res, videtnr di- est ratio inhaerentife pra^dicati ; et
SCilicaU-
ve. stinguenda, qnia ista, inquantum. etiam conccdi potest quod hoino
vcl secundum quod, vc\ «^, dupUcitcr secundum quod homo, est risibilis;
 .

128 QUODLIBET.

et est ibi cansa inhaarentisB in se-

cundo modo dicendi per se.
Ad propositum, cum dico quod COMMENTARIUS.
relatio, ut comparata ad essen-
tiam divinam, est res, potest in-
teiligi dupliciter. Primo modo ut (m) Quantum auUm ad Logicam. In isto
21.
relationi sub tali
consideratse secundo articulo principali, scilicel secun-
comparatione conveniat hoc prse- dum considerationem Logicam, quomodo
dicatum rcs; vel secundo modo ista propositiosit vera : Relatio originiSy
quod illa comparatio sit ratio in- ut comparata ad essentiam est res. Dicit

haerentise hujus prsedicati, quod Doctor quod ly ut, sive inquantum, sive
est res; secundo modo propositio secundum quod, et liujusraodi, quae sunt
est falsa, quia illa comparatio dictiones reduplicativae, possunt duplici-
ad essentiam est sola comparatio ter accipi. Aliquando enim notanl rati- Dictionet
posEunt
rationis. Est enim inter extrema onem accipiendiillud, quod delerminatur dupliciter
accipi.
non distincta realJter, relationem, per ipsas dictiones, et tunc accipiuntur
scilicet et essentiam, quae tamen specificative, quia tantum specificatur ra-

potest intellectus comparare, et lio formalis illius, quod determinalur per

ita est interea relatio. Non ergo ipsas, sicut dicimus, homo inquantum al-

de isto intellectu loquimur, sed bus est risibilis, idest, quod homini albo,
de primo, et tunc est sensus, quod vel sub ratione qiia albus non repugnat
paternitas non solum prsecise ac- risibilitas. Aliquando ultra quod notent
cepta, secundum quod paternitas, rationem formalem illius, quod determi-
sed etiam secundum quod conside- nant, eliam proprie important causahtalem
rata sub ista ratione, ut compara- inhaerentiae praidicati ad subjecLum, sicut

tur ad essentiam, vel ut est in es- hic, homo inquantum rationalis est risibi-

sentia, est res, quia ista compa- lis, ly rationale quod determinatur per ly

ratio non minuit nec destruit pa- inquantum,non tantum accipitur specifica-
ternitatem esse rem, sed prsesup- tive, sed etiam reduplicative, id est, non
ponit, sicut prsecedit secunda tantum specificatur ratio formalis illi-

ratio ad conclusionem secundi us, sed etiam illa ratio formahs est causa
Homo ut articuli. Exemplum, homout risibilis prsecisa et adaequata quod risibile inhaere-

mteuislt
^ntelligit, h?ec non est vera sic, at homini ;
quando ergo accipitur redupli-
expoaitur. quod risibiUtas sit causa inhseren- cative, semper in tah determinato notalur
tise praedicati, sed sic est vera,
causa praecisa et adaequata respeclu inhae-
quod homini considerato sub
rentiae prsedicati ad subjectum. Et ideo
ratione risibilis non repugnat
quando dicit Aristoteles 3. Physic. text.
hoc prsedicatum huelligere, sed
com. 6. el 10. quod molus est actus entis
convenit. Et isto modo qusecum-
in potentia, secundum quod in potentia,
que determinatio sub qua conside-
ratur subjectum, quse tamen non ly secundum quod specificat rationem se-

excludit prsedicatum, non falsifi- cundum quam motus est actus mobihs,
cat propositionem, in qua praedi- quia cum sint in mobili duae rationes, est

catum dicitur de subjecto sic enira in actu, sciUcet in se est ens in actu,

cleterminato et est in potentia ad aliud ; et sic accipi-

 ,

OU^STIO III. 129

turspecificative, et esl sensus, molus est tiae praedicati ad subjectum, et hoc in

actus enlis in actu considerali uL esl in secundo modo dicendi per se.
potentia ad aliud; non autem accipilur
reduplicative ly secundum quod in poten-
SGHOLIUM.
tia, quia tunc sequeretur, quod esse in

polenlia universaliter verificaretur de mo-

Paternitas dupliciter potest dici ratio.
tu, quod est falsuin, et patel per Pliiloso- Priiiio, ut modus essentiae. Secundo, ut com-
phumpnmo PnorMm, qui sic arguil: Ju- paratur ad eaui est tamen in se res, et
;

stilia est bonum secundum quod bo- etiam ut cDmparatui- ad essentiam, sed ma-
gis usitatedicitur res, ut coraparatur ad
num ; ergo justilia est omne bonum: si
oppositum, quia ipsamot est haec conipara-
enira esl bonum inquanlum bonum redu- tio, et ratio ut couiparalur ad essentiam»
plicative, qucB reduplicatio notal universa- quia respcctu liujus est modus, non rcspectu
litatem illius quod reduplicat, sequilur illius ; utcomparatur ad oppositum est rea-
lis, ut ad essentiam est_ rationis.
quod erit omne bonuni.
(n) Et planius a parlesubjecli, etc. Vult
dicere, quod aliquando reduplicalum po- Ex patere potcst illud (o)
istis
9.
nitur a parte praedicali.ut juslitia est bo- quod quaeritur. Sed oportet primo
num inquantum bonum. Aliquando a par- videre intellectum hujus quod
le subjecli,ut homo secundum quod ra- dicitur,quod relatio est ratio.
lionale est intelligens. AUquando idem est Nam quod aliquid dicatnr ralio,
delerminalio suiipsius medianle inquan' potest ad propositum intelligi
<Mm, ut homo inquantum homo est rali- dnpliciter : Uno modo quia
, i. Triu.
onalis, vel homo inquanlum homo esl ri- est modus illius cui compara- c.
Ratio
10.

sibilis. Et his tribus modis potest accipi tur, et non res tali realitate '
dupiiciior
sumitur.
specificalive tanlum, el aUquando speciti- sicut Boetius
vocat habitudi-
calive simul, et redupIicaUve. In primo nes circumstantias, et non res,
sensu consideralur praecise ralio ipsius re- quia non liabent talem realitatem,
duplicali, ut homo consideratus inquan- qualem habcnt illse, quarum sunt
tum homo est praecisissime consideratus, circumstantire; et quanto aliquid
quia ut sic, praecise consideratur homo recedit a realitate perfecta, tanto
simiUler si diceretur homo inquantum magis accedit ad rationem. Alio
homo est albus, ut etiam supra exposui. inodo aliquid, ut accipitur sub
Sed insecundo sensu, scilicet reduplicati- ratione formaliter, potest dici
ve homo inquanlum homo est rationalis, ratio, vcl cns rationis, sicut si

quia homo sequens redupHcationem est homo ut universale, dicatur osse

ratio inhaerenliae prsedicali, id est, quud ratio, pro qunnto
consideratur
esLralio quare praedicatum inhaereat sub- sub universalitate, qua? est per se
jecto in primo modo dicendi per se, el ratio. duobus modis potest
Istis
ratio est, quia homo identificat sibi raLi- concedi, quod relatio ut compara-
onale formaliler, et non e contra, ut expo- tur ad essentiam est ratio, quia
sui in primodisl. 2. qwodi bene nota. Si- est modus circa cssentinm, et non
militer hic, homo inquantum homo est ri- hnbct talem ontitalem' formalitor,
sibilis, ly homo sequens reduplicationem qualcm habot ossentin, sed cst
statredupUcative, quia est causa inhaeren- quasi circumstantia rospectu cjus;
Tom. XXV. 9
 , .

130 QUODLIBET.

et obiaiii cnmcomparatur dico, iit Similiter ipsa est comparatio sni

ad essentiam, lincc comparatio (ut ad oppositum, et ideo cum dicitur,
dictum est) importat respectum comparata, non consideratur sub
rationis, sub ea consideratur
et aliqua ratione, quae proprie dica-
paternitas, et pro tanto paterni- turratio; non enim est aliud pa-
tas, ut comparatur ad essentiam, ternitas, utcomparatur ad filiati-

est ens rationis, quia acceptum onem, quam paternitas ut com-

sub ratione. parata ad flliationem, et hoc est
ut
Sed sive sic, sive sic, sic dicatur, in speciali paternitas ut est pa-
Reiatio
comparatur qnod patomitas ut comparatur ad tcmitas. Stat ergo simul quod pa-
essentiam essontiam cst ratio, non toUitur, ternitas, ut comparata ad opposi-
potest esse, . • •

reaiis, vei qum patemitas sit res, quia quan-

,

tum, sit rcs, non tamen eo modo

1'ationis, •
j -

tum ad primum ipsa suo modo

, i
quo ut comparatur ad essentiam,
est res, scilicet rcs ad aliud, licet est res, sed ut comparata ad oppo-
dicatur ratio respectu rei ad se, situm est res istis duobus modis.
Quantum ad secundum, ipsa con- quia similis entitatis distincta?,
siderata sub ratione, quse est com- contra modum, et est res non
paratio ad cssentiam, dicitur ra- accepta sive considerata formaii-
tio, quio illud sub quo considera- ter sub ratione, et quod ipsa
tur, non habet entitatem ex se, comparata ad essentiam sit ratio,
ipsa tamen est res, quia illud propterduo opposita, quia scilicet
sub quo consideratur non destruit modus essentiae, et quia accepta
realitatem ejus, sed ipsam prae- sub ratione, quse est ipsa compa-
supponit; comparatio enlm alicu- ratio ad essentiam, tamen utroque
jus ad alterum prsesupponit enti- modo, et ut comparatur ad oppo-
tatem secundum se. situm ot ut comparatur ad essen-
10. Ex hoc patet, quod ista stant tiam, est res et eadem res, quia
SJi°rata* simul, quod ipsa relatio compara- ipsamet est comparatio realis, ut
^,^^
essentiam,
ta ad essentiam sit ratio, scilicet probatum est.
^^^^
oppositum,
duplici
^
modo prsedicto,
'
et tamen
estres, sed quod
i
ipsa,
i
ut comparatur ad '
es-
aliter '
COMiMElNTARIUS.
et aiiter. scntiam, sit rcs, sicut jam dictum
est^ Stat etiam quod ipsa compa-
rata ad oppositum, sit res, quia (o) Ex istis palere polest iUud quod quas- 23

ipsamet est comparatio ad oppo- r Hur, scWicei quomodo relalio, ut compa-

situm, et ipsamet est ipsa res, quae rata ad essenliam dicatur ralio^ Et plura

est talis comparatio, et magis dicit in ista littera, quas non indigent ex-
usitate dicitur res, utcomparata positione. Primo aliquii potest dici ratio

ad oppositum, et ratio ut compa- dupUciler : Primo, quia est modus alicu-

ratur ad essentiam, quia ut com- jus, comparalur, etc. Et hoc modo relatio
paratur ad oppositionem, est originis, ul comparataad essentiam potest
seque et similis entitas cum oppo- dici ratio, quia est modus ejus, et non
sito, nec respectu ejus habet rati- est res tali realilate, cum ipsa sit tanium

onem modi, sicut nec e converso. habitudo, et essentia entitas absoluta. Se-
 ,

QU^STIO 111. 131

cundo dicitur ratio, ut accipilur sub rali- (juantuni existens, sicut in cognitione in-
one fonnaliler, sicul liomo dicitur species tuitiva, tunc lalis actus includit relationeni
pro quaiilo consideratur sub inlenliDue realem, quai est inler extrema realia et
speciei. El lioc niodo relatio originis, ut realiter dislincta, et uritur ex nalura exlre-
comparatur per inlellecluni potesl dici morum. Si vero actus inteliectus nustri ter-
ratio, quia ul sic consideratur sub enle minelur ad rem non existenlem inquantum
ralionis, quia dicit esse comparaluni. Se- non existens. ut in cognilione abstractl-

cundo principaliter dicit, quod relaiio va, lalis actus includit relalionem rationis,

originis, ut comparala ad essentiam, licet quia non terminatur. ad rem exislenlem,

dicaturratio his duobus niodis, tamen ut ul existens ; umnis enim relatio, quae est

comparata scmper est res, quia talis coni- inler extrema non existenlia, vel eliam si

paralio non toUit a relatione, quin sit vera allerum existat, et alterum nun, semper
res, imo praesupponit eani ; comparaiio est relalio ralionis, ut patel a Doctore, ibi.

enim uniusad aliud pra^supponit enlitaleni In proposilo autem, quia actus bealificus
secundum se. Tertio dicit, quod magis intellectum divini term4natur ad objectum
usitate dicitur res, ul comparata ad op- bealificum perfectissime existens, ut exi-
positum, et ralio ut comparatur ad cssen- slens, et idem actus est perfecte idem tali

tiam, etc. Quarto dicii quod relatio ori- objecto, ideo nuUaui relationem includit,

ginis, ut comparata ad essentiam dicit re- nec realem, nec rationis, et hoc modo
lationem, sive respeclum rationis. loquitur Doctor ibi. Si modo inlellectus

Dubitalur de lioc, non enira videtur comparet actum beatificum, ut cognitum,

quod relatio originis dicat relationem ad objectum beatilicum, ut cognitum,
rationis, quia sunt eadem perfecta iden- tunc esset relatio rationis.

titate reali, scilicet essentia et relalio ori-

ginis ; ergo relatio non dicit relalionem SGHOLIUM.

rationis terminatam ad essentiam, palet
per Doctorem qusest. 14. quodlib. artic. 3. Objicit contra dicta. Primo, si relatio ut
qui vult quod cognitio beata in intellectu comparata ad essentiam est res ergo res ;

divino nuUam relationem, necrealem, nec ad alterum, crgo ipsa essentia erit res ad
alterum, siciit sequitur, homo ut rationale
rationis includat, propter perfectam iden-
ergo rationale intelligit. Secundo,
intelligit,
titatem realem actus beatitici ad cbje-
quia sequitur in relatione creata. ut compara-
ctum bealiticum ; ergo sic ent in propo- tur ad suum fundamentum, dari processum.
sito. Tertio, propria realitas relationis in diviuis
llespondeo, quod Doctor non negaret cst substantialis ; orgo et ad se. Ad primum
quin actus beatificus intellectus divini di-
patet per supradicta, num. 4. de sensu spe-
cificativo et reduplicativo, et affertur pra3-
ceret relationem rationis, si ab intelleclu
clara doctrina. Assignat quare rationem,
divino comparelur ad objectum beatili- sicut in creatis susceptivum denominatur a
cum, cum omnis comparatio per actuni forma, ut c imdicitur, corpus est animatuni
intelleclus sit respeclus ratlonis, ut pa- non sic quasi susceptivum in divinis aquasi

SeJ ncgat forma, ut essentia a gencratione activa,

tet a Ductore in pluribus locis.
qiiia est indiircrcns ad opposilam formam,
ibi relationem tam realem quam rati-
quod in croaturis non currit.
onis, qualis est in ac.tu inlellectus nostri

ad nbjeclum, quia si actus intellectus De tertio articulo (p) ai^guitur 11.

Arlic. 3.
.noslri terminatur ad rem existentem, in- ooiitra praedicta, priino sic Si Dubium
 m QUODLIBET.

contra relatio comparata ad esscntiam Trin. cap. 5. ergo hnbet propriam

supradicla ,

Tcs aiit
,

cpgo au
•

se,
1.1
aut ad substantialitatem. Et tunc Pater
dissoivua-cst ;

^*^*
altcnim. Qnod rclatio sit rcs ad se patcrnitate habebit esse per se,
qualiterciimqne, videtur inclndc- quod est inconveniens, quia tunc
re contradictionem; ergo ut com- erunt in divinis tria per se esse,
parata ad cssentiam cst res ad quia tres relationes, cum tamen
alterum; sed ut comparatur ad non sit ibi nisi unicum per se esse,
esscntiam estidem quod essentia ;
secundum Beatum Augustinum, 7.

ergo relatio, ut idem est esscntise, de Triiiilale cap. 6. dicentcm, quod

vel ut est essentia, est res ad subslantia est, quo Pater est, et r/uo

alterum, et tunc ultra, ergo es- Filius similiter habet esse, licel non sit

sentia est res ad alterum. Ista quo Pater est Pater.

consequentia probatur per simile, Respondeo, ad primum patet in 12.

quia si homo secundum quod rati- secundo articulo de distinctione

onale, intelligit, ergo rationale istius propositionis, relatio, ut com~
intelligit; et ratione etiam, quia paratur ad essentiam, est res, quia vera
prsedicatum, quod convcnit alicui est, prout ly ut, vel inquantum, de-
per rationem alicujus, prius con- notat determinationem vel specifi-
venit rei. cationem, sive determinatam ac-
Item, si relatio ut comparataad ceptionem paternitatis sub ista
quodcumque, sit res propria re- ratione, quse est comparatio ad
alitate, ergo similitcr relatio in essentiam non est autem vera
;

creatura, ut comparatur ad funda- prout denotat causalitatem inhse-

mentum, est res propria realitate, rentise praedicati ad subjectum.
et non prsecise realitate funda- In primo ergo intellectu, quando
menti; ergo est ibi accidens pro- qugeritur, quse res sit, dici potest
pria accidcntalitate, quia non est quod est res ad alterum, quia
ibi substantia, et tunc sequitur, comparatio ad essentiam non fa-
quod alia est accidentalitas relati- cit, quod paternitati repugnat sua

onis in creatura ; et accidentalitas propria realitas, quae est realitas

absoluti, in quo fundatur, et sic ad alterum, nec tamen est sic in- •Pate
videtur sequi processus in inflni- telligendum, quod paternitas com- ta£
m
tum, quia illa accidentalitas rela- parata ad * divinitatem, sit res ad compa
ad
tionis habet propriam realitatem, alterum, ita quod alterum sit essenti
est re
et non nisi accidentalem ergo ; divinitas, ut sit sensus : Paternitas alter
expOD
habet propriam accidentalitatem, est res ad divinitatem; sed est
et de illa similiter, et sic in infl- sensus : Paternitas comparata ad
nitum. essentiam, est res rationis, et in
Consimiliter, in divinis si habet se res ad alterum, scilicet ad
propriam realitatem, ut compa- Filium; quia qui comparat pater-
ratur ad essentiam, ergo illa nitatem ad divinitatem, excluden-
est substantialis vel accidenta- do Filium, vel non includendo
lis ; non accidentalis, quia nul- Filium, non comparat paternita-
4

lum accideutale est in Deo, 5. de tem, nisi duo habeat contradicto-

 OUyESTIO III. 133

ria in intellectn sno, oum pator- subjectum, sicut litc. Et per hoc
nitas, sccunduni illud quod (^st, sit patet ad probationes consequen-
per se ad Filium. Et licet patcrni- tiae Homo secundum quod rati-
:

tas non sit seipsa comparata ad onalis, otc. Ista conscquentia tcnet
divinitatem, sed ad Filiuni, ut ad prout ly sccundum (juod notat cau-
correlativum, tamcn paternita- salitatcm inhaM'cntinn praedicati
tem ipsam, includcndo esse ad ad subjcctum sic autcm non ac-
;

Filium, potest inteilectus compa- cipitur in proposito hoc quod

rare ad divinitateni, quia intelle- dicitur, ut comparatur ad essentiam;
ctus potest aliquid comparai'e per et ad probationcm se-
similiter
actum suum ad illud, quodnonest quentem, esto quod prsedicatum
ejus per se correlativum ex natu- verius insit illi, quod est ratio
ra rei. Sccundum hunc intellc- inli?erenti9e alii, hoc non habetur
ctum, potest dici (luod i)aternitas, nisi secundum quod \y secundum
ut comparata ad essentiam, est fjuod tenctur proprie, reduplica-
res ad alterum. tive. Jlic autem non sicaccipitur
Et cum infcrtur, ergo ut est (ut dictum cst) in illa distinctione
idem essentise,
esscntia, vel ut est Logica in secundo articulo.
res ad alterum, concedatur in si- Sed si objiciatiir (r), quia illud,
mili intellcctu. rjuod est in aliquo formaliter,

ntia
Et ultra, cum dicis (q), ergo potest illud denominare ; ergo si
]U0 essentia est res ad alterum. relatio, ut comparata ad esscn-
1 eat
ad Respondeo, hoc potcst intelligi tiam, sit in essentia, essentia
uin.
lica- dupliciter, per identitatem, vel potcst denominari a relationo, et
in
)n formaliter. Primo modo posset per consequens essentia formali-
isario
renit
concedi, et est sensus dioti, quod ter refertur ad aliud.
mina-
3ni
divinitas est res, quse est ad alte- Respondeo aliqua denominativa, 14.
nodo rum, quia est paternitas non au-
ieter-
; vel concreta, prrodicantur de ali-
ato. tem est conccdcndum formaliter, quibus, primo modo per se; aliqua
quod divinitas secundum suam de aliquo per secundo modo,
se
formam sit ad altcrum. Sed quia sive per accidens de composito ;

in antecedente fuit prsedicatio quidem ex susceptivo et forma

formalis dicendo, paternitas, ut prgpdicatur denominativum sive
com])aratur ad esscntiam, est res concretum form?o per se primo Concretuni
dicitur per
ad alterum, idco si inferatur simi- modo, specialiter si subjectum cst se primo,
de
lis prsedicatio in consequente, pcr se unum, quantum ad conce- composito
quod divinitas est formaliter ad ptum, sicut homo dicitur rati- ex susce-
ptivo,
alteruni; neganda est consequen- onalis, animatus per se pri-
sive et forma,
sed per se
tia, quia non oportet quod pr?edi- mo; sed corpus, quod est altera secundo de
susceptivo.
catum eo modo convcniatdetermi- pars compositi, dicitur denomi-
nationi. quo convenit alicuiintelle- native animatum, proprie tamen,
cto s\ib talideterminationcquando sive per so sccundo modo, sive
illa determinatio non notatur esse per accidens, quia illud non cst
ratio inhfcrentiae praedicati ad totum includens formam, sod su-
 134 OUODLIBET.

sceptivnin rocipions formnm. Tlbi- tin,ergo essentia potest donomi- tamen

denomi
1
cnmqiie ergo cst aliqiia formn, nari a relntione, non seqnitiir. Kt tur
ab ea 1
oportot flare prfcdicationcm for- ratio dicta est, et cum dicitiir :

mnlem de toto, quse est per se Omnis forma potest denominare

primo modo; etiam in creatnris, quo est, oxtendendo deno-
illud in
oportet dnre commimiter prsedi- minntionem ad praedicationcm de-
cationom, quse sit proprie deno- nominativam essentialem in con-
minativa formse susceptivo. In creto, sicut homo nnimatns,
est
divinis prima prsedicatio non ne- et ad denominationem proprie
gatur, nam Patcr generat, sive dictam, sicut homo est risibilis,
generans generat, Pater est quasi vel lignum est album, vel homo
compositum includens, quasi es- intelligit, concedi potest, quod
sentinliter, formam illnm quse do omnis forma aliquo istorum mo-
ipso praedicatur, sed donominati- dorum denominnt ilhid in quo est,
vam praedicationem, qunsi form?e, quia ad minus de composito prae-
de quasi susceptivo non oportet dicatur in concreto, licet illud sit,

dare ibi. extendendo denominntionem sed ;

Denomina- Hoc declnratur auctoritate et si tu accipias, de illo in quo est,

tum
per ratione. Rntione sic, quod intelli- ut in susceptivo, prfcdicatum prse-
denSur Si^^i^" ibi qunsi susceptivum for- dicatur proprie denominative, ne-
distingui
j^-jjg^ (3g|. iiiimitatum ad oppositas gandum ost, nisi illud suscepti-
opposito.
formas vel relationes, et tamen vum limitatum, vel nisi prne-
sit
non distinguitur ab eis. Quod dicatio iUn denominativa importet
autem denominatur a forma ali- subjectum esse proprium et di-

qua, denotatur per hoc esse di- stinctum nb opposito.

I
stinctum ab opposito quia ergo ;

hic non est susceptivum proprium

GOMiMEiNTARIUS.
formse, sed commune sibi, et op-
posito, et forma talisdenominare
non posset nisi proprium susce- (b) De tertio articulo principali, in quo 25.

ptivum, quia nonnisi distinctum moventur dubia contra prsedicta in primo

a.b opposito, ideo nuUa est prae- et secundo arliculo. Et primo arguit, pro- Quomoc
relatio n
dicatio denominationis relationum bando quod relatio originis, ut comparata sit res.

de susceptivo. ad essentiamnon sit res, et ratio prima

Hoc confirmatur (f) per Dama- stat in hoc, si est res, erit res ad allerum,
scenum Hb. 1. cap. 5. ubi vult, quod patet, quia non est absoluta, ut supra pa-
relationes determinant hvpostases, tuit ; sed ut comparata ad essentiam est
non naturam. Notantur ergo ilhid idem quod essentia, ergo essentia erit res

determinare, de quo praedicantur ad alterum, quod est falsum. Quod autem

in concreto, quia notnntur ilhid sequalur hoc, patet in simili, quia bene
comparare ad oppositum, et di- sequitur, homo inquanlum rationalis in-

stirguere ab opposito. telligit, ergo ralionale intelligit; ergo

Reiatio est Ad formam ergo rationis, quan- erit similiter haec consequentia bona, re-
essenia,
^^ accipitur, rclatio est in essen- latio ut comparata ad essentiam est res
 0U.«STIO III. 135

ad alterum ; ergo essenlia cril ros ad alterum, sicut nec hic, homo inquanlum
alleruin. Palel eliani Iifec consequenlia albus est rationalis, ergo album est rati-
per ralionem, (juia pricdicalum, quod onale, non soquilur, quia ly inquantiiin

conveniL alicui per rationem alicujus, slat lanlum specificalive. Ex hoc eliani
convenil prius ei, sicut inlelligere con- patet ad aliam probalionem per rationem,
venit homini per rationale; ergo prius scilicet quod convenit alicui per rationem
convenit nalionali, modo cum terminus alicujus, prius convenit illi. IIoc concedi-
reduplicatus sit ralio quod priBdica- lur, sed postea negatur quod convenial
lum conveniat subjecto, sequitur quod palernilati esse rem ad alterum per rali-

lale prsedicatum prius conveniat ter- onem deitatis, sive per c >mparalionem
mino reduplicato. Sic in proposito, ad essentiam, ut supra paluit, imo ex ra-

quia terminus reduplicatus est essentia, tione propria et formali convenit sibi esse
cum diciiur, relatio originis, ut compara- ad alterum, licet originative et fundamen-
ta ad essentiam est res ad alterum. tahter conveniat esse rem ad alterum ab
(q) FA ullra cum dicis, aut est res ad essenlia divina, ut supra patuit. Declarat
se, aut ad alierum. etiam Doctor quomodo paternilas, ut com-
Dico, quod ut comparata ad essentiam parata ad essentiani, sit idem quod essen-
est res ad alterum, sic inlelligendo, quod tia, vel sit ipsa essentia, et dicit quod est

ut comparata ad essenliam est res ipsa essentia realiter, sed non formaliler,

rationis, quia ut comparala, et in se, est id est, quod essentia et relatio originis

res vero realis ad alterum, accipiendo ly sunt una res realiter, sed non sunt una
allerum pro Filio, et non pro essenlia, res formaliter, imo in eadera re simplici-
quia non refertur ad essentiam, sed ad ter possunl esse plures formalitales, ut
Filium, quia qui comparat paternitatem Doctor ostendit in primo d. 8. quaest.

ad essentiam excludendo Filium, non pcnult. Et sic potest concedi quod essen-
comparat paternitalem, nisi habeat duo lia reahter est res ad alterum, quia reali-
contradicloria in inlellectu suo, cum ter est ipsa paternifas, quae est res ad alte-

palernitas secundum illud quod est, sit rum ; negatur tamen quod formaliter sit

per se ad Filium; est enim manifesta res ad alterum, imo formaliier et quiddi-
contradictio quod sit palernitas, et non talive est res ad se, sive absoluta. Sic si-

sit ad Filium, sicut est manifesta conlraJ militer potest concedi quod paternitas sit

dictio, scilicet quod sit relatio, et non res ad se, et non sit ad se; est enim rea-
sit ad aliud, vel ut ad lerminum, vel ut liler res ad se, quia realiter est essentia
ad correlativum. El ultra cum infertur, si divina, quae est res ad se, formaUter vero
palernitas est res ad allerum; ergo ut est non est res ad se, sed ad alterum.
essentia, vel idem essentiaj erit res ad Expono tamen hanc litteram sic : Sed 27.
alterum, concedilur; sed postea negalur quia in antecedente ftiit prsedicatio forma-
quod essenlia sit ad alterum. lis dicendo, paternitas, ut comparatur ad
Et cum probatur per simile rationali, essentiam, est res ad alterum, (et palet
dico quod ibi inquantum stat reduplicaii- quomodo sit pr^edicatio formalis, quia
ve, notatur enim ibi, quod rationale sit paternilas, secundum suam formalem
causa inhaerentia; praidicati ad subjectum. rationem est res ad alterum,) el ideosi

Ilic aulem tantum stat speciticative, et inferalur similis prsedicatio in consequen-

ideo non sequitur, ergo essentia est ad te, scilicet ergo divinitas est formaliter
136 QIJODLIBET.

ad alterum, (id est, quod divinitas secun- (r) Sed si objiciatur. Ilic Doclor objicit 28.

dum suani formalem rationem sil res ad conlra hoc quod prius dixit, scilicet quod
dMevwm) iieganda est consequentia, etc. Ad- relalio, ut comparala ad essenliam, est in

verte, quod non accipit hic determinati- essenlia, quia videlur statim sequi quod
onetn, pro dictione reduplicativa, sed pro poterit eam formaliter denominare, el per

termino reduplicato, qui terminus redupli- consequens essentia secundum illam po-
catus potest dici determinatio respeclu terit formaliter referri ad ahud, quod est

subjecti, ut cum dico, homo inquanlum ra- inconveniens, ut patet in primo dist. 3.

tionalis est risibilis, non accipilur homo quKSt. 1.

absolute, sed sub illa ratione qua rationa- Respondet prsemittendo, quod aliqua Responslo.

lis. Similiter hic, paternitas- ut comparata praedicanlur denominative in primo modo

ad essentiam non accipitur absolute, sed dicendi per se ; aliqua vero in secundo
sub illa ratione qua comparalur ad es- modo. Exemplum primi, homo esl rati-

sentiam, et ideo paternitas est determina- onalis, sive animatus. Exemplum secundi,

bile, et comparata ad essentiam est deler- corpus est animalum. Prima dicitur Exempium.

rainatio. denominativa essentialis, denominativa

Dicit ergo Doctor quod quando deter- quidem, quia praedicatur in concreto, et

minatio non est ratio inhserentiae praedi- quasi per modum inhaerentis ; essentialis

cali ad subjeclum, non sequitur quod vero, quia anima est de essentia homi-

praedicatum eodem modo conveniat ipsi nis. Secunda dicitur denominaliva, quia Anima
informat
determinationi, sicut convenit subjecto anima informat et inhaeret corpori, sive corpus.

determinabih, ut si formaliler convenit susceptivo, et dicitur in secundo modo,

uni, quod conveniat formahter alteri, et non ut distinguilur conlra primum mo-
patet hic, homo inquantum risibilis est ra- dum, quia ut sic praedicatur passio de
tionalis ; ralionale convenit homini in pri- subjeclo, et quod sic convenit in secundo
mo modo dicendi per se, et risibile in modo, necessario et universaliter conve-
nullo modo dicendi per se convenit, et nit, ul patet primo Posteriorum, sed di-

ratio est, quia risibile non est ratio inliae- cilur in secundo modo prout distin-

renlise praedicati ad subjectum, ut patet; guitur contra per se, id est, prout
sic est in proposito cum dicitur, pa- accipitur pro prsedicatione per ac-

ternitas, ut comparata ad essenliam, est cidens, non quod ibi praedicetur accidens,

res ad alterum. Si vero determinatio esset sed quia anima informat susceptivum
causa inhaerentise, forte eo modo quo quasi per accidens. Forte etiam posset
esset causa inhaerentiae praedicati ad sub- dici per se secundo modo ex hoc, quod
i
jeclum, eodem modo ipsum prsedicatum forma subslanlialis est per se actus, et

convenire posset ipsi determinationi, sic- subjectum per se polentia subjectiva, ut

ut convenit determinabiU, ut hic, homo palet 8. Metaph. et sic ex his fit per se
inquantum rationalis est risib ilis ; ila. risi- unum. Forma vero accidentalis est per
bile convenit rationali in secundo modo accidens aclus, et subjectum illius per
per se, sicut convenit homini, et ratio accidens potenlia, ut patet per Philoso-
est, quia si A esl ralio formalis quod C phum, ubi supra. Sed prima expositio

conveniat B, sequitur quod etiamimofor- videturmagis ad proposilum, quod sciU-

tius conveniet ipsi B. Et sic, patet ista cet dicatur per se secundo modo, hoc
littera. est, nuUomodo essentialis, sed denomi-
 OU^STIO 1(1. 137

naliva per accidens, el ideo dicit Doctor calio per se primo modo. An modo dicat
per se primo modo, sive per arcidens. quidiiitaletn, vide quae exposui siiper

Deinde addil quod in creahiris ubi est primo, dist. 25. et 26.

aliqua forma, ibi oporlet dare prxdicati- Sed secunda praedicalio, scilicel relati- 30.

onem formalem de tolo, /jux sit per se onis de susceptivo, videtur esse neganda
primo modo, et praedicationem, quiie sit in divinis, quia essentia divina, etsi sit

proprie denominativa formse dn susceptivo. fundamentum harum relationum, non

Hoc tamen debet inlelligi quando susce- tamen liabet rationem susceptivi, et lioc

ptivum et forma nata sunt facere unum probal ratione et auctorilate. Ilatio stat

per se, el ideo dicit quod lioc verum in hoc, quia susceptivum formae natum de-
est specialiter, si subjectum, id est, tolum nominari ab illa, non est illuminatum ad
sit per se unum quanlum ad conce- formam oppositam, id esl, quod simul non
plum. Applicando in divinisDoctor conce- possit esso sub formis oppositis, vel quod
dit primam denominativam, ut bic, Pater est susceptivum formce, denotatur esse
generat, liaic videtur primo modo, eo quod distinctum a forma opposita, id est, quod
generare conslitual Patrem ;
paternitas successive non possit esse sub utraque,
enim el generatio activa in re idem im- ita quod quando est sub una, non simul
portant, ut declaravi in primo, dist. 2. et sit, vel possit esse sub alia. Sed quando
28. Quia ergo palernitas, sive generatio est sub utraque opposita non denomina-
activa per se pertinet ad rationem Patrfs, lur ab aUqua illarum. Si enim subjectum
ideo ista conceditur : Pater generat, et simul esset sub albedine et sub nigre-
similiter ista : Generans in divinis genet-at ;
dine, ut albedo et nigredo opponun-
generans enim et Pater in divinis idem tur, non denominaretur ab illis, ut patet.
in re important, Et quod dicit hic, quod Modo in proposito : Essentia divina est
Pater est compositus, hoc debet sane in- simpliciter illimilata respectu omniura
telligi ; negat enim Doctor in primo d. 5. relationum, et necessario siraul est sub
qusest. 2. omnem compositionem, vel qua- omnibus, cum quidquid sit ibi est simpli-

si compositionem. Accipitur ergo quasi citer necesse, sequilur quod essenlia di-

compositum, id est, quasi quoddam totum vina nullo modo habebit rationem susce-
constitutum ex essentia et paternitate. plivi respectu relationum originis.
Si dicatur, quod ista : Pater gsnerat, (0 Hoc idem probat autoritate Damasce-
nullo modo est in primo modo dicendi ni, lib, l.cap. 5. qui vult quod relationes
icuitas per se, quia quando praedicalio denomi- determinant hypostasfs, non naturam, id
ejus
ponsio. nativa est in primo modo, semper forma est, quod relationes illae denominant per-
pertinet ad quidditativam totius, modo sonas, non naturam divinam.

paternitas, sive generatio activa in divinis

nuUo modo pertinet ad quidditatem, cum SGHOLIUM.

sit ratio subsistendi, et omnis quiddilas est
communicabilis, ut patet a Doclore in pri- Ostendit, licet relatio creata habeat pro-
mo, dist. 2. et 26. Dico breviter, quod po- priam accidentalitatem, id est, inhasrentiam,
sito quod nuUo modo dicat quidditatem,
non ideo dari processum, quia noa distin-
guitur inhairentia lelationis realiter ab ipsa,
quia tamen per se pertinet ad esse forma-
sed relatio seipsa inhairet, quia repugnat
le Patris, constiluendo ipsum per se in eam sine inbaerentia existere, secus est de
esse personali, potest ex hoc dici praedi- accidente absoluto, de quo late Doctor i.
 138 QUODLIBET.
d. 12. q. 1. concl. secunda et tertia, et q. 2. similitudo est sua accidcntalitas
ad De distinctione et idontitate relationdm
3.
ad fundamentum, et seipsa accidit
a fundamentis late agit Doct. 2. d. 1. q. 'i.

fundnmcnto, sictit seipa est ad

et 5. ubi et 3. d. .s. argum. tactum,
§ de
tenet relationem, sine qua fundamentum oppositum. Universaliter enim
esse nequit (hujusmodi est depcndontia ad quod convenit alicui sic, quod 1
primam causam) non fundamen-
distingui a omnimoda contradictio sit illud
to, Non dari processum
alias vere distingui,
esse sine lioc, hoc idem re-
est
relationibus ostendit num. 16. de quo latius
aliter illi, et por oppositum, ubi ^"ja^ur"""
agit2. d. 1. q, 4. num, 24. Quod ait insepara-
bilitatem inferre identitatem, difficilem red-
non cst omnimoda contradictio, in .profesgus
relatio- '

dit opinionem, qua Doctori tribuitur, nempe non oportet esse omnino. Nunc °'^'"s,
^
de quo 2.
totum distingui a partibus unitis, de quo autem contradictio est similitiidi- d. i. q. 4
3. d. 2, q. 2. vide nostrum Scholium ibi. nem esse et non esse ad funda-
mentum, et etiam non esse ad
15. Ad secunduiD, licet esset magna terminum, ideo accidentalitas sua
Ad art. '.

num. 11,
difficultas de per se, tamen in ad fundamentum est idem sibi,
Relatio
habet
proposito eam pertranseo, con- sicut ipsamet est similitudo, vel
primam in- cedo tamen quod relatio, quse habitudo ad oppositum.
hcerentiam.
Inhserenlia est accidens pro-
in creaturis, Status est ergo, quia acciden- 16.
relationis
non differt priam habet accidentalitatem, talitas similitudinis non est alia
ab ipsa,
_
secus de quia illa est per se rcs, et non res a similitudine, sed similitudo
inliserentia
absoluti, 4.
est illa res, in qua fundatur; nec est qusedam res ab albedine, alia
d. 12. q. 1.
Regula co-
est res per se ens, sicut substan- quia habitudo et etiam acciden-
gnosc^^ndse tia, ita oportet dare quod ipsamet talitas albedinis potest poni quse-
identitatis,
vide 2. d. p.er se sit res habens propriam dam res alia ab albedine, quia
l.q. 4.
accidentalitatem, quae non sit ac- albedo est qusedam res absoluta,
cidentalitas entis ad se, sed acci- et accidens absolutum potest esse
dentalitas entis ad altcrum. Sicut sine contradictione, sine subjecto.
enim non est eadem entitas ad Et ideo non
idem habitudini
est
se et ad alterum, sic nec eadem suae ad subjectum, nec seipsa
accidentalitas accidentis entis ad accidit illi falsa est ergo illa
; :

se, et accidentis entis ad alterum. Qua ratione similitudo acciden-

Et cum arguitur, quod est pro- talis albedinis habet aliam ac-
cessus in respondeo,
infinitum. cidentalitatem ab albedine, pari
standum est in ipsa relatione, nec ratione accidentalitas similitudi-
ulterius proceditur, verbi gratia, nis ha^ebit aliam accidentalitatem
in albedine fundatur similitudo, a similifudine. Falsa est etiam
ista similitudo habet aliquam illa : Qua ratione accidentalitas
accidentalitatem propriam ab ac- similitudinis est eadem sibi, pari
cidentalitate albedinis distinctam, ratione accidentalitas albedinis
sicut relatio est genus distinctum est eadem sibi, quia albedo est
a genere qualitatis. ens absolutum, et similitudo re-
Sed quceras de accidentalitate latio.

similitudinis, si ipsa est alia a Et ex hoc non est contradictio,

similitudiue? dico quod non, quia albedinem esse sine comparatione
 QU^^STIO III. 130

ad suporficiom, est autom con- municabilifatom in creatis, est aliquando

prima sii])s(antia, secu< in divinis, ubi
tradictiosimilitudinem esso sinc
oinnis substantia esl communicabilis secun-
compnratione ad fiindamentum, et
dum communem. Quintinn, non omne quod
idoo illn comparatio non est ea- in Deo est, secundum substantiam
dicitiir
JJ^unf.^doni alhodini, ista autem ost oa- vel accidens, secundum Augustlnum. Sex-

ompare-
^^"^ simiU tudiui ; nihil autcm aliud tum, non posse inhairere non est ratio

*F'
seipsa
est similitudinom csso, quam
^
lia- substantife, nec posse inhaerere ratio acci-
denlis. Septimum, imporlectio, ut inluorere,
mparaturbitudinem liuius ad hoc. Ncc ta-
|uomodo potost ropugnare pluribus, non per aliquam
iteiiigen- mon dico, quod rolatio ad quod- unam rationem, sed por plures, et in propo-
dum.
cumque comparotur, seipsa com- sito inhoerero repugnat essentite, quia est
paratur, comparaii
quia potest porfectio simpliciter, et relationi, quia licet

relatione rationis, qua> non est non sit perfectio, ei repugnat imperfectio.

ipsa, sed etiam forte potest com-

parari relationc, qua:^ non est ip- Et cu:n arguitur (a) ulterius de 17.
Essentia
samot, sod quae est realiter alia substantialitate relationis in di- di\ina
habet
a se. Sicut proportionabilitas fun- vinis, dico, quod Philosophus
licet rationem
primae
datur in propositione ; sed hoc distinf^Miat in Prsedicamentis sub- et
dico, quod relatio seipsa, ot no» stantiam primam a secunda, ta- seoundie
substantia;.
alia comparatione comparatur, si men ad pfopositum, essentia habet Incommu-
nicabilitas
tamen comparetur ad quodcumquc rationom utriusque substantise, non potest
esse
sine quo est contradictio ipsam quantum ad aliquid, substanti.T de ralione
substantia^
esse. quidem socund.T, quoad lioc quod in Deo
secundum
ipsa ost communis, non tamen quo- communem
SGHOLIUM. ad hoc quod ipsa sit universalis,
lioc est divisibilis vel pluriflcabi-
Solvendo tertium argum. positum num.
11. quod intendit probare relationem divi- lis. Est onim communis commu-
nam esse substantiam, ponit plura etpulchra nitate reali secundum Damasce-
dicta. Primum essentia divina habet aliqua- num c. 4. ibi cst communilas suhstantiw,
liter rationem prim?e et secundse substan- non sohnn rationis, sicut OSt in natu-
tiffi hujus, quia est communis, non tamen
;
ra croata. Habet autem rationom
divisibilis ut in creatis; illius, quia singu-
non contrahatur ad singularita-
laris, licet
substanti?eprim8e,quantum ad hoc,
tem, ut in creatis, de quo 2. dist. ?,. q. 1. et quod ost esse hnoc, sive singulare,
6. Secundum, essentia est communis reali- quia essentia de se est haec non ;

ter, quod repugnat naturse creata. Hic iJo- dico quoad hoc, quod est OSSe in-
ctor negat universale a parte rei, et q.
communicabile, quia hoc osset im-
praeced. n. 6. et late 2. dist. 3. q. 1. et 6. et
perfoctionis. Nonrestat automalia
alibi, ubi id notavi in Scholio. Tertiuia,
relatio in Divinis non habet ratiouem pri- ratio substantiae qualitercumque
mae, nec secundae substantiae, quia secun- accoptae in divinis qu?eronda ultra
dum communiorem opinionem, omne abso- rationem essontise nisi ratio in-
lutum in divinis est communicabile, et
communicabilitatis ista autem ;

relatio tantum addit incommunicabilitateiii,

in divinis non potest esso por se
qu^ non potest constituere; hic Doctor
iuclinat, ut personje per relationes consti-
ratio quantum ad
substantise,
tuantur, de quo late 1. d. 26. a n. 2. Quar- communem opinionem, secundum
tum, quod contiahit substantiam ad incom- quam loquimur communiter in
 .

140 QUODLIBET.

istis qiisestionibiis. Quoniam non vel determinatio, qualitercumqne

movetur de hoc qusestio ad hoc, dicta, incommunicabilitatem
ad
quia quidquid est non tantum
ibi. vel ad incommunicabile, secundum
substantia, sed etiam ad se, com- rationem suam formalem, est sub-
municabile est. Patet ergo quod stantia, vel accidens, quia inter
relatio in divinis, nullam habet hsec non cadit medium; non autem
rationem substantialitatis, quia accidens, patet; ergo substantia'*
tantummodo habet rationem in- ergo habet propriam substanti-
communicabilitatis, quse nec est alitatem.
ratio substantise secundse, nec Respondeo, hic Au-
respondet Relatio
dicta nec
prim?Te, quantum ad illud quod gustinus 5. de Trin. cap. 6. quod non subslantia
nec
pertinet ad perfectionem substan- omne quod in Deo est secundum est
accidens.
tiae, quod est esse hoc; illud enim substantiam dicitur, vel secundum
convenit essentise de se. accidens; dici-tur enim aliquid ibi
18. Si arguitur (b) contra hoc : quod nec secundum substantiam
Arguitur
quatuor Quidquid pertinet ad substantiam dicitur, nec secundum accidens,
relationem
esse primam, habet per se rationem utpote, illud quod ad alterum di-
substantia
aliquam substantialitatis hujus- ; citur.
modi est incommunicabilitas. Si adhuc tertio replices (d) sic :

quse non est ibi nisi per relati- Tllud, quo formaliter suppositum
onem ergo, etc. Respondeo intel-
; in divinis incommunicabile est,
ligendo minorem de incommuni- aut est tale cui competit formali-
pertinente ad substan-
cabilitate ter inhserere, aut convenire po-
tiam primam, quse est incommu- test,aut cui repugnat omnino si ;

nicabilitas singularitatis, ipsa primum, ergo est accidens si se- ;

vera est in creaturis, non sic in cundum, cum illud sit substantia,
Deo. Et ratio est, quia ultimum cui impugnat inhserere alteri, et
contrahens natnram sive ad sin- hoc prout substantia distinguitur
gularitatem, sive ad incommu- contra accidens, sequitur quod
nicabilitatem in creaturis, est habet rationem substantise pro-
ejusdem generis cum natura priam, et ita propriam substanti-
contracta, et per consequens ip- alitatem, quodest propositum.
sum secundum
rationem suam Respondeo secundum Avicen- 19.
Cap.
formalem, pertinet ad genus Sub- nam secundo Meiaphys. non inhnere- Non
1.

stantiae ; in Deo non est sic, ut re, et non posse inhserere, nec est
inhserere
non est
dictum est prius, quia, ut dictum ratio substantise, ut substantia est ratio
substanti»,
est prius, ad incommunicabilita- genus, nec inhserere est ratio ac- nec
inhserere
tem contrahere non potest aliquid cidentis, vel alicujus generis ac- accidenlis.

pertinens ad genus Substantise, cidentis, quia inhserere est dare

vel quasi genus Substantiae in di- esse, vel actum secundum quid
vinis, quia quodlibet tale est com- nlicui priori simpliciter enti; sed
municabile. substantia est illud substratum
Sed adhuc arguitur (c) Illud per : cui convenit non inhserere, vel cui
quod in divinis fit contradictio repugnat inhserere, et accidens,
 ;

QU.^STIO 111 141

vel qnalitas vel quantitas, est na- plicitor, qnae repugnat toti generi
tura cui convenit inhnorere. Betnr coloris, imo toti generi qnalita-
ergo in divinis illud niembiMun, tis,imo toti generi entis causati.
quod illud, quo persona in divinis Nigro autem repngnat albnm pro-
est incommnnicabilis,
formaliter pter perfectionem suam limitatam
est tale, cui repngnat inliaBrere; snb genere coloris, qune perfectio
repngnat enim illi dare esse secun- limitata necessario habet imper-
dum guid alicui enti simpliciter fectionem annexam, aliaB tamen,
priori; crgo et inhferere, hoc ct et in alio gradu a perfectione albi
secundum rationem suam forma- ergo illa major neganda est Qui- :

lem; nec tamen seqnitur, qnod se- buscuinque repugnat eadem im-
cundum suam rationem formalem perfectio, cnjusmodi est inhaerere,
habeat propriam substantialita- vel dependentia ad snbstantiam,
tem, quia, ut dictum est, hoc non eis repngnat per aliqnid idem in
complet rationem substantiae, ut ipsis, qnia non opoi"tet qnod eis,
distinguitnr contra alia genera. qnibus repngnat aliquid idem, sit
Si qnarto replicetur (c) Qui- : aliquid unins rationis, qnod a par-
buscnmque repngnat inhaerere, te ipsorum sit ratio illius repu-
repngnat eis per aliquam nnam gnantiae, imo ratiopropria unius-
rationem. Substantise autem con- cujusque eorum potest esse ratio
venit vel alicui de gcnere substan- repngnantiae ad aliqnid idem.
tiae, hoc,per te proprietati
et Ad propositnm, inhaerere sive
in^^ommnnicabili in divinis ergo , dependere ad substantiam, est im-
per aliquid commnne eis non per ; perfectio, ideo ista repngnat sub- Non
inhccrere
rationem entis, quia enti non re- stantiae, cnm ipsa talis entitas sit, alia
ralione
pugnat inhaerere nec per rati-
; quod sibi repugnat esse entitatem convenit
estentice,
onem alicnjus inferioris ente, nisi diminntam, quia dat esse simplici- et alia
relationi.
substantiae. Patet discurrendo, ter, sive primum, quod est oppo-
ergo illa proprietas incommnnica- situm ei, quod est inhaerere. Cum
bilis, cni secnndnm se repugnat hoc etiam repugnare potest rela-
inhaerere, secundnm se includit tioni in divinis, quae licet non det
propriam rationem substantiae, et esse simpliciter, sive per se esse,

ita habebit propriam snbstantiali- tamen ipsa talis entitas est, quod
tatem, qnod est propositnm. repugnat sibi esse entitatem dimi-
20. Respondeo, imperfectio aliqua nntam, sive actnm secundnm ^(ad;
iem polest . . , . . , .

epugnare potcst rcpugnare alicui, vel quia inhaerere antem repugnat essen-
P'"non"^' includit perfectionem simpliciter, tiae divinae, quia est perfectio sim-
^unam" ^®^ ^"^^ iucludit imperfcctioncm pliciter, repngnat enim relationi
ationem. imperfcctioni repugnantem,
[\\[ divinae, licet non sit perfectio sim-
siqnidem sunt mnltae imperfecti- quia ipsa ex ratione sua
pliciter,
ones repugnantes inter se, verbi non potest esse entitas imperfe-
gratia, repngnat Deo esse albnm, cta, et inhaerere non potest com-
et nigro repngnat esse album. Deo petere nisi dependenti, et per con-
autem propter perfectionem sim- sequens imperfecto.
 142 QUODLIBET.

21. (f) Ad argnmontnm principale, conclusione, quol ipsa, ut compa-

Relatio ut i i t •
i.

coniparata cumargiiitur qiiod relatio, ut com- rata ad oppositum, pst ratio, sup-
essenUam parata ad esscntiam, est ratio, et ple respectu cssentise, quia sic
%onitur°
ez Quod causa hujns est, quia ipsa ut accipiebatur in pra^missa, conce-
comparata ad essentiam transit ditur. Ad nihil enim comparari
in essentiam, utrumque assum- potest quod tollat ab ipsa quin sit
ptum potest habere unum intelle- modus essentiae, tamen non sequi-
ctum
verum, et alium falsum. tur, ergo ut comparatnr ad op-
Potest enim intelligi ratio, ut ra- positum, non est res, quia lioc
tio opponitur rei, sive enti extra modo esse rationem non repugnat
animam, et hoc est falsum, quia ei quod est esse rem.
ad quodcumque comparatur sem- (g) Si arguatur, respectu essen-
per est res extra animam, propria tise est res ergo est alia res, eb
;
f
realitate, quae est ad alterum. Alio sic non transit in essentiam quan-
modo potest intelligi ratio, idem tum ad identitatem realem.
quod modus sive circumstantia Respondeo, quod quaestio de re-
rei, secundum Boetium; sic con- alitate relationis non est qusestio
cedendum est, quod relatio sit ra- de alietate, imo prima pertinet ad
tio respectu essentia3, non tamen problema de accidente vel genc-
propter hoc tollitur quin compa- ve, secunda ad problema definiti-
rata ad ipsam sit res. vum, de eodem vel diverso. Patet Cap.
Consimiliter potest intelligi ex 1. Topic. in exemplo etiam patct et 5.

transire in essentiam, uno modo, idem, homo, ut comparatur ad

ita quod non habeat propriam en- Socratem est res, imo Socrates,
titatem ad alterum, et iste intel- ut comparatur ad Socratem, est
lectus est falsus ; alio modo tran- res. Et utrumque probatur, quia
sire in essentiam, sic quod non identitas realis non est nisi rei ad
remanet distincta realiter ab es- rem homo est idem realiter So-
;

sentia. Et licet non sit hic qusestio crati, et Socrates est idem Socra-
de identitate vel distinctione rela- ti, ut dicitur idem Socrates com-

tionis et essentiae (imo illa est paratur Socrati, patet de se; nec
difficilior qusestione proposita), tamen homo vel Socrates, utcom-
tamen concedi potest, quod relatio paratur ad Socratem, est alia re.5
comparata ad essentiam est ratio a Socrate. Sic ergo in proposito
stat, quod relatio ut comparata ad
secundo modo, hoc est modus, et
transit in ipsam, non primo modo,
essentiam,. est rcs, et tamen non
alia res. Et si quaei^atur, numquid
sed secundo modo; et hoc modo
est eadem res cum essentia, vel
non manet realiter distincta, et
alia? Si detur quod eadem reali-
taraen res extra animam propria ter, hoc tamen non oportet pro-
realitate, quse est ad alterum, et pter qusestionem propositam, sed
• al. Ter-
minum sic mauct, prout manere excludit sufiicit dicere, quod ipsa est res,
ad^Sru- * transitum destructivum propriae quse est ad alterum sic ergo ad;

prtr-"etc
Tealitatis. quodcumque comparetur, transit
22. Consimiliter, si inferatur in in essentiam, et manet.
 QU^STIU lil. IIJ

ul patet in primo dist. 26. tenendo enim

quod consiiluanlur per proprielates abso-
GOMMENTAIUUS. lutas, est postea videndum quomodo pos-
sint pertinere ad primain subslantiam, et
cum Omne
1. (a) Li arguiiur ullerius da substanli- quomodo non. Vide in primo, dist. 20. absoiutum

olilate relalionis in dwinis. llic Doctor sol- nam secundmn communem opinionem, ^^1^^^^^^^'
vil ulliinani ralionem, el plura dicit quae oinne absolulum in divinis est communi-
sub brevilate oxpono. cabile. Et sic patet quomodo relatio in

Primo dicit, quod essenlia divina potest divinis rmllam liabeat ralionem substan-
"^°.^°
dici subslanlia secunda et prima ; secunda tiae, nec prima?, nec secundae, cum sub-
^'"^ quoad quod communicabilis plu-
lioc, est stanlia qualilercumque accepta in divinis,
aiuia. ribus realiter, sed non est divisibilis in illis. sit communicabilis , liabet ergo lantum
Ibi enim secundum Damasceimm capit. 4. ibi rationem incommunicabililatis.
est natura connnuiiis commu nilalereali, (b) Si arguitur contra. Hic Doclor ar-
32.
el non communitate rationis, sicut est na- giiit, probando quod relatio originis per-
tura creata. lineat ad substantiam, quia quod pertinel
Adverle, quod natura creala actu non ad substanliam primam, Iiabet ralionem
communicatur pluribus, nec aclu praidi- substantite ; sed incommunicabililas est

catur de pluribus, nisi secundum rali- hujusmodi, ut patet ; ergo.

onein, licel dicatur habere unilatem mi- Uespondet Doctor quod loquendo de
norem unitate numerali, et hoc ex natu- incommunicabiUtate singularitatis, illa

ra rei; illa lamen unitas non est aclu bene perlinet ab substantiam, quia ulli-

communis pluribus secundum rem. De mum contrahens subslantiam ad esse sin-

hoc vide quae per longum tractatum ex- gulare, est ejusdem generis cum nalura
posui in secundo dist. 3. quaest.l. Natura contracta (et hoc tanluin reductive, non
etiam divina habet rationem substanliae enim singularitas pertinet ad quidditatem
priinae, quia ipsa est de se haec, et singu- rei, nec ahquo modo dicit quid, ut notat
laris, licet non incommuiiicabilis ; et dif- Doctor in 2. dist. 3. q. 6. vide ibi multa
fert a subslanlia prima creata, quia ibi singularia), et per consequens ipsuin se -

substanlia conlrahitur ad singularitalem, cundum suam ralionem formalem perli-

ita quod singularilas advenit sibi conlra- net ad genus Substantias. In Deo non est
hendo et delerminando illam ad singula- sic, quia relatio nuUo modo conlrahil na-

ritalem, ul patet a Doclore in secundo ,di- turam divinam, cum ex se sit singularis-
stinclione tertia, quyestione prima et sexta ; sima, et simpliciter in ultima aclualilate,
natura vero diviua ex se formaliter est et ut sic, est simpUciter pluribus com-
hasc, ut patet a Doctore in 1. dist. secun- municabilis.

da, quinta vigesima sexta. Deinde addit, Et quod dicit Doctor quod ultimum
quod in divinis non reslat nUa ratio sub- contrahens ad naturam crealam, sive ad
slantise quaUtercumque acceplae quajren- singularilatem, sive ad incommunicabiU-
da ultra rationem essenUaj, nisi ralio in- latem, est ejusdem generis cum natura
communicabiUtalis ; ista autem in divinis contracta, hoc videlur dubiuin de contra-

non potest esse ratio substantiae quantum ctivo ad incommunicabilitalem, quia in-

ad communem opinionem, quae tenel per- communicabile, ut quo et ut quod, con-

sonas non posse conslitui per absoluta, siituilur in esse taU per negationem, ut
 144 QUODLIBET.

notal Doctor in lerlio disl. 1. quaest. 1. pugnat substanliaB inhaerere, nec tamen
modo negatio non perlinet ad genus sub- sequitur quod secundum suam rationem
slantiae. Respondeo, ut prolixe exposui formalem habeal propriam substantialila-
supra in tertio, vide ibi singularia quae- tem, quia non posse inhajrere non com-

dam. plet rationem substantiae, ut dictum est.

;^n (c) Sed adhuc arguitur. Doctor adbuc (e) Si quarto replicetur. Hic replicat,
paternitas probando quod non posse inhaBrere, con-
jQgi^at probaudo quod paternitas sit sub-
substantia.
siantia. Et arguit divisive, quia aut est venial relationi per rationem communem,
substantia, aut accidens, quia inler ista et per consequens per rationem substan-
duo non datur medium ; non accidens, ticB, quia non per ralionem enlis, quia

ergo substantia, et sic habet propriam tunc inhaerere repugnaret omni enti, nec

substantialitalem. per aliam communiorem, quam per rati-

Respondendum secundum Augusti- onem substanliae ; ergo si tali communi-
num 5. de Trinit. cap. 6. quod non omne cabili repugnat inhaerere per rationem

quod in Deo est, dicitur secundum sub- substantiae, sequitur quod tale incommu-
stantiam, aut secundum accidens, sed est nicabile erit substantia.

ibi aliquid, quod ad alterum dicitur, ut Respondel Doctor quod imperfectio

relatio, et nullo modo secundum substan- potest repugnare aliquibus, non per rati-

tiam, vel secundum accidens. onera communem, sed per rationes speci-
(d) Si adhuc tertio replicet, adhuc ad ales; patet, quia repugnat Deo esse al-
33.
idem arguitur. Et ratio stat in hoc, quia bum propter perfectionem simpliciter, et
aut paternitati convenit inhaerere alteri, illimitatam in Deo, repugnat etiam ni-
aut sibi repugnat. Si primo, ergo erit gro esse album, propter perfectionem
accidens ; si secundo, ergo erit substan- limitatam sub genere coloris, quse perfe-
tia, cui proprie repugnat inhaerere. ctio limitata necessario habet perfecti-

Respondet Doctor secundum Avicen- onem annexam, aliam tamen, et in alio

nam 2. Metaph. non inhaerere, etc. Vult gradu a perfectione albi.

dicere, quod ista non sunt de ratione In isto articulo occurrunt quaedam par-
34.
eorum. Non enim inhaerere, vel posse va dubia. Primo in hoc quod dicit, quod Dubia.

inhaerere est de ratione formaliaccidentis, relatio originis per realem identitatem

ut probat Doctor in septimo Metaphysicae est res eadem, quae est essentia divina ;

suas, nec similiter non posse inhserere hoc idem videtur dubium. Primo, quia
est de formali ratione subslantiae acceptse sequiturquod paternitas etfiUatio non di-

secundum genus, ita quod sit de ratione stinguuntur reaUter, nec per consequens
substantise secundum genus, et per con- personaeconstitutae, quod eslfalsum. Quod
sequens sit de ralione omnis substantiae. aulem sequatur palet, quia quae sunt
Istis enun circumscriplis per possibile vel reaUter idem alicui habenti unitatem nu-
impossibile, adhuc remanent formales ra- meralem, sive singularem, sunt unum nu-
tiones, tam accidentis quam substantiae. mero, sive unum singulare reaUter. Haec
Ad propositum ergo appUcando ad re- propositio videtur manifesta et concessa
lationem originis, dicit quod non convenit a Doctore in pluribus locis, sed relaliones
^?P"g"3.'^ sibi inhserere, quia non convenit sibi da- originis sunt idemreaUter essentiae divinae
inhijerere. re actum secundum quid, et diminutum, singulari ; ergo omnes relationes originis
cum hoc dicat imperfectionem, et sic re- sunt unum numero, et unum singulare
 QU^STIO III. 145

realiter, et per consequens non dislin- maliter, distinguunlur realitcr. Minor pro-
guuntur realilPT, ul palet. batur ; tum quia dislinctio essentialis
Secundo arguUur sio : Non ropu^nat est major reali, ut etiam patct per Docto-
essentiai divinae posse csse sine relalioni- rem, in divinis non conceditur fessentialis
bus origlnis ; orgo non identificat sibi distinctio, et tamen concedilur realis. Sed
illas realiler. Consequentia nola. Antece- distinclio formalis est essentialis, patet,
dens probatur ex dictis Doctoris, quia quia essentialis accipitur penes quiddita-
ipse vult quod priori natura non repu- tem, et sic cum omnis formalis sit quiddi-
gnat posse esse sine posteriori natura, tativa, sequilur quod erit ossentialis ; tum
ut patet in sccundo, d. \. et 2. el in quia distinctio formarum est major reali,
tertio, dist. ;]. ubi etiam vult quod non ut patel, sed distinctio formalis est di-

repugnat priori natura, posse esse prius stinctio formarum ;

palet per Doclorem
\ est
duratione posteriori natura. Sed per Do- qui vultquod formalitas sumatur a forma.
ibus^"
^lorem esscntia divina est prior nalura Respondel ad has objecliones. Ad pri- 36.
inis.
relationibus originis, ut patet prima quxst. mam pra^mitto aliqua : Primo, quod in la (livinis
non est
quodl. ergo non repugnat essenliJE divinaB divinis nulla est singularilas, quae sit con- singulari-
las.
posse esse sine relationibus originis, et si tracliva nalura), vel alicujus alterius ad esse
potest esse.ergo est sic de faclo, quia in singulare, quia Iioc est imperfectionis. Se-
divinis ad intra nihil est possibile, quin cundo si teneatur, ut videtur tenere Do-
illud sit de facto, imo quin sit necesse cioT in primo, d. 2. parl.^i. qusesl. 1. sin-
esse, et in ultima actuahtate, ut patet gulareesse communicabile, saltemut gwo,
a Doctore in pluribus locis praecipue in tunc dico,quod proprietas in divinis,ut pa-
primo, dist. 2. part. 1. qicaist. ultim. ternitas,nuIIo modo est singularis, cum ex
et parl. 2. qusest. 3. et in quodlib. quaest. sua ratione formaU sit simpliciler incommu-
2. et alibi soepe. nicabiUs, et ut quo, et ut quod. Si dicalur,
Tertio arguitur, quia videtur repugnan- quod omne suppositum est eliam sin-

tia, quod relatio originis et essenlia divi- gulare, quia ratio supposili prsesupponit
na sinl una et eadem res realiler, et quod rationem singularis,dico quod hoc est fal-

distinguontur formaliter; tum quia acci- sum in divinis, quia ibi reperitur aliquid,
pio formaUtatem, puta paternitatis, et for- quod formaUter dicit rationem suppositi,
malitatcin essentiae, et quoero an formali- sive rationom incommunicabilitatis, quod
tas paternitatis sit idem, quod formalilas tamen nullo modo includit ralionem sin-
essentiae, aut non sunt idem ? Si primo, gularitalis. Sola ergo nalura divina, et om-
ergo non distinguuntur formaliter, ut pa- nia allribula, et omnia communicabilia
tet. Si secundo, ergo una non transit in pluribus suppositis, et omncs relationes

identitatom alterius, quia si formalitas pa-

communes, ut ;equalilas, similitudo et
identitas, includunt ralionem singularita-
ternitalis est ajia a formalitate essenliae,
tis, non
et suppositi.
sequitur quod formalitas paternilatis non
Secundo praemitto, quod aliud est lo-
identificetur formalitali essentise divinae.
qui de distinctione reali in creaturis, et
Quarto videtur implicatio, quod distin-
aliud in Deo. Primo modo, quae realiter
guantur formaliter, et quod sint idem re- distinguuntur, distinguuntur etiam essen-
aUter. Probatur, quia major dislinctio in- lialiter, ut exposui in secundo, d. 1. q. 4.
fert minorem ; sed disiinctio formalis est dislinguuntur etiam numeraliter, et sunt
major realis ; ergo si distinguuntur for- dislinctae naturae numero.
Tom. XXV. 10
 146 QUODLIHET.

Sed in divinis, qua3 realiter dislinguun- dist. 1. quaesl. 1. qusest. 2. quod non repu-
tur, non sunl distincta singularia, loquen- gnatsibi posse esse sine illis, et lioc ex
do de supposilis divinis, quod dico prop- sola ratione formali essentise divinae. Sicut

ter relaliones communes, nam similitudo etiam non repugnat homini ex sua ratione
In Filio realiter distinguilur a siniililudine formali posse esse sine risibilitate, repu-

in Patre, et tamen sunt dislinctae singu- gnat tamen sibi per aliud, puta, quia
larilates, ut patet a Doctore in primo liomo ex sua ratione formali et intrinseca
^'^^' ^^' ^^ ^^' ^*' '"'^'"^ ^^ quodl. quxst. 6. producit in seipso risibilitatem, ut omnnio
cHstinffuan-
tiir
Distinguunlur ergo personae realiter, id eamdeni sibi realiler. Iloc idem dico de
personse.
est, personaliter et suppositaliter, ita essentia divina, quae ex infinitale idenlifi-

quod tota ratio distinguendi unum sup- cat sibi omnes relationes, et omnia quae
positum ab alio est proprielas supposila- ibi possunt esse. Quia ergo essentia di- Essentia
divina est
lis, et natura divina est ibi omnino indi- vina est formaliter infinita, ideo realiter formaliter
inflnita.
stincta ; non sic est in Pelro et Joanne, sibi identificat eas; et quia eliam necessa-
qui distinguuntur realiler, quia etiam in rio omnia sibi intrinseca originat in se

eis sunt dislinctse Iiumanitales realiter. per veram identitatem, ideo ratione isto-

Tertio praemitlo, quod ideo paternitas rum repugnat sibi posse esse sine istis

distinguitur realiter a filiatione, quia ni- relalionibus, cui tamen ex sua ratione

liil pertinens ad palernitatem aliquo formali non repugnat.

modo, includit per aliquani identitatem Ad tertium dico breviter, quod formali-

aliquid pertinens ad filiationem, imo sunt tas essenliae divinae, loquendo de forma-
prlmo diversae, ut patet a Doctore in litate fundamentali, et ex natura rei est

primo, dist. 13. et sic personae divinae di- idem realiter, quod formalitas paternila-

cuntur realiter distingui ratione propri- tis. Sunt enim istae duae formalitates una
etalum, non tamen sunt primo diversae, res realiter, sed non sunt una res forma-

quia ultra proprietates includit quidditati- liter, imo semper sunt distinctae formali-

ve naturam divinam, in qua essentialiler tates. In una enim et eadem re realiter

et quidditalive conveniunt, ut palet a possunt esse plures formalitates et reali-

Doctore iii primo dist. 7. et 13. lates formaliter ab invicem distinclae, ut

His praemissis, respondeo ad rationem, satis patuit in primo dist. 8. qujesi. penult.
37.
et concedo quod inter se sunt numero, Ad quarlum dico, quod distinctio es-

et unum singulare realiler loquendo de sentialis proprie est distinctio specifica,

singulari in quo conveniunt realiler. Sunt sive distinctio duarura naturarum dicen-
enim idem singulare realiter, quod est tium veram retn, de qua satis dixi in se-

essentia divina, quse realiler identificat cundo, dist. 1. quaesl. 4. et hoc modo for-

sibi omnes relationes, non sunt tamen malis non. est essentialis. Accipitur enim

illud formaliter. Et de hoc dictum est in formalis pro quidditativa, sivepro rationi-

primo d. 2. part. 2. q, 1. in responsione bus formalibus, ita quod ratio formalis

ad primum argumentum principale, vide unius non includilur inratione formaU al-

ibi. terius, quaecumque sit illa ratio formalis.

Ad secundum, dico quod si natura di- Et de hoc satis dixi in primo, d/st. 8.

vina esl prior natura posilive, el non tan- quaest. penult.

tum negative, quae dislinctio patet a Do- Deinde dubitatur de hoc quod dicit, 38.
Dubium
ctore in tertio, dist. 3. et in secundo, quod ideo essenlia non denominatur a
 ;

OUiCSTIO III. 147

relalionibus originis, quia est illimiLala quoil ipsa sil nala denominare, sed eliam
ad opposilas tormas, sive relalioues, et requiritur quod sit iu susceptivo conve-
non dislinguitur ab eis. Quod autem de- nienti, quale non est essentia divina pro-
nominatur a forma aliqua, per hoc deno- pter sui ilUmilationem, el propter distincti-

tatur esse dislinctum ab opposilo. onem ab utroque opposito; concedo ergo

Instatur contra hoc primo, quia quod quod ipsa cuicumque comparetur, semper
esl tale cuicumque comparetur semj^er lalis forma, quantum in se est, nata]est

erittale; sed relalio etiam originis, nala denominare, sed quod non denominet,
est denominare fuudamenlum, ut patel; hoc est ex parte susceptivi.
ergo si comparetur ad essenliam, et sit in Ad secundam dico, quod voluntas no- Quomodo
voliintas
ipsa, denominabit eam. stra est taulum illimilata secundum quid, blt
illiuutata.
Secundo instatur, quia non videtur se- ut patet a Doclore ubi supra ; essentia
qui, est illimilala ad opposita ; ergo non vero divina est siin|)Iiciler ex natura rei

potest denominari ab aliquo illorum, quia illimitata, et lale ad plura illimilala neces-
etiam voluntas nostra est illimitata adop- sario habel illa, ut dicit Doctor in secundo
posilas relationes, ut patet a Doctore m dist. 2. quaesl. de loco Angelorum. Dico
primo, dist. 2. parte 2. quaest. 3. in 2. secundo, quod voluntas creata realiter

dist. lo. et tamen denominatur simul ab dislinguitur ab utraque relatione, scilicel

utroque oppositorum, quia simul movet moventis el moti. Dico tertio et melius,
et movetur, sive simul esl movens et mo- quod relationes moventis et moti non ita

ta, sic erit in proposito. repugnant sicut paterniLas et filiatio, quaj

Tertio instatur, quia videtur sequi quod in creaturis simpliciter repugnant in

saltem quasi denominetur. Si enim esset eadem natura et in eodem supposiLo, et

realiter distincta ab eis, posset vere de- ideo si essentia divina denominaretur ab
nominari, quia dicit Doctor quod non de- utraque, .ipsa simul esset pater et filius

nominalur, quia non distinguitur ad utro- respectu ejusdem.

que oppositorum; ergo si dislinguitur, Ad lerliam dico, quod si realiter dislin-

vere denominatur; ergo ubi quasi disLin- gueretur, et simul deLerminarel sibi

guilur, quasi denominalur. Palet per illam utrumque oppositum, nullo modo deno-
regulam Doctoris, q. l. quodl. Qualis est or- minaretur, propter causam superius di-

do inler aliqua, ubi realiter dislinguunliir, cLam. Et cum inferlur per Doctorem quod
talis est ubi sola ratione d istinguuntur si distingueretur ab utroque, denominare-

ergo. tur ab uLroque, dico quod hoc dicit, quia

Quarto instatur, quia sunl multa} aliae si distingueretur, modo po^^sel esse sub

relationes, quae non opponunlur ad invi- uno, modo sub alio, quia non delermina-

cem, ut similitudo, et aequalitas, et iden- ret tunc sibi utrumque simul. Vel dicen-
titas, qujB omnes fundantur in essentia dum est breviter ad omnia supra dicla,

divina, ut patel a Doctore in primo, d. 19. quod si receptivum debeat denominari

qtiaest. l. dist. 31. et quaest. 6. quodl. el ab uno opposito, oportet quod distingu-
lamen non denominanlur ab eis, ut pa- atur ab alio.aliler simul denominaretur ab

let. utroque opposiLum.

I
Respondeo ad primam instantiam, quod Ad ultimam dico, quod non posset de-
"'°- ad hoc quod susceptivum possil denomi- nominari ab jBqualitate, quia tunc actu
nari a t;ili forma, non tantum requiriLur denominaretur ad oppositis aiqualit::tibus.
 148 QUODLIBET.
Necessario enim idenlificat sibi aequalita- lalionis non est quaeslio de alietate, irao

tem Filii ad Palrein, et aequalilatem Patris priraa pertinet ad problema de acciden-

ad Filium, et tunc si esset aequalis utra- te vel genere; secunda ad problema defi-
que aequalitate, esset aequalis iBqualitati- nitionum de eodem et diverso, ut patet
bus oppositis et repugnantibus eodem in ;?nmo rop?'cor. In prima quaestione quae- ^P-*-®*'
denominato,Iicet non in eodemfundamen- rit, an sit, vel non ; in secunda quaeritur
to,non tamen denominato. Hoc idem est an sit idem vel diversura. Sic in proposito
dicendum de similitudine et identitate. hic quaeritur an relatio ut comparata ad
40. {i)Ad argumenlum principale quaestionis, essentiara sit res, vel ne. Et posito quod
arguit Doctor sic, quia si relalio originis, sit res, non ampUus quaeritur, an sit eadem
ut comparata ad essentiam sit ratio tan- res, vel alia, quia quaestio de alietate est
tum, hoc esl, quiaut sic, transit in essen- difficiIior,et subtiliter pertractat in primo,
tiam, sed ut comparata ad oppositura dist. 2. parle 2. qusest 1. et in corpore
manet eadera ratio, quia ut sic, est eadem quaestionis, et in responsione ad primum
essentiae, quia necessario potest esse non argumentura principale, vide quae ibi ex-
eadera propter simplicitatera divinam; er- posui, et responsiones ad argumenla aU-
go si sic est ratio, ut comparata ad es- orum, dicentium relationem nullo modo
sentiam, necessario est ratio, ut compa- distingui ab essentia praeter opus intelle-

ralur ad oppositum. ctus.

Transire in
essentiam llespondet quod transire in essentiam Incidenter tamen occurrit unum dubi-
potest , .
Dubia
dupiiciter potest dupUciter intelhgi : Uno modo quod um, quia si paternitas transit in essentiam
^" ^ '°''
non habeat propriam entitatem ad alte- secundum realem identitatem, videtur
rum, et hoc estfalsura; alio modo, quod quod nuUo modo distingualur formaliler
non remaneat realiter distincta ab essen- ab essentia, cujus oppositum ipse tenet,
tia, et iste intelleclus est verus. Similiter ut supra patuit. Quod autem sequatur,
cura dicitur, quod ut comparata ad essen- patet, quia palernitas est ita siraplex, sic-
tiam, est ratio, hoc potest dupliciter in- ut essentia; ergo si transit, secundum
telligi : Uno modo, quod sit ratio, ut ra- totam suara realilatera transibit, et transit
ratio opponitur rei exLra aniraara, et hoc in reaUtatem identitatem ; ergo erit prae-
est falsum, ut supra patuit, quia ad quod- cise res, quce est essentia. Tum etiam,
curaque comparetur, seraper in se rema- quia accipio relationem secundum suam
net eadera res, quia taUs comparatio non formaUtatera praecise, el simUiter essen-
toIUt propriam reaUtatem. AUo modo ut tiam secundura suara formalitatera praeci-
ratio dicatur circumslantia rei, sive rao- se, et tunc quaero, aut paternitas transit
dus essentiae eo modo quo dictum est in secundum suara enUtatera forraalem, aut
corpore quaestionis, et sic conceditur raanet. Siprirao, ergo erit idem formaUter
quod Ipsa est ratio, et tamen est res, cura essentia; si secundo, ergo nuUo mo-
etiam cuicumque comparetur. do transit,.quia suaformaUlas est tota ejus
(g) Siarguatur. Hic Doctor facit unam entitas.
instantiam, probando quod si relatio est Respondeo ad primum, quod tota tran- Responsi
res, ut coraparata ad essentiam ; ergo erit sit in realera identitatem, et tamen ipsa-
alia res, et sic non transit in realem iden- mct manet formaliter disUncta, hoc idem
tilalem cum essentia. dico ad secundum.
Responditquod qusestio de reaUtate re-
 QUiESTIO IV. 149

QUi^.STIO IV.

esse ratio constituendi personam,

Ulrum, {a) separata vcl ahstracta rela- quia non est propria, nec incom-
tione orifjinis, possct manere prima municabilis; ergo, etc.
pcrsana divina constilula ct disti)icta. In hac quaestione, quae supponit 2.

quoddam dictum communc, scili-

D. Bonavent. 1. disl. 26. qu.rst. et disl. 27. cetquod persona divina constitui-
qnidst. 2. et dist. 28. quasst, 1. Alens. 1. ;).

quxst. 69. m. 3. 1). Thom. 1. parte qu.rst. 33. tur per relationem, quod dictum
arL -'i. Richanl. 1. dist. 28. arl. 2. qwrsl. 1. 2.
non discutiatur hic, quia est diffi-
Scot. ibi qu.rst. 2. Et Doctores ibi citati, et
dist. 26. cuin ibi citatis. cilius proposito, sed sit in istis
quaestionibus suppositum, tan-
1.
jre 1.
Deinde qnaeritur de relatione ori- quam communiter concessum ;

ortati- ginis in comparatione ad perso- non enim oportet omnia in dubium yide dist.
luin
26. nam, et specialiter ad personam revocare, ubi suppositis dictis communis
ic q.
erius primam Utrum, scilicet separata
: communibus, propositum potest
^ i ^ I
°P''^'°
personas
load
luiu. vel abstracta relatione originis, declarari. Nam ista qusestio non ^iivinas
esse
posset manere prima persona di- quaerit generaliter, si persona di- reiativas.
, .
.... ... Quatuor
vina constituta et distincta? Et vina potest constitui per relati- videnda.

arguitur quod sic Quod advenit : onem sed specialiter de prima

pcrsonae constitutae, non consti- persona, quia de ea videtur esse
tuit, nec distinguit, prima distin- specialis difficultas, et hoc propter
ctione; relatio originis est hujus- prioritatem ejus ad alias, quae vi-
modi respectu primae personae in detur repugnare naturae correla-
divinis ergo, etc. Probatio mi-
;
tivorum. Ergo supponendo com-
noris Relatio originis sequitur
:
munem opinionem de eo quod
.20.1. actionem vel passionem, ex 5. Me- quaeritur, specialiter de prima
pb. la
einio. taph. illa, quse convenit primae persona, sunt hic quatuor viden-
personae, non potest sequi nisi da Primo, supposito quod aliqua
:

actionem, quia prima persona non persona divina constituatur per

est ab aliquo; actio autem non relationem, ut videtur quaestio
potest esse nisi suppositi existen- supponere, an repugnet speciali-
tis, quod ratio actionis prae-
ita ter primse personae. Secundo, dato
supponit rationem suppositi; ergo quod non, qua relatione posset
prima persona est persona, vel prima persona constitui. Tertio,
suppositum per aliquid prius ipsa qualiter se habent istae relationes
relatione. ad invicem, quse communiter con-
Oppositum. Abstracta relatione, ceduntur inesse primae personae.
non manet nisi essentia vel sub- Et ultimo patebit, quasi pro quo-
stantia communis, quae non potest dam corollario, cum quali abstra-
150 OUODT.IBRT.

quse est perfectior ex Doct. 4. d. 49. q. 4.

ctiono vel separatione possit stare il!o

Vido euiii in Prologo q. ult. et quodl. 13. de

ratio primae p^^rsonse.
ordine naturie. Vido eumdem 1. d. 5. q. 2.

et d. 7. q. 1. Et de ordine originis d. 12. q.

2. et d. 28. et de utroque ordine 2. d. 1. q. 1.

COMMENTAKIUS.
De primo (b) accipio hanc pro- 3.
Primug
(ii) mrumabslractavelseparatarelatwne positionem : Suppositis ejusdem na- art.
. , Text. 2
originis, pula generalione activa, sive pa- hirce non rcpucjnal haberc propmetales [n iis qo
lernitale ,j»oss«Y manere prima persona divi- /typostalicas, qiice sunl simul naiur-i, ejusdem
na conslilula et distincta ab aliis personis. prohntnr ista, qiiia snpposita ejns- ^^st^^priu»
In isla quaestione sunt Ires articuli prin- dem natiirse non habent inter se ^^^]-^^^
cipales, in quibus sunt quatuor per ordi- prioritatem natnrse, seu priorita-
nem videnda. Primo, supposito quod per- tem essentialem.
sona divina consUlualur per relationem, Et confirmatur per Philosophum
ut videtur quaeslio supponere, an repu- 3. Mei. concordantem in hoc cum
gnet specialilerprimae persona). Secundo, IMatone : In his, quce sunt ejusdem
dato quod non, qua relalione posset pri- speciei, non est prius et posterius. Nunc
ma persona constilui ? Tertio, qualiter se autem ex hypothesi, secunda per-
habent islae relaliones ad invicem, quse sona potest constitui per relati'
communiter conceduntur inesse primae onem aliquam originis; ergo non
personae? Et ultimo, palebit qua^stio cum repugnat primse personse constitui
quodam corollario, scilicet cum quali ab- per aliquam proprietatem, quse
stractione vel separalione possil stare ra- sit simul natura cum illa, cujus-
lio primae personse. modi est alia relatio originis
Praeterea, (c) si specialiter repu-
SGHOLIUM.
gnaret primse personse constitui
Suppositis ejusdem naturae non repugnare per relationem originis, non esset
esse simul natura: I'rimo, quia non habent propter aliquid COmmune sibi et
inter se prioritatem naturae, vel essenti- aliis, quia ex hypothesi, non repu-
alem, quia ex Pliilosoplio in his quae sunt
gnat alii ergo propter aliquid,
;

ejusdem speciei, non est prius nec poste-

quod est speciale primse personge;
rius ; ergo prima persona potest constitui
per relationem originis, qufe sit simul sed hoc est falsum, quia nihil est
natura cum relatione secundae personaa, qu?e sibi speciale, nisi prioritas origi-
supponitur po-se constitui per hujusmodi nis, secundum quam, quselibet
relationem. Secuudo, ordo originis stat cum porsona est ab ipsa, et ipsa a nul-
simultate naturfe, quod probatur exeraplo et
la. Sed propter hanc prioritatem
ratione ; ergo prima persona potest esse
simul natura cum secunJa. Antocedens pa-
non repugnat sibi constitui per
tet, quia ordo naturai dicit imperfectionem relationem ad secundam perso-
posteriori, quam non admittit ordo originis nam, quia hoc non esset nisi pro-
in divinis. Loquitur de ordine naturae e - pter simultatem, quam requirit
sentiali, qpalis est.inter causam aequivocam
relatio inter duo extrema, quae
et ellectus, quia alia natura posteriora non
simultas videtur repugnare illi
sunt ideo imperfectiora, v. g. attributa re-
Priorit»
spectu essentise, de quo Doctor 1. d. 8. q.
prioritati inhac persona. Sed hoc q^,^,^,,

penultim. Et volunta.s respectu intellectus. non est verum, probo Quando :

stat°cu
 QU/KSTIO IV. 151

nultate sunt aliqui ordines alterins rnti- de se, quod sit aequivoca, nec per
iiraj, 2.
q. l' onis, quonnn unus non includit consequens, quod rornia iniperfe-
alium, nec pr<Texi^nt, nec coexi^"it ctior sit in producto quam in pi"o-
necessario illuni, potcst iste esse ducente.
sine illo, imo cum simultate oppo-
sita illi ordini. Patet satis in ex-
COMMENTAUIUS.
emplo, ordo durationis et natura>
sunt tales, quod ille qui est natu-
roe, non includit illnm, qui ost du- De primo accipio hanc propositionem.
(b) 1.

rationis, nec necessario praeoxigit, Uic Doclor inlendil probare quod non re-

sivc coexigit, idco potost esse sine pugnat primae personae constilui per re-

illo. i*atet etiani ratione, quia lalioneni, supposito quod secunda persona
nunquam est impossibilis separa- consliluitur per relationem, el hoc dupli-
tio, nisi per iioc quod hoc includit, ciler probalur. El prima ralio stat in lioc :

sive necessario coexigit illud. Quia suppositis ejusdem naturae non repu-
Nunc autem ordo natnrae sive gnat habere proprielates hypostaticas,
3i(lo essentialis, ordo originis sic
et quiB sint simul natura, quia supposita ejus-
itune
non se habent, quod ordo originis non dem nalurae non habent inter se priori-
eexigit
dinein sempcr includit ordinem essenti- tatem naturae, sive essenlialem. IIoc palet
itionis.
alem, nec ipsum necessario j^rse- per Philosophum concordantem cum Plato-
exigit, nec coexigit; ergo potest ne, quod in his quse sunt ejusdem speciei

stare simnltas opposita ordini non esse prius et posterius, ut patet ter-

essentiali cum ordine originis; tio Met. Gura ergo secunda persona con-
sed simultas opposita ordini es- stitualur per relalionem originis, sequi-
sentiali suriicit ad simultatem tur quod etiam prima persona constitu-

correlativorum ergo possunt ali-

; atur per relationem.
qua esse simul simultate correla- Sed haec ralio non videtur concludere
2.
tivorum, qiiap est simultas essen- proposilum de supposilis, quorum unum
tialis, et tamen esse ordo originis in essendo dependet ab alio, quia produ-

interea. Minor, qu3R est bipartita, cens aliud videtur esse prius nalura pro-
scilicet de non includendo ordi- ducto, ut patet a Doctore in pluribus lo-

ncm, non prneexigendo illum,

vel cis. In creaturis enim omne producens,
probatur, quia ordo naturae, sive eliam quando producil, semper est prius
essentialis, necessario includit natura produclo, ut palel a Doctore in

imperfectionem in altero extre- secMwc/o, d/s^. 1. e^ 25. El si ratio concludat

morum, scilicet in posteriori, de suppositis ejusdem natura?, quorum
ordo autem originis non requiri- unum non generat, vel producit aliud,

tur, nisi quod lioc sit ab hoc Hoc non tamen concludit quando unum esl

autem esse ab hoc, non includit productivum alterius. Necaucloritas Pliilo-

Tertio Met.
necessario imperfoctionom ejtis sophi videtur ad propositum; vullenim ibi context.ii.

quod est ab hoc, quia non includit quod inler individua ejusdem speciei non
necessario quod proccdons sit im- sit ordo essentialis, sic quod unum non
perfoctius natura illo a quo pro- est perfectius alio essenlialiter ; neque
ccdit ; processio enim non includit enim hoc est prius illo, scilicet secundum
 153 QUODLIBET.

perfectionem essenlialem. Hoc enim mo- losophi, dico breviter quod Philosophus
do etiam ipse Doctor exponit in secundo, diceret quod quando esl ordo essentialis
dist. 3. quxst. 1. ubi ostendit secundum inter aliqua secuiidura perfectionera, quod
intentionem Philosophi, quod natura com- unura non potesl dependere ab alio in
munis aliqua in genere, putahomo in ge- essendo, nisi sit posterius illo, vel dura-
nere animaHs, sil mensura omnium iUius tione, vel natura. Sed quando inter illa

generis, vido ibi. Quamvisergo unum in- non est ordo essentialis secundum perfe-
dividuum ejusdem nalurse non sil prius clioneni, non repugnat unum habere esse

alio prioritate perfectionis essentialis, non ab alio et esse simul duratione et nalura
obstat tamen quin possit esse prius natu- cum illo, licet taraen esset posterius ori-
ra, vel aliqua duratione, imo secundum gine ; et sic hoc secundura de siniultate

Philosophum, si unum producit aliud, ne- vcl prioritate naturae, sequitur ad pri-

cessario erit prius producto, sallem priori- mura.

tate naturae. (c) Prantcrea, si specialiler repugna- 3.

Ratio Scoti Respondeo quod ralio Doctoris bene ret, etc. Haec est secunda ratio Doctoris,

coucludit
concludit, non enim in hac rationo sup- quae breviter stat in hoc : Si repugnat
ponit quod unum suppositum producat primae personse constilui, puta per pa-
aliud, et cum hoc probet quod sit simul tornitatera, hoc erit quia paternitas est si-

natura cum producto, sed hoc probat per raul cum filiatione constituente secundam
rationem sequentem. Intendit enim pro- personam; raodo prima persona necessa-
bare absolule quod supposilis ojusdem rio est prior secunda, quia producit
naturse non repugnant similes proprieta- ipsam, et sic non videtur posse constilui
tes hyposlalicse, puta si unum constituatur per ipsam, propter causam dictara. Probat
per proprietalem absolutam,^quod eliara modo Doctor quod non obstante priorita- Nota

aliud similiter constitualur. Et si unum to originis, adhuc priraa persona potest

constituatur in esse~personali per relati- constituiper paternitatem, quia correlali-
onem, quod aliud simihter conslilui po- va non rcquirunt necessario simultatera
test per relationem, puta si unum sit fi- originis, sed tantura simultatem naturae, ita

lius, et constituatur per filiationera, et quod inter iila non sit ordo naturae vel
aliud, si sit pater alicujus, quod consti- essentialis; modo cum simultate naturae,
tuatur per paternitatem ; et dato quod sive cum simultate essenliali, stat ordo
paternitas et filiatio sint simul natura, hoc originis qui non necessario pra^exigit, nec
non obstat. simul coexigit ordinem naturae, vel essen-
Secundo, potest dici et magis ad men- tiam. Sicut ncc ordo natura) necessario co-
producens, tem Doctoris, quod non repugnat produ- exigit, sive praeexigit ordinera durationis ;

productum ^'^'^ti esso simul natura cuni producto, patet, quia inter aliqua erit ordo nalurae,

^naturae?''
quando producens et productum sunt e- ita quod unura erit prius natura alio, inler

jusdem naturse, et per consequens si pro- qua) tamen nuUus erit ordo durationis.
ductum conslituatur in esse suppositali Patct de subjecto et propria passione, I
per productionem passivam, quod etiara quia subjectuir est prius nalura passione,
producens constituatur per productionera non taraen eril prius duratione. Modo si-
Subiectam
activam, quia inter illa non est ordo es- multas naturaj, qu» opponitur ordmi es- estprios

senlialis. sentiaU, sive ordini naturaj, sufficit ad si- passionis.

Ad expositionem datara auctoriiati Phi- multatem correlativorum, non enira re-

 OUvBSTIO IV. 153

qiiirilur simuUas, qiiae opponitur ordinl primo, dist- 2. Tum etlam, quia inter duo

originis. Minor probatur, scilicHt (luod individua ejusdem naturai, quorum unum
ordo originis non necessario prfcexigal, in essendo dependet ab alio, est ordo na-
vel coexigat ordinem nalur;», vel ordlneni tura3, et tamen non sequitur quod produ-
essentialem ; palet per hoc, quia po- ctum sil imperfectius producente, cum
sterius nalura, sive poslerius essenti- sint ejusdem perfectionis naturalis et

aliler necessario includil imperfecti- essenlialis.

onem, ordo vero originis non requirit llespondeo, pra^mittendo aliqua de or- Responsio.

nisi quod lioc sit ab iioc. Hoc autem esse dine naturae, scilicet quod ordo naturae dg^ordme
naturje.
ab hoc, non necessario includit imperfe- capitur
^ nmltismodis. Primoaccipitur ordo '^
Pnmo
clionem ejus quod est ab hoc, quia non naturae, qui estinteraliqua, quorum unum modo.

includit necessario quod producens sit dependet ab alio secundum mensuram

imperfectius nalura illo a quo procedit. perfectionalem, ita quod posterius secun-
Processio enim non includit de se quod sit dum perfectionem mensuratur a perfecti-
aequivoca, nec per consequens, quod for- ori. Et sic omnia aUcujus generis depen-

ma imperfeclior sit in producto quam in dent a perfectissimo in iUo genere, ut

producente. patet per Philosophum 10. Met. text. com.

4. Pro niajori intelleclione aliquorum di- 2. et talis ordo semper connotat imper-

ctorum in ista littera, occurrunt aliqua du- fectionemin posteriori natura.

bia : Primum in hoc quod dicit, quod ordo Secundo, accipitur ordo naturae, qui .>.

j Secundo
nalurse necessario requirit imperfectionem fundatur m una natura,
.

el
. .

terminatur ad modo.

in allero extremorum, scilicet in posteri- aliam naturam, ita quod inter iUas natu-

ore, hoc non videtur verum ; tum quia ras est ordo producentis etproducti, sive
inter intellectum et voluntatem est ordo conservanUs et conservati, ila quod pro-
naturae, cum intellectus sit prior nalura duclum sit simpliciter aUud aproducente,
voluntale in nobis, ut patet a Doctore ; et ethoc in natura.Et hoc dupliciter sciUcet,
forte etiam hoc est verum in Deo, cum quod sit aliud in nalura, vel tanlum nu-
intellectus necessario prassupponatur vo- meraliter vel specifice : Primo modo non
luntati, et tamen ex hoc non sequitur im- requirit necessario quod productum sit

perfectio in voluntate, imo in nobis vo- imperfeclius producenle, nec quod pro-
luntas est formaliter perfectior intelleclu, ducens sit perfecUus producto, ut palet,
ut probat Doclor in 4. dist. 49. Tuin, quia nisi forte in hoc quod causatum, inquan-
inter essentiam divinam et relationes ori- tum causalum, necessario esl ens depen-
ginis, sive communes, ut asqualitas et si- dens, et vere possibUe, ut patet a Docto-
militudo, esl ordo nalurae, quia esl prior re in primo dist. 8. q. ult. et in secundo,

natura ilUs, imo essenlia divina est simpli- dist. l. q. 3. Est enim implicatio, quod sit

citer prima ut etiam comparalur ad attri- causatum, et sit necessarium. Gausans ve-
buta, ut patel a Doctore q. 1. quodl. ro.inquantum causans,nullam imperfecU-
arl. l.et tamen relalio divina nullam ne- onem nec possibilitalem includil, ut patet
cessario includit imperfeclionem, ut patet de Deo, qui vere causat omnia causabi-
a Doctore. Tum etiam, quia inter inlelle- lia, hoc modo posset esse imperfectio in
ctionem divinam et volitionem videtur or- causato. Secundo modo semper ordo na-
do naturse, cum intellectio sit prior natu- turae requiritimperfectionem in producto,
ra volitione, ut etiam patet a Doctore in quia causatum aequivoce necessario est
 154 QLODLIBET.

Imperfectius causa aequivoca, ul subtillter Quinto accipitur ordo nalurae inter ali- Quinto
modo.
probat Doclor in qaarto, dist. 12. vide qua, quorum unuin est quasi produclum,
ibi. vel quasi originalum, el lioc dupliciter :

Tertio Terlio accipitur ordo nalurae inter aliqua Vel est quasi produclum ab aliquo non
modo.
quorum unum in nullo genere dependen- formaliler infinilo, et similiter ipsum non
tiae ab alio dependet, ut nec in genere est formaliter infinitum, sed dicitur quasi

causati, vel mensurati, vel conservati, sed productum, eo quod realiter idenlificalur

quia unum necessario praesupponit aliud, producenti, et tunc talis ordo dicit imper-
el sic Inter intelleclum et volunlalem, in- fectionem in quasi producto, ut patet de
ter intellectionem et volitionem est talis subjecto et propria passione. Vel quasi
ordo naturae. Et lioc modo ordo nalurae produclum est ab aliquo formaliter infi-

non praeexigil necessario imperfeclionem nito, et ipsum quasi productum est for-

in posteriori natura, imo muloties nalura maliter infinitum, sicut omnia altributa

est perfectius, ut patet de voluntate et quae sunt formaliter infinila, ul patet a Attribufa
sunt
intellectu, intellectione et volilione, nam Doctore in, primo, dist. 8. q. penultim. et formaliter
inQnila.
Volitio est semper perfectior intellectione, sunt quasi originata a natura divina for-
ut patet a Doctorem quodl. q. 13. et in maliler infinita, ut patet a Doctore inpri-

prol. q. ult. et in 4. dist. 49. Aliquando mo, dist. 8. q. 1. et dist. 28. et in quodl.

etiam prius natura hoc modo erit perfe- 5^. 1. Et talis ordo nullam requirit imper-
ctius, ut palet de intellectu et volitione, fectionem in talibus quasi productis, cum Infiriito
formaliter
quae est imperfectior ipso intellectu, sal- infinito formaliter repugnet omnis imper- repugnat
tem in nobis. fectio, vel quasi imperfectio, etiam posito omnis im-
perfectio.

6, Quarto est ordo naturae inter aliqua, per impossibile, quod hujusmodi essent
Quarto
modo. quorum unum dependet ad aliud, non vere et reahter producta, ul exposui in

quod in esse suo, nec in conservari de- primo. Si vero quasi productuni non sil

pendeat, sed quia ejus dependentia ad formaliterinfinitum, ut relationes originis,

aliud terminatur, et hoc dupliciter : Vel tunc ordo inler illa adhuc non requirit Relationes
originis
quia terminalur ad subjectum, vel quia imperfectionem in quasi producto, quia non sunt
formaliler
lerminalur ad suppositum. Primo modo tali relationi repugnat omnis imperfectio, infmitcC.

accidens dependet asubjeclo, quia in se vel quasi imperfectio; tum etiam, quia re-

stare non potest. Et talis ordo necessario pugnat formaliter infinito recipere, vel

requirit imperfectionem in accidenle, eo quasi recipere talem relationem, etc,

quod per se stare non possit ; requirit Sexto, forle possel poni prioritas et
7.
etiam imperfectionem in subjecto, eo posterioritas naturae inter ahqua, ubi unum Sesto
totum suum ab quod modo.
quod informatur et perficilur a tah acci- accipit esse alio, ita

dente, ut patet a Doctore intertio, dist. I. tanlum ab illo distinguitur secundum pro-
Natura q. 1. art. l. Secundo modo natura assum- prielatem personalem, sed secundum
assumpta
dependet pta a Verbo dependet ad ipsum Verbuni, omnem perfectionem est simpUciter idem
a Verbo.
et hoc est imperfectionis, quia in aho su- llli. Et hoc modo tenendo quod personae
stentalur ; sed in Verbo nulla est imper- divinae conslituantur per absoluta, sicut

fectio, quia tantum terminat dependen- forte Doctor videtur lenere in primo,
tiamiliam, et imllo modo perficitur ab illa. dist. 26. esset inter Patrem et Filium ta-

nec informalur, ul palet a Doctore in ter- lis ordo nalurje, quia quidquid habet Fifi-

HOy ubisupra. us, habeta Patre, et sola proprietate di-

 .

QU^STfO IV. ir,5

ius sola slinfjuilur a Palre, el in nulla perfeclione vornm. FIoc prima facie non videtur ve-

'tm-m-^ (listinguilur. Hic

lamen nulla esl essenli- rum : Primo, quia si unum correlativum
["'. alis dependenlia,
^ ouin illa sii inler nalu- esset prius natura alio correlativo, et non
ratre.
ras distinclas, ut palet a Doctore mprimo, priorilate essentiali, puta ubi non esset
dist. 2. parte 2. respondendo ad arg. prin- dependenlia essentialis, sicut est inter

cipalia, et in tali ordine non requiritur intellectum el voluntatem, ut dictum est

imperfectio in posleriori, ut palet. Si eti- supra, tuiic unum correlativum posset in-
am teneatur quod persona) conslituantur telligi alio non inlellecto, quod est fal-

per relationes, ut tenet communis opinio, sum; patet quod posset intelligi, quia
adhuc non haberem pro inconvenienti, tali priori non repugnal posse intelligi,

quod inter Patrem el Filium csset ordo circumscripto posteriori.

naturae, qualis poneretur si essent consti- Secundo instatur, quia eliam requiritur
lutae per absolula, et quamvis sint cor- simullas originis; patet, quia correlativa
relativa, et simul natura, loquendo de sunl simul nalurali intelligenlia, ut patet

simultate ordinis natura), quae opponitur a Doctore. Sed si unum esset prius origi-
ordini essentiali, ut dicit Doctor liic. ne alio, non necessario simul intellige-

8- His pra3missis, dico breviter quod Do- rentur, patet, quia in illo priori in quo
Dpinio
Scoti. ctor in proposito loquilur de ordine es- Pater est, Filius non est; ergo in illo pri-

sentiali, qualis est inter causam aequivo- ori, Paler posset intelUgi, Filio non intel-

cam et effectum aequivocum, quia ibi lecto.

semper posterius nalura est imperfectius. Tertio instalur, quia'si simultas opposi-

Et quod sic inlelligat, palel, quia suppo- ta ordini essentiali, qualis est inter causam
nit quod Pater non producal Filium ajqui- aequivocam et effeclum, sufficit ul ipse in-

voce, imo simpliciter univoce, ut patet in fra exponit; ergo sequitur quod si produ-
primo, dist. 7. et dist. 13. et supponit cens univocum esse simul simultate oppo-
quod producat ipsum, communicans sibi sita lali ordini, puta quia non esset Franci-
eamdem naluram quam habet, et eam- scus producens prius essenlialiter et aequi-
uomodo dem perfectionem. Talis ergo ordo natu- voce, Joanne producto, sed tantum prius
ordo
laiurae rae, qui est mter causam aequivocam et natura, eo modo quo causa univoca est

'Heoiio- effectum, vel qualis est inter mensuram prior effectu univoce producto, tunc se-
"^'"'
et mensuratum secundum perfectionem queretur quod essent perfecte correlaliva,
essentialem, semper dicit imperfeclionem et tamen Franciscus producens posset
in posteriori nalura, el quod sic loqua- perfecte intelligi sine Joanne producto,
tur, patet per litleram ipsius, ubi sic dicit: quia ita videtur prior causa univoca suo
Ordo naturae, sive esscnlialis, necessario effectu univoco, sicut causa aequivoca suo
includil imperfectionem in allero extre- effectu aequivoco, quia utraque causat
morum, et parum post : Processio enim aliud, licet univoca tantum causet aliud
non includit de se quod sit aequivoca, nec numeraliter, et aequivoca aliud in specie.
per consequens, quod forma imperfeclior Ilespondoo praemiltendo alicjua : Primo,
9.
sit in producto quam in producente. Ex quod quando diciraus quod correlativa c/ate

his patet responsio ad rationes. sunt simul naturali inlelligentia, hoc non Jift^^siimii
inguiaria
Secundo principahter dubitatur, de debet inlelligi sic, scilicet eodem
quod in
,,'\e,i'i7en.
aubia
t eorum hoc scilicet quod simultas opposita ordini penitus siguo, quo cognoscilur unum, ne- ^'a-
Biponsio-
nes. essentiali sufficit ad simuUatem correlati- cessario cognoscatur aliud, sed bene ad
156 OUODLIBET.

cognllionem unius slalim sequilur cogni- ducitur, videlur quod ibl sit ordo essen-
lio alterius, non quod cognitio, puta pa- tialis (nullus alius ordo naturae videtur,
ternitatis, in nobis dependeat a cogniti- nec apparet ponendus praeter ordinem
one filialionis, nec e contra, cum cognitio originis), et per consequens non sit si-

relationis dependeat a termino et funda- multas essentialis, qu» omnino impedit

mento. Non enim potest cognosci perfe- naturam correlativorum, et quia in divinis
cte paternitas, nisi prius cognoscatur ler- correlativis non est talis ordo essentialis,
minus, cum essentialiler et formaliter sit ideo sufficit simultas opposila tali ordini,
ad illum, terminus aulem ejus non est fili- sed non illa praecise, sed etiam requiritur
atlo, sed absolutum Filii, ut probat Doctor siraultas opposita ordini duralionis. Et ex
in 1. dist. 30. etideo dicit, q. 1. prologi et his patet responsio ad primum.
dist. 8. primi, 2. q. 14. quodl. quod relatio Ad secundum dico primo, ut dixi iii Prioritas
originis
nonpotest cognosci termino ejus non prae- primo, notando quod non est repugnantia quid.
I

cognlto. Posito enim per possibile vel im- unum posse praecognosci. Dico secundo,
possibile, quod filiatio non esset, sed tan- quod prioritas originis dicit tantum Patrem
lum paternitas, certum est quod paterni- habere esse a se, et poslerioritas originis
tas posset perfecle cognosci filiatione non dicit praecise Filium habere esse a Patre,
cognita, quia non est de ratione paterni- et tamen cum hoc stat quod simul intelli-
tatis quod terminetur ad filiationem, nec gantur, quia prius origine non dicit ali-

quod coexigat illam, sed bene de ratione quod signum durationis prius Filio.
ejus est quod terminetur ad absolutum Ad ultimum, patel ex supra diclis re-
filii, et Iioc patet de relativis non mutuis, I
sponsio.
ut de relatione crealurae ad Deum, quae
perfecte cognoscitur cognitis Deo, ut ter- SCHOLIUM.
mino, creatura, ut fundamento. Ubi ta-
Personam primam constitui per relati-
men sunt relationes mutuae, sic se liabent
onem oppositam relationi, quae (ex suppo-
quod cognita una, immediate cognoscitur secundam personam, proba-
sito) constituit
alia, non enim videlur necesse simplici- tur, quia prima proprietas incommunicabi-
ter quod in quocumque signo cogno- litatis constituit primam personam et hsec ;

scitur una, cognoscatur et alia, sed correspondet restitutivae secundae, quia nihil
est ibi incomraunicabile, nisi proprietas
una cognila, immediate post cognosci-
spectans ad priraam originem ex supposi-
tur et alia, Ilaec tamen dico non
tione, quod personae constituantur per
absolute, nec determinando. Secundo respectus. Adducit contra hos rationem D.
praemittendo, quod quando Doctor dicit Bonav. quae probat primam personam con-
quod simultas opposita ordini essentiali stitui per ingenitum ex Daraasceno, et quia

ad simultatem correlativorum, ingeneratio est priraum incomraunicabile.

sufficit Iioc

dicit, quia ubi est ordo essentialis, Juxta illiid (d quod supponitur, 4.
Articulus
priori essentialiler non repugnat posse de secundo articulo, dico quod secundus.
esse sine posleriori essentialiter, ul patet alia relatione constituitur secunda
discurrendo in omnibus, et non repugnat persona, et alia sibi opposita, con-
posse perfecte cognosci, posteriori nullo stituitur prima persona. Probatur
modo cognito, quae non conveniunt corre- sic, prima proprietas incommuni-
lativis, et quia in correlativis divinis est cabilis positiva, est proprietas
lalis ordo, quod unum vere ab alio pro- constitutiya primse personae; talis
 :

OUiCSTIO IV. 157

est illa, qnx corrospondet corre- one. Auctoritas est Damasceni

lative primre relationi in persona cap. 9. Oninia, inquit, (juce habel Pater

producta ergo, etc. Major patet,

;
Filii sunt, prceter ingencrationem, qiioe

quia cuin persona includat essen- non significat di//'erentiam substa)ilice,

tiani et entitatem incommunica- sed moduni exislenlice. Hsec Ratio

ille.

bilem, quae sunt in ista qurestione autcm talis est : Principium in-
supposita, secundum Richardum communicabile est prima ratio
4. de Trin. proprietas prima) per- constitucndiprimam personam.
sonae non oportet quod aliquid Hoc probatur quia cum essentia
per se importet nisi primam enti- sit personae essendi simpli-
ratio
tatem incommunicabilem. Minor citer, et cuilibet personae etiam
Prima patct, quia, secundum sententiam esscndi hsec nihil ergo ultra re-
;

commu-' communem in ista quaestione sup- quiritur ad rationem personae,

mStuU positam, nihil potest esse ibi in- nisi incommunicabilitas, et ita
rimam eomniunicabiie, nisi proprietas incommunicabili, et quocumque
rsonam. ^ '

pertinens ad originem, et per con- primo habito, habetur persona

sequens in prima persona non est sed ingeniium videtur importare
incommunicabile nisi proprietas principium incommunicabile er- ;

pertinens ad primam originem. go, etc. Probatio minoris, quod

Illa enim quse pertinet ad secun- est ab aliquo et ab ipso aliud,
dam originem, communicabilis prius respicit illud a quo est,
est, quia est duarum personarum quam illudquod est ab ipso.
producentium autem quse
: illa Hoc probatur, quia per ipsum
pertinet ad primam productionem prius, a quo ipsum est, habet 'esse ;

activam, opponitur illi, quse per- ordo autem ad posterius praesup-

tinet ad primam passivam, sicut
enim Filius primam proprietatem
habet pertinentem ad gmerari, sive
dici, ita Pater primam proprieta-
tem incommunicahilem habet per-
tinentem ad dicere, sive gignere,
quiailla convenit Patri secundum
quod habet intellectum foecundum,
qui intellectus
productiva in Patre.
ponit ejus esse. Ex ista propositi-
one, de ordine positivo ad prius et
posterius, infertur hoc conse-
quens, quod si aliquid non habet
ordinem ad prius, sed tantum ad
posterius, quod est ab ipso, per
prius convenit negatio ordinis
sibi
ad prius, quam ordo ad postcrius.
est prima ratio Nunc autem, prima persona non
liabet ordinem adjpriorem, et ha-

.
•'-

Bonav.
Contra istam rationem (e) insta- ^ ' bet ordinem ad posteriorem ergo
;

3. 4. et. tur contra utramque istarum prse- ^

sibi prius convenit illud quod ne-
;uodi. 3. . ; -

iieraiiet missarum. Et primo quantum ad gat ordinem ad suum prius, tale

27. q.2. . .
, . . ,

it d. 28. majorem, videtur enim quod est ingenitum. Quod autem prius
^' '
prima ratio constitu-
ingeniiuni sit sibi competat negatio ordinis ad
tiva primse personse, et tunc major prius, quam ordo ad posterius,
est falsa. Quod prima proprietas probatur, quia non tantum con-
positiva proprietas personnlis,
sit tradictoria referuntur ad idem
hoc probatur auctoritate et rati- instans durationis, sed, sicut licet
158 QUODLIBET.

loqui, ad idem nunc, sive signvim buit et csse et hoc esse, et quidquid
natnrse. Hoc patct inducendo, quia positivum est. Si ergo aftirmatio
cumhsecsit vera in primo modo vcl negatio possit habere rati-
dicendi per se, homo est ralionalis, onem incommunicabilitatis in pri-
haec autem vera in secundo modo, ma pcrsona, sufficit ad constitu-
homo est risibilis, hsec autem per endum personam; autem
illa ne-
accidens, ho7no est albus, et sic pos- gatio habet, ut probatum est,

sunt assignari instantia naturae, primam rationem incommunicabi-

sive signa naturse, quantum ad litatis ; ergO; etc.
ordinem istarum praedicationum,
si affirmaretur hominem esse ra- GOMMENTARIUS.
tionalem per se primo signo
in
naturse, sive primo modo, et nege- (d) JuxLa illud, quod suppointur de se- lo.

tur ipsum esse rationalem secun- cundo articulo. Hic Doctor in islo secundo
do modo, sive in secundo signo arllculo inlendit probare quod prima per-
naturse, non est contradictio. Sic- sona conslitualur relatione opposila rela-
ut non est contradictio, si dicatur tioni secundae personse, pula, quod con-
hominem esse album in tertio stiluatur paternitale vel generatione
signo, et non esse album in primo activa, quod idem importat.
signo vel secundo ;
patet ergo, (e)' Contra islam ralioneni. Hic Doctor ^ ^
^ D. Bonav.
quod ista non est contradictio nisi arguil
* contra maiorem
"^
et minorem ra- iQ prjmo
d. 19. q. 4.
pro eodem signo naturse. Et ita in tionis, et primo contra majorem, scilicet

signis ab alio, et
originis, esse quod prima proprietas incommunicabilis
non esse ab alio sunt contradicto- sit positiva, quia ingenitum, videtur esse

ria, patet de se ergo pro quocum-

; prima proprietas, et lioc probal et aucto-

que signo attribueretur alicui esse ritale, el ralione. Auctoritas est Damasce-
I
ab alio, si hoc sibi competeret, ni ••
Omnia (inquit) quae habet Paler, Filii

pro eodem signo attribueretur sunt, praeter ingenerationem, etc. Vult

sibi hoc quod est, non esse ab alio, dicere, quod ingenitum non significat

si hoc sibi competit sicut ergo ; ens positivum, sed tantum modum
eiquod est ab alio, per prius con- existentiae, quia significal non esse ab
venit ordo ad illud a quo est, quam alio. Ratione etiam probatur, et ratio

ad posterius, sic ei, quod non est stat in tioc breviter, negatio ad prius,

ab alio, prius convenit negatio prius convenit, quam habitudo ad poste-

ordinis ad prius, quam ordo posi- rius; patet, quia si A est a 5, et C ab

tivus ad posterius. A, prius A respicit B, a quo habet esse

I
arguatur (f) contra hoc, quod
Si quam C, cui dat esse ; ergo si /1 a nullo

negatio non habet constituere per- priore est, et C est ab A, ipsi A prius
sonam. convenit negatio ad prius, quam habitu-
cum f
Respondetur, quod illud perso- do, slve productio respeclu C; ergo

nale, quod intelligitur superaddi negatio ad prius, puta ingenitum, prius

essentiae, sufflcit quod habeat pri- conveniat Patri quam generare FiUum,
mam rationem incommunicabili- sequitur quod ingenitum erit prima pro-

tatis essentia cnim personse tri- prietas Patris, et per consequens, Pa-
;
 QUi«STIO IV. 159

ter consliluelur in esse per ingeniluni. rationem incommunicabilitatis, ergo, elc.

Si dicalur, quod in eodeni signo, noii

convenit Pairi esse ab alio, et non es-

SGHOLIUM.
se ab alio, inio si esset ab alio, per
prius conveniret esse ab alio, quam non
esse ab alio, et sic in aliquo posteriori Refutat impugnationem allatam, probans
pi-iinam por.sonam non constitui per ingeni-
signo conveniret non esse ab alio.
lum, (juia est nogatio, ( ex Augustino ), et
otus Gonlra arguil, quia esse ab alio, et non nulla negatio est primo incomraunicabilis,
ionav. esse ab alio conlradicunt et non contradi- (quod roquiritur ad con.stitutivum personae),
cunl, nisi pro eodem signo, vel naturai, scd per aliquid positivum propriuin, ad
vel originis ; unde ista non contradicunl, quod conse(iuitur, de quo late traditur a
Doct. 1. d. 28. q. 2. Ponit duas solutiones ad
homo in primo signo esl per se ralionalis,
lioc argumentum : Prima ait ingenilam di-
sive in primo modo et in secundo modo,
dere dignitatem, quia est a se ; .secunda
sive in secundo signo naturae, non est fontalem plenitiidinem. Gontra primam, esse
per se rationalis, quia accipiuntur pro a se negative non lacit esse incommunicabi-
diversis signis; sic in proposito, cum esse le, ut probat argumentum. Gontra secundain,

quse est D. Bonav. si plenitudo dicit negati-

ab alio et non esse ab alio, contradicant,
onem, currit ratio; si positivum autcommu-
sequitur quod in eodem signo, quo con-
ne, et sic non erit personalitas, aut relatio,
veniret Patri esse ab alio, si esset ab non alia nisi illa, quae est opposita
et sic
alio, convenit non esse ab alio, si non est relationi constitutivte secundaj personcC. Sol-
ab alio. Si ergo esset ab alio, prius sibi vit auctoritatem Damasceni positam, nuni.
conveniret hoo, quod est esse ab alio, 5. et exponit quomodo ordo ad prius, aut
negatio talisordinis potest esse prius in ali-
quam aliud producere ; ergo non esse ab
quo absoluto, ordine positivo ad posterius,
alio, prius convenit, quam producere Fi-
non tamen in respectivo, quod constituitur
Uum, et sic nou esse ab alio, sive ingeni- per ordinem ad posterius. Explicat optime,
lum, erit prima proprietas Patris, et ab quomodo contradictoria referuntur ad idem
illa prima consliluitur. nunc, non tamen est necesse, quod cui con-
venit album pro hoc nunc, quod eidem con-
(f) Si arguatur. Hic instal, probando
veniret non album pro eodeni nunc, et ratio
quod ingenitum, non sit proprietas
est, quia res primo est ipsa, ut homo, non
constitutiva, quia negatio non conslituit tamen primo est non lapis, quia negatio,
personam, cum persona sit ens posili- ( ut dictum est) non convenit alicui, nisi
vum ; ergo et constituentia erunt ens po- per po.sitivuin, praeexistens in eo. Unde si

sitivum, modo ingenilum dicit formaUter prima per-ona constit leretur per non esse
ab alio, non aeque primo conveniret einon es-
negationem, scilicet non esse ab alio.
se ab, sicut conveniret esse ab alio, ponendo
Respondetur, quod illud personale,
quod per hoc constitueretur, de quibus vide
quod intelligitur superaddi essenliae, suf- Doct. 1. d. 28. q. 2. n. 4. et d. 36. n. 13. et d.

ficit qaod habeat primam rationem in- 23. n. 7. quibus locisoptime agitur do nega-
communicabilitatis ; essentia enim perso- tione ejusque natura et divisione.

nae, tribuit esse et hoc esse, et quidquid

posilivum est. Si ergo affirmatio vel nega- Contra istum modiim (g) dicendi
tio possit habere rationem incommunica- arguitnr Proprietas consti-
sic :

bilitalis in prima persona, sufflcit ad con- tutiva est omnino formaliter, et

stiLuendum personam ; illa autera nega- primo incommunicabilis nulla ;

tio, habet, ut probatum est, primam negatio formaliter, et per se-

 ,
. ;

160 QUODLIBET.

Tngenitum ipsamest primo incommunicabi- Alio etiam modo, quod importat ouiiei mus
non facit
primam lis ingeniium autem, iit distingui-
; fontalem plenitudinem, quod est ^rensS^"'
personam,
de quo 1
tur formaliter ab essentia et rela- perfectionis simplicitcr in prima
d. 28. q. 2.
tione positiva ad productum, non persona, secundum Augustinum 4.
n. 10.
Vide 21 d. dicit nisi negationem formaliter, de Trin. c. 9.
Negatio
propria quia secundum Augustinum 5. de Contra primum, cum dicitur
(i)
petit
posilivum Trin. c. 0. Cum ingenilum dicilur, a se, aut intelligitur quod haec
proprium
non quid sit, sed quid non sil oslendi- praepositio A, importat circum-
tur;et multse auctoritates ad hoc stantiam causae, vel principii po-
patent ; ergo. Prima propositio statim patet contradictio,
sitivi, et

patet, quia cum persona sit for- quia secundum Augustinum 1. de

maliter incommunicabilis existen- Trin. cap. 1. 7iulla mens capit quod .

tia, oportet quod illud quo aliquid aliquid sit aut intelliffitur
a se ; ma

est persona primo, sit formaliter
incommunicabile ergo, etc Se-
cunda propositio patet, quia ne-
gatio propria exigit positivum
proprium ad quod consequitur
nuUa enim negatio est propria
omnino alicui, hoc est soli illi
negative tantum, quia non habet
;
aliquid pro principio, vel causa,
et habetur propositum de nega-
tione.
Contra secundum, quia fontalis
plenitudo aut dicit negationem, et
habetur propositum aut positi- ;

necessario conveniens, nisi quia vum, et tunc vel essentiam, et

ei repugnat affirmatio opposita. sequitur quod si ingenitum sit pro- Raiio con. j
Afflrmatio autem qusecumque nul- prietas personalis, ergo et essen- personJ
li repugnat
enti nisi per aliquod tia; aut relationem positivam, et p""^^'^^"^'*

positivum, quia per negati- si patet quod

^- ^
non nisi ad perso- [oniaiis
.
pleniludo.
onem, qusero an illa negatio con- nam, et tunc, si ad personam,
sequitur aliquod positivum, cui aut ad unam, aut ad plures; non
repugnat illa alia afflrmatio, et ad producentem, vel producentes;
sic habetur propositum; aut con- ergo ad productam vel productas.
sequitur positivum, et tunc nega- Si ad plures, non poterit esse
tio omnino prima est in illa uni- unum formale principium consti-
tate sive distinctione et entitate tutivum personae si ad unam et ;

per consequenS; quod est incon- singulareni; aut relationem ad

veniens aut necessario dabitur,
;
personam primam productam, aut
quod negatio consequitur positi- secundam, et tunc non tenetur
vum, sed non proprium isti, et positum; scilicet quod ingenitum
tunc sequitur, quod negatio non
ut distinguitur contra paternita-
eritpropria isti, quia illud per
tem vel spirationem, constituat
quod negatio convenit non est
personam aut relationem (I) unam
proprium isti.
(h) Respondetur ad minorem, abstractam ab istis, scilicet pa-

quod ingenitum non importat ne- ternitate et spiratione. Et tunc

gationem simpliciter, sed aliquid si potest aliqua talis relatio com-
pertinens ad dignitatem, quia hoc munis abstrahi ab istis duabus,
quod est habere, esse a se. sequitur quo(3 prima persona non
 OUi^STlO IV. 161

aliqna iina relationo, scilicet sin- rius; sed non sic in illo, quod
giilari, sif^nata in existentia, sit constituitur foi*maliter per ordi-
persona, sed aliquo modo nna ab- ncm ad postcrius, quia nnllus
stracta a relationibus duabus, et ordo in illo potest esse prior, nec
hoc alterius rationis, quia proba- etiam negatio ordinis, q\iam sit
tum est in qurBstione prrecedente, ordo qno constitnitur. Si ergo
quod dufB productionos activae in esset snpposituin absolntnm, pos-
Bivinis non possunt esse ejusdem sot concedi quol ingenitum esset
rationis, et tunc prima porsona quodammodo prius paternitate ;

non constitueretur formaliter ali- sed cnm probat nr generaliter de

quo constitutivo unius rationis quocumque supposito, et de ordine
quasi specifice, sed uno abstracto ad posterius, et nogatione ordinis Contraili-
ctoria
a duobus quasi alterius rationis. ad prius, illa propositio qua di- quomodo
referuntur
Nec oportet iiic immorari, quia citur,quod contradictoria refe- ad idem
nunc.
multi Magistri liic concedunt pro- runtnr ad idem 7iimc, non soluin
positum quantum ad majorem, in ordine durationis, sed etiain
quod aliquo incommunicabili po- naturae et originis est vera, intel-
sitivo constituitur prima persona, ligendo de per se contradictoriis,
de qua est hic sermo. prout aftirmatio comparatnr ad

era
Cum ergo argnitur pro ista negationom; non est antom vera,
itio opinione pro ingenito per Dama- intolligenJo de affirmatione et
m' m
26. scenum, patet per eum responsio nogatione comparando ad tertium,
,rtatis ibidem; subdit enim, in solis pro- de quo dicuntur.
\^^\^ prietatibus paternitatis et flliati' Exemplnm : Albnm pro A, et
onis et processionis, differentiam non album pro B, non contradi-
cognoscimus; ergo quando prius cunt inter nec ad quodcumque
se,

accepit omnia praeter ingenera- comparantnr, et hoc intelligondo

tionem, etc. intelligendum est, per i4, et /?, sive signa durationis,
quod sub ingeneratione compre- sivo signa natur<3e vel originis.
hendit paternitatem. Et breviter, Sedsi ista comparantur ad aliqnid
sicut patet in diversis capituUs cui conveniunt, vel convenire pos-
ejus, nunc nominat unam pro- sunt, non oportet qnod si albnm
prietatem primae personse, nunc conveniret ipsi C pro .1, quod non
aliam, et per consequens per album conveniret ipsi C pro A.
unamqnamque intelligit quam- Nihil cnim quod non omnino
est,
cumque proprietatem propriam. primo ii)sum sU ipsnm, sicuthomo
o ad Ad rationem, concedo qnod ordo omnino primo est homo, ot si
jo%stad prins qnodammodo praeccdit homo esset lapis, esset omnino
ie^d in aliquo ordinem ipsius ad po- primo lapis, sicut lapis est lapis; II 0:110
prius est
'""^
sterius, maxime quando ordina- tamen non oinnino primo ost non lioiuo qua:u
non lapis,
tum est in se absolutum. Gonce- lapis, qnia nuUa negatio potest Contradi-
t'lt)i'ia

do etiam, quod negatio ordinis ad esse eadem alicni primo, sicut non sequij
priino con-
prius in absolnto, praecedit ordi- ipsum est ipsnm primo. Concedo veniunt
ei de quo
nem positivum ojusdem ad poste- ergo, quod intcUigendum est csse diountur.
Tom. XXV. u
 162 QUODLIBET.

ab non esse ab aliqno,

aliqiio, et illa negatio consequitur aliquod poslli-
referri ad idem instans, sive nunc vum, cui repugnat illa alia affinnatio, et

cujuslibet ordinis, ad hoo quod habetur proposilum, scilicet quod affir-

sint Gontradictoria, ut scilicet pro matio repugnat per aliijuod positivum, et

quo nunc afTirmatur esse ab alio sic negatio opposita inerit necessario
quod ponit pro eodem nunc, non per allquid positivum; aut non con-
esse ab ipso, neget illud idem. sequilur positivum, et tunc negatio om-
Sed non oportet quod illi, de quo nino prima est in illa unitate et distin-

ista dicuntur, conveniat seque pri- ctione, et in entitale per consequens,

mo, non esse ab, sicut illi conveni- quod est inconveniens, id est, quod talis

ret esse ab, si esse ab sibi conveniret, negatio primo constiluet illud ens in tali

et per consequens supposito cui unitate, scilicet incommunicabili, et in

convenit negatio ordinis ad prius, tali distinciione, quia quae sunt principia
prioritate originis, non seque pri- constituendi, sunt principia distinguendi,
mo convenit ista neffatio, sicut et sic, si primo constituit in unilate in-

conveniret aflirmatio ordinis, si communicabili, est etiam ratio distinguen-

illum ordinem haberet. di illud a quolibet alio, et similiter con-
stituet primo in tali entitate. Sequitur
COMMENTARIUS. enim quod sit negatio insit primo, et sit

ralio propter quam repugnat affirmalio

11.
(g) Contra istum modum. Hic Doctor Patri communicari, quod illud ens cui pri-
Scolus
improbat improbat hanc opinionem, probando duo : mo convenit talis negatio per ipsam, erit
hanc
opinionem. Primo, quod propnetas constilutiva per- incommunicabile primo. Sicut etiam
sonae, est omnino formaliter et primo in- quando negatio ad communicari advenit
communicabilis. Secundo, quod nulla enti propler aUquara affirmationem in tali

negatio sit formaliter et primo incommuni- ente, quod tale ens, erit primo incommu-
cabilis, et per consequens ingenitum non nicabile per talem affirmationem; ergo sic
erit proprietas constituliva personae, cum erit in proposito de negatione, propter
non dicat formaliter nisi negationem, ut quam repugnatenti affirmatio ad commu-
patet per Augustinum 5. de Trin. cap. 7. nicari.
12.
Cum ingenilum dico, non quid sit, sed quid Contra iUas duas propositiones occur- Dubia

non sit oslenditur. Ingenilum enim in runt aUqua dubia : Primo, quia si iHud '^"^''^^^'Jgjj^
j

proposito, et non productum idem sunt, quo aliquid est persona, sive incommuni- nes.

ut ostendit Doctor in 1. dist. 28. etc. Pro- cabilis existentia, sit formaliter incommu-
bat ergo primam propositionem sic : Per- nicabile, sequitur quod negaUo eritforma-
Uter et primo incommunicabiUs; hoc au-
sona est formaliter incommunicabilis exi-
tem est falsum et contra ipsum, ut patet
stentia; ergo illud, quo ahquid est per-
in probatione secundae propositionis, et in
sona primo, erit formahter incommunica-
l.dist. 28. et aUbi ssepe. Antecedens pro-
bile. Secunda probatur, quia nulla negalio batur, quia secundum ipsum, in 3, dist. 1.
Dropria, est alicui, hoc est soh iUi neces-
etinquodlib. q. 19. persona creata
q. 1.
sario conveniens, nisi quia ei repugnat primo constituitur in esse personali, per
affirmatio opposita; affirmaUo autem nuUi negationem dupUcis dependentiae, sciU-
enti repugnat, nisi per aUquid positivum, cet actualis et aptitudinalis; ergo talis ne-

quia si per negationem, et tunc quaero an gatio erit primo incommunicabilis.

 OU.ESTIO IV. 1()3

coni- Secundo, quia relatio originis communi- completur per negationem aclualem ad
aicetur
platio calur personfB, el siniUiter communicalur aliud supposilutn, ut patet a Doctore in

essentias, ul f)alet de filiatione in Divinis, lerlio, disl. 1. et tamen af(ii'matio oppo-

et lamen persona constilula per illam est sita, scilicet aclu dependere ad aliud sup-
primo incommunicabilis, et sic non erit posituin, potest sibi inesse, et de faclo
necesse quodillud qiio constiluitur per- inest naturae singulari assuinptae a Ver-
sona, sit primo et formaliter incommuni- bo, ut patot a Doctore in lerlio, disl. 1.

cabile. et ex hoc apparet, quomodo talis nega-

Gonlra secundam propositionem, prlmo tio non est ita propria persone creataj,

probatur quod negatio propria non in- quod illi soli necessario conveniat.
sit propter positivum proprium, quia nega- Tertio, praimitto quod illud quo aliquid
lio lapidis necessario inestSocrali, et non est primo pers ona personalitate sibi pro-
inest propter positivum proprium Socrati; pria, et necessario sibi competenle, est
palel, quia talis negatio inesl etiam bovi; 1 rimo incommunicabilo, et tale est con-
tum etiam quia negalio lapidis inest ne- stiluens personam divinam, qua; sola est

cessario chimaerse, et lamen in chi- necessario persona personalitate sibi pro-

}lutio
lorum. maera non est aliquod positivum, propter pria, el sibi soli necessario competente.
quod insit talis negatio ; tum etian), quia Sed illud, quo persona creata est persona
negatio dependenti;B actualis ad aliud personalilate propria, sed non necessario
suppositum inest Socrati, et tamen non compelenle, non est ila proprium illi,

inest per aliquod positivum in Socrale, quod sibi necessario conveniat.

quia omne positivum in Socrate esl com- Quarto praemitto, quod aliud est esse
Quid sit
municabile, quia a Verbo assumplibile, primo incommunicabile ut quod, et aliud incommu-
T^ . 1 .. • nicabile,
ut palet a Doctore in leriio, dist. 1. q. 1. ut quo. Pnmo modo, supposilum esl m- ui quod,
^ "^i'>o>
et iii quodl. q. 19. communicabile; secundo modo, proprietas
13. Ilespondeo adistas objectiones prsemit- hypostalica. Posito ergo quod ipsa sit

tendo aliqua : Primo, quod constitutivum communicabilis, puta naturai divinae, ta-

personae divinae est ita proprium illi, quod men est ratio formalis constiluendi ali-

necessario simpliciler convenit ei, ita quid in e^se incommunicabili prira > ; et

quod oppositum simpliciler repugnat, imo hoc modo proprielas personalis potest
est ila propriuin illi, pula liliatio Filio, dici primo incommunicabilis, quia per
quod si ilia priecise non esset, quae nunc ips m, aliquid conslituilur in esse incom-
e?t in Filio, esset simpliciter impossibile municabili primo. Potest eliam dici, quod
aliquam aliam esse, vel aliquem alium Fi- illud quod alleri communicatur aut perficit

lium esse, ul supra patuil, q. 2 quodl. aliquam naturam, vel informat, aut est tale

Secundo praenitto, quod est differenlia ens, quod in alio suslentari, sive supposilaii

inter constilutivum ultimum persona? di- potest, licet non perficiat illud, vel infor-

vinae el personae crealae, nam ullimum mel, et sic natura humana singularis com-
constitulivum personae divinae inesl sim- municalur Verbo divino. IIoc modo pro-

pliciter necessario, el opposilum, pula prielas conslituliva personoe est incom-

communicari actu sitnpliciter repugnat. municabilis, quia ipsa nec perficit natu-

Sed ultimum constituUvum et completi- ram divinam, nec informat, nec dependet,

vum personiB creat», non inest necessa- proprie loquendo. Utraque via videtur
rio; patet, quia persona creala ultimate, salvabilis.
 164 QUODLIBET.

14. His praemissis, patet responsio ad ob- coinmuneeis, quidquid sit illud ; vel eLl.im

jectiones. Ad primam, contra primam potest inesse illis pluribus, propter {aliud

propositionem, dico quod aliud est lo- positivum in eis, puta homini, quia ani-

qui de incommunicabili actu, sed non malrationale; ligno, quia talis natura, etc,
necessario incommunicabili, et aliud Aliquando negatio non solum convenit
est loqui de incommunicabili actu ne- alicui necessario, sed eliam soli illi, ut
cessario. Primo modo negatio aclualis negatio finitatis soli Deo, convenit per
cum aplitudinali, est ratio constituendi positivum proprium in illa. Et sic nega-
in esse incommunicabili, sed non necessa- tio communicabililatis competens perso-
rio, ut patet de negatione actuali, qua3 nis divinis, necessario convenit illis, non
necessario non inest,et quando inest, sem- per aliquod positivum commune illis, sed
per constituit in esse incommunicabili. simpliciter per aliud et aliud positivum
Gum dicilur quodnon est incomraunicabi- proprium singulis, ita quod Filio convenit
lis primo, dico quod est incommunicabilis negatio per filialionem, et Patri per pater-
primo, quia per ipsam est primo aliquid nitatem praecise ; et lioc modo talis nega-
incommunicabile, licet non necessario. Et lio non solum convenit necessario, sed est

cum infertur quod talis negalio non est etiam propria, propter posilivum proprium
propria illi, ergo non constituit in esse in eis.

incommunicabili, dico, quod sola illa ne- Ad illud de chimsera, patet responsio,
gatio dicitur propria alicui, quse soli illi quia hoc intelligitur quando negatio ne-
necessario inest, et illa consequitur neces- cessario convenit enti positivo, quale non
sario aliquod posilivum, quod necessa- est chimaera.

rio est prima ralio incommunicabilitatis, et Ad tertium, patet responsio ex supra-

negatio necessario sequens non est ratio dictis, quia conclusio intelligitur de nega-
constituendi primo in esse incommunica- tione, necessario inhaerente ; modo nega-
bili, sed necessario consequitur illud, et tio actualis dependentiae ad aliud non
ideo dicitur propria ; alia vero negatio, necessario inest, ut supra dixi. Et sic pa-
licet quando aclu inest, puta Francisco, tet responsio ad ista dubia, etc.
actu constilual ipsum in esse incommuni- Respondetur ad mfnorem.
(h) Hic Do- le.
cabili, non tamen dicilur illi propria, cum ctor recitat unam opinionem Gulielmi iitL^ra
necessario non insit, sed mere contingen- Anl.isiodorensis,qiJ3e dicit quod ingsnilum ^"JttsTo
ter, quod bene nota. non importat negationem simpliciter, sed rensisi

Ad secundam, patet responsio ex supra- aliquid pertinens ad dignitatem, quia hoc

dictis 1)1 quarto praemisso. quod est habere esse a se, alio modo
15.
Quomodo Ad rationes, contra secundam proposi- importat fontalem plenitudinem, quod est
nesratio
aiicui
tionem, ad primam, dico, quod negatio perfectionis simpliciter in prima person a,
coQveniat.
aliquando necessario convenit alicui, sed secundum Augustinum 4. de Trin. c. 9.

non soliilli, ut non lapis necessario con- (i) Contra primum. Hic Doctor improbat
Quaer
venit homini, sed non soli homini, et ta- hanc responsionem, et primo improbat etiair
S. Boaf
lis nunquam inest enti positivo, nisi per priniam, videlicet quod esse a se, aut im- et
Varron» 1
aliquod positivum in ipso, cui affirmatio porlat circumstantiam principii positive,
opposita scilicet affirmatio lapidis, repu- et hoc est impossibile, quia nihil esl quod
gnat necessario ; et talis negatio potest gignal seipsum.ut palet per Augustinum,
pluribus inesse per aliquod positivum primo, de Trin. cap. primo aul a se in-
;

•2
 QU;*:STFO IV. i<>5

lelligitur negative tanlum, scilicet quia referlur ; si ergo ingenilum dicerel duas

non habelaliquid pro principio vel causa, relaliones positivas, lunc non esset una

et habetur propositum, scilicet quod /»- ppr se proprietas, el per consequens

geiutum dicat negationem formaliter. conslitulum per illud, non esset unum per
se suppositum. Aul ingeniluni dicit unam
(li) Contra secundiun, quia fontalis ple-
nitudo, aut dicit negationem, el hahetur relationem terminalam ad primam, perso-
propo$itum, scilicet quod ingenitum, ut nam produclam, scilicet ad Filium, aul

ad secundam productam, scilicet ad Spi-

dicit fontalem pleniludinem, sil formaliter

negatio ; autdicit posilivum, et lunc vel ritum sanctum, et tunc non lenetur posi-

dicit essenliam, et tunc sequi ur quod si tum, scilicet quodingenilum,ul dislingui-

ingenitum sit proprietas personalis, quod tur contra paternitatem vel spirationem

essentia eril proprietas personalis forma- activam, conslilual personam, quia mge-
nitum, sive fontalis plenitudo, ut dicit re-
liter, quod esl impossibile, cum sit com-
municabilis el ut quo, et ut quod ; aut lationem, vel ad'primam, vel ad secun-

dicit relationem posilivam, et patet quod dam personam productam, non distingui-

prima tur a paternitate vel spiralione acliva, et

non nisi ad personam, quia re-

lalio in persona est relatio ad personam ;

per consequens utdicit talem relationem,
alias enim relationes, scilicet sequalitas, constituet primam personam, non autem
similitudo, idenlitas praesupponunt relati- ut dislinguitur ab illis, Sequitur in lit-

ones originis, ut palet a Doctore inprimo tera :

disl. 19. q. \. et dist. 3\. et infj^a q. 6. (I) Aut \ingenitum dicit unamrelationem
In divinis
praeter istasnuUa alia relalio realis ponitur abstractam, etc. Et dicit Doctor quasi spe- non est
aliquod
in Divinis. Ergo si ingenitum, sive fonla- ciflce, quia in divinis non est ibi aliquod genus.

Ii8~pIeniludo, dicit relationem ad perso- genus, nec aliquid in genere contentum,

nam, aut ergo ad unam personam, aut ut probat in primo, dist. 8. q. 2. et simi-

ad plures ; non ad producentem, nec ad liter,cum dicit quasi alterius rationis, scili-

producentes, cum ingemtum dicat nega- cet specificai, quia paternitas, generatio

tionem omnis produclionis, ut notat Doc- activa.etsi non differant proprie specifice,

tor in 1. dist. •28. idem est ingenitum. cum in divinis non sit species, differunt

quod nuUo modo productum, ergo dicit tamen specifice, imo forte sunt primo di-

relationem ad personam productam vel versa, ut habet videri m pnmo, dist. 13.

productas ; non ad plures nroduclas, quia Modo a duobus quasi specifice dislinctis»

tunc non poterit esse unum formale non polest abstrahi aliquid unius ralionis,

principium personae conslitutivum, patel, quasi specifice, ut patet, non enim ab

quia una persona, una per se raiione for- homine et asino abstrahi potest aliquid

mali constituilur. Sed si ingenitum esset unum specie, sic in proposito. Nec opor-
ad duas productas, tunc includeret duas tet hic mullumimmorari, quia multi Ma-
relationes terminatas ad illa producta, gistri hic concedunt proposilum, quanlum
sed nuUa una relatio originis per ad majorem quod aliquo incommunicabili,
se terminatur ad duo producta ; sicut posilivo constiluilur prima persona, de qua
eriim produclum unum terminatur vel est hic sermo.
refertur ad producens una relatione, et Occurrunt dubia, primo in hoc quod in-
17.
duo producla duabus relationibus, ila genilum non convenit prius Patri, quam Dubia htc
in litlera
producens non duabus productionibus ordo ad productum ; videlur enim lioc
 100 QUODLIBET.

occiirren- non esse verum. Tum, quia posito quod mal quam non animal, lioc videlur diffi-
lia.
Nota Pater constituaturin esse perpaternitateni, cile salvare. Tum, quia ipse vult, in primo,
ct l)eae.
adliuc hoc quod est non esse ab alio, disl. 8. q. ultima, csl secundo, disl. l.

prius convenit Palri, quam ipse Pater di- q. 2. quod non esse prius nalura privali-

cat ordinem ad Filium, quia Pater inquan- ve vel negalive inest creatura} quam csse.

tum Pater in divinis, est prius origine Fi- etiam posito quod creatura essel ab aeter-
lio, et per consequens posterius origine no, ut patet ab ipso in secundo, disl. 1.

dicit ordinem ad Filium, quia talis ordo q. 3. Ergo non esse hominem, prius con-
ad Filium, vel praesupponit Filium esse, venit homini, quam esse hominem, quia
vel simul coexistens Filium esse, el tamen ul dicil Doctor in locis prseallegalis, si ab
in illo priori orlginis convenitsibi non esse aeterno non poneretur homo a causa ex-
ab alio, sicut si esset ab alio, conveni- Irinseca in esse, tunc non esse immediate
ret esse ab alio. Tum etiam, quia ingeni- inessel ; ergo videtur quod non esse
tum est proprietas soli Patri necessario hominem prius conveniat homini quam
conveniens, ut patet a Doctore in primo, ipsum esse.

disl. 28. et Pater dicit formaliter negati- llespondeoad has objectiones. Et primo 18.
RespoDsi<
onem. Sed illa negatio non esset propria ad primam factam ad primum dubium, ad ciubia.

Patri, sic quod illi soli necessario conveni- dico primo, quod in eodem instanli quo
ret, nisi per aliquod positivum proprium Paler est Pater, ipsa palernitas dicit ordi-
in Patre, illud positivum non est essentia nem ad Filium, cum ipsa sit formahter
cum sit communicabilis ; non paternitas, habitudo ad Filium. Dico secundo, et forte
quia elsi non esse ab, posito quod non magis ad propositum, quod quando Doc-
prius conveniat Patri quam paternitas, quod prima persona prius dicit
tor dicit

saltem aeque primo convenit Patri sicut ordinem ad FiUum, posilo quod constitu-
paternitas ; ergo oporteret assignare ali- atur per relationem ad Filium, debet sic
quod positivum proprium in Patre distin- intelUgi, quod prius convenit Patri ipsa
'
ctum a paternitate. generatio activa, qure generatio dicit or-

Tertio inslatur sic, posita quod Filius dinem, vel est ordo ad FiUum, quamvis
constituatur in esse per generationem pas- ipsa generatio sit etiam aUquo raodo prior
sivam, adhuc per prius convenit FiUo FiUo, ut aUas exposui in 1. d. l. q 2.

ordo ad Patrem, quam generatio passiva ; Hoc eliam patet a Doclore hic et in 1.

Quoniod^
patet, quia per prius inteUigilur esse a d. 28. ubi dicit quod Pater inquantum
Pater si
inquantum generans (quod prior
Patre, quam habere generaiionem passi- Pater, sive
oiigine
vam, et si non prius, saltem aeque primo. idem est ), esl prius origine Filio per ordi- Filio.

Sic in proposito, si FiUus non esset ab nem, sive habitudinem ad FiUum, non in-

aUquo, saltem aeque primo conveniret si- teUigilur aUquis aUus ordo, vel habitudo
bi non esse ab aUo, et tunc non magis superveiiiens paternitati vel generalioni

esset una proprietas quam aUa, cum aeque aclivae, sed inteUigit ipsam paternitatem
primo utraque inesset, et per consequens vel generationem activam formaUter.

non magis constilueretur in esse ab una Ad secundam concedo quod ingenitum

quam ab aUa, ut patet. sit proprielas Patris et concedo quod
Dubium. Secundo principaUter videlur dubium in dicat formaUter negalionem, sciUcet non
hoc quod dicit, quod homo prius est homo, esse ab aUo, et simiUter concedo quod
quam non homo, vel prius esset,'puta ani- praesupponil aUquod posiLivum proprium
 QU^STIO IV 1G7

iii Patre;sed dico quod illud posilivum etas correlative respondens primjB rGlationi
est ipsa paleniitas, vel ^eneratio activa, in secunda persona, prima incommuni-
est
cabilis proprietas positiva), quod prima re-
qmc primo inest Palii, quam illa negatio,
latio originis prim;o personaj, considerata
et lioc palet, quia palernilas in divinis est
secundiim aptitudinem, ut facit generati-
lalis enlitas, cui t\)rmaliler repugnal posse vum, constituit primam personam, quia sic
esse ab alio; et lalis repugnantia, ul pa- pryecedit secundam non vere
personam,
tet, fundalur iii ipsa patcrnilate, sicul ut actu reCert, vel ut patrem aut generantem
facit, quia sic est simul cum socunda. D.
Deitas est lalis entitas, cui formaliler
Thom. ait primam personam constitui per
repugnat esse ab alio, sive cui necessario
relationem, qua proprietas, nou qua relatio
convenil ista negatio, scilicet non esse ab
est.
alio ; et palet quod lalis negalio pra,'suppo-
nit ipsam Deitalem, cui necessario inesl,

et cui aftirmatio opposita necessario re- Aliter respondetnr (m) adhuc ad ii.
,. .11.
rationem et adhuc
1
ad
•

mmorem,
Henricus
pugnat : sic in proposito dico de Patre. in summa,

Ad tertiam dico, quod prius, vel saltem sic, qiiod licet personse prim?o ad g^ 5"°f;
^*^-
aeque primo, I'ilius habet esse, quam ha- secundam sit relatio originis sola
bcat habiludinemad Palrem ;
palel, quia una realiter, tamen illa distingui-
tilialio per quam Filius constiluitur in esse, tur secundiim rationem, prout est
estformaliler ipsa habiLudo ad Patrem, et habitudo primse personae ad secun-
tunc dico quod si Filius non esset a Palre, dam. Potest enim intelligi sub
imo a nullo, quod adhuc prius sibi ines- ratione aptitudinis ad generan-
sel filialio, quam ?ion esse ab, quia si esse dum, ut exprimitur sub nomine
ab repugnaret Filio, tunc praesupponeret generativi sub ratione poten-
, et
aliquod positivum in Fiho, propter quod ti?e, ut suppositum exprimitur per

repugnaret, et tale posilivum aUquo mo- hoc quod est potens generare; vel
do essel prius ipsa negatione, quae ne- sub ratione actus, ut exprimitur
cessario conveniret Filio. per hoc nomen (jenerans; vel sub
Ad aliud secundi dubii, dico breviter ratione habentis genitum coexi-
quod quamvis non esse absolute sit prius stens, ut exprimitur sub nomine
nalura ipso esse, loquendo de esse cre- Patris. Illa ergo relatio personae
alurae, ( quod dico propter esse divi- primse ad secundam, quse est re
num, quod ita est necesse esse, quod aliter una, secundum illam rati-
est simpliciler impossibile non esse, onem constituit primam perso-
aliquo modo esse prius natura, sive nam, secundum quam dat ei esse
posilive, sive privalive ipso esse ut pa- personale. Hoc autem est secun-
tel in primo, dislinct. 2. e< 28. ) ,
sed dum primam istarum rationum,
comparando esse et non esse ad lcrtium ,
quia secundum quamlibet aliam,
puta ad hominem, dico simpliciter, quod videtur competere personse jam
homo habet prius esse quam non esse, prius constitutae; prima autem omnino
enim homo, ut homo, habet esse quam non est ratio generativi ; ergo, etc.
esse, el sic patet solutio. minor declaratur, quia illa
Ilsec 12.

SGHOLIUM. est prior secundum quam immedi-

Respondet Henricus ad illam minorem atius habet ordinem ad oppositum,
positam in principio art. 2. scilicet (propri- nam in ordine ad oppositum atten-
 168 QUODUBET.

tUtur ista distinctio rationum. Me- stituit autem ut proprietas, et

diatius autem respicit oppositum per conseqiiens non ut relatio cor-
sub rationo ista, quse est paier, ct respondens relationi in secunda
immediatins sub ista ratione gene- persona.
Doctrin:» raiivum. IIoc etiam declaratur, (n)
similis
picturse. quia alise rationes secundum
COMMEiNTARIUS.
quemdam l^ordinem se includunt,
etnon e converso. Non enim omne
generativum est potens generare, (m) Aliter respondetur adhuc ad rati- 19.

sed e converso, sicut nec omne onem et aliter ad minorem. Ilic recitat

potens generare generat, sed e aliam opinionem scilicet Henrici, qui dicit
converso nec omne generans est
; quod licet in re sil in prima persona una
pater, utpote si moriatur ante tanlum relatio originis ad secundam per-
formationem foetus in utero, sed e sonam, scilicet paternilas, tamen illa di-

converso, omnis pater, qui habet slinguitur secundum rationem, prout

foetum generatum coexistens, ge- est habitudo primae personse ad secun-
nerat vel generavit ; videtur ergo dam ;
polest enim inlelligi sub ralione

generativum esse primum tan- aptitudinis ad generandum, ut expri-

quam inclusum in cseteris, vel eis mitur sub nomine generativi, sub rati-

prsesuppositum. Quando^ergo ac- one polentise, ut supposilum exprimiiur

cipitur in minori rationis princi- per hoc quod est polens generare, vel
palis, in isto articulo, quod gene- sub ratione actus, ut exprimilur per hoc
rare est prima proprietas incom- nomen generans, vel sub ratione habenlis

municabilis in prima persona, hoc genitum coexislens, ut exprimitur nomine

est verum, loquendo de ista rela- patris. Et sic eadem proprielas sub prima

tione secundum rem, quam impor- ralione, scilicet generalivitate, constituit

tat generans vel generare, sed non Palrem ;

quod autem generativitas sit

loquendo de ipsa sub ratione gene- prior aliis, probat ista opinio, quia illa est

rare, sed sub ratione generativita- prior, secundum quam medialius habet or-

tis, quia sic est prior, et si huic dinem ad oppositum, scilicet ad genilum,
addatur, quod secunda persona quam illa quae immediatius ; generativitas

constituitur per generari, ut genera- enim mediatius respicil genitum ;

pater-

ri, tunc illa est falsa, prima persona nitas vero immedialius, quia immediate ad
consliluilur per relalionem opposilam illum ;
generalivum enim immediate dicit

illi, quce constituit secundam personam, ordinem ad generabile, el potens gene-

et hoc non de re-

intelligendo rare immediate, dicit ordinem ad polens
latione eadem secundum rem, sed generari, et generans immediate dicit or-

de ratione ejusdem relationis re- dinem ad genitum, et quia generabile est

alis. pnus genito, ideo sequitur quod genera-

D. Thom. respondetur ad eamdem
Aliter tivum sit prius generante, et hoc est quod
1. p. q. 46.
art. 4. minorem, quod constitutivum pri- dicit.

mae personae potest dupliciter (n) Hoc etiam declaratur, quia illae rati-

considerari Uno modo, ut pro-

: ones secundum quemdam ordinem se in-
prietas, alio modo ut relatio, con- cludunt, et non e converso ; non enim
 ;

QU^STIO iV. 100

omne generativuni est generans, sed e non constituit personam nisi se-
converso ; niodo illud esl prius, a quo non ciindum quod est in re, et ex na-
converlilur subaislendi consequontia. Con- tura rei, alioquin non constitueret
cedit ergo ininoreni, scilicet quod palerni- personam realem, quia reale non
las est proprielas consliluliva Falris, non constituitur nisi per illud quod est cSSt
tamen sub ralione palernitalis, sed sub in re, et ex natura rei; ista rela- "tebta
parte rei,
ratione generalivitalis. tio primae personse non est in rc non uta
'
DOblS
ex natura rei, nisi in ratione ac- concjpi
pOtCbt.
tualissima possibili sibi; ergo
SGHOLIUM.
quantumcumque possit considera-
ri per intellectum, sub ratione
Refutat Doctor utramque sententiam alla-
aptitudinis vel actualitatis, cum
tam primo conjunctim, quia relatio consti-
non constituat personam divinam,
tuit secundum quod est in sua actualitate,
alias uon realiter constitueret sed non est
nisi ut est in re ex natura rei, et
;

in re, ni»i ut actu refert, ergo. Secuiido. hoc non est nisi sub ratione actu-
non inconvenit primam personam esse simul alissima, sequitur, quod non con-
natura cum secunda, quod istae sententiaj stituit nisi sub ratione actualis-
vitare contendunt, quia cum hac simultate
sima.
stat ordo originis, ut dictum est. art. \. quod
enim dat esse alteri, est prius origine ipso,
Per idem contra secundam re- Relatio
non
et simul natura, cum non possit esse sine eo. sponsionem, quia etsi intellectus constituit
ut
Tertio, in constitutivo secundae personse non possit considerare circa paterni- proprietas
ponitur distinctio aptitudinis vel proprieta- tatem, rationem proprietatis, hens
^ et^^^^K''-
^ '
elatione.
a relati
tis a relatione, tamen est aeque actualis et
rationem relationis, non tamen
incommunicabilis ac prima. Quarto contra
ipsa est in re nisi sub unica rati-
Henr. quia illa aptitudo non est primo in-
communicabilis, sed ille cui convenit, nec
one reali sub ista ergo constituet,
;

dat esse actuaii<simum, qaod soium potest et sub iUa non potest esse ad se
esse in Deo (et refutat rationes Henrici). ergo relatio, et non nisi relatio
Quinto, contra D. Tliom. quia illa propri- correspondens secundse personae,
etas, cum sit a parte rei, est ad se vel ad
et ita sequitur propositum.
alterum ; ergo constituit ut absolutum, vel
ut relatio. Sexto contra eumdem : Relati-
Secundo sic (b) : Ideo ponitur
onem considerari ut proprietas est, cst tan- ista distinctio, in una via princi-
tum habitudo rationis, in ipso; ergo sub hac pii gene)'ativi, et in alia propri-
consideratione non constituit personam, etatis et relationis, ut videtur
quia habitudo rationis non facit praedicatum
constitutivum primse personge
realiter convenire alicui. Doctor late tractat
esse omnino simul cum constitu-
'de hac q. et his refutationibus, d. 28. q. 3.
ubi ponit sententiam Joan. de Ripa, asseren-
tivo secundfp personse, quia vide-
tis personas constitui per absoluta, quam tur aliquo modo esse prius; sed
non improbat, de qua late primo, d. 26. opin. non oportet hoc vitare, tanquam
3. n. 23. et 24. vide ibi Scholium nostrum. inconvenienS; quia, ut argutum
est in primo articulo, ubi sunt or-
Contra ista arguitur(a) duplici- dines distincti, quorum alius alium
ter Primo contra ambas conjun-
; non nec necessario prro-
includit,
ctim, secundo contra utramque exigit, potest unus ordo stare
divisim. Conjunctim sic : Relatio cum simuUate opposita alteri or-
 170 QUODLIBET.
potest (Jini. Sic est de ordine oriffinis quo per se causa alicujus prioritotis,
stare ordo
originis quisest ab alio, et ordinc natura^, non per hoc tollitur illa prioritas;
ordine quo prius potcst Gssc siuc poste- ergo Socrates pater, prout inclu-
sicest riori, quod scilicet ordo originis dit paternitatem, quae est causa

persinam ncc istuHi includit, ncc neccssario prioritatis, adhuc esset prior ori-

Endam! praBCxigit ergo potest stare cum

; gine Platone filiO; ubi includitur
^de^quo2^.
simultate opposita isti ordini, quae ratio posterioritatis originis, et
simultas est, extrema non posse tamen Socrates, ut pater,est simul
esse sine se invicem; hsec simultas natura cum Platone filio, sicut
est propria correlativorum ergo ; correlativum cum correlativo.
simul stant ordo originis inter Posset etiam(c)confirmari ratio
primam personam et secundam, principalis contra utramque re-
sive inter constitutivum hujus et sponsionem ad istam minorem,
illius, et simultas correlationis; quia in secunda persona non po-
non ergo, ut vitetur ista simultas, nitur distinctio aliqua in constitu-
oportet ponere illam generativita- tivo nec etiam secundum aptitu-
;

tem constitutivum Patris, vel dinem, nec secundum actualita-

aliam proprietatem, et non pater- tem, nec secundum rationem pro-
nitatem quantum ad primam
,
prietatis et relationis, et tamen^, .

Relationo'
. . . .

viam;nec etiam paternitatem ut sequaliter requiritur entitas posi- minus

proprietatem; non ut relationem , tiva et entitas relativa, ad con- prim'am

quantiim ad secundam viam, quia stituendum primam personam seaSm

p®'"'°'^'"
omnino sub ratione reali consti- sicut secundam, quia utraque est
tuit, et sub ad secundam
illa est seque incommunicabiliS; et utra-
personam, et ita simul cum illa. que est seque actualis et secun- ;

14. Confirmatur, quia quod neces- dum communem viam, nulla potest
sario dat csse perfecte alteri, ex esse prima entitas incommunica-
hoc necessario est prius origine bilis nisi relatio originis.

illo, et simul natura cum
quod non potest esse sine eo non
est ergo repugnantia inter esse
prius origine, et esse simul natu-
ra, sed necessaria concomitantia.
quando est perfecta origo et com-
pleta.
Conflrmatur illud exemplo, sed
forsan includit aliquod dubium
Si Socrates est pater Platonis,
non solum Socrates est prior ori-
gine Platone sed Socrates pater
; omnino prima, sed reducetur ad
prior est origine Platone fllio,
Socrates ut probo, quia paternitas est per se
prFo^r^lst causa prioritatis originis. Inclu-
^fliio!'^ dendo ergo totum illud, quod est
eo, ita Contra primam viam (d) argui- 15.
Aptitudo
; tur specialiter, primo per hoc, nonest
primo
quod aptitudo non est primo in- incommu
nicabilis.
communicabilis; non enim videtur
aptitudo incommunicabilis, nisi
vel per fundamentum cujus est,
vel per terminum ad quem. Si enim
aptitudo ut aptitudo non est pri-
: mum, sed est alicujus entis, cui
aptitudo convenit, nec ejus unitas
sive incommunicabilitatis erit
aliquam entitatem, quse, si sit
communicabilis, etiam aptitudo
consequens est communicabi-
lis Sicut enim natura huma-
 QUiflSTlO FV. 171

na cominunicabilis est, ita apti- innuitur in illa probationo, quod

tudo risibilis consoquens, est rationes aliquae ojusdem relationis
communicabilis. Et communitei* quasi sunt personse jam constitu-
responsiones per aptitudinom t<T, respondebitur in responsione
videntur minus efticaces.nisi detur ad primum principale. Possct
aliquid per quod sit illa aptitudo, etiam illud de immediatiori aliter
alioquin facilo essct solvere adduci pro conclusione nostra,
omnia, dicendo, lioc sic est, quia quia secunda persona formalitor
talis aptitudo cst. Non sufficit hoc. constituitur relatione, ut immedi-
^hysic. Si enim qu?eratur quare lapis de- ate respicit primam personam;
^^-
scendit, non sufticit respondere, non enim ponitur illa constitui
quia aptus natus est, nisi assigne- genorabilitate, et pari ratione in
tur, qu3e est ratio aptitudinis , proposito.
quia, scilicet gravis, et hoc, quia Quando autem confirmatur illa 16.

sic mixtum est, quia scilicet in eo
dominatur terra, quod est elemen-
tum grave et terra gravis, quia
; converso, hoc non concludit prio-
talis secundum aliquam qualita-
tem priorem, vel quia talis secun-
dum quidditatem specificam.
Quando ergo arguitur (e) per
illam rationem, quod relatio con-
stituit sub ratione generativitatis,
qnia sub ratione illa constituit,
sub qua dat primo esse incom-
municabile; generativitas, uttalis,
scilicet ut distinguitur a generare,
est hujusmodi; minor ista dupli-
citer est falsa , et quia ut sic,
dat actualissimum, quale so-
esse
lum potest esse in Divinis, et quia
ut sic, non dat esse incommunica-
bile primo, quod per se requiritur
IsuuiiT ^*^ ^**^ personale. Probatio etiam
ratio per hoc, quod generativum
includitur in quolibet alio, non e
ritatem constitutionis personalis,
quia non prioritatem in actuali-
tate incommunicabili, sed tantum-
modo in consequendo, et ut plu-
rimum, quse sunt priora in conse-
quendo, sunt communiora, et
minus incommunicabilia.
Contra secundum (f), nullaenti-
tas una, hic signata, potest esse
extra animam, quin vel sit forma-
liter ad se, vel ad alterum, licet
non forte, secnndum aliquos, possibile
esset aliquem conceptum indiffe-
rentem haberi; qui nec per se
osset ad se, nec ad alterum, tamen
nulla res extra animam posset Omnis
esse indifferens, quin perseentitas entitas
existens est

LsTst"
^^^^ ^® mediatiori et immediatiori, hsec sit a se, vel ad alterum detur ;
ad se, vei
ad
concludit pro nobis, quia loquendo illud ergo, quod dicitur consti- aiterum.

de relatione originis primae per- tuere ut proprietas, dicatur .4;

sonae ad secundam, ipsa solum sub quaero ergo consequenter an enti-

illa qua respicit im-
ratione, sub tas ejus in re sit formaliter ad se
mediate secundam, est ibi actualis- vel adalterum; si formaliter ad
sime et simpliciter incommunica- se, constitutivum per ipsum ost
bilis, imo circumscripta illa rati- formaliter ad se, quod ipsi ncgant;
one, nuUa alia esset ibi actualissi- si formaliter ad altorum, ergo
me, nec incommunicabiliter. Quod illud sub ratione formali, qua
 172 QUODLIBET.

constituit, est relatio, qnod est Exemplnm, risibile com-

siderat.
propositnm. paratnr ad hominem, sub illa
Pr?iRterea cum dicis, paternitns ratione et habitndine, qua est
ut proprietas, quaero quid intelli- proprietas ejus; et rationale, nt
gis? vel reduplicatur ibi formnle est differentia specifica, et huma-
constitutivum personse aut ali- , nitas comparatnr ad hominem
quid consequens in re, vel in in- sub ratione, qna est natnra, sive
tellectu formale constitutivum quidditas ejus. Tn omnibns istis
ejus. Si secundo modo, da ergo comparationibns, non variatur
illud formale constitutivum ad essentia per se ejus qnod^compa-
quod sequitur illud, quod ipsum ratur. Si enim qnseratnr, qua ra-
non est nisi paternitas, ut pater- tione risibilitas est demonstrabilis
nitas, quia modus ille non conse- de homine, vel est per se passio
quitur nisi illam realitatem for- ejns risibile ut risibile, ita quod
malem ergo constitntivum est
; si verum est hoc, risibile ut pro-
Speculati
per se entitas ad alternm. Si prietas demonstratur de homine, subtilissi
ma.
primo modo, cum proprietas prse- per illud denotatur aliquid
ut,
* al. prseci-
se. cise * relationem rationis impor- constitnens rationem risibilis, non
tet, sequitnr quod illa prima per- autem distrahens ab ejus ratione,
sona constituitur relatione rati- etiam ut comparatur ad ipsum;
Pondera onis, quod est absnrdnm. Qnod unde si risibile secundum quod ri-
verbum
contra autem praecise importet relati- sibile est qnalitas, etiam ut per
formalistas
de dittin- onem rationis, probatur,
quia se passio demonstrata de homine
ctione
ex natura dicit habitudinem paternitatis ad est qnalitas, non autem est relatio,
inter
rei
constituta- patrem paternitas
;
autem ad licet illud quod dicit modum ejus;
et constitu
entia.
patrem nullam habet habitudi- scilicet proprietas, dicat relati-
nem nisi rationis, quia nec di- onem.
stinctionem. Consimiliter,si rationale ut rati- 18.
17.
Ista ratio et principalis conclu- onale sit substantia, suo modo,ra-
sio contra istam distinctionem, tionale, ut differentia specifica ho-
declaratnr sic Qnantumcumque
: minis,estsubstantia simili modo.U-
sit relatio realis ad oppositum cet hoc quod est esse differentiam,
realiter distinctum, tamen intelle- importet qnamdam relationem
ctns potest comparare illam ad rationis, quia intentionem secun-
fundamentum vel subjectum in dam ; et sic universaliter,quidqnid
quo est, et si ibi non sit distinctio reale convenit alicui considerabili
realis, nulla potest ibi esse com- secundnm"se, et secnndum aliqnam
paratio, nisi per intellectum et habitudinem rationis, si dicatur
Reduplk
solius rationis. Nunc autem intel- sibi competere ut tale, scilicet ut tio

lectus potest considerare illud sub proprietas, vel differentia, non rationif
non toll
ratione istius comparationis, vel destruitnr per se ratio illins, quod quod pf
ee conre)
relatione rationis per hoc enim ; snbest illi habitndini, nec illa ha- reduplic
lo.
quod sic considerat, nihil variatnr bitudo est formalis ratio alicnjns
in ratione illius, quod primo con- prsedicati realiter inhserentis, sed
 QlIyBSTIO IV. 173

tantummodo est ratio, sub qua illi, simode possit ad inlellectu considerari,

quod subest, couipetit illud proe- ul lamen constituil personam, non

dicatum. De ista reduplicatione consliluil, nisi ul esl in re, et extra

ejus ({uod dicitur, ut tale, patet omnem consideralionem intellectus.

in prcecedentc quicstione, articulo sc- {b) Secundo sic, ideo quaerif.ur^isla di-

cundo. stinctio, etc. Ilic replicat ralionem supe-

ternkas Ad propositum, paternitns ut rius factam, quai erat de difficullale,

iprietas, proprictas, cum non habcatur ibi quomodo Faler esset simul cum Filio,

,ia^i5o
nisi quoedam relatio rationis, et ut simul posset generare, et diclum
stabit seuiper eadem ratio forma- fuit quod cum simullate nalurie stat or-

lisejus, de quo dicitur, ista com- do, scilicet prioris el posterioris in ori-
paratio, ef" illa prsecise erit ratio gliie, et quod talis ordo possit stare

cujuscumque praedicati dicti de ultra dicta liic et ibi (scilicet quod ordo
subjecto, et ita si paternitas ut originis non includit, nec prseexigit, nec
paternitas, sit relatio, paternitas coexigit ordinem naturae ), adducit unum
ut proprietas erit relatio. Si enim exemplum, dicens sic : Conftrmalur illud
intelligeretur \y ut proprie , ut exemplo, elc.

causalitas inhserentiae praedicati (c) Posset etiam conftrmari ratio prin-

realis ad subjectum, sicut ista est cipalis contra utramque re^ponsionem, etc.

falsa : Paternitas, nt proprietas cst Non enim dicitur, quod filiatio constituat

relatio ad Filiuni, ita ista esset sub ratione generabilitatis, ut palet, sed
falsa : Paternitas, ut proprietas est filiatio, ut actualiler in re existens con-
relalio realis ; sed sic est relatio stituit.

rationis,quia hoc, quod est esse (d) Contra primam viam. Ilic Doctor ar-
proprietatem, non est ratio in- guit specialiter contra primam viam, et

haerentioe aiicujus prsedicati rea- ralio slat in Iioc, quia constitutivum per-
lis, cum ipsum dicat formaliter sonae est primo incommunicabile ; nulla
relationem rationis. Specialiter aptiludo est primo incommunicabiiis,
autem de constitutione reali extra patet, quia praecise sequilur enlitatem,
animam, nihil juvat tale ut, quia cujus est aptitudo. Si enim homo est
quod constituit formaliter aliquod communicabilis, etiam risibilitas erit com-
realC; oportet esse reale, et ut municabilis et si aptitudo sit incommuni
reale. cabilis, res cujus est lalis aptitudo erit in-

communicabilis ; cum ergo entitas perso-

nalis sit primo incommunicabilis, el sola

COMMENTARIUS.
illa, et nulla aptitudo sit primo inco-
municabilis, sequilur quod paternitas sub
(a) Contra ista arguitur dupliciter. ratione aptitudinis, non erit proprielas
Nunc Doclor improbat lias duas respon- conslilutiva personae.

siones simul, et improbationes stant in (e) Quando ergo arguitur. Hic solvit ra- soiutio
''^'•'°""'"*
islo superius dicto, scilicet quod pro- tiones faclas pro prima opinione conce-
prietas non constiluit personam realem, dendo quod proprielas sub illa ratione
nisi ut praecise est in re, et in actualis- consliluit, sub qua dal primo esse, sed
sima existenlia reali ; et quamvis diver- dal simpliciler primo esse ut est in actuali
 174 QUODLIBET.

exislentia, ut supra dixi ; et cum probatur tnit personam, non tamon ah-
de mediatius et iminedialius, ratio est pro soluto ut ossentia, sed ut sola rati-
me, quia sub illa ralione, sub qua paterni- one difFercns a relatione. Primum
tas immediato respicit Filium, est ibi actu- probatur sic, quia personse con-
alissirae et simpliciter incommunicabilis, venit per se subsistere; sola au-
et sub illa simpliciter conslituit; er^o. tem essentia est ratio substendi,
Ad aliam, quando dicitur quod generati- quia secundum Augustinum 7. de
vum includitur in quolibet alio, et non e Trin. c. 6. vel 9. substanlia est, cjua

converso, hoc non concludit priorilatem per se pater est. Et idem sup. c. 4.

constiluUonis personalis, quia non priori- Oinnis res ad se subsistit, quanlo magis
tatem in actualitate incommunicabili, sed Deus' Per relationem autem com-
tantummodo consequendo, et ut pluri- paratur persona ad oppositum.
raum, quae sunt priora in consequendo Contra illud, cum dicitur quod Thom. 1
p. q. 36.
sunt communiora, et minus incommuni- essentia, ut sola ratione differens art. 2.
Easentia u
cabilia, patet in ordine Praedicamentali. a relatione, constituit personam differeos
relatione
Contra (0 Contra secundum Ilie improbat se- primam, aut ly ut dicit formalem Don
constituit
opTmonem cundam opiuionem. Et ratio stat in hoc, rationem respectu pr?edicati, aut personam
quia nuUa entitas singularis ex'.ra animam, quid constituens formalem rati-
est, quin sil ad se, vel ad alterum, licet onem. Si primo modo, cum hoc
forte, secundum aliquos, possit dari con- quod est dilFerre sola ratione
ceptus indifferens, qui nec esset ad se, relationem, non importet nisi re-
nec ad alterum.et patet de conceptu entis lationem rationis, sequitur quod
etiam secundum ipsum Doctorem ;
quid- relatio rationis est ratio formalis
Nota. constituendi personam. Si secun-
quid sit de hoc non est praesenlis specu-
lationis, sufficit quod in re non possit do modo, tunc qusero illud respe-
dari. Detur ergo illud, quod dicitur propri- ctu cujus illud ut dicit rationem
etas, et dicatur A, quaero consequenter, consequentem, hoc non potest po-
an enlitas ejus in re sit forraaliter ad se, ni nisi essentia secundum se, quia
vel ad alterum. Si primo, ergo constitu- tu dicis, quod essentia, etc. ergo
tura per ipsam erit absolutura, quod ipsi essentia secundum se erit ratio
negant. Si secundo, ergo iUa entitas sub constituendi in re, quod tu negas.
ratione formaU, qua constituit, est relatio. Prseterea, essentia ut sola (b) ra-
tione differens a relatione, aut est
SGHOLIUM. communicabilis, aut non. Si com-
municabilis, ergo communicabile
Adducit alium raodum, qui videtur D.
formaliter constituit incommuni-
Thoin. scilicet essentiam ut distinctam a
cabile. Si incommunicabilis et es-
relationo constituere personam. Hunc mo-
dum efficacissime et clare refutat, et re-
sentia, omni modo etiam ut essen-
spondet rationi pro eo adductae. tia sola ratione differt a relatione,
tantummodo est ad se, et ita non
Aliter dicitur adhuc (g) ad mi- formaliter ad alterum, sicut rela-
19.
norem quasi exponendo illam re- tio, et tamen non realiter distincta
sponsionem secundam de proprie- a relatione; ergo essentia omnino
tate, quod essentia divina consti- ut essentia est, sola ratione diffe-
 QU^STIO IV. 175

rens a relatione, et tiinc ut prins, ethoc modo snnt tres snbsistentes,

essentia ut essentia constitueret. sicut sunt tres personae, quia tres
:o. Consiniiliter potest ar<>'ui , si subsislentes incouimunicabiliter,
essentia ut sola ratione dirtercns non sit
licet nisi unum per se ens ;

a relatione, constituit, tunc essen- major ergo ista : Conslilulivum per-

tiaaut est ad se, aut ad alterum ; soiiale dal esse subsistere, vel est ratio
si est ad se, ergo constitutnm siibsistemli, debet intelli,i^'i secundo
formaliter est ad se si ad alte- ; modo, quia est ratio incommuni-
rum, erg-o essentia ut essentia cabiliter subsistendi.
erit ad alterum, quia essentia ut
essentia sola ratione differt a re-
latione, sicut probatum est. GOMMENTARIUS.
Blituti- Praeterea generaliter (1) consti-
'um
a ut tutivum est constituto ratio dif-
(g) Aliter dicilur adhuc ad minorem, etc. 21.
enieas,
/el ferendi vel conveniendi, non au- Gontra arguit Doctor, "et primo contra esse™t°ia°
jrens
;tituit,
tem ipsum, ut conveniens vel lioc quod dicit opinio, scilicet quod essen- peSJnam,
sed
nduai
differens, sed secundum se con- tia,ut. sola ratione differens a relatione con-
e. stituit, sicut rationale secundum stituit personam, quia aut ly m^ dicit for-
se, non ut conveniens, nec ut dii- malem rationem respeclu praidicati, quod
ferens, constituit hominem, licet est constituere personam, id esl, quod
iiomo constitutus per rationale, inquantum (iifferens ratione constiluat,
per ipsum distinguatur formali- et tunc relalio rationis esset formalis ralio
ter, vel conveniat. Distmctio ergo conslituendi personam, quas habel verum
vel convenientia convenit consti- esse reale, quod est impossibile aut ly
;

tuto per rationem formalem con- ut dicit aliquid consequens formalem rati-
stitutivam, non autem includitur onem, et tunc qusero illud, respectu cujus
in ipsa ratione constitutiva. Da dicit rationem consequentem, non potest
ergo hic aliquam rationem con- poni, nisi essenlia secundum'se ; ergo es-
stitutivam qua3 sit constituto ratio sentia, ut essentia, erit ratio formalis con-
convenientiae vel ditferentiffi, ita stiluendiin re, quod tu negas, et hoc pa-
tamen quod in ipsa ut est ratio let. Si ut differens sola ratione a relatione
constituendi, non includatur per dicit tantum aliquid consequens forma-
se primo convenientia vel dif- lem rationem conslituendi, et tahs diffe-
ferentia. rentia rationis non consequitur nisi essen-
sistere .A.(l argumentum autem pro ista tiam, ut essentia ; ergo ipsa essentia, ut
iples
Deo. via de subsistere, dico quod subsistere essentia, erit formaHs ratio constituendi,
est aequivocum Uno modo acci- : quod tamen opinio negal.
pitur pro per se esse, prout exclu- (h) Prxlerea, essentia ul sola ratio diffe-

dit inhoerere, et in alio esse ut pars rans, etc. Si enim essentia, ut essentia
in toto ; et hoc modo unum est tantum ratione differat a relatione, cuni
subsistere, sicut unum est per se esse, nullo modo secundum istam opinionom
et sic loquuntur auctoritates Au- differat, prajter opus intellectus, ergo ut
gustini. Alio modo subsistere est sic, constituet, quod ipse negal.
incommunicabiliter per se esse, (i) Praslerea generaliter constilutivum
 176 QUODLIBET.

est constituto ratio differendi vel conve- Sed si constituil, ut in ullima actuaUtate,

niendi, non autem esl sic ralio, ut conve- lunc necessario filiaUo erit prajcise in eo-

niens, vel ut differens; non enim rationa- dem instanti, eliam originis. Patet per
le est ralio fornialis distinguendi hominem ipsum, quia palernitas est formaliler ha-

ab a3ino, inquantum ipsum rationale dif- bitudo ad filium, ergo in quocumque si-

fert ab alio, sed est ratio secundum suam gno, sive naturae, sive originis ponitur,

absolutam entitatem. Si ergo essentia con- formaUter erit habitudo ad fiUum; ergo in

stituit personam, non conslituet inquan- illo signo erit fiUus, ergo cum in eodem
tum est differens, sed praecise secundum inslanti quo est fornialiler et actuaUler ha-

suam formalem enlitatem constituet. bitudo ad Filium consUluat Palrem,

In isto articulo occurrunt nonnullse diffi- slaUm sequitur quod Pater non erit prior
Primum Filio origine.
dubium. cultates ultra supra dictas.Primo dubitalur
quod proprietas non Tertio principaliter dubitatur de illo Tertium
in hoc quod dicit,
dubium.
constituit nisi ut actu existens in singulari exemplo posito, sciUcet quod paternitas

existenlia, quia ex hoc videtur inferre SocraUs sit causa prioritatis originis, et

quod proprietas hyposlatica in divinis sil quod Socrates inquantum pater, sit prior

vere singularis, quod videlur falsum. origine Platone fiUo ; hoc enim non vide-
Tum, quia contra eum qui vult m prinio, lur verum, nec ad mentem Doctoris,

dist. 2.part. 2. g. 1. quod singulare in hoc patet. Primo, quia paternitas in nobis

differt a supposito, quia singulare est modo concurrit ad aUquam produ-

nullo

communicabile ut quo, supposita nullo cUonem non enim est ratio formalis
;

modo, nec ut quo, nec ut quod. Tum, SocraU ad producendum Platonem, nec

quia si taiis proprietas personaUs esl sin- similiter est conditio agentis, ut patet,

gularis, aulestratio singularitatis ; aut de imo nulla relalio secundum Doctorem,

se formaliter est singularis, sicut essentia ponitur activa alicujus, nec ut guo, nec

divina ; aut est quid constilutum ex aU- ut quod.

quo conlrahibili ad singularitatem, et ex Secundo instatur, quia Doctor in primo, 23.

aUqua ralione singularilatis. Si primo, dist. 3. queest. 5. et in secundo disl. 1.

tunc est ratio constiluendi singulare, et quxst. 2. vult expresse quod in aUquo
sic persona constituta erit singularis, et priori ad absolutum in causa, sequatur

sic communicabUis. Si secundo, videlur absolutum in effectu, ita quod generatio

sequi idem quod prius. Si tertio, hoc non Platonis terminatur ad absolulum in Pla-

videtur : Primo, quia quidquid est in di- tonem, quo absoluto producto, staUm
vinis est in uUima actualitate ; nihil enim resultat relalio, puta filiatio in Platone, et

ibi est potentiale, sive contrahibile. Se- paternitas in Socrate, et non magis una
cundo, quia sequeretur quod persona con- quam alia, et per consequens patet quod

stiluta, ut prius, esset formaUter singu- paternitas in Socrate non est causa

laris, et sic non simpUciler incommunica- prioritalis originis, quia filiatio nuUo modo
bilisut quo et ut quod. dependet a paternitate, cum seque primo

Secuudum Secundo principaUter dubitatur in hoc sil fiUatio in Platone, sicut paternitas in
dubium. quod paternitas constituit, ut Socrate. SimiUter sequeretur ex hoc quod
q^od dicil,

in ultima actualitate , qmdi hoc videtur re- generatio activa in Socrate esset causa
pugnare cuidam dicto suo ; dixit enim priorilatis originis in ipso, et sic Socrates

prius quodipsa est prior origine fiUatione. generans esset prior origine Platone ge-
 QUiESTIO IV. 177

nilo, qu3d tanen nan videlur, quia geiio- Terlio, probo quod etiam Pater sit sim- 24.
ratio passiva ;eque primo inest Platoni, pliciler prius natura Filio, si ponatur quod
siculgeneratio.scilicetaoliva inest Socrali. ipsum producal. Et accipio diclum Docto-
artiim
Quarto principaliler dubitalur de illa ris in primo, disl. 8. el in secundo, dist.
biuiii.

diffioultate, qua nilitur probare quod cuin prima, q. 2. el 3. el d. 25. et in primo,

simultale naturae stal ordo originis, el sic dist. 39. quod causa in eodem instanti
Paler in divinis, elsi sit simul natura cum quo causal, adliuc inlelligitur prior natu-
Filio, lamen est prius origine. Et primo ra ipso producto, sive causalo. IIoc idem
probo quod nuUo modo sit prius nec na- vult in 2. d. 5. vult enim in 25. secundi
tura, nec origine, quia in quocum(]ue in- quod volunlas noslra ex hoc intelligatur
stanti principium formale productivum est contingenter et libere elicere actum, quia
perfectissime dispositum, et sit producti' in eodem instanti quo elicit, potest non
vuinpermoduin naiurae, ineodem inslanti elicere ; et hoc esl quia in eodem in-
est produclum. Sed essenlia in quocuin- stanli quo elicil, adhuc inlelligilur prior
que instanti est in Palre, sive memoria nalura ipso actu, ut patet ia primo, disl.

foecunda in Patre, tunc ipsa memoria est 39. de volunlate divina, ubi Doctor vull
oplime disposita ad producendum Filium, quod voluntas divina possit velle pro
hoc patet a Doctore in primo d. 7. sed in instanti A Petrum sedere, et quod possit
primo instanti originis, quo Pater est Pa- pro eodem insLanli velle ipsum non
ter est memoria foecunda optime disposita sedere, quia in eodem instanli quo vult
ad generationem; ergo ineodem instanti Petrum sedere, potest non velle, propter
Filius est productus. Si enim in eodem in- prioritalem naturae, quia ut vult adhuc
stanti non est productus, oporlet assigna- est prior nalura actu eUcito ; hoc idem
re causam quare non possit simpliciter in patet in primo, dist. 40. Ex his videtur
eodem instanti produci, cum in illo inslan- sequi quod Pater, elian? quando producit
ti sint omnia requisita ad productionem. sil prior nalura ipso produclo, el non
Secundo, probo quod sufficiat priorilas videtur posse assignari isLa causa, (luia
originis in principlo formali productivo, et aliud est loqui de causa, quai producit
nullo modo in Patre inquantum Pater est, aliud in natura, el ahud estloqui de causa
quia tota perfeclio producenlis est a prin- producente, quye nullo modo producit
cipio formali produclivo, uL expOGui in aliud in natura, quia primo modo causa
primo, d. prima,q. 2. etdiH.^. quaest.&. est bene prior natura, quando causit,
Posito ergo quod Paler, ulPater, siL simul ipso causato, sed non sfquiLur secundo
origine cum Filio, adlmc salvaLur prioritas modo, quia secundo modo non producilur
originisin producenLe, quia sufficit in pro- aliud in nalura. lloc nihil est, quia pona-
ducente quod principium formale produ- tur causa perfectissima, et nuUo modo
ctivum, a quo esl tota entitas, et perfectio irapedita, et siniiliter producens perfecti-
producti sit prius origine omni memoria simum omnimode disposilum, ita videtur
foecunda in Filio, et ipsa memoria quod causa ajque primo producat suum
[noria
;und8 f(jecunda in Patre est principium formale effectum, sicut producens suum produ-
it IQ
•e, ut producLivum ; ergo ex hoc videtur salvari ctum, non enim quoad hoc videtur posse
lucliva
»st. prioritas in goneratione divina, et omni- assignari differentia aliqua. Si ergo causa

moda simultas correlalivorum, scilicet Pa- perfeclissima omnimodo disposita, ut

tris et Fihi. producit, sive ut causat effeclum, est pri-

Tom. XXV. 12
 178 QUODLinET.
or nalura ipso effectu ; ergo a simili in singularis, sed entitas omnino incommu-
divinis Pator, ut producit Filium, erit prior nii'abilis prieler omne opus intellectus. Si
natura Filio, et sic non salvabilur simul- dicatur, quod ista se Iiabent perordinem,
tas, quaeopponilur ordini nalurali in cor- ut quidamScotislaj dicunt, scilicet singula-
relativis, vel oportet dicere quod Pater, re, suppositum et persona, quia omnis
nullo modo producat Filium in divinis. personna est suppositum, et non e con-
Quintum Quinto principaliter dubitalur in hoc tra; patet, quia persona estincommunica-
dubium.
quod dicit, quod paternilas ul proprielas bilis existentia in natura inlellectuali,

non conslituit quin etiam constituat, ut re- suppositum vero est incommunicabilis
latio, cum in re idem sint, licet sola rali- existenlia, etiam in natura non intelle-

one c?i/7era»^. Gontra, quiahocnon videtur ctuaU, ut palet de isto lapide. SimiUter
sequi, nam ipse concedit quod Deus ge- omnesuppositum estsingulare, non e con-
nerat, et tamen negat, quod essenlia tra, ut palet de hac albedine, quae est
generet, ut patet inprimOt dist. 5. quaest. 1. singularis, et non supposiluna, cum sit

Quomodo et tamen Deus et Deitas sola ratione diffe- communicabilis ut quo.

Deus el
deitas runt, quia concretum et abstractum sola Respondeo (salvo semper meliori judi-
differant
x'atione. consideratione inleUectus differunt, ut cio )
quod hoc est verum in creaturis, ubi

palet a Doctore in primo, dist. 8. q. 3. Si nalura contrahitur ad singularitatem. Dico

dicatur, quod cum dico, Deus generat, secundo, quod etiam in divinis conceditur,

quod ly Deus supponit pro Patre, et sic non secundura naturam contractam ad
ista est vera, Deus general, quia Pater qui singularitatem, sed secundum naturam,
est Deus generat. Gontra, quia hoc con- quae de se formaUter esl singularis, cujus-
cesso, saltera non potest in hoc evitari, modi est nalura divina, et sic in divinis,

quia hsec conceditur, Deus creat, imo est omnis persona est singularis, quia includit

primo vera, ut ly Deus supponit primo pro naturam ex se formaliter singularissi-

hoc Deo, et non pro aUqua persona, ut mara. Si eliam accipialur singulare quoad
patet a Doctore inprimo, dist. 4. quaest. 2. aliquam ejus conditionem, videlicet quod
et tamen hsec negatur a Doctore, Deitas singulare est incomraunicabile ut quod,
creat, ut ipse probat e/i primo d. 5. q. 1. sic potest concedi quod persona in divi-
ubi vult quod de ultimate abstracto non nis est singularis, quia incommuiiicabilis
possit verificari adjectivum adjective ut quod; sed secundum quod singulare
tantum, cujusmodi est ly creat\ ergo.a si- est comraunicabile ut quo, hoc modo per-
mili de paternitate, etc. sona divina, nec alia persona est singu-
25. Uespondeo ad omnes objectiones, et laris. Nota etiara, quod in creaturis non
Responsio
ad omnes primo ad primum dubium, concedo quod sequitur formaUter, quod suppositum sit
objecliones.
iUse rationes concludunt contra illam con- singulare ; non enira suppositum est for-

clusionem sic absolute inlellectam. Dico maUfer singulare, propter rationes repu-
ergo, quod illa conclusio debet sane in- gnantes singularis et suppositi, sed debet
telligi, cum dicit Doctor in exislenlia sin- sic inteUigi, quod suppositum est singu-

gulari, accipit ibi singulare non proprie, lare, id esl, quod necessario praesupponit
sed ut distinguitur contra commune, id naluram singuUrem. Multa etiam sunt
est, quod sit entitas nullo modo coramunis, quae non sunl nec suppositum, nec sin-
sed enlitas existens extra omnem consi- gulare, eliam ioquendo de esse eorum
derationem intelleclus, non quod vere sit extra animam; patet, quia haecceitas non
 OU^STIO IV. 179

dicilur proprie singularis, sed ralio for- liabitudo ad Filium, ut ad terminum; ergo
malis consliluendi sini,'ulare, nec simili- in illo inslanU esl Filius, negalur conse-
ler ralio fonnalis consliluendi personani quenUa. Si dicatur, non est intelligibile

vel supposiluni, ut relationes originis con- quod A \\\ inslanU B, sil habitudo ad C, et
slituentos personas, ut palel. Adverte quod iii eodein instanli C non sit, dico,
Itas,

eliam, quod esset bona difficuUas, scilicet quod aUud est loqui de liabiludine ad
an persona divina possit dici proprie sup- terminum, qua3 a termino dependet, ut
posilum, tenendo quod supposiluin pro- omnis relatio in crealuris; et aUud de
prie sit incommunicabilis subsistentia in habitudine, qu» nuUo modo dependet a

subslantia absolute sumpla; sed quia opor- termino, sicut est palernilas in divinis.

let pertractare an sola subslanlia intelle- Simililer ahud est loqui de relalione suo
ctualis praedicelur de Deo, ideo pro nunc modo producliva termini, et constituUva
omitto hanc difficullatem. suppositi producUvi terinini, ejusmodi est
Ad secundum dubium dico breviler, paternitas divina, el aliud de relatione
USIO
1
quod ipsa paternitas consliluit ut in uUima nullo modo producUva termini, nec quo-
luni
actualilale, et concedo quod ut sic, sit vis modo conslituUva alicujus supposiU
formaliter habiludo ad Filium, ul ad ter- productivi, qualis esl relaUo creala, sive
minum; et cum inferlur, ergo est simul in crealuris; et ideo non videalur miruin
origine cum Filio, dico primo, quod hoc si paternitas, ut est formaUler habiludo

non sequilur, quia dicilur prior origine, ad Fihum, sit in aUquo instanU in quo
quia ipsa est in Patre ex se, hoc est, per Fihus non esl.
nuUam productionem, Hcet enim origina- 8i dicalur in inslanU A paternilas est

Uler sit ad essenlia, et in essentia divina, habitudo formaUter ad Fihum, ergo in

ul patet a Doctore m primo, dist. 28. non instanU A terminatur ad FiUuin ; ergo in
lamen esl ibi per ahquam produclionem, instanU A Fihus est. Dico, quou non se-

et ex hoc sequitur quod Pater esl ibi ex quilur, in instanU A originis palernitas est

se, id est, non per productionem, et sic formaliter habitudo, ergo in eodem instan-

prior origine FUio, eo quod Filius sit a U A terminalur ad Filium, non sequilur,
Patre, ut Paterest; in eodem ergo instauU quia Filius in illo primo iastanti origi-

originis, quo formahler paternitas est lia- nis non est, sed sufficil quod quand^
bitudo ad Filiuni, Filius i on inleUigilur Fihus est, quod lunc terminetur ad Fih-
esse, quia tunc inleUigeretur Filius esse uin. Si inferatur, in priino inslanti origi-
r est
ior
ibi non per productionem. Dico secundo, nis non terminalur ad FiUum ; ergo
in secundo inslanU originis terminalur ad
10.
quod etsi paternitas in uUima actualilate
Fihum, non Filium, et sic quod terminelur
sequitur
sit formaUter habitudo ad ta-

eodem non a se, sed ab alio. Dico, quod non Responsio

men sequitur quod in instanU Fi-
sequitur, sicut eliam non sequilur, Pater ^^^ijTuin.'"
Uus sil, etiam loqueudo de aUquo instanli
in primo instanU originis, anlequam ge-
natura priori, accipiendo prius natura
neret Filium est bealus; ergo in secundo
pro praesupposito aUeri ut exposui in
instanti originis generat Filiuin, ergo ge-
primo arUculo, ita quod si posset men-
nerat Filium non a se, sed ab alio,non se-
surari aliqua mensura, non tamen dura- quitur. Dico ergo hic, ut dixi ia primo,
tiva, esset aUquod instans mensurans dist. prima, quaest 2. exponendo quomo-
paternitatem, in quo inslanli Filius non do Pater prius origine sit beatus quam
esset; cum ergo infertur, est formaUter generet Filium.
 180 QUODLIBET.

nunc actum, ergo in illo instanti

27. Ad terlium dubium principale, dico pri- elicil

Pater est actus non sequilur, quia ut elicit

perfecte mo, quod Doctor lioc non asserit, ut pa- est,

beatus
tet in lillera ; exeinpla enim ponimus non actum, adhuc est prior natura, ut su-
antequara
generet,
quod ita sint, sed ut magis addiscentes pra dixi Sic in proposilo. Et cum quae-
id est,
beatitudo assentiant, ul patet, primo Priorum. Dico ritur ralio quare in eodem instanti non Respons
patris prae-
ad
supponitur secundo, quod tenendo exemplum valere, potesl Pater producere I-ilium, dico, quod qnartui
generati- dubiun
oni. polest dici quod quia Filius lialjet princi- ralio de se est clara, quia producens

paliteromnia a Patre, etPater utcompara- semper est prior producto, et ultra quia

turadFilium habeta se, quod sicutSocra- est primum signum originis, quia Pater

tes,utSocrates estpriornatura,vel origine a se producit, et dal esse Filio ; si ergo

Platone,videtur sequi quod Socrales pater, in illo prascise instanti produceret Filium,

prior origine Platone (non ab- esset implicatio conlradictionis, quia

ut pater sit

solute sumpto, quia est prior paternitale, sequeretur quod Filius simul esset a se

cum sit terminus ejus, ut patet a Doctore et a Patre, quod non est inteUigibile.
28.
in primo dist. 30.) filio, ut filio. Et hoc Ad secundam rationem, qua probatur Ad proc
originis in solo cendui
modo paternitas poterit dici causa priori- quod sufficit prioritas
Filiun

respectu Platonis, ut filii, principio productivo, dico breviter, quod in divic

tatis originis, duo req
cau ad producendum Filium in divinis, duo runtui
quia tenendo quod pater, ut pater sit

sa filii, statim sequitur quod pater sit necessario requiruntur, sciUcet ratio for-

Et sic palernitas erit malis producendi, a qua dependet tota

prior origine fiUo.

causa prioritatis originis, quamvis pater- perfectio productionis, ut exposui in pri-

mo, dist. 1. qufest. 2. et dist. 3. gusesl. 6.

nitas et filiatio in creaturis semper sint si-
el sic memoria foecunda in Patre est ratio
mul, et una nuUo modo praesupponatur
alteri, sicut forte est in divinis, ut supra formalis producendi Filium, et requiritur

in creatu- etiam conditio producenlis, sciUcel pro-

dixi, et tamen adhuc paternitas
ris polerit dici prior origine filiaiione, prietas personaUs; semper enim produ-

propter causam supra dictam. clum reaUler distinguitur a producenle ;

Ad rationes quarti dubii. Ad primam, si modo FiHus essel a sola memoria fce-
cunda, tunc reaUter distingueretur ab
dico quod semper est prior origine, quia

modo prseexposito, iUa, quod est impossibile ut ergo produ-

Paler habet esse a se, ;

non sequitur modo, in ctum realiter distinguatur a producente,

et FiUus a Patre,

instanti originis A essentia est perfecte in requiritur in producente proprietas perso

nalis, propter quam reaUler producens
Patre, et summe disposita ad producti-

ergo in eodem inslanU est disLinguatur a producto. Dico ergo, quod

onem ;
Filius,

negatur, quia tunc sequeretur quod Filius in eodem instanli quo memoria ponitur
primo principium productivum in actu, ponitur
esset a se. Sed bene conceditur, in

instanti est summe disposita ad producti- eUam condilio producentis in actu, et si-

onem FiUi ; ergo Pater in iUo instanU ha- militer in illo priori quo memoria foecun-
bens iUam, producit Filium, imo per da ponitur principium formale producli-

talem productionem activam Pater consU- vum FiUi, paternitas necessario ponitur ut

tuitur in esse personali. Sed ultra non se- condilio requisita.

quitur; ergo in illo instanti quo Pater Ad terUam raUonem, dico quod illa

producit Filium, Filius est. Sicut eUam raUo concluderet, si suppositum produ-

hic non sequitur, voluntas in instanti A cens essel absolutum, quia lunc non ha-
 ,

QUiESTIO IV. 181

beretur pro inconvenienli, quod ipsum sit lectus. Secunda conclusio, potest tamen
prius natura ips'> producto, nou accipien- ratione (.Uslinjjui. 1'rinia conclusio probalur
prinio, quia unica est unius ab uno perfecta
do tamen pnus nalura pro priori, ut di .i-
oi'igo, (juia duabus originibus perlectis, non
lur causa prior effeclu, sive univoco, sive
potest idem supposituni ab codeni proce-
ajquivoco, ul supra dixi, de ordine nalu- dere. Secundo, hiec est vera : Paternitas est

rae in priino urliculo, sed accipiendo prius generatio actim, etc. ergo non dillerunt a
natura, eo modo quo ponitur intellectus parte rui, quia non conceditur haec Paler- :

nitas est spiratio activa, vel innasciOilitas,

prior nalura volunlale, et cum lioc quod
ex Augustino, quia uua nou est formaliter
productum sit poslerius nalura. IUa tamen quia neutra
altera, nec sibi eam identificat,
ratio non concluderet ubi supposilum pro- est infinita.
ducens est relativum et constilutum in
tali esse supposilali per relationem non De tertio ai^ticulo (k) videtur^.
Si
21
geaera-
.

qualemcumque, sed per relationem ad quod si aliquid constituat sub ra- tivum
. constitue-
produclum, quia tunc supposilum tione priori ipso separato per
est simul nalura
lale

cum produclo propter rationem a

,

ratione
. ...
posteriori,
ret
personain,
possetesse,

naturam correlalivoruni. Si etiam tene- p ssit re m ane re con s t it u tu m Q u i .

'gfne tS-''

atur, ut sic ipsum esse prius natura ali- ergo diceret quod relatio originiSe/JaSni.
quo praedictorum modorum, ut supra in ad secundam personam constituat **^*

primo arliculo, adhuc non habeo pro in- primam, sub ratione generativi,
convenienti, quod producens quando pro- qu?e est prior rationo generati-
ducit, sil prius nalura ipso producto, esset oniS; ut generatio, videtur conse-
bene inconveniens, si poneretur prius na- quenter dicere, qnod separato sive
tura essenlialiter, eo modo quo causa circumscripto generare, posset pri-
ponilur prius natura effectu, ul ibidem ma persona remanere. vel in se,
dixi. vel saltem in intellectu conside-
Ad quinlum ei ullimum dubium, dico rante, sed in re non posset fieri cir-
quod non est simile, quia aUud est loqui cumscriptio unius sine altero, quia
de formali ralione conslituliva ahcujus in sunt idem realiter.
esse reah, et ahud est loqui de praedicato, Consimiliter si rjenerare esset
quod praecise verificatur de aUquo, ut in prius paternitate, et generaro sub
concreto, et non in abstraclo, quia pri- ratione generare constitueret pri-
mo modo poniiur reahler constitutum sub mam personam, vidcretur quod
ratione actuaU reah, et ideo paternitas, ut priina persona posset remanere
constituit, praecise constituit ut est in re, circumscripta paternitate, ut pa-
et non in consideratione, et ideo non est ternitas est.
simile. In re etiam ita deitas reahter est Hic sunt videnda
ergo duo •

creatrix, sicut el Deus, sed Logice loquen- Primo de re, si est aliqua distin-
do non est sic, ut patet inprimo. ctio proprietatum in prima per- '
Unjca et
' ' indistmcta
sona, non quarumcumque, (quiaest reiatio
, . .
conslituens . . •
i.
•

de mgenito et spiratione activa, primam

SGHOLIUM. p®'"''"'^*'"-
non est hic sermo), sed illarum
quae dicunt relationem originis
Prima conclusio hujus articuli : Unica
est relatio originis primae personee ad se- inter primam personam et secun-

cundam omnino distincta ante opus intel- dam.

 ,

182 QUOI>LIBET.

Et secundo ex hoc, cnm quali illas, sed si essent distincta ab .1,

circumscriptione vel abstractione csset relatio originis perfecta et

posset prima persona remanere. distincta.
De primo dico duas conclusi- Consimilitcr arguitur dc />cir-
ones Prima cst ista, unica sola,
:
cumscripta A, et ita utralibet is-
et omnino unica est relatio ori- tarum circumscripta esset secun-
ginis inter primam personam et da persona a prima, quia per
secundam, ita quod nulla est di- alteram originatiom, et non esset,
stinctio talis relationis qualiter- quia perfecta ejus originatio es-
cumque in re ante meram consi- set eircumscripta.
derationem intellectus. Si dicas, non potest A circum- 23.
Una
22. Secundo dico, quod illa relatio scribi manente B, nec e converso. person

quse omnino unica est sic in re, Istud non valet, quia duabus ori- °°duabu

potest ratione distingui, sive di- ginibus, quarum utraque sit per- °^W}^^1^

versis rationibus considerari. Pri- fecta, non potest idem suppositum

mum probatur dupliciter Primo : originari abeodem; per utramque
sic, unica et sola est unius ab enim totum haberet totum esse,
uno perfecta origo, et hoc intel- quod posset accipere a produ-
ligendo originem activam unicam cente, et ideo impossibile est, quod
a parte originantis, et unicam per alteram sive manentem cum
passivam a parte originati, licet ea, sive quocumque modo accipiat
hsec et illa sint quodam modo aliquod esse.

Hoc secundo arguitur (l) per Haec^

autem
duse. Relatio originis inter
primam personam et secundam nuoddam argumentum magis Lo- patem
est

dicit perfectam rationem originis gicum, quia relationes disUnctoe spirat

activi
qualitercumque m re, sic, quod
. .
, . 1

secundse personse a prima ergo est ;

qui;

tantum unica, et hoc accipiendo non sint omnino unica formaliter ""ll^^^i

active a parte patris, et tunc est realis, non prsedicantur de se in-

unica activa in patre, et quasi vicem in abstracto, licet sint in

passive a parte fllii, et erit ibi eodem supposito. Haec enim est

etiam unica passiva. Probatio ma- falsa : Palernitas sive generalio activa

joris nia non est perfecta ori-

:
est spiratio activa sive innascihililas,

ginatio unius ab alio, qua circum- secundum Augustinum 15. de Trin.

scripta, nihil minus ipsum esset c. 6. Non est hoc idem dicere ingenitum,

perfecte originatum ab illo ; sed quod est, dicere patrem, quia etsi filitim

si sint plures relationes originis non gemiisset, nihil prohiberel ipsum

qualitercumque distinctse a parte esse ingemium.

rei, sint A qI B una earum cir- habet suum in-
Ista auctoritas
cumscripta, adhuc secunda per- tellectum, quia in secundo articulo
sona esset originata a prima, quia dictum est quod relatio ad secun-
altera ut A est relatio originis, et dam personam praesupponitur in-
non nisi perfectc^ originis ergo ;
genito, sed saltem tantum habe-
B non est perfecta originatio, sive mus, quod non est haec vera prse-
relatio perfectae originis inter dicatio in abstracto, paterniias est
 ;

QUiESTIO IV. 183

mnascibilitas ; haec aiUom cst VOPa : ginalum ; hoc palet. Sed si in Patre essent

Generatio activa est paternitas, et e duai originationes acliva^ perfecla?, tunc

converso, ct gcnerativitas cst gc- sequerelur quod una illarum circumscri-

neratio activa, sicut paternitas, ct pla, adhuc esset originatum ab alia

e converso. ergo prima non fuit perfecta, et siniiliter

alia circumscripta, pula B, adhuc origina-

lum esset ab A, et per consequens U non
GOMMENTAUIUS. fuit perfecta originalio, et sic tandem
sequeretur, quod utraque circumscripta,
29 (k) De lertio arliculo. llic videiulum est adhuc originatum posset esse. Similiter

'iiene!° ^^ '^''^ lelalioiiibus, qua3 comiuuniler potest argui, si duae origines passivjfi es-
conceduiUur priiuifi persoum ( exceplis sent in Filio.

ingenilo et spiralione acliva), quie scilicet Si dicas non potest A circumscribi

sunl palernilas, generalio acliva, gene- manente D, nec e contra, Uoc non valet,

ralivilas, poLens generare, et liujusmodi, quia duabus originibus, quarum utraque

quomodo se habeant ad invicem, efquo- sit perfecta, non potest idem suppositum
modo ab invicem differant. EL breviler originari abeodem; per ulramque enim
poniL duas conclusiones : Prima, unica, productionem haberet totum es$e, quod
sola. el omnino unica esl relalio originis posset accipere a producente, et ideo est
inter primam personam et secundam, ita impossibile quod per alteram, sive manen-
quod nulla est dislincLio lalis relalionis, tem cum ea, sive quocumque modo,
qualitercumque in re anle meram consi- accipiat aliquod esse.
derationem inlellectus, id est, quod nul- (I) Ifoc secundo arguUur. Secunda pro- Probatio
LoKicalis.
la esl ibi dislinclio praiter opus inlelleclus. batio est mafjis I^ogica, quia relationes dis-
Secunda conclusio : llla relalio quae om- tinclce, prseter opus intelleclus non praedi-
nino unica est sic in re, potest ralione cantur de se invicem in abstracto, non for-
dislingui, sive diversis rationibus conside- maliter, nisi una esset de formalilate alte-
rari. dicimus quod palernitas in cre-
rius, sicut
Primam conclusionem probat dupliciter,
aturis est relatio : nec per identitatem, quia
et prima probatio stat in hoc : Unica et una non confinet aliam per idenlilatem,
sola est unias ab uno perfecta origo, et cum nuUa sit formaliler infinita, ut patebit
hoc inlelligendo originem activam unicam in quicstione sequenti. El patet quomodo
a parte originantis, et unioam passivam in divinis una non prsedicatur de alia; non
a; parte originali, licel hsec et illa sinl enim haec est vera : Palernitas est spiratio
quodammodo duae. Sed relatio originis activa, et tamen haic conceditur : Paterni-
inter primam et secundam personam, di- t'is esl generatio acliva, similiter haec non
cit perfectam rationem originis secundoe esl vera : Paternilasesl innascibililas, utpa-
personae a prima ; ergo est lantum unica, let per Augustinum 5. de Trinit. cap, 6.
accijtiendo active a parte Patris, et lunc

est unica activa in Palre, et quasi passive SGHOLIUM.

a parte Filii, et erit ibi eliani unica passi-
Arguit generationem et paternitatem di-
va. Probatio majoris stat in hoc, quia ,1
stingui, quia liaboiit divorsa rundamenta,''ut
non dicitur perfecla originatio, qua cir- videtur dicere Hilarius. Occasione hujus
cumbcripta, nihil minus esset ipsum ori- objectionis explicat socuudam conclusionem
 184 QUODLIBET.
positara, scilicet quomodo unica relatio consequens, tunc non est pater,
originis Patris diversimode considerari po-
sed postca.
testper rationem sine ulla distinctione ex
Dico tamen, quod in Deo omnino ^5.
Juxla
natura rei, verbi gratia, iiic hac genorationo ' 1

potens generare, liic generans, liic quia eadem ratio realis est generativi- principium

genuit, tiic quia iiabet enitum secum co- tas, generare paternitas, quia sc-
existens. Inprima consideratione imperfecti- cundum Augustinum de flde ad
onis est quod separat ab actu. In sccunda, Petrum, cap. 2. Proprium soHus pa-
quod non statim habeat actizm et^quod non
tris est, non quia est natus ipse, sed qnia
manet. In tertia, ^uod quasi sequitur ad
actum perlectionis autem est quod maneat
filium (leneravit ; et secundum Hila-
;

actus, et quod habeat genitum secum ex- rium de Trin. Patris proprium est,
12.
istens. AblatiSjergo imperfectionibus gene- quod semper est pater, et filio quod sem-
ratio productiva termioi completa manens, per est filius ; et ponit Magister Sen-
Concl. 2.
secum habens terminum, est ipsa paternitas
tentiarum auctoritates, lib. 1. d.
a parte rei, et sola ratione distinguitur ab
26. non est autem nisi una propri-
ea per nostros conceptus comparatos ad go^sJjtuJi.

imperfectiones, quse reperiuntur iu genera- etas personalis unius personse;

' ' .
^'^
.

patris in
tione creata. ergo est eadem hsec et illa, est re indistir

tamen ista proprietas distincte

considerabilis, et sic est potens
24. Contra istud (m) Relatio perti- : habere distinctas rationes et hsec ;

Text. 20.
Paternitas nons ad secundum modum funda- '
sit secunda conclusio (n) hic pro-
an sequitur . .

nativita- tii r supcr actionem et passionem, posita, et juvabit ad solutionem

^^^'
ex 5. Metaph. et ad propositum objectorum. Hic dupliciter quidem
videtur ibi dicere, quod pater dici- posset assignari differentia rati-
tur, quia genuit, sicut fllius, quia onis sive rationum, sub quibus
genitus est; sicut ergo fundamen- posset considerari ista relatio :

tum non est idem relationi, nec e Una quantum ad differentiam, sive
converso, sic generatio et pater- indeterminationem vel abstracti-
nitas. Hoc confirmatur per Hila- onem in considerando alia quan- ;

riumO. de Trin. cap. 13. Exitio au- tum ad possibilitatem vel actuali-
tem a Deo est absoluta nativitas, quam tatem, vel completionem sive de-
paterni nominis consecuta est perfectio. terminationem. Quantum ad pri-
Vult ergo dicere, quod paternitas mam possunt ista considerari :

consequitur nativitatem. sive ge- Producens naturaliter, et simile

nerationem, et hoc declaratur per natura producens, et tertio, in-
hoc, quia pater non est pater ex communicabiliter existens, et
hoc quod generat, sed prsecise per quoad hoc producens. Et patet,
hoc quod habet genitum coexistens quod tertius modus est indetermi-
secum habere autem genitum co-
; natior secundo, etsecundus primo.
existens, videtur differre ab eo Secundo autem modo possum
quod est generare, quia in anima- concipere hunc hac generatione
libus, decidens semen habet actum generativum; liunc potentem hac
generationis, sicut sibi convenit generatione generare hunc hac ;

actus, et tamen tunc non habet generatione generantem hunc, ;

genitum secum coexistens, et per quiahac generatione genuit; hunc

i
 QU^STIO IV. 1B5

quia liac generatione liabet geni- siens, sed semper manens conclu-
tuin secum coexistens. In creatu- dit totum quod requiritur. Pater-
ris (o) prima difrerentia est uni- nitas etiam, qua) non se^iuitur
versalitatis, sic quotl extendit se actum genei'andi quasi dispositi-
ad plura. Secunda dilfcrentia (p) vum et praevium, et ita transeun-
quoD est hic rationis, est ibi realis tem, et manet in sua actualitate
et cum separatione reali, pro eo completa, quae semper est incom-
quod aliquid imperfectionis im- plpta communicatione naturae,
portatur per se in uno, (luod non ipsa includit totum quod requiri"
in altero. Et licet in divinis (p) tur; generatio ergo ista complcta
prima differentia rationis possit et a3terna, et patcrnitas illa com-
aliquo modo salvari in una consi- pleta et aeterna, et paternitas illa
deratione intellectus, ita quod re- completae et aeternae actualitatis,
maneat conceptus indeterminatior, omnino idem dicunt ex parte rei;
non remanente conceptu determi- sed unam rationem (s) perfecti-
natiori, tamen in re non juvat, onis, quae est in creaturis, magis
quia omnino idem est in re, quod importat hoc nomen cjeneratio quam
substernitur isti conceptui et illi. pateniiias, et e converso est de alia.
26. Secunda diffcrentia (r) in divinis (t) Ex his patet ad objecta in isto 27.
'oteas
nerare salvat diversitatem conceptuum, articulo, quce videntur probareali-
"paler' sivc divorsorum modorum conci- quam distinctionem ex natura rei
Siecti- piendi idem, tamen applicando ei, inter generationem et paternita-

n"'suni
^"0*^ 6st iu rc, dcbet in quolibet tem, quando primo arguitur, quod
accipi, quod est perfectionis, et paternitas fundatur super genera-
omitti quod est imperfectionis, tionem activam ex 5. Metaph. illud
nam im-
in aptitudine et potentia requireret prolixiorem tractatum.
Text. 10.
perfectionis est separari ab actu ;
Et de hoc satis dictum est alibi, 5. Met. et
27. et 28.
in actu est imperfectionis, quod tamen ad propositum dico, quod d. l.

non statim habet secum termi- si aliquo modo generatio est prius ulriusque,
et d. 3. et

num, et quod non manet, sed tran paternitate in creaturis, non ta- 6. et 13.
disl. 4.
sit, et in eo quod quasi consequi- men est ut fundamentum, sed ipsa
tur actum suum, sicut paternitas potentia generativa, sive natura,
est imperfectionis, quod non est quae generat, est fundamentum,
semper in summa actualitate com- sed est praevia ut dispositiva, sive
municationis naturse; perfectionis qua non existente, paternitas non
autem est quod manet, et habet inest, ita quod ibi est distinctio,
secum correlativum coexistens. sicut est inter dispositionem prae-
Ablatis ergo imperfectionibus, et viam et terminum completum.
retentis his quae sint perfectionis, Patet ergo quod ista ratio distin-
generatio non est tantum disposi- ctionis non manet in divinis, quia
tiva ad terminum, sed complete ibi non completa
est gencratio nisi
productiva termini, quae quidem et necessario secum ponens ter-
generatio perfecta, et generatio minum in esse, nec est paternitas
completa, et generatio non tran- consequens communicationem.
 ;

186 gUUDLIBET.

Ad Ililarium polest rcsponderi, non esl idem relalioni, ita nec generalio
quod noinen pafcmitaiis potest dici erit palernitas, cum paternitas fundetup
S(!qiii generationem, secundum in generalione acliva.

quod ista in Deo comparantur ad (n) El haec sil secwida conclusio. Hic Do-
generationem et paternitatem in ctor ostendit secundain conclusionem, sci-

creaturis; est quidem tunc quae- licet quod paternitas polest diversimode i^aternitae

dam consecutio secundum rati- considerari. Et dicit, quod dupliciter, dupiioiter

consideM
onem, sicut in creaturis est con- potest considerari in paternilate diffe- ri.

secutio enim aliqua

realis. Ubi rentia ralionis, primo, quantum ad indif'

sunt distincta secundum rationem, ferentiam, sive indeterminalionem , etc. El

similem habent ordinem rationis, patet quod tertius modus est deterniinatior

qualem haberent realem, si essent secundo, et secundus primo, naim generains

distincta realiter, sicut alias di- simile in natura, in minus se habet, quam
ctum est generans absolute per modum naturae, et

Sup. q. 1. Si quis autem proterve insiste- similiter generans incommunicabiliter exi-

art. 3.et 1.
q. Pr. ia
ret in verbis hujus auctoritatis, stens in minus se habet, quam generans
Reportatis
et
posset faciliter responderi, quod simile in natura.
alibi ssepe.
confessio nominis paterni conse- (o) In creaturis prima differentia est
Paternitas
noa cuta est creationem mundi et forte universalitatis, scilicet, ista producens per
sequitur
nativitatem nomen paternum, et hoc loquendo modum naturae, et producens simile, et
in Deo,
secus de confessione et nomine a quo- producens incommunicabiUter existens
in creatis.
cumque intellectu creato. Sed ipsa patet enim, quod omnia praedicantur de
paternitas non est consecuta, nec pluribus, quia producensincommunicabili-
nativitatem filii, de qua intenditur ter existens prsedicatur de isto producente,
in auctoritate Hilarii, nec etiam incommunicabiliter existenle, hoc idem
generationem patris, nisi consecu- patet de aliis, quae sunt magis universalia.
tione rationis, de qua dictum est. (p) Secunda differentia, quas esl hic, sci-

Per hoc patet ad aliud quod dici- licet in divinis, rationis, est ibi, scilicel in

tur de paternitate, quod est habi- creaturis, realis. Nam in creaturis genera-
tudo habentis secum genitum, et livum praeter opus intellectus differt a po-
ideo distinguitur a generatione in lente generare, quia primum dicit aptilu-

creaturis, et per oppositum hic dinem ; secundum dicit potentiam propin-

non distinguitur nisi ratione. quam, quia potentia remota ad generan-
dum, forle non videtur differre ab aptitu-

COMMENTARIUS. dine, de qua alias. Simihter hic potens

generare praeter opus intellectus, differt

(m) Contra istud, relatio pertinens ad ab aclu generanle, et actu generans dif-
30.
Paternitas seeundum modum. Ilic Doctor inlendit pro- fert ab illo qui genuit ; et qui genuit differt
potest
dupliciter bare quod paternitas non sit generatio ab illo, qui actu habet genilum sibi co-
considera-
ri. acliva, quia paternitas fundatur super acti- existens. Sed in divinis omnia ista praecise

onem, ut patet 5. Metaph. cap. de Ad ali- differunt ratione, et nuUo modo realiter,

quid, ubi Aristoteles videtur dicere quod quia importatur aliqua perfectio in uno,
Pater est, quia genuit Filium , sicut Filius, quod non in altero ; nam imperfectionis

quia genilus est ; slcut ergo fundamentum esl posse generare simile in nalura, el
 QUiESTIO IV. 187

aclu non generare illud. Siinililer imperfe- to tamen quod in divinis, nec genera- perfectl-
oiieiu.
clionisestgenuisse, et non semper liabere lio activa, nec palernitas, aliquam forma-
genilum coexistens, ut patet m primo, lilerdicunt, nec explicant perfeclionem,
dist. 9. ideo in divinis lalis differenlia re- cum nuUo modo dicant perfectionem, quia
alis non polest poni. tunc alicjua perfeclio esset in Patre, qua3

(q) El licet in divinis prima differentia non in Filio, sed dicuntur in divinis expli-

rationis posset aliquo modo salvari in una care perfectionem, pro quanlo excludunt
consideratione intellectus, ita quod maneat imperfeclionem; generatio enim divina
conceptus indeterminatior, non remanente dicilur perfecta (
quando est completa
conceptu delerminatiori, ut puta praecise non Iransiens )
pro quanto excludit lianc
considerando in divinis polens generare imperfectionem, quai est in generatione
p-!r modum nalurae, non considerando po- non completa et transeunte, non quod
lens generare sibi simile in natura, tamen formaUter in se dicat aliquam perfecti-

in re nihil omnino juvat, quia omnino idem onem. Et simihter paternitas in divinis di-

est in re, quod substernitur isti conceptui citur perfecta, pro quanto excludit hanc
et illi, nam quod substernitur conceplui, imperfeclionem quae est sequi actum, ut
scilicet potens generare, est in re aclu supra patuit. Deinde adverte, quod
generans, et sic de aliis. palernitas perfecta in divinis est in com-
31
{v)Secunda differentia in divinis salvat pleta communicatione naturae ; completa
diversitatem conceptuum, sive diversorum enim communicatio naturae Filio est,

modorum concipiendi idem, quia est alius quod nalura divina perfecte et sem-
niodus secundum rationem, quo concipio per communicatur Filio per genera-
Patrem in divinis, hac potenlem genera- tionem, ita quod Filius semper qui-
re, et alius modus, quo concipio Patreni, dem gignitur, et semper genilus est,
aclu generare, et slc de aliis. ut probat ipse, inprimo, dist. 9. Gompleta
(s) Sed unam ralionem perfectionis quae ergo communicatio natura; esl, quod ha-
est in creaturis, magis importai hoc nomen beat Filium semper coexislentem, cui
generatio, quam palernitas, et e converso semper perfecte communicatur nalura
est de alia, ut patet ex dictis supra, nam divina, et semper communicata est; pater-
hanc rationem perfectionis, id est, quod nitas ergo perfecta et completa recipit
est complete producliva termini, magis naluram complete communicatam,
explicat generatio quam paternitas; patel, (t) Ex his palet ad objecta. Nunc Doctor
quia proprie generalio est productiva solvit illas duas instanlias factas supra, Solutio
duorutn
termini, non aulem paternitas, quia in fundalas super auctoritate Philosophi 5. instantia-
rum.
creaturis pa.ernilas sequilur producti- Metaphys. et super auctoritate Hilarii qme
onem termini; inquanlum vero paterni- videnlur probare aUquam distinctionem
tas, habet genitum semper secum coexi- ex natura rei inler paternitatem et gene-
stens, lianc perfectionem magis explicat ralionem activam. Quando ergo primo
paternilas quam generatio, quia paterni- arguitur, quod paternitas fundalur super
tas proprie respicit productum, vel scni- generationem activam, hoc requireret
per coexistens, non sic generatio, qua3 prolixiorem tractalum, et de hoc satis fa-
absolute respicit productum ; in re tamen ctum est aUbi,.sciIicet in secundo, distincl.
jeneratio
ictiva, et in diviuis palernitas et generatio acliva prima, et in tertio, distincl. 8. Tamen in
paternitas
lon dicunt oamdem explicanl perfectionem. Adver- proposilo, si eliani palernitas in crealuris,
 188 QUOULIBET.

sit poslerior generalione, non lamen ge- quia tu ponis quod generatio est disposi-
neralio esl fundamenlum ejus, sed po- lio prajvia, qua tamen est posterior fun-
tenlia generandi, vel nalura generans, ut damenlo etterinino.
probat ipse m teriio, distinct. 8. Sed gene- Secundo dubitatur de hoc quod dicit, Dubium.

ralio est praevia, ut dispositiva, sive qua quod generatio completa in divinis neces-

non exislente, palernilas non estila, quod sario secum ponil terminum in esse. Tum
ibi est dislinctio, sicut est inter dispositi- quia generatio non est ratio agendi. Tum
onem praeviam et terminum completum ;
quia est liabiludo ad terminum ergo non ;

patel ergo quod isla ratio distinctionis ponit illum, sed magis praesupponit illum.
non manet in divinis, quia ibi non est Tum quia non esset prior origine termino,
generatio nisi complela, et necessario, sl necessario secum poneret terminum.
secum ponens terminum in esse, nec est Respondeo ad istas instantias, et praemit- 33.
Responsio.
palernitas consequens communicationem, to aliqua : Primo, quod generalio in crea-
sed perpetuse communicationis. turis polest accipi incompiete vel complete.

32. In isto articulo occurrunt qusedam par- Incompleta generalio est in fteri, et sic
Dubia.
va dubia. Primo in hoc quod dicit, quod dicimus, quod homo in tanto tempore
paternitas in creaturis sequitur generati- generatur, ubi flunt mullae generationes
onem, quasi dispositionem prseviam. Con- partiales, ut palet a Doctore in tertio, d. 4.

Ira, quia in eodem inslanti quo generatio q. unica. Complela, quae terminatur ad
est, paternitas est ; ergo non consequitur terminum completum, quae sit in instanli,

generationem. Antecedens patet, quia et talis, ut est relalio inlrinsecus praisup-

generatio activa prsesupponit productum ponitgenilum secundum suum esse abso-

habere esse; patet perDoctoremm 1. d. 3. lutum tanquam terminum, loquendo de

q. 5. etin 2. d 1. q. 2. quod absolutum generatione acliva, sicut etiam generatio
in causa sequitur absolutum in effectu, et passiva, quae fundatur in producto abso-
per consequens prius est absolulum, lute sumpto terminalur ad entitatem
quani sit generalio passiva ; relatio enim absolulam producentis. Secundo, praemit-
geniti ad generans est poslerior ipso ge- to unum dictum Doctoris in secundo,

nilo, sed in eodem inslanti quo genilum dist. 2. q.A. scilicet quod res praecise de-
esl, tunc Filiusest; ergo in eodem instan- pendet a generante creato pro isto inslan-

ti quo generans est, Pater est; ergo non ti quo acclpit esse a generante creato, sed
consequitur paternitas generationem acti- in toto tempore sequenti immediate de-
vam, slcut nec filiatio generationem pas- pendet a Deo. Hoc praesupposito stat con-
sivam. Si enim generatio activa et gene- clusio Doctoris, scilicet quod generatio
Adverte
ratio passiva, prout sunt relationes for- sit dispositio prsevia, e[c. nam in eodem hsec omnia.

maliter, essent priores, et dispositiones instanti quo ^4 accipit esse a. B, dicitur

praeviae ad palernitatem et filiationem, et dependere a B, quae dependentia passiva

ipsae relationes, scilicet generationes ne- estgeneratio passiva, quia in eodem in-

cessario prsesupponunt fundamentum stanti temporis, quo ponitur entitas abso-

et terminum, lunc sequeretur quod luta A ab ipso B, orilur relatio dependen-
paternitas et filiatio, non essent relali- tias, sive relatio genitiadgenerans; et quia

ones intrinsecus advenientes. Palet, quia praecise dicitur A generari a B pro illo

in eodem instanti quo ponerentur, fun- instanti quo accipit esse a B, ideo talis

damentum et terminus non essent ibi, relalio geniti praecise stat pro illo instanli,
 QUiESTIO IV. m
et non in tempore sequenli in quo ain- ideo manentibus talibus entibus, scilicet

plius non gignilur, nec dependel a li ; si- produclo el producenle, maneiit paterni-
cul ergo generalio passiva iniinediale tas et filiatio. Et lioc magis palei. in resur-
Iransiit, ila et acliva correspondens. Ter- rectione, quia redeunle enlitate A et enti-
tio praemitto, quod A prius non aliqua du- tale B, li erit pater A, el sic redibunt eae-
ralione esl geniluni, iiiquantum ^eniluni, dem relationes qu;B prius, ul palet a Do-
quam dicatur filius ; lilius enim dicitur. clore in terlio, dist. 8. sed tunc /1 non erit

quia sic genitus, puta a vivente cuin aliis goniluin a /i, sed imniediate a Deo prO'
conditionibus perlinentibiis ad filiationem, ductum uL palet a Doctore in quarto
quue patenl a Doctore in tertio, dist. 8. el disl. 43. Patet eliam, quia causa et effe-
per consequens tiliatio praesupponit aliquo ctus siinul sunt, el non sunt, ut palet ter-

modo generalionem passivam. Sed gene- tio Melaphijs. quod intelligilur quoad re-

ratio passiva Iransiit, tilialio vero manet, lationes caussB et causaU ; istne ergo rela-
el per consequens et paternitas, et sic pa- tiones transeunl, et tamen sunt pro illo

tet quomodo paternitas in creaturis sequi- instanti quo effectus dependet a causa,
tur etiam generationem completam, ut el per Lempus sequens, in quo amplius
dispositionem, non lainen sequilur in ali- a causa non dependeL, non videtur quod
quo posteriori duratione, cumsitin eodera sit relatio causati ad causam, sed in tem-
instanli lemporis, sed dicitur sequi, quia pore illo immedialo transiit. Tamen haec
praesupponit aliquo modo illam. oinnia pro nunc non toLaliter assero, sed
Si insLelur, probando quod generalio alias eriL prolixior tractaLus.

nec acliva nec passiva transeat, manenti- Ad instantias secundi dubii, dico bre-
bus producente et producto, quia sunt viter ad primam, quod etsi generalio in
relationes intrinsecus advenientes ; ergo Patre non sit ratio agendi, sive producen-
quamdiu slanl fundamenlum et terminus, di, est lamen conditio agentis sive produ-
tamdiu stant generalio acliva et passiva, centis, ut supra patuit.
sicut quamdiu stant duo alba, lamdiu stat Ad secundam, dico, quod hoc verum 34.
slmilitudo ; sed quamdiu sLant pater et
esL de relatione in creaturis, quae a ter-
filius, tamdiu stant fundamenlum et ter- mino dependet, sed non est verum de re-
minus generalionis, cum generalio passiva lalione constiLuente personam Patris.
fundetur immediuLe in entitaLe absolula Ad terliam palet responsio, ut supra,
geniti, et simiUter generatio activa in en-
quia ut sic, est prior origine.
titate absoluLa generanlis.
Dico, salvo mebori judicio, quod relatio

geniti nonfundatur super natura tali abso- SGHOLIUM.

lute, sed prsecise pro illo instanti quo ac-

Resolvit ex diiabus concliisionibus positis,
cipit esse, quia lunc vere generatur ; si
non posse primain personam manere in se-
enim generatio passiva semper esset in
parata relatione originis ad secundam, quia
producto, lunc seniper haec esset vera :
haec est in re distincta. Loquendo de mane-

A generatur a B, et similiter ista : B sem- re secundum considerationem, separata illa

tamen sunt relatione, secundum unam rationem poste-
per generat, A, quae falsae. Pa-
1'ioreni potest inanere suppositum relatum
ternitas vero fundaLur absolute super la-
secundum aliam priorem ; et separata omni
li nalura, quae sic genuit, el filiatio super
relatione originis ad se undam per-onain,
illo absolule, quod sic genitum est, et secundum omnem rationora tam indetermi-
 ,

190 OnODLIBET.

nationis quam aclualitatis. forte posset intel- simul concipiatur suppositnm

ligi quis incomraunicabiliter oxistens per relatum tali relatione; separata
hanc entitatem incommunicabiiem abstra-
tamen illa relatione apud in-
hontem a relativa et absoluta, non in re, sed
in conceptu, qnod bene oxplicat de quo ;
tellectum secundum unam rati-
vide ipsum 1. d. 25. Ponit hic individuum onem posteriorem. non est con-
generis, de quo 1. d. 8. q. 3. n. 29. tradictio, quod maneat in in-
tellectu suppositum relatum se-
Ex istis duabus (u) conclusioni- cundum rationem priorem. Istae
28.
bus, quomodo scilicet unica est in autem rationes (x) in intellectu
re relatio originis primre personae nostro habcnt rationeni concepti-
ad secundam, quodammodo tamen bilis prioris et posterioris, sicut
distinctasecundum rationem, pa- natae essent concipi ab objectis
tere potest quomodo prima per- proportionabiliter motivis nostri
sona manere potest separata rela- intellectus.
tione originis ad secundam. Si in- Separata tamen relatione origi- 29.
Seclusa
telligatur de mancre in
patet quod non nec oportet distin-
;
esse reali, nis ad secundam personam secun-
,

dum quamcumque rationem ejus,

... omni
reiaticne
originis ad
j, i-ja? • • secundam
guere de ista relatione, ut secun- sive quantuni ad mdiiierentiam, personam,
an concipi
dum unam rationem, vel aliam, sive indeterminationem, o Vc i posset

acceptam, quia quantum ad rem quantum ad actualitatem, sive^^J^bSV

unica est, et ita unica separata aptitudinem, sive praeteritionem,
^^fj|^7^'
in re non manet constitutum adhuc forte sine contradictione <^- 25-

per ipsam. vSi intelligatur de posset intelligi quis incommunica-

manere secundum considerationem biliter subsistens.
intellectus, et hoc absque im- Sed si qu?pritur quo formaliter
plicatione contradictionis, ut sit (y) intelligeretur esse incommuni-
Separata sensus, an consideratione
in cabiliter existens.
relatione
originis
intellectus separata relatione Respondeo, ab ipso conceptu
secundum
unam originis inter primam perso- relativo incommunicabili, et ab
rationera
an
nam et secundam, posset manere illa forma absoluta incommunica-
maneret sine contradictione intellectus bili forte posset abstrahi quidam
origina-
tum. primae personse, distinctione illa conceptus indifferentior hsec ,

videtur utendum, quae prius posita scilicet forma, vel entitas incom-
est dediversis rationibus ejusdem municabilis, et illud in suo singu-
relationis, quia ipsa separata lari proprio posset intelligi esse
secundum omnes illas rationes, et qm incommunicabile hujus perso
hoc intellectu sic circumscribente nae, licet non intelligatur in singu-
eam a supposito, non manet in lari aliquo alicujus conceptus
intellectu aliquod suppositum re- inferioris, sicut intelligo aliquan-
latumrelatione talis originis, quia do non solum ens, sed hoc ens, vel
quam cito inlellectus concipit substantiam hanc, non determina-
relationem talem originis secun- te concipiendo in intellectu meo
dum nullam rationem inesse sup- singulare alicujus inferioris, puta
posito, contradictio est , quod hoc animal, vel hunc lapidem^
 QU^STIO IV. 101

ilosophi sicut qnando video a remotis,

iifepe-
runt prius apprehendo quod est corpus
Deo
I

positum quam animal, et animal quam lioc COMMENTAIUUS.

non
tivum ;
animal; et istum conceptum in-
nec
^lutum.
dilferentem formne incominunica-
bilis forte intellexit ille qui conco- (u) Ex islis dnabm conclusionihus, etc. 35.

pit suppositum in divinis, non Si autem intelligatur de maneve secundum

determinando in intellectu suo rationem, sive secundum corisideralionem,

illud supj)ositum esse absolutum dicit duo : Primo, quod separala relalione

vel relativum, quomodo oportet originis secundutn otiinem modutn con-

dicere de Piiilosopliis, nisi pona- sideralionis, de quibus tnodis dictum est

quod omnis eorum de Deo

tur, supra, tunc in inlelleclu considerante non
conceptus ad extra sit falsus, quia maiiel suppositutn relatum relatione lali

planum est, quod non conceperunt originis, quia quam cito intellectus con-

hoc suppositum relativum movere cipit relalionem talem originis secundum

coelum, et tamen aliquod hoc nullatn relationem, sive secundum nuUum

suppositum posuerunt movere modutn supradicluin inesse supposito,

quia actio non est nisi contradictio est simul concipere supposi-
iceptus coelum,
!ommu- tum relatum relalione separata.
icabilis suppositi. Si ergo non concepe- tali

itrahibi-
runt rationem suppositi incom- Secundo dicit, quod separata tali rela-
lis
'elativo
municabilis inditferentem ad sup- tione in consideralione intellectus secun-
bsolulo.
positum absolutum et relativum, duin aliquem modutn posteriorein (
puta

necessario conceperunt hoc sup- considerando palernilatem, ut qua suppo-

positum absolutum movere coe- situm est generativum, sive potens gene-

lum, quod est falsum; nec isti, rare, non considerando ipsum tali relati-

quod dictum est, de conceptu one actus generare ), potest esse suppo-

alicujus ad absolu-
indilferentis silutn tali relatione, puta paternitale rela-

tum et relativum, et de conceptu tutn, et hoc secundutn considerationem

incommunicabilis suppositi ad intellectus.

suppositum absolutum vel relati- (x) Istae autem rationes sive modi, in

vum, repugnat illud quod dictum inteUectu noslro habent rationem concepti-
est supra, quod qusecumque enti- bilis prioris, etc. Vult dicere quod intel-

tas signata in re vel est formaliter lectus noster sicut in re diversiinode po-
absoluta, vel formaliter ad alte- test ab objectis creatis moveri, putaquia
rum, quia bene possibile est ab hic sunt distincla objecta, scilicet A in
aliquibus conceptum
abstrahi creaturis, ut generalivutn, generatione
indifferentem, nec absolutum nec aptituiiiiali, A pitens generare genera-
relativum, et tamen quodcumque tione potentiali, .1 actu generans gene-
signatum existens extra animam ratione actuali, et sic de aliis, quae in

necessario et determinate est hoc crenlurissunt separabilia, ut supra patuit ;

vel illud, ita quod indiiferentia et sicintelleuus creatus e.^ istis potest
conceptus abstrahibilis a pluribus devenire in cognitionem generationis di-

non concludit indifferentiam sin- vimB, sive paternilatis, ila quod eamdem
gularisexistentis ad hoc vel illud. potest concipere secundum alium et aliuui
 .

192 QUODLIBET.

modum priorem et posteriorem, ul palet Kt addit Doctor quod hoc suppositum in

in litlera. re, vel esl absolutum vel relativum, quia

36.
(y) Sed si quxralur quo formaliler intel- est impossibile esse tale in re, et in exi-

ligt^retur esse incommunicabililer stentia reali, quin vel sit formaliter abso-
Nota. Respondel quod ob ipso conceplu rela- lutum, vel formaHter relativum, Hcet in
tivo incommunicabili, et ab illa forma ab- conceptu et in consideratione non sit, ne-
soluta incommunicabili, sive a propriela- que relativum, neque absolutum. Et hoc
te absoluta incommunicabili. Et vult dice- est quod dicit in isla littera quam bene
re in sententia in ista littera, quod intel- nota.

lectus potest abslrahere a conceptu relati-

vo incommunicabili, et a supposito SCHOLIUM.

absoluto, sive a ratione formali absoluta
constituliva suppositi absoluti, unum con-
Solvendo argumentum principale ex-
ceptum indifferentem, qui dicetur conce-
plicat pulchras propositiones, quae pa-
ptus incommunicabilis, indifferens ad rum subtilizantibus videntur paradoxa,
suppositum relativum, et suppositum ab- scilicet dictionem non necessario supponere
solutum, et talis conceptus sic abstractus, suppositum, agere non supponere esse, gene-
rare non supponere posse generare, et acti-
nec erit absolutus, nec relativus, qui erit
onem non dici denominative de subjecto;
communis suppositis relativis, et suppo-
num. 32. videtur dubius, an actio sit relatio,
sitis absolutis. Et addit, quod possumus sed 4. dist. 3. qusest. i. late probat eam esse
accipere, sive considerare singulare, ut respectum extrinsecus advenientem, quod
praecise est singulare talis conceplus com- universaliter asserit de 6. ultimis Praedica-

munis, et non concipere ut singulare sup- mentis.

positi absoluti, communis ad omne sup-

positum absolulum, nec ut singulare sup- Ad argumentnm (a) principale, 30.

positirelative communis ad omne suppo- patet in solutione quaestionis,

situm relativum, sed prascise ipsum consi- quod minor est neganda, et ad
derare, ut suppositum singulare conten- probationem ejus conceditur,
tum sub supposilo indifferenti ad quod illa relatio constituens pri-
supposilum relativum et suppositum ab- mam personam pertinet ad origi-
solutum, etsic tale suppositum singulare nem, imo ipsa est originatio
non considerabitur nec ut absolutum, nec activa.
ut relativum, sed absolute considerabitur Et cura accipitur, quod actio
sicut considerans hanc substantiam, ut prsesupponit suppositum, respon-
praecise est singulare substantise commu- deo quod prima entitas incom-
nis, nonconsideratipsamutsingulareani- municabilis non pra^supponit ali-
malis, vel hominis, ut etiam patet a Do- quod ens incommunicabile, nec Vide in 4.
ctore inquarto, dist. 8. Et addit, quod per consequens prsesupponit sup- d. 12. q. 1.
forte Philosophi, qui posuerunt vel con- positum, quia suppositum est ens
ceperunt supposilum primum movere coe- incommunicabile actio autem
;

lum, non conceperunt ut determinate ab- prima productiva sive productio

solutum, nec ut determinate relativum, prima, vel originatio activa est
sed absolute conceperunt, ut hoc suppo- prima entitas incommunicabilis
situm contentum sub supposito indifferenli. in divinis, quia illa nihil prsecedit
 OUvESTIO IV. 103

nisi memoria pcpfeota vel essen- actio prodtictiva est prima liabi-
tia, et totum lioc est coiiimiinica- tiido ad alterum.
bile. Sed primnm producere non Et si arguas quod non solum
potest communicai-i, quia tunc agcre j)ra3supponit quodcumque
productum per illud produceret esse, sed praesupponit potens age-
se, quod est impossibile nuUa ; enim niliil
re; si est potens agere,
enim mens hoc capit secundum tunc non erit actio potens ; sed
non
Augustinum primo de Trin. cap. 1, agere nihil est in proposito nisi
Tii^
Cum ergo accipitur, quod actio suppositum; ergo ut prius agere
xisien-non potest esse nisi suppositi exi- praesupponit suppositum.
stcntis, si intelligatur hoc de esse Respondco, hic possc agerc nullo 3i.

hypostatico, potest intelligi, vel modo a parte rei praesupponitur in Deonon

supDonit
suppositi existentis aliqua enti- ipsi agcre; imo agens est primo potens
^®"®"''®-
tate priori ipsa actione, vol sup- potens ipso agere, sed prsesupponit
positi existentis liypostatice ipsa illud, quo ut principio formali ali-
actione formaliter, et sic dupli- quid est potens agere. Istud et
citer potest intelligi : Primo modo omnia dicta in solutione istius
est falsa,quia non est ibi entitas argumenti patere possunt, si con-
hypostatica, quia nec incommu- cipiatur hoc quod aliqua habitudo
nicabile ante actionem secundo ;
realis unica originis est inter pri-
modo est vera,
quia ipsa actione mam personam et secundam. Illa
est ens hypostatice, quia incom- enim unica est productio activa,
municabiliter. et est liabitudo producentis ad
Sed arguitur contra hoc (b), quia productum, sed ut communiter
omne agere prsesupponit esse ; ergo loquimur de productione tanquam
agere non potest esse prima ratio de habitudine vel relatione, con-
essendi ipsius agentis. cipimus ipsam habere aliquid ut
Respondeo, csse in divinis potest fundamentum; quando loquimur
accipi vel pro csse simpliciter, vel de ea actione, concipimus eam
pro essc incommunicabili; simpli. habere principium formale pro-
citer non est ibi nisi unicum esse. ductivum. Si ergo alicui non est
sicut saepe dictum est per Augu- difdcileconcipere quod relatio
stinum, ut essenti<Te ; esse autem non praesupponit suppositum, sed
incommunicabile, sive hypostati- tantum essentiam, quae est quasi
cum est ibi aliud et aliud, sicut fundamentum, sicut conceditur
alia persona. Si ergo ac-
et alia communiter secundum commu-
cipias in proposito, quod agere nem viam, non est ei difticile
praesupponit esse simpliciter, quod concipere, quod actio non prae-
est esse ad se, concedo. Si autem supponit suppositum, neque ut
accipias, quod agere praesupponit agens, neque ut potens agere, sed
esse hypostaticum, quod in propo- tantum praesupponit esscntiam,
sito non est nisi esse ad alterum, quae est quasi ratio formalis
falsum est, quia ipsum agere est agendi-
primum esse ad alterum, sicut ipsa Si contra istud arguitur Actio 32.
Tom. XXV. 13
 194 QUODLIBET.

Actio in in divinis non est pnre relatio, proprie prserlicatio denominativa

Deo mura
relatio. sed aliquid absolutnm. Hoc di- de snbjecto, non est nisi in con-
Actionein
esse ctnm a quibus-
licet in creaturis creto, et non de eo quod includit' al. prfcdi
calum.
relationem
probat dam negaretur, saltem de actione proprium, sed de subjecto rece- al. praedi
cati.
Doctor
d. 13, q. 1.
4.
productiva, quia non videtur quod ptivo proprii. Proprietas autem
*

ratio productionis activse possit personalis in divinis, non prsedi-

intelligi ad se, sed ad alternm, catur de aliquo in concreto non
tamen qnidquid sit de hoc in di- transccndente, nisi de ipsa per-
vinis, actio productiva est mere sona constituta per ipsam, et ita
habitudo, quia secundum Augusti- includente ipsam ergo de illa non ;

num 5. de Trin. cap. 5. et 10. omne, denominative prsedicatur. Sola au-

quod est in divinis, aut secundum tem essentia est ibi qnasi subje-
substantiam dicitur, aut ad alte- ctum receptivum talis proprieta-
rum, et quod secundum substan- tis, non prsedicatur
sed de essentia
tiam dicitur commune est; origo in concreto propter causam, quae
igitur qusecumque sive dicatur tangetur in fine primi articuli
actio, sive passio, formaliter est quaetionis sequentis.
relatio. Consequenter quaeritur de rela- Vide
suj

Si tandem arguitur Logice, tione originis in divinis quantum q.

3.
3.
idein
ar

omnis denominat
actio aliquod ad perfectionem suam intrinse-
agens, sed in proposito non deno- cam, et est qusestio.
minat nisi suppositum; denomi-
nans autem praesupponit illud,
COMMEN'1'ARIUS.
quod per ipsum denominatur er- ;

go, etc.
Nullum Ad hoc patet ex responsione ad (a) Ad argumentum principale. Nunc
37.
personale
in Deo primum argumentum in tertio Doclor solvit argumentum principale quae-
dicitur
articulo qusestionis pr?pcedentis. stionis. Arguit ergo in principio quaesti-
denomina-
tive
de aliqno
ut dictum est, quod nullum per- onis, probando quod prima persona in
incommu- sonale in proprie prse-
divinis divinis constituatur per relationem origi-
nicabili,
et quare? dicatur denominative de aliquo nis. Et argumenlum stat in hoc : Relatio

subjecto incommunicabili de quo originis advenit personae primse constitu-

est modo sermo, licet forte posset tae; ergo nonconstituitipsara.Consequen-

dici pra^dicari denominative de tia est nota. Probatur antecedens, quia
aliquo signiflcante essentiam com- relatio originis sequitur actionem vel pas-
muniter in concreto, ut Deus est sionem, ut patet ex quinto Metaphys. et
generans. De tali denominatione sic paternitas sequitur actionem primae
non oportet hic loqui, quia talis personae; actio autem non est nisi sup-
praedicatio denominativa veritica- positi existentis.

tur pro aliquo contento sub sub- Respondet Doctor quod antecedens
jecto. Quare autem non sit ibi est falsum. Ad probationem de quinto Me-
proprie denominatio, sive prsedi- taph. patet solutio supra. Ad illud de

catio denominativa de subjecto actione, quodest suppositi, etc. dicit quod

non transcendente, causaest, quia prima entitas incommunicabilis non prae-
 OU^STIO IV. 195

supponit aliqnod ens inrommunicabile, etc. quens sit falsum, palet, quia ad relationem
(b) Sffl arguilur conlra hoc, quia agere iion est producUo, ul palet per Philoso-
praesupponit esse. Kespondet Doclor quod phum, quinto Phgsicorum, text. com. 10.
suflicit quod agere pncsupponat in divinls ergo filialio non erit producta. Nec valet
esse simpliciler et per se slans, licet sit dicere quod auctoritas Philosophi inlelli-
communicabile; non autem prima actio gilur de relatione inlrinsecus adveniente,
praesupponit esse simpliciler incommuni- ul Doctor exponit in tertio, d. 1. q. \. et

cabile. alibi, qmdi filiatio in divinis est relatio in-

Et si arguas, agere priBsupponit potens Irinsecus adveniens, et per consequens
agere; sed potens agere est suppositum, ad ipsam non est productio; ergo non
palet, quia memona non est polens agere, erit ibi per productionem.
cum sit ratio formalis agendi, et agens Quarto instatur, si prima persona con- Quartum
quo polens agere, est potens quod. stituitur in esse per paternilalem, sive per dubium.
He-
spondet Doctor quod in divinis posse age- generationem activam, qusero ad quid ter-

re nullo modo a parte rei prjesupponitur minalur ; aut enim terminaiur ad filium,

ipsi agere, imo agens est primo potens aul ad essenliam; non primo modo, quia
ipso agere, cum per ipsum agere, sive relatio, maxime originis, terminatur ad
producere constituatur in esse suppositi, absolutum, ut patel a Doctore in primo,
sed praesupponit illud quo, ut principio distinct. 30. el aliis locis; non secundo,
forniali allquid est potens agere. Littera quia tunc idem essel fundamentum et ter-

sequens, patet hic, et ex superius dictis et minus, nam essentia est fundamentum
expositis. immediatum palernitatis ; ergo non est

38.
Hic insurgunt nonnulla dubia, primo in terminus ipsius.
ia satis
hoc quod dicit, quod Pater in divinis con- Quinto iiistalur, posito per impossibile,
lona. Juintum
•imum bium.
ubi
per
stiluitur ^ relationem oriqinis
^ ad Fili- quod Filius non esset, et tamen prima
bium.
um, scilicet per generatiunem acfivam. persona esset, quaero lunc, per quid con-
Instatur sic, primo, quia produclio non stitueretur? aul per absolulum, aut per
tantum praesupponit principium formale relationem. Si primo, ergo et nunc, patet
productivum,sed etiam praesupponit condi- secundum Doctorem supra qusest. 2. ubi
tionem producenlis, quae conditio est pro- vult quod proprietas personalis in divinis

prietas incommunicabilis. ita est necessaria, quod si illa praecise

:undum
Secundo inslatur, quia quaero, a quo non esset, nulla posset esse; si ergo filio

bium. sit immediateipsa productio acliva? Dices non existenle consliluerelur per absolu-
quod ab essentia, tunc sic, non est major tum, ergo et nunc. Si secundo, ergo pos-
ralio quod paternilas immediate sit ab set esse relalio sine lermino, et sic pater-
essenlia quam filiatio; vel ergo utraque nitas, et similiter Pater sine Filio, quod
immediate erit originata ab essentia, vel videtur absurdum.
nuUa illarum, patet, quia ita essenlia est Secundo principaliter dubitatur iii hoc
originativaunius sicut alterius, veloportet quod dicit. esse simpliciter impossibil ' es-
assignare differentiam, quae non videlur. se duas relationes originis ad Filium. In-

jrtium Tertio, si Pater constituitur per gene- slalur sic primo, quia non videtur ex hoc
biuin.
ralionem, sive per paternitatem, ergo et sequi inconveniens ;
patel, ponendo ge-
Filius per filiationem; consequens esl fal- nerationem activam in Patre, et similiter
sum, ergo et antecedens. Quod conse- paternitalem ex nalura rei distlnclani a
 196 QUODLIBET.

generalione activa, et quod praecise con- A.d secundum, dico quod esl imme- Responsio
a'l

stituatur in esse per generalionem acti- diale a memoria divina. Cum inferlur, secundum
dubium.
vam, esset bene inconveniens ponere ergo et filiatio, negatur, quia immedi-
primam personam posse constilui duabus alius se habet ad palernitatem, quia pa-
proprietalibus; et confirmatur, quia sicut modo
ternitas nullo nata est haberi per
nullum apparet inconveniens ponere in productionem, cum sibi repugnel; filialio

Palre duas proprietates, scillicet, ingeni- vero ex sua formali ratione non est nala
tum et generationem activam, quarum haberi, nisi per productionem, quae fill-

una constituat, et alia sit adventitia , sic atio praesupponit producens realiter di-

hic nullum apparet inconveniens ponere stinctum, et sic primam personam produ-
in Patre duasrelationes originis ad Filium, cenlem, ut alias exposui.
quarum una in se conslituat, et alia ad- Ad tertium, concedo quod secunda Responsio
Quomodo ventitia. Similiter sicut nullum est incon- ad
persona constituitur in esse per generati-
tertium
ia Patre
onem passivam, sive per fiUationem. Ad dubium.
sint duae veniens ponere in Patre generationem
relationes.
activam constituentem et spiralionem auctoritatem Philosophi, dico quod est

actiram advenientera, sic nec hic videtur vera de relationibus in crealuris, quae

inconveniens. oriunlur ex natura rei, scilicet fundamen-

Secundo instatur, ponendo talem cau- ti et termini, et nullo modo immediate

sam, quod Filius in divinis producat alium producunlur, ut exposui in tertio disl. 1.
Casus.
fiUum, tunc qusero an in filio sint duae rela- Modo generatio passiva hic praecise habe-

liones originis, scilicel generatio passiva, tur per generationem aclivam Patris, non
et generalio activa, aut tantum una. Si enim oritur a termino, cura producatur

primo, ergo sequilur quod in Filio sint ibi terrainus, et constituatur per relati-

duae relationes originis, quarum una con- onera ; nec generatio activa, nec passiva
stituit, et alia non; quare non sic similiter possunt proprie dici intrinsecus advenien-
potest poni in Patre? Si secundo, seque- tes, sicut illae quae sunt in creaturis.
retur tunc quod eadem persona eadem Ad quarlura, dico quod paternitas ter- Responsio
ad
simpliciter relatione diceretur pater et minalur ad Filium. Gura arguitur quod quartum
dubium.
filius. non, quia terrainatur ad absolulura per

39.
Respondeo ad omnes istas inslantias. Doctorem, dico quod Doctor intelUgit de
Responsio Ad primam primi dubii, dico, quod pro- relalionibus, quae dependent a termino,
ad dubia,
et ad prietas incomraunicabiUs non semper est quia ut sic, dicuntur definiri, non aulem
primum
dubium. condilio producentis, ut patet de calore loquitur de relationibus produclivis termi-
separato in Eucharistia, qui potesl imma- ni, sicut est generatio acliva. Nec simiU-
tare sonsum, el tamen in ipso non est ter aequalitas et sirailitudo in divinis
talis proprietas ; et simiUter in anima terrainantur ad absolutum, sed terminan-
separata, nisi dicatur quod est conditio tur ad relativura, puta aequalitas in Patre
producentis; sive vere generantis secun- terminalur ad FiUum, quia suo raodo
dura substantiara, et tunc dico quod Ucet dependel a Filio, ut a termino; quia vero
exemplura non reperialur in creaturis, in relationes reales in creaturis dependent
Deo taraen reperitur, quia ibi prima actio ab absoluto, ideo seraper terrainantur ad
non praesupponit conditionem producen- illud, et si essent dependentes a relativo,

tis ; sufficit enim quod prabsupponal rali- terminarentur ad illud, quod bene nota.
onemformalem producendi, ut dixi supra. Ad quintum, dico primo, quod casus
 QU.^ESTIO IV. 19/

iponsio esl impossibilis. Dico secundo, quod casu perlluerel. Dico secundo, quod si paler-

intum P^sito, illa persoiia essel absolula. Ouiii nilas sequerelur generalionem, essel im-
biuni.
infei-iur, ergo el nunc, negalur, quia perfecla, ul supra patuil.

nunc liabel correlalivuni necessario con- Ad secunduni, dico quod essenl duie,

slilutum per relalioneni, ergo el Paler quarum una terminaretur ad Palrem, et

esset sic. Dico lertio, quod forle non alia ad i"'ilium, sed esset inconveniens, si

esset impossibile dicere ipsum esse rela- ponerenlur duic, quai terminarentur ad
tivum, el non habere lermiuuni, elc. de eamdem persona-ii ; el sic patel quare
quo alias. non est inconveniens ponere in Palre

Ad primum secundi dubii, dico quod duas relationes originis, unam ad Filium,

est inconveniens, quia illa secunda su- el aliam ad Spirilum sanclum.

 ,

198 QUODLIBET.

QUiESTIO V.

quid est tenendum de qusestione.

Tertio dubia occurrentia exclu-
dentur.
Utrum relalio originis sit formaliler
infinila.
SGHOLIUM.

Scot. 1. d. 13. n. 9. et d. 3. q. 2. ad 4. Dnrand,

d. 1. q. 3. n. 13. Richard. dist. 24. ar<. 1. q. Infinitum (ex Arist.) est, cujusquantitatem
3. arf. 1. Gapreol. \. d.l. q. [. ad. 3. Cajet. 1. accipientibus semper restat aliquid accipi-
p. q. 28. arf. 2. Et ibi plures Thomistse negant
reiationes divinas dicere perfectiones, et conse- endum. Et hinc infert non esse totuui, quia
quenter non Affirmat Major, 1. d.
esse iiifinilas. hoc est, cujus nihil est extra ; si tamen
33. q. 2. Gab. 1. d. 7. q. 3. artic. 3. Hervaeus
daretur infinitum in actu, esset totum, quia
1. d. 2. q. 4. ar. 2. Suar. 1. p. <ow. 3. Ze^. 3.
cap. 9. nihil ejus esset extra, sed omnes ejus partes
acceptse ; et si esset infinitum in entitate,
sic esset totum et perfectum, quod nec sibi,
Arguitiir qiiod non, quia quid- nec alicui ejus aliquid deesset, cum tamen
j
Argum. 1. q„ifi est formaliter infinitum, est infinito actuali in quantitate (si daretur)
perfectio simpliciter, quia non aliquid deesset respectu partium ejus. Ens

quam ergo infinitum est, cui nihil entitatis de est»

potest esse magis perfectum
eo modo quo possibile est illud haberi in
infinitum formaliter; relatio ori-
aliquo uno, vel quod omne finitumj sine
est,
ginisnon est perfectio simpliciter; ulla proportione excedit.Hinc infert Doctor
ergo etc. Probatio m.inoT^is, una infinitatem non esse passiouem vel propri-
persona habet relationem originis, etatem attributalem entis cui convenit, sed

quam alia non habet si igitur illa ;

modum intrinsecum, quia circumscripta
quacumque proprietate, vel quasi propri-
esset perfectio simpliciter, una
etate, manet infinitas inclusa in entitate. De
persona haberet aliquam perfecti- quo 1. d. 8. q. 3. n. 17. vide 4. d. 13. q. I.

onem simpliciter, qua alia care-

ret, quod est inconveniens. De primo : Infinitum, secundum 2.
"^"^- ^^-
Oppositum arguitur sic Ens : Philosophum 3. Physic. est cujus
Ratioad dividitur per
*
finitum et inflnitum quantitatem accipientihus, id est, quan-
oppositum.
pnus quam descendat m decem
. • 1
1 .

tuncumquc accipientibus, semper

genera; ergo quodcumque ens, aUquid restat accipere ; et ratio est,
etsi non sit in aliquo genere, erit quia inflnitum in quantitate {sicut
tinitum vel inflnitum relatio ori- ;
loquitur Philosophus) non potest
ginis non est flnita, quia tunc non habere essc nisi in potentia, acci Infiniti

esset idem renliter essentise divi- piendo semper alterum post alte 'detinitio.

nse, finitum enim non potest esse rum, et ideo quantumcumque ac-
idem realiter inflnito; igitur ipsa cipiatur illud non est nisi flnitum,
est formaliter inflnita. et quaedam pars totius inflniti

Hic sunt tria videnda : Primo de potentialis, et ideo restat aliquid

1 • .
n L- • • Test. 63.
intellectu qusestionis. Secundo, alterum ipsius innniti accipien- ei lade.
 QU^STIO V. 199

diim. Ex hoc concludit, quod siciit quidem, qnia licot totum infinitum m,.

inlinitiim linbet essc in fieiu et in actu in quantitate nulla parte sui, "'"^f^""

potentia in quantitate, itanon ncc etiam parte quantitatis talis, ^^"IJperfe^f

liabet rationem totius, quiatotum careret, tamon qurelibet pars esset ^^''l^^^i.Ui

est, cujus nihil est extra; sed ex- extra aliam, et sic totum esset ex P;^j[f^\"™;

tra illiid inlinitum, hoc est, extra imperfectis. Sed ens infinitum in

nitum illud quod habet mr de ipso, sem- entitate sic nihil entitatis habet
"um! per est aliquid extra, nec est per- extra, quia nec ejus totalitas de-
fectum, quia perfectum est, cni pendet ex aliquibus impcrfectis in
nihil perfectionis deest, si isti entitate enim totum est quod
; sic
semper aliquid deest. nuUam habet partem extrinse-
let.
et
c.
10.
Ex hoc ad propositum (b) com- cam, quiatunc non esset totaliter
1. 13. mutemus rationcm inliniti m po- totum ita etiam quamvis infini-
;

tentia, in quantitate, in rationem tum in actu esset perfectum in

iuliniti in actu, in quantitate, si quantitate, quia sibi secundum se
posset ibi esse in actu. Si enim totum, nihil quantitatis talis de-
nunc necessario semper cresceret esset, tamen cuilibet parti ejus
quantitas inliniti per acceptionom dcesset aliquid quantitatis, quae
partis post partem, sic et imagi- scilicet esset in altera, nec ipsum
naremur omnes partes acceptibi- esset sic perfcctum, nisi quudlibet
simul acceptas, vel simul
les esse ejus imperfectum. Sed ens
esset
remanere, haberemus infinitam infinitum sic est perfectum, quod
quantitatem in actu, quia tanta nec sibi nec alicui, ejus deest ali-
esset in actu, quanta esset in po- quid.
P^jys-
tentia. Et omnes illae partes, qua3 Sic ergo ex ratione infiniti po-
p.G9. in infinita successione essent re- sita in 3.applicando se-
Phys. 1.
iuitum
ctu estductfB in actum et haberent esse cundum imaginationem ad infini-
post alias, tunc simul essent iu tatem actualem in quantitate, si

actu conceptje, illud infinitum in esset possibilis ; ulterius appli-

actu vere esset totum, et vere per- cando ad inflnitatem actualem in
fectum totum, quia nihil sui esset entitate, ubi est possibilis, habe-
extra; perfectum esset, quia nihil mus aliqualem intellectum quali-
sibi deesset, imo nihil posset addi ter concedendum est ens infinitum
secundum rationem quantitatis, intensive, sive in perfectione, vel
quia tunc posset excedi. in virtute.
3. Ex hoc ultra. Si in entibus in- (c) Ex hoc possumus ens infini- i.
. , -, 1 1. Phys. 1.
telligamus aliquid infinitum in tum in entitate sic describere, quod t. 62. et

entitate in actu, illud debet intel- ipsum est cui ni/til entilalis deesl, co infmitum

ligi proportionabiliter quantitati modo quo possibile est illud liaberi in

Ji"scHbiuir!

imaginatae infinitse in actu, sic ut altquo uno; et hoc pro tnnto addi-
ens illud dicatur infinitum quod tur, quia non potest in se realiter
non potest ab aliquo in entitate et formaliter per identitatem om-
)ecuiatio^^^®^^'' ^^
ipsum vcre habebit ra- nem entitatem habere. Potest
btiiissi-
tioncm totius et perfecti. Totius etiam describi per excessum ad
 200 QUODLIIiET.

•quodcumque aliud ens finitnm sic : etate, verum est diccre quod ali- d. 8. q. 3.

Ens infinilum est qiiod excedil qxodcum- quam magnitudinem propriam Jq,
qiie ens finitum, non secundum aliquam virtutis habet sibi intrinsecam, et
delerminalam proporlionem, sed idlra non magnitudinem finitam, quia
omnem delerminatam proportionem vel ipsa repugnat sibi ; ergo infinitam.
determinabilem. Verbi 'gratia, acci- Ipsum etiam inflnitum praecisis-
piatur hfBc entitas albedo, excedi- sime acceptum non sub aliqua
tur ab alia entitate, quse est sci- rationc proprietatis attributalis
cntia in triplo. Iterum exceditur ut bonitatis vel sapientifB potest
ab anima intellectiva in decuplo, comparari secundum ordinem es-
iterum a suprcmo Angelo, esto sentialem ad aliqua, qu3e excedit,
Dequa quod in ccntupl^ qualitcrcumque
;
et non secundum aliquam propor-

vSerdTpi'ocedis in entibus, semper csset tioncm determinatam, quia tunc

etl" d.T' dare in qua proportione
detcrmi- esset finitum; intrinsecus ergo
q^-^ij°^J3- nata supremum cxcedit infinitum, modus cujuslibet infiniti intcnsive
q. 11
n. 5. 6.
non quod ibi sit propric proportio est ipsa infinitas, quae intrinsece
talis quali utuntur Mathematici, dicitipsam esse, cui nihil deest,
quia non constat Angclus ex ali- et quod exccdit omne finitum ultra
quo infcriori cum aliquo addito, omnem proportionem determina-
cum sit simplicior, scd intcUigcn- bilem.
dum cst hoc sccundum proporti- Et istud corollarium confirma- 9.vel 12.

onem virtutis et perfectionis, tur per Damascenum c. 7. ubi ipse

sicut cst excessus in specicbus. vult quod essentia dicit pelagus
Hoc modo per oppositioncm, infi- substantise infinitum et intcrmina-
nitum exccdit in cntitate finitum tum. Substantia crgo secundum
ultra omnem proportionem assi- quod habet rationcm omnino pri-
gnabilem. Ex hoc sequitur (d) mi in divinis, et vocatur ab eo
quod inflnitas intensiva non sic se pelagus, sic ipsa est inflnita et
habct ad ens, quod dicitur inflni- interminata; sic autem non inclu-
tum, tanquam quaedam passio ditur in ea nec veritas, nec boni-
extrinseca advenicns illi enti nec ; tas, nec aliqua proprietas attri-
ctiam eo modo quo verum et bonum butalis; crgo ipsa inflnitas cst
intelliguntur passiones vel propri- magis modus intrinsccus essentiae,
etates entis, imo inflnitas inten- quam aliquod attributum.
siva dicit modum intrinsccum
illius entitatis, cujus cst sic in-
COMMENTARIUS.
trinsecum, quod circumscribendo
quodlibet, quod est proprietas (a) De primo. In isto articulo tria princi- 1. '

Quid sit
vel quasi proprictas cjus, adhuc paliter facit : Primo, declarat quid sit infi- inlinitum
in inagni-
Infinitas inflnitas ejus non excluditur, nilum in magnitudine. Secundo, quid sit
tudine..
non est
passio,^*sed
^®d iucluditur iu ipsa cntitate, infinitum in entitate.sive quid sit infinilum
modus Undc quomodo infinitas
intrinsecus
qygg
i
ggj- iiYiica. de ipsa
'
intensive. Terlio, in-
entis cui
entitatc prsecisissimc accepta, abs- '
tensiva insit enli infinito. De primo dicit
convenit ^-

dequoi. que sciUcet quacumque propri- quod infiaitum in magnitudine secundum

 OUiBSTlO V. 201

Philosophum tertio Physic. text. com. 63. quanlitate, ita non habet rationem tolius,

est cujus quanlilalem accipienlibus sem- quia totum est, cu,us nihil est extra, nec

per esl aliquid accipere extia. El de- est perfecluin, quia perfectum est, cui

claral Doclor quomodo deijeal intelligi nihil perfeclionis deesl, sed isti semper
isla desoriptio.etdicit quod sic inlelligilur, aliquid doesl. De iioc vide qu» dixi in

cujus (juanlitalem accipienlibus, id est, secundo Melaphijsicae Doctoris.

quaiilumcumque accipienlibus semper (b) Exhoc adpropositum. Praemisit ergo 2.
Quid si
restal aliquid accipere, loquendo semper Doctor ralionem infinili in quantitate, ut infmitum
in actu.
de intinilo in mao^iiiludine in polentia, et per illam ali(iualiter deveniamus in rali-

non in actu. Et aliqui exponunt sic, quod onem infiniti in entitale, sive infiniti in-

infinitum in potentia in magniludine fit tensive. Dicit ergo, quod ens inflnitum in

per ablationem partis post partem, sem- actu est illud, quod non polcst ab aliquo
per addendo novas partes iniinito in po- excedi in entitate, etc.

tentia, puta si A debeat esse infinitum, (c) Ex hoc possumus. His prsemissis
3.

et nunc sit magniludo cubitalis, semper Doclor infert duas descriptioncs entis in- Dusedescri-
ptiones
addelur nova, el nova pars alterius ma- flnili in enlilate.. Prima : Ens inflnitum entis
iDfiaiti.
gnitudinis. Et ideo dicit Doctor sic : Et inCinitum est, cui nihil entitatis dee.4 eo

ratio est, quia infinitum in quantitate, sic- modo quo possibile est illud haberi. Se-
initum non ha- quod excedit
^^ loquitur Philosophus, potest cunda : Ens infinitum est,

Dtitate. i)ere esse nisi potentia, in accipiendo sem- quodcumque ens ftnitum, non secundum
per alterum post alterum, ut supra ex- aliquam determinatam proportionem, sed
posilum est, scillcet accipiendo ab una ultra omnem determinatam proportionem
magniludine, et addendo ma-
alteri vel determinabilem. Adverte quod propor- Quomodo
gnitudini, quia in actu non invenitur ma- tio in quantitate, pula in numero ubi est infinitum
excedat
gnitudo infinita extensive, sive etiam sem- major proporlio, semper continet mino- finitum.

per novam et novam magniludinem cau- rem, puta si A se habet ad B, in propor-

sando et addendo semper. Et ideo quan- tione dupla, ut octo ad quatuor, octo con-
tumcumque accipiatur, scilicet, vel ab alia tinet quatuor. Similiter si est proportio in

magnitudine, vel novum, el novam cau- magnitudine molis, ut si una linea se ha-

sando, illud, scilicet quod est infinitum beat in proportione decupla ad aliam li-

in polenlia.non es' nin finitum, et qusedam neam, tunc reahter continet plures par-
pars totius inflniti potmtialis, patet, quia tes non proporlionales, cum utraque sit

si A cubilale fiat infinitum per additi- divisibilis in infinitas partes, ui patuit in

onem aUerius elalterius partis, quacumque secundo, distinct. 2. quaest. 9. sed plures
addita ipsi A, adhuc eril infinitum, quia partes continet quanlitativas. Sed propor-
semper restat aliquid accipiendum, et ipsi lio in enlilatii)us, ul cum dicimus, quod
A addendum ; imo quibuscumque parti- Angelus excedit hominem in duplo, inlel-
Quomodo
bus additis et signatis adhuc semper re- ligimus sic, quo l Angelus non contineat Angelus
excedat
stanl partes accipiendae et addendae, ei entilalem hominis formaliter, sed quod bominem
ideo semper A eril finitum, et per conse- assignata tali perfectione intensiva in lio-

quens erit pars tolius infiniti in potenlia. mine, adhuc Angelus excedit ipsum in

Ex hoc Philosophus tertio Physic. text. perfectione in duplo, et sic de aliis. Sed
comment. 63. concludit quod sicut infini- nullum finilum quanlumcumque per-

lum habet esse in (ieri, et in potentia in fectum polest proportionari secundum

202 QUODLIBET.
perfectionem infinilo intensive, ut palet. infinito, de qno non est dnbinm Expositio
subtilib
(d) Ex hoc sequilur, quod inflnilas inten- commnniter loqnendo, qnia reali- sima
qu^stioait
siva, etc. Doclor ex prycmissis infert, quod ter est cadem essentise; nec etiam propositae.
inJinitas inlensiva non est passio extrin- est qnaerere, si relatio sit per
seca, puJarealiter distincta a subjecto, de identitatem illud infinitnm ; sed est
qua dixi in prologo, q. tertia, responden- quserere si relatio formaliter, hoc
do ad rationes Gregorii et Occham, et Al- est secundnm suam entitatem pro-
phonsi ;
nec etiam est quasi passio sicut priam, quse est entitas ad alternm,
bonum et verum quasi sunt passiones sit inflnita intensive infinitate
entis, quas nullo modo distinguuntur illius entitatis, hoc est, si entitati
realiter ab ente, et hoc probat, quia cir- propriae hujns paternitatis, ut est
cumscripta per possibile, vel impossibile entitas propria hujus paternitatis,
omni passione, vel quasi passione ab enle sit inflnitas intensiva modus per
infinito, adhuc infinitas inesl, patet quia se intrinsecus, ita per se intrinse-
ut sicpraecise acceptum, non sub aliqua
cus qnod non tantum ratione ali-
ralione proprietatis attributalis, ut boni cujus alterius quod sit reaiiter illi
tatis et sapientiae, potest comparari secun- entitati idem, sed non includendo
dum ordinem essentialem ad aliqua, quae aliquam identitatem nisi istam,
excedit, et tamen secundum ahquam imo circumscribendo quodlibet
proportionem determinatam, quia lunc prseter istam ad alterum, adhuc
essetfinitum. Dicit ergo in fmitas modum gsset entitas illa, quc'^ est ad alte-
intrinsecum illius, cujus est, qugeinfinitas rum intensive inflnita in seipsa.
dicit intensive ipsum esse, cui nihil deest, Ex hoc patet statim, quod re-
et exceditomne finitum ultra omnem pro- sponsio illa, quae communiter da-
portionem determinabilem. tur, non est ad qusestionem, utpote
dicendo quod relatio originis est
SGHOLIUM. inflnita formaliter, quia essentia
est infinita, et illa relatio est es-
Hic non quseritur, an relatio siteadem sentia ; non enim quaeritur si sit
reaiiter infinito, quia supponitur quod sit per identitatem aliqua res, quse sit
eadera essentiae ex dist. 2. num. 43.
1. q. 7.
formaliter inflnita,- sed qu^ritur
et dist. 8. q. 4. et 2. d. 1. q.
1 4. sed
^ liuceiuui
cruseritur • •
-n
^ ^^ g^ gg primo modo i -t
sit illa
j
utrum secundum suam propriam entitatem» .
,
• . •

ut distinguitur ab essentia sit infinita.

^^^^' CU1"S modus per se mtrinse-
Unde non recte respondetur esse infinitam, cus sit infinitas, et ideo si sic ar-
quia essentia cui identificatur est infinita, guitur, divinitas est infinita, pa-
quia infertur formalis pra^dicatio infinitatis
ternitas est divinitas; ergo, etc.
de relatione ex identica prsedicatione, quod
Patet quod argumentum non con-
j

est fallacia, de quo 1. distinct. 2. qusest. 7.

et d. 5. q. 1. cludit, quia major est vera de
prsedicatione formali; minor au-
Viso de inflnito (e) de hoc quod tem non nisi de prsedicatione per
quseritur videamus, scilicet si re- identitatempaternitas estdeitas,
;

latio formaliter posset esse infi- secundum omnes; ergo non potest
nita. Hoc enim non est quaerere, inferri conclusio, in qua est prse- Ex
contingent
si relatio sit eadem realiter alicui dicatio formalis, quia non potest
 QUiESTIO V. 203

et major identitas conchuli in concln- ratio est ex modo significandi for-

issario,
10 a sione extreniornni, qnam sit iden- mali adjectivi, quia signilicat for-
uitur
tisi
titas eornm ad medium in pr.T- mam, ut forma est ejus de quo
missis. Unde ex altera de necessa- dicitur, propter istam proprieta-
rio, et altera de contingenti, non tem, adjectivum non potest praedi-
seqnitiir conclnsio nisi contingens cai'i nisi praedicatione formali, et
vel nnio contingens extremornm ;
tunc inferendo ex praemissis erit
nisi autem conclnsione habere-
in fallacia figurae dictionis, sccundum
tur praedicatio formalis hiijus, modum prius assignatum. Si ergo
sciVlcet, paternitas est infhiita, non ha- intinitum non dicitur formali prae-
beretur propositnm, sicut patet dicatione de paternitate simplici-
per intellectum prius expositum, ter, conclusio est falsa; sic ergo
quia non haberetur nisi qnod pcr intelligendo conclusionem de iden-
identitatem est res quaedam, qnse titate rcali alicujus inflniti ad
est intinita. paternitatem, tantummodo debet Patemita»
autem intendas concludere
Si inferri haec conclusio, scilicet ^^b^niS
praedicationem formalem, et non quod paternitas
^ i
est aliquid,
^ quod
^ ?f quod
' ^^"i""}
est icl

tantum per idontitatem, ibi esset est infinitum, sed quaestio habet iQfinitum.

commutatio pr.Tdicationis identi- specialem difficultatem secundum

cae in pr?pdicationem formalem, quod alio modo intelligitur, scili-

et ideo in illatione est fallacia cet de inflnitate, quae sit formalis

figurae dictionis ; commutatur modus intrinsecns paternitatis
enim qiiale quid in hoc aliquid, id est, secundum suam entitatem.
interpretatur medium, quod est
quale quid, esse hoc aliquid, quia GOMMENTARIUS.
sicut ille, qui ex medio dicente
qualc quid, infert medium dicens (e) Viso de inflnito. Nunc Doctor quaerit
hoc aliquid, ita hic ex vi illationis de relatione originis, an sit formaliter in-
talis prsedicationis formalis, in- finita, et non quaeritur hic an sit per idenli-
tendit inferre, ac si esset hoc ali- talem realem infinita, quia lioc non est
quid ex vi illationis, quae aliter non dubium, cum sit idem realiler essentise
teneretur; altera autem non fuit divinae ; sed quaeritur an ipsa in sua for-
vera, nisi per identitatem ergo ; malilate et quidditate accepta, el in suo
commutans prsedicationem
per modo ab essenlia distincta sit formaliter
identitatem in formalem, videtur infmita, et sic intelligilur quaestio. Ex hoc
interpretari utramque praedicati- apparet, quod responsio illa, quae commu-
onem in praemissis fuisse forma- niter datur, non est ad qmcstionem, ul-
lem ; sed non cst
prsedicatio ibi pote dicendo, essentia est infinila forma-
formalis, quia non potest illa mi- liter ; relalio originis est essentia, ergo
nor verificari nisi per praedicati- relalio originis est infinita formaliter. Pa-
onem identicam. tnt quod non sequitur, quia major est vera
Potest autem breviter dici, quod praedicatione formali ; secunda vero lan-
conclusio ista, patemitas esl infinita, lum est vera praedicatione identica, qua)
proprie loquendo, non est vera ; et praedicaliones quomodo dislinguuntur,
 204 QUODLIBET.

vide qusB prolixe exposui in primo, dist. 5. cel ad differentiam. Similitor, nec [diffe-

guaesl. 1. et sic ex liis in proposilionibus renlia erit forinaliter infinila, cum sil pars
non potest inferri conclusio, in qua sit essentialis albedinis; niodo parli non con-
praedicatio formaiis, quia non potest major venit infinitas, cum omnis pars sit imper-
identitas concludi in conclusione extre- fecta, hoc palet a Doclore in 1. d. 8. q. 2.

morum, quam sit identitas eorum ad me- Tertio instatur, et pono per impossibile
dium. Et hoc est expositum in primo d. 2. vel possibile, quod sit albedo inlensive in
q. l, secundge partis, exponendo primum finita extensa super quanto, sequitur quod
argumentum principale. Et cum dicit de sil partibilis in infinitas partes, ut patel

fallacia figuree dictionis, vide exposilio- a Doctore in secundo d. 2. q. 7. Sed quae-

nem in primo ubi supra respondendo ad libet pars integralis ejus, non erit forma-
primum. liter infinila ; tum quia repugnat parti in-

Girca aliqua dicta in isto articulo occur- finitas, ut patet a Doc[oTe'Jn primo, d. 8.
Dubia runt aliqua dubia, primum in hoc quod q. 2. tum, quia sequeretur quod actu pos-
declarativa
litterse. dicit : Ens inflnitum sic est perfectumy sent esse enlia infinita in infimtum, quia

quod nec sibi, nec alicui ejus deest aliquid, talis albedo esset divisibilis in parles infi-

ex quo dicto habetur quod sicut ens nilas in infinitum, ut patet a Doctore in
aliquod est formaliter infinitum, ita quod- secundo, d. 2. q. 7.

libet ejus erit formaUter infinilum, aliter Quarto instatur, et pono quod in ente
aliquid sibi deesset in entitate. Gontra infinito sint formaliter aliqua plura saltem

hoc sic intellectum instalur, ul clarius ex nalura rei disUncta, quod forle est de
intelligatur, et ostendo quod posito ali- facto in Deo, tunc qusero an sit eadem
quo enle infinito inlensive, quod ex hoc penitus infinitas illorum distinctorum, an
non sequatur quodlibet illius entis esse dislinctae infinitates? Non eadem, quia ex
formaliter infinitum. Et primo instatur, quo infinitas est gradus intrinsecus, se-
quia infinitum inlensive conslat ex gradi- quilur quod distinctae enlitates habeant
bus perfectionalibus, et constat ex infini- distinctas infinitates, ul gradus intrinse-

tis gradibus, sicut etiam ens intensum cos. Non distinctse infinitates, quia tunc
ut octo constat ex octo gradibus. Sed in eodem ente quiddllative sumpto, essent
certum est non quilibet gradus esl for- plures infinitates intrinsecae, et sic esset

formahter infinitus, ut palet ; ergo non majus infinito, quod esl impossibile.

quodlibet entis infiniti erit formaliter infi- Quinlo instatur, quod non sequalur
nitum. quodhbet ejus esse, esse formaliter infi-

Secundo instatur, et pono per possi- nitum, quia pono quod A sit infinitum in-
bile vel impossibile, quod sit albedo in- tensive,tunc quacumque enlitate data per-

tensionis infinitae in actu, quia etiam se- tinenle ad esse ipsius\i4, nuUo modo erit

cundum aliquos, ut Occham en 3. potest infinita; patet, quia quacumque data, ha-
Opinio intendi in infinilum, modo ponatur, per beretrationem partis, cui repugnat infini-

possible vel impossibile, talis^potentia in tas intensiva.

actu, tunc sic , non quodlibet albedinis Secundo principaliter instatur, contra
4.
erit formaliter infinitum ;
patet, quia enti- hoc quod dicit quod infinilas intensiva sit

tas, a qua accipitur genus, puta color, gradus intrinsecus entis cujus est, ex
non erit formaliter infinita, cum sit in quo dicto suppono quod non sit de ratione
potentia ad ulteriorem perfectionem, scili- quidditaliva tahs entis, puta Dei, quia se-
 OUiESTIO V. 205

cundum Doctorem, gradus inlrinsecus non ditative, ut pateta Doctore in primo, d. 3.

esl de quiddilale iliius, cujus esl gradus. et 28. ipsum ens contraheretur ad Deum
Scd modo ostendo (propler aliquos, qui per aliquid aliud, quam per intinitatem, et
videntur tent^re, quod inlinilas non sit sic ])rima sui divisione ens quantum non
gradus intrinsecus, sed quod sit de essen- divideretur in ens finitum et infinitum.
tia Dei) quod sit de quiddilate Dei, ut cla- Sexto inslatur, quia Deus sub ratione
rius cognoscatur opposituin in solvendo deitatis in mensura quidditaliva, men-
rationes istas, quas nunc facio. Primo ar- surans quidditative omnem quiddila-
guo sic : Circumscripla intinitate a Deo, tem, ut patet a Doctore in 1. <i. 8. q. 2.

nullo modo ditfert ab orani ente finito, quai quidditates dicuntur quidditative
nam per solam infinitatem, videtur differre raensurari, secundura quod raagis vel
quidditative ab omni ente finito. miims appropinquant deilati sub ratione
Secundo instatur, quia vult Doctor in deilatis, sed circumscripla infinitate in-
primo, dist. 1. q. 2. et in quarlo, d. 49. tensiva non mensuraret quidditative ahas
quod Deus sub ralione deitatis sit obje- quidditates; ergo infinitas videtur pertine-
ctuin beatificum, et in 4. d. 49. et in pri- re ad esse quidditativum Dei.
mo, dist. 1. q. 1. probatquod voluntas non Gonfirmatur, quia secundura Philoso- Quomodo
sit iotelli-
potesl perfecte quielari, nisi in ente infi- phum
I iri
10.
i^
Metaph.
1 i
m
•

unoquoque genere gendum

nito, et sub ralione infiniti, ul patet in A. est unuin, quod est raetrum omnium ilhus Aristotdis.
dist. 49. ergo infinitas videtur de mente generis. Et Doctor in primo, d. 8. q. 2.
Doctoris quod sit idem formaliter cum dicit quod lioc intelligitur non de unitate
Doo. in se, sed de iialura, cui inest unitas ta-
Tertio instatur, quia Doclor in l.dist.2S. lis; et hoc idera in secundo, d. S. q. I. ubi
vult quod essentia divina sit tribus com- vult quod natura specifica quidditative
municabilis ratione suae infinitatis, et per mensuret, etc. Horao ergo in genere ani-
consequens probatur a priori ipsam esse malis sub ratione sua quidditativa mensu-
communicabilem ratione infinitatis; ergo rat omnia animalia, quia excedit omnia
infinitas est formaliter idem deitali, illa in perfectione quidditativa; ergo a si-
Quarto instalur, quia Doctor inpraesen- mih de Deo videtur dicendum.
ti articulo ,A\Q,ii quod essentia praecisissime Septimo instatur, si infinitas non esset
sumpta, comparatur secundum ordinem de quiddilate Dei, sequitur quod Deus
essentialem ad alia, et ut sic, excedil afia perfecte quidditative, posset inteUigi cir-
infinitate; modo ordo essenlialis, qui re- cumscripta infinitate, et per consequens
spicit essentiara prfiecisissime, respicit perfecte amari, et sic esse amabile in
eara, ut praecise quidditative sumptam. summo, cum idem sub eadem ralione
Quinto instatur, quia ens quantum pri- formah sit objectum inlellectus etvolun-
ma sui divisione dividalur in ens infinitum tatis, ut patet a Doclore in 1. d. 3. q. 4. et
et finitum; quaero modo de infinilate con- in 4. dist. 49.
tralienle ens, aut est intrinseca quiddita- Tertio principaliter dubltatur in hoc 5.
tive deilati, aut non? Si primo, habetur quod dicit Doctor, scihcet quod inflnitas
inlentum ; si secundo, ergo ipsa infinitas intensiva non est passio, nec quasi passio,
praecise inest enti absolute, et non Deo Instatur primo, probando quod sit passio,
immediate. Si dicatur quod advenit Deo vel quasi passio, quia demonstratur de
immediate, ergo cum Deus sit ens quid- Deo per aliquid prius, vel saltem esl
 ;

506 QUODLIBET.

demonslrabilis, ut patet a Doclore in 1. quia homo sub ratione finiti non dicilur

dist. 2. q. 2. ubi probat quod hJEc non distincjui essenlialiter a Deo infinito, imo
sit per se nola, ens inflnilum est, cum non humanitas est ratio formalis sic dislin-

sit per se nolum extrema uniri, scihcet guendi ; ergo nec e converso infinitas

ens et inflnitas, et ullra dicit quod de- intensiva eril ratio distinguendi.
monstratur ; ergo habet raLionem pas- Si dicatur, si circumscripta infinilale,

sionis vel quasi passionis. Deus essentialiter distinguitur ab ente

Secundo inslatur sic, infinitas inest finito, quaero tunc an ipse Deus, ut sic

soh Deo, et semper, et convertibiliter, et distinctus, dicat aliquera gradum perfe-

non est definitio ejus, nec ultima diffe- ctionis, aut non? Si primo, illa perfeclio

rentia, cum non sit de quidditale ejus non eril Umitata, sed infinita ; ergo infiiii-

ergo est ejus passio vel quasi passio. Uoc tas erit sibi intrinseca formaUter et quid-
modo arguit Philosophus. ditative, quod est proposiLum. Si secun-
Terlio instalur, infinitas intensiva est do, ergo non erit magis perfectus quam
medium ad demonslrandum aliquas pro- lapis, imo nuUo modo perfectus.
prietates de Deo, ut patet a Doctore in Respondeo, quod aUud esl loqui de Responsio.

prologo, qusest. 3. el non est de quiddi- gradu perfectionis specifico, et aliud de

tate Dei ; ergo erit saltem quasi passio gradu perfeclionaU consequente naturam
prior. individui, de quibus aUas dixi. Polest

Quarto iiistatur, quia si infinitas esset enim considerari albedo secundum per-
realiter distincta a Deo, esset causata, et fectionem quidditalivam et specificam, et

per consequens passio ; ergo ubi ex natu- ut sic aUjedo est quidditative perfectior

ra rei distinguitur a Deo, et non est de nigredine. Potest eLiara considerari haec

ralione Dei, erit quasi passio. Sic enim albedo ut octo, et sic intensive esl perfe-

arguit Doctor iri prologo, q. de subjecto cLior albedine ut sex. Dico ergo quod
Theologix, ubi probat attributa esse qua- Deus, circumscripla infinitate intensiva,

si passiones. dicerel prsecise perfectionem taUs gradus

Respondeo ad omnes objectiones, con- specifice, tamen ut sic consideratus, non

Responsio perfecte considerarelur, ut patet a Docto-
^^^ ^;^^^^ Doctoris lu isto ^primo arliculo.
ad dubia.
Ad primum dico, quod circumscripLa re in primo, dist. 8. quaest. 2.

infinitate, adhuc Deus formaliter et quid- Ad secundum, dico breviler, quod sic ^^
secundani
ditative distingueretur ab omni ente infi- Deus sub ratione deilaUs est objectum
nito, ita quod entitas Dei, ut praecise bealificum, quod taraen actu non bealifi-

taUs entitas, esset ratio quidditaliva et cat, nisi ut actu infinitus intensive, sicut

essentiaUs dislinguendi ipsum Deum es- diciraus quod albedo secundum suam ra-

sentiaUter et quiddilative ab omni ente tionemformalem est ratio movendi visura,

finito, sicut etiam entitas unius entis finiti non tamen habeturperfecta visio, nisi ter-

est ratio distinguendi essentiaULer, puta minetur non ad albedinem, ul praecise

humanitas ab entitate asini finita, et non quidditativesumptara.sed ut sic intensam.

gradus intrinsecus humanitatis ( nec enim Sic dico in proposito, quod quaravis sit

finitas in homine, quse ponitur gradus deilas ratio formaUs objecli beatifici, nun-
intrinsecus, est ratio distinguendi quiddi- quam taraen perfecle beatificat, nisi inclu-

tative ), cum consequatur enLilalem quid- dendo infinitatem intensivam, quia si con-
dilativam. Gonfirmatur responsio ista, cipereLur praecise, ut circumscripLa infi-
 QUyESTIO V. 207

nitate, tunc imperfecte conciperetur, quia est ens perfecte infinilum, qua infmitas
non couciperelur secundum perfeclionein est inlriiiseca deilali. Sed circumscripta
suain inlrinsecani, sicut concipiendo lianc intiiiitate non beatiticaret perfecle, quia si

albedineni praecise, non perfecte concipit, deilas esl ratio formalis objecli beatifici,

nisi concipial secunduin ejus imperfecli- nunquam lamen beatificaret, amota infi-

onem intensivam. lloquirilur er^o inflni- nitate iiitrinseca.

tas inlensiva, non ul ratio formalis obje- Ad terliuin, dico quodsi deitas sit ratio 8.

cti beatifici, nec ul aliquid perlinens ad formalis demonslrandi lianc proprietaleni, Ad

tertium.
rationem formalem, sed requiritur, ut scilicel esse communicabile Iribus in uni-
condilio objecti bealifici, qua conditione tate naturae, et non infinitas intensiva, is-

remola, non perfecle quietaret, nec be- ta lamen proprietas nunquam perfecte
atiticarel. Iloc etiam magis patet in cre- inest, nisi propler infinitalein intensivam,
aturis, ubi ratio formalis et quidditativa, ila quod talis infinitas non requiritur, ut
puta hominis, est ratio movendi intelle- ratio formalis, sed ut conditio objecti
ctum ad cognitionem intuitivam hominis, perfecle communicativi, et sic Doctor in 28.
nunquam tamen erit cognitio intuiliva, ni- d. primi, intelligit quod infinilas inlensiva
si terminetur ad hominem existenlem et est conditio olyecti perfectissime commu-
praesentem; existenfia ergo requiritur, ut nicativi ; et hoc patet, quia inlellectus
conditioobjecti non ut ratioformalis. Gon- paternus, nisi cognosceretDeum, ut infi-
cedoergo, quod dicitDoctor, scilicetquod nitum, tunc non haberet memoriam perfe-
Deus sub ralione deitatis est ratio formalis ctam, nec objectum perfecle inlueretur,
objecti bealifici, non tamen actu bealifi- nec diceretur perfecte communicari. Dico
cat, nisi ut formaliter infinituin, et sic lo-
secundo quod Deus sub ratione deitatis,
quitur in primo, d. l. g. l. quod voluntas quia est talis entilas cui immediate et
non finitur ordinate nisi objecto infinito, soU inest infinilas intensiva, omnino est
nec potest perfecle quietari, nisi in obje- tribus communlcabilis, et sic Doclor intel-
cto formaliter infinito, hcet Infmitas non ligit mpnmo, (i. 28
sit ratio formalis quielandi, imo Deus sub Ad quartum, dico breviter primo, salvo
^^
ratione deitatis. semper quarium
raeliori judicio, quod Deus sub
Posset etiam dici, quod ideo Deus sub raiione deilatis, et non sub ralione infi-
ijeotio
ra res- ralione deitatis est objeclum bealificum, Nola
intensive, ut comparatur ad
sionem. ...
quia ul
i
sic, est
, i-
taUs entitas
...
cui
.

primo
.

et
nitatis alia
et bene.
entia, excedit omnia illa secundum suum
immediate, et ut fundamento, et origini gradum mere specificum, etut sic posset
omnis perfectionis intrinsece convenit. dici mensurare quidditative omnia enlia,
Si dicatur, quod eliam videtur quod Deus quia illa species, qiise esset propinquior
non beatificet nisi ut bonus formaliter, et secundum gradum specificum, essel spe-
ut intinite bonus, quia boniias elsi non sit cifice perfectior; et hoc modo posset
ratio formalis objecli beatifici, tamen ita Deus sub ratione deitatis dici mensura
videturut conditio objecli beatifici, sicut essentialis omnium quidditalum, non ta-
eliam infinitas intensiva. Dico quod non men dicerelur perfectissime mensurare,
est siinile de bonitate infinita, et de infini- nisi esset actu infinitus intensive. Dico
tate intrinseca deilati, quia circumscripla secundo, quod aliud est Deum comparare
bonitateinfinita, adhuc Deus perfectissime ut mensuram ad omnes quiddilales, ut
quietaret et beatilicaret, quia intrinsece pniecise sumptas abstractas ab omnigradu
 208 QUODLIBET.

inlensivae perfeclionis, relinquendo ipsas cte visibilis, et perfecle amabilis. El dici Ad

objecticne»
praecise secundum gradus earum speci- tur deiLas perfeclissima ratio, quia ratio contra
pnmum
ficos, et aliud est ipsum comparare ad quidditativa, et quia talis quidditas im- dictum.

enlia perfecta secundum eorum gradum mediale includit infinitatein intensivara, ut

intrinsecum. Primo modo Deus ponere- gradum sibi intrinsecum.

lur mensura praecise essentialis et quiddi- Nunc respondeo ad objectiones contra 10.
Responeio
tativa.etut sic mensurarel omnia entia priraum diclura. Ad primura dico, quod ad
primum.
praBcise considerata secundutn gradum aliud estloqui de infinitate in se formali-
specificum. Secundo modo, ponerelur ter, et aliud de ente, cui inest talis infini-

mensura perfecta simpliciter mensurans tas, sicul aliud est loqui de albedine ab-
orania entia secundum gradus perfecti- solute, cui inest intensio , et aliud de ipsa
onales intrinsecos ; non posset ergo isto inlensione formaliter, puta de intensione
secundo modo comparari ad perfeclionem ut octo. Loquendo de intensione infinita

aliorum entium, nisi ipsum considerando, formaliler, concedo quod infinilas forma-
ut perfectum intensive, et ut infinitum. liter includit infinitos gradus perfectiona-
9. Adquintum dico, quodista divisio entis les, et concedo quod quocumque gradu
Ad
quintum. quanti In ens infinitum et finilum est di- assignato ( si tamen esset assignabilis se-
visio secundum gradum intrinsecum, et cundum considerationera, quia in re est
non secundura aliquid pertinens ad quid- impossibile), ille gradus non essel infini-

dilatem, sicut etiam divisio enlis per tus, tamen totainfmitas inest enti infinito,
actum et potentiam, necessarium et con- ita quod nihil est eniis infiniti quinsit for-
tingens. Cum infertur, ergo datur alia maliter infinitum. Dicit ergo Doctor quod
prior divisio, dico quod ens nunquam quodlibet pertinens ad entitatem quiddita-
contrahitur per differenlias specificas, et tivam entis infiniti, est forinaliter infini-
hoc immediate. Dico ultra, quod ens, elsi tura, etnon quod quilibet gradus infinita-

praedicatur in quid de Deo, non laraen po- tis intensive sit formaliter infinitus, sicut
nitur de quidditate Dei, nec proprie di- si albedo esset inlensa ut octo, quacum-
citur contrahi ad ipsum Deum, ut prolixe que parte illiusassignata esset intensa ut
exposui in primo, d. 2. q.^. in illa rati- octo, non tamen quilibet gradus intensi-
one qua probatur, quod non possunt esse onis esset intensus ut octo. Dico ultra,

plura necesse esse ; vide ibi. quod in infinitate intensiva non sunt gra-
Ad Ad sextum, dico, ut dixi ad tertium. dus perfectionis, aliquo raodo distincti
Sextum.
Ad confirmalionem de homine, patet ex extra opus intellectus, licel forte secun-

dictis ad lertium, dura consideralionem possent distingui

Ad Ad septimum, dico, quod etsi sola _De- per comparationem ad gradus intensionis
seplimum
itas sit perfectissima ratio cognoscibilitatis in oreaturis.

el amabilitatis,ut patet a Doctore in ter- Ad secundura dico, quod casus est sim-
^^
secundum
tio, dist. 27. quia ut sic, est talis entilas, pUciter impossibilis. Taraen casu per ira-

cui primo nata est inesse infinitas intensi- possibile admisso, dico prirao, quod albe-
va, ut gradus intrinsecus, non lamen per- do nullo modo esset in genere, et posito

fecte terminaretvisionem nisi terminaret, quod sit in genere, diceretur quod entitas
ut infinilus, nec perfecle terminarel actum a qua accipitur ralio generis, et entitas a

amoris nisi ut ens infinitum; infinitas qua accipiturratio differenliae, non essent
ergo requiritur, ut conditio objecti perfe- formaliter infinitae, quia liaberent rati-
 OU^STIO V. 209

onem partis, et tamen albedo, et quidquid imperfeclio, forte non haberetur pro ni-
in ipsa est fnnnalitor albedo, esset for- convenienti ponere talem imperfectionem
maliter infinila, (luia ({uacumque minima in ent(? infinito non simpliciter, ut supra

parle albedinis assignala, esset formaliler dixi. Et cum ullra infertur, quod
infinita. Dico etiam quod non essel in(^on- tunc essent plura innnita intensive, dico
veniens tales enlilates, scilicet generis et quod stanle primo impossibili, non sequi-
diflferenliiB si ponerenlur intinitoe; et cum tur inconveniens, posse ponere plura talia

(licilur quod haberenl ralionem parlis, proptor divisionem talis infiniti in partes
concedo ; et cuni dicitur quod parti repu- integrales. Et ultra dico, quod non esset
gnal infiiiilas, dico quod non est inconve- ita iri:!onveniens ponere plura taha infinita

niens unum impossibile sequi ad aliud intensive, sed bene esset inconveniens
impossibile ; imo est magis impnssibile al- ponere plura infinita simpUciler, ut plures
bedinem esse formaliter infinilam, quam Deos.
ipsam, ut infinitam positam iiabere partes Ad quartum dico, quod casu posito (pu- 13.
A(l
quiddilativas, eliam formaliter infinilas. ta si interectualitas aliquo modo pneler quartum.
Potest etiam dici quod illae entitales non opus intellectus esset dislincta a Deo)
essent formaliler infinita^, sed tantum per utraque entitas esset formaliter infinita; et

identitatem quam haberent cum albedi- cum quaerilur, an eadeininfinitate, an alia

ne. Dico ultimo, quod aliud est loqui de ot alia, dico quod eadein realiter et for-

infioito simpliciter, quod simpliciter est maliter, sed alia et alia exnalura rei, sicut

illimitalum, iii quo ponilur omnis perfe- etiam ponuntur atlributa habere aliam et
ctio virtualiter el eminenter ; et aliud est aliam infinitatem formaliler, sicut patet in

loqui de infinito intensive in genere, ut si primo, dist. 8. quaest. 3.

poneretur albedo infinita in genere. Pri- Ad ullimum, dico breviter quod in

mo modo excludil omnem imperfecli- tali enle intensive infinito, nihil est ibi

onem ; secundo modo non videtur sic ex- habens rationem partis, nec quasi partis,

cludere, quia quamvis albedo ponerelur quidquid esl ibi quidditalive est perfectis-

intensive infinita, tamen si poneretur cau- sime idem formaliter, ut alias exposui.
sari ab alio includerel hanc imperfecti- Ad instanUas tertii dubii, sive contra
onem, quae esset ad aliud dependere. tertium dictum. Ad primam dico, quod
12. Ad tertium, dico primo quod casus est posito quod ipsa infinilas demonstretur

tium. impossibilis ponere ipsam formaliler infi- inesse enli infinilo, eUam a priori, propler

nilam, et exlendi, el dependere ad quan- hoc non sequilur ipsam esse passionem,
lilatem ; tamen posito Iioc, dico quod vel quasi passionem, quia requirilur quod
quaelibet ejus pars integralis esset infini- passio velsitrealitervelformaliter disUncla

ta, quia albedo exlensa est ita intepsive a subjecto, etnon sit gradus intrinsecus.

in una parte, sicut in alia, ut exposui in 2. Dico secundo,quod non dicit Doctor quod
d. 2. q. 9. et in primo, d. 2. q. 1. FU cum demonstrari possit infinitas de ente aliquo
inferlur, quod essel pars, dico quod -icci- sed quod isla non sit per se nota, id est,

deret sibi esse partem integralem, quia ens iiifinitum est, quia est demonstrabile

lantum ratione quanlitatis, in qua esset ensinfinitum esse, posito tanien quod non

formaliter, imo separata albedine i quan- possit aliquo modo demonstrari, verum
tilate, tunc in ea non est assignabilis aU- est, quod non est per se notum.
quapars.Et posito etiam quod esset lahs Ad secundum dico, quod ultra omnes
Tom XXV. 14
 .

210 QUODLIBET.

illas condiliones, requiritur quod non sit De secnndo articnlo (0 tenco

1 ConcluB.
gradus inlrinsecus, nec allribulum, nec hanc conclnsionem secnndiim ^rtjcii

quasi allrihulum ; modo infinitas est prae- quod expositum est Paternitas ptt^rnitas
:

cise gradus intrinsecus. non est formalitor infinita. Et ad fo"°r^Jitgr

Ad tertium dico. quod infinitas est ratio hoc sunt tres rationes Prima d.i"^"'^ :
^-
13. n. 9,
demonstrandi aliquas proprietates ad in- ratio sumitur ex entis infiniti uni-et 4. d. i3
q. 1. n. 'ii.

Ira, tantum quoad nos, et non absolule, ut tate. Secunda ex eius communica-eti. d.26.
exposui ia prologo, q. 3. vide ibi etiam bilitate. Tertiaex ejus simplicita-
contraJoannem AnglicumBaconem. te et incompossibilitate. Si quidem
Ad quartum, dico primo, quod implicat ens intinitum intensive, est uni-
gradum intrinsecum causari, vel quasi cum implurificabile, et non arcta-
causari. Et secundo dico, quod hocposito, tiim, sed communicabile, et cui-
adhuc non sequitur esse passionem, vel cumqiie incomponibile
quHsi passionem, cum nuUo modo dicat Prima ratio sic formatur: Non infi"'to
pluraliter
distinctam formahtatem, sicut dicuntattri- possunt esse plura realiter distin-
" ^
distincu,
esse noa
buta. cta, et formaliter infinita; plures possunt.
, . ... ,
Omnis
sunt relationes originis realiter pertectio
SGHOLIUM. simpliciter
ergo non sunt formali- haben
distinctse,
idem
Paternitas ( est de aliis relationibus ter intensive infinitse nec per ^^'^TL ,

personalibus) non est formaliter infinita,

consequens aliqua illarum, quia^^^fecto!
probatur tribus rationibus. Prima, quia
sunt relationes originis, sed non possunt
qua rationeuna, et quselibet alia.
esse plura formaliter inflnita realiter di- Minor probatur, primo comparan-
stincta ; ergo. Major est minor
clara, et tri- do ista plura inter se. Secundo,
plici via suadetur : Prima comparando illa
comparando infinitum intensivead
inter se omnem perfectiouem simpliciter,
entia flnita generaliter; et tertio
possibile est haberi in uno, quia niliil est

summe perfectum, cui aliqua perfectio de-

ad intellectum et voluntatem spe-
est, et omnis perfectio siiupliciter compos- cialiter. Primosic(g) :Tnfinitonihil
sibilis est cum omni perfectione simpliciter, deflcit entitatis eo modo quo pos-
de quo 1. d. 2. q.. 2. Secuuda, comparando sibile est illud haberi in uno sed ,

inflnitum entensive ad entia flnita generali-

omnem perfectionem simpliciter
ter, quia unuminflnitum determinat depen-
quam possibile est realiter et per iden-
dentiam omnium flnitoruni, plura in-
finita terminare nequeunt, quia nullum titatem haberi in uno summe per-
eorum sufflcienter terminaret, de quo 5. fecto ; inflnitum ergo habet in se
dist. i. q. 2. et i. dist. 3. q. 4. et dist. 20. realiter et per identitatem omnem
q. 20. Item in entibus ascendtindo secundum perfectionem simpliciter, sed non
ordinem essentialem itur ad unitatum, de
habet in.se realiter et per identi-
quo late Doct. i. dist. 2. q. 2. et 4. Tertia
via ex comparatione inflniti ad intellectum
tatem illud, quod realiter est
et voluntatem Dei, quia plura objecta infinita distinctum ab eo ergo'ab inflnito
;

non possunt satiare vel beare has potentias, nuUa perfectio simpliciter, sive
quia unum objectum inflnitum est ipsis ad- nuUum perfectum simpliciter po-
aequatumseu primum primitate adsequatiouis
test esse realiter distinctum; esset
virtutis et perfectionis. Hanc rationem late
pulcherrime prosequitur, explicat et
autem perfecto simpliciter distin-
et
urget; vide eum de objecto inlellectus 1. d. 3.
cta realiter, si esset aliud inflni-

q. X D. 20. tum realiter distinctum.

 QU/R STIO V. 211

Ilabemiis ergo majorem, quod autem si sint plura

'
infinita, in Oeuset
crealura
io non possuntcsse infinita i^lura re- quolibet eorum est .Tqualis boni-q"are non
excedunt
Sed in probatione
ii-'aliter distincta. tns, sicut in uno quolibct corum; Deum.

t illa majoris, secunda propositio ci*go illa plura bona cxcedunt in

8r'vidotur esse probanda, scilicet bouitatc illud unum bonum, ct ita

1. quod possibile est omnem perle- illud unum non cst infinitum. Kt
ctionem simpliciter per identita- si dicas, quod sic argueretur quod
tom liaberi in summo pcrfecto. Deus et creatura excedunt Deum,
Probatur ergo sic, quia nihil est iion valet, tum quia quodlibet
summe perlectum, cui delicit ali- illorum plurium non est aeque
qua perfectio simpliciter, quod bonum cum uno illorum; et inde
probatur, quia nulla perfectio sim- est quod bonitas cujuscumque illo-
pliciter cst incompossibilis alteri rum altcrius ab illo uno eminenter
perfectioni simpliciter ; ct si non continetur in illo uno, et ideo
posset qu.nplibet haberi in summe ipsum cum illo bono acccptum non
perfecto,hocessetpropteraliquam auget, neque excessum facit supcr
incompossibilitatem earum. As- illud bonum in sc oppositum cst ;

sumptum, scilicet, quod nulla sit in hypothesi. quia ibi unum bonum
incompossibilis alteri, probatur non continetur totalitcr emincn-
pcr rationem perfectionis simpli- ter in altcro, quia hoc est contra
citer, quia enim ipsa est melior rationem inflniti.
in quolibet, quam non ipsa, hoc Ex comparationc (i) autem infl- 9.

est quam quodlibet incompossibile nitiad alia flnita generaliter, ar-

sibi, sicut exponitur dictum An- guitur sic Unum inflnitum suffl
:

selmi in rationesecundaprincipali cientcr terminat dependentiam

hujus articuli;si sint ergo duoe omnium flnitorum, et spccialitcr
perfectiones simpliciter incom- primum a quo dependent, sed non
possibiles inter se, dicantur A et possunt plura sufflcientcr tcrmina-
B, A erit in quolibet melius ipsum re dependentiam in eodem ordine
quam non ipsum, hoc est, quam depcndcntise ejusdcm dcpendcntis;
quodlibet incompossibile sibi, et ergo nec plura esseinflnita. Proba-
ita erit melius /i, quod ponitur tio majoris: Sicutdepcndcntia quse-
incompossibile sibi et pari rati-
;
cumquc est ratione impcrfecti-
one D, si est perfectio simpliciter, terminare dcpcndentiam,
onis, sic
erit melius quam .1; talis circula- non qualitcrcumquc, scd primo,
tio est impossibilis, quia tunc idem convenit alicui rationis perfccti-
esset imperfectius seipso. onis; summa autcm perfcctio,
Secundo (h) comparando illa ([uam impossibile est cxcedi, cst
plura inter se, probari potest illa in uno inflnito intensive. Apparct
major, pcr hoc quod plura bona etiam illa major de facto, quia
excedunt in bonitate idem bonum unica esscntia terminat sufflcicn-
unum, et hoc quando in quolibct tcr omnem dcpendcntiam cujus-
istorum plurium est aequalis bo- cumque depcndcntis, quia tam
nitas, sicut in uno illorum ; nunc illam qua3 est ad primam causam
 212 QUODLIBET. \

2. et i
quam illam quse est flniti ad alia generaliter potest
efflcientem, Met. 11

fine.
exemplarem, et ad argui breviter sic In entibus
ad causam :
Ascendt
ordinem essentialem do
primam finalem. Minor autem, secundum in caut
Plura non
possunl
scilicet quod non possunt esse ascendendo semper itur ad unita- ilur
V"rminare ad UQO)
(Jepenclen- plura primo terminantia eamdem tem, et per consequcns necesse est
liain
unius in dependentiam, probatur, quiaillud illum ordinem statum habere in
eodem
ordine non terminatsutlicienterdependen- aliquo uno; inflnitum autem in-
loqiiendo
dependen- tiam, quo circumscripto sufficien-
tensive est omnino summum, et
lia
totali, de ter terminatur illa dependentia, hoc secundum ordinem essentia-
quo 3. d.
quia tunc aliquid dependeret ab lem ergo est omnino unum.
;

1. q. 2. et
2. d 3. q.
aliquo, quo circumscripto niiiil Tertio probatur (k) major spe- I
4. n. 3. et Pon.
d. 20. q. 2.
minus haberet a quo sufflcienter cialiter ex ordine inflniti ad intel- majOT
et 4. d.6. looc

q. 2. et 1. dependeret; et per consequens lectum et voluntatem, et hoc sic :

minoi
d. 2. q. 1. quia
n. 19. quo circumscripto,''adhuc posset Ens inflnitum est objectum pri- proce
de lar
remanere in suo esse. Sed si plura mum intellectus inflniti, et obje- Doct.
Prim
in eodem ordine possent sufflcien- ctum ejus etiam beatiflcum, sed triplic

ter terminare dependentiam, uno non possunt esse ejusdem intelle- diciti

eorum circumscripto, adhuc ter- ctus inflniti plura objecta prima

minaretur dependentia complete, et beatiflca. Consimiliter etiam
qua) est ad alterum, et ita illud posset argui de objecto primo
non terminat, et pari ratione de beatiflco voluntatis. Prima propo-
sitio potest intelligi de primitate
altero argueretur, et sic neutrum,
vel utrumque terminat. Sicut triplici, et de qualibet est vera, et

ergo prima probatio majoris secundum hoc prima propositio

procedit ex hoc quod inflnitum continet tria membra. Una pri-
habet realiter et unitive omnem mitas objecti dicitur esse primitas
perfectionem simpliciter ,
quia adsequationis, quando scilicet po-
omnis hoc modo
talis potest ha- tentianon excedit illud objectum,
beri in eodem, sic ista probatio quomodo coloratum vel lumino-
procedit ex hoc quod inflnitum sum dicitur esse primum objectum
habet in se eminenter et contentive visus; alio modo primum potest
omnem perfectionem limitatam ,
dici virtute cujus omne aliud intel-
et ex hoc omnem dependentiam ligitur; vel cognoscitur a tali in-

entis limitati sufflcienter termina- tellectu, quomodo lux est primum

re potest, et sic istae duse proce- objectum visus. 1

dunt ex hoc quod dictum est in Tertio modo primum potest dici latel
noa
primo articulo de Inflnito, quod perfectionis, quod in se continet disti
Oby
habet omnem rationem entitatis, tanquam in summo
perfectionem adsec

sive~omnem entitatem, eo modo omnium objectorum, et virtutem

quo possibile est haberi ab unico, perflciendi potentiam objectum ;

quod est vel identice pro perfecti- autem beatiflcum est illud, in quo
onibus simpliciter, vel eminenter summe perflcitur et quietatur et

pro perfectionibus limitatis. satiatur intellectus. Ex his tribus

10. Ex ista autem comparatione in- possunt accipi tres majores^

 ,

OUiESTIO V. 213

nam idom intollectns non habot contineat in se qnodlibet secnndiim

distincta ndrpqnnta objocta, quin onmcm entitntom, etiam eminen-
non potest in nlind objcctnm di- tor continet in se omnem cof,'no-
stinctnm conti'a snnm objectnm scibilitatem ; sic antem continens
ad.Tqnntnm, qnia tnnc idem olije- virtnalitci* aliqnid, est etiam moti-
ctnm esset ndnpqnatnm, et non vum ad ejns co^nitionem sic erf^o ;

ad?eqnatnm, et tunc potentia ex- inflnitnm intensive qnodcnmque

cederet illud in operando circa liabet rationem objccti primi re-
alind ex seqno distinctnm; ot etiam spectn intcllectus divini, et hoc
nec potentia potest habere plura primitatc virtutis.
objecta prima primitate virtntis, Kx hoc scqnitur, qnod ipsum 12-

qui est secnndus intcUectns, quia est objectum primum primitate ei a^i". i'.

non potest esse qnod virtnte/l in- adffiqnationis, quia sicut osten- dlstinci.

telligat quidqnid intcllexerit, et snm est alibi in materia de intel- lii^etiphys^."

*-°-^'-
ctus ita />, et ox virtnte /> intolliernt lectu divino, intcUectus divinns
>test j • , . , . .
,
i m qnidqnid intellexerit, et ita A, qnia non habct objectum adaequatum
Juo. quod A sit ratio intelligendi li, et commune per abstractionem ab
e converso, est circulatio, et ista omnibns objectis, sed commnne
circulatio est impossibilis ; nec communitate virtntis ad omnia
potest etiam intellectns snmme per se objecta, alias vilesceret
quietari dnobus ex geqno di-
in ejns intellectus, quia posset immu-
stinctis, quia non hnbet pro obje- tari ab objecto flnito ; quod ergo
cto beatifico et qnietntivo illnd, est primum virtualiter,
sibi est
quo circumscripto, nihil minus etiam primum adsequatnm.
quietaretur et beatiflcnretnr, sed Ex hoc etiam patet tertia pri-
circumscripto uno, adhuc esset in mitas, scilicet perfectionis, quae
alio summe sntiatus, qnietntus et est objecti beatiflci, quia in ^per-
perfectns ; ergo in illo non posset fectissimo objecto et snmme con-
esse perfectus, pari i atione nec in tinente omnem
perfectionem om-
alio- Pntent igitnr tres mnjores, ninm objectorum, snmme quieta-
quia ejnsdem intellectns non pos- tnr et perficitnr et satiatur ipsa
snnt plura essc objecta ex sequo potentia, et ita beatiflcatur.
distincta prima primitnte ndae- Conflrmatnr ista ratio qnantum
quationis, nec prima primitate ad majorem et minorem, quia sint
virtutis, nec prima primitate plura inflnita distincta A et B ,

perfectionis, sicut objectnm bea- intellectns divinus poterit intelli-

aph. tificum est primnm. Minor, scilicet gere utrumqne, alioquin alternm
quod inflnitnm formaliter et in- non haberet rationem entis; neu-
tensive est primum objectum in- trnm autem potest intelligi nisi
tellectus divini qnolibet istorum actn comprehensivo, cum sit for-
modorum, probatnr, et primo de maliter inflnitnm. Unico antem Uno actu
,
, . compreheK. ,

secunda primitate, quia qnod est actu comprehensivo non possunt di

ratio essendi, est ratio cognoscen- intcUigi dno distincta linbcntin Tuo°^
di; inflnitnm crgo cnm eminentcr propriam inflnitatem, quia uni- '"^""^-
 »;

214 QUODLIBET

ciim objectum intensive inflnitnm Inlensive nihil deficil entis, eo modo quo
adseqiiatur unicse comprehensioni; possibile est illud haberi in uno modo
;

ergo intellectns divinus duobtis oinnis perfeclio simpliciter potest in en-

actibus comprehensivis intellige- te infinito haberi per identitalem realem.

ret B\ ergo secundum illos

/1 et Consequentia patel, quia paternilas el fi- Paternit
et niiat
haberct simul duos actus, quod lialio in divinis reahter distinguuntur ; er- dislia^'Di
tur
est impossibile, quia unica com- go una non potest haberi ab aha per re- realiter

prehensio inflnita, et inflniti ad- alem identitatem, ut patet. Sed si essent

sequatur uni intellectui inflnito; realiter infinitae, una necessario habere-
vel non simul, et ita dabitur suc- tur ab aUa per realem identitatem
cessio, vel mutatio, vel nunquam, quod autem omnis perfectio simpUciter
cum utrumque sit inflnitum inten- possit esse in ente infinito, probatur per

sive. rationem perfectionis simpliciter, quia ip-

sa est meUor in quolibet, quam non ip-

COMMENTARIUS. sa, id est, quam quodlibel incompossi-

bile sibi. Si sint ergo duae perfectiones
12. (f) De secundo ai^ticulo. Nunc seqaitur ex- simpUciter, scUicet A et B, incompossibi-
De secuudo ... ,. .. ,.
aiiiouio. positio secundi arlicuh principahs, m quo les inler se, A erit in quolibet melius ip-
tenet hanc.conclusionem, sciUcet quod sum quam non ipsum, id est, quam quod-
nulla relatio originis sit formahter Infi- libet incompossibile sibi ; et pari ratione
nita. Et adducit tres raflones, prima ratio Z?, si est perfeclio simpliciter, erit melius
sumitur ex entis infinili unitate ; secunda. quam A, taUs circulatio est impossibilis,
ex ejus communicabilitate; tertia ex ejus quia tunc idem esset imperfectius se ipso.
simplicitate et incompossibilitate si qui-
;
Patet haec htlera ex his qute prolixe
dem ens infinitum est unicum, impluri-
exposui in .primo, dist. 2. parte 2. g. 1
ficabile, et non arctatum, sed communi- in I. art. de perfecUone simpliciter, et
cabile, et cuicumque incomponibile. De exposui Jbi, quod perfecLio simpUciter
unitate fmlis infiniti probatum est subti- excludit omnem imperfectionem, et ideo
liter a Doctore in primo, dist. 2. parle 1. omne ens includens imperfectionem, est
q. 1. et q. tUtim. illius parlis, quse quaestio incompossibile perfectioni simpliciter in-
;

est de unitale Dei ;

quod Impluridcabile, cludit etiam omnem perfeclionem quam
patet a Doctore ubi supra ; quod commu- potesl habere, et quia sibi non repugnat
nicabile tribus suppositis, probatum est i)i infinitas formaliter, non esset perfectio
primo, disl. 2. part. 2. qusest. %. et \. quod simpUciter, nisi esset formaliter infinita.
cuicumque incomponibile, probatum est Estergo perfectio simpliciter melior sim-
dislinct. 8. primi. pliciler, quam omne sibi Incompossibile

Primo arguitur si ergo A, est perfectio simpUciter, erit

(g) sic : Infinitum polest
perfeclius absolute B, si Z? ponitur in-
habere per identitatem omnem perfe-
compossibile A, secundum realem jden-
ctionem simpHciter, et si potest habere,
titalem, et similiter si B ponilur perfe-
ergo habet, quia quidquid ibi potest esse
cUo simpliciter erit essentialiter perfeclius
necessario, ibi est, ut supra patuii q. 2.
A, siA ponitur incompossibile reaUter, et
ergo relaflo originis non est perfeclio sim- sic idem respectu ejusdem erit simpliciter
pliciter, nec per consequens infinita for- perfectius et imperfeclius, quod esl sim-
maliter. Antecedcns patet, quia infinito pliciter impossibUe.
 QUyESriO V. 215

13. (h) Secundo arguit ad idein, probando tatem. Islae probaliones sunL claroe hic,
illani inajoreni, id esl, quod plura bona el superius adducLai in primo dist. 2. g.

intiiiiu non possinl esse realilor distincla ; de unitate Dei, eL ibi exposiUe, Lamen
et ratio stat in lioc, quia lalia duo cuin eliam breviter recilanlur hi<-. Ens infini-

sint aequalia bona, cuin sinl intinila, sunl tuin esL objectum primum inleilectus in-
niajus bonuni. Sed unuin iiiHnitum noii finiti, eL huc primilate perfectionis, quia Quid hit
objccluiii
polest excedi, ut supra paluit, cum sil in se conlinel peifecLionem omniuni ob- ])riiiiuiii
intellcctus
contra rationem intinili ; ergo. jeclorum, el viiiuLem perficiendi poten- iiilinili

Si dicas, quod crealura et Deus sunt liain. Et primilale adaiqualionis, quia in-
plura bona realiter distincta, et lamen tellectus infinilus non excedit illud, nec
creatura niiiil bonilalis addil, ila quod excedilur ab illo. EL primilale virluLi>,

Deus et creatura non sunt majus bonuin, quia virluLc ejus omne aliud inlelligitur.
omodo quod non lum quia sed ejusdem
(jieit est simile, crea- Sed addo minorem, scilicet,
nenter (ura uon est bonuiu aequale Deo tutn quia intelleclus non possunt esse plura obje-
;

Deo. creatura eminenter continetur in Deo, cta prima, nec primitate adaequationis,

ideo non addil aliquod bonum. nec virtuLis, n»;c perfecLionis.^De priino
(i) Ex comparalione aulem infiniti ad paleL, quia lunc idein esset objectum
alia bona fmila. liit; arguil ex secuiido adaequalum, et non adaequaLum, eL Lunc

medio, probando eamdem majorem, et poLeniia excedereL illud in operando. Nec

probalio slaL in lioc, quia unum infmitum secundo, quia esL impossibile quod virtute
sufficienler lermiaal dependentiam om- A inLelligat, et virtule B inteUigat, supple
nium fmitorum; patel, quia sicul de- omnia, quia Lunc A virLute B intelligeret
pendentia quaecumque est ratione im- n ; et e converso, B virLule A intellige-

perfectionis, sic lerminare dependen- ret /1, et ila circulatio, quia Lunc, uL alias
tiam non qualitercumque, sed primo, probavi in primo, in q. de unitate '
Dei,

convenit alicui ratione perfeclionis ; sum- si A intelligit virLule B ipsum A, ergo

ma autem perfectio, quam impossibile esl B continel virtuahLer i, si Z? inlelligiL

excedi, esL in uno iiifinito inlensive. Ap- ipsum B virLute A ; ergo .1 conlinet vir-
parel illa major de facLo, quia unica es- lualiLer /?, eL sic circuIaLio in continendo
senlia lerminat sufficienler oinnem de- virLualiter, quae esL simpIiciLer impossibi-
pendentiam cujuscumque dependentis, lis. SimihLer idem inLellecLus non poLest Nota.
quia tam illam quaj esL ad primam cau- virtule A et B inlelligere omnia, quia
sam efficientem, quam illam quai est ad amolo B, non inteUigerel et intelUgeret,

causam exemplarem, el ad primam fina- quia amoto B, intelligeret sLanLe .1, qme
lem; patel ergo anlecedens hoc, ergo omnia ostensa sunt in quxstione de unitale

non possunt esse plura infinita, quia Dei. Nec terlio modo, etiam idem intelle-

lunc essent plura prlmo terminanlia, et clus summe potest quielari in duobus ex
sic unum non terminaret primo sufQci- aiquo, quia non habet pro objecto quie-
enter, quia ipso remoto, aliud possel ter- LaLivo illud, quo circumscripLo nihil minus
minare, hoc autem sufficienter ostensuin quieLareLur, sed circumscripto uno, adhuc
est, in I. dist. 2. ]>art. 1. et q. 4. qu» esset in alio summe quielatus ;
primitas
esL uUima illius parLis,. vide ibi. enim perfectionis est primitas objecli, ut
14. (k) Tertio prohatur major specialiter ex beatifici et quietalivi.
ordine infmiti ad intellectum ct volun-
 210 QUODLinET.

posita, sed intelligitur ibi non

SGIIOLIUM. ipsum pro quocumquc sibi incom-
possibili etiam positivc, ut sit
Secunda ratio principalis, probans relati- sensus: perfectio simpliciter est
ones origiuis nou escse iufinitas Orani.s
melior quocumque
:

in quolibet sibi
perfec'io simplicitor est communicabilis,
quia secundum D. Auseimum, melior est in
incompossibili. Secundo intelligi-
quocumque supposilo, quam illud quod est tur m quocumqne, (m) non pro qua-
ei incompossibilo; ergo relatio originis, cum cumque natura, sed pro quocum-
sit incommunicabilis, non est perfectio talis, que supposito, non intelligendo,
quia est incompossibilis cuilibet alteri,
ut est talis naturse, vel talis, sed
etiam iu ratioue suppositi, et sic non est
melius ipsam habere quaia non habere ex
absolute accepto, ut est tale sup-
;

quo sequitur, quod nou est infinita. Ratio positum praescindendo rationem
hgec, qua ssepius utendum in divinis, late et naturse, cujus suppositum.
est
subtiliter explicatur liic et 1. d. 2. q. 7. Hoc patet (n), quia auro sic con-
uuni. 79. et d. 8. q. 1. num. 7. 8.
siderato, ut habet naturam auri,
vel supposito considerato, ut sub-
13. Secunda (l) ratio principalis de sistens in natura auri, non est
communicabilitate sic formatur : melius non aurum" quam aurum,
Omnis perfectio simpliciter est quia incompossibile, ut incom-
communicabilis ; omne inflnitum possibile non est alicui melius ;

intensive est perfectio simpliciter; destruit enim entitatem ipsius ;

ergo, etc. Nulla autem proprietas imo melius sic est auro esse
personalis est communicabilis, aurum, quam quodcumque in-
quia formalis ratio
est incom- compossibile naturae auri.
municabiliter existendi ; ergo Est ergo intellectus propositi- u.
nuUa proprietas personalis est onis iste, perfectio simpliciter est
infinita intensive. Minor est ma- talis, quocumque supposito
quae in
nifesta, quia nihil potest esse absolute considerato secundum
magis perfectum, quam quod sit rationem suppositi, non determi-
inflnitum intensive. Probatio ma- nando naturam, in qua, vel cujus
joris primse, quia secundum quod sit suppositum, melius est ipsum
coUigitur ex intentione Anselmi quam non ipsum, hoc est, quam
Expositio
subtilissima
Monolog. 15. perfectio simpliciter quodcumque incompossibile ipsi.
.
ti i i

perfectionis ost, quse lu quolibet habente ipsam Ex hoc sequitur (o) propositum,
siiniiliciter, ,
•
, . , ,

de quo 1. melius est ipsam habere, quam quod nulla perfectio simpliciter
'^etd.^^s.^* i^on ipsam habere. Haec autem sit formaliter incommunicabilis.
q. 1. et 4.
j,(,g,jjjj^ indiget duplici exposi- Probatio consequentise, quia quod xuHa
tione, non enim intelligitur sic, est formaliter incommunicabile, gji^^^^pJigftJ

melius est ipsum, quam sua ne- est formaliter incompossibile

^ cui-^*' '.""9^
niunicabi
gatio contradictorie opposita, quia libet alteri, considerando etinm i'^-

sic quodlibet positivum esset per- illud sub ratione suppositi non
fectio simpliciter, quia quodlibet includendo naturam, cujus est
positivum est simpliciter melius illud. Probatur, quia quod repu-
sua negatione contradictorie op- gnat alicui, cum ut sibi repugnat,
 QUiESTIO V. 217

destruat ipsum, et sic, non cst (m) Secundo inteUigilur in quocuni-

melius ipsum, quam non tale ;
que, etc. Vult dicere breviler, quud
quod autem est de se incommu- perfectlo simpliciter est melior ipsa, sci-
nicabile repug-nat cuilibet, etiam licet simpliciter, quam suum incompos-
sub ratione suppositi ;] ergo non sibile, sive negalivum, sive posilivum, et
est melius illi, etiam ut considera- est etiam melior cuicumque supposito
tur sub ratione suppositi quam absolule, puta, ut est supposilum enlis,

non ipsum. quia sicut enti non repugnat perfeclio

Habemus ergo istam majorem, simpliciter, quia tunc repugnarel omni
quod nuUa perfectio simpliciter enti, ita nec supposilo entis, puta huic
est formaliter incommunicabilis. enti, ul supposito enlis non repugnat. Et cuinon
est sciendum, quod perfectio simphciler, p^gP."fcUo
COMMENTAUIUS. nec etiam simphciter.
si non repugnat alicui naturae,
(l) Secunda ratio pnncipalis de commu-' supposito talis naturae repugnabit; et quia
nicahilitate. Doclor format secundam non repugnat enti, ideo nec supposito
rationem principalem, qua probat quod considerato ut supposito entis. Simihter,
relatio originis non sil formaliter infinita, quia non repugnat subslantiaj transcen-
Et ratio stat in hoc : Perfectio simpliciter denti, ita nec supposito, ut supposito
est pluribus communicabilis. Sed relatio talis subslantiae, quia vero repugnat sub-
originis est simpHciter incommunicabilis, stantise praedicamentali, cum sil hmitata,
ut patuit supra^ quaest. 2. cum sit pro- ideo repugnat cuicumque supposito talis

prietas personalis ; ergo non est formahter substantiae ; et simihter, quia repugnat
infinita. Major patet per definitionem auro, ideo repugnat omni supposito, ut
perfectionis simphciter datamab Anselmo, supposito auri.
quae est declarata in primo, dist. 2. par- (n) Hoc patet. Et hoc est quod dicit,

te 2. quaest. prima, vide ibi. Tamen hic patet, quia auro sic considerato, ut habet
exponilur ahqualiter ista littera, cum naturam auri, etc. Non enim est melius

dicit, isla defmilio indiget duplici exposi- lapidi, ut talis natura esse formahler
tione; non enim intelligitur sic, quod sit infinitum, vel esse Deum, quia hoc est

mehus ipsum, quam sua negatio contra- incompossibile lapidi, imo si esset Deus,
dictoria, quia sic, lapis esset perfectio desLrueretur nalura lapidis ; mehus est

simphciter, cum sic simphciter mehor ergo lapidi esse lapidem quam non lapi-

quam sua negatio mehus esl enim lapi-

; dem, et accipilur 7ion lapis pro quucum-
dem esse quam non esse, sed intelligitur que incompossibih, sive negative, sive

ibi non ipsum pro quocumque sibi in- posilive. Dicit ergo Doctor quod conside-
compossibih, etiam positive. Nam ut rando aurum, ul lalis nalura, quod est

dixi, perfectio simphciler excludit omnem meliusaurum esse aurum quam quodcum-
imperfectionem absolute, et includit que incompossibile naluraj auri, sive ne-
infinitam intensivam, si illa est possibilis gativum, sive positivum.
in enlitate, et per consequens omne in- (u) Ex hoc sequitur propositum, quod
16.
cludens imperfeclionem aut limilalionem nalla perfectio simpliciter est formaliter
est simpliciter incompossibile perfectioni incommunicabilis, cum sit melior ipsa in
simphciler, et cui repugnat infinitas non omni supposito absolule consideratc,
est perfeclio simpliciler. quam non ipsa, quia scihcet est melius
 ;

216 QUODLIBET.

simpliciler supposilum quodcumque, puta tas est infinita, in aliis altera est inflnita,

enlis, ul ens, habere ipsam, quam habere vel rationo suppositi fit identificatio, a quo
dum fit abstractio, nec adest infinitas, prae-
suum incompossibile. Sequitur probalio
dicatio est falsa, ut in exemplo. Vide Docto-
consequentiae, quia quod esL formaliler
rcm 1. d. 8. qusest. 3. et d. 13. et 3. d. 22.
incommunicabile est formaliler incompos- num. 21. ubi plura habet de his abstracti-
sibile cuilibet alleri, considerando eliam onibus.

illud sub ratione supposili, non inclu-

dendo naluram cujus esl illud. Probalur, Tertio arguitur ex incompos- 15.
Perfectio
quia quod repugnat alicui, cum ut sibi re- sibilitate sic : Perfectio simplici- Bimpliciter
est eadem
pugnal ipsum destruat ut sic, non ideo ter cuicumque compossibili sibi omni
incompossi-
melius ipsum quam non tale ;
quod autem in eodem supposito neccssario cst bili
sibi, in
est de se incomnmnicabile, repugnat cui- eadem realiter, sic intelligendo, eodem
supposito.
libetetiam sub ratione suppositi, ergo non quod in abstracto accipiendo hoc
est melius illi etiam, ul considerelur sub et illud, verum hoc est
est dicere,

ratione supposili, quam non ipsum. Si illud; sed relatio originis non est
enim incommunicabile repugnat cuicum- cuilibet compossibili sibi in eodem
que supposito, etiam absolule considerato, supposito sic eadem ; ergo, etc.
sequitur quod non erit melius illi, quia re- Minor est manifesta, quia ista non
pugnans, sive incompossibile alicui, nul- est vera, generatio activa est spiratio

lo modo est melius illi, cum ipsum deslru- activa. Major probatur inductive,
at, ut supra patuit; ergo relatio originis ct ratione ; inductive sic : Nihil
cum sit simpliciter incommunicabilis non cst quod non sit idem
in divinis,

erit perfectio simpliciter, nec per conse- essentise divinae, imo etiam et cui-
quens formaliter infinita. libet essentiali, ita quod consi-
derando iitrumque in abstracto,
SGHOLIUM. simpliciter, verum est, hoc est hoc.

De essentia ergo et de essentiali-

Tertia ratio principalis, quod relationes bus, de quibus communiter appa-
divinae non sint inflnitse, quia perfectio ret qiiod qnodlibet sit infinitum
simpliciter prsedicari potest in abstracto de
formaliter, patet major, quod
quolibet sibi compossibili in eodem suppo-
sito; sedrelatio originis non sic praedicatur,
quodlibet eorum est idem cuilibet

verbi gratia, paternitas de spiratione activa, sibi compossibili in eodem sup-

alias processio Filii non differret a proces- posito. Probatur etiam eadem
sione Spiritus saucti ; ergo. Major patet in- major ratione sic, quia inflnitum
ductione in omnibus essentialibus ; et rati-
non solum non est compositum,
one, quia inflnitum nulli est componibile a
sed etiam omnino incomponibile
se distincto, alias excedi posset, et sic nou
esset inflnitum. Hanc rationem late explicat
cnilibet alteri omne enim com- ;

per exquisitaiu doctrinam, docetque geue- ponibile potest esse pars, et

raliter quomodo in divinis quaedam praedi- per consequens excedi, quia to-
cationes sunt verae in concreto et abstracto, tum est majus sua parte. Infl-
ut hsec : Dem est pater, Deitas est paternitas
nitum autem nullo modo potest
quaedam verae in concreto,non in abstracto,
ut spirans est generans, tamen spiratio non
excedi ergo est omnino simplex,
;

est generatio, cujus diversitatis ratio est, et incompositum et incomponi-

quia in ultiraa praedicatione ncutra extremi- bile. Si autem aliquid incompos-
 ; ;

QUvESTlO V. 219

nGnitum
in
sibile sibi in eodem snpposito non mnm est inflnitum, per abstra-
ibslracto essetomnino idem sibi, tnnc ip- ctionem a supposito, non tollitur
icitiir de
)mni sihi sum non esset omnino incompo- ratio identitatis ad ipsum, et hoc
omi^ossi-
bili. nibile, quia tunc ibi esset aliqua cujuscumque compossibilis sibi in
riedicalio
1 alislra- compositio saltem aliquo modo eodem supposito; et ideo proptep
cto,
uando est actus et potentiae. Ilabemus ergo iniinitatem, ut jam argutuui est,
vera,
t qnandu primam partem n\ajoris, scilicet non potest esse incompossibilis in
)a, 2. d.
16. ad
quod inlinitum est idem realiter eodemsuppositonisi veraet perfec-
iigument. ei quod est sibi compossibile in ta identitate reali ergo abstracti- ;

eodem supposito. Secunda pars onefacta a supposito, quamdiu ma-

majoris, scilicet quod sic sit idem,
quod sit vera prsedicatio in ab-
stracto, ut puta dicendo, Wtoc es^
hoc, probatur, quia cum prsedica-
tio affirmativa sit vera ratione
identitatis, omnis illa erit vera
net ratio extremi inflniti formali-
ter semper in quacumque abstrac-
tione, manet ratio identitatis ex-
tremi ad extremum, et per con-
sequens vera prsedicatio in abstra-
cto, hoc est hoc.

abstracti de abstracto, ubi per Ex ista ratione patet generali- 17.

Haec est
abstractionem non toUitur ratio ter, quod qusedam praedicationes veia, deitas
identitatis; ubi autem per abstra- in divinis sunt verae non solum paiemitas,
quia deitas
in concreto, sed etiam m abstra-est mfinita,
. • •
1 1
ctionem toUitur ratio identitatis
. ,

non est vera. cto, quae non sunt oppositi de ^p^Jernttas'

16. Exemplum, hsec est vera, albedo opposito; quaedam verae in concre- gpiratio
I l"eo, est
quaedam esi quia licet extrema sint
color, to, licet non in abstracto, quia
^ non^*^^"'^-^"'*
'
neutrum '

rifidicatio
vera in abstracta, non tamen tit abstractio loquimurde illis, quae neutro mo- extremum,
:oncrelo,
et
nisi a subjecto alterius naturse, do sunt verae, ubi scilicet extrema inQnimm,
vide 1. d.
bstracto,
iifc dam
in
et illud subjectum non fuit prse- sunt opposita, quia nec Pater est 8. q.3. n.
T^... ., a\- L- 24. etd. 13.
[loncreto
iituin, ut
cisa ratio identitatis eorum ex- Lilius, nec paternitas est
, L
aliatio.
?*ater est tremorum; manet ergo ratio iden- Ubi autem extrema non sant oppo-
snerans ;

jusedain titatis ad naturam, illo

naturae sita, sed compossibilia in eodem
neulro
nodo, ut subjecto excluso; albedo autem et supposito, ibi semper ad minus est
?ater est
Films. musica non habent identitatem praedicatio vera in concreto, sicut
nisi per accidens ratione subjecti Pater est spirans, Pater est inge-
licet ergo haec sit vera, alhum nitus, non autem in abstracto
est musicum, pro tanto, quod idem sic, paternitas est spiratio, et
subjectum denominatur ab utro- tamen haec est vera : Deitas est
que accidente, tamen abstractione paternitas, deitas est spiratio.
facta ab illo subjecto, quod fuit IIoc non est nisi quia divinitas
ratio identitatis eorum, haec est est formaliter intinita, non au-
falsa, albedo esl musica. Patet ergO, tem paternitas, nec spiratio, et
quod prsedicatio in abstracto vera ideo abstrahendo a supposito
est, quando extremorum est talis deitatem, cum semper maneat
identitas, quod per abstractionem in ipsa ratio inflnitatis, seinper
non tollitur ratio identitatis eo- manet ratio identitatis simpliciter
rum. Modo quando unum extre- ad paternitatem, et ad spirati-
 m QUODLIBET.

onem, et ideo manet ratio verita- quia sapientia et honitas distinguuntur

ratione, tamen de mutuo. Respondet quod
se
tis affirmativge prsedicationis in
nec ista sub ratione attributorum dicuntur
abstracto ; sed paternitatem, qiiae
de se mutuo. Gontra arguit, quia attributum
non est formaliter infinita; abstra- est secunda intentio, et propter terminos
hendo a snpposito,non manet ratio secundse intentionis non negatur prsedicatio
identitatis ejus ad spirationem in terminis primje intentionis, alias hffic

esset falsa Socrates est homo, quia singu-

activam, quse etiam non est infi- :

laritas quae est secunda intentio conve-

nita, quia neutrum extremum se-
niens Socrati non est universalitas, quse
cundum propriam rationem sui convenit homini ergo cum negatur praedi-
;

habet infinitatem et ideo licet

; catio hsec : Paternitas est spiratio activa,
hfec sit vera, Pater spirat, quia ideo negatur, quia extrema distinguuntur
eidem suppposito convenit utrum- a parte rei, et neutrum est infinitum. Addu-
citur alia responsio ^\'arronis, et convenit
que, tamen abstractione ab illo
cum doctrina data, et ideo non impugnatur.
supposito facta, quia neutrum
eorum est inflnitum, non est vera Circa tamen (p) majorem istam, 18.
D. Thom.
prsedicatio in abstracto, paterni- quare prsedicatio aliqua in abstra- pnnc. (I. 0.
q. 1.Henr.
tas est spiratio. cto in divinis negatur, dupliciter quodl 5.
q. 1.
Per oppositum consimilis ratio ab aliquibus dicitur, quod licet
est, quandocumque aliquod essen- paternitas et spiratio sint idem
tiale prsedicatur de aliquo essen- realiter, tamen differunt ratione ;

tiali, vel personale de essentiali, et hoc sufflcit ad impediendum

vel essentiale de personali, utpote talem praedicationem.
hsec est vera : Sapientia est paternitas, Quando autem probatur, quod
sapientia est spiratio, et e contrario, talis differentia non sufficit, quo-

quia abstrahendo a supposito niam ista est vera: Sapienta est boni-
tas, respondetur quod sicut attri-
adhuc manet alterum extremum
infinitum, scilicet snpientia; et butum potentise non est attribu-
ideo remanet adhuc ratio identi- tum sapientiae, sic nec in propo-
tatisextremi ad extremum, facta sito.

tali abstractione, et per conse- Sed hoc non videtur probabile,

quens ratio veritatis in prsedica- quia attributum ut attributum
tione aftirmativa. dicit intentionem secundam, vel
Quando Patct Qvgo geueraliter ista ma- relationem aliquam rationis cir-
negandaest
quodj uunquam ca illud, de quo dicitur, unde
•
i

pi-ffidicatio ]ov, est neganda

abst^racti
ppgg^jicatio iu divinis per identi- etiam numeratur, et verum est
tatem abstracti de abstracto, nisi dicere, quod bonitas et sapientia
m
^^^n!^^°
Deo, '

quia neutrum extremum est for- sunt duo attributa; ergo secundum
maliter inflnitum, sicut hsec est illud, secundum quod est numera-

neganda, palemitas est spiralio. tio, non est verum dicere, hoc est

hoc,quia illud est rationis; sed non

SGHOLIUM. propter hoc negaturista: Sapien-
tia est non includitur
bonitas, nbi i
Adducit rationem D. Thom. et aliorum,
quare negetur htec : Paternitas est spiratio illud rationis, quod numeratur in
activa, quia disting;iuntur ratione. Contra eis;ergo a simili, non includendo
 QU^STIO V. m
nisi illud quod rei est, si omnino differunt ralione, El si dicatur quod lalis

idoni esset in re paternitas et spi- (iilYerenlia rationis non suflicit, quia boni-
ratio , esset haec vera : Paiemiias las el sapientia secundum hanc opini-

est spiralio, licet non ista : Nolio oneni, ratione differunt et tainen conce-
vel proprietas paternitatis esl notio vel ditur quod bonitas esl sapientia, et e
proprietas spirationis. Qu.npcumque converso. Uespondent quod sicut attribu-
enim sunt eadem re simpliciter in tum bonitalis, non 'est altributum sapien-
Deo, ipsa sig"niticata etiam in al)- tiae, sic nec in proposito. Gontra hoc inslat
stracto, et in nominibus primne Doclor, quia atlribulum, ut atlributum,
impositionis, sive signiiicantibus dicit relatlonem rationis, Unde ut patet. Aitributum
,. .. •. , numeratur.
rem prinicTe intentionis, prsedican- eliam attributum numeratur, quia verum
. .

tur de invicem in abstracto,

se est dicere, quod atlributum sapientiae, et

licet non in nominibus secundae attribulum bonitalis sunt duo attributa ;

impositionis, sive accepta secun- ergo secundum illud secundum^quod est

dum aliqua nomina secundse inten- numeratio, non est verum dicere, hoc est
tioniS; sicut patet in creaturis. hoc, quia illud secundum quod fit nume
Var. 1. 1
d. 2. Unde licet ista sit vera : Socratescst ralio est ens ralionis (et non est inconve-
homo, non tamen ratio Socratis, niens plura essc entia rationis in divinis,
quae est singularitas, est ratio et numerari), sed propter hoc non negatur
hominis, quse est universalitas. ista, sapienlia est bonitas, ut non accipiun-
Aliter (q) dicit alius, et rationa- lur sub ralione attributi, sed secundura
bilius, ut videtur, et ad proposi- rem, ut sunt primae intentionis significata.

tum, quod proprietates in eadem Licet ergo sint versB in nominibus secundae
persona differunt ex natura rei intentionis, ut exposui in primo, dist, 5.

praeter considcrationem intelle- q. 1. in nominibus tamen primse intenlio-

ctus, quia ad hoc sufficit dispara- nis sunt simpliciter verae in abstracto
tio, licet non sint oppositae, et quando sunt idem realiler, et saltem
propter hoc prsedicatio unius de unum illorumsit formah'ter infinilum.

alia in abstracto non est vera. Et {(\) AUter dicitalius etralionabilius,qMo6. ^^^^'^^^^-

hoc ideo, quia illa distinctio ex ideo haec non est vera : Pa/em^as es^ spe-

natura rei est propter non infini- ratio, quia differunt ex natura rei, et liaec

tatem hujus et illiu.s, quia si hoc distinctio sufficit ut non sil vera; et quare

vel illud esset inflnitum, non es- dislinguantur ex natura rei, dicit isla opi-
set talis distinctio, nec impedire- nio, quod ideo est, propternon infinitatem
tur talis praedicatio. hujus et ilhus, quia si lioc vel illud esset
infinitum, non esset talis dislinctio, nec
impediretur talis praedicatio. Adverte ta-
COMMENTARIUS.
men quod ista opinio bene dicit quantum
17. (p) Circatamen majorem istam, quare ad hoc, quia distinguuntur ex natura rei,
'hom. in
.(list. q. \. praedicatio aliqua in abstracto in divinis el una illarum, vel nulla illarum est forma-
Ile; ricub
[uodl. 5. negatur, puta ista : Palernitas est spiratio. Uler infinita, ideo una non praedicatur de
q- 1.
Hic recitat duas opiniones, quarum prima aha in abstracto, et in hoc confirmalur
dicit, quod ideo paternilas et spiralio non opinio Doctoris ; sed in hoc quod dicit,

praedicantur ad invicem in abstracto, quia quod infinitas est praecisa causa identi-
 .

222 OnODLIBET.

lalis ex nalura rei, non concordat cum sunl excedi, nec simililer sequilur revo-
Doctore, qui eliam vuU quod licet aliqua luLiones Solis et Lunae sunt infinitae

distins^uanlur ex natura rei, et utrumque seorsum acceptae ; ergo insimul acceptae

vel alterum sit formaliter infinitum ad sunt plures, quam seorsum acceptae ; non
invicem, possint in abstracto praedicari, sequitur, quia si essent plures, tunc
et patet de atlributis, qUcB eliam formali- oportet incipere a prima numerando,
ter dislinguuntur secundum ipsum. quae nullo modo est dabilis, cura sint

Contra multa dicta in isto articulo in- infinitae; ergo sic erit dicendum in propo-
18.
Dubia circa surgunt nonnuUa dubia. Primum in hoc,
dicta hujus
sito de pluribus bonis intensive infinitis.

artic. quod plura 3pqualia, quorum unum non Quarto instatur, quia supponitur in iUo Quartnm
prima
dinicultas continet aliud eminenter, faciunt unum dicto, quod plura bona infinita essent " '"'"'
principalis.
Prinium bonum, quam unum iUorum seorsum sum- majus bonum, quam unum infinitum
dubium.
ptum ; instatur sic primo, et accipio album bonum hoc ; forte esset verum si ex duo-
cubitale intensum ut octo, cerlum est bus bonis intensive infinitls fieret, vel

quod in qualibet parle erit intensum ut consUtuerelur unum tertium bonum. Sed
ocLo, el est divisibile in partes infinitas, et in proposito diceretur quod si essent
dividalur in miUe partes, ergo illse erunt plura bona intensive infinita, nuUo modo
intensae ut octo, et per consequens sunt essent ad invicem unibilia, imo simplici-
plura alba aequalia, et tamen non faciunt ter incompossibilia, et ad invicem repu-
albius; palet, quia si uniantur, non erit gnantia, et ideo absolute non sequilur,
totum albius, neque perfectius; ergo plura sunt plura bona infinita ; ergo erit majus
perfecta aequalia in perfectione non faci- uno bono infinilo.

unt perfectius. Secundo principailter dubilatur de hoc, 19.

Secundum Secundo instatur speciaUter de duabus sciUcet, sicut dependentia qusecumque est
dubium.
inftnitis intensive, quod non sinl majus, ratione imperfectionis sic terminare de-
patet, quia sicut majus et minus in quanli- pendentiam, non qualitercumque, sed

tatemolis sunl passiones quantitatis finilae, primo competit alicui ratione perfectio-
9

ut patet a Doctore m 2. dist. 1. q. 3. sic nis ; summa auteni perfeclio, quam impos-
videlur esse in quantitate virlutis, scUicet sibile est excedit est in uno infinito inlen-
I
quod magis et minus in perfectione sunt sive. Gontra hoc instatur, primo, quia de-
passiones quantitatis virtuaUs finiti ; si pendere'ad supposilum aUerius nalurse,
ergo essent plura bona infinita, non pro- est imperfectionis, ut patet a Doctore in

pter hoc sequerelur quod iUa plura essent terlio, dist. l. q. 1. et tamen terminare
majus bonum, quam unum iUorum seor- dependentiam naturae humanae, nuUam
sum sumplum. perfectionem dicit in Verbo divino, ut di-

Tertium TerUo instatur sic in simiU, quia hic non cit Doctor ubi supra, quia tunc posset
dubium ponendo quod revolutiones Solis esse nova perfectio in Verbo, quod est
sequilur (

el Lunae sint infinitae secundum numerum impossibile.

a parte ante, ponendo mundum esse ab Secundo, si actu dependere dicit im-
aeterno) revolutiones Solis sunt infinitae, et perfectionem, et terminare primo perfe-
in qualibet revolutione Solis sunt duode- ctionem ; ergo deitas ut aclu, terminat f
cim Lunse; ergo revolutiones Lunse exce- dependentiam crealurae ad ipsam, novam
dunt revolutiones SoUs ; non sequitur, dicit perfecLionem, quod est impossibile.

quia Ulse SoUs cum sint infinitae, non pos- Tertio principaUter dubitatur in hoc,
 OU^STIO V. 223

scillcet guod essentta divina sufficienter Secundo arguilur, quia si infinitum

terminat omnem dependentiam causati ad intensive esl objectum adaequatum in-

causam primam, ex'mplati ad exemplar lelleclus infiniti ; ergo quot sunt infinila

primum, ftniti ad ullimum flnem. \nsial\ir, formaliter, tot essent objecta adajqua-

quod non dependenliam causati, quia ut ta. Gonsequentia est nota ; sed de facto
liabelur a Doctore in q. 9. quodl. quod sunt plura infinita inlensive ex natura

est ratio formalis causandi, est ratio for- rei, et formaliter ab invicem distincta ;

maUs lerminandi; modo essentia, ul essen- ergo plura objecta adajquata inteUectus

tia, non est ratio causandi aliquid extra, divini. Quod autem sinl plura, pateta Do-

cum ut sic, agat per modum nalur», ul ctore in primo dist. 8. q. 3. ubi vult quod
palet a Doctore, qui vult in q. 14 quodl. attributa,ut formaUter infinita distinguan-
niia art. 2.quod essentia sub ralione essenliae lur formaUter, et inter se, et ab essenUa
iolest
srere non possil movere intellectum crealum, divina.

tum. Quia lunc moveret necessario, et per mo- Tertio instatur, si ens infinitum estadae- Quomodo
attnbuta
dum nalurae. quatum objectum inteUectus infinili, sit distmguan-
tur
Quod non terminet dependentiam cre- Deus, tunc sic : aul Deus ponitur sic ob- Cormaliter
...... ^ , ,. ab essentia
aturae, ut exemplalae, quia non est exem- jectum sub raUone mnnilatis, aut sub alia divina.

plar nisi ratione idearum ; ergo ideas ipsae ratione, puta Deitatis. Si primo, ergo non
primo terminant, vel saltem sunt raliones ponilur objectum sub ratione perfecUssi-
terminandi ; modo ideae non sunt forma- ma, nec sub ratione quidditativa, cujus
liter essenlia divina, nec etiam realiter, oppositum tenel Doclor. Si secundo, ergo
cum ipsae ideae sint praecise objecta se- circumscripta infinitate erit objectum
cundaria in esse cognito, ut patet a Doc- adaequatum, et ul sic non est intinitum,

tore in primo, dist. 35. ergo. ut patet; ergo.

0. Quarlo principaliler dubilatur in hoc, Quinto principaUter dubitatur de hoc 21.

quod ens infinitum est objeclum primum, sciUcet, quod ideo inftnitum est ratio co-
primilate adaequationis intellectus inftniti. gnoscendi omnia, quia est ratio essendi.

Instalur, quia aut ponitur primum in Instatur primo, quia non videtur verum,
movendo, aut in terminandoj non secun- sciUcet quod est ratio essendi sitratio co-

do, patet, quia cognitio lapidis in intel- gnoscendi; tum quia Sol est causa multo-

lectu divino terminalur ad lapidem. ergo rum, _et tamen non est causa cognoscendi

non secundo. Tum, quia illa, ut patel, quia Ula possunt habere
cognitio contin-
notionem propriam.
gentis, ut eontingens, non est ab essen-
Secundo, quia sunt multae causae cau-
lia divina, sed aliunde ;
patet, quia essen-
santes diversos effectus, et eUam totales,
tia movet necessario, sed cognitio contin-
quae nuUo modo sunl causa cognoscendi.
gentium non est simpliciler necessaria,
Tertio instatur, quia oporteret probare
sicut nec ipsa contingentia, ut patet a
quod infinilum sit causa omnium inteUigi-
Doctore in 1. disl. 39. et in quodl. q. 14.
biUum, quod forte via naturaU non pos-
art. 3. Tum, quia attributa, cum sint for- set ostendi, ut patet in Theorematibus
maliter inlinita, ut patet a Doctore in 1. d. Docloris, el sic non sequerelur quod in-
8. q. 3. ita moveret ad sui cognitionem si- finitum intensive esset prinmm objectum
cut essentia, quod non videtur. primitate virtutis, sicut ipse ostendit.
 ,

224 QUODLIBET.

Sexto principaliter dubitatur de lioc, bonitate enlis, id est, quod in entibus est
scilicet quod unica comprehensio infinila, simpliciter majus bonum, duo entia for-

el inflniti adaequatur uni intellectui infmilo maliter infinita, quam unum illorum tan-

et uni objecto infinito, ita quod intelleclus lum, licel sint incompossibiha, sicut duae
infmitus non potest eodem actu comprehensi- species sunt magis bonum in enlibus,
vo comprehendere plura infinita. Instatur quam una tantum, quia major perfectio in
sic, quia sicut eodem actu comprehendit universo.
23.
infinitum, et omnia creata, sic videtur Ad primum contra secundum dictum;
quod eodem possit plura infinila compre- dico primo, quod Doctor proprie loquitui
hendere, quia non videtur eidem actui de dependentia essentiah, quaUs est
posse terminari ad plura infinita, quia causati ad causam, exemplati ad exem-
ut sic, non ponilur dependere ab illis plar, finiti ad finem, sed non est proprie
pluribus. dependentia essenlialis naturae adsuppo-
Secundo instalur, quia sicut idem aclus situm. Dico secundo, posse terminare di-
numero terminatur ad plura infinita for- cit perfectionem, sed actu terminare nul-
maUter distincta ; ergo si illa essent reaU- lam perfectionem dicit, sicut posse crea-

ter distincta, similiter posset ad illa ter- re dicit perfectionem, sed actu creare
minari. nullam dicit. Dico ergo quod Verbum
22.
Kespondeo ad omnes objectiones. Ad ratione aUcujus perfectionis communis
Resp6nsio
ad objecti-
primam contra primum dictum, dico quod tribus personis habet ; unde potest termi-
ones. non faciunt majus,neque perfectius inlen- nare dependentiam naturae humanae in
Ad
primum. sive, cum in toto albo sil tantum unus unitate suppositi. Et per hoc patet ad
gradus inLensionis, et accidit sibi sic di- secundum.
vidi in partes inlegrales ; el quamvis quae- Ad primum contra lertium dictum, di-
libet pars, ut divisa, sit intensa ut unum, co, quod conclusio Doctoris intelligitur de
tamen omnes partes unitae non faciunt infinito realiter, et non habet hic dislin-

majorem intensionem. Et dehoc vide quae guere in illo primo, quae sit ratio imme-
dixi in dubiis, super 2. dist 2. q. 9. diata causandi vel terminandi, sufficit

Ad Ad secundum, et alia sequentia, quae enim quod idem realiter terminet; licet
secundum.
habent virtutem in his, quod majus et ergo voluntas entis infiniti sit ratio forma-
minus sunt passiones quantitatis finitae, lis causandi, tamen est eadem perfectio

dico breviter, quod Philosophus, prsecise realiter, et hoc sufficit, ut patet a Doctore

loquitur de praedicamento Quantitatis, in simili q. 14. quodl. art. 3.

quia proprie sequale et inajquale, majus Ad secundum dico, quod hic in propo- Quo
accipiati
minus sunt passiones quantitatis fini-
silo accipitur causa exemplaris pro men-
et
sura perfectionali, et sic omnia entia aexempl«i|
tae, quia inter illa erit aliqua proportio.
perfectione divina, dicuntur exemplata,
Sed non esl sic in quantitate virtuUs,
secundum quod magis et minus appropin-
in qua non attenditur majus vel minus,
quant secundum suas perfecliones essen-
sed magis rationes. Dico secundo, quod
tiae. Hoc palet a Doctore in 4. dist. 12.
Doctor absolute loquitur, quod duo bona Potest etiam dici quod objecta cognita
formaUter infinita sunt simpliciler magis dicuntur exemplaria pro quanto, sic de-
bonum, etsi forte non sit proporlio aU- pendeat ab aclu intelleclus divini, et per
qua. hoc creaturae magis dependent ab intel-
Ad
ultimum. Ad ultimum dico, quod intelUgitur de lectu divino, etc.
 OUyESTIO V. 295

Ad primum conlra quarlum dictum, torum, non ratione terminalionis, sed

dico quod inlelliu^ilur de primilalo ad- quia necessario ab utrof|ue dependeret,
aequalionis iu movendo (et forle etiam iii vol si tanluin ab uno dependeret, lunc
lerminando, quia non lerminatur ad ob- illud necessario conlineret vlrtualiler aliud

jeclum exlra, ul patet. q. 14. quodl. vide infinitum, ul dixi m 1. dist. 2. q. de unilale
ibi) cumarguitur de cognitione contingen- Dei, vide ibi.

lis, patel responsio ex his quje dixi in pro- Posset etiam forte dici, quod non posset
logo q. 1. est in 1. disl. 39. quia posita lerminari, nisi ad unuin illorum propter
determinatione contingentis, essentia di- adajquationem, nec est simile, quod simui
vina necessario causat notitiam illorum, et lerminetur ad Deum et creaturam, quia
jdeo dicitur illa cognitio non simpliciler praecise adiequantur Deo, et nuUo modo
necessaria ,
quia nec contingens, sed posi- creaturaj, imo crealura nihil perfeclionis
to conlingenti, secunduni determinali- addit, ut supra paluit.

onera divinaj voluntatis, ponilur ab essen- Ad decundum palet, quod loquitur

tia notitia ejus. De hoc vide quae speciali- tantum de uno infinito realiter, et non
ter dixi in prima q. prologi. formaliter, etc.

Ad secundum dico, quod est inconve-

niens ponere plura sic solum formaliter SGHOLIUM.

dislincta, sed essel inconveniens si essent

Objicit quadrupliciter contra conclusionem
realiter distincta. De hoc tamen vide sin- asserentem, paternitatem non esse infinitam.
gulares difficuUales m q. 1. prologi, et Ad primum explicat clare et variis raodis,

quwst. 3. quomodo paternitas seu generatio divina est

Ad tertium dico, quod ponitur objectum incomprehensibilis. Ad secundum, exponit

qualis sit adiequatio generationis ad
suum
adaequalum sub ratione Deitatis, quae ta-
principiam infinitum, cum ipsa non sit in-
men habet rnfinitatem intensivam, ut con- finita. Ad tertium exponit subsistere per
ditionem objecli, ut dixi in 1. art. se dicere perfectiouem, quam tamen non di-
Ad primum contra quintum dictum, cit incommunicabiliter subsistere. Ad quar-

dico, ut dixi in prologo q. 3. respondendo tum, optime oxplicat essentiam aliter esse

ad objectiones Gregorii de Arimino et

inflnitam quam attributa ; et ab ea emana-
ro, primo esseutilia; secundo notionalia;
Occham; intelligitur enim de causa praeci-
tertio creata; omnia pulcherrime_habeutur in
sa et adaequata sicut subjectum continet littera.

passionem, vel de conlinentia virtuali, ita

quod contineat secundum tolam entita- Cipca tertinm articiihim, (r) con- 19.

tem, ut exposui in 1. disl. 3. q. 1. et in tra praedicta argiiitnr qnadiMiplici-

2. dist. 3. vide ibi multa bona. Et per hoc ter, primo sic .-
Qiiod non est
patel responsio ad secundum. comprehensibile ab intollectiinisi
Ad tertium dico, quod Doctor hic sup- infinito, est formaliter inlinitiim;
ponit primum esse causam omnium ; de generatio illa ut generatio, est
quo vide in 1. rf. 2. q.\. et d. 8. q. ult. et formaliter incomprehensibilis nisi
in 2. d. 1. q. 1. el d. 37. et in quodl. ab intellectu inflnito; ergo, etc.
quasst. 7. Minor probatur per illud Isaiae5.*i.
Ad primum contra sextum dictum, dico Generationcm ejiis quis enarrabit? quod
breviter, quod ideo idem actus compre- exponens ilieronymus, llom. 1. su-
hensivus non posset esse plurium infini* per Matili. de generatione ?eterna
Tom. XXV. i5
 ;

22G QUODLIBET.

Filii: Qnod, inqiiit, impossibile Prophe- sentiam divinam, de qua tactum

ta dixit elfalu, ctc. Sed qviod est im- est (juaislione prima articulo primo,

possibile effatii est incomprehen- quod intcllectus ut intellectus,

sibileab intellcctn flnito. eam comprehendit non ; est autem

De fide ad Confirmatur etiam per illnd infinitus, nisi quia est idcm essen-
Gratianum.
Ambrosii cap. 5. Quoero a te quomodo tise divinae, quae est primo infini
pulas, inquit, Filium esse genitum ; ct ta; sed paternitas est eadem illi

sequitur : Mihi impossibile est genera- ergo paternitas propter eamdem

tionis scire secretum, mens dcficil, vox rationem est formaliter infinita.
silct,nonmea fanlum, sed Angelorum, et Ad primum istorum, quando 20.
Nullum
supra Cherubim el Scraphim, el supra alicujus intellectus est aliquod personal

omnem sensum esi. Et probat ibi, primum objectum primitate virtu- ebt
objectu)
per illud quodlibet aliud obje- primurr
quia scriptum est Pax Christi quce
:
tis,
iatellectu

exuperat omnem sensum, ad Phil. 4. ctum secundum ordi-

intelligitur

Ex hoc arguit Ambrosius ex quo nera quem unumquodque obje-

pax Christi cst supra omnem sensum, cCum habet ad illud primum. Ista
quomodo non supra omnem sensum est patet ex ratione illa, quae facta est
tanta generatio. in isla q. arl. 2. de intellcctu et volunta-

Prseterea secundo arguitur sic : te.Exemplum, quando alicujus in-

Omnis actio adsequata principio et tellectus est aliquod primum obje-

termino inflnito, est formaliter ctum primitate virtutis, immedia-

infinita; generatio in divinis est atius intelligit virtute ejus illud,

actio adsequata principio formali quod est per se idem illi,quam illud

infinito, et termino infinito, quia quod est per accidens idem illi.

principium est essentia vel memo- Nunc autem intellectus divini est

ria infinita; et primus terminus omnino idem objectum primum

est Filius, qui est infinitus; termi- primitate virtutis et adsequationis.
nus etiam formalis est essentia sicut tactum est, essentia, scilicet

communicata, sive notitia decla- sub ratione essentiae nullum ergo ;

rativa, quorum utrumque est infi- personale est illi intellectui hoc
nitum, et patet quod ista actio est modo objectum primum, propin-
utrique adsequata, quianon potest quius tamen est primo objecto
esse nisi unica hujus principii ad quam aliquod creatum, pro quan-
hunc terminum; ergo, etc. to quod est idem objecto primo, et
Prseterea tertio : Ratio subsi- ideo propinquius in entitate, et

stendi est ratio perfectissime es- per consequens in cognoscibili-

sendi; relatio originis primse per- tate.

son?e est ratio subsistendi; ergo est Ad formam argumenti major est 2. Met
0.4.
ratio perfectissime essendi, et per vera, sic intelligendo, quod ob si Paterni
seu
consequens intinita, quia esse in jectum est incomprehensibile pro- genera "
quomo
divinis est formaliter infinitum. pria incomprehensibilitate, est dicitu
incomf
Prjeterea, intelleotus divinus etiam infinitum propria inflnitate; hensibi

est formaliter inflnitus, alioquin sed sic minor est falsa, scilicet
quod generatio illa, ut generatio,
non comprehenderet inflnitam es-
 OUyBSTIO V. 227

est incomprehensibilis, licet illa Respondeo, posset dici quod 22.

Geiieratio
minor posset habere veriim intel- comprehensibile intellectui tinito divina iiOQ
coinpre-
lectum pcr accidens, vel secundum est necessario finitum, ct incom- beDbibilis
a creatura,
aliquod concomitans, vel adliuc (et prohcnsil)ilc illi intellectui non est id60 nun
mngis ad propositum) secundum linitum, et conccditur minor,
sic est (inita,
nec inde
illud, quod est ratio intclligendi quod gcneratio, ut genoratio, est balwtur
(juod sit
ipsam; ipsa enim natn est primo incomprehensibilis intellcctui cre- iniinita.

intelligi cssentiam tanquam

per ato, et ita secundum propriam en-
per primum objectum, tam ab in- titatem et comprchcnsibilitatem
tellectu divino quam beato, quia non est finita; sed ex hoc non
essentia ut essentia est primum sequitur quod sit indnita, de
objectum tam illius quam istius. quo tangetur in responsione ad
Istaautem ratio intelligendi gene- principale argumentum. Secun-
rationem est incomprehcnsibilis, dum hoc crgo major hujus argu-
et ita generatio posset dici incom- menti est neganda, accipiendo in-
prehensibilis principiative, sive comfrehensibile negative pro non
causaliter. Posset etiam dici in- possibili comprehendi, quia ad hoc
compi^ehensibilis concomitanter, quod esset vera, oporteret illud
sivequantum ad illud quod indu- intelligere quasi contrarie, sci-
dit, quia generatio includit com- licet pro habente quantitatem vir-
municationemessenti?e, quaefit per tualem extendentem se ultra om-
ipsam essentiam, vel per naturam ne comprehensibile, vel omne
personse ad personam. Ista autem comprehensibile excedentem, quod
communicatio prsesuppositive in- non est in proposito.
cludit infinitatem essentise; quia Ad secundum, adsequatio dicit Adaequalio
suinitur
ipsa non posset sic communicari propric sequalitatem duorum in dupliciter.

pluribus suppositis, nisi esset infl- eadem quantitate, et sic non est
nita, et ideo generatio est incom- adsequatio in proposito alio modo ;

prehensibilis quantum ad prsesup- ad?equatio dicitur non secundum

positum,scilicetcommunicationem quantitatem, sed secundum pro-
essenti8e,qu3erequiritmcinfinitum. portionem, et sic dicitur aliquid
(s) Sed contra istas responsiones ad^equatum alteri, quod estsumme
arguitur, quia semper restat vis proportionatum sibi, si ibi sit
de propria ratione generationis ut adsequatio, utpote efiectusadaequa-
generatio est, per quodcumque tus causse, qui est proportionatus
principium intelligendi intelliga- in ratione efFectus, licet ille non sit
tur, et quidquid prseexigit in intel- simpliciter sibi adsequatus aequa-
ligendo et communicando, semper litate quantitatis; hoc modo illu-
ipsa inpropria intelligibilitate minatio diceretur adaequata soli
sua videturincomprehensibiiis per qua major esse non posset, licet
auctoritatesadductas;etcujuscum- lumennunquam sit aequale etiam
que intelligibilitas propria est in- secundum perfectionem quantita-
comprehensibilis, illud est intelli- tis ipsi soli, quia elfectus aequivo-
gibile infinitum. cus.
 ;

228 QUODLIBET

23. Ad formam, tunc major cst vera Ad ultimum, concedo quod intel- 24.

divi*nTe't tlc adoequationc i^rimo modo, si il- lectus est formalitcr inQnitus pro-

pSjio la essct; scd sic minor est lalsa, pria indnitatc, quse cst modus in-
extonsive
vcra dc ada^quatione se-
^^ npaecise *
trinsecus suae propriae entitatis,
tanturn. i

cundo, ncc adhuc de adsequatione scilicet intcllcctualitatis, ut intcl-

illo modo quse scilicct est sccun- lectualitatis, et tamen paternitas

dum intcnsionem, sed secundum ex- non sic estinfinita, cum hoc tamen
tensionem, quia scilicet unum paternitas est eadem realiter essen-
principium gcnerandi non potcst tise aliquo modo, sicut intcllcctus.

cxtendi ad aliam generationcm, Et Gum additur, quod infinitas

quam ad istam. Non cst ergo hic intellectus est propter identitatcm
adaequatio quantitativa, nec est ejus ad essentiam :

proprie ada^.quatio sccundum pro- Respondeo, primum omnino in 25.

Essent'
portionem quantum ad intensi- divinis (ut tactum est in prima quce- aliter e
inQnita
onem, sed tantum quantum ad stione) est essentia, ut essentia, qnam
extensionem, et ita nullo modo in- quse secundum Damascenum est attribut

cludit intinitatcm, quanta est in pelagus propter comprehensionem

illo cui adaequatur. omnium perfectionum divinarum
Subsistere Ad tcrtium, sicut tantum est in ista est inflnita non tantum inten-
dupliciter .
r» • ^ ; • /
sumitur. prcecedenlt qucest- a. z. in /me, siwsiste- sive in se, sed etiam virtualiter
re estsequivocum. Uno modo acci- primo, et per se continens omnia
pitur pro per se esse, et sic loqui- intrinseca, quodcumque autem
tur Augustinus 7. de Trin. c. 4. aliudcoLtinet per identitatem alia,
Omnis res ad se subsistit, quanto magis sed non primo omnia, quia nec a
Deus. Alio modo pro incommunica- se, sed virtute essentise, a qua eti-
biliter per se esse, siquidcm com- am habet suam infinitatem. Vide-
municabile intelligitur non quasi tur ergo quod esscntia habet infl-
subsistens, sed quasi inhserens sub- nitatem, et formaliter, et propri-
sistenti, et quasi modum inhseren- ametprimam, quia a se, quia rc-
tise habens. Primo modo concedo, spectu omnium dicitur pelagus,
qnod subsistere ^ormSiWtei'' dicit pcr- quia omnem perfectissime continet
fectissimum esse, et non dicit nisi entitatem intrinsecam, ut possi-
essentiam secundum Augustinum; bile esteam contineri in uno for-
secundo modo subsistere prsesuppo- malitcr. Ab hacautem prima, sicut
nit perfecte non formali-
esse, sed licet loqui, emanant omnia ordina-
ter includit, sed tantum addit in- te; primo quidem intrinseca essen-
communicabilitatem supra per se tialia, quse non dicunt respectum

esse primo modo acceptum, et il- ad extra; secundo notionalia; ter-

lud sic est ratio subsistendi, quod tio et ultimo creata, sive extrinse-
est ratio incommunicabiliter per ca; et quodlibet emanans recipit
se essendi, et talis est relatio; ra- illud perfectionis ab^ea, cujus est
tio autem essendi incommunicabi- capax, si sibi non repugnat, et il-
litcr, non est ratio pcrfectissime lius recepti causa quasi effectiva
essendi. et primaria est inflnitas essentise;
 QUiESTIO V. 22d

CAiisn niitom siverntio rormalisost ter. Quia autem in ratione princi-

il)saontitns propriacujuslibetomn- l)ii fundamontalis ipsa esscntiaest
nnntis. Essentialo orgo i'ocipit a1) unum i)rincii)inm illimitatnm, a
ea infinitatom formalom, quia talis quo multa sunt ordinate nata pro-
essontia suflicit in ratiouo princnpii cedere, ot quodlibet in primo in-
ot fundamonti ad dandum talom stanti, in quo quasi emanat vol
quantitatoni, ot talis quantitas procedit in esse, suam liabet enti-
non ropugnat, sicut
virtualis ipsi tatem, hoc talem, et illud talem,
noc communicabilitas. Ipsi autom et huic sua entitas est ratio repu-

soiutio
rolationipcrsonali competit peres- gnantise alicujns, cujus tamen illi
abilis.
sentiam osse ad alterum, nec com- non est ratio repugnantiae entitas
petit sibi infinitas intonsive pro- sua.
pria, quia ipsa non est capax talis Ad argumentum
" principale,
^ sicut
'
2«..
. 2. A(l arg.
quantitatis, sicut nec communica-
, ,

doclaratum est m prww articulo, m- in imtio

bilitatis. Etiam in genere principii finitas in entitate dicit totalitatem '^ldVm'

formalis est status, hocenim acci- in cntitate, et per oppositum suodeliniii"^.

pit infinitatom, illudnon, quia hoc modo finitas dicit partialitatemen-
est hoc, et illud est illud, sicut hoc titatis. Omne enim finitum ut
accipit communicabilitatem, illud tale, minus est infinito ut tali, quia
incommunicabilitatem, quia hoc socundum Euclidem 7. conclusi-
est hoc, et illud est illud; repu- one 4. Omnis numcrus minor majoi^is
gnantia enim formalis, et non re- numeri pars est, vel partes. Hoc non
pugnantia, primo reducitur for- sic intolligendum est, quod iste
malitor ad rationom ejus, cui dici- binarius sit pars illius ternarii,
turesse repugnantia. Tandem ab quia nihil est sic in divinis, scd
essentia croaturse recipiunt enti- quantum ad proportiones- omnes
tatem finitam, quia talis sola ois attondendas in quantitatibus, ille
competit. binarius se habet ad illum terna-
?ntitas Ad formam igitur argumenti di- rium, sicut pars, vel partes ad to-
:um
Bentia
co, quod sola identitas essentia? tum, quiasimili modo exceditur ab
non
icit ad
non ratio habondi infini-
est sola illo ternario, sicut excoditur alius
itatem. tatom formaliter, sed est ratio binarius ab alio ternario cujus ost
sufflciens omni ei, cui formaliter pars; ita dico hic : Nullum cre-
non repugnat infinitas formaliter;
atum est pars Dei, cnm T)eus sit
autem repugnat relationi perso-
simplicissimus, sed omne finitum,
nali, ut probatum est, et nulli es-
cum sit minusilla entitateinfinita,
sentiali. Et si quseras quare com-
conformiter potest dici pars, licct
possibilis ost infinitas huic, et non
huic? potest quseri in oppositum,
non sit secundum aliquam propor-
quaro huic repugnat incommunica- tionem determinatam, quia excedi- Finitum
bilitas, et huic non? quod omnes tur in infinitum, ot hoc modo om-pe"p"a%^'pf_
concedunt, et est eadem responsio, ne aliud ens ab ento infinito di^^-i- '^yx^hoc'
quia in ratione principii forma- tur ens per participationcin, quia ''gi^^.^n,'^"^

lis, quia scilicet formaliter hoc capit partom illius ontitatis, (lua? '" .

est hoc, et illud est illud formali- est ibi totaliter et perfecto. Ilocest quanta
 230 QUODLIBET.
formaiiter, ei^fTQ
non autem °
volo habere, quod '
omne flni- dc finito et inflnito, et quantitate scoiiBUi

in divinis. tum, ciim sitminus infinito, est proprie acceptis, ita etiam exten- prfncipiu
pars ; cui ergo repugnat esse pars, sivelociuendo, finitumet intinitum, %llc\^
rum
vel exccdi realiter ab aliquo, ci re- ut sunt passiones entis, conve- ^^}lnen
pugnat esse finitum; nunc autem niunt praecise enti quanto in se
patcrnitati liuic repugnat esse pars habenti quantitatem aliquam per-
divinitatis illo modo, vel excedi a fectionalem; talis autem quantitas
divinitate, quia propter infinitatem non convenit entitati, nisi quae po-
divinitatis paternitas, cum sit test esse partialis, veltotalis inter
compossibilis sibi in eodem suppo- essentias; quantitntem enim com-
sito, est simpliciter idem sibi, et paratam ad aiiam statim oportet
per consequens realiter excedi excedere, vei excedi, et esse par-
non potest, nec esse pars, nec ra- tiaievel totaie, sicut hic ioquimur
tionem partis habere potest. Non de partiaiiet totali; paternitas au-
ergo est finita, nec infinita, sicut tem ut paternitas non potest esse
prius probatum est, quia sicut fi- inter entitates totaiis nec parti-
nitum habet rationem partis modo aiis.

praedicto, ita infinitum habet rati- Potest etiam quod quantitas

dici,

onem totius hoc modo, scilicet ex virtualiter nonconvenit nisi enti-

plenitudine quantitatis virtualis tatiquidditative, ut sciiicet distin-
sufemensurans omne aliud ut ma- guitur ab entitate hypostatica, et
per accessum ad ipsum, et minus per consequens nec finitas, nec
jus per recessum; sed nec paterni- infinitas. Ista autem entitas, licet
tas habet rationem totaiitatis, quia sit inse quodammodo quidditativa,
mensura secundum gradum quem- tamen utest taiis, est tantum hy-
dam perfectionis stat ad aiiquod postatica.
primum in ordine mensurandi, Tertio modo dici potest, quod
quod est essentia absoiuta. quantitas virtuaiis non convenit
Dico ergo breviter, quod pater- nisi entitati absolute. Sed istse
nitas nec formaiiter est fmita, nec duEe responsiones ultimse con-
formaliter infinita. Et cum arguis cedunt aliqua dubia de entitate
exdivisione immediata entis in is- hypostatica, et entitate relati-
ta, etiam antequam descendat in va, quod scilicet non habeant
decem Genera, concedo bene, quod quantitatem virtualem.
ista non dividunt ens, ut jam con- Viso de relatione originis in di-
tractumest ad aiiquod Genus, imo vinis, sequitur qusestio de relati-
quodlibetGenus, et ens ut immedi- onibus communibus, et est unica.
ate indifferens ad decem Genera,
est praecise ens flnitum ; finitum COMMENTARIUS.
tamen et non dividunt
infinitum
ens, nisi ens quantum, quia sicut (r) Circa tertiiim articulum in quo mo-
secundum Philosophum primo Phy- venlur dubia. El arguit Doctor quadrupli-
ext 15.
Hsec sicorum, finitum et infinitum quan- citer, probando quod relalio originis sit
respoasio
apu'J titati c .ngruunt, quod est vcrnm formaliter infinita. Et primo sic arguit,
 OU^STIO V. ?31

generalio divina est incomprehensibilis ab hensibilis intelleotu creato, habere multi-

onini iiilelleclu crealo, el soluni ab inlol- plicem sensuum, scilicel vel quia ralio

lectu intinilo conipreliensibilis ; ergo esl formalis cognoscendi eam esl incompre-
formaliter infinita. Antecedons patet, hensibilis, scilicel essentia, ut essentia,

Isaiae oS. Generalionein ejus quis enarra- et sic posset dici incomprehensibilis

bif, etc. IJnde llieronynius et Aui^uslinus principialive, scilicet quia principium

concludunt quod sil incomprehensibilis. cognoscendi eam est incoinprehensibi-
Consequentia probatur, quia soluni for- le. Et addit, quod ipsa generalio nota
nialiter infinitum est conipreliensibile ab nst primo intelligi per essentiam, tan-

inlelleclu creato. quam per objectum primum, tam ab in-

)onsio. Respondet piimo praemiltendG unum, lelleclu divino quam beato. Vel etiam

secundo ad formam arguinenli. Prcemillit posset dici incomprehensibilis, quantum

enim, quod quando alicujus intellectus ad Ulud quod includit, quia generatio in-

esl aliquod primuin objectum primilate cludit comnmnicationem essentiie, qua? fit

virlulis. per illud quodlibet aliud objectum per ipsam, vel per naturam personse ad
inteUigilur secundum ordinem, quem personam.
unumquodque objectum habet ad illud (f) Conlra istas rationes arguitur. Hic Isl:e
rationes
mplum priinum. Exemplum, quando alicujus in- Doctor non improbat istas rationes in se,
non sniit
ad
tellectus esl aliquod primum objectum, sed quia non sunt ad propositum, quia
proposilum
primilate virlutis, immediatius intelligi- generalio, ut generatio,formaUter sumpta
lur virlule ejus illud quod est per se idem est incomprehensibilis. Hespondet Doctor
ilU, quam Ulud quod est per accidens idem quod comprehensibUe intellectui finito,

illi. Nunc aulem intelleclus divini est om- necessario est finitum, et incomprehensi-
nino idem objectum primum, primitate bile non estfinitum; et sic concedit quod
virlutis et adaequalionis, sicul taclum est, generatio non sitfinita, et lamen ultra non
essentia, scilicet sub ratione essentiae ; nul- sequitur, non est finita, ergo esl infinita,

lum ergo personale est illi intellectui hoc ut patet, in 1. d. 8. q. 2. Respondendo ad

modo objeclum primum, propinquius ta- principalia argumenla. Et addit unum,
men est primo objeclo quam aliquod cre- quod ad lioc, ut sit ista vera, quod est in-

atum, pro quanto est idem objecto primo, comprehensibile ab inlellectu creato, est
et ideo propinquius in entilate, et per infinitum, requiritur quod incomprehen-
consequens in cognoscibiUtate. Hoc prae- sihile non solum intelligatur negative,

"^'^'^ Doclor, quia ex quo sola essentia di- quia, scUicet non potest comprehendi, sed
)modo
eniia viiia est primum objectum primitate vir- quod etiam intolligatur contrario, scili-
n2L Sll
mum tutis, ac per consequens omnes etiam cel quod imcomprehensibile habeat quan-
eclum
nitate relationes divinae cognoscuntur virtute titalem virtualem, excedentem omne
lutis ? . . ,
ejus, et reqiiirilur quod ipsa relatio nul- comprehensibile, sic non est in proposi-
lam virlutem habeat respeclu suae cogno- to, etc.

scibiUtatis. Ad formam argumenti dicit, Secundo principaliter arguitquod omnis

quod si generatio esset incoinprehensibi- actio adaequata principio et termino for-
lis propria incomprehensibilitate, quod maliter infiniiis, est infinita, aliler non
eUam esset infinita propria inUnilale, sed esset ad^quata ; sed generatio athequatur
non est sic incomprehensibilis. memoriae, ut principio formalfter producli-
Posset tamen ista, scilicet, est incompre- vo, et formaliter inUnilo, quo eliam r.:o
 232 QUODLIBET.

inoria esl termirius formalis generationis, liter hoc est lioc, el illud est illud.

ut probat m 1. d. 2. q. 5. Et quod sit adaj- El dicit sit Doctor, primum omnino in

quata patet in q. 2. ubi probatur, quod divinis ut tactum est ia prima q. est

non polest esse nisi unica, imo sic illa essentia, ut essenlia, quse secundum
sola est, quod si illa prajcise non essel, Damascenum est pelagus, propter com-
nuUa aiia posset esse. prehensionem omnium perfectionum di-

RespoDsio.
Hespondet quodmajor est vera de aduj- vinarum. Ipsa enim est infinita non tantum
quatione secundum quantitalem virlutis, intensive in se, sed etiam virtuahler pri-

non autem de adaequatione secundum mo, et per se continens omnia intrinseca ;

proportionem ; et hoc modo generatio quodcumque autem ahud continel per

adsequatur secundum proportionem, quia identitatem aha, sed non primo omnia, quia

sibi summe proportionatur, et in tantum nec a se, sed virtule essentiae, a qua eti-

sibi proportionatur, saltem extensive, am habet suam infinitatem. Videtur ergo

quod nuUa aha polest esse, nuUo tamen quod essentia habeat infinitatem, et for-

modo proportionatur intensive, cum nul- mahler propriam et primam, quia a so,

lam perfectionem formalem dicat. quia respectu omnium dicilur pelagus,

Tertio, arguil principahter, quod est quia omnem. perfectissime continel entita-

ratio subsistendi, est ratio perfectissime tem inlrinsecam, ut possibile est eam
essendi, et per consequens formahter infi- contineri in uno formahler. Ab hac autem
nitum ; sed relatio originis est ratio per- prima sicut hcet loqui, emanant omnia
fectissime subsistend! ; ergo. ordinate, primo quidem intrinseca essen-

Respondet quod subsislere in divinis tiaha, quae non dicunt respectum ad extra,

potest accipi,vel pro perse essecommu- secundo nolionalia, tertio et ultimo creata
nicabihter tanlum, vel pro per se esse sive extrinseca ; et quodhbel emanans re-
incommunicabililer. Primo modo est for- cipit iUud p,erfectionis ab ea, cujus est
maliter infinitum, sed non secundo modo, capax, si sibi non repugnat, et ilhus re-

et relalio originis est ratio subsistendi cepti causa quasi effectiva, et primaria
tantum secundo modo. est infinitas essentise, causa autem, sive
Quarto et ultimo arguit: Sicut inteUe- ratio formahs ilhus recepti est entitas
27.
ctus divinus non est formaliter infinitus, propria, etc.
nisi quia esl idem essentiae divinae, quse Ad argumentum principale, Doctor ar- 28.
primo est infinita ; sed paternitas est ea- guit in principio quaeslionis, ibi Ad oppO'
dem illi, ergo erit simihter formaliter infi- silum, et ratio stat in hoc, ens dividitur per
nita. finitumet infinilum, relatio originis non
Responsio Kespondet, negando quod tahsidentitas estfinita, quia finilum non potest esse
Doctoris.
sit prsecisa causa infinilalis, sed bene est realiler idem infinito, relatio originis est
ratio sufficiens omni ei cui formahter idem reahter infinito ; ergo.
non repugnat inflnitas ; formahter autem Respondet, assignando rationem, quare Quare
relali<
repugnat relationi, et non inteUectui. Et relatio in divinis non dicatur nec finita,
origini
quaeratur quare infinitas est compossi- non
si nec infinita. InSnitas enim dicit totalita-
diratui
bilis uni, et non aUeri? Dicit quod simi- tem, ut patuit in 1. art. et per oppositum neque
finila,
hter potest quaeri, quare paternitati re- suo modo finitas dicit parliahlatem ; omne n''qut
inlinita
pugnal communicabUitas, et intellectui enim finitum, ut lale, minus est infinito,ut

non; non est aha ratio, nisi quia forma- tah ; cui ergo repugnat esse pars, vel
 10 V. 233

realiler excedi ab aliquo, ei repugnal esse scilicet quod relalio orifjinis non habeat
finiluin. Nunc aulem palernilali huic re- propriarn incomprehensibililatem ; et insla-
pugnai esse pars divinilatis iilo niodo, vol tiu' oslendendo quod habeat propriam in-
excedi a divinilale, quia propler infinila- comprehensibilitatem, inslatur sic primo :

lem palernilas, cunisit compossibilis sibi Quod habeal propriam entitalem, habet
in eodem supposilo, est simpliciter idem propriam comprehensibiUtalem, vel in-

sibi, et per consequens realiler excedi non comprehensibililatem ; sed paternitas ha-
potest, nec est pars, nec habet ralionem bet propriam entitatem; ergo. Major est prj,
iina
dif^cuii.ng.
partis. Non est ergo tinila nec infinita, nota, quia comprehensibiUtas vel incom-
sicul primo probatum est, quia sicut fini- prehensibilitas sequitur entitatem, ideo
lum habel rationem partis suo modo, ita vel tale «ns est incomprehensibile vel
infinilum habet rationem totius lioc modo, comprehensibile, quia esl tale ens quid-
sciUcet ex pleniLudine quantitatis virtuah- dilalive. Minor patet, quia paternitas for-
talis suae,'mensuransomne aliud ut majus maliler positive dislinguitur ab essentia;
per accessum ad ipsum, et minus per ergo dicit distinctam entitatem formaUter.
recessum ; sed nec paternitas habet rati- Secundo inslatur, quod habet propriain secunda.
onera lotalitatis, quia mensuratio secun- inleUigibilitatem, habet propriam compre-
dum gradum quemdam perfectionis slat hensibiUlatem vel incomprehensibiUta-
ad aliquod primum in ordine mensurandi, tem; sed paternitas habet propriam intel-
quod csl essenlia absolula. Dicit ergo Ugibilitatem,- ergo, etc. Major palet, quia
quod paternitas, nec est formaliler infi- comprehensibiUtas vel incoinprehensibili-
nita, nec formaliler finita. Et cum arguitur tassequitur intelUgibiUtatem. Minor patel,
ex divisione entis in ens finitum et infini- quia inteUigibilltas sequilur entitalem, ut
lum, dicit Doctor quod hsec divisio est conceditur.
divisio entis quanti, quia sicut secundum Tertio instalur, quia A dicitur compre- „ .

Philosophum primo Phys. t. c. 15. finilum hensibile ab inteUectu B, qui potest eUce-
et infinilum quanlitati congruunt, quod est reactum, quo potest inteUigere /1, quan-
verum de finito et infinilo proprie, et de tum est intelligibUe, ut puta si A sit intel-
quantitate proprie accepta, ita etiam ex- ligibile inteUeclione ut octo, ille actus
lensive loquendo linitum et infinitum, ut inlelUgendi ut octo, diceretur actus com-
sunt passiones enlis, conveniunt prsecise preUensivus ipsius A, et si non potest eli-

enti quanlo, in se habenti quantitalem cere aclum ut octo, lunc talis intelleclus
ahquam perfectionalem ; tahs autem nullo modo comprehenderet .1. Sed pa-
quantitas non convenil entitati, nisi qu;B ternitas, ut disUncta ab essenlia est, sic
potest esse parlialis, vel totalis inter es- vel sic inteUigibilis, puta intellectione, ut
senlias ;
quantilatem enim comparatamad sex velutocto; ergo si ab inleUeotu cre-
aliam, statim oportel excedere, vel excedi, ato non potest comprehendi, sequilur
el esse partiale vel totale, sicut hic loqui- quod eril incomprehensibilis, ut distincta
mur de parliaUet totaU; paternitas au- formaliter ab essenlia ; ergo ut sic, habet
tem, ut paternitas, non potest esse inter propriam incomprehensibililatem.
entilates, nec parlialis, nec totalis. Quarto instalur sic : Paternitas, ul for- Quarta.
29.
Cui In isto articulo, ad majorem declarati- maliter dislincta ab essentia divina, com-
Jnveniat
lantitas
onem littene, dubitatur conlra aUqua dicta. prshenditur ab intelleclu divino, habet
irtualis.
Primo ergo dubitatur, in hoc quod dicit. propriam el dislinctam comprehensibilila-
 1

234 QbODLibET.

lem, quia propriam enlitalem; ergo re- Tertio principaliter dubitaturin hoc, sci-

speclu inlellGclus, qui non potest com- licet quod incomprehemibile conlrarie in-

prehendere habet propriam incomprehen- cludit formaliter quantitalem virtualem,

sibililalem, quia comprehensibile et in- excedentem omne comprehensibile. Conlra
coniprehensibile sunt opposita circa idem. instalur sic, primo, quia tunc in divinis

30.
Secundo principaUter dubilalur de hoc erunt plura incomprehensibiUa conlrarie,
Relatio
originis an
quod dicit, scihcel quod relalio originis quia plura formaliter infinita, el lunc se-
possit oom-
jiQn polest conxpreheiidi ab intellectu cre- quitur quod ab inteUectu, infinito non po-
prehendj.
aio; instatur, probando quod possit com- terunt simul comprehendi, et arguo sic :

prehendi, et primo sic : Si non potest Inlellectui divino non possunt esse plures
comprehendi, aut est ratione perfectionis, actus comprehensivi, nec reaUler, nec
aut ratione imperfeclionis, non videtur formaUter distincti, ut etiam patet a Do-
ahud membrum dandum. Dicimus enim clore in pluribus locis. Sed singulum infi-

quod essentia divina non potest com- nitum est comprehensibUe propria com-
prehendi ab intelleclu creato, quia est prehensibilitate, cum includat propriam
formahter infinita. Non ratione perfecti- quantilatem virtualem excedenlem omne
onis, palet, quia nullam formaUter dicit comprehensibile finitum : ergo intellectus
perfectionem, ut patet. Nonrationeimper- infinitus respectu alterius el alterius infi-
fectlonis, quia nuUam necessario dicit niti habebit et alium aclum comprehensi-
imperfectionem. Secundo instatur, iUe vum, saltem alium formaUter.
inteUectus comprehendit A, qui eUcit Quarto principaUier dubitatur de hoc,
actum adaequatum ipsi A, sed inteUectus sciUcet quod essentia divina, ul essenlia,
creatus potesl eUcere actum adsequatum est primum objeclum, tam intellectus divi-
relationis ;
patel, quia non est inteUigibi- ni, quam intellectus creali beati.
Us actu formaUter infinito, ita quod neces- Quinto dubitatur de hoc, scilicel essen-
sario requirat talem actum, cum nec ipsa tia divina non posset communicari pluri-
sit formaUter infinita ; sed inteUectui cre- bus suppositis, nisi essel infinita.
ato non repugnat eUcere aclum non for- Sexto dubitalur in hoc, sciliceL commu-
maUler inflnitum, ergo, etc. Tertio insta- niiabile in divinis intelligilur non quasi
tur, quia Deus potest causare in iutel- subsistens, sed quasi inhaerens subsistenti,
lectu creato actum, quo comprehendat et quasi modum inhasrentiae habens.
paternitatem divinam ; ergo absolute Seplimo dubitatur in hoc, sciUcet quod
non repugnat intellectui creato com- sola identitas cum essentia divina non est

prehendere illam. Antecedens palet, quia ratio sola habendi infinitalem formaliter
ille aclus comprehensivus non erit neces- omni ei cui repugnat formaliter infinitas.
sario infinilus, quia nec objectum, ad Octavo dubitalur in hoc, scUicel pater-
quod lerminatur, eslformaUter infinitum. nitati repugnat esse pars, vel quasi pars,
Quarto instatur, quia inteUectus beatus (accipiendo partem pro minus ente), quia
disUnctissime intuelur illam, el secundum realiter repugnal sibi excedi, vel posse ab
oranem conditionem ejus; ergo inleUe- aliquo excedi.
ctus creatus bealus comprehendit il- Nono dubitalur de hoc, scilicel quod
lam. Gonsequentia est nota, antecedens
fmitum et infinitum prascise dividunt ens
simiUter palet quia perfecte inluelur to- quantum, habens quantitatem perfectiona-
tara Trinilatem ; ergo disUnctissime. lem aliquam.
 OU^STIO V. 2J.>

Decimo dubilatur in hoc, quod entitas vina, circumscripta inflnilale, esl natura,
guanla necessario esl, oel entitas partialis, cui forniuliler non repugnat perfectio
vel entilas totalis inler essentias, et sic simpliciler; ergo. Major est Doctoris in
paternilas divina non est enlitas, nec par- priino, dist. 2, et 6. et alibi.

tialis, nec totalis inter essentias. Secundo inslatur sic, nalura perfectis-

32. Inslalur contra quartum dictum, quia si sima est connnunicabilis ; sed nalura
Jbjeclio-
iies
essentia, ut essentia est objeclum primuni divina, sub ratione qua haec nalura, etiam
contra
inulta
intellectus beati, sequitur primo quod mo- circumscripta infinilale, est perfeclissima.
dicta. Major
vebit intellectum creatum necessario, et est Doctoris in primo, dist. 2.

per modum naturae; patet, quia essentia, parte, 2. qusest. 1. Minor palel a Doctore
ut essentia, non potest movere, nisi per in prolog . quxst. 3. ubi vull, quod ratio

modum naturae, ut patet a Doclore inpri- perfectissima est Deilas, ut Deitas, et hoc
mo, dist. 7. et 13. et in quodlib. qusest. 14. idem m 3. dist. 26. et27.
artic. 2. Sed est impossibile ipsam move- Tertio inslatur, quia sicut passio est

re posse per modum naturae aliquem in- communicabilis, quia nalura, cujus est

tellectum creatum, ut palet a Doctore in communicabilis, sic gradus inlrinsecus

primo, et in quodlib. non videtur communicabilis, nisi natura
Secundo sequitur quod quilibet beatus cujus est, sil communicabilis ; et palet
asque perfecte, et ;Eque intense videbil simililudo, quia utrumque sequilur nalu-
essenliam ;
patet, quia ut sic movebil in- ram. Si ergo infinilas sit communicabilis,
lelleclum necessario, et per modum natu- a forliori natura cujus est, erit communi-
rae, et per consequens perfectiori modo cabilis,et primo communicabilis.
34.
quo poterit, quia causa agens necessario Instatur contra sexlum dictum principa-
et per modum nalurae, nisi sit impedita, le, et ostendo quod nuUo modo commu-
semper producit effectum perfectissimum, nicabile in divinis aliquo modo se habeat
quem potest, ut patet a Doctore in pri- per modum inhaerentise ;
primo, quia
mo, dist. 3. quaest. 4. et quaest. ult. dist. 8. omnis imperfeclio vel quasi imperfectio
Sequerenlur etiam plura alia inconveni- neganda est simpliciciler a divinis, ul
entia, quae pro nunc transeo. patet a Doclore in primo, dist. 5. qusesl. 2.

luomodo Instatur conlra quinlum dictum princi- ubi negat omnem materiam, cum sonet
•ssentia
ivina sit
pale respondendo, quod essentia divina sit quasi imperfectionem.
)mniuni-
communicabilis, etiam circumscripta infi- Secundo, quia Doctor in primo,dist. 5.
cabilis.

nitate intensiva, et arguo sic, primo, omnis q. 2. et dist. 2G. dicit quod proprielas di-

quiddilas est pluribus communicabilis, ut ^ina nullo modo est actus essenliae, sed
patet a Doctore in primo, dist. 2. parte 2. '"^o'^ essenlia est, id quo proprieias est;
quaest. 1. el dist. 26. Sed quia posset esse ergo sequilur quod essentia nullo modo
sit quasi inhaerens.
difficultas de relationibus originis, an
Tertio instalur, quia proprietas est ma-
dicant quiddilatem, ut supra patuil in fln.
gis inhaerens naturse, et nullo modo
quaest. et specialiter inprimo, dist. 25. et
e conlra dicilur natura inha^rere, vel
vide quae ibi notavi, et dist. 26. ideo ad quasi inhaerere ; hoc patet, quia etiam in
evilandam hanc difllcultatem, facio hanc
nobis haecceilas dicilur nalurai iuhyerere,
majorem, scilicet : Omnis nalura, cui for- vel quasi inluerere, et distinguerelur
si
maliter non repugnat perfectio simpliciter realiler vere inhsereret, sic videlur de
est vere communicabilis ; sed natura di- proprietate divina.
 236 OUODURET.

Quarto instatur, quia inhajrens vel sed rehnquo ingenio alliori et aculiori di-

quasi inlia)rens, habel rationem posleri- sculiendum subtiUler, elc.

oris respectu illius cui inhseret, vel quasi Kespondeo ad omnes objectiones, ot 36.
.
Respontio
inhajret. primo ad ihas, quae sunt contra primum ad object

Conlra seplimum diclum instatur pro- diclum. Et praemitto unum, scihcet quod
bando, quod idenlitas non sit ratio, qua- incomprehensibile ab inlelleclu crealo

re bonilas divina sit formahter infinita. Et potest intelligi tripliciter. Primo positive
primo sic instalur, quia idenlitas inler et contrarie, et sic ens formahler infinl-

ahqua necessario prsesupponit extrema tum dicitur incomprehensibile. Secundo

inter quai sit identitas ; ergo aUquando negative tantum, videhcet quod sit faUs

prseintelliguntur Deilas el bonitas ; ergo entitas, quse etsi in perfectione nuUum

in illo priori erit infinita, cum sit gradus comprehensibile excedat, lamen est laUs

intrinsecus, et identitas sequitur gradum enlitas, quod repugnat intehectui finito

intrinsecum. Secundo inslatur, quia Do- posse eum comprehendere. Tertio, quia

ctor vull quod essentia, ut infinila, iden- est taUs entitas, quae nec in se formahter
tificet sibi omnia, quse quasi ab ipsa pul- polest movere inteUectum, nec ahquod
lulant, ut patel m prsesenti qusest. ergo creatum potest continere notitiam iUius.

prius pullulant attribula, ut infinita, quam Primo modo nuUa relaUo originis est incom-

sibi identificet illa ; ergo identitas non est prehensibiUs, sed bene secundo, et tertio
ratio quare bonitas sit formahter infi- modo, et si negelur secundus modus, ter-
nita. tius tamen negari non potest. Hoc prsemis-
Gontra octavum diclum, et probo quod so, dico ad primam quod palernitas, ex
Quomodo
paternitas paternitas formahter accepta sit quasi quo habet propriam erilitatem, quod
sit
quasi pars, pars ; patel, quia ipsa cum non sit forma- etiam habet propriam incomprehensibili-
hter infinita erit minus ens ;
patet, quia tatem, saUeni secundo modo, sed primo
omnis entitas alleri comparata, aut erit et tertio modo nuUo modo habet pro-
sequahs, aut minor, aut major ; sed pa- priam incomprehensibihtatem, utpatet.
ternitas non esl sequalis, nec major, ergo Ad secundum dico, quod habere pro- \
Habere
minor ; ergo per rationem Doctoris habe- priam inteUigibiUtatempolest pariformiter jntem-^tS^
bit rationem partis, vel quasi partis. Se- inteUigi tripliciter, sicut eUam incompre- ''"^

cundo instatur, cui ncn repugnat excedi. hensibile. Primo, quod

^ dicatur r
propria,
t'
ii'teiiigi
.
tnpliciter.
vel quasi ab aUo excedi, ei non repugnat quia excedit omne inteUigibUe. Secundo
esse pars, vel quasi pars ; hoc patet per propria, quia taUs intelUgibiUlas soli ilU

rationem Docloris. Sed palernitati non re- formaUter convenit. Terlio, quia potest

pugnat formaUter excedi a Deilate, patet, sola movere ad sui inteUectionem. Nec
quia formaUter infinilum necessario ex- primo, neo terUo modo relatio originis

cedit in entitate omne non formaUter habet propriam intelhgibilitatem, sed bene
infinitum. secundo modo, quia el propriam termina-
Contra nonum dictum aUas exposui in tionem, quia forte miUa aUa enlitas potest
secundo, et exposui quomodo ista divisio terminare noUUam, puta paternitatis, sed
debeat inteUigi, et an relatio reahs in sola paternitas terminal. Et sic peroppo-
creaturis, sit quanta secundum quanUta- situm concedo quod nec primo, nec tertio

tem perfecUonalem. Vide ibi. modo habet propriam incomprehensibih-

Contra decimum pro nunc non insto, tatem, hcet forte secundo modo.
 OU^STIO V. 237

Ad terlium patet per ea qua3 dicta sunt prehensivus deitatis, quia fille esset for-

ad primuin etsecundum. maUter infinitus, ut alias exposui,

Ad quartum concedo quod palernitas Ad quarlum putet ex supradictis,
respeclu iiilelleclus divini liabetpropriam Ad instanliam contra tertiuin dictum, 37.

comprehensibilitalem oppositam incom- concedo quod sunt plura incomprehensi- p"ura

preliensibilitali secundo modo; sed non bilia formalitt^r distincta, et hoc non est henTiblua.
liabet oppositam primo el secundo modo, inconveniens apud Doctorem. Et cum ar-

ul patet. guitur, quod tunc essent plures actus

Ad inslantias contra secundum dictum. comprehensivi, saltem formaliior distincti,

Ad primam dico quod non posso compre- dico, (juod hoc non sequilur, nisi de
hendi primo vel tertio modo, est ratione objectis formaliter infinilis, quoruin urmin

perfectionis infinil;B, ut patet. Sed non nullo modo originatur, nec quasi origi-
posse comprehendi secundo modo non est natur ab alio. In proposito autem omnia
ralione perfectionis, vel imperfectionis, formaliter in divinis suo modo pullulanl
sed praecise ratione talis enlitatis, quae nec ab essdntia, et in essentia divina, et ideo
perfectionem formaliter, nec imperfecti- continet non solum notitiam sui, sed
onem includil, nec est formaliter infinila, etiam omnium allributorum, ut aUas
nec formaliler finita. exposui auper primo.

Ad secundum dico, quod accipiendo A(l instanlias contra quartum dictum,

incomprehensibile primo et tertio modo, dico breviler quod quando Doclor ponit
nullus intellectus creatus potest compre- quod essentia ut essenlia est objeclum
hendere relationem originis, sed secundo inteUectus beati creati, et per consequens

modo. Dico etiam quod nullus intelleclus quod sit ralio movendi ipsum, debet in-

potest elicere aclum adaequatuin relalioni telligi, vel quod essentia, vel aliquid quod
originis, quia actus adaequalus null m ne- realiter sit ipsa essentia, ul patet ab ipso
cessario includit imperfeclionem, nec li- in quodlib. qusesL 14, arlic. 3, et sic sola goia

mitationem; imo omnis actus, ut ab intel- voluntas divina immediate movet intelle-
"f^,^^
lectu creato elicilus necessario includit clum creatum ad nolitiam intuitivam .
,T'?*
iDtellectum
imperfectionem, quia Umilationem, ci"eatum,
essenlioe divinse, ut patet a Doctore ubi
Ad terlium dico primo, quod etsi Deus supra. Ex hoc palet responsio ad aliud,
possit forte causare, tamen conclusio de- quia voluntas divina libere causat visio-
bet intelligi, quod a nullo inlellectu crea- nem, etsecundum merita, ut patet a Doc-
to potest virtule propria comprehendi, sed tore m 4. disl. 49,

bene virtute divina. Dico secundo, et Ad instantias contra quintum dictum,

forle magis ad intentionem conclusionis, dico breviter primo, quod natura singu-
quod non polesl causari in intelleclu cre- laris non est reaUter communicabilis plu-
ato actus comprehensivus relationis ori- ribus suppositis in unitate natunc, nisi

ginis, quia talis non includeret necessario sit talis natura cui formaUter nata sit in
imperfectionem, cum talis relatio nata sit esse inflnitas, ut gradus intrinsecus. Et
intelligi aclu non includente aliquam im- sic concedo quod Deitas, ut Deitas est
perfectionem ; modo omnis actus, etiam communicabilis in unitale naturic pluri-
immediate a Deo creatus in intellectu bus suppositis, quia ipsi Deitati convenit
creato, necessario est finitus et limitatus, formaUler infinilas, ut gradus intrinsecus.
sicut etiam non potest causari actus com- Dico secundo, quod infinitas est condiliQ
 23S OUODLIBET.

necessaria ad lioc, ut natura actu possit extrema. Sed potest sic inteUigi, quia
communicari in unitate essentiie pluri- essentia divina quasi illa originat, ut ea-
bussuppositis, sicut etiam ipsa essentia, dem realiter sibi, id esl, quod quasi ori-

ut essenlia, est ratio formalis communi- ginat, puta bonitatem forraaliler infinitam,

candi se Filio, et tamen aolu non commu- ut perfecte identificabilem reaU identilate

nicatur, nisi sit in supposito divino, et sic sibi, quia enim repugnat reaUler distincto
suppositum requiritur ut conditio neces- a Deitate esse formaUter infinitum, ul

saria, ut patet a Doctore in primo d. 7. patet a Doctore in primo dist. 2. q. l-

guaest. unica, et in quodlrb. parle 1. el qusesl. 4. ideo si essentia ori-

38. Ad instantias contra sexlum dubium, ginat, vel quasi originat altributa ut for-
Gommuni-
cabile
dico breviler quod communicabile divinum maliler infinita, necessario originat, ut
divinum inhserens, ex hoc solo
, , ,.
. potest dici quasi perfecte eadem sibi ; et hoc modo Doclor
inhserens Qmod, perficil supposilum, per se perti-
xmproprie. ^
'^
ot inlelUgit, quod identitas est sufficiens ra-
net ad suppositum, non quod nullo modo tio, quare altribula originentur, ut forma-
dicalur inhaerere, nec quasi inhserere, Uter infinita. Ex liis palet responsio ad
eo modo quo accidens inhaeret et depen- instantias.
del. Potest eliam dici, quod quia simphci- Ad instaatias contra octavum dictum, paternitas
ter incommunicabile, nec ut quo, nec ut dico primo, quod Doctor Umilat se, quod gst^pg"^
quod est communicabile alteri, et ut sic,
ipsa paternitas non est realiter pars, nec
nullo modo dicilur dependere, vel quasi, realiler potest excedi, cum sit simpliciter
nec inhaerere, nec quasi; quia vero na- eadem realiter cum essentia divina. Dico
tura divina esl communicabilis, et ut quo, secundo, quod etiam loquendo de pater- 1
et ut quod, quod est perfectionis, ideo niLate formaUter, et ut formaUter distincla
improprie loquendo, dicitur quasi inhaere- ab essentia, adhuc non est pars, nec quasi
re, ut inhserere dicit communicari suppo- pars, nec quasi excedi potesi, quia ipsa est
sito. Ex his patel responsio ad omnes in- taUs entitas, quse nuUo modo polest origi-
stantias, quia proceduntde inhserentia, vel nari, vel quasi originari ab essentia divina
quasi inhserentia quae includunt depen- ut formaUter inQnita, nisi ut perfecte eadem I
dentiam, vel quasi dependentiam, sed reaUter sibi, et per consequens repugnat
non prout dicit communicabiUtatem natu- sibi esse minus ens. Dico tertio, quod
rae supposito. proprie ens minus est quantum, dicens
Ad instantiam conLra septimum dictum, perfectionem vel imperfectionem ; mo-
dico quod conclusio Doctoris debet sane do paternitas nullo modo est ens quan-
inlelligi, nam et vult quod identitas prae- tum.
cise sit ralio communicandi infinitatem
Ad inslantias contra dubia patet loco
formaUter, cuin aUquo modo sequatur
praeaUegato.
 0U.BSTIO VI. 239

QUtESTIO VI.

quod fundamentum reale. Secundo,

si sit realis extremo-
distinctio
Ulruni cequalilas in divinis sit relatio
rum. Tertio, si illa aequalitas ex
realis. natura rei insit extremis secun-
dum fundamentum.
Alens. 1. /i«)(. 9. 47. mtm. 1. D. Thoin. 1. p.
q. 42. art. 2. Scot. 1. d. 19. q. 2. el d. 81. q. 1.

D. Bonavont. l. d. 31. art. i. q. 2. et 3. Rich.

art. 1. q. 1. et 2. Gapr. q. i. art. 1. Durand, SGHOLIUM.
7. 1. Gahr.' 9. 1. Suar. i. part. tract. iib. 3.
cap. 15.
Fundamentum sequalitatis in communi
esse Quantitateni ex Philosopho; an autem
Arguitur quod sic. IUa relatio
unitas quantitatis sit fundamenti,
formale
est realis,qu3ehabet fundamentum hic non resolvit, quia non requiritur ad
reale et extrema realiterdistincta; quajstionis desitionem; esse tamen tenet 4.

ista est hujusmodi ergo, etc ;

d. 6, q. 10. n. 5. Vide eum d. 19, q. 1. n. 2.

magnitu- et d. 31. n. 3. ubi agit de fundamento proxi-

Probatio minoris, ibi est
mo et remoto sequalitatis, et de tota hac
do realis, scilicet essentise, et per-
quaestione.
sonae realiter sunt distinctse, quse
dicuntur ad invicem aequales. Primus articulus habet tria :
2.

Contra : Omnis relatio realis Primo videndum de fundamento

fundatur super actionem et passi- aequalitatis in communi. Secundo,
onem, vel supra qnantitatem 5. quid posset assignari fundamen-
Mctaph. in Deo nuUa ratio realis tum aequalitatis in divinis, et si

fundatur super quantitatem, quia sint plura fundamenta, quse et

secundum Augustinum 5. de Trin. et quot. Et tertio de quocumque
cap. I. Oeus est magnus sine quantitate; eorum, si sit ibi reale.
ergo nulla est ibi relatio realis, Primum videtur accipi a Phi- ^ jj ^^
nisi fundata super actionem ct losopho, quod fundamentum .lequa- §"^°yjjfa-
passionem talis autem ibi est sola
;
litatis sit quantitas; ait enim in
'
mepto
aequalilatis.
relatio originis ; aequalitas autem Prsedicamentis, quod proprium esl Tex!;. 20.

non est rclatio originis, quia quantilati secundum eam cequale, vel

ejusdem rationis in utroque ex- incequale dici. Istud secundum notat

tremo. fundamentum illius relationis, sic-

Item, eadem magnitudo in est ut ipse loquitur, c de Qualitale,

tribus personis, sicuteademessen- quod proprium sibi esl, quod aliquid
tia; ergo extrema non sunt reali- sccundum eam dicatur simile, vel dissi-
ter distincta, nec per consequens milc. Istud dictum de fundamento

relatio realis, sequalitatis vel similitudinis vide-

Hic sunt tria videnda : Primo, tur magis explicare 5. Met. c. de
si sequalitatis in divinis sit ali- ad aliquid, cequale, siniile, idem^ se-
 '}10 QUOULlbET.

cundam unim dicunlur omnia, cequaiin, Augustino, et probat ex Philosoplio, qui so-

quorum quunlilas esl una ; similia, qno- cundum eum quantitas est fundamentum,
nec est alia quantitaa in Deo nisi seternitas
rum qualifas est una; eadem, quorum
vel magnitudo virtutis ; illa enim correspon-
subslanlia esl una. Hic ipse videtur in- dct successivae, et haec permanenti in creatis.
nuere quod non sola qn.antitas est lixplicat clare duo dubia circa locum Au-
rundamentum aequalitatis, scd re- gust. de hoc videndus est 1. d. 19. q. 1. et
d. 31. q. 1.
quiritur unitas quantitatis, et tunc
est qusestio generalior qusestione De secundo in isto articulo, sci-
proposita, duplex Una> an unitas
: licet de sequalitate in divinis in Fundamen-
sit formale in fundamento sequa- speciali, quid sit ejus fundamen- jequaiitaiis

litatis, et si daretur quod sic, an tum. Illud videtur Augustinus as- AugusUno!
immediatior, quam ipsa quanti- signare, primo de fide ad Pelrum, ubi
tas, cujus est unitas, vel e conver- loquens de tribus personis divinis
so. Secunda qusestio, an unitas sic dicit : Nulla, inquit, alleram prcecedil
Vide 5. per se pertinens ad fundamentum ceternitate, aul excedit magnitudine aut ,

Met. et 19.
d. 1 ett4 sequalitatis importet per se aliquid superat potestale, quia nec Filio Pater
d. 3. q. 2.
et 1. d. 4, positivum, vel solum privationem anterior, aut major est, et pote.st addi, •
et inde in
simili. vel negationem. Quod si diceretur aut etiam potentior. Illud dictum Au-
solam negationem importare, et gustini probaturex dictis Philoso-
cum hoc esset per se de fundamen- sccundum
phi, quia sisequalitasest la Deonon
to sequalitatis, sive tanquam ratio quantitatem, cum quantitas primo quanutas
proxima; sive remota, sequitur dividatur in continuam et discre- «^o^Jlij^^»
vel
discreu.
quod generaliter sequalitas non tam, in divinis non potest esse
esset relatio realis. Istam conclu- sequalitas secundum quantitatem
sionem generalem, et istas duas discretam, quia nulla est ibi nisi
prsemissas, ex quibus sequitur, Trinitas, quse numerus,
non est vel
non oportet hic discutere, quia si est pluralitas, minor pars est
transcendunt qusestionem proposi- quodammodo majoris, et ii;a inae-

tam. Concedentes enim sequalita- qualis sibi. Quantitas autem conti-

teni esse alibi relationem realem, nua dividitur in permanentem et
adhuc negant specialiter de sequa- successivam in Deo non est quan-
;

litate^ divina; esto igitur, quod titas successiva, est tamen aliqua.
sequalitas generaliter sit relatio quse est correspondens, qufe
sibi
realis, vel positiva necessario, si- est quantitas durationis, et iUa Dupiei
ve non, adhuc inquiretur, si quan- proprie dicitur seternitas quanti-™^°'"''"^°' ;

tum est ex parte eorum, quse re- taspermanens in creaturis dicitur

quiruntur ad relationem realem, communiter magnitudo molis, et
possunt etiam seque salvari in omnis sibi correspondens in divi-
sequalitate divina, sicut in sequali- nis, magnitr.do virtutis
dicitur ;

tate creata. sequitur ergo ex dicto Pliilosophi

dictum Augustini, quod ad hoc
SGHOLIUM.
quod sequalis sit in divinis, aut
. Fandamentum aequalitatis in Deo esse ma- est secundum magnitudinem; aut
gnitudinem, aeternitatem et potestatem ex secundum seternitatem.
 ,

QUi^STIO VI 211

Secundo, dictum Augustini expo- cundum bonitatem, secundum ju-

alitas . , -111 •
i
•

itatis nitui*, quia tunc ex dictis viletui' stitiam, et csetera talia.

\ls^ supcrfluere tertium, quod addit .sv- Respondeo, non sunt soquales se- Personio
eunt
cundam polestaiem. Sed cst responsio cundum sapientiam, nisi ut haben- fcqiiales
secunduin
quod 3Dqualitas aliquoruni atten- tes unam magnitudinem, ct ideo si oniiiia
attribula,
ditui'proprie secundum aliquid cis secundum quamcumque perfecti- et

intrinsecum, et ad se ex conse- onem cssentialem quomodo.

; sunt sequales,
quenti tamen sequalitas attendi semper proxima ratio sequalitatis
potest in comparatione ad extrin- est magnitudo illius perfectionis ;

seca. Unde ex consequenti, ex hoc et ideo per solam magnitudinem

quod aliqua formam aliquam lia- intelligit ipse quamcumque pei'fe-
bent in roquali gi'adu, sequitur ctionem essentialem, quantuin,
quod secundum eam possunt sequa- scilicet ad illud quod est funda-
litor agero, in comparatione ad mentum quia nulla
sequalitatis,
extrinseca seqnalitas ergo pote-
; fundatnisi sub ratione magnitudi-
statis proprie non est alia ab nis.
sequalitate magnitudinis, et hoc ex
SCHOLIUM.
sequo distincta, sed est quasi expli-
Circa tertium primi articuli hujus
cans qunmdam aequalitatem ma- q. 1. si

fuadamentum aequalitatis sit in Deo realiter,

gnitudinis, quae scilicet magnitudo
tria explicanda sunt juxta locum August. ad-
est formae activse, sicut in cre- ductum. Primum, an magnitudo sit ibi ex
aturis, quse habent sequalem ma- natura rei, et circa hoc alia tria explicanda
gnitudinem caloris, habent poten- sunt; quorum primum est, qualiter magni-
tiam sequalem calefaciendi; sic tudo ponenda est in Ueo ^ Et respondet ad
mentem Philosophi et August, magnitudinem
ergo sunt tria, connumerando
virtutis et perfectionis esse ponendara in
sequalitatom, quse est in compara-
Deo. Secundum, quid sit ex natura rei, cui
tione ad extrinseca cum oequalita- convenire possit haiic magnitudo. Respondet
te, secundum intrinseca;
quse est ibi esse realiter essentiam ex qusest. 1.

proprie autem et ex sequo, sunt num. 2. Et per hoc patet ad tertium ho-
rum, scilicet hanc magnitudinem ex na-
tantummodo duo quse sunt ad se,
tura rei convenire essentiae quod pro-
et ad intra, secundum quse atten-
;

bat 1. ex Daraascen. 2. quia est influita

ditursequalitas, scilicet secundum ex natura rei, ( quia infinitas, cum sit
magnitudinem et seternitatem. Et modus intrinsecus, non convonit per re-
lationem rationis), e.^go similitor niagna.
forte propter ista, Augustinus in
Tertio, modus objocti boatifici ost in ro,
replicando, tantummodo ista duo ut est infinitas intensiva, qnx ost magnitu-
replicat, non potentiam, cum ait, do virtutis. Hic explicat notitiam abstracti-
non esl Paler Filio anterior, aut major, vam et intuitivam, probans hanc couveniie
intellectui,quia convenit sensui,de hac divi-
non dicit aut potentior.
sione scientiae agit 2. d. 3. q. 9. n. 6. 7. ot
Est etiam aliud dubium circa il-
q. 11. n. 11. 12. et 3. d. 14. q. 3. d. 4. d. 10.

lud dictum Augustini quare non q. 8. et d. 49. n. 12. probat clare beatitudi-

secundum plura attenditur sequa- nem intellectus necessario consistero in in-

tuitione (non in abslractiva notitia) objecti
litas? sunt enim Pater et Filius inflniti,quia finitum satiare nequit, dequoS.
sequales secundum sapientiam, se- d. 14. q. 1.
Tom. xw. IG
 242 QUODLIBET.

De tertio (a) in isto articulo, pa- entis. Angnstinus autem 6. de Trin.

quod ad videndum, opor-
illud cap. 8. istam magnitndincm, quam
tet
tet tria videre. Primo, an magni- Philosophus dicit translative di-
tudo sit ibi ex natura re:. Secundo ctam, dicit osse magnitudinem, non
molis, sed bonitatis et perfe-ti-
an aetornitas. Tertio an potestas.
videre. onis his, inquit, qucB non mole
De primo oportet tria : //?

mafjna sunt, idem est majus esse, ([uod

Primo, qualiter magnitudo poni
posset in divinis. Secundo, quia melius esse.

magnitudo est alicujus magnitudo, Patet ergo quod marpmm primo

ideo ad hoc quod iiabeamus ma- modo secundum Aristotelem pro-
gnitudinem ex natura rei, oportet prie dictum, secundum Augu- et

primo habere aliquid ex natura stinum magnum mole non est in

rei, cujus sit magnitudo. Et ter-
Deo, nec aliquo spirituali, sed
in

tio, anilla magnitudo ejus sit ibi

magnum translative secundum Phi-
ex natura rei, ut sic primum isto- losophum et mngnum bonitate et
virtute, vel perfectione secundum
rum, quod scilicet est de magnitu-
habendum Augustinum, potest poni ibi, quia
dine, requirat tria ad
complete propositum. illud est transcendens conveniens,
De primo Philosophus 5. Meta- suo modo, omni enti.
de quanlitate dicit Snnt autem Quanlum secundum, ne de ad
"^Quaiitfr Ph^- (^- :

ma(7/u*»i et parvum, et majm, et minus, dubiis asseratur certum, certnm

^^'^ominv^
in divinis.
gf secunclum se, et ad invicem clicta, est quodest ibi essentia ex natura
3. Met. p
rei, quod etiam declaratum est in
_ , .
text. 11. quanti passiones secundum se, transje-

10. et 'lO.' runtur eliam et ad alia, hcec nomina ; primo arl. 1. qua^sl
Met 2 — .

Et statim ex hoc infertur ter-

-
t .

et vult dicore, quod magnmn et parvum,

inde.'

^^Ter' siveaccipiantur absolute, etsecun- tium, scilicet quod ipsa essentia,

iranSedum so, sive respcctive, secundum ut essentia, habet ex natura rei
^6 conveuiunt quantitati proprie propriam magnitudinem, et hoc
omniTnli
proprie '

(j^Q|.ge ' translativc autem aliis. probaturauctoritate et ratione du-

vero soli
quantitati.
Et hoc apparct (b) satis per rati- plici. Auctoritas est Damasceni
9. ubi vuU quod essentia est
onem, quia non negaret Philoso- c.

phus aequalitatem esse individu- pelagus quoddam substantise in-

orum ejusdem speciei in quolibet finitum et interminatum ; essen-

ut saepe dictura est, dicitur
genere, et infequalitatem specie- tia,

rum, et per consequens, cum se- abeo pelagus quoddam quasi pri-

cundum ipsum, cvqualc et inccquale oritatem-, et primam comprehensi-

nondicanturnisi secundum quan- onem habens omnium, et ut sic,

titatem, quantitas aliquo modo secundum ipsum, est infinita et

convenit omni enti cujuscumque interminata; sic ergo est infinitas

Generis, et per consequens licet essentiae, ut essentia.

Ex his sic arguitur Essentiaest
magnumQi parvum secundum euin :

sint passiones proprij^ quantitatis, infinita ex naturn rei, ut accipitur

accepta sunt ex auctoritate Damasceni, quia
tamen translative
transcendentia, et passiones totius ut est pelagus, est infinita. et ut
 '213

est omnino prima, ex natura rci et ex natura rei. Inflnitas intensi- objecti
dicitiir polagus iniinitas autom es-
; va est talis modus in esscntia divi- beatiUei.

sentiae dicitur maj^nitudo ojus pro- ua; orgo est ibi ex natura rei, et
pria; ergo habet propriam magni- per consequcns magnitudo. Major
tudinom ex natura rei. Minor probatur ex porfectione actus bea-
quantum ad aliquid satis patet, tiflci, qui ut molius capiatur, di-
quia sicut quantitativa infinitas stinguiturde duplici actu intelle-
proprie dicit magnitudinom imo ctus, ct Jioc loquondo de simplici
extensivo illimitationem, quantita- apprehensiono sivo intcUcctione
tis propriae, ita inflnitas intcnsiva, objecti simplicis, unus indifferon-
et in perfectione dicit suiiimam tor potcst essc respectu objocti
perfectionem vel magnitudinem existontis, ot non existentis, ot
perfectionis. indifierenter etiam respectu obje-
Per rationem arguitur sic: In- cti, non realiter prsesentis, sicut et
itas
|n flnitas intonsiva convenit essontiae realiter praescntis; istum actum
asMo, ex natura roi illa ost propria ma-
;
frequenter experimur in nobis,
secus. gnitudo essentise ergo, etc. Major ; quia universalia, sive quidditates
probatur, quia, sicut declaratum rerum» intolligimus aequo, sive ha-
est in qiiceslione prceccdonle , inflnitas beant ex natura rei me extra in
intensiva non dicit proprietatom aliquo supposito, sive non, et ita
vel passionom ejus, cujus ost, sed de prsesontia et absentia. Et etiam
modumintrinsecum ejus, circum- hocprobatur a posteriori.quia sci- Scientia
scripta etiam quacumque propri- entia conclusionis vel intellectus indilVerens
ad
etate; nulli ergo potest convonire, principii,3eque in intellectu manet, exitlenlia,
et non
nisi cui ex natura rei intrinsece reexistente et non existente prse- exislentia.
Nolilia
convenit. Probatio minoris, quia sente vel absente, et ?eque potest abslracliva
et
entitati quidditatis absolutae, quae Jiaberi actus sciendi conclusionem, intuitiva
nata est habere rationem mensu- et intelligendi principium ; ergo
explican-
tur,
rse, vel mensurabilis, vel conve- a^que potost haberi de quo 2.
intellectio d. 3. q.9.
nit finitum, vel inflnitum cui ;
oxtremi illius, a quo dependet illud et 3. d.t4.
q.3.
ergo rcpugnat finitum, oi conve- iniellifjere complexum conclusionis
nit inflnitum, talis est essentia di- vel principii; iste actus intelligen-
vina. Posset ergo arguiad proban- di,qui sciontiflcus dici potest, quia
dum majorem, per hoc quod rela- prsevius et requisitus ad scirc con-
tioni rationis non potest compe- clusionis, et ad inielWjcre principii,
tore inflnitas intensiva, quia tunc potest satis proprie dici abstracti-
relatio rationis esset perfoctio vus, quia abstraliit ol)joctum ab
simpliciter; ergo nec inflnitas po- existentia et non existentia, prae-
test alicui competere ex relatione sentia et absentia.
rationis, sed tantum ex natura autom actus intolligondi
Alius
rei. est, quem tamen non ita certitudi-
Secundo arguitur sic per ra-
(c) naliter oxporimur in nobis; possi-
^^0"*^"^ ^lodus objecti beatiflci, ut
• bilis tamen est talis, qui, scilicet
lodus
objectum boatiflcum est, est in re, prsecise sit objecti praesentis ut
 244 QUODLIBET.

pr.iesentis, etexistentis nt existen- esset, sed intelligit se intelligere,

tis. Hoc probatnr, quia omnis hoc est, intellectionem sibi inexi-
perfectio cognitionis absolnte, stentem ergo ista intellectio pos-
;

qnae potest competere potentise co- sibilis Angelo est possibilis simpli-
gnitivse sensitiv?e, potest eminen- citer intellectivae nostrae, quia
ter competere potentine cognitivse promittitur nobis, quod erimus
intellectivse; nunc autem perfecti- aequales Angolis ista, inquam,
;

onis esl", in actu cognoscendi, ut intelloctio potest proprie dici in-

cognitio est, pcrfecte attingere tuitiva, quia ipsa est intuitio rei,
intuitiva primum cognitum ; non autem ut existentis et prsesentis.
Defdatur perfccte attingitur, quando non Ex ista distinctione ad proposi- Beatitud
non est

inteirectu
^"^ sc at tiugitu r, sed tantummodo tum Actus beatiQcus intellectus
: notitia
abstracti-
beato. in aliqua diminuta, vel derivata non potest esse cognitio abstra- va.
Intuitio e8i
similitudine ab ipso; sensitiva au- ctiva, sed necessario intuitiva, visio
facialis.
tem habet hanc perfectionem in co- quia abstractiva est seque existen-
gnitione sua, quia potest objectum tis, et non existentis, et sic beati-
attingere in se, ut existens, et ut tudo potest esse in objecto non
prsesens est in existentia reali, et existente, quod est impossibile ;

non tantum diminute attingendo abstractiva etiam posset haberi,

ipsum in quadam perfectione dimi- licet objectum non attingatur in
nuta; ergo ista perfectio competit se, sed in similitudine ; beatitudo
intellectivae in cognoscendo sed ; autem nunquam habetur, nisi
non posset sibi competere, nisi co- ipsum objectum beatificum imme-
gnosceret existens, et ut in exi- diate in se attingatur, et hoc est,
stentia propria praesens est, vel in quod aliqui vocant, et bene, ipsam
aliquu objecto intelligibili eminen- intellectionem intuitivam visi-
teripsum continente, de quo non onem facialem et accipitur ab
;

curamus ad prsesens; talem autem Apostolo, 1. ad Gor. 13. Videmus

actum cognitionis de existente, ut nunc per speculum et in cenigmate, tunc
existens, et praesens est, habet autem facie ad faciem.
An-eius Augelus dc sc, nou tantum enim Ex his major, quia si
patet
inteiii-it se
et suam eo modo quo
intelligit Alichael se, actus beatiticus est necessario in-
'"^«'il^t''^- intelligeret Gabrielem, si Gabriel tuitivus ipsius objecti, ergo est
nem
iiiluitive annihilaretur intellectione, scili- ejus, ut existentis, et in existentia i
cet abstractiva, sed intelligit se, propria prsesentis ; ergo omnis
ut existentem, et ut existentem conditio, quae est objecti per se
eumdem sibi ; sic etiam intelligit per se, ut in exi-
beatitici, est ejus
suam intellectionem, si reflectatur stentia reali, imo, ut in ipsa reali
super eam, non solum consideran- existentia prsesentis, ex quo habe- I
do intellectionem, sicut quoddam mus majorem. Probatio minoris,
objectum abstractum ab existen- quod scilicet per se
infinitas sit
tia, et non existentia, quia sic conditio objecti beatiflci nullus ;

intelligit intellectioncm alterius intellectus, nec etiam voluntas in SolaiD

Angeli, si nulla intellectio ejus aliquo objecto perfecte quietatur, objectiu
 QUJESTIO VI. 245

litum nisi sit in eo tota plenitudo prinii

test
•e. 3. objecti, quanta, scilicet coini)ossi-
3;'- bilis est primo objecto ; talis ple-
GOMMENTARIUS.
entia
on nitudo prinii objecti intellcctus,
tatur
1 in
vol Yoluutntis non potcst esse nisi {&) De lertio, in isto arliculo, scilicet si i.

ecto
imo
inOnitas; ei'g'o nuUa i)otentia be- fuiidameiilum, a3qualilatis in divinis sit ibi

litate atilicabilis potest quietari in ali- ex nalura rei, et oporlet tria videre, de
ectio-
is. quo, nisi sit iniinituni, et per con- primo, scilicet an magnlludo sit ibi ex na-
sequens infinitas est per se condi- tura rei, oportet videre tria : Primo, qua-
tio objecti quietativi, et ita beati- liler magnitudo ponitur in divinis. Secun-
fici. Major probatur : Primo, quia do.quid sit illud in divinis ex natura rci,

cum potentia naturaliter inclina- cui convenit magniludo; et tertio an illa

tur ad primum objectum suum, magnitudo convenial ei ex nalura rei. Ue

ubi non est plenitudo objecti primi, primo Philosophus, etc.

sed ('efectus plenitudinis, ibi non (b) Et hoc apparet satis per rationem,
est quietudo, imo potentia ulterius scilicet quod isla conveniunt aliis a quan-

inclinatur, ubi ulterius est ratio tilate proprie dicta, quia ipse Philosoplms
primi objecti. Probatio minoris, non negarel. aequalitalem inler individua
cui non rcpugnat inftnitas, illud ejusdem speciei, quia secundum eum in-

non habet totalem plenitudinem ter illa non est ordo essentialis, ut patet
sibi possibilem, nisi sit iniinitum. 3. Met. (Adverle tamen quod licet interin- 3. Mei.
contexl.ll.
Hoc patet, quia sola inflnitas est dividua dicatur esse aequalilas, non lamen 3. Met.
context. 10.
summa plenitudo ejus, cui est
,.0»
propter hoc differentiae mdividuales sunl
.. . ,. . , , .

compossibilis; nunc autem primo quantae, quia illa sequalitas non est posi-

objecto, tam intellectus quam vo- tiva, sed negaliva, pro quanto non exces-
luntatis infinitas non est incom- sus unius individui ab alio in perfectione
possibilis,quia sive sit ens, sive ve- essentiali, etc. ); nec similiter negaret in-

mum rum, vel aliquod tale abstractum aequalitatem specierum, ut patet 8. et 10.
sctum
ntatis
ab omnibus, sive primum ens, vel Met. esset ergo in aliis enlibus aequalilas
st
lectus
primum verum, quod virtualiter et insequalitas secundum quantitatem vir-
>Bt
litum.
continet alia, patet quod infinitas tulis. Et hoc est quod dicit Auguslinus 6.
non repugnat sibi; ergo non habet de Trin. cap. 7. In his, inquit, qux non
totalem plenitudinem suam, nisi mole magna sunt, idem est majus esse,
habeat infinitatem. Sic ergo quan- quod melius esse ; el sic cum dicimus,una
tum adistum articulumde magni- species est major alia, intelligimus quod
tudine iiabemus, quod ibi sit aliquid sit melior et perfeclior. Fsta ergo magnitu-
exnatura rei, cujus sitmagnitudo, do perfeclionis reperilur in Deo, non au-
ut essentia, et quod ejus sit magni- tem magnitudo molis, et talis magnitudo
tudoexnatura rei, et qualis ma- virtulis est transcendens conveniens suo
gnitudo, quia non proprie secun- modo omni enti, salteni omni enti dicenti

dum Philosophum, sed transum- perfectionem aliquam. De secundo patet

ptive,etnon molis,secundum Augu- quodibi est essentia divina ex nalura rei
stinum, sed perfectionis. ut probatum est m 1. ^. Ex hoc inferlur

tertium, scilicel quod ipsa essenlia, ut

 246 QUODIJBET.

essentia liabet ex nalura rei propriam ma- dist. 46. et 49. et q. 14. quodl. Patet
gniludinem. El quod habeat magnitudi- eliam in littera, quomodo actus beatificus
nem propriam ex nalura rei, probat au- non esl abstractivus, quia aliter quis pos-

ctorilnle el ratione duplici. Auctorilas est set esse perfecte beatus in objecto be-
Damasceni c. 9. qui vult quod essentia atifico actu non existente, quia cognilio

est pelagus substantiae infinitum et inter- abstractiva est etiara objecti non existen-
minatum, etc tis ; est ergo actus beatificus perlinens ad
Deinde probat "rationibus : Prima ratio intellectum actus inluitivus, qui esl obje-

stat in hoc, entitali quiddilatis absolutae, cti exislentis et pracsentis. Et sic palet

quaenata est habere rationem mensurae, iUa major, quia si actus beatificus est

vel convenil finitas, vel infinitas, cui ergo objecti existentis et prajsenlis ; ergo est

repugnat finitas, ei convenit infinitas, et ibi objectum, et omnis conditio ol)jecti

tahs est evSsentia, el si convenit infinitas, bealifici ex natura rei. Probatio minoris,

hoc erit ex natura rei, et ut gradus intrin- sciUcet quod infinitas inlensiva sit per se

secus, ut patuit q. 4. arl. 1. conditio objecti beatifici ;

palet, quia nul-

Dubitalur de hoc quod dicit, cui repu- lus inteUectus, nec voluntas in aUquo
Dubium.
Responsio. ci convenU infiniias, quia perfecte quietatur, nisi sit in eo tanta ple-
gj^^^ finitas

paternitati divinse, repugnat finitas, ut nitudo primi objecti, quanta scilicet com-

supra patuit q. 5. et tamen ei non conve- possibUis est primo objecto. Talis pleni-
nit ihfinitas. Respondeo quod Doctor lo- tudo primi objecti intellectus etvolunta-
quilur de ente quanlo, sciUcet quicumque tis, loquendo de primitale perfectionis,

enti quanto repugnat finitas, ei convenit non potest esse nisi infinitas intensiva ;

infinitas intensiva; et quod sic loqualur ergo nuUa polentia beaUficabilis potest

patet, quia praemisit quod magnum et quietari in aliquo, nisi sit infinitum, et

parvum Iranslative sunt passiones entis, per consequens infinitas est per se condi-

quod non potest intelligi, nisi de ente tio objecti ultimate quietativi.

quanto, ut etiam patet in q. respoudendo

ad argumentum principale. SGHOLIUM.
2. (c) Secundo principaliter arguit proban-
Objicit suadens infinitatera seu magnitudi-
do, quod infinitas intensiva sit magniludo
nera non distingiii ab ea, et per
essentise
ex natura rei, et ralio stat in hoc : Mo- non fundare aecxualitatem. Re-
conseciuens
dus ohjecti beatifici, ut beatificum esl, est spondet, esto uou distinguatur realiter ab
in re et ex natura rei ; patet quia, sicut esseutia, sed transeat in eam, manet tameu

objeclum bealificum est in re, ita et omne secundura propriam rationem magnitudinis
in qua fundatur a^qualitas; quod patet iu
perlinens ad objectum beatificum; modus
magnitudine naturae creatce, non dicit ma-
aulem pertinet ad tale objectum. Sed distingui for-
gnitudinem, seu infinitalera
infinitas intensiva est lahs modus in es- maliter ab essentia, quia 1. d. 8. q. 2. et 3.

sentia divina ; ergo est ibi ex natura rei, tenet gradum intrinsecum non distingui

et per consequens magniludo. Majorem sicab eo cujus est; vult ergo distingui ex
naturarei vel modaliter, vide 1. d. 26. n. 33.
probat prgemittendo dislinctionem de actu
ubi explicat quomodo attributa manent et
intellectus, sciUcet intuilivo et abstractivo,
transeunt in essentiam. Replicat, si magni-
et quomodo intuitivus non repugnat no- tudo ti^ansit in essentiara ; ergo sequalilas
bis ;
quse distinctio patel hic, et in primo, iu ideutitatem transibit, quia haec fundatur

dist. 1. et 8. et in secundo, dist. 3. et in 4. in essentia, in quam trausit maguitudo. Rc-

 .

QUiBsrio VI 247

spondet fatendo aHiiialitatem non jcqiio di- vel attributum, sicut jnstum vel Ma?num
essf, inafiis
stingui ab idontitate et similitiidine, sicut snpicns; transit ergo inipSUm ideni Dl-o,
haec dno inter se, quia primum rundatui' in
summam identitatem ma- '^""'"
propter iut>tuin
unitate ossentiie, socundum in unitate attri-

magnitudine utriusquo,
•^nitudinis ad essentiam. Cum in-
8. et 10.
buti, et jequalitas in
Me'.
quw in utrumquo transit, disiinguitur ta- fers, ergo non manet secundum

mon ab istis, quia dicit modum utriusquc, propriam rationem magnitudinis,

quia non datur identitas, nec similitudoper- neganda est consequentia, imo
l"ecta sine lequalitate, et sic non sequitur
in creaturis sic transit magni-
absurdum illatum, scilicet non esse tres re-
tudo perfectionis, quod non est
lationes communes in Doo. Si dicas, aiquali-
habcnt idcm aliud realiter ab eo, cujus est,
tas perfecta,ot idcntitas perfocta
fuudamontum, scilicet intinitam fssoniiam, et tamen manet secundum propri-
et eumdem terminum, scilicot personam; am rationem magnitudinis, ut pro-
ergo ex natura rei non distinguuntur. Ro- prium fundamentum sequalitatis
spondotur, infinitatem respectu tcqualitatis
vel insequalitatis. Est enim una
esse formale fundamentum, et rcspectu
identitatis et similitudinis perfectoe csse
species entium, quantumcumque
conditionem fundandi. Vide Leuch. hic. immaterialis, alteri speciei imma-
teriali sequalis vel insequalis se-
(d) Contra ista arguitur sic 5. de cundum perfectionem; ergo manet
Trin. cap. 10. Idcm, inqnit Angusti- in ea magnitudo secundum perfe"
nus, ost Uli esse, et inafjnHm esse; crgo ctionem ut fundans istam a^quali-
magnitudino transit in essentiam, tatem, et tamen transit ista ma-
et per consequens non manet ibi gnitudo in essentiam per identita-
magnitudo secundum propriam tem, quia ait Augustinus 16. de
rationem magnitudinis; non autcm Trin. cap. 8 de ista magnitudine :
Inlinitas

fundat asqualitatem, nisi sub rati- Idem est majus esse quod melim esse ;
transu!^°et
°o"
one magnitudinis, non dico molis, bonitas enim essentialis, qua una *T»"s'*

sed virtutis. species est melior alia, non est res essentiam,
'
de quo 1

Respondeo, dico quod omni pro- addita essentise. 16.

33.
prietate per impossibile vel pos- Nonsunt ergo opposita in di-
sibile circumscripta ab essentia vinis, imo nec in creaturis, tran-
divina,ipsa habet propriam magni- sire et manere, si recte intelliga-
tudinem, scilicet propriam infini- tur, transire propter realem iden-
tatem habet enim gradum intrin-
; titatem, et manere propter pro-
secum, sicut res finita habet pro- priam quidditatem; noc scquitur
n Deo,
t"' priam flnitatem, imo magis, sicut manet, ergo manet recditer distinctum,

!sse, sicircumscribas ab homine om- sed sicut aliquid manet, qiiando

onitur.
nem proprietatem, adhuc habet
propriam flnitatem
tium. Sic ergo concedo,
idem Deo esse, quod magnum esse,
etaliquo modo, sicut licet dicere,
siia propria quidditas non est de-
in ordine en- structa, sive per corruptionem,
quod est sive per resolutionem in separa-
tam potentiam, sive per conclusi-
onem. Primo modo transit ignis transjlio
Tripiex

magis intrinsece, quam Deo ju- in aquam. Secundo modo si perinfert noa
... inaneie. .

potentiam divmam resolveretur

,
stum esse, vel sapientemesse, quia
non ita dicit magnum proprietatem, ignis in materiam primam, secuu-
 218 QUODLIBET.

dnm manontem. Tcrtio modo si

se litudinis, dat cnicnmque identitati
ex eo ct aqna generaretnr mixtnm ct similitudini, quo ipsa 1 sit per-
neutrins actualitate manente, nul- fecta; oeqnalitas ergo dicit modum
lo istorum modorum transit ali- similitudinis,qnod ipsa sit perfe-
quid in divinis, ct solnmmodo sic cta, sicnt mngnitudo eadem dicit
transirc, infertnon manere. Non modnm fundamenti, scilicet quod
ergo sequitnr, propter oppositum ipsum sit perfectum.
manet, hoc est propria et perfecta
ct ])lena actualitate; ergo manet
COMMENTAUIUS.
realiter distin^^tum, quod declarari
posset, si esset quaestio de alietate
reali. (d) Contra isla arguitur. Ilic arguit Doc-
3.

it. Sed ex hoc

seci noc sequitur
sequiiur aiiuaauDi-
aliud dubi- ctor probando quod infinitas non sit pro- InfinitEs
non
um (e), quia, sicut se habet magni- pria magniludo distincla ab essentia divi- est propria
magnitudo.
tudo ad essentiam, sic se videtur na, quia secundum Augustinum quinto de

habere sequalitas ad identitatem. rn/i. c. 2. idem estilli esse, et magnum

Si ergo magnitudo transit in es- esse ; ergo magnitudo transit in essen-
scntiam, sequalitas transibit in tiam, et sic non manet secundum pro-

identitatem, et ita non erunt tres priam rationem. Respondet, quod ipsa

relationes communes in divinis, magnitudo perfectionis non est passio, nec

scilicet sequalitas, similitudo et quasi passio, quia circumscripta omni
identitas. passione, etc. sed est gradus Intrinsecus,
Hic potest concedi, quod a:!qua- ut etiam patuit q. 5. art. 1. et utsic, habet
litas non ?eque distinguitur ab propriam rationem magnitudinls ; et licet

.^quaiitas idcutitate et similitudine, sicut transeat infinitas in essenliam secundum

uoa seque •
i- i* l •
l
duodistmguunturmter se, sed i
, ,

distincta ista perfectam idenlilatem realem, manet ta-

ab
identftaie, quod sequalitas dicat modum pro- men secundum formalem ejus rationem,
et similitu-
dine,
priumutriusque relationis, ad hoc sicut dictum est supra q. 5. et alibi
sicut hcBc
scilicet quod tam identitas, quam ssepe.
similitudo sit perfecta. Sienim per (e) Sed ex hocseguilur aliud dubium. Dubium.
impossibile, Pater haberet divini- Hic arguit contra praedicta, scilicet quod
tatem majorem, et Filius mino- magnitudo transeat per identitatem in

rem, esset qusedam identitas ibi- essentiam, quia si sic, tunc sequeretur
dem; sed quia fundamentum non quod oequalitas et idenlitas in divinis

haberet eamdem magnitudinem, essent idem ;

patet, quia identitas imme-
non esset ibi perfecta identitas, diate fundatur super essentia, et aequa-
quia non cum aequalitate. Consi- litas super magnitudine, quae est eadem
militer duo habentes scientiam ma- quod essenlia ; ergo seque primo funda- I
jorem et minorem, sunt aliquo tur in essentia sicut identitas, et per con-
modo similes, sed non perfecte si- sequens non videniur differre.

miles, quia non aequales in scien- Respondet quod «^Ma^iZas non «^ws di- 1
tia in qua assimilantur. Magnitudo stinguiturab identitateet similitudine, sicut
igitureadem cujuscumque funda- simdiludo distinguitur ab identitale; et

menti, sive identitatis, sive simi- patet, quia proximum fundamenlum iden-
 ;

OU^STIO VI. 2i9

tilalis esl unitas esseiilii», el proximum requalitatis. Et est sciendum, quod

furidamentum simililudinis est unitas at- si unitas magnitudinis alicubi sit

Iributi, puta unitas sapienlia3 vel bonitalis, realis.et realiter, hic verissimc est
elproxiinum fundamenluin requalitalis est realis, quia haec unitas est nume-
magniludo, qu» Iransit in essenliam. Nam ralis, sive singularis magnitudinis
infinilas essentiaUransilin essentiam, ct in duobus, in aliis non est unitas Non dari

infinilas attribuli Iransit in altribulum, el numeralis, licet secundum aliquos, a^parteTeK

per consequens minus distinguitur a3qua- forte sit unitas aliqua universalis,
litas a simililudine et identilale, quam sive quo
rationis, de non curo
simililudo dislinguatur ad idenlitale. Dicit modo; tamen certum est, quod
ergo Doctor quod aequalitas dicit modum nuUa unitas verius est realis,
proprium, tam similitudinis quam idenli- quam unitas numeralis, et quod
lalis, quia ubi est aequalitas essentiae, ibi ista sit proprie in Deo alicujus
esl perfecla idenlitas; patet, quia si per communis omnibus personis, dicit
impossibile Filius liaberet minorem Deita- Damascenus c. 8. In omnibus, inquit,
tem, elPater majorem, ibi non essel per- crealis hyposlasihus, quod diversuni csl

fecta identitas. Dicit eliam modum simili- re consideralur ; communicatio autem

tudinis, quia si Filius liaberel minorem ct copulalio, et iinum, ratione sive co-

sapientiam, et Pater majorem, inter eos gnilione consideratiir ; in sancta vero ct

non esset perfecta similitu''o. ^qualitas incomprehensihili Trinitale e converso

^ 9 gt io
ergo dicit modum perfeclum utriusque si- est,' illic enim commune quidem,
'
et iinum U»um et
mulla
militudinis, sicut etiam magniludo per- re consideratur, unumnmdque enim ho- dividunt
ens, de quo
fecta dicit modum perfectum utriusque rum se habet ad alterum nihilominus, 1. d. 4.
, . . . q. 1.
fundamenli, scilicet siniililudinis et iden- quam ad seipsum, cognitione vero cst
litatis, et tamen aequalitas differt ex natu- quid divisum.
ra rei, ut patebit in dubiis qu» ponam. Ad propositum etiam ra-
(g) est
tio, quia ex 10. Metaphys. unum et
SGHOLIUM. multa immediate dividunt ens
ergo si ex natura rei in Patre et
Postquam probavit magnitudinem
dari
Filio sit magnitudo essentia^, ut
a parte rei, nunc probat dari unitatem re-
alem ejusdem maguitudinis. Primo, quia est
probatum est, illa magnitudo, vel
numeralis, sive singularis et existens. Se- erit una, vel plures; non plures,
Damasceno. Teitio, quia illa ma-
Ciindo, ex quia non altcrius rationis, patct;
gnitudo non est plures divers?e rationis, nec nec etiam plures ejusdem rationis.
ejusdem rationis. Hic nota Doctorom negare
quia eadem essentia numero non
universalo a parte quamvis (inquit) forte
rei,
est magna pluribus magnitudini-
secundum aliquos detur quod etiam negat
;

supra, q. 2. n, 6. et alibi sa^pe, ut ibi nota- bus ejusdem speciei vel rationis;
vi in Scholio. ergo breviter habemus conclusi-
onem primam hujus primi articu-
12. Ultimo in isto articulo (f),viso de li, scilicet quod ?equalitatis in
eaiis magnitudine videndnm est, quae est divinis, prout dicitur socundum
Deo. nnitas, quae ut (prius dictum est) magnitudinem, est fundamentum pSi^^art!
videtur requiri, sive per se, sivc reale, et ex natura rei, quantum
quocumque modo, in fundamento ad quodlibet, quod requiritur ad
 250 QUODLIIiET.

rundamentum sequalitatis, hoc et lionis ; non secundo, quia lunc sequere-

9cque sicut in quolibct fundamcn- lur, quod eadem essenlia numero essel

to cujuslibct a^qualitatis, sive ma- magna pluribus magniludinibus ejusdem

gis in divinis. rationis, quod est impossibile.

SGHOLIUM.
COMMENTARIUS.

Ut fundamentum p^oxiraum
declarel
*• (f) IJllimo in islo. Poslquam probavit acqualitatis secundum a^ternitatem, de qua

Doctor quod magnitudo sit ibi ex nalura supra, num. 3. ex Augustinoponit duos mo-
dos dicendi. Primusest : ^ternitatem esse
rei, quiB est fundamenlum aequalitatis,
modum intrinsecum existentise; et sic ibi essc
nunc oslendit unitatem magniludinis. Et
ex, natura rei positive, quod probat ex D. Di-
breviter dicit quod ibi est unilas realis, et onys. Alter modus est, teternitatem conno-
ex natura rei, quia ibi unitas numeralis; et tare positivum, scilicet essentiam,
sed for-
arguit quod ibi sil ex natura rei, quia uni- maliter consisterenegatione triplici,
rn
desitionis, successionis et dependentiae vel ;

tas vere singularis, et actu exislenlis est

in relatione potentiali coexistendi omni du-
vere realis. Sed unitas magnitudinis, sive
rationi simul, et sine varietateac dependen-
infinitalis intensive est liujusmodi, cumsit tia. Hos modos problematice sustinet, et

gradus intrinsecus essenlise et attributo- favet modo asserenti ffiternitatem non esse
rum in actu existentium existentia singu- in Deo ex natura rei in 2. d. 2. qusest. 2. ubi
negat aevum distingui ab Angelo. De unitate
lari. Probat eliam auctoritate quod talis
seternitatis eodem modo dicendum est, quo
unitas numeralis et communis tribus sup-
dictum estde unitate magnitudinis, num. 12.
posilis sit in Deo, quia secundum Dama- 60 enim modo quo seternitas est realis sive
scenum c. 8. habelur sic : bi omnibus secundum primum modum, sive
formaliter
fundaraentaliteret connotative, secundum
inquit, creatis hypostasibus, qiiod diversum
alium modum, sic ejus unitas, quse proxime
est re consideratur, elc. Yull dicere, quod
fundat sequalitatem, realis erit. iKc n. 16.
in crealuris diversum numero est in re, videtur negare distinctionem attributo-
sed commune pluribus numero non est rum in Deo ex natura rei, sicut secundum
in re, sed tantum in consideralione ; in Augiistinum dicimus (inquit) Deum esse ma-
divinis vero idem numero, et est idem gnum, sapientem, bonum, non tamen propter
hoc oportet, quoi illi ex nalura rei conveniat
numero realiter, et pluribus commune
hoc, vel illud sine omni negalione vel relatione
realiler.
rationis. At contrariam habet late' 1. d. 8.

(g) Ad proposifum. Adhoc eliam addu- q. 4. a num. 10. et d. 46. q. 3. et alibi passim
cit raliones probando quod sit ibi unitas ubi ponit attributa a parte rei distinctainter

numeralis magnitudinis ex natura rei, se, et ab essentia ; et 5. q. 1. a num. 7. fuse

probat attributa hic posita esse in Deo ex
quia 10. Met. idem et diversum dividunt
natura rei sine omni respectu adextra. Re-
immediate ens, simililer unum et plura,
spondeturprimo, eum hic loqui in sentenlia
ergo illa magnitudo vel erit una numero in aliorum uegantium distiuctionem attributo-
tribus personis, vel erunt plures. Si primo, rum a parte rei, quia respondet ad locura ex

habetur propositum. 8i secundo, quia aut D. Dionj-sio qua suadetur seternitatem esse
in Deo ex natura rei, nihil resolvens, sed
essent alterius ralionis, aut ejusdem rati-
ponens modum, quo satisfiat objectioni, si
onis ; non prirao, quia cum essentia sit
teneatur altera pars. Secundo forte loquitur
unius ralionis, sequilur quod gradus in- uon de illis altributis ab ipso expressia, ma-
trinsecus scilicet intinilas sit ejusdem ra- gnus, saiHcns, bonus, sed de aliis attribulirf
 ;

QU^STIO VI. 251

sub ly clr, coinpivhonsis, i{nm diciint rospe- vuU, quod ccternitas est inlerminabllis defiDilio.
ctiiin ad extra, ut crentor, jnsti/icutor, quia in simul, perfecla possessio
vitce (ota el ; et
hac ipsa q. niim. 10. ponit inagnitudinem di-
similis sententia habetur ab Anscl-
stinctainex natiira rei a Deo. Ne orgo adinit-
tamus contradictioiiera expressam in doctrina
mo Monolofj. 27. et sccundum istam
Doctoris, altera liarum solulionuni adinit- corrigenda est sententia Richar-
tenda videtur, et prima vorior mihi visa esl. di 2. Trin. 9. Carerc, inquit, initio et

finc, et omni mutabilitate, dat ceternum

Restat niinc videre de oetcrnita- esse ; sic supplenda et intcUigenda

13.
sinitas te (h). Patet qiiidem qviod ipsa est secundum descri-
est ista sententia
110 Jus
nsecus aliciijus, quod est ibi ex natura ptionem prsedictam, in qua poni-
tenliae
)ei. i'ei, quia ipsa cst existentioe, ut tur vita, quoe accipitui* pro existcn- 2. de
Anima t.

existentia existcntia
; autcm cst ibi tia actuali perfecta, quomodo c. 37.
Doclrina
ex natura rei, alioquin nihil cssct Joan. 5. sicut Patcr habet vilam in se- fcingularis,
et
ibi natura rci; habc-
existens ex ergo po-
metipso, sic dedit, etc. IIoc expositio
definitionis
mus ergo aliquid cx natura rci, nitur tanquam connotatum, quia seternitatis

cujus cst a3ternitas. Scd oportct quasi subjcctum vel fundamentum subtilissi-
ma.
quoorcre an ex natura rci convcni- seternitatis, et illud certum est
at sibi fcternitas, ut seternitas ;
esse in Deo ex natura rei, sicut
videtur quod sic, quia sicut inflni- existentia perfecta ; sed alia tria,
tas intcnsiva dicit modum intrin- scilicet interminabilis, quod excludit
SGCum essentise, ut essentioG, desitionem et tota ; simul, quodex-

ita aetcrnitas, ut setcrnitas, dicit cludit successionem ; et perfectapos-

modum intrinsccum existen- sessio, quod excludit dcpendcntiam
tise, ut existcntiae, et tunc cum ibi et participationem illa enim non ;

sit existentia ex natura rei, sicut videntur diccrc ultra vitam, nisi
et esse pari ratione, modus intrin- relationem positivam, vel negati-
secus illius, et hoc ex natura rei, vam negativam quidcmnegatione
;

sicut modus intrinsecus altcrius. terminationis, negatione successi-

Pro hoc est Dionysius de Divin. onis, et negatione dependcntia)
. sub
nom. cap. 5. tertiae partis Dens : et relationem positivam potcnti-
H-a C non quodammodo est exislens, scd, sim- alem, vel aptitudinalem, quia inier-
pliciter el circumscriplioe totum esse ac- minabilis videtur dicere, possc per
cipil in seipso et praaccipit, propter se coexistere cuicumque durationi
quod dicitur Rex sceculorum, et scqui- vel existenti.ie ; tota simul, sine vari-
tur, ipse est esse existenlibus, et ipsuni atione et successione posse coexi-
esse existentium, et existens ante scecula ; stere cuicumque ;
perfecta possessio,
ipse est enim cevum cevorum, qui est anle a seipso existcre, et non dependerc
ConsimiU modo vidctur sibi
scecula. in existendo. Sic ergo hoec est pro-
attribuere sevum sevorum, per priissima dcscriptio oeternitatis,
quod intelligitur setcrnitas, sccun- quam invcnimus, et hoc cst unum
dum quod ipse est existens simpli- tantum ex natura rei, scilicct vHa ;

ter et incircumscripte. triaautem,qufecomplcnt rationcm

Contra istud objicitur (i), per il- ejus, non sunt ibi ex natura rci, t r.

einita-
tis lud Boetii 5. de Consol. prosa 6. ubi videtur, quia pcr se important vcl
 '^52 QUODLIBET.

negationem alicnjiis imporfecti- tia habetmodum sibi intpinsecum,

onis extrinsece, vcl relntionem sicut essentia, sed illud non est ni-
aliquam aptitudinalem, vel poten- si infmitas intensiva; a^ternitasau-
tialem ad aliquid extrinsecum; ct tcm, ut aeternitas, sive intermina-
nec sic, nec sic est aliquod eorum bilis duratio, ut interminabilis
ibi ex naturarei, etperconsequcns duratio, non est infinitas.
nec a>ternitas, utaeternitas, eritibi Ad Dionysium, (k)concedo, quod le.

exnatura rei. ex natura rei,Deus est existentia D^oPyg^^ug

15.
Ilsec conclusio si conceditur, po- incircumscripta, hoc est, infinita jg^°"n/J^_

quod ar- intensive, ita quod magnitudo pro- tem

test responderi ad illud, *'^ ' essetaatum
_

guitur incontrarium, quod scilicet prise existentise est infinitas, ct ita reiationem
., .,
rationis,
T-v
soternitas sit proprius modus exi- esset, si per Deus vei negaii-
impossibile
onem.
stentiee divinsO; sicut infinitas es- statim desineret esse; sed quod
sentire divinsp, hsec cst neganda, addunt ulterius, quod ipseest aevum
quia si per impossibile, essentia sevorum, hoc estaeternus, vel seter-
divina raptim transiret, adhuc nitas, verum quidem est hoc, quia
Non ita haberet tam essentia quam exi sua existentia habet repugnantiam
convenit •
x •! •

ffiternitas
i
stcntia
i

modum i • •

intrmsecum, scili- ad desinere esse, et fundamentum

^''licnt"^' cet infinitatem intensivam,sed non illius repugnantise est ibi ex natu-

il^nJil^•
GSScIlLitJc
habcret illa existentia seternitatem ra rei, scilicet existentia; sed for-
Angeius
uno Qie
pgj,
i ^ quam intelligimus
o inflnitatem malis ratio repugnantise addesine-
tantum durativam, quse ultra infinitatem re esse, sive negatio desitionis,
sit
existens,
iiaberet Intcnsivam, non addit nisi ncgati- sive necessitas coexistendi cui-
intrinseca oncm deficicndi, vel relationem cumque compossibili, hoc ultra
duse modo ,. .•i-±.-
. •!• , .

habet. rationis potentialitatis, scilicet illud quod est ex natura rei, addit
coexistendi cuicumque possibili, negationem imperfectionis, vel
quse rclatio non est nisi rationis. respectum ad extra nec Dionysius;

IIoc patet hoc modo, quia si Ange- dicit, quod ibi ex natura rei est
lus annihilaretur cras,nonhaberet sevum sevorum, sicut est existens,
aliummodum intrinsecumin natu- sicut secundum Augustinum dici-

ra sua, quam si maneat in seter- mus, Deum esse magnum, esse

num, sicut manebit, et secundum sapientem, bonum, etc sicut fre-
aliquos sine successione, quia illam quenter dicit non tamen propter
;

negant de sevo. Non est ergo pos- hoc oportet, quod illi ex naturarei
sibile ultra inflnitatem intensivam, conveniat hoc vel illud sine omni
essentise, vel existentise, quse infl- negatione vel relatione rationis.
nitas dicitur magnitudo, sive sit Quantum
^ ergo
° ad istum articu- ^^ .

.'EternJla-

intelligere ibi lum, habetur cuius sit seternitas, tem

hujus, sive illius,

aliquam quantitatem, quse sit ibi scilicet existentise. De ista seterni- positivam
,,, ... 1
. vel non,
ex natura rei, quse scilicet sit du- tate (l) an msit ex natura rei, probiema.

rationis perpetuse ; sed quidquid teneatur altera via duarum dicta-

intelligitur superadditum, addit rum, illa quse videtur inquirenti
rclationemrationis vel negationis. probabilior. De unitate seternita-
Verum est igitur, quod existen- tis tanquam quantitatis fundantis
 or^sTio VI. ^53

npqnalitatem, et hoc snb ratione m se existentis, sicut natura divina, sed

uniiis, non oportet hic aliterdiscu- formaUter accepta, vel dicit negaiionem,
tere, quam dictum est prius de vel reiationem positivam poteritialem vel

unitate mag-nitudinis. aptitudinalem. Et hoc prohat per Bo-

etium o. de Cons. pros. 9. ubi vult,

COMMENTARIUS. quod (eternitas cst in terminabilis vitoe lota Quid

{eternitas.
simul, et perfecta posscssio. Ponitur ibi

(h) Rextat nunc videre de ceternitate. vita pro perfecta existentia, qure est ibi

IIIc Doctor declaral de fundamento proximo ex natura rei, qu?e ponitur, ut connota-
pcqualitatis secundum .leternitatem. Et tum, sive fundamentum icternitatis. Poni-

ponit duas vias de ipsa reternitate : Prima, tur interminabilis, ut excludit desiti-

quod aiternitas est ibi ex natura rei, non onem, tota simul, prout excludit succes-
tantum ralione connotativa ipsius rei cui sionem, pcrfecta posscssio, proutexcludit
inest, sed etiam formaliter e\ natura rei, dependentiam etparticipationem. Negative
sic quod aeternitas dicit modum intrinse- ergo eeternitas formaliter sumptadicit ne-
cum essentiae divinae, quia sicut infinitas gationem desitionis, negationem successi-
est gradus intrinsecus essentiiB divinte; onis, negationem dependentiije et partici-

ita seternitas videtur gradus intrinsecus pationis. Positive vero dicit relationem po-

essentiai divince, et per consequens erit tentialem vel aptitudinalem, quia talis
formaliter ex natura rei. Et hoc pro- vita perfecta potest per se coexistere omni
bat per Dionysium de divin. nom. c. o. durationi, et per hoc dicitur interminahi-
parte 3. Dcus, inquit, ?ion quodammodo lis, et potest coexistere omni existentiae
est existens, sed simplicitcr, etc. Et vult sine variatione, et per hoc dicitur tola
dicere in sententia, quod ipsum esse Dei simul, et perfccta possessio, quia a se,

nullo modo potest circumscribi, nec ter- et non participative potest per se et in

minari, quod essc est a seipso, el in se- se existere. Et per hanc descriptionem
ipso, quia nullo modo habet esse in alio, aeternitatis videtur corrigenda descriptio
quod esse prseaccipit, scilicet quod ante Richardi secundo de Trin. cap. 9. Carerey
omne esae, habet in se et a se totum in^juit, initio et ftne et mutabililate dat
suum esse, et per hoc patet quod est rex ceternum esse, nam ex hoc non videtur
sseculoruni; et ipse est esse omnibus cxi- ponere aliquid ex natura rei, et ideo per
stentibus, et esse omnium existentium, illain Boetii supplenda et intelligenda est
quia omne existens dependetab illo essc, illa Richardi modo exposito in littera.

et est ante soecula existens ; et sic videtur Tenendo secundam viam respondet Do- 7.
quod gradus intrinsecus es- Infinitas
aeternitas sit ctor ad rationem negando istam, scilicet
est gradus
sentiae divinjje, per quam aeternitatem quod sicut infinitas est gradus intrinsecus intrinsecus.

repugnat sibi omnis circumscriptio sive essentiae, quodetiam iieternitasexistentiae,

lerminatio, sive desitio, sive successio, quia si essentia tantum per instans exi-
et hujusmodi. steret, esset formaliter infinita, et tamen
(i) Contra islud. Secunda via tenet non conveniret sibi aeternitas, per
quod aeiernitas sit ex natura rei quantum quam teternitatem intelligimus infini-

ad connotatum, sive fundamentum, quia tatem durativam, que ultra infinita-

aeternitas est alicujus vitie perfectie, sive tem intensivam non addit, nisi nega-
alicujus perfectissimae per se et a se, ct tionem deliciendi, vel relationem rati-
254 QUODLILET.

onis potentialitalis, scilicet coexistendi tione, et licet de reali hic id non resolvat,
cuilibet possibili, (piofi relatio non est nisi tamen resolvit 2. d. 1. q. 4. et 1. d. 19. q. 1.

et 4. d. 6. q. 10.
rationis. Et addit, quod existenlia hahcl
modum sibi intrinsecuni sicut esscntia,

sed illud non est nisi inftnitas intcnsiva. De tertio, (m) scilicet poiesiate; 17.
Dist. 30,
(k) Ad Dionysium. Respondet ad aucto- potestas maxime importat relati- prim.
Potestas in
ritatem Dionysii concedendo, quod Deus onem ad possibile, et per conse- Deo
duplicit#r
ex natura rei est existentia incircumscri- qnens relationem rationis, quia Eumitur.
pta,hoc est,infinitas intensive,et hoc habe- sijiit alibi probatum est, Deus ad
ret si etiam tantum per instans duraret. nihil aliiid a se potest referri re-
(l)/)e ista ceternitate an insit ex natura aliter; siergo potestas ntpotestas,
rei teneatur cdtera via duaruni prcedicta- ponatiir fiindamentnm quantum ad
rum, illa, quce vidctur inquirenti proba- illudfundamentum, non est ibi se-
bilior. Sed judicio meo, ipse tenet secun- qualitas ex natura rei si autem ac-;

dam viam, ut patet diligentius intuenti. cipiatur pofes^as pro illo secundum
De unitate wternilatis tanquam quan- quod iste respectus dicitur de Deo,
litatis fundantis cequalitatcm, et hoc snb quod forte est voluntas, quia illud
ratione unius non oporlet Mc aliler di- est absolutum, quod est princi-
scutere, quam clictum est prius de uni- pium omnium possibilium; si vo-
tate magnitudinis, quia sicut magnitudo luntas, ut voluntas,ponatur ibi ex
habet pr?ecise unitatem numeralem, se- natura rei, de quo tactum est ali-

cundum quam est proximum fundamen- quid in prima quaestione, sequitur

tum sequahtatis, sic aeternitas habet uni- quod illud fundamentum, quod est
tatem numeralem secundum quam est reale, est ibi ex natura rei, sed
proximum fundamentum sequahtaiis in tamen illud non est fundamentum
divinis secundum aBternitatem, sive se- sequalitatis secundum potestatem,
cundum quantitatem eeternitatis. ut absolute accipitur, sed ut acci-
pitur sub ratione potestatis ad
objecta extrinseca. Nam secun-
SCHOLIUM.
dum voluntatem absolute, Pater
et non sunt gequales nisi
Filius

Expiicatquomodo potestas in Deo, qu^ secundum magnitudinem intrinse-

ponitur fundamentum tertium sequalitatis cam VoluntatiS; et illud est pri-
per August. supra, nura. 3. sit in Deo ex mum, secundum quod attenditur
natura rei enim sumatur proprie, ut
;
si gequalitas, non autem tertiuni;
dicit respectum ad possibile, uon est ibi a
secundum ergo
voluntatem, ut ^qualitaE
parte rei, et sic sequalitas, secundum pote- potestatie
tertium, sunt aequales, prout vo- in Deo est
statem non est relatio realis in personis si ;
rationis.
vero sumatur pro fandamento, id est, pro vo- luntas est sequale principium pos-
luntate absolute sumpta, non secundum hanc, sibilium, ita quod aequalitas po-
sed secundura ejus magnitudinem intrinse- testatis est semper aequalitas
cam, personse sunt aequales, quod spectat principii, ut principii, et per con-
ad priraum fuudamentum assignatum ab
sequens eo modo quo Augustinus
Aug. non ad tertium potestalis, atque adeo
jequalitas potestatis est relationis in per.<o-
intendit assignare sequalitatem
nis. Objicit relationem non fundari in rela- secundum ista tria semper inclu-
 QUyESTIO VI. 255

ditiir in fnndamcnto oequalitatis daiur ev^o hsec intentio, quae est

teptine, potestas, ut potestas, sivc Species, in hac intcntione qu<ne est

causalitas activa, ct cuni illa non Gcnus, et ratio Iiujus possibilitatis

sit nisi respcctus rationis, nun- in relationibus 1'ationis est ista,
quani fundanicntum, ([uod assi- quia omne illud potest essc fun-
gnatur tertium cequalitatis, est ibi dainentum relationis rationis,
ex natura rei. quod ipsa ratio potest comparare
18. Sed objicitur, quod relatio non ad alia; possum autcm relationem
[inam potcst lundari m relatione ergo ; rationis intelligere, et eam ad
a!ia '"nec osqualitas in potestate. Pri- aliam compararc ergo illa se- ;

Pq^4 mum probatur, quia si sic, esset cunda relatio fundatur in relati-
Jq'';^
|- processus in infinituni; tum per one prima relatio autem ^-lequa-
;

et 1 (1.
/Yugustinum
" 7. de Trin. 1. Omnc litatis, quse fundatur in potestate,
. q. 1.
Una quod rclativc dicilur, csl aliquid exce- est tantum relatio rationis, sicut
relatio
aiionis ergo oportet reducere
p'o relativo ; illud in fundamento, est tantum
indatur ,• , , .

1 aiia. ad aliquod absolutum, et opor- rclatio rationis.

tet relationem fundari in ali-
quo absoluto. Diceretur forte COMMENTARIUS.
quod antecedens non est verum,
quia 5. Gcometrice definit Euclides (m) De terlio, scilicet potestale. Hic Do- 8.
j , , ..... Potestas iii
proportionabilitatem sic : Propor- ctor aeclarat quomodo potestas in divinis divmis.

lionabililas csl simililudo duarum pro- sit ex natura rei, quse potestas ponitur
poriionnm; similitudo ista dicit fundamentum scqualitatis secundum pote-
relationem formaliter, et est pro- statem. Et breviter duo dicit, quod si

portionis, et proportionis ut ,
potestas accipiatur fundamentaliter, sci-

duorum fundamentorum similium, hcet pro ipsa voluntate, quoe ponitur ra-

proportio autem manifeste impor- tio formalis causandi omne possibile, sic

tat relationem. est ibi ex natura rei. Et boc modo tres

ledes!* Sed quidquid sit de ho3, ad pro- personse possunt dici requales secundum
le^u Positum potest dici, quod relatio potestatem fundamentaliter, quia secun-
laestio-
rationis potest bene fundari in dum eamdem voluntatem. Sed tamen in
nem '

jyersa- rclatione rationis, sicut ista est veritate hoc non est fundamentum aequa-
hum
Dctor. vei'a, loquendo dc intentionibus litatis secundum potestatem, ut ipsa vo-
secundis, Genus est species hgec ;
luntas absolute accipitur, nam ut sic Pa- Quomodo
intentio Genm concipitur sub in- ter et Filius non sunt aiquales, nisi se- ^^^^^^ g-;^j

^equaies.
tentione universaliori, quam spe- CLindum magnitudinem intrinsecam vo-
cies, quod est universale, ct conci- luntatis, et ut sic intelliguntur fcquales
pitur sicut dififcrens specie ab hac secundum magnitudinem inllnitain, sed
intentione Specics, et ab hac, qua^ secundum voluntatem non absolute, sed
est di/fereniia, et non habet sub se ut comparatur sub raticne potestatis ad

per se infcriora, nisi numcro dif- objecta extrinseca, potest poni fundamen-
ferentia, nam Gene-
hsec intentio tum cequalitatis secundum potcstatem, et

ris in colore, et illa in animali non sic potestas importat relationem rationis
differunt nisi numero solum. Fun- in divinis ad possibile. /Equalitas ergo
250 QUODLIBET.

formaliier accepta fundatur immediate in Sicut etiam oeternitas tenendo sccundam

relatione ralionis.sive in voluntate,non ab- viam praecise dicit negationem finitalis

solute, sed ut dicit relationem rationis ad secundum durationem; ergo similiter in-
objecta extra. Et sic personae divincc dicun- finitas intensiva dicit negationem finitatis

tur cequales secundum potestatem numera- secundum essentiam ; ergo infinitas non
lem, qua} est eadem relatio rationis in tri- est ibi ex natura rei distincta ab essentia

bus immediate fundata in voluntate actu in pra?ter opus intellectus.

tribus existente. Et non est inconveniens Secundo instatur, quia ens quantum 10.

unam relationem rationis fundari in alia, immediate dividitur per finitum et infini-

ut ipse exemplificat, quia intentio speciei, tum, ergo finitas et infinilas preesuppo-
quoD denominat genus, cum dico genus nunt ens quantum, quod dividunt, sic

eslspecies, fundalur in intentione generis, etiam actus et potentia dividunt ens

imo relatio realis potest fundari in alia re- reale; ergo prsesupponunt ens reale
ali, ut patet a Doctore hic el in primo. quod dividunt. Sic sequitur in propo-
In littera hujus articuli occurrunt multa sito, quod Deitas prius erit quanta quam
dubia : Primum in hoc scilicet, quod ma- infinita formaUter, et non potest esse
gnitudo sive infinitas inlensiva sit ibi ex quanta alia quantitate ab infinitate inten-
natura rei, et distinguatur ab essenlia, siva, ut patet ; ergo sequitur quod infini-
quce estfundamentum cequalitalis. tas intensiva pertineat ad esse ejus quid-

Secundum ibi, scilicet quod unitas ma- ditativum et essentiale, et per consequens
gnitudinis cst proximum fundamentum secundum ipsam personse erunt idem, et

cequalitatis. non sequalec, cum identitas habeat pro

Tertium dubium est in hoc, scilicet fundamentoimmediate unitatem essentiac,

quod wcfialitas dicit modum idenlitalis et ut essentia est. Et quod intelligalur ipsa

similitudinis perfecte. essentia prius quanla, patet, quia sicut

Quartum est in lioc scihcet, quod inler ens absolute, sive conceptus entisaccipitur
personas divinas est cequalitas secundum a natura divina, ut est quid, ut ostendi m
magnitudinem, scilicet secundum infini- primo, d. 2. ita conceptus entis accipitur

tatem intensivam. ab entitate divinis, ut quanta.

Quintum est in hoc, an relatio cequali- Tertio instatur, quia si infinitas inten-

tatis secundum (Bternitatem, et secundiim siva est ab essentia divina prseter opus

polestalem sit ex naturo rei. intellectus, ergo ex natura rei habebit ali-

Sextum est in hoc, quod exislentia ha- am existentiam ab existentia essentiae di-

bel in/initalem intensivam, ut gradum vinoe, patet, quia infinitas intensiva neces-

intrinsecum, sicut etiam habet essentia. sario est alicujus existentise, et si sic, se-

Septimum in hoc, scihcet quod (cterni- quitur quod infinitas poterit habere, sive

las prout dicet relationem positivam po- terminare propriam intuitionem, sive co-

tentialem, vel aplitudinalem sit relatio gnitionem intuitivam, quod non fenet Do-
ralionis. ctor, nam existens propria exist^^ntia po-

Contra primum dictum instatur sic test propria cognitione intuitiva cognosci.

primo, quod infinitas nihil formaliter po- Quarto instatur, quia si infinitas inten- H.
sitivum dicit, sed tantum negationem, siva distinguitur ab essentia ex natura

quia infinitas ultra enlitatem essentise di- rei, sequitur quod ipsa infinitate circum-

vinse praecise dicit negationem finitatis. scripta, per possibile vel impossibile, quod

1
 QUiCSTIO VI. 257

tunc essenlia, ul actu perfecte existens, formaliter finitus, sed est simpliciter in-
aut erit perfecta intensive, aut iniperfe- diflerens, sicut etiam conceplus aniinalis,

cta, aut nec sic, nec sic. Non secundo et nec est ralionalis, nec irrationalis, sed
tertio modo, quia ut sic, essentia excedit indiflerens. Et cum infertur, ergo essen-
omne ens finitum. Si primo modo, ergo tiae divinaj prius convenit conceptus
erit quanta alia quantitate ab infinitate quantus quam infinitas, et per consequens
Intensiva, et per consequens personae dicit afiquani pcrfectionem intensivam
erunt a^quales secundum aliam quantita- prreter infinitatem. Dico, quod sicut ab
tem ab infinitate, quod ipse non tenet. essentia ut essentia, abstrahitur conce-
Quinto instatur, quia si inlinitas sit plus entis dictus in qnid de ea, ita ab es-
ibi ex natura rei distincta, et per conse- sentia, ut dicente quantitatem virtutis,
quens posterior essentia divina, sequitur et a quocumque ente dicente quantitatem
hoc inconveniens, quod positis in aliquo virtutis abstrahitur conceptus entis quan-
instanti extremis relationis intrinsecus ti, et sic talis conceptus prsedicatur de
advenientis non erit talis relalio.Probatur, omni ente quanto. Et quiain re reperitur
quia in eodem instanli quo essentia com- ens quantum secundum quantitatem per-
municatur Filio, tunc Filius est, et simi- fectionis infinit», et ens quantum secun-
liter Pater, qui sunt extrema sequalitatis, dum quantitatem perfectionis finitae, ideo
et tamen in illo instanti oequalitas non dicitur conceptus quanti absolute con-
erit ;
patet; quia in illo instanti adhuc non trahi per finitum et infinitum, ita quod in

inteUigitur Filius habere infinitatem in- re prius est ens infinitum quod sit conce-
tensivam. Probatur per dictum Doctoris ptus entis quanti , imo conceptus entis
g. 5. qui vult quod eodem ordine com- quanti est simpliciter posterior ente infini-
municentur Filio perfectiones, quo habent to, licet sit prior secundum communita-
inter se esse, ita quod prius intelligitur tem, quia ut sic non convertitur subsi-
communicari essentia Filio, quambonitas, stendi consequentia.
quia essentia est prior ; ergo si infinitas Ad tertiumdico absolutequod nonhabeo AcI
tertium.
est posterior essentia, quod oportet dicere, pro inconvenienti quod infinitas intensiva
si ex natura rei distinguatur ab essentia, si dicit realitatem aliam ab essentia divina
sequitur quod posterius intelligitur com- (aliam tantum ex natura rei, non aliam
municari, etc. realiter, ut patet, nec aliam formaliter,
Respondeo ad omnes
12.
sponsio
dubia.
. ,

Ad primam
. ,.
dico,
, .
istas objectiones.
„
quod inhnitas intensiva
. . .

respondendo
111
ut patet a Doctore in primo, dist. 8. q. 2.

ad argumenta
....
principalia,

imura. est entitas positiva, et non est simile de qula vult quod gradus intrinsecus nullo
aeternitate, quia si seternitas, cum dicat modo dicat positive aliam formalitatem
durationem non esset, adhuc entitas per- ab eo, cujus estgradus intrinsecus), quod
fecta esset, sed non est sic de infinitate etiani dicat propriam existentiam aliain

intensiva. Et de hoc an dicat negationem non realiter, nec formaliter ab existentia

tantum, vide quae exposui in primo con- essentiae divinae, sed aliam tantum ex na-
tra Joannem Anglicum. tura rei. Et cum infertur, quod tunc pos-
Ad Ad secundum dico breviter, quod con- set cognosci intuitive, ut distincta ab es-
undum. . , . .
i- i •
i i •
i
ceptus quanti est quantus, et contrahitur sentia, etc. dico breviter quod ad hoc,
per finitum et infinitum, ita quod ille con- quod sit objectum proprium intellectus

ceptus nec est formaUter infinitus, nec intuitive cognoscentis, requiritur quod sit

Tom. XXV. 17
 258 QUODLIBET.

Adverte. formalitci' distincta a primo objecto perfe- ctionem, quam formaliter habet prcecise
cto. De hoc vide in primo ubi supra. Ad- in illo instanti, quo consideratur tahs en-
verte tamen quod existentia infinitatis in- titas, sed secundum perfectionem virtu-

tensive praster opus intellectus nullo mo- aiiter tantum, quia nata est suo mudo
do distinguitur ab ipsa infinitate, imo ipsa continere talem vel talein perfectionem,

infinitas intensiva est formaliter sua exi- ut gradum sibi intrinsecum.

stentia, sicut essentia divina est formali- Ad quintum dico, quod Pater et Filius

ter sua existentia; ut patet a Dociore in in illo praecise instanti quo intelHguntur
primo, dist. 2. part. 1. q. 2. et q. 1. habere prsecise essentiam, non sunt sequa-
quodl. ubi vult quod existentia sit de in- les, nec sunt extrema pruprie eequalitatis,
trinseca ratione Deitatis. Et de hoc satis quia prsecise inteliiguntur esse extrema
dictum est in primo. Posset etiam dici, in illo instanti, in quo intelliguntur in-
quod infinitas intensiva formaliter accepta, cludere fundamentum proximum sequali-

non dicat aliam existentiam ab existentia tatis, quod tunc est, quando intelliguntur
essentise divinoe, sed simpliciter ponitur habere essentiam ut formaliter infinitam,
gradus intrinsecus essentise existentis. quia ipsa posita statim inter illa oritur

Sed credo primam responsionem esse me- sequalitas.

liorem, quia non videtur esse aliquid in Secundo principaliter instatur contra 15.
,
. .
Coatra
re omnino prseter opus intellectus, et sin- secundum dictum, et primo sic, qusero, secundum
n ,x X j 1 diclum.
gulare quod si est distinctum ab alio, eo quse unitas requiritur : iSon est danda,
modo quo distinguitur, quin etiam habeat nisi unitas numeralis, ut patet a Doctore,
existentiam propriam praeter opus intel- et tunc sequitur quod ipsa infinitas habeat
lectus distinctam. propriam singularitatem aliam cx natura
14. Ad quartum dico, quod loquimur de rei a singularitate essentise, quod non vi-
Ad
quaiTum. perfectionc, quse proprie non est secun- detur; quia gradus intrinsecus non habet
dum gradum specificum, quee nullo modo aliam singularitatem asingularitate illius,
distinguitur ab illo gradu specifico, sicut cujus est modus.
rationalitas, ut rationalitas, gradum dicit Secundo inslatur, quia fundamentum
specificum hominis, nam secundum hanc proximum differt a fundamento reraoto,
perfectionem, quoe praecise dicit gradum et hoc ex natura rei, si ponatur funda-
specificum, non accipitur magnitudo, quse mentum proximum ex natura rei, sed
est fundamentum oequalitatis, sed a magni- unitas numeralis nullo modo ex natura rei
tudine consequente ut gradu intrinseco differt a magnitudine, sive ab infinitate,

quidditatem singularem actu existentem, aliter infinitas intensiva non esset sua
singularitas. Et ultra sicut singularitas
sicut est infinitas intensiva. Dico secun-
do, salvomeliori judicio, quod nuila entitas
essentice nullo modo ex natura rei differt
ab essentia, cum ipsa formaliter sit sua
specifica etiam singularis, ut prtecise con-
singularitas, sic similiter erit hic.
sideratur secundum gradum specificum,
Respondeo ad primum,concedendo quod
nullam perfectionem formaliter dicit, sed Responsk)
infinitas habet propriam realitatem, et
tantum virtualiter, sic intelligendo, quod
per consequens habet propriam unitatem
ad talem entitatem specificam nata est singularitatis tantum ex natura rei di-
consequi talis perfectio, ut gradus intrin- stinctara a singularitate essentise. Et cum
secus, et quantum ad hoc una entitas spe- dicitur,quod gradus intrinsecus non ha-
cifica excedit aliam, non secundum perfe- bet propriam singularitatem, dico quod
 QUyESTlO VI. 259

si concedatur ipsam esse in re, et distin- Dico tertio, (luod forte apparet nulium
ctani a re, cujus est moilus, quod eo mo- inconveniens, unitatem singularitatis ali-

do (^uo iu re distinguitur, eo niodo habet (juo modo pricter opus intellectus distin-

sinirularitatem distinctam a singularitate gui ab inlinitate, et esse eaindem f(jrma-

illius, qj.ijus est modus intrinsecus; sicut liter, et per coiise^iuens nullo modo con-
etiam attrihuta, ([uve in divinis ponuntur trahere, nec determinarc posse ; stat

formaliter infinita distinguuntur formali- enim cum unitate formali distinctio ali-

ter ab essentia, ita habent propriam sin- quorum ex natura rei, et sic patet.

gularitatem formahter distinctam a singu- Contra tertium dictum instatur proban- 17.
Conlra
laritate essentitu, tenendo quod tam sin- do, quod aequalitas non dicat modum si- tertiuin
(liclum.
gularitas attributi, quam singularitas es- militudinis et identitatis. Et arguitur sic
sentiie sint idem formaliter, scilicet es- primo, supponendo secundum Doctorem
senliie et attrihuto, ita quod sicut essentia quod aiqualitas et identitas, et similitudo

non determinatur, nec contrahitur ad esse sint ibi ex natura rei, 'et ab invicem proe-
singulare, cum sit formaliter singularis, ter opus intellcctus distiiictte. Tunc sic

sic attributum non contrahitur. identitas perfecta, et aequalitas perfecta in

Ad secundum dico primo, tenendo quod Filio habent proecise idem fundamentum
infinitas singularitatis nullo modo ex natu- proximum, et eumdem terminum sub
ra rei differat ab infinitate, quai unitas eadem ratione consideratum ; ergo iden-
singularitatis dicitur fundamcntum pro- tilas divina et qualitas nullo modo dilTe-

ximum, prout distinguitur a fundamento runt, et proeter opus intellectus. Hoc pa-
absolute sumpto; licet enim infinilas et tet, quia impossibile est, duas relationes,

unitas numeralis in fundamentis in nullo et prsecipue alterius et alterius rationis

modo ex parte rei differant, tamen infini- habere proecise idem fundamentum et

tas, ut absolute sumpta, non est proxi- eumdem terminum, ut saepe patet a Do-
mum fundamentum, sed ut est una unitate ctore. Sed unitas inlinitatis essentiie divi-

numeraliin tribus personis. Dico secundo, noe ponitur proximum fundamentum iden-
quod ponitur unitas numeralis fundamen- titatis perfecte, ut patet per litteram Do-
tum proximum, prout distinguitur a plu- ctoris. Et illud idem ponitur fundamentum
ritate numerali. Si enim essent tres infini- oequalitatis perfecte ; et similiter identi-
tates distinctaj numero in tribus personis, tas Filii ad Patrem pra^cise terminatur ad
esset quidem ajqualitas, secundum magni- suppositum Patris sub ratione formali
tudinem infinitam inter eas, sed non esset suppositi, et illud idem suppositum, et
perfectatequalitas, quia nec perfecta unitas sub eadem ratione formali ponitur termi-
fundamenti, nam ;equaUtas fundatur super nus cEqualitatis ; crgo tequalitas et iden-
uno, ergo quanto fundamentutn erit ma-
titas in Filio nullo modo, praiter opus
gis unum, erit perfectior iequalitas. Sicut
intellectus distinguuntur, quod est con-
etiam unitas specifica in creaturis ponitur
tra suppositum. Iloc idem dico de «qua-
fundamentum proximum, prout distin-
litate et similitudine perfecta, quia simi-
guitur a pluralitate specifica,super qua non
litudo perfecta habet pro fundamento
fundatur ccqualitas, nec similitudo. Sic in
divinis ubi est perfectissima aiqualitas, proximo unitatem magnitudinis bonitatis,

debet poni unitas numeralis magnitudi- et illam eamdem habet toqualitas cum di-

nis infinitfe ex natura rei, prout distin- co, quod personce iequales sunt secun-
guitur a pluralitate numerali. duin magnitudinem bonitatis.
 260 QUODLIBET.

Nola. Sccundo instatur, quia si magnitudo ratione quantitatis, ut sit fundamentuni

18. infinita ponatur proximum fundamentum albedinis, sed singularitas ejus est condi-
idcntitatis et similitudinis perfecte, ergo tio per se requisita. Hoc idem dico de
simiiitudinis perfecte ; ergo identitas ratione formali recipiendi, et de conditi-
non est identitas, nec simililudo est si- one requisita ; eolem modo dico de divi-

militudo. Patet, quia identitas fundatur nis. Ratio enim formaiis fundamenti pro-
super unitate substantioe, sive essentiae, ximi identitatis est praecise unitas essen-
et similitudo super unitate attributi, sive lice divina3, et loquendo de perfecta
qualitatis, vel saltem habentis modum idenlitate, dico quod unitas essentire di-

qualitatis, sicut attributa divina, ut patet vinoe, ut formafiter infinitoe, est ratio

a Doctore in primo, d. 8. q. penuUim. formalis fundandi perfectam identitatem,

Tertio instatur, quia si magnitudo infi- non quod infinitas absolute sit ratio fun-
nita ponatur proximum fundamentum dandi, sed est conditio requisita ad per-
identitatis similitucHnis perfectae, ergo fectam identitatem.
circumscriptis quibuscumque aliis per Dico ergo breviter ad omnes rationcs
possibile vel impossibile, remanente sola simul, quod fundamenta proxima differunt
ratione magnitudinis infinitae, adhuc in prjieter opus intellectus, nam fundamen-
divinis posset esse identitas et similitudo, tum proximum identitaiis perfectfe est

quod estimpossibile, quia divinse personse unitas essentise formaliter infinitse, et

dicuntur idem secundum essentiam, et fundamentum proximum perfecte simili-

similes secundum attributa, et cequales tudinis est unitas attributi, puta bonitatis Qui^ sii

proximu:
secundum magnitudinem. formaliter infinitee. Sed proximum funda- fundame
... . tum
Quarto instatur, quia si magnitudo mentum oequahtatis est praecise unitas sequaliiat

infinita ponitur fundamentum identitatis magnitudinis intensive, sive unitas nu-

et simihtudinis perfectoe, sequitur quod meralis infinitatis intensive, et sic patet

identitas in divinis non sit prior sequa- quomodo ista fundamenta proxima diffe-

htate; patet, quia in eodem instanti runt praeter opus intellectuS; etiam lo-

quo ponitur magnitudo infinita in Fi- quendo de fundamentis identitatis et si-

ho, in illo instanti Fihus est idem Patri, mihtudinis perfecte, quae fundamenta hcet
et aequahs. Hoc autem est inconveniens, includant infinitatem, ut ccnditionem
quia ponitur prius identitas quam sequa- requisitam, non tamen includunt ipsam,
htas, quia etiara unitas essentise ponitur ut formalem rationem proximi fundamen-
prius, secundum quam dicuntur personse ti; sed fundamentum proximum aequahta-
idem. tis includit in divinis entitatem infinitatis

19 Respondeo ad omnia ista, preemittendo intensive, ut rationem formalem proximi

Responsio
u^um, scihcet quod
^ ahud est loqui de fundamenti.
ad omDia. ' i

ratione formah fundaraenti, et ahud de Ex his patet ad omnes illas instantias, 10.

conditione requisita, sive de modo funda- quae proecise procedunt ac si magnitudo

menti. Et simihter ahud est loqui de infinita esset prsecisa ratio fundandi iden-
ratione formah recipiendi; et ahud de titatem et simihtudinem perfectam, quse

conditione requisita ad recipiendum. tamen magnitudo non sic ponitur, sed

Exemplum de ratione formah fundamenti condilio necessario requisita. Sicut etiam

alicujus recipiendi et de conditione requi- dixi in qmest. quinta quodlihet. quod

sita. Quantitasmohsest ratio formalis sub licet Deitas sit proecisa ratio formahs obje-
 OUiESTIO VI. 261

cti beatifici, tamcn infinitas ponitiii' non ergo prima .Tiqualitas erit in Patre, quod
ut ratio formalis, nec ut alicjuid pertinens est contra Auguslinnni.ut supra dixi. I*ro-

ad rationem formalem objecti beatifici, batio consequenti.ne, quia prius fundamen-

sed ponitur ut conditio requisita, sic in tum ilhid erit in Patre quam in Filio,

proposito. quia omnis perfectio prius est in Patre

Ad quartam instantiam, (quia alia3 tres quam in Filio; crgo nequalitas fundata in
procedunt pra3cise de eodem fundamento illa magnitudine prius denominat Patrem
sub eadem ratione, et sic ad illas patet quam Filium; ergo.
responsio ex supradictis) dico, quod Tertio insiatur sic : Si Filius includit 21.
identitas absolute est prior iii Filio, quia .lequalitatem ad Patrem, qmnvo ad quod
et fundamentum cst prius scilicet unitas terminatur talis a^qualitas, non ad absohi-
unitas essentia}, idcntitas tamen ut perfe- tum in Patre, quia tunc reaHtcr distingue-
cta non videtur prior requahtate, quia retur al) illo; non ad Patrem, inquantum
identitas perlccta includit unilatem ma- Pater, quia ut sic, pr^Ecise ponitur termi-
gnitudinis infinit;r, ut conditionem re- nus filiationis; non ad Patrem ut a?qualis

quisitam ad perfectam identitatem, qupe Filio, quia terminus relationis est prior,
unitas magnitudinis infinita) ponitur et raaxime in proposito, ut patet a Docto-
etiam ratio formahs proximi fundamenti re in secundo arliculo sequenli ; niodo
a?quahtatis. Et ideo hoc modo intelhgen- Pater, ut {fiqualis, nullo modo est prior, ut

do, non apparet inconveniens identitatem patet. Si ergo terminus non est assigna-
perfectam et aiquahtatem esse simul in bilis ; ergo Filius non includet a^quahta-

eadem persona. tem ad Patrem.

Contra quartum dictum, probo quod Respondeo ad primum, glossando illam, Soiutio.

personfc non sint fequales secundum ma- posilo fundamento, etc. IIoc non debet
gnitudinem infinitam, ut sccundum fun- absolute inlelligi, sed requiritur quod
antia.
damentum primo instatur sic : Si ma- addatur sic, posito fundamento in aliquo

gnitudo infinita ponitur fundamentum quod natum est referri sccundum illud

aequahlatis, sequiiur quod Fiho non geni- fundamentum, etc. Patet, quia magnitu-
to erit in divinis (cquahtas ; consequens do infinita absolute sumpta non refertur;
est contra Augustinum qui vuh quod requiritur ergo, quod ipsa ponatur in

prima oequalitas sit in Filio, ut patebit in aliquo, quod secundum ipsam natum est

arliculo sequenli. Consequcntia probatur, referri ad aliud ; et sic concedo quod ipsa
quia posito fundamento et termino alicu- posita in Patre et Filio posito, ut termino,

jus relationis intrinsecus advenientis, ne- quod Pater secundum illam fundamentali-
cessario ponitur talis relatio; hoc patet ter refertur ad Filium, et formaliter

a Doctore in pluribus locis. Sed in eodem a^qualitate refertur.

instanti originis, quo Pater est, et Filius Ad secundum, nego quod prima asqua-
non est, est magnitudo formaliter infini- litas sit in Patre. Cum prol^atur (juod

ta ; ergo est fundamentum flequalitalis, et fundamentum requalitatis prius est in

similiter Pater ponitur terminus oequalita- Patre, dico, quod aliud est loqui de funda-

tis, ut patet ; ergo Filio non existente erit mento aequalitatis, quod actu non fundat
sequalitas in divinis, ajqualitatem, sed est in proxima disposi-
Secundo instatur, quia si magnitudo tione ad fundandum ; et aliud est loqui

infinita ponitur fundamenlum ffiqualitatis. de fundamento, ut actu fundat. Hoc

 262 QUODLIBET.

posito dico, quod Pater in illo priori Securido instatur, quia si infinitas est

originis, quo Pater est, et Filius non est, gradus intrinsecus essentifc, ut essentiae,
bene includit magnitudinem infinitam ergo gradus intrinsecus erit prior ratione
intensive, quoo magnitudo actu non fun- formali essenti.'je, ut essentia est, quod —
dat fcqualitatem, ut patet, quia ut in illo est impossibile ; modo existentia est de

priori originis non ponitur terminus intrinseca ratione essentiae divinae, ut

aequalitatis, nec per consequens cequali- pat(3t a Doctore in primo, disl. 2. cl in

tas,et sic in illo priori Pater non potestde- qnodlih. qucest. 1.

nominari oequalis. Sed in illo instanti quo Tertio instatur, quia tunc sequeretur
ipsa magnitudo infinita ponitur in Filio, quod essentia, ut formaliter essentia in-

ponitur fiequalitas in Filio ad Patrem, quia cluderet bis infinitatem intensivara, ut

in illo instanti ponitur terminus, imo gradum simpliciler intrinsecum essentiae ;

magis pr.ieexigitur, scilicet ipse Pater. patet, quia essentia, ut essentia, includit
Ad tertium dico, quod terminatur ad infinitatem, et essentia ut existens, quae
22.
suppositum Patris absolute ; et cum dici- existentia est de ejus formali ratione, in-

tur, Pater in quantum Pater est terminus cludit similiter infinitatem ; ergo bis in-

filiationis, ergo non potest esse terminus cludit eamdem infinitatem, vel saltem
a^qualitatis. Dico, quod hoc est falsum, aliam et aliam, si non bis includit.

quia idem sub eadem ratione formali po- Re.^pondeo, et prirao expono raentem
test esse terminus plurium relationum Doctoria. Nam non intelligit, quod essen-
etiam diversarum rationum, nam Deus tia, ut distincta ab existentia includit

sub ratione Deitatis CGt terminus relati- infinitatem, sed quod infinitas ponitur

onum creaturarum omnium

et causa- gradus intrinsecus existentiae divince,

torum, tam causa efficiente quam finali, sicut etiam essentise pra^scribendo essen-
ut patet a Doctore, bene verum est tiara ab existentia, et sic patet responsio
quod aliud est loqui de termino relationis, adrationes.
et aliud de correlativo ; et tunc dico. Dico etiam, quod si essentia ponatur 23.
Solutio.
quod Pater in quantum Pater, non est distincta ab existentia, sic, quod existentia
correlativum Filii, ut sequalis Patri. Sed non ponatur de formali ratione ejus^ sed

Pater sequalis est correlativum Filii aiqua- gradus intrinsecus, tunc respondeo ad
lis, et Pater ut Pater est correlativum instantias. Ad primura dico, quod infini-

Filii. tas esset gradus intrinsecus essentiae, ut

Contra quintum dictum, scilicet de essentia, et concedo quod circurascripta,
Listanlia.
infinitate quce ponitur gradus intrinsecus per irapossibile, existentia, aJhuc esset
Nola.
existentite sicut essentite, instatur sic : infinita intensive, quia ut sic, haberet
Primo, si essentia, ut distinguitur ab veram entitatem realem actualem priorem
existentia includit infinitatem intensivam, sua existentia, sicut exposui in secundo,
utgradum intrinsecum; ergo infinitas in- dist. 3. qucest. 1. ubi exposui, quoraodo
tensiva inerit alicui non existenti, quod essentia distinguitur ab existentia. Vide
est impossibile, quia si a^ternitas est ibi singulariadicta. Et sic non esset incon-
conditio existentis, ut patet hic, et in veniens, quod essentia haberet existenti-
primo, dist. 3. q. 4. a fortiori infinitas ara et infinitatem, ut gradus intrinsecos,
intensiva erit aficujus necessario existen- et quod existentia haberet etiam infinita-

tis. tem intensivara, ut gradum intrinsecum ;

 OUyESTIO VI 201

siciit etiam essentin niinc hal)et bonitatem a Doctore in secundo, disf. 2. et disl. ull.

eamdem sihi realiter, (iiia; bointas est for- Contra septimum dictuin aliter non
malitcr infinita, qiiia iiiliiiitas intensiva insto, quia relatio realis requirit extrema
est gradus ejiis intrinseciis, Si modo realia, et in actu. Modo talis aptitudo ad
quseratur aii inlinitas existenticB esset coexistendum, etc. ut pra^cisa aptitudo
gradus intrinsecus essentioB sicut ipsa non est relatio realis, etc.

existentia, dico, quod si inter gradus in-

trinsecos datur ordo secundum mediatius

et immediatius, (luod non est inconve- SGIIOLIUM.

niens eam ponere gradum intrinsecum

mediate;si vero non esset talis ordo, non Ponit tria dicta Primuin, sequalitatis ex-
:

trema in Deo ^unt realiter distincta. Se-

poneretur gradus intrinsecus ejus.
cundum, illa exigit hanc distinctionem.
Ad secundum patet, quia tunc negare-
Tertium pra)exigit eamdem distinctionem,
tur existentiam esse de formali ratione probat singula subtiliter et clare. Quod ait
essentiae. identitatem non requirere distinctionem

Ad tertium patet. extremorum, loquitur de identitate ut sic,

quia in divinis est realis, petens talem di-
Contra sextum dictum non oportet ali-
18. stinctionem, ut ipse docet 1. dist. 31. qusest.
ter instare, quia certum est quod omnis
1, non petit tamen illam in creatis, quia
relatio immediale fundata in ente rationis quodlibet est sibi idem, sed rationo ; sequa-
est relatio rationis, quia relatio realis litas vero ut sic petit distinctionera extre-
semper requirit fundamentum et termi- morum, quia nihil est sibi jequale, sicut nec

num, ut realia entia, ut in pluribus locis simile, sicut hic Doctor 1. dist. 19. q. 1. et

dist. 31. quaest. 1. ubi probat a^qualitatora in

patet a Doctore ; et sic 8e(|ualitas secun-
Deo esse realem relationem.
dum potestatem esset relatio rationis,

quia potestas illa formaliter sumpta dicit (n) De secnndo ai^ticulo principali 19.
Artic, 2.
tantum relationem rationis. Sed si quoera- tria dico : Primo, qnod sequalita-
tur de ipsa sequalitate, ut fundata in po- tis in divinis extrema sunt reali-
testate fundaineniali, scilicet voluntate, an ter distincta. Secundo, quod ipsa
esset realis, quia et fundamentum reale ; etiam requirit distinctionem re-
dico absolute, quod in se formaliter, et alemextremorum illoi^im. Tertio,
denominalione inirinseca non esset realis, quod ipsa non
qualitercumque
Q'f''i nuia ad relationem rcalem requiritur requirit, puta concomitantes, sed
iquiralur '

ad fundamentum proximum ex natura rei, praeexigit illam distinctionem.

ilalionem . .

•eaiem. ct non solum hoc, sed etiam quod oriatur Primum patet, quia personse di-

ex natura rei. Posset tamen dici realis cuntur sequales ista iequalitate,
denominatione extrinseca, pro quanto unaalteri; non autem dicitur
comparatur ad fundamentum reale. De essentia a^qualis sibi vel personae,
sequalitate vero secundum a^ternitatem vel e converso persona autem a;

formaliter sumptam, prout scilicet dicit persona distinguitur realiter.

negationem desitionis, successionis, par- Secundum probatur per aucto- iEqualitas
ticipationis, etc. patet quod est tantum ritatem Hilarii, qui dicit tertio de petit
extreina
relaiio rationis, quiaomnis relatio tantuin Trin. Similitudo .•fibiipsi non est ; si ilisticcto,
identitas
est rationis, vel qu;e fundatur super ni- autem similitudo non requireret non
loquitur
hil, vel quse terminatur ad niliil, ut patet distinctionem extremorum, posset
 264 OUODLIBET.

de aliquid idem essc sibi simile, sicut gatur ipsi requalitati. Probatur
identitate
ut sic. est de identitate, idem enim est per hoc, quia qualis ordo realis
In filio est
prima sibiipsi idem, pro eo quod idonti- esset inter aliqua, si illa essent
Bequaiitas,
exponitur.
tas non reqnirit extremorum di- distincta realiter, talis ordo est
stinctionem. Hoc antem probatur inter ea, ubi sunt eadem solum
Vide in
auctoritate Augustini. 6. dc Trin. distincta ratione. Hacc ratio est quodl,
cap. 9. ubi vult, quod in Filio est superius saepe declarata. Nunc Bup-ir q.
in artic.
i

55.

prima sequalitas. vSi autem sequa- autem, si essentiae magnitudo dif-

litas non requireret distinctionem ferret realiter ab ipsa essentia;

extremorum, posset Pater esse essentia prior esset realiter ma-
sequalis sibi, et per consequens, gnitudine, et per consequens com-
cum Pater sit prior origine Filio, municatio essentise communicati-
prima sequalitas esset Patre in ;
one suse magnitudinis ergo qua- ;

nuncautem pro tanto dictum Au- liscumque distinctio sit inter illa
gustini est verum, quia non est in proposito, tali modo communi-
ibi sequalitas, nisi inter personas catio essentise erit prior commu-
distinctas, et ideo non est ibi, nisi nicatione magnitudinis, et per
genito Filio. In ipso ergo est consequens sequalitate, quia non
prima a^qualitas, (o) et terminati- est in altero extremo, nisi secun-
ve, qua scilicet Pater est sequalis dum magnitudinem communica-
sibi; et prima sequalitas quasi de- tam.
nominative vel relative, quse scili- Secundo arguitur (q) ad idem, 21.
Pluralilas
cet non ad terminum aliquo
est quia pluralitas ejusdem rationis finita
ejusdem
modo subsequentem. necessario flnita, necessario prfie- rationis
petit plura
20. Tertium probatur, (p) scilicet exigit pluralitatem alterius rati- litatem
./Equalitas
prEsexigit quod distinctio prseexigitur rati- onis, secundum quam ipsa-deter- alterius
rationis.
distincta
extrema.
oni sequalitatis. Hoc probatur minetur. Ista fuit declarata in so-
ratione fundata in auctoritate lutione secundae quaestionis mo- ;

accepta Joan. 5. Patrem suum do autem sequalitatis in personis

dicebat Deumsequalem se facien- divinis, pluralitas est ejusdem ra-
doDeo,et innuitur talis demonstra- tionis et necessario flnita; ergo
tio. Christus dicebat, et verissime, ipsa praeexigit pluralitatem altc-
Patrem suum Deum esse ergo ; rius rationis, per quam ipsa de-
se faciebat, hoc est; se asserebat terminatur ad certam pluralita-
sequalem Deo. Communicatio au- tem. Ista pluralitas alterius rati-
tem perfecta naturse non potest onis prgeexacta non potest poni
esse sine communicatione ejus in nisi in proprietate personali. Mi-
propria sua magnitudine, et per nor quantum ad primam partem,
consequens nec sine sequalitate scilicet quod aequalitatis in per-
intercommunicantem, et illum sonis divinis est aliqua pluralitas,
cui communicatur et quod ipsa ; probatur, quia relative
opposita
communicatio sive generatio,
, necessario sunt distincta, et per
qu?e importatur in hoc quod Pa- consequens plura et cum relati-
;

trem suum dicebat Deum, prseexi- ones in eis sint rationes oppositi-
 QU^STIO VI. 265

onis, illae fBqne, vcl iinilto magis ternitas ad Filium; non enim pe-
erunt oppositae et (listinctse, et si titur conclusio in minore, ac-
idem non potest esse simile sibi, cipiendo in minore quod ista
iit snpra dictum est seciindum , sit pluralitas realis, sed tantum

Ililarium, multo magis aequalitas accipitur generaliter, quod sit di'

in uno ?equali est distincta ab stinctio ffiqualitatis in relativo
sequalitate in alio sequali. et suo correlativo ;
quod verum
Ajualita • Alia pars minoris, scilicot quod est, sive relatio sit realis, sive ra-
tes
er^ona- illa est ejusdem rationis, satis est tionis, et est pluralitas necessario
rum
sunt evidens, quia sic est in qualibet ejusdem rationis; sequi-
linita, et
jusdem
ationis,
nequalitate. tur ergo conclusio, quod necessa-
quia rio prseexigat aliquam distincti-
Tertiapars minoris, scilicet
labent
mi fun-
mentum
quod est necessario finita, patet, onem alterius rationis, per quam
sdemque quia alioquin possent esse infinitae determinetur, et non invenitur
'minos.
requalitates in divinis, et per con- talis alterius rationis, nec realis,
sequens necessario essent. nec rationis, nisi pluralitas pro-
Et si instetur, quod majorpro- prietatum personalium.
positio est vera de pluralitate Juxta istud, patet corollarium, Demon-
reali, et non alia; si autem minor scilicet quod demonstratione pro- rSimles
iies
communes
sic accipiat pluralitatem sequali- pter quid, relationes communes
tatum realem «lationes
esse in divinis, concluduntur de personis divinis
^ ongmis.
tunc petitur principium. per relationes originis, sicut di-
22. (r) Contra, h?ec mnjor est vera ctum est in secundo articulo
de quacumque pluralitate, sive primse qusestionis, quod per pro-
rei sive rationis. Minor etiam prietates essentiales concluduntur
probata est, qualitercumque sit, de personis habentil)us illas pro-
scilicet quod necessario est plura- prietates personales propter quid,
litas, quia non solum in relationi- utpote per memoriam
perfectam,
bus realibus non potest esse eadem propter quid concluditur de per-
relatio realis in utroque extremo, sona habente talem memoriam a
sed alia et alia imo hoc verum
; se, quod sibi convenit dicere
est in secundum ra-
relationibus verbum perfectum, et voluntat<"m
tionem, quamvis enim relationes perfectam concluditur,quod haben-
rationis sint diminutre entitatis ti eam a se convenit spirare, quem-

respectu relationum realium, ta- admodum concluderetur, si me-

men sua entitate habent oppo-
in moriadifferret a dicere, et voluntas
sitionem et distinctionem corres- nspirare; ita in proposito, compa-
pondentem suse entitati, ut patet rando relationes personales ad
in exemplo satis convenienti re- ; communes, est similis processus,
latio enim causse, ut dicitur in quia si difJerrent i'ealiter, habere
Deo, est tantum rationis, et tamen istam naturam eamdem per gene-
ipsa causa, suo modo oppositi- rationem, et esse idem vel per ;

onem et incompossibilitatem tan- generationem, habere magnitudi-

tam habet ad causatum, sicut pa- nem eamdem, et esse sequalia, sic-
 266 0^:onLFBET.

ut per hoc qnod est A, prodncere tur Filio per gcnerationem Filius est, et Nota haec
omnia
B perfccte in perfecta magnitndi- in illo iristanii non intelligitur commu- (liligenler.

ne, demonstraretur geqnalitas A nicata magnitudo ; ergo magnitudo prae-

et B, ita ubi cst differentia qualis- supponit Patrem et Filium, ut extrema
cnmque semper maneret
rationis realiter distincta ; sed ccqualitas imme-
idem ordo conceptuum, quantum diate fundatur in magnitudine, ergo a for-

ad noscibilitatem, et per conse- tiori praiexigit Patrem et Filium. Et pro-

qucns idem ordo scibilitatis. bat quod magnitudo prseexigat, quia si

esset realiter distincta a Deitate, realiter

COMMENTARIUS. prius communicaretur per generationem

Filio quam magnitudo ; ergo et modo
25. (n) De secimdo articulo principali. Hic ubi saltem ratione distinguuntur, et patet
Doctor tria ostendit, primo, quod ccquali- per illam propositionem ssepe allegatam,
tatis in divinis cxlvema siint realiter scilicet, qualis est ordo intcr aliqiia, ubi
distincla, etc. realiter distinguuntur, talis est uhi sola

(o) In ipso ergo est prima cequalitas, ratione distinguuntur.

et terminative. Et patet quomodo prima (q) Secundo arguilur ad idem. Ileec
26.
£equalitas sit terminative in Filio, quia est secunda ratio Doctoris quse probat
eequalitas quoe formaliter est in Patre, et quod sequalitas necessario praeexigat
qua Pater est sequalis Filio, primo termi- extrema in divinis. Et in ista ratione

natur ad Filium. Et similiter patet quo- supponit unum dictum, scilicet quod
modo prima £equalitas subjective et sequalitas in Patre, et a^qualitas in Filio

denominative sit in Filio, et qua Filius sunt priores cequalitates, et realiter di-

formaliter est sequalis Patri, sive qua stinctse, quia alia aequalitate Pater est

Filius dicitur relative referri, ut fequalis a^qualis Filio, et Filius similiter alia

ad Patrem eequalem, et illa fcqualitas in aequalitate est requalis Patri, ut exposui

Filio non est ad terminum subsequentem, ^/1 primo, dist. 19. qucest. 1. Patet

imo magis est ad terminum prteceden- etiam hic, quia relative opposita necessa-

lem, quia ad Patrem. rio sunt plura ; modo Pater et Filius sunt

(p) Tertium probat, scilicet, quod di- duo i3equales, et sic relative opponuntur,

stinctio extremorum prceexigatur, id est; et per consequens sunt realiter distincta ;

quod extrema sunt ibi in aliquo priori, ergo et sequalitates, secundum quas
in quo non intelligitur .Tqualitas. Et pri- dicuntur formaliter relative opposita.
1
ma ratio fundata super auctoritate {Joan- Supponit etiam quod istae sequalitates sint
^qualite
nis quinto, Patrem suum dicebat Deum, ejusdem rationis ; et patet, quia habent tes
an siat
sequalsm se faciendo Deo ) stat in hoc, idem fundamentum sub eadem ratione finitse.

quia Filius prius est Deus, quam dicatur formali. Extrema etiam, scilicet Pater et

sequalis Patri, quia non secundum Deita- Filius sunt ejusdem rationis, ut patet

tem absolute dicitur cequalis, sed secun- a Doctore in primo, dist. 9. et 13. ubi

dum magnitudinem, quoe est aliquo vult quod Filius sit univoce genitus. Sup-

modo posterior Deitate, et per consequens ponit etiam quod istse sequalitates neces-

aequalitas prsesupponit Patrem et Filium, sario sint finitaB, quia si pcssent esse in-

qui sunt extrema fBqualitatis. Sed in finitoe, necessario actu essent infinitse,

eodem instanti, quo Deitas communica- quia quidquid in divinis ad intra potest
 QU^STIO VI. 2C7

esse, necessario actu est, ut stepe dicit relalio illa causati est ita iiicoinpossibilis

Doctor in primo, el in Quodlib. Islis pra3- relationi rationis causa), qutc teruiinalur
missis, formo sic rationem : PUiralitas ad illud idem causatum, sicut filiatio est

ejusdem rationis necessario rinita, neces- incompossibilis Patri.

sario pra^exigit pluralitatein allerius ra- In isto articulo occurrunt aliqua dubia : 28.

tionis, secundum quam ipsa determine- Primo in hoc quod dicit, quod idmlilas Nota ista'

tur ad tantam pluralitatem prrecise. Hoc non necessario requirit exlremorum "^guis^

clare patuit supra q. 2. Sed requalitates dislinctionem, quia idem sibiipsi est "^^jljhus'"

inter Palrem el Filium sunt ejusdem ideni. IIoc non videtur verum, quia in

rationis et finitoe secundum numerum, divinis est perfectissima identitas inter

cum non possint esse infinita) ; ergo Patrem et Filium, quae tamen necessa-
pra^exigunt aliqua sic determinantia, illa rio requirit extremorum distinctionem,
non possunt esse nisi proprietates hypo- ut patet.
statica) Patris et Filii, qua3 inter se sunt Secundo instatur, quia omnis relatio

alterius rationis, imo sunt primo di- realis necessario est inter extrema reali-

versoe, ut probat Doctor m pn'mO; d. 13. ter distincta, vel saltem praecxigit aliqua
et 25. 26. realitcr distincta (quod dico propter rati-

Si instetur contra majorem Syllogismi, onem moventis et mobilis, quando idem

quod intelligitur de pluralitate reali, sci- movet seipsum, quia movens non
etsi

licet quod pluralitas realis ejusdem rati- distinguatur a se moto, tamen non esset
onis necessario finita prceexigit, etc. et talis relatio, nisi ab ipso movente causa-
tunc minor petitur, quia non probatur, retur aliquid realiter distinclum ab ipso
quod pluralitas fequalitatis sit realis. movente et moto, ut exposui in primo,
(r) Contra. Doctor Iioc improbat dicens, dist. 3. (/. 1. et in 2. dist. 2o. vide ibi.)
quod major est vera de omni pluralitate, Sed identitas divina, quse est Patris ad
sive reah, sive rationis, et per consequens Filium, et e contra, est realis, ut patet
minor non petitur, quia absolute accipitur. a Doctore in primo, dist. 31. ergo non
Sed aequalitas inter Patrem et Filium sunt potest esse ejusdem ad se.

plures ejusdem rationis, et necessario fi- Uespondeo, quod Doctor non dicit Responsio.

nitae; nec in ista minore dicitur, quod quod omnis identitas est ejusdem ad se,

talis pluralitas sit realis vel rationis, sed et quod non re^juirat exfremorum distin-
absolute accipitur sicut et major; et quod ctionem, sed dicit quod identitas, ut
illa major habeat etiam veritalem de identitas, non necessario requirit extre-
pluralitate rationis, patet. Sic a Doctore morum distinctionem, quia tunc omnis
cum dicit : Quamvis enim relationes ra- identitas necessario requireret, quod est
tionis sint diminutce entitatis respectu re- falsum, quia idem numero est sibiipsi
lationum realium, etc. Patet, quia sicut idem, licet illa relatio identitatis sit prae-

Patri repugnat quod respectu ejusdem cise relatio rationis, ut patet a Doctore in
Filii, quod sit Filius, et per consequens Sententiis, et in Metaphysica sua. Sed
quod habeat illam relationem, secundum cequalitas, ut oequalitas, semper requirit
quam filius dicitur filius. Sic causa3 repu- extremorum distinclionem, quia nun-
gnat, quod respcctu ejusdem causati sit quam conceditur quod sit sibi aHjuale,
causata, et per consequcns repugnat sibi sicut conceditur quod idem sit sibiipsi
relatio opposita relationi causoe, et sic idem, nec similiter conceditur quod simi-
 ;

268 OnODLIDET.

le sit sibi simile; a^quale ergo nec a^qua- munes, ut similitudo, aiqualitas et iden-

litate reali, nec ralionis conceditur sibi- titas realis, quae in Patre aliquo modo
ipsl aequale, nec simile sibi simile, sicut sunt a Filio, ul a termino, cum necessario

conccditur idem identitate rationis esse Filius prceexigatur hujusmodi relati-

sibi idem, sed nunquam conceditur dc onibus.

identitate reali, et per hoc patet respon-
sio ad instantias.
SGIIOLIUM.
29. Secundo dubitatur in hoc scilicet, quod
Dubium.
prima cequalitas in dimnis cst in Filio, et
Gontra ea quse dicit, nempe aequalitatem
terminative, et denominative, hoc non vi-
esse in Deo ex natura rei, et praiexigere
detur verum. Primo,quia sequalitas in Pa-
extremorum distinctionem, adducit ex D.
tre seque primo est in divinis, sicut sequa-
Thom. et aliis quatuor argumenta, satis
litas in Filio, patet, quia pra^cise in eodem clare in textu posita.
instanti quo ponitur una, ponitur et aiia,
23.
Secundo instatur sic : Sicut fundamen- Contra dicta (s) in isto articulo
D. Thom.
tum sequalitatis prius intelligitur in Patre objicitur dupliciter : Primo contra 1. p. sum.
q. 2. art.
quam in Filio, ergo per prius Pater se- conclusionem. Secundo, contra 1. primo
script.
cundum magnitudinem debet dici sequalis illam tertiam probationem de prae- d. 31.
Qujere eum
Filio, et denominari sequalis quam Filius, exigentia illa. prima p. q,
27. et 28.
saltem aeque primo ; ergo ita primo deno- Contra primum sic ^qualitas :

minative est a^qualitas in Patre, sicut et aliquorum non est nisi relatio se-
in Filio. cundum magnitudines eorumdem
Tertio, si prima sequalitas est in Filio, commensuratas inter se; non est
ita quod in Patre non potest esse sequali- ergo sequalitas eorum, nisi secun-
tas nisi Filio genito, a quo ut a termino dum plures magnitudines ad invi-
necessario suo modo dependet sequalitas; cem commensuratas ergo cum
ergo Pater aliquid habebit a Filio, quia secundum magnitudinem essentise
a^qualitatem, et sic non omnia Pater hai^e- dicitur esse personarum sequali-
bit a seipso. tas, cum hic non possit esse plura-
Responsio, Respondeo ad duo prima, concedendo sed tantum rationis,
litas rei,
quod ceque primo est oequalitas in Patre oportet quod magnitudo bis ac-
sicut in Filio, nec Doctor dicit, quod cipiatur secundum intellectum, ad
a^qualitas Fihi ad Patrem sit aliquo modo hoc quod fundet sequalitatem, se-
prior, sed dicitur prima {Bqualitas ex hoc mel scilicet ut in hac persona, et
solo, quod in eodem instanti quo Filio semel, ut in illa ergo non est;

communicatur magnitudo infinita, po- distinctio fundamenti, quse requi-

nitur extremum sequaUtatis, quo posito ritur, nisi tantum per iteratam
statim resultat requalitas inter Patrem et acceptionem intellectus, et ita ra-
Filium, quam primum enim est fdius sta- tionis tantum.
tim sequitur aequahtas. Prseterea, forma ejusdem rati-
Text. c, 49.
Ad tertium dico, quod non est inconve- onis non distinguitur nisi per di-
niens, Patrem aliquid saltem^^partialiter stinctionem materise, ex 12. Meta-
habere a Filio, quod nullam dicit perfe- physic. sequalitas est forma tan-
ctionem, sicut sunt istce relationes com- tum, et ejusdem rationis, ut acce-
 ;

QUvESTIO VI. 269

ptum est in arguendo, et non est cet quod .nequalitas in divinis praeexigat

ibi ergo est ibi

materia aliqua; extremorum disiinctionem. Contra conclu-
alia aequalitas, non crgo est liic sionem dupiiciter arguit, et prima ratio
solum non distinctio fundamenti, stat in iioc : /Equalitas aliquorum est re-

secundum primum argumcntum, latio secundum magnitudines commensu-

sed ncc distinctio relationem op- ratas ad invicem; sed in divinis non sunt

positarum secundum istud argu- plures magnitudines ad invicem commen-

mentum. surabiles; ergo noii est ibi iequalitas re-

Praeterea tertio probatur, quod alis; sed si ibi sit oequalitas, erit prtjecise

nec cst distinctio extremorum, rationis, quia erit secundum eamdem ma-
inquantum sunt extrema, quae ta- gnitudinem, ut bis acceptam, scilicet ut in

men requiritur, nam extrcma non Patre et in Filio, et bis accipi non potest,

sunt extrema, nisi inquantum ter- nisi per intellectum.

minant relationem; non autem Secunda ratio patet.

terminant, nisi inquantum habent Tertio probat quod non sit distinctio

fundamentum aequalitatis, et in- extremorum inquantum extrema, etc. Et

quantum habent illud, non distin- in quantum liabcnt illud non distingimn-
guuntur. tur, patet, quia illud fundamentum est

Quarto et ultimo :Quod conve- omnino indistinctum ; ergo ut prsecise

nit personis divinis secundum sub- considerantur in quantum habent illud,

stantiam, non distinguitur in eis ;

nullo modo distinguuntur.
nunc autem secundum Augusti- Quarto et ultimo arguit, quod convenit
num 5. de Trin. 6. qucerimus secun- personis divinis secundum substantiam,
dum quid Patri sit asqualis Filius, non non distinguitur in eis; patet, quia nec
aiitem secundum hoc, quod ad Palrem substantia aliquo modo distinguitur in

dicitur Filius ; restat ergo lU secundum personis divinis.

illud quod ad se dicilur,
haec Augustinus. Habetur ergo
hrec minor assumpta, scilicet quod
sequalitas conveniat personis se-
cundum substantiam.
Istarumquatuor rationum tertia
confirmat primam, et quarta se-
cundam, et possunt tangi pro di-
sit cequalis
SGHOLIUM.
Gontra etiam rationem aliorum, qua su-
adetur requiri pluralitatem fundamenti, ut
sequalitas sit realis, quia est opinionis con-
trariae fundamentum, arguit primo, quia
relationes reales originis habeut tantum
unum fundamentum, essentiain ergo idem ;

stinctis rationibus. de communibus, Secundo, esseutiam secun-

dum non ut ratione multiplex, fundat
se,

relationes originis reales ergo idem de ;

COMMENTARIUS. communibus. Tertio, refutat quod dicitur

aequalitatem non esse nisi secundum magni-
tudines commensuratas, quia aequalitas
(s) Contra dicta in isto articulo. Hic praesupponitur commensurationi, potestque
^^P^riri sine ea, ut in exemplo de corpore
Doctor arguit primo contra conclusionem
Ghristi. Respondet ad quatuor argumenta
in se, probando quod in divinis non sit
allata per exquisitam et subtileni doctri-
sequalitas ex natura rei, nisi tantum ra- nam, explicaado varios loquendi modos, ut
tionis. Secundo arguit contra illud, scili- in margine noto.
 .

270 QUODLIBET.

24. Prima ratio (a) videtur esse fun- suratis, qu,Tro quid intclligitur supponit
Ilenric. sequalita-
quodiib^i.^^^^^ii^cntum unius opinionis, et ideo pcr illud quod ipse dicit a^qualita- tem,
non
ReLiones coutra illud, Quod accipitur in ea tem realem non essc nisi secun- e contra.

funcfintur P''^ fundaincnto, scilicet quod dum magnitudines sic commensu-

in essentia.aeqiij^litj^s
pealis rcquirit
^ distiuctas ratas ? Aut enim per hoc, quod est
non ut una, '

communes maiinitndines et commensuratas, esse commensuratas, intelligitur

lundantur
iasuo fun-arguitur priino sic : Relationcs ratio formalis sequalitatis, aut ali-
ut uno. quse fundantur in aliquo funda- qua ratio prsevia fundamentalis.
mento, ut ipsum est unum, non Si priino modo, cst manifesta pe-
magis requirunt distinctionem titio, non est realis commensura-
ejus, quam illse quse fundantur in tio ergo non est realis aequalitas.
;

aliquo, non ut uiium, et hoc lo- Si secundo modo, non videtur pro-
quendo hinc inde sequaliter, scili- babile, quod sit ratio in fundamen-
cet quantum ad illud quod est esse to praesupposita sequalitati, imo
relationem realem. Sed relationes commensuratio actualis videtur
originis fundantur in essentia esse posterior sequalitate, quia
divina, non ut una, ita quod videtur iinportare coextensionem
unitas non est ratio proxima et applicationem aliquorum sequa-
fundandi, et relationes communes lium, et modum talem extendendi,
per oppositum, fundantur in fun- sive habendi quantitatem, secun-
damento illo, ut unum est; ergo dum quam possunt coextendi, et
non majorem distinctionem re- applicari ad hoc, quod sint com-
quirunt in fundamento relationes mensurabilia.
communes, ut sint reales quam Unde corpus Christi in Eucha-
relationes originis; sed istse non ristia non est commensuratum i
requirunt secundum omnes; ergo alicui quantitatem; sed
habenti
nec illse. nec commensurabile potentia pro-
Essentia Prsetcrea (b), essentia secundum pinqua, sub eo modo quo habet
sTfundaf se, et non ut bis accepta secundum ibi sequalitatem non est ergo ar-
;

rSones: ii^tellectum, fundat distinctas re- gumentum aliquo modo, a priori;

tationes reales originis pro tanto, non est realis commensuratio,
26.
ut videtur, quia ipsa ut foecunda ergo non est realis sequalitas. Verior e8t

in ratione principii communicati- Ad argumentum (d) igitur re- jequalitafl.

quando
vi, et termini communicabilis, est spondeo, quod si essent duae ina- una
numero
infinita formaliter; sed ipsa, ut gnitudines, quarum neutra aliam forma est
in
quanta virtualiter, est inflnita excederet, haberent tamen ultra sequalibas
quani si in
formaliter, imo ipsa est quantitas rationem quantitatis fundantis eis taQtum
esset unit«£
infinita ;ergo pari ratione, ipsa, sequnlitatem, unitatem, licet dimi- formae
secundum
ut sic quanta, potest fundare rela- nutam, et secundum 'juid-, quando quid.

tiones communes oppositas reales, autem duobus suppositis

est in

et non tantum ut bis accopta, per eadem magnitudo numero, tunc

considerationem intellectus. cum distinctionc extremorum est
25. Prseterea, (c) quod additur de ibi unitas simpliciter; habetur
Commensu- '
^
ergo simpliciter extremorum
.

ratio quantitatibus distmctis commen- di-

 ;

QU^STIO VI, 271

stinctio, et simpUciter unitas for- istius articuli, qu» est, quod

ma3 seciinclum quam referiintur, et a)qualitas proeexigit rclationes
ita verius est ibi illud quod requi- originis.
ritur ad relationem communem, Ad tcrtium, cum dicitur (f), extre
27.
quani si non esset unitas forma^ in mum inquanluni exlremurn terminat, Extremum
'"'J"*"*""*
extremis, nisi secundum quid, nam potest diversimode intelligi ista extremum,
terminat,
relatio communis hoc habet gene- reduplicatio, vel quia reduplicatur exponitur.

rale cum aliis, quod relatio requi- relativum, quod dicitur opposi-
rit distinctionem extremorum; tum, vel correlativum vel redu- ;

sed hoc liabet speciale, quod rcqui- plicatur formalis ultima,

ratio
rit unitatem fundamenti, neganda qua scilicet ultimate formaliter
est ergo illa propositio, quod w(jua- est relativum, veJ correlativum
lilas non est realis nisi secundum plures vel quod reduplicatur ratio forma-
magniludines ; imo illa, quae est se- lis non ultima, sed fundamentalis,
cundum plures magnitudines, est quasi prsevia. Primo modo et
secundum quid sequalitas realis, secundo, major est vera, quod
quia est secundum unitatem ma- scilicet extremum inquantum ex-
gnitudinis secundum quid; ergo trcmum oportct realiter distingui
ubi est una magnitudo simplici- ab extremo ; tertio modo falsa est,
ter, propter aequalitatem simpli- et solum illo modo minor est vera.
citer, et realem, non oportet quod Unde probatio, quse accipit, quod
illa unitas sit bis accepta, ut ratio extremum, inquantum est extre-
fundandi, quia iterata acceptio mum, tcrminat adhuc ibi \y in-
,

nihil adderet ad quod est ra-

illud quanium, habet tantam reduplicati-
tio fundandi, sed magis detralieret onem, quantam prius, et solummo-
totum, imo tantummodo sufiicit, do in tertio sensu probatur, pcr
quod ipsa realiter sit una habita hoc quod tcrminat inquantum ha-
in extremis realiter distinctis. bet in se fundamentum.
Ad secundum (e) de illa proposi- Ad quartum (g), dico, quod haec
tione majori, dictum est m quwsti- prsepositio secundum, quando fit
one secunda, et exposita est intentio comparatio ad prsedicatum respe- Lysecun-
Philosophi 12. Meiaph. quomodo ctivum, non semper notat suum nonlemper
non accipitur materia ibi pro ma- casuale esse rationem formalem rlhWn
teria receptiva formae, sed pro ultimatam inhaerentioe pra^dicati, inhTreSf»
quocumque, quod prsecxigitur ipsi sed communius, vel saltem com- pr^etiicati.
formse, sccundum cujus pluralita- muniter notat ipsum esse rati-
tem dcterminatur ipsa pluralitas in onem fundamcntalem dico enim ;

ipsa forma et hoc modo gequali-

; Socratcm secundum albedinem
tas habet materiam, quia plurali- esse similem Platoni, cum tamcn
tas necessario pra)-
sequalitatis albedo non sit ratio formalis pro-
exigit pluralitatem alterius rati- xima essendi similem Platoni, scd
onis, secundum quam necessario similitudo essendi similem, sicut
determinatur ad certum pluralita- albedo cssendi album. Pro tanto
tem, ut patet in tertia conclusione tamen hoc conceditur, quia albedo,
 ;

'272 QUODLIBET.

est ratio fundamentalis similitii- haec est faLsa : Socratcs secundum co- Paier
II L secundum
dinis, dico tuno, quod Augustinus , ,
loi-em esi albus;
I

haec autem
1

est vera : memonam

intelligit ibi, quod sequalis est Socrates secundum albcdinem est albus.
^^
verV^'
Patri Filius secundum substanti- Nunc autem essentia est ratio
^'•«p^^'^'"-

Filius est
sequalis am, quia paternitas et filiatio non fundamentalis paternitatis, est
Patri
secundum sunt proprie rationes iunclamen- tamen transcendcns, sed respectus
substan-
tales ipsius aequalitatis, sed ali- scqualitatis est ratio fundamenta-
tiam,
et quid quod est commune eis, et lis, non transcendens, sed adaequa-
quomodo ?

aliquid quod est ad se, Quando ta, et ideo secundum Logicam,Au-

ergo accipitur in majori Illud, : gustinus proprie locutus est, ut
quod dicitur sccimdum substantiam in hsec sit vera Aliquo modo Pater se-:

personis non numeratur in eis, ista est cundum essentiam est cequalis, quo
vera, prout \y secundum, notat pro- modo ista non est vera : Secund?* m
ximam rationem formalem, et sic essentiam est Pater, imo ista est ve-
minor est falsa, nec ad intenti- ra Secundum mcmoriam est Pater,
:

onem Augustini, sed tantummodo quia ista ratio fundamentalis est

intelligitprout casuale hujus pro- adaequata relationi illi.
positionis secundum, notatur esse
ratio fundamentalis respectu rela- GOMMENTARIUS
tionis, quae prsedicatur.
Et si objiciatur (h), quare ergo (a) Prima ratio videtur esse funda- 3i.

Pater non dicitur Pater secundum mentum unius opinionis. Hic Doctor ar-
substantiam, cum substantia sit guit contra unam opinionem quee tenet

ratio fundamentalis respectu pa- quod sequahtas reahs requirit distinctas

ternitatis, immediatius quam

et magnitudines et commensuratas. Et pro-
Nota.
respectu sequalitatis, per te? bat quod cequaHtas realis potest imme-
Quare noQ Dici potest, quod cum dicitur diate fundari in uno fundamento habente
dicitur
sequalis
secundum subslantiam, ibi accipitur preecise unitatem numeralem. Prima ratio
secundum
eam.
substantia prout est una, est au- stat in hoc : Relationes originis oppositse,
tem fundamentum utriusque rela- ut paternitas et fdiatio, immediate fun-
tionis, una quidem existens, sed dantur in essentia habente unitatem nu-
non ut una; imo, ut una, tribus meralem, ut ab omnibus conceditur
est fundamentum aequalitatis, ipsa ergo H fortiori, et duse sequahtates pos-
autem, quaeest una, et non ut una sunt fundari in eodem fundamento nume-
in tribus, est fundamentum pater- ro, puta in magnitudine. Probatur conse-
nitatis, sive flliationis, imo, ut quentia, quia cequahtas requirit ex sua
foecunda in ratione principii et ratione unitatem fundamenti, ut patet 5.

termini communicabilis quasi Metaph. ita quod unitas fundanienti est

proximo fundat. ratio proxima fundandi cEquahtatem ; sed

Aliter potest dici Logice, quod relatio originis ex sua ratione non re-

nihil dicitur vere competere alicui quirit unitatem fundamenti, ut patet;

secundum A, si A sit ratio tran- ergo.

scendens, et hoc sive sit ratio for- (b) Secundo arguit, quia essentia est gpecuiarl

malis, sive fundamentalis ; unde ibrmaliter infinita, ideo ipsa potest habe-
 : ,

QU^STIO VI. 273

ra ralionem priiicipii commuiucativi, et tuiic inter illas esset {B(iualitas reaUs,

ratioiiem termiiii formalis, et sic eadein etliaberet fundamentum non unum nuine-
non ut bis accepta per intellectuin, sed ro, sed unum uiiitate specifica, sicut ex-

e\' natura rei potest, imo actu fundat re- [)Osm in secundo, distinct. 3. qnaist. l,

lationes originis oppositas; ergo pari et ideo esset ibi unitas fundamenti secun-
ratione ipsa, ut sic quanta, sive formali- dum quid; ergo a fortiori ubi esset uni-

ter infinita, poterit fumiare duas iieciuali- tas fundamenti simpliciter, sicut unitas

tates oppositas, imo a fortiori quia relati- numeralis cum reali distinctione extre-

ones originis ev sua ratione formali non morum magis esset simpliciter oequalitas

requirunt tanlam unitatem fuiidamenti, realis, sic est in proposito.

sicut istoe. (e) Ad sccundum dicit, quod illa pro- Quomodo

12. (c) Prcetcrea, quod addilur de quanli- positio Philosophi est exposita, qucest. 2. "^habea^t
™*''^'''^'"-
tatihns distinctis coinmcnsuratis. Hic et etiam in secundo, dist. 3. q.l. Vide ibi

improbat opinionem spccialiter quantum quomodo accipiatur materia pro htecceita-

ad hoc quoi dicit, quod «qualitas re- te contrahente natura.m, et ubi non est

quirit commensurationem quantitatum, talis singularitas, ibi non est phiralitas

quia posito quod requalitas sit scilicet formoe ejusdem rationis, et non accipit ibi

inter plures magnitudines, et proeexigat Philosophus materiam pro altera parte

illas, tamen non vidctur sequi quod prae- compositi, ut patet in secundo^ dist. 3. de
exigat, ut commensuratas, et arguit sic ratione singularilatis; vide ibi. Et hoc
Aut commensuratio intclligitur ut ratio modo aequalitas habet materiam, quia plu-

formalis aequalilatis , aut intclligitur ali- ralitas aequalitatis necessario proeexigit

qua ratio prcevia fundamcntalis, etc. pluralitatem alterius rationis, scilicet pro-
Cnde Corpus Christi ut in Eucharistia prietates hypostaticas, secundum quam
non est commensuratum alicui hahenti necessario determinatur ad pluralitatem
quantitatem, etc. nam Corpus Christi, ut certam, puta dualitatem.
in Eucharistia est tantGe quantitatis, quan- (f) Ad tertium, cum dicilur extremum
tae nunc est in coelo, ut patet a Doctore relationis, ut extremum terminat relati-
in quarto, distinct. 10. ergo ut in Eucha- onem, dicit quod per ly videlur, vel
ristia est vere tequale alteri corpori exi- inquantum, vel reduplicatur relativum
stenti extra Eucharistiam habenti cequa- vel reduplicatur ratio formalis ultima,
lem magnituihnem, et tamcn ut existens qua scilicet ultimate est relativum, vel
in Eucharistia nullo modo commensura- correlativum ; vel tertio reduplicatur ratio

tur illi, ut patet per Doctorem ubi supra. formalis non ultima, sed fundamentalis,
>4ota Est ergo ibi aequalitas sine commensura- quasi praevia. Exemplum primi, in cre-

3rpus° tione, sive actuali coextensione, nam aturis pater inquantum pater ut terminat,
luchaii-
Gorpus Christi, ut in Eucharistia et si habet vel ut est correlativum filii distinguitur
^^•i^ eamdem quantitatem,quam nunc iiabet realiter a filio. Exemplum secundi, paler
in coelo, non tamen habet eam secundum ut est ratio formalis, quare pater sit ex-
modum quantitalivum, ut patet a Doctore tremum filiationis realiter distinguitur a
ubi supra, vide ibi. filiatione. Exemplum tertii, potentia ge-
33. (d) Ad argumentum. NuncDoctor solvit nerandi, sive humanitas est ratio formalis
^mea- argumenta facta contra. Ad primum dicit, terminandi, sive quod pater dicatur extre-
quod si essent duoe quantitates tequales, mui". lerminans filiationem. In proposito
Tom. XXV. 18
 274 QUODLIBET.

in divinis .loquale, ut cequale, realiter ter- (h) Et si objicialur. Doctor facit unam Dubium.

minat ut correlativum fcqualitatem, se- objectionem contra hoc, scilicet quod Pa-
cundum quam haberet esse ad aliud cor- ter secundum substantiam dicitur aequalis

relativum, et ut sic, realiter distinguitur Filio, ut secundum ralionem fundamen-

ab alio correlativo, similiter aequalitas in talem, quare simiiiter Pater non dicitur
patre est ratio formalis ultima, quare pa- pater secundum substantiam, ut secundum
ter dicatur extremum, sive correlativum rationem fundamentalem, cum ipsa sub-
terminans a^qualitatem fiiii, et sic il- stantia sit ita fundamentum paternitatis,

la distinguuntur realiter ab sequalitate sicut et sequalitatis.

Filii, et est ratio, quare pater, ut Respondet primo realiter, secundo Lo- Responaio
sequalis filio distinguitur realiter a filio, gice. Realiter sic, quod substantia, ut est

Quomodo ut sequali. Sed magnitudo intensiva sive fundamentum fequaiitatis, accipitur ut

infinitas
sit ratio
infinitas est ratio fundamentalis, quare una, et ita secundum substantiam, ut
fuadamen-
talis.
pater sit aequalis filio, et e contra, quare unam in tribus, est aequalis ; sed cum
filius sit sequalis patri, et secundumillam dicitur Pater secundum substantiam, non
pater non distingiiitur realiter a filio, cum accipitur ut una, licet sit una, non tamen
sit omnino indistincta in patre et in filio. fundat ut una, quia ut supra patuit, unitas
34. (g) Ad quartum dicit, quod ly secun- substantiae non est ratio fundandi paterni-
dum, quando /it comparatio ad prcedica- latem, ut exposui supra.
tum respectivum, etc. Dico enim Socra-
tcm secundum albedifiem, esse similem
SCHOLIUM.
Platoni, albedo, quse immediate sequitur
dictionem reduplicativam dicitur casuale,
Contra tertium dictum positum nura. 19.
et tamen albedo non est ratio formalis et
scilicet sequalitatem praeexigere distincti-
proxima, quod Socrates dicatur similis, onem extremorum, adducit rationem D.
sed tantum est ratio fundamentalis. Ratio Tliom. tenentis aequalitalem non distingui a
vero proxima est similitudo in Socrate, personalibus, quia includit personarum di-

et sic Socrates secundum similitudinem stinctionem, et essentise unitatem, refutatur.

Quomodo dicitur similis Platoni, ^qualitas est conceptus unus ; ergo non
et sic similitudo
filius sit includit per se, et non tantum prseexigitive
tequalis in Socrate est ratio formalis et proxima,
jiatri. essentiam et non faciunt
relationem, quae
quare Socrates dicatur similis Platoni. Di- conceptum per se unum. Secundo, sequalitas
co tunc, quod Augustinus intelligit ibi, in Patre et Filio, est ejusdem rationis ergo ;

quod Filius est aequalis Patri secundum non includit per se paternitatem et filiati-
substantiam tantum fundamentaliter, non onem, quae sunt diversse rationis, ex i.

dist. 13. Resolvit ergo, quod aequalitas in-

autem formaliter. Quando ergo dicitur,
cludit fundamentaliter essentiam, et prse-
quod convenit personis divinis^.secundum suppositive relationes, et solvit rationem
substantiam non numeratur in eis, conce- d. Thom.
ditur ista prout ly secundum non notat
proximam rationem formalem, sed postea Secundo contradicit his, (i) quse 29.
minor est falsa, scilicet quod pater secun- D. Thoi
dicta sunt in secimdo articulo de inl. scrii
dum substantiam, ut proximam rationem prseexigentia. Dicitur enim quod q. 31.
Vide i
formalem sit sequalis FiIio,imo secundum sequalitas non est aliqua realis reportati
num
£equalitatem, ut secundum rationem pro- relatio distincta a personalibus, d. 31. q.
art. 3.
ximam et ultimatam dicitur sequalis Filio. sed in suo intellectu includit illas,
 ;

OU.^ESTIO VI.
275
posi- efc essenticie iinitatem, ct lioc sic portat relationem aliquam, ctiam
uin.
deducitur : In divinis non est con- altcrius rationis a relationibiis
siderare nisi essentiani, et relati- originis, quro rclatio habet idcm .i^^^qnalitas
includit
oncs reales, quibus fit distinctio ; fundamcnfcum rcmotum quod alia esseiitiain
fundariien-
ideni auteni ad se non i'cfertur, rclatio habet
fundamentum pro- taliter,
nec relatio rcfertui' ad aliam pinquum, secundum hanc relati- et prtesup- po.sitiv<'
relationcm por
aliquam relati- onem communem, pcrsonse con- relationes.
onem aliam; cum cnim dicitur, stitutae pcr rchationcs originis
quod paternitas opponitur relative refcruntur.
filiationi, oppositio non cst relatio Et pcr hoc (m) ad argumentum, Per aequa-
media inter liliationem et paterni- concedo enim, quod secundum litalem
non
tatcm, quia isto modo rclatio mul- aequalitatem essentianon refertur refertur
essentJa
tiplicaretur in inQnitum, ct ideo ad se, neque ctiam sccundum nec
relatio, sed
aequalitas utiumquc importat, 3equalitatem paternitas refcrtur relativuni.
scilicet personarumdistinctioncm, ad filiationem, sed non sequitur,
et essentiae unitatem, quia ex hoc ergo paternitas non est alia rela-
sunt ffiqualcs, quia sunt ejusdem, tio ab aequalitate; imo secundum
sive unius magnitudinis includit ;
sequalitatem refertur Pater ha-
ergo cTqualitas in suo intcllectu, bcns essentiam et paternitatem ad
et rclationes disfcinguentes, et es- Filium, nec apparet probabilitas
sentise unitatem. in isfca consequcntia, sequalifcas
ihil Contra istud (k), si enim intelli- esfc relatio alia ab
udit illis uriginis
se gatur per se includere, et non tan- ergo
utum secundum illam, vcl idem
ipecti- tum quasi materialiter sivc prse- refcrfcur ad se, vel relatio ad rela-
m.
exigendo, hoc videtur falsum. Pri- tionem oppositam; imo quod plus
mo, quia essentia et relatio non est, secundum paternitatcm ncc
faciunt conceptum per se unum; rcfertur idcm ad se, nec relatio
nuUus enim conceptus unus est ad relationem oppositam, sed
pcr se arl se, et per se ad alterum ; relativum ad corrclativum oppo-
sequalifcas aufcem vidctur liabcre sifcum. Efc sic esfc in proposito, nisi
conceptum per se unum. quod relativum constituitur
ibi
quod ner se includit
Pr3efcerca'(l) pridio relatione, qua refertur; hic
altera alterius rationis, non est autem tantum denominatur a re-
per se ejusdem rationis a^qualitas ; latione, qua referturquasi adinven-
autem est per se unius rationis in titia.
Patre et Filio; ergo non includit
per se rclationes originis isfcarum GOMMENTAKIUS.
personarum, quia illae relafciones
sunt alterius rationis. (i) Secundo conlradicetur his, quw 35.
Dico crgo, quod sequalitas fun- dicla sunt in secundo arliculo dc urwc vi- Op'"'»
aliquorum,
damentaliter importat essentiam, fjcnlia. Hic Doctoi' recitat unain opiiii-
praeexigitive autcm relationes oriein qute vult quod ;equalitas non sit
personalcs ; sed nec
per se hoc aliqua relatio realis distincla a relationi-
vel illud importat, sed per se im- bus originis, quia tequalitas in suo in-
 ;

276 QUODLIBET.

tellectu includit per se relationes originis, facit opinans patet, quia relativum refer- Quomodo
Pater
et unitatem essentice. tur, et non essentia, nec relatio, et pater referatur
ad Filium.
Scotus (k)Co>Ura islud. D)Ctor improbat hanc cum refertur ad Filium, ut jjequalis sibi
improbat
hanc opinionem dupliciter : PrimO; quia essen- refertur secundum iequalitatem, quai est
opinioneni. . , . p • .

tia et relatio non faciunt per se unum alia relatioex natura rei a paternltate, et

conceptum ; ergo ?eqaalitas per se non in- etiam est alterius rationis ab ipsa pater-

cludit relationem originis et essentioe nitate.

unitatem; ut constituentia unum per se

conceptum. Si enim ex essentia et relati-
SGHOLIUM.
one originis esset per se unus conceptus,
tunc ille conceptus per se esset ad aliud,
quia per se includit relationem, et esset Resolutio hujus articuli sequalitatem in

quia per se Deo esse relationem realem, quia inest ex-

per se ad se^ sive absolutus,
tremis secundum fundamentum reale, quod I
includit absolutum, quia essentioe unita-
fuse tractat 1. d. 19. q. 1. et d. 31. q. 1.
tem. Probat hic ex Evangelio, Paulo et August.
(I) Prceterea, quod per se includit et duplici Prima est, relatioaes
ratione.

relationem alterius rationis, non est per fuudatae super quantum, non ut unum nu-
raero, sed specie, ut genere, sunt reales
se ejusdem ralionis ; patet, hoc modo,
ergo idem de relationibus fundatis super
tequalitas in Patre et in Filio est ejusdem
quautum, ut unum numero, quia funda-
rationis, ut supra patuit ; sed paternitas mentum hic est magis reale. Secunda, in-
est alterius rationis a filiatione, ut patet aequalitas est relatio reali>; ergo et aequali-
inprimo, dist. 13. ergo si sequalitas in tas, quia hoc est oppositum perfectius, quod

Patre per se includit paternitatem, et magis admittendura est a parte rei in enti-
bus quam oppositum iuiperfectius.
sequalitas in Filio filiationem, sequitur
quod sequalitas in Patre non erit ejusdem
rationis cum oequalitatein Filio. Dico ergo De quod
tertio articulo (q) dico 31.
Art. 3.
secundum Doctorem, quod requalitas l'un- ista relatio, qucne inest extremis
damentaliter importat essentiam, sed istis, inest secundum fundamen-

prfBexigitive importat relationes persona- tum, quod est in eis ex natura rei.
les, tamen nec hoc, nec illud per se in- Et hoc probatur duplici auctori-
cludit, Sed per se et quidditative dicit tate Evangelii, et duplici auctori-
relationem aliam a relationibus personali- tate Augustini, et duplici ratione.
bus, quse est alterius rationis a relationi- Prima auctoritas est Joann. 5.

bus originis, nam fundamentum .lequalita- prius allegata Patrem suum di-
:

tis proximum est unitas magnitudinis, et cebat esse Deum, et aequalem se

fundamentum remotum est ipsa essentia ; faciendo Deo qua enim necessita-
;

fundamentum autemjDaternitatis 'non po- teet realitate Pater genuit Filium,

nitur unitas magnitudinis, supra patuit. Et eadem genuit sibi sequalem, dicen-
secundum hanc relationem communem, te Aagustino contra Maximinum :

scilicet fBqualitatem personse constitutoe Si dicimus, iiiquit, quod Pater major

per relationes originis referuntur, nam cst Filio, quia Pater genuit, Filius non
Pater secundum oequalitatem refertur ad genuil, cito respondeho, imo ideo Pater
Filium, ut sibi oequalis. major non est Filio, quiacequalem genuit
{m) Et per lioc. Ad rationem quam Filium. Et hoc Judsei cseci intelle-
 QUyESTIO VI. 277

xerunt secnndum quod pertractat tcm, sed facicliat, id est, assere])at

jalita-
Clii*ysostonuis super /o«/j«. 5. quia se aequalem Deo, propter hoc quod
ein
io esse
Clii*istus in diccndo se I-Mlium dixit se natuin cx Deo. Umlc dicit
lionem ex hoc essc
ilein,
Patris, (licebat se ibidcm : Christus wqualis Palri natus
Jat ex 30(iualcm Patri. Et hoc itcrum esl ; unde sic illum conimendat Apostolus,
Dgelio
et probatur ex sccunda auctoritatc qui cum in forma Dei essel, non rapinam
;ustia.
Evanj^clii, ct secunda Au^ustini arbitralus cst sc essc cequlcm Dco ;
quid
sui)er illa Evaniiclii /oaMH. 10. </nod est non rapinam arbitratus ? nisi quod
dcdil mihi Paler, majus omnibus esl; et non nsurpavit (rqualitatctn Dci, sed crat

vcrbum Auj^ustini huic conso- in illa, in qua natus cst, undc prannisit
nans est 15. dc Trinit. cap. 14. antc; cccc, inquit, intelliijunt JuiUei (piod
Patcr, inquit, ijcnnit Filium per omnia non inlclligunt Ariani, qui Dci Filiuin
Kqnalem sibi, non enim seipsum intcgre, incequalcm Patri dicunt ; ncc Judcei in-
pcrfcrlccjue dixissct, si, aul minuSy aut tcllexcrunt Patrcm essc ccqualcm Filio,

amplius csset in Verbo quam in seipso. scd tantum intellcxerunl in vcrbis, quia
Ex formatur talis ratio
istis : talis commendaretur Filius, qui ccqualis
Perfcctissima communicatio non cssct Patri. Ex omnibus istis verbis
est nisi termini
perfcctissimi Scripturae, et Augustino videtur
communicabilis, et perfectissima haberi, quod sicut per naturalem
magnitudine, secundum quam gonerationem communicata est
omnino sit productus
aequalis Filio natura eadem, et magnitudo
producenti. Si ergo ex natura substantise, sic et aequalit^s.
rei communicatio illa in gene- .
Ad conclusionem istam, ratio
ratione divina est neccssario per- prima est ista : Si esset alia ma-
fectissima, sicut terminus per- gnitudo in Patre et in Filio, se-
fectissimus communicatur in ma- cundum Arianos, Filius esset mi-
gnitudine perfectissima, qua datur nor Patre, minoritate, quae esset
Fiiio quod est majus omnibus,sicnt non tantum rati-
relatio realis, et
ipse dicit ; sic ex natura
data rei onis relationes enim de primo
;

est sibi aequalitas ipsi Patri ha- modo fundatae super quantum, non
benti eamdem esscntiam in eadem ut unnm sunt reales, ideo magis,
magnitudine. vel 3eque, si cadem magnitudo
Huic concordat tertia auctori- communicatur, erit aequalitas
tas Scripturae, quae est ad Philip. realis.
2. Non rapinam arbitratus cst csse se Secunda ratio est, qnse quasi 34.

Kqualem Deo. Et cum hac tertia
auctoritate concordat Augustinus
super Joan. hom. 17. super illud,
ceqnalem se faciens Dco, sed non ipsc sc
facicbat cequalem, sed ille
confirmat istam, quia non vide-
tur probabile, quod oppositnm
imperfectum sit in entibus ex na-
tura rei, et non possit ibi esse
illum ijenueral oppositum perfectum ex natura .Equaiit<.s

cequalem, si ipse se facerct cequalem Deo, rei. Nunc autem sequalitas est ir^^l^^Si-
late.
caderet in rapinam.Augustinus vult oppositum pei'fectum, et inaeciua-
dicere, non se fecit sequalem Deo, litas oppositum imperfcctum, se-
rapiendo vel usurpando aequalita- cundum Augustinum de quantitatc
 m QUODLIBET.

animce, iibi loquitiir ad discipulum tibus; vel magis, ut patet de sc,

sic : /E(jualitalem, inquit, inceqiudilali in articulis proemissis, sequitur
jure ajiteponis, nec quisrjucwi esl, ut quod hsec cequalitas erit relatio
cestimo, humano sensu prceditus, cui realis, sicut alia quaecumque re-
illud non videatur. Nunc autem in alis, ct magis ista, quam qua-
entibus est perfecta insequalitas, cumque alia.
quia ex
majoritas, et minoritas Ad primum argumentum prin- 34.
^^^'
natura rei, et realis; ergo videtur cipalc, patet ex prima scntentia,
irrationabile, quod in entibus non qucTO ponitur de magnitudine in
sit perfecta sequalitas realis, et ex primo articulo, quia non est illa
natura rei, nusquam autem est magnitudo molis, sed perfectionis,
perfecta nisi in personis divinis, et sic Deus est magnus secundum
quianusquam alibi est magnitudo Augustinum, non sine quacumque
perfecta. magnitudine, quia esset contradi-
Identitas Consimiliter argui de
posset ctio, nec per consequens sine
inter
extrema, identitate et diversitate, quia iden- quantitate quacumque, sed est

elrreatis
titas cst extrcmum sive opposi- magnus uno modo sine quantitatC;
reiatio.
|;uj^ perfcctius, est autem secun- alio modo, non.
cundum multos aliqua diversitas Ad secundum argumentum, pa-
N. 26.
perfecta in entibus, quse sit relatio tet quod magnitudo non numera-
realis ; ergo aliqua identitas per- tur, respondendo ad primam ob-
fecta, qu8e sit relatio realis; nus- jectionem contra dicta in secundo
quam autem est ita perfecta, sicut articulo.
in personis divinis enim quse
; illa Tertio arguitur sic : Illa relatio
est ejusdem suppositi ad se, non non inest ex natura rei, quge aeque
est relatio realis ; illa autem, quse inessct, si inesset ex sola conside-
in creaturis alterius ad alterum, ratione intellectus, circumscripta
non est perfecta, quia non est ibi, existentia reali ; sed circumscri-
nisi diminuta unitas. pta, per impossibile, existentia re-
Epiiogus Ex his tribus articulis conclu- ali divinarum personarum, posita
dictTsTSditur solutio quaestionis : Si enim tamen sola consideratione in in-

qu^sUone secundum communem sententiam tellectu earum, adhuc intelligitur

^•'A.
requisiia
relatio realis non requirat nisi ^
sequalitas, quemadmodum nunc in
^^ istatria: Primum, fundamentum entibus rationis iatelligitur, quse
relationem
reaiem. realc,quod scilicet sit in re, et ex non excedunt se secundum suam
natura rei. Secundum, et extrema entitatem ; sequalitas ergo perso-
realia, et realiter distincta. Ter- narum non necessario requirit
tium,et quod ipsa ex natura rei existentiam realem personarum,
insit extremis, absque, scilicet sic, quin sine ea possit intelligi
omni consideratione intellectus, esse.
vel absque operatione potentise Respondeo, quod omnino neces-
extrinsece. Et ista tria conveni- sario consequitur aliquid, sicut
unt aequalitati in divinis, seque, existens, sive secundum existen-
sicut cnicumque sequalitati in en- tiam, consequitur illud, ut cxi-
 QU/ESTIO VI. 270

stens ,ipsum, ut intellectum,

ita specie, suntreales; ergo multo magis, vei

neccssario consequitur illud, ut je(jue, reiationos quiTi fundautur super

intellectum, ut quemadmodum nd eadem maguitucline numero eruut reales,

hominem realiter existentem con- quia et fundameutum est magis reale,

sequitur ipsum esse risibilem cxi- cum ut sic, habeat esse simpliciter, ut
stentem, ita si intelligatur liomo, supra patuit.
sive sit, sive non sit, necessario Secundo arguitur, quia non videtur
intelligitur risibile consequens probabile, quod oppositum imperfectum
ipsum in intellectu, nec tamen se- sit in entibus ex natura rei, et non possit
qnitur, quod risibile non sit ejus in entibus esse oppositum perfeclum ex
passio realis; ita hic propter ne- natura rei. Nunc autem est cequahtas
cessariam consecutionem aequali- oppositum perfectum, et inn?qualitas im-

tatis adsupposita distincta in na- perfectum secundum Augustinum. Se-

tura divina, sive illa existant, qucntia usquc in finem articuli, et quae-
sequalitas convenit eis existenter, slionis clara sunt.
37.
sive illa intelligantur circumscri- Occurrunt ahqua dubia : Primo in hoc,
Dubia.
bendo existentiam, vel abstrahen- quod dicit, quod cequalitas in divinis
do ab existentia, in intellectu con- habet materiam, accipiendo materiam
sequitur aequalitas. pro hcecceitate.
Ad formam ergo argumentidico, Secundo dubitatur in hoc, scilicet quod
quod illa major; quse accipit rela- o^qualitas in divinis, scilicet in Patre et

tionem non esse realem, quse com- Filio est ejiisdem rationis, et quod est

petit extremis habentibus omnino determinala ad cerlum numerum per

esse rationis, concedi potest, si proprietates personales.

intelligatup, quod eis tantum com- Tertio dubitatur in hoc, scilicet quod
peteret, ut habentibus es^erationis, relationes originis fundantur in cssentia

sed sic minor est falsa ; non enim divina, no7i iit una, ita quod unitas non
tantum convenit istis, ut habenti- est ratio proxima fundandi.
bus esse rationis, sed esse reale, et Contra primum dictum instatur sic : Si

ideo realiter. scqualitas in divinis habet materiam, sive

hsecceitatem contrahentem ipsam ad esse

COMMENTARIUS. singulare, ergo oequahtas divina non est
in ultima actuahtate. Consequens est fal-
(n) De terlio arliculo principali. In isto sum, quia quidquid est in divinis, cum sit

articulo Doctor probat quod aequalitas sit simpliciter necesse, est in ultima actuali-
relatio reahs^ quia ex natura rei inest tate, ut etiam patet a Doctore in. q. 4.
luaiitas
extremis, scihcet personis secundum fun- quodl. et in 1. dist. 28. Consequentia
•eaiis. tlamentum reale, sive quod est in eis ex patet, quia contrabibile, sive determinabile
natura rei. Et iioc probat multis auctorita- per aliud ad actualitatem singularem non
tibus, quae in littera patent, nec ahter est in ultima actualitate, ut etiam patet
expono eas. Deinde probat ah(piibus a Doctore in 1 . et in quodl.
rationibus satis claris, primosic: llelatio- Secundo instatur contra secundum dic-
nes primi modi fundatfe super quantum tum, et primo contra illud, scilicet quod
non ut unura, scilicet numcro, licet unum est determinata ad certum numcrum per
 280 QUODLIBET.

proprietates personales, prinio, (luiaquod nitatcm, ut pateta Doctore inprimo, d. 8. Aitribu-

ex se est infinitis singularibus communi- 7. pemdt. et per consequens in personis est

cabile ex natura sua, non est determinabi- divinis multiplicabantur cequalitates se- formaijtrr

le ad certum numerum, ut patet a Doctore cundum mubiplicationem fundamentorum ^" geVnon

qxicest. 2, nec etiam est determinabile pcr proximorum, et ita respectu unius funda-
cxtrinsecum, nisi pro quanto illud extrin- menti proximi erunt saltem sex ajqualila-
secum ponatur a causa prcecisa effectuum tes, quia in qualibet persona erunt dua3

singularium illius communicabilis, et sic secundum illud fundamentum*; ergo vide-

ab extrinseco determinabitur ad certum tur quod non sit certus numerus sequali-

numerum. Sicut nunc patet de Sole, quia tatum praecise propter proprietates, cum
Exemplum etsi natura Solis sit infinitis communi- illis non repugnet esse plures ; ergo hoc
de Sole.
cabilis, ut patet a Doctore^tamen solum est magis erit ratione fundamenti proximi.
in uno supposito, et lioc ab agente ex- Sed hoc etiam non impedit, quia si iliud

trinseco producente tantum unum Solem fundamentum proximum esset in infinitis

numero. Sed in proposito proprietas per- personis, tunc in illo fundarentur infinit;3e

sonalis nullam causalitatem habet respe- sequalitates, cum omnes illse personse es-
ctu aBqualitatis, ut patet, quia nullam ra- sent ad invicem sequales ratione ejusdem

tionem agendi habet. fundamenti. Tum etiam, quia si Pater

38. Si dicatur quod quia sunt praecise tot haberet infinita producta, vel saltem es-
In Patre
sunt duse proprietates personales, quibus personoe sent infinita supposita in divinis, quibus
sequalitt-
tes. distinguuntur, et per consequens prsecise esset communicata eadem perfectio, tunc

totsunt exlrema, ergo tot prsecise erunt in Patre essent infinitse sequalitates, et si-

ffiquahtates. Contra, tum quia in Patre militer in Filio et Spiritu sancto; ergo
sunt duae sequalitates, una ad Filium, et istse proprietates personales non determi-
alia ad Spiritum sanctum. Non enim Pater nant ajqualitatem ad certum numerum.
eadem fequalitate refertur ad Filium et ad Prseterea instatur, quia si non possunt
Spiritum sanctum, sed alia et alia, aliter esse plures productiones ejusdem rationis
eadem relatio esset primo, et per se duo in divinis, hoc erit secundum unam opi-
correlativa, quod est impossibile. Tum nionem, quia principium formale produ-
etiam, quia quot sunt sequalitates unin a ctivum unius rationis, habet productura
persona, tot etiam sunt in alia, quia sicut ut terminum adoequatum, tam intensive
Pater alia et alia oequalitate refertur ad quam extensive, ut patet a Doctore in
Filium et Spiritum sanctum, ita Filius primo, dist. 2. et dist. 1. Vel saltem hoc
alia et alia oequalitate refertur ad Patrem erit, quia talis productio unius rationis sic
et Spiritum sanctum; et similiter Spiritus est una prflecise, quod si illa preecise non
sanctus alia et alia cequalitate refertur ad esset nulla alia esset, ut patet a Doctore
Filium et Patrem. Tum etiam, quia quot in qucest. 2. quodl. Modo in proposito
sunt magnitudines formaliter distinctas sic oportebit dicere de sequalitate, quod
in divinis, tot sunt fundamenta proxima vel proecise tot sunt et illse proecise tan-

alterius et alterius a^qualitatis formaliter tum, quod si illee non essent, nullee alioe

distinctee. Sed quot sunt perfectiones in essent, vel quod sunt a tali principio

divinis formaliter distinctce ad invicem, unius rationis sic adoequatoe extensive,

tot sunt fundamenta sequalitatis. Modo quod plares esse non possunt. Sed est Nota.

quodlibet attributum habet propriam infi- difficile assignare tale principium, non
 QU^STIO VI. 281

eiiim proprietates suiit tale priiicipiLini, etiain, (juia a^qualitas iii Patre terminutur

et (juodcuinque aliud assiguetur, staiim ad Filium, ita quod filiatio esi ratio for-

sequiiur quod ;oqualitas non determinatui' inilis terminandi lequ.ditatein Patris, et

ad certum iiumeruin per proprietates per- ifiquaiitas in Filio terininatur ad Patrem,

sonales. Si etiam ponantur tot [)raecise ex ita quod paternitas est ratio formalis ter-

eorum formali ratione; ergo non per pro- minandi a^qualitatem Filii. Sed ilhe rclati-

prietates. ones noa videntur esse ejusdem rationis,

Deindeinstatur (juoJ ;equalitas in Patre, quae lerminantur necessario ad terminos
et jfiquaiitas in Filio non sunt cjusdem alterius et alierius rationis, vel quod sal-

rationis, quia aut lioc est rationeTunda- tein rationes formales terininandi sunt
menti proximi, aut ratione proprietatum, necessario alterius rationis, sic in propo-
aut ratione alicujus alterius. sito suntproprietates personales.
Non primo modo, quia tunc paternitas 5ecundo instatur, quia si sant plures
et fiiiatio essent ejusdem rationis, quia divinoe aequalitatesejusdein rationis, ergo
sunt in fundamento ejusdem rationis, £equalitas divina multi[)licatur ct dividi-

quod tamen est falsum, et contra Docto- tur in illa, ut solo numero differentia, et

rem in primo disl. 1. et IZ. et q. 2. tale habet proprie rationem speciei speci- e^^kfpr^l
'^'^'""®"*°-
quodlih. alissimoe. Sed in divinis simpliciter nega-

Non secundo, quiaproprietates iliai sunt tur omne priedicabile, niliil eniin in divi-
primo diversa3, ut patet a Doctore in pri- nis ponilur in aliquo proedicamento, ut
7110, ubi supra. patet a Doctore in primo, distinct. 8.
Non tertio, scilicet ex eorum formali qucest. 2. vide ibi.
ratione, cum formaliter opponantur ; tum Kesponsionem quaire.
 ;

282 QUODLniET.

QUtESTIO VII.

Itrum Deuni essc omnipotentem possit tur primo quod Deum esse omni-
naturali ratione et necessaria de- potentem possit naturali ratione
rnonstrari ? demonstrari, quia naturali rati-
one demonstratur Deum esse infi-
Alens. 1. p. q. 21. m. 1, art. 2. Scot. 1. d. 2. q.
2. n. 25. et. g. 3. et. 42. Henr. quodl. 12. q.
nitse potentise; ergo et omnipo-
3, ^gid. 3. d. 20. Durand. 1. d. 2. 9. 2. tentise. Antecedens probatur, quia Text.28.
Argent. 1. d. 3. q. 1. Mayron. 1. d. 2. q. i.
Philosophus probat 8. Physic. \Lm 12.
1- Viso de his, qiiae conveniunt Deo Deum esse infinitae potentise ex com!' 4i.
per comparationem ad intra, et hoc quod movet tempore infinito.
specialiter de his quse important Probo consequentiam, infinita
respectum personse ad personam, potentia non potest ab aliqua po-
restat videre de his, qui conveni- tentia excedi, nec intelligi excedi,
unt Deo per comparationem ad quia tunc aliqua posset esse major
extra, sive qua3 impoi'tant respe- illa, et ita illa non esset infinita
ctum Dei ad creaturas. Et primo sed omnis potentia, quse non est
dc respectu potest esse difficultas omnipotentia, potest intelligi ex-
uno modo, quantum ad extremuni, cedi a potentia, quse est omnipo-
cui convenit. Secundo modo, quan- tentia.
tum ad extremum sive objectum, Ad oppositum,
' ^
si potest demon-
^
.
2.
Ratio
quod respicit. strari Denm esse omnipotentem ; opposiia.

De respectu ad extra, quantum ergo et Deum posse generare Fi-

ad illud cui convenit, duo sunt lium; consequens est falsum, quia
qusesita Primo, de illo extrem.o
: est mere credibile, et per conse-
in generali. Secundo in speciali. qnensnon naturali rationedemons-
Prima quaestio est ista :
trabile. Consequentia probaturper
Utrum Deum esse omnipoten- Augustinum contra Maximinum
tem possit naturali ratione et Uh. 3. cap. 7. ubi arguit sic : Si Paler
necessaria demonstrari; et hoc in non genuit Filivm sihi cequalem, aut
generali intelligendo, non descen- quia non potuit, aut quia non voluit. Et
dendo ad aliquam personam in ulterius arguit : Si non voluit, eum
speciali. Secunda qusestio est, spe- inviclum dixisti ; si non potuit, \ihi est

cialiter comparando ad unam per- omnipofentia Dei Patris ? Vult ergo

sonam : Utrum Verbum Dei, vel arguere, si Pater non potuit gi-
Fliu s in divinis, habeat aliquam gnere Filium sibi aequalem, non
causalitatem propriam respectu fuit omnipotens; ergo ex opposi-

creaturse. to, si est omnipotens potest gi-

Argument. ^^^ primum sic proceditur : Vidc- gnere Filium sibi sequalem, et ita
 QlJyESTIO VII. 283

si antecedens est dcinonstrabile, et ut sit respectu omnia causabilis immediate

vel mediate. Secundo, ut sit iinmediata
consequens.
causa omnis causabilis, ita ut nulla alia
PrDPterea, si sic, ergo posset prsevia, possit cau-
causa concurrente vel
denionstrai'i Denni posse creare sare omnia ; vide 1. d. 8. q. ult. Ponit 5.

omne creabile; conseqiiens est conclusiones de utraque denionstratione, ex

ralsum, quia Angclus cst quoddam quibus quaestio resolvitur. Vide eum de hoc
1. d. 2, q. 2. n. 27. et late d. 42. per totum.
creabile, et tamen non potest de-
monstrari naturali ratione, ut vi- Ilic prEemittendoesunt duse (a) 3.
Art. 1.
detur, quod Angelus sit ab eo distinctiones necessariae et secun- ;

creabilis, quia riiilosophus se- do juxta membra distinctionum,

quens rationem naturalem non solvenda est qusestio.
posuit Intelligentias crcatas a Prima distinctio est nota ex pri- Text. 30.
et cirdter.
Deo, imo eas nccessario a se po- mo poslcriorum, quse est, quod de- Deinon-
stratio
suit, hoc est, non ab alio effective monstrationum alia est propicr aiia
prOjiter
12. Mctaph. postquam os-
c. 5. ubi fjuid, sive per causam ; alia quia^ quid, alia
quia,
tendit substantiam separatam nul- sive pcr effectum. Probatur ista explicalur

lam magnitudinem, per

habere distinctio per rationem, quia omne vide 1 d.
2. q. 2 d.

hoc medium, quia habet potentiam necessarium verum, non evidens 3. q 4.

infinitam, et infinita potentia non ex terminis, habens tamen conne-

potest esse in magnitudine ;
qua?- xionem necessariam et evidentiam
rit, utrum ponendum sit esse ad aliud, ut necessarium evidens
unam talem, aut plures, et deter- ex terminis, potest demonstrari
minat quod plures. Est ergo, non per illud verum evidens. Nunc au-
solum, secundum ipsum, prima tem, aliquod vorum necessarium
substantia immaterialis, sed quae- non evidens ex terminis, habet
cumque infinita, et pari ratione connexionem necessariam ad ali-
est a se necessaria. quod verum acceptum a causa, et
aliquod ad verum acceptum ab
SGHOLIUM. efFectu, non solum enim veritates
de causis non possunt esse sine
Ponit duas distinctiones, prima est demon-
strationis in propter quid et qnia, quam bene quibusdam veris de cfFectibus, sed
explicat hic, licet breviter, de qua latius q. nec e converso, igitur potest ali-
1. Prol. et 1. Post. q. 1. et 1. d. 2. q. 2. et ({uod verum demonstrari per ali-
d. 3. q. 4. Quod ait principia e.\ terminis quod verum evidens acceptum a
nota non"" pos e demonstrari demonstratione
causa, et tunc propier quid, vel per
quia, loquitur de principiis "ex terminis
aliquod verum acceptum ab efle-
communissimis, ut quodlibet est, vel non est,

vel saltem de tcrminis per se notis confuse ctu, et tunc quia. Et videtur hinc
apprehensis, quia hsec, animal rationale eit sequi corollarium, quod principia Principia
evulentia
risibile, quod est per se notum terminis immediata sive evidcntia cx tcr- non
possunt
distincte conceptis demonstratur experien- minis, non possunt dcmonstrari denionstra-
tia vide 2. d. 2. q. 2. et Lcuch. hlc. § con- ri.
;
demonstratione quod si ve-
quia;
tra 2. dictum. Secunda distinctio est omni-
potentiae, quae proprie sumpta est tantum
rum est (b), tunc qua?dam media
respectu possibilis, prout idem est, quod vera inter prima vera, et conclu-
causabile dupliciter intelligi potest. Primo, siones ultimas, et solum illa sunt
 284 QrODLlBET.

demonstrabilin, quia per vera iil- ipsa pot entia activa respectu cu
tima. Qiialitcr autem verum acce- juscumque creabilis. Etlioc potest
ptum abelTectu possit esse evidens, intclligi duplicitcr : Uno modo,
ettamenvorum acceptum a causa quod sit cujuscumquc creabilis
non evidens, patere potest, si ali- immediate vel mcdiate; alio modo
quis consideret modum illum ac- quod sit cujuscumque creabilis, et
In quirendi scientiam, primo Metaph. immediate saltem immediatione
procemio
Text.
et sccundo Posicriorum per experien- causae, hoc est, nuUa alia causa
ullim. tiam, quia per experientiam est activa mediante.
Verum
acceptum frequenter notum de eftectu, quia De secundo videndnm
articulo (e)
ab effectu
qaomodo est ex multis singularibus acceptis est de demonstratione, et primo
evidens, et
non a sensU; et nondum scitur propter de demonstratione propter quid; se-
a causa ?
Oninipo- quid ita est, quia illud (c) non habe- cundo de dcmonstratione quia. De
tentia
est activa tur a sensu, nisi mediante ulteri- demonstratione proptcr qmd, sunt
non
passiva. ore inquisitione. tres conclusiones :

4.
Secunda distinctio cst de omni- Prima est ista : Dcum esse omnipo- Conci. l.

potentia (d), et illa prsesupponit tentem, utroquc modo accipiendo

confusum intcllectum hujus ter- omnipotentiam, est verum dcmon-
mini omnipolentia, qui talis est, strabile in se demonstratione pro-
quod omnipotentia non est passi- pter quid.
va; sed activa, non qugecumque, Secunda conclusio, istud verum
sed causativa. Per hoc habetur, est demonstrabile viatori stante
quod ipsa est respectu alterius in simpliciter statu viae.

essentia causabilis, quia non est Tertia conclusio, istud verum

causalitas nisi respectu diversi non potest demonstrari viatori ex
simpliciter; ergo est potentia re- notis sibi naturalitcr ct de lege
spectu possibilis, non generaliter, communi. De demonstratione quia,

ut opponitur impossibili; nec sunt duse conclusioncs :

etiam ut opponitur necessario Prima est ista : Deum esse omni-

omni modo a se, prout convertitur potentem omnipotentia respiciente imme-
cum producibili, sed respectu pos- diate quodcumque possihile, licet sit
sibilis, prout possibile idem est verum, non tamen est a nobis de-
quod causabiie, quia terminus po- monstrabile demonstratione ciuia.
tcntise causativse, includit etiam Secunda conclusio Deum esse om- :

omnipotcntia quamdam universa- nipotentem omnipolenlia immediate vel

litatem, non quidem ipsius poten- mediate quodcumque possihile respiciente,
tise in se (non enim omnipotentia potest demonstrari a viatore
est, qusecumque potentia formali- dcmonstrationc quia; sic ergo sunt
ter, quia non est potentia aliqua quinque conclusiones, ex quibus
Omnipo- creaturae.) Sed ista universalitas integratur solutio qusestionis.
tentia
ilescribi-
est ipsius potentiae, non simplici-
tur.
COMMENTARIUS
ter, scd respectu hujus causabilis,
quod est possibile, sive creabile, (a) Hic proimittendce In . ista qusestione
^^ lex de-
monstratio.
ut sit sensus : Omnipotentia cst Doctor duo facit : Primo pra3raittit unam
 QVJES rio VII. <i85

distinciloiieiii; secaiulo respoiiJet ad qu.B- mihi evidens, scilicet omnc reubarbarum

slionem. cst purgativum chohriB, quod verum est

De primo pneniillit (|notl d^monstra- acceptum ab effectu, quia esse purgati-

tio alia est propter qaid, alia 7 '(/7. Et vuin choleroB est effectus. Et per hoc ve-
hoBc distinctio prohatur a Doctore, quia rum demonstratione quia, poterit demon-
omne necessariiim verum, non cvidens strari aliud verum non notum exterminis

ex terminis. habens necessariam connexionem ad hoc

(b) Quo l si verum est, tunc qucedam verum acceptum ab effectu ; et sic polerit

media vera inter prinia vera, et conclu- demonstrari causa dealiquo, scilicet causa
siones ullimas, et solum illa sunl demon- purgationis cholerae, puta sic : Omne pur-
strabilid, quia per vera ultima. Exem- gativum cholerae est A, et intelligo per .1

plum, omnis homo est risibilis, est causam immediatam hujus passionis, quoe
verum necessarium, quia risibilitas ne- est esse purgativum choleroe ; sed reubar-
cessario inest homini, vel verum ne- barum est purgativum choleriie, ergo
cessarium, quia ista propositio nun- reubarbarum est /l, et sic demonstratur
quam poiest falsificari, sicut propositio reubarbarum esse /1, per aliud verum ac-
conlingens, quae aliquando potest esseve- ceptum ab effectu. Et quod addlt, quod i^q^^ii^
priQcipio-
ra, aliquando falsa ; et non est verum evi- princinia
' '
evidentia ex terminis non pos-
•
ruin
dens ex terminis, patet, quia cognoscens sunt demonstrari demonstratione quia,
^
a v^°
peadeat.
extrema scilicet hominem et risibilitatcm hoc patet esse verum m primo d. 2. 7. 2.

ex sola terminorum notitia, h;ec non est quia talis notitia praecisedepcndeta notitia
evidenter nota, omnis homo esl risibilis. terminorum, ut ibi prolixe exposui. Se-
Et bahet necessariam connexionem ad quitur ergo quod solum illa vera necessa-
aliquod verum acceptum a causa evidens ria, quoe sunt intermedia inter prima ve-
ex terminis, puta ail hoc, animal rati- ra evidentia ex terminiS; et conclusiones
onale est risibile, hoc verum est acceptum ultimas, sunt demonstrabilia, quia scili-

a causa, quia explicat causam propter cet per ultima vera, sive per ultimas con-

quid homo sit risibilis, et est evidens ex clusiones.

terminis, quia ex sola notitia distincta (c) Quia illud non habetur a sensu nisi 2
terminorum est per se notum, ut patet mediante ulteriori inquisitione, quie iit

a Doctore m primo, d. 2. 7. 2. et d. 3. per intellectum, scilicet investigando cau-

xempium. 7'*'- ^^ P^'' '^'^ verum acceptum a causa sam talis effectus, qua inventa potest ef-
demonstratur hoc verum, sic arguendo : fectus demonstrari de aliquo proptcr quid.

omne animal rationale est risibilc omnis ; De hoc vide Doctorem inprimo dist. 3.
homo est animal rationale, ergo omnis 7. 4. et quoe ibi exposui.
homo est risibilis. Exemplum, de vero (d) Secunda distinctio est de omnipotcn-
necessario quod demonstratur per verum tia. Nunc declarat Doctor quid intelligat
acceptum ab eflfectu, nam hoc verum : per omnipotentiam, et dicit quod omnipo-
Reubarbarum cst purqativum cholcrce, tentia non est passiva, sive receptiva,
est verum necessarium evidens acceptum quasi illud dicatur omnipotens passive
ab effectu, quia per experientiam video quod potest recipere omnia. Sed
quod hoc reubarbarum est purgativum dicitur activa non qutiecumque, accipien-
choleroe, et hoc similiter, et sic de aliis, do tamen activum pro productivo, quia
et per consequens hiBC universalis erit omnipotentia non est quoecumque potentic^
 :

286 QUODLIBET.

producliva ;
patet, quia Pater non dicitur prima, licet illud causabile etiam ab alia

omnipotcns respectu productionis Filii, causa causetur. Et ha^c de primo articulo

Quidomni-sed dicitur potcntia activa causativa, quae principali sufficiant pro nunc,
polentia.
respicit aliud in essentia, sive in natura. (e) De secundo articulo, qui est respon-

Sequitur ergo quod omnipotentia non est sivus ad qutestionem. Ilic Docfor respon-
potentia, nisi respectu possibilis ; omne dendo ad qusesitum ponit quinque con-
enim causabile necessario est possibile, clusiones, tres pertinenles ad demonstra-
ut ly possibile opponitur necessario, Et tionem propter quid, et duas ad demon-
hoc patet a Doctore m primo, disl. 8. strationem quia. Prima conclusio est :

qucest. iill. in secundo dist. 1. q 3. ubi Deum esse omnipotentem, tam mediate
vult quod ista implicent, /1 causat neces- quam immediate, est verum demonstra-
sario, quia cum dico causat, sequitur quod bile propter quid. Secunda : Istud verum
contingenter, et si addo necessario, se- estdemonstrabile viatori stantesimpliciter
quitur quod simul contingenter et neces- statu viae. Tertia : Istud verum non po-
sario causabit, et sic implicatio. Et decla- test demonstrari viatori ex notis sibi na-
rat de qao possibili intelligat, non enim turaliter, et de lege communi. Quarta
intelligitur de possibili, quod opponitur Deum esse omnipotentem omnipotentia
impossibili, quia hoc modo filius Dei respiciente immediate quodcumque possi-

dicitur possibilis, quia non impossibilis, bile, licet sit verum, non tamen est nobis

ut patet a Doctore in primo, distinct. 2. demonstrabile demonstratione quia. Quin-

parte 2. qurest. 3. respondendo ad arga- ta : Deum esse omnipotentem omnipoten-
enta principalia. Nec accipitur possibile, tia immediate, vel mediate quodcumque
ut opponitur necessario omni modo a se possibile respiciente, potest demonstrari
prout convertitur cum producibili, quia a viatore demonstratione quia.

Pater in divinis dicitur necesse esse om-

ni modo a se, scilicet tam formaliter quam SCHOLIUM.
originative ; Filius vero est necesse esse
Prima conclusio^: Deum esse omnipoten-
formaliter, sed non originative, cum hoc
tem etiam immediate, est demonstrabile in
habeat a Patre. De hoc vide Doctorem m se propter quid. Probatur primo, quia si
primo, ubi supra, et sic Filius in divinis Deus liaberet voluntatem infinitam et intel-
dicitur possibilis, ut ly possibile opponi- lectuin talem cum reali distinctione, ex his

tur necessario omni modo a se, et hoc concluderetur omnipotentem

esseergo ;

cum idem concluditur, esto nou sit distinctio

modo possibile convertitur produci-
realis. Secundo, Iioc non est verum imme-
hili, et sic quia Filius est producibilis,
diatum Deus est omnipotens, quia omuipo-
:

ideo hoc modo dicltur possibilis, sed acci- tentia cum sit ad extra supponit notionale,
pit possibile pro causabili, quia tale pos- et hoc non immediate convenit Deo, quia
sibile est proprie terminus omnipotentise.et dicere convenit per memoriam fuecundam de
causativee. Et addit quod omni- quo q. t. num. 16. 17. ergo est verum de-
potentise
monstrabile.
potentia proprie respicitomnepossibile. Et
hoc potest dupliciter intelligi, scilicet im- Prima probatur
conclusio (f) 5

mediate vel mediate. Immediate quod pos- sic IUud est verum demonstra-
:
^^^f^^y
*"

sit causare omnecausabile, nullaaliacausa bile in se propter quid, per alind verum
^ ' i '
I
notum m
secunda concurrente. Mediate quod possit verum prius, generaliter, quod se quid %

ad omne causabile concurrere, ut causa ex terminis suis habet, qiiod

 .

0U.ESTIO Vll. 287

sic posset dcmonstrari ; talo ost ccssarium haliet medium, et quod

istiulveriim : Dcns cst otn^iipotois, mcdium, quia intcllcctum vel vo-
utroqne modo ; ergo, ctc. Major luntatem, vel utrumquc.
patet, quia verum cst in se,
tale Ifoc idcm (g) scilicet quod illud 6.
Omne
qualeestex ratione terminorum, vcrum sit mediatum, probatur verum,
mediatum.
unde illud est in se verum notum sccundo sic, quia omne verum vei imme.

per se, quod ex rationibus termi- necessarium vel est mediatum vel Notionaie

norumest per se notum. Ex lioc , . , •111 . immedia-

immcdiatum; illud
i

autem non est tius

sequitur quod tale verum in intel- imuiediatum, crgo, etc. Probatio %^u"am'
lectu concipicnte sic terminos, sit minoris, quia notionale immedia- ITTxtil
per se notum. Minor probatur, tius videtur convenire cssentise, ^^'^•^
quiavcrum illud quodex tcrminis quam illud quod dicit rcspectum
suis estnecessarium et mcdiatum, ad cxtra, ut habctur ex solutione
ex terminis etiam liabct quod in primse qunestionis. Nunc autem
se sit demonstrabile propter quid; notionale non ita immediatc con-
talc verum est istud : Dens est omni- vcnit csscntiae divinse, sicut ali-
potens, utroque modo intelligcndo quod essentialc, sicut probatur in
juid est omnipotentiam. Frob^iio, patct cnim solutionc ejusdem qusestionis,
verum i • .

monstra- quod sit vcrum

ncccssarium. ct quia dicere convenit per hoc me-
)eus^est Nec hoc hic probatu r, quia dchoc dium, quod est perfecta memoria ;

JnoSra! i^oii est qusestio, tantummodo scd ergo multo magis omnipotcntia,
tur.
de modo quo illud vcrum possit quse dicit respectum ad extra, non
ostendi, sive innotcscere. Quod convenit Deo sive cuicumque per-
etiam sit verum neccssarium me- sonse divinse omnino immediate.
diatum probatur ,
dupliciter :
Prima probatio istarum duarum
Primo, qualis est ordo realis intcr posset habere quamdam dcclara-
aliqua distincta realiter, talis est tioncm anncxam, quse scilicet po-
ordo cognoscibilitatis intcr cadem, tcntia formaliter omnipotentia,
sit
qualitercumque distincta in esse vel magis proprie loquendo, im- v/
cognoscibili ; nunc autem, si mcdiatum fundamentum respectu
essct distinctio realis inter na- omnipotentiae, an scilicet intclle-
turam, intcllcctum, voluntatem ctus in Dco, an voluntas; scd
et potentiam ad extra, esset ta- hujusmodi cxplanatio non est ad
lis ordo rcalis, quod quia natura
propositum simpliciter nccessa-
habet talem intellectum, et talcm ria, quia ex utroque membro
voluntatcm, idco est sic potens seque habetur intentum.
respectu talium ad extra; ergo
qualitcrcumque est hsec distin- COMMENTARIUS.
ctio, semper est ordo cognoscibili-
tatis, quod quia natura divina (f) Priina conclusio ostenditur sic,
3.
habet talcm intcUectum et talem supponendo quod inlellectus et voluntas
voluntatem, ideo habet talem po- divina sit causa talis omnipotentiae,
tentiam, quae est omnipotentia. respicientis omne causabiie, saltem se-
Patet ergo quod hoc verum ne- cundum rationem, quia si potentia illa
 .

288 gUODLIBET.

activa respectu omnis causabilis esset utrumque, quidquid ponatur causa imme-
realiter distincta, posset vere demonstra- diata habebitur verum notum ex terminis,
ri de Deo per causam ; ergo si sola ra- per quod poterit demonstrari Deum esse
tione distinguuntur saltem secundum omnipotentem immediate
rationem potest sic demonstrari. Arguitur (g) Hoc idem. Ostenditetiam hoc verum,
ergft sic : Deum esse omnipotentem modo scilicet Deum esse omnipotentem, esse ve-
prajexposito est verum necessarium evi- rum mediatum, et non immediatum, etar-
dens ex terminis, et habet necessariam guit a fortiori. Si enim notionale non sit ita

connexionem ad aliud verum notum ex immediatum Deo, quin aliquod essenliale

terminis acceptum a causa ; ergo tale sit immediatius, ut patet de voluntate et
verum est demonstrabile propler quid. intellectu, quoe insunt essentise immedi-
Antecedens patet quoad omnes particulas, atius, quam notionale, ut probatum esl

nam Deum esse omnipotentem, immediate in prima qucesl. quodl. a fortiori omni-
est verum et necessarium, quia omne ve- potentia, quse includitrespectum ad extra,
rum in divinis est necessarium, etiam ve- non erit immediata ipsi Deo, imo erit me-
rum contingens, non de actu, sed de diante voluntate et intellectu, imo notiona-
potentia, ut patebit. Non evidens ex termi- le cst immediatius quam omnipotentia, ut
nis, patet, quia ex sola notitia termino- patet prima q. quodl. el in secundo d. l.
rum, scilicet Dei et omnipotentise non est q. 1. ergo hoc verum erit mediatum, et

evidens, Deum esse omnipotentem, quia per aliquid immcdiatius Deo, vel divinse
forte posset dubitari, habens necessariam personae, poterit demonstrari de Deo, vel
connexionem, etc. patet, quia esse om- persona divina ; et sic patet ratio.
nipotentem necessario dependet a volunta-

te divina, et sic potest formari demon-

Esse omni- stratio propter quid : Omne includens SGHOLIUM.
depeo^ieTa formalitcr voluntatem infinitam est om-
^dSa!^ nipotens ; sed Deus est hujusmodi, er- Secunda conclusio : Deus est omnipotens
go, etc. Major est nota ex terminis, quia stricte deraonstrari potest propter qiiid a
cognoscens distincte voluntatem divinam viatore non habente notitiam, statui viae re-

et potentiam activam respectu omnis pugnantem, qualis fuit Pauli in raptu. Pro-
batur, quia potest habere conceptum virtu-
causabihs, statim est sibi evidens, quod
aliterincludentem hoc verum, quia ut di-
voluntas divina est causa immediata et
ctum est, hoc non est verum immediatum.
adaequata omnipotentise. Sicut cognoscens Quod Paulus viderit essentiam Dei in raptu,
distincte animal rationale et risibile,statim tenet Augustinus ct alii de quo vide Doct.
;

est sibi evidens, quod animal rationale 4. d. 49. q. 12. et 2. d. 3. q. 9. Probatur etiam
de scientia abstractiva, quia viator citra
est immediata et adcequata causa ri-
raptum et beatum, scientiam potest habere
sibilitatis, ei sic hsec est immediata,
conceptum distinctum de Deo, qualeni ibrte
animal rationale est risibiie ; sic in propo- habuit Angelus invia per speciem distincte
sito de voluntate divina respectu omnipo- repraesentantem divinam essentiam, ut vult
tentise. Et quod dicit, vel intellectus, vel Doctor 2. d. 3. q. 9. n. 17. Et ex tali conceptu

voluntas, vel utrumque, hoc dicit non

demonstrari potest omnipotentia, tam cum
causa alia quam sine illa, sicut in conceptu
determinando se, an intellectus sit imme-
distincto cujuslibet objecti demonstrantur de
diata causa respectu omnis causabilis,sic- eo suse proprietates. Vide de his q. 1. et 3.
ut aliqui voluerunt, an sola voluntas, an Prologi.
 QU^STIO VII. 289
7 Sccunda conclusio (h) sic intelli- gondo animal. Tertio, intolligitur
Dncl. 2. Tripliciter
gitur, quod viatoi' niliil liabens
•laraiur.
uin esse ^
mpoien-qnod
i .....
repugnct statui vigc, ncc
ali(|ui(i per se, etiam in particula-

ri, sod adhuc quodammodo confusc,

ali<]iiid
cognosci-
tui-
per
Sore simplicitcp, nec ctiam ad tempus sicut intelligo homincm antequam accideng
iionslra per se in
permanens cujusmodi ponitur intelligam dchnitioncm, et particulari.
ri ,
quot- Text. c.
otect 5.
raptus Pauli, potest habere istam cumque gi-adus
ponantur, quia
notitiam per medium fropter quid : licet primus gradus possct distin-
Deus est omnipotens, intelligendo gui per absolutum et respecti-
de utraque
omnipotentia. Ilcec vum, ultimus tamen gradus co-
conclusio probatur sic In quo- :
gnoscendi aliquod incomplexum
cumque intellectu potest Iiabcri cognitione scientiflca, sive prsevia
conceptus simplex virtualiter in- scientiac, cst cognitio dcfinitiva,
cludens veritatem immediatam, et quia ipsa est cognitio per se in
ulterius mcdiatam, in illo intelle- particulari distinctissima, exce-
ctu haberi potest notitia proptcr dens etiam illam confusam cogni-
quid veritatis
mcdiata?, scd stante tioncm, dc qua loquitur Philoso-
simpliciter statu viae, citra scilicet phus primo Phys. susHnent aulem
omnem notitiam permanentem vel hoc, quod nomina ad ralioncm,
etc.
transeuntem, quse scilicet repu- Saltcm in hac cognitione definiti-
gnat statui vise, potest haberi va habetur conceptus evidenter et
talis conceptus simplex virtuali- virtualiter includens veri- omnes
ter includens istam Deus est omni-
:
tates necessarias de tali objecto.
poiens, et etiam virtualiter inclu-
Ex hoc arguitur sic : Cognitio 8.
dens suam immediatam prseceden- distinctissima praevia actui scicn- Quuj
cognitio
tem;ergo, Minor ista, quan-
etc. suflicit ad
tiae, sive conceptus maxime evi- scientiam.
tum ad hoc, quod aliquis conce- dcnter includens veritates princi-
ptus simplex virtualitcr includit piorum et conclusionum, qui po-
istam, mediante aliqua alia imme- tcst haberi citra visionem claram,
diata, patet ex hoc quod in proba- sive cognitionem intuitivam ejus
tione primoe conclusionis osten- objecti, sufficit ad habendum scicn-
sum est, istam esse immediatam. tiamde tali objccto. Sed qusecum-
Sed restat hic probandum, quod que cognitio dc Deo, quge sit citra
talis conceptus in intellectu viato- visionem claram, vel cognitionem
ris possit haberi stante simplici- intuitivam, est simpliciter possi-
ter statu vise, hoc est, citra cogni- bilis statuivias; ergo talis conce-
tionem, non tantum beatificam, ptus potcst simplicitcr haberi de
sed etiam raptus. JIoc autem Deo, stante simplicitcr statu via^,
probatur, primo, exemplo; secun- qui sufficiat ad cognoscendum
do, ratione. Exemplo sic, aliquid verum complcxum. Hujus syllo-
intelligitur per accidens, sicut in- gismi major apparet excmplo jam
telligitur homo, intelligendo al- posito et cum hoc ex quadam di-
;

bum, vel risibile. Ultcrius aliquid stinctione intcr intcllcctionem ab-

intelligitur per se, scd in univer- stractivam et intuitivam, qua3.
sali, ut intelligitur homo, intelli- posita est q. 0. ari. 1. Et breviter
Tom. XXV.
19
 290 QUODLIBET.

Cogniiio hic repetitur, quia Ctsi cognitio monslratio, inquit, esl neccssarium, cl lanium

abstractiva
e^^^Stiva possit esse non exi- (li'fimfio scicnli/ica, cl non conlinfjil, sic- rum.

dSnt! stentis, soquc sicut et cxistentis, ul ncc scien/iam fjunnrlofiue scienliam,

tamen intuitiva non est nisi exi- (juandof/ue ifjnorfintiani essc, ita nec dc-

stentis, ut existens est ; cognitio mfmstrationem, nec dcfinilionem, supple

autcm hominis abstractiva et de- quandoque contingit esse talcm,
linitiva potest esse non existentis quandoque non esse talem. Ex hoc
et existentis. Patet ex dictis ibi. concludit, /)a/am autem ipsorum, scilicet

Et patet ex se, quia ita habetur, si singularium corruptihilium, neque scien-

res non existat, sicut si existat; tia ncfjue definitio, Neque enim sunt ma-
ergo illa cognitio definitiva est nifcsta corrupta, scientiam habentibus,
citra cognitionem intuitivam ob- cum a sensu abscesserint, et salvatis in
jecti definiti universalis. Minor anima rationibus eisdem, non erit deter-
etiam patet cx dictis ibidem, quia minatio neque definiiio. Intclligo sic
sola cognitio intuitiva divinoe rationem Philosophi, quod si de
essentise est illa, quse ponit homi- contingenti, sive de corruptibili,
nem extra statum viae; si simpli- ut tale, esset dcfinitio vel dcmon-
citcr, simpliciter, si ad tempus, ad stratio, cum illud talc possit quan-
tempus. doque esse, quandoque non, salva-
DeDeo Quod probatum est exemplo, ta tamen ratione in anima, sequi-
haben po- . . .

test notiua probatur etiam rationc sic : De tur quod esset quandoque scientia
abstractiva i • . •
l •

distincta. quocumquc objccto scicntise po- de illo objccto, quandoque igno-

tcst haberi cognitio simplicitcr rantia, et quandoque demonstra-
distinctissima abstractiva objecti tio, et quandoque non, quod est

citra intuitivam; Dcus autcm est impossibilc.

per sc objectum alicujus scientise; Ex hoc ergo habco istam propo-
ergo de ipso potcst haberi talis sitioncm, quod cum ratio in anima
notitia distinctissima citra intui- possit manerc, non manente exi-
tivam, et per consequens, propo- stcntia actuali objecti, sequitur
situm, quia illa non poncrct ali- quod existcntia non pcr se est
quem cxtra statum vise, et tamen ratio objccti, ut scibile est, quia
virtualiter et evidcnter est inclu- ratio scientiflca non potest mane-
dcns omncs vcritates nccessarias re eadcm in anima, non manentc
de Deo. Probatio majoris, omnis illo eodcm. quod est per se ratio

scientia est de re non praecise, ut scibilis, ut scibile cst sive autem ;

existens est, quod intclligo sic, scibile possit cxistere in^-re,^ sive
quod ipsa cxistcntia, ctsi sit ratio non, saltem ratione ejus, ut scibile
intcllecta in objecto, vel citra est, potest mancre eadem in ani-

objectum, tamcn non necessario ma, non mancnte existentia ab- ;

requiritur, ut actualiter convcni- strahit ergo scientia ab existentia,

ens objecto, inquantum objectum ita quod non includit eam in ra-
est scibile. tione scibilis.
9.
Text. 53. Istud probatur ex intentionc Juxta istam conclusionem ha- lo.

straiio Philosophi 7. Metaph. c. 13, De- beri potest corollarium, quomodo

 OU/ESTIO VII. 201

Tlieologia potost esse scientia in possibili, comparando ad cxtrin-

intellectu viatoris, stante siuipli- seca.
citer statu A'ia3, ,quia intellectus Ex hoc sequitur ^ (1)
\ /
quod
*
si po- '•«'»••
quotll. 12.
potcns habere conceptuin vii'tu- nerctur Tiieologiam esse proprie q. 21. vide

aliter inchulenteni onines verita- scientiam in quodam lumine citra d. 24. et

tes de ipso necessai'ias ordinatas, lumen gloriae et suj)ra lumen repoHato-

'"'"
inimediatius scilicet, et mediatius, tidei, et illud lunien poneretur talis
potest de illo objecto habere scien- cognitio, conceptus objecti,
sive
tiam completani, sicautcm potest vera esset opinio de lumine. Sed
intellectus viatoris habcre de Deo ; sic non videtur intellcxisse, qui
ergo, etc. Minor patet, quia di- posuit lumen, quia videtur posuis-
stinctissimus conceptus subjecti se lumen quo cognosceretur
in
his vide
Theolo"ria3,
o (luod est Deus, potest i
objectum, non autem quod esset
lanus ' 1

prima, liabcri citra cognitionem intuiti- formalis ratio, sive formalis co-
roiog.' vam, et ille conceptus, et virtuali- gnitio ipsius objecti, sicut hic est
contiu- ^ ,
• , . 1-1
contmet omnes
>niibus ter, et evidenter, positum.
L^bfiiia- veritates necessarias de subjecto ;

ja7ur contingentcs autem non potest GOMMENTAmUS.

:ientia.
includcre, quia illse non sunt natse
includi in rationealicujus subjecti, (h) Secunda conclusio probatur, et 4,

quaecumque enim veritas includi- antequam probetur dcclarat plura : Primo, conciusio.'

tur sufUcienter in aliquo simplici quod ille dicitur viator, qui noii habet in-

conceptu, est necessaria. Tamen tuitivam cognitionem Dei, nec pernia-

de contingentibus sunt quaedam nentem, ut beati, nec ad tempus, sive
veritates necessariae, non quidem transeuntem, ut habuit Paulus in raptu ;

deactu eorum, sed de possibilitate, ouwcumque

' '
alia coffnitio
° de Deo non QuJd
viator.
et illae etiam modo prsedicto sciri ponit viatorem extra viam. Sccundo,
possunt, utpote, Deus est potens quod potest esse vera scientia de objecto
creare, potens resuscitare, potens etiam non existente, quia cognitio abs-
beatificare, etsicde aliis articulis tractiva potest esse tam non existentis

fidei respicientibus contingentiam, quam existentis, et si quandoque sit de

nec ultra istud verum necessa- existente, non tamen talis existenlia
riumde eo quod est, Deum posse, necessario requiritur ad cognitioncm
cst aliquid proprie scientiiice abstractivam ; et etiam potest haberi
cognoscibile, quantum ad tale cognitio distinctissima objecii, loquendo
prop»"ium. Esset ergo viator per- de cognilione mere abstractiva. Tertio
fecte scientitice Theologus, qui pnemittit, quod conceptus perfectissimus
per conceptum distinctissimum est conceptus dehnitionis, sive cognitio
divinitatis possibilem habcri, ci- distinctissima iilius, quod importatur per
tra cognitionem intuitivam, co- definilionem, ut patet hic in exenq)lo, et
gnosceret ordinate veritates om- in prologo, qucest. 3. Quorio, prfcmittit

nes necessarias, sive illas, qua) quod conceptus perfectissimusobjecti, qui

sunt de intrinsecis, qUcC nccessa- est conceptus definitionis objecti si ha-
rio insunt, sive illas, quse sunt de betdefinitioncm, vel conceptus quiilditatis
 :

292 QUODLIBET.

ol)jccli continct virtiiaiitcr omncs vcrita- vam Dei sub ratione ciistiiictissima Dci-
tes de illo conceptu verificabilcs, si sint tatis ; sed bene ex spcciali privilcgio au-
necessarite. Quinto, prflcmittit quod vcri- ctoritate divina in intellcctu viatoris, polcst

tates contingcntcs, (iu;i3 sunt de actu ut causari immediate notitia abstractiva

ista': Deus actu creat, non contincntur distinctissima Deitatis, vel species intcU
virtualiter in aliquo objecto, ut satis pa- ligibilis, sicut in Angelis, reprtesentans
tuit m pvologo, qucest. 3. tamen illoe, vc- distincte Deum sub ratione Deitatis, eo
ritates contingcntcs, quic sunt de potcnlia modo quo exposui ia qucesl. 3. prologi,
vel aptitudine, virtualiter continentur in et in secundo, dc 3. vide qute ibi exposui;
ratione quidditativa objccti sicut ista et sic patet ista ratio Doctoris.

Deus est polens creare, et hujusmodi. (i) Ex hoc sequitur, quod si ponerctur 6.

5^
His prcemissis probatur conclusio scili- Theologicim esse proprie scientiam, in

vmlo^.scit
^^^' ^"^^ viator, ut viator potest scire quodam lumine citra lumen glorice, etc.
hanc Yi^nc dcmonstralione propter nuid: Deus Quod dicit de lumine gloritc, an illud
demonslra- ^ ' •'

tionem est omnipotcns, tam immediale nuam neccssario requiratur ad cognitioncm in-
propter
quid. mediate, et arguitur sic : Intellectus po- tuitivam Dei, palebit in 4. dist. 40. Et
tens habere conceptum virtualiter conti- de hoc satis dixi in primo dist. 3. q. 3.
nentcm omnes veritates de ipso necessa- improbando opinionem Thomoe Cajetani,
rias vel contingentes, non de actu, sed de vide ibi. Thomas etiam de Aquino ponit
potentia, potest de illo objecto habere aliud lumen, quod non est lumen glorite,
scientiam completam^ et demonstrare de sed dicitur lumen quo cognoscuntur
ilio omnes illas veritates propter quid; substantipe separatie distincte et abstra-

hoc patet hic et m prologo qucost. 3. Sed ctive. Et posuit illud lumen esse aliud
viator, ut viator existens potest habere acognitione actuali, ita quod esset impos-
distinctissimum conceptum de Deo virtua- sibile intelleclum viatoris cognoscere
litcr continentem omnes veritates neces- substantas illas, nisi meJiante tali lumine,
sarias, et hoe mediatas et immediatas, et et sic praecedere cognitionem illam. Et
etiam omnes contingentes de potentia, Doctor improbat hoc in primo, dist. 3.

scilicet tam mediatas quam immediatas ;

qucest. 3. quoJ nullo modo sit necessa-
ergo omnes illas potest demonstrare pro- rium. Sed in proposito lumen, quod hic
ier quid de ipso Deo. Hcec ratio est evi- ponit medium inter lumen glorise, et lu-

dens. Nota primo de veritatibus immediatis men fidei, ponit ipsum esse formaliter noti-

sive per se notis, quomodo continentur tiam abstractivam, et distinctam ipsius Dei-
virtualiter ab objecto, et similiter de tatis. Et nota, quod cognitio fidei dicitur

mediatis, vide quoe exposui prolixe in IunTen,qu8ecognitio nunquam est de Deo

qucesl. 3. prologi, articulo 10. ibi subjc- distincte cognito, sed confuse ut exposui
clum,sive objectum continet primumprce^ inprolog. q. 3. vide ibi. Lumen vero glo-
dicatum, vide ibi singularia. Nota secun- rio) pro nunc, potest poni cognitio intui-
do de ordine contingentium, qualiter una tiva Dei ; cognitio ergo distincta Deitatis,

dicatur prima, etc. vide quoe exposui in dicitur lumen medium inter lumen gloriae,

prologo, qucbst. 3. ubi Doctor loquitur de et lumen fidei, modo prteexposito.

subjecto Theologiic contingentium. Tertio

nota, quomodo viator de communi lege

non potest habere cognitionera abstracti-

 QU^STIO VII. 293

dentem totam illam coordinati-

onem ; sed talis conceptus de Deo
SCHOLIUM.
non est possibilis viatori ex puris Conceptus
(iistinctus
naturalibus pi'o statu isto. Proba- (le Deo
Tertia conclnsio : Viator ex naturalibus
non potest
tio hujus, quia non est sibi possi-
non potest demonstrare propter quid Deum haljeri ex

esse omnipotentem utrocjue modo. Probatur bilis ex

naturalibus nisi conce- nalurali-
bu8.
primo, quia talis conclusio non potest .sic ptus, qui potest causari virtute
Laberi, nisi por propositionem ex torminis intellectus agentis ct phantasma-
notam, ot spccialiter ex parte termini sub-
tum; enim aliud est natura-
nihil
jecti, de quo q. 3. Trologi ; ot non potest
lit(M" movcns intellectum viatoris
haberi conceptus distinctus de co in via

naturali, quia a nobis concipitur tantum per de lege communi. Istorum autem
conceptus causatos per intellectum agentem virtute, scilicet phantasmatum, et
et phantasmala, qune tanlum confuse nobls intellectus agentis non potest caii-
Deum repraesenlant, de quo Doctor 1. dist.
sari in nobis conceptus distinctus
3, q. 2. n. 17. et q. 3. n. li. et por totuni.
de Deo, qui virtualiter et evidenter
Secundo, quia Metapliysicus non cognoscit
aliquid de Deo proprium nisi a posteriori includit veritates ordinatas usquc
per aliqnam propositionem particularem ad istam : Detts csl omnipolens, utro-
alrtrmantom aliquod pr;i;dicalum conveniens que modo, cujus probatio dcpen-
enti creato, ut aliquid ost cau.^^atum ei'go
;
det ex solutione quaestionis illius,
aliquid causans non causatum de quo 1. dist.
rjuomodo Dcus csl cognoscibilis a vialore.
2. q. 2. Objicit triplicitor, et per additionem
aliorum solvunlur objoctiones, qu?e tamen
Sed nunc breviter potest sic osten- Vide d. 5.
q. 1. et
fere eadem est cum additione quac putatur di Viator
: habens conceptum inf. q. 14.
Doctoris; vide 1. dist. 2. q. 2. et dist. 3. q. 1. simplicem, et perfectissimum ad
quem attingit homo ex naturali-
bus, non transcendit cognitionem
11.
Tertia concliisio (k) est ista, perfcctissimam simplicem de Deo
ex
ialor
uralibus
quod liomo viator ex piiris natvi- possibilem Metaphysico cognitio ;

non
nonstrat
ralibus non potest demonstrative enim fidci conceptum
non tribuit
Deum propier qnid cognoscerc istam : simplicem de Deo, scd tantummo-
nipoten-
teni Dcus est omnipoicns. IIoc probatur do inclinat ad asscntiendum qui-
esse.
sic,quia propositio mcdiata non busdam incomplexis, qu3e non
potest cognosci propi.er quid, nisi habent evidentiam ex terminis
per propriam immediatam; nec simplicibus apprehensis, et per
illa potest simplicitcr cognosci consequens per fidem non habetur
nisi ex terminis, et specialiter conccptio simplcx transcendens
nisi ex ratione termini subjecti, omnem conceptum
simplicem
quod scilicet subjectum includit apud Metaphysicum.
IIoc etiam
praedicatum, et propter lioc inclu- patct, quia Metaphysicus infidelis
dit veritatem, sive notitiam illius et alius fldelis cumdem conceptum
immediate. liabent, cum iste sic afflrmans de
Coordinatio ergo scicntioc proptcr Dco, ille vero negans, non tantum
quid, non est possibilis intellcctui contradicunt sibi invicem ad no-
nisi habenti conccptum de subjc- mcn, scd etiam ad intellcctum.
12.
ato virtualiter et evidcntcr inclu- Nunc autcm (1) conceptus sim-
 . ;

294 QUODLIBET.

Qu£ere 8. plcx pcrfcctissimiis, ad qucm at- aliquod cns cst infinitum; vel ali-
eiT/. Mctapliysicus dc Dco, non
tinjj^it quod cns est possibilc, crgo ali-

DeSest includit evidcntcr veritates ordi- quod est nccessnrium. Omnes istae
omniiK)tens
jj^l^j^g ^^\ istam IJeus cst omnipolens : consequentise nrobantur per hoc,
demonstra-
„(;j.oque modo, quia 1'hilosophi quod conditio imperfecta non inest
propter multi attingcntcS; ut supponitur, alicui enti, nisi enti insit conditio
Metaphy-
sico.
ad conccptus pcrfectissimos ^nossi-
. .
])crfectior, cum imperfectum de-
biles ex naturalibus dc
viatori pendcat a perfecto. Omnes istae
Dco, ad notitiam hujus veritatis consequentise non probant aliquid
attingere non potuerunt quod ; nisi quia, sicut manifestum est.
tamen fuissct eis possibile, si ta- Contra illud objicitur (m), quia 13.

lem conceptum simplicem habuis- cum voluntas sit medium ad con-

sent, imo fuisset eis quasi neccs- cludendum omnipotentiam de Deo,
sarium, quia ex virtute illud vidis- et hoc demonstratione propter
sent illam veritatem, quasi imme- quid, sicut dictum est in prima
diatam; et ulterius applicando, probatione primse conclusionis
per illam ex ista necessaria dedu- et intellectus viatoris potest co-
ctione, scivissent veritatem illam gnoscere ibi esse voluntatem, imo
mediatam. esse primam, perfectissimam
et
Probatur hoc aliter, quia pri- voluntatcm; ergo per hoc medium
mum principium ad quod attingit potest cognoscerc propter quid, om-
Metaphysicus, et hoc proprium de nipotentiam in Deo esse.
Deo non est sibi notum nisi tan- Item, omnis propositio vera et
tum quia; essct autcm notum sibi necessaria de extremis habentibus
'propter quid, si possct habere con- conceptus simpliciter simplices,
ceptum de Deo virtualiter, et cvi- est per se nota; talis est illa, quae i
denter includentem veritates ordi- aftirmat de Deo passionem ali-
natas de Deo ergo etc. ; quam, ergo, etc.
Prima propositio, quod Meta- Prseterea, passiones notse de
physicus non attingit ad princi- ente naturali concludunt aliquas
pium proprium de Deo magis no- pcrfectiones de Deo, quia imperfe-
tum quam quia, probatur, quia ctio in mobili conclucit de primo
prasmissa media ad concludendum movente perfectionem. Physicus
quodcumque proprium de Deo est ergo potest attingere ad cogniti-
A aliqua propositio particularis onem habendam de Deo, quia per
poaterion ,.^
tantum aihrmans de ente particulariter eflectus naturales; non ergo vide-
cognoscit ,
, , . ,

Metaphysi- aliquod praidicatum, quod compe- tur quod cognitio Metaphysici

quse^^sunt tit cnti creato, et ex tali prsemissa possit transcendere Physicam, si
d. 2. 1.
^''Kr concludit Metaphysicus de ente Metaphysicus possit tantum ha-'q. 2'. et

'
''^'
particulariter prffidicatum pro- bcre cognitioncm quia, per tales '

prium de Deo, utpote si arguitur : effectus.

Aliquod ens est causatum; ergo Rcsponsiones ad ista quaerealibi.
aliqnod ens est causa non causata ; Ad primum dicitur distinguendo de A-idii'io.

vel aliquod ens est finitum, crgo voluntate, quia aut vialor cof/noscere
^^'''"'°
 .

QU.^ESTIO VII. 295

jmonstra- polrst volnnfatcm Dci in conceplu confn- sicut j)cr concejUum finitum cognoscitur Per
tioiiis .... r. . •
I
conceptura
distincte so, ct sic conccditur (juoil cx puris natn- (diquid cssc in/initum ; ct idco non sc- linitum
;ognosci- , ,. , , cO''noscilur
tulcm rutwncm volunta-
, ,
ralibus cotjnosccrc potcst csse ibi colun- (jiiifur quod j)cr iDiinitum.
tur.
tatcm pcrfcctissimain ct infinitam, scd lis, quam viator habet ex lege communi,
ncf/atur, ul mcdium proptcr
sic, esse possit faufjuam j)er mcdium evidens a
(juid, ad dcmonstrandum Dcum cssc priori cognoseere Dco iticsse f)mnij)oten-

omnijiotcntcm, quia ojwrtet medium co- tiam.

gnosci distincte. Aut viator jiotcst ex Ad sccundum diccndum cst, qnod
jjuris naturalibus coijnosccrc pro statu qualitereumquc sit dc iiiajfn'c, minor
isto, voluntatcm divinam conccjjtu disfin- videtur ncganda, quia etsi Dcus sit rcs

cto, et isto modo ncgatur. simplicissima, non tamcn omnis eonce-

Exlrema Ad sceuudu)n, major jwssct ncf/avi, ptus, qucm nos habcrnus dc co, cst sim-
esse
simplicia fjuia datur insfantia. Nani istce, ens est plicitcr simplcx, ct idco non oj)ortct
non lacit
jropositi- verum, ens cst bonnm, s^int vcrce ct omnem proposilioncm tcdcni csse jjcr se
oneni
per se neeessarice jwojiositiones, et cxfrcma ha- proprie, et famen si cssct j)cr sc, non
notam.
bcnt conceptus simplieitcr simplices, quia tamen cx hoc csset per se nota.
lam ens, quia verum el bonum non ha- Ad tcrtium diccndum, quofl cognitio corrnitio

bent conceptus rcsolxdnlcs in alios con- Mcfaphgsici de Deo exeedit cognifioncm ^^li^^^'
ceptus priores, et tumen sunt demon- Philosophi de Dco, tam extensive, j)ro- ^1^^^°.
cogniti-
strabiles primam jmssionem cnlis,
per nfcr midtitudincm /
passionum, '
vcl pro-
' I
onem
puta per unum, tanfjuani per medium prictafum cognitarum, quam intensive, Phiiosophi

propter quid. Minor tamen vere negct- jiroptcr mfijorem pcrfcctioiieni , et pcrfc- quomoilo?
tur, quia simplicitcr falsa, fjuia cssenfia ctioreni modum cognosccndi . Et pcr hf)c

divina, ct qucelibet posiliva passio de ad formam argumcnti dicntur conccd<m-

Deo, habet conccjjfum resolubilem in do primam conscquentiam, et conscqucns
priorem conceplum, scilicet in conce- ad ij)sum intellectum, fjuod Metaphgsi-
plum entis, licet sit ipsa summc simptlcx eus potest ad altiorem cognitioncm attin-
simplicifafc opposifa compositioni et eom- gere, cjuam cst illa cognifio quia, ad
ponibilitali cjuam non sufficit Naturcdis vcl Philoso-
Perfeclius
icit Meta-
Ad tertium dicitur, cjuod sicut in dc- phicus attingere. Nam in cognitione quia
physicus monslrationibus propter qiiid, cst est dare latitudinem el exeessum, secun-
de Deo,
quam ordo, ita in demonstrationibus quia, dum majus et minus, tam intensive ijuam
Physicus,
iterque ta- •
ideo, iit si Physicus jmssit demonstrare e.xtensive ; et ideo cum idtcrius infertur,
men
quia. de Deo, quia, tmncn Mctaphysicus per- ergo j)otcst attingere ad cognitionem
fectius demonstral de Deo, quia. proptei* quid, ncganda csf eonscquentia
Ad solutiones istorum objectorum de demonstrationc quia, etc.
Doctor remittit se alibi. Potest fanien diei

ad primuni negando conscquentiam, fjuia

COMMENTARIUS.
licet intellectus viatoris possit ex suis
naturalibus cognoscere ibi esse perfectis- (k) Tertia conclusio probatur, scilicet 7

simam voluntatem, hoe tamen cst p<T (juod viator ex puris naturabbus non iios-

conceptum impcrfectum, <juia non esl sit cognoscerc demonstratione j)ropfcr

inconveniens jjcr conccptum imjjcrfeclum cjuid, istam, Deus est omnijiotcns, tam
cof/nosci aliquid essc pcrfccfissimum. mediate quam immediate, (luia cum sil
296 QUODLIBET.

mcdiata, ul siipra paluil, crgo non potcst quia virtutc illius vidissent illam vcrilatcm

demonstrativc cognosci, nisi per imme- quasi immediatam, quia et primum. prae-

diatam, quoe naturalitcr cognosci non po- dicatum, et post ex illa immediata scivis-
test etiam stante lumine fidei. llla cnim scnt hanc mediatam, ^ciWcei, Deus esl om-
non cognoscitur, nisi ex terminis, et spe- nipotens, immediate et mediate.
cialitcr cx ratione termini subjecti, quod (I) Nnnc anlem. Deinde probat etiam, 8.
Melaphysi-
virtualitcr conlinet primum preedicatum, quod Metaphysicus non possit attingere cus
altingit ad
ut patuit in prolog. q.'i\. Sed talis con- ad illam propter quid, quia Metaphysicus pnncipium
commune
ccptus distinctus de Deo non polest via non attingit ad principium proprium Deo, non
proprium.
naturali habevi, quia via naturali non est nisi tantum quia.
Scotus
conceptus, nisi conceptus, (m) Contra illud objicitur. Hic Dcctor tribus
sibi possibilis
mediis
qui potest causari virtute intellectus agen- arguit tribus mediis, probando quod arguit.

tis et phantasmatiim. Hoec omnia prolixe Deum esse omnipotentem, potest via na-
exposui iiiq. 1. et 3. proloQ. dist. 13. turali demonstrari. Prima ratio stat in

q. 1. primi, vide ibi plura notanda. Mo- hoc, quia voluntas ponitur medium ad
do cognitio fidei non tribuit conceptum demonstrandum omnipotentiam de Deo,
simplicem et distinctum de Deo, sive non ut supra patuit. Sed via naturali potest

inclinat ad assentiendum tali conceptui cognosci, quod in Deo est perfectissima

simplici, et distincto de Deo, sed prte- voluntas; ergo per ipsam naturaliter co-

cise inclinat ad assentiendum quibusdam gnitam potest propter quid demonstrari

complexis, qure non habent evidentiam ex omnipotentia de Deo. Alise clarte sunt.
terminis'simplicibus apprehensis, et per Ad istas rationes rcspondet Doctor in

consequens non habfttur per fidem con- additionibus positis in fme Quodlibeti.
ceptus simplex, transcendens omnem con- Ad primum, dico quod ad concluden-
ceplum simplicem apud Metaphysicum, dum propter quid Deum esse omnipoten-
Declarat enim in prolocj. quomodo fides tem, requiritur cognitio distincta volun-

tantum inclinat ad assentiendum complexis tatis divinae, quoc naturaliter haberi non
mediatis, puta huic aliquod em esl trinum potest, licet naturaliter possit cognosci,

etunum; sed quid sit illud ens in se, quod in primo ente est voluntas perfectis- la
primo ente
nec ex puris naturalibus, nec ex lumine sima, sed quid sitin se, distincte non po- est
voUintHS
fidei potest cognosci. Si dicatur quod per test cognosci.
perfectissi-

conceptum simplicem perfectum, qui ha- Ad secundum negalur illa major. Non ma.

beri potest a Metaphysico potest demon- enim hoec est per se nota, ens est bonum,
strari propter quid, Deum esse omnipo- et tamen tam ens quam bonum dicunt
tentem mediate et immediate. Contra, conceptus simpliciter simplices, ut patet

quia talis conceptus non virtualiter in- a Doctore in primo, dist. 3. q. 3. Potest

cludit hanc veritatem, patet, quia multi enim bonitas demonstrari, vel per rati-

Philosophi attingentes ad conceptus Meta- onem entilatis, vel per passionem pri-

physicales perfectissimos, ut supponitur, orem, sicst dabilis, Tamen quidquid sit Ccnceptas
essenlice
ad notitiam hujus veritatis attingere non de illa majore, minor est falsa, quia etsi
non est
simpliciler
potuerunt, quod tamen fuisset ei^ possi- essentia ex natura rei sit simplicissima,
simplex.
bile,si talem conceptum simplicem habuis- tamen conceptus essentijB non est simpli-

sent, qui virtualiter contineret illam veri- citer simplex, cum sit resolubilis in con-
tatem ; imo fuisset eis quasi necessarium, cepius priores quidditativos, ut in con- 1
 ;

QUv^STIO VII. 207

ceptiim substantitTc transcciulontis, ct iii autvMn vidondum ost dc onvnipo- et 3. d.

conceptuin entis. tontia immodiata rospeotu omnis et s. et

'^- ^' p""" '

Ad lerlium respondet Doctor (jaod co- possibilis, tihi pvimo intoUectus

gnitiu Metapiiysici de Deo, e\cedit cogni- illius iinmodiationis exponetur.
tionem Physici dc Deo, tam exlensive Socundo, positio Piiilosopliorum
propter mullitudinem passionum, quam vidobitur, Et tortio, quid sit tonen-
intensive propter majorem perfectionem, duin.
et perfectionem modum cognoscendi. Et Do primo sic, immediatio causae ^"Jjj]^Jj^^'°
propter hoc ad formam argumenti, dicitur respectus ofFoctus potest intoUigi
concludendo primam consequentiam, et duplicitor, vel scilicot, quod cau-
consequens ad islum iutellectum, quod sat por causain mediam, vel quia
Metaphysicus potest ad altiorem cogniti- causat modiante aliquo eirectu
onem attingere, quam sit ista cognilio, non eniin omnis cffectus modius
quam Physicus potest attingere, nam in ad alium effcctum est scmpcr cau-
cognitione quia, est dare latitudinem et sa illius eifcctus, ita potost intol-
excessum secundum majus et minus, tam ligi immediatio causse activae vel ;

intensive quam extensive. excludendo causam activam mo-

diam, vel excludondo ofFoctum me-
SGHOLIUM.
dium priorem illo efFoctu.
LoquenJo de demonstratione a posteriori,
De utraque immodiatione simul, Reiatio
certum est primo, Deum non posse imme- -ni -1 1 . non potest
dlCO qUOd non SOlUin PhllOSOphl,
,
causari
diate omnia cau^are, ita ut non mediet efle- ~ immediale
L mi
•

sed etiam Thoologi negarent Deum

1 1 • j. T-\

ctus prievius, quia reLitio non est ab eo a Deo.

producibilis, nisi prius producto fundamen- essc omnipotentcm immodirte,

to. Loquendo de immediatione causoe secun- quia non conceditur Doum posse
dum Pliilosophum, impossibile est omnia causare relationem, nisi prius, vel
fieri a Deo immediate, quorum fundamen-
duratione, vel natura, causando
tum est, quia principiura necessarium et
pertectum ad nihil immediate se habet con- fundamentum, et ita non potost in
tingenter, quia ex tali principio nulla potest quemcumque efFectum immediate,
esse novitas, quia cum sit necessarium, noa sic quod nullo cfFcctu quasi mcdio
potest aliter se habere, et eo uniformiter prius natura causato.
stante nihil aliud requiritar, quia est infi-
Est ergo difficultas de immedi-
nitum et inimpedibile ; Deus autein est tale

principium secundum eos, de quo vide Do-

acione, ut excludit solummodo
ctorem 1. d. 8. q. ult. et d. 19. et 2. d. 16. q. causam efficientem mediam, et in-
2. Ex hoc principio infertur primo, si Deus telligendo cfFcctivam generaliter,
causare posset omnia immediate, quod pos- sive illa cauoa media in causando
set privare omnes causas secundas propriis
attingat offectum principalem,
aclibus, et toUei-e ordinein essentialem cau-
sivctantum aliqucm clfcctum pra3-
sarum, quae sunt inconvenientia. Secundo,
si immodiate causaret, moveret corpu.s in vium, vcl disponentcm ad illum.
lemporc, potentia finita in sequali tempore Secundum (o), scilicet de positi- 8.
. 1,^^-
"nys,
illud moveret. Tertio, secundum Philoso- one Philosophorum. Circa hoc et 12.

phum, separala a materia non possunt im- Philosophi videntur sentire non Princi-
mediate mutare eam.
solum quod non sit demonstrabile, neiessa-

'ide'2
"^^^ consequcnler videndum (n) Dcum esse omnipotentem iinmedi- et'perie-
'^'"'^
^'
"J-^' est dc (Jemonstraiione ^wm. Primo ate, sed etiam quod lioc sit impos-
 ;

298 QUODUBET.
secundum sibile; ct vidctur fundamentnm ipsum aliqua alia a Dco sint for-
Pliiloso-
phos, eorum in ista propositionc stare : maliter nccessaria.
iiiliil facit
oontingen- Principitini nccessarium el omnino perfn- Conlirmatur, quia si prseter or- Si imrne-
ter. diate
clnm ad nihil immcdiate contingenter se dinem causarum universo pos-
in Deus
poi-bet
habet. IIocprobatur, quia nuUa sit quemcumque effectum causa- omniu
producere,
novitas seu contingentia potcst re ergo ordo causalitatis in cau-
;
ordo
causarum
assignari in principiato immedi- sis non esset simpliciter necessa- non esset
essentialis.
atc a tali principio non enim quia
; rius ei-go nec essentialis, quod
;
Text. '9.
illud principium alitcr se habet est inconveniens apud Philoso- Idem 12.
Met.
cum sit simpliciter necessarium, phos. t. 41.
Text. 28.
nec quia illo uniformiter se ha- Secundo, spocialiter videturhoc Com. 28.
et 31.
bente, aliquid aliud requiritur, vel ostendi de motu, quia secundum
impedit, quia non est principium Philosoplium 8. Physicorum, poten-
imperfectum, et per consequens tia infinita non potest immediate
nec impedibile, nec insufficiens, movere corpus in tempore, quia
sive aliud rcquirens. si sic, aliqua potcntia finita posset
Si ista propositio jam probata, movere corpus tempore,
in aequali
vera esset, scilicet quod nihil po- sicut ipse deducit ibi, eo quod
test esse immediate et contingen- augmentata virtute motiva, mi-
ter a principio nccessario et suffi- nuitur tempus in quo movet.
cientc, statim sequitur, quod non Ilabetur ergo ex intentione Ari-
potest causare omne possibile stotelis quod Deus non potest
immediate. Ista consequentia pro- immediate causare motum proprie
batur primo, in speciali de motu, dictum, quia cum sit successivus,
quia sequitur quod Deus non po- necessario erit in tempore.
test immediate causare motum, Si dicatur, quod potest rem mo- Motus
circulari
sive specialiter motum localem, tus causare, scd sine successione, iion pole
esse a D
sive specialissime motum circula- quia per mutationem subitam, ad immedial P

secundu
rem Coeli. illud ad quod flnitum movens mo- Philosop
Separali
17. Et hoc videtur secundum inten- veret in tempore. a
niaterii
tionem Philosophorum probari. Contra, hoc non solvit, quia non
|

Primo generaliter, quia si posset Dcus non potest immediate causa- nuilat
materia
omnem effectum immediate cau- re motum circularem Coeli, quia Becnndu
PhilosO]
non tempore, ut conceditur;
I

sare sine causa secunda, sic posset in ubi

supra
facere, quod nulla causa secunda nec in instanti, quia in illo instanti et t. 10.

11. el|
haberet actionem propriam. Sed totum Coelum esset in eodem loco, inde
idem 1

Com. 7.
secundum Commcntatorem 9. Me- et quselibet pars sui in eodem
loco, Met t. i
|

taphys. super illud, igitur possibile in quo prius; ergo in illo instanti
cuni enim entia non habent actiones Coelum non mutatur.
proprias, non habcbiint essentias pro- Tertio, hoc videtur ostendi de 18.

manifestum est, quod apud

prias, quocumque effectu materiali, quia
Philosophum inconveniens est, per transmutationem materise, ut
Deum posse essentias omnium videtur, habet produci. Mdetur
aliorum destruere, cum secundum enim Aristoteles 7. Metaph. contra

II
 gUiESTIO VII 209

probare qiiod separatum

Pldfoncin, dupliciter intclli2;i,' vel qula non causat poiesi
' » 1
intelli-i
a matoria non possit immodiate per causain mediam, sicut nunc Deus pro- dupiiciter.

transmiitarc materiam. Et (Jom- diicit vcrmem medianle Sule causanle ;

mentator ibidcm Imjwssibile est,: vel quia non causat mediante alio elTectu,

qnod formcc scpamtce transmutent malc- licet ille elYectus prius causatus non causet
riam, nihil enim transmutat materiam, elTectum posteriorem; et sic aliquando
nisi quod esl in maleria, et lioc convenit una causa non causat uiium elTcctum, ni-

dicentibus mnndam (jenerari, quod trans- si prius aho causato, ut patet in multis

mutans ipsam, sit aliquod individu- exemplis Doctoris. Dicitur ergo causa
orum, vel individuum, ut corpus particu- immediate causare, quia nec causat me-
lare. Haec Commentator. diante aUa causa, vel quia causat nullo

Ultimo, vidctur istas probati- alio effectu prius causato. De immediatione

ones posse conQrmari, et ex in- secundo modo, tam Philosophi quam Theo-
tentione Pliilosophi 8. Plujs. ubi logi, simphciter negarent Deum imme-
videtur velle, quod quidquid Dcus diate posse causare omnem effectum, quia

potest immediate causare, ct hoc negarent ipsum posse causare relationem

totaliter, necessario causat, quia immediate, nisi prius causatis fundamento
non videtur posse poni contingcn- et termino. Est ergo difficuUas de imme-
tia ad causandum ct non causan- diatione, ut solum excludit causam effi-

dum, nisi propter aliquam mutabi- cientem mediam, et intelligendo^effectum

litatem in agente, et hoc quando non generaliter, sive illa causa media in

effectus totaliter et pr^ecise depen- causando contingat effectum principalem,

det ab agente. Nunc autem si Deus sive tantum aliquem effectum prsevium,
posset immediate in quodlibet vel dispositionem ad illum.

causabile, depcnderet
quodlibet (o) Secundum. Hoc prsemisso viden-
totaliter et praecise ab eo, et per dum est primo de inientione IMulosopho-
consequens necessario quodlibet rum : Circa hoc Philosophi vidcnlur
causaret, et tunc sequitur multi- senlire, etc.

plex inconveniens, scilicet quod

SGHOLIUM.
causse secundae privarentur acti-
onibus suis, quod tangit prima Secundura Theologos Deus est oninipotens

ratio ; et qucd Deus

immediate iiiimediate, ita ut siae coagente omnia fa-
cere possit. Frobatur auctoritate, iteiu rati-
causaret omnem motum, quod tan-
ono ; contlnet emineuter activitatem om-
git secunda ratio, et quod Deus
nium aiiorum causarum. Ex 1. d, 2. q. 1.

immediate causaret omnem elte- qua ratione causa tequivoca potest eflectus
ctum materialem quod tangit ; ita perfectos producere, sicut univoca. Vide
tertia ratio. 1. d. 8. q. ult. Ad lianc adducit responii-
onem Pliilosophi, quam non refutat, quia
tenet conclusionem hanc nuu osse demon-
COMMENTAUIUS.
strabilcm.

(n) Jam consequcnter vidcndum est de

mediaiio dcmonsfrationc quia. Aritcquain prohei De tertio tcnendum est sccun- 19.
espectu conclusionein quariam [^roemittit quod dum communem sententiam iheo.
imniediatio causaft respeclu elTectus potcst logorum, D(>um sic esso omnipo-
 . ;

300 QUODLIRET.

tcntcm, qiiod sine quocumqne alio ctio non requiritur ad causandum, .

Ad
agento possit causare quodlibot diccret quorl, cum dico, immediate causanrium
,. •!•
1 recuiritur
causabilo, ncc tamen istud potest causarc, duo dico, scilicet causa-
j.

in.perfectio

demonstrari demonstratione fjvia. tioncm, et requirit perfecti- ^pJu"°

illa

Primum probatur auctoritate : onem, et modum sive immediati-

In principio creavit Dens ccelum et lcr- onem causandi, et ille requirit
ram. imperfectionem annexam ergo ad ;

Gen. 1. Adducitur ctiam ad hoc ratio, immediate causandum requiritur

Causa emi-
nenter quia virtus activa cujuscumque imperfectio, non sicut ratio cau-
continens
eirectum,
causse secundse eminentius est in sandi, sed siciit conditio necessaria
potest
illum
prima causa, et in primo agentc, in agente.
causare. quam in ipsa causa secunda ; lia- Ubi cnim est ordo esscntialis,
bens autem eminentius virtutcm non potest aliquid esse proxi-
il)i

activam, videtur posse in effectum mum imperfcctissimo, nisi ipsum

absque illo, quod diminute habet sit aliqualiter imperfectum, quia
virtutem illam, non enim ad pro- siperfectum esset proximum im-
ductionem efFectus requiritur im- perfcctissimo, esset a?que immedi-
perfectio virtutis activse, quia atum cuilibet alii a se, et tunc ista
nulla imperfectio est ratio agendi, non habercnt ordinem essenti-
sed est magis impedimentum ac- alem, sicut non esset ordo essen-
tionis, tialis in speciebus numerorum, si
Confirmatur, quia videmus cau- quDelibet seque immediate procede-
sas sequivocas ita perfectos effe- ret ab unitate. Ex quo
^
patet,
'
quod Negaret
Philoso-
ctus producere, sicut univocas, istam propositionem negaret Phi- phus

quodnon esset; nisi haberent vir- \oso\)hus, perfecttor cansa immedmtius perfeciior
. n • . 7. • causa,
tutem activam, eo modo quo
, , ,

causat, intelligendo per immedmtius, jmmediB-

sufficit ad causandum perfecte; exclusioncm causse propinquse causat.

non autem habent virtutem univo- activse; imo diceret, quod sicut
cam, sed tantum eminentem perfectior est causa superior, ita
ergo, etc. per plures causas medias causat.
Ista ratio, licet videatur proba- Nec istae causae medise requirun-
Continens
virlualiter bilis, non tamen esset Philosopho tur, ut addatur perfectio causali-
causam,
non demonstratio. Negaret enim istam tatis, qure tota perfectissime est
potest
immediate propositionem, quidquid in se in sola prima, sed magis requirun-
in ejas
elTectum, eminenter vel virtualiter habet tur, ut habetur ordinata perfectio
secundum
Piiiloso- virtutem activam causse proxi- descendens ad ultimum imperfe-
pbum
mae, ipsum potest immediate eflfe- ctum ordinata autem perfectio
;

ctum illius causse causare. Diceret non habetur sine diminutione per-
enim quod eminentiori modo ha- fectionis, et cum imperfectione
bens talem virtutem potest qui- annexa.
dem in suo ordine in effectum talis
virtutis; sed ordo suus est, qaod
SCHOLIUM.

sit causa superior et remotior. Non est denionsU\nbile a posteriori Deum

?0, Cum adducitur, quod imperfp» esse omnipptentem immodiate. It?» Doctor i. d,
 gUvESTlO VII. 301

1. q. i. eUl. >. ([. 2. 11. -'7. ol q. 3. n. 6. et lato m.T, cujus potest esse alia ihateria
ii. VidL' eiiin 1. 2J. 1'robatur i»rinio, iiuia
(1. il.
sccunda. IIoc etiam patct in for-
riiilosoplii id 11011 potuoruiit d.Miion<trai'o.
mis, non enim oportet quod prima
So^jundo, ([uia oi'do caasalitatis iion inrert,

qnod sup^rior possit in eirecluni sino inlVi-i-

forma possit csse immediata for-
ori, V. g. Sol sino lioniino goneraro. Itcni, ma cujuscumquc informabilis,
aninia non potost inatcria n inlbrniaro nisi cujus potcst esse immediate alia
pivovia alia loran, de quo i. d. 'J. q. 3. ad- forma secunda, et lioc, sive prima
dueit clara oxempla in aliis gcnoribus cau-
forma et secunda accipiantur or-
saruni.
dine gcncrationis sivc perfecti-
21. Secundum, scilicct quod illud onis.
lilosophi
noii verum non potcst dcmonstrari Ista, qu?o dicta sunt de causa 22.
tuenint
De
ernon-
demonstrationc qnia, probatur matcriali et formali, liabent majo- pluralitate
formarum.
•liare
Deum
primo auctoritate, quia riiilosophi rem evidcntiam, si vera sit opinio vide Doct.
4. d. 11.
esse ad notitiain taliuin verorum, sci- de pluralitate formarum, de quo q. 3.
nni|)0-
entem licet possibilium domonstrari dc- modo non est qua^stio. Sed ad pro-
nediate,
sed monstrationc quix, devenire potu- positum suflicit, quod si in causis
posilum
Luerunt. ei*unt, non autem ad notitiam materialibus formalibus esset
ct
hujus veri, imo ejus oppositum te- ordo, non oporteret quod primum
nuerunt, quod non est verisimile essot causa immediata cujuscum-
de aliquo demonstrabili demon- que causabilis; ergo modo, ubi ta-
stratione quia. lis ordo est, puta in causis efficien-

Sccundo, hoc probatur ratione, tibuS; non oportet quod prima

quia ordo causalitatis non includit, possit esse causa immediata cu-
quod superior possit sine inferiori juslibet.
in effectum, in quem potest cum IIoc etiam patet in causis effici-
inferiori, sicut Sol non potest pcr entibus respectu cognitionis. Nam rriuci-
pium
se generai^e hominem sine patre, principia ponuntur causse respectu est causa
notilice
sicut cum patre; ergo pari rati- cognitionis conclusionis, ut habe- conclusi-
onis,
one, ordo iste non concludit, quod tur secmdo Plujs. licet primum sed
mediata.
prima causa possit sine secunda principium habeat veritatem evi-
in eflfectum istum, in quem potest dentissimam, et etiam contineat
cum secunda. Hoc etiam manile- eminenter et virtualiter veritates
stius est in aliis gcneribus causa- omnium postcriorum; non tamen
rum. Si enim, secundum aliquos, oportet quod possit esse immedi-
esset ordo essentialis in materiis, atc causa cognoscendi quodcum-
puta, quod prima materia anima^ que posterius, imo oportet per
intellectivsB propinqua, corpus
sit media ordinatc procedere, ad hoc
organicum, et sic ulterius usque ut acquiratur cognitio conclusi-
ad materiam simplicitcr primam, onis remotcC.
quse sit propria materia respectu Hoc tandem patet in ordino cau-
formoe primcC substantialis, non sarum finalium; accipicndo cnim
oportet quod materia simplicitcr ultimum in aliqua coordinatione
prima possit esse materia imme- flniuin, non oportctquod illud
diata respectu cujuscumque for- possit csse causa finalis immedi-
 302 OUODT.IBET.

ata respectu cnjuscumque, quia endo causalitatcm eorum, et cau-

aliquod i-cniotuin non ordinatu)- ad sando elFcctus, quos illa possent
ipsuni nisi nicdiante (ine propin- causare, non oportet quod privet
quiori, sicut organa extcriora or- illa suis entitatibus ; mancnt cnim
dinata ad potioncm vel incisioncm ct non causant suos elfcctus, quia
non ordinantur ad sanitatem, nisi alia causa immediate causat illos,
mediantibus istis fmibus propriis. possent tamen illos causare. Sicut
manet iste ignis, et tamen non
SGHOLIUM. causat ignem in hoc ligno, si
Respondet ad rationes pro Pliilosopho ad- aliud agens fortius prseveniat in
ductas, n. 16. et seqq. Ad priuiam ostendit, igniendo; posset tamen causare,
Deum posse privare oinnes causas secundas quia formam, quae est principium
suis actionibus, nec tamen idoo esse dcsine-
igniendi, habet, et ita potest intel-
rent. Ad secundam, (quse tertio loco solvi-
negando posse
ligi dictum Commentatoris cum
tur) Arist. et Averr. errasse,
immediate movere corpus. Ad tertiam (qute ait : Cum enlia non hahehunt acliones

secundo loco solvitur), Aristolelem non ne- proprias, non hahehunt essenlias pro-

gasse Deum immediate inducere posse Ibr- prias. Quod in antecedente neget Expcnit
mam in materiam, sed Commentatorem ei
Commen-
habere actionem propriam, debet tatorem
imposuisse. Ad quartam positam n. 18. ex- ut n(in
intelligi, non tantum actualiter, sequatur
plicat intentionem Aristot. an Deus necessa- auferri
quia tunc argueretur a destructi- naturas, si
rio causet quidquid immediate causet, do
pri^aren
quo late agit 1. d. 8. q. ult. one posterioris
i
ad destructionem tur
prioris, et esset fallacia conse- actionibus
propnis.
23. Sed licet (p) hsec conclusio non quentis, quia pluribus aliis modis
sit demonstrabilis, quia tamen, potest poni destructio istius po-
cum vera sit, oppositum demon- sterioris, puta per fortius agens
strari non potest, ideo ad rationes prseveniens, vel per contrarium
adductas ppo opinione Philoso- impediens. Sed debet intelligi in
phorum respondendum est. antecedente, non habebunt acti-
Causa Ad primamy' Theologus bene ones propriaS; nec actualiter, nec
prima
polest concederet, quod causa prima aptitudinaliter, nec virtualiter et ;

privare
secundas potest ista causata non solum pri- bene sequitur quod non habebunt
suis
actiooibus.
vare suis actionibus, sed etiam proprietas essentias, quia quodli-
propriis entitatibus, quia ea po- bet activum per propriam formam
test annihilare. Nec concordat et virtutem habet virtualiter suam
cum Philosopho in ista propositi- actionem, etiam quando non actu-
one, quod omne sempilernum est for- aliter producit.
maliter necessariiwi, et hoc vocando Et ista expositio antecedentis 24.

omne seviternum sempiternum, potest haberi ex illo verbo Com-

quia seviternum simpliciter potest mentatoris, quod proBmittit, cojive-
non esse, licet non tali potentia nit istis, ut nullum ens haheat actionem
passiva intrinscca, qualis cst in propriam naiuralem, et subdit : Cum
corruptibilibus. enlia non hahchunt actiones proprias,
Aliter, licet Deus privet entia supple naturaliter vel aptitudina-
secunda actionibus suis, prseveni- liter secundum propriam natu-
 OUi^STlO VII. 303

ram, non habcbunt essentias proprias. tionem Aristotelis et s.ilvetur

eiis Illi aiitom contra qiios apgiiit ibi, ejus intcntio ;
quod hic otiam vi-
iiiduin
"u"8ir scilicet moderni, ponunt uniun detur posse li<'ri. Nam de hoc ad
uin
lit res agens omnia entia sine medio, sed pr.Tsens, l)reviter transeundo dici
,'ere
iprios non sicut Christiani, (piia secun- potest,quod Aristoteles ibi arguit
otus.
dum Augustinum 7. de Civit. c. 30. contra Platonem probando, quod
sic Deus res, quas condidit administrat, iderc non sunt necessarise ad ge-
ut eas agerc proprios niotus sinat. Licet nerationem, quia sufticit hoc ali-

enim posset agere omnia, et sic quid ad generandum hoc aliquid;

agcndo, entitates quidem rerum scd nec idese possunt generore hoc
non destrueret, sed eas, quas oti- aliquid, quia si generans non est
osas et vanas relinqueret; maluit hoc aliquid, nec genitum erit hoc
tamen eis, sicut entitatem, sic et aliquid. Utraque consequentia sa-
virtutem propriam
activam et tis tenet non esse genitum per
tribuere actionem, non enim uni- ideam Platonis, nec tamen exten-
versaliter rebus
perfectionem donda est ad propositum nostrum,
subtraxit, cujus sunt capaces. scilicet de Deo, quia si idea gene-
Ad secundam formam (q) mate- raret, esset generans univocum,
rialem non negat Philosophus im- quia ejusdem speciei non est;

Idea
mediate induci in materiam a Dco, autem aliqua causa univoca neoes- non
imo inferius in quaestione de bona saria, nisi composita et materi- generat.
Deus est
fortuna dicetur, quid Aristoteles alis, sicut genitum est composi- causa
sequivofia
sensit de anima intellectiva, de tum et materiale. TIoc pro prima generali-
onis.
c t. 28. intentione ejus 7. Meiaphys. ubi ad- parte rationis, scilicet quod ideae
eo-at
imenta-d^icitur Commeutator ; et videtur non sunt necessarise.
S' dicere quod nullum immateriale Pro secunda parte, scilicet quod
iponit
possit transmutare materiam im- ideae non possunt generare, facit
U'isl. ^

"•21. mediate, et si intelligat de Deo» illud quod si generans univocum

ad
nem. sicut vidctur spccialiter per illud non sit hoc aliquid compositum et
verbum, dicentibus mundum ge- materiale, nec genitum erit hoc
nerari, negaret eum Theologus ;
aliquid. Deus autem, et potest
et eamdem sententiam dicit in esse causa generationis, et requi-
commenlo tertio, post, illud quod movet ritur ad generationem, non sicut
maleriam, necessario est corpus hahois causa univoca, sed aequivoca, et
qualitatem activam, aut polentiam, quce hoc suprema, in cujus virtute agit
ayit per corpus habens qualitatem acti- omnis alia causa, tam univoca
vam, et imponit Aristoteli quod quam aequivoca.
idem sensit. Ad tertium (r) absolute conce- Ul inquit
Averr. 12.
.2^-.^ Sed melius videtur, quod quando dendum est tam Aristotelem quam Met.
psiiione
Wet.
littera Aristotelis potest
^ habere Averroem Deum posse immcdiate com. 41.
et
q. sanum intellcctum, et littera movere corpus, negasse. Et in hoc
Commentatoris sanura intellc- liabct Theologus utrumque ncga-
ctum habere non potest, quod di- re. Posuerunt tamcn Deum move-
catur Averroem non habere inten- re Coelum mcdiate, scilicet me-
 3U4 QIJODLIBET.

diante Intelligcntiam, qiia) est Aristoteles quod Deus necessario

propria motrix Coeli. Dc lioc ani- simpliciter illud causarct, sed
plius tangetur respondendo ad tantummodo nccessitate inevita-
tcrtium argumentum principale hoc posito illo primo,
bilitatis, et

ad qusestionem. vel praivio, quod requiritur.

26. Ad quartum (s) quod confirmat In neutro autem istorum con-
istas tres probationes, dici potest cordat cum eo Theologus, quia
quod non est de intentione Aristo- ponit, quod Deus per voluntatem
telis, quod Deus absolute necessa- libere et contingenter se habet ad
rio causet quidquid immediate quodcumque causabile cxtra, et
causat, hoc est, sine causa media hoc exclusa necessitate non so-
agente, sicut dicetur inferius de him immutabilitatis, sed etiam
anima intellectiva in qucestione de inevitabilitatis.
bonafortuna. Sedsecundum ipsum, Concedo ergo, quod Aristoteles Negarel
Aiibtot.
Deus necessario agit quidquid secundum sua principia negaret aljqua
fieri poEset
potest agere immediate, hoc est, Deum multa posse immediate inimediate
a Deo.
sine omni mcdio sive agento ad causare, puta omnia illa, in quo-
ipsum, sive ad aliquod prsevium rum productione est simpliciter
disponens ad illud, et sine omni contingentia; absque utraque ne-
medio causato, sive praevio ad ccssitate prsedicta; sed in hoc
illud; illud ergo quod sine omni Theologus contradicit sibi, sicut
medio causato prsevio, sive cau- dictum est. Est ergo dedemonstra-
sante prsevio, potest agere, hoc tione, conclusio principalis et or-
necessario agit. Et ratio hujus est dine quarta, quod
ista, soilicet
apud eum, quia ex quo istud a Deum habere omnipotentiam im-
solo Deo immediate omnino de- mediate, rcspectu cujuscumque
pendet, ipsius novitas in essendo, causabilis, licet sit verum, non
sive contingentia non reduceretur, tamen est nobis demonstrabile,
secundum ipsum, ultimate, nisi in demonstratione quia.
aliquam novitatem in Deo. Et sic
intcndit ipse arguere 8. Physic.
V COMMENTARIUS.
quia illa novitas motus in univer-
sali, sive omnino primi causati,

quodcumque illud esset, esset im- (p) Sed licet. Hic respondet Doctor te- 10.

mediate a Deo sine omni causa neiido opinionem Theologorum quod non
media agente, vel disponente, et est inconveniens concedere Deum, posse
sine omni causato medio. privare omnia alia a Deo suis entitatibus,

Dc autem, quod potest Deus

illo nec in hoc liabet concordare cum Phiioso-

immediate causare, sine, scilicet pho. Nec simililer concordat in hoc, quod

causa media agente attingente omne sempiternum sit formnliter necessa-

iUud, dum tamen sit aliqua causa rium, etc. Secundum enim Philosophum, 9. Metapb
context.
dispositiva ad illud, vcl saltem sempiternum non habet materiam,qu8e est 17.
Tnde
aliquod causatum prsevium re- causa corruptionis intrinseca, est tamen dicatur
seTiternuD
quisitum ad illud, non diceret a Deo annihiiabile. Et dicitur eeviternum,
 ,

QU/ESTIO VII. 305

quia mensuratur fevo, ut expositum est liltera Aristotelis potest habere sanum iii-

in srcundo disl. "1. Dicit ctiam Doctor tellectuin, et littera Commentaturis samim
quod lieet Deus privet causas secuiRlas inlellectum habere noii potest, (|uod di-

actionibus suis, non tamen sequitur quod catur Averioem non habere intentionem Speculare.

privet suis entitatibus ;

posito enim quod -\ristoteIis, et salvetur ejus irttentio, (juod
ignis nunquam calefaceret, non sequitur hic etiam videtur i)0.sse fieri. Nam de hoc
propter hoc quod non sit ignis. Exponit ad prfesens, quasi transeundo dici potest,
etiam Commeiitatorem, (juod debet intel- quod Aristoteles ibi contra Platonem pro-
ligi de aptiludine, quia si privaret Deus bando quod ideoe non sunt necessariae

ignem aptiludine et virtualilate ad agen- ad generationem, quia sufficit hoc aliquid

dum, non esset ignis, quia talis aptitudo ad generandum hoc aliquid, sed nec ideae

et virtualitas consequitur formam essen- possunt generare hoc aliquid, quasi gene-
tialem ignis. rans non est hoc aliquid, ncc genitum erit

(q) Ad secundum respondet quod abso- hoc aliquid. Utraque consequentia satis

lute esi concedendum iPliilosophum et tenet contra ideam Platonis, nec tamen
Averroem negasse Deum posse immediate extendenda estad propositum nostrum, sci-

movere cnclum. Sed in hoc habet Theolo- licet de Deo, quia si idea generaret, esset
gus utrumque negare, quia ponit Deum generans univocum, quia ejusdem speciei;
movere in tempore, et expectare tempus, non est autein aliqua causa univoca ne-
ut exposui m secundo el in terlio. Posu- cessaria, nisi composita et materiaiis,
ere tamen ipsi movere cfjelum mediate, sicut genitum est compositum et materi-

scilicet mediante Intelligentia ,

qu;» est ale ; hocpro prima parte rationis, scilicet

propria motrix ca^Ii. Sed de hoc tangetur quod idese non sint necessarioe. Pro se-
ampHus, respondendo ad tertium princi- cunda parte, scilicet quod ideoB non pos-
pale. sunt generare, facit illud quod si gene-
(r) Ad tertium respondet quod Theo- rans univocum non sit hoc aliquid com-
logus non negat forraam materialem, im- positum et materiale, nec genitura erit

mediate induci in materiam a Deo, imo hoc aliquid. Deus autera, et potest esse
inferius in quasstione de bona fortuna, causa generationis, et requiritur ad gene-
scilicet ultima, dicetur quid Philosophus rationein, non sicut causa univoca, sed
sensit de anima intellectiva. De intentione oequivoca, et hoec suprema in cujus virtu-

ejus 1. Mel. texl. com. 28. ubiadducitur te agit omnis alia causa, tam univoca
Commentator, et videtur dicere quod ne- quam aequivoca. De istis ideis, an sint
que immateriale possit transmutare ma- causa generationis, etc. vide expositionera
teriam immediate. Et si intelligat de Deo, Doctoris sujjer 1. Met. in opere suo, quod
sicut videtur specialiter per illud verbum, imitulatur opus aureum.
dehenlibus mundum generari, negaret (f) Ad ullimum respondet quod non est
eum Theologus, et eamdem sentenliam de intentione Aristotelis quod Deus abso-
dicit Commentator 3. post illud quod mo- lute necessario causet, quid^juid iniraedi-

vet materiam, necessario est corpus habens ate causat. Nam secundum ipsum, anima
qualitatem activam, aut potentiam quai intellectiva iraraediate est a Deo, ut pa-
agit per corpus, habens qualitatem acti- tet 16. de Animalibus, et tamen non
vam. Et imponit Aristoteli quod idem causatur necessario, et hoc, quia ipsara
sentit. Sed mclius videtur quod quaiido aniraam proecedit necessario organi/.atio,
Tom. XXV. 20
 ;

30G QUODLTBET.

ei materia in qua recipitur. De lioc vidc r'otest autcm illius conclusionis

Doctorein infra, 7. ullim. cl in\. d. 43. adduci alia probatio talis : Causa
effectiva quanto superior, tan^o
SCHOLIUM. porfectior in causalitate; ergo si
supra istam datam est alia in infl-
Quinta conclasio hujus qusestionis est,
nitum superior in causando, illa
demonstrabile esse a posteriori, quod Deus
erit in infinitum perfectior in cau-
est omnipotens mediate vel immodiate, id
est, potens producere omnia, vel per se, vel
salitate, et per consequens habebit
cum aliquo medio. Probatur primo, quia causalitatcm infinite perfectam.
necossario datur status in causis, ita ut Causalitas autem causata, vel de-
tota universitas causatorum sit ab aliquo pendens in causando, non est in-
extra eam, et illud est Deus, de quo late 1.
finite perfocta, quia est imperfecta
d. 2. q. 2. a num. 11. Secundo, in quodcum-
respectu illius, a quo dependet
que potest causa inferior, potest et superior,
saltem mediaute causa proxiraa. Adducit ergo si in infinitum ascendatur in
duas instantias, quas resolvit per hoc quod causis, aliqua erit omnino incau-
unum tantum est ens a se, ut loco cit. pro- sata, nec dependens in causando,
bavit, et per consequens unum agens a se.
et per consequens in illa erit
status, sic quod ipsa erit effectiva,
Qiiinta conclusio principalis est non causata, nec dependens in
27.
ConcV. 5. ista, quod demonstrabile est viato- causandO; et ab ipsa est omnis
ri demonstratione quia, Deum esse causalitas causae inferioris, vel
omnipotentem mediate vel imme- saltem in virtute ejus causat.
diate, hoc est, quod possit causare Ex hoc ad propositum sequitur, In
quodcum-
quodcumque causabile, vel imme- quod in quodcumque causatum que
potest
diate, vel per aliquod medium, potest aliqua causa inferior me- causa
quod subsit causalitati ejus. diate, vel immediate, in illudidem potest inferior,

Haec conclusio probatur perhoc, potest illa causa superior, et hoc superior _

saltem
quod necesse est statum esse in saltem mediate causa proxima, et cum
Text. 5. inferiori.
causis efficientibus, et hoc proba- per consequens prima causa ha-
tur secundo Melaphysicce ; et probatio bet omnipotentiam secundum in-
Aristotelis, breviter nunc tangen- tellectum pertinentem ad istum
do, stat in hoc Tota universitas
: articulum.
causatorum causam habet, non Ista ratio videtur dupliciter (u)
28.
autem quse sit aliquid istius uni- posse impediri Primo, quia di-
:

versitatis quia tunc idem esset ceretur quod in ordine causarum

ergoaliquidextratotam
causa sui ; efflcientium, licet status sit ad
Universitasuniversitatem illam. Si ergo in unum principium efflciens, tamen
causarum .
l n • • • l
istud non est Deus, sed aliqua In-
t

causam causis non asccndatur inmrinitum,

extra^e, ^on solum quselibet est causata, telligentia movens primum Coe-

d!^2?"q.^2. S6d tota multitudo erit causata, et lum. Nec ratio naturalis deducit,
per consequens ab aliquo extra quod ultra tale movens Deus im-
totam illam multitudinem ; ergo mediate moveat, nisi in ratione
in illo erit status, tanquam in causae finalis. Sicut videtur Philo-
simpliciter primo causante. sophus illum modum movendi ap-

tl
 .

QUyfiSTIO VII. 307

propriare ipsi Deo 12. Met. ul)i ait, losophtis ibi 8. Physic. intellexit de potentia
infinita intensive, et non tantuni secundum
qiiod iiiovet sicut aniatum et de-
diirationem intinita, quia nulla virtus potest
sideratum.
moveresempor.nisi vel asovel virtiite altc-
iicum Secundo diceretur, quod efficiens rius, et sic ad aliquam status, quae moveata
uluiii
esl l)rimum quodcumque sit, non se, quie etiain consequenter est a se, et infi-
i a se,
; per probatur habere potentiam respc- nitiim intensive, quia nihil est limitatiim
lequens nisi ab alio id limitanto. Vide de hoc 1. d,
Qum ctu omnis causabilis qualiter-
'ens 2. (j. 2. a num. 20. Ad consequentiam illam,
lepea- cumque, scilicet immediate vel
licet infinita potentia sit omnipotentia, non
ens.
mediate, scd tantum respectu tamen concluditur hoc demonstrative, quia
onmium causabilium in sua coor- Philosophus negaret dabilem esse omnipo-
dinationc; oportet ergo probare, tentiam immediatam, quia non est notam

quod praeter illa non esscnt alia naturalitor eam dari. Argumentum ergo
probat tantum quintam conclusionem, id
possibila causari extra illam coor-
est, Deum esse omnipotentem mediate vel
dinationem. Ista duo excluduntur immediate, et non facit contra alias.
per hoc quod non est nisi unicum
ens a se, sive non ab alio/ ex hoc
enim sequitur quod non est nisi Ad argumenta principalia. (a) 29.

unicum agens non dependens in Ad primum, primo videndum est

agendo, quod enim dependet in de antecedente, et postea de con-
essendo, si agat , dependet in sequentia. De antecedente dicunt
agendo. quidam quod Aristoteles non in-
tellexit primum ens esse intinitse
COMMENTARIUS.
potentiae intensive, sive vigoris,
(t) Quinta conclusio probalur, etc. Et sed tantum extensive, sive dura-
probatio stat primo in hoc, quod in causis tione. Katio enim sua non plus
essentiahter ordinatis est status ad unam concludit, nisi quod ipsum movet
primam, et adducit duas rationes, quas motu inflnito, quia rhotus ille non
etiam adducitm primo disl. '2. et ibi eas est infinitus nisi duratione, et ad
exposui. Ex hoc prtemisso infert, quod in hoc videtur sufflcere virtus infinita
quodcumque causatum potest causa infe- in duratione.
rior, potest etiam superior, sakem medi- Contra dupliciter Primo con- : 8. Phys.
ad
ante causa proxima, et sic hoc modo prima tra illud, quod imponitur Aristo- linem.
Arist.
causa habet omnipotentiam. teli. Secundo contra rationem, '
voluit
(ii) Ista ratio videtur dupliciter posse quse ad hoc adducitur. De primo, Deum esse
inlinit;i>

impediri, scihcet quod stante sfatu Aristoteles enim ex hoc quod potenliae
in-
in causis, non sequatur primam mediate Deus est infinitae potentiae, con- tensive,
non
concurrere ad omnem effectum secunda- cludit quod non potest esse in tantum
extensive,
rum causarum, quia primo diceretur, magnitudine, nec haberc magni- seu
secundum
quod iUud primum efficiens, ad quod tudinem, quia nec infinitam, cum durati-
onem
est status; non esset Deus, sed aliqua In- nulla talis sit, nec finitam, quia
telligenlia movens primum coelum, etc. quacumque potentia in magnitudi-
SGHOLIUM. ne finita posset aliqua esse major.
Ad primum, rejecta resolutione aliorum, Intelligit ergo in antccedente ta-
de quo 1. d. 8. q. ult. respondet quod Phi- lem infinitatem potentire, cum qua
 308 QUODLIBET.

secnndum intentioncm ejus, non tamcn eorum concedunt

multi
posset stare oppositnm conse- quod potcst movere motu inflnito,
quentis, scilicet habere magnitu- etiam a parte ante, sicut omnes
dinem, vel csse in magnitudinc, concedunt, quod a parte post,
quia hoc esset dicere, quod faceret tamen differunt a Philosopho in
consequentiam quae
,
secundum hoc, quia Philosophus ponit istnm
intentionem ejus, non teneret, si potcntiam nccessai'io conjunctam
oppositum conscquentis possct actni, quia inter extrema, secun-
starecum antecedente. Nunc au- dum se immutabilia, est habitudo
tem cum potcntia intinita secun- "jlomnino necessaria talia, secun-
;

dum durationem potest stare op- dum cum, sunt Deus et Goelum,
positumconsequcntis, scilicet esse ergo intcr ista est habitudo nc-
in magnitudine, sccundum inten- cessaria neccssitate immutabilita-
tionem ejus, cum manifestum sit tis, ad quam scquitur motum, qui

Ooelum habcrc magnitudincm, et causatur ad hoc in illo, csse ne-,

tamen secundum ipsum habet po- cessarium non illa nccessitate,
tentiam infinitsc durationis, imo quae repugnat motui, sed neces-
.secundum ipsum 9. Metaph. et 1. sitate incvitabilitatis, non potest
Text.
C(cl. et Mimd. et in multis aliis ergo cessare, Nec concordat se-
com. 17.
Text.
locis: Omne sempiternum
"^ est for- cum Theologus in prima propo-
com. 12. maliter nccessarium, et ita, si est sitione, inter extrema, etc. Nec
et mde.
activum, habet potentiam activam in sccunda de Coelo, quia non
inflnitam secundum durationem ;
ponit movere necessario compe-
ergo in antcccdentc non tantum tere Deo actualiter; ponit tamen
intelligit ille de potentia inflnita posse inlinito temporc movere.
duratione, sed de aliqua alia, quae Ex isto posse, sicut ex ipso mo-
repugnat magnitudini, illa autem vere, concludi potcst infinitas
non est nisi infinitas intensiva. potentise.
Concedo crgo cum ista conclusi- Sed numquid intcnsivc? Dico 31.
Xulla
one, quod Aristotcles sive suffici- quod sic, nulla enim virtus potest virtus

enter probaverit intcntum suum, pcr infinitum tempus movcre, nisi jP°*^^^

vel a se, vcl virtute alterius, et ^empor.

sive non, intellexit de infinitate movere
potcntise intcnsiva. tandcm oportct stare ad aliquam *
nisivei
se, vel
30. Sed tunc rcstat secundum, scili- primam, quse movet ex seipsa. virtute

cet de probatione, qualiter, scili- Aristoteles ergo arguit de potentia

cet ejus probatio procedat. De hoc primi moventis, qui non movet
dico, quod tanta pcrfectio potest virtute alterius; sed a se ; et ex hoc
concludi dc potcntia, cx hoc quod potest inferrc, quod ipsa sit infi-
sufiicienter potcst in talem actuni; nita intensive. Quod autem habet
quantum potest concludi ex hoc a se potentiam activam, habet a se
An quoderit intalcm actum; etsi ergo entitatem; quod autem habct a se
posSt"Seantecedcns Aristotclis , scilicet aliquid, habct illud in tota plenitu-
^vidiT°' q^od Deus movet motu inhnito, dine, quse sibi potest competere ;

d. 1. q. 4.
faisum sit, sccundum Theologos nihil enim habetur limitate in ali-
 ; ;

QUiCSTIO VI 309

quo, nisi habentnr ab nliquo a^^cn- tinm, et lioc totum intelligendo de

te determinnnte illnd nd certnni omnipotentin immedintn i"espectu
grndum, quin si unum ens imbent cujuscum(iue possibilis.
a se pleniLudineni entitntis, et Cum jjrobatur, quod infinita po-
aliud ens non iinberet a se talem tentia sit omnipotentia, quia infi-
plenitudinem, sed entitntem limi- nita non potest excedi,
potentin
tatam, omnino nulln esset ratio, nec intelligi excedi quspcumque
;

quare illud plus liaberet plenitudi- nutem ])otentin, qua3 non est omni-
nem entitatis, quam istud ; sed potentin, potest intelligi excedi.
videtur esse casus, qui non potest Responderet Philosophus, quod
esse in his quse sunt a se. Ex hoc potentia suprema non est omnipo-
igitur, quod prinuim movens mo- tentia, sicut intelligimus omnipo-
vet a se, etper consequens, est a t(mtiam, et tamen est inflnita po-
se, cum totn plenitudo potentise tentia; non ergo potest intelligi
activae et entitntis non possit esse excedi secundum intensionem,
sine infinitnte intensiva, sequitur quin sic inflnita est. Sed licet pos-
quod ipsum sit inflnitse potentise sit intelligi excedi nliquo modo
intensive. secundum extensionem, quia non
Contra hoc, quod accipit in an- est omnipotentia, non tamen pro-
tecedente, quod movet motu in(i- prie hoc intelligi potest, quia non
nito, quia ffique habetur, secundum sine contradictione, quia diceret
te, propositum, si moveret motu Philosophus, quod omnipotentiam
injfinito, sed a se. Concedo quod vis immedintam respectu cujuslibet in
principalis in hoc stat, quod est aliquo eodem esse, includeret con-
movere a se, sed aliquam eviden- tradictionem, quia destrueret or-
tiam liabet rntio de motu infinito, dinem essentialem causarum.
quia secundum Aristotelem motus Verum est ergo, quod suprema Potemia
suprema
primus est primo infinitus, et itn potentin nctiva, sive potentia infl- non
ille est magis proprius primo mo- nita est omnipotentia, sed non est ^™°°J.''''''"
esse onini-
venti ; primitns autem
motionis notum per rationem naturnlem, potentiani

est medium proprium nd proposi- quod suprema potentia possibilis ^'"^"^'J'^

tum, ut intelligntur in anteceden- etiam intensive inflnita, sit omni-

te, movet motu infinito in prima potentia proprie dicta, quge, scili-
inflnitate, qua3, scilicet non est ab cet potest in quodcumque possibile
inflnitnte motus alterius, sed a immediate.
sola virtute illius moventis.
32. De consequentia autem, licet COMMENTARIUS.
Non
squitur
inflnita potentia activn sit vere
tiiraliter
icluditur
omnipotentin, non tamen sequitur, (a) Ad argumenta pnncipalia. Primo
nfinita si ratione naturali potest concludi arguit, probando, quod Deum esse omni-
itentia
r^o et hoc habere inflnitam potentinm poientem, possit naturah ratione demon-
nipoten-
tia ergo et omnipotentiam, quia non strari, quia naturali ratione demonstratur
nediala.
cst notum ratione naturnli inflni- esse infinitiB potentias; ergo et omnipo-
tnm potentinm esse omnipoten- tcntinB. Antecedens patet S. yV///.v. (exf.
 310 QUODLIBET.

com. 78. Deus movet tempore infinito ;

omnipotentia, sed tantum primo
ergo est infinitffi potcntisE, etc. modo, ut scilicot importat poten-
Respondct Doctor primo ad antecedens, tiam causativam omnis causabilis,
et responsio patet hic, et m primo d. 2. id est, possibilis, quomodo nec
q. \. ubi prolixe pertractata est auctori- Filius est possibilis, nec Spiritus
tas Philosophi. Et dicit Doctor quod Plii- sanctus, licet sit producibilis, quia
losophus per hoc intellexit de potentia non est causabilis, nec in alietate
imperfecta intensive, et non extensive naturse producibilis. Secundum
tantum, puta, quod semper duret, quia ergo quod Sancti loquuntur de
nulla virtus potest movere per infinitum omnipotentia, scilicet pro potentia
tempus. causativa omnis causabilis, quse
est communis tribus personis,
SGHOLIUM. absolute concedendum est, quod
omnipotentia non respicit actum
Ad argumentura ad oppositum deductum notionalem intrinsecum, et si ergo
num."_2. respondet, omnipotentiam proprie
posset demonstrari Deum esse
sumptam, ut de ea loquuntur sancti, habere
pro objecto causabile non producibile vel
omnipotentem, non tamen poten-
notionale, de quo late 1. d. 20. ubi etiam tem in tales actus notionales.
locum Augustini hic adductum explicat, Sed contra hoc est difficultas in
vide ibi. Hic assignat bonam rationem n. 36. auctoritatibus Augustini et Ri-
quare omnisciens, omnivolens inferunt scire
chardi adductis.
et velle notionalia, et omnipotens non infert
posse in ea, quia scilicet sunt scibilia et
Ad auctoritatem Augustini quse 34.
Expositio
volibilia, sed non sunt possibilia. allegata fuit prius in contrarium, mirabilis
ad
dici potestquod ista consequentia, auctorita-
tem
Ad primum (b) argiimentum in si Pater non potest generare Aujjustiai
33.
contrarium, quod scilicet est de Filium, vel non sequalem Filium, Negatio
actus
generationeFilii. Respondeo, quod non est omnipotens, non est for- DOtionalis
qucmodo
potentia activa potest intelligi malis eo modo quo arguitur a de- infert
negationen
proprie, quia pro potentia causa- structione partis in quantitate ad omnipo-
tentise.
Omnipo- tiva, ciii correspondet possibile, destructionem totius, sed est a de-
tentia
sumitur id est, causabile ; alio modo potest structione posterioris necessario
pro
potentia
intelligi magis extensive, pro po- consequentis ad destructionem
activa
omnis
tentia respondet
productiva, cui prioris, quia si non posset gene-
causabilis, possibile, id est, objectum produ- rare Filium, aut Filium sequalem,
vel pro
productivo cibile, et ita omnipotentia potest aut hoc esset, quia non competit
omnis
produci- intelligi dupliciter : Primo modo, ejus perfectioni essentiali, aut
bilis.
Sancti potentia causativa omnis causabi- quianon competit ejus proprietati
sumunt
primo lis. Secundo modo potentia produ- personali. Non secundo modo,
modo.
Filius non ctiva
omnis producibilis. Si se- quiailla persona est a se, ct ideo
est
possibilis.
cundo modo inteliigeretur, solus non repugnat proprietati suae ali- v/

Pater omnipotens, qiiia solus Pa- quid primo

active producere. Si

ter habet fontalem foecunditatem modo, ergo non habet naturam

ad producendum omne producibile. perfectam, oui possit in aliquo
Sancti vero non sic loquuntur de supposito, competere potentia
 ;

QU/«STIO VII. M\

productiva omnis pi'0(lncibilis et ; mere contingenter, et jioque inde-

si ergo negntio nctiis notionalis |)ondenter se habet, tamcn ex hoc
non infert rornialiter ne^ationeni sequitur quod illeistum faciat Ideni
cauBatum
onmipotentirp, tamen gratia ma- nullipotentem, quia non possunt non potest
egse a
teriae tenet conseqiientia do ista esss duae causoe totales causantcs duabus
causis
persona, cui non repugnat ratione idem causatum, quia vel illud bis totalibus
ejusdem
proprietatis su?o actus talis no- acciperet esse, vel non utraque ut crdinu.

tionalis. distincta ab alia esset causa com-

p. ult. Sed contra hoc arguitnr, per lioc pleta. Iste autem, qui, per te, po-
quod omni|)otentia vidctur proprie nitur concordare cum illo in voli-
respicere Deum, vel personam tis, per suam propriam volunta-

divinam pro objecto, juxta illud tem potest esse causa totalis et
Richardi 12. dc Trin. ubi arguit, completa volitorum ergo illc non ;

quod si duo essent omnipotentcs, potest esse causa totalis distincta

unus faceret alium nullipotentcm,
quod non sequeretur, nisi respe-
ctu omnipotentiso in uno eorum,
objectum esset alter omnipotens.
35.
Ad hoc potest dici, sicut dictum
.
rcspectu eorumdem. Et sicut est
de duobus, ita de omnibus; ergo
per voluntatem illius ex parte ob-
jectorum potest ille fieri nullipo-
tens, hoc est non potens aliquid

10
essent
Dii,
est ad argumentum Augustini, ponere in actum, voluntate istius
loiuodo quod non tenet illa consequentia prseveniente, ut distincta, et totali-
unus
aceret tanquam a toto in quantitate, est ter causante idem.
ilium
36.
liipoten- omnipotens; ergo est potens circa Sed contra responsiones istas ^y:idius
leiu.
alium Deum sive circa alium om- datas ad auctoritates Augustini et de Roma
lib. 4.
nipotentem, quia alius Deus, si Richardi arguitur per hoc quod dist. 20.

poneretur, non esset objectum formaliter sequitur, si Filius est

omnipotentiae proprie dictse, sed omnisciens ergo est sciens gene-
;

necessario esset a se. Sed conse- rationem Patris et consimiliter,

;

quentia sic tenet per locum ex- si est omnivolens, est volcns istam

trinsecum Uno modo, quia unus

: generationem ergo a simili de
;

omnipotens posset sua voluntate omnipotentia, sequitur in conse-

omnia possibilia et compossibilia quentia vera et formali est omni- ;

producere; alius vero omnipotens potens, ergo est potens in genera-

posset ex sua voluntate eadem tionem illam, et non lantum gra-
possibilia impedire ergo ille fa(;e-
; tia materise, sicut dicit responsio.
ret illum nullipotentem, non Hic potest dici, quod in omnibus
agendo aliquid circa ipsum, sed istis nomini1)US : Oninijwtens, omni-

circa objectum potentiae ipsius. scicns, omnivolens est distributio,

Si dicas illum cum isto in obje- non actus, scd objecti ipsius actus;
ctis volitis universaliter concor- ergo formalitcr inferri potest de
dare. objecto lioc et illo, et ita de qui-
Contra, quamquam illud vide- buscumque objectis actus talis
atur esse pura fictio de illis, re- nunc autem scientine et voluntatis
spectu quorum utraque voluntas divina? in quacumque persona di-
 312 QUODLIBET.

vina, objectiim simpliciter est quod Deus potest in omne causa- art. 2.
Hsec :

actus notionalis, non sic est obje- bile, mediate vel immodiate, ita Anf,'elus
est
ctum omnipotentiae igitur for- ;
potest demonstrari in particulari, creabili-,
secundiim
maliter omnisciens et omnivolens quod possit in hoc, quando minor, D. Thom.
est
infcrunt scire et velle actum noti- mediante qua infertur talis con- tantum
onalem, non sic omnipotens posse clusio, est evidens vel demonstra- credita.
eS^^Srie,
,.?* actum notionalem. Ratio illius ta, non, quia secundum
alitei*
volibile,
sed non differentise est, quia actus notiona- Philosophum primo Priorum con- ,

possibile.
lis est quid scibile et volibile, non tingit scire de omni mula esse
autem simpliciter possibile, proiit sterilem, et ignorare de hac mula,
possibile intelligitur causabile, si haec minor est ignora, scilicet
quia etsi habeat rationem boni et hanc essemulam; nunc autem minor
veri, non tamen rationem causa- respectu hujus conclusionis ; Deus
bilis et causati. potesl causare Angelum, est ista : An-
gelus est causahilis.

COMMENTARIUS.
De autem minore
ista dicitur,
quod tantum est credita, et non
demonstrabilis, et ideo conclusio
(b) Ad primuni Ad oppositum, arguit

Doctor probando, quod non possit quovis

sequens est tantum credita, licet
modo demonstrari Deum esse omnipoten-
major universalis sit demonstra-
bilis.
tem, quia si hoc potest demonstrari , ergo
Deum posse generare Fihum potest de-
Dicitur secundo, quod ista
et

monstrari ; consequens est falsum, ergo.

minor neganda esset secundum
Ratio ista cum sua responsione patet hic
Philosophum, et ita conclusio.
in littera, et in primo exposita Posuit enim Philosophus ut dicunt (
est, d. 20.

ubi exposui auctoritatem Augustini ; vide

isti) omnem Tntelligentiam esse
simpliciter a quia posuit
se,
ibi.
omnem Intelligentiam esse neces-
sariam, sicut patet 12. Metaph. cau- Text. 43.
SGHOLIUM.
satum autem ab alio est ex se non
ens, et de se possibile quod autem
Ad argumentum secundum n. 2. adductum
;

respondet, si ligec : Angelus est creabilis, est simpliciter necesse esse, nuUo
posset demoustrari, similiter demonstrare- modo est possibile; non ergo po-
tur Deum posse creareipsum, juxta quintam suit Aristoteles, ista contradicto-
conclusionem, sed D. Thom. dicit, tantum Intelligentiam
ria, scilicet esse
esse creditum Angelum esse creabilem. Se-
necessariam, quod plane posuit,
cundo, quod Philosoplius id, neget, quia
posuit intelligentias esse a se, quia posuit
et tamen eam esse causatam ab
esse necessarias. Henricus vero ait Philo- alio.
sophum posuisse, intelligentias esse infini- Dicituretiam a quibusdam, quod Henric.
tas, et consequenter a se. qiiodl. 6
Aristoteles, posuit Intelligentiam q. 14.
Text. 41.
i' esse inflnitam, et ex hoc sequitur s. 8.
17.
Cap. 20. Ad aliud (c)argumentum de etiam quod ipsa sit a se, quia quod Physic
Text. 41.

^'^^"ummse
creationo Angelorum concedo , est ab alio, est flnitum. Antecedens
1- ^^- quod sicut ista demonstratur, probatur, quia 12. Metaph. cap. 4.

I
 gUiESTIO VII. 313

repctit ostensum esse, qnod non Uespoiidet Doctur quod si h;uc iniiior

convenit prinium movens liabere scihcet Antjclus est creabilis, potest de-

magnitudinem, quia liabet poten- inonslrari, potest etiain deinonstrari De-

tiam infmitam, et linitum non 11 in posse ipsum creare. Sed de ista

Opinio
habet potentiam inlinitam. Post ininore chcit Thoinas prima parte sum. S. Thom.
illud statim in principio 5. cap. q. (JO. art. 2. quod tantuin est credita,

quserit, utrum ponendum sit unam et non demonstrahihs. Dicitur secundo,

talem substantiam, aut plures, et quod ista minor esset neganda apud
determinat quod plures socundum Philosophuni, et ita conclusio ;
posuit

numerum lationum; intentio ergo enim Pliilosophus, ut dicunt isti, omnem

sua est, comparandoconclusionem Intelhgentiam esse a se. Dicitur etiam

praecedentem ad conclusionem a quihusdam, quod posui* omneni inteUi-

sequentem, quod plures sint sub- gentiam esse infinilam, et sic sequitur

stantiffi sine magnitudine, quia quod sit a se. Sed quia tota ista materia

intinitae potentiae. hic est clara, et prohxe exposita partim

Item cap. 5. post principium :
in primo dist. 2. scihcet ihud, quomodo
Palam, inquit, est, quia tot substantias potentia infinita non est in magnitudine,

neccsse est esse natura sempitcrnas et nec per se, nec per accidens^ et quomodo
immobiles secundum se, et sine marjuifu- sequeretur quod posset movere in non
dine propler proidiclam camam, in 4. tempore. Vide in responsione ad princi-

cap. scilicet habere potentiam palia argumcntaprimce qucestionis, d. ^.

inflnitam, quia illa non potest esse partis. 1. et illud aliud, scilicet quomo-
in magnitudine, nec flnita, nec in- do secundum mentem Philosophi, omnis

flnita, quia nulla est. Intelligentia (praeter primam) non sit

formaliter infinita, vide in primo dist. 8.

COMMENTARIUS. qucest. ult. ubi diffuse exposui istam ma-

(c) Ad aliud. Secundo principahter ar- teriam.

guit, quia si potest demonstrari, ergo

potest demonstrari Deum posse creare SGHOLIUM.
omne creabile, et per consequens et
Probat contra Divum Thomam et Henri-
ipsum Angelum esse creabilem, quod est
cuin hanc esse demonstrabilem juxta quin-
falsum, quia Philosophus posuit omnes
tam conclusionem 1. n. 27. quia uon possuut
InteUigentias esse a se, ut patet in 12. esse duae naturae intoUectuales inflnitfe et
;

Met . c. 5. textucom. 41. ubi postquam si esseut a se, esseut iufiuitse, quia utraque

ostendit substantiam separatam nuUam alteram intelligeret et veUet, et sic beatifi-

hal)ere magnitudinem per boc medium, caretur in se, et in alia, et uua poteutia
coniprehenderet duo objecta adiequata, imo
quia habet potentiam infinitam, et po-
comprcheuderet, quod uullo modo esset ob-
tentia infinita non potest esse in ina-
joctum ejus, scilicet aliam naturam. Vide
gnitudine, quterit utrum ponenda sit una alias multas ratioues ad hoc 1. d. q. 3. et 4.
tahs, aut plures, et determinat quod Quod vero id sit inflnitum, quod est a se,

plures. Est ergo non solum secundum patet ex ratione allata n. "M.

ipsum prima substantia immaterialis, sed

qUcGcumque infinita, et quali ratione est Sed quianuUi auctori imponen- 38.
Aristote-
a se necessaria. da cst sententia falsa, vel multum lem
 314 QUODLIBET.

non absurda, nisi habeatur expresse virtuti potentiae totaliter adaequa- Si

posuisse essent duo
Angelum ex dictis ejus, vel se(|uattir eviden- tur, imo nec una potentia potest infinita
esse a se, intellectu-
vide ter ex dictis ejus; et cum istud, habere duo objecta seque prima, aiia,
d. 8. q. 5 neutrum
Vide 1.
Anrjclnm esse ens a se sit non tantum essentia autemistiusesset primum intelligeret
d. 8. q. 5
et d. 4.
falsum, sicut patet, etiam sed objectum sui intellectus. Non er- alterura.

q. 1. valde absurdum, quia oppositum go essentia illius erit primum

ejus potest demonstrari, ut pate- objectum istius, sed nec erit obje-
bit, nec istud legatur expresse ex ctum secundarium, quia non est
littera Aristotelis,
videtur non entitate posterius quam si essen-
hoc sibi rationabiliter imponi. tia illius, cum sit infinita sicut
Dico ergo de ista minori: Angelus ista,nec per consequens est poste-
est duo opposita praedi-
caiisabilis, rius ea in intelligibilitate. Poten-
ctis Primum, quod illa est de-
: tiam etiam ita perfecte compre-
monstrabilis secundum; quod ,
hendere essentiam alterius sicut
illud fuit ab Aristotele concessum. propriam est impossibile, prseci-
Primum probo sic, non possunt pue quando natura propria non
esse du8e naturse intellectuales includit eminenter naturam alte-

v/ simpliciter infinitse; sed qugecum- rius,nec dependet essentialiter ab

quae natura intellectualis, si est a illaaltera, nec est ejusdem speciei
se, sive in causata, ipsa est sim- cum illa, quae omnia sunt vera in
pliciter inflnita ; ergo non possunt proposito de Deo, scilicet et Intel-
essG plures naturae intellectuales ligentia.
simpliciter incausatae. Prima est Secunda propositio hujus dedu- Quod est a
se est
incausata, alioquin non esset pri- ctionis, scilicet quod natura, quse iuSnitum.

ma; ergo quselibet alia est cau- est a se, est inflnita; patet ex illo,
sata. quod dictum est supra, qualiter
39. Prima propositio istius deducti- Philosophus probat primum mo-
Qucere 2.
d. 1. q. 3. onis probatur difFusius in qusesti- vens esse infinitae potentiae; quia
ubi ponit
septem one de unitate Dei nunc tango ; est a se potens, et ideo habet ple-
vias ad
probandum unam probationem, quia utraque nitudinem potentiae.
Dei
unitatem. illarum intelligeret alteram per- SGHOLIUM.
fectissime, tantum scilicet quan-
Contra eosdem DD. Divum Thomara et
tum ipsaest intelligibilis et com- Henricum probat iuse juxta intentionom
prehensibilis , et similiter una Aristotelis, Angelum esse creabilem,>ddu-

diligeret aliam, quantum ipsa est cendo varia ejus loca, et relutando soluti-
ones, qase eis adhibentur ab aliis aliter de
etiam utraque se-
diligibilis, et sic
Aristotelis mente sentientibus. Idem probat
ipsam comprehendit et diligit, et
secundum Averroera et Avicennara, de qua
ita utraque tam secundum intelle- re etiam fuse agit 1. d. 8. q. ult. Solvit loca
ctum quam secundum voluntatem in contrarium adducta ex Philosopho n.
beatificatur, tam in seipsa quam 37. per subtilissimam doctrinam. Vide mul-
in alia ; eamdem autem potentiam ta et prseclaradubia circa hanc qusest. apud
Leuch. hlc a § In ista qucest. etc.
simul comprehendere duo objecta
adsequata infinite est impossibile, Secundum, scilicet quod Aristo- 40.
Text. 52.
quoniam utrumque objectum toti teles concessit istam minorem. et idem

I
 .

OUi^STIO VII. 315

probo, et primo ex intentione sicut appetibile et intelligibile;

labent
rdinem ejus, 12. Mefap/t. Concedit enini hujusmodi autem movent non
entialeni
et ad omnia habere ordinem essenti- mota, sic autem Deus movet Intel-
unum
rimum alem inter se, et ma<;is ordinem ligentiam sibi proximam; ergo
:undum,
ilosophi.
essentialem ad unnm pi*imnm. causat i)itellif/ere ipsius Intelligen-
Nunc autem inlinitum intensive tiae ; sed illud intelligere, ut isti di-

non potest esse snbordinatnm es- cunt, secundum

Aristolelem est
sentialiter alicui alteri, nec sicnt idem quod substantia Intelligentiae.
ad finem, quia bonum inflnitum quod
Si dicatur, illud movere est
non est propter altei'umJ)onum ;
metaphoricum, et non proprie
bonum autem totius universi utro- aliquid causare.
que modo se habot, et scilicet in Contra, omnis intellcctio, quse
12. Met.
ordine entium inter se, et in or- non est eadem objecto causatur ab Text. 27
de
dine eorum ad optimum separa- objecto, et videtur quod effective, el 3.
anima.
tum; nec inlinitum potest esse secundum Commentatorem di- Text.
ibi 15.
Com. 36.
subordinatum alteri principaliori, centem, quod balneum in mente movet, Text. 79.
Balneum
quia habet virtutem activam infi- ul efficiens, et ut extra movet, ul finis. in mente
movet ut
nitam, et etiam secundum ipsum Probatur idem secundo secundum efficiens,
ut
in flne 12. Entia non volunt male di' intentionem Aristotelis 8. Phijsic extra, ut
flnis.
ext. lut.
sponi ; unus ergo princeps. quia ibi probat, quod movens infl- Text. 78.
et inde.
ienric. Respondetur quod Aristoteles nitse potenti?e non potest immcdi-
uod.. 8.
. 9. et ordinem concessit in entibus sepa- ate movere; coelum movetur,
ult.
ratis, quia secunda causa dependet igitur immediate al) aliquo mo-
a prima, licet non sit causaliter vente potentiae inflnitse, illud au-
ab ea, sicut est in speciebus nu- tem est Intelligentia propria mo-
merorum et flgurarum. trix; vult ergo quod illa sit inflni-
Quod Contra hoc; nihil est dependens ta, et per consequens non a se,
spendet
Ialiquu
ab aliquo in essendo, a quo non haec consequentia est superius
luoniodo
cipit ab
habet in aliquo genere causse esse, ostensa.
esse.
ext. 3.
et similiter de permancntia, et Pr?oterea ex eodem octavo argui-
non obstat illud de numeris, quia tur sic : Philosophus vult ibi, quod
numerus minor potentialiter seu movens moveat
inflnitse potentiae
materialiter acceptus est pars Coelum motu inflnitO; et non im-
majoris; pars autem habet rati- mediate ut dictum est; ergo me-
onem materise, ut habetur 5. Me- diate, scilicct mediante Intelligen-
taph. Partcs, inquit, todus ut ex quo tia. Et hanc esse ejus intentioncm,
caus(e sunt, et idem ibidem, horum scilicet movens flnitum movere
autem hoec <iuidcm quasi suhjcctum ut Coelum immediate, et movens
partes; numerus vero minor actu- inflnitum mediate, dicit Commen-
aliter et Cormalitor acceptus non tator 12. Metcph. comment. 41. sunt
est pars majoris, nec ab ipso sic moventia
igitur respectu Coeli duo
accepto depcmdet major in essendo. ordinata, tunc arguo sic Quan- :

ext. 36.
Praeterea in eodem 12. cap. 4. de documque sunt plura agentia es-
primo movente dicit, quod movet sentialiter ordinata, aut secundum
 .

316 QUODLIBET.

Idem io 1. accipit csse a primo ; cxcmplnm de tentione Averrois qui de intenti- i.et2.
d. 3.
q. 7. in Coelo, et igne; aut sccundum, licet one Aristotelis loquens in iraciaiu mu^ndl/et
solut. q.
non accipiat esse a primo, tamen de subslanlia Orbis c. 3. dicit sic • '
Metaph
aliquam influentiam; exem-
accipit Corpiis cfclesle non indigel lantum vir-

plum; Baculus motum accipit a tule movenle in loco, sed eliam virtule
manu, ut possit ulterius movere largienle esse et substantiam suam et

pilam; aut tertio modo ambo at- 'permanentiam mtcrnam, etc. Et post,
tingunt pumdem effectum imme- dixerunt quidam ipsum, scilicet Arislo-

diate, sed ordine quodam, primum, telem non dicere caiisam agentem Ccelum,
Tripliciler
unum,
scilicet principalius, et secundum sed tantum causam moventem, et illud
agens minus principaliter, tamcn ipsum fitil valde absardum. Ita posuit Ari-
subordiua-
tur eumdem efiectum attingit. Exem- stotelesCoelum esse formaliter
alteri.
plum de patre et matre respectu necessarium sicut Intelligentias,
generationis proliS; secundum quia universaliter omnem substan- Text. 17,
Text. 41.
opinionem ponentem matrem esse tiam sempiternam dixit formaliter
activam. Qusero ergo, quo istorum esse necessariam, ut patet 9. Me-
trium modorum se habent ista tapli. c. 7. est autem potentia nihil
Huic opi-
duo agentia in movendo Coelum? sempiternum, etc. et 12. Metaph.
nioni
adhceret
Doctor
Non tertio modo, quia statim se- satis habetur intentio ejus de hoc
in 4. d. 3. quitur quod in sequali tempore, c. 5. ergo ita staret cum intentione
in 13.
d. 1. q, 7. imo in eodem tempore moveat ejus, quod Deus esset causa esse, et
2. Met.
Argum. virtus flnita et inflnita, quia utra- substantia? ipsius Intelligentise,
efficacis-
simum. que attingit motum immediate sicut secundum Averroem fuit in-
tanquam proprium effectum. Si tentio ejus de Coelo.
detur secundum, cum nihil secun- Prseterea haec est intentio Avi. Avicenna
ponit
dum Aristotelem recipiat ab In- cennae expresse 9. Metaph. c. 4. Intelligea-
tias
telligentia aliud ab ejus essentia, quod oninis Intelligentia causata a Deo
causatas.
habetur propositum. Si detur pri- est a primo, et forte in hoc non
mum, patet quod hoc est proposi- solum non contradicit Aristoteli,
tum; patet ergo, quod Aristoteles sed explicat illud de modo et or-
sic intellexit ista agentia esse or- dine productionis, quod Aristoteles
dinata, quod secundum esset a non explicavit. Et si dicatur Ari-
primo, et tunc primum movet stotelem posuisse omnem Intelli-
mediate, et dat essc, et virtutem gentiam a primo immediate pro-
proximo moventi et quia perpe-
; dnctam, tunc Avicenna quantum
tuo dat illud essc et virtutem, ideo ad ordinem quem ponit, contradi-
est causa perpetuitatis in motu; cit ei, sed ad propositum, quod
flnitas autem virtutis, quse non est Intelligentia sit producta habetur
aliud a natura Angeli, est causa concordia. De modo autem illius
successionis motus, quia illi vir- causationis satis haberi potest ex
tuti potest esse aliqua resistentia intentione Avicennae, quoad hoc,
in mobili, quse non posset esse scilicet quod non posuit eam per
virtuti inflnitse. motum vel mutationem, vel cum
42.
Tertio probatur hoc idem ex in- aliqua novitate, sed quod totum
 0U-«STIO VII. 317

:. Coeli, essc Intelligontino semper esset a prie, dicen(him esset, quod non est competere
et 1. nece.^isario.
iteorolo- prinio, et in diversitate essentire, dc se ens, vel magis non est a se ens, Causatio
giaj el
c. 3. sicut nos poniniiis, quod filius est ita quod causato non oportet quod Duvitas
189 sunt non
cessaria, a patre semper eadem cssentia,
in comi^etat aliqua non entitas, sed necessario
on ideo connectun-
cunduni et sicut secundum Aristotelem, ncgatio modi essendi, qui est a se tur,
Arist.
sempiternum est lumen in illis esse et ista negatio est compos-
;
secundum
sunt 1'hiloso-
causata. corporibus perspicuis, quae nun- sibilis necessariO; licetnegatio plium
nec etiam
quam cadunt in umbra alicujus entitatis non sit compossibilis ei. aliquos
Theologos,
corporis, scilicet corporum cau- Quod etiam dicitur, quod causa- de quo 2.
d. t. q. 3.
santium umbram in universo, et tum est de so possibile, si intelli-
tamen illud lumen perpetuum in gitur de potentia, quse est differen-
corporibus illuminatis ponerotur tia entis opposita actui, talis po-
a Sole effective; non enim lumen tentia non necessario invcnitur in
illud diceretur a se formaliter, causato, nisi quod causatur cum
quia tunc non esset ejusdem rati- novitate ; non autem necessarium
onis cum lumine in illa parte, quae fuit apud Aristotelem conncxio
aliquando non illuminatur, nam causationis et novitatis, sicut nec
illud lumen cum sit novum, cer- apud illos Theologos, qui dicunt
tum est, quod causatum est a Sole, Deum posse produxisse aliquid ab
quod autem causatum est, non est jBterno est tamen omne causatum
;

ejusdem rationis cum eo quod est possibile, hoc est, objectum poten-
a se. tise causativse, sed ista possibilitas,
43. Quando ergo probatur secundum licetrepugnet necessitati a se, non
Vide
1. q.5. intentionem Aristotelis, Angelum tamen secundum Aristotelem re-
non esse causatum, quia secun- pugnat necessitati formali.
dum ipsum est formaliter neces- Ad aliud, cum imponitur Aristo-
sarium. teli de infinitate Intelligentiae, op-
Dico, quod ipse non posuit ista positum est verum, et etiam in se
'ext. 4.
inter repugnare causatum et
se demonstrabile, et ostensum est
formaliter necessarium, cum dicat prius, quod sit de ejus intentione.
2. Metaph. Sempilemorum principia Ad illas ergo auctoritates ejus Text. 41.
Text. 49.
semper esse verissima necesse est, quia sunt pro hoc adductas. Ad primam, ad
auctorita-
aliis causa veriiatis. Sempiterna ergo, conchisio ultima 4. c. non cst iUa, tes
positas
qu3e ipse posuit formaliter neces- quod primum est sine magnitudi- n. 37.
saria, concessit principia habere. ne quia infinitae potentiae, sed
,

'ext. 5. Item 5. Metaph. cap. de Neces- post illam sequitur alia conclusio,
sario Nihil proliibel necessariorum quo-
: quasi recitata, ut prius ostensa,
rumdam esse alleras causas. Hoc etiam scilicet quod est impassihilis el inallc-

patet veritatibus principii et

in rahilis ; omnes enim alii motiis su7it po-
conclusionis, si tamen principium steriores illo, qui cst sccundum locum.
sit causa conchisionis in essendo ILioc ille. Non autem illa sub-
est
verum. stantia mobilis secundum locum,
Negatio
issendi a
Cum arguitur, causatum est de quod probari potest ex praehabitis
se potesl se non ens, sed possibile esse pro- ibi, et tunc concludit; ergo non
 318 QUODLIBET.

est mobilis aliquo postoriori motu, Ad istam ergo auctoritatemdico, 45.

ftt ita inalterabilis. Et tunc se- quod non habere magnitudinem TexV. U!'
quitur principium 5. c. ntrum potest concludi ex infinitate po- P"J^,'™

autem unam talem, etc. ita quod tentise, et sic concluditur ibi, cap. ctuak

Text. 42. talis ista rcfertur ad csse in- 4. conclusione penult. et etiam con- ma-rnitu-
, ,. .
dine.
alterabile, de quo immediate cluditur 8. Physic. Potest etiam
praecessit sermo. Non autem re- concludi ex alio, scilicet immate-
fertur ad esse potentise inlinitse, de rialitate cum intellectualitate.
quo fuit sermo in praecedente |, Purum enim intellectuale uon
quse enim continviatio esset ser- potest habere magnitudinem, quia
monis, quod esse tale referatur ad forma intellectualis non est ex-
conditionem prius habitam me- tensibilis, sed si aliquod intelle-
diate, et non ad illam quse prius ctuale quantum, habet mate-
sit

immediate habetur? Vel posset riam, quge perficitur a forma in-

dici, quod si tale referatur ad tellectuali, et tunc recipit quanti-
illam conditionem mediate propo- tatem, non ratione intellectuali-
sitam, referenda est ad illud quod tatis, sed ratione materialitatis,
fuit in conclusione, scilicet non quamperficit forma intellectualis,
habere magnitudinem, et concedo sicut est in homine. Hsec ergo est
quod plures sunt tales sine ma- vera Naturahahens infmitam potentiam
:

gnitudine, sicut plures sunt inalte- non habet magnitudinem ; et ha^c, natu-
rabiles et impassibiles. ra intellectualis non hahens materiam non \

infiaitas
^^
aliam auctoritatem dico, hahet magniludinem ergo versus . Ibi

quod negatio potest per tot media finem i. c. probatur, non habere
""cTusa'*
adsequata propter quid do aliquo concludi, magnitudinem per habere poten- ^g^j^
^i^
repugnan- ^ ^

tiffl quod possunt esse m

ipso causse
_

tiam inflnitam, sed illud non est

magliitudi- repugnantiae ad affirmationem medium adsequatum respectu prae-
nem.
oppositam. Et si aliquid unum sit dicati ; ibi autem
post princi- c. 3.

causa adsequata repugnantise, illud pium habetur de substantiis im-

erit medium adsequatum ad osten-
dendum talem negationem; infini-
tas autem intensiva est una causa
repugnantiae ad habere magnitu-
dinem, sed non adsequata habere
mobilibus, quod oportet eas esse
'^"*' ^^
sine materia, sempiternas enim
eas esse oportet. Et si aliquid est
f
actu sempiternum; ergoactu sine
; materia, et postea in principio •

autem intellectualitatem sine ma- 4. cap. habetur, quomodo istae sub- xext. 36.

teria est ratio adsequata. Ista au- stantise moventes sunt naturae
tem duo oportet conjungi, scilicet intellectuales.
intellectualitatem et immateriali- Ex habetur secundum me-
istis }

tatem ad habendum medium suffi- dium ad removendum magnitudi-

ciens, quia sicut non sufflcit intel- nem, quod est esse intellectuale •

lecttialitas sola secundum mentem sive materia, et istud est medium

Aristotelis sicut patet in homine, adaequatum respectu praedicati.
sic nec immaterialitas sicut patet Quando ergo dicitur c 4. quod
in Goelo. oportet tot substantias esse sine
 . ,

QUiBSTIO VFI. 319

)xt. 43. magnitiuUne propter causam pr.-T»- noii de aclu; el per illum polestjlemon-
ilictam, hoc debct intelligi dc illa slntre omnem illam veritatem de ipso
causa adpequata, quae scilicet est I)eo, et per consequens potesl propter

intellectualitas sine materia, qua> quid demonstrare Deum esse omnipoten-

dicta est in principio tertii capitu- fem, lam immediate quam mediate.
li, et in principio quarti capituli, Se|)tinio in hoc, sciiicet quod de Deo
non autem debet reterri ad illam polest haberi cognitio abstracliva et di-

proportionem, qure tacta est in fine slinctissima.

de infinitate potentiae. Nec iioc Octavo in hoc, vintor ex purls natura-

videtur destruere sententiam lit- libus, non potest demonstrative propter

terae, cum imma-

intellectualitas quid cognoscere islam : Deus est omni-
terialis sit propria causa, imo ad- potens.

requata respectu pra>dicati; hoc Nono in hoc, scilicet conditio imperfe-

autem, quod est habere inlinitam cta non potest inesse alicui enti, nisi

potentiam, vel non est ejus causa, alicui enti insit conditio perfectior,

vel non adaequata, quia prsedica- cum imperfectum dependeat a perfeclo.

tum omni Intelligentiae convenit, Decimo in hoc,quod ad demonstrandum
medium autem convenit soli Deo, propter quid Dewn esse omnipolentem
Gui honor est et gloria in ssecula non sufficit scire, quod in primo ente est

saeculorum. voluntas perfectissima, sed requiritur

quod illa in se cognoscatur distincte.

GOMMENTARIUS. Undecimo in hoc, quod quamvis divi-

na essentia sil summe simplex, tamen
In ista quaestione occurrunt nonnulla conceptus ejus non est simpliciter sim-
dubia. Primo in hoc, scihcet aliquod ve- plex.
rum necessarium non evidens ex termi- Duodecimo in hoc, Deus non potest can-
nis, habet necessariam connexionem ad sare relationem nisi prius, vel duratione,
aliquod verum acceptum ab effectu. vel natura causet fundamentum, et ita

Secundo in hoc, prima principio evi- non potest in quemcumque effectum im-
dentia ex terminis possunt demonslrari mediate.
demonsti'atio7ie qma. Tertiodecimo dubitatur de hac conse-
Tertio in hoc, aliquod verum acceptum quentia, scilicet non habent actioncs pro-
ab effecia, potest esse evidens, el aliquod prias, nec acfualiler, nec aplifudinali-
verum acceptum a causa non evidens erit. ter, nec virtualiler ; ergo non habebunt
Quarto in hoc, Deum esse omnipoten- proprias essentias.
iem, tam mediate quam immediate potest Quartodecimo, Deum habere omnipo-
demonstrari demonstratione propterquid. tentiam immediate respectu cujuscum-
Quinto in hoc, scilicet quod omne ve- que causabilis, licet sil verum non tamen
,

rum necessarium est mediatum vel imme- nobis est demonstrabile demonstratione
dialum. quia.
Sexto in hoc, quod viator pofest habere Quintodecimo in hoc, quod Deum esse
conceplum simplicem, virtualiter conli- omnipotentem saltcm mediate est nobis
nenfem omnem veritatem necessariam de demonstrabile demonstratione quia, et via
Deo, et omnem contingentem de possibili. nalurali
 ;

320 QUODLIBE'!".

Sextodecimo dubilatur de hoc, scilicet verum sumptum ab effectu, ergo nullus

ni/iil enim habelur limiUUe in aliquo, inteilectus poterit evidenter cognoscere
nisi hahealur ub aliquo agente, delermi- tale verum, nisi prius cognoscat verum
nanle illud ad ccrlum gradum. acceptum ab effectu, ila quod taliscogni-
Decimo septimo^ dubitatur de ista con- lio veri accepti ab effectu,det illi intellectui
sequentia, primum movens movet a se notitiam evidentem respectu veri sumpti
ergo est infinilum intensive. a causa.

Decimo octavo, dubitatur de hac con- Quarto instatur : Omne verum sumptum
sequentia, est infinitum intensivc, crgo a causa necessario est magis evidens vero
est omnipotens, videtur enim quod conse- sumpto ab effectu. Usic enim est magis
quentia sit vera. evidens, homoest animal ralionale, quam I
14. primum dictum instatur, primo,
Contra ista, homo est risibilis. Similiter ista :

Objecti-
ones supponendo aHquod verum sumptum Reubarbarum est A, accipiendo per A
contra
primum a causa, etiam necessarium, et tale habe* causam, quam ista : Reubarbarum est
dictura.
re necessariam connexionem ad verum purgativum cholerce, verum sumptum a
necessarium sumptum ab effectu, sicut causa nuUam connexionnem habet ad
etiam Doctor supponit, ut patet in littera, verum sumptum ab effectu, sic quod ha-
tunc arguo sic : Primo nuUum prius es- beat evidentiam ab illo.

sentialiter habet necessariam connexionem Respondeo preemittendo aliqua : Primo,

ad posterius essentiahtcr ; hoc patet, quia quod aUud est loqui de intellectu nostro, Responsio
ad onines
prius essentiaUter nuUo modo dependet ex natura inteUectus, sciiicet considerando objectiones

a posteriori essentialiter, et non repugnat ipsum absolute, et aUud est loqui de in-

posse esse sine posteriori. Sed verum inteUectu nostro, ut pro statu isto. Pri-

sumptum a causa est prius essentialiter mo modo non dependet a sensibus in co-
vero sumpto ab effectu ;
patet, quia sicut gnoscendo, sed bene secundo modo, ut

prior est causa essentiaiiter effectu, ita patet a Doctore in 1. dist. 3. q. 3. Se-
verum sumptum a causa erit prius essen- cundo praemitto, quod verum acceptum
tiaUter. ab effectu, prout nunc loquitur, conclusio
Secundo instatur : Si evidentia veri est verum evidens acceptum per sensum
sumpti a causa dependet ab evidentia veri et experientiam, et sic operatio facit nos
sumpti ab effectu, sequitur quod veruni cognoscere formam, quse operatio est

sumptum ab effectu, vel notitia taUs veri effectus formte, quae forma facit cognosce-
virtuaUter, contineat verum sumptum a re materiam, ut patet primo Phys. Nam
causa, et sic effectus virtuaiiter contine- per experientiam est notum quod reubar-
bit causam^ vel si notitia veri sumpti ab barum purgat choleram, et sic ex multis
effectu, continet notitiam evidentem veri singularibus notis per experientiam, et

sumpti a causa, sequitur quod imperfectius per sensum infertur ista universalis vera
continebit virtuaUter perfectius, cum no- per experientiam, et per sensum infertur

titia evidens veri sumpti ab effectu sit ista universalis vera per experientiam,

imperfectior notitia evidenli veri sumpti a sciUcet omnc rcubarbarum esl purga-
causa. tivum eholercc. Deinde investigatur

Tertio instatur sic : Si aliquod verum causa hujus, quare sciUcet sit purgati-

sumptum a causa habeat necessariam con- vum cholerai, et dicatur A, et tunc ista,

nexionem, quoad evidentiam ad aUquod rcubarbarum est A, erit evidens per

I
 gUvtsTio VII. 321

islam, omne reubarbarum est puroativum qiiod posterius causet iminediate notitiam

cholrrce, et hoc modo ista sumpta a cau- prioris essentialiter, quia tunc sequeretur

sa, scilicet reubarbarum est A, vel simi- quod posterius essentialiter, viriualiter
liter ista, omne A, accipiendo A pro contineret entitatem prioris, ut patet
causa adifquataet convertibili, fs/ ;9»r^rt- a Doctore m pr/mo dist. 3. q. 1. disl. 8.

livum cholerce, dependet aliquo niodo ab q. I.m2. dist. S. rj. 10. el in tjuodlib.
ista evidenti per experientiani. Tcrtio (j. 14. arlic. 2. sed dicitur dependere,
proemitto, aliquod verum babere connexi- qula pro statu isto necessario praeexigit
onem necessariam ad aliud verum, potest notitiam illius, nam quia video taiem
multipliciter intelligi. Primo, quod sit passionem, devenio in notitiam subjecti,
simpliciter impossibile cognoscere, puta et tandem in notitiam causa3. Hoc modo
istam : A esl purgativum cholerce, nisi verum acceptum a causa habet necessa-
priuscognoscatur, quod reubarbarum est riam connexionem ad aliquod verum
purgativum cboleriie. Secundo, quod sit acceptum ab effectu, et quasi arguitive
tantum impossibile pro statu isto, et de per verum necessarium evidens, acce-
lege communi, Tertio quod cum dicit, ptum ab effectu, devenio in notitiam evi-
habet necessariam connexionem, id est, dentem veri accepti a causa.
quod evidentia hujus A est purgativum Ad secundam patet, quod argumentum ^d
cholerce, habet necessariam connexionem bene concluderet, secuadam.
si notitia evidens veri
ad hanc evidentem per experientiam,' sci- acccepti a causa, esset vere causata
licet, omne reuharbarum est purgativum a notitia evidenti veri accepti ab effectu.
cholerce, et talis connexio potest duplici- Sed non sic habet necessariam connexi-
ter intelligi : Primo quod notitia evidens onem, sed tantum prteexigit, ita quod
hujus, omne reubarbarum, immediate immediate non posset devenire in eviden-
causet in intellectu notitiam evidentem tem notitiam, nisi prius"'bal)eret eviden-
hujus, A cst purgativum cholerce. Secun- tem notitiam veri accepti ab effectu, et
do, quod non causet, sed quod tantum per experientiam noti.
praeexigatur, sic quod inteliectus pro Ad tertiam dico, quod conclusio non Ad
tertiam.
statu isto non possit babere hanc, ut evi- intelligitur de vero , ut comparato ad in-
dentem, A est purgalivum cholerce, nisi tellectum ex natura inlellectus, qui non
prius evidenter noverit istam, reubarba- necessario dependet a cognitione per viam
rum est purgativum cholerce, qua nota sensus, sed intelligitur de vero, ut cora-
investigando devenit ad notitiam bujus, parato ad intellectum conjunctum sensi-
scilicet, A est purgalivum choleroe, quia bus, et simpliciter pro statu isto ; et hoc
invento vero accepto ab effectu, inve- loquendo de necessitate, quia bene intel-
stigando pervenit ad notitiam veri accepti lectus solutus potest per verum acceptum
a causa ad notitiam, dico evidentem, talis ab effectu devenire in notitiam evidentem
qualis haberi potest evidens pro statu veri necessarii accepti a causa, sed non
isto. necessario sic, quod aliter non possit
His proemissis respondeo ad instantias, cognoscere verum acceptum a causa.
16.
Vd ad primam dico, quod etsi prius inesse
main Et de hoc vide Doctorem in tertio dist. 2.
Qtiam. iion dependeat aliquomodo a posteriori et in 4. dist. 45.
essentialiter, potest tamen aliquomodo Ad quartam dico breviter, quod omne Ad
quartam.
dependere a posteriori in cog)iosci, non verum acceptum a causa est evidentius
Tom. XXV. 2t
 •m QUODLIBET.

vero accepto ab effectu, ct hoc ex natura cognoscam animal rationale esse risibile,

talis veri, et comparancJo etiam ipsum ad tunc sic : Per hominem risibilem, sive
intellectum solutum. Sed comparando ad pcr notitiam hujus, dcvenio in notitiam
intellectum conjunctum, et pro statu isto, hujus, animal ralionale est risihile, er-

dico quod non est sic. Dico secundo, go per illam demonstralur ista deraon-
quod quia pro statu isto verum necessa- stratione quia.

rium sumptum a causa non potest evi- Tertio, quia Doctor in hoc sibicontradi-

denter cognosci, non prcecognito vero ceret, ubi vult quod verum aliquod acce-
necessario evidenti per experientiam, ptum a causa, et necessarium, habeat
vero, dico accepto ab effectu, sed non evidentiam a vero necessario sumpto ab
e contra, quia potest cognosci per expe- effectu ; ergo demonstratur demonstrati-
rientiam evidentem verum necessarium one quia. Sed communiter verum neces-
sumptum ab effectu, non prgecognito vero sarium sumptum a causa, loquendo de
accepto a causa ; ideo quantum ad hoc causa immediata, et adsequata, et praeci-
potest dici evidentius, non tamen absolute sa, et convertibili, est per se notum, sal-

evidentius, quia postea per verum acce- tem ex natura sua ; ergo.

ptum a cpusa; potest evidentius cognosci Quarto instatur, quia tunc videretur

propfer quid verum acceptum ab effectu, perire omnis doctrina de demonstratione

ut patet. quia, posita ab Aristotele primo Posteri-
17. Contra secundum dictum, quod tale est, orum, primo Physic. primo Metaph. ubi

secundum. prima principia evidentia ex terminis vuh quod per effectum demonstretur cau-
non possunt demonstrari demonstratione sa, et communiter propositio explicans

quia. Instatur primo, quia illa propositio subjectum, ut causam adsequatam praedi-

est evidens ex terminis, in qua passio cati est per se nota, ut etiam patet a Do-
prredicatur de definitione; ut ista, animal ctore in primo dist. 2. q. 2.

rationale est risibile, A est purgativum Respondeo, praemittendo aliqua pro 18.
Quomodi
choleroe. Hoc patet per Doctorem in primo majori declaratione conclusionis. Primo, aliquse
propositi
disl. q. 2. primce partis, et dist. 3. q. 4. quod aliquse sunt propositiones omnibus
ones
per se notae terminis apprehensis, ut sunt per
et tamen hsec potest demonstrari demon- ilhie
se noUe
stratione qiiia, arguendo ab effectu sic, quae consiituuntur ex terminis communis-
omnis homo est omne animal
risibilis ;
simis, ut de quolihet dicitur esse, vel non
rationale est homo, ergo omne animal esse, et de nullo amho eorum siniul, quae

rationale est risibile. principia sunt nota terminis apprehensis,

Secundo instatur sic : Supponendo quod sicutjanuain domo, quee neminem latet,

illapropositio sit per se nota, quae inclu- et talia principia per se sic nota nullo

dit subjectum ut causam adsequatam prse- modo demonstrantur, nec demonstratione

cisam praedicati, et convertibilem cum propter quid, nec quia. Aliae sunt propo-

ipso prsedicato ;
patet, quia cognitis ter- sitiones per se notae, non constitutae ex
minis, statim est evidens, et tamen illa terminis communissimis, et istae sunt in

potest vere demonstrari demonstratione duplici genere ;

quaedam sunt per se notae

qiiia. IIoc patet, quia pro statu isto primo terminis confuse apprehensis, et etiam
procedimus per viam sensus, et ab effectu terminis distincte conceptis, ut ista: Si
(leveniendo in notiliam causce. Priusenim ah cequalihus vequalia demas, remanentia

cognosco hominem esse risibilem, quam erunt cequalia (

quae est una petitio Eucli-
 OU^STIO VII. 323

dis in principio Mat/iemal ico ), erii por Nec similiier illa propositio, quoe stati tn
se nota terminis, tantum confuse acceptis, est per se nota lerminis confuse cognitis,
et Metapliysico erit pcr se nota terminis ut ista : Omne totum est niajus sua parte,
distincte cognitis. Hoc patet a Doctore in est demonstrahilis demonstrationo quia.
primo dist. 2. parto primn q. 1. el d. 3. Sed illiTQ propositiones, qute nullo modo
q. 4. et talis propositio, quie est per se sunt per se notie terminis confuse acce-
nota, terminis confuse acceptis non potest plis, sed tantum terminis distincte con-
demonstrari, puta Mathematico, cum illam ceptis, sunt demonstrabiles demonstrati-
habeat per se notam ex sola apprehen- one quia, non quod demonstretur mihi
sione terminorum confuse cognitorum ; ista, animal rationale est risibile, termi-
necsimiliterMetaphysico ut Metaphysicus nis a me distincte conceptis, quia ul sic,

( quod replico, quia Metaphysicus cogno- esset mihi notaperse ev sola termino-
scit distiiicte, quod aliai scientioe appre- rum apprehensione. Sed si ego dubito
hendunt coniuse, ut patet a Doctore in quodanimal rationale sit risibile,terminis
prmo M6js*^jt)ra ), non erit demonstrabilis sic confuse conceptis, potest mihi fieri

demonstratione quia, cum ipsam ex noti- evidens, puta per istam mihi per expe-
tia distincta terminorum habeat per se rientiam notam, omnu- homo eslrisibilis,

lodo notam. Quoedam vero sunt per se notx ex etsic erocertus de ista, animal rationcde
am
siti-
sola cognitione distincta lerminorum, et cst risibile, terminis tamen confuse con-
es
per
nullomodo ex cognitione confusa termi- ceptis. Non tamen dico quod notitia hu-
ex
,

norum ut ista, an/ma/ rationale est risibilc, jus, homo est risibilis, causet nec totali-
iti- ut patet a Doctore ubisupra, et ista simi- ter, nec partialiter notitiam evidentem
e
cta liter, ubi superius prsedicatur de suo in- hujus, animal rationale esl risibile, con-
ino-
1. feriori, ut exposui in primo dist. 2. q. 2. ceptie sed quod habita notitia illa in in-
ibi etiam im|)robavi positionem Gregorii vestigando, et arguitive invenio (juod
de Arimino. Et tales propositiones, qute animal rationale est primo risibile, et quod
nullo modo sunt per se notai cognitione animal rationale est causa immediata ri-

confusa terminorum, possunt demonstrari sibilitatiS; et tandem possum devenire in

demonstratione quia, id est, quod per notitiam distinctam terminorum. An mo-

notitiara propositionis sumptae ab effectu do pro statu isto talis notitia distincta
possum devenire in notitiam propositionis possit naturaliter haberi, non est proesen-

sumptae a causa, ita quod primo devenio tisspeculationis. Ex his patet responsio ad Responsio
in notitiam confusam, qua habita; postea instantias, tenendo quod aliqua propositio instantias.

per investigationem possum devenire in quiE ex se est per se nota, et cuicumque

notitiam distinctam terminorum, et sic intellectui concipienti terminos, distincte
tandem habere iilam ut per se notam ex possit demonstrari alicui intellectui conci-

distincta nolitia terminorum. Et forte pienti terminos confuse, et dubitanti de

Doctor sic intelligit, veritate illius ut confuse concepta}. Et
Dicerem ego, quod nulla propositio per hoc modo intelligendo, valent instantije,

se nota ex terminis communissimis (qui quas admitto, nec credo eas esse contra
termini secundum Avicennam in sua conclusionem Docloris, quia absolute
Metaphysica statim sunt impressi in ani- loquitur, quod nulla proposiiio per se
ma )
potest demonstrari demonstratione nota alicui iiitellectui est demonstrabilis
quia, cum sit communis animi conceptio. illi demonstrationer/Hia, cum habeat illam
 324 QUODLIBET.

per senotam ex sola notitia terminorum; fieri evidens per effectum. SimiUter verum
non negaret tamen, quod aliqua qua3 acceptum ab effectu potest intelligi evi-

esset per senota terminis distincte conce- dens, vel ex sola terminorum notitia, ut

ptis. possit demonstrari alicui intellectui ex sola notitia hujus : Heubarbarum est

concipienti illam tantum confuse et dubi- purgativum cholercB, et hoc modo tale

tanti de illa, ut sic confuse concepta, imo verum est immediate evidens. Sed si sit

simpliciter pro statu isto omnis talis, notum per experientiam'plurium singula-
quse non est constituta ex terminis com- rium illius universalis , scilicet omne
munissimis, nec est per se nota terminis reubarbarum est purgativum cholerce,

confuse conceptis, sed tamen terminis quoe fiat nota et evidens per experien-
distincte conceptis est demonstrabilis, tiam singularium, puta quia experitur
quia nec potest habere immediate notitiam quod hoc reubarbarum purget choleram,
confusam de causa, cum illa pro statu et similiter hoc, et sic de aliis, tunc
isto, non sit primo nota. Primo enim talis universalis sumpta ab effectu erit

cognoscitar homo. quam cognoscatur evidens. Et de hujusmodi, vide Docto-

animal, loquendo de cognitione confusa, rem m primo, dist. 3. qucesl. 4. et

ut patet a Doctore in primo, dist. 3. 7. 2. quae ibi exposui et notavi.

nec per consequens haec erit primo nota, Contra quartum dictum, quod tale est, 21.
Contra
puta, A esl purgativum cholerce, si sit scilicet Deum esse omnipotentem, tam q^^rtut
'^*"™
nota per aliam acceptam per experien- mediate quam immediate, est verum de-

tiam, et ab effectu, ut supra dixi. Hsec monstrabile propter quid. Instatur primo,
omnia quae dixi ad hanc materiam perti- nullus respectus rationis potest propter
nentia non videantur, nec judicentur esse quid demonstrari de ente absoluto, sed
contra mentem conclusionis, sed subtili- omnipotentia, cum dicat respectum ad
ter ponderentur. extra, ut patet per Doctorem, est respe-
20. Contra tertium dictum, non oportet ctus rationis, quia omnis respectus Dei
Expositio
tertii aliter mstare, cum possit esse notum ex ad extra est simpliciter respectus rationis,
dictis supra. Tamen aliqualiter expono ut patet a Doctore m primo disl. 30.
ipsum, quia multipliciter potest intelligi :
et in secundo, et specialiter hic. Major
Primo potest intelligi sic, quod verum est nota, quia nullus respectus rationis
acceptum cum non sit evidens, loquendo virtualiter includitur in ente absoluto,
de causa immediata et adaequata praedica- cum non oriatur ex natura rei. Si dica-
ti, sicut hic, rationale est risibile, hoc tur quod omnipotentia accipitur, non in

verum terminis distincte conceptis cst actu, sed in potentia, sive in aptitudine,
statim evidens, et hoc modo non intelli- id est, quod potest demonstrari Deum
gitur dictum Doctoris, sed hoc verum posse causare omnia causabilia, tam im-
terminis confuse conceptis pro statu isto, mediate quam immediate ; contra, quia
non est evidens ex cognitione sola termi- aptitudo ad extra dicit tantum respectum
norum, sed potest fieri evidens per verum rationis, ut patet a Doctore m quodlib.
necessarium acceptum ab effectu, ut su- q. G. ubi dicit de aeternitate, prout dicit

pra exposui. Secundo, potest intelligi de potentiam, sive aptitudinem coexistendi

vero, cujus subjectum non est causa im- omni existenticC ad e\tra est respectus
mediata et adajquata pra^dicati, ut hic : rationis ; ergo sic erit in proposito.

Sol est causa vermis, et tale verum potest Secundo instatur sic, quia omnipoten-
 QUitlSTIO Vil. 325

tia, qiuc de Deo demonstratiir, aut accipi- tunc seqiiitur quod Deitas, ut Deitas ncn infinitas

lur forinaliter pro signilicato, puta pro erit ratio formalis deinonstrandi omnia g,.aj^us

relatione ad evtra eti,\ni aptitudinali ; aul necessaria de Deo, quod est falsum, quia '"g|,g'*®"

accipitur pro connotato, sive pro funda- ipsa ponitur ratio formalis demonstrand*
mento immediato talis respectus ; aut omiiem veritatem necessariam, ut patet
tertio accii)itur pro aggregato ex funda- in prolofjo </. 3,

mento, et respectu illo. Quocumque modo Quarto instatur, quia si est demonstra-
accipiatur, patet quod omnipotentia non bile propter quid omnipotentia de Deo,
est propter quid demonstrabilis de Deo. talis aptitudo erit in Dco necessario ab
Non primo, quia, ut dixi, respectus rati- ceterno ; ergo potuit ab feterno reduci ad
onis non potest propter quid de Deo actum, aliter talis potentia causativa om
demonstrari. Non secundo, quia ut sic, nium non foret perfecta, (juod non est

accipilur pro voluntate divina. Non tertio, asserendum; ergo ab aeterno potuit mun-
quia est unum per accidens, et nullum dum creare, et tamen Doctor in 2. diat. 1.

tale est propter quid demonstrabile de q. 3. hoc non asserit, sed utramque
aliquo. partem sustinet, scilicet et illam qute
Tertio instatur, quia si omnipotentia dicil esse simpliciter impossibile, aliquid
°^°_ demonstratur de Deo, debet assignari ab oeterno posse causarC; et aliam simili-
alinuod medium in tale demonstratione. ter qufB dicit non esse impossibile Deo, et
3tre- '

Sed dicit Doctor quod est voluntas divina. tamen si est verum demonstrabile propter
eo
Contra, tum quia aptitudo ad causandum quid, oportet aliquid creare.
omnia, tam mediale quam immediate, Quinto instatur, repugnat Deo posse 23
inest Deo, etiam per possibile, vel impos- immediate causare omnia causabilia; ergo
sibile, circumscripta voluntate; ergo ipsa hoc non est demonstrabile propter quid.
non est medium propter quid, quia tale Consequentia nota. Antecedens probatur,
non' potest circumscribi, manente passi- quia causabilia sunt infinita numeraliter,
one demonstrabile proptcr quid, cum il- nam inflnita individua possunt esse in

lud sit causa immediata et oedaequata talis eadem specie, cum species sit commuiiica-
passionis. Probatur antecedens, quia bilis infinitis singularibus; ergo si imme-
circumscripta voluntate ab essentia divi- diate respicit illa, sequitur quod simul
na, cum ipsa non ponatur de intrinseca potest illa causare, cum aeque immediate
ratione ipsius, ut patuit in 1. q. et hlc, se habeat ad omnia, sed infinita posse
loquendo ut est potentia volitiva, ut ibi essein actu est impossibile; ergo.
exposui, adbuc manente essentia, et om- Se\to instatur, quia si potest immediate

nibus quoe sunt de intellectu ejus, sicut causare omnia causabilia, ergo potest
existentia, erit potens causare omnia, causare immediate quamlibet partem con-
tam mediate quam immediate, cum ut linui; ergo potest causare primam [)artem

sic, sit infinita formaliter, quia infinitas illius continui, qua3 est causabilis, cum
est gradus ejus intrinsecus, ut patuit, quiBlibet pars sit vere causabilis, et sic

q. 5. Si ergo talis aptitudo inest circum- alicujus continui posset dari [)rima pars,

scripta voluntate, eigo non demonstraiur quod est impossibilc, ut patet a Doctore

propler '/uid per voluntatem, et nul- in 2. dist. 2.

lum aliud medium assignatur a Docto- Uespondeo ad istas instantias. Ad |)ri-
, rv
Responsio
re ; tum ([uia si ipsa ponatur medium, mam, dico quod demonstratur de Deo ad
 320 QUOULIBET.

instaniias quud poicst causaie oinnc causabile, sive 'Ad sccundurn, dico (juod omnipfjtcn- 24.
Ad
primain. '"^'^ posse, vcl aptitutlo sit natura rei di- tia qua? dc Dco dcmonstratur, accipitur £eciindai
Omnipo
stincta a Dco, sivc sola ratione ; ista cniin pro potcntia, vcl aptitudinc ad causanduin tentia
quomod'
distinctio pro nunc non est disputanda, omnia causabilia, accipiendo aptitudinem accipiato
quia non facit ad propositum. Et posito modo praeexposito. Dcmonstratur cnim
(juod demonstretur aptitudo, sive potentia propler quid, quod Dco inest aptitudo
ad causandum omnia immediate, et quod ad causandum omnia, id est, quod apti-

talis aptitudo sit distincta aliquo modo a tudo, quse respicit omnia causabilia, po-
Deo, tunc dico quod non est respectus ra- test demonstrari dc Deo propter quid.
tionis, accipiendo respectum rationis pro Ad tertium, dico quod mcdium ad hoc Ad
tertiam
causato vel dcrelicto per actum compara- demonstrandum est voluntas divina, et

tivum intellectus, vel alterius potentioe talis apptitudo prsecise inest pcr volun-
coUativsB; sed potest dici talis aptitudo re- tatem. Cum dicitur, quod circumscripta
spectus rationis pro quanto terminatur ad voluntate aptitudo inest, negatur. Cum
aliquid extra, sicut etiam intellectio divi- probatur per hoc, quia adhuc considera-
na, ctsi in se sit entitas realis et absolu- tur Deus, ut infinitus, ergo ut potens
ta, tamen ut terminatur adlapidem cogni- causare omnia. Dico primo, quod circum-
tum, talis terminatio potest dici respectus scripta ratione voluntatis non erit amplius Volnntf
divina «

rationis, sic in proposito. Cum dicitur, Deus. Dico secundo, quod voluntas est ratic
C8usaa(
quod respectus rationis non includitur immediatior Deo, quam illud posse. Dico aliquic
tertio et magis ad rem, quod ratio forma- ad
virtualiter, etc. dico, quod verum est de extra
lis causandi aliquid ad extra est simplici-
relatione rationis causata per actum col-
ter voluntas divina, qu£e sola contingen-
lalivum alicujus potentise, sed non est ve-
ter causat, et ipsa remota est impossibile
rum de aptitudinc, quse oritur ex natura
Deo aliquid causare propter implicationem
rei, sicut etiam aptitudo ad ridendum
contradictionis implicat enim quod cau-
;

non est relatio realis proprie, ut aiias

sa prima agens simpliciter necessario, et
patuit; sed dicitur relatio rationis, quia
per modum natur?e, causet aiiud a se in
actu non terminatur ad ens reale, sicut essentia, quia tunc causaret simul neces-
etiam relatio, quoe fundatur in ente reali, sario et contingenter ; necessario, quia
et terminatur ad nihii, dicitur relatio ra- per modum naturoe; contingenter, quia
tionis, non tamen per actum potentioe aliud in natura. Hoc patet a Doctore in
coliativse fabricata. Sic dico in proposito, primo disl. 8. quiest. ultinia, et in secun-
quod aptitudo ad causandum, tam me- do dist. 1. q.Z. medium ergo ad demon-
diate quam immediate omnia causabilia, slrandum propler quid, Deum esse omni-
inest Deo ex natura rei, quse tamen apti- potcntem cst voluntas. Cum ultra infer-
tudo non dicitur relatio propriae rationis. tur, quod tunc Deitas non poneretur ratio
Dico ultra quod aptitudo ad causandum formalis demonstrandi omnes veritales
Aptitudo omnia causabiha, potest dupliciter consi- necessarias, dico primo, quod ponitur ra-
pOlGSt ,

dupiiciter derari Uno modo absolute, alio modo ut

: tio formalis respcctu iilarum veritatum,
"
'^rari. termiiiatur ad objecta exirinseca. Primo quce non includunt respectum ad extra.
modo inest e\ natura rei, et potest dici Dico secundo (luod ratio immediata cst

reaUs; secundo modo includit respectum voluntas, et propinqua, sed reroota esi

rationis ad extra. Et sic patct, quomodo Deilas; et sic ultimate omnes veritates ta-

taiis aptitudo potest propter quid demons- tribuuniur Deo sub ratione Deitatis, ut

trari de Deo. patet a Doctore inprolog. q. 3.

 .

QUy*:STIO VII. 337

Vd Ad quartiini, dico priino, quotl Doctor tamen non est mediatum, nec immedia-
"^™'
viileiur declinare ati hoc, quod sit tlemon- tum, (piia in vero medialo demonstraiur
strabile, Deum posse producere ab aHer- evidentia inhterentiie pr:edicati ad suhje-

no, ut patet intuenti raiiones et respon- ctum, et in vero immediato apparet evi-
siones Docloris. Dico secundo, quod est dens inhoerentia priedicati ad subjectum,
demonstrabile Deum posse causare omne ut patet a Doctore. Modo paternitas, ut

causahile, loquendo ahsolule, sed non est sic, nullo modo inh;erendi inhoeret suhje-

demonstrahile, quod possit iUud causare cto, eum sit pnedicatio simpliciter identi-

cum tali vel tali conditione, puta ab oeter- ca, et in tali pivnedicatum non inest forma-

no, quia oporteret demonstrare quod non liter subjeclo, ut patet a Doctore iji primo
repugnat elVectui essc ah a3terno, et sic dist. 5. 7. 1

posset demonstrari Deum posse illud pro- Tertio instatur,quia ista est necessaria,

ducere ab tcterno, omnipotentia enim so- ens est bo?mm, et tam.en non est immedi-
lum respicit possihile. Isti ergo qui dicunt ata ;
patet, quia nulla [)ropositio est im-

quod Deus non potest aliquid causare ah mediata, in qua passio proedicatur de
teterno, dicunt propter hoc, quia repugnat suhjecto, ut patet a Doctore m 1. dist. 8.

eiTectum [josse esse ah aeterno, et esse q. 2. nec est mediata (ponendo quod ho-
causatum. nitas sit prima passio, vel saltem quod

^d Ad quintum, dico quod est demonstra- non sit ordo inter passiones entis, ut Do-
^^'"'
bile Deum posse causare omne causahile, ctor videtur tenere in primo disl. i^9.

si tamen non implicet illud causare; sed quod omnes passiones entis insint reque

est implicatio (juod sint actu infinita indi- immediate ipsi enti), patet, quia nullum
vidua, ideo non possunt simul causari,sed medium est assignahile inter ens et

bene possunt causari infinitum. ipsam, ut patet.

^^^
Ad sextum, dico breviter quod prinia Uespondeo ad primam instantiam, quod
^™- pars continui nullo modo est causahilis non semper inter extrema est medium,
per se, quia quacumque parte causata, nam inter ens et non ens, non est aliquid

illa semper est divisibilis in infinitum, ut medium, (juid, scilicet sit ens et non ens
prolixe exposui in 2. disl. 2. q. 0. Et sic simul. Similiter absolutum et respectivum
patet, responsio ad istas instantias. videntur duo extrema dividentia ens, et

15. Contra quintum dictum instatur, quod tamen inter illa non datur medium ens,
tale est, scilicet omne voram necessarium scilicet quod non sit nec ahsolutum, nec
esl medicUum, vel immediatum, primo respectivum. Similiter inter contingens et
arguitur sic : Inter duo extrema datur necessarium non datur ens inedium, quod
mediam ; verum necessarium media-
sed non sit, nec contingens, nec necessarium,
tum, et verum necessarium immediatum et sic de multis aliis. Si ergo illa propo- inter

sunt duo extrema; ergo datur medium, sitio habet aliquam veritatem, erit vera de nigrum

scilicet aliquod^verum necessarium, quod extremis, inler qu;ie potest cadere mediuni medium.
nec erit mediatum, nec immediatum, Iioc per abnegationem utriusque extremi,

est, nec evidens ex sola ratione termi- sicut dicimus alhum et nigrum sunt duo
norum, nec evidens ex alio. extrema ; ergo inter illa cadit medium,
Secundo instatur, quia hoc verum est quod nec erit alhum, neque nigrum, quod
simpliciter necessarium, scilicet Dcilns cst conceditur, quia medium nullum
tale

paternitas, vel bonitas est patcrnitas, et istorum sibi dcterminat. Sed verum ne-
 .

328 QUODLinET.

cessarium, de necessitate alterum sibi atam et ada^quatam, quare lalis passio im-

determinat, scilicet quod vel ex se est mcdiate insit. Et quando dicit Doctor quod
evidens, vel ex alio, inter evidens ex se, illa propositio non est per se nota, in

et evidens ex alio, nullum penitus medi- qua passio preedicatur de subjecio, verum
um cadit, ut etiam patet a Doctore in est de passione et subjecto, inter quse
primo disl. 1 . q. 3. et vide quse ibi cadit medium, quid est causa immediata
notavi passionis, sicut quando cadit definitio

26. Ad secundum, dico primo quod ista media, et ideo Doctor in loco praeallegato,
bonitas est paternitas, licet sit identica, scilicet dist. 2. primi, exemplificat de

tamen fit evidens, ut sic identica per ali- istis, animal rationalc est risibile, et Iw-
quod medium, scilicet per infinitatem mo est risibilis, prima est immediata, et

bonitatis, propter quam realiter identificat secunda mediata. Si ergo omnes passiones
sibi omne sibi compossibile, ut supra entis insunt enti aeque primo et imme-
patuit, q. 5. et in primo disl. 8. q. pe- diate, forte omnis propositio in qua prae-
nultima, respondendo ad idtimum prin- dicatur passio convertibilis de ente, erit

c.ipale. Dico secundo, quod si teneatur per se nota et evidens ex sola terminorum
quod propositio dicatur mediata vel im- notitia. Sicut etiam forte Doctor haberet
mediata quando prsedicatum inest forma- dicere si poneretur passio medium ad de-
liter subjecto, tunc non potest dici quod monstrandum passionem, quod illa passio
Doctor loquitur de vero necessario, in quo prima non demonstraretur de subjecto,
prsedicatum formaliter inest subjecto. Sed sed esset per se nota de subjecto apud in-
tamen prima responsio est realior, et ma- tellectum concipientem distincte terminos.
gis ad mentem Doctoris. Et tunc si esset verum quod passiones,
Ad tertium potest primo dici, quod est quse immediate insunt enti, sunt per se
mediata, quia inest enti per rationem notse de ipso ente, et hoc intellectui di-

entis. Et licet non ponatur medium se- stincte concipienti exlrema propositionis,
cundum rem inter ipsam et ens, tamen quod tunc omnes propositiones in divinis,

potest poni secundum rationem quod ens in quibus ponitur quasi passio immediate
dicatur subjectum passionis, de quo de- inesse ipsi Deo essent per se notac. Sed de
monstratur passio et entitas in abstracto Iioc alias.

ratio formalis, quae sola ratione differt ab Contra sextum dictum instatur, pro- ^?

ente, utpatet a Doctore in 1. d. 8. q. 3. Et bando quod nullus conce[)tus abstractivus ^^^-

si talis entitas ex natura rei esset distincta Deitatis sub ratione propria continent vir-

ab ente, vel formaliter eo modo quo rati- tualiter veritates necessarias de Deo, et

onale distinguitur ab homine, esset vere primo sic : Ille conceptus, sive ponatur
medium demonstrandi ; ergo et tunc, cognitio Dei abstractiva, sive aliquid aliud
per propositionem Doctoris ssepe allega- si contineret virtualiter notitiam illarum
tam : Qualis est ordo inter aliqua, ubi veritatum, sequitur quod virtualiter conti-
prceter opus intellectus distinguuntur, ta- neret illas veritates ;
patet, quia conti-
lis est ubi sola ratione distinguimtur. Di- nens virtualiler noiitiam alicujus, continet
co secundo quod si passio entis inest iin- cequaliter entitatem illius, ut [)atet a Do
mediate ipsi enti, forte erit immediata, quia ctorc in 1. d. 3. q. 1. d. 8. q. l. et in 2.
concipiendo ens et bonitatem, esset sibi d. 3. q. 10. in quodl. q. 14. art. 2. Sed
evidens, ipsum ens esse causam immedi- nullus conceptus etiam Deitatis, ut distin-
 QUiESTIO VII. 329

cte, potest virtualiter continere alicjuam iiotitiam illius, ergo continet hanc verita-
proprietatem divinam, quia nulla creatura tcni : Dctis est friHUS el unus, ergo c(jn-
potest continere aliquid Deo conveniens, tinet extrema illius veritatis, quia con-
ut patet, ergo. tinens totum, continet et partem, sed non
Secundo instatur, quia si contineret continet ipsum Deum, quia tunc ille con-
virtualiter omnes veritates de Deo, habens ceptus posset causare alium conceptum
talem conceptum, sive talem notitiam, distinctum de ipso Deo. Tum etiam, quia
posset ex tali notitia demonstrative scire ista veritas quamvis necessaria, non est

Deum esse trinum, et sic proptcr quid demonslrabilis de Deo, quia tunc idem
cognoscere Trinitatem, et tainen Doctor demonstraretur de seipso, quia scilicet

in secundo dist. 3. q. 9. dubitatur Deus de Deo ; ergo non continet illam,

de hoc, quia licet in Angelo possit cum non sit demonstrabilis de Deo prop-
creari species intelligibilis, reproesen- tcr quid ; ergo non omnem necessariam
tans Deum sub ratione deitatis, non ta- veritatem continet virtualiter.

men>idetur sequi quod si cognoscat di- Quinto instatur, quia Doctor in prol.
stincte Deitatem, quod propter lioc cogno- q. 3. vult quod continens evidenter
scat Trinitatem. veritates scibiles in aliqua scientia conti-

Tertio instatur, quia sequeretur quod net eas virtualiter, ut primo notum ; ergo
habens talem conceptum, posset cognosce- si talis conceptus virtualiter contineret
re omnes creaturas, et per consequens ille omnes verititates necessarias de Deo,
conceptus virtualiter vel eminenter conti- contineret illas, ut primo nolus; hoc
neret omnes creaturas, quid est manifeste autem est manifeste falsum. Tum quia
falsum ;
patet, quia nec beatus per actum non esset primo notus, nisi per actum
beatificum cognoscit omnes rerum quid- reflexum, ut patet ; sed talis actus refle-
ditates, ut ab omnibus tenetur, qui tamen xus nullo modo est necessarius in de-
actus intuitivus Deitatis est multo perfe- monstratione propter quid. Tum etiam,
ctior omni actu abstractivo. Probatur con- quia quoereretur a quo talis actus esset
sequentia, quia si ille conceptus virtuali- causatus? an a primo conceptu et intel-

ter continet omnes veritates de Deo ne- lectu? an a voluntate divina sola, quae
cessarias, etomnes contingentes, non de omnia important speciales difficultates.

Deo necessarias, et omnes contingentes, Sexto instatur sic, continens virtualiter

Nota.
non de actu, sed de possibili, a fortiori omnes veritates alicujus scientiee conti-

continebit veritates omnium creaturarum. net illas primo, sic quod in continendo
Si ergo per talem actum potest omnes il- a nullo dependet, ut patet a Doctore in
las cognoscere distincte, superflue in An- prologo q. 3. artic. 1. Sed talis concep-
gelis concreatie fuerunt species omnium tus necessario dependet a voluntate divi-

quidditatum ;
paiet, quia per speciem in- na causante, et servante ipsum; ergo.
telligibilem Deitatis potuerunt Iiabere con- Contra septimum dictum instatur, pro- 28.

ceptam distinctum de Deitate sub ratione bando quod non possit causari in intelle-

deitatis, ut patet per Doctorem in 2. ctu viatoris aliquis conceptus abstracti-

d. 3. q. 9. vus Dei sub ratione Deitotis, et instatur

Quarto instatur, quia si talis conccptus sic primo, et quajro ad quid terminetur
de Deo distinctus virtualiter continet ille conceptus ? Oportet dicere quod ter-

omnem veritatem necessariam, et omnem minetur ad Deitatem, ut actu existentem.

 330 QUODLIBET.
et sub ratione qua cxistit, patet, quia notitiam distinctam essentite realiter,
existentia est de conceptu ejus quiddita- virtualiter contineret ipsam Deitatem,
tivo, ut patet a Doctore m 1. disl. 2. ut etiam probat Doctor de creatura
q. i. et in quodlibel q. 1, arlic. 1. wSi er- in primo dist. 3. et 8. quod si pos-
go ille conceptus non terminarelur ad set causare notitiam distinctam essen-
Deum sub ratione Deitatis, sic quod Deus ti.-B divinee, quod virtualiter contine-
sub ratione Deitalis terminet, tunc per ret ipsam ; ergo cum voluntas divina,
illum non cognosceretur Deus distincte. saltem ratione distinguatur ab essentia,
Sed Deus sub ratione Deitatis non potest saltem secundum rationem virtualiter el

terminare, nisi etiam terminet sub rati- eminenter continebit illam, et sic poste-
one existentia3 proprise, cum sit de quid- rius virtualiter continebit prius.
ditate Dei. Tunc ultra sequitur inconve- Tertio instatur, si talis conceptus po- 29.

niens, imo impossibile, scilicet quod talis test haberi in intellectu viatoris ; ergo
conceptus abstractivus esset formaliter viator per illam poterit distinctissime
intuitivus ;
patet, quia omnis notitia qure cognoscere Deum sub ralione deitatis, et
terminatur ad rem existentem, inquan- ullra poterit distinctissime cognoscere
tum est existens, sive sub ratione forma- ejus infinitatem intensivam, et sic potc-
li qua existit, est intuitiva, ut patet rit ipsam comprehendere ; patet, quia
a Doctore in primo d. \. q. 2. dist. 8. cognosceret illam secundum quod est

q. 3. in 2. d. 3. in 3. d. 14. m 4. cognoscibilis; est autem cognoscibilis

d. 10. 45. 49. q. 12. inquodl. q. 5. 7. 14. sub ratione disfinctissima infinitatis in-

Secundo instatur, et quoero a quo ille tensive, imo videtur sequi quod tunc
conceptus immediate causetur ; aut enim viator esset perfecte beatus, si Deo ut sic

A quo causatur a Deo sub raiione deitatis, aut distincte concepto, et sub ratione infiniti

conceptus. a voluntatc Dei. Si primo, sequitur quod intensive voluntas frueretur.

tunc Deus moveret intellectum, vel causa- Quarto instatur, si lalis conceptus po-
ret illum conceptum per modum naturee, test causari in intellectu viatoris, aut
ut patet a Doctore m quodl. q. 8. art. 1. immediate causatur, nulla specie intelii-

et q. 14. art. 2. hoc autem est falsum, gibili prius causata, aut mediante ipsa.
ut patet ubi supra. Si secundo, sequitur Si primo, sequitur quod talis conceptus
manifeste inconveniens, quod voluntas non est abstractivus ;
patet, quia ille est

divina contineret suo modo virtuaUter objecti, non in se, sed in aliquo repr£e-
ipsam Deitatem. Probatur, quia causans sentativo existente. Si secundo, ergo vo-
conceptum proprium alicujus, continet luntas divina non poterit causare absohi-
ilhim virtuaUter, ut patet a Doctore in tum reaUter distinctum ab aho absoluto
primo dist. 3. d. 8. et alibi scepe. Nec sine ipso, et tunc causa prima determi-
valet dicere quod quia voluntas divina nabitur a secunda quid est falsum ; sic
est realiter idem essentise divinee, ideo enim arguit Doctor m pr/mo rf. 1. q. 4.

non potest continere, quia accipio propo- quod si voluntas divina non potest causa-
sitionem Doctoris vulgatam, scilicet, qua- re fruitionem absolute, nisi prius causet
lis est ordo inter aliqua ubi realiter di- visionem, sequitur quod ipsa determina-
stinfjuuntur, talis est ubi sola ratione di- bitur ad causandum a secunda causa, si

stinguuntur. Sed si voluntas esset reali- sine visione non posset absolute causare
ter distincta ab essentia, et contineret fruitionem.
 QUiESTlO VII. 3.U

Quinlo instatur, quia sequitur quod ctam, continet virtualiler non tantum en-
volunlas divina non posset inimediaie titatem hominis, sed eliam omnes veriia-

causare concepluni distinctum Deilatis, tes et omnes passiones illius. iNec enim
nisi prius causaret conceptum dislincluni ali(iuid posset virtualiter continere pas-
suiniet, ut patet a Doctore in pluribus sionem subjecti, quin etiam virtualiter
locis, quod causans notitiam alterius in conlineret entitatem subjecti, quia in hoc
aliquo intellectu, prius causat notitiam poneretur causa passionis ada^quata, qua3
sui. Et ideo essentia non posset causare realiter identiJicatur subjecto. Posito er-

notitiam in inteliectu divino, nec alicujus go quod in me causaretur notitia distin-

creaturiB, nec alicujus intrinseci, nisi cta hominis ab ipso homine talis notitia,

prius causaret notitiam sui distinctam, ut et si contineret virtualiter notitiam om-

patet a Doctore supra q. 5. ergo si volun- nium proprietatum hominis, mediate ta-
tas non potest causare notitiam distin- mcn, ita quod primo notitia definitionis
ctam Deitatis, nisi prius caaset notitiam hominis, qu;e dicitur proprie distincta
sui distinctam, sequitur quod non poterit contineret notitiam praedicati, et per con-
•immediate causare absolutum sine aho sequens notitiam propositionis immediate,
absoluto, a quo essentiahter non depen- et notitia evidens propositionis immediate
det. contineret notitiam conclusionis. Sic dico
Sexto sequeretur, quod habens talem in proposito, quod notitia distincta Deita-
30.
conceptum, sive notitiam, necessario in- tis, et si contineat nolitiam proprietatis,
telligeret omnem veritatem necessariam et per consequens notitiam evidentem
de Deo, et omnem contingentem de pos- propositionis immediate, et notitia illa

sibili ;
patet, quia talis conceptus inclu- evidens notitiam conclusionis, non tamen
deret virtuahter omnem talem veritatem, virtuahter continet illas proprietates. Si
et per modum naturee agerel, et simiUter tamen illa notitia distincta esset causata

intellectus ; sed hoc non videtur verum, ab alio, quam a Deo immediate, tunc cau-
quia posset stare notitia distincta Deita- sans illam contineret ipsum Deum, et om-
tis sine notitia personarum, ut patet nes proprietates illius.

a Doctore iu l. d. l. q. 2. Secundo prsemitto, quod notitia evidens

31.
Respondeo primo ad instantias contra propositionis immediate, et propositionis Propositi10
potest
sextum dictum. Ad primam antequam mediate potesl dupliciter intclligi virtu- intelligi

respondeam formaliter, preemitto aliqua aliter contineri in alio. Primo in

duobus
: notitia
modis.
Primo prtemitto, quod non omne causans subjecti distincta, ita quod talis notitia
notitiam alicujus, continet virtualiter et prcecise causetur a notitia distincta sub-
eminenler entitatem iilius ;
patet, quia jecti. Secundo potest intelligi causari ab
notitia dislincta hominis continet notitiam ipso objecto, sive objecto immediate, ita

distinctam passionis, et tamen non con- quod homo pra;sens in specie inielligibili,
tinet passionem, cum illa prajcise conti- sive ipsa species, primo causat notitiam
neatur a ratione formaU hominis. Est ta- distinctam hominis ; secundo notitiam
men verum quod continens notitiam di- proprietatum ; tertio notitiam propositi-
stinctam aiicujus subjecti, continet enti- onum immediatarum ;
quarto notitiam
tatem illius et omnium virtualiter con- conclusionum. Et brevitcr utraque via est
tentorum, adtequate tamen contentorum ; sustentabilis, secundum ea quic exposui
et sic continens notitiam hominis distin- lll prolofj. q. 3. contra Gregorium et
 332 yUODLIBET.

Occham, et Alphonsum Toletanum, vide Deitatis diceretur continere virtualiter

ibi. In proposito, si teneatur quod con- omnem veritatem, etc. id est, notitiam
ceptus distinctus Deitatis contineat omnes omnium veritatum, ut evidentem, ita

veritates, necessarias de Deo, id est, om- quod talis notitia, puta conclusionis, vel
nium veritatum notitiam evidentem, pa- primi pra^dicati, non esset immediate cau-
tet quod ex hoc non sequitur quod vir- sata a tali conceptu Deitatis, sed bene ha-
tuahter contineat entitatem illarum pro- beret evidentiam a tali conceptu, ita quod
prietatum. Et propositio Doctoris, scilicet evidentia propositionis, immediate esset
Notitia quod coYilinens virtualiter riotiliam di- primo a taU conceptu, et evidentia conclu-

quid coa- stinclam alicujus, continel entitatem il- sionis esset ab evidentia propositionis im-
«ntorum. Nota.
^^^^ patet quod illa non est in omnibus mediate. Et sic posset concedi quod con-
vera, ut supra exposui. Sicut etiam patet tinens virtualiter notitiam ahcujus, con- 1
de specie intelligibili, puta hominis, quce tinet entitatem ilUus, licet hoc non sit

continet notitiam hominis, et tamen non simpUciter, et in omnibus verum, sed

continet virtuaUter ipsum hominem, et non sequeretur quod continens evidentiam
simiUter continet notitiam risibiUtatis, et notitise propositionis, quod contineat enti-*

tamen non continet ipsam risibiUtatem. Si tatem, etc. imo stat quod notitia sit ab
vero teneatur quod objectum virtuaUter uno, et evidentia ab aUo.
continet; tunc oportet ponere aUquam spe- Dico etiam quod aUud est continere no-
ciem inteUigibilem suppientem vicem ob- titiam simpUcem aUcujus, et aUud estcon-
jecti, qufe partialiter non solum causet tinere notitiam evidentem inhserentiee,
notitiam subjecti, sed etiam omnium pro- puta passionis ad subjectum. Et forte
prietatum virtuaUter in iUo contentarum, subjectum causat notitiam sui absolute,
quia nisi taUs species poneretur respectu et post notitiam passionis absolute ; sed
cognitionis abstractivee, tunc niliil esset notitia evidens inhserentiee passionis ad
ibi quod causaret, nisi forte diceretur subjectum, immediate causatur a noti- i
quod voluntas divina primo causat noliti- tia evidenti prsemissarum, et mediate a
am distinctam Deitatis, et secundo aUas notitia distincta subjecti. Tunc dico quod
notiUas sequentes, et tamen meUus etma- etsi concedatur quod continens notitiam
gisad propositum conclusionis esselpone- simpUcem aUcujus, contineat entitatem il-

re speciem inleUigibilem Deitatis, ut dixi Uus, non tamen sequitur quod continens
in prol. q. 3. et in 2. dist. 3, q. 9. Et sic notitiam evidentem inhaerentioe passionis
patel quidsit dicendum ad primam instan- ad subjectum, quod contineat virtualiter
tiam. ipsam passionem. Omnes istse responsi-
32. Posset etiam dici, et non extra propo- ones sunt satis probabiles.

positum, quod aUud est causare notitiam Ad secundum, dico quod Doctor ibi con- 33.

alicujus propositionis absolute,

An
et aliud cedit quod Angelus posset per talem Angelus
ipsam causare, ut evidentem. Nam Deus speciem cognoscere Trinitatem. Dico se-
possit
cognoscere
posset immediate causare in me notitiam cundo, quod Deus bene potuit causare tnnitatem

hujus : Homo est risibilis, quas tamen speciem intelligibilem, per quam. Angelus
nuUo modo esset evidens, nisi ex notitia proecise cognosceret distincte Deitatem, et
propositionis immediate ; notitia ergo con- non cognosceret alias proprietates. Si di-
clusionis posset esse immediate ab uno et catur quod non apparet ratio diversitalis
alio evidenti. Conceptus ergo distinctus de conceptu immediate causato a volun-
 ?

OU^STIO VII. 333

tate divina, noii per speciem iiitelligibi- ita quod notitia essentife divina} sit prao-

lem, et de conceptu causato a specie in- cisa ratio causandi notitiam omnium cre-
telligibili, cum uterque distincte reproe- aturarum, scd ipsa proecise ut habet rati-

sentat Deitatem sub ratione propria ; ergo onem memoriai, et ut sic, non consideratur
si unus virtualiter continet omnes verita- ut actu cognita, hoc patet a Doctore in
tes de Deo virtualiter, quare et non alius prologo q. penult. Licet ergo essentia prius

et si per unum potest cognosci Trinitas, causet notitiam sui quam notitiam crea-

quare et non per alium ? non apparet ra- turarum, non tamen talis notitia ponitur
tio diversitatis. Sicut habens notitiam dis- ratio causandi notitiam creaturarum. Sicut
tinctam de homine per speciem intelligi- etiam quamvis intellectus divinus prius

bilem ipsius, et habens eamdem, vel si- cognoscat essentiam, quam generet Fili-
railem notitiam causatam aliunde, ita per um, tamen talis notitianullo modo est ra-

unam potest cognoscerc proprietates ho- tio formalis generandi Filium, ut palet a
minis, sicut per aliam. Dico breviter, Doctore in primo dist. 2. parte 2. (/.3.

quod voluntas divina potuit causare spe- et 4. Dico ullra, quod ad concludendum
ciem intelligibilem in Angelo, et concur- quod talis notitia contineret virtualiter
rere cum ipsa proecise ad conceptum di- notitiam omnium creaturarum, oporteret
stinctum Deitatis, et non concurrere ad prius concludere quod ipsa virtualiter

notitiam aliarum proprietatum, quamvis contineret essentiam, vel voluntatem di-

ille conceptus causatus a specie intelligi- vinam, quae virtualiter continet omnes
bili natus fuisset virtualiter continere om- creaturas. Sicut si .4, virtualiter include-
nes veritates de Deo necessarias. Sed in ret notitiam distinctam hominis, et per
proposito voluntas non solum causaret consequens ipsam entitatem hominis,
conceptum distinctum Deitatis, sed etiam (luod etiam concludi posset, quod A con-
cum ipso concurreret ad evidentem noti- tineret virtuaJiter notitiam oranium vir-
tiam omnium veritatum contentarum in tualiter contentorum in ipso liomine, et
iilo. Et ideo Doctor hic dicit quod potuit per consequens entitatem eorum. Sed in
in intellectu viatoris causare conceptuni proposito, conceptus distinctus Deitatis
simplicem Deitatis virtualiter continen- causatus a voluntate divina non includit
tem verilates, etc. ita quod non tantum virtualiter notitiam Deitatis distinctam, ut

contineret potentia remota, sed etiam po- patet.

tentia propinqua, propter hoc quod volun- Ad quartum, dico, quod quando dicimus 35.
tas divina disposuisset actu concurrere ad quod subjectum vel objectum conlinet ve-
notitiam evidentem contentarum verita- ritatem scibilem, non intelligitur quod
lum. virtualiter continet extrema propositionis.
Ad tertium, dico quod non sequitur quia tunc homo contineret se; patet, quia
34.
quod contineret ille conceptus notitiam continet hanc veritatem, homo est risibilis,

simplicem omnium creaturarum, quiatalis et tamen non continet virtualiter homi-

notitia non virtualiter includeretur in tali nem. Sed inhaerentiam passionis ad subje-
conceptu, praicise enim continentur om- ctuin, puta, quiahomo continet quidditati-
nes veritates de Deo necessarioe, et omnes ve et essentialiter rationale, et rationale

de Deo contiiigentes de possibili, non de ^st causa ada^quata et prsecisa inluBrentiae

actu. Nec essentia divina causat in intelle- risibilitatis ad hominem, ideo dicimus
ctu divino notitiam creaturarum ut nota, quod homo, mediante rationalitate, conti-
 3H4 QUOnUBET.
riet inli.Trcntiam passionis ad subjectum. subjectum scientifc virtualiter continens
Et simililer cum dico, quod notitia distin veritates illius scienti.i; in potentia pro-

cta subjecti continet veritates necessarias pinqua, nisi prius esset notum, non quod
de subjecto, sic intelligitur, quod remote notitia requiratur ut ratio continendi, sed
tamen continet virtualiter notitiam eviden- ut dispositio prsevia; nisi enim prius cau-
tem inhoerentioe passionis ad subjectum, saret notitiam sui simpHcem, nunquam
vel quod praecise continet ipsam eviden- posset causare evidentem notitiam verita-
tiam passionis, ut inhferentis, id est,quod tum inclusarum virtualiter de objecto pri-
notitia inhcerentise passionis ad subjectum mo noto notitia habituali, et notitia actu-

est evidens immediate, et propinque a ali, Primo modo, vide quse prolixe expo-
notitia evidenti pra^missarum immediata- sui 171 primo prologo q. 3. arlic. t. et

rum, et mediate et quasi remote est evi- speciaUter contra Gregorium, Occham,
dens a notitia distincta subjecti. Alphonsum, et multos aiios. Si volumus
36. Ad quintum, dico quod continere ve- etiam tenere deprimo noto notitia actuali,
Doctrina
singularis,
ritates in ahqua scientia, ut primo notum, secundo modo accepta, erit sustentabile,

non est conditio notitise distinctsesubjecti, licet non ita forte ad mentem Doctoris si-
sed conditio subjecti, sicut dicimus, quod cut ahis modis.
37.
homo secundum animam est subjectum Ad sextam-, sive ultimam instantiam,
Condilio
scientise moralis, non erit subjectum im- dico quod haec est conditio subjecti primi. subjecti.

mediatum, ita quod immediate de ipso scihcet in continendo veritates in scicntia

possint demonstrari omnes veritates in considerata a nuUo dependeat, a nuilo,

scientia moraU contentas, nisi sic primo scihcet pertinente ad illam scientiam, si

notus, idest, quod ut primo notus ponitur sit simphciter primum. Hoc patet a Docto-
i
subjectum, et sic patet quomodo hoc non re inprolog. q. 3. Sed hsec conditio non
pertinet ad notitiam subjecti, quod sit videtur competere notitiae distinctse subje-
primo nota, etc. Cum enim dicimus, sub- cti, cum talis notitia dependeat a subjecto.
1
jectum ut primo notum continet omnes vela supplente vicemsubjecti, Si volumus
veritates, potest intelhgi dupHciter; vel etiam tenere quod haec sit conditio talis

primo notum notitia habituali ; vel primo notitiae, possumus sic exponere : Notitia

notum notitia actuali. Primo modo intelli- prima et distincta subjecti continet vir-

gitur quod subjectuni; ut praesens in spe- tuaHter omnes veritates in scientia cujus
cie inteHigibiH continet virtuaHter om- est, consideratas, sciHcet evidentem noti-
nem veritatem, et dicitur tunc primo no- tiam iHarum, modo prseexposito, et in

tum notitia habituaH, quia ut sic, est pars continendo a nuHo [dependet, scilicet quod
memorise perfectse, et in potentia propin- a nuHa aha notitia ad iliam scientiam
qua ad causandum notitiam sui, et omni- pertinente dependet, sicut et subjectum

Subjeclum,
um virtualiter contentorum. Secundo mo- a nuHa entitate ad scientiam cujus est
ut sit
do inteUigitur. quod subjectum sit primo subjectum, dependet in continendo verita-
notum notum notitia actuaH, et tunc duj^liciter tes ilHus scientise, sic conceptus distinctus
actuaii potest intcHigi : Primo, quod notitia actu- illius subjecti a nuHo aHo conceptu ad il-

inteiiigi aHs contincat notitiam evidentem, tam lam scientiam periinente in continendo

modi"! prsemissarum quam conclusionum modo veritates, dependet.

Existentia
prseexposito. Secundo, quod taHs notitia Ad instantias contra septimum dictum. est de
conceptus
nuHo modo contineat, sed quod nihil esset Ad primain dico, primo, quod etsi exi- Dei.
 QU/ESTIO VII. 335

stentia sit de conceptu Dei, noii laincn Doctor intelhgit de cognitione intuitiva,

talis existentia ponilur ratio terminandi, unde in multis locis addit ad rem exlslen-
ut patet a Doctore in prffisenii. Posito lcin, el in se prceseiileni.

enim quod, per impossibile Deus non es- Si qujcratur, pono quod volunlas divina ,3^,^^^^;^^
sinjjuiana.
set, adliuc posset abstractive cognosci, et immcdiate causet conceptum abstractivum
etiam ejus existentia. Si dicatur boc non et distinctum Dcitatis, nuha specie intcl-

salvat, (juia certum est quod Deus neces- ligibih priieexistente in intchcctu, in quo
sario existit, et existentia est de intrinseca talis conceptus causatur, ihe comteptus ad
ratione ejus, quoero tunc, si Deus sub ra- quid terminabiiur ; aut enim terminabitur

tione Deitatis lerminet hanc notitiam ad nutitiam existentem actu, et in se prae-

abstractivam et distinciam, aut tunc in sentem ; aut non in se praesentem, sed

ratione formali includit existentiam actua- prcesentem in ahquo repnesentativo. Si

lem, aut non? Si sic, ergo existentia ac- primo modo, patet quod tahs conceptus
tualis erit ratio formalis terminandi ; aut erit intuitivus, quia terminatur ad rem
non includit, ergo actualis existentia non existentcm, et in se pnesentem. Si secun-

erit de formali conceptu ipsius Dei. Si do modo, oportet assignare illud reprae-

ergo talis conceptus terminalur ad Deum sentativum, non erit species intehigibihs

sub ratione Deitatis, et Deus sub ratione per positum ; non conceptus ihe, quia ut

Deitatis, necessario includit actualem exis- habet esse in tah conceptu, habet praicise
tentiam , ergo Deus sub illa ratione, qua esse cognitum, ut patet a Doctorem primo
actu existens terminat, et per consequens disl. 8. q. 3. cl alibi scepe, et ahud re-

lab's conceptus erit intuitivus. Dico bre, praesentativum non videtur posse assigna-
[jnde viier, quod non dicitur cognitio intuitiva- ri, ergo tahs conceptus erit necessario in-
103 tlll*
agnitio ex hoc quod terminatur ad rem existen- tuitivus. Dico breviter, quod non erit

tem actualiter, sive eliam ponendo quod prsesens, nec in specie inlehigibili, nec
existentia sit de intrinseca ratione ilUus; in conceptu, sed erit praesens in specie

et patet, nunc cognosco abstractive exis- inteUigibih, nec in conceptu, sed erit

tentiam, puta alljedinis, ita quod talis co- praesens in se, sed non erit intehectui

gnitio terminatur ad existentiam imme- prsesens ;

potest enim cognitio abstractiva
diate, et tamen non dicilur cognilio in- terminare ad ahquid, quod non erit prjie-

tuitiva. Sed uhra omnia requiritur proe- sens in ahquo repnescntativo, aho a re,

sentia rei actu existentis, non enim suffi- sed sufficit quod terminetur ad ipsam, ut

cit quod actu existat propria existentia, non pr^sens secundum suam existenti-
quod cognitio terminetur ad actualem am potentiae cognitivoe.
existentiam, sed requiritur quod tahs res Ad secundam instantiam. Dico primo,
sit in se proesens, et non in ahquo reprae- quod voluntas, cum transeat in perfeciam
sentativo. Dicitur ergo cognitio intuitiva, identitatem realem in essentiam divinam,
quse terminatur ad reni existentem in- nuho modo potest ipsam continere, nec
quantum existens, et in se prsesentem po- proprie, nec quasi, ut etiam Doctor tenet Nota.

tentiae cognitivjE. Concedo ergo quod con- in pluribus locis. Dico secundo, quod si

ceptus distinctus Dei terminatur ad Deum voluntas habcret a se originative, quod

sub ratione Deitatis, et ad Deum ut actu sic posset causare talem notitiam, posset
existentem, et in se praisentem, et poten- concedi quod coniineret, vel quasi conti-
tise cognitivae perfecte praesentem, et sic neret, sed non sequitur de essentia, quia
 336 QUODLIBET.

ipsa essentia originativc continet volan- Et cum ultra infertur, (juod hahens
tatem, accipiendo voluntalem pro potentia talem conceptum sic distinctum posset
volitiva ; et hoc patet a Doctore in primo esse perfecte heatus, dico quod si

disl. 8. g^ 3. et in qnodl. qucesl. primad. 25. loquamur de heatitudine viatoris inquan-

Et ideo quamvis possit causare notiti- tum viator, quod tunc esset perfectissime
amdistinctam Deitatis, sive ahstractivam, beatus, imo magis heatus, quam aliquis

sive intuitivam, non sequitur quod conti- Philosophorum potuerit esse in cognitione
neat essentiam, nec proprie, nec quasi, suhstantiarum separatarum, quia nullus
cum hoc haheat non a se, sed fundamen- potuit pervenire ad cognitionem distinctam

tahter et originative ah ipsa essentia alicujus suhstantise separatae, ut probat

divina. Dico tertio, quod non sequitur Doctor in prologo q. 1.2. m primo d. 3.

de omni notitia distincta, sed si hahet quwst. 1. Sed hic viator haberet ex
veritatem, hahet veritatem de prima no- hypothesi cognitionem distinctam ohjecti
titia et atloequata essentiee divinse, qualis beatifici. Sed loquendo de heatitudine
notitia est in intellectu divinO; qufe notitia comprehensoris, qualem nunc heati habent
est formahter infmita, et perfecte fedaequa- in patria, dico quod intellectus viatoris in

tur objecto essentise divinte, sive ipsi es- tali cognitione, etiam distinctissima, non
sentiae divinte; potens ergo causare im- fuisset heatus, quia talis beatitudo consistit

mediate talem nolitiam continet virtualiter in cognitione faciali et intuitiva objecti

vel quasi continct ipsam essentiam. Sed heatifici. Si dicatur quomodo cognitio
hoc non sequitur de notitia non adrequala intuitiva ohjecti heatifici, et abstractiva

ipsi essentifB divinae, quahs est omnis ejusdem differunt. Si numerotantum, ergo
notitia causata in intellectu creato a erit viator in tali conceptu aeque beatus,
voluntate divina. Quamvis ergo possit vel saltem erit similiter beatus formaliter,

causare notitiam distinctam Deitatis, tam sicut nunc existens in patria est heatus,

ahstractivam quam intuitivam in intellectu quia istse beatitudines non differrent, nisi

creato, non tamen sequitur quod contineat numeraliter. Si differunt tantum sicut

virtuaUter ipsam essentiam"divinam ;

quam perfectum et minus perfectum, patet quod
responsionem hene nota propter multa. adhuc erit beatus, licet non ita perfecte,

Ad tertiam instantiam, dico quod poterit et si talis conceptus abstractivus potest

39.
Quomodo distinctissime cognoscere infinitatem intendi, intantum posset intendi, quod in
potest . .
, ,
cognosci intensivam, et secundum omnem gradum illo esset seque perfecte beatus; sic enim
iotensiva. infinitatis. Et cum infertur quod tunc arguit Doctor m4. de. 49. contra opinio-
potest comprehendere ipsam, dico, quod nem Thomce. Si differunt specie sicut Ck)ntra
S. Tliom.
non oranis cognitio, etiam distinctissima, Doctor videtur tenere in 3. rf. 31 . et in
est comprehensiva ohjecti cogniti, sed quarto dist. 49. quia cognitio ahstracti- Quare
cognitio
pr(ecise illa quse ohjecto adsequatur, sic, va et intuitiva ejusdem ohjecti, specie intuitiva,
et
quod in se sit talis intensive quantum distinguuntur, ut patet a Doctore in se- abstractiva
differunt
ohjectum est intensive cognoscibile. Si cundo dist. 23. Et sic in proposito cogni- specie.

enim ohjectum est intensive infinitum, tio abstractiva et intuitiva ejusdem Dei-
sequitur quod erit intelligihile infinite tatisdifferunt specie. Et hoc propter aliam

intensive, et natum intelligi intellectione et aliam prsesentiam objecti, ut dicit

formaliter infinita, ut exposui supra Doctor intertiod. 31. et in quarto d. 49.

quoest. 6. et sic patet quod habens cognitionem
 OUyESTIO VII. 337

abstractivam, etiam distinctissimain, non tatis, quo distincte conciperet illam, non
eril heatiis, pioprie loqiiendo de beatitu -
prius causato reprjcsentativo ejusdem, sci-
dine. Sidicatur, quod forle lioc noii vide- hcet specie intelligibili ;
posset tanien
tur sequi, scilicet (^uod alia et alia prie- causare absolute talcm conceptum, <jui

sentia objecti causet, et alium et aliuni nullo modo terminaretur ad objectum.

actum specie distinctum, quia sccundum Et cuiii infertur (juod si laHs species
Doctoreiii in primo d. 1. </ . i. uhi dicit necessario prjcrequiritur, tiinc voluntas
quod actus voluntatis non variatur propter divina posset determinari a secunda cau-
aliam et aliam approximationem ad obje- sa, quod habet pro inconvenienti, ut pa-
ctum, vide ibi. Sed quia hoc non est pme- tuit inprimodist. 1. (j. 4. dico breviter,

sentis speculationis, vide in lcrlio quod ibi in primo esset inconveniens,

dist. 31. ct inquarto dist. il. ubi |)er- quia vere prima causa determinaretur ad
tractavi

prcTsentem
hanc materiam
et alias instantias in
solvendo etiam
hac ma-
agendum
^ a secunda causa, quia Henricus

posuit quod ad visioiiem objecti

...
beatifici
^Op»"?-
Ilennc.

teria, ista pro nunc sufficiant. necessario sequatur fruitio ejusdem, ita

•iO. Ad quartam inslantiam de spccie in- quod si vobjntas diviiia causet in aliquo
telhgihih respectu taHs conceptus distin- inteHectu visionem claram Deitatis, quod
cti, dico, quod utrumque membrum potest necessario causabit fruitionem essentiae
dari. Et primo,potest dari, quod prius in voluntate ejusdem, et sic bene sequitur
causet speciem, quia talis species neces- quod si necessario causat fruitionem prius
sario requirilur, ut habeatur prsesentia causata visione, tunc determinabitur a se-
objecti, prout potest haberi in ahquo cunda causa. Sed in proposito hoc non
reprspsentativo, ita quod esset impossibile sequitur, quia non pono quod causata
in cognitione abstractiva aliter esse pra3- specie inteiligibiH Deitatis, quod necessa-
ota de sens. Cum dicitur quod potest quodlibet rio causet conceptum distinctum ejusdem,
specie
siiigibiii. absolutum immediaiecausarealio absoluto imo pono quod stante taH specie, potest

non causato, dico primo, quod etsi actum esse, quod taHs conceptus nullo modo
voluntatis absolutum possit immediate erit; sed dico quod conceptus non poterit

causare in aliqua voluntate, actu intelli- esse, nisi prius causata specie, ut proprio
gendi absolute non causato, tamen volun- repreesentativo ejusdem objecti. Sicut
tas secundum illum actum, nihil vellet, etiam dico de actu volendi, quod potest
cum vclle necessario terminetur ad stare cognitio pcrfectissima objecti, etiam

objectum cognitum ; non posset ergo intuitiva, et tamen non erit volitio ejus-

immediate causare vohlioiiem alicujus dem, sed non potest esse volitio actualis

objecti, quae includit relationem aliquam objecti, nisi prajcedat cognitio ejusdem.
ad objectum, ut patet a Doctore q. 14. Hoc idem ponit Doctor quod de potentia
quodlib. non prius causato actu intelhgendi Dei absoluta potest perfectissima visio Qucmodo
ejusdem objecli, cum talis necessario Deitatis, et non erit fruitio, cujus opposi- P^^visio^^**

requiratur. Sic in proposito, tenendo quod tum dicehat Henricus in primo ubi supra, ^^^^'^^ll^
fructione.
species inteihgibilis necessario requiratur sed non potest esse fruitio sine visione

ad hoc ut oi3Jectum sit priesens in cogni- piiecedente, cuin illa necessario re^iuira-
tione abstractiva, diceretur quod non lur. Et sic i)atet quomodo potest sustineri

posset voluntas divina causare in intel- (juod in conceptu distiiictio Deitatis prae-

lectu viatoris conceptum distinctum Dei- requiritur species inteliigibilis repriesen-

Tom. XXV. 22
 338 QUODLIBET.

taris eam iii ratione objecti actu intelligi- cau.sari conceptus distinctus Deitatis, nulla intelligibi-
lis
bilis. specie intelligibili prrecedente, potest fa- fit

necessaria.
41. Si (licatur, quotl multa objecta possint ciliter responderi ad instantiam, quod

^'^esse""'
intelligi abstractive, quie tamen non lia- aliud est loqui de objecto cognoscibili abs-

ijcnt speciem intelligibilem, ut patet de tractivjE, ut terminativo cognitionis abs-

'otfni'^
.P°'i®?'^. materia prima, I
'
de passionibus, de relati-
i
tractivae, et aliud de objecto motivo in-
intelligi
diipiiciter. onihus, qujB non habent proprias species tellectus respectu cognitionis abstractivae.

inteliigibiles, dico, quod objectum esse Primo nullo modo videtur necessaria spe-
prcesens potenlise cognitivae respectu co- cies intelligibilis, quia sine illa objectum
gnitionis abstractivse potest pro nunc du- potest perfecte terminare illam cogniti-

pliciter intelligi. Primo, quod sit prsesens onem ; et patet,quia objectum,ut quiddita-
prgesentia propria et formali, et bic voco tiveacceptum,et ut absolute consideratum
prpesentiam propriam et formalem, quan- terminat cognitionem ;
quando enim co-
do habet propriam speciem ; secundo, gnoscilur distincle objectum cognitione
quod sit proesentia alterius preesens, quod abstractiva, talis cognitio lerminatur ad
ipsum virtualiter continet, Hoc prsemisso, objectum sub ratione quidditativa propria,
dico quod semper requiritur species intel- aliter distincte non cognosceretur. Sed si

ligibilis, vei quod liabeat speciem pro- terminaret prout habet esse, sic reprajsen-
priam, vel quod contineatur virtualiter in tatum, tunc terminaret, non per se nec
aUquo oi)jecto haiiente speciem propriam. quidditative, sed tantum per accidens, et

Sicut etiam aliquid potest esse proesens in secundum quid, quia accidit sibi sic esse

cognitione intuitiva, vel in se formaliter, prsesens. Secundo modo loquendo de ob-

et secundum propriam existentiam prse- jecto motivo, dico breviter, quod Doctor Scotus
ponit
sens, vel quod virtualiter contineatur in ponitinnobis necessitatem speciei intelli- necessita-
tem,
aiio habente propriam proesentiahtatem ;
gibilis, quia stante absentia objecti in se, speciei in-
telligibilis.
heec distinctio habetur a Doctore in pri~ nulla cognitio ejusdem haberi posset.

mo dist. 8. q. 3. et quodl. patet ergo Sed posita specie intelligibili, talis species

quod sicut in cognitione intuitiva objecti, supplet vicem objecti, et sic ipsa una cum
requiritur quod tale objectum, vel sit in intellectu agente causat in intellectu possi-

se preesens secundum propriam existen- bili notitiam abstractivam, ut patet a I

tiam, velquod contineantur in alio virtu- Doctore inprimo dist. 3. q. 6. et 8. et

aliter perfecte proesente,secundum propri- dist. n. et in secundo dist. 3. et in

am existentiam. Sic in cognitione ab- quarto. dist. 10. el in quodl. requiritur
stractiva objecli requiritur quod tale ob- ergo species intelligibilis, ut causa respe-
jectum, vel sit pryesens secundum pro- ctu notitige abstractivaj, et hoc exposui
priam speciem intelligibilem, vel quod in primo uhisupra. Modo voluntas divina
virtualiter contineatur in alia perfecte potest supplere vicem omnis causalitatis
pr.iesente secundum propriam speciem secundse, ut patet, et sic poterit supplere
intelligibilem. Sed de hac materia, scilicet causalitatem cujuscumque speciei intelli-

speciei intelligibilis prolixe tractatum est gibilis, et immediate causare conceptum

in primo dist. 3. q. 2. el q. G. vide ibi abstractivum cujuscumque objecti, et sic

singularia dubia, et preecipue, r/. 2. et S. immediate poterit causare in intellectu

^}- Si teneatur aliud membrum, scilicet nostro conceptum distinctum et abstracti-
An
species quod possit immediate a voluntate divina vum essentise divinae, nulla specie intel-
 ;

OU.^ESTIO VII. n.'.o

ligihili prcDsupposita. Et sic patet(iuoinodo scitur, imo |)ro stalu isto nullo modo
ulrunuiue nuMnbruni est sustentabilc niovet ad notitiam sui,ut patet a Doctore,

tainen secuiuluni niembruni videlur nia- et hoc est, quia talis intellectus pro statu

gis verum ol magis ad mentem Doctoris isto, nun^iuam potest esse praesens intel-

Subtilis. lectui possibili in ratione objecti actu

43. Adquintam instanliam dico primo, quod intelligibilis ; et vocoobjectum actu intel-

aliud est movere intellectum ad cogniti- ligibile, quid immediate potest movere
onem alterius in ratione objecti, et aliud intellectum ad sui notitiam, vcl quod
iplum. est movere in ralione objecti. Exemplum, saltem virtualitcr contineatur in alio,

puta homo movet inlellectum necessarium quid immediate potest movere, ut exposui

ad cognilionem, pula risibilitatis, et tunc in primo disl. 3. q. 7. dcclaranlo titu-

aut movet in ratione objccli, id est, ut lum^(/. 1. Licet ergo intellectus agens se-

habens praicise rationem objecti motivi cundum suam formalem entitatem sit per-

aut alio modo movet non habendo fecte praesens intellectu possibili, pro sta-

rationem objecti moiivi, sed proecise ha- tu tamen isto,nulIo modo est in specie in-

bendo rationem talis entis. Primo modo tclligibili propria, nec in se praesens in

concedo quod non potest movere aliquem ratione objecti actu intelligibilis, ut patet

intellectum, nisi prius in tali intellcctu a Doctore in prolog. q. 1. Sic dico in

causet notitiam sui, quia ut sic, cum proposito, quod quamvis voluntas divina
moveat per modum nalura3, necessario sit in se perfecte praesens intellectui cre-

prius causabit nolitiam sui perfectam ato, non tamen necessario est praesens in

quantum potest, quam notitiam alterius ratione objecti actu intelligibilis, et ideo
in eo virtualiter conlenti. Et hoc modo potest immediate causare conceptum di-
ta de
mtia.
essentiadivina,quceest praesens intellectui stinctum Deitatis, et non erit prius co-

divino in ratione objecti perfectissime gnita.

intelligibilis nunquam posset movere ta- Dico secundo, quod aliud est loqui de
lem intellectum ad cognitionem alterius objecto praecise movente per modum na-
extrinseci, puta creaturae, nec alicujus turoe, et de objecto pmecise movente per
intrinseci, puta attributi, vel proprieta- modum voluntatis, quia primo modo tale

tum, nisi prius moveret ad notitiam sui objectum, ut praesens in ratione objecti

distinclam, ut patuit supra q. 5. quodl. actu intelligibiliS; necessario prius movet

Secundo modo, aliquid posset movere ad notitiam sui quam aliorum, etiam
ad notitiam alterius, sine hoc quod moveat virtualiter in ipso contentorum. Sed se-
ad sui notitiam, quia ut sic, lale objcctum cundo modo non apparet necessitas, quod
non esset proesens intelleclui in ratione prius moveat ad sui notitiam, etiam te-

)modo objecti intelligibilis. Et hocexpresse patet nendo quodsit perfccte praesens in ratione
ecies
jiligibi
in multis ; nam species intelligibilis movet objecti actu intelligibilis, et hoc est,
lis
immediate intellectumad notitiam objccti quia est objectum voluntarium. Et hoc
oveat
telle-
lum.
cujus est, el tamen non movet ad notitiam patet m 1. disl. 3. ubi multa de istis ex-
sui primo, et hoc est, quia talis species posui.
non est pro tunc priiesens inlellectui in Ad ultimam instantiam, dico breviter

ratione objecti inteliigibilis. Similiter in- quod slante tali conceptu nullo existente

tellectus agens immediate movet ad noti- imnedimcnto, et concurrcnte inlluentia

tiam aliorum, et tamen non primo cogno- generali voluntatis divinae, quod tunc co-
 340 QUODLIBET.

gnoscet omnia virtualiter contenta. Si potest esse certus, ex quibus intendo

stante tali conceptu perfecto, posset vo- inferre propositum, scilicet quod stan-
luntas divina suspendere actionem talis te lumine fidei secundum legem com-
conceptus, quia potest omnem actionem munem, potest demonstrative scire pro-
cujuscumquo causae secundce suspen- pter quid, Deum esse omnipotentem. Pri-
dere. rao ergo instatur sic : Aut scit propler
44. Contra octavum dictum. quod tale est, quid, Deura esse omnipotentein, aut scit

potest quod viator non polesl ex puris naturali- ipsum non esse oranipotentem. Si primo,
^Ms demonslrative, propter quid cognosce- ergo potest cognoscere demonstrative pro-
'^'^jienm^^
esse omni-
potentem
^q {gfdyyi •
Deus est omniootens,
i ' et lioc tam ter quid, Deum esse omnipotentem, patet,
ex puris mediaie nuam immediate,
'
instatur sic, quia si scio hominem esse risibilem pro-
naluraJi-
bus. primo supponendo aliqua ;
primo, quod pter quid, ergo scio demonstrative propter
viator est ille, qui non habet notitiam in- quid. Si secundo, ergo non erit demon-
tuitivam, ut supra dixi, sed potest habere strabile propter quid, quia nihil scitur
cognitionem abstractivam Deitatis, et hoc nisi verum. Si non, scio hominem non
per potentiam divinam, ut supra patuit. esse risibilem propter quid, ergo homi-
Et de isto viatore non intelligitur conclu- nem esse risibilem propter quid, non est
sio, quia talis habens hujusmodi conce- demonstrabile propter quid.
ptum, sive notitiam Deitatis posset de- Secundo instatur sic : Viator scit volun- 45.
Nota.
monstrative scire, Deum esse omnipoten- tatem perfectissimam esse medium pro-
tem, ut supra patuit. Sed conclusio intel- pter quid ad demonstrandum Deum esse
ligitur de viatore, qui tantum habet fi- omnipotentem, et hoc scit ex puris na-
dem et cognitionem secundum inclinati- turalibus, vel solo lumine fidei ;
prae-

onem fidei, vel etiam aliam cognitionem, supposito ergo ex puris naturalibus, po-
quae sibi non repugnet ex puris naturali- test scire propter quid Deum est omnipo-
bus, ut patet in littera. Conclusio ergo in- tentem. Antecedens patet, quia etiam est
telligitur, quod stante cognitione, quoe de concessum a Doctore. Consequentia etiam
lege communi habetur per fidem, non po- patet, quia habens medium propter quid,
test ex puris naturalibus cognoscere hanc: potest scire conclusionem propter quid.
Deus est omnipotens ; non intelligitur er- Si enim cognosco animal rationale esse
go conclusio ex puris naturalibus simpli- mediuni proplcrquid ad demonstrandum
citer, sed prcesupposito lumine fidei, qu£e istam conclusionem, homo est risibilis,

habetur de communi lege, adhuc ex na- statim possum demonstrativepyop/e/- quid

turalibus non potest pertingere ad hujus- scire hominem esse risibile.
modi notitiam. Secundo suppono, quod Tertio instatur sic : Viator ex puris na- 46.

secundum fidem viator potest esse certus ;

turalibus, vel saltem praesupposito lumine
primo, quod Deum esse omnipotentem est fidei, scit Deum mere contingenter agere
demonstrabile propter quid, ut supra ad extra, ut patet a Doctore in pluribus
patuit.jEx lumine etiam fidei est certus, locis. Secundo scit quod prima causa
quod viator potest scire in generali, continet causalitatem omnium secunda-
quale sit medium demonstrandi illam rum causarum. Scit etiara quod si con-
conclusionem, quia, scilicet, est vo- tingenter producit quidquid ad extra
luntas Dei perfectissima, ut ipse Do- producit, quod potest immediate pro-
ctor concedit. Et etiam de multis aliis ducere effectum imperfectum, hoc non
 QUytSTlO vir. 311

sequeretiir apiui Arislotclein, qiiia ipse ndem, Deum esse omnipotcntem, esse de-
vellet quod non posset imniediate j)rodu- monstrabilc propter quid , ergo possum
cere elTectum impeirectura, ct hoc ipiia e\ jiuris naturalibus demonstrative pro-
agit per modum natur?e, et necessario ; si pter q'(id cognoscere Deum esse omnipo-
sic agit libere,'tollitur hoc impedimentum. tentem, non sequitur. Sidicaturad primam
Ex istis se^iuitur propositum, auctor scit responsioncm, scilicet quod henc sequi-
Deum contincre omnem causalitalem cau- tiir quod viator sciat Deum iion esse om-
sne secundai, et scit ipsum mere contin- nipotentem propter quid, quia a negativa
genter agere ad extra, et a nulla secunda de pra'dicato finito ad aflirmativam de
causa necessario determinari ad agen- prsedicato inlinito, valet consequentia,
duni; ergo ex puris naturalibus scitDeum dico, ut di\i in prinio dist. 4. 7. 1. et

posse agere omnem elTectum immediate, disl. 21. vide ibi quomodo teneat illa con-
et per consequens scit ipsum esse omni- sequentia.
potentem omnipotentia immediata, de qua Ad secundum, dico quod quamvis
est duhium. sciam in confuso quod voluntas perfectis-

47 Respondeo ad omnes istas instantias. sima est medium, etc. non tamen ex hoc
'^P^"'^®^ Ad primam, dico quod negatur utrumque sequitur quod ego possum illam conclu-
omnes membrum, Sic etiam hic, pater in divinis sionem demonstrare propter quid, sed re-
*
itaiitias.
si generat Deum,aut generat aliumDeum, quiritur quod ego sciam illud niedium di-

aut generat alium non Deum, nulla propo- stincte, quia medium in demonstratione
sitio illius disjunctivse conceditur, nec potissima debet esse primo notum distin-
sunt contradictorioe, sed bene istse, aut cte ; non enim^sufficit scire medium sic in

generat alium Deum, aut non generat generali, et in confuso, quia nec ut sic,
alium Deum. Secunda est concedenda, ut ponitur medium in demonstratione pro-
patet a Doctore in primo dist. 4. ^. 1. Sic pter quid, sed ponitur medium sub sua
dico in proposito, nec illse duae contra- ratione formali et distincta, et ut sic de-
dicunt, sed bene istae duse, aut scit Deum bet cognosci si vult demonstrare propter
esse omnipotentem, esse demonstrabile quid. Per hoc idem dico ad secundam in-

propler quid, aut non sit esse demonstra- stantiam.

bile propter quid. Conceditur secunda, Ad dubia sequentia pro nunc omitto,
quia hoc tantum credilur. Si etiam conce- sed relinquo illa ingeniosiori et subtili-

datur prima in hoc sensu, scilicet scio per ori me.

 ; ;

3i2 QUODLllJET

QUiESTIO VIII.
Et istam conclusionem concedit
Utrum Verbum divinum habeat
Filiiis vel implicite, cum respondet ad obje-
causalilalem aliquam propriam re- ctionem quae posset fieri contra
spectu crealurce. eam, dicens Quomodo, inquit, Pater
:

Filium misit, si ipse se misit ? Cui primo

D. Thom. 1. q. q.63. art. 5. el 2. d. 1. Scot. d.
10. ad ultimum, et d. 12. ad uUimum,, 2. d. 1.
respondeo, etc. Item ibidem, intelli-
q. 1. et quodlib. 14. Henric. quod. 6. q. 2. git istam Incarnationem una ca-
demque operatione Patris et Filii
1,
Arguitur quod sic, quia ars dicit inseparabiliter esse lactam, non
respectum causalitatis ad artiflcia- utique inde separato Spiritu san-
tum, et idea ad ideatum sed Ver- ;
cto.
bo divino competit proprie esse Item, idem lib. 4. cap. 22. vel 38.
artem, et habere in se ideas Plane fidenter dixerim Patrem, et Fi-
omnium factibilium ; ergo, etc. lium, et Spiritum sanctum, unius ejus-
Minor patet per Augustinum 6. de demque substantice, Deum creatorem,
Trin. cap. 9. vel. 39. Verbum, inquit; Trinitatem omnipotentem inseparabiliter
perfectum, cui non deest aliquid, est ars operari.
quidem omnipotentis el sapientis Dei
hoc pro prima parte minoris. Et SGHOLIUM.
sequitur Plena omnium ralionum
:

viventium ineommutabilium et hoc ;

Non est aliqua ratio agendi ad extra pro-
pro secunda parte minoris, quia pria Verbo vel Filio Dei. Probat primo ex
per rationes illas intelligit ideas, Augustino et Dionys. Secundo a posteriore
ut patet ex intentione ejus 83. q. ex auctoritate Evangelii, quia Filius quid-
quid facit Pater, facit eodem modo cum eo
quresl. 46. et sequitur ibi Novit :

ergo non habet propriam rationem agendi,

Deus omnia, quce fecit per ipsum ; hoc quia hsec vel informat, vel est idem suppo-
pro utraque parte minoris, intel- sito agenti ; et neutro modo Filius est in

ligendo sic novit tanquam in arte

: Patre, vel e contra, et rejicit responsionem

in qua relucent rationcs artifl- Henrici. Tertio a priori, quia principium

formale agendi in Deo est intellectus et vo-
ciatorum.
luntas, vel actus harura potentiarum, vel
Ad oppositum, Augustinus, 2.
alterius earum, et ista sunfeodem modo in
Rafio ad d£ Trin. c. 5. loquens de Filio in- tribus personis, hanc rationem attingit
opposit.
cg^pnato : Mitti, inquit, n Patre sine Aiigustinus citatus. Rejicit rationem D.
Spirilu sancto nonpoiuit, et sequitur Thorase ad conclusionom, quia scilicet es-

paucis interpositis : Fortasse aliqnis sentia est una in tribus, ideo non est propria
ratio agendi alicui illarum. Contra, qnia
cogitat, ut dicanius etiam a seipso mis-
per essentiam non agitur ad extra, quia
sum esse Filiuni, quia illc Marice conce-
naturaliter ageret Deus ad extra, de quo 1.
ptus et partus operatio Trinitatis est, dist. 10. et infra q. 16. Hanc conclusionera
qua causante, omnia causantur. late probat Doctor 2. d. 1. q. 1.
 .

OIIiEi^TIO VIII. 343

3. Qii.Tstio ista generaliter propo- bent Pater et Filius in agendo,

sita intelligi potest de quacumqne sicutcausa universalis et particu-
causalitate, qusoDeo convenit re- laris, sicut Sol et Pater in gene-

spectu creaturae; sed argumenta ratione animalis. Ex l)oc (|uod ait

magis tangunt de causalitate elle- luvc, patet quod non sunt causae
ctiva. varisB respectu aliorum causato-
De ista ergo causalitate prinio rum, sedeorumdem. Ex lioc, quod
inquirenda, sunt tria videndn : ait facit, patet quod non se habent,
Primo utrum aliqua ratio forma- sicut agens et ratio agendi, ratio Ralio
agendi non
lis causandi sit propria Verbo. quipi)e agendi non proprie agit. agit,
proprie.
Secundo utrum aliquis modus, vel Ex eo quod ait simililer, patet quod
ordo in causalitate, seu cansando, non habent se in agendo, sicut
sit proprius sibi. Tertio, utrum causa superior et inferior, quae
aliquis respectus causalitatis, vel non agit virtuto propria, sed vir-
aliquis alius respectus ad creatu- tute alterius, puta dependenter
ram includatur per se in ejus pro- et imperfecte respectu ejus; nec
prietate constitutiva. etiam agunt sicut duae causae
De primo (a) dici potest, quod partiales continentes unam cau-
non propria sihi aliqua ratio
est salitatom completam, sive sint
formalis agendi ad extra. ejusdem rationis, nt duo trahentes
Et hoc potcst tripliciter osten- navem, sive sint alterius rationis,
di : Primo, auctoritate. Secundo, ut intellectus agens et phantasma
ratione sumpta a posteriori, et secundum aliquos, in movendo in-
tandem ratione sumpta a priori. tellectum possibilem, quia in tali-
Tres Auctoritas est Augustini 5. bus neutra causa potest dici com-
lersonae
unuui Trin. li. vel 34. ubi dicit sic : Ad plete facere, sed ambse faciunt
•incipium
reaturae
creatu7'am Pater el Filim et Spiritus
' complete et totaliter; utraque
;ausabiiia saiictus sunt wimn pinncipium, sicul autem per se non nisi diminute
omnia
)mmunia nnus crcator, et unus Deus. et partialitcr, unde magis proprie
sunl 1 •
I •

rinitati. Ex hoc videtur, quod sicut est dici potest utraque alteri coagere
in eisuna formalis deitas, pcr quam facere effectum; similiter
quam dicuntur unus Deus, sic est tales duse causse non omnino si-

una formalis ratio causandi et militer causant efFectum.

principiandi, per quam dicuntur His ergo difFerentiis et imperfe- Tres
personae
unus Creator, et unum princi- ctionibus exclusis, intellexit Chri- aeque
perfecte
pium. lloc ideni vult Dionysius de stus, quodPateret Filius, et pari causant,
Div. Nom. dicenS; communia toti divi- ratione tota Trinitas, quaecumque vide 1.
d. ;{. q. 8.
nilati sunt causabilia omnia. causata simul causant, et hoc lllilur
eadem
4 Ratio a posteriori (li) sumitni" ?eque perfecte et complete. ratione
in 2. d. t.
ab actu causandi, de quo actu nit Ex hoc scquitur. quod Vei'bo q. 1.
Text. 6.
Salvator, Joan. 5. Qua?cumr/ue illc, non propria aliqua ratio for-
est et 18.
et 24.
scilicet Pater, /eceri/, /iwc et Filius malis agendi. Consequentia ista
simililer facit. Per hoc, quod ait, probatur (c), nuUum suppositum
quaicumque, patct quod non se ha- ibrmaliter agit nisi sit actu per
 .

344 QlTODLfBET.

illud, qnod est sibi formaliter ratio bet ipsum ut correlativum, vel Btantiale,
non
agendi, ct intclligo sic, vel quod consubstantiale, distinctum tamen potebt per
iilud
habeat illud tanquam formam in- in supposito. Sed neuter modus agere
formantem, ut ost in creaturis, habendi sufficit ad hoc, ut sic ha-
propter quod Aristotcles 2. de bens dicatur formaliter agere ista
Anima, concludit animam esse actionc, respectu cujus illud quod
actum ct formam corporis , quia sic habetur, est proprium formale
I
est principium, quo convcniunt ci principium, quia neuter modus
operationes corporis animati; vel habcndi salvat hoc principium
sic quod illud quod est principium formalc habcri, tanquam formam
agcndi, sit omnino idem supposito vcl actum habcntis, quod tnmen
agenti, sicut est in forma simplici rcquiritur ad hoc quod habens
subsistente, quse se tota statim posset dici agere tali actione.
est illud quodest, ex 8. Mctaph. et Istud patet de creaturis non tan-
Text. 16. ita se tota agit. Nunc autem illud, tum de corrclativis, sed quibus-
quod cst proprium uni personse, cumquc distinctis hypostatice
non potest esse actus alterius comparatis ad camdem actionem.
personse; necprimo modo, ncc Tcrtio arguitur (f) ad proposi- 6.
Esedem
secundo modo, sicut vult Augu- tum a priori, primo per medium sunt
potentiic
stinus 7. de Trin. c. 1. vel 9. ubi proprium sic Formalis ratio
: et actus
trium
vult, quod Pater non potest esse sapiens causandi in Deo, et proxima, est perbona-
rum.
sapicntia Sequitur ergo, si
genila. intellectus vcl voluntas, vel ali-
illud quod est ratio formalis agen- quis actus intcUectus, vel volun-
di in aliqua actione, sit proprium tatis. Scd trium personarum est
uni personse, quod alia pcrsona idem intellectus, et cadcm volun-
non agit formaliter illa actione. tas, et pcr consequens, eorum est

5. (d) Si (licatur ad illud secundum omnino idem actus intelligendi et

qyo5^S}J";6,
unam opinionem, quod trcs per- volcndi, et idcm objectum, sive
^- ^- sonse in suo intellcctu communi primarium sivc
, secundarium;
et esscntiali habent unum Verbum, ergo et cadem ratio formalis cau-
quod est formale principium cau- sandi etiam proxima est commu-
sandi quasiproximum, ct esscntia nistribus personis.
quasi rcmotum; sed Pntcr habet Hanc rationcm tangit Augusti- Prim.
Joan. 10.
illud Verbum a sc, quasi dicendo nus secundo de Trin. 5. Quomodo, 2. Joan.
17.
ipsum, Filius et Spiritus sanctus inquit, Pater cum, scilicet Filium,
habcnt ipsum a solo Patre, qui sanctificavit, si ipse seipsiim sanctificavil?

vice omnium unicnm Verbum di- ulrumque enim ipse Dominus ait, sicut

cit ad perficiendum intellectum probatibi; et t^osI, quomodo Pater eum

esscntialcm et similiter dicitur de
; tradidit, si ipse se tradidit? ntrumque Prim.
Rom. 5. 2.
Spiritu sancto,respcctu voluntatis. cnim dicit Apostolus, pro-
sicut ipse Gal. 2.

Habens (e) Contra, ccrtum est quod Pater bat iW Et subdit responsionem'
aliquid
ut correla-
non habet Verbum ut actum suum crcdo, rcspondebis, si probe sapis, quia
tivum
vel
formalem, altero praodictorum una voluntas est Patris ct Filii, et ime-
consub- modorum ; crgo tantummodo ha- parabilis operatio, quasi dicat, hujus-
 ;

QU;«s'no VIII. Ub
modi Pater n^it et Vi-
veri, qiiod Gontra hoc, essentia ut es- EEsentia
noa agit
liiis similiter agit, causa est pro- sentia non est principium agendi ad
exlra.
pter eamdem rationem agendi, nisi i)er modum naturje; Deus
quia una voluntas est Patris et autem nd extra nihil agit lioc
l''ilii, et ex lioc sequitur insepara- modo.
bilis operatio. IIoc etiam confir- Ultimo potcst ostendi proposi- Omne
causatum
matur per illud 3. Trin. 4. Volun- tum per medium commune a depeodet
a causa,
tas Dei prima cst, ct summa caiisa priori, et hoc sic : Omne causa- prima ut
imperfe-
omnium, id est, formalis ratio tum per se dependet a causa ctum
a perfecto.
causandi. prima, sicut imperfectum et possi-
enr. ubi Diceretui' ad hoc (g). quod licet bile a perfecto, et simpliciter
supra.
voluntas vel intellectus sit for- necessario ergo illud quod est ;

malis ratio causandi, non tamen formalis ratio causandi, est for-
in qualibet persona, sed aliqua malis ratio terminandi istam
proprie habet potentiam, ut est dcpendentiam causati, et per con-
principium formale, vcl proxi- sequens formalis ratio essendi
mum causandi. perfectum et necessarium; sed
7. Contra hoc, si est eadem poten- necessitas et perfectio eadem est
'otentia
adein in tia, habens eumdem actum, et
et communis ergo ti'ibus personis ;

ocuinque
ipposito,
circa idem objectum, ipsa in quo- et ratio terminandi dependentiam
est
eadem
cumque supposito sit, semper ha- causati erit communis, et per
ratio
igendi.
bebit eamdem rationcm causalita- consequens formalis ratio agendi
hooi. 1.
). sum.
rcspectu objecti causabilis per
tis, erit communis.
q. 45. ipsam potentiam, nam suppositum
irt. 6.
non tribuit aliquam rationem cnu-
salitatis ipsi rationi formali agen- COMMENTARIUS.
di, ipsum habet rationem cau-
sed
sse agentis prsecise per hoc quod De primo. Quamvis Doctor hunc
(a) i.

habet rationem formalem agendi primum articulum probaverit in secundo,

qunecumque ergo persona habet dist. 1. q. 1. art. primo, et in primo
eamdem potentinm, habebit enm- dist. 25. imo ibi in primo quasi totam
dem habitudinem ad objectum quiBstionem hic positam, et omnia sint

causabile. ibi exposita, tamen quia etiam hic addit

(h) Aliud medium proprium ac- aliqua, ordinate procedam exponendo
cipitur ad propositum, ipsum qua3stionem. Et primo primum articu-
scilicet esse divinum, et ex hoc primo articulo
lum. Probat ergo in isto
medio arguitur sic, esse divinum
quod Fihus non liabeat propriam rati-
commune est tribus,
ipsa quia
onem formalem causandi creaturas effecti-
essentia communis est tribus; esse
ve, et primo auctoritatibus.
autem divinum est proprium prin-
cipium causandi. Probo, csse re- (b) Ratio a posleriori. Secundo proba-
rum proprie est esse causatum, et tur ratione a posteriori sumpta ab aclu *^sorsit°
^*^®'" '"
oportet quod causetur a suo simi- causandi, sive ab effectu.de (luo
' 1
actu cau- '
generati-
.o»e.
li ergo pcr se causatur ab esse
;
sandi, etc. Et dicitur causa universalis,
ammalis.
divino. quia ad [)Iura se extendit, quam particu-
346 QaODLIBET.

laris. Dicitur etiam universalis, quia tellectu agenle et phantasmate, sccun-

superior, et talis communiter determinat dum unam opinionem; lifec est opinio
particularem ad agendum. Si ergo omne Goffredi quam Doctor improbat in primo
causabile, ita est a Filio sicut a Patre, clist. 3. 47.
patet quod una non erit universalis, et (c) Co7isequentiaista prohatui\sd\icel, 2.

alia particularis, imo utraque universalis quod Verbum non habeat propriam rati-

erit. Ex hoc quod ait hcec, patet quod onem agendi, nec per consequenssit ratio
non sunt causfje varise respectu ahorum formalis agendi ipsi Patri. Et probatio
causatorum, sed eorumdem, patet, quia stat in hoc, quod nuUum suppositum for-
bene sequitur, quoecumque facit Pater, maliteragit, nisi sit in actu pcr illud quod
hsec facio; ergo eadem qufle prsecise pro- est sibi formalis ratio agendi. Nota quod
ducuntur a Patre producuntur a Filio. Ex dicitur suppositum formaliter agere, ex
hoc quod ait facit, patet quod non se hoc quod principium formaliter agendi
habent Pater etFilius sicut agens, et ratio est formaliter in tali supposito, sicut cum
agendi, etc. Cum ergo dicitur qiice Pater dico, ignis formaliter calefacit lignum, id

facit, notatur per hoc verbum facit, quod est, quod ignis habet in se formaliter ca-

Pater sit agens, et non ratio agendi, et si lorem, per quem, ut per rationem forma-
Filius eadem facit, notatur quod ita sit lem calefaciendi, calefacit Hgnum ; oportet
agens, et non ratio, scilicet agendi sicut ergo quod tale suppositum per tale prin-
et Pater. Et quod dicit, quod illiicl quod cipium formale sit in actu, non in actu
est ratio agendi non agit, quomodo hoc suppositum, sed quod actu habeat rationem
debeat intelligi, vide quoe exposui de hoc formalem agendi, si debet dici formahter
m 2. dist. 1. g-. 1. Ex eo quod ait simili- agere. Hoc etiam expositum est in primo,
ter, patet quod non se habent in agendo dist. 17. et in secundo, dist. 1. q. I.

sicut causa superior et inferior, quoe non art. primo. Nota etiam quod aliquid for-
Quomodo
agit virtute propria, sed virtute alterius, maliter agit, vel per formam inhairentem, ^"''"^ sit

puta dependenter et imperfecte respectu sicut ignis calefacitper calorem inhaeren- formaiis
corpori.
ejus; nec etiam agunt sicut du.ne caus£e tem ; et similiter anima est ratio formalis
partiales continentes unam causalitatem corpori, qua conveniuat ei operationes
completam, sive sint ejusdem rationis, ut vilales, ut patet 2. de Anima ; vel ali-

duo trahentes navem, sive sint alterius quando principium agendi est oranino
rationis, ut inlellectus agenset phantasma idem, sicut cum dicimus, Ludovicus ge-
(secundum aliquos) in movendo intelle- nerat Joannem, ratio formalis generandi t

ctum possibilem, quia in talibus neutra est entitas quidditativa Ludovici, ut alias

causa potest dici complete facere, sed exposui. Oportet ergo quod si ^4 sit ratio

ambse faciunt complete et totaliter, utra- formalis agendi formaliter ipsi B, quod
que autem per se non nisi diminute et ^ sit in actu per A, id est, oportet quod |
partialiter ; unde magis proprie dici potest D habeatinse formaliter, vel quidditative,

utraque alteri coagere, quam facere effe- vel denominative ipsum A per quod sit

ctum. Similiter tales duoe causse non om- in actu ad agendum formaliter ; modo in

nino similiter causant effectum. De istis proposito, Verbum nullo modo est forma-

differentiis causarum, vide Doctorem in liter in Patre, ut patet ; ergo Verbum

primo, dist. 3. q. 8. et in secundo,dist. 3. non erit ratio foimalis agendi Patri, quia
et vide quse ibi exposui, quod dicit de in- tunc Pater esset in actu per Verbum, id
 QUvESTlO VIU. 347

est, actu haberet in se Verbuin, vel ut nec ut consubstantiale, non sufficit ut per

formam informantem, vel ut pertinens ad ilhid Pater dicatur formaUter agere. Dici-
esse quidditativum Patris,qu;c omnia sunt tur Pater habere Verbum ut correlativum,

absurda, cum nec Pater sit sapiens sapi- sicut dicimus, Pater habet KiUum ad quem
entia genila secundum Augustinum 1. de refertur modo correlativum non est for-
;

Trin. c 4. id est 19. id est, quod Pater maUter in Patre, cum sint formaUter
non est formaliter sapiens ipso Verbo, opposita; ergo hoc modo Pater non aget
quia tunc Verbum esset fornialiter in Pa- per Verbum, ut per principium formale

tre. agendi, quia tunc Verbum ut correla-

(d) Sidicaturad iUud, etc. Hic nitilur tivum esset formaUter in Patre. Dici-
[uomoiio
Verbum ostendere secundum opinionem Henrici tur etiam Pater habere Verbum ut con-
sit ia
Patre quomodo Verbum est in Patre. Et dicit substantiale, distinctum tamen in sup-
icuudum
ilenric. ista opinio, quod tres personai in suo posito, id est, quod Verbum ut suppo-
[uodl. 6.
intellectu communi et essentiali habent situm distinctum a Patre est consubstan-
unum verbum, quod est formale princi- tiale Patri, id est, ejusdem substantiae

pium causandi quasi proximum et essen- cum Patre. Sed Verbum ut sic habitum,
tiam quasi remotum ; sed Pater habet illud ut consubstantiale Palri, non est ratio

Verbum a se, quasi dicendo ipsum, sed formaiis agendi ipsi Patri, quia aeque Pa-
Filius et Spiritus sanctus habent ipsum a ter est consubstantiaUs FiUo. Neuter ergo
solo Patre, qui vice omnium unicum ver- modus habendi FiUum est ratio formaUs
bum dicit ad perficiendum intellectum agendi ipsi Patri, quia neutro modo Pater

essentialem. Dicit ista opinio quod Ver- est in actu per Verbura, cum ipsum Ver-

bum divinum accipitur in intellectu es- bum utroque modo semper sit personaU-
sentiali, sive nudo et communi tribus ter distinctum a Patre, et ut sic, nuUo
personis; vult enim quod intellectus, ut inodo potest esse formaUter in Patre,

formatus notitia simplici, qua cognoscit quod tamen requireretur, si Pater per

essentiam, sit ratio formalis producendi Verbum ageret, ut per raiionem forma-
Verbum, et ipsum Verbum accipitur in lem ngendi. Et istud patet in creaturis,
intellectu, non ut informato notitia sim- non tantum dc correlativis, sed de qui~
plici et essentiali, sed ut nude considera- buscumque distinctis hypostatice compa-
to ; et quia talis intellectus est in tribus ratis ad camdem actionem, nunquam
personis, sequitur etiam quod Verbum unum suppositum est ratio formaUs agen-
erit in tribus, et sic Verbum hoc modo di, aUeri supposito, ut patet per experien-
erit ratio formalis causandi proxima, tam tiam.
Patri, quam Spiritui sancto, quam etiam (f) Tertio arguitur ad propositum a
sibimet; essentia tamen divina erit ratio priori, id est, per rationem sumptam a

formalis agendi remota. Et haec opinio forma, sive a causa, quie proprie est ratio
[>rohxius est exposita in secimdo dist. 1. formalis causandi, sicut ratio sumpta ab
q. l.a.i. et speciaUter in primo dist. ^. aclu principii formaUsdiciturratiosumpta
parle 2. q. 4. et dist. 27. vide ibi. a posteriori ; sic ratio sumpta a principio
„ ,. , . .
.
Quomodo
(e) Contra hanc responsionem instat lormaU productivo est ratio sumpta a voiuatas,

Doctor dicens : Cerlum est quod Pater non priori. Kaiio ergo stat in hoc : Voluntas, inteUecius

/labet Verbwn ut actum, ctc. Vult dicerc vel inteUectus, vel aliquis actus voluntatis, pj.o^^iny^

quod habere Vcrbum nec ut correlativum, vel inteUectus, est proxima ratio formaUs "^*'^
 .

348 QUODLIBET.
1
formalis agendi, ct illa eadem est in tribus ; ergo quod sunt proccdentes sunt rati- Rationes
agendi. , ,
.... ,
Uenr.
tres persona3 habent simpliciter eamdem ones secundum quns creaturae ubi
Eupra.
rationem formalem agendi ; ergo Verbum producuntur, et hoc secundum
non habebit propriam rationem formalem genus causge formalis, sine quibus
agendi. intellectus et voluntas cssentiales
(g) Adducit unam responsionem, quam non disponerent ad
sufflcienter
improbat, scilicet quod diceretur ad hoc ipsas creaturas producendas nunc ;
^„^0^ ^^

quod licct voluntas, etc. autcm notitia procedens ^'erbum proSdln.

Contra hoc, si est eadem potcntia, etc. est, et amor procedens Spiritus ^\^

IIoc etiam supra clarius patuit in primo, sanctus est;erffo

^ est aliqua ratio '
rationes
operandi
d. 7, et 27. ct in secundo, d. 1. q. 1. formalis causandi propria, et si- ad extra
... 0--J.- A xr '
secundum
art. i miiiter Spiritui Major
sancto. Henr.

(h) Aliud medium jiroprium. Doctor ostenditur quadrupliciter, primo |

adducit aliud medium unius Doctoris ad sic: Snpientia ut estessentialis non
probandum propositum, et accipit ipsum est nisi speculativa, sed ut perso-
esse divinum. Sed hsec ratio prolixius nalis est practica respectu ope-
tractatur in quarto, d. 1. q. 1. randorum continens in se ideas,

^^ Doctor hoc improbat, quia essentia, ut quae sunt principia operandi nunc ;

I
essentia essentia non est principium agendi, nisi autem non sufficit ad operandum
prinipium per modum nalurre, ut patait in primo, aliqua notitia, tanquam ratio pro-
agendi.
d. 2. et infra patebit q. 14. art. 2. Deus xima, nisi sit practica ; ergo, etc
autem ad extra nihil agit hoc modo, quia Secundo per exem-
ostenditur
tunc~agerel de necessitate naturse, et se- plum de artifice creato artifex ;

cundum ultimum I
potentise suse, ut patet a enim in snpientia artis duplicem
Doctore in primo, dist. 8. q. ult. habet notitiam de artiflciato;
unam simplicis notitise in arte
I
SGHOLIUM.
universali, qua intuetur operanda Notilia
artis
Objicitur ex Henrico tenente amorem et pure speculative, et aliam habet duplex,
speculativa
notitiam, ut procedentes esse rationes a Deo notitiam dispositivam ad opus, -
^^
operandi ad extra. Primo, quia sapientia qua in arte particulari concepta pfactica
T- t^ '
secuniium
essenlialis est speculativa, personalis est
Henr.
de arte universali intuetur ordi-
practica ; haec autem requiritur ad operan-
dum ad extra. Secundo, artifex habet unam
nem pro'uctionis suse in opus, et
notitiam universalem pure speculativam, est cognitio practica, sine qua im-
ultra quam habet aliam practicam dispositi- possibile est artificem procedere
vam ad opus ; ergo sic in Deo est notitia in opus. Similiter Deus in notitia
essentialis et notionalis. Tertio, forma natu-
simplici essentiali novit singula
ralis non est principium, nisi ut respicit
simpliciter et absolute, tanquam
effectum ; ergo amor et sapientia non sunt
principium .nisi ut respiciunt effectum, et in manifestatione quadam in no- ;

hoc est ut sunt procedentes. Quarto, si Pater titia vero producta novit eadem
haberet in se omnem rationem operandi ad intrinseca et extrinseca, tanquam
extra, producere posset etiam non genito
in quodam declarativo, et speci-
Filio.
aliter novit factibilia in eo, tan-
Contra ista potest argui (i) : Noti- quam in quodam dispositivo eo-
tia et amor in divinis, secundum rum ad opus. Sicut ergo notitia
 QUiBSTIO VIII. 349

artis universalis non siifficit sine 7iisi per ipsum per quod facta sunl omnia.
notitia artis particiilaris, (iiiae est
dispositiva et practica, ita in Deo SGHOLI M.
non sufficit notitia essentialis sine
notitia producta. Rospondet Doctor ad rationos Henrici per
9. Tertio ostonditur ista major per solidam et subtiicm doctrinam ad multa de-
Forma
laturalis
quoddam simile in naturalibus, servientem; ostendit, quod in tribus primis
tanlum rationihus falsum assurait, ad bene
est
quia sicut foi'ma naturalis non est et 4.

expiicat qua ratione processiones ad intra

rincipium
operauiii
principium actionis, secundum
prteexigantur productionibus ad extra, licet
ut quod est perfectio ejus in quo est, non sint ratio aliqua propria
respicit vel formalis
elVectum sed solummodo, secundum quod ad Habet in solutionibus exquisita et
eas.
«cumlum
Henr. habet respectum ad effectum si- ; clara Philosopliica dogmata, quai noto iu

militer sapientia vel amor solum- margine vido eiim do iiis d. 1. q. 1. n. 12.
;

et ii. ubi etiam late Henr. refutat.

modo secundum quod habet respe-
ctum ad effectum, est principium
operandi ; sapientia autem dispo- Ad ista, major prim?e rationis 10.

nens, et amor affectans, quae respi- neganda est, quia (ut dictum est
ciunt effectum, non sunt nisi sapi- prius) notitia et amor, secundum
entia et amor procedentes. quod Beus est causa creaturae,
Quarto ostenditur eadem major sunt communes formaliter tribus
ex ordine productionis intrinsecse personis.
ad extrinsecam, et hoc sic Ubi in : Ad primam probationem istius * Al. quse.
Notitia in
divinis terminatur ordo rationis in majoris, notitia in memoria, et memoria,
et verbo,
essentialibus, ibi incipit ordo ori- notitia verbi non differunt in nobis se habet
sicut
ginis in personis ergo pari rati-
;
ut speculativa et practica, *
quia habitualis

one, ubi terminatur ordo originis non differunt nisi sicut habitualis et
actualis.
in personis, ibi incipit ordo ori- notitia et actualis, quae conveniunt
ginis creaturarum non potest
;
semper in ratione speculativi vel
ergo Pater creaturam producere, practici. Si ergo notitia essentialis
nisi prius productis Verbo et Spi- in patre se habet sicut notitia in
ritu sancto. Si autem Pater habe- memoria respectu notitiae, quse
ret in se formaliter omnem rati- est in Verbo, non erit illa in patre
onem causandi creaturam, ita speculativa et alia practica, sed
quod in Verbo non esset aliqua vel utraque practica, vel utraque
propria ratio causandi, videtur speculativa. Quod additur ibi de
quod posset Pater causare, licet continentia idearum, solvetur re-
non produceret Filium. spondendo ad argumentum prin-
Creatura Confirmatur illud per Augusti- cipale.
non
lotest esse num 15. de Trin cap. 11. vel 1^8. Ad secundum, notitia in Patre de Notitia
nisi per patris
Verbum potest esse, inquit, verbum nostrum creatura non se habet, sicut noti- de
Dei. creatura,
quod non sequalur opus ; opus autem tia artis universalis respectu no- et ia

non verbum; Verbo,

esse potest nisi prcecedat sic titiae ejusdem in Verbo. Patet hoc ;eque
et Verbum Dei esse potuit, nulla existente ex prsedictis, quia se liabent sicut uoiversa-
les.
creatnra, creatura autemnulla esse potest, notitia memorine et intelligentise,
 350 QUODLIRET.

et licet prima sit qnasi habitnalis, recedit ab uno extremornm, tnnto

et secuncla quasi nctualis, tamcn magis potest dici contineri sub
utraque est seque universalis, vel nltero nnnc autem cognitio artis
;

particularis. nniversalis non est immediate di-

11. Illud etiam quod dicitur de arte rcctiva in opus, (juia operationes
Cap. 5.
sunt circa singularia 1. Meiaph.
Omnis ars
universali, quod ii)sa sit speoula-
est
babitus
tiva, et ars particularis practica, notitia antem artis particularis
practicus. non videtur verum, quia secundum est immediate directiva. Pro tanto
CoDclusi-
ones dcfinitionem artis 6. Ethic. ^r.s esi igitur notitia artis universalis
practicse
resolvuntur hahilus cnm recla ralione faclivus ; pa- potest dici speculativa, pro quanto
in
principia tet ergo quod omnis ars est habi- non est immediate directiva in
practica.
Text. tus practicus, quia omnis habitus opus, sicut est particularis ; nec
com. 52.
Rubrum factivus est practicus. Hoc etiam tamen est simpliciter speculativa,
respectu
arguitur ex eo quod dicitur, ar- sed directiva, licet mediate, qnia
albi,
dicitur
nigrum.
tem particularem concipi de arte particularis, virtute ejus, est
Cognitio universali, quia conclusiones pra- immediate directiva.
pure
speculati- cticfe resolvuntur in principia Qnod igitur additur, qnod in Ver- 12.
va, In
quse nullo practica, saltem ut in principia bo tanquam in dispositivo novit nobis est
modo una
dirigit ad proxima; imo videtur, quod non Deus factibilia, qn?ero quid intolli- DOtitia
opus, vere determi-
practica
possint resolvi aliquo modo in git per notitiam dispositivam in nans
de
quce im-
mediate
principia speculativa, nisi practica Deo. In nobis video unam notitiam agibiii,
sic
sit snbalternata speculativse, quia de agibili determinantem quid sit quam
dirigit, de sequitur
quo 1. omnis doctrina conclusiones pro- agendnm, et hanc sequitur actus actus
d. 38. n. 2. voluntatis.
In prias resolvit in principia pro- volnntatis, qua recte volo sic age-
prooemio.
pria, nisi sit subalternata alicui re, sicnt ratio dictat agendum
superiori, cujus conclusiones ha- esse. Istam volitionem seqnitnr
bet pro principiis. Si quandoque qusedam cognitio, qua scio me sic
ergo inveniatur dictum ab aliquo velle, et si scirem volnntatem
auctore, quod ars universalis est meam esse immutabilem, et non
speculativa, et particularis pra- impedibilem, scirem me aliquando
ctica, hoc indiget expositione, et sic facturum esse; in Deo autem
potest sic intelligi Quanto ali-
: non possumus habere distinctos
quod medium recedit magis ab uno actus, re, sed qnasi ratione. Aut
extremo, tanto non solum accedit ergo notitiam dispositivam
per
ad alterum, sed dicitur habere ra- intelligis in Deo notitiam quasi
tionem alterius, sicut patet ex 5. praecedentem omnem actnm vo-
f
Phys. quod rubeum respectn albi luntatis, sive illum, qno vult se
dicitur nigrum. Nunc autem co- sic facturum esse, et tunc sequitnr
gnitio mere speculativa est illa quod si lalis notitia in Deo dispo-
quse nuUo modo est directiva in sitiva est in una persona, et in
opus; cognitio vero mere practica alia, quia omnis notitia in Deo,
est illa qnse immediate est dire- quse quasi prsecedit omnem actum
ctiva in opus; qua^cnmqne ergo voluntatis, habetur in intellectu
cognitio media pro quanto magis divino virtuto primi objecti mo-
 QU^ESTIO VIII. 351

ventis; illud niitom movot necos- pi*obatur, quia non minus formale
sario intellectiim divinum ad l)i-inci[)ium actionis vcl motus est
qiiamciimque notitiam pra?ceden- aliquod absolutum, quam termi-
tem actum voluntatis, quia in tota nus, et pr.-TPcipue si ista propositio
ista motione non invenitur princi- est vera : Illud esl formale principiiiin

pium motivum nisi per modum aijendi, in (juo agens el produclum assi-

natui*3e, et per consequens neces- milaniur. Nunc

autem terminus
sario. formalis actionis vel motus non
Aut per notitiam dispositivam soliim potest esse forma absoluta,
Text.
intelligMS illam, qu£^ sequitur de- sed necessario videtur ex 5. Phys. c. 10. et
expressius
terminationem voluntatis, et tunc quod forma absoluta, non in-
est
7. Physic.
sequitur quod cum quaelibet per- cludens aliquam relationem ergo ;
Text. 17.
et 20.
sona novit determinationem vo- vel est necessarium, vel saltem
luntatis in quacumque persona, possibile, quod illud quod est prin-
sicut in seipsa, quod quaelibet cipium formale agendi sit forma
habet seque notitiam dispositivam absoluta, et ut forma absoluta.

Jnius
de quolibet operabili. Nec valet Hoc declaratur in exemplo, quia
intalis dicere, quod hsec persona novit licet calor sit potentia calefacien-
a est
>ositio, aliam sic disponere de operabili, di, et hoc quod dico potentia, impor-
t sic
imuniB sed non seipsam, quia sicut argu- tat respectum in concreto, tamen
bus.
tiim est ad conclusionem principa- ille respectus per se non includi-
lem istius articuli Unius volun-: tur in ratione principii activi,
tatis una est dispositio, et ita si sicut loquimur de principio acti-
una persona disponat de hoc ope- vo, accipicndo pro illo quod im-
rabili, per consequcns et alia, quse mediate denominatur ab illo respe-
habet eamdem voluntatem eodem ctu. Hoc patet in alio exemplo
modo, imo eodem actu disponit, et magis remoto, hoc quod est, esse
per consequens reflectendo se per objectum, importat ex significati-
actum intellectus super actum one nominis respectum.
voluntatis, sicut una scit sesic dis- Si tamen quseratur, quid sit pri- 14.

ponere de hoc operabili, sic et mum objectum visus, non respon- Objecta
visus et
alia, et sic notitia dispositiva isto auditus
detur per aliquod relativum, quia sunt
modo intellecta est communis tri- tunc esset facile assignare omnia absoluta.

bus personis. objecta potentiarum, puta quod

13. Ad tertiam probationem, quae primum objectum visus est visi-
est de forma naturali activa, re- bile, et auditus audibile, et sic de
spondeo, licet forma naturalis ac- aliis; sed oportet assignare pro
tiva habeat respectum quemdam primo objecto aliquod absolutum
ad productum, qui respectus signi- substratum illi relationi, quDe im-
ficatur per nomen principH vel po- portalur por hoc, quod est obje-
icipiuni
jrandi lentice, tamen illud quod dicitur ctum, cujus absoluti forma sit per
ul et
minus esse principinm, vel potentia tan- se motiva talis potontiae, sicut lux,
abso-
tum. quam substratum liuic respectui vel color respectu visus, et sonus
est aliqua forma absoluta. Quod respectu auditus, et sic de aliis.
 352 QUODLIBET.

Explicat IIoc cst quod dicit Aristotcles se- eam, quam ratio respectus inclu- *
desoripti-
onem cundo de anima : Ctijus, intiuit, csi diturin forma in ratione principii
objecti
visus.
visiis, /loc esl visihile ; et sequitur, activi naturalis, et ibi non includi-
visibile esl color, lioc aulem est secun- tur, sedtantum consequitur, vide-
dum se visibile, secundum seipsum au- tursequi quod in ratione notitiae,
tem, non ralione, sed quoniam in seipso ut est formale principium produ-
habet causam esse visibile, omnis enim, ccndi creaturam, non includitur
etc. Vult dicere, quod si color est respectus ad eam.
primum objectum visus,ipsum Aliter brevissime potest dici,
secundum se est visibile, non per quod in notitia producta non est
se primo modo ; et hoc est quod aliquis respectus ad creabile, qui
dicit, non ratione, Iioc est, hoc non sit in notitia communi tribus
praedicatum quod est visibile, non personis, sicut prius probatumest.
cadit in ratione subjecti, sed per Ad quartam probationem majo- 15.
Productio
se secundo modo, quia in subjecto ris, licct ista congruentia de pri- ad intra,
quia
est causa praedicati, et hoc inten- oritate productionis intrinsecse ad omnino
necessaria,
dit, cum subdit, sed quoniam in seipso extrinsecam posset multipliciter prsecedit
producti-
habet causam. impediri, tamen conceditur con- onem
Consimiliter est in multis aliis, ad extra.
Cum quod vera est, scilicet quod
clusio,
quseritur
priacipium et speoialiter in proposito, quia Pater non posset producere cre-
actionis,
quseritur cum quaerimus principium acti- aturas, nisi prius productis Filio
de
tundamea-
vum respectu alicujus actionis, et Spiritu sancto ; et ratio hujus j
to
respectus,
non intelligimus de respectu, qui est, quia quando ab eodem unum
non de importatur in concreto, per hoc simpliciter necessario producitur,
respectu. I
quod est principium activum, tunc et aliud contingenter, non potest
enim facile esset ostendere respectu producere illud, ad quod contin-
omnis actionis suum principium, genter se habet, nisi prius produ-
quia principium activum respectu cto illo ad quod necessario se ha-
calefactionis est calefactivum, et bet, et maxime quando eadem est
illuminationis illuminativum, et necessitas producti et producen-
sic de singulis. Sed intelligimus de tis ;
productum autem extrinse-
illo quod est proximum fundamen- cum contingenter producitur, in-
tum respectus illud autem
illius ; trinsecum vero necessario, sic
est forma absoluta, et hoc non quod ipsam necessarium ea-
est
includendo aliquem respectum, dem necessitate, qua et producens.
quia respectus non possetalicui
ille Non potest ergo inchoari ordo
esse prior natura termino respe- productorum extra nisi prius ter-
ctus; forma autem activa est minato ordine productorum intra.
prior natura termino actionis, Alia ratio est, quia producto Productio
priori
saltem in actionibus sequivocis. priori communicatur causalitas commuDi-
calur
Applicando ergo ad propositum, si respectu posterioris, si non repu- causalitas
respectu.
notitia, quse est ratio formalis gnet proprise rationi illius produ- posterioris,

producendi creaturam, non plus cti; nam ex ordine productorum si sit

capax.
includat rationem respectus ad nulla repugnat sibi causalitas.
 .

QU^STIO VIII. 353

cuiii ipsum sit priiis productuiu. aliud ad quod contingenter se

Cuni ei-go persona producta (ut Jiabet ; non proiUicto etiam illo
tactuni est in rationc prioi*i) sit quod natum est liabere eamdem
producta prius (luacumquo cre- causalitatem respcctu tertii cum
atura, et cuni non repui^nct sibi producente, non potest produci
ex ratione productionis causalitas illud tertium; ergo ilhi proposi-
respectu creaturae, seqnitur quod tio assumpta, si \erbum non ha-
est prius creatura, non tantum ut berct pi'opriam rationem causan-
est prius producta quam ipsa di, Pater, etsi non produceret
creatura, sed et ut productiva \'erbum, tamcn posset creare,
ipsius. falsa est propter dupliccm rati-
Et hsec duplex ratio prioritatis onem pra^dictam.
potest habcri ex verbis Augustini arguitur contra hoc, quia
Si 17.
Per lianc
ibi adductis; prima ratio in hoc, secundum auctoritatem Augusti- re?|ioiisi-
onem
quod ait Vcrbum Dei esse potuit non
:
ni, crcatura nccessario pra^exigit solvunlur
cxistcnle crcatura, non autcni a con- Verbum in rationc causaB, unde li:x!

auctori-
verso secunda, in hoc quod subdit,
; ait, creatura niilla esse possit nisi pcr tales :

\erlJO
pcr cjuod omnia facta sunt. Nec tamen ipsum, pcr quod omnia facta sunt, Domini
coeli, etc.
ex istis duabus rationibus, nec scilicet Verbuin, non autem ne- Omnia
per ipsum
cx ista auctoritate sequitur, quod cessario prrcexigeretur in ratione facla
sunt.
Verbo sit aliqua propria ratio caussG, si totalis et completa Per quem
(ecit et
formalis causandi, quia absquc causabilitas esset in Patre. Re- stecula ;
ly per,
tali proprictate rationis causandi spondeo, quod Verbum necessario ncn dicit
potest stare tam prioritas proeexigatur in ratione causam
per- causse formalem.
sonai ad creaturam tanquam ad productionem creaturse, po- Filius
prajexigi-
lon producti ad productum, quam test dupliciter intclligi , vel lur
)rtet creaturse,
lod prioritas,tanquam principii pro- tanquam causalitatcm pcrficiens, quia
uctum eamdem
is sit ductivi ad productum. Non enim vel tanquam in eadein causa- habet
itio activitalem
ucendi oportet quod productum im- litate perficiens, tainquam
vcl cum
terius Patre
odu- mediatius producenti vel pro- in eadem causalitate cum primo
um.
ductioni, et etiam productivum praeexacto conveniens. Primo
tertii habeat propriam rationem modo non requiritur Filius, quia
producendi illud tertium, sed suf- non causalitatem
perficit Pa-
ficit, quod habeat rationem com- tris; scd Pater in se et a se
munem eamdem cum primo pro- habet causalitatem pcrfectam et
ducente, sic quod necessario sibi eam communicat Filio, et idco
illamcommunicat antequam ul- Filius quia Pater habct,
habet,
timum productum producatur, et secundo modo requiritur Filius,
sic cst in proposito. Pcr hoc ap- quia enim prius quam crcatura
paret, quare Pater, Filio et Spi- producatur, communicatur sibi
ritu sancto non productis, non eadem natura cum Patre, et per
posset creare, quia non producto conscquens cadem virtus activa
illo,ad quod producens necessario rcspectu cujuscumque posterioris,
se habet, non potest produci iUud sequitur quod Filius tanquam
Tom. XX v. 23
 .

354 QUODLIBET.

conveniens in eadcm caiisalitatc Primo dicitur intellectus csscntialis, prout

ciim Patrc prsecxigitur ad pro- poniiur poteniia iniellectiva communis

ductionem crcaturse. tribus, el simililer voluntas; secundo
Alitcr potcst dici, ct redit in potest accipi pro actu intelligendi coramu-
idem, quod effectum prsecxigero ni trijjus, et similiter voluntas pro actu

aliquid in ratione causso potest volendi, et sic mulioties apud Sanctos

Voluntas,
esse dupliciter. Uno modo ex accipitur voluntas pro actu volendi, sicut et
intelleotus
parte ipsius effectus simpliciter, Augustinus accipit primo Relracl. cum siint
potentise
quantum est de se, ita scilicet dicit quod nihil est tam in potestate vo-
essentiales

quod effectus non liaberct a quo luntatis quam ipsa voluntas, id est, actus dupliciter.

sufflcienter posset produci, nisi voluntatis, et exponit Doctor in primo

illud esset causa; alio modo ex d. \. 7. 4. et in quarto dist. 46. In pro-

parte necessarise concomitantise posito accipit intellectum et volnntatem

in causa. Primo modo, Filius non primo modo, et possunt dici potentice

prseexigitur in ratione causse, sed essentiales dupliciter : Primo, quia sunt

secundo modo, quia eamdem per- communes tribus, sicut etiam Doctor p. i.

fectionem totalem causandi ha- accipit essentiule. Secundo dicuntur es-

beret Pater, si per impossibile sentiales, pro quanto sunt in potentia

solus esset, sed non potest in actu remota ad agendum, sicut etiam dicimus

illius causalitatis exire nisi prius quod intellectus ante speciem intelligibi-

Filius concurrat secum, vel com- lem est in potentia essentiali, sive remota
municet secum in eadem perfe- ad actum intelligendi abstractivam, et

ctione, et secundum eam exeat in habita specie est in potentia accidentali

eumdem actum. et propinqua ad producendum actum

intelligendi, ut patet a Doctore in primo,
d. 3. q. G. et vide quse ibi exposui. Hoc
COMMENTARIUS. modo- in divinis istse potentise possunt
dici essentiales, quia et potentia remola

4.
(i) Contra ista potest argui. Hic ad producendum creaturas, sed habita
Doctor intendit probare per aliquas rati- notitia, procedens, sive ipso Verbo in

ones, quod Verbum dicat propriam rati- intellectu divino, tunc potest intellectus
onem causandi, et similiter Spiritus dici potentia accidentalis, sive propinqua
sanctus, et arguit sic primo, n. 8. ad producendum creaturas; et sic Verbura
Notitia et amor in divinis, secundum erit ratio forraalis ipsi intellectui, et pro-

quod sunl procedentes, etc. Vult dicere pinqua ad producendura creaturas ; et

in majori, quod sunt rationes formales similiter Spiritus sanctus, ut existens ia

producendi; et hoc est quod dicit, sectm- voluntate divina, erit ratio formalis et

dum genus causK formalis, sicut dici- propinqua ipsi voluntati ad producendum
mus, calor in igne est ipsi igni forma, creaturas. Et sic patet intellectus illius

secundum quara potest calefacere, sic majoris quam Doctor negat, scilicet quod
Verbum estforraa et ratio secundum quara Verbum in intellectu sit forraalis ratio

Voluntas creaturoe producuntur. Deinde cura dicit producendi, et quod negat de Verbo simi-
potest
dupliciter de intellectu essentiali potest dupliciter liter negat de Spiritu sancto. Probatur
accipi
accipi intellectus, et similiter voluntas, ergo ista major quadrupliciter, et singilia-
 QU^STIO VIII 355

tim adtkicani rationes. Prima probalio stat actus enim intelligendi est actus, quo
in hoc : Sapientia, ut est essenlialis, intellectus formalitcr intelligit, scd actu

non est nisi speculntiva, sed ut est perso- productivo non intelligit. Sed Doctor hic
nalis, est practica respectu operandorum ponit vel aclum inlellectus, vcl actum
continens in se ideas, (luio sunt principia volunlatis esse i)rincipium crealurarum
operandi; nunc autem non suHicit ad immediatum, et non habet liic disculere

operandum aliqua notitia taiuiuam ratio an producantur actu intelligendi, vel actu
proxinia, iiisi sit praclica. Accipit hic productivo, vel actu volendi, vel actu
oniodo sapientiam essentiaiem, vel pro actu iii- voluntatis productivo, quia qualitercum-
ipiatur ,,. ,. •

ieniia. telugendi communi

i

tribus, vel pro

i

memo- que ponatur, sunt isti actus communes

ria, quoe dicitur sapientia luibitualis, ut iribus personis. Et quod sint necessario

expositum est in primo, iL 2. parl. 2. communes tribus, piolixe ipse probat ia

d: C. d. 21. In proposito accipit, vel pro secundo, d. l. q. 1.

notiiia liabiluali vel actuali. Dicitur spe- (j) Ad primam probalionem islim ma-
culativa, pro quanto notitia, sivc habitu- joris. Dicit, quod m nobis nolilia in ine-

alis sive actualis nullo niodo est directiva moria cl nolilia in verbo non difJerHnt,
ad agendum; et dicitur practica, pro ul speculaliva el practica, elc. Ilic adverte
quanto est directiva ad agenduin extra ;
pro raajori intelligentia, quod notitia in

de hoc vide in prologo. q. ult. memoria in nobis, quoe dicitur habitualis,

c Kespondet n. 10. negando majorem potest dupliciter accipi : Primo, pro ipsa
primi argumenti; quia notitia et amor memoria, quoe nihil aliud includit, nisi

secundum qua3 Deus est causa creatura} prffisentiam objecti, vel in se, vel in ali-

sunt communes tribus, et accipit hic quo repra^sentativo, et intellectus, ut

noliliam pro actu intelligendi communi patet a Doctore in primo, d. 2. p. 2.

Iribus, vel pro actu volendi communi tri- q. 3.; dist. C. et dicitur memoiia hoc mo-
bus; Doctor tamen tenet quod principium do notitia habilualis, quia sicut habens
immediatum producendi creaturas ponitur habitum ex frequentatis actibus, prom-
actus volendi, vel actus voluntatis, vel pte et faciliter operatur, sic habens memo-
ipsa voluntas. Est tamen differentia inter riam perfectam, idest, proesentiam objecti
actum voluntatis, et actum volendi, quia in intellectu faciliter intelligit. Secundo,
omnis actus volendi est actus voluntatis, potest accipi notitia habitualis pro habitu
sed non omnis actus voluntatis est actus causatoex frequentatis notitiis actualibus.
volendi, Patet, quia actus, sive pro- Et dicitur etiam pertinere ad memoriam,
ductio, qua voluntas producit actum quia sicut memoria proprie, ut memoria
volendi dicitur actus voluntatis produ- ponitur principiuin productivum, sic omne
ctivus, et tamen non est actus volen- concurrens ad talem productionem dicitur
di. Similiter in intellectu actus intel- pertinere ad memoriam, ut inemoria est,

ligendi, et actus intellectus differunt, et quia habitus ponitur etiam causa par-
quia omnis actus intelligendi est actus tialis actus, ut patet a Doctore in primo,
intellectus, sed non omnis actus intclle- d. n.et ideo dicitur pertinere ad memo-
ctus est actus intelligendi. Patet quia riam. Notitia ergo in memoria accipitur
actus, sive produclio, qiio vel qua piodu- vel pro habitu, qui dicilur in ineinoria,

citur actus intelligendi in nobis, est actus pru quanto pertinet ad memoriam produ-
intellectus, sed non est actus intelligcndi; ctivam ; vel accipitur pro objecto reluceii-
 356 QUODLinET.

tC; vel pra)scntc intcllcctui, cum sit prin- nitur iti divinis ali(juis haljituS; (jui sit

cipium productivum actus intcllcctus, ut gcneratus e\ fre^iuentalis aclibus, vcl cx

patct a Doctorc in primo, d. 3. q.l. vcl uno actu, cuui lioc dicat imperfcclionem;
accipitur pro tota memoria, quaj tunc in- etquod talis liabitus non ponatur, patet a
cludit necessario objectum et polcntiam, Doctore m 7««)7o, (/. 40. 7. l. Sccundo,
quia uno istorum deficiente, non posset ponitur notitia actualis communis tribus,

haberi actus intelligendi; vel actus intel- et ideo essentialis ; et talis notilia est in-

lectus ; habitus vcro non requiritur, tellectio aclualis, qua personoe divinte
Nolitla in nisi ad perfectiorem actum, sed non formahtcr intelligunt omnia, tam crcala
Verbo quid
sit. necessario requiritur ad actum absolute. quani increata. Tertio ponitur notitia vere
Dc istis vide qu(B cxposui in primo, genita, et tahs est Vcrbum, quod dicilur

d.3.q. 1. cl d. n. el in d. 2. parl. 2. notitia genita. Si ergo notilia in Patre

q. 3. Sed notilia in Verbo idem est essentialis, sive habituahs, sive actuahs
quod ipsum Verbum, Unde est ibi est speculativa, ita notitia in Verbo, sive

constructio intransitiva, quia in nobis notitia genita, qua^ est Verbum, crit

omnis notitia actualis dicitur verbum, ut speculativa. Patet, si enim notitia liabitu-

pateta Doctore m prfmo, c/. 21. eo modo alis, sive ipsa memoria, nullo modo est

quo ponitur notitia etiam verbum, quia si productiva cognitionis actualis practicse

estnotitiaperfecta, erit verbum perfectum, respcctu cujuscumque objecti, nec ipsa

si imperfecta imperfectum, ut patct a Do- notitia actualis erit practica, quia specu- Practicui
et
ctore nbi supra. lativum et practicum accipiuntur per com- speculat
viim
7. Nota secundo, quod si notilia actualis, parationem ad objecta, a quibus sic deno- a quo
accipiar
puta coeli, est speculativa, etiam habitu- minantur, ut exposui in prolog. </. idl. tur.

alis causata ex frequentatis notitiis, erit vide ibi. Nolitia enim essentialis in Patre,

speculativa, ut patet, quia si actus est et actualis, quce etiam est communis Filio

speculativus,et habitus, ex quo generatur, et Spiritui sancto cst declarativa omnis

erit similiter speculativus. Similitcr si objecti, tam intrinseci quam extrinseci, ut

notitia actualis c^cli est speculativa, ct patet a boclove in primo, d 2"i. el in 2.

notitia habitualis, accipiendo habitualem d. 1. q, l.et ut sic declarativa, quasi pro-

pro objecto proesentc in memoria ( ut ducitur a memoria divina, sequitur

exposui ) erit similiter speculativa, quia quod si memoria non est practica, quod
tale objectum, puta coelum, ut prtesens nec notitia actualis erit practica. Et si illa

intellectui, non est natum producere de actualis non est practica, nec notitia in
se, nisi notitiam speculativam, cum sit Verbo erit practica, sive notitia genita,

objectum mcre speculabile. Similitcr si quoe est Verbum ;

patet, quia illa est de-

notitia actualis sit practica, id est, dire-

clarativa omnis objecti ; tum etiam, quia
illa est producla ab eadera memoria, a
ctiva in praxim, ctiam habitualis utroque
qua et notitia essentialis actualis ; tum
modo erit practica, ct de omnibus istis
quia si illa essentialis actualis esset reali-
vide Doctorem m pro/o//o, 7. nlt. et vide
tcr distincta a Patre, esset vere genita, et
quoeibi prolixeexposui.
eadem prsecise, qu?e nuncest, et quae Ver-
Tertio nota de notitia in divinis, nam bum est, ut patet a Doctore in primo,
Notitia in
divinis notitia in divinis potest tripliciter accipi. d. 2. part. 2. et vide quse ibi exposui
potest
tripliciter Primo, pro notitia habituali, et talis est super ista materia, de notitia genita et in-
accipi.
pi^secise memoria foccunda; non enim po- genita. Ex his ergo patet qualiter proba-
 QUitlSTIO VUI. 357

tio niftjoris non est vera, scilicet, qnod est arlifici, et sineilla operari non posset,
nolitia esscntialis sit speeulativa, et illa et sic patet ratio.

(Iu;iG est in Verbo practica, i".iio simpliciter Hespondet Doctor et primo dicil, quod
si una estpractica, siniiliter et alia, et si nolilia essentialis in Patre de creatura
una spcculativa, simililer et alia crit spe- non se babet sicut notitia artis universalis

culativa, ut supra patuit. respectu notitiie, etc. Patet, quia si acci-

Secundo principaliler probatur eadem pialur babitualis pro memoria foccunda,

niajor, n. 8, quia arlifex in sapientia ar- illa est productiva notitiie respectu om-
tis duplicem babet noliliam de arlifieia- nium intelligibilium. Si etiam essentialis,

to, etc. est notitia actualis non [troducta, sed om-

Juid Pro declaratione bujus rationis nota nibus communis, illa respicit omnia intel-
t ars.
primo, ars, secundum quam quis deno- ligibilia, et omnium declarativa. Sic simi- Subtilis
(loctriDa.
rcinatur artifex, est cognitio vere practi- liter nolitia, quoe est verbum est omnium
ca, quoe est directiva in opus, sive ad ope- declarativa, cum sit de omnibus intelligi-

randum sic et sic. Et ultra vult ista ralio bilibus^ producta secundum rjuid praeter

iplex quod nolitia in universali, quam babet ar- quam dcesscntia divina, ut patuit m se-
;tia in
ilice.
tifex, puta de domo a;dificanda, non suffi- cundo, (I. {. q. [. et sic sequitur quod si

nplex,
cit ad operandum. Est enim pi'o nunc du- una sit universalis, et alia similitcr erit,
sive
culali- plex notitiain artifice, una scilicet, qua re- cum uua prfecise respiciat objecta sicut
va.
1 vero spicitin generali, puta, quod domus iedifi- alia, ct una non plus sc extendit quam
ctica.
canda debet tedificari sic et sic, puta ex la- alia. Et quod dicit quod notitia essentialis
pidibus, lignis, ferro, et hujusmodi; et bdcc in Patre, et notitia in Verbo se babent
notitia dicitur notitia simplex, sive specu- sicut notjtia memorioe et intelligentim,

lativa, quia non dirigit opus, et non dici- notitia in memoria est notitia habitualis,

tur simplex notitia prout distinguitur con- vel quasi habitualis modo preeexposito
tra complexam, sed dicitur simplex, quia superius; nolitia in intelligcntia est noti-
stat in illa sola speculatione, sive conside- tia actualis, vel quasi. Et idem est notitia

ratione, et proutdistinguitur contra practi- in intelligentia, quod intellectio actualis,

cam, quoD non solum est consideratio me- et notitia in memoria, quod notitia habi-

diorum ad opus, sed actu dirigit in opus. tualis. Posset eliam dici quod quando
Vult ergo ista ralio, quod solum illa noti- loquitur de nolitia in Verbo quod mul-
tia, quoe immediate dirigit ad opus in par- toties loquitur non de notitia genita,
ticulari, puta ad banc domum oedifican- quoG est Verbum, scd de notilia es-

dam, quae tunc actu dirigit, quando aclu sentiali, quce est communis tribus, quae
dictat de omnibus mediis in particulari, tamen appi-opriatur Verbo, ut patet in

necessario requisilis, illa vero, quae lan- priuio. d. 21. el in 2. dist. 1. cj. 1. vide
tum sic dictat in universali dicitur spe- quai exposui. Sed in probatione illius

culativa, alia vero practica. Secundo dicit majoris, accipitur notitia in Verbo pro
ista ratio, quod nolilia essentialis in Deo, ipsa notitia genita, quoe Verbum est. Pa-
qua; est communis Iribus qua omnia in- tet, quia si acciperet notitiam cssentialem
telligit est speculativa, et non practica, appropriatam tamen Verbo, tunc talis noti-

et isla non dirigit ad opus. Sed cognitio tia non est propria ratio producendi ad
in Verbo, sive ipsum Verbum est verc di- extra in Verbo, nisi tantum approprictate,
rectiva in opus, qua) notiiia necessaria quod Scotus concedit in primo, dist. 27.
 358 OUODLIBET.

et in sccundo, disl. 1. qwcsl.H. Si crgo quitur absolutum in elTectu, ita quod pri-

accipit ralionem propriam, accipit ut cst us est absolutum in causa, et similiter in

notitia genita, quoc Vcrbum est. effectu, quam sit respectus causae ad effe-
Secundo dicit de arte in universali, ctum, et e converso, et vide hujus pro-
quod ipsa non est vere speculativa, sed positionis exjositionem in secundo, d. 1.
Ars est practica, cum ars sit habitus cum recta Doctor tamen hoc probat dupliciter : Pri-
practica
non ratione faclivus,ut patet 6. Elhic. Si ergo mo, quia principium formale molus, vel
autem
speculati- habitus artis est directivus ad factibile, actionis non est minus absolutum, quam
va.
sequitur quod j^erit practica, tum etiam, terininus motus vel actionis. Patet, ista

quia iste vult quod ars particularis conci- propositio, quia non minoris entitatis est

piatur ab arte universali, sequitur quod principium formale productivum, quam

ipsa universalis sit practica, quia conclu- terminus formalis, cum talis terminus sit

sio practica non potest resolvi in princi- per tale principium communicatus. Sed
pia speculativa, saltem in proxima princi- terminus motus, preecipue loquendo de
pia, imo forte nec in remota. Tertio ad- motu, quiest ad substantiam, quantitatem,
dit, quodars universalis, licet sit practica, sequalitatem, est ens absolutum, ut patet

potest tamen dici sj^eculativa, pro quanto per Philosophum. 5. P/njsic. quiterminus
recedit a verissime practica, qualis est non includit, scilicet formaliter sive quid-

ars particularis. Nec oportet hic multum ditative aliquem respectum, cum ille ne-
insistere, cum omnia ista de arte univer- cessario sit posterior, ut supra dixi. Et
sali et particulari sint prolixe exposita in forte etiam terminus motus ad ubi, acci-
prolog. q. ult. vide ibi singularia dicta. piendo ubi non formaliter, et pro respeclu,
Tertia probatio majoris est a simili, sed pro substrato, ut patuit in sccundo,
10.
n. 9. quia sicut forma naturalis non est dist. 2. respondendo ad objectiones Gre-
principium actionis; secundum quod est gorii contra Doclorem ; vide ibi. Probat
perfectio ejus^ in quo est, sed solummodo secundo quod si terminus formalis gene-
secundum quod habet respectum ad effe- rationis vel aclionis, sit forma absoluta,
ctum, sic sapientia, vel amor, etc. et per quod est principium formale producendi,
consequens talis respectus ad effectum erit quia principium formale productivum est
ratio formalis principiandi, sive causandi, id, in quo producto assimilatur produ-
et sic Verbum habebit rationem propriam cens, sicut et terminus formalis actionis,
causandi creaturam, quia respectum pro- sive generationis, est id in quo productum
prium ad effcctum, et simililer Spiritus assimilatur producenti, ergo si terminus
sanctus, sive amor productus. actionis sit forma absoluta, etiam principi-
Respondet Doctor primo, n. 13. quod um formale producendi imo a fortiori,
Forina ;

naturalis licet forma naturalis activa habeat respe- quiatermiuus formalis dependet a princi-
activa
habet ctum quemdam ad producendum, quiarc- pio formali productivo. Et hocdeclarat per Exemphl
respectum
ad spectus significatur per nomen principii, exemplum de calore, qui etsi dicatur po-
^®*^^'*"^'
producen-
dum. vel potentitc, tamen id, quod dicitur esse tentia calefaciendi, et illa potentia impor-
principium, vel potentia tanquam sub- let respectum in concreto, tamen ille re-
stratum huic respectui, est aliqua forma spectus non includitur in ratione formali
absoluta. Et hoc patet per propositionem caloris, ut principii productivi. Exempla
ssepius allegatam a Doctore m primo ct sequentiasunt clara in littera.

«ecimdo, quod ad absolutum in causa se- Deinde applicat ad propositum dicens,

 QU^STIO VIII. 359

ii. n. 14. Si notilia, qua' cst ratio formalis quod in principio formali productivo cre-
Contra
jDricutn. producendi creaturam non plus includit alurae includatur respectus ad creaturam
rationem rcspectus ad eam, etc. Et patet, (
quod tamen nullo modo est verum, ut
quia [)rius est absolutum in creatura pro- patet //« primo, d. ^T. ct in secundo, d. 1.
ducta, quam sit respectus ad causam pro- 7. I. cl in prwsentiqucest. art. 3.), tamen
ducentem, utpatuit in primo, d. \\. 7. a. ille respectus erit communis Iribus perso-

contra Ilenricum t'^ in sccundo, d. 1. 7. ">. nis, ut prius patuit.et sic patet.

Et quod dicit de notitia, (juod est princi- Uuarto et ultimo probatur illa major 12.

pium formale producendi creaturam, hoc n. 9. ex ordine productionis intrinsecTC ad

non dicit secundum opinionem propriam, productionem extrinsecam, etc.

sive loquendo de notiti^ geiiila, ut supra Uespondet primo n 10. quod illa con- Nola.

patuit, sivede notitia ingenita, qua; nullo gruentia de prioritate productionis intrin-
modo est principium producendi ; tum, secoe ad extrinsecam, posset multipliciter

quia ejus actio esset necessaria, quia impediri. Et patet quomodo posset impe-
omnis forma activaagit per modum natu- diri, primo, quia in aliquo priori termi-
Tce prceter voluntatem, ut patet a Doctore natur ordo rationis in essentialibus, et

scotus in pluribus locis; tum etiam, quia noti- lamen ibi non incipit ordo originis. Et
[uitur ad
)minein. tia non ponitur forraa productiva, cum declaro hoc, nam ordo rationis in essen-
sit terminus potenlitc, ut patet a Doctore tialibus in divinis est ordo, qui est inter

inprimo, d. '^.part. 2. 7. 3. etA. ctd.G. perfectiones divinas, quia saltem secun-

Nec etiam talis notitia ponitur dispositiva dum rationem prius intelligitur essentia
causa eo modo, quo in nobis ponitur no- divina quam alia. Deinde prius secundum
titia practica, quoe pro tanto dicitur causa rationem intelligitur intellectus voluntate,
dispositiva, pro quanto dirigit voluntatem et prius secundum rationem intelligitur

ad operandum'. Sed nuUa notitia in Deo intellectus actu suo intelligendi, et volun-

qufficumque sit illa, dirigit voluntatem ad tas actu suo volendi. Dicit ergo, quod in Omnis
operandum aliquid extra, ut subtiliter illo signo,
^ in ouo terminatur ordo rati- p^r.fectio
'
divma est
pateta Doctore in prologo 7, ult. imo onis, qui est inter nerfectiones divinas, prior
omni
prius voluntas divina determinat quid incipit ordo originis. IIoc non videtur ve- notlonail.

sit agendum ad extra, quam intellectus rum, quia omnis perfectio divina est prior

divinus intelligat, ut pateta D )ctorc ubi omni notionali, ut patet a Doctore m 7??'2-

supra, ct specialiter in 39. d. primi, et mo; non ergo in eodem signo, quo habe-

quodl. art.S. et sic patet quomodo tur omnis perfeciio divina, est ordo ori-
q. 14.

nullomodo ponit notitiam, sive genitam, ginis, imo in aliquo posteriori incipit ordo
originis, ut posset deduci ex dictis Docto-
sive ingenitam esse rationem formalem
ris in primo, d. 1. 7. 2. part. 2. d. 6. 1.
produccndi. Sed dicil Doctor liic ex inten-
26. in sccundo, d. 1. 7. 1. et vide quse
tione quod posito quod notitia genita sit
ibi exposui de istis ordinibus, et in mul-
principium formale producendi, ex hoc
tis aliis locis. Secundo, impeditur etiam
non sequitur quod in tali ratione formali in hoc quod dicit, scilicet , ubi ter-
includatrespectum ad creaturam,quia nul- minatur ordo originis personarum, ibi in-
ius talis respectus requiritur ad agendum, cipit ordo originis creaturarum, quia in
cum sit posterior principio formali. Dat aliquo priori natura; terminalur ordo ori-
ultimo aliam responsionem, quod posito, ginis in personis, et tamen in illo priori
 ,

360 QUODLIBET.

non inclpit ordo originis in creaturis, ut aliquid creare, quia non lialiorct ralionem
patet a Dociove ia secimdo, d. \.q. 1. formalem, imn etiam si Verbum aclu
qui vult, quod in secundo signo natune existeret, adliuc Pater non posset creare,
sit ordo originis creaturarum, et in primo quia Verhum non esset formaliter in Pa-

signo naturoe completus est ordo originis tre, et sic non esset actu per ipsum, ut
productionis personarum, possent etiam supra patuit. Tota iittera hujus articuli
assignarialia impedimenta, quce brevltatis sequens clara est, ncc indiget alia exposi-
causa transeo, tione.
13. Deinde Doctor concedit quod
*
Pater non
Productio
necessaria potcst producerc creaturam, nisi prius
est pnor i .
,r i r^ •
SGHOLIUM.
contingen- productis Vcrbo ct Spiritu sancto, quia
productio necessaria est prior contingen-
ti. Et haec materia est prolixe tractata a Datur ordo originis inter Patrem et Fi-
liuni in causando, quia Pater a se, Filius a
Doctore in secundo, d. i. q. 1. art. pri-
Patre hab3t_causare ; et liac ratione, Joan. 5.
mo, et vide dubia, qure ibi adduxi. Ad- Christus negat a se aactoritatom primariam
verte tamen, quod si per impossibile non caasandi, quam Patri attribuit, sibi sub-
esset productio Filii, adhuc Pater posset ajctoritatem assumendo. Eodem modo di-

producere creaturas^^quia in eo esset pcr- cendum de Spiritu sancto respectu utrius-

que ; neque hiiic sequitur aliquid bis pro-
fecta ratio producendi scilicet voluntas ;
duci, scilicet prius et posterius, sed tantum
et hoc patet a Doctore m secundo, d. I .
aliquid produci ad uno habente a se virtu-
q. 1. arl. 3. Et nunc necessario Filius tem, etab alio non sic eam hab^nte. Materia
eadem productione producit, qua et Pater, hujus litterai tractatur 2. d. 1. ad longum.

quia Pater produc3ndo Filium, necessario Yide l. de 15. ubi hac ratione una persona
dicitur ab alia mitti. Vide eliam 1. d. 12.
communicat sibi eanidem voluntatem, ct
q. 2. ubi ostenditur Spiritum sanctum
hoc ante productionem creaturarura, et
non prius spirari a Patre, qaam a Filio.
hoc idem dico de Spiritu sancto; et patet

littera.

Quomodo Ad auctoritatem Auffuslini cum dicit De seciindo articiilo principali 18.

nm^^potest ^^°^ creatura non potest esse nisi per dico, qiiod Filius negat a se aii
esse nisi
per
Verbum, '
dicit,' quod
1
creatura bene neces ctoritatem primariam non cau-
Verbum. sario prsecxigit Verbum lanquam conve sandi, Joan. 5. non potcsl Filius a se
niens in eadem causalitate cum Patre; sed faccre qnidquam concedit autcm ;

non pra3exigit in ratione causre, quasi subauctointatem causando , cum

ipsum sit formalis ratio causandi, quia subdit, nisi quod viderit Patrem fa-
illa est sola voluntas, qunc est commu- cienlem. Et infra ibidem : Opera, quw
nis tribus, sed prseexigit ut necessario dedit mihi Paier, ut perftciam ea ; ipsa

concausans Patri, quia necessario habet opera, quce erjo facio, etc. Dodit milii

idem principium formale causandi, ct si, Pater , ecce subauctoritas ; ego

per impossibile, Verbum non esset, adhuc facio, ecce causalitas. Consimili- A qiio
habelur
Pater posset causare, ut supra dixi; crgo ter respcctu Spiritus sancti, lia- priacipiai
agendi,
nullo modo pr.-fie^igitur ut ratio formalis bct Filius auctoritatem in agendo; abeodeu |

et
causandi. Si enim"necessario hoc modo et ratio utriusque esfc, quia a quo
procexigeretur, tunc esset impossibile, aliquid habet principium agendi,
{Verbo, per impossibile, non existente) ab eo habet et agere, et per con-
 ;

QUyESTlO VIII. 3GI

sequens virtute illius agit, non tur effectus omnino simul a tri-

virtute ejus tanquani caus.-in su- Quod ergo

l)us. dicitur, quod prius
porioris, quia nou liabrt viroutcui causatum non potest posterius
distinctani ab eo, so:l virtutc illius causai'i, conccdatur, .;_referendo
tanquam principii coniniunicantis prius et posterius ad ipsum cau-
sibi causalitateni, et idco habcn- sari, et sic probatur propositio
tis auctoritatcni in ista causalita- sed non hoc est negan-
j)roptcr
te, in qua recipicns hal)ct sub- dum quin prius habens virtutem
auctoritatcm. causandi, et posterius origine ha-
Sed hic objicitur, quia si Pater bens eamdem, possint per ipsam
prius ordine causat, quamFilius, simul natura habitam, in utroque
ergo Filius non causat illud cau- simul effectum causarc.
satum, quia quod prius causatum Aliter posset dici specialiter ad Prius
origine
est, posterius causari non potest, secundum quod prius origine cau- productum
ab
nisi idem bis causarctui', quod sare est causare a se; posterius aliquo,
potest ab
est impossibilc. Similiter potest origine causarc, est causare ab alio

argui de ordinc originis, sicut de posterius

alio sicut autem ab alio Iiabet
;
origine
ordinc causalitatis, quia si Pater vii'tutem causandi, vel a se, sic produci,

facit a se, et Filius non a se, ergo
Pater causat prius origine, ct
tunc, ut prius, non poterit causari
a Filio quasi in sccundo signo
originis, quia idcm non potest bis
causari.
et causare; nec est verum, quod
sic prius causatum ab aliquo, non
possit posterius causari ab alio,
quia hujusmodi intellectus est
iste, quod aliquid non possit cau-
sari ab uno a se, et ab alio non

19.
Ad ista respondeo, quod ordo in a se, qui intellectus falsus est,
Ordo au- causando potest
cloritalis,
intelligi, vel ut ubi eadem virtus activa est in
et actio respicit producens, vel ut producentc et producto.
Bubaucto-
ritatis respicit productum. Si primo mo-
in
personis, do, est ordo auctoritatis et sub- SGHOLIUM.
quoad
^perati ad auctoritatis in proposito, quia ille
extra. Nullns respsctus ad croaturam potost per
est intersupposita agcntia in
se inchuli in constitutivo Verbi, qiiia talis
habendo principium formale agen- essot reaiis, et necesse esse, quae repugnant,
di, pro quanto, scilicet unum illo- (le quo late Doctor 1. J. 27. q. 3. nuni. 22.
rum habet illud ab altero. Secundo Occasione secunche objectionis, beno explicat

modo non cst hic ordo, quia non quomodo Verbum primario importet e.x-

pressionem intellectualem passivam. Secun-

prius ponitur creatura in esse pcr
do, connotat notitiam per talem expressi-
actionem Patris, et postca sequi- onem communicatam, quai appropriatur
tur actio Filii; scd virtus causandi Verbo. Terlio connolat omnia nosolbilia, et

ordinatc sccundum ordinem ori- juxta haec explicat subtiliter locum Augu-

ginis habctur in utroq^ie prius stini. Vide eum loco citato, tibi ista fusius

habet. Ad secundam objeclionem num. 23.

natura quam terminus prochica-
bono explicat, qualiter Deo necessario co-
tur. Et ista virtute habita a tribus
existat esse cognitum creatura^, non tamen
in eodem signo natura?, completo evse reale. Non vult Doctor, quod non possit
tamen toto ordine originis, poni- esse respectus fpassivus rationis ad creatu-
 3G2 QUODLIBET.

ram proprius uni porsonoe, quia ut habuit do autem fundamentum proximum

3. d. 1. ([. 1. Vorbum dicit taloin respectum
est commune tribus, respectus
ad naturam liumanam, sed quod nullus
non potest esse proprius uni; non
talis respectus includitur in proprietate
Vorbi, quod verissimum ost. Quod ait hic ergo respectus ad creaturam in-
num, 20. respoctum esse communem, quan- cluditur per se in proprietate
do fundamentum est taie, habet instantiam, alicujus persona?, quia quidquid ^"'g'}'^^^

quia Pateruitas fundatur in essentia, et si- persona

includitur, sic est proprium
^ *
illi
divina est
militer ajqualitas Patris, tamen isti respo-
ctus nou sunt communes. Dici potest quod
personse. Tum tertio, quia juxta necebse
esse a se.

Doctor lioc non asserat, ut patet ex verbis

primam viam possct argui, quod quia incau-
satum.
ejus ibi in line, vel elc. quod paternitas
.
,

quidquid est
. ,

m
.

persona divma est

. .

proxime fundatur in memoria, uti est prin- necesse essc a se, et hoc exclu-
cipium productivum, qua ratione est pro- dendo, per ly a se, aliud in ratione
prium latri, et ajqualitas in ejus magnitu-
causae, non autem in ratione prin-
dine, et comitatur tale principium, et sic
cipii, quia quidquid est ibi, est
do aliis, prima solutio magis placot.
incausatum, licet aliquid ibi pos-
20. De tertio articulo principali (a), set poni principiatum. Nunc
NuUus
respectus
dico qiiod nuUus respectus ad autem respectus ad creaturam,
adextra creaturam potest per
jDcluditur ^ '
se inciudi etiam in quocumque esse reali, vel
in in constitutivo personse
^-
Verbi, cognito, non potest esse necessa-
Verbo.
tum, quia quidquid in ea mcludi- rius a se, hoc modo, quia nec ter-
tur per se, est reale, distinguendo minus respectus potest esse ne-
reale contra ens rationis, quia cessarius sic, quia in quocumque
constitutum est sic reale, et per esse,crcatura est vel possibilis vel
consequens quidquid in ipso per saltem non necessaria a se ergo ;

se includitur, est lioc modo reale. nullus respectus ad creaturam in

Nunc autem quicumque respectus quocumque esse potest per se in-
in divinis ad creaturam est tan- cludi in persona divina.
tummodo ens rationis; ergo, etc. Sed ista ratio, licet forte proce-
bum quia quicumque respectus dat ex vcris, tamen apparenter
Lei ad creaturam habet pro fun- ])0sset multipliciter improbari et
damento proximo, aliquid com- impediri, et non evidenter solvi,
mune tribus, non dico sic proxi- nisi cum prolixitate tanta, quan-
mo, quod ex natura fundamenti tam hic aggredi non intendo.
oriatur relatio illa, quia tunc (b) Sed objicitur contra istud, 21.

esset relatio rcalis , sed sic quia Verbum importat per se pro-
proximo, quod illud sit proxima prietateni secundse personse, et
ratio comparandi per actum in- cum hoc per se importat respe-
tellectus divini, personas divinas ctum ad creaturam ergo, etc. ;

adcreaturam, sicut etiam tactum Prima propositio patet ex princi-

est in primo articulo de intellectu pio Evangelii J od.n. Inprincipio erat
et voluntate; sic posset probari Veibum, ubi Evangelista per hoc,
de quocumque, secundum quod quod est Verbum, intendit expri-
Dcus per actum intellectus est mere proprie secundam personam
comparabilis ad creaturam. Quan- in divinis; et Augustinus 7. de
 QU^STIO VIII. 363

Trin. Eo Vcrhum quo Filius.

c. 2. nomen Vcrhuin, sequitur quod illud
Sccnnda propositio probatur pop non pra3cise signilicat unum pcr
ilhid 83. 7. 7. 7. G;]. ubi exponitur se conceptum, quia respectus ad
Verbum
illud : /n principio cral Vcrhuni, quod Patrcm ut dicentem est realis, et
verbatio,
Grcece, in(iait, A=Y:g dicilur, Latinc respcctus autem ad crcaturam, idem.
Vide de
Vcrhum, ct ralionctn sijpiificat ; hic ut dictam vel causatam, est rati- hoc 1.
d. 27. q. 3.
tamen Vcrhum melius interprclaiur, ut onis tantum; ergo si lioc nomen Verbum
Vcrhum per se importat tantum primo
significctur non sohun ad Palrcni re-
sigoilicat

speclus, sed ctiam illa, qncc pcr Vcr- unum conccptum, sequitur quod expressi-
onem
hum facta sunt, opcrativa polcnlia; vult alterum illorum signiflcabit, ct passivara,
quae est
ergo quod cum dicitur Vcrbum, alterum connotabit tantummodo; respectus
ori^'inis
importetur respectus ad creaLu- quod si verum est; probabiliter secundo
;

counotat
ram. dici potest, quod sicut idem signi- notitiam
communi-
Quod Dei
(c) Item contra rationcm factam ficat Filius, et filiatio, licet alio catam
per
respectus
ad extra
objicitur, quia si verum sit hoc, modo signihcandi, sic idem signifl- illum
respeclum
sit quod accipitur in illa rationC; cat Verbum, ut est quasi concrc-
quae est
lecest-arius
bonum quod creatura in quocumque csse tum, et ejus abstractum, (si licet communis
argumen- tril)us

tum. non est necessaria a se, nec pcr fingere) quod scilicet est verbatio, sed
appropria-
consequcns quicumque respectus quod signiflcat idem, licet alio tur
Verbo.
ad creaturam est sic neccssarius, modo; verbari Q^i enim idcm quod Tertio
respectus
tunc sequitur, quod nec respcctus dici, sive intellectualiter exprimi, ad
noscibilia.
Dei, ut intelliyentis ad creaturam et per consequens Vcrbum impor-
intellectam, nec rcspectus ejus, ut tat in concreto hoc quod est intel-
creativi ad creaturam, ut creabi- lectualiter expressum, et tunc
lem, sitnecessarius a se; sed Dous connotabit relationem ad illud
niliil est formaliter et necessario, quod dicitur per Verbum, pro
nisi necessarium a se;
illud sit tanto quod connotat notitiam per-
erg"o sequeretur quod Deus non fectam, quae notitia habet respe-
necessario est intellig-ens croatu- ctum rationis ad cognita per
ram, ncc causativus creaturae, eam. Secundum lioc igitur quan-
quorum utrumque est falsum. tum ad signilicatum hujus vocis
(d) Ad ista, ad prim.um posset esse Verbuin, esset iste ordo, quod
22.
duplox: (lif(icultas,una
exre,aliaex primo et per se signiflcatur respe-
significato liujus nominis Vcrhum. ctus originis, scilicet expressio
Quantum ad primum dico, quod intcUcctualis passiva, sed modo
in proprietate secundae personse concreto. Secundo connotatur no-
non inoluditur aliquis respectus titia, quasi terminus formalis
per se proprius ad creaturam, communicatus per istam exprcssi-
propter rationes ad lioc positas. onem, et illa est communis tribus,
Idem q. 1. Quantum ad secundum dico, tamcn appropriata Vcrbo. Tertio
quodl. et
alibi. quod rcspectus rcalis, et rcspc- vero per lioc, quod ista notitia
ctus rationis non faciunt aliquid habet respectum ad noscibilia,
pcr se unum, et ideo si tales duo connotaretur in nomine \'erbi
respcctus importcntur per hoc talis respectus.
 ;

354 QUODLIBET.

23. Secundum ergo noganda

lioc nao competore aliquod cognoscero,
Exponit
opliine cssct socnnda propositio assum- vel aliquod posse, licet illud non
Au''Ubt.
pta in argumento. Et cum proba- sit nccessarium a se, sicut nec
tur pcr Augustinum, 83. quccsi. terminus.
q. 63. dici potcst quod pro tanto Aliter potest dici, quod Dcus cst 24.
Hinc
melior est translatio hujus, quod sic necessario intelligcns creatu- collige
illum
est hoyzz, in hoc, quod est Verbum; ram. et causativus creaturse, quod respectum
esse mulli-
quam in hoc quod est ratio, quia utrumque istorum formaliter di- pliciter
nece^sa-
hoc nomen raiio, nec rospectum citur necessarium a se.
aliquid rium
prceexigiti-
originis proprium, nec illum con- prout a se excludit causam, sed ve,
sequentem appropriatum, qui est non necessarium in esse reali, sed coexigitive
et conse-
ad creaturam, ita importat, sicut in aliquo ewediminuto; quidquid cutive.

hoc nomen Verbum quai^e Verbum, ;

autem includitur in proprietate
ut Verbum, potcst comparari per persona?, necessarium a
sic est
intellectum ad qnodcumque, et se, quod est in csse reali nunc ;

per consequens habere appropria- autem necessarium a se non

tam relationem rationis. Quod necessario coexigit aliquid aliud
vero ait, ut sigmficalur ad Patrem rc- in csse reali; licet coexigat ali-
spectus, hoc debet intelligi de eo, quid aliud in csse cognito, vel
quod primo et principaliter signi- cssc diminuto. Tertio modo posset
flcatur quod autem addit ad ea
;
dici, quod alio modo est necessa-
quce facta suiit, ibi debet intelligi rium illud quod necessario requi-
significare pro connotarc. ritur, et hoc sive prseexigatur,
Hanc Ad sccundum potest dici, quod sive coexigatur ad esse necessarii
eamdem .
,
reguiam neccssarium a absque omni re- se alio modo est necessarium illud
docet in 1. „ 1
•

pugnantia, quantum ex parte sui,

, ,

dist. 8. quod ad esse necessarii necessario

D?um potest esse sine csse reali cujus- consequitur.
^g^^o^j^Q™
cumque non necessarii a se, quia Ex dictis (e) de causalitate effe- NuUa
scitivum ratio
creaturse,
non cst contradictio, quantum est ctiva patet solutio qusestionis de fmiendi.
vel exem-
est ex parte prioris absoluti, quod causalitate exemplari et finali, plandi,
necessa-
est
rium ipsum sit sine posteriori tamcn ; quia cum causa exemplaris in propria
a se, id
alicui
est, iu- ilhid necessarium non potest esse aliqua ratione formali exemplans, persoace.
causato,
sed Dou sine esse cognito cujuscumque alte- et causa finalis sit aliqua ratione
quid reale • • • . . . „ . . ,

quiaessecjus necessario re-

,

ia Deo. i^i^s, tcrmmans, sivo finiens, sicut cau-

quirit cognitionem alterius, et per sa efficiens aliqua ratione formali
consequens alterum in esse cogni- efflciens, ex consimili
scquitur
to, et consimilitcr est de e^-^e pos- ratione, quod nulla istarum cau-
sibili. Non igitur personae divinse salitatum putest esse propria,
competere aliquid reale potcst, nisi ratio formalis causandi sit

nisi illud sit necessarium a se, hoc propria non ergo potest alicui
;

est incausatum, (quidquid autem personse esse propria ratio exem-

includitur in proprietate persona^, plandi, sive flniendi, sicut nec
competit personse ut aliquod re- formalis ratio agcndi.
ale), potest tamen personae divi- Hoc posset probari hic sicut
 ;

QUiESTlO Vllf. 365

Raiio prins probatuin cst de caiisa cfre- primo arliculo, sunt com-
quia idc.T)

iejendea-ctiva; sc>l clc probationibus prius munes cnilibet pcrsona), li<jct ap-
tiam
causaii
positis cvidentior ad proposituni propricntur ^'crbo proptcr mo-
rV
perfeclio,
videtur illa ultinia, quia
'
ratio dum proprium emanationis cjus,
fornialis tcrniinandi depcndcntiani quia proccdit ut notitia actualis
causati ad causam in quocumquc declarativa omnis objccti, (juod
genere caus?o, de quo est iiic sci"- quasi habitualiter continetur in

mo, cst aliqua pcrlectio, ct loqucn- memoria patcrna.

do de causa prima in quocunuiue
illorum gcnerum est aliqua perfc-
COMMENTAUIUS.
ctio simpliciter si ergo qua^cum-
;

que pcrfcctio simpliciter cadem

est in tribus, scquitur quod quae- (a) De tertio articulo principali, scih- U.
cumque causalitas in quocumquc cet an aliquis respectus ad creaturam per
generum illorum sit communis. se includatur in constitutivo persona3 Ver-
Ad argumcntum in oppositum. bi, sive in ratione ipsius Verbi. Dicit Do-
Ad Ad minorcm dico, quod qu<Tlibet ctor quod non, quia quidquid pcr se in-
jrgumenta . • • •
l
in initio pcrsona, sicut est crcatrix, sic est cludilur in Verho cst realc, ut patet, qiiia
*^"**
' artifex, et cum sit simplcx, in qua Verbum est vere ens reale, sed respectus

non habens, et illud quod

diffcrt ad creaturam cst tantum ens rationis, ut
habetur, quselibet est ars, ct ars probat Doctor /h pri!"»io, distinct. 30. Tum
seque particularis, et a^que actu- etiam, quia respectus ad creaturam habet

alis, sicut patet respondcndo ad pro fundamento proximo ahquid commu-

objcctiones in primo ariiculo. Tamen ne tribus personis, quia actum voluntatis,
appropriatc \'erbum dicitur ars quem Deus comparat ad creaturam, vel

sicnt sapientia sive notitia pro ipsam voluntateni; quia actus, vel volun-
Quseiibet tauto, quia ex modo sua3 proces- tas est proxiina ratio comparandi per ac-

persona- sionis compctit sibi, quod sit no- tum intellectus divini personas divinas ad

'eT titia actualisprocedens dc memo- crcaturam ;

quia enim intellectus cognoscit

^aii^Vd ria paterna, declarans omno intel- in personis eamdem voluntatem, ut rati-

've?bu'm^ Ugibilc, quod in memoria illa con- onem formalem causandi, ideo intellectus
estars.
tinctur. IIoc patet pcr Augusti- comparat personas divinas, ut causas cre-
num 7. Trin. cap. 7. Iia diciiur aturarum. Tum tertio,
'
quia quidquid
* 1 ^
est ^ .,
Quiflquid
.,

Filius sapienlia Palris qucmadmoduni in persona divina, est necesse a se, et hoc ^st m
persona
dicilitr lunien Palris, et qualitcr hoc excluclendo per ly a se aliud in ratione divina est
necesse
sit, statim subdit, id cst^ quemadmo- causse, non autem m ratione prmcq^u^quia esse a se.

dum lum3n de lumine, cl ulrumque idem quidquid est ibi est incausatum, licet ali-

lumen, sic inlellifjilur sapicntia dc quid posset poni ibi.ut principiatum, quia
sapienlia, cl nlraque una sapienlia causatum, ut causatum, semper est aliod
consimilitcr dico ars de arte, et essentialiter a causa, sed non semper prin-
utraque nna ars. cipiatum est aliud ; causa, enim semper
)dea; sunt Ad allud, quod additur mino- in producit aliud inquantum aliud. Sed re-

communes. Tc dc idcis, patct prius In respon- spectus ad creaturam etiam in quocunKpie

sione ad primam objcctionem in csse reali vel cognito, non polest esse
 366 QUODLIBET.

necessarius a se hoc modo, scilicet incau- efficientis, est aliqua perfcctio, et illa

salus, quia nec termiiius respectus j^otest eadem, qucc cst causa terminandi est

esse necessarius sic, quia in quocumque etiam ratio formali.s efficiendi, si est ra-

esse creatura est, vel possibiiis, vel nun tio terminandi dependenliam causati ad
necessaria a se; ergo nuUus respectus ad causam, ut supra patuit.

creaturam, in quocumque esse potest per Argumentum principale cum sua re- Ideae sunt
conimiines
se includi in persona divina. Sed ista ratio sponsione patei hic in httera, et inprimo, tribus
personis.
licet procedat ex veris, tamen apparenter disl. 27. Et quod addiiur de ideis patet
posset multipliciter improbari et impediri, quod sunt communes tribus personis. Et
et non evidenter solvi, nisi cum proli- de hoc satis dictum esiin primo, dist. 35.
xitate tanta, quantam hic aggredi non vide ibi.

intendo. In ista qucestione occurrunt ahqua du-

1G.
-15. (t*) '^^d objicilur contra istud. Hic Do- bia, primo in hoc, quod cssentia, ut

ctor primo oiijicit probando quod Verbum essenlia divina non esl principium agen-
importet per se respectum ad creaturam, di, nisi per modum naturoe.

quia Verbum dicit proprietatem secundcB Secundo dubitatur de hoc scilicet, illud

personse, ut patet Joannis 1. In principio quod esl ratio formalis caasandi esl ra-
erat Verbum, ubi Joannes intendit per lio formalis terminandi istam depen-
hoc exprimere proprietatem secundoe dentiam causali.
personse. Et quod dicat respectum ad Tertio dubitatur de hoc, quod omnis
creaturam, patet per Augustinum 83. notitia in Deo quce prcecedil a causa
q. q. 63. ubi exponit illud : In principio voluntatis habetur in intelleclu divino
Quomodo
erat Verbum. virtute primi objecti moventis necessa- essentia est
princi-
(c) Item. Secundo instat contra rati- rio, et illud movet necessario intellectum pium.

onem illam ultimam, quia si verwn sit divinum ad quamcumque notitiam pra^ce'
hoc, etc. dentem actum voluntatis, quia in tota
(d) Ad ista. Respondet Doctor ad ista motione non invenitur principium
. primam objectionem. Sed quia ista Httera motivum, nisi per modum naturce.
est hic clara, ut in primo dist. 21. Quarto dubitatur in hoc, sciUcet quod
exposita, ideo hic eam ahter non ex- in notitia producta non est aliquis respe-
pono. ctus ad creabile, quod non sit in notitia
(e) Ex dictis de causatione effecti- communi tribus personis.
va, etc. Nunc Doctor ostendit quomodo Quinto dubitatur de hoc, quod non pro-
Verbum non sit ahqua ratio pro- duclo illo, ad quod Pater necessario se
pria respectu causce exemplaris nec habet, non potest producerc aliud, ad
finahs, quia ralio formahs exemplandi, quod contingenter se habel, non producto
et ratio formahs finiendi est com- etiam illo, quod natum est habere cam-
munis tribus, et posset probari per dem causalitatcm respectu tertii, cum
eadem media, per quee est probatum producent, non potest produci tertium.
de ratione formah efficiendi, et inter om- Sexto dubitatur de hoc, scilicet quod
nes rationes hsec videtur preecipua, quia quidquid pcr se includitur in Verbo est

ratio formaHs terminandi dependentiam cns reale.

causati ad causam in quocumque genere Septimo dubitatur in hoc, quando fun-
causoe, sive exemplaris, sive finalis, sive damentum proximum est commune tri-
 ;

QUv^STIOVIII. 367

btts, rcspi'clus in ij/so fitndatus necessa- cipium liberum, et per modum libertatis.

rio esl comniunis trihus. Major patet, (luia est iini)0ssibilc (juod

Octavo diibitatur, de lioc, scilicet 7//«^«/ IiDUU) iii suo conceptu (juidditativo in-

ijuidqiiid incliidilur }n persona dicina cliulat aniinal, et (juod formalitcr homo,

esl neccsse esse, licct illud possel poni non sit animal. Minor patet per Docto-
principiatuin, non tainen cuusalum. rem in primo, dist. 8. q. pcnult. el in
Nono dubitatiir de lioc, scilicet quod ijuodl. qtuesl. 1. ubi vult (juod intelle-

Deus est sic necessario intcllifjcns crealu- ctus et voluntas non sint attributa, sed
ram, el causalivus crealurce, cjuod utruin- vult (juod si essentia definiretur, dchni-

que isloruni formaliter dicilur alirpiid retur per hoc quod dico intcllecluale, et

necessariujn a se prout a se, excludit similiter j^er entitatem fornialem volun-

causam, sed non necessariuin in esse re- tatis.

ali, sed in aliquo esse diminuto. Secundo jirobatur idem antccedens, sup-
^g
Decimo duhitatur de hoc, scilicet quid- ponendo quod Spiritus sanctus produca-
quid includitur in persona divina sic csl tur ab essentia, ut essentia.et a voluntate
necessarium asp, quod esl in esse reali. divina, ut patet a Doctore in primo, d. 10. Secundo
probatur.
17. Contra ista instatur. Et prinio contra el in secundo, d. 1. (/. l. licet non ita

priniuin, probando quod essentia divina, expresse nominet essentiam, tamen ex

ut essentia, non agat per modum naturtc. inlentione ejus in pluribus locis,vuIt quod
Contra
ista
£(, instatur sic, essentia, ut esscntia,' essentia ibi concurrat. Hoc praisupposito
Qstatur. agit libere, et per luodum libertatis arguitur sic : Spiritus sanctus libere, et

ergo non per modum natur.e. Con- per modum libertatis producitur, ut pro-
sequentia est nota, etiam apud Doctorcm bat Doctor inprimo, disl. 10. in secundo,
qui vult quod agere per modum volun- d. 1. inq. q. IG. ergo principale princi-
tatis, et per modum naturtie sint oppositi pium in tali produclione erit principium
modi agendi, ita quod sit simpliciter im- j)roductivum per modum libertatis. Conse-
possibile quod unum et idem sub eadem quentia probatur, quia Spiritus sanctus
ratione formali consideratum, possit age- magis suo modo dependet a principaliori
re per niodum natune, et per modum principio, quam a minus principale, vel
libertatis. De hoc vide in primo, disl. 3. sic : Productio Spiritus sancti magis est a
parle, 2. q. 4. ct disl. 10. q. unica, et in principaliori principio, quam a minus
secundo, dist. i.q. 3. el in quodl. q. IG. principali. IIoc patet, et illa productio, ut

Antecedens probatur multipliciter, primo productio, formaliter Spiritus sancti dici-

quando ahquid in sua ratione Ibrmaii et tur libera, quia a principio productivo
quidditativa includit aliquid, quod sim- libero ; ergo ut libera erit a principio
pHciter est principium forinale producti- principaliori ; ergo principalius principi-
vum per modum iibertatis, illud quiddita- um libere, et per modum libertatis erit

live acceptum agit per modum libertatis. productivum. Et illud est essentia divina,

Sed essentia divina sub ratione essentice ut essentia, patet, tum quia essentia, est
in suo intellectu essentiali et quidditati- fundamentum et origo omnis perfectionis
vo formaliter includit enlitatem libertatis, divinre, ut supra patuit, qtia^st. 1. art. 1.
sive entitatem principii productivi per cl q. 5. tum, quia est principium magis
moduin libertatis ; ergo essentia ut esscn- uiiiversale, (juia ipsa concurrit cum intel-

tia, sive ut quidditative accepta, erit prin- lectu ad productionem Filii, et cura vo-
 ;

3G8 QUODLIBET.

luntatc atl produclionem Spiritus sancti; essentia ageret ; ergo et nunc, saltem se-
ergo magis et perfcctius, et universalius cundum ralioncm, voluntas agit in virtu-

prmcipium. te essenticC, et sic essentia principalius

19. Terlio probatur idem antecedens : Vo- et magis libere aget.
luntas divina agit merc liberc, et per mo- Quorto probatur idem anteccdens, con- 20.
Quarto
Tertio
probatur.
dum
,.
libcrtatis,
• ,•
imo sola
,•,
illa, licet aliqua) cedilur a Doctore m 4. disluicl. 49. imo probalur.

alioe potentice dicantur hbere agere, parti- ibi subliliter probatur quod voluntas est
cipativc tamen. Hoc patct a Doctore m formaliter perfectior intellectu, tunc sic,
primo, disl. 2. el 10. (/. G. d. 13. in se- in natura intellcctuali, ut est intellectualis
cundo, d. 1. disl. 2o. in quodl. q. IG. cl form.aliter debet includi, imo magis illud

alibi scepc, et sic patet hoc antccedens quod est ex sua ratione perfectius in tali

ergo essenlia divina, ut essentia, agit natura; patet, quia si ibi formaliter inclu-
libcre. Probatur consequentia, supponendo diuir illud quod ex sua formali ratione
duo dicta Doctoris, primum, quod omnis est imperfeclius vel non ita pcrfectum, a
perfectiodivina simpliciter est abessentia, fortiori debet includi quod est formaliter
ut essentia, ut a fundamento et origine perfectius, et pertinens ad naturam intel-

talium perfectionum ; et si realiter distin- leclualem. Sed essentia divina, ut essen-

gueretur, esset vere ab ipsaoriginata, se- tia, est formaliter natura intellectualis, ut

cundum Doctorem inpriino, dist. 8. q. 3. patet a Dociovo. supra q. 1. et voluntas

el in quodl. qmesl. prima, et 5. Secun- pertinet ad naturam intellectualem, ut pa-
dum suppositum est, quod si aliquod prin- tet ; et de ratione voluntatis et libertas,
cipium inferius agit libere et contingen- ut patet a Doctore in pluribus locis. Si

ter, sequitur quod prima causa agat ma- ergo natura divina, ut nat.ura intellectua-
gis libere. Iltec est consequentia Doctoris, lis, includit principium formale producti-

quam facit in primo, dislinct. 2. jyarte vum per modum naturae, quia ipsum in-
prima, q. 1. distinct. 8. qmcsl. ult. d. Sd. tellectum; ergo a fortiori, ut formaliter
in secundo, disl. 1 . et in muUis aliis lo- natura intellectualis, includit principium
cis. Istis prsesuppositis, patet consequen- productivum per modum libertatis, cum
tia sic : Voluntas divina est per modum illud ex sua ratione formali sit perfectius,

libertatis productiva ; ergo et essentia di- licet non sit in Deo perfectior voluntas
vina, ut essentia. Patet consequentia; quia quam intellectus, cum uterque sit forma-
voluntas divina suo modo agit libere in liler infinilus, tamen si ab utroque pos-
virtute essentise divinae, quia ab ipsa ha- set circumscribi infinitas intensiva, forma-
bet quidquid habet ; ergo magis essentia liter voluntas esset perfectior; ergo essen-
concurrit ad illam actionem, ut patet per tia,ut natura intellectualis magis erit prin-
consequentiam Docloris. Si dicatur quod cipium productivum per modumlibertatis,
vera esset consequentia, si realiter distin- quam sit principium productivum per mo-
gueretur, contra, quia qualis est ordo in- dum naturre.
ter aliqua ubi realiter distinguuntur, ta- Quinto probatur idem antecedens, sup- 21.

lis est ubi etiam sola ratione distinguun- ponendo dictum Doctoris m primo, d. 3.
Quinto
probatur.
tur, ut patet a Doctore in jwologo q. 3. et q. \. el alibi swpe, scilicet quod omnis
%n quodl. q. 1. Sed si voluntas distingue- perfectio ,
quse ex sua rationc formali non
retur realiter ab essentia divina, ageret in includit necessario aliquam imperfecti-
virtute essentice, et per consequens magis onem formaliter, debet Deo attribui sub
 QLIy^iSTIO VIII. m
ralioiieperfcclissiina, tuiic argui) sic : Pi'av |»er lioc (jUod cst culitirilns, sive enlitas

sciiidatur ab essenlia oninis ratio altiihu- voliinlatis, quui ut sic iion iioiiiiiial polen-

talis, sola essentia.ul liiec essentia, reina- lias iieqiie operativas, neque productivas,

nente, lihertas voluntalisex suaforinali ra- sicut dicimus quod Angelus est (juiddi

tione nullam includit imperfectionein; ergo tativc natura mere inlellectualis, et tamen
ipsa est altribucnda Deo sub ratione Dei- in illo sigiio non intelligo in Angelo ne-
talis, aliler essentia, ut essentia, non inclu- (jue ijotentiain intelleclivam; neque voli-

deiet formaliter quidquid est perfectionis livam, ciim ilhc sint posteriores. Sicut

in creaiuris, non includenlis aliquam im- cliam dicimus quod

'
anima intellectiva, ut Anima est
natura
perfectionem, quod non videlur verum. intellectiva, cst natura quccdam intelle- inieiiectu-
alis.

jpj^o
Sexto et uliimo probatur idem antece- clualis, et lamen ut sic, non includit in
)baiur.
jens, supponendo sccundum mullos, quod sua quiddilate, neque inlellcctum, neque
essentia sub ratione essenli;c est ol)je- voluntatcm, ut sunt potentioc operativa),
clum beatificum, ut expresse patet a Do- sive productivee, cum ipsse suo modo pul-
ctore in primo, cl. 1. q. 2. el in 4. d. 49. lulent, ut posteriores ab ipsa anima intcl-

ergo pssentia, ut essentia beatificat, sive lecliva ; et ipsa similiter contineat eas
inlellectum, sive voluntatem.pro nunc non per idenlitatem, et non e contra, ut patet
curo, an scilicet beatitudo sit in visione a Doctore in seciindo, dist. 10. q. imica.
vel fruiiione. Et si beatificat, quaero tunc Sic dico in proposito, quod essentia divi-

a quo sit isla bealitudo? Non a creatura, na, ut ba^c essentia, est qua^dam natura
ut patet secundum omnes. Xon a volun- mere intellectualis, et ut sic, non inclu-
tate divina, ut voluntas, quia tunc non es- dit neque intellectum, neque voluntatem,
sentia, ut essentia, beatificaret, sed vo- ut sunt potentiaj operativffi, sive produ-
luntas divina, ut voluntas. Si igitur es- ctiva), sed suo modo originantur ab es-
sentia, ut essenlia, beatificat, quia illa so- sentia, ut natura intellecluali.
la est objectum beatificum; ergo ipsa sal- Si dicatur, essentia , ut essentia est
tem ut principalis causa, causat beatitudi- principium formale, quasi iToductivum
nem in creatura beata, ergo essentia, ut intellectionis, et vere productivum noti-
essentia causat libere ipsam beatitudinem. tise genitse, ergo si sibi convenit in illo

Ista ultima consequentia patet per Docto- priori, quod sit potentia vere productiva
rem in primo, dislinct. 2. 8. e< 30. c^ in respectu notitire genita^, et quasi produ-
secundo, d. 1. et inquodl. q.l. el alibi ctiva intellectionis essentialis, quare
scepe, ubi vult quod omnis causalio Dei ad etiam in codem signo non potest sibi
extra sit mere contingens, competere polentia intellectiva et poten-
22- Respondeo ad omnes islas objectiones. tia volitiva. Dico primo, quod aliud est

^ad°^'° ^^ primam, qua probatur antecedens pri- loqui de principio productivo, vel quasi
imum. moe consequentioe. Dico primo, quod es- per modum ohjecti, et aliud per modum
senlia ut essentia non includit intelle- potentioe, ut potentia, quia piimo modo
ctum et voluntatem, ut sunt potenlioe, competit in primo signo, sed non secun-
sive operativse, sive productivse, ut expo- do modo. Sicut etiam patet de anima intel-
sui in 1. q. qiiodl. Nec Doctor dicit quod lectiva, quoe ut prassens intellectui, puta
si essentia definiretur per intellectum et Angelico, movet ipsum ad sui cogniti-
voluntatem, sed bene dicit quod definire- onem, qua) terminalur ad animam ahso-
lur per Iioc quod est inlclleclucditas, et lute, et tamen in illo priori non intclligi-
Tom. XXV.
 370 OUODLIBET.

tur haberc potcntiam, ncquc infellccti- sit formaliter infinitum. Et cum dicitur

vam, ncque volitivam. vSic in j)roposito. quod esscntia est principium magis uni-
Voiuntas Dico secuiulo, quotl quia intellcctus et versale, hoc non intelligitur absolute de
et
inteiiectus voluntas suut talcs potcntiffi, quae puUu- quolibct principio, sed intelligitur ubi est
puUulant / 7
ab lant ab cssentia, ideo pro primo signo ordo essentialis, quia semper causa supe-
essentia.
non conveniunt essentioe ; et quia esscn- rior est univcrsalior, quia ad plures elTe-

tia est talis entitas, ideo convenit sibi pro ctus se extendit,quia tunc talis causa uni-

illo signo quo cst essentia quod sit ra- versalis intelligitur semper principalior, Ubi ordo

tio formalis movendi intellcctum in rati- cum secundie agant in virtule illius. Sed ibi
,
... distinctio.
one objecti, non enim omnium licet rati- in proposito non est ordo essentialis pro-

ones assignare. ducendi Spiritus sancti inter voluntalem

23. Secundo potest dici, quod quamvis et essentiam divinam, nec quasi ordo,
voluntas creata includat formaliter liber- quia ubi est ordo esscntialis inter aliqua,
tatem, tamen potest considerari, non ut ibi est distinctio naturarum specifica, quia

libera, sed ut quidam appetitus, et ut per superior causa est essentialiter et speci-

modum naturoe inclinans, sicut patet ab fice perfectior, ut patet a Doctore in

Ansclmo de casu Diaboli, qui finxit illum prinio, dist. 2. ubi etiam est quasi ordo
Angelum, etc. de quo vide Doctorem in essentialis, ibi est quasi distinctio

secundo, distinctione G. quceslione 2. specifica; modo inter essentiam di-

Sic pariformiter posset dici (

posito, sed vinam ct voluntatem non est ali-

non concesso, quod essentia, ut cssentia qua distinctio specifica ncc quasi,
includat intellectum et voluntatem, ut ut patet inprimo, d. 8. q. 2. Dico tertio,

potentias operativas et productivas) quod et brevius, et magis ad propositum, quod

esscntia potest absolute considerari, ut in causis partialibus ad eumdem effectum
hsec essentia, prcescindendo ipsam ab vel quasi effectum concurrentibus( et non
omni ratione potentitie operativse, vcl pro- ex ajquo sicut concurrunt duo trahentes
ductivse, sive natura, ut est qucedam mere navem, sive alterius ratioiiis, sicut con-
intellectualis, et ut sic, ageret tantum per currunt intcUectus et objcctum, ut patet
modum naturse. Sed responsio prima est a Doctore i/i primo, dist. 3. q. 8.) non
melior et realior, et magis ad mentem semper effectus denominatur a principa-
Doctoris, licet etiam secunda posset su- liori ; et patet, quia intellectio, puta lapi-
stineri, sed tunc oporteret solvere multa dis, est ab ipso lapide et ab intellectu, et

dubia, quse non essent praisentis specula- tamen denominatur ab ipso lapide, quia

tionis. specificatur ab ipso, patet a Doctore in

24. Ad secundum dico primo, sicut dicit primo, dist. S. q. 1. Sequitur quod volitio

secundum. Franciscus Mayronis iji suo Conflatu, divina magis denominabitur ab essentia
quod quando aliquid cst a duobus, quorum quam a voluntate, quia essentia concurrit,

unum sit agens per modum liberlatis. ut objectum, et operatio dicitur talis, quia
quod tale productum dicitur libere produ- est talis objecti ; non enim distinguuntur
ci ; et exemplificat de essentia divina, et per potentiam (
quia omnium est idem in-
voluntate divina respectu Spiritus sancti. tellectusj, sed per objccta.

Dico secundo quod in re voluntas divina Dico ergo quod quamvis operatio ha- 25.

est ita perfectum principium Spiritus beat principaliter ab objecto unitatem ta-
sancti, sicut essentia, cum utrumque lem, tamen modum talis unitatis, puta.
 QU^STIO. VIIF. 371

quod lalis unilas sit producta per mo- iicin /io)nincm cssc asinuin, non scquitur;
duin iiaturie, vel per inoduni liberta- iiiio se^iuitur conciusio impossibilis, et
tis non habet ah objecto, et lunc dico liocest ex natura laiium propositionum, et

quod quando est a potcnlia libera, ct nulla alia causa vidctur assignanda. Sic
ab objecto, illa operatio dicctur sinipliciter videlur dicendum in proposito, quod
iibera. Potest etiam quarto dici,quod sic- quamvis Spiritus sanctus, siinul sit a vo- Spiriius
,
... . . sanctus
ut ex una de necessario, et altera contin- luiitatc divina, et esscnlia, ut essentia, ut est libera
•• ,• i-i 1 «• • . producti-
genti, semper sc(iuitur conclusio contin- pniicipiis i)ai'ti;ilibus productivis, tamen vus.

gens, ut patet primo Priorum, ct hoc est, erit libere productus, ct hoc e\ natura
quia conclusio sequitur partemdebiliorem, talium principiorum sic unitorum ; etforte
et uhra, quia major unitas potest conciudi nulla alia meiior causa videtur posse as-

in conclusione, quam sit inter extrema in signari, (luid^iuid alii dicant, tamen om-
praimissis, ut patet a Doctore in phiribus nis aiia responsio hic data vidctur susteii-

locis, sic in proposito, quando ad eumdem tabilis, licet una magis sustentabilis quam
effectum concurrunt dua) causoe, quarum alia.
26.
una agit per modum natuno, et aUa per Ad tertium principale conccdo antece- Ad
j tertium.
modum hbertatis, quod effcctus sequilur
, ,
dens, quod voluntas, ut voluntas, semper
,

causam hberam, et sic dicetur hbere pro- iibere agat, sed negatur consequentia. Ad
ducere, quia nunquam potest essc major probationem concedo absoiute illa duo
necessitas in effectu. quam sit in his cau- praesupposila sano modo inteliecta. Et
sis partiahbus; si enim iUe effectus esset cum dicilur quod voluntas divina agit in
simphciter necessarius, tunc sequeretur, virtute essentiic divinae, dico, quod hoc
quod haberet necessitatem a causa hbere potest liabere multipliccm intellcctum.
et contingenter producente. Primo, quod agat in virtutc essentioe, id

Nec valet dicere quod partim erit ne- est, quod habeat originative ab essentia
cessarius, et partim contingens, cum oeque virtutem, sive perfectioncm, qua agit, et
sit a causa necessario agente, sicut a causa hoc verum est per primum prcesupposi-
contingenli agente. Dico quod hoc non se- tum, sed ultra non sequitur quod si vo-
quitur, sicut nec sequitur de conclusione iuntas iibere agat, quod etiam essentia,
sequente ex una necessario, et ex aha con- sicut non sequitur, voiuntas nostra se-
tingenti, quia semper conclusio erit con- cundum tolam suam operationem pui-
tingens. Dico ultimo loco, quod causa hu- iulat ab anima inteilectiva ; ergo si

jus est natura causarum, quod quando sci- voiuntas eiicit actum iibere, sequitur
licet causa per modum naturre, et cau- quod etiam anima, ut anima eliciat
sa per modum libcrtatis ad invicem eumdem actum iibere, patet quod non se-
uniuntur ad productionem ahcujus effe-
quitur. Secundo, potest intelligi sic quod
clus, semper p: oducitur ihe effectus
agat in virtute essentiae sic, quod in ageii-
libere et contingenter. Sicut etiam licet
do dcpendeat ab essenlia, ita quod actio
ex propositionibus de possibile sequatur
voluntatis divinte, vel vere, vei quasi, de-
conclusio de possibih,tamen aliquando ex
duabus de possibili ad invicem unitue pendeat ab essentia divina, ut essentia,
et
pertractaloc, sequitur conclusio de impos- sicut dicimus quod Sol agit in virtute pri-

sibili, ut hic, possibile cl omne currens mjjc causae,non solum quia habet virtutem
esse asi?iiim ; possibilc esl omncm hotni- agcndi ab iila, sed quia in agcndo neces-
nem esse currens ; eryo possibile esl om- sario depcndet a prima causa, ita quod
 372 QUODLinET.

esset impossibile Solcm agcrc, nisi prima tclligi vel formali'er quiddilative vel for-

causa simul agerct, ut cxposui in primo, malitcr quasi dcnominalive ; illa enim
dislinct. tcrlia, quccsl. prima, contra perfeclio, qu(c eliam in crealuris est

Occbam. Vide ibi multa singularia. IIoc tantum nata prtedicari quasi dcnomi-
Contra modo intclligendo, negatur quod voluii- liujus-
nativc, ut sapientia, bonitas, et
Occham.
tas divina agat in virtute essentite, quia modi, non potest sic attribui Deo, quod
si sic ageret, scqueretur ncccssario de ipso prajdicetur quidditative, vel

quod prius saltcm secundum perfectionem quod sitdeejus ratione intrinseca, quia
agerct essentia divina, ut essentia, ad hujusmodi perfectio prffisnpponit quid-
eumdem effectum, quod est impossibile dilatem, de qua pr^cdicetur. Concedo
simpliciler. Cum infertur, quod qualis est ergo quod omnis talis perfectio est for-

ordo intcr aliqua, etc. concedo proposi- maliter in Dco, et in summo ; accipien-
tionem, sed postea negatur quod si vo- do formalitcr denominative, si sit talis

luntas, per possibile, vel impossibile, es- perfectio secunda, vel formaliter quiddi-
set realiter distincta ab cssentia, quod tative, ut entitas quoe in surnmo reperi-
ageret in virtute essentia; modo prtcdicto, lur in Deo, et intellectualitas. Sed in pro-

quia nec illi qui dicunt potentias anim?e posito intellectus et voluntas sunt perfe-
realiter distingui ab anima, et ipsas ha- ctiones consequentes entitatem quidditall-
bere virLutem et perfectionem ab anima, vam, ideo non possunt Deo attribui, nisi

non dicerent quod iilfc potenticC agerent ut perfectiones, quasi secimdce, et sic con-
in virtute animce, ita quod in agendo de- cedo quod essentia, ut essentia, in primo
penderent, modo prceexposito. signo, quo absolute consideratur essentia,

27. Ad quartum principale dico, quod vo- istce perfectioncs non insunt formaliter,
Ad
quartuin.
luntas ut voluntas, saltem in creaturis est imo nullo modo insunt. Sed sufficit quod
perfectior intellectu secundum quod Doctor insunt fundamentaliter et originaliter,

loquitur in quarto, dist. 49. Et cum infer- quia essentia divina, ut essentia; est talis

tur quod in nalura intellectuali magis de- entitas, et sola illa quce nata est esse fun-

beret includi quam intellectus, dico primo, damentum et origo omnium talium perfe-
quod perfcctioni quasi secundce repugnat ctionum, et hoc sufficit.
Ad sextuni
quod sitperfectio prima, ut patet; potentia Ad sextum et ultimum, dico absolute Esseotia
est verum
quod essenlia
|

intellectiva et volitiva sunt perfectiones sub ratione essentia), et objectuir

beatificuit
secundce naturce intellectualis, ut patet. sola illa est objectum vere beatificum. Et
Modo si includerentur formaliter et quid- cum infertur, ergo sub ratione essen-
ditative in illa, essent perfectiones primce, ti;ie beatificat, dico quod beatificare po-
ideo nego absolute quod in essentia divina, test dupliciter intelligi, scilicet vel effecti-

ut est simpliciter quaidam natura intelle- ve, vel objective ; effective, causando bea-
clualis, includantur quiddiiative tales po- titudinem ; objective, terminando actum
tcntia) operativce et productiv.^c, imo ab beatilicum; puta visionem, vel fruitionem.
ipsa quasi originantur. Primo modo, voluntas divina beatificat.

^(1 Ad quintum, dico breviler, quod illa Secundo modo sola essentia, ut essentia
quintum.
proposilio, scilicct quod omnis pcrfeclio beatificat, quia illa sola terminat primo
m creaturis, quce ex sua ratione formali actum beatificum. Sed hsec materia diffe-

non includit nccessario impcrfcclionem ratur usque ad 49. quarti.

necessario debet attribui Dco, dcbet in- Sccundo principaliter instatur contra

II
 QU^STIO Vlll. 373

sccunduin tlubium, proltando quoil illud Quarto instatur, quia i(le;e in mentc di- Quarto
iDblatur.
quod est ralio lerniinandi non sit ratio viiia ponuntur laliones formales causandi
causandi. Et. priino sic, essentia divina, ut idcata, ul jiatet a communiter Doctoribus.
haec essenlia, est ralio teiininandi oinnes Unde Doctor in primo, dislinctione 35.
relationes creaturje ad Deuni, et lamcn dicit quod idea est ratio a.'terna in mente
non est ratio causandi ipsas. Priinum pa- divina, .secundum quam natuin est j)ro-

tet a Doclore in prolof/. q. I. poiulf. Se- duci unuinquod(iue, elc. et tamen non
cundum patet, quia volunlas est ratio for- ponuntur raiiones formales terminaudi
malis causandi, sive crcaiidi, ut patet dependenliam ideatorum, imo talis de-
a Doclore prwscnli qucvsf, ct in primo, pendentia terminatur ad Deum sub ratione
dist. 2. ct 39. ct in sccnmlo, distincl. 1. Deitatis.

quccsl. 1. e/ 3T. ct in quodl. quccst. 1. Quinto instat, quia maleria quoe poiii- 29.
Quiiilo
et[A. tur causa intiinscca composili naturalis instatur

Secundo inslatur, quia essentia, ut est ratio formalis causandi iiiaterialiler

essentia, est ratio formalis terminandi ipsum compositum, ut patct ; et tamen

dependentiam elTectus, ut ad causam fina- iiullo modo est causa, sive ratio formalis
lcm, et tamen non est ratio causandi cau- terminaiidi dependcntiam suppositi ad
sa finali, nisi ut amata et dcsiderala. l'ri- ipsam, quia si talis dcpendentia necessario
mum patetsecundum Doctorem, quia nul- terminaretur ad materiam, scqueretur
lus respectus est ratio ftjimalis teiminaiid quod identificaretur realiter ipsi com-
aliquam dependenliam realem ; sed cmne posito; patet, quia oinnis relatio iden-
causatum realiter dependet non tanlum a tificatur realiter fundamento, cui sim-
causa efficiente, scd eliam a causa finali, pliciter repugnat esse sine termino, ut
Secundum patet, quia essentia non causat, patet a Doctore in 2. disl. 1. qucesl.

ut causa finalis, nisi ut amata, ut ostendit 4. sed impossibile est compositum esse
Doctor in primo, distincl. 2. part. 2. q. I. sine materia; ergo dependentia, qua de-
sed ipsam esse amatam, ut hujusmodi, penderet ad materiam, esset realiter idem
dicit respectum rationis, ut patet; ergo. composito, quod non videtur verum. Tum
Tertio instatur, quia species intelligibi- etiam, quia videretur materia nobilior

lis est causa, saltem partialis, causandi composito, quia terminans dependentiam
intellectionem abslractivam, et tamen alicujus cst nobilius ipso, quia termi-

non est ratio formalis terminandi illam nans habet rationem independentis, nam
intellcciionem. Primum patet a Doctore, terminans dependentiam alicujus est

inprimo, distinct. 3 (imcst. G. e/ 8. ct independens independentia opposita de-

in secundo, distincl. 3. Secundum patct, pendcntiie illius, quod dcpendet, ut

quia objectum inlelligibile est siinpliciter dicit Doclor «h 3, dist. I. q. 1. coin-

ratio formalis terminandi intelleclionem, positum autem esset dependens ; er-

ut ab omnibus conccdilur. Similiter patet go imperfectius ;

ncc valet diccre quod
de intellectu agente, qui ponitur ratiofor- totaliter non dependet a materia, sed tan-

malis causandi cognitionem objecti, puta tum partialiter, quia eliam dependet a
lapidis, ut patet a Doctore in primo, d. 3. forma. Dico quod nihil est, quia sallem

q. 1. etclarius q. 15. quodl. et tamen non habeo quod compositum sit iirperfectius

est ratio formalis terminandi hujusmodi materia et fornia etiam simul sumptis,
cognitionem. quia toialitcr ab illis dependet ; modo
 374 QUODLIBET.

compositum cst perfeclius omriibus parti- sufficit ergo pro vcritate [jropositionis

bus, ctiam simul sumptis, ut patet a Do- scilicet, quod cst ratio formalis termi-
ciovc in lcrlio, dislinct. 2. in ^i. rf/67. 43. nandi dependentiam creaturto, quod ipsum
quodl. qiiccst. 9. vel aliquid quod est realiter ipsum di-

Sexto Sexto instatur, quia Pater irulivinis, ut cens perfectionem simpliciter sit ratio
iostatur.
Patcr, cst ratio formalis terminandi gene- causandi, et hoc sufficit ; modo Verbum,
rationem passivam Filii ;
patet, quia solus sive proprietas Verbi nullam perfectionem

Pater cst terminus lalis relationis, et ta- dici..

men Pater non est ratio formalis gene- Ad secundum, dico, quod essentia sub Responsio
ad
randi Filium, sedestmemoria frrcunda, ut i'atione esseiiti;e est ratio formalis termi- secundum.
patet a Doctor^e in primo,dist. 2. part. 2. nandi, et similiter ratio formalis causandi,
qucest. 3. et dist. 1. ct 28. et sic patet quo- sive movendi effectus, sed actu non movet
modo illa non est simpliciter vcra, quod nisi, ut actu amata ; actu ergo amari
cst ratio terminandi, est ratio agendi. requir'itur, non ut ratio formalis, sed ut
30. Respondeo ad instantias omnes. Ad conditio agentis sive ut finis causantis.
Responsio
Responsio
ad primam dico primo quod ipsa voluntas Ad terlium de specie intelligibili et ad
primum. terlium.
est simpliciter ratio ter'minandi. Et cum intellectu agente, dico quod uterque ter-

dicitur quod relatio creaturoe terminatur mioat dependentiam cognitionis; depen-

ad essentiam, ut hsec, dico, quod Doctori dentiam dico, causati ad causam, et

sufficit ibi acciper^e essentiam, ut ha)c, hoc partialiter, sicut etiam pariialiter

pro aliqua pei'fectione forrnaliler infinita, causant, et talis nolitia, ut termi-

quse sub ratione sua formali et distinctis- naturad objectum non dicit dependentiam
sima terminet, quae via naturali non potest causati adobjectum causans, sicut causans

cognosci. Multoties accipit enim Deitateni in aliquo similitudinem, si est causabilis,

pro aliquo debente perfectionem simplici- terminat dependentiam illius, ut causati,

ter perfecte identificato ipsi Deitati, et hoc et tamen ipsa similitudo terminatur ad
sufficit. Dico secundo, quod posito quod aliud corTelativum.
31.
talis relatio terminetur ad essentiam, ut Ad quartum de ideis, dico quod
idese RespoQsi(

non non ponuntur ad

ha3C, 1'equiritur quod ipsa, ut htcC; rationes formales causandi,
quartum.
srt ratio formalis causandi, sed sufficit sed sola voluntas divina. Sed bene prce-
quod ipsa, vel aliquid quod est realiter supponuntur, quia voluntas nihil potest

ipsa essentia divina, sit ratio causandi, ut velle nisi sit prsecognitum ; esse enirn
patet a Doctore infra 7. 14. articulo 3. Si cognitum cr^eaturarum ponitur ideae in

dicatur quod eodem modo polest dici de menie divina, ut patet a Doctor'e in pri-
Verbo, quod licet essentia divina sit r'8tio mo, distincl. 3o. et ideo dicuntur idece

formalis terminandi dependentiam creatu- rationes causandi pi-o quanto per ipsas
ra) ad ipsam, tamen i^atio formalis causan- ideas objecta caasabilia sunt prenitentioe
di ipsam erit Ver>bum, quod realiter cst voluntati divinae.

ipsa essentia divina. Dico, quod non est Ad quintum, concedo quod mater-ia ter- Responsi
ad
simile de Ver-bo, et voluntate divina, minat dependentiam partialiter ipsius quintum '.

quia sicut ratio formalis terminandi de- compositi natur^alis, cum necessario de- Quomod « i

idese | i

pendentiam causati, saltem pequivoce, pendeat ab illa, ut a causa inateriali. Et dicuntu t I

in
rationeil \
Deo necessario dicit perfectionem sinipli- cum inferlur, quod talis dependentia com- causandil i

Duplex fk j

citer sic, et ratio formalis causandi ; positi ad mater"iam esset realiter idem ipsi dependei j
 .

QUiESTlO VIII. 375

tia, composito, dico quod non solum est ve- ctus divinus cum sit formaliter inlinitus
iisedain
3st in rum, imo est necessarium, ut patet per intensive.
;«jnere
causo)
proposilionem Scoti. Cum secundo infcr- Secundo instatur, quia in divinis sunt Quomodo
in
cientis,
tur, qiiod materia est perfectior si termi- pluraper se objecta ex ratione sua forma- divims sint
linalis,
et movere ad '"'*
nat taiem dependentiam, dico, quod ter- li nala sui notiliam, ut intel- per 6«
jrgiiit
objecta
jerleoti- minare dependentiam qualemcumque,non lectus, voluntas, bonitas,et breviter omnia
)nem.
semper arguit perfectionem in terminante, attributa, cuni sint formaliter inlinita
sed bene lerminans vel esse rationem for- imo a fortiori, quia ista in creaturis, ub
maiem terminandi dependenliam causati sunt limitata, et formajiter finita Iiaben

ad causam effectivam, vel finalem, vel rationem propriam movendi ad sui noti

exemplarem, vel mensurati ad mensuram, tiam ; ergo multo magis ubi sunt formaii
semperarguit perfectionem in tcrminante, ter iiilinita, et simpliciter illimitata.

et imperfectionem in terminato. Tertio instatur de actu rellexivo, quo

Ad ultimum dico, quod propositio I)o- intellectus divinus cognoscit se cognosce-
(1 ulti-
muiu. ctoris intelligitur de ratione formali termi- re, quia talis actusvidetur quod immedi-
nandi dependentiam essentialem causati, ate causetur ab intellectu divino, et a

aliquorum modorum, quos immediate primo actu, super quo rellectitur, et non
diximus ; modo generatio Filii non est immediate ab essentia divina.
relalio aliquo modo dependentia;, cum Fi- Quarto instatur, quia si essentia divina
lius non dependeat a Patre ; dependeiitia immediate movet ad notitiam omnium
enim proprie est inter essentias, ut patet objectorum ante actum volunlatis, sequi-
a Doctore in primo, dislinct. secunda, tur quod in illo instanti, in quo est per-

parle 2. qiurst. 3. respondendo ad argu- fectissime proesens inteilectui divino in

menta principalia. ratione objccti actu intelligibilis, quod

32.
Tertio principaliter instatur contra ter- ipsa necessario moveret intellectum divi-
lia est
peniien-
tium duiiium, projjando quod objectum numad notitiam omnium ojjjectorum, et
tia
primum in divinis, et solum illud non sic ante productionem divinaruin perso-
genere
causa) movet immediate ad omnem notitiam narum erit in intellectu divino notitia om-
rinalis,
et ante actum voluntatis divina^, et primo nium creaturarum. Cujus oppositum pro-
iterialis,
arguit instatur sic, quia quod est objectum im- bat Doctor in secundo, dislinct. 1. q. 1.
potius
erfecti- mediatius intellectui divino, quam essen- et infra, q. 14. art. 3.
onem,
aomodo tia divina, et est objectum ex sua for- Quinto instatur, quia posito quod noti- 33.
icludit
illa a
mali ratione^motivum immediatius movet tia sit immediate ab essentia, quod tamen
juibus
intellectum ad sui notitiam, si non sit im- talis notitia terminetur ad tale vel tale ob-
pendet
mquani pedimentum. Sed intellectus divinus est jectum, boc non videtur esse ab essentia,
•tes ejus.

immediatius sibimetin rationeobjectiactu quia intellectionem terminari ad objectum

intelligibilis, et ex ratione sua formali dicit relationem, quai videtur oriri ab illa

natus est movere ad sui notitiam ; ergo intellectione et objecto intelligibili. Et

immediate potest movere intellectum di- posito quod non sic oiiatur, tamen illa

vinum, sive seipsum ad sui notitiam. Ma- relatio rationis non erit ab essentia, quia
jor patet, et minor similiter.Nam etintel- quid(juid est ab essentia, ut essentia, est

lectus Angeli immediate movet se ad sui ens reale, ut posset probari ex dictis Do-
notitiam intuitivam, ut patet a Doctore clovis in prinio, dislincl. sccunda, q. 1.

in^.disl. 3. q. 8. multo fortius intelle- ct dislinct. 8. quwst. 3.

 ; :

37G QUODLIBET.

Sexto instatur, quia immcdiate posset voluntatem eamdem sibi realiter, qure esi

causare, vel quasi causare in intellectu immediatum princi[)ium respectuomnium

divino notitiam omnium creaturarum creaturarum.
ergo virtualiter contineret omnes creatu- Ad septimum dico, quod notitiam om-
ras, utpateta Doctore in primo, d. 3. nium intrinsecorum continet virtualiter,

qncesl. l. disl. 8. quccsl. 2, in sccundo, accipiendo virlualilcr, id est, originaliter

disl. 3. qucest. 10. el quodlib. qncesl. 14. et fundamentaliter, non autem accipiendo
arliculo. 2. Sed si virtualiter continet proprie virtualiter, quod dicit causalitatem
illas, crgo cssentia,^ ut essentia, potest effectivam.
illas immediate causare. Patet consequen- Ad quartum, responsum est in secundo,

tia, quia continentia virtuali? est conti- dist. 1. q. l. vide ibi, et etiam re-

nentia causalitatis effective, ut patet a sponsio patet in ^Morf/. ^. 14. f»-^. 3. vide
Doctore in pluribus locis, priBcipue in ibi.

prologo, quwst. Z. arlic. i. Ad quintum dico, quod sicut notitia

Septimo instatur, quia si immediate immediate est ab essentia, ita terminatio

movet intellectum divinum ad notitiam est ab illa, et talis terminatio, si dicat

omnium intrinsecorum, ut attributorum relalionem rationis, certum est quod non

et proprietatum, ergo realiter continet est immediate ab essentia, cum non
notitiam illorum, ergo et entitatem eo- sit causativa entis rationis, tamen si po-

rum, quoe omniasunt absurda, cum in Deo natur taiis relatio, iila poterit esse ab
nulla sit continentia nec virtualis nec emi- actu collativo intellectus, qui actus etiam
nentialis, ut patet a Doctore. est ab intellectu et essentia. Potest tamen
Respondeo simul ad primum et secun- breviter dici quod producens notitiam

dum, quod sola essentia divina est prte- formalitcr infinilam, illa erit omnium
Soia sens intellectui divino in ratione objecli objectorum, ut alias exposui.

^^.f^^lf^f*^* actu intelligibilis et raotivi, quia ipsa Contra quartum dubium instatur, pro-
inteiiectui
pi^opter sui pcrfectioncm infinitaiTi tani bando quod in notitia genita sit aliquis

formaliter quamoriginaliter et fundamen- rcspectus proprius sibi. Et primo sic

taliter, ut patet a Doctore in primo, d. 8. Verbum est productum, saliem secundum

qucestionc tcrtia^ et supra qucest. o. et quid de omnibus cognoscibilibuS; ut patet
ideo necessario movet ad notitiam omni- a Doctore in secundo, dist. prima, quce-

um, licet si non moveret immediate alia stione 1 . ergo dicit proprium respectum ad
intrinseca dicentia perf'^xtionem simplici- illa cognoscibilia. Probatur consequentia,

ter, posset movere ad sui notitiam, et de quia sicut notitia genita de meraoria
hoc alias multa singularia dixi et expo- foe?unda dicit relationem propriam ad
sui. ipsam memoriam, ut patet a Doctore in
34. Ad tcrtium dico quod actus rcflcxus est primo, dist. 21. et in quodl. q.

immediate ab essentia et intellectu, et non prcesenti, ergo similiter si est producta

a primo actu. secundum quid de omnibus objectis se-

Ad sextum, concedo quod continct vir- cundariis, videtur dicere proprium re-

tualiter omnem creaturam ; et cum argu- spectum ad ipsa objecta secundaria.

itur, ergo immediate potest omnem *cre- Secundo instatur, quia intellectus divi-

aturam creare, dico quod suflicit, quod nus potest comparare Verbum ut produ-
originaliter et fundamcntalitcr contineat ctivum creaturfe subauctoritative, et sic
 QUvESTIO VUI. 377

polest causari respectus rationis in Verbo, et similiter (juod Spiritus sanctus esset

qui tantum A'eil)o competat, et sic non Pater. Similiter filiatio fundatur in essen-

erit necessario communis tribus. tia communi iribus, et tamen filialio non
Verbum dicit relationem
Tertio, rationis est communis tribus, aliter sequeretur
ad naturam bumanam, ui unitam, ut patet quod Pater esset Filius, et similiter Spiri-

a Doctore in tcrlio. </. 1. rj. 1. ergo. tus sanctus, quai omnia sunt inconvenien-
Respondeo, (piod nasci secundum quid tia.

de objectis secundariis, non est proprium Secundo instatur, quia sequeretur quod
notitise genitce, sed tantum appropriatum, jicqualitas, qu;e formaliter est in Filio, et

ut prolixe exposui in seciindo, dislincli- qua Filius est formaliter icqualis Patri,

one prinia, qiueslione primn, vide ibi esset formaliler in Patre et in Spiritu

mulla necessaria ad boc proposilum. sancto. Probatur, quia fundamentuin

Ad secundum dico, quod comparatio proximum et immediatum est magnitudo
vOnipara-
tio
activa est communis tribus personis, ut intensiva, sive infinita? intensiva, sive
ictiva est
oiiiinunis patet a Doctore in prinio, distinct. 21. unitas magnitudinis, sive unitas infinita-
tribiis.
et in secundo, distinct. 1. q. 1. Sed tis intensivc, quoe est communis tribus

comparatio passiva iramediate fundata personis, ut patet ; et sic si ajqualitas

in notitia genita soli illi convenit. Sed fundata esset communiS; sequeretur quod
Doctor boc modo noii iutelligit, sed intel- Pater tequalitate Filii esset tequalis Filio,

ligit quod nuilus respectus rationis sit et Filius aiqualitate Patris, esset oequalis

proprius, itaquod includatur in proprietate Patri, imo sequeretur quod simul essent
Verbi, ut [)aiei in prcesenti qucest. in Filio duoe joqualitates, quia duae sunt

Respondeo ad tertium per idem, quod in Filio ad Patrem et Spirilum sanctum,

non necessario includit talem respectum etduoe in Spirilu sancto ad Patrem et Fi- •

rationis. Et breviter non intelligit Doctor lium. Cum ergo illie sex fundentur in

quin possit esse aliquis respectus passi- eadem mignitudine intensiva communi
vus in una sola persona fundatus, cum tribus, sequitur quod illoe sex simul sint

possit ad intellectu divino comparari spe- in Patre, et Filio, et Spiritu sancto.

cialiter ad creaturam, et sic erit taiis Tertio instatur de similitudine, quia Quij sit

comparalio passiva in una persona; sed fundamentum simililudinis in divinis est ^^"uni"*"'

intelligit quod nulla rclatio rationis activa, uiiitas perfectionis attributalis, puta uni- smuiiiudi-

ut comparatio activa, et simililer omnis tas sapientioD vel bonitatis, quoe est commu- in divinis.

respectus creationis, et bujusmodi est nis tribus personis ; ergo simililudo, quce
communis tribus personis. formaliter denominat Patrein, esset for-

36. Quinto priiicipaUter instatur contra septi- maliter in Filio, et formaliter denomina-
mum dictum^ probando quod non sit ve- ret illum, et simili modo arguatur sicut

rum, videlicet, quod si fundamentum est argutum est de qualitate.

commune, quod fundotum in illo erit Quarto instatur, quia in memoria divina
necessarie commune. iinmediate fundatur generatio activa, qua
Nola Instatur sic primo, quia essentia ut es- Pater dicitur generans, et illa eadem nie-
liligenter,
sentia divina, est communis tribus perso- moria estcommunis tribus personis ; ergo
nis, et in ea fundatur paternitas, ei tamen generatio activa erit communis Filio et

paternitas non est communis tribus, quia Spiritui sancto ; ergo Filius denominatur
tunc sequerctur quod Filius esset Pater, a tali generatione activa, et tunc ita erit
 378 QUODLIBET.

verum dicerc/iuod Filius generat Filium, proprie de fundamento communi, et sic

et similiter quod Spiritus sanctus gene- omnis respcctus ad extra fundatur in

!
rat, sicut est verum dicere de Patre. aliquo communi trihus, et sic Doctor intel-

37. llespondeo primo ad omnes instantias ligit. I

simul, quodaliudest loqui de relationibus Sexto instatur contra octavum dictum,
pertinentibus ad originem, et aliud cst probando quod non sit formaliter neces-
de non pertinentibus. De pertincntibus se esse omne quod est in Verbo. Et pri-
dupliciter, primo et immediate, ut gene- mo sic, quia si filiatio est ex se necesse
ratio activa et passiva, et spiratio activa et esse , ergo formaliter dicit perfectionem.

passiva. Secundo mediate, ut aBqualitas, Patet, quia secundum Doctorem m primo,

similitudo et identitas. Omnes enim rela- d. 2. necessitas est conditio perfectionis,
Ubi
fuadatur ^^^^^^ origiuis, sivc originem consequen- quia ens dividitur per necessarium et

^actlva''^
tes non considerantur proecise in eodem possibile.

fundamento. Nam generatio activa funda- Secundo instatur, quia sequitur quod
tur in memoria, ut est principium formale plures necessitates formaliter includeren-
productivum, et gcneratio passiva funda- tur in Filio, et tunc esset necesse multi-
tur in eadem, ut est terminus formalis plici necessitate, quod est falsum, et con-

generationis, ut patet a Bociore mprinio. tra Doctorem {/iprimo, dist. 2.

Similiter oequalitas in Patre fundatur in Tertio instatur, quod filiatio non sit a
magnitudine Filiatio est
infinita non absolute, sed ut se necesse esse, id est, non causata,
producta.
concomitatur principium formale produ- sicut ipse exponit, quia ipsa filiatio est

ctivum, et oequalitas in Filio, ut conco- producta, ut realiter distincta a Patre, et

mitatur primum terminum formalem. Et est simpliciter aiteriusrationisa Patre,imo

Quibus sic dico breviter, quod non fundatur in primo diversa a paternitate, ut patet a
conveniat
memoria aliquo, ut simpHciter communi, quia me- Doctore in primo, dislincl. 13. ergo dicit
foecundse.
moria, etsi absolute sit communis tribus, aliam entitatem quasi essentialiter a Pa-
tamen est principium /formale producti- Ire ; ergo saltem erit quasi causata, et sic
vum, tantum Patri convenit, et ut est nonerit ex se necesse esse. Multa) aliaj

formalis terminus"generationis, soli Filio instantioe possent adduci, quas pro nunc
convenit. Conclusio igitur intelligitur omitto.
 QU.-ESTIO IX. 379

OUtESTIO IX.

in Sacramento Altaris. Conse-

quentia probatur, quia non magis
Ulrum Dous pnssil faccre Angelum in-
videtur repugnare formae imma-
formare maleriam ?
teriali esse in materia, quam for-
mae materiali csse sine materia.
D. Thom. i. p. q. 76. art. 5. el 7. 89. art. 1. Contra, si Angelus informaret Ratio
Scot. 4. d. 43. q. 2. Kiclianl. 2. d. 3. arl. 1.
yEgiJ. Iract. de esse
materiam, aut daret ei actum sim- oppobit.
(?. 2. Heiir. (ywoi//. 1. <?. 9.

et esscnlia. pliciter, substantialem, aut

sive
actum secundumr/ia'd, sive acciden-
Consequenter quaBritur de omni- talem. Non primo modo, quia cuni
potentia in coinparatione ad obje- sitper se subsistens, non potcst
ctum, quod respicit, et sunt tres facere per se unum cum alio actus ;

quaestiones : Prima quaestio est de autem substantialis facit per se Text. 26.
®' ~^*
omnipotentia ut respicit substan-
, unum cum illo quod informat.
tiam immaterialem, et est ista : Nec secundo modo, quia secundum
Utrum Deus possit facere Angelum in- Aristotelem primo Physicorum,
formare wia/enam ? Secunda quccstio quod vere est, nulli accidit ; Angelus
est dc omnipotentia, ut rcspicit est id quod vere est, id est.substan-
formam accidcntalem, sed liaben- tia; ergo, etc.
tem esse modo supernaturali, et Jlic sunt videnda
triaPrimo : 2.

est ista : Utrum Dcus possit specicis in intellectus qusestionis exponatur.

Eucharistia converterc in aliquid prcc- Secundo solutio ojus, prout possi-
existens? Tertia est de omnipoten- bile fuerit, declaretur. Tertio ali-
tia,prout respicit formam acci- qua dubia dissolvantur.
dentalem habentem esse modo na- De primo Hic non
breviter. Expiicatur
titulus
turali, et est hsec : Utrum Dcus possit qua3ritur si Angelus habeat mate- qujestioms.

facere quod manente corporc cl loco, riam partem sui, quia tunc Ange-
corpus non liabeat ubi sive esse in lus non informaret materiam, sed
loco ? forma.qu.-Te esset altera pars ejus,
Ad primam qusestionem, argui- informaret eam, sicut ignis non
tur quod sicDeus potest facere
: informat materiam, sed forma,
formam materialem esse sine ma- quse est altera pars ejus. Nec quae-
teria ergo et formam immateri-
; ritur (a) utrum
Angclus possit
alem esse in materia, et per con- informare materiam, hoc est, effe-
sequens Angelum esse in materia, ctive transmutare materiam ad
et informare materiam. Antece- formam, et hoc virtute Dei, licct
dens probatur sic, quia Deus facit fortc virtute sui non possit, ut sic
accidens materiale sine subjecto Dcus faciat Angelum effcctive in-
 ;

380 QUODLIBET.

formarc matoriam, sicut secun- complete subsistens, de quo pulchram ha-

dum aliquos, facit corpus cfTecti- bet doclrinaiu. Secundo, actui simplicitor
per rationoin propriam convenit aplitudo aJ
ve agere in spiritum.
informandum, vel repugnanlia ;
primum
Bicharj. ^^^ qurcritur de informatione non convenit Angelo, ergo secundum;sed
r, ^\ formali, an scilicet "Deus possit propria ratio Angeli est sua essentia, ergo
facerc Angclum esse formam in- essentialiler repugnat ei informaro. Tortio,

formantem. Angelus magis rccedit a materia quam

anima rationalis. Haec sibi relicta potest esse
sine niateria ; ergo ille necessario est sine
COMMENTARIUS. ea. Ilauc soivit. Quarto, operatio Angeli, ut
intelLlgere, ost immaterialis ; ergo et poton-
tia, ergo et natura ; crgo non potest infor-
(a) Nec qumrilur, an Angelus possit in- mare materiam. Contra hanc, quae est D.
1.

formare maleriam, hoc est, cffeclive Thomse, instat, quia probat idem de anima
rationali. Late tractat hanc rationein et re-
Iransmulare materiam ad formam, puta
plicas ejus. adducens triplicem sensum, quo
Iransmutare maleriam, quse nunc est sub
dici potest immaterialis. De quo vide eum
forma eam sub forma ignis,
ligni, facere
4. distinct. 43. quiiestione 2. ubi de immorta-
corrumpendo formam ligni, et inducendo litate anima), an sit demonstrabilis.
formam ignis, et hoc virtute Dei, licet
forte virtute propria non posset, ut sic De secundo (b), conclusio nega- 3.

Deus faciat Angelum informare mate- tiva est tenenda, et ad hoc possent
riam, scilicet faciat ipsum effective trans- poni duse rationcs, quarum prima
mutare materiam, sicut secundum cdi- sumitur ex medio communi se- ;

quos facit corpus effective agere in Spiri- cunda ex medio magis proprio.
tum. Et dicit sccundum aliqnos, quia ipse Addentur postmodum rationes,
expresse tenet, nuUum corpus posse age- inquirendo de concludant
eis, si
re in Spiritum, et hoc actione corruptiva, Prima ratio est ista, illud quod
nec similiter posse in Spiritum, causare est simpliciter per se subsistens,
tristitiam, ut patet in quarto, distincti- non potest esse forma materia^
one 44. qucestione secunda, licet tamen Angelus est hujusmodi; ergo, etc.
corpus posset agere in Spiritum actione Major declaratur (c) Ens per :

perfectiva, quia potest saltem partiahter se potest intelligi tripliciter; uno

causare in intellectu Angeh speciem intel- modo intelligitur ens per se soli-
hgibilem sui, et simihter cognitionem tarie, prout accipitur jmmo posteri-
Text. 8.
sui intuitivam, ut patet a Doctore in se- orum in tertio modo per se, et hoc
cundo, distinctione tertia, qucestione 11. modo accidens potest esse ens per
et in quarto, distinctione 45. Sed quoeri- se,quando non est in subjecto.
tur de informati^ne formali, an sciiicet Secundo modo dicitur ens per se
Deus possit facere Angelum esse formam prout distinguitur contra ens in
informantem materiam aliquam ct sic in- alio, et sic per se ens est idem
;
Ens per &
tehigitur titulus quajstionis. quod
*
non inhserens actualiter, nec t'''pi'9''«f
1

sumitur, \

aptitudinaliter, et hoc modo quae- primo,

aclu mnl
SGHOLIUM. cumque substantia non tantum inh£ereng.

Angelus nuUa potentia potest informare composita, sed etiam materia et aptum
materiqm, Probatnr, quia est ens per se lorma est ens per se, quia forma 3.
 QUyESTIO IX. 381

o.i habat substantialis, licct iiisit iiiateriae ctiori, quain sit aliqua s|)ecies

!u!a'iTta- inrormando, non tanion inlhTret, substantiae reaterialis (ordo enim

nl7"st Q"ia inhrerere dicit non pcr se specierum est ut ordo numerorum
•dinab.ie
infomiare, quia inhaM'ens nec est 8. Mciapht/s.). Nunc autem aliqua
'^®''^- ^^*
iiiqi.em
actus simpliciter. sod actus secun-
'
substantia materialis est ita in
aftui.i
nphcitei-, (luni (/ttid ; ncc cuui illo, cui inh?e- actu ultimo, quod est per se ordi-
'
qi.od
;onvenit i'ct, lacit por sc uuum, opposita nabilis adaliquem actum ulteri-
ipposito. conveniunt ei, quotl per sc inior- orem, aiioqum posset esse proces-
mat. Tertio modo ens per se dici- sus in infinitum in substantiis ma-
tur illud, quod liabet actualitatem terialibus, ut quselibet posset esse
ultimam, ila quod non est per se pars alterius; ergo multo magis
ordinabile ad aliquem actum sim- Angelus est per se subsistens, se-
pliciter, ultra istum, quem habet, cundum intellectum pra-dictum.
qui quidem actus ulterior possit Hsec ratio medio
proccdit ex
esseactus ejus per sc, et hoc, vel communi, quia medium illud quod
primo, vel pai'ticipative, quod hoc est per se subsistens seque conclu-
modo est per se ens communitcr dit propositum de igne, sicut de
dicitur suppositum, et in natura Angelo, imo de quocumque, quod
intellectuali dicitur persona; hoc est complete in aliqua specie sub-
modo intelligitur major de ente stantise.
per se. Istud solum dicitur proprie -Hinc patet quod non unibile Anima non
(f)

subsistens, sicut Philosophus lo- non est differentia distinguens An- persiaa,
quitur secimdo de Anima, dicens, qiiod gelum ab anima, quia est commu- qu'anone&t
maleria est polenlia hoc aliquid, spccies ne Angelo et igni. Hinc etiam pa- «ertio

ctuiem secundum qiiam aliquid diciinr hoc tet (g) quare anima separata non
aliquid; leriium, quod esl ex ipsis, quod est persona, licet enim non sit
pcr
simpliciicr est hoc aliqtiid, scilicet nata inhaercre, et ideo sit ens per
se subsistens habet actualitatem se secundo modo prsedicto, Hcet
ultimam non ordinabilem per se ad etiam posset esse ens per sc pri-
aliquem actum ulteriorem. mo modo, id est, solitai"ie, non
^^
Major sic intellecta probatur, tantum per virtutem caus?e extrin-
Pf'"8e quia forma substantialis pcr so sece, sicut potest accidens vel for-
ibsistens ordinatur ad essc totius; illiid au- ma materialis, sed virtute naturae
)test esse tcm essc cst actus simplicitcr, com- hoc quia non
suse sibi derelictae, et
positi quidem per se primo, sed necessario dependet a materia in
forma) participative, quia pars proprio suo esse; tamen non potest
dicitur esse per se, per accidens, esse ens per se tertio modo })rae-

hoc est per se participative, totum dicto, et solum quod est sic
illud,

autem primo. Quod igitur (e) est per se ens, dicitur suppositum; in
per se subsistens nec potest ordi- natura autem intellectuali dicitur
nari ad aliquod esse per se, illud persona, et sic est persona incom-
non potest esse per se forma. Pro- municabilis, quia sibi repugnat
batio minoris Angelus est pcrfc-
: communicari, non tantum ut uni-
ctus in specie perfecta, imo perfe- versale, singularibus, sed ut forma
 ;

382 QUODLinET.

matoriao actiiand.io pcr ipsam. argutum cst, ipsa csscntia est pro-
5.
Persona est
Sccunda ratio ad propositum est pria ratio r(;pugnantire. Probatio
incommu- hnoc Quidquid potest csse forma
: minoris (h), aptitudo non est sine
nicabilis,
ut substantialis, hoc sibi compctit actualitate, quin sit imperfectio
universale
el ut immcdiate pcr esscntiam suam, aliqua.
forma.
Text. 15. scilicet posse dare actum simpli- Tertia ratio possct poni talis :
6.
et inn. Vide 2. de
Dare citer ipsi materia3, quia 8. Meiaph. Ordo pcrfectionis in formis vide- Anima
actum et 2. de
simpliciter patet quod non est alia ratio, quarc tur csse per rccessum earum a Gener.
convenit Angelus
form£e_
hoc posset facere per se unum cum matcria, sicut actus perfcctior plns
substanti- recedit a
ali.
materia, nisi quia hoc cst per se plus recedit a potcntia; sed anima materia,
non quam
et
actus, et illud per se potcntia, ct intellcctiva tantum reccdit a ma- anima.
accidentali,
quia hoc hujus non est aliqua ratio ulte- teria, quod naturse suje relicta,
est hoc. et
iUud rior, nisi propria ratio hujus et potest habcre esse suum proprium
secundum
Philosopb. illius ergo cui repugnat esse ac-
; sine ea ; ergo Angelus, qui est per-
tum materiae, hoc prsecise repu- fectior quacumque anima intelle-
gnat sibi per rationem propriam. ctiva; plus rccedit materia, sed
Consequentia ista probatur, quia non videtur quod plus possit rece-
majori perfectioni attestatur quod dere, nisi sibi repugnet inesse
alicui repugoat esse formam ma- materiae.
terinc, quam quod sibi conveniat Ista ratio non videtur multum
si ergo non potcst hoc sibi conve- probare, quia multiplex datur ex-
nire nisi per suam propriam rati- cellentia actus ad actum,alia quam
onem, scquitur quod cui repugnat, ista, sic recedere a materia imo ;

maxime repugnabit pcr propriam anima intcUectiva, licet possit

rationem formalem ipsius. Si igi- esse sine materia, tamen ita perfe-
tur ratio propria quidditativa cte potest uniri materiae sicut ali-
Angeli essct nota, per illam pro- qua forma inferior; ita dicerctur
pter quid posset ostcndi, quod sibi quod Angelus potest quidem esse
repugnet informare materiam. sine materia, etiam perfectiori
Actui Ista ratio, licet ostendat, quod modo, quam anima intellectiva,
simpliciter
convenit medium esset proprium ad con- sed tamen potest esse in materia,
aptitudo,
vel repu-
clusionem, si ipsa esset nota, ta- quia licet dcpendere a materia sit
gnantia
ad
, men non conclusionem
ostcndit imperfectionis, non tamen est evi-
informan- essc vcram unde negans
;
^ eam, dens, quod posse communicare
dum.
dicerct quod non repugnat huic actualitatem suam materiae sit

informare, nec essentia sua pro- imperfectionis, et praecipuc, quan-

pria est ratio per se repugnantiae. do talis communicatio potest esse
Ideo ulterius confirmatur ratio sine dependentia, sicut poneretur
sic : Cuilibet actui simpliciter, pcr in proposito.
rationem propriam, vel convenit Quarta ratio videtur sumi, se- ^ Thom.l
aptitudo ad per se informandum, cundum aliquos,
^
ex operatione prima p.
summae ^-

vel repugnat informare de essen- ; Angcli, quae est inielligere, et hoc q. 89.
tia Angeli non cst dari primum, sic ; Luclli(jere cst operatio imma- vide'eum

ergo secundum, et tunc ultra^ ut terialis ; ergo intcUectus est po- *^*
 QU^^STIO IX. 383

t. 2. ettcntia iinmaterialis, et ulterins, Si huic rationi instetur, (juia 8.

Qualiter
^; ^o- c,r":o natura intcUectualis est na- simili ratione posset concludi per anima est
immateri-
.(luiiar.
opTatio
^y^j.c^
immaterialis. Prima conse- operationem, et ulterius per po- aJis.

'!"!!'« quentia probatur per hoc, quod tentiam, quod anima intellectiva
pgo est operatio non est magis abstracta esset immaterialis, et tamen con-
otentia, . •

a materia, quam potentia, cujus

. .

srgoet clusio est falsa, hoc est, quod non

est operatio; operatio enim inest est perfectio materise, licet secun-.
operanti secundum potcntiam dum aliquos vera sit. de immateri-
propriam, ut secundum rationem ali, hoc est, non composita ex ma-
proximam operandi, et per consc- tcria et forma.
quens, si potentia sit materialis, Diceretur, quod bene potentia
operatio non est immaterialis.
illa intellectiva est immaterialis, et
Secunda consequentia probatur, etiam anima hoc modo est imma-
quia potentia non excedit substan- tcrialis, quia non est immersa
tiam et vidctur ista consequentia
;
materiae, nec a materia totaliter
prsecipuc tenere de natura illa, apprehensa; et hoc declaratur,
quae est mere intellectualis, cujus- quia quanto forma est nobilior,
modi est natura Angelica ; non sic tanto magis dominatur materi?e
manifeste tenet de natura, quse est corporali, ct minus ei conjungi-
diminute intellectualis, et cum tur, et magis eam sua virtute
hoc sensitiva quantum ad aliquam excedit anima autem nostra ulti-
;

potentiam, sicut est anima nostra, ma est in nobilitate formarum,

quia illa depcndet a materia in unde in tantum sua virtute exce-
operando, saltem aliqua operati- dit materiam corporalcm, quod

one sed natura mere intellectu-

; habct aliquam operationem et vir-
alis nuUo modo dependet a materia tutem, in qua nullo modo commu-
in operando, nec per consequens nicat cum materia corporali et ;

in essendo. ^'idetur otiam conse- haec virtus dicitur intellectus.

quentia a primo ad ultimum cofi'- Contra istud, homo non est Homo noa
est homo,
firmari per commentum pro^osi- liomo secundum animam, sive nec
operatur
tionis penultimse dc Causis, ubi ha- per animam nisi secundum quod secundum
animam,
betur fmpossibile namque esl ul sil
: anima informat materiam ergo ;
nisi ut

nec operatur operatione propria informat

res, cujus subslanlia cadat sub lempore,
materiam.
el ejus aclio sub oilernitale, sic enim ejus hominis, secundum animam, nisi Text. 60.
Text. 15.
actio mclior essel ipsius substantia, hoc ut anima informat materiam ;
Intelligere
conveait
et2. deGst impossibilc. Primum antece- ergo vel non intelligit secundum animso, ut
uima. informat
jjgj^g probatur ex objecto, quia ab animam, ut secundum formam, materiam.

objecto actus quilibet recipit spo- quae sit principi.um hujus ope-
ciem et perfectionem nunc autem ; rationis, vel intelligit secundum
objectum intellectus, inquantum eam, ut informat materiam.
juxta
atioaem
huiusmodi, a matcria abstrahitur,
«^
Prima propositio probatur, quia
datam, quia form» in materia sunt indi- compositum non cst illud quod
lima noa .
, , t i .

posset viduales, quas non apprehcndit, est nisi ex partibus, et hoc non
iformare !• , i i •

lateriam. secuudum quod hujusmodi. ut divisis, sed ut unitis, ut patet

 3^4 QUODLIBET.

ex 1. Mciaph. rcspectu hiijus sylla- non organica non cnim pcr ali- ;

bae ab, de a et b, et ita univer- quam partem corporis dctermi-

salitur de partibus ct toto. Ncc natam exercetur, et hoc modo
solum hoc verum dc partibus
est intcllcctus dicitur csse nullius
matcrialibus, quas vocat ibi Philo- partis corporis actus, intclligendo
sophus elemcnta, scd etiam de par- sic, ut in nuUa parte vel per nul-
tibus esscntialibus, quse sunt ma- lam partem proprie excrccat ope-
teria et forma ; compositum enim rationem suani; sicut potentise
ex hoc unum cst, quia lioc cst sensitivse.
potcntia, ct illud actus, sicut Sed ex isto intellectu anteceden- Forma
uniformis,
vult 8. Mciapli. hoc est, qnia una tis non videtur scqui immateria- ut ignis,
non
pars quse est potentialis infor- litas formse. Forma enim pure est
organica.
matur, et alia quae est actus materialis, dum tamen sit unifor- Com. 31.
non
informat ipsam. mis in toto ct in qualibct parte, longe a
fine.
Item secundo contra idcm, ani- non dicitur operari per orga- Forina
] organica
ma secundum suprcmum gradum num, sicut ignis non dicitur ope- non descri-
bitur.
perfcctionis suge cssentialis infor- rari pcr organum. Et Commenta-
mat materiam non; sed intelligcrc tor 7. Mclaph. super illud, ergo sicut
potest competere sibi secundum cliclum cst, virlules istcc assimilanlur
aliquem gradum superiorem quam inlellectui in hoc, quod non agunt pcr
sit supremus; non ergo competit organum, etloquitur de virtutibus,
sibi ut excedit materiam, intclli- quse sunt in seminibus; et paulo
gendo per excedere non informa- post, virlutes, quce sunt in corporibus
re. Prima patet, quia alioquin animalium agunt pcr instrumenta cle-

homo non essct supremum cns terminata membra propria. Virtus

ct

corporalC; ncc pcr consequens autem formativa non agit per

proximum Angelo in ordine spc- membrum proprium, et ratio
cierum, quia non esset actu for- hujus est, quia illa sola forma
maliter per illud quod est suprc- dicitur principium operandi or-
mum anima intellectiva, quse
in ganice, quse, scilicct quodammodo
est proxima forma Angelo. illimitata agendo potest esse
in

inteiiectus ^^ ^^ta quarta ratione videndum principium difformium actionum,

""?
moQO
est primo de anteccdente. Illud
'^
quse tamen non possunt elici, nisi
dicitur
immaten-
autcm antecedens, scilicct quod ^
mediantibus partibus dissimilibus,
aiis, intellectio est operatio immate- et ideo requiritur, quod perfecti-
quia inor- .
,, ....
. . .

ganicus. rialis, potcst intcUigi tripliciter : bile a tali forma habeat partes
Uno modo per oppositum ad ope- dissimiles, per quas operationes
rationcs sensitivas, quae dicuntur iilse organicse excrceantur, et ta-
organicse, excrcentur per
quia lis forma est proprie sola anima,
organa determinata, et sic ma- quse propter sui perfectionem,
teriales, quse rcquirunt determi- ultra formas inferiorcs potcst
natam partem corporis dctermi- esse principium plurium operati-
nate complexionatam, et pcr op- onum per ipsam convenicntium
positum intellectio est operatio suo toti et ideo requirit pro suo
;
 QU/ESTiO l.\. S85

pcrfectibili adjpquato corpus lia- socundiiin omncs, quidditas rci

bcns majoris dissimilitu-
partes matcrialis potcst cssc pcr sc ob-
(linis, qua3 convcniunt pluribus jcctum intcllectus nostri, scd tan-
opcrationibus dissimilibus, quan- tummodo, si requiritur in objecto
tum potest esse piincipium. immaterialitas, hoc est, abstractio
Imo cx islo inicllectu aniecedeniis a matcria individuali, et ex hoc
MiUo.
^-^i^./^fj. pQs:;^ arfjni, quod inlcllcciio cst scquitur quod operatio sit imma-
opcratio aujuc malcriaUs, sicut visio, tcrialis terminative, lioc est, in-
quia visio potcst cxerceri pcr partein diflcrcns ad objccta singularia
materialem delerminalam ; inlcllrclio matcrialia; ct tunc ad liabendum
aulem non per aliquam partem, scd esl conclusionem intcntam, oportct
totius primo, non enim manus intclligit, probarc quod opcratio, qure rc-
scd homo. Sed si anima non ut perftcicns spicit universalc pro objecto, non
lolum possit essc princlpium inteUicjcn- posset aliquo modo communicari
di, ergo ipsa ut perficiens quamcumquc matcrioe.
parteni wque possct esse principiuni in- Tertius intellectus antcccdentis Recepii-
lclligcndi, sicut ipsa, ul pcrficiens tolum, cst istc : Intellectio non est primi inienedi-
et tunc dici nosset
i
ita diqitus
^ intelli- alicuius
' matcrialis tanquam pro-
i i
°."'^'
aninia ;
qere, sicul homo, quia
'
ita diqilus
"^
esset ximi receptivi, scd eius rccepti- ' .» I
sensationia
•^ '
(
organum
in actu per formam, ut cst principium vum proximum et proprium est composi-
tuni
inlelligendi. Si ergo tolum cst ccquc lorma, non iUa totius, qUcC est ex anima,
p t n fi 1' I (*
materialc, sicut pars, velmagis, sequitur quidditas, sicut est humanitas, sed corpoiis.

quod ista operalio, qucc non compelit illa, quse est simplex, Ct altcra pars
formcc nisi ut est in toto, sit ccque compositi. Quselibct autem opcra-
matericdis, sicul illa, qua sibi compelil tio scnsitiva est primo compositi
ut esi in parte. ex materia et forma, sicut proprii
Respondco ad hoc, operalio qucc com- reccptivi, sicut patct in principio
pelit formcc, ul esl rpiodammodo illimi- cle sensu non cnim ipsa
ct scnsato ;

tata pcrfeclio, si communicelur malcriic anima cst immcdiatc recej^tiva

vel toti, comniunicatur ci, quod cst in visionis, scd ipsum organum,
actu per formam sic illimitalam ; tcdc est quod est compositum cx anima,
totum, et non aliqua pars ejus, re- et dcterminata parte corporis, est
spectu animce intellectivce, cui, ut sic proxima ratio rccipicndi visi-
iUimiiata est, competit intellcctio. onem, nec est anima, nec aliquid
n. Alio modo posset intelligi ante- anima^, nec illa forma mixtionis,
uiddiias
cedens, quod intellectio est im- qua3 cst parte
in dcterminata
L^tesf'^
materialis terminative, hoc est, corporis, scd forma totius organi,
esse tendit in obiectum abstractum a
"^
eo modo quo humanitas forma est
bjectum •

teiiectus materia, et in hoc intellectu vi- totius hominis, est proxima ratio
*
istn, De
quo 2. detur antecedens probatum fuisse recipicndi visionem.
'
'^'
'
per immaterialitatem objecti. Sed Ex hoc patet, quod si organum ou.iro

ista probatio non concludit im- dicatur illa pars totius animalis, caSls^non
materialitatem simpliciter, ctiam in qua tanquam iu proximo re- ocuuls?

terminative, sive objectivc, quia ceptivo, recepitur sensatio, orga-

Tom. XXV. 2J
 ,

386 QUODLIBET.

niim dicctur esse aliquid compo- ista operatio propria, potest ha-
situmex anima, utest principium bcre csse sine matei'ia.
talis o|)erationis, et ex parte cor- Ex ergo medio, scilicet ope-
Iioc

poris mixta, ct tunc patet,

sic rationc, potest concludi ipsiusna-
quare oculus cnocus non est ocu- turse talis immaterialitas, hoc est,
Ins, nisi secundum quid, quia non a materia in essendo separabili-
est nisi altcra pars compositi, tas; non autem illa immatcrialitas
quod natum esset dici oculus ca- ulterior, qu3e est impossibilitas
rens alia partc, qua complete informandi materiam, et hoc est
oculus est oculus. rationabile, quodex intellectione,
Anima Ex lioc ctiam patere potest, quae est medium et commune ani-
separata
potest quod si potentia dicatur illud. mae et Angelo, possit concludi
'"sed'nor' Q'iod est ratio proxima recipiendi immaterialitas communis utrique.
seniire, et
quare
r^Q|.yj^^
'
potcntia visiva non erit
^

aliquid prsecise animse, sed vel COMMExNTARIUS.

crit forma totalis ipsius organi,
vel aliquid conscquens illam for- (d) De secundo principali, dicit Doctor
mam. quod repugnat Angelo posse esse formam
Patet etiam, quare anima sepa- informantem materiam, et adducit duas
rata non potest sentire, quia rationes, quartum prima sumitur ex me-
non habet receptivum sensationis, dio communi, quia scilicet concludit non
quod est organum, ncc formalem tantum de Angelis, sed etiam de omni
rationem recipiendi, quoe est for- substantia corporali per se subsistente.

ma totalis ipsius organi. Per Secunda sumitur ex medio magis proprio,

oppositum est de intellectione, quia talis ratio non concluderet de omni
quia receptivum ejus proximum, substantia per se subsistente. Prima ergo

et proxima ratio formalis reci- ratio stat in hoc, quod est per se subsi-
piendi eam est anima.vel aliquid ex stens non potest informare materiam,
parte animse praecise, non inclu- Angelus est hujusmodi ; ergo.

dendo aliquam materiam; et pro- (c) Major declaratur, cns per se po- Ens per s
potest
pter hoc potest ipsa competere lcsl Iripliciler intelligi : Primo inlclli-
intelligi

animse separatae, quia ibi manet (jitur ens per se solitarie, prout accipitur tribus
modis
proximum ejus receptivum. primo Postcriorum in tertio modo per pricno
modo
12. Secundum* etiam istum tertium se, id est, quando tantum preedicat se- habetur
^'' '^"™* priniQ pos
intellectum, qui plus continet ve- cundum adjacens ; et hoc modo accidens cont^t. ^

ritatis, inieUigere est operatio im- potest esse ens per se, quando non est

materialis, quia proximum rece- in subjecto, ut albedo separata est, sed

ptivum habet non includens ma- quando est in subjecto, non diclmus,
tcriam, saltem corporalem, et albedo est, sed album est. Secando dici-

ideo sine tali matcria potest ipsa tur ens pcr se prout distinguitur contra

operatio haberi; nunc autem po- ensinalio, eic. nec cum illo cui inhceret

tens habere operationem sine ma- facit per se unum, ut patet 8. Met. Op-
teria; potest habere csse sine ma- posita vero conveniunt ei, quod per se
teria; ergo natura illa, cujus est informot, et dicilur per se informare, quia
 QUiESnO IX. 387

ex ipsa forma et matcrla, (luam informat, slinguuntur specie pcr unibilc et non
fit per se unum compositum, sicut fonna unibile.

accidentalis dicitur per accidens informare (g) Ilinc etiam apparcl qnare anima Anima
separata
subjectum, quia ex forma et subjecto scparata non pcrsona. Licet enim non
fit unum
tali

per accidens, ut patet 8. Met.

....
sit nata
est

inliu3rere, quia
.

non est
,

nata in-
.
uon est
persona.

(d) Tcrlio modo cns pcr sc dicilitr formari per accidens, cum sit forma
illiid 'iiiod hubcl aclualilatcin ulti- substaniialis, et sit per se eiis, sccundo
inani, etc. Klud aiiteni cssc totius cst modo pricdicto, quia forma per se infor-
actus simpliciler compositi, (juidcm per mans, tamen non potest esse per se ens
se primo, id est, quod composilum, sive tertio modo prsedicto, (luia tunc non esset
esse compositi est per se primo subsi- forma per se nata informare, imo simpli-
stens ; sed essc forma3 est per se subsi- citer sibi repugnaret, ut supra patet,

slens participative tantum, pro quanto est Dicit etiam Doctor quod ipsa separata
pars compositi, et omnis pars, ut partici- potest esse per se ens primo modo, id

pat essc comi)osiii, ut etiain patel a Docto- est, solitarie, non tantum pcr virtutem
re, in 2. d. il . et ideo dicitur per se ens caustc extrinsecoe (sicut potest esse acci-
per accidens, tamen accipiendo per acci- dens, scilicet absolutum, et forma mate-
dens participative. Et hoc modo per rialis per divinam potentiam tantum. Dc
accidens distinguitur contra illud, quod accidente absoluto patel a Doctore in
est per se primo ens, sive subsistens, et quarlo, dist. 11. De forma materiali pa-
non participative ens sicut pars. tet in sccundo, dist. 12. q. 2.), sed virtute
(e) Quod est ifjilur per se subsistens, et naturoe sua3 sibi derelictai, ct hoc quia
non participative, ncc potcns ordinari non necessario dependet a materia in
ad aliquid esse pcr sc (et dicit pcr sc, proprio suo csse, hic tamcn non est no-
quia bene subsistens primo potest ordina- tum via naturaU ipsam in suo esse non
ri ad aliquod esse per accidens, quia dependere a materia, ut ostendit Doctor
potest recipere multa accidentia, quae in dist. 43. q. 2.
tantum informant per accidens, sed non Secunda ratio ad propositum stat in
potest ordinari ad aliquam formaui sub- hoc : Cui repugnat esse actum materia3,
stantialera, quoe per se informat, quia si hoc praecise repugnat per rationem pro-
posset sic ordinari, tunc ex ipso ct illa priam, quia majori perfectioni attestatur,
forma posset per se fieri unum composi- quod alicui repugnat esse formam mate-
tum, et sic illud compositum esset per se riae, quam quod sibi conveniat ; sed non
primo subsistens, et illud quod ordinare- posset alicui con\ enire, nisi per rationem
lur esset participative existens, quia pars propriam, ergo a fortiori non posset ali-

alterius per se compositi), illud non po- cui repugnare, nisi pcr rationcm propri-
test esse per se forma informans materi- am. Cum ergo repugnet Angelo informa-
ara, ut patet supra. re materiam, ergo sibi repugnat per
(f) Hinc patel, quod non unibile non rationera propriam, qucC tamen est nobis
est differenlia distingucns Anyelum ab ignota. Et ista ratio procedit ex medio
anima. Et fuit opinio Boetii et Thomae, proprio, quia ex rationc propria ipsius
ut patuit in secundo, d. 1. quoist. ultima, Angeli.
quara opinionem ibi Doctor improbat, (h) Probatio minoris, sciiicet quod non
scilicet quod Angelus et anima non di- conveniat ei aptitudo ad informandum.
 QUODLIBET.
388

non csl sinc acUialilatc, quocl sit ojus parlicipativc, ct pcr

nuia anliludo
arHpu,. Si crgo es- conscqucns ha3C aqua nunc non
quin sit impcrfcctio
cum sit pcrfccta intcr om- cst pcr SC subsistcns.
sentia An-cli,
informore, PrcCterca, rcpugnat
idcm non
nes substantias, essct apta nata <
et actu non informarct, tunc in ipso cidcm nisi pcr camdem rationem
rcpugnantia); si crgo Angclo re
Angelo esset imperfcctio aliqua.
pugnet informarc materiam, hoc
cst pcr aliquam unam rationcm
SCIIOLIUM. in Angelo propter quam sit ista
rcpugnantia non ergo sunt dua?
;

pro concl. a rntiones, una communis, sicut

Contra duas rationes allataa
num. 3. hicponit 7. objectiones, et
solvit per processit prima ratio, et alia
selectissimara et claram doctrinam,
expli-
propria, sicut processit secunda
Pliilsopliia, ut
cando multaet abstrusain ratio.
de animalione
noto in maginc. Ad sextam, PrjBtcrea, secundum Philoso- 2. ccel.
tracla- el 12.
Caaorum non re>pondet, quia de hoc
qui phos, vidcntur cssc animati; Mel.
cceli
et
tum d.8. q. uuica. Vide Leuch.
e.st2. Met. Ai

hic in fine movet varia et ac;ita dubia circa non autem potest poni ibi anima
hanc quKsUonem et in[ea tractata. intellectiva, quia intellectiva in-
ferior Angelo non potcst perfice-

Detertio(i) principali, objicitur re corpus, nisi perficiat secundum

13.
perfectioncm yegetativse et sensi-
contra primam rationem, quia cx
Text. 7.

magis cns quam tivo^, quas includit, vel nisi illse,

7. Mctaph. forma cst

non ordina- si sint distincta}, simul perficiant.

compositum; crgo illa

tanquam ad ali- Angclus quandoque

Prseterea,
tur ad esse totius
sumit sibi corpus, per quod exer-
quid perfectius.
cet actus vitse; ergo cum
agere
(k) Prjeterca specialiter de
ani-
prffisupponitme, dabit illi corpori
ma, videtur quod ipsa sit per se
cssc vivum, et per consequcns
in-
subsistcns.quia ipsa per se opera-
formabit illud.
tur; operatio cnim qua composi-
non compc- Ad ista quinque (m). Ad primum 14.
tum operatur pcr sc, Eniim*

tbrmae, animse autcm scpa- non intelligiturprms et magis, se- tanlun

tit soli htc

competit intclUgcre. cundum pcrfectionem, sed secun- solven

ratse quia <

Pr.xterea animse
e... (l) est csse dum prmcipalitatem et mdepen uUir
princi- habe
dentiam, quiamc principu
compositi; ergo non ordinatur ad^ solvi ii

palioris est independens respectu

1. dist.

•II id me q.l.
'
principiati, et respectu principii d. 8
IntTc^dens probatur, propter uoic
minus prmcipalis.
hoc enim anima liumana remanet
Ad secundum, quamvis ista po-
m suo e..., totius csse destructo,
natur ratio fundamentalis pro
non autem ali.^ forma), quia hoc
quod est totius, est ipsius conclusionc ista, quod anima mtel-
idem esse
lectiva est subsistens, tanien con-
anim^e, non sic in aliis.
clusio non videtur vera, loquendo
PrcTterea. ha^c aqua potest esse
proprie de subsistente eo modo
pars alicujus totius aquc^, et ita
quo prius dictum est, quod ens
est ordincabilis ad cssc perfectius,
 QU.EST10 IX. 389

per sc, tcrtio modo ibi accipicndo, modo quo operatio convenit for-
dicitiir subsistcns ; sed nec aninia nuc, sicut proximo susceptivo.
intcUcctiva unita est per se subsi- Ex ista patct, quomodo intcllc- 15.

stcns, id est, solitarie, sicut acci- ctio est immaterialis, scilicet non
dens in Altari dicitur pcr se ens, quod non sit ipsius animrc unita?,
quia tunc unita non inforniarct ])rout iuformat matcriam, scd
corpu^, separata enini, quia sic qnia ipia est solius animno, ut
est per se ens, non inlbrmat; si proximi susceptivi; totius autcm
ergo unita, essct sic i)cr se ens, compositi, tanquam rcmoti susce-
eumdcm modum esscndi habcret ptivi, ct tantum sccundum paitcm
informans, et non informans. formalem sui.
niina Ad rationcm ci-go illam, intcllc- Ad alind (r\), liabcns omnino Ad
)arata teitium.
ximuin ctio, qunp cst opcratio immanons idcm esse, non vidctur simpliciter Inconve-
ptivuni nienlia,
jllecti- in opcrante, potcst dici compet(M'c imperfectum, pcr hoc quod non quse
uis, spquuntur,
ta Don. pcr sc alicui duplicitcr. Uno modo communicat altcri illud esse; si si dicalur
3modo quod
lOino sicut proximo susccptivo, alio ergo animao csset idcm esse, quod anima
icilur
modo sicut remoto. Exemplum, ct totius, quarc anima separata haljet ideni
ptivuir. esse cum
noluni
primo modo superficics dicitur cssct impcrfccta in csscndo, cum toto.
fllecli-
nis. alba; secundo modo non, scd bcnc tunc nihil sibi tollatur, nisi quod
dicitur, homo est albus. Sic anima suum me non communicat alteri;
dicitur per se intelligcre tanquam quaro etlam idcm esse habens,
proximum receptivum intcllccti- anima esset imperfccta in csscndo,
onis, sednon primum, quando cst et totum habens esse essct perfe- ,

unita, quia quando est unita, est ctum in cssendo quomodo ctiam ;

ratio, secundum quam intellectio manet esse totius nisi maneat

convcnit homini, tanquam per toti totum habcns illud me?
formam ; homo autcm dicitur per Dico ergo, quod animac ma- essc

se intclligcre, tanquam recepti- nct idcm, dum anima manct cns

vum rcmotum, quia non recipit illo esse, et hoc sivc sit conjuncta

intcllectionem, nisi pci* lioc quod sive separata et consimilitcr vi-

;

anima, qufB est cjus forma, proxi- dctur, quod essc totius non manct
mius recipit cam. Qiiarido ergo idcm, nisi dum totum manet idem
accipitur in majori, quod pcr se in illo esse, quia nullius esse actu-
operatur, est per se subsistcns, alc vidctur manere idcm, nisi ma-
vcrum est de primo operante, ncnte illo actualiter liabcntc il-

quod scilicet sic operatur, quod lud Videtur crgo ista negan-
esse.

non est ulterius alicui ratio opc- da (^), quod essc animoe est idcm,
randi illa opcratione ; si autcm quod esse totius, quia anima ha-
non esset subsistens, scd forma bens esse, vidctur pars totius iia-
informans, non possct operari, bcntis mr consimilitcr vidctur
; _^

quin ulterius esset ratio operandi esse se habcre ad esse.

siio toti ; scd isto modo minor est Et illa probatio, ([ucc adthicitur 1(5.

Aniina
quod anima pcr sc intclligit;
falsa, ad propositum, scilicct quod ani- rationali s
inanet
hoc enim non est vcrum nisi co ma rcman(^t in suo esse, non sic feparata.
 390 QUODLIBET.

non per- form.T, non conchidit propo- menta prfledicta distingui de esse , dapiici^r,
alije
fectione.
quia est sitiim, imo oppositiim. Ideo enim Uno modo csse potest intelligi illud poni extr*

inci.rrupli-
bilis (n^ rcmanct in suo csse, quia essc quo primo tormalitcr aiiquia re-prouitimo
\\ ' x . fiCttl. <l\Xl
per
ccdit a non essc; primo autem rece- ^on potest
se, et
per ejus est omnino incorruptibile, et
accidens,
per so, et per accidcns; yideretur ditur a non csse per illud per quod %'^Jnii°
quia nec
ratione
autcm'corruptibile, si essct idem aliquid est extra intellectum et ^f^'^^.^
sui, nec
rationo cum essc compositi. Compositum potentiam suse causae. Hoc modo ^J^^^^^
compositi
extra intellectum soium
corrumpi- enimverecorrumpitur, sicutenim cujuslibet entis
tur.
Causa generatio videtur terminari ad esse ct causam, est proprium essc Alio e.se, et
, pars per
quare
formoe non generati, ita corrupti videtur
csse modo dicitur essc ultimus actus, lens
accidt
esse,
rcmanent non advenit aliquis
esse terminus cpio corruptionis, et cui scilicet
post
composi- alius dans simpliciter, et ip-
tum. per consequens non manere. Aliae esse

autem formae materiales non ma- sum dicitur simpliciter habereeifse,

nent in suo essc, corrupto toto, cuiprimo convenit esse sic dictum,
non quia essc earum non fuerit primo inquam, sic quod non sit
aliud ab csse compositi corrupti, alicui alteri ratio essendi illo csse.

sed quia ipsse corrumpuntur per Isto modo compositum perfectum

in specie dicitur esse, et so'.um
accidens hoc autem est, vel quia
;

agens corrumpens per principium illud; pars autem ejus dicituresse

suum activum contrarium illis, per accidens tantummodo, vel
attingat illas ut contraria, vel magis proprie participative isto
6sse totius; sic igitur solum com-
saltem attingit compositum cor-
rumpendo ipsum; et formso tales positum est per se ens, accipiendo
sunt inseparabiles a composito in esse secundo modo anima autem ;

essendo neutrum autem istorum

;
intellectiva non dicitur subsistens

verum est de anima intelloctiva. nisi improprie, ct secundum qnid,

Si etiam (ut isti dicunt) anima licet dicatur ens, et per se ens

intellectiva sit incorruptibilis, primo modo, accipiendo esse, et hoc

quia per se convenit formoe,
esse pro responsione ad primum argu-
quse est actus; quod autem secun- mentum.
dum se convenit alicui, insepara- Per eamdem distinctionem patet
bile est ab illo ; sicut ergo impos- ad secundum, quia primo modo
sibile est,quod forma separatura accipiendo esse formcC et totius,
seipsa, sic impossibile est, quod non idem esse omnino. Secundo
est

forma subsistens desinat esse. Si, modo est idem esse ; sed illud non
inquam, ista sit ratio incorrupti- est utriusque eodem moilo, sed
bilitatis animae intellectivse, se- totius primo, et partis partici-
quitur quod non est incorruptibi- pative.

lis, propter hoc quod idem est csse Ex hoc patet quomodo anima is.

ejus et totius enim separabilis

; est separata dicitur imperfecta in ^"JS^

a toto, manens tamen inseparabilis essendo, quia eo modo quo ipsa "^^^f^^

est unita, potest dici perfecta in «^^^

a seipsa.
separat
17. Potest tamen (q) ad clarius vi- essendo, non essentialiter et pri-
Esse
sumitur dcndum responsiones ad duo argu- marie, sed participative; suo qui-
 QUitSTIO IX. 391

dem proprio cssc est .Tque perfecta Exomphim homini por rati-
,
19.
Aliquid
separata et conjuncta, sed conjun- oncm substantiao i'epiignat, quod potest
repu.^nare
cta perfecta est essc totius partici- sit albedo, etiam quocunKiue alio per
alicui
per varias
pative, licet non primarie. Et circumscripto; itcm, per rationem raliones.

quantum adhoc separata est rationalis. Illa ergo propositio

imperfecta, quia caret ipso essc est neganda quod unujn uni non rcpu-
totius, et possct dici quod ista im- (jnai, nisi per unam rationcm re-

perfectio est impcrfectio simplici- pugnantiae, sed si addat\ir, non nisi

ter, quia caret illo cssc, quod est per unicam rationem primain,
perfcctio simpliciter, licct non distingui potest, ({uia ratio ropu-
propria, imo ipsa est major por- gnantino uni extremo competit illi,

fcctio, quam cssc ejus proprium. cui est ratio repugnandi, ct alteri
quia includens illud me. Non igitur repugnat. Vel ergo primitas ista
dicitur forma imperfccta ox lioc refertur ad istam oonvenicntiam,
solo quod non communicat suain et tunc illa erit prima ratio repu-
perfectionem alteri, sicut ncc ipsa gnantise, qu30 primo convenit isti,

perflcitur in lioc quod communi- et cum hoc repugnat alteri ;

vel
cat, scd dicitur impcrfecta ex ca- primitas ista refertur ad repu-
rentia perfcctionis cssc totius, qua3 gnantiam, tunc illa erit
ct prima
carentia concomitatur illud non ratio repugnantiso, quse primo
communicare. opponitur illi, et cum hoc conve-

lanc
Ad quartum illud, quod potest nit isti, et utroqne m.odo potcst
ilionem
esse pars integralis homogcnca distingui de primitate communita-
quire
n23. totius, etsi participet esse ejus, tis et perfcctionis :

2. quo.
quando est in toto, et non partici- Quantura. ad primitatem commu- Prius
repugnat
pet, quando est extra totum, ta- nitatis, prius repugnat substantise subbtanliae
esse quan-
men separatum non dicitur im- esse quantitatem, quamanimali; tilateni,

perfectum, quia habet cssc jcque e converso tamen quantum ad (juam

animnli.
perfectum cum illo csse quod potest primitatcm perfcctionis, quia ani- pricrilate
communi-
participare. Unde non dicitur mal plura includit, proptcr qua? tatis,
non per-
propric ordinabile ad cssc totius, repugnat sibi, quod sit quantitas, feclionis.

sicut illud quod natum est esse quam substantia includit ; accipi-
pars essentialis pcr se ordinabilis endo tamen uniformitcr primita-
ad me illius, cujus natum est esse tem, vcra est propositio, quod cjas-
aliquid, ncc potest (r) cssc in se dcm ad idcm una esl prima ratio repu-
aliquid ejusdem rationis cum illo. fjnanticB ; et ex hoc scquitur, quod

3anc Ad aliud dico, quod in eodem non processit ntraque posita ad

gulam,
ra q. 7, possunt plura includi, quorum conclusionom ex ratione repu-
jn 1.
. 10.
cuilibet secundum propriam rati- gnanti.T, prima, eadem primitate,
onem, ctiam alio circumscripto, quod conccdo. 20.
Prius homo
repugnat aliquid idem, et tunc Similitcr quantum ad primita- est
substantia
quodcumque illorum potcst esse tem communitatis, prius compctit qunrn
ratio rcpugnantioQ illius includen- homini esse substantiam quam animal,
communi-
tis ad aliud. rationalem, et quantum ad primi- tate.
 392 QUODLIBET.

tatem pcrfcctionis est e converso. nego consequentiam, et ratio cst,

Scd si argnntnr, idcm non coin- qnia prius potest csse ratio repu-
petit cidcni nisi per eamdcm rati- gnandi alicui ne insit sibi, quod si
oncm ergo ; similiter est dc repu- incsset, esset posterius.sicut repu-
gnantia. gnat homini esse rugibilem, et
Respondco, non est simile, qnia illud quo formaliter homo cst ho-
multis communiter non convenit mo, est ratio illius repugnantiae,
idcm pr<Tedicatum saltem, quod et tamen rugibile si inessct, esset
non est dc essentia eorum, nisi postcrius homine, sicut passio cst
pcr idem commune eis; sed multis posterior suo subjccto. Est igitur
rcpugnarc potest idem non pcr prius simpliciter necessario causa
aliquid commune cis. Excmplum, rcpugnantine sic, scilicet quod con-
rcpugnat homini et albedini csse tradictio cst illa conjungi; non sic
Angclum, et licct fortc homini ct nccessai*io potestcsse ratio convc-
albedini sit cns communc univoce, nientiae alicujus posterioris sic,

tamen cns non cst ratio istius scilicetquod contradictio sit illa
rcpugnanti£c, quia convenit Angc- non uniri, quia non est contradi-
lo. Excmplum manifestius, lapidi, ctio absolutum prius scparari a
albedini, repugnat esse
chimera? suo postcriori.
Deum, non tamcn pcr aliquid com- Ad propositum, formam materi- Forma
potist
mune, sicut manifestum est. alem separari a materia non re- separari
ntateria £
Coelum Ad lexlum dici polesl, rjiiod licel Avi- quirit nisi quod forina non sit d. 12. q.i
Don est
quia nor
animalum, cenna hoc posneril 9. suce Metaphysicce simplicitcr necessaria ratio sure
est rali<
vide 2.
d. 19. q. 1. cap. 4. scilicct Coelum esse anima- unionis ad matcriam, quod verum sui.e
unionis.
Additio.
Angeli tum, tamen Aristoleles nunr/uam posuit. est, quia est entitas absoluta, et ita
quomodo
fornise
Etsi dicatur, quod Aristoteles in de Coelo prior natura unione sed for-
illa ;

Coeli.
ct mundo, et 12. Afetaphysicce, videatur mam immaterialem, ut Angclum,
hoc diccre, vcl alibi. possc uniri materiae poneret ali-
Rcspondetur, quod anima duplex offi- quauniri, quorum unum est ratio
cium habet, ut palet sccundo dc ani- repugnantiae, ut ostcnsum est in
ma, scilicet movendi et informandi. De solutione qua^stionis.
primo dicit Aristotelcs, quod est secun-
dum quam intelligimus , et sentimus et
COMMENrARIUS.
movemur, cl secundum hanc iiltimam
proprietatem Coeli dici possunt esse ard-
mati, et sic Anf/eli sunt formce Coeli non (j) De terlio principali, in quo movonlur 4.

informantes, secl moventcs. dubia . Inslat ergo Doctor, primo pro-

Ad cdiud per idem dico, ut patet in 2. bando quod forma^ substantiali magls re-

dist. S. quod Anfj'lus polest assum^re pugnet per se ordinari ad aliud, quam
corpus, et iiniri illi, ut molor navi et composito, imo si compositum mn est

mobili, non autcm per informationem, per se ordinabile ad ulleriorem act'im.

ut patct de inultis Angclis et bo)iis et muUo fortius fonna subslanlialis non erit

malis, ubi sujira in sccundo, ctc. ordinabilis, et pvobalur, quia magis ens
21. Ad argumcntum principalc, esl minus per se ad aliud ordinabile ;
pa-
 QUi^STIO IX. 393

lct, quia ordinari ad aliud, vel non ordi- maluin aliqua forma quae sll quiddilalive

nari, sive esse ordinabile, vel non ordi- Angelus.

nabile, sequitur enlitatem, quanto enim (in) Ad isla quinque. Respundet Doctor 5.
Forma
aliquid csl magis ens, et magis perfectius, ad onines istas inslantias. Et primo ad quomodo
Eit inagis
lanto estminus ordinabile. Sed form.i sub- primam dicit quod propositio Pliilosoplii ens
coiiipoiilo.
stanlialis est magis ens, quam compjsi- non inlelligilur quod forma sit inagis ens,

lum, ut patet 7. .Mct. id esl, perfectius composilo, sed magis,

(It) Praeterea. Secun io specialiter arguit quoad principalilaiem et indepeadenti-

de anima, quod ipsa sit per se subsistens. am. etc. Et sic forma subslanlialis dicilur
El cum dicil animaper se operatur, sive niagis ens quam composilum, qula com-
per se inlolligil, accipitur ly per sc soli- posilum principalius dependet ab ipsa, et
tarie, ut supra dixi. ipsa respeclu compositi non dependet. Est
(1) Proetcrea osse animx. Terlio inslat, eliam independens respectu principii mi-
probando quod anima sit per se subsi- nus principalis, scilicet malerioe, quaj est

stens, quia esse animse est esse composi- aliud principium, minus lamen principa-
ti, etc. Et haec est ratio Thomoe, qiiam le ipsius composili.
eliam Doctor improbat inA. dist. 43. Ad secundum dicit primo, quod inlelli-
IntelJifj^ere
conipetit
iiprobatio
Quarto arguit per argumentum ducens gere competit per se animae, ut proximo aniinrc, et
hujiis
ad impossibile, probando quod ordinari susceplivo, toii vero composito, ul remoto coniposilo.
)pinioni8.

ad aliud utad perfectlus, cujus sit pars, susceptivo. Et quando est anima separa-
non impediat ipsuiu esse per se subsi- la, est iminedialum et primum recepli-
stens, arguit ergo sic : Hxc aqua potesl vum, quando vero esl unita est immedi-
esse pars totius aquae, etc. alum receptivum, sed non primo, imo
Quinto inslat, probando quod illae duae compositum est per se primo receplivum,
laliones prima; non procedant ex diversis quia tunc iiomo per se primo intelligit, et
mediis, quorum unum sit commune, et anima unita non primo inlelligit, sed est
aliud proprium, quia idem non repugnat ralio ipsi liomini, ut intelligal. Quando er-
eidem. go accipitur in majore, quod per se opera-
Sexlo inslal, quia secundum Philoso- tur est per se subsisteas, verum est de pri-
Secuudo
^oeli et 9. phos, ccBli videntur esse animali, elc. Et m^operanle, quod scilicet sic operalur,
niet.
^^vjcenna quod anima intellecliva non possit infor- quod non esl ulterius alicui ratio operandi
cap. 4.
mare coelum secundum mentem Philoso- illa operatione. Sed anima (etsi etiam se-
plii, ostendit Doctor in 2. dist. 44. ubi parata per se operetur, id est, solitarie

quaerit an in coelo sit materia. sic accipiendo ly per se) non potest dici

Angelus Seplimo el ullimo arguit, quia Angehis per se subsistens, quia composito, cujus
potest
nibrniare quandoque swnit sibi corpus. Et sic Doctor pote?t esse pars principalis, potest esse
iiateiiam.
per has duas raliones ullimas probat quod ratio operandi eadem operatione; patet,
Angelus potest informare materiam, imo quia quando est conjuncta composilo,
secundum penultimam, quod de faclo in- composilum per animam per se inlelligit.

formet secundum Philosoplios, quia anima Ad aliud. Ad tertium, primo res-

(n) 6.

inlellectiva, ut supra paluit, non informat pondet negando animam habere idem
coelum, et lamen ipsum est animatum, esse, quod est esse composili; et adducit

non anima sensiliva, nec vegetaliva, nec multa inconvenienlia, quui sequerentur,

anima nostra intellccliva; ergo erit infor- si pr.ecise dicerel idem essc, quod e&se
 ;

394 QUODLIBET.

composili. Primum est, quia anima ab in 2. dist. 17. et quse ibi exposui ), vide-

islis ponilur imperfecta in essendo, quan- retur aulem esse animsB corruplibile, si

do est separata , sed non quando est con- esset idem cum esse corrupti, composi-

juncla, quia ut conjuncta, parlicipat esse tum enini vere corrumpitur. Sicut enim
composili. Si ergo dicelur simpliciler generatio terminalur ad esse totius gene-
esse ipsa separata secundum suum es- rati, ita esse totius corrupti est terminus,

se, esset perfecla et imperfecta ; im- a guo corruptionis, et per consequens non
perfecta, quia separata a composito manet ; formae vero materiales non ma-
perfecta, quia totum esse composili di- nent in suo esse corrupto loto, non quia
cit. Secundum, quia anima separala esse earum non fuit aliud ab esse compo-
esset imperfecta in essendo,cum tunc siti, quia dicunt proprium essp, sed quia

niliil sibi toUatur, nisi quod suum esse non ipsae corrumpuntur per accidens, scilicet

communicat alteri, lioc auleni non dicit ad corruptionem toLius. lloc autem est,

imperfectionem quoad esse animae. Ter- vel quia agens corrumpens per princi-

tium, quomodo manet esse totius, nisi pium suum activum conlrarium illis,

maneat tolum habens illud esse? Si enim altingit illas, ut contraria, ut palet de

anima dicit totum esse totius compositi, igne corrumpente aerem, vel saltem at-
ergo ipsa separata manet tolum esse com- tingit compositum corrumpendo ipsum, et

positi, quia ipsa dicit totum esse ipsius, formae tales sunt inseparabiles a compo-
el tamen tunc non maneret compositum ;
silo in essendo ; neuLrum istorum verum
si ergo compositum non manet, quomodo est de anima intellecliva, nec quia sit

polestmanere totum esse compositi? etc. aliquid corruptivum ipsius per se attin-

(o) Videtur ergo ista neganda, quod gendo iramediate illam, nec sequitur cor
esse animse est idem quod esse totius, etc. ruptio ipsius ad corruptionem tolius com-
id esl, quod sicut anima quae habet esse, positi.

est pars totius habenlis esse, sic esse ani- (q) Potest tamen. Ilic Doctor clarius re- 7

mae videtur pars alterius esse, scilicet spondet ad illa duo argumenta, quai Xobus^*
modis
compositi, et per consequens anima non procedunl de esse animae, distinguen- sumilur.

dicit, idem esse compositi, quia tunc idem do de esse animae. Uno modo accipitur

esset totum et pars. esse illud, quo aliquid primo recedit

(p) Ideo enim rcmanet in suo esse, quia a non esse, et sic primo A recedit

esse ejus est omnino incorruptibile, et per a non esse per illud quod A habet esse

se, id est, quod corrupLio non terminalur extra intelleclum, et extra suam causam,
per se et primo ad ipsam animam, el per el sic omnis forma tam materiahs quam
accidens, id esl, quod non corrumpilur immaLerialis habet esse, quia extra intel-
ad corruplionem alLerius ( sicut alise for- lectum, et exLra suaui causam. Alio

niai dicuntur per accidens corrumpi, et modo accipilur esse pro ultimo actu, cui

per corruplionem corrupti. Sicut enim non advenit aliquis alius actus dans esse

forma materialis per se non generaLur, simpUciter, et ipsum dicitur simpliciter

sed dicitur per accidens generari, quia habere esse, cui primo convenit esse, sic

per generationem corrupti, ita non dici- quod non sit alicui alteri ralio essendi

tur per se corrumpi, sed tantum per ac- illo esse, quia etsi anima habeat primo
cidens, quia per corruptionem totius, esse, non Lamen dicilur per se subsistens,

cujus est pars. De hoc vide Doctorem quia alteri est ratio essendi illo esset quia
 QU/ESTIO IX. m
composilo est rallo essendi animaluin per se, quia aut intelligit per se subsi-

simpliciler. Anima ergo inloUecliva ^ion stens prosupposilo formaliter prout inclu-

dicitur subsistens, nisi iuiproprie ol se- dit negationeni duplicis depeiidenlias vel
cundum quid, licel dicalur ens, el per communicabilitatis, de quibus in 1. d. 2.

se ens, prinio modo accipiendo ease. Et parte 2. q. 1 et in tertio, dist. 1. quxst. I.

hoc pro responsione ad prinmni argu- etin quodl. q. 19. aul intelligit de singu-

menlum, scilicel, quod per se operalur, lari priori tali negatione. Si primo, hoc composi-

est per se subsistens, sive ens per se, non videtur, quia illud per se non ponitur an*^'"per
concedilur, quod est ens per se, vel pri- in Prajdicaniento Substantiae, cum talis
Jj^t^ns
mo modo, vel secundo modo ; et sic ani- negalio maxime negatio actualis depen-
ma, quae per se operalur, erit ens per se denliae sibi accidal. Si secundo, nec hoc
primo modo, non tamen secundo modo. videlur, quia sicut potest alteri commu-
Per eamdem distinctionem patel ad secun- nicari ut quo, ila videtur quod possit esse

dum, quia primo modo accipiendo esse, forma informans, quia forma informans
esse forniie et esse lolius non est idem esse proprie communicatur ut quo, ut patet
omnino, imo distinguunlur realiter, ul a Doctore in ubi supra.
probat Doclor in terlio, dist. 2. Sed acci- Secundo, sicut materla polest esse pars
piendo esse secundo modo, est idem esse alterius , ergo multo magis compositum.
formae et esse totius, sed formai est Antecedens patet. Gonsequenlia proba-
participative, totius vero primo. Tolum tur, quia materia minus simpUciter de-
enim primo habet esse subsislens, ut su- pendet, quam compositum ;
patet, quia
pra patuit, et pars in tolo parlicipalive composilum dependet intrinsece a ma-
est illud idem esse, teria et forma, materia vero nuUo modo Materia

(r) Nec potesl esse in se aliquid ejusdem dependet, nec aliquo modo alteri inhse- dependet.

ralionis cum illo, sicut est pars integra- rel, ut palel.

lis homogenea cum toto homogeneo, el Tertio, quia iUud ens videtur magis
ideo si totum homogeneum esl per se subsislens et per se stans, quod nec alte-
subsislens, eliam quaelibel pars integralis ri inliaeret, nec formaliter includit aUquid
illius homogenea erit per se subsistens, quod formaUter alteri inhaeret, quam illud

saltem quando est separata, ut clare quod in suo esse essentiaU includit aUquid,

ostendit Doctor in sccundo, dist. 2. q. 9. quod formaliter alleri inhaeret. Sed mate-
Vide ibi mulla necessaria ad hoc propo- ria nec formaUler inhaeret, ut patet, nec
situm, et maxime dubia, quse ibi adduxi aUquod inhaerens, quia
formaliter includit
in ista matcria singulariter. materia prima nuUam formam quovis mo-
In ista quaestione occurrant ahqua par- do includit. Major videtur manifesta, et

va et faciUa dubia contra ahqua dicta. Et siuiiliter minor; ergo cum composilum
primo contra hoc quod dicit, scilicet com-
reaUter et esseutialiter includat formam
posilum ex materia, a forma
qu» per se inhaeret, non erit ita formaU-
est per se
ter et esseniialiter per se slans et subsi-
subsistcns, et non ordinabile ad ulleriorem
slens sicut materia; ergo si matrriae, ut
actuni, sive quod perfecte et per se conti-
magis per se stanti quam compositum,
nelur in praedicamento substantiae est vere
non repugnat posse alteri communicari, ut
per se subsistens, et Angelus est hujusmo- pars ergo multo luagis non repugnabil
,

di. Primo instatur contra primam partem composito substanti;iU posse alteri com-
de composilo in Praedlcamento Substantiae nmnicari ut pars furmalis.
 300 OIJODLIbET.

9. Quarlo arguitur sic : Illud iwagis est coinpositum substantiale. Major palet,
ens subsistens, sive per se stans, quod quia^ essentia divina, ut essentia, est magis
ultimate tcrminat dcpendenliam omnis ens per se, quam quaecumque substantia
formae, tam substanlialis quam accidenta- creata, quia per Augustinum, si omnis res
lis, quani illud quod non uUimatc lermi- ad se subsistit, mullo magis Deus, nec
nat, imo si lerminat dependenliam formaj aliquis dehoc dubitat, quod essentia di-
materialis, terminat ratione alterius parlis, vina non sit magis per se stans, licet non
sive ratione illius, quod uUimale lerminai. incommunicabiliter, uL palet a Doctore in
Ilseo videtur clara el manifesta, quia sub- primo, d. 2. 8. 26. q. 1. quodl.
sistens proprie, elsi dependeat ad aliud Sexto spccialiter inslatur de ipso Ange- iO.

ut ad causam effeclivam, vcl finalem, vcl \o, posito quod sit in perfecta specie Sub-
exemplarem, tamen nullo modo dependct, siantia) praedicamentahs, tamen videlur,
ut alteri communicabile, et illud quod tcr- quod non repugnet ita po.sse inform re
minat ultimale dependcntiam formarum materiam, sicut repugnat composito ma-
matcrialium, tam substantialium quam ac- teriali, quia composilum materiale inclu-
cidentalium, semper est minus commu- dit essenlialiter aliquid, cui formahter re-

nicabile, quam illud quod non sic termi- pugnat posse informare malcriam, quia
nat, imo in suo ease essentiali includit vere includit maleriam, cui repugnat ahquid
communicabilc. Sed malcria vidclur hu- informare. Et hoc modo arguit Doctor in
jusmodi, quia dcpendentia formarum 2. dist. 16. contra D. Bonaventuram, qui
substantiahum ultimate terminalur ad ma- videbatur ponere in anima materiam et

leriam primam, loquendo de formis ma- formam, quia tunc ipsa anima non posset Opinio
lerialibus ; et quia forma accidenlahs im- informare materiam, si includit maleriam, S. llonav.

mediatc tcrminatur ad formam subslan- vide ibi. Modo Angelus ponitur substantia
lialem, scquitur quod uUimate terminatur omnino immaterialis, et sic non includit

ad materiam, et compositum non termi- materiam, cui repugnat informare, el ta-

nat hujusmodi formas materiales, nisi ra- men composito maleriah non repugnal,
tione matcriai, quia enim composilum crgo multo minus repugnabit Angelo.
materiale ideo terminat, Et ullra includit Seplimo, si de quo magis videlur in-

in suo esse essenliali formam substanti- ess9, et noninest, ergo nec de quo minus.
alem, quae vere est communicabihs mate- Sed magis videlur repugnare Angelo pos-
riae, et materia nuUam includit formam; se dependere ad ahud in unitate suppo-
ergo materia prima est simphciter magis sili, quam essc formam materiae ipsam
subsistens et per se stans, el tamcn cum iuformanlem et perficienlem ; et tamen
hoc polest esse pars aUerius malerialis; potest dependere non tanlum ad supposi-
ergo muUo magis compositum substan- tum divinum, scd cliam crealum, ut
tiale, cum essentiahicr non sit ita subsi- patet a Doclore in terlio, dist. 1. ergo.
stens poterit esse pars aUcrius per se. Probatur major, quia Angelo magis repu-
Quinto principaliter instatur sic : Si de pugnal suppositari in alio, quia ut sic,

quo minus vidctur, ergo et de quo magis. nuUam perfectionem alteri communicat,
Sed minus videlur, quod essentia divina sed imperfectionem dicit si supposiletur
possil alteri eommunicari in ratione, qua- in supposito creaLo, quia lanlum ibi de-
si formao quam compositum, sed ipsa po- pendet non perficiendo ipsum, ut expla-

lest sic conmiunioari; ergo muUo magis navi in lertio, disl. 1. et 2. vide ibi; si in-
 QU/ESTIO IX. 397

formal inalorian», lunc coininunical suam nunc. Priino, quod sil connnunicabile
pei-feclionem maleriiu, et hoc est perfe- alleri non perficiendo, nec inlia;rendo,
clionis. nec dando aliquod esse, sed tantum \n

Uespondeo ad omnes islas objecliones alio suslenlari. Secundo, quod sit com-
II.
pnemillendo aliqua, Primuni, quid Doclor municabile alleri per se informando, et
\esponfi-
oncs in prxscnt. non loquilur de supposilo per se perficiendo aliquod per se infor-
q.
a<l
limniilta- proprie dicto, sive formaliler, proul aclu mabile, et perse perfeclibile. Terlio, quod
tes.
inoludit negationein duplicis dependen- sit communicalMle tanlum per accidens
tiao, scilicet aptiludinalis et actualis, de informando, et per accidens porficiendo
quo Doctor in lerlio dist. l. q. 1. et infra aliquod tanlum per accidens informabile
q. 19. el quodlib. sive proul includit nc- et perfectibile. Priino inodo, quaelibet
gationem duplicis coinmunicabilitatis, nilura creata in perfecta specie Praedica-
scilicet, ut quo et ut quod, prout Doctor menti Substanlite per se et primo exislens
\o(\\x\\.\XT in primod.2.parle2.q. l.eld.^^. est vere communicabilis. Secundo modo,
quia accipiendo sic supposilum, sive per omnis forma subslantialis est per se com-
se subsistens, quaestio non habet difficul- municabilis materiae. Terlio modo, omnis
latem, quia tali subsislenli ex sua formali forma accidentalis, sive malerialis, sive

ratione repugnat simpliciler, non solum immaterialis est per accidens communi-
posse communicari, ut forma informans, cabilis. Omnis natura primo modo est ve-

imo simplioiler repugnat posse commu- re supposilabilis, et nulla forma secundo

nicari alleri supposito, ut clare paLuit modo et lerlio modo est per se supposi-

in 3. disl. 1. q. 1. et clare patebit infra tabilis, quia omnis talis nalaesl esse pars
q. 19. non esl ergo conclusio de supposi- formalis perficiens. Primo modo nalura
lo formaliter sumpto. accepta non est nata esse pars alterius,

Secundo pra^milto, quod Doctor in ista nec formalis, nec materialis, quia lunc
conclusione loquilur praecise de natura, non esset in perfecta specie Prcedicamen-
quae actu non est suppositum, sed de nalu- li Substanlioe per se, quia nulla pars est
ra vere supposilabiIi,sive in se, sive in alio, in Prajdicamento per se, sed tantum re-
id est, quod loquilur de nalura singulari ductive et participalive, quia per ralionem
nala primo et per se supposilari. Et dico illius cujus ost pars, ut patet a Doctore
primo et per se ad differeniiam illius, quoe in secunio, dlst. 1. q. ult. Et hoc primo
tanlum nala est suppositari participative, modo loquilur Doctor.
sicut pars in toto, ut supra paluit;acci- llis proemissis respondeo ad primam in-
12.
piendo ergo illam naluram singularem stanliam, et concedo quod accipilur sup-
(ex sua ratione nata primo et per se posilum tantun secumlo modo, prout
suppositari, sive in proprio supposito. scilicct aclu non includit negationem du-
sive alieno) ut priorem ratione formali plicis dependenlia^. Etcum instatur conlra
supposilationis, sive in illo priori, in quo secundum moduin per oinnes instantias
non includit negationem duplicis depen- sequentes, dico quod sibi repugnat infor-
dentiae, quoerit Doctor an sibi repugnet mari, quia lunc es^jet necessario para
posse esse formam informantem, et ma- pssentialis; modo parli repugnat esse per
leriam perficientem. se in genere Subslantia), et in recta linea
.ommuni-
cabile Terlio prajmitto, quod esse communica- praedicamentali, sicuL ponitur compositum
suinilur
ripliciter bile ut quo, potesl tripliciter intelligi pro substantiale, de quo intendit conclusio.
 398 QUODLIBET.

Sed ponere ipsum alleri coinraunicari non secundum quid perficere illud , quod sub-
informando, noc cssenlialiler perficiendo, slanlialiler in se est perfectum ), et lioc

sed tanlum ibi suslenlari vel supposilari, modo nulla forma subslanlialis inlictrel,

non impedit ipsum esse per se in Praedi- ut supra patuil in istis quodlibetis. Et ex
camento Subslanlia}, quia ul sic dicil to- his patet solutio ad alias inslantias, quae Nulla
tum ei naturam perfectam, nec aliquo procedunt ad probandum materiam magis forma
subbtaiiti-
modo essentiafiter ulterius perfectibilcm. subsistere, quia non procedunt de subsi- alis
inh;oret.
Ad secundam instantiamnegatur conse- stere, nec primo, nec tertio modo, sed
quenlia. Ad probalionem cum dicilur, taiitum secundo modo, et hoc non esl
quod materia est magis per se stans, slve ad propositum, ut patet.
subsistens, dico, quod subsistens potest Ad sextum, quod procedit de Angelo, 13.

Subsistens l^^ip^iciter accipi. Primo pro omni eo quod concedo quod essentia divina est magis
^^^"'^^^jtgj.^
nec aclu, nec aplitudine alteri inhseret, subsistens, et per se stans, licet non in-
nec potest esse pars allerius essentiaUs, communicabiliter, quam quaecumque na-
nec includit aliquam partem proprie es- tura creata. Sed poslea negatur, quod ipsa
sentialem ( de accidentali parte non lo- sit quasi pars allerius, nec quasi formalis,
quor, quia suppositum substantise eslpars nec quasi materialis, cum in divinis non In divinis
non est
materialis compositi per accidens, puta sit pars, nec quasi pars, ul probat Doclor pars.

hujus, album esl ). Secundo pro omni eo, in primo, dist. 5. q. 2. sed lantum est
quod nec aptitudine, nec actu inhaeret communicabilis Iribus suppositis, nec la-

alteri, nec potest includere essenliahter men ut pars, nec quasi pars. De hoc vide
aiiquid, quod sit pars ejus, cum hoc la- prolixe enprmo, disl.o. q. 2. dist. 26.

men potest esse pars essentialis alterius. Ad ultimum negatur minor, quia nullo

Tertio pro omni eo, quod nec actu, nec ap- modo repugnat per se existenti in genere

titudine potest alleri inhserere, nec polest SubsLanlise posse comraunicari in unitate

esse pars alterius essentiahs, essentialiter supposili, utsupra patuit, repugnat lamen

tamen includit tam parlem materialem posse esse partem.

quam formalem. Primo modo ponitur An- Secundo principaliter instalur conlra

gelus per se subsistens ; secundo modo hoc dictum, scUlcet quod essenlia princi'

ponitur materia perse subsistens ; tertio pii principalioris est independens respectu

modo ponitur composilum substantiale principiati, et respeclu principii minvs

per se subsistens. De primo et tertio mo- principalis, el secundum hanc principali-
dis intelligitur conclusio de per se subsi- talem dicitur magis ens, et non secundum
stente. Oporteret ergo probare quod lua- perfectionem. Gontra, primo, quia forma Enumerat
ea qure
teria prima magis per se subsistoret primo materiaUs, quae ponitur principalius prin-
solvenda.
vel tertio modo, el sic haberet intenlum . cipium, necessario dependet a composito,
Sed illae instanlise prsecise probant, quod ergo respectu compositi est magis depen-
est magis subsistens secundomodo, quam dens, quam e contra. Antecedens patet

compositum substantiale, quia nihil essen- in sequenti quaest. ubi dicit, quod formae

lialiter includit, quod alteri inhaercat, materiales sunt inseparabiles a composito

sicut compositum formam sub-

includit in essendo, imo tantum corrumpuntur
stantialem ( Ucet iUa proprie non inhsere- per accidens, quia per corruptionem tolius
at, quia inhaerere est accidentaUter, etnon composili.
per se perficere, sive inhaerere est tantum Secundo inslatur, quia forma, ut in
 OU/ESTIO IX. 399

composito parlicipal nobilius esse, quain esse pars allerius, scilicet composili nalu-

exlra composiluin liabeat, el perfeclius ralis, tamen simpliciler repu^nat quod

esse parlicipal a coinposito, quani com- possit esse in alio, ut forma ponitur in

positum a forma ;
patet, quia esse com- materia.
posili est perfeclius esse formu5, ergo for- Seplimo instalur, quia materia prima
ma magis dependet a composito quam e pruisupponitur omni generalioni, cum slt

contra. simpliciler Ingenerabilis et incorruplibilis,

Tertioinslalur, quod non sil indepen- ul p-dlel primo de Generalione. [•'orma au-
densrespeclu principii minus principalis, tem non pnesupponilur, imo forma per
quod est materia, quia forma malerialis generationem recipit esse in maleria, ut
necessario inliairel maleriie, et non e patet; ergo sequitur quod maleria erit

conlra, utpatet;ergo ipsa dependet in simpliciler magis independens quani for-

essea materia, ut patet. ma. Si sic, sequitur quod erit magis ens,
Quarlo instatur, quia forma malerialis (accipiendo magis, secundum principali-
nullo modo causat, nisi prius inliajreal tatem) quam forma, quia et magis inde-
materioe ;
per boc enim compositum est, pendens.
quia forma est in materia, ut patet priu- Uespondeo ad istas instanlias praimit- 15.

senti quxsiione ; ergo tunc sequilur quod tendo aliqua. Primo, quod aliud esl loqui R^spo°"o

ipsa dependeal a maleria, et per conse- aliquid ab alio dependere in esse loquen- 'ntantias.

quens non videlur verum dicere, quod siL do de esse proprio, sic quod sit simplici-

independens respeclu principii minus ter impossibile ipsum habere aliquod esse

principalis, imo magis e conlra. sine ipso; est aliud est loqui de ipso, quod
Quinto instatur, quia terminans depen- habet suum esse proprium, licet postea
dentiam allerius est independens inde- ab alio posset dependere, quo ad aliquod
pendentia opposita dependentia^ quam esse sibi adventitium. primo modo com-
lerminal. Ilaec eslpropositio Doctoris z«3. positum simpliciter dependet a forma,
dist. 1. q. l.Sed materia prima terminat quia est simpliciter impossibile ipsum
dependentiam formse materialis, palet, habere aliquod esse sine forma, et eliam
quia terminat ejus inhaerentiam ; ergo sine materia, et licet ab ulroque habeat
matena prima erit independens indepen- esse, tamen magis dependet in esse a for-

dentia opposita dependentice formae ; ergo ma quam a maleria, cum perfectius esse
formahler non est independens respectu habeat a forma, quara a materia, ut patet.
materise. Secundo modo forma dicitur dependere a
Gomposi*
Sexto instatur, illud est simpliciter ma- composito, et sic tantum participative, tum
dependet
gis independens, quod potest per se sta- et ex hoc sequitur quod compositum sim- a torma.
re, quam illud quod tanlum habel esse in pliciter dependeat a forma, quia quo ad
alio; sed materia prima potest per se esse ejus simpliciler, forma vero dependet
stare, imo non potest in alio esse, ut pa- tantumsecundum gwirf, quia non quo ad
tet a Doctore in2. dist. 12. q. 2. forma esse ejus proprium, sed tantum adventi-
autem non potest per se stare. El posilo tium. Et simiUter dico de materia, quod
quod possit per se stare, tamen convenit compositum simpliciter dependet in esse
sibi posse ad materiam dependere, et a maleria, quia est impossibile habere esse
Ipsam informare, ut patet ; sed lioc sim- sine materia, materia vero tantum depen-
pUciter repugnat materiee, quae Ucet possit det a composito secundum quid, quia quo
 40:j QUODLIBET.
ad csse ejus advonlilium, quia lamen forma silum qunm maloria, el quia composilum
est magis ens quam maleria, ideo forim \n suo essc proprio magis dependel a
in principalilale causandi composilum forma quam a matcria, sequilur quod
praecedit maleriam. forma ciiL magis depeiidens respeclu
16.
An Secundo pra^millo, quod maleria et ipsius principiali, et dicilur eliam respeclu
^o^"^"^ Possunl ad invicem dupliciter com- maleria) independens non absolule, sed
dr^eSa
forma, vei panirl : Primo in ralione causandi com- lanlum in causando. His praemissis, patel
lornia
a maieria. positum ; secundo, ut forma perficit ma- solulio ad omnes instanlias.
teriam. Terlio principaliter dubilalur de hoc,
Secundo modo concedilur simpliciler scilicet quod pars inlegralis homogenea
quod forma aliquo modo dependet a ma- tolius, vl separala habel esse scque per-
leria, quia ul sic aliquo modo inhajret. Et feclum, cum illo esse, quod po/esl parli-

similiter materia dicilur dependere a for- cipare.

ma, quiamateria perficilur a forma; modo Quarto, videlurmullum dubium, scilicet

perfectibiie, ut perfectibile dependet a quod per se operalur, est per se subsislens,

fornia perficienle. Et forle isto secundo qnod hoc est verum de primo operanle,
modo magis materia dependet a forma quod sic, scilicct operatur, quod non esl
quam forma a materia, sed parum de hoc ulterius alicui ralio operandi illa peratio-
curo, cum non sil multum ad propositum one.
principale. Quinto dubitatur de illa ralione, quam
Primo modo dico, quod in causando facit in primo arliculo, scilicet cuilibet

compositum, nec maleria dependet a for- aclui simpliciler per rationem propriam,
ma, nec e conlra, quia nec materia acci- vel convenit aptitudo ad per se informan-
pit causalitatera a forma ; nec forma dum, vel repugnat informare. De essentia
a maleria, sed ulraque causat secundum non est dare primum.
propriam entilalem et causalilalem, ut Sexlo et ullimo dubitalur de illa re-
patet a Doctore in 2. et in 3. sponsione adprincipale arguraenlum, quae
Tertio pra^milto, quod loquendo de cau- non videlur evacuare rationem, quia
sis inlrinsecis, illud quod est in se forma- oporleret probare quod priusnon sit ne-
liler magis ens, et perfectius ens, magis cessaria ratio convenienliae. Sed de his

dicilur causare, ut palet, quia forma sub- difficullatibus pro nunc non curo aliter
slantiahs est sirapliciter magis ens, et insistere, sed subliliores, et mein via Do-
perfeclius ens quara materia, sequitur ctoris aculiores inveniant media ad pro-
quodmagis, el perfeclius causat compo- positas dificullales, etc.

I
r
 QUitlSTIO X. 401

OUiESTIO X.
tute Coeli posset generari aliquod

An Dcus possit specics in

animal per putrefactionem. Pro-
pAichcwislia
batio conseqnentifp, magis vidctur
converlere in ali(juid pncexislens.
potentia divina posse super istas
specics ut convertendas in pra^
D. Thoin. 3. p. q. 75. arl. 4. et q. 76. «/7. 2.
Sc<)t. i. (/. 10. q. 1. I). Bonavent. q. l. Ri- cxistens, quam potentia naturae
chard. art. 1. i). l. Varro 11. Ilenr. qiiodl. 9.
q. 9. et q. 12. .Egid. Tlwur. 1. tV 34. Suar. 3.
in non praeexistens, quia potentia
p. tom. 3. (/*?/' 5U. /. 10.
exccdit potentiam in infinitnm,
praeexistcntia termini et non prse-
i. Ad secnndiim quaesitum, an Deus existentia non variant rationem
posset species in Eucharistia con- termini in inflnitum; ergo, etc.
vertere in aliquid pra^existens. Quaestio ista non qnaorit gene- 2.

Arguitnr quod non, quia non po- raliter de possibilitate totalis con-
test aliquid converti in aliud, nisi versionis unius in aliud, sed spe-
habeat aliqnid commune ; istse cialiter deconversione inter tales
species non habent aliquid com- terminos, de quibus est specialis
mune cum aliquo prseexistente; et propria difficnltas.
ia
itio
rimo
ergo, etc. Major probatur, si nihil Ad cnjus solntionem propriam
ly^ic.
a 3.
maneret commune; ergo esset is- videndnm est primo, si in istis
gener. tarum specierum annihilatio, et terminis, de quibus quaeritur, sit
17.
. et 12 non conversio. Minor probatur, aliqua specialis ratio impossibi-
isdem,
, alibi quia istae species non habent sub- litatis ad conversionem totalem.
upra.
stantiam subjectam, nec etiam Et hoc videndum est primo ex
materiam, qnae est primnm snb- parte illius termini a quo^ qui di-
jectum in his quae transmutantur citur quantitas separata. Secundo
ad invicem. ex parte termini ad qucm, qui in-
Contra, natnra potest istas spe- telligitnr per hoc quod est aliquid
oies convertere in aliquid non praeexistens. Tertio ex parte con-
praeexistens; ergo Deus potest vcrsionis, qualis est ista conver-
illas convertcre in aliqnid prae- sio, puta si illa sccnndnm quod
existens. Antccedens patet, quia tangit argumentum, sit annihila-
ista) species convertuntnr per tio.
actum nutritionis in substantiam
nntriti, ita quod ex eis virtu-
COMMENTARIUS.
te naturae generetur caro non
praeexistens, quia si praecxistens, Pro niajori intelligentia liujus quaesti-
i.
magis habetnr propositum; con- onis, praemitto aliqua de isto termino con-
similiter ex eis virtutc ignis versio, nam aliquid converti in aliud po-
posset generari ignis, et vir- test multipliciter intelligi.
Tom. xxv. 20
 402 QUODLIBET.

Aiiquid Prlmo, quod A Gonverlatur in B, ita quod supernaturale, quia est impossibile agens
'"
^°"ahu(i remaneat ratio formalis A, et dicatur ve- naturale separare formam ab una mate-
niuUhiHci- ^® converti in B, et talis conversio est ria, et inducere eamdem formam in alia

inteui-i
impossibilis, quia tunc sequeretur quod A materia.
Nota esset formaliter B. Quarto potest intelligi A, secundum to-
diugenter.
Secundo, quod A terminatur in B, sic tum calegorematice acceplum, converti

quod totaliler anniliiletur,et in eodemin- in B, secundum tolum categorematice ac-

stanti quo A annihilatur, immediate succe- ceptum, et hoc in B non praeexistens ; et

eodem
dat B, non praeexistens,sed quod in hoc modo terra dicitur converti in aquam,
instanti mutatur in B; et hoc modo Deus ita quod in eodem instanti quo forma
annihilando unum Angelum et in eodem totius terrae desinit esse, immediate suc-
insLanti creando alium, diceretur unum cedit forma totius aquae, ita quod in eo-

Angelum convertere in alium, scilicet per dem instanti quo agens corrumpit terram
annihilationem unius, et per creationem secundum esse totius, sive secundum for-

alterius immediate succedentis, et talis mam totius, in eodem instanti generet

conversio est possibilis, quia sicut Deus aquam secundum es.se totius, quod tunc
Nota.
potest annihilare lapidem in instanli C, fit quando corrumpit formam partis terrae,

ita in eodem inslanti potest creare Ange- et inducit formam partis aquae in eadem
lum, et tunc dicerelur lapidem convertiin materia terrae, quia sic aqua secundum esse
Angelum. totius dicitur generari, ex hoc quod forma
Tertio potest intelligi A converti in B, partis aquae,inducitur in materia terrae per
non secundum totum, nec categorematice, agens, ut patet a Doctore in 4. disl. 1.

nec syncategorematice, sed praecise se- q. 1. ita terra secundum esse totius, di-

cundum unam partem, ita quod conver- citur desinere esse, ex hoc quod separatur
tatur in totum non acceptum categorema- forma partis terne a materia terrae, et

tice, nec syncategorematice, sed praecise haec conversio est possibilis per agens
acceptum secundum unam partem, ita nalurale.

quod talis pars, in quam fit conversio non Sed an hoc modo accipiendo totum,
sit praeexistens, et hoc modo terra con- possit totum converti in totum praeexislens,
vertitur in aquam, ita quod in eodem in- ita quod in eodem instanti quo terra se-
stanti quo forma substanlialis terrae (lo- cundum esse totius desinit esse per aliquod
quendo de forma partis) desinit esse, agens succedat in eodem loco definitivo
forma substantialis aquae (loquendo de esse totius aquae pr>Bexistens ? Dico quod
forma partis) incipit esse in eadem mate- hoc est possibile per agens supernaturale,
ria, in qua erat forma terrae, et talis con- ut infra patebit, sed non per agens natu-
versio est possibihs, etiam per agens na- rale, quia.agens naturale non potest ali-

turale, ut patet. quid corrumpere, nisi generando aliud ;

Sed an forma terrae possil converti in non enira posset convertere terram in

formam aquee praeexistentem, ita quod in aquam, nisi corrumpendo terram, et no-
eodem instanli quo forma partis terra vam aquam generando.
desinit esse, succedat in eadem materia Quinto potest intelligi .1 converti in B,
terriB forma aquae praeexistens ? Dico, secundum esse tolius, et hoc syncategore-
quod talis conversio non est possibilis matice, scilicet secundum totum, et se-
per agens naturale, sed bene per agens cundumomnes partes totius ; ethoc modo
 ;

OTT^STIO IX m
si lapis desineret esse secundum oinnem suum esse. sive categorematice, sive syn-
parleni sui. et in eodeni inslanli sibi suc- categorematice desinat esse, et in eodem
cederet in eodem loco, pula lii^num, ila instanti quo desinit esse corpus Christi

quod lignum, nec secundum totum, nec per divinam potenliara, possit succedere
secundum aliquam parlem sui priuexisle- in oodem prajcise loco in quo erat ta-

ret, secundumomnem parlem sui de

sed lis quantitas, et 8ic debet intelligi litu-

novoinciperet esse, ethoc modo dicerelur lus quaislionis. Et ista quaestio est specia-

totum syncale{?orematice converli in lo- lis, et alia ab illa (ju;i3 est posita in 4.

tum syncategoreniatice, el talis conversio disl. 10. ubi quaeretur : An panis possit
essel tantum possibilis per agens super- converti in corpus Christi,
nalurale, ut infra palebit; nullo enim mo-
do est possibilis per agens naturale, qula SGHOLIUM.
agens naturale, sive corrumpendo, sive

generando necessario praesupponil aliquld Nullam esse repugnanliam, quin species

consecrata, seu quautitas separata converti
praeexistens, scilicet materiam. Deus au-
possit in aliquid praeexistens. Probatur, quia
tem posset in instanti A annihilare lapidem
conversio est possibilis, qiiando uterque
secundum omnem sui partem, et in eo- terminus est in perlecta obedientia conver-
dem instanli posset creare lignum secun- tentis,tam quoad esse, tam quoad secundo
dum omnem sui parLem in eodem praeci- quodlibet creatum secunduin se totum et
secundum quodlibet ejus potest succedere
se loco, in quo erat lapis. Sed an possit
alteri creato in eadem praesentialitate. Non
lotum syncategoremalice converti in aliud
loquitur Doctor de conversione stricte sum-
tolum syncalegorematice praeexislens, pta, in qua aliquid remanet commune utri-
ita quod lapis totaliter desinat esse, et in que termino, ut patet ex ejus secunda rati-
eodem insianti quo desinat esse fiat h- one. De quo 4. d. 11. q. 2. ubi idipsum

gnum, praeexislens in eodem loco defini- notavi, vide ibi q. 3. multa de conversione
totali.
tive, in quo erat substantia lapidis ? Dico
quod hoc est bene possibile per dlvinam
potentiam, sed non per agens naturale, ut De priino (a) dico, quod non est
infra patebit. aliqiia specialis ratio impossibi-
Sexto potest intelligi A converti in B, litatis inquantitate soparata, quin
intelhgendo per A quantitatem molis, quae ipsa possit seque converti in quod-
praecise sit in loco palmali, et intelli- cumque, sicut posset aliud crea-
Vide in 2.
gendo per li corpus quantum, pula lapi- tum, ubi ponitur conversio totalis d. 12.
q. 1. et in
dem, an talis quantitas possit converti in esse possibilis; hoc potest ad prse- 2. d. 4.

lapidem, ita quod in eodem instanti quo sens breviter ostendi sic : Illud Conversio
talis quantilas desinat esse, succedat la- agens seque potest qucracumque est
possibilis
pis in eodem praecise loco in quo erat tcrminum in quemcumque totali- ei,qui
habet
talis quantitas, loquendo de lapide prai- ter convertere, quod in virtnte utriiinque
teriuinuni
existente, et sic diceretur quantitalem sua activa habet utrumque ter- in sua
potestate
converti in lapidem praeexistentem. Est minum seque totaliter, quantnm perfecte.
Text. 10.
ergo in proposito specialis difficuUas de ad esse et non esse, ct etiam et 22.
vide 1.
quantitale separata in Eucharislia : An quodlibet necessario concomitans et 5.
scilicet posset converli in corpus Chrisli utrumque terminum in essendo Pbvsic.
et 1. de
prajexistens, ita quod illa quantum ad Deus habet quaecumque duo creata
 404 QUODLIDET.
Gener.
Textc. 31.
a^qiie
sive
isto
potentia
modo in
activa;
Major primoexponitnr sic: Totum
sna potestate,
ergo, etc. I,
tere istud in illud,
generando ergo pari rntione,
;

agens, quod «que habet in virtute ZlunS

et
corrumpendo,
. . •
aeque
formam

aliqiiando tenetur categorematice, sua activa utrumque terminum "^3"*

et signidcat idem quod perfectum istum, et utrumque illum, et hoc "'"^®'"'®''®'
ex partibus ; aliquando syncatego- quantum ad quodlibet utriusque,
rematice, et signiQcat idem quod et quantum ad quodlibct nccessa-
quaelibet pars. In generatione sub- rio concomitans utrumque in es-
stantise secundum Philosophum 1. sendo, quae potest utrobique istum
de Gener. conversio est totius in to- terminum convertere in illum,
tum, hoc intelligitur primo modo, conversione totali, tale autem
quia tam corruptum quamgenera- agens est Deus.
tum est per se ununi, et ideo vere Secundo sic (b), eodem modo po- \
totum. In generatione vero secun- test aliquid converti in aliquid,
dum quid, qualis est in alteratione, quo modo illud potest succedere
vel augmentatione, ibi generatum isti / nunc autem, virtute divina
non est per se unum secundum potest quodcumque creatum se-
Philosophum 7. Met. c. 6. Non enim cundum totum, et quodlibet
se
fit, inquit, quale, sed quale lignum, nec ejus, succedere alteri creato; er-
quantum, sed quantum lignum, et ideo go, etc.
ibi genitum non est vere unum.
In proposito vero intelligitur
GOMMENTARIUS.
conversio totalis, sive totius
in totum, accipiendo totum syn-
categorematice, utpote, quod sic (a) De primo. Hic Doctor dicit quod non 4.
1

convertatur compositum in com- est aliqua specialis ratio impossibilitalis in

positum, ut materia in mate- quantitate separata, quin ipsa possit aeque

riam, et forma in formam. Major converii in quodcumque, sicut posset ali-

sic exposita probatur, quia agens, ud creatuin, ubi poniiur conversio totalis

quod seque habet in virtute sua esse possibilis. Et sic primo modo exponit, Totum
activa utrumque terminum con- quod fo^?iw potest capi dupliciter, scilicet PJJffjj.-^

versionis, quantum ad aliquid calegorematice pro toto resultante ex par-

partiale in eo, aeque potest unum tibus, et syncategoremalice, scilicet pro
in alterum convertere conversi- ipso toto, et pro qualibet ejus parte.

one partiali; sicut enim generans, Primo modo in generatione Substantiae,

quod habet in virtute sua activa est conversio totius in totum secundum
formam hujus corrupti et formam Philosophum, 1. de Gener. text com. 10.

hujus geniti, potest illud in illud Est (inquit) igitur generatio simplex, et

convertere conversione partiali, corruptio non congregatio et separatio, sed

quse est secundum formam, sic quoniam transmulatur hoc in tolum.
illud agens, quod aeque habet in Et ibi Commentalor : Generatio simpliciter
virtute sua formam hujus cor- est transmutatio rei, secundum totum ex
Habens
in sua
rupti, et formam hujus geniti, hoc in hoc, ut haec aqua in hunc aerem.
potestate seque potest partialiter conver- Uoc idem patet text. com. 23. Corrumpi-
 OUyESTK) X. 105

tur ergo totum categoremalice, ct in eodem converti in quodlibel ; hic vero speciahier

instanti generatur aUudtotnm calegorema- l)robat de quantitate separata, quahler

tice, quod succedit ipsi corrupto, et addit, ipsa per divinam potenLiam polest con-
quod toluni subslanliale corruiiipilur per verli in quodlibel ens, el hic h)quilur de
se, et generalur per se, quia lale toluui conversione non ahcujus in prajexislens,

esl ununi ens per se distinclum a parti- quia hocperlinel adsecundum arliculum,
bus. El lioc dicil ad dilTerenliain tolius per sed de conversione totius, quod totaliler
accidens, sive genili, sive corrupti per ac,- desinit esse in ahquid, quod de novo in-

cidens, quia lale geniluni iion est per se ceperit esse, ut supra paLuit ;
probat ergo
unum, secundum Pliilosoplium, 7. .Metaph. quomodo quantilas poLest converti in quod-
texLc.om..:]2. .\on enim /itquale, sed quale libet per divinam potentiam, et probalio

lignum, necquantum, sedquantum lignum, staL in lioc : Illud agens aeque potest

Vull dicere quod quale non est ahquod to- quamcumque formam in quemcumque tota

tum distinctum a subjecto et accidente, quia liter convertere, quod in virtule sua acti-

totum per accidens, aUud est, nisi par-

nihil va habet uLrumque terminuni aeque tota-
tes unilae, quidquid Commentator ibi dicat, Uter quantum ad esse illius lermini, el non
nam ibi vult, quod quahtas non genereLur esse, et etiam quodlibeL necessario con-
per se, sed generaLur corpus habens qua- comitans utrumque lerminum in essendo.
htalem ahquam. EL simihler forma gene- Sed Deus habel quaecumque duo creala
rabihs non generatur per se, el quoad isto modo, aeque in potesLaLe sua, sive in

hoc bene diciL, quia forma partis proprie potenlia activa.

non dicitur generari per se, ut palel in 2. (b) Secundo sic : Eodem modopotesl con- G.
Expositio
dist. 17. Si vero ComraentaLor sic intendit, verti aliquid in aliud, quomodo illud po- tituli
qusestioais.
quod in composilo naturah non sit ahqua lesl succedere isti ; palet ista, quia eo mo-
lertia entitas absoluta, quae per se primo do quo B, potest succedere ipsi A, eodem
generetur distincta a partibus, ut ipse Le- modo /1 polest converti in B, potesL au-

net 1. Phys. c. 17. in hocCommentator est lem B succedere ipsi A, vel omnibus me-
negandus. diis praemissis in exponendo titulum

Videlur ergo dicendum, quod secundum quaestionis, vel ahquibus illorum modo-
Philosophum, nec quale, nec quanlum est rum, cum eisdem mediis, si A potest

unum ens per se, quod genereLur, sed converti in B. Sed in proposito virtuLe

bene substantia composita osL unum ens divina potest quodcumque creatum, se-

per se disLincLum a suis partibus. Et lo- cundum se lotum et quodlibet ejus suc-

quendo de tolo categorematice, sive per cedere alteri crealo ; ergo quodcumque
se, sive per accidens, non- est praesenLis creatum, secundum se tolum et quodlibet
speculationis, quia per agens naturale ejus, polest convertiinquodlibet creatum.

tale totum, sive perse, sive per accidens Patet rainor, quia ex quo Deus liabet

polest converti in totum. Sed estspecialis omne creatum in poteslate sua, quantum
difficulLas de Loto syncalegorematice, an ad esse et 7ion esse ipsius, sequitur quod

tale totum per divinam potenliam possit potest facere illud, secundum se totura

converti in quodcumque totum. Et quia in succedere alleri creato ; sic intelligendo,

4. dist. 10. q. 2. probavit Doctor generali- quod in eodem instanti quo unum crea-

ler de quolibet ente, videlicet, quod quod- lum desinit esse virtute divina, aliud

libet ens per divinam potenliam possit creatum inci])il esse, et per consequens
 m QUODLIBET.

succedere illi crealo desinenli esse. Et liahet. In eodem lib. c. 20. expressiiis
sic patet quomodo virtule divina quodlibet habet idem : Omne inquit, corpus in
ens, secunduin se totum et quodlibel ejus omne corpus mutari,credibile est ;
quod-
potest converli in quodlibel ens, saltem libel autem corpus posse mutari in
disjunctive, sic intelligendo, quod acci- animam credere, absurdum est.

piendo hoc ens, puta lapidem,potest lapis Prseterea, Boetius lib. de duabus
virtute divina converti in liominem, in An- naturis,et una persona Christi,m parte,
gelum, in coelum, in qualitatem, et in qua disputat contra Eutychen, di-
Imjusmodi ;
palel, ,
quia Deus polest cit, neque corporea subslantia in in-
annihilare lapidem, el in eodem instanli corpoream mutari potest ; nec incorpo-
creare Angelum, vel coelum, vel quaUta- rece in se invicem proprias formas
tem, et sic facere Angelum succedere mutant ; soloe enim in se mutari pos-
lapidi annihilato, et sic lapis dicitur con- sunt, quce habent unius naturce subje-
verli in Angelum. ctum commune. Hsec ille.

Secundo instatur contra istam

rationem, quia cum non solum
SGHOLIUM. substantise creatae, sed quaecum-
que creata seque subsint virtuti
Ponit tria argumenta contra conclusionem
positara, et solvit clarissirae quod ait ad.
divinse, sequeretur quod si aliquod
tertiura, absolutura posse converti in relati- creatum posset Deus totaliter con-
vum, et e contra. Videtur quod iatelligen- vertere in aliud creatum, quod
dus sit de respeclu extrinsecus adveniente,
vel si de alio respectu loquatur, intelligi
hoc possit seque de quibuscumque
debet de conversione mediata, quia respe- ci'eatis, et tunc sequuntur multa,
ctus intrinsecus adveniens non est produ- quse videntur inconvenientia, puta
cibilis nisi ad productionem fundaraenti, quod substantia posset converti
ut habet Doctor 1. q. n. 15.
in accidens, et ita posset fieri et
inhserens, et absolutum posset
Contra(c) istud objicitur, primo converti in respectivum, et ita
An
corporeum sic, quia secundum hoc Deus pos- posset habere duos terminos, et
converli-
bile set aeque convertere substantiam pari ratione e converso, in utra-
sit in
incorpo- corpoream in substantiam incor- que conversione.
reum,
vel e
poream, et unam incorpoream Tertio contra istam
instatur
contra.
cap. 12.
in aliam, sicut potestconvertere rationem, quia quod agens in vir-
unam corpoream in aliam cor- tute activa habeat totaliter utrum-
poream. Consequentia patet, quia que terminum, non infertur, nisi
potentia divina ?eque habet ter- quod potest totaliter istum de-
minum utrobique, sed consequens struere, quod est creare; sed hoc
est falsum. Hoc probatur, primo creare, et illud annihilare non est
per Augustinum super Gen. 7. convertere hoc inillud; ergo, etc
Omne corpus in omne corpiis posse Ad ista. (d) Ad primum, intentio
D.
mutari non defuerunl, qui assererent; Augustini ibi est probare, quod
corpus autem aliquod converti in ani- anima in prima productione non
mam, fierique naturam incorpoream, sit producta de aliquo corpore,
nec quemquam sensisse scio, nee fides sicut ipse procedit, et primo per
 QU^STIO X. 407

viam divisionis de sin<^ulis corpo- converti in Coelum, multas babet bilis

ii Co.-luin.
ribus; et tandem summatim dc rationos impossibilitatis, puta quia
omni corpore, per illud quod alle- non liabent ista corpora princi|)ia
gatum est Corpus : convcrli in ani- transmutandi se invicem, cujus-
iverii
""^"'^ Gtc. Pruducllo auleni primaria modi sunt qualitates activae et
*" '"
non hahcl ovus
"^
miraculosum, sed talis passiv.in formaliter, vel virtualiter
uam et
jntra. (>st qualif compctit rebus productis. oppositae.
Non vult ergo negare, quin Deus Non etiam habent subjectum
posset convertore corpus in ani- receptivura transmutationis ad
mam, sed vult dicere, quod lioc invicem, non propter istas rati-
in prima rerum productione non ones solas est impossibile corpus
sit factum, vel non potuit iieri se- converti in animam, sed propter
cundum modum illius producti- aliam rationem repugnat, quae,
onis, non erat miracu-
quia illa scilicet est, quod unum est ex- Animam
converti in
losa, sed correspondens naturis tensum, aliud non et sic non ; corpus,
quo sensu
rerum productarum, hoc est de conveniunt in aliquo, quod est impossi-

intentione Augustini ibidem. manere commune in transmu- bile.

vero arguatur ex verbis Au-

Si tatione unius corporalis in aliud,
gustini, quia dicit, omne corpus quia corporale non transmutatur
posse mutari in omne corpus, sed in aliud nisi per alterationem,
,

non in animam; non est autem quse recipitur in corporali, et

primum possibile, nisi per omni- modo extenso, et ita nec ut pro-
potentiam divinam ergo nec se- ; ductum producitur nisi ut exten-
cundum per illam est possibile, sum, habens modum extensi.
et
quod est propositum. Ad aliam auctoritatem (f) quse
jssibiie
Respondeo, si aliquid est impos- est Boetii, dico quod intentio sua
">'"'
sibile, ubi concurrunt multse ra-
' est, quod non sunt convertibilia in
liciler

tiones impossibilitatis, quodcum- se invicem nisi quse liabent mate-

que aliud, ubi deficit aliqua illa- riam communem, nec hnec omnia,
rum rationum, comparatum ad sicut ait ibi, sed ea tantum, quae
illud, potest dici possibile non ab- in se facere et pati possunt. Unde Ms non
respectu liujus verbi potest
solute, sed ; dicit ibidem, quod non potest ?es naturaliler
gratia, si lapidem est impossibile in lapidem permutari ergo non ;
converli
in
videre, et animal excrecatum est loquitur de quacumque conversi- lapidem.

impossibile videre, et catulum one possibili Deo, sed de conversi-

ante nonum diem impossibile est one, quse requirit materiam com-
videre. In istis semper posterius munem, imo et ultra hoc etiam,
est possibile respectu prioris, quia qualitates activas et passivas op-
non remanet ratio illa, qune est positas, quae sufflciunt ad conver-
prsecipua respectu impossibilitatis sionem mere naturalem, quia
in priori. aliter intelligi non ])otest, quod
6. Patet discurrendo (c) per rati- aes non posset converti in lapidem,
gois
ire non ones impossibilitatis in istis exem- nisi de conversione naturali, et
aveili-
plis ad propositum, ut ignem non quacumque, sed immediata.
 40S QUODLIBET.

7. Si objicias quod sic (g) intelli- cumque potentiam activam natura

gendo dicta sua, non potest habori creata converti divinitatem
in
conclusio, quam intendit probare, (h) Ad illud do substantia et ente 8.
A<l
scilicet quod humanitas nonpossct absoluto, concedi potest conclusio Becundum.
converti in deitatem, quia secun- qu3e
*
infertur, quod
*
substantia po- '
Substan-
tia

dum prsedicta, ex praemissis suis test converti in accidens , et ens converti

potestin
, , . . ,.
non poterit prsedicta conclusio absolutum in ens respectivum, laccidens,

concludi nisi de conversione im- non tamen sequitur, quod sub-

mediata, quse posset fieri virtute stantia inha^rebit manens substan-
naturse, de tali conversione non tia, quia uterque terminus con-
fuit contradictio inter ipsum et versionis habebit proprium mo-
Eutychen. dum essendi sibi correspondentem,
Respondeo, ratio Boetii in pra.- ita quod terrainus a quo, si fuerit
missis suis non plus concludit, substantia, habuit modum per se
quam quod dictum est supra, sci- essendi ; terminus autem ad quem
licet quod natura humana non istius conversionis, si fuerit acci-
potest converti in divinitatem tali dens, habebit proprium modum
conversione, quse requirit subje- sibi correspondentem, scilicet <'*«<^ ^bsoiutum
ctum commune, et principia agen- in alio ; non ergo substantia exi- converti-
bile
di et patiendi mutuo inconversis; stit in alio, sed substantiae per se in
relativum
sed ut habeatur conclusio quam enti, tanquam termino a quo, suc- et e
contra.
quod per nullam
intendit, scilicet ccdit ens in alio tanquam terminus
potentiam potest humanitas con- ad quem.
verti in divinitatem, oportet adde- Consimiliter de ente absoluto
re istam propositionem Divinitas : et respectivo. Ad tertium (i), dici
noiv minus excedit activam potenliam potest, quod non improbat conver-
quamcumque causativam in ratione ter- sionem totalem quantitatis, nec
mini, quam unum ens nalurale excedit etiam in aliquid prseexistens, sed
quamcumque potenliam no.turalem, com- si aliquid improbat, improbat ge-

paratum ad aliud ens naturale. Patet neraliter conversionem totalem,

Divinitas hsBC propositio, quiacum divinitas quse tamen in ista qusestione sup-

^"Jotes^ sit infinita et incausabilis, nullo ponenda videtur, et illa supposita,

causari?
jj^q^jq potcst csse torminus poten- difficilia declaranda essent.
tise causativffi ;
quodcumque autem
creatum potest esse terminus po- COMMENTARIUS.
tentise causativse, et hoc non tan-
tum absolute, sed comparatum ad
quodcumque aliud ens creatum, (c) Contra istud objicitur. Ilic Doctor

tanquam succedens illi tunc flat ; contra hanc conclusionem, scilicel quod-

argumentum Boetii per locum a libet ens, secundum se totum syncategore-

majori: Si per totam potentiam malice potest converli in quodlibet, inslat

creatam non potest aes immediate Iribus mediis.

mutari in lapidem, ergo magis Primo, quia tunc Deus possel converle-

vel seque non potest per quam- re substantiani corpoream in spiritum ;

 OU^STIO X. 409

palel, quia lam spirilus quain corpus, ex opposilo, puta, quod immediate succe-
quoad lotuni ejus esse el non esse, sunl dat corpori corrumpendo, sicut dicimus
in potestale divina, el per consequens quod ignis fit de ligno tanquam ex oppo-
polest anniliilare .corpus, et in eodem in- silo, qnia in eodem instanli quo lignum
slanti creare spiritum succedenlem corpo- consumilur, generalur ignis, quia in eo-
ri annihilato, el per consequens posset dem instanti quo forma ligni desinit esse

corpus converti in spirilum, quod est in materia ligni, forma ignis incipit ibi

contra Augustinum et Boeliuni. esse. Si ergo anima fieret de aliquo cor-

(d) Ad ista. Kespondet Doctor primo pore tanquam ex opposilo, tunc in illo

exponendo lilteram Augustini, etc. inslanti quo anima crearetur in aliqua ma-
Nola pro intelligentia imjus lilteraequod leria, forma corporis desineret esse, quod
quando dicit quod in prima rerum pro- tamen cst falsuin, quia ipsa anima prae-
duclione non est opus miraculosum, de- supponit formam corporis organizati. Non
bet sic inlelligi, quod quamvis prima posset ergo anima immediale succedere
produclio rei, pula animae, sit immediale alicui corpori, secundum totum suum esse.

a solo Deo, non tamen proprie dicitur nisi illud corpus tolaliter desineret esse,
opus miraculosum, quia illud opus quod et per consequens productio priina ipsius
communiter recipit primum esse rei, non animae, esset simpliciter miraculosa. Non
dicitur miraculosum, ul etiam palet de vult ergo negare Auguslinus, quia Deus
anima intellecliva, quae quamvis imme- posset convertere corpus in animam, sci-
diale sit a solo Deo, non lainen dicilur licet anniliilando tale corpus, et in eodem
miraculose creari. Sed illud proprie dici- instanli creando animam, sed vult dicere
tur esse miraculosum, quod prdesupponit quod hoc in prima rerum productione non
esse rei, in quo iinmediate recipiatur, quod sit factum ;
patet, qui in eodem instanli
tamen a nulla natura creata, nec mediate quo aniina Adae fuit creala, de qua loqui- Super
Gen. 7.
nec immediate potest esse. Et hoc modo lur ibi specialiler Augustinus, non fuit cap. 4.

charitas, et alii habitus infusi, dicuntur creata de aliquo corpore, sic, quod in
abitus
JSi SUDt
proprie opera miraculosa, quia nec a na- eodem instanli quo fuil creala, aiiquod
ipera lura habenle illos, nec ab aUqua causa corpus fuit annihiiatum, cui immediate
aculosa.
secunda ponuntur in esse tali naturae. succederet, et hoc quoad intellectum
Dicit ergo Doctor quod productio pri- Auguslini.
maria non est opus miraculosum, sed est (e) Patet disrurrendo per rationes im-
lahs qualis competit rebus productis. impossibilitatis, in istis exemplis ad pro-
Secundo nota, quod cum dicit quod positum, etc.
anima in prima productione non est pro- Nola cum dicil in littera ista, quod ideo
9.
ducta de aliquo corpore, ly de aliquo cor- ignis non potest converti in coelum, nec e
Nota.
pore non notat causam materialem intrin- contra, quia coelum non habet principia
secam, sicul dicimus, quod substantia lit transmutandi, scilicet qualitates activas vel
de substanlia, sed magis notat oppositum, passivas. Hoc debet sane iiitelligi, quia
sicut dicimus, quod ignis fit ex ligno, secundum Doctorem principium transmu-
tanquam ex opposito, el quomodo hoc, landi subslantiain, puta principium cor-
lomodo exposui super primo,
inima
dist. 2. parte secun- rumpendi vel generandi substantiam, non
sit de da, q. ullima. Sic in proposito, quod ani- est aliqua quaUtas acliva, sed tantuin sub-
liiquo
•rpore. ma non fit de aUquo corpore tanquam stantia, ut subtUiler probat in 4. dist. 13.
410 QUODLIBET.

el hoc modo ccelum habet principium lum habeat materiam ejusdem ratlonis,

transmulandi ;
palet, quia Sol secundum cum maleria islorum inferiorum, ut patel
substantiam suam causat aliam el aliam a Doclore in 2. disl- 14. et per consequens
formam substaiitialem, non tanlum rm- quanlum est de se posset passive trans-

mero differentem, sed etiam specie, se- mutari, quia tamen nullam qualilatem
cundum quod approximatur alii et alii aclivam vel passivam liabet, ideo nuUo
materiae. Sed qualitates activae et pas- modo potest transmulari ab agente natu-
sivai sunt principium transmutandi, rali ;
potest tamen active transmutare
quoad disposiliones prsevias generali- materiam istorum inferiorum ab una for-

oni et corruptioni, nam caliditas in igne ma ad aliam formam, quia etsi non ha-
principium disponendi lignum formaliter, habet i
est frigi- beat qualitales activas
dum, ita quod corrumpit frigiditatem tamen virtualiter, hoc sufficit, et si esset

in ligno, et inducit caliditatem, et tan- transmutabile passive ab agente naturali,

dem forma ligni corrumpitur et indu- esset tamen susceptivum qualilatum cor-
citur in materia ligni forma substantialis porahum. i
ignis, et sic frigiditas in ligno dicitur qua- Nota secundo, quod dicit de qualitali- lo.

litas passiva, pro quanto lignum frigidum bus activis et passivis formahter, vel vir- dedamio
palitur a calido, et vincitur ab eo ; si vero tualiter. Qualitates aclivae et passivse for- ^cf/^^rS*

calidum p^^»'"
calidum vincalur a frigido, tunc maliter sunt illse, quse mutuo formaliter se «'-
' ' varum.
haberet rationem passivi, el frigidum ra- expellunt, sicnt caliditas et frigiditas. Et

tionera activi. Vult ergo Doctor quod illa nota quod caliditas in igne,dicitur qualitas
quae sunt ad invicem transmutabilia via activa pro quanto est ratio formalis cau-
naturali, non tantum habeant principia sandi caiiditatem in ligno frigido, ita i

activa et passiva, scilicet principium acti- quod caliditas formaliter causata opponilur
vum generandi subslantiam, et passivum frigiditati ligni, et ipsam expellit tantum
quo substantia nata est corrumpi. Sicut formaUter, et non active. Et hoc modo ca-
ignis habet principium generandi formam liditas in igne posset dici virtuahter op-

subslantialem ignis in materia ligni, et poni frigidilali ligni, quia est ratio pro-
lignum habet principium passivum, se- ducendi in ligno caliditatem, quae forma-

cundum quod forma ligni nata est cor- liler opponitur iUi frigiditati, quia ahquid
rumpi, sed etiam requiritur quod talia opponi virtuaUter alteri est habere in vir-

Iransmulabilia ad invicem, sciUcet secun- tule sua effeclum, qui formaUter opponi- I
dum eorum esse substantiale, quod sunt tur illi alleri, ul supra patuit in primo,
transmutabilia ad invicem, secundum dist. 2. part. \. q. 1. et in 4. dist. 49. q. 12.

quaUtates activas et passivas, quse sunt Hoc idem dico de frigiditate, puta in ter-
disposiliones praeviae, quia nuUum agens ra, si esset fortior caUditate, puta aeris,

naturale immedlate agil in passum, nisi tamen frigiditas in ligno, et caliditas

prius disponendo ipsum, secundum qua- in igne dicuntur esse qualilates oppositae

litates aclivas, quibus idipsum disponit, formaliler, quia una ex sua ratione nala
nec aliquod passum potesl immediate est opponi formaliter alleri, et e contra;

transmutari, secundum formam substan- et sic possunt dici qualitates opposilae for-

tialem ab aliquo agente naturali, nisi prius maliler, scilicet formaliter et virtualiter

disponatur, et recipiat qualitates conve- modo praeexposito. Sed caliditas in igne,

nienles formai generandi. Licet ergo cae- lantum opponitur virtualiter humiditati li-
 )

OU^STIO X. 411

gni, si tamen illa calidilas sil ralio for- esse, et forma aeris iinmediate inducitur
raalis producendi siccilaleui formaliler in materia ignis, quae forma aeris imme-
opposilam huniidilali, quia videlur conli- dlale succedit formae ignis. Similiter aer
nere virlualiler elYectutn formaliter oppo- dicitur converti in ignem, pro quanto for-
situm humiditati. ma aeris desinit esse, et in materia illius

ij_
Nola etiam, cura dicit quod coelum et in eodem instanli quo forma aeris desinit

ignis non habet ohjectum respectum trans- esse, inducitur forina ignis; talia ergo ha-

mutaiionis ad invicem, si intelHgit, quod benlia raateriam communem sunt virlute

ccelum non habet materiam receptivam naturali ad invicem convertibilia, loquen-

formoe ignis, quanlum esl ex parle illius do semper de conversione totius in to-

maleriae, hoc non videtui', quia materia tutn, accipiendo totum tantum cate-
cuili esl ejusdem ralionis cum maleria goremalice, et non syncategorematice. Si
ignis, ut supra dixi. Si vero inlelhgit quod lolus ignis syncategoremalice convertere
materia coeli non potest transmutari ab tur in aerem, sic quod etiam maleria ignis

igne, quia ignis non posset abjicere for- desineret esse, tunc ignis et aer non di-

mam coeli a tali materia, hoc verum est, cerentur communicari in materia commu-
quia ex quo forma coeli a solo Deo est im- ni, tunc enim ignis et aer communicant in
mediale creata ab ipso, etiam solo polest materia communi, pro quanto materia
immediale corrumpi, ut palei a Doctore ignis recipil formam aeris, et materia ae-

lomodo in 2. distinct. 14. Ex his palet quomodo ris recipit formam ignis. Et addit quod
a p^os^it corpus non potest converli in animam. etiam non omnia qua; habent materiam
jnverti
Tum, quia anima non est nata pati ab ali- communem, sunt ad invicem convertibi-
limam.
q^Q corpore, secundum aliquas qualitates lia, loquendo de conversione immedi-
passivas corporales tantutn [ sed bene na- ala, qusetanlum fil per unam transniutali-

ta esl pati, secundum qualitates spiritu- onem, et hoc virtute agenlis nalurahs ;

ales, el recipi a corpore, sallem ut causa patet, quialicet aes et lignuin habeant ma-
parliahs specietn intelligibilem, et aclum teriam communem, non tamen ab agenle
intelligendi, ut patet in primo dist. 3. q. 7. naturali potest aes immediate converti in

imo et Angelus natus est sic pati, de quo lignum, ita quod in eodem instanti quo
minus videtur, ut patet a Doctore in se- forma aeris desinit esse, immediate indu-
cundo, d. 3. q. 10. et d. 9 et in 4. d. 45. calur ab agenle naturali forma ligni in

ut patet.Tum eliam,quia anima non habet materia aeris, licet forte possit converti me-
aliquam materlam, el non propler istas diate, scilicet per multas transmutationes,
duas rationes, corpus non potest converti puta, quia aes primo Iransmutelur in ter-

in animam, nec e conlra, quia omne agens ram, elterrain lignum, etc.

nalurale, a^it tantum in corpus, et per Et nota quod illa sunt ad invicem im-
consequens agit in extensum ; anima au- mediate convertibiha ab agente naturali,
lem est omnino inextensibilis. quae habent qualitates activas et passivas.

12.
(f) Ad aliam ralionem. Doctor solvendo Sicut ignis immediate potest converti in
auctoritatem Boelii, dicit quod loquilur aerem, quia ignis est calidus et siccus,
tantum de conversione eorum ad iiivicem, aer vero calidus et humidus.
quse habent materiam communem, et sic (q) Si objicias quod sic, intolligendo di-
soluiio
au(;t<"aiit»s
ignis virtule nalurali, dicilur converti in cta sua, etc. et sic Boelius per hoc non
aerem, pro quanto forma ignis desinit probat quod intendit probare conlra Euly-
 ;;

412 QUODLIBET.

chen, scilicet quod liumanitas non potesl mullo magis scquitur quod etiam virtute
converti in Deilatem, quia apud Eutychen divina, Immanitas non polest, nec imme-
non sequerelur hunianilas, quia noncom- diate, nec mediate converli in Deitatem,
munical cum Deilate in maleria commu- ita quod Deitas succedat ipsi humanilati
ni, nec in qualilalibus aclivis e( passivis cum sit omnino incausabilis, et omne quod
ergo non potest converli in Deitalem, quia alteri succedit, sive niediate, sive imme-
nec hoc modo corpus communicat cum diate est causabile ; et sic patel intenlio
anima, et tamen corpus virtule divina po- Boetii.
test immediate converti in animam, ut Secundo principaliter*arguit conlraillam 14.
num. 4.
supra patuit. ralionem, quia tunc videtur sequi quod
Respoasio,
Respondet specialiter Doctor quod ratio Deus possel immediate convertere sub-
Boetii in prsemissis suis non plus conclu- stantiam in accidens, cum ulrumque sub-
dit,quam quod dictum est supra, scilicet sit virluti divinae, lam quoad esse quam
quod natura humana non potesl converli quoad non esse, et sic, si subsfanlia con-
in Deitatem taU conversione, quse requirit verlerelur in accidens, ipsa posset fieri

subjectum commune, et principia agendi inhserens, sicut et accidens. Et similiter fl

et paliendi mutuo in conversis. Si tamen posset convertere absolutum in respecti-
ex dictis Boetii volumus concludere esse vum propter causam superius diclam, et
simpliciter impossibile humanitalem posse ita absolutum posset habere duos termi-
converti in Deilatem, etiam per divinam nos, et sic absolulum esset respectivum.
potentiam poterit concludi per argu- (h) Ad illud. Et palet responsio ex su-
Quid sit

mentum a majori, et hoc pra^supponen- pradictis, quia substantiam converti in ac- converti
substaa-
do aliqua. cidens, et substantiam desinere esse, et ac- tiam
in
Nota. Primo, quod divinitas non minus excedit cidens immediate causari succedens ipsi accidens.

activam potentiam, etiam increatam in ra- substantise desinenti esse ; sed si substan-
tione termini, scihcet producibihs, quam tia sic converteretur in accidens, ila quod
unum ens nalurale excedit quamcumque substantia sit realiter accidens, et non
polentiam naturalem comparatam ad aliud desineret esse 'formahter el reahter acci-
ens naturale, puta comparando ses ad li- dens, lunc substantia esset formaliter in-
gnum, sic quod ulrumque comparetur ad haerens, sed casus est impossibilis, sicut

potentiam aclivam naturalem, ita quod De- quod homo convertatur in asinum, sic

itas non minus excedit potentiam aclivam quod maneat homo, el sit formaUter et

increatam in ratione producibiHs, compa- quidditative asinus, sed bene homo potest
rando illam ad aliud ens, puta ad liumani- converti in asinum, sic quod asinus po-
tatem, quam ses in ralione causabiUs ex- test immediate succedere homini desi-
cedat totam potentiam activam creatam, nenli esse. Per idem patet ad iUud de
ut comparatur ad ahud ens, puta ad h- absolulo et respeclivo ;
potest enim Deus
gnum. Sequitur ergo, si totanatura creata convertere lapidem in simiUludinem, quia
non potest immediate convertere lignum in eodem inslanli quo annihilat lapidem,
in ses, scilicet corrumpendo Ugnum, et in potest immediate creare duo alba, inter

materia ligni immediate inducere formam quae oritur similitudo,et sic talis similitudo
aeris, quae tamen sunt causabilia et cor- in eodem instanti quo lapis desineret
ruptibilia virtute creata, et etiam ad invi- esse, succederet lapidi desinentiesse.

cem converlibilia, Ucet non immediate Tertio principaliter instat * contra illam num. 4.
 0Ui«STIO X. 413

rationein, quia quod agens in virlule acti- De secundo principali (k) conce- 9.

va, etc. ditur coininuniter, quod non est

(i) Ad terlium. Ilespondel Doctor quod aliqua ratio specialis iinpossibili-
lia)c ratio non improbat specialiler con- tatis istam conversioncin in
ad
versionein tolalem quantilalis in alicjuid pr.iBexistentia termini ad quon,
de novo sibi succedens, nec in aliquod quiar iii Eucliaristia ponitur panis
prd3existens, sed si aliquid iinprobat, iin- converti in corpus Ghristi pr?e-
probat generaliter conversionem totalem, existcns. TIujus autom crediti pos-
quod aliquod toLum syncategore-
scilicet sibilitas declaratur uno inodo sic :

matice non possit converti in aliud. Sed Deus quia non agit ut instrumen- ^gidius

hoc in praesenli qmeslione supponitur tan- tum,

...
cum sit priinum agens, ideo
. ,
de Roma
in
, Theorema-
quam
.

Deus quod Deus potest ,

non per motum,

,

veruin, scilicet potest agere et nbus

otest
jvertere aliquod tolum syncategorematice conver- sic sequitur, quod potest formam ^Y.*""'
pidein
in tere in aliud, puta lapidem m Angelum, destructam eamdem reducere, et
uhiiaii- annihilando scilicet ipsum lapidem, etcre- lioc in eadein materia, nam ideo
pidem. ^ndo Angelum succedentem lapidi anni- prohibetur forma eadem redire
hilato ; hoc probatur in guarto, dist. 10. actione alicujus agentis creati,
Licel ergo generaUter concedatur quod quia illud agens agit per motum,
Deus possit converlere totaliter aliquid in qui cum sit successivus, non po-
aliud, est tamen specialis difficultas an test idem redire.
possit convertere ipsum in aliquod sibi Ulterius, Deus respicit mate-
succedens, vel in aliquod praeexistens, et riam ut est quid, et ut sic, est in-
sic ex supradictis patet primus articulus. distincta ; quamcumque ergo for-
mam potest ponere in hac mate-
ria, eamdem potest ponere in
SGHOLIUM.
quacumque materia. Ex istis duo-
bus declaratis arguitur, quia Deus
potest formam destructam eam-
Quoad secundum articulum, supposlto se-
cundum fidem, quod non repugnet ex parte
dem reducere in suam materiam
terinini praeexistentis fieri conversionem, ex priino, et per consequens ex
^gidlus in hujus possibilitatis declaratione secundo potest illam formam in
aittotum converti in totum per hoc, quod
quaincumque materiam reducere,
materia termini a qno, informetur lorma
termini ad qaein, et identitas formie infert et pari ratione formam manentem
identitatem materije, et hic convertitur in materia propria, potest eam-
lotum in totuiii, materia in materiam, et
dcm in quamcumque materiam
Ibrma in formam. Refutatur quod ait, mate-
riam hanc ^fieri illam eo quod inforinatur inducere; sed ad identitatem for-
forma illius, 1. ex Arist. 2. Si de materia mae in numero sequitur quod ea-
panis educeretur forma corporis Ghristi, dem sit materia; ergo Deus
non ideo haic materia est ista, vel converte-
retur in illam. Tertio, materia eadem esse
potest facere quod qugecumque
sub oppositis formis ergo sicut non est
; materia materia, sicut
flat hsec
diversa ad diversitatem formarum, nec erit potest facere quod fiat sub hac
eadein ex identitate formae, et ratio est, quia
forma est quid posterius, ad cujus variati-
forma potest ergo Deus facere,
;

onem vel unitatem, non sequitur variatio quod forina corporis Christi pona-
vel unitas prioris. tur in materia panis, sicut potest
 ;

414 QUODLIBET
facere quod materia panis fiat siib tena, et species et movens, et niea,
hac forma, et sic ista materia con- ratione antem universali, eadem.
vertitur in materiam illius cor- etiam sit eadem (m) numero Si de
Si
poris, et forma in formam, et to- materia A, et materia B, ergo cum maleriapanis
tum in totum. forma A non possit educi de ma- ^^f^rma"'
Assumpta multain ista deducti- teria A, quia materia A iam actu corporis
one declarantur diffiisc, sed decla- habct illam formam, pari ratione non ideo '
ha;c
rationes illse causa brevitatis pos- non poterit educi de materia B. maieria
sunt omitti, imo istam deducti-
Tj.li- . ^i-.- fierel illa,
.
Intelligatur per /1, corpus Christi, vei conver-
lcrctijr
onem breviando, vis ejus in hoc et per B, panis si de materia in iiiam.
;

^^' ^'
videtur stare: Gompositum A con- panis educatur forma corporis
verti compositum B
totaliter in Christi, non propter hoc materia
est potentiale, A informari forma panis fiet materia corporis, sive
ipsius B hoc autem est possibile
;
;
convertetur in eam, quia materia
ergo, etc. Prima probatur, quod quadam prioritate est prior for-
potentiale ipsius A informari for- ma, sccundum Augustinum 12.
ma ipsius D, est istud potenti- Confess. c. 16. esse utiquc aliquid
ale fleri illud, quia identitas for- non formatnm potest formari .

mse concluditidentitatem mate- quod autem non est, non potest

riss, et ita convertitur A in B, non sic ergo est prior materia, qnam
solum forma in formam, sed ma- illud, quod ex ea flt, et in 1. 13. c.

teria in materiam, et e contra. 18. Cum aliud sit Cceli et terrce materies,
Probatio quia potenti-
secundse, aliud Cosli el terrce species. Materiam
ale ipsius A, et potentiale ipsius B cjuidem de ni/iilo omnino ; mundi autem
est quid indistinctum, et sic in hoc spcciem de informi materia, simul tamen
et in illud potest eadem forma utrumque fecisti ; et secundum illud
induci ab agente respiciente illud 1. Metaph. in fundamento naturae
potentiale, ut est quid. non est aliquid distinctum, etc.
Isto modo breviando istam de- Et per rationem (n), quia ipsa
ductionem, non videtur necessa- materia est eadem sub oppositis
rium esse ad propositum, illud formis, forma autem non potest
quod ibi tangitur de reditione sine ipsa manere nunc autem ad ;

formae destructse. variationem posterioris non sequi-

10. Contra istud (1), materia tota, ut tnr varintio prioris non ergo, si ;

est quid, sub qua ratione Deus at- hgec forma recipiatur in aliqua
tingit in agendo, aut intelligitur alia materia, sequeretur quod illa
esse eadem identitate numerali, fleret ista, nam ibi non est nisi
aut tantummodo eadem, quiaejus- inductio formse in matcriam, qu?e
dem rationis : Si primo modo, prius eam non habuit; materia
hoc videtur falsum, et contra autem transiens a privatione ad
Text. 27.
Aristotelem 12. Metaph. c. 2. ho- formam, non propter hoc flt ma-
rum, inquit, quce sunt in eadem specie teria, quse ipsa prius non fuit.
diversa, supple sunt principia, non spe- Si autem intelligatur secundo
cie, sed quia singularium aliud tua ma- modo, quod quaecumque materia
 OUiBSTIO X. 415

iit 7»/(/, eadem.hoc est ejusdein

est ut simpliciler prior omni forma, quia
rationis, ex lioc non seqilitur (luud malcM-ia dislinguilur per aliani el aliani

Ibrma, quae est ista materia, pos- formam, quia per aliam el aliam for-

set eadem nume!'o simul inesse main ponilur aha et alia materia, el

illi, sed tantummodo quod aliqua ullra maleria ut qidd accepta est simplici-
ejusdem rationis cum ea lioc au- ; ter indilferens ad omnem formam ; et sic

tem non sufflcit ad habendum in- indilTerenler potest recipere quamcum- 16.
Probatio
tentum. que formam, et per consequens agens
recipiens materiam ut quid, potest indu-
Docioris
COMMENTAIUUS. cere in eam quamcumque formam.
Islis prassupposiLis, probat ^gidius
(k) De secundo principali, qui est, an quod Deus potest converlere qualiLatem
sit possibile quod quanlilas separala pos- separatam in corpus Chrisli prajexistens,

sit converli in aliquid prasexislens, ut in nain ex primo praesupposito Deus potest

corpus Chrisli aclu prajexisLens. Hic Do- formam desLructam eaindem reducere in
ctor adducil primam opinionem i^gidii de suam materiam. Et ex secundo praisup-
Roma in Theorematibus suis, Theoremate posiLo polest illam formam in quaincum-
primo, qui concordal cum Doctore quoad que maleriam inducere, cum omnem
conclusionem, videlicet, quod esl possibile materiam respiciat, ut quid. El pari rati-

quanlitatem separatam converli in corpus one formam manentem in maleria proprie

Clirisli pra^existens, modo sed discordal in polesl eamdem in quamcumque male-

probandi eaindem conclusionem, quem riam inducere. Sed ad idenlitalera forrase
modum Doctor iraprobat. Adducit ergo in numero sequitur quod eadem sit ma-
primo probalionem ipsius .'Egidii, et teria, ergo Deus potest facere, quod quse-
praesupponit duo : Primo, quod Deus non cumque materia fiat haec materia, sicut
agit per motum, cum sit simpliciter pri- potest facere quod fiat sub humana for-
mum agens, et per consequens potest ma; potest ergo Deus facere, quod forma
eamdem formam dislinclam reducere in corporis Christi ponaLur in materia panis,

eadem materia, in qua prius fuil, nam sicut potesl facere, quod materia panis Nota.

ideo prohibetur eadem forma redire acti- fiat sub humana forma, el sic illa ma-
one alicujus agenlis creali, quia agens teria converlilur in raateriam iliius cor-
creatum agit per molum, qui motus cum poris, et forma in formam, et totum in

sit successivus non potest idem numero totum. Et vis hujus rationis in hoc vi-

redire. Vult ergo quod forma acquisila deLiir stare composilum, puta A con-
per motum, si est deslructa, non polest verli totaliter in composituin, puta D, est
eadem numero redire, nisi et idem molus potentiale A informari forma ipsius /?,

numero, per quem prius fuit acquisila, hoc aulem est potentiale; ergo prima
possil redire. Sed hoc est impossibile probatur, sciliceL quod si potentiale, puta

secundum iEgidium. Secundum esl, quod materia lapidis informeLur forma ligni,

Deus respicit maleriam, ul esl quid, et tunc tale poLentiale fiL illud, puLa tit

ul sic est indisLincta, nam materia ut, forma ligni ;

patet, quia idenlitas formas
quid accepla secundum hanc opinionem numeraUs concludit identitatem malericTe,

consideratur proscise, ut esl omnino in- ita quod maleria, ut sub tali forma dicitur
dislincta, et per consequens consideratur praecise eadem numero identitale nume-
 416 QUODLIBET.

rali talis formne. Et ita convertitur A in 5, cie divema sunt principia non spede^ sed
non solum forma in formam, sed materia quia singularium aliud materia tua, et

in materiam, et e contra, sciiicet B con- species, scHicet forma, et movens, scilicet

verlitur in /l,nam si materia lapidis actu efficiens, et mea materia, ratione autem
fiat sub forma ligni, lunc est eadem nu- vniversali eadem. Et sic palet quomodo
mero identitate illius formae, et sic mate- materia lYancisci est alia numero a mate-

ria, quae desinit esse sub forma lapidis, ria Joannis, similiter et forma Franciscl

dicitur converti in maleriam ligni, pro est alia numero a forma Joannis, si dica-
quanto fit sub forma ligni, et habel prae- tur quod illa divisio materiae numeralis
cise eamdem identilalem numernlem, est praecise per aliam et aliam formam.
quam el forma ligni habet, et per conse- Contra hoc sic arguit, quia materia est
quens forma lapidis convertitur in for- prior forma, ergo in illo priori alia est

mam ligni, et sic totum in totum ; et sic materia Francisci, et alia est materia Joan-
patel hoc quomodo
primum, scilicet nis, ut magis et clarius infra patebit.

composilum idem numero potest converti (m) Si etiam sit eadem. Secundo subtili-

in aliud composilum. Probatio secundae, ter probat, quod si maleria, pula ligni, et
quomodo scilicet Deus potest convertere materia, puta lapidis, et hujusmodi,
panem in corpus Chrisli, quia maleria ut quid acceptae essent idem numero,
panis, et materia corporis Christi conside- tunc forma ligni non posset educi, quia
ratae ut quid, sunt simpliciter quid indi- eam actu habet. Quod enim educilur
stinctum. Et sic tam in materia panis. de polentia alicujus actu non est, nec
quam in materia corporis Christi potest polest esse in illo, nec etiam sic forma
eadem forma induci ab agente respicien- lapidis posset educi de maleria hgni,
le eamdem materiam ut quid, et sic Deus pgtet, quia ex quo eadem materia ligni,

potest formam corporis Chrisli inducere ^t eadem materia lapidis sunt eadem nu-
in maleriam panis, et sic corpus Christi ^^^q^ sequitur quod materia ligni actu
fiet panis, et similiter formam panis potest iiaberet illam, supple materiam lapidis,
inducere in materiara corporis Christi, et quod est impossibile. 18.

sic panis fit corpus Christi, ut convertitur Tertio probat, quod etiamsi de maleria
in illud. Et simililer dico de quantitate panis educeretur forma corporis Christi,
separata, quia Deus potest illam inducere non propter hoc de mate)'ia] panis fieret

in materiam corporis Christi. materia corporis Christi, nec per conse-

(l) Conlra istud. Hic Doctor improbat quens materia panis converleretur in ma-
17.
Scotus positionem illam, et dicit quod omnes teriam corporis Christi, ut iste ^gidius
improbat
opinionem materiae, puta materia Francisci, Joannis,
... inlendit, quod quod
scihcet sic intendit,

°
ideo materia panis converteretur in ma-
*
Benedicti, et liujusmodi, ut quid, vel sunt
leriam corporis Christi, quia si forma cor-
praecise unum numero, aut sunt ejusdem
poris Christi educeretur de materia panis,
rationis, pula quia conveniunt in materia
ila quod reciperetur in maleria panis, tunc
communi, sed numero dislincte. Si primo cum
materia panis esset eadem numero
modo, instat multipliciter probando quod materia corporis Chrisli, quam identita-
tales materiae ut quid^ non sunt idem tem numeralem haberet praecise per for-
numero. Et primo, quia est contra Philo- mam corporis Christi inductam in male-
sopiium 12. Met. cap. 2. text. com. 27. qui riam panis; et propter talem identitatem
sic dicit : Eorum quae sunt in eadem spe- numeralem dicit materiam panis converti
 OUiESTIOX. 417

in maleriam corporis Clirisli. Sed Doct,()r sive quod non habetesseformabilenon po-
probat quod oliamsi forma corporis Cliri- lest formari, hoc idem palet, lilj. 13. c. 18.

sli educeretur de materia panis, quod non Cum aliml, inquit, sit coeli et terrx mate-
propler hoc,modo materia panis csset ries, aliud cndi el terrae species, id est,

idem numero cum maloria corporis Chri- forma, materia quidem de nihilo omnino,
sli. Et ralio Docloris slat in hoc, quia ex supple creata est, mundi autem speciem
quo maleria panis est prior forma corporis de informi materia, simul tamem utrum-
Christi, in illo priori habet propriam uni- que fccisti. Ihcc ille. Ex quo palet quod
latem numeralem; et simiUter maleria cor- si forma mundi est facta do maleria in-
poris Chrisli esl prior tam forma corporis formabiU, quod materia illa saltem prius
Christi quam forma panis, et In illo priori nalura fuit illa forma. El secundum illud

habet propriam unilalem numeralem, et primiMet.lexl.com. 17. in anliqua Irans-

sic maleria panis, et maleria corporis latione : In fundaynento naturae non est

Chrisli, ul sunt priores forma, tam corpo- aliquid distinctum, quod debet inlelligi de
ris Christi quam panis, sunt numero ab dislinctione, quse est per formam, ut satis

invicem distincta, ergo maleria panis per patet in 2. dist. 12. q. 1.

hoc quod recipit formam corporis Christi, (n) /^l per rationem. Probalur eliam 19.

non fit materia corporis Christi, cum nec per rationem, quia illa materia, puta ma-
materia panis, nec materia corporis Chri- teria ligni est eadem suboppositis formis,
sli habel suam propriam unitatem a lali quia eadem materia, quai actu esl sub
forma; nec similiter si in materia corpo- foi-ma ligni, manens eadem potest fieri

ris Christi inducerelur forma panis, non sub forma ignis, prius corrupta forma li-

propter hoc materia corporis Christi fieret gni. Cum ergo materia possit manere sine
materia panis, quia materia corporis Chri- forma, et forma non possit manere sine
sli, et materia panis non habent propri- materia, sequitur quod materia sit prior
am unilatem numeralem ab unilale nume- forma, nunc autem ad variationem poste-
rali formae panis, cum materia sit prior rioris non sequitur varialio prioris. Non
forma; et sic in illo priori sicut habet ergo hsc forma reciperelur in aliqua
si

propriam enlitalem numeraiem et realem, maleria, sequeretur quod illa materia fieret

et realiter dislinclam a forma, ut probat illa, nam ibi non est nisi induclio formae

Doclor m 2. d. 12. qusest. 1. ita habet in materiam, qua^ maleria prius eam non
propriam unitatem. Sicut ergo maleria habuit; materia autem transiens a privati-
non habet propriam enlitalem a forma, one alicujus formoe ad illam formam, non
cum sit posterior, ita nec propriam uni- propter hoc lahs materia fit illa materia,
tatem. Quod autem materia sit prior for- quaj praefuit suirforma ad quam transit.

ma, probat aucloritale et ratione. Unde Si inlelligatur secundo modo, scilicet

Augustinus 12. Confess. cap. 16. Esse uti- quod quKcumque materia ut quid, est
que aliquid non fornuitum potesl formari, eadem,'[hoc est ejusdem rationis, patet
aut quod non est non potest. Vult dicere. quod non sequitur quod forma qmc est
quod esse materiaj non aclu non habons iii illa materia, puta forma panis qua3 est
formam polest informari lali forma, et in materia panis posset eadem numero
per consequens erit prius forma, quia sinml inesse alii maleriae, sed tanlummo-
omne formabile aliqua forma est prius ea; do ut aliqua forma ejusdem ralioiiis oum
et quod non habet esse non formalum, ea, puta aliqua forma panis possit ines-
Tom. XXV. ^7
 418 QUODLIBET.

se alii materi;c, sed hoc non sufficit ad novitas, ncc in ipso ^«c, nec in
habendum inlenlum secundum yEgidium, aliqiio posteriori.
qui ex hoc vult quod tolum dicitur con- De istis tribus intellectibus pcr
'
i>«"«
potest
verti in lotuni, pula A in /i, quia cum po- ordinem est videndum. Primus non (le&tructum
idem
lenliale A sit sub torma /i, lunc maleria A habet aliquam dirHcnltatem magis numero
reparare.
litmateria D, e\ per consequens forma /1 de termino praeexistente, hoc est,
fit forma n, et sic A fit B, etc. quod aliquando praefuit, quam de
non prseexistente, nisi istam, si
Deus potest destructum idem nu-
SGHOLIUM. mero reparare, quod conceditur
ab omnibus Catholicis, nec mi-
rum, quia non est ibi contradictio.
Explicat tripliciter aliquid in pr;Teexistens Text. 7. et
quod
De alio autem intellectu prse- inde.
converti posse. Primo in 'id fuit, iiunc

tamen non est; et hoc esse possibile patet, existentise,quod scilicet in eodem
1
^/"p^.
Cnnsti
esse manet, est amplior difficultas, pr^exi-
quia non est aliud, quam Deum posse idem '
stens
numero reproducere. Secundo, ia praeexi- quianulla mutationum, de quibus
^
simpiiicite)
. fit
stens manens simpliciter in esse pricliabito, loquitur PhilOSOphuS,
,
5. PhyS. Vl- praesens
addita tamcn sibi quadam novitate, et hoc speciei
detur posse poni ad terminum panis.
modo videtur corpus Christi manens in
eodem esse simpliciter, p^r conversionem
praeexistentem sic. Primus vero
fieri prsesens speciei panis. Tertio, in prse- intellectus subdivisionis est secun-
existens, ita ut nulla habeatur novitas, nec dus principalis, qui videtur possi-
in nec in aliquo posteriori ejus,
esse ejus, bilis.quiaitavideturdefactoponen-
et hoc modo videtur possibile quantitatem
dum in Eucharistia; corpusenim
convei-tibilem esse in prfeexistens. Gontra
Christi prsehabens et retinens
secundura modum ponit unum argumentum,
et duo contra tertium modum conversionis. idem esse simpliciter, per istam
conversionem fit de novo prsesens
speciei panis ; et consimiliter pos-
11. Ulterius (o) quantum ad istum set poni de quantitate convertenda
Dupliciter
potest articulum quod dupliciter
dico, in prseexistens, quia non est aliqua
aliquid
converti in potest intelligi conversionem fieri repugnantia ex parte termini ad
praeexi-
eteas. in praeexistens Uno modo, scili- :
quem.
cct in illud, quod aliquando fuit, Contra ista arguitur (p). Primo 12.
sed nunc non manet alio modo in ;
contra istud, quod dicitur de Eu-
praeexistens, quod scilicet prsefuit, charistia; et hoc sic Secundum :

et nunc in eodem esse manet. illud aliquid est per se terminus

Et lioc secundum adhuc duplici- ad quem Gonversioms, secundum
ter intelligitur Uno modo, quod :
quod succedit termino a quo ; sed,
manens simpliciter in esse prseha- per te, corpus succedit pani se-
bitctamen aliqua novitate super- cundum istam prsesentiam, quam
addita illi me,
terminus novae sit habet de novo, et non secundum
conversionis, puta quod ibi sit esse substantiale ergo est per se
;

nova prsesentia illius termini ali- terminus, secundum quod habet

cui, cui prius non fuit prsesens; illam prsfisentiam, vel secundum
alio modo, quod ibi non sit aliqua quod fit praesens sed sic esse prse-
;
 OUiESTIO X. 419

sens non dicit rorniaiiter siibstan- sequentia probatur, quia termi- quae

tiani, nec aliquid substantiale, nus, (|ui lit hic localiter, potest Beqm"ex
(^uiacadem substantia, i)er te, ma- manere in suo proprio loco loca- u"n^"°'^

nens, non fuit prius pr^esens, et liter, sicut corpus Christi nunc ZZZ^^
nunc est pra3sens; ergo per se ter- manet localiter in Coelo; conse- in
pluriljus
minus ad r/ucm conversionis in quens autem, quod idem sit simul locis.

Eucliaristia non esset substantia, in duobus locis localiter, videtur

et per consequcns
conversio ista inferre multa impossil)ilia, puta
non esset transubstantiatio, quia quod idem simul moveretur et
transubstantiatio est ti'ansitio quiesceret, quia posset ibi moveri,
unius substantioB in aliam. et hic quiescere. Similiter, quod
^j.^
Praeterea, secundo arguitur con- idem simul calefieret et frige-
^""1
ubi
tra illud, quod dicitur hoc esse
* fieret, si approxima-
hic liabeat
it possibile de quantitatc. Primo sic, tum ignem, ibi aquam. Similiter
)tum. r, . * , . .

ideo genitum cst ubi prius corru- idem esset continuum, et non
ptum fuit, quia ratio locandi, quse continuum, si hic habeat divi-
est quantitas, manet eadem in dens partem a toto, et ibi non.
utroque; sic etiam in Eucliaristia, Similiter idem erit simul mortuum
quod fuit ratio locandi panem, et vivum, si animal habeat ibi
manet idem in conversione, et per corruptivum inferens mortem, et
hoc, corpus Cliristi, quod est ter- hic non habeat, sed qusecumque
minus conversionis, potest poni necessaria et sufflcientia ad salu-
ibi esse, sive habere prresentiam tem.
talem ergo per oppositum, si non
;
Secundum impossibile principale
manet illud, quod fuit in termino sequens ex hoc, quod terminus
a quo ratio locandi, sequitur quod conversionis sit hic localiter, est
terminus ad (juem non est ibi, vel istud, quod duo corpora possent
non habebit talem prgesentiam; esse simul in eodem loco. Conse-
sed si quantitas convertatur in quentia probatur, tum quia con-
aliquid, patet quod ratio locandi vertitur istud in duo corpora, qua
non manet, quia quantitas fuit illa ratione est hic localiter unum, et
ratio locandi. aliud; tum quia convertatur istud
5,
Prseterea, si per conversionem in aliquod majus iUud majus
; si sit
quantitatis in aliud, aliud fleret hic localiter, par erit cum parte,
hic prsesens, sequeretur quod illud consequens autem, scilicet quod
esset hic tali modo essendi, quali duo corpora sint simul, videtur
modo conversum habuit hic prse- Aristoteles probare esse impossi-
sens esse;sed conversum, quod bile, ex intentione 4. /V^^^/c
est quantitas, fuit localiter cir-
cumscriptive igitur terminus ad;
SGHOLIUM.
quem conversionis cst hic localiter,
Ad primiim, explieat non requiri ad tran-
ex quo videntur sequi duo impos-
suLstantiationem quod terminus ad quein
sibilia Primo, quod idem sit si-
:
secunduni suljslantiam proprie suceedat
mul in duobus locis localiter. Con- termino a quo, quia liic ineiperet eorpus
 120 QUODLIBET.

jpost desinere T^Ruls; sunicit ergo ({uod suc- altcriusin ipsum; secundum autem
cedat secundum quod de novo habet,
illud,
non dicitur proprie suc-
illud csse,
id ost, secundura praesentiam, neque dicitur
cedere termino a quo, sicut prius
transubstantiatio, quod subslantia, produ-
catur, sed quia una substantia desineiite,
dictum est posset tamen ista
;

secundum aliquam
altera ei succedit saltem concedi, quod secundum illud cst
novilatem. Ad secundum contra tertium novitas in termino ad rjucm, secun-
modum de conversione quantitatis, ostendit dum quod succedit terminoa quo,
non requiri, quod maneat eadem ratio lo-
accipiendo proprie succedere,ei tunc
candi tertium a quo in terminura ad quem,
concedi potest, quod non esset hic
quia de facto quantitas panis non est ratio
locandi corpori Christi. Ad tertium, non novitas in termino, nisi secundum
oportet terminum ad quem habere eumdem istam praesentiam , secundum
modum essendi cum termino a quo, quia quam nunc vere et realiter ost
corpus Christi non est circumscriptive sub hic, et prius non fuit liicdum sub-
speciebus. sicut fuit panis. Videtur secun-
stantia panis fuit hic.
duin menteni Uoctoris ad conversionem ut
Ad secundum dico, quod nunc
sic, sufficere quod unum desinat, et aliud 15.
Quanlita;
ex intentione convertentis succedat, esto corpus Christi est, ubi fuit panis, panis noi
nihil sit commune utrique termino. Vide nec tamen quantitas, quse fuit pani est ratio
essendi
Schol. 4. dist. 11. q. 2. formalis ratio essendi hic, est for- hic corpo
Christi,
malis ratio corpori Christi essen- quia ei no
inest, el
14. Ad ista. Ad primum si terminiis di hic ; tum quia quantitas ista quia
Non' tantum
succedit per se transubstantiationis est non est formalitercorpore circumscrin
alteri ptive
proprie. substantia, et secundum esse sub- Christi; ergo nec aliquid corpori locat.

incTptt^lTstStantiao, ut arguitur, cum corpus Christi competit per illam, ut per

iiiud.
secundum esse substantiee non suc- rationem formalem tum quia ;

cedit proprie loquendo de

pani, quantitas non potest esse formalis
successione, quia etsi habeat esse ratio locandi nisi circumscriptive,
post esse panis, non tamen incipit quia illa est ratio determinata ad
habere illud esse desinente pane, illum modum locationis; quidquid
quod videtur^necessarium ad hoc, ergo per quantitatem, ut per ra-
quod proprie diceretur succedere tionem formalem locatur, hoc
,

alioquin posset dici Sol

ibi in esse, circumscriptive locatur, corpus
succedere vermi corrupto, quia Christi non sic est praesens in
habet esse suum post esse vermis. Sacramento, patet ergo, etc. ;

Neganda est ergo illa
secundum hoc aliquid est per
ad quem/ secwic/wm quod succcdii ler-
mino a quo, quia secundum idem
est prius, et nunc manens, et per
consequens alteri proprie non
succedens corpus Christi, dicere-
tur terminus esse ad qucm tran-
substantiationis. Et hoc ideo, quia
illa non est productiva termini ad
quem, sed tantummodo conversiva
propositio, Licet ergo non maneretillud, quod
se terminus fuit converso ratio formalis locan-
di, adhuc poterit Deus terminum
conversionis facere ibi praesen-
tem, ubi conversum fuit, et quod
adducitur de generato et corru-
pto, si concedetur eamdem quan-
titatem manere, et ideo per illam
generatum localiter esse ubi cor-
ruptum fuit, hoc non concludit
propositum, quia per istam con-
 QUiESTlO X. 421

versionem non oportet tcrniiiiuni manet. Et hoc adhuc potest duplici-

esse localiter, ubi ruit ipsuni con- lcr inleihgi : Uno modo, quod manens
versum, imo est !iic eodem modo simphciter in esse praeliabito, tamen aliqua
essendi, quem tribuit sibi ngens novitate superaddita illi esse sit lerminus
convcrtens aiiud in ipsum. nova3 conversionis, puta quod ibi sit nova
Ad aliud, ne^'ari potcst ista pi'o- pnesenlia illius termini alicui, cui prius
)D
tet positio, fermiiitis cst hic codem modo non fuit praisens, puta quod panis con-
num
uein essendi, quo modo ftiit /lic illttd, fjtiod verlatur in corpus Cliristi actu pra^exi-
eiu
esse conversum est. Instantia enim est, stens, sic quod corpus Cliristi succedens
ntem
fuit
quia substantia panis, quse con- pani annihilalio non acquirat novum esse
ens cum prius liabeal illud, sed
lus a
versa fuit, iuit hic localiter suo substantiale,
0.
modo, sicut scilicet substantia lantum novam praesenliam, puta, quod
panis potest esse alicubi localiter, pane desinenle fiat pra^sens quantilati

quia pai-s sub quantitate fuit in panis, cui quantitati panis prius fuit prae-

parte loci, et tota in toto; ncc sens, vel si quanlitas panis separata con-

tamen substantiacorporis Christi, verlalur in corpus Christi, ipsi quanlitati

in quam convertitur, est hic tnli desinenti esse corpus Clirisli, fuit prtesens

modo, imo tota est ubiquc; non loco, in quo prius erat quantilas illa, pu-
ergo sequitur quod terminus, in ta, quod fiat prsesens aeri continenti illam
quem convertitur quantitas, ne- quanlitatem, et sic corpus Christi dicere-
cessario sit sic localite)'. tur terminus taU oonversionis per novam
talem pra3sentiam. Et hic raodus conver-

COMMENTARIUS. sionis esl possibihs, quia corpus Christi

prius habens me,potest acquirere novam

(o) UUerius quantum ad istum articu- prffisentiam, quam prius non habuit, ut
lum. Hic Doclor ponit modum proprium diffuse perlraclatur a Dcctore in 4. d. 10.

quomodo aliquid polest converli in prae- q. 1. et d. 11. AUo modo, quod posset
exislens, el dicit quod lioc potest duplici- converti in pra^existens, ita quod tale prae-

ler inlelligi : Primo quod polest converti existens, quod ponitur terminus conversi-
in illud, quod aliquando fuit, sed nunc onis, fiat terminus, quia ponilur lerminus
non manel, puta, uL lapis possil converti tahs conversionis nuUa facla novitate in
uiJ
srti in ignem. quod aliquando fuit, et poslea iUo. Et quoad hoc videlur difficile susti-
1

;xi- anniliilutus est ; et hoc modo si lapis de- nere quod aUquid possit converti in sic
as
est beat converli In lignum praeexistens, prius proeexistens. De primo ergo intelleclu
ligi
;iter,
tamen annihilalum, oporlet quod in eo~ principaUs divisionis, et simiUtor de se-
dem inslanti quo lapis desinit esse, cre- cundo inleUectu subdivisionis, Doctor aU-
etur idem hgnum, quod succedat lapidi ter non curat, quia primus inteUeclus
desinenli esse, et tunc in hoc esl sola (ut dixi) nullam difficultatem importat,
difficullas, an scilicet idem annihilatum nisi an idem annihilalum possit redire. Et
possit redire per divinam potentiam? Et shniliter secundus inleUectus subdivisi-
haec difficultas habet prolixe videri in 'i. onis nuUam aliam difficuUaleni impor-
d. 43. Secundo modo polest iiilelligi con- tat, nisi an idem praeexistens, nuUa novi-
verti in praeexislens, quod scilicel praexi- late facta in illo possit esse terminus laUs
stens pniefuit, et nunc in eodem esse conversionis. El de hoc habet magis videri
 .

422 OUODLIBET.

An in 4. d. 10. ubi eliam Doclor videlur lene- esse suum, est quando vermis desinit es-
iileni
annitiila re quod Deus possit facere corpus Chrisli se, quod esse idem prius habet. De ratl-
tum
possit
esse, ubi pariis praefuit sine nova praesen- one ergo successlonis prof.rie dicla) est,
redire
tia, accipiendo prxaonliam pro aliquo ad- quod terminus ad quem, qui succedit
dito corpori Christi, sive illud addilum termino a quo capial esse de novo. Et
sit entilas realis, sive respecliva. Sed de sic, si in eodem instanti quo lapis desine-

alio intellectu subdivisionis, videlicel, ret esse crearetur lignum, lunc lignum
quod lale prajexistens sit terminus con- proprie succederet iapidi desinenli esse,
versionis per alitiuid sibi addilum, pula et proprie lapis dicerelur converti in li-

per novam pra^sentiam sibi addilam, de gnum tale. Et conversio lalis diceretur
hoc Doctor principaliter intendit in hoc producliva, pro quanto scilicet terminus
articulo ; el possibilitas lalis inlelleclus ad quem talis conversionis de novo capit
clarius patel m 4. d.\(i.et 11. esse per productionem, et loquendo de
(p) Contra isla arguitur. Ilic Doclor in- hac conversione productiva in qua ter-
21.
stat, primo, probando quod corpus Christi minus ad quem dicilur proprie succedere
non dicalur lerminus conversionis panis termino a quo, hsec propositio essel vera,
per novam prsesentiam. Et ratio sLat in scilicet secunduni hoc aliquid est per se

hoc, quia conversio panis in corpus Chrisli lerminus ad quem, secundum quod succe^
est vera transubslanlialio, cum sit transi- dit termino a quo, et quia lignum secun-
tio substantiae ad subslantiam ; ergo termi- duir. esse substantia} suse succedit proprie
nus talis conversionis erit praecise substan- lapidi desinenti esse, cum capiat illud esse

tia corporis Christi. £1 similiter ratio for- de novo. Unde sequitur quod lignum se-
mahs terminandi illam conversionem erit cundum tale esse erit terminus ad quem
substantia corporis Christi; ergo illa pra)- illius conversionis. Si vero terminus ad
sentia nova non est ratio terminandi ta- quem conversionis non capit esse suum in

lem conversionem, quod tamen habet illo instanti quo terminus a quo, neque
ponere, quia corpus Christi non ponilur enim lalis conversio dicitur productiva
terminus talis conversionis, nisi secundum termini ad quem, sed tantum dicitur
novam praesenliam. Sed tunc aliquid dici- conversiva lermini a quo ad terminum
lur esse per se terminus ad quem conver- ad quem. Et sic quando panis dicitur
sionis secundum illud, secundum quod converti in corpus Christi praeexistens,
succedit termino a quo. Cum ergo corpus secundum suum esse substanliale, ita

Christi, per te, secundum novam praesen- quod corpus Chrisli secundum tale esse
liam succedat pani, ut termino a quo ; dicatur terminus iUius conversionis, tunc
ergo corpus Christi secundum illam prae- talis conversio non est productiva termi-
sentiam erit terminus ad quem talis con- ni ad quem conversionis, sed est tanlum
versionis. conversiva lermini a quo in lerminum ad
Respondet n. 14. Doctov proemittendo quem, et talis conversio conversiva dicitur
22.
unum, scihcet, quod loquondo de succes- transubstantiatio, ita quod Iransubstan-
sione proprie dicta, corpus praeexistens tiatio est duplex : Qua^dam quae esl
secundum suuni esse substanliale non tanlum conversio producliva termini Dupk
dicitur proprie, iiec vere succedere aUe- coQvere
ad quem, et sic lapidis dicitur tran-
ri, nam sic posset dici quod Sol succedit substantiari in lignum, quando in eodera
vcrmi desinenti esse, quia Sol secundum instanli (juo lapis desinit esse, lignum de
 .

QUiESTIO X. 423

tiam secundum quod fiai praesens illi loco,

novo generalur, ul vere succedens lapidi

desinenli esse. Alia est tanlum conversi- ubi quanlitas separala prius fuil pricsons,

va, qualis est in proposilo conversio panis pula superficiei aoris prius iiuniediale

in corpus Christi pra^exislens, ita quod conlinenli eam. El arguit lrii)liciler, pri-

corpus Clirisli secundum suum esse inlel- mo sic : Ibi esl ^enilum, ubi prius fuit

ligilur lerminus ad quem, talis conversi- corruplum, quia ralio looandi, quae est

onis. Loquendo de hac convorsione non quanlitas, manet eadem in ulroque, scili-

productiva, in qua lerminus ad jueui, cel, tam in corrupto quam in genilo, ver-

non dicilur proprie succedere termino bi gralia, si ignis generalur ex ligno, ita

a quo, falsa cst isla proposilio, sciUcet quod ligimm contineatur in lali superfi-

secundum hoc, aliquid est per se termima cie aeris locaUter, et quantitas Ugni est

ad i\\xen\,secundum quod succedit termino raUo formaUs, quod lignum sit in laliloco.

a quo. quia in proposito corpus Chrisli Qu.jndo ergo dicitur quod ignis genitus
secundum esse prius, et nunc manens, et ex ligno, est in eodem loco, ubi prius fuit

per consequens alteri proprie non succe- Ugnum corruptum, hoc non videtur ve-

dens dicerelur terminus ad quem iran- rum, nisi eadem quanUlas, qua} luit in

substantiationis panis ; cuni ergo corpus Ugno corruplo maneat eadem in igne

Chrisli secundum esse suum sit lermi- genilo, quia taUs quantitas fuit ratio ligno

nus transubslantialionis panis, et nuUo essondi in lali loco. Si ergo quanUlas pa-

modo succedens lermino a quo, patet nis convertatur in corpus Christi, quae fuit

falsitas propositionis, sciUcet quod cor- ralio essendi in lali loco, puta in taU

pus Christi secundum iUud esse, secun- superficie aeris, sequilur quod corpus

dum quod est terminus ad quem transub- Christi non erit praesens in iUo loco, In

stantiationis panis, quod etiam secundum quo prius taUs quanUlas, cum illa in laU

iUud idem esse succedat termino a quo, conversione non maneat.

quia secundum tale esse nuUo modo suc- Kespondel w. 15. quod illa ralio, scili-

cedit. Et lioc est quod intendit Doctor, et cet quod genilum est ubi fuit corruptum,

addit quod ista propositio posset conce- si tenet, lantum tenet de loco circumscri-
di, sciUcet quod secundum illud est novi- plivo, sicut exempIiUcavi de igne genito
tas in termino ad quem, secundum quod ex igne. Sed in proposito non ponitur

succedit lermino a quo, accipiendo pro- corpus Christi esse praesens circumscripti-
prie succedere. Et hoc modo haec esset ve loco, in quo fuit quantitas, sicut eUam
concedenda, corpus Christi secundum nunc ponitur prsesens quantilati panis; et
onsidera
banc praesentiam novam est lerminus conver- tamen non locaUteu sine circumscriptione,
esponsi-
onem sionis, secundum quam vere succedit ter- ut proUxe patet a Doctore in 4. d. 10. Di-
mino a quo, quia taUs praesenlia nova qu;e co etiam quod ista proposiUo, scilicet

ponilur lerniinus ad quem, acquiritur de quod genilum est, ubi prius fuit corru-

novo in corpore Christi ; et sic palet res- plum, non dicilur vera, ex hoc, quod ma-
ponsio ad deductionem, neat eadem quanlitas in genito, quae fuit

23. Secundo principaUter n. 12. arguit I)o- in corruplo, quia ista quantilas corrupli

ctor speciaUter de quanUtate, probando nullo modo manet in genito, ut magis

quod quanUtas separata nuUo modo patebit in quarto, in maleria de Eucha-
possit converli in corpus Christi prdeexi- ristia. ''1

stens, sic (juod acquirat novam pruisen- UUimo arguit n. 13. probando quod talis Nota.
 424 OUODLIBET.

quantitas non possit converti in corpus negando hanc propositionem, scillcet,

Chrisli, quia si per conversionem quanti- quod corpus Christi eodem modo sit in lo-

tatis in aliud, illud aliud fierek liic prse- co, sicut fuit quanlitas panis praeexistens.

sens, sequeretur quod illud tale essetpraj- Et patet instantia de facto, quia nunc
sens lali modo essendi, quali modo con- corpus Christi est, ubi fuit substantia pa-
versum Iiabuit hic esse praesens . Sed con- nis, quae est conversa in illud, et lamen
versum, ut haec quanlitas, fuit localiter non eodem modo continetur sub eadem
circumscriptive, quia in uUima superficie quanlitate panis, sicut subslanlia panis

aeris immediate continentis illam; igitur ibi continebatur; patet, quia substantia

corpus Ghristi, quod ponitur lerminus ad panis fuit suo modo localiter sub quanli-
quem talis conversionis, erit in illa super- tale panis, ita quod una pars sub una par-
ficie aeris localiter, ex quo videntur se- te quanlitatis, et tota substantia sub lola
qui duo impossibilia : Primum, quod idem quantitate. Sed corpus Christi fit sub sua
sit simul in duobus locis localiter, patet, quantitate, sic quod una pars corporis non
quia corpus Chrisli est in coelo localiter, prsecise correspondeluni parli illius quan-

et ut manens ibi, erit etiam hic localiler, tita'is, sed prsecise est sub tota quanlila-
ubi prius fuit quantitas panis. El quod te, et sic totum continetur sub illa quan-
idem sit simul in duobus locis localiter, tilate, et lotum sub qualibel parte; et de
videnlur sequi multa impossibilia; lum, hoc magis prolixe patebit in quarlo, d. 10.

quia idem simul moveretur et quiesceret,

quia in uno loco posset moveri, el in alio
SGHOLIUM.
quiescere. Tum, quia idem simul posset
calefieri et frigefieri, si in uno loco esset Ostendit, dato quod quantitas convertere-
ignis, et in alio aqua. Tura, quia idem si- tur in prseexistens, quodque terminus ad
qiiem esset localiter in duobus locis, nulla
mul esset continuum et non continuum,
inde sequi impossibilia et ad solvenda
;

si in uno loco haberet dividens partem a multa apparentia hinc sequentia ponit
talia
loto, et in alio non. Tum, quia idem simul duas regulas. Prinia, formae priores ipso
ubi, id est, onines forniee absolute non vari-
erit mortuum et vivens, si uno loco ha-
antur variato uhi. Secunda, quse sequitur ex
beat corruptivum inferens mortem, et in
prima, eamdem formam accipit corpus in
alio loco non haberet, sed habeat ibi ne- duobus ubi approximatis ei duobus agenti-
cessaria et sufficientia ad salutem.. bus, quam acciperet, si in eodem ubi, eadeni
agentia ipsi approximarontur. Explicat opti-
Secundum impossibile principale se-
me exemplis, de quo late agit 4. dist. 10.
Doctrina
singularis. quens est, quod tunc duo corpora pos- quaestioue 2. et 3.

sent esse simul in eodem Joco, patet,

quia si quantitas convertatur in duo cor- (q) Si tamen daretur, quod Deus
pora, quaratione esset hic localiler unum, posset convertere quantitatem in
et aliud, et sic duo corpora in eodem lo- illum terminum, et quod ille fieret

co. Similiter si talis quanlitas converta- hic localiter, alicui forte videre-
lur in corpus majus, tunc illud majus si tur, quod illa quae sequuntur ex
fit hic localiter, lunc pars erit cum parte, Iioc, non sunt impossibilia simpli-
et sic duo corpora in eodem loco, quod citer, sic, scilicet quod includant
est contra Philosophum, qmrlo Phi/sic. contradictionem , quae sola dicun-
text. com. 76. tur esse impossibilia Deo, apud
* "• 16. Respondet *
ad hoc argumentum, primo quem non est impossibile omne
 QU^STIO X. 425

Verbum, hoc est oiunis concopLus rrimum, scilicet idem moveri

possibilis in intellcctu, qualis est iu hoc loco sive ubi, et quiescerc
omnis conceptus, in quo non in- in alio ubi, non sunt repugnantia,

cluduntur contradictoria Cum . sicut nec habere hoc ubi, et illud

ergo cx proximo istorum, quod quia ista duo, scilicet moveri et
est, idem corpus esso simul in quiescere secundum ubi, sunt po-
duobus locis localiter, inferuntur steriora ipso ubi ideo possunt
,

multa qua3 apparent impossibilia, variari secundum variationem in

per duas propositiones videtur illo priori.

probabiliter posse respondere. Secundum de calefieri et frigcperi, Movere

et
'
ormie l^rima cst : Forma' priorcs ipso ubi solvitur pcr secundam propositi- quiescere
non
riores
)so ubi
710)1 vuricnilur propler variationem ipsius onem, non enim aliter calefieret repugnant
eiuem, sed
iion
riantur
ubi, quia propier variaiionem posicri- et frigefieret idem existens in duo-
frigefieri,
ariatio oris nonvariatur Ex qua pro-
prius. bus ubi, quam existens in uno uhi, et
bi. De calefieri
luo i. positione habetur quod idem ha- in quo haberet ista duo agentia sic.
1. 10.
2. et 3. bens duo «6«, non propter hoc va- approximata; et sicut tunc si
riatur sccundum aliquam formam alterum agentium simpliciter vin-
substantialem, nec secundum ali- ceret virtutem reliqui agentis,
quam de genere Quantitatis, vel illud assimilaret sibi passum, et
Qualitatis, formse istorum
quia impediret rcliquum, quod^esset
generum sunt simpliciter priores minoris virtutis assimilare sibi
ipso xibi. passum; si autem essent aliquo
17. Secunda propositio est ista
(r) :
modo sequalia in virtute, altera-
I^uam
:iperet Quamcumquc passionem ad formam siib- passum quasi ad quod-
rent etiam
:orpus
>rmam stantioe, vel quantitatis, vel qualitatis, dam medium inter duo extrema,
ino loco
duobus
rcciperet idem corpus a duobus agentibus sic etiam nunc quando ponitur
eutibus, eodem ubi approximatis,
imdem
sibi in islo idem in duobus ubi.
.'iperet, Hlam et non aliam reciperet ab eisdem Tertium de continuitate solvitur 18.
si in
Non potest
uobos sibi in diversis locis, vel ubi approxi- per idem, quia si agens solvens corpus
is esset,
isdem matis. Exemplum, si hic circa li- continuitatem, vinceret virtutem esse
continuum
entibus
appro- gnum approximentur ignis et conservantis continuitatem, abso- in uno
loco, et
luatis.
aqua, qualem transmutationem fa- lute continuitas esset divisa utro- disconti-
nuum
cient circa illud lignum in hoc ubi, bique, non tamen, ut ab aliquo in alio. nec
vivum
eamdem et non aliamfacient circa utrobique, sicut respondetur de in uno, et
corpore Cliristi in pixide, quando mortuum
idem lignum, si habeat duo ubi, et in alio.

in uno approximetur sibi ignis, et

idem corpus fuit divisum in cruce.
probatur ex
Quartum similiter, vel facilius
in alio aqua. Istud (s)
solvitur, quia forma substantialis,
prima propositione prajcedente,
si virtute alicujus agcntis cii'ca
quia in diversis ubi non variatur
istud in uno loco separetur a ma-
forma absoluta, quae est simplici- teria simplicitor, nusquam esset
ter prior ipso ubi. Istas duas ap- unita eidem materia?, ut^dicerc-
plicando, solvuntur quse tangun- tur de corpore Christi, quando
tur in argumento, et multa fuit mortuum in criice, non fuit
similia. vivum in Eucharistia.
 ;

426 QUODLIBET.

Plura Secundum principale, quod in- itno etiam infinita ubi per divinam poten-
corpora
posse esse fertur tanquam inconveniens, sci- tiam.
in eodem
loco.
licetduo corpora posse esse simul, (r) Secunda propositio est ista : Corpus
diceretiir non esse inconvenicns, quamcumque passionem ad formam sub-

nec impossibile, quia contradictio stanliae, etc.

non apparet, cum unitas loci non (s) Istud probatur ex prima proposilione
sit formaliter unitas corporis prxcedente, et lunc dico, quod si ignis

sed corpus habet propriam unita- et aqua essent sibi approximala in eodem
tem intrinsecam, cui accidentali- ubi, aut ignis tolaliter vinceret virlulem

ter advenit esse in uno loco ergo ;

aqua}, et lunc illud corpus lanlum cale-
non sequitur, quodcumque corpus fieret, aut non tolaliler vinceret, sed esset

est in hoc eodem loco, ergo est aequalis in virtute, et lunc aut nullum

idem corpus, nec simultas variat effectum inducerent, aut si aliquem indu-
unitatem corporis vel loci. cerent tanlum inducerent effectum me-
Ad auctoritatem Aristotelis 4. diurn, in quo passum nec perfecte assimi-
Physic. dici potest, quod probatio laretur igni, nec perfecle aquae; eodem
sua ad hoc procedit, quod virtute modo dico, si idem corpus esset in diver-

propria, vel naturse creatse pro- sis ubi, et in uno haberet ignem appro-
pter sui limitationem, non potest ximalum, et in alio aquam, et hoc clarms
idem corpus esse in diversis locis patet a Doctore in 4. d. 10. q. 2. Dico

adaequatis, sed de virtute divina tamen quod in uno loco alterarelur, pu-
illimitata non concludit. la si calefieret ab igne, et in alio loco non
allerarelur ah igne, si ignis non esset si-

GOMMENTARIUS. bi prsesens, accipiendo alterari pro re-

spectu consequente illud ubi, quia ut ibi

25. (q) Si tamen daretur. Goncesso quod alterarelui', et ut in aho ubi, ut ibi non
corpus Chrisli sit, eliam localiler, ubi pa- alteraretur, licet esset eadem caliditas in

nis conversus procfuit, neganlur illa im- eodem corpore in utroque ubi exislenle.
possibilia, quae inferunlur esse impossibi- Ad aliud impossibile de moveri et quies-
lia. Et quod non sint impossibilia, patel cere concedit Doctor quod simul move-

ex duabus propositionibus, quas praemitit, retur et quiesceret, quia respeclu unius

quarum prima est : Formas priores ipso ubi movereinr, et respectu alterius qui-
ubi 7ion varianlur propter variationem esceret quia moveri et quiescere con-
ipsius nh\, quia ad variationem posterioris sequuntur illud ubi; et si ultra inferalur,

non sequitur variatio prioris. Gum ergo quod lunc simul quiesceret et non qui-
ubi formaliter acceptum, quod nihil aliud esceret, &nTiul moveretur et non mo-
est nisi circumscriplio passiva fundata in veretur, respondet Doctor alibi, scili-

corpore locato, et terminata ad ultimam cet in 2. dist. 2. q. 7. et in 4. d. 10. q. 2.

superficiem continentis, est simpliciler quod ibi est ignorantia Elenchi, et fal-

posterius substantia, quantitate, et quali- lacia secundum quid ad simpliciter, nam

tate, et breviter omni absoluto existente licel sequatur, quiescit in illo ubi, ergo

in corpore conlento, et per consequens quiescit absolute, non tamen infertur ab-

non videtur impUcatio contradictionis solute non moveri, sed lantum cum illa

idem corpus simul habere duo et tria, determinatione, cum qua accipiebatur.
 .

QU^STIO X. 427

quiescere proul antecedebat, ad quiescere pter penetrationem dimensionum illorum

sinipliciter. Et ideo non sequitur, nisi corporum. Et hoc magis patebil in 4.

quod hoc movotur in hoc ubi, et non mo- dist. 41. quaest. 6. qu;ii est ultima in or-

vetur in illo ubi, quce non sunt conlradi- dine.

ctoria, quia non sunt respectu ejusdem,
essent tamen contradicloria, si siniul nio- SGHOLIUM.

26.
veretur, et non moveretur in eodem ubi.

Ad aliud impossibile de conlinuitate, Declarat quomodo quautitas converti posset

solvitur per idem, quod dictum est de fri^ in pri.eexisteu.s, per hoc
licet prieexistens
niliil uovi habeat, quia sicut conservatio
gefieri et calefieri, quia si agens solvens
non re^iuirit novitatem iii termino, ita nec
conlinuitatem, vinceret viriulem conser- couversio. Niiiil resolvit Doctor, sed tantum
vantis continuitalem, absolute conlinuitas disputat, puto ouui nou loqui de conver.-i-
oue proprie dicta, quse videtur exigere,
esset divisa uLrobique, non tamen ul ab
quod aliquid maneat commune utrique ter-
aliquo ulrobique ubi, quia ut in uno ubi mino, sed lato uiodo, prout idem est, quod hoc
fuisset facla talis divisio, el non ul in illo, couservare post illud, et ad huuc fluem des-
licet illa divisio esset in eodem corpore truere illud. Quod addo, quia alias quidquid
annihilaretur, esset conversum iu omue quod
exislente in utroque, sicut eliam patel de
remanet. De quo 4. d. 11. q. 3. idque con-
corpore Christi, ut in pyxide, el ut in stat e-se de meute Doctoris, quia hic n. 15.

Cruce, quia idem vulnus, quod habuit nihil commuue roquirit utiuque tormino
conversiouis praeter habitudineui ad idem
etiam ut in pyxide, non tamen ut in
agons, id est, quod subjaceat potentiae agen-
pyxide vulnerabatur, sed ut in Cruce, tis quoad esse et non esse.

quia taUs vulneralio fit per molum loca-

lem, qui consequilur ipsum ubi. Tertius intellectus principalis 19.
Potest
Ad secundum principale impossibile de (a), scilicet quod aliquid manens aliquiii esse

duobus corporibus eodem loco, hoc pa-

in in eodem esse, quod jam prius lia- terminus
coaversi-
let non esse impossibile, cum unitas loci buit, omnino novitate facta
nulla onis,
sine ulla
non sit formaliler unitas corporis, quasi circa ipsum potest esse terminus novitate
in
quod si sit unum corpus numero, tantum nov30 conversionis , declaratur ipso tacta

sll unus locus adsequate sibi correspon- esse possibilis hoc modo : Quando
dens, nam corpus habet propriam unita- Deus conservat creaturam. ter-
lem, sciUcet intrinsece, cui accidenlaliter minus illius conservationis non
advenit esse in uno loco, et per conse- est aliquid novum, sed idem, et
quens non sequilur, si aliquid corpus secundum idem esse, quod prius
esl eodem
simul in loco; ergo est habuit non ergo requirit conser-
;

idem corpus cum alio corpore, quia ad vatio actio vel passio novitatem
unilatem loci continentis non sequitur in termino ergo nec conversio.
;

necessario unilas corporis contenti. Et Consequentia declaratur ex hoc,

accipitur hlclocus non pro respeclu lo- quod sicut Deus volens hoc habere
cantis ad corpus localum, quia quot sunt esse quasi post idem esse, conservat

corpora locala tot sunt respectus funda- illud, sic volens illud habere esse
ti in superficie continente; sed accipitur post esse illius, convertit illud in
Idc locus, pro ultima superficie conlinen- istud, quia facit esse istius, et si

lis, quia in eadem superficie possunt si- non est proprie, tamen aliquo
mul contineri plura corpora, el hoc pro- modo succedere ipsi esse illius; non
 428 QIJODLIBET.

reqniritnr aiitom adqnod

hoc, Alitor potest declarari possibili- Suhslan-
tia
illud sit terminns actionis, quod tas illius intellectus, hoc sic, ct corporis
Cbristi esl
sinipliciter et proprio succedat quod potest esse terminus conver lerniinus
converti-
alteri, scilicet tanquam novum, sioniS; concomitante ipsum aliquo onis.

sicut patet in conservatione. Se- posteriori, quod non includitur in

cundum hoc diceretur, quod sicut per se termino ipsius, illo circum-
Deus eodem velle creat illud, in- scriptO; potest esse terminus ejus-
quantum vult hoc esse post non esse, dem. Hoc patet; quiaut priuS; est
et conservat illud, inquantum vult terminus conversionis, et a priori
hoc esse quasi post idem esse, sic ut prius, potest circumscribi po-
eodem w//econvertit aliud in istud, sterius; nunc autem substantia
quia vult illud esse post istud. corporis Christi est per se terma-
Si arguitur, quo modo potest nus transubstantiationiS; licet

illud esse terminus conversionis concomitetur prsesentia illa, qua

positivO; si peream non accipiat de novo est prsesens speciei panis,
aliquod esse, cum etiam in divinis sicut declaratum* fuit 'cxponendo
illud, quod terminus actionis,
est intellectum prsecedentem ergo ;

accipiat esse per illam actionem. sine tali prsesentia, et quacumque

(b) Diceretur, quod non oportet novitate alicujus posterioris ipso
omnemterminum actionis positive esse corporis; posset corpus esse

habere esse acceptum per illam terminus conversionis.

actionem, nisi vel simpliciter, vel
in ordine ad aliquod aliud, et sic
terminus conversionis potest dici COMMENTARIUS.
accipere esse in ordine ad conver-
sum, inquantum Deus vult istud (a) Terlius inlelledus principalis. Hic 27.
Opinio
esse post illud. Doclor inlendit probare quomodo aliquid Docloris.

Aliter diceretur, quod actio po- manens in eodem esse, quid jam prius
20.

sitiva vel est productiva termini liabuil, nuUa omnimo'novilate facla circa

sequivalenter et ipsum, polest esse terminus novse conver-

simpliciter, vel ;

sionis. Et hoc declarat esse possibile, nam

ista conversio secundo modo est
productiva; quia quantum est ex quando Deus conservat crealuram, termi-

parte sua ipsa sufficeret ad hoc, nus illius conservalionis non est aliquid
novum, sed idem est secundum idem
quod terminus acciperet esse per
hoc manens, quid prius habuil; patet,
eam; sed si non accipit esse, esse

jam prsehabet illud quia res dicitur conservari pro quanto

ideo est, quia
Qg^c ponilur eadem res in esse, quge prius posi-

Contra istam declarationem ar- ta fuii, puta in primo insianii quo capit

guitur; quia secundum hoc posset es^e dicilur creari, et ut ponitur eadem
dici Deum
quidquid annihilat; con- res in esse in lempore immediate sequenti

verterein Solem; quia vult Solem iUud inslans, dicitur conservari, ut supra

manere in suo me post esse illius paluit m2..dts<. 2. ?. 1. el infra patet (7.

annihilati, sicut hoc prseexistens 12. Cum ergo eadem res ponilurin essein

tempore immediate sequenli esl terminus

manet post esse illius conversi.
 QUi^STlO X. 429

conservationis, el lanien (luando ponilur sed in ordine ad conversum inquanlum

in tali esse nihil novi nec re, nec ralione Deus vull hoc esse post illud. El lioc

ponilur in ipsa ;
quod non re, palel, quia modo corpus Christi polest dici accipere

est praicise eadem res, qua3 prius ; quod esse pro quanto Deus vull ipsum esse
non ralione, palet, quia dum ponitur in posl annihilalionem panis.

laU esse, non causalur aUquid reale in illa Et si quaenetur, an tunc corpus Ghrisli
Si dicatur, quod res, ul conservatur, est esset pnesens speciei panis?dico, quod
dislincla ralione a seipsa, ut dicitur cre- sic, loquendo de praisenlia fundamenlali,
ari, ut pntet a Doclore infra, 7 12. dico, non aulem formali. Quod sic inlelligo, si

quod dioitur dislingui ralione. non actu, corpus GhrisLi, quid est in coelo, illud

sedlanlum potenlia pro quanto inlelleclus idem realiter esset conteiitum sub quan-
potest eamdem rem, ut accipientem esse titate panis, et perfecte pra3sens tali

in tempore immediate sequenti primum quanlilati, non tamen diceretur praesens

instans, comparare ad seipsam, ut acci- proisenlialitaLe formali, qua3 est quaedam
pientem esse in illo primo instanli, et ex relalio realis fundala in tali corpore, et
lali comparatione causantur isti respeclus terminata ab quanlilatem, quia Deus
rationis, qui dlcunlnr crearielconservari. posset facere corpus illud esse praesens
Ad proposilumergo.sieadem res potestes- tali quanlitati sine lali respectu praesen-

se terminus hujus acLionis,quaedicitur co/j- lialiLatis, cum lalis respecLus poneretur

servatio,n\i[\di facta mutatione circaipsum; extrinsecus adveniens, sicut eliam potest

ergo simihter in proposito potest aUquid facere corpus reale contineri sub aliqua

esse terminus alicujus conversionis, nuUa quanliLaLe sine respecLu commensurali-

mulatione facta in lali terniino. Et palel onis passivae lalis quanLitali, ut clare pa-

ista consequentia, quia sicut Deus volens let a Doctore in 4. dist. 10 vide ibi multa

i4 haber esie, quasi pjs t idem esse con- singularia.

servat illud, sic volens A habere esse

post esse post esse alterius, et sit B, tunc SCHOLIUM.

convertit B in A, et sic A non dicitur
Sententia Henrici panem non annihilari,
proprie succedere B desinenli esse,
quia qiiod praefait panis est corpus Ghristi,
quia A non capit esse de iiovo, nec vel aliquitas corporis est ejus, quod fuit
aliquid novi fit in A, per talem conver- panis. Gontra, corpus non se habet aliter in
se post conversionem quam ante. Secundo
sionem, tamen aliquo modo polest dici A
terminus ad quem petit non esse termini a
succedere B pro quanlo, sciUcet in eodem quo ; evgo non accipit aliquitatera ejus.
instanli quo B desinit esse, in lali loco .Esidius ait non annihilari, quia manet in
materia corporis Ghristi in potentia. Gontra,
fil A , nihil novi acquirendo.
sic nulium matoriale esset annihilabiie
(b) Dicilur, quod non oporlet omnem manente aliquo materiali. Secundo, in con-
terminum aclionis positive habere esse versione totali materia non nianet. Sentontia
acceptum per illam actionem, nisi simpli' Varronis non esse anniliilationem, quia
conversio panis habet terminum positivum.
citer. Sicut eliam Filius Dei per generali-
Gontra, quia isle terminus est concomitajis
onem aeternam accipit esse simphciler. et termiui por se desitionis sunt esse et non

quid in primo inslanli originis prius non es-se totale panis. Tandem ait posse dici idt-o

j. rj -j non esse annihilationem, quia ejus terminus

1 .

habuit, vel
.. ,
m
.

ordinead ahquid
^ ahud;
,• 1 ,. „;
et si "" '"' . ^
^ .{ '

non est negatio extra genus, id est, purum ,^

lerminus conversionis potest dici accipere ^gj ne-atio in genere, id est, inclusa
j^jjjji^

esse non in se, cum tale esse priecesseril, in esse corporis Christi. De his negalionibus.
 430 QUODLIBET.

vide eum 1. dist. 28. An vero absolute di- ante conversionom pnnis non ha-
ccndum panem annihilari, Doctor nihil re-
bnit in sc aliquitatem panis, nec
solvit, de quo vide oum 4. d. 11. q. 4. Mihi
videtur parum referre, sive sic, sive sic lo-
nliquitas corporis erat aliquitas
quamur; proprius tamen loquendo videtur panis ; ergo nec post conversi-
admittondum annihilationem, quia terminus onem.
per SG desitionis panis est totale non esse ejus,
et per accidens est ex Dei institutione, quod
Prseterea, esse termini ad qnem Terminus
ad quem
succedat corpus Ghristi. Ita Gabr. Major. conversionis requirit non esse petil non
Occham, Albertus, Rubion, Bassol. Leuch. termini a quo. Patet, termini si
esse
termini a
et alii quos citavi 4. d. 11. q. 2. Scholio ad
sint oppositi, cum esse unius op- quo.
n. 14. unde comprehendendus est, quod iEgidius
in Theor.
asserat 4. d. 9. q. 2. art. 4. hanc opinionem positi excludat esse alterius oppo-
1. et 34.
non posse doceri circa errorem. siti, ergo terminus ad quem con-
versionis, ut talis, non habet in
21. De tertio (c) principali tenetur se entitatem vel aliquitatem ter-
Occham
quodi. 5. commiiniter, quod in conversione mini a quo.
Henr.' non est annihilatio termini a quo. (e) Aliter dicitur, quod non an-
quodL 9.
^^^ opinio deducit ex hoc, quod nihilatur, quia manet in potentia
"^"q^^V^^" Pos^ conversionem panis non est in materia corporis Christi.
quodL 12.
et probatur consequentia,
Yi\[\\\, Contra hoc arguitur, quia tunc
quia si esset nihil, oporteret dice- non posset Deus annihilare aliquid
re, quod esset annihilatus, et ultra materiale, nisi simul annihilaret
deducit non est nihil, est ali-
; si omnia materialia, quia quocum-
quid non autem est quod prsefuit;
; que materiali non annihilato
quia illud conversum est, nec ali- semper in materia ejus manet in
quidextra terminum ad quem. Patet potentia quodcumque materiale.
discurrendo ergo post conversi- ; Praeterea, ubi totum transit in
onem est illud, in quod conversum totum, ibi non raanet materia ter-
est, ut sic verum sit dicere, quod mini a quo ; cum ergo
transmu- in
praefuit panis est corpus Christi; tationibus, quse requirunt mate-
aut si ista negaretur, necessarium riam, materia manens sit illa, quse
est dare, quod aliquitas corporis fuit corrupta, ergo, etc.
Christi sit ejus, quod fuit panis. Aliter dicitur quod sicut secun- Var. 1. 4.
d 11.
(d) Contra, illud quod ipse addit, dum Aristotelem 5. Plujsic. trans- concordat
Joan.
quod panis post conversionem mutatio naturalis aliqua est a Parisiensis.
non est nihil, sed aliquid, sic non subjecto in subjectum, et illa Text. 7.

quod aliquitas corporis sit ejus, est generatio, aliqua e contra, ut

quod fuit panis, potest argui pri- corruptio., aliqua a subjecto in
mo sic : Quod nullo modo aliter subjectum, ut alteratio, et gene-
se habet in se post conversionem, raliter omnis motus proprie di-
quam prius se habuit, nec aliquid ctus. Sic in transmutatione su-
in se aliter habet, non habet ali- pernaturali aliqua est versio a
quam aliquitatem, quam prius non subjecto in subjectum ut cre-
non habuit corpus Christi nullo ; atio, aliqua e converso, ut anni-
modo se habet in se aliter post hilatio, et aliqua a subjecto in
conversionem, quam ante; sed subjectum , ut conversio totalis
 .

QUiBSTlO X. 431

unius positivi in aliiid; non cst relinquitur altera pars compositi,

ergo ista conversio anniliilatio, scilicet matcria per se ; ergo cor-
qiiia habet per se terniinuni po- ruptio non est annihilatio, (juia
sitivuni. aliquid corrupti manet; sed si ista
In
ratione
Contra Iioc (f) licet duo
sint esset pra^cita ratio, tunc forma
cor- terniini positivi, tamen concomi- viderctur annihilari, (piia niliil
)tione
it duo tantur duo tcrmini negativi, sicut ejus remanei'et.
'inini
livi et quando concurrunt genei'atio ct Similitcr illud manens non est 23.
luo
rativi corruptio communiter in natura- pcr se tcrminus corruptionis ad
libus, sunt duo termini ncgativi (juc/71, idco magis adhuc distingui-
concomitantes duos terminos po- tur per se corruptio ab anniliilati-
sitivos, sicut csse aquje corrum- one per suum per se terminum,
pend.^x? concomitatur 71071 cssc ignis quia illc non est nihil, sive negatio
generandi, ct csse ignis concomi- absoluta, sed est negatio in apto
Quare
tatur 71071 esse aquae. nato, sive privatio, et pro tanto corruptio
non est
22. Consimiliter in proposito essc etiam forma posset dici non an- annihilatio.
leratio
n est
panis concomitatur 7ion esse cor- nihilari, quia ei succedit pro ter-
jatio,
juia
poris Christi, et essc corporis con- mino non nihil, sed privatio illius
ainus a comitatur 71071 csse panis, tunc formse. Adhuc si utraque istarum
non
nihil. arguitur : Mutatio dicitur esse rationum dedceret, puta si Deus
creatio vel annihilatio ex per se subito converteret totum ignem
terminis ejus, non autem ex con- in totam aquam, non mancn-
comitantibus per se terminos, te eodem subjecto communi,
sicut generatio non est per se adhuc non esset annihilatio,
creatio propter hoc quod termi- quia terminus ad que77i destructi-
nus per se a qno, non est nihil, onis ignis, etsi non sit proprie
sed privatio, et consimiliter est privatio formae ignis, tamen non
de pertermino ad ([uci7i cor-
se est negatio extra genus, sed est
ruptionis. Cum ergo comparando negatio, ut forma
includitur in
per se terminos hujus conversi- opposita positiva; negatio autem
onis, qui sunt esse panis et no7i csse in genere non potest esse termi-
panis, cum illud no7i esse sit iotale nus ad que>7i annihilationis, sicut
710/1 esse, quia nihil panis manet, nec talis negatio potest esse ter-
sequeretur quod ipsa destructio minus a quo creationis. In propo-
per se considei'ata sit annihilatio. sito, licet duae primae rationes
Tuptio Aliter potest dici, (g) et dcduci non inveniantur, quia nec aliquid
n ideo
>n est ad propositum illud exemplum de termini a quo manet, nec formse
ihilatio,
quia corruptione, ubi non tantum i)er ejtis succedit privatio ipsius, pro- Negatio
iquid ingenere
rrupti accidens terminat aliquod positi- prie loquendo, quia non in eodem tenuinat
lanet.
vum, quod, scilicet est per se susceptivo. Tertia tamen ratio desitioneni
panis, de
terminus generationis concomi- invenitur, quia dcstructionem pa- quo i.

tantis, sed cum corruptio sit de- nis tcrminat ncgatio csse panis,
structio partialis, scilicet totius, non extra genus, sed ut includitur
non nisi secundum formam, ibi in esse termini ad que^n.
 432 QUODLIBET.

(h) contra lioc arguitur,

vSed niljil, oporleret dicere quod essel annihi-
quia tcrmino destriictionis accidit, latus, quod commuriiler non concedilur.
quod sit terminus aliquis ad rjuem Si ergo posl conversionem panis non est
positivus; ergo qualis esset ista nihil, scquitur quod est ahquid, sed non
destructio, si non esset terminus illud, quod prtefuil, supple non est panis
positivus concomitans, talis est posl conversionem, cum panis sit conver-
modo quantum ad per se rationem sus, nec est aliquid exlra terminum ad
destructionis;non ergo prohibetur g?<em, id est, non esl ahquid, in quod con-
csse annihilatio per hoc, quod verlilur; ergo post conversionem est il-

terminus positivus concomitatur. lud in quod convertilur ;

palet, quia ex
Negatio (i) Biceretur autem hic, quod quo panis post conversionem est vere ali-
extra
genus, et negatio extra genus, et negatio quid, et non est illud quod praefult, quia
in genere
absolute, et in genere, absoluta tamen, et ne- non est panls, nec est aliquid ahud a ter-
privatio
quomodo gatio, qua) dicitur privatio, non mino ad guem conversionis , ergo erit ter-
differiint.
difierunt formalitersecundum ra- minus ipsius conversionis, ut sit verum
tionem negationis, et tamen sic dicere quod praifuit panis est corpus Chri-

distinguuntur, quod alicujus mu- sti, id est, illud aliquid quod praifuit pa-

tationis unum est per se termi- nis post conversionem, est corpus Christi;

nus, et non aliud, ut patet de autsiisla negarelur, scilicet quod illud

corruptione, ita negatio, ut in- aliquid, quid praefuitpanis, sil corpusChri-
cluditur in termino positivo suc- sti, tunc necessario est dare aliquid, quod
cedente, est hic per se terminus. est corpus Chrisli, sit ejus quod fuit panis.

Vult dicere, quod ex quo panis post con-

versionem est vere aliquid, el non conce-
COMMENTARIUS. ditur quod illud aliquid sit corpus Christi,
saltem oporlet concedere e contra, scili-

28.
(c) De terlio principali, videlicet an illa cet, quod aliquilas corporis Chrisli sit
Opin. qua
conversio, scilicet panis convertitur ejus, quod praefuit panis, id est, quod
Henric.
in corpus Christi sit necessaria annihila- sit illud ahquid, quod prius fuit panis.

tio ? Et dicit quod coramuniter tenetur Et hoc patet, quia si post conversionem
quod in conversione tolali non est annihi- panis esl vere aliquid, et illud tale non
latio termini a quo, el sic panis, qui tota- est panis, nec est corpus Ghristi,in quod
liter convertitur in corpus Christi, acci- panis esl conversus, ergo aliquitas corpo-
piendo totum syncategorematice, ut su- ris Christi erit illius, quod prius fuit panis
pra expositum est, non dicilur annihilari; quam quod corpus Chrisli post conversi-

et hoc expresse tenet hic, el in 4. disl. 11. onem panis, habuit istud ahquid, quod
Sed de modo istius annihilationis tres praefuit panis, sive aliquam aliquitalem
recitantur opiniones, quae Ucet conveniant post conversionem panis, quam prius non
in conclusione, tamen in modo probandi habuit.
differunt ad invicem, quas opiniones (d) Conlra. Doctor probat quod corpus
quoad modum probandi Doclor improbat. Christi post conversionem panis non habet
Prima opinio est llenrici quodl. 9. q. 9. aliquam aliquilatemnovam, quam, supple.
quodl. 12. q. 4. qui dicit quod post conver- prius non habuerit. Et arguit sic, illud
sionem panis non est nihil, quia si esset quod nullo modo aliter se habel in se post
 QU^STIO X. 433

29. conversionein, quani prius se habulL anle tilatem terinini a quo; ergo post conversi-

probat conversioneni, nec ni se aii(|uiu alilerlia- onem panis non esl verum dicere quod

llonem
^^^' "^" l»abet aliquani aliquilaleni quain sit ali(juid, elc.

prius non liabuil; isla pi-oposilio esl nola, (e) Aliter dicitur.
'
Alius inodus dicendi 30.
^ Opiiiio
sed corpus Clirisli posl conversionein pa- est .'Hgidii de Roma, (lui di('il quod imo iigidii
. theor. 1.
nis nuilo modo aliter se liabel in se; patet panis in liac conversione totali non anni- et 34^

quia esl illud idem corpus post conversi- hilalur, quia otsi panis post conversionem
onein, quod fuit anle conversionem, nec non maneat in se, nec aliquid ipsius panis,
eliain liabei in se aliquid aliler post con- quia tamen manet in potenlia in materia
versioneni panis, quod prius non liabuerit corporis Chrisli, cuin illa sit in potentia

ante conversionein, sed anle conversi- ad formain panis, sicut etinm fuit in po-
onein panis non habuit in se nHquilalem tenlia ad corpus Chrlsti antequam infor-

panis; palet, quia nihil panis fuil in cor- maretur forma corporis Clirisli, et propter
pore Clirisli, nec simiUler ante conversi- talem potentiahlalem panis post conversi-
onein aliquilas corporis Cliristi erat aliqui- onem non est annhiilatus.
las panis, quia non erat aliquid ipsius pa- Conlra hoc modum arguit Doctor de-
nis ; ergo nec post conversionem ahqui- duCBndo ad hoc inconveniens, quia tunc
las corporis Chrisli erit ahquitas ejus quod sequerelur quod Deus non posset anni-
pnefuit panis, sive non erit illud aliud hilare ahquod materiale, etc.

quod priefuit panis^ Et hoc manifeste pa- Praeterea, ubi totum syncategoremalice

tet, quia ex quo panis totahterconvertitur, transil in lotum, ibi non manet malcria
nihil panis omiiino remanet, lermini a quo cum illa transeat. Cum ergo
Secundo arguit ad idein, quia esxe ter- in transmulationibus, quaj requirunt ma
mini ad quem conversionis tolahs requi- teriam, quales sunt ubi totum syncatego-

rit non esse termini a quo; patet, si termi- rematice non transmulatur in tolum, sed
ni sint opposili, sicul est in proposito, tantum categorematice in lalibus trans-
quia esse panis, et esse corporis Christi mutationibus maleria manens est illa,

sunt termiiii oppositi, sicut etiam dicere- qua?, fuit incorrupla, sicut quando li-

mus quod hgnum converlilur in ignem, gnum transmutatur in ignem, maleria

terminus ad quem, scihcel ignis exckidit manens est materia ligiii corrupti, quae

terminum a quo, id est, quod post conver- est in potentia ad formam ignis, et ideo
sionem hgni in ignem, ignis et Ugnum foima ignis, qua; educitur de potentia
non slanl simul in eodem, et si terminus inaleriye ligni non dicilur creari, nec simi-

a quo quoad lotum suum esse convertilur hter forma ligni dicitur aimihilari. Ubi er-

in terminum ad quem, sicul est in proposi- go totum transit in tolum, sic, quod nihil

to de conversione panis in corpus ("hristi, ipsius maneat, sequitur qiiod materia ter-

tunc terminus ad quem tolahler excludit mini a quo nullo modo maneat, etc.

terminum a quo quoad tolum suum esse, TerLius modus dicendi est Varronis in 4.

ita quod nihil ipsius termini a quo stat dist. 11.

post conversionem cum termino ad quem, (f) Contra hoc. Doctor improbat hunc 31.

cum esse unius oppositi excludal esse al- modum dicendi. Et ratio stat in hoc, quia
terius opposili; ergo corpus Chrisli, quod mutalio accipilur proprie ex per se ter-
ponitur terminus ad quem tolahs conver- minis mulaLionis, qui suiil privatio et ha-
sionis panis, non habet in se aliquam en- bitus. Termini eniin per se generationis
Tom. XXV. 28
 ,

434 QUODLIBET.

sunt 7ion csse et esse, ila quod terminus Quando ergo ad non esse alicujus aliud
a quo est non esse, et terminus acl guem succedii, tale esse non est niliil simpUciter,
est ipsum esse Et termini per se cor- quia non est negatio exlra omne gonus,
ruptionis sunt esse, et non esse, nam ter- sed negatio in genere ; et ideo Ulud tale
minus per se a quo est esse, et terminus non diceretur per se, sive proprie anni-
per se ad quem est non esse, et ex talibus hilari, quia terminus ad quem per se non
terminis dicilur per se generatio vel cor- est simpliciter nihil, quia non est negatio
ruptio ; el termini per se creationis sunt exlra omne genus. Et hoc est quod dicit
tion esse simpliciler, et esse simpliciter in sententia.

quia creatio per seesta non esse simplici- (h) Sed conlra hoc arguitur. Hic intendit
ter ad esse simpliciler, et similiter annilii- Doctor probare quod talis negatio in ge-
latio per se est ab esse simpliciter in non nere tanlum accideret lermino ad quem
esse simpliciter. Si ergo terminus ad quem conversionis. Et propter talis conversio
per se alicujus conversionis est vere nihil, non essetannihilatio tantum per accidens,
talis conversio erit per se annihilatio. Cum et hoc probat, nam lermino ad quem de-
ergo terminus ad quem per se conversi- structionis accidit, quod sit terminus aU-
onis panis sit nihil simpliciter, cum panis quis ad quem positivus, sive accidit ipsi

totaliter desinat esse, sequitur quod con- negationi, quffis ponilur terminus ad quem,
versio panis erit anniliilatio. Et licet ad quod succedat aliquod posilivum ; ergo
non esse panis sequalur esse corporis quaUs ejiset ista destructio, supple per se
Ghrisli, ut terminus ad quem talis con- si non esset terminus positivus concomi-

versiunis, erit tamen terminus ad quem tans ipsam negaUonem, quae ponitur ter-

per se, quia si esse non est panis, sed minus per se ad quem, talis est modo ista

tantum concomitans, et tali termino con- destruclio quantum ad per se rationem

comitantinon delerminatur per se mutalio destrucUonis ;non ergo prohibetur esse
aliqua. annihilatio per hoc, quod terminus posi-

(g) Aliler potest dici. Hic Doctor ponit tivus concomilatur.

modum proprium satis singularem et sub- (i) Diceretur. Respondet Doctor quod ne- Negatio

tilem, et dicit, quod ideo panis in hac

...
gauo extragenus, et negaUo m genere,
. . .

lo-
duplex.

conversione totali nou annihilatur proprie, quendo de negaUone absoluta in genere,

quia terminus per se annihilationis est prout scilicet disUnguilur a negaUone,quge
nihil simpUciter, sive est negatio simph- diciturprivaUo, non disUnguitur a negatio-

citer exlra omne genus, sicut etiam ter- ne privaUonissecundum raUonem forma-
minus a quo crealionis est nihil simplici- lem negaUonis, quia tam negatio genere,
ter, sivc negatio extra omne genus, quse quam negatio extragenus, etnegaUo quae
nuUumsubjectura sibi determinat. In pro- estprivaUo, est formaUter negaUo. Non er-

posito ergo, cum panis totaUter converti- goistae negaUones informali raUone nega-
tur, sive transit ab esse in non esse, ne- Uonis disUnguuntur adinvicem, sed praeci-
gatio panis esl tanlum negatio in genere, se disUnguuntur ex hoc quod negatio ex-
quia talis negatio determinat sibi corpus tra genus dicitur illa, quae nuUum subje-
Cliristi, quod immediate succedit; sienim ctumsibi determinat; et negatio in gene-
ad non esse panis nihU positivum succede- re absoluta dicitur illa, quaeaUquod sub-
ret, vere annihilaretur, quia negatio panis jeclum sibi determinat, et hoc absolute,
non determinat sibi aUquod subjectum. quia non determinat sibi illud ut aptum
 QUvESTIO X. 435

natum, etc. Negalio vero quse esl priva- nata afflci accidontibus indnctis a causa na-
tio, dislin!>:uitur per hoc quod deleriiiinal turali, quod cst contra D. Tliom. 3. p. q. 77.
a 5. qui asserit redire matcriam, cujus sen-
sibi siibjecluin lale, puta, quod sit aplutii
tentiam solidissime rofutat Doctor, d. 12.
natura, elc. quia privatio est negalio in
q. 3. num. 5, quia illa matoria non potest
subjecto apto nato. Sic ergo terminus a poni ante ultimum instans conversionis, ne-
(/uo per segenerationis non esl negatio que in ipso ultimo instanti ob gravissima

simpliciter, sed ne^alio \i\ subjecto apto convenientia, qua^ inde sequuntur. Refutat
etiam ibid. quod D. Thom. ait, materiara
nato, quiuest privatio, et per se terininus
conversam vel annilnlatam non posseredire,
ad quem corruplionis non est negatio ab-
probans id manifoste falsum esse.
solute, sed est negalio in subjeclo apto
nato, quae est privatio, quae ponitur ter- Ad argiiiDentiim (k) principale, 25.
Alter
minus per se ad quem corruptionis. Sic aliqiiid esse commune terminis terminiig
creationis
dico in proposito, et luBc conversio est, potest esse dupliciter, vel commu- et
annilii-
quod terminus ad quem conversionis per nitate reali, sicut materia, qute est lationis

se non dicilur negatio absolute, sed ne- commune substrntum utrique ter- non
continetur
gatio in genere ; ergo talis conversio di- mino in corruptione; hoc modo sub eate.

citur pcr se habere talem terminum non oportet in conversione totali

ad quem.^i enim est conversio tolalis aliquid commune tcrminis,
esse
panis in corpus Christi, terminus adquem imo talo commune repugnnt con-
per se illius conversionis erit negalio in versioni totali. Alio modo potest
genere. Et hcel terminus ad quem posi- intelli^i commune communitate
tivus, qui succedil accidat negationi ab- rationis, puta quod uterque ter-
solute sumplae, non tamen dicilur proprie minus contincatur sub ente, et hoc
accidere negationiin genere, cum nega- sufticit ad excludendum rationem

tio in genere determinet sibi necessario creationis et annihilationis, quia

aUquid subjeclum, sicut eliam subjectum terminus non contine-
in illis alter
aptum natum potesl dici accidere nega- tur sub ente, et hoc modo dicere-
lioni absolute sumplae, non tamen dicitur tur, quod istse species, et illud
proprie accidere negationi, quae est priva- prseexistens, in quod converteren-
tio, cum privatio sit per se negatio in tur, habei^ent aliquid commune'.
subjectoapto nato. (1) Aliter posset poni aliquid Quiil
requintur
commune terminis non essentiali- conimune
ter, sed communis habitudo ad utrique
SGHOLIUM. lermino in
idem agens, quia potentiae agentis conversi-
one.
eodem modo subjacet uterque ter- Quare
Ad primum docet non roquiri aliquid agens
minus conversionis et hoc etiam ; naturale
commune realiter terminis conversionis, tan- non
tum enim habent conimunem habitudiuem excludendum annihilati-
sufflcit ad potebt
transub-
obedientiae ad idem agens; et lo(iuitur de onem, quia nihil proprie non sub- stantiare,
de quo 4.
conversione late sumpta, ut notavi sup. in jacet potentiae agentis, cum non d. 13. q. 1.
Scholio num. 19. Ad argnmeutum oppositum sit aliquid causabile. Quomodo
agens
explicat quare agens creatum corrumpere
(m) Argumentum ad oppositum naturale
corrunipit
possit species Eucharistiae, de quo late q. i.
probat, quod natura potest conver- Euchari-
d. 12. q. 4. et 5. Item, quae substantia succe- stiam,
dit corrupta Eucharistia, de quo 4. d. 12.
tere aliquid in aliud conversione de quo 4.
d. k'.
q. 6. et dicendum quod substautia coinposita, totali, et ita non requirit subje- q. 45.
 436 QUODLIBET.

ctum commune, quod manifcstc substantia nova requiritur propter

est inconvcniens in quacumque actionem naturse, imo actionem
transmutatione naturali, sccun- illam sequitur ordine naturse; nec
dum Pliilosophum ideo ad illud
; necessario, quia Deus posset non
argumentum dicendum est quod producere substantiam illam, sed
agcns naturale potcst omnem sequitur ordine dispositionis di-
transmutationem illam, et solum vinse.
causare circa istas species, quse Dc ipsa autem desitione Eucha- Opinio
Innoceot
transmutatio potest liic habere ristise duplex est opinio : Una quse de
desition
subjectum transmutabile. Nulla videtur esse Innocentii de officio Euchari
Btise,
autem transmutatio substantialis Missce, parle tertia, ubi dicit, quod de quo
d. 12.
habet hic subjectum transmutabi- quamvis species maneant, quae q. 6.

le, quia nulla est hic substantia, possent afliceresubstantiam panis

nec composita, nec materia; ideo et vini, si essent ibi, si tamen tan-
a^ens
"c naturale non potest hic ta flat alteratio circaspecies, quod
transmutationem substantialem panis eis afFcctus non esset conve-
causare, sed accidentalem, in qua niens nutrimentum, desinit esse
sufficit quantitas pro subjecto. In Eucharistia, et in eodem instanti
illo ergo nwic, in quo per actionem actione divina flet ibi nova substan-
agentis naturalis, Eucharistia ha- tia, quse nata est affici illa qualita-
bet primo non essc, cum natura tc; hsec autem est substantia pa-
nihil corrumpat nisi aliquid incom- nis, et tunc m^.net ulterius in
illa
possibile producendo, producere- alteratione usque ad instans gene-
tur virtute natur?e quoddam com- rationis novae substantiae, et illam
positum per accidens, scilicet generat corrumpendo
natura,
quantum quale, qualitate incom- illam substantiam compositam,
possibili Eucharistise, quse cor- quam potentiadivina reduxit.
rumpitur, et istius compositi sub- Alia est opinio, quod manet
jectum prsefuit, et forma inducta quamdiu manent qualitates, quae
est ab agente creato habentc eam possent afflcere substantiam con-
in virtute sua activa. versam, licet ipsa sic afl^ecta non Man I

Euctu
Sed numquid tunc (n) producitur esset conveniens nutrimentum; stia]

aliqua substantia. non ergo desinit esse Eucharistia, quam I

niane |

26. Respondeo non actione naturse, nisi quando desineret ipsa substan- substa I

Ad panis,
cor^pti- quia non liabet passum, de quo tia panis, et secundum hoc esset adesse
ea
EuSi- producat substantiam si ergo ; dicendum, quod in illo instanti destru
fit no
Deus tunc sabstantia producatur, hoc corruptionis specierum, est ibi substai
quai
subS ^^^ actione Dei, qui disposuit nus- substantia nova, sed non panis, agei
natur
tiam
natam
quam accidens esse sine subjecto, quia illa non esset nata affici qua- facerei
affici Eucharistia manente, et litatibus incompossibilibus pani adeu
nisi in
accidenti pani
bus ideo illa destructa; Deus producit jam inductis, sed talis est illa sub-
agento substautiam compositam, quse na- stantia nova, qualem natura gene-
ta est affici illis accidentibus cau- raret de pane corrupto, si substan-
satis per agens naturale, nec illa tiapanis ibi fuisset.
 QU^STIO X. 437

aUlor lerminus continelur sub enle, et

hoc modo dicerel, quod illaB species, et

COMMENTAmUS.
illud prxe.rislens in quod converlerentur,
f. (k) Ad argumenlvm princlpale. Doclor haberent ahquod commune.quia illum ens.
liJ
>iio, arguit, probando quod species in Euclia- quod terminus al quem, qui
Si (hi;alur,

rislia non possil virlute divina converli pnniLur corpus ChrisLi praiexislens, non

in aliquid proeexislens, el per consequens, esL per so terminus ad quem conversionis

quod non possil converli in corpus Chri- specierum, sed lanlum concomitans, ut

sli. El arguit sic, quia onme quod con- supra paLuit, eL sic Lalis conversio non
verlilur in aliud, liabel aliquid commune dicereLur annihiiaLio, nisi per accidens,

cum illo in quod converlilur patel isla, lamen per se esset annihilaLio, quia termi-
;

quia si lignum converlilur in ignem, ma- nus ad quem per se est nihil. Dico, quod
leria ligni esl communis tam forma? ligni, ex lioc Uoctor dicit lalem conversionem

quam formai ignis. Et dicilur communis non esse annihilalionem, quia ad talem

non comniunilale praedicationis, sed quia conversionem concomitatur corpus Chris-

est receptiva ulriusque formae non simul, ti pr.eexisLens non ut terminus per se ad
sed successive. Sed species in Eucharistia, quem, sed uL aUquid requisiLum ad per
quae sunl separalae a subslantia panis non sc terminum ad quem, quia Lerminus per
commune cum se ad queni lahs conversionis esl negalio
habent aliquod aliquo

prteexislente, patet, nec substanliam in genere, quae ad hoc ut siL negaLio in

panis, nec maleriam, quae est primum genere delerminat sibi aliquod subjecLum,

subjeclura, in quo transmutantur ad eL hoc modo Uoclor inteUigiL.

invicem. Si ergo illae species non habent (1) Aliter posset poni aliquod commune 34.

ahquod commune, et lolahler conver- terminis non essenlialiter, puta, quod non

tunlur in corpus Chrisli, sequitur quod praediceLur de iUis in qvd, sed posset poni

annihilentur et sic talis conversio esset communis habitudo a^^ laem agens. Vult
;

annihilalio. dicere, quod tani terminus a quo conver-

Respondel (juod aliquid esse commune sionis, (juam lerminus ad quem, loquendo
quid
de termino ad quem posiLivo, subjacet
mune tcrviinis potest dupliciter inlelligi, vel com-
'^?'
munitale reali, sicut materia qux est com- poLentiae agenlis primi ; suljjacet dico,
iciter ' ^

'^'o'- 7nune subsiralum utrique lermino in coiTup- tam quoad esse iUorum totale, quam quo-
tione, sciHcel formae corrumpendae.el form» ad non esse. Et ideo in eudem instanti
generandaj, hoc modo non oporlet in con- quo terminus a quo LoLalis desiniL esse in

versione tolaU syncalegoremalice aliquid se virluLe agenLis primi, virLuLe ejusdem

esse commune terminis^imo tale commune agenlis ahquod ens posilivum potesl suc-
repugnat conversioni lotali palot, quia cedere, sive sit pneexistens, sicut palet
;

quando lolum syncategoremalice transit de corpore ChrisLi, quod succedil desiLioni

in toLum, nihil illius toLius manet, el per panis, sive non sil pneexislens, sed de

consequens non manet materia receptiva novo producaLur, quoad esse totale, in

uLriusquo lermini. Alio modo potestintelligi quo esse fundaLur negaLio, qua) dicilur

commune communilale ralionis,pula quod negaLio in genere, et per consequens ta-

uterque lerminus contineaLur sub ewle, Us conversio non erit annihilatio. Si vero

et hoc sufficit ad excludendum rationem terminus ad quem non subjacet potentiae

crealionis et annihilalionis, quia in ilHs agenlis, sicut esL nihil simphciter, sive
 438 QUODLIBET.

negalio exlra genus, quae nuUo modo est nalurale corrumpit, pula saporem in Eu-
causabilis, tunc quod converlilur in lalem charislia fundatum in quanlitate separa-
terininum ad quem, vere anriihilatur. No" la, sufficit quod habeal illam quanUlatem
ta lainen quod negatio in genere non pro subjecto ; non posset ergo agens
dicilur formaliter subjacere potenliaj naturale transmutare aliquod accidens ia
agcntis, sed ex hoc dicitur subjacere, substanliam, quia quando transmutal ali-

pro quanlo subjectum, quod sibi delermi- quid in substanUam, prcESupponit mate-
nat, subjacet polentia) agentis ; quia ergo riam illius Iransmutabilis, ul subjectum
tale subjectuni virtute agenlis potest suc- recepUvum formae subslanUalis, sed non
cedere termino a quo conversionis, ideo est sic in transmutaUone accidentali, quia
negalio in genere, quae ponitur per se ad qualitati sufficit habere quantilalem pro
terminii.m ad qaem taU conversionis dici- subjecto. Dicit ergo Doctor quod in illo

tur subjacere poteiiliae agenlis. Et hoc est nunc, sive insLanti in quo per agenlis
quod dicit. naturaUs aclionem Eucharistia habet non
(m) Argumenlum. Secundo principaliler esse, cum natura nihil corrumpat, nisi
35.
arguit ad opposilum, probando sciUcet aliquid incompossibile producendo, pro-
quoil Deus possit illas species convertere duceretur virLute naturai quoddam com-
in aUquid prseexislens, et arguit sic : Na- positum per accidens, sciUcet aliquod
tura creala potest iUas species convertere quantum quale qualitate incompossibili
in aliquid praeexisLens ; ergo, et Deus, etc. Eucharisliae, quae corrumpilur, et isUus
Respondet quod agens naturale tanlum composiU subjectum praefuit, supple illa

potest tfansmutare illa quse habent subje- quanUlas, quse recipit qualitalem incom-
ctum commune, unde si generat aliquam possibilem qualitaU perUnenU ad Euchari-
subslanUam corrumpendo uliam, ut quan- sUam.
do ignis corrumpit Ugnum, et generat (n) Sed numquid tunc producilvr aliqua 36.
ignem ; si ignis non haberet materiam substantia^i Nunc quserit Doctor quando
ligni pro subjecto communi forniiie ignis, Eucharistia corrumpitur, an in eodem
et formse ligni, nunquam posset ex ligno insLanU quo corrumpiLur genereLur aliqua
generare igiiem, nec per consequens pos- subsLanUa? Et dicit quod si ahqua sub-
set convertere lignum in ignem. In aliqua stantia generalur, hoc non fit acUone
transmutatione substantiali semper agens naturae crealae, quia illa non habet pas-
naturale supponiL materiam communem sum, supple materiam, de qua producat
tam formae subsLanUali corrumpenda?, substantiam, quia in EucharisUa corrum-
quam formae substantiali generandse, ita penda nulla est materia, sed hoc erit sola

quod nunquam posset corrumpere for- acUone Dei, qui disponit nusquam acci-
raam ligni, nisi in eodem inslanU in quo dens esse sine subjecto, nisi in Euchari-
expeUilur fonna ligni inducereL formam sUa manente, et ideo in illo instanU quo
ignis incompossibilem formae ligni, quia EucharisLia corrumpilur per agens natu-
utraque forma est naLa tanLum recipi in rale, Deus in eodem instanU producit
materia. In transmutalione vero acciden- subsLanLiam composiLam, quae nata est

tah, ubi agens naLurale corrumpit illud affici iUis accidenUbus causaUs per agens
accidens inducendo aUud, sufficit quod naLurale ; nec illa substanUa nova acqui-
habeal aliquod subjectum coramune, pu- rilur per actionem naturae, imo actionem
ta, quantitalem, et sic quando agens Ulam, sequitur ordine naturas talis sub-
 QU^STIO X. 430

slantia, nec tamen necessario, quia Deus essel separala, el essel alba, ab agenle
possel non producere subslnnliMni illani, nalurali possel induci nigredo inconipossi-
sed lanluni sequilur ordine disposilionis bilis albedini, el lanien ad corruplionem
divinie, qux' disposuil nullum accidens albedinis non sequilur generalio alicu-

esse separatun» a subslantia, nisi in sola jus subslantia?, sed lanlum fieret quanlum
Eucharislia, el ideo si quantitas aliqua nigrum.
 ;

440 QUODLIBET.

QUiESTIO XI.
ra eorum erant passiva, quia non
est verisimilc, quod tunc habu-
Ulrum Deus possit facere, quod, mancnte
erunt dotem impassibilitatis.
corpore et loco, corpus non habeal ubi
Ista qusestio potest habere du-
sive esse in loco.
plicem intellectum Unum de cor- :

pore et loco in communi; alium

Alens. 4.p. q. 11. D. Thoni. q. 52. a. i. l?onav. 2.
d. 2. q. 5. Scot. q. 5. an. 10. Joaii. Hacon. 2. de corpore et looo determinato, et
d. 3. q. 3. Mayron. 2. d. 1. q. G. RicharJ. 4.
d. 2. q. 2. Bellarin. lib 3. de Euchar. cap. 3.
uterque potest subdistingui, et
4. Suar. 3. tom. d. 48. s. 4. ideo sunt hic quatuor dcclaranda.
Priino, si corpori in communi repu-
Ad tcrtiiiin sic proceditur. Ar- Quatuor
sint
Vide in 4 fjnat non habere ubi, posito loco in com-
d. 20.
guitur, quod Deus non potest face- examinaa
muni. da.
q. 3.
Argum.
re,quod inanente corpore et loco,
Secundo, si repugnat loco in com-
corpus non habeat ubi in loco, quia
muni esse sine ubi, sive non circumscri-
non possunt manore extrema,
bere, et hoc posito corpore^ in communi.
quin maneat relatio media, sicut
Tertio, si possibile sit hoc corpore et
non possunt esse duo alba, quin
hoc loco manentibus, sed hoc corpore
sint similia; corpus et iocus vi-
huic loco non prcesente, quod hoc corpus
dentur esse extrema, inter quce
non habeat hoc ubi.
ipsum ubi est quasi habitudo me-
Quarto, si hoc corpore el hoc loco
dia, secundum illud sex Principi-
manentibus, et hoc corpore huic loco
orum, ubi esl circumscriptio corporis
prcesentc, possibile csset hoc corpus non
a circumscriptione loci procedens.
habere hoc ubi ?
Ratio. Contra, sic se habent corpus et
opposit.
locus ad ubi, sicut activum et pas-
sivum ad actionem et passionem ;
SCHOLIUM.
nunc autem Deus potest facere,
quod manente activo et passivo, Fo5<e dari corpus sine corpore locante,

non sit inter illa actio ct passio imo do racto sic datur ultimuraj Goelum'
Patet, qdia absolutum potest esse sine re-
ergo, ctc. Major probatur, quia
spectu ad id quod nec est prius, nec simui
ita videtur ubi habitudo media in-
nat ira cum ipso ; tale est corpus respectu
ter locum et corpus, sicut actio et loci. Solvit tria argumenta in contrarium
passio inter agens ct patiens. Mi- adducla. De hoc vide ipsum 4. d. iO. q. 2.

nor probatur, quia sicut habetur et 3. et 2. dist. 2. q. 5. Ad replicam pri-

Danielis 3. tres pueros in fornacem mam contra solutionem tertii, dicendum, uhi
Coeli pertinere ad ubi activum. Ad secun-
Pueri ia missos ignis non combussit, et
dum, si moveretur, nullo existente contento,
fornace
non
tamcn fuit activus, quia flamma esset motus localis quodammodo secundum
fuerunt
impassibi-
erumpens interfecit eos, qui mi- partos. Vide Doct. de motu iu vacuo 2. d. 2.
les. serunt eos in fornacem, et corpo- q. 9. a n. 41.
 .

QU^STIO XI 441

3. De primo quod non includit

dico, quiescit localiter, et tunc pi'opo-
Phys.
,

1 . coali contradictioncm corpus esse sine situm .

:^otest
alibi.
corpore aliquo continente, et per Ad primum (e) potest dici, quod
DimeDsio
folulum
ie sine,
consequens sine nbi, iuvo ita est de dimensio est ratio fundamentalis est ratio
fundamen-
), quod
primo Coelo, quod non habet cor- pi'oxima respectu ubi, vel si sic taiis
on est respectu
ius, nec pus continens; posito etiam, quod intelligeretur ratio formalis, bene ubi appti-
>inuil
tudiualis.
latura esset locus, non tamen quicum- potest talis ratio foi'malis separa-
ini eo.
Physic que, sed aliquis capax liujus cor- ri ab illo, respectu cujus dicitur
poris, non esset adhuc contradi- esse ratio, hoc intclligendo in
et

ctio, quod hoc corpus non liaberet actu, licet non separaretur ab ap-
itbi. Ratio primi est (a), quia. non titudine vel potentia ad illud. Ex-
est contradictio absolutum. manc- emplum, albedo isto modo est
re absque respectu ad illud, quod ratio essendi simile, et tamen
non ost prius eo, vcl saltem quod non cst contradictio, quod sit sine
nec est prius, nec simul natura similitudine actuali.
cum ipso nunc autem locus nec
; Contra dimensio est pro-
(f), si

est prius natura corpore, nec si- pria ratio fundamentalis respectu
mul, imo videtur posterius corpo- passivse locationis, saltem ista
re; ergo, etc. Ex hoc potest (b) ac- crit pcr se secundo modo, etsi
cipi ratio secundi. non primo modo, corpus locatur,
Contra istud (c), corpori per se sicut color videtur sed in propo- ;

competit esse in loco, ita quod sitione pcr se secundo modo, cum
corporeitas est per se ratio es- sit necessaria simpliciter, subje-
sendi in loco; sed contradictio est ctum non potest esse sino proe-
rationem formalem esse, nisi illud dicato.
sit, cujus est ratio formalis. Respondeo (g), quod corporeitas Primo de
Somno fel
(d) Praeterea, corpus locatum est ratio fundamentalis respectu Vigilia c. 1

dependet a locante erg'o illa habi-

; hujus, quod est csse locabile, ot
tudo locati ad locans, est habitudo respectu hujus etiam, quod est
qusedam dependentise; sed absolu- locari. Propria quidem et proxima
tum non potest esse sine depen- utriusque, quia cujus est potentia,
dentia propria, quam natum est ejus est et actus sed respectu pri-
;

habere. mi est ratio necessaria, rcspectu

Praeterea, contra illud quod di- secundi ratio non necessaria, quia
citur de primo Coelo, arguitur, aptitudo est intrinseca per istam
quia illud corpus moveatur, non
si rationcm etiamprsecise acceptam;
estdarequo motu moveretur, nisi sed illud ad quod est aptitudo non
locali sed moveri iocaliter requi-
; inest actualitcr, nisi per agens,
ritesse in loco, quia moveri loca- rcducens aptitudincm ad actum; ne-
liter est aliter se haberc in loco gandum est igitur quod assumitur,
nunc quam prius. Si detur quod scilicet hanc esse per se secundo
Coelum quiescit, sequitur quod modo, corpKs locatur, licet conceden-
quiescit quiete opposita illi motui, dum sit iianc esse per se, corpus est
quem natum est habere, et ita loc((bile. Exemplum hujus, hrec est
 442 QrjODLIBET.

per se secundo modo: homo esl risi- tinens, quam ad contentnm, et

bilis ; hsec autem contingcns homo : ista est forma mcre absoluta.
ridet. llcsponsioncm qua^re.
5.
Dependen' .
(h),Ad secundum, illa dcpendcn- Ad primum dicitiir, quod illud locare
tia
locati ad
tia, quse est locati ad locans, non perlinet ad Pncdicamenlum ubi, el li-
]oc uin
noa
est simpliciter necessaria ex parte cct non de/iniatur nisi ubi passivum a
necessaria ejus, quoddicitur dependere, sicut Philosopho, tamen est aliud ubi activum,
4. Phys.
est dependentia causatiad causam, quod est species alia ipsius ubi, quod
sed est dependentia aliqualis, tan- esl Pruidicamentum commune ad ubi
quam ad illud quod natum est activum, et ubi passivum, patet in 4.
conservare in sua dispositione na- d, 10 .q. 1.

turali; corpus quidem naturale in Ad sccundum dicitur ab aliquibus,

suo loco naturali natum est sic quod in tali casu non moveretur Cce-
conservari, sine tamen tali con- lum.
servante potest absolute esse. Aliter tamen dico,' quod talis motus
An ccelum
Ad tertium potest dici, quod si
movetur esset ad ubi imaginarium, non actuale
localiter.
4. Phys.
movetur, movetur secundum locare, et reale ; nec hoc est inconveniens conce-
c. 43. non secundum locari, quia nunc dere, cum hoc sequatur ex casu. Patebit
aliter locat corpus contentum, inferius in ista qucestione, etc.
quam prius locavit; sed non aliter
locatur, quia non locatur; et isto
modo intelligitur dictum Averrois, COMMENTARIUS.
quod Coelum est in loco per centrum,
quia suum esse in loco est locare (a) Ratio primi est, etc. Palefista pro- 1.

locabile fixumin loco. positio in secundo dist. 1. g. 5. ubi eam

(i) Si quaeratur de isto locare ad prolixe exposui; ideo enim res, sive abso-
quod Genus pertinet, ut sic motus lutum palris, non potest manere sine

ille diceretur esse in illo Genere, respectu et dependenlia ad Deum, quia

non ad Genus tibi, quia ubi est cir- absolulum patris, necessario dependet a
cumscriptio passiva, non ad ali- Deo essentialiter, ut a priori. Similiter

quod aliud Genus, tum quia motus pater in quantum pater non polest mane-
esset in pluribus Generibus, quam re sine filio, quia est simul natura cum
ponit Philosophus 5. Physic. tum filio ; ubi ergo absolutum potest manere Absolutum
potest
quia discurrendO; non invenitur ad sine alio absoluto, sequilur quod tale ab- esse sine
Text. 9, respectivo.
et inde. quod Genus aliud pertineat. solulum possit manere sine respectu ad
Praeterea, sicut Coelum potest illud aliud absolutum, nunc autem locus
circulare, licet non contineatur a non est prius natura corpore, nec simul.
corpore, sic potest circulare, iicet imo videiur posierius. Et loquilur hic de
non contineat corpus, puta si es- loco materiali, scilicet de ultima superficie

set idem corpus continuum et continentis, quia loquendo de loco for-

sphsericum igitur illa forma flu-

; mali, scilicet de respectu locantis, talis

ens, secundum quam est per se respectus est simul nalura cum locato,

motus circulationis, posset per se et locante. Et quod dicit, quod est

esse sine respectu, tam ad con- quasi posterius nalura, hoc patet, quia
 .

QUiESTIO XI. 443

corpus facil lalera continentis distare, et effeclum formalem esse sine causa for-

per consequens talis superticios est poste- mali. Sicut alljuin absolule potest esse

rior corpore, ul paluit in 2. (/. 2. p. 2. m sine similiLudine ad aliud album, licet

materia de loco Angelorum. sit ratio proxima fundamentalis similitu-

(b) Ex ho'- potesl accipi ratio secundi. dinis, tamen album formaliler simile non
Secundum declaratum eral, quod eliam potesL esse sine similitudine, quia simile

posito loco capace hujus corporis non es- formaliler esl effectus forraalis similitu-

set adhuc contradiclio, quod hoc corpus dinis.

non haberel ubi; et patet ratio hujus se- (f) Contra, si dimensio, etc. Adliuc instat
cundi, quia si corpori absolute non repu- probando, quod talis dimensio non polest
gnal posse esse sine superficie locantis esse sine respectu ad locum.
corporis, sequilur quod nec huic corpori (g-) Respondet, quod dimensio est ratio

repugnal posse esse sine ista superficie fundamentalis respectu hujus, quod est
capace hujus corporis, et per consequens esse ralio locabile, etc, sicut rationale

non repugnat sibi posse esse sine re- respectu ri«;ibililatis est ratio necessaria, An
rationale
speclu ad eam. sed respectu aclus ridendi non est neces-
sit ratio

(c) Contra islit l. Nunc Doctor instat mul- saria. Ista ergo, corpiis esl locabile, esl necessaria

lipUciter contra illam conclusionem, pro- persesecundo modo, et necessaria; sed

bando quod repugnet absolute corpori ista, corpus locatur, nullo modo est per
esse sine loco. Primo arguit sic : Corpori se, sed accidentalis et contingens.
competil per se esse inloco, etc. Si enim (h) Ad secundum dicit quod dependen-
rationale est ralio quod homo sit, si
tia quse est locati ad locans, non est sim-
rationale est, necessario homo erit, sic in pliciter necessario, etc. Adverte tamen, Diiigenter
considera
proposito, si corporeitas esl ratio formalis quod dependentia causati ad causam
quod A sit in loco, si corporeitas A est non inest nicessario causato, comparan-
necessario A, erit in loco. do ipsam ad qualemcumque causam, sed
(d) Prasterea. Secundo arguit, corpus tanlum inest necessario comparando ip-
locatum dependet a locante, etc. Patet, sum ad causam simpliciter primam, quia
quia si .4 dependet a Z? in esse et conser- ab illa sola simpliciter dependet inesse et

vari, erit impossibile A posse esse si- conservari, et est simpliciter impossibile

ne B, ergo erit impossibile A posse esse causatum esse sine dependentia ad pri-

sine dependenlia ad B. Patet per proposi- mam causam. Sed comparando ad causam
tionem Doctoris in secundo, d. l. q. 5. cui- secundam non simpliciter in essendo de-
cumque absoluto repugnat esse sine ter- pendet ab illa, quia prima simpliciter, et
mino relationis ad ipsum, impossibile est sola illa necessaria, ul alias probavi ; et

tale absolulum posse esse sine relatione dependet necessario a secunda in essen-
ad ipsura terminum. do, non tamen dependet in conservari.

2. {e)Adprimum. Respondet ad primum Vnde Doclov in secundo, dist. 2. parte. 1.

>imensio
sst ratio quod dimensio est ratio fundamentalis q. 4. dicit quod effectus priEcise pro illo
mdamen-
talis essendi in loco, sed ratio formalis essendi instanti, quo accipit esse a causa secunda,
) essendi
loco. in loco est respectus locati ad locantem. dependet ab illa, sed in toto lempore
Primo modo potesl esse sine loco passive, sequente immediale dependet a priraa,

sive sine taU respectu locati ad locantem; el vide ibi bonam difficultatem. Dico ul-

secundo modo non, quia est impossibile tra, quod conclusio Doctoris de loco
444 QUODLIBET.

loquilur absolute de ipso loco, scilicet de De secundo articnlo dico, qnod

ipsa superficie locanlis, et non de loco non apparet conti'adictio snperfi-
nalurali, qui ultra superficiem includit cicm concavam esse sine respectu
qualitates convenientes loco naturali. Sed ad aliud corpus, ut contentum, es-
quomodocumque intelligalur conclusio, to etiam quod aliud corpus sit,
sive de locato et loco absolute sumptis, quod esset natum contineri, quia
sive de locato et loco naluralibus, patet nt prius argutum est de respectu
quod localum necessario includit respe- locationis passivae, ita potest hic
ctum ad ipsum locum. argui de locatione activo.
(i) Siqu3eratur,etc. Uespondeo ad pri- Item confirmatur, quia CoLdum 2. et 3. c.
et in de
mum primo, quod locare activum, sive est incorruptibile, et licet elemen- ^Generat
ubi aclivum est in eodem praedicamento ta secundum se tota sint incorru-
in quo et ubi passivum, nec secundum ptibilia secundum Philosophum,
Aristotelem habetur expresse quod tan- non tamen eo modo sunt incorru-
tum ubi passivum sit iii praidicamento ptibilia, quo Coelum, quia forma
ubi, quia hoc idem esset quaerendum de elementi, cum sit ejusdem rati-
omnibus aliis ubi activis. Sicut enim onis in toto et in parte, non est
acquirilur per motum ahud et ahud ubi formalis ratio incorruptibilitatis
passivum in corpore locabiU, ita acquiri-
in toto, sicut nec in parte, et licet ^^^'^^"^
I Cceluni
tur ahud et ahud ubi activum in corpore non sit aliqua causa naturalis cor- estincor-
^-
ruptibile,
locante. Et si hoc non placet, dic sicut
ruptiva totius elementi, sicut par- et aiiter
elementa.
Doctor dicit in 4. dist. 10. de vbi corporis tis, tamen istam possibilitatem vi<ie 2.

Christi in Eucharistia vide

; ibi.
intrinsecam ad corruptionem re- et
'4?* *

Ad secundum dico, quod molus circu-

duci ad actum non est ita impossi- q. Cap. e.'

lationis formaliter est relalio, quia for- bile, sicut Coelum corrumpi, aut 'lere pe"°
mahter est quoedam successio, ui patet saltem secundum Theologos, possi- tS^s?
a Doctore in pluribus locis, sed forma bile est Deum elementa annihilare,
secundum quam est tahs successio alias qu8e quantum est ex formis suis,
patebit. sunt corruptibilia ,licet non annihi-
SGHOLIUM. letCoelum, quod secundum formam
Posse dari superficiem concavam sine re-
suam est incorruptibile, quia in
spectu ad corpus contentum, probatar, quia conservando prius et magis ne-
isle respectus non est ad prius, nec ad id cessarium non requirit tanquam
quod est simul natura cum ista superflcie. medium, aliquodminus necessari-
Ostendit Deum posse causare vacuum, conser-
um conservari. Absolute igitur
vando Ga3lum, et annihilando omnia elementa,
quo casu latera C<cli non concurrunt in in-
potest annihilare elementa, et ni-
stanti, et ideo esset vacuum. Objicit tripliciter, hil innovare circa hoc
esse Coeli;
Ad primum, procedit ratio Philosophi contra posito, latera Coeli non concurrent
vacuum, sumptum pro spatio quanto, non in instanti, quia natura non potest
quali, de quo 2. d. 2. q. 9. Ad secundum, ad
facere talem transmutationem in
distantiam non requiri medium positivum,
instanti; remanere igitur potest
idem a n. 40. Ad tertium explicat quomodo
quies mensurari potest tempore, id est, ima- supcrflcies concava Coeli, et tamen
ginario nuUo corpore moto Vide2. d. 2.q. ii. non continens aliquod corpus.
n. 3. . ot q. 4. n. iO. ii. Contra ista Vacuum esse est
:
 QUi^STlO XI. 445

impossibile simplicitcr, ut probat nibus rationibus Pliilosoplii ibi

Aristoteles \. P/tys. scd si siipcrli- positis, quod procedunt contra va-

cies concava essct sinc cocporc, cuum, uno modo imaginando, sci-
essetvacuum; i^^ntur, etc licet quod sit spatium actu dimen-
8.
A(l probationem majoris, una ra- sionatum sine corpore, et ita niliil
tio Philosophi in capite dc Loco, con- concludunt contra intellectum, qui
tra ponentes locum essc spatium, conceditur T)co esse possibilis.
est ista, quia tunc inlinita utique Ad secundum dico, quod medium
essent loca, ct subtlit ad probati- potcst
^
positivum et
intelli<4i
o vel 1
Latera
cui habent
onem istius conscquentiae, (UsUuUe actuale, vcl privativum potcntiale; inedium
virtuale,
enim aerc el aqua, ideni faciunl omncs et utroque modo debet intelligi nul- non
acluale
partcs intoto, rpiod onniis aqua in vase. lum esse medium eorum, quae tan- reale.

rext. 21. Prceterca, intcr latera vacui ni- gunt se, et quae sunt simul ; latera
et iiule.
Phys. liil estmedium; sed secundum Phi- autem vacui, etsi non habeant medi-
xpressius
losoplium 5. P/iys. illa sunt simul, nm primo modojiabent tamen me-
quorum estmedium; si igitur
nihil dium secundo modo, quia inter ea
esset vacuum, latera essentsimul, posset tantum corpus intercipi,
et non simul. quantum est illud corpus quod
Praeterca, in temporeest contra- intercipitur, quando spatium est
dictio duo instantia esse distantia, actu plenum; est ibi igitur medium
et non esse tempus medium; igitur potentiale ct sequitur ex hoc quod
pari ratione in loco contradictio est ibi medium privativum, sive
estduo esse localiter distantia, et participative, quia carens tanto
non essecorpus medium. medio, quantum posset intercipi
Qusere Ad primum, ista probatio conse- inter illa extrema.
jVverroem
et alios. quentise secundum Philosophum Ad tertium diceretur, quod nul- LoquUur
multipliciter exponitur, sed quali- lo motu existente, posset esse tempore
tercumque consequentia declare- quies aliqua etiam proprie acce- 'maginario.

tur, non tenet; nisi ponendo vacu- pta, quia nullo corpore moto pos-
um esse spatium actu dimensiona- set aliquod corpus uniformiter se
tum, licet non habeat qualitates habere, et cum hoc esse aptum
naturales, quamdiu enim ponitur natum aliter et alitcr se habere,
ibi dimensio in actu, semper rema- sicut post judicium corpus Beati
net ratio secundum Philosophum, posset unitbrmiter se iiabere in
quare non compatitur secum aliud sua dispositione, licet nullum cor-
corpus,nisi unum dividat alterum; pus aliter se haberet, quia non
sed vacuum quod ponitur
istud, oportet, quod aliqua corpora in-
possibile Dco in isto membro, non feriora aliter se habeant ad hoc,
est aliquod spatium liabens dimen- ut Beati uniformiter se habeant,
siones positivas, sed tantummodo nec aliqua alia corpora ponuntur
est ibi possibilitas ad' tantas di- tunc fore movenda. Iluic etiam
mensiones positivas, cum carentia uniformi dispositionicorrespondct ^^^^l^
cujuscumque dimensionis in actu ; propria mensura. qu?e est tempus, "'ensuratur
^
.' '
.
tenipore ?
, .
'

et hoc modo potest dici de om- inter cujus qua3cumque duo instan-
 446 QUODLIBET.

Vide 2. tia imnginata possct tantns fluxns uno cxtremo, et ad aliud sicut ad jnter
d. q. 4. • - extrema.
et 11.
sive motns intGPcipi, ct ita si tcm- termmum
i
;
1
hic autcm cst
L i. 1
dare
pus dicitur mcnsura motus, sive utrumquc terminum positivum,
fluxus, illa uniformis cxistentia licet non sit mcdium positivum,
habebit tcmpus, licct non unifor- ct si cx solo primoistorum dicerc-
mitcr actualc positivum, scd po- tur habitudo positiva, posset con-
tentiale et privativum. Unde in- cedi, quod hic esset distantia posi-
tcllcctus habens notitiam temporis tiva, sed si ultra hoc requiratuT;
actualis et positivi, applicando quod mcdium sit positivum, tunc
eam ad istam durationem unifor- saltem salvaturi propositum, quia
mem, potest cognoscere quantita- hic cst distantia privativa, et po-
tem ipsius, scilicet quod tantam sitiva potentialis, sed non actualis.
haberct positive, si essct tempus
positivum. SCHOLIUM.

10. Consimiliter est in proposico de

Dimensio
privativa distantia in loco positiva et Dari posse liunc locum, et hoc corpus, quod
mensurat tamen illo non locatur, quia
partes
privativa, sicut mora privativa si est in alio

permauen- loco non potest naturaliter in isto esse. Hasc

les
mensurat partes alicujus succes-
conclusio patet ex secundo articulo. Objicit
sicut mora sivas, dimensio privativa
sic
privativa, non posse esse hunc locum sine hoc conten-
partes mensurat partes permancntes, et to, quia locus non est ipsa superficies, sed
successivas.
hoc, quia privatio sequatur habitui respectus ejus ad contentum. Remanere
suo modo. Unde illud argumentum eumdeni locum variatis locatis, quod intel-
Ilge sequivalenter, quia locus est immobilis,
potest adduci pro proposito con-
id est, locali mutatione immutabilis, et quo-
firmando, et hoc sic Possibile est : I
ad disfantiam a polis mundi, perinde est
distantiam aliquam essc intcr coutinere unum vel plura locata. Vide Do-
aliqua, quasi secundum tempus, ctorem 2. d. 2. q. 6. a nura. 6. ubi rem hanc
licet non sit inter illa tempus subtilissime explicat, et 4. Physic.

positivum intermcdium, hoc

est positiva mensura motus sed ;
Dc tcrtio (k) patet, qiiod si hoc Dariposse

sufdcit quod sit tcmpus potenti- corpus non sit huic loco prsesens, corpu*^s%t
ale, vcl privativc acceptum, ad non circumscribitur isto 1000;*^"°"^°^"°^
qui
illud non
hoc ut sit distantia inter illa, iofitur non habet ubi in hoc loco cooliaeat.
;

quasi temporalis, secundum quam si etiam nonest huic loco prsesens,

hoc dicitur esse posteriuS; vel sccundum cursum naturse est in

prius illo ; igitur a simili de loco alio loco, et secundum naturam

et distantia locali. non potest simul habere duo ubi;

Si arguitur contra hoc, quod ergo non habet hoc ubi, et tamen
distantia non potcst esse, nisi sit iste locus manet, quia manet hoc

aliquid, in quo sit illa distantia, ultimum corporis continentis, et

et hic nihil est, quia nuUum est hoc patet insecundo articulo.

mcdium. Co ntra -hoc (l) locus importat

Distanlia Potest quod distantia for

dici, rationcm contincntis, quiasuperfi-
formaliter
maliter importat respectum inter cies absoluta circumscripta rati-
est
\
respectus extrema respectus autem est in
;
onc continentis non habet rationem
 447

loci. Nunc autem continere, cniii di- oportct quod cnm lioc sit numera-
cat respcctuin, non videtur niAnc- tio suj)positi liabentis formam.
re, nisi sitad eunulcm terminuni;
igitur quando continetur aliud et
aliud, non vidctur nianere idem COMMENTARIUS
locus sed quando corpus non est
;

praBsens huic loco, non est idem {k)De /er//'o principali, scilicet si possi-
contentum. bile sit hoc corpore et hoc loco nianenti-
.c. 17. Respondeo 4. P/u/s. vult Pliilo- bus, sed hoc corpore, huic loco non prae-
H 36
sopluis, quod idem locus mancat senle, quod hoc corpus non habeat hoc
succedentibus sibi invicem corpo- icbi. Dicit Doclor quod tale corpus non
ribus, ex hoc patet, quod non cst pra^sens illi loco, non habel ubi in illo

alius locus, si aliud locatum conti- loco, quia non circumscribilur illo loco ;

neat; quando igitur arguitur de re- lum eliam, quia si non est huic loco praj-

latione continentis ad contentum, senssecundum cursum naturse est in alio

concedi potcst quod locus ultrasu- loco, et secunduai naturam non potest
perflciem addit relalionem conti- simul habere duo ubi adaequata ; tum
nentis,ut intelligitur per illud, quod quia de inada^quatis non est impossibile,

dicitur in delinitione uliinmm conii- ut palet in secundo, dist. 2. de loco Ano-e-

yjjg j^ ^.

^hysic neniis, lioc est, proximum et imme- lorum, Vide ibi aliqua bona dubia. Si ergo jj^^°|-
t. 41.
diatum contincns, et tunc consequ- corpus non praesens huic Joco habet ubi aiiqua bona

enterdiccndumest, vel quod varia- in alio loco, sequilur quod non habebit
tocontento non variatur relatio in ubi in isto loco, cui non est praesens,
alio extremo et hoc eodem modo
; aliter secundum cursum naturaj haberet
quo respicit illud extremum, quia duo «6iadaequala, quia ab utroque loco
respicit pro extremo per se con- perfecte circumscriberelur. Et quando
tentum in communi, et non hoc loquilur hic de loco, non loquitur de loco
signatum; vel potest dici, quod formali, qui est circumscriplio, sed loqui-
variato contento variatur relatio tur de loco materiali, id esl, de ultima
ipsa correspondens, et ita est aliud superficie corporis continenlis, et si non
et aliud continere respectu alte- est pra3sens illi superficiei nonhabebitMfte
rius et alterius contenti, sed non posilivum in illa superficie, sive non erit

variatur extremum reiatum, quia a tali superficie circumscriplum. Et addit

idem est continens, idem lo-
et ita Doctorquod manet isle locus, quia manet
cus. Exemplum hujus, corpus ha- ullimum corporis conlinentis. llespondet
bens albedinem, si secundum eam tacitai objectioni, quia forte dicerelur, si

est simile multis, multas ha))et hoc corpus non est pnesens huic loco,
similitudines, quia similitudo nu- lalis locus non ;maneret, sed si maneret,
meratur tcrmino numerato, sed hoc corpus esset in illo loco, sed ipso cor-
tamen ipsum non est multa simi- porenon praisente, locus non maneret. Et
lia, sed unum simile, sicut habens ideo dicit Doctor quod ipso corpore non
multas scientias est unum sciens, praesenle adhuc manet locus, quia ma-
quia concretum non numeratur ad net ullima superticies corporis continen-
solam numerationem formae, sed lis.
 .

448 QUODLIBET.

(1) Conlra hoc. Doctor probal, quod si Dortor quod hoc modo sustinere, quod
corpiis non conLinelur, non eril locus, licel respectus singulares fundati in ea-

quia locus imporlat rationem continenlis, dem superficie continenle vuricnlur ad

etc. Vull ergo ex isla ralione, quod si variationem contentorum, tamen non va-

locus /1 successive conlineret n et C, quod rialur respectus absolute sumplus conli-

non essel idem locus respeclu // et C, nentis ad contentum, quia continens for-
si essel prcnecise unus locus respeclu maliter non respicit pro per se termino
C, etalius respectu /i, et quam primum hoc vel lioc contentum, sed respicit con-
/7 recedit a loco illo non est amplius ille tenlum absolute, et in communi, et quia

locus, licet C ineodem inslanli sulnnlret semper in tali superficie continetur aU-
in eamdem superficiem, quia superficies quod corpus, ideo semper manet idem
illa nunquam dicitur loeus, nisi inclu- locus, quia semper manet idem continens
dendo respectum ad conlcnlum, et quia formaUter ; non idem rmmero, quia ille

quando continet li, habet uiium respe- respeclus conlinenUs variatur variato con-
ctum ad /?, sequitur quod D recedente, tento, sed manet idem conUnens in com-
qui est terminus illius, cujus non erit muni. Tamen prima responsio videtur me-
amplius ille locus. lior el realior, sciUcet quod maneat idem
4. Phys. Kespondet secundum inlentionem Plii- locus materialis, quanlumcumque succe-
^L^ei 36,' losophi 4. Phijsic. quod semper manet idem dant sibi invicem corpora, et hoc est ma-
locus, loquendo prsecise de loco materiaU, gis ad intenUonem Philosophi, et eUam
et vult quod ultima superficies, otiain magis ad intenUonem Doctoris, tamen
absolute sumpla, dicaturlocus, scilicet ma- utraque via est sustentabihs, etc.

terialis. VuU enim quod idem locus ma-

net"succedenUbus sibi invicem corpori- SGHOLIUM.
bus, quia quando unum corpus subintrat
aerem, et aclu facit dislare latera aeris Quoad primum articulum, prima conclu-
continentis, et sic illa superficies ultima sio est, nou posse hoc corpus esse quautita-
tive prnesens huic loco sine aliquo corpore,
aeris conUnenUs habet raUonem loci
quin habeat hoc ubi, quia circum<cribi est i-
materialis, el si mille corpora successive
ta esse pr3csens loco. Movet dubium, quod
subintrarenl illam superficieni, semper ubi, videtur esse respectus, quod 'tamen vide-
manente illa superficie, manet idein locus tur esse falsum, quia secundum Philoso-
materialis. Tamen non manet idem locus phum ad relalionem non daturperse motus,

formalis, qui esl respeclus conUnenUs ad qui tamen datur ad ex eodem. Respon-
ubi,

det esse respectum extrinsecus advenien-

contenlum, qui respeclus fundatur imme-
teni, ut sunt omnia sex ultima Pr^edica-
diate in uUima superficie conUnenUs, et
menta, et Philosophum loqui de relatioue
terminatur ad corpus contentum, et ideo quarti Prsedicamenti. Pcuit differentiam
non manente tali corpore prsesente ilU inter intrinsecos et extrinsecos, de quo la-

corrumpitur respectus qui te 4. d. 13. q. 1. et d. 6. q. 10. et d. 1. q. 1

CiuperQciei, ille

fundalur ia superficie ; et sic concedo

quod variantur illi respectus conUnenUs De quarto (m) videtiir qiiod pos- 12.

ad variaUonem contenlorum. Si eUam set esse ibi triplex intellectns:

volumus tenere quod manet eUam idem Priinus quod hoc corpus modo
locus formaHs, accipiendo locum pro re- quantitativo sit prsesens huic loco
sp eclu conUnentis ad conlentum, dicit sine alio sic corpore prsesente.
 '

QU^STIO XI. 449

Alius intellectus, quod simul cum potest argui ulterius, quia nccipi-
alio pr;iBsentc sit lioc modo pra)- atur utertiue istorum conccptuum
sens. Tertius intelloctus, quod sine perse, uterque, si cst communis,
modo quantitativo sit huic loco est dicibilis de pluribn.s in fjnid;

prjesens. ergo utrobique ascendendo status

3um- De primo planum videtur quod estad unumconceptum communis-
ptio
esse
sons
talis praesentia non potest csse si- simu.a per se dicibilem de pluri-
co ne ubi, sicut non potcst poni sine bus, et tunc in utroque proccssu
titati-
circumscriptione passiva corporis stabitur ad conceptum proprii Ge-
a loco, quia circumscriptio illa neris in illo processu.
non videtur aliquid ponere ultra (p) Ilic dici potest ,quod sisecun-
hoc, quod est corpus, csse pr.Tsens dum communitor dicta, salvanda sex uui ma
huic loco modo quantitativo, scili- decem Generum; et
sit distinctio ^'{Tent?'

cet tanquam coextensum et com- per consequens sex Genera ultima ^.^^^"^'1^5

mensuratum. contineantur sub Genere Relatio- non de

Genere
Sed lioc est dubium, quia ista nis, cum non appareat quod im- Reiaiionis
essio.
. 10.
circumscriptio vel praesentia non portent lormas absolutas, nec si- d. 13. q. 1,
. 17;
nde. videtur dicere aliquid nisi rcspe- mul important absolutum et re-
. 9.
ide. ctum formaliter,et per consequens spectum, ut argutum est, conse-
ipsum nbi nihil esset formaliter quens est dicere, quod sint essen-
nisi respectus ; hoc consequens vi- tialiter respectus, nec tamen de
detur falsum, quia secundum Phi- Genere Relationis igitur oportet
;

losophum 5. et 7. Phys. ad relatio- distinguere inter respectum et re-

nem non est per se motus, sed se-
cundum Philosophum 2. Phys.
tus est per se in Genere nbi.
(n) Si dicatur, quod ubi per se
importat absolutum et respectum,
et per illud absolutum quod im-
portat, distinguitur ab aliis Gene-
ribus, qu9e similiter important re-
spectus, sed determinatos per de-
terminatafundamenta.
spectum, etiam distinctione secun-
mo- dumGenus. Potest autem distin-
ctio respectuum, quos important
illa sex Genera, ab illo respectu,
qui proprie dicitur Relatio, quge
est quartum Genus, accipi ex illo
dicto communi, quo dicuntur re-
spectus de Genere Relationis esse
respectus intrinsecus advenientes;
respectus autem illorum sex Gene-

utum
Contra, absolutum et respectus rum extrmsecus advenientes, hoc
t
sctus
non faciunt per se unum conce- potest intelligi sic, nullus respe-
n ptum; sed cujuscumque Generis ctus sic intrinsece advenit absolu- QuomoJo
t per
lum. est conceptus per se unus; er- to, quod conveniat secundum se,
ei r^islSus
go, etc. Nec absolutum per se con- sive ad se quia tunc non esset re-
:
®''*cus^*'"

trahit respectum ad tale Genus, spectus; de ratione enim respectus ^^jci^'"

quod unius ad alterum il- ^ide
in 4.
vel ad talem Speciem in tali est, sit ;

Genere, propter idem medium, quia le igitur respectusdicitur intrinse- q- i-

non facit per se unum conceptum cus advenicns, qui necessario con-
cum illo. sequitur fundamentum, posito ter-
Similiter (0) ex eodem medio mino, quia non potest esse respe-
Tom. XXV. 29
 450 QUODLIBET.

ctns magis intrinsecns absoluto, et locum et necessario conse-

locabile,

per oppositiim, illeest extrinsecus quitur ipsum uhi, et ideo potost

advenicnS; qui non necessario con- esse novum novitate propria, et
sequitur fundamentum, etiam po- acquiri corpori, nuUo absoluto
sito termino. acquisito, nec corpori, nec ipsi

14. Si ista sint vera, respondori po- loco.

Ad
relalionem test ad illam auctoritatem Philo- (r) Sed si quseratur quomodo
non es^t

per se
sophi5. Physic. quod neget motum potest acquisitio respectus esse
motus,
ad relationem proprie dictam, quse successiva, nisi successio ponatur
bene
lamen ad pertinet ad quarturo Genus, non in aliquo absoluto?
respectus
extrinse- autem ad quemcumque respectum Diceretur, quod corpus succes-
C08.
pertinentem ad aliquod sex Gene- sive secundum partem aliam et
rum, imo concedit ibi motum esso aliam fit prsesens eidem parti loci.
muhi, qui communiter non dicitur Similiter corpus secundum eam-
esse motus ad formam absolutam, dem partcm fit successive prsesens
quia ubi, utvidetur, non est forma alii et alii parti loci, ita quod tam
absoluta, sed respectus corporis ex divisibilitate corporis quam
contenti ad locum continentem. loci,sequitur divisibilitas circum-
Vide in 1.
Ratio autem (q) diflerentife rela- scriptionis corporis a loco, et di-
d. 2. q. 5.
et d. 5. tionis ab aliis respectibus, in non visibilitas successiva, quando pars
q. 1.
terminando motum, videtur esse, post partem acquiritur. Non est
quia ex quo relatio necessario ergo divisibilitas in respectu sine
consequitur extrema posita, nun- divisibilitate in absoluto, sed est
quam potest ipsa acquiri per se, successio in respectu, qui est cir-
sed tantummodo per accidens, cumscriptio, sine successione in
aiio scilicet absoluto acquisito in forma absoluta corporis vel loci.
alterorelatorum, et talia, quse non
acquiruntur nisi per accidens, sci- GOMMENTARIUS.
licet alio acquisito, negat Philo-
0-
sophus in 5. Phys. per se terminare (m) De quarto principali, scilicet si hoc Corpai
Text. 10. potest
et inde. motum. Respectus autem non ne- corpore et hoc loco manenlibus, et hoc intelligi
tripliciie»
cessario consequens extrema, corpore huic loco, scilicet materiah prae-
potest habere propriam novitatem senle, possibile esset hoc corpus non ha-
absque novitate unius vel alterius bere hoc ubi, sine illo loco materiah non
extremi, et ideo potest habere circumscribi. Dicit Doctor quod hoc polest
propriam acquisitionem, nam ita tripliciter inlelligi : Primo, quod hoc cor-
videtur esse de vhi, quia potest pus modo quidditativo sit praesens huic
Quare \ "l

reiatio non Deus conservarc laem iocabile, et loco sine aho corpore sic prjesente; cor-
potest
per se eumdem locum, et tamen non pus enim esse praesens loco materiali mo-
terminare
motum. manebit eadem circumscriptio, do quantitativo, est quod corpus com-
quia corpus est absens ab illo loco, mensuraretur illi superficiei, ita quod to-

et hoc etiam potest natura facere, tum corpus correspondeat toti illi super-
ponendo aliud corpus praesens illi ficiei, et pars corporis parti superficiei, se-

loco ;non igitur ista extrema. cundum quod ipse exponit in quarto, di-
 OUiESTIO XI. 451

stindume 10. vlde ibi. Seoundo polest Contra. Doclor iinprobal lianc respon-
inlelligi, quod hoc corpus sit prajsens loco sionom supponendn unum, scilicet quod
maleriali secundum moduiu quantilali- ufrisilperse in aliquo genere, el in ge-
vum, et quod aliud corpus sil simul prae- nere determinato, modo si ubi importaret
sens eidem loco maleriali secundum mo- per se absolulum et respectivum non
dum quanlilalivum. Tertio potest intelli- esset unus per se conceptus, quod ta

gi, quod hoc corpus sit pra^sens huic h)co, men requiritur, ul possit per se esse in

non tamen secundum modum quantilati- genere, ut sajpius expositum esl; ex ab-
vum, sed quod absolute sit prajsens. soluto enim et respectivo non fil per se
De primo dicil, quod planum videtur, unum, nec simililer absolulum conlrahit
quod talis prajsenlia non potest esse sine respectum ad talem speciem in tali gene-
ubi, scilicel passivo, sicul non potest poni re, quia contrahens per se aliquid ad
sine circumscriptione passiva corporis constiluendum tertium semper ex conlra-
a loco, quia circumscriptio illa non vide- hente et contraclo consliluilur unum per
tur ahquid ponere, ullra hoc, quod est se, ut patet quando rationale per se con-

corpus esse praesens hiiic loco modo trahit animal ad hominem, lunc ex ani-
quanlitativo, sciHcet tanquam coextensum mali et ralionali fit homo per se; sed ex
et commensuratuni. Circumscribi enim absoluto et respectivo, ul dictum est, non
corpus a loco nihil aliud est, quam ipsum fit unus per se conceplus ; ergo absolu-
corpus commensurari loco, sic quod cir- tum non per se conlrahit respectivum, et
cumscribi proprie dicit respectum lotius tamen si ex respeclivo et absoluto, unus
contenti ad lotum conlinens, el partium per se constilueretur conceptus, oporleret
contenti ad partes continentis, sive dicit vel quod absolutum contraheret per se
respectum totius correspondentis toti, et respectivum, vel e contra, et in proposito
partium corresjiondentium totius ad par- oporteret ponere quod absolutum contra-
tes continentis. De hoc vide Doctorem in heret per se respeclivum, quia ponitur
4. dislinct. 10. Et breviter circumscriptio quod respectivum ubi distinguitur per

passiva, sive respectus commensurati ad absolutum (quod per se includil) ab aliis

locum cui commensuratur, nihil aliud im- generibus respeclivis.

portat, nisi ipsum ubi formaliler, quod (o) Similiter ex codem medio potest ar-
esl respectus contenli circumscriptive gui, etc. Vult dicere Doclor quod ex quo
terminatus ad ultimam superficiem conti- conceptus absoluti semper ascendendo
nentis, sive circumscribentis, et simililer praedicatur in quid, praedicalur de omni
ubi activum nihil aliud est, quam respe- absoluto in eodem genere, ut palet in
ctus sive relatio fundata in ultima super- genere Substanliae, et Quanlilatis, et Qua-
ficie conlinentis circumscriptive, et ter- Htatis; simiUter conceptus respeclivi sem-
minata ad corpus contentum, sive circum- per ascendendo in eodem genere, praedi-
scriptum. catur in quid de omnibus inferioribus
(n) Si dicatur, quod ubi per se impor- illius generis, et sic sequitur quod conce-
^t 7. tat, etc. quia alii et alii respectus secun- ptus absoluti non potesl per se contrahere
17. dum speciem habent alia et aha funda- conceplum receplivi; patet, quia si con-
de, et
)hy. menla, ut patel de ffiqualilate, qufe fun- ceptus alicujus communis absoluti, ut
9. et . .,. ,
Je. datur super quantilate, similitudo super conceptus albedinis per se contraheret
quaUlale, et sic discurrendo de ahis. conceplum communem alicujus respecti-
452 QUODLIBET.

vi, pula conceptuin rospeclivi ad ubi, qui secus adveniens, necessario consequilur
conceptus respeclivus vere dicilur in r/u^i exlrema posila, etc.

de conceplu rospectivo ubi, lunc nmlta El hoc eliam potest nalura facere, po-
sequerentur inconvenienlia; sequeretur nendo aliud corpus praesens illi loco, et

prinio quod absolutum esset de essentia lunc manebit idem locus materiaHs,
res[)eclivi quidditative, sicut patet, de qui prius, et corpus quod prius mane-
differentia per se conlrahente genus, quae bit, et tamen non erit circumscriplumi
ponitur de essenlia speciei, et inulta alia ab illo loco, quia tunc circumscribi-
sequerenlur, quje brevilatis causa omit- tur aUud corpus. Dico etiam quod ma-
tuntur. nente eodem corpore, etiam contento ab
(p) Hlc dici potest. Hic Doctor tenendo eadem superficie, non manente lamen
quod decem sint Genera, ostendit quo- modo quidditativo, quod adluic Deus po-
modo sex genera, scilicet Actio, Passio, test facere quod tale corpus non habeat
Situs, Quando, Habitus et Ubi, distinguan- ubi circumscriplum, ul probat Doclor in
tur a genere Relalionis, quae ponilur quarto, dist. 10. et hoc dixi ad evitandum
quartum genus. El dicit quod distinguun- hoc, scilicet quia forle dicerelur quod
tur, quia sunt respeclus extrinsecus adve- stante perfecta approximaUone et praesen-

nientes, et quartum genus est respectus tia corporis loco maleriaU, quod neces-

intrinsecus adveniens, qui respectus ssepe sario ovwQiuv ubi quod ponitur respeclus,
declarati sunt a Doctore, et sic hic non et sic w6zperse acquiri non posset. Au-
oportet aUler insistere. ctoritas Philosophi, licet hic aUqualiter sit

Hac distinctione prsemissa de respectu exposita, tanien vide in tertio, dist. prima,

intrinsecus et extrinsecus advenientibus, q. prima, ubi eam proUxe exposui, simili-

respondet ad auctoritalem Philosophi, ad ter vide in secundo.

quam etiam in multis aliislocis respondet. (r) Sed si quxratur. Deinde movet aUud
Dicit ergo, quod Hcet Philosophus neget dubium, scilicet quomodo potest respe-
motum ad Ueiationem proprie dictam, ctus acquiri per motum, et per conse-
quoe pertinet ad quartum genus, non au- quens successive, nisi ponalur successio
tem ad quemcumque respeclum pertinen- in aUquo absoluto. Dicit, quod corpus
tem ad aUquod sex generum, imo conce- successive secundum partem aliam, etc.

dit ibi motum esse in ubi, qui communi- Et quomodo liaec littera clare intelliga-
ter non dicitur esse ad formam absolu- tur, eam diffuse exposui in secundo, d. 2.
tam, quia t«6? (ut videtur) non est forma de loco Angelorum, respondendo ad ar- Ubi sil
expositit
absoluta, sed respectus corporis contenli gumenta Gregorii conlra Doctorem, vide littera.

ad locum conlinentem, Ucet aUqui veUnt, ibi multa singularia dubia.

quod ubi nihil dicat ultra superficiem
continentem, ut Gregorius Ariminensis, SCHOLIUM.
et multi aUi Nominales, quos improbavi
in secundo, dist. 2. Secunda conclusio quarti Gorpus articuli.

Ralio autem. Nunc assignat rati- prsesens ',huic loco quantitative, simul cara
(q)
alio sic praesente habet xibi in hoc loco. Pri-
onem, quare respectus sex generum
mo, alias locus eo casu esset vacuus. Secun-
possunt distingui a respectu quarti ge-
do, altero ablato alterum habet ubi non
neris in terminando, vel non terminando novum, sed antiquura. Solvit optime et

motum. Dicit, quod ex quo relatio intrin- clare objectiones contra hoc.
 QU.^ESTIO XI. 453

De seciindo (a) intellectu in isto proprie ubi in IStO loCO, in qUO non babet

articiilo, scilicet an lioc corpus corpus coexistens habet proprie

liaberet liio ubi, si siniul cuni ipso ubi, quia Angelus non est ibi coex-

hicesset aliud corpus modo exten- tensus et commensuratus illi

so. Videtur posse dici, quod tunc loco, nec replet illum locum, unde
hoc coi'pus non haberet iiic ubi, si corpore amoto solus Angelus
quia pari ratione aliud corpus ibi maneret, locus ille proprie di-

haberet hic ubi; non possunt autem cerctur vacuus. Opposita istorum
esse duo ubi ejusdcm loci, quia sunt vera de corpore coexistente
unius loci una circumscriptio. alteri corpori.
Item, corpus locatum facit la- Et si quseras, quomodo potest
tera continentis distare ; sed hoc locus jam plenus iterum repleri.

ntis. corpus, quod advenit secundo huic Rcspondeo ad hoc, et ad objecti-

locO; non facit latera ejus distare, ones pro alia parte.
imo jam per aliud corpus, quod Ad primam (c), sccundum istam Eidemioco

prius Tuit hic, fuit distantia inter viam qu3e ponit in eodem suppo- '^"piu"es°*
•ocationes.
latera. sito et fundamento posse esse phi-
Et confirmatur, quia si utrum- res respectus ejusdem rationis ad
que facerent latera distare, igitur diversos terminos, concedendum
utrumque esset medium inter ista estf quod eidem loco potest compe-
distantia; sed ubi est aliud et alind tere alia et alia circumscriptio
medium per se, ibi videtur essc activa, et potest sibi in alio et alio
alia et alia distantia, et ita inter corpore alia et alia circumscriptio
eadem latera ejusdem loci esset passiva correspondere.
duplex distantia. Ad aliam (d), facere latera di- utrumque
us
•ans
Potest tamen dici, quod in isto stare potest intelligi dupliciter, peSan-
tium
^^'
lem
intellectu utrumque corpus habe- vel effective, et sic agens disten- facit

ret ubihoc loco, quia cum

in dens latus a latere facit ea distare ^\l\lll ;

*=°"^''^®"^'^-
utrumque ponatur hic, sicut con- vel quasi formaliter, et sic medi-
tentum coextensum et commen- um interceptum dicitur facere
suratum, vel utrumque erit loca- distare. Et hoc secundo modo con-
tum, quod est propositum, vel cedendum esset, quod utrumque
neutrum, et tunc est locus iste *corpus hic extensive existens facit
vacuus, in quo ponuntur esse duo latera hujus loci distare, quia
corpora modo extensivo, quod utrumqueest medium inter extre-
nuUus diceret. Similiter utroque ma. Primo autem modo neutrum
istorum amoto, altero remanente, corpus facit latcra distare, sed
illud remanens habebit hic ubi, sed ipsum agens, quod primo dividit
non alium modum habebit liic ex iioc latus ab illo, et per hoc etiam
parte sui ad locum continentem, patet quomodo utrumque replet,
quam roodo habeat. quia non effective, sed formaliter;
jre Istud patet per oppositum de non enim est majus inconveniens
;lus
ns in
Angelo (b), quia si Angehis sit locum pleniim repleri de novo,
*'«'
simul cum corpore, non habet aliquo rephmte formaliter, quam
 454 QUODLIBET
contincns unum sibi commcnsura- ubi, vel neutrum , si primo, liabelur pro-
tum de novo contincrc aliud simili positum,scilicel quod sinl ibi ubicaliter ;

modo contincndi. si secundo, erit ergo locus vacuus, in

16.
inter
Ad confirmationcm illam dicere- quo ponuntur duo corpora niodo quanli-

^"tinen^us"'
^"^' ^1"°^^ accipicndo distantiam tativo, sive extenso, quod nuUus diceret.
duo pro illa liabitudinc, quse est in uno Similiter utroque isto amolo altero, rema-
corpora est .
^
dupiex distante ad altcrum, ut ad termi- nenle, illud remanens habebit hic ubi;
dislantia
unosensu, num, nou cst nisi una distantia ergo et riunc habet ubi alio simul manen-
sensu non. inter cadcm cxtrema, sive sint te, patel, quia ut manet cum alio corpo-
plura mcdia, sive unicum ncc illa ;
re, simul non habet in loco alium modum
est hoc modo loquendo de
vera, manendi, quam habeat quando solum
distantia, quod ubi est aliud per se manetalio corpore non manenle, quia
medium, ibi est alia per se distan- ita habet modum quantitalivum cum alio

tia, nisi intelligatur aliud per se corpore, sicut quando manet non cum
medium, lioc est, aliud necessario alio corpore.
requisitum, tanquam medium di- (h) Islud patet per oppositum de Angelo. 9.
An locn
stantise, sed in proposito non re- Hic intendit probare quod si neutrum es- fiit

vacuos
quiritur illud tanquam aliud. Si set in ubi, quod locus esset vacuus. Et
autem istantia acciperetur alio probat per oppositum de Angelo, qula si

mod dimensione media inter

jjro Angelus sit simul cum corpore, non habet
extrcma, qua3 distant, conceden- proprie ubim isto loco, sciUcet maleriali,

dum esset, sic loquendo, quod inter puta,in quo corpus coexistens habet pro-
latei^a continentis duo corpora est P"® "^'•' ^^^- ^'^^'"^ '^'^ proprie dicerelur

duplex distaivtia. vacuus, quia nuUo corpore repletus, nec

est natus repleri, nisi aUquo corpore, op-

posita istorum sunt vera de corpore coexi^

COMMENTARIUS.
stente alteri corpori, sciUcet quod corpus
(a) De secundo intellectu in isto articulo. coexislens, et est coexlensus loco, et se-
Dicit Doctorquod si utrumque corpus es- cundo replet locum ;
quia vero Angelus,
set in eadem superficie modo extenso, elsi sit in loco, non est coextensus, nec
quod ulrumque esset in eodem loco ma- repletaUum locum, ideo non esl in ubi
teriaU, et utrumque haberet w^^proprium, proprie, scilicet circumscriptive, et per
ita quod ulrumque haberet propriam cir- consequens locus iUe natus recipere cor-
cumscriptionem passivam, accipiendo pus esset vacuus. Gum ergo corpus coe-
circumscriptionem passivam pro respectu xistens alteri corpori in eodem loco ma-
circumscripti ad locum circumscribentem. teriaU coextendatur loco, et repleat eum,
Et sic similiter in superficie circumscri- si ibi non esset locaUter, tunc taUs locus
bente essent duae circumscriptiones actu, esset vacuus ?

sive duo ubi activa correspondenlia duo- Doctor iiislat probando primo, quod An dao
.
corpora
Dus Moe passivis. Et probat Doctor quod ilia duo corpora in eodem loco non ha- sintin

uLrumque haberet ubi, quia cum ulrum- beant ubi, quia non possunt esse duo ubi loco.

que ponatur ibi, sicut contenlura, coex- respectu ejusdem loci, quia unius loci
tensum el commensuratum loco raaleriali, una circumscriptio.
vel utrumque erit locatum sive erit in (c) Ad primam. Respondet quod nonest
 OUiESTIO XI. 455

inconveniens in eodem loco materiali posse saltem unum, et per hoc patet etiam quo-
esse duas circumscripliones aclivas lenni- modo utrinnque replet, etc. Vult inferre
nala.s ad duo corpora conlenla.ul ad duos Doctor quod si tu concedis quod duo cor-
terminos.elsimililer in alio el alio corpore pora possunt simul replcre eumdem lo-
ibi contento est alia et alia circumscriptio cum, ita quod sicut unum perfecte replet,
passiva, sive aliud et aliud ubi passivum. el aliud similiter, quod etiam babes con-
Sicut etiam in eodem albo possunt simul cedere quod idem locus possit utrumque
esse plures simililudines lerminalas ad cum non sit majus
continere localiter,
diversa alba, ut ad diversos lerminos, et inconveniens primum quam secundum.
quodlibetalbum includit propriam simili-

tudinem terminalam ad idem album, sic

SCHOLIUM.
in proposito.

Secundo inslat, quia corpus locatum

Tertia conclusio : Gorpus priesens non
facitlalera conlinentis dislare, sed corpus,
quantitative non habet proprie uhi, quia hoc
quod advenit secundo, non facit latera est secunduin se divisibile, est tamen im-
ejusdem dislare, imo jam per aliud cor- proprie in ubi, sicut Augelus, quia iudistans
pus, quod prius fuil bic, fuit dislantia in- seu quocumque modo contentus in hoc
spatio.
ter lalera. Et confirmalur, quia si utrum-
que faceret latera dislare, igitur utrumque
esset medium inter isla distanlia. Sed De tertio intellectu in isto arti- 17.
Ubi
ubi est aliud el aliud medium per se, ibi culo, scilicefc quod si hoc corpus proprie

videtur esse alia et alia dislantia, et ila esset prsesens huic loco, sed non "tantum
'^"''''"'''^''
inter eadem lalera ejusdem loci esset modo quantitativo, hoc est, non se
habenli.
duplex dislanlia. tanquani coextensum loco, nec
(d) Uespondet Doctor quod facere late- commensuratum. Potest dici, quod
10.
cere ra distare poted dupliciter intelligi, vel tunc proprie non haberet ubi in
tera
itare effective, et sic agens distendens latus a la- hoc loco, quia proprie ubl est for-
Jtesl
elligi tere facit dislare, vel formaliter, et sic ma secundum se divisibilis, cum
liciter,
medium interceptum facit formaliter di- secundum eam per se posset esse
stare. Exemplum, projiciens lapidem in motus, et ideo non convenit alicui,
aere, vel aqua projiciendo facit latera nisi divisibili, et per modum divi-
aeris vel aquai distare effective, sed la- sibilis se habenti corpus aufcem,;

pis subintrans facit formaliter distare. quod non coexfcendifcur loco, sed
Sicut etiam producens albedinem in sub- est totum prsesens cuilibet parti
jecto prius nigro, effective expellit nigre- illius loci, non habet modum divi-
dinem, sed albedo producta formaliter sibilis in comparafcione ad locum,
expellil nigredinem, quia esl forma in- nec per consequcns habet ubi pro-
compossibilis nigredini. Secundo modo prie respectu ejus; extcndendo
ola.
concedendum esset quod utrumque corpus tamen ubi ad talem praescntiam
hic scilicel, in loco matcriali extensive simplicem, secundum quam Ange-
existens facit latera hujus loci distare, etc. lus dicitur esse hic, sic conceden-
Sed ipsum agens, quod primo dividit hoc dum quod corpus pransens,
esset,
latus ab illo, el tunc dividit, quando facit secundum istum intellectum dice-
illa corpora esse simul in tali loco, vel retur improprie habere ubi, nam
 456 QUODLIBET.

vere est hic pr?csens non circum- Oclavo dubitatur in hoc, ubi proprie esi

SCrintiim. forma secundum se divisibilis cum secun-

Ad argumentum principale, si dum eam per se possit esse moius.

illa major, quse accipitur, vera Conlra primuin diclum inslatur sic, et 13.
Duplei
est, non liabet veritatcm nisi de pono quod sit corpus pedale, quod actu relatio

relatione proprie dicta; respectus contineatur in superficie pedali, ita quod 'advenTeos'

autem, quem importat ubi, non est totum sit perfecle praisens illi superficiei, extrinsecus
a^^^eniens.
talis. Istorum autem declaratio et pars parti, et hoc modo eril in illa su-

patet cx dictis in tractando pri- perficie secundum modum quantitativum,

mum intollectum in quarto arliculo quia ibi est correspondentia totius ad
principali. totum, el partium ad partes; tunc qusero,
aut necessario est in ubi, aut non. Si pri-
COMMEINTARIUS. mo, ergo sequitur quod illud ubi non erit

In qusesLione isla occurrunt aliqua du- respectus extrinsecus adveniens cum ne-
11. bia. El primo in hoc : Non potest aliquod cessario oriatur, posilis fundamento et
Dubia
notanda. corpus esse prsBsens modo quantitativo termino. Si secundo, sequitur propositum,

alicui loco materiali, puta alicui superfi- videUcet, quod erit in loco materiali, sive

ciei continentis sine ubi. continebitur in ultima superficie continen-

Secundo dubitalur in hoc, quod absolu- tis, et modo quantitativo, et lamen non
tum et respectivum non possunt facere erit in loco formali, sive ubi. Si dicatur,

unum per se conceptum. quod quamvis non sit in ubi necessario

Tertio dubitatur in hoc, quod respectus absoiute, posilis fundamento et termino,

intrinsecus adveniens dicitur ille, qui ne- tamen posita coextensione, sive commen-
cessario consequitur fundamentum posito suralione unius ad aliud, tunc est in ubi

termino, quia non potest respectics magis necessario. Contra, tum quia illa coexten-
intrinsecus esse absoluto. sio sive commensuratio, aut est quld re-

Quarto dubitatur in hoc, quod respectus spectivum, aut praecise dicit utrumque
intrinsecus adveniens est ille, qui non ne- exlremum .Si prinio, quaero de illo respe-

cessario consequitur fundamentum posito ctu, aut est extrinsecus adveniens, aut

termino. intrinsecus ; si primo, ergo non sequitur

Quinto dubitaturin hoc, quod respectus necessario ad fundamentum posito termi-

inlrinsecus adveniens non potest habere no, et simihter ubi sequens non erit re-

propriayn novitate^n per se,nisi prius ali- spectus intrinsecus, et per consequens
quo absoluto prius acquisito in altero rela- poterit non esse, etiam stante iiJa coexten-

torum, et per consequens tantum dicitur sione ; aut erit intrinsecus, et sic ipsa po-

per accidens acquiri, quia prsecise acqui- sita, ut respectu inlrinseco adveniente

ritur alio absoluto prius acquisito. necessario ponitur ubi, et tunc sequilur

Sexto dubilatur in hoc, quod respectus quod necessario prius ponilur respectus
extrinsecus adveniens potest habere pro- intrinsecus.quam ponalur extrinsecus; tum

priam novitatem abs^ue novitate uniuSi vel etiam, quia si posita necessario lah coex-

alterius extremi. tensione, necessario ponilur ubi, sequitur

Seplimo dubilatur in hoc, quod potest quod ubi non erit respectus extrinsecus,

esse acquisitio respectus esse successiva abs- cum necessario oriatur ex natura rei. Si

que successione in aliquo absoluto. secundo ponalur illa commensuratio

 QUi^STIO XI. 457

prout praecise dicil utruiuque exlremum, ul patet de combustione, qua^ non neces-
aut tunc ponilur ubi necessario, ergo non sario oritur posita perfectissima pra3sentia
est respectus inlrinsecus, aut non neces- igiiis circa combuslibile, ut patet de tri-

sario, ergo poterit esse perfecta conti- bus pueris in caniino ignis, et hoc est,
nentia et coexlensio unius ad aliud sine quia talis combuslio, sive actio, sive pas-
ubi, quod est conlra conclusionem, in sio est respeclus exlrinsecus, ut patet
qua ponitur, quod est impossibile corpus a Doctore, sic erit in proposilo ;
perfectis-
conlineri in loco materiali modo quantita- sima enim priesenlia corporis conlenli ad
tivo, et non esse in iibi formali. superficiem conlinenlem est, quod sit

Secundo principaliter inslatur, et pono perfecte praesens secundum se lotum, et

quod Angelus possit esse in loco, puta secundum omnes partes, ila quod lotum
unius milliaris, ut in loco sibi adajquato, sit perfecte praesens loti, et partes corpo-
ila quod in majori non possit esse, quia ris parlibus superficiei ; ergo sequitar
non ponilur Angelus praecise in loco quan- quod slante perfecla approximalione,
tumcumque magno, quae omnia patent quod adhuc non erit ubi, cum ubi pona-
in secundo, distinctione secunda, de loco lur respectus extrinsecus.
Angelorum, hoc posito, quaero lunc aut Quarto inslalur tenendo secundum Do- 14.
Angelus est in ?i6j formali necessario, aut ctorem et secundum veritatem, quod ubi
non; si primo, ergo tale ubi non erit re- circumscriplivum sil respectus exlrinsecus
spectus exlrinsecus adveniens, quia ne- adveniens, quaero lunc quando corpus
cessario oriretur ad fundamenlum posito locabile fit prsesens superficiei conlinen-
termino, nec est major ratio de ubi defi- tis, sive locanlis, et hoc secundum mo-
nilivo, quam de ubi circumscriptivo, quia dum quantitativum, et per te, necessario
ulrumque ubi dicit praesentiam conlenti est in ubi circumscriplivo, a quo causatur
ad continens, hcet aUter et ahter, quia illud ubi, sive ille respeclus ? Aut immedi-
ubi circumscriptivum dicit praesentiam ale causalur a corpore contento, et su-
cum perfecta coextensione formali corpo- perficie conlinente, et lunc qu»ro, aut
ris conlenti ad superficiem continentem. simphciter necessario causalur, et tunc
Sed ubi definitivum dicit praesentiam non erit respectus exlrinsecus adveniens,

absolute, ut sic contenti ad conlinens. Si palet, quia per hoc ponilur a Doctore
non est in taU ubi necessario, ergo erit differentia inter respeclum extrinsecus ad-
respectus extrinsecus, et sic separabilis. venienlem, et inlrinsecus advenienlem,
stanle Angelo in tah loco ; hoc idem erit quia intrinsecus adveniens necessario
de corpore contento in loco materiali, oritur posilo fundamento et termino ; sed
quod non necessario erit in ubi formali. extrinsecus positis fundamento proximo
Tertio inslatur sic, ubi circumscriptum et termino non necessario oritur, sequi-

ponitur a Doctore respectus extrinsecus tur ergo quod tale ubi non necessario
adveniens ; ergo posito corpore perfecte causetur a fundamento et termino. Si

praesente superficiei continentis secun- causatur conlingenler, contra ; tum quia

dum modum quanlitativum, tale corpus poterit esse corpus contenlum in loco
non erit in ubi. Gonsequenlia patet, quia materiali modo quantitalivo, et tamen non
respectus exlrinsecus adveniens non ne- erit in ubi, et sic proposilum lum quia ;

cessario orilur positis lundamento et ter- non videtur quod contingenter possit cau-

mino, etiam perfeclissime approximatis, sari, quia lam fundamentum, quam termi-
 ;

458 ^UODLIBET.

nus ponunlur causoe omnino nalurales, et tanla superficie conlinentis, ita quod non
secundum modum naluraj suo modo agen- excedal nec excedalur. Secundo, quod
les ipsum ubi, cum sola volunlas ponatur sic sil praesens, quod ultra hoc quod non
agens liberum. Aut ipsum vbi ponilur excedit nec excedilur, sit etiam perfecta
causari ab alio quam a fundamento et commensuratio, sive coextensio, ita quod
termino, et tunc qusero de illo alio, quod sicut totum est praesens toti superficiei

non videtur assignandum, nisi dicatur conlinenti, sic pars determinata sive si-

quod immediale causelur a fundamento gnala corporis sit praesens parti superficiei

et termino, sed non necessario simplici- signatae el determinalae, et lalis commen-

ter et absolute, quia possunt impediri suralio passiva in corpore contento dici-

a Deo, sicut et combustio in camino tur forte ubi passivum, quia commensu-
ignis, etc. Gonlra, quia tunc habetur in- ratio illa sive coextensio, videtur praecise

tentum, scilicet, quod non necessario imporlare rclationem ipsius conlenli ad

corpus coextensum erit in ubi, ut patet. conlinens. Et quando Doctor dicit quod Qujd gjt

Quinto et ultimo inslatur sic, quia non potest contineri modo quanlitativo, *^gecind°um
idem judicium de toto corpore con- ™oduni
esl quinsit
^ in ubi; hoc dicit, quia
^ talis conti-
quantitati-
tento, et de parlibus ejus, quia sicut lo- nentia secundum modum qunntilativum ^""^-

tum corpus habet ibi unum ubi, ita quae- nihil aliud videtur esse, quam circumscri-
libet pars quantumcumque minima neces- ptio passiva, quae proprie est ubi formale

sario habebit proprium ubi, et sic ubi to- passivum, sicul circumscriptio activa est
tius corporis erit integralum ex infinitis ubi formale activum.
ubi partialibus, et tunc quaero, aut omnia Secundo, pnemillo quod ponendo quod
illa ubi simul causabunlur, aut successi- corpus perfecte coextendi et coramensu-
ve? Non primo, patet, quia corpus incipit rari superficiei non sit formaliter relatio,

prius contineri secundum unani partem sed praecise ipsa extrema commensurala,
quam secundum aham, imo nunquam sive sit coaequaha, et sequahtas inter ea

est perfecte et adaequate prsesens quan- sit relatio intrinsecus adveniens, vel in-

to, super quo movetur, nisi in puncto, ut aequalitas, adhuc ibi erit respectus extrin-

patet a Doctore in secundo, distinclione secus adveniens ; nec est inconveniens

secunda, quaest.Non secundo, quia
9. respectum extrinsecus advenienlem ali-

tunc illi respectus nunquam esser.t simul quo modo praeexigere respectum intrin-

patet, quia quando corpus intrat secun- secus advenientem, et patet, quia corpus
dum partem A, et post immediate secun- locabile corpori locanti prius comparalur
dum B A perdit ; respectum quem habe- secundum tequalitatem vel inaequalitatem,
bat, quia relinquit respectum, qaem ha- et stante aequalitate, vel inaequahtale
bebat ad partem priorem, cui desinit esse utriusque, adhuc non sequitur ubi, quia

praesens subintrante parte B, et sic de bene potest esse aequale, et tamen actu
omnibus aliis successive. non contineri, nec circumscribi.
Respondeo ad omnes objectiones prae- Tertio praemitto, quod respectus extrin- 16.
15.
Rcsponsio mittendo aliqua, primo, quod corpus con- secus adveniens proprie dicilur ille, qui
ad omnes
objecti- tineri a loco materiali secundum modura non orilur necessario ad fundamenlum
ones.
quantitalivum, polest dupliciter mtelligi. posito termino, sicut similitudo, quia po-

Uno modo, quod sit praesens illi loco tan- sitis duobus albis, quantumcumque di-

tum materialiter, ita quod praecise sit in stantibus, adhuc est simililudo ; simihter
 QUiflSTIO XI. 459

posita causa producllva, el ipso produ- ralionem, necessario sequilur quod sit

clo, quamvis maxime dislanlibus, ponilur in icbi, et ul sic, non eril respeclus ex-

relalio producenlis ad productum, el re- Irinsecus, cum necessario orialur, slanle

lalio producli ad producens, el sic dico tali continentia, non quod continenlia illa

de aliis relalionibus inlrinsecus advenien- passiva sit formalis ralio recipiendi ipsum

libus ; respeclus vero extrinsecus ali- ubi, imo prscise erit superficies corporis.

quando necessario orilur non ex absolu- His praimissis, palel quid dicendum ad 17.

la posilione fundamenti et termini, sed rationes conlra. Ad primam, patet tenen-

ex posilione fundamenli et termini positi do quod talis preesentia, sine coexistentia

sub aliquo alio respeclu. Exeniplum, pas- sit formaliter ipsum ubi.^ Si vero tenealur,

sio esl respectus exlrinsecus, quia posilo quod non sit ipsum, palet responsio ex
passo el aclivo, absolule non sequitur in tertio praeambulo, quia ubi dicitur respe-
ipso passo respectus passivus, lamen po- clus extrinsecus, prout comparalur ad
silo quod activum Inducat formam in pas- fundamentum et terminum absolule ; sed
sum, et tunc oritur respectus intrinsecus ut comparatur ad corpus, ul contenlum
adveniens, scilicet inducentis ad indu- modo quanlitativo, tunc non dicitur ex-

clum, ul patet a Doctore in quarto in trinsecus, cum necessario oriatur, ut

malsria de Eucharistia, et tunc posita exemplificavi de passione, etc.

tali relatione inducentis ad inductum, el Ad secundum de Angelo, dico parifor-

formae inductae in passo ad ipsum activum miter, quod si Angelum actu contineri

inducens, de necessilate in ipso passo a tali quanlitale, dicit ipsum ubi, palet

oritur passio, quae est respectus extrinse- responsio quomodo necessario est in ubi,

cus ad ipsum agens ; respeclus ergo, qui quia ipsa continentia passiva dicitur ubi.

est passio dicitur extrinsecus pro quanto Si vero tenealur, quod non sit formaliter

fundamentum et terminus absolute con- ipsa continentia, dico lunc secundum

siderantur, quia ut sic, non necessario tertium praeambulum, scilicet quod ubi
oritur, sed praimissa aliqua alia relalione tale dicitur respeclus extrinsecus, pro

fundamenti et termini, ut prius exempIiPi- quanto absolule comparatur ad ipsum

cavi, tunc non dicitur extrinsecus adve- Angelum, ut ad fundamentum proximum.
niens, cum tunc necessario oriatur. Hoc et ad ipsam quanlitatem, ut ad ipsum

idem dico de ubi formali, quod est re- terminum, quia si sit Angelus extra illam
speclus exlrinsecus advcniens, prout quantitatem, actu ponuntur fundamenlum
comparatur ad fundamenlum et termi- proximum, et terminus ipsius ubi, et

num absolule, et patet, quia stante cor- tamen non ponitur necessario ubi; sed
pore et loco non sequilur locatio passiva, posita conlinentia actuali ipsius Angeli

quia si ponatur corpus actu non contineri, in tali quantitate necessario sequitur

tunc non erit localio passiva, et tamen ipsum ubi. Ex his quae supra exposui pa-
respectu ubi fundamentum
erunl tam tel responsio ad alia duo argumenla im-
quam terminus, imo fundamentum proxi- mediale sequentia, nec oportet aliter

mum, et ratio proxima fundandi, quia respondere, quia praecise respondendum

superficies corporis quae est ratio proxima est sicut ad duo praemissa responsum
fundandi ipsum ubi, ut supra paluit. Si est.

tamen ponatur corpus perfecte contineri Ad quintum, quia imporlat aliquas diffi-

secundum coextensionem et commensu- cultates, vide responsionem in secundo

 4G0 QUODLIBET.

dist. secunda de loco Angelorum conlra unum ens per se relalivum, tenendo
est

Gregorium. communem opinionem, scilicet quod per-

18. Conlra secundum diclum Inslalur, pro- sona constituatur per relalionem, et ta-
Scotus
in6. d.
bando quod ex absolulo el respectivo men persona conslat ex absoluto, scilicet

dicftVquod
Possit per se fieri unus conceplus, quia essentia divina, et respeclivo, patet a

^..Jr,„ o»
totum et principale fundamentum huius Doctore in pluribus locis.
reiatio- quia tunc
(jicti est, talis conceptus simul Quinlo inslalur sic, quia sicul ex con-
116 60 L
unum esset respectivus el absolulus, et sic ceplu omnino indifferenti ad absolulum
Bimplicissi-
mum non essetneque respeclivus, neque abso- et respectivum, et ex gradu intrinseco
intelligitur,
id est non lulus. Et ego mullipliciter insto : Primo, contrahente ipsum, fit unus per se conce-
composi- .
. '.,.,.,.
tum. quia ex natura contrahibih et hsecceilate plus, vel delerminate absolulus, et vel
fit unus per se conceptus quidditativus, delerminate respectivus, ut palet, quia si

quia unum singulare, quod recipil prse- conceptus entis, qui nec est respectivus,
dicationem superiorum in qiiid, et tamen nec absolutus, conlrahilur per absolulum,
haecceitas nullo modo pertinet ad quid- fit conceptus determinate absolutus ; et si

ditalem, nec ahquo modo dicit quid, ut contrahilur perrespeclivum, fit conceptus
patet a Doctore in secundo, distinctione ter- determinate respeclivus, sic simililer vi-

tia, quxst. 6. Sic in proposito, ex respecli- detur posse dici, quod ex absoluto et re-

vo et absoluto potest fieri unus conceptus spectivo constitualur per se ahquod re-

respectivus, quamvis absolutum nuUo mo- spectivum.

do dicatrespeclum. Sexto instatur, quia ex conceplu non
Conceptus
Secundo instatur, quia supposilum esl formaUter infinito fit conceptus formaUter entis non
est
unus per se conceptus positivus et abso- infinilus, palet, quia ex conceplu enlis, formaliter
infinitus.
lutus per se in prsedicamento Substantiae, qui non esl formaUter infinitus, ut patet
et tamen suppositum constat ex nalura a Doctore in primo, d. 8. quxst. 2. et

singulari pertinente ad praedicamentum aliquo gradu inlrinseco, pula infinitate

Subslanliae, et ex negatione duphcis de- intensiva fit unus conceptus per se for-

pendentise, scihcet aclualis et aptiludina- maliler infinitus ;

patet, quia ex conceplu
Us, ut patet m tertio, distinct. 1. quasst. 1. enUs, qui non est formaUter infinilus, ul

et infra, qusest. 19. quodlib. et tamen ne- patet. Et tamen Doctor expresse vult su-

gatio formaliter non dicit entitatem pas- pra, qusest. 5. quod quidquid formaUter
sivam, nec absolulam, nec respectivam; includitur in ente infinito inlensivo, sit

ergo a fortiori ex absolulo et respectivo formaUter infinitum intensive ; ergo vide-

poterit fieri unus per se conceptus, cum tur a forliori, quod si infinilum intensive
ulrumquedicat enlilatem posilivam. possit conslare ex aliquo non infinito,

Tertio instatur, quia ex actu per se et

quod etiam conceplus per respectivus

potentia per se unum per se, possit contare ex absoluto el respecti-

fit ut patet
vo.
8. Met. quia fit unum simpUciler in actu,
Sepliino inslalur, quia respectivum ne-
context'. 6l lamen potentiale, ut polenUale, non di-
cessario definilur per absolulum, quia per
cit actum, multo fortius ex respectivo et
terminum qui est absolutus, ut patet a
absoluto fiet unum in actu, cum utrum- Doctore in primo, dist. 30. ergo non vide-
que dicat aclum. tur repugnanUa, quin etiam possit con-
Quarlo instalur, quia persona divina slilui conceptus respectivus per respecti-
dicit unum per se concepLum, ut patet, et vum et absolulum.
 QUiESTIO XI. 461

19. Respondej ad islas inslanlias, lenendo accidens, scilicet cx subjecto in acLu, et

esponsio
jjpj^^j^^ nocloris verissiuiuin. Ad priniani ex actu per accidens, scilicet ex accidente
istantias.
jj^^^ quod ex haicceilale niliii quiddilali- fit per se unum accidens ; modo talis
inmain
^^^ consliluilur,cum nuUo modo perli- potentia subjectiva, sive per se sive per
neal ad quiddilalem, et cum dicilur quod accidens semper est in actu, et ideo non
singulare recipil praidicalionem in quid sequilur.
omnium superiorum, concedo, sed non Ad quartam, hoc forte importat majo- ^d
^ j r-
quarlam.
ralione liaecceilatis, sed prajcise ralione rem difficultatem, dico lamen, quod per-
naluraj inclusae, ([uaj dicit qnid, imo ipsa sona non dicit aliquod tertium resultans
dicil lotam quidditativam singularis, ul ex essentia el proprietale relaliva, sed
palel a Doctore in secundo d.S. q. l. el Q. praicise dicit ipsam essentiam cum pro-
et vide singularissima, quoe ibi exposui et prietate relativa; nec tamen erit unum
adduxi. per accidens, quia relalio illa nullo
Ad Ad secundam, dico breviter, quod sup- modo informat essentiam, utpaletaDo-
jcundam.
posilum formaliler sumptum, prout scili- ctore in primo, disl. 5. q. 2. el 26. et in

cet includit illam negationem non esl per quodl. Quaest. 6. nec quasi informal, nec
se in praedicamento Substanliae, cum ne- denominat nec quasi, quod tamen requi-
galio nec per se, nec reductive sit in ritur ad hoc ut sit unum per accidens.
praedicamento, cum omnia Prjedicamenla Dicilur tanien maxime una, vel quia ma-
sint simpliciter entia posiliva, nec per xime perfect3, quia essentia ibi inclusa

consequens ipsa negalio facit, nec perti- est formaUter infinita, vel maxime una
net ad conceptum per se, sed supposilum propter perfeclam idenlilatem realem,
dicilur esse per se in Praidicamento, pro quia essentia simpUciter sibi' identifical

quanto includit singulare praedicamenli proprietatem personalem propter sui in-

Substantiae, quod per se ponitur in tali finitatem.
Praedicamento. Sicut eliam singulare, ut Dico secundo, quod tenendo quod dicat ^^
singulare non recipit praedicationem in unum per se conceptum ex essenlia et Aa persona

quid, sed si recipit, hoc est fpnecise rati- proprietale aUum aliquaUler ab essentia unum
conceptum
one nalurae inclusae, quae dicit propriam et proprielate, adhuc dico quod non erit quiddita-
livum.
quidditatem. similo, quia ubi respectivum, de quo Do-
20. Ad tertiam, dico, quod forle conclude- ctor \oq\i\[\ir prsesetiti quaest. dicit unum
lertiam. ^^^ ^^ ^^ polentia objectiva el actu fieret conceptum per se primo modo, et per
per se unum in aclu, puta quod homo consequens quiddilative non polesl in

constituerelur inlrinsece ex potentia ob- taU esse quiddilativo constitui per absolu-
jectiva, quae non est formaliler, et ex en tum et respectivum, quia tunc erit ille

litate actuali ; sed hoc est simpliciter conceplus, et quidditalive respectivus, et

impossibile. Ad Philosophum dico, quod quidditative absolulus, utpatet;modo in

ipse loquilur praecise de potentia subje- proposito de persona tenendo quod dicat
cliva, ut subliUter patet a Doctore in se- unum per se conceptum quiddilalivum,
cundo, dislincl. 12. quxslione. 1. et sic ex hoc potest dupliciter inteUigi. Primo, quod
potentia per se subjectiva, cujusmodi est dicat conceptum per se quidditativum,
materia, et ex actu per se, scilicet forma quia includit per se aliquid quod pertinet
substantiali, fit per se unum compositum, ad quiddilatem, et sic persona includit

Sicut etiam ex polenlia subjectiva per essentiam, quie dicil quidditatem perfe-
 462 QUODLIBET.

clissimam, sicut etiam ponitur quod sin- Contra terlium dictum inslalur, quod 22.
,
Similitudo
gulare crealum dicit per se unum conce- respeclus mtrinsecus advenieris non ne- est

ptum quiddilativum ralione naturaj dicen- cessario sequalur ad fundamentum positoinin^cus.

tis quidditatem; et hoc modo conceditur termino, et accipio similitudinem, quae

quod quasi dicat per se unum conceptum secundum Doctorem est respeclus intrin-

quidditativum, et tunc non est ad propo- secus, et suppono duo : Primo, quod re-
siLumde w6/, ut Doctor loquitur. Vult enim aliter distinguatur afundamento, et quod
ibi quod respectivum et absolutum non sit posterior fundamento. Primum patet
faciant unum per se conceptum quiddila- a Doctore m secundo, d. l. guaest. 4. Se-
tivum, ita quod utrumque pertineat ad cundum patet per ipsum in primo, d. 26.

quidditatem ipsius. Secundo potest intel- el alibi saepe, scilicet quod relalio prae-

ligi quod persona dicat unum per se exigat exlrema, crgo sequitur quod est

conceptum quiddilativum, sic quod pro- posterior fundamento et termino. Ex his

prietas pertineat ad quidditatem, sicut arguo dupliciler, piimo sic : Deus potest
el essenlia eo modo quo dicimus quod immediate causare similitudinem, non
animal et rationale conslituunt hominem concurrentibus fundamento et lemiino,

quidditative. Responsio tamen prima vide- ut causis necessariis; ergo simihtudo

tur melior, et ad propositum magis. non oritur necessario posito fundamento

Ad quin- Ad quintam dico breviter, quod non ettermino. Consequenlia patet, quia Deus
tara.
estsimile, quia hcet conceptus indifferens causat contingenler; tum etiam, si imme-
ad absolutum et respeclivum, non sit diate causatur a Deo, non orilur neces-

actu nec respeclivus nec absolutus, est sario ex natura extremorum. Antecedens
tamen in potentia, quia ad utrumque patel, quia omne posterius realiter distin-

contrahibili. ctum ab alio, quod non pertinet ad ejus

Adsextam. Ad sextam, dico breviter primo, quod esse intrinsecum, (
quod dico propter
sufficit quod talis conceptus sit potentia compositum naturale, quod distinguitur
infinitus. Dico secundo, quod quando realiter a partibus componentibus, et est
Doctor dicit quod quidquid includitur in poslerius eis, quod Deus non potest im-
ente inflnito intensive est infinitum intensi- mediate causare, quia illae partes sunt
ve, hoc debet intelligi, quod inclusum in de intrinseca ratione ipsius ), Deus
ullima actualitate, et vere realiter. De immediate potest causare ;
patet, quia

hoc vide quae exposui ibi, scilicet q. 5. ab omnibus concedilur quod polesl sup-
quocU. et vide ibi singularia dubia. plere omnem causam secundam ex-
Ad ultimam, dico quod si respectivum trinsecam, qualis est effectiva. Sed simi-
Ad ulti- definire'">r oer absolutum definitione litudo est realiter distincta ab utroque
mam.
quidditaliva, argumentum concluderet; exlremo, et posterior eis, nec aliquod
sed in proposilo nihil concludit, quia extremum pertinet ad ejus esse intrin-
tantum definilur per addilamenlum, secum, ut patet, ergo. Nec valet glossare
et per aliquid omnino extra rationem illam propositionem, quod intelligitur de
formalem respectivi, cujusr.odi est abso- posteriori absolulo realiter dislincto, quia

lutum. Et hoc expresse palel aDoctore m Doctor expresse concedit, quod potest
primo, dist. 30. vult quod tanlum defi- immediate causare respeclum extrinse-
niatur per additamentum, et non aliler, cum advenientem, quia realiter distingui-
et sic patet. lur ab extrerais, et est posterior eis; non
 OU/ESTIO XI. 463

ergo intelligilur de absolulo siinpliciler. causatur a solo fundamento, aut a solo

Nec vnlel glossare, quod non inlelligilur termino, aut ab utroque simul ; si primo,
de respeclu inlrinseco, quia ego arguo ergo posito tantum uno albo perfecto,
quod nuUus sit inlrinsecus eo modo quo eril similitudo. Si dicatur, quod terminus
ipse ponit, qui scilicet oritur necessario concurril, quiuro quomodo concurrit ?
ad fundamenlum posilo termino. non ul causa, qua ponitur fundamentum
Secundo instatur, Deus potest immedi- tolalis causa ; non ul causa sine qua non,
ale causare duo alba perfecla in aliquo quia posita lotali causa nibil aliud requi-
instanli, et in eodem non causare simililu- ritur ad babendum effectum, boc enim
dinem inler illa; ergo simililudo non oritur modo arguit Doctor in primo, dist. 3. q. 7.

necessario ex natura cxtremorum. Gonse- contra llenricum qui ponebat animam Ckjntra
HeQricum.
queniia palet, quia si in illo instanti, quo esse tolalem causam nolitiae.sed objectum
ponunlur alba, non oritur, sequilur quod requirebatur, ut causa sine qua non,
non necessario orialur, quia in quocum- sive ut terminus, et boc improbat, quia
que inslanli ponitur causa adtcquata el stante causa totali, nibil aliud requirilur,

necessaria alicujus effectus, et non impe- vide ibi. Si secundo requiratur terminus,
dita, necessario sequitur talis effectus, ut causa parUalis, sed hoc non videtur,
hoc palet. Antecedens probalur, quia quia tunc Deitas sub ratione Deitatis

omne absolulum realiter distinctum ab esset necessaria causa dependentiaB

alio, elprius illo, Deus, immediate potest creaturae, quia illa nec terminatur ad
causare sine illo. Sed illa alba sunt abso- Deitalem sub raUone Deitatis sive ad
luta realiter dislincta a simililudine, et voluntalem divinam, et lunc voluntas
priorailla; ergo major hujus syllogismi; divina concurreret necessario ad aliquid
patet etiam a Doctore. Si dicatur, quod extra, quod Doctor omnino iuiprobat;
intelligitur de priori absoluto comparato imo si necessario causat ipsam relaU-

ad absolutum realiler distinctum, et prius onem, sequitur quod necessario causet

eo, non autem ut comparato ad respecli- ipsam creaturam, cum sint penitus eadem
vum, dico, quod hoc nibil est, quia se- resrealiter, ut patet a Doctore m secundOt
cundum ipsura absolutum comparatum dist. 1. quaest. 5. Si tertio concurrit ter-

ad respectum extrinsecus advenientem, minus, ut causa totalis ; a fortiori sequi-

potest Deus immediate causare sine re- tur illud idem inconveniens de Deo, quod
spectu extrinseco ;
patet, quia polest im- scilicet necessario causaret aliquid ad
mediate causare ignem, et combustibile extra.
sine actuah combuslione, et hoc quia illa Quarto instatur sic, quia si similitudo
24.
sunt priora, et realiter distincta ab ipsa necessario oritur ex natura fundamenti et Unde
oriatur
relatione, quae dicitur formaliter combu- termini, ita quod necessario sit ad termi- simiiitado-

Btio. Si dicatur, quod non intelligitur de nuiji, tunc quaero, aut seipsa est habitudo
absolutis comparatis ad respectus neces- ad terminum, sive seipsa terminatur ad
sario concomilantes ex natura extremo- terminum, aut alia relatione terminatur
rum, et lioc est quod ego improbo, ideo ad ipsum ; non primo, quia ipsa eadera
oportet respondere ad instantias factas. ut comparatur ad fundamentum, non
Tertio inslatur sic, et quaero a quo seipsa inlueret, sed inbaerentia aha inhae-
immediate causatur necessario ipsa simi- reret, ut etiam patet a Doclore in secundo,
litudo, ut a causa totaU et adaiquata, aut dist. 1. ergo simiUter ut comparatur ad
 464 QUODLIBET.
terminum non seipsa terminatur, cum non sario ponilur ;cqu.'ililas Filii ad Palrem,
sit major ralio de uno quam de alio. Et eliam Filio non producto, quia unilas
si alia terminatur illa alia erit realiter di- magnitudinis essentiae est proximum et
stincta a termino ; ergo terminabitur non immediatum fundamenlum aequalilalis Fi-
seipsa, sed alia, et sic processus iii infini- lii ad Patrem. Si dicalur, quia requirilur
lutn. Et prKcipue si ponatur dependere Filius ; ergo non oritur necessario prajci-
a termino, sequitur quod dependebit de- se fundamento posilis, et termino.

pendentia fundata in simililudine, el illa Oclavo inslalur, quia si relalio intrinse-

similiter dependebit ad terminum ; ergo cus adveniens, necessario orilur ad fun-
alia dependentia, et sic in infinilum. damentum posilo termino, quaero an prae-
Quinto inslalur, si simililudo oritur ne- cise oriatur ab illis, aul aliqua alia causa
cessario a principiis inlrinsecis fundamen- superiore concurrenle ? Si primo, ergo
ti, ergo realiler identificatur fundamento. Deus non posset in intelleclu suo imme-
Hoc palet, quando enim aliquod subje- diate causare noliliam inluilivam similitu-

ctum ex sua inlrinseca ralione necessario dinis inler duo alba, nisi concurrenlibus
et adsequate producit aliquid in seipso, ipsis albis, quia si ponunlur causa im-
illud sibi necessario idenlificat realiler. mediala et adaequata, et prsecisa enlita-

Haec videtur propositio Doctoris in se- tis relationis, sequilur quod Deus non
cundo, dist. 1. et sic simililudo esset re- continebit virtuaUter illam, nec per con-

aliter eadem ipsi fundamento, quia ter- sequens ejus noUtiam ; sic enim arguit

minus non ponerelur causa producliva, Doctor in pluribus locis. Si secundo, se-
sed tantum terminaliva ; sicut etiam risi- quitur quod Deus poterit immediate cau-
bile idenlificatur realiler homini, quia sare illam, quia ut sic, contmebil causa-

necessario orilur in ipso homine ex for- litatem illorum.

roah ratione inlrinseca hominis. Contra quartum dictum instatur, pro- 26.
Contra
25. Sexto instatur, priori natura non repu- bando quod respectus extrinsecus adve- quartum
diclum.
gnat posse esse sine posleriori nalura, niens non sit ille, qui non necessario

maxime a quo realiter dislinguilur. Hoc oritur ad fundamentum posilo termino,

patet a Doctore in primo, in secundo, et quia si sic esset, multa inconvenientia
in tertio ; sed fundamentum et terminus sequerenlur. Primo, sequerelur quod
etiam simul sumpla, sunt prius natura, horao esset actu anima exislente in coe-

palet, quia secundum Doctorem in primo, lo et corpore in terra, quod est impos-
dist. 3. q. 5. et in secundo, dist. prima, ad sibile. Probalur consequentia, quia stante
absolutum in causa sequitur absolutum in unione animae ad corpus, de necessitate
effectu, et post sequitur rehUio causati homo est. Hoc patet a Doctore in tertio,

ad causam, et e conlra ; ergo non repu- dist. 2. et 22. sed stante anima in coelo,

gnat fundamento et termino simul sujn- et corpore in terra, potest stare unio

ptis posse esse sine relatione: ergo non ipsorum ad invicem, quia unio ponitur

necessario orilur. respectus extrinsecus ;

patet, quia non
Septimo instatur, si ad fundamentum necessario sequilur stantibus fundamenlo

necessario sequilur talis relatio posito el termino ; ergo Deus immediate potest

termino ; ergo sequilur quod posita ma- causare ipsam unionem, et sic homo erit

gniludine essentiae divina), et Palre, qui corpore existente in terra et anima in

ponitur extremum sequahtatis Filii, neces- coelo, quod est absurdum.

 On^STIO XI. 465

Secundo, sequerelur quod slanle aliquo ox nalura oxtremorum, quia posila forma
loco in Orionle, el aliquo corpore local)i- in maloria, sive in passo ab ipso agente,
li in illo loco in Occidenle, quod Deus sequuntur isti respeclus, el passio proprie

poleril ipsuni facere in ubi respeclu illius accepta, quiB esl respeclus patientis, sive

loci ;
palet, quia ubi secunduni ipsum esl passi ad agens, soquitur lios respeclus,

respeclus exlrinsecus adveniens, el si (juia diciturpati ab agenle pro quanlo re-

corpus oxislens in Occidenle aclu eril cir- cipll formam ab ipso. Tunc ullra, si passio

cumsoriplum a loco exislenle in Orienle, non necessario oritur ad fundamentum

el sio eril ubicaliler in aliquo loco, in quo posito termino, sequitur quod potorit esse

aclu non conlinebilur, quod est absur- forma in passo ab agenle, et quod passum
dum. non formalitor palerelur, nec in ipso esset

Terlio, unio nalurae ad supposilum passio respeclus proprie accepla, quod

27.
lid sit non ejusdem nalurae esl respectus ex- videlur absurdum.
>naturae
ad Irinsecus, ut palel a Doclore m t.ertio, Quinlo inslatur de actione proprie di- 28.
pposi Qua; sil
um. dist. 1. quxst. 1. ergo Deus posset unire cta, quae eliam ponilur respectus extrin- aclio
proprie
naturam humanam exislenlem in terra, secus, quia similiter illa est posterior pro- dicla.

Angelo exislenli in coelo ;

patel, quia duclione formae in passum, sive in mate-
posito fundamento el lormino non orilur riam; prius er im forma producilur, quam
illo respeclus ex nalura extremorum ;
inducattrr, sallem loquendo de forma, cui
ergo Deus immediate posset causare il- non repugnat posse per se stare, et simi-

lam unionem. Si dicatur ad omnia ista, liler prius inducilur, quam intelligalur

quod requiritur necessario approximatio, (ul dixi) passio; ergo, et prius quam in-

hoc nihil est ; tum quia Doctor absolule telligalur aclio, quia actio et passio sunt

loquitur de illis ad differentiam respectus simul nalura, cum sint correlaliva; ergo
intrinsecus advenientis, qui necessario si actio non necessario oritur, positis fun-
orilur ex nalura exlremorum eliam damento et termino, sequitur quod slante
quanlumcumque distantium, si duo alba forma inducla ab agenle in materia, quod
dislarenl in infinitum, adhuc osset simi- poterit non esse actio proprie dicta.

litudo aclualis ; lura eliam, quia etiamsi Sexto instatur, et praesuppono dictum
ponerenturanima, et corpus,maxime pro- Docloris m primo, dist. 3. quaest. 5. et in

pinqua, ita tamen quod anima non infor- secundo, dist. 1. quxst. 2. quod ad abso-
maret corpus, adhuc Deus posset causa- lulum in causa sequilur absolutum in ef-

re unionem inler illa, quia non oriretur fectu ; unde vult ibi quod omnis relatio

ex nalura extremorum, et tamen ex hoc necessario sit poslerior fundamento et ter-

non esset homo, et ex alia parte essei mino; ergo absolulum in agenle imme-
homo, quia parlibus unilis. diate atlinget aliquod absolulum in passo,

Quarto instatur, quia passio proprie scilicet formam, quam sit respectus ipsi-
accepla, quaj ponilur respeclus exlrin- us ad passum, sive ipsius ad formam
secus, sequilur formam receptam in productam; ergo per divinam potentiam
passo ab ipso agenle, ita quod agens poterit esse forma in materia, el nullo
prius habet respeclum producentis ad for- raodo erit necessario aclio, nec potonlia,
mam productam, el respectum induoentis cum ponuntur non necessario oriri ex na-
ad formam induclam, et isti respectus lura exlremorum.
sunt inlrinsecus, quia oriuntur necessario Seplimo instatur, qnia si respeclus ex-
Tom. XXV. 30
 ;

406 QUODLIBET,

Irinsecus non necessarlo oritur, elc. el ac- in se, et non in alio. Et dixi si propria Anima
intellecliva
quirilur aclione sive productione proprie, produclione acquiratur, ad (iitTerenl.iani
non
profiucitur
quaero a quo itnmediate causalur a Deo formse subslantialis in composito, quai
Kecuntlum
non producilur produclione aUa pro- Philoso-
immediate, aut ab extremis? Si primo, er- a
phum.
go potest ipsum non causare, quando ductione totius compositi, ideo non
causat, cum causet conlingenler, et sic potest pro aliquo instanli secundum
stante forma inducta in materia ab agente Pliilosoplium esse sine subjecto. Et
poterit Deus non causare nec actionem, quia eliam secundum Philosophum,
Non omnis nec passionem ; tum etiam, quia non om- anima intellectiva non producitur aUa
respeclus
causatur nis resp !ctus extrinsecus immediate cau- productione a produclione composi-
a Deo.
salur a Deo, ut patet de ubi, quod acqui- ti, ideo non polest pro aliquo instanli

ritur per motum, et de actione et pas- esse sine composito ; et si posset produci

sione, et de muUis aliis. Si secundo, se- prius alia productione a productione

quitur quod cum necessario causetur ab compositi posset esse sine composito.

extremis, et ex nalura rei, ut patet de Haec omnia patent a Doctore in secundo,

actione ignis circa lignum, et de passione dist. 17. et in 4. dist. 43.

in ligno, quod erit intrinsecus, nam tunc, Nono instatur, ut conclusio magis de-
oritur necessario ex nalura extremorum, clarelur.

utpatet; ergo nuUa erit differentia inter Si talis respectus non necessario oritur

respectus intrinsecus, et extra. ex natura extremorum, et vere causatur.

29. Octavo instatur, quia sequitur quod sequilur processus in infinilum, et ex par-

Deus poterit causare immediale talem te passi et agentis, patet, passio est hu-
respectum, et ipsum in se conservare, jusmodi respectus, et causatur ab agente
probalur, quia si talis respectus non ne- in aliquo passo ; ergo passum recipiendo

cessario orilur ex nalura extremorum, et illum patilur passione aha a prima, et

propria actione acquirilur, sequitur quod illa secunda passio est respectus extrinse-

productio prius ad ipsum terminatur, cus, et vere causatur in passo ; ergo re-
quara intelligatur esse in subjecto. Sed cipiendo illam ilerum palitur passione

si agens maxime primum pro aUquo aUa ab illa secunda, et sic in infinitum,

instanti, potest producere effectum in se, per hoc idem arguo de actione, quae

potest pro tolo tempore sequente ipsum recipitur in agenle, quia recipiendo illam

conservare in se ; et hoc patet a Doctore patitur, et sicut prius.

in secundo, dislinct. 17. et in quarto, Decimo et uUimo instatur, quia unio

distinct. 43. Si enim agens creatum pro naturae humanae ad Verbum est respectus

aliquo instanti, posset producere formam extrinsecus, ut patet a Doctore in tertio,

in se, et non in materia, posset ipsam dist. 1. qusest. 1. et in quodlib. q. 19. ergo
conservare pro toto tempore sequenti Deus posset facere naturam humanam
si cnim pro aliquo inslanti non necessario actu esse in Verbo, et dependere ad
dependet a materia, nec pro tempore ipsum, et sustentari in ipso , et lamen
sequenti, ut exposui in secundo, dist. 17. non erit formaUter unita Verbo, quod est
vide ibi. Si ergo respectus extrinsecus valde inconveniens.

non necessario oriiur positis extremis, el Respondeo ad instantias contra tertium 30.
Responsic
propria actione natus esl acquiri, sequi- dictum, praemitlend) aliqua necessaria. ad
inslantias
tur quod Deus posset ipsum producere Primo, lenendo quod fundamentum sit
 ;

QU^STIO XI. 467

tolalis et iminediala causa relalionis in- quod Doirtor non intelli^it de effectibus
Irinseca), declaro quomudo terminus ne- comparatis ad causam prfecisam ad»-
cessario requirilur. Dico ergo quod ter- quatam et immediatam, quae proprie se
minus non requiritur necessario ul causa habet non tantum in ratione causae effe-
neque totalis, neque partialis ipsius rela- clive, sed necessario in ratione subjecti
tionis cum non causelur ab alio, sed re- et patet, quia Deus non posset immediate
quiritur propter ft)rmale esse relalionis, causare risibilitatem iri homine, quia lunc
quia relatio formaliter est liabitudo ad homo possel esse risibilis, et non risibilis,
aliud, ita quod si niliil essel ad quod re- cum Deus sit causa mere contingens. Nec
lalio terniinaretur, relatio nullo modo es- valet dicere quod ideo non potest imme-
set; requiritur ergo aliud in ratione ter- diate causare, quia illa passio esl eadem
mini ad sui esse, cutu esse ejus formaliter realiter cum ipso homine. Sed hoc ni-

sit habitudo ad aliud in ratione termini, hil est, tum quia ideo esl eadem realiter,

non quod lerminus sit de intrinseca ejus quia causatur necessario et immediate a
ratione, quia tunc absolutum esset de principiis suljjecti in ipso subjecto ; ergo
quiddilate relalionis, sed requirilur ut inlelligilur quod hoc prius sit causaipsius,
aliquid e.xtrinsecum ad quod terminelur quam intelligatur eadem realiter ipsi ho-

talis habiludo, ut patet a Doctore in quar- niini ; in iilo ergo priori Deus posset
to, d. 11. Si vero teneatur quod terminus proevenire causando ipsam, si immediale
concurrat active, tunc oportebit salvare, esset causabilis a Deo, accidit enim quod
quomodo Deus non sit causa necessarla producat ut eamdem sil)i realiter ; tum
alicujus ad exlra, ideo mihi videtur quod quia posito quod propria passio realiter

prima via sit tutior. distingueretur, adhuc non sequilur quod

Secundo prasmitto, quod fundamentum Deus immediate possit illam producere,
relationis necessario concurrit propler quia si sic, sequitur quod aUquando horao
duo : Primo, ut immediatum et necessa- poteriL esse non risibilis, quia Deus pos-
rium receptivum illius, sic quod e.sset «et ipsam non producere in ipso homine,
simphciter impossibile talem relationem et sic non esset conclusio demonstrabilis

esse sine fundamento, ul patet a Doctore potissimae simpliciter necessaria, quia ali-

m quarlo, in materia de Eucharistia. Se- quando posset esse falsa. Intelligitur ergo
cundo, ut causa immediata praecise et
diclum Doctoris quod Deus potest imme-

adaequata, ideo est impossibile ab alio

diate causare omnem effectum non con-

causari immediale. Si dicalur quod non currente aliqua causa secunda. dura talis

videtur necessario concurrere ut causa, effectus non sit talis, quod requirat cau-
quia Doctor supra, quasst. 7. dicit quod sam prajcisam innnediatam et adaequatam,
qui el^ectus formaliter et necessario est
Deus potest producere immediate omne
in ipso producente. Sic est in proposito
causabile, non concurrento aliqua causa
extrema relationis de relatione inlrinsecus adveniente, quae
secunda, et si sint ne-

cessaria, dicit quod concurrunt, ut effe-

habet fundaraenlum, non tantum ut rati-

ctus prior,
onem proximam fundandi eam, sed ut

Dico primo, quod Doctor intelligit de causara praecisara immediatam et adaequa-

effectibus absolutis, qui proprie dicuntur lara;ideo est impossibile quod immedia-

causajjiles, el non de relativis. Dico se- te ab alia producatur, quam a fundamen-

cundo, et magis secundum verilatem, to proprio; nec fundamentum potest im-
 468 QUODLIBET.

mediale producere, nisi ponanlur omnia poslerius realiter dislinclum, el cujus non
requisita ad ojus esse, cujusmodi est ler- sit causa praicisa et immediala, et neces-
minus, cum sit formaliter habiludo ad saria. Ilabet eliam alias limilaliones, quas
lermlnum. vide in secundo, disl. 12. q. 2.

3^5. Istis prjemissis, patet responsio ad duo Ad tertium, dico quod causatur a fun- 33,

prima argumenta. damenlo, ut a causa totali. El cum dicitur,

Ad primum dico, quod quamvis relalio quod tunc terminus non requirilur. dico,

sit realiter disLincta, et posterior funda- quod necessario requiritur, quia relatio
menlo, non lamen sequilur, quod imme- essonlialiter esl habiludo ad lerminum. Et
diate possit produci, qiiia ejus esse im- ideo non ept simile de intelleclione, quia
mediale el prsecise dependel a funda- ipsa non eslformaliter habitudo ad obje-
mentO; ut supra dixi. Et posilo, quod non clum, ideo bene argumenlum Docloris
esset causala ab exlromis, tamen posito concludit quod si objectum nullo modo
hoc, non sequitur quod Deus posset ipsam esset causa intellecUonis, sed praecise ipsa
facere sine extremis, quia ipsa requirit anima, quod lunc posset causari intelleclio
necessario diio extrema, unum in ralione objecti sine objecto praesenle nec in se,

fundamenli, et aliud in ralione termini. nec in aliquo repraesenlativo, quia ipsa in-

Sed tunc non oriretur ex natura extremo- tellectio est qualitas absoluta, nec esl for-

rum, quia prcecise non haberet esse ab mahterrelatio, sive habitudo ad objectum,
extremis. ut patebit infra q. 13. Si secundo conce-
Ad secundum, dico quod posita causa datur quod terminus concurrit, ut causa
necessaria praecisa et immediata alicujus saltem parlialis, tunc oportet concedere
effectus, necessario ponitur talis effectus, quodDeus ex natura rei sit causa nalura-
sed posilis fundamenlo et lermino, poni- lis relationis, et forte non esset inconve-
tur causa hoc modo respeclu relationis, niens de relatione, sed do absoluto. Sed
ideo Deus non posset facere fundamentum hoc ego non assero, quia multa inconve-
et terminum sine relalione, sicut posito nientia possent inde oriri, sed modo tran-

homine, necessario sequilur risibilitas, sic seo.

in proposito. Et cum instalur quia potest Ad quarlum, dico quod relatio seipsa
facere prius esse sine posteriori, a quo est habitudo ad terminum, ct seipsa ter-

realiter distinguitur, dico, quod ista pro- minat ad terminum, ut palet a Doctore su-
positio non est universaliter vera, et maxi- pra q. 8. Et cum dicitur quod ut compa-
me quando prius ponitur causa necessaria ratur ad subjectum, non seipsa inhairel.

praecisa el adajquata posterioris, a quo dico primo, quod non est simile, quia in-

posterius essenlialiter dependel; et patet, h.Trentia consequilur accidens, et ideo

quia materia et forma eliam unita sunt accidens non est formaliter ipsainhaerentia
prius composilo, cum non causent ipsum, ad subjeclum, ut patet a Doctore in 4. in
nisi ut unita, ergo Deus posset facere ma- materia de Eucharistia, et in 7. Metaphy-
leriam et formam simul unita existere sjccB smcP, sed ut comparatur ad terminum,
sine composilo, non sequitur, quia com- seipsa est habiludo ad terminum, cum
posilum necessario dependet ab illis, ut formaliter et reahter sit habiludo ad ter-

exposui in secundo conlra Thomam Caje- minum. Dico secundo quod aliud est loqui

lanum ; sic dico in proposilo. Est ergo de accidente absoluto, et aliud de respe-
vera proposito ubi prius comparatur ad ctivo. Primo raodo accidens inhseret inhae-
 QUy«:STIO XI. 469

renlia realiter dislincta, cum illa sit sepa- relationis dependeal a nolilia exlremorum,
rabilis, ut palel a Doclore ubi supra, et in lamen quia Deus virtualiler et eminenter
secundo, dist. 1. Secundo modo dico, quod continet extrema relalionis secundum eo-
relatio seipsainlueret sallem realiter, quia rum totam entitatem, et per cunsequens
talis inJiajrentia est idem realitercum ipsa, socuiidum totam cognoscibilUatem, ideo
quia ropugnatrelalioni esse sine termino sineexlromisconcunentibus potest causa-
talis inluerentiaj, ut exposui in secundo, re in intelleclu divino nolitiam relalionis,

d. l. q. 5. Sed prima responsio esl magis non quud iminediale causet notiliam rela-

ad propositum, quia iiic forle oporterel lionis, noii prius causando notitiam extre-
ponere quod talis inhiierentia dislinguatur morum, quia relatio non potost aliquo
formaliler, sed ut comparatur ad termi- modo coj^nosci distincte, exlremis non
num seipsa formaliter est habitudo ad ter- prajcognitis, sedpotest immediale causare
minum. nolitiam exlremorum, ipsis nullo modo
Ad quintum, dico quod ratio conclude- concurrentibus, et per consequens noti-
ret si talis relatio non requireret aliud ad tiani relationis inter illa exlrema. Et sic

sui esse, sed quia relatio requirit necessa- palet responsio ad istas instaiitias.

rio terminum ad sui esse, cum ipsa sit Ad inslantias contra quartum dictum, 35.

essentiahler et formanter habiludo ad ter- pro majori inlelligentia prsmilto aliqua.

minum, est enim de intrinseca ejus rati- Primo, quod omnes relationos primi, se-

one esse formaliter ad aliud, ut palet a cundi et tertii modi, sunt intrinsecus adve-
Doctore m primo. nientes, ut palet 5. Melaph. cap. de Ad
Ad sextum, dico quod pusito quod ex- aliquid, ubi vult Philosophus quod omnes
trema sint prius natura relatione, tamen islae relationes proprie dicanlur ad aliquid,
quia illa necessario consequitur illa exLre- etpertinere ad praedicamenluni Uelationis.
ma ex natura rei, et sunt causa necessa- Secundo pra^mitto, quod relationes hu-

ria immediata praecisa et adaequata, ideu jusmodi, quae sunt intrinsecus advenienles
non sequitur posse esse sine relatione. Et praecise io hoc differunl a relationibus

uUra quod licet priori, ul priori nalura extrinsecus advenientibus, quia illaj de
non repugnet posset esse sine posteriori necessitate oriuntur, positis fundamento
natura, tamen concomitanter potest repu- et termino, quanlunicumque dislantibus,

gnare, sicut huniini, ut homo est prior dunimodo sint in rerum natura ; et patet

natura, non repugnat posse esse sine ri- discurrendo per omnes tres modos, posilis
sibilitate, tamen concomitanter, puta, producto et producenle, necessario sequi-
quia ponitur causa necessaria praecisa et lur inler eos relalio producentis ad pro-
adsequata risibilitalis, ideo sibi repugnat ducluin, ot e contra ;
positis etiam duobus
posse esse sine illa ; sic dico in proposito. albis ubicumque sint, necessario sequitur

Ad septimum palet responsio sf^pra, (/. G. simililudo, imllo alio quovis modo requi-

quia non tanlum requiritur immedialum sito. Sed relaliones exlrinsecus advenien-
fundamentum, sed ; necessario requiri- tes sic se habent, quod posito fundamento
tur extremum habens tale fundamentum, et lermino in rerum natura non necessario
quod est ei ratio fundamentalis quo possit soquitur, ut patet de actione et passione,

ImHus esse aequalis Palri. Sed de hoc quia pnsito igne et ligno, non sequitur in
prolixe dictum esl supra, quaesl. G. igne actio, nec in ligno passio, nec est

Ad octavum, dico quod quamvis notitia necessarium addere quod sint approxima-
 470 QUODLIBET.

la, quia si aclio et passio essenl respeclus ciunt absolute extrema, et dicuntur
inlrinsecus advenienles, necessario oriren- intrinsecus, prout recipiunt extrema, qui-
tur, etiani igne et ligno in inOnilum di- busdam praemissis, ut disposilionibus, ad
stiintibus, ut palet, de sequalitate, inter quas necessario sequuntur.
duo aequalia, qua3 necessario oritur, dua- llis prsemissis, respondeo ad instanlias.
36.
bus quanlitalibus positis etiain instantibus. Ad primum, dico quod requirilur unio

^oriaun"
Tertio pruimitto, quod relatio exlrinse- quaesequilur informalionem ad formae ma-
reiatio
gus, ita orilur necessario ^
posito funda- teriam, et licet dicatur talis unio respeclus
extnnsecus
adveniens. mento et termino.sicut relalio inlrinsecus, extrinsecus, ut comparatur ad extrema
aliler tamen et aliter, quia intrinsecus absolule, non tamen dicitur extrinsecus,

adveniens necessario. orilur positis funda- ut comparalur ad extrema absoiule,

mento et termino, et nuUo alio necessa- non tamen dicitur extrinsecus, ut com-
rio requisito et prsemisso, nec approxima- paratur ad extrema, quorum unum infor-

to, nec aliquibus aliis necessario requisi- malur ab alio ; nec Deus posset im-
tis, sed extrinsecus adveniens dicitur mediate causare unionem requisllam ad
necessario oriri quibusdam aliis necessa- esse hominis, nisi forma actu esset in

rio requisilis, prseter fundamenlum el materia, nisi dicalur quod receptio for-

terminum, quae tamen non necessario re- mae in materia est unio, quod non vide-
quiruntur, nec ut terminus, nec ut ratio tur. Et cum dicitur in una conclusione,
fundamenti, sed simpliciler praeexiguntur. quod respeclus extrinsecus potest imme-
Sicut etiam ad esse composili necessario diate causari, et etiam propria causatione,
praerequirilur unio malerite et formae quae hoc debet sane intelligi scilicet, quod
taraen nullo modo est causa composili, ut polest esse novus sine ahqua novitate
patet a Doctore,sed quia materia et forma ahcujus absoluti pertinentis, sive ad fun-
nonpossentcausareinlrinsece ipsum com- damentum, sive ad terminum. Quod dico
posilum,nisi essent priusunit :. Sic dico in pertiiientis ad fundamentum, vel ad lermi-
proposilo, quod positis aliquibus praeter num, dico, quia actio nec passio proprie
fundamentum et terminum, necessario posset inesse, nisi prius aliquo absolulo
sequitur talis relalio, exemplum, posilo causalo in passo, sed illud absolulum nul-
igne et ligno absolute non necessario se- lo modo pertinet ad rationem proximam
quitur,nec in igne actio de genere Actio- fundamenti, neque ad terminum, quia nec
nis, nec in ligno passio, sed inducta calidi- fundat passionem, nec terminat. Sed rela-
tate in ligno ab ipso igne, necessario tio intrinsecus non potest esse nova sine
sequitur in ligno passio, qua formahler novitale, velfundaraenti vel termini, quod
patitur ab igne, et in igne sequitur actio, bene nota.
qua formaliter agit in hgnum. Simililer Ad seciindum et tertium simihter dico Unio
positis absolute corpore et loco materiah, per idem. De unione naturae humanae ad natun
humanae
non necessario sequilur ubi, sed posito Verbum, si ullra dependenliam actualem Verbum
quo
corporein loco nalurali, ut coexlenso rea- ad Verbum dicit alium respeclum, dico causetu

liter sequitur ubi. SimiUter posita materia quod talis respectus oritur in natura hu-
etforma absolute,non necsssario sequitur mana ex natura rei. Et cum dicitur quod
unio, sed jiositaformain maleria necessa- immediate causatur a Deo , dico quod
rio sequitur unio, et sic deahis; dicunlur propterhoc dicitur causari, quia ab ipso
ergo respectus extrinsecus, prout respi- immediate causatur dependentia nalurae
 QU^ESTIO XI. 471

ad Verbum, ad quam immediale sequilui* potest habere propriam novitatem m

lalis unio, et hoc suftioil. Si vero tulis se, etc. Inslatur primo, relatio inlrinsecus

unio praicise dical dependentiam aclua- habet propriam entitalein realiter distin-
lem ad Verbum, patet quod a solo Deo clam ab ulroque extremorum ; ergo po-
causalur. Ad lertium dico, quod ubi dici- test habere propriam causalitalem, ita

tur respectus extrinsecus prout compara- quod non causatur causalitate pnecise
tur ad exlrema absolute, et stante distan- allerius extremi, quia tunc non haberet
tia extremorum non potest causari, sed propriam entitatem realiter liistinclain.

posita coexistentia et commensuralione Instatur secundo, omne ens rcaliter

immediate sequitur lalis respect'.is, scilicet dislinctum ab alio consideralum secun-

ubi, nisi dioutur quod lalis coextensio dum propriam eiililatem, aut est causa-
et commensuratio dicatur ubi, et tunc non tum, aut incausatum, non daturmedium,
potest haberi stanle lali dislantia, imo ad loquendo de enle singulari acLu existente,
hoc, ut habealur necessario, requirilur qula ens dividitur per causatum et

unum actum conlineri ab alio. incausatum. Sed paternitas in nobis est

Ad quartum de passione, et quintum de ens realiler distinctum ab extremis; ergo
aclione, pateL responsio ex supradiclis, erit immediate causata vel incausata. Non
quod tunc inducta forma in materia nec secundum, quia essetDeus, eigo primum,
actio nec passio sunt respectus extrin- et sic habet propriam novitatem.
secus, quia tunc necessario oriunlur, Tertio instatur, nova palernitas est, aut
sed dicuntur exlrinseci, ul comparantur est nova propria novitate, aut praicise
ad extrema absolute sumpta, ut supra nova novitate utriusque, vel alteiius ex-
patuit. tremi. Si primo, habetur intenLum, Si
Ad sextum, palet per idem. secundo, sequitur quod erit idem, vel
Ad septimum, patet responsio ex supra- cum utroque extremo, vel cum altero
dictis, qnod stanle lali dispositione ne- tanlum, quia tunc habebil praecise eam-
cessario causalur a fundamento posilo dem causalitatem passivam.
termino, sed dicilur exlrinsecus prout Quarlo instalur sic, aliqua relatio
37.
comparatur ad fundamenlum absolute, ut inlrinsecus adveniens reahter distinguitur Nota.

supra dixi. a fundamento ; ergo necessario causatur

Ad octavum, dico quod si Deus causat propria causaUtate. Antecedens patet
hujusmodi respectum necessario causat in eliam per Doctorem, in secundo, d. 1. q. 5.

maleria, sive in subjecto, et nullo modo Consequenlia probatur per argumen-

in se, et quomodo dicalur novus supra tum Doctoris, quod facit in secundo, d. l.

paluit. ia q. an creatio idem quod Angelus,

sit

Ad nonum, dico quod subjectum non et in q. seq. ubi dicit quod si relatio cre-
imodo
lectum (licilur pati, nisi recipiendo ab agente
alura3 ad Deum esset realiter distincta,
quod tunc imniediale dependeret ad
ati. formam absolulam. lloc idem dico de
Deum, et tunc quairit de illa dependentia,
actione, sed de hoc alias prolixius ex-*
an esset eadem cum prima, an realiter
posui.
distincta, etc. Sufticit milii quod ipse vu!t
Ad ultimum palet responsio ex supra-
quod si esset realiter dislincta, quod de-
diclis.
penderet in ratione causati ad ipsuni
Conlra quintum diclum, scilicet quod Deum ; ergo vult quod sit iinmediaLe
respectus intrinsecus adveniens non causata, si realiter dislinguitur.
 472 QUODLIBET.

Quinto inslalur, quiaDoctor vult mp?'o^. rationern exlremi, puta vel ad rationem
q.desubjeclo Tlieologise, quod si attribu- fundamenti vel termini, ut supra dixi.

ta divina essent realiter distincta ab essen- Secundo prajmitto, quod ex quo habent
tia,quod essentvere causata etiam propria propriam causahtatem modo praedicto,

causalitate ; ergo et nunc ubi relatio reali- praesupposito fundamento et termino, ita
ter distinguitur ab utroque extremorum, habent propriam novitatem, prius
nec major raiio vidotur de uno quam de tamen habita novitate aUcujus absoluli
alio. Ex his patet quomodo habet propriam pertinentis ad alterum extremorum. Ex
novitatem et causaHtalem. his praemissis patet responsio ad omnes
Respondeo ad istas instantias, praemit-
38. instantias, nec oportet ahter solvere eas,
tendo duo. Primum, quod Doctor non
praeter quartam, quae importat majorem
negal quin habeat immedialam et pro-
difficuUatem, quam tamen vide in secun-
priam causalitatem, et aliam a causaUtate
do, dist. 1. in iUa qusestione : An crealio
utriusque exlremi, ut patet in secundo
d/s^ 1. per illud argumentum, quod feci
Angeli sil idem ipsi Angelo.

nunc ; sed negat quod possit immediate Aliae difficuUales sequenles pro nunc
producinon prius producto aUquo absolu- omitto, ne sim laedio legenlibus nec ni-

to in altero extremorum pertinenle ad mis proUxus videar.

 ;

QUi^STlO XII. 473

QUi^STlO XII.
tummodo habeat cssc in uno in

stanti, et in illo crectur.

Utrum rei creaUe sit idein i'espcclus Contra, ejusdem simplicis ad Ratio
opposit.
ad Dcuin ut creantcm, et Deuin ut idem simplox non est nisi idem
conversantcm. respcctus realis nunc autcm Dei
;

creantis conservantis eadem

et
S. Bonavent. l. dist. 2. quxsl, Scot. 1. d. 2. q. est voluntas, qua formaliter creat
1. a. n. 19. et 2. d. 2. q. 6. el i. dist. 8. q.i.
et quasl. de unitule Dei, quxsl. 4. et conservat, et ipsa existentia
rei creatae et conservatse eadem

Expeditis his, quse qusesita erant est ; igitur respectus est idcm rei

de Deo, sequuntur aliqua qusesita crcatae et conservatse ad Deum, ut

de creaturis; et primo de omni- creantem et conservantem.

bus in communi, deinde de qui- Hic sunt tria videnda, primo de
busdam in speciali. De omnibus eo quod principaliter quseritur,
in communi unum
fuit qusesitum, scilicet si idem sit rcspectus realis

et est illud : Utrum (a) rei creatse in creatura ad Deum ut creantem

sit idem respectus ad Deum ut et conservantem? Secundo, de eo

creantem, et Deum ut conservan- quod tangit primum argumentum,

tem? Arguitur quod non, aliquid si simul posset dici res creari et
potest creari, et non conservari conservari; et ista difficultas ma-
igitur tantum potest habere re- gis tangit modum loquendi. Ter-

spectum ad Deum ut creantem, tio, de quodam annexo, quod tan-

et nunquam habere respectum ad git idem argumentum, scilicet si

Deum ut conservantem igitur ;
posset aliquid creari, quod tamen
non est idem respectus. Probatio non conservetur post instans cre-
primi antecedentis, res in instanti ationis.

creationis non conservatur, quia

non indiget conservatione, nisi
COMMENTARIUS.
quando potest non esse, et de se
tendit ad non esse; sed creatur dum
non potest non esse, nec tunc ( a) Ulrum rei creatx sit idem respectus ad
tendit ad non essc, cum tunc acci- Deum ut creantem, et ad Deuin ut conser-

piat esse ; nihil igitur conservatur, vanlein, id est, an crealio passiva, pula
nisi quod manet post instans Angeli, et conservalio passiva ejusdem,
creationis suae Deus potest
; sed sint idem, sive importent eunidem respe-
aliquid creare, quod non maneat cluin; et simiiiter an crealio activa Angeli,
post instans creationis suae, quia et conservatio activa ejusdem dicanlur

non est contradictio, quod tan- idem, vel aliquo modo differant.
 474 QUUDLIBET.

ad efflcicntem, et ut ad fincm, ta-

SGIIOLIUM. men istcT videntur esse alterius
rationis. Si enim cssent ejusdcm
Eumdem esse respectum creaturae ad rationis cssent sibi incompossibi-
Deum creantem et conservantem, probatur, les eodem, et secundum idem,
in
quia existontia creaturae permanontis eadem
quia quando aliquid dependet ad
est in creatione, et in conservatione, et ter-
minus, id est, velle Dei, omnino idem, et aliud aliqua depcndcntia, si illa
habitudo ejusdem rationis et essentialis; sit terminata
sufficienter non ,

ergo respectus omnino unus. Singulas par-

dependet ab eo alia dependentia
tes optime et clare probat. Si dicas cum
D. Bonavent. relationes creatiiree ad Deum cjusdcm rationis, quia tunc utra-
creantem et conservantem fundari super que illarum sine alia termina-
creatione et conservatione passivis, et lias retur, et dcpcnderct tali depen-
esse easdem non esse manifestius eo quod
quseritur. Gontra, quia relationes secundi
dentia, et non dependerct, et
modi non fundantur super aclione et passi- hoc, dependentia sufficienter ter-
one, sed hae sunt dispositiones ad fundan- minata.
dum, de quo 4. d. 13. q. 1. Secundo, creatio
(c) Alinor probatur quse habet 3.
et conservatio non sunt passiones, quia pas- Idem est
sio supponit passum, de quo 2. dist. 1. q. i. tres partes Prima, scilicet quod
: esse
permanea-
et4 d. 14. q. 1. a. n. 29. Ad aliam objecti- idem sit csse rei permanentis in tis
onem D. Bonavent. ex Augustiao explicat,
creatione et conservatione. Pro- 'coSva!^
quomodo creatura oranis dicitur semper
esse quia semper ab eo de-
in fieri a Deo, batur quia in hoc est differentia gecusde
pendet, non tamen per novum, et novum permanentis a successivo, quia &uccessivo.

fieri quoad permanentia. Vide Doct. de hoc successivum, dum manet, semper
2. d. 1. qusest. 4. et 5. et de identitate cre-
ationis ,et conservationis, d. 2. q. 1. n. 21.
habct aliud et aliud esse, sicut I
aliam et aliam partem sed per- ;

De primo (b) dici potest, quod manens habet semper idem esse,
2.
Uaica est idem est respectus creaturse ad ncc variatur sccundum partem et
dependea-
tia
essentialis,
Deum ut creantem et conservan- partem, quia tunc esset successi-
ejusdem tem, et hoc probatur sic Ejusdem : vum; nec secundum totum et to-
formaliter,
ad idem re et ratione ad idem re et ratione tum, quia tunc in quolibet alio
fonnaliler.
Depeaden- non est dependentia essentialis, et alio instanti habet totaliter
tiee
essentiales,
nisi unica ejusdem rationis; exi- aliud et aliud quod est absur-
esse,
usdem dum. Secunda pars minoris (d),
ej
rationis
stentia autem creaturje perma-
sunt
nentis est eadem omnino in cre- scilicet quod velle divinum omnino
imcompos-
sibiles atione et conservatione; et ex par- idem cst ratio terminandi habitu-
in eodem.
te termini est omnino idem re et dinem rei creatae et conservatae,
ratione,scilicet ue//edivinum,et lia- probatur,- quia velle divinum re-
bitudo non solumad creantem, sed spectu cujuscumque volibilis sem-
ad conservantem est habitudo de- pcr manet idem illud autem est ;

pendentise essentialis, et ejusdem ratio proxima intrinseca termi-

rationis; igitur, etc. Major pro- nandi quodcumque cxtrinsecum.
batur, si essent plures dependen- Tcrtia pars minoris, scilicet quod
tiaeomnino essentiales inter ex- utraque habitudo est habitudo de-
trema omnino eadem, sicut de- pendenticT. essentialis, de creati-
pendentia creaturse ad Deum ut one est manifesta; de conservati-
 ;

yUiESTio XII. 475

one probatur, quia ad dopen-

illud manente actione vcl passione, sic-
det res essentialiter in essendo, ut aliquis manet patcr, non ma-
quod est sibi ratio liabendi esse nente generatione. Quod autem
talis est conservatio (e) causse dicit relationem de secundo modo
conservantis, juxta illud Augu- fundari super actionem et passi-
Nihil stini 4. superGen. Crealoris namque onem, intelligendum est, non tan-
manere
jolest Deo polenda, et omnipotentis, alqne oninile- quam super fundamentum pro-
siiblra-
liente nentis virtutis, causa subsistendi est omni prium, vel super rationem pro-
concur-
suni. crealurcv, quoi virtus ab eis quce creala ximam fundandi, sed tanquam
sunt 7'egendis, si cdiquando cessaret, si- super dispositionem mediam inter
inul et illorum cessarel species, omnisque fundamentum proprium et ipsam
natura concideret, nequc enim sicut slru- relationem ipsa autem
;
potentia,
ctor a'diu)n, cum fabricavcrit, abscedit, activa et passiva possunt poni
atque alio cessantc, atque abscedcnle, slat fundamentum immediatum rela-
opus ejus, ila mundus ncc ictu oculi stare tionis ipsius actionis et passionis ;

potcrit, si ci Dcus rcgimen sublraxerit. et licetrequiratur actio et passio

Haec ibi. media, non ut catio fundandi rela-
4.
(f) Diceretur Iiic, quod funda- tionem, sed ut quoddam praevium
S. Bonav.
!. dist. 2. mentum relationis creaturse ad ad hoc, ut ipsa in fundamcnto tali
Deum ut creantem, non est ab- fundetur.
solute existcntia rci creatae, sed Specialiter autcm in proposito 5.

ipsa creatio passiva. Consimiliter non videtur concedendum, quod

fundamentum relationis creaturge aliqua passio sit ratio fundamen-
ad Deum conservantem. non est talishujus habitudinis, quam ha-
existentia creaturse absolute, sed bet creatura ad Deum, ut crean-
ipsa conservatio passiva. Hoc pro- tem vel conservantem, quia nun-
batur per Philosophum 5. Metaph. quam proprie cst passio, nisi
rext. 20.
c. de Ad aliquid, ubi vult, quod quando est aliquod passum reci-
relationes secundi modi fundan- piens formam ab agente, quia
Teit. 17.
tur super actionem et passionem; secundum Philosophum 5. Metaph. Idem 9.
Met. t. 2.
nunc autem licct absoluta exi- Potcntia acliva esl principium transmu-
stentia crepturae sit eadem in tandi cdiud, inquantum aliud ; igitur
primo nunc essendi ct deinceps, potentia passiva est principium
tamcn creationem, passionem et transmutaudi ab alio talis trans- ;

conservationem passionem esse mutatio non invenitur, nisi ubi

eadem, non est manifestius (g) est passum recipiens eam ab agen-
quam illud quod qu?eritur. te; in conservatione et creatione

Relatio
Hic dici potest (h) quod Philo- non est ita, sed totum creatum et
non sophus5. Met. non intelligit, quod totum conservatum est totaliter
nianet,
fundamen- actio et passio sint proxima fun- a creante et conservante, non sic
to
non damenta relationum sccundi modi, ut aliquid ejus, ut passum reci-
manente,
Vide in quia relatio non manet, funda-
4. piat formam ab agente.
d. 13. S. Ilonav.
q. 1.
mento non manente; manct au- Hic objicitur per illud Augustini ubi supra
et super
tem relatio secundi modi, non 2. super Genes. ubi vult, quod aer
 47G QUODLIBET.

Gen. 11071 est factus luciihis a Sole, secl fit

cap. 1'.).

habelur lucidus, alioqnin recedente Sole,

ccpresse.
COMMENTAUIUS.
rcmaneret lucidus aoque autein ;

videtur quaecumque creatura de-

(b) De primo articuln. DlcitDoctor quod
pcndere a Deo in esse, sicut aer a
est idem respeclus realis crealurx ad
Sole in illuminato esse, quod ipsc
Deum, ut creantem et conservantem.
intelligit per lucidum esse a Sole;
Intendit enim probare quod sit praecise
igiturnulla crcatura respectu Dci
una realis dependentia ad Deum creantem
est facta in esse, sed continue fit
et conservanlem, id est, quod relatio
in per consequens esse] crc-
esse,
dependenliae, qua Angelus creatus depen-
aturae est in continuo fieri.
det ad Deum creanlem, et relatio depen-
6. (1)Respondeo, Philosophus 3.
Text. 15. denliae, qua idem Angelus dependet ad
57. el 58.
Phys. dicit quod aliqua sunt in
Deum ut conservantem, sunt in re idem,
fieri, quse non habent completum
itaquod praeter opus intellectus nullo mo-
esse, sicut successiva, et per op-
do differunl, elsi forte ratione, ut palebit
positum aliquid dicitur in facto
in secundo articulo. kdverle eliam, quod
esse, quando sic habet esse comple-
ista, scilicet creatio passiva Angeli, et
tum, quod non dependet in essendo
dependentia formalis, qua Angelus de-
ab aliquo cxtrinseco. Creatura
Productio pendet ad Deum creanlem, imporlant
personse
autem semper in essendo seque
divinse idem ; simililer conservalio passiva et
quomodo
dependet a Deo in esse, quia peque
semper in dependentia, qua Angelus dependet ad
fieri
semper ab ipso per idem velle ip-
?
Deum ut conservantem, idem penitus
sius habet idemesse; et hoc modo
important. Et omnia isla in re sunt praecise
posset dici, quod productio perso-
una relatio realis, et hoc Doctor unico
nge divinse semper est in /<en, quia
argumento salis evidenti intendit proba-
nunquam ista persona potest ha-
re; arguil ergo sic : Ejusdem re et rati-
bere esse nisi accipiendo actualiter
one ad idem re, elc. Vult dicere, quod
a producente, ct tamen esse pcr-
sonse est maxime permanens. Hoc omnis habiludo fundala in eodem funda-
modo esse crcaturse, licet sit per- mento in se, nuUo raodo nec re, nec

manens, tamen respectu Dei, a ralione distincta et terminata ad ler-

cujus volitione actuali semper rainum omnino idem, et nullo modo

aeque dependct, semper est quasi in se, nec re, nec raliono distincta,

in fieri, hoc cst, actu dcpendens est eadem re, et nullo modo praeler opus
intellectus distincta. Exemplum, si sint
a causa dante esse, ct nunquam in
duo alba, uL quatuor, habitudo, sive si-
faclo esse, hoc cst, in actu separato
independente a quocumque alio, militudo, erit in re tanlum una fundata in
et
uno albo, el terminala ad aliud, et erit
non tamen est in fieri novo, sed
lanlum una alia fundata in alio albo, et
per oppositum illi est in faeto esse,
hoc cst, in esse completo acccpto terminata ad primum album. Et ralio est,
quia habiludo dicitur variari secundum
sine aliqua novitate addenda.
speciem, termino variato vel fundamento,
vel ulroque simul, et similiter dicitur

variari praecise secundum numerum, vel

I
 QUiCSTIO XII. 477

lermino variato, vel fundamenlo, vel ulro- pendet ad aliud aliqua dopendenlia, si illa

que simul. Si ergo sit penilus idem funda- sit suflicienter terminala, nun dependet
mentum re, el idi'm lerminus re, habiUi- ab eo dopendenlia alia ejusdem ralionis,

do fundata in illt) fundamenlo, el lernii- (juia tunc ulraque illarum sine alia ter-

nala ad illum lerniinum erif lanlum una. miiiarelur, et dependeret tali dependen-
Et quod dicit, quod habiludo rei creatae tia, et non dependoret, et Iioc depea-
ad creanlem, et rei conseroatae ad Deum denlia sufticienler terminata. Si enim A
conservantem, esl habitudo dependentise sufficienter dependet a B, et per conse-
essentialis, hoc patel, quia omnis res, qua; quens dicat unam dependentiam essen-
habet esse ab alio in illo instanli quo tialiter fundatam in A et terminatam ad
acoipil esse, dependet essenlialiter ab /y, si alia ponitur in .1 ejusdem ratlonis,

illo. El similitor res, qu^ conservatur ab et lerminala ad idem B, se luiiur vel quod
aliquo, ul conservatur, dicilur dependere bis dependeret, et per consequens idem
essentialiter ab illo. Adverte lamen, quod causatum iterum causetur stante ipso pri-
Nota. rem non diceret aliquam
si conservare mo causato, vel simul dependeret, et non
aclionem respectu rei conserval», vel dependeret; patet, quia posita depen-
eamdem continuatam, vel aliam et aliam dentia sufficlente ad B, perfecte et suffi-

pro quocumque inslanli res habet esse, cienter dependet A ad B, et circumscri-

tunc creatura, qua3 dicilur conservari, pta alia dependentia, qua necessario suf-
nuUo modo dependerel essentialiter ab ficienler dicitur dependere ad B, tunc A
ipso conservante. Sed de hoc vide quae non dependeret, et sic posila una depen-
prolixe cum bonis dubiis exposui in 2. dentia, et alia circumscripla, simul de-
'
dist. 2. q. I. de mensura Angelorum. penderel, et non dependerct, et tali ra-

3
His declaralis, probalur major a Docto- tione saepius Doctor ulitur, ul palet in
re, et pro exemplo, sit crealura, quas in- prinio, dist. 2. parte 1. quxsl. 1. de unitate
cludit habiludinem ad Deum, ut creantem Dei, et parte secunda, qured. 4. Patel ergo
el conservanlem A, omnino indislinctum illa major, scilicet quod ejusdem re et
re et ratione, et terminus hujus habitudi- ralione ad idem re et ratione est tantum
nis, qui est Deus sit B, tunc sic : Si inter una dependenlia essentialis.

A el B essent plures dependenliae essen- (c) Minor probalur, quae habel tres par-
tiales, quae sunt extrema omnino eadem, tes, etc. sed permanens semper habet idem
(sicut sunt dependentia3 ad Deum, ut ad esse, nec variatur secundnm parlem et

efficientem, et ul ad linem, quae videnlur partem, quia tunc esset successivum sem-
dependentiae aiterius ralionis propter ali- per in successivo, una pars succedit alteri,

qualem diversitatem termini, scilicet Deus ita quod quando nova pars, pula motus,

ut effectus, el Deus ut efficens), tunc istJE advenit, i)rior desinit, et sic nunquam
viderenlur esse allerius ralionis, quod successivum habet nec onmes, nec duas
non videlur, quia inler extrema omnino partes simul, sed semper una succedit
eadem non possunt esse duae dependen- alleri. Si ergo permanens variaretur se-
tise essentiales allerius rationis, ut su- cundum partem et parlem, id est, quod
pra patuit ; ergo si essent plures, essent nunquam haberet omnes partes suas si-
ejusdem rationis, et lales inter eadem om- nml, sed una succederet alterl,pernianens
nino extrema sunl simpliciler incompossi- non esset permanens, sod successiviim,
biles. Frobatur, quia quando aliquid de- nec permanens variatur secundum lotum
 .

478 QUODLIBET.

ettotum, fjuia tunc in quolibet alio et allo (f) Dicerelur hic. Hic Doctor respondel
inslanli liabereL simpliciter aliud el aliud ad illam majorom, ul magis declarelur,
esse, quod est absurdum; patel ergo quo- quando dicitur in minore quod existenlia
modo idem esse permanens, pula Ange- crealurse est immediatum fundamenlum
lus, manet slmpliciler idem in illo inslanti, talis dependentiae essenlialis, quod hoc
in quo crealur, et in toto tempore se- non videtur verum, quia fundamentum
quenti, in quo conservatur. Si enim in dependentiae essentialis crealurae ad
tempore immediato ad instans, in quo cre- Deum oreantem, esl creatio passiva, elc.
atur totaliler desineret esse, el in aliquo (g) Et comervalionem passionem esse
inslanli illius temporis iterum crearelur, eadem, non esl manifeslius, r/uam illud
et in tempore immedialo anniliilaretur, et qaod quasntur, oporteret ergo probare
sic successive, quamvis Deus boc posset quod creaiio passio, et conservatio pas-
facere, tamen esset absurdum, quia sio, sint eadem res, si poslea vult infer-
nunquam pro aliquo lempore post inslans re quod respeclus creaturae ad Deum
creationis conservarelur; si ergo perma- creantem, et Deum conservantem sint

nens in lempore immediate sequente ad idem, quia propter unilalem fundamenti

instans crealionis conservatur; palei et termini probalur idenlitas respeclus.
quod idem esse, quod fuit in inslanti Sed dicerelur forte quod creatio passio,

crealionis, quod erit simpliciter idem in et conservatio passio, non sunl penilus
tempore sequenli, in quo conservatur, et idem re, et sic non erit idem fundamen-
si non essel idem, non dicerelur conser- tum, imo aliud el aliud, et per consequens
vari res, quse in primo instanti creatur in respeclus fundalus eril alius et alius.

tempore immediale sequente, sed vel (h) Hic dici potest. Dicit Doctor quod Nota
Quoinodo
nova res crearetur, vel prima creata in Philosophus, 5. Melaph. non intelligit quod luaneat
relatio
illo tempore desineret esse. actio et passio sint proxima fundamenta
5. (d) Secunda pars minoris, etc. Illud au- relationis secundi modi, etc.

tem est ralio proxima intrinseca termi- In ista littera nota primo, quando dicit 6.
Actio et
nandi quodcumque extrinsecum ; et patet, q\iodi actio et passio sunt praevias, hoc po- passio
quomodo
quia est ratio causandi quodcumque ex- test habere duplicem intelleclum. Pri-
sunt
trinsecum; ergo et ralio terminandi, ut mum, quod quando generalur aqua, sil praevia.

supra patuil q. 8. aliqua actio prior aqua genila, ita quod

(e) Talis est conservatio causse conser- terminetur prius ad aliquid quam intel-
vantis juxta illud Augustini, etc. Ex isla ligatur aqua genita. Secundum, quod
auctorilate expresse, palet quomodo con- ipsa actione acquiratur, et generelur ipsa
a
servare rcm dicat aclionem ipsius con- aqua. Primus intelleclus osl verus, aclio
servantis, ita quod quando Deus conser- lerrainalur proprie ad passum, puta ad
i
vat rem illam, vel actione continuata, materiam aquae, nam ipsa materia dici-

vel alia el alia aclione, ponit ipsam rem tur pati ab agente, pro quanto ab ipso
in eodem esse quod prius habuit in in- recipit formam aquae, sic tamen intelli'

stanti creatlonis suee, et si per aliquod gendo, quod prius forma inducilur in
instans cessaret, et non poneret eamdem materiam, et post immediate resultat re-
rem in esse, statim annihilaretur. Et de hoc lalio passio in ipsa materia, quae termina-
prolixe d.vL\in secundo, dist.2. q. 1. vide tur ad agens; agens enim habel respe-
ibi. ctum producentis ad formam produclam,
 OU^STIO XII. 479

et habel aliuin respeclum, scilicet ageu-

lis ad passuin. De islis respeclibus vide
SCHOLIIIM.
prolixe tV» 4. in materia de Euchari-
stia. Et sicul passio est prior aqua pro- Creatio signiflcat dependentiam creatiira3
ducla, sive gcnila, quia esl respeclus a Deo, cuin respoctu ad non esse iminediate
fundalus in nialeria aquis secundum praicedens consLTvatio eamdem dependen-
;

tiam significat, sod cum respectu ad esse

quod ipsa niateria recipit forniani ab
immediate pnecodens, et isti respectus sunt
agente; ex hoc palet quoniodo passio est rationis, et per consequens distiuguuntur a
dispositio pracvia ad relalionein genitam dependonlia qua3 est realis. Propter hos re-
spectus rationis, quod dicitur creari, non
ad generans, qua genitum dicilur essen-
dicitur conservari, nec e contra. Vide Doct.
lialiter dependere ad generans, et ista
2. d. 2. q. 1. et 4.
relalio est posterior, et inanet manen-
le generante el genito, sed non est De secundo (k) articiilo dico,
7.
sic de actione el passione. Secundus iri- quod cum isto i^espectu cfcaturae
tellectus de virlute sermonis non est ve- liabcntis esse ad Deum, ut a quo
rus, quia in producto non est aliqua re- habet esse, possunt concurrere di-
lalio prior ipsa producLione passiva, quae versi Idem enim essc
respectus.
est relatio dependenliae essentialis ad quandoque immediate succedit non Respectum
creaturae
ipsum producens. esse opposito, sicut in instanti in ad
Deum
3uid Secundo nola, quodquando dicil quod quo res incipit esse; quandoque comitantur
rcjpeclus
tum^'^" fu^idamentum proximum aclionis et pas- autem non immediate succedit ipsi esse, ad
tioms, non esse.
giQfifg Qgi potenlia activa et passiva, talis non esse, sed quasi eidem esse ut prius et esse ad
prsecedens
sionis. potenlia acliva non accipitur fornialiter, habito, ita intelligendo, quod licet este, qui
et pro respectu, sed non non sunt
formaliler, et pro sit ista prioritas in ipso esse se-
idem primo
fundamenlo talis respeclus, ul patet a cundum tamen dicitur esse in
se, respectui,
quia
Doctore in 1. dist. 7. IIoc idem dico de ipso per comparationem ad aliud ambo sunt
rationis.
potenlia passiva, vide ibi Doctorem. Ter- prius secum coexistens. Primus re- 1. Met.
t. 13.
tio nota, quomodo inlelligalur illa defini- spectus, qui scilicet est ipsius esse

tio polentiae activaj et passivae dala a Phi- ad non esse praecedens, non est rea-
losopho,vide Doctorem in l.d. 2. parte 2. lis,quia non est ad terminum po-
g. 3. et vide quae ibi exposui exponendo sitivum. Secundus autem, qui est
responsiones ad principaha argumenla. ipsius esse ad me idem quasi prse-
(i) Respondeo, Philosophus tertio Phys^ existens, vel magis cumalio priori
dicit qiiod aliqua sunt in Qeri, quae non existens, non est realis, pro quan-
habent completum, etc. Quod dicit Phi- to est ejusdem ad idem. Respectus
losophus de facto esse permanente nullo autem ipsius csse ad causam, a
alio exlrinseco, etc. inlelligit, quod licet qua est, est realis; igitur nouter
non dependeal ab extrinseco producente, illorum dictorum respectuum est
semper tamen dependet ab ipso Deo, idem illi contmgit tamen eadem
;

quia, ut dicit Doctor, effectus praecise voce multa distincta aliqualiter

dependet a generante pro illo inslanli in importari. Sicut ergo potest im-
quo accipit esse a generanle, sed in tolo poni aliquid ad significandum de-
tempore sequenti imniediate dependet a pendentiam ipsius esse ad causam
Deo. Vide in secundo, dist. 2. quaast. 4. non praecise, sed ut est cum re-
 480 QUODLIBET.

spectn ad 7inn cssc immediatc prae- Nec curo disputare dc significa-

ccdcns, ct sic significat iisec vox to hujus vocis creari, an per se si-
creari vcl rrealio ,
quia ibi non gnificet rcspectum ad creationem,
tantum notatiir dependcntia rei ad et connotet respectum ad non esse
cansam in essendo, sed ultra hoc, pra^cedcns, an c converso, illum
in accipiendo tunc primo illud esse per se significet, et illum connotet
post non Potcst etiam aliqua
essc. ad causam.. an utrumque signifi-
vox imponi ad significandum illam cet, et tunc non significat prsecise
dependcntiam, ut est cum secundo conccptum per se unum, sed duos
respcctu, scilicet ut cst ipsius csse respectus, et unus est realis, et
ad seipsum quasi prsehabitum, ct alius non faciunt
rationis, qui
sic imponitur li?pc vox coiiservari, conceptum per se unum, quia
ubi non tantum notatur dcpcndcn- quodcumque istorum trium detur,
tia in esscndo, sed cum hoc habitu- hoc saltem salvatur, quod uterque
do illius esse quasi ad idem csse ut respectus aliqualiter importatur,
pr?ehabitum. prsecise tamen propter illum, qui
8. Pro tanto igitur non est verum est rationis, negatur idcm simul
dicerc de creatura, quod creatur creari et conservari.
proprie, nisi in primo instanti, De tertio articulo principali, 9.
Instans
quia non nisi in illo habet imme- dico (1) quod non est contradictio tantuni
instantanei
diatum ordinem ad ??ow esse prsece- aliquod ens tantummodo
uno in durat, et
idem est
dcns nec est verum dicere, quod
; instanti habere esse ipsum enim ;
possibiled»
re per-
conservetur, nisi post primum instans raptim transit, ita quod manente.
Propter instans, quia non nisi tunc habet non est nisi, ut ita loquar, instan-
dictos
respecus immediatum ordinem ad seipsum, tanee ; vel si dicas instans secun-
rationis,
creari non quasi prseliabitum. Propter igitur dum substantiam semper manere
dicitur
de quo istos distinctos respectus rationis idem, si illud dicatur esse substan-
dicitur
conserva-
importatos per crcari et conservari, tia mobilis, cum illa substantia
tio,
nec e
non prfcdicatur unum de re, quan- non per se terminus alicujus
sit
contra. do aliud prredicatur ; respectus continui'de Genere Quantitatis, se-
tamen ille, qui est ad causam, quitur, quod illud quod vocas in-
semper manet idem et si iste ; stans secundum substantiam, non
prsecise significaretur duabus vo- est terminus continuans per se
cibus, utraque simul vere prsedi- partes temporis. Saltem instans
carcturde eodem, sicut hoc quod secundum esse non manet, sed ra-
est esse ab alio dante csse et hoc ;
ptim transit, et ita oportet dicere
quodestacciperee..eab^alio, pr.T- ^^^ jnutatione, et per consequens
cise significant illam habitudinem,
de instanti, quod est per se men-
non intelligendo ibi daro, vel acci-
sura mutationis. Non autem vide-
pere novitatem ; nec illam impor-
verum
est dicere, quod
tur major contradictio de re per-
tant, quia
Filius accipit deitalem a Patre, et manente, quod non nisi in uno
Pater dat ei, et communicat dei- instanti habeat csse, quam de ipso
tatem, et ista duo semper simul instanti vel mutatione, quia etsi
prsedicantur de eodem. res permanens possit habere idem
 gUiBSTIO XII. 481

esse non pr.Tcise \icv instans, sod ono« sunt ox oppositis in opposita,
permansive, et instans vol niuta- ut (jonerationis, inquit, et corruplionis

tionon possit, tamen permanons esse el non esse termini sunt, alterati-
totum esse snum habet in instanti onis autcm contrarice passiones, etc.
nno, quia in hoc distinguitur con- Si ii^itur aliquis istorum motuum
tra successivum ; non ost ergo vel mutationum posset esse per-
contradictio, si illud mr ultra lioc petuus et continuus, hoc non esset
instans non habeat. ab eodem tormino a quo ad eum-
10. (m) Contra hoc videtur Aristote- dem tcrminum ad quem, quia in
ext.
1. 61 les 8. Physic. ubi ait Oppimnnlnr, : motu sic simplicitor uno vcra est
al Text. 91.
ositos inquit, generalio e( corruplio, quare si ista propositio G. Physic. mutatio
*
*• ^^"
impossibile est simul mutari secundum autem neque una Esset ergo
infinita.

opposilas, non eril continua mutalio, sed illa continua perpetuo modo per

erit medium ipsorum lempus. Et in fine continuam refloxionem a termino Quare alii
motus
cap. Penilus inconveniens videtur, si intcrminum, puta si motu finito perpetui
esse
factum necesse est mox corrumpi, et nullo moveretur a calido in frigidum, nequeuDC
explicatur
tempore permanere. ccssaret altoratio, quantum ost in
1.63. Pra3terea inferius in eodem 8. istis terminis, nisi statim esset
vult qnod non est accipore ulti- reflc^xio a frigido in calidum; sed
mum in esse ipsius corrumpendi, in tali reflcxione motus prior et
sedprimum in essc generandi, ct posterior, cum sint oppositi, non
cum hoc etiam primum in non esse possunt noc facere
continuari,
corrumpendi. Siynum, inquit, utri- unum motum continuum, cujus
't- 69. que commune est, et primo et posteriori, probatio est, quia tunc mobile
liujus autem finis, illius autem princi- simul moveretur motibus, vel mu-
pium, res autem semper poslerioris pas- tationibus oppositis.
sionis est; et idem (n) paulo post, Haec consequentia probatur, 12.
Motus
ipsius temporis in quo fiehat, factum est quia in motu continuo vcrum cst oppositi
nou
in ultimo signo. dicere a principio motus, quod possunt
continuari,
Praeterea (o), si res creata tan- mobile movetur ad ultimum ter- alias
mobile a
tummodo habeat esse in instanti, minum, sicut si ultimus terminus pnncipio
tunc in illo verum est dicerc, res motus continui est calor, verum 0|)po&itis
moveretur
ista incipit esse, quia tunc primo est dicere dc mobili in principio motibus,
ut calefa-
est, simul vernm est diccre,
et motus, quod calofit ; si igitur ca- ctione
et frigefa-
resista desinit esse, quia tunc ulti- lefactio posset continuari frigefa- clione,
fjenerati-
mo est;nunc autem repugnantia ctioni, a motus
principio totalis one
et cor-
videtur esse. quod simul res inci- continui esset verum dicerc, quod ruptione.

piat esse, et desinat esse. mobile calefit et frigefit. Et pro-

11. (p) Ad primum, intentio Philoso- pter consimilem rationem (q) pro-
QoiL-^ phi est ibi; quod solus motus loca- bat ibi quod non potest continuari
Slum ^is potest esse continuus et perpe- coriuptio generationi, ut sit una
aSi^' tuus, et nullus alius motus, nec mutatio, quia tunc a principio
's^«
petuus.
etiam mutatio; ' et hoc probat,
^ mutarotur oppositis mutationibus,
quia omnes alii motus et mutati- quia corruptione et generatione,
Tom. XXV. 31
 482 QUODLIRET.

nam in qnacumqne una mutati- ratio, ha3c, scilicct qnod ntraque

onC; sive continua, vcrum est di- est in instanti, et non simnl in eo-
cere, qnod a principio mntatur ad dcm, nt patet; ernnt igitur in alio
nltimum terminnm ; ille autem est et alio instanti, scd non sunt duo
terminns gcnerationis ; igitur a instantia sibi immediata.
principio mntatur mntatione ge- probatio (s), qufle cst secnn-
IIscc
nerationis, et tamen tunc per po- dum intentionem Philosophi, licet
situm, mutatur mutatione corrup- non ibi ponat eam, non est contra
ponitnr prsecedere,
tionis, quia illa propositum nostrum, quia ista res
ut continnanda generationi istnd ; creata, qnre non manet nisi per
autem contra hoc qnod
nihil est instans creationis, annihilatio ejns
dictum est, rem in unico solo in- non est in instanti, sed in tempore
stanti, scilicet creationis, habere habito instanti creationis, siqui-
csse, qnia non concedo, qnod illi jdem post instans non est aliquid
creationi possit continnari an- in tempore indivisibiliter immedi-
nihilatio, nt sit nna mntatio, quia atnm; sed divisibiliter tali, scilicet
tunc secnndnm argnmentum Phi- immediatione, qua continunm ter-
losophi, quando creatur, verum minatnm est immediatum suo
quod annihilatur, sed
est dicere, termino; et hoc modo (t) motus
tantummodo concedo, quod creati- est immediatns nltimo qnietis,
onem consequitnr annihilatio. quia post illud statim est motus,
13. Et si argnitur (r), quod tam sicut post
divisibile indivisibile,
annihilatio ,
qnam creatio est qnod est principium.
in instanti quia utraque est a Cum igitur arguitur (u), quod 14.
Annihila
virtute infinita, qu?e non potest annihilatio est in instanti, negan- tio
ooa
agerein tempore, nt videtur Phi- dum esset de annihilatione in casu necessan
fit ia
losophus probare 8. P/i^s. igitur in in quo loquimnr, hoc semper et iastaati.

proposito, vel erunt in eodem referendo intentionem ad instans

instanti qnod est inconveniens
,
temporiS; sive in illo dicatur pro-
PhilosophO; scilicet idem sic mu- prie esse creatio et annihilatio,
Text. 79.
et tari oppositis mutationibus vel , sive magis cumillo.
Non
circiter.
erunt in diversis instantibus, et Et cum probatnr (x), quia virtus
incoaven
tunc illa instantia ernnt immedia- infinita non agit in tempore, illam Deum e
creaturai
ta, quod etiam est inconveniens propositionem Philosophus non eequali
mensun
apnd Philosophnm. concederet, nisi de virtnte infinita agere.
1)60
Corruptio Ad hoc dicO; qnod ratio Philoso- natnrali necessitate agente, qnia necessarj
non potest agente,
sequi
phi, qu?e tacta est, scilicet qnod de alia non est inconveniens illud, an aliqui
solo
generati- idem non potest simnl mntari ad qnod ipse deducit, scilicet quod instaati
onem,
uno esae
quia fit in mntationibns oppositis probat ,
virtns flnita et infinita agunt in possit.
instanti,
et hoc non corruptioneninonpossecontinuari ?equali mensura. Theologi autem
est imme-
diatum generationi; sed cum hoc est alia non concedunt Denm agere natu-
alteri, 4.
et 6. conclusio vera; scilicet qnod gene- rali necessitate circa creatnram.
Phys.
rationem non potest immediate (y) Sed numquid tenendo Deum
sequi corruptio, sed illius est alia agere naturali necessitate, non
 QU^STIO XII. 4B3

posset concedi aliquul posse inan- res creala In primo inslanli in lenipore
cro tantiim per instans. cum sequenli conipareLur ad seipsam, ul in
mutatio sic tantum maneat, etiam primo inslunti, lalis comparatio esl relatio
secundum Philosoplium. rationis, quia est com])aralio ejusdem ad
Quaere responsionem. seipsum, licet ut in alio el alio instanti.
itio.
um.
Ad istud consequenler respondeo ad ca- quia iste respeclus dicitur respectus, quo
sum, quod si Deus producerel aliquid, aut formaliter dicitur creatura conservari,
produceret illudsine cuusis secundis, quod
quia secundum ilium respeclum compa-
Philosophi non admillerent, et tunc possi-
ralur, ul liabel esse in len)pore sequenti
bile esset illud tantum durare per instans,
ad seipsam, ut accipienlem esse in primo
sicut el Dei nclio tanlum per instans dura-
insLanLi ;
pro primo ergo instanti, in quo
ret. Siaulemproduccret mediantibus causis
secundts, sic non videtur concedendum,
accipit esse immediate post 7ion esse tan-

quod illud posset tanlum per instans du- tum dicitur creari, et in loto tempore se-
rare, loquendo de re]permanente, secus est quenli, in quo accipit idem esse, sed non
de indivisibilibus, ut de mutatione et ins- immediate posl non esse praecedens, sed
tanlibus etiam secundum Philosophum, tantum posl non esse mediate praecedens
quae tanlum per inslans durant. dicilur conservari. Tertio dicit, quod rela-
Sed probabilius est s^mpliciter in tali tio creaturae, qua ad Deum comparatur,
casu tenere iiegalivam, loquendo de per- sive ut creanLem, sive ut conservanlem, creatu^ri
manentibus, quaere 8. dist. 1. q. ultima esL relaLio vere realis, quia est dependen-
ad finem. l^^ Si?.
tia essentialis et realis, qua ipsa creatura
realiter et essentialiter dependet ab ipso
COMMENTAllIUS. Deo, quae relatio est idem realiler ipsi

crealurae, ut probat Doctor in secundo,

(k) De secundo articulo principali, in dist. 1. q. 5. et dist. 2. Et est in re
us a
p
quo videndum est, an eadem res simul eadem penitus dependenlia, qua creaLura
^^^^- possit dici creari et conservari. Dicil Do- dependet ad Deum, ut creantem, et ut
I quid
»t. clor primo, quod creari ultra respeclum, conservantem, quia ipsa in quocumque
quem imporlat ad Deum creantem, dicit instanti, semper a Deo accipit idem esse,
respeclum ad non esse immediale pra;ce- sive in primo, sive in loto lempore se-
dens ipsum esse creaturae, quod non esse quenti, et per consequens eadem penitus
praecedens opponilur contrddictorie ipsi relatio realis dependentiae. Ista tamen re-
esse crealo ; et iste respeclus est respe- latio secunduni intellecLum polesl diversi-
ctus tantum rationis, quia licet fundelur fi''ari, ila quod eadem relalio prout con-
in enle reali, scilicet in ipso esse crealu- sideralur in primo instanti, in quo creatu-
rae, quia tamen lerminatur ad non esse ra accipit esse post non esse immediate
praecedens immediate, esL relatio ralionis, praecedens, dicitur creatio passiva ; in
quia relalio realis semper est inter extre- quaritum vero consideralur prout creatura
ma realia, et orilur ex natura extremo- accipit esse post non esse mediate lanLum,
rum, et res proprie, ut dicil islum re- dicilur conservaLio non esse immediate ad
spectum rationis, sive secundum illum esse dicitur creare; prout vero producit
respectum dicitur proprie creari, quia eamdem rem de non esse mediato ad esse,
notatur ipsam procedere a 7ion esse sim- dicitur conservare. Et si in Deo esset re-
pliciler ad esse. Dicit secundo, quod si latio realis ad creaturam, esset tantum una
484 QUODUBET.
relalio realls ad crealuram, esset lanluin ultra primum instans in quo accipit esse.

una relalio, qua dicerelur creare el con- (n)) Contra hoc. Nunc Doclor arguil, 9.
8. J'hyi
servare, sed diversificaretur secundum probando quoJ creatura permanens non contex
16.
alium el alium respeclum modo prscdicto. possit pra3cise durare per instans, et pri-

Quarlo dicit, quod relalio rationis in cre- mo p.f^obatauctoritale Philosophi, qui aitS.

atura, qua dicitur creari, et qua dicitur Physic. Opponunlur finquit) generatio^ etc.
conservari, non identificalur realiter rei Vult dicere, quod generatio et corruplio
creatai, tum. quia nuUa relalio rationis non possunt esse simul, scilicet quod si

potest esse idem realiter enli reali ; tum res in inslanti A generetur, In tempore
quia relatio, quae lerminatur ad «ou esse immediate non poterit corrumpi,aliter duae
immediate praecedens, tantum est in cre- mutationes oppositae erunt simul, nam
atura pro primo instanti, quo accipit esse generari et corrumpi sinl duse mutationes.
post non esse immediate ; similiter rela- et si de eodem simul possenU verifkari in

tio, qua dicitur conservari, in quocumque eodem inslanti, sequerelur quod duae
instanti, post primum instans seniper va- mutaliones opposilai de eodem verificari

rialur, et sic realiter non potestidentifica- possent; est ergo necesse quod inter rem
ri. Quinto dicit quod contingit eadem voce genitam, et eamdem corruptam cadat
multa distincte aliqualiter importari. Et tempus medium, id est, quod post instans,

littera clara est usque in finem articuU. in quo generatur, duret aliquid tempus,
(l) De tertio articulo principali, in quo et in uUimo instanti iUius lemporis polerit

videndum est, an creatura possit praecise corrumpi.

per unum istans durare, ita quod tanto (n) Et idem paulo post, ipsius temporis,

nuUo primo instanti, in quo accipit esse in quo fiebat factum est in ultimo signo.
immediate post non esse duret, sic quod Dicit Philosophus, quod res permanens
in tempore immediato ad iUud inslans de- non habet ultimum instans sui esse, sed
sinat esse. Dicit Doctor absolute quod sic, bene habet primum instans sui esse, et ha-

et quod nuUa apparet ex hoc impossibili- bet primum instans sui non esse, et non
tas, quia hoc patet de instanti temporis, habet uUimum instans sui non esse, quae

quod tantum habet esse pro iUo instanti omnia proUxe exposui in secundo, dist. 2.

quo esl, sed etiam de mutatione instan- q. 1. vide ibi, non enim superius decla-
tanea, quae tanlum per inslans habet esse; rata et proUxe exposita ampUus repeti
modo non videtur major contradiclio de debent.

re permanenti, quod non nisi in uno in- (o) Prseterea, si res creata tanlummodo
stanti habeat esse, quam de ipso instanti, habeat esse in instanti. Si enim habet esse

vel mulatione, quia etsi res permanens in instanli /J, tunc incipit esse, palet, quia

non possit habere esse idem prsecise per verum est dicere in isto instanti est, et

instans, sed permansive (el instans vel in tempore immediato ante iUud instans,
mutalio possit manere per instans, imo non fuit; ergo incipit esse. Et si in tem-
necessario lantum per instans manet), pore immedialo ad iUud instans desinat

tamen permanens tolum suum esse habet esse, sequitur quod simul desinat esse;
in inslanti uno, quia in hoc distinguitur patet, quia verum est dicere, in isto in-

conlra successivum, quia successivum stanti est, et in tempore immediato ad

non potesl esse in instanti; non est ergo iUud inslans non erit; ergo desinit esse,

contradictio si permanens non habeal esse et sic bene sequitur quod si tantum per
 gUi^STio XII. 485

inslans durel, quod simul incipiel esse, et clendo ad calorem, et por quarlam medi-
simul desinel esse, quod esl impossibile, elalem moveatur ad calorem, ita quod
(p) Ad primum. Kespondet Doclor ad tolus ille molus sil unus continuus, patet
primum, quod intenlio Philosophi iln esl, quod esset verum, quod mobile a princi-

quod solus n)otus localis polest esse con- pio tolalis motus calefit et frigefil. Si enim
linuus et perpetuus, elc. Pro majori in- moius ad calorem, ct ad frigidilatem, et

tellectu hujus litterae esl notandum, (juod posl ad calorem sit unus contmuus.motus,
in molu, pula inlensionis conlinuo.ut cum patet per propositionem pnemissam quod
mobile movelur ad calorem in toto illo erit verum dicere mobile /1. in principio

molu a principio us(jue ad uILinmm in- motus calefil etfrigefit. Et sic patet quod
slans, illius molus semper est verum di- idem molus conlinuus erit simul ad oppo-

cere mobile calefit, et in ultimo instanli sila, quod esl impossibile.

cessat motus ille, et tunc illius caloris ac- Sunt ergo duo in ista litlera. Primum
quisiti, in ullimo inslanti dalur primum quod motus alterationis, puta intensionis, il.

instans sui esse, ut patuit in secundo, d. 2. unus et idem immero non posset perpetu-
q. 9. Tunc ullra, si modo molus ille in- ari, nisi simul calefacLio continuetur frige-

lensionis non terminetur ad aliquod mu- factioni, et tunc talis motus esset ex
latum esse, in quo calor sit perfecte oppositis, scilicet frigefactione intensiva,

acquisitus, si conlinuetur ille motus in- et calefacLione intensiva ; nec hoc solum
tensionis molui frigefactionis, ita quod sufficeret ad porpetuandum motum in-

mobile movealur per medielalem ho- lensionis, nisi talis motus continuaretur,
rae ad calorem, et per aliam mediela- el perpeluareLur per reflexlonem a termi-
lem ad frigiditatem, ita quod sit sim- no in terminum, ita quod A movealur a

pliciter unius continuus inlensionis, lunc calido ad frigidum, et a frigido ad cah-

sequitur quod mobile simul fiat calidum dum, et post a calido in frigidum, et sic

et frigidum ;
patel, quia molus calefacli- continue, quae omnia sunt absurda. Secun-
onis in aliquo inslanli non est terminalus, dum est, quod si motus calefactionis con-
sed semper conlinuatur frigefadioni ; er- tinuaretur motui frigefaclionis, ila quod
go simul calefit et fngefit, imo si iste mo- esset unus lantum molus numero, tunc
lus est perpeluus, et hoc tantum per re- sequerelur quod mobile in principio tota-

flexionem (
quia motus calefaclionis non lis motus, simul frigefieret el calefieret,

potest esse perpeLuus, quia mobile non ut palel per illam propositionem. Patet
potest perpeLuo moveri ad calorem, ali- ergo quomodo motus alterationis non
quando enim cessaret ille motus ; non posset perpetuari, et hoc, quia talis est

enim agens possel calefacere mobile, ne- a contrario in contrarium, ut supra pa-

que intensive in infinitum, neque exlen- luil. Sed non esl sic de motu locali, qui
potest perpetuari, ut patet, quia si virLus
sive in infinitum, ut patet ),sequiLur quod
duret in ir)finitum applicala alicui orbi,
mobile in principio molus calefit et frige-
movebit illum motu infiniLo continuo, et
fit patot per exemplum, pono quod A
;
hoc extensive. Et de facto, secundum
movealur ad calorem per medietalem
Philosophum intelligentia applicata orbi,
horae, et per aliam medieLatem, moveatur movet illum localiler n)olu continuo, et
ad frigiditalem, ila quod motus ad calo- ille i))otus eriL peipeLuus.
rem continuelur in aclu ad frigidilatem, et (q) El propler consimilem ralionem pro-
per lertiam medietatem movealur refie- bal ibi, quod non potest continuari corru-
486 QUODLIBET.

ptio generalioni, etc. Quod patet per illud instans annihilatur, el creatio non
exemplum, quod pono maleria in instant^ esl una mutalio cum anniliilalione, imo
A mutetur ad formam ignis, et in tempore duae mutationes, quia crealio est mutatio

immedialo, vel in alio instanli mutelur /1 non esse immediate ad esse, et annilu-

dependentiae formam ignis, ila quod ipsa latio est mutatio ab esse in non esse im-
mulalio, quae est generalio, conlinuare- mediale.
tur mulationi, quaj est corruptio, et tan- (r) Et siarguitur. Doctor instal, proban-
tum sit unica mutalio, patet quod illa do quod si res prsecise duraret per in-
mulalio conslat ex duabus mutationibus slans, quod tunc creatio et annil)iIalio

oppositis, scilicet generalione et corrupti- essent in instanli, quia uterque est a vir-
12.
one, et deberet perpetuo continuari ; non tule infinita, qusB non potest agere in

posset autem continuari, nisi per conti- tempore, ut videtur Pliilosoplius probare,
nuam reflexionem termini a quo, et ter- 8. Physic. igilur in proposilo crealio et

mini ad quem, ita quod moveatur, sive anniliilalio, vel esse in eodem instanti,

mutelur ob esse in non esse, et a noti esse quod est inconveniens Philosoplio, scilicet 8. Phys

ad esse, et imniediate post ab esse in non i^em ^sic mutari oppositis mutationibus ;
79.

esse, et sic conlinue refleclendo, el sic yg^ gggg j,j diversis inslantibus, el lunc
talis mutalio componeretur conliniie ex illa instantia erunt immediala, quod est
6. Phys
mutationibus oppositis, quod est impos- inconveniens apud Philosophum, 6. Phys. contex

sibile ; imo quacumque una mutatione,

in Respondet Doclor quod ralio Philosophi
sive continua, verum est dicere quod a tacta, scilicet quod idem non potest si-

principio mutatur ad ultimum terminum ;

mul mutari mutationibus oppositis, probat
ille autem est terminus generationis, igi-
corruptionem non posse continuari gene-
tur a principio mutatur mulatione gene- rationi, sic quod corruplio et generalio
rationis, et tamen tunc per positum, mu- ejusdem sit una mulalio numero conti-
tatur mutatione corruplionis, quia illa
nua, ut supra patuil, imo necessario sunt
ponilur ut continuanda generationi. Et apud
duae mutationes oppositae. Est eliam
sic patet intentio Philosophi. Pliilosophum alia conclusio vera, scilicet

Sed in proposito nihil est contra quod quod generationem non potest immediate
dictum est, rem in unico solo instanti
sequi corruptio, id est, posito quod ge-
creationis, habere esse, quia non concedo ejusdem non
neratio ligni, et corruptio
quod illi creationi possit continuari anni-
sint una mutatio continua, sed duae mu-
hilatio, ut sit uno mutatio, quia lunc se- tationes, adlmc illae duae mutationes sic
cundum argumentum Philosophi, quando se habent, quod corruptio ligni non potest
creatur, verum est dicere quod annihila- immediale sequi generationem ligni, et
tur, quia si creatio et annihilatio sunt hujus est alia ralio a praedicta, qua proba-
praecise una mutalio, et quando res mu- tur quod non sunt una mutalio. Ratio
tatur ad aliquid, semper est verum dicere enim, qua probaLur quod non sint una
quod sit illud ad quod mutatur, et sic mutatio continua est,quia talis mutalio es-
corrupta ex oppositis, et sic esset
esset verum dicere quod A quando cre- set

alur annihilalur, ut supra patuit. Sed verum dicere, quod in quocumque in-

tantummodo concedo quod creationem stanti A esL genitum, vel generaLur,

sequitur annihilatio, quia ponendo quod quod A corrumpitur, ut supra patuit.

A prsecise duret per illud inslans in quo Et ralio, quod .

immediate corruptio

crealur, tunc in tempore immediato ad non potest sequi, est, quia vel generatio
 QU^STiO XII. 487

et corruplio simul essent in eodem instan- Physic. De lioc vide Doclorem in secundo,

ti, vel in alio et alio inslanli, ita quodge- disl. 2. quxsl. 9. et bingulares dilticullates

neralio essel in uno instanti, et in instanti ibi adductas et expositas.

immediato esset corruptio, el sic darentur (t) i:t hoc modo motus est iiiimediatus
14.
duo instantia immediala ;
patel lioc, quia uUimo quietis, quia posl tllud slalim est

apud Philosophuni generatio fil praecise motus, sicul dimsibile post indivisibile,

in instanti, el corruptio simiHler. Si ergo quod est ejus principium ; inslans enim
corruptio ligni fitin instanli, et talis cor- quietis, sive immuLationis, est instans

ruplio immediate sequilur generationem terminans quielem, qua3 opponitur molui,

ligni, quae similiter fit in instanli, aut ergo pula si A moveatur per horam, ulliumm
corruptio ligni est in eodem inslanli, in instans illius horae, sive mulalum esse,

quo et generatio iigni, et tunc sequilur quod mensuratur illo ullimo instanti est

quod erit verum dicere,lignum in illo in- terminus motus, sic quod tolus ille motus
stanli, quo generalur, corrumpilur; patet, immediate terminalur ad illud mutalum
quia in eodem instanli, quo est genera- esse secundum aliquid divisibile, et non
tio, est eiiam corruptio ; si in alio instan- secunduin aliquod indivisibile, quia cum
ti immediato instanli generationis, ergo in motu non sit aliquid indivisibile, nisi

dantur duo instantia iminediata, quod est mutalum esse, si secundum illud esset

impossibile apud Philosophum, 4. et 6. immediatum ultimo mulato esse, tunc es-

Physicorum. senl duo mutata esse immediata, quod est

(s) Haec probatio, quae est secundum contra Philosophum, 6. Physic. Et si post

menlem Philosophi, elc. Palet, quia in illud ullimum mulatum esse terminans
tempore non est aliquid indivisibile nisi motum unius'horae, ipsum A quiescat per
inslans, nam quaelibet pars temporis est aliam horam, tunc illa quies, quoj men-
divisibilis in infinitas partes; si ergo lem- suratur tempore unius horee proprie op-
pus immediale sequens instans creationis, ponalur motui prjjecedenti. Et ultimum
esset immediatum illo instanti secundum instans illius horse mensuranlis quielem
aliquid indivisibile, tunc esset imme- dicitur instans quietis, sive inslans immu-
diatum secundum aliquid inslanlis, et sic tationis. Si modo A immediate posl illud

instans esset immediatum inslanli; est instans in quo quietabalur sub calore mo-
ergo immedialum secundum aliquid di- veatur ad frigus, motus ille, qui imme-
visibiliter, scilicet secundum aliquam par- diate sequitur instans quietis, erit neces-

tem temporis, quse etiam est divisibilis in sario divisibiUs. Et cum dicit, sicul divisi-

infinitas partes. Sicut etiam dicimus quod bile posl indivisibile, quod est ejus princi-

continuum terminatum ad punctum, est pium, hoc non debet referri ad motum,
immediatum puncto secundum aliquid sui qui immediate sequitur instans quietis,

divisibile, et non secundum aliquid indivi- non enim illud instans quietis est princi-

sibile, quia in conlinuo non est aUquid pium motus immediate sequentis, quia
indivisibile nisi punclus. Et sie si conli- tunc sequerelur quod in motu daretur
nuum esset immediatum punclo secun- aliquod primum, aut prima pars motus,

dum aliquid indivisibile, tunc esset imme- aut prima mutalio, principium enim motus
diatum punclo secundum aliquem pun- est mutatio conlinua. Si ergo illud instans
clum, et sic punctus essel immedialus esset principium, vel aliquid mensuratum
puncLo, quod est conlra Philosophum 6. illo instanti esset principium motus, illud
 488 QUODLIBET.

non posset esse nisi mulalum esse, et sic inlelligit argumentuin conlra, scilicet

in molu darotur prinmm mutalum esse, qiiod creatio et annihilatio fiunt in in-
quod est contra Philosophum, 6. Physic. slanli, dicit quod si creatio est in in-
qui vult quod ante quodlibet moveri est stanli, annihilalio ejusdem non eril in in-

mulalum esse, et ante quodlibet mutatum slanti nec in eodem, in quo est creatio,

esse est aliquod moveri ; hoc idem patet quia tunc esset verum dicere quod
a Doctore in secundo, dist. 2. q. 9. et vide A quando creatur, annihilatur, nec in

ibi singulares difficultales. InLelligit ergo alio instanti immediato ad inslans creationis
Doctor absolute quod sicut conlinuum quia tunc instans esset immediatum in-
non successivum, sed permanens imme- stanti, ut procedit ratio ; sed annihilatio
diate terminalur ad punctum indivisibile, esset in tempore immediato ad illud in-

et alias pars permanentis, quse immedia- stins, ul supra patuit. Si vero non accipe-
te sequitur, est immutata post illud pun- retur instans temporis, sed instans aevi,

clum, et sic punclus est principium parlis posset concedi quod in uno instanti aevi

sequenlis, et finis praecedenlis ; sic est in esset creatio, et in alio instanti aevi

motu, qui terminalur ad mutatum esse, immediato, esset annihilatio, tenendo

si molus continuelur, erit finis parlis quod sit successio in hujusmodi instanti-
molus praecedentis, et principium partis bus, non successio coniinua, sed succes-
immediale sequentis. Est lamen differen- sio raptim transeundo, ut prolixe exposi-
tia in continuo permanenli, et conlinuo iwm esi in secundo , disl. 2. q. 1. vel si

successivo, quia in continuo permanente tenealur, quod aevum prsecise dicat unum
dalur primum indivisibile, pula punclus instans indivisibile, de quo vide supra, in
initians ipsum continuum permanens, da- secundo ; ideo Doctor restringit se ad In-

tur etiam ultimum indivisibile terminans. stans temporis, quiasi A crealurininstanti

Sed in niotu datur ullimum mutalum esse in tempore immediate sequenli annihila-
terminans, sed non datur primum mtita- bitur, posito quod A, tantum duret per
tum esse initians ; et similiter in tempore instans.

datur ullimum inslans terminans tempus, (x) Et cum probatur, quia virtus infinita An virtus
infinita
et non dalur primum instans initians ip- non agit in tempore. Dicit Doctor quod agat ia

non concederet ^"^°

sum tempus. Et sicut in continuo perma- illam propositionem Phi-

nenti datur punctus continuans, qui esl losophus, nisi de virtule infinita naturali

principium unius partis, et finis alterius, necessitate agente. Palet, quia si virtus

imo infinita puncta conlinuantia, cum ibi infinita agal in tempore unius anni, pos-
sint infinitae partes, et inter quascumque set illa virlus finita in tantum augeri,
duas partes datur punctus medians et quod ageret inaequali tempore, quia
continuans, sic pariformiter dicendum esl quanto virtus esset major, tanto in minori

de mulato esse continuante partes molus tempore rgeret; concludit ergo quod si

et de instanli conlinuanle partes tempo- virtus infinita moveret coelum, quod ipsum
ris. Haec omnia subtiliter et proh"xe cum moveret in instanti, et sic motus esset in

multiis dubiis adjuiictis, sunt pertractala instanti ;

quae propositio Philosophi est
in secundo dist. 2. q. 9. pertractata prolixe a Doclorem 1. dist. 2.

15. (u) Cumigitur arguitur, quod annihi- q. 1. respondendo ad principalia argu-

lalio esset in instanti. Vult dicere, quod menta, vide ibi, et bene sequitur quod si

loquendo de instanti temporis, de quo est infmila, et agat de necessitate naturae,

 QU/fclSTIO XII. 489

quod tunc agerel in instanli, quia tunc ,\(1 aliam auctoritatorn IMiilo- 15.
Vide 2.
ageret secunduin lolani virtulem el cona- soplii illa requirit aliuni intcllc- d. 2. q. 4.
Vide 1.
luin. Sed Theologi non concedunt Deuin ctuni; etiain ab utroque pra^dicto- coeli t. 138.

agere nalurali necessitate, et ideo posse ruin, quia, scilicet natura nihil
agere in tempore, et sic in leinpore im- producit, ut statim corrumpatur,
mediato ad instans creationis potesl rem nec quod necesse est mox corrum-
anniliilare. pi, sicut ipse dicit, quia natura
(y) Sed numquid lenendo Deum agere producens sic influit ad conserva-
natxirali necessitale, non posset concedi tionem producti, quod possit per
aliquid posse manere lanliim per instans, tempus aliquod manere, ita quod
cum niutalio sic tantum maneat, eliam corruptiva, vel non sunt approxi-
secundum Philosophum. Dico, quod non mata, vel non vincunt virtutem
posset manere, nisi darelur generalio et generantis et conservantis gene-
conuptio, vel simul in eodem instanti, ratum, quia tunc generans impe-
vel in alio et alio instantibus iinmediatis ;
diretur generare; nec ex illo po-
mutatio vero praecise durat per instans, test haberi aliqua impossibilitas
quia sibi formaliter repugnat durare nisi respectu potentise divinae, sed tan-
lantum per instans; sicut etiam continuum tum impossibilitas secundum cau-
successivum necessario durat per tempus, sas naturales inter se comparatas,
ita rautatio necessaria tantum per instans. Ad aliud dico (a), quod in gene- Naturali-
ter,
Sed non est sic de permanentibus, ut ratione corruptione naturali
et corruptura
noa habet
palet. corruptum non habet ultimum sui ulliinum
sui esse,
esse, quia tunc haberet qualitates sed
SCHOLIUM. primum
convenientes, saltem in tali gradu, Don esse
cam primo
in quo possent stai^e cum forma esse
In hac littera sunt pulchra dicta Philoso- geniti.
phica, de quibus vide Doct. 2. d. 2. q. 9. a.
illius, et si sic non subito abjice-
n. 3. ct 8. Fhys. Pi'imum dictum naturaliter rentur; nec igitur corrumpendum
nihil producitur ut statim desinat, quia subitocorrumperetur. Et sicut
corruptiva non statim vincunt generans, corruptum (b) non habet ultimum
alius non geaeraret. Secundum, corruptum
sui in csse, sic liabet primum in no7i
non habet ultimum sui esse^ sed primum
non esse naturaliter. Tertium, genitum na-
essc,quia cum esse geniti concurrit
turalitor habet primum sui esse simul cum non essc corrupti; genitum autem in
primo Quartum, in oppo-
no7i esse corrupti. instanti generationis habet esse,
sitis sibi succedentibus non est dare ulti- quia tunc forma ejus est in mate-
mum praecedentis cuia primo consequeatis.
ria, et habet tunc primum esse,
Quintum, in raptim transeunlibus, ut sunt
quia tunc forma immediate succe-
instaatia et mu^.ationos, est dare ultimum,
et primum esse. Sextiun, qu;e virtute divina dit privationi, et sicut genitum
fiuut et desinuat, possunt iacipere et desi- habet primum in esse, sic corru-
nere in tempore, vel in in.stanti. Septiraum, ptum liabet primuin in non esse,
incipit pro negatione praeteriti, et positione Sed si aliqua virtute conservare-
praesentis, et desinit propo.sitione praisentis
tur (c) aliquod ens in esse, in ali-
et negatione futuri, simul dicuatur, de re
uao iastanti durante. In his dictis habet
quo instanti ultimo, ibi tunc non
oiaaia de iaceptioae et desitione penaaueu- esset dare pi-imum non esse; sic
tium. Vide eum locis citatis. essct de illa creatura permanente,
 490 QUODLIBET.

quae non haberet esse, nisi per in- illa virtns potest in quemcumque
Res duraus stans.
uno
Universaliter autem dico modum successionis unius ad al-
instanti, quod in succedentibus sibi invi-
(d), terum, qui non includit contradi-
habet
ultimum cem, sive sint opposita privative, ctioncm.
esse, et
priinum sive contradictorie, sive quasi Ad aliud dico, quod ineipit dupli-
esse simul.
contrarie, quia amho sunt positi- citer exponitur : Uno modo cum
va, nunquam est dare ultimum positione prsesentis, et negatione
praecedentis, et cum hoc primum prseteriti, sic scilicet, est, et non
consequentis, quia tunc opposita prius fuit ; alio modo per negati-
essent in eodem instanti, vel duo onem pra^sentis, et positionem
instantia immediata, semper ta- fnturi, sic, non est, et erit.
men alterum est dare, scilicet vel Similiter desinit dupliciter expo-
ultimum prioris, vel primum po- nitur.
sterioris, quia divisibile non est Dico igitur, quod secundum ^'^^^PiJjif

immediatum unum modnm exponendi verum

succedentia
nisi
invicem
sibi
indivisibili, et
sunt est quod
, .,,.....
simul aliquid incipit et
dupiiciter
exponua-
tur.

opposita immediata. desinit, quia raptim transiens in-

16.
(e) Cum igitur illa, qnse accipi- cipit, hoc est, est, et non fuit, et
unt no?i esse post me,'qn8edam sunt desinit esse, hoc est, est, et non
raptim transeuntia, qnsedam per- erit, utrobique
ubi affirmatur
manentia naturaliter genita vel esse, et negationes istse hinc et
corrupta, qusedam autem possunt inde, scilicet non fuisse, et non fore
esse entia permanentia virtnte non snnt oppositse; prsecise antem
divina producta vel corrupta. In repugnantiam important incipere
primis, scilicet raptim transeun- et desinere secundum istos intel-
tibns.est dare tam ultimum quam lectus, in quibus est aliquid idem
primum in quia illud instans,
esse, affirmatnm et negatnm, vel oppo-
in quo solo habent me, et ideo nec sita aliqua includuntur.
est dare primum, nec ultimum in (f) Ad primum argumentum Ad
argum.
non esse, quia tam in toto tempore principale patet ex secnndo arti-
terminato ad hoc instans, qnam in culo principali, quo modo primum
toto tempore seqnente hoc instans, antecedens est verum, scilicet
Quse habent non esse. In secundis autem quod aliquid potest creari et nnn-
desinunt
in triplici est dare primum in esse, sed non quam
^
conservari. Hoc enim tan-
Quomodc
dififerentia
nltimum, et similiter in non esse est tnmmodo ex ratione alterius et aiiquid

dare primnm, et non ultimnm,

sicut expositnm est prius pro in-
tentione Philosophi. In aliis au-
hi
alterius importati in
respectus
1

oc, qnod est creari et conservari,

scilicet respectus ad oppositum,
• . .
creari,
non con-
servari.
ei

tem; quse per virtutem divinam scilicet ad non esse prsecedens,

producuntur, vel destruuntnr, po- quantum ad creationem, et ad ip-
test esse uterque istorum modo- snmmet esse, ut prsehabitum, quan-
rnm, et etiam tertio modo, scilicet tum ad conservationem, qni dno
qnod sit ibi dare ultimnm in esse, respectus sunt tantum respectus
et non primum in non esse, quia rationis. Primus est respectus
 QU/ESTIO XII. 491

negativiis, qnia ad non csse, et nul quo scilicet esset, tunc in illo instanti ha-

lus talis est realis. Secundus est beret qualilates convenientes lali forrnae

ejusdem ad idem pra)habitum, ligni, pula in tanto gradui, queni sibi

sicut primus ad idem esse non iia- necessario (Jeterniinat, modo illas quaiita-

bitum, non est auteju verum rati- tes non abjicerenlur subito el iramediale,

one respectus ad causam. Et cum ut patet, et sic sequerelur quod lignum

infertur. igitur potest habere corrumpendum, non subito, et in instan-

respectum ad Deum creantem, et li corrumperelur, sed in tempore habito,

tamen nunquam habere respectum et sic essel verum dicere Ugnum in inslanti

ad Deum conservantem, concedi A esl, el immediate post hoc non erit, et

potest, si unilbrmiter accipiatur, sic in tempore immedialo corrumperetur;

hoc quod Deus nunquam dica-
est, modo corruptio semper fit in instanli,

tur conservare illud quantum ad ergo non dalur ullimum inslans corrum-
totum, quod importatur per con- pendi.
servare. Si autem intelligatur, quod (b) Et sicul corruplum non habet ulti-

nunquam liabebit ad Deum respe- mum inslans sui esse, sic habet primum
ctum illum, qucm importat hoc, instans sui non esse, elc. Hoc patel, quia
quod est conservari a Deo, qui est ex quo generatio est in instanti, quo for-

respectus depcndentiae ad causam ma inducitur in materia, genilum est, et

in essendo, neganda est consequen- tunc sic exponitur per positionem de
tia, quia etsi nunquam habeat praesenti, et negationem de prajterito,

respectum dependentiae cum illo genitum in isto instanti est, et in lempore

alio, qui est quasi successionis ad immedialo non fuit; ergo incipil esse.
seipsum, tamen illum, qui est de- Et quia in eodem instanti In quo forma
pendentiae, necessario habebit; et geniti inducitur in materia, forma corrum-
tunc in ultimo consequenti non pendi expellilur a materia (aliter simul
potest plus concludi, nisi quod in eodem instanti essent duae formae re-
totum, quod importatur per illum pugnantes), sequitur quod ipsum corrum-
terminum creari, non est idem toti, penduin non sil, et sic dalur primum
quod importatur per consermri, instans sui non esse, sive primum instans
scilicet duplex respectus hic, du- sui non esse, sive primum instans in quo
plici respectui verum
ibi, quod non est ;
patet, quia in toto tempore prae-
est, quia licet ille, qui communiter cedenti fuit, el in isto inslanti non est;
utrobique importatur, sit omnino ergo datur ^primum ^instans in quo non
idem, tamen alter, qui importatur sit. Et sic exponitur per negalionem de
in hoc quod est creari, alius est praesenti, et posilionem de prseterito A
ab illo altero, qui importatur per nunc, sive in isto inslanti non est, el in
hoc quod est conservari. tempore immediatio fuit ; ergo A desinit
esse.
COMMENTARIUS. {c) Sed si aliqua virtule conservaretur
quod, eLc. patet, quia si A habet ul-
(a) Ad aliud dico,quod in generatione, etc. limum sui esse, inillo inslantinon corrum-
Vult dicere Doctor quod si lignum cor- pitur, quia tunc in eodem inslanli simul
rumpendum haberel inslans sui esse, in esset et iion esset; nec in alio instanti iin-
 ;

m QUODLIBET.

medialo, quia lunc darelur instans imme- ta, quod non omne A duret per annum,
dialum instanli, ergo corrumperetur in et in ulliino inslanli illius anni, tunc A
tempore immediato ad illud ullinmm non posset habere primum instans sui
iiistans, in quo haberet esse; et si in tem- esse, quia aut haberet in eodem inslanti,
pore corrumpilur.sequilur quod non habet aut in aUo immedialo ; aut in lempore
primum inslans sui non esse, quia tunc in immediate sequenti, et arguatur ut prius'
instanli esset corruplum, et non in tem- Etsimiliter si A haberet uRimum sui esse,

pore. Et sic concedo quod si crealura tan- tunc non esse sequens non posset habere
lum per instans duraret, quod iiaberetul- primum inslans sui esse, et arguatur ut

timuni instans sui esse ; patet, quia tantum prius. Simililer patet de quasi conlrariis
in tempore immediale sequenli desineret sibi invicem succedenlibus, et sint forraa
esse, ut supra paluil, nec etiam haberet terrae, et forma aquae, ita quod forma
primum instans sui non esse, quia pra3cise aquae succedat formae terrae in eadem
haberet non esse in tempore. maleria. Si forma terrae haberel ultimum
(d) Universaliler autem dico. elc. Expono inslans sui esse, tunc forma aquae imme-
18.
Exempium. istani htteram praemittendo exemplum diate succedens non haberet primum in-

de private opposilis contrarie, contradi- stans sui esse ; patet, quia ^forma aquae
ctorie, privatio formse in materia et forma, succedens, aut haberet esse in eodem
esse simpHciter, et non esse simpliciler; instanti in quo habet esse forma terrae, et

forma substanlialis aquae, et forma sub- tunc in eodem instanti materia simul
stanliahs terrae. Prima in eodem subjecto esset sub forma terrae, etsub forma aquae

privative opponunlur; secunda conlradi- aut haberet forma aquae esse in alio in-
ctorie ; tertia quasi contrarie, quia inter stanli immedialo, et tunc essent duo in-
formas subslantiales, non est proprie con- stantia immediata ; aut haberet esse in

Irarietas. Dicit ergo, quod in hujusmodi tempore immediato, et tunc non haberet
sibi invicem succedentibus non est ulti- primum inslans sui esse.

mum praecedentis, et cum hoc primum Si dicatur, quod haberet esse in alio
19.

consequentis ;
patet de private oppositis, instanli, non immediato, sed mediato,
quia si materia in islo ultimo instanti est contra, quia lunc sequitur quod forma

privala forma, ila quod in illo instanti sit terrae non haberet esse in aUquo uUimo
privatio, etpostea delur primum instans. instanti in tempore. Sequitur in littera,

in quo forma sit, aut dabilur illud idem semper lamen alterum est dare, scilicel,ve\

instans, in quo est privatio formae, et lunc ultimum prioris, vel primum posterioris,

in eodem instanti erit forma, et privatio et. nunquam utrumque simu^, sciUcet, ulti-

ejus ; aut dabilur aUud instans immedi- mum inslans prioris, et primum posteri-

atum, et tunc erunt duo instantia immedi- oris. Si enim datur ultimum instans formae An detur
ultimum
ata ; aut in tempore immedialo, et lunc terrae, primum insians non poterit dari instanB.

non habebit aUquod instans sm" esse, sed formae aquae immediate succedentis, ut
praecise in tempore. SimiUter si darelur supra patuit. Et si datur primum instans

uUimum instans formae non posset dari formae aquae succedentis formae terrae,

primum instans privationis opposilse im- ultimum instans formae terrae praecedenlis

mediate sequentis, et argualur sicut pri- dari non poterit, propter rationem supe-

us. Et de contradictoriis idem patet, quia rias faclam, quia sciUcet tunc oporteret

si daretur ullimum instans nonesse ^,pu- dari duo opposita simul in eodem instan-
 QUiESTIO XII. 493

li, vel duo instantia iinmediala, ut paluit. instanli non esl, et in tempore immedialo
Et assignal rationein quare in opposilis ad hoc inslanserit; sed hoc esl falsum,
invicem succedentibus, si dalur primuni quia mutatio, nec inslans possunt esse in

posterioris, non dabilur ullimum prioris. tempore. El hoc est quod Doclor dicit,

Sed sidalur ullimum prioris oppositi, non scilicel, ideo non habent nec primum nec
dabilur primum posterioris oppositi, el si iiltimum sui non esse, etc. In secundis^

datur primum posterioris opposili, non scilicel permanenlibus virtute naturali,

dabilur ullimuni prioris oppositi ; ratio, est dare primum inesse, sed non uUimum.
quia divisibile non esl immedialuni, nisi De primo patet, quia verum est dicere,
indivisibili ; si eniin A habel ullimum sui quod genilum in islo instanti est, cum
esie, ad iilud instans ultimum iinmediate generalio sit in inslanti, et in tempore
sequitur lempus divisibile. Si eliam datur immedialo non fuiL, ergo habet primuin
primum instans formai succedentis, iUud sui esse. De secundo patet, quia si cor-
inslans immediate sequilur tempus, in quo rumpendum haberet ultimtim sui esse, m
fuit forma praecedens, et sic palel quomo- illo instanti ultimo haberet qualUales
do divisibile esl lanlum immediatum indi- convenientes, el dic ut supra. Addit quod
visibili, et similiter indivisibile est tantum hujusmodi permanentia habent primum
immedialum divisibili, et non indivisibili. inslanssui non esse, et nonhabent ultimum
El addit, quod succedenlia sunt immediate instans sui non esse. Primum palet, quia

opposila, succedentia dico sibi invicem, de corrupto veruin esl dicere, nunc non
et per consequens, si unius succedenlis est, et in tempore immedialo fuit ; ergo
datur ullimum inslans sui esse, immediate corruplum habet primum instans sui non
alterius succedenlis non dabitur primum esse. Secundum patet, quia si haberet
instans sui esse, et si illius poslerioris ullimumsui non esse, esset verum dicere,

succedentis priori dalur primum instans genitum in isto inslanti non est, in tem-
sui esse, tunc prioris non dabilur ultimum pore immediato erit; hoc aulein est fal-

inslans sui esse. sum, quia generatio non est in tempore,

Ixemplum. (e) Cum' igilur illa, quae accipiunt non sed praecise^in instanti. In atiisautem, quae
esseposf esse quaedam sunt raplim Irans- virtule divina producunlur, et accipio
euntia, etc. Exemplum, quod mutatio sive Angelum,etdicatur .4,potest primo habere d^us
instans habeat primum sui esse, quia ve- primum sui esse, quia verum est dicere, annfhnar
are
rum est dicere in hoc instanli est, et in tem- quod A nunc est, est in tempore imme- Angeium
pore immediato non fuit; ergo habet pri- diato non fuil ; ergo habet primum sui
mum instans sui esse. De ultiino instanli esse, polest etiani habere uKimum sui
paiet, quia verum est dicere quod in isto esse, quia verum esl dicere Angelus nunc
inlanti est, et in lempore immedialo non esl, et immediate posl hoc non erit, quia
erit, ergo habet ullimum Instans sui esse. Deus (ut supra paluit) polest ipsum in

Sed non habel primum instans sui non esse, lempore immediato annihilare ; ergo ha-
patet, quia tunc esset verum dicere in belullimum sui esse, et si habel ultimum
isto inslanti non est, et in tempore imme- sui esse, non polerit aulem habere primum
diato fuit ; sed hoc est falsum, ergo non sui non esse; patet, quia ad ullimum ines-
habet piimum inslans sui non esse, nec se immediate sequilur tempus, et sic non
simililer habet ullimum inslans sui non habebit primum inslans sui non esse cum
esse, quia lunc esset verum dicere in isto in tempore immedialo ad instans, in quo
 494 QUODLIBET.

habet ullimum sui esse, corrumpalur vel diato posl hoc erit, ergo incipit esse.

annihilelur. Si tamen nonhaberet uUimum Similiter desinil exponilur duphciler,

sui csse, poteril habere primum sui non primo per negalionem de praesenti, el

esse, quia Deus post ahquod lempuspotest posilionem de praeterilo, ul quando ha-
in ultimo instanli illius temporis annihila- bet primum sui non esse, ul A in islo in-

re, et lunc esset verum dicere, A nunc stanti non est, et in tempore immediato
non est, est in tempore immediato fuit; fuit; ergo desinit esse. Secundo, per po-

ergo habet primum sui non esse, potest sitionem de praesenti, et negationem de
eliam habere ullimum sui non esse, quia futuro, et hoc quaado habet ullimum sui

si Deus in isto inslanli non creet An- esse ut A in isto inslanti esl, et in tem-
gelum, sed in tempore immediato ad illud pore immedialo post hoc non erit; ergo
instanscreet, quia hoc polest facere, tunc A desinil esse. Dicit ergo Doclor quod
habebit ullimum sui non esse quia verum raptim transeuntia quae praecise durant
non esset dicere, A in islo instanti, non per instans exponunt, el per incipit el de-

non est, et in tempore immediato posl, sinit, per incipit, uno modo tanlum, scili-

sciUcet hoc instans erit ; ergo habet uUi- cet per positionem de prsesenti, et nega-

mum sui non esse. Et ratio istorum est, tionem de praeterito, ut inslans nunc est,

quia virlus divina potest in quemcumque et in tempore immediato non fuit, ergo
modum successionis unius ad aUerum, incipit esse ; sed non polest exponi per
qui non includit contradictionem. Sed in negationem de praesenli, et positionem de
modis prsedictis nuUa apparet contradi- futuro, quia non valet, instans nunc non
ctio ; esset bene contradictio quod A est, et in tempore immediato erit, quia

haberet uUimum sui esse, et immediale repugnat instanU esse in tempore. Simi-
post hoc haberet primum sui noyi esse, ut Uter exponilur per desinit, uno modo
supra patuit. Esset etiam contradictio, scilicet per positionem de praesenU, et

quod A haberet uUimum sui non esse, et negationem de futuro, ut mulatio, vel

quod haberet primum sui esse, patet, quia inslans nuiic est, et in tempore immedi-

si haberetprimum sui esse, non haberet ato non erit; ergo desinit esse. Sed non
in eodem instanti quo habet uUimum sui potest exponi per negationem de praesen-

non esse, et tunc est verum dicere quod A ti, et posUionem de praeterilo, quia non

in eodem instanti sit, et non sit, aut in sequltur, instans nunc non est, et in tem-

aho inslanti, et tunc essent duo instantia pore immediato ante hoc fuit; non sequi-
immediata. El aUquis aUus modus posset tur, quia instans nec mutatio sunt in tem-

inveniri, quem modo transeo. pore. Et sic concedo ,

quod si Angelus

De Ad aUud de incipit et desinit dicit, quod tanlum per inslans duraret, quod habe-

'"desinif dupUciter exponitur, nam incipit exponi- ret primum el uUimum sui esse, et simul

^^r per positionem de preesenti, et nega- inciperel esse per positionem de praesen-
exponitur.
e"ifon?ti?r

tionem de prseterito, et tunc habet pri- li, et negationem de praeterito, et desine-

mum sui esse, ut A in isto instanti est, et ret esse, exponendo desinit per positi-

in tempore Immediato non fuit ; ergo A onem de praesenli, et negaUonem de fu-

incipit esse. Secundo, per negationem turo, eodem modo praecise, ut dixi de
de praesenli, et posilionem de futuro, et raplim transeunUbus. Haec exposui pro

hoc quando habetuUimum sui non esse, junioribus et inexpertis.

ut A nunc non est, et in tempore imme- (f) Adprimum argumentum principale.

 ;

QUvESTIO XII. 495

Doclor facit unum arguinenlum in prlnci- Secundo circa hoc, existentia creaturx
pio quaeslionis, probando quod respectus permanentis esl eadem omnino in ratione

ad Deum, ut creanleni et conservanleni, et conservatione, et ex parte termini est

non sit idem, quia respectus ad Deum, ut omnino idem re et ratione, scilicel velle

creanteni separabilis est a respectu ad divinum, et habitudo non solum ad crean-

Deuni, ul conservanlem. Et ralio hujus tem, sed ad conservantem est habitudo de-
est, quia si creatura tantum duret per pendcntiae essentialis et ejusdem rationis.
instans, sicut potest, lunc tantum erit re- Tertio circa hoc, velle divinum omnino
spectus ad Deum, ut creantem , cum in idem est ratio terminandi habitudinem rei
primo instanti lanlum creetur, et nullo creatae et conservatae, quia velle divinum
modo habebit respectum ad Deum, ul rc'speclu cujuscumque volibilis semper ma-
conservanlem ; patel, quia dicitur conser- net idem.

vari tanlum post primum instans creali- Quarto circa hoc, persona divina semper
onis, ut supra patuit ; ergo. est in fieri, quia nunquam ista persona po-
ponsio ftespondet, et responsio stat in aliqui- test habere esse, nisi accipiendo actualiter
bus dictis. Primo, si crealura tantum a producente.
durat per instans, tunc in ipsa est unus Quinto circa hoc, respeclus qui est ipsi-

respectus realis ad Deum, ul creantem us esse ad non esse immediate prsecedens,

et est ahus respectus rationis, qui funda- non est realis, quia non ad terminum posi-

tur in ipsa, et terminatur ad non esse im- tivum, el respectus qui est ipsius esse ad
mediate praecedens, ut supra patuit. Se- esse idem, quasi praeexistens, vel magis
cundo, si vero creatura duret per aUquod cum illo priori existens non est realis, pro
tempus ultra primum instans crealionis, quanto est ejusdem ad idem, respectus au-
dicit quod ipsa habet eumdem respe- tem ipsius esse ad causam a qua est, est

ctum realem ad ipsum Deum causantem realis.

et danlem esse pro tempore sequenti, et Sexto circa hoc, res permanens potest es-

est reaUler, simphciter idem respectus se praecise per instans.

reaUs, sive eadem dependentia reahs, Seplima circa hoc, instans et mulatio
quae est ipsius, ut ad Deum creantem, tantum durant per instans.
quia in re pro quocumque instanU eadem Octavo circa hoc, pernianentia habentpri-
creatura reahter ponitur in esse, et cre- mum sui esse, et primum sui non esse,

atur ; respeclus lamen qui fundalur in et habentia ultimum sui esse, non possunt
ipsa, ut existenle in tempore sequenti, et hnbere primum sui non esse,
terminaiur ad ipsam ut existentem in pri- Nono circa hoc, in generalione et cor-
mo instanU, bene est alius a primo et ve- ruptione naturali, corruptum nonhabet ul-
re separabhis, sed reahs dependentia timum sui esse, quia tunc haberet qualita-
semper est eadem quantumcunique du- tes conoenientes, saltem in tali gradu, in
ret. Et de hoc patuit aliquaUter supra, quo possent stare, et sic non subilo abjice-
sed clarius in difflculLalibus, quas in se- rentur.
cundo, dist. 2. q. 1. posui. Decimo contra hoc, et raptim transeun-
ibia. Circa muUa dicta in hac qusesUone in- tibus est dare tam primum quam ultimum,
surgunt nonnuUa dubia. Primo circa hoc, scilicet in esse, sed non est dare primum
ejusdem re et ratione ad idem re et rati- et ultimum non esse, quia 7ion habent
in
one non est dependentia essentialis, nisi nec primum sui non esse, 7iec similiter ul-
unius et ejusdem rationis. timum sui non esse.
 496 QUODLIBET.

Nota. Conlra primum inslalur mullipliciter, omne opus inlellectus, sequilur quod in
probando quod ejusdem re el ralione, ad eodem indislinclo ex parle rei fundanlur
idem omnino re et nilione, sit mulliplex immediate plures dependenti» essenti-

dependentia essenlialis. El primo sic, ales, qu;c etiam termiiianlur ad idem

eadem crealura, pula Angelus, omnino in- omnino indistinclum a parle rei. Et dico
distincta re, est fundamenlum dependen- indistinclum a parle rei, quia non est ne-
tias essentialis causali ad causam, finitj ad cesse ponere indistinclum ratione, quia
finem, mensurali ad mensuram, quae dependentia realis et essenlialis requirit

dependentiae terminantur ad aliquid om- praecise exlrema realia, non enim variatur
nino idem re et ratione ; ergo ejusdem re ex natura rei propter varialionem respe-
etratione, ad idem et ratione, est mulli- ctus ralionis, sive in fundamenlo, sive

plex dependentia essentialis. Consequen- termino. EL hoc dico, quia forto posset
tia patet, quia illae dependentiae sunt ex responderi, quod licel idem Angelus ex
natura rei distinctae, ut patet. Anlecedens parte rei sil fundamentum omnino indi-

probalur quoad omnes illas dependentias slinclum respectu harum relationum es-
essenliales. De prima patet, quia idem An- senlialium, tamen secundum alium et ali-

gelus omnino re, indistinctus essenlialiter, um respectum rationis fundat aliam et ali-

dependet dependenlia causali, quia imme- am relationem. Et simihter licet sit idem
diate creatur a Deo, quse dependenlia terminus ex parte rei omnino indistin-

terminatur ad ipsum Deum omnino indi- ctus, tamen secundum alium el alium re-

stinctum. De secunda palet, quia idem spectum esl ratio terminandi aliam et ali-

Angelus omnino indistinctus est ens fini- am relationem essentialem. Sed hoc, ut
tum ordinalum ad ultimum finem, et sic dixi, non impedit, quia hic loquimur de
idem Angelus dependet ab ullimo fine, ut alia et aha relatione reali, et illa semper
a causa finali, quae dependentia immediate requirit tam fundamentum proximum
lerminatur ad eumdem Deum omnino in- quam terminum ex natura rei.

distinctum, quia omnino idem sub eadem Secundo principahler instatur, quia
ratione formali est causa efficiens, et cau- ejusdem omnino indislinclum a parte rei
sa finalis omnium, loquendo de primo ad idem indistinclum a parte rei possunt
efficiente, et ultimo fine, hoc patet a Do- esse plures relaliones reales, et ab invi-
ctore in primo, dist. 2. q. 1. Similiter ter- cem realiier distincte ; ergo non videtur
tia patet, quia idem Angelus indistinclus impossibile quod etiam possint plur^s de-
a parte rei est perfectio limilata, et per pendenlise ex natura rei ab invicem di-
consequens necessario includens imper- stinctoe. Consequentia videtur nota, quia
fectionem, et omne imperfeclum essen- qusecumque relalio reahs aeque requirit
tiahter dependet a perfecto, et mensura- extrema reaha, et reahter distincta, aeque
tur ab eo, et talis dependenlia mensurali, etiam videtur repugnantia, quod inter duo
scilicetsecundum perfectionem immediate alba prsecise sint plures similitudines, sic-
terminatur ad ultimum perfeclum, et ulli- ut quod inter A ei B sint plures depen-
mum perfectum est simpliciler idem a denliae essentiales ejusdem rationis; et

parte rei cum primo efficiente, et ultimo simihler videtur aeque impossibile, quod
fine, ut probat Doctorw primo, dist. 2. inter duo alba sint plures relationes re-
q. 1. Cum ergo istae dependentiae essen- ales alterius ralionis, pula, quod inter ea

liales ad invicem differant eliam prajter sit relatio similitudinis, et dissimilitudinis

 QUiESTlO XII. 497

vel aequalilatis, sicut quod inler A el Ji penitus indistincto, et respectu ejusdem,

slnt plures dependenliie, vel ejusdetn ra- fundanlur plures relationes opposilaj, ut
lionis, vel allerius ralionis. Anlecedens patet (le inlelleclu movente se ad sui co-

probalur, quia producluin univoce inclu- gnilionem, qui tunc simul fundat relati-
dit relalionem cssenlialis dependenliaj, ones opposilas, scilicet relationem moven-
quia dependet ul causaluin ad causam ;
tis ad mobile, et relationem mobilis ad
includit eliam relalione simililudinis, quia seipsum moventem, ut patet a Doclore
idem produclum esl simile producenli; inprimo, dist. 3. q. 7. Hoc idem patet de
includit eliam relalionem aequalit;»lis, quia volunlate movenle se, in quo tunc fun-
produelum unlvoce esl aequale secundum danlur duae relationes oppositae, ut patet
perfeclionem essentialem ipsi producenli; a Doclore inprimo, disl. 2. parle secunda,
includil eliam relalionem realem idenlila- q. .3. et dist. 26. et in secundo, dist. 20.
tis, cum siL idem ipsi producenli saltem ergo si duae tales possunt esse in eodem
specifice, et e conlra; el omnes islae rela- respectu ejusdem, multo magis possunt
liones differunt ab invicem praiter opus esse duae ejusdem ralionis in aliquo uno
intelleclus, ut patet. indislincto, quae non terminentur ad illud

Si dicatur quod non est impossibile idem ; sed ad aliud, sicut in primo,
plures relationes allerius ralionis fundari ubi ponitur idem omnino indistinctum
in eodem indislinclo ex parle rei, et ler- esse fundamentum et terminum.
minari ad idem, ex parle rei omnino in- .
Quarto instatur, est magis impossibile
distinclum ; sed est impossibile quod plu- quod idem dependentia essentiali et reali

res ejusdem ralionis sint in eodem omni- dependeat a seipso, ita quod immediate
no indistinclo, et ad idem omnino indi- fundet relationem essenlialis dependen-
slinctum. Conlra, quia relationes alterius tiae, quae etiam terminetur ad seipsum,
majorem dislinctionem requirunl in fun- quam quod idem habeat plures relaliones
damento, vel in termino, quam relationes essentiales dependentiae ad aliud termina-
ejusdem rationis ;
palel, quia Philosophus, las, sive quod quam simul dependeat
quinto Mel. cap. de Ad aliquid, assignat ab alio pluribus dependentiis ejusdem
dislincta fundamenta respectu relationum rationis ; patet, quia primum includit
primi, secundi, terlii modi, ut palel; ergo manifestam repugnantiam apud omnes
sequitur quod relatio primi modi el se- scilicet, quod idem a se essenliaUteV de-
cundi modi magis repugnenl in eodem pendeat ; secundum vero n<)n ita manife-
fundamento, quam duae relationes ejus- stam repugnantiam, cum ab aliquibus ne-
dem modi;elsic non videtur valere illa gelur illa propositio Doctoris, scilicet quod
responsio, ut patet intuenti. idem non possit dependere ab alio plu-
Tertio principaliter instatur, quia vide- ribus dependentiis, ut palet in primo Oc-

lincta
^^^ major repugnanlia simpliciter, quod cham. Sed idem realiter polest a se ipso
'^®"' in eodem respeclu ejusdem, possint fun- dependere dependenlia reali et>ssenti-
pectu
dari duae relationes opposit^je, quam quod ali;palet, quia mobile, ut mobile essen-
in eodem indislincto ad aliud indistin- tialiler dependet a motore, ut patet. Sed
clum possint fundari duae relaliones es- idem omnino indistinclum polest movere
sentiales dependentiae ejusdem rationis, se ipsum, ut probat Doctor in primo, d. 3.

palet, quia non ila formaliter repugnant, q. 7. et in 2. dist. 2. q. 10. et dist. 25.

sicut relationes opposilae. Sed in eodem q. unica.

Tom. XXV. 32
 m QUODLinET.

Ouinlo instatur, etredil quasi in idem, sic dependeret, sequeretur illud idem im-
quia siinpliciler vidclur rnajor impossibi- possibile, quod Doctor hic inferl, ut patet

litas quod dua3 relntiones reales, et reali- ab ipso in primo d. 2. q. 1. et q. de uni-

ler opposilae, simul possint esse inter ex- tale Dei, et in secundo et quodlib. et in

troma omnino ex parle rei indislincta, terlio d. \. et alibi saepe ; et hoc Doctor
qunm quod duae relaliones ejusdem rali- intendit.

onis fundentur in uno terminentur ad Terlium praemittendum non tamen pro Nota.
aliud, realiter et essenlialiter distinctum; nunc mullum immorandum est, quod forte

palet, quia de natura relationis realis est, idem omnino ex parte rei, indiclinctum
vel quod pra^exigal duo extrema realiler potest fundare plures relaliones essentia-

distincla, vel quod efticiat exlrema reali- les dependentiae alterius el alterius rati-

ter distincta. Sicut sunl relationes ori- onis, terminatas praecise ad ahud onmino
ginis in divinis constituenles personas ex parte rei indictinctum, quia dicil Doc-
divinas, sed non est de ratione formali tor in littera : Sic si essent plurcs depen-
quod duci! relationes essentialis depen- dentiae omnino essentiales, inter exlrema
dentise ejusdem ralionis possint esse in omnino eadem, sicut dependenlia creaturae

eodem, quia si idem actu a pluribus de- ad Deum, ut efffcientem, et ul ad flnem,

penderet, haberet pluros ejusdem rati- tamen islas videntur esse alterius rnti-

onis ; sicut etiam in eodem albo simul onis. Si enim essent ejusdem rationis,
possunt esse plures similitudines ejusdem essent sibi incompossibiles in eodem,
rationis, licet ad plura alba. et secundum idem. Ex quo videtur noQ
Kespondeo
^ ad omnes inslantias praemit- esse apud ipsum incompossibile esse
Responsio
Doctoris. tendo aliqua. Primum quod Doctor in plures relationes dependentise essentiales

prsesenli conclusione loquiLur tanlum de allerius rationis in eodem, et terminatas

pluribus dependentiis ejusdem rationis ad ad aliud omnino indistinctum ; el hoc

idem omnino indistinclum ; non quod videtur mens Doctoris. His praemissis, pa-

illee sintformaliter ad invicem repugnan- tet responsio ad duas primasinstanlias,pro

tes, sed quia inferunt incompossibilia, quanto concludunt compossibilitatem plu-

quia inferunl, idem simul posse esse, et rium relationum essentialium ejusdem
non esse, ut patet in littera, quia si /1 es- ralionis ad aliud omnino indistinclum,

sentia^iter dependel a D pluribus depen- quia hoc non videtur impossibile, nec
dentiis, et sufficienter ab utraque seor- esse contra conclusionem praemissam,

sum sumpta, sequitur quod A vel sit bis quia ipsa loquitur lanlum de dependenti-

causatus, vel simul sil causatus, quae sunt is ejusdem rationis. Et cum ultra proba-
incompossibilia. Secundum est, quod lur quod videtur major repugnantia, quod
istud diclum Docloris non dicitur simpli- plures srnt alterius rationis in eodem,
citer impossibile ex hoc quod idem de- cum Aristoteles assignet diversa funda-
pendeat pluribus dependentiis totalibus menta, dico, quod omnes relationes, quae

et sufficientibus ab eodem. Sed est sim- fundantur in crealura ad Deum, ul rela-

pliciter quod idem simul

impossibile, tio causali ad causam primam, relatio

dependeat pluribus dependentiis ejusdem finiti ad ultimum fiiiem, relatio mensura-

rationis, el lotalibus a pluribus, non ta- li ad primam mensuram, sunt relaliones

men essentialiter ordinalis, ut exposui in praecise tertii modi, cum non sint mutuae ;

primoy dist. 2. parle prima, g. 1. quia si el hoc palet a Doctore in primo dislinct.
 QU^STIO xrF. m
3. q. 5. art. 1. conlra Henricum, vide ibi; cipit ease ; ralio vero proxima fundandi
modo relaliones tam primi modi quam rolationem llniti ad ultimum linem est en-
secundi modi, sunt relationes reales et tilas, ul sic iimitata. Et si possent in ea
muluaB, ut patet ibi a Philosopiio. distingui ilhe entilates,certum esset quod
i^ Si dicatur, quod hoc posilo adhuc non secundum aliam et aliam entitatem fun-
solvilur ratio, quia idem potest ab eodem darel aliam et aliam relationem,
indistincto dependere piuribus dependen- '3 Dico ultra, quod posito quod plures
liis alterius rationis; palet, quia aliquis relationes dependentiae essentialis possent

effeclus productus a Sole, ut a causa to- esse ineodem fundamento proximo, et

lali, potest dependere, el dependenlia sub eadem ratione formali, adliuc non
causati et dependentia mensurati per- sequilur quod duye dependentiai ejusdem
feclionaliter ; licet ergo istae relati- rationis possint esse in eodem omnino
ones ul comparatae ad Deum, sint relati- indistincto ex natura rei, quia ad secun-
ones terlii modi, quia Deus non refer- dum sequitur incompossibilitas, quia vel
tur relatione reali ad creaturam, ut probat idem esset bis productum, vel simul es-
Doctor inprimo d. 30. tamen ut compa- set causalum, et in causatum, ut supra
rataB ad creaturam, quas potesl referri rela- patuit. Sed ad primum, nullum istorum
tione mutua, erunt secundi modi, scilicet sequitur, quia bene posset poni quod
relaliones causati ad causam, et relationes idem omnino indistinctum ex natura rei
simiHludinis <»t aequalitatis primi modi, et esset productumputa ab A, et esset men-
, de mensurati ad mensuram lertii modi. Dico suratum perfectionaliter ah ipso, et sic
"
5, ergo quod hujusniodi relationes non fun- de aliis.

dantur immediate super eodem funda- Ad secundum tenendo opinionem Phi-

mento proximo, et sub eadem ratione con- losophi, diceretur quod inler Franciscum
siderato, nam relatio causati ad causam productum, et ipsum producens non es-
fundatur, vel in supposito producto, vel set proprie, nec siniiUtudo, nec aequalilas,
in termino formali, sic quod productio pas- quia similitudo fundatur super qualitate,
siva magis requirit distinctionem funda- et aequaliias super quantitat.e, ut patet 5.

menti a producente, sive a ratione for- Mel. c. de Ad aliquid, tamen ponendo si-

maU producentis. Relatio vero mensurati militudinem et aequalitatem tran.sumptive

fundatur immediate super magniludine in aUis Praedicamentis, ul pa'uit in q. 6.

fundamenli, ila quod causatum, ut abso- hujus, tunc dico quod fundamentum pro-
lute consideralur habere eise ab alio, fun- ximum aequalitatis producli ad producens
dat relationem producli ad producens;ut est unitas magniludinis perfeclionaUs in
vero consideralurhabere talem magnitu- utroque extremo, unitas dico specifica. Et
dinem perfectionis,fundat relationem men- fundamentum proximum similitudinis est
surati, et sic non ponitur praecise idem
unitas perfectionis accidentalis in utroque
fundamentum proxiiimm, Si volumus
extremo, proximum vero fundamentum
etiam hoc applicare relalionibus creaturae
identitatis est unitas naturae inter produ-
ad Deum, dico quod non ponitur praecise
idem fundamentum proximum, sive eadem cens et productum, unitas scilicet speci-

ratio fundandi enim fundandi rela-

; ratio
fica. Sed fundamentum proxinmm produ-
tionem dependenliae causati ad causam ctionis passivae ad producens est entitas

priniam in ipsa creatura est existenlia producti absolute considerata pro quanto
absoluta ipsius crealuraj, prout ab alio ac- a producente accipit esse, ad quod esse sic
 500 QUODLIBET.
acceplum, sequilur talis relalio dcpenden- mobile polest dependere a seipso. Sed
liae. El de islis prolixe dicLuin est supra quando dicil quod idem non polesl de-
(7- fi- pendere pluribus dopendentiis ejusdem
31. Ad terlium, dico quod si in eodem re- rationis, puta causati ad causam, intelligit
Opinio
Aristolelis spectu ejusdein in se, et absolute consi- quod secundum se dependeal, el non se-
derato essent duce relationes opposilae, cundum aliquod accidens sibi.

esset simpliciler repugnanlia; si enim in Ad quintum, dico quod tales relationes

Quid slt
fundainen- eodem albo absolute considerato essent si ponuntur in eodem. semper sunl respe-
tum
proximuni simulsimililudo et dissimililudo respectu ct-^ alicujus realiler distincli, ul quando
cequalitatis,
ejusdem albi.sequerentur incompossibilia, idem movet se, hoc est praecise, quia

scilicel quod idein simul esset et non causat aliquid realiter dislinctuin a se, et

esset, cum similitudo el dissimilitudo ne- il^ud causatum recipit ; el sic hoc modo di-

cessario requiranl diversa fundamenla, citur fundare relaliones opposilas, de hoc

quia similitudo fundalur super unum, et vide in secundo, dist. 25. q. unica.
.32.
dissimililudo super pluribus, ut patet Gontra secundum dictum instalur, et
Contr
I

quinto J/ef. Simile proprie fundalur super primo contra primam parlem, probando secundi; (

dictum
unilate specifica qualilatis, ut exposui in quod non sit eadem existentia respecLu

seciindo, dist. 3. q. 1. dissimile vero super creantis et conservantis ex natura rei,

pluralitale specifica qualilatis, ul palet. iHa non sunt penitus idem ex natura rei,

Similiter si idem respectu ejusdem abso- quae praeter opus intellectus possunt fun-

lute consideratum, et non respeclu ali- dare duo contradictoria. Sed existenlia

cujus terlii dependeret a se, sive fundaret crealurae, ut comparalur ad creantem et

relationes oppositas, scihcet mobilis el ad conseivantem polest fundare duo con-
moventis, non causando aliquid in seipso tradicloria ex nalura rei ; ergo. Major est

esset repugnantia; modo in proposito Vio^ilon^ in primo, dist.2. parle2. q. \. et

idem intelleclus respectu lerlii reahler in secundo, dist. 1. q. 5. Minor probatur,

distincti dicitur movens, et mobihs mo- supponendo quod instanlia aevi habeant
vens, pro quanto causal actum inlelligen- esse prajler opus intellectus, et unum
di in seipso, et mobilis pro quanto reci- immediate succedat alteri, tenendo opi-
pit illum. Similiter, voluntas dicitur mo- nionem quam videlur tenere Doctor m
vens se, pro quanlo in se causat aclum, secnndo disl. 2. q. 1. et quod lalia in-

et dicilur mobilis pro quanto recipit, et stantia insint formaliter a3-viterno, lunc
sic iste relationes opposilae non insunt sic, A ut creatur ex nalura rei convenit
absolute, sed tantum respeclu alicujus praecise unum instans aevi, quod non con-
tertii realiter disLincli causaLi ab eodem, venit sibi, ut conservatur; patet, non
el similiter ab eodem recepti. enim in eodem instanti aBvi, in quo acci-
Ad quartum, dico quod ratio conclude- pit primo esse., dicitur conservari, sed
Ad ret si idem absoluLe, et secundum se praecise in aliis instantibus sequentibus,
quinlum
ai'gumen- essentialiler dependeret ab eodem, sicut ut etiam palet a Doctore; ergo ox natura
tum.
quod idein seipsum causaret, quia hoc est rei aliquid sibi convenit, ut creaLur, quod
impossibile. Sed quod idem quasi virtu- repugnat, ut conservatur ; ergo in creati-
aliter a seipso dependeat, puta respectu one et conservalione non est omnino
alicujus Lerlii causaLi et recepti, nulluin eadem existentia prseler omne opus intel-

apparet impossibile ; et sic hoc modo lectus indistincta.

 QUvESTIO XII. -.01

Secundo ex eodem medio inslalur, venit sibi in illo instanti, in (luo vere
quia in primo inslanli in quo rrealur ali- creatur, quod non convenit in tempore,
quid pneler omne opus intelloclus ne- in quo dicilur conservari, ul supra pa-
cessario convenit, (juod in loLo lempore luil. Antecedens probatur, quia in primo
immediale sequenli, iii qu>) dicilur con- instanli iii quo vere crealur praicise re-

servari, non necessario compelit ; ergo ul aliler d(^pendet dependenlia rcali ad ip-

crealur el conservatur, non est penilus suin Deum, ita quod talis dcpendentia pro
eadem existenlia ex natura rei. Conse- illo instanli quo creatur, necessario sibi

quenlia patel, quia illa non sunt penitus convenil, cum sit idein lealiter ipsi crealu-

eadem ex natura rei, quando ex nalura rae, ut probat \)oc\.oy in secundo, dist. 1.

rei aliquid convenituni, quod non conve- q. illa, (in crentio Angeli sit idem, quod

nit, sive repugnat alteri. Aiitecedens pro- existentia Angeli, et simiUter dist. 2. q. \.

batur, quia A quand > creatur, est necesse Sed talis habitudo, sive realis dependeii-

esse, ila quod est impossibile quoil in lia, non convenit necessario ipsi crealurae

illo instanti in quo creatur, non habeat pro lempore immediate sequonti, in quo
es.se existentiiE, quia omne quod est quan- (iicitur conservari ;
patet, quia tunc po-

do, est necesse esl esse, primo Ferilierm. lest non esse, sicut et ipsa exislentia cre-

in fine el ultra, si in illo inslanli in quo aturaj.

;

accipit esse, non conveniret sibi necessa- Quarto inslalur sic : Si eadem est exi-

rio esse, sequeretur quod in eodem in-

stentia creaturie, quando creatur etquan-
stanli posset non esse, quod est simplici- do conservatur, tunc sequiLur, quod ipsa

ter impossibile, quia lunc de eodem si-

bis producatur, el bis habeat esse, suppo-

mul verificarentur duo conlradictoria, quia nendo quod conservare rcaliter sit idein,

lunc in eodem inslanti, sinml esset etnon quod creare realiler, sive idom quod
esset. Sed in tempore immediale sequen- efficere illud idem esse, ut patet a Doctore

bta. li ad instans creationis, non convenit sibi in secundo, dist. 2. q. 1. ei hoc idem sup- Consei-vare

necessario esse patet, quia Deus in tem- ponit in prgesenli q. Tunc sic, in primo ^^^q^
;

^'^^^'^^-
pore immediate sequenti potest ipsam insLanli creatur, et immediate accipit esse

annihilare, ul probat Doclor prxsenli a Deo, et in tempore immediate sequenti

q.

et in secundo, dist. 2. ^.1. potesl enim conservalur, quaero quomodo conservatur,

praecise durare per instans in quo crealur, si conservatur, quia in iUo tempore acci-

et sic tantum haberet primum el ultimum piL per ve)'am actionem divinam iUud

instans sui esse, ut supra paluil. idem esse quod liabuit iii primo inslanti,

Tertio instalur sic ex eodem medio, et vere lunc dicitur creari sicut Doctor
33
quia in primo instanli in qu ) accipit esse, concedit ; ergo creatura idem esse bis

el in quo dicilur creari ^praeter omne opus accipit, et l)is ci-catur, quod videlur oin-
intellectus, convenit sibi habitudo reaHs nino impo.ssibile, non enim est inleUigi-

ad ipsum Deum creantem, et in tempore bile, quod /1 liabens nuiic verum esse,

immediale sequenti, in quo dicilur con- quod iteruin accipiat illu l \dQ\x\'esse, sive

servari, non convenit eadem liabiludo ad eadem actione, qua primo liabuit esse,

Deum creantem ; ergo existonlia crealu- sive aha et alia acLione, quia producere
rre in creatione el conservalione non est esse, est iUud simpUciter producere de

penitus cadem ex nalura rei. ConsequeU' non esse ad esse ; si enim pnefuil, quomo-
tia patet, quia aUquid ex nalura rei con- do iterum polesl de novo esse, ipso non
 502 QUODLIBET.

prius (leslruclo, sed eodem simpliciter necessario alii et alii, ergo ipsa exi-

manenle ? stentia creaturie non est omnino eadem

34- Quinto instatur, quod non sit eadem secundum ralionem in creatione et con-
eiistentia in creatione et conservatione servatione.
omnino indistincta secundum ralionem, ut Seplimo instatur contra secundam par-
supponit ipse, et ut accipit minorem sub tem conclusionis, probando scilicet quod
majori. Nam major propositio fuit ista : non sit idem velle divinum, saltem ratione

Ejusdem re et ratione ad idem re et ralione respectu creaturse, ul crealae et conser-

est unica dependenlia essentialis ejusdem vatae. El instatur sic : Nihil est omnino
rationis. Et minor fuit isla : Sed exislen- idem ralione, quod polest includere
tia creaturae in creatione el conservatione diversa, comparationes passivas per ac-
est una re et ratione, etc. Probo modo tum intellectus divini ; patet ista, quia
quod non sit una ratione, lioc patet per alia et alia comparatio passiva dicitalium
ipsum, qui vult quod etsi crealio passiva et alium respectum rationis, ut patet a
et conservatio sint idem ex natura rei, Doctore in pluribus locis. Sed intelleclu

tamen ratione distinguuntur, quia exi- divinus comparando Deum ad creaturara,

stenlia crealurse, ut crealur proprie in- et ut creantem, et ut conservantem, sive

cludit respectum rationis ad non esse comparando ipsum velle divinum necessa-
immediatc praecedens, et ut ccnservalur rio comparat secundum aliam el aliam

includit respectum ad seipsam, ut acci- comparationem; probatur ista, quia est

pientem esse in primo instanti, et isli impossibile idem eadem comparatione

respectus sunt aliietalii, quia et termiui passiva comparari ad diversos terminos,
alii el alii ; nam terminus primi respectus ut patet, sed creatura, ut conservata

est nihil immediate praecedens, et termi- differt a seipsa, ut creata, saltem secun-
nus secundi respectus est exislenlia cre- dum ralionem ; ergo ut sic, dicit quasi

aturse, uthabens esse in primoinslanti, vel duos terminos, sunt enim distincta esse

ponilur niliilnon immediate, sed mediate cognila; patet, quia ut cognoscitur habere
praecedens. esse immediate post 7ion esse distinguilur

Sexto inslatursic : IUa non sunt penitus ab alio esse cognito,quo cognoscitur habe-
eadem ratione, quae possunt fundare duo re esse immediale post esse, sive habere
contradictoria secundum ralionem, sive esse mediate post non esse. Si ergo intel-
per actum coUativum inlellectus. Hsec lectus divinus comparat idem velle divi-

patet a Doctore. Sed crealurse existentia, num ad existenliam crealuree secundum

ut comparatur ad Deum, ut creantem et, aliud et aliud esse cognitum in ea, sequi-
ipsa eadem ut comparatur ad Deum, ut tur quod alio respectu comparat velle

conservantem, includit contradictoria se- divinum ad creaturam cognitam habere

cundum ralionem; patet, quia ut ipsa esse immediate post non esse, sive ut
comparatur ad Deum, ut creantem, inclu- dantem ei esse immediate post non esse^

dit respectum rationis ad ipsum Deum, et aiio respectu comparat, ut dans ei

ut danlem esse immediale post non esse, esse immediate post me, sive mediate
et ut comparatur ad Deum, ut conservan- post non esse; ergo velle divinum, ut sic

lem dicit respectum ad Deum, ut dantem necessario includit alium et alium re-
esse post esse, vel ut dantem esse post spectum, et sic non erit idem omnino
non esse mediate, et Isti respectus sunl indistinclum re et ralione.
 ;

QUitSTIO VJI. 503

pectus Oclavo instalur, et reclil quasi iu idein mediate, fundalur in esse absolule, pro
tioais
jinodo quod prius, supponondo ununi, scilicot quanto illud immediate causalur post uoii
setur.
quod respectus ralionis, non tantuiu po- esse, quia si prajhajjuisset esse, non dice-
test causari per acluin intellectus, sed relur proprie dependere ad aliud essen-

etiam per acluin voluntatis, ut patet a Do- lialiler, ul j)alel ; modo relalio oreaiurie

ctore in primo dist. 45. tunc sic, quando ut conservatae non esl Imjusinodi, patet,

aliquid alia et alia coinparatione passiva quia non fundatur in existenlia, nisi prae-
comparatur, illudnecessario includilalium cise, ut prius habente esse, scilicel per
respectuin rationis, quia coinparalio pas- creationem ; ergo relatio creaturie ad
siva, sive esse comparatum dicit respe- Deum conservaniem non est essentiaiis
ctum rationis. Sed volunlas divina coin- dependentia.
parando velle suura, quo vult exisLenliam Uespondeo ad omnes inslantias, prai- 37.
Responsio.
creaturae esse immediate post non esse, mitlendo aliqua. Primo, quod illa propo-
el similiter quo vull eamdem exislenliam sitio Doctoris, scilicet qux possuiU fuiida-
esse immediate post esse prieliabitum, si- re duo conlradictorta, etc. inlelliy:ilur

ve niediate post non esse comparal ipsum absolule, sic quod realiter potest conve-
secundura alium el aUuin respeclum, hoc nire ubi simpliciter et absolute repugnat
patet. alLeri, el iion comparando ad diversa ; et

NonO instalur, supponendo dictum Do- patet, quia eidem lapidi in uao tempore
cloris in pluribus locis, quod esse cogni- potesl sibi competere esse simpliciter al-

tum, ut cognilum, dicil praecise respectum bum, et in alio sibi repugnat; patet, quia
rationis, et simihter esse volilum, ul vo- in isto tempore, quo non ponilur actu esse
htum, tunc sic : Includens necessario niger potest esse albus, et tamen albedo
aUud el aliud esse cognimm necessario sibi in alio teinpore repugnabit, pula in
includit alium et alium respectum rati- illo tempore quo actu ponitur sub nigre-
onis, patet ; sed velle divinu.n, ut dans dine, et tamen erit idem omnino lapidis
esse creaturai immediate post no/i esse, et ex natura rei ;
quidquid ergo absolule
ut dans esse iminediate post esse, sive potest competere uni prtcler opus intel-
mediate post non esse, includit, vel inclu- leclus, absolule non repugnabit illi praiLer
dere poLest aliud et aliud esse cognitum; opus intellectus. Sicut dicimus quod es- Quomodo
essentia
patet, quia aliler cognoscitur velle divi- sentia divina dislinguiLur ex iiaLura rei diviaa
distiaj,'ua-
num,ul dat esse immediate post non esse, a proprielate, quia prdeler opus inLellectus lur
a proprie-
et aliter cognoscilur ul dai esse mediale necessario convenit essentiae communica- tate.
post non esse, sive immediate post esse biUtas, et iUa necessario repugnat pro-
ergo non erit idem esse cognitum, et per prielaLi. Sic dico in proposito de inslanti
consequens non erit idem velle omnino ^evi, nain quodcumque instans ajvi, quod
indistinctum secundum rationem. convenil alicui omnino indistincto ex na-
Decimo inslatur contra tertiam partem, tura rei, ei etiam absolute poLeril conve-
sciUcet quod conservari, sive relatio cre- nire, licet unum instans conveniat pro una
aLura3 ad Deum ut conservantem non sit duratione, et non conveniet pro alia du-
relalio dependenLiae es.>enlialis, quia rela- ratione. Et sic patel responsio ad priinam
tio dependenliye essenlialis, qua ipsa se- instanUam.
cundum suum esse dicitur dependere ad Ad secundam, dico breviler, quod iUud
aliud essenLialiter, a quo accipil esse im- idem esse in primo inslanLi non conYenit
 504 QUODLIBET.
creaturae necessario, sic, quod in illo in- realiler convenit creatune ad Deum ut NoU.
stanli sit necessario ;
patet, quia in eodem conservantem, quie convenit eidem ad
instanli quo crealur, potuit simpliciter non Deum ut creanlem, quia ex quo est
creari, quia volunlas divina etiam in eadem realiter ipsa habitudo realis cum
eodem inslanti quo elicit actum, adliuc natura creata, slante eadem existenlia

consideralur ut prior nalura actu elicito, omnino ex parte rei indistincta, semper
ut palet a Doctore in 1. d. 39. el dist. 40. stat eadem habiludo realis; modo existen-
Hoc idem patet de volunlate nostra in 2. tia creaturae semper est eadem, et ad De-
d. 25. et per consequens in eodem inslan- ura creantem, et ad Deum conservanlem.
ti in quo ipsam creat, adliuc inlelligitur Et cum probatur quod non est eadem.etc.
ut prior natura ipsa creata, et per conse- dico quod non diversificatur illa habitudo
quens quando creal potest ipsam non cre- reahs secundum alium et alium respe-
are; ergo non convenit sibi esse necessa- ctum rationis, quia ut est ad Deum, ut
rio pro illo instanti, verum tamen est quod danteni esse immediate post non esse, di-

quando in instanti, puta A, in quo intelligi- cit alium respectum a seipsa, ut conside-
tuf jam habere esse, et actu existere, quod rata ad Deum, ut dantem esse immediate
tunc pro illo inslanti necessario est, quia post esse sive mediate post non esse.
tunc habel primum instans sui esse, Ad quartum, dico quod bis accipere es-

quia verum est dicere in isto instanti, est, se, est proprie accipere illud idem esse,

et immediate ante hoc non fuit. Et pro- immediale post non esse, sic quod A imme-
posilio Philosophi, scihcet omne quod est, diate accipiat esse post non esse, ita quod
etc. est prolixe exposita in 1. dis>. 39. et non esse immediate praecedat ipsum esse,

aliqualiter in 2. dist. 1. vide ibi. Et cum et illud idem A accipiat idem esse post

infertur quod in tempore immediato po- illud idem non esse immediate praecedens,
test non esse, concedo, eodem modo sic- el hoc est manifeste impossibile. Sed in

ut et in primo inslanti, quia sicut in pri- proposito in tempore immediate sequenti

mo instanti potuit non esse, et in illo in- dicitur accipere idem esse, quid prius fuit,

slanli, quando est jam necessario est, quia si Deus illud idem non poneret in

quia in illo instanii, jam est non potesl

ut esse annihilaretur, est ergo idem esse plu-
non esse, sic in eodem tempore quo po- ries posilum. De hoc vide quae exposui in

nitur in esse, potuit non poai, sed ut secundo dist. 2. g-. 1. ubi eamdem difficul-

praecise consideratur in illo tempore im- tatem adduxi.

mediato habere esse, et actu esse, tunc Ad quintum et sextum, dico conce-
necessario est, quia ut esl in tali tempore, dendo eadem existentia
quod non sit

in illo tempore non potest non esse, et omnino indistincla secundum rationem,
tamen immediate post illud potest non es- ut comparatur ad Deum, ut creantem, et

se, el sic debet intelUgi propositio Philo- et ut conservantem, et concedo illam

soplii, quod prsecise quando est, ut est rationem. Sed expono illam propositi-

non potest non esse; si enim est in in- onem, non enim inleUigit Doctor quod
stanti .4, ut est in illo instanti non potest existentia in creatione et conservatione non
non esse, similiter ut consideralur esse posit diversificarisecundum alium et alium

in tempore B, ut est in tali tempore non respectum, sed intelligit quod ipsa exi-

potest non esse. stenlia omnino indistincla re et ratione,

38. Ad tertium, dico quod eadem habiludo sit immediatum fundamentum dependen-
 QUyESTIO XII. 505

tiae essentialis ad Deum ut creantem el to non agit libere, ut palet a Doctore m

conservaulein. El quamvis sint plures re- secundo el tertio, sola eniiii voluntas est

spectus ralionis, lamen illi respeclus non quae libere agit ; tunc sic : Nullus actus
sunl ratio, nec proxima, nec remota fun- voluntatis divinai est ratio formalis cau-
dandi hujusinodi dependentiani ossenti- sandi aliquid libere, ut palet per secun-
alem, sed sola exislentia crealursB, qua dum praesuppositum sed si est ratio cau-
;

simplioileresl eadem quantumcumque du-

sandi, erit simpliciter ralio causandi ne-
rel. Et sic debet intolligi dictum Docloris.
cessario. Sed voUe divinum est ratio
Ad septimum, oC.avum et nonum simul
causandi creaturam, patet, quia est
respondeo, concedendo absolute illas tros
ralio terminandi ejus dependentiam, ut
rationes, nec sunt contra verum sensum
patet per primum pr<esupposilum ; ergo
propositionis. Inlelligitur enim proposi-
lio sic, scilicet quod esl idem velle divi-
velle divinura erit ratio causandi creatu-

num respectu conservationis et creationis ram mere necessario, et sic crealura

passive, id est, quod dependentia essen- habebit nece.sse esse.

lialis ad Deum, ut creantem, et ut conser- Respondeo, concedendo rationemistam
vantem, terminatur simpliciler ad idem cum suis pra3suppositis. Sed dico, quod
velle divinum omnino indislinclum re et dictum Docloris debet sane intelligi, non
ratione, id est, quod quamvis in tali velle
enim vult quod velle absolute conside-
sint plures respectus rationis, tamen illi
sed quia
ratum sit ratio formalis causandi,
respeclus nuUo modo sunt ratio, nec pro-
quo vult cre-
voluiilas divina per veUe,
xima, nec remota terminandi talem de-
aluram esse, libere vult ipsam, ideo dicit
pendentiam creaturae ad Deum, sed est
Doctor quod est ratio terminandi, et per
ipsum velle divinum absolule considera-
consequens ratio causandi ; tamen in ve-
tum.
ritate, sicut etiam patet suprd q. 8. sola
39. Ad decimum, dico ut dicit Doctor de-
voluntas est ratio causandi, et similiter
clarando illam partem conclusionis, quod
terininandi, et multoties Doctor accipit
ideo dicitur essentialis, quia per ipsam
crealura accipit esse, et non velle pro voluntate, sicut etiam aliquando
est necesse
quod accipiat immediate post non esse, ut accipit voluntalem pro ipso velle. Sed de
patet. lioc alias.

Contra lertium dictum instalur, proban- Gontra quartum diclum instatur, pro-
yoiunias

do quod velle divinum non sit ratio for- bando quod secunda persona non acci- p^^^i^PJunl

malis terminandi relationem creatur^, pial esse a prinia pro quocumque instanti,
^1/^0^41.3.

quia ex hoc sequuntur plura inconvenien- quia sequerentur duo inconvenientia :

Jreatura
{j^ Primum esl, quia sequilur quod cre- Primum, quod tunc diceretur conservari,
scessano comparatur ad
^i^j^g^ necessaHo creetur, probatur sic, quia in secundo instanti

supponendo duo dicta Doctoris. Primum, seipsam, ut accipientem er-se in primo in-

quid est ralio formalis lerminandi dopen- stanti, sicut etiam patet de crealura,

dentiam causali ad causam est ralio for- quae dicitur conservari in tempore imme-
malis causandi, hoc palet a Doctore supra diale sequenti ad instans in quo creatur.

j. 8. Secundum est, quod quamvis velle Secundum est, quia peisona secunda

vel nolle libere elicialur, tamen ipso posi- in priino instanti, quo accipit esse a pri-
506 QUODLIBET.

ma, est simpliciler,necesse esse; ergo pro in esse in secundo instanli, lunc non essel;
instanlibus sequenlibus non accipit am- ergo.
plius esse, quia tunc non fuisset in primo Ad primum, dico quod conservari pro- Conservari
quid
mstanti, simpliciter necesse esse ;
patet, pne dicit dependentiam essentialem, qua- dicat.

quia si per impossibile non produceretur lis non est in secunda persona.

I
 QUiESTlO XIII. 507

QUiESTIO XIII
intclligitur quod sit de Genere
Ulrum actus cognosccndi et appetemU Actionis, quia ipsa est semper ad ^ufK^
sinl essentialiter ubsoluti^ vel essenlia-
terminum aliquem accipientem 'i"*^'-

liter relativi.
aliquo modo esse per ipsam acti-
onem, sed intcUigitur quod sit
Scot. 1. r?, 3. q. 7. a n. 37. et q. 9. n. 10. et d. actio, hoc est, operatio, qua agens
6. n, 3. et 4. il. 12. 3. ad 5, el d. 11. q. 2. n.
5. e/ d. 13. qu.rsl. 1. e( d. 49. qujesl. 1. 2. G. tanquam actu ultimo porficitur.
Et breviter ad caiitius loquendum Actio, et

Dg creaturis in speciali tantum- in tota ista qugestione, intelligitur Se?ui?t

^

modo qnaerebatur de creatura vi- hoc nomen actio pro actione de quomodo'?

vente. ct iiac vita sensitiva et Genere Actionis, quse scilicet est

incellectiva, et erat qusestio com- actio productiva, vel saltem ali-
munis omni viventi hac vita vel quo modo faciens ad esse termini
'gum. j[[rj^
Q^ QYQ^^ [^i^ .
iJtrum aciwi co- pcripsam ponendi et hoc nomen ;

gnoscendi, et appctendi sint esscntiali- operalio intellii^itur pro actu in-

ter absoluti, vel essentialiter relativi ? trinseco, quo ipsum operans per-
Arguitur quod relativi, quia talis ficitur ultimate.

actus non potest intelligi, nisi co- Item, licet qugestio generaliter
mtelligendo terminum; absolu posset intelligi de respectu ad ob-
tum auteni potest intelligi, non jectum vel subjectum, tamen ar-
cointelligendo aliquid in ratione gumenta videntur restringereeam
termini ; igitur, etc. Prima pro- ad primum intellectum
batur, quia non potest intelligi Est igitur intellectus quaestionis
quod sit visio, nisi sit alicujus primo tractandus iste : An actua-
visibilis vel objecti. Minor de se lis cognitio sit essentialiter rela-
est manifesta. tiva ad objectum cognitum, et si-

Contra, talis actus est qualitas; militer de actuali appetero, ubi

omnis autem qualitas, est forma ti'ia sunt videnda : Primo, quod in
simpliciter absoluta quia genera omni intellectione, et generaliter
sunt impermixta; ergo, etc. operatione quacumque, de qua lo-
Quaestio ista non quserit de actu quimur, est aliqua entitas absolu-
terminato ad cognitionem tan- ta. Secundo, qualiter illud absolu-
quam ad terminum, quo scilicet tum habeat aliquam relationem ad
actu producitur vel educitur, vel objectum sibi annexam. Tertio, an >

inducitur ipsa cognitio, sed quaerit illa relatio sit actui isti essentia
de actu cognoscendi, qui, scilicet lis.

est ipsa cognitio actusilis, ita quod

iste actus, si dicatur actio, non
 508 QUODLIBET.

quisquam latcntcr velit, ab hac

voluntatc communi non reccdit,
SCFI(.)L1UM.
desideratur etiam summo dcside-
rio electivo voluntntis bene dispo
In omni intellectione (idem est de aliis
sitse. Minor probatur etiam per ^^'^;/^-
operationibus), est alia entitas absoluta.
PhiloSOphum 1. Cl 10. /: h korum, t Com. l.el
Primo, quia ultima perfectio viventis non *
8. pt inde.

est relatio, quia haec non appetitur summe ubi vult, quod felicitas, qua^ est Text. 51.

naturaliter vel elective. At operatio est talis flnis ultimus natura? intellectualis,
ultima perfectio ex variis locis Thilosophi, et per consequens summe dcside-
et quia in ea consistit beatitudo, ex August.
rabilis, est operatio optima, vel
ergo non est relatio tantum. Secundo, ad re-
consistit in operatione optima.
lationem non datur actio nisi mediate, media,
scilicet productione absoluti ; at operatio Idem vult 12. Metaphysicce, c. 6. ubi
producitur nullo alio absoluto producto. de Doo loquens dicit, quod ai non
Tertio, non necessario sequitur relatio actu- intellirjat, qnid utique est insigne^i et
alis ad objectum, vel potentiam operati- qnod sua
statim post, si non est hoc,
vam ergo haec non sunt' proximum funda-
;

intellir/entia, sed potentia, non esl utique

mentum illius relationis, nec aliud potest
esse quam operatio erge haec est absoluta, ;
Per intelligentiam
opiima suhstantia.
vel saltem non est relatio |ad objectura, intelligit actualem intellectionem,
et consequenter nuUa alia, quia de ista nam ad probationem dictse conse-
maxime verificari id possit. quentise statim subdit, per intellige-

re enim ei honorahile inest.

3.
Prima conclusio probatur (a) Idem habetur9. Metaph. c 7. ubi
Text. !3.
Quaere
Occham
tripHciter,
'
primo sic Ultima : vult, quod actus est prior po-
(c) et 15.

quodi. 1. perfectio substantise vivge non est tentia, non solum tempore et ra-
sola relatio ; operatio est hujus- tione, sed etiam substantia, hoc
modi perfectio substantise vivge, est perfectione, unde in probati-
quse nata est operari, puta viven- one illius membri, quod actus
tis vita sensitiva vel intellectiva ; prior est substantia, exemplificat
igitur operatio non est sola rela- ipse, ut vir puero, et homo sper-
tio igitur, eti. Major probatur,
; mate; et conclusionem sic intelle-
quia sola relatio non summe ap- ctam ibi probat, quia gratia actus
petitur appetitu naturali, et ele- tanquam finis sunt alia ordinata
Operatio ctivo natursB perfectissime appe- ad actum, sicut declarat ibi in
est
ultima tentis. Sed ultima perfectio natu- multis exemplis.
vm^^^JS^^et
^'^ viventis a tali natura summe Similiter auctoritates multfe 1 .Trin. c.
cap. 8.
desideratur desiderio naturali, de de fine ultimo et summe desidera- peDult.
Finus
quo
^ ° potest illud
intelligi Augusti-
^ bili, '1qui est beatitudo, sive dicant, "it»mus
' formalis iQ
ni 13. de Trin. cap. 4. Beati omnes de cognitione, sicutilla Augustini : operatione
consistit.
esse volumus; quod semper verum Visio est tota merces, sive loquatur
est, sive de beatitudine actu cogi- de dilectione, sicut de Doctrina
temus, non, et tamen sine
sive Christiana, summn merces est, ut ipso
\
actuali cognitione non est in nobis pcrfruamur saltem in hoc omnes
;

actuale velle voluntatis. Ibidem conveniunt,- quod finem ultimum

etiam vult (b) quod quidquid aliud et maxime desiderabilem dicunt

I
 gu^STio XIII. 509

esse oporationcm, vcl in opei'a- ximam neccssario conscquitur vel

tione consisterc. concomilatur, ct Iioc, posito tcr-
Secundo probatur conclusio mino nunc autem ipsam poten-
;

principalis (d) sic : Rclatio proprie tiam operativam non nccessario

dicta non nova sine novitate
cst concomitatur relatio actualis ad
alicujus absoluti prioris, ct hoc in objcctum; igitur ipsa potentia non
subjccto, vel in termino. Opcratio cst proxima ratio fundandi talem
ilatlo non aulem potcst esse nova sine novi- relationcm. Igitur si ponatur
t per se.
ext. 10. tate cujuscumque pltcrius prioris aliqua relatio actualis operantis
?ext. 17.
et absoluti in ipso operantc, sine ad objectum, oportcret dare sib\
circiter.
l'ext. 17. etiam cujuscumquc altcrius ab- pro fundamcnto vcl ratione fun-
soluti novitate in tcrmino; igi- dandi proxima, aliquid posterius
tur operatio non cst praecise ipsa potentia, et quasi medium
relatio proprie accipicndo re- inter ipsam potcntiam, ct illam
lationcm igitur
; etc. Major , rclationcm tale quid non videtur
;

probatur, tum pcr Philosophum posse poni, nisi ipsa opcratio.

5. Physicorum, ubi negat motum Nunc autem illud, quod cst proxi-
in Ad aliquid, et cxprcssius m 7. mum fundamentum relationis, vel
ubi vult, quod ad virtutem et proxima ratio fundandi cam, aut
malitiam non est alteratio, quia est absolutum, juxta illud 7. de
sunt ad aliquid Ifccc autem, quw ad
: Trin. cap. 1. Omne, quod relalive di-
aliquid neque generaliones sunt, neque citur, est aliquid exceplo relativo, aut
generatio est ipsorum, neque alteratio saltem non est prseciseilla relatio,
omnino.Hsec ille. Tum per rati- cujus est fundamentum, vel ratio
onem, quia rclatio proprie dicta fundandi; igituroperatio non est
necessario sequitur extrema si- prsecise relatio operantis ad obje-
mul posita, et ita non potest esse ctum, et pari ratione operatio
nova sinc novitate alicujus extre- non est praecise aliqua rclatio.
10(1
in
est
mi. Minor probatur, quantum ad Ex hac conclusione sic probata
jotenlia
^cidentaii
primam partein, quia illud quod concluditur ulterius propositum
d actum, exit de potentia accidcntali ad sic : Si hsec operatio esset praecise
noD
recipit actum, non aliquam for-
recipit respectus, tunc esset rclatio, quia
formain
priorem mam novam priorem ipsa opcra- rcspectus quem Philosophus con-
Operatio
eratione.
tione, quia tunc non fuisset prius cedit aliquo modo convenire ope- Don est
prtecise
in potentia accidentali, scd essen- rationi, cst proprie de Genere re- respectus.
Text. 20.
tiali Secunda pars minoris cst lationis , et tertium
pertinet ad
manifesta patet cnim quod niliil
;
modum rclativorum, ut patet ex
absolutum advenit visibili, quando 5. Meiaphys. Cum igitur opcratio

videtur actu, ncc intelligibili, non sit prsecise relatio, ut probant

quando intclligitur actu, et consi- rationes jam positse, sequitur
militer de aliis. quod non sit prjecise respectus,
5. Pra3terea, (e) omnis relatio re- et per consequcns est ibi aliqua
alis fundamcntum suum proxi- cntitas absoluta, quod est propo
mum, vel rationem fundandi pro- situm in isto articulo.
 510 QUODLIBET.

aclus est prior potenli.i perfeclione ibi

prnhat, quia gratia actus lanquam flnis

sunt alia ordinata ad actum, el per con-

COMMENTAUIUS.
sequens erit prior secundum perfecli-

onem polenlia. et omnia ordinata ad

1. (a) Prima conclmio probatur tripliciter, actum. Sed felicilas substanliae intelle-

primo sic : UUima perfectio (accipiendo ctualis est ullimus actus, sive ultima

perfeclionom, quaj est in actu secundo) operalio, ad quam liomo ordinatur; ergo
subslantige vivae non est sola relalio. Sed ut sic, erit prior perfectione, cum sit

operatio est hujusmodi ullima perfectio, ullimus finis, ad quem nalura intelleclu-

qua, supple, conjungitur optimo ; igitur alis ordinatur, et per consequens non
talis operatio non est relatio. Major pro- erit essentialiler relatio, sed entitas abso-
batur, quia sola relalio non summe appe- luta.

lilur appetitu naturali, hoc est, inclinali- (d) Secundo probatur conclusio princi-
one nalurali, quse non est operalio, ul palis sic : Relalio proprie dicta non est

patet a Doctore in 2. dist. 6- q. 2. et nova, sine novitale fundamenti vel termini.

in 4. dist 49. quaestione illa, an quis ve- ut patet per Philosophum 5. Phys. ubi

lit necessario beatiludinem, vel appetitu negat motum ad relationem, quae aucto-

electivo, id est, actu elicito volunlalis ritas exposita est supra, q. 12. sed opera-

natwae summe appetentis tiQ potest esse nova sine novitate funda-
(b) fbidem etiam vult quod quidquid menti el termini. De fundamento patet.
Inclinatio
non aliud quisquam latenter velit ab hac volun- quia illud, quod exit de potenlia acciden-
necessario
prsesup- tate communi, sciUcet desiderio naturali, tali, sive propinqua ad actum, non reci-
ponit
cogniti- 7ion recedit, desideratur etiam de- summo pit aliquam formam novam priorem ipsa
onem.
siderio electivo bene disposito, id est, actu operatione, quia tunc non fuisset prius

voluntatis elicito, et si voluntas sit bene in potentia accidentali, sed essentiali,

disposita, lunc actu elicito vult ipsam sicut etiam patet de inlelleclu quando
beatitudinem, et summe vult eam, licet recipit speciem intelligibilem ante actu-
non necessario. Minor probatar ( scilicet alem intellectionem, quia respeclu speciei
quod ultima perfectio substanliae vivae sil intelligibiUs est in potentia essentiali, sive

operatio opUma, et dicitur operalio opli- remota ad operandum, et recepta specie

ma propter hoc, quia terminatur ad opti- inteUigibili est inpolentia accidentali, sive

mum appetibile ), per Philosophum, elc. propinqua ad operandum, ut declaravi

(c) rdem habetur 9. Metaph. cap.l.ubi in ]. dist. 3. q. 6. Sequitur ergo quod

vuU quod actus sit prior potentia, non so- quando inteUectus immediate exit ad
lum trmpore el ratione, id est, defmilione, operationem, quod tunc nihil novi recipit
quia potentia definitur per actum, sed uUra iUam operalionem; et sic patet quo-
etiam substantia, id est, perfeclione, unde modo potest esse nova sive novitate in

in probaUone ilUus membri, quod actus fundamento. Secunda pars minoris est Nota.

est prior potenlia, substanUa enim perfe- manifesta, patet enim quod nihU absolu-
ctione exempUficat ipse, ut vir puero, et lum advcnit visibiU, quando videtur actu,

homo spermale, quia vir est perfectior nec inteUigibiU, quando inteUigitur actu,
puero, et homo perfectior spermate, et etsimiUter de aliis; ergo laUs operaUo non
conclusionem sic inlellectam, sciUcet quod est essenlialiter, sive formaliter relalio.
 QU^STIOXIII. 511

(e) Praeterea. Terlio principaliter ar^uilur secundo, quod ipse dicit m gttarto, d. 49.

ad idein, quia oninis relalio realis proprie (jiixst. 2. quod beallludo consistit in ope-
accepla necessario et ex nalura rei con- ralione, quae conjungit immediate obje-

sequitur, posito fundameuto proxinio et cto beatitico, et breviler ex Iioc potentia

lermino. Sed intellectio non necessario dicilur perfecte beata quando actu unilur,
conseciuitur posilis potentia intellectiva, sive conjungitur objecto beatitico, tunc
et objecto eliam approximalis, et nullo arguo sic : Quanto polentia immedialius
modo impeditis, palel, si dicatur quod atlingit objectum beatiticum, tanlo est

fundamenluni proximum esl allquid me- perfeclior, loquendo de ejus perfectione

dium inter potenliam et operalionem, ulliniata. Sed si ponalur operatio relatio
quod esl posterius ipsa potenlia ; sed pa- formaliler, qua atlingitur objectum be-
tet, quod lale quid non potest dari, nisi alificum, tunc potentia operans per ipsam
ipsa operalio, quod enim esl proximum immediatius attingit illud ; ergo talis ope-
fundamentum, aut esl absolutum juxta ratio magis debel poni formaliler relalio.

illud 7. de Trin. cap. 2. Omne quod relati- quam enlitas absolula. Major est nola ex

ve dicitur, est aliqnid excepto relativo, qua3 praesuppositis, ex hoc enim dicilur uitima

auclorilas est exposita in primo dist. 1. perfeclio substanliae virae, quia per ipsa
q. 2. et in q. I. quodl. vide ibi ; aut prce- conjungilur objeclo perfectissimo; ergo
cise non est illa relatio, cujus est funda- quanda immediatius, tanto erit ullima ejus
mentum, vel ratio fundandi, patet quod perfectio. Minor similiter palet, quia po-
operalio non erit praecise illa relatio cujus nendo uperationem entitatem absolutam,
ponilur fundamentum, vel ralio fundan- lunc potentia per ipsam non attingil im-
di, quia fundamenlum vel ralio fundandi mediale objectum, sed ponendo ipsam
relationem necessario disiinguitur ab illa, esse relationem operantis ad objectum,
cum necessario prajsuppoiiatur illi; igilur immediate per illam attingit objectum,
operatio non est praecise relalio ad obje- cum ipsa immediate terminelur ad illud
ctum. ut ad lerminum.
2. In isto articulo circa tria principaliler
Jutere
Secundo ex eodem quasi medio insta-
ccham occurrunt aliqua dubia. Primum, non vi- lur Sicut se habet perfeclio
: crealurae
lodl. 1.
13. detur quod prima ralio concludat propo- ullimata, ut consistit
.
in actu primo, sic
)i beati-
tudo situm, scilicet quod operatio sit entitas Uabet perfectio ejus secunda ultimata,
nsistat.
absolula, ex hoc quod ultima perfectio quse consistit in aclu secundo. Sed perfe-
substantiae vivae non est sola relatio, et ctio prima uniuscujusque consislit in hoc
ultima perfeclio est felicilas ;
instatur pro- quod magis appropinquat primo enli, si-
bando quod ultima perfectio subslantiae y^ enli perfeclissimo, ut palet a Doctore
vivse non sit necessario entilas absoluta. in quarto, dist. 12. et quanlo magis ei
Et primo sic, pra3Supponendo quod dicit appropinquat secundura suam enlitatem
Doclor inprimo, dist. '2. parte 2. qusest. 1. essentialem, tanlo essentialiter erit per-
probando per diclum Philosophi 12. Me- fectior; ergo ejus perfectio secunda ulli-
taph. Deum esse intelligentem, quia ulti- mata tanto erit perfeclior, quanto imme-
ma perfectlo ejus est in aclu secundo quo diatius atlingit objeclum perfeclissimum.
perfecte unilur objeclo perfectissimo, puta Sed praecise immediate atlingilur per re-
objecto' beafitico, ita quod tota ejus per- lalionem operantis, qua; imniediate termi-
fectio est conjungi tali objecto. Suppono nalur ad objectum perfeclissimum, et
 ;

o 12 QUODLinET.

per te, et per Philosophum, talis perfe- niter conceditur, et specialiler a Doctore
clio secunda ullimata consistit in opera- in 4. dial. 49. q. 2. quod ultima perfectio
tione; ergo illa operatio erit formaliter naturae bealificabilis consistit in operati-

relatio. one, qua unitur objecto bealifico, et non

Confirmatur, quia intelleclus quamvis immediate per ipsam unitur, nisi ponatur
Quomodo
Deus sit habeat Deum perfecle praesentem in rati- quod sit formaliler relatio.
prsesens
crealurse. one erilitalis, sive tanlum enlitalive, eo Quinto inslatur sic : Appetilus naturalis *.
Quomodo
materia modo quo dicilur praesens omni crealurae, ponitur perfeclissime quielari in objecto
quietalur.
ex hoc non esl beatus, ut palet. Et posito ejus perfectissimo, ex hoc solo quod per-
etiam quod talis intellectus habeat habi- fecte conjungitur illi, et non per aliquam
tum perfectissime inclinantem ad ipsum, entilatem absolutam mediam, ut patel
adhuc non eril bealus, quia ut sic,non im- ergo hoc idem erit de appetitu ralionali.
mediate attingit illud in ratione objecti per- Sexto inslatur sic, quia Doctor in secun-
fectissime altingibiUs. Cura ergo praecise do arliculo probat quod operalio, ut po-
attingatur por aliquid, quod immediate nitur entitas absoluta, nm erit ultima
terminatur adillud, etillud non potest po- perfectio substanliae vivse, ni^i pro quan-
ni nisi respeclus, sive relatio operantis, to includit relationem terminalara ad ob-
et per operationem immediate accipilur, jectum beatificum ; ergo debet poni ope-
et ut est enlitas absolula non immediale ratio circa objectum bealificum esse rela-

terminatur ad illud; ergo operatio eril for- tionem mediam inter potentiam operan-
maliter relatio, quse termiiialur ad illud. lem, et objectum circa quod est operatio;
Quarto instatur sic : Sicut se habet ma- magis ergo concludilur ex iUa ratione
teria prima ad formam perfeclissimam Docloris quod ultima operatio substantiae
virluahter conlinentem perfectionem vivce sit formaliter relatio, quam entilas

omnium aliarum formarum (si aliqua absoluta.

talis esset dabilis, et hoc quanlum ad per- Confirmatur ratio isla sexla, quia po-
fectam replelionem suae capacitatis, sive nendo operationem circa objectum beati-
quoad ejus uUimam perfectam quietem ),
ficum esse entitalem absolutam, et neces-
sic se habet potentia beatificabiUs ad sario includere relationem ad tale obje-

objectum ultimale beaUficum ;

patet isla clum, ad hoc ut dicalur ultima perfectio
simiUtudo, quia utrobique fit comparatio subslantiae vivae, est simpliciter ponere
ad ultimam perfectionem secundam. Sed uUimam felicitateni hominis esse ens per

materia prima dicitur perfectissime qui- accidens, quia dicit operationem cumre-
etari, ex hoc quod immediate suo modo latione, sive enlitatem absolutam cum re-

attingit formam perfectissimam, sive ex latione.

hoc quod perfectissime unitur illi, sed non Confirmatur iterum, quia si operatio

perfectissime unilur, nisi mediante unione subslantiae vivenUs eUcita circa objectura

fundala in materia, et terminata ad for- beatificum non dicitur ultima perfectio

mam illam ; ergo et potentia bealificabilis ejus, nisi pro quanto includit relationem

erit perfecte beata et quietata ex hoc, immediale terminatam ad tale objectum,

quod perfectissime unitur objecto beati- sequitur quod talis relatio erit magis per-
fico, et hoc non conUngit nisi per relati- fectio ejus ultima ; lum quia immediaUus
onem fundatam in illa, et terminata im- per ipsam substanUa vivens atlingit obje-

mediate ad tale objectum. Sed commu- ctum ; tum quia operatio sine ista non est
 QU^STIO XIII. 513

ullima perfectlo, et cum isla ponilur ulti- ejus, quia objectum, ut objeclum, non
ma perfectio ; ergo illa relalio erit magis ponitur perfeclio inlrinseca potenliai, cu-
ultima perfectio. Ad evitanda ergo isla in- jus est objeclum ; el si ahquando conlin-

convenienlia videlur melius ponere ope- gat aliquod objectum intrinsece perficere

ralionem subslanliae vivenlis esse formali- potentiam, tamen sub ratione, qua est ob-
ter relationem, quam enlitatem absolu jectum actu intehigibile, non perficit eam
tam. formahler, et sic potentia beatificabihs

). Nono inslalur sic, quia si ullima perfe- nuUo modo est unibiHs objecto beatifico,
'atio ,

ctio substanliae viva?

. .

ponitur
. ...
entitas abso- ut perfeclioni ejus intrinseca3, sed ut per-

luta, et illa immediale attingit objectum, fectioni exlrinsecte, ul patet a Doclore in

ul supra patuil; magis ergo videlur po- qiiarto, dist. 49. quxst. 1.

nere ipsam in aliqua eniitato absolula Secundo prsemitto, quod aliquid uniri 6.

perfecliore, pula in aliquo habilu perfe- objeclo, ut perfectioni extrinsece, potest "umri
ctissimo, quia lunc magis illo perficilur duphciler inlehigi, vel quod unialur na- ''po^est

quam aliqua operatione absolula, et ex turaliter, pula quia habent naluralem in-
du^pUcifer
illa, ut absolula, nullo modo attingit ob- chnalionem ad ihud, sicut grave unitur
jectum, sed ponilur lanlum perfeclio centro ; vel quod unialur attingendo ihud,
intrinseca et denominans. Et si ultra inratione vere a tah polenlia perceptibill,
ista requirilur aliquid aliud quo im- ita quod tahs potentia vere perciplat illud

mediale attingilur objeclum, illud erit in se, vel in aliquo reprsesenlativo. Prlmo
prjBcise relalio. modo, potest uniri medianle sola rela-
Decimo el ullimo, patet de aliis, quae tione, quae terminetur ad illud. Sed secun-
suo modo quietanlur in objectis eorum do modo, esl impossibile uniri niediante
quielativis, nam lapis in cenlro perfeclis- sola relalione, quia nulla relatio, ut rela-
sime quielatur, loquendo de quiele per- tio, praecise est perceptiva formahter obje-
tinente ad naluram ejus, et non dicilur cli; isto secundo modo ponitur potentia
perfecte ibi quietari, nisi pro quanto uni- substanliae vivse uniri objecto, ut percepti-
tur illi, quod prsecise fit medianle relali- bili ab ipsa aclu suo elicito.

one fundata in ipso, et terminala imme- Terlio praemillo, quod hcet relalio im-
diate ad centrum ; ergo simililer videtur mediale possit terminari ad objeclum
dicendum in proposito, el sic magis vide- perfectum, ila quod praecise terminelur
tur esse ponendum operationem hominis ad ipsum in ralione entitatis perfecUssi-
perfectam circa objeclum beatificum esse mae, non tamen terminatur sub iha ratione
formaliter relalionem, quam entilalem ab- qua aclu est intelligibile, vel amabile a
solutam. potentia, sed praecise terminatur ad
Respondeo ad islas instantias, praemit- ipsum. ut ad terminum talis relationis. Sed
tendo ahqua. Primo, quod aUquid alteri operatio, quae ponilur ultima perfeclio sub-
uniri potest multiphciler inleUigi : Primo, stanlicfi vivffl, terminatur ad objeclum, ut
ansio quod unialur sibi ut perfeclioni ejus intrin- per ipsam a potentia ejtis e^t inlehigibUe,
in-
itias. secae, qua formahter perficilur, sicut ma- et vere perceptibile, et per consequens
teria unitur formae, ila quod talis unio talis operatio non esl praecise relatio de
priecise terminalur ad formam, ut est ejus genere Relalionis, cum per ipsam pra^cise
simpliciter perfeclio. Hoc modo nulla po- habeat objectum, ut lerminus relationis,
tentia substanliae vivae dicitur uniri objeclo et non ut perceptibile.
Tom. XXV. 33
 514 QUODLIBET.

Nota. Quarto praemlUo, quod non esl de rati- tcr aequaliter beati beatitudine formali et

one oporalionissubstanliae vivae conjungi inhaerente, patot, quia si visio Deilatis

objeclo in ralione perceplibilis, quod in- in se essel formaliler relatio, certum est
cludal aliquani relalionem ad ipsum, nec quod non potest formaliter nec intendi,

realiler, nec ralionis ;

Deo ubi in-
palel in nec remitti, cum intensio et remissio re-

lellectio divina perfectissime el immedi- lalionis sit praecise ratione, vel fundamen-
atissime atlingit essentiam divinam in ra- ti, vel lermini. Sed in patria remanet sem-
tione objecti vere bealifici, et vere perce- per idem objeclum, et eadem potentia jb-
ptibilisa potentia, cujus cst talis operatio, que intensa, et sic visio omnium ejusdem

quae nullam includit relationem, nec re- speciei esset simpliciter aequalis, si ipsa

alem, nec ralionis ad ipsam terminatam, poneretur prgecise relatio ; ex quo ergo
ut patet a Doctore inquodlib. q. 15. seu ponilur substantia, vivens vere beata, et

quando operalio dislinguilur ab objecto, beatiludo extrinseca el intrinseca, beatitu-

tunc includit relationem ad ipsum, sed do intrinseca erit aliquid absolutum. Etul-
lioc accidit. Et posilo quod ipsa relalio tra, sicut omnis substantia creata suo mo-
requiralur ut aliquid necessario praevium do est perfectibilis ultimale aliqua forma

non tamen aliquid tribuit operationi, ut absoluta, ut patet de elementis, quia ignis
dicatur formaliter perceptiva objecti, sic- formaliter perficitur calore, aqua frigidi-

ut etiam unio partium essentialium neces- tate, corpora mixta suis coloribus, elc. a
sario requiritur ut quoddam praevium, fortiori perfeclio ultimata substantiae vivae,

composito essentiali, et tamen nullo modo loquendo de prefectione intrinseca inhae-

est de essentia compositi. Sic in proposi- renle debel poni aliqua entitas absoluta
to dico, non enim polentia per intellecti- in se formaliler perfecta, quam perfecti-

onem actu percipitobjectum, nisi talisin- onem habet principaliter ab objecto, ut a

telleclio actu lerminetur ad ipsum, sed causa exlrinseca ; et quia perfectio ulti-

ipsam intellectionem actu terminari est mata talis substantiae ponitur operalio cir-

ipsam dicere aliquam relationem ad ca objectum ejus perfectissimum, ut supra

ipsum; requiritur ergo talis relatio, ut dis- patuit per Philosophum et Augustinum,
5. Phys
positio praevia, sed nullo modo pertinens raerito talis perfectio debet esse entitas context
10.
ad esse formale operalionis. absoluta.
Quinto praemitto, quod ex quo dantur His praunissis respondeo ad argumenla. 8.

gradus perfectionales in operalionibus, Ad primum dico, quod major est vera

ila quod una intrinsece est perfectior ali- , quando immediatius conjungitur objecto
el non praecise ratione termini, vel funda- in ratione perceptibilis, ita quod ei con-
menti, sicut una relatio dicitur intendi jungatur percipiendo illud : Si est poten-
vel remitti, sequitur quod perfectio ultima tia percepliva, sive cognitiva, vel si est

intrinseca substantiae vivae, quae ponitur appetitiva actu elicito, vera est, si conjun-
operatio circa perfeclissimum objeclum, gitur ei attingendo illud in ratione ama-
erit entitas absoluta inlrinsece et forma- bilis, sive fruibilis. Et tunc minor est falsa,

liter sic perfecta, aliler non diceretur talis scilicet, quod mediante relatione conjun-

subslantia viva perfecte beata beatiludine galur ei modo praedicto,quia per relalionem
formahter inhaerente. Et ultra sequeretur praecise non attingit in ratione objecli

quod omnes beati in patria, saltem iUi, perceplibilis et bealificativi, sed tantum

qui sunt ejusdem speciei, essent simplici- per actum inlelligendi vel volendi, non ut
 QU.^ESTIO XIII. 515

ponunlur praecise relalioncs, setl ul qua- actu perceplil)iUs a potentia, cujus est ta-
litates absoiule. Unde Doclor in 4. d. 49. lo objectum ; et uUra requirilur quod ut
vult, quod potenlia poLesl dupliciler con- sic praesens atUngat percipiendo illud,

]\ing\ objeclo beatifico, scilicel formaliter, quod non potest Ueri per aliquam relaU-
hoc est, conjunctiono formali, quae onem formahler, neque per habilum eti-

ponilur relatio, et fundamentaliter, hoc am perfeclissimuro, quia per illum lantuin

est, actu elicilo potenti» beatificabilis. liabilualiter conjungilur.

Secundo modo est beatitudo fornialilcr, Ad quartum, dico quod ratio concludit 9.
Quomodo
non primo modo. pro me, quia ulUma perfectio intrinseca, satietur
poteDtia
Ad secundum, dico concedendo niajo- et inhaerens materiae non esl unio medja beatifica-
bilis.
rem recte intehgendo ipsam, quia non ha- inter ipsam et formam, sed est prajcise
betur, nisi quod potentia, ut bealificabiHs ipsa forma, quoi vere perficit. Sic ullima
non conjungilur immediatius, quam per perfectio nalurae beaUficabills, quae con-
operalionem, ut entitatem absolulam, sistit in actu secundo, erit aUqua per-
qua3 ponilur actus secundus, sicut et cre- fectio absoluta inhferens formaliter illi, et
alura non conjungilur immedialius, quam non relaUo quue nullam addit perfecti-
per ahquam entitatem absolutam in ipsa, onem formaliter. Et hoc est quod dicit Do-
quia homo immediatius appropinquat Deo ctor iii primo, disl. \. q. 1. quod sicut
per inteUectuaUtatem, quam per substan- materia satiatur intrinsece aliqua forma
liam, vel quam per vivens absolute, et in finita, sic potentia beaUficabihs saUatur
hoc consislit perfectio hominis in actu intrinsece et formaliler aliquo finito, sci-
primo. Si vero inteUigatur de conjuncti- Ucelipsaoperatione, qua atUngil objectuni
one formahter, sive de propinquitatc for- beaUficum, el exlrinsece non satiatur nisi

maliter, quae ponilur relatio, concedo aliquo formaliter infinito.

quod homo immediatius conjungilur Deo Ad quintum de apLitudine naturali, dico Quomodo
appetitus
per relationem, quae immediate lerminalur quod appetitus naturaUs ad beaUludinem naturalis
noQ
ad ipsum, sic dicendo conjunctione con- non saUalur, nec quietatur illa naturaU satietur.
jungitur, sive appropinquitate appropin- incUnaUone, quia cum semper et neces-
qual, sicut et potenlia bealificabilis con- sario, et summe habeat eara, ut patet a
junctione conjungitur. Sed sicut in tali re- Doctore in quarlo, dist. 49. necessario pro
latione formahter non consistit ullima per- quocumque instanti esset summe beatus.
fectio hominis inlrinseca in actu primo, Sed dicitur saUari, quando habet illud ad
sed simpliciter in actu secundo, sic et ul- quod summe inclinatur eo modo quo na-
tima perfectio potentiae beatificabilis non tum est haberi, non potest autem haberi,
consisLit in aliqua relatione, qua imme- ut perfectio intrinseca, cum primum ens
diatius conjungitur,sed simpUciter in actu nullius creati possit esse perfecUo intrin-
secundo absolute, qui actus est operatio seca, sed tantum natum est haberi, ut co-
formaUter percepliva objecti. gnitum in cognoscente, sive ut amalum in
Ad confirmaUonem, dico quod requiri- amante, quod praecise fit per actum quo
tur conjunctio percepLiva objecU, quai est atUngitur. Et appetitus naluralis est
in sola operatione actuaU, ut supra patuit; ad habendum summum bonum, ut summe
el ideo non sufficit sola praesenLia objecti sibi comiiioduui, et summe siiji delectabi-
in ratione objecti intelUgibilis, sed requi- le, et per consequens inclinatur etiam ad
ritur quod sit praesens in ratioue objecti actum, qui immediate potest attingi, ut
 516 QUODLinET.

summuin deleclabile, el sic uUima perfe- entitale absoluta perfectiore, sed pra^cise

lio ojus inlrinsec^a erit enlilas absolu- ponilur quae est actus secundus, quo sub-
la, videlicel perfectissima op(?ratio, et stantia viva possit actu allin^ere objc-
perfecUo ejus exlrinseca erit summum clum bealificum ; et sic bene concedo
delectabile. quod ponitur in actu secundo perfectissi-

Adsextum, dico quod Doctor non vult mo, qualis est operalio circa objectum, et
ibi quod talis relalio media aliquo modo sic debet Doclor inlelligi.

pertineal ad formalem rationem beatitu- Ad decimum el ultimum, patet respon-

dinis formalis et inha^rentis, cum ponat sio ex dictis in illis praeambulis. Simililer
eam simpliciter in operatione perfectissi- ex diclis respondendo ad objectiones. Et
ma, quai formaliler et intrinsece dicilur sic palet resolulio dubiorum.
operalio vere perceptiva objecli, sive est Secundo principaliter dubitalur de rati-
11.
illud, quo formaliter potentii atiingit ob- one secunda, quai principaliler consistit

jectum percipiendo illud, licet aclu per in hoc, quod non potesl esse relatio de
ipsam absoluteacceplam non allingat il- generatione relationis nova, nisi propter
lud ; requirilur ergo praicise, ut dispositio aliquid novum absolutum, vel in funda-

prsevia. Sicut etiam humanilas non potest mento, vel in termino ; sed inlellectio po-
immediate esse a corpore organico, et test esse nova slante prsecise eodem fun-

anima intellectiva, ut absolute sumplis, damento et termino, inslatur, probando

quae tamen sunt tota ejus perfectio intrin- quod relatio proprie dicla possit esse no-

seca essentialis, sed praerequiritur unio va nullo absolulo novo perlinente ad ra-

eorum ad invicem, quae tamen nullo mo- lionem fundamenli vel termini. Et primo
do perlinet ad perfectionem inlrinsecam sic, sequalitas polest esse nova nullo ab-

et essentialem 'ipsius hominis. Sic Doctor soluto prius acquisilo, et pono casum,
inlelligit in proposito. quod modo sint duse quanlitates inaequa-

10. Ad confirmationem, dico quod ultima les, ita quod una sit cubilalis, et alia bi-
Ultima
himinfs felicitas hominis non erit ens per acci- cubilalis, et post illa, quse est bicubitalis

non ^^ns, quia non ponitur aggregalum ex fiat cubitalis per ablationem partium,
erft
ens per quod hoc tunc duse quantitates essent aequales,
operatione
^ et relatione, sic to- istae
accidens.
I
Materia, tum sit felicitas hominis, sed ponalur prse- ita quod eequalitas erit nova, et (amen
/ et forma
quomodo cise ipsa operatio circa objeclum bealifi- nuUum absolutum novum est prius acqui-
causent.
cum, et relalio media ponilur preecise, ut situm, utpatet ;
per ablationem enim par-

dispositio. Sicut materia et forma sunt lis nihil absolulum novum causalur in eo,

vere causse per se composili, et tamen cui fit ablalio, ut patel experimenlaliler.

non causant nisi prius unitse, non enim Secundo instatur, quia similitudo po-

forma causat ut unita, ila quod unio ali- test esse nova sine novitate alicujus exlre-

quo modo pertineat ad rationem causan- mi, et pra^suppono quod ratio proxima
di, sed dicitur causare ut unita, sic intel- fundandi similitudinem est unitas qualila-
ligendo actu non causat, nisi prius unialur. tis, cum simililudo fundeiur super uno, ut

Sic in proposito. patet 5. Mel. cap. de Ad aliquid ;fundatur

Ad aliam confirmationem, patet respon- ergo super unitate specifica alicujus quali-

sio ex superius dictis. latis, pula super unitate albedinis. Sicut

Ad nonum, aico quod uUima perfeclio ergo albedo est ratio formalis fundandi

subslantiae vivne non ponilur absolute in similitudinem ad aliud album, ita albedo
 Xill. 517

in alio albo est ralio foniialis lerininaudi luor ; aut nova simililudine, el habetur
simililudineni, ila quod non esl ralio for- proposilum; aul anliqua, ergo simul

malis lerminandi, ul aclu existens, ila albuni ut octo fuit simile albo ul quatuor

quod exislenlia in jpsa sil ralio fornialis perfecle et imperfecle; iinpcrfecle, quia
lenninandi vel fundandi, sed enlilas for- album ut octo ;
perfecle, qaia album ut
malis el quiddilaliva. Sed lalis fuil ab qualuoi-.

aelerno, et lamen ab a?lerno non fuil simi- Quinlo instalur, et pono quod nunc sit

liludo, sed ex lempore, quia causato alio perfecta similitudo inter album .1 el al-

et alio albo in esse exislentia3 fit nova et bum /y, et n annihilelur, et post idem li

nova simililudo, et lamen quidquid perli- reparetur slanle eodem A, tunc inter A et
net ad ralionem formalem fundandi et /i erit vera simililudo, et tamen erit

terminandi similitudinem fuit ab iPterno, praecise idem fundamentum, ei idem ter-

cum omne ens secundum essc quidditali- minus, ul palet inluenti.

vum sit gelernum. Hespondeo ad primum, quod dictum

)ta. Tertio inslatur, quia si non polesl esse Doctoris debet inleUigi, scilicet quod non
nova sine novilate alicujus absoluli, se- possit esse nova relatio, nisi facta aUqua
quilur quod in divinis simililudo, a^quali- novitale in extremis, et hoc acqun^endo
las et idenlilas, sint penilus idem, quia vel novum absolulum, vel deperdendo
erit praecise idem fundamentum, el eadem aliquod absoluLum prius. Dico secundo,
ratio fundandi, scilicet, unitas essenlia quod fieri novum absolutum potest pro
perfectissima ; et ullra sequitur quod una nuncdupliciter inteUigi, vel quod totali-

nuUo modo erit prior alia, et si una est ter de novo acquiratur, vel quod habeat
prior, et alia posterior, slante eodem novum modum essendi, et sic quanlilas
praecise fundamenlo et lermino, sequitur cubilalis separata a quanUtale bicubilaU
quod una potest esse nova^ sine novitale est per se exislens, et habet raUonem
extremi. totius, sed ut existens in quantilate bicu-

2
Quarto inslalur, et pono quod sint duo bilaU habet praecise rationem parUs, et sic
alba, unum ut quatuor, et aliud ut octo, non est nova relaUo, nisi novo absoluto
inter quie est aliqualis similitudo, et post acquisito aliquo istorum modorum; prima
album ut octo fiat album ul qualuor, lunc tamen responsio magis videtur ad propo-
interilla erit perfecla similitudo, et tamen situm
non erit aliquod absolulum de novo acqui- Ad secundo dico primo, quod posito
situm, el illa erit nova, ut patet ; tum quod exisienUa non requiratur, nec ut ra-
eliam, quia quaero, aut isla simililudo est Uo formalis terminandi, nec ut ratio for-

eadem quGe prius, aul alia? Non primo, malis proxima fundandi relationem ; re-
quia illa fuit imperfecla ; si alia, habelur quirilur lamen ul conditio requisila, et
proposilum, scilicet quod nullo absoluto hocsufficit. Dico secundo, etmelius, quod
acquisilo fil nova relatio. Et ultra, qu;uro nunquam est simililudo realis actualis in-
de illa simililudine, quai erat albi utoolo ter aliqua extrema, nisi ralio formalis
ad album ut qualuor, et posl fit album ut terminandi in uno extremo, et ralio forma-
quatuor, posito quod illa imperfecta, quaj lis fundandi relaUonem simililudinis in

erat fundata in albo ut octo, non sil; altero exlremo, sintin actu, nec est nova,
quaero modo quomodo album ut quatuor nisi sint nova. Et cum dicilur quod fue-
remanens, sit simile alteri albo ut qua- runt ab ajlerno, dico quod albedo secun-
 518 QUODLIBET.

dum suum esse rpale actuale et essen- niler ponilur aclio immanens ; lum quia
non fuil abceterno, fuil bene tamen
liale terlio de /1/uma, intelligere esl pali, ergo
secundum qnid, scilicet secundum esse vidcLur quod sit passio.
cognilum, vel possjbile, ut patet a Docto- llospondeo ad primum, patet responsio
TQ in primo, dist. 36. el vide singularia supra, quaesl. 11.

quae exposui in secundo, dist. 3. q. l. Modo Ad secundum, patet responsio a Docto-

non est ralio formalis terminandi vel re in 4. distinct. i9. quia Deus potest
fundandi similitudinem realem aclualem, suspendere omnem actionem.
nisi sint inesse essentiali acluali, ad quod Ad tertium, patet responsio in primo,
immediate sequilur actualis existentia, ut dist. 3. giiaest. ultima in responsione ad
gradus inlrinsecus. ultimum argumenlum principale, et etiam
Ad tertium patet responsio ex his, quae in praesenti qvsestione.
exposui supra qusest. 6. quodl. ubi similis Ad quartum palet responsio hic inpras-
difficultas posila est. senti qusest. artic. secundo.
Ad quartum, patet responsio ex diclis Ad ullimum, vide responsionem ad
ad primum argumenlum. iliam auctoritatem Philosophi datam a Do-
Ad quinlum, dico, quod redeunte ctore in primo, distinct. 3. quaest. 7. ct

eodem exlremo, redit simpliciter eadem etiam in secundo, distinct. 3. etc.

similitudo, ut patet a Doctore in tertio, Quando in concretis est praedicatio, etc.

14.
distinct. 8. et in quarto, dist. 43. vide De ista regula a concretis per se primo
ibi mulla ad hanc ^materiam perlinen- modo ad abslracta, quae tenet praecise,

tia. quia concretum non est verum de concre-

13.
Terlio principaliter dubitatur de tertia to ralione subjecti, sicut album est dulce,

ralione principali, quae consistit in hoc est praecise verum ralione subjecli, in quo
quod ad fundamentum proximum posito tam albedo quam dulcedo funiantur, ut

termino necessario sequitur relatio inlrin- patet in lacte, et ideo non est vera praecise

secus adveniens ; sed operatio non est ratione extremorum, sicut hic, album est

hujusmodi, elc. Instalur primo, quia ad coloratum, est praecise vera, quia albedo
prius essentialiter non videtur necessario includit formaliter colorem. Si dicalur haec

sequi posLerius, a quo tale prius nuUo est vera primo modo, albedo est color, et

modo dependet, tamen non sequilur, ergo albedineitas est

Instatur secundo, quia adhuc non est coloreitas, sive quiddilas albedinis est

probalum quod stante perfecla prsesentia quidditas coloris, et tamen arguitur a

objecti potentiae, quod non necessario concretis per se primo modo ad abstracta.

sequiLur operalio, sicul sLante perfecta Dico, quod prima est vera, quia etsi

praesentia visibilis potenliae visivae, et albedo non concernat subjecium, nec

amoto omni impedimento videtur neces- similiter color, ulrumque tamen concernit
sario sequi visio. suppositum propriae naturae, et ideo unum
Tertio instatur, quia operatio est in praedicatur de alio in primo modo. Secun-
continuo fluxu, quia continue fit; ergo da vero est falsa, quia neutrum concernit
formaliter relalio. suppositum proprise nalurae, imo est tota-

Quarto instatur, contra hoc quod dicit, liler abstractum, ideo non potest unum de
quod ponerelur operatio relatio intrinse- alio formaliter praidicari cum ut sic, sint

cus adveniens. Contra, tum quia commu- ultimate abslracta. Sed de hac materia
 QIJyESTIO Xlil. 519

vide quiB prolixe exposui in 1. d. 5. <?. 1. abstractio, qu:oab omnibus abstrahit; ut

ergo toneat h;ec regula, illa ah trac!a de-
Seinper lanien lenel a concrelis, per se
boiit concernere propria individua. Unde
primo modo ad abstracta, ubi abstracla luec non teuet, hiimanitas est aaimalitas,
concernunt s.ipposita propriie nalurae. de quo t. d. 3. quuist. 1.
Ibi eliam illud verbuni Philosophi idem
bis diceretur exponit sic : /nletleclus, id

est, aclus inlelligendi non refertur ad in- T)e seciindo articiilo principali
telligentem, scilicet ad polentiam inlelle- ti'iasunt vidonda r*rimo argiii-
:

ctivam, sed ad intelleclum, id esl, obje- tnr, qnod in opcratione necossario

ctum, quia si ita esset, scilicet quod simul est aliqua relatio realis ad objo-
referretur ad objectura et polentiam, ctum. Secundo, dicetur qualiter
lunc intellectus constilueretur per intelli- hoc sit intelligendum. Tertio, vi-
genteiu, id est, quod actus inlelligendi debitur dc rationibus ad istud

esset relalio per intelligentem, ut per probandum positis. Primum os- Ulfima
perfectio
lerminum, imo videtur esse e converso tenditur tripliciter, et hoc cor- naturie
perfectDe
scilicet, quod intelligens ut inleUigens respondenter triplioi probationi dicit rela-
tionein
constituatur in lali csse per actum intel-
positre in [^rimo articulo. Pri- ad

ligendi ; ex quo sequereLur, quod illud mo ex ratione perfectionis, qurc objectum

perfeclissi-
fuit mediuin in prima i'atione, mum.
quod constituitur per aliud, consLitual Test. 4.

illud, sicat ipse arguit, quod intelleclus si

arguitur sic Ultima et
: summa
diceretur ad intelligentem, constituerelur perfectio naturse operativre non
per ipsum, ita intelligit, quod constituiLur potest esse sine reali relatione ad
per intelligibile ad quod dicitur ; non au- objectum perfectissimum, circa
lem consLiLueretur per illud, sit esset in
quod ipsa nata est operari ope- ;

se uliquod absolutum, quia absolulum ratio autem est summa pcrfectio

non includit necessario, quod sil ad aliud,

talis naturse; igitur, etc. Major
ut ad lerminum, sicut relatlvum includit,
probatur, quia si summa perfe-

ut paLel; eL sic patent illae raliones, quas ctio natur« vivae diceretur ali-

quid, ut est ad se, ipsa substantia

poslea solventur.
rei hoc modo esset summa perfe-
ctio,quia substantia est perfectior
SGHOLIUM. quocumque suo accidente, secun-
dum Aristotelem 7. Metaph. Si
igitur concedatur beatitudinem
Arguitur tripliciter operationem dicore creaturcie esse accidens illi naturae
relationom realem. Priino, quia ultima pei'-
beatiflcabili, et cum hoc summam
fectio naturae perfectissimae dicit respectiiiii
rcalem ad perrectissiinum objectum, id est, esse ejus perfectionem, hoc non
ad ultimum finem cui annectit. Secundo, ad potest poni, ut est aliquid ad se,
operationem, puta intelligere, non datur
sed pr;jecise, inquantum connectit,
nova mutatio ex Philosopho. Tertio, opera-
tio infertur ad objectum tertio modo relativo-
sive conjungit fini ultimo simpli-
rum ; ergo relatio est ei quia
^sub^tantialis, citer, scilicet objecto extrinseco,
siC alteri extremo convenit, ex Philosopho ;
quod per ipsum attingitur; ipsa
hic ait n. 7. a concretis primo modo per se
inferri priedicationem ad abstracla ut ia igitui" relatio ad ipsuin objectum
exemplis intelligitur, quando non est ultima est formalis ratin, propter quam
 .

520 QUOnLIBET.

beatitudo dicitnr summa perfcctio. Prseterea, juxta tertium me-

Quis
7.
Confirmatur hoc per illud Au- dium, scilicet de distinctione re-
dicenclus
gustini 13. clc Trin. cap. 5. ubi aliis lationis et fundamenti ejus, ar-
beatus ?
Vide definitionibus beatitudinis repro- guitur sic : In cujus substantia
inquit
Phys. 4. batis, concludit, quasi pro vera est relatio, illud non est aliquid
Topic.
0. 15. definitione : Bcatus igilur non esl, nisi absolutum ; sed in tertio modo
qiii hahet omnia quce vull, et nilnl mali relativorum in substantia unius
vult. extremi, scilicet mensurati, est
Ex hoc arguitur, quando in con- relatio; operatio enim refertur ad
primo
cretis est prsedicatio per se objectum illo tertio modo igitur, ;

modo, sequitur quod abstractum etc. Major probatur, quia absolu-refe^ufS

praedicatur de abstracto; patet in tum non includit in sua ratione tSwmod.
exemplo : Album est coloratum essentiali relativum, quia tunc tivoium
Prsedicatio
in
per se primo, et per consequcns esset per se ad alterum, per illud Com. 20
concretis
per se
non ratione subjecti, sed ratione respectum inclusum, et esset per
primo forma3, et ideo hsec est vera, albedo se non ad alterum, sed ad se, quia
modo,
intert est color ; igitur si haec est vera ponitur absolutum. Minor patet
praedjca-
tionem primo modo, beatus habel quidquid per Commentatorem 5. Metaphysi-
in
abstractis, bene vult, sequitur quod beatitudo cw, ubi valt, quod in tertio modo
noii
loquitur de est (ut ita dicam) habitio cujus- relativorum, relatio est in sub-
ultimate
abstractis
cumque bene voliti ; nunc autem stantia alterius extremi tantum,
t
de quo 3.
habitio vel habere videtur per sc sicut in ratione intellectus, et
q. 5. q. 1
importare relationem. non in ratione intellecti, vel in-
Prseterea, juxta secundum me- telligibilis : Relatio, inquit, non est

dium, scilicet de novitate absoluti, in substantia intellecti, sicut esl in suh-

arguit sic Ad formam absolutam

: stantia intelleclus ; igitur, etc Ibi
novam potest esse per se mutatio ; etiam istud verbum Philosophi,
ad operationem, puta inielUgere, idem his exponit sic
dicerelur , :

vel hujusmodi, non potest esse Intellectus non refertur ad intelli-

per se mutatio; igitur, etc. Major gentem, sed ad intellectum, quia
probatur, quia forma absoluta si ita esset, tunc intellectus con-

potest acquiri subjecto non tan- stitueretur per intelligentem, et

tum per accidens, scilicet ad ac- videtur esse e converso. Ex quo
quisitionem alterius, sed per se sequeretur, quod illud quod con-
propria acquisitione, quia potest stituitur per aliud, constituat
primo per se succedere sua3 pro- illud, sicut ipse arguit, quod in-
prie privationi. Minor probatur tellectus, si diceretur ad intelli-

per Philosophum 7. Physic. dicen- gentem, constitueretur per ipsum,

Text. 20. tem : Neqiie in intellectiva parte ani- ita intelligit quod constituitur per
mce cdteratio, sciens enim maxime ad intelligibile, ad quod dicitur, non
ibidem tam
cdiquid dicitur, et multsi autem constitueretur per illud,.si
in littera Philosophi quam in esset in se aliquod absolutum.
commento videtur esse ad hanc
intentionem.
 ;

QU^STIO XIII. 521

dicitur habere claram visionom,

SCHOLIUM.
Pro .solutiono triuni
ostendit dari nolitiani
sive fncialem, propter lioc quod
actus ejus cognos(5endi tendit in
illud, ut in se praesens in propria
ralionum allataiMuu existentia actuali. Secundo proba-
intuitivam ol ab-:tra- Beutiludo

intellectu, de quo dislinct.

tur idem, quia quidquid est perfe- est de
ctivani in 1.
ob,eclo ut
qua)st, 2. et 2. dist. ;^. tiuiest. 9. et 3. dist. ctionis in cognitione, magis po- exislens
ett.
14. quaest. 3. Ad primum contra hoc docet, test competere cognitioni intelle- Quod est
sensus non abstrahat ab hicnunc, et
li(jet
ctivse quam scnsitivse. Nunc au- perfecti-
onis
intellectum sic abslralioro et intueri oliam
in cogniU-
sicut si.Misus. Ad secundum docot intuitivam tem posse (g) attingere objectum
one,
et abstractivam spopie distingui, quia moti- in se realiter perfectionis est, ubi magis
convenit
vum illius est res in se existens hujus vero ;
non vilesceret potentia attingentis inteUeclivae
aliquid in quo res habeat os<e cogno-cibile, quain
sive sit causa virtualiter continens sive ef-
proptcr impei4'ectioncm objecti sensitivac.
5. Met. t.
fectus ejus, ut species. ergo intellectus potest habere non
habenle
actum, quo sic attingat objectum commea-
tum.
(f) Cii^ca secundum in isto arti- in sua reali existentia, saltem
culo (Ustinguo de operatione, et est illud objectum, quod est nobilius
distinctio manifestior in actu tali intellectu, vel seque nobile.
cognoscendi, potest tamen poni Et concedatur de intellectu
si

foiHe in actu appetendi. nostro, ipsum, scilicet posse ha-

Aliqua ergo cognitio est per se bere talem actum cognitionis, quo
existentis, sicut quse attingit ob- attingat rem, ut existentem in se,
jectum in sua propria existentia pari ratione potest hoc concedi
actuali. Exemplum de visione co- de quocumque objecto, quia intel-
loris,et communiter in sensatione lectus noster est potentialis re-
sensus exterioris. Aliqua etiam spectu ciijuscumque intelligibilis.
est cognitio objecti, non ut exi- Contra istam distinctionem ar-
stentis in se, sed vel objectum non guitur primo per hoc quod intel-
existit, vel saltem illa cognitio lectus noster in cognoscendo ab-
non est ejus, ut actualiter existen- strahit ab hic et nunc, et pari
tis. Exemplum, ut imaginatio co- ratione ab omni conditione Qxi-
loris, quia contingit imaginari stentis ut existentis; igitur non
rem, quando non existit, sicut competit sibi aliquid per se intcl-
quando existit. Consimilis distin- ligere, ut existens.
tio probari potest in cognitione Prseterea, si sint duse tales in- 9.

intellectiva. IIoc probatur primo, tellectiones possibiles intellectui

quia patet quod aliqua potest esse nostro, tunc pari ratione ejusdem
intellectio non existentis; aliqua objecti poterunt esse duse tales.
etiam potest esse objecti existen- Quaero tunc quomodo distingue-
tis, ut existentis, quia talcm ha- rentur, non numero tantum, quia
bebit beatus de objecto beatiflco, duo accidcntia ejusdem speciei
alioquin posset aliquis esse beatus non possunt esse in eodem sub-
in objecto, esto per impossibile, jecto simul, nec specie, quia sive
ipsum non esset existens, dc quo actus cognitionis accipiat spe-
 522 QUODLIBET
}
ciem a potentia, sive ab objecto, Ad sccundum concedi potest, lo.
, . . , ... . , ExJBtenlia
cnm liic sit cadem potentia, et quodsint dua3 cognitioncs ejusdcm poni t

idem objectum, non poterit poni objccti simul, sic quod non distm- abaracu-
differentia specifica. guatur objectum ab objecto, sicut ue^^hac

Ad primum illorum dici potest, essentia ab existentia, quia licet *^dupiid,°*

quod distinctio quae ponitur com- inter ista aliqua

1
distinctio ob-
sit ^"^«J^-
q. 2.

muniter inter cognitionem intel- jecti, tamen non sufficiens ad

lectivam et sensitivam ex parte propositum, quia etiam ipsa exi-
objecti, quod intelligimus
puta, stentia potcst cognosci cogniti-
universale, sentimus singulare, et one abstractiva; sicut enim es-
qusecumque distinctio alia isti sentiam, sic existentiam possum
correspondens, non debet intelligi intelligere, licet non sit realiter
tanquam inter potentias dispara- extra intellectum. Dicentur igitur
tas ex sequo, sicut cst distinctio cognitiones distinctse, et hoc se-
visus in videndo colores, ab auditu cundum speciem propter rationes I
Intellectus
in audiendo sonos ; sed debet in- formales motivas hinc inde, quia
cognoscit
qujdquid
telligi distinctio intellectus a sen- cognitione intuitiva res in propria
cognoscit su, sicut potentise superioris co- existentia est per se motiva obje-
sensus, et
sub gnitivse ab aliqua cognitiva sub- ctive; in cognitione autem abstra-
quacuinque
ralione ordinata sibi, et per consequens, ctiva est per se motivum aliquid,
cognoscit.
[

quod potentia superior potest co- in quo res habet esse cognoscibile,
gnoscere aliquod objectum, vel sive sit causa virtualiter conti-
sub aliqua ratione, quod obje- nens rem, ut cognoscibile, sive ut
ctum, vel sub qua ratione potentia effcctus, puta species vel simili-
inferior non potest cognoscere, tudo reprjBsentative continens
non tamen e converso, quod infe- ipsum, cujus est similitudo.
rior possit aliquod objectum, vel
sub aliqua ratione cognoscere:
COMMENTaRIUS.
quin superior possit etiam perfe-
ctiori modo objectum illud co-
gnoscere, et sub eadem ratione (f) Circa secundum. Pro majori declara-
15.
cognoscibilitatis ex parte objecti ; tione hujus lilterae insurgunt aliqua dubia. Dubia et
primo de
et sic quod intel-
potest concedi, Et primo de sensalione sensus exlerioris, sensatione

lectus potest cognoscere objectum quia cognitio intuiliva non fit per aliquod
non ut hic et nunc, quia sub rati- repraesentalivum, sed per praesentiam ob-

one quidditativa absoluta. Sensus jecii in se;modo cognitio sensitiva exte-

autem non potest sic cognoscerc rior causatur a sensu el a specie sensibi-
objectum, quia est virtus limitata li exislente in organo, ul patet a Doctore

ad cognoscendum ipsum sub rati- in quodlib. quaest. 15. imo si species sensi-

one existentis sed non propter hoc

; bilis non esset in organo sensus, nulla

intellectus determinatur ad cogno- esset sensatio exterior, ut palel. Tum

scendum objectum sub modo oppo- etiam, quia si in tali sensatione requiritur

sito,quia indifferens est ad cogno- prfBsenlia objecti existentis, ut existens

scendum ipsum sub utroque modo. in acluali exislentia, aut requiritur ut

 ;

QU^STIO XIII. 523

causa effectiva talis sensalionis, aut ul sa motiva potenti^e ad sui visionem, aut

praecise tenninaliva. Non primo, quia praicise termi.iativa. Si primo, patet quod
lunc non poneretur species causa etYecti- polenlia eliam vilescerel recipiendo noti-

va ; lum eliaui quia non videtur, quod liam intuitivam ab objecto perfectissimo,
sensibile distans, puta per milliare possil quia tuncse haberel in polentia recepliva,
immediale imnmlare sensum ad sui sen- etiam posito quod illud objectum esset
sationem. Non secundo, quia si tanlum formaliter inliniluui. Unde si essent duo

requirilur ut terminus, et nullo modo ut formaliler infinila, et realiler distincla, et

causa effeciiva possel esse perfecla sen- unum moveret aliud ad sui notitiam, illud

salio ipsius, eliam ip^o non exislente ; aliud vilesceret, quia tunc non tanlum se
patel, quia causa lotalis illius esset sen- haberet in polentia receptiva,quod est im-
sus, et species sensibilis, et causa recepliva perfectionis, sed etiam dependeret ab illo

immediala esset ipse sensus. Sic enini alio in recipiendo perfectionein ab illo

arguit Doclor in primo, dist. 3. quocst. 7. si secundo, tunc nihil recipit ab objecto.

contra Ilenri-um qui ponebat animam Si enim notitia divina terminaretur ad ob-
esse lotalem causara intellectionis, vide jecta secundaria, sicut etiam forle termi-

ibi. nalur,propter hoc non dicitur imperfecta.

:espoDsio, Respondeo primo, quod forte non vide- Et quod addit, quod inlellectus polest ha-

tur inconveniens sensibiie exlra esse bere actum quo atlingal objeclum in sua

causam paitialem sensationis exlerioris. rcali existentia, saltem illud objectum,

Et cum dicitur quod non potcst immedia- quod esl nobilius tali iuteileclu, vel sallem

le immulari potentiam dislanlem nisi seque nobile, hoc videtur dubium, quia ip-

immulel niedium, dico, ut dixi in secundo, se Doctor vult expresse in secjido, dist. 3.

dist. 9. de locullone A.ngelorum, vide ibi. quaesl. ultima, et in 4. dist. 45. quod An-
Dico secundo, et forte melius, quod talis gelus potesl intuitive cognoscere, puta
sensatio causatur a sensu et specie sensi- lapidem, ila quod lapis concurrat effecti-

bili, et lunc requiritur objectum, ut aclu ve sallem partiahter ad hujusmodi noli-

existens in propria existentia. Et cum di- liam, et tamen lapis esl valde ignobilior

citur, quod sufticit causa lotalis sensati- intelleclu Angeli. Et hic non oportet mul-
onis, qu[c esl species cum sensu, et causa tum insistere cum ipse expresse hoc as-

recepliva ejusdera sensationis per rati- serat.

onem Doctoris contra Ilenricum, dico,quod Respondeo ad primam objectionem, et

ratio illa ibi valet, el non hic, quia hic dico quod posito quod intellectus ut re- i7.
P° ^'*^'
species sensibilis repraesentat ipsum sen- ceptivus perfectionis ab alio, aliquo mo-
sibile cum conditionibus materialibus ; ibi do vilesceret, quia esset potentialis ad
vero non, el ideo si sensibile non essel illud, quia tamen inlellectio nobilioris

in se praesens nulla est sensalio. De hoc objecli, sic intellectum perficit, quod ipse
vide Ooctorem in primo, d. 3. q. 6. el de intelleclus quielatur et perficitur in

hoc alias erit sermo prohxior. tali objecto, ideo quantum ad hoc non
16. (g) Secundo dubitatur iiji, posse atlinge- diceretur vilescere, sicut si liaberet ab
Dubium.
re objectum in se realiter perfectionis est, objecto ignobiliori. Dico secundo, et

ubi non vilesceret potentia altingens pro- magis ad menlem Docloris, quod hic

pter imperfectionem objecli, hoc videlur Doctor non loquitur secundum opinionem
dubium, quia aul panilur objectum cau- propriam de notitia inluiliva respectu cu-
 .

524 QUODLIBET.

juscumque inlelleclus creali, quia mulli realiter dislinctum a potentia, et moveret

negant quod inlellectus A.ngeli possit ac- illam ad sul notitiam [intuitivam, tunc'

quirere notitiam intuilivam alicujus infe- causaret necessario nolitiam realiter di-

rioris, quia non est potenliaiis ab aliquo slinctam, et ab objecto, et a potentia, ut

inferiori, ut patet in secundo, dist. 3. et in 4. clare exposui in primo dist. 2. el in quxst.

dist. 45. et ideo Doctor dicit quod potest de unitate Dei.

saltem habere intuitivam respectu objecti Elquod dicit Doctorhic, respondcndo ad Nola

perfectioris, vel aequaUs, quia hoc modo primam objectionem, quod sensm necessa-

non videtur vilescere ralione objecti, cum rio est objecti existenlis, ut existens, et per

sit vel nobilius, vel feque nobile. Et quia consequms ut habenlis esse hic et nunc,
intellectus noster est potentialis respe- videtur salis dubium, quia videtur quod
ctu cujuscumque objecti, ideo potest ha- sensatio non terminetur ad singulare, ut
bere nolitiam intuitivam respectu cujus- singulare, cura nuUa potentia etiam intel-

cumque objecli intelligibiUs. Et laraen se- lectiva pro statu isto cognoscat aliquod
cundum rei verilalem, et secundum in- singulare sub ratione propria, ut patet a

tentionem Doctoris, etiam quilibet inlelle- Doctore, el tamen si notitia sensitiva, sic

ctus Angelicus est potentialis respectu terminetur ad existens, ul aclu existens,

cujuscumque objecti intelligibilis, ut patet el cum omnibus conditionibus raateriali-

a Doctore in secundo, dist. 3. quaest. II. si bus, videtur quod terminetur ad singulare
etiam terlio voluinus aliter dicere, possu- sub ratione propria singularitatis.
raus dicere, quod Doctor hicloquitur de Ilespondeo, ut dixi in 2. d. 3. vide ibi

intellectu ex natura intellectus, quia ut singularem glossaai pro ista materia.

sic nullara necessario includit imperfe- Nota etiamin ista responsione, quod Do-
ctionem, cum sit perfectio simpliciter, clorvult, quod inlellectus cum sit potenlia

quod talis intellectus ubi invenitur perfe- superior sensu,quod possit intelligere om.
ctissima ratio intelleclus (sicut est de in- neobjectum sensus, et'praecise eliam sub
tellectu divino, ubi invenitur perfectissima eisdera conditionibus, sub quibus etiara
ratio intellectus) potest habere notitiam sensus cognoscit, et non e conlra, quia in-

intuitivara respectu cujuscumque objecti, tellectus potest cognoscere, et plura obje-

duinmodo non vilescerel propter imperfe- cta numero, et idem objectum sub alia

ctionem objecti, quia si moveretur ab ali- et alia ratione, quibus ralionibus nullo
quo ente creato, tunc reciperet perfecti- modo cognoscit sensus, ut patet intuenti.
onem ab illo. Nec valet dicere quod etiam
SCIIOLIUM.
vilesceret ab alio infinito realiter dislincto.
Docet in actu cognoscendi intuitivo esse
Dico, quod hoc verum est, sed Doctor
duas relationes reales ad objectum, uua est
prassupponit incompossibilitatem plurium mensurabilis ad mensuram, altera est uni-
infinitorum, ut patet in primo, dist. 2. onis seu attingentiae. Quod istae distinguaa-
partis primse, et qUaest. de uni- tur, patet, quia in aliis invenitur prima
quaest. 1.
sine secunda, et e contra ut in exemplis.
tale Dei. Sed quando objeclum est sim-
Quod sint reales, patet, quia requirunt ex-
pliciter idem potentiae, tunc polentia non trema exist^ntia et distincta, ad quorum
vilescit respectu quia nullo modo
illius, positionem necessarii) resultant. Explicat op-
. .
,.,
. „^„„,,,;„r. „„:o loiic r.r. time relationem rationis, et qualiter relatio
est in potentia
^ receptiva, quia talis no- .,.
, „^ ,.' ^ ,• •. ,
r-
7 1 mensurabilis fit realis, quod contingit,
litia esset perfecte idem realiter illi poten- quando entitas mensurabilis participatur,
liae. Sed si objectura eliara infinitum, esset ^eu accipitur a natura.
 QU^STIO XIII. 525

y Ista (listinctione (h) actus cogno- liabet respectu talis objecti relati-

,t"ieaiir
^^^"^^ supposita potcst (Uci quod onem mcnsurabilis, sed magis i*e-

.
«ti
primus, scilicet, (lui cst rci exi- '
lationem mcnsurae.
iieclum. '

in stcntis, in se ncccssario habet an- De prima relatione (i) scilicet

^^ J2^ ^^
dein est
reiaiio ncxam rclationcm rcalem et mensurabilis, loquitur Aristoteles ,• 20.
ilis altirt- . , , .
I
• 1 i
enti;e. actualcm ad ipsum oltjoctum; et 5. Mrtap/iijsicir, quod illa proprie «i. 4.

ratio est, q\iia non potest esse pertinet ad tertium modum rclati-
cognoscens ha-
talis cognitio, uisi vorum. sciendum cst, quod
Ubi
beat actualiter ad objectum talcm aliquid mcnsurari est intellectum
habitudincm, quae necessario re- dc ejus quantitate dcterminata per
quirit extrema in actu, et realiter aliud certifica!'i, ita quod mensu-
distincta, ct qure etiam naturam rari importat respectum ad intel-
extrcmorum necessario consequi- lcctum, cui fit certitudo, et ad
tur. mensuram, per qiiam fit certitudo.
In spcciali autem videtur esse Priina non est realis, sicut nec
duplex relatio actualis in isto actu scibilis ad scientiam. Secunda est
ad objectum. Una potest dici re- causati non in esse, sed in corinosci

latio mensurati, vel verius mensu- ad causam in cognosci, et lisec est

rabilis ad mensuram. Alia potest relatio rcalis, quantum est ex parte
dici relatio unientis formaliter in dependentise causati ad causam,
ratione medii ad ad terminum, quse dependentia est ratione ex-
quem unit, et ista relatio medii tremorum, et non tantum per
unientis specialiori nomine potest actum intellectus comparantis hoc
dici relatio attingentiae alterius, ad illud; tamen quia ista habitudo
ut termini, vel tendentiae in alte- dependentise, non quidem ipsius
rum, ut interminum. cognitionis ad causam cognitionis,
Ista autem distinctio duarum quae bene est realis, sed dependen- Quomodo
lecinio relationum, scilicet mensurabilis tiae objecti ut cogniti, ad obje- J^^^^l^'^^,
^^^'^'
ad mensuram, et attingentiae ad ctum per quod cognoscitur,
ut ^'oj'^

terminum, satis videtur essc ma- est inter extrema, non ut habentia mensuram
. est realis:
nifesta, quia utraque ab altera esse reale, sed tantum ut habentia

separari potest, sicut in essentiis, esse cognitum, ideo ista habitudo

superior habet rationem mensurae non est simplicitcr realis, nec
respectu inferioris, nec tamen tamen est ita pure relatio rati-
semper inferior habet respectu onis, sicut est iUa, quse cst uni-
superioris relationem attingentise, versalis ad singulare, vel illa, quae
de qua loquimur; actus etiam vo- est contradictorii ad contradicto-
luntatis, vel intellectus totaliter rium, quia Aristoteles non dicit
causantis objectum videtur habere relationem in tertio modo csse
relationem tendentiae respectu mensurati ad mensuram, sed esse
ejus, ut termini intellectionis vel mensurabilis, hoc est, apti nati
volitionis, sive ista relatio sit re- mensurari ad mcnsuram, hoc est,
alis, sive tantum rationis, non aptam natam mensurare. Quod sic
tamen talis intellectio vel volitio potest intelligi, sicut enim ex dic-
 526 QUODLIBET.

monsnrari actnalitcr est sic, sed tnnliiin ut conditio objecti, sive

tis pntotM I
ut dispositio objecti. Et instatur, pro nul- Prima
nctnaliter pendere in cor/nosci, ita iDBtantia.

mensnrabile flicit aptitndinalem lo islorum modorum potest poni ipsa

vel potentialem dependentiam in existentia. Non primo inodo, et arguitur

2. Met. cognosci, vcl dicit dependentiam in sic, primo, quia ratio formalis terminandi
t. 4.
Quando cognoscibilitate. Unnmqnodqne est ratio quidditativa, ut patet a Doctore
mensurabi-
le aiitem se habet ad cognoscibilita- in primo, dist. 1. 7. 2. ubi dicit de frui-
in entilate
dependet tem, sicnt se habet ad cntitatem; tione, quod ratio formalis terminandi ta-
a
mensura, igitnr per mensnrabile intelligitnr lem actum, est ratio quidditativa, hoc
ejus relatio
illud snbstratum, rationc cujus idem videtur de visione objecti. Sed
est realis.

hoc est mensurabile, ct illud est existentia non est ratio quidditativa ;
pa-

entitas causata, vel participata, ut tet, quia est gradus intrinsecus quiddi-

sic in tertio modo relativorum, tatis.

per hoc, qnod est aliqnid dici, nt Secundo instatur, quia si existentia la-
Secunda.
mensurabile ad mensuram, intclli- pidis est ratio formalis terminandi noti-

gitur dici tanquam dependens in tiam intuitivam ipsius, sequitur quod in- 1
entitate ad illud a quo participat tellectus divinus non cognoverit eam ab
entitatem,nt sic sit relatio simpli- ceterno intuitive, quia non fuit existens ab

citer realis ex parte mensurabilis seterno. Sequiiur etiam quod beatus non
in tertio hoc modo, qnia illud in- cognoscat eam intuitive in Verbo, cum
telligitur ens per participationem ibi non existat.

vel imitationem respectu alterius. Tertio instatur, quia sunt multa entia, Tertia.

Ulterius ad propositum (k), cum quae non habent propriam existenliam,

aliquid possit multipliciter parti- ut entia rationis, ut privationes, negaii-

cipare perfectionem ab alio, actus ones, et hujusmodi, quse tamen intuitive

cognoscendi sic participative se cognoscuntur ab intellectu divino ;

patet,

habet respectu objecti, sicut simi- quia quidquid cognoscit, intuitive cogno-

litudo respectu cujus est. Non dico scit, cum cognitio abslractiva sit imper-

Actus
similitndo per communicationem fecta.

cognotcend ejusdcm formae, sicut est albi ad Quarto instatur; et pono, per possibile Quarta.
se
se habet album, sed similitudo per imita- vel impossibile, quod essentia lapidis, ut
sicut
similitudo tionem, sicut est ideati ad ideam. prior existentia sua sit realiter praesens
respectu
cujus est. intellectui, et non per aliquam speciem,
sed in se prtesens, certum est quod tunc
COMMENTARIUS.
non cognoscitur abstractive, quia cogni-

18.
(h) In ista distiaclione. Occurrit dubi- tio abstractiva fit per aliquid reprsesentati-
Notitia
intuitiva
um de notitia intuitiva scilicet, quod illa vum, ut patet a Doctore ; si ergo intuitive
quid. dicitur intuitiva, quse est existentis, ut cognoscitur, sequitur quod intuitiva non
existens actuali existentia, ita quod sit in terminatur ad existeiitiam, ut existentia.
se proesens in actuali existentia, qurero, Quinto inslatur, quia Doctor hic vull
Quinta.
aut existentia prsecise requiritur, ut ratio quod in cognilione intuitiva res in propria

formalis terminandi notitiam intuiiivam, exislenlia moveat objective ; ergo non

aut ut raiio formalis movendi intellectum requiritur exislentia praecise ut ratio ter-

ad notitiam intuitivam ; aut nec sic, nec minandi

 QU^srio xiii. 527

Sexlo Inslatur, quia Doctor in 4. d. 10. alia. Sed talis spocificatio non potest esse
exta.
q. 5. dlcil quod non requirilur objcclum ab existenlia, ut exislentia, paiet, quia

ut exislens, ul proecise In ralione ler- existenliiB non dislinguuntur specie, cum

mini, sed requirilur ul sil niolivum, vide sinl gradus intrinseci; distinguuntur enim
ibi. conconiitanter, videlicet quia quidditales

ptlma. Seplimo instatur, quia sicut ratio for- quarum sunl, sunt distinctae specie.

malis objecli quietalivi volunlalis, esl Tertio instatur, quia si existentia lapi-

ratio perfeclissima, qu;e est ratio quiddi- dis necessario requiritur ad notitiam in-

tativa ; ergo simililer ratio formalis termi- tuitivam, ut ralio movendi, sequitur quod
nandi visionem bealificam erit ralio quid- beatus non polerit intuilive ipsum cogno-
ditaliva, quia in laii inlellectus beati scere in Verbo, quia ut ibi lapidis non
perfecte quietatur. existit propria existenl.ia, et tamen ipsum
ctava. Octavo instatur, quia Doctor liic dicit ul ibi intuitive ipse beatus cognoscit.

quod inluitiva et abslracliva sunt ejusdem Quarlo instatur, quia non est ratio

objecti, sic quod non dislinguilur obje- terminandi notiliam intuitivam ; ergo nec
ctum ab objecto. sicut essentia ab exi- ratio causandi. Antecedens patet supra.
stentia, quia licet inler isla sil aliqua Consequentia probatur per Doclorem su-
dislinclio olDJecli, tamen non esl suffici- pra q. 8. ubi vuU quod ratio formalis

ens ad proposilum, quia eliam ipsa exi- causandi aliquid, sit eliam ratio formaliij
stentia potest cognosci cognitione abstra- terminandi, et e conlra.
ctiva, sicut enim essenliam, sic et Ouinlo instatur, quia sunt multa enlia, _ ,
Relationes
exislentiam possum intelligere, licet non quse habent propriam existentiam, quae non
movent
sit realiter exislentem. Hccc ibi, ex quo tamen nullo modo possunt movere intel- inteiiectum
formaliter,
sequitur quod sicut exisleniia potest co- leclum, ut sunt relationes reales, quae non licet
• . 11 . . .1 moveant
gnosci intuitive et abstractive, sic et es- possuiit movere mlellectum, ut patet a fundamen-

senlia potest cognosci intuitive et abstra- Doctore, et tamen cognoscunlur intui-

ctive ; ergo existentia non eril praecisa tive.

ralio terminandi. Sexlo instalur, quia si existenlia esset

19.
Deinde instatur, contra secundum ralio formalis movendi, sequerelur quod
latio
rmalis
membrum, probando quod existentia non nonposset de objecto haberi notitia inlui-
usandi sit ratio causandi cognitionem intuitivam, tiva perfectissima, quia notitia intuitiva
]uid.
et primo sic : Ratio formalis causandi est quidditalis in se esl nobilior nolitia intui-
entitas quidditativa, ergo non existenlia. tiva existenliae ejusdem ; modo ratio mo-
Anlecedens patet a Doctore in primo, vendi in objeclo est ratio perfectissima, et
disl. 3. quaest. 6. et alibi saepe. Conse- sic si exislentia esset ratio movendi, esset
quentia patet, quia existentia non pertinet ratio perfecLissima.
ad quidditatem, cum sit gradus ejus Septimo instalur sic : Objeclum secun-
inlrinsecus, et per consequeus poste- dura suam entitatem quidditativam realem
rior. aclualem est cognoscibile intuitive, et
Secundo instatur, quia Doctor in primo, tunc quaero a quo causalur partialiler talis

dist. 3. q. 7. probat quod si objeclum notitia intuiliva? aut a quidditale objecli,

non concurreret active ad cognitionem, aut ab ejas existentia. Si primo, habelur
quod cognitio non specilicaretur ab obje- proposilum, quia tunc existenlia non erit

cto, nec una dislingueretur specie ab formalis causandi. Sisecundo, contra, quia
 528 0UODL[BET.

lunc exislentia continerel virtualiler quid- es.se simpliciler, et verum esse actuale, ut
ditatem objecli ;
patet, quia contineret dislinguilur contra esse possibile, sive po-

virlualiler ejus notiliam intuitivam ; ergo tenliale, sive conlra esse ejus objeclivum,

et ejus enlilatem, palet per Doctorem in el simpliciter est perfeclior sua existentia
primo, disl. 3. q. 1. etin2. dist. 3. reali actuah, ita quod non est imaginan-
Octavo instalur, quia respectu cogniti- dum quod lapis secundum suam entita-
onis intuitivcB sensus exterioris, existentia tem quiddilalivam actualem exlra intel-

objecti sensibilis extra non est ralio for- leclum, prajcise dicalur vera res ralione
malis movendi sensum exteriorem ad exislentiae ejus; imo si, per impossibile,
sensationem, ut supra paluit; ergo nec talis existentia non essel , esset vera res
similiter respectu cognilionis inluilivge realiter et simphciter. De hoc vide quae
respectu intelleclus, cum non videatur prolixe exposui in secundo, di4inct. 3.

major ratio hic et ibi, utpalet. qiiaest. prima,Vih'\ mulla singularia adduxi
Deinde instalur contra lerlium mem- de essentia et existentia. Secundo praemit-
brum, videlicet probando quod non requi- to, quod essentia lapidis, ut habens esse

ritur existenlia ut conditio objecti, nec in actuale, et prius ipsa existentia actuali,
ratione movendi, nec terminandi, quia est perfectissima ralio movendi intelle-

condilio lalis objecli ponilur proprie sin- ctum ad sui nolitiam inluitivam, et simiU-
gularitas, ut patuit in primo, dist. 3. q. 6. ter ratio lerminandi; etsi per impossibile,
Tum eliam, quia si objeclum in se, ut esset separata ab omni exislentia, adhuc
prius existentia est ratio movendi vel ter- esset perfecta ratio tam movendi quam
minandi, et sit perfecte praesens potentise, terminandi. Terlio praemillo ,
quod de
palet quod nihil aliud necessario requiri- eadem quidditate, ut priore existentia,
tur ad hoc, ut habeatur notitia intuitiva, potest haberi notitia abstractiva et inlui-
Tum etiam patet quod conlra hoc facit tiva aliter et aliter, si erit in se simpHci-

ratio Doctoris inprimo, dist. 3. quaest. 7. ter praesens propria prsesentialitate, tunc
contra Henricum, ponentem animam in- moveret intellectum ad notiliam sui intui-

tellectivam esse totalem causam intelle- tivam, et tunc illa intuitiva esset objecti

ctionis. in se prsesentis habentis verum esse reale

Si dicalur quod illa divisio non est acluale, eliam posito, per impossibile,
sufficiens, quia oportet addere, aut quid- quod actu non exisleret. Si vero non esset
Nola.
ditas est ralio terminandi, et exislentia in se nraesens, sed in aliquo repraesenta-
ratio causandi, aut e conlra, scilicet aut tivo, puta in specie intelligibili, lunc me-
quidditas erit ralio causandi, et existentia diante illa specie possethaberi notilia abs-
ratio terminandi. Dico, quod hoc nihil est, tractiva illius, et tunc tahs notitia non
quia in cognitione inluiliva, quod ponl- requirit quod objectum habeat esse actuale,

tur ratio causandi notiliam, tale ponitur sufficit enim habere esse polenliale; hoc
etiam ratio terminandi, ut patet ex multis idem de existenlia, quando enim est in se

dictis Doctoris. praesens secundumsuum esse acluale, tunc

2Q
Respondeo ad omnes instantias, prce- habelur notitia inluitiva; quando vero est
'^^•'•'endo ahqua, primo, quod essenlia tantum praesens non in se, sed in aliquo
^d munes
instantias.
j.gi secundum suam entitatem realem ac- repraesenlativo, tunc de ea potest haberi

lualem est prior existenlia reah acluah, nolitia abstracliva. Sicut enim essenlia
ita quod talis essentia est vera res habens potest considerari secundum esse potenti-
 QU^STIO XIII. 529

ale, et secundum esse actuale, et sic simi- cedo quod exislenlia non esl rallo lermi-
liter est exislentia secundum esse lanlum nandi, sed ipsa essenlia secundum esse

possibile, sive objeclum, et est illa, quce actuale.

ponilur gradus intrinsecus quiddilalis ha- Ad secundain patet, el dico breviter,
benlis praecise esse polenliale et objecti- quia posset esse argumenlum etiam de
vum; est etiam exislenlia secundum esse quiddilale secundum esse reale, quod
actuale, el esl quando ponltur gradus etiam secundum tale essc non est ratio
inlrinsecus quidditatis secundum esse ac- formalis terminandi notiliam inluilivam
tuale. De hoc vide in secundo, dist. 3. intellectus divini, sed prajcise est essentia

quxst. 1. respondendo ad queeslionem divina, ita quod non terminalur ad lapi-

principalem. dem, sed mediate lerminatur ad lapidem,

Quarto pra^mitto, quod essenlia, pula ut in essenlia divina relucenlem, ut pale-

lapidis, quando est in se praesens inlelle- bil infra, q. \i. art. 3.

ctui secundum suuin esse actuale, causat Ad tertium patet, et quomodo illa co-

notiliam inluitivani sui, specie dislinclam gnoscat Deus inluitive exposui in primo
a notitia abslracliva ejusdem, non ut in se d. 39. vide ibi quajdam singularia.
praesentis, sed praesentis in aliquo reprae- Ad quarlam, concedo argumentum il-

sentativo. lud, si casus esset possibilis, sed est sim-

Quinto praemitto, quod quiddilas lapidis pliciter impossibilis.

Ron polest esse pra^sens in se inlellectul Ad quintam dico, quod hic Doctor non Existentia

secundum esse acluale, quin necessario sit vult quod existentia sil ratio movendi, sed °°atio^^

bene quod nunquam ™oveadi.

praesenssecundum esse existentiae, cum sit vult res aclu moveat
modus ejus intrinsecus, non lamen exi- ad nolitiam inluilivam nisi actu existat»

slentia eril ralio necmovendi, nec termi- non quod existentia sit aliquo modo ralio

nandi, nec conditio objecti necessaria, formalis, sed ipsa res secundum esse suum
sed ut gradus inlrinsecus necessario acluale, ut prior exislentia acluali, est

consequens ipsam quidditatem ;

patet, lamen impossibile ipsam movere, nisi actu
quia si talis exislentia, per impossibile, existat, propter necessariam concomitan-
non esset adhuc quiddilas, ul in se prae- tiam existentiam ad rem.
sens, posset inluitive cognosci. Quando Ad sextam concedo argumentum recle
ergo Doctor dicit quod notilia inluiliva inlelleclum, nam ipsa enlitas quidditativa

est objecti existentis,' ut existens est, non aclualis non necessario requirilur ut sic
intelligit quod existenlia actualis objecti sit proesens, ul prjecise, sed requiritur
sit ratio formalis, vel movendi vel termi- ut movens, et actu non movet, nisi

nandi, nec quod sit conditio necessario quando exislil propter concomitantiam ne-
requisita, vel in ratione movendi, vel in cessariam, modo praedicto.

ratione terminandi respectu notiliae obje- Ad seplimam concedo argumenlum

cli secundum esse quidditalivum ejus ac- illud. Et uUra dico, quod bene concludit,
luale, sed intelligit sic, quod est impossi- si exislenlia non ponalur ralio quiddilati-

bile esse prajsens secundum esse reale, va primi objecti, modo ponilur de relati-
quln necessario sit praisens secundum one ejus extrinseca et formali, ut patet
esse existentiae actuale. His praemissis, a Doctore in primo, distinct. 2. quaest. 1.

palet responsio ad inslantias. Ad primam et 5. q. \. arl. 1.

contra primum membrum divisionis, con- Ad octavum,patet responsio ex praimissis.

Tom. XXV. 3i
 530 QUODLIBET.

22. .
Ad primum nonlra senundum niembrum Si volumus tenere tertiiim membrum
divisionis concedo illud. divisionis, scilicel quod existentia sil con-

Ad secundum similiter concedo. ditio requisila, sic inlelligendo, quod res

Ad lerlium, dico ut dixi ad secundum ipsa actu non moveret inlellcctum ad sui

conlra primutn membrura divisionis. notitiam inluitivam, nisi actu exisleret,

Ad quarlum, dico quod exislenlia non quia omnis molio realis, et omnis actio

esl ralio terminandi noliliam inlnitivam realis necessario praesupponit existentiam

ipsius essentiae, sed est ipsa essenlia, esl rei movenlis et agentls; el similiLer nihil

. tamen ratio terminandi noliliam suimet, polesL terminare dependenliam realem

quia ipsa immediale terminalur ad exi- alicujus, nisi actu existens, non quod
stenliam cum dicitur quod lunc esset exisLenlia sil aliquo modo ralio terminan-
Quidditas ^^[[0 movendi. Dico breviter quod quid- di, sed Lantum necessario praesupposita
actualis est
ratio ditas actualis esl ratio inovendi intelle- ipsi rationi lerminandi, sicut etiam Do-
movendi.
ctum ad notiliam, non tanlum sui inluiti- ctor in primo, dist. 3G. el in lertio, dist. 2.

vam, sed etiam omnium virlualiter con- dicit quod crealio terminatur ad existensj
tentorum in ea, el sic esl ralio movendi ut exisLens, non quod existentia actualis

inlelleclum ad notiliam inluilivam ipsius sit ratio formalis, sive lerminus formalis

existentitB, quia conlinel eam ut gradum creationis ; itno est simpliciter ipsa na-

sibi inlrinsecutn, et tamen illa nolitia tura secundum enlitaLem suam realem
immediate terminalur atl existenliam. Con- acLualem, ad quam concomilatur existen-

cedo tamen quod ipsa quiddilas sicut est tia realis acLualis, ul gradus inlrinsecus,
ratio movendi, sive causandi notitiam sic dico in proposito.

existentise, quod eliam esl ratio terminan- Ad primam rationem, dico quod licet
Nota.
di dependenliatn ejus, uL scilicet causati singularitas sit ccndilio agenlis, sive pro-

ad causam, cL sic inlelligiLur proposilio ducentis, et sirniliter conditio producli,

Doctoris, uL paluit supra qusesf. 8. vide quia nihil est producens, nisi actu singu-
quse ibi exposui. lare ; nec similiter, nihil est productum
Ad quinLum dico, quod sufficit quod nisi ut singulare, non tamen ipsa sola

talia entia virLualiler contineantur in ali- diciLur conditio agentis, sed eliara exi-

quo, quod possil movere, ut exposui in sLenLia actualis, est conditio requisita,

primo, distind. 3. qusest. 3. Goncedo La- quia nisi res actu existeret, actu non pos-

men quod exisLenLia non est ratio moven- sel agere ; imo existentia est magis intrin-

di, nec similiLer quiddiLas aclualis tahum seca naturae, quam singularitas, cum exi-

enLium, sed virLualiter conLinens talia slentia sit gradus ejus intrinsecus, non
entia, est raLio causandi nolitiam inluiti- ^ic singularitas.

vam eorum, et quanlum ad esse eorum Ad secundum dico, quod exislentia in

quiddilaLivum actuale, et quantum ad esse objecto requiritur ul aliquid necessario

exis.tenlife. praesupposilum, quia est impossibile in-

Ad sextum, patet quid dicendutn. telligere naturam actu movere, nisi actu

Ad septitnum, patet similiter responsio exisLal. Dico secundo, quod forle exislen-

ex supradictis. tia requiritur ut conditio movenlis, etsi

Ad ocLavum, patel responsio ex his, forLe non rcquiratur, ut conditio raLionis

quse dixi ad illud dubium de sensaLione, formaUs movendi. ArgutnenLum vero Do-
vide ibi.
ctoris in primo, dist. 3. q. 7. bene conclu-
 QUitlSTIO Xlll. 531

dil, quia prnesupponil ipsain tnaloriaiu potenlicTe simpliciter comparalaj ad idom

esse totalem causam intellectionls objecti, objectum, non possunt esse plures actus
ila quod non ibi deficiat, nec quantuin ad specie distincti, cum actus necessario di-
rationem fornialeni agentii, nec quanluni stinguantur per objecta ; ergo ubi idom
ad ipsum agens. objectum ad eamdem potenliam compa-
13, Adhuc occurrit dubium, in hoc quod ratum necessario erit idem actus.

)iu"iT
^'^'^ Doctor quod cognitio intuitiva el ab- Terlio instatur sic, praesupponendo di- Tertium.

stractiva respectu unius et ejusdem ohje- clum Doctoris,* quod eadem existentia po-

cli dilferunt specie ; instalur sic, primo lest cognosci intuilive ot abstractive, ut
praesupponendo quod A sil objectum in- supra patuit; ergo ejusdem existentiae»

lellectus, lam respectu notitiaj abslracti- numero possunt esse dua3 nolitiae specie
vae quam intuitivae, et instalur sic : Idem distinclae. Consequens falsum, quia exi-
inquantum idem semper natum est face- stentia proprie non dicit unilalem speci-
re idem, ergo idem objectum, et sub ficam, cum tantum concomiletur iiaturam
eadem ratione formaU non potesl esse specificam, ergo nec cognitio ejusdem
causa duarum specierum, et maxime habebit unitatem specificam, aliler actus
quando illud objeclum est simpHciter cognoscendi non haberet unitatem ab ob-
limitatum ;
quod dico propter Solem, qui jecto.
propler sui illimitationem potest esse Quarto instatur, prsesupponendo diclum Quartum.
causa plurium specierum, modo lapis est Do cloris in primo, d. 1. q. 4. quod diver-
objectum omnino limitalum ; ergo ab ipso sa approximatio objecli non variat rati-

non possunt esse duo actus speciei di- onem formalem aclus, licet possit variare,
stincti. quantum ad intensionem et remissionem ;

indum. Secundo instatur : Actus distinguuntur ignis eiiim calefaciens lignum, magis et
per objecta, ut patel secundo de Aninia; minus approximalus, non variat calefacti-
ergo respectu ejusdem objecti non pos- onem in se formaliter, sed magis appruxi-
sunt esse plures aclus specie distincti, matus, magis intendit eam, et minus ap-
quia si distinctio objectorum necessa- proximatus minus inlendit. Cum ergo
rio infert dislinclionem acluum, ergo objectum in cognilione intuitiva et ab-
33. et
t inde. unitas
. ...
objecti
. .

necessario infert unitalem

^ . .. .

stractiva inlelligatur raagis el minus ap-

actus. Valet consequentia per locum ab proximatum, sive magis el minus praesens
oppositis. polentise cognitivae, palet quia respectu
Si dicatur, quod hoc non est verum^ intuitivae est in se praesens, respectu
quia ejusdem objecLi sunt plures actus di- vero abstractivije non est in "se pr^sens,
slincli specie ;
palet, quia visio ejusdem sequitur quod notitia non variabitur quan-
visibilis, et esl imaginalio et intellectio, tum ad ejus rationem formalem, sed forle
quae differunt specie, et tamen omnes quantum ad inlensionem et remissionem,
ejusdem objecti, el sub eadem ratione sive quia una erit perfectior, puta intui-
lormali, quia potentia cognitiva superior liva, et alia imperfeclior, scilicel abslra-
cognoscit idem quod et inferior, et sub cliva, vel una certior, scilicet iniuitiva, et

eadem ralione formali, ut supra patuit. alia incertior, scilicet abstractiva.

Jlestringo ergo rationem non comparando Quinto instalur.quia sequitur quod ejus- 24.
Q'^'"^"'"-
duas potentias ad invicem respectu ejus- dem conclusionis possunt esse plures

dem objecti. Arguitur ergo sic, ejusdem scienliK specie distinctaj ;

patet, quia no-
 532 QUODLIBET.

tilia inluiliva objecli ullimalc conlinel vir- Octavo inslalur, et qu;cro a quo causa- 25.
Octavum
tualiler nolitiam inluilivam conclusionis, tur notilia abstractiva lapidis? non a la-

quia virlualiler conlinet noliliam intuiti- pide in se prsesente, quia ut sic praesens,

vam primi prcedicati, el per consequens lantum causat notiliam sui inluilivam ;
non
noliliam intuilivam proposilionis immedi- ab aliquo continente virtualiler ipsum la-

ata^, et immediata mediatam, ut patet m pidem, ut Doctor videtur dicere, quia

prolog. quxst. tertia, ergo ultimale conti- quaero de illo continente, quomodo cau-

net intuitivam conclusionis' continet eti- sat? Aut causat ut in se pr^sens, et lunc

am abstractivam ejusdem conclusionis, ut sic, sicut causat nolitiam sui intuitivam,

snodo prajdicto ; ergo ojusdem conclusi- ita et omnium virtualiler contentorum,

onis demonslralae possunt esse plures sci- cum, ut sic, sitagens per modum nalur».

entise specie dislinctse, quod nulio modo Si causat non ut in se praesens, quaero

videtur, Si dicalur quod eadem conclusio quomodo ut sic possit causari? aut causa-

potest demonstrari per plura media, et tur a specie inlelligibili, et lioc non, quia

sic ex pluralitate mediorum polest variari tunc effectus virlualiler continel causam,

scienlia conclusionis, dico, quod hoc po- ex quo enim ponilur secundum Doctorera

sito, non tamen concesso, niliil est con- effectus objecti, et continens virtualiter

tra rationem, quia ralio prsecise procedit notitia objecli, conlinet eliam virtualiter

de eodem medio intuitive et abstractive entilatem objecti, ut palet a Doctore in

cognito. primo, dist. 3. g. 1. sequitur quod si talis

notitia abstracliva causatur a specie,

Sextum.
Sexto instatur, quia sequilur quod idem tali

intellectus simul poterit cognoscere idem quod ipsa species continebit virtualiterob-

objectum intuilive et abstractive, si diffe- jectum, et sic effectus virtualiler contine-

ret specie, sicut ipse arguit, quia licet se- bit entitatem caus8e,quod est impossibile.
Nono ponendo quod abslracti- Nenum.
cundum opinionem aliquorum, duse noti- inslatur,

tiae numero distinclae ejusdem objecti va causetur a specie intelligibili, ut tenet

non possint simul esse in eodem intelle- Doctor in primo, dist. 3. quxsl. 6. et 8. el

ctu, et tamen non est inconveniens de di- dist. 17. et in 2. dist. 3. et in 4. dist. 10. et

stinclis specie, et sic sequitur quod idem in quodlib. lunc sic : Si species talis cau-

intellectus cognoscerel simul idem perfe- sat, certum est quod in causando supplet
cte et imperfecte, quod est absurdum. vicem objecti, et tunc quaero aut supplet

Septimum, Septimo instatur, et pono casum, quod vicem objecti habentis esse simpliciter et

palernitas cognoscatur inluitive et abstra- reale, aut praecise supplet vicem objecti
ctive, etnolitia intuiliva et abstractiva ejus- habentis tantum esse possibile ? Si primo,

dem paternitatis per te differunt specie, sequitur quod causabit notitiam intuiti-

tunc quffiro a quo intuiliva habetunita- vam illius, quia illud idem objectum si

tem specificam ? non a paternitate, patet, immediale causaret, causarel notiliam

quia a quo non habet entitatem, ab eodem sui ; si ergo hoc modo supplet, et perfecte

non habet unitatem ; non a fundamento supplet, sequilur quod illa notitia erit in-

et termino, quia tunc notitia non dislin- tuiliva. Si secundo, ergo lalis notitia non

guerelur propler distinclionem objecto- poterit esse objecti habenlis esse simpli-

rum; nec diceretur propria nolitia talis citer, sed praecise, ut habentis esse secun-

objecti, si ab eodem non haberet unila- dum quid, et possibile, cujus opposilum

lem. experimur.
 ; ;

QU^STIO XIII. 533

Deciino inslatur de nolilia abslracllva praBcise ideni numero producitur, est

existeuliiu, ut exislenlia distinguitur alj etiani iioc verum in diviiiis. A])plicando

essenlia, a quo immediate causatur? Nctn ad proposilum, dico quod iiic varialur et

a specie intelligibili ipsius existentiae, agens et ratio ageridi, nam in cognitione

cum non liabeal propriam speciem, ut inluitiva agens est objectum in se prijesens

videlur, quia gradus intrinsecus rei non et existens, et ratio agendi esl quiddilas
habel propriam speciem aliam a specie aclualis objecli, ut dixi supra. Sed in co-

rei, cujus ponilur gradus, quia tunc vide- gnilione abslracliva, est species inlelligi-
retur liabere propriam el distinctam for- bilis, ul lenel ipse Doctor, et ralio agendi
malitalem, quod est contra Doctorem iii est entitas quidditativa ipsius speciei
prhno, disl. 8. q. 2. respondendo ad prin- licet ergo respeclu ejusdem objecti quid-
cipalia argumenla. Nec causalur a specie ditalive accepti secundum entilatein quid-
inlelligibili ipsius rei essenlialis, sive ditalivam, etiam aclualem, sit cognitio
quiddiiative, quia ipsa species prsecise intuiliva et abstracLiva, non tamen ulra-
repraisontat objecti quidditalem, et non que ab eodem causalur.
exislentiain illius, ut patet ; ergo videtur Ad secundum, dico primo quod ejus- 27.
Ad
impossibile quod rcspeclu ipsius existen- dem objecti ad eamdem potentiam com- secuudum.
tiae, ut existentia, possit esse notitia intui- parati, non possunl esse plures notiliae

tiva et abstracliva. intuitiva3 specie distinctae, nec plures

26. Respondeo ad istas inslantias, ad pri- abstractiv» specie dislinctte, sed non est
esponsio
1 oinoia mam dico primo, quod illa propositio Plii- inconveniens respeclu ejusdem, ponere
ibia et
rimo ad losophi potesl primo sic exponi : Idem plures specie dislinctas, quarum una sit
rimum.
manens idem, et sub eadera dispositione inluitiva, et alia abstractiva. Dico secun-
tam respectu sui quam respcctu passi, do, quod ejusdem objecti eodem modo
nalum est facere idem, et sic ignis ma- dispositi, et eodem modo se habonlis, non
nens idem, et semper aeque disposilus, et possunt esse plures specie distinctEe. Sed
circa idem passum, semper natus est pro- rcspectu notiliae intuitivie objectum est in
ducere similem, vel eumdem effectum, se proesens in sua acluali exislenlia, el ut
tamen variatus secundum aliam et aliam sic, non potest esse nisi notllia inluiliva.
disposilionem, et circa aUud passum, Sed respecLu notitiae abstractivai non est
forte poteril aliud in specie producere in se prresens, sed in aho repraesentativo,
hoc saltem est verum de agente illimitalo, et ut sic, non potest haberi nisi notitia
cujusmodi est Sol. Secundo polest expo- absLracliva. Dico eliam terlio, quod Philo-
ni quod proposilio est vera de agente sophus loquitur de objecLis causativis
permodum nalura;, etlimitato ad effecLus actuum, quia acLus debent dislingui per
ejusdem speciei, quia de ilhmitato non objecla, oo quod accipiunt enlilatem, et
est verum, quia idem Sol sub eadem per consequens uniLalem ab illis, ut palet
ratione formali polest producere plura a Doctore inprimo, dislinct. 3. quxst. 7.
specie distincta. Tertio polest exponi, ubi probat objectum habere activitatem
quod idem manens idem non solum sub respeclu cognitionis, quia cognitlo, ut
eisdem disposilionibus, et circa idem pa.?- inquit, ibi specificatur ab objecto. In pro-
sum, sed manens eliam idem sub eadem posito dico, quod ubi esl idem objectum
actione non potest facere nisi idem nume- formale causativum nolitije sui, quod non
ro, quia eadem productione in creaturis potesL causare notilias specie distinclas,
 , .

534 QUODLIBET.

loquendo de nolitiis ejusdem objecH (quod specje distinctis, vel de pluribus inluitivis
dico propler objecta in eo virlualiter con- specie distinclis.

tenta, quia quot objecta specie distincta Ad sextutn, dico, quod inluiliva, noli-
Ad
virtualiler continenlur, tot notitias specie lia paternitatis liaberet unitatem specifi- Bextum.
dislinctas potest causare, ut exposui in 1. cam a fundamento el termino continenti-
d. \. q- ^.) Sed in proposito respectu bus ipsam virtuaiiter, sicut elentitatem, ut

notiliae intuitivae, objectum motivum est exposui in pri/no, dist. 3. q. 3. et hoc

ipsa res in se actu existens, et in se sufficit, Pliilosophus enim loquitur de ob-
priBsens ; sed respectu notitiae abstractivae jectis motivis, ut dixi supra.

estspecies intelligibilis immediatum moti- Ad septimum, dico, quod non simul Ad

seplimum.
vum, licet parliale. stant notitia intuiliva et abstractiva ejus-

Ad Ad tertium, dico breviter, quod illae no- dem objecti, quia quando objectum esl
tertium
titiae distinctae specie non est inconve- in se praesens, lunc agit ad sui nolitiairi

niens, quod dislinguanlur specie, licet intuilivain inquanlum potest, et tunc im-
existenLia non sit proprie species, sicut peditspeciem intelligibilem agere respe-
eliam ejusdem objecti necessario sunt ctu notilise abstractivae objecti. Dico se-
distincli actus specie, scilioet, actus in- cundo, quod forte non est impossibile,;

tuitivus et abslractivus, quia tales notitiae quod idem simulcognoscalur intuitive et

a quocumque causentur, non sunt natae abstractive, el quod secundum unam co-

causari, nisi ut specie distinctse. gnoscatur perfecte, et secundum aliam

28.
Ad quarlum, patet responsio, quia hic imperfecte, esset inconveniens quod
Ad ponitur aliud et aliud causativum, sive ipsum simul cognoscerel abstraclive di-
quartum.
motivum, et proposilio Doctoris intelligi- slincte el confuse, sed de hoc alias erit

tur de eodem causativo circa idem pas- sermo prolixior,

sum magis et minus approximatum. Et Ad octavum, dico, quod causatur a Ad

octavum
sic concedo quod idem objeclum in se specie intelligibili. Gum infertur, quod
priEsens in sua^actujili exislenlia, quanto tunc ipsa contineret virLualiter objectum,
magis approximatur potentiee in ratione dico, ut dixi m secundo, distind. 3. q. 9.

objecti intelligibilis, tanto notitia inLuitiva vide ibi singularia dubia.

eritintensior. Et sic debet intelligi propo- Ad nonum, dico, quod proprie non sup-
Ad nonum.
sitio Doctoris. plet vicem objecti, quia sequerelur quod

^jj
Ad quintum, dico, quod si accipiatur objectum in se posset hujusmodi noliliam
qumtum. causare, ut exposui in prolog. qusest.
gcien^ja proprie dicta, quai causatur per 3.

discursum syllogisticum, illa proprie est vide ibi. Et si aliquo modo licet improprie.

in cognitione abstractiva, cum sit de uni- suppleal vicem objecti, supplet absolute,
versalibus. Si vero accipialur scientia quia illa species potest causare notitiam

prout est certa et infallibilis notitia, et objecti, sive existentis, sive non existen-
evidens et de objecto necessario, concedo tis.

quod ejusdem conclusionis potest esse Ad ultimum, dico primo, quod potest Ad
ullimum.
nolitia inluiliva et abstractiva. Cum dici- causari species intelligibilis exislenliae ab

tur, quod est inconveniens esse plures aliquo continente virtualiter ipsam exi-

scientias specie distinctas respectu ejus- stenliam, et lunc non sequitur quod ha-

dem cunclusionis, dico, quod erit incon- beat propriam formalitatem. Dico secun-
veniens de pluribus scientiis abslractivis dO; quod illa notilia potest causari a spe-
 QUyESTIO XIII. 535

ciei inlelligibili ipsius rei conlinenlis suo ergo inLelieclue cerlificaLur de .1, ipsum
modo virluuliter propriani exislenliam. .1 dicilur lunc aclu mensurari, quando

29. (i) De priina relalione, scilicet mensura- inLelleclus actu de ipso certilicalur; et sic

nte'xi.20. ^''**i ioquitur Arisloteles. El quia Iiajc lil- A ut actu mensuratur, dicit relationem ad
lera usque ibi, secundus actus cogno.<cen- iuLellectum, cui fit certitudo, et esl rela-

diy est satis diflioilis, ideo prinio declaro tio cerlilicaLi ad illud, cui fil cerliludo.

ipsani per conclusiones; set'undo e.xpo- Dicit etiam relationem ad D per quod cer-
nam eam de verbo ad verbuni. Sil ergo lificalur, el est relalio certificati ad D
prima conclusiu, quod aliquid mensurari ceilificans.

esl inlelleclum de ejusquanlilaLe determi- Terlia conclusio : Prima relatio, scilicet

30.
nala per aliud cerlilicari, et palel per mensurati a 1 intelleclum, sive certificaLi

exemplum, sit quanlilas aliqua, quiBigno- de ejus quantilale ad intelleclum, cui fit

relur quanlum sit longa, lunc poteril iu- certiLudo, esL relaLio raLionis, saltem non esl

telleclus certificari per aliam quantitalem reahs, sicut nec relatio scibilis ad scien-
prius sibi notam, puLa per quanlilateni tiam ; et j>aleL, quia relalio cerlificali ad
cubitalem, et tunc per replicalionem id cui fiL cerLiludo, fundaLur immediale
quantilaLis cubitalis sibi notae tandem super esse cogniLum ipsius certificati, sive

poterit certificari quanlitas prius ignoLa, super A ut prius cogniLum; modo relatip

vel eliam si aliiiua quanLitas siL sibi nota realis semper est inter exLrema realia, eL

per illani nolam superponendo ignolae orilur ex nalura exlremorum, sed non sic

ignota poLeriL cognosci. Iloc idem dico de est in proposito. Secunda relalio, quae est

mensurabili secundum perfecLionem, pu- mensurati ad mensuram est relatio causa-

ta si ignoraLur perfecLio asini per aliquam ti non in esse, sed in cognosci ad causam
perfecLionem sibi nolam, poteril perfeclio in cognosci. Exemplum, asirms in re non Exemplum.
asini cognosci, pula si cognuscaLur, quod causatur ab honiine, et tamen quantitas
homo in genere animallum sit perfectis- virtualis asini, quoad ejus cerLiLudinem
simum animal, Lunc per ipsum liominem dependel a quanLilaLe virLuali hominis,
nolum poterit cognosci perfecLio asini per iLa quod inLelleclus cerLificaLur de quanli-

appropinquilaLem ad perfecLionem liomi- tate asini per aliam quanlitatem prius

nis. cognitam virLualem, scilicel per quantita-

Sequilur secunda conclusio, scilicet tem hominis prius sibi nolam ;
quantilas
mensuraLi imporlaL respeclum ad inLelle- ergo asini quoad mensurari, sive quoad
emplum. clum, cui fit certitudo, ei ad mensuram, cerlificari apud inlellecLum dependet a
per quam fit certiLudo. Exemplum men- quanLiLaLe virluali hominis non in esse

suraLur aclu A per D, ita quod intellecLus absolule, sed in cerlificari; et sic ipsa
certificatur de A per D, tunc A ut aclu quantilas virLualis hominis non absolute
fit tolum intellecLui per D habel respe- mensurat quantitaLem asini, sed, ut prius
ctum ad ipsuni intellectum, et ad ipsum nuta, id est, quod talis quanlitas, uL abso-

Z?, sic inlelligendo, quod intelleclus prius iute sumpla, non cerlificat intellecLum de
cognosciL A mensurabile, et D quod po- quantitate asini, sed certificat ut cognila,
nitur mensura ; sed A, est sibi ignoLum, et per consequens raensurari, sive cerlifi-

puLa quuad ejus perfecLionem, eL lunc cari apud intellecLuni aliquem per aliud,
comparando A ad B, per D prius cognilum esl ipsum dependere in cognosci, sive in

cerLificaLur de ipso .1 prius cognilo ; uL certi/icari dh illo alio, ut u causa iu co-

 536 QUODLIBET.

Nota. gnosci. Hoc idem patet de scientia el etiam realis, quia est perfeclio vere parti-
scibiii, non cnim inlelleclus actu cerlitica- cipata a perfectione objecti, et vere imita-
tur de quantitate virtuali notilise, nisi per lur perfectionem objecli; ex parte tamen
objectum, cujus est lalis nolilia, ila quod objecti, ut est causa effectiva ipsius, dicit
notitia illa dicitur actu mensurari ab obje- relaiionem realem, ul causantis ad notiti-
cto, et certificari apud intellectum, quan- am, ut causatam, et sic inter illa est rela-
do inleliectus prius cognoscit per actum tio realis mutua. Ut vero objectum com-
refloxum illam nolitiam, et comparat eam paratur notitiae, ut quantitas virtuahs
ad objectum prius cognitum, quod poni- parlicipata a notitia, quam ipsa nolilia

tur mensura ejus, et lunc talis notitia nata est imitari, ut imperfeclum perfe-
actu mensuratur, quando inlelleclus certi- clum, lunc tiinluin est ex parte notitiae

ficatur de ejus quantitate virtuali, et obje- relatio realis ad objectum, e contra non
ctum actu mensurat notitiam, quando ut est relatio realio. Secundo dicit, quod ha-
cognitum cerlificat intellectum de quanli- bitudo objecti, ut cogniti, puta notitiae, ut
tale nolitiae. Dicitur ergo notilia ut aclu cognilae ad objectum, scihcet, ut per quod
mensuratur relalione ralionis ad inlelle- cognoscitur, ut per quod cerlificatur

clum, cui fit actualis cerlitudo; et dicit quanlilas nolitia), est inter extrema non
relationem rationis ad olijectum, pro habenlia esse reale, sed tantum, ut haben-
quanlo actu mensuralur, sive per illud tia esse cognitum; palet, quia notitia, ut

apud intelleclum certificatur. certificatur apud intellectum de ejus

3t. Quarta conclusio sequens est isla : Et quantitate dependet simpliciter in cogno-
hoc est relatio realis quantum esl ex par- sa ab ipso objecto cognito, quia ut sic,

te dependentiae causati ad causam, quae certificat intellectum de quantitate noti-

dependentia est ratione extremorum, non tia3. Sequitur, el ideo isla habiludo, sci-

tanlum per actum intellectus comparantis Ucet mensurati al mensuram, non est

hoc ad illud, tamen quia ista habiludo simpliciler realis habitudo, scihcet cerlifi-
dependenlise non quidem ipsius cogniti- cati ad illud, per quod fit cerliludo, nec
onis, quae bene est realis, sed dependen- tamen est ita ralionis, sicut est illa, quae
tiae objecti, ut cogniti ad objectum, et per est universalis ad singulare, quia prima
quod cognoscitur est inler extrema, non est lantum habiludo objecti cognili ad
ut habentia esse reale, sed tantum ut objectum cognitum. Secunda vero est

habenlia esse cogniLum ; ideo isLa habitu- secunda intentio, quae vel est praecise

do non est simphciler reahs, nec tamen comparatio unius cognili ad ahud cogni-
est ita pure relatio rationis, sicut illa, quae tum, vel ahquid derehctum ex tah com-
est universahs ad singulare, vel illa, quse paratione, ut aUas exposui. Nec simihler
est conlradictorii ad contradictorium. Vult est ita rationis, sicut esl illa, quae est

dicere Doctorin istahttera, primo,quod re- contradictorii ad contradictorium, quia

latio noliliiB ut causatae ad objectuni cau- prima est semper inter extrema positiva,
sans ipsura absolute, est relatio reahs, quia quia inler rem mensurabilem et ipsam
est inter exlremareaha, et reahter distinc- mensuram, ut cognitam tamen, heec vero

ta ; comparando ergo absolute nolitiam ad habet unum extremum purum nihil.

objectum, ut per ipsum causatam, est Sequilur quinta conclusio, in qua Do-
32
relatio vere realis ;] comparando eliam ctor oslendit quod relatio, quae pertinet 12.met.
context.
ipsam, ut mensurabilis ad objectum, est ad terlium modum relalivorura, de qua Yd
 QUiCSTIO Xlll. 537

intendit Aristolelos 5. Melaphys. non est parlicipationis ab ipso B, ila dependet

mensurati ad nieiisurani, quia relatio secundum cognoscibiUtatem ab ipso B,el
mensurati actu ad mensuram actu, esl per consequens A esl aplum nalum men-
lanluni ratio rationis, cum sit inler exire- surari ab ipso B, hoc est, aptum natum

ma ul cognila, et ultra est relatio mulua, cerlificari apud intellectum de ejus quan-
quia mensuralum refertur admensuram; titate per ipsum B, ul supra exposui.
sed illa quae est tertii modi, et est realis SequiLur in liltera : Igilur per mensu-
in altero extremorum, el non est mulua, rabile intelligitur illud substralum, ratione

quia non realis in utroque exlremo, sed cujus hoc est mensurabile, etc. Hic tamen
in altero tanlura. Esl ergo relalio mensu- adverte, quod ens participaLum, sive per
rabilis, hoc esl, apli nali mensurari ad parLicipationem dependens ab alio potest

mensuram, hoc est, aplam nalam mensu- comparari ad illud ut causalum ad cau-
rare, quod sic potest intelligi ex diclis, sam, loquendo de causa creata, vel ul

quia sicul mensurati actualiter dependere simpIiciLer, ut participatum adillud a quo

incognosci, ila mensurabile dicit apliludi- participat. Primo modo esL relalio realis

nem, vel potenlialem dependenliam in mutua; secundo modo, est lanlum relatio

cognosci, vel dicit dependenliam in co- realis in subslanlia unius extremi, scilicet
gnoscibihtate, unumquodque autem se in ente sic dependenLe per parlicipati-

habet ad cognoscibiUlalem, sicut ad enti- onera.Exemplum in genere animahum, Exempium.

latem. Vult dicere, quod ex quo aclu pono quod homo causet aliquod animal
mensurari, puta A, scilicet nolitia, per B, prseter hominem, lunc animal causalum
scilicet per objeclum, est actu cerlificari dependet ab homine dupliciter: Primo,

apud inlellectum per B, ita quod A el B est dependentia causati ad causam effe-

habent esse cognilum, et dependent in CO' clivam ; secundo esL dependenlia in par-
gnosci, quia A non mensural actu, sive non ticipando perfeclionem hominis. Prirao

cerlificat actu intelleclum de quanliLale A, modo esl relatio realis, muLua; secundo
nisi ut cognilum ab intellecLu, nec simi- modo est relatio tanlum in uno extremo,
liter A actu certificalur de sua quanlilate scihcet mensurabilis ad mensuram, et ali-

apud inlellectum, nisi ut actu cognitum ; quando istae depeudentiae separanlur ; ali-

A ergo, ut actu mensuralum habet esse quando enim esl dependenlia causati
cognitum, A vero, ut praecise mensurabi- ad causam sine dependentia mensurabilis
le per B est aptum nalum mensurari, seu ad mensuram, ut palel in causalis univo-

cerlificari apud inLelleclum per ipsum B ; ce ; homo enim genitus ab homine de»
et simi'iler B dicilur mensura aptlLudina- pendel dependentia causati, non aulem
liter, quia est apLum naLum cerlificare dependentia mensurabilis, quia non est
inlelleclum de quantilate A; A ergo ut nalus non mensurari ab alio homine, cum
mensurabile, fundal relalionem realem ad sit aeque perfecLus, et hoc loquendo de
B, et non e conlra, non enim B esset mensura rei, quia unus ex natura rei non
aptum mensurare A, nisi A realiler depen- est mensura perfeclionalis allerius ;
pos-
deret a B, sive nisi realiler dependeret set lamen esse mensura non ex natura
a B in participando ipsum B, sive imitan- rei, sed quasi per accidens, puta si quan-
do perfectionem 5. Sicul ergo ^, realiter titas virtualis Socratis esset mihi ignota,
dependet secundum entitalem a /i, saltem et quanlilas Platonis nota, nunc per quan-
dependentia imitalionis, sive dependentia titatem Plalonis notam possem cerlificari
 538 QUODLIBET.

de quantilate Socralis ignola, sed hoc non fectionem ab alio actus cognoscendi, etc.

esset inensura ex nalurarei, quia mensura Nota in ista litlera aliqua : Primo, quod
ex natura rei esl nolior mensuralo non qutehbet participalio perfeclionis ab
ex natura rei. De hoc vide Doctorem alio dicit dependenliam mensurabilis ad
in secundo, disl. 2. q. 3. et 4. Aliquando mensuram, quia causalum univoce parli-

etiam esl praecise dependentia men- cipat effective perfectionem causie univo-

surabilis ad mensuram ex natura rei, cdd, el tamen non est mensurabile ex na-
sine dependentia causati ad causam ; pa- tura rei ab illa, nec simililer participatio
tet, quia multa animaliarealiter sunt men- perfeclionis ab alio aiquivoce dicit depen-
surabilia et dependentia, ut mensurabilia denliam praecise mensurabilis, quae poni-
ab homine, qui ponilur perfectissimum tur relatio terlii modi, sed ullra dicit cti-

animalium, et lamen non sunt causata ab am dependentiam causali ; et haec esl re-

ipso homine ;
patet etiam, quia multa lalio secundi modi, loquendo de causa
inferiora socundum perfectionem, sunt creata, bene tamen est verum, quod ullra

mensurabiUa a superioribus, quae tamen illam est eliam dependentia mensurabihs

nullo modo causantur ab illis, ut omnia ad mensuram ex natura rei, quia causa
inferiora comparala Angelis, sic, quod aequivoca est superior secundum entita-

Angelus est mensura ex natura rei respe- tem effeclu suo, et sic ex natura rei nata
ctu omnium generabilium et corruptibili- est eliam ipsum mensurare. Potesl enim,
um, et omnia hujusmodi generabilia et ut cognita cerlificare intelleclum de quan-
corruptibilia vere dependenl; vel depen- litate virtuaU sui effectus aequivoce pro-

denlia imitationis vel parlicipalionis, et ducti.

tamen nullo modo dependent, depen- Secundo nola, quod actus cognoscendi
dentia causati, cum non causenlur ab potesL participare perfecLionem objecti
Angelo. Aliquando est utraque dependen- mulLipIiciLer. Aliquando enim objecLum
tia, sciliceL mensurabilis ad mensuram, et est perfectius acLu cognoscendi, ut paLeL
causati ad causain, ul p-itet de notilia in .de subsLanLia, et ut sic, potest esse animae
nobis, quae dependet ab objecto, uL causa- intellecLualis, et hoc modo dependere, et

lum a causa saltem partialiLer, et uL men- per substantiam certificari de sua quan-
Quomodo surabile ad mensuram. Et etiam omnia titate virtuali, et ut sic, includit relati-

creata creata dependent a Deo, uL causala ad onem realem ad ipsum objectum, quaj

'^TDeo^"*
causam, et uL mensurabilia ad mensuram, praecise est tertii modi. Aliquando etiam
tamen ex parle Dei nulla est relatio realis participat perfecLionem objecti aequivoce,

ad creaturam, ut patet inprimo, disl. 30. lamen partialiLer, quia non poniLur obje-
imo omnes relationes creaturae ad De- ctum causa totalis actus cognoscendi, ut
um sunl tertii modi, cum nonsint mutuae, pateL a Doctore in primo, distinct. 3. q. 7.

ul patet a Doctore in primo, disl. 3. q. 5. et infra, quaest. 15. et ut dicit dependen- Nota.

conLra Henricum, vide ibi. tiam causati ad causam, est relatio secun-

34. (k) Ulterius ad propositum. Hic speciali- di modi, quia etiam objectum refertur re-
ter inLendit declararequomodo nolilia sit aliLer ad aclum, ut causa ad effeclum. Sed
mensurabilis ab objecLu, eL quomodo in- de talibus participalionibus non loquitur
cludit relationem realem ad illud. Dicit hic Doctor, quia non sunt communes om-
ergo : Ulterius ad propositum, cum ali- ni actui intelhgendi, non enim omne ob-
quid possit multipliciter participare per- jectum esl causativum sui actus, ut patuit
 QUiESTlO XIII. 539

f» ptimo, dist. 3. qusest. 3. nec simililer seca, quia idea hominis ponitur praicise idea
hoininis
omne objeclum esl essenlialiler perfecli- esso cognitura horainis ab aeterno, patel a habetes«e
'^Oo"' "'"•
us suo aclu inlelligendi iino mullolies DocUn-e iii primo, dist. 35. laraen homo,
aclus est perfeclior; palel de albedinis ul imitatur ipsam ideam erit imperfectior,

inleliectione, quae est essenlialiter perfe- et sic mensui-abilis ab idea, suo taraen

ctior albedine, cum sit qualitas spiritu- raodo, sic in proposito.

alis.

Tertio dicit Doctor quod actus intelligen-

SGHOLIUM.
di proprie dicitur raensurabilis ab objecto,
pro quanlo ipsum imitatur, sicut idealum
Primum dictuin in hac litlera in primo :

imitalur ideam; est enim cognilio similitudo

abstractiva non est relatio ad obje-
Notitia
objecli, et magis quam species inlelligibi- ctum, quia haic requirit reaiem terminum
lis, ut palet a Doctore in priino, d. 3, q. 0, existeiitom. Socandum, habol relatiouem
Sicut eliam perfeclio ideali cognoscilur realcm poteutiaicm lueusurabilis ad iliud,
quia si esset existens habcret roalem. Ter-
per ideam, ita perfectio aclus inlelligen-
tium, habet ri'lationein realem potentialem
di per objectum pro quanlo ergo omnis
;
attingentiae ad illud, quia si esset existens,
actus intelligendi est imago, seu similitudo non attingeretur in se per illam. Quartum,
sui objecli, et hoc per imilationem, sicut in absLractiva e^t relalio actualis ratiouis,

posterius imilatur suum prius, pro tanto quia non oportet terminuin existere. Pouit
aliain rolationem rationis per reflexionem,
dicilur mensurabilis ab objecto, el inclu-
ct utriusque distinctionem. Quintum, relatio
dere relalionem realem ad ipsum, et non
rationis necessario concomitatur abstracti-
e contra. Si volumus etiam dicere quod vam. Hic accipit relationom rationis lato
actus inlelligendi, et mensurabilis ab ob- modo, prout coniprehondit extrin.secam
jecto, pro quanto est simile sirailitudine etiaui denominationeiu. Hauc juxta raeutom

imitalionis, quod sufficit, quod imilelur Doctoris soqui puto necessario actum absLra-
ctivum, a quo sic denominatur objectum. Et
vel objecLum, ad qnod iramediate lermi-
idem est de aliarum potentiarum actibus; de
natur talis acLuc), vel quod imiteLur aliud
relatione rationis stricta non loqaitur Do-
objeclum quod virLualiter continet obje- ctor, quia talis neces*ariosequitur ens reale.
cLurapropriuin, et Iioc dico, quia lalis irai-

lalio includit imperfectionem in isto actu, Secundus actus cognoscendi (1), 13.
Abs^^acti-
et perfectionera in objecto, quod est inii- qui scilicet, non est necessario
labile, et nuUa objecta sunt realiter ira- cxistentis, ut existentis, non nc- "«'jf^^^^^^^^
reiationem
perfectiora suis actibus iulelligendi, ut cessario habet relationcm actu- realem au
dixi supra ; ideo non videlur forte, quod alem ad objectum, quia relatio objectum.

illi actus sic dependeant, et ideo sufficit realis actualisnon requirit per se
quod salLera depeudeant ab alio virluali- terminum realem et actualem;
ter conlinenLe, et tale comniuniter ponilur tamen iste secundus actus potest
perfectius. Potest laraen dici quod elsi poni habere ad objectum relati-
actus ex natura rei, sit aliquando perfecli- onem realem potentialem, et hoc
or objecto proprio, taraen uL esL similiLu- priuiam, qua in prrecedenti
de
do objecti secunduui irailalionem eril membro dictum est, scilicet men-
iuiperfectior, et ul sic, erit niensurabilis, surabilis dependentiae
vel non ;

sicut etiam ideatura realiter, licet sil per- autem secundom, scilicet unionis
fectius idea, etiara denominalione intrin- vel attingentioe. Potcst etiam ista
 540 QUODLIBET.

cognitio habere ad objectnm rela- intellectu, tunc ad ipsum non po-

tionem actualem, sed
rationis test esse nisi relatio rationis,
illam necessario requirit ad hoc, quia non potest relatio verius ha-
quod sit ipsius objecti. bere esse, quam terminus ad quem
Dicit Suntergo hic quatuor declaran- est; nunc objectum, quod terminat
relationein
potentialem da Primum, quod cognitio abstra-
: cognitionem abstractivam, non
ad ilhul
et ctiva habet relationem realeni oportet habere esse nisi in intelle-
quomodo.
potentialem et aptitudinalem, ctu ; igitur, etc.
scilicet mensurabilis ad objectum, Alius potest esse intellectus ta-
etiam nonexistens. Hoc probatur, lis : Actus intelligendi objectum
quia illud quod habet relationem abstractive potest intelligi actu
actualem ad terminum existentem, reflexo, cum enim ista intellectio
et quantum est ex parte sui sem- sit similitudo naturalis objecti per
per uniformiter se habet ad illum, objectum cognitum, potest illa

habet relationem aptitudinalem ad cognosci reflectendo, et intellectus

illum terminum, quando non est sic cognoscens istam cognitionem
existens. Operatio (m) est hujus- potest comparare ipsam ad obje-
modi, quia est aliquid mensurabile ctum; ipsa autem sic comparata
per objectum, hoc est, aptum na- ad actum intellectus, refertur re-
tum in entitate sua dependere ad latione rationis.
objectum, hoc in speciali tali de- (p) Inter istas duas relationes
pendentia, qualis quod
est ejus, rationis una est differentia : Nam
est similitudo per imitationem vel secunda sicut potest esse objecti
participationem ad illud, cujusest non existentis, sic potest esse co-
similitudo. llaec omnia quantum gnitionis non existentis, si tamen
est ex parte fundamenti essent in illa cognitio sit intellecta, et per

actu, si terminus esset in actu. intellectum comparata. Prima au-

14. Secundum (n) scilicet de relati- tem non potest esse nisi
relatio
Quare actus existentis, et non ut objecti
abstractivo
one attingentiae ad terminum, qui
non
attingitur, potest dici quod cogni- cogniti per aliquem actum refle-
convenit
relatio
tioni abstractivse non convenit xum, nec per intellectum compa-
realis
potentialis talis relatio realis vel aptitudina- rati. Ex hac
differentia (q) sequitur
attingentise
ad lis. Probatur, quia non convenit alia, scilicet quod secunda relatio
objectum.
fundamento, quantum est ex parte quantum est ex parte
est rationis,
ejus, nec sibi competeret in actu, utriusque extremi. Prima quan-
si terminus poneretur in actu, tum est ex parte objecti, est ra-
quia terminus non est natus per tionis quantum autem est ex
;

illum actum attingi, ut actu exi- parte actus, est realis, quia vide-
stens. tur sequi naturam actus, et non
In ab- Tertium (o), scilicet de rclatione tantum competere illi actui, ut
stractiva
est rationis in cognitione abstractiva, objecto intellecto vel comparato.
reJatio
potest dupliciter intelligi : Uno Contra hoc (r), ens reale non
actualis
rationis. modo sic, quando terminus non requirit tanquam ad naturam ejus
habet esse reale, sed tantum esse in consequens vel concomitans ali-
 QU^sTio XI ir. 541

quod non realc» ; igitur actus co- realem aclualem ad etYectum, ct e contra,
gnosccndi realis non Iiabet relati- quia causa nata esl sic semper refeiri ad
onem rationis consequentem ip- objectum quando effectus est; sed quando
sum ex natura sui. ertectus non esl, lunc est apla nata referri
liespondeo, per actum cogniti- roaliler ad illud, el sic dicit rehilionem
onis objectum liabet me cognitum, realem aptiludinalem; dicilur relatio realis

et ideo poiest naturam actus sequi aptitudinahs, (juia si sit in actu, erit reahs
aliqua liabitudo, quco, sit ad obje- actuaUs.
ctum, ut habens tale csse. (m) Operatio. Sed nolitia est hujusmodi, Primum
declaran-
n reiaiio Ex lioc patct quartum (f), quo- loquendo de abslractiva, quia ipsa est dum.

SSio i^^odo scilicet relatio rationis ne- aliquid mensurabile per objectum, hoc est,

Mur^'"
cessario concomitatur, quia hoc aptum natum in entitate sua dependere ad
aturam
ealein.
yerum cst dc prima
'
relatione objecium, elc. Adverte tamen, quod quan-
rationis, nam sine secunda posset do Doclor dixilsupra de prima relatione,
cognitio ipsa esse sicut actus re- scihcet mensurabilis ad mensuram, quae
ctus sine reflexo conscquente, ct est noliliae intuitivae, qucTe necessario re-

multo magis posset objectum ter- quirit existentiam objecti, illa est realis
minare actum illum absque hoc actualis, quia actuahs dependentia secun-
quod iiaberet relationem rationis dum simihludinemimtl.ationis. HcCC autem
ad actum. Secunda contingenter non est reahs actuahs necessario, quia
causatur post actum intellectionis non est necesse objecium aclu exlslere,
rectse; igitur non fuit in objecto cum notitia abstractiva possit esse tam
necessaria ratio terminandi illum existenlis quam non exislentis ; et si

actum. objeclum actu existerel, tunc ad illud

esset relalio realis actuahs mensurabih's,

scilicet notiliae ad mensuram, scihcet
COMMEMARILS, ad objeclum actu existens, et sicut pd-
ma sciHcet intuilive est relalio noliliae

inluilivae mensurabihs, id est, aplae nalae

(1) Secundm aclus cogiioscendi, qui sci- mensurari, scilicet lahs nolitia, sive aptae
36.
eclaratio licet non est necessario extslenlis, elc. nalsB certifican apud inleUectum per
per Tola haec lillera declaralur a Doctore per objectum actu existens tanquam per
uatuor.
qygi^UQP^ Primo ostendit qualiter cognilio rnensuram, ut aptum natum mensurare,
abstractiva liabel relalionpm realem po- seu certificare inlellectum de notitia mo-
lentialem etaptiludinalem, scilicet mensu- do praeexposito ; sic simihter respeclu AdveHe
rabilis ad objeclum, etiam non exislens. nolitiae abstraclivae, quando objectum est
Iloc probatur, quia illud, quod habet rela- aclu existens, tunc est relatio realis aclu-
tionem actualem ad tenninum existentem, ahs ipsius notiliae, ut mensurabihs, id est,

et quanlum est ex parte sua uniformiter aptae natae certificari apud inleHeclum per
se habet ad illum, el habet realem aptilu- objectum actu existens modo praeexposi-
dinalem ad illum terminum, quando non to ; et differentia esl inler inluilivam et

est exislens. Patet de causa et effectu, abstraclivam, quia intuitiva aclu non
quotiescumque enim causa est, et effectus potest esse, quin includat necessario re-
similiter esl, lunc causa habet relationem lalionem realem actualem, ut mensurabi-
 ;

5 12 QUODLIBET.

lis ad objeclum arlu exislens, ut ad lunc ad ipsum non potesl esse nisi relatio

mensuram. Abstractiva vero non neces- ralionis, quia relatio non potest habere
sario includit relationem realem aclu- verius esse, quam terminus ad quem esf.

alem, ut mensurabilis ad objectum, ut Nunc autem objeclum, quod terminat co-

mensuram, quia nec necessario requirit giiilionem abstractivam non oportethabe-
exislenliam actualem objecti. ut supra re e.sse, nisi in irilellectu aliquo praedia-

patuil ; includit tamen necessario rela- torum modorum, scilicel vel sicul cogni-

tionem realem aptiludir.alem ad obje- tum in cognoscente vel sicut repraesenta-

clum actu non exislens, quia si actu tum in repraesentativo.

existeret, necessario includeret relati- Secundo, polest intelligi sic, scilicet

onem realem aclualem, scilicet mensura- quod actus intelligendi abstractive obje-

bilis ad objeclum, ut mensuram. ctum potest intelligi actu reflexo, quia

37. (n) Secundum declarandum est de rela- intelleclus potest reflecti super illum ac-
tione atUngenliPe ad terminum, qui attin- lum cognoscendo illura, uL patet, cura
Secundum
deciaran- qitur, etc. Doctor liic vult quod notitiaab- enira ista intellectio abslractiva sit simi-
dum, ^ '

stracliva non includat relationem unionis, htudo objecli, ut supra paluit, per obje-
sive altingentiaead objecLum, ul actu exi- ctum cognitum potest cognosci reflecten-
stens, quia abstracliva noLitia, ut hujus- do, et intellectus cognoscens, sic islam
modinon terminatur ad objeclum, uL actu cognitionem potest ipsam comparare ad
existens, nec alLingiL ipsum, ul actu exi- objectum, scilicet prius cognHum ; ipsa

stens, quia tunc non esset abslractiva autem notitia abstractiva sic per inlelle-
si ergo relatio acLualis unionis ad obje- ctum comparaLa refertur relatione ralionis

ctum terminata, sive relatio atlingenliae ad objeclum cognilum.

non esL, nec potesl esse realis, sequilur (p) Deinde dicit quod inter istas duas
quod relalio aplitudinalis unionis, sive relationes ralionis esl una differentia, nam
attingentise, non erit relatio realis aptitu- secundasicut potest esse objecti nnn exi-

dinaUs, ut supra exposui. Concedit tamen stenlis, ila polest esse cognitionis non exi-

Doctor quod notitia abstractiva includit stentis, si tamen illa cognilio sil intellecta

realem aptitudinalem,scilicet mcnsurabi- et comparata per intellectum. Hoc patet,

lis, quia si objeclum esset actu existens, quia transeunte nolitia abstractiva objecti,

tunc esset ad illud relalio xealis acLualis, adhuc ipsa non existente potest abslracti-

scilicel mensurabilis ad mensuram, uL ve cognosci, sicut etiara objeclo non exi-

supra paLuit. stente, potest absolute cognosci, el tunc

„ . fo) rer/wm declarandum, quod dividi- ipsa non exislente, et lamen cognita po-
Tertium ^-
'

deciaran- i\xvm ^\xr), ei?,\, de relalione rationis in co- test comparari ad objeclum cujus erat, et
dum.
gnilione abstractiva. Et dicit sic Doctor, ut sic comparala, includit relationera ra-

xjuod relatio ralionis potest duphciter tionis ad ipsura objectura terminatani.

intelligi in cognilione abstractiva. Primo, Sed prima relatio ralionis non potest esse
quod lerminus, sive objectum non habeat nisi aclus existentis, non ut objecti co-

esse resile, sed lanium esse in inlelleclu, gniti per ahquem aclum reflexum, nec
scilicet vel sicut cognitum in cognoscente, perintellectum comparantera ;
patet, quia

vel sicut repraesenlatum in suo repraesen- intelleclus per illam nolitiam abstractivara

tativo, ut quando praicise habet esse in aclu inlelligit et atlingit objectum, et sic
specie intelligibili ipsum repraesentante, illa relalio unionis sive attingentiae erit
 OU^STIO XIII. 5'i3

nocessnrio in aolu abstraclivn aclu exi- de relalione actuali, sicut est in proposito,
slenle, olhoc esl quod dicil. Et pliam nmnis relalio, quae px nalura rei

(p) Ex hac differentia sequilur alia, sci- fundatur in enle reali, et lerminalur ad
licet quod secnnia relalio est rationis quan- nihil, est rationis, ut supra patuit. Potest
tum estex parle utriusque extremi ; palet, tamen dici realis ratione fundamenii
quia ipsa fundalur in aclu abstraclivo, ut reaUs, ad quod ex natura rei concomila-
cognitu, sive exislat, sivo non, el termi- tur, quia lamen non terminalur ad ens
natur ad objoctuui, ut cogniluni, sive sic reale actuale, dicitur relatio rationis, ut

existens, sive non, ut supra patet. Sed praecise distinguilur conlra relalionem re-

prima quantum est ex parle objecli est alem, quiC est inter e.xtrema realia.
raliotiis, quia, ul supra patuit, non ter- (r) Conlra hoc. Doctor intendit probare 39.

niinalur ad illud, ul exislens, sed ut re- quod relatio ralionis non concomitetur
pra^sentaluni in specie inlelligibili, vel ul aclum realem cognoscendi, quia ens
habeus essp cognilum ; el quantum ost ex reale non requirit tanquam ad naturam
parte actus, essetrealis, quia videtur sequi ejus consequens, vel concomilans aliquod
naluram actus,et non tanlum compelerc illi non reale ; igilur aclus cognoscendi realis

aciui, ul objeclo inlellecto, vel comparato. non babet relationem rationis consequen-
tipiex Adverte tamen quod mulliplex apud Do- tem ipsum ex nalura rei.
latio.
ctorem est relalio rationis, velrelatio rali- Uespondet, quod per aclum cogni-
onis dislinguilur contra relalionem realem, tionis objectum habet esse cognitum, et

est enim relatio ralionis, quse niere ideo polest naturam aclus sequi ali-

causalur per aclum cnllativum inlellectus, qua habitudo, quae sit ad objectum, ut
ut oranis secunda intentio Esl eliamrela- habens tale esse, scilicet cognitum.
lio rationis omnis compaiatio relicta in (s) Ex hoc patet quarlum, quomodo, sci-
Nota.
objecto comparato, a quacumque fial talis licet relatio rationis necessario concomita-

comparatio, sive ab intellectu, sive a vo- iur, etc. Rt vuU dioere breviter, quod
luntate, sive ab imaginaliva, sive a qua- aotus rectus cognoscendi abstractive ne-
cumque alia potenlia collaliva, de quibus ce.«;sario includit relationem rationis, quae

vide Doctorem in primo, dist. 45. et com- terininatur ad objectum cognilum per
niunis talis comparalio semper esl inler illum actum cognoscendi, ita quod obje^
extrema prius cognila ; non enim intelle- ctum cognitum est prspcisa ralio termi-
ctus comparat aliqua duo ad invicem, nandi talem relationem. Et relalio rali-

nisi praecognoscat Adhuc omne esse

illa. onis, quae fundatur in actu recto cogno-
cngnilum, ut cognitum, el omne volitum, scendi abstraclive, que causatur per
ut volitum, et omne sensalum, ut sensa- actum collativum inlellectus comparanlis
tum potest dici relalio, sive ens rationis, aclum cognitum ad objectum cognilum,
ut palet etiam a Doctore ?'« primo; omnis et terminatur ad objectuni cognitum,
etiam relatio, quaj inmiediate fundalur in non orilur necessario, nec necessario
ente rationis, est rationis, licet termine- concomilatur ad tale actum ;
palel,
iur ad ens reale. Et eliam omnis relatio quia lalis relatio fundalur in actu, ut
quae immediate nullo intellectu conside- cognito actu reflexo ; modo polest esse
ranle, fundatur in ente reali, et lerminaiur talis actus absnlute absque hoc quod
ad ens non habens esse reale actuale, po- cognoscalur a^^lu reflexo, el posilo eliam

test dici relatio ralionis, el hoc loquendo quod cognoscatur actu reflexo, adhuc
 144 QUODLIBET.

talis relalio non necessario concomitalur hominis, vel Angcli, illa neces^a-
illum actum cognilum; palet, quia illa rio est existens, qnia si sit cogni-
causalurper actum collalivum intelleclus tio, est intuitiva, si sit volitio, est
comparanlis ipsum actum cognitum ad ncccssario concomitans intuiti-
objeclum cognilum. Si igitur non neces- onem. Scd cum dicitur, quod ipsa
sario concomilalur, sequilur quod nec est ultima pcrfectio prsecise in-
objeclum cognitum necessario includet quantum connectit cum objecto,
relationem rationis ad actum cognilum, dico quod ultima perfectio potest
quia talis relatio jn objeclo cognito causa- intelligi, vel aliqua summa per-
tur per actum collalivum intellectus com- fectio per se una, vel perfectio
parantis objeclum cognitum ad actum integrata ex illa, et omnibus ne-
cognitum, et sic tandem patet quomodo cessario concomitantibus. Primo
objeclum cognilum non terminat primam modo dico, quod operatio est ulti-
relationem rationis sub ralione talis com- ma perfectio, et est simpliciter
parationis ad actum cognitum, cum illa perfectior quocumque concomi- I
non sit necessario in tali objecio, ut tante ipsam, etiam illa relatione,
terminativo rationis aclus cognoscendi quam formaliter importat con-
abstractive. nexio, quia si possem iiabere ope-
rationem beati, sine illa relatione
essem beatus, non autem essem
SGHOLIUM. beatus, si haberem rclationem
sine operatione. Istud patet de
1
Respondet ad argumenta posita num. 6. et beatitudine Dei, quae formaliter
7. ex doctrina jam probata. Ad primum consistit in operatione, secundum
operatio quae est ultima perfectio seu beati- illud Philosophi duodecimo Melapfaj- Text. 51.
tudo, liabet annexam relationem realem^
sicce, ubi de eo loquens ait Si non :

quia tendit in objectum et existens, ipsa

inlelligat quid est insigne et venerabile,
tamen est perfectior liac i^elatione, et si per
impossibile es^^et sine ea, bearet, quia beati- sed se habct qucmadmodum, si donniens,
tudo Dei de facto est sine relatione. Gou- sive inlelligit, et non est hoc^ quod sua
nectere ergo forraaliter objecto beatifico non inteUigentia, scilicet actualis intel-
est formalis beatitudo, et idem est habere
lectio, non cst utique optima subslantia.
illud objectura, si habere dicit forraaliter
respectum.
Et probat consequentiam, pcr intel-

ligcre enim ei honorabile incsl, et ta-

men beatitudo ejus non requirit
16. Nunc tertio in isto articulo re- relationem rationis inter operati-
spondendum est ad argumenta onem et objectum, quia etsi possit
facta in prima parte hujus articuli comparare actum
intellectus ejus
pro quanto videntur minus inclu- suum ad objectum, tamen ista
dere. comparatio, sive relatio rationis
Operatio
quae est Ad primum, concedo quod ope- non includitur in ipsa operatione,
ultima
pirfectio,
ratio, ultima perfectio
quae est qua? secundum se, est
operalio,
habet
necessario
naturse operantis, necessario ha- beatifica; non enim videtur rati-

reiation^^®^
anncxam relationem, puta si onabile, quod magis Deus sit be-
reaiem. loquamur dc operatione beatifica atus formaliter aliqua operatione
 ;

QU>EST10 X!II.

inchidcnle rolntionom rationis, qurest. .'{,"). hahcrc Dcmn nlhil aliud cs(,

quani boatitudo Angcli incliidat nisi )tossc, tunc haherc l)Catiflcum

aliquani talcni rclationcm. Boati- non importat pcr sc rcLationcm,
tudo tamcn croata ncccssario re- scd illa tantummodo concomita-
quiiit rclationcm ad olijcctum, sod tur.

rcalcm, ot hoc, quia non potost Contra lioc (t), non est contradi-
habcrc majorcm unitatom cum ctio absolutum separari a rehati-
objocto quam unitatcm rclationis. one, sicut prius a postcriori, et
Oporatio autcm Doi liabet cum maxime quando non est relatio
objecto veram unitatem et idcnti- dcpcndentinn csscntialis ; igitur si

tatem, ct ideo ibi nulla requiritur operatio beatiflca sit absoluta,

rehatio ad lioc, ut ipsa sola et ab- possct pcr potentiam divinam se-
soluta sit plone beatiflca. parari a relatione illa, et tunc
L7.
In hoc patet una excellcntia be- essot !)eatus, non tamon conne-
atitudinis divinae super creatam, ctens objccto.
quia illa, ut absoluta, est plcne Pra^terea, posterius genoratione 18.
Text. 15.
ultimum bonum ejus; beatitudo ost pcrfectius secundum Philoso-
creata non est ultimum, nisi cum phum 9. Mctaph. sed relatio, si est

relatione annexa. Quando igitur aliud ab operationc absoluta, est

dicitur, quod est ultima pc!'fcctio, postcrior generatione; igitur, etc.
inqnantum pr?ecise connectit cum (u) Ad primum alibi.

objecto, reduplicatio ista potest 1'otest dici, sicut e'iam in 4. distinct. 46.
Additio
Doctor dicit, quodlicet beatitudo non inclu- alioram,
intelligi fleri, vel ratione relati-
dat essentialiler respectum attin;ientix ad
onis, vel ratione fundamenti pro-
objectum, necessario tamen requirit, ut sit
ximi. Primo negandum est, quia
ratio perfecta completa bealitudo, ideo habens
et
eat ipsa formalis ratio relationis non
intum operationem illam sine tali relatione, non
lectit est sibi ratio essendi ultimam pcr-
esset vere complete
imen-
et bealiis. Quaere in 4.
iter, fcctionem. Secundo modo conce- dist. 10. q. finali, et h'c supra distinguendo
for-
i

liter.
dcndum est,quod inquantum con- de ultima perfectione ad aliud argumentum.
nectit, hoc est, inquantum est (v) Ad secundum, illa propositio 18,

fundamentum proximum conne- Philosoplu debot intelligi proce-

ctens, sic est perfcctio ultima; dendo in eodcm ordinc, quia si in
per idem patet ad illam conflrma- alio ordinc vcl gcnore sit aliquid
tionem Bcalus cst, qui liahcl, ctc. Si
:
posterius gencrationc, non opor-
enim haherc intelligatur ibi impor- tet, quod sit pcrfectius. Si cnim
tare relationcm, tunc vcl est de- accidens essct pcrfectius forma
scriptio per illud quod nccessario substantiali, et tantum isto modo
concomitatur operationem beati- cst relatio posterior
absoluto
ficam, vel hoc nomen bcaiUudo non non enim in eodem ordine advenit
importat prsecise absolutum, sed tanquam proprium comj^lemon-
cum respectu ad objectum. Si au- tum absoluti, scd absoluto in se
tem per se haherc intelligatur ope- habcntc propriam perfectionem
ratio, quia objectum habctur, completam cx illa perfectione,
juxta illud Augustini 83. quaesl. consurgit relatio.
Tom. XXV. 35
 ;

013 QUODLIBET.

retnr, qiiod Aristoteles omnia illa Occham

nbi siipra
COMMENTARIUS. dicit non secnndum opinionem Com. 20.
7. Physic.
propriam, sed secundum opini-
onem Platonis, videtur posse ha-
Conlra hoc. Hic inslat, probando
J.Q
(t)
Commentatore, ubi in fine
beri ex
<^ui(i'sit quod operalio bealifica non sitformaliter
commenti Arisloteles (inquit) intel-
:

DeSm! enlilas absoluta, quia tunc aliquis posset

lifjit in hoc loco, non quod hcec sit opinio
esse beatus, et non formaliler connexus
ejus, sed intendit declarare vim opinionis
Deo.
hujus.Haec ille. Sententia etiam in
(u) Ad primum, Dico, quod subjectum
se videtur illa, quam imponit Au-
quamvis prius, ipsa non po-
gusti)ius Platoni m 12. de Trin. et
relationis sit

test separari slante termino, sicut album

Aristotcli primo Posteriorum, scilicet
non potest separari a simililudine slante
quod addiscere non sit msi reminisci
alio albo, et sic stante, sive existente
ait enim sic Acquirere cognitioncm in
:

objecto beatifico, et actu intuitivo illius

principio, non est generatio neque alte-
objecti non potest actus separari a lali ratio, hoc enim fit sciens et intelligens,
relatione connectente. El posito quod
quando anima ejus quiescit et firmatur,
possit separari, concedo quod lunc non
quemadmodum quando surgit a sonino.
esset beatus, quia bealus liabet actum
Et Commcntator exponit, et in In
intuitivum, quo atlingit objectum be- translati-
alia translatione apparet illa ea- one
atificum, sed non posset tunc atlin-
dem sententia, quod non mutatur Arabica.

gere.
anima prima acceptione scien-
in
(v) Adsecundum, illa proposilio Philo-
tise, sicut nec mutatur, quando
sophidebet intelligi procedendo in eodem
post impedimentum somni vel
ordine. De hac proposilione vide Docto- ebrietatis potest uti scientia, qua
rem in qiiarlo, dist. 12.
prius non potuit uti.

SGHOLIUM. Tamen (b) potest aliter dici, quod Explicat

Aristote
si Aristoteles ista dixerit- secun- lem
Ad secundum, n. 7. etsi videatur Aristo-
quod ad scientiam non
dum propriam opinionem, hoc fuit subtilissi
me
teles iilo loco dicere
quod motum et mutationem non Text. 15
datur motus, tamen secundum Gommentato- Text. 17

rem loquitur in opinione aliorum, id est, dixit per se esse ad aliquam for-
Platonis, cui ab ipso, et ab Augustino tribui- mam, nisi quse potest propria ac-
tur,quod tenuerit addiscere, non esse aliud quisitione acquiri, et ideo ad nul-
quam reminisci. Secundo, esto illa verba Inm formam dixit esse motum,
secundum illam propriam sententiam dixe-
quse tantum acquiritur alia acqui-
rit, tantum voluit non dari imniediate alte-
rationem ad scieniiam, quia praecedit alte- sita, sicut est de relatione. Unde
ratio sensuuiu, et productio specierum; et vult ibi, quod in qualitatibus illis
hanc fuisse ejus intentionem subtiliter os- non est alteratio, quae fiunt cum
tendit. Tertio, quod loquitur de alteratione,
quaedam alterantur, hoc est alte-
quaj sit motus, vel in subjecto mobili ab
ratio fit in aliis, densata enim, aut
agente Physico, et neutrum habet locum in
hoc non haberi ex textu.
rarefacta, etc. et post : Sicut sanitas
prjesenti, fateor,
frigidorum ct calidorum commensuratio
Ad secundum argumentum (a) qucedam est, et ideo sanitas non est pro-
Quaere quod accipitur ex 7. Physic si dice- prius tcrminus alicujus alterationis, sed
 QU^STIO XIII. 517

aliqua nlia alferado lcrmhintnr (ul fdi- sensus alteranlur, pafiunfur enim ; nc-
quem gradum caliili vcl frifjidi, ct tunc tio enim ipsorum (c) motus est
ipsum osf comtncnsuratuin aliis </ualita- pei' corpus, patiente aliquid sensu; hic
tibus corporis, et sic est sanitas. Si au- autem negat partem intellectivam
tcm hoc essct mnnifostum, scilicet alterari, et videtur assignare pro
quod scientia, vel actu considera- ratione, quia notitia intellectiva
re, esset sola relatio, satis pate- accipitur non immodiate ab obje-
ret, quod sccundum intcntionem cto extra, quod est primum alte-
Aristotclis ad illam non csset mu- rans in isto ordine, sed mediante
tatio vel alteratio; sed probatum cognitione sensitiva. Unde ad pro-
Text 20
(c) est in 'primo articulo, quod bandum, quod nuUa mutatio est
operatio non est sola relatio, et ad scientiam, ait Ex ea enim :
qiice

pari ratione, vel majori, nec lia- est secundum parleni experienlios (f) uni-
bitus scientiae. versalem accepimus scientiam, et sic
20- Unde videtur aliquid ultra ad- illud verbum ibidem, sciens maxime
dendum, scilicet quod Aristotcles ad aliquid dicilur, debet intelligi sic,
non concedit alterationem esse ad ad cdiqiiid, id est, ad objectum in-
aliquam qualitatem, nisi quse po- tra, etnon immediate ad objectum Text. 20.

test primo acquiri, sic quod ipsa extra, quod est primum alterans ;

non tantum consequatur per ac- et ista conclusio sic particula-

cidcns ad formam inductam, sicut riter intellecta de alteratione pri-
relatio, nec ejus inductio ne-
sed ma propositum suum
sufficit ad
cessario sequatur inductionem ali- ibi, quia conclusionem illam, sci-
, . ,
,
Text. 11.
licet quod movens et motum simul
,

t. 55. cujus formae prioris. Et tunc ista .

et

^; ^jg
conclusio ejus non est vera, nisi sunt, intendit probare inductive
de alteratione immediata primo insingulis motibus, et specialiter
^^^J-
ibi- alterandi in illo ordinc et sic (d) ; in altcrationibus, videtur habere
ad scientiam vel considerationem instantiam de illis qualitatibus,
non est aliqua alteratio imme- quae non immediate inducuntura
diata primo alteranti in illo ordi- primo alterante, quia ibi altera-
ne, quia primum tale est objectum tum (g), etsi simul sit cum pro-
extra, cognitio autem in intellectu ximo alterante, non tamen cum
non immediate causatur ab obje- primo in illo ordine, de quo ma-
cto, ut extra, sedab aliquo intra, nifestius cst, quod ipsum sit al-
quia intelligimus, cum volumus, terans.
non autem sentimus cum volu- Tertio modo posset dioi (h) quod Tertia
mus, secundo de Anima, quia ad in- dictum Aristotelis est intelliffen-
^ „V?^''='''J°
Philosophi.
telligendum habemus objectum dum de alteratione, qu?e est mo-
intra, ad scntiendum requiritur tus, vel si est indivisi])ilis, est
objectum extra. mutatio terminativa, vel conti-
Q"o^^ autem intelligat de tali nuativa motus, vel saltem, quse
'*'i2
alteratione, de qua dictum est, est subjecti mobilis, vel mutabilis,
probatur, quia parum ante conce- etabaliquo ngcnte naturali. Nul-
,dit sensum alterari, dicens, et ipsi lum istorum invenitur in parte
 548 onooLinET.

quia ipsa est indivi- becundum oi^inionem Platonis, in nobis

intcllcctiva,
sibilis, et ita non snsceptiva mo- ad scientiam non sit nec ^eneralio, nec

tns, qni reqnirit snbjectnm divi- alteratio ; ct quando homo actu scit, pnla

sibilc. Ipsa etiam qnia indivisibi- hominem esse risibilem; non acquiril il-

lis, ideo non est localiter prsesens lam de novo, sed aliquando impeditur, ut

alioni agenti natnrali, quia non per somnum et ebrietatem; vel per ali-

rcplet locnm; agens autem Phy- quid aliud, et amoto impeclimcnlO; slatim

sicnm non est activum nisi in reminiscitur, ut quando anima firmatur

passivum sibi localiter pr?esens. et quiescit, per quod intelligitur amotio

Scnsus autem per oppositum po- omnis impedimenti.

Conteit.
test dici alterari, et quia ibi com- (b) Tamen. Secundo aliter Doctor expo-

positum quantum rccipit, ct quia nit Philosophum dicens, tamen polest ali-

ab agente naturali, cui est loca- ter dici, etc. Vult dicere, quod illa quali-

liter praesens. tas, quse immediate sequitur ad aliud per

Istnd dictum vidctnr

tcrtium alterationem acquisilum, non acquiritur

satis vcrnm, sed non videtur possc per alterationem ; et ponit exemplum de
habcri cx textu Aristotclis ibi. sanitale, quoe proprie non dicitur acquiri
per alterationem, quia sanitas est com-
mensuratio calidorum et frigidorum, et
COMMENTARiUS. ideo sanitas non est proprius terminusali-
cujus alterationis, sed aliqua alia altera-

41. (a) Ad sccundum argumentum principa- tio ad aliquem gradum calidi vel frigidi,
QuEcre
Occham le, Doctor exponit illam propositionem et tunc ipsum calidum vel frigidum
quodi. 18. Physic. commensuratum
phiiosophi acceptam cx ~i. quae erit aliis qualitatibus

talis est : Ncque in mtcllcctiva parle ani- corporis, et sic est sanitas ; alteratio

mce cst cdtcmtio, scicns cnim, maxime ergo erit ad aliquam qualitatem^ ad quam
ad aliqiiid dicitur. Et recitando litteram immediate sequitur sanitas, et sic sanitas

Doctoris exponam eam ubi opus erit e\- non dicitur terminus proprius alterati-

positione. Dicit ergo primo, quod Philoso- onis.

uUimo
primo piius forte omnia illa dicit non secundum (c) Sed probatum est in primo articulo. 42.
post '

context. 4. opinionem propriam, sed secundum opi- quod operalio non esl relatio sola, et

nionem Platonis, ut patet per A, ubi in fr- pari ratione, vel majori, nec habitus
ne com. Sententia ergo Platonis secundum scientice, quia habitus scientire proprie

Philosophum et ejus Commentatorem, ponitur in prtedicamento Qualitatis ; imde

fuit quod anima nihil addiscit de novo, videlur aliquid addendum, etc. Vult di-

sed quidquid scit, prius scivit. Si ergo cere breviter, quod aliqua forma imme-
scientia non potest esse nova in homine, diate concomitatur per accidens, quia sci-

sequitur quod ad ipsam non possit esse licet non acquiritur propria acquisitione,
generatio. nec alteratio, quia omne acqui- sic, quod non esse immediate pr?ecedat

situm in aliquo per generationem vel al- esse illius, et sic relatio dicitur acquiri

terationem, est novum in illo, cum tam tantum per accidens, quia necessario se-
generatio quam alteratio sit a privatione quitur ad fundamentum, posito et termi-

adhabitum, et privatio semper est prior no, ita quod licet producatur a fundamen-
duratione habitu, et sic patet quomodo to posito termino, non tamen de novo,
 QU^STIO XIK. 549

(luia privalio ejijs iiullo modo pnecessit, (f) Exea enim quce cst secundum par-
modo tcm unicersalem arcipiiuus
'111*1
pQsiii^ fuiulameuto et termiiio, el ideo di-
*
c.rpcrieiitiie

"K'" cilur ae(|uiri per acciilens; aliqua vero scienti:im, id est, quod ex illa experien-

forma cJicitur accjuiri per se, sed non tia, (lUiC accipilur secundum partem ani-

proprie per alteratioftem vel generati- mpe sensitivam, accipimus post univer.sa-
onem, t]uia licet non esse ejus iminediatc lem scientiam, id est, quod scientia in

priecedat essc, (juia lamen non potest ali- parte intellectiva* necessario pri3Dsupponit

quo modo iminediate accjuiri non alitjuo notitiam scnsitivam.

alio prius acquisito, ideo non dicitur pro- (g) Quia ibi alteratum ctsi simul sil

prie terminus alteralionis, sed illud prius cum proximo aUerante, noii tumen cum
acquisilum per alierationem ponitur tcr- primo in iUo ordine, de quo manifestius

minus alterotionis. esl, quod sit ipsum aUerans. Proximum

(d) Et sic ad scicntiam, scilicet habitu- movens inLellectum possibilem, est intel-

alem, ve! consideralionem, scilicet actu- lectus agens, et species intelligibilis objc-

lem, non est aliqua alteralio immediata cli, quod immediate movet intellectum
primo allcranli in illo ordine, quia pri- possibilem ad cognitionem objecti ; et

mum tale, scilicet alterans, esl ohjeetum proximum movens intellectum possibilem

extra, puta color, Cognitio aulem in in- respectu speciei intelligibilis, quam im-
teUectu non immediate causatur ab obje- mediate recipit est phanlasma, et intelle-

clo exlra ut extra, etc. 7?«/« ad intelli- ctus agens, ut patet a Doctore in priino,

gendum habemus objectum intra, scilicet dist. 3. q. 8. et infra patet q. 15. et hoc
per speciem intelligibilem, per quam in- modo loquendo, movens et motum simul
teliigimus objcctum abstractive, de qua sunt, sed movens remotum intcllectum

hic Philosoplius loquitui', quia de intuiti- possii)iiem tam respectus speciei intelligi'

va quae est objecti extra, vel niliil, vel bilis quam intellectionis est objectum
parum iocutus est. Habita ergo proesentia extra, quod immediate movet aliijucm

objecti per specieni intelligibilem, staiim sensum, quo moto movetur virtus phan-
intellectus intelligit cum vult, quia tunc latisca, qua mota movctur intellectus pos-

habet omnia requisita ad intellectionem. sibilis. De ordinc istius motionis vide

de Kt quom(Jdo ista auctoritas, intelligimus qu;e exposui iii primo dist. 3. q, prlma,

^"^5 cum volumus, intelligatur, vide quae e\- el secunda et tcrtia. Vult ergo Philoso-
^^ ^-
posui in sccundo, d. 9. q. 2. ct in d. 42. phus quod ad notitiam intellectivam non
Non auteni sentimus eum volumus, quia sit alteratio, nec mutatio, pro quanto non
ad senlicndum rcquiritur objectum cxlra, immcdiate movetur, nec alteratur intel-
et ideo non est in potestate nostra sentire leclus possibilis a prinio alterante, id est,

cum volumus. ab objecto extra, quod ut sic, non polest

(e) Aclio enim ipsorum motus est pcr
immediate nec alterare, nec movere intel-
corpus, palienle aliquid sensu ; et patel,
lectum possibilein ; et quia objectum extra
quia sensus, puta visus, alteratur a corpo-
immediate movct sensum, idco concedit
re visibili extro, recipiendo ab illo spe-
sensum alterari et mutari sub ipso objecto
ciem sensibilem, et iiiquantum ab illo re-

tamen exira.
cipit, dicitur ab illo pati, passione
pcrfectiva, et non corruptiva, et sic dici- (Ii) Tertio modo possel dici, etc. Decla-

tur alterari, et simul recipiendo sensati- ro aliqua in ista littera, (juid sit motus, Declaratio
,, .,..., ...
. lilterre.
onem. patet tcrtio P/ii/sic. Mutatio indivisihilis
550 QUODLIBET.

continualiva molus sunt mulala esse, quac tum. Dicit Doctor, quod elsi hoc sit pos-
continuant motum, sicut puncta linea?, siljile,tamen non est possibile quod sic im-
quoB continuant lineam, et instantia in mediate mutetur ab agenie naturali, quod
temporc, quoe continuant tempus, ita est secundum Philosophum agens corpo-
quod sicut instans continuans semper est rale ; et quod non possit sic immediate
principium unius partis temporis et finis mutari probat per hoc, quod lale agens
alterius, sic mutatio, sive mulalum csse, nunquam agit in passum nisi approxi-
quid ponitur continuativum motus est metur sibi localiter, loquendo de loco
principium unius partis motus, et finis al- corporali et circumscriptivo, et sic opor-
terius, ut exposui in secundo d. 2. q. 1. tet quod tam agens naturale quam pas-
Sed mutatio terminativa motus est illa, sum, sint in loco circumscriptive, si de-
quoe immediate terminat motum ; semper beantsic localiter approximari ; modo ani-
enim motus terminal ad aliquid indivisi- ma intellectiva non potest esse in loco
bile, scilicet ad mutationem^ vel mulalum circumscriptivo.
csse, sicut tempus unius horse terminat
ad ultimum instans illius horaj. Sed es*- SCHOLIUM.
aliqua mutatio, quce nec est continuativa,
nec terminativa alicujus motus ;
patet, Ad tertium n. 7. explicat, quoraodo relatio
quia generatio substantise est mutatio, et tertii modi dicitur esse in substantia tantum
alterius extremi, et relatio prinii -et secundi
tamen non est continuativa, nec termina- quod in mu-
in utroque extrenio. Et ista sit
tiva motus, ut patet a Doctore in secundo, tuitas respectus, et non in 111«^ neque sequi-

d. 2. q. 4. Similiter quando aliquid qui- tar intentum argumenti relationem includi

in operatione, velipsam esse absolutum,
escit per aliquod tempus, et in ultimo in-
sed tantum habetur absolutum fundare re-
stanti illius ttmporis mutatur, talis mu- lationem.
tatio, nec est continuativa motus, cum
non sit principium alicujus motus, quia Ad tertium (i) potest dici, qiiod 22.
Relatio
in motu non est prima mutatio, ut palet in tertio modo relativorum sic tertii mc
est in
6. Pliysic. nec est terminativa motus, conceditnr relationem esse in sub- eubstant
quia illam ullus motus preecessit, et de stantia alterius extremi tantum, alteriui
extrem:
his vide quse exposui in secundo, d. 1. sicut induobus primis modis con- alise
relationt
q. 4. et 9. Cum ergo anima intellectiva ceditur relationem esse in sub- in
utroqu»
non sit receptiva motus propter sui in- stantia utriusque extremi. Unde extremo

divisibilitatem, sequitur quod non erit re- dicit ibi Commentator, relatio est

ceptiva mutationis, nec continuative, nec duohm modis, aut relatio est in substan-
terminative motus, quia recipiens talem tia utriusque exlremi relati, aut in sub-
mutationem secundum quam dicitur mu- stantia alterius tantnm. Nunc autem
tari,necessario estrecipere ipsum motum, in duobus primis modis non inclu-
cum sit impossibile talem esse in aliquo ditur relatio essentialiter in utro-
sine motu, ut patet. Sed posito quod sic que extremo, imo utrumque se-
non possit moveri, vel mutari, poterit ta- cundum se est absolutum; sed
men immediate mutari mutatione, quee dicitur ibi relatio esse in sub-
non est, nec continuativa, nec terminati- stantia utriusque extremi, ut in
va motus, sed aliqua alia mutatione trans- fnndamento proximo, sive rati-
eunte immediate a privatione ad habi- one fundandi, et sic in tertio modo
 QUiESTlO XIII. 551

est tantum in substantia alterius non eodem modo constituendi et ;

extrenii. Hoc planius liabetur iu hoc est impossibile, dum tamen

Nova. alia translatior.e, ubi sic habotur, utrumque constitutum dependeat
secimdum numenon ct 'polcntiam divta per se a constituente, quia non
ad aliquid, hoc csl primo et secnndo potest esse circulus in per se de-
modis, omnia sunt ad aliquid, eo quod pendentiis; et hoc potest intelligi
ipsum quod cst alterius dicitur ipsum per illud dictum Commcntatoris
quidcm, sed non eo quod aliud ad illud; ibi, idcm diccrctur bis, ct tunc idem
mcnsurabile vero ct scnsibile ct inlcllc- erit causa, et Sed
causatnm ejusdem. ^^^^,^^^["1^

ctualc, eo quod aliud ad ipsum dicitur, facilius exponitur littera Aristo- Aiibiot.

ct aliud dicuntur. quod

\\\\i dicere, telis ibidem secundum aliam trans-
relativum primis duobus modis lationem, quia si intcllectus <\u
per se dicitur ad aliud, et non ceretur ad intclligcntem, ut ad
tantum eo, quod aliud refertur ad mensuram, et cum dicitur ad in-
ipsum. In tertio modo tantum (k) telligibile, ut ad mensuram, idcm
unum extrcmum est per se funda- ut mensurabile erit bis dictum,
mentum relationis; reliquum vero ad utrumque duorum, ut ad men-
dicitur ad aliud, solum, quia aliud suram, quod cst inconveniens de
est ejus. duobus disparatis, scilicet (luod
23.
Quid
Hic brcviter dici potcst, quod utrumque sit complete mensura
*elatio
liaec cst difforentia istorum, quia ejusdem.
utua, et
non in primis duobus est relatio mu-
nutua.
tua, ita quod in utroque extre-
COMMENTARIUS.
mo est ratio fundandi relationem
unam, ct ratio terminandi relati-
onem aliam. In tertio modo est (i) Ad tcrlium, dich Doctor quod in lertio 44.
Nota.
relationon mutua, sed ratio fun- modo relativorum sic conceditur relati-
dandi relationem est tantum in oncm esse in substantia, etc.
uno e.xtremo, et in alio ratio ter- (k) In terlio modo tantum unum exlre-

minandi eamdem. mum est per se fundamentum relationis,

Sxplicat Quod autem additur ibi de illo, reliquum vero dicitur ad aliud solum,
jmnient.
et quod bis diceretur idem, etc. potest quia aliquid est ejus, id est, quia aliud
bilosopb
Commentator ibi sic mtelligi, quod refertur ad ipsum, sicut mensura solum
aliquid dicatur constitui per illud, dicitur ad mensurabile, quia mensurabiie
ad quod essentialiter dependet, refertur ad mensuram. Breviter dici po-

licet illud non intrinsecum illi,

sit test, quod ha3C est differcntia istorura

et sic constituitur per illud, quod modorum, quia in primis duobus est

est mensura ejus. Si igitur intel- reialio mutua, ita quod in ulroque extre-
lectus diceretur ad intelligentem, mo est ratio fundandi relationem unam,
ut ad mensuram, constitueretur et ralio terminandi relationem aliam ; in

hoc modo per ipsum; sed intclli- tertio modo est relatio non mutua, quia
gens constituitur per intellcctum, ratio fundandi relationem est [tantum in

ut per formam suam; igitur erit uno extremo, et in alio ratio tcrminandi

circulus in constitutionibus, licet eamdem.

 . ,

552 QbODLlBET.

Priimir.i Sunt nliqiia in isla lillcra dcclaranda onis, sive attingentifn. Et primo sic, praj-
dubium.
per solulioncnn aliquorum dubiorum. Pri- supponendo aliqua : IMimo, quod cogiii-
mo ergo duhitatur de hoc, quod cofjnilio tio intuiliva necessario est rei existenlis,
intuiliva, f/wv est rci existentis, ut cxi- ita quod est impossibile esse cognitionem
stens est, nceessario habet annexam rc- intuitivam, nisi sit rei existentis, ut exi-

lationcm rcalem el actualcm ad ipsum stentis, quia hoc est de formah ratione
objcrtum. ipsius, vel saUem necessario competit
Secundum Secundo dubitatur in hoc, quod aelus sibi, ut patet a Doclore m pr/mo, clist. i.
dubium.
eognosccndi dieitur mcnsurabilis ab obje- q. 2. disl. 8. q. 3. in sccundo, d. 3. in Relatio
identilica-
cto, ut a mensura ejus, per hoc quod csl quarto disl. 10. ct 40. in quodl. q. 1. tur
realiter
simililudo objccfi secundum imitalioncm et 13. et 14. Secundo suppono dictum fuudamen
to.
sdeul est similitudo ideati ad ideam. Doctoris in secundo, dist. 3. 7. o. quod
Tertio dubitatur in hoc, quod cognitio illa relatio identificatur realiter funda-
Tertium
dubium, abstractiva habct rclationem rcalem po- mento, cui fundamento simphciter repu-
icntialem seu aplitudinalem, sciliccl men- gnat esse sine termino, ut patet de
surabilis ctiam ad objcctum non exi- depcndentia crealurce ad Deum, qute
stens, ct ad objcctum aclu cxislens habct reahter identificatur ipsi creaturfe, quia
rclationem rcalem actualeni mensurabilis est simphciter impossibile esse creatu-
ad mensuram. ram sine Deo, ut termino. Istis prsesup-

Quartum
Quarto dubitatur in hoc quod dicit, positis arguo sic per argumentum ducens
dubium. quod cognitioni abstractivce non convc- ad impossibile : Cognitio intuitiva neces-
nit relaiio attingcnlice realis aptiludina- sario includit relationem realem actualem

lis, quia non convenit fundanicnto quan- attingentioe ad objectum existens, ut exi-

ium cst ex parle ejus, ncc sibi compctcrei stens ; ergo talis relatio reahter identifi-

in aclu, si lerminus poncrelur in aclu, catur lah notitia^ ; consequens est impos-
quia lerminus non est natus per illum sibile, ergo et antecedens. Consequentia
actum attingi, ut aclu existcns. probatur per secundum prcesuppositum,
Quinto dubitalur in hoc, scihcet pcr et per primum, quia si est impossibile
Quintum
dubium acium cogniiionis objcclum habet esse co- talem notitiam esse sine termino, ut patet
gnitum, et idco potcst naturam actus sequi per primum prresuppositum ; ergo relatio
aliqua habiludo, qiicc sit ad objectum, ul erit reahter idem iUi, ut patet per secun-
habcns talc csse. dum pr.iesuppositum. Falsitas consequen-
Sexto dubitatur in hoc, quod relatio tis patet, quia Deus potest absolute con-
Sextum
dubium. fundata in notitia abslractiva hujus servare in intehectu notitiam, quae poni-
poniiur rclalio rationis sequi naiuram tur quahtas absoluta sine objecto existente
aelus, sic quocl inteUcctu non comparan- actu ; potest enim conservare visionem iri

te, nec aelum cognoscente, scquiturncccs- ocuh), nuho visibih existente, ut etiam
sario relalio rationis ad objcclum cogni- patet per Doctorem. Sed si notitia intuiti-

tum. Et hpec dubia pro nunc suffici- va necessario inchideret lalem relationem,
unt, etc. ut eamdem sibi realiter esset simpliciter

45. Contra primum instatur, probando impossibile ipsam posse conservari obje-
quod cognitio intuitiva non includit neces- cto actu non existente.
sario relationem realem actualem ad obje- Secundo instatur, et pr.-BSuppono quod
ctum, et boc loquendo de relatione uni- intellectus cognoscat per actum reflexum
 ;

QU.ESTIO \lll. 553

intuitivc actum rectuni, (luaiu iminediate la|)iclem aclu existentem, necessario inclu-

terminatur ad uhjectum primum, sive del relaiionem realem atiiiij^^entiai ad

ille actus rectus sit intuitivus, sive aljstra- ipsum lai^idem; consequensest impossibi-
ctivus, non curo, cuin uterque in se sit le, ut palet a Doctore iii l. disl. '^. ubi

qualitas absolula actu exislens in iniel- piobat esse im[)ossibile Deum realiter

leclu (piantlo cognoscitur intuiiive pcr rererii ad creaturam, Nec valet dicere,
actum rellexum, cum cognitio intuiiiva qnod non intuetur lapidem, ut actu exi-

sil necessario existentis, ut supra dixi. slentcm, quia Deus cognoscit omnem cre-
Tunc arguo sic : Si notitia intuitiva ne- aturam etiam secundum omnem conditi-
cessario iiicludit relationem realem ad onem existenti;e, ut ostendit Doclor

objectum existens, ergo actus redexus in 1. tllsl. 31. Nec similiter valel dicere

intuitivus necessario includit relationem quod a sola essenlia divina movetur im-
realem ad actum rectum. Consequens est mediatc ad cognilionem cujuscumquc
falsum, quia sequuntur impossibilia. Pri- objccti, ut patet a Doctore in prolorjo r/.

mo sequitur quod infiniti actus actualiter pcnul/. et d. 30. primi, et in 2. dist. 3.

existentes simul possunt esse in eodem ef inquodl. q. o. el 14. quiahoc non impe-
intellectu ;
patet, (juia si actus redexus dit, quia loquimur bic de relatione attin-
necessario includit relationcm realem ad gentiae, sive unionis^ et non dc relatione
actum rectum, ergo actus necessario actu dcjjendcnti.ne, qua notilia dependet ab

erit stante reflexo ; et actus similiter re- objccto in esae ; notitia enim causatur
flexus potest intuitive cognosci per alium ab objecto, sed relatio attingentioe pree-

actum reflexum, cum sit ita qualitas ab- supponit primam depend^^ntiam, ut patet
sobjla, sicut actus rectus ; ergo ille actus ipsa ergo noliiia prius in se suo modo
secundus reflexus necessario includit re- causata ab objecto, necessario includit

lationem realem ad primum actum refle- aliam relationem realcm, scilicet attin-

xum ; et primus non potest esse sine actu genti.ie, et per consequens notitia intuiti-
recto, et secundus rcflexus non potest va in Deo, qua intuetur creaturam actu

esse sine primo rcflexo ; ergo stante secun- existentem, necessario includet relati-

do reflexo simul stant, et alii, sed se- onem realem unionis vel attingentioe ad

cundus rcflexus potest ita intuitive co- ipsam.

gnosci per alium reflexum sicut et alii Quarto instatur sic, prtesupponcndo
praiceJentcs, ergo procedendo in infini- duo : Primo, quod omne babens propriam
tum, sequitur quod actu possent esse in- existentiam potest inluitive cognosci, et

finitic cognitiones intuitivoe in eodem per consequens posset esse terminus in-

intcUectu, et simul infiiiit;ie relationes tuitiviB cognitionis. Secundo prfesuppono, Ixelatio

habet
reales. Sequitur secundo quod Deus non quod omnis rclatio realis actualis saltem
venini
jiosset in intellectu conservare actum rcaliicr distinctaa fundamento et termino, esse.

reflexum sinc aclu recto, quod videtur sit verum ens rcale habens propriam exis-
inconveniens. tentiam, et hoc patet expresse a Doctore

Tertio instatur, quod si cognitio intui- in 2. dist. 1. </. 5. vel \. ubi probat re-
45.
tiva necessario includit relationem realem lationem babere verum esse proeter omne
actualem attingentice ad objcctum realiter opus intclleclus, et praeter esse fundamcn-
distinctum actu existens, sequitur quod li et termini. Tunc arguo sic, cognitio

notitia intuitiva in Deo, quio intuetur intuitiva potest esse respectu relationis
 ;

654 QUODLIBET.

reali.s actu exislenlis propriii exislenlia dependebit relatio, et remoto non depen-
ergo talis nolitia necessario includit rela- debit ; ergo simul dependebit, et non de-
tionem realem actualem terminatam ad pendebit, ut patet per argumentum Do-
ipsam reiationem ; consequens est falsum, ctoris quod sajpe in pluribus locis facit.Sic

ergo illudexquo scquitur, scilicethocquod dicatur, quod alio actu potentia reflectitur

notitia intuitiva necessario includit rela- super actum primum et rectum, super
tioncm realem ad objectum actu existens. relationem, et super objectum. Contra,
Antecedens patet per prscsupposita. Con- quia tunc sequitur quod quis uno actu re-
sequentia patet per ccnclusionem Docto- flexo non poterit cognoscere se cogno-
ris, quod relatio realis necessario includi- scere, quod non videtur, nec communiter
tur in notitia intuitiva respectu objecti tenetur, quia eodem actu reflexo super
actu existentis. Falsitas consequentis actum rectum scio me scire, et me intel-

probatur, quia tunc relatio reaiis haberet ligere. Sed de hoc alias.

pro termino immediato relationem realera, Sexto instatur, quia ex hoc videtur se-
quod est contra Doctorem in primo, d. 30. qui quod actus, quo intueor relationera

47.
Quinto instatur, quia sequeretur quod realera inclusam necessario in actu recto

idem actus intuitivus simul includeret beatifico, sic actus magis beatificus quara
/VD aCtUS
saltem tres relationes reales attingentise, actus rectus. Et arguo sic: IUe actus reflexus sit
ma°;is
•n
vel una relatio realis simul esset ad tres est simpliciter magis beatincus, quo beatihcus
quam
terminos, quorum utrumque est falsum. potentia immediate attingit objectum be- actus
rectus.
Ostenditur sequela, quia pono quod quis atificum ( et loquor non de relatione, sed
actu recto intuitive cognoscat lapidem, et prsecise de actu intuitivo ). Sed actu re-

actu reflexo intuitive potentia reflectat flexo, quo potentia intuilive cognoscit

se super actum rectum, et super relati- relationem attingentiae realem inclusam

onem realem unionis, sive attingentite in actu recto, et iromediate terminatara

fundatam in actu recto, et super obje- ad objectum beatificum, ipsa potentia ira-

ctum primum, scilicet lapidem ;

patet, metliatius attingit objectum beatificum,

quia vel actus reflexus necessario simul quam mediante actu recto ; crgo actus

includeret tres relationes reales ad illa reflexus per illam relationem erit magis
tria objecta, vel quod una sola reali re- beatificus, quod est falsura. Major est

fertur simul ad illa tria. Et quod conse- nota apud Doctorem prccsenti qucest. et

quens sit falsum, patet, quia ponendo tres in 4. dist. 49. Minor probatur, quia co-

tales relationes,sequitur quod idem actus gnoscens relationem immediate termina-

simul erit unitus iribus objectis, tribus tam ad objectum beatificum, immediate
relationibus realibus, quod non videtur. cognoscit objectum beatificum, ut patet a
Sequitur etiam quod illse tres essent re- Doctore infra q. 14, arliculo terlio,

aliter idem illi actui, et probatur sicut su- sequitur ergo quod actus reflexus, vel

pra probatum est in primo argumento. erit magis beatificus, vel saltem aeque

Si vero ponatur tantum una relatio in ipso beatificus, cum ajque immediate potentia
Nota,
actu reflexo ad illa tria objecta, sequiiur attingat objectum beatificum ipso actu re-

quod una et eadem relatio habebit simul flexo sicut actu recto.

tres terminos, et cum relatio necessario Septimo instatur sic, et quaero an po- 48.

dependeat a termino simul a tribus de- tentia actu recto circa objectum beatifi-

pendebit, et sic posito uno illorum vere cum immediate percipit objectum^ an me-
 ;

QUiESTIO XUI. 555

diante relatione reali attingentirD. Si pri- videre quidquid realiter et formaliter est

mo.seqiiitur quod taiis actus rectus intui- in Angelo, ut eliam videlur patere secun-
livus non necessario inciudit relalionem dum Doctorem in 2. dist. 0. de locutione

realem ad ipsum objectum, j^atct, quia Angelorum.

talis relalio unionis ponitur ut potentia Decimo instatur sic, quia sequilur

unialur objecto attingcndo ilkid. Si se- quod visio divina in intellectu divino ter-

cundo, ergo scquitur quod oportet po- minata ad essentiam divinam necessario

tentiam prius attingere illam relationem^ includet saltem relationem rationis termi-

et sic erit processus in indnitum, quia natam ad ipsam essentiam, quod est fal-

qua.'ro, aut illam immediate attingit, aut sum,et contra Doctorem ut patet />rcese?ia".

mediate. Si primo, non est major ralio q. Quod autem sequatur, patet per illam

de attingenda ista, et illa qua atlingit ob- vulgatam proposilionem Doctoris in pro-
jeclum. Si secundo, ergo mediante alia lo(jo, q. 3. et singulariter q. 1. quodl.

relatione, et quoero de illa alia, et sic pro- scilicet qualis est ordo inter aliqua ubi

cessus iii infinitum. realilcr distinguunlw\ talis est ubi sola

Octavo inslatur, et qucero de visione ratione distinguuntur. Modo si visio in

beatifica, aut illa visio, et formaliter abso- inlellectu divina esset realiter distincta ab
lute accepta est actus simpliciler, et per essentia divina, necessario includeret re-

se beatificus, aut est actus beatificus in lationem realem attingentiae ad ipsam

quantum includit relationem illam. Si patet per conclusionem Doctoris scilicet,

primo, babetur propositum, quia ut sic, quod cognitio intuitiva necessario inciu-

non ineludit necessario relationem realem. dit relationem ad objectum actu existens,

Si secundo, ergo visio illa erit actus be- et realiter distinctum. Sequitur ergo,

atificus tantum per accidens, et non per quod ex quo visio divina in intellectu

se, quia visio ut unita, dicit tantum saltem ratione dislinguitur ab essentia di-
unum per accidens, et sic actus beatificus vina,' quod ut sic necessario includat re- Quomodo
^ _
VISIO
non erit unus per se. lationem rationis necessario terminatam divina,
distingaa-
Nono instatur sic, quia si actus intui- ad ipsam essentiam divinam, quod est tur
... . ., ., j rx ab essentia
tivus, ut actus beatificus includit neces- simpliciter impossibile apud Doctorem ; divina.
sario relationem realem attingentice ter- ergo talis conclusio non videtur vera.
minatam ad objectum beatificum ergo Secundo principaliter instatur contra
Nota.
*'
;
°
aliquis poterit ex puris naturalibus co- secundum dictum, probando quod actus
gnoscere objectum beatificum in se ; con- cognoscendi non dependeat ab objecto
sequcns est impossibile, ut patet a Docto- in ratione mensurabilis. Et praesuppono
re, q. i. prologi, el dist. 3. primi, el in primo, quod dependere ab alio ratione

2. disl. 3. q. 9. cl infra q. 14. quodl. mensurabilis, et specialiter secundum

art. 2. Consequentia probatur, quia ali- similitudinem imitationis sit simpliciter

quis Angelus ex puris naturalibus poterit imperfectius ipsa mensura ; hoc patet,
intuitive videre in Angelo babente actum quia aliter non imitaretur mensuram. Se-
beatificum, et ipsum actum beatificum, et cundo, proesuppono quod actus intelli-

relationem necessario inclusam in tali gendi praecise dicitur mensurabilis ab

actu beatifico, et per consequens termi- objecto, cui est similis per imitationem.
num illius relationis, qui est objectum Islis procsuppositis arguo sic pi-imo : Si

beatificum ;
patet, quia naturaliter potest actus intelligendi est mensurabilis ab
 ;

556 QUODUBET.

ohjoclo, cui est similis per irnitalionem, quentia prohatur, quia pono quod aliquis
sequitur quod actus intelligendi relalioncm intcllcctus intelligat lapidem non ut exi-

realem erit vere mensurabilis a tali rela- stentem, et quod post intelligat actu re-

tione, et sic perfectius simpliciter depen- flexo illam intellectionem ahstractivam, ut

dehit ah iinperfectiori simpliciter, quod existentem, ita quod talis actus reflexus
est impossihile. Patet conseiiuentia, quia immediate terrr.inetur ad ipsam, ut exi-

actus ille vere est similitudo relationis, stentem ; ergo ut sic, erit ille actus refle-

ut ohjecli, et per imitationem, cum ut xus intuitivus terminatus ad actum vere

sic, sit posterior ipsa, quia actus prajsup- ahstractum, et per consequens erit men-
ponit ohjectum, cujus est. surahilis ab illo.

Secundo instatur, quia sequitur quod Quario instatur sic, quia sequitur quod

unus aclus reflexus sit vere mensurahilis eadem alhedo, quantum est ex parte sua,
ah alio actu reflexo, quod est falsum. poterit esse mensura ex natura rei infini-

Tum, quia sunt ejusdem speciei, ut patet, tarum unionum simul, et sic infinitae vi-

et per consequens unus non imitalur siones, si actu essent, actu dependerent,
essentialiter alium, quia tunc unus esset ut mensurabiles ab eadem alhedine, et per

essentialiter perfectior, et alius essentiali- consequens ipsa alhedo esset quasi infi-

ter imperfectior. Tuin, quia pon videtur nitse perfectionis, quia esse mensuram
quod unus actus sit similitudo per imita- talem dicit formaliter perfectionem in tali

tionem alterius actus ejusdem rationis, mensura, cum ut sic, sit vere imitabilis
sicut nec unum alhum est simile alteri ergo quanto plurium ponitur ex natura
per imitationem, maxime si illa duo alha rei mensura tanto erit perfectior. Et licet

sint seque intensa. Prohatur consequen- actu non sit mensura infinitorum, tamen
tia, quia primus actus reflexus potest esse est 8eque perfecta, si ex natura sua poni-
ohjectum immediatum respectu alterius tur sic mensura, sicut si actu poneretur

actus reflexi, qui est vere ohjectum intel- mensura, quia quod actu non sit mensura
ligihile, cum sit qualitas ahsoluta, imo non est propter defectum ipsius mensuroe,
per se intelligihile, et per se contentum cum sibi ex natura sua competat, sed

suh adoequato objecto intellectus. propter defectum mensurabilium, quae

Tertio instatur, quia ,

sequeretur quod actu non sunt posita.
50.
Noritia actus intelHgendi intuitivus esset vere Quinto instatur sic, quia sequitur quod
51.
'"
%r^ mensurahilis ah actu intelligendi ahstra- actus intelligendi, ita erit mensurabilis ah

abstractiva. ctivo, qui essentialitcr est imperfectior ; illo ohjecto, a quo nuUo modo dependet,
patet, quia notitia iniuitiva est perfectior sive ad quod nullo modo terminatur, sic-

ahstractiva, ut patet a Doctore, prcesenli, ut erit mensurabilis ad quod immediate

q. ct in i. disl. 49. et intuitiva, etiam re- terminatur. Et pono quod sit visio, sive

spectu ejusdem ohjecti, differt specie ab cognitio intuitiva respectu unius albedinis,

ahstractiva, ut patet prcesenti q. et in 3. ita quod prajcise terminetur ad illam alhe-

clist. 3. et in2. clisl. 23. et in 4. d. 49. dinem numero, tunc sic : Quselibet alia

Et sic intuitiva eritspecifice et essenliali- alhedo est teque essentialiter perfecta,

ter perfectior ahstractiva, et per conse- sicut illa ad quam actus terminatur ; ergo

quens perfectius specifice erit vere men- ille actus ita erit similis per imitationem

surabile ah imperfectiori specifice, quod cuilibet alteri, et seque mensurahilis

videtur simpliciter impossibile. Conse- a qualibet alia, quid est falsum. Nec valet
 ; . .

QU;«STI0 XIII, 557

diceic (juod ciiin est sinnlis illi, ad (iiuun cst mensuiabilis ab illo. Major patet per
terminatui', (]uia ab illa sola dependet in Doctorein qui vult, quod ideo notitia sit

essendo, ideo illani solain iniilatur. Contra, mensurabilis ab objecto inquantuin est si-

quia (}uod actus intelligendi non sit causa- militudo ejus per imitationem. .Minor pa-
tus iinmediate ab objecto cujus est aclus, tet, quia iiotilia abstractiva cst praecise

puta quod causetur immediate a volunta- similitudo ])er iiiiitationem ipsius quiddi-

te divina, tunc sequitur quod non erit illi tatis ab.solute sumpttc, el quod evistat,

objecto similis per imiiotionom, quia ab actu, vel non existnt, accidit ei ; ergo
illo non dependerci in essendo ; suflicit ipsa notitia non includit relationem re-
ergo, quod terminetur ad objectum, et alem actualein mcnsurabilis ad ipsum ob-
tamen ex hoc quod terminatur ad obje- jectum actu existens.
ctum non dicitur mensurabilis, ut patet, Teriio instatur sic : Illud (juod est ratio

quia prius dependet in ratione mensurabi- formalis immediate causandi notitiam

lis, quam intelligatur terminari objecto, abstractivam est ratio formalis mensurandi
sive uniri. Sequitur ergo quod ille actus illam ; sed species iiUelligibilis cst ratio

ita crit mensurabilis ab albedine nr»n formalis immediate causandi, partialiter

intellecta, sicul ab albedine intellecta. tamen ipsam notitiain abstractivam, erit

Tertio principaliter instatur contra ter- ratio formalis mensurandi, sive termi-
tium, probando quod notitia abstractiva nandi dependentiam notitiae mensurabilis
respectu objecti actu existentis non de- ad ipsam ; ergo non objectum actu exi-
pendet dependentia mensurabilis ad men- stens. Major patet, quia etiam in Deo,
suram, sic quod non sit talis relatio realis, illud quod ponitur etiam ratio formalis
et arguitur sic prirao : Omnis notitia, quoe causandi crenturam, ponilur etiam ratio
mensuratur ab objecto dependet ab illo, formalis mensurandi ; et patet ctiam, quia

ita quod est dependentioe essentialis ad in causante entitas perfectissima ponitur

illud ; sed nolitia abstractiva nullo modo ratio terminandi dependenliam essenti-
dependet ab objecto existente extra ; ergo alem ipsius naturse, ut mensurabilis.
non mensuratur, sive non est mensurabi- Quarlo intatur sic, aut notitia est mcn-
lis ab illo. Major est nota, quia mensura- surabilis actu ab objecto non existente, ut
tum vel mensurabile secundum perfecli- existente, aut ab objecto, ut priore exi-
onem, sive secundum quantitatem virtu- stentia. Si primo, contra, quia existentia,
alem necessario dependet a mensura ut existentia non est ratio formalis termi-

dependentia essentiali. Minor patet, quia nandi dependentias mensurabiles, et hoc

talis notitia, nec in causari, nec in esse secundum quantitatem virtualem, ut patet
aliquo modo dependet ab objecto actu exi- in simili a Doctore in primo, dist. 1.

stente, quia ipso non existente potest vere q. 2. Si dicatur, quod existentia requiri-
ab tur ut conditio objecti, contra, quia ipse
alio causari, et vere existere, patel
tantum ponitur gradus intrinsccus, qui
ergo non dependet ab illo dependentia le-
proesupponit entitatem perfectam in se, ut
aliactuali.
supra patuit. Si secundo, tunc habetur
Secundo instatur, notitia abstractiva eo
52.
intentum, scilicet quod objectum existens,
\nriotuia Hfiodo cst mensurabilis ab objecto, quo ut existens, non potest termiiiare hujus-
ibstractiva
po,|itur ^jus similitudo per imitationem ;
modi dependentiam, sed pro,'cise termi-
"bliTs'^'
^*^^ ^^^'^ notilia non ponitur similitudo iiaiis erit (juidditas absolute sumpta ipsius
ib objecio.
objecti existentis aliquo modo ; ergo non objecti
 558 QUODLinET.

53. Qiiinto instaliir sic : Notitia abstractiva sa ratio formalis terminanrli, quia ut
ReiationoF
^^^^^^ ggg^ alicujus objecti actu existentis, supra exposui, in primo articulo, entitas
dicentis, ut patet quidditativa in se prmsens, etiam ut prior
nonTicuut^^ nullam perfeclionem
perfecti- existentia,
^jg cognitioue abstractiva alicujus relati- potest intuitive cognosci, sic
onis realis, et pr<Tecipue de notitia relati- quod talis entitas actualis perfecte prae-

onis divinne, qutii nullam perfectionem sens est ratio formalis terminandi notiti-

dicit; ergo sequitur quod talis relatio am intuitivam. Solum ergo existentia in

poterit terminare dependentiam ipsius creatura quando est in se praesens, est

notitife abstractivc, ut mensurabilis, quod ratio formalis terminandi notitiam intuiti-

nullo modo videtur possibile, quia tunc vam sui, quia existentia potest intuilive

dependeret a tali relatione. et abstractive cognosci, ut supra patuit.

Quarto principaliter instatur contra Secundo prcemitto, quod relatio attingen-

quartum, et intendo probare primo quod tise fundata in notitia intuitiva, ita quod
notitia abstractiva potest includere relati- notitia illa est ratio formalis fundandi, et

onem rcalem aptitudinalem, vel potenti- terminata ad objectum existens, ita quod
alem ad objectum, loquendo de relatione existentia est ratio formalis terminandi,

attingentise, et arguo sic : Si objectum quando ipsa intuitive cognoscitur, vel

actu existeret, posset notitia illa ad illud entitas prior existentia, quando intuitive

terminare ; ergo quando actu non existit, cognoscitur, non est sic intrinsecus adve-

sequitur quod includat relationem realem niens, quod positis absolute fundamento
aptitudinalem. Consequentia patet, per et termino sequatur talis relatio, sicut

ipsum Doctorem qui hoc modo probat similitudo statim oritur positis fundamen-

relationem realem aptitudinalem, ut patet to et termino, etiam quantunicuraque di-

in littera. Antecedens probatur, quia ipse stantibus, quia posita notitia in nobis

concedit quod notitia abstractiva potest respectu lapidis, et posita' distantia ma-
esse tam objecti existentis, vel non exi- xima non sequitur relatio attingenti.-B,

stentis, ut patet ab ipso in 1 et 2. disL 3. quia tunc intellectus noster attingeret

ab&tvaciivaet in ^. dist. 10. ct A9. et in quoclL q. 1. Jntuitive objectum quantumcumque di-

^°ob|ech^^^ e^ prcesenti q. Si ergo potest includere stans, quod non est verum. Potest enim

^vefnoa^ pelationem realem actualem unionis, sive Deus immediate causare in me notitiam
existentis.
g^ipgentife ad objectum, sequitur quod intuitivam unius animoe existentis in coe-

quando objectum actu non existit, quod lo, et tamen non videbo illam . Sed bene
tunc includit relationem potentialem, sive est inconveniens, quod ego habeam no-
aptitudinalem realem attingentiae ad obje- titiam intuitivam alicujus objecti inclu-

ctum. Posset etiam multipliciter instari dentem relationem attingentiee ad illud,

contra hanc conclusionem, tamen, ne sim et quod non videam illud.

teedio legentibus,omitto alia dubia sequen- Videtur ergo requiri non tantum obje- 55^

tia. ctura existens, sed etiara in se praesens

54. Respondeo ad objectiones, primo con- praesentia debita, et tunc stante preesen-

tra primum dubium, et prtemitto aliqua : tia objecti, notitia intuitiva necessario

Primo, quod relatio unionis, sive attin- includit relationera attingentiae terraina-

gentise fundata in notitia intuitiva, abso- tam ad objectum existens, non quod pree-

lute loquendo, non terminatur ad sentia objecti sit ratio formalis terminan-

existentiam, sic quod existentia sit preeci- di hujusmodi relationem, sed requiritur
 On^STIO XIM. 550

ut conilitio requisita in ubjecto ;

stnnle Si etiam teneretur quod stante notitia
^'^***
ergo pncsentia objecti, stat illa relatio, iiituitiva respectu lapidis, et ipso lapide

et potentia necessario videt illud obje- actu existente quantumcumque distante,

ctuni amoto alio impediinento, quod dico, necessario sequitur relatio attingentiae,

quia bene posset esse objectum pnesens, sive unionis, et quod tamen potentia

et actus intuitivus, et tamen non videre- habens talem notitiam non videret lapi-
tur, quia Deus posset hoc impedire ; hoc dem ita distantem, forte non esset impos-
patebit infra q. 14. artic. ult. non lamen sibile hoc ponere, quia illa relatio orire-

absolute intelligendo, sed sic intelligendo, tur tantum ex natura extremorum quan-
quod si ego in intellectu alterius vitleam tumcumque distantium, sed visio actualis

actum intuitivum terminatum ad aliquod requirit potenliam objecti in se. Forte

objectum, ut ostendit Doctor infra, q. 14. etiam posset dici, quod stante notitia in-

Sed si ego habeo vere intuitivum respectu tuitiva alicujus objecti in se existentis,

alicujus objecti in se dcbite pra^sentis, et quod poteniia habens illam necessario

quod non videam illud, videtur impossi- videret, etiam quantumcumque distans,

bile stante actu et praesentia objecti. Et quia diceretur quod requiritur debita

ex hoc videtur sequi quod relatio attin- prajsentia objecti ad causandum notitiam
gentioe fundata in notitia intuitiva, et intuitivam, ita quod lapis quantumcum-
terminata ad objectum in se praesens, non que distans non posset immediate move-
sit realiter idem illi notitice, quia non re intellectum distantein ad sui notitiam

repugnat notitiam illam actu esse objecto iniuitivam. Si tamen Deus immediate cau-

non pra3sente, imo non existente, quia saret notiam intuitivam lapidis quantum-
Deus potest conservare omne absolutum cumque distantis in aliquo intellectu, in-

sine alio, a quo non dependet necessario tellectus ille notitia illa intuitive cogno-
Deus
potest simpliciter, et dixi a quo non simpliciler sceret lapidem. Quidquid sit de istis

depcndet, quia non posset Respondeo ad rationem primam, negan- „ 57.

°omne'^^ ^iccBssario ' "^ '
Responsio
bsoiutum do quod ad
conservare totum essentiale sine partibus,' '
relatio attingentise sit realiter
ine alio. rationem
quod tamen est absolutum, quia intrinse- idem cum notitia. Cum probatur, quia primam.

ce dependet ab illis. Posset etiam conser- repugnat notitioe intuitivae posse esse sine
vare omne accidens absolutuiiii sine subje- termino actu non existente, negatur,
cto, quia non simpliciter necessario quod non possit esse, imo posset actu
dependet a subjecto in essendo ; et simi- existere objecto annihilato, quia in esse

liter posset conservare omnem effectum et in conservari a solo Deo simpliciter

absolutum cujuscumque causae secunda^ dependet, ut supra patuit.
sine causa secunda extrinseca, quia a nul- Ad secundum admitto casum, scilicet

la simpliciter necessario dependet, sic quod quis potest actu reflexo cognoscere
quod repugnet ipsi posse esse sine tali intuitive actum rectum, sive ille actus

causa secunda ; a sola enim causa prima rectus sit intuilivus, sive abstractivus.

simpliciter necessario dependet in esse Et cum infertur, quod sequuntur impos-

et in consermri ;
patet ergo quomodo sibilia, negatur ; et cum probatur primo,
posset conservare notitiam intuitivam quia sequitur quod essent aclu inhniti

respectu lapidis, ipso lapide non existen- actus simul, negatur, Posito enim quod
te, et per consequens patet quod relatio potentia actu reflexo cogifoscat actum re-
attingentio) non est realiter tali uotitia^. ctum, et alio reflexo illum reflexum, et
 560 QUODLIHET.

sic in infiiiiltiiii, non tamcn sequilur Ad terlium dico primo, quod posito
quod possint sinnul esse actus infiniti, sed quotl Dcus intucdlur lapidem in se exi-
possent esse infiniti in infinituni siicces- stentem, ita quod lahs notitia termiuetur
sive, sed nunquam simul aclu infiniti, proprie ad lapidem in sc existentem et

ut alias exposui. Et lioc non est inconve- prtesentem, quod adhuc non scquitur
niens etiam ai)ud Doctorcm ct Augusti- quod tahs notitia incluJat relationem re-
num. Cum etiam proI)atur per hoc, quod alem atlingentiffi, quia non refertur reah-
actus i'eflexns includit necessario relati- ter relatione reah ad extra. Sicut eliam
onem realem ad actum rectum termina- non sequitur causa effectiva in creaturis

tam, et per consequens stante actu refle- necessario includit relationem realem ad
xo, necessario erit aclus rectus, et sic de effectum, ergo et Deus, qui est causa pri-

secundo actu reflexo, qui similiter neces- ma omnium, inchidit relationem realem
sario inckidet relationem realem ad ad effectum, non sequitur. Et quare in

actum primum reflexum, et sic in infini- creatura, et non in Deo? vide causam
Nota. tum. Dico primo, quod actus reflexus assignatam a Doctore in primo, dist. 30,

non includit sic necessario relationem Dico secundo, et magis ad rem, quod
realem ad actum rectum, sic quod sit notilia intuitiva in Deo non lerminatur xotitia

impossibile ipsum esse non existente ad creaturam, ut in se actu existentem ;

'"^Jo ^^n'*
termmatur
actu recto, quia certum est quod Deus patet, quia ab seterno ita perfecte intuiti-
'^"^*""'^'^-
potest conservare actum reflexum, cum ve cognovit lapidem in se non existen-
sit qualitas absoiuta actu recto non tem, sicut et tunc cognoscit. Dico ergo,
existente, tamen potentia per illum quod notitia intuitiva Dei non terminatur
actum reflexum non cognosceret intuiti- ad creaturam, ut in se existentem, et in
ve actum rectum, quia non esset, nec se prsesentem, sed terminatur ad essenti-

aliquid aliud cognosceret per illum actum am divinam, in qua intuitive videt quid-
reflexum. Eodem modo dico de secundo quid videt, vel terminatur ad lapidem, ut
actu reflexo, quod Deus posset ipsum proecise rehicentem in essentia divina,
conservare sine primo actu reflexo. Dico et sic non sequitur quod infertur.
secundo, quod etiam posito quod actus Ad quartum concedo prsesupposita ilia, Reiaiio

reflexus primus non possit esse sine re- et concedo quod relatio realis potest in- po^Jst

cto, nec secundus reflexus sine primo tiiitive cognosci,

~ '
et concedo quod
T tahs '"i"'!;!!!
cognosci.
reflexo, et sic ascendendo in infinitum, notitia necessario includit relationem re-
quod adhuc non sequitur illud impossi- aiem attingentise terminatam ad relati-

bile, scihcet, quod erunt infiniti actus onem. Et cum infertur, quod relatio tunc
simul, sed bene concedo quod erunt infi- non habebit absolutum pro termino, quod
niti in infinitum ita quod in infinitum, est contra Doctorem dist. 30. dico, quod
erit unus post ahum. non intelhgit, quod relatio reahs semper *
58.
Ad secundum inconveniens, cum infer- habeat pro termino ahquid absolutum, et
tur quod Deus non posset conservare hoc loquendo de termino immediato, suffi-

actum reflexum sine recto, dico, quod cit enina quod terminetur ad aliquod abso-
hoc non sequitur, quia non pono actum lutum mediate, vel immediaie. Et hoc
reflexum necessario simpliciter in essc et patet etiam apud Doctorem qui vult quod
>

conservari dependere ab actu recto, ut una relatio reahs possit fundari in aha, et

supra patuit. terminari ad aham, sicut patet de propor-

 yUi^iSTio XIII. 501

tionalitatc, qua3 fundatur iii una proporli- objecia, sicut etiam in eodcm albo possunt
one, et terminatur ail aliaiii, ut cxposui fundari plures similitudincs lcrininatiu

in primo. lv:t benc inconvenicns apiul atl plura alba, sic est iii proposito.

Doctorcm (juod rclatio rcalis non liajjcat Ad scxtum concedo illam propositi-

pro fundaniento absolutum, sicut ipse ouem, scilicet, quod ille actus et magis
sa^pe adducit Auguslinum 1. de Trin. beatificus, quo attingitur immediatius
Omne qiiod relafice dicilur cst (iliquid objectum bcalificum, sed negatur, quod
excepta rehttione. Intclligit ergo quod actu quo atlingitur relatio attingentioe,
omnis relatio rcalis necessario praisuppo- sit hujusmodi palet, quia ille iinnicdiate
;

nit fundamcntum realc, ct hoc mcdiale terminatur ad relationeni illam, qute nullo
vel immedialc, lioc idem intelli^it de tcr- modo ponitur objectum bcatificum. Actus

mino. vero rectus immediate terminatur ad

Ad quintum concedo casum, quod po- objectum beatificum, sic quod potentia illo

tentia reflectat se super actum rectum, actu primoet immediate percipit objecium
supcr relationcm attingcntiai actus recti, beatificum in se. Alio vero actu primo et
sive fundatam in actu recto et super immediatepercipit relationem attingentifC,
objcctum actu recto intuitive cognito. imo non potest habere notitiam illius

Dico, quod non codem actu reflexo, quo relationis, nisi prius cognoscat objectum
cognoscit actum rectum cognoscit relati- beatificum in se, quia prius cognoscitur
onem attingentiae, et objectum actus terminus relationis, quam relatio, ut patet

recti, sed uno actu reflexo cognoscit a Doctore m pro/o^o q. penul. et in l.

actum rectum, et alio cognoscit relati- dist. 8. el inquodlib. qncest. 14.

onem, et alio objcctum. Si enim eodem Ad septimum dico primo, quod potentia eo.
^**^*'
actu, quo cognoscitur actus rectus cogno- aclu intuitivo perficit objectum etiam
sceretur objectum actus recti, et relatio posito per impossibile, quod non esset
attingentise, sequeretur quod Angelus, relatio media, quia non est de ratione
qui intuitive cognosceret actum intuiti- actus, quod includat hujusmodi relati-

vum et beatificum in intellectu alterius, onem, utsupra patuit. Cum infertur, ergo

quod simul cognosceret objectum bealifi- actus ille non includit necessario relati-

cum, quod est contra Doctorem ut patebit onem attingentife, dico quod non includit
infra q. 14. respondendo ad principale nccessario, ut est actus perceptivus objecti,
argumentum. Nec similiter sequitur, quod sed includit tantum ex natura rei, quia
cognoscat illam relationem attingentiae posito tali actu, et objecto prpesente, ne-
cognoscendo ipsum actum rectum, ut cessario includit relationem unionis, qua
similiter patet a Doctore ubi supra . Dico actus unitur objecto, et objectum similiter
ergo, quod alio actu cognosceret actum unitur actui relatione reali prieter objectum
rectum, et relationem attingentioe, et beatificum, quod non includit relationem
ipsum objectum, et sic non sequitur in- realem ad extra; ct illa relatio unionis
conveniens. Dico secundo, quod posito ca- ex parte actus dicitur relatio activa
su, scilicet quod potest eodem actureflexo attingentise, qua scilicet actus realiter

intuitive cognoscere actum rectum, obje- attingit objectum, et ex parte objecti

ctum in se, et relationem, quod non est dicitur relatio attingeiiti;ie passiva, qua
inconveniens in illo actu simul fundari oi)jcctum attingitur realiter. Dico secundo,
tres relationes reales terminatoe ad tria quod posito quod potcntia mediante actu
Tom. XXV. 3G
 562 QUODLIBET.

iinmediate non pcrcipiat objcctum, sed bus. Aliqua etiam est mensura perfectio- Daplex
men8ura.
tantum mcdiante relatione attingentiije, nalis, sed non essentialis et quidditativa,

non seciiiitur tunc (juod oportet ipsum quia per illam non mensuratur quidditas,

prius attingere illam relationem, quia sed mensuratur aliquid ejusdem speciei
sufficit dicere quod non attingit objeclum tantum secundum gradus intensionis. Et
mediante actu, nisi pro quanto actu sic intensissima albedo mensura esset

unitur objecto. omnium aliarum albedinum, quantum ad

Ad octavum patet responsio ex supra- earum perfectionem intensissimam, et

dictis. Dico enim quod actus beatificus, talis mensura est simpliciter perfectior

ut prior tali relatione esl formaliter beati- mensurato non cssentialiter et quidditati-

ficus, nec includit ipsam in sua ratione ve, sed tantum secundum intensionem
formali ad hoc ut dicatur beatificus, ut formte. Alia est mensura, qua3 nec quiddi-

patet de actu beatifico divino. Actus ta- tative mensurat, neque praecise secun-
men beatificus in creatura includit eam, dum intensionem in eadem specie, sed
non ut aliquid pertinens ad formalem ra- mensurat aliquid, ut est similitudo imita-

tionem actus beatifici, sed includit ex tiva illius, id est, quod tale quid praecise

natura extremorum, inter quoe oritur dicitur mensurari, ut imitatur aliud per
necessario talis ratio unionis, quando re- quamdam similitudinem, dicitur quod
aliter distinguntur, et sic potentia unitur imago Caesaris est similitudo Coesaris per

formaliter objecto per talem relationem. imitationem, quia est similitudo essentia-
Adnonum patebit responsio infra,^. 14. liter posterior nata tantum reprcesentare
lespondendo ad principale argumentum. Cccsarem, et habet ab ipso Caesare, quod
Ad decinmm patebit responsio alias, quia sit similitudo ejus pro quanto tantum imi-

talis relatio nonincluditur in ratione actus tatur ipsum. Modo non est necesse talem Quomodo
beatifici, ut supra patuit, et infra pa- mensuram esse simpliciter perfectiorem "^«nsura
ipso mensurato, licet forte sit perfectior perfectior
tebit.
measuralo.
Ad instantias contra secundum dictum. secundum quid.

Sed pro majori intelligentia prsemitto ali- Sic dico in [)roposito, quod intellectio,
62.
qua : Primo, quod aliqua est mensura puta albedinis, est mensurabilis preecise ab
perfectionalis, qua mensuratur quantitas ipsa albedine, ut ab aliquo imitabili se-

perfectionalis alterius, et illa est simpli- cundum similitudinem imitationis, et sic

citer alterius ralionis a mensurato, et lo- intellectio albedinis hoc modo est men-
quor de mensura perfectionali qua mensu- surabilis, quia ut similitudo ejus necessa-

ratur proprie perfectio quidditativa alte- rio est posterior ipsa albedine, et necessa-

rius. Et boc modo specie perfectissima in rio imitatur illara, ipsam reprsesentando.
genere mensurat quidditative species con- Et ideo dicitur similis per imitationem,
tentas in tali genere,quia tunc cognoscitur quia a quocumque causetur semper est

perfectio quidditativa asini per perfecti- nata ipsum per similitudinem imitari, ut

onem quidditativam hominis, et lalis men- essentialiter posterius suum prius, quia
sura semper est perfectior mensuratio; et actus intelligendi, uthujusmodi, estposte-

hoc modo albedo in genere coloris mensu- rior essentialiter objecto, quod imitatur,
rat omnes species coloris. Et similiter sed non est sic unum album similitudoal-

perfectissima operatio mensurat omnes terius per imitationem,quia unum album,

species perfectionum,etsicdeaIiis generi- ut hujusmodi, non est essentialiter po-
 QUi^STIO XIII. 563

slerius alio, nec natum imitari aliud se- ra respectu notitioe ejus, quia ejus
cundum similitndinem imitationis, quia notitia cst ejus similitudo per imitati-

ila aliud est simile ilii, et sic idem res- onem, quia ex nattira sua essenlialiter
pectu ejusdem est prius et posterius. Et posterior, licet non mensuretur ab illo,

hoc est quod dicit Augustinus in qiKVst. (piia non est de ratione objecti quod
de (luobus ovis, qUcB quamvis sint omnino causet notitiam, imo accidit ei, sed de
similia, tamen unum non est imago alte- ratione ejus est quod possit ipsam termi-
rius, sive unum non esse similitudo al- nare, et ut sic, necessnrio est prius ipsa
terius per imitationem, quia unum ex sua notitia et pr.nesupponilur illi,ut assignabile

ratione non videtur magis esse posterius per imitationem ab ejus actu intelligendi.
essentialiter, et imitari aliud, quam e con- Nisi forte dicatur quod notitia non dicitur
tra. Sed actus intelligendi ex sua ratione similitudo per imitationem cujuscumque
formali natus est esse posterior esseniiaii- objecti, sed pr.Bcise illius objecti a quo in

ter suo objectp, et natus est esse ^imilis essendo dependet, quod tamen non credo
per imitationem, imo exnatura sua imita- esse verum, quia tunc multa essent obje-
tur objectum cujus est, et est naturalis ota quse nou essent hocmodo mensura su-
similitudo objecti, non accipiendo simili- orum actuum, iiuo omnia illa quaj non
tudinem pro relatione, sed pro re nata sunt motiva inlellectus quod non videtur.
imitari modo prfedicto, a quocumque Istis praemissis, patet i-esponsio ad 63.

causetur. Unde si intellectio lapidis essct objectiones,

immediate causata a Deo in intellectu nos- Ad primam, concedo praesuppositum,

tro, illa ex natura sua esset similis obje- loquendo de mensura primo et secuudo
cto per imitatione'Ti, quia ex sua natura modo, sed non tertio modo ; et sic conce-
nata est esse essentialiter posterior, et. do quod notitia relationis absolute est
imilari ipsam albedinem sive lapidem. perfectior ipsa relatione, tamen secundum
Posito enim quod Deus nunc crearet in quid potest dici imperfectior pro quanto

me notitiam lapidis intuitivam, lapide non imitatur secundum similitudinem ipsam re-

existente, et in tempore habito crearet la- lationem.

pidem in esse existenti.TR, adhuc illa non Ad secundam de actu redexo, dico
essct similitudo lapidis per imitationem, primo, quod forte intelligitur de objecto,
quia ex ratione sua nata esset esse poste- quod non est operatio cujusmodi est actus

rior essentialiter ipso lapide, et similiter reflexus. Dico secundo, (juod forte non est
nataesset ipsum imitari, et esse similem inconveniens unum actum refle-
ponere
modo prsedicto, quia licet de facto sit pri- xum esse mensuram, hoc modo respectu
or, tamen hoc accidit sibi, cum hoc non alterius actus reflexi. Cum dicitur, quod

9do est
conveniat ei ex natura talis notitiai. Modo sunt ejusdem speciei, dico quod quamvis
?9^^^' talis mensura non est semper perfectior in re sint forte ejusdem speciei, tamen
'titJa secundum suam entitatem ipso mensura- ut unus habet rationem objecti inteliigi-
|US.
to ;
patet, quia albedo est esseniialiter im- bilis, et alius habet rationem actus intelli-

perfectior notitia ejus. Potest tameu dici gendi, unus poteste.sse similitudo alterius
perfectior pro quanto ipsa notitia nata est per imitationem, quia ut est actus intelli-
esse siinilitudo ejus per imitationem. gendi objectum necessario ex natura talis

Secundo prsemitto, quod quodlibet ob- actus imitatur objectum, ut posterius su-
jectum natum iiitelligi per se est mensu- um prius.
 1

56 QUODLIBET.
I
Nota. Ad terliam, c.

ctivus, Ui liabet rationem

ncedo quod actus
objecti
ab.stra-

intuibi-
,.
dico,
Ad instantias tertii

quod mensuratum secundum

dicti.
...
Ad primam
simi-
64.
Individuum
habet

lis, est mensura aclus intuitivi, quia no- litudiiiem imitationisnon dependet pro- JntXtem.
titia intuitiva, ut sic, est essentialiter prie ab objecto eo modo quo mencuratum

posterior actu abstiactivo habente ratio- quidditative dependet, tainen concedo

nem objecti, ut supra dixi. Nisi forte quod aliquo modo dependet cum ipsum
diceretur quod non intelbgitur de actu imitetur. Sed cum dicitur, quod non de-
intclligendi quod sit mens'jra, ut dixi pendetab objecto extra, quia notitia abs-

prius, tamen quia etiam actus inteiligendi tractiva non erit respectu objccti extra

per se continetur sub objecto intellectus, existentis, dico, quod aliud est notiti-

et est per se intelligibilis, melius videtur am terminari ad objectum, et aliud est

dicendum, quod etiam actus intelligendi, ipsam dependere in ratione mensurabilis,

ut habet rationem objecti intelligibilis, quia bene concedo, quod non terminatur
quod sit mensura actus intelligendi, qui ad objectum, ut actu existens, tamen in

ad ipsum terminatur. ratione mensurabilis dependet ab ob-

Ad quartam, quod non est inconve- jecto existente, quia est similitudo ob-

niens eamdem albedinem esse mensuram jecti, quidditative tamen non refertur
hoc modo, infinitarum visionum si essent ad illud relatione reali, nisi ut ac-

actu, quia hoc non arguit perfectionem tu existens, non quod existentia sit ratio

simpliciter, quia illse visiones essent ejus- formalis terminandi illam relationem, sed

dem speciei, et ideo perfectio quoe sufficit natura secundum esse quidditativum reale
ad mensurandum unam, sufficit ad men- actuale, quod esse nunquam est sine actu-

surandum aliam. Secus si illpo visiones ali existentia, ut dixi in simili de notitia

essent alterius speciei, quia tunc eadem intuitiva.

perfectio finita in albedine forte non Ad secundam concedo illam propositi- Esse non
est sine
sufficeret; tum etiam, quia non est neces- onem scilicet; quod eo modo est mensu- actuaii

se talem mensuram esse perfectiorem rabilis abobjecto, quo ponitur ejus simili-

mensurato simpliciter, sed tantum secun- tudo per imitationem, et concedo quod est
dum quid, ut supra dixi. similitudo objecti secundum esse quiddi-

Ad quintam et ultimam, dico breviter, tativum objecti, ita quod objectum

quod prcecise illud individuum est men- secundum esse quidditativum ponitur

sura notitite, qu?e ad ipsum terminatur, talis mensura, non tamen realiter referlur

est quamvis duo individua sint ejusdem relatione reali ad quidditatem objecti,

rationis ratione naturee, in qua conve- nisi illa quidditas habeat verum esse

niunt, tamen hsecceitates illorum sunt reale actuale, quod haberi non potest

simpliciter primo modo diversai, ut patet sine actuali existentia, illud esse quid-

a Doctore in primo in pluribus locis, et ditativum reale actuale intelligitur pri-

per consequens qufelibet nata est intelligi us ipsa existentia actuali, ut exposui
propria intellectione, ut patet a Doctore m 2. dist. 3. qucest. 1. Nota tamen quod
in 2. disl. 1. qucpst. ult, sive. 11. ubi quidditas prsecise considerata secundum
Doctor vult, quod individuum habet pro- esse quidditativum possibile et objecti-

priam entitatem additam ipsi naturse. Et vum non ponitur mensura realis notitioe

de hoc vide Doctorem et ea quse exposui abstractivse, sed ut habet esse reale actu-

in secundo. ale ponitur hoc modo mensura, et ut sic

 QU^STIO XIII. 5G5

notitia dicitur actu dependcre in ralione lint vocare taleni notitiam intuitivam, non
niensurabilis et incUulere realom relati- curo, (juia liocsoluin inlenJo piobare pcin-
onem lerminatam ad ijisum. cipaliter, quod de eadem re intellectus
Ad tertiam negatur illa major, quia non potest liabere duplicem notitiam incom-
ponitur esse mensura actus intelligendi, plexam specie distinclam. Sciendum au*
quia est ratio formalis causandi, cum boc tem (juod notitia abstractiva potest accipi

sibi accidat, sed quia est simpliciter imi- dupiiciter/ IJno modo, quod sit respectu
tabile sccundum simililudinem ab actuali alicujusabstracti a multis singularibus, et

notitia, ut supra dixi, Si tamen teneatur sic cognitio abstractiva non est nisi co-
quod illud sit ratio 1'ormalis terminandi giiitio alicujus universalis abstrahibilis

talem dependentiam (juod etiam est ratio a multis de quo dicetur postea, et si uiii-

causandi, dico, quod etsi objectum actu versale sit vera (jualitas evistens in anima
existens nonsitcausa immediata causandi subjcctive, quod potest teneri probabilitor ,

notitiam abstractivam, est tamen causa concedendum est quod illud universale
remota, ut exposui in 1. d. 3. Primatamen possitvideri intuitive, et quod eadem est
responsio videtur melior, et magis ad notitia inluitiva et abstractiva illo modo
propositum. recipiendo abstractivam, et sic non distin-
Ad quartam, patet responsio ex dictis guitur ex opposito. iMiter accipitur co-

respondendo ad primam instantiam, quia gnitio abstractiva secundum quodabstrahit

existentia non ponitur ratio formalis ab existentia, et non existentia, et ab aliis
terminandi, nec conditio objecli, sed i[)sa conditionibus, qua3 conlingenter accidunt
natura secundum csse quidditativum re- rei, vel prtedicatur de re ; non quod co-
ale actuale, quia tamen nunquam tale esse gnoscitur aliquid per notitiam intuitivam,
esf. sine actuali existentia, ideo commu- quod non cognoscatur per notitiam abs-
niter dicimus quod terminatur ad existens tractivam, sed idem totaliter, et sub ea-
inquantum existens, non quod ly inquan- dem ratione cognoscitur utraque notitia.
lum stet reduplicative, sed tantum speci- Sed distinguitur per illum modum, 66.

ficative, qua) difTerentia patet alias. quod notitia intuitiva rei est talis notitia,

Ad quintam, patet responsio ex supra- virtute cujus potest sciri utrum res sit,

dictis quomodo eliam relatio potest dici vel non ; si scit quod sit res, statim judi-
mensura actus cognoscendi. cat intellectus rem esse, et evidenter con-

Ad instantiam contra quartum diclum cludit eam esse, nisi forte impediatur
patet, ex supradictis in prcvsenli qiuest. propter imperfectionem illius notititB; et

quia sive objectum existat, sive non exi- eodem modo si essct perfecta talis notitia,
stat, relatio attingentia^ fundata in notitia per potentiam divinam conservatam de
abstractiva, ut abstractiva, nunquam ter- re non existente, virtute illius notiti?e

minatur ad objectum existens, ut existens, incomplexie cognosceret evidenter illam

ut patuit supra. rem non esse. Similiter notitia intuitiva

65. De ista autem notitiaintuitiva et abs- est talis, quod quando aliqua cognoscun-
Dpinio
iccham. tractiva, sic Occham m prologo
in^iuit tur, quorum unum inhicrct alteri, vel
Duplex
)titia in-
qucest. 1. Dico ergo quantum ad illum ar- unum distat ab altero loco, vel alio modo
mplexi.
ticulum, quod incomplexi est duplex no- se habct ad alterum, statim virtute illius
titia, quarum una potest essc intuitiva, notitioe incomplexte illarum rerum sciret
et alia abstractiva, utrum tumen alii ve- si res inha)reret, vcl non inhajreret, si
 ;

566 QUODLIBET.

distet, vel non distef, et sic de aliis illa de veritate necessaria habet aliquam
verilalibus contingentiLus, nisi ista no- notiiiam incomplexam de aliquo termino,
titia sit niniis reniissa, vci sil aliquod vel de re, quam^non iiabet ille, qui non
imj)ediinentum. Sicut si Socrates in rei potest sic experiri, et ideo sicut secundum
veritate sit alJjus, illa notitia Socratis, Pliilosoplium in primo Mel. in pro(smio,
et albedinis, virtute cujus potest evi- scientia illorum sensibilium, quiB acci-

denter cognosci; quod Socrales sit albus, pitur per experientiam, de qua ipse lo-

dicitur notitia intuitiva. Et universaiiler quitur, incipit a sensu, et a notitia in-

omnis notilia incomplexa terniini, vel tuitiva sensitiva istorum sensibilium, ita

terminorum, seu rei, vel rerum, virtute universaliter notitia scientifica isiorum
cujus potest evidenter cognosci aliqua pure inlelligibilium, accepta per experi-
veritas contingens, maxime de prsisenti, entiam, incipit a notitia intuitiva illorum
estnotitia intuitiva. Abstractiva autem est intelligibilium.

ista, virtute cujus de re contingenti non Est tamen sciendum, quod aliquando
potest sciri evidenter utrum sit, vel non propter imperfectionem notitiae intuitivse,
sit, et per illum modum notitia abstracti- quia est valde imperfecta et obscura, vel
va abstrabit ab existentia, et non exi- propter alia impedimenta ex parte obje-
stentia,quia per ipsam non potest eviden- cti, vel propter alia impedimenta po-
ter sciri de re existente, quod existit, et tentise cognitivse, potest accidere quod
de non existente, quod non existit, per nullae, vel paucse veritates contingentes
oppositum ad notitiam intuitivam. Si- de re, sic intuitive cognita possint co-

militer, quod notitiam abstractivam nul- gnosci.

67.
la veritas contingens, maxime de pra3sen- Ex istis possunt sequi aliquee conclu- 1^0^°/^ jb-
stractiva,
ti, potet evidenler cognosci, sicut de siones : Prima, quod abstractiva et in-
intuitiva
facto patet, quod quando cognoscitur So- tuitiva noiitia non differunt, quia abstra-
non
crates, et aibedo sua in absentia sua, ctiva potest indifferenter esse existentis differunt
quomodo.
virtute illius incomplexse notitias non et non existentis, praesentis et non prae-

potest sciri quod Socrates est, vel non sentis ; intuitiva autem tantum praesentis
t
est, quod est albus, vel non albus, vel et existentis realiter, quam differentiam
quod distat realiter a tali loco, vel non ponunt aliqui qui loquuntur de illa mate-
et sic de aliis veritatibus contingentibus, ria. Nec secundo differunt, quia abstracti-

et tamen certum est quod iiloe veritates va non attiugit objectum in se sub perfe-
possunt evidenter cognosci, et omnis no cta ratione, sed tantum sub quadam
titia complexa terminorum, vel rerum diminuta similitudine ; iatuitiva autem
signatarum, ullimate reducitur ad notiti- attingit objectum in se sub perfecta ra-

am incomplexam terminorum, vel rerum tiouf^, sicut dicit quidam Doctor quodl.
significalarum ; ergo isti termini, vel res, q. 6. Nec tertio differunt per rationes
una alia notitia possunt cognosci, quam motivas formales, quod scilicet in cogni-
sit illa, virtute cujus non possunt eviden- tione intuiliva res in propria existentia

ter coffnosci tales veritates contingentes. est motiva per se objective, in cognitione

Et illa notitia est intuitiva, a qua incipit abstractiva est aliud molivum in quo res
experimentalis notitia, quia universaliter habet esse cognoscibile, sive sit causa
ille, qui potest accipere de aliqua verita- virlualiter continens ipsam rem, ut co-
puta spe- \
te contingenti experimentum, et mediante gnoscibilem, sive sit effectus,
 QU^STIO XIII. 507

cies et similitudo repr.nesenlalive conli- cipere illam notitiam subjective. Similiter

nens ipsam rem, cujus est simililudo, manifestum est quod illa notitia intuiti-

sicut dicit idem /n quodl. qiuvst. 1:2. va non est subjective in re intuiliva.
Nec quarto dilTerunt, quia notiiia intuiliva Nec tertio modo manifestum est, nec
necessario liabet annexam relationem quarto modo, quia omnis notitia potest

realem et actualem ad ipsum ohjcctum, ut esse (juocumciue fine (excepto primo)

est proesens in propria existentia. Ahstra- destructo, quia nulla res requirit plus

ctiva autem non habet admivlam talem existentiam finis secundi quam efficientis

relationem ad ipsum objectum, quamvis secundi. Si dicatur quod obiectum recjui-

habeat relationem potenlialem, scilicet ritur in ratione objecti terminanlis, con-

mensurabilis et dependentiic, non autem tra, aui objectum inquantum terminans

unionis et pra3sentioe, sicut idem dicit habet rationem causce essentialis, vel non.

ibidem. Nec quinto differunt, quia in Si sic, arguo sicut prius; si non, tunc

cognitione intuiliva, objectum cst proe- arguo sicut arguunt isti alii, omnis effe-

sens in propria existentia. In abstractiva ctus sufficienter dependet ex suis causis

autem objectum est proesens, in aliquo essentialibus, ita quod illis positis, omni-
perfecie repra}senlante ipsum sub ralione bus aliis circumscriptis, potest suffici-

propria, et per se cognoscibile, sicut di- enter poni effeclus. Si ergo objectum
cit idem lii quodl. qucest. 14. in lib. 4. inquantum terminans non habet rati-

disl. 10. qucest. 8. onem causoe essentialis respectu notitiae

I*rimum patet per principia istorum, intuitivfle, ergo si objectum inquan-

qua3 credo esse vera in hac parte, nam in tum terminans destruatur secundum
lib. 3. dist. 14. qucvst. 1. probat quod omnem sui existentiam realem, po-
nuila forma necessario est prsevia in in- test poni notitia intuitiva ; ergo ipsa re
tellectu prior ipsa visione sic, quia si destructa, potest poni ipsa notitia intuiti-

aliqua forma est prtevia prior ipsa visi- va, et ita notitia intuitiva per se et ne-
one, aut se habet ad visionem in ratione cessario non plus est existentis, quam non
causoe efficientis, aut in ratione caus^e existentis, nec plus respicit existenti-

materialis. Si primo modo, ergo potest am, quam non existentiam, etc. per mo-
fieri sineea, quiaquidquid potestDeus per dum prius declaratum. Abstractiva autera
causam efficientem mediatam, hoc potest nec respicit existentiam, nec non existen-
immediate. Si secundoaiiodo, tunc ista tiam, quia per eam non potest haberi
forma, si per se esset, tunc per se posset judicium, quod res existit, vel non exi-
recipere illam visionem. Ita arguendo in stit.

proposito, aut ista res existens et prfie- Secundum patet, quia idem totaliter, et 69.
sens habet se in ratione causse efficientis sub eadem ratione ex parte objecti, est

ad notitiam intuitivam, vel in ratione objectum intuitive et a!)stractive ; hoc

causa3 materialis, aut formalis, vel finalis. patet, quia nulla est res saltem in istis

Si primum detur, ergo potest fieri sine inferioribus, nec ali(iua alia ratio sibi

ea, quia quidquid potest Deus per causam propria, sub qua potest res intuitive

efficienlem mediatam, potest per se im- cognosci, quin illa cognita potest intelle-

mediate. ctus dubitare ulrum sit, vel non sit, et

Nec secundo modo, quia tunc re exi- per consequens quin possit cognosci ab-
stente, et desiructo intellectu, posset re- stractive ; ergo omne illud, et sub eadera
 ;

508 OUODLIBET.
raiione, qiiocl crit objectum intuitive, po- absoluta distincta loco, et subjecto ab alia
test esse objcctum abstractive, et mani- re absoluta, potest per divinam potenti-
festum est quod quidquid reale potest am existere sine illa, quia non videtur
cognosci abstractive, potest etiam cogno- verisimile quod si Deus vult deslruere
sci intuitive. Similiter secundum istos unam rem absolutam existenlem in coelo,
alibi, Deitas sub ratione Deitatis potest necessitetur destruere unam aliam rem
cognosci abstractive, sed ista est perfe- existentem in terra, sed visio inluitiva,
ctissima ratio Dei ; similiter secundum eos tam sensitiva quam intellectiva est res
existentia potest etiam cognosci abstra- absoluta distincta loco et subjecto ab
ctive. objecto viso ; ergo illa visio potest mane-
Tertium patet per argumenta contra re, stella destructa, et multa alia ibi dicit

primam differentiam, quia Deuspotest per de notitia intuitiva et abstracliva.

idem totaliter causare utramque notitiam, Sed quia improbatio istius opinionis 1
nec oportet quod res moveat in propria saLis potest elici ex his, qute dixi supra
existentia per se objective, sicut probatum in dubiis, ideo ad preesens non intendo
est. illara aliter improbare. I
Quartum patet per illud, quod relatio

realis secundum eos non potest terminari SGHOLIUM.

ad non ens, objectum autem notitise

intuitivaj potest esse non ens, sicut proba-

Relatio tripliciter comparatur ad absolu-
tum est, et post probabitur.
tum, contingenter, ut similitudo in albo
Qiiintum patet per idem, quia ad no- necessario, ut creatura ad Deum ; identice.
titiam intuitivam non requiritur quod res ut in relatione divina comparata ad essen-
sit prsesens in propria exislentia, sicut tiam. Hic etiam negat ideutitatem formalem

probatum est. inter relationes et essentiam. Ostendit clare

Notitia operationem non posse esse uniim per se, si

Ideo dico, quod notitia intuitiva et ab-
intuitiva relationem includit.
et stractiva seipsis differunt, et non penes
seipsis objecta, et penes causas suas quascumque,
differunl. .

quamvis naturaliter
^ ,. .

notitia
. . ^

intuitiva
. .

non De tertio ainiciilo principali dico, I

24. •

possit esse sine existentia rei, quiE est quod relatio potest tripliciter se Relatio
[lOtest
una causa efficiens notitice intuitivfe, vel habere ad absolutiim. Uno modo tnplicitei*
se habere
mediata, vel immediata, sicut alias dice- contingenter, et per accidens, ut ad
absolutuin.
tur ; notitia autem abstractiva potest esse similitudoad albedinem. Alio mo-
naturaliter ipsa re simpliciter destructa. do necessario, ufc relatio creaturse
Et si sic intelligat ponens prsedictas diffe- ad Deum. Tertio modo secundum
rentias, veritatem videtur habere quan- veram identitatem, sicut in divi-
tum ad istam notitiam, quamvis in aliqui- nis relatio personalis se habet ad
bus, qua3 spectant ad alias difficultates non essentiam ; sed non videtur, quod • AL
possibilis.
contineat veritatem, de quibus dicetur in possibile *
sit amplior identitas,
locis suis. quae proprie dicatur identitas es-
Nota. Ex istis sequitur quod intuitiva notitia, sentialis, quia nec relatio potest
tam sensitiva quamintellectivapotest esse essentialiter includi in absoluto,
de re non cxistente ; et hanc conclusionem quia idem esset essentialiter ad
probo aliter, quam prius, sic : Omnis res se, et essentialiter ad alterum.
 ;

QUyESTIO XIU. 0G9

nec absoliitiim et relatio possunt gnoscendi, vel non est aliquid per Operatio
Vtfl non e&t
incUuli in aliqiio per se uno, sic se unum unius generis, vel non per 6e
unum, vel
per se uno, quod sit unius genc- per se includit illa duo, quse pro- non
includit
ris, proprius conce-
et ipsius sit bata sunt ibi concurrere. Videtur relationem.

ptus per se unus, et quod ipsum autem probatum in primo articu-

sit per se in uno genere, quia lo, quod essentialiter includat
sicut in rcbus non jiotest fieri absolutum, et praecipue in prima
unum pei' se ex distinctis, nisi ratione; igitur videtur quod actus
illa se liabeant sicut proprius talis non sit essentialiter relati-
actus et propria potentia in eo- vus, sicut per se includens relati-
dem genere, ut patet per Philo- oncm. Vel si dicatur ,
quod est
sophum 8. Meiaplujs. sic non potest quoddam totum includens ambo
aliquid esse habens per se conce- illa, tunc non est aliquid per se

ptum unum, cum hoc

per se
et unum essentialiter relativum, sed
includens distincta, nisi conceptus unum per accidens essentialiter
unius sit per se potentialis, et al- includens alteram partem, sicut
terius actualis per se determinans diceretur improprie, quod homo
illum potentialem. Relatio et ab- albus est essentialiter albus hoc ;

solutum non possunt habere tales enim improprie dicitur, quia nihil
conceptus, quorum unus sit per esscntialiter proprie dicitur de eo, De
ratione ia
se determinabilis, et alius per se quod non est in se aliquid unum se falsa
niliil vere
Vide 6. potest
Topic.
determinans, quia si aliquis conce- essentialiter, sicut nihil dicitur.

c. 10. ptus abstractus sit indifferens, esse verum

de eo, quod est in se
potest contrahi per conceptum falsum, sicutest illud, cujus ratio
absolutum, quousque sit determi- includit repugnantia, quod quia
natissimus sub genere relativo non est in se possibile, ideo niliil

neuter igitur est per se contracti- dicitur de ipso possibile, vel sibi
vus vel determinativus alterius, esse possibile; sic in proposito,
quia uterque sine altero natus est quod non est per se unum, nihil
habere conceptum determinatis- potest ei esse vere, vel per se
simum in propria coordinatione. idem.
siimma Ex his ad propositum, in actu
qusestionis j •
i •
i
hujus.
i
cognoscendi, de quo quaeritur, est SGHOLIUM.
aliqua entitas absoluta, ut proba-
Operaiionem es.se qualltatem primo, quia
tum est in primo articulo; ibi
iion est relatio, ex articnlo primo, nec actio
etiam est aliqua relatio, ut proba- quia nihil horuiu potest esse
vel passio,
tum est in secundo articulo. Et ultima perlectio agentis. Secundo, quia
ex isto ultimo habetur, quod ab- mutatio activa et passiva est ad aliquem
solutum et relativum non possunt terminum accipientem esse per illam, et
operatio non est ad ullum terminum talem.
constituere aliquid per se unum,
Tertio, agens non est simpllciter ["perfectius
nec saltem unius geneiis, quod eam perfectionem
actione, quia potius per
scilicet habeat conceptum per se communicat perlectionem suam aliis; sed
unum. operatio est perlectio operantis, ponit opora-
Ex liis sequitur, quod actus co- tionem in prima vel tertia specio Qualitatis,
 ;

570 QUODLIBET.

et hic admittit passiones spirituales, quales passnm nnnc quam

se habet aliter
sunt dolor, gaudium, do quo 3. distinct. 15.
prius. Operatio autem non est ad
a nam. 8. objicit qaatuor loca Aristotclis ot
aliquem terminum accipientem
duas rationes. Ilabet idem assertum, easdom
esse per ipsam, imo eo modo, (1)
rationes, quas hic ponit 1. distinct. 3.

quajst. 6. a num. 31. quo habet terminum ad quem, nec

est productiva termini ad quem, nec
Sed qiiseratiir, snpponendo ope- Omnis
25. eductivade potentia passi, nec in actio
rationem esse per se unam, et per ductiva in passnm, sed praesuppo- producit,
inducit,
consequens unius generis, ad quod nit terminum. Omnis autem actio aut educit.
Agens
genus pertmebit. de genere Actionis, vel est produ- actione
Operatio noa
Potest dici, quod per se est in ctiva termini, veleductiva, vel in- perficitur
est
qualitas, genere Qualitatis; hoc probatnr ductiva, imo eo ipso
quo actio
de quo
late 1, d. 3. discurrendo per genera. Patet, talis ponitur in divinis, puta ge-
q. 6.
n. 31. qnod non est in gcnere Substantise, neratio vel spiratio, per ipsam
et similiter de omnibus aliis gene- aliquis terminus accipit esse, sci-
ribus, prjeter qnam de Qualitate, licet suppositum genitum vel
Relatione et Passione. Non est au- spiratum.
tem relatio," ut probatum est in Tertio sic, agens actione de ge-
primo articulo, nec actio nec pas- nere Actionis nunquam est sim-
sio. Probo primo per medium pliciter perfectius per illam, imo
commune, illnd scilicet quod po- ex perfectione sna complete agit
situm est in primo articulo, quia communicando alteri perfectio-
sicut nec nlla
nnlla relatio, ita nem nunc antem operatio est
;

actio de genere Actionis, nec pas- perfectio simpliciter operantis

sio de genere Passionis est per- relinquitur igitur tandem , quod
fectio ultima agentis, vel operan- illud absolutum, quod. est in ope-
tis hsec operatio est perfectio, etc.
;
ratione, sit aliquid de genere Qua-
Text. 17. Prseterea, actio est transmuta- litatis.
Potentia
activa tio (k) alterins, inqnantnm alte- Et quaeratur in specie, uno
si
quid
passio
?
rnm, sicut potentia activa secnn modo potest dici, quod discurren-
quid ? dnm Philosophnm 5. Metaph. esi do per species illius generis, rati
principinm Iransmutandi aliud, in quan- onabilius videtur ponendum, quod
tiim alind.Passio etiam est trans- sit in prima specie, quia in nuUa
mntatio ab altero, inquantum alia potest poni. Patet de secunda
alterum; operatio autem cogno- et de quarta de tertia etiam patet,
;

scendi, vel appetendi nec est trans- si in illa non sit nisi qualitas sen-
mutatio alterius, nec transmuta- sibilis, sicut videtur haberi in
tio ab altero. Qnod, licet videatur Prsedicamentis, et etiam quod vi-
esse manifestnm , tamen probari detur innniy. P/njsic. In illa etiam Text. 20.
Operatio
potest, transmutatio tam
quia prima specie videntur poni omnes in prima
specie
activa qnam passiva est necessa- qualites spiritnales, sive sint in qualitatis
vel
rio ad aliqnem terminumaccipien- esse qnieto, sicut snnt habitus, sive tertia i.
d. 3. q. 6.
tem esse illa transmntatione, quia in fieri, sicut sunt operationes, n. 31.
secundum terminum formalem, nisi forte diceretur, quod operati-
 ;

QU^STIO XIII. 571

oncs pertinent ad tertiam spcciem cniui virlutis operationes sunl qualitales, et 18.
... vide
Qualitatis, et quod sint passioncs ncquc fvlicitas. llnec ibi. com. 123.

spirituales, ct quod Philosophus Itcm 7. Pliys. scicus el co(/nosrcus ^„4^3.

mcntionom ibi fcoit cxprcsse de dicuntur ad aliquid, ubi Commcnta- J'"q^

passionibus corporalibus tanquam tov difjnius wslinuitur esse de capitc ad

manifcstioribus. Et per illas de- Aliquid qiuim de Quulitatc.

bcnt intclligi passioncs spiritualcs, Pra3terea, pcr rationcm, abso-

licct autcm in anima sit distin- lutum non distinguitur specifice
guere operationcm proprie di- pcr aliijuid cxtrinsccum, scd pcr
ctam a passione, cujusmodi est propriam dilFcrcntiam intrinse-
delectatio, vel tristitia in volunta- cam absolutam; nunc au-
sibi, et

te,(quia operatio tcndit quasi in tem opcrationes distinguuntur

tcrminum operationis passio au-
tem, quasi a termino in subjecto,
sicut tristitia a tristabili in volun-
tate), tamcn in
spiritualis operatio et passio, quia
utraque est in fieri in subjccto, et
;
speciflce pcr objccta distincta
spccie, quia'operationcs circa di-
stincta specic magis distinguun-
hoc conveniunt tur quam operationes, quae sunt
circa ejusdem speciei,
objccta
istae autemdistinguuntur numero

pro tanto utraque posset dici pas- igitur illse habent majorem diffc-
sio pertincns ad tcrtiam spccicm. rentiam quam numeralcm, et ita
Quidquid autem dicatur circa hoc speciflcam.
de prima specic, vcl tcrtia, hoc Pryeterea, operatio habet pro-
saltem videtur probabile, quod priam perfectionem et nobilitatem
operatio sit in genere Qualita- ab objecto, ut videtur satis mani-
tis. festum. Et probatur per illud 10.
Text. 16. (m) Contra hoc vidctur illud Ethic. cap. 4. secundum unumquod-
^^'
Philosophi 9. Mctaphysicse, 7?<o- que oplima est operatio optime dispositi

rum, inquit, non est aliquod aliud o^jus ad potentissimum eorum, quce sunt sub
'prccter aclionem, in istis existit aclio, ut ipsa, hoc est, circa objectum opti-
visio in vidcnte, et spcculatio in specu- mum talis operationis.
lunie. Hsec ille. Intcntio sua cst
distinguere inter actionem trans-
COMMENTARIUS.
euntem et immanentcm ; vult igi-
tur ibi, quod aliqua actio sit im-
manens, sicut cxcmplificat dc vi- (k) PraHerea, actio est transmutatio al-
70.
sione et speculatione, tamcn con- terius inquantuni alterum, id est, quod Q"» sit
£lCtIO»

stat, quod istae sunt opcrationcs ;

aclio est transmutatio alterius, scihcet

igitur operatio est actio, secun- passi inquantum est simpUciter ahud ab
dumeum. agenle, et dicitur actio transmutatio, non
Item Philosophus 3. de Anima : quod passum transmutetur per illam, sed

InleUiyere quoddam pati cst. quia agens respicit passuni inciucens for-
Itcm 10. Ethic. cap. 2. dicit sic : niam absolutam in illud, secundum (piam
Teit ^'^^^ tamen si non qualilatum est delecta- dicitur vere transmutari a privatione il-

c. 2. s. 12,
i{q^ proptcr hoc neque bonorum. JVeque lius formoe ad illatn formam, ad quam
 572 QUODLIBET.

formam oriliir in genere actio respectus, terminus de novo productus, tunc non
qua agens refertur ad passum ; non eniin esset actio nova, nec passio nova. Utra-
actio respeclus est prius termino produ- que ergo est ad aliquem terminum acci-
clo in passo. Similiter passio est poste- pientem de novo esse in passo, id est,

rior, quoc immediate fundatur in passo, quod aclio terminatur ad passum, pro
proesupponit enim terminum productum quanto passum recipit novum terminum
Nola.
ab agente in passo. Cum ergo dicitur absolutum ab agente, et passio similiter

quod actio est principium transmutandi est ad agens, pro quanto passum aliquem
aliud inquanium aliud, si accipitur for- terminum absolutum de novo recipit ab

maliter pro actione respectus, potest dici agente ; et sic ista littera debet intelligi.
Ezpositio
principium formale, quo scilicet transmu- Modo actus intelligendi non est ad ali- litterse.

tans transmutal, sive quo agens agit for- quem terminum >ccipientem esse per

maliter, sicut album est simile formaliter ipsum, id est, quod necessario prcesup-

similitudine, sed fundamentaliler est ponit in passo, scilicet in intellectu pos-

simile albedine, sic agens actione forma- sibili, aliquem terminum absolutum pro-
liter agit, sed fundamentaliter agit poten- ductum in intellectu possibili, secundum
tia activa fundamentaliter accepta ; simi- quem aliter se babeat aliler nunc quam
liter dico de passione. Sed operatio, sive prius ;
patet, quia intellectio nihil pra3-

actus intelligendi, vel appetendi, non est supponit, nisi objectum ad quod termina-
hujusmodi. Probatur, quia Iransmutatio tur, et intellectum in quo recipitur. Non
tam actioa quam passiva nccessario est enim posito eliam quocumque absoluto,

ad aliquem terminum accipientem esse etiam novo in intellectu possibili ponitur

illa transmutatione, quia secundum ter- intellectio, sicut ponitur passio, posito ter-

minum formalem passum se habet aliter mino novo in passo ab agente. Sequitur :

quam prius. Vult dicere quod transmu- (1) Imo, eo modo quo hahet terminum 71.
Pro
tatio relatio tam activa quam passiva ne- ad quem esse, Pro intelligentia hujus declarati-
one
cessario prtesupponit aliquem lerminum Utterte declaro ahqua : Primo ista distin-
litterifi.

de novo accipientem csse a principio trans- guuntur ab invicem, sciUcet potentia

^
mutativo, et non habetur ille terminus productiva termini ,
potentia eductiva

per transmutationem, quse ponitur respe- termini de potentia [passiva, et potentia

ctus; patet, ille terminus est quid abso- inductiva termini in passum. Prima
lutum, tunc absolutura non habet esse respicit terminum absolute, sicut genera-

per respectivum. Sed sicut dicimus quod tio qu.T) respicit genitum sive productum,
genitum accipit esse per generationem accipiendo generalionem , ut est produ-

activam formahter acceptam, scilicet ut ctio simpUciter ; illa enim habet tantum
est relatio ex hoc solo, quod talis gene- productum pro termino, ut patet a Docto-
terminatur tantum ad productum, re in primo, d. 2. ef 5. g. 2. Secunda i
ratio

non quod productum accipiat esse per necessario respicit passum, in .quod agat,

ipsam, quia ut saepe dictum est, ad abso- ut omnis poienlia activa creata, quse

lutum in causa sequitur absolutum in necessario prtesupponit aUquod passum,

effectu, prius est productum quam rela- quod est in potentia ad terminum ; edu-

tio producentis, sicut actio formaliter cere enim formam de potentia materise

accepta ad passum, quod prius accepit necessario prsesupponit materiam , ut

terminum novum, et nisi in passo esset receptivam taUs formse, et sic potentia
 QU/ESTIO XIII. 573

eductiva tcrnnni de poientia niateiiie, duccnlc actio, sive produciiu, (lUtC tcrmi-
cst potcntia qiue necessario pruesiipponit natur ad productum, et sic est posterior
materiani, ut receptivani talis terniini, producto. Et actio dicitur inductiva, pro
qu;e si non preesupponeretur, esset inipos- quanto terminatur ad terminum indu-
sibile producere taleni forniani, cuni ne- clum, ita quod posito termino in materia,

cessario producat illain in materia. Sed statim in agente oritur relatio inducentis
potentia inductiva est, quu2 inducit tcr- ad tcrminum inductum, et sic est poste-

minuni in materia, et liajc potest ab aliis rior termino producto. Et dicitur actio

separari, quia Deus potest immediale eductiva pro quanto terminatur ad ter-
inducere formam in materia, et illam non minum, ut eductum de potentia materiaj,
necessario educere de potentia materiae ;
et sic prcesupponit terminum eductum, et
patet, qula potcst creare animam nulla sic dicitur relatio educentis ad terminum
prsesupposita materia, et potest creare eductum ; et sic omnis talis actio neces-

corpus organicum, et inducere animam in sario pra^supponit terminum novum, vel

illud. Sed in creaturis ista non videntur productum tantum, vel inductum, vel
realiter separari, loquendo de termino eductum. Sed intellectio, ut hujusmodi,
formali, qui recipitur in materia, quia non est producliva termini ;
patet, quia
producens formam necessario prflesuppo- ipsa non terminatur ad prius productum
nit materiam, et sic educit eam de poten- ah intcUcctu, in quo est formaliter, nec
tia materiiie ; et similiter eani necessario est induciiva termini in passum ;
patet,

inducit in maieriam, cum non possit pro- quia ipsa non terminatur ad aliquem ter-
ducere eam ut per se stantem. minum absolutum inductum ah intellectu,
^c Secundo nota quod actio, uf est forma- in quo est in aliquod passum ; nec simili-
Actio, ut liter productio,
^
est relatio intrinsecus ter est eductiva termini, patet, quia non
P'oauotio
quid. adveniens, cum sit respectus producentis terminatur ad aliquid prius eductum de
ad productum. Similiter actio, ut est for- potentia materiae per intellcctum, in quo
maliter inductio in creaturis, est respe- est formaliter, sicut actio productiva ter-
ctus intrinsecus, quia est respectus indu- minatur ad productum a principio produ-
centis ad inductum ; inducta in materia ctivo in quo est, et quod formaliter de-
forma necessario resultat relatio inducti nominat. Cum ergo intellcctus tantum
ad inducens, et e contra, respectus indu- praisupponat objectum circa quod opera-
centis ad inductum, et hoc modo non tur, ct nihil producit, ad quod intellcctio
accipitur proprie actio, ut est de genere formaliter terminetur, ut ad productum,
Actionis, cum sit respectus extrinsecus, vel cductum, vel inductum ab ipso intel-
tamen quidquid sit, sive activa producti- lectu, qui denominatur formalitcr a tali
va, sive eductiva, sive inductiva, sive sit intcliectione, sequitur quod nullo modo
respectus extrinsecus, sive intrinsecus, crit actio de genere Actionis. Nec simi-
omnino liabctur propositum de actu intel- litcr passio, cum illa pra?supponat aliquid
ligendi, quod non sit actio aliquo istorum prius productum in passum ab agcnte ad
modorum. quem refertur, ut supra patet.
Tertio nota, quod actio dicitur produ- Deinde Doctor postquam probavit quod opeVat 10
ctiva, pro quanlo terminatur ad produ- operatio est qualitas absoluta, qua^rit in ^^^^1).°
ctum, id est, quod producto posito in es- qua specie Qualilatis sit ponenda. Et duo '"^.°*°

se a producente, necessario oritur in pro- dicit : Primuin, quod videtur poni in poueada.
 SM QUODLIBET.

eadem specie, in qua est habilus genera- non sit quaUtas absoluta. Et patet

tus ex illis actii)us ; et quia talis habitus primo per aucloritatcm adJuctam, per
ponitur in prima specie Qualitatis, ideo quam Philosophus intenJit probare, et

vidctur etiam quod operalio sit in eadem distinguere inter actionem transeuntem
specie ponenda. QuaHtas enim spiritualis, et immanentem. Vult igilur ibi quod
sive sit in esse quieto, ut habitus, sive in aliqua actio sit immanens, sicut exem-
fieri, ut operatio actualis, quso etiam po- plificat de visione et speculatione,

test poni dispositio ad habitum, cum ad tamen constat quod istce sunt operali-

operationem frequenter eUcitam sequatur ones ; igitur opcratio cst actio secundura

liabitus. Secundum est, quod si teneatur eum.

Aristotelem pcsuisse in tertia specie eti-

atn operationes spirituales, quod forte po- SGHOLIUM.

terit poni operatio in tertia specie, in qua
ponuntur passiones, sive passibiles qua- argumenta allata numero praece-
Solvit
litates. Sed Aristoteles ibi mentionem fa- denti. Ad primum, docet operationem dici

cit de passionibus corporalibus tanquam actionem, et actum secundum, quia duabus

manifestioribus, Hcet autem in anima sit conditionibus convenit cum actione, id est,

quod sit semper in fieri, et tendat in obje-

distinguere operationem proprie dictam,
ctum. Deest tamen ei tertia, et substantialis
cujusmodi est delectatio, vel tristitia in
conditio actionis, quse est habere terminum
vobjntate, quia operatio tendit quasi in
per eam productum, de quo 1. d. 3. q. 7. ad i.

lerminum operationis, sciHcet in obje- Negat actionem immanentom, ut sumitur

ctum, quod est lerminus operationis. prooperatione, esse actionem nisi sequivoce;
declarat tamen actionem de genere Actionis
Passio autem quasi a termino causata
dividi univoce in immanentem et transeun-
est in subjecto, sicut tristitia a tri-
tem, de quo 1. d. 3. q. 6. n. 32. et 4. d. 11.
stabiH, causatur in voluntate, et ta-
Ad secundum, explicat id, intelli-
q. 2. n. 5.
men in hoc conveniunt, sciHcet spiritu- gere est quoddam pati, id est, receptio intel-

aHs operatio et passio, quia utraque est lectionis, de quo 1. d. 3. ad quartum,

q. 6.

in fieri, ut in subjecto patet, quia passio et q. 7. num. 37. Ad tertium, explicat quo
;

sensu negat Aristoteles virtutis operationes

concomitatur operationem stante operati-
esse qualitates. Ad quartum, quomodo sciens
one, puta cum actu amoris circa delecta-
dicitur ad aliquid. Ad quintum, optime ex-
bile stat delectatio sequens ; et simiHter explicat id, actus disting auntur per objecta,
stante actu noHtionis de objecto noHto, idque dupiici via et clare.

et posito stat tristitia, ipsis non stanti-

bus, nec delectatio nec tristia stant, sicut Ad ista (o). Ad primum, opera-
27.
ergo operatio habet esse in fieri, sic et tio habet cluas conditiones, in
passio sequens, et pro tanto utraque pos- qnibiis convenit cum actione.
set dici passio, pertinens ad tertiam spe- Prima est, quod semper est in
ciem ;
quidquid autem dicetur circa hoc fieri, non dico successivo, quia
de prima specie et tertia, hoc saltem operatio est indivisibilis, sed sic in
videtur probabile, quod operatio sit in ficri, quod in continua dependentia

genere QuaHtatis. ad causam eamdem, et secundum

2. Met. (m) Coiilra hoc videtur illud Philoso- idem, sicut dependentia rei con-
text. 16.
phi. Hic Doctor per auctoritates, et per servatae ad causam conservantem,
rationes intendit probare quod operatio de qua dictum est prius in quadam
 OUiEsno XIII. 575

1. d. 3. qnrestione habita de istn matoria. intollectu dicitur comnni-

actio,
7. ad l
Secimda conditio est, qiiod opcM^a- niter intelligimus per hoc, quod
,

Operatio
qua
ratione tio transit in objectuni, sicut in est eliccre, (juando dicimus, quod
dicilur
terminum, licet non accipiat csse potentia elicit operationom, et per
actio et
actus per ipsam, quia praesuppositum in hoc quod est dicere, quando dici-
ecundus.
suo esse; et propter istas duas con- mus quod momoria, sive supposi-
ditioncs potest operatio dici actio, tum per memoriam dicit Verbum,
sicut propter istas signilicatur quando dicimus (|Uod
et \)cvspirare.
grammatice per verbum activum ; per voluntatem spirat quis amo-
et propter easdem dicitur opera- rem.
tio actus secundus, et ita ista di- Iste secundus intellectus de ista 28.
Text, 16.
stinctio actionis sic intellecta in distinctione actionis immanentis Philoso-
phus
transeuntem et immanentem non et transeuntis, licct sit verus, vocat
operati-
est generis in species, scd vocis in non tamen est de intentione Phi- onem
actionem
signiflcationes. Nam actio tran- losophi, sicut primus, ut patet ex immanen-
tem.
siens est vera actio de genere eo quod dicit 9. Metaph. non est
Actionis, actio immanens est qua- alind opus prceter actionem; opus VO-
litas, sed sequivoce dicitur actio catoperatum prsBter autem illam
;

propter conditiones prsedictas. actionem, qua inducitur, vel edu-

A.ctio de Alio modo potest (p) actio de citur operatio, est aliquod opus,
genere
Actionis genere Actionis dividi in acti- hoc est, terminus operantis, puta
dividitur
n inima- onem immanentem et transeun- ipsamet operatio et sequitur ibi
; :

lentem et
ranseua- tem, sicut superius in inferiora. Li islLS exisit uctio, ut visio in vidente,
tem.
Nam non solum ad formam in- ubi satis exprimit, quod visionem
ductam per motum in passum vocat actionem immanentem, non
aliud ab agente, est a tio de ge- autem aliquam aliam, cujus visio
nere Actionis, sed etiam ad for- sit terminus.
mam inductam per mutationem in Ad secundum potest dici, quod
ipsomet agente. IUa enim forma sicut esse album est habere albe-
absoluta, cum sit nova, est termi- dinem tanquam formam, sic sen-
nus alicujus actionis pi'oprie di- tire, vel esse sentientcm, est ha-
ctse, per quam accipitme; quando bere sensationem sicut formam.
igitur forma tcrminans actionem Unde si objectum, vel Deus cau-
est extra ipsum agens, tunc actio saret effective sensationcm, non
illa transit; qunndo vero forma diceretur sentire, sed ipse sensus
illa est in ipso agente, tunc actio in quo subjective recipitur sen-
est immancns. Distinctio (q) isto- satio. Est igitur recipere, vel
rum duorum modorum intelliiien- habere sensationem, et sic intelli-
di actionem immanentcm, patet, gere recipere intellectionem, quia
quia illud quod secundum primum licet intellectus, secundum ali-
intellectum dicitur actio imma- quam operationem causaret in se
nens, hic dicitur terminus actionis intellectionem, tamen non dicere-
immanentis, secund\im alium in- tur intelligens in hoc quod cau- Idem 2.
tellectum; et quod in alio secundo sat, sed bene denominarctur ali- d. 1. q. 7.
 576 QUODLIIiET.

qiio modo a vcrbo significante quieto, cum dicit, ncquc virtufis

talem actionem, vel causationem, opcrationcs qualilates sunt, quod ap-
utpotc si esset impositum tale paret per quod
hoc, negat ibi
I
verbum, iniclHgifico quod igitur ; istam consequentiam : delcctatio
dicitur, inlelligcre esl pati, non pro- non est qualitas, non igitur est
bat quod per se de genere
sit bona, ct probatur quod non se-
Passionis, sed quod formaliter de- quitur perillam instantiam, 7ieque
nominat per hoc, quod recipitur
I
enim virtutis, etc. Antecedens enim Deciaratia

in aliquo subjective, ut sit sensus : m

•-„ 1
• i
ista consequentia non est ve-
•
I
ebt
quaiitas.

Intelligere cst recipere intellecti- rum, nisi de qualitate permancnte,

one, et recipere est quoddam pati. nam delectatio vere est qualitaS;
29, Ad aliud (r) 10. Ethic. dici potest scd in fieri\ igitur sufflcit sibi in-
2. Topi-
coruni uno modo quod operationes vir- starc de illis quse hoc modo non
c. 24.
tutis dicuntur actiones elicitivae sunt qualitates, sicut nec delecta-
operationum proprie dictarum, et tio est qualitas, scilicet non in
illae actiones bonse sunt, quia ge- fieri. Quod autem delectatio vere
neratio boni est bona; illse autem sit qualitas, probatur ex dictis ibi-
operationes, actionis non sunt dem, nam intendit probarc quod
qualitates, sed proprie sunt de delectatio non est motio, omnium,
genere Actionis. Iste intellectus inquit; molionum proprie videtur esse

videtur posse haberi a Commen- velocitas et tarditas, vcl in se, vel in

tatore, qui ad probationem illius, comparatione ad aliud ; delcctalioni yide 6. et

^' P^J""*^-
neque virlulis operalioncs qualitatcs autem nullum horum cxistit, transponcre
sunt, dicit sic, si quidcm opcratio mo- in delectationcm vclociter vel tarde est,

tio cst operativa, motio autem non cst non est autcm velociler delectari. \\\\\,

qualitas. Hsec Operativa motio

ille. dicere quod delcctatio non est ve-
potest dici motio ad operationem. lox, et ideo non est motus, sed
Operatio
sumitur
Et si objiciatur per hoc quod contingit velociter transponi, vel
pro dicit, ncquc fclicitas, potest dici quod transmutari ad eam igitur potest ;
actione ad
eam sicut nomen operationis sumitur esse terminus transmutationis
terminata.
hic minus proprie pro actione velocis; igitur potest csse ter-
terminata ad operationem proprie minus motus. Sed secundum Phi-
dictam, sicut felicitas potest im- losophum 5. Physic. motus non Text. lo.

proprie sumi pro actione termi- potest esse per se ad actionem et

nata ad ipsam, et sufflcit Aristo- passionem igitur ipsa delectatio
;

teli accipere operationes virtutiS;
et felicitatem, pro illis pro quibus
sufflcienter potest instarc contra
hanc propositionem, omne honum
est qualitas, contra quam intendit
facere instantiam.
Aliter potest dici
non est actio, nec passio, et tunc
discurrendo pcr genera, relinqui-
tur tandem quod est qualitas. Illi
igitur qui feccrunt istam conse-
qucntiam supposuerunt tanquam
verum, omne bonum est qualitas habens
(s) ad illam essc quietum delcctatio non est
;

auctoritatem, quod intendit ibi talis ; igitur, etc.

tantum de qualitatibus in esse Et ad istam majorem tactam in 30.
 .

QU.^STIO XII 577

ita esl entliymemnte, respondet Pliiloso- ac.ius est essentialiter posterior

peratio
cuiiduin phus pei' instantiam de operationc potentia, et posterius non est per
hilosopli,
virtiitis. ()uo(l autem non omnis S(> ratio distin^uendi prius; iijitur

operatio proprie dicta,

sit actio nec ibi illud, aliud scilicet de ob-
probatur per illud ihidem cap. 5. jectis in comparatione ad actus,
Appetere, inquit, drlectatioiwm, ex-isti- dehet intelligi de distinctione es-
tnabit quis, ntique omnes, qnod probat sentiali.
subdens : Quoniam et vivere onines Aliter potest dici, quod a quo 31.

appetunl ; vita autein opcratio qiuedain aliquid habet entitafcem, al) eo ha-
cst\ hrec ibi, quomodo vita, vel bet unitatem, et per consequens
vivere posset dici actio dc i^^^encre distinctionem causatum igitur
;

Actionis. sicut habet entitatem a quacum-

/ide 3 Ad aliudde7. P/n/sir. littera Piii- que causaperse, ita unitatem et
1. q. 3
losophi, secundum ea qure, dicta distinctionem, et etiam quo Icum-
sunt in secundo articulo, intelli- que dependens ab illo, a quo de-
genda est sic, quia scientife ne- pendet essentialiter ; et maxime
cessario annexa est relatio ad ob- verum quando dependet
est hoc,
jectum intra^et ita non est a primo ab aliquo tanquam a causa pro-
alterante immediate, nec per con- pria, sive termino proprio suse
sequens ad ipsam est prima alte- dependentia?, quia quando com-
ratio. Sed illud quod Commenta- muniter terminat dependentiam
tor addit exponendo, quod dignius ejus et alterius, non ita accipi-
est, quod sit de c. ad Aliquid, quain de tur unitas ejus, et distinctio,
Quaiitaie, potest habere alium in- secundum unitatem et distin-
tellectum, de quo diceretur re- ctionem talis termini dependen-
spondendo ad argumentum princi- tise, nunc autem actus. dependet

pale. ab objecto tanquam a termino

Actus Ad primam rationem (t) dicere- proprio suae dependentiae. Conce-
[uomodo
istiogua- tnr, ({uod actus distinguuntor per di igitur potest, quod actus di-
tur
per objecta, quantum ad maniiestati- stinguuntur per objecta, sicut per
abjecta.
onem, quia manifestior est distin- aliqua extrinseca, a quibus actus
ctio objectorum quam actr.um, et dej^endet dependentia essentiali et Actus
distinguun-
ex illa tanquam ex manitestiori propria, non tamen distinguuntur lur
per
innotescit ista. per illa sicut per formalia distin- objecta, ut
ctiva; nec etiam quod est ad pro- per
'ext. 33 Et conflrmatur hoc, quia secundo aliqua
et 36.
de anima, sicut vult Philosopluis, positum, sicut per terminos rela- intnnseca
st inde. a quibus
quod actus distinguuntur per ob- tionis inclusae in actibus. Et cum dependent.
Operatio
dicitui", quod absoluta distinguun-
jecta, imo magis, quod objecta licet non
tur per verum est
intrinseca, relatio,
sunt pra3via ipsis actibus, propter tamen
tanquam per formalia distinctiva. accipit
quod oportet prius tractare de Si autem acciperetur, quod non
pertecli-
onem
distinctione objectorum quam ac- distinguuntur per extrinseca. con- ab objectD.
tiium, ita etiam vult, quod poten- cedendum intelligendo
esset, sic
tioe distinguuntur per actus. IIoc sicut per correlativa, et per se
autem non est essentialiter, quia terminos relationis, quia absolii-
Tom. XXV. 37
 578 OUODLIBET.

tum non extrinsecnm nt

requirit sit in objectum, sicut in terminum, licet

per se corrclativnm, nec per se non accipiat esse per ipsam, quia prsesup-

terminnm relationis possunt ta- ;

ponit in suo cssc, id est, quod operatio

men al)soluta distingui per aliqua non est ad objeclum, ut productuin a po-
extrinseca, sicut causata per cau- lentia, cujus est operatio, sic quod dicatur
sas proprias, sive per illa ad quse operatio productiva, pro quanto necessa-
habent propriam dependentiam in rio terminatur ad productum, ut produ-
entitate et unitate, ct talia sunt cium^ quia si etiam illud objectum nulio
objecta respectu operationum. modo esset producium, nec a potentia

Ad aliam rationem patet per operativa, nec ab aliquo alio, adhuc tran-

idem, quia actus etsi non sit es- siret in illud, ut ad terminum praesuppo-
sentialiter relativus, cum tamcn situm. Dicitur enim actio productiva, ut

sit per se medium uniens poten- supra dixi, pro quanto terminatur ad
tiam tali objecto, dicitur perle- productum a potentia, cujus est talis

ctior ex majori periectione obje- actio, non quod vere accipiat esse per il-

cti ; sed istam perfectionem non lam tanquam per aliquid prius vere dans
habet ab illo tanquam a principio esse, cum productum prius habeat esse,

intrinseco, sed sicut a causa ex- quam intelligatur productio respectus, ut

trinseca, vel saltem ab aliquo ex- patet a Doctore iii primo, dist. 3. 7. 3. et

trinseco, quod terminat depen- in secundo, disl. i. q. 3. Dicit ergo, quod Operatio
quomodo
dentiam ejus essentialem. propter istas duas conditiones operatio possit dici
actio.
potest dici actio, sicut propter istas signi-
COMMENTARIUS. ficatur Grammatice per verbum activum,
quia intelligo, volo, iiideo,suut verba acti-

74. (o) Ad ista. Respondet Doctor ad omnes va. Et propter ea operatio dicitur actus

objectiones, et respondendo exponam iit- secundus, ut distinguitur contra actum

teram ubi necesse erit. Dicit ergo, quod primum, nam actus primus proprie est in

operatio habet duas conditiones in quibus esse quieto, et non tendit in aliud, ut pa-

convenit cum actione. Prima est, quod tet de principio productivo, et de forma
semper est in fieri, non dico successive, quae est ratio formalis producendi, ut de I
quia operatio est indivisibilis, sed sic in intellectu ; acius vero secundus est in

fieri, quod in continua dependentia ad continuo fieri, et semper tendit in aliud,

causam eamdem, et secundum idem, sicut vel in aliud, ut objectum, ut operatio, vel

dependentia rei conservatae ad Deum con- in aliud, ut productum, ut actio producti- i

servantem, de qua dictum est prius q. 2. va. Et ita ista distinctio actionis sic in-

quodl. el in 2. d. 2. 7. 1. Vide quse ibi tellecta in transeuntem et in immanentem,

exposui. Est ergo operatio, puta inlellectio non est generis in species, sed vocis in

objecti in continua dependentia ad causam significationes, nam actio transiens est

eamdem, puta ad intellectum et objectum actio de genere Actionis ; actio immanens

qufE integrant unam totalem causam, ut est qualitas, si sequivoce dicitur ac/to pro-

patebit infra q. 15. et supra patetm pri- pter conditiones prcedictas.

mo, d. Z.q. 1. Et si ista causa per aliquod (p) Alio modo polest actio de genere 75.
Actio
instans cessaret, non esset illa intellectio. Actionis dividi in transeuntem et in dividitu
in
Secunda conditio est, quod operatio tran- immanentem, sicut superius in inferiora.
 QU^STIO XIII. 579

inseun- Viilt diccre Doctor quod quando produ- [)assnm ab agente, et hoc sive per mo-

imma- ctum realiter per veram [)roduciionein, tum, sive pcr njutationem. D<Mnde prima
^'^'6 actionem recipitur in ipso producen- distinctio, qufe [)oiiilur {C([uivoci in tC([ui-
kiando
cuoest imma- vocata, ([uando operatio dicitur actio im-
^Q (yjj^ aclio, sive iproductio, '
est
ansiens, ' i

,
imma- nens, quia est ad terminum non reccptum manens sic ponitur, ([uia est qualitas in
*
nens,
in aliquo extra ipsum agens, sod sim[)ii- i|)So o[ierante, sic quod nullo modo tendit
citer est ad terminum rece[Uum in i()so in productum, ut supra patuil; actio vero

agente ; et hoc modo omnis operalio natu- de genere Aclioiiis necessario tendit in

roe viventis qutc ponitur qualitas absoluta, terminum accipientem de novo esse ab
vere per aclionem de genere Actionis i[)So agente; actio ergo pro operatione
producitur in ipso agente, et dicitur pro- est qualitas, et in genere Actionis.
duci per talem actionem ex hoc quod ter- Secundo modo actio de genere Actionis 76.
, |. • ,. , . Aclio
minatur ad illam quahtatem vere procki- quiTe necessario tendit in aliud, sive rece- quomodo

ctam et ut productam, ut dixi supra. ptiim in agente, sive in alio passo,semper quahtas.
Quando vero agens producit formam in dicitur transiens, quia saltem transit in

passo extra ipsum agens, ut ([uando ignis terminum de novo accipientem esse, sive

producit calorem ia ligno, quia calor ille terminus sit in agente, sive in alio ab
recipitur in passo extra ipsum ag ens, agente, modo absoluto et respectivo non

actio terminata ad illud, dicitur transiens, ponitur ahquid limitatum dici univoce, et

eo quod est ad terminum extra agens re- sic hoc nomen actio proprie convenit acti-

ceptuni. oni de genere Actionis, et imi^roprie ope-

(q) Distinctio istorum duorum modo~ rationi, pro quanto operatio aliqualiter

rum intellif/endi actionem immrmentem, convenit cum actione propter illas duas
patet, etc. Et Hcet omnia ista sint clara, conditioneS; ideo est divisio oequivoci in

tamen pro junioribus expono ahqualiter sequivocata, cum ibi non dividatur actio

litteram, Cum dicit primo, quod actio est de genere Actionis, imo actio de genere
ad formam induclam in passum por mo- Actionis, prsecise ponitur pro uno mem-
tum, etc, intelligit quod sive inducatur bro divisionis, et aliud membrum non est

in passum aliud ab agente per motum, ut actio de genere Actionis, nisi tantum tran-
quahtas et quantitas, qufe ab agente natu- sumptive propter aliquas conditiones con-
rali inducuntur per motum, sive induca- venientes sibi. Sed secunda divisio acti-

turper mutationem tantum, ut forma sub- onis est univoci in univocata, quia ibi

stantialis in materia per ipsum generans, actio proprie de genere Actionis dividitur
semper dicitur actio transiens, SimiHter in transeuntem et immanentem, ita quod
si generans in seipsum inducat formam, utraque est proprie actio de genere Acti-
sive per motum, ut ignis, qui forte in se- onis, quia utraque respicit passum, quod
ipso producit calorem intendendo ipsum, vere mutatur secundum aliquam formam
sive per mutationem, ut ([uando inducit absolutam receptam in ipso ab agente, et
formam in ipso in instanti semper dicitur tantum in hoc differunt, quia transiens
aclio immanens, sic quod actio immanens respicit terminum, ut inductum ab agente
propterea respicit terminuni, ut inductum in aliud passum ab ipso agente, sed im-
in ipso agente, sive per motum, sive per manens respicit terininum, ut inductum
mutationem, et actio [)roprie transiens in ipsummet agens, ut in passum.
respicit terminum, ut inductum in aliud (r) Ad aliud 10. Ethic. Declaro duo 77.
 ,

580 QUODLIBET.

Declaratio in ista liUcr.i : Primo, qiiomodo aclio tiiosfri, clicitiir honn. Kt dicitiir operatio
in liltera
clicitiva dicatur boria ; lioc noii debet in- \ irtiitis, vel quia in se formaliter est rc-

lelligi, quod iUa actio elicitiva sit proprie cta, vel quia elicita a virtute, vel quia ge-

generativa boni, sive operationis bonoe, nerativa virtutis, tamen non est de ratione

cum illa necessario sit postcrior, sicut actus virtuosi, quod sit a virtute, nec
rcspectus est prior termino ad rptem quod sit generativus virtutis, ut patel a

sed dicilur ])ona ex hoc, quod termina- Doctore in quarlo, disl. 40. p. 2. Et vide
tur ad acturo bonum. Sicut eliam cum quce exposui in prologo qucest. ultima.
dicitur cujus generatio est bona, ipsum Secundum declarandum est de proposi- 78.
Quomodo
quoquebonum; si intclligitur de genera- tione illa, omiie bonum esl qualitas, con- omne
bonum ^it
tione, quce est rciatio, e\ hoc dicitur bona tra quam instat Aristoteles sic arguendo : qualitas.

formaliter, quia immediate fundatur in Si omne bonum est qualitas, ergo opera-

generante bono, et terminatur ad genitum lio virtutis erit qualitas, quia operatio
habens bonitalem a generante. Sic dico, virtutis est bona ; consequens falsum, er-

quod actio elicitiva, quia immediate fun- go et antfccedens, scilicet omne bonum
datur in potentia operativa bona, et tcr- est qualitas. Dico, quod sufficit Aristoteli

minatur ad actum habentem suam bonita- ad improbandum illud antecedens, acci-

tem a potentia operante, dicitur bona ;
pere pro operatione virtutis ipsam acti-

potentia autem dicitur bona in operando onem elicitivam, quse terminatur ad

pro quanto elicit actum conformiter rati- actum virtutis, sic inferendo ex illo ante-

oni rectce, ut patet in prolog. q. ult. ct cedente, scilicet omne bonum est quali-

inprimo, dist. 17. et in 2. disl. 7. 40. tas, ergo actio elicitiva actus virtutis erit

et 42. et infra q. 11. Pro quanto ergo est qualitas, cum sit bona, ut supra patuit.
elicitiva actus conformiter se habens rati- Consequens est falsum, scilicet, quod illa

oni rectte dicitur bona, et per conscquens actio elicitiva sit qualitas, imo estactio de
actus, ut sic elicitus, erit formaliter bo- genereActioni?, ut supra patuit ; et simi-

nus bonitatc scilicet morali, et per con- liter potest argui de actione elicitiva fe-

sequens actio elicitiva, qua) fundatur in licitatis. Si omnebonum est qualitas, ergo

tali potentia sic operativa, et terminatur operatio felicitatis erit qualitas. accipien-

ad actum, ut sic elicituni; dicitur bona do operalioncm felicilatis pro actione eli-

moraliter, et hoc potius denominatione citiva felicitatis. Et patet quod conse-

extrinseca; non enim formaliter dicitur quens est falsum, quia aciio elicitiva fe-

bona moraliter, cum sola operatio, vel licitatis est actio de genere Actionis.
habilus causatus dicatur sic bona, (s) Aliler polesl dici ad illam auctori-
bonus. Adverte etiam, quod operatio tatem. Hic Doctor dat aliam responsionem
Adverte.
virtutis, sive operatio virtuosa, ut sic, ad illam auctoritatem 10. Ethic. cap. 2.
non est quidditas absoluta, quia ut Et dicit quod Philosophus intendit tantum
sic, includit necessario respectum ad de qualitate in esse quieto, cum dicit, ne-
rationem rectam, ut patet a Doctore que virtutis operationes qaalitales sunt,
in locis prceallegalis, sed sufficit quod scilicet in esse quieto, quod apf-aret per

operalio illa in se sit qualitas, licet postea hoc quod negat ibi istam consequentiam,
possit circumstaniionari diversis respecti- dclectalio non est qualitas; igitur non est

bus; et sic patet quomodo actio elicitiva /wna. Et probat quod non sequitur per
operationis virtutis, sive operationis vir- illam instantiam, ncque enim virtutis
 QU/ESnO XIII. 581

aperaliones sunl quaUtates, neqne feliei- iit per se correlativum, ncc per sc ter-

las. Aniccedens cniin in ista conseciueniia ininum correlationis. Possunt tamen di-

non esl \erum, iiisi de iinalilate penua- stin^ui per ali(jua exlrinseca, sicut cau-
iienle, nain deleclatio vere est qualitas, sata distinguuntur per causas proprias,

sed in fieri ; igitur snffieit nhi instare de sive per illa ad qua3 Iiahent propriam de-
[}aoinodo
leleciaiio illis quoe Ijoc niodo non snnt qualitates, pendentiam in entitate et unitate, talia
tqualitas. ... .
j
scihcet permanentes, sicut nec
i
delectatio sunt subjecta respectu operationum. Nam
est qualitas, scilicet permanens, non se- inteilectio distinguitur a visione, quia in- iQtellectio
distingui-
quitur, ergo delectatio non est qualitas tellectio est in intellectu, ut in proprio tur
a vi^ione.
permanens, ergo non est bona, quia stat subjecto, et visio est in potcntia visiva,

ipsam essc bonam, et lamen non esse et sic visio et intelleclio dicuntur dislin-
qualitatem permanentem. Et similiter si gui per diversa subjecta, licet etlam pos-
intelligitur in illo primo antecedente, sci- sint distingui per diversas causas extrin-
licet quod omnc bonum est qualiias per- secas, tanquam per obiecta, a quibus de-
manens, statim potest subinferri, operaii- pendent ac etiam causantur.
ones virtutis sunt bon?e. Et similiter dele-
ctationes consequentes operationes virtutis

sunt bonae ; ergo sunt qualitates prma-

SGHOLIUM.

nentes, non sequitur, quia sunt qualitates

Hic docet operationem vitalem separari
lantum in ficri, ut supra paluit.
79.
posso ad objecto. Ad priiuiim, ait illam posse
(t) Ad primam ralionem, dicit Doctor
•eclaratio concipi, non cointelligondo objectum, si vox
btilis, et
pi-imo, quod aclus distinguuntur per ob- imponoretur ad .significandam entitatem ab-
jecta tanquam per manifestiora, quia di- solutain tantuininodo, ideo autem nunc sem-

stinctio objectorum est manifestior distin- per cointelligi objectum, quia sic vox ad

ctione actuum, tamen intrinsece actus di- significandum imposita est. Explicat optirae
quomodo relatio, quse tantura est possibilis,
stinguuntur per suas rationes formales
denorainat 1'undamentum, vel objectum, ac
intrinsecas et absolutas. Dicit secundo, si actualis esset, ct qualis est ista relatio.
quod actus distingauntur per objecta ori- Habet pulchram et valde subtilem doctri-
ginative ct effective; palet, quia actus nain circa luec ; vide Leucli. et Tartaret.

dependent saltem partialiter ab objectis

in entitate ; ergo et in unitate et distin- De qiiarto principali dici potest,

32.
ctione, quia a quo quis babet esse, sive quod illa qiialitas, qnae, vel est ,.^''^® ''':„

entitatem, ab eo babet unitatem et distin- operatio, vel includitur in opera- '^^-

ctionem. Sed non distinguuntur per obje- tione, non iiabet relationem ad
cta formaliter et intrinsece, sed per rati- suhjectum magis essentialem,
ones proprias distinguuntur formaliter, quam aliae qualitates, et ideo si
per objecta autem distinguuntur extrinse- ponatui^ alias non esse essentiali-
ce; et de hoc vide in simili Doctorem in ter i^elatas ad subjectum, de quo
primo, disl. 1. 13. el ^l. Praeterea ad- non est modo quscstio, nec ista
dit, quod si acciperetur, quod non distin- ponetur essentialiter relata ad
guuntur per extrinseca, concedendum subjectum.
quidem esset, sic intelligendo, sicut per (u) Quod si dicatur istam opera-
correlativa, et per se terminos relationis, tionem esse in ficri, et per hoc es-
quia absolutum non requirit extrinsecum, sentialius dependere a subjecto.
 i
582 QUODLIBET. 4

4
quam alias, quae sunt in facio esse, Consimiliter est de vocibus signi-
vel in quieto esse. ficantibus operntionem.
Respondeo, istud non variat de- (x) Et si arguas, aliqua operatio,
pendentiam ad subjcctum, sed tan- puta illa qua3 non est objecti, ut
tum variat modum essendi ipsius existentis,non habet ad objectum
forma3 in se, vel saltem in compa- nisi relationcm potentialem nunc ;

ratione ad causam dantem essc. autem oportet cointelligere obje-

significa- ^^ argumcntum principale (v) ctum tanquam terminum actualis
operronisdici potest, quod si aliqua vox rclationis, quia qui intelligit ac-
posset
concipi non
imponcretur ad
i
prsecise
r signifi-
o tum cognoscendi, oportet ut coin-
cointeiii- caudum entitatcm absolutam, quae telligat objcctum non tantum ut
gendo
objectum. est opcratio, vel in operatione, et cognoscibilc, sed ut actu cogui-
per se in generc Qualitatis, signi- tum; igitur cognoscere importat
ficatum illius vocis posset intelligi relationem actualem.
non cointelligendo objectum in Respondeo, relatio, quse quan- Videns
actum aa
ratione termini. Sed communiter tum est ex parte fundamenti, esset ideo videt
objectum
voces impositse ad significandum actualis, et propternon entitatem ejus.

opcrationem, important relati- termini, est possibilis, ipsa deno-

onem, vel principaliter, vel con- minat frequenter fundamentum,
notando, et ratio est, quia operatio vel subjectum, quasi actualiter
communiter sub re-
intelligitur inesset.
spectu tendente ad objectum, et Exemplum, conceditur quod ani-
sub modo quo intelligitur, sub eo ma separata non est tantum in-
communiter significatur. clinabilis al corpus, sed quod Anima
separata
al. tende- Exemplum, species intelligibilis inclinatur ad corpus, et tamen non non est
tis.
actu
est qualitas absoluta, quod saltem est ibi actualis inclinatio, quia incUnata -

oportet eos concedere, qui ponunt terminus non est in actu, sed pro ad corpiis,
quod
speciem esse formalem rationem tanto actualiter denominat, quia non est.
10. Met.
intelligendi, scilicet per se princi- quantum est ex parte animse, actu- t. cap. 7.

piativam actus, et tamen commu- aliter inesset.

«
niter vocatur similitudo^ objecti, Consimiliter dicitur, quod scien- 33.
Operatio
non quod illa sit relatio, quam per tia practica dirigit, licet non sit intelligitur

secundum eam, quasi cum

se importat hoc nomen similHudo, actualis directio actuali

sed quia ipsa ex natura sua est puta quando nuUa alia potentia relatione
ad obje-
qusedam forma imitativa, et re- ab intellectu operatur, nec dirigi- ctum
etiam non
prgesentativa objecti; ideo dicitur tur secundum eam. esistens,
et quarel
similitudo talis, scilicet per imi- Consimiliter dicitur, quod albedo
tationem, et etiam cum signiflca- est mensura omnium colorum, et
tur per hoc nomen species, adhuc sic de primo in quolibet genere

non signiflcatur sub ratione abso- respectu posteriorum, licet quan-

luti prsecise, sed includendo illam doque non sit actualis mensuratio
relationem, sub qua cominuniter propter defectum termini.
intelligitur ; unde etiam species Consimilitpr (y) potest dici hic,
dicitur alicujus objecti species. quod quia relatio operationis ad
 OUiBSTIO XIII. 583

objectiim semper, qiiantum est ex Definitio vero est, non si nomen ralioni Com. 20.

parte ejiis, inessct actu, ideo sub ideni sifjnificet, omnes eniin rationes

ratione ejus, quasi actualitcr in- esseut uti(pie de/initiones ; et probando

ha^rentis, operatio intclligitur, et consequentiam, subdit : I^rit enim
sic significatui",objectum
et sic nomen, quod cuilibet rationi idem, quare
cointelligitur, ut terminans actu- et Ilias de/initio erit. Et CX hoc pos-
alcm dependentiam. set intelligi (b) dictum Averrois 7.
Istud, quod dictum est, verum Phys. Diijnius est, inquit, quod sic de
esset, si cointelligeretur semper c. ad Aliquid, quam de Qualilate, quod
objectum sub ratione mensurse, ibrteverum est quantum ad illud,
quia mensurabilis est ibi
relatio quod formalius est in signilicato
potentialis, ut prius dictum est; nominis impositi ambobu.>, vel illi
nunc autem intelligendo operati- toti per accidens, quod est absolu-
onem, oportet cointelligere obje- tum sub rcspcctu.
ctum, tanquam illud quod attingi- Ex hoc etiam forte potest intel- Text. .

Idem ia
-tur per opcrationem. ligi illud 5. Metaph. quod aliqua prsesenti
de
Verius igiLur vidctur esse
(z) dicuntur ad aliquid secundum ge- qualitate
eorum ad finem.
dicendum, quod opovtet objectum nus, ut medicina, inquit, est,

cointelligi tali actui.ut terminum quce ad aliquid, quia ipsius genus scien-

attingentire unionis in actu, quam tia videlur esse eorum, quce ad aliqaid •

ut terminum dependentise, vel nomen forte specici imponitur

mensurabilis. Ista autem attin- prsecise ad siguiticandum qualita-
gentiaest relatio rationis in actu tem, et propter hoc non dicitur
abstractivo; sed quia sub ratione ad propriam correlativum. Nomen
illius relationis attingentise com- autem generis non imponitur proe-
muniter intelligitur, et hoc attin- cise ad signiflcandum genus, sive
gentise actualis, licet illa non sit qualitatem, sed ad significandum
actualitas realis, sed actualitas ipsam sub respectu.
relationis rationis, et ideo com- COMMENTARIUS.
muniter operatio significatur sub
tali relatione actuali, et oportet (u) Quod si dicatur instans operati- 80.

objectum cointelligi, ut terminans onem esse in fieri etc. Respondet, hoc non
talem relationem actualem. variat dependentiam ad subjeclum sed

Q de (a) Ilinc patet, quod illud Ari- tantum variat modum essendi ipsius for-

S^finem^
stotcUs in Prsedicamcntis, n//«7 pro- mce in se, vel saltem in comparalione ad
1. enume- /iHjet idem in pluribus qeneribus enun- causam danlem esse, quia esse suam
Test. 13. liari, non est verum de aliquo per absolutum est in continuo fieri, sicut

se uno, sed de aliquo uno per ac- etiam esse absolutum creaturae ; aHae vero
cidens, quod etiam quandoque uno (jualitates, ut comparantur ad causam
nomine significatur, sicut forte propriam et particularem habent essc in
hoc nomen scientia, sed non propter esse quieto, tamen ut comparantur ad
hoc est unum proprie, quod est primam causam conservantem, semper
unum secundum definitionem, se- sunt in continuo fieri. Et hoc patet a Do-
cundum illud 7. Metaph. cap. 3. ctore m secundo, dist. i2. qucest. 4. ubi
 . ;

584 QUODLIBEr.

vuh quod cansatum lantnm pro illo in- ligihili secunduin oos, qni [lonunt cam
stanti quo accipit esve a causa sua parli- eliam ralionem forninlem actus intelligen-
culari dependeat, et in tempore immedia- di, hic non nominat opinionem prctpriam,
Creaturam Deo conservetur. Modo qui expresse tenet quod species intelligi-
te sequenli a
conservari
quid? crcaturam conservari est ipsam continue a bilis est ratio formalis produccndi actum
Deo fieri, et poni in cssc, ut patet a Do- inlclligendi parlialis , tum quia etiam

ctore in secundo, dist. 2. qmest. 1. et concurrit simul potentia; et hoc patere po-

vide ibi quioexposui. Sed operationes non test ex intentione sua m p-emo, disl. 3.

solum sunt in continuo fieri a prima causa f/ucesl. 6. et 8. et in disl. 17. et in secun-

universali, sedetiama causa propria parti- do, dist. 3. qucest. 9. et 10. et dist. 9. et

culari in 4. disl. 10. el in qnodl. prcescnti q.

81. (v) Ad argumentum principcde.. Argui- Ponendo ergo talem speciem esse rati-

tur in principio quoestionis, probando onem formalem producendi actum intelli-

quod actus sit essentiahter relatio, vel gendi, erit necessario entitas ahsoluta,

relativus, quia tahs actus non potest in- quia nuUa entitas relativa potest esse ra- f
tehigi, nisi cointeUigendo terminum tio formalis producendi aliquid, et maxi-
absolutum autem potest inteUigi, non me absolutum, ut patet per Doctorem in

cointeUigendo ahquid in ratione termini, pluribus locis, et per Philosophum 8.

ergo, etc. Physic. lext. com. 10. Nota etiam, cum

Quomodo
Nota.
',
Respondet Doctor, et responsio stat in dicit quod species intellirjibilis es:t simili- species
intelligibi-
hoc, quod hcet operatio secundum dici ludo objecti, et hoc per imilationem, quia lis
sit
videatur sic importare relationem ad ob- ex hocvidetur sequi, quod ipsa sit nien- siaiilitudo
objecti.
jectum propter nomen sic impositum, ta- surabilis ab objecto, et per consequens
men secundum esse nuUam essentiahter includere relationem realem ad objectum,
iacludit relationem ad objectum. Et ad- relationem scilicet mensurabihs ad men-
An verte cum dicitur, quod operatio, u"t est suram, quod conceditur, et tunc dicit re-
operatio ut
qualitas quahtas, non tendit in objectum in rati- lationem realem ad objeclum, quando
tendat in
objectuin. one termini, quia tendere formahter ad actu existit ;
quando vero actu non existit,

ahud in ratione termini; ipsum terminan- dicit tantum relationem mensurabilis po-
tis, ita ({uod sit impossibile ipsum csse, tentialem, sive aptitudinalem realem, et

nisi sit tendentia formaliter in terminum dic pariformiter sicut dictum est de notitia
talem, est essentialiter relatio, vel relati- abstractiva objecti, qua3 dlcit relationem
vum. Sed operatio bene tendit in obje- realem ad objectum non existens ; aptitu-
ctum, ut objectum, quia per illam cogno- dinalem tamen, et ad objectum actu exi-
scilur cbjectum, non tamen est essenti- stens dicit relationem realem actualem
aliter tendenlia in illud, ut in terminum mensurabihs ad mensuram. Adverte etiam
terminantem, quia si, per possibile, obje- quod aliter acius inteUigendi est simih-
ctum actu non esset, adhuc a Deo in in- tudo objecti secundum imitationem, et

tellectu posset operatio conservari, et ha- aliter species intelligibilis. De hoc vide
bere verum essc, quod tamen esset impos- qune exposui in primo, dist. 3. q. 6. et 1. 82.

sibile, si esset essentialiter tendentia in (x) Et si anjuas. Hic instat, probando

objectum, ut in terminum terminantem quod operatio includat essentialiter rela-

iilam. tionem ad objectum, et maxime hoc pro-

Deinde nota, cum dicit de specie intel- bat de aliqua operatione.
 QU^STIO XIII. 585

Uespoiulol Doctoi' quod vHalio q\t(c f/unii- supra positi.s, (juia iiitclligondo aiiimam,
tiiiu csl e.i' pdiic fniuldiiwnd ('ss>i (uin- quasi intclligo ipsam actu inclinari ad cor-
idis, qiiia et fmulanienliiin actiialo, elc. pus, qu;G laincn actualis inclinatio non est
(juid tcriiiiiuis noii est in aclu, scilic«)t quando corpus actu non est, sed intcllige

corpiis, posito qiiod corpus sit corruptum, ibi actualem inclinationem quantum est ex
scd pro tanto actualitcr dcnoininat, (piia parte fundamenti, scilicct ipsius aninuo.

fpiantuin csl cjc partc aniina', actualiler Sccundum cst, (|Uod loqucndo de relatione
incssct, sed noii inest actu, tpiia terininus unionis, sivc attingenti;u ad objectum, ct
iion cst actii exislcns. Consiinililer dici- hoc in actu cognoscendi abstractive, qute
tur, quod scicntia practica dirifjit, licet necessario includit robitionem rationis,

non sit actualis directio secunduin cain, scilicet rclationem atlingcntice, non potest
puta, quando nulla alia polcnlia ah in- intcllectus actu intelligcrc actum cogno-
teUeclUfuiualiicr opcratur, nec dirigitur scendi abstractive, nec actu cointelligit

secunduin cain. Non enim scientia pra- ipsum objcctum lancjuam illud, quod at-

clica semper actu dirigit potentiam ad pi a lingitur per opcrationem ipsius potentii;G,

xim, quia hoc non est de ratione habitus scilicet intellectus; et hoc patel tali exem-
practici, sed sufficit quod sit directiva, ut plo, sive similitudinc, scilicet, si cogno-
patet a Doctorc in prolofj. q. ultiina, et sco actum intelligendi abstractive, intelli-

tainen conceditur quod dirigit in praxim, go quod est actus, sive opcratio circa

quod verum est quantum cst ex parte objcctum, ergo cointoUigo ipsum obje-
fundamenti, quod actu est positum, et si ctum, quoil quidom per talem operationem
terminus esset in actu, tunc directio esset attingitur.

in actu. (z) Vcriusifjilur videlur esse diccnduin,

(y) Similiter potctt diciJiic, quod quia quod oportet objectum coinlcUifji lali actui,

relalio operalionis ad objeclum, elc. Do- quam ul terminum attingentife, vel quain

ctor hic duo dicit : Primum, quod loquen- ul terminum mensurcdrilis. Et lioc mani-
do de relatione mensurabilis ad mensu- feste patot, quia operatio attingentipe, qua
ram, qua; ponitur rclatio realis actualis in modiante intellectus attingit objectum,
mensurabili, si mensura est actu existens, requirit illud quod attingitur, et in cogni-

quod inlelligendo actum intelligeiidi, sive tione abstractiva, non oportet quod ipsum
ipsam operationem ex quasi significato objectum actu existat ; et hoc patet, qiiia

nominis, videtur intelligeie relationem talis operatio non terminatur ad objectum,

mensurabilisquasi in actu, non quod actu ut existens, ut supra patuit, si operatio

insit quando mensurat, scilicet objectuin ut mensurabilis non habot semper obje-
non est actu existens, sed quia quantum ctum oxistens, ut mensuram, ut supra

est ex parte fundamenti, scilicet ipsius patuit. Idoo potest actu intelligi operatio,
actus mensurabilis, illa relatio actualis et non cointelligi objcctum ut existens,

inesset, quia niliil deficit ex parte funda- sed non est sic de rolationo attingentioe,

menii, et realiter inesset actu, si objeclum, sive unionis.

quod ponitur mensura, esset in actu exi- (a) Uiiie patet quod iUud ArisloteUs. Cap. de
stens, et ideo proptcr defectum termini Vult dicere quod tunc est, vere definitio aSnem!
non intelligit ibi vere talem dependentiain quando nomen, id ost definituin signilicat

realem actualem, scilicet mensurabilisad idem, quod ratio, sive dolinitio, ut homo
mensuram, sicut paluit in aliis existentiis signilicat humanitatom, ot animal rati-
 580 QUODLIBET.

onale pra3cise significat idem quod homo ;

importat relationem rationis scilicet uni-
fdeo liomo ponitur vere defiiiitum, et ani- onis, sive attingentiae ad objeclum, quia
mal rationale ponitur ratio ejus, sive de- notitia abstractiva tanlum dicit relationem
finitio. Unum vero per accidens, quod ne- rationis ad objectum, ut supra paluit, et

cessario includit plura alterius et altcrius proprie scientia est notitia abstractiva, ut
Scieatia
generis, vel significat plura immediate,ut alias exposui. Scientia ergo erit in diver-
est in
hoc nomen album, quod significat albedi- sis generibus, quia ut includit quahtatem, diversis
geaeribus.
nem et hominem, cui inest albedo, vel erit per se in genere Qualitatis, et ut in-

saltem unum significat, et aUud connotat, ckidit relationem actualem realem mensu-
et sic album significat albedinem, et con- rabihS; erit per se in genere Relationis, et

notat subjectum, et hoc est magis verum. ut inchidit relationem rationis, erittanlum

quam ponere ipsum plura significare, et reductive in genere Relationis, tenendo

hoc patet a Doctore in lib. Prcedicamenlo- quod relatio rationis tantum sit reductive

rnm. Et ratio hujus est quia ex subjecto et in genere Relationis, ut Doctor videtur
accidente non potest fieri unum per se, ut tenere in Prcedicamenlis. Et cum dicit,

patet 8. Met. l. q. 15. sed tantum unum quod scientia ratione quahs est per se
per accidens; numquam enim ex pluribus in genere quahtatis, intclligo quod illa

diversorum generum potest fieri unum quahtas, vel conceptus ilhus sit per se in

ens per se in re, nec per consequens in taU genere ; hoc idem dico de relatione. Si
, conceptU; quia unitas conceptus per se vero accipiatur scientia ut includit simul
semper sumitur ab unitate per se in re. Si utrumque, tunc ratione quaUtatis est re-

ergo unum per accidens non potest per se ductive in genere Quahtatis, et ratione

significare unum, sed vel duo, vel unum relationis reahs, est reductive in genere
significare, et aliud quidem connotare, Relationis.

sequitur quod non potest proprie definiri, (b) Fa ex hoc etiam forte posset intelli- 5. Met.
context.
quia definitio et definitum idem simpUci- gi illud o. Mel. Vuk dicere breviter, quod 20.

ter significant, et hic Ucet possem aon- nomen speciei scientiaj, sciUcet medicina,
Medicina
est species
1
qufe ponitur species scienlifB, im[)onitur scientiae.
nuUa adducere, propter nuilta mihi occu-
prtecise ad significandum quaiitatem, et
rentia, tamen quia faciUa sunt, non
non imponitur ad significandum prsecise
oportet muUum immorari. Et quod dicit
quaUtatem sub respectu ad aUud nomen ;

de scientia, qua3 uno nomine significatur,

vero generiS; scihcet scientiae, quse poni-
ut patet, et tamen plura importat, quia
non imponitur ad significan-
tur genus,
sciUcet iinportat entitatem absolutam de dum priBcise quahtatem, sed imponitur ad
genere Qualitatis, et relatjonem ad scibi- significandum quaUlatem snb respectu ad
le, et hoc vel actualem realem, ut ad aUud, scilicet ad ol)jectum.
>,

scibile actu existens, et hoc loquendo de In isto articulo sunt multse difficukates,
».

ratione mensurabihs rd mensuram. Vel quas modo causa brevitatis transeo.

FINIS TOMI VIGESIMI QUINTI.

 INDEX
QU^STIONUM QUODLIBETALIUM.

Praefatio ad Lectorem 1

Pr»fatio Doctoris 3

QU^STIO PRIMA
Utrum in divinis essentialia sint immediatiora essentise divinae, vel notionalia. ... 5

QU^STIO SECUNDA
Utrura in Doo possint esseplures productiones eju^dem rationis 59

QU.ESTIO TERTIA

Utrum duo possint simul

ista stare,quod rolatio ut comparata ad oppositum sit res, et

ut comparata ad essentiam sit ratio tantum il3

QU/ESTIO QUARTA

Utrum separata vel abstracla relatione originis, posset manere prima persona divina
constituta et distincta 149

QU^STIO QUINTA
Utrum relatio originis sit ^ormaliter infinita 198

QUyESTIO SEXTA

Uti'um sequalitas in divinis sit relatio realis 239

QU^STIO SEPTIMA
Utrum Deum esse omnipotentem possit naturali ratione et necessaria demonstrari. . 282

QU^STIO OCTAVA
Utrum Filius vel Verbum diviuum habeat causalitatem aliquam propiiam respectu
creaturse 342
588 INOEX

QUyESTIO NONA
Utrum Deus possit facore Angelum informai'e materiam 379

QU^STIO DECIMA
An Dou.s possit species in Eucliaristia convertere in aliquid pruiexistens 401
r

QU^STIO UNDEGIMA *»

Utrum Deus possit facere, quod, manente corpore et loco, corpus non habeat ubi sive
eise in loco 4iO

QU^STIO DUODECIMA
'
Utrum rci crcatae sit idem respectus ad Deum ut creantem, et Deum ut conservantenv 473

QU^STIO DECIMA TERTIA

Utrum actus cognoscendi et appetendi slnt essentialiter absoluti, vel essentialiter rela-
tivi
507
 T^:^ "rrriiTr n'-

r 186